ص: 2

روزشمار جنگ ایران و عراق – زمینه سازی

کتاب هفتم – جلد 1

قطع رابطه امریکا با ایران

فروردین 1359

مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ

ص: 3

ص: 4

روزشمار جنگ ایران و عراق

تهیه و نشر: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

زیر نظر شورای تدوین و انتشار روزشمار جنگ:

حسین اردستانی، مهدی انصاری، محسن رخصت طلب، حمیدرضا فراهانی،

محمد کرمی راد، علی رضا لطف الله زادگان، مجید مختاری، هادی نخعی

ص: 5

عکس

ص: 6

عکس

ص: 7

ص: 8

آیت الله منتظری - پیام 12 فروردین 333

حجت الاسلام محمدجواد باهنر.................... 337

امام خمینی - تأیید مجدد صلاحیت

رئیس دیوان عالی و دادستان کل کشور.......... 338

حافظ اسد رئیس جمهور سوریه................... 340

مارگارت تاچر نخست وزیر انگلیس...... 346

آیت الله العظمی گلپایگانی.......................................... 351

ببرک کارمل رئیس جمهور افغانستان... 368

مراسم سالگرد روز جمهوری اسلامی.... 371

قرائت پیام امام در مراسم 12 فروردین........ 374

سخنرانی رئیس جمهور در 12 فروردین 383

داریوش فروهر دبیرکل حزب ملت ایران... 385

لئونید برژنف رهبر شوروی........................................ 387

صدام حسین - ادامة زمینه سازی

برای درگیری با ایران............................................................ 401

تصویر صفحه اول نشریه کار ................................ 411

نمایندگان منتخب مرحله اول انتخابات

مجلس در تهران................................................. 415 و 416

آیت الله مهدوی کنی..................................................................... 424

ملاقات صادق طباطبایی و گنشر................... 427

تظاهرات مردم در مقابل لانه جاسوسی 456

شیخ حسین کرمانی نماینده اعزامی

امام خمینی به غرب کشور..................................... 463

امام خمینی، آقای هاشمی...................................... 478

یاسر عرفات - ابراز تمایل برای

میانجی گری بین ایران و عراق....................... 485

تظاهرات عراقیان مقیم ایران............................. 487

مصاحبه ابوشریف با خبرنگاران.................... 493

هاشم صباغیان........................................................................................ 497

شورای فرماندهی جدید سپاه پاسداران: عباس

دوزدوزانی، ابوشریف، یوسف کلاهدوز.............. 505

مصاحبه آیت الله منتظری بعد از ملاقات

با امام خمینی............................................................................................ 510

مراسم عید پاک در لانه جاسوسی.......... 526

سعدون حمادی وزیر خارجه عراق،

علی موسوی گرمارودی، قطب زاده.............. 532

خطوط لوله انتقال نفت پس از انفجار.. 536

اخراج ایرانیان مقیم عراق........................................... 539

آیت الله سیدمحمدباقر صدر.................................... 541

امام خمینی، کارتر - قطع روابط

دیپلماتیک امریکا با ایران........................................... 571

رونالد ریگان رقیب انتخاباتی کارتر.... 575

دکتر بهشتی - مصاحبه درباره تصمیمات

قاطع ایران درقبال قدرت نمایی امریکا............. 578

داریوش فروهر - پاسخ به ادعاهای عراق

در مورد سه جزیره....................................................................... 593

کاظم سامی عضو شورای مرکزی جاما 593

آیت الله قدوسی دادستان کل انقلاب 609

علی اکبر معین فر وزیر نفت ایران............. 614

زکی یمانی وزیر نفت عربستان..................... 614

امام خمینی - پیام به مناسبت قطع رابطه

امریکا با ایران............................................................................................. 632

صدام - ادامه تهدیدات علیه ایران......... 653

تیمسار فلاحی فرمانده نیروی زمینی

ارتش جمهور اسلامی ایران................................ 654

سیدمحمد غرضی استاندار خوزستان 655

تظاهرات عراقیان مقیم ایران............................. 662

حجت الاسلام لاهوتی امام جمعه رشت 673

اعلام آمادگی دانشجویان پیرو خط امام

برای مقابله با حمله امریکا....................................... 687

صادق قطب زاده وزیرخارجه ایران......... 694

انفجار و آتش سوزی خطوط لوله نفت. 702

شیخ عزالدین حسینی امام جمعه مهاباد. 707

تیمسار فلاحی - جوسازی چریک های

فدایی علیه سران ارتش................................................... 711

دکتر بهشتی - مصاحبه مطبوعاتی..... 720

تیمسار ظهیرنژاد فرمانده کل ژاندارمری 753

آیت الله العظمی خویی......................................................... 759

صادق طباطبایی................................................................................. 769

برژینسکی - نامه به کارتر.......................................... 771

ص: 11

راهپیمایی ضدامریکایی مردم تهران 791

نماز جمعه تهران به امامت

آیت الله خامنه ای.................................................................................. 791

شاپور بختیار آخرین نخست وزیر شاه........ 794

پاپ ژان پل دوم رهبر کاتولیک ها................ 795

هلموت اشمیت صدراعظم آلمان غربی. 798

معمر قذافی، یاسر عرفات - میانجی گری... 804

استقرار پاسداران در پاسگاه های مرزی 810

محمد مکری سفیر ایران در مسکو.... 814

جشن قطع رابطه با امریکا........................................ 871

امام خمینی، آیت الله منتظری - گفت وگو

دربارة عراق....................................................................................................... 889

رئیس جمهور - درباره خودمختاری.... 894

مهدی بازرگان: عضو شورای انقلاب. 907

بولنت اجویت رهبر حزب خلق ترکیه. 910

تجمع دانشجویان در جلو لانه جاسوسی 921

سخنرانی حجت الاسلام موسوی خوئینی ها

به مناسبت قطع رابطه با امریکا.................. 921

حجت الاسلام شیخ فضل الله محلاتی

دبیر جامعه روحانیت مبارز تهران......... 935

آوارگی ساکنان روستاهای کردنشین

بر اثر فشار گروه های مسلح.................................... 941

امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان 949

راهپیمایی مردم لبنان......................................................... 949

سادات - حمایت از امریکا علیه ایران..... 969

سلطان بن عبدالعزیز وزیر دفاع عربستان 969

هاشمی رفسنجانی - سخنرانی در دانشگاه

تبریز و ایجاد تشنج به وسیله گروه ها...... 995

حجت الاسلام ناصر مکارم شیرازی... 1028

آیت الله صادق خلخالی.................................................. 1028

دکتر باهنر - تأکید بر ضرورت دگرگونی

اساسی در دانشگاه ها............................................................ 1039

جیمی کارتر - اقدامات جدید علیه ایران. 1061

تظاهرات ضدامریکایی در تهران.......... 1061

شاپور بختیار - حمایت از اقدام نظامی

امریکا علیه ایران داد.......................................................... 1081

نورالدین کیانوری دبیرکل حزب توده 1083

دکتر چمران و آیت الله خلخالی............... 1086

آیت الله اشراقی داماد امام خمینی.. 1086

دکتر بهشتی - ارائة کارنامه یک ساله

حزب جمهوری اسلامی............................................. 1087

آیت الله موسوی اردبیلی............................................ 1091

کارتر، برژینسکی و ونس........................................ 1107

برژینسکی در جمع فرماندهان عالی رتبه

نظامی امریکا......................................................................................... 1107

بهشتی، هاشمی، بازرگان و بنی صدر در

انتظار جلسه شورای انقلاب................. 1123

درگیری در دانشگاه تربیت معلم...... 1127

راهپیمایی در اعتراض به اقدامات گروه ها 1129

کیانوری - مصاحبه با اریک رولو....... 1134

فرمانده کل قوا - رد هرگونه مماشات با

گروه های ضدانقلاب در کردستان........... 1155

آیت الله سیدصادق روحانی 1161

آیت الله مهدوی کنی - اظهار نظر درباره

حفاظت و کنترل دانشگاه ها........................... 1176

محمدعلی رجایی وزیر آموزش وپرورش.... 1182

دکتر بهشتی - پاسخ به پرسش ها درباره

روابط با امریکا....................................................................................... 1197

مصاحبه کیهان با آقایان باهنر، موسوی

خوئینی ها، سلامتیان و یزدی درباره

ترکیب نخستین مجلس انقلاب................... 1225

تجمع هواداران گروه های سیاسی در

دانشگاه تهران..................................................................................... 1237

سخنرانی رجوی در دانشگاه تهران 1237

نمازجمعه در دانشگاه تهران به امامت

آیت الله خامنه ای........................................................................... 1237

حبیبی وزیر فرهنگ و آموزش عالی و 1241

شیخ علی تهرانی......................................................................... 1254

ص: 12

پیش گفتار

مقدمه

ص: 13

ص: 14

4- برای آگاهی بیش تر از سیر و شیوه تحقیق و تدوین مجموعة روزشمار، مطالعة مقدمه کتاب اول (پیدایش نظام جدید) و ضمیمه کتاب دهم (هجوم سراسری) ضروری است.

* * *

مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ ضمن تقاضای علّوِ درجات از خداوند متعال برای راویان شهید مرکز، از کلیه برادران و خواهران مرکز و مؤسسه اندیشه ناب که در مراحل مختلف تهیه کتاب صمیمانه همکاری کرده اند، سپاسگزار است. این مرکز همچنین از برادر فاضل و گرانقدر سردار غلامعلی رشید، که با مطالعه کتاب حاضر و قبول زحمت تأمل کارشناسانه در آن، نکاتی مفید و ضروری را یادآور شدند، تشکر و قدردانی می کند.

مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ

1385

ص: 16

اگر کسی که امروز فردی عادی محسوب می شود و یا منفور و مطرود است، آن روز شخصیتی سرشناس، قدرتمند و محبوب بود و یا برعکس اگر برگزیدگان امروز، آن روز افراد عادی، گمنام و یا حتی مورد خشم و غضب بودند، در روزشمار، چنانکه آن روز مطرح بوده اند، انعکاس خواهد داشت، نه چون امروز. خواننده موقتاً از فضای امروز رها می شود و در فضای آن روز قرار می گیرد؛ با همان دغدغه ها، خوشی ها، غم ها، انگیزه ها و ضد انگیزه ها. اگر همه آنها امروز ساده، ابتدایی، ناشیانه یا برعکس انقلابی، ایثارگرانه و مکتبی محسوب شوند، تفاوتی در اصل ارائه مطالب به وجود نمی آورد. محقق و نویسنده، فارغ البال از مقتضیات امروزی و تحولات قدرت، با امانت داری، به بازگویی حقایق و واقعیات اقدام می کند و همین از مهم ترین مایه ها و پایه های اعتبار علمی و تحقیقی یک اثر است.

در این شیوه [روزشمار]، بیش تر مشکل گزینش داده ها مطرح است تا نحوة ارائه آنها. انبوه داده ها را چه باید کرد؟ اگر همه آنها ارائه شود، حوصله و تحمل خواننده اجازة آن را نمی دهد. به علاوه، بسیاری از مطالب هیچ انگیزه ای برای خواندن ایجاد نمی کنند، یعنی ارزشی ندارند. بنابراین باید داده های با اهمیت را گزینش کرد. امّا ملاک اهمیت چیست؟ چه بسا مسئله ای نزد محقق غیرمهم باشد، بنابراین حذف گردد یا کم رنگ شود امّا همین مسئله نزد خواننده ای پیگیر و بصیر، اهمیت ویژه ای داشته باشد و اصلا ً در پی همین مسئله باشد. با این همه محقق ناچار است داده های با اهمیت را گزینش کند؛ یعنی ناچار است مطالب مهم را خود تشخیص دهد.

تهیه کنندگان کتاب حاضر کوشیده اند بین وضعیتی که ارائه انبوه و بی حساب داده ها باعث پس زدن ذهن خواننده می شود و وضعیتی که در آن خواننده صرفاً با گزینش فشرده نویسنده روبه رو است، تعادلی ایجاد کنند. به این ترتیب که مجموعه ای از اخبار که هر کدام از نظر بعضی مهم و از نظر بعضی دیگر غیرمهم است، در ترکیب با یکدیگر به نحوی قرار داده شده است که هم از ارائه اخبار به شکل پر تعداد، پراکنده و ملال آور پرهیز شود و هم حتی المقدور از حذف اخبار به دلیل غیرمهم به نظر رسیدن، خودداری گردد.

هر مجموعة اخبار با یک شمارة ردیف مشخص گردیده است. هر شمارة ردیف بسته به موضوع، نشان دهنده یک یا چند خبر است که بعضاً به شکل یک گزارش یا مقاله کوتاه تنظیم شده است.

ممکن است حجم زیاد مطالب، ملال آور شود و کتاب را برای بعضی خوانندگان غیرقابل استفاده کند. از این رو علاوه بر متن مفصل روزشمار، فشرده ای از مطالب تحت عنوان "گزارش روزشمار" بعد از پایان متن اصلی کتاب ارائه شده است. طبعاً برای دنبال کردن

ص: 18

سریع وقایع به صورت یک زنجیرة مرتبط، استفاده از "گزارش روزشمار" مفیدتر است، امّا برای بررسی و تحقیق دقیق و قابل اعتماد، مراجعه به متن روزشمار الزامی است.

جهت استفاده هر چه بهتر از انبوه مطالب متن، علاوه بر "گزارش روزشمار"، فهرست اعلام اشخاص، اماکن و ... نیز تهیه و در آخر کتاب درج شده است.

در کتاب حاضر، نویسنده با استفاده از منابع غنی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، روزشمار فروردین ماه 1359 را طی 759 گزارش که با 115 ضمیمه همراه است، تهیه و ارائه کرده است. در طرح اولیه، قرار بود در کتاب هفتم روزشمار ماه های فروردین و اردیبهشت 1359 درج شود و با عنوان "عراق بر طبل جنگ می کوبد"، منتشر گردد؛ امّا در عمل، حجم مطالب تهیه شده به طور پیش بینی نشده ای افزایش یافت. این به دلیل ویژگی خاص مقطع تاریخی نیمه اول سال 1359 است که آکنده از تحولات و سرشار از مطالب تاریخی مهم می باشد. البته این امکان وجود داشت که با حذف بعضی مطالب، کتاب هفتم در همان یک جلد انتشار یابد، امّا به نظر رسید که تنگ تر کردن دامنه گزینش و صرف نظر کردن از مطالب مزبور، می تواند به اصالت این مرور تاریخی لطمه وارد کند.

به این ترتیب کتاب هفتم به دو جلد اول و دوم شامل مرور جداگانه فروردین و اردیبهشت 1359، تقسیم شد. کتاب حاضر به مرور فروردین ماه 1359 اختصاص دارد و در این مرور روند مهم ترین موضوعات مبتلابه کشور، که درگیر مشکلات و بحران های عدیده داخلی و خارجی است، بررسی شده است. این حوادث و وقایع بعضی به طور مستقیم به زمینه سازی های جنگ تحمیلی مربوط اند و بعضی غیرمستقیم. نویسنده کوشیده است علاوه بر تحلیل و توصیف موضوعاتی که به طور مستقیم با جنگ ربط داشته اند، از موضوعاتی که بر قدرت حکومتی، امنیت ملّی و ثبات سیاسی نظام تازه تأسیس جمهوری اسلامی تأثیر مهمی داشته اند و یا به نوعی در زمینه سازی جنگ دخیل بوده اند، نیز غفلت نکند.

در موضوعات خارجی سیر رابطه و مناسبات ایران با دو کشور امریکا و عراق که فروردین ماه 1359 روزهای تعیین کننده ای از آن را در خود داشته است، و در موضوعات داخلی صف بندی های عرصه سیاسی کشور شامل گروه ها و جریان های داخل و خارج جناح بندی حکومتی و نیز درگیری های غرب کشور به خصوص آغاز دور جدید درگیری های خونین سقز و سنندج، از مهم ترین ها محسوب می شوند.

به طور کلی، در دوره زمانی کتاب حاضر نظام جمهوری اسلامی در وضعیتی دوگانه قرار دارد. نظام از سویی با اتکاء به مشروعیت سیاسی بالای حاصل از پتانسیل انقلاب، پی درپی نهادهای قانونی خود را تأسیس یا پایه ریزی می کند؛ رفراندوم قانون اساسی و انتخابات ریاست جمهوری انجام شده است، مرحله اوّل انتخابات اولین دوره مجلس قانون گذاری نیز

ص: 19

انجام شده است و این مجلس با برگزاری مرحله دوم انتخابات که در پیش است، به زودی رسمیت خواهد یافت. امّا از سوی دیگر نظام جدید هنوز مرحله گذار را طی می کند و به مرحله استقرار قطعی و ثبات طبیعی و قانونی خویش نرسیده است. گرچه نظام جدید به طور رسمی و حقوقی تأسیس شده است، امّا هنوز پتانسیل ناشی از وضعیت انقلابی نیرومند است و جریان های سیاسی و اجتماعی [اعم از مخالفان و یا موافقان نظام جدید] با نوع رفتار انقلابی فعالیت می کنند و در یک چرخه منظم قانونی و عقلانی قرار نگرفته اند. هنوز بسیاری تشکل ها مسلح هستند و بسیاری از ساختمان ها و امکانات دولتی در اختیار گروه های سیاسی است. در این اوضاع، مطالبات سیاسی نیرومندی وجود دارد که نظام قادر و یا مجاز به جذب و پاسخ مساعد به آنها نیست، بنابراین مطالبات مزبور بلاتکلیف می ماند و عرصه سیاسی را دستخوش بحران می کند.

"بحران مشارکت"(1)، هم در جناح بندی حکومتی و صف بندی نخبگان نظام جدید و هم در صف بندی جریان های عرصه سیاسی کلی کشور، هر روز تهدیدکننده تر از پیش خود را نشان می دهد. مطالبات قومی در مناطق کردنشین که به وسیله گروه های غیرمذهبی و مسلح کرد قالب براندازی و تجزیه طلبانه پیدا کرده است، نظام را با بحران دیگری مواجه کرده که آن هم هر روز تهدیدکننده تر می شود. علاوه بر تداوم تحرکات ایذایی پراکنده در سطح استان های کردستان و آذربایجان غربی (نظیر ماه های قبل از آن)، فروردین ماه زمان شروع درگیری های مسلحانه در سقز و سپس در سنندج است که اساساً دور جدیدی از تحولات و درگیری های مسلحانه در کردستان با آن شروع می شود.

البته وضعیت دوگانه این مقطع، یعنی امتزاج وضعیت انقلابی و استقرار حاکمیت قانونی نظام جدید، طبیعی هر دولت مبعوث انقلاب است و بحران های مختلف از پیامدهای طبیعی این دورِة گذار است که ضرورتاً به تدریج باید حل و فصل شود. امّا ایران انقلابی، علاوه بر این با دو بحران خارجی بسیار مهیب هم باید به رویارویی بپردازد: بحران اوّل مربوط به امریکا است که "ژاندارم منطقه" و بزرگ ترین پایگاه سیاسی - نظامی خود را با پیروزی انقلاب اسلامی از دست داده است و سپس در ماجرای "لانه جاسوسی" تا جایی تحقیر شده که حتی نتوانسته است به وفادارترین عوامل خود، محمدرضا پهلوی، اجازه ورود به امریکا را بدهد. بحران دوم مربوط به حاکمیت دیکتاتوری بعثی عراق است که با مشاهده وقوع انقلاب در ایران، در پی ارضاء قدرت طلبی و تحقق مطامع خویش برآمده است. رژیم عراق اهدافی از این قبیل را در اولویت های مختلف، امّا هم زمان، دنبال می کند: احراز رهبری

ص: 20

جهان عرب با طرح و پیگیری مسئله سه جزیره خلیج فارس، حل ضعف ژئوپلتیک عراق برای دسترسی به دریا از طریق تحقق آرزوی تاریخی احراز مالکیت و حاکمیت تمامی اروندرود و عقب بردن مرز دو کشور به ساحل شرقی آن و نیز عربستان سازی در خوزستان ایران که اگر به تجزیه بخش زرخیز ایران منجر نشود لااقل یک پایگاه نفوذ دائمی در ایران بیابد و یک بحران قومی عرب گرایانه دائمی را به ایران تحمیل کند. این تحریک دائمی، آشکارا در گفتار و رفتار رهبران و تصمیم گیران بعث عراق مشهود است.

مرور فروردین 1359 (دوره زمانی کتاب)، به وضوح نشان می دهد که کشور در این مقطع زمانی، در معرض بحران های متعددی که بیان گردید، قرار داشته است؛ مجموعة این بحران ها را در چهار عنوان می توان دسته بندی کرد:

1- بحران در روابط و مناسبات ایران و امریکا.

2- بحران در روابط و مناسبات ایران و عراق.

3- بحران قومی کردی.

4- بحران در تعامل و مناسبات نیروهای سیاسی داخلی [اعم از جریان های داخل جناح های حکومتی و خارج از آن].

یادآور می شود در متن روزشمار، گزارش های هر روز، عموماً به همین ترتیب ردیف های چهارگانه مزبور تنظیم شده است که نشانة نگرش خاص کتاب به زمینه سازی جنگ عراق علیه ایران می باشد. توضیح این که عراق در فضای ناشی از درگیری های ایران و امریکا، در پی تحقق مطامع خویش برمی آید در حالی که در درگیری های غرب کشور، جبهه دیگری جلوی نیروهای مسلح ایران گشوده شده است و برای عراق این نوعی ایجاد سهولت در حرکت محسوب می شود و عامل مساعدی برای زمینه سازی تجاوز است. در همین حال مرکزیت سیاسی و به تبع آن فرماندهی نظامی ایران در نوعی بحران و عدم ثبات به سر می برد و تحت تأثیر برخوردهای تضعیف کننده ناشی از جناح بندی موسوم به لیبرال - خط امام قرار دارد. این وضع وقتی وخیم تر می شود که در صف بندی کلی عرصه سیاسی کشور، گروه های متعددی با دعاوی انقلابیِ مانده از مبارزه با رژیم گذشته، به شدت فعال هستند و حاضر به قرار گرفتن در ذیل حاکمیت جدید نیستند. آنها هر جا ضرورت ایجاب کند مدّعی ایفای نقش جریان های سیاسی دارای مطالبات دمکراتیک و ... هستند و هرجا که لازم شود با اتکا به سلاح، نقش چریکی و شبه نظامی خود را نشان می دهند. همچنین گروه های دیگری که نه در صف محاربان هستند و نه در صف وفاداران قطعی نظام جدید قرار دارند، نیز فعالند که مطابق سنخ، ماهیت و نوع حضور، بعضاً از هر دو طرف متحمل فشار و حتی قربانی می شوند. در این زمان نوع صف بندی جریان های سیاسی داخلی، اعم از داخل حاکمیت و غیر آن، در مجموع فضایی ایجاد کرده است که این نیز نظیر بحران قومی، از دیدگاه رژیم عراق تسهیل کننده

ص: 21

تحرکات و عامل مساعدی برای زمینه سازی تجاوز ارتش عراق به شمار می رود.

در این مقدمه هر یک از بحران های چهارگانه یاد شده، به ترتیب بررسی می شود:

1. بحران در روابط و مناسبات ایران و امریکا

هر چند ریشه های تیرگی روابط ایران و امریکا و ستیزه بین دولتمردان امریکا با حاکمان وقت(1) ایران به حوادث تاریخی بزرگ چون 15 خرداد 1342 و 28 مرداد 1332 بازمی گردد؛ و هرچند آخرین دوره این منازعه، از ماجرای "لانه جاسوسی" و تصرف سفارت امریکا در تهران به دست "دانشجویان مسلمان پیرو خط امام" یعنی از 13 آبان 1358 آغاز شده است؛ امّا فروردین 1359 از نقاط مهم در این سلسله منازعات است که با اقدام امریکا مبنی بر اعلام رسمی قطع رابطه سیاسی با ایران، به اوج خود رسید. قبل از اینکه جیمی کارتر، رئیس جمهور امریکا با اخذ مصوبه شورای امنیت ملّی امریکا قطع رابطه با ایران را اعلام کند، طی چندین روز، با افزایش فشارهای سیاسی و تبلیغاتی و دیگر روش ها کوشید دولت ایران را وادار کند که گروگان ها را از دانشجویان تحویل بگیرد تا پس از آن با یک دولت رسمی و قانونی طرف باشد، نه با وضعیتی انقلابی که عده ای دانشجوی مبارز محور اصلی آن هستند. تحویل گروگان ها به دولت، اقدامات بعدی امریکا را، به لحاظ حقوقی و حمایت سیاسی دولت های دیگر بسیار تسهیل می کرد و برای دولت های مخالف امریکا که با استدلال های گوناگون، مستقیم یا غیرمستقیم از ایران در مقابل امریکا حمایت می کردند، محدودیت و محظوریت های آشکاری ایجاد می نمود. در ایران، در جناح بندی حکومت در این باره، دو نظر متفاوت وجود داشت که نهایتاً با دخالت مؤثر امام، تعیین تکلیف نهایی گروگان ها به مجلس شورای قانون گذاری که هنوز مرحله دوم انتخابات آن انجام نشده بود، محول گردید و قرار شد تا آن زمان، گروگان ها همچنان در اختیار دانشجویان باقی بمانند. در این مقدمه، توضیح بیش تر بحران در روابط و مناسبات ایران و امریکا در چهار عنوان زیر، ارائه خواهد شد.

الف: قطع رابطه سیاسی امریکا با ایران (روند برخوردهای طرفین تا قطع رابطه)

ب: تحریم اقتصادی (پایداری ایران و تزلزل متحدان امریکا)

ج: حذف تحقیرآمیز شاه

د: تدارک به کلی سری اقدام نظامی

در بین چهار عنوان فوق، عنوان الف، به دلیل اهمیت قضیه، نسبت به دیگر عناوین با تفصیل بیش تری خواهد آمد. در این عنوان، طی گزارشی نسبتاً جامع، چگونگی و روند حوادث منجر به اعلام قطع رابطه و نیز بازتاب آن، بررسی می شود.

ص: 22

الف) قطع رابطه سیاسی امریکا با ایران (روند برخوردهای طرفین تا قطع رابطه)

فروردین 1359 در حالی شروع گردید که درگیری سیاسی موجود بین ایران و امریکا، هر روز تشدید می شد؛ روندی که تا آخرین روز مربوط به دورة کتاب حاضر (31 فروردین 1359)، ادامه یافت. هر چند سابقه این تیرگیِ روابط به چندین دهه قبل می رسد امّا آخرین دور آن از "ماجرای تسخیر لانه جاسوسی" آغاز شده است. به این ترتیب، محور اصلی منازعة کنونی ایران و امریکا مسئله گروگان های امریکایی در تهران است که حل آن، مهم ترین دغدغة همه دولتمردان امریکایی است؛ از جمله در آستانة شروع سال جدید ایرانی، جرج بوش نامزد ریاست جمهوری امریکا از حزب جمهوری خواه، از جیمی کارتر خواست مناسبات دیپلماتیک با ایران را قطع کند. ریچارد لوگار سناتور جمهوری خواه ایالت ایندیانا نیز از کارتر خواست ایران را در محاصره دریایی قرار دهد، بندرگاه های ایران را مین گذاری، ذخایر ایران را تصرف و تمام دیپلمات های ایران را توقیف کند. لوگار گفت: «به اعتقاد من، دولت ایران با این اقدام خود به امریکا اعلان جنگ داده است.»

در این حال کارتر، اقدام نظامی علیه ایران را در سطح سرّی به طور جدی پیگیری می کند و نیز در پی ایجاد و افزایش فشارهای سیاسی اقتصادی متحدان خود از جمله دولت های اروپای غربی، بر ایران است. البته دولت امریکا نیم نگاهی نیز به تحولات داخلی ایران و تصمیم گیری مسئولان نظام جمهوری اسلامی دارد. کارتر در اولین روز فروردین ماه هنگام عزیمت به کمپ دیوید اظهار امیدواری کرد که «بعد از انتخابات پارلمانی ایران، دولتی که بتواند از عهده افراطیون اشغالگر سفارت امریکا در تهران برآید تشکیل بشود.» دیوید پاسیچ سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز گفت: کابینه کارتر امیدوار است زمانی که ایران 50 گروگان امریکایی را آزاد کند روابط امریکا با تهران به حالت عادی بازگردد. وی افزود: هنگامی که گروگان ها آزاد شدند. ما مایلیم در آینده، روابط خود را با ایران مورد بررسی قرار دهیم.

در این میان، کارتر موضوع "شاه" را که در ایجاد بحران کنونی ایران و امریکا نقش یک چاشنی را داشته است، نیز پیشِ رو دارد. در شروع دوره، شاه که در جزیره پانامایی کانتادورا به سر می برد، در مواجهة با پیگیری های حقوقی ایران، پاناما را با کمک امریکا به قصد مصر ترک می کند. کارتر ضمن اینکه افراد زیادی را در سطح رئیس دفتر کاخ سفید مأمور پیگیری وضع اقامت شاه و بیماری وی کرده است، چندان مایل به گفت وگوی صریح در این باره نیست. وی در عین اینکه بر وارد نشدن شاه به امریکا تصریح می کند، امّا تأکید دارد که برای معالجه شاه و مراقبت از وی، امریکا هر اقدامی لازم باشد به بهترین وجه انجام خواهد داد.

خروج اجباری شاه از پاناما و عزیمت وی به مصر هرچند اقتدار و نقش فعال دیپلماسی ایران را نشان داد، امّا در عین حال تلاش وزارت امور خارجه ایران را برای دست یابی به امکان تفاهم نسبی با امریکا از طریق ایجاد محدودیت برای شاه در پاناما و حتی تهدید تحویل وی به

ص: 23

ایران، خنثی کرد و جوّ ضد شاه - ضد امریکا در ایران را یک بار دیگر دامن زد.

از سوی دیگر، شیوة رفتار امریکا با یکی از مؤثرترین متحدان و مهره های ایالات متحده در خاورمیانه و خلیج فارس، حاکی از نوعی ضعف و انفعال دولت امریکا در قبال ایران بود و این بعضاً با طعن و کنایه در رسانه های امریکا و دیگر نقاط جهان ابراز می گردید. برخی گزارش های مطبوعاتی حاکی از این بوده است که مقامات ایرانی قصد داشتند به محض اینکه تقاضای ایران برای استرداد شاه مخلوع در محاکم پاناما به جریان افتد، گروگان های امریکایی را در تهران از کنترل اشغالگران سفارت خارج کنند، ولی مقامات امریکایی به دلائل پیش گفته نمی توانستند و نمی خواستند از این راه استفاده کنند، بنابراین چنین گزارش هایی را قصّة شاه پریان خواندند و در صحت آن تردید کردند.

در هر حال چشم انداز تفاهم همچنان تیره بود و ایران به هیچ وجه به این مقدار امتیاز یعنی به صِرف منع ورود شاه به امریکا رضایت نمی داد. کارتر نیز بیش تر از این قادر به دادن امتیاز به ایران نبود، چیزی که افکار عمومی قطعاً آن را تحقیر بیش تر امریکا در مقابله با انقلاب اسلامی ایران تلقی می کرد. از این رو جیمی کارتر می کوشید چشم انداز امتیازی برای ایران را ترسیم کند امّا تضمینی در باب آن ندهد تا هم به عناصر مورد نظر در حاکمیت ایران انگیزه لازم برای حل مسئله گروگان ها را تزریق کند و هم در عمل امریکا و خود را در جایگاه "بازنده" تثبیت نکند و همه چیز را به معادلات آتی بسپارد.

مدت کوتاهی پس از بردن شاه به مصر و خنثی کردن اقدامات در دست انجام ایران، جیمی کارتر در دیدار با "بورگه" وکیل فرانسوی ایران که دعاوی ایران درباره نوع برخورد دولت پاناما با شاه را دنبال می کرد، نظر قطعی دولت امریکا را به وی اعلام کرد. این نظر حاوی سه محور مشخص بود: الف) گروگان ها هر چه زودتر، سالم، آزاد شوند. ب) امریکا برای برقراری روابط عادی با ایران و دولت فعلی، توأم با قبول نتایج انقلاب ایران، در موقع مقتضی اقدام کند. ج) در نظر امریکا، ایران می تواند دعاوی خود علیه شاه را از طریق مجامع جهانی و دیوان بین المللی لاهه دنبال و یا در مطبوعات و رسانه های گروهی مطرح کند.

در همین چارچوب، گام بعدی را سنای امریکا برداشت. در 27 مارس (7/1/1359) رهبران سنای امریکا پیشنهاد کردند که گزارشی دربارة روابط ایران و امریکا در زمان سلطنت شاه مخلوع منتشر شود. سناتور فرانک چرچ رئیس کمیته روابط خارجی سنا به سایروس ونس وزیر امور خارجه گفت که وی این پیشنهاد را با سناتور جاکوب جاویتس عضو حزب جمهوری خواه در کمیته مزبور در میان گذاشته است. به گفته وی این گزارش یک سند تاریخی از روابط بین دو کشور خواهد بود و شرحی است از نقش امریکا در ایران از تمام دیدگاه ها؛ از کمک های قابل ملاحظه این کشور به ملت ایران تا شرکت در کودتای نظامی سال 1953 در ایران که به روی کار آمدن شاه انجامید. ونس هم گفت که وی

ص: 24

اعتراضی به انتشار این گزارش ندارد و موافقت وزارت خارجه را با انتشار "کتاب سپید"ی درباره روابط امریکا با رژیم محمدرضا پهلوی به اطلاع کمیته روابط خارجی سنا رساند. این در حالی است که دولت کارتر قبلاً با هر گونه اقدامات کنگره درباره ادعای ایران مبنی بر دخالت امریکا در امور ایران در زمان شاه مخلوع، مخالفت کرده بود. این در واقع تلاشی برای کسب رضایت مسئولان ایران و ایجاد زمینه مناسب برای اقدامات مسالمت جویانه آنان در مورد قضیه گروگان ها است. هرالدتریبون در گزارش خود از این اقدام امریکا نوشت: ابوالحسن بنی صدر که تمایل خود را به آزادی گروگان ها اظهار داشته است، غالباً این پیشنهاد را مطرح کرده است که اگر کنگره امریکا یک سری جلسات بحث و بررسی ترتیب دهد که در آن، دخالت های امریکا در اعمال اشتباه شاه عنوان شود، این امر به حل بحران کمک خواهد کرد. سناتور چرچ وجود هر گونه جلسة بحث و بررسی را پیش از آزادی گروگان ها منتفی دانست. دیگر کمیته های کنگرة امریکا نیز بیم آن دارند که تشکیل این گونه جلسات به افزایش درخواست های ایران منجر شود. امّا چرچ اظهار داشت این کتاب سپید که تحقیق و بررسی 27 سال گذشته است، ممکن است تا حدودی به تقاضاهای ایران جامة عمل بپوشاند و شاید راه حل این بحران را هموار سازد.

در بازتاب این اقدام عده ای از کارشناسان غربی احتمال دادند که ابتکار جدید امریکا تحرک تازه ای در جهت حل مسئله گروگان ها ایجاد کند؛ هرچند آنها درصد این احتمال را آن قدر بالا ندانستند که به معنای ایجاد امید تازه ای برای آزادی فوری گروگان ها باشد. همچنین خبرنگار بی.بی.سی از واشنگتن اعلام کرد به نظر می رسد که راه برای این ابتکار هموار شده است؛ زیرا بیانیة اخیر کاخ سفید درباره این که امریکا دیگر هیچ تعهدی نسبت به شاه سابق ندارد، خود بهترین مقدمه برای انتشار مدرک یاد شده به شمار می آید.

در کنار چنین انعطافی سرسختی لازم نیز ابراز می شد، روز بعد از انتشار خبر مذکور (8/1/1359) رادیو امریکا خبر داد که ونس گفته است: دولت امریکا به پیشنهاد سناتور فرانک چرچ رئیس کمیته روابط خارجی سنا مبنی بر رسیدگی به روابط ایران و امریکا در دوران شاه سابق ایرادی ندارد؛ ولی با انتشار بیانیه رسمی درباره اعتراف به خلافکاری در دوران حکومت شاه، مخالف است. همین رادیو خبر داد که: ونس در کنگرة امریکا ضمن اشاره به بحران ایران گفته است صلاح نمی داند اقدامات احتمالی دولت کارتر برای آزادی گروگان ها را فاش کند. هم زمان یکی از مقامات عالی رتبة دولتی امریکا نیز به خبرنگاران در واشنگتن گفت انتظار می رود امریکا به زودی اقدامات غیرنظامی تازه ای انجام دهد. اقدامات بعدی به منظور این طرح ریزی شده است که به مقام های ایرانی نشان دهد با ادامة اسارت گروگان ها، به پرداخت بهای سنگینی مجبور خواهند شد.

در همین حال بعضی شخصیت های سرشناس امریکایی بر راه حل نظامی اصرار دارند، از

ص: 25

جمله: هنری کیسینجر وزیر خارجة سابق امریکا تأکید کرد که تنها راه برای آزاد کردن گروگان های امریکایی در تهران، برخورد میان امریکا و ایران است و غیر از این چارة دیگری نیست. کیسینجر خاطرنشان کرد که خطر این برخورد برای جان گروگان ها بیش تر از خطرهایی نیست که در حال حاضر هر روز برای آنان در شرف وقوع است. کیسینجر سیاست کارتر برای آزادی گروگان ها را یک سیاست غلط، بی هدف و نامشخص خواند. در همین زمان رادیو امریکا سخنان یک سخنگوی کاخ سفید را پخش کرد که گفت: دولت امریکا با صبر و حوصله و تفاهم نسبت به مشکلات سیاسی ایران عمل کرده است ولی هر روز که می گذرد مسئولیت رهبران ایران در نگهداری غیرقانونی گروگان ها شدیدتر می شود.

از سوی دیگر، رادیو مسکو خبر داد سه گروگان سابق امریکایی که موفق شدند در ماه ژانویه با استفاده از گذرنامه های جعلی از ایران فرار کنند، به دادگاه فدرال در امریکا مراجعه و اقامه دعوی کردند که دولت ایران 110 میلیون دلار بابت جبران خسارات وارد شده به آنها بپردازد. در صورت قبول این دادخواست در دادگاه امریکا، وزارت دارایی امریکا می تواند اجازه دهد که این مبلغ از وجوه ایران پرداخت شود؛ وجوهی که برخلاف قانون در بانک های امریکایی بلوکه شده است.

در ساعات آخر روز بعد (9/1/1359) یک "افشاگری" از سوی ایران به ابتکار شخص امام خمینی، به مثابه یک انفجار خبری، به کلی اوضاع موجود و مباحث پیرامون آن را عوض کرد. شب هنگام خبری از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد که بلافاصله خبرگزاری های بزرگ جهان آن را با قید "فوری فوری" به سراسر جهان مخابره کردند. این خبر را دفتر امام برای پخش در اختیار قرار داده بود. خبر این بود که جیمی کارتر رئیس جمهوری امریکا به وسیلة سفارت سوئیس پیامی برای امام خمینی فرستاده است که مطابق نظر امام و بنا به دستور ایشان، پیام منتشر می شود. در این پیام نسبتاً مفصل، کارتر اعلام کرده بود که صلح جهانی نیازمند روابط جدید بین دولت ها و به خصوص نیازمند حاکمیت ملل و حق مردم و اثر بر سرنوشت خویش است. کارتر به هم نوایی خود با امام خمینی و رئیس جمهوری ایران (بنی صدر) در این موضوع تأکید کرده بود. کارتر همچنین با این عبارت که: «مزیت بزرگ دمکراسی امریکایی این است که همیشه توانسته است اشتباهات خود را شناسایی نموده و یا آن را محکوم کند.» موافقت خود را با تشکیل یک کمیسیون تحقیق که بتواند حل بحران موجود بین دو ملت را امکان پذیر سازد، اعلام و به اهتمام جدی خود به تأمین رضایت مردم ایران و حل مسالمت آمیز اختلاف کنونی بین دو حکومت تصریح کرده بود. وی با توضیحاتی دربارة بیماری شاه، سفر وی به پاناما و مصر را امری شخصی و بدون ارتباط با برنامه ریزی و هدایت امریکا اعلام و یادآوری کرده بود که با ورود وی به امریکا و معالجة وی به دست پزشکان امریکایی، مخالفت کرده است. نامة کارتر با این عبارت تمام شد: «اجازه می خواهم جسارتاً اعلام دارم که به نظر من،

ص: 26

زمان و دشمنان واقعی نظام های سیاسی مربوطة ما، به زیان ما مشغولند. با تقدیم بهترین احترامات، جیمی کارتر 26 مارس 1980.»

در امریکا برخورد مقامات امریکایی دربارة ارسال پیام کارتر به امام خمینی یا مقامات دیگر ایران با نوعی تناقض همراه بود؛ جودی پاول سخنگوی کاخ سفید منکر ارسال پیامی برای هر مقام ایرانی شد؛ مقامات دیگر (از جمله وزیر خارجه امریکا) به ارسال پیام برای رئیس جمهوری، بنی صدر، اعتراف کردند، امّا نامه کارتر به امام را نامه ای جعلی خواندند. پاول هم روز بعد برخلاف اظهارات قبلی خود تأیید کرد که هفته گذشته کارتر پیامی در جهت حل بحران گروگان ها برای رئیس جمهور ایران ارسال کرده است.

برعکس، در ایران بر اینکه کاردار سفارت سوئیس پیامی را از طریق وزارت خارجه تسلیم امام کرده است تردیدی وجود ندارد؛ علاوه بر دفتر امام دیگر مقامات ایرانی از جمله رئیس جمهوری، وزیرخارجه و سیداحمد خمینی نیز بر صحت ارسال پیام کارتر به امام تأکید کردند. بنی صدر گفت: «پیام آقای کارتر به امام و این جانب، هم زمان به وسیله کاردار سوئیس در تهران تسلیم شده است.» وی افزود: «ظاهراً در عرف سیاسی معمول نیست این طور پیام ها منتشر گردد امّا ضابطه های یک انقلاب، دیگرند و ناگزیر این ضابطه ها ملاک عمل ما قرار می گیرند.»

قطب زاده وزیر خارجه ایران نیز از ارسال پیام کارتر به بنی صدر خبر داد و تأکید کرد این دومین پیام کارتر و نشانة جدی بودن مسئله پیام نخستین است. وی آشکارا از این تحرک امریکا استقبال کرد و آن را حاکی از این دانست که مشکل روابط ایران و امریکا باید براساس معیارهای شرافتمندانه و صادقانه و عدل و عدالت حل شود.

حاج سیداحمد خمینی نیز ضمن گزارش مشروحی از آنچه گذشته است، گفت: البته در پیام به امام تندی هایی که در پیام به آقای بنی صدر بوده نبوده و ملایمت داشته و از بابی که امام فرمودند هیچ چیزی نباید از ملت دور باشد، ما این را به رادیو دادیم و منتشر شد. وی در پاسخ به خبرنگاران بار دیگر با اطمینان، ارسال این پیام از جانب کارتر را مسلّم دانست.

جالب اینکه سفارت سوئیس نیز در این ماجرا دچار تناقض گویی شد. در حالی که در خبرها شخص کاردار عامل انتقال پیام ذکر شده بود، مارکوس کایزر وابستة مطبوعاتی سفارت سوئیس در گفت وگو با کیهان خبر تحویل نامة کارتر به وزارت امور خارجه ایران به وسیله کاردار سوئیس را قویاً تکذیب کرد. از سوی دیگر، سخنگوی سفارت سوئیس در تماسی با روزنامه انقلاب اسلامی گفت: ما عامل فعالی در این جریانات نیستیم لذا نمی توانیم متن این پیام را تکذیب یا تأیید کنیم.

دربارة تکذیب امریکا، حاج احمد خمینی گفت: از جایی که آقای کارتر در یک وضعیت بسیار بدی در امریکا قرار گرفته و با شکست مواجه شده است، دست به هر عملی می زند؛

ص: 27

من جمله آقای رئیس جمهوری را تهدید می کند و می داند که امام اهل تهدید نیست، پیش او خضوع می کند و بعد هر دو را تکذیب می کند و امیدواریم آقای رئیس جمهوری هم پیامشان را منتشر کنند. قطب زاده وزیر خارجه نیز در کنفرانسی مطبوعاتی کوشید تا حد ممکن، مانع تیرگی بیش تر روابط ایران و امریکا شود. او گفت: «تکذیب این پیام فقط سیاستی است برای فروکش ساختن هیجانات مردم امریکا.» قطب زاده دربارة آثار پیام کارتر گفت: «نظر من دربارة کارتر نظر مثبتی است و امریکا اگر بخواهد با ما رابطة معقولی داشته باشد، باید سیاست خود را با تفهیم و درک خواسته های منطقی ما و دیگر ملل جهان وفق دهد.» وی درباره واکنش ایران گفت: «مسلماً اگر امریکا وجود پیام را تأیید کند، از نظر ایران شناخت حق حاکمیت ایران از سوی امریکا در حل بحران بسیار مؤثر خواهد بود.»

در بازتاب وسیع ماجرای ارسال پیام کارتر به امام خمینی و تکذیب آن، خبرگزاری فرانسه از این که سخنگوی کاخ سفید تأیید کرده است کارتر هفتة گذشته برای حل بحران امریکا و ایران و تسریع آزادی گروگان ها، پیامی برای رئیس جمهور ایران ارسال کرده است خبر داد و افزود: «این نخستین بار است که یک مقام رسمی امریکا پس از انتشار خبر مذکور از جانب ایران، قبول می کند تماسی بین پرزیدنت کارتر و دولت ایران صورت گرفته است.»

خبرگزاری فرانسه همچنین در گزارشی از نیویورک از گفت وگوی قطب زاده با شبکة تلویزیونی ای.بی.سی امریکا خبر داد که گفته است: «عمل انتشار پیام جیمی کارتر در تهران بدون آگاه کردن واشنگتن یک اشتباه بوده است.» وی افزوده است: «محتوای این پیام بسیار سازنده و بیش تر متعادل بود و دمکراسی امریکا آن قدر قوی است که اگر به طور مؤثر اشتباهاتی مرتکب شده باشد به آن اعتراف کند.» بنا بر این گزارش، وزیر خارجه ایران گفت از تکذیب روز شنبة کاخ سفید متعجب شده است و این تکذیب تأثیر مثبتی را که پیام به وجود آورده بود، کاهش داده است.

رادیو لندن نیز در گفتاری حاوی اطلاعات و اخبار متعددی دربارة روابط ایران و امریکا اعلام کرد: ظرف دیروز و امروز دربارة پیامی که مقامات ایران می گویند جیمی کارتر برای آیت الله خمینی فرستاده است، غوغای بزرگی به پا شد و مقامات امریکا منکر قضیه شدند. علی رغم تکذیب ارسال پیام، مقامات ایران در صحت پیام شکی ندارند. ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زاده هر دو معتقدند که انکار مقامات امریکا به آن علت است که آنها انتظار علنی شدن پیام مزبور را نداشتند و به همین دلیل غافلگیر شدند.

رادیو لندن نگرش مثبت ایران به این قضیه را چنین بازتاب داد: «قطب زاده معتقد است که انکار این پیام برای مصرف داخلی امریکا صورت گرفته است. قطب زاده قبول دارد که افشای پیام بدون هشدار دادن به امریکا اشتباه بوده است ولی اضافه می کند این اشتباه به نامطلوبی انکار موجودیت چیزی که واقعیت است، نیست. قطب زاده گفت حتی با در نظر گرفتن انکار امریکا

ص: 28

این پیام نمودار قدم مثبتی است؛ گرچه اثر این پیام تا اندازه ای تقلیل یافته است. وزیر خارجة ایران از این پیام حسن استقبال را کرد و گفت به عقیدة او تشکیل کمیسیون مشترکی با شرکت ایران و امریکا یعنی آنچه پیام مزبور با آن موافقت کرده است، بسیار ضروری است.»

در سطح جناح بندی ها و گروه ها و تشکل های سیاسی داخلی ایران، وجه غالب اعلام مواضع ضد امریکایی و حمایت از افشاگری و سازش ناپذیری امام خمینی است که با سرزنش تلویحی یا آشکار دیگر دولتمردان همراه است. کارتر، به دلیل توطئه گری و دولتمردان ایران به جز امام خمینی به علت انواع صفات منفی سرزنش می شوند. در این میان سازمان مجاهدین خلق شدیدترین مواضع ضدامریکایی را اتخاذ و اعلام آن را با حمایت مؤکدی از امام خمینی همراه کرد.

در حاشیه مطالب مربوط به پیام مزبور و در تفسیر و تحلیل برخی پیام ها که از طرف متحدان امریکا برای رئیس جمهور و وزیرخارجه ایران می رسد، اظهار امیدواری به تشکیل یک کمیسیون تحقیق از جمله با پیگیری "شون مک براید" ایرلندی در رسانه های خارجی قابل توجه است. نکته مهم دیگر توجه رسانه ها به موضع آشتی جویانه کارتر در نامه است که البته به تحویل دادن گروگان ها به دولت ایران و خارج شدن آنها از اختیار دانشجویان منوط گردیده است.

در این میان افکار عمومی در داخل امریکا به گونه ای است که دولت و رئیس جمهور امریکا ناچارند تا حصول نتیجه ای قطعی در ماجرای گروگان ها، نوعی تحرک ضد ایرانی را مرتباً برای مردم به نمایش بگذارند و در این مسیر به برخی تدابیر حاشیه ای نیز متوسل می شوند؛ از جمله دیوان عالی امریکا از اجازه تمدید اقامت به گروهی از دانشجویان ایرانی خودداری کرد. در ایران، امّا وضع افکار عمومی به گونه ای است که بدون پرداختن به اصل صحت و سقم ماجرا، اساساً نفس ارتباط و هر گونه حرکت مسالمت آمیز به شدت رد و نفی می شود؛ اگرچه با ضعف مواضع امریکا و برتری ایران همراه باشد. علت عمده این نوع موضع گیری گروه ها و جریان های سیاسی، استفاده از این فضا برای ارتقاء پشتوانه عمومی است؛ از این رو طوری رفتار می کنند که تأکید می شود فقط طالب تشدید فضای دشمنی هستند. البته برای دفاع از این مواضع، از شواهد فراوان تاریخی و غیرتاریخی موجود - که مورد توجه افکار عمومی است - استفاده می کنند. کم و کیف اعلام مواضع سازمان مجاهدین خلق نمونه ای قابل ذکر از این گونه برخوردها است. به عبارت دیگر می توان گفت: در داخل ایران در ذهن بیش تر نخبگان و در افکار عمومی فضای حاد رادیکال حاکمیت تمام دارد و در این ماجرا به چیزی جز پیروزی چشمگیر ایران و تسلیم آشکار امریکا در این مبارزه رضایت داده نمی شود.

با نزدیک شدن روز 12 فروردین، سالروز رسمیتِ حقوقی نظام جمهوری اسلامی، مسئله تعیین تکلیف گروگان های امریکایی از مهم ترین موضوعات نظام است که با این روز گره خورده است. پیش بینی می شد که یکی از مطالب مهم سخنرانی رئیس جمهوری در این روز

ص: 29

در میدان آزادی، آخرین گزارش ها درباره گروگان ها باشد. به نظر بسیاری از کارشناسان آنچه بنی صدر خواهد گفت جمع بندی تلاش های او در اقناع دیگران است و نیز علامتی است از میزان پیشرفت روش های مسالمت آمیز حل ماجرا. از سوی دیگر، در نزد دولت امریکا و بیش تر رسانه های جهانی، نوعی انتظار ایجاد تحول در وضعیت کنونی گروگان ها وجود دارد. در واقع دولتمردان امریکا از این روز، روز تعیین کننده ای را انتظار می کشند، از این حیث که نتیجة تحولات و تبادل پیام های تشویق آمیز و بعضاً تهدیدآمیز چند روز اخیر را ارزیابی کنند و متناسب با آن به اخذ تصمیم در انتخاب راه های مختلف پیش ِ رو بپردازند. با فرا رسیدن روز 12 فروردین، آنچه در ساعت 7 صبح از بخش فارسی رادیو امریکا پخش شد و همچنین مضمون مطالب تقریباً تمامی رسانه های جهانی که در این روز، قبل از قطعی شدن تصمیمات و اقدامات ایران منتشر شد، تلفیقی از "بیم و امید" را همراه داشت؛ وجود نوعی امیدواری همراه با تهدیدهایی تلویحی.

از جمله در ساعت 7 صبح (به وقت ایران) بخش فارسی رادیو امریکا اعلام کرد: «در وزارت خارجة امریکا خوش بینی احتیاط آمیز دربارة قضیة گروگان ها محسوس است و این با توجه به گزارش هایی است مبنی بر این که شورای انقلاب احتمالاً گروگان ها را از افراطیونی که سفارت را در اشغال دارند تحویل می گیرد. اکنون مقامات دولتی می گویند که هر اقدام تازه ای از جانب امریکا بستگی به تحولات ایران خواهد داشت؛ تحولاتی که قاعدتاً باید به زودی روشن شود.»

در ساعت 7:45 صبح بخش فارسی رادیو لندن نیز گزارش داد: «ممکن است که بحران گروگان های امریکایی به پایان خود نزدیک شده باشد. اگرچه بعد از دفعات متعدد که امیدها به یأس بدل شده است هیچ کس روی این احتمال حساب نمی کند.»

در ساعت 8:45 صبح بخش عربی رادیو امریکا خبر داد که: «قرار است امروز هر یک از رؤسای جمهوری امریکا و ایران روش خود را دربارة وضع گروگان های امریکایی روشن کنند. در واشنگتن تأکید شده است که جیمی کارتر برای نطق امروز آقای بنی صدر دربارة مسئله گروگان ها، اهمیت ویژه ای قائل شده و صدور بیانیة خود را به بعد از ایراد نطق رئیس جمهوری ایران موکول ساخته است. مشاوران جیمی کارتر تأکید کردند که اگر دولت ایران برای نظارت خود بر گروگان ها اقدام نکند، رئیس جمهوری امریکا در بیانیة خود اقدامات جدیدی را بر ضد ایران اعلام خواهد کرد.»

خبرگزاری رویتر گزارش داد: «پرزیدنت ابوالحسن بنی صدر منتظر آن است که ابتدا آیت الله خمینی موافقت خود را در مورد انتقال گروگان ها اعلام کند و سپس وی این مسئله را در سخنرانی]امروز[ خود به مناسبت نخستین سالگرد استقرار جمهوری اسلامی ایران به مردم اعلام نماید. منابع آگاه اعلام داشتند صادق قطب زاده وزیر خارجه ایران شب گذشته با

ص: 30

ارسال پیامی امریکا را از تحولات آگاه ساخته است. یک بیانیه کاخ سفید نشان دهندة آن است که مجازات جدید سیاسی و اقتصادی امریکا بر ضد ایران احتمالاً در صورتی که دولت ایران، حداقل، کنترل گروگان ها را به دست نگیرد، بلافاصله اعمال خواهد شد.»

خبرگزاری فرانسه نیز خبر داد: «کاخ سفید اواخر امروز در مورد این تحولات جدید بیانیه ای صادر خواهد کرد... کاخ سفید انتظار دارد نطق بنی صدر شامل پیشنهادهای جدیدی باشد؛ پیشنهادهایی که اگر شامل آزادی فوری گروگان ها نباشد، حداقل جریان امور را به سوی یک جهت صحیح سوق دهد.»

به این ترتیب در اولین ساعات روز 12 فروردین 1359 دولت امریکا، افکار عمومی بخش عمده ای از جهان غرب و محافل سیاسی و خبری جهانی، منتظر آخرین نظرها و مواضع ایران بودند و نیز جهان منتظر تصمیمی بود که بعد از آن امریکا باید اتخاذ کند.

در مراسم بزرگداشت روز جمهوری اسلامی طبق برنامه پیام امام خمینی قرائت شد و سپس رئیس جمهوری سخنرانی کرد.

بخش عمدة پیام امام خمینی که سیداحمد خمینی آن را در مراسم مزبور قرائت کرد، در سرزنش امریکا به خاطر بردن شاه به مصر بود. در این پیام با توجه به نامة اخیر کارتر به امام چنین آمده بود: «این نیرنگ جدید کارتر شبیه همان نیرنگی است که شاه مخلوع در اواخر سلطنت ننگینش زد و در مقابل ملت و روحانیون به چاپلوسی و حیله گری پرداخت و دسیسة او نقش بر آب شد. آقای کارتر باید بداند که فرستادن شاه مخلوع به مصر و عذرخواهی از اشتباهات گذشته و اعتراف به خیانت های امریکا به ملت های مظلوم - از آن جمله ایران - و راه حل لانة جاسوسی را از من که یک نفر از ملت بزرگ ایران هستم خواستن، به بیراهه رفتن است. حل این مسئله به دست هیچ کس جز ملت شریف ایران و مجلس شورای اسلامی منبعث از آرای ملت نیست.»

بنی صدر نیز در سخنرانی خود به مسئله امریکا پرداخت. وی ابتدا گزارشی از آنچه گذشته است ارائه کرد؛ از جمله تشکیل کمیسیون بررسی جنایات امریکا در ایران و تلاش ها در زمینة حضور شاه در مصر. بنی صدر سپس متن پیام دوم کارتر به خویش را قرائت کرد که در آن بر ضرورت انتقال گروگان ها به دولت تا 31 مارس (11/1/1359) تأکید شده بود و در ضمن تلاش های بنی صدر در این باره به نحوی مورد قدردانی قرار گرفته بود. در آخر پیام آمده بود: «ما آماده ایم هر فکر خاص را در این باره دریافت کنیم... . انتقال گروگان ها می تواند راه را برای حل سریع بحران باز کند.»

بنی صدر در ادامه سخنان خود افزود: «بعد از این که این پیام آمد، در شورای انقلاب مورد بحث قرار گرفت و شورا تصمیم گرفت که اگر امریکا طبق یک بیان رسمی اعلام کند که تا تشکیل مجلس و اتخاذ تصمیم از سوی مجلس، درباره گروگان ها نه تبلیغی کند، نه ادعایی

ص: 31

کند، نه حرفی بزند و نه تحریکی کند، شورای انقلاب می پذیرد که گروگان ها را تحت نظارت خود در آورد. بنابراین ما این موردی که درباره روابط ما با امریکا بود، در این مرحله هستیم که عیناً به اطلاع شما مردم ایران رسید.»

علی رغم سخن تند امام بر ضد امریکا در این پیام، امریکاییان از بروز تحول مورد نظر خویش نومید نشدند. به گزارش خبرگزاری فرانسه از واشنگتن، مقامات رسمی کاخ سفید در واشنگتن گفتند: این حقیقت که در نطق آیت الله خمینی هیچ گونه اشاره ای به انتقال گروگان های امریکایی از محل سفارت نشده است، می تواند بدین گونه تعبیر شود که وی با تحویل گروگان ها به شورای انقلاب مخالفت ندارد. به خصوص آنچه بنی صدر از قول شورای انقلاب اعلام کرده بود، اگرچه به صورت مشروط بود، می توانست برای امریکایی ها یک حداقل باشد؛ یعنی تحویل گرفتن گروگان ها از دانشجویان و دادن آنها به دولت جهت تعیین تکلیف به وسیلة مجلس. از این رو کاخ سفید پیامی برای رئیس جمهوری ایران ارسال کرد که متن آن به این شرح است: «اظهارات پرزیدنت بنی صدر مبنی بر اینکه گروگان ها تحت حمایت دولت ایران قرار خواهد گرفت، نشانه روشن مثبت و موفقیت آمیزی است؛ در نتیجه دولت امریکا فعلاً اجرای پاره ای از مجازات های اقتصادی جدید را به تعویق می اندازد. ما این مسئله را درک می کنیم که موضع دولت ایران این است که مسئله گروگان ها هنگامی که پارلمان جدید تشکیل شود حل و فصل گردد. آزادی هر چه زودتر اتباع کشور ما مسئله اساسی ما بوده است. به طوری که اطلاع دارید این هدف و نقطه نظری است که توسط ایالات متحده امریکا تعقیب می گردد.»

این امیدواری در مقامات سازمان ملل نیز پدید آمده بود. به گزارش آسوشیتدپرس کورت والدهایم دبیرکل سازمان ملل، امروز سخنان بنی صدر در تهران را گامی در جهت صحیح تلقی کرد؛ سخنانی که درباره تمایل شورای انقلاب برای برعهده گرفتن امر گروگان ها بود. وی اطمینان داد که انجام هر چه زودتر این اقدام راه را برای بازگشت کمیسیون تحقیق به ایران و تکمیل کارش هموار خواهد ساخت.

جواب کارتر هرچند انعطافی از طرف امریکا محسوب می شد امّا آن چیزی نبود که شورای انقلاب در پی آن بود؛ تضمین خاصی در پاسخ کارتر اعلام نشده بود، باز هم همه چیز را به تصمیم گیری آتی دولت امریکا وابسته کرده بود. بررسی بازتاب ها و تفاسیر سخنان و مواضع روز 12 فروردین نشان می دهد که خوش بینی های ابراز شده در ساعات اولیة این روز در پایان روز تا حد زیادی کمرنگ شده است. از جمله در گزارش ساعت 19:45 روز 12 فروردین رادیو لندن که در آن جنبه های مهمی از مسئله مورد توجه قرار گرفته و پس از گزارشی از امیدواری ها برای رفع بن بست کنونی می افزاید: «ولی قبول شرایطی که اکنون پیشنهاد شده، برای جیمی کارتر بسیار مشکل است.» در ادامه به مرحله کنونی مبارزات

ص: 32

انتخاباتی ریاست جمهوری امریکا و نگرانی های کارتر در این باب اشاره می کند و می افزاید: «کارتر نخواهد توانست که شرایط پرزیدنت بنی صدر را پذیرفته و بدین ترتیب آشکارا در برابر تقاضاهای ایرانیان تسلیم گردد. سخنگوی کارتر سخنرانی پرزیدنت بنی صدر را مثبت خواند و کارتر نیز اظهار داشته است که تصمیم خود را در مورد تحریم ایران تغییر خواهد داد ولی فشار افکار عمومی مبنی بر اتخاذ یک روش قاطع تر همچنان ادامه دارد.»

در مجموع آنچه که در روز تاریخی 12 فروردین واقع شد، درباره ماجرای گروگان ها این باور را در ناظران و مفسران به وجود می آورد که نظرهای دو طرف بیش تر از آن با هم فاصله دارد که بتوان به راه حلی نزدیک تر از زمان تصمیم گیری مجلس ایران اندیشید. طرف ایرانی تعهد واضح و رسمی امریکا را طلب می کند و تنها در این صورت گروگان ها به قدرت رسمی حاکم بر ایران تحویل داده می شوند، امّا طرف امریکایی در عین این که مُصِرّانه طالب داده شدن گروگان ها به دولت و شورای انقلاب است، حاضر به سپردن تعهد مورد نظر ایران نیست و همان اعلام را که اقدامات رئیس جمهوری ایران را مثبت می شمارد و از تحریم های جدید ایران فعلاً صرف نظر می کند، کافی می داند.

به این ترتیب از نظر طرف ایرانی، این یک نگرانی جدی و واضح است که امریکا صرفاً در پی این است که مسئولیت رسمی متوجه دولت ایران شود و به این شکل بدون تعهدی بازدارنده و با برتری حقوقی و روانی مناسب، ابتکارات مورد نظر خویش را یکی پس از دیگری به اجرا درآورد. این در حالی است که در فضای رادیکالیزة داخل ایران، توقعات بسیار بالاتری از رهبران انقلاب و نظام جدید وجود دارد؛ به طوری که حتی اخذ تعهد رسمی از دولت امریکا چیزی به شمار نمی آید و برای تحویل گرفتن گروگان ها از دانشجویان پیرو خط امام و دادن آنها به دولت و قدرت رسمی، مجوز قابل اعتنایی محسوب نمی شود. تقریباً تمام گروه های سیاسی اعم از طرفداران نظام و مخالفان آن هر گونه مماشات با امریکا و انعطاف در برابر آن را شدیداً محکوم می کنند و طالب شدت عمل هر چه بیش تر هستند و آشکارا رو در رویی هر چه خصمانه تر با امریکا را یک امتیاز و ضرورت برای انقلاب و ایران می شمارند. در این میان در طرف امریکایی نکته قابل توجه اینکه آنچه از ذکر آشکار آن خودداری و در پردة ابهام باقی گذاشته می شود، تصمیمات و طرح های اصلی امریکا برای تغییر وضعیت کنونی به نفع خویش است؛ طرح هایی که به گونه ای بسیار مجمل و کلی و در قالب اظهار بی صبری و وعدة تلویحیِ اقدامات تعیین کنندة آتی، در رسانه ها منعکس می شود.

در همین حال بنی صدر با خوش بینی بیش تری از دیگران، از روند تحولات کنونی یاد می کند. وی روز 13 فروردین در مصاحبه با شبکة تلویزیونی ای.بی.سی امریکا ضمن تأیید این که گروگان های امریکایی تحت کنترل شورای انقلاب در خواهند آمد، گفت: شورای انقلاب بدون تصویب امام خمینی اقدامی نخواهد کرد. وی تأکید کرد نگران نباشید؛ این امر

ص: 33

صورت خواهد گرفت. وی افزود: روز گذشته (12/1/59) پیامی از کارتر دریافت داشته است؛ پیامی که در آن قول داده شده است تا زمانی که پارلمان آیندة ایران درباره سرنوشت نهایی گروگان ها تصمیم بگیرد، ایالات متحده در امور داخلی ایران دخالت نخواهد کرد.

بعداً مشخص شد که تأکید ایران بجا بوده است و کارتر در همان حال که در سطح آشکار به ذکر کلیاتی در پاسخ به خواسته ایران می پرداخت و وعدة عدم اقدام می داد، در سطح سرّی اقدامات مربوط به حمله نظامی را با جدیت دنبال می کرد. گزارش های بعدی یک تهیه کنندة مشهور تلویزیونی امریکا، پیر سالینجر نشان می دهد که دقیقاً هم زمان با ابراز خوش بینی بنی صدر در مصاحبه با شبکة ای.بی.سی امریکا، کارتر که در منطقه حساس نیویورک به سناتور ادوارد کندی باخته بود و نگرانی شکست بزرگی را در زندگی سیاسی خویش بیش از پیش احساس می کرد، کلافه و عصبانی، با اعلام "بس است" به مشاوران خود، به مرحله ای از طراحی حمله ای نظامی به ایران مشغول بوده است.

روز بعد (14/1/1359) نیز بنی صدر با یک رسانه امریکایی (هفته نامه نیوزویک) به مصاحبه نشست. وی باز هم گفت: شورای انقلاب تصمیم گرفته است در صورتی که دولت امریکا متعهد شود که حرف و نقلی تا تشکیل مجلس پیش نیاورد، گروگان ها تحت نظارت شورای انقلاب در بیایند و من هم این را به مردم اعلام کردم و مخالفتی هم از جانب مردم مشاهده نشد، بنابراین تصمیم اجرا خواهد شد.

در همین روز آقای عزت الله سحابی عضو شورای انقلاب در یک گفت وگوی اختصاصی با روزنامه کیهان خبر داد که وی و آقای هاشمی رفسنجانی، نمایندگان دائمی شورای انقلاب در امر رابطه با دانشجویان پیرو خط امام بوده اند و مذاکرات خود را از چندی قبل با آنان ادامه داده اند. وی گفت که او و اکبر هاشمی رفسنجانی دیگر عضو شورای انقلاب، روز شنبة آینده (پس فردا) برای مذاکره با دانشجویان پیرو خط امام و تحویل گروگان ها از آنها، به جاسوسخانه خواهند رفت. البته وی یادآوری کرد چنانچه کارتر شرایط آقای بنی صدر رئیس جمهوری کشورمان را پذیرفته باشد، مسئلة تحویل گروگان ها به شورای انقلاب و دولت نیز عملی خواهد شد. مهندس سحابی سپس تأکید کرد که در جلسة امشب شورای انقلاب، مسئلة محل نگهداری و انتقال گروگان ها به آن محل و تحویل آنها به دولت، بار دیگر مطرح خواهد شد.

در این باره آقای مهدوی کنی دیگر عضو شورای انقلاب تأیید کرد که نمایندگان دائمی شورای انقلاب مهندس سحابی و حجت الاسلام رفسنجانی، پس فردا برای مذاکره و تحویل گروگان ها، به جاسوسخانه امریکا خواهند رفت. سرپرست وزارت کشور دربارة این سؤال که پس از تحویل گروگان ها، تکلیف دانشجویان پیرو خط امام چه خواهد شد، تأکید کرد: این طبیعی است که با تحویل گرفتن گروگان ها به وسیلة دولت و شورای انقلاب، دانشجویان

ص: 34

جاسوسخانه را ترک خواهند کرد. وی دربارة محل نگهداری گروگان ها گفت: این مسئله برای اتخاذ تصمیم قطعی، در جلسة امشب شورای انقلاب مطرح خواهد شد؛ امّا به نظر می رسد که ترجیح داده شود که از گروگان ها در همان جاسوسخانه، تحت نظارت دولت نگهداری شود.

در عمل مباحث و اقدامات مربوط به تحویل گروگان های امریکایی به دولت و شورای انقلاب چند روز دیگر هم به طور گسترده ای ادامه یافت، امّا به نتیجه ای نرسید. در ایران برخی مقامات و محافل از جمله رئیس جمهوری و وزیر امورخارجه، با ابراز نوعی خوش بینی مسئله را دنبال می کردند ولی اکثر عناصر حاکمیت نظام، در این باره با احتیاط بیش تری برخورد می کردند و نشان می دادند که منتظر پاسخ صریح و رسمی امریکا به خواسته و شرط ایران هستند. در امریکا نیز همچنان وضع سابق ادامه یافت و دولت امریکا حاضر به تصریح در پذیرش رسمی شرایط ایران نگردید.

بعدازظهر روز 17 فروردین (6 آوریل) در تهران مراسم عیدپاک برای گروگان های امریکایی برگزار شد. این مراسم با حضور سه کشیش امریکایی - که روز گذشته به دعوت دانشجویان مسلمان پیرو خط امام به ایران آمده بودند - و اسقف کاپوچی و دو کشیش ایرانی انجام شد. گروگان ها در گروه های جداگانه با کشیشان ملاقات کردند و کشیشان مراسم عیدپاک را برای آنها انجام دادند. اسقف کاپوچی نیز در این مراسم نامه های خانواده ها و بستگان گروگان ها را به آنان تسلیم کرد. در همین حال، در این شب باز هم موضوع اصلی جلسه شورای انقلاب مسئله انتقال گروگان ها به دولت بود. حسن حبیبی سخنگوی شورای انقلاب در پایان این جلسه گفت: «تصمیم گرفته شد که نظر امام را در این مورد بدانیم. بر اساس تصمیم و نظر امام تصمیم نهایی اعلام خواهد شد.» وی در پایان خاطرنشان کرد: «فردا در ملاقات با امام، مطالب با ایشان در میان گذاشته خواهد شد.» این جلسه با شرکت ابوالحسن بنی صدر تشکیل شده بود. در امریکا نیز مقامات رسمی امریکایی گفتند دولت این کشور در مقابله با شکست تلاش ها درباره انتقال گروگان های امریکایی به دولت ایران، ممکن است ظرف 24 ساعت تصمیم به اعمال یک سری مجازات های اقتصادی جدید بر ضد ایران بگیرد. این مقامات افزودند اگر شانس فوری برای ایجاد اوضاعی بهتر در ایران به وجود نیاید، اقدامات اولیه در این راه را روز دوشنبه (18/1/59) پرزیدنت کارتر انجام خواهد داد.

به این ترتیب همه چیز به روز دوشنبه هفتم آوریل (هجدهم فروردین) موکول شد. کارتر حاضر نشده بود تعهدی را رسماً اعلام کند که تا تعیین تکلیف گروگان ها در اولین مجلس ایران به اقدامی دست نزند و در عوض گروگان ها رسماً تحویل دولت ایران بشوند. واضح است که انتقال گروگان ها به دولت به معنای تضمین سلامت و آزادی قطعی آنان بود، لیکن در صورتی که این را مجلس ایران عملی می کرد، یک معنای آن این بود که ملت ایران تصمیم گرفته است خود از طریق نمایندگانش سرنوشت گروگان ها را تعیین کند. امّا کارتر می خواست

ص: 35

آزادی گروگان ها را با ابتکار عمل خود به دست آورد و از این طریق پیروزی خود در مبارزه انتخابات آتی را رقم بزند. انتقال گروگان ها به دولت ایران بدون تعهد رسمی کارتر به عدم اقدام، معنای واضحی داشت و آن این که وضع گروگان ها از گرفتار بودن در یک "وضعیت انقلابی" تغییر می یافت و به اسیران یک دولت یاغی علیه حقوق بین الملل تبدیل می شدند و در این حال امریکا ابزار و نیز شرایط حقوقی و سیاسی لازم برای اعمال فشارهای مطلوب برای آزادی گروگان ها را در اختیار می گرفت. نظام جمهوری اسلامی از خارج با وضع خاصی که ذکر شد مواجه بود و در داخل نیز تقریباً تمامی جریان های سیاسی سرسختانه طالب مبارزه جدی تر با امریکا بودند و هر گونه حرکت ملایم به معنای سازش و تسلیم انقلاب به دشمن شماره یک خود تلقی می شد و بانیان آن با مشکل مشروعیت مواجه می گردیدند.

در شورای انقلاب به ریاست بنی صدر، کشش لازم برای حل قطعی این بغرنج وجود نداشت و بنابراین به امام خمینی و نظر وی محول گردید. در واقع یک بار دیگر مسئولان نظام بار زمین ماندة مشکلات عظیم و عدیده نظام جدید را بر دوش امام قرار دادند.

به این ترتیب، در حالی که روز 18 فروردین به روزی تعیین کننده تبدیل گردیده بود، حدود ظهر، بلاتکلیفی ماجرای گروگان ها و نوعی حالت انتظار که در مسئولان ایران و امریکا به وجود آمده بود، با اطلاعیة دفتر امام خمینی در قم، پایان یافت؛ به این ترتیب موضوع گروگان ها و در پی آن، رابطة ایران و امریکا، وارد مرحلة جدیدی شد و دولت امریکا قطع رابطة سیاسی بین دو کشور را اعلام کرد.

ساعت 12 ظهر جلسه ای با شرکت رئیس جمهوری و چند تن از اعضای شورای انقلاب، در حضور امام خمینی تشکیل شد. در پایان این جلسه، دفتر امام اطلاعیه ای دربارة مسئلة گروگان ها منتشر کرد. طبق این اطلاعیه مصوبه غیررسمی شورای انقلاب و به عبارت دیگر، نظر نهایی امام، به قرار زیر اعلام شد: «گروگان ها و سفارت تا تشکیل مجلس شورای اسلامی و تعیین سرنوشت آنان به دست وکلای محترم ملت، به دست دانشجویان مسلمان و مبارز باقی می ماند. ما بارها تذکر داده ایم که حال گروگان ها و مکان آنان از هر حیث خوب می باشد. برای اثبات این موضوع اگر کسانی بخواهند از سلامت و رفاه آنان مطلع گردند، با نظارت مقامات مسئول بلامانع است.»

چند ساعت بعد، صبح روز 7 آوریل به وقت امریکا در کاخ سفید جلسه شورای عالی امنیت ملی به ریاست کارتر تشکیل شد. در این جلسه از جمله برژینسکی مشاور امنیت ملی، والتر ماندیل معاون رئیس جمهور، هارولد براون وزیر دفاع، استانفیلد ترنر رئیس سیا، ژنرال دیوید جونز رئیس ستاد مشترک ارتش و سایروس ونس وزیرخارجه شرکت داشتند. رئیس جمهوری امریکا در ابتدای جلسه گفت: از این که تا به حال به امید حصول نتیجه از مذاکره با ایرانی ها نشسته و زودتر به اقدام قاطعی دست نزده است، متأسف است و در

ص: 36

این باره مرتکب اشتباه شده است. وی پیشنهاد قطع رابطه با ایران را مطرح کرد و در کنار آن امکان دیگر اقدامات را نیز بیان کرد. سایروس ونس به قطع روابط اعتراض کرد و در عوض تنها پیشنهاد اخراج دیپلمات های ایران را مطرح نمود؛ امّا برژینسکی، والتر ماندیل، براون و دیگران چنین نظری نداشتند. بنابراین رئیس جمهوری امریکا تصمیم رسمی قطع روابط را به تصویب رساند.

کارتر سرانجام هدف واقعی خود از پیگیری مداوم تحویل گروگان ها به دولت ایران را در این جلسه بروز داد و علی رغم شکست در این زمینه نتیجه گیری کرد که: «ما دیگر با آدم ربایانی که در قبال دولت ضعیف ایران، گروگان ها را در اختیار خود نگاه داشته اند مواجه نیستیم، بلکه با دولت متخاصمی مواجه هستیم که اقدامات متخاصمانة آن، ما را مجبور کرده است تا به آن، پاسخ قهرآمیز بدهیم...»

شب هنگام (به وقت امریکا) کارتر در تلویزیون ظاهر شد و سخنانی ایراد کرد که تمام خبرگزاری ها فوراً آن را به سراسر جهان مخابره کردند. وی در این سخنان، دانشجویان مسلمان پیرو خط امام را تروریست هایی خواند که دولت ایران پشت آنها پنهان می شود و باید برای این کار بهای گزافی بپردازد. وی اعلام کرد که امروز دستور این اقدامات را صادر کرده است: قطع رابطة دیپلماتیک با ایران، اعمال مجازات های اقتصادی حتی در زمینة مواد غذایی و دارو، فراهم آوردن امکان شکایت مالی برای استفاده از دارایی های مسدود شدة ایران و لغو روادید جدید و عدم تمدید روادید قبلی ایرانیان. وی افزود که چنانچه این تدابیر نتواند به آزادی سریع گروگان ها منجر شود، تدابیر دیگری اتخاذ خواهد کرد.

در ادامه، وزارت خارجه امریکا نیز رسماً اعلام کرد که روابط سیاسی این کشور با ایران به طور کامل قطع شده است. دیپلمات ها و کارمندان ایرانی سفارت، تا 36 ساعت دیگر یعنی تا نیمه شب سه شنبه (به وقت امریکا) باید امریکا را ترک کنند.

نوع برخورد کارتر، به سرعت نشان داد که انتقال گروگان ها به دولت، بدون تضمین لازم، چه حربه مهلکی را به دست امریکا می داده است. این گونه برخورد، صحّت نظر محتاطان و غیرخوش بینان و نیز مخالفان سرسخت هر گونه مماشات با امریکا را ثابت می کرد.

در ایران، واکنش امام خمینی در برابر این اقدام، طی پیامی به نحو زیر ابراز شد: «اگر کارتر در عمر خود یک کار کرده باشد که بتوان گفت به خیر و صلاح مظلوم است، همین قطع رابطه است. رابطه بین یک ملت به پاخاسته برای رهایی از چنگال چپاولگران بین المللی با یک چپاولگر عالم خوار، همیشه به ضرر ملت مظلوم و به نفع چپاولگر است. ما این قطع رابطه را به فال نیک می گیریم چون که این قطع رابطه دلیلی برای قطع امید امریکا از ایران است. ملت رزمنده ایران این طلیعه پیروزی نهایی را که ابرقدرت سفاکی را وادار به قطع رابطه یعنی خاتمه دادن به چپاولگری ها کرده است، اگر جشن بگیرد حق دارد.»

ص: 37

این نوع برخورد، منحصر به شخص امام خمینی نبود، امام در واقع یک روح جمعی شدیداً ضد امریکایی را نمایندگی و تأیید و البته آن را هدایت می کرد. با مرور مختصر فضای سیاسی ایران در فردای شبی که قطع رابطه اعلام شد، وجود این فضای حاد در قبال این موضوع، تا حدی قابل ترسیم است.

برای بررسی اقدامات ضروری در قبال قطع رابطه امریکا، در 19/1/1359 جلسه فوق العاده شورای انقلاب که در آن کلیه استانداران کشور نیز شرکت داشتند تشکیل شد. در پایان این جلسه که از 7:30 تا 13:30، طول کشید و در واقع ادامة جلسه فوق العادة ناتمام شب گذشته بود، بیانیه ای انتشار یافت که در آن وضع کنونی "شرایطی کاملاً استثنایی و فوق العاده" توصیف شده است. بیانیه با آیه «اذن للذّین یقاتلون بانهم ظلموا و ان الله علی نصرهم لقدیر» شروع می شود و در آن آمده است:

«ما آن روزی را پیش بینی می کردیم که دولت امریکا آن آزمندی و تجاوزطلبی را که در بافت طبیعی نظام سیاسی اقتصادی اوست، به ظهور رساند و در برابر ملتی که پس از روزگاران دراز اکنون می خواهد مستقل و آزاد و رستگار باشد آشکارا صف آرایی کند و ما منتظر حمله شیطان بزرگ ابرقدرت امریکا و دست نشاندگانش بودیم و اکنون آن روز فرا رسیده است...

رئیس جمهوری امریکا سعی می کند مطامع امپریالیستی دولت خود را زیر پوشش مسئله گروگان های سفارت پنهان کند در حالی که ما می دانیم برای دولت امریکا مسئله اساسی اصل انقلاب اسلامی و قطع دست متجاوز آن دولت از ایران است.

اکنون ملت ایران در برابر یک آزمایش بزرگ قرار گرفته است؛ آزمایش رویارویی قاطع حق و باطل، رویارویی دولتی تجاوزطلب و آزمند با ملتی از بند رسته و ملتزم به ایدئولوژی انقلابی اسلام.»

با تأکید بر اینکه در جهت تحقق خواست ملت ایران، شورای انقلاب مصمم به مقاومت در برابر زورگویی و تهاجم امریکا است و با تأکید به ضرورت هوشمندی و وحدت ملی، در پایان این بیانیه یادآوری شده است که «شورای انقلاب در جلسات فوق العادة خود طی شب گذشته و امروز تصمیماتی اتخاذ کرده است که به اطلاع عموم ملت خواهد رسید.»

حسن حبیبی سخنگوی شورای انقلاب درباره این جلسه گفت: «کلیه استانداران پیشنهاد کرده اند که حالت فوق العاده در کشور اعلام شود و همة آنها با توجه به اوضاع و احوال و روحیة مردم اعلام کرده اند که امکان این کار هست.»

بنی صدر نیز به خبرنگار رادیو تلویزیون درباره نتایج این جلسه گفت: «ما تصمیم به مقاومت گرفته ایم خوشبختانه امریکا هم از نظر ما لحظه مناسبی را برای این حمله انتخاب کرده است؛ چون ما دو هفته بود که در شورا راجع به مسائل و راه حل های آنها بحث می کردیم امروز به این نتیجه رسیدیم که بنا باید بر یکدلی باشد و اختلافات گروهی کنار گذاشته شود تا آماده مبارزه برای تکمیل استقلال خودمان بشویم.»

ص: 38

در همین روز علی اکبر معین فر وزیر نفت در یک مصاحبه مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی به گفته امام اشاره کرد که اگر کارتر در تمام عمرش کار صحیحی کرده باشد همین کار است. وی افزود: ببینید که بدبختی یک کشور امپریالیستی به کجا رسیده که از داشتن رابطه با یک کشور وحشت دارد. وی در ادامه گفت: ما آمادگی خفه کردن و بیرون راندن هر متجاوزی را داریم و 36 میلیون ایرانی آماده جنگ و کشته شدن هستند. معین فر در پاسخ به این سؤال که نظر وی درباره گروگان ها و درباره محاکمه گروگان ها چیست؟ گفت: نمی شود حدس زد که مجلس چه تصمیمی خواهد گرفت ولی نظر شخصی من این است که باید امتیازاتی از امریکا بگیریم؛ این امتیازات تسلیم شاه به ملت ایران تا سایر امتیازات را در برمی گیرد. ما ملت جنگ زده ای هستیم و غرامت خواهیم خواست. کسی که جنگ را تحمیل می کند باید غرامت هم بدهد.

نهضت آزادی نیز اعلام کرد: «نهضت آزادی ایران همان طور که قبلاً اعلام نموده است با هر گونه وابستگی به غرب و شرق مخالف سرسخت می باشد. قطع رابطه امریکا برای ما قابل پیش بینی بوده است و برای انقلاب ما محاسن زیادی دارد و در جهت تداوم انقلاب می تواند بسیار مؤثر باشد. ... مردم مسلمان و مبارز ایران وقتی که با شهادت های خود و رهبری قاطع امام ریشة پنجاه سالة عُمّال امپریالیسم را از ایران قطع کردند بدیهی است برای آنها در مقابل تحریم های اقتصادی مقاومت کردن کار بسیار سهل و آسانی می باشد.»

در همین روز جنبش مسلمانان مبارز به رهبری دکتر پیمان اعلام کرد: «اعلام قطع رابطه سیاسی بین ایران و امریکا از جانب کارتر دلیل درستیِ تصمیم امام و امت در نگهداری جاسوسان توسط دانشجویان مسلمان بود. این تصمیم که با مجازات های شدید اقتصادی همراه است نشان می دهد که امریکا در توطئه دیگر خود هم شکست خورد. اراده ملت و تصمیم قاطع امام به تردیدهای سازشکاران پایان داد و محافل امپریالیستی را یک بار دیگر از تحمیل سازش به انقلاب و ضربه زدن بر واقعیت سازش ناپذیری امام باطل نمود و موج تازه ای در دل های خلق قهرمان ایران تاباند. ما چنانچه بارها اعلام کرده بودیم از کارتر استقبال می کنیم. ملت بیدار و مسلمان ایران آماده است بار یک مبارزة طولانی علیه شیطان بزرگ را به دوش کشد و مطمئن هستیم در این مرحله پیروزی با ما خواهد بود.»

در همین روز سازمان توحیدی حدید(1) اعلام کرد: «هر چه مبارزات سرنوشت ساز با

ص: 39

امپریالیسم شدت و حِدَّت یابد و محتوا و عمق پیدا کند، توده ها آزادتر و پویاتر خواهند شد و تمامی عناصر و گروه های ناخالص سازشکار و واپسگرا و همة سرمایه داران و فئودال های مسلمان نما، تصفیه شده و تنها امام و امت در صحنة نبرد خونین و ضد استکباری پابرجا خواهند ماند و بر دولت است که به آرمان های والای امت و امام ارج گذاشته و در برابر امپریالیسم جنایتکار قاطعیت علی وار به کار بندد.»

در همین روز داریوش فروهر دبیر حزب ملت ایران گفت: «اعلام قطع رابطه سیاسی با ایران از سوی رئیس جمهور امریکا به نظر من هیچ چیز را تغییر نمی دهد؛ زیرا ملت ایران آن روز که به فرزندان دلیر خود اجازه داد جاسوسخانة امریکا را در ایران اشغال کند این قطع رابطه را آغاز کرده بود؛ ولی حرکت جدید را می توان نشانة آن دانست که دولت کارتر از عمق ایستادگی مردم ایران و قاطعیت یکتا رهبر انقلاب، آگاهی بیش تر یافته است و تصورهای باطلی را که برای فریب کاری با تکیه به عامل های سازشکار و اختلاف سلیقه ها در ایران داشت به کلی از دست داده و چنان دچار سردرگمی شده است که به کارهای بی نتیجه دست می زند.»

در همین روز دکتر پارسا سخنگوی جبهة ملی ایران گفت: «با این عمل امریکا، بدون شک شدت عمل هایی از طرفین نسبت به هم به عمل خواهد آمد و به هر حال در هر انقلابی مردم باید منتظر تحمل شدایدی باشند. من امیدوارم که ما در سیاست جهان منزوی نشویم و دول غربی دیگر از امریکا پیروی نکنند و من همچنین امیدوارم این "وزارت خارج از امور" ما متوجه اهمیت سیاست خارجی در زمان انقلاب باشد.»

در همین روز سازمان مجاهدین خلق اعلام کرد: «مجاهدین خلق ایران با سپاسگزاری از موضع گیری قاطع امام خمینی مبنی بر افشای پیام کارتر، قطع رابطة دیپلماتیک امریکا با ایران را به عموم مردم قهرمان ایران تبریک می گوید. اگر چه به خاطر مماشات مسئولین امور این بار نیز این خود امریکای جنایتکار است که برای چندمین بار و از جمله در این مورد پیش دستی کرده است. بدیهی است رابطه با امریکا، این طاغوت بزرگ جهان، چنانچه امام خمینی بارها اشاره کرده اند مضمون مثبتی برای میهن ما نداشته و نخواهد داشت. از این نظر ما خواستار آن هستیم که لااقل یک بار هم که شده دولت ایران خود با ابتکار به قطع کامل روابط و قراردادهای استعماری (اعم از اقتصادی و نظامی) اقدام ورزیده و با اتکا به خدا و خلق از هیچ مشکلی در این مسیر واهمه نکند... مرگ بر امپریالیزم امریکا، برقرار باد وحدت ضد امپریالیستی تمام خلق.»

در همین روز سازمان چریک های فدایی خلق اعلام کرد: «در این رویداد، پیروزی دیگری است برای توده های محروم ایران که با مبارزات درخشان خود راه را بر سازشکاران بستند و تلاش آنان را که می خواستند بدون استرداد شاه و ثروت هایش جاسوسان را به دولت امریکا تحویل دهند، درهم شکستند.»

ص: 40

در همین روز کمیته مرکزی حزب توده ایران اعلام کرد: «امپریالیسم غدّار امریکا با قطع رابطه سیاسی با ایران و با اعلام محاصره اقتصادی کشور ما نقاب ریا از چهرة کریه و ضد بشری خود برداشت. این جنایتکار جهانخوار بار دیگر نشان داد که دشمن اصلی انقلاب ما، خلق ما و کشور ما است. انقلاب در خطر است... باید تمامی مشاجرات و تمام وجوه اختلاف مسلکی، عقیدتی و سیاسی موجود بین گروه ها سازمان ها و احزاب کنار گذاشته شود و همه مردم ایران همه نیروهای انقلابی ایران در جبهه متحد نبرد با دشمن مشترک (امریکای جنایتکار) زیر رهبری قاطع و آشتی ناپذیر امام خمینی رهبر انقلاب ایران بسیج شوند، این ضرورت مبرم روز است.»

در همین روز حزب رنجبران ایران(1) اعلام کرد: «خط جمهوری اسلامی ایران به رهبری امام خمینی همیشه علیه ابرقدرت های شرق و غرب بوده و باید همچنان تا قطع وابستگی از آنها ادامه یابد.»

در حالی که تنوع شخصیت ها و گروه های مذکور در ایدئولوژی و خط مشی قابل ملاحظه است، اشتراک آنان در محور مبارزه با امریکا، گویای اجماعی نیرومند است. علاوه بر این، واکنش های توده های مردم از قبیل اجتماع در خیابان ها، ابراز شادی، روشن کردن چراغ و بوق زدن نیز علامتی از وحدت توده ها، مسئولان، شخصیت ها و جریان های سیاسی در این قضیه است.

در همین حال، ایران راه را بر اقدامات مسالمت آمیز امّا غیرتسلیم طلبانه نبسته است. این موضوع از طریق رسانه های امریکا نیز اعلام شد. وزیر خارجه ایران از طریق تلویزیون ای.بی.سی امریکا (در 20/1/1359) اعلام کرد که تصمیمات جدید کارتر، ملت ایران، امام خمینی و دانشجویان مبارز را تحت تأثیر قرار نداده است. وی افزود این مسئله راه حلی غیر از مذاکره ندارد و هیچ گونه تهدید یا اعمال مجازات نمی تواند این مشکل را حل کند. قطب زاده تأکید کرد مذاکراتی که به صورتی مؤثر قبلاً در جریان بود باید مجدداً از سر گرفته شود و وی شخصاً در جست وجوی راه حلی صلح آمیز خواهد بود. وقتی از وی سؤال شد امریکا در حال حاضر باید چه کاری انجام دهد؟ در پاسخ گفت: امریکا باید بررسی جنایاتی را که شاه سابق مرتکب شده است، آغاز کند. قطب زاده در اظهارنظر دیگری گفت: این اقدام امریکا نشانة این است که مقامات این کشور سخت عصبانی شده اند. تاکنون هرگز سابقه نداشته است امریکا رابطة سیاسی خود را با کشوری قطع کند و این نخستین بار است

ص: 41

که امریکا به صورت یک جانبه در این زمینه پیش قدم می شود؛ باید شکیبایی به خرج داد و عجولانه تصمیم نگرفت؛ باید با خونسردی اندیشه کنیم سپس تصمیم بگیریم. وی گفت: اعلام قطع رابطة امریکا با ایران بیش تر ناظر به فعل و انفعال داخلی امریکا است. قطب زاده افزود: قطع رابطه دیپلماتیک اصلاً مفهوم و اثر ندارد. موضوع این است که مداخلة امریکا در ایران در دوران گذشته یعنی آن طور که در 25 سال سلطنت شاه مخلوع بوده است باید قطع شود و هر چه زودتر این کار انجام شود بهتر است.

وزیرخارجه دربارة پیروی احتمالی متحدان غربی امریکا از تحریم ایران گفت: وضعیت جغرافیایی و استراتژیکی ما به نحوی است که تحریم اقتصادی اصلاً عملی نیست و ما قادریم با هر گونه محاصرة اقتصادی مقابله کنیم. قطب زاده در ادامه گفت: از دو ماه پیش ما مشغول تدارکات خاصی هستیم که بتوانیم با هر گونه فشاری مقابله کنیم. وی توضیح داد: حتی در خود امریکا که تاکنون صدور بسیاری چیزها را به ایران ممنوع کرده است، خود کمپانی های امریکایی می گفتند که با واسطه می توانیم برای شما بفرستیم؛ بنابراین نگرانی ما به آن شکل نیست. ما سیستم درستی را از دو ماه پیش چنان تنظیم کردیم که به هیچ گونه اشکال برنخوریم. با تمام کشورهای صنعتی تماس گرفتیم و این برنامه را ساختیم.

راهپیمایی سراسری ضد امریکایی در ایران، از دیگر پیامدهای مهم قطع رابطه است. روز جمعه 22 فروردین در ایران یکی از بزرگ ترین راهپیمایی های وسیع و سراسری با مضمونی ضد امریکایی و به مناسبت اعلام قطع رابطة امریکا با ایران برگزار شد این مراسم در کنار اعلام محکومیت امریکا، اعلام محکومیت رژیم بعث عراق را نیز همراه داشت. تقریباً در همه شهرهای ایران راهپیمایان با جمعیتی که تعداد آنها در راهپیمایی های پس از پیروزی انقلاب در ایران کم سابقه یا بی سابقه بوده است، این مراسم را برپا داشتند. امامان جمعه محور خطبه های نماز را در همین باره قرار دادند و راهپیمایان در شعارها و سخنرانان در مطالب خویش به همین موضوع پرداختند. در تهران طبعاً حساسیت و اهمیت مسئله بیش تر بود.

سپاه با برنامه رژة افراد آموزش دیدة "ارتش 20 میلیونی" در مقابل سفارت امریکا در این راهپیمایی حضور یافت و مقامات و شخصیت های سیاسی مطرح در جناح بندی کنونی حکومت نیز به صورت سخنرانی، حضور خود را نشان دادند. آقایان هاشمی رفسنجانی، بنی صدر و خامنه ای به ترتیب در مقام سخنرانان قبل از خطبه ها و امام جمعة تهران به ایراد سخنرانی پرداختند. از دیگر برنامه های این مراسم اجرای سرود با همت "بسیج ملی"، سخنرانی آصفی یکی از روحانیون عراقی در جایگاه یکی از عراقیان مخالف رژیم بعث، نمایش سقوط آزاد کلاه سبزها و فرود چتربازان در محوطة برگزاری نماز جمعه در میان ابراز احساسات شدید حاضران، مانور هوایی شکاری های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی برفراز زمین چمن دانشگاه تهران (محل برگزاری مراسم نماز جمعه) و قرائت قطعنامة

ص: 42

راهپیمایی بود. مسئله مهم تر اینکه تکاپو و تحرک و نشاط بارز در جمعیت انبوه چشمگیر بود.

وسعت این راهپیمایی سراسری از محدوده طرفداران نظام اسلامی فراتر رفت و تعدادی از جریان های مخالف نظام از جمله گروه های کمونیستی و گروه های قومی کردی را نیز در برگرفت. در این موقعیت اعلام موضع دربارة قطع رابطه با امریکا، موضوعی است که برای گروه های سیاسی اجتناب ناپذیر است و از ضروریات تداوم حداقل مشروعیت سیاسی آنان تلقی می شود. گفتنی است که برخلاف مخالفان داخلی، مخالفان نظام در خارج کشور که عمدتاً به رژیم گذشته تعلقاتی دارند، موضع حمایت از امریکا را اتخاذ کرده اند.

در نهایت با انتخاب سوئیس و الجزایر به ترتیب به عنوان حافظ منافع امریکا و ایران در پایتخت کشور مقابل، ایران و امریکا در دورة جدیدی از مناسبات دیپلماتیک قرار گرفتند. دوره ای که به لحاظ تنوع و تعدد عوامل و متغیّرهای تعیین کننده در این مناسبات، از نظر عموم ناظران، آینده مشخصی برای آن قابل ترسیم نیست، پرابهام و آبستن حوادث و وقایع تاریخی عدیده ای است.

ب) تحریم اقتصادی - پایداری ایران و تزلزل متحدان امریکا

تکاپوی امریکا برای وارد کردن ضربات کاری اقتصادی به ایران و تصمیم قاطع ایران بر ایستادگی در مقابل این فشارها از همان آغاز دوره زمانی کتاب تا آخر آن به طور جدی مطرح بوده است. امریکا در این راه از متحدان غربی خود، به ویژه کشورهای عضو بازار مشترک اروپا و ژاپن توقع کمک مؤثر داشت. ایران در واکنشی سرسختانه هر گونه ضربه اقتصادی از طرف کشورهای دوست امریکا را به ضربه متقابل - عمدتاً تحریم نفتی - تهدید می کرد. در همین حال دولتمردان ایران از وجود و پیگیری طرح هایی برای وضع اضطراری کشور به مردم گزارش می دادند و بر مقاومت و توانایی ایستادگی اقتصادی ایران تکیه می کردند. کشورهای اروپایی در حالی که برای پیوستن به تحریم مورد نظر امریکا، آشکارا کراهت نشان می دادند امّا از امریکا اعلام حمایت می کردند و نیز می کوشیدند با نوعی میانجی گری، ایران را به آزاد کردن گروگان ها یا لااقل برداشتن قدم هایی در این راه ترغیب و تهدید کنند.

تردیدها و تزلزل های اروپای غربی در برخورد قطعی با مسئله تحریم ایران، امریکا را واداشت که زمانی مشخص را برای پیوستن آنان به تحریم، تعیین کند. امریکا همچنین به کشورهای عضو بازار مشترک اروپا فشار وارد می کرد که در اجلاس وزیران خارجه خود (21 آوریل 1980 - 1/2/1359) تصمیم مشترکی اتخاذ کنند، امّا برخی از جمله ژاپن و فرانسه تصمیم گیری را به اجلاس آتی سران محول می کردند. برای تشویق به تحریم، حتی برخی نخبگان امریکا از جمله سناتور ادوارد کندی پیشنهاد می کردند که برای رفع نگرانی های موجود، امریکا مشکلات احتمالی ناشی از کمبود نفت ایران را جبران کند. در

ص: 43

این میان بسیاری از تحلیل گران امریکایی و اروپایی تأکید می کردند که در صورت نپیوستن اروپا و ژاپن، تحریم های امریکا مشکل بزرگی برای ایران ایجاد نخواهد کرد.

در اواخر دوره کتاب، (28/1/1359) کارتر مجازات اقتصادی جدیدی علیه ایران اعلام کرد، از جمله: ممنوع کردن تبادل پولی و هر گونه معامله اتباع امریکا با سازمان ها و اشخاص ایرانی، قرار دادن تجهیزات قبلا ً خریداری شده ایران در اختیار نهادهای امریکایی، اقدام برای برداشت میلیاردها دلار دارایی مسدود شده ایران در امریکا، به عنوان غرامت و ... کارتر همچنین تهدید کرد اگر واکنش ایران مطلوب نباشد، به مجازات های فوق، تحریم دارویی و مخابراتی نیز افزوده خواهد شد و اگر باز هم نتیجه ای حاصل نشد اقدام نظامی نیز دور از نظر نخواهد بود.

معدودی از کشورها از جمله پرتغال علاوه بر اعلام حمایت، به اقدام عملی نیز پرداختند؛ امّا به طورکلی اروپای غربی مایل نبود در قبال ایران واکنش شدید نشان دهد. با این همه محتمل بود که در اجلاس وزیران خارجه 9 کشور بازار مشترک که از اول اردیبهشت شروع می شد، تصمیم شدید برضد ایران گرفته شود. متقابلاً در ایران مقامات ذی ربط با بی اعتنایی با قضیه روبه رو شدند و علاوه بر شخصیت های رادیکال، واکنش افرادی چون قطب زاده (وزیر خارجه)، عزت الله سحابی (عضو شورای انقلاب و رئیس سازمان برنامه و بودجه) و علی اکبر معین فر (وزیر نفت) نیز محکم و مبتنی بر ارادة مقاومت و حاکی از امیدواری به برنامه ریزی مشخص برای مقابله با تهدیدها و تحریم ها بود.

در همین حال کشورهای بلوک شرق، طبعاً از این وضعیت و حادتر شدن آن استقبال می کردند و چه در سطح تبلیغات و چه در سطح تحرکات دیپلماتیک، برای نزدیکی به ایران و افزایش روابط اقتصادی آمادگی نشان می دادند.

ج) حذف تحقیرآمیز شاه

محمدرضا پهلوی، شاه سابق ایران، که ماجرای پذیرش وی در امریکا چون چاشنی ای در فضای انفجاری رابطه ایران و امریکا عمل کرده و ماجرای لانه جاسوسی را سبب شده بود، در این دوره به شکلی تحقیرآمیز از چرخه بحرانی مناسبات دو کشور حذف شد. شاه ایران در گذشته ای نزدیک وفادارترین متحد امریکا در خاورمیانه و خلیج فارس محسوب می شد و با عنوان "ژاندارم منطقه" وظیفه حفاظت از منافع امریکا و در عین حال جلوگیری از "تکرار کابوس ویتنام" را برعهده داشت، بنابراین حذف تحقیرآمیز وی طبعاً با تحقیر امریکا همراه بود. امّا دولت امریکا در برابر ایران در وضعی قرار داشت که به پذیرش این حقارت ناچار گردید و در اوائل فروردین 1359، محمدرضا پهلوی پس از چند ماه انتظار در پاناما، از پشت مرزهای امریکا به مصر "دیپورت" شد. به خصوص وقتی حدّت بیماری شاه و ضرورت

ص: 44

معالجه وی در امریکا مطرح می گردید کارتر آشکارا نشان می داد که تمایلی ندارد در این باره بحث مشخصی بکند. البته امریکا هر چه در توان داشت به کار برد که اقدامات حقوقی ایران در عودت شاه از پاناما به ایران به عنوان یک مجرم سیاسی، به جایی نرسد. با تدابیر امریکا و مصر در اقدامی غیرمنتظره، شاه مجدداً از پاناما راهی مصر شد تا حقوقدانان اعزامی ایران، هیچ راهی برای ادامه پیگیری پرونده شاه پیشِ روی خود نبینند. در مصر، سادات که به دلیل امضای پیمان کمپ دیوید، در خیابان های ایران با شعار "مرگ بر سه مفسدین، کارتر و سادات و بگین" از وی پذیرایی می شد، به شدت از شاه حمایت کرد و کوشید از وی اعاده حیثیت کند. وی از حمله نظامی امریکا به ایران رسماً حمایت کرد و گفت آماده کمک به امریکا در این حمله است. سادات شاه را یک مسلمان واقعی خواند و گفت بگذار مردم ایران تا روز قیامت فریاد بزنند. امّا این سخنان نمی توانست زشتی این اقدام سادات را بپوشاند و حلقه ای دیگر بر زنجیر سرسپردگی حکومت مصر به امریکا تلقی می شد و قبح خیانت وی در مورد رابطه با اسرائیل را تأیید و تأکید می کرد؛ تظاهرات پی درپی مردم مصر حاکی از همین امر بود. سادات به سرعت به شخصیتی منفور تبدیل گردید؛ تا جایی که بعدها، ترور وی در مصر و جهان اسلام و عرب، تعجب و تأسف چندانی را در پی نیاورد.

د) تدارک به کلی سری اقدام نظامی

در طول فروردین1359 در حالی که امریکا در سطح علنی، در جنبه های سیاسی و اقتصادی به شدت علیه ایران فعال بود، در سطح سرّی اقدام نظامی را تدارک می دید. در روز دوم فروردین جلسه ای مهم و طولانی با شرکت کلیه مقامات عالی سیاسی، نظامی و امنیتی امریکا در کمپ دیوید تشکیل شد.

در این جلسه رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا، گزارش کاملی درباره آنچه طی ماه های گذشته برای عملیات نجات گروگان ها انجام شده بود ارائه کرد. با وجود مخالفت ونس وزیرخارجه با هر گونه اقدام نظامی که آن را به مصلحت امریکا و گروگان ها نمی دانست، نهایتاً قرار شد یک تیم شناسایی راهی ایران شود. این تیم جزئیاتی از طرح نجات، قسمت های مربوط به سوخت گیری مجدد در طبس و انتقال کماندوهای امریکا از هواپیما به هلی کوپتر را بررسی و طرح یاد شده را در جهت تسریع عملیات، اصلاح و تکمیل می کرد.

به این ترتیب بعد از مدتی وقفه ناشی از ملاحظات مختلف از جمله اشغال افغانستان و حضور مستقیم شوروی در حاشیه ایران، امریکا در تحرک برای اقدام نظامی علیه ایران جدی شد. البته حمله بزرگ نظامی اساساً به دلیل ملاحظات مربوط به شوروی و به خصوص عدم جمع بندی دقیق از عکس العمل غیرقابل پیش بینی ایران، منتفی گردیده بود و صرفاً عملیات کماندویی نجات در دستور کار قرار داشت. درباره وسعت و دامنه حمله، البته

ص: 45

هیچ گاه معلوم نشد که اگر عملیات در طبس متوقف نمی شد و به تهران می کشید، دامنه و حوزه شمول آن تا کجا و چه افرادی تسرّی می یافت، امّا در هر حال این یک عملیات کماندویی نجات بود نه یک حمله نظامی تمام عیار.

توضیح بیش تر اینکه از همان زمان آغاز ماجرای "لانه جاسوسی" موضوع حملة نظامی برای نجات گروگان های سفارت امریکا در تهران، در دستور کار مقامات امریکایی قرار داشته، امّا با توجه به عوامل مختلف گاهی جدی تر و گاهی فرعی تر می شده است. می توان گفت به طور کلی از زمان "اشغال لانه" تا زمانی که ارتش شوروی افغانستان را اشغال کرد، نظریة اجرای عملیات نظامی بر ضد ایران، روز به روز قوّت بیش تری می یافته و احتمال آن زیادتر می شده است؛ حتی اگر این حمله به کشته شدن گروگان ها منجر می شد. امّا با اشغال افغانستان، امریکایی ها ملاحظات مربوط به این اقدام شوروی را ارزیابی کردند و درباره هرگونه تحرک نظامی در ایران محتاط تر شدند.

ملاحظات دیگری هم که در اقدام نظامی بر ضد ایران تردید ایجاد می کرد چنین بود: اقدام نظامی جان گروگان ها را به خطر خواهد انداخت که البته این موضوع در برابر اهمیت اعتبار و بی اعتباری امریکا قابل چشم پوشی تلقی می شد. علاوه بر این، این احتمال هم داده می شد که این اقدام منافع امریکا در منطقه خلیج فارس را هم به خطر جدی بیندازد و نیز اینکه ایران را به سمت بلوک شرق سوق دهد. همچنین استدلال هایی از این قبیل وجود داشت: «به فرض این که ایران برای مقابله با ما به شوروی متوسل نشود، آیت الله خمینی این قدرت را دارد که با تهییج پیرامون خود و بهره گیری از حس شهادت طلبی شیعیان، جنگ مقدسی علیه ما راه بیندازد و چه بسا که از عملیات نظامی امریکا برای متحد ساختن جهان اسلام علیه غرب استقبال نماید.»

به هر ترتیب، تحرک جدیدی که در روز دوم فروردین شروع شد، حدود سه هفته در سطحی به کلی سرّی ادامه یافت و نهایتاً در 22 فروردین به تصمیم گیری نهایی دربارة طرح منجر شد.

روز 22 فروردین مقارن با برگزاری یک راهپیمایی وسیع و سراسری که در سرزنش و محکومیت امریکا و دولت عراق، در ایران انجام گرفت، طرح نجات گروگان ها به تصویب شورای امنیت ملّی امریکا رسید. همه حاضران به طرح رأی موافق دادند به جز کریستوفر معاون وزارت خارجه که به جای ونس در جلسه شرکت کرده بود.

تا آخر فروردین کارتر چندین بار در مصاحبه های مطبوعاتی ضمن پرداختن به ضرورت پیوستن اروپا به قطع رابطه و تحریم ایران، تهدید کرد که امریکا در صورت ضرورت به اقدام نظامی نیز متوسل خواهد شد. از سویی دیگر برخی شخصیت ها و مطبوعات نیز اقدام نظامی آتی امریکا را مطرح می کردند، امّا هم کارتر و هم دیگران، در سخنان خود نوعی فریب و

ص: 46

غافلگیری را نیز مدنظر داشتند. در واقع از طرفی افکار عمومی برای اقدام نظامی امریکا آماده می شد و از طرفی دیگر با مطرح کردن زمان بندی های مختلف و دوردست و با انتشار خبرهایی درباره محاصره دریایی، مین گذاری سواحل ایران و دیگر اقدامات نظامی، ذهن مسئولان و تصمیم گیرندگان ایران از حرکت اصلی نظامی امریکا دور می گردید. در این خصوص گزارش های مفصل رادیو امریکا درباره چگونگی و تبعات مین گذاری و میزان احتمال آن، اعلام اخبار غیررسمی مقامات پنتاگون درباره محاصره بنادر ایران، اظهارات سناتورهای امریکایی دربارة چگونگی استفاده از نیروهای نظامی، انتشار نظرسنجی ها در مطبوعات درباره حمله نظامی قابل ذکر است که به خصوص در چند روز آخر فروردین افزایش یافته بود و در کنار آن از کانال های مختلفی وانمود می گردید که اقدام نظامی اگر هم در کار باشد بعد از شکست قطعی فعالیت های امریکا و متحدان آن، در زمینه های سیاسی و اقتصادی خواهد بود. فراخواندن سفیران کشورهای مختلف و بازگشت آنان به تهران، انتظار برپایی اجلاس وزیران کشورهای بازار مشترک اروپا و بعد از آن اجلاس سران آن کشورها، همراه با بلاتکلیفی در نوع همراهی با امریکا، از جمله این اقدامات است.

در مجموع آنچه در فروردین درباره حمله نظامی و حواشی آن انعکاس یافت فضایی ایجاد کرد که خود به خود ایرانیان را به احتمال وقوع حمله نظامی و در عین حال نزدیک نبودن وقوع آن عادت می داد و حساسیت را از آنان می گرفت. به خصوص در اواخر فروردین تشدید بحران های داخلی مربوط به دانشگاه ها و کردستان عمده حساسیت ها را متوجه خود کرده بود و جای چندانی برای تمرکز در موضوع احتمال حمله نظامی امریکا باقی نگذاشته بود.

2. بحران در روابط و مناسبات ایران و عراق، عراق بر طبل جنگ می کوبد

اظهارات بنی صدر رئیس جمهوری و فرمانده کل قوا در اولین روز سال نو (1359)، خود ترسیم واضحی از وخامت اوضاع در مناسبات ایران و عراق است. وی در نماز جمعه نوروزی تهران که با وسعت و تنوع مطالب بی نظیری در بهشت زهرا برگزار شد، به عنوان سخنران قبل از خطبه ها سخنرانی کرد. بنی صدر درباره روش و طریقه شدیداً خصمانه ای که دولت بعثی عراق در قبال ایران در پیش گرفته است و در مقابله با آن گفت:

«سفیر عراق یک بار پیش من آمد. به او گفتم به رئیس خودت بگو که اگر فکر کنید تیر و تفنگ دشمن، ما را ناراحت می کند، ابداً؛ چون اینها برای ما مثال نقل و نبات می باشد و هیچ ناراحت نیستیم. ما در مورد این که شما دستتان را از وطن ما کوتاه بکنید مذاکره نمی کنیم ... ملت برادر ما عراق هم بداند همان طور که ما می توانیم نماینده ابرقدرت امریکا را بیرون کنیم، می توانیم با توطئه های بین المللی هم مبارزه کنیم. آنها هم می توانند این کار را بکنند و زودتر کلک صدام حسین را بکنند.»

ص: 47

این نوع سخنان در واقع بازگو کننده افکار عمومی و مواضع تمامی مسئولان ایرانی در قبال اقدامات خصمانه عراق است. اقدامات و رفتاری که از قبل وجود داشت و در دوره زمانی کتاب حاضر همچنان پی درپی ادامه یافت. اقدام نیروهای عراقی به عملیات ایذایی محدود و حمله به پاسگاه ها و یا مراکزی چون مجتمع نفتی بالاتاق در مناطق غرب کشور، اقدامات مسلحانه مهاجمان محلی وابسته به حکومت عراق و ایجاد رعب در مناطق مرزی که در صورت تعقیب به عراق متواری می شدند، اجرای آتش توپخانه، مین گذاری جاده ها، ایجاد ناامنی برای ساکنان مناطق مرزی که باعث کوچ عده ای از آنان گردید، دست زدن به انفجارات در اماکن عمومی شهرهای خوزستان و کشتار غیرنظامیان و انفجار و انهدام خطوط لوله انتقال نفت، تجهیز و سازماندهی عناصر فراری وابسته به رژیم گذشته در قالب های مختلف، حمایت شدید و آشکار از افزایش تشنج و درگیری ها در مناطق کردنشین، بخشی از تحرکات ضد ایرانی حکومت عراق در فروردین 1359 بود.

در جنبه ای دیگر، در جنگ تبلیغاتی نیز عراق به شدت فعال بود و می کوشید از تمام مشکلات داخلی کنونی ایران، به خوبی بهره ببرد. تحریک دائمی و ایجاد درگیری در کردستان از آن جمله بود؛ مثلاً در اولین روزهای سال نو، رادیو بغداد ضمن تبلیغات مستمر ضد ایرانی خود اعلام کرد:. «از مسائل جدیدی که رژیم خمینی در حال حاضر تصمیم گرفته است، دخالت ارتش در عملیاتی است که جز افشاندن تخم کین و دشمنی بین فرزندان خلق های ایران و نیروهای مسلح، چیز دیگری در برنخواهد داشت.»

در جنبه ای دیگر، عراق می کوشید ایران را متحد اسرائیل قلمداد کند امّا به دلیل عملکرد آشکار و مواضع روشن ایران علیه اسرائیل از این کار کم تر نتیجه می گرفت. مثلاً در یک کنفرانس قومی عربی در بغداد، به رغم تلاش وافر، بعثی ها نتوانستند کلیه شرکت کنندگان را به پذیرش این موضوع و اعلام موضع به نفع عراق، وادار کنند. برچیدن پایگاه های امریکا در ایران و قطع رابطه نظام جدید ایران با سادات کمپ دیویدی، از جمله دلائل این دسته شرکت کنندگان عنوان می شد.

برعکس آنچه در تبلیغات جهانی امریکا و متحدانش علیه ایران مطرح می شد، در جنگ تبلیغاتی عراق، حکومت جدید ایران ادامه رژیم شاه و در خدمت امریکا قلمداد می شد و دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، عروسک های کوکی در خدمت امریکا خوانده می شدند. امّا هم زمان با تیرگی روابط ایران و امریکا و وخیم شدن اوضاع بین دو کشور، رژیم عراق ضمن این که در بعضی موارد رنگی از مواضع چپ و ضد امریکایی سابقش را در تبلیغات خود لحاظ می کرد، امّا می کوشید از بحران پیش آمده بین امریکا و ایران و جوانب آن، در جنگ روانی و تبلیغاتی خویش بر ضد ایران بیش ترین بهره را ببرد. در عمل، عراق ضد امریکایی، در این جنگ تبلیغاتی، از متحدان خوب امریکا محسوب می شد؛ چیزی که اظهار

ص: 48

رضایت تلویحی و آشکار بعضی سران دولت امریکا را در پی داشت. علاوه بر میدان تبلیغات رسانه ای، مسئولان عراق نیز به شدت علیه ایران به اعلام موضع می پرداختند و البته متقابلاً ایرانیان نیز اعلام موضع می کردند.

در جنبه ای دیگر، رژیم بعث در داخل عراق وضعیت غیرعادی ایجاد کرد و شدیداً در پی ایجاد زمینه های لازم برای اجرای مقاصد خویش بود و در این راه از روش های خشونت آمیز و گسترش سرکوب و اختناق استفاده می کرد. محاکمه برخی پرسنل ارتش عراق اعم از افسر، درجه دار و سرباز، به اتهام فعالیت بر ضد حزب بعث و صدام حسین و اجرای بلافاصله حکم اعدام، مثالی در این زمینه است. اساساً حکومت بعث عراق با کوچک ترین فعالیت ضد بعثی مردم عراق شدیداً برخورد می کرد که در نیروهای نظامی این شدت عمل بیش تر بود.

در یازدهم فروردین 1359 با حکم شورای فرماندهی انقلاب عراق، حزب الدعوه عراق غیرقانونی اعلام شد و به این ترتیب، سرکوب شیعیان عراق و طرفداران انقلاب اسلامی و نیز عراقیان ایرانی الاصل وارد مرحله تازه ای گردید.

در دوازدهم فروردین طارق عزیز در دانشگاه المستنصریه بغداد هدف سوء قصدی نافرجام واقع و مجروح شد. خبرگزاری عراق اعلام کرد سمیر نورعلی، یک ایرانی الاصل که ضارب طارق عزیز بود، هدف گلوله قرار گرفته و کشته شده است. رژیم عراق این را یک حادثة تروریستی به وسیله عوامل ایران اعلام کرد و با این بهانه، فشار علیه عراقیان شیعه و ایرانی الاصل را افزایش داد. در این موقعیت، در ایران خبرگزاری پارس که به وسیله کادرهای نهضت آزادی مدیریت می شد، با انتشار مسامحه کارانه یک خبر، بهانه کافی به دست دولت عراق داد. خبرگزاری پارس اعلام کرد: بعدازظهر روز حادثه، ناشناسی که خود را عضو فداییان اسلام معرفی کرده است، تلفنی به این خبرگزاری اطلاع داده است که سمیر نورعلی یکی از اعضای فداییان اسلام است که اکنون فراری است ولی خانواده او در عراق دستگیر شده اند.

به رغم اینکه جمعیت چندنفره فداییان اسلام در این شرایط عملاً غیرفعال و به جز صدور برخی اعلامیه ها به کاری قادر نبودند، امّا بر اساس خبرهای بی اساس که قبلاً در آن آیت الله خلخالی رهبر فداییان اسلام خوانده شده بود، این خبر تلفنی مستمسک تشدید تبلیغات علیه ایران و ایرانیان و شیعیان عراق گردید.

در پی این ماجرا رسانه ها و مطبوعات عراقی کوشیدند زمینه سازی روانی - اجتماعی برای آغاز یک درگیری بزرگ با ایران که از قبل شروع شده بود، به طور واضح و علنی تر انجام شود. مسئولان عراقی، به خصوص شخص صدام حسین نیز در جایگاه بالاترین مقام کشور عراق، به طور علنی در این زمینه بیش از گذشته فعال شدند، از جمله روز بعد از ترور طارق عزیز، صدام حسین از دانشگاه مستنصریه بازدید کرد و گفت: «من سه بار سوگند می خورم

ص: 49

که خون پاکی که در این جا به زمین ریخت به هدر نخواهد رفت.» وی افزود: «این حمله خیانتکارانه، کار بزدلانی است که قصد انتقام جویی از جریان قادسیه را دارند.» صدام با این عبارت صراحتاً ایران را مورد خطاب تهدیدآمیز قرار داد. بعدها مسئولان و مراکز تبلیغاتی رژیم عراق، جنگ تحمیلی را قادسیه صدام نامیدند.

آسوشیتدپرس سخنان صدام را چنین تفسیر کرد: «اظهارات صدام نشانة روشن تیره شدن هر چه بیش تر روابط ایران و عراق تلقی می شود. ذکر سه بار سوگند، نشان دهندة قاطعیت تصمیم عراق برای تلافی اقدام ایران است.» البته سخنان قبلی صدام به اندازه کافی گویای این بود که واقعه ترور طارق عزیز بهانه ای برای افکار عمومی داخل عراق است و الا صدام در کنفرانس قومی سابق الذکر صراحتاً ایران را مشابه اسرائیل، اشغالگر سرزمین های عربی [سه جزیره خلیج فارس] خوانده بود و تأکید کرده بود کشورهای خلیج عربی برای حفظ سرزمین های خود احتیاج به عراق قوی دارند.

مواضع صدام و ادعای رهبری جهان عرب و دفاع از اعراب در مطبوعات منطقه بازتاب گسترده ای داشت و تبلیغ می شد که عراق نه تنها به استرداد حقوق اعراب در سه جزیره، بلکه برای آزادی یک میلیون عرب منطقه نفت خیز عربستان [خوزستان] مصمم است.

چند روز بعد (17/1/1359) عراق علاوه بر اقدامات هر روزه، در چند جنبه مشخص به اقدامات گسترده ای دست زد. ایجاد انفجارات وسیع در ایران یکی از این اقدامات بود. در این روز عوامل عراق چند انفجار در اماکن عمومی شهرهای خوزستان و در لوله های انتقال نفت و گاز آبادان و ماهشهر ایجاد کردند. این اعمال در رادیو بغداد با شادمانی بازتاب یافت و اقداماتی قهرمانانه به وسیله انقلابیون و جوانان عرب خوانده شد که در شهرهای عربستان [خوزستان] علیه رژیم خمینی انجام گرفته است.

در همین روز و در ادامة فضاسازی رژیم عراق بر ضد ایران، در جنبه ای دیگر زمینه های تشدید وخامت اوضاع بین دو کشور، بُعد تازه ای یافت و دولت عراق به نحوی بی رحمانه و توهین آمیز، به اخراج وسیع عراقیان ایرانی الاصل و ایرانیان مقیم عراق اقدام کرد. بر اساس گزارش ژاندارمری به استاندار کرمانشاه در این روز 367 نفر از طریق مرزهای حسین آباد، گرمک و تنگاب نو و 126 نفر از طریق مرز سومار از عراق اخراج و وارد ایران شدند. شب هنگام نیز 1800 نفر از مرز خسروی وارد ایران شدند. این اخراج ها که به شیوه ای فاجعه بار و غیرانسانی انجام می گرفت، ادامه یافت به طوری که تا پایان فروردین 1359 تعداد معاودین به حدود 23000 نفر رسید و مشکلی بر مشکلات دولت ایران اضافه کرد.

در همین روز همچنین عراق گام بلندی در راه افزایش تنش ها برداشت و از ایران خواست بی درنگ نیروهای خود را از جزایر تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی خارج کند. سعدون حمادی وزیر امور خارجه عراق از دولت ایران خواست که به توسعه طلبی، روش

ص: 50

تهاجمی و تهدیدهای خود پایان دهد و از مداخله در امور کشورهای "خلیج عربی" خودداری کند و حاکمیت و استقلال آنها را محترم شمارد. وزیر خارجة عراق، طی نامه ای رسمی به کورت والدهایم دبیرکل سازمان ملل، این خواسته ها را مطرح کرد. حمادی در نامه خود گفت: رژیم بغداد اشغال جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک به وسیله ایران را یک اقدام تجاوزکارانه تلقی می کند.

در ایران، موضوع سه جزیره بیش ترین حساسیت را ایجاد کرد. هم مسئولان و نهادهای حکومتی و هم تمام گروه ها و جریان های موافق و مخالف نظام، عراق را در این زمینه محکوم کردند و عموماً دولت عراق را عامل و مزدور امپریالیسم امریکا و یا تحریک شده به وسیله آن، خواندند. شعار "مرگ بر صدام" همیشه در کنار "شعار مرگ بر امریکا" قرار داشت.

جنگ تبلیغاتی متقابل در این باره به صورت های مختلف ادامه یافت. در اواخر این دوره به خصوص عراق در این زمینه بسیار فعال بود و به فضای عرب گرایی شدید با این جهت گیری که عراق رهبری این گرایش را در جهان عرب به دست آورد دامن می زد. کار به جایی رسید که مسئولان عراق و نیز صدام در گفت وگو با رسانه ها صراحتاً سه شرط زیر را برای توقف حالت موجود بین دو کشور اعلام کردند: 1- خروج بی قید و شرط ایران از سه جزیره. 2- بازگرداندن وضع دنباله شط العرب [اروندرود] به قبل از قرارداد 1975. 3- به رسمیت شناختن عرب بودن مردم عربستان [خوزستان].

متقابلاً صادق قطب زاده وزیرخارجه ایران در نوعی مقابله به مثل انفعالی، سه شرط زیر را برای حل مسئله ایران و عراق اعلام کرد: 1- نابودی رژیم اسرائیلی صدام حسین. 2- پیوستن عراق به کشورهای ضدامپریالیستی و ضد صهیونیستی. 3- آزادی تمام زندانیان سیاسی عراق و مردم این کشور و در رأس آنها حضرت آیت الله صدر. قطب زاده تأکید کرد که تا حصول شرایط مزبور، ایران از پای نخواهد نشست.

به این ترتیب یک مسابقه در اعلام مواضع تند، بین سران دو کشور در گرفت. از جمله صدام ضمن شدیدترین حملات به امام و بنی صدر، صراحتاً اعلام کرد در صورتی که برخوردهای نظامی ایجاب کند، ارتش عراق آماده است وظیفه ملی خود را در جنگ بر ضد ایران انجام دهد. وی تأکید کرد چنانچه حس شود که احتیاج به این رویارویی داریم عراق از درگیری در یک جنگ چند جانبه، دریغ نخواهد کرد و بدین سان از شرافت ملت عرب و عراق دفاع خواهد نمود.

دستگیری آیت الله سیدمحمدباقر صدر و خواهرش بنت الهدی به دست دولت عراق نیز از مسائلی بود که در ایران و لبنان واکنش بسیاری در پی داشت، ولی دولت بعثی با نحوة خبررسانی از این جنایت و ایجاد ابهام در اینکه آیا آنان را به شهادت رسانده یا خیر، سبب شد افکار عمومی به تدریج به این اقدام به عنوان یک احتمال عادت کند و بازتاب

ص: 51

چندان شدیدی نداشته باشد. تا آخرین روز فروردین ماه نیز به رغم اینکه خبرهای زیادی درباره شکنجه و شهادت آیت الله صدر و خواهرش منتشر می شد، دولت ایران هیچ گاه نتوانست نظر قطعی و رسمی در این باره اعلام کند. هر چند عراقیان مقیم ایران و لبنان واکنش شدیدی علیه دولت عراق نشان دادند و به خصوص در لبنان این واکنش به درگیری های خونین کشید.

دربارة اخراج ایرانیان نیز رژیم عراق با انتشار خبرهایی که نشان می داد مسئله معاودین و رانده شدگان از عراق به ایران چندان هم وسیع نیست، کوشید تبعات منفی آن را کاهش دهد. آخرین مسئله قابل ذکر، روند رو به افزایش سرکوب شدید مخالفان داخلی رژیم عراق از جمله غیرقانونی اعلام شدن حزب الدعوه و صدور حکم اعدام برای اعضای آن، و نشر متواتر خبرهای غیرقابل تأیید دستگیری ها و شکنجه ها و اعدام های پی درپی در داخل عراق بود.

در مجموع می توان گفت: در حالی که در عراق مجموعه ای منسجم از اقدامات برای احراز آمادگی همه جانبه سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی و روانی علیه ایران روز به روز سرعت و شتاب و وضوح بیش تری می گرفت، در ایران شدت منازعات سیاسی گروه های داخلی با حکومت، که در مناطقی با درگیری مسلحانه همراه بود، و نیز درگیری جناح های حکومتی که خود را در غالب موضوعات نشان می داد، فرصت و امکانی برای احراز آمادگی متقابل باقی نمی گذاشت. البته از نظر روحی و روانی، به دلیل پتانسیل انقلابی موجود، کوچک ترین تزلزلی در هیچ یک از مسئولان نظام و عامه مردم، در مقابل مطامع عراق نشان داده نمی شد. حتی معدود کسانی که در مقابله با امریکا تزلزل ها و احتیاط هایی تلویحاً بروز می دادند، در این زمینه مواضعی همراه با سرسختی و قاطعیت ابراز می کردند.

3. بحران قومی کردی

در مسئله کردستان مقایسه دو مقطع آغاز و پایان فروردین 1359، نشان دهندة تفاوت فاحش در وضعیت آرامش و تشنج مناطق کردنشین است. روند حوادث این منطقه، در جهت افزایش درگیری ها و حادتر شدن روابط نیروهای معارض و محارب قوم گرای کرد با نیروهای طرفدار نظام، قرار داشته است. مثلاً مطابق اسناد مندرج در کتاب، روز اول فروردین در ابلاغیه ای از فرماندهی سپاه به نیروهای ذی ربط منطقه تأکید بر این است که سپاه کلیه وسایل و مهمات خود را تحویل ستاد غرب بدهد و با هواپیما سنندج را تخلیه کند. امّا در آخر فروردین در سنندج و سقز درگیری ای تمام عیار و خونین بروز می کند که اساساً روند حوادث این منطقه را به کلی نسبت به قبل تغییر می دهد و اقدام مسلحانه، مجدداً محور اصلی حرکت طرفین می شود.

ص: 52

قبل از توضیح بیش تر درباره آنچه در فروردین 1359 رخ داد، نگاهی به گذشته(1) مفید به نظر می رسد.

کم تر از ده روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و به رغم تأکیدهای مکرر رهبر آن، امام خمینی، مبنی بر عدم تعرّض به مراکز نظامی، روز 30 بهمن 1357، پادگان مهاباد طی یک عملیات توطئه آمیز به دست حزب دمکرات تصرف شد. گزارش های داخلی سپاه نشان می دهد که عزالدین حسینی در مقام قاضی عسکر پادگان با همکاری مشاور خویش سرگرد عباسی نامی که بعدها در لیست سران گروه های مسلح مخالف نظام ظاهر شد، تمام مسئولان پادگان و فرماندهان گردان آن را به یک جلسه دعوت کرد. مدعوین همگی دستگیر و به زندان پادگان برده شدند و پادگان بدون مقاومت سقوط کرد و غارت شد. پادگان مهاباد مقر تیپ بود و تمام امکانات یک تیپ از جمله حدود 8 دستگاه تانک، 105 عراده توپ 105 میلی متری، تعدادی سلاح پدافند هوایی، انبار مهمات، تعدادی خودرو و ... را داشته است. غارت این اقلام - که بعدها در درگیری های منطقه علیه نظام و طرفداران آن مورد استفاده قرار گرفت - و سقوط پادگان عملاً به معنای سلطه کامل حزب دمکرات بر شهر مهاباد بود. حدود یک ماه بعد، یعنی در اواخر اسفند 1357 یک هجوم دیگر برای تصرف پادگان سنندج طراحی شد که ناموفق ماند و باعث حوادث نوروز 1358 سنندج و اعزام هیئتی عالی رتبه شامل آیت الله طالقانی، بنی صدر و ... به سنندج گردید. سه ماه بعد پادگان سردشت تصرف شد و تجهیزات آن به غارت رفت. البته علاوه بر تعدادی قابل توجه خمپاره انداز و گلوله آن، تجهیزات این پادگان عمدتاً انفرادی و سبک بود، از تجهیزات سنگین فقط دو نفربر وجود داشت. در مورد مقرها و پاسگاه ها و پادگان های ژاندارمری قضیه آسان تر بود و در مجموع طبق برخی گزارش ها، طی شش ماه اول سال 1358 حدود 50 درصد اموال و امکانات ژاندارمری در منطقه به غارت برده شد. در بعضی از موارد سلاح و تجهیزات ژاندارمری خیلی مسالمت جویانه و بدون درگیری تحویل حزب دمکرات شد. حتی لیست اقلام تحویلی برای ارائه به مقامات دولتی، تهیه می شده است.

در مجموع طی 6 ماه اول بعد از پیروزی انقلاب، نوعی بلاتکلیفی در مناطق کردنشین حاکم بود. تا این زمان اگر مقاومتی در منطقه انجام می گرفت، محلی بود و در مرکزیت نظام برنامه متمرکز و سراسری برای کردستان، عملاً وجود نداشت و همین، پیشرفت روزافزون مخالفان قوم گرای کرد را سبب می شد و بر انزوای طرفداران نظام می افزود. طی

ص: 53

این مدت حوادث مهاباد، سنندج و سردشت پیش آمد که اشاره شد. همچنین حادثه نقده(1) رخ داد و بعد حادثه مریوان و پاوه و کشتار پاسداران بومی این دو شهر پیش آمد که به صدور فرمان تاریخی امام درباره کردستان در تاریخ 28/5/1358 منجر شد.

فرمان امام، یک بسیج عجیب و بی سابقه در مسئله کردستان ایجاد کرد و سپاه امکان یافت نیروهای داوطلب مردمی بسیاری را سازماندهی و راهی منطقه کند. تجهیزات و مهمات و امکانات ارتش در منطقه و نیز نیروهای محلی سپاه در شهرها موازنه را به کلی در مناطق کردنشین به نفع نظام و نیروهای مسلمان تغییر داد. این مرحله دوم حوادث کردستان محسوب می شود که اندکی بیش از دو ماه طول کشید. طی این دو ماه، عناصر مسلح و گروه های مسلح محلی، عمدتاً حزب دمکرات و در مرحله بعد کومه له و نیز عناصر وابسته به سازمان های سراسری از قبیل سازمان چریک های فدایی خلق از مراکز تصرف شده در شهرها، پی درپی رانده می شدند و حاکمیت دولت استقرار می یافت، امّا این استقرار موقتی و بدون برنامه کامل دائمی شدن بود. در واقع این قیام ملی سبب شده بود مدعیان حاکمیت بر کردستان از صحنه درگیری با موج وسیع داوطلبان اعزامی فرار کنند، نه اینکه تکلیف نهایی آنان تعیین شود.

نیروی پیروز مبتنی بر احساس نیاز انقلاب، به قصد "ممانعت از سقوط شهرهای کردنشین به دست ضدانقلاب فرصت طلبی که در پوشش های مختلف سلطه خود را بر مردم تحمیل کرده است"، عمل می کرد.

این نیرو برای خود در آزادسازی ها بیش تر نقش موقت قائل بود، تا حرکت بر اساس کار تشکیلاتی و نهادی با مرکزیت تصمیم گیری واحد. از این رو در شهرها و مناطق آزاد شده نهادها و تشکیلات متناسب با این آزادسازی تأسیس نشد. در نتیجه عامه مردم کرد خود را در عمل با گروه های محلی قوم گرای پیگیر و دارای برنامه و متقابلاً با نیروهای دولتی و داوطلب موقتی و غیرقابل اتکا مواجه می دیدند.

این بلاتکلیفی ضمنی، با ایجاد هیئت حسن نیت، کاملاً به یک طرف، یعنی به زیان نیروهای هوادار نظام فرو غلطید. در اواخر مهرماه، داریوش فروهر سفری به کردستان کرد و گزارشی به دولت و امام تقدیم کرد. در پی آن بحث هایی در ضرورت تشکیل گروهی از وزیران مرتبط با امور کردستان انجام گرفت و در نهایت اوایل آبان ماه، در مطبوعات "توقف عملیات نظامی در کردستان" رسماً اعلام شد. به این ترتیب هیئت ویژه بررسی مسائل کردستان یا هیئت حسن نیت کار خود را شروع کرد و دورة جدیدی در مسائل کردستان شروع شد.

ص: 54

امیدواری به حل مسالمت آمیز بحران قومی کردی، البته کمی خوش بینانه تلقی می شد؛ زیرا طرف مقابل کاملاً با برنامه و با اهداف مشخص وارد صحنه شده بود و برای بسیاری از محافل و کادرهای انقلاب واضح بود که مطالبات آنان طوری طراحی شده که نمی تواند به وسیله نظامی با مشخصات نظام جمهوری اسلامی تحقق یابد. به خصوص شیوه هایی که به وسیله گروه های کرد به کار گرفته می شد اساساً مانع ایجاد مختصر خوش بینی موجود در داخل محافل و نهادهای نظام می گردید.

با این حال نومیدی کامل نیز امری عام نبود و به هر صورت بایستی راه حل مسالمت آمیز امتحان می شد و مشخص می گردید که با توجه به ماهیت اهداف و روش های طرف مقابل تا چه حد امکان حل و فصل قضایا از طریق غیر خشونت بار می تواند وجود داشته باشد.

در عمل به جای اینکه جنگ طلبی و خشونت ورزی مهار شود و زمینه مناسب برای امکان پاسخگویی یک دولت قانونی و دارای مشروعیت انقلابی، به مطالبات حقه و مشروع مردم منطقه فراهم آید، دوباره شهرهای کردنشین به صحنه درگیری تبدیل شد. این بار نیروهای هوادار نظام که به پذیرش حاکمیت نظام ملتزم بودند، به همین دلیل به انزوا کشیده شدند و طرف مقابل که با هیئت حسن نیت برخوردی منفعت طلبانه و سودجویانه می کرد، روز به روز جدی تر و طلبکارتر می شد. دوگانگی روش در نیروهای نظام، از نظر مردم نوعی تزلزل محسوب می شد، برعکس وجود تصمیم قطعی از طرف مقابل تبلیغ و ترویج می گردید. این وضع و برداشت، پایه های ساختمان مورد نظر از تشکیل هیئت حسن نیت را سست می کرد و آن را بنایی فرتوت و در حال ریزش نشان می داد.

در واقع "وضعیت انقلابی" و نه نظام مندی و قانون پذیری، در منطقه همچنان ادامه داشت امّا در آن، نیروهای انقلابی هوادار نظام، امکان ابتکار عمل و مانور نداشتند.

به زودی مشخص شد که بخش های حکومتی مرتبط و مسئول در قضیه کردستان، به خصوص اعضای سپاه و نیروهای مؤمن و فعال ارتش، از نتیجه اقدامات هیئت مزبور ناامیدند و از روند موجود رضایت ندارند و اقدامات هیئت حسن نیت را سبب از دست رفتن قدرت و حاکمیت دولت در مناطق کردنشین می شمارند. بر اساس توافقات هیئت به تدریج حضور سپاه در شهرها حداکثر به اقامت در مقرها محدود شد و در جاده ها هم امکان کنترل دولت اساساً از بین رفت.

البته در مقاطعی برای ارتش آزادی عمل بیش تری وجود داشت که نیروهای سپاه هم در پوشش آن اجازه حداقل ترددهای ضروری را می یافتند. امّا این تا وقتی بود که برای تحرک و نقل و انتقال نیروهای ارتشی مزیت چشمگیری در استقرار حاکمیت دولت در کار نباشد.

در این میان عده ای از نیروهای سپاه که از نزدیک در جریان تحولات ناشی از عملکرد هیئت حسن نیت و سوء استفاده شدید طرف مقابل از آن، قرار داشتند، آشکارا با هیئت

ص: 55

مزبور ابراز مخالفت می کردند. مثلاً شهید اصغر وصالی که در حد یک فرمانده تیپ عملکرد نظامی داشت، دعوت شرکت در جلسات هیئت را نمی پذیرفت و صراحتاً می گفت من شرکت در این گونه جلسات را خیانت می دانم. البته همسر وی به عنوان خبرنگار روزنامه انقلاب اسلامی در آن جلسات شرکت می کرد و خبرهای آن را برای سپاه می آورد. استدلال این گونه نیروها به سادگی قابل درک بود. آنها می گفتند از یک هفته پس از حضور و فعال شدن هیئت حسن نیت در منطقه، دوباره تظاهرات دانش آموزان با سازماندهی گروه های مسلح، علیه نظام شروع شده است. آنها می گفتند برچیده شدن پست های ایست و بازرسی، بازگشت مداوم فراریان مسلح به شهرها و سازماندهی مجدد تحرکات خودسرانه و مسلحانه آنها را در پی داشته است. آنها می گفتند گروه های مسلح این اقدام دولت را پیروزی خود می دانند، نه گام های اصلاحی دولت؛ از همین رو مرتباً فشار را بر سپاه و دیگر نیروهای طرفدار نظام اعم از بومی و اعزامی افزایش می دهند. آنها می گفتند هرچه سپاه بر طبق نظر هیئت عقب رفته، آنها جلوتر آمده اند. حتی حمله با آر.پی.جی.7 به مقرهای غیرفعال سپاه یا خودروهای آنان، به بهانه های مختلف تکرار می شود و این موجب توهم پیروزی و گستاخی بیش تر ضدانقلاب می شود.

به این ترتیب، شهرها، عملاً یکی پس از دیگری، مسیر کمرنگ تر شدن حاکمیت دولت و سلطه بیش تر و حاکمیت گروه های مسلح را طی می کرد. وقتی به بهمن 1358 می رسیم، دوران اوج انزوای نیروهای طرفدار نظام در کردستان است.

در بهمن 1358 حوادثی رخ داد که به تدریج زمینه را برای تغییر اوضاع فراهم کرد، از جمله، در این ماه در کامیاران که کاملاً تحت سلطه نیروهای دمکرات و کومه له قرار گرفته بود و به کلی سقوط کرده محسوب می شد، تشکیلات "سازمان پیشمرگان کرد مسلمان" که با همت برخی اعضای سپاه، به خصوص شهید بروجردی، از نیروهای بومی علاقه مند به نظام طراحی و راه اندازی شده بود، تحرکی نشان داد. پس از عملیاتی چند کامیاران مجددا ً آزاد شد و عملاً علامت سؤالی در روند پیروزی گروه های مسلح ایجاد شد. علامت سؤالی که همچنین علامت ناتوانی روش های هیئت حسن نیت بود که با "سوء نیت" قطعی طرف مقابل روبه رو بود امّا نمی توانست و یا نمی خواست این را بپذیرد. به تدریج سوء استفاده شدید گروه های مسلح کرد از مماشات حکومت و کوشش آشکار آنان برای سلب اساس حاکمیت دولت در منطقه، مجدداً راه حل های مسلحانه را به عنوان تنها راه حل مسائل کردستان مطرح کرد.

در این میان مواضع بنی صدر به عنوان رئیس جمهور و فرمانده کل قوا، یکی از عوامل مهم پایان یافتن این دوره و شروع دورة بعدی بود؛ دوره ای که حرکت نظام بر پاسخگویی مناسب و قاطعانه به تحرکات مسلحانه و خشونت بار مبتنی گردید. بنی صدر که در درگیری

ص: 56

با جناح خط امام نیاز شدیدی به حفظ و توسعه مشروعیت جریان خویش داشت، در مناسبت های مختلف مسئله کردستان را مطرح می کرد و قاطعانه و با صراحت از تسلیم نشدن نظام به گروه های مسلح سخن می گفت. او در عمل، خط مشی های کاملاً متفاوتی با مشی دولت موقت که پس از ماجرای لانه جاسوسی نقش خود را به شورای انقلاب داده بود، پیش گرفته بود.

این گونه اعلام مواضع و رفتار و عملکرد از اوایل سال 1359 [دوره زمانی مربوط به کتاب حاضر] روز به روز برجستگی بیش تری یافت و در عمل نوعی وحدت نظر نزدیک و اجماع در میان جناح ها و شخصیت های حکومتی ایجاد کرد و جریان مسالمت جو که طی نیمه دوم سال 1358 در منطقه کردستان میدان را به ابتکار عمل حریف واگذار کرده بود، در تهران نیز طی فروردین 1359 عرصه را به رقیب واگذار کرد.

آنچه در مراسم روز جمهوری اسلامی اعلام شد شاهد خوبی بر این مطلب است. در موقعیتی که افکار عمومی به شدت از ناتوانی نظام در قضیّه کردستان نگران و عصبانی بود و هر روز تحرکات مسلحانه رو به افزایش گروه های مسلح کرد در بازتاب وسیعی بازگو می گردید، طبیعی بود که مسئله کردستان از مهم ترین مباحثی باشد که در سخنرانی بنی صدر در مقام رئیس جمهوری و فرمانده کل قوا، در مراسم 12 فروردین مطرح می شود.

بنی صدر به خوبی غلیان احساسات مردم را حس کرد و خود را در شأن یک قهرمان انقلابی و اسلامی قرار داد. اقدامی که واضح بود به افزایش مشروعیت وی منجر می شود و موضع او را در مبارزات جناحی موجود تقویت خواهد کرد. وی در سخنرانی خویش به ویژه دربارة کردستان، مفصلاً صحبت کرد و از جمله گفت: به گمان این که من آزادی گرا و لیبرال هستم، وانمود می کردند که قاطعیت انقلابی در کار نخواهد آمد ... و جواب گلوله را با حرف خواهم داد. وی این را تصوری غلط خواند و خاطرنشان کرد: «ما هم در گنبد و هم در کردستان با قاطعیت در برابر هر توطئه ای ایستاده ایم.»

بنی صدر از "ارتش و سپاه انقلاب که با قاطعیت، توطئه ای مسلحانه را درهم شکستند" تقدیر کرد و به آنها گفت: «ملت شما در این جا حاضرند و با تکبیر شما را ستایش می کنند.»

بنی صدر گفت: «از روز نخست من بر این باور بودم که مردم کردستان جدایی از ایران را به هیچ قیمت نمی خواهند؛ نه زیر بار می روند، نه تحمل می کنند. بر این باور بودم که مردم کردستان از صمیم دل خواهان پیروزی انقلاب اسلامی ما هستند و خود آنها جزئی از این انقلاب و کوشای در این انقلاب و شریک ما در سرنگون کردن رژیم منفور پیشین بودند؛ بنابراین من به این مردم گفته ام که هر وقت آنها بخواهند، ارتش با نیروهای مسلح ما آماده اند از خواست آنان پیروی نمایند و عناصر مسلحی را که می خواهند به زور، ارادة خودشان را بر مردم آن سامان و به ملت ما تحمیل کنند، بر سر جای خودشان بنشانند.»

ص: 57

بنی صدر تأکید کرد که حکومت انقلاب اسلامی زیر بار غربت اسلام و مسلمانان در کردستان نخواهد رفت و افزود که در مقابل خلع سلاح پاسگاه ها و تهدید امنیت داخلی ساکت نخواهد ماند. وی با تأکید بر استضعاف مضاعف مردم کرد، اقدامات گروه های مسلح را مانع خرج بودجه های تعیین شده برای سازندگی کردستان عنوان کرد و هشدار داد که گروه های مسلح را در کردستان تحمل نخواهد کرد. بنی صدر در پایان به کسانی که در شهر خوی افرادی را گروگان گرفته اند اخطار کرد که مبادله ای در کار نخواهد بود و هر کس در جمهوری اسلامی خدمت می کند، باید آمادة شهادت باشد؛ از جمله گروگان ها؛ حتی اگر رئیس جمهوری جزء گروگان ها باشد. وی با به زبان آوردن ذکر "انّا للّه و انّا الیه راجعون"، گروگان ها را شهید ملت خواند و از موضع فرمانده کل قوا تأکید کرد: «از همین لحظه ارتش حق ندارد پوتین از پای درآورد، مگر آن که آن خِطّه را از وجود این یاغی ها پاک کند.»

اعلام موضع فوق که نه تنها در عموم مردم، بلکه در میان مخالفان سرسخت بنی صدر نیز طرفداران زیادی داشت، نشان می داد که روند حوادث در کردستان دستخوش تحول جدی خواهد شد.

اظهارات هاشم صباغیان عضو شاخص هیئت حسن نیت، چند روز بعد از سخنرانی بنی صدر، علامت دیگری از این تحول بود. وی در گفت وگویی که در کیهان 18/1/1359 درج شد، اعتبار قائل شدن برای جمعی به نام "هیئت نمایندگی خلق کُرد" را صراحتاً رد کرد. جمع مزبور با این عنوان، مواضع گروه های مسلح درگیر در کردستان را نمایندگی می کند. در بیان وی هیئت ویژه طرح خودمختاری را منتفی اعلام نکرده است بلکه آن را بعد از تحقق شرایطی، از جمله خلع سلاح، در شورای انقلاب قابل طرح می داند.

صباغیان اعلام کرد که طرح خودمختاری کردستان که حزب دمکرات تسلیم رئیس جمهوری کرده است، تا خلع سلاح کامل گروه های سیاسی منطقه، در شورای انقلاب مطرح نخواهد شد. وی افزود: طرح پیشنهادی حزب دمکرات هم اکنون در اختیار رئیس جمهوری است و همان گونه که خود ایشان در سخنرانی روز 12 فروردین گفتند، پیاده کردن هر طرحی در کردستان موقعی امکان پذیر است که آرامش در منطقه برقرار شده باشد و طبیعی است که با برگشتن آرامش به منطقه، امکان هرگونه کارهای عمرانی یا به گفتة وزیر کشور، برگزاری انتخابات مجلس، به وجود خواهد آمد.

هاشم صباغیان دربارة اعلام آمادگی شیخ عزالدین حسینی برای مذاکرات صلح آمیز، تحت عنوان هیئت نمایندگی خلق کُرد، گفت: اصولاً اگر ضرورتی باشد، هیئت ویژه با شخصیت های سیاسی و مذهبی و نیز مردم کردستان مذاکره خواهد کرد؛ ولی با هیئت نمایندگی خلق کُرد به طور جداگانه، نه. وی دربارة احتمال بروز جنگ دیگری در کردستان که برخی گروه های سیاسی در مورد آن هشدار داده بودند، گفت: «نیروهای انتظامی و

ص: 58

نظامی مستقر در منطقه قصد هیچ گونه جنگی نداشته اند و ندارند؛ ولی طبیعی است که ارتش جمهوری اسلامی هرگونه حمله به مواضع خود را قاطعانه پاسخ خواهد داد. همچنین ارتش جمهوری اسلامی برای حفظ استقلال مملکت این حق را خواهد داشت که در تمام خاک کشور رفت وآمد کند و هیچ کس حق ندارد از این کار جلوگیری کند.»

هاشم صباغیان در پایان، گفتة رئیس دفتر شیخ عزالدین حسینی را مبنی بر این که هیئت حسن نیت جدیدی به کردستان می رود، تکذیب کرد و افزود هیئت حسن نیتی در کار نیست و تنها هیئت ویژه دولت برای کردستان که منتخب امام و شورای انقلاب و مورد تأیید رئیس جمهوری است، در امور کردستان دخالت می کند؛ بنابراین هر گونه تغییر در این زمینه و اعزام هیئت جدید، باید به وسیلة امام و رئیس جمهوری باشد. البته طبیعی است که هیئت ویژه هیئت هایی را برای بررسی به منطقه می فرستد؛ چنانکه در مورد کامیاران هم این کار صورت گرفت.

به هر ترتیب، در شروع دورة زمانی کتاب حاضر، هنوز فعالیت هیئت ویژه مسائل کردستان یا هیئت حسن نیت، ادامه دارد و اتفاقاً در اولین ساعات سال نو، به وسیله همین هیئت، یک مراسم مبادله دستگیرشدگان طرفین در مهاباد انجام می شود و نیز این که در روز سوم فروردین سپاه قروه از سپاه همدان درخواست می کند که از طریق این هیئت، برای آزادی یک پاسدار بومی در سنندج اقدام کند، علامت تداوم فعالیت این هیئت است. با این همه، شواهد متعدد از بی ثمر بودن این فعالیت و رو به افول بودن دورة آن حکایت می کند. این حتی در اظهارات قاطعانه هاشم صباغیان عضو هیئت مزبور آشکار است. استعفای داریوش فروهر وزیر مشاور و رئیس هیئت حسن نیت که در 26/12/1358 طی نامه ای به امام خمینی و بنی صدر اعلام شده بود، نیز علامت دیگری است. دلیل ذکر شده برای این استعفا (اعتراض به نحوة انتخابات مجلس) نیز نشان دهنده شکافی رو به افزایش است که بین کادرهای حکومتی درگیر در قضیه این هیئت، وجود دارد. هرچند دفتر امام در 28/12/1358 اعلام کرد که امام این استعفا را نپذیرفته اند و گفته اند «ایشان چون گذشته مورد تأیید اینجانب می باشند و به کار خود ادامه می دهند.» امّا با تجرّی بیش تر و تندروی از سوی گروه های مسلح کرد و متقابلاً قاطعیت و سرسختی رو به افزایش بخش عمده نظام در مقابل این تحرکات، روند رو به افول فعالیت هیئت همچنان ادامه یافت.

نهایتاً در هر روز وضع کردستان، وقتی به آخرین روزهای فروردین 1359 و آخرین صفحات این کتاب می رسیم. تفاوت اساسی با روزهای اول و صفحات اول ایجاد شده است. یک مقایسه مختصر در زیر ارائه شده است.

ضمن مطالب اولین روز کتاب می خوانیم:

امروز فرمانده سپاه کرمانشاه که در سنندج مستقر است، از فرماندهی سپاه در تهران درباره

ص: 59

تخلیه سنندج کسب تکلیف کرد. در پاسخ، ابوشریف فرماندهی ستاد عملیات سپاه، این دستور را ابلاغ کرد: «سپاه باید به وسیلة هواپیما سنندج را تخلیه و کلیه وسایل و مهمات خود را تحویل ستاد غرب دهد.» در این حال ناآرامی ها در برخی مناطق غرب کشور کم و بیش ادامه دارد.

اما مطالب آخرین روز (31/1/1359) نشان می دهد که روزهای خوش بینی و امیدواری به حل مسالمت آمیز مسائل کردستان و آذربایجان غربی سپری شده است. در مطالب این روز کتاب می خوانیم:

ماجرای حرکت ستون نظامی مستقر در فرودگاه سنندج، امروز وارد تحولی تعیین کننده شد و مشخص گردید که مخالفان مسلح نظام در کردستان نه تنها از تردد نیروهای ارتش در داخل شهرها ممانعت می کنند، بلکه اساساً با هر گونه تحرک و تردد نیروهای مسلح نظام، حتی در جاده ها، مخالف هستند. این امر تأکید مجددی است بر اینکه برخلاف مشی هیئت ویژه، برخورد، اجتناب ناپذیر خواهد بود و راه حل مسالمت آمیز در مسئله، به بن بست رسیده است. ساعت 6:30 بامداد امروز، ستون ارتشی مستقر در فرودگاه سنندج به طرف سقز حرکت کرد ... وقتی ستون از طریق راه معروف به قشلاق به حرکت خود ادامه می داد، حدود چهار کیلومتری حومه سنندج مورد حمله قرار گرفت و متوقف شد. ... سازمان کومه له که توان اصلی آن در سنندج متمرکز است و نیز در مقایسه با دیگر گروه ها، در این شهر از موقعیت بهتری برخوردار است، عمده ترین گروه در برخوردهای امروز با ستون مزبور محسوب می شود. نبوی یکی از سخنگویان سازمان کومه له در سنندج به خبرنگاران اعزامی کیهان گفت: «ما با هر گونه نقل و انتقال نظامی مخالف هستیم و روی این اصل از حرکت ستون ارتش جلوگیری کردیم.» همچنین یک سخنگوی دفتر چریک های فدایی خلق در سنندج گفت: «11 اتومبیل از این ستون به دست پیشمرگان افتاده است.»

... در ساعت 18، بغدادی مسئول حزب دمکرات شاخة سنندج، به خبرگزاری پارس در سنندج اعلام کرد: در این درگیری بین 200 تا 300 نظامی کشته و زخمی شده اند و بین دو روستای نای سر و قشلاق، هلی کوپترها با خمپاره و راکت به سوی گروه های مسلح تیراندازی می کنند.

... در حالی که در چند کیلومتری سنندج، درگیری در طول امروز ادامه داشت، شهر سنندج که از قبل در وضعی غیرعادی به سر می برد، امروز به کلی و به صورتی یکپارچه در تعطیلی فرورفته بود. گاه و بیگاه هواپیماهایی بر فراز شهر پرواز می کردند و به ویژه بین ساعت 7:30 تا 8:30 صبح امروز، چند فروند فانتوم و هلی کوپتر بر فراز شهر سنندج به پرواز درآمدند. یک خبر واصله از ستاد مشترک ارتش به ژاندارمری حاکی از آن است که «در شهر سنندج، کلیة مدارس و ادارات دولتی و بخش خصوصی، با توصیة گروه های مسلح، به مدت نامحدود اقدام به تعطیل کرده اند.»

ص: 60

... لازم است اشاره شود که ورود پاسداران یاد شده در این گزارش به فرودگاه سنندج با هواپیما با ریسک و خطر جدی همراه بود. با این حال، بر اعزام این گروه اصرار مکرر وجود داشت. در واقع قرائن نشان می داد که دور جدیدی از درگیری های مسلحانه در مخالفت با استقرار و اعمال حاکمیت نظام جمهوری اسلامی در کردستان شروع شده است و سپاه می بایست هر چه زودتر ابتکار عمل را از دست گروه های مسلح می گرفت. در میان این گروه از پاسداران، کادرهای با تجربه چون رحیم صفوی حضور داشتند که نشان می داد دغدغة سپاه در مسئله سنندج جدی است و با توجه به موضع سرسختانه گروه های مسلح کرد در این موضوع، شروع تازه ای از درگیری های وسیع در کردستان، قابل پیش بینی بود...

در بالا، نمونه هایی از مطالب آخرین روز کتاب برای مقایسه ذکر شد. اضافه می شود که در گزارش های این روز راجع به وضع سقز و درگیری شدید آن، درگیری های شهر پاوه و مناطق اطراف آن و نیز درگیری های جوانرود مطالبی وجود دارد. همچنین درباره نوسود که به علت گروگان گرفتن یک گروهان ارتش به وسیله افراد مسلح حزب دمکرات خود به صورت کانون بحرانی در منطقه پاوه درآمده است. درباره وضع غیرعادی نقده و مهاباد و نیز آثار درگیری های اخیر دره قاسملو مطالبی ذکر شده است.

در مجموع می توان گفت در دوره زمانی کتاب حاضر (فروردین 1359) ایام پایان خوش بینی و شکست نگاه های خوش بینانه و مسالمت جویانه در حل و فصل بحران کردستان است، بحرانی که با تحریک سازمان یافته و هدفمند و تشکیلاتی گروه های مسلح قومی کرد، مرتباً و به طور مداوم تشدید می شود و برای طرف مقابل، جز تسلیم به دیدگاه های رادیکال و انقلابی داخل حکومت، راهی باقی نمی گذارد.

در پایان کتاب، دور تازه ای از جنگ های کردستان شروع شده است که در کتاب بعدی دنبال خواهد شد. مرکز درگیری، این بار سنندج است جایی که با بایکوت و سرکوب نیروهای بومی مسلمان و انزوای مراکزی چون مکتب قرآن، یکسره در سلطه گروه های مسلح به خصوص کومه له قرار گرفته است. این بار برای برقراری مجدد حاکمیت دولت، فقط نیروهای اعزامی می توانند فعال باشند. در طرف مقابل تحرک تشکیلاتی گروه ها آنان را در وضعیتی حاد، به موقع از مهلکه خارج خواهد کرد و طبعاً مصیبت جنگ و خسارت عمده، متوجه آن دسته از مردم عادی شهر است که امکان ترک شهر را نداشته اند.

4. بحران در تعامل و مناسبات نیروها و جریان های سیاسی داخلی

بررسی "تعامل و مناسبات نیروهای سیاسی در داخل کشور" در دوره کتاب حاضر (فروردین 1359) نشان می دهد که سه بحران پیش گفته، در این دوره به مراتب از حِدَّت و شدت بیش تری برخوردار بوده اند. اعلام رسمی قطع رابطه سیاسی امریکا با ایران در اولین بحران،

ص: 61

طرح صریح و پافشاری بر مطامع رژیم بعث در پوشش عرب گرایی افراطی در بحران دوم و طرح سرسختانه مطالبات غیرقابل اجابت در بحران سوم و به خصوص خشونت رو به افزایش در هر دو بحران اخیر، علائمی از این حدّت است.

البته هر چند در سطح جریان های سیاسی داخلی، اختلافات موجود به حدّت و شدّت اختلافات امریکا و ایران، عراق و ایران و نیز آنچه تحت عنوان اختلافات قومی مطرح می شود نیست؛ امّا مسئله مهم این است که در زمینه تعامل و مناسبات گروه های مخالف و موافق نظام، وضع کنونی قابل تداوم نیست. این وضع آشکارا مقدمه ای برای وضعیت جدید است که دیر یا زود، فرا خواهد رسید.

در واقع نوع طرح سرسختانه مواضع و انعطاف ناپذیری رفتار سیاسی و چگونگی پیگیری مطالبات، خود نشان می دهد که اختلافات فعلی می تواند دستمایه درگیری های شدیدی در آینده باشد. در مواردی، رفتار و مواضع سیاسی به شدت کینه توزانه و غیرقابل پذیرش برای طرف مقابل است؛ ولو بخواهد که منعطف باشد. این کینه توزی، به خصوص وقتی با دروغ پردازی و برخوردهای عوام فریبانه و غیرصادقانه همراه می شود، کوچک ترین روزنة امیدی برای حل مسالمت آمیز اختلافات و رفتن به سوی تجربه جامعه چند صدایی باقی نمی گذارد.

یک مثال: ضمن مطالب روز 11/1/1359 در کتاب، اعلامیه ای از سازمان پیکار در راه آزادی طبقه کارگر درج شده که در آن ارتش جمهوری اسلامی ایران با ارتش امریکا در ویتنام و ارتش اسرائیل یکی شمرده شده و از آن با عباراتی چون "ارتش ضد خلقی"، "ارتشی که فرمان آن دست تیمسارهای شاهنشاهی است" یاد شده است. در واقع از ارتشی که بر اثر انقلاب زیر و رو شده است و در وضع بازسازی است و از جمله به جز معدودی، عموم فرماندهان آن درجه سرهنگ و پایین تر دارند، یک سازمان جنگجوی قدرتمند غول پیکر سراسری مشابه ارتش شاه ترسیم می شود که دستش "برای هر گونه جنایتی بازگذاشته شده است." این گونه برخورد، اختصاصی به ارتش و سپاه که به هر حال نیروهای نظامی حکومت هستند، ندارد. نوع برخورد با شخصیت ها و مسئولان نظام جدید نیز عموماً به شدت هتاکانه و با آشتی ناپذیری قطعی همراه است. حتی شخصیت های میانه رو و معتدل نظام به گونه ای مورد خطاب قرار می گیرند که هیچ راهی برای مسالمت از سوی طرف مقابل باز گذاشته نمی شود.

در مطالب روز 1/1/1359 ضمن یک گزارش خبری از سازمان چریک های فدایی خلق چنین آمده است: "عوامل سرسپرده امپریالیسم امریکا، این دشمنان قسم خوردة کارگران و زحمتکشان ایران، اکنون از بلندگوهای تبلیغاتی و روزنامه های جیره خوارشان - که تا دیروز سنگ حکومت شاه جلاد و سلطنت ننگین وی را به سینه می زدند - استفاده کرده و با

ص: 62

وقاحت تمام دست به تحریف وقایع و توجیه جنایات و مخدوش ساختن اذهان خلق های دلاور میهنمان زده اند؛ به طوری که آیت الله مهدوی کنی عضو شورای انقلاب و سرپرست وزارت کشور، این نوکر سرمایه داران وابسته به امپریالیسم، اعلام می کند که حضور ارتش در مناطق کردنشین برای از بین بردن عوامل تشنج است که موجب رکود مذاکرات سیاسی شده اند. این یاوه سرایی ها و صدها نمونة دیگر از این توجیه ها که صرفاً برای سرپوش گذاشتن بر روی جنایات کثیف جنگ افروزان در کردستان است، نشان دهندة ماهیت این توطئه گران می باشد. منظور ایشان از عوامل تشنج کیست؟ مگر به غیر از سرمایه داران وابسته و ارتش ضدخلقی چه نیروی دیگری می خواهد کردستان را به خون بکشاند.»

باید اذعان کرد همه گروه هایی که وجوه اشتراک آنها مخالفت با هویت اسلامی نظام جدید است [گروه های مختلف مارکسیستی، مجاهدین خلق، جبهه دمکراتیک ملی و ...] این میزان از فقدان عقلانیت را در مواضع و رفتار خود نشان نمی دهند و حتی بعضاً این گونه مواضع را مورد نقد هم قرار می دهند. امّا به طور کلی در عمل جبهه واحدی را تشکیل می دهند که گروه های مثال ما، خط آتش آنها محسوب می شوند. دیگر گروه ها نیز هیچ گاه خود را از جبهه ای که از خط حمله آن نمونه هایی ذکر شده جدا نمی شمارند، بلکه بر حضور خود در این جبهه تأکید هم می کنند. آنان در واقع همان عمق اختلاف را به طرزی مهار شده بروز می دهند. تعدیل نسبی موجود در برخورد آنان البته در جلوگیری از افزایش حدّت و شدت برخوردها، در مقطع فعلی مؤثر هم هست. امّا جهت گیری کلی را به نحوی ماهرانه و به تدریج به سمتی جلو می برند که نه تنها عمق اختلافات در اذهان هواداران در هر حال محفوظ بماند بلکه برای زمان مناسب، به اندازه کافی انباشت شده، برای برخورد شدید با حکومت، ذخیره شود. رفتار سازمان مجاهدین خلق، نمونه عالی به کارگیری این روش است.

در داخل جناح بندی حکومت نیز دو جناحی "بنی صدر - خط امام" از دوره قبلی همچنان ادامه دارد. قطب سوم که ضعیف تر از این دو است، گرایش مربوط به نهضت آزادی است که قبلاً با هر دوی این دو جناح مشکلات عدیده داشت، امّا در این دوره (فروردین 1359) به تدریج به یکی از دو جناح حکومتی خود را نزدیک تر می کند. در مرحلة اول انتخابات تهران برای مجلس، تعدادی از عناصر سرشناس نهضت آزادی نظیر دکتر یزدی، مهندس بازرگان، دکتر چمران و ... انتخاب شدند که یک اقلّیت قابل توجه و پویا را می توانند در جناح بندی حکومت نمایندگی کنند. مصاحبه مفصل مهندس بازرگان که عنوان آن "بازرگان: با دوستانم چاقوی رئیس جمهور را تیز می کنیم" در صفحه اول روزنامه بامداد 24/1/1359 درج شد و متن آن یک صفحه کامل داخل روزنامه را به خود اختصاص داد، نشانه ای مهم محسوب می شود. در این مصاحبه مهندس بازرگان با حمایت

ص: 63

از بنی صدر، به قرار گرفتن در جبهه مقابل خط امام در جناح بندی کنونی "خط امام - بنی صدر" در حاکمیت، آشکارا اذعان کرد.(1)

جریان دیگری نیز در طول دوره کتاب حاضر کوشید علی رغم اختلافات شدید قبلی، به جریان بنی صدر نزدیک شود و آن سازمان مجاهدین خلق بود که در طول دوره زمانی کتاب در این راه گام های اساسی برداشت. البته هیچ کدام از این حرکت ها در دوره کتاب حاضر به نتایج ملموس و مهمی منجر نشد و نتایج نهایی آن در آینده (مثلاً مراسم 14 اسفند 1359 در دانشگاه تهران که هر سه جریان بنی صدر، نهضت آزادی و مجاهدین خلق در آن آشکارا در یک وحدت عملی ظاهر شدند) بروز کرد.(2)*

در دورة کتاب حاضر به خصوص با تدابیر و اقدامات امام خمینی و توازنی که بین دو جناح عمده حکومت (بنی صدر - خط امام) ایجاد می کرد، تضادهای این دو جناح چندان حاد نشد ولی در قالب ها و صورت های مختلف و متنوعی بروز می کرد که در کتاب آشکارا قابل بررسی است.

در این میان بنی صدر می کوشید جایگاه و موقعیت ریاست جمهوری خود را با اتکا به مبانی مشروعیت نظام و پایه های ارزشی آن استحکام بخشد ولی در این راه حرکت وی به هر حال با محدودیت های فکری خاص او درگیر و دارای اخلال بود. در بعضی موارد نظیر کردستان کار راحت تری در موضع گیری داشت، امّا در مسائلی نظیر لانه جاسوسی و یا درگیری های دانشگاه ها، در عین اینکه در وضعیت دفاع کامل از نظام در برابر گروه ها قرار

ص: 64

داشت، لیکن در مواردی همراهان خط امام خود را از نیش انتقادات خود بی بهره نمی گذاشت و نشان می داد اگر بتواند مایل به موج سواری انحصاری است و البته برای حل و فصل قضیه طبق تفکر خود بعضاً عملی هم نشان می داد که همین جا تفاوت وی با حرکت اصلی نظام معلوم می شد.

در اواخر دورة کتاب حاضر با یک درگیری که گروه های مارکسیستی علیه آقای هاشمی رفسنجانی در دانشگاه تبریز به راه انداختند، حرکتی در دانشگاه تبریز و سپس در کلیه دانشگاه ها شروع شد که بعداً به انقلاب فرهنگی موسوم گردید. هرچند در دورة کتاب بعدی تکلیف نهایی این حرکت، روشن می شود، امّا در کتاب حاضر نیز حوادث به اندازه کافی گویای این هستند که چشم انداز جدیدی در تقابل جریان های سیاسی گشوده شده است.

درباره تحرکات یاد شده در دانشگاه ها هر دو جناح حکومت در اینکه این فرصتی برای حل و فصل وضعیت دانشگاه هاست متفق النظر بودند. هیچ یک مایل نبودند که دانشگاه ها به صورت یک حوزه خارج از اعمال حاکمیت نظام و ستادی برای بسیج و تجهیز و عضو گیری گروه هایی باقی بماند که به هیچ وجه حاضر نیستند شأن سیاسی - نظامی خود را با یک شأن سیاسی عوض کنند. گروه هایی که به رغم وزن سیاسی نسبتاً قابل توجه و غیرقابل صرف نظر کردن، هیچ کدام، به جز مجاهدین خلق، موفق نشده بودند حداقل وزن اجتماعی لازم برای حرکت خود را کسب کنند. این بود که دانشگاه ها برای آنان سنگری حیاتی و حذف آنان از دانشگاه ها به معنای یک شکست بزرگ غیرقابل جبران محسوب می شد.

در سطح دانشجویی، درگیری بین دانشجویان طرفدار گروه ها و دانشجویان مسلمان طرفدار نظام بود. حرکت قبلی و جمعی انجمن های اسلامی و سازمان های دانشجویان مسلمان دانشگاه های سراسر کشور که بعدها عنوان "دفتر تحکیم وحدت" گرفت، به اندازه کافی آنها را نیرومند کرده بود که بتوانند درگیری دانشجویی را به سود خود جلو ببرند. امّا در واقع این یک قضیه دانشجویی نبود بلکه عقبة آن آشکارا عرصه ای از درگیری وسیع تری بود. یک طرف درگیری گروه هایی غالباً سیاسی - نظامی بودند که به هیچ وجه راضی و حاضر به پذیرش حاکمیت جدید - که دارای مشروعیت سیاسی و مردمی بسیار بالایی بود - نبودند. اینان که توان کافی هم برای درگیری نداشتند، در دانشگاه ها و جنبش دانشجویی امکانات ممتاز و منحصر به فردی یافته بودند که می توانست تا حدی به آمادگی و افزایش توانایی آنها کمک و آنها را برای روزهای درگیری آتی حفظ کند. طرف دیگر نیز هواداران نظام و در عمل، نهادهای آن قرار داشتند. از نظر اینان نیز تکلیف بسیار روشن بود؛ گروه ها بایستی دانشگاه ها را تخلیه می کردند در بیرون به مثابه یک گروه سیاسی و نه شبه نظامی در چارچوب قانون به فعالیت خود ادامه می دادند.

در نهایت، در اواخر فروردین حرکت دانشجویان مسلمان به سرعت گسترش یافت. در

ص: 65

سطح کشور، نظیر ماجرای لانه جاسوسی، از حمایت کلیه هواداران نظام برخوردار گردید و در داخل حکومت نیز هر دو جناح را برای تعیین تکلیف قطعی نوع حضور گروه های مسلح و متحدان آن در دانشگاه ها، به صحنه درگیری فرا خواند. تعیین تکلیفی که به اردیبهشت ماه کشیده شد و در کتاب آتی (روزشمار اردیبهشت 1359)، و از همین قلم، چنانچه توفیق الهی مدد فرماید، گزارش آن خواهد آمد. ان شاء الله.

در این جا لازم است از کلیه اعضا و کارکنان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ که در مدت طولانی مراحل تحقیق و تدوین این کتاب حتی خارج از وظایف رسمی مرکز به رفع مشکلات عدیده کار اقدام کردند و در جنبه های مختلفی اینجانب را یاری دادند، به خصوص برادران عزیزم محسن رشید، محسن رخصت طلب، حمید مشهدی فراهانی، مهدی انصاری، مجید مختاری و سیدکمال حسینی سپاسگزاری کنم. همچنین باید از کوشش و تلاش دستیارانم در امر تحقیق محمدرضا نخعی، زهره بطحایی، محمدحسن شادپور قدردانی کنم، به ویژه از زحمات پیگیرانه و موشکافانه سجاد نخعی در رفع ابهامات و اشکالات مراحل مختلف تحقیق و تدوین و همچنین تلاش ایشان در تهیه "گزارش روزشمار" و عکس های کتاب و همکاری در استخراج "فهرست اعلام" کتاب تشکر می کنم.

آرزو می کنم این اثر بتواند در امر تهیه منابع اولیه تاریخ دفاع مقدس و زمینه های آن در انقلاب اسلامی و در جهت رفع نیاز محققان کنونی و آتی و در ممانعت از تحریف تاریخ ایران اسلامی گامی هر چند ناچیز محسوب شود، که در این صورت مقصود نویسنده حاصل شده است.

و دعای پایانی اینکه: امید دارم تهیه این کتاب مرضی حضرت حق جل و علا بوده باشد و به این سبب پدر و مادرم را مشمول غفران و رحمت واسعه اش قرار بدهد و خانواده ام را از شر آسیب های جسمی و روحی مصون دارد و به این حقیر از خزانه بی کران لطفش پاداش دنیوی و اخروی عنایت بفرماید.

هادی نخعی

تیرماه 1384

ص: 66

ذخایر ایران را تصرّف نماید؛ و تمام دیپلمات های ایرانی را توقیف کند. لوگار که یکی از شش سناتور جمهوری خواه امریکا در کمیتة روابط خارجی سنای این کشور است، گفت: «به اعتقاد من، دولت ایران با این اقدام خود به امریکا اعلان جنگ داده است.»(1) یادآوری می شود که علاوه بر مشکلات موجود در اجرای طرح مبتنی بر استفاده از زور بر ضدّ ایران، پیامدهای غیرقابل پیش بینی آن نیز مورد نظر ناظران است. روز گذشته کورت والدهایم، دبیرکل سازمان ملل متّحد، در واشنگتن اعلام کرد: «هرگونه اقدام امریکا از طریق اعمال زور برای حلّ بحران امریکا و ایران، باعث انفجاری در خاورمیانه خواهد شد.» والدهایم تأکید کرد: «چنانچه امریکا تصوّر می کند می تواند این مسئله را با اعمال زور حل کند، اشتباه می کند.» وی افزود: «شکیبایی و پشتکار فرصت خواهد داد تا جریانات به آزادی 50 گروگان امریکایی ختم شود.»(2)

موضوع دیگری که البته به آن تصریح نمی شود، مسئلة شوروی است. بخش عربی رادیو اسرائیل، امروز گزارش داد: «هارولد ساندرز، معاون وزیر خارجه ایالات متّحده، اظهار داشت که ایالات متّحده مایل است پس از آزادی گروگان های امریکاییِ بازداشتی در تهران، روابط حسنه ای با ایران برقرار سازد. ساندرز شب گذشته در خلال ملاقات خود با کمیتة روابط خارجی مجلس سنای امریکا اضافه کرد که ادامة رویارویی میان واشنگتن و تهران، در زمانی که اتّحاد جماهیر شوروی به تجاوزات وحشیانة خود علیه مردم مسلمان افغانستان ادامه می دهد، امنیّت ملّی ایران را در معرض خطر قرار می دهد.»(3) در واقع، هرگونه اقدام امریکا باید با توجّه به سیاست های شوروی و منافعی که ممکن است در درازمدّت نصیب آن شود، طرّاحی گردد. به هر صورت، وزارت خارجة امریکا تلویحاً و تصریحاً، اقداماتی را که ممکن است برای گروگان ها مخاطره آور باشد، فعلاً منتفی اعلام کرده است(4)

ص: 68

در این حال، امریکا طرح دعوا بر ضدّ ایران در دادگاه بین المللی لاهه را سخت دنبال می کند.(1) بلوکه کردن غیرقانونی اموال ایران، مورد انتقاد دادگاه مزبور است. با این حال دولت امریکا می کوشد از طریق این دادگاه، اهرم فشار مناسبی ضدّ ایران به دست آورد تا اقدامات قبلی خود نظیر بلوکه کردن اموال ایران، تحریم اقتصادی و تهدیدهای غیرمستقیم دیگر را تکمیل کند. امروز بخش عربی رادیو امریکا، از پیگیری های امریکا و وضعیّت و اقدامات اخیر دادگاه مزبور، گزارشی پخش کرد:(2)* در این گزارش، چگونگی دفاع نمایندة امریکا در دادگاه لاهه، از بلوکه کردن سپرده های ایران ذکر شده است. همچنین، نحوة پاسخ وی به ایرادهای حقوقی یک قاضی تبعة شوروی در این دادگاه، بیان شده است. در این گزارش آمده است که نمایندة امریکا از دادگاه خواست حکم نهایی را صادر کند؛ مبنی بر این که ایران به حقوق بین المللی تجاوز کرده است و باید گروگان ها را آزاد کند و خسارت بپردازد.(3)یادآوری می شود امریکا روز گذشته به طرح شکایت خود در دیوان دادگستری بین المللی برای آزادی گروگان های آن کشور در تهران، پایان داد و از دادگاه خواست هرچه زودتر رأی خود را بر ضدّ ایران صادر کند.(4) در نهایت، 15 قاضی دادگاه بین المللی لاهه پس از استماع بیانات، آماده تصمیم گیری شدند. طبق گزارش رادیو امریکا، این اتّخاذ تصمیم شاید چند هفته طول بکشد(5)

2

سفر اخیر "هامیلتون جردن" رئیس دفتر کاخ سفید به پاناما (محلّ اقامت شاه قبل از ورود به امریکا) شایعات جدیدی را دربارة خبر سفر شاه سابق ایران به امریکا - که مانند یک چاشنی در روابط بحرانی ایران و امریکا عمل کرده است - موجب شد. طبق شایعات، هامیلتون جردن به منظور حلّ اختلاف بین پزشکان امریکایی و پانامایی در مورد عمل جرّاحی شاه، به این مسافرت رفته است(6) امروز خبرنگار تلویزیون نیویورک، در کاخ سفید از کارتر دربارة هدف این سفر سؤال کرد. کارتر از پاسخ دادن به این سؤال خودداری نمود. وی گفت: چنانچه شاه در امر مراقبت های پزشکی خود در پاناما و یا جایی دیگر، برای تأمین وسایل پزشکی به کمک امریکا احتیاج داشته باشد، این کشور در انجام آن خواهد کوشید. رئیس جمهوری امریکا در این مصاحبه گفت که ترجیح می دهد دربارة برنامة سفری مشخص، صحبت نکند؛ ولی اضافه کرد نخستین محلّ مناسب انتخابی برای شاه جهت مراقبت های کافی پزشکی، پاناما خواهد بود(7)

ص: 69

به این ترتیب، رئیس جمهوری امریکا به سخن گفتن صریح دربارة سرنوشت اقامت و معالجة شاه، تمایلی نشان نداد؛ امّا به عدم ورود شاه به امریکا و معالجة وی در پاناما اشاره کرد. گزارش های رادیو امریکا تصریح بیش تری در این باره دارد. این رادیو خبر داد: «بعضی از گزارش های رسیده حاکی از این بوده که هامیلتون جردن در صدد است اختلاف نظرهایی را که بین اطبای معالج شاه بروز کرده است، برطرف سازد؛ به طوری که امکان عمل جراحی وی در پاناما فراهم شود.»(1)این رادیو همچنین بدون ذکر نام گوینده، یک خبر قطعی را در این باره به نحو زیر اعلام کرد: «به گفتة یک مقام رسمی دولت کارتر، نه ایالات متحده و نه شاه سابق هیچ کدام خیال ادامه معالجات شاه را در امریکا ندارند. شاه سابق ایران که در جزیرة پانامایی "کانتادورا" به سر می برد، دچار بیماری سرطان است و در معرض جراحی طحال قرار دارد.»(2)

3

این مسئله که امام خمینی، تعیین تکلیف گروگان های لانه جاسوسی امریکا را به مجلس واگذار کرده است، واکنشی را از طرف رئیس جمهوری امریکا به دنبال داشت. جیمی کارتر امروز قبل از عزیمت به کمپ دیوید گفت امیدوار است بعد از پایان انتخابات پارلمانی ایران، دولتی با قدرت کافی بر سر کار آید که بتواند از عهدة افراطیون اشغالگر سفارت امریکا برآید. رئیس جمهوری امریکا گفت: انتظار می رود که این امر بعد از تشکیل دولت جدید، به خوبی پیشرفت کند. کارتر همچنین اظهار کرد: «افراطیون ادّعا می کنند که عمیقاً مذهبی و مسلمان هستند، امّا در واقع با تنبیه مردم بی گناه، اصول و مبانی دین اسلام را نقض می کنند و به دین خود صدمه می زنند.(3)

در این حال، مقام های امریکایی از هر وسیله ای برای افزایش فشار بر ایران استفاده می کنند؛ از جمله مقامات اداره مهاجرت امریکا امروز اعلام کردند که در نظر دارند کنترل اقامت دانشجویان خارجی در آن کشور را سخت تر کنند و تمدید مدّت ویزای آنها را به یک سال محدود نمایند. برای هر بار تمدید ویزای سالانه، دانشجویان موظّف خواهند بود که جزئیات مربوط به محلّ اقامت خود را در آن کشور، اطّلاع دهند. این اقدام، در ادامة تصمیم اواخر سال گذشتة ادارة مهاجرت صورت گرفت. سال گذشته ادارة مهاجرت، در مورد تعیین محلّ اقامت دانشجویان ایرانی در آن کشور و تعیین اعتبار روادید آنها، تصمیماتی گرفت. دستور کنترل مذکور را جیمی کارتر صادر کرده بود. این دستور، پس از تصرّف سفارت امریکا به دست دانشجویان مبارز ایرانی در تهران در 4 نوامبر (13/8/1358) و گروگان گرفتن امریکایی ها صادر شد. طبق ارقامی که امروز وزارت امورخارجة امریکا منتشر کرد، بین 14 تا 31 نوامبر (23/8/تا 9/9/1358)، 49400 نفر از 56700 دانشجوی ایرانی در امریکا، به مقامات ادارة مهاجرت اطلاع دادند که ویزای آنها مورد بررسی قرار گرفته

ص: 70

است. در این بازرسی معلوم شد که ویزای 5500 دانشجو منقضی است و مقامات قضایی دستور اخراج 1700 تن از آنان را صادر کردند(1)

4

یکی از اقدامات امریکا برای حلّ مسئلة گروگان های سفارت این کشور در تهران، همراه کردن کشورهای اروپایی با طرح ها و حرکت های مورد نظر دولت امریکا است. هرچند پارلمان اروپا در آغاز سال جاری، طی تصمیمی از کشورهای عضو خواست برای آزادی گروگان های امریکایی توصیه هایی را اجرا کنند،(2) امّا هنوز همراهی ثمربخشی مشاهده نمی شود.

همراهی هایی که امریکا خواهان آنهاست، در دو زمینه است: یکی در مسئله تحریم اقتصادی ایران است که فعّالیت های امریکا هنوز نتیجه نداده است؛ دوم در امر کاهش یا قطع روابط دیپلماتیک با ایران است که بررسی های کشورهای مزبور ادامه دارد. امروز روزنامة معتبر فرانسوی هرالدتریبون، گزارشی در این باره منتشر کرد. این گزارش حاکی است که ده کشور اروپایی، در دو امر قطع رابطة سیاسی و تحریم اقتصادی، امر اوّل را با نگاه مثبت تری مورد بررسی قرار می دهند و در مسئلة تحریم اقتصادی هنوز تردیدها جدّی است. همچنین نوعی بدبینی به عملکرد و رفتار امریکا، در این گزارش دیده می شود. در گزارش هرالدتریبون آمده است:

«منابع دیپلماتیک فاش کردند که سفیران 9 کشور عضو بازار مشترک در تهران و سفیر یونان، به دولت هاشان توصیه کرده اند در صورتی که اقدام های دیگر برای آزادی گروگان ها با شکست روبه رو شود، قطع روابط با ایران را بررسی کنند. این سفیران اخیراً یک کمیتة مشورتی تشکیل داده اند تا در مورد موقعیّت گروگان ها، گزارش هایی مشترک تهیّه کنند و پیشنهادهای مشترکی برای دولت های خود فراهم نمایند و بدین ترتیب در جهت تلاش های جامعة اقتصادی اروپا باشند؛ تلاش هایی که برای برپایی یک جبهة مشترک در مورد مسائل خاصّ دیپلماتیک صورت می گیرد. آنها گزارش آخر خود را بعد از شکست کمیسیون تحقیق سازمان ملل در تهران، ارسال کردند. آنان معتقد بودند که این کمیسیون تقریباً موفق شده بود؛ امّا سرانجام به دلیل وجود مبارزه بر سر کسب قدرت در داخل ایران، مأموریّتش با شکست روبه رو شد. آنها اظهار داشتند که شکست کمیسیون تحقیق، بار دیگر مسئلة بین المللی مصونیّت دیپلماتیک و همچنین مسئلة احترام به قوانین بین المللی را پیش می کشد و موجب احیای مجدد تحریم اقتصادی ایران خواهد شد.

در گزارش آنها آمده است که بررسی کمیسیون تحقیق نشان می دهد مسئلة گروگان ها بیش تر یک امر سیاسی است تا اقتصادی؛ در نتیجه باید از طریق سیاسی آن را حل کرد نه با فشارهای اقتصادی. دیپلمات ها نتیجه می گیرند که احتمالاً برداشت مردم ایران از تحریم های

ص: 71

اقتصادی این خواهد بود که دولت های غربی برای به زحمت انداختن آنها با هم تبانی کرده اند، به ویژه اگر این تحریم شامل مواد غذایی و حمل و نقل شود. این امر پیش از آن که مسئلة گروگان ها را حل کند، به حمایت شدید از تندروهای ضدّغربی منجر خواهد شد. آنها یک سری اقدامات را پیشنهاد و مطرح کردند که از دید آنها یک راه سیاسی برای مسئله است؛ از جمله افزایش پیغام های هشدار دهندة تند به مقام های ایرانی. آنها حدس می زنند در صورتی که اقدامات دیگر نتیجه ندهد، اقدام نهایی، قطع روابط با ایران خواهد بود.

پیغام مشترک سفیران به دولت هاشان، شامل یادداشت تندی - هرچند ضمنی - بود، مبنی بر آن که امریکا مواضع خود را در قبال تحریم اقتصادی ایران تغییر داده است. در این پیغام، آشکارا آمده است که دولت های اروپایی قبل از هرگونه اقدامی، خواهان اطمینان از سیاست و مقاصد امریکا هستند. این مقامات خاطرنشان می کنند که دولت های اروپایی آماده شده بودند که از تحریم اقتصادی پیشنهاد شده از طرف امریکا جانبداری کنند، و تمایل خود را در زمینة دفاع از قوانین بین المللی به اطلاع واشنگتن برسانند؛ و این درست در موقعی بود که بعد از اقدام شوروی در افغانستان، امریکا اشاراتش را تغییر داد. هرچند که آنها دست به اقدامی نزده بودند، امّا مقامات اروپایی احساس کردند که امریکا آنها را تنها گذاشته است(1)

در این حال رادیو لندن خبر داد سرجان گراهام، سفیر بریتانیا در ایران - که در جمع سفرای مزبور حضور داشته است - به منظور مذاکراتی با مقامات وزارت خارجة بریتانیا، روز دوشنبة آینده (4/1/1359) به مدّت یک هفته به لندن باز می گردد. سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا گفت که سفیر بریتانیا کلیّة موارد روابط کشورش با آن کشورها را مورد بحث قرار خواهد داد.(2)

از سوی دیگر رادیو مونت کارلو در بخش عربی خود، با اندکی تردید، به خصوص دربارة مواضع انگلیس، خبر مزبور را پخش کرد. در گزارش این رادیو آمده است: «روز گذشته سفرای کشورهای اروپایی در تهران، جلسه ای برای بررسی تحوّلات داخلی و ارزشیابی مسئلة گروگان ها تشکیل داده اند و مباحثات این جلسه، ضمن مسائل سرّی باقی مانده است؛ ولی برخی گزارش ها که امروز در پایتخت های غربی عنوان شده حاکی است که سفرای 9 کشور عضو بازار مشترک اروپا، دولت های خود را نصیحت کرده اند تا اگر گروگان های امریکایی به زودی آزاد نشوند، روابط خود را با ایران قطع کنند. وزارت خارجه بریتانیا و سایر منابع مسئول اروپا، از تفسیر و اظهار نظر دربارة این خبر خودداری کرده اند.»(3)

5

در ادامة بازتاب مسائل مربوط به شاه و امریکا، بخش فارسی رادیو مسکو، امروز گفتاری با عنوان "امریکا چرا از شاه حمایت می کند" پخش کرد. این گفتار که بر برخی اطّلاعات و نکات قابل توجّه، تأکید دارد، در واقع بخشی از جنگ تبلیغاتی شوروی بر ضدّ امریکا در

ص: 72

موضوع ایران و مسائل جاری آن است. در این گفتار، بدون اشاره به موضوع گروگان ها، همدستی امریکا و شاه بر ضدّ مردم ایران مورد بررسی و تأکید قرار گرفته است. در این گفتار آمده است:

«تمرکز نیروهای دریایی امریکا در سواحل ایران ادامه دارد. اخبار مربوط به این تمرکز نیروها و اردوکشی ها همراه با اخبار مربوط به محمدرضا پهلوی شاه مخلوع - که هزاران مایل دور از تهران در جزیره کونتادور واقع در سواحل پاناما اقامت دارد - اغلب در روزنامه ها چاپ و منتشر می شود.

میان اقدام های ضدّ ایرانی کنونی ایالات متّحدة امریکا و رفتار آن با شاه مخلوع ایران، رابطة مستقیم وجود دارد. محمّدرضا پهلوی 38 سال بر تخت سلطنت تکیه زد و در واشنگتن او را خودی می شمردند. وقتی در سال 1953 تخت سلطنت دچار تزلزل شد، ایالات متّحدة امریکا به محمّدرضا پهلوی کمک کرد جنبش رهایی بخش ملّی را در خون غرق کند و دوباره بر تخت سلطنت تکیه زند. شاه دوازده میلیارد دلار برای خرید جنگ افزار از امریکا هدر داد و امیدوار بود که با این جنگ افزارها بتواند ایرانیان را مطیع سازد؛ ولی این سلاح ها هم مؤثّر واقع نشد. شاه در ماه ژانویة سال گذشته، از ترس انقلاب ضدّ امپریالیستی از ایران فرار کرد و ثروت های غارتی را با خود برد. می گویند شاه جمیعاً بیش از بیست میلیارد دلار غارت کرده و برده است. اندوخته های مخفی شاه مخلوع به شکل جواهرات، طلا و اوراق بهادار به طور عمده در بانک های امریکایی نگهداری می شود.

حقایق زیادی حاکی است که ساواک در واقع شعبة سازمان سیای امریکا بود که با سلاح های امریکایی، قتل و کشتار در ایران انجام می داد و میهن پرستان را نیز با وسایل ارسالی از ایالات متّحدة امریکا زجر می داد؛ مثلاً تخت خواب عمو سام در میان وسایل زجر و شکنجه معروف بود که میله ها و مفتول های فلزی آن به برق وصل می شد.

از اسناد و مدارک مسلّم چنین برمی آید که محمّدرضا پهلوی در دوران سلطنت خود، میلیون ها دلار به عدّه ای از شخصیت های سیاسی امریکا رشوه داده است؛ از جمله هنری کیسینجر وزیر خارجة سابق امریکا مقادیری رشوه گرفته، و به همین جهت هم هست که امروزه از مدافعان و هواداران شاه مخلوع است.(1)

6

خبرگزاری یونایتدپرس گزارشی از واشنگتن ارسال کرد حاکی از آن که برخی از مقامات ایرانی ابراز کرده اند به ادامة روابط با امریکا و حتّی کمک امریکا به ایران در صورت دخالت شوروی در امور ایران، علاقه مند هستند؛ ولی این امر با بی میلی امریکا مواجه شده است. طبق این گزارش، امروز واشنگتن پست مصاحبه ای را با مصطفی چمران وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران، درج کرده است. به گزارش یونایتدپرس، وی در این مصاحبه گفت: «ایران در صورت مواجه شدن با حملة شوروی،

ص: 73

از ایالات متحده انتظار دارد که به کمک کشورش بشتابد.(1)

در ادامة این گزارش آمده است: «مصطفی چمران به واشنگتن پست گفت خواستار موازنه هستیم. بنابراین هرگونه تهدیدی از جانب ایالات متّحده با حملة شوروی مواجه خواهد شد و همین طور برعکس. چمران که با خبرنگار واشنگتن پست در تهران گفت وگو می کرد، اضافه کرد دولت ایران درک می کند اگر فشار امریکا نبود، روس ها به ایران حمله می کردند. وی گفت عکس آن نیز صادق است. چمران در مقابل این پرسش که اگر یک ستون زرهی شوروی خاک ایران را مورد تاخت و تاز قرار دهد، عکس العمل ایران چه خواهد بود، پاسخ داد: ما با شوروی ها خواهیم جنگید و در عین حال، ایالات متّحده طبیعتاً وارد ماجرا خواهد شد و با قدرت شوروی مقابله خواهد کرد. چمران گفت ذخایر نفتی و موقعیّت استراتژیک ایران در منطقه خلیج فارس، ایالات متحده را مجبور خواهد کرد که علی رغم روابط ضعیف ایران و امریکا، به خاطر امنیّت خود دست به عمل بزند. وی اضافه کرد: علی رغم تحریم فروش اسلحه به ایران از جانب امریکا، ایران می تواند به طور مخفی لوازم یدکی مورد نیاز را خریداری کند و برخی از آنها را بسازد.

چمران اضافه کرد مشی سیاست دفاعی ایران از اتّکای زیاد به سلاح های اروپای غربی پیروی می کند؛ زیرا کشورهای اروپای غربی جاه طلبی های امپریالیستی ندارند. ولی ایران از ایالات متّحده و اتّحاد شوروی هراسان است.(2)

در بازتاب این خبر، رویتر از واشنگتن گزارش داد: «وزارت خارجة امریکا اعلام کرد که از وجود تفاهم بین ایالات متّحده و ایران بر سر آیندة کمک های نظامی امریکا به دولت ایران، بی اطّلاع است. این مسئله از یک گزارش مطبوعاتی به نقل از مصطفی چمران وزیر دفاع ایران، پدید آمد. چمران در مصاحبه ای با واشنگتن پست گفته بود کشور وی از ایالات متّحده یا اتّحاد شوروی انتظار دارد که در صورت حملة یکی از این کشورها به ایران، کشور دیگر به کمک ایران بشتابد. "دیوید پاسیچ" سخنگوی وزارت خارجة امریکا گفت: کابینه کارتر امیدوار است زمانی که ایران 50 گروگان امریکایی را آزاد کند، روابط امریکا با تهران به حالت عادی بازگردد. وی افزود: از وجود هر نوع تفاهمی با دولت ایران در مورد کمک نظامی امریکا به ایران بی اطلاع است. سخنگوی وزارت خارجه امریکا اضافه کرد: ما حمایت خود را از تمامیت ارضی ایران و همچنین امید خود را برای عادی شدن روابط ایران و امریکا در آینده، هنگامی

ص: 74

که ایران گروگان های امریکایی را آزاد کند، اعلام کرده ایم. وی گفت: هنگامی که گروگان ها آزاد شدند، ما مایلیم در آینده، روابط خود را با ایران مورد بررسی قرار دهیم.»(1)

7

وضعیّت کنونی بین ایران و عراق از حسّاسیت خاصّی برخوردار است؛ از این رو پیگیری تحرّکات و ناآرامی ها در مرزهای ایران و عراق، موضوع دائمی و هر روز گزارش های ارسالی نیروهای نظامی و انتظامی مستقر در نواحی مرزی است؛ از جمله: یک گزارش از هنگ ژاندارمری سوسنگرد، که به اعلام پاسگاه طلائیة قدیم استناد کرده، حاکی است که بعدازظهر دیروز «یک اکیپ گشتی شش نفرة پاسگاه، در حین سرکشی از چاه نفت و کنارة هورالعظیم، با تعدادی از عوامل و افراد عراقی در آب های ایران برخورد نمود و به آنان دستور توقّف داد؛ ولی آنان به ایست مأمورین توجّه ننموده، مبادرت به تیراندازی می نمایند. متعاقباً پاسخ لازم داده می شود. در حین انجام تیراندازی، دو نفر عراقی مورد اصابت گلوله واقع می شوند؛ ولی به وسیلة سرنشینان از محلّ حادثه خارج و با استفاده از بلم های موتوری، به سوی خاک عراق متواری می گردند.» در گزارش همچنین یادآوری شده است: «به مرزبان مقابل، اعتراضات لازم صورت گرفته است.(2)

در این حال، از مرز شلمچه نیز گزارشی رسیده است که از ورود تعداد زیادی اسلحة کلاشینکف، کلت و مقدار زیادی مواد منفجره حکایت می کند. یک اکیپ پنج نفره به سرپرستی یک استوار سابق ارتش ایران - که اکنون متواری است و در عراق به سر می برد - این اقلام را از طریق مرز شلمچه وارد ایران کرده و به عوامل مورد نظر تحویل داده است.(3)همچنین بر اساس یک گزارش از منابع ایران در عراق، امروز خود صدام حسین وارد بصره شده است و از نیروهای مستقر در تنومه و بصره و نیز از نیروهای امن العام (مرتبط با ضدانقلابیون ایرانی) بازدید کرده و به آنها دستورهایی داده است(4)

امروز تحرّکات دیگری نیز در مناطق مرزی غرب کشور، از عوامل عراقی مشاهده شد؛ از جمله نیروی زمینی ارتش گزارش داد: «عثمان خالدی رهبر کردهای مریوان، از طریق "دره که" به عراق جهت مذاکره عزیمت نموده است.»(5) از مرز باویسی نیز ناآرامی ذیل گزارش شد: «حدود 500 نفر از مهاجمین مسلّح، در مرز باویسی در منطقه "بمو" مستقر هستند. آنان دارای سلاح آر.پی.جی7، خمپاره انداز سبک و تیربار کلاشینکف هستند. مهاجمین، بخشی از حدّ فاصل دو روستای باویسی و شیخ تپه را مین گذاری کرده اند.»(6)

در گزارشی دیگر، امروز ستاد مشترک ارتش اعلام کرد: «از تعداد ده نفر پاسداری که در منطقه پاوه در حدود چند ماه قبل دستگیر و به گروگان گرفته شده اند، پرویز (یکی از آنان) از زندان به اتّفاق یکی از دوستانش گریخته و خود را به سپاه پاسداران قصرشیرین معرفی کرده است. نامبرده اظهار نموده که دوستان دیگرش توسّط "محمّد طاهربگ کلاشی"

ص: 75

اسیر شده اند که ابتدا آنان را به "غله" و سپس به "سوئینگ" و بالاخره به کوه های "بمو" انتقال [داده است] و در حال حاضر در اردوی محمّد طاهربگ(1) در بمو زندانی هستند.»(2)

8

"هیئت ویژة دولت برای حلّ مسئلة کردستان"(3)* همچنان در مناطق کردنشین حاضر است. در ادامة این حضور و در چارچوب تصمیمات گرفته شده و میانجی گری ها و اقداماتی که در این باره انجام شده است، طبق گزارش خبرگزاری پارس از ارومیه: «در نخستین ساعات سال جدید، سومین گروه از گروگان های مسائل کردستان، در مهاباد مبادله شدند. مبادله گروگان ها که 20 نفر بودند، در حضور مهندس هاشمی نمایندة هیئت ویژه، سرهنگ نجف زاده فرماندة پادگان مهاباد و نمایندگان گروه های سیاسی مهاباد در پادگان این شهر صورت گرفت.»(4)

یادآوری می شود برخی اقدامات "هیئت ویژه" از جمله خروج نیروهای مسلّح از شهرها، نارضایتی ها و نگرانی هایی پدید آورده است.(5)** این نگرانی ها به دلیل پیش بینی افزایش ناامنی و شدّت گرفتن تحرّکات مسلّحانة مخالفان نظام است. در این باره دفتر هماهنگی سپاه در بیجار به مرکز سپاه در تهران گزارش داد: «مرکز ارتش مستقر در بیجار، دیروز شهر بیجار را به طرف زنجان ترک نموده اند. مردم خیلی ناراحت می باشند.»(6) همچنین امروز فرمانده سپاه کرمانشاه که در سنندج مستقر است، از فرماندهی سپاه در تهران دربارة تخلیة سنندج کسب تکلیف کرد(7)در پاسخ، "ابوشریف" فرماندهی ستاد عملیات سپاه، این دستور را ابلاغ کرد: «سپاه باید به وسیلة هواپیما، سنندج را تخلیه و کلّیة وسایل و مهمّات خود را تحویل ستاد غرب دهد.»(8)

در این حال، ناآرامی ها در برخی مناطق غرب کشور کم و بیش ادامه دارد. گزارش امروز نیروی زمینی ارتش حاکی است: «چند روز قبل به مدّت چهار ساعت، از تپه نقده به وسیلة اهالی آذری زبان، به محلّة کردنشین، یکطرفه تیراندازی شد و برای جلوگیری از بروز جنگ، کردهای نقده از جواب متقابل خودداری نموده اند.» در این گزارش اضافه شده است: «اهالی نقده دو دستگاه نفربر چرخدار ژاندارمری را به زور تحویل گرفته و در تپّه ها مستقر می گردانند که این امر موجب وحشت کردها می گردد و تعدادی از کردهای نقده، منازل خود را ترک و به سایر نقاط کوچ می نمایند.»(9)

ص: 76

9

امام خمینی به مناسبت فرارسیدن سال نو، پیامی خطاب به ملت ایران صادر کرد. امام خمینی در پیام نوروزی خود، موارد زیر را خاطرنشان کرد(1):

- وظیفة ماست که در مقابل ابرقدرت ها بایستیم و قدرت ایستادن هم داریم؛ به شرط این که روشنفکران، دست از غرب و شرق و غرب زدگی و شرق زدگی بردارند و صراط مستقیم اسلام و ملّیّت را دنبال کنند.

- ما با کمونیسم بین المللی به همان اندازه در ستیزیم که با جهان خواران غرب، به سرکردگی امریکا؛ و با صهیونیزم و اسرائیل شدیداً مبارزه می کنیم.

- ما باید در صدور انقلابمان به جهان کوشش کنیم و تفکّر این که ما انقلابمان را صادر نمی کنیم کنار بگذاریم؛ زیرا اسلام بین کشورهای مسلمان فرقی قائل نمی باشد و پشتیبان تمام مستضعفین جهان است. از طرفی دیگر، تمام قدرت ها و ابرقدرت ها کمر به نابودی مان بسته اند و اگر ما در محیطی دربسته بمانیم، قطعاً با شکست مواجه خواهیم شد.

- من پشتیبانی خود را از فلسطین رشید و لبنان عزیز اعلام می دارم. من بار دیگر اشغال سَبُعانة افغانستان را توسّط چپاولگران و اشغالگران شرق متجاوز، شدیداً محکوم می نمایم.

- من با احساس وظیفة الهی و شرعی، مطالبی را گوشزد می کنم و جناب آقای رئیس جمهور و شورای انقلاب و دولت و قوای انتظامی را اکیداً عهده دار اجرای آن می نمایم و از عموم ملّت می خواهم که با تمام قوا و تعهّدی که به اسلام عزیز دارند، در سرتاسر کشور از پشتیبانی جدّی آنان خودداری نکنند. من توطئه های شیاطین ضدّانقلاب را برای بازکردن دست شرق و غرب، در حال گسترش می بینم و برای دولت و ملّت ما، وظیفة الهی - انسانی - ملّی است که با تمام توان از آن جلوگیری نمایند.

امام خمینی سپس افزود: «اینک مسائلی را متذکّر می شوم» و در ادامه طیّ 13 بند، به تذکّر مواردی پرداخت؛ از جمله:

- امسال سالی است که باید امنیّت به ایران باز گردد و مردم شریف، در کمال آسایش زندگی نمایند.

ص: 77

- بار دیگر پشتیبانی کامل خودم را از ارتش نجیب ایران اعلام می دارم. ولی ارتش جمهوری اسلامی باید ضوابط و مقرّرات را کاملاً مراعات نماید.

- باردیگر پشتیبانی خود را از سپاه پاسداران اعلام می نمایم و به آنان و فرماندهان آنان گوشزد می نمایم که کوچک ترین تخلّف، موجب تعقیب است.

- شهربانی و ژاندارمری کشور باید نظم را رعایت نمایند. از قرار اطّلاع کم کاری عجیبی در کلانتری ها دیده می شود. اینان که از گذشته تجربیات خوبی ندارند، برای هرچه بیش تر همگامی با مردم و نظم در سراسر ایران، کوشش نمایند و مردم را از خودشان بدانند.

- انفجارات جنوب مرا شدیداً متأثّر کرده است؛ که چرا سپاه و شهربانی و ژاندارمری، عدّه ای خدانشناس وابسته به رژیم فاسد خارجی متّکی به امریکا را دقیقاً شناسایی نمی نمایند و به مجازات نمی رسانند. اینان "مفسد فی الارض" هستند... دادگاه های انقلاب هرچه بیش تر قاطعیّت به خرج دهند تا ریشه آنان را برکنند.

- دادگاه های انقلاب در سراسر ایران باید نمونه کامل اجرای حدوداللّه باشند. باید سعی کنند که قدمی از احکام خدای تعالی منحرف نشوند و احتیاط کامل را رعایت نمایند. باید با صبر انقلابی، به قضاوت بنشینند. دادگاه ها حق ندارند نیروی مسلّح از خود داشته باشند. باید طبق قانون اساسی عمل نمایند و به تدریج، دستگاه قضایی اسلامی، مسئولیّت های این دادگاه ها را بر عهده گیرند.

- دولت موظّف است اسباب کار و تولید را برای کارگران و دهقانان و زحمتکشان فراهم آورد.

- من نمی دانم دولت چرا طرح های متوقّف شده خود را که به سود ملّت می باشد، به کار نمی اندازد. باید دولت هرچه سریع تر طرح های به سود ملّت را که متوقّف شده، و آنها که جدید است، به اجرا گذارد تا وضع اقتصادی کشورمان سروسامان یابد.

- در ادارات دولتی، باید همه از دولت برگزیده تبعیّت کنند. در غیر این صورت، شدّت عمل لازم است. باید بی درنگ، هرکس در هر اداره ای که خواست اخلال کند، او را اخراج و به ملّت معرّفی نمایند.

- مصادرة اموال متجاوزین از طرف افراد غیرمسئول و یا محاکم غیرصالحه، شدیداً محکوم است. ... زمین ها باید روی موازین شرعیّه توزیع گردد و بعد از اثبات این موضوع، محاکم صالحه حقّ اخذ دارند. هیچ کس حقّ تجاوز به زمین و یا مسکن و یا باغ کسی را ندارد، و اصولاً اشخاص غیرمسئول، حقّ دخالت در این گونه امور را ندارند؛ ولی اطّلاعات خود را دربارة زمین و مسکن و باغ طاغوتیانی که به ناحق، اموال مردم را غصب نموده اند، به مسئولین امور برسانند و اگر کسی بر خلاف موازین اسلامی و قانونی اقدامی بنماید، شدیداً قابل تعقیب است.

ص: 78

- باید انقلابی اساسی در تمام دانشگاه های سراسر ایران به وجود آید(1) تا اساتیدی که در ارتباط با شرق و یا غربند، تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم عالی اسلامی. باید از بدآموزی های رژیم سابق در دانشگاه های سراسر ایران شدیداً جلوگیری کرد.

- طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه ها، باید دقیقاً روی مبانی مطالعه کنند و شعارهای گروه های منحرف را کنار بگذارند و اسلام عزیز راستین را جایگزین تمام کج اندیشی ها نمایند. این دو دسته باید بدانند اسلام، خود مکتبی است غنی که هرگز احتیاجی به ضمیمه کردن بعضی از مکاتب به آن نیست. و همه باید بدانید که التقاطی فکر کردن، خیانتی بزرگ به اسلام و مسلمین است که نتیجه و ثمرة تلخ این نوع تفکّر، در سال های آینده روشن می گردد.

- من بارها گفته ام که مطبوعات باید مستقل و آزاد باشند؛ ولی متأسّفانه و با کمال تعجّب، تعدادی از آنها را در مسیری دیدم که با کمال بی انصافی، مقاصد شوم راست و یا چپ را در ایران پیاده می کردند و هنوز می کنند. مطبوعات در هر کشوری نقش اساسی را در ایجاد جوّی سالم و یا ناسالم دارند. امید است که در خدمت خدا و مردم درآیند. و همچنین رادیو تلویزیون باید مستقل و آزاد باشند و همه گونه انتقاد را با کمال بی طرفی منتشر سازند تا بار دیگر، شاهد رادیو تلویزیون زمان شاه مخلوع نگردیم. رادیو تلویزیون باید از عناصر طرفدار شاه و یا منحرف، پاکسازی شود.

- آنانی که روحانیون را مرتجع می دانند، در نهایت، راه شاه و امریکا را می روند. ملّت شریف ایران با پشتیبانی از روحانیّت اصیل و متعهّد ایران که همیشه حافظ و سنگربان این مرز و بوم بوده اند، دین خود را به اسلام ادا می نمایند و طمع ستمکاران تاریخ را از کشور قطع می نمایند. از طرف دیگر، من به روحانیین محترم در هرجا هستند، اعلام می کنم ممکن است شیاطین با ایادی خود تبلیغات سوئی علیه جوانان عزیز، خصوصاً جوانان دانشگاهی، بکنند. باید روحانیون بدانند که امروز تکلیف آن است که همة قشرهای ملّت، خصوصاً دو قشر معظّم که مغز متفکّر ملّت هستند، دست به دست هم داده و علیه قدرت های شیطانی و مستکبرین کوشش نموده و در صف واحد، نهضت اسلامی را جلو رانده و استقلال و آزادی را چون جان عزیز خود نگهبانی کنید. نقشة جهان خواران و عمّال آنان، جدا کردن این دو طبقة مؤثّر متفکّر، در زمان رژیم طاغوتی بود؛ و مع الاسف موفّق شد و کشور را به تباهی کشاند. و آن نقشه بار دیگر در

ص: 79

دست اجرا است؛ که با غفلت جزئی، رو به تباهی خواهیم رفت. امیدوارم که همة طبقات ملّت، به خصوص این دو طبقة محترم، در این سال جدید از توطئه ها و دسیسه ها غافل نباشند و با وحدت کلمه، نقشه های شوم را باطل کنند(1)

در بازتاب پیام امام، رادیو بی.بی.سی. گزارش داد: «آیت الله خمینی خواستار برنامة جدیدی برای بازسازی ایران شده است که شامل پاکسازی کمونیست ها و تعلیمات غربی، و جانشین کردن آنها با قوانین خالص اسلامی است.(2)در این گزارش، پس از فهرست کردن رئوس تذکّرات امام، آمده است: «آیت الله خمینی بدون بردن ذکری از اسم شوروی، مداخلة بی رحمانه در افغانستان به وسیلة اشغالگران و غارتگران را محکوم کرد. ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور ایران، در یکی از بیانات خود گفته است وی به رهبران شوروی پیشنهاد کرده بود که یک هیئت بین المللی به افغانستان رفته، دامنة مداخلة خارجی در این کشور را ارزیابی کنند؛ ولی مسکو این پیشنهاد را رد کرد. بنی صدر گفت که ایران چنین تجاوز بی حدّی را نمی تواند تحمّل کند و شوروی چه بخواهد و چه نخواهد، باید از افغانستان خارج شود.»(3)

10

مراسم نخستین نماز جمعة سال جدید، در بهشت زهرا برگزار شد. این مراسم علاوه بر این که مکانش تغییر کرده بود، از جهت مطالب گفته شده در آن و به خصوص از حیث شخصیّت های شرکت کننده، از مراسم گذشتة این آیین به کلی متمایز بود. نظر به این که این مراسم و نحوة انعکاس آن در روزنامة جمهوری اسلامی (ارگان حزب جمهوری اسلامی) وضعیّت سیاسی حاکم را تا حدّ زیادی ترسیم می کند، به شکل نسبتاً مفصّلی به آن پرداخته می شود:

طبق گزارش روزنامة جمهوری اسلامی، برنامه های این مراسم به ترتیب عبارت بودند از سخنرانی "یکی از برادران اهل تسنّن"، قرائت "پیام آیت الله منتظری"، سخنرانی "آقای بنی صدر رئیس جمهور" و ایراد خطبه ها و اقامة "نماز جمعه ای کم نظیر به امامت حجّت الاسلام سیّدعلی خامنه ای، امام جمعه تهران."(4)

به گزارش این روزنامه «قبل از برپایی نماز جمعه، یکی از برادران اهل تسنّن و نمایندة اتّحادیة انجمن های اسلامی شهرستان ایرانشهر، ضمن اظهار مطالبی پیرامون انقلاب اسلامی ایران، گفت: ما به دلیل نیاز فرهنگی و اقتصادی، از تمامی نیروها می خواهیم به آن منطقه توجّه بیش تری نموده تا با اتّحاد و یگانگی، توطئة خوانین را خنثی کنیم. ما خواهان اعزام چند روحانی متعهّد به منطقه هستیم و همچنین از شورای انقلاب و رئیس جمهوری می خواهیم که با جلوگیری از توطئه های خوانین و حلّ مسئلة زمین، زمینه برای تبلیغات دشمنان اسلام باقی نگذارند. در خاتمه این سخنرانی، جمعیّت، با شعار "تشیّع! تسنن! پیوندتان خدایی است" از وی استقبال کردند.»(5)

مطابق گزارش روزنامة جمهوری اسلامی: «پس از آن، پیام فقیه عالی قدر، آیت الله مبارز و

ص: 80

مجاهد، حسین علی منتظری، توسّط آقای رستگاری سرپرست دفتر برگزاری نمازجمعه قرائت شد.» موارد ذکر شده دراین پیام عبارتند از:

- در آستانة تشکیل مجلس شورای اسلامی و تکوین قدرت قانون گذاری جمهوری اسلامی، لحظاتی که امام امّت زبان توانای تاریخ اسلام، همچنان با بیاناتی قاطع و فریادی گویا، پرده از توطئه های امپریالیسم غرب و شرق و دسیسه های صهیونیسم جهانی برمی دارد، ... شایسته است که مردم وظیفه شناس ایران، به رسالت تاریخی خویش توجّه بیش تری مبذول فرمایند.

- نباید اجازه داد جوشش و زایش انقلابی، سرد گردد؛ بلکه باید همه مانند مشعلی فروزان و فریادی خروشان بکوشند تا هرچه زودتر اوضاع داخلی کشور سروسامان یابد و برای صادر کردن انقلاب به دنیای محرومین و استعمارزدگان افریقا، آسیا و امریکا، تلاش وسیعی را آغاز نمایند.

- هرچند طاغوت در شکل سیاسی - نظامی، سرنگون شده، ولی در بعد فرهنگی و اقتصادی اش هنوز در جامعة ما مطرح است؛ لذا نباید تصوّر کنیم انقلاب اسلامی به هدف نهایی خود رسیده؛ بلکه باید تلاش های منظّم و پیگیر را در جهت استقرار حکومت عدل اسلامی در کلّ نظام حاکمة سیاسی، نظامی، فرهنگی آغاز کرد.

- یکی از نیرنگ های ارزیابی شدة دشمن در شرایط کنونی، بهره برداری از نارضایتی برخی از اقشار ملت در جهت مقاصد شوم خود می باشد. انتظار داشتن یک مدینة فاضلة انسانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یک امر طبیعی است و اکنون با اوضاع استثنایی اقتصادی و اجتماعی حاضر، بعضی اقشار دچار نوعی سرخوردگی و یا نارضایتی شده اند که باید به تدریج، ریشه های این نگرانی ها را قطع کرد. ولی دشمن در کمین ما، استعمار غرب و امپریالیسم امریکا، با تزویر سیاسی، این نارضایی ها را دامن زده و می کوشد سازمان دهی کند؛ تا آن جا که توسّط گروه های مزدور خویش، نوعی طغیان و هرج و مرج را طر ح ریزی می نماید.

- ملّت شریف و آگاه ما می داند برخی از گروه ها که از سال ها پیش شکل گرفته و احیاناً سنگ خلق به سینه می زنند و برای حقانیّت خود به خون شهدا تمسّک می جویند با طرح امپریالیسم و عمّال آن در ایران به وجود آمده، و سرنخ آنان بیش تر در واشنگتن و مسکو به دست تئوریسین های اسارت ملّت ها می باشد. اکنون این گروه های هرج و مرج طلب، بدون آن که نسبت به انقلاب اسلامی و خون شهدای پاک و حفظ دستاوردهای انقلاب تعهّدی داشته باشند، در کارخانه ها و روستاها و دبیرستان ها و دانشگاه های کشور، بذر نارضایی را می پاشند و طرح یک آشوب بزرگ سیاسی را پایه ریزی می کنند. می توان گفت امپریالیسم امریکا، هم اکنون در سه جبهه با جمهوری اسلامی در ستیز است: 1- محاصرة اقتصادی 2- محاصرة نظامی 3- طرح آشوب های داخلی در دو جبهة نظامی و اقتصادی. دولت های

ص: 81

مزدور در منطقه و حکومت های وابستة محلّی نیز از عوامل توطئه به شمار می آیند، و در جبهة سوم، برخی گروه ها با ماسک چپ گرایی که از امریکا تغذیه می شوند، نقش اوّل را بازی می کنند. ولی باید به امریکا و دولت های مرتجع و دست نشاندة منطقه، و گروه های وابستة داخلی هشدار داد که آرزوی شیلی و یا لبنان دوم را برای همیشه به گور خواهند برد.

ملّت رشید ایران به رهبری زعیم بزرگ، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی مدظلّه، این امانت بزرگ خدا در زمین، این حلقوم همیشه رزمنده و فریادگر اسلام، رسالت تداوم پیروزی انقلاب را با تمام وجود خویش دنبال می کند و بر عموم مسلمین واجب است راه پرافتخار این زعیم عالی قدر اسلام را تعقیب نمایند.»(1)

در ادامة گزارش روزنامة مزبور آمده است: «سپس آقای بنی صدر، رئیس جمهور کشورمان، با اشاره به اقدامات انجام شده طیّ یک سال گذشته، گفت:

استقرار نظم و امنیّت در ایران، اسباب پیشرفت اقتصادی و قوّت سیاسی و فرهنگی برای آن است که بتوانیم در جهان، نقش خود را به عنوان رهبری و پیشگام نهضت های رهایی بخش ملّت های مسلمان و مستضعفان جهان ارائه بدهیم. امیدوارم که همة سربازان ما، ارتشیان، پاسداران، پیام امام را به جان دل بپذیرند و می دانند که من با مسئولیتی که از طریق این پیام بر عهده ام گذاشته شده است، ناگزیر با شدت عمل و قاطعیت تمام، نظم و انضباط کامل را در سپاه و ارتش، شهربانی و ژاندارمری، برقرار خواهم کرد. مردم ما می خواهند مسائل کشور با سرعت حل شود. اقتصاد ما با سرعت آمادة پیشرفت سریع بشود. مردم می خواهند در شهرها و روستاهای ما کار و تولید، جانشین ناامنی ها بشود. اینک که در آستانه سال نو هستیم لازم است یک گزارش کوتاهی از سال گذشته با شما در میان بگذارم.

در زمینة اقتصادی، اقدامات مهمی انجام گرفت. همه شما می دانید که قسمت اعظم صنایع، بانک ها و بیمه، ملی شد. با کاستن از تولید نفت، علاوه بر این که توانستیم نفت را برای نسل آینده ذخیره کنیم، توانستیم درآمدهای حاصل از نفت را نیز افزایش بدهیم. برای این که شما بدانید تفاوت میان سرگرمی های کوچک بر سر کم و زیاد امتیازها، و مبارزه در راه استقلال چیست، توضیح می دهم. معنای این که 55 درصد از تولید کم کرده ایم این است 40 سال و بیش تر بر عمر چاه های نفت افزوده ایم. یعنی سالی 25 تا 30 میلیاد دلار که رژیم گذشته غارت می کرد و می دزدید، پس گرفته ایم. آخرین کاری که از نظر تنظیم روابط حقوقی اقتصاد انجام دادیم، مسئلة زمین بود که کارش دو شب پیش تمام شد و امیدواریم روستاییان ما که می خواهند از زمین استفاده کنند، امیدوار باشند که سال جدید، مسئله ای به نام زمین نخواهیم داشت.

مطابق گزارشی که دادند، در زمینة کشاورزی در سال گذشته پیشرفت داشته ایم. میزان تولید گندم، خیلی بیش تر از سال ماقبل رژیم شاهنشاهی شده است و دهقانان ما

ص: 82

خوشبختانه کم تر دعوا کردند و در نتیجه بیش تر تولید کردند. بنابراین ملت ما رهین تلاش کشاورزان زحمتکش ماست. ... متأسفانه در زمینة صنعت، وضع بد است؛ یعنی ما نه تنها تولید را بالا نبرده ایم، بلکه بسیار هم پایین آورده ایم. این که می بینید قیمت ها بالا هستند، تمام به علت عوامل غیراقتصادی نیست؛ عوامل اقتصادی هم دارد که تولید به اندازة کافی نیست. این است که من از وزارت صنایع خواهم خواست که صنایع ملی شده را روی قرار تازه ای اداره کند و آن این است که بیایند به کارگران و کارکنان هر صنعت بگویند که این سرمایة ملت است و در اختیار شما است و خودتان به تولید بپردازید و آنچه که مربوط به خرید دستگاه ها است کنار بگذارید و بقیه هم مال خودشان باشد؛ به شرطی که تولید کنند. سود نمی خواهد دولت؛ و هر سودی داشت مال شما؛ به شرطی که خودتان تولید کنید و خودتان از نتیجة زحمت خودتان استفاده ببرید. ...

اگر ما بخواهیم سایة دو ابرقدرت جهان را از سرمان و همة مستضعفان کم کنیم، باید که در داخل مملکت قوی باشیم و نگذاریم در زندگی مان دخل و تصرف کنند؛ تا بتوانیم به دیگر برادران مسلمان هم بگوییم که از ما بیاموزند. برای این که ما بتوانیم (این است که بتوانیم ما) این رهبری را در جهان محرومان به عهده بگیریم، لازم است که قوی باشیم و آمادة ایفای یک نقش جهانی بشویم. و در همین سال روس مجبور می شود از افغانستان بیرون برود و صدام حسین از عراق. شما با کار و تلاشتان می توانید موج انقلاب ایران را در پهنة جهان بگسترانید و جهان که به پا خاست، ملت ما می تواند مطمئن شود که آیندة خود را نجات داده است.»(1)

به گزارش این روزنامه «رئیس جمهور در مورد روشی که دولت عراق در مقابل دولت ایران اعمال می کند، گفت: سفیر عراق یک بار پیش من آمد. به او گفتم به رئیس خودت بگو که اگر فکر کنید تیر و تفنگ دشمن، ما را ناراحت می کند، ابداً؛ چون این ها برای ما مثل نقل و نبات می باشد و هیچ ناراحت نیستیم. ما در مورد این که شما دستتان را از وطن ما کوتاه بکنید مذاکره نمی کنیم. ... ملت برادر ما عراق هم بداند همان طور که ما می توانیم نمایندة ابرقدرت امریکا را بیرون کنیم، می توانیم با توطئه های بین المللی هم مبارزه کنیم. آنها هم می توانند این کار را بکنند و زودتر کلک صدام حسین را بکنند.»(2)

ص: 83

روزنامة جمهوری اسلامی در ادامه، به نحو زیر، بقیة مراسم و نیز خطبه های نماز جمعه را گزارش داده است:

«حجت الاسلام سیدعلی خامنه ای امام جمعه تهران، در خطبة اول نماز ضمن اشاره به شهدا و نام آوران گمنام، گفت: رهنمود اماممان، خط مشی آیندة ما خواهد بود. این روح امت و این پدر انقلاب، در صحنة عظیم سیاست جهانی، راه های سعادت را به ما مانند همیشه، در طلیعة این سال جدید نیز ارائه داده.

امام جمعة تهران سپس افزود: انقلاب ما با گذرانیدن یک سال، گام های بلندی در خط پیدایش نظام توحیدی برداشته است؛ برخلاف یاوه گویی ها و منفی بافی های دشمنان و همة دلسردی هایی که غالباً بر اثر تلقین دشمنان، در برخی مشاهده شده است، گام های بلندی برداشت. اما این پیشرفت، بیش تر در بعد فرهنگی و اخلاقی است؛ زیرا اقتصاد را آسان می توان تغییر داد تا این که فرهنگ را بخواهیم تغییر بدهیم. قطع وابستگی های اقتصادی آسان تر است از قطع وابستگی های تحمیل شدة فاسد اخلاقی و فرهنگی. ولی انقلاب ما این معجزه را توانسته است نشان بدهد که در سطحی عام، یک دگرگونی شگفت آور اخلاقی در جوّ جامعه به وجود آوَرَد.

اخلاق اسلامی می آموزد که ما برای انسان ها، به خاطر انسانیت آنها ارزش قائل بشویم نه به خاطر مالشان؛ چون امروز ملت ما از ثروتمند نامیده شدن، ننگ می کند. دیروز هر کسی سعی می کرد در خانه ای لوکس تر، خود را بر دیگران تحمیل کند؛ ولی امروز کسی که آن خانة لوکس را دارد، خجالت می کشد. این است معنای دگرگونی بنیادی یک فرهنگ. ... مردم همیشه سران حکومت ها را به کل، موجودات افسانه ای می دیدند؛ اما امروز آنها را برادرانی در کنار خود می یابند. امام جمعة تهران اضافه کرد که عظمت انقلاب ما در این نبود که نظامی از بین برود تا نظامی دیگر به جای آن بنشیند، سیستم اقتصادی را محو کند تا سیستم دیگری جایگزین آن شود. عظمت آن انقلاب در احیا و زنده کردن ارزش های معنوی و اخلاقی بود.»

این روزنامه افزوده است: «امام جمعة تهران، خطبة دوم را با یاد حضرت آیت الله طالقانی شروع کرد و گفت نزدیکی مزار مرحوم طالقانی و شهدای انقلاب، حکایت کنندة یک پیوند مستحکم میان آن مرد بزرگوار و مبارز و فداکار با شهیدان عزیز است. وی سپس برخی اقداماتی را که از بدو تأسیس جمهوری اسلامی تا به حال صورت گرفته، به صورت فهرست وار اعلام، و پیرامون آنها شرح داد. [که فهرست این اقدامات به این شرح است:]... قطع صدور نفت به امریکا، قطع گاز بر روی شوروی به علّت این که گاز را با اعمال زور به قیمتی در حدود صفر می برد، ترقّی قیمت نفت، کاهش تولید نفت، قطع رابطة سیاسی و اقتصادی با افریقای جنوبی جلاد و آدم خوار، قطع رابطة مطلق با مصر، قطع همة روابط با

ص: 84

اسرائیل، اخراج کارشناسان امریکایی، ملی کردن حدود 90 درصد کارخانجات، ملی کردن بانک ها، ملی کردن بیمه، لغو قراردادهای تسلیحاتی زائد، جلوگیری از (واردات) اجناس لوکس، ایجاد رابطه با جنبش های آزادی بخش، تشکیل کنفرانس های جهانی از سراسر عالم اسلام و مستضعفین جهان، ایجاد جهادسازندگی با آمارهای شگفت انگیز از نتیجة فعالیتشان، تصفیه ادارات و کارخانجات، قلع و قمع مایه های فساد چون خسرودادها، رحیمی ها، نصیری ها، ربیعی ها، لغو مدارس اختصاصی در فرهنگ، دگرگونی فرهنگ اشرافی گری و لوکس پرستی در ادارات، میدان دادن به نسل جوان در سطوح بالای ادارات و وزارتخانه ها، حل کردن مسئلة زمین، انتخابات پیاپی، تشکیل سپاه پاسداران، شکستن سطح بالای حقوق، برچیدن مراکز فساد، اعادة روحیة ارتش که توسط دولت و ملت انجام گرفت، منع ورود و فروش مشروبات الکلی با همة مفاسدی که داشت، منع قرارداد ننگین با امریکا، لغو دو مادة قرارداد با شوروی، عفو امام، طرح تقسیم اراضی، طرح اشتغال بیکاران، راه اندازی واحدهای صنعتی و تولیدی بسیاری در سطح مملکت که تصور می شود اینها جز توسط کارکنان خارجی امکان پذیر نیست.»

در پایان گزارش روزنامة جمهوری اسلامی آمده است: «حجت الاسلام خامنه ای در پایان خطبه دوم، برای برادران و خواهران عرب زبان که در مراسم حضور داشتند، مطالبی به زبان عربی ایراد داشت. لازم به یادآوری است که قبل از شروع مراسم نماز جمعه، آقای بنی صدر رئیس جمهور، دقایقی با خانواده های شهدای انقلاب ملاقات کرد و نسبت به بازماندگان شهدا ابراز همدردی نمود.»(1)

11

انتخابات مجلس که مرحلة اول آن، ماه گذشته برگزار شده است، هنوز موضوع تفاسیر مختلف مطبوعات منطقه و جهان است. امروز در روزنامة مشهور السّفیر چاپ بیروت، دو مقاله در این باره درج شد. در مقالة اول با عنوان "توازن و کشمکش"، به تأثیر این انتخابات در

ص: 85

موازنة قوای موجود بین دو جناح اصلی کنونی حکومت (جریان بنی صدر و جریان حزب جمهوری اسلامی) پرداخته شده است. در مقالة دوم با عنوان "انتخابات ایران و دمکراسی اسلام"، تأثیر کلّی انتخابات در تقویت و تثبیت انقلاب، مورد بحث قرار گرفته است. همچنین به اثبات نادرستی گفته های مخالفان و آثار تحقّق "دمکراسی اسلام" در ایران بعد از انقلاب، پرداخته شده است.

در مقالة اول آمده است: «شاید صحبت از نتایج نهایی انتخابات مجلس شورای ملی در ایران، هنوز زود باشد؛ ولی می توانیم بگوییم که حزب جمهوری اسلامی، در راه به دست آوردن اکثریت در مجلس می باشد؛ اگرچه اکثریت مطلق را از میان 270 نماینده به دست نیاورد. در صورتی که این پیش بینی درست باشد، توازن قدرت ها در ایران در چارچوب مقنّنه ادامه خواهد داشت و تداوم حقیقت اوضاع شکل بندی گروه ها و زمینه های نفوذ را بر اساس یک توازن ناهماهنگی تأمین خواهد نمود. از برجسته ترین نتایج موفقیت حزب جمهوری اسلامی در انتخابات مجلس این است که رئیس جمهور بنی صدر، ناچار خواهد شد که نخست وزیر آینده را یا از اعضای حزب مذکور یا از میان کسانی که مورد رضایت حزب باشند، برگزیند. در حالی که بنی صدر در نخستین روز پیروزی اش در انتخابات ریاست جمهوری، اعلام کرده بود که حزب جمهوری اسلامی از بین رفت و مردم را به تشکیل حزب جدیدی به نام "کمیته ملی برای هماهنگی با رئیس جمهور" دعوت کرد.»

السّفیر در ادامة مقاله می نویسد: «بنی صدر در وضعیت آشفته ای به سر می برد؛ مگر این که امام خمینی برخی از اختیارات خود را به او واگذار کند؛ همان طوری که قبلاً برای دادن قدرت به او، از او خواست تا ارتش را بازسازی کند و باید اعتراف کرد که امام دوست ندارد تمام قدرت را به او واگذار کند. درست است که امام از بنی صدر حمایت کرد، ولی ضمناً جواز مرور(1) کامل را به وی نداده است و شکست وی را در مسئلة کمیتة تحقیق بین المللی در مقابل دانشجویان فراهم کرد.»(2)

در مقالة دوم آمده است: «صرف نظر از این که در انتخابات مجلس شورای ملی ایران، چه کسانی پیروز خواهند شد، باید گفت که بیش از همه، پیروزی از آن دمکراسی اسلام است و علی رغم برخی خلاف کاری هایی که در چهارمین انتخابات، در نخستین سال پیروزی انقلاب اسلامی شده است، باید گفت به کوری چشم کسانی که نسبت به تجربة دمکراسی اسلامی از خود شک و تردید نشان می دهند و یا کسانی که تلاش در شکست آن دارند، در مقایسه با موفقیت این تجربه، این خلاف کاری ها مسئله ای ساده و جزئی می نمایند؛ خواه پرزیدنت ابوالحسن بنی صدر دستور لغو دورة نخست انتخابات و تجدید آن را بدهد و خواه دستور

ص: 86

تعلیق آن را تا پایان رسیدگی به برخی شکایات و اعتراض ها صادر کند. باید گفت که انقلاب اسلامی در راه استقرار نهادهای خلقی و زدودن میراث سنگین شاه، گام های بلندی برداشته است و اگر عدّه ای از پیش، انقلاب اسلامی را مورد سرزنش قرار می دادند، اکنون باید تجدید نظر کنند؛ زیرا انقلاب ایران علی رغم موانع و کمبودها هنوز به پیش می تازد. و اگر برخی از همین افراد به روی انقلاب، سلاح انتقاد می کشند تا نسبت به آن شکّ و دودلی یا علامت های تعجّب و استفهام به وجود آورند، باید گفت که آنها در پوشش انتقاد از انقلاب ایران، اسلام را مورد انتقاد قرار می دهند.»

در ادامة مقاله افزوده شده است: انتخابات اخیر، به حق، مهم ترین رویداد سیاسی شاخص برای انقلاب به شمار می رود که از میزان قدرت و حجم هر گروه و حزبی، تصویری روشن به دست می دهد. بدیهی است که معنای این کلام این نیست که چهار دورة انتخاباتی گذشته - که به ترتیب برای استقرار نظام جمهوری اسلامی، انتخاب نمایندگان مجلس خبرگان، تصویب قانون اساسی و برگزیدن بنی صدر به ریاست جمهوری ایران صورت گرفته اند - فاقد ارزش عملی هستند؛ چراکه آنها خط مشی انقلابی و دمکراتیک کشور را به رهبری اسلام و در چارچوب قوانین اسلام، تحکیم و تقویت نموده اند؛ اما به شناخت ویژگی و میزان قدرت گروه های مختلف در داخل انقلاب کمکی نکرده اند و نیز به حجم و نقش هر گروهی که در پیشبرد انقلاب و براندازی رژیم شاه سهیم بوده اند.

دوره های انتخاباتی گذشته علی رغم اهمیت سیاسی آنها در تکوین انقلاب، ویژگی های دمکراتیک انقلاب را به وضوح روشن نکرده اند. در هر یک از آن دوره ها، از آن جا که انتخاباتی همگانی و فراگیر بوده اند، گروه ها، خط مشی ها و نهادهای گوناگون در هم آمیخته شدند. به همین جهت و نیز به خاطر ائتلاف هایی که پیش از آنها صورت گرفت، امکان شناخت صحیح نحوة تقسیم بندی گروه های سیاسی و نیز میزان قدرت آنها، وجود نداشت؛ اما انتخابات کنونی یعنی انتخابات مجلس شورای ملّی، بازتابی است از میزان قدرت گروه های حاکم یا اندیشة برتر سیاسی، که در نهایت، رهبری انقلاب و جهت گیری آن را در تمام زمینه ها در دست خواهد داشت.

گذشته از همة اینها، مهم این است که این تجربة بزرگ، روبه تکامل برود و دمکراسی اسلام ریشه بدواند. همین دمکراسی به خاطر ویژگی خلقی خود و تکیه بر رأی اکثریت مردم، خواهد توانست مسیر خود را از هر انحرافی جدا کند. در چارچوب این دستاوردها، هر گروه و نهاد و سازمانی می تواند امید آن را داشته باشد که در آینده، برنامه های خود را اجرا کند و به مبارزات خود در راه جذب اکثریت بیطرف به سمت خود و رهبری آن ادامه دهد.

در این حال، مهم این نیست که چه کسی در انتخابات پیروز شده است، بلکه مهم این است که این دوره از انتخابات، ضعف و زبونی بسیاری از احزاب و سازمان ها را برملا ساخت؛

ص: 87

سازمان هایی که پیش از این، ادعای نمایندگی اکثر مردم را داشتند و از همان آغاز، برنامه های رادیکال خود را مطرح کردند و از انقلاب ایران خواستند در همان ماه اول پیروزی در پیکار علیه رژیم شاه، آنها را اجرا کند. مسئلة مهم دیگر این است که نتایج این دوره از انتخابات، در موازنة داخلی میان نهادهای اصلی که از نظر تاریخی در حال حاضر منتسب به خط امام خمینی هستند جابه جایی به وجود آورده است.(1)

12

پس از اشغال سفارت امریکا در تهران(2) تاکنون، رسانه های خارجی تحلیل های متفاوتی دربارة آن ارائه داده اند که این امر همچنان ادامه دارد. این تحلیل ها که طبق برداشت ها یا مصلحت اندیشی های نویسندگان آن رسانه ها است، در زمینه هایی از جمله علل وقوع این حادثه و عوامل هدایت کننده یا تأثیرگذار آن، به بحث می پردازد. امروز نیز نشریة هرالدتریبون چاپ فرانسه، در این باره مقاله ای با عنوان "رهبر رادیکال ها در پی تداوم انقلاب است" نوشت. در این مقاله، به معرفی دکتر پیمان و گروه وی، "جنبش مسلمانان مبارز"، پرداخته شده و به نحوی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، مرتبط با این گروه و تحت تأثیر افکار آنان قلمداد شده است. در این مقاله همچنین مواضع پیمان دربارة بنی صدر، بازرگان، امام خمینی، و روند حرکت دولت موقت و شورای انقلاب، بازگو شده است. در این مقاله آمده است:

«دیروز رهبر جنبش مسلمانان مبارز - که تصور می رود هدایت کنندة دانشجویان تندرو و مبارزی است که سفارت امریکا را اشغال کرده اند - اظهار داشت هدف اصلی از این عملیات این است که تداوم انقلاب در ایران حفظ شود. وی اضافه کرد تا زمانی که این مأموریت کامل نشود، این 50 گروگان آزاد نخواهند شد. حبیب الله پیمان گفت: "علت اشغال سفارت، فقط وادار کردن امریکا به پس دادن محمدرضا پهلوی و پول هایش نیست؛ کار اصلی آنها بسیج و به حرکت واداشتن توده های مردم است و این، عملی است مداوم و چیزی نیست که متوقف شود." حبیب الله پیمان، رهبر جنبش مسلمانان مبارز که یک گروه کوچک رادیکال مذهبی است، بنی صدر و دولت وی را به عنوان لیبرال های اصلاح طلب، سرزنش می نماید و آنها را متهم می کند که آمادة مصالحه با امریکا هستند.»

در این جا نویسندة هرالدتریبون توضیح می دهد که بنی صدر رئیس جمهور ایران، سعی کرده است برای حل بحران سفارت امریکا، مذاکراتی انجام دهد؛ اما دانشجویان تندرو تلاش های وی را عقیم گذاشته اند. نویسنده سپس می افزاید:

ص: 88

«دکتر پیمان ایدئولوژی جنبش خود را چنین شرح داد که طرفداران جنبش او مسلمانان پارسا و وفادار به آیت الله خمینی هستند که قویاً ضد امریکایی و ضد سوسیالیست می باشند و از طرف دیگر با مارکسیسم کاملاً مخالف هستند. وی اظهار داشت که خود را رهبر و یا مشاور دانشجویان مبارزی نمی داند که سفارت را در چهارم نوامبر اشغال کرده اند؛ اما تصدیق می کند که اکثر دانشجویان تندرو، نظرگاه های سیاسی مشترکی با وی دارند. وی گفت: "این دانشجویان از تجربه و تحلیل های من استفاده می کنند و از کتاب های من الهام می گیرند؛ اما آنها عضو رسمی جنبش ما نیستند."

اما منابع مطلع ایران می گویند که دکتر پیمان روابط بسیار نزدیکی با 400 دانشجوی تندرو مستقر در سفارت دارد. اغلب اوقات، وی در حال داخل شدن به محوّطة سفارت یا خروج از آن دیده شده است. روزنامه نگاران ایرانی اظهار می دارند که او به منظور کمک به دانشجویان تندرو در بیان دعوی شان، همراه آنها به تلویزیون آمده است. وی تنها شخصیت خارج از سفارت نیست که با دانشجویان مستقر در سفارت، در ارتباط است؛ اما به نظر می رسد مهم ترین آنها است. این منابع اظهار می دارند که دانشجویان برای مشورت های سیاسی به دکتر پیمان رجوع می کنند و ظاهراً این امر از روزهایی که نقشة اشغال سفارت کشیده شده، صورت می گرفته است.

طبق نظر دکتر پیمان و به گفتة خود او، عقیدة دانشجویان مستقر در سفارت این است که انقلاب ایران هنوز از کمال مطلوب بسیار دور است. به نظر آ نها کشور هنوز از نظر اقتصادی به امریکا و دیگر کشورهای غربی وابسته است و بنی صدر و شورای انقلاب که در قطع این وابستگی ها آهسته پیش می روند، انقلابیون واقعی نیستند. وی در یک گفت وگوی طولانی که در آن، ظاهراً از اصطلاحات به عاریت گرفته شده از مارکسیسم استفاده می کرد، اظهار داشت: "هدف اصلی سازمان ما پافشاری در اهمیت دادن به قطع بندهای وابستگی به امپریالیسم جهانی است که در رأس آن امریکا قرار دارد. ما معتقدیم که لیبرال ها، یک طبقة اجتماعی متعلق به سرمایه داری وابسته حامیان امپریالیسم هستند.»

در ادامة این مقاله آمده است: «هدف اشغال سفارت، گسیختن روابط با امریکا، واژگونی دولت بازرگان و بخشیدن جان تازه به انقلاب است، که از هر سه مسئله

ص: 89

موفق بیرون آمده اند. دکتر پیمان در این باره اظهار داشت: "هدف از گروگان گیری و اشغال سفارت، تنها جنگ با امپریالیسم نبوده، بلکه هدف دیگر آن برداشتن ماسک از چهرة سیاست مداران مصالحه کار لیبرالی است که با به ظاهر انقلابی بودن و قرار داشتن در خط امام، قدرت را در ایران قبضه کرده اند." او گفت: "بدین ترتیب نه تنها دانشجویان مبارز، خواهان استرداد شاه مخلوع و پول هایش هستند، بلکه آنها خواهان برکناری لیبرال ها از پست های دولتی می باشند." وی افزود: «و بدین ترتیب، آزاد کردن گروگان، در حکم شکست برای ما است."»

نویسندة مقاله هرالدتریبون اضافه می کند: «مقامات ایرانی اظهار داشته اند که به اعتقاد آنها در میان دانشجویان مستقر در سفارت، شکاف افتاده است. منابع دولتی گفته اند که این شکاف های ظاهری، به چندین تصفیه منجر شده است که بر اساس آن، مخالفان از محوطة سفارت اخراج شده اند. یکی از امیدهای دولت این است که بتواند به طریقی این شکاف ها را عمیق کند تا از آن راه، میانه روها را در صورتی که فردی باقی مانده باشد، قوی گرداند. دکتر پیمان اصرار ورزید که دولت بنی صدر هیچ گونه دخالتی در این مسئله ندارد. وی گفت دانشجویان تندرو دستورهای آیت الله خمینی را انجام می دهند و تاکنون آیت الله به آنها نگفته است که گروگان ها را آزاد کنند. اما وی [آیت اللّه خمینی] همچنان گفته است که تصمیم نهایی را مجلس جدید ایران خواهد گرفت. پیمان نیز بر این عقیده است که هرآنچه مجلس تصمیم بگیرد، خواست ملت خواهد بود.»(1)

13

نظر به این که با پیروزی انقلاب، رژیم پهلوی و ژاندارم امریکا در منطقه فرو پاشید و نابود شد، در استراتژی منطقه ای امریکا، اهمیت عربستان سعودی و ضرورت تسلیح و تقویت آن، افزایش یافته است. برخی اخبار حاکی از چنین امری است؛ از جمله امروز بخش عربی رادیو قاهره، به نقل از منابع لبنانی و غربی گزارش داد: «مملکت عربستان سعودی هم اکنون سرگرم تأسیس یک شبکة پیشرفتة امریکایی زمین به هوا در طول مرزهای عربستان سعودی با یمن و تا مرز آن کشور با سلطان نشین عمان می باشد. شبکة موشکی، مرکب از 16 پایگاه است که 14 واحد از آنها در مرز با یمن و 2 واحد دیگر در منطقة ظهران الدمام در شرق عربستان سعودی برپا می شود.»(2)

ص: 90

ضمیمه اول گزارش1: اظهارات مشاور حقوقی وزارت خارجه امریکا علیه ایران در دادگاه لاهه.

بخشی از اظهارات و استدلالات مشاور حقوقی وزارت خارجة امریکا، رابرت اوئن که طی سه روز گذشته در دادگاه لاهه ارائه شده، به قرار زیر است:

سه شنبه 18 مارس 1980 (28/12/1359): تصوّر این امر مشکل است که تجاوزی وقیحانه تر از این اقدام، با توجه به مقررات حقوق بین المللی، صورت گیرد. همدستی دولت ایران در تمام این عملیات، بارها و بارها از رفتار این دولت آشکار شده است. این مطلب روشن است که دولت ایران و آیت الله خمینی، از قبل اطلاع داشته اند یا می بایستی اطلاع داشته باشند که سفارت امریکا مورد هجوم یک گروه سازمان یافته قرار خواهد گرفت. در روزهای قبل از اشغال سفارت، آیت الله خمینی طی نطق های آتشین، مردم را به تظاهرات ضدامریکایی دعوت کرد. دانشجویان اشغالگر سفارت، از آن پس با افتخار ادعا می کردند که به ندای آیت الله خمینی برای تشدید حمله به امریکا پاسخ گفته اند. به علاوه، این دانشجویان اخیراً آشکار کرده اند که آنان قبل از دست زدن به حمله، با فردی به نام موسوی خوئینی مشورت کرده اند. آقای خوئینی سپس با صادق قطب زاده که در آن زمان سرپرستی رادیو تلویزیون را به عهده داشت، تماس گرفت و از او خواست که پس از اشغال سفارت از آن حمایت کند.(1)

چهارشنبه 19 مارس 1980 (29/12/1359): اسیر کردن گروگان های امریکایی در تهران در پیشگاه افکار جهانی قابل دفاع نیست. هیچ کشوری در روی زمین نیست که تصرف سفارت امریکا را در چارچوب قوانین بین المللی توجیه کند.

اگر جامعة جهانی هرگونه اقدام ممکن را برای محکوم کردن این گونه اعمال ایران انجام ندهد، قوانین بین المللی به شدّت به خطر خواهد افتاد. با گروگان ها در هفته های اول با خشونت رفتار می شده است و بارها به وسیلة تفنگ و سلاح های دیگر تهدید شده اند.(2)

پنجشنبه 20 مارس 1980 (30/12/1359): علائمی که از ایران دریافت می شود حاکی است که بازداشت گروگان ها تا مدت نامعلومی ادامه خواهد داشت. هیچ کس در این دادگاه، به هیچ وجه نمی داند که آیت الله خمینی اسارت گروگان ها را برای یک ماه، یک سال یا ده سال دیگر ادامه خواهد داد یا نه؟ از آن جا که ایالات متّحده همچنان این دادگاه را نقطة امیدی می داند برای آزادی نهایی گروگان ها از طریق ارائة رأی نهایی قابل اجرا، از این رو در این موقع خواستار صدور رأی نهایی در نهایت فرصت و امکان است.(3)

ضمیمه دوم گزارش1:

گزارش امروز رادیو امریکا از وضعیت اخیر دادگاه لاهه و اقدامات امریکا در این دادگاه، به شرح زیر است: «ایالات متّحده، در تمام بیاناتی که در هفتة جاری در دادگاه بین المللی لاهه ایراد کرده است، از تصمیم خود مبنی بر بلوکه کردن سپرده های ایران دفاع نموده و آن را یک تصمیم سبک و قابل توجیه دانسته است. یک قاضی دادگاه مذکور که تبعة شوروی است، از وکلای امریکایی خواست دربارة موضوع بلوکه کردن سپرده های ایران در داخل و خارج ایالات متّحده، توضیحاتی بدهند. مشاور حقوقی وزارت خارجة امریکا رابرت اوئن، در پاسخ گفت که مسئولان دولت ایران، اندکی پس از تصرف سفارت امریکا، تهدید کردند که تمامی سپرده های ایران را از بانک های ایالات متحده خارج خواهند ساخت. همچنین تهدید کردند که از پذیرفتن دلار برای بهای نفت، خودداری خواهند کرد و بدهی های ایران را به ایالات متحده و شهروندان امریکایی نخواهند پذیرفت.

قاضی شوروی خاطر نشان ساخت که سپرده های مورد بحث ایران، 12 میلیارد دلار است. اوئن با سادگی توضیح داد که این مبلغ، بسیار زیاد است؛ ولی اگر با مفهوم مبالغ هنگفت سخن بگوییم، این

ص: 91

تهدیدهای ایران به منزلة تجاوزی به ثبات اقتصادی جهان و سیستم پولی جهان به شمار می رود. اوئن اضافه کرد که ایرانیان هزارها میلیون دلار را که دولت ایران به ایالات متحده بدهکار است، در معرض خطر قرار داده اند. از جمله هدف های تصمیم پرزیدنت کارتر، پرداخت این بدهی ها در صورت عدم ایفای تعهد از طرف ایران بوده است. اوئن گفت در صورت آزاد شدن گروگان ها، ایالات متحده آماده خواهد بود تا برای تحقق یک راه حل مشترک برای بدهی ها، مذاکراتی را آغاز کند. وی افزود که این امر به پایان دادن مسئلة بلوکه کردن سپرده ها منجر خواهد شد. قاضی شوروی گفت ایالات متحده با بلوکه کردن سپرده های ایران، به سیستم حالت اضطراری دادگاه بین المللی تجاوز کرده است، و ایالات متحده و ایران نباید هیچ گونه اقدامی که به تشنّج دامن بزند، انجام دهند. اوئن پاسخ داد که تصمیم بلوکه کردن سپرده ها، یک ماه قبل از اتخاذ تصمیم به وسیله دادگاه بین المللی - که هنوز ایران آن را کاملاً نادیده می گیرد - گرفته شده است.»

در این جا گویندة رادیو امریکا توضیح داد: «پانزده قاضی دادگاه، دستور آزادی فوری گروگان ها را صادر کرده بودند و دادگاه این دستور را یک اقدام اضطراری دانسته بود.»

در پایان گزارش رادیو امریکا، سرانجام مباحث به این ترتیب ذکر شده است: «ایالات متحده، در حال حاضر از دادگاه لاهه خواستار است که حکم نهایی را مبنی بر این که ایران به حقوق بین المللی تجاوز کرده است، صادر کند و به ایران دستور بدهد گروگان ها را آزاد کند و افراد مسئول بازداشت گروگان ها، محاکمه شوند و خسارات ناشی از آن پرداخت شود. پانزده قاضی دادگاه بین المللی بیانات نهایی را استماع کردند. آنان در حال حاضر برای صادر کردن تصمیم خود آماده می شوند و شاید، گرفتن این تصمیم چند هفته طول بکشد.»(1)

ضمیمه گزارش 9: متن کامل پیام نوروزی امام خمینی

«بسم الله الرحمن الرحیم

حلول سال جدید را - که ره آورد آن تمامیت ارکان جمهوری اسلامی است - به همة مستضعفین و ملت شریف ایران تبریک عرض می کنم. ارادة خداوند متعال - وله الشکر - تعلق گرفت که این ملت مظلوم را از زیر بار ستمگری ها و جنایات حکومت طاغوتی و از زیر سلطه قدرت های ستم پیشه، خصوصاً دولت امریکای جهانخوار نجات دهد و پرچم عدل اسلامی را برفراز کشور عزیزمان به اهتزاز درآورد. و وظیفه ماست که در مقابل ابرقدرت ها بایستیم و قدرت ایستادن هم داریم؛ به شرط این که روشنفکران دست از غرب و شرق و غرب زدگی و شرق زدگی بردارند و صراط مستقیم اسلام و ملیت را دنبال کنند.

ما با کمونیسم بین الملل به همان اندازه در ستیزیم که با جهانخواران غرب به سرکردگی امریکا؛ و با صهیونیزم و اسرائیل شدیداً مبارزه می کنیم. دوستان عزیزم! بدانید که خطر قدرت های کمونیستی از امریکا کمتر نیست؛ و خطر امریکا به حدی است که اگر کوچک ترین غفلتی کنید نابود می شوید. هر دو ابرقدرت، کمر به نابودی ملل مستضعف بسته اند و ما باید از مستضعفین جهان پشتیبانی کنیم. ما باید در صدور انقلاب مان به جهان کوشش کنیم و تفکر این که ما انقلاب مان را صادر نمی کنیم کنار بگذاریم؛ زیرا اسلام بین کشورهای مسلمان فرقی قائل نمی باشد و پشتیبان تمام مستضعفین جهان است. از طرفی دیگر تمام قدرت ها و ابرقدرت ها کمر به نابودی ما بسته اند، و اگر ما در محیطی دربسته بمانیم قطعاً با شکست مواجه خواهیم شد. ما باید حساب مان را صریحاً با قدرت ها و ابرقدرت ها یکسره کنیم و به آنها نشان دهیم که با تمام گرفتاری های مشقت باری که داریم، با جهان، برخوردی مکتبی می نماییم.

جوانان عزیزم که چشم امید من به شماست، با یک دست قرآن و با دست دیگر، سلاح را برگیرید و چنان از حیثیت و شرافت خود دفاع کنید که قدرت تفکر توطئه علیه خود را از آنان سلب نمایید. چنان با دوستانتان رحیم باشید که از ایثار هر چه دارید نسبت به آنان کوتاهی ننمایید. آگاه باشید که جهان امروز دنیای مستضعفین است و دیر یا زود پیروزی از آنان است و آنان وارثین زمین و حکومت کنندگان خدایند.

ص: 92

من بار دیگر پشتیبانی خودم را از تمام نهضت ها و جبهه ها و گروه هایی که برای رهایی از چنگال ابرقدرت های چپ و راست می جنگند اعلام می کنم. من پشتیبانی خود را از فلسطین رشید و لبنان عزیز اعلام می دارم. من بار دیگر اشغال سَبُعانة افغانستان را توسط چپاولگران و اشغالگران شرق متجاوز شدیداً محکوم می نمایم، و امیدوارم هر چه زودتر مردم مسلمان و اصیل افغانستان به پیروزی و استقلال حقیقی برسند؛ و از دست این به اصطلاح طرفداران طبقه کارگر نجات پیدا کنند.

ملت شریف باید بداند که تمام پیروزی ها به اراده خداوند قادر و با تحولی که در سراسر کشور تحقق پیدا کرد و روح ایمان و تعهد و تعاونی که در اکثریت قاطع ملت پیدا شد به دست آمد. توجه به خدای متعال و وحدت کلمه اساس پیروزی ما شد؛ و با از یاد بردن رمز پیروزی و سرپیچی از اسلام بزرگ و احکام مقدس آن و پیمودن راه اختلاف و تفرق، خوف آن است که عنایت حق تعالی سلب و راه برای مستکبرین باز و حیله ها و دسیسه های قدرت شیطانی، ملت عزیز ما را به اسارت کشد، و خون های پاکی که در راه استقلال و آزادی ریخته شده و رنج هایی که جوانان و پیران عزیز ما برده اند به هدر رود، و بر کشور اسلامی تا ابد آن گذرد که در رژیم طاغوتی گذشت، و شکست خوردگان از انقلاب اسلامی با ما آن کنند که با مستضعفان مظلوم جهان کرده و می کنند. لهذا من با احساس وظیفه الهی و شرعی مطالبی را گوشزد می کنم و جناب آقای رئیس جمهور و شورای انقلاب و دولت و قوای انتظامی را اکیداً عهده دار اجرای آن می نمایم، و از عموم ملت می خواهم که با تمام قوا و تعهدی که به اسلام عزیز دارند در سرتاسر کشور از پشتیبانی جدی آنان خودداری نکنند. من توطئه های شیاطین ضدانقلاب را برای باز کردن دست شرق و غرب در حال گسترش می بینم؛ و برای دولت و ملت ما وظیفة الهی - انسانی، ملی است که با تمام توان از آن جلوگیری نمایند. اینک مسائلی را متذکر می شوم:

1- امسال سالی است که باید امنیت به ایران بازگردد و مردم شریف در کمال آسایش زندگی نمایند. بار دیگر پشتیبانی کامل خودم را از ارتش نجیب ایران اعلام می دارم. ولی ارتش جمهوری اسلامی باید ضوابط و مقررات را کاملاً مراعات نماید. جناب آقای رئیس جمهور که به نمایندگی از طرف اینجانب به فرماندهی کل قوا منصوب شده اند موظف هستند که هر کس با هر درجه و مقامی که خواست در ارتش اخلال کند و یا اعتصاب راه بیندازد و یا کم کاری کند و یا نظم و مقررات ارتش را نادیده گیرد و یا از قوانین ارتش سرپیچی کند شدیداً مؤاخذه نمایند؛ و در صورت اثبات جرم، بلافاصله از ارتش اخراج نمایند و تحت تعقیب قانونی قرار دهند. من دیگر بی نظمی در ارتش را به هیچ وجه تحمل نمی کنم و هر کس که در کار ارتش اخلال نماید بلافاصله به عنوان ضدانقلاب به ملت معرفی می شود تا ملت عزیز حسابش را با باقیماندة ارتش شاه جنایتکار روشن گرداند.

برادران عزیز ارتشی ام! ای کسانی که به شاه پلید و ایادی چپاولگرش پشت نمودید و به ملت پیوستید، امروز روز خدمت به ملت و ایران عزیز است. سعی کنید با تلاش پیگیر خویش، این مرز و بوم را از دست دشمنان اسلام و ایران نجات دهید.

2- بار دیگر پشتیبانی خود را از سپاه پاسداران اعلام می نمایم و به آنان و فرماندهان آنان گوشزد می نمایم که کوچک ترین تخلف موجب تعقیب است و اگر خدای ناکرده کاری کنید که موجب اخلال در نظم سپاه شود، بلافاصله اخراج می گردید و تمام آنچه را که درباره ارتش گفتم درباره آنان به اجرا در می آید. فرزندان انقلابی ام! مواظب باشید که با همه با مهربانی و اخلاق اسلامی مواجه شوید.

3- شهربانی و ژاندارمری کشور باید نظم را رعایت نمایند. از قرار اطلاع کم کاری عجیبی در کلانتری ها دیده می شود. اینان که از گذشته تجربیات خوبی ندارند برای هر چه بیشتر همگامی با مردم و نظم در سراسر ایران کوشش نمایند و مردم را از خودشان بدانند.

امید است در آینده تجدید سازمان اساسی برای ژاندارمری و شهربانی در نظر گرفته شود. قوای انتظامیه خود را از اسلام و مسلمین بدانند و انفجارات جنوب مرا شدیداً متأثر کرده است که چرا سپاه و شهربانی و ژاندارمری، عده ای خدانشناس - وابسته به رژیم فاسد خارجی متکی به امریکا - را دقیقاً

ص: 93

شناسایی نمی نمایند و به مجازات نمی رسانند. اینان مفسدین فی الارض هستند، چه آنان که مستقیماً در این گونه اعمال شرکت می نمایند و چه آنان که این گونه جریانات را هدایت می کنند، و حکم "مفسد فی الارض" روشن است. دادگاه های انقلاب هر چه بیشتر قاطعیت به خرج دهند تا ریشه آنان را بر کَنند.

4- دادگاه های انقلاب در سراسر ایران باید نمونة کامل اجرای حدودالله باشند. باید سعی کنند که قدمی از احکام خدای تعالی منحرف نشوند و احتیاط کامل را رعایت نمایند. باید با صبر انقلابی به قضاوت بنشینند. دادگاه ها حق ندارند نیروی مسلح از خود داشته باشند. باید بر طبق قانون اساسی عمل نمایند و به تدریج دستگاه قضایی اسلامی مسئولیت های این دادگاه ها را بر عهده گیرند. قضات باید با تمام جدیت جلوی تخلفات را بگیرند، و اگر خدای ناکرده کسی از دستورات الهی سرپیچی کرد، بلافاصله به ملت معرفی شده و به مجازات برسد.

5- دولت موظف است اسباب کار و تولید را برای کارگران و دهقانان و زحمتکشان فراهم آورد، ولی اینان نیز بدانند که اعتصاب و کم کاری نه تنها موجب تقویت ابرقدرت ها می شود، بلکه سبب می شود امید مستضعفان کشورهای اسلامی و غیراسلامی ای که به پا خاسته اند، به یأس مبدل شود. مردم هر شهر به محض اطلاع از اعتصاب هر کارخانه، خود را به آنجا برسانند و ببینند آنان چه می گویند. باید ضدانقلاب را شناسایی و به مردم معرفی نمایند. مردم شریف ایران دیگر نمی توانند حقوق بی جهت به عده ای از خدا بی خبر بدهند.

زحمتکشان عزیز! بدانید آنانی که هر روز در گوشه ای بلوا به پامی کنند و اصولاً با منطق اسلحه به میدان می آیند، دشمنان سرسخت شما هستند و می خواهند شما را از مسیر انقلاب منحرف نمایند. آنان دیکتاتورانی هستند که اگر روزی روی کار آیند به هیچ کس حق نفس کشیدن نمی دهند. با آنان در تمام زمینه ها مبارزه کنید و آنان را به عنوان دشمنان شمارة یک خود به مردم معرفی نمایید و از بستگی آنان و وابستگی آنان به شرق متجاوز و یا غرب استثمارگر پرده بردارید. دولت موظف است اشخاصی که در این گونه اعمال دست دارند شدیداً مجازات کند.

6- من نمی دانم دولت چرا طرح های متوقف شده خود را، که به سود ملت می باشد، به کار نمی اندازد. باید دولت هر چه سریع تر طرح های به سود ملت را که متوقف شده و آنها که جدید است به اجرا بگذارد تا وضع اقتصادی کشورمان سروسامان یابد.

7- در ادارات دولتی باید همه از دولت برگزیده تبعیت کنند، در غیر این صورت شدت عمل لازم است. باید بی درنگ هر کس در هر اداره ای که خواست اخلال کند او را اخراج و به ملت معرفی نمایند. من تعجب می کنم که چرا اولیای امور از نیروی مردم غفلت می کنند؟ مردم خود حساب ضدانقلاب را می رسند و او را رسوا می کنند.

8- مصادرة اموال متجاوزین از طرف افراد غیرمسئول و یا محاکم غیرصالحه شدیداً محکوم است. تمام مصادرات باید از روی موازین شرعیه با حکم دادستان و یا قضات دادگاه ها باشد و هیچ کس حق دخالت در این گونه امور را ندارد. متخلفین باید شدیداً مؤاخذه شوند.

9- زمین ها باید روی موازین شرعیه توزیع گردد و بعد از اثبات این موضوع، محاکم صالحه حق اخذ دارند. هیچ کسی حق تجاوز به زمین و یا مسکن و یا باغ کسی را ندارد و اصولاً اشخاص غیرمسئول حق دخالت در این گونه امور را ندارند، ولی اطلاعات خود را درباره زمین و مسکن و باغ طاغوتیانی که به ناحق اموال مردم را غصب نموده اند به مسئولین امور برسانند، و اگر کسی برخلاف موازین اسلامی و قانونی اقدامی بنماید شدیداً قابل تعقیب است.

10- بنیاد مسکن و بنیاد مستضعفان هر چه زودتر بیلان کار خودشان را بدهند تا مردم از فعالیت این دو نهاد انقلابی مطلع گردند. بنیاد مسکن باید روشن کند که چه میزان کار کرده است و بنیاد مستضعفین صورت اموال منقول و غیرمنقول طاغوتیان خصوصاً شاه و خاندان و دار و دسته کثیفش در سراسر ایران را به روشنی برای مردم بیان دارند و بگویند چه کرده اند، اموال شاه خائن را به چه کسی

ص: 94

داده اند؟ آیا راست است که بنیاد مستضعفین بنیاد مستکبرین گردیده است؟ اگر چنین است تصفیه ضروری است و غفلت از این امر مهم حرام. باید این دو نهاد دقیقاً برای مردم شرح دهند که چرا از این سریع تر نتوانسته اند کار نمایند، و اگر کسانی به اسم مستضعفین خلاف می کنند، بر دادگاه های سراسر ایران است که سریعاً اقدام نمایند.

11- باید انقلابی اساسی در تمام دانشگاه های سراسر ایران به وجود آید تا اساتیدی که در ارتباط با شرق و یا غرب اند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم عالی اسلامی. باید از بدآموزی های رژیم سابق در دانشگاه های سراسر ایران شدیداً جلوگیری کرد، زیرا تمام بدبختی جامعة ایران در طول سلطنت این پدر و پسر از این بدآموزی ها به وجود آمده است. اگر ما ترتیبی اصولی در دانشگاه داشتیم، هرگز طبقه روشنفکر دانشگاهی ای نداشتیم که در بحرانی ترین اوضاع ایران در نزاع و چند دستگی با خودشان باشند و از مردم بریده باشند و از آنچه که بر مردم می گذرد چنان آسان گذرند که گویی در ایران نیستند. تمام عقب ماندگی های ما به خاطر عدم شناخت صحیح اکثر روشنفکران دانشگاهی از جامعه اسلامی ایران بود، و متأسفانه هم اکنون هم هست. اکثر ضربات مهلکی که به این اجتماع خورده است از دست اکثر همین روشنفکران دانشگاه رفته ای [است] که همیشه خود را بزرگ می دیدند و می بینند و تنها حرف هایی می زدند و می زنند که دوست به اصطلاح روشنفکر دیگرش بفهمد، و اگر مردم هیچ نفهمند، نفهمند؛ زیرا دیگر چیزی که مطرح نیست مردمند، و تمام چیزی که مطرح است خود اوست، برای اینکه بدآموزی های دانشگاهی زمان شاه، روشنفکر دانشگاهی را طوری بار می آورد که اصولاً ارزشی برای خلق مستضعف قائل نبود و متأسفانه هم اکنون هم نیست.

روشنفکران متعهد و مسئول، بیایید تفرقه و تشتت را کنار گذارید و به مردم فکر کنید و برای نجات این قهرمانان شهید داده، خود را از شرّ "ایسم" و "ایست" شرق و غرب نجات دهید. روی پای خود بایستید و از تکیه به اجانب بپرهیزید.

طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاه ها باید دقیقاً روی مبانی اسلامی مطالعه کنند و شعارهای گروه های منحرف را کنار گذارند و اسلام عزیز راستین را جایگزین تمام کج اندیشی ها نمایند. این دو دسته باید بدانند اسلام خود مکتبی است غنی که هرگز احتیاجی به ضمیمه کردن بعضی از مکاتب به آن نیست. و همه باید بدانید که التقاطی فکر کردن خیانتی بزرگ به اسلام و مسلمین است که نتیجه و ثمره تلخ این نوع تفکر در سال های آینده روشن می گردد. با کمال تأسف گاهی دیده می شود که به علت عدم درک صحیح و دقیق مسائل اسلامی، بعضی از این مسائل را با مسائل مارکسیستی مخلوط کرده اند و معجونی به وجود آورده اند که به هیچ وجه با قوانین مترقی اسلام سازگار نیست. دانشجویان عزیز! راه اشتباه روشنفکران دانشگاهی غیرمتعهد را نروید و از مردم خود را جدا نسازید.

12- مسئله دیگر مطبوعات است. من بار دیگر از مطبوعات سراسر ایران می خواهم که بیایید و دست در دست یکدیگر نهید و آزادانه مطالب را بنویسید، ولی توطئه نکنید. من بارها گفته ام که مطبوعات باید آزاد و مستقل باشند، ولی متأسفانه و با کمال تعجب تعدادی از آنها را در مسیری دیدم که با کمال بی انصافی مقاصد شوم راست و یا چپ را در ایران پیاده می کردند و هنوز می کنند. مطبوعات در هر کشوری نقش اساسی را در ایجاد جوّ سالم و یا ناسالم دارند. امید است که درخدمت خدا و مردم درآیند.

و همچنین رادیو - تلویزیون باید مستقل و آزاد باشند و همه گونه انتقاد را با کمال بی طرفی منتشر سازند تا بار دیگر شاهد رادیو - تلویزیون زمان شاه مخلوع نگردیم. رادیو - تلویزیون باید از عناصر طرفدار شاه و یا منحرف پاکسازی شود.

13- این روزها حملات به روحانیت اصیل که به راستی چه در زمان شاه و چه در زمان پدرش از بارزترین اقشاری بودند که با قیام های متعدد خود در مقابل فساد دستگاه به افشاگری و مبارزه پرداختند و مبارزات ضدشاهی - امریکایی را در طول مبارزات بر حق مردم شریف هدایت می کردند و به پیروزی رساندند، از طریق ایادی شاه و دارودسته اش گسترش پیدا کرده است. درست زمانی که روحانیت، مبارزة

ص: 95

سرسختش را در سال های 42 - 41 علیه شاه خائن شروع کرد، شاه روحانیت متعهد و مسئول را "ارتجاع سیاه" نامید، زیرا تنها خطر جدی برای او و سلطنتش روحانیون مبارزی بودند که ریشه در عمق جان مردم داشتند و در مقابل او و ستمکاری اش ایستادند.

درست اکنون ایادی شاه برای خرد کردن روحانیت که اساس استقلال و آزادی این مملکت است کلمة "ارتجاع" را در دهان فرزندانم که از عمق جریانات مطلع نیستند انداخته اند.

فرزندان عزیز و انقلابی ام! امروز توهین و تضعیف روحانیت ضربه به استقلال و آزادی و اسلام است. امروز راه شاه خائن را رفتن و کلمة ارتجاع را به این طبقة محترم که از نادرترین قشرهایی هستند که زیر بار شرق و غرب نمی روند، خیانت است. خواهران و برادران عزیزم! بدانید آنانی که روحانیون را مرتجع می دانند، در نهایت راه شاه و امریکا را می روند. ملت شریف ایران با پشتیبانی از روحانیت اصیل و متعهد ایران که همیشه حافظ و سنگربان این مرز و بوم بوده اند، دِین خود را به اسلام ادا می نمایند و طمع ستمکاران تاریخ را از کشور قطع می نمایند. از طرف دیگر من به روحانیین محترم در هر جا هستند اعلام می کنم، ممکن است شیاطین با ایادی خود تبلیغات سوئی علیه جوانان عزیز خصوصاً جوانان دانشگاهی بکنند، باید روحانیون بدانند که امروز تکلیف آن است که همة قشرهای ملت خصوصاً دو قشر معظم که مغز متفکر ملت هستند دست به دست هم داده و علیه قدرت های شیطانی و مستکبرین کوشش نموده و در صف واحد، نهضت اسلامی را جلو رانده و استقلال و آزادی را چون جان عزیز خود نگهبانی کنید. نقشة جهانخواران و عمال آنان، جدا کردن این دو طبقه مؤثر متفکر در زمان رژیم طاغوتی بود و مع الأسف موفق شد و کشور را به تباهی کشاند، و آن نقشه بار دیگر در دست اجرا است که با غفلت جزئی رو به تباهی خواهیم رفت. امیدوارم که همة طبقات ملت به خصوص این دو طبقه محترم در این سال جدید از توطئه ها و دسیسه ها غافل نباشند و با وحدت کلمه نقشه های شوم را باطل کنند.

در خاتمه لازم است در این سال جدید بعد از طلب مغفرت برای شهدای انقلاب اسلامی و قدردانی از فداکاری های آنان به بازماندگان آنان، مادران و پدران آنان تبریک عرض نمایم که چنین شیر زنان و شیر مردانی تربیت نمودند. و نیز به معلولین و آسیب دیدگان انقلاب که در پیشبرد نهضت ملت و تحقق جمهوری اسلامی پیشقدم بودند، تبریک عرض کنم. الحق انقلاب اسلامی ما مرهون فداکاری های این دو قشر عزیز است. اینجانب و ملت ما این دلاوری ها را فراموش نمی کنیم و یاد آنان را گرامی می داریم.

از خداوند متعال عظمت اسلام و مسلمین را خواستارم. و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته.

1/1/59 - روح الله الموسوی الخمینی»(1)

ص: 96

ص: 97

بی تابی از او پرسید: "یعنی شما میل دارید در حالی که گروگان ها در زندان باقی می مانند، ما تا آخر سال بنشینیم و منتظر باشیم؟" من نکته ای را بیان کردم که کارتر با آن موافقت کرد. آن نکته این بود که اگر متحدانمان متقاعد شوند که ما در حال طرح کردن نوعی اقدام نظامی هستیم، شانس پیوستن آنان به ما، احتمالاً افزایش پیدا خواهد کرد.»(1)

سایروس ونس در این باره چنین می گوید: «من مخالفت خود را با استفاده از نیروی نظامی، از جمله محاصرة دریایی و مین گذاری بنادر ایران، تا زمانی که به گروگان ها آسیبی نرسیده یا در معرض خطر جدی نیستند، اعلام داشتم. من در تشریح نظریات خود گفتم که دست زدن به عملیات نظامی در ایران، علاوه بر این که جان گروگان ها را به خطر خواهد انداخت، ممکن است منافع ما در منطقه خلیج فارس را هم به خطر بیندازد و ایران را به بلوک شوروی سوق دهد. من اضافه کردم که به فرض این که ایران برای مقابله با ما به شوروی متوسل نشود، آیت الله خمینی این قدرت را دارد که با تهییج پیرامون خود، و بهره گیری از حس شهادت طلبی شیعیان، جنگ مقدسی علیه ما راه بیندازد و چه بسا که از عملیات نظامی امریکا، برای متحد ساختن جهان اسلام علیه غرب استقبال نماید.»(2)

به این ترتیب، در این جلسه دربارة راه حل نظامی که موافقان و مخالفانی در جلسه داشت، تصمیم قطعی و نهایی گرفته نشد اما منتفی نیز نگردید؛ بلکه در راه جدی تر شدن آن، گامی هم برداشته شد.(3) برژینسکی در گزارش خود از جلسة امروز، این مطلب را چنین بازگو می کند: «رئیس جمهوری به گزارش کامل پیرامون مأموریت نجات گوش داد و سپس اعزام گروه شناسایی را به ایران تأیید نمود. بنابراین، در حالی که تصمیم نهایی هنوز به روشنی اتخاذ نشده بود، بررسی راه حل نجات گروگان ها شکل جدی تر به خود می گرفت.»(4)

در این جلسه، در حالی که دربارة برداشتن نخستین گام های مربوط به طرح حملة نظامی (اعزام نیروهای شناسایی) تصمیم گیری شد، به موازات آن، در زمینة تشدید اقدامات امریکا بر ضد ایران در جنبه های دیگر نیز تصمیماتی اتخاذ و پیگیری شد و برخی اقدام ها آغاز گردید. در این باره ونس، وزیر خارجه از جلسة امروز چنین گزارش می دهد: «پرزیدنت کارتر دستور داد که مقدمات یک رشته اقدامات جدی را علیه ایران فراهم کنیم. دستورات رئیس جمهوری شامل اقدامات اجرایی در جهت مجازات های اقتصادی و تحریم بازرگانی ایران، دعاوی مالی علیه ایران، اخراج باقی ماندة دیپلمات های ایرانی از امریکا و قطع روابط سیاسی با ایران بود. کارتر از من خواست که پیامی به عنوان رهبران کشورهای متحد امریکا تهیه کنم و ضمن این پیام، از آنها بخواهیم که روابط سیاسی خود را با ایران قطع کنند و

ص: 99

مجازات های اقتصادی علیه ایران را در تاریخ معینی به موقع اجرا بگذارند.»

سایروس ونس ادامه می دهد: «در این پیام همچنین می بایست به متحدین خود هشدار بدهیم که اگر از این اقدام هم نتیجه نگیریم، مرحلة بعدی اقدام نظامی است. من نگران عاقبت این کار بودم؛ زیرا بحث دربارة دست زدن به یک اقدام نظامی علیه ایران، به تدریج بالا می گرفت. از جمله پیشنهاداتی که به عنوان آغاز عملیات نظامی علیه ایران مطرح شد، محاصره دریایی ایران و مین گذاری بنادر ایران بود. در میان مشاوران رئیس جمهوری کاخ سفید، دربارة ادامة تلاش های دیپلماتیک نوعی بدبینی و ناشکیبایی به وجود آمده بود. به طور روزافزونی این سخن به گوش من می رسید که باید برای حفظ شرف و حیثیّت ملی خود "دست به کاری بزنیم." خود کارتر هم اعتقاد خود را به امکان نتیجه بخش بودن اقدامات دیپلماتیک، از دست می داد و از طفره رفتن متحدین ما دربارة اِعمال مجازات های اقتصادی و فشار سیاسی به دولت ایران، عصبانی شده بود.»(1)

از سوی دیگر، رادیو امریکا خبر جلسة مزبور را به نحو زیر اعلام کرد: «پرزیدنت کارتر در جلسه ای با اعضای شورای امنیت ملی، که در کمپ دیوید برگزار شد، شرکت کرد. در این جلسه که مدت پنج ساعت و نیم طول کشید، مسائل مهم بین المللی از جمله اوضاع ایران و افغانستان و موضوع صلح خاورمیانه مورد بحث و مذاکره قرار گرفت. مقامات رسمی کاخ سفید اظهار داشتند که این فرصتی بود تا مسائل، در یک محیط غیررسمی مورد گفت وگو و تبادل نظر قرار گیرد. عقیده بر این است که در ارتباط با مسائل ایران، موضوع مذاکرات جاری پاناما دربارة ادامة معالجات شاه سابق ایران نیز مطرح شده است. طبق اظهار یک مقام رسمی، نه از جانب امریکا و نه از سوی خود شاه برنامه ای برای سفر وی به امریکا در میان نیست.»(2)

15

در حالی که شاه سابق ایران در پاناما به سر می برد، سؤالاتی در حاشیة این حضور وجود دارد که دارای اهمیت است؛ از جمله این که: سرانجام وضع وی با توجه به مشکلات امریکا در قبال ایران (گروگان های سفارت امریکا در تهران) چه خواهد شد؟ آیا دولت پاناما به تقاضای ایران، شاه را بازداشت خواهد کرد؟ در این باره رادیو لندن امروز طی گزارشی خبر داد: «هامیلتون جردن یکی از مقامات ارشد پرزیدنت کارتر، در حال حاضر در پاناما است. ماهیت مأموریت آقای جردن در پاناما رسماً اعلام نشده است؛ ولی پرزیدنت کارتر ضمن یک مصاحبة تلویزیونی گفت امریکا سعی خواهد کرد که از شاه چه در پاناما و چه در مکان دیگری، حتماً به بهترین وجه معالجه و مراقبت شود. در همین حال، دو قاضی ایرانی عازم پاناما شده اند تا درخواست ایران را مبنی بر تحویل شاه، به مقامات این کشور تسلیم کنند.»(3)

رادیو کلن نیز خبر داد: «انظار مقامات تهران متوجه پاناما است؛ زیرا فردا مشاور دوم وزیر خارجه ایران، تقاضای رسمی دولت ایران از پاناما را دایر بر تسلیم شاه تقدیم خواهد کرد.

ص: 100

عده ای می گویند که شاید شاه رهسپار مصر شود و به عنوان میهمان پرزیدنت سادات در این کشور اقامت کند؛ ولی این مطلب فقط پیش بینی است. در حال حاضر آشکار نیست که آیا ایران آماده است تا از اجرای مجازات مرگ نسبت به شاه صرف نظر کند؟ البته این شرط اصلی است که دولت پاناما برای تسلیم شاه به مقامات ایران، قائل می باشد. دانشجویانی که گروگان ها را درسفارت امریکا در بازداشت دارند، از اظهارنظر دربارة این شرط خودداری کردند و فقط گفتند که ملت ایران باید در این مسئله تصمیم بگیرد.»(1)

در این حال، یک موضوع مهم این است که مسئلة بازداشت شاه، به هر شکلی باشد، با تعهدات و الزامات امریکا مخالف است؛ زیرا نتیجة چنین بازداشتی این است که خودبه خود، موضوع درخواست استرداد او به دنبال می آید که این خود، یک رشته مسائل و مشکلات سیاسی جدید در پی خواهد داشت. این در حالی است که دولت امریکا به طور رسمی موظّف شده است که آزادی شاه را حفظ و تأمین کند.

از طرف دیگر، مأموریت جردن منحصر به این است که کوشش کند مذاکرات مربوط به آزادی گروگان ها به نتیجه برسد. در این صورت مسلم است که عزیمت شاه از پاناما در چنین اوضاع و احوالی، همة تلاش های او را خنثی می کند. به علل مذکور، جردن تمام کوشش خود را صرف این می کند که شاه در پاناما بماند(2) یادآوری می شود که هامیلتون جردن، نظر "بورگه" (وکیل فرانسوی مرتبط با ایران) را در مورد عکس العمل ایرانی ها در برخورد با پنج مورد ذیل خواستار شده بود: «1. بازگشت شاه به ایالات متحده برای انجام یک عمل جراحی مجدد. 2. عزیمت وی به مصر زیر همین عنوان و به همین منظور. 3. عزیمت به یک کشور غیرمشخص. 4. انتقال او به بیمارستان جورجاس برای اجرای عمل جراحی. 5. حفظ وضع موجود.»(3) جواب بورگه لااقل در یک مورد خاص، بسیار صریح و قطعی بود. وی گفت: «اگر شاه به ایالات متحدة امریکا برگردد، تمام گروگان ها اعدام خواهند شد.»(4)

در این حال، دولت امریکا دربارة خطر اصلی یاد شده ریسک نکرده است و همین امروز طبق گزارش آسوشیتدپرس از واشنگتن، اعلام کرده است که «هیچ برنامه ای برای بازگشت شاه مخلوع ایران به ایالات متحده جهت معالجات پزشکی وجود ندارد.» این خبرگزاری می افزاید: یک مقام دولت امریکا که مایل به افشای نامش نبود، متنی را برای خبرنگاران قرائت کرد که در آن، مسافرت شاه مخلوع به امریکا تکذیب شده است.»(5)

ص: 101

اما دولت کارتر واقف است که دادن این حد از امتیاز به ایران، به هیچ وجه برای حل مسئلة گروگان ها کفایت نمی کند و تنها از حِدِّت وضعیت می کاهد. از این رو، همین امروز کارتر و اعضای کمیسیون امنیت ملی، در یک جلسة طولانی غیررسمی به بررسی اوضاع پرداختند.(1)

16

به دنبال انتشار خبرهای روز گذشته مبنی بر این که سفیران کشورهای اروپایی در تهران، ضمن یک جلسه، برضد ایران و در جهت نظریات امریکا تصمیماتی گرفته اند، رادیو کلن در بخش عربی خود گزارش داد: «وزارت خارجة ایتالیا گزارش های مطبوعات را دایر بر این که سفرای کشورهای بازار مشترک اروپا در تهران، دولت های متبوع خود را نصیحت کرده اند تا به هنگام ضرورت، به خاطر نیل به آزادی گروگان های امریکایی، روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کنند، تکذیب نموده است. سخنگوی وزارت خارجة ایتالیا تأکید کرده که 9 سفیر برای مشورت فی مابین، جلساتی در تهران تشکیل می دهند. لازم به یادآوری است که هم اکنون ایتالیا ریاست شورای وزیران بازار مشترک را به عهده دارد و گزارش های فوق هنوز در بن، پاریس و لندن تکذیب نشده است.»(2)

در این باره بخش عربی رادیو ریاض نیز گزارش داد: «یک سخنگوی وزارت خارجة امریکا، این گزارش ها را که برخی از کشورهای غربی مسئلة احتمال قطع روابط خود با ایران را به عنوان همبستگی با ایالات متحده مورد بحث قرار می دهند، تکذیب کرد و گفت واشنگتن هنوز هیچ اطّلاعی با این مفهوم دریافت نکرده است.»(3)

17

در بازتاب مسائل جاری بین ایران و امریکا، اخبار و گفتارهای رادیو مسکو، از موضع یک رقیب، غالباً سرزنش امریکایی ها و مواضع آنان را در بردارد. این گفتارها به طور غیررسمی، مواضع دولت شوروی را تبلیغ و بازگو می کند. امروز نیز رادیو مسکو در یک برنامة خبری گزارش داد: «شورای مرکزی اتحادیه های شوروی، با صدور بیانیه ای افزایش روزافزون نیروهای نظامی امریکا را در خلیج فارس محکوم ساخت و متذکر شد که امریکا تلاش می کند با اعمال فشار به ایران و دیگر کشورها، این منطقة جهان را تحت سلطة نظامی و اقتصادی خود در آورد. اتحادیه های شوروی همبستگی خود را با مبارزة استقلال طلبانة خلق های حوزة خلیج فارس اعلام داشته و خواستار خروج ناوهای جنگی امریکا از این منطقه شدند.»(4)

امروز همچنین این رادیو گفتاری با عنوان "تفسیری دربارة طرح شکایت امریکا در دادگاه لاهه"(5) پخش کرد. این گفتار، دربردارندة جوانب مختلفی از دعاوی و اقدامات امریکا

ص: 102

برضد ایران و نیز ردّ آنها به وسیلة مفسّر رادیو شوروی است. گفتار مزبور، شکایت امریکا از ایران در لاهه را شکایتی "افتراآمیز" خوانده است که هدف آن، دامن زدن به هیستری ضد ایرانی در امریکا است. همچنین نمایندة امریکا در لاهه را فردی مزوّر، دورو و ریاکار خوانده و امریکا را قدرتی دانسته است که صلح جهانی را به خطر می اندازد. در این گفتار دخالت های امریکا در ایران نیز مورد انتقاد قرار گرفته، و اقدامات امریکا از جمله بلوکه کردن اموال ایران، غیرقانونی خوانده شده است. همچنین، رفتار امریکا، مخالف مصوبات قبلی همین دادگاه ارزیابی شده است.(1)-(2)

18

هم زمان با تیرگی روابط ایران و امریکا و وخیم شدن اوضاع بین آنها، رژیم عراق ضمن این که در بعضی موارد، رنگی از مواضع چپ و ضد امریکایی را در تبلیغات خود ارائه می کند، می کوشد از قضایای پیش آمده و جوانب آن، حداکثر بهره برداری را در جنگ روانی و تبلیغاتی خویش بر ضد ایران صورت دهد. امروز رادیو بغداد در گفتاری، موضوع تشکیل یک کمیسیون تحقیق بین المللی برای بررسی جنایات شاه، و حضور آن در ایران(3)* را وسیله ای قرار داد برای کوبیدن نظام جدید. در این گفتار آمده است: «قابل تحسین است که عده ای از شخصیت های بین المللی بیایند و جنایات شاه سابق را مورد بحث و تفسیر قرار دهند؛ اما قابل تحسین بیش تر، آن که شخصیت هایی که برای ارزیابی حقایق به ایران آمده اند، به دنبال پرونده های جدیدی بروند که مدفون در مغز هر فرد ایرانی است و گویای این است که ساواک شاه سابق، از نو پا گرفته و در جنایات پاسداران به اصطلاح انقلابی تجلی کرده و تهران را در سایة ارعاب و ترور و ناامنی، به صورت شیکاگوی دیگری در آورده است.»(4)

روزنامة الجمهوریه چاپ بغداد نیز در شمارة امروز خود، روش مشابهی را در بررسی ماجرای گروگان گیری و "حوادث لانة جاسوسی امریکا" به کار گرفته و در مقاله ای با عنوان "ایران به کجا می رود"، نوشته است: «دانشجویان، اعضای سفارت امریکا در تهران را به گروگان گرفته اند، بسیار خوب؛ گفتیم که این یک جوش و خروش جوانانه است؛ به آنان گفته شده بود که امریکا سبب بدبختی ها در ایران است و این بدبختی ها از مخفی گاه های سفارت امریکا در تهران سرچشمه می گیرد. بدین سان بود که ماجرای گروگان گیری به وقوع پیوست. اما روزگار می گذرد و ناگهان ماجرای گروگان ها، ابعاد سیاسی خارجی و متفرقه به خود می گیرد که نه به توطئه و دسیسه های امریکایی ربطی دارد و نه حتی به دانشجویان؛

ص: 103

بلکه از آنها تنها به شکل یک حربه استفاده کرده اند و دانشجویان پیرو خط، به عروسک هایی تبدیل شده اند که دست هایی از پشت پرده، آنان را به دلخواه خود هر موقع که بخواهند، به حرکت در می آورند؛ به نحوی که تنها امریکا از آن سود می برد.»

این روزنامه در ادامه می افزاید: «ناوها به سوی خلیج به حرکت در می آیند تا از گرمی امواجش لذت ببرند و تهدیدات امپریالیسم به طور مداوم صورت بپذیرد. سیاست مداران و مسئولان در تهران، مسئلة گروگان گیری را وسیله ای قرار می دهند برای سرپوش بدبختی ها و مصیبت هایی که ملت ایران شاهد آن می باشد و نیز سرپوش نیرنگ هایی که علیه خلق های ایران و توطئه هایی که علیه همسایگان ایران اعمال می شود. ارتجاع عرب و جهان، در جهتی موافق با جنبش های آزادی بخش به حرکت در می آیند. افغانستان در چنگ خرس سفید می افتد و با یاوه گویی های کاخ سفید مواجه می شود. این است روی اول سکة بازی گروگان گیری؛ اما روی دیگر همان است که در داخل کشور همسایه مان ایران جریان دارد و برای همه روشن و آشکار است. شاید سؤال شود چه کسانی پشت سر این مسئله هستند و چه منظور و هدفی دارند و عامل واقعی، چه کسانی هستند. کسانی که راه را برای فرار شاه باز کردند، همان افراد هم پشت سر این واقعه ایستاده اند؛ به منظور منصرف کردن مردم از نبرد واقعی با استعمارگران و فئودال ها و مرتجعین نوین و به منظور غرق نمودن کشور در دریای خون و پایان دادن به مسئله به نفع امپریالیسم و صهیونیسم و ارتجاع، و بازگرداندن ایران به اوضاع گذشته یعنی به همان نظام شاهنشاهی سابق، اما بدون شاه.»(1)

19

دربارة فراریان ایرانی مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران، خبرهایی از منابع مرتبط با ایران، به برخی مراکز انتظامی می رسد. این اخبار نشان می دهد که دولت عراق، این فراریان را در جهت مقاصد امنیتی خویش مورد بهره برداری قرار می دهد؛ از جمله برخی گزارش ها حاکی است: «از طرف سازمان " امن العام" عراق، 25 نفر از اعضای ساواک منحلة ایران که پس از پیروزی انقلاب به عراق متواری شده اند، امروز جهت شناسایی و ترور مجاهدین عراقی که بر علیه حکومت عراق فعالیت دارند، با پوشش مقتضی به کشورهای متحدة عربی در خلیج فارس اعزام شدند.»(2)

20

در ادامة تحرکات مرزی عراق، امروز نیز در منطقه قصرشیرین چنین تحرکاتی مشاهده شد. به گزارش هنگ ژاندارمری قصرشیرین «در ساعت 21، تعداد ده دستگاه نفربر مجهز به سلاح های سبک و سنگین، و دو دستگاه خودرو جیپ ارتشی، در جادة پرویزخان به طرف پادگان قوره توه، در حال گشت زنی مشاهده [شده اند] که از این تعداد، دو دستگاه نفربر بین پاسگاه مجید سالار و پرویزخان روی جادة آسفالته توقف نموده اند و به نظر می رسد قصد حمله داشته باشند.»(3)

ص: 104

21

روزنامة السیاسه چاپ کویت، در شماره امروز خود، با نقل مصاحبه ای از دکتر مصطفی چمران وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران،(1) نوشت: «چمران وزیر دفاع ایران گفت با وجود این که ورود لوازم یدکی سلاح های امریکایی به ایران ممنوع شده، ولی ما هنوز این لوازم را به صورت محرمانه دریافت می کنیم و ایران تصمیم گرفته است سلاح های مورد نیاز خود را از کشورهای اروپای غربی - که آنها را بدون هدف های امپریالیستی توصیف کرد[ه است] - خریداری کند.»(2)

22

هفته نامة "النهارالعربی والدّولی" چاپ پاریس، به درج مصاحبه ای مفصل با بنی صدر اقدام کرد. عنوان مقاله این بود: "برای نخستین بار در یک گفت وگوی همه جانبه با یک مجلة عربی، بنی صدر می گوید جزایر را پس نخواهیم داد و با هیچ رژیم عربی همکاری نخواهیم کرد."(3)* در این مصاحبة طولانی، بنی صدر از موضع یکی از رهبران و بنیان گذاران انقلاب و نظام جمهوری اسلامی، به سؤالات متعدد و متنوع خبرنگار مجلّة مزبور پاسخ داد.(4)**وی در خلال پاسخ هایش، از جمله به اظهار مطالب زیر پرداخت:

- من با این انقلاب زندگی کرده و می کنم. برای من ریاست جمهوری چیز مهمی نیست؛ بلکه تلاش در راه ساخت تمدن جدید، با الهام از ارزش هایی که اسلام آورده شرط اصلی است. ... من تنها رئیس جمهوری در تمام جهان هستم که با مردم می خورم و می آشامم و می خوابم و صحبت می کنم.

- من همیشه ایدة اروپای مستقل را تأیید کرده ام و اگر ما با موانع داخلی مواجه نبودیم و کشورهای اروپای غربی نیز با موانع داخلی خود روبه رو نبودند، می توانستیم به اتفاق هم، سیاست استقلال کامل را به مورد اجرا بگذاریم. ... اگر اروپا عملاً بخواهد مستقل باشد، باید مانند ما عمل کند. ... اگر قرار شد امریکا برود، نباید شوروی به جایش بیاید.

- وجود انقلاب ما، برای ملت افغانستان پشتوانة بزرگی است. ... آنان از ما اسلحه نخواسته اند و ترجیح می دهند کمک های پزشکی و مادی و نظیر آن دریافت دارند؛ ولی هر وقت اسلحه بخواهند، فوراً به درخواست آنان پاسخ خواهیم گفت.

ص: 105

- طرح هایی کلّی پیش بینی شده است که ترکیب سیاسی مجلس منتخب آینده، نمی تواند تغییری در آن بدهد. اگر مجلس این را درک نکند، به طور مستقیم به ملت روی می آوریم.

- مسئلة گروگان ها، فضای روانی به سود دو ابرقدرت و به ضرر ایدة رهایی از سلطة آنان به وجود آورده است. ... ما می دانیم در تمام دنیا جاسوسانی وجود دارند؛ پس به نظر من این مسئله بیش از حد بزرگ شده است.

- به عنوان فرماندة کل نیروهای مسلح سعی در بازسازی ارتش و پلیس دارم و این بازسازی موجب انحلال بسیاری از مراکز تصمیم گیری که شرایط، آنها را به وجود آورده، خواهد شد؛ به ویژه سازمان نظامی و شبه نظامی. ما تمامی مراکز تصمیم گیری را با دخالت مستقیم یا غیرمستقیم ملت، منحل خواهیم کرد. ... [در این باره] معتقدم امام خمینی در آیندة نزدیک همه چیز را تقریر خواهند کرد.

- در حال حاضر، روابطی که با دولت های عربی داریم، خوب نیست و این مطلب روشن است؛ زیرا ما این دولت ها را مستقل نمی دانیم و بالاخره نمی خواهیم با آنها همکاری کنیم.

- سه جزیره (تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی) را تخلیه کنیم؟ که چه کسی وارد آن شود؟ آیا امکان دارد ما این هدیه را به امریکا بدهیم؟ اگر همة کشورهای پیرامون خلیج، مستقل بودند، چنین مشکلاتی دربارة جزایر کوچک و کم مساحت این همسایگان، مطرح نمی شد و در آن صورت ما این جزایر را به آنان پس می دادیم. [امّا الآن] ابداً، بلکه بر عکس می خواهیم خلیج فارس را از حضور امریکا و هرچه به آن وابسته است، پاکسازی کنیم.

- از آغاز، من نظرم این بود که شیعیان لبنان باید مسلح شوند. در اواخر دهة شصت این نظر خود را به اطلاع امام موسی صدر رساندم. ... لبنان باید در برابر هر بیگانه ای، از اسرائیل گرفته یا سوریه،آزاد و نیرومند باشد و شیعیان آن جا می توانند در این زمینه نقش پیشقراول را ایفا کنند و باید چنین کنند.

- می خواهم به ملل عرب بگویم اگر پان عربیسم نخستین هدف بود، پیامبر اکرم، اسلام را نمی آورد. ملل عرب در گذشته متحد نشده اند و هیچ گاه نیز بر اساس ملیت و قومیت وارداتی غرب، متحد نخواهند شد. ... ملل عرب با اسلام می توانند نه تنها وحدت خود را برقرار کنند و اسرائیل را از بین ببرند، بلکه قادرند با دیگر ملل اسلامی هم متحد شوند.(1)

ص: 106

ضمیمه گزارش 14: گزارشی از سابقه و روند تصمیم گیری درباره حمله نظامی امریکا به ایران (یادداشت های برژینسکی)

از زمان آغاز ماجرای "لانة جاسوسی"، بررسی موضوع حملة نظامی برای نجات گروگان های سفارت امریکا در تهران، در دستور کار مقامات امریکایی قرار داشته است. این موضوع، با توجه به جوانب مختلف و عوامل متفاوت، گاهی جدی تر و گاهی فرعی تر می شده است. به طور کلی از زمان "اشغال لانه" تا زمان اشغال افغانستان به وسیلة ارتش شوروی، نظریة اجرای عملیات نظامی بر ضد ایران، روز به روز قوّت بیش تری می یافته و احتمال آن زیادتر می شده است؛ حتی اگر این حمله به کشته شدن گروگان ها منجر می شد. با اشغال افغانستان، امریکایی ها ملاحظات مربوط به این اقدام شوروی را ارزیابی می کنند و در مورد هرگونه تحرک نظامی در ایران، محتاط تر می شوند. در اوایل سال1359، توقف شاه در پاناما پایان یافت و او به مصر بازگشت که این مسئله پس از شکست یک هیئت بررسی کننده ماجرا در تهران، صورت گرفت. هم زمان با این امر، طرح حملة نظامی برای نجات دوباره جدّی می شود که در جلسة امروز شورای امنیت ملی امریکا (یاد شده در متن) گزارش آن داده می شود و دربارة چگونگی پیگیری آن، تصمیم گیری می شود. سیر ماجرا، در یادداشت های برژینسکی مشاور امنیتی کارتر، حکایت شده است. در این یادداشت ها، دربارة گزارشی که در جلسة شورای امنیت ملی امریکا (مورّخ 22 مارس، 2/1/1359) به رئیس جمهوری امریکا داده شد و نیز در مورد سابقه و روند تصمیم گیری آن، چنین آمده است:

«گزارش مأموریت نجات گروگان ها، محصول پروسة یک طرح ریزی طولانی بود. ماجرا از ششم نوامبر آغاز شد؛ یعنی یک روز پس از گروگان گیری. ... لزوماً سه راه انتخاب، پیش روی ما قرار داشت: 1- ادامة مذاکرات برای همیشه؛ حتی در صورتی که ایرانیان تمایل و توانایی سازگاری از خود نشان ندهند. در این مورد البته امید هم می رود که در نهایت، آنها به پذیرش شرایط تحقیر کننده تن در دهند. 2- دست زدن به عملیات نظامی علیه ایران، به عنوان یک عمل تنبیهی. در این جا نیز ممکن است ایرانی ها با یک روش وحشیانه و یا احیاناً قتل گروگان ها، به این عملیات پاسخ داده و شاید از شوروی ها خواهان کمک نظامی گردند. 3- انتخاب سناریوی مأموریت نجات گروگان ها؛ که هر چند مسلماً پرخطر است، اما بسیار هم امیدبخش و دلگرم کننده می باشد.

با توجه به پرالتهاب شدن اوضاع سیاسی و بهره برداری ماهرانة رقبای سیاسی ما [حزب جمهوری خواه] از مسئلة ایران برای گیج کردن رئیس جمهوری، فشار عمومی برای انتخاب راه حل دوم افزایش می یافت. در ضمن، به روشنی می دانستیم که این مسئله برای ما بدترین انتخاب می باشد. این راه حل، گروگان ها را آزاد نمی کرد و موقعیت استراتژیک را در این منطقة حیاتی به نفع اتحاد شوروی تمام می نمود. بدین ترتیب، در حالی که همه با اصرار زیاد خواستار انتخاب راه حل دوم بودند، ما می بایستی میان مذاکرات بی حد و حصر، و یک راه حل عملی تر دیگر یعنی مأموریت نجات، یکی را انتخاب کنیم. ... به مرور زمان، همگی ما مطمئن شدیم که طرح نجات گروگان ها از پیچ و تاب کم تری برخوردار است و احتمال موفقیت آن افزایش می یابد.»(1)

در گزارش برژینسکی، همچنین برخی جزئیات دیگر و نیز روند ماجرا، به نحو زیر توصیف شده است:

«در تاریخ اول دسامبر 1979، یک یادداشت شدیداللّحن از جانب هارولد براون (وزیر دفاع) برای رئیس جمهور فرستادم. در آن یادداشت، وزیر دفاع نیز اظهار داشته بود که احساس می کند زمان بررسی جدی راه حل نظامی فرا رسیده است. در این یادداشت آمده بود: نظر من این است که ما می توانیم برای یک مدت 10 تا 15 روزه، از طریق دیپلماتیک وارد عمل شویم، و این در صورتی است که شیوة مزبور، امیدبخش بوده و هیچ گونه سوء ظن آشکاری در مورد صدمه دیدن گروگان ها در میان نباشد. اگر اقدامات شدید نظامی، توسط متحدان اصلی ما علیه ایران صورت بگیرد، یک هفتة دیگر از وقت ما را خواهد گرفت؛ اما من فکر نمی کنم که بتوانیم حتی دست زدن به ملایم ترین اقدام نظامی را از اکنون به مدت بیش از حدود یک ماه به تعویق اندازیم.»(2)

«... شورای امنیت ملی بار دیگر در چهارم دسامبر تشکیل جلسه داد و من قبل از آن، نظرم را مبنی بر

ص: 107

این که زمان به نفع ما پیش نمی رود، با رئیس جمهور در میان گذاشتم. هراس خودم را از این که مسئله به نحو فزاینده ای تبدیل به رویارویی امریکا با اسلام می شود، بیان کردم. (زیرا تظاهرات مکرر و فزایندة ضد امریکایی در منطقه، به نوبة خود، احساسات ضد اسلامی را در امریکا برانگیخته بود.) همچنین اظهار داشتم که ما در خلیج فارس با وخامت کلی اوضاع روبه رو هستیم. در نتیجه، نه تنها باید به روی چگونگی نجات جان گروگان ها، بلکه باید روی مسائل استراتژیک مهم تر، تمرکز کنیم. من چندین طرح را برای افزایش حضور امنیتی خودمان در منطقه و وارد آوردن فشار بیش تر به روی ایران، توصیه کردم. از جمله این طرح ها یکی احتمال کمک و حمایت از تلاش هایی بود که به منظور سرنگونی آیت الله خمینی صورت می پذیرفت. در حقیقت، احساس می کردم که ما نباید تنها به روی مسئلة جان گروگان ها خود را متمرکز کنیم، بلکه باید چگونگی حفظ منافع حیاتی خودمان را نیز مد نظر قرار دهیم. با نهایت اندوه، از این مسئله آگاهی داشتم که شاید لحظه ای فرا برسد که ما ناچار باشیم بین دو مسئله یکی را انتخاب نماییم.(1)

«در گزارش هفتگی خود به رئیس جمهور، در 21 دسامبر، همین موضوعات را مورد تأکید قرار دادم و اشاره کردم که ما به مرحلة انتخاب راه های واقعاً دشوار نزدیک می شویم. ... اما در چهارمین هفتة ماه دسامبر (مقارن با تهاجم شوروی به افغانستان) شرایط استراتژیک اقدامات و تلاش های ما به نحو عمیقی تغییر یافت. مفهوم تهاجم شوروی به افغانستان این بود: از حالا به بعد، هرگونه اقدامی از سوی ما علیه ایران می بایستی سنجیده صورت بگیرد. میزان سنجش این اقدام، به منظوردادن نتایج احتمالی برای محدود کردن جاه طلبی های شوروی در منطقه، می بایست وسیع تر از قبل باشد. اگر بخواهیم روشن تر سخن بگوییم، باید متذکر شویم که تهاجم به افغانستان، بسیج مقاومت اسلامی علیه شوروی ها را پر اهمیت تر کرده [بود.] مفهوم این مسئله این بود که باید از هر گونه اقدامی که می تواند مخالفت اسلامی با توسعه طلبی شوروی را از هم بپاشد، اجتناب ورزید. بدین خاطر، اجتناب از بروز رویارویی نظامی ایران و امریکا، اهمیت بیش تری از گذشته پیدا کرد. به عبارت دیگر تا زمان تهاجم شوروی به افغانستان، تمایل به بررسی جدی اقدام نظامی، بیش تر و بیش تر می شد. تجاوز شوروی به افغانستان این تمایل را از بین برد و استراتژی ما، بیش تر این شد که با خودداری از اقدام نظامی، جان گروگان ها را نجات داده و منافع ملی خود را افزایش دهیم. در نتیجه، طی سه ماه بعدی، در حالی که درگیر مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم فعال تری بودیم، در تلاش هامان بر تشدید تدریجی مجازات ها تأکید می کردیم.»(2)

در اوایل سال 1359، ایدة عملیات نظامی، البته در حد طرح نجات گروگان ها، دوباره قوّت می گیرد. این موضوع هم زمان با پافشاری ایران در تحویل شاه از دولت پاناما، و مأیوس شدن امریکا از انتقال گروگان ها به دولت بنی صدر، و شکست یک هیئت تحقیق اعزامی به تهران است. در واقع امریکا وقتی می بیند ایران بر تحقق شرایطش اصرار می ورزد، مجدّداً به سمت راه حل نظامی گرایش می یابد. به نوشتة برژینسکی «تصمیم تلاش برای نجات گروگان ها از طریق زور، در ظرف سه هفته ای تبلور پیدا کرد، که تقریباً از 21 مارس [1/1/1359] شروع شد و به تصمیم گیری نهایی در 11 آوریل [22/1/59] ختم گردید.»(3)

ضمیمه گزارش 17: تفسیر رادیو مسکو دربارة شکایت امریکا از ایران در دادگاه لاهه

متن گفتار امروز بخش فارسی رادیو مسکو دربارة شکایت امریکا از ایران در دادگاه لاهه - که روز گذشته جلسه های مربوط به آن پایان یافت - حاوی جهت گیری های شوروی است. این رادیو ضمن این جهت گیری ها، مایل است افکار عمومی در ایران به آن آگاه باشند و در واقع از حمایت شوروی از ایران اطلاع یابند؛ از این رو متن آن در این ضمیمه ذکر می شود:

«مفسر ما به مناسبت مطرح شدن شکایت افتراآمیز امریکا از ایران در دادگاه بین المللی لاهه می نویسد: نمایندة امریکا در دادگاه بین المللی لاهه، ظرف چند روز هوا را با نطق های آتشین ضد ایرانی به لرزه در می آورد. هدف این نطق ها این نیست که به حل و فصل مسالمت آمیز اختلاف امریکا و ایران کمک کند؛ بلکه برعکس، هدف، دامن زدن هرچه بیش تر به هیستری ضد ایرانی در امریکا و انحراف

ص: 108

توجه محافل اجتماعی جهان از تدارکات امریکا به منظور مداخلة مسلحانه در ایران است. نمایندة امریکا داد سخن می داد که: بلی، رفتار ایران مبانی صلح جهانی را متزلزل می کند؛ موازین و ضوابط حقوقی بین المللی را مختل می سازد؛ و به معنای سرپیچی از حکم دادگاه لاهه، صادره در دسامبر پارسال است.

شنوندگان عزیز! ممکن نیست که انسان از دورویی و تزویر و ریای نمایندة واشنگتن دچار تعجب نشود. کیست که با رفتار خود مبانی صلح جهانی را متزلزل می کند، امریکا یا ایران؟ مگر این امریکا نیست که نیرومندترین گروه بندی ناوگان جنگی پس از جنگ دوم جهانی را در سواحل ایران متمرکز نموده است، و مگر این رهبران امریکا نیستند که هر هفته از تشبّث به زور و نیروی نظامی، برای حل اختلاف امریکا با ایران دم می زنند؟ چگونه می توان این تهدیدات را که خطاب به ایران ایراد می شود، با موازین و ضوابط حقوق بین المللی که نماینده امریکا برای آن سینه چاک می کند، توجیه کرد؟

مگر این اقدامات و تهدیدات [امریکا]، لغو همان حکم دادگاه لاهه صادرة دسامبر پارسال نیست که طرف امریکایی آن را یادآوری می کند؟ زیرا در همان حکم دادگاه لاهه چنین ثبت شده است که طرفین باید از توسل به اقداماتی که ممکن است موجب وخامت مناسبات میان ایران و امریکا شود، خودداری کنند. و بالاخره یک پرسش دیگر: دولت امریکا از کدام حقوق بین المللی پیروی می کرد که تصمیم گرفت سپرده های ایران در بانک های امریکا را مسدود کند؟ نمایندة شوروی در لاهه، هنگام بررسی شکایت افترا آمیز امریکا در دادگاه لاهه، این پرسش ها را از نمایندة امریکا کرد؛ ولی تاکنون پاسخی نشنیده است. آخر، نمایندة امریکا چه پاسخی می تواند بدهد؟ بر همگان واضح است که مواضع واشنگتن در اختلافات امریکا با ایران، با تمایلات به حل و فصل اختلافات بر پایة عدالت و انصاف هیچ وجه مشترکی ندارند.

واشنگتن مسئلة دیپلمات ها شان را که در تهران بازداشت شده اند، پیش می کشد. بدین وسیله می کوشد که از بررسی مسائل مبرمی که در نتیجة مداخلات بیش از 25 سالة امریکا در امور داخلی ایران و شرکت و مباشرت امریکا در جنایات شاه سابق بر ضد ملت ایران، پدیدار شده، سرپیچی کند. مهم تر از همه، واشنگتن با جار و جنجالی که دربارة گروگان ها برپا کرده است می خواهد از فرصت استفاده کند تا گسترش عظیم قدرت نظامی خود در منطقة خلیج فارس و اقیانوس هند را توجیه کند و در زمینة فعالیت های خرابکارانة خود برضد انقلاب ایران، پرده پوشی کند. البته ممکن نیست که تمام این ها، موضوع برافروختن آتش خشم عادلانة محافل وطن پرست ایرانی نشود.»(1)

ضمیمه گزارش 22: بخش هایی از مصاحبه بنی صدر با هفتة نامه النهار العربی و الدولی

مصاحبة بنی صدر با "النهارالعربی و الدّولی" (بین المللی) چاپ پاریس، به خصوص در بخش های مربوط به کشورهای عربی و "سه جزیره"، انعکاس وسیعی داشت. به علاوه، این مصاحبه به دلیل پرداختن بنی صدر به جنبه های مختلف در آن، به نوعی معرفی یک دولتمرد است؛ دولتمردی در موقعیت دوران گذار و عبور از وضعیت انقلابی به یک نظام سیاسی؛ دولتمردی که هرچند بعدها وضعیت کاملاً متفاوتی یافت - که علائمی از رفتار و مواضع آیندة او، در نظریات امروزش قابل مشاهده است - امّا در هر حال، در جایگاه و نقش رئیس جمهوری نظام جدید، به اعلام مواضع پرداخته است که در تبیین این مقطع، می تواند مفید باشد. از این رو در این ضمیمه، بخش هایی از این مصاحبة طولانی ذکر می شود؛ مصاحبه ای که بازتاب هایی درخور توجه داشته و موجب ارائة تحلیل ها و تفسیرهایی دربارة ایران و انقلاب اسلامی شده است.

سؤال: کشوری مانند ایران، در اوضاع و شرایط بین المللی کنونی چگونه می تواند استقلال خود را در میان قدرت های بزرگ حفظ کند؛ به ویژه این که روابط آن با جهان خوب نیست؟

جواب: اگر به نقشة ایران نظر افکنیم، خواهیم دید که این سرزمین از رشته کوه هایی تشکیل شده است؛ پس ما طبیعت و محیط آماده و آسانی برای انسان نداریم؛ به خلاف اروپا و ایالات متحد ة امریکا که طبیعت بازی دارند که مایة ناراحتی ساکنانشان نمی باشد. زراعت در کشور ما سخت است و مدام

ص: 109

زمین لرزه هایی در آن واقع می شود؛ به اضافة موانع زیاد دیگر، و به طوری که ملاحظه می کنید ما در میان رژیم های سلطه گر احاطه شده ایم. روس ها وارد افغانستان شده اند و در شمال نیز حضور دارند و از سمت دیگر، کشورهای غربی و ایالات متحدة امریکا حضور دارند. زندگی در چنین شرایطی دشوار است؛ ولی کسانی که در جهان تحت سلطه قرار دارند نیز، در شرایط سختی به سر می برند و از این جا، نیاز آنان به یک فرهنگ بدون واسطه نمایان می گردد که سلطه گری را از بین برده و خود، جایگزین آن شود. من با این انقلاب زندگی کرده و می کنم و هر روز با همان مشکلات مواجه هستیم. نظراتی وجود دارد که می خواهد نظام سلطه گر دیگری جایگزین رژیم شاه شود؛ یعنی رژیمی که دوباره ملت را سرکوب کرده و بر آن تسلط یافته [و] وادار به تسلیم کند. من به عنوان رئیس جمهوری، نظری خلاف این نظر داشته و عمل می کنم؛ چون برای من ریاست جمهوری چیز مهمی نیست؛ بلکه تلاش در راه ساخت تمدن جدید با الهام از ارزش هایی که اسلام آورده، شرط اصلی است. من تنها رئیس جمهوری در تمام جهان هستم که با مردم می خورم و می آشامم و می خوابم و صحبت می کنم؛ یعنی به خلاف آنچه که در کتاب ها نوشته شده است، مبنی بر این که یک رئیس جمهور باید فاصله ای را میان خود و ملت حفظ کرده و خیلی در میان آنها ظاهر نشود و زیاد صحبت نکند و ... الی آخر، و کوتاه سخن این که رئیس جمهور باید تصویر نیرومندی از خود نشان داده و بتواند به خوبی در جشن ها نمایش بدهد، چون ملت این طور دوست دارد. اما من عکس اینها را نشان داده ام؛ چون رئیس جمهوری که نزدیک ملت ها شد، بیش تر فعال و با نشاط می شود و هرگاه با مقاومتی از سوی یکی از مراکز قدرت مواجه شد، می تواند ملت را فرا خواند تا خود، این مرکز قدرت را از بین ببرد و به همین خاطر دیگر نیازی به نیروهای امنیتی و پلیس مخفی و... الی آخر ندارد. اگر انقلاب ما پیروز شود، دنیا خواهد دید که ما مانند تجربة حضرت پیامبر توانسته ایم از صحرا جامعه نوینی بسازیم که الگوی قابل پیروی در تمامی جهان بوده باشد، و بر اساس این تجربه می توانیم روابط دوستانة راستینی را با دیگر ملت ها برقرار کنیم.

س: نظر شما نسبت به ایدة اروپای مستقل چیست؟

ج: من همیشه این ایده را تأیید کرده ام، و اگر ما با موانع داخلی مواجه نبودیم و کشورهای اروپای غربی نیز با موانع داخلی خود مواجه نبودند، می توانستیم به اتفاق هم، سیاست استقلال کامل را به مورد اجرا بگذاریم؛ ولی همان طورکه رژیم شاه نمی توانست از سلطة ایالات متحدة امریکا آزاد شود، اروپای امروز نیز نمی تواند آزاد باشد. اگر اروپا عملاً بخواهد مستقل باشد، باید مانند ما عمل کند؛ یعنی لازم است که اروپا خود را از گروه هایی که بر آن تسلط داشته و وابسته به امریکا هستند، آزاد سازد. من علائم تمایل اروپا به استقلال را می بینم؛ ولی اگر قرار باشد امریکا برود، نباید شوروی به جایش بیاید. انقلاب ما امریکا را از ایران بیرون راند و انقلاب دیگری را در افغانستان وجود آورد که روس ها را ناگزیر از دخالت مستقیم در آن نمود. وضع افغانستان پیش از اوج گیری انقلاب ما آرام بود و رژیم آن، دوست نزدیک مسکو [بود] و با مشکلات جدی مواجه نبود. همچنین، مشکلاتی را برای اتحاد جماهیر شوروی در داخل خاک خود، یعنی در میان مسلمانانی که پیرو دین و فرهنگ ما هستند به وجود آوردیم. پس اروپا می تواند آزاد شود بدون آن که در دام شوروی بیفتد. و نباید ملل اروپایی ترسی به خود راه بدهند؛ بلکه باید حرکت کنند و برای خود، رهبری های مستقل از وابستگی به دو ابرقدرت، برگزینند. و از این طریق، اروپا دیگر قدرت سلطه گری نخواهد بود؛ بلکه مبدل به قدرت اقتصادی و صنعتی و فرهنگی خواهد شد که می تواند با همکاری کشورهای دیگر مانند کشور ما، افق های جدیدی را در برابر جهان بگشاید که رهنمود نظامی دیگر که جدا از نظام کنونی جهان خواهد بود، می باشد.

س: دخالت شوروی در افغانستان را چگونه می بینید؟

ج: ما نمی توانستیم در برابر این تجاوز، دست روی دست بگذاریم؛ چون به طوری که در نقشة منطقه ملاحظه می کنید، اگر ارتش سرخ در مرز پاکستان مستقر شود، هدف بعدی ایران خواهد بود. از سوی دیگر، ما نمی توانیم در استقلال زندگی کنیم، در حالی که در نزدیکی ما ملت دیگری قرار دارد که در

ص: 110

برابر تجاوز یک ابرقدرت خرد می شود. درست است که امریکاییان ما را تهدید می کنند، اما بالاخره گرگ ما روس ها می باشند؛ چون در این جا هستند. اگر روس ها بخواهند برای ما ناراحتی های داخلی به وجود بیاورند و مانع از اتخاذ یک سیاست فعال از جانب ما در مورد افغانستان شوند، این کار برای ما غیرمنتظره نخواهد بود؛ ولی باید روس ها بدانند که فعالیت ما در اسلحه ای که می توانیم بدهیم نبوده، بلکه در نفس خود فعالیت است؛ یعنی ما می توانیم فضای روانی پایداری را به وجود بیاوریم که ارتش شوروی قادر به شکست آن نخواهد بود.

س: در مورد حضور نظامی امریکا در خلیج و دریای عمان چه می گویید؟

ج: اگر به تاریخ معاصر ایران و افغانستان نگاه کنیم، خواهیم دید که دو ابرقدرت همیشه دربارة سرنوشت این دو کشور با هم توافق داشته اند. گویی میان آنها توافق ضمنی وجود دارد تا نگذارند ملّتین ایران و افغانستان، خود، سرنوشت خویش را تعیین کنند ... از این رو وقتی که اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان دخالت می کند، ایالات متحدة امریکا نیز به نوبة خود در خلیج دخالت می کند، و یکی از هدف های مهم ما این است که مانع از این توافق جهانی دربارة سرنوشت منطقة خودمان شویم.

س: آیا به نظر شما خطر دو ابرقدرت برابر است یا خطر یکی بیش از دیگری است؟

ج: چون ما به ایالات متحدة امریکا مربوط هستیم، لذا خطر آن بیش تر قابل لمس است؛ ولی نمی توانیم بگوییم اتحاد جماهیر شوروی خطری برای ما ندارد؛ زیرا در مرزهای ما قرار دارد.

س: ایران به حرکت مقاومت اسلامی افغانستان چگونه کمک می رساند؟

ج: نخست، وجود انقلاب ما در حد خود برای ملت افغانستان پشتوانة بزرگی به شمار می رود. این ملت می بیند که ما علی رغم همة سختی ها، پیروز شدیم و این خود، امید افغان ها را به پیروزی تقویت می کند. علاوه بر این، بسیاری از پناهندگان افغانی به ایران و پاکستان می آیند و ما در حد امکان به آنان کمک مادی می کنیم.

س: آیا به مقاومت افغانستان کمک تسلیحاتی و نظامی هم می کنید؟

ج: آنان از ما اسلحه نخواسته اند و ترجیح می دهند کمک های پزشکی و مادی و نظیر آنها دریافت دارند و هر وقت اسلحه بخواهند فوراً به درخواست آنان پاسخ خواهیم گفت.

س: اگر مجلس شورای ملی ایران سیاستی در جهت مخالف سیاست شما برگزید، شما چه خواهید کرد؟

ج: برای مقابله با وضع [کنونی] در ایران و حل مشکلات اقتصادی، یا بهتر بگویم فلج اقتصادی، و دشواری های سیاسی که در سر راه زندگی عادی ما قرار دارد، طرح هایی کلی پیش بینی شده است که ترکیب سیاسی مجلس منتخب آینده، نمی تواند تغییری در آنها بدهد، ما باید اقتصادمان را به حرکت در آوریم و بر بیکاری فائق آییم، و برای رسیدن به این منظور، راه های بسیاری وجود ندارد؛ چون بیماری به قدری شدید است که احتیاج به عمل جراحی دارد. در برابر چنین وضع دشواری، مجلس منتخب دو راه دارد: یا این که اوضاع را درک کرده و مأموریت دولت را آسان کند، یا این که اوضاع را احتمالاً به علت کشمکش میان قدرت های داخلی آن، درک نمی کند؛ در این صورت به طور مستقیم به ملت روی می آوریم تا خود، تصمیم بگیرد. ولی معتقدم اگر امور بر وفق مراد جریان یابد، این مجلس موانعی را به وجود نخواهد آورد. دشواری ما در حال حاضر این است که مراکز تصمیم گیری بسیاری را که در این جا و آن جا وجود دارند، از بین ببریم؛ چون تنها با از بین بردن این مراکز تصمیم گیری است که دستگاه دولتی می تواند شروع به کار کند. انتخابات مجلس شورای ملی به محو این مراکز تصمیم گیری کمک کرده و راه را برای تمرکز وظایف و مسئولیت ها و رشته های کار باز می کند.

س: درباره مسئلة گروگان ها چه؟ و اگر مجلس شورای ملی موانعی را در برابر حل این مسئله به وجود آورد، چه خواهد شد؟

ج: معتقدم که مسئلة گروگان ها یک نقطة اساسی و یا حتی یک نقطة نیرومندی برای ما به شمار نمی رود؛ بلکه نقطة ضعفی در نقاط استراتژی سیاست ما است. چرا نقطه ضعف است؟ ما همین الآن دربارة

ص: 111

امکان اتخاذ یک سیاست مستقل با همکاری اروپا صحبت کردیم، مبنی بر این که ما می توانیم نیرومند باشیم و می توانیم سیمای جهان را تغییر بدهیم؛ اما مسئلة گروگان ها فضای روانی به سود دو ابرقدرت و به ضرر ایده رهایی از سلطة آنان به وجود آورده است؛ به طور مثال برای یک فرد اروپایی که تحت تأثیر رسانه های گروهی است، مسئلة گروگان های سفارت امریکا کل قضیه را تشکیل می دهد. اگر مجلس آینده این حقیقت را درک نکند و تصمیم به محاکمه آنان بگیرد، من نمی دانم چه کاری را امکان دارد بعداً در مورد آنان بکند؛... آیا آنان را با تأکید بر این که برخی از آنان جاسوس هستند محاکمه خواهد کرد؟ همگی ما می دانیم در تمامی کشورهای دنیا جاسوسانی وجود دارند؛ پس به نظر من این مسئله بیش از حد لازم بزرگ شده؛ چون دارای محتوای مهمی نیست. ما باید قدری شجاعت داشته باشیم و حقیقت را به ملت بگوییم و یقیناً ملت درک می کند؛ چون این ملت بر ضد منافع خود هیچ تصمیمی را نمی گیرد.

س: دانشجویان مسلمانی که در سفارت حضور دارند، چه کسانی هستند؛ شما دربارة آنان گفته بودید که تحت تأثیر حزب توده قرار گرفته اند. برخی دیگر می گویند از طرفداران خمینی هستند؟

ج: من نگفته ام این دانشجویان قبلاً یا در حال حاضر تحت تأثیر حزب توده قرار گرفته اند. چنین چیزی را روزنامة لوموند منتشر کرد. من میان آنچه در داخل سفارت و در خارج آن می گذرد تفاوت قائلم. در خارج سفارت، گروه های سیاسی وجود دارند که از این مسئله بهره برداری می کنند: حزب توده با روش خود، احزاب چپی دیگر با روش های خود، و از میان خود ما نیز هستند کسانی که از این مسئله استفاده می کنند. در میان دانشجویان، برخی عناصر هستند که برای احزاب و گروه های به خصوصی کار می کنند؛ یعنی همة دانشجویان پاک نیستند و در میان آنان عناصر طفیلی وجود دارد که نمی دانم برای چه کسانی کار می کنند. آنان مرا ناراحت کرده اند؛ بلکه شورای انقلاب را ناراحت کرده اند. شورای انقلاب با آمدن کمیسیون تحقیق [بین المللی] و برنامه های آن موافقت کرده بود؛ ولی این شورا ضعیف است و همه از ضعف آن با خبرند؛ زیرا با اندک فشاری تغییر عقیده می دهد، و این تغییر عقیده مشکلاتی را به وجود آورده است.

س: شما برای از بین بردن مراکز متعدد تصمیم گیری، که کثرت آنها بر زندگی سیاسی ایران اثرات منفی گذاشته است، چند بار وعده داده اید؛ آیا برای از بین بردن این مراکز و از جمله سپاه پاسداران و کمیته های انقلابی، برای خود ضرب الاجلی در نظر گرفته اید؟

ج: من از مدتی پیش برنامة خود در این باره را به مورد اجرا گذاشته ام. گام نخست، ایجاد افکار عمومی است که قادر به حرکت، به هنگام ضرورت بوده باشد، و معتقدم که ما این گام را برداشته ایم؛ زیرا ملت در هر لحظه، آمادة حرکت است و در روزهای آینده در این زمینه تصمیمات مهمی گرفته خواهد شد. در حال حاضر به عنوان فرماندة کل نیروهای مسلح، سعی در بازسازی ارتش و پلیس دارم و این بازسازی موجب انحلال بسیاری از مراکز تصمیم گیری که شرایط و اوضاع و احوال، آنها را به وجود آورده است، خواهد شد؛ به ویژه سازمان های نظامی و شبه نظامی. ما تمامی مراکز تصمیم گیری و نیروهای باقی مانده را با دخالت مستقیم یا غیرمستقیم ملت منحل خواهیم کرد.

س: آیا امام خمینی شما را در این حرکت تأیید می کند؟

ج: بله

س: ولی امام ظاهراً چیزی را تقریر نمی کند؛ چون به ندرت سخن می گویند و اگر هم سخن می گویند چیزی را به وضوح نمی گویند.

ج: معتقدم امام در آیندة نزدیک همه چیز را تقریر خواهند کرد.

س: کمیسیون تحقیق بین المللی چه موقع می تواند به ایران باز گردد؟

ج: بدیهی است که هر وقت بخواهد می تواند باز گردد.

س: وقتی که شما وزیر امور خارجه بودید، ایران به خاطر عدم شرکت در جلسات سازمان ملل متحد و عدم رساندن صدای خود به گوش جهانیان، فرصت سیاسی بزرگی را از دست داد، و مبادرت کمیسیون تحقیق به ترک ایران فرصت دیگری بود که از دست رفت. مسئول این امر کیست؟

ص: 112

ج: من تقریباً یقین داشتم که اگر به سازمان ملل متحد می رفتم یا کمیسیون تحقیق مأموریتش را به پایان می رساند، می توانستیم شاه را برگردانیم؛ ولی در هر بار و در لحظة سرنوشت ساز، اتفاقی می افتاد که تمامی تلاش های ما را به هدر می داد. و متأسفانه مسئولان آن، در همه جا هستند؛ چون مرکز تصمیم گیری واحدی وجود ندارد، بلکه مراکز بسیاری هستند. و وقتی که مسئولیت ها به این شکل تداخل پیدا می کند، دیگر دشوار است که بگوییم چه کسی مسئول می باشد.

س: به روابط خود با جهان عرب چگونه می نگرید؟

ج: در حال حاضر روابطی که با دولت های عربی داریم خوب نیست و این مطلب روشنی است؛ زیرا ما این دولت ها را مستقل نمی دانیم و بالاخره نمی خواهیم با آنها همکاری کنیم.

س: آیا به آن معنا نیست که شما اصولاً نمی خواهید روابط خوبی را با دولت های عربی برقرار سازید؟

ج: مشکل این نیست که ما می خواهیم یا نمی خواهیم، مشکل این است که آنان نمی خواهند؛ چون تصور می کنند ما بیمار خطرناکی هستیم که اگر درها را به روی ما باز بگذارند، این مرض به همه سرایت خواهد کرد.

س: اگر دولت های عربی، خود دست به ابتکار در برابر شما بزنند، آیا شما برای همکاری آنها آماده خواهید شد؟

ج: نمی توانم آمادگی برای همکاری با آنها را مورد تأیید قرار بدهم.

س: به طوری که اعلام کرده اید، یکی از انتقادات اساسی شما بر رژیم های عربی این است که این رژیم ها منتخب ملت های خود نبوده، بلکه متشکل از خاندان ها و گروه های حاکمی هستند که بدون نظر خواهی مردم به قدرت رسیده اند. آیا از نظر اصول امکان دارد با چنین رژیم هایی همکاری کنید؟

ج: من نمی توانم آن را مورد تأکید قرار دهم؛ زیرا ما یک اصل اساسی داریم و آن حق تعیین سرنوشت است که برای ما یک اصل استراتژیکی به شمار می رود. ما می توانیم به ملت ها کمک کنیم؛ البته نه کمک نظامی و مالی، بلکه به این طریق که به آنها نظامی را که می سازیم نشان دهیم تا با پیروی از آن بتوانند آزاد شوند و از دخالت دیگران در امور خود جلوگیری کنند.

س: اگر یک جنبش خلقی اسلامی در یک کشور عربی از شما کمک خواست، آیا تصمیم شما در این مورد، با توجه به شرایط جهانی و با توجه به روابط خود با آن کشور عربی مربوطه اتخاذ خواهد شد، یا این که شما نسبت به این مسئله دیدگاه اصولی دارید؟

ج: نه، نه، ما دیدگاه اصولی داریم و به طور قطع به چنین جنبشی کمک خواهیم نمود.

س: معروف است که شما اقدامات و کارهای شاه را رد می کنید. شاه سه جزیره خلیج یعنی تنب کوچک و تنب بزرگ و ابوموسی را اشغال کرده است؛ چرا این جزایر را تخلیه نمی کنید؟

ج: تخلیه؟ که چه کسی وارد آنها شود؟ این جزایر متعلق به چه کسی بود؟ متعلق به کسی نبود، من دیدگاه خودمان را برای شما از روی نقشه شرح می دهم. در جنوب، ابوظبی، قطر، عمان، دبی، کویت، عربستان سعودی قرار دارد؛ از نظر ما این کشورها وابسته به ایالات متحدة امریکا بوده و مستقل نمی باشند. در آن طرف خلیج، تنگة هرمز قرار دارد که از آن نفتکش ها می گذرند. آنان از انقلاب ما بیمناکند و اگر ما به آنان اجازه بدهیم این جزایر را به دست آورند، مآلاً بر این تنگه تسلط خواهند یافت؛ یعنی ایالات متحدة امریکا دست روی این تنگه خواهد انداخت. آیا امکان دارد ما این هدیه را به ایالات متحدة امریکا بدهیم؟ اگر همة کشورهای پیرامون خلیج، مستقل بودند، در آن صورت این مسئله مطرح نمی شد؛ زیرا میان همسایگان یک چنین مشکلاتی دربارة جزایر کوچک و کم مساحت مطرح نمی شود و در آن صورت ما این جزایر را به آنان پس می دادیم.

س: پس در نظر ندارید این جزایر را پس بدهید؟

ج: خیر، ابداً، بلکه برعکس می خواهیم خلیج فارس را از حضور امریکا و هرچه به ایالات متحدة امریکا وابسته است، پاکسازی کنیم.

ص: 113

س: پس، پیش از حصول جنبش اسلامی در جهان عرب، روابط تهران با پایتخت های عربی بهبود نخواهد یافت؟

ج: حتی اگر رژیم های غیراسلامی ولی خلقی و دمکراتیک برقرار شود و این نیز غیرممکن است؛ زیرا امکان ندارد در یک کشور اسلامی، رژیمی خلقی برقرار شود که اسلامی نباشد؛ زیرا اسلام، خود، ایدئولوژی و راهی برای آزادی انسان سرکوب شده است. امکان ندارد یک جنبش خلقی غیراسلامی در جهان عرب و یا در یکی از کشورهای اسلامی جهان وجود داشته باشد. من نمی توانم چنین جنبشی را درک و یا تصور کنم.

س: گویا مسئلة ناپدید شدن امام موسی صدر، مانع بهبود روابط ایران و لیبی می شود. آیا نشانه هایی در دست دارید که حاکی از زنده ماندن امام صدر باشد؟

ج: نه، نشانه های عینی که بر زنده بودن امام صدر تأکید داشته باشد، در دست نداریم. ... علی رغم این که یک سال و نیم از ربودن امام می گذرد، ما تلاش بسیاری کردیم تا اثری از او به دست آوریم؛ ولی چیزی نیافتیم.

س: دید شما نسبت به شیعیان لبنان چیست؟

ج: شیعیان لبنان از محروم ترین محرومانند. شیعیان لبنان باید در ایجاد یک توازن منفی تلاش کنند؛ یعنی تلاش در راه این که جز به نیروی خود، بر دیگران تکیه نکنند؛ چون ضعف این طایفه، مایة قدرت دیگران خواهد شد. بر شیعیان لبنان که بیش از همه از جنگ با اسرائیل رنج و محنت کشیده اند، لازم است که در جست و جوی ذات خود و نیروی ابتکار عمل خود بوده و این نیرو را به کار گیرند، و در غیر این صورت، همچنان بیش از همه در محرومیت بوده و قربانی همیشگی خواهند بود؛ زیرا در سیاست، آن که ضعیف تر است بها را می پردازد. از آغاز، نظر من این بود که شیعیان باید مسلح شوند و وقتی که در اواخر دهة شصت با امام موسی صدر در پاریس ملاقات کردم، این نظر خود را به اطلاع ایشان رساندم.

س: آیا معتقد هستید جست و جوی شیعیان دربارة هویتشان، با وحدت لبنان و حضور فرقه های دیگر در آن سرزمین منافات دارد؟

ج: باید نخست نیازهای لبنان را مشخص کنیم. لبنان در برابر هر بیگانه ای، از اسرائیل گرفته تا سوریه و هر کشور دیگری، باید آزاد و نیرومند باشد. شیعیان آن جا می توانند نقش پیشقراول را در این زمینه بازی کنند و باید چنین نقشی را ایفا نمایند. محرومیت شیعیان از این جا ناشی می شود که هنوز این نقش را بازی نکرده اند و اگر هم در آینده آن را بازی نکنند، حضور آنان در آن جا قابل توجیه نخواهد بود؛ زیرا شیعه یعنی پیشقراول. این نقش با وحدت لبنان و وجود فرقه های دیگر در سرزمین آن، منافات ندارد؛ بلکه برعکس... ما شیعیان ایران نقش پیشقراول را بازی کردیم که فرقه های دیگر نیز با آن توافق داشتند، و باید شیعیان همین نقش را در لبنان داشته باشند؛ یعنی هویت استقلال طلبی و عدم وابستگی را ارائه دهند و این نقش مورد موافقت کلیة فرقه های لبنان قرار خواهد گرفت یا حداقل مورد موافقت محرومان دیگر فرقه ها خواهد بود.

س: آیا برنامه ای برای دیدار از کشورهای عربی دارید؟

ج: حالا، نه.

س: اگر همین امروز بخواهید به جهان عرب سفر کنید، برای دیدارتان چه کشوری را بر دیگر کشورها ترجیح می دهید؟

ج: [پس از سکوت] کشوری که اکنون تا حدودی به ما نزدیک است، الجزایر می باشد، و اگر مسئلة امام موسی صدر نبود، لیبی؛ هر چند در همه چیز با آن توافق نداریم و نیز جنبش های خلقی در داخل جهان عرب وجود دارند که آرزو می کنم فرصت دیدار آنها برایم فراهم شود.

س: آیا اگر با شاذلی بن جدید رئیس جمهور الجزایر ملاقات کنید، در نظر دارید مسئلة 15 سال بدون

ص: 114

محاکمه در زندان بودن "بن بلا" را با او درمیان بگذارید یا این که این مسئله از نظر شما یک امر داخلی الجزایر به شمار می رود؟

ج: مسئله بن بلا یک امر داخلی الجزایر به شمار می رود؛ ولی مردانی که نقش بزرگی در انقلابات بازی کرده اند، مسئلة جهانی می شوند. من بن بلا را خیلی دوست داشتم و وقتی هنوز دانشجو بودم، برای من سمبلی به شمار می رفت و عکس او را در اطاقم آویزان کرده بودم. روزی که شنیدم او را زندانی کرده اند، احساس کردم آسمان انقلاب الجزایر تیره و تار شده است. با گذشت زمان، غیبت او برای من عادی شده است؛ ولی هنوز برای او احترام قائلم. اگر روزی با پرزیدنت شاذلی ملاقات کردم، به او خواهم گفت که انقلاب نباید یکی از بنیان گذاران خود را زندانی کند. اگر فرصتی پیش آمد، نظرم را به پرزیدنت شاذلی خواهم گفت؛ چرا که نه؟ من که در رؤیای جهانی هستم که در آن، زندانی نباشد.

س: آیا سخن دیگری خطاب به ملت عرب دارید؟

ج: می خواهم به ملل عرب بگویم اگر پان عربیسم نخستین هدف بود، پیامبر اکرم(ص)، اسلام را نمی آورد. ملل عرب در گذشته متحد نشده اند و هیچ گاه نیز بر اساس ملیت و قومیت وارداتی غرب، متحد نخواهند شد؛ ملیت و قومیتی که رژیم های نظامی برای ادامة وجود خود، آن را بهانه قرار می دهند. هویت ملل عرب یک هویت فرهنگی است و لذا باید وحدت خود را در این فرهنگ جست وجو کنند. تکیه گاه این فرهنگ اسلام است و ملل عرب، با اسلام، می توانند نه تنها وحدت خود را برقرار کرده و اسرائیل را از بین ببرند، بلکه قادرند با دیگر ملل اسلامی متحد شوند و این آغاز راهی به سوی رستاخیز انسانیت جدید است.(1)

ص: 115

جلسة طولانی شورای امنیت ملی امریکا - قبل از این که عزیمت شاه از پاناما عملی شود - طراحی، و راجع به آن تصمیم گیری شده است. در واقع رفتن شاه از پاناما، بعد از حضور چند روزة هامیلتون جردن مشاور و فرستادة ویژه کارتر در پاناما، خود بخشی از این مجموعة تصمیم گیری شورای امنیت ملی امریکا می باشد.(1)

24

در کنار اقدمات آشکار و پنهان مقام های دولت کارتر برای حل مسئلة گروگان ها، برخی نارضایتی ها و بی تابی ها در زمینة تداوم گروگان گیری ابراز می شود. این بی تابی ها را بیش تر، رقبای سیاسی کارتر ابراز می کنند. در این میان سناتور رابرت برد رهبر اکثریت در سنای امریکا اظهار داشت که با ادامة قضیة گروگان گیری، صبر و حوصلة امریکایی ها کم تر شده است؛ ولی تأیید کرد که اقدامات سخت تر، نتیجه ای ندارد و تنها افراطیون و احساسات ضد امریکایی را در ایران تقویت خواهد کرد(2)

همچنین جرج بوش، یکی از کاندیداهای جمهوری خواه - که در ایالات کنتیکت در مجاورت نیویورک سرگرم فعالیت انتخاباتی است - از سیاست کارتر در مورد ایران انتقاد کرد و خواستار اقدامات جدی تری برای حل مسئلة گروگان ها شد. بوش پیشنهاد کرد که روابط دیپلماتیک با ایران قطع شود و تحریم اقتصادی در مورد ایران برقرار گردد(3)

از سوی دیگر به گزارش یونایتدپرس، دیوید پاسیج سخنگوی وزارت خارجة امریکا گفت که به رغم بن بست مسئلة گروگان ها، امریکا قصد ندارد روابط خود را با ایران قطع کند. یونایتدپرس می افزاید: «پس از انتشار گزارش هایی دایر بر این که چند دولت اروپایی، تهدید به قطع روابط دیپلماتیک با ایران را به عنوان یک راه احتمالی برای فشار به منظور آزادی گروگان ها دیده اند، پاسیج اظهار داشت: واشنگتن یک چنین اقدامی را رد کرده است؛ زیرا ما در وضع موجود همچنان هدف هایی را دنبال می کنیم.»(4)

در همین حال، رادیو مسکو خبر داد: «والتر ماندیل معاون ریاست جمهوری امریکا، ضمن بیانات خود که از تلویزیون سی.بی.اس. پخش گردید، گفته است ایالات متحدة امریکا اقدامات مختلف احتمالی علیه ایران را بررسی می کند.» این

ص: 117

رادیو افزود: «بازرگانی دو کشور عملاً قطع گردیده و سپرده های نقدی ایران در بانک های امریکا بلوکه شده است. اقدام های دیگری هم به عمل می آید تا ایرانی ها مجبور به عقب نشینی شوند. به گفتة روزنامه واشنگتن پست، پس از بازداشت گروگان های امریکایی، بمباران شهرها و محاصرة ایران و مین گذاری خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت.»(1)

25

امروز خبرگزاری یونایتدپرس، بخشی از اظهارات یکی از مسئولان ایرانی را دربارة سرنوشت گروگان های امریکایی در تهران، به نحو ذیل گزارش کرد: «صادق طباطبایی در مصاحبه ای با خبرنگار نشریه "نیوزو هرزایتونگ" گفت: دربارة گروگان ها پارلمان ایران تصمیم خواهد گرفت. تا حدود سه هفتة دیگر، مجلس آغاز به کار خواهد کرد و من اطمینان دارم که این نخستین وظیفة آن خواهد بود. همکار ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهور، گفت: بنابراین پیش بینی می شود تصمیم مذکور، چهار الی پنج هفتة دیگر اتخاذ گردد. طباطبایی گفت او نمی تواند پیش بینی نماید که آیا پارلمان - که انتظار می رود حزب جمهوری اسلامی به رهبری روحانیان، در آن تفوق داشته باشد - گروگان ها را آزاد یا محاکمه و یا وادار به امضای یک اعترافنامه خواهد نمود؛(2) که بستگی به اوضاع محلی و سیاست دولت امریکا دارد. وی گفت: مقامات ایرانی چاره ای جز قبول گروگان گیری چهارم نوامبر گذشته نداشتند؛ ولی گفت ما نمی توانستیم بدون به مخاطره انداختن جان گروگان ها به زور متوسل شویم.

طباطبایی گفت: او می داند که سیاست ایران به دنبال سرنگون کردن شاه، غربی ها را اغلب گیج کرده است. او گفت که با این حال، این سردرگمی از این واقعیت ناشی گردید که رژیم جدید وادار شده بود که از همان ابتدا، با برداشت های اشتباه آمیز غرب دربارة ایران مبارزه کند. وی اظهار داشت: من اعتراف می کنم که طی سال گذشته به سختی می شد یک سیاست روشن از طرف ایران را مشاهده کرد؛ کشوری که از آن فقط صدای شاه شنیده می شد. او اتهامات دولت ایران را مبنی بر این که سفارت امریکا یک مرکز جاسوسی بوده است، مورد تأکید قرار داد و مدعی شد که کارکنان سفارت، اقدام به جعل گذرنامه کرده و به شورشیان در طرح طغیان علیه دولت کمک نموده اند.»(3)

یادآوری می شود که خبرگزاری رویتر نیز در 21 مارس (1/1/59) گزارش داده بود: «صادق

ص: 118

طباطبایی یکی از مقامات رسمی ایران، طی مصاحبه ای با نشریة آلمانی "نیوزاین زی تونگ" اظهار داشت در مورد آزادی گروگان های امریکایی پارلمان ایران تصمیم خواهد گرفت و ظرف دو یا سه هفتة دیگر، پارلمان ایران کار خود را شروع خواهد کرد. طباطبایی اضافه کرد نخستین موضوع مورد بحث در پارلمان ایران، مسئلة گروگان های امریکایی خواهد بود. بنابراین کارکنان سفارت امریکا در تهران ممکن است ظرف چهار یا پنج هفتة دیگر آزاد شوند. طباطبایی اشغال سفارت امریکا در تهران را که توسط دانشجویان صورت گرفت، محکوم کرد و گفت این شیوة پیشبرد مبارزة ضدامپریالیستی نیست. در پاسخ به این سؤال که آیا این اقدام نشان دهندة عدم احترام ایران به حقوق بین المللی نیست، طباطبایی پاسخ داد: خیر! ایران به حقوق بین المللی احترام می گذارد. باید درک کنید که اشغال سفارت امریکا در تهران توسط مقامات مسئول ایرانی صورت نگرفته است. طباطبایی گفت دولت ایران راه دیگری جز تأیید آن نداشت. طباطبایی اضافه کرد چه کار دیگری از دست ما ساخته بود؛ 50 گروگان امریکایی در دست دانشجویان هستند. طباطبایی گفت: حتی اگر این اقدام را محکوم می ساختیم، نمی توانستیم از نیروی زور استفاده کنیم؛ بدون به خطر انداختن جان گروگان ها، نمی شود دست به مداخلة نظامی زد.

از طباطبایی در مورد نظر شخصی وی سؤال شد. وی گفت: اگر کسی در انزوا اظهار نظر کند، طبیعتاً باید این اقدام را محکوم سازد. دکتر طباطبایی گفت: اشغال سفارت امریکا از نقطه نظر سیاسی برای مبارزة ضدامپریالیستی مفید نبوده است. وی گفت: باید از لحاظ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با امپریالیزم مبارزه کرد؛ در غیر این صورت چیزی به دست نخواهیم آورد. طباطبایی در جای دیگری از سخنان خود گفت از نقطه نظر دیگر نیز می توان به مسئله نگاه کرد؛ زیرا سفارت امریکا مرکز جاسوسی بوده است و ایالات متحده برای 35 سال از شاه حمایت کرده است و اکنون از استرداد وی خودداری می کند.»(1)

26

در بازتاب ماجرای گروگان گیری و چگونگی تداوم آن، سیاست تبلیغات رسانه ای بلوک شرق در مخالفت شدید با امریکا و حمایت موضعی از ایران، با جهت گیری های خاص خود، تنظیم شده است. گفتارهای امروز رادیو آلبانی و رادیو مسکو دو نمونة شایان ذکر است.

امروز در رادیو آلبانی، تحت عنوان "تهدیدهای امپریالیسم امریکا خلق های ایران را به زانو در نخواهد آورد" تفسیری پخش شد(2) که در آن امریکا به خاطر شانتاژ نظامی برضد خلق ایران، سرزنش و محکوم شده است. این تفسیر، اهداف امریکا را از این تهدیدات و اقدامات برضد ایران، عبارت می داند از: چپاول دوبارة نفت ایران و کسب پایگاه نو استعماری از دست رفته، مقابله با اوج گیری موج ضد امریکایی در حوزة خلیج و ... . مفسّر رادیو آلبانی اشتباه

ص: 119

امریکا را در ندیدن سرسختی خلق ایران یادآوری می کند و ضمن اشاره به مبارزات وسیع ضد امریکایی ایرانیان، پیروزی را در این مبارزه برای ایران پیش بینی می کند. این تفسیر همچنین، مطابق موضع دولت آلبانی، سازش امپریالیست های امریکایی با سوسیال امپریالیست شوروی و چین را خاطرنشان و انقلاب ایران را به هوشیاری در برابر آن توصیه کرده است.(1)

رادیو مسکو نیز امروز در گزارشی تفسیری، وضعیت نهایی بین امریکا و ایران را بررسی کرد. در این گزارش، دربارة حمایت اتحاد شوروی از ایران در مقابل تهدیدات احتمالی امریکا، تصریح و تأکید شده است. در این گزارش تفسیری آمده است: «هیستری ضدّ ایرانی، در ایالات متحدة امریکا همچنان ادامه دارد. این اواخر، کرمستون معاون رهبر اکثریت دمکرات ها در سنای امریکا، خواست روابط با ایران بی درنگ قطع شود و این کشور، مورد قرنطینة استبدادی و دیپلماتیک در مقیاس جهانی قرار بگیرد.»

رادیو مسکو اضافه کرد: «مجلة امریکایی تایم، ایران را با بمباران و روزنامة والتری جورنال ارگان محافل مالی امریکا، با پیاده کردن تفنگ داران دریایی در خاک ایران می ترسانند. مردم ایران برای مقابله با این عملیات جبّارانة امپریالیسم امریکا، به مبارزة خود به خاطر دفاع از حق و عدالت و برای این که صاحب کشور خویش باشند، ادامه می دهند. اتحاد شوروی و دیگر کشورهای سوسیالیستی و همة نیروهای ترقی خواه عصر کنونی، از مردم ایران جانبداری می کنند و محافل حاکم امریکا نمی توانند این حقیقت را در نظر نگیرند.»(2)-(3)

27

یک گروه موسوم به "جبهة ملی آزادی عمان" که مخالف رژیم سلطان قابوس است، در مورد استفادة امریکا از عمان به صورت یک پایگاه برای دخالت در منطقه، هشدار داد. سخنگوی این جبهه، بنابر خبری که از رادیو مسکو پخش شد، گفت: «ایالات متحدة امریکا عمان را به بزرگ ترین پایگاه و انبار اسلحة خود در منطقة خلیج فارس مبدّل می سازد. در حال حاضر، تا ده هزار امریکایی اعم از افسر و سرباز و واحدهای مهندسی و نظامی، در بخش های مختلف کشور مستقر هستند. توجه عمدة امریکایی ها متوجه جزیرة "مسیره" است که می خواهند آن را پایگاه بزرگی مانند جزیرة "دیه گو گارسیا" در مرکز اقیانوس هند مبدّل سازند. امریکایی ها عمان را پایگاهی می شمارند که نیروهای مداخله گرشان بتوانند از آن جا به هر نقطه ای از خاور نزدیک و میانه اعزام شوند.»(4)

28

عراق علاوه بر جنگ تبلیغاتی و سیاسی و نیز تحرکات مرزی و حرکت های ایذایی پراکنده بر ضد ایران، در تجهیز و سازماندهی ضد انقلابیون ایرانی مخالف نظام نیز فعال است. به گزارش

ص: 120

منابع اطلاعات ژاندارمری، امروز «سید هادی مزاری پور و عادل فیصلی و صدام زویدات پسر شیخ حامد زویدات، از سران [جریان موسوم به خلق عرب که] متواری [هستند]، در پاسگاه "شرطه مرزی سیحان" (مقابل جزیره مینو) حوزة گروهان آبادان، با عده ای از اعراب ایرانی که توسط "ح.س" و "ع.م" و "ع.غ"(1) به عراق هدایت شده بودند، ملاقات [کردند] و ضمن دستورات لازم، به آنان، سلاح و مواد منفجره تحویل و بلافاصله مراجعت نموده اند.»(2)*(3)

در گزارش مزبور اضافه شده است: «ضمناً عادل فیصلی، مسئول نظارت آموزش متواریان ایرانی که در پادگان الزّبیر دوره های چریکی طی می نمایند، می باشد.»(4)

29

در جنگ روانی و تبلیغاتی عراق برضد ایران، موضوع کردستان و غرب کشور یکی از محورهای عمده است. امروز نیز بخش فارسی رادیو بغداد، گفتاری پخش کرد که در آن آمده است:

«از مسائل جدیدی که رژیم خمینی در حال حاضر تصمیم گرفته است، دخالت ارتش در عملیاتی است که جز افشاندن تخم کین و دشمنی بین فرزندان خلق های ایران و نیروهای مسلح، چیز دیگری در بر نخواهد داشت...

وزیر کشور رژیم خمینی خلق های مختلف ایران را مورد حمله قرار داد و با کمال بی شرمی اعلام کرد که نیروهای مسلح ارتش، ضدّ همة مخالفان رژیم، به ویژه به سوی کردها در سنندج، جهت خاموش ساختن لهیب قیامشان آتش خواهد گشود، و ارتش، این اقدامات را نه تنها در این شهر به مورد اجرا می گذارد، بلکه این دستورات را در دیگر مناطقی که رژیم در آنها احساس به فعالیت توده ها علیه دولت بکند، فوراً اجرا خواهد کرد. اتخاذ این گام ها می رساند هر نوع اقدامی را که رژیم دستور دهد و یا هر اقدامی را که اتخاذ کند، اکیداً با زور سرنیزه و خشونت همراه می گردد. حال به جای نیروی حقانیتی که خلق های ایران، سالیان دراز برای نیل به آن مبارزه و پیکار نمودند تا محرومیت های آنها در نتیجه ظلم و ستم رژیم سابق رفع گردد، حال متأسفانه می بینند که گرفتار استبداد و ظلم طاغوتی شده اند که سخت تر و بیدادگرتر از استبداد رژیم گذشته است.»(5)

30

در غرب کشور، هنوز قرار است که هیئت حسن نیت، به طور رسمی و به طریق صلح آمیز امور را به سامان برساند.(6)** از همین رو، امروز سپاه قروه از طریق سپاه همدان پیامی به

ص: 121

مرکز سپاه ارسال کرد که در آن آمده است: «یکی از پاسداران محلی سپاه قروه، در تاریخ 1/1/59 در سنندج دستگیر شده. هرچه زودتر توسط هیئت حسن نیت، نسبت به آزادی وی اقدام شود و نتیجه را گزارش کنید. نام وی سعید ملکی است.»(1)

اما در عمل، درگیری های موجود و اختلاف ها، شدیدتر از آن است که از طریق یاد شده، مهارشدنی باشد. عبارات و عناوینی که دو طرف درگیری، در مورد یکدیگر به کار می برند و نیز نوع گزارش هایی که هر طرف دربارة طرف دیگر می دهد، حاکی از حدّت وضعیت یاد شده است. به طور نمونه: با مقایسة یک بیانیة سازمان "پیشمرگان مسلمان کرد" که نیروهای بومی طرفدار نظام هستند، و یک اعلام موضع از سازمان چریک های فدایی خلق، شاخة سنندج، دیده می شود که دو طرف یکدیگر را با عناوینی چون جاش های بعثی و روسی و جاش های خودفروش یاد کرده اند. بخش هایی از این دو نمونه، در ذیل ارائه می شود.

به گزارش روزنامة انقلاب اسلامی، در اطلاعیة سازمان پیشمرگان مسلمان کرد دربارة حوادث امروز، چنین آمده است: «امروز یک واحد از پیشمرگان کرد مسلمان با کمک برادران پاسدار اقدام به پاکسازی مناطق اطراف جوانرود کرد که در این عملیات، با جاش های بعثی و روسی درگیر می شوند. طی این عملیات، یکی از پاسداران، از ناحیة پا مجروح، و 12 نفر از مزدوران کشته و زخمی شدند.» به نوشتة روزنامه انقلاب اسلامی، سازمان پیشمرگان مسلمان کرد همچنین اعلام کرد: «10 تن از پاسداران مریوانی که در گروگان مزدوران بعث عراق هستند، اکنون در محلی به نام چارداران، زندانی و در شرایط بسیار بد جسمانی به سر می برند. طبق آخرین خبر، دو تن از این پاسداران موفق به فرار شده اند.»(2)

همچنین در این بیانیه، بعد از ذکر مناطق پاکسازی شده آمده است: «پیشروی به طرف مرز عراق ادامه دارد.»(3)

از سوی دیگر، در نشریة "خبر"، ارگان سازمان چریک های فدایی خلق ایران - سنندج، دربارة اقدامات و هویت عناصر سازمان پیشمرگان مسلمان کرد چنین آمده است: «اخیراً جاش های خودفروش، در سطح شهر دست به خرابکاری و ایجاد تشنّج زده اند. این مزدوران که اکنون تحت نام "تشکیلات پیشمرگان مسلمان کرد"، مستقیماً با چمران و دیگر فرماندهان ارتش ضد خلقی و قشریون مرتجع رابطه دارند، فعالیت خود را گسترش داده و در چند روز اخیر، در چند نقطة شهرمان به انفجارهایی دست زده و همراه با آن، خبرنامه های کذایی و دروغین خود را پخش نموده اند. این اعمال توطئه گرانه نشان دهندة نقشة شومی است که مرتجعین و وابستگان به امپریالیسم می خواهند آن را به اجرا درآورند و خیال خام تصرف نظامی کردستان را تحقق بخشند.»

این نشریه افزوده است: «آنها می خواهند چنین وانمود نمایند که شهر سنندج آرام نیست و به بهانه جویی هیئت حاکمه که انتخابات شهر سنندج را متوقف ساختند، به خیال خام

ص: 122

خود جامة عمل بپوشانند. مردم آگاه ما به درستی می دانند علت توقف انتخابات در سنندج و مریوان، ناآرامی منطقه نبوده؛ بلکه ترس هیئت حاکمه از انتخاب کاندیداهای نیروهای مترقی و انقلابی بوده و هست. هیئت حاکمه، برای جلوگیری از ورود کاندیداهای سازمان ما به مجلس شورای ملی و افشای هرچه بیش تر قوانین ارتجاعی و چهرة نیروهای ضد مردمی، در تمام شهرهای ایران به بهانه های مختلف و با دسایس گوناگون (تقلب های فراوان، سمپاشی ها، کارشکنی ها) تلاش مزوّرانه ای به کار بسته اند.»(1)

ماجرای زیر نیز گویای گوشه ای دیگر از همین وضعیت است و نشان می دهد که گروه های درگیر با نظام، در سرکوب طرفداران جمهوری اسلامی و همکاران محلی نیروهای امنیتی و نظامی آن، مُصِر و کوشا هستند. روز گذشته واحدهای ذی ربط در نیروی زمینی ارتش، تلفنگرامی به ستاد مشترک ارسال کردند. در این تلفنگرام که بر اساس گزارش لشکر28 سنندج بود، چنین آمده بود: «یک نفر از مسلمانان متعهد سنندج به نام م.خ(2) و دو فرزندش به پادگان پناهنده شده اند، این سه نفر قرار است فردا با یک فروند هلی کوپتر به کرمانشاه تخلیه گردند. این شخص که از همکاران اطلاعاتی پادگان است، به وسیلة حزب کومه له مورد تهدید به کشتن قرار گرفته است. لشکر28 استدعا دارد که ظرف امشب، به سپاه پاسداران کرمانشاه ابلاغ گردد که نامبردگان را که فردا به کرمانشاه تحویل می گردند، نگهداری نمایند. ضمناً م.خ آمادة همه نوع همکاری با سپاه پاسداران می باشد.»(3)

در ادامه، امروز، مراکز مربوط در ارتش اعلام کردند که «مراتب از [طریق] سپاه پاسداران، به ستاد عملیات سپاه پاسداران اعلام گردید. ضمناً دستور فرمایید چنانچه احتمال خطری برای آنان، در شهر، در مرکز سپاه پاسداران وجود دارد که احیاناً با رفت و آمد در شهر، عوامل حزب کومه له مزاحم آنها شوند، ممکن است لشکر81 از آنها پذیرایی کند.»(4)

31

به گفتة مسئول سپاه پاسداران تکاب، امروز «سرهنگ رضوانی کاندیدای مجلس شورای ملی از این منطقه، که عضو حزب دمکرات کردستان نیز می باشد، وارد تکاب شده و به منزل یکی از مأمورین شهربانی می رود. اتومبیل وی که در شهرداری تکاب پارک شده بود، منفجر شد.»(5)

در یک گزارش دیگر از سپاه تکاب یادآوری شده است که «این انفجار در ساعت 24 و هنگامی که او به همراه تعدادی از یارانش در خانة یک ضدانقلاب به نام تیله کوه مستقر بود، رخ داده است.»(6)

روزنامة انقلاب اسلامی در گزارش این ماجرا نوشت: «سرهنگ رضوانی و حزب دمکرات، ادعا می کنند سپاه اتومبیل وی را منفجر کرده است؛ ولی به گفتة مسئول سپاه، این انفجار به دست خودشان و با همدستی مأمورین شهربانی، به خاطر دسیسه علیه سپاه و بر هم زدن اوضاع تکاب

ص: 123

انجام گرفته است. در حال حاضر حزب کومه له تا چهار کیلومتری تکاب آمده و شهر را در محاصره دارد. مردم تکاب نیز به همراه سپاه پاسداران همگی مسلح شده و آمادة دفاع از شهر هستند.»(1)

32

در مناطق کردنشین، تحرکات غیر عادی و درگیری های پراکنده ای ادامه دارد؛ از جمله بر اساس گزارش سپاه به ستاد مشترک ارتش، امروز «پمپ های بنزین مهاباد به شدت شلوغ است و جهت تهیة کوکتل مولوتف، برای مردم کلاس های آموزشی مواد منفجره برقرار گردیده و احتمالاً قصد حمله به تانک های ارتش و ژاندارمری و مقر سپاه را دارند.»(2)

گزارش دیگری از اطلاعات سپاه ارومیه حاکی است: «در ساعت 21، پاسگاه "آغ بولاغ سیلوانا" توسط ضدانقلاب خلع سلاح شد.»(3) بر اساس گزارشی دیگر، امروز همچنین «در درگیری مسلحانه که از ساعت 8 صبح، بین افراد حزب دمکرات با اکراد طرفدار دولت در ترگور روی داد و تا ساعت 20 ادامه داشت، دو نفر از اکراد کشته و سه نفر زخمی شدند و از تلفات حزب دمکرات خبری نیست. علت درگیری، مسلح شدن ارباب های منطقه به وسیلة دولت است و سعی حزب دمکرات بر این است که با حمله به طرفداران فئودال ها، اوضاع را از نظر سیاسی به نفع خود تمام کند.»(4)

در یک تلفنگرام فوری نیز که ابوشریف فرماندة عملیات سپاه، به ستاد مشترک ارسال کرد، آمده است: «درگیری شدیدی نیز در "خانه شور" نزدیک "ازگله"، بین نیروهای ضدانقلاب و بعثی ها از یک طرف و پیشمرگان کرد مسلمان و سپاه پاسداران از طرف دیگر به وجود آمده که نتیجتاً یکی از پیشمرگان کرد مسلمان، شهید و تعداد دو نفر نیز مجروح گردیده اند. هم اکنون منطقه کاملاً تحت محاصرة دشمن می باشد و تقاضای پشتیبانی زمین را از طریق " گرده نو" دارند.»(5)

ابوشریف (عباس آقازمانی) فرمانده عملیات سپاه به اتفاق فرماندهان ارتش.

ص: 124

در این حال، در بازتاب وضع کنونی غرب کشور، خبرگزاری فرانسه گزارش داد: «گروه های کرد در تماس هایی که در سنندج با ایشان به عمل آمد، امروز اظهار داشتند پاسداران انقلاب و شبه نظامیان کرد طرفدار دولت، محدودیت های اقتصادی را علیه سنندج، مرکز استان کردستان، افزایش می دهند. یک سخنگوی حزب دمکرات کردستان ایران به خبرگزاری فرانسه گفت کمبودهایی در زمینة دارو و مواد غذایی وجود دارد. وضع از این لحاظ روز به روز بدتر می شود. سخنگوی نهضت چپ افراطی فداییان خلق نیز گفت در مورد بعضی از داروها و روغن نباتی کمبود وجود دارد. گزارش هایی از پاوه و نوسود واقع در جنوب غربی سنندج حاکی است که به علت محدودیت های مشابه، اهالی این منطقه مجبورند نفت حرارتی را به قیمت 22 برابر بهای معمولی آن، از عراق خریداری کنند. سخنگوی حزب دمکرات کردستان ایران گفت: پاسداران انقلاب و شبه نظامیان، در شهرهایی که تحت کنترل دارند (شامل کامیاران از جنوب، میاندوآب از شمال غربی و بیجار از شمال شرقی)، جلوی کامیون های حامل آذوقه به مقصد سنندج را می گیرند. وی افزود هنوز نشانه ای که حاکی از برنامة وزارت کشور مبنی بر جایگزین کردن پلیس محلی سنندج با نیروهای ارتش باشد، وجود ندارد.»(1)

33

به جز مناطق کردنشین که وضعیت خاص خود را دارد، در دیگر نقاط کشور نیز گاهی تحرکات و ناآرامی هایی بروز می کند. این تحرکات، اگرچه در مقایسه با مناطق کردنشین، بسیار جزئی است، اما به هر حال وضع عادی را برهم می زند. در ایجاد این گونه ناآرامی های پراکنده، حضور برخی گروه های سیاسی مخالف نظام مشاهده می شود. این گروه ها، در خارج از کردستان به جای تحرک نظامی، از نوع سازمان دهی اعتراض ها و خواست های مردم و جهت دادن به آنها استفاده می کنند؛ از جمله: امروز شهربانی رشت از وزارت کشور خواست برای فائق آمدن بر ناآرامی های این شهر، برای آنها نیروی کمکی اعزام کند. در گزارشی که طی آن درخواست نیرو شد، آمده است: «در حال حاضر نیروهای مخالف، مسلحانه، در مقابل ستاد جهادسازندگی با پاسداران درگیر بوده و به علت راهپیمایی های گروه های مخالف و موافق، منجر به بسته شدن راه های ارتباطی گردیده؛ امکان کمک رسانی به سپاه پاسداران مقدور نیست.»(2)

همچنین در گزارشی که امروز به استاندار خوزستان رسید، مدیر کل انتظامی با استناد به گزارش نیروی زمینی ارتش اعلام کرده است: «چون مقامات مسئول نتوانستند مشکلات اندیمشک را حل نمایند، هر روز حدود 1700 الی 2000 نفر در شهر راهپیمایی نموده و شعارهایی ضد امریکا و پاسداران می دهند و خواهان رسیدگی به خواست های خود هستند. خواهشمند است مقرّر فرمایید اقدام عاجل معمول فرمایند.»(3)

ص: 125

34

در شرایطی که بنی صدر به تدریج در جناحی متقابل با نیروهای خط امام قرار می گیرد، سازمان مجاهدین خلق، آشکارا موضع حمایت از رئیس جمهوری در برابر حزب جمهوری اسلامی را دنبال می کند. این سازمان در واقع به طور مخفی، سیاست نزدیکی به بنی صدر و دور کردن وی از خط امام و در نهایت، دور کردن از نظام را پیگیری می کند.

از سوی دیگر، بنی صدر از حمایت وسیع مردم که پیرو امام هستند و او را نیز از یاران و پیروان امام می شمارند، برخوردار است. امام خمینی نیز همواره در تقویت وی در مقام رئیس جمهوری و فرمانده کل نیروهای مسلح می کوشد؛ بنابراین جای چندانی برای رابطة دوستانة آشکار سازمان مجاهدین خلق و بنی صدر باقی نمی ماند؛ اما در هر حال با توجه به خصلت های فردی بنی صدر، سازمان، اجرای این سیاست را از چندی قبل، با احتیاط و تأنّی بسیار آغاز کرده است. در نامة امروز مسعود رجوی به بنی صدر که گام مهمی در این راه است، چنین آمده است:

«آقای دکتر بنی صدر؛ رئیس جمهوری!

پس از سلام؛ اولاً چنانچه گرفتاری هاتان در این ایام اجازه نمی دهد که حضوراً مصدّعتان گردیم، با توجه به ضرورت فوق العادة ارتباط مستمر با رئیس جمهوری در اوضاع حساس کنونی کشور، می خواستم تقاضا کنم که

ص: 126

یک رابط سیاسی کاملاً مورد اعتماد که ضمناً بتواند نیابتاً افکار و نظریات خود شما را در مراجعات ما منعکس سازد، و همچنین قادر باشد که مسائل ما را دقیقاً به استحضارتان برساند، برایمان تعیین نمایید تا ان شاءالله قادر باشیم بدون فوت وقت و از دست رفتن فرصت های مربوطه، مشاورت لازم را به عمل بیاوریم. نیازی به تذکر نیست که اگر مزاحمتی نباشد و مطبوعات نیز مانع نشوند و تبلیغات نکنند، بسیار بسیار مرجّح می دانم که مستقیماً با خودتان در ارتباط باشم.(1)»-(2)

35

در بازتاب مواضع رئیس جمهوری اسلامی ایران دربارة سه جزیرة ایرانی خلیج فارس - که در مصاحبة بنی صدر با نشریه "النهار العربی والدّولی" چاپ پاریس ابراز شد - خبرگزاری رویتر از کویت گزارش داد که امروز، روزنامه های کویتی، ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ایران را به خاطر اظهاراتش مبنی بر این که او می خواهد منطقة خلیج فارس را از نفوذ امریکا پاک کند، مورد انتقاد قرار دادند. روزنامه الرّأی العام در سرمقاله ای نوشت: «ما همواره طرفدار روابط برادرانه و حسن همجواری بین ایران و کشورهای عربی خلیج هستیم؛ اما به نظر می رسد که ایران چنین چیزی را نمی خواهد.» این روزنامه در تفسیری دربارة گفته های بنی صدر نوشت: «این کشور می خواهد منطقه را ویران کند و آن را به سطح خودش تقلیل دهد. چه راهی بهتر از این برای خدمت به منافع امریکا در این منطقه؟» روزنامة القبس نیز نوشت: «رئیس جمهور ایران نمی خواهد مردم خلیج(فارس)، از رؤیای خود در مورد داشتن بهترین روابط با کشور مسلمان ایران لذّت ببرند.» این روزنامه افزود: «سخنان وی چهرة جدیدی را که ما از ایران انقلابی و اسلامی انتظار داشتیم، مخدوش کرد و همان چهرة قدیمی را نشان داد.»(3)

36

امروز خبرگزاری فرانسه در گزارشی تحلیلی، وضعیت ارتش ایران را بررسی کرده است. در این گزارش آمده است:

ارتش ایران که روزگاری مایة غرور و شادی شاه مخلوع بود، به گفتة مصطفی چمران وزیر دفاع، در ماه های آینده تحت اصلاحات اساسی قرار می گیرد تا به صورت یک ارتش خلقی، به کارآمدی ارتش اسرائیل، درآید. در رژیم شاه، ارتش ایران عبارت بود از چهارصد هزار نیروی کاملاً مجهز به سلاح ها و تجهیزات مدرن و پیچیده. هم اکنون تعداد سربازان به دویست و پنجاه هزار نفر رسیده است؛ آن هم سربازانی با روحیه ای سخت صدمه دیده، و با اسلحه هایی که به علت نبود قطعات یدکی و انبار کردن مداوم لوازم و قسمت های حیاتی، روز به روز بی استفاده تر می شود. آقای چمران برنامه هایی را برای ایجاد نیروهای مسلح سه

ص: 127

قسمتی، شامل سربازان عادی ارتش، پاسداران و بسیج (نیروی دفاعی مردم) تهیه کرده است.

چمران گفت نیروهای ارتش بعد از تجدید سازمان، کاملاً حالت دفاعی خواهند داشت. وی ضمن تشریح این موضوع که ایران دیگر نمی پذیرد که "پلیس منطقه خلیج فارس" باشد، گفت: ما می خواهیم انقلابمان را صادر کنیم؛ اما از طریق عقاید نه اسلحه. چمران قصد دارد در کنار نیروهای عادی، پاسداران انقلاب را که در نخستین روزهای انقلاب ایران به وجود آمدند، با سهم مشترک و مشابه در وظایف، حفظ کند.

ایران می خواهد که بتواند تمامی جمعیت کشور را در صورت لزوم، در مدتی کوتاه بسیج کند؛ لذا "بسیج" ایجاد شده است. تلویزیون ایران برنامه های آموزش نظامی ارائه می کند. پاسداران انقلاب، جلسات آموزش را که شدیداً به مرد و زن توصیه می شود در آنها شرکت کنند، اداره می کنند. علاوه بر این، دولت قصد دارد از طریق مبارزاتی که تاکنون نامشخص بوده است، توجه شهروندان را به نیاز به دفاع از کشور در مقابل تهدیدهای داخلی و خارجی جلب کند.

اما برای نیروهای مسلحی که وضع آنها، از نظر تجهیزات، همواره وخیم تر می شود، شدیدترین احساسات هم چندان مؤثر واقع نمی شود. دو سوم این تجهیزات از ایالات متحده به ایران می آمد که هم اکنون تحویل قطعات یدکی از آن کشور به ایران، کاملاً متوقف شده است. مقدار بسیار زیادی از تجهیزات، بر اثر فقدان قطعات یدکی بدون استفاده مانده است. ناظران تخمین می زنند که فقط یک سوم هواپیماهای نظامی ایران هنوز می توانند پرواز کنند. خروج تقریباً شصت هزار تکنسین امریکایی نیز اثر شدیدی بر کارآیی ارتش ایران گذاشته است.

چمران گفت سرگرم تلاش جهت جبران صدمات وارده بر اعتبار ارتش است و این کار را از طریق خرید قطعات یدکی از سایر منابع و - ان شاءالله - خرید اسلحه از اروپا انجام خواهد داد(1)

37

با نزدیک شدن زمان انتخابات مرحلة دوم و تشکیل نخستین مجلس پس از انقلاب، حساسیت محافل داخلی و خارجی دربارة آن افزایش می یابد. همچنین با مشخص شدن نتایج مرحلة اول انتخابات که از پیروزی طرفداران خط امام حکایت می کند، تلاش مخالفان داخلی و خارجی برای ارائة تصویری مخدوش و گاه وحشتناک از این مجلس، فزونی یافته است؛ از جمله هرالد تریبون چاپ فرانسه در شمارة امروز خود، در این راستا تحلیلی از امیر طاهری درج کرده است. وی در این تحلیل، این پیروزی را زمینه ساز بروز وقایعی همچون واقعة "سن بارتلی" در فرانسه محسوب می کند که طی آن، کاتولیک ها به قتل عام وسیع پروتستان ها پرداختند. او در تحلیل خود می نویسد:

«آخوندها امیدوارند که مجلس جدید به تلاش های بیش از صدسال سیاست غرب گرایی ایران به وسیلة نمایندگانی با کلاه های ابریشمی بلند، خاتمه خواهد داد. جمهوری اسلامی

ص: 128

ایده آل آیت الله روح الله خمینی، ظاهراً نمی تواند به دست تحصیل کرده های غرب که دینداری آنها احتمالاً مورد تردید است، تحقق پذیرد. حزب جمهوری اسلامی در فرایند خویش، به جای آن که اسلام را جایگاهی جهت وحدت مردم ایران قرار دهد، با تبدیل آن به یک صحنةسیاسی حزبی، خود، رهبر واقعی خویش آیت الله خمینی را منزوی می کند. حقیقت این است که آخوندها می خواهند اهرم های واقعی قدرت را زیر کنترل داشته باشند. وقتی مجلس به این ترتیب تشکیل می شود، رئیس جمهوری یا باید با حزب جمهوری اسلامی خود را هماهنگ سازد و یا با جبهة وسیع مخالف کل تشکیلات موجود، متحد شود. بنی صدر احتمالاً تا زمانی که توازن جاری نیروها به نفع حزب جمهوری اسلامی ادامه دارد، در طرف امن باقی می ماند. مرکز سیاست ایران هنوز در خیابان ها است. حزب جمهوری اسلامی با بیش از هشتاد هزار کادر عمامه دار که فعالیت آنها در مساجد و معابد سراسر کشور انجام می گیرد، در وضع حاضر حکومتی "موبوکراتیک" غیرقابل شکست است. این حزب می تواند رقبای خود را هم از طریق تبلیغات وسیع و هم از طریق اعزام طرفداران سخت متعصب حزب الله (پارتیزان های خدا) - که با ساطور و زنجیرهای مخصوص وارد بحث می شوند - مغلوب سازد و اگر لازم باشد، مجادله های قوی تری را هم می تواند به کار برد.

مجلس اسلامی معجونی خواهد بود. نمایندگان این مجلس را رؤسای قبایل، افسران سابق، وکلای اسلامی و کارگران کارخانه ها تشکیل می دهند. مجلس حالت تنفر و ترس از خارجی را پیدا خواهد کرد و احساسات ضد کمونیستی به تدریج جای حالت ضد امریکایی را خواهد گرفت. بیش تر آنهایی که انتخاب شده اند، مشهود است که رؤیاهای تصویر ضد چپی "سن بارتلی" را در سر می پرورانند. آنها رؤیای نسخة دیگری از اسلام میهنی الهام گرفته از عقاید قدرت میهنی "پرونیست ها" را در سر دارند و مدتی طولانی است که چپی ها را دشمنان طبیعی خود می دانند.

دربارة روابط خارجی ایران، بیانات ضد امریکایی آخوندها نشان نمی دهد که این موضع آنها دوام داشته باشد. دخالت شوروی در افغانستان به دنبال کشتار ده هزار آخوند به دست دولت کمونیست دست نشانده، از جانب رهبران حزب جمهوری اسلامی مدام به عنوان دروس ناخوشایند برای اسلام اشاره می شود.»(1)

* * *

ضمیمه گزارش 23

حضور شاه در پاناما و خروج امروز وی، به معنای پایان یک دوره و آغاز دوره ای دیگر در ماجرای گروگان گیری است. در این باره سایروس ونس وزیر خارجة وقت امریکا یادداشت هایی دارد که در توضیح این موضوع مفید است. وی در این زمینه چنین می نویسد:

«در اواسط ژانویة سال 1980، به علت عدم امکان ارتباط مستقیم با رهبران ایران، تلاش های ما برای مذاکره با مقام های ایرانی به نتیجه نرسید. در ایران هرج و مرج حکمفرما بود و هیچ کس جز شخص

ص: 129

آیت الله خمینی قدرت تصمیم گیری نداشت. با وجود این، در طول ماه ژانویه ما توانستیم راه ارتباطی تازه ای با تهران باز کنیم که موجب زنده شدن فکر تشکیل کمیسیون بین المللی شد و در ماه مارس تا آستانة موفقیت پیش رفت. این راه ارتباطی تازه، به وسیلة هامیلتون جوردن رئیس ستاد کاخ سفید گشوده شد. جوردن که در جریان امضای قرارداد کانال پاناما، با رهبران پاناما روابط دوستانه ای برقرار کرده بود و در انتقال شاه به پاناما هم نقش مؤثری بازی کرد، از طریق پانامایی ها با یک وکیل فرانسوی به نام "کریستیان بورگه" و یک بازرگان آرژانتینی به نام "هکتور ویلالون" - که با بعضی از اعضای شورای انقلاب ایران روابط نزدیک داشتند - تماس برقرار کرد. من در مورد امکان نتیجه بخش بودن این تما س ها تردید داشتم؛ ولی از آن جا که نمی خواستیم کم ترین شانس در راه حل این مسئله را از دست بدهیم، با ادامة این تماس ها موافقت شد. با موافقت پرزیدنت کارتر، روز 18 ژانویه هامیلتون جوردن و هال ساندرس برای یک ملاقات محرمانه با بورگه و ویلالون، به لندن رفتند و این دیدار آغاز یک رشته مذاکرات طولانی و ملاقات های محرمانه برای حل مسئله گروگان گیری بود. این اقدام ها پس از دو ماه به بن بست رسید و عزیمت شاه از پاناما در روز 23 مارس که اقدامات دولت ایران را برای استرداد او از طرف دولت پاناما، عقیم گذاشت، نقطة پایان این ماجرا بود.»(1)

ضمیمه اول گزارش 26

تفسیر امروز رادیو آلبانی با عنوان "تهدیدهای امپریالیسم امریکا خلق های ایران را به زانو درنخواهد آورد" از جهت ادبیات سیاسی و تأکیدات، ترکیبی است از ادبیات و تأکیدات برخی حامیان داخلی اشغال لانه؛(2) به همین جهت نمونه ای شایان ذکر محسوب می شود. متن گفتار مزبور که در بخش فارسی رادیو آلبانی پخش شد، به قرار زیر است:

«هنگامی که خلق ایران، دلاورانه پیکار ضدّامپریالیستی خود را برای برآورده ساختن کامل خواست های درست خود پی می گیرد، امپریالیسم امریکا بر کارزار دشمنانة خود افزوده است. برژینسکی یکی از مشاوران نزدیک کارتر، چند روز پیش گفت که ایالات متحدة امریکا روش های دیگری را نیز به کار خواهد گرفت تا به اصطلاح، بحران ایران را حل کند. "لوگار" سناتور امریکایی، با ذکر مواردی از جمله محاصرة نظامی، مین گذاری بندرها و قطع کامل روابط بازرگانی از طریق آماده ساختن تجاوز نظامی بر ضد ایران، این روش ها را روشن تر بیان کرد.

از سوی دیگر، شانتاژهای نظامی همچنان ادامه دارد. ناوگان نظامی امریکا طول و عرض کرانه های ایران را می پیماید. واشنگتن نفرات جدیدی برای تقویت پایگاه های نظامی موجود و برپا کردن پایگاه های جدید گسیل می دارد. تمامی کوشش های واشنگتن، برای سرکوب انقلاب ایران و به زانو درآوردن خلق دلاور آن است که در راه آزادی، از خود می گذرند، و نیز در جهت آن است که خلق را به کنار گذاشتن خواسته های خود وادار می کند.

امپریالیست های امریکایی با کاربرد تهدید و شانتاژ، در پی آن هستند که سیر رویدادهای ایران را به بیراهه بکشانند و پایگاه های استعماری از دست رفتة خود را برای چپاول نفت ایران، دوباره به چنگ آورند و از اوج گیری موج ضد امریکایی در سراسر حوزة خلیج(فارس) جلوگیری کنند؛ ولی آنها در حساب های خود دچار اشتباه شده اند. منافع تنگ نظرانه و استعماری امپریالیست های امریکایی، آنها را کور ساخته است؛ از این رو قادر به دیدن سرسختی خلق ایران برای دفاع از آزادی، استقلال و منافع کشور نیستند. خلق ایران از تهدیدهای امپریالیست ها ترسی به خود راه نمی دهد و مبارزه را پیگیرانه به جلو می برد. امپریالیست های امریکایی در گذشته به هر کاری دست زده اند تا انقلاب را فرو نشانند و شاه

ص: 130

را بر سر قدرت نگه دارند؛ ولی در برابر نیروی خلق ایران مفتضحانه شکست خورده اند. پس از انقلاب نیز کوشش های مذبوحانة آنها برای خرابکاری در دستاوردهای انقلاب و تضعیف جبهة ضدامپریالیستی و جدا افکنی در آن، به شکست انجامید. تهدیدهای نظامی کنونی، بسیج و پیگیری مبارزه جویانه را افزایش خواهد داد. خلق در برابر تهدیدهای امپریالیستی امریکا و شوروی به پا خاسته است.

صدها تظاهرات برگزار می شود و هزاران تن در خیابان های شهرهای ایران شعار می دهند: مرگ بر کارتر، مرگ بر امپریالیسم امریکا. خلق ایران از آزادی و حاکمیت خود، با خون خود دفاع خواهد کرد. در همین حال، دانشجویان، سفارت امریکا را همچنان در دست خود دارند. آنها خواستار این هستند که شاه برای جواب گویی به جنایاتش و پس دادن ثروت هایی که از خلق ایران چپاول کرده، به ایران بازگردانده شود. خلق ایران مصمم است انقلاب را تا به آخر پیش برد و هشیاری خود را در برابر توطئه ها، نیرنگ ها، مانورها و سازش های امپریالیست ها و سوسیال امپریالیست ها - چه امریکایی و چه شوروی و چینی - بیفزاید. توده های وسیع خلق ایران، طبقة کارگر قهرمان، دهقانان، جوانان و دانشجویان، قهرمانانه مبارزه کردند و یکی از خون آشام ترین و ددمنش ترین رژیم های زمانه را سرنگون ساختند؛ از این رو بدون شک، در این نبرد نیز بر امپریالیسم امریکا، این دشمن ددمنش آزادی و استقلال، چیره خواهند شد(1)

ضمیمه دوم گزارش 26

در گزارش تفسیری امروز رادیو مسکو که در پایان آن موضع صریح شوروی را اعلام کرد، اخبار مربوط به تهدیدات نظامی امریکا و نیز اهداف و خطرهای آن به صورت ذیل مورد تأکید و یادآوری قرار گرفته است: «از عملیات سیاست مداران و امرای ارتش امریکا چنین برمی آید که واشنگتن می خواهد به زمان سیاست راهزنی بی بندوبار استعماری در مناسبات بین المللی برگردد. این سیاست در حقیقت امر، هم اکنون به وسیلة گروهی از ناوهای جنگی امریکا در خلیج فارس عملی می شود. به گزارش روزنامه واشنگتن پست، براون وزیر دفاع امریکا دستور داده است طرح مفصل مین گذاری خلیج فارس تهیه شود. امپریالیست های امریکا در این منطقة جهان که هزاران کیلومتر از خاک این کشور دور است، طوری رفتار می کنند که گویا خلیج فارس یکی از دریاهای داخلی ایالات متحدة امریکا است. به نقشة مین گذاری در تنگة هرمز پرداخته اند تا ایران را از امکان فروش نفت به دیگر کشورها محروم سازند. مگر این سیاست، سیاست راهزنی نیست.

بر همه معلوم است که دکترین عقاب های امریکایی دربارة سلب حاکمیت از ایران، بر اساس یک طرح رسمی کاملاً مشخص امپریالیستی واشنگتن استوار است. به موجب این طرح، امریکا هر نقطه ای را که در آن جا منابع نفت و ثروت های طبیعی مختلف دیگر کشورها و خلق ها وجود دارد، به اصطلاح، حریم منافع حیاتی خود می داند. امپریالیسم امریکا اگر می توانست، نفت ایران را هم به مالکیت خود درمی آورد و حاکمیت بر این ثروت طبیعی را از مردم ایران سلب می کرد. پنتاگون بدین منظور توپ های ناوهای جنگی خود را متوجه ایران و دیگر کشورهای استخراج کنندة نفت خلیج فارس کرده است. حق با آیت الله خمینی است که در این باره گفته است امپریالیسم امریکا همیشه چشم طمع به ثروت نفت ایران دوخته و می دوزد. امریکا به جای این که به گناه خود در برابر مردم ایران اعتراف بکند و دست از دخالت در امور داخلی این کشور بردارد، ایران را با چماق تهدید می کند.(2)

ضمیمه گزارش 30

از "هیئت حسن نیت" با عنوان "هیئت ویژه" یا "هیئت ویژه کردستان" ، یا "هیئت ویژة دولت برای حل مسئله کردستان" نیز یاد شده است. یادآوری می شود در آن اوضاع که "وضعیت انقلابی"، همچنان به نوعی ادامه داشت، نیروهای انقلابی هوادار نظام، از نقش این هیئت رضایت نداشتند؛ به خصوص کسانی که مستقیماً دست اندرکار مسائل کردستان بودند؛ از جمله اعضای سپاه و نیروهای فعال ارتش،

ص: 131

اقدامات این هیئت را سبب از دست رفتن قدرت و حاکمیت دولت در مناطق کردنشین می شمردند. بر اساس توافقات این هیئت، به تدریج حضور نیروهای سپاه در شهرها محدود شد به اقامت در مقرهاشان. در جاده ها هم امکان کنترل را از دست دادند. در بهمن 1358 که اوج انزوای نیروهای مسلح طرفدار نظام در شهرهای کردنشین است، کامیاران یک بار دیگر از دست گروه های مسلح مخالف نظام آزاد شد و اوضاع کردستان در چرخه دیگری افتاد. آنچه موجب این آزادی شد، ابتکار عمل تشکیل "سازمان پیشمرگان مسلمان کرد" و نقش عمدة شهید محمد بروجردی بود.

در نهایت، سوء استفادة شدید گروه های مسلح کرد مخالفت نظام از مماشات حکومت و مخالفت آن گروه ها با هرگونه تحرک نیروهای مسلح نظام در منطقه - که به معنای سلب حاکمیت دولت بود - باعث شد که مجدداً درگیری های خشونت بار، به عنوان تنها راه حل مسائل کردستان، بر راه حل های دیگر غلبه پیدا کند. مواضع بنی صدر در مقام رئیس جمهوری و فرمانده کل قوا را می توان از جمله زمینه های تحقق این شرایط دانست. وی که در درگیری با جناح های خط امام، نیاز شدیدی به حفظ و توسعة مشروعیت مردمی خویش داشت، در مناسبت های مختلف، مسئله کردستان را مطرح می کرد. او قاطعانه با صراحت از این که نظام تسلیم شرایط گروه ها نمی شود، سخن می گفت و در عمل، خط مشیی کاملاً متفاوت با مشی دولت موقت و شورای انقلاب (بعد از ماجرای لانه تا بهمن 58) اتخاذ کرد.

به نظر پژوهشگران مؤسسة ایرانی مطالعات و پژوهش های سیاسی «یکی از مسائلی که از نخستین روزهای سال 1359 در سخنرانی ها و مصاحبه های بنی صدر برجستگی یافت، مهیا شدن نیروهای مسلح برای پاکسازی کردستان بود؛ تا بالاخره در تاریخ 29/1/59 ، فرمان پاکسازی کردستان از سوی او صادر شد.»(1)

یادآوری این نکته نیز مفید است که داریوش فروهر وزیر مشاور و رئیس "هیئت حسن نیت" کردستان، در تاریخ 26/12/1358 طی نامه ای به امام خمینی و بنی صدر، استعفا کرد. دلیل ذکر شده برای این استعفا (اعتراض به نحوة انتخابات مجلس)، خود نشان دهندة شکافی بود که به تدریج بین نیروهایی چون فروهر و جریان های انقلابی طرفدار نظام، افزایش می یافت. البته دفتر امام خمینی در تاریخ 28/12/1358 اعلام کرد که امام این استعفا را نپذیرفته اند و گفته اند: «ایشان چون گذشته مورد تأیید این جانب می باشند و به کار خود ادامه دهند.»(2) اما به طور کلی، روند جدید کردستان، نشان دهندة عدم موفقیت هیئت ویژه و مسئولانش و نیز کاهش اقتدار آن بود.

ضمیمه گزارش 34: متن نامة مسعود رجوی به بنی صدر

متن کامل نامه امروز مسعود رجوی به بنی صدر، که برخلاف دیگر نامه های سازمان مجاهدین خلق با "بسم الله الرحمن الرحیم" و نه با "به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران" شروع شده است، به شرح زیر می باشد:

«بسم الله الرحمن الرحیم

آقای دکتر بنی صدر رئیس جمهوری 3/1/59

پس از سلام:

اولاً - چنانچه گرفتاری هایتان در این ایام اجازه نمی دهد که حضوراً مصدّعتان گردیم، با توجه به ضرورت فوق العاده ارتباط مستمر با رئیس جمهوری در اوضاع حساس کنونی کشور، می خواستم تقاضا کنم که یک رابط سیاسی کاملاً مورد اعتماد که ضمناً بتواند نیابتاً افکار و نظریات خود شما را در مراجعات منعکس سازد و همچنین قادر باشد که مسائل ما را دقیقاً به استحضارتان برساند، برایمان تعیین نمایید، تا ان شاءالله قادر باشیم بدون فوت وقت و از دست رفتن فرصت های مربوطه، مشاورات لازم را به عمل بیاوریم. نیازی به تذکر نیست که اگر مزاحمتی نباشد و مطبوعات مانع نشوند و تبلیغات نکنند، بسیار بسیار مرجّح می دانم که مستقیماً با خودتان در ارتباط باشم.

ثانیاً - پیشنهاد می کنم: شخصاً، در حداکثر سرعت ممکن، چنانچه صلاح بدانید روز 12 فروردین را

ص: 132

خودتان به مناسبت سالروز رفراندوم جمهوری اسلامی اعلام راهپیمایی بفرمایید. این امر کمک خواهد نمود تا:

الف) دست سوءاستفاده چی ها از بهره برداری گروهی از این روز قطع شود.

ب) این روز اسباب تفرقه و فتنه مضاعف نشود.

ج) وحدت بیش از پیش همه اقشار و گروه های ملت که به نظام جمهوری اسلامی رأی داده اند، تأمین شود.

د) وسیله تقویت رئیس جمهور که خود از پشتیبانی کل نظام جمهوری اسلامی سرچشمه گرفته فراهم شود.

ه) کسی نتواند از یک مسئلة عمومی و ملّی و سراسری به نفع منافع اخص انتخاباتی خود بهره برداری کند.

و) مردم ببینند که پس از امام این رئیس جمهوریست که کل نظام و قانون اساسی در او متبلور می شود.

بدیهی است که عنوان کردن شعارهای مناسبی که در خور رئیس جمهوری و شأن قانونی و سیاسی اوست، می تواند به دنبال نشست تلویزیونی شما با چریک های فدایی، فضای مسالمت و نظم و قانون و همزیستی دمکراتیک همه نیروها و اقشار را تداعی کند. به ویژه اگر صلاح بدانید که راهپیمایی عمومی و سراسری مزبور وحدت و تفاهم ملّی نامگذاری شده و با همین مضمون پیامی از شخص خودتان را نیز همراه داشته باشد.

مسعود رجوی

خواهشمندم اگر پیشنهاد فوق مورد موافقتتان نیست، بفرمایید زودتر به ما اطلاع بدهند که فکر خودمان را بکنیم، چرا که به نظر من بهترین شق برای عموم نیروها شرکت در راهپیمایی به دعوت شماست.»(1)

یادآوری می شود این نامه در زمان ارسال، انتشار علنی نیافت و مطابق مندرجات بیانیه شماره 21 دفتر سیاسی سپاه [31/6/1360] جزء اسنادی است که بعدها در "فاز نظامی" از خانه های تیمی سازمان به دست آمد. در بیانیه مزبور، تصویر (کپی) این نامه نیز پیوست شده است.

ص: 133

ص: 134

می تواند در پاناما انجام شود، نپذیرفت. در بیانیه آمده است: «هیئت امریکایی به آقای محمدرضا پهلوی اطمینان داد که پاناما تسهیلات لازم برای جراحی را در اختیار دارد و آنها به وی توصیه کردند که با تصمیم پزشکان پانامایی در مورد انجام عمل جراحی موافقت کند.» در ادامه اضافه شده است: «علی رغم هشدارهایی که در مورد خطراتی که یک مسافرت طولانی برای سلامت محمدرضا پهلوی در بر دارد، و نیز دشواری هایی که متعاقب چنین مسافرتی برای امنیت گروگان های امریکایی در تهران، اوضاع داخلی مصر و موقعیت حساس در خاورمیانه پیش می آید، ایشان تصمیم خود را مبنی بر انجام این مسافرت تأکید کردند.»(1)

39

خروج شاه از پاناما در حالی انجام شد که قطب زاده وزیر خارجة جمهوری اسلامی ایران تقریباً یقین داشت در امر بازداشت شاه در پاناما که مقدمة انتقال وی به ایران است، موفق شده است و به این ترتیب، از طرفی در حل مسئلة گروگان های امریکایی و از طرف دیگر در امر تبلیغات ریاست جمهوری خویش، گام بلندی برداشته است. سفر شاه از پاناما به مصر در روز گذشته، نشان داد که این برداشت دقیق نبوده است. در واقع امریکا حاضر به معامله نشده بود و حتی به بازداشت ظاهری شاه هم رضایت نداده بود؛ به این ترتیب تحویل گروگان ها به دولت نیز منتفی شد. تحویل گروگان ها به دولت ایران، در افکار عمومی امریکا و جهان گامی اساسی در تضمین امنیت و سلامت و سپس آزادی آنها به شمار می رفت. خبرگزاری فرانسه، این فرصت از دست رفته را به نحو زیر گزارش می کند:

«منابع کاملاً آگاه در تهران اعلام کرده بودند که گروگان های امریکایی سفارت امریکا در تهران، امروز به مقامات دولت ایران تحویل می شوند تا تحت حمایت آنها قرار گیرند و این در صورتی است که شاه مخلوع پاناما را ترک نکند. ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ایران، به خاطر نشان دادن حسن نیت در برابر مقام های پاناما، مقدمات این نقل و انتقال را با موافقت امام خمینی فراهم کرده بود. شب گذشته صادق قطب زاده وزیر امور خارجة ایران، ضمن ملاقات با امام خمینی توافق وی را در مورد این نقل و انتقال جلب کرده بود. دانشجویان مستقر در سفارت نیز این کار را پذیرفته بودند. از سوی دیگر به مقامات پانامایی رسماً از طرف بنی صدر اطلاع داده شد که ژنرال توریخوس مرد قدرتمند پاناما را در جریان بگذارند. بنی صدر شب گذشته دوبار تلفنی با پاناما تماس گرفته است. بار اول وی با مقامات پاناما در مورد تحویل گروگان ها صحبت کرده است و مقامات پانامایی از او جزئیات کار را درخواست کرده اند. آنها اضافه نموده اند که موقعیت تازة ایران را تحت مطالعه و بررسی قرار خواهند داد. متأسفانه در دومین تماس تلفنی، مقامات پاناما اعلام کردند که خیلی دیر شده و شاه مخلوع پاناما را ترک کرده است.

این منابع هنری کیسینجر را به این متهم می کنند که وی مقدمات رفتن شاه از پاناما

ص: 136

را با کمک دیوید راکفلر فراهم کرده است. همین منابع "آریستیدریو" رئیس جمهوری پاناما را مسئول این عزیمت می دانند. منابع مزبور اضافه می کنند که بر اساس اظهارات ژنرال توریخوس، کیسینجر و انور سادات با کمک هم، برنامة تبعیدگاه تازة شاه مخلوع را تنظیم کرده اند.

به گفتة این منابع مسئلة باقی مانده، مسئلة گروگان ها است؛ زیرا ابهام بسیار بزرگی برای تحویل آنها در دوشنبه شب (امشب) وجود دارد. از سوی دیگر، این عملکرد یک عمل جنایتکارانه است و پاناما احتیاجی نداشته است که اجازه دهد شاه مخلوع، این چنین سریع خاک آن کشور را ترک کند. آنها احساس کرده اند که نمی توانند شاه مخلوع را در برابر درخواست دولت ایران با کمک پرونده های کامل وی نگاهدارند. آنها در برابر 53 گروگان امریکایی اشتباه کرده اند. آنها دیوانه شده اند.

این منابع در پایان می افزایند که ما تصور می کنیم این ضربه ای است از جانب کیسینجر به جیمی کارتر.»(1)

40

عزیمت محمدرضا پهلوی از پاناما، بحران موجود در روابط ایران و امریکا را تشدید کرد. مقامات امریکایی که معاملة شاه با گروگان ها را آشکارا رد کرده اند و حفظ شاه را در هر وضعی ترجیح داده اند، می کوشند تا حدّ ممکن از وخامت اوضاع بکاهند و فرصتی برای سازمان دهی اقدامات بعدی به دست آورند. در این چارچوب خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد: «یک مقام امریکایی که نمی خواست نامش فاش شود، هرگونه نقش ایالات متحده را در تصمیم گیری شاه مخلوع برای ترک پاناما و رفتن به مصر، تکذیب کرد. این مقام امریکایی گفت ظاهراً شاه مخلوع از تأخیرها و خبرهایی که دربارة دعوا میان پزشکان امریکایی و یک تیم پزشکی پانامایی می شنید، خسته شده بود. در این میان، بحث بر سر این بود که چه کسی عمل جراحی را روی طحال وی انجام دهد. هامیلتون جردن فرستادة ویژة کاخ سفید، نتیجة تحقیقات خود را که حاکی از امکان عمل جراحی موفقیت آمیز وی در پاناما بود، تسلیم شاه مخلوع کرد؛ اما وی از پذیرفتن آن خودداری کرد و گفت که تصمیم گرفته است به مصر برود. مقام مذکور گفت: ما روز جمعه از او خواستیم که راجع به این موضوع فکر کند؛ اما روز شنبه، شاه مخلوع گفت که می خواهد برود.»(2)

در کنار این گونه "انکار"های رسمی و غیررسمی، مقامات امریکایی جنبه های "تهدید" را نیز فراموش نمی کنند. امروز ایالات متحده بار دیگر به ایران درمورد "اخباری که راجع به محاکمة بعضی از گروگان ها شنیده می شود" هشدار داد. جودی پاول سخنگوی رئیس جمهوری امریکا گفت در صورت محاکمة هر یک از این گروگان ها، ایران و دولت ایران مسئولیت کامل خواهند داشت.(3)

ص: 137

41

امروز ماجرای خروج شاه از پاناما، در رسانه های جهانی بازتاب گسترده ای داشت. نمونه های متفاوت زیر، بخش هایی از این موضوع را نشان می دهد.

رادیو لندن در بخش عربی خود خبر داد که مسئلة سفر شاه مخلوع ایران از پاناما به مصر، تیتر اول روزنامه های چاپ لندن را به خود اختصاص داده است و بازار فروش مطبوعات امروز بریتانیا را گرم و داغ کرده است. روزنامه های انگلیسی همگی سفر شاه سابق را یک نوع سازش کاری دولت امریکا با مصر و پاناما دانسته اند؛ زیرا اگر شاه سابق چند ساعت دیگر در پاناما باقی می ماند، اقدامات قانونی ایران بر ضد وی برابر اصول بین المللی و قانون دولت پاناما، نتیجه بخش می شد و برگرداندن وی به ایران حتمی بود. روزنامة دیلی تلگراف در این باره نوشت: اکنون دانشجویان تندرو که گروگان ها را در اختیار دارند و نیز دولت ایران و طبیعتاً همه جهانیان، حق دارند بگویند که امریکا قبلاً با دولت پاناما برنامة این توطئه را تنظیم کرده است. روزنامة تایمز نیز نوشت: اگر شاه سابق به قاهره نمی رفت، امروز گروگان های امریکایی به دولت و شورای انقلاب تسلیم می شدند و شاه نیز به ایران بازگردانده می شد؛ ولی این که چرا دولت امریکا دست به این کار زده است، خود مسئله ای است که باید مرور زمان آن را روشن کند.(1)

روزنامة لوس آنجلس تایمز نوشت: «رهبران ایران پیشنهاد کرده بودند در مقابل تعهّد دولت پاناما به جلوگیری از خروج شاه مخلوع از این کشور، ترتیب انتقال 50 گروگان امریکایی در تهران را بدهند. در این باره صادق قطب زاده وزیر خارجة ایران گفته است: "آنها (دولت پاناما) از ما خواستند که ظرف 24 ساعت، به نوعی، در مورد گروگان ها اقدام کنیم. من قول دادم که گروگان ها منتقل و تحت معاینات پزشکی قرار خواهند گرفت؛ آن وقت آنها شاه را از پاناما انتقال دادند." پرزیدنت ابوالحسن بنی صدر این مذاکرات را تأیید کرد.» روزنامة لوس آنجلس تایمز در ادامه، به منبع دیگری اشاره کرد که گفته است مقامات ایرانی فقط موافقت کردند که سعی کنند ترتیب نقل مکان گروگان های امریکایی را بدهند و قول ندادند که چنین اقدامی صورت خواهد گرفت.

در ادامة گزارش لوس آنجلس تایمز، از قول منبع مزبور آمده است: «این مذاکرات که در آن، مقامات امریکایی شرکت داشته اند، ظرف سه روز گذشته صورت گرفته است. دولت ایران می خواست که شاه مخلوع تا دوشنبه (4/1/1359) در پاناما نگاه داشته شود تا ایران بتواند دعوای استرداد وی را به جرم جنایی مطرح کند؛ اما طبق گزارش ها و پس از تأخیرهای متعدّد ایران، صبر پاناما و امریکا تمام شد. عمر توریخوس، رهبر پاناما، به ایران 24 ساعت مهلت داد که اقدام کند؛ یا موافقت کند که گروگان ها منتقل شوند، یا به شاه اجازة خروج از پاناما داده خواهد شد. به گزارش این روزنامه، طبق گفتة این منبع،

ص: 138

تقاضاهای ایران برای تمدید مهلت، با شکست مواجه شد. طبق گزارش ها، قطب زاده گفت که اگر شاه مخلوع، در توقف های خود در مسیر پرواز، دستگیر و به پاناما برگردانده شود، وی حتی بعد از خروج شاه مخلوع از پاناما بر سر توافق خود خواهد ماند.»(1)

اما در این باره نیویورک تایمز نوشت: توریخوس به مقامات ایرانی گفته است که وی در مقابل فشار اقتصادی که جمهوری خواهان امریکایی بر او وارد می کنند، توان ایستادگی ندارد. این روزنامه به نقل از منابعی که فاش نشده اند، نوشت: توریخوس به ایرانی ها گفت که او نمی تواند حتی یک دقیقة دیگر در مقابل فشارها مقاومت کند؛ فشارهایی که برای دادن اجازة خروج به شاه، بر وی وارد می شود(2)

از سوی دیگر، رادیو مسکو امریکا را در این ماجرا به نحو زیر مقصر می شمارد: «وقتی هیئت نمایندگی حقوقدانان ایران با اسنادی که حقانیت خواست ایران را مبنی بر استرداد محمدرضا پهلوی به ایران برای تعقیب کردنش به دادگاه [ثابت می کرد] وارد پاناما شد، دولت کارتر تدابیر عاجلی اندیشید تا نوکر وفادار خود را از پاناما به در برده و در جای امن تری پنهان کند. بنا به اطلاع خبرگزاری های غربی، شاه سابق ایران از پاناما گریخت و یکی از نوکران حلقه به گوش واشنگتن که در این مقام از شاه سابق ایران دست کمی ندارد، یعنی انور سادات، او را با آغوش باز استقبال کرد. هر چند وزارت خارجة امریکا دربارة عدم شرکت امریکا در این فرار و گریز، مِن و مِن می کرد، مع هذا هیچ کس در هویت سازمان دهندگان فرار تردیدی ندارد.»(3)

42

در پی سخنان رئیس جمهوری ایران بنی صدر، دربارة سه جزیرة ایرانی خلیج فارس (در مصاحبه با النّهارالعربی و الدّولی) و تأکید وی بر این که ایران به هیچ وجه آنها را واگذار نخواهد کرد، در برخی محافل عربی، فضایی ضدایرانی با محور این موضوع ساخته شده است. عراق در ایجاد این فضا سهم عمده ای دارد و می کوشد بیش ترین استفاده را از آن ببرد. طارق عزیز، معاون نخست وزیر عراق، در گفت وگو با شمارة امروز هفته نامة لبنانی "الکفاح العربی"، دولت ایران را به دورویی متهم کرد و گفت: «این سه جزیره که 9 سال قبل به وسیلة سربازان شاه اشغال شد، باید به صاحبان عرب آن بازگردانده شود.» معاون نخست وزیر عراق گفت رژیم کنونی ایران سیاست های شاه را محکوم کرده است؛ اما در عین حال هر آنچه را شاه از طریق تهاجم به اعراب به دست

ص: 139

آورد، دستاوردهایی می داند که نمی توان آنها را از دست داد. اگر رژیم ایران با سیاست های شاه مخالف است، باید سه جزیرة واقع در خلیج(فارس) را به صاحبان عرب آن بازگرداند. طارق عزیز افزود: اگر ایران این کار را انجام دهد و مداخله در امور داخلی اعراب را متوقف سازد، آن گاه می تواند دوستی و همکاری را از جانب ما به دست آورد(1)

امروز همچنین رضا عبدالعزیز حسین، کفیل وزارت خارجة کویت، پس از اجلاس کابینة این کشور اعلام کرد که وی علی شمس اردکانی سفیر ایران در کویت را احضار کرده است تا با او دربارة اظهارات منسوب به بنی صدر مذاکره کند.(2)

در این باره، در بخش عربی رادیو قاهره تفسیری پخش شد که در آن آمده است: سه جزیرة تنب ها و ابوموسی دارای مساحت ناچیزی هستند؛ لیکن این جزایر هرچه باشند، در اوایل دهة هفتم قرن بیستم، نیروهای ایرانی آنها را اشغال کردند و از کشورهای خلیج(فارس) جدا شدند. پس از سقوط رژیم شاه در ایران، این کشور همچنان روی ادامة این اشغال پافشاری دارد. این واقعیت نشان می دهد که رژیم جدید ایران، حقایق و اصالت تاریخی عربی بودن این جزایر را زیر پا می گذارد. ... تمام تاریخ دانان می دانند که جزایر مورد بحث، پیش از این که بریتانیا به منطقه بیاید، به دولت های کوچک منطقه به ویژه شارجه و رأس الخیمه وابسته بودند؛ چون در بین دولت های منطقه، به سواحل دو جزیره نزدیک تر می باشند.

در ادامة تفسیر رادیو قاهره، موارد ذیل "عوامل ادامة اشغال" سه جزیره دانسته شده اند: 1- این جزایر به صورت مراکز حساس دیده بانی مدخل شرقی خلیج، از اهمیت زیادی برخوردار هستند. 2- ایران می کوشد از طریق ادامة اشغال این منطقة خلیج از امنیت برخوردار باشد. 3- ایران می تواند بر رفت و آمدهای میان خلیج و اقیانوس هند، تسلط کامل داشته باشد. 4- هدف های اقتصادی که مهم ترین آنها عبارت است از تأمین راه های صدور نفت ایران به بازارهای جهانی. 5- ترس ایران از این که ممکن است امریکا بر ضدّ آن، دست به اقدامات گستردة تحریم اقتصادی بزند و اگر این جزایر را از دست بدهد، در واقع شریان حیاتی خود را با خطر مواجه خواهد ساخت.

در پایان تفسیر، ارتباط مسئلة مزبور با منافع و سیاست های امریکا در خلیج فارس، به این نحو ترسیم شده است: به هر حال پافشاری ایران در زمینة ادامة اشغال این جزایر، خود موجب تشدید بحران روابط میان این کشور و امریکا شده است؛ زیرا ایران می ترسد که ایالات متحدة امریکا آنها را تحت سلطة خود درآورد؛ به ویژه این که امریکا با بعضی از کشورهای منطقه قراردادهای نظامی بسته است تا منافع خود را حفظ کند. مسئلة دیگری که مطرح است، پیش بینی برای حفظ برتری قدرت رزمی امریکا در منطقه در مقابل نیروهای شوروی است که با ارزیابی های وزارت دفاع امریکا در این خصوص، صورت می گیرد(3)

ص: 140

43

هم زمان با تداوم تیرگی روابط ایران و امریکا، تیرگی رابطة ایران و عراق نیز ادامه دارد. در کنار تهدیدهایی که از ناحیة امریکا متوجه ایران است، دولت عراق نیز در تبلیغات مستمر خویش، پیوسته دشمنی خود را با ایران ابراز می کند و بر تشدید تیرگی روابط با ایران اصرار می ورزد. امروز رادیو بغداد در بخش فارسی خود، دو موضوع داخلی مهم ایران را در دو گفتار جداگانه، مورد بررسی کینه توزانه قرار داد. در بخش هایی از این گفتارها رژیم عراق از ادبیات انقلابی چپ و ضد امریکایی رایج در ایران، به نحوی ناشیانه بهره برده است. در یکی از گفتارها، انتخابات پارلمان ایران دستمایة تهاجم تبلیغات برضد ایران قرار گرفته است. در این تفسیر نیز نظیر بیش تر برنامه های تبلیغاتی عراق، شخص امام خمینی آماج اصلی حملات است. در این گفتار آمده است:

«از هنگام سقوط رژیم شاهنشاه مزدور و زمامداری خمینی و سلطه گری اش بر خلق های ایران و بازیچه قراردادن مقدرات مردم و روبه رو شدن با خواست های مشروع آنان با طرق خونین، از آن هنگام تاکنون ایران شاهد سه نوع انتخابات بود: اولین انتخابات دربارة قانون اساسی خمینی، دومین انتخابات درباره ریاست جمهوری و سومین انتخابات - که هنوز در جریان است - مخصوص مجلس شورا می باشد. مسلماً خلق های ایران دربارة خیمه شب بازی هایی که این انتخابات را همراهی کرده و یا می کند، اطلاعات تامی دارند که گویاترین مشخصات آن، خودداری خلق ها از شرکت در آن بود، و احیاناً رویارویی با آن از طریق رویارویی با دار و دسته های رژیم خمینی و مؤسسات قلع و قمعی اش که با ترور و ارعاب کوشش می کنند مردم را به شرکت در انتخابات وا دارند.

اما مشخصات دیگر این انتخابات همان جعل و تقلب و تزویر است که متصدیان حوزه های انتخاباتی با توطئه با دار و دستة خمینی، بدان دست می زنند. در پرتو رژیم خمینی که با فئودالیسم و بورژوازی هم پیمان می باشد و هیچ گامی را در راه اجرای قانونی که از سلطه گری فئودالیسم و بورژوازی بر مقدرات و سرنوشت مردم جلوگیری می کند، برنداشته، انتخابات نمی تواند به صورت شرافتمندانه و به دور از جعل و تقلب انجام گیرد؛ چه این تقلب و تزویر به منزلة روش منطقی است که با ماهیت رژیم به ظاهر اسلامی خمینی و روش دیکتاتوری فاشیستی اش، و با سلطه گری نیروی فئودالیسم و بورژوازی سازگار می باشد و این خود، بیانگر علل اوضاع وخیمی است که در ایران حکمفرما است. چماق به دستان خمینی ... در این روش، با تمامی عناصر شرور که جور و ستم را علیه خلق های ایران اعمال می دارند، همگام و هم پیمان می باشند. این عناصر در پرتو رژیم عقب ماندة استبداد خمینی، فرصت جدیدی یافته تا از راه انتخابات خمینی، این روش های جور و ستم را افزایش دهند. آری این است رژیم خمینی و این است خصیصه های پیروان نامسلمانش و یاران فئودالیست و بورژوازی اش. و اگر چه خلق های ایران در انقلابشان علیه شاه مخلوع، می خواستند آزادی و عدالت و برابری را به

ص: 141

دست بیاورند، ولی اکنون راهی در پیش ندارند مگر این که این انقلاب را علیه رژیم نامسلمان خمینی ادامه دهند تا این که به آرمان و اهداف والایشان نائل گردند.(1)

در گفتار دیگر، دربارة موضوع عفو عمومی در ایران، آمده است:

«با اعلام عفو خمینی، مبارزین اسیر ایرانی آزاد می شوند و یا جاسوس ها و ساواکی ها؟ شنوندگان عزیز!... مقاماتی که از شاه حمایت و پشتیبانی می کردند و وسایل سرکوبی جنبش توده ای را برای شاه فراهم می نمودند، دست در دست خمینی نهادند، و اولاً او را به قدرت رسانیدند و ثانیاً وسایل ادامة این قدرت را برای او فراهم نمودند و این مقامات عبارت از مقامات امپریالیستی امریکا می باشند. خمینی برای طرفداران و یاران شاه فرمان عفو صادر می کند که بار دیگر این جنایتکاران، دوشادوش پاسداران نامسلمان خمینی قرار گیرند و علیه خلق های مبارز ایران به ستمکاری بپردازند، که در اثر آن ، صدها نفر از ساواکی های جنایتکار بار دیگر به همان کارهای سابق خود باز می گردند؛ بنابراین ساواک که از بین نرفته است، فقط نام آن از بین رفته است و این سازمان اطلاعات شاهنشاهی به سازمان اطلاعات خمینی تبدیل گشته است، و اکنون پاسداران نامسلمان خمینی و عناصر ساواک ... به یک چیز واحدی تبدیل شده اند که با خلق های مبارز ایران دشمنی نمایند و در راه سرکوبی منظم جنبش ملی و سازمان ها و احزابی که مظهر خواست ها و مبارزات خلق های ایران می باشند، به وسیله ای برای حمایت از این رژیم مستبد تبدیل گردند.

خمینی باید بداند که خلق های ایران، افراد ساواک را که آزاد کرده است دنبال خواهند کرد و همچنین خلق های ایران عناصر خمینی را که در همه جا به کاشتن تخم هول و هراس و هرج ومرج پرداخته و دست به خون ریزی می زنند، تعقیب خواهند نمود.»(2)

44

ارتش عراق از روز گذشته تغییرات و نقل و انتقالات وسیعی در سطح ارتش انجام داده است؛ از جمله هر پرسنل ارتش که شش ماه در محلی خدمت کرده است، باید به محل دیگری منتقل شود. همچنین، پرسنلی که در شمال خدمت می کنند باید به جنوب منتقل شوند و بالعکس. ظاهراً در شمال عراق، مراقبت های ویژه در داخل ارتش شدیدتر است؛ از جمله افسران کرد زبان به مراکز آموزش احضار می شوند تا از هرگونه توطئه جلوگیری شود.(3)

همچنین، منابع ایران از بعضی درگیری های جزئی در داخل نیروهای مسلح عراق گزارش می دهند که به سرعت تحت کنترل قرار می گیرد. امروز بین فرمانده ارتش ملی و پلیس شهر دیوانیه بحث و مشاجره پیش آمد. در پی این مشاجره، بین مأموران دو سازمان برخورد مسلحانه روی داد که پنج پلیس و یک نفر از ارتش ملی، کشته و تعدادی از پرسنل مجروح شدند. ظاهراً علت این مشاجره، نوع موضع گیری یکی از دوطرف دربارة صدام حسین و امام خمینی بوده است که متعاقب آن، فرمانده دو سازمان به بغداد احضار شده اند.(4)

ص: 142

تقویت پاسگاه های مرزی و نقل و انتقال در آنها نیز ادامه دارد. به گزارش نیروهای مرزی ایران، امروز همة پاسگاه های "شرطه" در منطقة فاو - که در مقابل حوزة گروهان ژاندارمری خسروآباد واقع است - و در منطقة خمیر در جنوب فاو، به وسیلة پرسنل شرطه های محلی و افراد ارتش ملی تقویت شد.(1)

عراق هم زمان با تقویت پاسگاه های مرزی، تقویت و سازمان دهی عناصر مسلح مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران را نیز ادامه می دهد. منابع ایران خبر دادند که مرکز فرماندهی نیروی دریایی بصره زیر نظر سازمان امن العام، تعداد زیادی اسلحه و مقادیری مواد منفجره به سران ضد انقلاب که به عراق متواری شده اند و مقر آنان در بصره است، تحویل داد؛ اما آنان از مسئولان عراق خواستند که بعد از این، از تعداد سلاح های تحویلی کاسته شود و به جای آن، مواد منفجره بیش تری به اعراب ایرانی داده شود.(2)

در این حال خبرهایی از تردد برخی سران فلسطینی در مراکز "امن العام" عراق و ملاقات آنان با فراریان ایرانی، به ایران می رسد.(3)

از سوی دیگر، در مقابله با این گونه تحرکات، در ایران نیز عوامل عراق تحت تعقیب قرار می گیرند. سپاه دزفول امروز گزارش داد که پاسداران سپاه دزفول، شیخ یعقوب سعدی معروف به شیخ یعقوب را در یک عملیات ضربتی دستگیر کردند. او جاسوسی عراقی و وارد کنندة اسلحه و مواد منفجره، و آدم کشی معروف است. دستگیری این شخص به دنبال درگیری یک ساعته ای بود که به زخمی شدنش منجر گردید.(4)

45

دکتر عبدالرّحمان قاسملو دبیرکل حزب دمکرات، امروز در یک سخنرانی در اجتماع عده ای از میهمانان نوروزی کردستان گفت: «می گویند قبلاً سلاح ها را زمین بگذارید، آن وقت برای مذاکره بیایید. نه قربان، نخیر! ملت کُرد این سلاح را به منظور حمایت از دستاوردهای انقلاب ایران، آزادی و حفاظت از شرف و ناموس ملت کُرد در دست گرفته و تا لحظه ای که خودمختاری در کردستان و دمکراسی در ایران تحقق نپذیرد و انتظامات محلی به پیشمرگان محول نشود، سلاح را بر زمین نخواهیم گذاشت. بنابراین خیلی خوشحالیم که در تهران این را به خوبی درک نمایند؛ ولی این را نیز به صراحت بیان می کنیم که زیر بار رفراندوم خلع سلاح نمی رویم؛ زیرا یک نفر کاشانی یا یک برادر اصفهانی یا کرمانی نمی داند که ما

ص: 143

به چه هدفی سلاح به دوش گرفته ایم، و اجازه نمی دهند از طریق رادیو و تلویزیون موضع خود را روشن نماییم که چرا سلاح برداشته ایم(1) و این تنها ملت کُرد است که صلاحیت دارد در مورد خلع سلاح اظهار نظر نماید.»(2)

در این حال، حزب دمکرات به صراحت از تداوم رفتار مسلحانه در مقابل حکومت صحبت می کند. این حزب طبق یک برنامه و استراتژی مشخص، قدم به قدم در جهت حذف دولت در منطقه حرکت می کند. در چنین اوضاعی، نیروهای امنیتی و انتظامی خودی در منطقه با مشکلاتی رو به رو هستند؛ مانند ناهماهنگی در فرماندهی عملیات و لجستیک نیروهای مسلح تازه تأسیس. امروز سپاه کرمانشاه طی یک پیام رمز برای قسمت های مربوط به امر عملیات در تهران، اعلام کرد: «دیروز 70 نفر به کامیاران اعزام کردیم. تدارکات، آنها را تدارک نمی کند و مهمات هم نمی دهد؛ می گوید باید تهران تکلیف ما را معلوم کند. مهمات شدیداً مورد نیاز می باشد.»(3)

از جمله مشکلات دیگری که احتمال وجود آن در منطقه هست، تأثیرپذیری از ضدانقلاب و عدم استحکام و انسجام لازم در برخی واحدهایی است که از قبل از انقلاب در منطقه مستقر شده اند. در گزارش امروز یک واحد خودی مستقر در منطقه به تهران آمده است: «درجه داران پاسگاه تکاب، همکاری نزدیک با حزب دمکرات دارند و چند بار ملاقات خصوصی با رئیس حزب، یوسف رضوانی، داشته و او از اداره به پاسگاه رفته و آمده است. جهت تکلیف و دستور، منتظر جواب هستیم.»(4)

46

در روند توسعه و شکل گیری سازمانی سپاه و به تناسب موقعیت و الزامات کنونی، موضوعات متنوعی در حوزة مأموریت سپاه قرار گرفته است. مضمون دو گزارش از واحد تحقیقات و اطلاعات سپاه در یکی از شهرهای شمالی کشور، که امروز خطاب به هیئت اعزامی مرکز فرستاده شده است، نمونه ای از این تنوع مأموریت می باشد. در گزارش اول آمده است: بنا به شواهد عینی و با رؤیت پرونده های انتخابات مجلس شورای اسلامی و گزارش های رسیده، و نیز طبق شناختی که از آقای "ج"(5)* فرماندار این شهر داریم،(6)** متوجه شدیم این فرماندار به تنها چیزی که نمی اندیشد، جمهوری اسلامی است. ما متوجه شدیم آقای فرماندار با برنامه ای که

ص: 144

چیده و با نشست هایی که با گروه ها داشته است، همة افراد هیئت اجرایی و نظارت صندوق ها را از گروه های به اصطلاح مجاهدین و توده ای و فدایی تشکیل داده است. بلافاصله فرمانده سپاه و برادرشان که مسئول حزب جمهوری اسلامی و یکی از اعضای شورای شهر هستند، آقای فرماندار را از عواقب این عمل خطرناک و خیانتکارانه مطلع کردند؛ ولی وی هیچ عکس العملی از خود نشان نداد و چون همة صندوق ها در دست گروه ها بود، کاندیدای چریک های فدایی با اکثریت آراء، همراه کاندیدای حزب جمهوری اسلامی به مرحلة دوم رسیدند.

در ادامة این گزارش ذکر شده است: علت عوض شدن فرماندار قبلی نیز توطئة افراد و مجاهدین خلق بود که اکثر شورای شهر از آنها تشکیل یافته بود. چون او را از افراد فعال و مؤمن به انقلاب مشاهده کردند، نقشه ای کشیدند که آقای "م" معاون استانداری، به این شهر آمدند و با وجود این که ما آقای "م"(1) را از جریان توطئه با خبر کردیم، متأسفانه ایشان نیز با سهل انگاری خود، با آبروی این شخص بازی کرد و یک نیروی مثبت را از این شهر گرفت. امیدوارم به طوری که شفاهاً برادر محترم، جناب آقای استاندار قول داده اند، فرماندار قبلی را مجدداً به این شهر بفرستند.(2)

در گزارش دیگر نیز آمده است:

«موضوع گزارش: در مورد آقای "س.الف"** رئیس آموزش و پرورش. احتراماً نامبرده بالا، تمامی اهالی شهر از ماهیت ایشان با خبرند. فردی است خوش گذران و مشروب خوار که از دوستان نزدیک سرهنگ "م"*** رئیس سابق ساواک جهنمی (فراری) است. با وجودی که هیچ کس راضی نیست که ایشان رئیس آموزش و پرورش باشد، با حقّه و نیرنگ، همیشه یک صورت جلسه ای که به امضای چند نفر از چپی های آموزش و پرورش رسانده، در جیب دارد و به هر کس نشان می دهد تا نزد مقامات، پایگاهی برای خود جور کند. نامبرده، خانوادگی توده ای شناخته شده و از فئودال زاده های قدیم می باشد. دختر عمویش در حدود پنج یا شش ماه است که از شوروی آمده است و یکی از کاندیداهای انتخابات اخیر می باشد. و پسر عمویش نیز که از شوروی آمده، در انتخابات مجلس خبرگان و در همین انتخابات اخیر نیز در تبریز خود را کاندیدا کرده، و وی، آقای رئیس آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ما نیز، علناً به نفع دختر عموی خود فعالیت و تبلیغ می کرد.»

در انتهای گزارش آمده است: «برای امتحان، یک نفر اگر برای بازدید به مدارس این شهر بیاید، در شیشه پنجرة دفتر مدیر اکثر مدارس، عکس های تبلیغی چپی ها را مشاهده خواهد کرد. با وجود این که جریان امر را با نامبرده در میان گذاشته ایم، نتیجه ای ندیده ایم؛ بلکه بر علیه حکومت حاکم و پاسداران نیز سمپاشی می کند.»(3)

ص: 145

47

انتخابات مجلس از مسائل مهم امروز ایران است که در داخل و خارج کشور مرتباً دربارة آن صحبت می شود. در مرحلة اوّل این انتخابات، بیش تر، کاندیداهای مرتبط با شخصیت ها و جریان معروف به خط امام پیروز شده اند و مرحلة دوم آن نیز در پیش است.

امروز عصر هم، رئیس جمهور در مصاحبه ای اختصاصی با خبرگزاری پارس، در این باره به گفت وگو پرداخت. بنی صدر گفت: مسلم این است که مردم باید کسی را انتخاب کنند که فکر می کنند او می تواند در یک مجلس هماهنگ با رئیس جمهور کار کند. هرکس را که دلشان خواست می توانند انتخاب کنند؛ بنابراین نه نماز جمعه جای معرفی داوطلب است و نه گروهی حق دارد که نظر خود را از راه تحصن و غیره به دیگران تحمیل کند. من تا آن جا که بتوانم، زیر بار مجلس تقلبی نخواهم رفت؛ بنابراین هرکجا که انتخاباتش نادرست انجام گرفته باشد، باطل خواهد شد تا اصل مجلس خراب نشود، و در جاهایی که تقلب شده است به آنها رسیدگی خواهد شد(1)

در محافل خارج از کشور غالباً، از موضع حمایت از بنی صدر، این مسئله را به جناح بندی کنونی و سپس به موضوع گروگان های امریکایی و آیند ة آن می کشانند. از میان نظرها و سخنان این محافل، بخش هایی از مطالب امروز دو نشریة مشهور اروپایی ذکر می شود. یکی از این نشریه ها "نوول آبسرواتور" چاپ فرانسه است. در مقالة این نشریه آمده است:

«آیا خمینی می خواهد از بنی صدر یک رئیس جمهوری بدون قدرت بسازد؟ به دنبال ناراحتی های قلبی که او را مجبور به بستری شدن کرد، آیت الله نسبتاً از صحنه سیاست به دور ماند. البته چندان هم از سیاست جدا نبود، چون درست یک روز پیش از انتخابات ریاست جمهوری، با سفارش های خود در مورد "وحدت قبل از هر چیز" اوضاع را به نفع بنی صدر تمام کرد. امروز نیز دقیقاً به نظر می رسد که موضع گیری های امام قبل از انتخابات مجلس، در رأی گیری تأثیر بگذارد.

در واقع خمینی با مخالفت با درخواست رئیس جمهوری مبنی بر تحویل گروگان ها به شورای انقلاب و ملاقات اعضای کمیسیون سازمان ملل با آنها، بار تمام مسئولیت های تحمل ناپذیر دانشجویان مسلمان و حزب بهشتی را به دوش کشید. از طرف دیگر، امام با این عمل خود، این تصور را برای اینان به وجود آورد که بنی صدر به امریکایی ها بسیار نزدیک است. پس از آن نیز چون این ضربة غیرمنتظره، کافی نبود، آیت الله دوباره از سکوت خارج شد و سفارش کرد که "نه به راست رأی دهید نه به چپ یعنی نه شرق و نه غرب". منظور خمینی از جناح راست، لیبرال های غرب زده ای است که رؤیای دمکراسی انگلیسی یا فرانسوی را در سر می پرورانند. جناح چپ نیز شامل گروه های مارکسیست چون فداییان و حزب توده (طرفداران شوروی) و همچنین مجاهدین می شود ... خمینی با انتقادهای خود

ص: 146

عمداً یا سهواً باعث تضعیف جناح بنی صدر شده است.

قطعاً نتایج اوضاع تا بعد از دومین مرحلة انتخابات مجلس در چهار آوریل، مشخص نخواهد شد؛ ولی از هم اکنون این اطمینان وجود دارد که پیروزی چشمگیر بنی صدر (75 درصد آرا) در انتخابات ریاست جمهوری، دوباره تکرار نخواهد شد. در حقیقت عدم موفقیت بنی صدر قابل پیش بینی است.

در انتخابات مجلس ... حزب جمهوری اسلامی به پیروزی می رسد. این مسئله بیش تر به این دلیل است که سیاست جناح بنی صدر برای هیچ کس کاملاً مشخص نیست و تنها عدة معدودی از آن مطلع هستند. در حیطة عمل، رأی دهندگان که 50 درصد آنها بی سواد هستند، سردرگم می شوند؛ چون دقیقاً نمی توانند تفاوت دو تشکیلات بزرگی که خود را به آیت الله خمینی منسوب می کنند، درک نمایند؛ به همین دلیل بیش تر آنها به حزب جمهوری اسلامی رأی داده اند؛ حزبی که نام آن مأنوس تر و قابل فهم تر از نام "دفتر همکاری و هماهنگی های مردم با رئیس جمهوری" است که گروه بنی صدر آن را اداره می کنند.

اگر در چهارم آوریل (15/1/1359) بنی صدر اکثر کرسی ها را در مجلس به دست نیاورد، طبق قانون اساسی یک رئیس جمهوری بدون قدرت خواهد بود؛ در نتیجه نه تنها مسئله گروگان ها، بلکه مشکلات تأسف بار اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که در حال از هم پاشیدن ایران هستند، هیچ یک به این زودی ها حل نخواهد شد.»(1)

"اشپیگل" چاپ آلمان غربی نشریة دیگری است که دربارة انتخابات مجلس و مسائلی در حاشیة آن، مطالبی درج کرد. این نشریه نوشت:

«رهبر شیعیان از ایرانی ها خواست آرزوهای دشمنان جمهوری اسلامی را نابود کنند و به صندوق های آرا هجوم ببرند. آنها آمدند و به عمامه داران مدافع استاد رأی دادند ... و چنین شد که در نخستین دور انتخابات مجلس نادر(2) خمینی، شیعیان رادیکال حزب جمهوری اسلامی بیش ترین کرسی ها را در مجلس ایران صاحب شدند. واشنگتن حساب کرده است که نمایندگان مجلسی که تشکیل خواهد شد، کسانی هستند که خواستار تسلیم شاه و ثروت او در برابر آزادی 50 گروگان امریکایی خواهند بود، و طبق خواستة آیت الله که هنوز در ایران مانند قانون است، باید 270 نماینده دربارة گروگان ها تصمیم بگیرند. ...

در زمانی که در اقیانوس هند یک ناوگان آمادة فرمان است، تعداد افرادی که در امریکا حوصله شان از ایران اسلامی سر رفته، افزایش یافته است. تندروهایی مانند "هایاکاوا"، سناتور کالیفرنیا، از پرزیدنت کارتر خواسته اند که همة ایرانی هایی را که در امریکا به سر می برند، به یک اردوگاه کار اجباری منتقل کنند و بالاخره به بلوکه کردن اموال یا حداقل به

ص: 147

یک تحریم اقتصادی بر ضد ایران دست بزند. از دو هفته پیش به این طرف، عقاید آنها مورد توجه قرار گرفته است.

بنی صدر تقریباً تنها جنگنده است. ملاها آن گونه که باب میلشان است به دستورهای او عمل می کنند و او نمی تواند روی یک سازمان که از وی تبعیت کند، حساب نماید. بنی صدر دستور تشکیل یک کمیسیون بررسی اتهامات را در زمینة سوء استفاده در امر رأی گیری، داده است. وی گفت اگر به ما ثابت شود که تقلبات در انتخابات زیاد بوده است، این انتخابات را غیرقانونی اعلام خواهیم کرد. این امر مطمئناً برای طرفداران گروه هایی که انتخاب نشدند و راهی نداشتند، بسیار خوب بود؛ به خصوص برای خود پرزیدنت بنی صدر که مایل بود بدون مردان خدا [آیت الله ها]، در مورد گروگان ها با امریکا وارد عمل شود.

... مشکل عمدة بنی صدر این است که بتواند مردم کشورش را از رؤیای انقلاب اسلامی بیرون آورد و آنها را به سوی واقعیات اقتصادی پیش ببرد و این خود به اندازة کافی مشکل است. بنی صدر که خود، تحصیلات اقتصادی دارد، نباید انتظار کمکی داشته باشد؛ بلکه برعکس، از زمانی که آیت الله در پنجشنبة گذشته (29/12/1358) انتخابات را غیرقابل تغییر خواند، دستة ملاها احتمالاً به خود زحمت خواهند داد که رئیس جمهوری را فاقد قدرت کنند.»(1)

48

بحث دربارة ماهیت گروگان گیران، همچنان در بین رسانه های خارجی ادامه دارد. هر رسانه ای سعی دارد نظریة خود را درخصوص وابستگی گروگان گیران اثبات کند. در این میان، "نیوزویک" چاپ اروپا مقاله ای با عنوان "دانشجویان کیستند"؟ درج کرده که در آن آمده است:

«دانشجویان مسلمانی که سفارت امریکا در تهران را در اشغال خود دارند، کیستند؟ هفتة گذشته پرزیدنت ابوالحسن بنی صدر تلویحاً گفت که آنان آلت دست شوروی هستند. صادق قطب زاده وزیر امور خارجه نیز به خبرنگار نیوزویک گفت: "احتمال دارد که عناصر کمونیست افراطی، آنان را به بازی گرفته باشند." تعدادی مارکسیست در داخل سفارت هستند. با این حال اکثر دانشجویان، ناسیونالیست های افراطی مسلمان هستند. این افراد مانند خود ایران به جناح های مختلف و مراکز قدرت متعدد تقسیم شده اند. افراطیون مؤکّداً از افشای این که کیستند، خودداری می ورزند؛ لیکن اغلب آنان از طبقة متوسط هستند؛ ولی دست کم با ثبت نام در دانشگاه تهران و گرفتن چند واحد درسی در رشته هایی که معمولاً مهندسی یا علوم است، از نظر فنی دانشجویان واقعی به شمار می آیند.

در روزهای آغاز بحران، حدود چهار صد دانشجو سفارت را اشغال کردند؛ هرچند هفتة گذشته، نیمی از آنان به مرخصی رفته بودند. این افراد به هشت "شورای کمکی" تقسیم شده اند که عبارتند از: روابط عمومی، اطلاعات، اسناد و مدارک، امنیت، عملیات، تدارکات،

ص: 148

نگهبانی و رفاه. تقریباً اکثر آنان به وسیلة پاسداران انقلاب ایران، و ظاهراً بعضی به دست کماندوهای فلسطینی آموزش دیده اند.

نظارت بر امر اشغال سفارت به عهدة یک شورای هشت نفره است که جهت اتخاذ سیاست لازم، هر روز تشکیل جلسه می دهد. یکی از پنج عضو اصلی که نقشة اشغال سفارت را طرح ریزی کرده است، محمد موسوی خوئینی است که یکی از افراد کار کشتة گروه تبعیدی آیت الله خمینی در پاریس بود. وی مدتی در مقام مشاور مذهبی رادیو تلویزیون دولتی ایران، فعالیت می کرد. چهار نفر دیگر دانشجویان، تهرانی هستند که دو نفر از آنان برای افراد خارج سفارت کاملاً ناشناخته هستند. نفر سوم محسن میردامادی است که هنگامی که در اعتصابات دانشجویی بر ضد حکومت شاه، بازداشت شده بود، استوارنامة رادیکال خود را کسب کرد. نفر چهارم حسن حبیبی است که در زمان انقلاب به سبب اعتقادات مارکسیستی از خوابگاه اسلامی اخراج شد.

گمان می رود یکی از سه نفری که اخیراً به این گروه پیوسته اند، یک زن باشد که ناشناخته است. دو مرد دیگر، یکی نائینی دانشجوی 20 ساله ای است که ترتیب ملاقات خارجیان دلسوز را با گروگان ها فراهم می آورد. مرد دیگر حسن است که 23 ساله و دانشجوی مهندسی است. او یک مسلمان مؤمن شناخته شده است که برای نشان دادن اعتقاد و ایمان خود، به امر مصادرة مزرعه بزرگ پدرش کمک کرد. "مِری" یا نیلوفر ابتکار، سخنگوی اصلی افراطیون می باشد. او 20 ساله است و انتقادات تلخ ضد امریکایی را به زبان انگلیسی قرائت می کند. وی زبان انگلیسی را هنگامی آموخته است که در سال 1960 در حومة فیلادلفیا زندگی می کرد.»(1)

49

بیماری امام خمینی و بستری شدن وی، امید بسیاری برای غرب به وجود آورد که عمر امام دیری نخواهد پایید و نهالی که او کاشته است، بدون باغبان، خشک خواهد شد؛ از این رو غربی ها با حساسیت ویژه ای، مسئلة سلامتی امام و آیندة بدون امام را مورد نظر قرار داده اند. هرالدتریبون چاپ فرانسه، در مقاله ای که امروز منتشر کرده به بررسی جانشینی امام پرداخته و نوشته است:

ص: 149

«چنین به نظر می رسد که آیت الله حسین علی منتظری که مدت شش سال در زندان شاه بوده است، به عنوان ولی فقیه یا رهبر مذهبی ملت، منتخب جانشینی آیت الله خمینی شود. ناظران ایرانی معتقدند که انتظار می رود آیت الله منتظری 57 ساله، شاگرد قدیمی آیت الله خمینی - که در فعالیت های انقلابی مذهبی در اوایل 1960، بر ضد طرح های غرب گرایانة شاه مخلوع شرکت داشته است - خط مشی های الهی آیت الله خمینی را دنبال کند. مسئلة جانشین، به دلیل وجود نگرانی در مورد سلامتی آیت الله خمینی - که به زودی 80 ساله خواهد شد - از اهمیت بسیاری برخوردار است. در قانون اساسی جدید اسلامی که بر مبنای رهبری روحانیت تهیه شده، آمده است که فقیه می تواند رئیس جمهوری را بر کنار کند، اعلان جنگ دهد و در میان دیگر قدرت های جامعی که دارد می تواند مقامات نظامی و قضایی را انتخاب کند. یکی از نشانه های مقدماتی برای انتخاب آیت الله منتظری به جانشینی آیت الله خمینی، این است که وی تنها مقامی بود که علاوه بر آیت الله خمینی و پرزیدنت بنی صدر، به مناسبت آغاز سال نو ایرانی پیام فرستاد. بر اساس قانون اساسی اسلامی [ولی] فقیه فردی است که اکثر ملت او را به عنوان رهبر شناخته، تأیید کنند؛ اگرچه در قانون اساسی روشن نشده است که چنین تصمیمی بر اساس چه ضوابط و مکانیزمی گرفته می شود.

هرالد تریبون: آیت الله منتظری شاگرد قدیمی آیت الل-ه خمینی منتخب جانشینی اوست.انتظار می رود

خط مشی آیت الله خمینی را دنبال کند، آیا قادر به حفظ نفوذ سیاسی بسیار گسترده آیت الله خمینی خواهد بود؟

ص: 150

آیت الله ها در زندگی مذهبی خود با نوعی اتفاق آرای نامتشکل و با جذب تعدادی پیرو، به درجة اجتهاد نائل می شوند. آیا آیت الله منتظری شخصاً از موهبت الهی در جهت ابقا و حفظ نفوذ بسیار گستردة سیاسی آیت الله خمینی برخوردار است یا نه؟ آیا این پست تا حدودی همانند سلطنت مشروطه، بیش تر یک مقام تشریفاتی خواهد بود، در حالی که قدرت به یک دولت منتخب و با ثبات واگذار شده است، یا این که در صورت مرگ آیت الله خمینی و یا وخیم شدن حال او، همه چیز از هم خواهد پاشید؟ اینها همه سؤالات آشکاری است که به ذهن می رسد.

هنگامی که در ماه گذشته، آیت الله خمینی بیمار شد، آیت الله منتظری از مقام مهم خود که امام جمعة تهران بود، استعفا کرد و به قم رفت. در اواخر پاییز گذشته، جامعة مدرسین حوزة علمیه قم بیانیه ای منتشر کرد که در آن آیت الله منتظری به عنوان جانشین آیت الله خمینی نام برده شده است.»(1)

ص: 151

تهران - تجمع و تظاهرات مقابل لانه جاسوسی

امروز در اغلب شهرهای ایران در اعتراض به پذیرش شاه در مصر، تظاهرات وسیعی بر پا شد.

"ملت مصر به پا خیز! سادات را سرنگون کن" و "امریکا، شوروی مرگ به نیرنگتان! خون جوانان ما می چکد از چنگتان" فضای خفتة شهر را به انقلاب بیداری کشاندند. در ساعت 10 صبح، انبوه جمعیت در مقابل لانة جاسوسی موج می زد و در حالی که جمعیت، یکپارچه شعار "خمینی می رزمد، امریکا می لرزد" را تکرار می کرد، از بلندگوهای اطراف جاسوسخانه، اعلام برنامه گردید. آن گاه سرودهایی توسط گروهی از نوجوانان، اجرا و قسمت هایی از پیام نوروزی امام خمینی در رابطه با ابرقدرت ها، قرائت شد. سپس حجت الاسلام الهی ضمن برشماری ضرورت راهپیمایی اظهار داشت: از

ص: 153

هنگامی که دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، با قیام قهرمانانة خود این قلعة فتنه و فساد را تصرف کردند، روابط ایران و امریکا از هر زمان دیگر بحرانی تر شد و این بحران مناسبات، بر سر گروگان ها نیست، بلکه محصول ارادة ملتی است که می خواهد آزاد زندگی کند و دولتی که می خواهد این ملت را در رقیت و اسارت و بندگی خود نگه دارد. ...»

به گزارش روزنامة مزبور، در پایان این مراسم قطعنامة راهپیمایی قرائت شد که در آن تأکید شده است: «ما در کنار دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، با الهام گیری از امام امت، مبارزة الهی خویش را با امپریالیسم ادامه داده، تا استرداد شاه مخلوع و اموال به غارت رفته از پای نخواهیم نشست.»(1)

امروز همچنین اصناف و بازاریان شهر ری تعطیل عمومی اعلام کردند و در صحن حرم مطهّر حضرت عبدالعظیم اجتماع نمودند و در یک راهپیمایی نیز، هزاران نفر از مردم از خیابان های شهر ری عبور کردند. آنها با شعارهای مرگ بر امریکا و اللّه اکبر قطعنامة شورای اصناف شهر ری را که در شش ماده قرائت شد، تأیید کردند.(2)یادآوری می شود که در غالب شهرستان ها نیز وضع مشابهی وجود داشت که بعضاً حوادثی نیز در حاشیة مراسم اتفاق افتاد؛ از جمله در یک گزارش شهربانی به وزارت کشور، دربارة مراسم بندرعباس چنین آمده است: «برابر گزارش شهربانی بندرعباس، ساعت 9 عده ای حدود دو هزار نفر از طبقات مختلف مردم، به دعوت جامعة روحانیت آن شهرستان، به عنوان اعتراض به سفر شاه سابق به مصر اقدام به راهپیمایی نموده، پس از قرائت قطعنامه، عده ای با دادن شعار "مرگ بر کمونیست" به دکة فروش نشریات مجاهدین خلق حمله، و با طرفداران مجاهدین خلق به زد و خورد پرداختند و در نتیجه مأمورین سپاه پاسداران اقدام به تیراندازی هوایی نموده و با همکاری مأمورین آن شهربانی، مسببین حادثه دستگیر و به سپاه پاسداران منتقل شدند. در حال حاضر وضع عادی است.»(3)

51

انور سادات رئیس جمهوری مصر که با پذیرش شاه، متحد نزدیک امریکا و شاه محسوب می شود، در عمل خود را به شدّت رو در روی انقلاب ایران و حامیان آن قرار داده است. او در مقابل تظاهرات امروز تهران واکنش نشان داد و به خبرنگاران گفت: «ممکن است آنها تا آخر دنیا (روز قیامت) فریاد بزنند؛ ما شاه را به عنوان مسلمان واقعی پذیرفته ایم، نه اسلامی که در آن جا (ایران) عمل می شود.» رئیس جمهوری مصر یادآور شد که در طول جنگ مصر با اسرائیل در سال 1973، شاه سابق حدود 600 هزار تن نفت در اختیار مصر گذاشت تا از بروز بحران در این کشور

ص: 154

جلوگیری کند. سادات گفت این نمونه ای از رویة شاه در مقابل مردم مصر است. وی تأکید کرد که ایران هر اندازه انتقاد کند، نمی تواند در اخراج شاه از مصر موفق شود. به گزارش رویتر، انور سادات برای شاه مخلوع ایران، به اصطلاح سنگ تمام گذاشت و گفت که شاه پیشنهاد وی را برای اقامت دائمی در مصر پذیرفته است.(1)

در این حال، سخنان سخنگوی رسمی دولت مصر نیز روشن کرد که سادات چگونه کوشیده است دوست خود را هرچه بیش تر عزیز نشان دهد. سخنگوی مزبور طی یک بیانیة رسمی اظهار داشت: «جمهوری عربی مصر موافقت کرد که شاه سابق ایران به این کشور سفر کند و این امر و تصمیم دولت مصر از منبع انسانی سرچشمه گرفته که بالاتر از هر مسئلة دیگر است و مصر همیشه جای امنی برای هرکس خواهد بود که از وی درخواست یاری نماید و در این امر هیچ مسئلة سیاسی را در مدنظر نمی گیرد. و علاوه بر این اسلام دین رحمت و انسانیت و گذشت است و هرنوع کینة انتقام جویی و کام جویی را به شدت محکوم می سازد؛ لذا چنان که گفته شد دولت مصر با سفر و اقامت شاه سابق ایران به مصر موافقت کرده است.»

در این بیانیه تلاش شده است که این اقدام مصر، در تقابل با اسلام قرار نگیرد و حمایت از شاه سابق ایران و مقابله با انقلاب اسلامی، مقوله ای ضروری، اخلاقی و حتی اسلامی نشان داده شود. در بیانیة مزبور آمده است: «با توجه به احساس ملت مصر در ایفای نقش تاریخی و انسانی خود و عمل به مفاهیم و اصول دین مبین اسلام - که همواره انسان را محترم شمرده و اختیار امنیت جان خود را به دستش سپرده است و او را در برگزیدن راه نجات از مرگ، آزاد گذاشته است - و نیز با توجه به احساس وفاداری نسبت به شخصی که در مبارزات مشروع ملت اصیل مصر، از او حمایت و پشتیبانی کرده است و از بذل هر کوششی برای پیروزی ملت مصر در راه آزادی و بازپس گرفتن سرزمین های اشغالی اش، کوتاهی از خود نشان نداده است و این ملت را پشتیبان و مددکار بوده است، طبیعی بود که ملت مصر به وفای خود برای کسی که از وی در زمان سختی حمایت کرده است، قیام کند و نسبت به تاریخ اصیل انسانی خود و تقالید و رسوم و آداب اسلامی برجسته و با ارزش خویش، پایدار باشد و به آنها احترام بگذارد.»(2)

52

امروز رادیو لندن، دربارة آخرین وضعیت محمدرضا پهلوی در مصر و رابطة وی با دولت این کشور، گزارش داد: «سادات رئیس جمهوری مصر از شاه سابق ایران که در بیمارستان نظامی در نزدیکی قاهره بستری است، عیادت کرد. قرار است یک عمل جراحی روی طحال شاه سابق که احتمالاً مبتلا به سرطان است، انجام گیرد. سادات به خبرنگاران گفت که شاه مخلوع تب دارد؛ ولی ظرف چند روز آینده تحت عمل جراحی قرار خواهد گرفت. او گفت که پزشکان

ص: 155

مصری با همتاهای امریکایی و فرانسوی خود در تماسند و انتظار می رود بعضی از این پزشکان به مصر بروند. سادات باردیگر گفت که شاه برای همیشه در مصر خواهد ماند.»(1)

53

متناسب با مواضع و جناح بندی ها، در مطبوعات منطقه و جهان نظر های گوناگونی دربارة اقدام مصر در پذیرش شاه، ابراز می شود.

در لبنان، برخی مطبوعات تصمیم انورسادات را مبنی بر دادن پناهندگی دائمی به شاه مخلوع در مصر، مورد حمله قرار دادند؛ از جمله روزنامة چپ گرای "السفیر" که رابطة نزدیکی با سرهنگ معمر قذافی رهبر لیبی دارد، نوشت که این امر یک تحول جدی است که بدون شک با برنامه ریزی قبلی امریکا صورت گرفته است. برخی روزنامه های لبنانی پیش بینی کردند کشورهای عرب مخالف جریان صلح کمپ دیوید - که زیر نظارت امریکا صورت گرفته است - از مسئلة حضور شاه مخلوع در مصر استفاده خواهند کرد تا حملات تبلیغاتی خود بر ضد رهبر مصر را شدت بخشند.(2)

در انگلستان، ستایش از سادات وجه غالب فضای مطبوعاتی است. گاردین چاپ لندن نوشت: باید با دیدة احترام به سادات نگاه کرد؛ زیرا تمام کشورهای غربی همة روابط دیرینة خود را با هم پیمان صادق خود یعنی شاه مخلوع ایران، قطع کرده اند و کوچک ترین توجهی به او نمی کنند؛ ولی پرزیدنت سادات هنوز به صورت یک مهمان از او استقبال می کند. با این حال گاردین در قسمتی دیگر از مقاله افزود این اقدام سادات به منظور این است که پشتیبانی هرچه بیش تر امریکا را از سیاست مصر کسب کند و در نتیجه پشتیبانی کشورهای غربی از برنامه های آیندة سیاسی مصر را به دست آورد؛ ولی این مسئله به تنهایی نمی تواند علت اساسی اقدام سادات دربار ة شاه سابق را توجیه کند.(3)

تایمز لندن نیز نوشت: انسان هرگونه تصوری که از شاه داشته باشد، ناگزیر پرزیدنت سادات را تحسین خواهد کرد. خطا است اگر ژست او را به منزلة اقدامی تاکتیکی تلقی کنیم که برای کسب حمایت پرزیدنت کارتر در مذاکرات ماه آیندة واشنگتن صورت گرفته است. با این حال صواب آن است که اقدام وی را بخشی از یک استراتژی بدانیم که به موجب آن، وی از سال 1973 به بعد مایل بوده است حمایت امریکا را برای سیاست های مصر جلب کند. او استدلال می کند که امریکایی ها تنها در صورتی که مصر را دوستی صدیق و قابل اعتماد بدانند، حاضر خواهند شد به مصر کمک هایی بکنند؛ کمک هایی که برای بازسازی اقتصاد و تجهیز مجدد نیروهای مسلح آن کشور مورد نیاز است، و دشوارتر از همه برای ستاندن اراضی فلسطین از اسرائیلی ها ضرورت دارد، و این اقدامات روش های وی را در چشم جهان عرب موجه جلوه خواهد داد.

تایمز لندن در پایان، جنبة اخلاقی را در عمل سادات قوی تر کرد و نوشت: با این حال،

ص: 156

محاسبة سیاسی مستمر در این اقدامات خالی از انگیزه هایی والاتر نیست که برخی از این انگیزه ها عبارتند از: تمایل به کمک به دوستی که دچار عسرت شده است، بدون اعتنا به این که آیا خطای خودش باعث واژگون بختی اش شده یا نه؛ و تمایل به ارائة چهره ای از اسلام که متفاوت با "عدل انقلابی اسلامی" در تهران است؛ برای آن که به جهان نشان داده شود آنهایی که دائماً صفات رحم و شفقت را جزء ذات باری تعالی می دانند، می توانند به مناسبت های مختلف، همین صفات را از خود نیز بروز دهند(1)

در آلمان نیز "زوددویچه سایتونگ" چاپ مونیخ، به این نحو به تمجید از اقدام سادات پرداخت: سادات با این کار، دعوت از شاه، آرامش سیاسی به دست نخواهد آورد؛ بلکه هم در کشورش و هم در خارج با ناراحتی های سیاسی روبه رو خواهد شد؛ به همین خاطر باید قبول کرد که سادات این کار را فقط به خاطر یک وظیفة اخلاقی انجام داده است. او آماده است بدون در نظر گرفتن اهداف سیاسی و حتی آنچه امریکا با آن موافق است، چنین کاری را انجام دهد.(2)

54

در ماجرای عزمیت شاه به مصر، صادق قطب زاده وزیر خارجه ایران، بیش ترین لطمات شغلی و فردی را متحمل شد. وی که نامزد نخستین دورة انتخابات ریاست جمهوری ایران بود، علاوه بر اینکه در انتخابات مزبور بازنده شد بازنده بزرگ ماجرای اقامت و خروج شاه از پاناما محسوب می شود. وی که پرستیژ سیاسی خود را در معرض آسیب جدی می دید با امیدواری زیادی نمایندگان و حقوقدانانی را به پاناما اعزام کرده بود؛ اما سران پاناما در یک بازی آشکار، با گذراندن وقت و به بهانة تعطیلات یکشنبه، از قبول مدارک خودداری کردند. نتیجه آن شد که قبل از پایان روز تعطیل، یعنی ساعت چهارده همان یکشنبه، شاه پاناما را ترک کرد. به این ترتیب، به ناچار چند ساعت پس از آن که شاه پاناما را ترک کرد، وکلای نمایندة ایران مدارک لازم را برای استرداد و محاکمة شاه، رسماً به پاناما عرضه کردند.(3)

به گزارش خبرنگار بی.بی.سی. در امریکای لاتین: «وکلایی که از جانب دولت ایران به پاناما رفته بودند، اظهار داشتند که مدارک لازم را به این جهت تقدیم مقامات پاناما کردند که شاید شاه در صدد برآید به پاناما بازگردد. این اسناد و مدارک شامل جزئیات اتهاماتی است که به حکمران سابق ایران وارد آمده و او را متهم می کند که اموال کشور را دزدیده و به طور غیرقانونی اموال و سرمایه هایی را به خارج فرستاده و در شکنجه و کشتار و

ص: 157

قتل عام مردم دست داشته است. وکلایی که از جانب ایران به پاناما رفته اند، این مدارک را به وزارت امورخارجه پاناما تقدیم کردند.»(1)

صادق قطب زاده بعد از ظهر امروز در یک کنفرانس مطبوعاتی با حضور خبرنگاران داخلی و خارجی شرکت کرد. وی در پاسخ به این سؤال که آیا دولت ایران برای استرداد شاه مخلوع از کشور مصر اقدامی خواهد کرد یا نه، گفت: «به عقیدة ما دولت کنونی مصر حاکمیتی بر آن سرزمین ندارد، بنابراین در صورت اقدام به این امر، مدارک استرداد باید به امریکا یا اسرائیل فرستاده شود؛ زیرا انور سادات فقط بازیچه ای در دست این دو طرف است.»(2)

در این حال، لوموند در شمارة امروز خود نوشت قطب زاده روز دوشنبه (دیروز) ساعت3، به دانشجویان مسلمان دستور داد که گروگان ها را به مقامات رسمی جمهوری اسلامی تحویل دهند. سپس چون موفق به دیدار بنی صدر نشده بود، اعلامیه ای در مطبوعات درج کرد مبنی بر این که «اگر از خروج شاه از پاناما جلوگیری شود و موضوع استرداد وی در جریان بیفتد، گروگان ها در ظرف 24 ساعت آینده به مقامات رسمی ایران تحویل داده خواهند شد.»

روزنامة مزبور، طی گزارش مفصلی در این باره، به مسئلة خروج شاه علی رغم مذاکرات قطب زاده با توریخوس، اشاره می کند. سپس می افزاید: مقامات مسئول ایرانی از این اقدام متحیر می شوند. آنها به غلط فکر می کردند که این بار نیز یک صحنه سازی معمولی در کار است. آقای "هکتور ویلالون" وکیل آرژانتینی - که در هفته های اخیر نقش زیادی بین تهران، واشنگتن و پاناما بازی کرده بود - برای تسکین خاطر، سکوت را می شکند و اظهار می دارد که «در هرحال پاناما هیچ مجوز قانونی برای ممانعت از خروج شاه در اختیار نداشت.» قطب زاده از این اظهار نظر متعجب می شود و به زبان فرانسه فریاد می زند که «پس این طور آنها قوانین خودشان را نقض می کنند. بیش از دو ماه است که آنها می بایست این شخص را دستگیر می کردند؛ چون ما درخواست این امر را کرده بودیم. آدم نباید یک جانی را چند ساعت قبل از این که دلایل مجرم بودنش را دریافت کند، فراری دهد.» او خطاب به ما می گوید: «ما تمام آنچه را که خواسته بودند، تهیه کرده بودیم؛ مدارکی کاملاً مستند و حتی قول قطعی مبنی بر این که اگر شاه را پس از رأی دادگاه پاناما به ما تحویل دادند، از اعدام وی خودداری کنیم.»

لوموند در بخش دیگری از گزارش خود می نویسد: از طرف دیگر قطب زاده در مصاحبه های مختلف با نمایندگان مطبوعات امریکا گفت که به عقیدة وی در مسئلة فرار شاه به پاناما، تنها کیسینجر و راکفلر مسئول می باشند؛ چون حزب جمهوری خواه امریکا می خواهد بدین وسیله، شکست کارتر را در انتخابات موجب شود.

اریک رولو، نویسندة این گزارش، در بخش دیگر گزارش نظر قطب زاده و بنی صدر را مقایسه می کند و در توضیح نظر بنی صدر می نویسد: آقای قطب زاده دولت کارتر را مسئول

ص: 158

نمی داند، ولی آقای بنی صدر در این باره عقایدی مهم اظهار داشته است. او می گوید: «از یک چیز مطمئن هستم و آن این که نیروهایی در امریکا وجود دارد که می خواهند هرگونه تصمیم گیری را برهم بزنند. این آدم ها حتی حاضرند برای مقاصد سیاسی خود، گروگان ها را قربانی کنند. آنها می دانند چطور جمهوری اسلامی را تضعیف کنند.» آقای بنی صدر در ادامة گفتارش می افزاید: «مسئله در این جا تمام شده نیست. ما از امریکا درخواست خود را مبنی بر استرداد شاه ادامه خواهیم داد. پاناما و مصر برای ما هر دو سر و ته یک کرباس هستند؛ هر دو مطیع امریکا می باشند. سادات حتی بیش تر از توریخوس به کاخ سفید وابسته است.» آقای احمد سلامتیان می گوید: «کارتر برای سادات یک هدیه زهر آگین فرستاده است.» بنی صدر معتقد است که جمهوری اسلامی قربانی یک توطئة بین المللی شده است. عوامل این توطئه در میان ایرانیانی که طرفدار دو ابرقدرت هستند وجود دارند. به عقیدة بنی صدر، امریکا و شوروی سعی می کنند این بحران را طولانی کنند تا ایران نتواند یک سیاست استقلال ملی اتخاذ کند و روابط سالم با قدرت سومی مثل اروپا، برقرار سازد.(1)

55

امروز جیمی کارتر رئیس جمهوری امریکا، در دیدار با "بورگه" وکیل فرانسوی ایران، آخرین مواضع دولت امریکا در قبال گروگان ها را چنین اعلام کرد: «برای این که جای هیچ گونه ابهام و تردیدی باقی نماند و موضع و روش من کاملاً روشن باشد، آنچه را که دولت امریکا می خواهد، در این صفحة کاغذ نوشته ام: الف) آزادی دستگیر شدگان، به فوریت و بدون آن که کوچک ترین آسیبی به آنها برسد. ب) در موقع مقتضی، برقراری روابط عادی با ایران و دولت فعلی، توأم با قبول نتایج انقلاب ایران. ج) ایران می تواند شکایات خود را در سازمان های ملل متحد، دیوان بین المللی لاهه و یا در مطبوعات و رسانه های گروهی مطرح نماید.»(2)

در این حال، رادیو صدای امریکا گزارش داد که مقامات وزارت خارجة امریکا، تحولات ناشی از عزیمت شاه سابق ایران به مصر را بررسی کرده اند و آثار احتمالی آن را در مورد گروگان های امریکایی در تهران، مورد ارزیابی قرار داده اند. در گزارش خبرنگار صدای امریکا از وزارت خارجة این کشور، در این باره چنین آمده است:

یک مقام وزارت امورخارجة امریکا، به طور خصوصی گفته است که رفتن شاه مخلوع ایران از پاناما به مصر، بعضی ها را در تهران ناراحت کرده است و از این رو می توان گفت بدون تأثیر نبوده است. ولی مقامات دولت امریکا رسماً اظهار عقیده کردند که این نقل و انتقال و تغییر و تحول نباید در سرنوشت گروگان های امریکایی در تهران اثری داشته باشد. به قول هادینگ کارتر سخنگوی وزارت خارجة امریکا، اصولاً رفتن شاه از پاناما به مصر، با مسئلة گروگان های امریکایی که بر خلاف اصول و قواعد و قوانین شناخته شدة بین المللی به اسارت گرفته شده اند، هیچ گونه ارتباطی ندارد.

ص: 159

مقامات وزارت امورخارجة امریکا ضمناً اشاره کردند که عزیمت شاه سابق ایران از پاناما و رفتن او به مصر، تصمیم خود او بوده است، نه به خاطر فشار امریکا، و اگر نقل مکان شاه مخلوع یک روز و یا چند ساعت قبل از مطرح شدن مسئلة استرداد وی صورت گرفته است، به خاطر این موضوع نبوده است. سخنگوی وزارت خارجة امریکا اضافه کرده است که دولت امریکا تصور نمی کرد دولت پاناما با استرداد شاه به ایران موافقت کند، و ترک پاناما از طرف شاه صرفاً به خاطر این بوده است که وی به جرّاحی حساس و مهمی نیاز دارد که ظاهراً انجام آن در پاناما میسّر نبوده است.

گزارش های مطبوعاتی حاکی از این بوده است که مقامات ایرانی قصد داشتند به محض این که تقاضای ایران برای استرداد شاه مخلوع در محاکم پاناما به جریان افتد، گروگان های امریکایی را در تهران از کنترل اشغالگران سفارت خارج کنند؛ ولی مقامات امریکایی این گزارش را به اصطلاح، قصة شاه و پریان خوانده اند و در صحت آن تردید کرده اند. همچنین به اظهارات شیخ صادق خلخالی که گفته است گروگان ها به عنوان جاسوس محاکمه خواهند شد، وقعی نگذارده اند؛ زیرا می گویند او در دستگاه دولت سمتی ندارد که بتواند از طرف دولت ایران چنین اظهاراتی بکند. سخنگوی وزارت امورخارجة امریکا اضافه کرده است که دولت ایران از عواقب چنین اقدامی و از محکومیتی که به همراه دارد، به خوبی واقف است.(1)

56

به گزارش رسیده از پاسگاه های مرزی عراق، «امروز به کلیه پاسگاه های "شرطه مرزی" یک گروه اطلاعاتی متشکل از مأمورین سازمان "امن العام" و استخبارات و حزب بعث، اعزام گردید تا کلیة فعالیت های مأمورین شرطه، زیر نظر این گروه صورت گیرد.»(2)

از سوی دیگر، گزارش هایی از مناطق مرزی در استان کرمانشاه در غرب کشور، خبر از حملة مهاجمان محلّی می دهند. طبق این گزارش ها، مهاجمان محلّی تحت حمایت دولت عراق، همچنان به حملات خود به پاسگاه های مرزی ادامه می دهند و در صورت عدم موفقیت، به عراق فرار می کنند. در همین راستا، پاسگاه مرزی تیله کوه امروز مجدداً هدف حملة مهاجمان مسلح قرار گرفت. رضایی مسئول سپاه پاسداران مستقر در قصرشیرین، در این باره گفت: دیروز و امروز به پاسگاه مرزی تیله کوه از توابع قصرشیرین حمله شد و پاسداران به دفاع برخاستند. در این درگیری که چهار ساعت طول کشید، به افراد سپاه پاسداران خسارتی وارد نیامد؛ اما از تلفات مهاجمین هنوز اطلاعی به دست نیامده است. این افراد از ایادی سردار جاف و کدخدا محمود نظری هستند که دولت عراق آنها را مسلح کرده است و برای خرابکاری به خاک ایران فرستاده می شوند. رضایی در مورد علت حمله های مکرر مهاجمان به پاسگاه تیله کوه گفت: چون تنها راه نفوذی به مرز ایران این منطقه است، بنابراین مهاجمین به این نقطه حمله می کنند.(3)

ص: 160

به دلیل چنین حوادثی، برخی اهالی مناطق مرزی کشور، از محل سکونت خود کوچ می کنند و به مناطق دیگر پناه می برند؛ از جمله امروز یکی از روستاهای مرزی قصر شیرین در محدودة پاسگاه مرزی "تنگاب نو" تخلیه شد. گزارش رسیده حاکی است که در ساعت 14 روز جاری، فردی غیرنظامی به پاسگاه مزبور مراجعه کرد و اظهار داشت که تعداد 800 نفر از ضدانقلابیون و چریک های وقت کشور عراق، قصد حمله به آبادی "ولدکشته" و پاسگاه مذکور و تصفیه خانة آب تنگاب را دارند. وی اضافه کرد تعداد هفت خانوار از قریة ولدکشته به قصرشیرین کوچ نموده اند و بقیه خانواده ها در حال کوچ هستند. پاسگاه "تنگاب نو" هفت مأمور خود را برای برقراری امنیت این آبادی اعزام کرد.

در پی این موضوع، ناحیة ژاندارمری کرمانشاه از طریق هنگ ژاندارمری قصرشیرین مراتب را به تیپ ابوذر اعلام کرد تا اقدام لازم صورت گیرد. همچنین به هنگ نیز ابلاغ کرد که با استفاده از کلیة امکانات موجود، پیش بینی های لازم و اقدام بایسته را معمول دارد.(1)

57

در گزارشی که امروز سپاه کرمانشاه به تهران ارسال کرد، وضعیت کلی غرب کشور آرام توصیف شده است.(2) گزارش دیگری از سپاه کرمانشاه نیز حاکی است: «عملیات [استقرار سپاه] در منطقه شروع شده و مناطق، در اختیار سپاه قرار گرفته، بی سیم های کامیاران، کرند، اسلام آباد، قصرشیرین، جوانرود، روانسر، پاوه را سپاه کنترل می کند. ضمناً هرکدام از این شهرها شبکه دارند که زیر پوشش سپاه می باشد.»(3) از سوی دیگر، در همین روز دفتر ابوشریف فرمانده عملیات سپاه، در پیامی از تهران برای سپاه کرمانشاه نوشت: «خواهشمند است مهمات جهت نیروی کامیاران ارسال دارید. نیاز شدیدی به مهمات می باشد.»(4)سپاه کرمانشاه نیز از تهران درخواست کرد به علت موقعیت اضطراری منطقة تکاب، سپاه آن جا احتیاج به نیرو دارد؛ از تهران نیرو بفرستید(5) این در حالی است که همین سپاه گزارش داد: چنانچه فردا هوا مساعد باشد، با "گشتی بانی" هوانیروز و ارتش به طرف باینگان حرکت می کنیم.(6)

58

درگیری های چند روز اخیر در روستاهای ارومیه، ظهر امروز با آزاد شدن ژاندارم ها و جوانمردان که حزب دمکرات آنها را گروگان گرفته بود، فروکش کرد. دربارة چگونگی و نتیجة درگیری های مزبور، اطلاعیة لشکر64 ارومیه حاکی است: «در تاریخ 2/1/1359 عناصر مسلح غیرقانونی به پاسگاه های ژاندارمری در آق بلاق، راژان و سیلوانا حمله نمودند که این حمله با مقاومت دلیرانة مردم مسلمان و میهن دوست منطقه، دفع گردید؛ ولی این عناصر خائن با جمع آوری نیروهای مزدور و بی وطن از اطراف، در 3/1/1359 حملة گسترده تری را به نقاط فوق تکرار نمودند که بر اثر این حملات، در ساعت 21 روز 3/1/1359 پاسگاه آق بلاق سقوط نمود و تعدادی ژاندارم و جوانمرد کُرد که در خدمت ژاندارمری هستند، با اسلحه و مهمات و

ص: 161

با به جای گذاشتن دو شهید و سه زخمی، توسط مهاجمین دستگیر شدند که افراد ژاندارم آن، توسط مقامات مسئول به اشنویه تخلیه شدند. با توجه به وضعیت فوق، لشکر64 ارومیه بار دیگر مسئله را به قضاوت مردم شریف آذربایجان غربی گذاشته و خاطرنشان می سازد که ارتش به هیچ گروه سیاسی اجازة اقدامات نظامی به ویژه مسلحانه را نخواهد داد.»(1)

اما در گزارش سپاه ارومیه در این باره چنین آمده است: «در تاریخ 3/1/1359 در ساعت 21، افراد ژاندارمری پاسگاه آق بولاق و جوانمردان کرد، و فردایش 4/1/1359 در ساعت 16:30، اکراد وابسته به خان های محلّی راژان به تعداد 160 نفر و 21 نفر از ژاندارم ها، بدون هیچ مقاومت خلع سلاح [می شوند] و پس از دستگیری آزاد می شوند. و در منطقه سیلوانا دمکرات ها با ژاندارمری درگیر هستند. همچنین موسی گیلانی زاده ارباب راژان، ظاهراً توسط دمکرات ها دستگیر می شود که احتمالاً صحنه سازی است.»(2)

در این حال، سازمان چریک های فدایی خلق - شاخة سنندج، واقعه را چنین گزارش کرد: «به دنبال توطئة جاش ها در منطقة اشنویه در روز یکشنبه 3/1/1359، جاش های دولتی دو نفر از پیشمرگ های دمکرات را دستگیر می کنند. به دنبال پخش این خبر، پیشمرگان دمکرات خواستار آزادی آنها می شوند. جاش های محلی و ژاندارم ها به سوی نیروهای خلقی که در آن منطقه بودند (دمکرات، فدایی) تیراندازی می کنند و پیشمرگان دمکرات و فدایی برای جلوگیری از تهاجم و گسترش جنگ، دست به دفاع می زنند. در نتیجه پاسگاه "سی کانیان" سقوط می کند و درگیری به منطقة راژان کشیده می شود. از تعداد تلفات اطلاع دقیقی در دست نیست. به دنبال تحریکات اخیر جاش ها و ژاندارم ها و شکست توطئة آنها، ارتش در تاریخ 4/1/1359 اعلام می کند که در صورتی که پیشمرگان خلق کُرد، اسلحه های مصادره شده را تا ساعت 12 روز سه شنبه 5/1/1359 تحویل ندهند، ارتش مداخله خواهد کرد. در پی این توطئه ها برای آغاز یک جنگ تحمیلی دیگر، دو ستون ارتشی به همراهی تعدادی تانک و پاسدار، تا روستای "قلاتان" پیشروی کرده اند و نیروهای جنبش مقاومت خلق کرد، در اطراف جاده نقده - اشنویه موضع گرفته اند. تا زمان چاپ این خبرنامه (5/1/1359) هیچ گونه برخوردی گزارش نشده است.»(3)

در هر صورت، لشکر64 عصر روز گذشته خطاب به مهاجمان، ضرب الاجلی به شرح زیر اعلام و ابلاغ کرد: «بدین وسیله به جنگ افروزان حیله گر و روباه صفتان دغل ابلاغ می گردد که نسبت به اعادة کلیة پرسنل دستگیرشده و جنگ افزارهای مسروقه از پاسگاه های آق بلاق، راژان و سیلوانا، تا ساعت 12 روز 5/1/1359، و [برای] مرمت پاسگاه ها و منازل تخریب شده و اموال غارت شده، حداکثر تا دو هفته از این تاریخ اقدام [شود.] در غیر این صورت، ارتش مصمم و قاطع به وظایف خود که از طرف ملت ایران به او محول گردیده، نسبت به استرداد مجدد پاسگاه های ژاندارمری اقدام، و عناصر غیرقانونی را دستگیر و تسلیم دادسراهای انقلاب اسلامی خواهد نمود.»(4)

ص: 162

در این حال تلفنگرام مورّخ امروز ستاد مشترک ارتش به سپاه پاسداران، نشان می دهد که در منطقة مزبور، برای طراحی و اجرای عملیات احتمالی (بعد از پایان ضرب الاجل یاد شده) بین ارتش و سپاه توافق و هماهنگی وجود ندارد. در تلفنگرام مزبور آمده است: برابر گزارش لشکر64 پیاده، به منظور شرکت سپاه پاسداران در وقایع اخیر منطقة استحفاظی لشکر64، این لشکر از نمایندة سپاه پاسداران دعوت به عمل آورد. بعد از مذاکرات لازم، مقرر شد سپاه پاسداران، با عملیات لشکر همکاری های لازم را صورت دهد؛ لیکن در ساعت 24 روز 4/1/59، آقای بدری نمایندة سپاه پاسداران پس از مشاوره و تماس با سایر برادران پاسدار، تلفنی اظهار داشتند که سپاه پاسداران در این مأموریت شرکت نخواهد کرد. به طوری که ملاحظه می فرمایید، پس از 14 ماه این نخستین مأموریت مقابله با ضدانقلابیون است که سپاه پاسداران دربارة آن چنین عکس العملی نشان می دهد. میزان بهره دهی سپاه پاسداران ارومیه به استحضار ریاست جمهوری نیز رسیده است(1)

از سوی دیگر، امروز سپاه ارومیه نیز طی گزارشی به مرکز عملیات سپاه در تهران، چنین می نویسد: «ارتش برای عملیات مورخ 5/1/1359 در منطقه، در ساعت 20:45 مورخ 4/1/59 از سپاه ارومیه درخواست همکاری می نماید. شورای فرماندهی سپاه بنا به دلایلی که متعاقباً ارائه خواهد نمود، عدم امکان شرکت خود را بدین وسیله جهت اطلاع اعلام می دارد.»(2)

در نهایت، دستگیرشدگان قبل از پایان مهلت تعیین شده آزاد شدند؛ به این ترتیب که افراد دستگیر شده را مقامات مسئول بخش اشنویه به ارومیه انتقال داده، تحویل دادند.(3)بنابراین، قسمت عمدة مفاد اخطار لشکر64، یعنی آزادی افراد ژاندارم و جوانمردان اسیرشده، اجرا شد.

59

امروز شهربانی کل کشور، دربارة عملکرد سازمان کومه له تلفنگرامی از رکن سوم ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی دریافت کرد. در این تلفنگرام، منابع نیروی زمینی ارتش مستقر در منطقه، بخشی از عملکرد غیرعلنی این سازمان را تهیه و به ستاد مشترک ارسال کرده اند. طبق این گزارش که شهربانی نیز آن را برای وزارت کشور ارسال کرد، سازمان مزبور در سطح تشکیلات، حرکتی مبتنی بر براندازی مسلحانه را دنبال می کند. شایان ذکر است که این سازمان در سطح سنندج و بعضی شهرهای کردستان، در پوشش تشکل های مختلف، فعالیت علنی سیاسی دارد و اعضای آن در نهادهایی مثل شورای شهر فعال هستند. در گزارش مزبور که در چند بند تنظیم شده، آمده است:

1. آقایان عطاءالله برازنده با اسم مستعار "صادق"، ناظری با اسم مستعار "وریا" و صابر علی پناه با اسم مستعار "زرگا"، مسئولان شبکة حزب کومه له می باشند که عده ای از مردم نیز به وسیلة آنان و صدیق کمانگر شکنجه شده اند.

2. آقایان یوسف اردلان، صدیق کمانگر، سید مهدی نبوی، مهندس وطن دوست، ایوب

ص: 163

نبوی، مسعود نبوی، ناظری، عطاءالله برازنده و صابر علی پناه در تصمیم گیری های حزب کومه له شرکت دارند و از اعضای مؤثر تصمیم گیری های این حزب هستند.

3. افرادی که در زندان کومه له شناسایی شده اند عبارتند از: الف) سه نفر پاسدار که دو نفر از آنان به اعدام محکوم شده اند و در حال حاضر در زندان می باشند. ب) دو نفر به نام های صالح و شیخ احمدی، اهل کامیاران، به اتهام جاسوسی. پ) یک نفر استوار ژاندارمری به نام اسماعیل زبده. ت) آقای معین الدّین فخرالعلما.

4. نیازمندی های مالی و مواد خوراکی حزب کومه له و زندانیانی که در اختیار دارند، از طریق تهدید و ارعاب مردم به وسیلة افراد مسلح حزب و با توزیع فرم های مخصوص بین مردم شهر و روستا به عنوان کمک، تأمین می شود.

5. آقای تاج الدّین فخرالعلما اصرار دارد در صورتی که عده ای افراد مسلح در اختیار او گذاشته شود، به مقابله با کومه له ها بپردازد و آنها را خلع سلاح کند. ضمناً حاضر است در صورتی که امکان داشته باشد، در مرکز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و رادیو و تلویزیون مرکز سنندج حضور یابد و اطلاعات خود را دربارة اعمال و کارهای حزب کومه له در اختیار مردم ایران بگذارد.

6. ظرف چند روز گذشته آقای تاج الدین فخرالعلما برادر معین الدین فخرالعلما - که در حال حاضر در زندان کومه له است - کراراً از طرف حزب، تهدید به مرگ شده است و قصد دارد به محض آزاد شدن برادرش از زندان، همراه اعضای خانواده به لشکر سنندج پناهنده شود و در لشکر اسکان یابد.(1)

60

نشریة "خبر"، ارگان سازمان چریک های فدایی خلق ایران - سنندج، از یک تجمع نوروزی گروه های مسلّح فعال در کردستان گزارش داد. در این گزارش، به سخنرانی یکی از اعضای سازمان چریک های فدایی خلق اشاره شده است که در تجمع مسافران نوروزی ایراد شده است.

نشریة مزبور در این باره نوشت: از طرف خانة شورا و بنکة(2) محلة فیض آباد، به مناسبت تشریح اوضاع کردستان و جنبش مقاومت خلق کُرد، میتینگی با شرکت میهمانان نوروزی ترتیب یافت که در ساعت 10:30 بر مزار شهدا (تایله) برگزار شد. در این مراسم پس از خواندن سرود "زنده بود خلق کُرد" و سخنرانی دربارة شکل گیری خانة شورا و بنکة فیض آباد، یکی از اعضای سازمان چریک های فدایی خلق ایران - سنندج، در مورد مسائل حاد جنبش سخنرانی کرد و مراسم با سرود "ئه ی رقیب" پایان یافت.

این نشریه ادامه داد: رفیق در قسمتی از سخنانش ضمن تأیید این که تقویت هیئت نمایندگی خلق کُرد ضرورت دارد، گفت: «جناح های مختلف هیئت حاکمه، با تمامی تضادهای

ص: 164

درونی خود، در سرکوب کارگران، زحمتکشان و خلق های به پا خاسته هم جهت بودند و در شرایط فعلی، با محاصرة نظامی و اقتصادی، با جنگ تبلیغی و روانی وسیع، و با جنگ موضعی می خواهند کردستان را به خون بکشانند؛ ولی خلق ما با تجربه گیری از تجارب غنی جنبش های رهایی بخش جهانی در تمامی زمینه ها بر ضد این مسائل به پاخاسته و در راه اعتلای جنبش شکوهمند مقاومت خلق کُرد، هم اکنون در شهر سنندج شوراهای محلات و بنکه ها را به عنوان بازوی مسلّح این شورا ها به وجود آورده است. این شوراها باید شوراهای واقعی توده های مردم محلات باشند که در آن، نمایندة کارگران، بازاریان، کارمندان مسلمان و دانش آموزان، از زن و مرد، در تشکیل و ادارة آن فعال باشند، و این گامی است در راه خودمختاری به دست شوراها. اکنون بنکه ها گرچه نتوانسته اند بازوی مسلح شوراهای واقعی باشند، امّا ما در جهت این رشد و اعتلا تلاش عظیمی را آغاز کرده ایم.»

این نشریه افزود: رفیق در بخش دیگری گفت: «مبارزة خلق کرد در شرایط فعلی، مبارزه ای است که از چارچوب تنگ ملی بیرون آمده و هرچه بیش تر طبقاتی می شود. از آن جا که سرمایه داران و زمین داران بزرگ، به وسیلة جنگ افروزان و عمال وابسته به امپریالیسم مسلح شده اند و بر ضد خلق به پاخاسته و در کنار سرکوب گران قرار گرفته اند، هر مبارزه ای بر ضد زمین داران بزرگ و بر ضد سرکوب کنندگان حقوق دمکراتیک خلق، مبارزه ای است برای کسب خودمختاری و مبارزه ای است برای رفع ستم اقتصادی کارگران، خوش نشینان، دهقانان فقیر و زحمتکشان؛ لذا مبارزه ما مبارزه ای است ملی - طبقاتی و ما در اعتلای آن تلاش همه جانبه را به کار خواهیم بست. ما ایمان داریم کردستان بدون ایران آزاد نخواهد شد و رهایی ایران در گرو قطع سلطة امپریالیسم و عوامل وابسته است و جنبش خلق به رهبری طبقة کارگر، ضامن پیروزی و رهایی واقعی ایران و رفع ستم اقتصادی - سیاسی - فرهنگی تمامی خلق هاست.»(1)

61

امروز سازمان مجاهدین خلق نامه ای به امام خمینی نوشت.(2) متن کامل این نامه به قرار زیر است:

«بسم الله الرحمن الرحیم. حضرت آیت الله العظمی امام خمینی پدر گرامی مان!

مجاهدین خلق ایران در نهایت اعتذار از این که هنگامی که آن حضرت بیش از پیش نیازمند آرامش هستید، مزاحم اوقات شریف می شوند، ضمن آرزوی سلامت و عمر طولانی

ص: 165

برایتان، در رابطه با پاره ای مطالب بسیار حساس مملکتی به استحضار می رسانند:

1- شاه خائن با اشاره و صلاحدید اربابان امریکایی خود، راهی قلب منطقه شده است تا در مرکز ثقل ساواکی ها و دژخیمان فراری، و زیر چتر امنیتی و نظامی سادات و اسرائیل، کماکان توطئه بر علیه انقلاب ایران را از نزدیک ادامه دهد، و به همین دلیل نیز آنها در مدت اقامت امام در بیمارستان، بر ضد آمال فرد فرد ملت از هیچ گونه شایعه پردازی ابا نداشتند. همچنین در این ایام، نوکر سرسپردة دیگر امریکا یعنی بختیار خیانتکار، به فعالیت های بی سابقه ای در اروپا دست زده است و مراودات و مراجعات بسیاری پیدا کرده است. قبل از این نیز شاهد بودیم که امریکا هم زمان با فعل و انفعالات شدید نظامی در منطقه، تلاش نمود تا در کسوت کنفرانس پاکستان، سران ارتجاعی وابسته به خودش در منطقه را از موج احساسات ضد استعماری امریکایی که تحت رهبری شما در منطقه برانگیخته شده بود، مصون دارد؛ چرا که امریکا به رغم منطق خدشه ناپذیر خلق ها و تاریخ جهان، گمان این را داشته و دارد که افکار عمومی کشورهای تحت سلطه را تا آن جا که می تواند، از دشمن اصلی شان منحرف سازد؛ حال این که شما بارها و بارها تأکید فرموده اید که امریکا این شیطان بزرگ جهان، دشمن اصلی است و کلیة روابط و پیوندهای استعماری اقتصادی و سیاسی و نظامی و فرهنگی بایستی با آن قطع گردد.

2- متأسفانه تا این تاریخ، منویات ضد امپریالیستی شما مبنی بر قطع تمام پیوندهای استعماری، چنانکه باید و شاید اجرا نشده و برای همة مسلمانان انقلابی ایران در رابطه با آنچه فوقاً عرض شد، اسباب نگرانی است.

3- علاوه بر همه این ها، این روزها در کوران انتخابات در صحنة سیاست داخلی نیز شاهد بالاگرفتن اختلافات فرقه ای و حزبی و گروهی من جمله بر علیه مجاهدین خلق ایران هستیم. تمایلی که بر حسب آن، با آن که موقعیت کشور ما در مقابل امریکا هیچ تفاوتی با یک ماه پیش نکرده است، مجاهدین نیز به مثابة دشمن تلقی شده و گاه صراحتاً "مهدورالدم"، و بدتر از ساواکی، و دشمن اصلی در داخل کشور، و شایستة هرگونه سرکوب معرفی می گردند و البته آشکار است که اگر این گونه تمایلات مهار نشود، عواقب وخیم آن، که یادآور اختلافات و جنگ و جدال های حیدری - نعمتی است، بیش از پیش راه را بر مقاصد شوم امپریالیست ها هموار خواهد نمود. حال آن که بدیهی است لااقل تا وقتی زمینه های هرگونه طمع و چشم داشت امپریالیست ها بر این میهن اسلامی، منتفی نشده باشد، شقّه شدن نیروهای مردم هرگز به سود انقلاب نبوده و هیچ چیز مسموم تر و خطرناک تر از تبدیل وحدت کلمه به تفرقه و تفرق نیست.

4- در ارتباط با همین گونه اختلافات - که نهایتاً چشم اندازی جز موضع گیری متقابل نیروها در قبال یکدیگر، به زیان تمامی انقلاب رهایی بخش ضد امپریالیستی و اسلامی مان ندارد - ما نمی توانیم از مقدمه چینی هایی که به اشکال مختلف، در آستانة انتخابات صورت می پذیرفت، فروگذار نموده و مثلاً تهدید مسلحانة یک روزنامه، به خصوص علیه خودمان را به عرض امام

ص: 166

نرسانیم؛ زیرا که بالصّراحه در روز 27 اسفندماه عنوان کرده بودند که در برابر ما چاره ای جز " اندیشه به سلاح" نیافته اند، و تأثّر ما وقتی افزایش می یابد که به یاد بیاوریم همین نویسندگان در دوران رژیم طاغوتی و در برابر آن، چنین اندیشه ای را نفی و طرد می کردند.

5- به این ترتیب، مجاهدین خلق در آرزوی یک زندگی مسالمت آمیز و تفاهم بار شورایی که فارغ از هرگونه تهدید و عمل و عکس العملی ناخوشایند باشد، خود را محق می دانند که به منظور نیل به حداکثر وحدت کلمه و یکپارچگی ممکن، از محضر شما تقاضا کنند که با ارشادات خود به این گونه نگرانی ها خاتمه دهید؛ به خصوص که در کوران انتخابات و در فاصلة کوتاه ما بین مرحلة اول و دوم، قطعاً هیچ تشنّجی بر صلاح خلق و انقلاب و امام نیست؛ به همین دلیل ما مشتاقانه در انتظار رهنمودهای آن حضرت، پیرامون ممانعت از افزایش اختلاف و تشنج و بهترین نحوة مواجهة عموم نیروها با دومین مرحلة انتخابات هستیم.

6- علی هذا اجازه می خواهیم در محضر امام بر این حقیقت تأکید کنیم که مسئلة انتخابات و کرسی های نمایندگی، برای فرزندان مجاهدتان فرع بر منافع کلی انقلاب بوده و شرکت ما در انتخابات تنها به این خاطر صورت گرفته است تا با حضور در یک مجتمع واحد سراسری، نگهبانی و اکمال سنن ضد امپریالیستی شخص آن حضرت و به ویژه زندگانی تفاهم بار ملی را برای عموم مردم، هرچه بیش تر تأمین نماییم.

السلام علیکم و رحمة الله.

با آرزوی مجدد سلامتی و طول عمر امام

مجاهدین خلق ایران 5/1/59.»(1)

کادر مرکزی سازمان مجاهدین خلق: از چپ، موسی خیابانی، مسعود رجوی، مهدی ابریشم چی و پرویز یعقوبی

سازمان در نامه امروز خود به امام خمینی: "متأسفانه تا این تاریخ منویات ضدامپریالیستی شما مبنی بر قطع تمام پیوندهای استعماری چنانکه شاید و باید

ص: 167

اجرا نشده"

62

رابطة حسنة ایران و لیبی به دلیل موضوع مفقود شدن امام موسی صدر دچار اختلالاتی شده است. در این حال، برخی گرایش ها می کوشند این تیرگی را کنار بزنند و به توسعه و بهبود هرچه بیش تر روابط اهتمام ورزند. نحوة اعلام مواضع برخی دست اندرکاران روزنامة جمهوری اسلامی و نیز اظهارات امروز "آیت الله خلخالی"، مندرج در این روزنامه، نمونه هایی از این گونه کوشش ها است. روزنامة مزبور به نقل از خبرگزاری "جماهیریه" از تریپولی، گزارشی از ملاقات امروز خلخالی با مقامات لیبی درج کرد که در آن آمده است:

«سرگرد عبدالسلام جلود با آیت الله خلخالی یکی از رهبران انقلاب اسلامی ایران که سرگرم دیدار از جمهوری عربی لیبی است، دیدار کرد. در طی این دیدار، آیت الله خلخالی به گرمی از انقلاب لیبی و نقش آن در مبارزه با امپریالیزم و ارتجاع، تمجید کرد. وی به گرمی به رهبر انقلابی لیبی درود فرستاد و گفت ما به او و نقش پیشتاز او در حمایت از عرب و اسلام، افتخار می کنیم. وی تأیید کرد که روابط میان انقلاب ایران و انقلاب لیبی رو به توسعه است. وی هرگونه اختلاف میان دو انقلاب را مردود دانست. آیت الله خلخالی گفت: ما مطمئن هستیم امپریالیزم و ارتجاع را شکست می دهیم. وی خاطرنشان ساخت که اوضاع کنونی، اتحاد و یکپارچگی مسلمان ها را ایجاب می کند تا بتوانند از آرمان های بحقّشان، به خصوص آرمان فلسطین، پشتیبانی کنند. آیت الله خلخالی سادات را متهم کرد که با رفتار غیرانسانی خود خصوصاً برافراشتن پرچم اسرائیل در خاک مصر، به اسلام خیانت کرده است. سرگرد عبدالسلام جلود نیز به نوبة خود اظهار داشت که انقلاب لیبی تنها کشوری بود که از برقراری رابطه با شاه خائن امتناع کرد. این انقلاب از آغاز، انقلاب ایران را پیش بینی و از آن حمایت کرد. وی گفت ایرانیان و عرب ها می توانند نقشی حساس در حمایت از اسلام ایفا کنند و زمان آن رسیده است که اقدام مشترکی برای به حقیقت درآوردن این کوشش ها به نفع آرمان های اسلامی و مسلمانان جهان به عمل آید.»(1)

63

امروز در بخش عربی رادیو ریاض گفتاری پخش شد که بازگو کنندة نوع موضع گیری

ص: 168

سران عربستان در زمینة اوضاع ایران است. در این گفتار آمده است: امیر فهد بن عبدالعزیز طی

یک مصاحبة مطبوعاتی با خبرنگار روزنامة فرانسوی "نوول آبسرواتور"، در پاسخ به پرسشی که دربارة اوضاع ایران از وی شد گفت: «آنچه در ایران به وقوع پیوسته یک مسئلة داخلی است و بستگی به ارادة ملت ایران دارد و مسئله ای نیست که به ما ارتباط داشته باشد وحق ما نیست در آن دخالت یا اظهار نظر کنیم، و ما با برادران ایرانی روابط دوستانه داریم و برای ملت این کشور خیر و آسایش و پیشرفت آرزو می کنیم.»(1)

فهد بن عبدالعزیز: ما با برادران ایرانی رابطه دوستانه داریم.

64

در بازتاب اظهارات اخیر بنی صدر در گفت وگو با "النهارالعربی و الدولی" دربارة سه جزیرة ایرانی خلیج فارس، امروز رادیو مسکو نیز با اشاره به سخنان بنی صدر، از جنبه ای دیگر و به نحو ذیل نارضایتی مقامات شوروی را منعکس کرد. در گفتار امروز رادیو مسکو آمده است: ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ایران، بازهم اظهارات غیردوستانه ای در مورد اتحاد شوروی ایراد کرد. وی ضمن گفت وگویی با نمایندة روزنامة لبنانی النهارالعربی و الدولی ادعا کرد که گویا اتحاد شوروی برای ایران خطری به وجود می آورد.

خبرگزاری تاس می نویسد متأسفانه چنین اظهاراتی اغلب در زندگی سیاسی تهران به گوش می رسد. گرچه روشن ساختن علت این امر آسان نیست، معلوم است که این امر ناشی از سیاست اتحاد شوروی نیست؛ زیرا اتحاد شوروی روابط سنّتی حُسن همجواری با ایران دارد و مجدانه در برابر هرگونه دخالت در امور داخلی ایران اقدام می کند.(2)

ص: 169

ص: 170

ریاست جمهوری امریکا خواست دربارة این موضوع سخن بگویند. خبرگزاری آسوشیتدپرس در این باره گزارش داد:

جرج بوش خواستار تحریم اقتصادی کامل بر ضد ایران شد و گفت: من فکر می کنم همة ما که در صحنة سیاسی برای مقام ریاست جمهوری مبارزه می کنیم، باید بگوییم که چه کار خواهیم کرد. جرج بوش در پاسخ به این سؤال که آیا وی خواستار اعمال کردن محاصرة دریایی بر ضد ایران می باشد، گفت که به نظر او این اقدام ضرورتی ندارد؛ اما افزود که اگر کارتر خواستار آن باشد، وی قویاً از آن حمایت خواهد کرد. بوش گفت موقعیت ضعیف کارتر در انتخابات مقدماتی نیویورک و کانکتیکات، نشانة آن است که صبر امریکاییان دارد تمام می شود. او در سخنان خود که در اجتماعی در یک کالج عنوان می شد، گفت در چنین موردی، در صورتی که دولت وی سرکار باشد، هیچ گونه روابطی با ایران نخواهد داشت؛ مگر آن که گروگان ها به سلامت باشند و برای حقوق بین المللی احترامی وجود داشته باشد.

جرج بوش گفت: ما باید تحریم اقتصادی کاملی بر ضد ایران اعمال کنیم؛ یعنی از ایران اصلاً نفت وارد نکنیم. در سی روز گذشته ما 5/7 میلیون بشکه نفت از این کشور - که برای حقوق بین المللی احترامی قائل نیست - وارد کرده ایم. او گفت متحدان امریکا باید به این کوشش ها بپیوندند.(1)

خبرگزاری آسوشیتدپرس در ادامة گزارش فوق یادآوری کرد که بوش در آغاز مبارزات انتخاباتی اش گفته بود تا وقتی که گروگان ها آزاد نشده باشند، وی از سیاست دولت کارتر انتقاد نخواهد کرد.

66

مقامات امریکایی می کوشند با توجیهات متناسب، پیامدهای منفی عزیمت شاه از پاناما به مصر را کاهش دهند. آنها سعی می کنند ارتباط این موضوع را با مسئله گروگان ها، هرچه می توانند کمرنگ تر نشان دهند؛ از جمله سایروس ونس وزیر امورخارجة امریکا تأکید کرد که فکر نمی کند سفر شاه مخلوع به مصر تأثیری بر وضع گروگان های امریکایی در تهران داشته باشد. وی گفت: سفر شاه مخلوع به مصر فقط یک تصمیم شخصی از جانب شخص محمدرضا پهلوی بوده است و بس.(2) برژینسکی مشاور امنیت کارتر نیز گفت اینک که مصر به شاه سابق ایران پناهندگی دائم داده است، امریکا دیگر تعهدی در قبال وی ندارد.

خبرنگار بی.بی.سی. در واشنگتن در گزارشی می نویسد: خبرنگاران از وی سؤال کردند آیا

ص: 172

ایالات متحده هنوز هم خود را مجبور می بیند که به پادشاهی که زمانی مهم ترین متحد امریکا بوده است کمک کند یا نه؟ برژینسکی در پاسخ گفت دولت امریکا هیچ گونه تعهدی در برابر شاه مخلوع ندارد. وی دربارة تقاضای تهران در بازپس گرفتن شاه مخلوع گفت که استرداد شاه، هرگز موضوع اصلی بحث نبوده است؛ مسئلة اساسی توقیف و دستگیری دیپلمات های امریکایی در ایران به وسیلة گروهی تندرو است. در این جا بی.بی.سی. یادآوری می کند که سخنان برژینسکی با تضمین هایی که دولت امریکا در گذشته به شاه مخلوع می داد تضادّی کامل دارد.

بی.بی.سی. می افزاید: امّا به هرحال مقامات ایالات متحده حداقل در زمینة احساسات و بی تابی های یک گروه با آنها، همدردی می کنند؛ یعنی با بستگان گروگان های امریکایی در تهران. این بستگان طی نامه ای به کاخ سفید، نگرانی خاص خود را دربارة تلاش های مداوم دولت امریکا برای کمک های درمانی به شاه مخلوع، ابراز کرده اند. بی.بی.سی. در آخر تصریح می کند: «اعلامیة رسمی دولت امریکا حاکی از آن است که تعهدات ایالات متحده نسبت به شاه مخلوع پایان پذیرفته است.»(1)

در این حال، گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد پس از عزیمت شاه مخلوع به مصر، یک نوع آرامش توأم با نگرانی، خانواده های گروگان های امریکایی را فرا گرفته است. بر اساس این گزارش ها، خانم ماری لوپز که پسرش گروهبان جیمز لوپز، جزء گروگان ها است، گفت: من خوشحالم که شاه مخلوع به ایالات متحده نیامده است. آرزو می کنم که ورود وی به قاهره، حادثه ای برای گروگان ها در بر نداشته باشد. "دیک گاله گوس" پدر یکی از گروگان ها نیز اعلام کرد چنانچه تصور کنیم که ایرانیان نتوانند شاه مخلوع را از مصر تحویل بگیرند، این امر ادامة زندانی بودن گروگان ها را به دنبال خواهد داشت.

خانوادة گروگان ها تصمیم گرفته اند اواخر هفتة آینده گردهم جمع شوند. آنها قبل از عزیمت شاه مخلوع از پاناما، نامه ای به جیمی کارتر نوشته و از وی تقاضا کرده بودند که شاه مخلوع را برای عمل جراحی به امریکا راه ندهد. در این نامه که به امضای 43 تن از خانواده های گروگان ها رسیده بود، تأکید شده است که اجازة ورود شاه مخلوع به امریکا در اکتبر گذشته و بستری شدن وی در نیویورک، اساس مسئله گروگان گیری بوده است.(2)

67

خروج شاه از پاناما و نوع همکاری و هماهنگی سران پاناما با مقامات امریکایی، مورد اعتراض ایران است و از جمله مباحث رسانه های گروهی می باشد. در توجیه این مسئله، وزیر خارجة پاناما در مصاحبه با روزنامة ژاپنی آساهی، توضیحاتی داد. کارلوس اوزورس گفت: «اگر تقاضای تهران مبنی بر استرداد شاه مخلوع ایران، این مسئله را ایجاب می کرد، وی در پاناما توقیف می شد.» وی توضیح داد: «دولت پاناما پس از مطالعة اسناد استرداد، در صورت لزوم

ص: 173

شاه مخلوع را توقیف می کرد.» وی در عین حال افزود اگر شاه دستگیر می شد می توانست ظرف چند ساعت به قید ضمانت آزاد شود؛ اما نمی توانست پاناما را ترک کند. دکتر اوزورس گفت شاه که هم اکنون در یک بیمارستان مصری در انتظار یک جراحی است، ممکن است به سه دلیل پاناما را ترک کرده باشد؛ اوّل: بیم از آن که ممکن است پاناما با درخواست ایران مبنی بر استرداد وی موافقت کند. دوم: پزشکان پانامایی با برنامه عمل جراحی شاه مخلوع به وسیله یک پزشک امریکایی مخالفت کردند. سوم: وضع مزاجی او در حال وخیم شدن است(1)

از سوی دیگر، به گزارش خبرگزاری فرانسه از سازمان ملل متحد، کورت والدهایم دبیرکل سازمان ملل متحد گفت عزیمت غیرمنتظرة شاه سابق ایران به مصر، تلاش های جاری را که برای حل بحران گروگان ها صورت می گیرد، دشوارتر ساخت. سخنگوی کورت والدهایم گفت با وجود این، دبیرکل سازمان ملل متحد تصمیم دارد کوشش های خود را برای رسیدن به یک راه حل سیاسی مسالمت آمیز ادامه دهد. این سخنگو اظهار داشت: والدهایم نخست سعی خواهد کرد که اوضاع را با توجه به رویدادهای جدید و غیرمنتظره بسنجد.(2)

"کلودیس مقصود"، ناظر سازمان اتحادیة عرب در سازمان ملل متحد، نیز اظهار داشت عزیمت شاه مخلوع به مصر، یافتن راه حل مسالمت آمیزی را که در جست وجوی آن هستیم دشوارتر ساخت. کلودیس مقصود در پاسخ خبرنگاران تأکید کرد که شاه سابق را نمی توان به صورت مهمان یک کشور عربی نگریست. او در حقیقت مهمان رئیس جمهوری کشوری است که اتحادیة عرب او را معلّق ساخته است.(3)

68

در کنار موج ضد امریکایی سراسری اخیر در ایران که در واکنش به خروج شاه از پاناما با برنامه ریزی امریکا، برپا شده است، اظهارات مسئولان نیز مورد توجه می باشد؛ در این میان بنی صدر نیز با مشی خاص خود و با رعایت جوانب مختلف و در نظر گرفتن فضای سیاسی و موازنة قدرت موجود در جناح بندی حکومتی، اهداف خود را دنبال می کند. وی در این باره با خبرگزاری فرانسه گفت وگویی انجام داد که این خبرگزاری امروز گزارش آن را انتشار داد. در این گزارش آمده است:

رئیس جمهوری ایران در گفت وگویی با خبرگزاری فرانسه، از محکوم ساختن جیمی کارتر به طور مستقیم خودداری کرد. وی افزود: «من نمی دانم کارتر یا کس دیگری در جلوگیری از به ثمر رسیدن طرح استرداد شاه از پاناما، مقصر و مسئول است.» وی تأکید کرد که سرنوشت گروگان های امریکایی به مجلس آینده ایران بستگی دارد و نباید سرنوشت آنها را به استرداد شاه مخلوع ربط داد. وی سپس خاطرنشان ساخت: «برای ما استرداد شاه مخلوع تلاشی برای منافع بشری است. ما فکر می کنیم که این ماجرا دورة تازه ای در تاریخ بشریت خواهد گشود و اراده و حقوق ملتی برای به دست آوردن پیروزی، باید مدنظر قرار گیرد.»

ص: 174

رئیس جمهوری ایران افزود: «هر بار که درصدد بوده ایم تسلط امریکا بر ایران را فاش کنیم، حادثه ای به وجود آمده که جلوی آن را گرفته است.»

وی خاطر نشان ساخت که با انتقال گروگان های امریکایی و قرار دادن آنها در اختیار شورای انقلاب موافق است، زیرا این تنها مرکز قدرت برای کشور و استرداد شاه مخلوع است.

در این مصاحبه وی تأکید کرد که مراکز متعدد تصمیم گیری در ایران و ایالات متحده، باعث شده اند که طرح استرداد شاه مخلوع از پاناما، به نتیجه نرسد. بنی صدر در پایان خاطرنشان ساخت که به زودی تدابیری بر ضد این مراکز تصمیم گیری در ایران، به ویژه در قلب ارتش، دستگاه های دولتی، دولت و شهرها اتخاذ خواهد کرد. وی گفت: «نقش دولت جلوگیری از برگشت دیکتاتوری به کشور است.»(1)

69

صادق قطب زاده وزیر امورخارجه، در یک مصاحبة تلویزیونی دربارة تلاش هایش برای استرداد شاه، توضیحات و گزارشی ارائه کرد.

وی گفت: ما می دانستیم که تمام اموال شاه مخلوع یا قسمت اعظم آن، نه در داخل امریکا، بلکه در بانک های اروپایی است و زیر کنترل دیوید راکفلر سرمایه دار جنایتکار و کیسینجر وزیرخارجة سابق امریکا است. شاه مخلوع هم نمی خواست از امریکا خارج بشود و از لحاظ قوانین هم نمی توانستند اخراجش کنند؛ در نتیجه کیسینجر با "رویو" رئیس جمهوری پاناما تماس می گیرد و به خاطر فشاری که می آورد، رویو دعوتنامه ای برای شاه مخلوع می فرستد و شاه به اعتبار این دعوتنامه، به پاناما می رود. به همین دلیل با تقاضا از یکی دو نفر از دوستان خیلی خوبمان - که وکلای دعاوی در فرانسه و امریکا بودند - اقدامات اولیه را شروع کردیم. این اقدامات منجر به این شد که ما آن تقاضای استرداد و در حقیقت توقیف شاه مخلوع را به پاناما فرستادیم.

قطب زاده ادامه داد: دولت پاناما مواجه با یک اشکال اساسی شد؛ از یک طرف برای شاه دعوتنامه فرستاده بود، از طرف دیگر بایستی به ما جواب می داد. جوابی که دولت پاناما داد این بود که ما شاه را تحت الحفظ داریم و شما در مدت 60 روز، مطابق قوانین پاناما مدرکتان را ارائه دهید. در این جا نکتة جالبی که وجود داشت این بود که وقتی صحبت از 60 روز می شود، مطابق قوانین پاناما بعد از توقیف است؛ یعنی در این مدت 60 روز، طبق قوانین پاناما شاه مخلوع باید توقیف می بود و این ها او را از توقیف خارج کردند. وکیل ما این کار را تعقیب می کند و ما استرداد شاه مخلوع را دنبال خواهیم کرد.(2)

وزیر امورخارجه در مورد عکس العمل رفتن شاه مخلوع به مصر گفت: این جنایتکار را

ص: 175

هیچ کجا قبول نکرد؛ حتی افریقای جنوبی. تلاش این بود که او را به افریقای جنوبی بفرستند و کیسینجر تلاش زیادی کرد؛ ولی موفق نشد. اسرائیل جنایتکار هم او را نپذیرفت. تنها جایی که کیسینجر توانست او را بفرستد (با روابطی که با انورسادات خائن دارد) مصر بود. ما بعد از این به شدت، فعالیت های خودمان را در این زمینه شروع خواهیم کرد. در واقع این جرثومة فساد و جنایت را طوری بکنیم - که واقعاً با آن جرثومه فساد دیگر یعنی انورسادات عیناً شبیه هستند - که مصر در این زمینه تکان بخورد. ما در این زمینه باید سیاست قاطع و روشنی در مورد روابطمان با کشورهای عربی داشته باشیم. در نظر دارم که این مسئله را امشب در شورای انقلاب مطرح کنم و گزارش آن را خواهم داد. روز پنجشنبه سیاست مستقل و قاطع خود را در مقابل کشورهای عربی اعلام خواهیم کرد تا بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم که جریان داخلی مصر هم حرکت کند.(1)

70

به دنبال ورود محمدرضا پهلوی به مصر، دفتر اطلاعات و انتشارات وزارت امور خارجه اعلام کرد: امروز گروه کثیری از ایرانیان مقیم مدینه و زوار خانة خدا - که برای عمرة نوروزی به عربستان سعودی مسافرت کرده اند - در مقابل مسجدالنبی بر ضد حکومت انورسادات راهپیمایی کردند و تکبیرگویان، حکومت مصر و "محمدرضای خائن" را محکوم نمودند.(2)یادآوری می شود که در خود مصر نیز امروز عدة زیادی از دانشجویان مصری، بر ضد حضور وی در مصر دست به تظاهرات زدند و خواهان اخراج او شدند. این خبر در بسیاری از رادیوها مورد توجه قرار گرفت؛ از جمله:

رادیو لندن گزارش داد: دانشجویانی که در قاهره تظاهرات کردند، متعلق به یک جنبش اسلامی اند که انقلاب آیت الله خمینی را مورد تحسین قرار می دهند؛ ولی در عین حال، داشتن هرگونه ارتباط مستقیم را با رژیم جدید ایران انکار می نمایند. حتی حزب قانونی چپ گرا به رهبری هالد(3) محی الدّین یکی از 12 رهبر انقلاب مصر، علیه حکومت سلطنتی آن کشور به وجود یک مبارزة سیاسی و اطلاعاتی که در راستای قربانی جلوه دادن شاه سابق صورت می گیرد، اعتراض دارد. آقای محی الدین می گوید: من با کمک پزشکی به مردی که در حال مرگ است، مخالف نیستم؛ ولی با تبدیل این موضوع به یک مسئله سیاسی مخالفم.(4)

به گزارش بخش عربی رادیو مونت کارلو، دانشجویان دانشگاه قاهره ضمن ایراد سخنرانی هایی، خواستار بیرون کردن شاه مخلوع از مصر شدند. آنان شعار می دادند: پذیرایی از شاه خائن و خون آشام در مصر، به جبران خدمتی است که طی آن خون هزاران شهید در تهران جاری شد.(5)

ص: 176

بخش عربی رادیو اسرائیل نیز خبر داد از بامداد امروز بیش از هفتصد دانشجوی مسلمان متعصب در داخل دانشگاه قاهره دست به تظاهرات زدند. در این تظاهرات حضور شاه مخلوع ایران در مصر، به شدت محکوم شد. در پی این تظاهرات، دانشگاه قاهره تعطیل شد و دانشجویان طی اعلامیه ای، از تمام دانشجویان دانشگاه های سراسر مصر خواستند که برای اعتراض به وجود شاه سابق ایران، دست به تحصن و تظاهرات بزنند(1)

در این حال، انور سادات در توجیه اقدام خویش شواهد و ادلّه مختلفی ارائه می کند؛ از جمله به گزارش رویتر وی اظهار داشت: ما رژیم جدید ایران را به رسمیت شناختیم؛ ولی اول آنان بودند که روابط خود را با مصر قطع کردند.(2)

71

در بازتاب اقدام سادات و پذیرش شاه مخلوع ایران در مصر، این حرکت همچنان براساس جهت گیری های سیاسی تعبیر و تفسیر می شود. رسانه های غربی غالباً در کنار ذکر نکات مربوط به منافع سیاسی و اقتصادی و نظامی مصر در این اقدام، می کوشند مسائل اخلاقی را نیز در این مسئله، پر رنگ نشان دهند، (مواردی از این مطلب در روزشمار گذشته ملاحظه شد.) نمونه هایی از نوع انعکاس این قضیه به قرار زیر است:

به نظر یک مفسر خبرگزاری فرانسه، دلیل پذیرایی از شاه سابق در مصر، از نظر انورسادات بسیار روشن است. سادات عقیده دارد که هر یک روز حکومت کردن آیت الله خمینی، به معنای فرستادن عدة دیگری از افراد بی گناه به میدان های تیرباران است؛ و استقبال از شاه، به صورت انجام یک عمل انسانی و خیرخواهانه، می تواند اثر مثبتی بر افکار جهانیان برای اسلام داشته باشد.(3)

از سوی دیگر، برخی روزنامه های کشورهای ساحلی خلیج فارس اقدام سادات را در دادن پناهندگی به شاه مخلوع، محکوم کردند. روزنامة الوطن کویت نوشت: هیچ کس نمی تواند تعجب کند از این که سرنوشت شاه گریبان گیر سادات نیز خواهد شد؛ به همین منظور است که سادات حمایت خود را از وی دریغ نداشته است. روزنامة الفجر امارات متحده عربی نوشت؛ اقدام سادات عمر حکومت رو به پایان او را تسریع می بخشد. السیاسه روزنامة دیگر کویتی، ضمن اظهار این که پذیرش شاه می تواند مقدار مقاومت رژیم سادات را در قبال مخالفت ها نشان بدهد، خاطرنشان ساخت که سادات با این اقدام خواست توجه اعراب را از مسئلة مبادلة سفیر بین دو کشور مصر و اسرائیل، به سوی شاه مخلوع برگرداند.(4)

خبرگزاری رسمی شوروی، تاس، نیز به نقل از ناظران سیاسی اعلام کرد انتقال شاه

ص: 177

مخلوع به قاهره، تحت حمایت رژیم سادات و دولت امریکا و سرویس های اطلاعاتی آن، تهیه و اجرا شده است. تاس سپس شاه مخلوع را یک جنایتکار فراری از خشم ملت ایران توصیف کرد. این خبرگزاری ضمن ارائة تفسیری اضافه کرد: جای تعجب نیست که جنایتکاران فراری خود را زیر بال انورسادات پناه دهند. تاس در پایان افزود: رژیم مصر پس از امضای قرارداد جداگانه با اسرائیل و خیانت به منافع اعراب، بیش از پیش به صورت عاملی برای امپریالیسم در آمده است و پایگاهی برای ایالات متحده در خاورمیانه شناخته شده است.(1)

پس از عزیمت شاه به مصر، روابط امریکا و مصر نیز در برخی محافل عربی با حساسیت بیش تری مورد توجه است. امروز بخش عربی رادیو کویت گزارش داد: ایالات متحدة امریکا اعلام کرد که علاوه بر کمک های نظامی قبلی به مصر، به زودی 550 اتومبیل حمل و نقل نظامی دیگر و نیز تجهیزات نظامی برای ارتش مصر، در اختیار این کشور قرار خواهد داد که جایگزین سلاح ها و وسایل یدکی و تجهیزات نظامی شوروی شوند(2)

72

در حالی که تبلیغات امریکا و برخی دیگر از کشورهای غربی بر ضد ایران، هر روز گسترش می یابد، دولت عراق نیز در کنار تحرکات مرزی و اقدامات ایذایی خود، جنگ روانی و تبلیغاتی بر ضد ایران را به شدت ادامه می دهد. در تبلیغات عراق، برعکس آنچه در تبلیغات جهانی بر ضد ایران مطرح است، نظام جدید ایران ادامة رژیم شاه و در خدمت امریکا و علیه طبقات محروم قلمداد می شود. از جمله اقدامات عراق در این راه، استفاده از ادبیات سیاسی متفاوت گروه های مخالف افراطی داخلی است که البتّه این کار به نحوی تقلیدی و سطحی انجام می شود. در این باره دو گفتار از گفتارهای امروز بخش فارسی رادیو بغداد، و یک گفتار از صوت الجماهیر (بخش عربی) برای نمونه ذکر می شود.

در گفتار اول با عنوان "نگاهی به اوضاع ایران"، آمده است: «پر واضح است که ایران در سایة حکومت خمینی، بیش از پیش به سوی اوضاعی گام برمی دارد که در زمان رژیم مزدور شاهنشاهی وجود داشت؛ دورانی که خلق های ایران غرق در صفات آن شده بودند و مقدرات آنان بازیچة دست قرار گرفته بود و تحت ترور و خشونت و رنج های بسیاری به سر می بردند. شگفت این که در رژیم خمینی تلاش می شود تا ایران به دنباله روی از نیروهای امپریالیستی بپردازد، و از عهدة انجام همان نقشی برآید که در زمان رژیم منفور شاهنشاهی ادامه داشت؛ ولی تحت پرده هایی جدید و چهره هایی نو. ...

[این نیروهای امپریالیستی همان] نیروها و گروه هایی [هستند] که در گذشته در حکم تکیه گاه های رژیم مزدور شاهنشاهی بودند و اکنون در سایة همکاری و ارتباط با آنها، به تکیه گاه های رژیم خمینی تبدیل شده اند. در صف اول این نیروها و گروه ها، جریانی فراماسونری قرار گرفته است؛ در حالی که این جریان، آن طور که معروف است نقشی

ص: 178

خرابکارانه و دامنه دار در ایران ایفا کرده است؛ البته به سود امپریالیسم امریکا و صهیونیسم جهانی. این جریان خطر بزرگی را بر ضد ملل اسلامی و دین مبین اسلام تشکیل می دهد. چنانچه خمینی و مقامات او ادعا کند که با فراماسونری و صهیونیسم مخالفت می کنند، چه دلیلی برای صحت این پندارها ذکر خواهند کرد. آیا تبدیل اسامی خیابان ها و میدان های شهرهای ایران به اسامی فراماسونرها، و یا برپا کردن نمایشگاه ها جهت احیای نام برخی از فراماسونرهای معروف، و یا تمجید آنان در روزنامه های مقامات خمینی و بوق و کرناهای تبلیغاتی آنان، خود دلیل فراماسونر بودن این مقامات نمی باشد.»(1)

عنوان گفتار دیگر رادیو بغداد، "پرتوی بر رویدادها" است. در گفتار دوم نیز آمده است: اعتراضات و اعتصابات در سرتاسر ایران همچنان ادامه دارد. ... قشرهای پایین جامعه در ایران هستند که با فئودالیسم و بورژواهای شهر و روستا دست به گریبانند. آنها هستند که روش های گوناگون پیکار را به کار می برند؛ در حالی که رژیم خمینی در صف قشرهای استعمارگر می ایستد و فتواهایی را صادر می کند تا استثمارگری کارگران و دهقانان به دست این اقشار را توجیه کند، و پاسداران سلاح به دست را برای حمایت از سران این عناصر تعیین می نماید.»(2)

از سوی دیگر، در بخش عربی رادیو عراق (صورت الجماهیر) نیز، نوعی دیگر از مطالب ضد ایرانی، البته با ادبیات و مضامینی متفاوت با بخش فارسی، پخش می شود؛ از جمله امروز صوت الجماهیر از یک تجمّع ساختة دولت عراق، گزارشی منتشر کرد که در آن مطامع عراق دربارة ایران به وضوح ذکر شده است. در این گزارش آمده است:

«دومین جلسة کنفرانس ملی و خلقی عرب، بامداد امروز در سالن هتل "المنصوره" در بغداد، به ریاست عبدالمجید فرید، نمایندة نهضت ملی مصر، کار خود را دنبال کرد. رئیس کنفرانس طی سخنانی گفت: ملت مصر بار دیگر صفوف خود را برای مبارزه متشکل می کند تا بر رژیم فاسد سادات پیروز شود. وی خاطر نشان کرد که ملت مصر به دو حقیقت ایمان دارد: نخست این که راه مبارزه همواره در سرنوشت این ملت از سوی خدا تعیین شده است. دوم این که مبارزه، به خاطر تمامی ملت عرب و از روح عربیت واقعی سرچشمه گرفته و متعلق به همة اعراب است. در این جلسه "سیدی احمد" عملیات قلع و قمع رژیم ایران را بر ضد ملت عربمان در عربستان، محکوم کرد و افزود رژیم ایران به توده های عرب در عربستان اجازه فعالیت برای تعیین سرنوشت خود به دست خود، نمی دهد.»(3)

یادآوری می شود در قطعنامة این گردهمایی تصریح شده است: «دولت عراق طرفدار مبارزات مردمی ایران بوده و علاقه مند است که ایران از قید استعمار خارجی خلاصی یابد و اقلیت های قومی ایران به حقوق مشروع خود برسند.»(4)

73

ص: 179

در موقعیتی که عراق از موضع عرب گرایی، تبلیغات شدیدی بر ضد ایران به راه انداخته است، اظهارات اخیر بنی صدر دربارة سه جزیره و کشورهای عرب منطقه،(1) بهانة برپا کردن موجی از تبلیغات ضد ایرانی در مطبوعات عربی شده است. در جهت خنثی کردن آثار این وضعیت، سفیر ایران در کویت مصاحبه ای با روزنامه کویتی الوطن انجام داد که در شمارة امروز آن، درج شد. وی طی این مصاحبه، بخشی از "اظهارات منسوب به بنی صدر" را که باعث بروز انتقادهای شدیدی در مطبوعات مزبور شده بود، تکذیب کرد.

امروز یونایتدپرس از کویت در این باره گزارش داد: علی شمس اردکانی سفیر ایران در کویت، گفت: اظهاراتی که به پرزیدنت ابوالحسن بنی صدر نسبت داده شده است، مبنی بر این که وی چند کشور عربی خلیج فارس را به ارتباط نزدیک با امریکا متهم کرده است، حقیقت ندارد. اردکانی به روزنامة الوطن گفت بنی صدر این اظهارات را تکذیب کرده و از گفته هایی که در بخش بین المللی روزنامه لبنانی النهار در پاریس، از قول وی منتشر شده است، عمیقاً اظهار شگفتی کرده است. اردکانی همچنین گفته است سخنان بنی صدر حاکی از قصد مداخلة ایران در امور داخلی کشورهای منطقه یا در شکل دولت های آنها نبوده است(2)

یادآوری می شود دو روز قبل، سفیر ایران در کویت به کاخ وزارت خارجة این کشور دعوت شده بود تا در مورد اظهارات اخیر بنی صدر، توضیحات لازم را بدهد(3)

74

بنابر یک گزارش تأیید شده از منابع داخل عراق، امروز ارتشبد "عدنان خیرالله الطلفاح" وزیر دفاع و فرمانده سپاه دوم ارتش عراق، از واحدهای لشکر6 زرهی در بعقوبه بازدید کرد و با "سهیل نجم عبدالله" استاندار دیالی ملاقات محرمانه ای انجام داد. در ضمن این ملاقات و بازدید، موارد ذیل مورد بررسی قرار گرفت: 1- اعزام گروهان کماندو جهت خرابکاری در داخل ایران. 2- همکاری لشکر6 با نیروهای انتظامی و امنیتی به منظور سرکوبی هرگونه اغتشاش و نا امنی در مناطق کفری، جلولا، خانقین، مندلی. 3- مراقبت شدید پاسگاه های مرزی و تقویت یگان های نظارتی عراق در مرز ایران.(4)

یادآوری می شود که مسائل مطرح شده در این دیدار، جنبة پیگیری و تأکید تدابیر اتخاذ شدة قبلی را داشته است. این موارد در عمل، همراه با تلاش های دیگر از قبل شروع شده است و در دست اجرا و اقدام می باشد. گزارش های زیر، همین مطلب را نشان می دهد:

گزارش مرزبانی خرمشهر مربوط به امروز: «یک فروند قایق گشتی ایران با سرنشینان آن، توسط پاسگاه پلیس قلعة عراق، در مرز آبی آن کشور توقیف شد و سرنشینان آن جهت بازجویی به سازمان امنیت بصره تحویل داده شده اند.»(5)

ص: 180

گزارش امروز اطلاعات ژاندارمری به نخست وزیری، به نقل از مرزبانی قصرشیرین: «کشور عراق با اعزام گروه های خرابکار (به سرپرستی افراد نظامی) به نوار مرز پاسگاه های هدایت، قلعه سفید [و] دربندجوق، در نظر دارد حملاتی غافلگیرانه به پاسگاه های فوق و هنگ قصرشیرین و سپاه پاسداران بنماید.»(1)

تلفنگرام امروز ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، با امضای سرلشکر شادمهر رئیس این ستاد، به فرماندهی نیروی زمینی ارتش، سپاه پاسداران و ژاندارمری: «برابر اطلاع واصله پرسنل پاسدار پاسگاه "تیله کوه" که روز جاری برای گشت به تنگة "هوان" رفته بودند، در ساعت 7 صبح با مهاجمین درگیر [می شوند] و مهاجمین با مسلسل و آر.پی.جی7 و توپ های پنج لوله ای - که به نام توپ "خمسه" مشهور است - به پاسداران حمله و گلوله های توپ به طریق تأخیری در بالای سر نفرات در فضا منفجر می شدند. پرسنل پاسداران با تلاش فراوان و سنگربندی، با مسلسل و خمپاره موجود، به آتش مهاجمین پاسخ داده و آنها را وادار به تغییر موضع نموده، این تغییر چهار بار ادامه داشته و عملیات تا ساعت 15 ادامه یافت و پاسداران بدون تلفات، قطع درگیری نموده و عقب نشینی نمودند. در حال حاضر [ساعت ارسال تلفنگرام؛ ساعت 23] پاسگاه باویسی در دست مهاجمین است و پرسنل نظامی عراق با لباس محلی با مهاجمین همکاری نزدیک دارند. واحدهای "جلو دار" و پاسگاه های عراقی، با توپ خمسه مهاجمین را پشتیبانی می نمایند. برای تحویل گرفتن پاسگاه باویسی لازم است یک واحد ارتشی مستقیماً وارد عمل شده و پاسگاه را از مهاجمین تخلیه و به سپاه پاسداران تحویل نمایند. ضمناً چون پاسگاه عراقی در باویسی، روی یک ارتفاع مشرف به پاسگاه ایران واقع شده، لازم است جهت تحویل گرفتن پاسگاه، دو دستگاه توپ 106 در اختیار این پاسگاه قرار گیرد. ... موقعیت حساس پاسگاه باویسی در گذشته به طریقی بوده که همواره یک گروهان سواریزه (موتوریزه) این پاسگاه را محافظت می نمودند. دستور فرمایید نسبت به حمایت سپاه پاسداران، اقدام و نتیجه را گزارش نمایند. ملاحظات: یگ گلوله توپ عراقی عمل نکرده نیز که در نزدیکی تیله کوه افتاده، برای بررسی و اثبات دخالت مستقیم ارتش عراق در این عملیات، به تهران آورده خواهد شد.»(2)

75

در حالی که در مرزهای ایران و عراق تشنج و ناامنی محسوس است و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، عملاً در وضعیت فوق العاده به سر می برند، در داخل نیز گرفتاری های عدیده ای ناشی از تحرکات قومی گروه های کرد مخالف نظام وجود دارد؛ از جمله این که: حرکت نیروهای ارتشی در بخش هایی از غرب کشور با وجود آن که مورد حمایت نیروهای انقلابی و دولت جمهوری اسلامی ایران است، به دلیل مخالفت گروه های مسلح قوم گرا، با ممانعت همراه است. امروز استاندار آذربایجان غربی، جمشید حقگو،

ص: 181

حمایت خود را از این حرکت ارتش اعلام داشت. وی بر ادامة حرکت یک ستون ارتشی از نقده به اشنویه تأکید کرد و از حوادثی که بر سر راه این ستون رخ می دهد - که گاهی تلفاتی نیز به همراه دارد - ابراز تأسف کرد و از تلاش دولت برای خلع سلاح همة حاملان غیرمجاز سلاح، از جمله فئودال ها و خوانین خبر داد.

حقگو بعد از ظهر امروز نیز در گفت وگویی اعلام کرد: ارتش جمهوری اسلامی ایران، به فرمان رهبر انقلاب یک نهاد انقلابی است و در هر موقعیتی می تواند در هر نقطه ای از کشور، ضمن نشان دادن حاکمیت دولت، برنامه های خود را اجرا کند. سؤال شد: شایع است یکی از گروه های سیاسی مسلح گفته است ستون ارتش حرکت نکند؛ چون آنها (گروه های سیاسی مسلح) بر ضد اربابان و خوانین دست به اسلحه برده اند. وی گفت: آنهایی که ادعا می کنند به خاطر از بین بردن برخی خوانین و اربابان ظالم، اسلحه برد اشته اند، باید بدانند که خود دولت بیش از هر کس دیگر، مدافع زارعان، مستضعفان و زحمتکشان است و هیچ ارباب یا خانی نمی تواند این حرکت ارتش را حرکتی در دفاع از خود قلمداد کند. ضمناً همة خوانین و ارباب ها، به هر نحوی که در گذشته مسلح شده اند و نیز تمام کسانی که به طور غیرقانونی اسلحه به دست گرفته اند، باید خلع سلاح شوند.(1)

وی همچنین اعلام کرد: به علت عدم آگاهی گروه هایی از مردم منطقه، هنگام عبور ستون های لشکر64 ارومیه در مسیر نقده به اشنویه، متأسفانه برخوردهایی بین گروه های مسلح سرراهی و ستون های ارتش به وجود آمده است. حقگو ضمن تأکید بر این نکته که عبور ارتش و گشت ستون ها، صرفاً یک مانور منظم پیش بینی شده بوده است، از وقوع چنین حادثه ای ابراز تأسف کرد و گفت: متأسفانه گفته می شود تاکنون (ساعت 17) در این برخوردها سه نفر کشته و تعدادی زخمی شده اند. وی مشخص نکرد که تلفات حادثة امروز از چه گروهی بوده است. استاندار آذربایجان غربی در این گفت وگو، خطاب به برادران کُرد منطقه ابراز امیدواری کرد که تحت تأثیر تبلیغات مسموم کننده قرار نگیرند و مانور ارتش را - ارتشی که متعلق به تمام نقاط کشور است - مورد استقبال قرار دهند؛ مانند دفعات پیش که در اشنویه و مهاباد استقبال کردند.(2)

در این حال یک گزارش سپاه حاکی است طبق اطلاع فرمانده سپاه مهاباد، اوضاع در شهر مزبور غیرعادی است و پیشمرگان با سلاح سنگین به طرف اشنویه حرکت کرده اند.(3) امّا برخی گزارش ها نیز از تصمیم جدی ارتش و خسارات وارد بر مخالفان حکایت می کند. خبرگزاری

ص: 182

رویتر از قول منابع کُرد، درگیری های امروز را گزارش داد. در گزارش رویتر آمده است:

در نبردی که بین نیروهای دولتی و افراد کُرد در نزدیکی پیرانشهر درگرفت، حداقل 20 تن کشته و بسیاری مجروح شدند. یک سخنگوی شیخ عزالدین حسینی رهبر مذهبی کردها، در یک تماس تلفنی با رویتر گفت: نبرد هنگامی روی داد که سربازان دولتی که در این منطقه به مانور مشغول بودند، با سلاح های سنگین به طرف روستای "قلاتان" شلیک کردند. این سخنگو گفت که در این درگیری 17 روستایی و 3 چریک کُرد به قتل رسیدند. یک سخنگوی حزب دمکرات کردستان گفت علت این درگیری، نبردی دیرینه بین کشاورزان و زمین داران بزرگ است؛ زمین دارانی که از حمایت ارتش و سپاه پاسداران برخوردار هستند. دفتر شیخ عزالدین حسینی گفت ارتش سعی دارد جنگ دیگری را در کردستان به راه اندازد. این دفتر در بیانیه ای گفت رهبران مذهبی کردستان حالت بسیج عمومی و آمادگی دفاعی اعلام کرده اند. رویتر خاطرنشان می کند: ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ایران، ماه گذشته گفته بود که دولت وی با هیچ یک از گروه های مسلح مذاکره نخواهد کرد و از مردم خواهد خواست که سازمان های مسلح را در هم بکوبند.(1)

از سوی دیگر، حزب دمکرات کردستان مخالفت خود را با استقرار کامل حاکمیت دولت جمهوری اسلامی در مناطق کردنشین، با بهانه های مختلف توجیه می کند؛ از جملة این بهانه ها مبارزه با فئودال ها و خوانین است. این حزب در یک اقدام تبلیغاتی و سیاسی، با انتشار پیامی، ضمن پافشاری آشکار بر حقانیت مواضع خویش، مقولة "حفظ ظاهر" را مورد توجه قرار داد تا از فشارهای بیش تر نظامی و نیز تهییج بیش تر افکار عمومی بر ضد خویش، جلوگیری کند. در این پیام - که عصر امروز حزب دمکرات کردستان ایران، تشکیلات ارومیه، خطاب به پیشمرگان این حزب منتشر کرد - آمده است:

عملیات مسلحانة فئودال های منطقه را - که تعداد بی شماری از کشاورزان فقیر را مدت یک سال است از خانه و کاشانة خود بیرون رانده اند و اکنون نیز از اجرای برنامة جدید دولت برای اصلاحات ارضی به وحشت افتاده اند و مشغول توطئه چینی هستند - محکوم می کنیم و آنان را عامل اغتشاش و دشمن انقلاب ایران و سرسپردة رژیم سرنگون شده و وابسته به امپریالیسم امریکا می دانیم. ما حضور مسلحانة آنان را در منطقه، دشمنی آشکار با حیات سیاسی ایران می شماریم و از شما پیشمرگان عزیز می خواهیم تا حصول نتایج نهایی مذاکرات سودمندی که هم اکنون با جناب استاندار آذربایجان غربی در جریان است، از گسترش هرگونه درگیری خودداری کنید و در همان حال از ژاندارمری و ارتش می خواهیم از گلوله باران دهکده های کردنشین خودداری کنند و به پایگاه های اصلی خود برگردند و به جنگ افروزان اجازه ندهیم که زمینه برای توطئه های امپریالیسم، به ویژه امپریالیسم امریکا، بر ضد دستاوردهای انقلاب ایران آماده شود. درود بر شما پیشمرگان کردستان؛ پیروز باد انقلاب

ص: 183

شکوهمند ایران به رهبری قائد اعظم امام خمینی؛ مرگ بر عمال امپریالیسم و ارتجاع.(1)

76

بخشی از درگیری های غرب کشور، در شمارة امروز کیهان منعکس شده است. این روزنامه خبر داد که سپاه پاسداران میاندوآب در پی حوادث اخیر این شهر و برای جلوگیری از بروز وقایع ناهنجار، رفت و آمد مسلحانه در شهر میاندوآب را ممنوع کرده است. در اطلاعیه سپاه پاسداران، به حوادث دو هفته پیش میاندوآب اشاره شده است که در جریان آن، سه نفر از اعضای یک خانواده و یک شبگرد، به طور دلخراشی به قتل رسیدند. در این اطلاعیه گفته شده است که سپاه پاسداران در پی کشف علل و تعقیب عاملان این واقعه است و از افراد خواسته شده است که به طور مسلحانه در شهر رفت و آمد نکنند که در غیر این صورت، تحت تعقیب قانونی قرار خواهند گرفت(2)

77

در رقابت داخلی گروه های مسلح قوم گرای کُرد، حزب دمکرات توانایی سیاسی و تبلیغاتی بیش تری دارد. همچنین برای ارتباط با افکار عمومی قدرت زیادتری در اختیار دارد. امروز دو روزنامة معتبر داخلی ایران یعنی اطلاعات و کیهان، مطالبی از عبدالرحمان قاسملو دبیرکل این حزب انتشار دادند.

در روزنامة اطلاعات امروز، به نقل از خبرنگار این روزنامه در مهاباد آمده است: با حضور هزاران تن از مردم کردستان و مسافران نوروزی، حزب دمکرات اجتماع عظیمی در میدان شهدا برگزار کرد. در این مراسم قاسملو دبیرکل حزب چنین گفت: خلق کُرد تجزیه طلب نیست و در چارچوب استقلال و تمامیت ایران، خواهان خودمختاری است. وی طرح اصلاحات ارضی را بسیار خوب و مترقی دانست و خواهان اجرای آن شد. در مورد نقل و انتقالات ارتش نیز گفت: در زمان صلح، ارتش باید جابه جا شود و هیچ کس نباید مزاحم این کار شود؛ اما در زمان جنگ - اگر خدایی نخواسته پیش آید - حزب دمکرات پیشاپیش همه در هنگامی که به ما حمله شود، خواهیم جنگید.(3)

در کیهان امروز نیز گزارش زیر درج شده است: دکتر قاسملو دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران، در یک گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار کیهان گفت: نمایندگان ما از طرف اکثریت قاطع مردم کردستان انتخاب شده اند و برای حقوق این مردم در مجلس فعالیت می کنند. نامبرده همچنین افزود: چون این افراد را مردم کردستان انتخاب کرده اند، شناسایی و صلاحیت نمایندگی آنها در مجلس، به عهدة خود این مردم است. قاسملو دربارة اصل شش ماده ای حزب دمکرات گفت: اگر این طرح مورد تصویب شورای انقلاب قرار گیرد، مسئلة خودمختاری قابل حل می شود و چون این 6 اصل (اصل شش ماده ای)، از طرح 26 ماده ای هیئت نمایندگی خلق کُرد مشتق شده است، دربارة جزئیات این طرح هم باید با

ص: 184

دولت مذاکره کرد. روزنامة کیهان در ادامه گزارش می نویسد: دبیرکل حزب دمکرات ضمن تکذیب مخالفت حزب دمکرات با هیئت نمایندگی خلق کُرد، گفت: ما سخنگوی این هیئت هستیم و بقای این هیئت را امری ضروری می دانیم و به هیچ وجه قصد به هم زدن این ترکیب را نداریم. قاسملو در پایان گفت: ما راجع به گروه هایی که در منطقة کردستان نقش سازنده ای ندارند، تصمیم نهایی را خواهیم گرفت و مدت ها پیش هم خلع سلاح این گروه ها را به هیئت نمایندگی خلق کُرد پیشنهاد کردیم؛ ولی دوستان کومه له به تنهایی دست به این عمل(1) زدند و البته در این کار موفق نشدند.(2)

یادآوری می شود در نوعی رقابت که بین کومه له و دمکرات وجود دارد، سازمان کومه له می کوشد با سرزنش رفتار سیاسی رقیب خود، با افزایش نفوذ آن مبارزه کند. در همین راستا، امروز در مریوان تظاهراتی بر ضد "سازش کاری حزب دمکرات و رهبر آن قاسملو" برپا شد. به گزارش "سازمان پیشمرگان مسلمان کُرد"، رهبری این تظاهرات را سران حزب کومه له در مریوان بر عهده داشتند؛ یعنی: عبدالله دارابی، رشید فتاحی، مولا شیخ الاسلامی، احمد نیک جو و عطا رستمی. جریان تظاهرات و اطلاعیه های حزب کومه له، از رادیو مخفی "ندای خلق کُرد" - که در شهربانی سابق این شهر مستقر و در اختیار کومه له است - پخش می گردید و اطلاعیه های این گروه از این رادیو خوانده می شد(3)

78

عصر امروز مهندس مصطفی میرسلیم از تغییرات اساسی در شهربانی و نیز از ادغام کلیة نیروهای انتظامی و تشکیل یک نیروی انتظامی واحد خبر داد. وی که سرپرست شهربانی و معاون سیاسی وزارت کشور است، در یک گفت وگوی اختصاصی با روزنامة جمهوری اسلامی اعلام کرد با شروع سال نو تغییراتی در شهربانی آغاز شده است؛ اما تغییرات گسترده و بنیادی، از هفتة آینده در شهربانی شروع خواهد شد. میرسلیم همچنین اعلام کرد که از قبل از نوروز 1359 به تدریج در شهربانی پاکسازی آغاز شده است و هنوز ادامه دارد. او ضمن عدم افشای اسامی لیست پاکسازی، همچنین اعلام کرد که با کمک گرفتن از تمام کسانی که در امر انتظامات دخالت دارند،

ص: 185

طرح تشکیل یک واحد منسجم انتظامی یگانه، در دست بررسی است که به زودی اجرا خواهد شد. وی گفت جزئیات آن نیز در یک مصاحبة مطبوعاتی اعلام خواهد گردید.(1)

از سوی دیگر، سازمان چریک های فدایی خلق، در برابر بخشی از اقدامات ذکر شده، واکنش نشان داد. این واکنش به صورت درج خبر ذیل در نشریة "خبر" بود که ارگان شاخة این سازمان در سنندج است. در این نشریه آمده است: «مصطفی میرسلیم معاون سیاسی وزارت کشور و سرپرست شهربانی کل کشور، در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفته است دولت با سازمان های سیاسی کردستان به توافق رسیده است که در شهر سنندج، به جای شهربانی، ارتش مستقر شود.» در ادامه به نحو ذیل، بر ضد این اقدام موضع گیری شده است: «سازمان چریک های فدایی خلق ایران، صراحتاً این اتهام را که دولت در زمینة جایگزینی ارتش به جای شهربانی سنندج، با ما مذاکره ای کرده باشد، رد کرده و هرگونه مذاکره جداگانه ای که از جانب هر نیرویی صورت بگیرد، مردود دانسته و آن را در جهت تضعیف هیئت نمایندگی خلق کُرد می دانیم و معتقدیم گماشتن ارتش یا هر نیروی نظامی دیگر به جای افراد فعلی شهربانی سنندج، بهانه جویی و زمینه چینی درگیری های ناخواسته و تحمیلی است و این تعویض نیرو را توطئة دیگری بر ضد خلق خود به حساب آورده، و از مردم قهرمان خود می خواهیم هشیارانه تر توطئه ها را در هم بشکنند.»(2)

یادآوری می شود که سازمان مزبور، از تصفیة عناصر وابسته به گروه های مسلح قوم گرا در برخی شهربانی های شهرهای کردنشین نگران است؛ عناصری که از آنها به صورت یک امکان مبارزه استفاده می کنند. همچنین، با توجه به ضرباتی که مجموع شهربانی در جریان انقلاب خورده است، استقرار نیروهای ارتش به جای آن، طبعاً مورد پسند گروه های مزبور نیست.

79

علاوه بر مناطق کردنشین، در برخی مناطق دیگر کشور نیز برخوردهایی بین گروه ها و جریان های مخالف و موافق نظام مشاهده می شود. علاوه بر مواردی که جنبة سیاسی دارد، برخوردهایی نیز هست که مربوط به عملکرد و رفتار اشرار غیرسیاسی است. دو موردی که در ذیل ذکر می شود، از مواردی است که امروز اتفاق افتاد.

بعداز ظهر امروز" هواداران اتحادیة کمونیست ها"(3) در اهواز، جلسة بحثی در "زیتون کارگری" برگزار کردند. این گردهمایی "مبارزة ضد امپریالیستی و انتخابات" عنوان داشت که شامل پرسش و پاسخ بود و سه ساعت و نیم به طول انجامید. به گزارش روزنامة کیهان، در همین حال چادری که متعلق به جوانان اسلامی کوی زیتون کارگری بود به آتش

ص: 186

کشیده شد و گروهی از جوانان این منطقه به وسیلة بیل و چماق به اجتماع کنندگان حمله ور شدند. در این برخورد دو تن مجروح شدند و کلیة وسایل اتحادیة کمونیست های اهواز، از جمله میکروفن و پلاکاردها و آفیش ها، تخریب شد.(1)

در منطقة کرمان نیز امروز شروری به نام قنبر نارویی به همراه افرادش راه را بر مسافران در منطقة کشمیران بست و به آنها تیراندازی کرد؛ در نتیجه یک پسربچه دوازده ساله به قتل رسید و چهار نفر گروگان گرفته شدند که یک نفر از گروگان ها فرار کرد. نظر سپاه محلی این است که هدف از این عمل، ایجاد رعب و وحشت در بین اهالی جهت همکاری با نامبرده است.(2)

80

در اوضاع کنونی، سازمان مجاهدین خلق که از فعال ترین جریان های کشور است، با تناقض ها و مشکلات زیادی روبه رو است. یکی از معضلات بزرگ این سازمان، تناقضی است که به شدت به آن دچار است و در این اوضاع هیچ توجیهی هم برای آن نمی تواند ارائه دهد. آن تناقض این است که این سازمان از یک سو می خواهد یک سازمان چریکی مسلح باشد تا در صورت لزوم، مستقل از حاکمیت نظام و نیروهای مسلح آن عمل کند؛ از سوی دیگر هم می خواهد یک سازمان سیاسی باشد که طبعاً در ذیل نظام و نهادهای آن، به مشارکت و رقابت سیاسی مسالمت آمیز بپردازد و از این طریق، کسب قدرت حکومتی را پیگیری کند. البته از این تناقض، سازمان های دیگری چون سازمان چریک های فدایی خلق نیز رنج می برند؛ اما وضعیت سازمان مجاهدین خلق، به دلیل نفوذ گسترده تر در خانواده ها و محافل مذهبی، با سازمان های غیرمذهبی متفاوت است؛ بنابراین رهبران آن امید زیادی به ارتقا و صعود از نردبان قدرت سیاسی دارند. در این حال، مسلح بودن، به یک معنا نپذیرفتن حاکمیت نظام جدید است؛ در حالی که سازمان، پذیرفتن آن را به شکل های مختلف اعلام می کند که این خود به نوعی نفاق، تعبیر می شود؛ از این رو سازمان همواره در معرض پرخاش کادرها و توده های وسیع مذهبی هوادار نظام جدید قراردارد و لقب منافقین که اوایل انقلاب، فقط مارکسیست های داخل این سازمان را در بر می گرفت، اکنون بر مجموع سازمان اطلاق می شود.

این سازمان برای حفظ موقعیت فعلی و مواضع خویش، با مسائل و اموری مواجه است که باید آنها را حل کند و از عهدة انجام آنها برآید. از جملة این مسائل، کاستن از فشارهای مربوط به "چهرة منافقانة سازمان" است. مسئلة دیگر، کسب امکان تداوم حضور سیاسی از موضع یک گروه داخل نظام جدید در جهت کسب اقتدار لازم است. مسئلة سوم، حفظ شأن چریکی و مسلح بودن سازمان است تا در روزی که برای "ورود به فاز نظامی" مناسب است، مورد استفاده قرار بگیرد. برای انجام این امور و حل این مسائل، هستة مرکزی سازمان

ص: 187

مجاهدین خلق تدابیری اندیشیده است. نخست آن که به جای پرداختن به علّت ضرورت داشتن سلاح، اعلام کند مراکز رسمی سازمان، غیرمسلح هستند. تدبیر دیگر این که با تداوم روند نزدیک شدن به بنی صدر - که از مدتی قبل آغاز شده است - از وی در مقام فرمانده کل نیروهای مسلح، نوعی مجوز تداوم مسلح بودن سازمان، اخذ شود تا هم مسئلة تلقی پذیرش نظام جدید از جانب سازمان، در افکار عمومی ایجاد شود و هم قدرت نظامی سازمان برای روز موعود، حفظ گردد.

نامة امروز سازمان به بنی صدر، نمونه ای از حرکت در همین چارچوب است. در این نامه، بر پذیرش مرگ پرافتخار و نیز بر وجود نوعی حق شرعی و قانونی در دفاع از سازمان در مقابل مفسده جویان و آتش افروزان، تأکید شده است. همچنین در یک تهدید تلویحی، پرهیز از خشونت متقابل، فقط تا اطلاع ثانوی مصلحت دانسته شده است. در این نامه، سازمان مجاهدین خلق از بنی صدر در مقام رئیس جمهوری و فرمانده کل قوا دعوت می کند که بدون طی تشریفات و مراحل قانونی، نمایندة خود را برای بازدید و نظارت بر مراکز مجاهدین اعزام کند تا مشخص گردد که این مراکز، غیر مسلح هستند. سازمان این را نوعی پیشگیری می خواند؛ پیشگیری از خون ریزی هایی که به دروغ، مجاهدین را بانی آن معرفی خواهند کرد.

این نامه که خبر آن در روزنامه های مختلف و با عنوان "نامة مجاهدین خلق ایران به رئیس جمهوری، بنی صدر"، در روزنامة مجاهد درج شد، به این شکل آغاز می شود: «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران.

آقای دکتر بنی صدر، ریاست جمهور و ریاست شورای انقلاب! به قرار اطلاعات موثقی که دریافت داشته ایم، توطئه های سازمان یافتة وسیعی، در سراسر کشور علیه مجاهدین خلق ایران در جریان است که یک به یک به منصة ظهور می رسد. شرایط فوق العاده حساس سیاسی کشور در این ایام، چه در رابطه با تحولات بین المللی و آمدن شاه خائن به مصر و چه در رابطه با انتخابات مجلس شورای ملی در داخل کشور - که هم اکنون فاصلة میان مرحلة اول و دوم آن را طی می کنیم - ایجاب می کند که ضمن جلب توجه شما به موارد

ص: 188

زیرین، تقاضای اعمال حداکثر مسئولیت و قاطعیت قانونی تان را به عنوان ریاست جمهوری و به عنوان ریاست شورای انقلاب، بنماییم. بدیهی است که تنها در این صورت می توان آرامش سیاسی و تفاهم درون کشور را تأمین نمود، و به هیچ گونه سوء استفادة بین المللی نظیر رفتار برخی رهبران بعثی در مورد ایران نیز میدان نداد و نگذاشت تا کسی بتواند از آب گل آلود ماهی بگیرد.»

در ادامه، موارد ذیل اقداماتی دانسته شده است که بر ضد مجاهدین خلق صورت می گیرد:

- «حمله و هجوم علیه ما و هوادارانمان و اقداماتی از قبیل سوزانیدن کتاب و جزوات در نقاط مختلف کشور.»

- «بازار افشاگری های مجعول کذایی نیز همچنان پررونق است تا در شرایط عدم انتشار همة پرونده ها و فهرست های ساواک، به جای سازش کاران و سپاس گویان شاه، اصیل ترین فرزندان انقلابی این میهن را هدف قرار دهند.»

- «در قبال شکایت های انتخاباتی ما و به منظور لوث کردن آنها، شکایت های مجعولی - البته پس از اطلاع از موارد شکایت سازمان مجاهدین خلق ایران - عنوان نموده اند تا تودة مردم کم اطلاع، گیج و سردرگم شده و در این میان تقلبات اساسی بزرگ از دیده ها پنهان بماند و یا کم اهمیت جلوه داده شود.»

- «جوّ اختلافات و دوگانگی های زیانبار حزبی و گروهی به شدت بر علیه مجاهدین خلق ایران که اغلب، احتمال سرمنشأ آنها مسئلة انتخابات است، دامن زده می شود.»

- «رادیو تلویزیون در تحریک توده های ناآگاه، آن هم در چنین شرایط حساسی، نقش بسیار خطرناکی به عهده گرفته و فارغ از همة عواقب وخیم سیاسی و اجتماعی، همچنان به سمپاشی برعلیه ما ادامه می دهد.»

در آخر، این سازمان به نحو زیر به طرح مقصود اصلی و پیشنهاد مورد نظر می پردازد:

«از مجموعة اوضاع و احوال چنین به نظر می رسد که دست های مشخصی سر آن دارند که با فتنه جویی و ایجاد درگیری و آشوب و هرج و مرج و رواج دادن عمل و عکس العمل خشونت بار، افق مسالمت آمیز سیاسی کشور را تیره و تار ساخته و با همه گیر نمودن فضای خشونت، به مقاصد خود دست یابند.

اکنون با عطف به کلیة موارد فوق و تأکید مجدد بر ضرورت رسیدگی قاطعانه به تمامی آنها، مجاهدین خلق ایران بدین وسیله به اطلاع شخص رئیس جمهوری و فرماندهی کل قوا می رسانند که به منظور پیشگیری از هر توطئة ضد مردمی و نفاق انگیز، و ممانعت از هر جنگ و جدال و خونریزی ناحقی که بعداً بخواهند در برنامه های سراسر دروغ رادیو تلویزیونی، مجاهدین را مسئول یا بانی آن جلوه دهند، کلیة شعب خود در سراسر کشور را نظیر دوران

ص: 189

انتخابات ریاست جمهوری، غیرمسلح نموده و آماده ایم تا نمایندة شما را در هر ساعتی، جهت بازدید و نظارت در این مهم، بدون طی هیچ گونه تشریفات و مراحل قانونی بپذیریم.

ضمناً در همین جا از کلیة هوادارانمان در سراسر کشور می خواهیم که پایداری اصولی و سرسختی عقیدتی اسلامی و انقلابی خود را تا مرز شهادت، به گونه ای اعمال کنند که هیچ دستاویزی به دست مفسده جویان و آتش افروزان نیفتد، و به عبارت دیگر، ما برای اثبات صداقت و حسن نیت خود و برای خنثی کردن توطئه های از پیش برنامه ریزی شده و ضد خلقی، به رغم استقبال از مرگ پرافتخار، تا اطلاع ثانوی اعمال خشونت متقابل را مصلحت نمی دانیم. لیکن بی تردید ریاست جمهوری می دانند که هیچ کس را نمی توان الی الابد به صرف نظر کردن از حق دفاع شرعی و قانونی اش سفارش نمود.

مجاهدین خلق ایران - 6/1/1359»(1)

81

از جمله تحرکات سازمان مجاهدین خلق، فعالیت در شاخة دانش آموزی است و روش های تشکیلاتی این سازمان برای دانش آموزان جذابیت خاص خود را دارد. همچنین عمدة نیروهایی که بعد از انقلاب جذب سازمان مزبور شده اند، از همین قشر هستند و بار اصلی اجرایی طرح های تبلیغاتی وسیع مجاهدین خلق را در مناسبت های مختلف، این قشر برعهده دارد. با توجه به این مسائل، جریان های مخالف سازمان و هوادار نظام و نیز امام خمینی، در مسئلة دانش آموزی حساسیت ویژه ای نشان می دهند. مطلبی که در شمارة امروز روزنامة جمهوری اسلامی، ارگان حزب جمهوری اسلامی، درج شده است در همین چارچوب معنا پیدا می کند. این مطلب که با عنوان "پیام فقیه مجاهد، حضرت آیت الله منتظری، در اولین گردهمایی انجمن های اسلامی دانش آموزان استان خوزستان" به چاپ رسیده است نشان دهندة حساسیت ذکر شده است. در پیام مزبور آمده است:

«با توجه به نقش سازندة جوانان تحصیل کرده در آیندة کشور و انقلاب، دشمنان دیرینة اسلام با طرحی ماهرانه و مزورانه، سعی می کنند مدارس ما را به آشوب کشانده و جوانان معصوم را با یک سلسله مسائل گروهی و حزبی درگیر نموده و فرصت درس خواندن و تحقیقات علمی را از آنان سلب نمایند. چه بسا این درگیری های گروهی، زیر ماسک انقلابی و اسلامی انجام گیرد و به گونه ای طرح ریزی شده که این نونهالان، به صورت آلت دست جمعیت ها و گروه هایی در آمده اند، و زیر نام دفاع از خلق، آنان را به راهی می کشانند که نه رضایت خدا در آن است و نه مصالح انقلاب اسلامی تضمین می گردد و نه منافع خلق و توده های محروم تأمین می گردد. ...

گروه های مزدور وابسته به سیاست های خارجی و عمال داخلی آنها، هم زمان با طرح های محاصرة اقتصادی و نظامی که بر علیه حکومت اسلامی آماده کرده اند، طرح به اسارت

ص: 190

کشیدن منابع عظیم انسانی و فرهنگی انقلاب را آماده می سازند. ... من از نقشه های ویرانگر این گروه ها اطلاع دارم و می دانم سیاست های خارجی، ناکامی خویش را از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه جبران خواهند ساخت. شما از وضعیتی که در صدر اسلام پیش آمد، آگاهید و به خوبی می دانید یک انقلاب پیروز شده را چگونه و با چه تردستی هایی، می توان از درون با شکست روبه رو ساخت. ...

امروز بهترین نیروها شما هستید و آماده ترین انرژی ها در درون پاک شما نهفته است. از تجربیات تلخ تاریخ نهضت های آزادی بخش جهان اسلام عبرت بگیرید. تعلیمات رهبر عزیز انقلاب را با دقت بررسی کنید. آیندة انقلاب را با دید وسیع و نگرشی عمیق بنگرید. مصالح فردی این امت به پا خاسته را که چشم امید به شخصیت اسلامی شما دانش آموزان دوخته، قربانی خوشایند گروه های معلوم الحال که گذشتة آنها روشن است، نگردانید.»(1)

82

روزنامة جمهوری اسلامی، ارگان حزب جمهوری اسلامی که در برخورد با رفتار سازمان مجاهدین خلق و در افشاگری بر ضد آن، نشریه ای شاخص است، امروز در نخستین شمارة سال جدید این روزنامه، نامة سرگشادة دکتر فاضل، معاون پارلمانی وزیر بهداری به مسعود رجوی را با امضای محفوظ، درج کرد. این نامه در واقع واکنش دکتر فاضل به درج گزارشی در نشریة مجاهد، ارگان سازمان مجاهدین خلق است. این نشریه در آخرین روز سال گذشته، در شمارة 28 خود، گزارشی درج کرد که به ملاقات و گفت وگوی مسعود رجوی با زنی به نام شهلا حریری مطلق اختصاص داشت.(2) خبر این گزارش به صورت تیتر یک و خبر اصلی صفحة اوّل، و با عنوان "ملاقات برادر مسعود رجوی با خواهر مسلمان انقلابی" به چاپ رسیده بود. عکسی از این ملاقات و گفت وگو نیز در صفحة اول درج شده بود که رجوی را در حال گفت وگو با زنی با بینی باندپیچی شده نشان می داد. در کنار این عکس با خطّی درشت توضیح داده شده بود: «خواهر حریری مطلق (ناظر وزارت کشور) به دلیل اعتراضش به تقلب و خلافکاری در انتخابات، ناجوانمردانه شکنجه و مضروب شد.»(3)

در توضیح دکتر فاضل دربارة نامه اش آمده است: «سردبیر محترم روزنامة جمهوری اسلامی! در هفتة آخر سال 58، خبری در روزنامه ها و به ویژه نشریة مجاهد به چاپ رسیده بود که طی آن، یک خواهر انقلابی مسلمان یعنی همسر من، مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود. برای تکمیل آن خبر، بر آن شدم تا نامة سرگشاده ای به آقای مسعود رجوی نوشته و رونوشت آن را در اختیار جراید قرار دهم تا ملت مسلمان و آگاه ایران، در جریان کامل خبر

ص: 191

مزبور قرار گیرند. امید است با چاپ نامة پیوست، در آگاهی دادن به جوانان ما قدم مؤثری برداشته شود. ضمناً خواهشمند است نامه را با امضای محفوظ امر به درج فرمایند.»(1)

در این نامه، نویسنده جزئیات حضور همسر خویش را در فعالیت های تشکیلاتی سازمان، و اوج گیری اختلافات بین خود و همسرش را تا مرز طلاق، مفصلاً توضیح داده است.(2)

83

در اوضاع فعلی واضح است که جهت گیری اصلی آرای اکثر مؤثّر مردم، به نفع هوادران نظام و پیروان خط امام است؛ با این حال، جریان های مخالف و کاندیداهای وابسته به آنان، به ویژه عناصر وابسته به سازمان مجاهدین خلق، مرتباً بر امر تقلب در انتخابات تأکید می کنند و آن را عامل تعیین کنندة نامزدها می دانند. در حاکمیت نیز، جریان وابسته به بنی صدر - که جناح رقیبش برندة مرحلة اول انتخابات است - کم و بیش و تلویحاً از طرح چنین مسائلی استقبال می نمایند و معترضان را به حصول نتیجة مورد نظر امیدوار می کنند. کیهان در شمارة امروز خود نوشت: «در حالی که شمارش آرای انتخابات مجلس شورای ملی، در بسیاری از شهرها به پایان رسیده است، گروهی از کاندیداها با ارسال تلگرام هایی برای بنی صدر رئیس جمهور، به انواع تقلبات و اعمال نظرها در انتخابات اشاره کرده و با ذکر دلایل و مدارک، به نحوة برگزاری انتخابات اعتراض کرده و خواستار ابطال و تجدید آن شدند. این عده همچنین انتخابات را نامشروع و غیرقانونی خوانده و مجلس را بی اعتبار دانسته اند.(3)

از سوی دیگر، مجریان انتخابات نیز از عملکرد خود دفاع می کنند؛ از جمله به نوشتة روزنامة جمهوری اسلامی «ذهنی فرماندار تبریز، در گفت وگویی با خبرگزاری پارس، انتقاداتی را که سازمان مجاهدین خلق به نحوة برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی کرده است، رد کرد و گفت: اگر اِعمال نفوذ هایی صورت گرفته باشد، از سوی خود اعضای سازمان مجاهدین خلق بوده که سبب شد چند صندوق را باطل اعلام کنیم.»(4)

در این حال دکتر حسن حبیبی سخنگوی شورای انقلاب، در پایان جلسة فوق العادة شورا، شب هنگام اعلام کرد پس از بررسی شکایات مربوط به تخلفات انتخابات که تا یک ماه دیگر اعلام خواهد شد، تاریخ برگزاری مرحلة دوم انتخابات مجلس شورای ملی معلوم می شود. سخنگوی شورای انقلاب درباره کمیسیون بررسی شکایات انتخابات گفت: کمیسیون هفت نفری، از روز گذشته 5/1/1359 کار بررسی شکایات مربوط به تخلفات انتخابات را شروع کرده است و یک ماه مهلت دارد نتیجة کار خود را گزارش کند که بعد از اعلام این گزارش، مرحلة دوم انتخابات انجام خواهد شد.(5)

همچنین دفتر بحث آزاد صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، اطلاعیه ای در اختیار

ص: 192

خبرگزاری پارس قرار داد که متن آن بدین شرح است: «از آن جا که ادامه و توسعه برنامه های بحث آزاد و مناظره، اقدام مثبتی در جهت تحقق آزادی و افزایش آگاهی مردم میهن ما است، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران انجام این مهم را از جمله وظایف خویش می داند، بدین وسیله از هر یک از سازمان ها و نهادهای شش گانه [که عبارتند از:] دفتر هماهنگی مردم با رئیس جمهوری، سازمان ها و احزاب شرکت کننده در ائتلاف معروف به ائتلاف بزرگ،(1) گروه همنام،(2)* شورای معرفی نامزدهای انقلابی و ترقی خواه،(3)** ستاد انتخاباتی وزارت کشور، و انجمن نظارت بر انتخابات تهران دعوت می کند تا برای شرکت در یک میزگرد جهت بحث دربارة مسائل و اشکالات نحوة رأی گیری انتخابات مجلس شورای اسلامی، فقط یک نماینده که کاندیدا نباشد به دفتر بحث آزاد صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران واقع در ساختمان جام جم، معرفی نمایند.»(4)

84

روزنامة جمهوری اسلامی ارگان حزب جمهوری اسلامی، امروز طیّ سرمقالة خود با عنوان "نوروز، اوج ابتذال در رادیو و تلویزیون"، در انتقاد به وضعیت حاکم بر رادیو و تلویزیون و بر ضد شورای سرپرستی آن، مطالبی نوشت. این نوشته نوعی اعلام نارضایتی حزب از عملکرد و بافت مسئولان فعلی رادیو و تلویزیون محسوب می شود. در این سرمقاله آمده است:

«مدتی بود که ابتذال به رادیو و تلویزیون راه یافته بود. شیوه های ارتجاعی گذشته، روش های دوران طاغوت و تهیه برنامه های مختلف رادیویی، از برنامة کودک تا برنامة خانواده و حتی تفسیرهای سیاسی، به خدمت مسئولین محترم! و واقعاً انقلابی! رادیو تلویزیون در آمده بود. ... فیلم های بی ارزش غربی و اکثراً امریکایی، افراد بسیاری را به زندگی بی بندوبار غربی و شیوه های طاغوتی کم کم عادت می داد. گفتیم که حتماً اشتباهی پیش آمده و مسئولین محترم، به سبب کثرت کار و مشغلة زیاد نمی توانند برنامه های مفید و آموزنده ارائه دهند.

امیدمان به نوروز بود که تفاوتی با گذشته در آن ببینیم...، اما افسوس! و ای کاش که نوروز نمی آمد! ای کاش که وسیله ای به نام رادیو و تلویزیون اصلاً وجود نمی داشت تا این چنین به نام اسلام و انقلاب اسلامی به ابتذال و حتی فحشا کشیده شود. ای کاش قطره ای از خون شهدا در رگ های شورای سرپرستی رادیو و تلویزیون جریان می یافت، تا ذره ای حیا از پخش این چنین برنامه هایی، به خود روا می دانستند. نوروز اوج ابتذال در برنامه های رادیو و تلویزیون بود. تمام برنامه ها، به سبک دوران طاغوت و با روش های آن چنانی تهیه شده

ص: 193

بود؛ با این تفاوت که چهره های جدیدی (البته نه چندان جدید) برنامه ها را اجرا می کردند. صدای خوانندگانی که وابستگی آنها به ساواک افشا شده بود (ستار، عبدالوهاب شهیدی و...) از رادیو شنیده شد. آیا می شود از گناهان کبیره این افراد، به خاطر صداشان گذشت؟

به نظر ما، رادیو و تلویزیون به یک تصفیة شدید نیازمند است؛ تصفیه از عناصر وابسته به رژیم گذشته و غربزدگان روشنفکر دانشگاه دیده ای که به گفتة امام، بزرگ ترین خطر انقلاب اسلامی هستند. کار این عناصر تهی مغز، تغییر محتوا نیست، بلکه تغییر قالب ها و روبناها است، و به اصطلاح، مطابق سلیقة مردم در آوردن و در یک کلام، "نان به نرخ روز خوردن" است. اگر مسئولین رادیو و تلویزیون از هنر اصیل اسلامی و متعهد خبری ندارند، اگر نمی دانند در اسلام موسیقی حرام است یا نه، اگر نمی دانند چه نوع برنامه هایی می تواند بر رشد اسلام و انقلاب و آگاهی مردم کمک کند، اگر هنوز هم تسلیم انگیزه های مانده از طاغوت هستند، صادقانه بهتر است که با میل خویش کنار روند تا دچار قهر انقلابی مردم مسلمان نشوند. کارنامة نوروز حضرات به قدری خراب است که امکان پاک کردن لکه های ننگ آن، دیگر برای مسئولین رادیو و تلویزیون میسر نخواهد بود.»(1)

85

"آیت الله دکتر بهشتی" دبیرکل حزب جمهوری اسلامی، جزء معدود شخصیت های مذهبی مقطع کنونی نظام است که نه تنها در امور سازماندهی تشکیلات، مدیریت و اجرا، بلکه در جنبه های تئوریک نیز قوت های چشمگیر و بعضاً منحصر به فردی دارد. وی که عضو شورای انقلاب و رئیس دیوان عالی کشور(2) است، در فرصت های مختلف به تبیین نظری ساختار، عملکرد و حرکت نظام جدید می پردازد؛ از جمله امروز در یک مصاحبة مطبوعاتی، در پاسخ سؤال خبرنگاران مطالبی در این زمینه بیان داشت. یکی از خبرنگاران پرسید: آن طوری که ما از دمکراسی برداشت داریم، به موجب آن، اکثریت می تواند تصمیم بگیرد و این تصمیم، قانونی خواهد بود؛ اگر مصوبات اکثریت با قوانین اسلام مخالف باشد، چه پیش خواهد آمد؟ دکتر بهشتی گفت: نظام اسلامی می گوید کلیة تصمیمات باید بر اساس موازین اسلامی باشد و در قانون اساسی این مسئله پیش بینی شده است.

یکی از خبرنگاران گفت: «با وجود فتاوا و نقطه نظرهای مختلف در اسلام، احتمال اشکال خواهد رفت.» وی پاسخ داد: «به خاطر همین هم ما شورای نگهبان را داریم که متشکل از حقوقدانان و فقها است که در این خصوص تصمیم می گیرند.» خبرنگ-ار گفت: «نتیجه می گیریم

ص: 194

دکتر بهشتی دبیرکل حزب جمهوری اسلامی، عضو شورای انقلاب و رئیس دیوان عالی کشور در مصاحبه مطبوعاتی امروز:

مسئولیت شورای نگهبان مربوط به مصالح سیاسی قوانین نیست، صرفاً مربوط به انطباق یا عدم انطباق آنها با اسلام و قانون اساسی است.

که تصمیم گیرنده فقط فقها هستند نه سیاست مداران.» دکتر بهشتی پاسخ داد: «نه، مسئولیت شورای نگهبان مربوط به مصالح سیاسی قوانین نیست، صرفاً مربوط به انطباق یا عدم انطباق آنها با موازین اسلام و قانون اساسی است.»(1)

86

حزب توده در درگیری های کنونی روش خاص خود را دنبال می کند. این روش مبتنی است بر انتقاد ملایم از حاکمیت، طرفداری از گروه های "مترقی"، و در عین حال سرزنش شدید گروه های چپ غیر روسی (مائوئیست ها، تروتسکیست ها و...) و نیز مذهبی های "تندرو". این حزب، امروز در نشریة خود "نامه مردم"، تحلیلی دربارة اوضاع سیاسی امروز کشور درج کرد. این تحلیل که با عنوان "شما ضدانقلاب را فراموش کردید ولی ضدانقلاب شما را فراموش نکرده است" به چاپ رسید، نمونه ای تکرار شونده از نوع جمع بندی های خاص حزب توده است. در این تحلیل آمده است: «جبهة وسیعی از ضدانقلاب محض تا چپ نماها، از همه کسانی که از دورنمای تحکیم و تثبیت و گسترش انقلاب ناخرسندند، به طور خود به خودی تشکیل شده است. تفرقه در میان خود انقلابیون کار این جبهة نامرئی را تسهیل می کند. ضدانقلاب خزخزان پیش می آید.»

همچنین آمده است: «انقلاب ما به وحدت، به عمل مشخص، به مرزبندی دوست و دشمن نیازمند است؛ یعنی به آن چیزهایی که با کمال تأسف هنوز به وجود نیامده است. ... در افغانستان ضدانقلاب با پخش توصیف های طلایی از حکومت اسلامی در ایران، انقلاب افغانستان را می کوبد. در ایران همان ضدانقلاب (بخوان سیا) با حمله به فالانژیسم "حزب اللّهی" که خود به وجود آورده انقلاب را می کوبد. شکل متضاد است، ولی محتوی

ص: 195

یکی است. امپریالیسم با کمونیسم ضد شوروی "هواکوفنگ" و "کومه له" و "رنجبر" و "اسلام" ضد کمونیستی انور سادات و ضیاءالحق موافق است، ولی با کمونیسم ضد امریکایی و با اسلام دشمن امپریالیسم، مخالف است. طرف می داند که چه می خواهد؛ ولی آیا شما هم می دانید که چه می خواهید؟ پاسخ متأسفانه مثبت نیست.»(1)

امروز همچنین "صدای ملی ایران" که با مشی حزب توده، از مناطق تحت پوشش بلوک شرق و به زبان فارسی پخش می شود، تحلیلی دربارة جناح بندی حاکمیت ارائه کرد. این تحلیل متناسب با مواضع حزب توده و در جهت نفی و رد نظرهای بنی صدر و اطرافیان وی تنظیم شده است. در این تحلیل آمده است: «در سطح بالا و حتی در نهادهای انقلابی، از مدتی پیش دو جریان متمایز و ماهیتاً متفاوت، در برخورد با مسائل حاد مملکتی و هدف های انقلاب ملت ایران به چشم می خورد؛ جریانی که خواستار تداوم انقلاب و اجرای پیگیر و قاطعانة هدف های آن، یعنی اهداف ضد امپریالیستی و خلقی و مردمی آن است، و جریانی که انقلاب را در چارچوب محدود خلع شاه و استقرار روابط به اصطلاح عادلانه با غرب غارتگر و انجام برخی اصلاحات صوری می بیند ... از جمله شیوه های مطلوب این حضرات، تکرار همان به اصطلاح تزهای رسوای مائویی ها دایر بر وجود دو ابرقدرت و به اصطلاح سازش این دو ابرقدرت و به حساب، خدشه دار نمودن منافع کشورهای جهان سوم است؛ بنابراین، به پیش کشیدن به اصطلاح تئوری کذایی دو ابرقدرت، محل و وسیله ای در دست گروه سازش کار و لیبرال، برای توجیه مغازله ها و سازش ها با امپریالیسم امریکا و متحدین غربی آن، برای محدود ساختن هدف های انقلاب ایران در چارچوب منافع سرمایه داران و زمین داران بزرگ، برای مسخ کردن اهداف انقلاب و رهنمودهای امام امت است.»(2)

87

صادق قطب زاده وزیر امورخارجه در یک مصاحبة تلویزیونی، دربارة مسائل افغانستان مطالبی را عنوان کرد. او از تماس های مقامات ایرانی با سفیر کبیر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، و حصول توافق های اولیه ای در این زمینه خبر داد. به گزارش کیهان وی گفت: «در مورد مسئلة افغانستان، ما با شوروی تماس گرفتیم و با سفیر شوروی چندین جلسه مذاکره کردیم. تشکیل کمیسیون بین المللی، مورد موافقت آنها نبود؛ ما پیشنهاد دیگری ارائه کردیم.»

طبق این گزارش، قطب زاده در توضیح مذاکرات خود با سفیر شوروی افزود: مسئله ای که ما نمی توانیم هیچ زمان قبول کنیم، ادامة حضور نیروهای نظامی شوروی در افغانستان است؛ ولی شوروی دردش این است که احتمالاً مرزهایش به خطر بیفتد و ما نه تنها این را نمی توانیم قبول کنیم، بلکه فعل و انفعالات منطقه را هم نمی توانیم قبول کنیم. روسیة شوروی از مسئلة ایران استفاده کرد و نیروهایش را به افغانستان فرستاد. امریکا از مسئلة افغانستان استفاده کرد و ناوگانش را به خلیج فارس و تنگة هرمز و اقیانوس هند آورد؛ به

ص: 196

همین دلیل ما به این نظر رسیدیم که اگر شوروی توافق کرد، به ابتکار ما یک مذاکرة چندجانبه بین ایران، شوروی، افغانستان، سازمان های انقلابی افغانستان و احتمالاً پاکستان و چین که همسایگان افغانستان هستند، آغاز شود.

قطب زاده در ادامه، اصول کلی مورد نظر ایران در این مذاکرات را به قرار ذیل مورد تأکید قرار داد: «1- قوای شوروی از افغانستان خارج شود و استقلال و تمامیت ارضی و همچنین بی طرفی افغانستان، توسط همسایگانش تضمین شود. 2- نوع حکومت افغانستان فقط ارتباط به مردم آن دارد و باید خودشان آزادانه نوع حکومتشان را انتخاب کنند.» وزیرخارجة ایران در پایان، درباره واکنش و نظر طرف شوروی گفت: شوروی اصل مذاکرات در این زمینه را پذیرفت و این یک موفقیت دیپلماسی برای ایران است.(1)

به دنبال این اظهارات، روزنامة جمهوری اسلامی گزارش داد: «یک نمایندة جنبش مقاومت افغانستان، "جماعت اسلامی"، در مشهد، امروز در تماسی تلفنی با خبرگزاری فرانسه گفت این جنبش موافق مذاکره نیست. نمایندة مذکور این مطلب را در رابطه با اظهارات صادق قطب زاده که گفته بود پیشنهاد تشکیل کنفرانس با مشارکت کلیة طرف های درگیر در افغانستان را کرده است، بیان کرد. وی افزود جماعت اسلامی مخالف هرگونه آشتی است و خاطرنشان کرد تنها با مبارزة مسلحانه می توان رژیم کابل را سرنگون و یک دولت اسلامی تشکیل داد. وی در مقابل، از پیشنهاد بنی صدر رئیس جمهوری ایران در مورد تحویل اسلحه به مبارزان افغانستان استقبال کرد.»(2)

در این حال، همین روزنامه امروز خبر داد: «دفتر جمعیت اسلامی افغانستان(3) در قم، طی اطلاعیه ای پرده از یک توطئه تبلیغاتی رژیم دست نشانده "ببرک کارمل" برداشته و از دفتر امام بت شکن امت اسلام و همچنین از دفتر ریاست جمهوری استمداد طلبید. در این اطلاعیه ضمن اظهار اطمینان به موضع دکتر بنی صدر علیه امریکا و شوروی، اعلام کرد که در رادیو کابل پیام تبریکی از جانب رئیس جمهوری ایران خطاب به ببرک کارمل پخش شده است که ضمن آن، رژیم دست نشاندة کودتاچیان، دولت دمکراتیک خوانده شده است و همچنین از جانب بنی صدر، برای ببرک کارمل آرزوی تندرستی و پیروزی وی در بازگرداندن امنیت به کشور افغانستان شده است. دفتر جمعیت اسلامی افغانستان، ضمن اشاره به پیام امام که برای ما شرق تجاوزگر و غرب جنایتکار فرقی نمی کند، خواسته شده است که دروغ پردازی های کابل رسماً تکذیب شود.»(4)

از سوی دیگر، امروز رادیو مسکو به نحو ذیل از مواضع کنونی ایران دربارة افغانستان انتقاد کرد. در گفتاری که امروز تحت عنوان "تفسیری در مورد یاوه گویی ها و تبلیغات

ص: 197

امریکا"، از رادیو مسکو پخش شد، آمده است: «به دستة کُر تبلیغاتی غرب که مضمون واقعی رویدادهای افغانستان را تحریف می کند، متأسفانه گاه به گاه صدای برخی از رجال ایران هم اضافه می شود و آنها در این کار، در ارزیابی کمک اتحاد شوروی به افغانستان، تا سطح مبتذل ترین یاوه گویی های تبلیغات امریکا سقوط می کنند و اقداماتی را که اتحاد شوروی بنا به خواهش دولت قانونی افغانستان انجام داده، تقریباً، به اصطلاح، تجاوز قلمداد می کنند. و بعداً بر روی این پایه مسلماً دروغ، عجیب ترین و وحشیانه ترین حدس سیاست را می زنند که مثلاً بعداً ممکن است نوبت ایران هم برسد. آری انحراف از واقعیات عینی و ارزیابی صحیح و درست آنها، ممکن است انسان را به کجاها بکشاند. انصاف بدهید، رفتار اتحاد شوروی با ایران، نیک خواهانه ترین رفتارها است و مطلقاً برای چنین دعاوی افسانه آمیزی هیچ مبنایی به دست نمی دهد.»

این رادیو به سخنان سخنگوی وزارت خارجة امریکا اشاره می کند و می گوید: «اظهارات اخیر سخنگوی وزارت خارجة امریکا را - که گفت علت این که امریکا تاکنون، به اصطلاح مجازاتی را بر ضد ایران اعمال نکرده، تدابیری است که اتحاد شوروی در افغانستان به کار بسته است - در این زمینه باید ارزیابی کرد. حقیقت این است که انقلاب ایران، در شمال از همان نخستین لحظات شروع انقلاب، با پشت جبهة خیرخواه و مطمئن تضمین شده بود و حالا هم از همین پشت جبهة مطمئن برخوردار است. رویدادهای اخیر افغانستان، در مشرق هم جناح مطمئن برای ایران تأمین کرد؛ زیرا حکومت نوین جمهوری دمکراتیک افغانستان هم، مانند اتحاد شوروی با انقلاب ایران قاطعانه همبستگی می کند و می کوشد با ایران نوین، بهترین روابط و مناسبات حسن همجواری را برقرار سازد.»(1)

88

مواضع شوروی در قبال تهدیدات ضد ایرانی امریکا، از جمله مطالبی است که در رسانه های گروهی مورد توجه است؛ از جمله رادیو دوبی در بخش عربی خود خبر داد که به گزارش خبرگزاری رسمی شوروی، تاس، ایالات متحدة امریکا خود را برای به کار گرفتن نیروی نظامی بر ضد ایران آماده می سازد. رادیو دوبی افزود: تاس خاطرنشان کرد که اتحاد جماهیر شوروی هر نوع دخالت نظامی امریکا بر ضد ایران را تجاوز مستقیم به امنیت و آسایش شوروی تلقی می کند و در برابر آن بی تفاوت نخواهد بود. خبرگزاری تاس اضافه کرد خطر تهدید نظامی امریکا بر ضد ایران هر روز شدت بیش تری می یابد؛ زیرا ایالات متحده به طور مرتب و روزمره، ناوگان جنگی خود را در نزدیکی ایران تقویت می کند و این ناوگان مجهز به بزرگ ترین ناوهای هواپیمابر جنگی امریکایی شده است.(2)

از سوی دیگر، امروز رادیو آلبانی که بازتاب دهندة مواضع حکومت کمونیستی ضد روسی آلبانی است، در بخش فارسی خود، طی تفسیری شوروی را در کنار امریکا قرار داد. این

ص: 198

رادیو با گردآوری نظرهایی از مسئولان ایرانی، اعلام کرد: سیاست فشار و توطئه های پنهان و آشکار دو ابرقدرت امپریالیسم امریکا و شوروی بر ضد ایران، همواره با مخالفت سرسختانة این کشور روبه رو می شود. مقامات این کشور در اطلاعیه های مختلف، موضع ضد امپریالیستی تزلزل ناپذیر خلق ایران را بازتاب می دهند. آیت الله خمینی در پیامی خطاب به خلق ایران به مناسبت سال نو ایران، ضمن افشای تجاوز سوسیال امپریالیست های شوروی به افغانستان، خاطر نشان ساخت این یک تجاوز ددمنشانه و چپاولگرانه است. وی همچنین گفت اتحاد شوروی، ایالات متحده و اسرائیل، به یک اندازه برای ایران خطرناک هستند. از سوی دیگر، ابوالحسن بنی صدر گفت: ما نمی توانیم حضور نظامی شوروی را در کشور همسایه تحمل کنیم. همچنین در اطلاعیة مطبوعاتی دیگری، رئیس جمهور ایران اعلام کرد: ما می خواهیم خلیج فارس از حضور امریکا و تمامی آنهایی که به ایالات متحده وابسته اند، پاک شود. بنی صدر بعد از عنوان کردن این امر که ایالات متحده و اتحاد شوروی به یک اندازه برای ایران خطرناکند، خاطرنشان ساخت که دور از انتظار نیست که روس ها برای بازداشتن ایران از سیاست پشتیبانی از افغانستان، در ایران آشوب داخلی ایجاد کنند.»(1)

89

روزنامة چپ گرای السفیر چاپ بیروت، گزارش داد: عربستان سعودی درصدد ایجاد 14 پایگاه پرتاب موشک زمین به هوا است. عربستان این پایگاه ها را در طول مرز خود با کشورهای یمن جنوبی و شمالی، در دریای سرخ، ایجاد خواهد کرد. این روزنامه به نقل از منابع دیپلماتیک غربی که نامشان فاش نشده است، می افزاید: شبکة موشکی مذکور که امریکا آن را دایر می کند، 600 مایل حریم هوایی میان ساحل دریای سرخ و مرز جنوب غربی سلطان نشین عمان را در بر می گیرد. گزارش السفیر همچنین حاکی است که دو پایگاه موشکی دیگر نیز در مراکز نفتی دمان و دهران در خلیج فارس ایجاد می شود. به نوشتة السفیر، با هر یک از این پایگاه ها یک شهر نظامی نیز ساخته می شود که 4000 افسر و سرباز را در خود جای خواهد داد. در این گزارش نوع موشک ها ذکر نشده و تنها گفته شده است که این موشک ها پیشرفته و پیچیده اند.

یادآوری می شود دولت عربستان مدت ها است که از رشد نفوذ شوروی در یمن جنوبی احساس نگرانی می کند. یمن جنوبی تنها کشور کمونیستی واقع در جهان عرب است. عربستان سعودی به دلیل این احساس نگرانی و به دنبال یک قرارداد تسلیحاتی که در سال گذشته میان یمن شمالی و مسکو به امضا رسید، کمک مالی خود به این کشور را به حال تعلیق درآورد.(2)

ضمیمه گزارش 69: بخشی از مصاحبه قطب زاده دربارة گروگان های امریکایی و انتقال شاه از پاناما به مصر

ص: 199

علاوه بر این که مصاحبه امروز قطب زاده حاوی اطلاعات متنوعی است، ملاحظات، تأکیدات و ادبیات سیاسی خاص آن دوره را نیز تا حدی نشان می دهد؛ از این رو، بخش های دیگری از آن، به نحوی نسبتاً تفصیلی، در این ضمیمه آورده شده است. یادآوری می شود که مقامات امریکایی مرتبط با این موضوع، بعدها در خاطرات خود یادآوری کردند که به هیچ قیمتی نه تنها به استرداد شاه به ایران، بلکه به توقیف موقت وی در پاناما نیز رضایت نمی دادند؛ در نتیجه طرح این موضوع صرفاً محملی برای تحویل گروگان ها از دانشجویان به دولت و مقامات رسمی بوده است تا ایران، رسماً پاسخگوی دولت امریکا باشد. در هر حال، قطب زاده به مهلت 60 روزة دولت پاناما به دولت ایران برای ارسال مدارک پروندة استرداد شاه اشاره کرد. وی سپس با ذکر این که طبق قوانین پاناما باید شاه را توقیف می کردند، اضافه کرد:

«این ها [به جای توقیف] گفتند تحت الحفظ است. ما بدون این که وارد این دعوای حقوقی بشویم، سعی کردیم در این 60 روز عمل کنیم؛ در نتیجه ما توانستیم تمام اسناد و مدارک را آماده کنیم و روز شنبة گذشته، یک روز قبل از موعد مقرر، مدارک ما در پاناما حاضر بود. از روز جمعه، طرف فهمیده بود که مدارک آماده است، کیسینجر از امریکا به پاناما می رود؛ با آن مجمع وکلایی که هم منافع کیسینجر و هم منافع راکفلر را در پاناما حفظ می کنند، وارد مذاکره می شود، که 21 وکیل یعنی زبردست ترین وکلای دنیا را برای دفاع از شاه مخلوع استخدام کرده بود؛ در حالی که ما یک وکیل پانامایی و یک وکیل فرانسوی و یکی هم آرژانتینی داشتیم.»

قطب زاده سپس گفت: «وقتی که ما مدارک را آماده کردیم، آنها دیدند که کیسینجر فشار آورد که شاه از پاناما خارج بشود. و ضمناً با انور سادات خائن هم در تماس بودند. هواپیمای مصری هم در فرودگاه نیویورک آماده پرواز به سوی پاناما است و از پاناما هم اجازه پرواز گرفته شده بود، و روز جمعه من خودم در جریان بودم. با اختلافی که ده ساعت شب و روز داشت، ما مرتب در تماس بودیم. بالنتیجه یک اختلاف نظر هم بین دکترهای معالج شاه مخلوع پیدا شده بود برای عمل جراحی. ما تمام فشاری که توانستیم وارد آوردیم؛ ولی البته فشار و قدرت ما محدود است. از طرف دیگر عمل خود دولت امریکا در حقیقت معلوم بود. در پاناما هم دو دسته وجود دارد: یک دسته طرفدار دمکرات ها و دستة دیگر طرفدار جمهوری خواهان هستند. [دور] جمهوری خواهان را کیسینجر و راکفلر گرفته بودند و جنجال می کردند و در داخل پاناما هم شلوغ شده بود.»

قطب زاده افزود: «مقدار زیادی در پاناما پول خرج کرده بودند و علیه ما تبلیغات وسیعی شده بود، و گفته بودند به هیچ عنوان ایران نمی تواند مدارک را در رأس موعد تسلیم کند. ما سیاستمان بر این اساس بود که هر طرف قضیه انجام بگیرد، به نفع ما است. کار به جایی رسید که با داشتن 21 وکیل و قدرت بین المللی در پشت سر شاه مخلوع، رسیدند به آن جایی که هیچ چاره ای ندارند؛ به محض این که این اسناد و مدارک تسلیم دولت پاناما بشود، مجبورند که شاه مخلوع را توقیف کنند. کار به اینجا که رسید، همه فهمیدند که باید شاه را از پاناما حرکت بدهند. در هرحال شب و روز مشغول اقدامات شدند. پاناما به ما گفت که شما یک ژستی در حقیقت در مورد گروگان ها بگیرید که در دستمان یک قدرت تبلیغاتی باشد در مقابل افکار عمومی داخلی، که بتوانیم از حرکت شاه مخلوع جلوگیری کنیم. این مطلب عصر روز شنبه [2/1/59] به ما اطلاع داده شد و شب به اطلاع من رسید و من روز یکشنبه صبح خدمت امام شرفیاب شدم و مطلب را عرض کردم. گفتم ما کاری باید بکنیم و الا این که طرف خواهد رفت. ایشان نظر مستقیمی در این مورد ندادند. گفتند که بعداً جواب می دهم. بعداً من با حاج احمدآقا پسر امام صحبت کردم. ایشان گفت اگر صددرصد لازم است، کاری بکنیم. گفتم به نظر من اگر بخواهیم شاه مخلوع را در پاناما نگاهداریم، باید هرچه زودتر کاری بکنیم. ایشان گفت بلکه بتوانیم در این زمینه

ص: 200

کاری انجام بدهیم؛ ولی من گفتم تا امشب هرطور است جواب داده شود. برای این که گارد ملی آن جا تصمیم گرفته بود اگر تا 24 ساعت ما یک کاری در مورد گروگان ها بکنیم و آنها دستشان پر باشد و بتوانند، عمل بکنند؛ و الا آنها هم زیر فشار افکار عمومی، قضیه را رها کنند.»

قطب زاده ادامه داد: «من در ساعت 8 شب به نخست وزیری نزد آقای بنی صدر رفتم. تا ساعت 12 شب ما در جریان این مسئله بودیم؛ که ما نتوانستیم جواب مثبت به آنها بدهیم و کاری در مورد گروگان ها بکنیم. البته من یک تردید هم داشتم که مبادا این ها بخواهند یک بازی انجام دهند و مواظب هم بودیم که کلک نخوریم؛ ولی به هرحال لازم بود که ما یک عملی در مورد گروگان ها انجام بدهیم که ما نتوانستیم بدهیم؛ برای این که مذاکرات آن شب نتیجه ای نداد. ساعت 9:30 شب بود که حاج احمد آقا با بنی صدر هم صحبت کرد و هنوز به نتیجه نرسیده بودیم؛ بالنتیجه شاه مخلوع از پاناما پرواز کرد که در حدود ساعت 1 بعد از نیمه شب بود که ما مطلع شدیم. برای این که هیچ گونه بهانه ای در این مورد نباشد، ساعت 2 بعد از نیمه شب من در مصاحبة تلفنی با چند تن از خبرنگاران اعلام کردم اگر شاه مخلوع را برگردانند به پاناما، ما گروگان ها را تحویل می دهیم. البته ما می دانستیم که دیر شده است؛ ولی در عین حال امکان وجود داشت که او را از جزیرة "آزور" برگردانند. فی الواقع 2 ساعت هم در آن جزیره او را نگهداشتند که بتوانند تصمیم بگیرند و آخر سر هم نتوانستند تصمیم بگیرند و بالنتیجه به طرف مصر پرواز کرد.»

قطب زاده گفت: «ولی این واقعیت است که ما در این ماجرا یک پیروزی نسبتاً بزرگ برایمان ایجاد شد؛ یعنی در مقابل هرگونه فکری که ما نمی توانستیم و حقانیت نداشتیم در مقابل جنایات شاه، این مسئله دیگر از بین رفت. پرونده کامل است و مسئله روشن است و دنیا به جایی رسید که ما پرونده مان علیه این جنایتکار کامل شد و هیچ گونه تردیدی وجود ندارد، و اگر او 24 ساعت دیگر مانده بود، توقیف می شد و محاکمه می گردید، و این امر در جهان ثابت شد. من امروز هم یک تلگرافی آماده کردم که برای سازمان ملل متحد بفرستم که بگویم ملاحظه کنید خود نفس این عمل نشان داد که ما تا چه اندازه حقانیت داشتیم و افکار عمومی پاناما الآن فهمیده است و جنجال وسیعی در پاناما در مورد رفتن شاه مخلوع شروع شده است. من فکر می کنم که رئیس جمهور و دولت پاناما، این که اجازه دادند که شاه مخلوع پرواز کند برخلاف قوانین خودشان بود.»(1)

ضمیمه اول گزارش 82

در گزارش روزنامة مجاهد از ملاقات مزبور، آمده است:

«امروز صبح برادر مجاهد، مسعود رجوی به دیدار خواهر مسلمان انقلابی، شهلا حریری مطلق که مورد ضرب وجرح ناجوانمردانة مرتجعین قرار گرفته است، شتافت. در این دیدار خواهر حریری به تشریح ماوقع جریان پرداخت. در زیر، قسمت هایی از صحبت های ایشان را که از نوار پیاده شده است می آوریم:(2)

«... رئیس کمیته فهمیده بود که این پاسدار می خواهد مرا بزند. پاسدارهای دیگر را فرستاد توی خیابان تا جلوی او را بگیرند و من هم رفتم سوار یک پیکان شدم؛ ولی او آمد جلوی پیکان را گرفت. ... گفت پیاده شو. آمدم پایین و گفتم چی می گویی برادر، که ناگهان مشت از چپ و راست آمد توی صورتم؛ به طوری که خون سر و صورتم پاشید. ... در بیمارستان ... پاسدارها که ایستاده بودند خیلی متأثر می شدند. ... در کلانتری یک سروانی بود که گفت من زیر ورقه ات را امضا می کنم که این ها چه

ص: 201

کار کردند. [یک] کمیته ای(1) گفت که پروندة افسر کلانتری را بیاورید تا به جریان بیندازم که بدانند این افسر گارد بوده. خلاصه برای آن افسر یک سری پرونده سازی کرد؛ چرا؟ فقط به جرم این که چون شب تا صبح کشیک بوده و حاضر بود شهادت بدهد که قضیه از چه قرار بوده است. ... من صبح رفتم پیش رئیس کلانتری. معاون کلانتری گفت ما اصلاً اختیاری نداریم؛ تمام اختیارات دست کمیته است و ما مطلقاً نمی توانیم حرفی بزنیم . ...

توی حوزه تقلب می شد. من شدیداً جلوی تقلب ها را می گرفتم. حوزة 12 جوادیه برایم دو سه تا استشهاد درست کردند؛ چرا که مرتب جلوی تقلب ها را می گرفتم. بالاخره هم افراد حوزه مرا عوض کردند و بردند آن یکی حوزه ... سر تقلب کردن ها هم خیلی من جلوشان می ایستادم و وقتی که آرا را می خواستند بخوانند، وقتی اسم شما در می آمد، با چهار پنج تا فحش یک دانه ضربدر می زدند.»(2)

روزنامة مجاهد افزوده است: «در این جا خواهر مسلمان انقلابی، به شرح گرفتن یک نمونه تقلب می پردازد و شرح می دهد که چگونه عمل غیرقانونی اعضای حوزه، مورد حمایت روحانی محل قرار می گیرد و روحانی با دخالت نابجای خود، مسئله را حادتر می کند. ... در پایان این دیدار، خواهر حریری توضیح داد که فردا صبحش ساعت هفت من رفتم آن جا شکایت را تنظیم کردم. شکایت را دادم به کلانتری. افسرنگهبان گفت ما نمی توانیم به این رسیدگی کنیم، برو پیش معاون. رفتم پیش معاون. گفت حالا کمیته چی ها برایمان دردسر درست می کنند و...»(3)

ضمیمه دوم گزارش 82

نامة سرگشاده دکتر ایرج فاضل به مسعود رجوی که با امضای محفوظ درج شد، ویژگی های دو طرف منازعه ای وسیع را در آن مقطع نشان می دهد؛ چه در سطح فعالیت های سیاسی و اجتماعی، و چه در سطح مسائل خانوادگی و اختلافات ناشی از تفاوت مشرب سیاسی؛ بنابراین می تواند در ترسیم وضعیّت خاص این ایام - که درگیری های حادّ خانوادگی ناشی از تعالیم عقیدتی و سیاسی و آموزش های تشکیلاتی سازمان مجاهدین خلق، از ویژگی های آن است - مفید باشد؛ از این رو متن کامل آن در این جا آورده شده است.

باسمه تعالی

نامة سرگشاده به برادر مسعود رجوی

برادر عزیز! پس از دو روز بی خبری، از بیان سخنگوی مجاهدین خلق در روزنامة اطلاعات (27/12/1358) خواندم که همسرم، آن خواهر انقلابی مسلمان شما، مضروب و مصدوم در بیمارستان بستری است و این در حالی بود که او به عنوان ناظر انتخابات، از سوی سازمان مجاهدین خلق به وزارت کشور معرفی شده بود. بهتر است داستان را از چند روز زودتر شروع کنم.

ساعت 5 صبح روز جمعه 24/12/1358، آن خواهر انقلابی مسلمان بدون آن که با بچه هایش خداحافظی کند و یا به همسرش مقصدش را و حوزة محل نظارتش را بگوید، از خانه بیرون رفت، و بعد فهمیدم که در جنوبی ترین قسمت شهر، از سوی شما مجاهدین مأمور خدمت و مجاهدت شده است؛ در حالی که منزل ما در محلة طاغوتی خیابان آپادانا است و مسجدالرضا هم که حوزه انتخاباتی بود، بغل گوشمان. از نظر من مرتجع بهتر بود آن سازمان انقلابی اسلامی، ترتیبی می داد تا اعضای

ص: 202

طاغوتی نشینش - که دارای همسر و فرزند هستند و شرعاً در مقابل آنها مسئولند - در حوزه های نزدیک به منزل مسکونی خود نظارت نمایند و زحمتکش نشین ها هم در حوزه های مربوط به خود.

از او خبری نداشتیم تا ساعت 4 بعد از نیمه شب. دو روز بعد که به منزل آمد، از راه نرسیده بدون این که از حال خانواده اش جویا شود، بلافاصله تلفن را برداشت و گزارش خلافکاری هایش را در حوزة نظارت، به برادر مجاهدی در دفتر سازمان داد، و جالب این که در تلفن متذکر شد که همان مأموران کلانتری - که به زعم شما مجاهدین، بافتشان طاغوتی و شاهنشاهی و غیرقابل اعتماد است - او را تأیید کرده و روی شکایت او صحّه گذاشته اند. و بالاخره گفت فردا صبح دوباره به محل مأموریت خود خواهد رفت و شکایت خود را دنبال خواهد کرد و پدری از مرتجعین در خواهد آورد تا دیگر با انقلابیون راستین در نیفتند، و نیز اطمینان داد که مأموریتش را خوب انجام خواهد داد. در خلال تلفن، بچه هامان یکی یکی از خواب بیدار شدند و از تخت های خود پایین آمده، در اطاق های خود را باز کردند و از بالای پله های ساختمان دوبلکسمان، به مادرشان نگاه می کردند و حیران و سرگردان از این که چه اتفاقی رخ داده است که او این وقت شب به منزل آمده و حرف از کلانتری و جنگ و دعوا می زند. تلفن تمام شد. همه از ترس این خواهر انقلابی مسلمان سرشان را به زیر انداخته، به داخل اطاق ها مان رفتیم و او در حالی که فاتحانه شعار "اسلام پیروز است، ارتجاع نابود است" را بلند بلند می خواند، از پله های ساختمان بالا آمده، به طرف وان آب گرم رفت.

ساعت 6 صبح روز بعد، پس از بیدار شدن از خواب بدون این که سری به اطاق بچه هایش بزند یا احوالی از همسرش بپرسد، بلند شد و به آشپزمان دستور صبحانه داد و بعد که نگاهش به من افتاد، گزارش فعالیت های انقلابی و مسلمانانة خود را به صورت چند فحش رکیک به روحانیت و آخوندها، تحویل من ارتجاعی قشری داد و در حالی که لقمه های صبحانه و شیرینی دانمارکی را گاز می زد، در مقابل این سؤال که مگر چه اتفاقی افتاده است، پایش را به زمین می کوبید و به ارتجاع، روحانیت مبارز، حزب جمهوری اسلامی، مجاهدین انقلاب اسلامی و گروه همنام و مؤتلفین و همه و همه به جز مجاهدین و فداییان خلق، فحش و ناسزا می داد و از این که ملت بی شعور به کاندیداهای خود رأی داده اند، شدیداً دلخور بود.

بالاخره گفت امروز بلایی بر سر این مرتجعین خواهم آورد تا برای همیشه دست از انحصارطلبی بردارند، آخرین لقمه از گلویش پایین نرفته بود که آن طرفدار زحمتکشان، تاکسی تلفنی خبر کرد و از منزل بیرون رفت. تاکسی تلفنی از آن جهت که شورلت رویال او پنچر شده بود و وقت آن نبود که باغبانمان یا خودم لاستیک زاپاس را برای آن خواهر انقلابی مسلمان عوض کنیم. بله سوار تاکسی تلفنی شد و رفت تا در کنار خلق زحمتکش ایران، با ارتجاع بجنگد، و دیگر از او خبری نشد.

فردای آن روز زنگ تلفن مطبم به صدا در آمد و دوستی از آن طرف تلفن اطلاع داد که همسرم مورد ضرب و شتم قرار گرفته و هم اکنون در ویترین نمایشگاه سازمان مجاهدین خلق ایران، به معرض نمایش خبرنگاران امریکایی و اروپایی داخلی و خارجی قرار گرفته است؛ یعنی به فرمان شما رهبران مجاهدین راستین انقلابی مسلمان به مرکز امداد مجاهدین خلق واقع در خیابان بهار، ظاهراً بستری شده بود؛ در حالی که در بیمارستان راه آهن، روز قبل زخم بندی و پانسمان او انجام شده بود و عملاً دیگر احتیاجی به امداد و درمان نداشت و منزل ما هم از هر بیمارستان و هتلی هم مجهز تر بود.

ساعت از 9 شب گذشته بود که با فرزندانم پای تلویزیون نشسته بودیم و گپ می زدیم و دختر پنج ساله ام از فراق مادرش سر خود را روی شانه ام گذاشته بود و بهانه می گرفت که در باز شد و آن خواهر انقلابی مسلمان و آن مجاهد خلق کبیر یا اکبر، با سر و روی باندپیچی شده، ولی با ژست محمدعلی کلی

ص: 203

که رقیبش را در رینگ شکست داده باشد، وارد شد. از راه نرسیده به آشپزمان دستور غذای اختصاصی خود را داد و جلوی چشمان زل زدة خانواده، به گاز زدن مرغ بریان و سایر مخلفات مشغول شد و به جای آن که احوالی از همسر و فرزندانش بپرسد، با دهان پر، لعنت خدا و خلق قهرمان ایران را به سوی پاسداران و مرتجعین حواله می کرد. پس از صرف شام و دسر مربوطه، شلوار مرا آورد و از جیب آن، حقوق کارگر و باغبانمان را با عیدی و پاداش آنان پرداخت، و خوشحال و خندان از این که وظایف و تکالیف انقلابی اسلامی خود را انجام داده و حقوق و پاداش زحمتکشان را هم از کیسة من استثمارگر پرداخته است، به اطاق خواب رفت و من بیدار ماندم.

بله برادر مسعود من؛ ای رجوی عزیز و ای رهبر این گونه انقلابیون مسلمان راستین!

من بیدار ماندم و به فکر فرو رفتم؛ فکر انقلاب، ارتجاع، فکر اقساط مطبم، فکر بدهکاری هایم، استعمار، استثمار، استبداد، فکر بقیة پول این خانة طاغوتی که آن خواهر انقلابی مسلمان و مجاهد، از گرفتاری های من - در حالی که بیش از نیمی از روز خود را به رایگان در خدمت خلق بودم - سوء استفاده کرد و دو ماه قبل، بر خلاف نظر من که پول خرید آن را نداشتم، پسندید و با کارگر و باغبان و مبلمانش مجبورم کرد بخرم، و از همة اطرافیانم هم در این راه قرض کردم، و اصرار عجیبی هم داشت که سندش باید تماماً به اسم آن خواهر مجاهد باشد تا با خیال راحت بتواند در کنار یا جلوی خلق زحمتکش ایران، به جهاد با مرتجعین بپردازد.

بله برادر رجوی! درست در روزهایی که برای تغییر دکوراسیون آن خانه، [به] خرید می رفت و پرده دوز به منزل می آورد تا رنگ پرده ها را عوض کند، وسایل مربوط به تهیه پوستر و پلاکارد و عکس کاندیداهای انقلابی را هم خریداری می کرد، و در حالی که دکوراسیون منزل را کارگران شریف و زحمتکش عوض می کردند، او دختر پنج ساله ام را هم با خود می برد تا در توزیع عکس های انتخاباتی شما، با او همکاری نموده، جلب ترحم خلق ایران را بنماید. بله برادر! باز هم فکر کردم. به فکر "بیت فاطمه" افتادم و آن را با خانة این خواهر انقلابی مسلمان مقایسه می کردم، و فکر زینب. (راستی برادر مسعود! به آن خواهر انقلابی مسلمان بگو که بداند زینب خواهر فاطمه بود یا دختر او؛ زیرا آن خواهر مجاهد هنوز فرصت آن را پیدا نکرده است که به این گونه مطالعات ارتجاعی بپردازد.)

برادر رجوی؛ ای رهبر مبارزین و مجاهدین راستین اسلامی! بیش از این وقت تو را تلف نمی کنم که کار زیاد داری و امپریالیسم شکست خوردة شرق و غرب منتظر نتایج فعالیت های چشمگیر و انقلابی شما خواهران و برادران مسلمان است؛ ولی باید به اطلاع آن برادر عزیزم برسانم که من قشری تر و ارتجاعی تر از آن هستم که در حالی که دشمن اصلی ما امریکا و شوروی و چین و انگلیس و ووو... چنگ و دندان تیز کرده اند تا خون هفتادهزار شهید و بیش از صد هزار معلول ما را به دست تفرقه افکنان پایمال کنند، بر علیه شما انقلابیون راستین و ضد ارتجاع، اعلام جرم کنم که چرا زن شوهر و فرزندداری را آلت دست مطامع سازمانی و گروهی خود کرده، از او برای مظلوم نمایی سازمان مجاهدین خلق ایران در آتش زدن روزنامة مجاهد طبق دستورالعمل سازمانی (سند دستورالعمل به خط همسرم موجود است) و مبارزه بر علیه روحانیت و کشیدن او به کلانتری ها و کمیته ها و ترتیب دادن نمایشگاه استفاده کرده، و او را برای تهیه فیلم و خبر در اختیار روزنامه نگاران داخلی و خارجی و رادیو تلویزیون ها سوژه اش قرار داده ای، و بعد هم به عنوان جایزه، لقب خواهر انقلابی مسلمان به او داده ای و برای تحریک چشم و هم چشمی سایر خواهران انقلابی مسلمان مشابه او، در کنارش به مصاحبه و سخن پراکنی نشستی.

ص: 204

راستی برادر رجوی، به یاد روزنامة مجاهد شمارة 18(1) و عکس آن خواهر انقلابی مسلمانتان افتادم. تمام مطالب آن مصاحبه را خواندم. تا آن جا که او در نظارت انتخابات چه کرده است را خبری از صحت و سقمش ندارم؛ ولی در صفحة 14، ستون دوم، مطلب جالبی دیدم. درست در ذیل بیانات پدرانه و مشعشانة شما که فرموده اید: خدا کند که بچه ها این شایستگی و مقاومت برایشان سرمشق باشد، آن بچة، ببخشید آن خواهر انقلابی و مسلمان 35 سالة شما، سرمشق بزرگی به بچه ها داده است. و آن دروغ بزرگی است که در مورد کبودی پای چشمش گفته. کبودی ارتباطی به زد و خورد با مرتجعین نداشت. روزی که چوب پلاکاردی را درست می کرد، از دستش در رفت و به پای چشم آن خواهر انقلابی مسلمان اصابت نمود. مادر و فرزند او شاهد و ناظر این امر بوده اند و اتفاقاً دخترم چقدر قشنگ آن صحنه را تعریف می کند. امیدوارم سایر مطالب مورد ادعای آن خواهر انقلابی مسلمان، بدین گونه نباشد؛ که اگر همة آن مطالب به صحت همین موضوع باشد، وای به حال بچه های مسلمان ایران که این گونه دروغ گویانی باید سرمشقشان باشند.

برادر رجوی؛ ای رهبر انقلابیون راستین اسلامی! در پایان چون همسرم با همة تحصیلات کلاسیک و سیاسی - اجتماعی خود، هنوز حتی یک آیه از قرآن را هم نمی تواند بخواند، اگر تو می توانی آیة زیر را برایش بخوان و برای او بگو که در این آیة شریفه، شیاطین چه کسانی هستند که بین زنان و شوهرانشان جدایی می اندازند و چه سخنرانانی در بیانات انقلابی خود، جوانان را به راه شیاطین می کشند و سلیمان زمان را مرتجع می خوانند؛ تا شاید بفهمد که از چه کسانی پیروی می کند و به چه راهی کشیده شده و چه کسانی تفرقه افکن هستند. و بالاخره از تو برادر مجاهد دعوت می کنم برای این که نتیجة اقدامات انقلابی خود و سازمانت را لااقل در کانون گرم یک خانواده ببینی، در مراسم طلاق من و همسرم به عنوان شاهد شرکت کنی و در صورت لزوم از فیلمبرداران و خبرنگارانی هم که در آستین داری، برای تهیة فیلم و خبر دعوت کن که رادیو و تلویزیون های امریکا و شوروی و قاهره و اسرائیل هم از این خبر بی بهره نمانند.

وَاتّبعوُا ما تَتْلوُ الشّیاطینَ علی مُلکِ سُلیمانَ و ما کَفَرَ سلیمانُ و لکنَّ الشَّیاطینَ کفروُا یعلِّمِونَ النّاسَ السِّحرَ و ما نَزَّلَ علی الْمَلَکَیْنِ بِبابِلَ هاروتَ و ماروتَ و ما یُعلّمانِ مِن أحدٍ حتّی یَقولا انَّما نحنُ فتنهٌ فلا تَکفُر فَیَتعلَّمونَ مِنْهما ما یُفّرِقوُنَ بِهِ بینَ المرءِ و زَوْجِهِ و ما هُمْ بضارّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ الّا بِاِذنِ اللهِ وَ یَتَعلَّمونَ ما یَضُرُّهم و لا یَنْفَعُهُم ولَقدْ عَلِموُا لَمَنِ اشْتَراهُ مالَهُ فی الاخرهِ مِن ْ خَلاق و لبئسَ ما شَرَوْا بِهِ اَنفسَهم لَوْ کانوا یَعلَمونَ. آیه 102، سوره بقره.

امضا محفوظ(2)

ص: 205

ص: 206

عنوان شود، این امر به حل بحران گروگان ها کمک خواهد کرد. سناتور چرچ وجود هرگونه جلسة بحث و بررسی را پیش از آزادی گروگان ها منتفی دانست. دیگر کمیته های کنگرة امریکا نیز بیم آن دارند که تشکیل این گونه جلسات، به افزایش درخواست های ایران منجر شود. اما چرچ اظهار داشت این "کتاب سپید" که تحقیق و بررسی 27 سال گذشته است، ممکن است تا حدودی به تقاضاهای ایران جامة عمل بپوشاند و شاید راه حل این بحران را هموار سازد. سایروس ونس گفت وی از این سند تاریخی که کادر کمیتة کنگرة امریکا تهیه خواهد کرد، پشتیبانی می کند.(1)

از سوی دیگر، رادیو لندن خبرهایی از ایران دربارة گروگان ها پخش کرد. این رادیو ضمن اعلام این خبر که تا پایان کار تحقیق کمیسیون تخلفات دورة اول انتخابات مجلس ایران، مرحلة دوم انتخابات انجام نخواهد شد، نتیجه گرفت که افتتاح مجلس شورا که قرار است تکلیف گروگان ها را تعیین کند، باز هم به تأخیر خواهد افتاد. رادیو لندن: در ادامه افزود: صبح امروز آیت الله بهشتی رهبر حزب جمهوری اسلامی گفت که اگر شاه و ثروتش به ایران بازگردانده نشود، وی با محاکمة گروگان های امریکایی موافق خواهد بود. وی ادامه داد که پس از انجام محاکمات، احتمال دارد که گروگان ها مورد عفو قرار گیرند. آیت الله بهشتی رهبری حزب جمهوری اسلامی را به عهده دارد؛ حزبی که احتمالاً بیش ترین کرسی را در پارلمان آیندة ایران خواهند داشت؛ بنابراین احتمال تشکیل محاکمة نمایشی گروگان ها را باید جدی تلقی کرد. احتمال دارد محاکمة نمایشی مزبور، نقطة پایانی در بحران بین ایران و امریکا باشد و با تبلیغات گسترده ای بر ضد ایالات متحده، به آزادی گروگان های امریکایی بینجامد.(2)

91

ماجرای گروگان های امریکایی در تهران، در کنار تصمیمات و رفتار سران ایران و امریکا، حواشی مختلفی به همراه دارد که حاکی از شأن خبرسازی این موضوع است؛ از جمله امروز یونایتدپرس از واشنگتن گزارش داد: یک ایرانی اخیراً با 35 قطعه عکس از صحنه های سفارت ایالات متحده در تهران - که محل نگهداری 50 گروگان امریکایی است - وارد امریکا شد. پس از آن که اف.بی.آی. علاقه ای به این تصاویر نشان نداد، یونایتدپرس آنها را به دست آورد. این عکس ها مشتمل است بر: صحنه هایی از برخی گروگان ها، قطعات مختلف تجهیزات مخابراتی، اسلحه، و ورود دانشجویان به محل های امنیتی. پس از بررسی امر به وسیلة وزارت خارجه، توصیه شد که از ویزا صرف نظر کنند و اجازة ورود به وی بدهند.(3)

92

بخش عربی رادیو امریکا، امروز در "بررسی مطبوعات" خود به موضوع عزیمت شاه از پاناما پرداخت. این رادیو ابتدا یادآوری کرد که «تمام مطبوعات امروز ایالات متحدة امریکا، مسئلة سفر شاه سابق ایران را از پاناما به مصر مورد توجه قرار داده و با اهمیت فراوان آن را

ص: 208

بررسی کرده اند.» سپس این رادیو به نحو زیر به بررسی مطبوعات مزبور پرداخت:

روزنامه شیکاگو تریبیون طی مقاله ای سؤال می کند: چگونه جایز است که سرنوشت و زندگی گروگان های امریکایی و امنیت تمام منطقه خاورمیانه، برای طحال سرطانی شاه به مخاطره بیفتد؟ این روزنامه اضافه می کند: سفر ناگهانی شاه سابق به قاهره، به احتمال زیاد، خطرناک ترین تحولات در این مرحله حساس به شمار می آید؛ تحولاتی که دورنمای آن، چنین به نظر می رسد که پایان خوبی نخواهد داشت؛ زیرا سفر شاه به مصر موجب شده است که مسئله از چارچوبی معین و تقریباً کوچک - که تنها میان ایران و امریکا جریان داشت - به سطح منطقه و جهان گسترش پیدا کند.

روزنامه نیویورک تایمز نیز آثار این تحولات را مورد توجه قرار داده است؛ به ویژه آثاری که در زمینة امنیت منطقه به جای خواهد گذاشت. این روزنامه می نویسد: هر یک از شاه سابق ایران و مناخیم بگین نخست وزیر اسرائیل، در جای نادرستی پیاده شدند. همچنین زمان غلطی را برای این پیاده شدن برگزیدند. این دو غلط با امریکا و مصر ارتباط دارد؛ زیرا قراردادهای کمپ دیوید بر اثر وجود شاه در قاهره، در جریان تندباد قرار گرفته است. همچنین حضور اسرائیلی ها در الخلیل نیز بر جریان این تندباد افزوده است؛ زیرا هر دو، شاه و بگین، با این اقدامشان احساس اسلامی و عواطف جهان اسلام را جریحه دار کردند. تردیدی نیست که جیمی کارتر نیز نیازی به هیچ گونه نقاط ضعف نداشت و احتیاجی به نشان دادن عدم کارآیی دیپلماسی، مخصوصاً در شرایط کنونی برگزاری انتخابات مقدماتی ریاست جمهوری امریکا، نداشت.

روزنامة واشنگتن پست اقدام غلط شاه سابق در سفر به مصر را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و نوشته است: صادق قطب زاده وزیر خارجة ایران گمان می کند که خروج شاه از دایرة قانونی دولت پاناما، موجب شده است که مسئلة انتقال گروگان ها به جایی که تحت کنترل دانشجویان تندرو نباشند، با شکست مواجه شود. واشنگتن پست اضافه می کند: این ادعای قطب زاده را باید در پرونده ای بایگانی کرد که ورق های آن هرگز اجرا نشده است؛ پرونده ای که به دست قطب زاده درست و تنظیم شده است و یکی از صدها وعدة دیپلماسی موجود در آن عملی نشده است.

روزنامه لس آنجلس تایمز تأکید کرده است که آقای قطب زاده تمام سخنان و گفته هایش، فقط برای خدمت به هدف های شخصی خویش است؛ ولی نباید حقیقت را نادیده گرفت که جیمی کارتر نیز هرگز نتوانست در زمینة بحران جاری ایران و امریکا درست عمل کند؛ زیرا کارتر در حساس ترین اوضاع مرحله، شخصیت های سیاسی و برجسته ای را از قبیل امرسن به پاناما اعزام کرد. او حاضر نشد جنایات شاه را بپذیرد و به اشتباه امریکا در جانبداری از این جنایات اعتراف کند؛ در نتیجه همة این خوب عمل نکردن های کارتر، احساسات ملت

ص: 209

ایران بر ضد امریکا را بیش تر برانگیخت.(1)

93

وزارت خارجة عراق، امروز کاردار سفارت ایران در بغداد را احضار کرد. در این احضار یادداشت اعتراضیة شدید اللّحنی در زمینة سخنان اخیر بنی صدر دربارة "جزایر اشغالی خلیج عرب" (فارس)، تسلیم وی شد. در یادداشت اعتراضیه دولت عراق، مسئولیت چنین سیاست ها و اعمال تهاجمی به عهده خود دولت ایران گذاشته شده است. در این یادداشت تأکید شده است که دولت عراق برای حفظ حقوق ملی اعراب و وحدت خاک اعراب، با تمام قوا در مقابل چنین سیاست هایی ایستادگی خواهد کرد.

یک سخنگوی وزارت امورخارجة عراق نیز گفت: سخنان پرزیدنت بنی صدر تنها تکرار مواضع توسعه طلبانه پیشین ایران در مقابل کشورهای همسایه است و نیز ادامة تلاش آن برای تحمیل استیلاجویی خود بر این کشورها است. این سخنگو گفت این مواضع با جاه طلبی های شاه سابق تفاوت چندانی ندارد. وی افزود: این اظهارات به استقلال کشورهای منطقه لطمه می زند و نشان دهندة یک مداخلة آشکار در امور داخلی این کشورها است؛ مداخله ای که به گونه ای کاملاً مغایر با منشور سازمان ملل و اصول همزیستی مسالمت آمیز میان کشورها صورت می گیرد.(2)

در پی این اقدام، رادیو بغداد طی برنامه ای که از بخش عربی آن پخش می شد، به قسمتی از مندرجات روزنامه الجمهوریه توجه ویژه ای نشان داد که در آن به طور تلویحی ایران تهدید شده بود. در این مطلب الجمهوریه که با عنوان "اخطار شدید دولت عراق به دولت ایران" درج شد، آمده است: «با تمام نیرو و توان، به خاطر دفاع از حقوق ملی و وحدت اراضی اعراب، هر نوع توطئه، دسیسه و تجاوز را به خاک، ملیّت و حس ناسیونالیستی اعراب در هرجای میهن عرب و از هر سو که باشد، به شدت دفع خواهیم کرد.»(3)

94

در ادامة تحرکات ارتش عراق در مرزهای جنوبی ایران، طبق خبرهای رسیده از منابع ایران، امروز ستاد ارتش عراق به تیپ15 از لشکر5 مکانیزة عراق دستور داد به منظور آمادگی رزمی، از تاریخ 15/1/1359 در منطقة ناصریه به انجام مانور اقدام کنند.(4) همچنین به گزارش منابع ژاندارمری، ارتش عراق در منطقة تنومه(مقابل خرمشهر)، در اطراف پایگاه هوایی الشعیبه(توابع بصره) موشک های زمین به زمین و زمین به هوا به طرف مرزهای ایران مستقر کرده است.(5) در این حال منابع ژاندارمری ناحیة خوزستان خبر دادند که امروز دستور "عدنان خیرالله" وزیر دفاع عراق، به کلیة پاسگاه های مرزی عراق ابلاغ شده است؛ مبنی بر این که باید یک افسر و سه نفر سرباز تکریتی بعثی به این پاسگاه ها اعزام شوند. بنا به این گزارش، استان بصره نخستین منطقه ای است که پرسنل تکریتی وارد آن

ص: 210

شده اند و به شدت مأموران را کنترل می کنند. پرسنل غیربعثی از این موضوع اظهار نارضایتی می نمایند.(1)

هم زمان با این گونه تحرکات در داخل خاک عراق، در این سوی مرز در خاک ایران نیز عناصر وابسته به عراق در خوزستان، فعالیت هایی دارند. این عناصر که در گذشته با عنوان "خلق عرب" فعالیت سیاسی - نظامی آشکار داشته اند، دست به انفجار در مراکز اقتصادی و مجامع عمومی می زنند. در ساعت 20:13 امروز، انفجاری در بازار سیف خرمشهر به وقوع پیوست که بر اثر آن 13 نفر مجروح شدند که حداقل حال 3 نفر آنان به شدت وخیم گزارش شده است.(2) این بمب در یک مغازة اسباب بازی فروشی منفجر شد و افزون بر تخریب این مغازه، به چند فروشگاه اطراف آن نیز آسیب رساند. یکی از مسئولان سپاه پاسداران خرمشهر، در مورد این انفجار به خبرنگار کیهان گفت: این بمب از نوع ساعتی بود و حدود چهار پوند مواد منفجره در آن به کار رفته بود. بمب در زمان شلوغی فروشگاه و موقع خرید، کار گذاشته شده است. این مسئول اضافه کرد: سه نفر در ارتباط با انفجار بازار سیف دستگیر شدند(3)

انفجار دیگری به یک پل در حوالی یک روستا آسیب رساند؛ اما تلفات جانی به بار نیاورد.(4) بنا به گزارش رسیده به خبرگزاری پارس در اهواز، این حادثه در بخش مرزی بستان و در بین جادة اکبار به سعیدیه روی داد. با شنیدن صدای انفجار، مأموران به محل رفتند، اما از خرابکاران اثری به دست نیاوردند.(5)

95

گزارش ژاندارمری ناحیة کرمانشاه به استاندار کرمانشاهان، حاکی از این است که امروز عده ای رانده شده از عراق، از مرزهای غربی، اجباراً به ایران کوچانده شده اند. در این گزارش آمده است: «تعدادی عراقی در حدود 200 الی 252 نفر زن و کودک و مرد، از شهرستان های عراق به وسیله رژیم حکومت بعثی عراق، در مرز پاسگاه های میان تنگ و سیف آباد به طور نامطلوبی به داخل خاک کشور ایران طرد، و کلیة اموال و دارایی آنان به وسیله عمال بعثی ضبط [شده است] و اطفال رانده شده ناصاحب می باشند.»(6)

96

بنا بر اعلام مسئول ارتباطات ستاد مرکزی سپاه پاسداران، تنگة هاوان واقع در نوار مرزی شمال قصرشیرین که قبلاً در اختیار "مهاجمین"(7) بود، امروز با حملة سپاه پاسداران منطقه

ص: 211

آزاد شد.(1)در این باره فرمانده سپاه قصرشیرین اعلام کرد: این تنگه که در اختیار مهاجمین عراقی بود، تنها راه ارتباطی بین ایران و عراق (ناحیه چوارکلاه) می باشد و مهاجمین از این راه، آذوقه و خواربار به خاک عراق می برند. وی از تلفات و مجروحان احتمالی آنان اظهار بی اطلاعی کرد و افزود که از پاسداران کسی زخمی یا شهید نشده است.(2)

ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی نیز به نیروی زمینی ارتش خبر داد در مناطق مرزی ازگله و شیخ سله واقع در استان کرمانشاه پاکسازی و استقرار نیرو صورت گرفته است. طبق این گزارش نیروهای قیاده موقّت (بارزانی ها) و نیروهای محلی سپاه، از جمله پاسداران ازگله، شرکت مؤثر و فعال در این کار داشته اند. در این گزارش، با اشاره به ادامة فشارهای موجود در "باویسی"، یادآوری شده است که پاسگاه شیخ سله در اختیار نیروهای قیاده موقت است و طبق مذاکرات، طی روزهای آینده تحویل داده خواهد شد. از جمله مواردی که در گزارش مزبور ذکر شده است، درگیری چندروز قبل نیروهای قیاده موقت با "مهاجمین" در "شاخ بمو" و "تپه دوهل" است که با حمایت آتش خمپاره سپاه ازگله، با شکست مهاجمین به پایان رسید. همچنین از موارد دیگر، عدم موفقیت مأموران عراقی در انفجار پل شیخ سله است و نیز کشته شدن آنان به دست نیروهای قیاده و برجا ماندن وسایل تخریب و 61 قالب تی.ان.تی.(3)

شهربانی قصرشیرین نیز از نوعی دیگر از فعالیت مأموران عراقی در مناطق مرزی ایران خبر داد. در گزارشی در این باره آمده است: «یک پناهندة عراقی به نام "موفق" که خود را افسر ارتش، معرفی و با سپاه پاسداران شهرستان قصرشیرین همکاری می نموده، وقتی ساعت 21 [امروز] همراه هشت نفر از پاسداران به عنوان گشت در منطقة "منظریه" به نوار مرز عراق می روند، افسر موصوف با شلیک چند تیر هوایی، پاسداران را با عده ای از ارتش عراق که قبلاً در قسمت مرزی مستقر شده اند، درگیر می نماید که هشت نفر از پاسداران به "خسروی" مراجعه [می کنند.] به طوری که اظهار گردیده، "موفق" افسر پناهنده و یک نفر از پاسداران به نام "ع.ص"(4) به عراق رفته[اند] و "موفق" قصد داشته کلیه همراهان خود را به دولت عراق تحویل نماید."»(5)

گزارش دیگر شهربانی قصرشیرین نیز حاکی است: وی که اهل خانقین بوده است، با استفاده از موقعیت، بالغ بر 450 هزار ریال وجه نقد رایج مملکت ایران را همراه برده است. همچنین یک قبضه اسلحة کلاشینکف و هفت خشاب آن و تعداد هفت عدد نارنجک دستی

ص: 212

و دو قبضه اسلحة کمری نیز با خود برده است. نامبرده در طول مدت اقامتش، محل های حساس منطقه را شناسایی کرده است. ضمناً پاسداری که با او بوده است نیز یک قبضه اسلحه ژ3 و پنج عدد خشاب و فشنگ آن، و دو عدد نارنجک دستی همراه داشته است.(1)

در قسمتی دیگر از استان کرمانشاهان، عملیات و پاکسازی در دستورکار قرار دارد. این محدوده شامل منطقة پاوه و جنوب آن از جمله جوانرود و باینگان است که از مراکز مهم فعالیت "مهاجمین" است. در این باره امروز سپاه کرمانشاه به مرکز اطلاع داد: «سپاه جوانرود تا به حال هشت آبادی را پاکسازی کرده و نیاز به نیرو دارد. هرچه سریع تر اقدام فرمایید.»(2)

در این حال، دربارة تأمین نیرو و ایجاد هماهنگی با ارتش برای عملیات در منطقة مزبور، امروز سپاه پیام زیر را برای مراکز ذی ربط در ستاد مشترک ارتش ارسال کرد. متن این پیام که خود، نمود گزارشی از سابقة کار و مشکلات موجود نیز محسوب می شود، به شرح زیر است:

«طبق اطلاع واصله، پیرو شمارة 18/12/58 از فرماندهی عملیات غرب - رکن 3، به فرمانده نزاجا، جهت پاکسازی و عملیات در باینگان، و ضمناً صحبت های مکرر با فرمانده لشکر زرهی، سرهنگ سهرابی، تا تاریخ 4/1/59 عملیات انجام نپذیرفت. در تاریخ 4/1/59 با فرمانده لشکر81 زرهی صحبت شد و جهت هماهنگی و عملیات اقدام لازم انجام پذیرفت ولیکن در ساعت 5 بامداد 6/1/59 از پاوه به کرمانشاه اطلاع دادند که یگان مستقر در پاوه حاضر به همکاری نمی باشد. بلافاصله با فرمانده لشکر تماس گرفته شد که ایشان گفتند آنها گاردی هستند و تمرد می کنند و باید جهت نیروی جدید از تهران کسب تکلیف نمایید. ضمناً فرمانده عملیات پاوه در پیامی اعلام داشته که ناهماهنگی یگان پاوه، به علت مشخص نبودن حکم به ایشان می باشد. در ضمن، عملیات باینگان مورد تأیید ستاد مشترک می باشد. خواهشمندیم هرچه سریع تر با ستاد مشترک تماس گرفته و عدم همکاری و هماهنگی لشکر را جویا شوید و نتیجه را گزارش نمایید.»(3)

97

درگیری های اخیر منطقة ارومیه که به دلیل تلاش گروه های مسلح منطقه ای علیه نقل و انتقالات ارتش صورت گرفت، ادامه دارد. امروز آخرین وضعیت ستون کشی و نقل و انتقالات لشکر64 ارومیه به این ترتیب بوده است که "گردانِ132" پیاده، امروز به محور ارومیه - زیوه (واقع در مسیر سیلوانه به اشنویه) اعزام شد و در راژان (بین سیلوانه و زیوه) مستقر گردید. بر اثر تیراندازی عناصر حزب دمکرات، یک نفر از درجه داران این ستون مجروح شد. همچنین بنابر اعلام لشکر64 ارومیه، در یک درگیری که امروز «بین ستون اعزامی از محور ارومیه به اشنویه، با افراد حزب دمکرات به عمل آمد، تعداد سه نفر از ستون اعزامی شهید و هشت نفر مجروح گردیده اند.» بنابراین گزارش، تعداد پنج نفر از عناصر حزب دمکرات کردستان را افراد این ستون دستگیر کردند و به ارومیه تحویل دادند. در این حال عملیات گشت زنی و شناسایی

ص: 213

به وسیلة یگان مستقر در قطور (بین خوی و خط مرزی) همچنان ادامه دارد.(1)

همچنین دربارة درگیری های منطقه، استاندار آذربایجان غربی اعلام کرد: شب هنگام گروه های مسلح به روستاهای راژان (حوالی سیلوانه) و آق بولاغ (حوالی اشنویه) حمله کردند که ارتش نیز به این حملات پاسخ داد.(2) یک گزارش رکن سوم ستاد مشترک نیز حاکی است تعدادی از جوانان گروهان پاکسازی نقده در 10 کیلومتری شهر و اطراف قریة غلات با مهاجمان درگیر و در نتیجه دو نفر از جوانمردان مجروح شدند(3)

در این حال منابع شهربانی ارومیه گزارش دادند: «به دنبال درگیری های اخیر در منطقة کردستان، حدود هزار نفر از افراد مسلح کُرد ترکیه، جهت کمک به ضدانقلابیون از طریق مرز سرو [از روستاهای مرزی در حوالی ارومیه] وارد ایران شدند و خود را به سنّار مامدی(4) معرفی کرده اند.»(5)

از سوی دیگر، امروز در ارومیه یک راهپیمایی بر ضد تحرکات ایذایی گروه های مسلح و به نفع ارتش برپا شد. متن کامل گزارش روزنامة جمهوری اسلامی در این باره که با عنوان "راهپیمایی عظیم مردم ارومیه بر علیه گروه های مسلح غیرمسئول" درج شده چنین است: «مردم ارومیه به عنوان اعتراض به حزب دمکرات کردستان و گروه های مسلح غیرمسئول، دست به یک راهپیمایی بزرگ زدند. در این راهپیمایی، هزاران نفر از مردم شهرستان ارومیه حضور داشتند و ضمن دادن شعارهایی، از اقدامات لشکر64 ارومیه در منطقه پشتیبانی نموده و خواستار قاطعیت بیش تر در مقابل هجوم های افراد مسلح منطقه شدند. راهپیمایان رأس ساعت 9 صبح از مقابل مسجد اعظم شروع به راهپیمایی نمودند که بعد از پیمودن مسیر خیابان امام، در میدان انقلاب اجتماع کردند و با دادن شعارهایی از قبیل مرگ بر قاسملو، مرگ بر عزالدین، مرگ بر دمکرات، مرگ بر مجاهد، مرگ بر فدایی، مرگ بر توده ای، درود برخمینی، درود بر ارتش جمهوری اسلامی، درود بر بنی صدر، و اللّه اکبر خمینی رهبر، انزجار خود را از افراد مسلح غیرمسئول ابراز داشتند. در این جا دو تن از علمای شهر سخنرانی کردند و سپس دکتر حقگو استاندار آذربایجان غربی نیز سخنرانی ایراد نمود و پس از آن پیام فرمانده لشکر64 ارومیه به شرح زیر خوانده شد.

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام بر همشهریان عزیز و اهالی غیرتمند آذربایجان غربی. لشکر64 ارومیه از این همه احساسات ملت مهربان تشکر می کند. شما ما را در راه انجام وظایف مقدس و مأموریت های ملّی، با اعلام پشتیبانی، تقویت روحی می دهید. ارتش هم در راه عظمت و پیروزی اسلام به ندای شما عزیزان با نثارخون خود جواب مثبت می دهد. خداوند همة ما را در کنار هم و

ص: 214

دوش به دوش هم به سوی پیروزی هدایت فرماید. والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته.

این مراسم ساعت 5/12 بعدازظهر به پایان رسید.»(1)

98

یکی از ناآرامی های موجود در کشور، درگیری های اخیر منطقة اشنویه و نقده است. امروز مقامات مسئول کشور و نیز برخی از سران حزب دمکرات - که درگیر این ماجرا است - دربارة این درگیری ها توضیحاتی دادند. این توضیحات به روشن شدن جنبه هایی از ابعاد این درگیری کمک می کند.

مهندس هاشم صباغیان عضو "هیئت ویژة دولت برای حل مسائل کردستان"، صبح امروز در تماسی با روزنامه کیهان ضمن تأیید وجود درگیری در این منطقه، گفت: درگیری هایی در قسمت اشنویه (شمال کردستان) روی داده است. این درگیری ها به دنبال حملة بعضی گروه های مسلح به طرف پاسگاه های ژاندارمری بوده است. افراد ژاندارمری پس از آن، با پشتیبانی ارتش به مقابله با مهاجمان پرداختند. صباغیان از معرفی مهاجمان و عاملان درگیری پرهیز کرد و گفت هنوز مشخص نشده است که چه گروه هایی این کار را انجام داده اند. وی اظهار داشت با توجه به اطلاعیة استاندار مبنی بر آزادی گروگان هایی که هنگام حمله به پاسگاه ها گرفته شده بودند، ارتش و ژاندارمری مجبور بودند وارد عمل شوند. وی در مورد خلع سلاح خوانین منطقه - که از محورهای تبلیغاتی گروه های محلی درگیر است - نیز گفت در منطقه، عده ای از خوانین مسلح شده بودند؛ ولی ترتیب خلع سلاح آنان داده شده است.(2)

دکتر حقگو استاندار آذربایجان غربی نیز بامداد امروز با خبرگزاری پارس در ارومیه گفت وگویی انجام داد. وی در این گفت وگو بار دیگر تأکید کرد که ارتش مصمم است برنامه های منظم و مانورهای خود را در منطقه ادامه دهد. استاندار آذربایجان غربی افزود در مورد نتایج برخوردهای عصر دیروز (6/1/1359) در منطقه، بین نقده و اشنویه، گزارش های متناقضی به وی رسیده است و هنوز با قاطعیت نمی توان تعداد تلفات و زخمی ها را بیان کرد. حقگو گفت: برخی از اهالی اشنویه ادعا می کنند در برخوردی که در نزدیکی روستای قلعه لر (= قلعه تان، قالاتان) روی داد، تعدادی از اهالی این روستا کشته و زخمی شدند؛ ولی گروهی از اهالی نقده نیز این گفته را تکذیب می کنند. وی تأکید کرد: ارتش مسئولیت حفظ امنیت منطقه را بر عهده دارد و باید هم در منطقه باشد. برخی از گروه ها نیز باید

ص: 215

قبول کنند که ارتش به هر منطقه ای که لازم باشد، خواهد رفت.(1)

در این حال، حقگو استاندار آذربایجان اعلامیه ای دربارة حوادث مزبور منتشر کرد که در آن آمده است: «به اطلاع کلیة هموطنان عزیز می رساند که دشمنان ایران... حالا که در اجرای طرح های اربابان استعمارگر خود در سایر مناطق ایران، در سایة رهبریت صحیح امام و اقدامات قاطعانة ریاست جمهوری، با شکست روبه رو شده اند، گویا بار دیگر توجه خود را به استان پرماجرای آذربایجان غربی [معطوف] نموده و قصد دارند با تحریک احساسات ملی گرایانه و دامن زدن به اختلافات تصنعی بین مردم... و با استفاده از اختلافات کشاورزان و زمین داران از یک سو و تفاوت های مذهبی و قومی و نژادی از طرف دیگر، منطقه را به آشوب کشند. بدین وسیله به کلیة ساکنین آذربایجان غربی هشدار می دهیم که لازم است با هوشیاری انقلابی خود، باز هم با وحدت کلمه و خودداری از درگیری با یکدیگر، توطئه های شوم دشمنان را خنثی نمایید. لازم است ارتش و ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران در منطقه مواظب اوضاع باشند، و از مردم دلسوز و متعهد می خواهیم که افراد مخلّ نظم و محرکین و توطئه گران را دقیقاً شناسایی کرده و به مقامات مسئول معرفی نمایند تا خاطیان به طور قاطع بر اساس قانون به مجازات برسند.»(2)

مسئولان حزب دمکرات کردستان نیز در این باره توجیهات خاص این حزب را ارائه می دهند؛ حزبی که از یک سو برای کسب و حفظ سلطة سیاسی و نظامی خود در منطقه تلاش می کند و از سوی دیگر، برای حفظ جایگاه سیاسی سراسری خود به صورت یک گروه سیاسی شریک در معادلات قدرت نظام، می کوشد. یکی از مسئولان حزب دمکرات کردستان در مهاباد، دربارة وقایع اشنویه به خبرنگار کیهان گفت: اوضاع مناطق ارومیه و اشنویه ناآرام است و مسئولیت این ناآرامی مستقیماً به عهدة فئودال های منطقه است. وی درگیری های اشنویه را بین دهقانان و فئودال ها دانست و گفت: مسئلة زمین در این منطقه تا به حال حل نشده است و حتی می توان گفت که فئودال ها هنوز دارای قدرت و زمین های زیادی هستند، و آنها گروهی از کشاورزان را از محل خود بیرون کرده اند که در ارومیه آواره شده اند.

مسئول حزب دمکرات در مهاباد، به اعزام نیروهای ارتش اشاره کرد و افزود: متأسفانه ارتش یک ستون از نیروهای خود را به ارومیه فرستاده است و فئودال های منطقه از قبیل حاجی سامی و سید موسی، باعث تحریک می شوند؛ ولی هنوز منطقه آرام نشده است. وی همچنین گفت: ارتش با توپ به روستای "قلعه تان" حمله کرده است و گروهی در این حمله کشته و مجروح شده اند. این مسئول افزود: بدون شک حزب دمکرات از منافع دهقانان پشتیبانی خواهد کرد و ما بارها اعلام کرده ایم که مشکل کردستان راه حل نظامی ندارد؛ ولی زمین داران و جناح های جنگ افروز می خواهند مانع راه حل مسالمت آمیز مسئلة کردستان شوند. وی همچنین گفت: حزب دمکرات چگونه می تواند خواهان جنگ باشد، در صورتی که می خواهد

ص: 216

نمایندگان خود را به مجلس بفرستد و حداکثر کوشش خود را در این راه انجام می دهد.(1)

همچنین کریم حسامی یکی از مسئولان سرشناس حزب دمکرات، دربارة وقایع اشنویه گفت: شب گذشته تلفنی به ما اطلاع داده شد که عده ای از پاسداران و سه تانک ارتش به طرف این منطقه در حال حرکت بودند و در اواسط راه در قریه "قلعه تان" درگیر شدند. وی گفت: در اثر این درگیری 17 نفر از مردم کشته و مجروح شدند. حسامی در مورد صحت و سقم این خبر گفت: ما رسماً نتوانستیم کسی را از طرف حزب دمکرات به منطقه بفرستیم و این خبر از طریق تلفن به ما داده شده است.(2)

99

امروز شاخة کردستان سازمان چریک های فدایی خلق، دربارة حوادث اخیر در اشنویه اعلامیه ای منتشر کرد. شایان ذکر است که این سازمان در عمل، حفظ سلاح و هویت چریکی مسلح و حق اقدام نظامی خارج از نهادها و قواعد نظام را برای خویش می خواهد؛ امّا از سویی دیگر، توقع حضور در عرصة سیاست و قدرت را به صورت یک سازمان و جریان سیاسی دارد. اعلامیة امروز شاخة کردستان این سازمان، معرف مواضع و نوع رفتار و نحوة نگرش خاص این گروه به حاکمیت و نظام جدید است. همچنین نشان دهندة برخورد شدیداً کینه توزانة آن با نهادهای نظام و موضع گیری دشمنانه با مسائل مورد ابتلای آن است؛ مثلاً در حالی که حتی حزب دمکرات کردستان که نیروهای آن، خود درگیر ماجرا هستند، از احتمال کشته و مجروح شدن حدود 17 تن در درگیری های اشنویه صحبت می کند، سازمان مزبور از یک قتل عام حرف می زند، و نیز مسئولان نظام جدید را جاسوسان امپریالیسم، و نهادهای آن را پایگاه امپریالیسم امریکا می خواند و ... اعلامیه مزبور با عنوان "در شرایطی می خواهند مردم را خلع سلاح نمایند که در قلعه تان، فاجعه قارنا تکرار می شود" و با آرم سازمان چریک های فدایی خلق ایران، انتشار یافت. اعلامیه به این شرح است:

«هم میهنان مبارز! خلق قهرمان کُرد!

بیش از چهار ماه از پیروزی جنبش خلق کرد می گذرد.(3) در طی این مدت جنگ افروزان

ص: 217

و وابستگان به امپریالیسم امریکا از هیچ توطئه ای بر علیه خلق کرد، خودداری نکردند. در این مدت بارها در نقاط مختلف کردستان دست به جنگ افروزی، ارعاب و تهدید مردم زدند تا شاید بتوانند جنگ دیگری را به خلقمان تحمیل کنند؛ لیکن همواره هوشیاری مردم و نیروهای جنبش مقاومت، این توطئه را خنثی کرده است.

اینک شواهد و مدارک زیادی در دست است که نشان می دهد نوکران امپریالیسم که در درون "شورای انقلاب"، ارتش و سپاه پاسداران جا خوش کرده اند، جنگ خونین دیگری را به خلقمان تحمیل خواهند کرد. تقویت واحدهای ارتشی در سراسر کردستان و به ویژه در شهرهای سنندج، مهاباد، سردشت و پیرانشهر، و نیز ایجاد تشنج و درگیری های موضعی در نقاط حساس مانند کامیاران، سردشت، اشنویه، شاهین دژ، پاوه و نوسود، و همچنین محاصرة اقتصادی بخش هایی از کردستان، قصد پلید آنها را به خوبی نشان می دهد.

و اکنون نیز از جنایت ننگین دیگری خبر می رسد. ژاندارم ها و مزدوران معبودی (ساواکی معروف) مردم بی گناه دهکدة "قلاتان" در اطراف اشنویه را قتل عام کرده اند و به کمک ارتش، این دهکده را به توپ بسته و برگ ننگین دیگری بر کارنامة پلیدشان افزودند. در این روستا 20 الی 30 نفر کشته شده اند و بقیة مردم، خانه های ویران شده را رها کرده و به روستاهای اطراف پناه بردند. این جنایت خاطرة کشتار فجیع روستای "قارنا" را در اذهان مردم زنده کرده است و خشم و نفرت روستاییان زحمتکش را برانگیخته است. در چند روز گذشته، جاش ها که اصولاً تحت رهبری فئودال های مرتجع هستند، در مناطق "ترگه ور" و "مرگه ور" و اطراف اشنویه، بر علیه پیشمرگان مقاومت دست به توطئه زده، و ارتش نیز از ارومیه، جلدیان و نقده به طرف اشنویه حرکت کرده و به پشتیبانی از این جاش ها وارد عمل شده، و با سلاح های سنگین روستاها را مورد حمله قرار داده است.

مردم مبارز! در شرایطی که ارتش و پاسداران دست به توطئه می زنند و دیگر از مردم می خواهند که سلاح هاشان را زمین بگذارند، بنی صدر در حالی که خود سعی دارد ارتش دست پروردة امریکا را برای سرکوب مردم بازسازی کند، به شوراهای دهقانان و زحمتکشان و به خلق قهرمان کُرد - که برای دفاع از حقوق خود در برابر امپریالیسم امریکا و سرمایه داران وابسته، سلاح به دست گرفته اند - تکلیف می کند که سلاح هاشان را زمین بگذارند. آیا در شرایطی که سرمایه داران وابسته، با استفاده از ارتش و سلاح های مدرن، حقوق مردم را پایمال می کنند، مردم باید سلاح هاشان را زمین بگذارند؟ آیا در شرایطی که جنگ افروزان هر روز در گوشه و کنار کردستان دست به توطئه می زنند و خلق کُرد هنوز به

ص: 218

حق خودمختاری نرسیده است، مردم باید سلاح هاشان را زمین بگذارند؟ جنایت فجیعی که در دهکدة قلاتان صورت گرفته است، تجاوز و فشار روزافزونی که از طرف سرمایه داران وابسته به امپریالیسم، به کارگران و زحمتکشان وارد می آید، مردم را در حفظ و به کار بردن سلاح بر علیه دشمنانش هر روز مصمم تر خواهد کرد.

... وظیفة نیروهای انقلابی است که در سراسر کشور ماهیت جنگ افروزان و عاملان جنایات قلاتان را افشا کنند. این نیروها باید با کار مداوم و افشاگری پیگیر، توطئة جنگ افروزان را که دشمن وحدت خلق های ایران هستند، خنثی کنند. بی شک تحت چنین شرایطی، وظیفة نیروهای جنبش مقاومت خلق کُرد بیش از پیش سنگین تر می شود. دشمن می خواهد جنگ ناخواستة دیگری را به ما تحمیل کند. باید با تمام نیرو و با هوشیاری و احساس مسئولیت انقلابی، توطئه های جنگ افروزان را نقش بر آب سازیم. باید صفوف جنبش مقاومت را فشرده تر گردانیم. نیروهای جنبش مقاومت باید از هر حرکتی که در شرایط فعلی بر وحدت این نیروها صدمه وارد آورد، بپرهیزند. سرمایه داران وابسته و فرماندهان مزدور ارتش باید بدانند که در صورت تجاوز و تحمیل جنگ به خلق کرد، گور خود را می کنند. خلق ما که با سرافرازی، جنبش مقاومت را پشت سرگذاشته است، اینک با بهره گیری از پشتیبانی مادی و معنوی نیروهای انقلابی و افکار عمومی مردم میهنمان، آماده مقاومت دلیرانه در برابر تجاوز جنگ افروزان است. اطمینان داریم که این بار نیز در صورت تجاوز سرکوبگران، خلق کُرد به پیروزی خواهد رسید. (1)

ننگ و نفرت بر توطئه گران و جنگ افروزان برقرار باد صلح عادلانه در کردستان مرگ بر امپریالیسم امریکا دشمن اصلی خلق های جهان

سازمان چریک های فدایی خلق ایران - شاخه کردستان، 7/1/1359.»(2)

100

در کردستان، بین گروه های محلی مسلح مخالف نظام اختلاف هایی وجود دارد که عموماً به دلیل حفظ یا بسط قدرت در مناطق محلی است؛ حتی بین گروه های کومه له و دمکرات نیز اختلافاتی بروز می کند که گاهی اوقات شدید است. گروه موسوم به سپاه رستگاری (رزگاری)(3)* که بر خلاف دیگر گروه های کُرد، شأن چپ غیرمذهبی ندارد و حتی از چاشنی مذهب نیز استفاده می کند، در منطقة اورامانات (مریوان، پاوه و...) نفوذ زیادی دارد. این گروه با تهاجم تبلیغاتی و بعضاً فیزیکی و ایذایی دیگر گروه ها مواجه است. امروز در منطقة سنندج - که منطقة اصلی نفوذ کومه له محسوب می شود - تحرکاتی جهت ایجاد روابط

ص: 219

مسالمت آمیز این گروه با سپاه رستگاری انجام شد که در واقع کوششی برای رفع اختلاف های گذشته است. این کار مورد پسند سازمان چریک های فدایی خلق قرار نگرفت و شاخة سنندج این سازمان در واقع جهت نوعی افشاگری، این موضوع را اعلام کرد.

گزارش خبرگزاری پارس از سنندج به نقل از این سازمان، حاکی است: امروز هیئتی از طرف کومه له و دفتر شیخ عزّالدین حسینی، برای مذاکره با سپاه رستگاری به روستای آرهنان واقع در حومة سنندج رفته است. در این ملاقات کومه له پیشنهادهای ذیل را مطرح ساخته است: 1- رستگاری سلاح هایش را پس نگیرد. 2- رستگاری اعلامیه بدهد و اعلام کند که هیچ وابستگی به حزب بعث ندارد. 3- اسم سپاه رستگاری (رزگاری) عوض شود. 4- زندانیان بدون قید و شرط آزاد شوند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری پارس، دفتر چریک های فدایی سنندج از این اقدام تعجب کرده و اعلام داشته است: خبر مذاکرة کومه له و سپاه رستگاری، وابسته به حزب بعث، برای نیروهای انقلابی کُرد و مردم کشور ما - که در ماه های اخیر شاهد جنجال کومه له بر سر خلع سلاح رستگاری بودند - تعجب آور و بحث انگیز است. این دفتر همچنین اعلام کرد: ما چنین روابطی را به زیان جنبش مقاومت خلق کُرد می دانیم. مذاکره کومه له و سپاه رستگاری، بیش از همه، دشمنان خلق کُرد و جنگ افروزان را خوشحال می کند.(1)

یادآوری می شود که سازمان چریک های فدایی خلق، طرفدار شدت عمل بر ضد سپاه رستگاری است. این سازمان در نشریات خویش، خبر های مربوط به تحرکات این گروه را با ادبیات خاصی درج می کند و آنان را هم عامل بعث عراق و هم عامل ارتش و نظام جمهوری اسلامی معرفی می کند. در آخرین شمارة نشریة این سازمان، ضمن درج خبرهای چند روز گذشته، چنین آمده است:

«طبق گزارشات رسیده، مزدوران رزگاری در منطقه به گشت پرداخته و به روستاهای دوسیه و آرندان رفته اند. این مزدوران که حدود 20 تفنگدار بوده اند، در روستاهای فوق سخنرانی کرده و قرار بر این شد که مریدان شیخ عثمان را در این منطقه مسلح نمایند. مزدوران سپاه رزگاری که از طرف بعث و فرماندهان مزدور ارتش و جناح جنگ افروز هیئت حاکم مورد حمایت هستند، در مناطقی که مریدان شیخ عثمان، این وابسته به ساواک و سیا، قرار دارند، دست به گشت زده تا توده های ناآگاه را فریب داده، و در جهت آشوب و اجرای توطئه های وابستگان به امپریالیسم امریکا در منطقه، آنها را به حرکت در آورند. نیروهای سیاسی باید روستاییان مبارز کردستان را آگاه نمایند تا توطئه های مزدوران را خنثی و این وابستگان را منزوی تر کنند. هماهنگی و همگامی تمامی نیروهای مترقی، افشای هرچه بیش تر ماهیت سرسپردگان، آگاهی بخشی وسیع به توده های ناآگاه روستاها، و وحدت عمل نیروهای ملی و مترقی و انقلابی خلق کرد، شرط ریشه کن کردن تمامی

ص: 220

عوامل وابسته بوده و هست.»(1)

101

امروز در یک مبادله، هفت نفر از روستاییانی که افراد مسلح در منطقة اورامانات گروگان گرفته بودند، آزاد شدند. در مقابل آن نیز، سه نفر از بازداشت شدگان در جریان درگیری در منطقه، آزاد گردیدند.

روزنامة جمهوری اسلامی که خبر فوق را به نقل از خبرگزاری پارس از کرمانشاه، درج کرده است، در ادامه می نویسد: فرماندار اورامانات ضمن اعلام این خبر افزود که 15 نفر از افراد مسلح دمکرات، سلاح هایی را که در اختیار داشتند تحویل دادند(2)

102

شهربانی های مناطق مختلف، بر اساس وظیفه، تحرکات گروه های مسلح مخالف نظام را زیر نظر دارند و دربارة آن گزارش هایی ارسال می کنند؛ از جمله: تحرک امروز سازمان چریک های فدایی خلق، و نقل و انتقال آنان با دو دستگاه مینی بوس از شهر به کوه های اطراف، موضوع گزارش امروز شهربانی بروجرد است.(3)

امروز همچنین رکن سوم ستاد مشترک ارتش، در گزارشی از تحرک مشابهی در سنندج خبر داد که طی آن عده ای از عناصر شناخته شدة گروه ها و بعضی از مردم، شهر را به مقصد نامعلومی ترک می کنند. در این گزارش از آمادگی شهربانی در برخورد با پدیده های مربوط به این قضیه خبر داده شده است(4)

103

روزنامة بامداد از تحرک سازمان یافته ای در بندر انزلی گزارش داد که "عده ای از جوانان" در مخالفت با "نظام سرمایه داری" صورت داده اند و امروز طی تظاهراتی، رسماً و علناً از آن دفاع شده است. برخی نشانه ها حاکی از آن است که این تحرک، از نوع تحرکات ایذایی گروه هایی چون سازمان مجاهدین خلق یا گروه های چپ غیرمذهبی نیست؛ یعنی گروه هایی که معمولاً یک طرف تحرکات و درگیری های مناطق مختلف هستند. از جمله نشانه های مزبور می توان نوع رفتار انجام شده، نوع برخورد مردم و مقام های محلّی، مضامین و ادبیات به کار رفته در اظهارات ایراد شده، و چگونگی انعکاس ماجرا را نام برد. در گزارش روزنامة بامداد چنین آمده است:

«عصر روز پنجشنبه 7/1/1359، عده ای از جوانان بندر انزلی در رابطه با به آتش کشیدن رستوران دهکدة ساحلی و برای دادن توضیحاتی در این مورد، در خیابان های رشت به راهپیمایی پرداختند و در حالی که شعار می دادند "درود بر خمینی، سلام بر ابوذر" و "مرگ بر سرمایه دار"، در محل پارک سیدجمال الدین اسدآبادی اجتماع کرده و توضیحاتی در مورد مبارزه با سرمایه داری دادند. در این اجتماع یکی از سخنرانان گفت: مدت ها است ما در بندر

ص: 221

انزلی دست به افشاگری بر علیه سرمایه داران زده ایم و بارها با مقامات مسئول استان و کشور و نهادهای انقلابی صحبت کردیم؛ ولی در این مورد کاری انجام ندادند و بارها مشاهده شده در این شهر خانة سرمایه داران مصادره و سپس به خودشان با بهای کم اجاره داده شد. ما بارها در این مورد هشدار دادیم، ولی عمل انقلابی ندیدیم؛ تا این که خودمان طبق آیة قرآن، به دهکدة ساحلی رفتیم و با رعایت موازین اسلامی، رستوران و ویلای فردی را به آتش کشیدیم؛ البته دقت کردیم به کسی خسارت جانی وارد نشود. وی در قسمتی دیگر از سخنان خود گفت که این آخرین عمل ما نخواهد بود و این کار را ادامه خواهیم داد. در این رابطه رادیو تلویزیون ما را ضدانقلاب نامید و حتی اعلام کرد که ما را دستگیر کنند. سپس با تخریب و آتش زدن چند دکة کتاب فروشی در بندر انزلی و شهرهای اطراف، خواستند کارهای ما را لوث کنند. وی در خاتمه در مورد درگیری های اخیر "چوکا" توضیحاتی داد و نسبت به بعضی از مقامات مسئول چوکا افشاگری کرد.»

روزنامة بامداد در کنار گزارش راهپیمایی فوق، همچنین نوشت:" اسدالله حضرت زاده" فرماندار بندر انزلی، حمله به این دهکدة ساحلی را نکوهش کرد. وی گفت: حمله کنندگان این عقیده را داشتند که با سرمایه دارها مبارزه می کنند و روش مبارزه شان هم این بود که شبانه به این شهرک حمله کنند و آن جا را به آتش بکشند؛ در صورتی که این مبارزه نیست. اگر قرار باشد اموال سرمایه داران را که از راه نامشروع به دست آورده اند، مصادره کنیم، باید از راه قانون وارد شویم؛ وگرنه این کار عمل انقلابی نیست و جز رعب و وحشت چیزی همراه ندارد. حضرت زاده ادامه داد: امام و رئیس جمهوری در پیام نوروزی خود، سال 59 را سال امنیت نامیدند؛ ولی عده ای ناخودآگاه با حملة شبانة خود، باعث وحشت مردم می شوند. فرماندار انزلی افزود: در مورد این حمله و شناسایی عاملان آن،(1) جلسه ای با حضور مقامات مسئول تشکیل و تصمیماتی اتخاذ شده است. وی دربارة آتش زدن کیوسک نشریات سازمان چریک های فدایی خلق گفت: هنوز گزارشی در این مورد به او داده نشده است(2)

104

حزب توده ایران در دومین شمارة سال جدید نشریة خود، "نامه مردم" - که ارگان این حزب است - به بررسی پیام نوروزی امام پرداخته است. در این بررسی، در واقع، دیدگاه ها و روش های حزب توده در جنبه های مختلف، درج و عنوان شده است؛ از این رو به تفصیل

ص: 222

ذکر می شود.

در این بررسی آمده است: «پیام امام در آستانة دومین بهار آزادی مردم ایران، بیانگر آن است که انقلاب ایران مشکلات عظیمی پیش روی خویش دارد و این مشکلات چنان است که بسیاری از آنها نه طبیعی و غیرقابل اجتناب، بلکه محصول مستقیم سیاست نادرست مسئولین امر و نتیجة طبیعی عدم توجه آنها به وظایف خویش است. ... عوامل امپریالیسم امریکا که همه جا از جمله در دولت موقت مهندس بازرگان لانه کرده بودند، با همراهی نیروهای لیبرال تمامی کوشش خویش را به کار بستند تا از حل انقلابی معضلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشورمان، به سود زحمتکشان و در جهت قطع وابستگی های اسارت بار به امپریالیسم، به ویژه امپریالیسم امریکا، ممانعت کنند و از قاطعیت انقلاب در مقابل توطئه های ضدانقلاب بکاهند؛ از سرمایه داران بزرگ غارتگر در مقابل کارگران، از فئودال ها و زمین داران بزرگ در مقابل دهقانان و از مستکبرین در مقابل مستضعفین و خواست های بجا و منطقی آنان، دفاع کنند. درست بر اثر تلاش شوم و ضدانقلابی همین نیروها است که در پیام رهبر انقلاب ایران، یک سال و اندی پس از انقلاب، نگرانی سایه می اندازد. از وظایف انجام نشده و طرح های متوقف شده سخن می رود و از مسخ بنیاد مستضعفین و تبدیل آن به بنیاد مستکبرین یاد می شود.»

حزب توده در ادامة این بررسی، تحت عنوان "پیام امام و وظایف دولت" بخشی از مشکلات و طرح های انجام نشده را برشمرده است؛ ابتدا اوضاع فعلی انقلاب را که به صدور پیام امام منجر شده است تشریح می کند و می آورد: «پیام امام خمینی در موقعیت حساسی از سیر انقلاب بزرگ ایران، خطاب به مردم مطرح می شود. این موقعیت حساس عبارت است از: تلاش همه جانبه و دیوانه وار امپریالیسم جهانی به سرکردگی امپریالیسم جنایتکار، امریکا، برای خفه کردن انقلاب ایران، و فعالیت شدید و مخرب ضدانقلاب داخلی، عمّال سیا، ساواک، موساد، سرمایه داران وابسته و فئودال ها علیه اهداف استقلال طلبانه، آزادی خواهانه و خلقی انقلاب ایران. ... درست در چنین شرایط حادی است که پیام هشدارآمیز امام خمینی، خطر را در عمق صفوف انقلاب، در ضعف شدید پشت جبهه و عقبگاه انقلاب ایران می نمایاند و از دهان میلیون ها دهقان زحمتکش، از قلب میلیون ها کارگر رنجیده و از مغز میلیون ها کوخ نشین... فریاد بر می آورد. ... ندای اعتراض امام، ندای اعتراض میلیون ها مردم زحمتکش کشور ما است؛ یادآوری خطر در درون جبهة انقلاب و در مبارزة خطیر آینده است.»

این حزب سپس با تعریف و ترویج مواضع خود، به بخشی از مشکلات و راه حل های آن می پردازد: «تمامی نیروهای مترقی و انقلابی، پیش از همة آنها و بیش از همة آنها حزب تودة ایران، از همان دمیدن طلیعة پیروزی گفتند و تکرار و تأکید کردند که از جملة

ص: 223

عمده ترین وظایف انقلاب ایران و مقامات مسئول انقلاب، برای نابود کردن یکی از پایگاه های عمدة امپریالیسم، برای نجات اقتصاد کشاورزی کشور از وابستگی و نابودی، و برای جلب بیش از نیمی از زحمتکشان کشور و حمایت فعال از انقلاب، [این است که] طرح اصلاحات ارضی بنیادی را تدوین و عملی سازند. ... دولت "گام به گام" مهندس بازرگان، یک فئودال را بر رأس وزارت کشاورزی گمارد. طرح آقای رضا اصفهانی در مورد اصلاحات ارضی بنیادی، هرچند پس از کارشکنی های بورژوازی لیبرال، به تصویب شورای انقلاب رسید، با این وصف هنوز تلاش های شومی برای متوقف کردن آن و غیرمصوب دانستن آن صورت می گیرد . ... بانک ها که ظاهراً ملی شده اند، همچنان ... در خدمت سرمایه داران بزرگ قرار دارند . ... اصل مهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، یعنی ملی شدن بازرگانی خارجی - که در صورت علنی شدن می تواند ضربه سنگینی به سرمایه داری وابسته بزند - ... با این ادعای کهنه که "دولت نمی تواند تاجر خوبی باشد"، با این تمهید نادرست، قانون ملی کردن (دولتی کردن) بازرگانی خارجی را با واگذاری سهمیه به سرمایه داران، خدشه دار می سازند.»

حزب توده در آخر نیز توصیه می کند: «پیشروی در جبهة مبارزه علیه امپریالیسم امریکا و مبارزه برای کسب استقلال و قطع وابستگی های اسارت بار، جز از طریق تأمین اتحاد کلیة نیروهای خلقی و ضدامپریالیست امکان ندارد و تأمین این اتحاد ضروری نیز جز از طریق سخت گیری قاطع به سود زحمتکشان و علیه مالکان بزرگ و سرمایه داران وابسته، میسر نمی شود.»(1)

105

روزنامة جمهوری اسلامی در شمارة امروز خود، از "کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کارخانجات "مطلبی را در نقد سازمان مجاهدین خلق درج کرد. در این مطلب که تحت عنوان" اخطار به رهبری سازمان مجاهدین خلق ایران" چاپ شده است، عملکرد و رفتار سازمان مزبور برخلاف مبانی و مواضع اعلام شدة آن، توصیف گردیده و مورد انتقاد قرار گرفته است؛ همچنین روش رهبران کنونی سازمان، مغایر با مشی بنیان گذاران آن دانسته شده و بر انحراف آنان از خط اسلام اصیل و سنت مجاهدین اولیه، تأکید گردیده است. در این مطلب آمده است:

آیا این واقعیت ندارد که اکثر طرفداران جنبش ملی مجاهدین را قشرهای متوسط و بوروکرات های راحت طلب دیروز تشکیل می دهند؟ آیا این واقعیت ندارد که جنبش ملی مجاهدین، نه تنها در میان توده های محروم مردم و اقشار میلیونی کارگران و دهقانان پایگاهی ندارد، بلکه مورد نفرت و انزجار توده ها می باشد؟ این ها همه حکایت از چه دارد؟ آیا جز این است که شما خلاف جهت مردم و امام قدم بر می دارید؟ این را تاریخ شهادت خواهد داد.

امروز ما باید با تأسف، به هواداران صادق مجاهدین و همچنین توده های مستضعف

ص: 224

میهنمان اعلام داریم که شما با چپ روی های کودکانة خودتان، به رهبری اولیه و اصیل سازمان مجاهدین خلق پشت کرده اید و در کنار سرمایه داران وابسته، بوروکرات های وابسته و تکنوکرات های وابسته قرار دارید که بر این مدعاها ده ها سند موجود است. این برای ما بسی مایة تأسف و تأثر است که می بینیم مدعیان پیروی از حنیف نژادها و سعید محسن ها، بدیع زادگان ها، مشکین فام ها، و شریف واقفی ها، امروز نه تنها صداقت انقلابی و اسلامی گذشتگان خود را حفظ نکرده اند، بلکه با حرکت های فرصت طلبانه، خلاف مردم و اسلام قدم برداشته اند؛ هوچی گری ها و دروغ پردازی ها و راست روی های چپ نمایانه که گاهی حتی آنها را در کنار حزب تودة خائن و نهضت آزادی لیبرال و جبهه دمکراتیک راست گرا قرار داده است.

ما امروز رهبری جنبش ملی مجاهدین را منحرف از خط اسلام اصیل و خط استقلال و سنت مجاهدین اولیه می دانیم. ما آمادگی خود را برای اثبات این مباحث در میان توده ها، هرجا که شما بخواهید، اعلام می کنیم. ما همچنین رسماً در زمینة قسمت فوق العاده شمارة 8 نشریة مجاهد - که در آن مطالبی خلاف واقع بر ضد برادر مبارز و کارگر انقلابی، "حسین کمالی" نوشته شده بود - اعلام جرم می نماییم.

کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کارخانجات(1)

106

اعتراض های وسیع و عمدتاً سازمان یافته به نحوة برگزاری دور اول انتخابات مجلس، ادامه دارد. امروز نیز روزنامة کیهان گزارش داد: ده ها سازمان، گروه، انجمن و کاندیدا در شهرهای تبریز، نوشهر، رودسر، لنگرود، اراک، کرج، مشهد، کاشان، زنجان و ماکو به وجود توطئه و تقلب در انتخابات اعتراض کردند و خواستار ابطال و تجدید آن شدند.(2) از جملة این افراد طاهر احمدزاده استاندار سابق خراسان بود که همراه 16 کاندیدای دیگر مجلس شورای ملی از مشهد، تلگرامی در این باره به رئیس جمهوری فرستاد. آنها ضمن اعتراض به نحوة رأی گیری، دخالت افراد غیرمسئول در انتخابات و رواج تقلبات هنگام اخذ رأی، خواستار ابطال انتخابات این شهر شدند.

همچنین 40 نفر از اعضای نظارت کنندة صندوق های رأی گیری مشهد، طی تلگرام دیگری به بنی صدر، موارد تقلب و تخلف در انتخابات را برشمردند و آن را مخدوش و غیرقانونی اعلام کردند. در این تلگرام آمده است: «انتظار داشتیم پس از سال ها دیکتاتوری و اختناق رژیم شاهنشاهی، در سایة نظام جمهوری اسلامی ایران ملت ما بتواند آزادانه و طبق ضوابط قانونی، اولین انتخابات مجلس شورای ملی را برگزار نماید؛ ولی با کمال تأسف، عده ای انحصارطلب و مُغرض مانع برگزاری انتخاباتی آزاد و سالم شدند و متأسفانه مقامات مسئول برگزارکنندة انتخابات و نمایندة وزارت کشور، هیچ گونه همکاری و حسن نیتی از خود نشان ندادند و متأسفانه حزبی خاص با همکاری روحانیت وابسته، توانستند تمامی

ص: 225

مراکز اداره کنندة انتخابات را به دست بگیرند و ضمن پخش اوراق به صورت فتوای جمعی از علما و شایعات دیگر، از هیچ گونه تقلب، تزویر و سوء استفاده خودداری نکردند و انواع توهین را به سایر کاندیداها نسبت دادند.»(1)

از سوی دیگر، روزنامة جمهوری اسلامی در شمارة امروز خود، متن یک پرسش روزنامه دربارة انتخابات تبریز و پاسخ آیت الله مدنی امام جمعة تبریز را درج کرد. سؤال روزنامة مزبور این بود که «در هفته نامة مجاهد(2) آمده است که برای نوشتن اسامی خاص (منظور کاندیداهای حزب جمهوری اسلامی) مردم را با اسلحه تهدید می کردند و اوراقی را که متعلق به غیر از حزب بوده پاره می کردند و در این جریان برای سازمان مجاهدین خلق صدها مجروح بر جای مانده، اگر شما اطلاعی در این باره دارید بفرمایید.»

آیت الله مدنی در پاسخ گفت: «خوب است که یکی از این مجروح ها را نشان بدهند ببینیم آن را به کدام بیمارستان برده اند و کجا پانسمان کرده اند. همة این ها خلاف واقع است؛ البته ما کاری با حزب جمهوری نداریم؛ اما این یک دروغی است که گفته اند که می خواهند آب را گل آلود کرده و صیدی بکنند. نه جنگی اتفاق افتاد نه نزاعی شد. چنانچه عرض کردم گروه هایی که چپ گرا هستند و گروه هایی که در حقیقت التقاطاتی دارند، یک مقدار را از چپ، یک مقدار از اسلام، این ها همّشان این بود که یک نزاعی راه بیندازند و به این نکته، آقای استاندار هم متوجه بود. لهذا آقای استاندار به من گفتند که من به شان گفتم ولو شما خیلی میل دارید که یک سیلی و کتکی بخورید، ولی خاطرتان جمع باشد من نخواهم گذاشت کسی به شما سیلی بزند. البته نبود؛ اما فرض این است که اگر اتفاقی می افتاد، داعی دارند به ما برسانند حتماً؛ اگر سه نفر مجروح بود، اگر نزاعی اتفاق افتاده بود، ما مرتب تلفن می کردیم این طرف و آن طرف. چون نگران بودیم مبادا وضع امنیت به هم بخورد، مرتب می فرستادیم تلفن می کردیم. کسی تا به حال به ما نگفته که روز انتخابات کوچک ترین نزاعی اتفاق افتاده باشد.»(3)

107

ص: 226

روابط عمومی "کمیتة مرکزی"(1) مصاحبه ای مطبوعاتی دربارة مسائل انتخابات ترتیب داد. این مصاحبه در پی اتهام هایی برپا شد که گروه های سیاسی مختلف به کمیته های انقلاب اسلامی وارد کرده بودند. مسئول روابط عمومی کمیتة مرکزی گفت: «اواخر سال گذشته از طرف گروه های سیاسی، به اصطلاح افشاگری شد و چون فرصت نبود پاسخی گفته شود، ما لازم دانستیم در اولین فرصت مطالبی را که داریم، عنوان کنیم تا افکار عمومی قضاوت کنند. در مورد تخلفات مربوط به انتخابات، از حوزه های مختلف به کمیته ها و کلانتری ها گزارش هایی فرستاده شد که واقعیتی را نشان داد که از طرف گروه های سیاسی مختلف در انتخابات اعمال نظر و اعمال نفوذ شده است.»

وی جریان را چنین ادامه داد: «ما مدارک را به وزارت کشور و به دفتر ریاست جمهوری، به آقای انتظاریون رئیس دفتر ریاست جمهوری اسلامی دادیم. این شکایات از طرف معتمدین محل و هیئت نظّار به ما تسلیم شده و بیش از 90 درصد ناظران و مردم در سراسر تهران شکایت کرده اند که این ها اعمال نظر می کنند. که در مورد تخلفات عکس گرفته شده و همراه مدارک ارسال شده [است]. علاوه بر این، ناظرانی هم بوده اند که از طرف وزارت کشور اعمال نظر می کردند. عده ای هم به عنوان عکاس و فیلمبردار، باعث درگیری هایی شده اند و آنچه مهم است، رابطة ارگانیک بین این دسته از ناظران متخلف و این ها که از بیرون آمده اند، است، که از طرف گروه ها به خصوص سازمان مجاهدین خلق سازمان دهی شده بود. و افرادی بودند که خودشان می گفتند وابسته و یا هوادار سازمان مجاهدین هستند. در 29 اسفند هفته نامة مجاهد چند صفحه راجع به خواهر حریری مطلق نوشته اند که به طور مستقیم هم در رابطه با انتخابات است، و تکذیب گفتار خانم مطلق به علت شکایات مکرر از طرف نظار و معتمدین، به خوبی روشن شد.»

وی افزود: در این جا به عنوان کمیتة مرکزی اعلام می کنم که این ها که کمیته ها را متهم می کنند، بیایند و مناظره کنند و رو در رو مدارک ارائه شود تا مردم قضاوت کنند. مسئول روابط عمومی کمیتة مرکزی در ادامة سخنانش گزارشی از موضوع برخورد خانم حریری مطلق داد(2)* و همچنین اسنادی در این باره ارائه کرد از جمله: تکذیب نامة افسر نگهبان و معاون کلانتری17 و یک استشهاد محلی که نشان می داد گزارش مندرج در نشریة مجاهد و گفته های خانم حریری مطلق درست نیست. وی در عین حال افزود:

«ما در این جا اعتراف می کنیم افراد ناصالح هم در کمیته ها وجود دارند و علت آن هم،

ص: 227

چون یک سازمان مردمی بوده و از ابتدا دارای تشکیلات و سازمان دهی منظمی نبود، طبیعی است افرادی ناخالص وارد شوند و ما اگر ببینیم هر کمیته ای به صلاح مردم کار نمی کند، آن را منحل می کنیم؛ مانند کمیتة حلبی آباد که آقای رئیس جمهوری هم در جریانش هستند. ما معتقدیم کمیته ها فی نفسه خوبند و مورد تأیید مردم و امام، و برای مردم کار می کنند. این تجربه شده که هر وقت کمیته ها از طرف مسئولین و مقامات کمیته ها تضعیف شده اند، توطئه های ضدانقلاب، جنایات، سرقت ها و فحشا آمارش بالا رفته. این را در پرانتز گفتم. و در آخر، پیشنهاد ما به مقامات به خصوص به ریاست جمهوری این است که در انتخابات دوم حتماً از طرف دفتر رئیس جمهوری یک نماینده در کمیتة مرکزی باشد تا از نزدیک ناظر تخلفات گروه ها باشد و مقامات ذی صلاح را سریعاً معرفی بکنند تا به تخلفات رسیدگی کنند.»(1)

108

دربارة موضوع انتخابات مجلس و آیندة آن از نظر تأیید و ابطال، امروز دو تن از مقام های مسئول به اظهار نظر پرداختند. دکتر محمدجواد باهنر عضو شورای انقلاب، امروز در پاسخ این سؤال که آیا با به تعویق افتادن انتخابات مرحلة دوم، دولت تازه تشکیل خواهد شد یا نه، تأکید کرد که شورای انقلاب و هیئت دولت فعلی، همچنان به وظایف خود تا تشکیل مجلس عمل خواهند کرد. وی دربارة رسیدگی به تخلفات و تقلبات انتخاباتی در سراسر کشور یادآور شد: شورای انقلاب مسئولیت رسیدگی به جزئیات تخلفات را به عهده نگرفته است؛ اما یک کمیسیون هفت نفری را شورای انقلاب مأمور رسیدگی به شکایات و تخلفات و احیاناً تقلبات انتخاباتی کرده است و علاوه بر رسیدگی هیئت های نظارت بر امر انتخابات، رأی کمیسیون مزبور در زمینة رسیدگی به شکایات و تخلفات انتخاباتی و اتخاذ هرگونه تصمیمی در این باره، قانونی است و باید اجرا شود. البته در کنار این کمیسیون، وزارت کشور و اعضای هیئت نظّار نیز کار خود را انجام خواهند داد؛ اما کمیسیون ویژه رسیدگی به تخلفات انتخاباتی نیز در برخورد با موارد اختلاف، تصمیم لازم را اتخاذ خواهد کرد؛ به این ترتیب که در صورت وجود ادلّة مستند و مستدل، کمیسیون ویژه پس از رسیدگی دقیق، رأی به ابطال آن حوزه یا کل حوزه های انتخاباتی آن منطقه خواهد داد. به کمیسیون ویژه رسیدگی به تخلفات انتخاباتی، یک ماه مهلت داده شده است و با اتمام کار این کمیسیون، احتمالاً پس از پانزده روز مرحلة دوم انتخابات برگزار خواهد شد(2)

"آیت الله مهدوی کنی سرپرست وزارت کشور" نیز اعلام کرد: اگر تقلب در انتخابات محسوس باشد و اعتراضات رسیده وارد باشد، انتخابات در آن منطقه باطل می شود؛ ولی این طور که شم-ارش آرا نشان می دهد، فاصله آرای بعضی کاندیداها که معترض نیز هستند

ص: 228

به حدی زیاد است که درصد تخلفات به آن حد نخواهد بود که موجب ابطال انتخابات شود. از وی سؤال شد: آقای بنی صدر در همدان گفته اند انتخابات تقلبی را نمی توانم تحمل کنم، نظر شما چیست؟ او پاسخ داد: انتخابات تقلبی را هیچ کس نمی تواند تحمل کند. بحث این است که

تقلبی شده است یا نه. همان طور که من در بعضی از مصاحبه های خود گفته ام، آنچه به نام تقلب نامیده شده است بیش تر تخلفاتی بوده که حتی شاکیان هم خود مرتکب آن شده اند؛ از قبیل تبلیغ یا نوشتن آرا برای اشخاص بی سواد و امثال آن. البته پس از بررسی های هیئت تحقیق و بررسی - که شورای انقلاب تعیین کرده است - اگر تقلبی در حوزه های انتخاباتی شده باشد، مسلماً آرای آن حوزه ابطال خواهد شد.

سرپرست وزارت کشور در مورد این که با تعیین هیئت تحقیق و بررسی، آیا تداخلی بین کار هیئت نظارت و هیئت تحقیق و بررسی به وجود نیامده است، گفت: این هیئت را شورای انقلاب معرفی کرده است. پس از تبادل نظر میان این دو هیئت، نظر هیئت منتخب شورای انقلاب مقدم است. آقای مهدوی کنی درباره این که انتخابات مرحلة دوم چه زمانی انجام می شود، گفت: تاریخ دقیق مرحله دوم مشخص نیست، چون تا این هیئت بررسی های لازم را انجام ندهد، نمی شود مرحله دوم را اعلام کرد؛ اما قاعدتاً تا پس از یک ماه می توان تاریخ دقیق انتخابات مرحلة دوم را اعلام کرد.(1)

109

به گزارش آسوشیتدپرس، دکتر علی اکبر معین فر وزیر نفت، در مصاحبه ای (در تهران) با روزنامة رسمی المجاهد چاپ الجزایر، گفت: «قیمت نفت در جهان از مرز 40 دلار هم خواهد گذشت، البته این هنوز یک پیش بینی است، اما من اطمینان دارم قیمت نفت از 40 دلار تجاوز می کند. این تصمیم من نیست، بلکه پیش بینی ما است.» وی در مورد ایجاد بزرگ ترین پالایشگاه جهان در ایران گفت: «ما هنوز موضوع را به دقت بررسی نکرده ایم؛ زیرا ساختمان مجتمع پتروشیمی ایران برای ما مهم تر است.» وی افزود: «ایران حدود 50 درصد از تولید نفت خود را کاهش داده است. این طرز استخراج، هدر دادن ذخائر ما بود. با چنان رقم استخراجی، تا سی سال دیگر یک قطرة نفت در خاک ایران باقی نمی ماند. برای ما اهمیت زیادی دارد که نفت خود را برای مدت بیش تری در اختیار داشته باشیم.»(2)

ص: 229

در این حال خبرگزاری فرانسه به نقل از منابع آگاه در سئول گزارش داد: ایران تلاش می کند سرمایه گذاری 17 میلیون دلاری خود را در ایجاد یک پالایشگاه نفت در دست ساخت در کُرة جنوبی، لغو کند. در گزارش مزبور اضافه شده است: شرکت ملی نفت ایران در سال 1976 دست به این سرمایه گذاری زد و با گروه سانگی یونگ کرة جنوبی، برای ایجاد یک پالایشگاه در این کشور، یک شرکت مختلط تشکیل داد. این پالایشگاه می تواند روزانه 60 هزار بشکه نفت را تصفیه کند. شرکت ملی نفت ایران به دلیل سیاست تازة ایران مبنی بر عدم سرمایه گذاری در ماورای بحار، تصمیم دارد خود را از این کار کنار بکشد. احتمالاً شرکت ملی نفت ایران قراردادهای خود را در قبال تحویل نفت خام به کرة جنوبی طی 15 سال آینده، نیز لغو خواهد کرد(1)

110

در ادامة اعلام پیشنهادها و مواضع اخیر وزارت خارجة ایران دربارة افغانستان، باز هم از صادق قطب زاده وزیر خارجه، اظهارات مشابهی در رسانه های داخلی انتشار یافت. وی دربارة مذاکرات خود با سفیر کشور شوروی در زمینة اوضاع افغانستان گفت: پیامی که سفیر شوروی از سوی دولت خود آورده بود، نشان دهندة آن است که این دولت با اصل مذاکرة مستقیم ایران با شوروی در مورد افغانستان و حل مسئلة این کشور، موافقت کرده است. قطب زاده گفت: این اصل توافقی بود که خواست ما بود برای این که مسئلة افغانستان به صورت صلح جویانه ای حل شود. وزیر خارجه افزود: در مذاکرات خود با سفیر شوروی، بر این مسئله تأکید شد که دولت ایران بر این اصل اعتقاد کامل دارد که حل مسئلة افغانستان، بدون مذاکرات مستقیم و درست با انقلابیون افغانستان نمی تواند امکان پذیر باشد. قطب زاده افزود: خواست دولت ایران بر سه اصل استوار است: 1. به رسمیت شناخته شدن حقوق مردم افغانستان و حق حاکمیت این کشور و تضمین آن. 2. احترام به خواست های منطقی مردم افغانستان که به هر نوع حکومتی که مایلند برسند. 3. عدم مداخلة دولت های خارجی در امور داخلی این کشور(2)

از سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه از مسکو گزارش داد: خبرگزاری تاس اظهارات صادق قطب زاده وزیر امور خارجة ایران را تعجب آور خواند که گفته بود اتحاد جماهیر شوروی با اصل مذاکرات دو طرف مرتبط با مسئلة افغانستان، موافقت کرده است. به نوشتة خبرگزاری تاس، قطب زاده بیهوده اظهار داشته است که اتحاد جماهیر شوروی با پیشنهاد ایران موافقت کرده است. خبرگزاری تاس معتقد است که تعبیر آقای قطب زاده در این باره بسیار آزادانه و انفرادی بوده است.(3)

در این حال خبرگزاری پاکستان از اسلام آباد خبری مخابره کرد که نشان می دهد وزارت خارجة پاکستان چنین گفت وگوهایی را نه تکذیب می کند نه تأیید؛ بلکه سیاست سکوت و

ص: 230

انتظار را ترجیح می دهد. بنابر گزارش این خبرگزاری، آقاشاهی مشاور رئیس جمهوری پاکستان در امور خارجی، در گفت وگویی با خبرنگاران شرکت کرد. وی در پاسخ سؤالی دربارة اظهارات صادق قطب زاده - مبنی بر این که اتحاد شوروی به طور اصولی با انجام مذاکرات منطقه ای برای حل بحران ناشی از مداخلة نظامی آن کشور در افغانستان موافقت کرده است - گفت: ما در این مورد هیچ مطلب رسمی برای گفتن نداریم.(1)

در این اوضاع، در مطبوعات داخلی ایران خبرهایی درج و منتشر می شود که خوشایند شوروی نیست؛ خبرهایی که به نوعی، تضاد منافع ایران و شوروی را تشدید می کند؛ برای نمونه شمارة امروز روزنامة اطلاعات نوشت: به گزارش منابع اطلاعاتی هند، اتحاد شوروی دست اندرکار آموزش نظامی هزاران نفر از افراد و قبایل بلوچ در افغانستان است و قصد دارد از این افراد تعلیم دیده، در تعرض بهاره که هدف نهایی آن دستیابی مستقیم به مناطق نفت خیز خلیج فارس تلقی شده است، استفاده کند. بنا به اظهار تحلیلگران غرب، بلوچستان که در ایران، افغانستان و پاکستان گسترده شده است، ممکن است هدف اصلی کرملین به منظور دسترسی به آب های گرم خلیج فارس باشد. افسران شوروی تاکنون سه تا چهار هزار تن از افراد قبایل بلوچ را در ایالت قندهار تعلیم داده اند.(2)

روزنامة جمهوری اسلامی نیز در شمارة امروز خود نوشت: به گفتة یک منبع موثق غربی، گروهی از سربازان مسلمان شوروی به مبارزان افغانستان ملحق شده اند. این منبع که نمی خواست نامش فاش شود به خبرنگاران امریکایی در دهلی نو گفت که طی ماه گذشته، در منطقه ای که تحت کنترل مبارزان است با سه نفر از این سربازها ملاقات کرده است. وی گفت این سه تن از جمهوری ازبکستان شوروی بوده اند. ازبکستان یک جمهوری عمدة مسلمان نشین شوروی است. گروه زیادی از نخستین واحدهای نیروهای شوروی که به افغانستان فرستاده شدند، مسلمان بودند؛ ولی اکثر آنان پس از مدتی به شوروی بازگردانده شدند و نیروهای اروپایی جانشین آنها شدند. طبق گزارش ها، بسیاری از سربازان مسلمان شوروی، در افغانستان نسخه هایی از قرآن را خریداری کرده بودند.(3)

111

موضوع روابط ایران و شوروی، به خصوص جایگاه افغانستان در این روابط، پس از اظهارات اخیر وزیر خارجة ایران اهمیت بیش تری یافته و بازتاب زیادی داشته است. در این جا دو نمونه از بازتاب ها و تفاسیر مربوط به این مسئله ارائه می شود. تفسیری از رادیو لندن که آخرین تحولات در روابط ایران و شوروی را مرور کرده است، و تفسیری از "الحوادث" چاپ لندن که در سطح کلان تری موضوع روابط ایران و شوروی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

در گزارش مفصلی که از رادیو لندن پخش شد، چنین آمده است: صادق قطب زاده وزیر

ص: 231

خارجة ایران گفته است چنانچه نیروهای شوروی از افغانستان بیرون نروند، ایران از هیچ گونه مساعدت ممکن به چریک های افغان دریغ نخواهد کرد. وی رئوس طرحی را بیان داشته است که هدف از آن، تشکیل یک کنفرانس منطقه ای برای تضمین بیطرفی افغانستان و خروج نیروهای شوروی است.

این رادیو مطلب را از قول یکی از مفسران بی.بی.سی. چنین ادامه می دهد: جان رنر از مفسران بی.بی.سی، در تفسیری دربارة روابط ایران و شوروی می نویسد: بیانات صادق قطب زاده در یک کنفرانس مطبوعاتی پیرو حملات سایر مقامات ایران به اتحاد شوروی صورت گرفت. جمعة گذشته به مناسبت آغاز سال نو، آیت الله خمینی در پیام مهمی که پسرش حجت الاسلام احمد خمینی آن را خواند، شدیدترین حملة خود را به خطری که شوروی دربر دارد، ابراز داشت. حمله آیت الله به شوروی، مواضع او را به موضع ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ایران، بسیار نزدیک کرد.

بنی صدر در انتقاد از شوروی، کلامش صریح تر از رهبران دیگر ایران بوده است. بنی صدر در نطق سال نو که بلافاصله بعد از سخنان آیت الله خمینی پخش شد، شوروی را تقبیح کرد و تخلیة بدون شرط نیروهای شوروی را از افغانستان خواستار شد. یکی از مسائل جدیدی که در نطق پرزیدنت بنی صدر به آن اشاره شد، پیشنهاد او برای تشکیل یک کمیسیون پنج نفری برای رسیدگی به ادعای شوروی است؛ مبنی بر آن که امریکا و پاکستان در اوضاع افغانستان دخالت کردند. طبق گفتة بنی صدر، کمیسیون از نمایندگان ایران، الجزایر، فلسطینی ها، یکی از کشورهای اروپایی مانند سوئد، و یکی از کشورهای امریکای لاتین تشکیل خواهد شد. هدف تشکیل کمیسیون آن است که معین کند در افغانستان چه نیروهای بیگانه ای حضور دارند و بعد از تعیین این موضوع، خروج کامل آن نیروها را خواستار شود. بنی صدر گفت شوروی این پیشنهاد را رد کرده است.

صادق قطب زاده پریروز پیشنهاد دیگری مطرح کرد. او پیشنهاد کرد که یک کنفرانس منطقه ای تشکیل شود و این کشورها در آن شرکت کنند: شوروی، دولت افغانستان و مبارزان آزادی طلب افغانی، پاکستان، ایران و چین. قطب زاده گفت هدف کنفرانس آن خواهد بود که اطمینان حاصل شود که نیروهای شوروی خاک افغانستان را ترک کنند و همچنین بیطرفی افغانستان و تمامیت ارضی این منطقه تضمین شود. وزیر خارجة ایران گفت که او این طرح را تسلیم سفیر شوروی در تهران کرده است و اضافه کرد که شوروی این طرح را قبول کرده است.

ولی تاکنون شوروی در این مورد عکس العمل رسمی نشان نداده است و به نظر می رسد که بسیار نامحتمل است که در واقع شوروی در چنین کنفرانسی شرکت کند. شوروی نمی تواند در برابر بیانات تقبیح آمیز ایران بی اعتنا باشد؛ چون شوروی امیدوار بود که بعد از

ص: 232

سقوط شاه، نفوذش در ایران افزایش پیدا کند. در طول هفتة گذشته، بیانات رسمی و تفسیرهایی که در جراید و رادیو شوروی منعکس شده است، درباره طرح های تهاجمی امریکا بر ضد ایران بوده است. همچنین این منابع، اتحاد شوروی را دوست واقعی ایران در مبارزه ایران بر ضد امپریالیسم خوانده اند؛ ولی در ضمن، بیانات شوروی لحن دفاعی نیز داشته است.

هفتة گذشته ایران جریان گاز طبیعی را به شوروی قطع کرد. این اقدام در پی نافرجامی مذاکرات دو کشور دربارة افزایش زیاد بهای گاز طبیعی صورت گرفت. شوروی در برابر نیش های انتقادآمیزی که جراید ایران به دلیل عدم موافقت شوروی با بهای درخواستی ایران، به این کشور زده بودند، در مقام دفاع برآمد. پریروز خبرگزاری رسمی شوروی تاس، واکنش مستقیمی به بیانیة غیردوستانة دیگر پرزیدنت بنی صدر نشان داد. تاس بنی صدر را متهم کرد که عمداً تاریخچة روابط دو کشور را با اشاره به این که شوروی برای ایران خطر نظامی در بردارد، از حقیقت دور کرده است. شوروی از انتقاد مستقیم از رهبران ایران خودداری کرده است و احتمالاً در حال حاضر قصد دارد بنی صدر را از سایر اعضای دولت ایران - که احساسات ضد شوروی کم تری دارند - منزوی کند؛ ولی به نظر می رسد نطق هفتة گذشتة آیت الله خمینی توافق نظر را در بین رهبران ایران نشان می دهد؛ توافق نظری مبنی بر آن که مخالفت ایران با ایالات متحده امریکا نباید باعث شود که تقبیح اقدامات شوروی در افغانستان تحت الشعاع قرار گیرد.(1)

الحوادث چاپ لندن نیز در شمارة امروز خود، اهمیت رابطه با ایران برای شوروی را مورد بررسی قرار داده است و نیاز آن کشور به داشتن رابطه با ایران را ارزیابی کرده است. در بخش هایی از این تحلیل نسبتاً مفصل که با مروری بر موقعیت استراتژیک ایران برای شوروی، آغاز می شود، چنین آمده است:

اتحاد جماهیر شوروی در مورد بروز هرگونه تحولی در مرزهای خود، بسیار حساس است. ایران حدود 1250 مایل مرز مشترک با شوروی دارد. ایران در زمان شاه و به مدت دو دهه، سدی در راه شیوع کمونیسم در منطقه بود و روس ها هم برای از بین بردن این سد و نفوذ در خاورمیانه، از هیچ کوششی دریغ نکردند. از کمک های شوروی به کشورهای همجوار ایران به آسانی می توان متوجه این موضوع شد. علت توجه شوروی به افغانستان بیطرف و سپس حضور نظامی در این کشور نیز همین بود.

اشغال پاکستان یا ترکیه که دارای گرایش های غربی اند و از نظر نظامی معتبر هستند، برای مسکو آسان نبود؛ زیرا این کشورها از طریق پیمان های نظامی به غرب وابسته بودند؛ ولی در مقابل، مشکلات داخلی افغانستان و ایران باعث شد شوروی به راحتی در این دو کشور نفوذ پیدا کند. اوضاع سیاسی روز هم برای نفوذ شوروی در این کشورها بدون تأثیر

ص: 233

نبود؛ مانند دخالت ایران در عمان، روابط متشنج عراق و سوریه یا روابط متشنج ایران و عراق. پس شوروی در منطقه از دو سیاست پیروی می کند: سیاست دفاعی و سیاست تهاجمی. سیاست دفاعی بدین معنی است که برای شوروی «وجود مرز دومی، خلع سلاح در مرزهایش، و این که کشور همجوارش دشمن مسکو نباشد» بسیار مهم است. اما در مورد ایران: مسکو این کشور را نقطة ارتباط با منطقة خلیج و اقیانوس هند می داند که می تواند میان شوروی و دیگر قدرت ها سدی باشد؛ چون دروازه منطقه به شمار می آید. پس، از این جا متوجه اهمیت یک ایران بیطرف و دوست برای شوروی می شویم؛ مانند روابط افغانستان با شوروی در زمان ظاهرشاه.

مسکو معتقد است که ایران می تواند با جلوگیری از دسترسی چین به دریای عرب، در مقابل هرگونه حملة دریایی موشکی چین، از شوروی حمایت کند. ضمناً شوروی ایران را به منزلة راه طبیعی ارتباط هوایی خود به افریقا می داند و اگر ایران جزء کشورهای بیطرف باشد، مسلماً از رساندن کمک از طرف شوروی به هر نقطة افریقا، جلوگیری نخواهد کرد. ایران همچنین می تواند نقصان ناشی از کمبود نفت شوروی و اروپای شرقی را جبران کند.(1)

112

یک گزارش از یونایتدپرس دربارة عراق، حاکی از گسترش روابط این کشور با شوروی است. طبق این گزارش یک روزنامة چاپ مسکو نوشت که عراق بزرگ ترین شریک تجاری شوروی در میان کشورهای در حال رشد بوده است. میزان کل این تجارت در حال حاضر به 1977 میلیون دلار می رسد. شوروی قسمت اعظم نیازمند ی های عراق از نظر ماشین آلات و تجهیزات فنی را تأمین می کند(2)

یادآوری می شود عراق که خود را برای درگیری با ایران آماده می کند، برای تقویت توان نظامی و بنیة اقتصادی خود، به شدت مشغول توسعة ارتباطات با دیگر کشورها است؛ از جمله طبق یک گزارش که امروز در روزنامة جمهوری اسلامی درج شد، دولت عراق تاکنون چندین قرارداد جهت تهیه و نصب راکتورهای اتمی بسته است. این قراردادها با ایتالیا، فرانسه و برزیل منعقد شده است. نیروگاه هسته ای خریداری شده از فرانسه، باید در سال آینده مورد بهره برداری قرار گیرد. طبق این گزارش، انعقاد قرارداد عظیم انرژی هسته ای با ایتالیا موجب نگرانی بعضی از کشورها شده است؛ زیرا این پروژه به کشور عراق امکان می دهد تا به راحتی بتواند به تولید بمب اتمی اقدام کند.(3)

113

بیش از یک سال از افتتاح دفتر سازمان آزادی بخش فلسطین می گذرد. این دفتر که سفارت فلسطین محسوب می شود، در محل ساختمان قدیم سفارت اسرائیل در تهران (واقع در خیابان کاخ که به خیابان فلسطین تغییر نام داده شد) بازگشایی شده است. در این حال

ص: 234

هند اعلام کرد که سازمان مزبور، در دیپلماسی این کشور جایگاهی رسمی دارد. امروز روزنامة جمهوری اسلامی گزارش داد: ناراشیما رائو وزیر امورخارجة هند، دیروز در پارلمان این کشور اعلام کرد هند موافقت کرده است هویت کامل دیپلماتیک به سازمان آزادی بخش فلسطین اعطا کند. وی گفت این تصمیم به دفتر سازمان آزادی بخش فلسطین در دهلی نو ابلاغ خواهد شد. اظهارات وی با استقبال تمام نمایندگان پارلمان هند روبه رو شد.(1)

* * *

ضمیمه گزارش 99

گروه های مسلح مخالف نظام که با قضایای اخیر آذربایجان غربی مرتبطند، در جنبه های تبلیغ و توجیه نیز فعّالند. با توجه به این مسئله، سپاه پاسداران ارومیه نیز اطلاعیه ای با عنوان "در نقده و قالاتان چه گذشت" انتشار داد که حوادث مزبور را از نگاه طرف دیگر درگیری، توضیح می دهد. متن کامل اطلاعیة مزبور به شرح زیر است:

1- روستای قالاتان یا قلات و تپة مجاور آن به نام تپة قالاتان در نزدیکی نقده، روستایی بود که تبدیل به سنگر نیروهای پیشمرگ دمکرات و کومه له شده بود. سنگرهایی تعبیه شده [است] بزرگ و مقاوم، که می شود در آن جا به خوبی جنگید.

2- قبل از درگیری، تمام ساکنان، روستا را تخلیه کرده و تمام وسایل زندگی را نیز با خود برده بودند و جای آنها را پیشمرگان دمکرات و کومه له گرفته بودند.

3- از تپه و روستای قالاتان به سوی نیروهای ارتش با اسلحه های سبک و سنگین تیراندازی می شود و ارتش در مقام پاسخگویی و کوبیدن سنگرهای آنان بر می آید.

4- در این تیراندازی تعدادی کشته و مجروح شده اند که طبق منابع موثق خبری از میان خود اکراد، کشته شدگان از دمکرات ها و کومه له بودند.

5- در تاریخ 7/1/59 پیشمرگان دمکرات و کومه له به چند روستای تُرک نشین به نام های آلاگوز، میرآباد و لواشلو با سلاح های سنگین حمله می کنند که چندین خانه، ویران، و یک مسجد آسیب می بیند. در این حمله تعدادی دام تلف می شوند، و شب بعد دوباره روستای آلاگوز مورد حمله قرار می گیرد. اهالی دهات مزبور هنوز هم در شهر نقده سرگردانند.

6- چریک های فدایی و احزاب و گروه های ضدانقلاب و فرصت طلب و جنگ افروز دیگر، از ناآگاهی عمومی نسبت به اخبار صحیح، سوء استفاده کرده و برای مسموم کردن اذهان عمومی، اخبار را وارونه جلوه می دهند. بعضی از گروه های به ظاهر مسلمان هم با آن دروغگویان و معرکه گیران هم آوایی کرده و برای کشته شدگان در این واقعه که همه از پیشمرگان بوده و برعلیه ارتش دست به حمله زده بودند، و در نتیجه با حملة متقابل ارتش و مردم نقده روبه رو شدند، تسلیت می فرستند.

اگر آنان از خلق کُرد دم می زنند و از حقوق خلق ها سخن می گویند، آیا خلق ترک مورد ستم و تجاوز واقع نمی شود که وقتی نوبت به اولیا می رسد، آسمان می تپد و وقتی روستاهای ترک نشین مورد حملة ناجوانمردانة پیشمرگ ها واقع می شوند، زبان ها لال می شود؟! چه انتظاری برای داشتن تعهد و احساس مسئولیت از شما می رود؟

پیروز باد انقلاب اسلامی امت اسلام به رهبری امام خمینی، ابراهیم زمان.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارومیه(2)

ص: 235

ص: 236

غیرقانونی اعضای دیپلماتیک سفارت امریکا در تهران است که خلاف قوانین و اصول بین المللی می باشد. وزیر خارجة امریکا گفت: ما انقلاب ایران را به صورت یک واقعیت می پذیریم و هیچ گونه تردیدی در احترام به حقوق مردم ایران در انتخاب این حکومت و آیندة آن، نداریم و هیچ مخالفتی با تمایل ایران در مطرح کردن شکایت خود در جهان نداریم؛ ولی ایران باید به مسئولیت های اساسی خود در ایمنی و آزادی گروگان ها واقف باشد(1)

از سوی دیگر، هم زمان یکی از مقامات عالی رتبة دولتی امریکا به خبرنگاران در واشنگتن گفت: بحران پنج ماهة ایران وارد مرحلة تازه ای شده است. وی گفت انتظار می رود امریکا به زودی اقدامات غیرنظامی تازه ای انجام دهد. این مقام تأکید کرد که این اقدامات، غیرنظامی خواهد بود و به طور کلی، با اقدامات قبلی امریکا برای حل بحران ایران، تفاوتی نخواهد داشت. وی اظهار داشت که اقدامات بعدی به منظور این طرح ریزی شده است که به مقام های ایرانی نشان دهد با ادامة اسارت گروگان ها، ایران به پرداخت بهای سنگینی مجبور خواهد شد.(2)

115

در امریکا، همواره برخورد نظامی شدید با ایران، حتی اگر به نابودی گروگان ها منجر شود، طرفداران زیادی داشته است و چه بسا اگر زمانی کوتاه بعد از "ماجرای لانه"، ارتش شوروی افغانستان را اشغال نمی کرد، آنها موفق می شدند نظر خویش را در هیئت حاکمة امریکا به کرسی بنشانند؛ ولی ایجاد دغدغة جدید افغانستان برای نظامی گرایان، مانع از این امر شد. طرفداران این نظریه مرتباً و هم زمان با هر طرح و تدبیر غیر نظامی، آن را نیز مطرح می کنند. در موقعیت کنونی نیز یکی از شخصیت های سرشناس امریکایی مجدداً راه حل نظامی را یادآوری کرد. به گزارش رادیو قاهره:«هنری کیسینجر وزیر خارجة سابق امریکا تأکید کرد که تنها راه برای آزاد کردن گروگان های امریکایی در تهران، برخورد میان امریکا و ایران است و غیر از این، چاره دیگری نیست. کیسینجر خاطرنشان کرد که خطر این برخورد برای جان گروگان ها، بیش تر از خطرهایی نیست که در حال حاضر هر روز برای آنان در شرف وقوع است. کیسینجر سیاست کارتر برای آزادی گروگان ها را یک سیاست غلط، بی هدف و نامشخص خواند. وی در عین حال، اتهام های ایران را برضد خود مبنی بر این که توطئة فرار شاه را از پاناما به مصر تدارک دیده است، رد کرد. نکتة مهم این است که این نظرهای کیسینجر به دنبال اعلام تصمیم دولت امریکا ابراز شده

ص: 238

است؛ یعنی اعلام این که کمیتة روابط خارجی سنای این کشور حاضر شده است به مسئلة مناسبات ایالات متحده با رژیم شاه سابق اعتراف کند.»(1)

در مقابل، منابع رسمی امریکا بر پرهیز از برخورد نظامی در اوضاع فعلی تأکید می کنند؛ از جمله به گزارش رادیو امریکا، یک مقام رسمی و عالی رتبة دولت امریکا تأکید کرد که دولت کارتر معتقد است اقدامات نظامی جهت رهایی گروگان ها، نه تنها مفید نیست، بلکه خطرهای زیادی برای گروگان ها ایجاد خواهد کرد؛ روابط بین دو کشور را نیز به مخاطره می اندازد و اصولاً به صلاح کشورهای صنعتی غرب در برابر جهان اسلام نخواهد بود؛ ولی این مقام رسمی اضافه کرد که اقدام نظامی به وسیلة دولت امریکا را نمی توان به طور دائم کنار گذاشت.

به گفتة رادیو امریکا این مقام اظهار کرد که دولت امریکا هنوز امید استخلاص گروگان ها را از طریق گفت وگو و مذاکره از دست نداده است. وی گفت: اکنون نیروهایی در ایران هستند که اعتقاد دارند مسئلة گروگان ها مشکلات جدی اقتصادی برای مملکت ایجادکرده است و اکنون توجه مقامات ایران باید به مشکلات داخلی و تهدید ناشی از حضور نیروهای شوروی در افغانستان، معطوف شود. مقام دولتی امریکا اظهار امیدواری کرد: اگر صدای این دسته از ایرانیانی که چنین اعتقادی دارند، بیش تر شنیده شود، ممکن است بتوانند آیت الله خمینی را قانع کنند. وی افزود به نظر می رسد انقلاب ایران به علت بی توجهی به مسائل داخلی و مشکلات اقتصادی، در حال فرو ریختن است. او اظهار امیدواری کرد که این واقعیت مورد توجه مقامات ایرانی قرار بگیرد.(2)

از سوی دیگر، این موضوع نیز در خور توجه است که به گزارش یونایتدپرس، ونس گفته است دولت متبوع وی در حال مطالعة نظرهای خود در مورد ایران و تجدید نظر در این باره است، اما وی در همین حال در سخنان خود اظهار کرد که هیچ امید تازه ای برای آزادی گروگان های امریکایی وجود ندارد.(3)با توجه به همین امر است که هودینگ کارتر گفت: ونس احتمال مداخلة نظامی امریکا در ایران را رد نکرده است. وی به برخی گزارش های خبری اشاره کرد که طی آنها گفته می شود امریکا احتمال استفاده از زور برضد ایران را رد کرده است و افزود: این گزارش ها در واقع نظرهای دولت امریکا را به گونه ای نادرست تفسیر کرده اند. ما تمایل چندانی به این کار نداریم ولی آن را رد نمی کنیم.(4)

در عین حال وی یادآور شد امریکا باید قدرت نظامی خود را برای رهایی گروگان های این کشور، به ایران نشان بدهد؛ زیرا در غیر این صورت، آزادی گروگان ها حداقل در شرایط کنونی غیرممکن است.(5)

116

در ایران از یک سو امر تعیین تکلیف گروگان ها، به مجلس واگذار شده است و از طرف دیگر، انتخابات مرحلة دوم مجلس حداقل به مدت یک ماه به تعویق افتاده است، از این رو

ص: 239

در داخل کشور نوعی وضعیت رکود و صبر و انتظار در زمینة موضوع گروگان ها ایجاد شده است؛ اما با این حال، اقداماتی جانبی در حال انجام است؛ از جمله: روابط عمومی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام اعلام کرد: جهت برگزاری مراسم مذهبی عید پاک برای گروگان های جاسوس امریکایی، برنامه ای مطابق با رسوم مسیحیّت تدارک دیده شده است. برای اجرای این مراسم از کشیش های مسیحی ایرانی که سابقة مبارزه در دوران انقلاب اسلامی ایران را داشته اند، دعوت خواهد شد.(1)

همچنین رادیو کلن خبرداد: به دعوت رئیس جمهوری ایران، "شون مک براید" دارندة جایزة صلح نوبل از ایرلند به ایران آمده است. ناظران سیاسی سفر وی را با تلاش نافرجام کمیسیون سازمان ملل متحد، برای ایجاد شرایط لازم به منظور آزاد شدن گروگان های امریکایی، در ارتباط می دانند. "شون مک براید" پس از مذاکره با رئیس جمهوری ایران اظهار داشت که به نظر او تشکیل یک کمیسیون مستقل برای رسیدگی به اتهامات وارده به رژیم شاه سابق و حل ماجرای گروگان ها، بهترین راه است.(2)

در همین حال، یک مقام رسمی امریکا دربارة به تعویق انداختن جریان استخلاص 50 گروگان امریکایی در تهران، ابراز نگرانی کرد. رادیو امریکا با اعلام این خبر افزود: «یک سخنگوی کاخ سفید در این باره اظهار داشت که دولت امریکا با صبر و حوصله و تفاهم، نسبت به مشکلات سیاسی ایران عمل کرده است. وی اضافه نمود هر روز که می گذرد مسئولیت رهبران ایران در نگهداری غیرقانونی گروگان ها شدیدتر می شود. به گفتة وزارت امورخارجة امریکا نیز هیچ دلیل منطقی برای به تعویق انداختن استخلاص گروگان های امریکایی وجود ندارد.»(3)

از سوی دیگر به گزارش رادیو مسکو، سه گروگان سابق امریکایی که موفق شدند در ماه ژانویه با استفاده از گذرنامه های جعلی از ایران فرار کنند، به دادگاه فدرال در امریکا مراجعه کردند و اقامه دعوی نمودند. آنها از مقام های دولتی ایران درخواست می کنند که 110 میلیون دلار بابت جبران خسارات وارد شده به آنها بپردازند. چنانکه از گزارش های خبرگزاری ها پیداست، در صورت قبول این دادخواست در دادگاه امریکا، وزارت دارایی امریکا می تواند اجازه دهد که این مبلغ از وجوه ایران پرداخت شود؛ وجوهی که برخلاف قانون در بانک های امریکا بلوکه شده است.(4)

117

سرنوشت محمدرضا پهلوی پس از انقلاب یکی از بحث های رسانه های خارجی است. او که در جایگاه شاه ایران، یکی از وفادارترین خدمتگزاران امریکا شناخته می شد، اکنون تبدیل به وسیله ای شده که تاریخ مصرفش گذشته است و کسی را به او رغبتی نیست. این سرنوشت حتی متحدان سنتی امریکا را نیز تحت تأثیر قرار داده است. در این میان، برخی این موضوع را دستمایة ابراز نظرهای کینه توزانه دربارة انقلاب اسلامی و نظام جدید ایران

ص: 240

قرار می دهند؛ از جمله "پاتریک وارسمن" از نویسندگان روزنامة فیگارو چاپ پاریس، مقاله ای با عنوان "وقتی گروگان ها صد ساله شوند" در شمارة امروز این روزنامه درج کرد. او در این مقاله ضمن ستایش از سادات و تقبیح دیگران در زمینة رفتار با شاه، از رفتار منفعلانة کارتر در مورد ایران در موضوع گروگان گیری، انتقاد کرد و به نحوی تحریک کننده، امریکا را به مقابلة شدید با ایران فرا خواند.

وی می نویسد: «من کم ترین علاقه ای به نوشتن دوبارة تاریخ ندارم و نمی خواهم ثابت کنم که رژیم شاه کامل و بدون عیب بوده است؛ چون چنین کاری غیرواقعی، اشتباه آمیز و احمقانه می باشد. از طرفی نیز قادر نیستم از احساس نفرت و بیزاری که با مشاهدة فلاکت پادشاهی که تا دیروز تمام غرب تملقش را می گفت و چاپلوسی اش را می کرد، ولی امروز مانند یک طاعون گرفته از او روی بر می گرداند، چشم پوشی کنم. کجا هستند مهمانان بسیار خشنود جشن های تخت جمشید؟ کجایند رهبران اروپایی که به محمدرضا طراح "بزرگ ترین تجدید حیات ملی" تعظیم می کردند؟ و کجا است جیمی کارتر عاقبت اندیش که تنها 27 ماه از تعظیم بلندبالایش به وفادارترین یار و هم پیمان و طرفدار غرب در کاخ سلطنتی نیاوران می گذرد؟»

وی سپس انور سادات را سپاس می گوید که "بدون این که از افراطیون اسلام هراسی داشته باشد،" شاه مخلوع را با آغوشی باز در سرزمین خود پذیرفت.

نویسنده در ادامه، پس از انتقاد به ناسپاسی غرب که به همین جا هم ختم نمی شود" به موضوع گروگان های امریکایی می پردازد و می نویسد: «اگر 50 دیپلمات امریکایی هنوز در سفارت زندانی هستند، تنها به این دلیل است که جیمی کارتر قوة ابتکار و ارادة کافی برای آزاد کردن آنها را نداشته و در واقع، امریکا در این مورد مرتکب سه اشتباه اساسی شده است: اول این که امریکا هیچ گاه نباید اجازه می داد که با مقامات تهران در مورد شرایط آزادی 50 گروگان مذاکراتی صورت گیرد؛ چون امریکا با این کار خود، عمل گروگان گیری را به رسمیت شمرد و باعث سربلندی دانشجویان اسلامی شده است. ... دوم این که امریکا هیچ گاه نمی بایست تعهد می کرد که کمیسیون رسیدگی به جنایات شاه را که بر حسب تصادف، کمیسیون رسیدگی به قرار و مدارهای میان واشنگتن و خاندان پهلوی نیز بوده است، به تهران بفرستد.»

در این جا نویسنده استدلال می کند: «هنگامی که پنج قاضی با شهرتی جهانی قبول می کنند که ظرف 16 روز، 38 سال سلطنت را "مورد بررسی و قضاوت" قرار دهند و با سرعت، از سه یا چهار مرکز شکنجة ساواک - که به همین منظور از قبل آماده شده است - بازدید به عمل می آورند و با ده ها ناقص العضو مجهول الهویه (قربانی جنایات شاه) - که از صحبت کردن در مورد مصیبت هاشان سیر نمی شوند - ملاقات می نمایند و حدود یک ربع ساعت در قبرستان شهدای انقلاب توقف می کنند و بالاخره پس از روزها انتظار برای ملاقات گروگان ها، بی نتیجه مجبور به ترک کشور می شوند، آیا همة اینها جز مسخره بازی و مزاح

ص: 241

می تواند چیز دیگری باشد؟»

در ادامة مقاله، اشتباه سوم امریکا به این نحو ذکر می شود: «حکومت امریکا هیچ گاه نمی بایست روی میانه روی رهبران ایران حساب می کرد و همین اشتباه است که رهبران کاخ سفید را منحرف ساخته، و به جای این که به بیان عینیات و بررسی دقیق پرداخته شود، کارتر را بر آن داشته است که روی انسان هایی شرط بندی کند؛ با این فرض که ایران بعد از شاه، بدون شک منتهی به روی کار آوردن یک رهبر الهی خواهد شد که کم تر از دیگران طرفدار امریکا است. در واقع از بازرگان گرفته تا یزدی و قطب زاده و بنی صدر، همه خواب و خیال های امریکایی را فراموش کرده اند. طبق آخرین اخبار، واشنگتن به جز آیت الله روی چیز دیگری حساب نخواهد کرد... تعجب آور نیست که در چنین شرایطی، افزایش نیرنگ های طرفداران خمینی، جیمی کارتر و همراهانش را به وحشت اندازد.»

نویسنده در پایان، حرف اصلی خود را که برخورد شدید امریکا با ایران است، با صراحت مطرح می کند: «در این جا این سؤال مطرح می شود که امریکا تا کی می خواهد به لجبازی خود ادامه دهد. امریکا چه موقع می خواهد به احساسات ملاهایی که از قوانین دیپلماسی کنگره وین به هیجان آمده اند، پاسخ دهد؟ وقتی که گروگان ها صدساله شدند؟... قطع روابط دیپلماتیک، محاصرة دریایی سواحل و بنادر، خرابکاری در خطوط تلفنی و برنامه های رادیو و تلویزیون یا حتی بمباران فرودگاه ها، سدها، تأسیسات نفتی در ایران، اینها روش هایی است که مردان سیاسی به آن متوسل می شوند، نه تاریخ نویسان. در عوض، آنچه که من می توانم با سبک و سنگین کردن کلماتم ادا کنم این است که قبول ذلت ها و سرشکستگی ها نیز حدی دارد؛ خصوصاً اگر این ذلت ها بر اثر اعمال یک مشت جوان انقلابی که لباس دانشجویان مسلمان را به تن کرده اند، صورت گرفته باشد. در روابط دیپلماتیک نیز مانند صحنه زندگی باید با مردم، با آن زبانی که می فهمند صحبت کرد.»(1)

118

عصر امروز دکتر بهشتی دبیرکل حزب جمهوری اسلامی و رئیس دیوان عالی کشور، پس از ملاقات با امام خمینی با خبرنگار خبرگزاری پارس گفت وگویی انجام داد. از وی سؤال شد: اگر دولت مصر، شاه مخلوع را به ایران تحول دهد، آیا با مصر روابط مجدد برقرار خواهد شد؟ او در پاسخ گفت: «اگر دولت مصر چنین کاری بکند، کاری در جهت صحیح انجام داده است و این کارش مورد قدردانی است، و این بدان معنی نیست که مسائل مربوط به خیانت های سادات به ملت مصر و عالم اسلام در رابطه با اسرائیل، با این کارها پوشیده شود و این خیانت ها همچنان محکوم است. سادات و دولت مصر باید از این راه خائنانه برگردند و ما اهل معاملة سیاسی نیستیم و مسائل مصر عمیق تر از این حرف ها است و بازهم تأکید می کنیم که ما اهل معاملة سیاسی نیستیم.»(2)

ص: 242

119

یکی از ابتکارهای دولت صدام که جنبة ضدیت و دشمنی با ایران دارد، تشکیل کنفرانس ملی و خلقی عرب در بغداد است. در این ابتکار، عراق در پوشش های مختلف کوشید تا افکار عمومی جهان عرب را برضدّ ایران بسیج کند؛ اما مجموعة خبرهای منتشر شده دربارة نتایج حاصل از این اقدام، حاکی از آن است که عراق سود چندانی در این زمینه نبرده است؛ به طور مثال: ابوالهول یکی از اعضای کمیته مرکزی سازمان آزادی بخش فلسطین، در این کنفرانس گفت: «جای بحث وجود ندارد که جزایر سه گانة اشغال شده در زمان شاه مخلوع، باید به حاکمیت عربی بازگردانده شود و این امر طبق اطلاعات ما امکان پذیر می باشد؛ مشروط بر این که گفت وگوهای دوستانه ای با انقلاب ایران صورت گیرد.»(1)

در این حال، رادیو صوت الجماهیر آخرین خبرهای مربوط به گردهمایی مزبور را به این نحو اعلام کرد: بامداد امروز آخرین جلسة کنفرانس ملی و خلقی عرب در بغداد، برای تصویب بیانیة سیاسی پایانی این کنفرانس تشکیل شد. این بیانیه پس از جرح و تعدیل جزئی در آن، به اتفاق آرا تصویب شد. در این بیانیه از ابتکار رفیق، صدام حسین، در مورد تشکیل این کنفرانس و منشور ملی آن، جانبداری شده است؛ همچنین از تحکیم روابط میان توده های عرب در تمام کشورهای عربی و عدم تمایل آنان به شرق و غرب، پشتیبانی کامل شده است و رد هر نوع حضور خارجی سیاسی و نظامی در منطقه به هر بهانه و به هر نحوی، مورد حمایت کامل قرار گرفته است. در بیانیه همچنین آمده است که دشمن اصلی ملت عرب و جهان اسلام و تمام منطقه و جهان، امپریالیست جهان خوار به سرکردگی امریکا و صهیونیسم جهانی و پایگاه تجاوزگر آن یعنی اسرائیل، است(2)

یادآوری می شود، که طبق گزارش خبرگزاری فرانسه، صدام حسین دیشب به طور غیرمنتظره در کنفرانس مزبور حضور یافت و ضمن نطق مفصلی که بیش از یک ساعت طول کشید، به جنگ 1974عراق و ایران اشاره کرد و گفت که اگر در الجزایر با شاه ملاقات نمی کرد، این جنگ تا امروز هم ادامه می یافت.

ص: 243

صدام حسین تصریح کرد که الجزایر در حل اختلاف های ایران و عراق نقش میانجی ایفا کرد و برخلاف آنچه که شایع بوده است، "بومدین" در این ملاقات نقشی به عهده نداشت.(1)

120

یک گزارش رسیده از منابع ایران با قید "صحت دارد" حاکی از آن است که ستاد ارتش عراق به کلیة یگان های مرزی این کشور دستور داده است خود را به انواع سلاح و مهمات مخصوص خط مقدم جبهه، مجهز کنند و مایحتاج خود را از انبار مهمات موجود در منطقه فراهم سازند. همچنین به کلیة یگان ها و پاسگاه های مرزی موجود در مرز مشترک ایران و عراق، مجدداً تأکید شده است که کوچک ترین تجاوز از طرف ایران را با حداکثر قدرت جواب دهند. این گزارش، امروز را تاریخ شروع وضعیت یاد شده قرار داده است.(2)

در این حال بر اساس گزارش پاسگاه مرزی خسروی، نیروهای عراقی در غرب کشور درگیری های مرزی ایذایی پراکنده ای را از شب گذشته آغاز کرده اند. این درگیری ها تا ساعت 6 صبح امروز ادامه داشته است. گزارش مرزبانی قصرشیرین در این باره حاکی است که شب گذشته، ساعت 23، از طرف پاسگاه "قلعه یهودی" عراق، پاسگاه "تنگاب نو" ایران را زیر آتش قرار دادند. این آتش ابتدا با خمپارة منور و سپس با سلاح های سنگین بود. مأموران مستقر در پاسگاه نیز به آتش دشمن پاسخ دادند. از طرف گروهان قصرشیرین و مرکز هنگ پاسگاه تنگاب نو، یک قبضه تفنگ 106 میلی متری و یک دستگاه گاز 66، همراه تعدادی نیرو، جهت کمک به محل اعزام شد. تیراندازی متقابل تا ساعت 2 بامداد و به صورت پراکنده تا ساعت 6 بامداد امروز ادامه یافت. این درگیری تلفات جانی و مالی به بار نیاورد. در گزارش اضافه شده است که بلافاصله از طریق این مرزبانی، به عمل مأموران عراقی شدیداً اعتراض شده است(3)

دیگر گزارش های مربوط به فعالیت های مرزی امروز نظامیان عراق، حاکی از تردد افراد پیاده دشمن در حوالی حمودی فردوس(مقابل العماره عراق) و تحرک تانک های دشمن همراه با شلیک کردن در حوالی ده تنگ سعدون (مقابل طیب عراق) می باشد.(4)

121

حزب بعث عراق جو سنگینی در این کشور حاکم کرده است و زمینه را برای درگیری با ایران آماده می سازد؛ اما با وجود این در داخل با مشکلاتی مواجه است؛ از جمله: در مناطق کردنشین، مخالفت از موضع اسلام خواهی، به تحرکات سنتی کردهای عراق افزوده شده است. امروز در موصل، امام جمعة این شهر در خطبه های نمازجمعه از انقلاب اسلامی ایران و رهبر آن امام خمینی تمجید و پشتیبانی کرد و وسایل ارتباط جمعی دولتی عراق را به دلیل توهین و ناسزاگویی به امام خمینی و انقلاب اسلامی ایران، محکوم نمود و فتوا به تحریم آن داد. این گفته های وی مورد تأیید و حمایت نمازگزاران قرار گرفت. پس از نماز

ص: 244

جمعه نیز نمازگزاران با دادن شعار الله اکبر و شعارهایی برضد رژیم بعث، دست به راهپیمایی زدند. پلیس و نیروهای امنیتی به نمازگزاران حمله کردند و امام جمعه و گروهی از تظاهرکنندگان را دستگیر نمودند.(1)

گزارشی نیز حاکی است که امروز یک افسریار کُرد در پادگان "نیسان" با یک قبضه مسلسل، چهار افسر و افسریار و سه نفر از افراد شرطی را به قتل رسانید که بلافاصله دستگیر و به بغداد اعزام شد(2)یک روزنامه فرانسوی نیز از یک سوء قصد نافرجام به جان رئیس جمهوری عراق صدام حسین، خبرداد؛ به این ترتیب که هلی کوپتر رئیس جمهوری ده دقیقه قبل از بلند شدن از زمین منفجر شده است.(3)

122

تحرکات ایذایی عراق علاوه بر آنچه نیروهای رسمی این کشور در مرزها صورت می دهند، در قالب اقدامات خرابکاری و ایذایی در داخل ایران نیز انجام می گیرد. در ادامة این تحرکات امروز نیز، هم در جنوب و هم در غرب اقداماتی صورت گرفت. در جنوب، نفوذ عده ای از عوامل عراق در اروندکنار بی نتیجه ماند و آنها با مشاهدة اهالی، محل را ترک کردند و به عراق متواری شدند.(4)به گزارش شهربانی آبادان، این عوامل نیمه های شب با قایق از طریق نهر قصر نفوذ کردند و در نظر داشتند شرکت جیلان و لنج های مستقر در اروندکنار را به آتش بکشند.(5)

در استان کرمانشاه و مرز خسروی و قصرشیرین نیز عوامل محلی وابسته به رژیم عراق، دست به برخی تحرکات ایذایی می زنند. امروز رکن سوم ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی به مراکز اطلاعاتی نیروی زمینی ارتش اطلاع داد: «برابر اطلاع واصله، به علت فعالیت پاکسازی قیاده موقت در ازگله و شیخ سله که به عقب رانده شده بودند، از طرف عراق به "محمود نظری" دستور داده شده است که کلیة نفرات خود را در بیشکان و هاوان و باویسی و [سرپل] ذهاب گسترش بدهند و به همین منظور در روزهای اخیر فشارهای زیادی به این مناطق وارد گردید.»(6)-(7)

از سوی دیگر، گزارش لشکر81 زرهی حاکی است که پاسداران در گردنو با مهاجمین درگیر شدند و این درگیری تا ساعت 14 امروز ادامه داشت. طبق خبر رسیده، تعدادی از مهاجمین کشته و مجروح شده اند و بقیه از طریق "تنگه هوان" به سمت خاک عراق فرار کرده اند. در ادامة گزارش مزبور آمده است: «پاسگاه تنگاب کهنه نیز از ساعت 23 شب گذشته تا ساعت 10 امروز درگیر بوده اند(8)

ص: 245

در نهایت، طبق تلفنگرام ستاد مشترک «با پشتیبانی آتش گروهان گردنو، مهاجمین عقب نشینی و ارتفاعات "تنگه هوان" به دست سپاه پاسداران افتاده است.(1)

123

استان کرمانشاهان علاوه بر درگیر بودن با پدیدة "مهاجمین" وابسته به عراق، با مسئلة تحرکات ایذایی و درگیری های مسلحانة گروه های مسلح مخالف نظام نیز مواجه است؛ اگرچه به اندازة آذربایجان غربی و کردستان نیست. امروز نیز حدود ساعت 22 هنگامی که برق شهر کرمانشاه قطع شده بود، در مقابل قرارگاه لشکر، بمبی منفجر شد که صدای انفجار آن در اکثر نقاط شهر شنیده شد. سرپرست شهربانی استان کرمانشاهان گفت بر اثر انفجار این بمب، به یک دستگاه اتومبیل پیکان که درمحل بود، خساراتی وارد آمد(2)همچنین ساعت 20 در کامیاران، افراد حزب دمکرات و کومه له اقدام به حملة مسلحانه ای با سلاح های سنگین کردند. در این درگیری که حدود سه ساعت طول کشید، سه نفر از مهاجمان کشته شدند(3)به گزارش خبرنگار روزنامة انقلاب اسلامی این حمله به مراکز سپاه پاسداران و محل استقرار سازمان پیشمرگان مسلمان کُرد صورت گرفت. این درگیری سرانجام با پاسخ مدافعان و عقب نشینی مهاجمان پایان یافت.(4)در این حال، یادداشتی که امروز از سپاه کرمانشاه به مرکز ارسال شد، حاکی از وجود درگیری هایی در پاوه است. در این یادداشت آمده است: «چون پاوه مهماتش تمام شده و احتیاج به تفنگ 106 و گلولة تفنگ 106 دارد و مسئول اسلحه خانة تدارکات نیست، چنانچه مسئول تدارکات اسلحه خانه نباشد، خودمان تا یک ساعت دیگر اقدام می کنیم. وضعیت پاوه خراب است.»(5)

124

درگیری های محور اشنویه - نقده که نیمه شب پریشب آغاز شده بود، در ساعت 1:45 بامداد امروز فروکش کرد. این درگیری ها با حملة پیشمرگان مسلح به ستون ارتش که در حال نقل و انتقال بود، شروع شد و روز گذشته نیز در مسیر اشنویه تا پاسگاه "بچنلوی" واقع در سه کیلومتری شهر نقده ادامه یافت(6)

در همان ساعت فروکش کردن درگیری، عبدالرحمان قاسملو دبیرکل حزب دمکرات کردستان، تلگرافی از مهاباد خطاب به امام خمینی مخابره کرد. در این تلگراف ضمن ابراز مظلومیت و یادآوری خویشتن داری حزب، با لحنی تهدیدآمیز از امام خواسته شده است که جلوی این "جنگ برادرکشی" را بگیرد.(7)-(8)

در طول امروز درگیری ها مجدداً ادامه یافت که در بعضی نقاط شدید بود. برخی نقاط مثل "قلعه خان"، چندبار بین نیروهای ژاندارمری و افراد مسلح مهاجم دست به دست شد.

ص: 246

گزارش کیهان در این باره حاکی است: «شدیدترین درگیری ها در منطقة درة قاسملو بود که به هلی کوپترهای ارتش که ستون اعزامی را در پوشش خود داشتند، تیراندازی شد.»(1) سپاه ارومیه به تهران اعلام کرد: «در درگیری در درة قاسملو و دره خان در ساعت 12، پنج نفر از مجاهدین و ارتش کشته و زخمی شده اند و امکان دسترسی به کشته شدگان وجود ندارد. مردم و مجاهدین به دنبال دعوت آقای حسنی به منطقه، بسیج [شده اند] ولی هیچ گونه تشکل وجود ندارد و پنج نفر از دشمن به گروگان گرفته شد.»(2)

بر اساس آخرین گزارش های رسیده از مناطق جنگ زدة غرب کشور، شب هنگام منطقة راژان و سیلوانه آرام بود؛ ولی در "آق بلاق" درگیری مأموران ارتش و افراد مسلح به شدت جریان داشت(3) و روستای آلاگوز نیز امشب دوباره مورد حمله قرار گرفت. یادآوری می شود دیروز پیشمرگان دمکرات و کومه له به چند روستای ترک نشین به نام های آلاگوز و میرآباد و لواشلو حمله کردند که چندین خانه ویران شد و یک مسجد آسیب دید.(4)در این حملات، سلاح هایی چون خمپاره نیز مورد استفاده قرار گرفته بود(5)

به گزارش سپاه ارومیه، روستاهای میرآباد و آلاگوز ویران و خالی از سکنه شده است(6)و اهالی آنها در شهر نقده سرگردانند.(7) استاندار آذربایجان غربی در این باره گفت: «یکی از اهالی به ما تلفن کرده است که چرا به ما حمله می کنند، مگر خودمختاری دادن در اختیار ماست، و اگر این کارها تکرار شود افراد ایل قره پاپاق نقده غیرقابل کنترل هستند و فاجعه به بار خواهد آمد.»(8)

125

منطقة ترکمن صحرا، با کار تشکیلاتی مؤثر سازمان چریک های فدایی خلق، مدتی کانون نوعی بحران قومی و نیز مرکز برخی درگیری های مسلحانه بوده است. امروز نیز با سازماندهی و اعمال نفوذ تشکیلاتی سازمان مزبور در این منطقه مراسمی برگزار شد. در گزارش روزنامه کار، ارگان سازمان چریک های فدایی خلق، از این مراسم آمده است: ده ها هزار نفر از گروه های مختلف مردم ترکمن صحرا، در روستای "یلمه سالیان" زادگاه فدایی شهید شیرمحمد درخشندة توماج - که به ناجوانمردانه ترین شیوه ها به اتفاق همرزمانش در زندان جمهوری اسلامی توسط پاسداران ترور شدند - گرد آمدند و چهلمین روز شهادت وی را گرامی داشتند. در این مراسم که بیش تر، زحمتکشان روستایی شرکت داشتند، ابتدا نمایندة سازمان چریک های فدایی خلق سخنانی ایراد کرد؛ سپس مادر فدایی شهید توماج، پشت تریبون قرار گرفت و در ضمن سخنانش، همة زحمتکشان خلق ترکمن و نیروهای مبارز و انقلابی را به اتحاد و یکپارچگی دعوت کرد و به ادامة راه پرافتخار فرزندش فراخواند. در این مراسم، پیام مادران فداییان شهید را که در مراسم شرکت داشتند مادر شهیدان "نسترن و لادن آل آقا" قرائت کرد. در خاتمه نیز قطعنامة کانون فرهنگی و سیاسی قرائت شد.(9)

ص: 247

126

یکی از ویژگی های سازمان مجاهدین خلق، اتّخاذ مواضع غیرصریح و مبهم دربارة درگیری های مسلحانه و غیرمسلحانة گروه های غیرمذهبی مخالف نظام است که در افکار عمومی حساسیت خاصی دارد. ویژگی مهم تر، اتخاذ برخی مواضع مشترک و هم آوایی ها با گروه های مزبور و حتی انجام بعضی اقدامات و عملکردهای مشترک با آنان است. این ویژگی ها، اصلی ترین عواملی است که موجب شده است سازمان مجاهدین خلق، هر روز بیش تر از گذشته در افکار عمومی زیر سؤال برود و مورد اعتراض قرار بگیرد. این درحالی است که هر روز نشانه های بیش تری از فاصله گیری روزافزون با نظام جدید، از این سازمان بروز می کند. امروز امام جمعة اصفهان در نماز جمعه به این مسئله پرداخت و سازمان مزبور را مورد خطاب قرار داد. یادآوری می شود با توجه به اینکه امام جمعة اصفهان خود از مبارزان شناخته شدة قبل از انقلاب است، سازمان نمی تواند در پاسخگویی وی را به روال ادبیات شایع خود مورد نکوهش و تمسخر قرار دهد.

به گزارش روزنامة جمهوری اسلامی، آیت الله طاهری امام جمعه اصفهان در خطبه نماز جمعه گفت:

امروز ما باید بیدار باشیم که دشمنان انقلاب همگی سعی بر آن دارند انقلاب را به زانو درآورند. این دشمنان هر روز به شکلی ظاهر می شوند؛ روزی به نام حزب خلق مسلمان و دیگر روز به نام حزب دمکرات و کومه له و فداییان خلق، و متأسفانه امروز شاهدیم که گروهی که خود را مسلمان و پیرو اسلام می دانند، از آنها پشتیبانی می کنند و باید در این جا به آنها بگوییم برادران من! اگر شما پیروان اسلام هستید، بیایید در یک مناظرة تلویزیونی موضع خود را به روشنی برای مردم بگویید تا خود مردم حق را انتخاب کنند و اگر چنانچه در این مناظره شرکت نکردید، ما اعلام می کنیم که شما یک مشت ضدانقلاب می باشید که بر علیه انقلاب اسلامی ایران توطئه می کنید.(1)

موضوع دیگری که منشأ تعرضاتی برضد سازمان و ایجاد درگیری است، توقع سازمان در ادامة استفاده از ساختمان ها و امکانات دولتی و نیز مقاومت در برابر قوانین و ابلاغیه های نهادهای حکومتی جهت تخلیة ساختمان ها و تحویل امکانات دولتی است. شب گذشته نیز در همین زمینه یک درگیری در کازرون رخ داد. گزارش خبرنگار کیهان از کازرون دربارة این درگیری چنین است:

مقر سازمان مجاهدین خلق در کازرون در پی یک درگیری - که به زخمی شدن سه تن

ص: 248

انجامید - به تصرف پاسداران انقلاب اسلامی کازرون در آمد. در پی صدور حکم تخلیة مقر سازمان مجاهدین خلق در کازرون از سوی دادگاه انقلاب اسلامی و فرمانداری این شهر، حدود ساعت هشت شب جمعه، عده ای از مردم این شهر به مقر مجاهدین خلق رفتند و خواهان تخلیه آن شدند. در این ماجرا عده ای، یکی از درهای ساختمان را به آتش کشیدند که پاسداران اقدام به مداخله و تیراندازی هوایی کردند. در این درگیری سه نفر بر اثر اصابت گلوله مجروح و به بیمارستان شیراز منتقل شدند. نیلی پور فرماندار کازرون در گفت وگویی با خبرنگار کیهان در این شهر در مورد این حادثه گفت: ما یک هفته است که به مجاهدین نامه نوشته ایم و خواهان تخلیة مقر این سازمان شده ایم؛ ولی آنها حاضر به ترک محل خود نشدند.(1)

یادآوری می شود سازمان مجاهدین خلق برای ادامة حیات خود، با تدابیر و اقداماتی می کوشد از جدایی علنی و زودهنگام از نظام جدید، به ویژه از دید افکار عمومی، بپرهیزد. این در حالی است که سازمان همچنان بر مواضع خویش به خصوص بی اعتنایی به موضوع تحویل سلاح پافشاری می کند و همواره از تعیین این مضمون که یک سازمان "سیاسی قانونی" است یا یک گروه "شبه نظامی زیر زمینی" طفره می رود. اعلامیه ای که امروز این سازمان منتشر کرد، نمونه ای از تدابیر آن جهت نزدیک نشان دادن خود به نظام است. متن کامل این اطلاعیه که در نشریه "مجاهد"، ارگان سازمان، درج شد به قرار زیر است: «به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران. مجاهدین خلق ایران با تأکید بر مضمون رهایی بخش ضدامپریالیستی و اسلامی انقلاب ایران، در راهپیمایی و مراسم سراسری سالروز رفراندوم و تأسیس جمهوری اسلامی شرکت می کنند. شرکت ما در این یادبود تاریخی و ملی، بدون هیچ گونه علائم و شعار و تظاهر اخص گروهی خواهد بود.

با آرزوی امحاء هرگونه استبداد، استعمار و استثمار.

مجاهدین خلق ایران، 8/1/1359»(2)

127

رادیو لندن خبر داد علی اکبر معین فر وزیر نفت ایران اعلام داشته است بهای نفت خام ایران از تاریخ دوازدهم فروردین به ازای هربشکه تقریباً دو دلار افزایش خواهد یافت. بدین ترتیب بهای نفت ایران به بشکه ای 34 دلار و 50 سنت خواهد رسید که از میانگین بهای نفت کشورهای عضو سازمان اوپک بسیار بالاتر است.

شیخ یمانی وزیر نفت عربستان سعودی گفت: کشور او طرحی برای افزایش بهای قیمت نفتش ندارد و گفت در حال حاضر دلیلی برای افزایش قیمت نمی بیند.(3) رویتر نیز گزارش داد: خبر مربوط به افزایش بهای نفت به وسیلة دولت ایران، تعجب منابع صنعت نفت جهان را برانگیخته است؛ زیرا انتظار نمی رفت اعضای سازمان کشورهای صادر کننده نفت، اوپک، قبل از پایان سال جاری مسیحی قیمت نفت خام خود را افزایش دهند.

ص: 249

در این حال به گزارش خبرگزاری پارس، آقای معین فر در تماس با خبرگزاری رویتر اظهار داشت: «در کنفرانس اوپک در کاراکاس ما موفق شدیم که مسئلة تعیین قیمت را بر هم بریزیم و این آزادی عمل را برای خودمان حفظ کنیم که با توجه به قیمت نفت در دنیا، بهای نفت خام خودمان را تعیین کنیم؛ البته هم اکنون بررسی هایی در وزارت نفت انجام می شود که از اول آوریل نرخ رسمی خودمان را بالا ببریم و متعاقب بالا بودن قیمت نفت، رقم افزایش را به مشتریان خود، به موقع اطلاع خواهیم داد.»(1)

128

در پاسخ به اظهارات اخیر وزیر خارجة ایران دربارة افغانستان و در رد برداشت صادق قطب زاده از مذاکره با سفیر شوروی - که در آن از نوعی توافق ایران و شوروی بر رسمیت یافتن مقاومت افغانستان و پذیرش تلویحی گروه های افغانی صحبت شده بود - امروز رادیو مسکو در بخش فارسی خود مطلبی ارائه داد. این مطلب به یک بیانیة سیاسی رسمی شبیه است؛ البته این شیوه اعلام موضع غیررسمی و غیر پاسخگو، امری مرسوم در رفتار سیاسی و تبلیغاتی شوروی است. متن کامل گفتار مزبور به شرح زیر است:

«صادق قطب زاده وزیر امور خارجة ایران اظهاراتی کرد که آن را دست کم جز اظهارات عجیب، به عنوان دیگری نمی توان ارزیابی کرد. وی نظرات شخصی خود را دربارة سازمان دادن مذاکرات چند جانبه پیرامون افغانستان بین ایران و اتحاد شوروی، بین ایران و افغانستان، بین ایران و به طوری که او گفت سازمان های انقلابی و در واقع سازمان های ضدانقلابی افغانستان، و احتمالاً بین ایران و پاکستان و چین بیان داشت. وزیر امور خارجة ایران بدون هیچ گونه اساسی اظهار داشت که گویا این ابتکار وی با اتحاد شوروی مورد توافق قرار گرفته بود و حتی بیش تر از آن ادعا کرد که گویا بین ایران و اتحاد شوروی، در مورد برخی اصول حل و فصل مسئلة افغانستان و من جمله تحمیل بیطرفی به افغانستان، تفاهم حاصل گردیده است. ظاهراً قطب زاده برای آن که به تعبیرات خود - که هرگاه با نزاکت گفته شود، مواضع اتحاد شوروی را بی بندوبار تعبیر کرده - جنبة قانع کننده بدهد، به گفت وگوی خود با سفیر اتحاد شوروی در ایران استناد کرد. میان قطب زاده و سفیر اتحاد شوروی در ایران گفت وگوهایی روی داده است؛ ولی بدیهی است که در این گفت وگوها هیچ چیز نظیر آنچه که حالا وزیر امور خارجة ایران می گوید، مورد توافق قرار نگرفته و محال بوده است که مورد توافق قرار بگیرد. علاوه بر تمام اینها، خود قطب زاده ضمن تشریح نظرات طرف ایرانی، حتی برخی از مسائلی را که حالا در اظهارات علنی خود مطرح می کند، یادآوری نکرده بود.

برخورد اصولی اتحاد شوروی در مورد حل و فصل سیاسی موقعیتی که به مناسبت رویدادهای افغانستان پیش آمده، برای وزیر امور خارجة ایران تشریح شد؛ همان طور که طرف شوروی، در تماس با نمایندگان سایر کشورها این موضع خود را تشریح کرده بود. و ضمناً آن

ص: 250

مطلبی که حالا قطب زاده آن را مسکوت گذاشته است، در دیدار با سفیر شوروی خاطرنشان گردیده بود؛ به خصوص این مطلب که اتحاد شوروی خواستار حل و فصل واقعی [است] که موقوف به از میان بردن علل پیدایش این موقعیت باشد؛ یعنی قطع مؤثر و تضمین شدة اقدامات تجاوزکارانه و به طور کلی تمام اَشکال مداخله در امور داخلی افغانستان.

طرف شوروی برای آمادگی ایران برای بررسی مسئلة عدم مداخلة خارجی در امور افغانستان با دولت افغانستان - که در گفت وگوی قطب زاده با سفیر اتحاد شوروی بیان گردید - ارزش مثبت بسزایی قائل شد. طرف شوروی خاطرنشان ساخت که هیچ گونه مسئلة مربوط به افغانستان، ممکن نیست در پشت سر دولت جمهوری دمکراتیک افغانستان و بدون شرکت این دولت، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و حل و فصل شود.

طرف شوروی فقط در صورت چنین تفاهمی آماده است به تبادل نظر ادامه بدهد و این مطلب صریحاً به قطب زاده گفته شده بود. حالا این پرسش پیش می آید که شوروی را تحریف کنند. این عمل برای چه چیز سودمند است؟ اما آنچه که به مناسبات شوروی و ایران مربوط است، باید گفت که اتحاد شوروی خواستار گسترش و تحکیم این مناسبات است. اتحاد شوروی از تمام اقدامات ملت ایران که معطوف به تحکیم مبانی استقلال و حق حاکمیت کشور ایران است، پشتیبانی می کند و پیگیرانه با هرگونه تلاش برای مداخلات خارجیان در امور ایران مخالفت کرده و می کند.»(1)

129

مسائل و موضوعات مربوط به جایگاه شوروی در منطقه و رابطه ایران و شوروی، بسیار متنوع و دارای پیچیدگی خاصی است. این امر، به ویژه به دلیل بحرانی که در روابط ایران و امریکا وجود دارد، از اهمیت بالایی در خبرها و تحلیل های رسانه های گروهی جهان برخوردار است. در این جا به عنوان نمونه، تحلیل و تفسیر سه رسانه ارائه می شود که امروز از سه منظر متفاوت به این موضوع پرداخته اند و هر کدام، علاوه بر جهت گیری خاص خود، اطلاعات جداگانه ای را نیز همراه دارند.

فایننشال تایمز، چاپ انگلستان (لندن) در شمارة امروز خود، تحت عنوان "پیشنهاد اتحاد شوروی برای تأمین وسایل یدکی" نوشت:

به موجب اظهارات مقامات در تهران، اتحاد شوروی پیشنهاد کرده است تا وسایل یدکی را که ایران برای تجهیزات تولید نفت و گاز شدیداً به آنها نیازمند است تأمین کند. چنین بر می آید که مذاکرات مربوط به صدور گاز ایران به اتحاد شوروی - که دو هفته قبل به علت عدم توافق بر سر بهای آن، قطع شد - موفقیت آمیز بوده است. صنعت نفت ایران، از زمان اشغال سفارت امریکا تاکنون با کمبود وسایل یدکی رو به رو شده است. در گذشته امریکا تأمین کنندة اصلی این وسایل یدکی محسوب می شد؛ اما از زمانی که واشنگتن روابط

ص: 251

بازرگانی خود را با سازمان های رسمی ایران تحریم کرد، شرکت ملی نفت ایران ناچار شده است تأمین کنندة دیگری را جویا شود. به موجب گزارش های غیرموثق، کاهش میزان تولید احتمال دارد تا حدی در نتیجة بلا استفاده شدن تجهیزاتی باشد که قابل تعمیر نیست. هرگونه تأمین وسایل یدکی به وسیلة اتحاد شوروی، موجب می شود این کشور سلطة خود را بر مناطق نفت خیز ایران - که مدت ها است مورد نظر می باشد - تحقق بخشد.

اتحاد شوروی و متحدان اروپای شرقی وی، از زمان حادثة اشغال سفارت امریکا تاکنون مبادلات بازرگانی خود را با ایران ادامه و احتمالاً گسترش داده اند. مبادلات بازرگانی ایران با امریکا در حال حاضر به حد صفر رسیده است و با اروپای غربی نیز به حال رکود در آمده است. چنین حوادثی علی رغم محکوم ساختن حمله شوروی به افغانستان از سوی ایران، به وقوع پیوسته است.

جمهوری های جنوبی اتحاد شوروی چون ارمنستان، گرجستان و آذربایجان، به صادرات گاز ایران متکی هستند؛ گازی که طی چندین سال، از طریق خط لوله موسوم به "ایگات یک"، به اتحاد شوروی صادر شده است. پس از انقلاب میزان صدور گاز بسیار کم تر از میزان موافقت شده در قرار قبلی است و ایران نیز به افزایش بهایی معادل پنج برابر تأکید کرده است. آغاز مجدد عرضه گاز به اتحاد شوروی بستگی به موافقت دوجانبه بر سر بهای آن دارد. گفته می شود هیئت نمایندگی این کشور به مسکو باز می گردد تا در مورد قرارداد عرضة وسایل یدکی، با دولت خود تبادل نظر کند؛ اما تاریخ بازگشت آنان هنوز تعیین نشده است.(1)

بخش فارسی رادیو کلن:

«رادیو ایران دیروز ضمن حملات شدیدی به اتحاد جماهیر شوروی، این کشور را متهم ساخت که به غارت ثروت های طبیعی افغانستان دست زده است. دولت شوروی در حال حاضر، بخشی از گاز مورد احتیاج خود را به قیمتی برابر با نصف بهای معمولی در بازارهای جهان، از افغانستان می خرد. درست ده روز پس از آن که مذاکرات ایران و شوروی بر سر بالا بردن قیمت گاز صادراتی ایران به شوروی، با شکست رو به رو گردید، حملات رادیو ایران آغاز شد. در مذاکرات مزبور، دولت ایران بهای بیش تری بابت گاز صادراتی خود به شوروی، درخواست کرده بود، مسکو این مسئله را به دلیل افزایش فوق العاده نپذیرفته بود؛ اما ظاهراً حاضر بود که برای گاز وارداتی خود از ایران، قیمتی را بپردازد که در بازارهای بین المللی معمول است.

نیکلای اورسی پف، معاون وزارت بازرگانی خارجی شوروی، پس از شکست مذاکرات ایران و شوروی اظهار داشته بود که این کشور به هیچ وجه مایل نیست گاز مورد احتیاج خود را با قیمتی کم تر از آنچه ایران به کشورهای جهان سوم می فروشد، از این کشور خریداری کند. امّا از آن جا که اکنون ایران دیگر به شوروی گاز صادر نمی کند، این کشور

ص: 252

مجبور است گاز مورد نیاز خود را از محل های دیگری تأمین نماید. گاز صادراتی ایران برای رفع نیازمندی های جمهوری های آذربایجان شوروی، گرجستان و ازبکستان به مصرف می رسید و افغانستان که تاکنون سالیانه سه میلیارد متر مکعب گاز به شوروی تحویل می داد، تنها منبعی است که می تواند به رفع احتیاجات شوروی در این زمینه کمک کند.(1)

بخش فارسی رادیو آلبانی:

«سوسیال امپریالیسم شوروی دست به اقدامات پی درپی می زند تا حضور نظامی خود را در اقیانوس هند و منطقه خلیج(فارس) افزایش دهد. طبق اطلاعات، بزرگ ترین ناوگان حمل و نقل نیروی دریایی تجاوزگر شوروی، به نام "برزینا"، در روزهای اخیر وارد اقیانوس هند شده است. این ناوگان به 27 کشتی جنگی دیگر شوروی که در آب های خلیج(فارس) در گشت و گذارند، اضافه خواهد شد. در حال حاضر ده ها ناوگان امریکایی از جمله "نیمیتس" و "کورال سی" در این منطقه به سر می برند.(2)

* * *

ضمیمه گزارش 124

متن تلگراف عبدالرحمان قاسملو که در ساعت 1:45 بامداد امروز از مهاباد مخابره شده است و آمیزه ای از مظلوم نمایی و تهدید می باشد، به این شرح است:

«حضرت امام خمینی رهبر عالی قدر انقلاب ایران

یک بار دیگر حضرت امام را مخاطب قرار می دهیم؛ اینک بدخواهان در صددند جنگ برادرکشی دیگری به مردم کردستان تحمیل نمایند. هم اکنون درگیری در اطراف ارومیه ادامه دارد و ارتش و ژاندارمری و پاسداران، با تانک و توپ و هلی کوپتر به روستاهای کُردنشین حمله می کنند. در شهر ارومیه بسیج و جهاد عمومی علیه خلق کرد اعلام شده است. حضرت امام! اگر این وضع چندی دیگر ادامه داشته باشد، وضع خطرناکی پیش خواهد آمد و جنگ برادرکشی دیگری سراسر کردستان را فرا خواهد گرفت. حضرت امام! پیام ششم آبان ماه 1358 حضرت عالی، ما را به حل مسئلة کردستان از طریق مذاکره امیدوار ساخت. ما بلافاصله به پیام حضرت عالی لبیک گفتیم و اعلان آتش بس دادیم. اکنون یک بار دیگر کردستان در آستانة جنگ قرار دارد. ما از رهبر انقلاب مُصراً می خواهیم که جلوی این جنگ برادرکشی را بگیرند. حضرت امام تا دیر نشده به ارتش و ژاندارمری دستور بدهید از جنگ افروزی بیش از این در کردستان بپرهیزند. در غیر این صورت مردم کردستان با تمام قوا از آزادی و موجودیت خویش دفاع خواهند نمود. اکنون دیگر تصمیم با بنیانگذار جمهوری اسلامی است.

با درود فراوان

کمیتة مرکزی حزب دمکرات کردستان ایران. دبیر کل:

عبدالرحمان قاسملو.»(3)

ص: 253

ص: 254

مزبور، یک پایگاه هوایی در نزدیکی ادانای جنوبی واقع است و پایگاه های استراق سمع، در دریای سیاه مشرف به اتحاد شوروی قرار دارند(1) خبرگزاری فرانسه نیز از امضای یک قرارداد همکاری دفاعی تازه بین امریکا و ترکیه خبرداد. طبق این قرارداد، امریکا قادر خواهد بود از پایگاه های ترکیه به طور دائم، استفاده کند؛ البته تحت نظر افسران ترک. خبرگزاری فرانسه افزوده است: این پیمان نامه، همکاری های دفاعی دو کشور را در چارچوب فعالیت های پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) محدود می کند.(2)

همچنین در گزارش جهت داری که امروز از رادیو اسرائیل پخش شد، تحرکات جدید امریکا با جنبه های پررنگی از احتمال دخالت نظامی، به نحو زیر بازتاب داده شد: «سخنگوی وزارت خارجة امریکا پیرامون موضوع گروگان های امریکایی در تهران گفت: دولت ایالات متحده تا پایان هفته، تمام امکانات برای آزادی گروگان ها را مورد بررسی مجدد قرار خواهد داد. وی تأکید کرد که امکان استفاده از نیروی نظامی، یک استثنا نیست. وی گفت: اگر ایالات متحده از نیروی نظامی استفاده کند، این موضوع از روی میل نخواهد بود. رهبر جمهوری خواهان در سنای امریکا دیروز گفت در موضوع گروگان ها، کاسة صبر ملت امریکا در حال لبریز شدن است. وی از دولت کارتر خواسته است که هرچه زودتر ابتکار جدیدی طرح ریزی کند که منجر به آزادسازی گروگان های امریکایی ها در تهران گردد.»(3)

از سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه در گزارشی خبر داد دبیرکل سازمان ملل متحد درزمینة اعمال زور برای حل مسئلة گروگان ها، نظر منفی دارد. طبق این گزارش، کورت والدهایم دبیرکل سازمان ملل متحد - که ریاست کمیتة هماهنگی سازمان ملل در وین را برعهده دارد - امشب درمورد هرگونه اِعمال زور هشدار داد. وی سپس از طرحی که برای آزادی گروگان های امریکایی در تهران پیشنهاد کرده است، دفاع کرد؛ لیکن این مطلب را مخفی نداشت که باید شکیبایی را حفظ کرد. والدهایم افزود که به نظر وی، دولت ایران بسیار مایل است مسئلة گروگان ها هرچه زودتر از راه های مسالمت آمیز حل شود.(4)

در ایران نیز برخی فعالیت ها و کوشش های نه چندان امیدوار کننده، برای حل مسئلة گروگان ها مشاهده می شود. روزنامة انقلاب اسلامی، منتشرکنند ة نظرهای بنی صدر، از ملاقات بعدازظهر امروز رئیس جمهوری با وکلای ایران در اروپا و امریکا خبر داد. به نوشتة این روزنامه «مک براید و پل بودین وکلای ایران در امریکا و اروپا، با ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ملاقات کرده و گزارشی از فعالیت های خود در امریکا و اروپا در جهت آزاد کردن منابع مالی ایران در بانک های امریکایی و اروپایی، به وی تسلیم کردند. مک براید در مورد دلیل ورودش به ایران گفت: مقامات مسئول از ما دعوت کردند تا برای بررسی مشترک مسائل و مشکلات بین ایران و امریکا، به ایران بیاییم. فعالیت ما در امریکا بیش تر بر محور شاه و نحوة برخورد با وی و تعیین وضعیت دارایی هایی که از ایران خارج کرده

ص: 256

است، دور می زند. وی در مورد اثر انتقال شاه از پاناما به مصر در روابط ایران و امریکا گفت: از زمانی که شاه پاناما را به قصد مصر ترک کرده است، تغییر محسوسی در امریکا نسبت به مسئلة ایران به وجود آمده و کمیسیون امور خارجة کنگرة امریکا، بررسی جدیدی را در مورد مسائل فی مابین ایران و امریکا و مسئلة شاه و گروگان ها آغاز کرده است. وی افزود که روز دوشنبه ایران را به قصد امریکا ترک خواهند کرد.»(1)

131

یونایتدپرس از قاهره گزارش داد مجمع ملّی مصر با تصویب یک قطعنامة جدید، از تصمیم دولت مبنی بر اعطای پناهندگی سیاسی به شاه سابق ایران پشتیبانی کرد و این، علی رغم اعتراض دو تن از نمایندگان چپ گرا به این مسئلة بوده است. این دو نماینده، ممتاز ناصر (رهبر فراکسیون مخالفان، به نام جناح میهن پرست) و ابراهیم شکری (رهبر حزب چپ گرای سوسیالیست کارگر) بودند. آنها این قطعنامه را به دلیل این که اقدامی برخلاف قانون اساسی است، رد کردند. در این حال پطروس غالی وزیر مشاور در امور خارجی، مجمع را مطمئن ساخت که برای جلوگیری از هرگونه اقدام تروریستی، به سفارتخانه های مصر در خارج دستور داده شده است پیش بینی های امنیتی به عمل آورند. وی گفت بنابر گزارش های دریافت شده به وسیلة وزارت خارجه، موضع مصر در محافل بین المللی، به دلیل این تصمیم تقویت یافته است.(2)

از سوی دیگر، یاسر عرفات رهبر سازمان آزادی بخش فلسطین - که اینک سرگرم دیدار از هند است - امروز در یک کنفرانس مطبوعاتی، در مورد پناهندگی دادن انورسادات به شاه مخلوع ایران سخنانی ایراد کرد. وی در این باره به تظاهراتی اشاره کرد که شهروندان مصری هنگام ورود شاه مخلوع به قاهره برضد او برپا کردند و گفت: ما فراموش نمی کنیم که شاه مخلوع متحدی برای اسرائیلی ها و دوستی برای ایالات متحده بود که به طور کلّی با آرمان عرب و به ویژه با آرمان فلسطین خصومت داشت؛ به این ترتیب، پذیرش شاه مخلوع نخست برضد منافع خلق مصر و به طور کلی برضد منافع دیگر خلق ها است(3)

در بعضی از کشورهای عربی نیز برخی اعتراضات دربارة این مسئله مشاهده می شود؛ از جمله می توان به اقدام گروهی با عنوان "سازمان "شبه جزیرة العرب" در عربستان سعودی اشاره کرد. این سازمان در اعتراض به حضور شاه در مصر، در منطقة الشرقیه، دانش آموزان، کارگران و کارمندان را به اعتصاب دعوت کرده است. روزنامة انقلاب اسلامی ضمن درج این گزارش، از پذیرش این دعوت خبر داد.(4)

ص: 257

132

دربارة اقامت شاه سابق ایران و بازتاب ها و پیامدهای آن، روزنامة مصری الاخبار در شمارة امروز خود اعلام کرد سرهنگ قذافی رهبر لیبی، مقامات ایرانی و سازمان های تندرو فلسطین، با هم برای ربودن شاه سابق ایران از قاهره توطئه کرده اند. به نوشتة این روزنامه، نام سری این نقشه "عملیات آیت الله" است. الاخبار نوشت: «تروریست های فلسطینی در جلسه ای که روز پنجشنبة گذشته ]7/1/59[ در طرابلس به ریاست سرهنگ قذافی تشکیل شد، پیشنهاد کردند شاه را از بیمارستان معاری در قاهره بربایند و برای محاکمه و اعدام به ایران بازگردانند. یک نمایندة آیت الله خمینی که در جلسه حاضر بود، این طرح را رد کرد و آن را مضحک و شبیه فیلم های جیمز باندی خواند.» به نوشتة الاخبار سرهنگ قذافی قصد دارد جلسة دیگری در طرابلس تشکیل دهد و روی نقشه ای که بیش تر به واقعیت نزدیک باشد، کار کند. این روزنامه نوشت: تندروهای فلسطینی در جلسة مزبور، لیستی دربارة عملیات احتمالی تروریستی در کشورهای عرب، به قذافی و مقامات ایرانی ارائه دادند که برای دولت های ایران و لیبی 200 میلیون دلار هزینه در بر خواهد داشت(1)

"النهار" دیگر روزنامة مصری نیز در چارچوب جهت گیری تبلیغاتی مصر (تحریک جنبه های عاطفی و انسانی به جای بررسی سیاسی) گزارش داد: «حال شاه سابق ایران که در یک بیمارستان در قاهره بستری است، وخیم است و پزشکان وی، در واقع با زمان در مسابقه اند. طحال شاه به علت ابتلا به سرطان، ده برابر اندازة عادی شده است و فرح همسر وی، اجازة عمل جراحی را داده است؛ زیرا این تنها راه نجات زندگی اوست. خطر ترکیدن طحال شاه وجود دارد و وضع مزاجی شاه هرگونه که باشد، وی مورد عمل جراحی قرار خواهد گرفت. پزشکان همچنین از این بیم دارند که شاه دچار خونریزی داخلی شود.»(2)

از سوی دیگر،"المستقبل" چاپ پاریس، با تأکید بر جنبه های سیاسی مسئله، جهت گیری دیگری را محور بررسی خود قرار داد. این نشریة عربی در شمارة امروز خود نوشت: تمام شواهد نشان می دهند که واشنگتن قصد دارد مصر را جایگزین ایران کند تا به دنبال سرنگونی رژیم شاه سابق و دخالت نظامی شوروی در افغانستان، آن کشور دومین هم پیمان خود پس از اسرائیل در منطقة خاورمیانه باشد. اضافه بر یک میلیارد دلاری که هرسال امریکا به صورت کمک اقتصادی به مصر پرداخت می کند، قرار است کمک های نظامی بزرگی نیز به این کشور صورت گیرد. تعداد مستشاران امریکایی در مصر، ظرف پنج سال اخیر از 730 نفر به 6000 نفر افزایش یافته است. اکثر آنان، به دنبال اشغال افغانستان به وسیلة نیروهای شوروی، به آن جا رفته اند. علی رغم این که امریکا سعی دارد میان مصر و اسرائیل توازن تسلیحاتی ایجاد کند، ولی اسلحة امریکایی پیوسته به مصر سرازیر می شود. این کمک ها شامل 35 هواپیمای جنگندة اف 4 و تعداد زیادی موشک ضد

ص: 258

تانک به ارزش یک ونیم میلیارد دلار است. پیش بینی می شود که واشنگتن 40 هواپیمای اف 16 و 250 تانک مدرن، به ارزش چهار میلیارد دلار، به مصر بفروشد. در ضمن مشخص نیست که آیا دولت امریکا به درخواست انورالسادات مبنی بر خرید هواپیماهای مدرن اف 15، پاسخ مثبت خواهد داد یا خیر. دولت امریکا به مصر وعده داده است که کارخانة هلی کوپتر سازی بل 214 و هواپیمای اف 5 را در قاهره احداث کند.(1)

133

آیت الله دکتر سیدمحمد بهشتی رئیس دیوان عالی کشور و عضو شورای انقلاب، در یک کنفرانس مطبوعاتی هفتگی، در زمینة مسائل مختلف مملکت با خبرنگاران داخلی و خارجی به گفت وگو پرداخت. در این کنفرانس، آخرین مواضع ایران دربارة ماجرای گروگان های امریکایی و تبعات آن، اعلام شد. دکتر بهشتی درباره سفر شاه مخلوع به مصر گفت: «به نظر می رسد هم اکنون که شاه در مصر است، مسئلة استرداد شاه دشوارتر شده باشد؛ اما سادات رأساً تصمیم نمی گیرد و هنگامی که ما این نکته را در نظر بگیریم، می توانیم بگوییم که مسئله آن قدرها دشوار نشده است. ما این مسئله را چند هفته قبل با دولت پاناما مورد مذاکره قرار دادیم و حالا باید فرآیند جدیدی را آغاز کنیم.»

او در مورد گروگان های امریکایی گفت: «سیاست ایالات متحده این مسئله را روزبه روز پیچیده تر می کند. من هنوز نمی توانم پیشنهادی در مورد مسئله گروگان ها برای طرح در پارلمان، توصیه کنم. در ایران مهم ترین چیز برای مردم ما ادامة این خط مشی جهت تأمین استقلال کامل در هر زمینه، چه سیاسی و چه اقتصادی است؛ اما دولت ایالات متحده علاقه مند نیست و نمی خواهد به استقلال کشور ما و سایر کشورهای مشابه احترام بگذارد. شاید هنگامی که آنها این سیاستشان را متوقف کنند، ممکن است اساسی برای مصالحه با امریکایی ها پیدا کنیم.»

وی در پاسخ به این سؤال که آیا ایران باید با ایالات متحده روابطی داشته باشد یا نه، گفت: «اسنادی وجود دارد که دانشجویان از سفارت امریکا در تهران آنها را افشا کرده اند. شما می توانید از این ها دریابید که دولت امریکا به استقلال ما احترام نگذاشته است. زمانی که ما می بینیم یک ابرقدرت در جهان استقلال ما را محترم نمی شمارد، ما به ارتباط سیاسی و اقتصادی با آن احتیاجی نداریم. قطع روابط دیپلماتیک با ایالات متحده باید به دقت مورد بحث قرار گیرد؛ اما امریکا باید آگاه باشد که مردم ما چنین سیاستی را از جانب آن کشور در ایران تحمل نخواهند کرد. اسناد یافت شده به وسیلة دانشجویان مسلمان، روشن می کند که اعضای سفارت امریکا در ایران با بعضی از ایرانیانی که می خواستند علیه انقلاب اسلامی ما مبارزه کنند، تماس داشته اند. آنها در این زمینه که چگونه می توانند فعالیت های ما در مجلس خبرگان برای قانون اساسی را متوقف کنند، بحث می کردند.»

ص: 259

دکتر بهشتی در ادامه یادآور شد: «ما می خواهیم محاکمة گروگان ها به ما و مردم ما در این زمینه کمک کند. همان طور که روزی امام گفته است، پس از آن شاید ما بتوانیم آنها را ببخشیم. گفتم شاید.»

وی در مورد تأکید ایران بر رعایت قوانین بین المللی و این که آیا گروگان گیری نشانه ای از نقض این قوانین در ایران نیست، گفت: «چه کسی نقض قوانین بین المللی در ایران را آغاز کرد؟ دولت ایالات متحده نه تنها یک بار، بلکه به دفعات، و نه تنها در یک زمینه بلکه در زمینه های بسیار.»(1)

134

دولت عراق در کنار آماده سازی و تقویت مراکز و نیروهای نظامی خود، تلاش می کند زمینه های سیاسی - اجتماعی یک تهاجم برضد ایران را فراهم سازد. از جمله محورهای فعالیت های عراق در این راستا، انکار مواضع ضدامریکایی و جنبة ضدامپریالیستی حرکت نظام جمهوری اسلامی ایران است، و این امر در سخنرانی ها، بیانیه ها و دیگر اقدامات دولت عراق مشهود است. در همین باره در یک گزارش از برخی منابع داخلی عراق آمده است: «در اجتماعی که در تالار شهرداری بصره تشکیل شده بود، یکی از مسئولین حزب بعث در بصره، سخنرانی و موارد ذیل را علیه انقلاب اسلامی ایران اظهار می دارد: - انقلاب ایران یک توافق بین کارتر و خمینی بوده و فقط برای خارج کردن شاه صورت گرفته است. - ایران در نظر دارد بر کلیة کشورهای عربی حکومت و ثروت های آنان را حیف و میل کند. - انقلاب عراق، ملی و مردمی بوده و افراد متدین و روحانی در ایران، دارای گرایش های ارتجاعی می باشند.»(2)

در سطح تبلیغات رسانه ای نیز چنین تحلیل هایی مرتباً تکرار می شود؛ از جمله امروز رادیو بغداد در گفتاری، با ذکر این مطلب که «هنوز نقطة اتکای امریکا و رژیم خمینی، در استفاده از خیمه شب بازی گروگان های امریکایی در سفارت امریکا در تهران پابرجا است.» اضافه کرد: «مسئله ای که تا به حال روشن و آشکار است این که: مجدداً انتخابات ریاست جمهوری امریکا نزدیک شد و بهره برداری از آن و پایان ندادن به این صحنه سازی در حسابگری های واشنگتن، تا به حال هم برای امریکا و هم برای رژیم خمینی سودمند بوده است. از سوی دیگر، از طرف وزارت خارجة امریکا خبرهایی دریافته مبنی بر این که وزارت امور خارجة امریکا در نظر دارد گام های احتمالی تازه ای را که ایران توسط آنها گروگان ها را آزاد کند، بررسی نماید؛ اما هودینگ کارتر سخنگوی وزارت امورخارجة امریکا، تصریح نمود که دولت متبوع وی هنوز سرگرم بررسی احتمالی به اصطلاح اِعمال اقدامات اقتصادی بر ضد ایران است. البته مردم جهان به خوبی می دانند که چه نوع مناسبات مشترکی هنوز این دو طرف را به یکدیگر پیوند داده و می دهد، و صحنه سازی گروگان ها از جمله دلایلی هستند که رابطة مابین دو طرف را گواهی می دهند و این خود کافی است که ماهیت رژیم ضدخلقی خمینی و مناسباتش را با امپریالیسم امریکا فاش و رسوا سازد.»(3)

ص: 260

135

پس از انقلاب اسلامی، ایران همواره در صف اول مبارزه با اسرائیل حضور داشته است و تلاش گسترده ای برای ترویج آرمان "آزادی قدس" انجام داده است. این امر باعث شده است جریان ها و گروه های مخالف و در حال مبارزه با اسرائیل، به جمهوری اسلامی ایران و شخص امام خمینی روی آورند؛ به ویژه بعد از اشغال لانه جاسوسی که جایگاه ضد امریکایی ایران و درگیری واقعی با امریکا را آشکار کرد. در این حال، رژیم صدام که طبق شواهد موجود (از نطق های شخصی وی گرفته تا حملات مکرر به مناطق مرزی ایران) در تلاش برای زمینه سازی جنگی برضد ایران است، سعی در القای این مسئله دارد که این موضع ایران، ظاهری است و از هر فرصت برای جا انداختن این موضوع استفاده می کند؛ اما در مجموع در این امر ناموفق است؛ از جمله گزارش امروز "المستقبل" چاپ پاریس از کنفرانس قومی، ملی و عربی در بغداد، گویای این مطلب است. این نشریه که آشکارا حامی رژیم عراق است، می نویسد:

تاکنون هیچ کنفرانس و کنگرة عمومی، مانند کنفرانس قومی، ملی و عربی در بغداد شاهد چنین تجمعی از نمایندگان کشورهای عربی نبوده است. این کنفرانس جهت بررسی منشور ملی و خلقی که صدام حسین قبلاً آن را اعلام کرده بود، تشکیل شد. در این کنفرانس هیئت های بسیاری به نمایندگی از طرف احزاب و گروه های پیشرو و سازمان های خلقی و اتحادیه های زنان از تمام نقاط کشورهای عربی شرکت داشتند. آنها با وجود اختلافاتی در مسلک و ایدئولوژی، با آزادی کامل و دمکراسی به بحث و بررسی دربارة این منشور پرداختند. کنفرانس با شعار «نه پیمان های نظامی و نه پایگاه های خارجی، و تمام نیروها باید در راه آزاد ساختن فلسطین بسیج گردند» شروع به کار کرد.

گفت وگوهای شرکت کنندگان در دو موضوع خلاصه می شد:

1. دعوت از کشورهای شرکت کننده به مخالفت با هرگونه پیمان نظامی و پایگاه خارجی - چه از طرف شرق و چه غرب - و استقلال کامل کشورهای عربی و خارج شدن از زیر سلطة نفوذ دو ابرقدرت شوروی و امریکا. 2. مخالفت با قراردادن شوروی و کشورهای جهان کمونیست در کنار امریکا؛ زیرا شوروی هم پیمان طبیعی انقلاب های عربی به شمار می آید.

در پی بررسی این دو موضوع، بعضی از شرکت کنندگان در کنفرانس معتقد بودند که رژیم جدید ایران دنباله رو خط مشی غلط شاه سابق است؛ زیرا همچنان خواستار بحرین است و از عقب نشینی از جزایر سه گانة عربی خودداری می کند. همچنین ایران از مسئلة فرقه گرایی، به صورت سلاحی برضد کشورهای خلیج عربی استفاده می کند؛ لذا ادعاهای انقلابی آنها در مورد آزاد شدن فلسطین و مخالفت با سادات، بدون اساس است. در مقابل، گروهی دیگر از شرکت کنندگان معتقد بودند که انقلاب ایران عامل مثبتی برای مسئلة

ص: 261

اعراب بوده است؛ زیرا قادر به از میان بردن بزرگ ترین پایگاه نظامی امریکا در منطقه شده و روابط خود را با سادات قطع کرده است. در این کنفرانس صداهای بسیاری برخاستند که خواستار دمکراتیک شدن برخی رژیم های عربی شدند.(1)

136

در ادامة تحرکات ایذایی عوامل عراق برضد ایران، امروز گارد ساحلی آبادان از تیراندازی مهاجمان ناشناس از داخل جزیرة مینو به طرف ناوچه و قایق گشتی خودی خبر داد.(2)همچنین یک خبر رسیده از منابع محلی حاکی است: «دو غیرنظامی به نام عبدالحسین مالک وادی، ساکن منطقة ابوالخصیب (مقابل حوزة گروهان ژاندارمری خرمشهر) و کریم داخل، ساکن منطقة فاو (مقابل حوزة گروهان خسروآباد) به طور مشترک از طریق منطقة السیبه با عوامل ایرانی تماس و اقدام به حمل سلاح و مواد منفجره می نمایند.»(3)

در داخل عراق نیز فعالیت دولت این کشور، در دو جهت ادامه دارد: آماده سازی نظامی مناطق مرزی و حل و فصل مسائل امنیتی این مناطق. بنابر یک گزارش «اخیراً کنترل شهر بصره در شب ها به عهدة افراد ارتش ملی قرار داده شده و افراد مزبور با گشت زنی مداوم، شهر را به طور کامل حفاظت می نمایند.» در این گزارش همچنین آمده است: «حقوق افراد ارتش ملی اخیراً افزایش یافته است.(4)در همین حال، طبق گزارش یک پایگاه نظامی خودی در آبادان، امروز به علت انفجار بمب در یک کارگاه پارچه بافی در الکاظمیة عراق، این کارگاه منهدم و غیرقابل بهره برداری شد.(5)

از سوی دیگر، بخشی از اقدامات آماده سازی مناطق مرزی جنوب برای آغاز جنگی برضد ایران، طی تدابیری، با هزینة مردم عراق انجام می شود. در گزارش امروز اطلاعات ژاندارمری به نخست وزیری آمده است: «اخیراً از طرف "حمدان عمران" مدیر منطقة البحار، به کشاورزان منطقة مزبور و مناطق الدوره و الخمراک ابلاغ شده که می بایستی با هزینة شخصی، اقدام به احداث پل های فرعی در نوار مرزی به روی نهرها]ی منشعب از شط العرب (اروندرود)[ نموده تا در صورت نیاز، خودروها قادر باشند در مناطق مزبور تردد نمایند.» ضمناً در این گزارش افزوده شده است: «به اهالی مرزی ابلاغ شده در صورت عدم اجرای دستور، تحویل دادگاه های بعثی خواهند شد. مناطق فوق مقابل حوزة استحفاظی گروهان ژاندارمری "خسروآباد" واقع است.»(6)

در شمال عراق نیز تحرکات نظامی و امنیتی عراق قابل توجه است. درگیری های ایذایی و نقل و انتقال و تقویت پاسگاه ها در مناطق شمال غرب ایران، از جملة این تحرکات است که اکثر روزها خبرهای آن در رسانه های گروهی می آید. هم زمان با تحرکات مزبور، استخبارات منطقة شمالی عراق در اقدامی که از نظر اطلاعاتی در خور توجه است، از وضعیت ساکنان منطقة شمال عراق در نوار مرزی این کشور با ایران، ترکیه و سوریه،

ص: 262

گزارش کاملی تهیه کرده است. در این گزارش مفصل، تمامی عشیره ها به طور جداگانه از جهات ذیل مورد بررسی قرار گرفته اند: محل سکونت، تعداد جمعیت، وضعیت تسلیحاتی، وضعیت سیاسی و ارتباط آنها با دولت های عراق و ترکیه و سوریه و گروه های معارض این کشورها، ارتباط با عشایر عراق، اهمیت آنها برای دولت کشور خود، و این که برای امور استخباراتی (اطلاعاتی) قابل استفاده هستند یا نه.(1) در عین حال، مخالفان کرد عراقی از نابسامانی های رژیم بعث در این مناطق خبر می دهند؛ از جمله: سخنگوی حزب سوسیالیست متحد کردستان عراق اعلام کرد رژیم بعث، محسن شعلان دبیرکل اتحاد تعاونی و رئیس جمعیت کشاورزان عراق را دستگیر و زندانی کرده است. وی گفت اخیراً رژیم بعث در داخل خود دچار اختلافات شدیدی شده است و 12 نفر از کارکنان دفتر صدام حسین به دستور وی دستگیر شده اند.(2)

137

این روزها مناطق مرزی استان کرمانشاهان شاهد حملات پاسگاهی و تحرکات ایذایی مرزی نیروهای عراقی و عوامل داخلی آنان (مهاجمان بومی) است. این فعالیت ها که به ویژه در نوار مرزی قصرشیرین جریان دارد، در سطح وسیعی صورت می گیرد و وضعیت متشنجی در مرزهای غربی ایجاد کرده است. یک حادثة شایان ذکر مربوط به درگیری های دو پاسگاه مرزی تنگاب نو و خسروی است که در ادامة برخوردهای پنجشنبه شب گذشته در این دو پاسگاه می باشد. گزارش رکن سوم ژاندارمری به ریاست جمهوری حاکی است که شب گذشته نیز در ساعت 21، بین نیروهای این دو پاسگاه و عوامل عراقی درگیری شدیدی رخ داد که از هنگ ژاندارمری قصرشیرین، تقاضای کمک شد.(3)به گزارش هنگ قصرشیرین، نیروهای کمکی حدود دو ساعت بعد به سمت نقطة درگیری حرکت کردند و در بین راه، در نزدیکی دوراهی تنگاب نو، با مهاجمان درگیر شدند. طی این درگیری یک سرباز کشته شد و هفت تن دیگر از پرسنل (سرباز و درجه دار) مجروح شدند. در ساعت 30: 2 بامداد نیروهای کمکی تیپ3 زرهی که با درخواست هنگ قصرشیرین اعزام شده بودند، به هنگ رسیدند، اما به محل اعزام نشدند و به صورت نیروهای احتیاط در هنگ مزبور ماندند.(4)

در این باره سرهنگ شهریاری معاون ناحیة ژاندارمری استان های کرمانشاهان و ایلام گفت: دیشب (8/1/1359) مأموران بعثی عراق که گفته می شود در میان آنها نظامیان نیز بودند، به دو پاسگاه تنگاب و خسروی حمله کردند و ما هم برای پاسگاه ها کمک فرستادیم. وی افزود: مأموران بعثی عراق دائماً پاسگاه های خود را تقویت می نمایند و از جمله پاسگاه هدایت که نقطة مرزی است، تقویت شده است. ما نیز برای جلوگیری از هرگونه تهاجم، پاسگاه های خود را تقویت خواهیم کرد.(5)

دیگر گزارش ها از تکرار درگیری ها در نخستین ساعات بامداد امروز حکایت دارد.

ص: 263

به گزارش شهربانی قصرشیرین، در ساعت 2 بامداد امروز، عده ای از مهاجمین به مرز خسروی حمله کردند و مأموران ژاندارمری و پاسداران محلی به مقابله پرداختند(1)فرمانده هنگ قصرشیرین در گزارش این درگیری نوشته است که شرطه های پاسگاه های عراقی جنب مرز خسروی و پاسگاه جدیدالتأسیس عراقی ها در قسمت دربندی جوق، با سلاح های سنگین مانند خمپاره، مهاجمین را تقویت کردند و خسروی را زیر آتش خمپاره قرار دادند. در گزارش مزبور اضافه شده این درگیری خسارت جانی و مالی در بر نداشته است.(2)در این حال خبرگزاری پارس، علاوه بر درگیری های مذکور از درگیری هایی که در خان لیلی واقع شده است، خبرداد(3)

رضایی مسئول سپاه پاسداران مستقر در قصرشیرین نیز گفت: پاسگاه های تیله کوه و تپه رش (واقع در شمال قصرشیرین و جنوب غربی ازگله) از دو روز گذشته تاکنون صحنة درگیری با مهاجمین عراقی است. وی افزود: مهاجمین مسلح با پشتیبانی توپخانة کشور عراق، با مسلسل و خمپاره های 120 و 81، این پاسگاه ها را زیر آتش گرفته اند. وی گفت: شدت حملات به پاسگاه تیله کوه شدیدتر است و حدود سه روز متوالی است که این درگیری ادامه دارد؛ ولی تاکنون به کسی آسیبی وارد نیامده است.(4)

علاوه بر جنبه های نظامی، پیامدهای اجتماعی و امنیتی حوادث مرزی یادشده نیز در خور توجه است. اطلاعات ژاندارمری به دفتر ریاست جمهوری خبر داد که امروز کلیة اهالی قریة ولدکشته (واقع در منطقة مرزی خسروی) از ترس حملة متجاوزان قریه را ترک کرده اند و به داخل شهرستان قصرشیرین و حومه کوچ نموده اند و اهالی قریه تنگاب نو هم اظهار می دارند: چنانچه برای دفاع از خود به ما اسلحه ندهند و پاسگاه کاملاً تقویت نشود، محل سکونت خود را ترک خواهیم کرد.(5) یادآوری می شود ایجاد احساس ناامنی در روستاها و حتی شهرهای مرزی، از جمله

ص: 264

اهداف حملات ایذایی عراق است. در همین چارچوب است که شهربانی اعلام کرد در ساعت 22 امروز «عده ای ناشناس به قصد حمله به فرمانداری شهرستان قصرشیرین، به سوی مأمورین مستقر در فرمانداری چند تیر شلیک و مأمورین به آتش آنها پاسخ دادند و افراد ناشناس محل را ترک می نمایند.»(1)

در مقابله با وضعیت یاد شده، برای پاسگاه های این منطقه تدابیری اندیشیده شده است. این تدابیر در زمینة آرایش و سازمان دهی نیروهای موجود با هدف استفاد ة بیش تر از توانایی های سپاه است. آذرگون، یکی از مسئولان سپاه پاسداران مستقر در قصرشیرین، گفت: «براساس تصویب شورای فرماندهان پاسداران در تهران، پاسداران کنترل مرز را در غرب کشور به عهده گرفتند.»

وی گفت: ژاندارمری مسئول حفاظت جاده خسروی به کرمانشاه شد و پاسداران به جز پایگاه های تحت کنترل خود، پاسگاه های زید یحیی، پیسیکان، تیله کوه، ازمیرآباد، ازگلو، تپه رش و تنگه هوان را در اختیار گرفتند. وی افزود: این پاسگاه ها را از روز دوم فروردین، مکرراً ایادی سردار جاف و پالیزبان مورد حمله قرار می دادند؛ ولی اکنون به اشغال پاسداران در آمدند.(2) همچنین رضایی مسئول سپاه پاسداران مستقر در قصرشیرین، در مورد آخرین تحولات مربوط به نیروهای مستقر در مرز گفت: در حال حاضر ارتش در منطقة گرده نو مستقر است و سپاه پاسداران نیز مدت سه روز است که تمام پاسگاه های مرزی را که قبلاً در اختیار ژاندارمری بود، در اختیار گرفته است و کنترل مرز را با دقت و هوشیاری به عهده دارد(3)

در این میان فقدان تجهیزات و امکانات از مهم ترین اشکالات در راه حسن اجرای مأموریت جدید محول شده به سپاه است. در یک پیام که امروز از سپاه کرمانشاه به تهران ارسال شد آمده است: «سپاه قصرشیرین به علت نداشتن اسلحة سنگین، در بعضی مواضع لوله بخاری کار گذاشته است؛ لذا مسئولیت شرعی به گردن مسئولین است.»(4)

در این حال، تقویت پاسگاه های مرزی عراق همچنان ادامه دارد. خبر رسیده از قصرشیرین، مستند به گزارش پاسگاه یکوشان حاکی است: در ساعت 12 امروز تعداد هشت دستگاه خودرو گاز 66، حامل افراد مسلح به سلاح سنگین، به سه پاسگاه عراق که روبه روی پاسگاه یکوشان قراردارند، وارد شده اند و مستقر گردیده اند.(5)همچنین یک خبر برون مرزی رسیده حاکی است که امروز «در ساعت 12، تعداد پنج دستگاه خودرو عراقی حامل افراد نظامی با تجهیزات کامل، به پاسگاه منذریه روبه روی حوزة قصرشیرین، وارد و مستقر گردیده اند.»(6)

138

استان کرمانشاهان علاوه بر مسائل مرزی مربوط به تجاوزات و تحرکات ایذایی عراق، با درگیری های مسلحانة داخلی نیز روبه رو است. نمونه ای از این درگیری ها، حملة مسلحانة نیمه شب گذشته تا ساعت 2:30 بامداد امروز و نیز حملة عصر امروز است. طی این

ص: 265

حملات، محل های استقرار پیشمرگان مسلمان کرد و پاسداران انقلاب اسلامی در بخش کامیاران به آتش بسته شد و متقابلاً به این آتش پاسخ داده شد(1) همچنین در منطقة پاوه نیز شب هنگام یک درگیری رخ داد. گزارش سپاه کرمانشاه به تهران در این باره حاکی است: «ساعت 9:30، ضدانقلاب با اسلحة کلاشینکف و خمپارة 60 در حوالی دهکدة نوریاب حمله کرده، درگیری تا ساعت 12 شب ادامه داشت. در این درگیری خساراتی به دِه وارد شد و تلفات جانی نداشت.»(2)

یادآوری می شود که دولت جمهوری اسلامی ایران، در استان کرمانشاهان با دو گونه تحرکات مسلحانه و ایذایی روبه رو است: نوع اول، تحرکات مرزی عراق و آن دسته از عوامل داخلی مستقیم آن است که هویتشان بیش تر، غیرسیاسی و مبتنی بر یاغیگری و غارت و سوء استفاده می باشد. اینان برخی تیره ها و طایفه های محلی اند که اوضاع انتقال کنونی را برای سرکشی و غارتگری و زورگویی متناسب یافته اند. در این میان برخی ارتباط ها با سران فراری رژیم گذشته مثل تیمساران پالیزبان و اویسی نیز قابل توجه است. همچنین تعدادی از اشرار معروف و سابقه دار، بعضاً نقش سردستگی گروه هایی از مهاجمان را دارند.

نوع دوم از تحرکات مسلحانة ایذایی، از سنخ درگیری های کردستان و آذربایجان غربی است و متأثر از جریان های سیاسی - قومی مخالف نظام می باشد و برخی جریان های سراسری نظیر سازمان چریک های فدایی خلق نیز در آن حضور دارند. در ادبیات، مکاتبات و محاورات نیروهای طرفدار نظام و سازمان های نظامی و امنیتی، معمولاً از دستة اول با عنوان مهاجمان (یا مهاجمین) و از دستة دوم با عنوان ضدانقلاب یاد می شود.

طبق نظر نیروهای دولتی مستقر در منطقه و نیروهای محلی طرفدار نظام، دو دستة مذکور عملاً متحد یکدیگر هستند و هر یک، از رفتار دیگری سود می برد. بعضی همکاری های مستقیم نیز بین آنان وجود دارد؛ از جمله گزارش امروز روزنامة کیهان حاکی از همین امر است.

در این گزارش آمده است: جبار حسامی یکی از مسئولان روابط عمومی سازمان پیشمرگان مسلمان کُرد مستقر در کرمانشاه، در مورد حوادث دو روز گذشته جوانرود گفت: در یک درگیری که به دنبال عملیات پاکسازی منطقة جوانرود از افراد مسلح، در نقطة "شرمینه" در سه کیلومتری جوانرود روی داد، تاکنون یک نفر از پیشمرگان مسلمان و چند تن از افراد مسلح مجروح شده اند. از افراد مسلح نیز دو تن بازداشت شدند که مشغول بازجویی از آنها هستیم. گروه پیشمرگان کُرد مسلمان چند روز پیش نیز در یک درگیری مسلحانه، پایگاه قشلان را که در اختیار افراد مسلح سازمان کومه له بود به تصرف خود در آورد و افراد ما اینک در این محل مستقر هستند. وی هویت افراد مسلح را دمکرات، کومه له و افراد مسلح سردار جاف در منطقه اعلام کرد.(3)

ص: 266

کیهان می نویسد: امّا سیدعلی، سخنگوی حزب دمکرات تشکیلات سنندج گفت: «درگیری های امروز جوانرود بین دو گروه مستقر در منطقه بوده و افراد حزب دمکرات هیچ نقشی در این درگیری ندارند.» وی افزود: «این درگیری فقط به منظور گسترش تشنج در منطقه بوده که بین دو گروه وابسته به حزب بعث عراق و گروه مسلح دیگر به وجود آمده است.(1)همچنین یکی از مسئولان سازمان کومه له، در یک گفت وگوی تلفنی با خبرنگار کیهان، شرکت در هرگونه درگیری را تکذیب کرد(2)

از سوی دیگر، بین این دو دسته تضاد منافع و برخوردهایی نیز پیش می آید. گزارشی که امروز رکن سوم ستاد مشترک ارتش برای نیروی زمینی ارسال کرد، حاوی مطالبی در این باره است. در این پیام آمده است: «برابر گزارش لشکر64 ارومیه، پنج نفر از سران عشایر قرار بود نزد "ظاهر بدری" رفته، در مورد آزادی گروگان ها مذاکره نمایند؛ ولی چون ایشان اظهار داشتند این گروگان ها در اختیار حزب دمکرات می باشند، با فیصل و حکمت مامدی مذاکره نموده و از طرف حزب دمکرات به ایشان گفته اند که گروگان ها تحت اختیار حزب می باشند و اگر ظاهر بدری شخصاً در مورد آزادی گروگان ها تصمیم بگیرد... منطقه را به آتش و خون خواهیم کشاند. مقامات مسئول باید در مورد آزادی گروگان ها با حزب دمکرات مذاکره نمایند؛ ولی آن طوری که استنباط می شود، این افراد خلع سلاح ژاندارمری را در سر می پرورانند و روزبه روز افراد خود را زیادتر می کنند. در حال حاضر نیز حدود 500 نفر از شورشیان در دزلی مستقر شده اند.»(3)

رژیم عراق در برخورد با دو دستة مزبور، نقش هایی متفاوت دارد. در درگیری های نوع اول، اقدام عراق غالباً مستقیم است و در درگیری های گروه دوم، حمایت عراق بیش تر غیرمستقیم و به صورت حمایت غیرعلنی مالی، نظامی، تسلیحاتی و تبلیغاتی است. البته عموماً در بخش کُردی رادیو بغداد، مطالبی پخش می شود که طی آن، هر دو گروه مورد حمایت قرار می گیرند و این مسئله برای برنامه های رادیو عراق امری عادی و تکراری محسوب می شود.(4)

139

در مورد روش ها و راهکارهای حل مسئلة مناطق کردنشین، اختلاف نظرهایی بین جناح های حکومتی وجود دارد که گاهی در مرحلة اجرا نیز با مقاومت هایی روبه رو می شود. این امور بعضاً مورد توجه جریان های مخالف نظام در منطقه قرار می گیرد و در صدد استفاده از آن بر می آیند. یکی از گزارش های امروز رکن سوم ستاد مشترک ارتش، نمونه ای از این مسئله را نشان می دهد. در این گزارش آمده است: «چند روز قبل عبدالرحمان قاسملو در یک جلسة خصوصی با دوستان خود، اظهار نموده است که رئیس جمهوری کتباً دستور داده است که محاصرة اقتصادی منطقة اورامانات و نوسود شکسته شود؛ ولی مقامات محلی به این دستور صحه نمی گذارند. حالا که مقامات محلی این دستور را اجرا نمی کنند، اگر این دستور به

ص: 267

خود ما داده شود، دستور را اجرا و محاصرة اقتصادی را از بین می بریم.»(1)

در این حال، خبرگزاری فرانسه در گزارشی از تهران، به موضوع اقدامات یاد شده پرداخت و بیان کرد که بنی صدر بر غیرمسلح شدن گروه های سیاسی کردستان پافشاری می کند و آن را پیش شرط هر گونه اقدام صلح جویانه و حتی مذاکره می داند. در این گزارش آمده است: شورای انقلاب ایران در مورد وضع کردستان - که در روزهای اخیر صحنة برخوردهایی میان ارتش و جنبش های خودمختار کردستان شده است - اختلاف نظر پیدا کرده است. حسن حبیبی سخنگوی شورای انقلاب روز گذشته در گفت وگویی با فرانس پرس اعلام کرد که در قلب این شورا، دو جناح با نیروهای متساوی به وجود آمده است. یک جناح موافق حقانیت رهبران کُرد است و جناح دیگر مخالف آن می باشد. وی اضافه کرد باید رهبران کُرد با به زمین گذاردن سلاح های خود، همان طوری که رئیس جمهوری از آنان خواسته است، صداقت خود را نشان دهند و بدین سان موضع کسانی را که در شورای انقلاب از آنان طرفداری می کنند، تحیکم بخشند. حسن حبیبی سپس اضافه کرد که سازمان های کُرد باید با شورای انقلاب در اعتماد کامل همکاری کنند تا بدین سان هرچه زودتر در مورد مواضع مشترک، توافق به عمل آید. حسن حبیبی سپس در مورد مانورهای نظامی که در کردستان جریان دارد گفت این مانورها به خاطر جو موجود میان ایران و عراق، صورت می گیرد. وی خاطرنشان ساخت: این وظیفة ما است که از کشور خود دفاع کنیم و همچنین وظیفة کردها است که ما را یاری دهند. حسن حبیبی در پایان این مطلب را که این مانورها باعث جنگ افروزی شده اند، تکذیب کرد و گفت: برای ما مسئله ای در مورد حل مشکل کردستان با خونریزی مطرح نیست(2)

140

اوضاع استان آذربایجان غربی، به دلیل حوادث جاده نقده - اشنویه، هنوز متشنج است. این حوادث مربوط به حرکت ستون ارتش جمهوری اسلامی است. در این حال قاطعیت و تأکید دولت در مورد ادامة حرکت ستون اعزامی ارتش، عرصه را بر "ضدانقلابیون مسلح" تنگ کرده است و علی رغم تظاهر آنان به تفاهم طلبی، این ستون پیاپی هدف حملات مسلحانه و تبلیغاتی آنان قرار می گیرد و این خود، افشاگرانه است. در هر حال این ستون همچنان به راه خویش ادامه می دهد.(3) دربارة حضور ارتش در منطقه، آیت الله مهدوی کنی عضو شورای انقلاب و سرپرست وزارت کشور گفت: ما اصولاً مبنای اصلی کارمان در کردستان، مذاکرات سیاسی است و حضور ارتش در این جا برای از بین بردن عوامل تشنج است که موجب رکود مذاکرات سیاسی شده است.(4)

ص: 268

همچنین در این باره، جمشید حقگو استاندار آذربایجان غربی اعلام کرد که ستون های ارتش در درة قاسملو (در جنوب شهرستان ارومیه) مستقر شده اند و منطقه کاملاً در تسلط ارتش قرار گرفته است. دکتر حقگو گفت: برای تقویت واحدهای اعزامی لشکر64، ستون هایی که از ارومیه به مناطق آق بلاق و راژان اعزام شده بودند، با موفقیت به ستون اعزامی ملحق شدند. وی افزود: در این نقل و انتقال، چهار نفر از مهاجمین که به سوی ستون، تیراندازی می کردند، کشته شدند. هلی کوپترها نیز از ستون های اعزامی پوشش به عمل می آورند. استاندار همچنین گفت: در منطقة قطور یک عده سرباز که حامل آذوقه بودند، در دره، مورد حملة افراد مسلح - که کمین کرده بودند - قرار گرفتند و با تیراندازی متقابل، توانستند از منطقه عبور کنند.(1) آقای حقگو گفت: متأسفانه در همین درگیری های اخیر استان، عده ای تحریکات و شایعه پراکنی هایی برضد مقامات رسمی به راه انداخته اند. این عده که از خارج و داخل استان هستند، سعی در تضعیف روحیة مقامات دارند که ما به شدت با آن مقابله خواهیم کرد(2)

همچنین سخنگوی سپاه پاسداران ارومیه نیز اطلاع داد که در منطقة نقده مهاجمان در ساعت 10 به روستای "کر" و پاسگاه حسنلو در 30 کیلومتری نقده حمله کردند. همچنین پاسگاه ژاندارمری نقده مستقر در جاده پیرانشهر و قراء آلاگوز و سارالار در نزدیکی سه راه محمدیار را مورد حمله قرار دادند. این حملات با اسلحه های مختلف از جمله موشک آر.پی.جی7، خمپاره انداز و تفنگ بوده است. در این حملات تلفاتی وجود نداشته و تنها خسارات مالی به افراد وارد آمده است. در سنگر مهاجمین نیز مشروبات الکلی به جا مانده است.(3)

به گفتة سرپرست فرمانداری شهرستان نقده، افراد ژاندارمری پاسگاه بچنلو شب گذشته با تیراندازی متقابل، مهاجمین را از روستای لواشلو عقب راندند. وی یادآوری کرد: دوشنبة پیش (4/1/59) گروه های مسلح به روستای لواشلو از توابع نقده حمله کردند و اهالی این روستا نیز روستا را تخلیه و به طرف پاسگاه بچنلو مهاجرت کردند. همچنین به گفتة وی، ساعت 2:30 بامداد امروز، واحد ژاندارمری مستقر در جنوب نقده، با مسلسل مورد هجوم قرار گرفت و با تیراندازی متقابل ژاندارمری، مهاجمان مجبور به فرار شدند. سرپرست فرمانداری نقده گفت: خوشبختانه این درگیری ها هیچ گونه تلفات جانی نداشته است.(4)

از سوی دیگر، خبرها حاکی است: «قسمتی از مردم اشنویه، شهر را به سوی دهات نزدیک ترک نموده اند تا درگیر زد و خورد احتمالی نشوند.»(5)

141

روزنامة "نامة مردم"، ارگان حزب توده، در شمار ة امروز خود به بررسی و تحلیل شخصیت ها و جریان های مخالف نظام در غرب کشور پرداخته است. این مطلب تحت عنوان "فعالیت های توطئه گرانة عمال امپریالیسم امریکا و رژیم بعثی عراق در کردستان گسترش

ص: 269

می یابد" به چاپ رسیده است. این بررسی طبق دیدگاه خاص حزب توده، فقط بخشی از جریان های ضدنظام در غرب کشور را شامل می شود و گروه های سیاسی - قومی غیرمذهبی که محور اقدامات مسلحانة ضد دولت در بیش تر مناطق کردنشین هستند، مسکوت مانده اند.(1) متن کامل این بررسی چنین است:

«ضدانقلاب بر فعالیت های مخرب خود در کردستان افزوده است. نمونه های زیر بیانگر این فعالیت دامنه دار و خطرناک است:

1- شیخ جلال حسینی که تعداد زیادی مزدور دارد، از همکاران نزدیک رژیم بعثی عراق و رابط بین گروه های ضدانقلابی فعال در کردستان و رژیم بعثی عراق است. اسلحه های ارسالی از سوی عراق، توسط این شخص تحویل دفتر عزالدین حسینی، کومه له و گروه های مرتجع مکریان می شود. در تاریخ 12/10/58 در اردوگاه پناهندگان ایران در حلبچه، شیخ جلال حسینی ضمن یک سخنرانی برای حاضرین، از صدام حسین و رژیم بعثی عراق به عنوان پدر و ناجی خلق کُرد یاد کرد. این شخص در مدارس و شهرهای عراق نیز ضمن تشریح وارونة اوضاع ایران، به نفع رژیم بعثی عراق تبلیغ می کند. مرکز فعالیت این شخص در اطراف بانه، سردشت، مریوان و مکریان است.

2- حامد محمد طاهربیگ و محمد محمد طاهربیگ، از عناصر پلید ساواک در نوسود و پاوه هستند. افراد مذکور پس از سال ها که در خارج ایران به سر می بردند، به کردستان ایران بازگشته اند و مشغول فعالیت های تخریبی هستند. افراد وابسته به این دو شخص که در بانه ور، واقع در منطقه ازگله و باباخانی استان کرمانشاهان فعالیت می کنند، در حدود 400 نفرند و ماهیانه 70 دینار عراقی حقوق می گیرند. این مبلغ متناسب با تعداد افراد خانواده (برای هر عضو خانواده 10 دینار) افزایش می یابد.

حامد و محمد طاهربیگ با مصطفی ایناخی (از همکاران نزدیک کورش لاشائی و عضو سازمان انقلابی اخیراً رنجبر) و همچنین با احمد ایناخی، حاج یوسف شیخ سله اهل شیخ صالح، فتّاح امین بیگ، جهانگیر یوسفی، صالح سیدمراد، عبدالله سیدمراد، کریمی، نادر احمد، محمود نظری، محمدکریم رحیمی، سردار جاف و شیخ جلال حسینی همکاری نزدیک دارند. این افراد - به جز شیخ جلال حسینی که فعالیت خود را در اطراف مریوان، بانه

ص: 270

و مکریان متمرکز کرده و به نام دفتر شیخ عزالدین حسینی تبلیغ می کند - همگی در مناطق باباخانی، جوانرود، تاوگوز، کلاشی، ایناخی، امامی، طایشی و قلخانی فعالیت دارند.

فعالیت این عده، به وسیلة شخصی به نام فتاح کریم از نزدیکان سردار جاف و از ایل کلارکه - که اکنون از مستشاران عالی رتبة سازمان امنیت عراق است - کنترل می شود. این افراد برای خود دار و دسته و تعدادی مزدور دارند و در حوزة فعالیت خود، مردم را به ترک خانه و کاشانه و پناهنده شدن به عراق تشویق می کنند و سرپرستان خانواده ها را به عنوان مزدور با حقوق های گزاف به استخدام خود در می آورند. آنها در تبلیغات خود به مردم می گویند یا باید طرفدار خمینی باشید یا طرفدار آنها؛ که در صورت اول، آزار و شکنجه خواهند دید و در صورت دوم، باید خانوادة خود را به عراق ببرند و اسلحه تحویل بگیرند.

اکثر این گروه ها در میان مردم ناآگاه مناطق مذکور، زیر نام دفتر شیخ عزالدین و کومه له تبلیغ و فعالیت می کنند. یکی از گروه های ضدانقلابی، وابسته به محمود نظری است. این شخص از عوامل سابق ساواک در منطقه بوده که به استخدام عده ای مزدور زیر نام دلاور، در زمان شاه خائن به رژیم پهلوی خدمت می کرد و امروز همة امکانات خود را در خدمت رژیم بعثی عراق و نیروهای خرابکار قرار داده است و با ایجاد پایگاه و مقر در چند منطقه و به خصوص در روستاهای باویسی، قلعه واری و بازگیر، در سه کیلومتری سرپل ذهاب، به توطئه چینی و دسیسه علیه خلق کُرد و انقلاب ایران مشغول است. این سه پایگاه به وسیلة سه نفر از نماینده های این شخص به اسامی خداقنبر، رستم و جمشید ویسی اداره می شود. لازم به تذکر است که جمشید ویسی دارای کارت شناسایی از کمیته های پاسداران غرب کشور است و از آن در جهت پیشبرد مقاصد کثیف خود و اربابان جنایتکارش سوء استفاده می کند.

3- اخیراً در بندیجان نزدیک حلبچه، کمیته ای تشکیل شده که اعضای آن عبارتند از: شیخ جلال حسینی، حامدبیگ، محمدبیگ، محمود نظری، عثمان علاچطون (نمایندة شیخ عثمان بیاره)، نادر احمد، یاراحمد ایناخی، علی یار، فتاح کریم بگ و چند نفر دیگر، که وظیفة آنان هماهنگ کردن فعالیت تمامی نیروهای ارتجاعی و ضد انقلابی وابسته به رژیم بعثی عراق و امپریالیسم امریکا در غرب ایران است.

طبق اخبار موثق، در تاریخ 3/10/ 1358، تمام این مزدوران در جلسه ای به منظور هماهنگ نمودن کارها در محل زه ره یان در چهارکلا و سرلک جمع شده اند. به وسیلة دولت عراق از آنها خواسته شده است که ضمن فعالیت ضد انقلابی و خرابکاری در کردستان ایران علیه جمهوری اسلامی ایران و امام خمینی، به نیروهای عراقی در سرکوب مبارزان حزب کمونیست، سوسیالیست ها و اتحادیة میهنی کمک کنند و با ایجاد دو پایگاه در خاک عراق و ایران فعالیت خود را گسترش دهند.»(1)

ص: 271

142

حزب تودة ایران، همواره نقش یک گروه طرفدار انقلاب و ایران را بازی می کند که صرفاً به فعالیت سیاسی ( نه عقیدتی) می پردازد و برای تداوم نظام و انقلاب - که این حزب همواره عنوان "اسلامی"اش را فراموش می کند - به ارائه راه حل های مختلف اقدام می کند. البته این راه حل ها همواره خط سیر مشخصی را دنبال می کنند و آن این که شوروی حامی و دوستدار انقلاب و مردم است. بسیاری از مواضع حزب، تصریحاً یا تلویحاً این نکته را در بر دارد که باید برای مبارزه با امپریالیسم، از شوروی کمک خواست. حزب توده که حساسیت ملت ایران را دربارة کمونیسم می شناسد، از شوروی بیش تر باعنوان رژیمی سوسیالیست یاد می کند؛ رژیمی که همانند جمهوری اسلامی، برای رفاه و آزادی مردم و با انتخاب مردم تشکیل شده است. از نظر این حزب، تمام مشکلات ایران از امریکا است و برای حل آن شوروی بهترین یاور است. در ادامة این خط سیر، امروز کمیتة مرکزی حزب تودة ایران اطلاعیه مفصّلی باعنوان "اعلامیة کمیتة مرکزی حزب تودة ایران دربارة لحظة خطرناک کنونی" منتشر کرد. این اعلامیه در روزنامة ارگان حزب چاپ شد. عنوان اصلی آن که به صورت درشت ترین تیتر صفحة اول به چاپ رسید، این بود: «با تجهیز و اتحاد همة نیروهای انقلابی، می توان توطئة امپریالیسم امریکا را در هم شکست.» حزب توده در ابتدای این اعلامیه مفصل اشاره کرد «ابرهای تیره ای در آسمان انقلاب ایران [ و نه انقلاب اسلامی ایران] پدیدار شده که هر روز متراکم تر می شود.» همچنین با یادآوری «تجربة دردناک جنبش ملی ما در مرداد سال 1332 و تجربه های دردناک نظیر آن در انقلاب های کشورهای نظیر ایران»(1)دلیل صدور چنین اعلامیه ای را احساس مسئولیت تاریخی این حزب بیان کرد و افزود: «حزب تودة ایران دیدگاه های خود را در لحظة کنونی در اختیار همة مقامات مسئول جمهوری اسلامی و همة نیروهای مبارز انقلابی می گذارد(2)در ادامة این اعلامیه آمده است:

«رویدادهای چند هفتة پایان سال گذشته و اولین روزهای سال نو در میدان سیاست داخل ایران، و آنچه در ارتباط با کشور ما در جهان گذشته است، بیانگر یک چرخش بسیار جدی و نگرانی آور در مجموعة سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی ایران بوده اند. سمت گیری اساسی این چرخش عبارت بود از گرایش به نزدیکی به امپریالیسم امریکا، با میانجی گری امپریالیسم اروپای غربی و چین.

... امپریالیست های امریکایی، پس از پیروزی انقلاب کوشیدند تا با کمک کارگزاران خود مانند امیرانتظام و نزیه و مراغه ای و دریادار علوی و بسیاری از امثال آنها - که متأسفانه هنوز هم در مقامات حساس دولتی جای دارند - با استفاده از سازشکاری و تسلیم طلبی لیبرال های ایران که فکری جز نجات سرمایه داری از زیر ضربات انقلاب نداشته و ندارند، اوضاع را به تدریج در مسیری مطابق میل خود بیندازند. تدارک و انجام دیدار محرمانة

ص: 272

مهندس بازرگان نخست وزیر لیبرال ایران، با برژینسکی مشاور امنیتی رئیس جمهوری امریکا و یکی از طراحان اصلی نقشه های تجاوزکارانه و جنایت بار این امپریالیسم جهانخوار، نقطة عطف فوقانی این تلاش ها و سازش ها بود.

در آن مرحله، این توطئة سازش، در برابر درایت و پایداری سیاسی امام خمینی در ارتباط با اقدام جسورانة دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، با شکست روبه رو گردید. موج سهمگین و خروشان خشم مردم نسبت به امپریالیسم امریکا - که محمدرضا را برای تدارک گام های بعدش علیه انقلاب ایران به نزد خود پناه داده بود - نشان داد که توده های انقلابی ایران را به آسانی نمی توان برای سازش با دشمن اصلی اش آماده ساخت. با اشغال جاسوسخانه و افشا شدن اسناد فعالیت های امپریالیسم امریکا در ایران حتی در دوران پس از انقلاب، ضربة دردناکی بر مجموعة سیاست امریکا در منطقه وارد آمد و با برکنار شدن دولت گام به گام لیبرال ها و فاش شدن چهرة خائنانة امثال امیرانتظام ها، این توطئة مشترک امپریالیسم امریکا و لیبرال ها دچار وقفه گردید.»

در ادامة اعلامیه، به تحرکات «عوامل وابسته به امپریالیسم» اشاره شده است؛ مانند «حزب خلق مسلمان، نزیه، مقدم مراغه ای» و «ماجراجویانی مانند کومه له و سایر جیره خواران وابسته به بعثی های عراق و پکن در کردستان و خوزستان و گروه های چپ نمای وابسته به امپریالیسم در سراسر کشور» که از جمله بر اثر افشاگری های حزب توده شکست خورد.

این حزب اعلامیه را چنین ادامه می دهد: «در پیامد این شکست ها و تزلزل ها، امپریالیسم امریکا تدارک یک حملة همه جانبة سیاسی، اقتصادی و نظامی را علیه انقلاب ایران آغاز کرد و تمام نیروی خود را به راه انداخت تا همگی متحدین خویش را در دنیای امپریالیستی، از کانادا و اروپای غربی گرفته تا ژاپن و استرالیا، و در دنیای وابسته به امپریالیسم، از اسرائیل و سادات و عربستان سعودی گرفته تا عمان و امارات و پاکستان، و همچنین متحد تازه اش چین را وارد این کارزار کند... امریکا در صدد برآمد که پایگاه های تازه ای در کشور دست نشاندة خود در اطراف ایران به دست آورد. در چارچوب همین نقشه، بهره گیری از خیانت انورسادات افغانی، یعنی حفیظ الله امین، مقدمات برقراری تسلط امپریالیستی را در افغانستان آماده کرد. حفیظ الله امین از شرق و عراق بعثی ها از غرب، علیه انقلاب ایران تحریک می کردند. تحریکات امین را امپریالیسم مورد استفاده قرار می داد؛ برای آن که مناسبات ایران را با اتحاد شوروی تیره سازد. این بهانه برای عناصر ضد کمونیست و به ویژه ضد شوروی در دولت و سایر نهادهای حاکمة جدید، بسیار مورد پسند بود و برای عوامل امریکا که در دستگاه های دولتی و به ویژه در ارتش هنوز مقامات حساسی را در دست دارند، و عوامل سازشکار و تسلیم طلب که در همة نهادهای حاکمة انقلاب مواضع محکمی را در اختیار دارند، بی اندازه خوشایند.»(1)

ص: 273

حزب توده سپس به یکی از مهم ترین وظایف واقعی این حزب در ایران می پردازد که توجیه حضور شوروی در افغانستان است. البته این امر با توجه به حساسیت موجود در افکار عمومی ایران دربارة وضعیت مسلمانان افغانستان و جنایات شوروی در آن جا، کار دشواری است. این حزب ضمن تلاش برای امریکایی جلوه دادن مخالفان حضور شوروی در افغانستان، سعی در القای این مسئله دارد که مردم افغانستان از حضور نیروهای شوروی استقبال کرده اند و اکنون طعم شیرین آزادی از یوغ امپریالیسم را می چشند. در همین راستا، در ادامة این اعلامیه مطلبی می خوانیم با عنوان "رویداد دی ماه در افغانستان، مبدأ یک تغییر کیفی" که به این شرح است: «نقشة انورساداتی امپریالیسم امریکا در افغانستان با شکست روبه رو شد. توطئة حفیظ الله امین را نیروهای انقلابی افغانستان نقش بر آب ساختند و دولت انقلابی جدید، به موجب قرارداد موجود بین اتحاد شوروی و افغانستان، از دولت شوروی تقاضا کرد که برای مقابله با نیروهای ضد انقلاب که به وسیلة امریکا و چین و پاکستان تجهیز می شدند، به دولت افغانستان کمک نظامی برساند.»(1)

این اعلامیه مطلب را تحت عنوان "بیماری امام و انتخاب آقای بنی صدر به ریاست جمهوری" ادامه می دهد و به بررسی تأثیر این دو واقعه بر سیاست خارجی ایران می پردازد و تلویحاً به این نکته اشاره می کند که حرکت بنی صدر متمایل به امریکا است و اگر شخص امام نباشد، این انقلاب پایان یافته است و به سمت امریکا خواهد رفت. این حزب، مخالفت با حضور نظامی شوروی در افغانستان را نیز حرکتی به سمت امریکا می شمارد و می نویسد: «تحولی که در ارتباط با جریان کمک نظامی اتحاد شوروی به دولت افغانستان، در سیاست داخلی و خارجی ایران پیدا شد، با بیماری امام و انتخاب آقای بنی صدر به ریاست جمهوری شدت بی سابقه ای پیدا کرد. بیماری امام و دوری ایشان از صحنة فعال سیاست روز، امپریالیسم امریکا را عمیقاً شاد و امیدوار کرد. امپریالیسم امریکا که امام را دشمن آشتی ناپذیر خود می داند، امیدوار گردید که با بیماری ایشان امکانات مانورهای ماهرانه و بهره گیری از اختلافات و اختلاف نظرها در میان گردانندگان جمهوری اسلامی، به میزان غیرقابل مقایسه ای نسبت به گذشته افزایش پیدا خواهد کرد. پیروزی آقای بنی صدر هم در انتخابات ریاست جمهوری، این امید را بیش تر کرد. تجربه هم نشان داد که این امید بی پایه نبوده است.»(2)حزب توده در ادامه با مرور مفصل تحولات داخلی و خارجی ایران و سیرتلاش های ناموفق مربوط به میانجی گری و سازش بین ایران و امریکا بعد از مسائل لانه، می افزاید: «تنها جای شکرش باقی است که درایت امام خمینی و پایداری قابل تحسین دانشجویان مسلمان پیرو خط امام و پشتیبانی همة نیروهای راستین انقلابی ایران از آنان، مانع از آن شد که سازشکاران و فرصت طلبان، گروگان ها را مجاناً و بدون گرفتن کوچک ترین امتیاز، مانند سایر امتیازاتی که به امپریالیسم امریکا دادند، در طبق اخلاص بگذارند و با عرض پوزش، به شیطان

ص: 274

بزرگ تقدیم کنند. تردید امام در آخرین لحظة کشمکش در این که تمام این "کمیسیون رسیدگی" و "میانجی گری" والدهایم ممکن است حقه بازی باشد، در خنثی کردن این توطئة خطرناک نقش مؤثری داشت. بر پایة همین تردید، امام پیشنهاد واگذاری گروگان ها را به وزارت خارجه نپذیرفت و ملاقات کمیسیون را مشروط به انتشار گزارش آنها در زمینة رسیدگی به جنایات محمدرضا پهلوی و امپریالیسم امریکا کرد. پس از این تصمیم، معلوم شد که اصلاً رسیدگی به جنایاتی در کار نبوده و موضوع معامله، چیز دیگری است. درست همین عامل هم مانع از آن شد که نقشة خطرناک امپریالیسم امریکا به طور کامل عملی گردد. انتقال محمدرضا پهلوی از پاناما به قاهره را باید پیامد همین عامل دانست.»(1)

در ادامة اعلامیه، تحت عنوان "امپریالیسم امریکا محمدرضا پهلوی را جابه جا کرد، چرا؟" چنین آمده است: «روشن است که تصمیم جابه جا کردن محمدرضا پهلوی از پاناما به مصر، مسلماً از جانب شورای امنیت ملی ایالات متحدة امریکا - که دو روز پیش از این جریان، با حضور همة سران آن کشور با شرکت کارتر تشکیل شد - گرفته شده است. اظهارات آقای بنی صدر دایر بر این که گویا دوبار نزدیک بود که شاه را تحویل دهند و به علت وجود تعدد مراکز تصمیم گیری در امریکا و در ایران، این جریان عملی نگردیده است، تنها می تواند ناشی از شناخت نارسای ایشان از مکانیسم اعمال حاکمیت مرکز انحصارهای امپریالیستی باشد. ...کیست که نمی داند در امریکا آقا و ارباب همه، از کارتر و کاخ سفید و وزارت خارجه و محافل صهیونیستی گرفته تا سیا و پنتاگون، همان جامعة انحصارات امپریالیستی امریکا است، که آقای راکفلر، پادشاه بی تاج و تخت جهان امپریالیستی، در رأس آن قرار دارد؟ کارترها، ونس ها، کیسینجرها، همه، مستخدمین بی چون و چرای وال استریت و آقای راکفلر هستند. آنها ممکن است هنگام بحث از خود نظری بگویند، ولی همه مجری آخرین تصمیم وال استریت هستند. ساده اندیشی است اگر تصور شود که در امریکا مراکز گوناگون تصمیم گیری وجود دارد.»

اعلامیه سپس مطلب را با عنوان "ضد انقلاب ستاد عملیاتی خود را به مرزهای ایران نزدیک می کند و به ایران وارد می سازد" ادامه می دهد و در آن، انتقال شاه را آغاز مرحله ای جدید و بسیار جدی و خطرناک در گسترش تدارک اقدامات ضد انقلابی برضد انقلاب ایران می شمارد و درضمن، به بررسی وضعیت داخلی و موقعیت ضد انقلاب و تأثیر انتقال شاه بر آن می پردازد: «هم زمان با آمدن شاه مخلوع، خبرهایی می رسد که اویسی قصاب و بختیار خائن هم اختلاف های خود را کنار گذاشته و جبهة متحدی به وجود آورده اند. خبر می رسد که هر دوی این سر سپردگان اکنون مرکز فعالیت ضدانقلابی خود را به بغداد منتقل کرده اند و از آن جا، از راه کردستان و خوزستان، مستقیماً اقدامات گروه های وابسته به خود را در ایران هماهنگ و راهنمایی می کنند.»

در پایان اعلامیه ضمن یادآوری واقعة 28 مرداد، هشدار داده می شود: «تجربة تلخ 28

ص: 275

مرداد، تجربة تلخ کودتای شیلی، به یاد می آید. حزب توده ایران با احساس سنگین مسئولیت تاریخی، مانند روزهای آخر مرداد سال 1332 هشدار می دهد: خطر برای انقلاب شکوهمند ایران لحظه به لحظه و گام به گام نزدیک تر می شود. ... در صورتی که نهادهای مسئول، یعنی رئیس جمهور، شورای انقلاب و به ویژه رهبران حزب جمهوری اسلامی که همة اهرم های اعمال قدرت دولتی و تبلیغاتی را در دست دارند، در این لحظة حساس به مسئولیت تاریخی خود در جهت لزوم تجهیز و اتحاد همة نیروها - باز هم تکرار می کنیم - همة نیروهایی که متحداً در انقلاب شرکت کرده و انقلاب را به پیروزی رسانیده اند، توجه کنند، ما خواهیم توانست این توطئة خطرناک دشمنان انقلاب و در رأس آنها امپریالیسم امریکا را در هم شکنیم. کمیتة مرکزی حزب تودة ایران. 9/1/1359»(1)

143

روزنامة جمهوری اسلامی، در سرمقالة امروز خود با عنوان "توده ای ها می آیند"، به بررسی سرزنش آمیز وضعیت عده ای از گروه ها، به خصوص حزب تودة ایران پرداخته است. در این بررسی ضمن یادآوری نقش حزب توده در 28 مرداد آمده است: «پس از آن که امپریالیزم توانست با تولید مقدار معتنی بهی توده ای و خلقی و چپی، صفوف فشردة خلق مسلمان و مبارز ایران را از هم بشکافد و مردم را با شعارهای مترقی و پیشگام و دمکرات، به جان یکدیگر بیندازد، پس از آن که از بیرون، محاصرة عملی اقتصادی با تفاهم کامل امریکا و شوروی، و از درون، اعتصاب ها و تحصن ها و کم کاری ها و شعار بازی ها و دروغ ها و برچسب زدن ها و پشت سوابق انقلابی دیگران قایم شدن ها و... ، مردم مأیوس شدند، دلزده شدند،... کناره گرفتند و به خانه ها برگشتند، دوباره قداره بندهای غرب با لبخند ملیحانه و ملوسانة شرق، در خیابان ها ظاهر شده و دکتر فاطمی کشته شد؛ مصدق دستگیر شد؛... و شاه... دوباره بر مسند حکومت نشست؛ توده ای ها یا به خارج فرار کردند... یا در ایران ماندند و وزیر و رئیس دانشگاه و رئیس دفتر مخصوص اعلی حضرت شدند و اگر نیم جو غیرتی داشتند، یا غیر کمونیست شدند و یا حتی ضد کمونیست.»(2)

این بررسی سپس به تشابه وضعیت آن روز این گروه ها با وضعیت امروزشان می پردازد: «وحشتناک است رفیق! وحشتناک است! تاریخ دوباره دارد تکرار می شود؛ در گنبد، در کردستان، در خوزستان، در بلوچستان، در همین تهران، خلقی ها و توده ای ها ... در حالی که علیه امپریالیزم شعار می دهند، راه بازگشت مجدد امپریالیزم را باز می کنند و در عین حال، برای فریب نوجوانان، از امام به احترام یاد کرده و سعی دارند حرکت امام را به نحوی خنثی کرده و به اصطلاح وارویش را بزنند. ... توده ای ها آمدند تا توده ها را دوباره به مسلخ امپریالیزم ببرند. خلقی ها آمده اند تا به نام خلق (و یا به نام خدا و خلق) خلق قهرمان ایران را قربانی شرق و غرب کنند... و در این راه، از مبارزة مجاهدین بزرگ تاریخ معاصر و شهدای

ص: 276

کبیر انقلاب ایران، همچون شریف واقفی ها، صمدیّه لباف ها، طالقانی ها، غفاری ها و شریعتی ها و حنیف نژادها، به نفع خود مایه می گذارد.»

در ادامه، نویسندة سرمقاله هدف اصلی حزب توده را از همراهی ظاهری با انقلاب و امام، به نحو ذیل شرح می دهد:

«توطئه با مهارت شگفت انگیزی طراحی شده است. حزب توده که می داند به خاطر خاطرة تلخی که ملت از دوران مصدق دارد، مورد تنفر شدید است، پس از پیروزی انقلاب، در سطح شعارها، دم از خط امام می زند و بگذریم از هم داستانی های عملی اش با فداییان و مجاهدین خلق در رابطه با مسائل کردستان. این اگرچه تزویر شگفت آفرین چندش انگیزی است که دشمنان ایدئولوژیک و بنیادین امت، دم از امام بزنند، ولی هرچیز که هست یک واقعیت جدید سیاسی است.

توده ای ها از این تزویر یا تاکتیک سیاسی، دقیقاً دو هدف را تعقیب می کنند: اول: تطهیر سوابق آن چنانی خویش در خیانت به قیام ملت در دوران مصدق و کمک به روی کار آمدن دوبارة رژیم شاه خائن. دوم: حزب توده با این شیوه و طرز عمل، در حقیقت راه گروه های دیگری را که در ارتباط با شوروی بوده و در ایران فعالیت می کنند، باز می کند؛ زیرا این خط مشی جدید حزب توده باعث می شود سابقة تلخی که در اذهان عمومی، از این حزب (با آن استراتژی مشخص) مانده است، وسیله ای برای شناخت دقیق ماهیت و عملکرد توده ای های جدید و خلقی هایی که خط مشی قدیم توده ای ها را در مقابل امام ایفا می کنند، نشود و بدین گونه خلق از یک تجربة بزرگ تاریخی خویش محروم بماند و بدین ترتیب گروه های دیگر به اصطلاح خلقی، بتوانند به دقت، کاری را که باید مستقیماً به وسیلة حزب توده انجام شود، انجام دهند تا حزب توده - که بیش تر از سایر گروه های خلقی مورد اعتماد کرملین است، چون نمک پرورده تر است - بتواند در فرصت مناسب به عنوان یک ناجی سیاسی - که هم دم از امام می زند، هم مترقی! و چپ گرا است، و هم مجهز به منطق علمی است! و هم شدیداً ضد ایده آلیست است، هم مورد وثوق و اعتماد کرملین است و هم موش و گربه بازی شرق و غرب را خوب می داند و می فهمد چه موقع باید به نفع غرب صحنه را خالی کرد تا گاز سرخس با نفت خوزستان معاوضه شود - وارد صحنه شده و ابتکار عمل را به دست گیرد.

از سوی دیگر، کادر رهبری دو سازمان خلقی دیگر - که یکی خود را وارث حماسه آفرینان از جان گذشته آن دشت ها و کوه ها و جنگل های خونین قلمداد می کند و دیگری خود را وارث خون به ناحق ریختة صمدیه لباف ها و شریف واقفی ها معرفی می نماید - عملاً با یک خط مشی، یک موضع گیری، یک عملکرد، یک تحلیل و تبیین و حتی در مقاطعی یک شعار (از نظر واژة آیینی) و از همه بالاتر، یک روابط، وارد صحنه می شوند و گروهی را به دنبال خود (نخواسته و ندانسته) وارد یک بازی سیاسی خطرناک می کنند که چیزی جز ذبح انقلابی انقلاب نیست.»(1)

ص: 277

144

"راه کارگر" که یک گروه کوچک مارکسیستی است، در نشریه ای که به همین نام منتشر می کند، با جهت گیری شدیداً مخالف، به اعلام مواضع دربارة مسائل مختلف مربوط به نظام می پردازد. این گروه نیز مانند دیگر گروه های مارکسیستی و نیز مجاهدین خلق، در قبال هر موضوعی که به نحوی در تقابل با آزادی تحرک مسلحانه باشد ایستادگی می کند و در برابر هر آنچه مقولاتی چون قانون، نهادهای قانونی، خلع سلاح، امنیت و... را طرح کند، واکنش شدید نشان می دهد. راه کارگر در اعلامیه ای که امروز منتشر کرد، دربارة موضوع "امنیت" به موضع گیری معترضانه پرداخت و این در حالی است که مسئلة امنیت، در سال جدید مورد توجه و تأکید مسئولان نظام قرار گرفته است، در این موضع گیری آمده است:

«آیا عفو ساواکی ها موجب برقراری امنیت خواهد شد؟ آزاد کردن ساواکی ها و جانیان رژیم منفور پهلوی در آستانة سال نو، کشتار خونین مردم زحمت کش اندیمشک، سرکوب کارگران، تصفیة عناصر مترقی از دانشگاه ها، حمله به گروه های انقلابی و مترقی، سرکوب خلق کرد و ترکمن، تصفیة پرسنل انقلابی ارتش و ادارات دولتی، ترور مبارزان مردمی، و تقلبات گسترده در انتخابات مجلس شورا، این است مفهوم واقعی امنیت برای آقای رئیس جمهور!»(1)

145

جناح بندی کنونی حاکمیت، در عرصة تبلیغات مطبوعات وابسته به گروه های ضد نظام، به جنگ بهشتی (حزب جمهوری اسلامی) - بنی صدر تعبیر می شود. در ایجاد چنین وضعی، سازمان مجاهدین خلق بیش ترین تلاش را از راه های مختلف به عمل می آورد؛ به این ترتیب که به جای هدف قرار دادن خط امام که موجب واکنش منفی افکار عمومی خواهد شد، شخص دکتر بهشتی را با انواع روش ها مورد هجوم تبلیغاتی قرار می دهد. در عرصة رسانه ای جهان نیز چنین وضعیتی حاکم است و بعضی از رسانه های خارجی به پیروی از ادبیات اپوزیسیونی داخل، به نحوی سرسختانه به ترور شخصیت دکتر بهشتی می پردازند. در شمارة امروز بولتن "بررسی مطبوعات جهان" - که وزارت ارشاد در تیراژ محدودی منتشر می کند - مقاله ای از نشریة تایم، چاپ امریکا ترجمه و ارائه شده است. عنوان مقاله این است: "بهشتی طبق مقتضیات عمل می کند". این مقاله نظیر مطالب مطبوعات داخلی گروه های مخالف نظام تنظیم شده است و در آن، از اطلاعات درج شده در همان مطبوعات، با همان تأکیدات، استفاده گردیده است. در این مقاله آمده است:

«وی دبیر شورای انقلاب، رئیس دیوان عالی کشور و یک آیت الله (بالاترین مرتبة روحانیت در مذهب شیعه) است. از نظر دیپلمات های غربی، وی شخص جاه طلب و قدرت طلبی است که منافع شخصی را ورای مسائل سیاسی و مذهبی قرار می دهد. آیت الله سیدمحمد بهشتی، 51 ساله، به عنوان رهبر حزب جمهوری اسلامی، مهم ترین مخالف

ص: 278

بنی صدر در داخل ایران به شمار می رود. به گفتة یکی از مقامات بلندپایة کشوری در تهران که هر دو آنها را خوب می شناسد، بهشتی به بنی صدر اجازه نمی دهد که آرام بنشیند و از مقام خود لذت ببرد.

مخالفت آنها بیش تر عقیدتی است تا شخصی. بنی صدر علی رغم تحصیلاتش در سوربن، یک مسلمان فداکار معمولی است که معتقد است پاسخ تمام مشکلات ایران را می توان در اسلام یافت. بهشتی علی رغم لباس و عنوان روحانی اش، یک سیاست مدار حیله گر اهل عمل است که از ایدئولوژی به عنوان عامل قدرت استفاده می کند. 20 سال پیش، بهشتی یک نویسندة متون مذهبی برای دبستان های دولتی ایران بود. یک استاد دانشگاه که وی را از آن موقع می شناسد می گوید که او هرگز با کسی مجادله نمی کرد و به نظر می رسید که وی معتقد است همه درست می گویند. بهشتی ظاهراً قادر است عقاید متضاد را تأیید کند، بدون آن که خود را تسلیم یکی از آن دو بنماید. وی متخصص دو پهلو بودن است.»(1)

در قسمتی دیگر از مقاله "تایم" آمده است:

«بهشتی در سال 1970، زمانی که شاه تلاش می کرد تمام مخالفین رژیمش را ریشه کن کند، به ایران بازگشت. معاشران وی در آن زمان اظهار می دارند که بهشتی خودش را درگیر نمی کرد. یکی از روحانیون همکار بهشتی می گوید:"بهشتی هرگز جانب کسی را نمی گیرد. این مرد، باهوش، لایق، بصیر و روحانی بود؛ اما درستی سیاست وی مورد شک و تردید است." دوسال پیش با اوج گیری مخالفت علیه شاه، بهشتی بالاخره به نیرویی که توسط آیت الله روح الله خمینی هدایت می شد و خواستار پایان بخشیدن به شاهنشاهی بود، پیوست؛ اما حتی در آن موقع بهشتی سعی می کرد شرایط خود را حفظ کند.

در دوران انقلاب او تلاش نمود اطمینان بدهد که وسایل قدرت شاه یعنی پلیس مخفی و ارتش همچنان دست نخورده باقی خواهد ماند و فقط این بار با روحانیون بیعت خواهند نمود. وی همچنین سعی کرد تا ترتیب ملاقات شاهپور بختیار آخرین نخست وزیر شاه، با آیت الله خمینی را فراهم نماید؛ اما آیت الله صریحاً مخالفت نمود. بهشتی به عنوان رهبر حزب جمهوری اسلامی، مسئول اصلی استعفای مهدی بازرگان اولین نخست وزیر ایران بعد از انقلاب بود که نه بخشیده شده و نه فراموش گردیده است. بهشتی اشغال سفارت امریکا توسط مبارزین را مورد تأیید قرار داد و از مخالفت آنها با تحویل گروگان ها به دولت پشتیبانی نمود، و به اعتقاد خیلی از ایرانی ها، بهشتی یک بار دیگر بیش تر تحت تأثیر مصلحت بود تا ایدئولوژی، و اگر به نظر برسد که قضیة دانشجویان شکست خورده است، وی به راحتی می تواند آنها را ترک گوید. ناظران اشاره می کنند به این که بهشتی هرگز اجازه نداده است مرامنامه حزبش انتشار یابد. یکی از منتقدان می گوید: او نمی خواهد خود را در یک چارچوب محکم گرفتار کند. او باید با مقتضیات حرکت کند. برای بهشتی و یا حزبش پایانی متصور نیست.»(2)

ص: 279

جالب است که روزنامة السیاسه چاپ کویت نیز در شمارة امروز خود، قسمت هایی از همین مقاله را درج کرده است؛ البته بدون ذکر مأخذ اصلی و با این عنوان: "آیت الله بهشتی تلاش کرد تا خمینی و بختیار را به یکدیگر نزدیک نموده و ساواک را ابقا نماید؛ مشروط بر آن که این سازمان از رژیم جدید تبعیت کند.(1) تفاوت این مقاله با مقالة اصلی (تایم) آن است که السیاسه کوشیده است در این مقاله، عبارات را در تنظیمی جدید ارائه کند؛ به طوری که برضد دکتر بهشتی بسیار مخرب تر و کوبنده تر باشد؛ برای مثال: در مقالة اصلی (تایم) آمده است: «طی پنج سالی که او امام مسجد هامبورگ بود، انتقاداتی فراوان از جانب دانشجویان ایرانی ناراضی بروز کرد. آنها وی را متهم می کردند که اختناق شاه را نادیده می گیرد و فقط به مسائل مذهبی می پردازد. بهشتی ادعا می کرد که وی مشغول نوشتن کتابی در مورد حکومت اسلامی بوده که روشنگر نظرات سیاسی وی می باشد؛ اما یک چنین کتابی هنوز منتشر نشده است.(2) همین عبارت، در السیاسه به این نحو آمده است: «آیت الله بهشتی ظرف پنج سال اقامتش در آلمان فدرال، شدیداً مورد انتقاد دانشجویان ناراضی قرار گرفت و به سبب جانبگیری از ستمگری های شاه مخلوع نسبت به ملت ایران و اختصاص دادن تلاش خود به امور مذهبی، مورد اتهام آنان قرار گرفت.»(3)

146

ازجمله اختیارات و وظایف مجلس شورای اسلامی نظارت بر رئیس قوة مجریه و تأیید نخست وزیر منتخب رئیس جمهوری است. با توجه به این مسئله، بنی صدر از پیش از انتخابات تا کنون، به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر هماهنگی مجلس با رئیس جمهوری (نه هماهنگی رئیس جمهوری و مجلس) تأکید می کند و در این زمینه، حتی دفتر هماهنگی مردم و رئیس جمهوری نیز در مبارزات انتخاباتی شرکت کرد و کاندیدا معرفی نمود. امروز نیز بنی صدر طی مقاله ای در روزنامة انقلاب اسلامی با عنوان "سالی که آغاز می شود"، عوامل خطرهای تهدید کنندة ایران را برشمرد و طی آن، این دغدغة خود را نیز به ترتیب زیر مطرح کرد و نوشت:

«برخوردهای شخصی و گروهی بر سر قدرت، رنگ و لعاب عقیدتی به خود گرفته است. یک جامعة انقلابی، تا وقتی ثبات عقیدتی پیدا نکند، امنیت و پیشرفت در آن به وجود نمی آید؛ بدین قرار، عاجل ترین کارها ایجاد این ثبات عقیدتی از راه بحث های سازنده و به قصد تفاهم است تا راه برای رفع خطر های دیگر فراهم گردد. با صاحبان عقاید غیراسلامی نیز باید حساب و کتاب روشنی پیدا کنیم. همان طور که گفته ایم اسلحه را با اسلحه و با قدرت تمام باید پاسخ بگوییم؛ اما اگر اسلحه را زمین گذاشته و توطئه و تحریک را رها کردند، ما با آنها از راه بحث آزاد مقابل خواهیم شد. به گمان ما این تنها راه استقرار ثبات عقیدتی در جامعه و جلوگیری از سقوط کشور است.

ص: 280

برای آن که اهمیت خطر درست در نظر آید، یادآور می شود که در انتخابات مجلس جمعاً 5/10 میلیون نفر شرکت کرده اند. اگر فرض کنیم انتخابات بدون غش هم بوده باشد، مجلس منتخب، نمایندة 3/5 میلیون نفر از مردم کشور می شود؛ یعنی نمایندة 26 تا 27 درصد رأی دهندگان این مجلس نصف آرایی را پشت سردارد که رئیس جمهوری به دست آورده است و نمایندة یک چهارم رأی دهندگان بیش تر نیست. حال اگر این مجلس با رئیس جمهوری هماهنگی نکند و درون آن نیز بی ثباتی عقیدتی اثر بگذارد، خود از اسباب بی ثباتی سیاسی و اقتصادی و توسعة دامنة ناامنی ها می گردد و جریان سقوط را تسریع می کند.»(1)

147

با گذشت چند روز از برگزاری مرحلة اول انتخابات مجلس و اعلام نتایج آن، مسئلة وجود یا عدم وجود تقلب، و اعتبار یا عدم اعتبار نتایج آن، همچنان مورد بحث است. جناح موسوم به خط امام، در این باره تلویحاً و گاهی نیز آشکارا، به دفاع از نتایج و اعتبار انتخابات می پردازد و یا تخلفات را جزئی و در نتایج انتخابات بی تأثیر می شمارد؛ اما جریان های بازنده، همچنان به تکاپو برای بازتاب دادن اعتراضات ادامه می دهند که این کار در سطح وسیعی از کشور انجام می شود؛ از جمله به نوشتة روزنامة بامداد، درمنطقة فریمان طوماری با امضای بیش از 800 نفر از مردم این بخش تهیه شد. طی این طومار، صاحبان امضا به مقامات مملکتی دربارة انتخابات مجلس شورای اسلامی در فریمان اعتراض کردند و خواستار اعزام بازرس برای رسیدگی به این انتخابات و بازبینی صندوق ها و نوع آرا شدند. در این طومار به هشت مورد از تخلف های انتخاباتی اشاره شده است.(2)

از سوی دیگر، آخرین اظهارات بنی صدر - که در رأس منتقدان به انتخابات است - نشان می دهد امیدواری چندانی در زمینة نتیجه بخش بودن این گونه برخوردها برای ابطال انتخابات یا بخشی از آن، وجود ندارد و جریان برنده در انتخابات بیش تر از آن قدرت دارد که بتوان با فشارهای مزبور، امتیازات کسب شده را از آن گرفت؛ به ویژه با کسب میزانی از آرا که نمی توان از آن صرف نظر کرد. گزارش مطبوعات حاکی است پیش از ظهر امروز رئیس جمهوری در محل اقامت امام خمینی حضور یافت و با ایشان دیدار و دربارة مسائل جاری مملکت گفت وگو کرد. در پایان این ملاقات، دکتر بنی صدر گفت: امام در این ملاقات گفتند مجلس شورای اسلامی آینده، باید با رئیس جمهوری هماهنگی داشته باشد و اگر تقلبی در انتخابات شده است، باید به طور جدی رسیدگی شود؛ ولی نباید به این بهانه موجب تزلزل اعتبار مجلس شد.(3)

از سوی دیگر در واکنش به سازمان دهی وسیع و اقدامات تشکیلاتی سراسری سازمان مجاهدین خلق برای تداوم اعتراضات به صحت انتخابات، متقابلاً برخی تحرکات خیابانی سازمان دهی می شود. روزنامة انقلاب اسلامی (ارگان جریان بنی صدر) در شمارة امروز خود

ص: 281

گزارش داد: استاد محمدتقی فلسفی و محمدجواد باهنر، در ایام نوروز در مسجد اعظم قم سخنانی ایراد کردند. در مراسم سخنرانی، جمعیت کثیری از مردم قم و زائرانی که جهت گذراندن ایام نوروز به این شهر مذهبی آمده بودند، شرکت داشتند. حاضران، پس از سخنرانی، با دادن شعارهایی برضد مسعود رجوی کاندیدای سازمان مجاهدین خلق برای نمایندگی مجلس شورا، در خیابان های قم راهپیمایی کردند.(1)

148

برخی شواهد و قرائن و اخبار حکایت از آن دارد که سیاست کاهش تعطیلات نوروزی در مدارس، در افکار عمومی با مقاومت هایی مواجه است. البته سازمان ها و جریان های مخالف نظام نیز از آن به صورت دستاویزی برای فعالیت و تضعیف حریف استفاده می کنند و مقاومت ها و مخالفت ها در برابر این سیاست را تشدید و اعتراضات را سازمان دهی و پایدار می نمایند. یک گزارش مندرج در روزنامة انقلاب اسلامی آخرین وضعیت ایجاد شده را چنین نشان می دهد:

به دنبال کاهش تعطیلات نوروزی واحدهای آموزشی - که آقای رجایی وزیر آموزش و پرورش، آن را اعلام کرد - چهارشنبه (6/1/ 59) و پنجشنبه (7/1/59) که زمان آغاز تحصیل دانش آموزان در سال جدید محسوب می شد، مدارس و دبیرستان های تهران و اکثر شهرستان ها به صورت تعطیل و نیمه تعطیل در آمد؛ به همین دلیل وزارت آموزش و پرورش بخشنامه ای بدین شرح منتشر کرد: در پاسخ به تقاضای مکرر و تلفن های متعدد اولیا به وزارتخانه ها و ادارات آموزش و پرورش، به اطلاع می رساند چون قرار است روز شنبه 9 فروردین ماه، نسبت به غیبت دانش آموزان مراقبت کامل صورت گیرد، از اولیای محترم آنان انتظار دارد نسبت به حضور فرزندان خود در مدارس نظارت دقیق مبذول دارند. لازم به تذکر است که امروز کلیة معلمان در محل خدمت خود حاضر بوده و صمیمانه به انجام وظایف مربوطه اقدام می کنند.

روزنامة انقلاب اسلامی در ادامه می نویسد: «در پی صدور این بخشنامه، خبرنگاران ما از واحدهای مختلف آموزش گزارش می دهند که این واحدها همچنان کم رونق می باشند.»(2)

در بعضی از شهرها، تبعات موضوع از بی رونقی کلاس ها جدی تر بوده است؛ از جمله به گزارش خبرنگار کیهان از خرمشهر، به دنبال اعتراض دانش آموزان دبیرستان مصدق خرمشهر به کاهش تعطیلات نوروزی، رئیس آموزش و پرورش خرمشهر این دبیرستان را منحل کرد. به نوشتة این روزنامه، یک مقام آگاه در سپاه پاسداران خرمشهر دربارة تشنجاتی که در این دبیرستان به وجود آمد و موجب انحلال آن شد، اظهار داشت: دانش آموزان مقصر نیستند و عده ای آنها را تحریک می کنند. این مقام اضافه کرد: باید عوامل تحریک را شناسایی و دستگیر کرد.(3) واکنش های اعتراضی، بعضاً با شدت و حدتی که آشکارا

ص: 282

سازمان دهی شده است، همراه می باشد؛ از جمله بعد از ظهر امروز انفجاری در یکی از مدارس اهواز روی داد که باعث وحشت دانش آموزان شد و سه مجروح به جای گذاشت. سپاه پاسداران خوزستان در این باره اطلاعیه ای صادر کرد که در آن آمده است: در دبستان شهید حمید شجرات (ماندانای سابق) در منطقة زیتون کارگری اهواز، ضد انقلاب یک چاشنی و مقداری پلاستیک به عنوان ترقه به یکی از دانش آموزان می فروشد و به او می گوید که این ترقه را به علت این که صدای زیادی ایجاد می کند، در مدرسه منفجر کند. این عمل باعث زخمی شدن سه نفر از دانش آموزان بی گناه این مرز و بوم شد(1)

149

مدیریت کنونی رادیو تلویزیون، مورد پسند و تأیید رهبران حزب جمهوری اسلامی نیست و به نظر آنان برنامه های صدا و سیما در ورطة ابتذال قرار دارد و پایین تر از آن است که بازگو کننده و نمایندة آرمان ها و ارزش های انقلاب باشد؛ به خصوص برنامه های نوروزی تلویزیون و عدم تناسب برنامه های تفریحی آن با شئون نظام جدید و نیازهای مردم مسلمان و انقلابی، از موضوعاتی است که مورد توجه عمدة ارگان این حزب یعنی روزنامة جمهوری اسلامی می باشد. در شمارة امروز این روزنامه، یادداشت مفصلی با عنوان "رادیو تلویزیون در سراشیب سقوط" درج شده است. این یادداشت، مدیریت سازمان صدا و سیما را به شدت مورد هجوم قرار داده است. در این نوشتة بدون امضا که شباهت بسیاری به یک "بیانیة اعلام مواضع" دارد، آمده است:

«گردانندگان جعبة جادویی جادو شده اند. چه کسانی آنها را جادو کرده اند؟ آنها خط ابتذال را گرفته و بر خط انقلاب می خندند. آنچه رادیو و تلویزیونی ها ظرف چند روز گذشته به خورد مردم داده اند، 180 درجه مغایر بیاناتی است که امام در پیام نخستین روز سال نو، زیر گوش همة نهادها به صراحت هرچه تمام تر خواندند... چگونه است که در چنین شرایطی، ملت باید شاهد برنامه های پانتومیم آنچنانی و ترانه های ترانه خوان های ساواکی باشد. این سؤالی است که در برابر مسئولین رادیو تلویزیون قرار دارد.

صدای ما از جای گرمی بلند نمی شود. می دانیم که اشکالات فراوانند؛ می دانیم که در میدان توپخانه و گمرک و انقلاب، گوش عابرین در معرض شنیدن تصنیف های گوگوشی است؛ می دانیم که در ازای پاک شدن رادیو تلویزیون از لوث وجود این مدیحه گویان و مجلس گرم کن های شاهنشاهی، باید برنامه های دقیق تفریحی و علمی و... تدوین کرد تا ضمن جذابیت، جنبة یادگیری و آموزشی نیز داشته باشد و لابد شما گردانندگان رادیو تلویزیون نیز از این همه مطلعید؛ اما آیا نتوانستن، دلیل بر انتخاب هجوها و هزل ها و ساده ها و راحت الحلقوم های سلطنتی است؟ سؤال دیگر آن که آیا وقت برای تدوین برنامه های عادی و معمولی و معقول دیگری نبود؟ بهتر نیست اگر توان ادارة رادیو تلویزیون در شورای مدیریت آن نیست، با اعلام آن خیال خلق را راحت کنند؟

ص: 283

چندان عجیب نیست اگر شورای مدیریت رادیو تلویزیون، انتقاد بر برنامه های خود را مقوله ای غیرعلمی و بی انطباق با سنجش افکار عمومی بدانند. حتی ممکن است ما را دعوت کنند که لختی پای تلفن 290000 آنها بنشینیم و اوج درخواست های مردم! را برای پخش صدای خواننده های طاغوتی، از نزدیک بشنویم... می توان برای یک لحظه این فرض محال را کرد که همة مردم ایران پس از انقلاب، یعنی همة آن مردمی که فریاد الله اکبر و لااله الاالله می کشیدند، خواستار شنیدن و دیدن برنامه های تفریحی سالم و هنر برای مردم! دوران طاغوت باشند؛ آیا در صورت اطلاع از الفبای اسلام، باید اجازة پخش چنین برنامه هایی از تصویب شورای مدیریت رادیو تلویزیون بگذرد؟ مگر نه آن که در اسلام، ملاک، حقانیت است نه اکثریت؟ آیا حق آن است که نوجوانان و جوانان زیاد و معصومی را به همین دلیل به طرف تخدیر مغزها و میل های کاذب سوق داد؟»

در ادامة یادداشت، راه حل هایی به این شرح ارائه می شود: رادیو تلویزیون باید از افراد ناصالح و غیرمؤمن به انقلاب پاکسازی شود؛ ایدئولوژی انقلاب را در قالب برنامه های دقیق و حساب شده به مردم تفهیم کند؛ احساس مسئولیت را در جوانان رشد دهد؛ اگر شورا خود را مجبور می بیند که حتماً برنامه ها را پر کند و چند ساعت در روز برنامه داشته باشد، باید از دستاوردهای هنری کشورهای جهان سومی که آزاد گشته اند استفاده کند؛ گروه های تولیدی به بیرون از استودیوها فرستاده شود تا این هنرمندان، سوژه های خود را در کوچه و بازارها و خلق مستضعف بیابند و عوض زنده ساختن خرافات عهد بوقی (شبیه برنامه های شب چهارشنبه سوری) از سنت های زنده و پویای مردمی الهام بگیرند.

نویسندة مقاله سپس می افزاید: «عوض این قیافه های ترگل ورگل با کراوات های آنچنانی و فضای آنچنانی تر - که بوی عطر و ادکلن را از پشت شیشة تلویزیون، به داخل حلبی آبادهای گوشه و کنار این مملکت جاری می سازد - قیافه هایی را بگذارید که لااقل پوشششان و طرز آرایششان به همین مردم متوسط کوچه و بازار وسط شهر - نمی گوییم جنوب شهر - شبیه باشد، و این همه شدنی نیست جز آن که افرادی در شورای رادیو و تلویزیون شرکت داشته باشند که نه تحت تأثیر فرهنگ غربی، بلکه متأثر از نظامی باشند که حضرت علی(ع) آن را با شکل و شیوة زندگی خود ارائه می دهد. کسی که در انقلاب شرکت نجسته و درد خلق را به جان خود سرازیر نکرده و با گریة مردم نگریسته و با خندة آنان نخندیده است، و کسی که شکوه روز خونین 17 شهریور را با تمام رگ و پوست خود حس نکرده است، و کسی که رنج تازیانه های رژیم جبار را بر گرده های خود و برادرانش در تمام ایران حس نکرده است، چنین کسی برای این شورا مناسب نیست و نخواهد بود و ریشة این همه کج روی و اهمال کاری، نه در مجریان که در گردانندگان است.»(1)

از سوی دیگر، همین امروز در روزنامة انقلاب اسلامی ارگان جریان بنی صدر، مقالة نسبتاً

ص: 284

مفصلی با عنوان "نسیم بهاری بر فراز جام جم" درج شد. این مقاله عملاً می تواند اطلاعیة همراهان رئیس جمهوری در پاسخ به انتقادات حزب جمهوری اسلامی و متحدان آن محسوب شود. در این مقالة بدون امضا که در صفحة اول روزنامه نیز تیتر شد، آمده است:

«از ابتدای انقلاب تاکنون صدا و سیمای جمهوری اسلامی یکی از معضلات حل ناشدنی کشور بوده است. بین اروپا و ژاپن، جمهوری اسلامی دارای وسیع ترین شبکة پوشش رادیو تلویزیونی و عظیم ترین وسایل فنی و کادر حرفه ای می باشد. میلیون ها تومان بودجة این مردم محروم، صرف این دستگاه عریض و طویل می شود و یک صدم امکانات و وسایل و توان های این ماشین عظیم، به خدمت انقلاب اسلامی کشیده نمی شود...

در ایران قبل از انقلاب اسلامی، این دو وسیلة مهم با همة امکانات خویش، در اختیار فساد و افساد رژیم و سیاست های خانمان برانداز استعمار و استحمار او قرار گرفته بودند و توانستند شیرازه و اندام فرهنگی و اجتماعی و عقیدتی مردم میهن ما را از هم پاره پاره کنند و امروز این دو ابزار عمده، با همة توان خود باید در اختیار انقلاب اسلامی و رشد و تعالی آگاهی مردم و رساندن ندای جوش و خروش ملت به پا خاستة مسلمان ایران به گوش همه جهانیان، قرار گیرند...

اگر نیک به سرگذشت یک سال گذشتة رادیو و تلویزیون بنگریم، مواجه با این نتیجه گیری می شویم که عملاً به جای استفاده از رادیو و تلویزیون و امکانات آن در خدمت انقلاب اسلامی، با ندانم کاری ها و اعمال نظرها به خرد و خراب کردن این ابراز ظریف و شکننده پرداخته اند؛ به ترتیبی که امروز هزاران نفر و میلیون ها امکانات و بودجه و وسایل، بیکار و بلااستفاده افتاده اند؛ حال آن که مخارج آنان همچنان بر دوش بودجة مردم کشور تحمیل می شود و نتیجة این وضعیت آن شده است که به صورت دائم التزایدی، در زمان های اخبار، تعداد شنوندگان رادیوهای مغرض اجنبی افزوده شود. بسیاری برای شنیدن خبر دقیق، موج بی.بی.سی. را می گیرند و طعمة تحریفات او می شوند و برای سرگرمی به رادیوهای کویت و عراق گوش می دهند که در لابه لای آهنگ های مستهجن آنان، فحش و تحریفی را نیز نسبت به انقلاب اسلامی ایران به آنها تزریق می کنند و در ساعات غیر خبر، مردم بدون سرگرمی و تفریح یا دست به دامان مواد مخدر دراز می کنند و یا تن به مفسدترین سرگرمی ها و تفریحات و فسادها، منتهی در خفا و تاریکی و دور از چشم یکدیگر، می سپارند. متدرجاً شادی روزهای نخست انقلاب جای خود را به چهره های عبوس و ابروهای گره خورده می دهند و ما همه جز شعار و شعار و شعار تحویل مردم نمی دهیم.»

نویسنده پس از انتقادات یاد شده، در ادامه به هدف اصلی خویش که حمایت از وضع موجود است می پردازد و می نویسد: «از یکی دو هفتة قبل، تغییرات محسوسی چه در اخبار و چه در سایر برنامه های رادیو و تلویزیون به چشم می خورد. برنامه ها متنوع تر شده اند.

ص: 285

صوت و تصویر جای قرائت و انشا را متدرجاً می گیرند. تحلیل و تبادل نظر، جانشین شعار و خطابه های خسته کننده می شوند. در اخبار، اطلاعات چند جانبه تری در اختیار مردم گذارده می شود. گویی بوی آن می آید و غول سانسور کم کم از رادیو و تلویزیون همراه با خانه تکانی عید به زباله دانی فرستاده می شود. تعداد بحث آزادها و مناظره ها و یا بیان نظرات مختلف دربارة اخبار افزایش یافته اند و یا قول و خبر آنها داده شده است. به هرحال، گویی نسیم بهاری برفراز جام جم وزیدن گرفته است...

در چنین شرایط و اوضاع و احوالی، وظیفة مسئولین و گویندگان، تکفیر و هراساندن صدا و سیمای جمهوری اسلامی نیست؛ وظیفة آنها ایجاد جریانات روانی و به وجود آوردن کشمکش های سیاسی روز در مورد برنامه های رادیو و تلویزیون نیست. کسانی که مدعی می شوند می خواهند در رادیو و تلویزیون را ببندند، یا حتی خود هم به حرف خود باور ندارند و یا دنیای امروز را خوب نمی شناسند و نمی دانند که جوامع کنونی بدون صوت و تصویر لحظه ای نمی توانند به حیات عادی خود ادامه دهند، و متوجه نیستند اگر رادیو و تلویزیون ما نتوانند اعتماد و توجه مردم را جلب کنند، دیگران این کار را خواهند کرد و در آن صورت آنها هستند که سیاست و افکار عمومی ما را با رادیو و تلویزیون و مطبوعات و شایعه پراکنی های خویش هدایت خواهند کرد و در آن زمان، دیگر دویدن ما را رسیدنی نیست.»(1)

یادآوری می شود که حساسیت هایی مانند آنچه در روزنامة جمهوری اسلامی ذکر شد، در بعضی از نمازهای جمعه نیزبازگو می شود. در گزارش روزنامة جمهوری اسلامی از نمازجمعة اصفهان آمده است: «در پایان، آیت الله طاهری از برنامه های مبتذل رادیو تلویزیون به شدت انتقاد کرد و گفت: ... وقتی از آنها (افرادی که در تهران و اصفهان در رأس کارند) سؤال می شود که چرا این برنامه ها را پخش می کنید، می گویند ما تابع خواستة مردم هستیم. این وظیفة ما است که از آنها بخواهیم که برنامه های آنها کاملاً با موازین اسلامی و انسانی مطابقت نمایند.»(2)

همچنین در گزارش روزنامة انقلاب اسلامی از نماز جمعة تهران آمده است: «حجت الاسلام خامنه ای در خطبة اول خود به نقش اساسی رادیو و تلویزیون اشاره کرد و گفت: من به عنوان تکلیف شرعی لازم می دانم به برادران مسلمان و مسئولی که در رأس رادیو و تلویزیون قرار دارند، هشدار بدهم که برنامه های رادیو تلویزیون و به خصوص این چند روز، برنامه های ملّتی نبود که می خواهد انقلابش را به ملت های دیگر تفهیم و تشریح کند. ملت انقلابی ما که به نیروی اسلام انقلاب کرده است، باید رادیو تلویزیونش دارای زبده ترین اندیشه های اسلامی باشد. هنر را در خدمت اسلام قرار دهید. از هنرمندان به اصطلاح متخصص که از اسلام بویی نبرده اند، قطع امید کنید. برنامه های ایام نوروزی، برنامه های مبتذلی بود. شما اگر می خواهید سرگرمی درست کنید، سرگرمی های اسلامی

ص: 286

درست کنید. امروز مردم ما به سرگرمی های سیاه بازی و پانتومیم های بی ربط و محتوا نیازی ندارد. ما برای هنر ارج قائلیم. هنرمندان دروغین و هنرمندان بَزَک کردة آریامهری ننشینند بگویند که آخوند هنر نمی شناسد. ما هنر را بهتر از شما می شناسیم. اگر وضع به این ترتیب باشد، ملت مسلمان ایران تلویزیون نمی خواهد. اگر شما این دقت را ندارید که هنرمندان پاک و انقلابی مسلمان را از سراسر ایران جمع کنید، اعلام کنید که نمی توانید و تلویزیون را تعطیل کنید.(1)

150

در روزهای اخیر، برخوردهای لفظی و تبلیغاتی بین منابع خبری ایران و شوروی دربارة نتایج مذاکرات وزیر خارجة ایران و سفیر شوروی در تهران ادامه داشت و هر طرف، آن را به نحوی متفاوت بازگو می کرد. به دنبال این جریانات و برای پایان دادن به جنجال های مربوط به آن، امروز وزارت امورخارجة جمهوری اسلامی ایران اطلاعیه ای منتشر کرد و در آن، موارد توافق دو دولت در مذاکرات مزبور را ذکر نمود. این اطلاعیه نشان می دهد در نقل قول نتایج جلسة یاد شده، صادق قطب زاده وزیر خارجة ایران، آن را به نفع گروه های ضد دولتی درگیر در افغانستان، کمی تبلیغاتی بازتاب داده است.

متن اطلاعیة مزبور که در اختیار خبرگزاری پارس قرار گرفت.(2) به این شرح است: «پیرو مطالبی که از طرف وزیر امورخارجة جمهوری اسلامی ایران در مورد توافق در مسئلة افغانستان با اتحاد جماهیر شوروی، انتشار یافته، لازم است دقیقاً برای روشن شدن مسئله و جلوگیری از هرگونه سوء تفاهم دربارة مذاکرات فی مابین دو دولت ایران و شوروی، تذکر داده شود: 1. دولتین ایران و شوروی معتقدند که باید مسئلة افغانستان به طور مسالمت آمیز حل و فصل شود. 2. دولتین ایران و شوروی معتقدند که بهتر است موضوع، به عنوان مشکل منطقه و در محدودة کشورهای همسایه حل و فصل شود. 3. مذاکرات باید مستقیماً با دولت افغانستان و شوروی آغاز گردد؛ زیرا هیچ راه حلی بدون حضور دولت افغانستان نمی تواند وجود داشته باشد؛ بنابراین، نکات مورد توافق آن است که ذکر گردید. در عین حال دولت ایران معتقد است که بدون مذاکرات با انقلابیون افغانستان و توافق کامل با آنها، امکان هیچ راه حل منطقی و قابل اجرایی وجود نخواهد داشت. بر این اساس است که می توان مذاکراتی را با کشورها و گروه های ذی ربط، با توجه به احترام به حق حاکمیت و استقلال افغانستان آغاز و ان شاءالله به انجام رساند.»(3)

در این حال، صادق قطب زاده نیز، خود در یک گفت وگوی اختصاصی با خبرگزاری پارس، دربارة مذاکرات خود با سفیر کشور شوروی گفت: پیامی که سفیر شوروی از طرف دولت متبوع خود آورده بود، نشان می داد که این دولت با اصل مذاکرة مستقیم ایران با شوروی در مورد افغانستان و حل مسئلة این کشور موافقت کرده است و این اصل توافقی بود که

ص: 287

خواست ما بود که مسئلة افغانستان به صورت صلح جویانه ای حل شود. وزیر امور خارجه افزود در مذاکراتش با سفیر شوروی، بر این مسئله تأکید شده است که دولت ایران بر این اصل اعتقاد کامل دارد که حل مسئلة افغانستان، بدون مذاکرات مستقیم و درست با انقلابیون افغانستان امکان پذیر نیست و بدون در نظر گرفتن حقوق حقة مردم این کشور، هیچ راه حلی ممکن نیست.

قطب زاده گفت: ما مشغول یافتن راه حلی برای این مسئله با اتحاد جماهیر شوروی هستیم. وی افزود: خواست دولت ایران در این مذاکرات بر سه اصل استوار است: 1. به رسمیت شناخته شدن حقوق مردم افغانستان و حق حاکمیت این کشور و تضمین آن. 2. احترام به خواست های منطقی مردم افغانستان که به هر نوع حکومتی که مایلند برسند. 3. عدم مداخلة دولت های خارجی در امور داخلی این کشور.(1)

151

بیش از ده روز از شکست مذاکرات ایران و شوروی دربارة قیمت گاز ایران می گذرد. در این مذاکرات، شوروی درخواست ایران را مبنی برافزایش قیمت گاز به میزان 40درصد رد کرد. در این حال و نیز بعد از درگیری های تبلیغاتی رسانه های ایران که شوروی را به غارت منابع طبیعی و ملی افغانستان و خرید گاز از این کشور به قیمتی معادل نصف بهای معمول آن در بازارهای جهانی، متهم کردند،(2) امروز خبرگزاری تاس یک گزارش تفسیری از شکست مذاکرات مزبور، به شرح زیر ارائه داد:

«ایستگاه رادیویی صدای جمهوری اسلامی ایران، تفسیری پخش کرد که در آن ادعا شده است صادرات گاز طبیعی از افغانستان به اتحاد شوروی، امسال در مقایسه با سال های گذشته 30 برابر افزایش خواهد یافت و نیز دولت افغانستان آماده می شود که آن را نصف قیمت موجود در بازار جهانی به شوروی عرضه کند. طبق گزارش وزارت تجارت خارجی اتحاد شوروی، اظهارات رادیو تهران واقعیت ندارد. انتظار نمی رود امسال در صادرات گاز افغانستان به اتحاد شوروی تغییر فاحشی داده شود. این صادرات در سطح مشابه در چندین سال گذشته، یعنی در حدود 2 الی 4/2 میلیارد متر مکعب باقی خواهد ماند. در این معامله قیمت ها کم تر از حدی که شوروی گاز طبیعی خود را به خارج می فروشد، نخواهد بود. به همین دلیل است که اظهارات رادیو تهران در این زمینه که مدعی شده است اتحاد شوروی به منظور فشار آوردن به ایران جهت مجبور کردن این کشور به ارزان تر فروختن گاز خود، به خرید گاز افغانستان متوسل شده است، با حقیقت مطابقت ندارد.

در ارتباط با این موضوع باید موضع طرف مذاکره کننده در مورد معاملة گاز با ایران از سوی شوروی را به دنبال گفت وگوهای تهران خاطر نشان کرد. نیکلای اوسیپف معاون وزیر تجارت خارجی اتحاد شوروی گفت در این مذاکرات هیئت نمایندگی شوروی اصولی عادلانه و

ص: 288

منصفانه برای هر دو طرف در نظر داشت: نخست آن که قیمت باید مطابق با سطح قیمت های موجود گاز در منطقة تجاری که ایران و اتحاد شوروی جزء آن هستند، باشد. دوم آن که قیمت باید واقعی و قابل رقابت باشد یعنی به عبارت دیگر قیمتی باشد که هر دو طرف واقعاً بتوانند گاز را در این منطقة تجاری با آن قیمت بفروشند. سوم ]آن که[ طبیعی است اتحاد شوروی که یک صادر کنندة عمدة گاز است، حاضر نیست از ایران گاز را با قیمت های گران تر از قیمتی که گاز خود را به سایر کشورها می فروشد، بخرد. اتحاد شوروی مایل نیست ایران را به فروش گاز خود به این کشور، با بهای ارزان تر از قیمتی که می تواند به سایر کشورها بفروشد، مجبور کند. نیکلای اوسیپف ادامه داد ما با توجه به قیمت های موجود در این منطقه و سایر عوامل، به ایران قیمتی بسیار گران تر از سابق پیشنهاد کردیم. ما همچنین پیشنهاد کردیم که این قیمت باز هم مطابق با نوسانات نفت، اصلاح شود. با این حال متأسفانه هیئت نمایندگی ایران رویة غیرسازنده ای اتخاذ کرد. قیمت پیشنهادی آنها به وضوح اغراق آمیز و از نظر اقتصادی، غیرقابل توجیه بود. ... در این منطقه چنین قیمت هایی وجود ندارد. بعضی از مقامات ایرانی اظهار داشتند اگر قیمت پیشنهادی آنها پذیرفته نشود، ایران گاز خود را نخواهد فروخت و آن را آتش خواهد زد. بسیار خوب این بر عهدة دولت و مردم ایران است که تصمیم بگیرند با گازی که همراه با استخراج نفت تولید می شود، چه کار کنند.»(1)

در این حال امروز یک مفسر آسوشیتدپرس از مسکو، دربارة مناسبات ایران و شوروی نوشت: «روابط بین شوروی و ایران به دنبال مداخلة شوروی در افغانستان و اختلاف بر سر مسائل سیاسی و بازرگانی، به طور روزافزونی در تنگنا قرار گرفته است. کمک های فنی شوروی به ایران ادامه می یابد؛ اما کشمکش های سیاسی بین دو کشور آشکار می شود. ... شوروی سخت کوشیده است که از آغاز انقلاب اسلامی پیوندهای دوستانه ای را با تهران به وجود آورد؛ با این حال انقلابیون ایران با یادآوری روابط مؤدبانة قبلی کرملین با محمدرضا پهلوی شاه مخلوع، به انگیزه های شوروی سوءظن دارند.»

در ادامة این مطلب آمده است: «بسیاری از ایرانی ها علاوه بر ترس از شوروی به عنوان یک قدرت بزرگ که علیه ایران توطئه می چیند، با دکترین کمونیستی مسکو که آته ئیستی است مخالفند. ... دیپلمات ها پیش بینی می کنند که علی رغم مسائل تاریخی طولانی، بازرگانی شوروی با ایران و مرز مشترک 1600 کیلومتری آنان احتمالاً از وخامت کامل روابط جلوگیری خواهد کرد. به عنوان مظهری از پیوندهای مداوم، گروهی از کارشناسان شوروی اوایل این ماه برای آغاز کار روی یک نیروگاه 800 مگاواتی در نزدیک اصفهان، از تهران به آن سو عزیمت نمودند. طبق آمار حتمی، در جریان سال ناآرام 1979، ایران با شوروی معادل 409 میلیون روبل (614 میلیون دلار) بازرگانی داشت. این رقم به میزان 40 درصد از سطح قبل از انقلاب در 1978، کم تر بود؛ اما هنوز حائز اهمیت بود. برعکس،

ص: 289

بازرگانی امریکا با ایران از آغاز سال 1980، در مجموع معادل 4/305 میلیون دلار بود که نشان دهندة پایین آمدن زیاد نسبت به سطح سالانة 8/2 میلیارد دلار در سال 1979 و 56/6 میلیارد دلار در 1978 پیش از سرنگونی شاه، است.»(1)

152

یکی از رادیوهایی که از خارج کشور، از قبل از انقلاب تاکنون برنامه پخش می کند، رادیو"صدای ملّی ایران" نام دارد. این رادیو عیناً مواضع حزب توده را بازتاب می دهد. این در حالی است که در ایران، حزب توده مواضع خود را در جایگاه یکی از گروه های سیاسی طرفدار نظام تنظیم و ارائه می کند و در عین حال، مُبَلِّغ سرسخت شوروی و مخالف جدی گروه های انقلابی ضد کمونیست افغانی است؛ گروه هایی که با دولت ایران و رهبران نظام جدید روابط حسنه دارند. امروز رادیوی مزبور تأکید کرد: هدف امپریالیسم امریکا و دار و دستة چینی و اسرائیلی و مصری و انگلیسی آن از برپا کردن جنجال بر سر مسئلة افغانستان و کمک به به اصطلاح مبارزان افغانی، به خاک و خون کشاندن انقلاب ملی و دمکراتیک خلق آزاد افغانستان است و سپس در تعقیب آن، هدفشان ضربه زدن به انقلاب پیروزمند ملت ایران می باشد. گوینده سپس پرسید: «تا کی باید در برابر این واقعیات آشکار، جهل و یا تجاهل نشان داد؟»(2)

در این حال رویتر در گزارشی، مواضع مشابهی را از یاسر عرفات، به این نحو گزارش داد: یاسر عرفات رهبر سازمان آزادی بخش فلسطین - که اینک سرگرم دیدار از هند است - روز شنبه در یک کنفرانس مطبوعاتی شرکت کرد و در آن، تأکید نمود که دولت افغانستان از وی خواسته است در رفع اختلاف های ایران و افغانستان میانجی گری کند. ایران از مبارزان مسلمان افغانی در جنگ برضد دولت افغانستان - که تحت حمایت شوروی است - حمایت می کند. از عرفات سؤال شد: آیا دربارة وضع مسلمانان در افغانستان احساس نگرانی می کنید؟ وی گفت: تعجب من از این است که چرا امریکاییان در حالی که مخالف روحانیان در ایرانند، تا این اندازه برای اسلام در افغانستان نگران می باشند.(3)

* * *

ضمیمة گزارش 140: مصاحبه تلفنی روزنامه جمهوری اسلامی با مسئولان حزب دمکرات و نیز استاندار آذربایجان غربی.

مصاحبه های تلفنی روزنامة جمهوری اسلامی با مسئولان حزب دمکرات و استاندار آذربایجان غربی در شماره های 9و10/1/1359 این روزنامه درج شد. این مصاحبه ها دربارة حوادث اخیر جادة نقده - اشنویه و مسائل مورد ابتلای ستون ارتشی است که در حال نقل و انتقال در این منطقه می باشد.

مطالب مطرح شده در این مصاحبه ها از دو جهت دارای قوت خاصی است: یکی از حیث تشریح دیدگاه شخصیت های مسئول و قابل اعتنا از هر دوطرف درگیر، و دیگر از جهت ترسیم جزئیاتی از وضعیت کنونی، متناسب با نگاه دو طرف؛ به همین دلیل، متن کامل گفت وگوهای تلفنی مزبور، با وجود مفصل بودن، در این ضمیمه ارائه می شود.

ص: 290

گفت وگوی تلفنی روزنامه جمهوری اسلامی با "یکی از مسئولین حزب دمکرات در مهاباد":

سؤال: «طبق اخباری که طی دو سه روز گذشته از رادیو و تلویزیون منتشر شده، مبنی بر فراهم آمدن مقدماتی در منطقه که چنانچه از آن جلوگیری نشود، جنگ دیگری در منطقه شروع خواهد شد و مخصوصاً که این بار از طرف حزبی است که در ذهن مردم در حال تفاهم با دولت است، در صورت امکان دقیقاً بگویید که جزئیات چطور شروع شده و به این جا رسید.»

جواب: «همان طور که اشاره شد، رأی ما همیشه بر این بوده و هست که خواسته های مردم کردستان از طریق مذاکرات مسالمت آمیز برآورده شود. در این رابطه ما آنچه که از حُسن نیت در اختیار داشتیم، به خرج دادیم؛ بارها هیئت نمایندگی فرستادیم؛ نامة سرگشاده نوشتیم؛ یادداشت کتبی نوشتیم و با مقامات صحبت کردیم. متأسفانه از طرف مقامات دولتی از هیئت ویژه تا رئیس جمهوری، به ما پاسخ مثبتی تا حال داده نشده است و خواسته های برحق ما برآورده نشده است؛ با این حال در پاییز گذشته با پیام تاریخی امام خمینی ما آتش بس دادیم و به پیام ایشان لبیک گفتیم و با وجود این که شرایط ما به آن صورت که می خواستیم، تحقق پیدا نکرد، ما آتش بس را با همة قدرت حفظ کردیم و می کنیم؛ ولی متأسفانه دست هایی در کار است که نه به حرف های ما گوش می دهند و نه به حرف های دولت.

همین روزها با آقای فروهر صحبت کردیم. ایشان خودشان تعهد داده بودند که در کامیاران، پیشمرگان ما عقب نشینی کنند و فقط در آن جا ژاندارمری مستقر باشد و حفظ آرامش و امنیت شهر را به عهده بگیرد؛ ولی وقتی که پیشمرگان ما حاضر به این کار شدند، سپاه پاسداران، ارتش و ژاندارمری و پیشمرگان مسلمان آمدند و مردم کامیاران خانه هاشان ویران گشت؛ اموالشان غارت و سرقت شد و خودشان هم آواره شدند که الآن در مسجد سنندج متحصن هستند و کسی هم جویای حالشان نمی شود. وقتی که این روزها ما از آقای فروهر گله کردیم که چرا به تعهد خود عمل نکردید، گفتند من چه کار بکنم؛ در این مورد آقای رئیس جمهوری به من دستور کتبی داده بود که این کار عملی شود؛ ولی سپاه پاسداران با پیشمرگان مسلمان به این حرف ها گوش نمی دهد. حتی ما گفتیم اگر شما دستور کتبی رئیس جمهوری را برای ما بفرستید، ما می توانیم این را تطبیق کنیم.

به هرحال همین ها هم در منطقة شمالی کردستان در حال توطئه هستند؛ یعنی ادامة همین خط که نه به حرف ما و نه حرف دولت گوش می دهند؛ بلکه می خواهند یک بار دیگر دولت و مردم کردستان را رو در روی هم قرار دهند و خودشان از آب گل آلود ماهی بگیرند. این ها در منطقة ارومیه، خوانین و فئودال هایی را مانند رشید بیگ جهانگیری، حاجی سامی، چلی بک - که کشته شد - و دیگرانی که من نمی شناسم، مسلح کرده اند. در مناظرة تلویزیونی چریک ها با رئیس جمهوری، تیمسار فلاحی سوگند یاد کردند که تیمسار ظهیرنژاد هیچ وقت چنین کاری نکرده؛ ولی همین حالا بیش از 1500 قبضه اسلحه از دست همین آقایان به دست فئودال ها افتاده که در حال حاضر از آنها بر علیه دهقانان مستضعف فاقد زمین و زندگی استفاده می کنند؛ که دهقانان در خود ارومیه آواره هستند. دهقانان را بیرون راندند و خود فئودال ها همه مسلح هستند و پول و اسلحه از مقامات ژاندارمری می گیرند و توطئه علیه دهقانان به راه می اندازند. در تابستان گذشته هم در همین منطقه مهاباد، 830 قبضه اسلحه داده بودند به فئودال ها.

بالاخره در این منطقه توطئه هایی صورت گرفته که نتیجتاً دهات این منطقه علیه فئودال ها قیام کرده اند و برخوردی ایجاد شده. در این میان فئودال ها به پیشمرگان کرد هم حمله ور شده اند و آنها هم به دفاع برخواسته اند و جالب این جا است که اگر در آن جا درگیری بوده، بین دهقانان و فئودال ها در منطقه نقده که هیچ برخوردی پیش نیامده، از مجاهدین معبودی و سپاه پاسداران که دیروز از سوی آقای حقگو تکذیب شد، رفتند به سوی اشنویه و در درة قلاتان یا قلعه لر، و یک قارنای جدید برای ما درست کردند؛ یعنی ده را به توپ بستند؛ هلی کوپترها آن جا را به راکت بستند؛ بعداً ریخته اند در ده یک نفر را با تبر کشتند و یک پیرزن را هم با چادرش خفه کرده اند. این حوادث دقیقاً روز 6/1/1359 بوده و در مجموع، 17 نفر کشته شدند که 3 نفرشان از مسلحین کُرد بوده اند؛ ولی بقیه شان زن و بچه های اهل همان آبادی

ص: 291

بوده اند. به هرحال با سعی و تلاشی که به خرج دادیم، پیشمرگان از خود حُسن نیت و خودداری نشان دادند و خوشبختانه امروز تا این لحظه، ساعت 11 صبح، هیچ گزارشی از درگیری نرسیده است.»

س: «دیشب ]7/2/59[ در اخبار رادیو، از بمباران اسم به میان آمد که آقای استاندار به طور ضمنی آن را تکذیب کردند. آیا چنین مسئله ای بوده یا خیر؟»

ج: «آقای استاندار این موضوع را صریحاً تکذیب کردند؛ اما در قلاتان و راژان، دهات را با راکت و کالیبر 65 کوبیده اند؛ طوری که در قلاتان بعضی ها به وسیلة ضربات هوایی کشته شده اند و در راژان که یکی از آبادی های منطقة مرگور حوالی ارومیه است، در سلوانه، در موانه که این ها آبادی های این منطقه هستند، در آن جا هم هلی کوپتر ها شرکت داشته اند و دو فروند فانتوم هم به منظور ظاهراً سرکشی آمدند و به وسیلة راکت در عملیات شرکت کردند.»

س: «در حال حاضر تلاش برای جلوگیری از درگیری، از سوی حزب دمکرات بوده یا از طرف حزب و دولت؟»

ج: «استاندار که با ما در تماس بودند، از ما می خواستند که ما دستور بدهیم نیروها مان از درگیری دست بردارند و ما هم همین دستور را به دیگر نیروها می دهیم. البته در عین حال به جای این که نیروها به جای خود برگردند، هلی کوپتر ها می آیند و مردم را می کوبند. حالا یا آقای استاندار حُسن نیتشان تمام شده یا مقامات ارتشی به حرفشان گوش نمی دهند. برای من روشن نیست.»

س: «از زمانی که آقای بنی صدر به عنوان رئیس جمهوری انتخاب شده اند، سیاست قبلی در قبال منطقه فرق کرده یا همان رفتارهای گذشته دنبال شده است؟»

ج: «البته این را باید از خودشان پرسید. بلکه هیئت نمایندگی حزب ما آمد و آن جا تا آن جایی که من اطلاع دارم، آقای رئیس جمهوری حسن نیّت از خود نشان داده اند و روی خواسته های برحق، به خصوص در مورد این خواست جزئی که حزب دمکرات دیگر منحله اعلام نشود، و ایشان تعجب کرده بودند که چطور حزب دمکرات کردستان که رهبری امام را قبول دارد و جمهوری اسلامی را قبول دارد، غیر رسمی باشد؛ در حالی که بسیاری از احزاب و سازمان ها، سیاسی و غیررسمی اعلام نشده اند. ولی در عمل چیز دیگری بود. شاید حرف ایشان در شورای انقلاب پذیرفته نشده باشد؛ ولی آقای بنی صدر در پیام نوروزی شان حرف هایی زدند که متأسفانه با گزارش هیئت نمایندگی ما کمی تفاوت داشت؛ یعنی به نیروهای سیاسی و مردم کردستان تا حدودی حمله کرده بودند.»

س: «در این مورد که گفتید آقای فروهر با این که دستور کتبی از سوی رئیس جمهوری داشته، موفق نشده بود طبق تعهد خودش کاری کند که در کامیاران فقط ژاندارمری مستقر باشد، فکر می کنید از طرف چه نیروهایی از این عمل جلوگیری می شود؟»

ج: «من فکر می کنم دست هایی از سپاه پاسداران و استاندار کرمانشاهان باشند. گویا استاندار کرمانشاهان خودش سردستة این ها است و یک عامل مهمی در این موضوع است.»

س: «با توجه به این که سازمان کومه له و چریک های فدایی خلق با شما بر سر مسئلة تفاهم با دولت، اختلاف دارند، در این موقعیت بر آن هستند که درگیری ها را توسعه دهند یا نه؛ زیرا از این طریق روابط شما با دولت مجدداً از حالت مذاکره خارج خواهد شد؟»

ج: «ما طبیعتاً با همه گروه های سیاسی ایران اختلاف نظرهایی داریم و در غیر این صورت یکی می شدیم؛ ولی در این مورد هم گروه های سیاسی موجود در کردستان سعیشان بر این است که دامنة درگیری ها وسعت پیدا نکند و در عین حال اگر بخواهند - یعنی همان کسانی که امام اسمشان را بدخواهان و به حق هم بدخواه هستند - یک بار دیگر جنگ را به مردم کردستان تحمیل بکنند، مسلماً همه به دفاع برخواهند خواست. البته گروه هایی که اسم بردید، در گذشته در مورد ما این اشتباه را می کردند که مثلاً اگر ما آمده ایم پیش رئیس جمهوری و طرح شش ماده ای داده ایم، این است که یکی مان وزیر شود، دو تا وکیل، سه تا استاندار و فرماندار که این اشتباه رفع شد.»

ص: 292

گفت وگوی تلفنی خبرنگار جمهوری اسلامی تبریز با "آقای قاضی یکی از مسئولین دفتر حزب دمکرات"

س:«شما با دولت کم کم داشتید به توافق می رسیدید، به چه دلیل دوباره به جنگ پرداخته اید؟»

ج: «در اوایل در حوالی پاسگاه های راژان به آق بلاغ، دو نفر از پیشمرگان حزب دمکرات به وسیلة افراد پاسگاه، خلع سلاح شدند و پیشمرگان برای اعتراض و آزادی آنها، به پاسگاه مراجعه کردند که در نتیجه، درگیری به وجود آمد، و امّا این که چرا دوباره جنگ می کنیم، این است که حزب دمکرات همواره خواستار ادامة مذاکره بود و همیشه خواهان توافق با دولت از طریق مذاکره می باشد؛ اما به قول امام، بدخواهان نمی خواهند که این مذاکرات به نتیجه برسد و تا زمانی که ظهیرنژاد فرمانده ژاندارمری نشده بود، چنان که دیدید این منطقه آرام بود؛ ولی چون ظهیرنژاد دوباره به فرماندهی کل ژاندارمری رسید، این نتیجه دوباره تشنج یافت(1) و ظهیرنژاد با عوامل خود چون حسنی، معبودی و هادی خواه، منطقه را به خاک و خون کشیدند و نتیجة آن امروز دیده می شود که در منطقة قلاتان و جلیلان در میان نقده و اشنویه - ارومیه، هفت نفر از افراد مسلح و هفت نفر دیگر از افراد اکراد کشته شدند و همچنین چهار ماشین پر زخمی از مجاهدین ارومیه، به بیمارستان های ارومیه منتقل شدند و ما هیچ نمی خواهیم که چنین باشد و باعث این جنگ افروزی ها را از ظهیرنژاد می دانیم.»

گفت وگوی تلفنی روزنامه جمهوری اسلامی با "دکتر جمشید حقگو، استاندار آذربایجان غربی"

س:«در مصاحبه ای که با یکی از مسئولان حزب دمکرات داشتیم، طی آن به طور خلاصه اظهار شد که فئودال ها و خوانین از سوی آیت الله حسنی و آقای ظهیرنژاد مسلح شده اند و با زور اسلحه و تهدید، دهقانان را تحت فشار گذاشته و آنان را آواره کرده اند. در همین رابطه دهقانان بر علیه فئودال ها قیام کرده و به دنبال آن، ارتش و ژاندارمری به کمک فئودال ها آمده و درگیری پیش آمده. همچنین گفته شد که از سویی، آقای حقگو قول می داد که نیروها از درگیری دست بردارند و از سوی دیگر هلی کوپترها و حتی فانتوم ها وارد معرکه می شدند. لطفاً شما هم تا آن جایی که امکان دارد، عوامل درگیری های اخیر را روشن کنید.»

ج: «کل جریان از این نظر که چطور شروع شده است، این یک درگیری ناخواسته است و ما به هیچ وجه نمی خواستیم و نمی خواهیم درگیری در منطقه ایجاد شود و همچنین معتقد بودیم و هستیم که مسئله از طریق مذاکره و مصالحه حل شود و راه حل نظامی نمی تواند مسئله را حل بکند و این چیزی که اتفاق افتاده، گمان نمی کنم که دولت خواسته باشد راه حل نظامی انتخاب کند. چیزی که من خودم به آن معتقد هستم و با آقای رئیس جمهوری هم صحبت شده و ایشان هم معتقد بودند و همه معتقد هستند و حتی فکر می کنم این آقایان هم معتقد باشند، این مسئلة حاکمیت و تثبیت حاکمیت دولت در منطقه است که دولت واقعاً دولت باشد و دست افراد غیرمسئول که به هرشکل تا حال، مملکت را اداره کرده اند، کنار روند و ارتش دولت هم واقعاً ارتش باشد. برای این کار لازم است که ارتش از این چهار دیواری پادگان ها بیاید بیرون و در منطقه حضور داشته باشد.

در این رابطه بود که حتی اگر کمی عقب تر برویم، حدود سه هفته پیش ارتش هنگام برگشتن از یک مانور، در نواحی سلماس، به طور بسیار ناجوانمردانه از بالای کوه ]به وسیلة[ عده ای مسلح که نمی دانم از طرف چه گروهی بودند، مورد هجوم قرار گرفته و شش یا پنج نفر را کشتند و این مسئله، تشنجات زیادی در سلماس ایجاد کرد. به دنبال همین برنامه بود که ما می خواستیم واقعاً ارتش مظهر حاکمیت دولت باشد و کمیته و پاسدار و... معنی خودش را بعد از این که دولت، دولت شده، از دست داده و صرفاً باید نیروهای کلاسیک دولتی مسئولیت حفظ امنیت را به دست بگیرند. مردم هم از این ها استقبال

ص: 293

می کنند و من خودم که در رأس یک ستون به اشنویه رفتم، در جلوی ما قربانی کردند و استقبال کردند؛ ولی هیچ وقت نیروهای داوطلب جوانمرد و مجاهدین را قبول نداشتند و حالا ارتش به مناطقی که باید می رفت، متأسفانه با مقاومت شدید افراد مسلح روبه رو شده و حتی گفته شده که ارتش نباید وارد منطقه شود، و این واقعاً برای ما قابل قبول نیست؛ زیرا این معنی ندارد که عده ای مسلح غیردولتی جلوی ارتش را بگیرند و در واقع یک نوع دولت در دولت است. این مسئله منجر به درگیری در درة قاسملو شده و نواحی دیگر، که بدبختانه تعدادی تلفات داشته؛ بنابراین، درگیری به خاطر ورود ارتش به منطقه است.

در رابطه با مسئلة فئودال ها باید بگویم که ما سال گذشته اعلام کردیم افرادی که به هر ترتیبی در منطقه مسلح شده باشند، اگر غیرنظامی هستند به هیچ وجه قابل قبول نیست و خلع سلاح آنها مطرح بود. البته فئودال و خان ها تحریکاتی از چند وقت پیش در منطقه می کردند و برای حفظ موجودیت خودشان ]بود؛ چرا[ که ما اینها را می شناسیم و ارتش هم هیچ وقت به عنوان دفاع از اینها اقدامی نکرده، و این که حزب دمکرات گفته درگیری از طرف دهقان ها بوده بر علیه خان ها، این طور نبوده؛ بلکه افراد حزب دمکرات بود که به بعضی از گروهان های ژاندارمری و افراد داوطلب محلی علیه اینها تحریکاتی انجام می دادند و حملاتی می کردند. البته افراد داوطلب محلی به نام پاگروهان ها به درد نمی خوردند و ترکیب بسیار غلطی بوده و این جوانمردان اصلاً به هیج دردی نمی خوردند و ما بیش از هر گروه دیگر مدافع دهقانان و کارگران هستیم و خواهیم بود و یکی از برنامه هایی که از روز اول اعلام شده این است که تمام خوانین که زارعین را از دهات بیرون رانده اند، ]آن زارعین[ باید به مزارع خود برگردانده شوند؛ ولی متأسفانه یک هفته بعد از اعلام این مسئله، جنگ سرو را به وجود آوردند و نگذاشتند ما این برنامه را اجرا کنیم و تمام اکراد در آن موقع همکاری کردند و جنگ سرو را راه انداختند که ادامة آن تا مهاباد کشیده شد. حالا کسانی در همین منطقة "برادوست" هستند که نمایندة حزب دمکرات هستند و بسیاری از زارعین را از آن جا بیرون کرده اند و من وقتی در مورد دهقانان آواره شده در ارومیه، تحقیق می کنم، می بینم که اربابشان یکی از وابستگان مرکزی و اعضای حزب دمکرات است و به همین خاطر هیچ کدامشان از ترس دستگیری به شهر نمی آیند و من فکر می کنم که همین ها هستند که تحریکاتی انجام می دهند تا ما مشغول شویم و نتوانیم کاری انجام دهیم؛ و الا این از هدف های ما است که دست ظالمین را از سر زارعین کوتاه کنیم. و من آن روز در میدان شهر به خوانین اخطار کردم به همین کسانی که در برادوست ]هستند[ که حالا یکی از مراکز فعالیت حزب دمکرات است، اخطار کردم که زارعین باید برگردند به منطقة خودشان.»(1)

س: «یکی از مسئولین حزب دمکرات، در مصاحبة مذکور اسامی چند تن را از جمله رشیدبیگ جهانگیری و حاج سامی نام برد که اینان به گفتة مسئولین حزب، از طریق ظهیرنژاد مسلح شده اند.»

ج: «تنها اینها نیستند و خودشان خیلی زیاد اسلحه دارند. این جا مرز باز است. اغلب آنهایی که رؤسای عشایر و ایلات هستند، کلی اسلحه دارند. اینها لازم نیست آقای ظهیرنژاد یا کسی دیگر به آنها اسلحه بدهد. اینها همه مسلح هستند. در منطقه و قبلاً هم به مناطق دیگر ایران از همین جا اسلحه حمل می شد. مگر ما کلاشینکف داریم و این جا هرچه ما می بینیم کلاشینکف است. بنابراین، مسئله دو قسمت می شود: قسمت اول که راجع به حرکت ارتش به هیچ وجه در دفاع از این خوانین - خدای ناکرده - نیست و نمی تواند باشد و من روی این مسئله حساسیت دارم. خود ارتش هم به هیچ وجه به آن تن در نخواهد داد. اگر می گویند این خوانین و دهقانان درگیر بوده اند، اینها در اطراف شمال و غرب ارومیه هستند، ولی درگیری، بیش تر در جنوب در درة قاسملو بوده است و در درة قاسملو این مسائل را ما نداریم و درة قاسملو دره ای است که حزب دمکرات آن جا مواضع خیلی محکمی گرفته بود و ارتش به سختی می توانست عبور نماید و یک وظیفة خیلی مشکلی بود برای عبور ارتش؛ ولی با پشتیبانی هوایی و تجربه ای که از آن تیراندازی قبلی در سلماس شده بود، توانستند از درة قاسملو عبور نمایند و

ص: 294

در سه راهی چکانی مستقر بشوند و الآن آن جا مستقر هستند.»

س: «از مقدار تلفاتی که در این چند روزه بوده، اطلاع دقیقی تقریباً دارید؟»

ج:«در مورد تلفات من نمی توانم تصمیم بگیرم؛ از این منظر که چون بسیار ضد و نقیض گفته می شود. از طرف حزب دمکرات و آنهایی که آقای قاسملو در رادیو اعلام کرده بود، 20 نفر بوده است و کسان دیگر گفتند 23 نفر یا کم تر 18 نفر، 17 نفر، 13 نفر که تا به حال شنیده ام؛ ولی آنچه مسلم است تعدادی کشته شده اند و فکر می کنم تعدادی هم خدای ناکرده در یک جا مثلاً در نزدیکی اشنویه، افراد غیرنظامی هم کشته شده باشند؛ ولی در هر حال همة ما بسیار متأسفیم و همان طور که اول گفتم، این یک درگیری ناخواسته است. ما نمی خواهیم درگیر بشویم و من اعلام می کنم این ارتش، ارتش جمهوری اسلامی ایران است و باید در منطقه باشد و خواهد بود.

راجع به این مسئله فکر همه باید روشن بشود و به این ارتش، نمی شود دیگر گفت نباشد. ولی لازم است که مردم این ارتش را قبول بکنند (و) مثل دفعة قبل که در جلوی این ارتش استقبال می کردند، و هر وقت هم جایی رفت، کاری نکرد؛ یعنی طوری نشد؛ حتی مهاباد که می گفتند نمی دانم آن جا حمام خون خواهد شد و از این حرف ها، دیدیم که هیچ طوری نشد. ارتش وارد مهاباد شد. حالا هم همین طوری است؛ منتهی حالا یک عده ای را تحریک کردند، مثلاً گفته اند ارتش می آید این کار را بکند؛ آن کار را بکند ولی من اطمینان می دهم به مردم، این همان ارتش است؛ منتهی تحریکاتی است و دست هایی است که می خواهند افکار مردم را مغشوش بکنند و ناراحت بکنند.»

س: «این تحریکاتی که می گویید هست، آیا توسط خود حزب هم هست یا باز همان فئودال ها یا خوانین هستند؟»

ج: «همه هستند. تمام کسانی که به هر نحوی از انحا، متأسفانه که فکر می کنند خودشان را در خطر می بینند، این تحریکات را دامن می زنند. یک عده در منطقه هستند که حیاتشان بستگی به ناراحتی و اغتشاش دارد که همیشه باید اغتشاش باشد. یک عده هم هستند که تصور می کنند که با حاکمیت دولت، این به اصطلاح تسلط آنها از بین خواهد رفت. یک عده هم اشتباه می کنند؛ ولی آنچه مسلم است، واقعاً مصلحت هیچ کس جنگ نیست و حالا از نظر سیاسی هم یک موقعیت بسیار خوب و مناسبی بود؛ چون انتخابات بود و مرحلة اول خوب انجام شده بود و امیدوار بودیم مرحلة دوم خوب انجام شود. ان شاءالله بازهم امیدوار هستیم خوب انجام بگیرد و این آقایان که حالا به مرحلة دوم راه یافته اند، موفق بشوند؛ ولی از لحاظ سیاسی هم واقعاً به ضرر تمام گروه ها است که بیایند و این درگیری را ایجاد بکنند؛ یعنی من واقعاً توصیه می کنم به مردم، به حزب دمکرات و تمام کسانی که واقعاً یک خورده فکر می کنند، دوباره فکر بکنند که این درگیری به نفع چه کسی است. ارتش را قبول بکنند؛ در مقابل ارتش تسلیم باشند و قبول بکنند و برای مسائلی که مثل فئودال، اینها مطرح می کنند، ما بیش از آن دنبال این هستیم که فئودال بازی و ظلم - و اصلاً من اسمش را می گذارم ظلم و بیدادگری - از بین برود و همه با هم برنامه های اصلاحی و اصلاحاتی از جمله در رفع آن اصلاحات اراضی و مسائل دیگر عمرانی که پارسال ما به خاطر همین مسائل واقعاً ما خیلی از مشکلات را نتوانستیم انجام دهیم. حالا بگذارند ما این کارها را انجام دهیم. دوباره اول بهار که فصل کار شروع می شود، این کار را دیگر نکنند. بیایند واقعاً اگر حسن نیت دارند این ارتش را قبول بکنند؛ استقبال بکنند؛ با آن زندگی بکنند و دست به دست مسئولان دولتی بدهند و بگذارند که این طرح ها و طرح های بسیار بزرگی ]اجرا شود[ که حتی یکی از بزرگ ترین طرح هایی که در مملکت ما قرار است اجرا بشود، در مهاباد است که هیئت ویژه تصویب کرده است.»

س: «به طور خلاصه این طرح ها شامل چه برنامه هایی می شود؟»

ج: «شامل طرح تکمیل شرکت سهامی زراعی مهاباد است که یکی از بهترین شرکت هایی بوده و این شرکت حالا یک نواقصی دارد و باید تکمیل بشود. و هیئت ویژه طرح آن را تدوین و تصویب کرده. دیگری طرح 400 میلیون تومانی است که پارچة اولش 80 میلیون تومان بوده است و در همین مورد

ص: 295

هیئتی برای مطالعه به مهاباد رفتند و ما اصلاً طرح هامان تازه شروع شده و می خواهیم واقعاً این طرح ها اجرا بشود. آنها گفته اند استاندار حُسن نیتش عوض شده، نمی دانم ارتش چه ها کرده است. شما به اینها بگویید که شما چرا به هلی کوپترهای ارتشی تیراندازی می کنید؟ شما چرا جلو ارتش نامة رسمی می دهید که ارتش وارد معرکه بشود؟

من از این ارتش دفاع می کنم. من از ارتش حمایت می کنم. این دیگر یک نهاد به اصطلاح مملکتی و دولتی است؛ رسمی است، و اینها چرا این کار را می کنند؟ و الا ما به هیچ وجه حُسن نیتمان عوض نشده. من هنوز معتقد هستم باید مسائل از طریق اصولی حل بشود و من هم معتقد هستم و می دانم، درک می کنم مشکلاتی که مردم داشتند، مردم کُرد داشتند مسائلی که داشتند، دردهایی که داشتند، به همه اش اذعان دارم و بیش از هر کس دیگر به این مسائل معترف هستم؛ چه در گذشته با اینها بازی کردند؛ ولی هیچ وقت اینها را به بازی نگرفتند و واقعاً ظلم بی حدی به این مردم رسیده است. در این منطقه که یکی از مناطق بسیار سخت ایران است، ملت کُرد، یکی از اصیل ترین قوم ایرانی، زندگی می کنند. ما متأسفانه میراثی که از رژیم گذشته داریم، یک شکاف عمیقی مابین توده های مردم ایران ایجاد کرده اند تا مردم را از هم جدا بکنند و یا سنّی و شیعه و امثال اینها را. تمام هدف ما این است که این شکاف را پر بکنیم و نگذاریم که دوباره ادامه داشته باشد و این مسائلی است که واقعاً هنوز و همیشه هدف ما است و دنبال هم خواهیم کرد و از این آقایان می خواهیم که همکاری بکنند و من تا آن جا که دائم در جریان بوده ام، نگذاشته ام که خدای ناکرده یک کار بی رویه انجام بشود و افراد غیرمسئول وارد جریان بشوند و امروز هم می خواستم اطلاعیه بدهیم که هیچ شخصی، هیچ کمیته ای، هیچ کس حق ندارد که وارد معرکه بشود؛ برای این که هیچ معرکه ای نیست و خواهش می کنم از مردم که معرکه نکنند و بگذارند که واقعاً مردم بدانند. بالاخره باید بدانند که این یک حرکت ارتشی است و ارتش در منطقه باید باشد و بخواهی یا نخواهی خواهد بود.»

س: «در مورد مسئلة حملة هلی کوپترها با راکت به دهات ها که می گفتند عده ای کشته شدند و به گفتة آنها دو فروند فانتوم هم در این عملیات شرکت داشته، به طور فشرده ثبوت و یا عدم آن را بفرمایید.»

ج: «عرض کنم که من از حملة فانتوم اطلاع ندارم؛ چون در این مناطق نشنیدم که فانتوم آمده باشد و نمی توانم اظهار نظر کنم؛ ولی هلی کوپترها پوشش هوایی داشتند برای ستون نظامی زمینی و دیروز که از درة قاسملو عبور می نمودند، اینها را مورد حمله قرار دادند (واحدهای ارتشی را). تا آن جا که اطلاع داریم، این هلی کوپتر ها پوشش هوایی می کردند و جاهایی که پایگاه هایی از آن جا به هلی کوپتر ها تیراندازی می شده، احتمالاً آن جاها را زدند؛ مثلاً دیشب ]7/1/59[ که واحدهای ارتشی در منطقه بودند، دوبار به واحدهای ارتشی تیراندازی و دوبار حمله شده (در راژان و آق بولاغ). آیا ارتش بایستی جواب نمی داد؟ این ارتش جوابشان را داد؛ البته تلفاتی نبوده و من فکر می کنم اینها هر کاری را می خواهند بکنند و ارتش هم جوابی به آنها ندهد.»

س: «برای خلع سلاح فئودال ها و خوانین هم اقداماتی کرده اید یا نه؟»

ج: «برنامه هایی داریم و اینها همه شان باید خلع سلاح بشوند.»

س: «گفته اند داخل یکی از دهات ها (قلعه لر) 17 نفر کشته شده؛ از جمله این که یک پیرمرد را با تبر کشته اند و یک زن را با چادر خودش خفه کرده اند، آیا صحت دارد یا خیر؟»

ج: «عرض کنم که این ادعا شده و به من هم گفته اند؛ ولی به شدت از طرف ژاندارمری تکذیب شده است. این جریان این طور بوده که آن جا یک قلعه ای است که از نظر استراتژی خیلی مهم است. اول ژاندارمری آن جا بوده و پس از شروع بارندگی از آن جا پایین می آیند که این افراد مسلح آن جا را فوری می گیرند. سپس به ژاندارمری دستور داده می شود که دوباره آن جا را بگیرند و به آن جا حمله می کنند و بالاخره آن جا را می گیرند. در این درگیری تعداد قابل توجهی اسلحة سنگین از آنها می گیرند و

ص: 296

معلوم کننده این است که آن جا یک درگیری نظامی ایجاد می شود و در این درگیری تعدادی کشته می شوند و احتمالاً افراد شخصی هم تیر می خورند؛ ولی این مسئله خیلی ناراحت کننده است که افراد غیرنظامی و پیرمرد و غیره کشته بشوند و این برای ما واقعاً قابل تأسف است؛ ولی آنچه مسلم است آن جا یک قلعه بود و دائم از آن جا تیراندازی می شد. گویا و حتی دیشب ]7/1/1359[ ژاندارمری آن جا را رها کرده؛ چون آن جا جای مناسبی نیست و دیشب ]7/1/1359[ افراد مسلح رفته اند و قلعه و دهات اطراف نقده را از جمله دهات ده آل جز را مورد حملة خمپاره قرار داده و خوشبختانه تلفات جانی نداشته است؛ ولی خدای نکرده اگر ادامه پیدا بکند، یعنی افراد غیرنظامی در دهات اطراف سلدوز نقده کشته بشوند، واقعاً مردم آن جا غیرقابل کنترلند؛ یعنی فاجعه ای رخ خواهد داد.»(1)

ص: 297

ص: 298

همان دیشب، خبر پیام کارتر را با قید "فوری فوری" به سراسر جهان مخابره کردند؛ از جمله: خبرگزاری های فرانسه، آسوشیتدپرس، یونایتدپرس و رویتر. هم زمان با ارسال این خبر جودی پاول سخنگوی کاخ سفید، با ترتیب یک مصاحبه، ارسال چنین پیامی را تکذیب کرد.(1)

در ساعت 7 صبح امروز، رادیو امریکا خبر این تکذیب را به شرح ذیل اعلام کرد: «سخنگوی رئیس جمهوری امریکا گزارش دیروز ]9/1/1359[ خبرگزاری پارس را که پرزیدنت کارتر یک پیام شخصی به آیت الله خمینی فرستاده است، تکذیب کرده است. جودی پاول سخنگوی کاخ سفید اظهار داشته است که پرزیدنت کارتر هیچ پیامی به آیت الله خمینی و یا دیگر مقامات ایرانی ارسال نداشته است.»(2) رادیو امریکا پس از توضیحاتی در حاشیة این مطلب، افزود: «جودی پاول گفت گروگان های امریکایی اکنون بیست ویکمین هفتة اسارت خود را در تهران می گذرانند و پرزیدنت کارتر مصمم است تصمیمات دیگری برای مقابله با این مسئله اتخاذ نماید.»(3)

در این حال، صبح امروز مارکوس کایزر وابستة مطبوعاتی سفارت سوئیس، در گفت وگویی با کیهان، خبر مربوط به تحویل نامة کارتر به وزارت امورخارجه به وسیلة کاردار این سفارتخانه را قویاً تکذیب کرد و اعلام داشت که سفارت سوئیس یا اعضای آن، چنین نامه ای را به وزارت امورخارجة ایران تحویل نداده اند.

وی حاضر به دادن توضیح بیش تری در این مورد نشد و فقط بر این نکته تأکید کرد که اصولاً سفارت سوئیس به طورکلی از وجود چنین نامه ای بی اطلاع بوده و نامه ای از کارتر دریافت نداشته است که به وزارت خارجة ایران بدهد(4) اما اظهارات دیگری را نیز مسئولان سفارت سوئیس در تهران، ابراز کردند که تردیدهای جدی همراه داشت؛ برای مثال سخنگوی سفارت سوئیس در یک تماس تلفنی با روزنامة انقلاب اسلامی اظهار داشت: ما عامل فعالی در این جریانات نیستیم و بر همین اساس هم ما نمی توانیم متن این پیام را تکذیب یا تأیید کنیم. دولت امریکا خودش این مطلب را تکذیب کرده است.(5)

154

در امریکا برخورد مقامات دربارة ارسال پیام کارتر به امام خمینی یا مقامات دیگر ایران، با نوعی تناقض همراه بود؛ جودی پاول منکر هرگونه ارسال پیام برای هر مقام ایرانی شد؛ ولی منابع دیگر (از جمله وزیر خارجة امریکا) ارسال پیام به رئیس جمهوری، بنی صدر را اعتراف کردند؛ امّا نامة کارتر به امام را نامه ای جعلی خواندند که مشخص نیست چه کسی آن را جعل کرده است. برعکس، در ایران علاوه بر دفتر امام، امروز برخی مقامات ایرانی بدون ابراز هیچ گونه تردید، بر صحت ارسال پیام کارتر به امام تأکید کردند؛ از جمله رئیس جمهوری،

ص: 300

وزیرخارجه، و حاج احمد خمینی فرزند امام که در عمل مسئول اصلی دفتر و ارتباطات امام خمینی است.

دربارة برخورد بنی صدر، روزنامة انقلاب اسلامی نوشت: «صبح امروز دفتر ریاست جمهوری، در رابطه با نامه ای که از سوی کارتر برای امام خمینی و رئیس جمهوری ایران ارسال شده، و نیز انتشار آن توسط رادیو تلویزیون جمهوری اسلامی و به دنبال آن تکذیب کارتر، متن زیر را در اختیار ما گذاشت: از قرار اطلاع سخنگوی کاخ سفید پیام کارتر را به امام تکذیب کرده است. حق این است که: 1. آقای کارتر هنوز انقلاب اسلامی ما را درک نکرده است و بنابراین نمی داند که ما چیزی را از مردم خود پوشیده نمی داریم. هر کاری باید از راه اطلاع دادن به مردم و با اطلاع مردم انجام بگیرد؛ بنابراین ما ناگزیریم هر نامه و هر پیامی را در موقع مقتضی به افکار عمومی برسانیم. 2. پیام آقای کارتر به امام و این جانب، هم زمان به وسیلة کاردار سوئیس در تهران تسلیم شده است. در پیام به این جانب، آقای کارتر گفته است هیچ مایل نیست دست به کار فشار و تضییق بر ضد ایران بشود و وضعیت گروگان ها و عوامل داخلی در امریکا، او را بسیار تحت فشار قرار داده اند؛ ولی نمی تواند این عوامل را نادیده بگیرد. 3. ظاهراً در عرف سیاسی معمول نیست این طور پیام ها منتشر گردد؛ اما ضابطه های یک انقلاب، دیگرند و ناگزیر این ضابطه ها ملاک عمل ما قرار می گیرند. 4. در پاسخ به آقای کارتر گفته ام، مبارزه با سلطه در هرجای جهان از لحاظ ما یک ضرورت است. ملاک عمل برای من این است که ببینیم گروگان ها چه جا و چه موقعی در این مبارزة بزرگ و تعیین کننده، به سود بشریت دارد؛ بنابراین نه تهدید لازم است و نه تشویق. من به ایمان خود عمل می کنم و مردم کشورند که تصمیم نهایی را با موافقت یا مخالفت خود خواهند گرفت. ... ما بی توجه به گروه های وابسته به شما و رقیب شما، با در نظر گرفتن مصالح انقلابی خود و انقلاب جهانی عمل می کنیم. در سالروز جمهوری اسلامی ایران، در میدان آزادی، به تفصیل در این باره و مسائل مهم داخلی با مردم صحبت خواهم کرد. رئیس جمهور ایران، ابوالحسن بنی صدر.»(1)

همچنین وزیرخارجه، صادق قطب زاده، امروز در گفت وگویی اختصاصی با خبرگزاری پارس و سیمای جمهوری اسلامی، تأیید کرد که پیام نخستین کارتر را از کاردار سفارت سوئیس در تهران، دریافت داشته و شخصاً تسلیم امام کرده است. قطب زاده گفت این پیام نشانة بزرگ ترین پیروزی برای دیپلماسی ایران است و یکی از کم نظیرترین پیروزی ها در جهان سوم به شمار می رود. قطب زاده دربارة تکذیب ارسال پیام به وسیلة سخنگوی کاخ سفید گفت: علت تکذیب این خبر مسائل داخلی امریکا است و واشنگتن برای گرفتن زهر این خبر، آن را تکذیب کرده است. وی افزود: تکذیب پیام، کار احمقانه ای بود؛ چرا که اثر مثبت اولیة پیام را از بین برد و تکذیب هم پایه و اساس درستی نداشت. وزیرخارجه در

ص: 301

توجیه این مسئله که پیام کارتر صحت داشته است، گفت: یکی از خبرگزاری ها دیشب (9/1/59) گزارش داد که مقام های عالی رتبة امریکا تأیید کرده اند مذاکراتی بین دوطرف در این موارد وجود داشته است و این نامه محتوی همان مطالب می باشد. وزیرخارجه در توجیه علت تکذیب کاردار سفارت سوئیس گفت: به نظر من ایشان پس از تکذیب ناگهانی سخنگوی کاخ سفید سردرگم شده و به ناچار از تأیید خبر خودداری کرده است(1)

قطب زاده همچنین از ارسال دومین پیام کارتر به بنی صدر خبر داد و افزود این پیام کارتر را سفیر سوئیس در ایران، پیش از ظهر امروز به رئیس جمهوری تسلیم کرده است. قطب زاده تأکید کرد: ارسال پیام دیگر رئیس جمهوری امریکا، نشانة جدی بودن مسئلة پیام نخستین است و حاکی از این است که شکل روابط ایران و امریکا باید بر اساس معیارهای شرافتمندانه و صادقانه و عدل و عدالت حل شود.(2)

امروز همچنین حاج احمد خمینی، گزارش مبسوطی از آنچه گذشته است، ارائه داد. به گزارش خبرگزاری پارس وی گفت: «این پیام توسط آقای قطب زاده در روز جمعه ]8/1/59[ به دست امام رسید که از قراری که آقای قطب زاده گفت در روز چهارشنبه ]6/1/59[ توسط کاردار سوئیس به دست ایشان رسیده و روز بعد یا همان روز، یک پیام دیگر هم به آقای بنی صدر دادند؛ البته در پیام امام تندی هایی که در پیام آقای بنی صدر بوده، نبوده و ملایمت داشته و آن را ما در روز شنبه، از بابی که امام فرمودند هیچ چیزی نباید از ملت دور باشد، ما این را در روز شنبه به رادیو دادیم و منتشر شد.»

از حاج احمد خمینی سؤال شد: «شما از صحت این پیام که از جانب کارتر آمده، مطمئن بودید؟» وی پاسخ داد: «این مسلم است؛ برای این که این پیام را کاردار سوئیس خودش آورده آن جا و داده و گفته، و این نمی شود دروغ باشد، و تکذیب آنها هم یک امر مسلم و ضروری بود از نظر ما، و این سابقه هم داشت؛ برای این که [سابقاً پس از اشغال سفارت امریکا در تهران] پیام [سناتور ادوارد] کندی هم به امام، بعد تکذیب شد و به طور کلی در امریکا رسم بر این است که وقتی پیامی را می دهد، سعی می کنند این منتشر نشود پیام های این چنینی را، و ما این پیام را به این دلیل منتشر کردیم که به مردم بگوییم که زیر پرده چیزی نداریم و تکذیبش را هم می دانستیم و انتظارش را هم داشتیم؛ اما خوب اگر آن مرتبه ما نتوانستیم پایه را سفت بکنیم، این مرتبه هم من تماس با آقای بنی صدر گرفتم و هم تماس با شورای انقلاب و آقای قطب زاده گرفتم و هر سه شخص، آقای کارداری را که این را آورده بود، معرفی کردند و گفتند که مسلم است و این تکذیب هم از نظر ما مسلم است که تکذیب کرده اند؛ گرچه در حدود نیم ساعت پیش، تلفن شد به این که دولت سوئیس تکذیب کرده تکذیب خودشان را، و باز از کاخ سفید تکذیب کرده اند تکذیب خودشان را؛ اما تکذیب هاشان را هنوز خبرگزاری ها منتشر نکرده اند و حالا نمی دانیم کی منتشر بشود.»

ص: 302

سؤال شد: «در این پیام که شما ملاحظه فرمودید، مهر محرمانه سفارت سوئیس هم بود؟» حاج احمد خمینی گفت: «به هیچ وجه دیده نمی شد. البته می دانید که پیام های این چنینی را هرگز با مهر و امضا و شمارة نامه نمی دهند؛ مثلاً در موقعی که افغانستان توسط شوروی اشغال شد، سفیر شوروی ساعت چهار نیمه شب آمد قم و گفت پیامی از برژنف دارد؛ حتی آن را هم روی کاغذ سفید نوشته بودند و آوردند که مثلاً عکس العملی دولت ایران نشان ندهد و امام در همان موقع عکس العمل نشان دادند. و راست قصه این است که آنها انقلاب ایران را نشناخته اند. اگر انقلاب ایران را شناخته بودند و می دانستند همه چیز مردمی است و چیزی از مردم پنهان نمی ماند و نباید بماند و ملاک پیروزی هم در جریان قرار دادن مردم است، آنها هرگز دست به چنین کارهایی نمی زدند؛ اما از جایی که آقای کارتر در یک وضعیت بسیار بدی در امریکا قرار گرفته و با شکست مواجه شده است، دست به هر عملی می زند؛ من جمله آقای رئیس جمهوری را تهدید می کند و می داند که امام اهل تهدید نیست، پیش او خضوع می کند و بعد هر دو را تکذیب می کند و امیدواریم که آقای رئیس جمهوری هم پیامشان را منتشر کنند و یک ربع پیش شنیدم که ایشان هم اطلاعیه ای داده اند که لابد بعداً منتشر می شود که در آن اشاره کرده اند به این که در روز سه شنبه ]که[ روز جمهوری اسلامی است، مفصل در این باره صحبت خواهند کرد.»

سؤال شد: «شما هیچ شکی در مورد مفاد این پیام کردید که قبل از این که منتشر شود دروغ است و یا احتمالاً یک بازی سیاسی باشد، به این دلیل که اگر این چنین نبود، آنها از انتشار آن ناراحت نمی شدند و تکذیب می کردند؛ این فکر را شما قبلاً کردید؟» وی پاسخ داد: «من یقین دارم که این پیام مال کارتر است و امام هم؛ یعنی مضامین، مضامینی است که مال آنها است. می گویند ما این را می دهیم بلکه به یک پیروزی رسیدیم و گروگان ها یک تسهیلاتی نسبت به شان فراهم شد؛ مثلاً به دست دولت افتاد، مثلاً

ص: 303

آزاد شدند. ... پیش خود گفته اند اگر منتشر نشد، فَبِها، و اگر منتشر شد که آن را تکذیب می کنیم. چرا، برای این که نه آرمی در کار است، نه شماره ای، نه دستخطی و نه امضاء؛ بلکه پیامی است که به وسیلة شخص دیگر داده شد. متن پیام هم فرانسه است و بناست روی متن پیام هم تصمیم گرفته شود و دولت سوئیس باید بالاخره موضع خودش را روشن کند؛ یعنی معنا ندارد کاردار سوئیس در تهران این را بیاورد بدهد به آقای رئیس جمهوری و وزیرخارجه و بعد صریحاً تکذیب کنند و بعد تکذیب خودشان را تکذیب کنند. تکذیب خودشان را هم همان طور که آن را رسمی تکذیب کردند، این را هم باید رسمی تکذیب کنند و اگر این کار را بکنند، باید توضیح بدهند و اگر توضیح ندادند، قطعاً وزیر خارجة ما و آقای رئیس جمهوری که دیده اند کاردار را، حتماً روی این معنا عکس العمل نشان می دهند.»

سؤال شد: «در این پیام امضای کارتر و یا مهر کاخ ریاست جمهوری نبود؟» پاسخ داده شد: «نه، هیچ کدام.»

سؤال شد: «خبرگزاری ها یک متنی منتشر کردند که هم امضای کارتر بوده و هم مهر کاخ ریاست جمهوری امریکا و هم مهر سفارت سوئیس در ایران!» حاج احمد خمینی پاسخ داد: «من متن پیام را به فرانسه ندیدم؛ اما ترجمه ای که این جا آوردند، نگفته به ما که چنین چیزی هست و اگر چنین چیزی بود حتماً به ما می گفته. من فکر نمی کنم چنین چیزی باشد.»

سؤال شد: «یعنی متن ترجمه شدة پیام را از سفارت سوئیس آوردند؟» وی پاسخ داد: «نه، اصل را آوردند. متن ترجمه شده اش را از وزارت خارجه دادند.»(1)

155

امروز صادق قطب زاده وزیر خارجه، در یک کنفرانس مطبوعاتی با خبرنگاران ایرانی شرکت کرد و کوشید تا حد ممکن، مانع از تیرگی بیش تر فضای موجود در روابط ایران و امریکا شود. وی به نکاتی دربارة ناکامی خود در موضوع اعلام شدة توقیف شاه و نیز نامة تکذیب شدة ادوارد کندی اشاره کرد و در مورد پیام کارتر به امام خمینی اظهار داشت: «یکی از نکات مهم این پیام آن بود که گفته شده بود آنها می خواهند واقعیت جدیدی از انقلاب ایران را بشناسند و قابل توجه است که قبل از آن، این واقعیت را شناخته بوده است که حداقل امام کارش شوخی بازی نیست.»

او در مورد تکذیب امریکا گفت: «تکذیب این پیام فقط سیاستی است برای فروکش ساختن هیجانات مردم امریکا، و علت مهم حقیقت بودن پیام و تأیید آن از طرف مقامات امریکا، پیام دیگری است که امروز از طرف کارتر خطاب به رئیس جمهوری کشورمان آقای بنی صدر به ایران رسیده است.» وی افزوده: «این پیروزی عظیمی برای دیپلماسی ایران بود که با صلابتی که از انقلاب اسلامی ما سرچشمه می گیرد، ما را به آن مرحله رساند که امریکا را مجبور به تسلیم کنیم و دیدیم که امریکا هم کوتاه آمد که البته این امر میسر

ص: 304

نبود جز با قاطعیت ما. امریکا از روز اول باور نمی کرد، اما اکنون همه چیز را پذیرفته است.» قطب زاده اضافه کرد: «ما با نظر کلی امام به جلو رفتیم تا پیروز شدیم. ما در مذاکرات خود درشت گویی و ناسزاگویی نمی کنیم؛ بلکه با قاطعیت، خواسته های منطقی خود را عنوان می نماییم. این اصل روش دیپلماسی فعلی ماست.»(1)

به گزارش روزنامه بامداد، از قطب زاده در مورد نظرش دربارة کارتر سؤال شد. وی گفت: نظر من دربارة کارتر، نظر مثبتی است و امریکا اگر بخواهد با ما رابطة معقولی داشته باشد، باید سیاست خود را با تفهیم و درک خواسته های منطقی ما و دیگر ملل جهان وفق دهد. وی در مورد عکس العمل ایران پس از دریافت این پیام گفت: مسلماً اگر امریکا وجود پیام را تأیید کند، از نظر ایران، شناخت حق حاکمیت ایران از سوی امریکا، در حل بحران بسیار مؤثر خواهد بود. از وزیر امورخارجه سؤال شد: چگونه می توان این چنین نظر خود را دربارة کشوری که او را دشمن دیرینة خود می دانیم، تغییر داد؟ وزیر امورخارجه گفت: باید این حقیقت را قبول کنیم که اکثر کشورهای جهان، در سال های گذشته با ما دشمنی کرده اند و با ما نامهربان بوده اند؛ حال اگر تصمیم بر آن شود که با چنین کشورهایی قطع رابطه کنیم، مسلماً باید با اکثر کشورهای جهان قطع رابطه نماییم؛ مثلاً شما فکر می کنید شوروی با ما دشمن نیست یا نبوده است یا این که حق ما را در گذشته تضعیف ننموده است؟ به هرحال ابرقدرت ها همه یکسان هستند و ما شعارمان نه غربی، نه شرقی هست. ما هیچ گاه نمی خواهیم که از ترس امریکا و یا به خاطر دشمنی با آن کشور، خود را به دامان روس ها بیندازیم.(2)

156

در بازتاب وسیع ماجرای ارسال پیام کارتر به امام خمینی و تکذیب آن، امروز سخنگوی کاخ سفید مطالبی برخلاف اظهارات روز گذشتة خود بیان کرد که گفته بود هیچ پیامی برای امام یا دیگر مسئولان ایران ارسال نشده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه «جودی پاول سخنگوی کاخ سفید تأیید کرد پرزیدنت کارتر هفتة گذشته برای حل بحران امریکا و ایران و تسریع آزادی گروگان ها، پیامی برای ابوالحسن بنی صدر رئیس جمهوری ایران ارسال داشته است. وی... حاضر نشد جزئیات پیام رئیس جمهوری امریکا را فاش سازد و اظهار داشت که این امر ممکن است یافتن راه حل را به مخاطره اندازد. این نخستین بار است که یک مقام رسمی امریکا، پس از انتشار خبر مذکور از جانب ایران، قبول می کند تماسی بین پرزیدنت کارتر و دولت ایران صورت گرفته است.»(3)

خبرگزاری فرانسه همچنین به عکس العمل مقامات ایران در برابر تکذیب مزبور پرداخت. این خبرگزاری در گزارشی از نیویورک، از اظهارات امروز قطب زاده در گفت وگو با یک شبکة تلویزیونی امریکا خبر داد. در این گزارش آمده است:

صادق قطب زاده وزیرخارجة ایران گفت که عمل انتشار پیام جیمی کارتر در تهران بدون آگاه

ص: 305

کردن واشنگتن، یک اشتباه بوده است. رئیس دیپلماسی ایران که مستقیماً با شبکة تلویزیون ای.بی.سی. امریکا مصاحبه کرده است، گفت صحبت دقیقاً از یک نامة پرزیدنت کارتر نیست؛ بلکه پیامی است که به وی و بنی صدر رئیس جمهوری، تسلیم شد و پس از ترجمه، روز جمعه (8/1/1359) به آیت الله خمینی ارائه شد. قطب زاده افزود محتوای این پیام بسیار سازنده و بیش تر متعادل بود و دمکراسی امریکا آن قدر قوی است که اگر به طور مؤثر اشتباهاتی مرتکب شده باشد، به آن اعتراف کند. وزیرخارجة ایران گفت از تکذیب روز شنبة کاخ سفید متعجب شده است و این تکذیب تأثیر مثبتی را که پیام به وجود آورده بود، کاهش داده است.(1)

رادیو لندن نیز شب هنگام، در گفتاری که حاوی اطلاعات و اخبار متعددی دربارة روابط ایران و امریکا است، به نحو ذیل به این موضوع پرداخت: «ظرف دیروز و امروز، غوغای بزرگی دربارة پیامی که مقامات ایران می گویند توسط جیمی کارتر برای آیت الله خمینی فرستاده شده است، درگیر شد و مقامات امریکا منکر قضیه شدند.» رادیو لندن از قول خبرنگار خود در تهران گفت: «چنین به نظر می رسد که پیام تا حد زیادی خواسته های سه گانة پرزیدنت بنی صدر را برآورده می سازد. وی گفته بود که ایالات متحده باید از خود انتقاد کند و تعهد بدهد که در امور داخلی ایران مداخله ننماید و بر اقدامات ایران به منظور تعقیب شاه مخلوع، خللی وارد نسازد. علی رغم تکذیب ارسال پیام، مقامات ایران در صحت پیام شکی ندارند و می گویند پیام توسط پرزیدنت کارتر برای آیت الله خمینی فرستاده شده است. خبرنگار بی.بی.سی. در ادامة گزارش خود می نویسد ابوالحسن بنی صدر و وزیر امورخارجه صادق قطب زاده، هر دو معتقدند که انکار مقامات امریکا به آن علت است که آنها انتظار علنی شدن پیام مزبور را نداشتند و به همین مناسبت غافلگیر شدند.»

رادیو لندن نگرش مثبت ایران به این قضیه را به نحو ذیل بازتاب داد: «قطب زاده معتقد است که انکار این پیام برای مصرف داخلی امریکا صورت گرفته است. قطب زاده قبول دارد که افشای پیام، بدون هشدار دادن به امریکا اشتباه بوده است؛ ولی اضافه می کند این اشتباه به نامطلوبی انکار موجودیت چیزی که واقعیت است، نیست. ... قطب زاده گفت حتی با در نظر گرفتن انکار امریکا، این پیام نمودار قدم مثبتی است؛ گرچه اثر این پیام تا اندازه ای تقلیل یافته است. وزیرخارجة ایران از این پیام حسن استقبال کرد و گفت به عقیدة او تشکیل کمیسیون مشترکی با شرکت ایران و امریکا، یعنی آنچه پیام مزبور با آن موافقت کرده است، بسیار ضروری است. این پیام تشکیل چنین کمیسیونی را به انتقال گروگان ها به حیطة مسئولیت دولت مشروط ساخته است. قطب زاده گفت روز دوشنبه (11/1/1359) این موضوع در شورای انقلاب مورد بحث قرار خواهد گرفت. او همچنین اضافه کرد که دکتر بنی صدر صبح امروز پیام دیگری از کارتر دریافت کرده است و این خود نمودار آن است که مذاکرات ادامه دارد و در واقع به نظر می رسد که در حال حاضر برای اقدام، امکانات فراوانی

ص: 306

وجود دارد. قطب زاده در مورد کمیسیون تحقیق سازمان ملل چنین گفت: این کمیسیون هنوز موجودیت دارد و هنوز اعتبار دارد و من امیدوارم که به زودی کار خود را از سر گیرد.»

در پایان گزارش رادیو لندن، به نحو ذیل، دربارة تشکیل مجدد یک کمیسیون تحقیق دربارة گروگان ها اظهار امیدواری شد: «احتمالاً به زودی در امریکا کمیسیون تحقیقی در مورد روابط خارجی امریکا تشکیل خواهد شد. به دعوت دکتر بنی صدر شون مک براید(1) به تهران باز گشته است و به این علت، حدس و گمان دوبارة تشکیل کمیسیون احیا شده است. منابع دیپلماتیک در تهران تأیید می کنند که روز شنبه (9/1/1359) از طرف کشورهایی که آنها را می توان متحدین امریکا خواند، پیام هایی به دکتر بنی صدر فرستاده شد.»(2)

157

دربارة پیام کارتر به امام خمینی، سازمان مجاهدین خلق در یک اعلام موضع شدیداً ضد امریکایی، به مقابله با نوع برخورد ملایم برخی مقامات رسمی کشور، پرداخت. یک سخنگوی این سازمان ضمن ابراز تأسف از پیام کارتر خاطرنشان کرد: «البته این نخستین بار نیست که امپریالیست ها تحت عناوین پرطمطراق انتقاد از خود، به اصطلاح توبه نموده و خود را "آمادة پذیرش حقایق" می کنند؛ حال این که بنا به مضامین قرآنی، چگونه ممکن است عهدی میان انقلاب ما و دشمن اصلی متصور باشد؟»(3)

در این اعلام موضع که در نشریة مجاهد، ارگان سازمان مزبور، منتشر شده، همچنین آمده است: «مجاهدین خلق ایران ضمن یادآوری این نکته که همین که امپریالیست ها بوی تفرقه در یک کشور را استشمام می کنند، به فکر سوء استفاده می افتند، از محضر امام خمینی استدعا دارند که همچون گذشته با تأکید بر این شیطان بزرگ قرن به مثابة دشمن اصلی انقلاب ما، بار دیگر مشت محکمی بر دهان کارتر کوبیده، او را مجدداً از هرگونه سازش و کنار آمدن با جمهوری اسلامی مأیوس نمایند.»

این موضع گیری، به نحو ذیل ادامه می یابد: «علی هذا باردیگر، آخرین فریاد شهیدان، "بعد از شاه نوبت امریکاست"،(4)* را یادآوری نموده و این سخن امام خمینی را تکرار می کنیم که "هرگونه مذاکره و سازش و کنار آمدن با امریکا، ممنوع و به اعتقاد ما از جانب هرکس که باشد، در زمرة گناهان کبیره است."»***

سازمان در آخر اضافه کرد که به زودی در این باره، مراسم راهپیمایی عمومی و سخنرانی اعلام خواهد کرد.(5)

158

ص: 307

تحرکات ایذایی مرزی عراق و درگیری های در حد پاسگاه و پایگاه، ادامه دارد. امروز خبرگزاری پارس از ایلام گزارش داد از سه روز قبل، کشور عراق در برابر پاسگاه "شورشیرین" نیروهای خود را تقویت کرده است و حدود 10 تا 12 دستگاه نفربر زرهی، در برابر پاسگاه ژاندارمری شورشیرین موضع گرفته اند.(1)

همچنین هنگ قصرشیرین به نقل از فرمانده پاسگاه "هدایت" گزارش داد که امروز عده ای از عناصر عراقی، پایگاه "گرمک" را تصرف کردند. این پایگاه متعلق به کشور جمهوری اسلامی و خالی از سکنه است. در پی این حادثه فرمانده پاسگاه هدایت از هنگ قصرشیرین، تقاضای کمک کرد. به دنبال آن، فرمانده هنگ و فرمانده گروهان قصرشیرین همراه تعدادی پرسنل، با دو دستگاه نفربر زرهی به یاری شتافتند؛(2) در نتیجه، مهاجمان در ساعت 21 به خاک عراق متواری شدند. در این درگیری تلفات جانی و مالی به قوای خودی وارد نشد؛ ولی یک نفر از مهاجمان به قتل رسید که جسد وی را عراقی ها از منطقه خارج کردند.(3)

تشنجات مرزی منحصر به درگیری های پاسگاهی نیست و به شکل های مختلف دیگر نیز وجود دارد؛ از جمله امروز در ساعت 13، در داخل هورالعظیم بین تعدادی از صیادان ایرانی و عراقی درگیری مسلحانه روی داد.(4)دربارة درگیری های مرز خسروی نیز، امروز روزنامة جمهوری اسلامی از سرقت 200 رأس گوسفند در منطقة "ولدکشته" به وسیلة مهاجمان عراقی خبر داد.(5)

یک نکتة درخور توجه دربارة وضعیت نواحی مرزی ایران و عراق وجود دارد و آن این که ساکنان این نواحی، از دو کشور، بستگان نزدیکی در کشور مقابل خود دارند که پیش از این به راحتی به دیدار هم می رفتند و اکثراً با مناطق مرزی همجوار خود آشنا هستند. این نکته سبب بهره برداری اطلاعاتی و جاسوسی عراق می شود؛ برای مثال یک هشدار شهربانی کرمانشاه حاکی است جلال نامی ساکن کرمانشاه که به طور غیرمجاز به عراق رفته است و هم اکنون در دستگاه پلیس آن کشور مشغول خدمت می باشد، دارای بستگانی در کرمانشاه است. احتمال دا رد وی تحت پوشش ملاقات با اقوام خود، از آنان کسب خبر کند. همچنین نامبرده دارای شناسنامة ایرانی و مسلط به زبان عربی است.(6)

در حوادث مرزی امروز، نوعی دیگر از اقدامات ایذایی عراق نیز به چشم می خورد و آن، موضوع رانده شدگان و پناه جویان عراقی است. این موضوع هرچند وقت یک بار به صورت یک امر تحمیلی مشکلاتی برای ایران به وجود می آورد.(7) این مسئله، امروز هم در گزارش ژاندارمری به استاندار کرمانشاهان مشاهده می شود. طبق این گزارش، امروز از طریق مرز پاسگاه سمیره

ص: 308

گروهان موسیان، تعداد 17 نفر مرد و زن و بچه، پیاده به خاک ایران وارد شده اند(1)

خبرنگار خبرگزاری پارس از هنگ ژاندارمری ایلام دربارة این 17 نفر کسب اطلاع کرد و روشن شد که 2 نفر از آنها مرد، 3 نفر زن و 12 نفر نوجوان و خردسال هستند.(2)

159

همراه با تحرکات ایذایی عراق، جنگ تبلیغاتی و روانی نیز ادامه دارد. بخشی از این جنگ معطوف به اختلافات داخلی نخبگان ایران از جمله درگیری های مربوط به بنی صدر است. امروز رادیو بغداد، باز هم اظهارات سابق بنی صدر در مصاحبه با "النهار الدولی و العربی" و تأکید وی بر ایرانی بودن سه جزیره را بهانة موجی تبلیغاتی قرار داد و به تحریک بنی صدر بر ضد خط امام و نیز به تحقیر توانایی های ایران پرداخت. این رادیو بار دیگر عراق را آمادة دفاع از عربیت منطقه دانست و به تلویح، از شعله ور شدن آتش جنگی که ایران در آن بازنده خواهد بود، سخن گفت. در این گفتار پس از اشاره به سخنان بنی صدر دربارة سه جزیره آمده است:

«ما پس از رسیدن بنی صدر به پست ریاست جمهوری، امیدوار بودیم که مایة خیر و برکت ایران و همسایگان او شود و وی بتواند به هرج و مرجی که در کشور وجود دارد پایان دهد و به عربده های کودکانة پاسداران خمینی و رفتار آنها و ستمگری هایی که در حق مردم ایران روا می دارند، فیصله دهد و از مسئله [نامفهوم، احتمالاً سؤ استفاده] از اخلاق و ارزش های مذهبی جلوگیری به عمل آورد و حدودی برای خشونت های نژادی و دشمنی های وقیحانه نسبت به امت عرب و از طرف عده ای نادان و ولگرد که بار دیگر دم از امامت و وجود معجزه می زنند، قائل شود؛ اما بنی صدر همان آوازه های ناهنجاری را سر می دهد که گوش را می خراشاند و روح را خسته می نماید. ...

بنی صدر به این اکتفا نمی کند که احساسات امت عرب را تحریک و جریحه دار نماید، بلکه چوب تهدید را به سوی کشورهای خلیج به حرکت در می آورد و بدون هیچ گونه مجوز و یا مسئله ای که مستلزم دامن زدن اختلافات فی مابین خلق های ایران و امت عرب باشد، توسل به چنین عملی می جوید. ما نمی دانیم رئیس جمهوری ایران با چوب چه کسی به جنگ ما خواهد آمد؛ زیرا، که تمام چوب ها در ایران همدیگر را شکستند و تمام دست ها و قدرت ها فلج شده و دیگر چیزی در تهران وجود ندارد که احدی را بترساند. نصیحت ما به بنی صدر این است که به خود آید و روش های خود را پیش از آن که دچار شعله آتشی در خارج از ایران گردد، مورد مناقشه قرار دهد.»(3)

160

اوضاع در محور اشنویه - نقده که کانون بحران در آذربایجان غربی است، نسبتاً آرام است و امیدواری هایی دربارة حل مسائل از طریق گفت وگو به وجود آمده است. به گزارش

ص: 309

خبرگزاری پارس، عصر امروز حجت الاسلام حاج شیخ حسین کرمانی نمایندة امام در منطقة غرب کشور به ارومیه رفت. وی برای بررسی مسائل و اوضاع و احوال منطقة غرب، به ویژه درگیری های اخیر آذربایجان غربی، وارد این شهر شد. بنا به گزارش خبرنگار خبرگزاری پارس، نماینده امام در منطقة غرب کشور فردا به مهاباد خواهد رفت. این کار به دعوت دکتر عبدالرحمان قاسملو دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران و برای ملاقات با رهبران مذهبی و سیاسی کردستان انجام خواهد شد.(1)

ازسوی دیگر، حقگو استاندار آذربایجان غربی دربارة وضعیت امروز این استان، ساعت 12:30 امروز اعلام کرد که امروز وضع این استان در مقایسه با درگیری های چند روز اخیر، کاملاً آرام بوده است.(2) وی افزود: تنها دیشب در چند روستای تابع نقده درگیری هایی روی داد و گروه های مسلح به روستای میرآباد حمله کردند و واحدهای انتظامی نیز به این تیراندازی ها پاسخ دادند. استاندار گفت: خوشبختانه در این درگیری ها هیچ گونه تلفاتی به بار نیامد.

از استاندار آذربایجان غربی سؤال شد: قبلاً گفته شده بود به جز ارتش و ژاندارمری، افراد دیگر (غیرنظامی) در درگیری ها شرکت ندارند؛ ولی هم اکنون ما شاهد تعدادی شهید از افراد غیرنظامی هستیم. شما این مسئله را چگونه توجیه می کنید؟ وی گفت: ارتش اعلام کرده است که نیازی به نیروی داوطلب ندارد؛ ولی افرادی علاقه مند در این مسئله، از نظر کمک های غذایی شرکت می کنند؛ ولی من باید یادآوری کنم ما نباید از نیروی مردم غافل بشویم. اگر روزی تحریکات بیش تر و درگیری ها گسترده تر شود، دیگر نمی توان مردم را کنترل کرد، چون نیروی مردم مهم ترین نیروها است و من امیدوارم به آن مرحله نرسد و ان شاء الله نخواهد رسید.(3)

در این حال، ظهر امروز تیمسار سرلشکر محمدهادی شادمهر رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، ادعای حزب دمکرات کردستان را مبنی بر سرنگون ساختن یک هواپیمای فانتوم و یک هلی کوپتر نظامی به وسیلة افراد این حزب در اشنویه، به شدت تکذیب کرد. وی اظهار داشت روز گذشته (9/1/1359) به علت عدم احتیاج، هیچ گونه هواپیما و هلی کوپتری در آسمان آذربایجان غربی پرواز نکرده است و این ادعا نیز مانند سایر ادعاهای حزب دمکرات، عاری از حقیقت است و گزافه گویی ای بیش نیست.(4)یادآوری می شود که خبرگزاری فرانسه به نقل از ستاد کل حزب دمکرات کردستان گزارش داده بود که بعد از ظهر روز شنبه (9/1/59) جنگجویان کُرد موفق شده اند یک هواپیمای مافوق صوت فانتوم و یک هلی کوپتر نظامی ایران را سرنگون سازند(5)

از سوی دیگر، دکتر اتابک معاون سیاسی استاندار آذربایجان غربی نیز امروز اعلام کرد: جنازة خلبانان و لاشة هواپیمای اف 4 که پنجم اسفندماه سال گذشته، برای انجام مأموریتی به منطقة آذربایجان غربی پرواز کرده بود، در حوالی اشنویه کشف شد.(6)

در مجموع، در منطقه چشم اندازی از فروکش کردن درگیری ها پیدا شده است و در

ص: 310

زمینة مساعد شدن وضعیت برای برخی اصلاحات، امیدهایی ایجاد گردیده است؛ از این رو صبح امروز دکتر جمشید حقگو استاندار آذربایجان غربی، دربارة موضوع تقسیم زمین در منطقه، بیانیه ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است:(1)

«در پی اقدام دولت مبنی بر تقسیم زمین بین زارعین و اجرای آن در این استان از تمام طبقات به ویژه برادران کُرد خواسته می شود که برای احقاق حقوق بر باد رفتة خود، با دولت همکاری نموده و دشمن را از خود دور ساخته و فرصت به خصم خدا و خلق ندهند و مطمئن باشند که این دفعه هر اخلالگر از هر طبقه ای که باشد، با نیروی قهر انقلابی به شدت سرکوب شده و امنیت توأم با حق طبیعی را بر منطقه حاکم خواهد ساخت.»(2)

از سوی دیگر، موارد تهدید کنندة امنیت و آرامش همچنان کم وبیش به چشم می خورد؛ از جمله رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران گفت: افراد حزب دمکرات 13 تن از افراد واحد پاکسازی ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران را بازداشت نموده اند و به قرار اطلاع، آنها را به اشنویه برده و تهدید به مرگ کرده اند و این ادعا که این افراد از سپاه پاسداران می باشند، نادرست است.(3)

161

درگیری های اخیر محور اشنویه - نقده که تلفاتی انسانی نیز به طرفین درگیری وارد کرده است، در ارومیه، به عنوان "عقبه" نیروهای دولتی و طرفدار انقلاب درگیر در صحنه مزبور، با حساسیتی خاص دنبال می شود. ورود اجساد شهیدان درگیری مزبور، حساسیت شهر را در حد زیادی افزایش داده است؛ همچنین صف بندی هواداران نظام با گروه های مخالف و متحدان آنها را جدی تر و درگیری آنها را حادتر کرده است. دو روزنامة صبح جمهوری اسلامی و بامداد، در شمارة امروز خود، گزارشی دربارة حادثه ای مرتبط با این وضعیت ارائه داده اند.

در گزارش روزنامة جمهوری اسلامی آمده است: دیروز به مناسبت

ص: 311

تشییع جنازة پنج شهید درگیری های اخیر ارومیه، این شهر ماتم زده به حالت تعطیل در آمد. از نخستین ساعات بامداد، مردم ارومیه در مقابل ستاد لشکر64 این شهر اجتماع کردند و ساعت 9:30، هزاران تن از اقشار مختلف مردم جنازة این شهیدان را تشییع کردند. بعد از اتمام تشییع جنازة شهیدان، موقع برگشت، درساعت 13، جمعی از مردم تشییع کننده به طرف دفتر انتشارات سازمان مجاهدین خلق، واقع در خیابان شریعتی رفتند و شیشه های این سازمان را شکسته وارد دفتر شدند و وسایل و موجودی این سازمان را از قبیل کتاب، روزنامة مجاهد، پوستر و اعلامیة تبلیغات انتخاباتی بیرون ریختند و در مقابل سازمان به آتش کشیدند. ضمناً وسایلی مانند ماشین تحریر، میز، صندلی و ماشین پلی کپی را در اطاق دیگری جمع کردند و هیچ گونه آسیبی به آنها نرسید. عده ای از مردم نیز در تظاهراتی که در این موقع شد، با دادن شعارهایی خواستار تعطیلی این سازمان شدند. همین گزارش حاکی است که بنا به اظهار شاهدان عینی، از مقر سازمان مجاهدین خلق عکس هایی از قاسملو به دست آمد. به دنبال این خبر، خبرنگار ما با مقامات مسئول تماس گرفت و مقامات مسئول این مطلب را نه تکذیب نمودند و نه تأیید کردند.(1)

در گزارش روزنامة بامداد نیز آمده است: بعدازظهر دیروز (9/1/1359) دفتر انتشارات مجاهد در ارومیه - که در آن، نشریات سازمان مجاهدین خلق ایران توزیع می شد - مورد هجوم عده ای حدود 50 نفر قرار گرفت و کتب و نشریات و وسایل موجود در آن، در مقابل دفتر به آتش کشیده شد. نمایندگان سازمان مجاهدین خلق ارومیه ضمن اعلام این خبر، به بامداد گفتند در پی انتقاداتی که چند روز قبل، یکی از روحانیان شهر در سخنرانی برای مردم، از سازمان ما کرد، احتمال حمله را پیش بینی می کردیم. نمایندگان افزودند: حمله به دفتر انتشاراتی ما را عده ای صورت دادند که در مراسم تشییع جنازة شهید، خود را داخل مردم کرده بودند و با تحریک احساسات گروهی که بر ضد سازمان ما شورانده بودند، این برنامه را عملی کردند و هواداران سازمان ما بدون هیچ گونه عکس العمل، در مقابل مهاجمان با صبر انقلابی روبه رو شدند.(2)

از سوی دیگر سازمان چریک های فدایی خلق، حادثة مزبور را به این شرح گزارش داد: باندهای سیاه و عناصر متعصب راست افراطی (فالانژ) حرکات ارتجاعی خود را در ارومیه گسترش داده اند و کتابخانه ای متعلق به مجاهدین خلق را به آتش کشاندند. در اعتراض به این عمل، هواداران مجاهدین دست به راهپیمایی زدند که با یورش کمیته چی ها(3) روبه رو گشتند، در این درگیری ها حدود 70 نفر از هواداران مجاهدین خلق زخمی شدند.(4)

ص: 312

پیامد حادثة مزبور، امروز یک درگیری خیابانی در ارومیه بود. به گزارش خبرگزاری پارس، گروهی از هواداران سازمان مجاهدین خلق، امروز برای اعتراض، با در دست داشتن پلاکاردهایی در مقابل دبیرستان دکتر علی شریعتی ارومیه اجتماع کردند. در پی این اجتماع، گروه دیگری با دادن شعارهایی به مخالفت با آنان برخاستند و این مخالفت به درگیری انجامید. در این زد و خورد چهار نفر زخمی شدند(1)

امروز همچنین شاخة آذربایجان سازمان مجاهدین خلق، در اطلاعیه ای حادثة مزبور را گزارش داد و دربارة آن اعلام موضع کرد. طبق روال معمول سازمان، در ابتدای این اطلاعیه شدیداً ابراز مظلومیت شده است و در پایان، در بردارندة تهدید ضمنی و وعدة تلویحی درگیری های به موقع می باشد. در این اطلاعیه آمده است:

«به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران. بار دیگر ایادی نفاق افکن و آتش افروز فارغ از تشرع نمایی های ریاکارانه، ماهیت واقعی خود را عیان ساختند. روز شنبه نهم فروردین ماه عده ای از اوباش به سرکردگی عده ای از مأموران کمیتة مرکزی، با وانت بار به محل کتاب فروشی مجاهد گسیل شده و اجیرشدگان فوق با شعار حزب الله، درب و شیشه های کتاب فروشی را شکسته و کتاب های موجود در آن از جمله نسخه هایی از کلام الله مجید را به آتش می کشند. هرچند حملات چماقداران در این مدت یک ساله بر علیه مجاهدین، یادآور چماقداری های آریامهری بود، ولی این بار علاوه بر چماقداری، صحنه های قرآن سوزان مسجد کرمان را نیز در لوای شعار اسلام پناهی تجربه نمودیم. البته ما حملات فوق به هوادارانمان را جدای از تلاش های مذبوحانه ای که از طرف اشخاص و احزاب معلوم الحال بر علیه مجاهدین خلق صورت می گیرد، نمی دانیم و در این رابطه می توان به خبر مندرج در روزنامة جمهوری اسلامی یکشنبه 10/1/1359 اشاره کرد که چگونه حمله به این کتاب فروشی را حمله به مقر مجاهدین قلمداد کرده و با توسل به سنت یک ساله شان - که چیزی جز ضدیت آشکار با انقلابیون راستین این مرز و بوم نبوده - مشتی اوباش را مردم!! معرفی کرده تا شاید سرپوشی بر اقدامات ضدمردمی و ضداسلامی شان بگذارند.

در شرایطی که امریکا، این شیطان بزرگ، همراه با شاه خائن و سران ارتجاعی منطقه و در رأس آنها سادات، به توطئه چینی های گوناگون برعلیه انقلابمان مشغولند، آقای حسنی امام جمعة شهر، در نماز جمعه که جای وحدت و بسیج مسلمین علیه این شیطان بزرگ است، علی رغم تأکیدات شخص امام مبنی بر نشانه روی همة قلم ها و سلاح ها به سمت امریکا، تمامی دشمنی خود را بر علیه مجاهدین به کار گرفته و سعی در تحریک مردم ناآگاه و تشدید اختلافات درونی و منحرف کردن انقلاب از مسیر ضدامپریالیستی اش دارد. ...

لازم به یادآوری است که در جریان تماسی که قبل از وقوع حادثه، با سپاه پاسداران ارومیه برای جلوگیری از حملة عناصر فوق گرفته شد، سپاه به هیچ وجه حاضر به دخالت و

ص: 313

جلوگیری از اعمال آنها نشد، و به همین ترتیب مسئولین آتش نشانی از فرستادن ماشین های اطفای حریق، به بهانه های مختلف طفره رفته و آمدن خود را موکول به اجازة شهرداری می نمایند. همة این مسائل حاکی از این است که محافل واپسگرا در جهت ایجاد فشار به نیروهای انقلابی، در فاصلة مرحلة اول و دوم انتخابات مجلس شورای ملی به منظور خارج کردن آنان از صحنة انتخابات، علاوه بر وسعت دادن به ضرب و شتم هواداران مجاهدین، بسیج همه جانبه ای را تدارک دیده اند که به این امر توفیق یابند. در پایان ضمن تشکر از هشیاری خلق دلیر ارومیه، به عاملین قضایای فوق هشدار می دهیم که دیری نخواهد پایید که می باید پاسخگوی تمامی اقدامات جنگ افروزانه تان باشید.»(1)

از سوی دیگر، روزنامة مجاهد دربارة نوع برخورد سپاه ارومیه با این مسئله، تصویر اعلامیة سپاه را درج کرد. متن اعلامیة مزبور به این قرار است: «مردم شریف ارومیه! دو روز است که عده ای جاهل و آلت دست توطئه گران که جهل و ناآگاهی، آنان را به چماق تبدیل کرده است، چماق به دست در شهر به گروه ها ..........(2) حمله می کنند. در این وضعیت حساس که هرگونه بی نظمی و عدم امنیت اجتماعی عامل تشدید بحران منطقه است، باید کسانی که این جریان ها را به راه می اندازند متوجه عواقب وخیم سیاسی - اجتماعی عمل خود باشند. شما که ادعای اسلام دارید، هیچ می دانید که با این کارهاتان آبروی اسلام و مسلمین را لکه دار می سازید و همه مردم را از دین گریزان؟ قانون اساسی جمهوری اسلامی و پیام صریح امام و رئیس جمهوری را زیر پا می گذارید؟ سپاه پاسداران به شما هشدار می دهد که به حکم وظیفة شرعی و قانونی که دارد، نمی تواند ناظر قانون شکنی شما باشد و در چارچوب وظایف قانونی و شرعی خود وارد عمل خواهد شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارومیه»(3)

162

تیمسار سرلشکر محمدهادی شادمهر رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران امروز گفت وگویی با خبرگزاری پارس انجام داد و در آن، دربارة درگیری های کردستان به ویژه درگیری های ششم فروردین ماه جاری گردنة "قره لر"،(4)* بین راه نقده به اشنویه، توضیحاتی ارائه کرد. یادآوری می شود که درگیری های این گردنه، به ماجرای "قلاتان" موسوم است و پیامدهای آن تا امروز نیز ادامه یافته است.

رئیس ستاد مشترک ارتش گفت: لشکر64 ارومیه از ژاندارمری ناحیه خواسته بود که گردنه قره لر را اشغال کند و امنیت عبور و مرور مردم را در بین راه تأمین نماید. به دنبال

ص: 314

این درخواست، هنگ ژاندارمری نقده به اتفاق عده ای از مأموران پاکسازی ژاندارمری، روز پنجم فروردین گردنه را اشغال کردند و تا اواخر شب در محل باقی ماندند. آنها در اواخر شب به علت باران شدید و نداشتن چادر، محل را تخلیه می کنند و به نزدیک ترین ساختمان پایین ارتفاعات می روند و روز بعد که برای اشغال مجدد گردنه به محل عزیمت می کنند، متوجه می شوند که گردنه را افراد مسلح غیرمجاز اشغال کرده اند و مورد تهدید قرار می گیرند.

تیمسار شادمهر اضافه کرد: مأموریت واحد ژاندارمری حفظ گردنة قره لر بود و دهکدة قره لر یا قله تان در مسیر واحد ژاندارمری قرار داشت؛ از این رو افراد ژاندارمری ناگزیر از عبور از قریة قله تان بودند. در هنگام عبور، مهاجمان از داخل دهکده و گردنه آنها را مورد تجاوز قرار دادند که مجبور به تیراندازی متقابل شدند. در این درگیری افراد ژاندارمری موفق به متواری ساختن ضدانقلابیون شدند و سلاح هایی به این شرح از آنان به دست آوردند: یک موشک انداز 5/3 اینچی، یک قبضه خمپاره انداز، چند جعبه گلولة خمپاره، دو قبضه تیربار ام. ژ. 3، یک قبضه توپ 57، یک قبضه برنو، سه تفنگ ژ 3 و یک قبضه اسلحة روسی سیمینوف(1)

تیمسار شادمهر همچنین گفت: چندبار به وسیلة رسانه های گروهی به آگاهی عموم ملت ایران رسید که ارتش برای تمرین آموزش رزمی خود، ناگزیر است طبق برنامة زمان بندی شده و از پیش تعیین شده، حرکاتی را در خارج از پادگان ها انجام دهد. به همین علت تقاضا شده بود اجرای این حرکات را حمل بر مأموریت های جنگی نکنند و تحت تأثیر بعضی از عوامل قرار نگیرند. این برنامة فصلی را کلیة واحدهای ارتش به موقع اجرا کردند و ادامه خواهد یافت؛ اما متأسفانه با وجود اعلام قبلی، بعضی از سازمان ها و دسته ها که کوشش در اِغفال مردم دارند، افرادی را با سلاح های مختلف در مسیر حرکت واحدهای ارتش قرار دادند و آنها با حرکات مذبوحانة خود، موجب شهادت تعدادی افسر و درجه دار و سرباز و افراد محلی شدند و عده ای هم مجروح گردیدند؛ در نتیجه ناگزیر بودند به عملیات این قبیل افراد پاسخ بدهند و موانع را از جلوی راه خودشان بردارند تا بتوانند برنامه های آموزش خودشان را انجام بدهند.

رئیس ستاد مشترک ارتش دربارة درگیری و استقرار ارتش در درة قاسملو گفت: استقرار ارتش در این منطقه همان تمرینات آموزش نظامی است و ارتش برای ابراز حسن نیت خود که می خواست در این منطقه عملیاتی انجام دهد، قبل از این که وارد آن منطقه و ارتفاعات بشود، 24 ساعت صبر کرد و اطلاع داد که در مسیر حرکتمان مزاحمتی فراهم نکنند؛ امّا بدبختانه با وجود اعلام قبلی و توقف 24 ساعته، دیده شد که عده ای قصد دارند درگیری به وجود بیاورند و ارتش هم چون برنامه اش تعیین شده بود، به کار خودش ادامه داد و از درة قاسملو عبور کرد و به دنبال برنامة آموزشی خودش رفت.(2)

ص: 315

تیمسار شادمهر گزارش های هیئت نمایندگی خلق کُرد را شدیداً تکذیب کرد. این گزارش ها مبنی بود بر این که ارتش برای پشتیبانی از ژاندارمری و پاسداران، روستاهای مناطق کردنشین را به توپ بسته است. وی در این باره گفت: این اتهامات بی سابقه نیست؛ همیشه برای این که ذهن مردم را مشوب کنند، سعی در ساختن این اخبار خلاف واقع دارند.

از شادمهر سؤال شد: آیا سازمان پیشمرگان مسلمان کرد، فئودال های مسلح شده به وسیلة شما و یا هیئت حاکمه هستند یا نه، و به طور کلی نظر ارتش در مورد این افراد چیست؟ او گفت: در این مورد مطلقاً ارتش با مردم تماس ندارد و کسی را مسلح نمی کند و اگر بعضی از افراد برای حفظ جان خود و دفاع از روستاهای خود، تقاضای اسلحه کنند، از طریق ژاندارمری اقدام می شود و پس از تأیید صلاحیت، طی تشریفاتی اسلحه به آنها واگذار شده است و می شود.(1)

163

درگیری های محور اشنویه - نقده که در مقابله با جابه جایی ستون ارتش صورت می گیرد، فرصتی برای اعلام مواضع گروه های مختلف ایجاد کرده است تا با ترسیم خاصی از حوادث، در واقع نسبت خود را با نهادها و اقتدار نظام جدید روشن کنند و میزان دشمنی خود را با نهادها و شخصیت های نظام جدید نشان دهند. در این میان وضع سازمان هایی مثل مجاهدین، در خور توجه است؛ افرادی که از یک سو نمی خواهند در افکار عمومی جایگاه یک گروه مذهبی و مردمی را نداشته باشند و از سوی دیگر نمی توانند با مواضع مخالفان نظام مرز بندی داشته باشند. در اوضاع فعلی، در افکار عمومی، مخالفت گروه های مسلح مخالف نظام با جابه جایی ستون ارتش، مخالفت با استقرار حاکمیت جدید تلقی می شود و نوعی اشکال تراشی در حرکت دولت مردمی مبعوث انقلاب محسوب می گردد. این در حالی است که مسئولان ارتشی نیز از تحرکات و اقدامات خویش، تحت عنوان وظایف قانونی و معمول خود دفاع می کنند. در چنین اوضاعی نوع موضع گیری سازمان مجاهدین، هر روز، شباهت بیش تری با گروه های مسلح غیرمذهبی مخالف نظام پیدا می کند و از جریان های طرفدار نظام دور می شود. در توضیح بیش تر، از میان خبرها و گزارش های امروز، بازتاب و نحوة موضع گیری شیخ عزالدین حسینی، تشکل موسوم به هیئت نمایندگی خلق کرد، سازمان چریک های فدایی خلق و نیز سازمان مزبور در این جا ذکر می شود.

به گزارش خبرگزاری پارس از مهاباد، اطلاعیة ذیل را دفتر شیخ عزالدین حسینی انتشار داده است:

«هم میهنان مبارز سراسر ایران؛ خلق رزمندة کرد! در نخستین روزهای سال نو، ارتش و پاسداران و ژاندارمری جمهوری اسلامی، قارنای دیگری در کردستان آفریدند. روز چهارشنبه 6/1/1359، نیروهای نظامی از نقده به سوی اشنویه حرکت کرده، با گلوله باران روستاهای کردنشین و پرتاب گلولة توپ به ارتفاعات شهر اشنویه، به مردم منطقه اعلان جنگ دادند و

ص: 316

در ساعات بعد از ظهر به روستاهای قلاتان ریختند و مغول وار به قتل عام مردم پرداختند. ...

این خیانت در شرایطی انجام می گیرد که بیش از یک ماه است نیروهای ارتشی در سراسر کردستان به بهانة مانور، مقدمات یک جنگ تحمیلی را موضع به موضع آماده می کنند. فرماندهان ارتش با اعلامیه های تحریک آمیز به تهدید مردم مبارز و آزادی خواه کردستان و برپا کردن جنگ روانی می پردازند. مقامات دولتی مرتباً ادعا می کنند که ارتش باید به عنوان مظهر حاکمیت دولت مرکزی، در همه جا نقل و انتقال کند. ما می پرسیم کدام حاکمیت؟ آیا منظور از حاکمیت دولت مرکزی، قتل عام مردم کردستان است؟ اگر این طور است پس میان حاکمیت کنونی و دولت های ستمگر سابق چه تفاوتی قائلید؟(1)

در ادامة اعلامیة مزبور آمده است: «رئیس جمهوری با ادعای برقراری نظم و امنیت برخلق کُرد پیشنهاد خلع سلاح می کند. این پیشنهاد دولتی است که "جاش ها" و پاسداران و ارتش ضدخلقی را به جان خلق رزمنده کُرد می اندازد و آنها را هر روز مسلح تر می کند. آقای رئیس جمهور چگونه توقع دارد که خلق کُرد سلاح را بر زمین گذارد؟ خلق کرد سلاح را برای دفاع از موجودیت خود در مقابل چنین خیانت هایی در مقابل فاجعه های قارنا و قلاتان برداشته است و مسلماً با همین سلاح ها دست خیانتکار جاش ها و پاسداران و ارتش ضدخلقی را از سرخود کوتاه خواهد کرد. خلق کُرد با نیروی توده های مبارز، خودمختاری کردستان را تحقق خواهد بخشید و امکان موفقیت هرگونه سوءقصد جنگ افروزان را نابود خواهد کرد. ما ضمن تسلیت این مصیبت ناگوار به خلق کُرد و بازماندگان شهدا و مردم مبارز قلاتان، بار دیگر یادآور می شویم که همة نیروهای سیاسی کردستان و شخص ماموستا سیدعزالدین حسینی و هیئت نمایندگی خلق کُرد، در چندماه اخیر همة نیروهای خود را در راه جلوگیری از جنگ مجدد به کار بسته اند و همواره از راه حل سیاسی و صلح آمیز از راه مذاکره برای حل مسئلة کردستان، پشتیبانی کرده اند. علی رغم توقف مذاکرات، خلق کُرد با روحیة صلح دوستی خود انتظار نداشت که در نخستین روزهای بهار با چنین فاجعة خونینی روبه رو شود. ... چهرة دومین بهارآزادی کردستان را جنگ افروزان با خون روستاییان مبارز قلاتان رنگین کردند؛ اما این روسیاهان تاریخ انقلاب ایران باید بدانند آن کس که باد می کارد، طوفان درو خواهد کرد.»(2)

در این حال، شیخ عزالدین حسینی طی گفت وگویی اختصاصی با کیهان، در مورد حوادث اخیر غرب کشور

ص: 317

گفت: ما خواهان جنگ در منطقه نیستیم و اصولاً هر نوع درگیری مسلحانه و برادرکشی را به سود عوامل درگیر نمی دانیم. وی سپس با اشاره به اقدامات جناح صلح طلب دولت گفت: این جناح که در درون هیئت حاکم نفوذی دارند، باید با پشتیبانی از ما، از گسترش درگیری ها در شهرهای کردستان جلوگیری کنند. وی در توجیه درگیری های اخیر منطقة اشنویه گفت: یک ستون ارتشی که از نقده به سوی اشنویه در حرکت بود، در نقطه ای به نام "قله تان"(قلاتان) با توپ به این ده حمله کرد. شیخ عزالدین به دنبال این مطلب اضافه کرد: فئودال های مستقر در منطقه که همگی ایادی مسلح در اختیار دارند، این درگیری ها را ابتدا به وجود آوردند و سپس دامن زدند و اکنون وضعی به وجود آمده است که مردم روستاهای اطراف اشنویه خانه و کاشانة خود را رها کرده و به مناطق امن دیگر کوچ کرده اند.(1)

گروهی که با نام "هیئت نمایندگی خلق کُرد" فعالیت می کند، طی اطلاعیه ای اعلام کرد: «هنوز فاجعة مردم قارنا از یادها نرفته است که در یکی از روستاهای میهنمان در اطراف اشنویه، جنایات ننگین دیگری صورت می گیرد و ژاندارم ها، پاسداران و مزدوران معبودی به دهکدة قله تان حمله کرده و به طرز وحشیانه ای مردم بی دفاع را قتل عام می کنند. ... هیئت نمایندگی خلق کُرد ضمن تسلیت به بازماندگان شهدای قله تان و قاطبة خلق کُرد، و همدردی با مصدومان، این جنایات فجیع و کشتار مردم را محکوم کرده، از پیشمرگان قهرمان و مردم شهر و روستاهای کردستان می خواهد که متحد و هشیار باشند و با قاطعیت و دوراندیشی، توطئه های جنگ افروزان را نقش برآب سازند.»(2)

سازمان چریک های فدایی خلق نیز در نشریة خبر، ارگان دفتر سنندج این سازمان، نوشت:

«به دنبال یورش همه جانبة ارتش ضدخلقی و پاسداران سرکوب گر به اشنویه و نقده و مناطق حومة این دو شهر و به راکت بستن بعضی از روستاها، سرمایه داران وابسته به امپریالیسم و فرماندهان سپاه پاسداران و ارتش ضدخلقی دست به تقویت پادگان های مختلف در مناطق کردنشین زده اند. طبق اخبار رسیده، یک گردان توپخانه مجهز به موشک های کاتیوشا، از مراغه به سمت میاندوآب حرکت کرده و فعلاً در این شهر مستقر می باشد. عوامل سرسپردة امپریالیسم امریکا، این دشمنان قسم خوردة کارگران و زحمتکشان ایران، اکنون از بلندگوهای تبلیغاتی و روزنامه های جیره خوارشان - که تا دیروز سنگ حکومت شاه جلاد و سلطنت ننگین وی را به سینه می زدند - استفاده کرده و با وقاحت تمام دست به تحریف وقایع و توجیه جنایات و مخدوش ساختن اذهان خلق های دلاور میهنمان زده اند؛ به طوری که آیت الله مهدوی کنی عضو شورای انقلاب و سرپرست وزارت کشور، این نوکر سرمایه داران وابسته به امپریالیسم، اعلام می کند که حضور ارتش در مناطق کردنشین برای از بین بردن عوامل تشنج است که موجب رکود مذاکرات سیاسی شده اند.

این یاوه سرایی ها و صد ها نمونة دیگر از این توجیه ها که صرفاً برای سرپوش گذاشتن بر

ص: 318

روی جنایات کثیف جنگ افروزان در کردستان است، نشان دهندة ماهیت این توطئه گران می باشد. منظور ایشان از عوامل تشنج کیست؟ مگر به غیر از سرمایه داران وابسته و ارتش ضدخلقی چه نیروی دیگری می خواهد کُردستان را به خون بکشاند؟ آنها ادعا می کنند که نیروهای مردمی کردستان، موجب رکود مذاکرات سیاسی شده اند. خلق قهرمان و آگاه ما می داند و بارها لمس کرده است که هیئت نمایندگی خلق کُرد از هیچ تلاشی برای حل مسالمت آمیز مسئلة کردستان خودداری نکرده است. نیروهای سیاسی هیئت نمایندگی خلق ما، تاکنون با سخنرانی ها، اعلامیه ها و اطلاعیه ها مرتب نظرات و خواسته های خود را عنوان نموده و طرح 26 ماده ای خودمختاری را که خواست خلق کُرد برای رفع ستم اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است، در جهت آزادی خلق کُرد و تمامی خلق های ستمدیده ایران مطرح کرده است و بر این امر اصرار نموده اند. جنگ افروزان و تمامی کسانی که می خواهند مذاکرات به بن بست برسد و جنگ و ناامنی گسترش یابد، بر ضد زحمتکشان و کارگران خلق های تحت ستم عمل کرده و باید افشا و محکوم گردند. ... جنبش مقاومت خلق کُرد با کمک تمامی خلق های ستمدیده و کارگران آگاه میهن به پاخاسته مان، گورکن تمامی جنگ افروزان و نوکران امریکا خواهد شد.

مرگ بر توطئه گران و جنگ افروزان! پرتوان باد جنبش مقاومت خلق کُرد!»(1)

سازمان مجاهدین خلق نیز به مناسبت واقعة قلاتان بیانیه ای صادر کرده است که آن را در نخستین شمارة نشریه خود در سال جدید، درج کرد. عنوان آن، این بود: "تسلیت مجاهدین خلق ایران و سؤال از مسئولین در ارتباط با کشتارهای اخیر کردستان" متن کامل بیانیه به این قرار است:

«به نام خدا و به نام خلق قهرمان ایران. طبق اخبار واصله بار دیگر دست های توطئه گر و آتش افروز، عده ای از مردم زحمتکش و ستمدیدة کردستان را در روستای قله تان به خاک و خون کشیده اند. سازمان مجاهدین خلق ایران ضمن عرض تسلیت به تمام مردم ایران و به ویژه خواهران و برادران عزیزمان در کردستان، از مقامات مسئول می خواهد که عوامل دست اندرکار این فاجعة ملی هرچه سریع تر معرفی و مجازات شوند. همچنین می پرسیم که آیا این خونریزی ها و تفرقه انگیزی ها، آن هم در کوران انتخابات و درست بلافاصله پس از آن که یکی از رهبران کُرد (آقای دکتر عبدالرحمان قاسملو) برای برنامة رادیو تلویزیونی به تهران دعوت شده است، مبین این نیست که دست های کهنه کار آتش افروز همچنان قصد تازه کردن زخم های کهنه و تفرقة ملی و اخلال در حل و فصل مسالمت آمیز مسئلة کردستان را در سر می پرورانند و مگر نه این است که امام خمینی در پیام تاریخی مورخ 26 آبان خود، بر اعادة حقوق مردم کردستان و بازگشت صلح و آرامش بر منطقه تأکید نموده و رئیس جمهوری نیز حق خودمختاری خلق کُرد را پذیرفته است؟ مجاهدین خلق ایران. 8/1/59»(2)

ص: 319

164

امروز سخنگوی حزب دمکرات کردستان در سنندج گفت وگویی با خبرگزاری پارس انجام داد. وی در این گفت وگو، در فضای تمایل به سرزنش گروه رقیب، کومه له، مطالبی را بیان کرد که برخلاف ادعاهای سران حزب در نامه نگاری با مسئولان نظام و امام خمینی است. در این مطالب، به طور آشکار بر فعالیت های مسلحانة متعدد این گروه برضد نهادها و نیروهای نظام از جمله در ماجرای اخیر جاده نقده - اشنویه، تأکید شده است و به آن اذعان و اعتراف گشته است. سخنگوی مزبور گفت:

«در نخستین ساعات روز 8/1/1359، پاسداران و همکاران آنها به طرف روستای "بیار" حمله می کنند که با مقاومت پیشمرگان کرد روبه رو می شوند. در نتیجة این درگیری تعدادی از پاسداران و هواداران آنها کشته می شوند. چند ساعت پس از آن، به خاطر جبران درگیری شب، پاسداران و هوادارانشان به طرف روستای توانکش به حرکت در می آیند که با مقاومت پیشمرگان روبه رو می شوند که پس از سه ساعت درگیری، هواداران محلی پاسداران با دادن پنج کشته و تعدادی زخمی عقب می نشینند. در این درگیری یک جیپ حامل توپ 106 مورد اصابت گلولة پیشمرگان قرار می گیرد؛ در حالی که تعدادی از افراد کومه له در روستای "دیوهزنه" تحت محاصرة شدید افراد سپاه رستگاری قرار داشته اند و پیشمرگان حزب دمکرات به یاری آنان شتافته و حلقة محاصره را باز کرده اند. این حمایت وقتی صورت می گیرد که افراد کومه له در اطراف اشنویه، درست چند لحظه بعد از حملة ارتش، به بهانة نقص فنی خمپاره شان صحنة جنگ را ترک کرده و پیشمرگان حزب را تنها گذاشتند.»(1)

165

در پی سوء قصد به جان سرهنگ رضوانی یکی از عناصر مؤثر و با نفوذ حزب دمکرات در تکاب، سپاه تکاب امروز گزارشی به تهران ارسال کرد و وضعیت بغرنج این منطقه را به اطلاع مسئولان رساند. در این گزارش آمده است:

«نیروهای دشمن به دنبال انفجار سه راهی در محوطة شهرداری روی ماشین سرهنگ رضوانی فرمانده عملیات حزب دمکرات که از بین رفته، بعد از این واقعه در مورخه 8/1/1359 و 9/1/1359، حدود 300 نفر نیرو با ماشین های لندرور، وانت ]و[ جیپ، از مهاباد و بوکان به روستای حسن آباد و قراقیه و چوپلو و گوی آغاج ]حدفاصل تکاب و بیجار[ وارد شده و در جلسه ذکر کرده اند که قصد حمله به تکاب را دارند و مسلح به سلاح های سنگین ]هستند[ از قبیل کالیبر 50، تیربار، آر.پی.جی7 و تفنگ 106 یک عدد. در ضمن نیروهای محلی را نیز مسلح کرده اند.

سپاه تکاب از نظر سلاح، یک کالیبر 50 دارد که ناقص می باشد و مورد استفاده نیست و خمپارة 60 که اصلاً به علت کوهستانی بودن، مورد استفاده نمی باشد، و بارها تقاضای سلاح

ص: 320

سنگین از برادر جواد منصوری [فرمانده سپاه] و دیگران شده ولی توجهی نکرده اند؛ در صورتی که با ژ 3 نمی شود با کالیبر 60 مقابله کرد. ژاندارمری نیز همکاری با دمکرات دارد. امکان صددرصد واگذاری ژاندارمری [محل] به دمکرات می رود. سرهنگ رضوانی بارها حتی در ژاندارمری با سروان م(1) تماس دارد. سرگروه دمکرات گوی آغاج، به نام احمد عیوضی، با "غ.و"** رئیس حوزة تکاب تماس مستقیم دارد. شهردار همکاری با سپاه شهر را ندارد. خواهشمند است کتباً اعلام نمایید که ما در برابر ژاندارمری چه کار کنیم و هرچه فوری تر با بی سیم به سپاه تکاب دستور صادر کنید.»(2)

این گزارش، تکمیل کنندة گزارش روز گذشتة سپاه بیجار در همین زمینه است که ضمن آن از تهران درخواست نیروی فوری شده بود(3)و به دنبال آن، ستاد مرکزی سپاه به سپاه زنجان دستور داد: «با توجه به اخبار رسیده از بیجار لازم است که نیرویی که قرار بود برای تهران اعزام شوند، به حال آماده باش در آیند تا در موقع لزوم از آنان استفاده گردد.»(4)

166

سازمان پیشمرگان مسلمان کرد گزارش داد در چند روز اخیر در روستای "وله ژیر" مریوان، بین 12 تا 15 نفر از افراد کومه له سلاح های خود را به زمین گذاشتند. این افراد علت اقدام خود را مخالفت با خط مشی کومه له عنوان کردند.(5) طبق برخی گزارش ها، کومه له این افراد را شدیداً تهدید کرده است(6) از سوی دیگر، یک سخنگوی کومه له این خبر (به زمین گذاشتن سلاح ها) را که از رادیو تلویزیون محلی نیز پخش شد، تکذیب کرد. همین سخنگو همچنین به خبرنگار پارس در سنندج گفت: از قرار معلوم، پاسداران و هواداران بومی آنها از طریق شهر قروه در استان کردستان، قصد حمله به دهگلان را دارند.(7)

یادآوری می شود که فشار گروه های مسلح مخالف نظام به مرتبطان با سازمان پیشمرگان مسلمان کرد بسیار شدید است و اظهارات سخنگوی مزبور دربارة مسائل دهگلان و قروه، در واقع نوعی خنثی کردن آثار اقداماتی است که برضد هواداران پیشمرگان مسلمان در دهگلان صورت می گیرد. اطلاعات سپاه همدان در گزارش امروز خود به تهران، به همین موضوع اشاره کرده است: «20 نفر از اهالی دهگلان، به جرم این که جوان های آنان در سازمان پیشمرگان مسلمان کُرد فعالیت دارند، دمکرات ها اینها را در قروه آواره کرده اند. فرماندار قروه هم توجهی به آنان نمی کند و فعلاً سپاه قروه به فکر آنها است.»(8)

167

امروز بازار و سازمان های دولتی شهرستان ماکو یکپارچه تعطیل بود. بنا بر گزارش روزنامة انقلاب اسلامی، علت این تعطیلی اعتراض آمیز، مربوط به وقوع یک درگیری بین

ص: 321

مهاجمان و پاسداران بود. این درگیری دیروز بعدازظهر در اطراف شهرستان "ماکو" رخ داد و طی آن، سه تن از پاسداران به شهادت رسیدند و دو تن مجروح شدند. این حادثه زمانی رخ داد که پاسداران برای دستگیری قاتلان معلمان روستای "یول گلده،" به این روستا عزیمت کرده بودند که مورد هجوم افراد مسلح مهاجم قرار گرفتند. به گزارش روزنامة انقلاب اسلامی، این گروه مهاجم دو نفر از معلمان را که برای تدریس به روستای یول گلده می رفتند، شهید کرده اند.(1)

این در حالی است که در یک گزارش از سپاه ارومیه به تهران آمده است: «در درگیری بین کمیتة یولا گلدی ]یول گلده[ ماکو با عده ای افراد ناشناس کُرد، چهار نفر از اعضای آن کمیته کشته و دو نفر معلم ترور و دو نفر از اهالی آن قریه گروگانند.»(2)

168

از جمله مسائل مربوط به فعالیت گروه های مسلح در غرب کشور، چگونگی تأمین نیروی دفاعی در مقابل آنان است که مشکلات خود را دارد. در این مناطق، علاوه بر حضور ارتش به صورت نیروی رسمی نظامی، نیروهای مردمی نیز حضور دارند. از آثار مهم حضور مؤثر نیروهای مردمی، خنثی شدن تبلیغات گروه های مزبور مبنی بر پشتیبانی مردمی از آنها است. تأمین نیروی مردمی برعهدة سپاه است که همواره مشکلاتی در این زمینه خودنمایی می کند؛ از جمله: مدت زمان محدود و نسبتاً کوتاه نیروهای داوطلب مردمی و کمبود لوازم و تجهیزات. چهار گزارش ارسالی مراکز سپاه طی دیروز و امروز، در زمینة توضیح این وضع قابل اشاره است. از سپاه کرمانشاه به تهران:

«نیروهایی که در جوانرود از خرم آبادی ها هستند، مدت خدمت آنها تمام شده و می خواهند منطقه را ترک کنند. نیاز مبرم به نیرو می باشد. اقدام نمایید.»(3)

از سپاه ارومیه به تهران: «به برادر ابوشریف بگویید به علت نبودن وسیله و درگیر بودن ارتش در منطقه، نیروهای اعزامی از زنجان را نمی توان به مهاباد بفرستیم. دستورات لازم را بدهید.»(4)

از سپاه زنجان به تهران: «طی تماس تلفنی با مهاباد، چند نفر از برادران سپاه ابهر هم که با برادران زنجانی در مهاباد بودند، به ابهر برگشتند و نیرو در مهاباد خیلی کم است و بقیه اصرار به تعویض می کنند. خواهشمند است اقدامات لازم را مبذول دارید.»(5)

از تهران به سپاه ارومیه: «برای وسیله با لشکر64 تماس گرفته شود و زودتر نیروی مهاباد را تعویض کنید. نتیجه را گزارش دهید.(6)

169

علاوه بر وظایف روزافزون سپاه در مناطق بحرانی غرب کشور، این نهاد در اوضاع کنونی کشور با الزامات متعددی مواجه است و خودبه خود عهده دار وظایف متنوعی است. این مسئله از حساسیت و اهمیت نقش و جایگاه سپاه در مرحلة کنونی پیدایش نظام جدید

ص: 322

حکایت می کند. یک ابلاغیه، یک پیام مربوط به امروز، و دو خبر دربارة روز گذشته، چنین تنوع و حساسیتی را نشان می دهد که به ترتیب، ذیلاً ذکر می شود.

امروز برای مراکز سپاه در استان ها و شهرستان ها، ابلاغیه ای دربارة تشکیل جبهة آزادی بخش انقلاب اسلامی افغانستان صادر شد. متن آن به این شرح است: «به اطلاع کلیه واحدهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می رسد نظر به این که اخیراً با همت گروهی از مؤمنین، اقدام به تشکیل جبهة آزادی بخش انقلاب اسلامی افغانستان به عمل آمده و با دقت کافی سعی شده گروه های اسلامی اصیل، شناسایی و عضو جبهه گردند و به طور کلی این اقدام، مورد تأیید این واحد می باشد، از شما خواسته می شود از این به بعد هرگونه کمک مالی یا نظامی و بهداشتی به گروه های افغانی را با مرکز هماهنگ ساخته و به اطلاع قبلی این واحد، بدان اقدام فرمایید. از عموم برادران و خواهران درخواست می شود از پراکنده کاری و تصمیم های انفرادی که به گروه بازی های بیش تر بین برادران افغانی منجر می گردد، خودداری نموده و به خاطر آن که عمل ما و شما مصداق "عمل صالح" باشد، در رابطه با گروه های مبارز افغانی هرگونه اقدامی را با ما در میان بگذارید. رونوشت به: دفتر امام، دفتر آیت الله منتظری، دفتر ریاست جمهوری، ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، حزب جمهوری اسلامی، کمیتة مرکزی انقلاب اسلامی، روحانیت مبارز تهران، روحانیت مبارز اصفهان، جهاد سازندگی مرکز.

فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دوزدوزانی.»(1)

امروز فرمانده سپاه پیامی مکتوب برای باشگاه هواپیمایی کشوری ارسال کرد که متن کامل آن به شرح ذیل است: «سلام علیکم. محترماً واحد آموزش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در نظر دارد که امکان فراگیری فن خلبانی هواپیما و هلی کوپتر را برای تعداد محدودی از برادران پاسداری که به این امر علاقه دارند، فراهم سازد؛ لذا از آن باشگاه خواهشمند است امکانات و شرایط خود را در جهت همکاری با این امر به اطلاع واحد برسانند با کمال تشکر و آرزوی موفقیت.

فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عباس دوزدوزانی .»(2)

امروز همچنین خبرگزاری پارس از خرم آباد گزارش داد: «پیش ازظهر دیروز ]9/1/59[ استاندار استان لرستان به اتفاق رئیس شهربانی های این استان، قاضی شرع دادگاه انقلاب اسلامی خرم آباد، دادستان انقلاب اسلامی بروجرد و فرماندار بروجرد - که برای بازدید از مناطق سیل زدة درود به این بخش عزیمت کرده بودند - پس از بازدید از مناطق سیل زده، در جلسه ای که برای رسیدگی به حل اختلافات محلی در مورد زمینی در روستای "سندرگان" تشکیل شد، شرکت کردند. در این جلسه پس از مذاکرات لازم، طرفین دعوا

ص: 323

حاضر به آشتی نشدند و بین سپاه پاسداران درود(1) که به طرفداری از یکی از طرفین دعوا برخاسته بودند از یک طرف، و استانداری لرستان و حجت الاسلام صادقی قاضی شرع دادگاه انقلاب اسلامی خرم آباد، برخورد لفظی پیش آمد و افراد سپاه بلافاصله از جلسه خارج و محل جلسه را محاصره نمودند و بنا به اظهار عده ای از اهالی روستا، می خواستند استاندار لرستان و همراهان وی را به قتل برسانند که با وساطت عده ای، از این عمل خودداری نمودند. افراد سپاه پاسداران و اهالی درود در گفت وگویی با خبرگزاری پارس اعلام داشتند که اگر به مسئلة بیکاری و همچنین مسئلة زمین در این منطقه رسیدگی نشود، بخش درود شاهد درگیری های ناگواری خواهد بود. ... وضع بخش درود به شدت متشنج است و هر لحظه امکان درگیری وجود دارد.»(2)

به گزارش ستاد مشترک ارتش، روز گذشته «بین راه زاهدان - زابل، حدود مرز افغانستان، اتومبیل پاسداران انقلاب که در گشت بوده با عده ای ناشناس درگیر که در نتیجة تیراندازی، یک نفر پاسدار مجروح و دو نفر به گروگان گرفته شده اند.»(3)

170

گروه های مسلح که در کردستان مشغول فعالیت های نظامی هستند، در جنبه های تبلیغاتی نیز به شدت فعال هستند و از جمله در زمینة توسعة فضای رادیکال و تشدید کینه ورزی هواداران خود با نظام به فعالیت می پردازند. در راستای این گونه فعالیت ها، طبق گزارش "خبر"، نشریة سازمان چریک های خلق ایران شاخة سنندج، مراسمی در این شهر برگزار شد. در گزارش این نشریه از مراسم مزبور آمده است:

«به دعوت هیئت نمایندگی خلق کُرد، به مناسبت بزرگداشت سی وسومین سالگرد شهادت قاضی محمد، روز "شهیدان کردستان"، تظاهراتی در سراسر کردستان در جهت محکوم نمودن سیاست جناح های جنگ افروز هیئت حاکمه برگزار شد. در سنندج راهپیمایی در ساعت 3 بعدازظهر از دو نقطه شهر آغاز گشت. هزاران نفر از مردم مبارز شهرمان، از چهارراه شهدا به راه افتاده که در چهارراه کارگر به دیگر راهپیمایان که از مقر حزب دمکرات حرکت کرده بودند، ملحق گشته و راهپیمایی تا مزار شهدا ادامه یافت. بر مزار شهید اسماعیل شریف زاده میتینگ آغاز گشت. ابتدا مراسم با سرود "ئه رقیب" آغاز گشت و سپس پیام های حزب دمکرات، هیئت نمایندگی خلق کُرد، سازمان چریک های فدایی خلق ایران - سنندج، و سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران کومه له، خوانده شد و در پایان، مردم مبارزمان با خواندن سرود، گورستان شهدا را ترک کردند.

در طول مسیر شعارهای زیر تکرار می شد: نه سازش نه تسلیم، نبرد با امریکا - ایران را

ص: 324

سراسر گورستان امریکا می کنیم - ماموستا، دمکرات، کومه له، فدایی، ستاد مشترک، جبهة متحد، علیه امپریالیسم، علیه وابستگان - کشتار اشنویه افشا باید گردد، توطئة مزدوران خنثی باید گردد، امپریالیسم، ارتجاع نابود باید گردد - فرماندهان جانی مزدوران امریکا، ظهیرنژاد و چمران، عاملین ارتجاع، معبودی و حسنی، در پیشگاه خلق ما اعدام باید گردند - عوامل جنگ افروز، فرماندهان مزدور، عوامل بیگانه در گنبد و کردستان، در هر گوشة ایران، نابود باید گردند. بر پلاکارد سازمان چریک های فدایی خلق ایران نوشته شده بود: می لای در ویتنام، دیر یاسین در فلسطین، قارنا و قلاتان در کردستان؛ جنایات امریکا، به دست وابستگان، علیه زحمتکشان.

نمایندة سازمان ما تاریخچه ای از مبارزات ملی خلق کرد به رهبری قاضی محمد را تشریح نمود.»

طبق گزارش نشریة خبر، سخنران مزبور در قسمتی از پیام سازمان چریک های فدایی خلق، از قاضی محمد با عنوان یکی از قهرمانان جنبش ملی خلق کُرد و بنیان گذار جمهوری خودمختار کردستان، یاد کرد. وی در ادامه کوشید آرمان خود مختاری و کُردگرایی را به نحوی با ایدئولوژی طبقاتی و مارکسیستی سازمان، تطابق دهد و آن را به نحو تئوریک توجیه کند. وی گفت:

اگر در آن زمان مسئلة خودمختاری فقط برای سرمایه داران کُرد مطرح بود و می خواستند با حل مسئلة ملی، منافع خود را حفظ کرده تا در حاکمیت شرکت نمایند، اگر در آن زمان فئودال ها و سران عشایر به بهانة ملت خواهی، قصد تجزیة کردستان و استحکام بنیان های فئودالی را داشتند و به بهانة کُرد بودن می خواستند تمامی دهقانان و زحمتکشان را به زیر چنگ سرمایه داران و فئودال ها بکشند، امروز مسئلة خودمختاری و حل مسئلة ملی امر با شکوهی است. ...

امروزه کارگران، دهقانان و زحمتکشان خلق کُرد، با آگاهی عمیقی از مسئلة خودمختاری، درک کرده اند که سرمایه داران کُرد، زمین داران بزرگ کُرد متکی به تمامی سرمایه داران غارتگر، در کشتار خلق ما سهم بزرگی دارند. خلق ما متکی به حمایت تمامی خلق های ستمدیده و با پشتوانة عظیم مبارزات کارگران به پاخاسته ایران، استقلال، کار، مسکن ]و[ آزادی را به چنگ خواهد آورد و تمامی سرمایه داران وابسته به امپریالیسم جهانی و در رأس آن امپریالیسم امریکا را برای همیشه سرنگون خواهند نمود. اگر قبل از قیام،(1) خودمختاری در حد یک خواسته آرزویی مانده بود بعد از قیام و به ویژه پس از پیروزی های جنبش مقاومت خلق کُرد، اکنون مسئلة ایجاد کردستان خودمختار امری است کاملاً روشن و رشد یافته.»(2)

ص: 325

171

امروز کمیتة مرکزی حزب تودة ایران اعلامیه ای با عنوان "از تجدید جنگ برادرکشی در کردستان جلوگیری کنید" منتشر کرد. کمیتة مزبور در این اعلامیه در زمینة حوادث اخیر مناطق غربی کشور واکنش نشان داد و مطابق سلیقة خاص خود که در بین گروه های مارکسیستی و مخالف نظام منحصر به فرد است، به این مسئله پرداخت. در این اطلاعیه آمده است:

«می دانیم که در کردستان، ضدانقلاب وجود دارد و حزب تودة ایران، خود در معرفی و افشای این ضدانقلاب پیشقدم بوده است؛ ولی مجازات ضدانقلاب را نباید نیروهای وفادار متحمل شوند و جریمة ضدانقلاب را نباید خلق کُرد و سازمان های اصیل آن بپردازند. حوادث اخیر کردستان با مسائلی از قبیل "اعمال حق حاکمیت" و "حضور مطلقه" و "مانورهای آزمایشی" و غیره ارتباط داده می شود که همگی قانونی، درست، برحق و معقول است؛ ولی یک مسئلة درست و معقول دیگر نیز وجود دارد و آن این که همة این کارهای حق و قانونی و درست، باید به صورتی اجرا گردد که عملاً به سود ضدانقلاب تمام نشود. ... جنگ برادرکشی چندماه قبل که بی دلیل و فقط به تحریک ضدانقلاب و از طریق گزارش های دروغ به همة مردم ایران، در کردستان تحمیل شد و هزاران سرباز و پاسدار و پیشمرگ بی گناه را در خون خود غلطان کرد، رسوبات زهرآگین تازه ای بر خاطرات تلخ گذشته افزوده است. حال در یک چنین محیط پر از بدگمانی و نگرانی و تحریک، در منطقه ای که چندماه قبل در آن یک جنگ خونین جریان داشته و با وعدة حل مسئلة کُرد، در آن آتش بس اعلام گردیده، یک عمل کاملاً قانونی و طبیعی می تواند در نظر مردم منطقه به عنوان "سوء قصد" و "اعمال قهر" تلقی شود. بقیة جریان روشن است و نیازی به توضیح ندارد: احتمال درگیری خونین جدید، چه بخواهیم و چه نخواهیم. یک جنگ برادرکشی جدید در کردستان، اگر درگیرد، تنها و تنها به سود امریکا، به سود ایادی داخلی آن، به سود ارتجاع خواهد بود. خلق و انقلاب از این جنگ فقط خواهند باخت. ...

با درک حقایق فوق الذکر و با احساس تعهد و مسئولیت در برابر انقلاب است که حزب تودة ایران در این لحظات مخاطره انگیز، درایت امام روشن بین و انسان دوست را به یاری می طلبد تا بار دیگر با دستور قاطع خود، راه را بر جنگ افروزان سد کنند و مسئولان امور را به اجرای پیام تاریخی خود فرا خوانند. ...حزب تودة ایران اطمینان دارد که بر مبنای پیام تاریخی امام خمینی، بی آن که از دماغ احدی خون بیاید و یا وجبی از خاک ایران تجزیه شود و یا زیانی به تمامیت و حاکمیت و مرکزیت ایران برسد، می توان مسئله کردستان را در اسرع وقت حل کرد.

ما پیشنهاد می کنیم: هیئت ویژة کردستان، با شرکت آیت الله اشراقی، بی درنگ فعالیت

ص: 326

خود را تجدید کند و بر پایة پیام تاریخی امام خمینی، طرح رفع ستم ملی از خلق کُرد را تهیه و پس از تصویب شورای انقلاب، اعلام کند. هیئت نامبرده تا حل قطعی و نهایی مسئلة کردستان، همة مسائل سیاسی و نظامی کردستان را در اختیار خود بگیرد و از هر عملی که موجب درگیری و تجدید جنگ برادرکشی گردد، جلوگیری کند. نیروهای انقلابی و اصیل کردستان را فرا می خوانیم که به حد اعلای متانت انقلابی و احساس مسئولیت، در حفظ آرامش و حل مسئلة کردستان با هیئت ویژة کردستان همکاری کنند و راه را برای برچیدن سد کاذب که میان کردستان و رژیم جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده، باز کنند. ... شما حق خلق کُرد را بدهید، همة خلق کُرد پیشمرگ شما خواهند شد و نقشة ضدانقلاب نقش بر آب خواهد گردید. برادران! تفنگ ها را از سینة هم بردارید و با هم متوجه امپریالیسم امریکا کنید. مرگ بر جنگ افروزان، یاران ضدانقلاب و امپریالیسم جهانخوار به سرکردگی امریکا! پیروز باد صلح و برادری و وحدت انقلابی خلق های ایران. کمیتة مرکزی حزب تودة ایران 10/1/1359.»(1)

172

روزنامة کیهان امروز نوشت: در پی عزیمت اردشیر زاهدی به مصر و پیوستن به شاه مخلوع، طی روزهای اخیر شایع شد که شاپور بختیار آخرین نخست وزیر شاه خائن نیز به منظور توطئه برضد انقلاب ایران، راهی بغداد شده است. از سوی دیگر، شایعة عزیمت قریب الوقوع ارتشبد فراری، غلامعلی اویسی جلاد بزرگ رژیم شاه، به مناطق غربی کشورمان نیز قوت گرفته است. هرچند انتشار چنین شایعاتی به فرض این که صحیح هم باشد، هیچ گونه خللی در ارادة قاطع مردم ایران برای ادامة مبارزه برضد دشمنان انقلاب وارد نمی آورد، در عین حال می تواند هشداری برای همة نیروهای مؤمن و رزمندة انقلابی میهنمان باشد.(2)

برخلاف کیهان که از این گونه اخبار با عناوین "شایع شد" و "شایعه" یاد می کند، روزنامة "نامة مردم" ارگان حزب تودة ایران، این اخبار را قطعی تلقی می کند. گفتنی است که این روزنامه طبق مشی خاص خویش، برای تبرئة گروه های چپ، فقط گروه های راست سلطنت طلب و گروه های چپ مائوئیستی و ضدروسی را با عنوان ضدانقلاب مورد خطاب و انتقاد قرار می دهد. "نامة مردم" می نویسد: به قرار اطلاع، اویسی جلاد، نوکر شاه مخلوع و چاکر امریکای جهان خوار، امروز از راه کردستان به ایران می آید تا به دستور ارباب بزرگ و ارباب کوچک، فعالیت ضدانقلابیون را در ایران هماهنگ سازد. به دنبال انتقال شاه مخلوع به مصر و سفر بختیار

ص: 327

خائن به بغداد، قصد اویسی برای ورود به ایران زنگ خطر دیگری است که می باید همة مردم ایران و همة مسئولان دولت جمهوری اسلامی ایران را به حد اعلی هشیار و آمادة مقابله با توطئه های ضدانقلاب کند.(1)

173

روزنامة مجاهد، ارگان سازمان مجاهدین خلق، در شمارة امروز خود، نامه ای از همسر دکتر فاضل معاون وزیر بهداری درج کرد. این نامه در پاسخ به مطالبی است که قبلاً دکتر فاضل دربارة وی، نوشته بود و در روزنامة جمهوری اسلامی درج شده بود.(2) متن کامل نامة مزبور به این شرح است:

نامة سرگشاده به همسرم

اگر بخواهم این نامه را به روال نامة تو بنویسم، بایستی خطاب به حزب؟! تو باشد؛ ولی من روی اصول اخلاقی که بر آن پایبندم، تو را مخاطب قرار داده و این نامه را خطاب به سازمان یا حزب به خصوصی نمی نویسم. وقتی که نامه ات را در روزنامة جمهوری اسلامی تحت عنوان نامة سرگشاده به برادر مجاهدم مسعود رجوی خواندم، بسیار متعجب شدم؛ زیرا این نامه را قبلاً در جمع خانوادگی تحت عنوان "نامة سرگشاده به همسرم" خوانده بودی و در سرتاسر نامه نیز من مورد خطاب تو قرار داشتم. نمی دانم این تغییر توسط خودت صورت گرفته یا توسط مسئولین تحریریة روزنامة مزبور. به هرحال متأسفم از این که ظرف دو سه روز، مسئلة خانوادگی فی مابین تبدیل به مقاله ای علیه مجاهدین خلق گردید. اول از همه از تو که قصد داری اختلاف خانوادگی مان را به پای مجاهدین بنویسی، به عنوان یک مسلمان از تو سؤال می کنم: دعواها و اختلافات گذشته را که منجر به جدایی مان شد، می خواهی به پای چه سازمان یا گروهی بنویسی؟! هرچند که من اکنون نیز با حفظ عقیدة خودم که معتقدم هنوز در ابتدای راهم، مطابق دین اسلام که عقیدة کسی نباید به دیگری تحمیل شود، الزامات زندگی مشترک را پذیرفته و می پذیرم و این تو هستی که قادری با غلبه بر انحصارطلبی و مقام پرستی خودت زندگی مشترک 17 ساله مان را از هم نپاشی، این دیگر تصمیمش با تو است.

ص: 328

در قسمت دیگر نامه نوشته ای که من قادر به خواندن یک آیه از قرآن نیستم، ولی در تعجبم از تویی که به آیه های قرآن استناد می کنی؟! چرا این همه خطا و انحراف و خیانتکاری در زندگی خصوصی ات مرتکب شده ای؟ که بیش از این نمی خواهم وارد جزئیات آن شوم؛ زیرا هنوز هم معتقدم زندگی خصوصی هر کسی به خود و خانواده اش مربوط می شود و اگر اکنون دست به قلم برده ام، فقط به خاطر خود و عقیده ام می باشد، نه افشای زندگی خانوادگی مان، و اگر تو مایل باشی، مدارک زندة این خطاها و خیانت ها و انحرافات را طی نامة مفصلی به طور خصوصی برایت پست می کنم.

و اما دربارة زندگی طاغوتی مان: من که یک معلم با حقوق ماهیانة 37489 ریال هستم، چگونه می توانم زندگی طاغوتی فراهم نمایم؛ ولی با این همه من یک طرفدار ساده سازمان هستم و مجاهدین در قبالم هیچ گونه مسئولیتی ندارند؛ ولی این سؤال دربارة تو که معاون پارلمانی وزیر بهداری هستی، مطرح می گردد و مطمئنم با نوشتن این نامه و عنوان کردن مسائل خصوصی خانوادگی ات و ربط دادن آن به سازمان و در نتیجه کمک به ایجاد جو ضد مجاهدین، به پست های بالاتری نیز دست خواهی یافت.

در قسمت دیگر نامه ات توهین به روحانیت و جمهوری اسلامی را به من نسبت داده ای؛ اگرچه این مطلب اساساً واقعیت ندارد، ولی نگذار در اذهان مردم این چنین منعکس شود که تو برای سرپوش گذاشتن بر ضرب و جرح من این دستاویز را ساخته ای؛ مطلبی که متأسفانه در رژیم گذشته به نوعی دیگر باعث بسیاری از ظلم ها و رفتار غیرقانونی و غیرانسانی می گردید. و من معتقدم که هیچ کدام از این مسائل نمی توانند مسئلة اصلی یعنی ضرب و شتم مرا توسط یک فرد کمیته ای، لوث نماید؛ پس باید در پی ریشه یابی درد بود نه ظاهر سازی و عوام فریبی و سوء استفاده از احساسات پاک مردم با عنوان کردن مسائل خانوادگی. و حال که تو دنبال ضارب و علل آن و پیگیری شکایت من نرفتی، به عنوان یک مقام مسئول مملکتی، حداقل با توجه به اعلامیة تهدید به قتلی که ضمیمه نامه است و مسئلة جان یک انسان مطرح است، امیدوارم که در این مورد خاص، نه به عنوان همسرت، بلکه به عنوان یک هموطن ایرانی و مظلوم واقع شده، اقدام لازم را بنمایی.

در خاتمه، انتظارم از ارگان یک حزب رسمی این است که به بررسی مسائل و دردهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی بپردازد و برای بالا بردن تیراژ، مسائل خانوادگی مردم را دامن نزند. من بر عکس همسرم که به خاطر حفظ مقام، زیر نامه اش را امضا ننموده، امضا می نمایم؛ زیرا اعتقاد دارم که صداقت و بازگو کردن حقایق، بالاترین اخلاق اسلامی و انسانی است و هیچ لطمه ای به انسان نمی زند. شهلا حریری(فاضل)(1)

از سوی دیگر، روزنامة جمهوری اسلامی، ارگان حزب جمهوری اسلامی، در شمارة امروز خود طی گزارشی، به نحو ذیل به بخشی از مسائل مربوط به موضوع خانم شهلا حریری

ص: 329

پرداخت. در این گزارش آمده است: «نوشتن اسامی کاندیداهای مجاهدین خلق در ورقة رأی افراد بی سواد، بدون اجازه و رضایت و اطلاع آنها، و انداختن اوراق پر شده به صندوق و تحریک نمایندة فرمانداری، دخالت مستقیم در شمارش آرا و علامت زدن های غیرعادلانه، از جمله تخلفات خانم حریری مطلق می باشد. اعضای حوزه های اخذ رأی شماره های 1628 و 1629، طی یک نامة مشروح و مفصل، سوء استفاده ها و تخلفات شهلا حریری مطلق را - که ناظر انتخاباتی حوزه از طرف وزارت کشور بوده است - برشمرده اند.»

در ادامه، اعضای حوزه های مزبور، جزئیات تخلفات ذکر شده را با ارائه ادلّه و شواهدی شرح داده اند و سپس افزوده اند: «صورت جلسة کلیة مطالب فوق، نزد ... در انجمن نظارت بر انتخابات موجود است. این مختصری بود از وقایع و حقایقی که در حوزه های شمارة 1628 و 1629 اتفاق افتاده بود و ما به خاطر این که نشریة مجاهد حقیقت را معکوس جلوه داده، خود را مکلف به بیان حقایق دانستیم تا سیه روی شود هرکه در او غش باشد، و اینک از نشریة مجاهد چند سؤال داریم: 1. در تیتر روزنامة مجاهد لفظ شکنجه به کار برده شده است، در حالی که هیچ گونه توضیحی در متن نداده اند. 2. چرا نشریة مجاهد به هیچ وجه به طرف مقابل مراجعه ننموده، نظرات مقابل را نشنیده است. آیا این است قضاوت اسلامی؟ 3. آقای رجوی می گوید: برای خود من مطلب این است که مبارزه دقیقاً یک مبارزة مرگ و زندگی است؛ باید تحمل کرد. این تحمل خیلی دردناک است؛ ولی باید این را تحمل کرد. در ازایش مردم هر دو کفه را با هم مقایسه می کنند، و در جایی دیگر آقای رجوی می گوید: جریان های ضدخلقی نه شرف، نه هیچ حرمتی، حالی شان نیست؛ نه دین دارند؛ نه اخلاق دارند، هیچ ندارند و همین ها مردم را گوسفندوار دنبال خودشان کشانده اند. (مجاهد، شمارة 28، ص14، ستون 3 و 4 و 5) این ضد و نقیض گویی آقای رجوی را چگونه توجیه می کنید؟»

در آخر آمده است: «با توجه به مراتب فوق و به دلیل وجود شواهد و مدارک کلیة مطالب فوق، حاضر به هرگونه مباحثه و مناظره در هرکجا و در هر زمان می باشیم. امیدواریم که نشریة مجاهد "حداقل شرافت قلم و روزنامه نگاری" خودشان را با چاپ این حقایق نشان دهند.»(1)

174

نخستین سالگرد رسمیت یافتن نظام جمهوری اسلامی در ایران که روز جمهوری اسلامی خوانده می شود، نزدیک است. در آستانة این روز، شخصیت ها، احزاب، گروه ها و سازمان های مختلف دربارة بزرگداشت یا شرکت در مراسم آن بیانیه می دهند و ضمن آن به اعلام مواضع می پردازند. از این موارد، برای نمونه از چند گروه مختلف مذهبی و غیرمذهبی در این جا یاد می شود که هر کدام با تأکید بر مشی و ایدئولوژی خویش، به گرامیداشت این روز پرداخته اند.

ص: 330

در اعلامیه ای با امضای دبیرخانة کمیتة مرکزی حزب تودة ایران که امروز صادر شد و در روزنامة نامة مردم نیز به چاپ رسید، در این باره آمده است: «به مناسبت بنیان گذاری جمهوری اسلامی ایران و پیرو دعوت دفتر امام، حزب تودة ایران همة اعضا، هواداران و دوستان حزب و همة نیروهای میهن پرست، آزادی خواه و مترقی را فرا می خواند که در مراسمی که روز سه شنبه 12فروردین 1359، در میدان آزادی برگزار می شود، شرکت کنند و بار دیگر عزم راسخ خود را برای دفاع از جمهوری اسلامی ایران و ادامة مبارزة متحد بر ضد امپریالیسم به سرکردگی امپریالیسم امریکا، و برای تثبیت، تحکیم و گسترش انقلاب بزرگ ضدامپریالیستی، دمکراتیک و خلقی ایران اعلام دارند. حزب تودة ایران بدون علامت و شعار خاص حزبی، در این مراسم شرکت می کند و امیدوار است که این شیوه از جانب همة شرکت کنندگان در مراسم اکیداً رعایت شود. دبیرخانة کمیتة مرکزی حزب تودة ایران. 10/1/1359»(1)

همچنین گروهی که تحت عنوان "سازمان توحیدی حدید" فعالیت می کنند، اعلامیه ای منتشر کردند که در بالای آن، عنوان ذیل درج شده است: «اطلاعیة سازمان توحیدی حدید به مناسبت روز 12 فروردین: روز جمهوری اسلامی باید تجلی وحدت مستضعفین گردد.» در اطلاعیة مزبور که با عبارت "بسم الله اله الناس" شروع شده، آمده است: «در سالگرد تثبیت نظام جمهوری اسلامی، با عبرت گرفتن هرچه بیش تر از ناکامی ها و تجربیات تلخ یک سال گذشته، بکوشیم تا حرکت مکتبی - توحیدی خود را بارورتر و غنی تر و صفوف مبارزات انقلابی - مردمی خویش را به رهبری امام خمینی، متحدتر نموده و بر ضد تمامی نهادها و نیروهایی که می کوشند تا حرکت رهایی بخش توده های مستضعف را به ارتداد و ارتجاع بکشانند، نبردی بی امان را استمرار دهیم. بر علیه امپریالیسم غرب به سرکردگی امریکا و هم قدرت های کفر و شرک، و بر ضد سازشکاران و نیروهای فرصت طلب ارتجاعی - سرمایه داری وابسته به فئودالیسم، نبرد را محتوی و عمق بیش تری بدهیم تا بدان امید که مستضعفین، خود حاکمیت یافته و ثروت ها عادلانه و انسانی توزیع گشته و آرامش و ثبات سیاسی در پرتو آن دو اصل، بر سرزمینمان سایه اندازد.»(2)

سازمان مجاهدین خلق نیز به مناسبت فرا رسیدن نخستین سالگرد جمهوری اسلامی ایران، بیانیه ای صادر کرد. بخش اعظم این بیانیه، در بردارنده تکرار مطالبی از پیام سال گذشتة این سازمان بود که به مناسبت تشکیل جمهوری اسلامی ایران صادر شده بود. پس از آن سازمان به این نکته اشاره می کند که «اکنون کارنامة یک سال از عمر نظام جمهوری اسلامی، آن هم سال نخست که اهمیت ویژه و بنیادی خاص خود را دارد، در برابر ما است.» و با برشمردن شماری از رویدادهای سال گذشته، اضافه می کند: «به هرحال نقاط مثبت و درخشان این یک ساله که ما هرگز نمی خواهیم بدان ها کم بها بدهیم، فراموش ناشدنی است و خود موضوع تحلیلی جداگانه می باشد.» سپس به سراغ موضوع اصلی مورد نظر می رود و می نویسد:

ص: 331

«اکنون پس از گذشت یک سال از تأسیس جمهوری اسلامی و پس از آن همه فریاد و خروش ضدامپریالیستی مردم، هنوز قراردادهای شوم و اسارت بار امپریالیستی افشا و القا نشده اند؛ حتی یک فهرست از شبکه های جنایتکار ساواک و سیا در این میهن نیز افشا نگردیده است. سرمایه های امپریالیستی در تمامیتشان به نفع مردم مصادره نگردیده اند و متأسفانه پایگاه های امپریالیستی در میهن ما، در مسیر انهدام و بازسازی انقلابی کامل قرار نگرفته است. راه علاج قطعی توحیدی و ضد استثماری محرومیت ها و نارضایتی ها، به خصوص در میان اقشار و توده های رنج کشیدة مردم، هنوز هم اساساً باز ناشده مانده است؛ همان مردمی که پیوسته با سعة صدر و تحمل شگرف، رنج انقلاب را به جان خریده و علی رغم گرسنگی و بیکاری و فقر و بی مسکنی، باز هم از خروش و فداکاری دریغ نکردند؛ همان ها که تنها در مسیر یک بسیج متفق ضدامپریالیستی و در پرتو هدایت و راه حل ضد استثماری توحیدی، راه نجات خود را باز خواهند یافت.

همچنین در سال گذشته، ملت ایران داغ برادرکشی ها و جنگ افروزی های انحصارطلبان را در مناطق مختلف به دل نهاد که امیدواریم هرچه زودتر بر حسب مضمون پیام امام خمینی در مورد کردستان، حق خودمختاری ملیت ها تأمین شده و رنج سال ها ستم مضاعف کاستی گیرد.

بازار ضدیت با نیروهای انقلابی نیز پررونق بوده است؛ من جمله به جای افشای قراردادهای اسارت بار امپریالیستی و به جای افشای شبکه های ساواک و سیا و انبوه اسناد و مدارک به دست آمده از خیانت ها و جنایت های رژیم سابق، آنچه میلیون میلیون از کیسة ملت محروم منتشر می شود، افشاگری های مجعول و عوام فریبانه ای است که بر ضد نیروها و چهره های صدیق انقلابی و سمبل های مقاومت و شرف مردم صورت می گیرد و با سوء استفادة ضدانقلابی از سیطرة انحصارطلبانه بر نهادهای حکومتی، هر روز لئیمانه تر از پیش ادامه می یابد.

امپریالیست های امریکا(1) نیز اخیراً با انتقال شاه خائن به مصر، او را در مرکز ضدانقلابیون فراری و در دسترس ضدانقلابیون مجال یافته - که در داخل کشور به سر می برند - و در زیر چتر امنیتی - نظامی رژیم سادات خائن و اسرائیل جنایتکار قرار داده است، تا از نزدیک بر علیه انقلاب ایران به توطئه چینی بنشیند؛ اما متأسفانه به جای مقابلة جدی با این گونه توطئه ها، حتی در این روزها نیز دست های نفاق افکنی در کار هست که با ایجاد زمینه های تشنج و مخاصمه و جدال داخلی، زمینه را برای بقای منافع امپریالیست ها فراهم می سازند.

چنین است که مجاهدین خلق ایران، در آستانة سالگرد تأسیس جمهوری اسلامی، برای

ص: 332

هزارمین بار، مجدانه بر تداوم مبارزه بر علیه امپریالیسم امریکا تأکید نموده و رعایت الزامات عملی و فوری آن را به شرح زیر متذکر می گردند:

1. افشا و لغو کلیة قراردادهای ایران و امریکا، به ویژه قراردادهای نظامی و نفتی. 2. مصادره کردن کلیة سرمایه های مختلف امپریالیست ها در ایران که سال های سال، منابع ملی و مردم ما را چپاول کرده اند. 3. افشای کلیة مأمورین، شبکه ها و روابط سازمان سیا و ساواک و پرونده های آنان. 4. قطع کامل روابط ایران و امریکا.»

در پایان بیانیه، سازمان مجاهدین خلق طبق مشی عقیدتی خود، مرحلة کنونی را ترسیم می کند و وعدة جامعة بی طبقة توحیدی را می دهد و می نویسد: «چنین است که همچنان که بارها تکرار کرده ایم، ما در مرحلة کنونی تکامل اجتماعی و سیاسی مان، اسلام پاک مقدسی را که نصب العین جمهوری جوان ما است، در درجة اول با مضامینی آنچنان رهایی بخش و ضدامپریالیستی دریافته ایم که نهایتاً به سوی استقرار قسط مطلق یعنی شعار تمامی انبیا و رسولان، راه می برد؛ شعاری که بی تردید در استقرار جامعة بی طبقة توحیدی محقق خواهد شد و البته بدیهی است که خلق قهرمان ایران و میهن اسلامی ما بدون هیچ شکی، در پرتو یک وحدت سراسری انقلابی، سرانجام بر همه مشکلات، یکی پس از دیگری، فائق خواهد گردید.

سلام بر خلق ! سلام بر آزادی ! سلام بر اسلام!

مجاهدین خلق ایران. 10فروردین 59»(1)

175

به گزارش روزنامة جمهوری اسلامی، امروز "آیت الله منتظری" پیامی به مناسبت 12 فروردین، روز جمهوری اسلامی منتشر کرد. در این پیام آمده است:

«برادر و خواهر عزیز! جمهوری اسلامی یعنی حکومت جمهوری بر اساس ایدئولوژی و مقررات حیات بخش اسلام، و اسلام نه فقط گفتار بلکه اعتقاد راسخ و استقامت در مقام عمل است. (الّذین قالوا ربّنا الله ثم استقاموا) بیایید همه با هم برای رضای خدا و حفظ حرمت اسلام عزیز، پا را از گفتار و شعار فراتر نهیم و انقلاب و تحول اسلامی را در همة شئون کشور پیاده کنیم و بدین وسیله، عهد و پیمان خود را با پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلم و ائمة طاهرین سلام الله علیهم اجمعین مستحکم سازیم. این جانب ضمن تأکید بر لزوم شرکت همه جانبه در مراسم بزرگداشت روز جمهوری اسلامی، خاطر برادران و خواهران را به چند نکته متوجه می کنم:

ص: 333

1. بر همة ما لازم است پیام نوروزی 13 ماده ای رهبر انقلاب را که از هر نظر جامع است، با دقت هرچه تمام تر مورد توجه قرار دهیم، بخوانیم و بدانیم و موبه مو دستورات آن را اجرا نماییم.

2. بر شورای انقلاب که مسئولیت حفظ و ادامة انقلاب را در سطح کشور پذیرفته، و بر وزرا و استانداران و سایر مسئولین لازم است که به نیازهای همة افراد کشور به ویژه روستاییان و کارگران محروم که بار سنگین تولید و صنایع بر دوش آنها است، توجه بیش تری مبذول دارند. ...

3. بنیادهای انقلابی از قبیل بنیاد مستضعفین و جهاد سازندگی و بنیاد مسکن، در درجة اول لازم است منطقه ای و استانی شوند و هر استان اختیار تام داشته باشد؛ زیرا افراد هر استان از کمبودهای استان خودشان آگاه ترند. ...

4. بر وزارت کشاورزی است که به جای کمک های نقدی به کشاورزان - که معمولاً کم تر به مصرف توسعة کشاورزی می رسد و یا بی رویه صرف می نمایند - امکانات کشاورزی از قبیل تأمین آب و تراکتور و وسایل برای آنان تهیه کند. ...

5. بر قضات دادگستری است که مغزشان را از قوانین و مقررات پس ماندة "غربی" و آریامهری تهی سازند و تشریفات و آیین نامه های دست وپاگیر را رها کنند و در عوض، قوانین و مقررات و روش قضایی اسلام را خوب بیاموزند و به کار گیرند؛ وگرنه پست ها را به اهلش واگذار نمایند.

6. بر حسب دستور صریح رهبر انقلاب، مادامی که دادگستری بازسازی نشده، دادگاه های انقلاب باید بر سرکار باشند؛ لذا بر قضات شرع و دادسراهای انقلاب است که قوانین و مقررات اسلامی را کاملاً رعایت کنند و احتیاط را از دست ندهند و در مورد شبهه، اجرای حد نکنند که "الحدود تدرأ بالشبهات" و بی جهت حکم به مصادرة اموال ننمایند که مال مسلمان همچون خون او محترم است و چه بسا کسی مجرم باشد و همة مال او و یا قسمتی از آن از راه مشروع به دست آمده باشد.

7. بر پاسداران انقلاب و قوای انتظامی است که از کم کاری بپرهیزند و در حفظ امنیت کشور و دستاوردهای انقلاب کوشش نمایند؛ خودسرانه دست به کاری نزنند که بدترین آفت کشور هرج و مرج است و از دستورات فرماندهان تخلف نکنند و در انجام دستورات قوة قضائیه کمال جدیت را بنمایند و قضات را در اجرای حدود الهی یاری کنند.

8. ارتش باید بازسازی شود و افراد متعهد و انقلابی عهده دار آن گردند. ارتشیان باید به جای تشریفات آریامهری و طاغوتی و سان ها و نمایش های بی محتوی و پوچ، خودشان را برای دفاع از کشور و اسلام عزیز آماده نمایند. ...

9. رادیو و تلویزیون باید کاملاً از عناصر ناجور و فاسد تصفیه گردد و به دست افراد باتقوی و آگاه سپرده شود. برنامه های ضد دین و اخلاق و یا سرگرم کنندة بی محتوی که

ص: 334

میراث سیاست های استعماری غرب است، باید حذف شود و به جای آنها برنامه های آموزنده و سازنده تولید و اجرا گردد. ...

10. دانش آموزان و دانشجویان باید توجه کنند که کشور ایران از جهت آب و خاک و ذخایر و معادن، غنی و خودکفا است. حدود دو سوم از زمین های قابل کشت ایران معطل مانده و قریب 80 درصد آب های کشور هدر می شود و بیش از 90 درصد از معادن ما دست نخورده است و فقط کمبود ما نیروی انسانی ماهر و مبتکر است و رفع این خلأ و کمبود به عهدة شما جوانان عزیز است. ...

11. برادران و خواهران دانشجو و یا کارگر و یا کشاورز بدانند که آزادی و عدل اجتماعی، در مکتب اسلام اصیل به دست می آید نه از مسیر گرایش های چپی و انحرافی، و شما گول کسانی را که می خواهند به نام حمایت از خلق، کشور اسلامی ما را به صورت یکی از اقمار شوروی و یا چین کمونیست درآورند، نخورید. این شوروی آزادی خواه است که برادران و خواهران ما را در افغانستان قتل عام می کند و یک دفعه صادرات گاز افغانستان را به شوروی به سی برابر افزایش می دهد و یا با همة سابقه و وسعت کشورش، هنوز نتوانسته است احتیاجات اولیة کشورش را تأمین نماید و اگر گندم امریکا از او قطع شود، ملتش از گرسنگی می میرد و این چین کمونیست است که چند روز پیش نماینده اش در مراکش از قتل عام مردم مسلمان صحرا به وسیلة ژاندارم های ملک حسن دوم حمایت کرد. به دامان اسلام عزیز برگردید و از گرایش های چپ و راست بپرهیزند و... هرکس غیرت و همّیت اسلامی داشته باشد، از جامعة مسلمین حمایت خواهد کرد و با مکتب های ضد خدا و یا با افراد ضدانقلاب سازش نمی کند.

12. بر روحانیت آگاه و متعهد است که به اندازة قدرت، در بسط فرهنگ و تعلیم معارف اسلامی کوشش کنند و جوانان کشور را از چنگال دشمنان خدا و اسلام نجات دهند، و بر ملت قهرمان ایران است که با روحانیت متعهد و مسئول که علاوه بر این که کارشناس مسائل اسلامی می باشند، همیشه در مقطع های حساس کشور پیشقدم بوده اند و رهبری ملت انقلابی را به عهده داشته اند، پیوند خود را محکم کند و گول تبلیغات دشمن را نسبت به این قشر آگاه نخورد؛ چه آنان می خواهند ملت را از دین و مذهب و روحانیت آگاه جدا کنند تا اسیر گرگ های درندة غرب و شرق گردند. اینان برای توجیه این خیانت بزرگ، اشتباهات و تقصیرات بعضی روحانی نماها و یا معمّمین کوتاه فکر را به رخ شما می کشند و این وظیفة شما ملت آگاه است که افراد مخلص و آگاه را از افراد ناآگاه و یا فاسد جدا کنید و به علاوه حساب مکتب اسلام و قرآن و پیامبر اکرم(ص) و اسلام اصیل مجسم، یعنی حضرت علی علیه السلام و کلمات نغز و پرمغز حضرتش را از حساب من معمّم جدا کنید و برای این که از من معمّم فرضاً ناراحتید، اسلام و قرآن و پیامبر اکرم(ص) و علی مرتضی(ع) را به

ص: 335

یهودی زادگان شکست خورده عقده داری چون مارکس و انگلس نفروشید.

13. بر بنیاد مسکن و وزارت مسکن است که مفهوم و مصداق اراضی موات شهری را که در تصویب نامة شورای انقلاب ذکر شده و مصداق شاخص آن، سنگلاخ ها و تپه های واقع در شمال و حومه است، به خوبی درک کند و به جای آن اراضی مردم را که مشجر و یا مزروعی بوده و در اثر وسعت شهر قهراً به صورت زمین های بی کشت و مستعد برای ساختمان در آمده، بی جهت تصرف نکند. ...

14. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران چشم امید همة جنبش های رهایی بخش اسلامی و مستضعفین جهان به ایران دوخته شده و از ملت قهرمان ایران انتظار حمایت مادی و معنوی دارند و نوعاً به ایران می آیند و با سردی دولت و ملت مواجه می شوند؛ لذا بر دولت و ملت ایران است که روزهای گرفتاری و بدبختی خود را به یاد آورند و به شکرانة نعمت آزادی، با آغوش باز آنان را پذیرا شوند و در رفع کمبودهای آنان به مقدار امکان کوشش نمایند.

15. و در خاتمه بر همة ملت ایران است که پس از بسیج فکری و مجهز کردن جوانان به ایدئولوژی اسلامی که وظیفه ای است همگانی، به اسلحة روز نیز مجهز شوند تا در مقابل خطرات امپریالیست غرب و شرق و عمال داخلی و خارجی آنان و صهیونیسم جهانی از اسلام و کشور خود دفاع کنند. به امید پیروزی اسلام و همة مستضعفین جهان.»(1)

176

در آمل در یک مراسم تجلیل از شهدا، آقای محمدجواد باهنر عضو شورای انقلاب و از مؤسسان و رهبران حزب جمهوری اسلامی، سخنرانی کرد. وی در این سخنرانی برخی مواضع نظام و نیز بعضی از خدمات آن را در طول مدت کوتاه استقرار، تشریح کرد. در شماره امروز روزنامة بامداد - که طبق مشی خویش، معمولاً گزارش تفصیلی از این گونه مراسم و سخنرانی ها درج نمی کند - در این باره چنین آمده است:

حجت الاسلام دکتر باهنر عضو شورای انقلاب، در مراسم تجلیل از شهدا طی سخنانی در آمل تأکید کرد یکی از راه های خارج شدن از سلطة امپریالیسم شرق و غرب، رسیدن به مرحلة خودکفایی در صنعت و کشاورزی است. وی یادآور شد تا زمانی که برای گندم و برنج و غیره محتاج دیگران باشیم، در واقع وابسته ایم و برای رهایی از این مشکل، طرح همه جاگیر توسعة کشاورزی را که از تصویب نهایی شورای انقلاب گذشته است، به زودی به اجرا خواهیم گذاشت.

در پایان و در ادامة برنامة پرسش و پاسخ، یکی از شرکت کنندگان در مراسم پرسید: چرا شورای انقلاب علی رغم فرمایش های مکرر امام که رابطة امریکا با ایران رابطة ظالم با مظلوم است، روابط خود را با امریکا کام-لاً قطع نکرده است؟ آقای باهنر در پاسخ گفت: آنچه لازم است

ص: 336

قطع شود، سلطة امریکا است و چیزی که ما دنبال آن هستیم این است که محتاج امپریالیسم نباشیم. عملاً رابطة ما قطع شده است؛ چرا که بیش از یک صد قرارداد را که با امریکا داشتیم، یکجانبه قطع کردیم. وی یادآوری کرد: در بعضی موارد هم گرفتار شدیم؛ برای این که دادگاه های بین المللی بر ضد ما صدها شکایت مطرح کردند؛ از جمله قرارداد انرژی اتمی با فرانسه بود که یکجانبه قطع شد. در این قرارداد نوشته شده بود که در صورت لغو یکجانبه، فسخ کننده باید دو میلیارد دلار خسارت بدهد.

دکتر باهنر در ادامة سخنان خود گفت: یکی از نتایج ارزندة انقلاب ما این است که ما را از زیر سلطه بیرون آورد و از نشانه های آن این که هر روز 3 میلیون و 200 هزار تا 3 میلیون و 300 هزار بشکه نفت زیر زمینی ذخیره کردیم؛ یعنی قبلاً حدود 6 میلیون بشکه صادر می کردیم که این مقدار به 2 میلیون و 700 هزار بشکه تقلیل یافته است. به زبان دیگر طی یک سال گذشته حدود 25 میلیارد دلار صرفه جویی کرده ایم و میزان ذخیرة ارزی ما نیز که حدود 10 میلیارد دلار بود، الآن به حدود 15 میلیارد دلار رسیده است و این ها خاصیت قطع سلطه است(1)

177

در اوضاع فعلی جامعة ایران که گروه های سیاسی مختلفی، به طور آشکار و پنهان و به شدت برضدنظام فعالیت می کنند، سران نظام اختلافات آشکار و بعضاً حادی با هم دارند؛ در برخی موارد هر یک با روش خود امور را دنبال می کنند و در برخی موارد روش دیگران را به زیان انقلاب یا در مخالفت با آن می خوانند. در این میان این تنها پیروی از امام خمینی است که در افکار عمومی و در ذهن توده های وسیع مردم، به منزلة راه صحیح و موافق با انقلاب است. امام نیز همیشه بر وحدت کلمه تأکید می کند.

امروز نیز امام خمینی در دیدار با رئیس دیوان عالی کشور و دادستان کل کشور و نیز قضات دادگستری، ضمن تأکید بر صلاحیت آقایان بهشتی و موسوی اردبیلی برای دو سمت مزبور، مجدداً به سفارش مؤکّد در امر وحدت پرداخت. امام در مورد انتصابات یاد شده گفت: «من این دو نفر آقایان را منصوب کردم به این دو مقام عالی، با سوابق طولانی و ادراک این که همة جهات در آنها هست، و در خیلی از افرادی که من سراغ دارم، همة این جهات یا وجود ندارد و یا این که اگر باشد، شغل هایی دارند که نمی توانند بیایند و مشغول کار شوند.»(2)

ص: 337

موسوی اردبیلی دادستان کل کشور

تأیید مجدد صلاحیت رئیس دیوان عالی و دادستان کل کشور و در عین حال سفارش

مؤکد به پرهیز از اختلافات سیاسی کنونی در ملاقات امروز امام خمینی.

امام خمینی همچنین به روال همیشه، بر رفع اختلافات بین سران نظام و ضرورت آن، به نحو ذیل تأکید کرد:

«اختلاف نداشته باشید در امور. اختلاف، همیشه ناشی از جهات نفسانی است. ... کوشش کنید که آن جهات نفسانی بازی تان ندهد که منشأ مناقشه و اختلاف شود و در روزنامه ها این اختلافات منعکس شود و یا در جاهای دیگر صحبت شود. یک مملکتی که گرفتار است، در مقابل اجانب و در معرض خطر است،... اگر چنانچه اشخاص بخواهند با تفرقه و تشتت این مملکت را از باطن پوسیده کنند، قهراً به چنگ دیگران خواهد افتاد. ... بحمدالله [در] ایران دیگر حکومتی نداریم مخالف با ملت؛ ملت و دولت همه با همند. در یک چنین مملکتی، کسی نمی تواند بیاید و به این مملکت مطالبی را تحمیل بکند، و لهذا از خارج هِی فریاد می زنند که چه خواهیم کرد و چه خواهیم کرد. ...

علی ایّ حال، عمده این است که مبلغین آنها مع الاسف در بین خود ایرانی ها هستند و می خواهند کاری بکنند که از داخل یک پوسیدگی پیدا شود و افراد و سازمان های داخل را به هم بریزند. اگر توانستند بین رئیس جمهور و شورا اختلاف بیندازند؛ اگر این مطلب را نتوانستند، جناح هایی درست کنند برای ایجاد اختلاف و ایجاد شلوغی و از این کارها که دارند می کنند. باید همه توجه به این داشته باشیم که یک مملکتی که پنجاه و چند سال (غیر از آن دو هزار و پانصد سال) که بسیاری از مردم شاهدش بودند و همه شاهد بودند که یک چنین گرفتاری هایی را داشته است و حالا بحمدالله از این گرفتاری بیرون آمده است، خودشان دوباره کاری نکنند که همان گرفتاری ها برگردد. خود ما نباید کاری بکنیم که دوباره مبتلا بشویم به آن چیزهایی که پیش تر به آن مبتلا بودیم.»(1)

ص: 338

178

یکی از موضوعاتی که اخیراً از محورهای خبری و تحلیلی مربوط به ایران در رسانه های گروهی است، مسئلة روابط ایران و شوروی است. در چنین اوضاعی، مواضع و نظرهای مقامات ایران دربارة مسئلة افغانستان، حساسیت خاص خود را دارد.

امروز در ملاقاتی که آیت الله بهشتی رئیس دیوان عالی کشور، آیت الله موسوی اردبیلی دادستان کل و عده ای از قضات دادگستری با امام خمینی داشتند، امام در این باره به نحو ذیل اظهار نظر کرد: «من آن روزی که سفیر شوروی آمد پیش من گفت که دولت افغانستان خواسته است که شوروی، نظامی به آن جا بفرستد، به او گفتم که این اشتباهی است که شوروی می کند؛ البته دولت شوروی می تواند افغانستان را قبضه کند، ولی نمی تواند در آن جا مستقر شود. اگر شما خیال کردید بتوانید افغانستان را بگیرید و آن را آرام کنید، این خیالی باطل است. ملت افغانستان مسلم است ایستاده اند در مقابل حکومت افغانستان. شما هم اگر بروید و هر قدرت دیگری هم برود، آن جا را می گیرد، اما نمی تواند آنجا را آرام کند و بالاخره شکست می خورد.»(1)

امروز همچنین "آیت اللّه بهشتی رئیس دیوان عالی کشور و عضو شورای انقلاب" در کنفرانس مطبوعاتی معمول خود که به طور هفتگی برگزار می شود، شرکت کرد و دربارة موضع ایران در قبال حضور شوروی در افغانستان، تأکید کرد: ما با این موضوع مخالفت کرده ایم و هر کاری برای خارج کردن آنها انجام خواهیم داد. وی در پایان گفت: با شوروی مانند ایالات متحده معامله خواهدشد(2)

179

در میان تحلیل های رسانه های گروهی دربارة روابط ایران و شوروی، مطالب رسانه های آلبانی منحصر به فرد است و در بردارندة مطالب ویژه ای است که خاص جهت گیری های این کشور است. دولت آلبانی، کمونیستی اما شدیداً ضد شوروی است. در داخل ایران نیز گروه هایی کوچک اما پر سر و صدا با مشی کمونیستی ضد شوروی و طرفدار آلبانی وجود دارد. در این حال امروز از رادیو آلبانی گفتاری دربارة روابط ایران و شوروی پخش شد، با عنوان "ضربة خلق های ایران به منافع امپریالیسم شوروی". در این گفتار آمده است:

«خلق ایران با انقلاب خود، رژیم خون آشام شاه را سرنگون ساخت و امپریالیسم امریکا و سوسیال امپریالیسم شوروی را به جای خود نشاند. سردمداران مسکو به سان زمامداران واشنگتن، با اوضاع به وجود آمده سر سازش ندارند. آنها از یک سو سخن از پشتیبانی از مبارزات خلق ایران می رانند و از سوی دیگر، در عمل بر علیه وی عمل می کنند و به هر وسیله ای شده می کوشند تا امتیازهایی را که در زمان شاه به دست آورده بودند، نگهدارند. گواه آن، گفت وگوهای نمایندگان شوروی و ایران بر سر گاز ایران است. در این گفت وگوها

ص: 339

فرستادگان مسکو می کوشند تا شرایط پیشین خرید گاز ایران و مواضع نو استعماری و امتیازاتی را که به دست آورده بودند، بر ایران تحمیل کنند... تا گاز ایران را به قیمتی پایین تر از ارزش واقعی آن در بازار جهانی و... بخرند. هنگامی که ایران این خواست نو استعماری را رد نمود و جریان گاز خود را به اتحاد شوروی قطع کرد، دستگاه تبلیغاتی شوروی آغاز به یورش و حملة مستقیم بر ضد این تصمیم کاملاً مشروع و درست خلق ایران نمود. ... اتحاد شوروی در گذشته از سیاست ضد ملی و خلقی شاه سود گرفته و به سان امپریالیست های امریکایی که نفت ایران را به چپاول می بردند، با جلاد خلق ایران ساخت و پاخت نمود تا گاز و ثروت های دیگر ایران را به تاراج برند.»(1)

180

به گزارش آسوشیتدپرس از دمشق، سوریه امروز روابط خود را با رژیم مصر به طور کامل قطع کرد؛ اما هنوز امکان این که مردم دو کشور با یکدیگر جمع شوند و تشکیل جلسه بدهند، از بین نرفته است. پارلمان سوریه نیز دستور حافظ اسد را برای تغییر پرچم این کشور که شبیه پرچم مصر است، تصویب کرد. این پرچم مربوط به فدراسیون جماهیر عربی (مصر - سوریه - لیبی) بوده است. سوریه که از برافراشته شدن پرچم مصر در سفارت اسرائیل اظهار ناخشنودی کرده است، اعلام کرد که پرچم سه رنگی را که در سال 1961 داشته است، مجدداً خواهد داشت.(2)

* * *

ضمیمه اول گزارش 153: پیام کارتر به امام خمینی

متن کامل پیام کارتر به امام خمینی به شرح زیر است:

«عالی جناب! من امکان این را داشتم که پیام بیست و یکم مارس [1/1/1359] شما را خطاب به مردم ایران بخوانم. من این پیام را یک سند اساسی برای آیندة کشور شما تلقی می کنم. در این پیام، شما موضع خود را در سیاست بین المللی مشخص نموده اید. این امر مورد توجه ما است. من موافقم که صلح جهانی نیازمند روابط جدید بین دولت ها، به خصوص احترام به حاکمیت ملل و حق مردم دایر بر سرنوشت خود، می باشد. مایلم تأکید کنم که این دو اصل که مکرراً از طرف شما و آقای بنی صدر رئیس جمهوری عنوان می شود، از اصول مورد قبول من نیز می باشد و ما به دنیا تصمیم خود را دایر بر عملی کردن این اصول، چه در نیکاراگوئه، چه در افغانستان، و یا در مقابل یک خطر احتمالی به حاکمیت یوگسلاوی، ثابت نموده ایم.

ص: 340

مایلم تأکید کنم که حکومت من وارث یک وضع بین المللی خیلی حساسی می باشد که نتیجة سیاست و اوضاع و احوال دیگری است و همة ما را به ارتکاب اشتباهی در گذشته وادار کرده است. مزیت بزرگ دمکراسی امریکایی این است که همیشه توانسته است اشتباهات خود را شناسایی نموده و یا آن را محکوم کند. ما موافقت خود را به کمیسیون تحقیق در کنگرة امریکا برای روشن کردن حقیقت اعمال وخیم مداخلة امریکا، مثلاً در مورد شیلی، اعلام نموده ایم و این کمیسیون تحقیق تصمیمات مهمی در مورد محکوم کردن این مداخله و تدابیر بسیار مهمی در قبال مسئولیت های ناشی از اعمال، اتخاذ کرده است. ما آقای بنی صدر رئیس جمهوری را مطلع ساخته ایم که آماده ایم این کمیسیون تحقیق را در امریکا به نحوی برنامه ریزی کنیم که بتواند حل این بحران بین ملتین ما را امکان پذیر سازد.

همچنین ما آقای بنی صدر رئیس جمهوری را از آمادگی کامل خود برای اهتمام جدی در راه تأمین رضایت لازم مردم ایران برای حل مسالمت آمیز اختلافات موجود بین دو حکومت، مطلع ساخته ایم. من می توانم به خوبی درک کنم که تصرف سفارت ما در تهران می توانسته است عکس العمل موجهی برای جوانان ایران تلقی شود؛ اما زمان سپری می شود و من دلایل جدی برای تردید دربارة انگیزه های واقعی آنانی که سفارت ما را تصرف کرده اند، در دست دارم. اشغال سفارت، امروز مسائل عمده ای برای حکومت شما و حکومت ما ایجاد می کند و نهایتاً عامل اختلافاتی گردیده است که مانع رفع بحران کنونی و ایجاد روابط جدید بر اساس برابری و احترام متقابل که شما خواهان آن بوده و ما نیز با آن موافقت داریم، می باشد. ما آمادة پذیرش حقایق جدیدی که مولود انقلاب ایران است می باشیم. این امر همچنان هدف ما و آرزوی ما است؛ زیرا من تصور می کنم در نهایت، ما هدف واحدی را که صلح جهانی و برقراری عدالت برای همه ملل است، تعقیب می کنیم.

از زمان عزیمت شاه سابق مخلوع از امریکا که به دلایل انسانی و درمانی پذیرفته شده بود، حکومت من تصمیم گرفت که در این مسائل مداخله نکند. ترک پاناما یک تصمیم شخصی شاه سابق بوده و ما نسبت به مذاکراتی که بین خود او و سادات برای پناه یافتن در مصر، انجام یافته است، کاملاً بیگانه بوده ایم. ما با مراجعت او به امریکا مخالفت کردیم. ما با معالجة او در بیمارستان های امریکایی به وسیلة پزشکان امریکایی مخالفت کردیم. ما کلیة اطلاعاتی که دربارة وضع مزاجی شاه سابق داشتیم، در اختیار آقای بنی صدر رئیس جمهوری گذاردیم. من حفظ اصل تفکیک کامل دو موضوع را اساسی می دانم.

بحران فی مابین باید از راه اعمال اراده و قابلیت حکومت های ما، بر مبنای واقعیات و منافع آیندة جدی دو ملت، حل و فصل شود. می خواهم مؤکداً خاطرنشان کنم به محض این که مسئله فوری از طریق انتقال مسئولیت گروگان ها به حکومت ایران حل شود، ما آمادة اتخاذ رویة معقول و دوستانه ای برای حل و فصل مسائل عدیدة دوجانبة فی مابین می باشیم. ایجاد یک کمیسیون مشترک به عنوان رسیدگی به مسائل دو جانبه، به ما توصیه شده است؛ ما آماده ایم با نظر مساعد این فکر را بپذیریم و بتوانیم چنین کمیسیونی را به عنوان وسیله ای که روابط آیندة ما را توسعه دهد، تلقی نماییم. تمنا دارم مرا در حل بحران فی مابین بر اساس ضوابط منصفانه و شرافتمندانه، جداً یاری نمایید و از این بابت نهایت حق شناسی را خواهم داشت. دو ملت ما نیز از شما حق شناسی خواهند نمود. اجازه می خواهم جسارتاً اعلام دارم که به نظر من زمان و دشمنان واقعی نظام های سیاسی مربوط ما، به زیان ما مشغولند. با تقدیم بهترین احترامات. "جیمی کارتر". 26 مارس 1980 ]6/1/1359[.»(1)

ضمیمه دوم گزارش 153

اظهارات بعدی مقامات امریکایی با این که هنوز کامل نیست، اما تفاوت های فاحشی با نخستین اظهارات سخنگوی کاخ سفید داشته است که نشان می دهد کاخ سفید درصدد پوشاندن چیزهایی بوده است. سایروس ونس وزیرخارجة وقت امریکا، بعداً در این باره نوشت: انتشار یک نامة ساختگی از کارتر به خمینی که در آن رئیس جمهوری امریکا به مداخلات گذشته امریکا در ایران اعتراف کرده بود، جنجالی

ص: 341

به پا کرد. (ما هنوز نمی دانیم که این نامه را کی و چگونه جعل کرده بود.) ما بلافاصله وجود چنین نامه ای را تکذیب کردیم؛ ولی بنی صدر در یک اقدام جنون آمیز - شاید به منظور منحرف کردن فشار عناصر افراطی - مضمون دو نامة خصوصی را که از طرف کارتر برای او فرستاده شده بود فاش کرد(1)

در هر حال هیچ گاه جزئیات رفتار و اهداف یاران کارتر در این ماجرا به روشنی معلوم نشد.

ضمیمه گزارش 156

یادآوری می شود روز گذشته روزنامة جمهوری اسلامی به نقل از رویتر، خبر زیر را دربارة سفر شون مک براید به تهران درج کرده بود: «شون مک براید وزیر خارجة سابق ایرلند، به دعوت دولت ایران وارد تهران شده است و به این ترتیب احتمال این که طرح وی در مورد ایجاد یک کمیسیون مستقل تحقیقات برای کمک به حل بحران گروگان ها، مورد بررسی مجدد قرار گیرد، افزایش یافته است. مک براید به خبرنگار رویتر گفت با بنی صدر رئیس جمهوری ایران ملاقات خواهد کرد. وی از هر توضیحی دربارة سفر خود به ایران خودداری کرد و فقط گفت تا دوشنبه در ایران خواهد ماند. مک براید در یک گزارش کتبی راجع به سفر گذشتة خود به ایران گفت هدف از کمیسیون پیشنهادی وی بررسی دربارة این موضوع است که آیا زمینه هایی برای اعتقاد به این که طی سال های 1953 تا 1979 نقض حقوق بشر، شکنجه، قتل، و سوء استفاده از اموال عمومی توسط شاه انجام گرفته است، وجود دارد یا خیر. اگر جواب مثبت بود، آن گاه شاه سابق و همکارانش، در یک دادگاه، توسط سازمان ملل تحت محاکمه قرار خواهند گرفت.»(2)

ضمیمه گزارش 160

متن کامل بیانیه دکتر جمشید حقگو استاندار آذربایجان غربی که صبح امروز دربارة تقسیم زمین در منطقه انتشار یافت، به قرار زیر است:

«انقلاب پرخون ملت مستضعف ایران می رود تا گرد و غبار یأس و ناامیدی را از چهره سیاه و پرچروک زارعین زحمتکش بزداید و فراخی و گشاده رویی را جایگزین آن سازد و چشمان بی فروغ را جلا بخشد و در چهره های زرد سرخی بیافریند. برهیچ کس پوشیده نیست که این خونی که بر در و دیوار و فرش خیابان به یادگار مانده جز خون های پرجوش و خروش مستضعفان جامعه چیز دیگری را به یاد نمی آورد و دولت انقلابی وارث بر خون این شهیدان، نمی تواند بیش از این بر پایمال شدن حقوق برحق ضعیفان و زحمتکشان را به پای کسانی که شکم هایشان بیش از حد فربه گشته است باشد.(3)

بدین منظور در پی اقدام دولت مبنی بر تقسیم زمین بین زارعین و اجرای آن در این استان، از تمام طبقات به ویژه برادران کُرد خواسته می شود که برای احقاق حقوق بربادرفته با دولت همکاری نموده و دشمن را از خود دور ساخته و فرصت به خصم خدا و خلق ندهند و مطمئن باشند که این دفعه هر اخلال گر از هر طبقه ای که باشد با نیروی قهر انقلابی به شدت سرکوب شده و امنیت توأم با حق طبیعی را بر منطقه حاکم خواهد ساخت. لذا با توجه به مطالب فوق، توجه اهالی محترم منطقة استان آذربایجان غربی را به موارد زیر جلب می نماید:

- علی رغم اشکال تراشی های کسانی که منافع ناحقشان در خطر است، کشت و زرع، طبق قوانین جمهوری اسلامی با تمام قدرت و در اسرع وقت در منطقه باید شروع و تمام روابط و ضوابط شرک و طاغوتی بایستی از بین برود.

- به صاحبان زمین های زراعی که خود می دانند زمین هایشان مشمول تقسیمات جدید ارضی می باشد، قبل از این که قانون به سراغشان آید داوطلبانه در این امر انسانی و انقلابی شرکت نمایند.

ص: 342

- به کلیة عوامل شناخته شده و پس مانده های رژیم گذشته که با تحریکات و ایجاد اغتشاش و به وجود آوردن درگیری های تصنعی، می خواهند همچنان سلطة خود را به دهقانان رنج دیده حفظ نمایند، اخطار می نماید که اگر دست از توطئه های خود برندارند، ضمن معرفی به مردم تسلیم دادگاه های انقلابی خواهند شد.

- به تمام برادران کُرد و زارعین و کشاورزان هشدار می دهد که زیربار تحریکات اربابان از خدا بی خبر که به خاطر حفظ منافع خود به هر نحوی اسلحه به دست گرفته اند، نروند و هشیار و بیدار باشند که دیگر بار آلت دست این و یا آن نشوند.

- اربابانی که زارعین را از مزارع خود به جبر بیرون رانده اند، هر چه سریع تر آنها را به مزارع خود برگردانند؛ و گرنه بی هیچ ملاحظه ای در رسانه های گروهی به مردم معرفی شده و با قهر انقلابی با آنها رفتار خواهد شد.»(1)

ص: 343

ص: 344