ص: 2

ص: 3

ص: 4

ترس از تکبر.........................................................................................36

اختیار خزائن زمین................................................................................37

ارزش نعمت ولایت................................................................................38

گفتار دوم: شکر نعمت ها (2).................................................................39

خشنودی پیامبر و اهل بیت علیهم السلام................................................40

دیدار نعمت ها.....................................................................................40

معافیت در دنیا.....................................................................................41

نتیجه سپاس خداوند............................................................................42

تشکر از واسطه ها...............................................................................44

سجده شکر بعد از نماز..........................................................................45

آثار شکر و سپاس خداوند.......................................................................46

از گنجینه های الهی..............................................................................47

چهار جمله زیبا.....................................................................................47

جلسه ای برای شکرگزاری......................................................................48

درک نعمت...........................................................................................49

شکر برای شکر.....................................................................................50

زدودن کینه از دل...................................................................................51

اصلاح جامعه با عمل خود........................................................................52

اهمیت صله رحم...................................................................................53

عبادت در دهه ذی حجه..........................................................................53

توسل حضرت آدم به اهل بیت علیه السلام................................................55

ص: 6

گفتار سوم: قدر نعمت های الهی.............................................................57

دوری از شیطان....................................................................................57

فزونی نعمت........................................................................................58

ناتوانی در شکر....................................................................................58

کارها همه در دست اوست.....................................................................59

قدر نعمت های الهی.............................................................................61

بیماری حرص و طمع..............................................................................61

قدر و منزلت انسان................................................................................62

محبت، نزدیک ترین راه به سوی خدا.........................................................63

چشم زیبا بین.....................................................................................65

دعا؛ بهانه ای برای انس با خدا................................................................65

راهی به سوی محبت خدا......................................................................67

مهربان تر از مادر...................................................................................67

دیدم که جانم می رود...........................................................................68

گفتار چهارم: معرفت و محبت امیرالمؤمنین علیه السلام..............................71

شفاعت واجب.....................................................................................71

معرفت و محبت....................................................................................72

خوشی در دنیا.....................................................................................73

بی ارزشی دنیا....................................................................................74

باور آخرت............................................................................................74

شیخ محمد تقی بافقی رحمة الله...........................................................75

قوی ترین آیه در ولایت امیر المؤمنین علیه السلام......................................76

ص: 7

مقدس اردبیلی و تونچی حمام..............................................................77

ملا قلی جولا.....................................................................................78

همه چیز به دست امیر المؤمنین علیه السلام..........................................79

گفتار پنجم:قرآن و اهل بیت علیهم السلام..............................................81

برای اجابت دعا...................................................................................81

ضیافت خداوند....................................................................................82

در نعمت خداوند..................................................................................82

ابتلائات اهل ایمان..............................................................................83

انواع گناه..........................................................................................84

اهل معصیت خداوند............................................................................85

آه بیمار و بخشش گناهان....................................................................85

قرآن و اهل بیت علیهم السلام..............................................................87

شفای دردهای جسمی و روحی...........................................................88

ایثار حضرت خدیجه سلام الله علیها........................................................88

برای بی نیازی در دنیا..........................................................................89

انس با قرآن.......................................................................................89

توسل به اهل بیت علیهم السلام..........................................................91

شاد کردن دل مؤمن............................................................................91

برخورد با مادیات و معنویات..................................................................92

گشوده شدن درهای آسمان................................................................92

ارتباط مرحوم علامه طباطبایی با اهل بیت علیهم السلام..........................93

توسل شیخ عبدالکریم به امام حسین علیه السلام.................................93

ص: 8

گفتار ششم: محبت دنیا....................................................................95

گم کردن راه بهشت...........................................................................95

منشأ رذائل اخلاقی...........................................................................96

پرستش درهم و دینار........................................................................96

بی رغبتی به دنیا.............................................................................97

درخواست نور..................................................................................98

ریسمان محکم الهی.........................................................................99

نشانه هایی از نور............................................................................100

پشت پا زدن به دنیا..........................................................................101

کنده شدن از دنیا.............................................................................102

محبت دنیا؛ مانع رشد.......................................................................103

نشستن با اهل دنیا.........................................................................103

بازیچه گرفتن دنیا.............................................................................104

ساده زیستی آیت الله کوهستانی......................................................105

پستی دنیا.....................................................................................106

مثل دنیا.........................................................................................107

حاجی اعور دزد...............................................................................108

فریب دنیا.......................................................................................109

گفتار هفتم: قلب سلیم...................................................................111

درجه ایمان....................................................................................111

ضمانت بهشت...............................................................................112

مقام حضرت ابراهیم علیه السلام......................................................113

ص: 9

قلب سلیم....................................................................................114

انواع شرک....................................................................................115

محبت غیر خدا...............................................................................115

تعریف از خود..................................................................................116

عجب و خودپسندی.........................................................................117

پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم در معراج.......................................118

شیطان وحضرت یحیی علیه السلام...................................................119

شیطان در کشتی حضرت نوح علیه السلام.........................................120

مواعظ شیطان...............................................................................121

قلب توحیدی.................................................................................121

قلب پر محبت حضرت ابوالفضل علیه السلام........................................122

گفتار هشتم:منزلت انسان.............................................................123

صلوات موجودات عالم.....................................................................123

تأثیر اعمال بر جهان هستی.............................................................124

موقعیت ارزش انسان......................................................................125

شکست انسان.............................................................................126

طلوع توحید در وجود انسان..............................................................127

عناوین خیالی................................................................................128

دنیایی و آخرتی..............................................................................128

ایثار امیر المؤمنین علیه السلام.........................................................129

ابودجانه........................................................................................130

شهادت موسی بن جعفر علیه السلام................................................131

ص: 10

گفتار نهم: توکل و تسلیم.................................................................133

پس از ذکر خدا................................................................................134

تکیه بر تقوا و دانش..........................................................................134

نعمت فراموشی..............................................................................135

غرور و تباهی..................................................................................136

با چشم خدایی...............................................................................137

گذشت و رحمت الهی.......................................................................138

خواست خدا و خواست بنده...............................................................139

تسلیم خواست خداوند.....................................................................140

صفات خدایی..................................................................................142

سلطان محمود و ایاز.........................................................................144

ولادت موسی علیه السلام................................................................146

در هر حال پیروزیم!...........................................................................147

گریه امام زمان علیه السلام بر حضرت زینب..........................................147

گفتار دهم: امید..............................................................................149

فضیلت صلوات در روز جمعه...............................................................149

امید و آرزو در زندگی........................................................................150

انس با قرآن...................................................................................152

امید به خداوند................................................................................152

نزول برکات.....................................................................................153

داروی استغفار................................................................................155

پل جهنم.......................................................................................156

ص: 11

سلمان در بازار آهنگران....................................................................157

شفای بیمار...................................................................................159

در عزای امام مجتبی علیه السلام......................................................160

گریه برای امام حسین علیه السلام.....................................................160

گفتار یازدهم:با پاکی ها و زیبایی ها...................................................163

برای بخشش گناهان........................................................................163

زیبا بینی........................................................................................164

تبلیغ با عمل...................................................................................165

همچون زنبور عسل..........................................................................165

غذای پاک.......................................................................................165

رحمت پیامبر...................................................................................168

کبریائی خداوند................................................................................169

ظهور رحمت الهی............................................................................170

شادمانی در ولادت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم...............................173

مهر امام علیه السلام.......................................................................174

همچون مادری دلسوز.......................................................................176

کرامت امام رضا علیه السلام..............................................................176

ترحم به حیوانات..............................................................................179

گفتار دوازدهم: مکارم اخلاق..............................................................181

نفاق زدایی....................................................................................181

مقام پیامبر و اهل بیت علیهم السلام در عالم.......................................182

ص: 12

هدف از بعثت...................................................................................182

تزکیه و تعلیم...................................................................................183

فلسفة عبادات.................................................................................185

اهمیت مکارم اخلاق..........................................................................186

دو خصلتی که کافر را بهشتی کرد!.......................................................187

گریز از صفات بد................................................................................188

نجات سامری...................................................................................189

مهلت خداوند به فرعون......................................................................190

اثر وضعی کارهای خوب......................................................................190

پیامدهای بداخلاقی..........................................................................191

امام کاظم علیه السلام مظهر حسن خلق............................................193

گفتار سیزدهم: تواضع در برابر حق.......................................................195

میزان بهره مندی از قرآن.....................................................................195

ولایت تکوینی ائمه علیهم السلام........................................................196

حق پذیری......................................................................................197

اهل ذکر..........................................................................................198

سکوت و سخن................................................................................200

تواضع و تکبر....................................................................................201

مهر و الفت بین اهل ایمان..................................................................202

پرهیز از بحث و جدل..........................................................................202

توجه به مقصد.................................................................................203

در دام شرک....................................................................................204

ص: 13

حق دادن به دیگران............................................................................205

سه نوع قلب.....................................................................................206

قلبی که مشغول دنیاست...................................................................207

نصیحت شیطان................................................................................207

سر قناعت.......................................................................................208

آسایش زندگی.................................................................................210

گفتار چهاردهم: مراقبت از خویش.........................................................211

صلوات عالم وجود..............................................................................211

قسم خوردن.....................................................................................212

قسم های خداوند و ائمه علیهم السلام.................................................213

دزد دین باور......................................................................................214

روزی بندگان.....................................................................................215

بار هیزم جهنم..................................................................................216

حسابرسی اعمال در دنیا....................................................................217

سر سپردگی به اهل بیت علیهم السلام................................................218

ربع ساعت برای محاسبه....................................................................218

مراقبت از خود...................................................................................219

کلاس مراقبه و خودسازی....................................................................221

گفتار پانزدهم: راه بندگی....................................................................223

خاصیت صلوات..................................................................................223

بیان عملی قرآن................................................................................223

ص: 14

سبقت دیگران در عمل به قرآن.............................................................224

راه بندگی........................................................................................226

پدیده خواب دیدن..............................................................................226

الهامات شیطان................................................................................227

محمد علی باب................................................................................228

ریاضت های غیر شرعی.....................................................................229

عبادت زبانی....................................................................................230

چراغ راه..........................................................................................231

بی اعتنایی به اقبال مردم..................................................................233

نور طالب علم..................................................................................234

عالم بی عمل.................................................................................235

نور علم..........................................................................................236

پرهیز از شهرت................................................................................236

منزلت حضرت معصومه علیها السلام....................................................237

گفتار شانزدهم: اخلاص و از خودگذشتگی.............................................241

سجده شکر....................................................................................241

سجده شکر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم..................................242

راه دستیابی به علوم الهی................................................................243

مزد کار...........................................................................................244

نیاز انسان به عبادت.........................................................................245

از دست رفتن فرصت ها.....................................................................246

از خودگذشتگی...............................................................................247

ص: 15

بذل وجود........................................................................................248

رفقای نااهل....................................................................................249

فساد مال و مقام..............................................................................250

شناگری در عالم برزخ........................................................................251

اخلاص و توسل به اهل بیت علیهم السلام............................................252

دو یادگار پیامبر صلی الله علیه وآله.......................................................253

زیارت و توسل به امام رضا علیه السلام................................................254

اشعار دعبل.....................................................................................255

حرکت امام رضا علیه السلام از مدینه...................................................256

گفتار هفدهم: اخلاص و محبت............................................................257

عمل خالص.....................................................................................257

اصلاح درون......................................................................................258

بهره انسان از عمل خویش.................................................................259

در محضر محبوب..............................................................................260

تباه شدن اجر.................................................................................261

نشانه عمل خالص...........................................................................261

محک زننده اعمال............................................................................262

کاسب حبیب الله.............................................................................263

محبت خالص برای خدا......................................................................264

همنشینی با فقرا............................................................................264

رفتار محبت آمیز با اطرافیان...............................................................266

پرسش از اهل ذکر...........................................................................266

ص: 16

رجوع به خود..................................................................................268

محکم ترین دست آویز ایمان..............................................................269

اساس رابطه ها..............................................................................271

محبت بی غرض..............................................................................271

حب و بغض برای خدا........................................................................273

اهل محبت.....................................................................................274

مودت اهل بیت علیهم السلام............................................................275

مادر مصائب....................................................................................276

سخنان حضرت زینب علیها السلام......................................................277

گفتار هجدهم: دعا و مجالست...........................................................279

درهای رحمت الهی..........................................................................279

امام صادق علیه السلام فرمودند:........................................................279

نقش مصلحت در اجابت دعا...............................................................280

پرهیز از سوء ظن به خدا....................................................................281

مرنج و مرنجان.................................................................................283

موجبات رحمت................................................................................284

حق الناس......................................................................................285

قدر رفیق خوب.................................................................................286

تأثیر رفیق بر انسان...........................................................................289

انس و مجالست...............................................................................290

تعامل با مردم...................................................................................291

ص: 17

گفتار نوزدهم: دعا و مناجات با خدا.......................................................293

دعا؛ راهی به سوی خدا.....................................................................293

نشاط در مستحبات...........................................................................295

راهی به اندرون.................................................................................296

آرامش در عبادت................................................................................297

غبار ره بنشان..................................................................................298

راه نزدیک.........................................................................................299

با صد هزار جلوه................................................................................299

شدت ظهور......................................................................................300

تجلیات الهی....................................................................................301

آمادگی برای نماز .............................................................................302

دعا برتر از تلاوت قرآن.........................................................................303

تواضع و شکستگی در دعا..................................................................305

دعای کوتاه......................................................................................306

پروردگار بخشنده...............................................................................308

جهان سراسر عبرت...........................................................................310

ادعاهای مهلک.................................................................................312

آتش فراق........................................................................................314

عشق بازی با خدا.............................................................................315

شمشیر دوست................................................................................316

گفتار بیستم: محبت امیرالمؤمنین علیه السلام......................................319

علی علیه السلام سر الهی................................................................320

ص: 18

دیدار علی علیه السلام به هنگام مرگ...................................................321

همه سر سفره ولی خدا......................................................................322

موعظه مورچه به حضرت سلیمان..........................................................323

اتصال به دریا.....................................................................................323

سپاس محبت اهل بیت علیهم السلام...................................................325

دفاع ائمه علیهم السلام از دوستان.......................................................326

نجات شیعیان...................................................................................328

احترام دوستان اهل بیت علیهم السلام.................................................329

شفاعت پیامبر و اهل بیت علیهم السلام...............................................330

زیارت ائمه علیهم السلام....................................................................331

کیمیای محبت امیر المؤمنین علیه السلام..............................................331

کوبه در بهشت..................................................................................333

در آرزوی دیدار امیر المؤمنین علیه السلام...............................................334

از اسرار مگو.....................................................................................334

تو که با دشمنان نظر داری!..................................................................337

فقط محبت امیر المؤمنین علیه السلام..................................................338

گفت و گوی امیرالمؤمنین علیه السلام با اصبغ بن نباته............................338

خیرخواهی امیر المؤمنین علیه السلام.................................................340

دستگیری امیر المؤمنین علیه السلام...................................................341

عفو امیر المؤمنین علیه السلام...........................................................342

صفات خدایی اهل بیت علیهم السلام..................................................344

ولایت اهل بیت علیهم السلام و اصلاح نفوس.........................................345

ص: 19

در وادی السلام نجف.........................................................................347

تبرک خاک پای امیر المؤمنین علیه السلام............................................348

فهرست ها......................................................................................351

فهرست آیات....................................................................................351

فهرست روایات و دعاها......................................................................356

فهرست منابع..................................................................................373

ص: 20

امید است که همه خوانندگان گرامی از این مباحث بهره کامل برده و در اختیار دیگر عزیزان که تشنه معارف دین هستند قرار دهند و واسطه خیر و برکت شوند.

در پایان از همه کسانی که در نقش آفرینی این مجموعه همت گماردند؛ خصوصا جناب آقای نبی نژاد و برادر ارجمندم جناب آقای اسدی صمیمانه تشکر نموده و دعاگوی آنها هستم.

قم مقدس - حبیب الله فرحزاد

1393/1/10

ص: 22

هنگامی که پروردگارتان اعلام داشت: اگر شکر گزاری کنید، نعمت خودرا بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است!

یعنی خداوند که رب شماست، دو نکته را اعلام کرده و نسبت به آن هشدار داده است: یکی این که اگر شکر گزار نعمت ها بودید، خداوند به شما افزایش می دهد. و دیگر این که اگر نسبت به نعمت های الهی ناسپاسی کردید و آن را در مسیر غیر صحیح به کار بردید، عذاب الهی در انتظار شماست.

فرمود: اگر شاکر باشید، من همه گره های شما را باز می کنم. اگر انسان شکر گزار باشد، می تواند تا آخر خط برود. اقرار به نعمت ها و یاد آوری آنها خود گونه ای از شکر نعمت است. امام باقر علیه السلام فرمودند:

لا والله ما اراد الله من الناس الاخصلتین آن یقروا له بالعم فیزیدهم و بالذنوب فیغفرها لهم،(1)

نه به خدا سوگند، خداوند از مردم دو چیز خواسته است: یکی این که به نعمت های الهی اقرار کنند تا بیفزاید، ودیگر این که به گناهان اقرار کنند تا بیامرزد.

بنابر این، گناه باعث جهنم رفتن نمی شود، مگر آن که کسی عناد بورزد و اقرار نکند، حضرت آدم علیه السلام هم اول گناهکار بود، ولی چون اقرار کرد بخشیده شد. او هم می توانست مثل شیطان اقرار نکند. فرموده اند:

الإنسان حریص علی ما منع؛(1)انسان بر آنچه که منع شده است،حریص است.

شیطان هم به خصوص در چنین مواردی بیش از همه وسوسه و تحریک می کند. به حضرت آدم علیه السلام گفته شده بود از این درخت نخور، از این رو بیشتر حریص شده بود. اگر گفته نمی شد، شاید اصلا اعتنا نمی کرد.

وقتی به بچه می گویند توپ را به لامپ نزنی، یا شیر آب را باز نکن می خواهد مخالفت کند. بسیاری از مسائل تربیتی همین طور است.

اگر خداوند به ما امری کند، نباید بگوییم چرا؟ چون او خالق است و حکیم، و ما مخلوقیم و ضعیف. حضرت آدم علیه السلام می توانست چک چک کند و اگر می کرد، آتش به پا می شد.

خداوند اقرار کردن به گناه را می خواهد و همین اقرار برای بخشیدن او کافی است. امام باقر علا فرمودند:

کفی بالندم توبه؛(2)توبه، پشیمانی است و بس.

یعنی همین که انسان واقعا از گناه خود پشیمان شود، خداوند می آمرزد؛ چون خداوند سریع الرضاست. دنبال گناهکار می گردد.

لولا انکم تذنبون فتستغفرون الله لخلق الله خلقا حتی یذنبوا ثم یستغفروا الله فیغفر الله لهم؛(1) اگر گناه نمی کردید تا از خدا طلب بخشش کنید، خداوند بندگان دیگری خلق می کرد تا گناه کنند،آن گاه استغفار کنند تا خداوند از گناهشان بگذرد.

یعنی اگر مردم معصیت نکنند، من خلقی دیگر را می آفرینم که گناه کنند تا صفت غفاریت من به ظهور برسد.

شخصی از خداوند عصمت از گناه می خواست، خداوند به او فرموده بود: اگر عصمت از گناه به تو بدهم، صفت غفاریت من برای چه کسی باشد؟! در روایت آمده است:

أنین المذنبین أحب إلی من زجل المسبحین؛(2) ناله گناهکار را بیشتر ازصدای تسبیح کنندگان دوست دارم.

از گناه در می گذرم. و صدیقان را بترسان که به اعمال خویش خودبین نشوند؛ زیرا بنده ای نیست که به پای حسابش کشم، جز آن که هلاک باشد.

صدیقان را بترسان تا تکیه بر عبادت خود نکنند. خداوند فرموده است: اگر بخواهم با عدالت خودم خلق را حساب بکشم، هیچ کس نمی تواند لایق بهشت شود؛ چون عبادت های بنده با شکر یکی از نعمت های خداوند برابری نمی کند. برای همین می فرماید: گناهکاران را بشارت بده تا ناامید نشوند و صدیقان را هم بترسان تا به عمل خود تکیه نکنند.

به او می گویند: این همه نعمت به تو دادیم! این در مقابل اطاعت هایی که کردی. در این صورت گناهان تو باقی می ماند.

ما اگر بخواهیم نعمت های خداوند را حساب کنیم نمی توانیم.

وَآتَاکُمْ مِنْ کُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ؛(1)و از هر چیزی که از او خواستید به شما داد؛ و اگر نعمت های خدا را بشمارید، هرگز آنها را شماره نتوانید کرد! انسان، ستمگر و ناسپاس است!

نمرود دشمن خدا بود، ولی خداوند با او چه کرد؟! با پدر و مادرش به وسیله کشتی به مسافرت می رفت. کشتی غرق شد. خداوند نمرود را نجات داد.

خداوند برای هیچ کس کم نمی گذارد. انسان باید قدرشناس باشد. چشم و قلب و دست و پا، چه نعمت های بزرگی هستند که خداوند به ما داده است. اینها مادیات هستند. معنویات چطور؟ آیا می توانیم شکر گزار باشیم؟

می کشد. اگر انسان یک عمر سختی بکشد می ارزد، چرا که خداوند ناز او را می کشد. حافظ غزل زیبایی دارد، می فرماید:

در این بازار اگر سودی است با درویش خرسند است

خدایا منعمم گردان به درویشی و خرسندی

وَهَبْ لِی مُلْکًا لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ؛(1)خدایا، ملکی به من بده که به هیچ کس نداده باشی.

کسی در ریاست پاک تر از حضرت سلیمان نیامده است. بر جن و انس و باد و پرنده ریاست داشت، ولی آخرین پیغمبری است که به بهشت می رود.

آخر من یدخل الجنة من الأنبیاء سلیمان لما أعطی فی الدنیا من النعیم و الملک العظیم؛(2)آخرین پیامبری که وارد بهشت می شود، سلیمان است، به خاطر نعمت ها و سلطنت بزرگی که خداوند در دنیا به او داد.

چرا باید سیصد هزار سال دیرتر از دیگر پیامبران به بهشت برود؟! برای همین ریاست ظاهری است که در دنیا داشت. لذا انسان نباید از خداوند تقاضای مقام دینی هم بکند.

دیدند که در بهشت مثل آن نبود. پرسیدند: این قصرها از آن کیست؟ پاسخ آمد: برای فاطمه، دختر محمدصلی الله علیه وآله. وارد یکی از قصرها شدند، دیدند یک تخت است که سه پایه دارد. سؤال فرمودند: چرا سه پایه دارد؟ پاسخ دادند که صاحب این تخت یک انگشتر از خداوند خواسته است. یک پایه این تخت برای همین کم گذاشته شده است.(1)

امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند:

مرارة الدنیا حلاوة الآخرۃ و حلاوة الدنیا مراره الآخرۃ؛(2)تلخی دنیا،شیرینی آخرت است و شیرینی دنیا تلخی آخرت است.

یعنی کسی که رنج و مشقت دنیا را تحمل کند، به نیکبختی آخرت دست می یابد و کسی که دلبسته لذت دنیاست و به دنبال خوشی آن می گردد، بد فرجام است.

امیر المؤمنین علیه السلام در تمام عمر خود سر سفره ای که دو رقم غذا باشد ننشست.(3)هر کس لذت او در دنیا بیشتر باشد، حساب او هم در آخرت بیشتر است. خداوند دنیا را برای دوستان خود نخواسته است.

از امام صادق علیه السلام نقل شده است:

دفن ما بین الرکن الیمانی والحجر الأسود سبعون نبیا اماتهم الله جوعا و ضرا؛(4) میان رکن یمانی و حجر الاسود خانه کعبه، هفتاد پیامبر دفن شده اند که خداوند آنها را از گرسنگی و بیماری میرانده است. این از بی ارزشی دنیاست که سر حضرت یحیی علیه السلام پیغمبر و نماینده خداوند را برای یک زن فاسد هدیه بردند. خداوند دوستانش را در مضیقه

ص: 32

می گذارد. اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله سه روز غذا نداشته است، خداوند نمی خواسته به او توهین کند، بلکه می خواسته او را اکرام کند. اگر بگوییم توهین فرموده، این کفر است.

امیر المؤمنین علیه السلام فرمودند: حضرت موسی علیه السلام از خداوند چنین درخواست می کند:

رَبِّ إِنِّی لِمَا أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ؛(1) پروردگارا، من به آنچه از خیر و نیکویی برایم بفرستی نیازمندم!

بعد فرمودند: به خدا سوگند، موسی جزنانی که بخورد از خدا درخواست نکرده بود؛ زیرا گیاه زمین را می خورد و به خاطر لاغری و کمی گوشت بدن سبزی گیاه از نازکی پوست درونی شکمش دیده می شد.(2)

خداوند متعال نمی خواسته به حضرت موسی علیه السلام اهانت کند. چون دنیا پوچ و بی ارزش بوده، خداوند نمی خواسته به دوستانش بدهد.

در این بازار اگر سود است با درویش خرسند است

خدایا منعمم کن به درویشی و خرسندی

برخی افراد برای رسیدن به دنیا به هر دری می زنند. پیش هر کس و ناکسی سر فرود می آورند تا به دنیا برسند. امام سجاد علیه السلام می فرمایند:

إنی لانف ان اسأل الدنیا خالقها فکیف اسالها مخلوقا مثلی؛(1) من کراهت دارم که از خالق دنیا دنیا را بخواهم، چه رسد به این که آن را از مخلوقی مثل خودم درخواست کنم.

در گرفتاری های ما هزاران لطف خداوند خوابیده است. اگر خداوند در نعمت و ثروت را باز کند، بیشتر مردم از خدا فرار می کنند. لذا فرمود: اگر از بنده ام حیا نمی کردم، حتی یک پارچه هم برای ستر عورت به او نمی دادم.

یعنی در طلب کردن دنیا ضرر و زیان به آخرت می خورد. دنیا خواهی خانه دائمی را خراب می کند. یا باید خانه دائمی را خراب کنیم، یا مسافر خانه یک ساعته را.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: آیا ترسیدی چیزی از فقر او به تو اصابت کند؟ گفت: نه. فرمود: آیا ترسیدی از دارایی تو چیزی به او برسد؟ گفت: نه. فرمود: آیا ترسیدی لباست چرک شود؟ گفت: نه. فرمود: «فما حملک علی ما صنعت؛ پس چه چیز تو را به این کار وا داشت؟»

آن ثروتمند گفت: یا رسول الله، یک شیطان همراه من است که هر کار زشتی را در نظرم زینت می دهد و هر کار خوبی را زشت نشان میدهد. حالا پشیمان هستم. حاضرم نیمی از ثروتم را به این فقیر بدهم. به خاطر این تکبر حاضر شد نیمی از ثروتش را بدهد.

حضرت به فقیر فرمودند: حاضری بگیری. او گفت: حاضر نیستم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: چرا حاضر نیستی؟ گفت: می ترسم حال من هم چنین شود.(1)

امام سجاد علیه السلام فرمودند: خدایا، شکر من را بر نداده هایت زیادتر از داده هایت قرار ده!(1)

همچنین از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله روایت شده است که پروردگارم به من فرمود: اگر بخواهی سنگهای مکه را برای تو طلا می کنم! عرض کردم: خداوندا، می خواهم یک روز گرسنه باشم و یک روز سیر، تا در روز گرسنگی تو را بخوانم و تضرع کنم و در روز سیری حمد و سپاس تو را به جا آورم.(2)

گفتم به کام وصلت خواهم رسید روزی؟

گفتا که نیک بنگر شاید رسیده باشی

امکان ندارد خداوند در شکر را برای کسی باز کند و در زیادی نعمت را ببندد. چون خداوند خودش در قرآن اعلام فرموده است: سنت خدا بر این جاری است که شکر، نعمت را زیاد می کند. جد و جهد زیاد هم نمی خواهد. تمام گم شده ها در شکر پیدا می شود.

کفر یعنی پوشاندن نعمت. کافر نعمت ها را می فهمد و می پوشاند. کفر یعنی انکار کردن و قبول نکردن. اما شکر پرده را کنار زدن و نعمتها را دیدن است.

خداوند و امام زمان علیه السلام همیشه و همه جا با انسان ها هستند. فقط ما آنها را نمی بینیم. اگر گم شده انسان در کنار او باشد و آن را نبیند، دنبال آن می گردد.

آب در کوزه و ما تشنه لبان می گردیم

یار در خانه و ما گرد جهان می گردیم

انسانی که کفر دارد، خداوند را می پوشاند. عقاب کفر این است که بین انسان و محبوبش جدایی می افتد.

أَیَحْسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مَالٍ وَبَنِینَ نُسَارِعُ لَهُمْ فِی الْخَیْرَاتِ بَلْ لَا یَشْعُرُونَ؛(1) آنها خیال می کنند اموال و فرزندانی که به عنوان کمک به آنها می دهیم، برای این است که درهای خیرات را با شتاب به روی آنها بگشاییم! چنین نیست، بلکه آنها نمی فهمند.

دنیا را باید با عافیت طلب کرد. وگرنه، اگر ثروت زیاد باشد، باید نوکری آن را کرد. استدراج یعنی خداوند برای بعضی، در دنیا را باز می کند که از خداوند غافل شوند.

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: می ترسم این همه نعمت که خداوند به من داده است استدراج باشد و از این راه خدا را فراموش کنم.

حضرت به او فرمودند: حالت خود را ببین. اگر نعمت ها برای تو افتادگی و خضوع آورده است، استدراج نیست. استدراج غفلت می آورد. «لا یکون ذلک مع الحمد؛ این اگر با حالت شکر گزاری همراه باشد، استدراج نیست.»(2)

بعضی ها که ثروت بیشتری دارند، گله و شکایت آنها هم بیشتر است و ناسپاسی بیشتری دارند.

امام علیه السلام به او فرمودند: خداوند خودش وسعت و فراخی نعمت بدهد! آن مرد سائل رفت. اما بعد از مدتی بازگشت و گفت: همان خوشه انگور را بدهید. امام علیه السلام چیزی به او ندادند و گفتند: خداوند وسعت و نعمت ارزانی بدارد!

دیری نگذشت که سائلی دیگر آمد و امام علیه السلام سه حبه انگور برداشتند و در دست او گذاشتند، مرد سائل سه حبه را گرفت و گفت: «الحمدلله رب العالمین!» خدا را سپاس که به من روزی داد!

امام صادق علیه السلام به او فرمودند: قدری صبر کن، بعد هر دو دست خود را پر از انگور کردند و به سائل دادند. سائل انگور را گرفت و گفت: «الحمدلله رب العالمین!»

امام علیه السلام فرمودند: باز هم صبر کن. بعد به غلام خود گفتند: آیا چیزی در کیسه داری؟ غلام پول های کسیه را بیرون آورد و ما تخمین زدیم که حدود بیست درهم باشد. امام علیه السلام پولها را گرفتند و به مسائل دادند. سائل پول ها را گرفت و گفت: «الحمدلله » خدایا، این نعمت از توست، از تو که شریک و همتا نداری!

باز امام علیه السلام فرمودند: لختی تأمل کن. و بعد پیراهن خود را از تن بیرون آوردند و به سائل دادند و فرمودند: این پیراهن را بپوش، سائل پیراهن را گرفت و پوشید و گفت: خدایا، شکر که بر تن عریان من لباس پوشاندی! و گویا گفت: ای ابا عبدالله، «جزاک الله خیرا؛ خداوند به تو جزای خیر بدهد!» و غیر از این دعایی نکرد و رفت.

راوی می گوید: بعدها ما با خود فکر کردیم که اگر برای امام صادق علیه السلام دعا نمی کرد، حضرت پیوسته به خاطر شکر و سپاس خداوند بر عطای خود می افزودند.(1)

ص: 43

سفارش شده بعد از هر نماز، سجده شکر به جا آورید. امام رضا علیه السلام فرمودند:

الشکر موجب لزیادة فان کان فی الصلاة تقصیر لم یتم بالنوافل تم بهذه السجدة؛(1) شکر موجب زیادی نعمت است. و اگر در نماز کوتاهی و نقصی باشد که با نوافل جبران نشده باشد، با این سجده جبران خواهد شد.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

سجدة الشکر واجبة علی کل مسلم؛(2) سجدۂ شکر بعد از هر نماز بر هر مسلمان لازم است.

این که فرموده اند: واجب و لازم است، اهمیت آن را می رساند. نه این که ترک آن حرام باشد. بعد حضرت سه خاصیت مهم برای این سجده ذکر فرموده اند:

تتم بها صلاتک و ترضی بها ربک و تعجب الملائکه منک؛ نمازت را با آن کامل و رضایت پروردگار را حاصل می سازی و فرشتگان آن را از تو می پسندند و خوشنود می شوند.

بعد فرمودند: بدون شک هرگاه بنده ای نماز بگذارد و پس از آن به سجدہ شکر رود، پروردگار متعال حجاب از میان او و فرشتگان برگیرد و به آنان خطاب کند: بنگرید به سوی بنده من؛ وظیفه واجب را انجام داده، و به پیمان من وفا نموده، و به شکرانه برخورداری از انعام من، برایم به سجده افتاده است

اکنون بگویید: نزد من چه پاداشی دارد؟ فرشتگان می گویند: ای

ص: 45

پروردگار، پاداش او رحمت توست! خداوند متعال می فرماید: دیگر چه؟ می گویند: پروردگارا، بهشت تو! باز می پرسد: دیگر چه؟ می گویند: آن که گرفتاری های او را برطرف سازی!

باز خداوند می پرسد: دیگر چه؟ فرشتگان هر خیری هست می گویند. باز خداوند می فرماید: دیگر چه؟ می گویند: دیگر نمی دانیم. آنگاه خداوند متعال می گوید:

اشکر له کماشکر لی و اقبل إلیه بفضلی و اریه وجهی؛(1) آن که من از او تشکر نمایم، همان طور که او مرا شکر نمود. و با فضل خود به او رو کنم، و از دیدار وجه خویش برخوردارش سازم.

3- انسان با شکر خداوند به نعمت های بیشمار و بزرگواری و عظمت خداوند پی می برد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: «اگر کسی هنگام طلوع و غروب آفتاب چهار مرتبه «الحمد لله رب العالمین» بگوید، خداوند او را جزء شاکرین می نویسد.»(1)موقع طلوع و غروب شیطان نیروهای خود را برای غافل کردن مردم از یاد خداوند بسیج می کند. خداوند هم ملائکه را بسیج می کند که با یاد خداوند وارد صبح شوند. ذکر خداوند موقع غروب و طلوع لازم است.

شایسته خداوندی است که آنچه را بخواهد انجام می دهد، و آنچه راکه غیر او بخواهد انجام نمیدهد.

یعنی هر چه ما بخواهیم نمی شود و هر چه او بخواهد می شود.

2) الحمد لله کما یحب الله ان یحمد؛ خداوند را حمد می گوییم، آن طور که خودش دوست دارد حمد شود.

3) الحمد لله کما هو اهله؛ خداوند را حمد می گویم، آن چنان که اواهل آن است.

امام صادق علیه السلام فرمودند: کسی که بگوید «الحمد لله کماهو اهله». فرشتگانی را که مأمور ثبت اعمال بندگان خدا هستند، به عجز وا می دارد.(1) یعنی اگر تمام نویسنده های آسمان مشغول به نوشتن ثواب آن شوند، نمی توانند ثواب آن را بنویسند. یعنی به اندازه عظمت و اهلیت خداوند او را حمد می گویم.

بعد فرمودند: سه مرتبه هم بگوید:

4) اللهم ادخلنی فی کل خیر ادخلت فیه محمدا و آل محمد واخرجنی من کل سوء اخرجت منه محمدا و آل محمد؛(2)خداوندا، در هر خیر و خوبی که محمد و آل محمد را داخل کردی، مرا هم داخل کن و از هر بدی که محمد و آل محمد را خارج کردی، مرا هم از آن خارج کن.

امیر المؤمنین علیه السلام یک وقت شروع به شکر گزاری کردند. سلمان گفت: خدا را شکر می کنم که گمراه بودم و خداوند مرا به وسیله حبیب خود هدایت فرمود! باید در مقابل همه نعمت های خداوند سجده شکر به جا بیاوریم.

پایی که مال خداوند است، شکر گزاری کند. لذا همین که موفق به سجده شکر می شود، باز خود این هم شکر دارد. باید بگوییم:

سبحان من جعل الإعتراف بالعجز عن الشکر شکرا؛(1) منزه است خداوندی که اعتراف به عجز از شکر را، شکر قرار داده است. امام سجاد علیه السلام می فرمایند:

ما عبدناک حق عبادتک؛(2) ما نمیتوانیم آن طور که حق عبادت وبندگی توست تو را عبادت کنیم.

فیلزمک علی کل شکر شکر اعظم منه إلی ما لا نهایة له؛(1) برای هر شکری، شکر بزرگتری بر عهده توست. و همین طور تا حدی که نهایت ندارد.

بنده همان به که ز تقصیر خویش

عذر به درگاه خدا آورد

ورنه سزاوار خداوندیش

کس نتواند که به جا آورد

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سجده را خیلی دوست می داشت. می فرمودند:

إذا أردت أن یحشرک الله معی فاطل السجود بین یدی الله الواحد القهار؛(2) هرگاه خواستی خداوند تو را با من محشور کند، سجده خود را در پیشگاه خداوند واحد قهار طولانی کن.

اگر کسی این مرحله از شکرگزاری را درک کرد، هر چه حسن است مال او می شود.

آینه چون نقش تو بنمود راست

خود شکن ایینه شکستن خطاست

ظل السلطان لوچ بود، هر کس عکس او را می انداخت، کتک می خورد. چون چشم هایش در عکس او لوچ و نازیبا بود. یک اصفهانی زرنگ عکس او را در حال تیراندازی انداخت. او خوشحال شد. چون در حال تیراندازی یک چشم را می بندند.

ما همیشه کیسه را به طرف مقابل می کشیم. باید خود را کسیه بکشیم.

اول باید خود را درست کرد. اول شر سینه خود را پاک کن، نمی خواهد از دیگران شر را برداری.

رو سینه را چون سینه ها هفت آب شوی از کینه ها

وانگه شراب عشق را پیمانه شو پیمانه شو

رحم کنید. همه چیز دست خود ماست. اگر مناجات با خدا و حال بکاء و گریه می خواهیم، باید خود را اصلاح کنیم. خداوند هم حال ما را به احسن حال تبدیل می کند. جای دیگر نباید برویم.

دهه ذی الحجه مانند ندارد.(1) در شب عرفه حقایق به قلب های ما الهام می شود. در ذی الحجه باید خداوند را قصد کنیم تا به محرم برسیم. بعد هم مهمان امام حسین علیه السلام می شویم.

حاجی واقعی کسی است که صاحب خانه را بخواهد، دوست اهل بیت علیهم السلام باید به دوست و دشمن آب بدهد. مانند امام حسین علیه السلام که به دشمنان خود هم آب داد.

مروان امام سجاد علیه السلام را خیلی اذیت کرده بود، ولی حضرت زن و بچه او را در خانه خود مکان دادند و خودش را نیز پناه دادند. جان مافدای اهل بیت علیهم السلام!

امیر المؤمنین علیه السلام سفارش ابن ملجم را به فرزندان خود می فرمودند. از شیری که خود می خوردند، برای او می فرستادند. به امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام سفارش فرمودند که او را عفو کنند. اما بعضی از فرزندان دیگر راضی نشدند.

شخصی به امام جواد علیه السلام نامه نوشت که پدرم ناصبی است و ما را اذیت می کند. امام جواد علیه السلام برای او نوشتند:

المدارة خیر لک من المکاشفة؛(2) مدارا برای تو بهتر از دشمنی و پرخاشگری است.

یعنی اگر با او مدارا کنی، بهتر از این است که با او برخورد کنی. این شخص می گوید: من با پدرم مدارا کردم. دیدم پدرم برگشت و زیر و رو شد. باید ما سعه صدر نشان بدهیم تا کارها اصلاح شود.

ص: 54

ص: 56

خداوند نازل می شود و افکار بد از انسان دور می شود. بنابر این، برای جلب قلوب و برطرف شدن کینه ها، ذکر شریف صلوات بهترین وسیله است.

عبدی خلقت الأشیاء لأجلک و خلقتک لاجلی؛(1) ای بنده من، همه عالم را به خاطر تو خلق کردم. اما تو را برای خودم آفریدم.

ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند

تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

خداوند متعال به ضعیف ترین انسانها آنقدر نعمت داده که از شکر آن عاجزند. اگر بفهمند خداوند چقدر چیز به آنها داده، یک سر سوزن شکایت نمی کنند. حتی آنچه را هم که نداده، شکر دارد. خداوند با ندادن، درهای جهنم را به روی ما بسته است.

امام سجاد علیه السلام می فرمایند: خدایا، شکر من را بر نداده هایت بیشتر از داده هایت قرار ده!(2) اصلا کسی از خداوند طلبکار نیست. بر خداوند واجب نبوده تا ما را خلق کند. روی فضل خودش ما را خلق کرده است. لذا هرچه را هم به ما داده طلب نداشتیم. باید قدرشناسی کنیم.

بر شاه خوب رویان واجب وفا نباشد

دردی است غیر مردن، آن را دوا نباشد

ای زرد روی عاشق، تو صبر کن وفا کن

پس من چگونه گویم کاین درد را دوا کن

یعنی چیزی در دست تو نیست. همه کارها به دست من است. لذا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سلم می فرمایند: من هم به فضل خداوند باید بهشت بروم.(1)ما طلبکار خداوند نیستیم. اگر خداوند بخواهد وعده های خود را به هم بزند، ما نمی توانیم کاری کنیم. خداوند حکیم است. از فعل حکیم نباید سؤال کرد.

لَا یُسْأَلُ عَمَّا یَفْعَلُ وَهُمْ یُسْأَلُونَ؛(2) در آنچه خدا انجام می دهد، چون و چرا راه ندارد، ولی انسانها سؤال خواهند شد.

هیچ کس نمی تواند بر کار او خرده بگیرد. قدرت مطلق مال خداوند است. لذا نباید از خداوند طلبکار باشیم. البته رجا و امید عیب ندارد. خواهش و التماس خوب است.

خداوند به حضرت موسی علیه السلام وحی فرمود:

أنا عند ظن عبدی بی فلیظن بی ما شاء یجدنی عنده؛(3) من نزد گمان بنده ام هستم؛ هر گمانی می خواهد به من ببرد که مرا نزد گمانش می یابد.

نباید حالت طلب و توقع داشته باشیم. نباید بگوییم چرا این کار را نکردی. اول شخصیت عالم نمی تواند طلبکار باشد. می فرماید: من تو را خلق کرده ام و همه اش فضل است. خیلی باید خداوند را شکر گزار باشیم. هیچ کس از خداوند طلب ندارد. اگر چیزی به ما داد، باید شکر کنیم و قدر شناس باشیم. طلبکار نباشیم.

ص: 60

فردا چه خواهد شد؟ فردا را چه کسی دیده؟ کفران کنندگان نعمت ها مثل کسانی می مانند که به مرض استسقا گرفتار هستند. یعنی هر چه آب می خورند باز تشنه هستند. یک مشک آب هم آنها را سیر نمی کند. مرتب می خورند و می گویند: بقیه اش کجاست؟ اگر انسان سالم باشد، یک لیوان آب او را سیراب می کند.

آنها که کفران نعمت خداوند می کنند، مرض جوع دارند. یعنی هرچه می خورند سیر نمی شوند. مرض حرص و طمع کاسه چشم حریصان را پر نمی کند. معمولا آنها که وضع مادی شان بهتر است، بیشتر ناسپاس هستند.

«تا صدف قانع نشد پر در نشد.» یک قطره باران که در صدف می ریزد، در را می بندد. می گوید: خدا را شکر! چون شکر می کند، خداوند آن قطره را در می کند. اگر انسان شکر گزار بود، خداوند می فرماید: آن قدر می دهم که نتوانی جمع کنی.

خداوند پیش او چقدر ارزش دارد. باید ببیند چه مقدار از قلب انسان را خداوند و محبت خداوند فرا گرفته است. عشق دو طرفی است.

باید ببینیم آیا ما مثل زکریا بن آدم شش دانگ قلبمان را به امام زمان علیه السلام خود داده ایم؟ زکریا بن آدم کسی بود که امام رضا علیه السلام به او بسیار علاقه مند بود، امام های مهربان ما قربون صدقه بعضی از اصحاب خودشان می رفتند.

ابوحمزه ثمالی خودش را شش دانگ در اختیار امامش قرار داده بود. دل را باید به دلبر داد.

دل و دلبر به هم آمینه بینم

ندونم دل کیه دلبر کدومه

داشت، اما غاصب حق آنها بود. چون اکسیر محبت را نداشت.

محبت کیمیایی است که داروی همه دردهاست. خداوند به حضرت موسی علیه السلام می فرماید:

یا موسی احبنی و احببنی إلی خلقی؛(1) ای موسی، من را دوست بدار و مردم را با من دوست گردان.

اگر انسان خداوند متعال را دوست بدارد، هیچ گله ای از او نمی کند. انسان بچه ای را که دوست دارد، یا زن و شوهری که همدیگر را دوست دارند، هیچ گله ای از هم نمی کنند. اگر استادی شاگردی را، یا شاگرد استادش را دوست بدارد، مشکلی پیدا نمی شود.«از محبت تلخ ها شیرین شود.» از محبت شاه بنده می شود و بنده شاه. «از محبت خارها گل می شود.»

اگر انسان کسی را دوست داشت، دیگر عیب های او را نمی بیند. نباید بگذاری محبت تو با خداوند و بندگان او به هم بخورد. اگر این محبت نباشد، صدها گل برای او خار می شود. عجب معجونی است! اگر محبت آمد، عیب نمی بینید، همه حسن و جمال می بینید.

شخصی با خانمی ازدواج کرده بود که در صورت او اشکالی بود. روز اول او را پسندیده بود. مدتی که با هم زندگی کردند، محبت آنها به هم خورد. به او گفت: صورت تو چرا لک و چروک دارد. زن گفت: همین حالا این لک افتاده. با این که از اول بوده، ولی چون محبت داشتند این لک را نمی دید. محبت همه چاله ها را پر می کند. اگر محبت آمد، همه چیز را خوب و زیبا و قشنگ می بینی.

ص: 64

شفا بده، اما اگر چشمان من را شفا دهد، شاید با آن گناه کنم.

باید گفت: اگر صلاح میداند در رزق و روزی را روی من باز کند. حتی در مورد عمر انسان که این همه عزیز است، باید گفت: اگر عمر من در راه اطاعت خداوند مصرف می شود، طولانی شود. اگر چراگاه شیطان است، عمر من را بگیرد. همان طور که امام سجاد علیه السلام می فرمودند:

و عمرنی ما کان عمری بذله فی طاعتک فإذا کان عمری مرتعا للشیطانی فاقبضنی إلیک قبل أن یسبق مقتک إلی أو یسحتکم غضبک علی؛(1) و تا هنگامی که عمرم در فرمانبری تو به کار رود، عمرم ده. و هرگاه عمرم چراگاه شیطان شود، تو خود پیش از آن که نفرین تو بر من فرو بارد، یا خشمت مرا فرا گیرد، جانم را بگیر و مرا نزد خود ببر!

دعا یک بهانه برای انس با خداست. خداوند فرموده است: دعا کنید. خود دعا کردن موضوعیت دارد. به حضرت موسی علیه السلام فرمود: « همه نیازهایت را از من بخواه؛ حتی علف گوسفندان و نمک آش خود را.»(2) نمک آش باعث می شود یا الله تو بالا رود. این دعا کردن تو از نمک آش بالاتر است.

امام حسین علیه السلام به کسی که معرفت می خواست، فرمود: طاقت نداری. طرف اصرار کرد. حضرت چیزی را به او فرمودند. تمام موهای سر و ریش او سفید شد. و حدیث را فراموش کرد. بعد فرمودند:

أدرکته رحمة الله حیث أنسی الحدیث؛(3) مشمول رحمت خداوند شد که حدیث را فراموش کرد.

ص: 66

ما چیزهایی از خداوند می خواهیم که ظرفیت نداریم. لذا باید همیشه حالت سلم و تسلیم داشته باشیم.

مسافرت ماشین آنها به ته دره می افتد و هر دو نفر از دنیا می روند و یک بچه زنده از آنها می ماند.

یک شخص خیری این بچه را بر می دارد و با زحمت های زیاد از دره بیرون می آورد و به عنوان فرزند خودش به بیمارستان می برد. بعد بزرگ می کند و او را به مدرسه و دانشگاه می فرستد و بعد هم مخارج ازدواج او را فراهم می کند. به او هم نمی گوید من پدر تو نیستم.

خداوند برای ما پدر و مادر مهربان قرار داده است. وقتی فرزند آه می کشد، مادر و پدر دلشان می لرزد. کسانی که شکر واسطه های خلقت را نمی کنند، شکر خداوند را نکرده اند. اگر پدر خودش را به این بچه سر راهی معرفی کند، نمی تواند چنین پدر نیکوکاری را دوست نداشته باشد.

امامان ما هم که پدران حقیقی ما هستند، به خاطر ما به این عالم آمدند. اگر انسان ها و تکامل و رشد آنها نبود، خداوند آنها را پیش خودش می برد.

خود درک کردن نعمت هم شکر نعمت است. اگر انسان نعمت ها را درک کند، خدا را دوست می دارد؛ چون تمام نعمتهای خداوند ابتدایی است، نه استحقاقی، یعنی بدون این که ما مستحق آن باشیم، به ما عطا فرموده است.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بود. هر وقت اهل بیت برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دل تنگ می شدند، به حضرت علی اکبر نگاه می کردند.

در رفتن جان از بدن گویند هر نوعی سخن

من هم به چشم خویشتن دیدم که جانم میرود

همین که ناله حضرت علی اکبر علیه السلام بلند شد، امام حسین علیه السلام خود را به بالین او رساند. دید جای سالمی در بدن ندارد.

ص: 69

ص: 70

سوره جریان روزه گرفتن و اطعام اهل بیت علیه السلام را ستوده است.

در روایت آمده است: اگر کسی در نماز صبح پنج شنبه سوره «هل اتی» را بخواند، خداوند در عالم دیگر هشتصد حورالعین باکره و چهار هزار حورالعین ثیبه به او تزویج می کند و از رفقای محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله می شود.(1)

قرآن می فرماید:

إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَی الْأَرْضِ زِینَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ؛(1) در حقیقت ما آنچه را که بر زمین است، زیوری برای آن قرار دادیم، تا آنان را بیازماییم که کدام یک از ایشان نیکوکارترند.

می خواهیم ببینیم کدام یک از شما نسبت به دنیا بی رغبت است. ریاست و مقام، پول دنیا مردار است. هیچ کس میل نزدیک شدن به مردار را ندارد.

ما دنیا را باور کرده ایم، اما آخرت را باور نکرده ایم. لذا تا اعلام کنند یک چیز رایگان می دهند، همه هجوم می آورند. اما اگر بگویند در آخرت حور العین می دهند، چندان دنبال عملی که در آخرت پاداش آن را میدهند نیستند. همه به فکر آباد کردن دنیای خود هستند. به چیزی جز خوب خوردن و خوب خوابیدن و رفاه در زندگی فکر نمی کنند. سلامت را در سلامت جسم خود می دانند. به فکر روح و شخصیت معنوی خودشان نیستند.

فرمود: یک زمان صبح های پنج شنبه از نجف به سوی کربلا حرکت می کردیم. پیاده می رفتیم و شب جمعه به کربلا می رسیدیم. هشتاد کیلومتر راه بود. باز روز جمعه هم بر می گشتیم. و این گونه در شب جمعه زیارت امام حسین علیه السلام را درک می کردیم. صبح هم احساس خستگی نمی کردیم. اما امروز یک متر راه هم نمی توانم بروم، اما از نظر روحی هیچ فرق نکرده ام.

می فرمودند: هر کس به عیادت من می آید، از الاغ من سراغ می گیرد. حال الاغ را می پرسد. هیچ کس نمی گوید خودت چه طور هستی؟ بسیاری از مردم هستند که وسائل مادی و رفاه برای آنها فراهم است، اما ناراحت هستند. خوشی انسان به ظاهر دنیا رسیدن نیست.

حضرت عیسی علیه السلام مردم را به دین اسلام و محبت داشتن به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وصی او امیر المؤمنین علیه السلام سفارش فرموده است. ولی محبت دنیا بر آنها مسلط شد و زیر بار پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امیر المؤمنین علیه السلام نرفتند.

خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: بگو مباهله می کنیم. بنا شد فردا در محلی خارج مدینه مباهله کنند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مستجاب الدعوه است، اما خداوند به او امر فرمود که امیر المؤمنین و فاطمه و امام حسن و امام حسین علیه السلام را همراه خود بیاورد، تا شأن و منزلت اهل بیت علیهم السلام را نشان دهد.

گفت: چون مقدس هم شرک دارد. اگر او ریگ در کفش خود نداشت، این کرامت که سطل جواهرات را تا سه مرتبه در چاه ریخته سر زبان ها نمی افتاد.

آیا موقعی که این اتفاق افتاد، مقدس اردبیلی تنها نبود؟ پس چرا این مطلب پخش شده؟ مگر این که خودش آن را تعریف کرده باشد. خلاصه مچ مقدس را گرفت.

در شب معراج خداوند بیشترین مطلب را درباره فضائل امیر المؤمنین علیه السلام فرموده است.

امام صادق علیه السلام فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم صد و بیست بار به معراج رفته اند. هر دفعه هم خداوند متعال بیش از آنچه که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به واجبات توصیه و سفارش کند، به ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام و امامان بعد از او توصیه فرموده است.(1)

ص: 80

یعنی اگر انسان خداوند را به حق پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و اهل بیت او قسم بدهد، خداوند گناهان او را می آمرزد. محور همه دعاها ذکر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله وسلم است.

کنیم. رشد انسان به یاد خداوند و توجه به اوست.

فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ؛(1) پس مرا یاد کنید، تا شما را یاد کنم.

إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِی وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِکْرِی ؛(2) منم، من، خدایی که جز من خدایی نیست. پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز را بر پا دار.

یعنی نماز را بر پا دارید، برای این که به یاد من باشید. یاد خداوند اکسیر اعظم است. اگر ما به یاد خداوند باشیم، او هم به یاد ماست.

اطاعت خداوند غنا می آورد. اگر شکر خداوند را بکنی نعمت ها زیاد می شود. آنها که معصیت خداوند را می کنند، نه چیزی از ملک خداوند ساییده می شود، نه ضرری به خداوند می خورد.

اگر با دیگرانش بود میلی

چرا ظرف مرا بشکست لیلی

همین که ما را خداوند به خودش منسوب می کند، این نشانه محبت است. لذا هر چه هم گناهکار هستیم، نباید مأیوس شویم.

می شوید.(1) کفاره گناهان مؤمن تب است. مریض که آه و ناله می کند، گناهان او مثل برگ درختان پاییزی می ریزد.(2) کمتر کسی است که در دنیا پاک نشده بمیرد. خود ائمه و اولیای خداوند انسان را پاک می کنند.تمام هستی می خواهد جذب چشم بیمار شود.

امام راحل رحمة الله علیه می فرمایند: «چشم بیمار تو را دیدم و بیمار شدم.» چشم و نفس بیمار استغاثه می کند.

خود کلمه آه اسمی از اسماء الله است. اما کلمه آخ شکایت است. انسان آه که می گوید، خداوند را صدا می زند. امام صادق علیه السلام فرمودند:

ان آه اسم من اسماء الله عزوجل فمن قال آه فقد استغاث بالله تبارک و تعالی؛(3) «آه» نامی است از نام های خدای عز و جل. پس کسی که آه بگوید، به خدای تبارک و تعالی استغاثه نموده است.

همه ضعیف ها آن قوی را صدا می زنند. همه مخلوقات طبیب اصلی را صدا می زنند.«خوشا دردی که درمانش تو باشی!»

اگر ساقی اوست زهر هم بدهد، سر می کشم. بلاها و ابتلائاتی که خداوند به دوستان خودش می دهد، اگر از زهر هم بدتر باشد، چون ساقی خداوند است، با لذت سر می کشند. ظاهرش رنج و اسارت و شهادت و زهر است، اما دوست خداوند از این زهر لذت می برد.

اسراری بین محب و محبوب هست. خداوند تقدیر نامه هایی برای بیماران در نظر گرفته است. لطف های مخصوص برای بیماران است. اگر طبیب انسان امام زمان علیه السلام باشد، بیماری کیف و لذت دارد.

ص: 86

خداوند متعال با بیماری و غم و غصه و رنج ها، بر روی گناهکاران کیسه می کشد تا آمرزیده شوند.

امام صادق علیه السلام فرمودند: خداوند برای مؤمن در هر چهل روز یک مشکلی در خودش با مال یا فرزند او درست می کند تا او را پاداش دهد.(1)هر چه خداوند برای مؤمن پیش می آورد، خیر اوست. آن که خداوند می خواهد قشنگ است.

یعنی اگر کسی با قرآن انس داشته باشد، از جدا شدن دوستانش وحشت نمی کند. قرآن نباید تنها برای مرده ها خوانده شود، بلکه باید برای زنده ها خوانده شود.

اختیاری نیست. البته گریه مؤمن اختیاری نیست. اما گریه کافر و منافق اختیاری است.

اول مؤمن عالم رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله برای حضرت خدیجه گریه می کرد. چون حضرت خدیجه تمام هستی خودش را فدای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کرده بود.

اگر زن مهرش را به شوهرش ببخشد، آن مهریه خیلی گواراست. آن شخص گفت: این سه کار را کردم، بیماری معده من شفا پیدا کرد.

اگر از دنیا فقط قرآن پیش من باشد، من بی نیاز هستم. اگر انسان نمی تواند قرآن بخواند، باید به قرآن گوش بدهد. از صوت قرآن لذت ببرد. اگر حال خواندن را ندارد، به خط قرآن نگاه کند. نباید قرآن در خانه خاک بخورد. انسان اگر با قرآن سر و کار نداشته باشد، بعد از مرگ دریغ و حسرت می خورد.

ابن مسعود این آیه را برای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله قرائت کرد:

فَکَیْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِیدٍ وَجِئْنَا بِکَ عَلَی هَؤُلَاءِ شَهِیدًا؛(1) پس چگونه است (حالشان) آن گاه که از هر امتی گواه آوریم، و تو را بر آنان گواه آوریم.

در تفسیر آمده است که وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله این آیه را شنید، اشک در چشمانش حلقه زد.(2)

هر آیه ای که به قلب خورد، باید روی آن توقف کرد. باید آیه را خورد و هضم کرد. آیات را باید وارد قلب کرد. باید با قرآن انس و ارتباط داشته باشیم.

یکی از بزرگان به قدری با قرآن انس داشت که هر وقت منبر می رفت مطالعه نمی کرد. آخرین آیه که خوانده می شد، راجع به همان آیه سخنرانی می کرد. انس با قرآن باید جزء ضروریات زندگی باشد. چون قرآن نام خداوند است، باید این نامه را به صورت بمالیم و به روی چشم بگذاریم.

ص: 90

چه چیزی می تواند انسان را از گرفتاری ها نجات دهد؟ شاد کردن دل مؤمنین تمام مشکلات و ابتلائات را از انسان دور می کند. سرور ایجاد کردن فقط به بخشش مال نیست. حرف خوب زدن هم ممکن است ایجاد سرور کند.

از در خانه امام حسین علیه السلام است. اگر کسی با اهل بیت ارتباط نداشته باشد هلاک می شود.

راوی می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: بسیار یاد امام حسین علیه السلام می کنم چه بگویم؟ حضرت فرمود: هر وقت یاد امام حسین عله افتادی، سه مرتبه بگو:

صلی الله علیک یا ابا عبدالله؛(1) درود خداوند بر تو باد ای اباعبدالله!

بعد فرمودند: سلام بر حسین علیه السلام از دور و نزدیک به او می رسد.

نمی کند. ایشان را رو به قبله می کنند. نفس های آخر را می زند.

بعد به رفقای خود می گوید: صورت من را به طرف حرم امام حسین علیه السلام کنید. یک حالت توسل پیدا می کند. می گوید: من حرفی برای مرگ ندارم، اما من خدمتی نکرده ام. عمر من را زیاد کنید تا خدمتی بکنم.

مرحوم شیخ می گوید: فرشته ای پیش ملک الموت آمد و گفت: امام حسین علیه السلام فرموده اند: مرگ شیخ عبدالکریم را به عقب بیندازید.

به هوش آمدم. دیدم پارچه ای روی من کشیده اند و برای من گریه می کنند. پارچه را کنار زدم و بلند شدم. بعد از آن به قم آمدم. و تأسیس حوزه علمیه به دست ایشان انجام گرفت.

آیت الله بهاء الدینی رحمة الله علیه می فرمودند: شیخ عبدالکریم در ماه محرم پای برهنه با طلبه ها به سینه زنی و عزاداری می پرداخت و خودش نوحه می خواند.

مرحوم شعرانی هم آخر عمرش گفت: خدایا، کاری نکردم. دوست دارم کاری برای امام حسین علیه السلام بکنم و کتاب «نفس المهموم» حاج شیخ عباس قمی را ترجمه کرد.

ص: 94

دینار درست شد، شیطان آنها را بر چشم خود مالید. همه مردم دنبال مدرک و شغل و پول زیادتر و درآمد بیشتر هستند.می گردند ببینند کجا پول بیشتر می دهند.

اگر چوپان گله گوسفند را رها کند و برود و دو تا گرگ گرسنه به این گله بزند، چقدر می توانند ضرر بزنند؟ چون گرگ حالت درندگی دارد، چوپان هم نیست که دفاع کند، همه گوسفندها را پاره پاره می کنند. ضرر حب دنیا و پول و مقام و مدرک گرایی و شهرت طلبی بیشتر از آن دو گرگ است.

والذی نفسی بیده للدنیا اهون علی الله من هذا الجدی علی اهله؛(1) قسم به کسی که جان من در دست اوست، ارزش دنیا در نظر خداوند از این بزغاله در نزد اهلش کمتر است.

چه کسانی دور دنیا و لذاید آن جمع می شوند؟ انسانهای نفهم. لذا فرمودند: حب مال و ریاست برای دین و ایمان،ضررش از دو گرگ گرسنه بیشتر است.

اگر انسان در دنیا اهل تقوا شد، خداوند یک نور به انسان می دهد. اگر کسی ایمان و معرفت داشت، نور دارد. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند:

إن النور إذا دخل فی القلب انشرح:(1) به یقین وقتی نور وارد قلب شود، گشاده میشود.

وقتی نور در قلب کسی وارد شود، ظرف وجودی او بزرگ می شود. ممکن است کسی نور داشته باشد، سواد هم نداشته باشد. مانند مرحوم شیخ رجبعلی خیاط.

خوابیده جان دهد؟ به حالت ایستاده قبض روح شد. موریانه عصای او را خورد. عصا شکست و او به زمین افتاد.اگر بنا بود دنیا به کسی وفا کند، باید به حضرت سلیمان پیغمبر صلی الله علیه وسلم وفامی کرد که همه موجودات در اختیار او بودند.

کل بناء لیس بکفاف فهو و بال علی صاحبه یوم القیامة؛(1) هر بنایی که بیش از کفاف و بسندگی باشد، در روز قیامت برای صاحبش وزر و وبال خواهد بود. شریح قاضی خانه ای بزرگ خریده بود. امام به او فرمودند: تو به خانه آخرت بیشتر نیاز داری تا به این خانه وسیع. خیلی ها آمدند و به امام راحل رحمت الله علیه پیشنهاد خانه بهتر و بزرگ تر دادند. امام رحمت الله علیه قبول نفرمودند.

مادی دنیا را نمی طلبد، اعراض کن. این آخرین حد آگاهی آن هاست؛ پروردگار تو کسانی را که از راه او گمراه شده اند بهتر می شناسد. و همچنین هدایت یافتگان را از همه بهتر می شناسد.پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: ذاکر الله فی الغافلین کالمصباح فی البیت المظلم؛(1) آدمی که در میان کسانی که از یاد خداوند غافل اند یاد خدا می کند، مانند چراغی در خانه ای تاریک است. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم همواره استغفار می کردند. در هر مجلس که می نشستند،

بیست و پنج مرتبه استغفار می کردند.(2) در هر روز لااقل هفتاد مرتبه استغفار می کردند.(3) می فرمودند: غبار به قلب من می نشیند.(4) حرف دنیا هم برای انسان تاریکی می آورد. صحبت با اهل دنیا دل را تاریک می کند. لذا خداوند به پیامبر اکرم صلی االه علیه و آله و سلم امر فرموده است، از کسانی که خداوند را فراموش کرده اند و همواره به فکر رسیدن به دنیاهستند،اعراض کن. ملاک فهم آنها بیش از این نیست.

یعنی روزی فرا می رسد که خورشید و ستاره ها نورشان از بین می رود. همه در هم کوبیده می شوند. حقیقت ماندگار آن طرف است. اینجا محل گذری بیش نیست. تمام می شود.همه انبیا فرموده اند: دنیا را بازیچه و شوخی و آخرت را جدی بگیرید. مردم دقیقا بر عکس عمل می کنند. اگر حرف آخرت زده می شود، می گویند: آخرت را چه کسی دیده؟ آخرت را شوخی و دنیا را جدی می گیرند.امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند: والله لدنیاکم هذه آهون فی عینی من عراق خنزیر فی ید مجذوم ؛(1) به خدا قسم، دنیای شما در نظر من از یک استخوان بدون گوشت خوک، آن هم در دست یک بیمار جذامی بی ارزش تر است. هیچ کس مثل امیر المؤمنین علیه السلام دنیا را نزد دوستانش کوچک و بی ارزش نمی کند. اگر کسی با کلمات امیر المؤمنین علیه السلام سر و کار داشته باشد، متوجه می شود که چقدر دنیا را مذمت می کنند.

از پستی دنیا این است که بنی اسرائیل هفتاد پیغمبر خدا را بین الطلوعین کشتند. بعد هم آمدند بازار و مشغول کارهای روزانه خود شدند. مثل این که هیچ کاری انجام نداده اند. خداوند بعد از این که مهلتشان داد، عذاب فرمود.(1)

زمان قدیم عمامه ها بزرگ بود. گفت: عمامه را بلند می کنم و فرار می کنم. وقتی عمامه را برداشت، آقا او را صدا زد. گفت: دو کلمه با تو حرف دارم. بعد اگر می خواهی ببری ببر. وقتی آمد گفت: گول ظاهر عمامه من را نخور. داخل آن پر از خورده پوشال است. باز کن ببین وقتی باز کرد، دید پر از پوشال است. دنیا هم ظاهرش فریبنده است.

در حرم امیر المؤمنین علیه السلام یک زائری فریاد می زند جیب من را خالی کردند. سراغ حاجی اعور را می گیرند. متوجه می شوند پول پیش او نیست. بعد از او می پرسند. می گوید: جیب او را زدم. گفتم اگر پیش خود نگه دارم، متوجه می شوند. در جیب یک آیت الله گذاشتم. بیرون که رفت. رفتم جیب او را زدم.

یا شیر ریخت. امام روزه بودند. همین که میل فرمودند، جگر نازنینش پاره پاره شد. به آن زن ملعونه فرمود: من را کشتی، خدا تو را بکشد!

از تاب رفت و طشت طلب کرد و ناله کرد

طشت را ز خون جگر باغ لاله کرد

خونی که خورد در همه عمر از گلو بریخت

دل را تهی ز خون دل چند ساله کرد

ص: 110

الله علیهم؛(1)خداوند ابراهیم علیه السلام را تنها به خاطر این که بر محمد و

اهل بیت او - که درود خدا بر آنان باد - بسیار صلوات می فرستاد به مقام خلت برگزید. یعنی حضرت ابراهیم علیه السلام برای کثرت صلوات بر پیغمبر و آل او دوست و خلیل خداوند شد. در روایات دیگری آمده است: حضرت ابراهیم علیه السلام برای این که از کسی سؤال نمی کرد، خلیل خداوند شد و هیچ سائلی را هم رد نمی کرد.(2)

این که مؤمن یک لحظه خودش را ذلیل کند ارزش ندارد. مؤمن تا می تواند باید از در خانه مخلوق رو بگرداند. امیر المؤمنین علیه السلام در اوصاف شیعه خود به نوف شامی فرمودند: لم یسال الناس وإن مات جوعة؛(1) شیعه ما از کسی سؤال نمی کند، هر چند از گرسنگی بمیرد.

داشته مانعی ندارد. یا محبتی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت فاطمه علیه السلام داشته است. در واقع این محبت به خداوند است. محبت نباید جهت شخصی داشته باشد. بگوییم: چون بچه من است، او را دوست دارم. مرحوم پدر آیت الله شاه آبادی فرموده بودند: می ترسم برای این محبت، شیطان دم مردن کار دستم بدهد. چون انسان هر چیز را دوست داشته باشد، موقع مرگ، آن را از انسان می گیرند. و در اینجاست که شیطان وسوسه می کند. لذا می فرمودند: مدتی ریاضت کشیدم تا محبت

این فرزند تعدیل شود.

خضر علیه السلام به او گفت: تو به درد شاگردی نمی خوری. چون ان شاء الله گفت: یک مقداری توانست تحمل کند. آخرش جدا شد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: ولؤ صبر لرأی الفا من العجائب؛(1) اگر حضرت موسی علیه السلام تحمل می کرد، هزار مورد از چیزهای شگفت انگیز را مشاهده می کرد.

من بس است که تو پروردگار من باشی. معبودا، تو برایم چنانی که من دوست دارم. به من توفیق بده تا چنان بنده ای باشم که تو دوست داری! من افتخار می کنم که بنده تو هستم و تو هم پروردگار من هستی. انسان باید هر چه خوبی است به خداوند نسبت بدهد. اگر یک ذره خوبی ها را به خود نسبت بدهیم، زمین می خوریم. هر چه بدی و گناه و عیب است، باید به خود نسبت دهیم. بالاترین چیزها که مانع پیشرفت انسان است، غرور و خودمحوری است. باید از رذائل اخلاقی که موجب سقوط انسان است به خدا پناه برد. امام صادق علیه السلام فرمودند:

کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یتعود فی کل یوم من ست خصال من الشک و الشرک و الحمیه و الغضب و البغی والحسد؛(1) رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم همواره در هر روز از شش چیز به خدا پناه می بردند: از شک و شرک و پایبندی به رسوم و عادات جاهلانه و خشم و ستم و حسد.

یک بار حضرت را به معراج برده اند. و این مسلم است. اما بدون تشریفات صد و بیست بار به معراج رفته اند. امام صادق علیه السلام فرموده اند: هر دفعه که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم معراج رفته اند، خداوند ولایت امیر المؤمنین علیه السلام و فرزندان او را سفارش فرموده است.(1)

شیطانی اسلم بیدی؛ (1)شیطان من به دست خود من تسلیم من شد. هر کس خلق می شود، شیطانی هم با او خلق می شود.

فرمود: تازه کوزه ها را ساختم. دلم نمی آید صنعت خود را خراب کنم. خطاب شد: تو دلت نمی آید چیزهایی را که روح ندارند خراب کنی، چه طور دلت آمد همه بنده های من را زیر آب کنی؟!(1) حضرت نوح علیه السلام پانصد سال گریه کرد و به خاطر این موضوع نوح لقب گرفت.

ابراهیم علیه السلام خیال می کرد بدنش می سوزد، اما به خداوند توکل داشت. اگر قلب ما هم مانند حضرت ابراهیم علیه السلام است، این قلب خالص است.

چون ما بر پیامبر و آلش علیهما السلام صلوات می فرستیم، آن ها در خود نگه نمی دارند و به عالم هستی بر می گردانند.

ای بلند نظر شاهبازه سدره نشین

نشیمن تو نه این کنج محنت آباد است

تو را از کنگره عرش می زنند صفیر

ندانمت که در این دامگه چه افتاده است

حداقل ارزش ما بهشت است. خداوند می فرماید: جان و مال تو را به بهشت می خرم. حداکثر مقام انسان این است که همه کاره خدا شود. اگر عبد کامل شد، امر دنیا و آخرت را به دست او می دهند. خالق مهربانم هم بخل ندارد، هر چه انسان اراده کند می شود، همان طور که هر چه خداوند اراده کند می شود. خیلی حیف است که در این خاکدان تمام همت انسان صرف خوراک و پوشاک و مسکن شود.

پیشرفت انسان ها هستند. انسان نباید به دنیا و پول و ریاست قانع شود. انسان اگر بداند دستش خالی است، ناله اش بلند می شود. اگر بدانیم همه فقیر و محتاج هستیم،

متوجه در خانه خداوند می شویم. مثنوی می گوید: یک نفر در بیابان عبور می کرد. دید یک طاووس با منقارش پرهای خود را می کند. کسی به او گفت: حیف است. پرهای زیبای تو را سلاطین بالای تاج خود قرار می دهند. طاووس گفت: این پرها باعث غرور و عجب من شده است. همچنین موجب شده که صیاد به دنبال من باشد و برای من خطر آفرین است. اگر انسان از غرور و تکبر بیرون بیاید، به سوی خداوند حرکت می کند.

حکمت از قلب او می جوشد و بر زبانش جاری می شود. معلوم، غیر از علم است. معلوم، میوه علم است. چقدر از آنچه را نوشتیم و خواندیم برای خداوند عمل کردیم. عمل ارزش دارد. اگر انسان هزار درجه روی شانه داشته باشد، شب اول قبر به درد او نمی خورد. همچنین اگر هزاران کتاب نوشته باشد، یا خوانده باشد، به درد نمی خورد. مگر آنچه را عمل کرده است.

هر چه را که خداوند به ما داده است، باید صرف آخرت کنیم. اگر انسان دنیا را برای آخرت بخواهد، دنیا نیست. اگر مال را صرف آخرت کردی، آخرت است. اگر نیت انسان خدا بود، دیگر دنیا نیست. اگر انسان نماز را هم به نیت دنیا بخواند، آن نماز دنیاست. نیت اگر دنیایی شد، کارهای

آخرتی هم دنیایی می شود. نیت خیلی مهم است. باید ببینیم مال را برای چه می خواهیم. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: نعم المال الصالح للرجل الصالح ؛(1)مال شایسته برای مرد شایسته خوب چیزی است.

مال را گر بهر دین باشی حمول

نعم مال صالح خواندش رسول

آب در کشتی هلاک کشتی است

لیک در بیرون کشتی پشتی است

مثال زیبایی است! مولانا در این شعر دنیا را به آب دریا تشبیه کرده است. اگر این آب وارد کشتی شود، کشتی و اهل آن را هلاک می کند. اما اگر آب بیرون باشد، باعث حرکت و نجات کشتی است. دنیا خوب است، اما نباید در دل بیاید. حب دنیا در دل باعث هلاکت است. اما در بیرون باعث حرکت است. مال نباید برای تکاثر و تفاخر باشد.

ایمان نداشتن یک عده بود. عده ای در این جنگ فرار کردند که خلیفه اول و دوم هم از آن ها بودند. مدال فرار را روی سینه خود زدند. اهل سنت در کتاب های خود هم فرار آن ها را نوشته اند.

عده کمی دور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را گرفتند. از جمله آن ها یک خانمی به نام نسیبه است که برادر و پسرش هم شهید شده بودند. خودش شمشیر به دست گرفته بود و دور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شمشیر می زد.

امیر المؤمنین علیه السلام مانند پروانه دور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می چرخیدند و زخم شمشیر ها و نیزه ها را تحمل می کردند. زخم های آن حضرت بسیار عمیق بود. خداوند در حق امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: لافتی الا علی لاسیف الا دوالفقار؛(1) جوانمردی جز علی و شمشیری جز ذوالفقار نیست. شمشیر ذوالفقار را جبرائیل علیه السلام برای امیر المؤمنین علیه السلام آورد؛ چون شمشیر حضرت شکسته بود.

داد؟ گفت: یا رسول الله، شما را رها کنم، کجا بروم؟ به سوی زوجه خود بروم که آن ها هم فانی می شوند. یا به سوی خانه ام بروم که خراب می شود. مگر عقلم کم است. اگر با شما باشم، همه چیز دارم.

من غلام آن مس همت پرست

کو به غیر کیمیا نارد شکست

ما باید خود را فقط به کیمیا و اکسیر که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و آله و سلم و امام هستند بفروشیم. اگر به چیزهای دیگر فروختیم، فانی می شویم.

رسیدند. گفتند: ما حضرت موسی بن جعفر علیه السلام را خواب دیده ایم. حضرت به ما فرموده اند: من راضی نیستم او را مانند من تشییع کنید. این طرز تشییع فقط مخصوص من بوده است. مصائب ما را دوستان ما نباید ببینند. شما بروید از او احترام کنید و با احترام وارد حرم کنید و به خاک بسپرید. سلام ما بر پاهای نازنینی که زنجیر، استخوان های او را خورد کرده بود!

ص: 132

یا الله انت المنی و فوق المنی؛(1) خداوندا، تو آرزو و امید من و فوق آرزو و امید من هستی! امید به علم و تقوا و مال و مقام همه از بین رفتنی است. عدالت مؤمن این است که فقط به خداوند توکل می کند، نه به تقوا و دانش و علم و فهم.

امام راحل رحمت الله علیه می فرمودند: من یک دفعه حافظه ام را از دست دادم، به طوری که شهر و مملکت خود را هم از یاد بردم. چون همه محفوظات در یک گوشه مغز انسان است. یکی از رفقا می گفت: شب عید فطر مشغول نماز هزار قل هو الله شدم. پانصد قل هو الله را گفتم. بعد قل هو الله را فراموش کردم. هر چه به ذهن فشار آوردم، یادم نیامد. من هم سلام نماز را دادم. یکی از بزرگان شش سال آخر عمرش حافظه خود را از دست داده بود. دیگر از خانه بیرون نمی آمد؟ چون همه کوچه و خیابان را فراموش کرده بود. اسم بچه های خودش را هم فراموش کرده بود. اما عبادت و نماز را فراموش نکرده بود.

او هم آمد تیری به گرگ بزند، به فرزندش خودش زد و او را کشت. بعد هم یک سیل عظیمی آمد و تمام گوسفندان او را آب برد. گاهی حیوانات، گاهی باد و باران و سیل لشگر خداوند می شوند. این بیچاره خود را بدبخت کرد. باید توکل به خدا باشد. نباید تکیه گاهی غیر خداوند داشته باشیم. شیطان هم با غرور عبادت شش هزار ساله خود را از بین برد.

وقتی می خواستند حضرت ابراهیم علیه السلام را در آتش بیندازند، جبرائیل پیش او آمد و گفت: ابراهیم دستور بده من آتش را خاموش کنم. قبول نکرد. فرشته مأمور باد و باران هر کدام برای کمک آمدند، آن ها را هم قبول نکرد. گفت: من فقط از خداوند کمک می خواهم. جبرائیل علیه السلام به او گفت: پس از خداوند بخواه، گفت: حسبی من مقالی علمه بحالی؛(1) علم او به حال من کفایت می کند از این که من بگویم. چون به هیچ کس تکیه نکرد، خداوند هم آتش را برای او گلستان کرد.

خطاب آمد: یَا نَارُ کُونِی بَرْدًا وَسَلَامًا عَلَی إِبْرَاهِیمَ »؛(2) ای آتش، برای ابراهیم سرد و بی آسیب باش! اگر خداوند «سلاما» را نمی گفت، ممکن بود حضرت ابراهیم از سرما آسیب ببیند. این قدرت خداوند است. اگر دنیا و آخرت می خواهیم، باید در خانه خداوند برویم.

فضولات را جذب می کند و به جای آن میوه می دهد. مرده ای که سه روز بماند، بوی تعفن آن همه جا را پر می کند. اما زمین آن را تبدیل به خاک می کند و از همین گل و ریحان به ما می دهد. به گل ها نگاه کنید. انواع رنگ آمیزی را از خداوند می توان مشاهده کرد. انواع میوه ها را همین زمین به ما می دهد. یک نهال کوچک توت می کارید، چنان بزرگ می شود که انسان شگفت زده می شود. بعضی درخت های گردو را کلاغ ها می کارند. گردو های خوب را می شناسند. آن را بر می دارند و زیر خاک مخفی می کنند و آن گردو درخت خوبی می شود.حیوانات از انسان از جهت حیوانی جلوتر هستند. شغال ها میوه ها را بهتر می شناسد. ما از داخل هندوانه خبر نداریم. کلاغ داخل گردو را می داند. الاغ

اگر بیست سال قبل از یک آبادی عبور کرده باشد، آنجا را می شناسد.

هر وقت انسان از خواسته خودش گذشت، درهای رحمت خداوند باز می شود. اگر انسان خواست خودش را برای خداوند رها کند، خداوند خیلی به او عنایت می کند. آن که خدا بخواهد، خیلی خوب می شود. بندگی یعنی همین.

مخصوص خداوندی است که آنچه بخواهد انجام می دهد. و هر آنچه را که دیگری بخواهد و او نخواهد انجام نمی دهد. امام صادق علیه السلام فرمودند: هرکس بعد از نماز مغرب این دعا را سه مرتبه بخواند، خداوند خیر فراوانی به او عنایت می کند.(1) خداوند اگر عالم را به دست ما بدهد، همه به هم می ریزد. چون خداوند علیم و صاحب حکمت است. خداوند قدرت مطلق دارد. خواسته او می شود، اما خواسته دیگران نمی شود. مگر این که دیگران تسلیم او باشند. اگر جایی ما خواستیم و شد، به خاطر این است که او خواسته است. خیلی ها می دانستند که امام راحل علیه السلام سرطان دارند. آقای انصاری به آیت الله بهاء الدینی گفت: وضع امام بد است. ایشان برای امام رحمت الله علیه ختم صلوات و گوسفند نذر فرمودند. اما خداوند حکمت خودش را به هم نمی زند. عنان کار دست من و شما نیست. این همه مردم دعا کردند که امام زنده بماند، اما وقتی خداوند بخواهد همان می شود. خداوند فرمود: ای داوود، تو یک چیزهایی می خواهی، من هم یک چیزهایی، آنچه تو می خواهی نمی شود، اما آنچه را من بخواهم می شود. چون ما یک بنده فقیر و بیچاره هستیم. لذا فرمود:

إناسلمت لما أرید أعطیتک ما ترید؛ اگر تسلیم خواسته من شدی،آنچه را بخواهی به تو عطا می کنم.

قبطیه) بر زانوی چپ پیامبر. رسول خدا گاهی حسین را می بوسید و گاهی ابراهیم را. در همین میان جبرئیل از جانب خدا برای پیامبر وحی آورد. هنگامی که پیامبر از حالت وحی در آمد فرمود: «جبرئیل از جانب پروردگارم خبر آورد و گفت: ای محمد، خدای بزرگ بر تو درود می فرستد و می گوید: من بین این دو فرزند را برای تو جمع نمی کنم، یکی را فدای دیگری کن.»

آن گاه پیامبر نگاهی به ابراهیم کرد و گریست و نگاهی به حسین کرد و گریست. سپس فرمود: «مادر ابراهیم کنیز است. هر زمان از دنیا برود غیر من بر او غمگین نمی شود. و مادر حسین فاطمه است و پدرش علی،پسر عمویم و گوشت من و خون من. هرگاه او از دنیا برود دخترم بر او غمگین می شود. پسر عمویم (علی) بر او غمگین می شود و من نیز بر او غمگین می شوم. و من حزن و غم خود را بر حزن فاطمه و علی علیه السلام بر می گزینم. بنابر این، گفتم: ای جبرئیل، ابراهیم را قبض روح کن که او را فدای حسین کردم.» و پس از سه روز ابراهیم از دنیا رفت.(1) در این کار میلیون ها حکمت وجود داشت. هر چه را خدا بگیرد، صدها برابر بالاتر را می دهد. خداوند می خواست برای پیامبرصلی الله علیه و آله و سلم ما پسری نماند که زمینه برای خلافت امیر المؤمنین علیه السلام درست شود. خداوند می فرماید: اگر تسلیم خواست من شوی، آنچه تو می خواهی به تو می دهم. خداوند می فرماید: من مطیع کسی هستم که تسلیم من شود اما اگر با خداوند کنار نیایی و تسلیم نشوی، درخواست های خودت تو را به

ص: 141

رنج می اندازد، آخر هم خواست من می شود. باید در مقابل خواست خداوند تسلیم باشیم. به خداوند بگوییم: «خواهی به وصال کوش خواهی به فراغ.»باید با آنابه کردن به مقام تسلیم برسیم. تمام قدرت ها از خداوند متعال است. او غنی مطلق است و ما هیچ هستیم. انبیا و ائمه معصومین علیهما السلام چون از روز اول تسلیم خداوند شدند، خداوند تمام قدرتش را به آنها واگذار کرد. «از محبت عبد سلطان می شود.» کفار و اشقیا از اول زیر بار خداوند نرفتند. لذا خود را بیچاره کردند. راه حل همه کارها تسلیم شدن در برابر خداوند است. تمام کمالات انسان در همین تسلیم شدن است. تمام کمالات انسان در این است که در مقابل خداوند لنگ بیندازیم. وقتی یک پهلوان در مقابل پهلوان بالاتر از خودش لنگ انداخت، آن پهلوان او را نوچه خودش قرار می دهد. اگر گردن کلفتی کرد، او را خورد می کند و از بین می برد. انبیا و ائمه علیهما السلام در مقابل خداوند لنگ انداختند. چون متوجه شدند هیچ قدرتی ندارند، تسلیم شدند. گفتند: ما نوکر تو هستیم. لذا خداوند آنها را دست خودش قرار داد. خداوند همه قدرت خود را به آن ها داد. لذا آن ها بر همه قلدرها غالب شدند.

اظهر الجمیل و ستر القبیح» است، می خواهد همین صفت هم در اولیا و دوستان خودش باشد. خداوند می خواهد اولیا و دوستانش قاضی الحاجات شوند. خداوند فوق این حرف هاست؛ چون در خداوند ترکیب نیست. او از صفت و موصوف بالاتر است. این صفات مال مخلوقات است. اگر انسان تسلیم خداوند شود، خدای متعال هم خدایی خودش را در اختیار انسان قرار می دهد. یک بزرگواری می فرمود: باید هر چه سرمایه داریم لنگ بخریم و در مقابل خداوند بیندازیم. وقتی به داش مشتی ها بگویی نوکرت هستم، او تو را نوچه خودش می کند و گرنه تو را نمد مال می کند. خداوند نمرود را با یک پشه از بین برد و فرعون را با آب. اصحاب فیل آمدند خانه خدا را خراب کنند، به امر خدا پرنده ها گل های کوچکی که در منقار داشتند، روی سر آن ها می انداختند و خودشان و فیل را از بین می برد. فقط یک نفر زنده ماند. آن هم برای این که خبر را برساند. شما هم اگر می توانید با خداوند دست و پنجه نرم کنید. همیشه باید این آیه قرآن را تکرار کرد:

«فَدَعَا رَبَّهُ أَنِّی مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ »؛ (1)پس پروردگارش را خواند که من مغلوب شدم، به داد من برس !یعنی خدایا، من مغلوب و شکست خورده تو هستم. مرا یاری کن! خداوند هم همین دست خالی بودن را دوست دارد. خداوند همین عجز و انابه را از بنده خود می خواهد.

ص: 143

مناجات امیر المؤمنین علیه السلام در مسجد کوفه بسیار زیباست :

مولای یا مولائ انت القوی و انا الضعیف وهل یرحم الضعیف إلا القوی ؛(1)ای آقای من، ای آقای من ؛تویی قوی و توانا و منم ضعیف و ناتوان! و آیا در حق ضعیفی ناتوان جز شخص قوی دانا، چه کسی ترحم کند؟! یعنی هر چه خوبی است از طرف خداوند است و هر چه ضعف و عجز و دست خالی بودن است، از طرف ماست. اگر این طور گفتی، از غنای خداوند چیزی گیر شما هم می آید.

می کرد. عده ای نزد سلطان از او بدگویی کردند. گفتند: ایاز اطاق مخصوصی دارد که مرتب در آن اطاق می رود. سلطان دستور داد یک شب بدون این که متوجه شود به اطاق او بروید و آنچه در آن اطاق هست بیاورید. وقتی آمدند دیدند یک پوستین چوپانی هست. آوردند. سلطان به او گفت: این پوستین برای چیست؟ ایاز گفت: من این پوستین را در اطاق گذاشته ام و هر شب و هر روز می روم و به این پوستین چوپانی خود نگاه می کنم تا این تاج و تخت و نعمت ها مرا مغرور نکند. محبت ایاز در دل سلطان محمود صد چندان شد. عده ای مرتب از ایاز نزد سلطان بدگویی می کردند. یک روز سلطان همه وزرا را جمع کرد و به آن ها گفت: هر چه از من می خواهید بگویید به شما می دهم. هر کس چیزی از سلطان طلب می کرد و سلطان هم به او می داد. تا نوبت به ایاز رسید. به او گفت: تو هم از من چیزی بخواه. ایاز دست خودش را روی شانه سلطان گذاشت و گفت: من شما را می خواهم نه جیب شما را لذا سلطان محمود عاشق ایاز شده بود. به سلطان گفت: من همان چوپان بودم. شما من را بالا آوردی. پوستین را نگاه می کنم که خودم را فراموش نکنم. ما هم اول کار خود را نباید فراموش کنیم. از منی بودی منی را وا گذار.» ما باید مغلوب محبت و لطف و رحمت خداوند باشیم، نه مغلوب شیطان و نفس و شهوت و ریاست. اگر گفتی «انی مغلوب»، خداوند دستگیری می کند. اگر فقر خود را نسبت به خداوند دیدی، خداوند شما را دستگیری می کند.

ص: 145

بسته بود. مادر حضرت موسی وقتی می آید، به اذن خداوند تمام درها به روی او باز می شود. او خودش را به شوهر می رساند. می بیند امن ترین جا زیر تخت فرعون است. نطفه بچه همانجا بسته می شود و به دست خود فرعون بزرگ می شود. الله اکبر از قدرت نمایی خداوند!

یکی از علما در حرم امام حسین علیه السلام خدمت امام زمان علیه السلام می رسد. متوجه می شود حضرت صورت نازنین خود را به ضریح مقدس جدش گذاشته و به پهنای صورت اشک می ریزد. جلو می آید دست های حضرت را می بوسد، عرض می کند: کدام یک از مصائب جدتان شما را چنین گریان کرده؟ حضرت می فرمایند: آن مصیبتی که مرا خیلی گریان می کند، مصیبت اسارت عمه ام زینب کبری علیه السلام است. حضرت زینب علیه السلام حدود پنجاه سال داشتند. هم مصیبت جدش را و هم پدرش را و هم مادرش و هم برادرانش را دیده بود. بی بی سخت ترین مصیبت ها را تحمل فرموده بود. صبری که در وجود نازنین او بود، در وجود هیچ بانویی نبود.

زن مگو مرد آفرین روزگار

زن مگو بنت الجلال اخت الوقار

همان حقی را که امام حسین علیه السلام بر دوستانش دارد، حضرت زینب علیه السلام هم دارد. وقتی اهل بیت امام حسین علیه السلام را از کنار گودال قتلگاه عبور دادند، همه خانم ها خود را از محمل ها به زمین انداختند. آمدند کنار جنازه های عزیزان خود .حضرت زنیب علیه السلام وقتی کنار بدن امام حسین علیه السلام قرار گرفت، با یک بدن بدون سر مواجه شد. بچه ها سؤال کردند: عمه جان، این بدن کیست؟ بی بی فرمود: این بدن بابای شما حسین علیه السلام است!

ص: 148

می کنند. لذا باید برای شب و روز جمعه حرمت قائل شویم. در شب و روز جمعه صلوات سه هزار برابر می شود. اما روزهای دیگر صد برابر. از عصر پنج شنبه تا عصر جمعه ملائکه مخصوص از آسمان نازل می شوند و هیچ کاری ندارند مگر این که هر کس بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد، آنها مأمور نوشتن این ذکر شریف هستند. هیچ عملی در شب و روز جمعه بالاتر از صلوات نیست.

بگذارد. خاک ها را جمع می کند تا زیر سر بگذارد، متوجه می شود شیطان بالای سر او ایستاده است و به او می گوید: میل به دنیا در تو پیدا شده است. آمده ام تو را منحرف کنم.

قرآن می فرماید: حضرت عیسی علیه السلام را به دار نزدند، بلکه شخصی را که شبیه حضرت بوده به دار زدند. در موقع ظهور حضرت مهدی علیه السلام حضرت عیسی علیه السلام از آسمان چهارم می آید و خیلی از مسیحی ها چون می بینند پیامبرشان دنبال حضرت مهدی علیه السلام است، آنها هم به امام زمان علیه السلام ایمان می آورند.

حضرت عیسی علیه السلام از جایی عبور می کرد. متوجه شد پیرمردی بایک حرصی مشغول کار است. تعجب کرد که چطور این پیرمرد، با این سن این طور تلاش می کند!

وقتی دید پیر مرد با یک حرصی مشغول کار است، دست به دعا برداشت و گفت: خدایا، امید و آرزو را از دل این پیرمرد بیرون کن!

وقتی دعا کرد، امید و آرزو از دل پیر مرد رفت و روی زمین خوابید. دوباره دعا کرد که خدایا، امید را در دل او قرار ده! دید آن پیر مرد بلند شد و مشغول کار شد.

از او پرسید: پیر مرد چه طور شد که اول خوابیدی و دوباره بلند شدی و مشغول کار شدی؟ گفت: یکدفعه به فکرم رسید که برای چه این همه کار بکنم. من که مردنی هستم. از این رو کار را رها کردم و خوابیدم. باز پیش خود فکر کردم شاید من سال ها نمردم، زن و بچه ی من خرج دارند. لذا بلند شدم و مشغول کار شدم.(1)

ص: 151

مال و ریاست حلال مشکلات نیست. آن چیزی که حلال مشکلات انسان است و در دنیا و آخرت به درد انسان می خورد، محبت خداوند متعال و اولیای اوست. بقیه ی چیزها را باید به دست بگیری و فوت کنی؛ چون همه رفتنی هستند. پول و ریاست برای هیچ کس نمی ماند.

امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند: خدایا، دنیا و آخرت من تو هستی! سرمایه ی من تو هستی! اسلحه من گریه کردن برای توست! روز قیامت همه ی چشم ها گریان هستند؛ غیر از چشمی که در راه بندگی خدا بیدار بوده باشد. یا چشمی که از ترس خداوند گناه نکند.

روز قیامت بنده ای را به جهنم می برند. مژه های چشم او شهادت می دهند که این بنده ی تو به یاد جهنم افتاد و گریه کرد. دستور می رسد او را برگردانید. چشمی که از خوف خدا گریه کند، یا برای مصائب اهل بیت علیه السلام گریه کند، در آخرت گریان نیست. امام صادق علیه السلام فرمودند:«هر چشمی که برای مصائب ما گریان شود، حق ما خاندان را ادا کرده است.»(1)

امیر المؤمنین علیه السلام عرضه می دارد: خدایا، رحم کن به کسی که جز تو سرمایه ای ندارد.همه ی امید باید به خداوند باشد. البته این باعمل منافات ندارد. اگر کشاورزی دست روی دست بگذارد، بعد بگوید: امسال چند تن گندم برای من حاصل می شود، همه به او می خندند. باید بذر را بپاشد، بعد امیدوار باشد تا خداوند باران را بفرستد.

بارانی که باید به زمین های مزروعی بفرستد به دریاها و کویرها می فرستد.

«وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ»؛(1)

و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند،قطعا برکاتی از آسمان و زمین بر ایشان می گشودیم.

ایمان و تقوا موجب می شود که درهای رحمت الهی به روی انسان باز شود. بعضی کاسب ها در آمد زیاد دارند، اما خداوند برکت را از آنها برداشته است. سابقا اگر کارگری روزی پنج تومان مزد می گرفت، زندگی او اداره می شد.حالا پول و در آمد زیاد است، اما زندگی آنها اداره نمی شود. پول آنها بر کت ندارد. برکت مربوط به گناه نکردن است. معصیت، بی برکتی می آورد. رحم کردن و انصاف داشتن، برکت می آورد.

ما در زمان جنگ در محاصره اقتصادی بودیم، همه دنیا به صدام کمک می کردند، اما چقدر از کمک های مردمی به جبهه ها می رفت. در مملکت ارزانی بود، با این که در حال جنگ و محاصره هم بودیم. حالا جنگ نداریم، محاصره هم نیستیم، اما تورم و گرانی همه را گرفته است. این مال گناه و بی انصافی است. متأسفانه بسیاری اهل دنیا شده اند.

پیش از این صبح که می شد، کاسب ها مشغول خواندن قرآن می شدند. این ها برکت می آورد. رحمت را نازل می کند. خداوند که عوض نشده است، همان خداوند است. قرآن می فرماید:

« إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ»؛(2)

در حقیقت خدا حال قومی را تغییر نمی دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند.

یعنی خداوند نعمت هایی را که به کسی داده نمی گیرد، مگر این که

ص: 154

خودشان ناسپاسی و ناشکری کنند. تغییر نعمت ها دست خود ماست.

یکی از وعاظ می گفت: کشاورزی ما را به باغ خودش دعوت کرد. دیدم چقدر باغ و درختان او خوب رشد کرده، اما بقیه ی درختان اطراف باغ او رشدی نکرده اند. باغ این آقا از بس میوه داده بود، شاخه های آن در حال شکستن بود.

او می گفت: حاج آقا، من مقید هستم خمس و زکات خود را بدهم. همچنین رد مظالم می دهم. هر کس که رهگذر است، از این باغ به او میوه می دهم. به همسایه ها میوه می دهم. سعی می کنم تا می توانم خیر به دیگران برسانم. مرتب کنار این درختان ذکر و صلوات بر محمد و آل محمد می فرستم. اگر شب آبیاری داشته باشم، همین جا نماز شب می خوانم. لذا خداوند برکتی به این زمین و باغ من داده است که این طور بارور شده است.

خداوند در قرآن می فرماید: از یک گندم هفتصد دانه گندم برداشت می کنید.خداوند چنین قدرتی دارد. خداوند گوسفند را بر کت داده است. با این که گوشت آن را همه مصرف می کنند، گله گوسفند فراوان است. اما سگ یا خرگوش با این که گوشت آنها هم استفاده نمی شود، بچه هم زیاد می آورند، خداوند برکت را از آنها برداشته است. هیچ وقت شما یک گله سگ نمی بینید.

برکت بستگی به اعمال خود ما دارد. اگر ما از خداوند اطاعت کردیم و گناه نکردیم خداوند برکت می دهد.

آمد و گفت: باران بر ما نازل نشده، فرمود: برو استغفار کن. جواب همه را یک جور دادند. پیامبر خدا صلی الله علیه واله فرمودند:

ألا أخبرکم بدائکم من دوائکم؛ آیا می خواهید بگویم درد شما چیست و درایتان چیست؟ گفتند: بله یا رسول الله! فرمودند:

داءکم الذنوب و دواؤکم الإستغفار؛(1) درد شما گناهان است و دارویتان استغفار.

ابن عباس می گوید: به امیر المؤمنین علیه السلام گفتم: همه را یک جواب فرمودید. حضرت فرمودند: مگر خداوند در قرآن نفرموده است که اگر استغفار کردید، درهای رحمت را بر روی شما باز می کنم. و نعمتهایم را بر شما نازل می کنم.(2) گرانی اجناس هم بر اثر گناهان است. اگر یک مقدار به فکر آخرت باشیم کمتر گناه میکنیم.

یعنی انسان وقتی سر از قبر بیرون می آورد، در یک طرف محشر محلی شبیه خندق خیلی گود است که جهنم است. بهشت هم پشت این جهنم است. تمام اهل قیامت باید از روی پلی که به روی این جهنم کشیده شده عبور کنند تا به بهشت برسند.

در روایت آمده است: افرادی که از روی پل جهنم عبور می کنند، با حالت های مختلف هستند. بعضی ها با شتاب از روی پل رد می شوند. بعضی ها به صورت افتان و خیزان رد می شوند.

اگر کسی منکر پل جهنم شود، در ایمان او خلل و شک است. باید این پل یعنی صراط، جزء اعتقاد ما باشد. همه مردم باید از روی پل صراط عبور کنند.آتش دنیا رنگ آن قرمز است، اما آتش جهنم به قدری سیاه و تاریک است که اهل جهنم نمی توانند دست خود را ببینند.

امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند: شما که طاقت یک خار و سوزن را در دست و پای خود ندارید، چه طور طاقت عذاب جهنم را دارید؟!

اولیای خداوند نام جهنم را که می شنیدند، غش می کردند. اگر کسی در دنیا از جهنم بترسد، خداوند او را به جهنم نمی برد. اما اگر از این آتش نترسد، خداوند او را در آتش ذوب می کند.

این علت دیگری دارد که روی زمین افتاده. این جوان غشی نیست.

انسان هایی که با معنویت هستند، با افراد مادی بسیار متفاوت اند. لذت آنها از شهوات است، اما لذت اینها از ترک شهوات است.

اگر لذت ترک لذت بدانی

دگر لذت نفس لذت ندانی

شخصی وارد بازار عطر فروش ها شد. تا وارد شد، سرش گیج رفت و به زمین خورد. مردم هر چه کردند به هوش نیامد. یک رفیقی داشت که او را می شناخت. رفت و مقداری نجاست جلو دماغ او گرفت تا به هوش آمد. چون شغل او تخلیه ی چاهای فاضلاب بود. لذا وقتی به بازار عطر فروش ها آمد، گیج شد.

بعضی افراد وقتی یا الله می گویند کیف می کنند و بعضی دیگری وقتی چند تا فحش و ناسزا می گویند کیف می کنند.

یک آقایی به مکه آمده بود. خیلی بد دهن و فحاش بود. به او گفته بودند اگر در حال احرام فحش بدهی باید گوسفند قربانی کنی. ریال های سعودی را در آورده بود و گفته بود یک گوسفند برای من بکشید و شروع کرده بود به فحش دادن و ناسزا گفتن. چون یک عمری به فحش و بد دهنی عادت کرده، نمی تواند آن را ترک کند.

مذاق ها خیلی فرق می کنند. افرادی هستند که از مجالس اهل بیت فرار می کنند. اما اشخاصی هستند که شب تا صبح در این مجالس لذت می برند. یاد و ذکر اهل بیت علیه السلام برای آنها شیرین است.

سلمان یک نگاه به این مرد جوان که در بازار آهنگران بیهوش شده بود کرد، به هوش آمد. پرسید: چرا حال تو در این بازار بد شد؟ جوان گفت: وقتی چشم من به این کوره های آتش افتاد، جهنم به یادم آمد و بد حال شدم.

ص: 158

انسان وقتی کوره ی فولاد مبارکه اصفهان را نگاه می کند، وحشت می کند. در این کوره ی عظیم، آهن ها می جوشند. آتش دنیا که سنگ را مانند آب مذاب می کند، آتش جهنم با بدن انسان چه می کند؟!

آتش جهنم هفتاد مرتبه از آتش دنیا قوی تر است. لذا آن جوان به سلمان گفت: من از خوف خداوند غش کرده ام. سلمان با او رفیق شد. مدتی با او رفیق بود تا به سلمان خبر دادند که دوست تو بیمار شده است.

وقتی به دیدن او رفت، دید فرشته مرگ برای قبض روح او آمده است. حضرت سلمان به عزرائیل علیه السلام گفت: با این جوان مدارا کن .ملک الموت گفت:

إنی بکل مؤمن رفیق؛(1) من با هر مؤمنی مدارا میکنم.

می گفت: تا این حرف را زدم، دیدم بیمار بلند شد و نشست. گفت: دیدم یک سیدی به حضرت عزرائیل علیه السلام می گوید: چند سال عمر این آقا را زیاد کنید. پسر این بیمار هم وقتی مشاهده می کند پدرش شفا پیدا کرد مسلمان می شود.

امام رضا علیه السلام به ابن شبیب فرمودند:

یا ابن شبیب ان کنت باکیا لشیء فابک للحسین بن علی بن ابی طالب علیه السلام فانه ذبح کمایذبح الکبش و قتل معه من أهل بیته ثمانیة عشر رجلا مالهم فی الأرض مشبهون؛(1) ای پسر شبیب، اگر می خواهی برای چیزی گریه کنی، برای حسین بن علی علیه السلام گریه کن که چون گوسفندی سرش را بریدند و هجده تن از خاندانش با او کشته شدند که روی زمین مانندی نداشتند.

اگر خواستید بر کسی عزاداری و گریه کنید، باید اول برای مظلومیت امام حسین علیه السلام گریه کرد. فرمودند:

یا ابن شبیب ان سرک ان تکون معنا فی الدرجات العلی فاحزن لحزننا و افرح لفرحنا؛(2) ای پسر شبیب، اگر مسرور می شوی که در درجات بهشت با ما باشی و با ما محشور شوی، در شادی ما شاد و در غم ما غمگین باش.

ص: 161

ص: 162

کارهای خوب سیئات و بدی ها را از بین می برد.

یکی دیگر از چیزهایی که گناهان را پاک می کند، نماز روز یکشنبه ماه ذی القعده است. این نماز چهار رکعت است و آثار بسیار مهم و عجیب دارد و موجب عاقبت به خیری است.

اهل سلوک مانند مرحوم میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، استاد امام رحمََة الله، نه در کتاب «المراقبات» این نماز را ذکر فرموده اند. عمده کسانی که اهل سلوک بوده اند، به این نماز خیلی اهمیت می دادند.

اگر انسان غذای فاسد و میکروبی را مصرف کند، بدن را مختل می کند. با لقمه ی حرام تا چهل روز دعای انسان مستجاب نمی شود. چون غذای حرام اثر دارد.

امام سجاد علیه السلام فرمودند:«هرکس روز جمعه صبح ناشتا انار بخورد، دلش تا چهل روز پاک باشد و وسوسه ی شیطان از او دور گردد.»(1) البته انار برای تصفیه خون بسیار مناسب است.

وقتی انار وارد بدن می شود، قلب انسان به او سلام می کند. یکی از اساتید، انار را جعبه ای می خرید و به رفقا میداد و می فرمود: بخورید. در آن یک دانه بهشتی دارد که در بدن و روح اثر می گذارد. ملکوت و باطن بدن انسان را تغییر می دهد. پیامبر اسلام فرمودند:

مامن رمانة الا و فیها حبة من رمان الجنة فاذا تبدد منها شی ء فخذوه ما وقعت و ما دخلت تلک الحبة معدة امری ءمسلم إلا انارتها اربعین صباحا؛(2) در هر اناری دانه هایی بهشتی وجود دارد. چون دانه هایی از انار فرو ریخت، بردارید که آن دانه ها وارد معده ی مسلمانی نشود، مگر

آن که تا چهل روز او را نورانی دارد. قرآن می فرماید:

«فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَی طَعَامِهِ »(3)

پس انسان باید به خوراک خود بنگرد. یعنی انسان باید به طعام خود که منظور علم است نگاه کند. علم را از هر کس نگیرد. اگر علم مسموم باشد، روح را مسموم می کند. یک فکر غلط، انسان را از خداوند دور می کند. یکی از صفات متقین در بیان

ص: 166

امیر المؤمنین علیه السلام این است:

وقفوا اسماعهم علی العلم النافع لهم؛(1)گوش هایشان را بر دانشی که برایشان سود بخش است وقف کرده اند.

یعنی گوش های خود را وقف علم نافع می کنند. علم انسان اگر نافع نباشد، خیلی ضرر دارد. انسان باید علم های غیر نافع را از روحش تخلیه کند. تازه اگر هم تخلیه کند، باز مانند کاغذ سفید نیست. روح انسان مثل کاغذ خط خورده می شود. از اول باید علم نافع مانند قرآن و احادیث وارد روح انسان بشود. علوم فاسد را نباید وارد کرد.پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه واله می فرمایند:

اللهم اعوذ بک من علم لا ینفع و قلب لا یخشع ودعاء لایسمع؛(2)خداوندا! از علم غیر نافع و قلبی که خشوع و ترس از خداوند ندارد ودعایی که شنیده و اجابت نمی شود به تو پناه می برم!

چرا پیامبر اکرم صلی لله علیه واله وسلم به خداوند پناه می برد. چون اگر علم نافع نباشد، انسان را متکبر و مغرور می کند. این علم، جدال و درگیری و دعوا می آورد. علم انسان اگر نافع نباشد، به انسان ضرر می زند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم از حسد و ریا و عجب به خداوند پناه می برد. قلب انسان اگر نسبت به خالق خود خاشع باشد، مؤدب می شود. نماز انسان اگر خشوع نداشت، قلب ادب و تواضع ندارد.

خوراک های معنوی هم مثل خوراک های مادی مهم است. زنبور عسل اگر روی گل بدبو بنشیند، او را به کندو راه نمی دهند. ما هم هر چیزی را نباید گوش بدهیم. هر چیزی را نباید بخوانیم. چون خوراک زنبور عسل

ص: 167

طیب است، عسل او هم شفاست.

مؤمن هم باید وارداتش پاک باشد تا صادرات او هم پاک شود. اگر انسان چیزهای پاکیزه خورد، تولیدات او هم زیبا می شود. خداوند در قرآن یک سوره را به نام نحل و زنبور عسل قرار داده است.

خداوند می فرماید: ما به زنبور عسل وحی می کنیم. خداوند به ما انسان ها هم وحی می کند که کجا برویم، کجا نرویم، کجا باید زانو بزنیم.

مؤمن باید مانند زنبور عسل باشد. زنبور عسل اگر روی شاخه ی پوسیده هم بنشیند نمی شکند؛ چون با لطافت می نشیند و با لطافت بلند می شود. مؤمن هم باید ورود و خروجش با لطافت باشد. مؤمن هم باید مصلح باشد.

رحمت می رساند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم حتی وجود نازنینشان برای کفار و اشقیا و شیاطین هم رحمت بود.

زمانی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم متولد شدند، نفوذ شیاطین به آسمانها کمتر شد.(1) قبل از آمدن رسول الله صلی الله علیه و اله وسلم نفوذ آنها در آسمانها وسعت داشت. فساد و جهنم آنها شعله ورتر بود. اما از زمان تولد رسول الله صلی الله علیه و اله وسلم فقط به آسمان اول رفت و آمد می کنند. قبلا به آسمان های دیگر هم می رفتند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم برای اشقیا و کفار و شیاطین رحمت بودند. در قیامت شیاطین هم می گویند: یا رسول الله، خداوند درباره شما فرموده است:

«وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ»؛(2)و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم. پس حق شیاطین از این رحمت چه می شود؟ امام صادق علیه السلام فرمودند:

إذا کان یوم القیامة نشر الله تبارک و تعالی رحمته حتی یطمع ابلیس فی رحمته ؛(3)چون روز قیامت فرا رسد، خداوند تبارک و تعالی چنان رحمت خود را گسترش می دهد که ابلیس هم به رحمت حق طمع می بندد.

امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید: خداوند به اولیای خودش هم اجازه ی تکبر نداده است. عزت و عزیز بودن مال اولیا و مؤمنین است، اما تکبر به این معنا که من از همه بالاتر هستم را خداوند به هیچ کس اجازه نداده است. خداوند متعال اعمال شیطان را با شش هزار سال عبادت حبط می کند، فقط به خاطر این که تکبر کرد

برای همین تکبر، او را تا زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم پس گردنی میزدند. وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم رحمة للعالمین متولد شد، شیطان گفت: پس سهم من از این رحمت پیامبرکجاست؟پس گردنی او را به خاطر پیامبر اکرم صلی الله خلیه واله وسلم تعطیل کردند.(1)

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم از جبرائیل علیه السلام سؤال فرمودند:

هل أصابک من هذه الرحمة شی ء؛(2) از رحمة للعالمین بودن من چیزی هم نصیب تو شد؟ جبرائیل گفت: بله یا رسول الله صلی الله علیه واله وسلم من قبل از آمدن شما متزلزل و ناراحت بودم؛چون وقتی فرعون در دریا غرق شد، آمد ایمان بیاورد. من از پیش خودم یک مقداری لجن به دهان او زدم. ناراحت بودم؛نمی دانستم که برای این کار پیش خداوند قربی دارم یا ندارم. تا این که قرآن که نازل شد، به برکت وجود شما قرآن کار مرا تأیید کرد.

ناراحت شدند. گفتند: پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم به ما می خندد؛ چون در بند هستیم. وقتی پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم فهمیدند، فرمودند: خنده من برای این است که به زور شما را می خواهند به بهشت ببرند.(1)

حالت کینه توزی از بدترین عیب هاست. نمی شود پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم حالت کینه توزی داشته باشد. همه ی وجود نازنین پیامبر خدا رحمت و محبت و لطف و کرم بوده است. پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم خیلی رقیق القلب بودند.

مؤمن هر چه ایمانش بالاتر رود، قلبش رقیق تر می شود. مؤمن به قدری قلبش مهربان است که اگر به یک حیوانی هم ظلم شود اذیت می شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم خیلی رقیق القلب و رحیم دل و نازک و حساس بودند. احساس همه را درک می کردند. هیچ وقت دست نازنینش برای آزرده شدن کسی بالا نمی آمد. ما رقیق القلب تر از پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم نداریم.

خداوند در سوره ی مباهله، امیر المؤمنین علیه السلام را جان پیامبر اکرم و معرفی فرموده است. ایشان هم مانند پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم خیلی رقیق القلب بودند. لشکر معاویه از پای یک زن یهودی که در ذمه اسلام بود، خلخالی را در آورده بودند. حضرت فرمودند: اگر انسان بمیرد جا دارد. از بس که ناراحت شده بودند.

هر کس خداوند را بیشتر دوست دارد، مخلوقات خداوند را هم بیشتر دوست دارد. چون مخلوقات خداوند جدای از خداوند نیستند. اگر محبت انسان به خداوند کامل شد، محبت به مخلوقات خداوند هم در او بیشتر می شود.

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست

عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

ص: 171

در روایت آمده است که بهترین شما کسانی هستند که به خانواده و اهل بیت خود بیشتر می رسند. (1)گریه پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم و ائمه معصومین علیه السلام مصنوعی نبوده است. آنها خیلی رقیق القلب و دل نازک بودند.

محدث قمی رحمةالله در کتاب «کحل البصر فی احوال سید البشر» می فرماید: پیامبر اکرم تا در اواخر عمر یک روز با اصحاب خود بر سر قبر مادرشان حضرت آمنه، در بین مکه و مدینه رفتند و گریستند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم قبل از تولد، پدر را و در سن هشت سالگی مادر را از دست دادند؛برای این که حق نبوت با حق والدین تقابل نکند. خداوند می فرماید:

«أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیمًا فَآوَی»؛(2)

آیا تو را یتیم نیافت، پس پناه داد؟!خداوند در قرآن می فرماید: تو ناشناخته و گم و مخفی بودی. ما تو را پیدا و معروف کردیم. این آیه خطاب به تک تک انسان هاست. می فرماید: شما نیازمند بودید، خداوند شما را بی نیاز کرد. امام باقر علیه السلام فرمودند:

ما من احدمن الأولین والآخرین وهو محتاج إلی شفاعة رسول الله صلی الله علیه واله وسلم؛(3) هیچ کس از اولین و آخرین نیست، مگر این که محتاج به شفاعت رسول الله صلی الله عله واله وسلم است. امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند: در مواقع حساس، همه ما پناهنده به پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله وسلم می شویم. همه زمین خورده ها محتاج پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم هستند. وقتی خداوند کسی را بی نیاز کند، همه به او محتاج می شوند.

پیامبر خداوند بعد از شصت سال که مادرشان رحلت فرموده بود، سر

ص: 172

قبر مادر خود آمدند و شروع کردند های های گریه کردن. پیامبر اکرم صلی الله علیه واله وسلم باید بسیار نازک دل باشد که به یاد محبت های مادرش این طور گریه کند.

هر هفته یک بار عذاب را از او بر می دارد. ما هم اگر اهل تولی و تبری باشیم، خداوند متعال تلافی می کند. اگر کافر هم یک کار خوب بکند، در عالم برزخ و در دنیا بهره می برد.

امام به مردم شفقت دارد. مانند یک پدر مهربان است. مگر می شود کسی بی خودی قیم انسان ها شود. امام و انبیای الهی اولی به تصرف از خود انسان ها می باشند. امام زمان علیه السلام از خود ما به ما اولی به تصرف می باشند.

حضرت مهدی علیه السلام می تواند به ما بفرمایند: این خانه مال تو نیست. تو مالک نمی باشی، چون حضرت اولی به تصرف نسبت به ما هستند. آنها مهربان تر از خود ما به ما هستند. امام صادق علیه السلام می فرمایند:

والله إنی لاحبکم و أحب ریحکم و أرواحکم فاعینونا علی ذلک بورع واجتهاد؛(1) به خدا سوگند، من شما و بوی شما و روح شما را دوست دارم. ما را بر این دوستی به ورع و پرهیزکاری و اجتهاد و تلاش در راه خدا یار کنید.

حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام حاضر شد هستی خود را بدهد تا از خلق دستگیری کند. به خاطر همین موضوع سرپرست ما شدند. امامان برای ما برادر بسیار مهربان هستند، برادر دو قلو که از یک پدر و مادرند. دو قلوها معمولا نسبت به هم محبت بیشتری دارند. بعضی از دو قلوها اگر از هم دور باشند، هر وقت یکی از آنان مریض می شود، دیگری هم مریض می شود.

امام معصوم علیه السلام هم همین مطلب را می فرمایند. می فرماید: وقتی شما دوستان ما بیمار شوید، یا ناراحت باشید، ما هم مریض می شویم و ناراحت هستیم. اگر شما خوشحال باشید، ما هم خوشحال می شویم.

ص: 175

خواهش می کند با اولین هواپیما به تهران بازگردد. با دوست خودش سوار هواپیمایی که چند نفر از مسئولین رده بالای ارتش مانند شهید فلاحی، شهید کلاهدوز و شهید فکوری بوده اند، به طرف تهران حرکت می کنند. چون هواپیما نظامی بوده، عده ای از مجروحین و شهدا را هم در هواپیما قرار می دهند.

نزدیک بهشت زهرا چهار موتور هواپیما خاموش می شود. با این که موتورهای هواپیما هر کدام مستقل هستند، اما در یک لحظه هر چهار موتور از کار می افتد. در این سانحه سران ارتش همه سوختند. در این هواپیما فقط یک نفر زنده ماند و او هم اصغر کریم بود که مجروح می شود و بدنش می سوزد. بعد از دو ماه خوب می شود.

وقتی با او مصاحبه می کنند، می گوید: وقتی موتورها از کار افتاد، نمی توانستیم حرف بزنیم. شهید فکوری هم نمی توانست حرف بزند. شهادتین را در دل گفتم. ولی هر چه می خواستم حرف بزنم نمی توانستم. هواپیما در هوا آتش گرفت. همه در میان هواپیما می گفتند: سوختم سوختم!

وقتی هواپیما به زمین افتاد، یک نفر زیر بغل من را گرفت و از میان آتش بیرون برد. یک لحظه به هوش آمدم. متوجه شدم از آتش ها بیرون آمده ام، به طوری که احساس سردی می کردم.

مرا به بیمارستان بردند. تلفن به منزل زدیم. آنها آمدند؛ چون در گلوی من پر از خون بود، خانواده از زنده بودن من ناامید بودند. ولی وقتی من به هوش آمدم، یک سرفه کردم، تمام خونها از گلویم خارج شد.

از من سؤال کردند علت نجات تو چه بود. گفتم: علت نجات خود را نظر امام رضا علیه السلام می دانم.

ص: 177

آقای اصغر کریم می گفت: من وقتی در صدا و سیمای اصفهان مشغول کار بودم، گزارشی از یک خانواده بسیار فقیر که مادر آنها نابینا بود و پدر بچه ها هم معلول بود تهیه کردم. این بچه ها بدون سرپرست و بی بضاعت بودند.

وقتی این گزارش را در صدا و سیما پخش کردم، افراد خیری از مردم اصفهان که گزارش را دیدند، نامه نوشتند که ما حاضر به کمک هستیم. پول زیادی برای آنها جمع شد. خانه و امکانات خوبی برای آنها تهیه کردیم و حقوق ماهیانه ای هم برای آنها فراهم شد.

من قبل از آن که برای تهیه گزارش به جبهه و آبادان بروم، همان خانم فقیر اصفهانی به منزل ما تلفن می زند که ما به زیارت امام رضا علیه السلام می رویم تا برای اصغر کریم که باعث شد مشکلات ما برطرف شود دعا کنیم.

امام رضا علیه السلام نظری به این خانم می کند و شفا می گیرد. این خانم می گوید: در همان حال که مورد نظر حضرت قرار گرفتم، به یاد اصغر کریم افتادم. به امام رضا علیه السلام گفتم: اصغر کریم را از خطرات حفظ کند. او ما را احیا کرد.

اتفاقا دعای این خانم در همان زمانی بود که هواپیمای اصغر کریم آتش گرفته بود. اصغر کریم می گوید: سلامتی خود را مدیون این خانم و معجزه امام رضا علیه السلام میدانم.

امام رضا علیه السلام نظر خاصی به دوستان خودشان دارند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: امام رضا پاره تن من است. هر کس او را زیارت کند، خداوند مشکلات او را بر طرف می کند و گناهان او را می بخشد. بدن زائرین امام رضا علیه السلام بر جهنم حرام می شود و بهشت بر آنها واجب می شود.(1)

ص: 178

او گفتند: این غلام و باغ را به من بفروش. یهودی هم گفت: به برکت قدم نازنین شما من این غلام و باغ را به شما می بخشم. حضرت به غلام فرمودند: تو را در راه خدا آزاد کردم و این باغ را هم به تو بخشیدم.

زن همان یهودی هم که علاقمند به امام حسین علیه السلام شده بود، به شوهرش گفت: من می خواهم مسلمان شوم. مهر خود را می بخشم. مرد یهودی هم گفت: من هم مسلمان می شوم. خانه خودم را هم به زن خود می بخشم.(1)

کار خیر تولید دارد. رحم کردن به یک حیوان این همه برکات دارد.

ص: 180

با این که مدت کمی در دنیا زندگی کردند، اما بسیار اذیت دیدند. به رسول الله صلی الله علیه و اله وسلم تا نسبت مجنون و ساحر و کذاب دادند. تمام سختی ها را تحمل فرمودند، چقدر یاران آن حضرت را آزار دادند. سمیه و یاسر را شهید کردند. عثمان بن مظعون را کور کردند. بلال را روی سنگ های داغ شکنجه کردند. تحمل این همه آزار و اذیت برای چه بود؟

چیزی دیده نمی شود.

پیامبر اکرم صلی الله و علیه و آله می فرمایند: من مبعوث شدم برای این که مکارم اخلاق را در مردم زنده کنم. مبعوث شدم تا کرامت های اخلاق را به انجام برسانم. نتیجه همه زحمت های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در یک حدیث خلاصه می شود. یعنی نماز و روزه و دعا و قرآن و همه عبادت ها برای تکمیل شدن مکارم اخلاق است.

نمی فرماید هدف از بعثت من نماز یا روزه یا جهاد یا عبادت های دیگر است. فرمودند: آمده ام تا صفات شما خدایی شود. اگر خداوند کریم است، ما هم کریم بشویم. اگر خدا رحیم و بخشنده است، ما هم صفات خالق را پیدا کنیم.

خداوند در قرآن می فرماید: روزه را واجب کرده ام، برای این که در شما تقوا ایجاد شود.(1)باید اخلاق خوب و تقوا در ما ملکه شود. در فروعات چیزی بالاتر از نماز نداریم. نماز معراج مؤمن است. نماز حد فاصل بین کفر و ایمان است. این نماز چهار هزار مسأله دارد.

حضرت فاطمه سلام الله علیها می فرمایند:

فرض الله ... الصلاة تنزیها عن الکبر؛(2)خداوند نماز را برای این واجب کرد که ما را از کبر پاک کند. نمازی که این همه مهم است، فدای یک صفت اخلاقی می شود. نماز بخوانیم تا صفت تکبر از ما دور شود. خمس و زکات بدهیم، برای این که سخاوت در ما ایجاد شود. جهاد واجب شد که از جان و مال خود بگذریم.

ص: 184

امر به معروف و نهی از منکر واجب شد، برای این که خبر به دیگران برسانیم و خیرخواه دیگران باشیم.

انسان نمی تواند ببیند دیگران آتش گرفته اند و می سوزند و بی تفاوت باشد. باید دست دیگران را هم بگیریم.

اگر کسی امروزش بهتر از دیروزش باشد، در رحمت خداوند قرار گرفته است. بعضی ها چهل سال، یا هفتاد سال در کلاس درجا می زنند. رفوزه و مردود می شوند.

همان طور که بدن انسان احتیاج به غذا دارد، روح انسان هم باید غذای معنوی بخورد و گرنه پژمرده می شود. باید برای انسان هر روز یک در از معنویت باز شود و گرنه به راحتی و آرامش نمی رسد. مؤمن کسی است که دو روز او مساوی نیست. روح مؤمن همیشه در حال سیر و پرواز کردن است. قرآن می فرماید:

فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ ؛(1)در کارهای نیک از یکدیگر پیشی بگیرید.

مصون ماندن از دست مسلمان های دروغی.

از امام اول تا یازدهم را مسلمان های منهای صفات خدایی به شهادت رساندند. اگر یک صفت خدایی در آنها می بود، این کارها را نمی کردند. آنها که کربلا برای کشتن امام حسین علیه السلام آمدند، همه مسلمان بودند. همه اهل نماز و روزه و حج بودند. اگر صفت رحم و مروت و جوانمردی در آنها بود، این کار را نمی کردند.

کافر سخیٌ ارجی إلی الجنة من مؤمن شحیح؛(1)امید به بهشت رفتن در کافر سخاوتمند از مؤمن بخیل بیشتر است.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله از صفات بد به خداوند پناه می برد؛ مخصوصا صفت بخل که صفت بسیار بدی است. این حرف غلطی است که بگوییم فلانی آدم خوبی است، اما بخیل است. چون بخل جامع صفات بد است. اگر کسی صفت بخل دارد، مانند یک مزرعه ای است که هیچ قابل استفاده و بهره برداری نیست. صفت بخل با ایمان سازگار نیست.

حاتم طایی کافر بود. از دنیا رفت. نمی تواند بهشت برود، ولی چون صفت سخاوت داشت، در جهنم نمی سوزد. لذا در روایت آمده است کافری که صفت خوب دارد، از مؤمن بداخلاق به بهشت نزدیک تر است.

اگر یک نفر یهودی و نصرانی گذشت داشته باشد و بی آزار باشد، انسان راحت با او زندگی می کند. اما با یک مسلمان که مردم آزار است، نمی توان زندگی کرد.

سوء الخلق ذنب لا یغفر؛(1)اخلاق بد گناهی است که بخشیده نمی شود.

خداوند توبه را از بداخلاق قبول نمی کند، هر چند اهل استغفار باشد. چون اگر عصبانی شود، همه کاسه و کوزها را به هم می ریزد. سجده آدم بداخلاق قبول نمی شود، اگر چه آن قدر سجده کند تا گردنش بشکند. اگر هزاران العفو هم بگوید، فایده ای ندارد. انسان باید از این آتش غضب خودش را نجات دهد و بیرون بیاید وگرنه از یک طرف می گوید: استغفر الله و از گناه توبه می کند. باز عصبانی می شود. از یک چاه بیرون می آید و در چاه رذیله دیگر قرار می گیرد. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

آبی الله لصاحب الخلق السییء بالتوبة؛(2)خداوند از پذیرش توبةانسان بداخلاق امتناع می ورزد.

اخلاق خیلی مهم است. ممکن است انسان یک صفت سخاوت داشته باشد و اهل نجات شود.

جبرائیل علیه السلام نازل شد. فرمود: او را نکش. چون او آدم سخاوتمندی است. برای صفت سخاوت حکم اعدام از او برداشته شد.(1)حضرت موسی علیه السلام هم او را نفرین کرد و مبتلا به یک مرض مسری شد که مجبور بود از شهر بیرون برود.

این مؤمن پذیرایی کرد. وقتی این مشرک از دنیا می رود، جهنم و آتش او را نمی سوزاند. صبح و شام به او غذا می رسانند. در آتش بود، ولی آتش به او اثری نداشت.

اگر کافر و یهودی خدمت به یک حیوان کرده باشد، در دنیا و آخرت برای او اثر وضعی دارد. چون کافر را در بهشت نمی برند، ولی اگر کارهای خوبی کرده باشد، عذابش نمی کنند، یا از عذاب او می کاهند.

خلافت را می گرفت. با این که اهل عبادت بود، اما برای بداخلاقی در خانه، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: فشار قبر دارد.(1)

اگر انسان خوش اخلاق باشد و هیچ عمل مستحبی هم انجام ندهد، به او ثواب روزه داری و نماز شب می دهند. آدم خوش اخلاق مانند کسی است که روز و شب مشغول عبادت است. چون خوش اخلاقی مغز عبادت است. انسانی که رحیم دل و متواضع است، اگر چه یک بچه کوچک باشد، به مغز عبادت رسیده است. امام صادق علیه السلام فرمودند:

ان حسن الخلق یبلغ بصاحبه درجة الصائم القائم؛(2)به درستی که حسن خلق انسان خوش اخلاق را به درجه روزه دار نماز شب خوان می رساند.

همچنین فرمودند:

اربع من کن فیه کمل اسلامه ولو کان بین قرنه الی قدمه خطایا غفرها الله له الصدق و الحیا و الأمانة و حسن الخلق؛(3) چهار چیز است که هر کس دارای آنها باشد، اسلامش کامل شده است. هر چند سر تا پا گناه باشد، خداوند او را بیامرزد. آن چهار چیز عبارت اند از:

راستگویی، حیا، امانتداری و خوش اخلاقی .

اگر کسی غرق گناه باشد، اما این چهار صفت را داشته باشد، گناهان هیچ ضرری به او نمی زند، اسلام او هم کامل می شود. امام صادق علیه السلام ضمانت فرموده است با این چهار صفت یک ذره نقص در اسلام او ایجاد نمی شود.

صفات خوب مثل زنجیر همدیگر را می کشند. اگر یکی را بگیری بقیه

ص: 192

خودش می آید. امانتداری و راستگویی و حیا در یک رشته هستند. ایمان و حیا با هم مقرون اند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و همه انبیا برای همین صفات خوب آمده اند. سرچشمه همه خوبی ها همین صفات است. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند:

کاد الحلیم أن یکون نبیا؛(1)آدم حلیم نزدیک است که پیامبر شود.

از بس صفت حلم خوب است، انسان را به مقام و درجه نبوت می رساند.

اللَّهُ أَعْلَمُ حَیْثُ یَجْعَلُ رِسَالَتَهُ ؛(1)خداوند آگاه تر است که رسالتش را کجا قرار دهد.

وی تا آخر عمر یکی از مریدان حضرت شد. امام علیه السلام فرمودند: من با یک مبلغ پول کار دنیا و آخرت او را درست کردم. به اصحابشان فرمودند: حالا کار من درست تر بود، یا کار شما که می خواستید او را از بین ببرید؟(2)

حضرات ائمه معصومین علیهم السلام مظهر اخلاق و صفات خداوند هستند.

ص: 194

همه مال خداوند است. از خود هیچ نداریم. پنجاه سال قبل هیچ نداشتیم. پنجاه سال دیگر هم هیچ هستیم. اگر حالت هیچی خود را درک کنیم، آن وقت می توانیم از قرآن استفاده کنیم. باید خود را تنزیل دهیم. امام صادق علیه السلام فرمودند:

لقد تجلی الله لخلقه فی کلامه و لکن لا یبصرون؛(1)خدای متعال در کلام خویش برای آفریدگان خود تجلی کرده است، ولی آنان نمی بینند.

اصحاب هم در اثر سؤال های زیاد تکالیف بیشتر برای مردم درست کرده اند.

از شکیات سؤال کردند. ائمه علیهم السلام جواب دادند.مهر امین هم همه شکیات را باطل کرد و مردم راحت شدند.

برای سؤال هایی که کردند، تکالیف شاق برای مردم آمد. بزرگی می گفت: اگر نماز است شک نیست. اگر شک آمد دیگر نماز نیست. چند دقیقه را انسان باید با خداوند باشد. حرف قشنگ و درستی است.

وقتی حضرت مهدی علیه السلام ظهور بفرمایند، علومی می آورند که همه چیز را به هم می زنند. همه مردم راحت می شوند.

بعضیها وسواس دارند. این بدعت است. زیر دوش حمام دو ساعت آب می ریزند. اسراف کردن حرام است. یک وسواسی خانواده ای را به زحمت می اندازد. این همه آب می ریزد و گناه کبیره مرتکب می شود.

جدل خوب نیست. مگر جدل احسن. یعنی طرف دنبال حق و حقیقت باشد.

دو نفر پهلوان با هم جایی می رفتند. یکی از آنها روی الاغ سوار بود و دیگری پیاده. آن پیاده گفت: با تبر به کمر تو میزنم. سواره هم گفت: می آیم پایین استخوانهای تو را می شکنم. با هم بحث و درگیری پیدا کردند تا این که سواره پیاده شد. گفت: خوب بگو ببینم چه می خواهی بکنی؟

گفت: من با تو هیچ حرفی ندارم. هر چه تو می گویی درست است. آن موقع چون تو سواره بودی من حرف داشتم. حالا که پیاده شدی، مشکل حل شد. مثل همدیگر هستیم. همه اختلافات همین طور است. یکی می خواهد سواره باشد، در حالی که دیگری پیاده است. اگر هر دو پیاده باشند، بحث تمام می شود.

ص: 199

فارسی هستند. باید ما از خانواده های خود برای زحماتی که در خانه می کشند تشکر کنیم.

البته گاهی هم باید خانم ها صبر کنند. مرد گاهی وقت ها که وارد خانه می شود، اعصاب او به هم ریخته و ناراحت است. خانم باید سکوت کند. به شوهر بگوید: هر چه بگویی حق داری. این جمله خیلی قشنگ است. اگر بگویید: حق با شماست، شما درست می فرمایید آتش ها خاموش می شود.

أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَمَاءُ بَیْنَهُمْ ؛(1)اهل ایمان بر کافران سختگیر و باهمدیگر مهربان اند.

یعنی بر کفار شدید و بر مؤمنین رحیم باشید. باید کفار را کنار بگذاریم.

خداوند با سه چیز دشمن است: قیل و قال، اضاعه و از بین بردن مال و زیاد سؤال کردن.

بعضی ها آرامش ندارند. مرتب از این جلسه به آن جلسه می روند، یا وقتی به بازار می روند، از اول بازار تا آخر بازار را قیمت می کنند. آخر هم چیزی نمی خرند. این درست نیست. یک جا که مناسب روحیه انسان است باید رفت و استفاده کرد. از این رفیق به آن رفیق، از این کتاب به آن کتاب، این درست نیست.

انسان باید یک خط را در وجودش پیاده کند و جلو برود. هر چه بحث و جدل و ناآرامی کمتر باشد بهتر است. در اعتکاف هم اگر بحث و جدل کنند، اعتکاف به هم می خورد.

جلوه های آن است. انسان نباید در دنیا جا خوش کند. جلوه های دنیا همه برای امتحان است. خداوند در قرآن می فرماید:

«إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَی الْأَرْضِ زِینَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»(1)در حقیقت ما آنچه را که بر زمین است، زیوری برای آن قرار دادیم، تا آنان را بیازماییم که کدام یک از ایشان نیکوکارترند.

یعنی ما مخصوصا جلوه های دنیا را زینت دادیم تا متوجه شویم چه کسی بهتر عمل می کند و مقصد را فراموش نمی کند. تمام جلوه ها و رنگ ها، باید خداوند را نشان انسان بدهد. جلوه ها و نعمت ها نباید ما را از منعم جدا کند.

شخصی بچه دار نمی شد. با نذر و نیاز خدا به او یک بچه داد. اسم او را نعمت الله گذاشت. بعد از مدتی الله را فراموش کرد. دیگر اسم او را نعمت صدا می زد.

«وَمَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَهُمْ مُشْرِکُونَ »؛(1)و بیشترشان به خدا ایمان نمی آورند، جز این که با او چیزی را شریک می گیرند.

یعنی ایمانشان خالص نیست، بلکه با شرک همراه است.

مرحوم شیخ جعفر شوشتری رحمت الله علیه می فرمود: همه می گویند مشرک نباشید. من می گویم: مشرک شوید. یعنی خدا را هم در کارها شریک کنید.

حق دادن به طلبکارها از این مشکل نجات پیدا می کند.

شخصی می گفت: من هر چه سرمایه دارم لنگ میخرم و در مقابل خداوند می اندازم. همه باید در مقابل هم لنگ بیندازیم، زن در مقابل شوهر، شوهر در مقابل زن. به همدیگر بگویند هر چه تو کرده ای من هیچی نمی گویم. من هم هر چه کرده ام تو هیچ نگو. بیاییم از بدیهای همدیگر بگذریم. اگر این مطالب بین دو دوست، بین استاد و شاگرد و بین زن و شوهر گفته شود، دعواها تمام و مشکلات حل می شود.

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ ؛(1) ای کسانی که ایمان آورده اید، همگی به اطاعت خدا در آیید و گام های شیطان را دنبال مکنید که او برای شما دشمنی آشکار است.

ناپدید شد، به محضر امام باقر علیه السلام آمدم و آنچه را که دیده و شنیده بودم گزارش دادم. حضرت فرمودند: آن ملعون به زبانش ایمان آورد و به دلش کافر باشد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگامی که نوح از کشتی فرود آمد، شیطان نزد او آمد و گفت: در روی زمین بزرگترین منت را تو بر من داری؛ زیرا این بدکرداران را نفرین کردی و مرا از زحمت گمراه ساختنشان راحت کردی. می خواهی دو نکته را به تو بیاموزم؟

ایاک و الحسد فهو الذی عمل بی ماعمل و ایاک و الحرص فهو الذی عمل بآدم ما عمل؛(1)از حسد بترس که با من کرد آنچه را کرد.و از حرص بگریز که با آدم کرد آنچه را کرد.

حضرت یحیی علیه السلام هم به شیطان گفت: تا به حال بر من هم سلطه ای داشته ای؟ گفت: آری. یک شب غذای خوشمزه ای بود. به تو گفتم: خوشمزه است، زیاد بخور. تو هم زیاد خوردی. مقداری از نماز شب تو فوت شد.

حضرت یحیی علیه السلام هم قسم یاد کرد که دیگر سیر نخورم. شیطان هم گفت: من هم قسم میخورم دیگر کسی را نصیحت نکنم.(2)

می گویند: افلاطون در کنار راه نشسته بود. سلطانی از آنجا عبور می کرد. مردم برای دیدن او دست و پا می زدند، اما او سر خودش را هم بلند نمی کرد که سلطان را نگاه کند.

سلطان که چشمش به او افتاد، ناراحت شد که چرا به او اعتنا نمی کند. راه خود را کج کرد و به طرف افلاطون آمد.

گفت: چطور تو اصلا نگاه هم به من نمی کنی. افلاطون به او گفت: چون تو نوکر نوکر من هستی. من وقت ندارم به نوکر خودم هم نگاه کنم، چه رسد به تو که نوکر نوکر من هستی.

سلطان سؤال کرد: چطور من نوکر نوکر تو هستم. گفت: چون تو نوکر شهوت و ریاست و هوای نفس هستی. اینها هم نوکر من هستند. آن ریاست که تو دنبال آن هستی نوکر من است. لذا تو نوکر نوکر من هستی.

افلاطون به او می گوید: اگر حاجتی داری بگو. او می گوید: حاجت من این است که جلوی آفتاب را گرفته ای، عقب برو تا آفتاب بیاید.

قناعت کن ای نفس بر اندکی

که سلطان و درویش بینی یکی

قناعت صفت بلندی است. امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند:

قد عز من قنع؛(1)البته کسی که قناعت کرد، عزیز و گرامی شد.

یعنی هر کس قانع شد، عزیز می شود. اگر انسان دست دراز نکرد، تمام مردم از او خوششان می آید. چون طمع نداری، عزیز می شوی. در برابر قناعت، طمع است که موجب ذلت است. فرمودند:

ذل من طمع؛(2)هر کس طمع داشته باشد، ذلیل و خوار می شود.

خداوند متعال به مؤمن اجازه نداده است خودش را خوار و ذلیل کند.

ص: 209

بیته؛(1)و کسی که به این صلوات رغبت پیدا نکند، انسان جاهل و مغروری است که خداوند و پیامبرش و اهل بیت پیامبرش از او بیزارند.

و گناه آلوده ساخت، قطعا نومید و محروم گشته است.

یعنی اهل نجات و رستگاری و فلاح کسانی هستند که خود را از رذیلة اخلاقی و محبت دنیا پاک می کنند و کسانی که به وسیله گناه و کفر و محبت به دنیا خود را آلوده کرده اند پشیمان می شوند.

قرآن احتیاج به سلسله سند ندارد که علم رجال لازم داشته باشد. اگر انسان حرف خداوند را باور کند علامت دارد.

ببینم بقیه هم دارد؟ گفتم: چرا. و بقیه آیه را خواندم:

فَوَرَبِّ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّکُمْ تَنْطِقُونَ ؛(1)قسم به پروردگار زمین و آسمان که این مطلب حق است؛ مثل این که شماصحبت می کنید.

دزد گفت: خداوند قسم یاد فرموده است، مگر مردم باور نمی کنند؟! و همانجا افتاد و از دنیا رفت.

برسیم. اگر انسان به معبود نرسد، وای به حالش!

کسی موقع رحلت مرحوم علامه طباطبایی رحمت الله علیه از ایشان سؤال می کند نتیجه تجربه و تحصیل چندین ساله شما چیست؟ ایشان می فرمایند: مراقبه مراقبه مراقبه! باید هم مراقب باشیم و هم هر شب از کارهای روزانه خود حسابرسی کنیم. اگر انسان دلی را شکست، زود توبه کند و طرف را راضی کند. چند دقیقه را در شبانه روز برای خود قرار بدهیم.

را برای خودت مشغول تفکر و محاسبه باشید. بعد از مدتی که ایشان به ایران می آید، برای استاد خودش نامه می نویسد که شما فرمودید یک ربع، ولی من تمام وقت خود را برای این گذاشته ام، ولی باز وقت کم دارم.

روز محاسبه نفس نداشته باشد.

چون انسان یک بدن نیست. انسان یک حقیقت بزرگی است. چشم و گوش و اعضا و جوارح وسیله ای هستند که ما خود را پیدا کنیم. لذا امام هفتم علیه السلام فرمودند: هر روز باید محاسبه داشته باشیم.

اگر انسان عمل خوبی انجام داد، باید شکر خداوند را به جا بیاورد. اگر گناه از انسان صادر شد، زود باید استغفار کند. هر کس محاسبه نفس داشته باشد، "منا اهل البیت" می شود.

هر روز باید لااقل یک ربع برای آخرت تفکر داشته باشیم. باید حرکت و اعمال و رفتار ما برای خداوند باشد، وگرنه روز قیامت به انسان می گویند: ای زیانکار، ای ریاکار، برو مزد اعمال و کارهای خود را از کسی بگیر که برای او کار کرده ای. برای ما چه عملی انجام داده ای؟!

باید ما مواظب باشیم! تعریف های دیگران انسان را زمین می زند. غرور و تکبر در انسان ایجاد می کند. اگر انسان موفق شود در هر شبانه روز یک ربع در امر آخرت خود فکر کند، کارهای بیرونی انسان درست می شود. یکی از کارهای اساسی همین تفکر و محاسبه داشتن هر روز است.

شیخ محمد حسین اصفهانی، معروف به مسجد شاهی، از استوانه های نجف بود. ایشان در سن سی سالگی به مرجعیت رسید. فوق العاده خوش استعداد بود. از ایشان یک جلد تفسیر به نام «مجد البیان» به یادگار باقی مانده است. در سن چهل سالگی از دنیا رفت.

تفسیر ایشان خیلی با روح است. مرحوم سید علی قاضی رحمت الله علیه می فرمودند هر وقت خسته می شوم، یک صفحه از این تفسیر را مطالعه می کنم، خستگی من بر طرف می شود. ایشان همین یک ربع تفکر را عمل کرده اند.

ص: 220

هر کس ایشان را می دید، به یاد خداوند می افتاد. ایشان در کرمانشاه به حمام رفته بودند. مردم تا ایشان را نگاه می کنند، شروع به گریه می کنند. موقع ارتحال این شعر را زمزمه می کردند.

آن که دائم هوس سوختن ما می کرد

کاش می آمد و از دور تماشا می کرد

مرحوم مسجد شاهی رحمت الله علیه در اثر تفکر و محاسبه و مراقبه حالات عجیب پیدا کرد و توانست دست و پای خود را جمع کند و مطیع خداوند شود.

شخصی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم را در خواب دید. سؤال کرد: «الشیخ مرتضی الانصاری ناج؛ آیا شیخ مرتضی انصاری نجات یافت؟» فرمود: «نجی بشفاعتنا؛به وسیله شفاعت ما نجات پیدا کرد.»

درباره شیخ محمد باقر مسجد شاهی سؤال کرد. حضرت فرمودند: «انه ورد علی الله فأعطاه کل ما اراد؛ بر خداوند وارد شد و آنچه می خواست به او اعطا شد.»

ص: 222

خداوند متعال علم البیان را آورده؛ چون بیان بسیار مهم است. بسیاری از بزرگان، علوم فراوانی در سینه دارند، اما نمی توانند آن را بیان کنند و مطلب را جا بیندازند.

بیان کردن دو رقم داریم: اول بیان عملی، دوم بیان قولی. البته بیان عملی مهم است. بسیاری از بزرگان راه که می روند، مردم آنها را نگاه می کنند و هدایت می شوند، بدون آن که حرفی بزنند.

پول ها را بر می داشت.

یک روز من به رفیقم گفتم کسی که اینجا نیست، یک روزنامه بدون پول برداریم. تا این حرف را زدم، این جوان آلمانی به قدری ناراحت شد که با من قهر کرد. با من دیگر حرف نمی زد. بعد از مدتی به او گفتم: چرا با من حرف نمی زنی؟ گفت: هنوز از آن حرف تو ناراحت هستم. آنها مقید هستند که حتی دروغ نگویید.

مرحوم آقای محقق در هامبورگ آلمان بودند. ایشان فرمودند: پسر یکی از بازاری های ایران برای درس خواندن به آلمان آمده بود. پدرش به من سفارش کرده بود. من برای او اطاقی اجاره کردم. بعد از مدتی که در آن خانه بود، یک روز صاحب خانه ایشان با ناراحتی زیاد به من تلفن کرد که زود اینجا بیایید و این جوان ایرانی را که برای من آورده اید بیرونش کنید. من خیلی ناراحت شدم که چه موضوعی پیش آمده!

وقتی به خانه ایشان رفتم، صاحب خانه گفت: ایشان یک عملی انجام داده که در عمر اجداد ما چنین چیزی نبوده است. گفتم چه شده؟ گفت: یکی از رفقای خودش دم منزل آمده و ایشان را می خواسته است. به پسر من گفته برو بگو من اینجا نیستم. و یک دروغ یاد بچه من داده است. خیلی از این موضوع ناراحت بود. این همه در روایات ما از دروغ گفتن نهی شده است! امیر المؤمنین علیه السلام می فرمایند:

لا یجد عبد طعم الإیمان حتی یترک الکذب هزله وجده؛(1)هیچ بنده ای مزه ایمان را نمی چشد، تا دروغ را چه شوخی چه جدی ترک کند.

ص: 225

یکی از دوستان مرحوم سید عبدالله فاطمی رحمت الله علیه می گوید: دعایی است که هر کس بخواند، صورتش مثل ماه شب چهارده می شود. یکی از شاگردان مرحوم سید عبدالله فاطمی همان دعا را می خواند. یکدفعه مرحوم آقای فاطمی به خانه همان شاگرد میرود و او را به آغوش می گیرد و می گوید: حاضری مقداری تا لب شط با هم قدم بزنیم.

وقتی با هم حرکت می کنند، در بین راه آقای فاطمی اسم یک نفر را می آورد. اتفاقا این شاگرد با آن طرف بد بوده، شروع می کند به او پرخاش کردن. آقای فاطمی به آن شاگرد می فرماید: حیف شما نیست! صورت تو مانند ماه شب چهارده بود. حالا که عصبانی شدنی مانند سگ شدی.

راه انبیا راه بندگی کردن است. خیلی از اولیای خداوند زحمت زیاد کشیدند، ولی یک خواب خوب ندیدند. اگر به دستورات عمل کردید مهم است. کشف و کرامات خیلی وقت ها شیطانی است.

لااقل نافله ها را نخوان. باز ایشان قبول نمی کند. شیطان هم همه کشف و کرامات را از او می گیرد.

لذا این کشف و کرامات یک امر مشترک رحمانی و شیطانی است. چیزهایی که مرتاضین دارند، شیطانی است. تمام خیرات و برکات در این است که در اعمال اخلاص داشته باشیم.

مرحوم شیخ حسنعلی نخودکی بیشتر از امام رضا علیه السلام کرامت نشان می داد . مردم در خانه او صف می بستند. یک روز مرحوم دوایی به ایشان بر می خورد و می فرماید: شما در مقابل امام رضا علیه السلام دکان باز کرده ای. می خواهی همه موجودی خود را در دنیا نقد کنی؟ کشف و کرامت نخودچی و کشمش است. هر کس را بخواهند برانند، کشف و کرامت به او می دهند.

ائمه علیهم السلام می خواستند مردم متوجه خداوند شوند. ما اگر یک خواب خوب ببینیم، حالمان به هم می خورد. زود در مقابل خداوند دکان باز می کنیم. باید از کشف و کرامت فرار کرد.

مرحوم وفایی شوشتری یک رساله ای در کشف و کرامت نوشته است. می فرماید: کشف و کرامت قرب ندارد. قرب به خدا این است که ما دست خالی شویم. یک یهودی هم اگر چله نشینی کند، صاحب کشف و کرامت می شود.

خیلی اهل ذکر و خلوت بوده می گوید: یک نیمه شبی شخصی به در اطاق من آمد و به من گفت: من یکی از فرشته های رحمت هستم. آمده ام به تو خبرهایی را بدهم که نمی دانی.

این طلبه می گوید: تا یک سال این شخص می آمد و خبرهای درستی را هم برای من می آورد و من صاحب کشف و کرامت هم شدم. بعد از یک سال این فرشته رحمت به این طلبه می گوید: هر چه امتحان دادی قبول شده ای. یک امتحان دیگری داری. اگر از این امتحان هم موفق شوی، چیزهایی را که نمیدانی برای تو می گویم.

به این طلبه می گوید: این شمشیر را بگیر و برو در خانه فلان آیت الله و سر او را ببر و برای من بیاور. این طلبه هم شمشیر را می گیرد و نیمه شب می آید در خانه آیت الله. در که می زند پیش خود فکر می کند اگر او را بکشم فردای قیامت جواب خداوند را چه بدهم؟! بعد که آن آیت الله می آید، یک مسأله را سؤال می کند و بر می گردد.

وقتی به اطاقش می آید متوجه می شود که آن فرشته خیلی ناراحت است. به این طلبه می گوید: مردود شدی. ولی فردا شب باز می توانی بروی این کار را انجام دهی. فردا شب و پس فردا شب هم این کار را نمی کند. فرشته خیلی ناراحت می شود. به او می گوید: پس من سراغ سید محمد علی باب می روم. بعد از مدتی سید محمد علی ادعای نیابت امام زمان علیه السلام را می کند. بعد هم گفت: اصلا من خود امام زمان علیه السلام هستم.

به او القا می کنم، همان که من به او القا می کنم، او در نظر می گیرد. چون اراده خودش را در اثر ریاضت قوی کرده بود می توانسته مطلب را به او القا کند.

مرحوم اشراقی گفته بود: انسان هر ریاضتی را می تواند بکشد، مگر این که به او بگویند ساکت شو و حرف نزن.

خداوند متعال همیشه همراه ما هست. این معنا را باید باور داشته باشیم اگر لا اله برود، الا الله می آید. اگر حرکت های غیر خدایی برود، حرکت های خدایی می آید.

بعضی از افراد باید کارهای خلاف شرع انجام بدهند، مثلا به قرآن جسارت کنند تا با شیاطین ارتباط برقرار کنند و شیاطین هم به آنها خبر های غیبی را برسانند.

آرامش دارند، اما اگر امکانات دنیایی آنها خوب نباشد، دین و خدا را کنار می گذارند. خیلی از افراد از جهت عملی هیچ ندارند. تا وقتی زندگی آنها خوب است، خدا و دین را دوست دارند. اما اگر وضع آنها بد شود، دین را قبول ندارند. خداوند می فرماید:

فَأَمَّا الْإِنْسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ ؛(1)وقتی خداوند انسان را آزمایش می کند و او را گرامی میدارد و به او نعمت میدهد، می گوید: پروردگار من مرا گرامی داشته، اما اگر او را آزمایش کند و بر او تنگ گیرد و روزی او کم شود، می گوید: پروردگار من به من اهانت کرده است.

لذا اکثر مردم گیر پول و مقام دنیا هستند.

تقوا روشن شود، عیب خودش را بهتر می تواند ببیند. اگر انسان عالم با عمل شد، زشتی گناه را می بیند.

اگر به یک طبیب بگویند چند میلیون تومان به تو می دهم این لجن را سر بکش، هیچ وقت حاضر نیست این کار را بکند. اما ممکن است به یک آدم نادان کمتر از این هم بدهند و این کار را بکند. چون شخص نادان چراغ فهم و درک و علم ندارد.

البته بعضی ها که این علوم اصطلاحی را دارند، گرفتار غرور می شوند. یک شخصی می گفت: من از جهت علمی نزدیک است به امام صادق علیه السلام برسم. چون امام را نشناخت. چند تا اصطلاح و الفاظ را یاد گرفته و مغرور شده است. پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم می فرمایند:

من قال انا عالم فهو جاهل؛(1)هر کس بگوید من عالم هستم، جاهل است.

این یک قاعده کلی است. همین که گفت من چیزی می فهمم جاهل است.

هشام بن عبدالملک امام باقر و امام صادق علیه السلام را به شام احضار کرد. آنها در راه برگشتن یک عالم مسیحی را مشاهده کردند که سالی یک بار از معبد و دیر خودش بیرون می آمد و مردم برای دیدن او و پرسش سؤالهای خود جمع می شدند.

امام باقر و امام صادق علیه السلام هم برای دیدن او بین جمعیت رفتند. تا چشمش به آن دو بزرگوار افتاد، سؤال کرد: شما از مایید یا از امت مرحومه؟ امام باقر علیه السلام فرمود: از امت مرحومه هستیم. بعد پرسید: جزء علمای امت مرحومه هستید، یا از جهال؟ امام باقر علیه السلام فرمودند: از جهال امت

ص: 232

مرحومه نیستیم. (1)نفرمودند ما از علما هستیم.

باید هواس انسان جمع باشد. همین که انسان بگوید نمی دانم، نصف علم است. همین که گفت نمی فهمم، چراغ آمده است. مؤمن هر چقدر هم که به ایمان برسد، می فهمد که نمی فهمد. اما منافق برعکس است.

بعضی بچه ها به انسان می گویند تو نمی فهمی. باید بگویی تو راست می گویی. همین یک حرف تو حسابی است. نباید به انسان بر بخورد و ناراحت شود. اگر ناراحت شدید هنوز کامل نشده اید. هنوز نتوانسته ای هوی و هوس را بشکنی. باید انسان خودش را بشکند.

اگر کسی به یک عالم و معلم گفت تو بی سوادی، و او ناراحت شد، این مال این است که مسلط بر هوی و هوس نشده است.

کسی که خداوند را می خواهد، کار را هم برای خدا می کند. کم و زیاد جمعیت برای او فرق نمی کند. خوش به حال کسی که گمنام است. اگر مردم به شما محل نمی گذارند، این را باید غنیمت بشمارید. اگر به شما سلام نکردند، خوشحال باشید. چون انسان به سرعت به طرف خداوند می رود. انسان وقتی گمنام و سر در لاک خودش داشته باشد، خیر به دیگران هم می تواند برساند. لازم نیست خیلی اهل سخنرانی و شلوغ کاری باشیم.

چون انسان وقتی تعریف می شود، باد به دماغ می اندازد. تعریف چند نفر، به درد شب اول قبر نمی خورد. شب اول قبر درجه سرهنگی و مدرک لیسانس و دکترا به درد نمی خورد.

یک سرهنگی خدمت آیت الله بهاء الدینی رحمت الله علیه آمد و گفت: مرا نصیحت کنید. آقا به او فرمودند: اگر خودت را درست کنی و با خداوند ارتباط پیدا کنی، خوشا به حالت و گرنه این ریاست ها کاری از آنها ساخته نیست.

خود انسان متوجه می شود برای شب اول قبر نور دارد یا ندارد. اگر انسان تقوا پیدا نکرد، نور ندارد.

سرهنگ و سر تیپ بودن بدرد انسان نمی خورد. بعضی ها برای رسیدن به مقام و ریاست و پول، خودشان را به آب و آتش می زنند. مسؤلیت ها بارکشی است، مگر آن که امر خداوند باشد. در آن صورت خداوند هم انسان را کمک می کند. در زیارت جامعه کبیره می خوانیم:

وبموالاتکم علمنا الله معالم دیننا؛ به وسیله موالات و محبت شماخداوند معالم دینمان را به ما آموخت. یعنی با موالات و محبت اهل بیت علیهم اسلام خداوند معلم انسان می شود. به وسیله توسلات به اهل بیت و انس با ائمه علیهم السلام علم و زیارت حرم آنان، علم به انسان داده می شود. باید آنقدر سینه را به ضریح حضرات معصومین علیهم السلام بگذاریم تا به ما نور بدهند.

حضرت معصومه سلام الله علیها می افتد، به یاد خداوند می افتند. چون حضرت معصومه سلام الله علیها نورانیت دارند. خداوند این آبرو را به ایشان داده است .

سه نفر از معصومین علیهم السلام درباره حضرت معصومه سلام الله علیها فرموده اند: هر کس ایشان را در قم زیارت کند، اهل بهشت می شود.

مرحوم امام امت رحمت الله علیه وقتی در قم تشریف داشتند، آن قدر به حرم حضرت معصومه سلام الله علیها می رفتند که بعضی افراد به ایشان اعتراض می کردند. امام راحل به آنها می فرمودند: شما چه می فهمید؟!

امام صادق عیه السلام می فرمایند: یک بانویی از اولاد من در قم دفن می شود که به شفاعت او دوستان و شیعیان ما وارد بهشت می شوند. و این حرف بلندی است. ما برای هوی و هوس حرم نمی رویم.

یکی از علمای اهل معنا می گفت: یک همشهری داشتم که از فضلای حوزه و اهل درس و بحث بود. ایشان می گفت: این همشهری ما در یک تابستانی به مشهد رفته بود. بعد از مدتی وقتی از مشهد برگشت، دیگر درس شروع نکرد. حالات و نمازش خیلی فرق کرده بود. قبلا هر چه زودتر نماز را می خواند که مشغول درس و مباحثه شود. اما حالا در نماز اهل خشوع و خضوع شده بود. بحث ها و مباحثه ها را تعطیل کرد. جلسه خصوصی گذاشت.

این آقا می گفت: به منزل او رفتم. متوجه شدم که یک نظری به او شده است. از او سؤال کردم: علت تغییر حال تو چیست؟ گفت: من به مشهد رفتم. پنج حاجت داشتم. همه حاجت های خود را هم مشخص کرده بودم. متوسل به امام رضا علیه السلام شدم. خیلی هم برای حاجات خود مصر بودم که حاجت های خود را بگیرم. در حرم مینشستم و اصرار می کردم.

ص: 238

بالاخره یک روز در حرم مطهر امام رضا علیه السلام نشسته بودم که یک پیر مردی آمد و پیش من نشست. به من گفت: تو پنج حاجت داری. از قم برای همین حاجتها آمده ای. امام رضا علیه السلام فرموده اند: هر چه اصرار کنی من حاجت تو را نمی دهم. گفتم: علت چیست؟ او گفت: امام رضا از شما ناراحت است. می فرماید: شما در قم به خواهرش حضرت معصومه سلام الله علیها بی اعتنا بودی. باید بروی حضرت معصومه سلام الله علیها را از خودت راضی کنی، تا حاجت تو را بدهم.

باب امام رضا علیه السلام خواهرش حضرت معصومه سلام الله علیها است. می گوید: به من گفت: باید او را راضی کنی. چون امام رضا علیه السلام خواهرشان را خیلی دوست دارند.

او می گوید: به قم آمدم از بی بی عذرخواهی کردم. مشهد رفتم و امام رضا علیه السلام پنج حاجت من را عنایت فرمودند.

ص: 239

ص: 240

خواندن دادی! ملائکه می گویند: خداوندا، گناهان او را ببخش. باز گروهی دیگر از ملائکه می گویند: او را به بهشت ببر. مرتب ملائکه پیشنهادهای دیگر می کنند. اما خداوند می فرماید:

لاشکرنه کماشکرنی و أقبل إلیه بفضلی و اریه وجهی؛(1) من از او تشکر می کنم، همان طور که او مرا شکر نمود، و با فضل خود به او رو می کنم و از دیدار وجه خویش برخوردارش میسازم.

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم اگر سوار مرکب بودند و یادی از نعمت های خداوند می کردند، پیاده می شدند و سجده می کردند. گاهی هم روی همان زین مرکب سجده می کردند.(2)خداوند چقدر به ما نعمت مرحمت فرموده است! اگر یک نعمت از میلیاردها نعمت ما کم شود، سیستم بدن انسان به هم می خورد.

ما از شکر خداوند عاجز هستیم. بعضی از این بیماران در بیمارستانها آرزوی مرگ دارند. مرگ برای آنها بهترین نعمت است.

ما از شکر نعمت های معنوی خداوند هم عاجز هستیم. خداوند برای ما کم نگذاشته است. اگر احتیاج به یک پیامبر داشتیم، 124 هزار پیامبر برای ما قرار داده است. اگر یک روحانی احتیاج داریم، صدها روحانی و عالم و کتاب های آسمانی و غیر آسمانی برای سعادت انسان قرار داده است.

خداوند به من وحی فرمود: ای حبیب من، هر کس به تو صلوات بفرستد، من بر او صلوات می فرستم. هر کس به تو سلام کند، من به او سلام می کنم. به خاطر این نعمت سجده شکر به جا آوردم.(1)

چون خداوند یک محبوب در عالم دارد، شش دانگ عنایتش به طرف همان محبوبش که رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم است می باشد. لذا به صلوات بر او در شبهای جمعه که هزار درجه و هزار حسنه و هزار گناه را پاک می کند امر فرموده است.

باید بفهمید که غیر خداوند هیچ کس کاره ای نیست. این وجدان و درک خیلی مهم است. اگر انسان این فهم را پیدا کرد، آن وقت می گوید:

إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ؛(1)تنها تو را می پرستم و تنها از تو کمک می طلبم.

و آن را درست می گوید. اگر انسان کارهایش برای خداوند باشد، به فرموده پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم چشمه های حکمت به روی او باز می شود. بسیاری افراد هستند که اصلا درس نخوانده اند. اما خود را خالص کرده اند و کارها وحرکت های آنها چون برای خداوند بوده، خیلی چیزها به آنها داده اند. اگر شما هم بخواهید به علوم الهی راه پیدا کنید، باید اخلاص داشته باشید. باید کارها خالصاً لله باشد.

این که گفته اند چهل روز، برای این است که انسان در این چهل روز یک دفعه اخلاص پیدا کند و جا بیفتد وگرنه همان روز اول به انسان می دهند.

علامت خالص شدن این است که رفقایی که انسان را به بدی ها دعوت می کنند ترک کند. تمام معاشرت های انسان باید خدایی شود. اگر این طور شود، چشمه حکمت که خداوند فرموده است، همان روز اول از قلب انسان بیرون می آید.

انسان ملکه شود. وگرنه مزد کار را اول وقت به انسان می دهند.

اگر انسان کارگری می گیرد، مستحب است که اول وقت مزد او را بدهد که بهتر کار کند. اگر نتوانست اول وقت بدهد، تا عرق او خشک نشده باید بدهد. اگر ما هم نماز و روزه انجام می دهیم، مزد انسان را اول کار می دهند.

این که انسان در اول نماز الله اکبر می گوید، به خاطر عشق و علاقه و عظمت خداوند است که در دل انسان قرار می گیرد. و این مزد کار است که اول کار به انسان می دهند.

بزرگی می گفت: من برای هر کاری که برای خداوند انجام داده ام، در خواب، یا در بیداری مزد گرفته ام. اگر اول ماه رمضان مزد به انسان ندهند، آخر ماه رمضان مزد می دهند. همین که انسان احساس می کند پاک شده، این مزد کار اوست.

اگر همه روی زمین جمع شوند، نمی توانند با کسی که اخلاص پیدا کرده مقابله کنند.

بعضی از آنها زشت ترین چیزها را پرستش می کنند.

اگر انسان برای خداوند و اولیای خداوند سجده نکرد، باید برای دنیا و اهل دنیا سجده و گردن خود را کج کند. همه انسان ها باید در خانه خداوند گدایی کنند و گرنه گدای دیگران می شوند.

چهارده معصوم علیهم السلام گدایی خداوند را کردند. خداوند هم آنها را آقا کرد. من و شما هم چه بخواهیم و چه نخواهیم داریم مصرف می شویم. نوار عمر ما به سرعت تمام می شود. تمام کهکشان ها در حال حرکت هستند. در هر ثانیه پنجاه میلیون سلول از بدن انسان هدر می رود و پنجاه میلیون به جای آن می آید. حالا اگر انسان برای خداوند مصرف نشود، برای دنیا مصرف می شود. هر کجا انسان فهمید، باید مواظبت کند که برای دنیا و اهل دنیا مصرف نشود، مخصوصا جوانها.

دوست داریم به دنیا باز گردیم تا وجود خود را صرف خداوند و اولیای خدا کنیم. انسان باید تمام وجودش غرق در خداوند شود. نه این که یک گوشه دل را به خداوند بدهیم.

امام حسین علیه السلام به عبید الله بن حر جعفی فرمود: مرا یاری کن، گفت: من اسبم را به شما می دهم. از خودم صرف نظر کن، حضرت هم به او فرمودند: من خودت را می خواهم. نیازی به اسبت ندارم.(1)

بعضی ها هم مال یا آبروی خود را برای خداوند می دهند، اما خود را نمی دهند. باید خود را به خداوند بدهیم. تا انسان از خود نگذرد، در رحمت باز نمی شود.

یک عاشقی مرتب به معشوق خودش هدیه می داد. یک روز متوجه شد تمام هدیه ها را برای خودش داده است. یک عاشق باید خودش را بدهد و معامله کند. بعضی ها تعلقات خود را می دهند، اما خودش آن طرف رودخانه است.

رفت در خانه لیلی و در زد. لیلی گفت: چه کسی هستی. گفت: مجنون هستم. لیلی به او گفت: تو هنوز خام هستی، برو! با این که همه چیز را برای او داده بود گفت: برو. بعد از مدتی مجنون فهمید همه چیز را برای لیلی داده، ولی خودش را نداده است. یک دفعه دیگر در خانه لیلی رفت و در زد. گفت: چه کسی هستی؟ گفت: من لیلی هستم. به او گفت: حالا داخل شو. تو از خود ما هستی.

انسان اگر از خود نگذرد، مرتب باید دور خودش بگردد. مگر آن که به برکت دعا و توجه الهی و اهل بیت بتواند از خود بگذرد. بزرگترین چیز قیمتی، خود انسان است. باید خود را معامله کند. اگر انسان از خودش گذشت، بلافاصله رسیده است. «لا اله» یعنی از خود گذشتن. اگر از خود گذشتی «الا الله» هم بلافاصله می آید. بعضی ها عبادت می کنند، نماز می خوانند، از مال خود می گذرند، اما وجود خود را هنوز نداده اند.

ممکن است بعضی ها بگویند ما خود را معامله کرده ایم. علامت این که انسان خودش را معامله کرده، این است که خداوند باید برای ما عزیز باشد. حالا من خودم عزیز باشم، یا نباشم. دیگر عزت و ذلت برای انسان نباید مهم باشد.

این را بدانیم که خداوند حی و زنده است. حالا من زنده باشم، یا نباشم. باید خداوند برای ما عزیز باشد. هر چند همه ذلت ها به ما بخورد، او غالب باشد و من مغلوب. او غنی است و ما نیازمند. هر ابتلایی و رنجی برای انسان پدید آمد، نباید حرکتی از خود نشان بدهد و حرفی که بوی شکایت داشته باشد بر زبان جاری کند.

أول العلم معرفة الجبار و آخر العلم تفویض الأمیر الیه؛ اولین مرحله علم، معرفت و شناخت خداوند متعال است و آخرین مرحله علم هم تفویض و واگذار کردن همه کارها به خداوند متعال است.

خانه را باید تحویل صاحب خانه داد. زن و بچه و جان را باید تحویل صاحبش داد. حالا او می خواهد خراب کند یا آباد. دیگر نباید شما دلت بسوزد و ناراحت شوی که چرا خراب کرد.

عمل خالص از چنین افرادی سر می زند. اگر کسی خودش را خالص کند، راه نزدیک می شود. برای خالص شدن هم باید از خداوند متعال کمک خواست. انجام واجبات و ترک محرمات انسان را خالص می کند.

رفت و آمد را کم کنیم. فقط با آنها قهر نباشیم. باید از اهل دنیا و جهنم قطع رابطه کرد. آنها که غیر از حرف پول و دلار چیزی بلد نیستند، از سم بدترند. اگر چنین فامیلی مسئولیتی هم پیشنهاد کردند، نباید قبول کرد. مگر آنکه خداوند، یا ولی خدایی به انسان دستور بدهد.

اگر انسان پایش به جایی محکم نیست، نباید فریب تعریف های دیگران را بخورد. بعضی ها اگر بوی پول و دنیا به مشام آنها برسد، همه چیز را فراموش می کنند. بعضی ها تا آب پیدا شود، شناگر خوبی هستند.

تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ؛ (1) به عصر قسم که انسان مرتب در خسارت و زیان است. مگر کسانی که ایمان آورده اند و عمل صالح انجام میدهند و وصیت به حق و صبر می کنند.

انسان مانند آن یخ فروش است که فریاد میزد متاع من را بخرید. به من رحم کنید که سرمایه ام در آفتاب داغ تابستان در حال آب شدن است. اگر جنس من را نخرید، سرمایه ام از دستم می رود.

در قدیم اسب های دولتی را مهر می زدند. حالا هم ماشین های دولتی را مهر می زنند. خداوند هم اگر بنده ای اخلاص داشته باشد، به او مهر میزند. خداوند می فرماید: من اگر بنده ای را دوست داشته باشم، اخلاص را در قلب او می گذارم. یعنی اسراری را در قلب او قرار میدهم.

یکی از شاگردان مرحوم قاضی (ره) می فرماید: اگر کسی مهر خدایی خورد، دیگر دنبال جهنم و چیزهای باطل نمی رود. کسی نمی تواند از آنها استفاده غیر خدایی کند. چنین انسانی همه را در جهت خودش به سوی خداوند می برد. به اندازه سر سوزنی هیچ کس نمی تواند او را در مسیر غیر خدایی بکشاند.

یعنی می توانی در اموال و اولاد بنی آدم شریک شوی، به شرط آنکه پناهنده به خداوند نشوند. به کسانی که خالص شده اند زورش نمی رسد.

شیطان وقتی نزدیک انسان مخلص می شود، مصروع می شود و زمین می خورد. شیطان های دیگر می آیند و زیر بغل او را می گیرند و به او می گویند: چه شده؟ وقتی به هوش می آید می گوید: من را انس گرفته و مصروع شده ام. ماها را جن می گیرد و مصروع می شویم، اما شیاطین را انس می گیرد.

شیطان وقتی برای گول زدن مؤمن می آید، حالش به هم می خورد. البته این برای کسانی است که قوی شده باشند و مستغرق در یاد خداوند باشند. وقتی شیاطین نزدیک چنین افرادی می آیند زمین می خورند.

خداوند برای محبتی که ایرانی ها به اهل بیت علیهم السلام دارند، به ایران نظر لطف دارد. خداوند به همشهری های سلمان نظر دارد. تنها مملکتی که اهل بیت علیهم السلام را خالصانه دوست دارند ایران است.

کنید؟ اگر کسی در این خانه بیاید و التماس کند، محال است او را رد کنند. قرآن می فرماید:

وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ ؛ (1) و اما سائل را رد نکنید.

یعنی وقتی سائلی آمد، او را رد نکنید. ما نرفته ایم سینه را بچسبانیم و التماس کنیم. اگر عزت می خواهیم، باید اینجا بیاییم.

پدر مرحوم آیت الله نجفی مرعشی (ره) چهل روز ریاضت کشیدند. از خداوند می خواستند که قبر حضرت فاطمه علیها السلام را بدانند در کجاست. بعد از چهل روز به ایشان فرمودند: مصلحت نیست قبر آن حضرت معلوم شود. ولی تمام برکات قبر فاطمه زهرا علیها السلام را می توانید از حضرت معصومه علیها السلام برداشت کنید.

حائری، ایشان را در خواب دیدم که در یک باغ زیبایی بودند. ایشان فرمودند: به برکت زیارت امام رضا علیه السلام به ما خیلی عنایت کردند.

آیت الله شیخ مرتضی حائری (ره) کارهای خیر زیاد داشتند. خیلی ها را خانه دار کردند. مجالس روضه و درس و بحث داشتند، اما تا فرصتی پیدا می کردند به مشهد می رفتند.

مرحوم آیت الله شیخ مرتضی حائری به آیت الله مرعشی نجفی در خواب فرموده بودند: من را که در قبر گذاشتند، دیدم یک هودجی از آسمان پایین آمد. امام رضا علیه السلام از داخل آن بیرون آمدند و به دیدن من آمدند. به من فرمودند: تو هفتاد مرتبه به دیدن من آمده ای، من هم به تعداد آن زیارتها باید به تو سر بزنم. تو را تنها نمی گذارم. بعد هم امام رضا علیه السلام این باغ را به من داده اند.

دعبل به امام رضا علیه السلام گفت: آقا جان، من چنین قبری را در طوس سراغ ندارم. امام رضا علیه السلام فرمودند:

قبری و لاتنقضی الایام و اللیالی حتی تصیر طوس مختلف شیعتی و زواری؛ آن قبر من است و روزگار نمی گذرد، مگر این که طوس محل آمد و رفت شیعیان و زوار من میشود.

بعد فرمودند:

الا فمن زارنی فی غربتی کان معی فی درجتی یوم القیامة مغفورا له؛ (1) هر کس مرا در غربتم زیارت کند، در روز قیامت با من در درجه من است، در حالی که آمرزیده شده است.

الله فیدخله الله الجنة؛(1) به راستی پروردگار شما مهربان است. به پاس اندک عملی پاداش می دهد. بی گمان این گونه است که گاه بنده ای برای رضا و خشنودی خدای تعالی دو رکعت نماز می گزارد و خدا به خاطر همان دو رکعت او را داخل بهشت می فرماید.

خداوند آن قدر مهربان است که اگر بنده دو رکعت نماز خالص به جا آورد، همین دو رکعت نماز را قبول می فرماید و باعث بهشت رفتن انسان می شود. ما دنبال زیادی اعمال هستیم. باید کیفیت عمل را بالا ببرید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:

فاسئلوا الله ربکم بنیات صادقة؛ (2) از خداوندی که پروردگار شماست با نیت های صادق درخواست کنید.

از ما صدق و راستی می خواهند. همه مردم موقع افطار یک دعای مستجاب دارند. باید همین اخلاص را از خداوند بخواهیم.

کند، خداوند هم ظاهر او را اصلاح می کند.

اگر در داخل چراغ روشن شود، بیرون هم روشن می شود. ما نباید مثل بعضی خانه هایی باشیم که بیرون آن را آرایش کرده اند، اما داخل آنها پر از آشغال و کثافات است. یا مانند بعضی ماشین ها که ظاهرش رنگ آمیزی و زیبا اما باطن و موتورش خراب و بی فایده است.

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند:

یا علی إذا رأیت الناس یشتغلون بکثرة العمل و اشتغل انت بصفوة العمل؛ (1) ای علی، اگر دیدی مردم دنبال زیادی عمل می روند، تو دنبال پاکیزگی عمل و خالص بودن آن باش.

نفس انسان کثرت عمل را دوست دارد. عمل خالص را نمی خواهد. نفس انسان دنبال سر و صدا و زیادی ثواب عمل است. مردم دنبال این هستند که کارشان بگیرد و از همه جلوتر باشند. حیف است انسان این همه اعمال خوب را به خاطر ریا از بین ببرد.

در ماه محرم بین هیئت حضرت ابوالفضل علیه السلام و حضرت عباس علیه السلام دعوا می شود. در بعضی هیئت ها پیرمردها سفارش می کنند که عقب نشینی نکنید. چوب بردارید و محکم بزنید. امروز روز زورآزمایی است. اگر چه در دستگاه امام حسین علیه السلام هر کس ریا هم بکند مزد به او می دهند، ولی حیف است انسانی که می تواند داخل خانه و خدمت امام حسین علیه السلام باشد، برود پشت کوه زندگی کند.

هستیم. تو ضامن شدی و بدهی های او را پرداختی به خاطر این دو عمل خالص و شاد کردن آنها، بقیه اعمال تو هم قبول می شود.

در تورات آمده است:

من تواضع لغنی طلبا لما عنده ذهب ثلثا دینی؛ (1) هرکس به ثروتمندی به خاطر ثروتش تواضع کند، دو سوم دینش بر باد رفته است.

اگر کسی برای اهل دنیا و صاحبان ثروت تعظیم کند، دو سوم دین او می رود. از فامیلی که پول دار است، خیلی خوب پذیرایی می کنند. اما برای فامیلی که فقیر است، مقداری نان و غذای معمولی درست می کنند و به او بی احترامی می کنند. از همه اینها سؤال می کنند. باید در تمام کارها خداوند را در نظر گرفت.

چه کاره است. بعد از تحقیق به من گفتند: یکی از رباخورهای درجه یک بازار است. انسان باید کارهای خودش را نقد بزند.

برای سه ویژگی:

أحدها ایثاره هوی امیرالمؤمنین علیه السلام علی هوی نفسه و الثانیة حبه للفقراء و اختیاره ایاهم علی اهل الثروۃ و الثالثة حبه للعلم و العلماء؛ (1) نخست این که خواست امیرالمؤمنین علیه السلام را بر خواست خود مقدم میداشت. دوم آن که فقرا را دوست می داشت و آنان را بر مالداران

ترجیح میداد. و سوم، دوستی وی نسبت به علم و عالمان.

سلمان هوی و هوس و میل خودش را فدای امیر المؤمنین علیه السلام کرد. با هر کس که فقیر تر و ضعیف تر بود می نشست و به او محبت می کرد.

ما باید با فقرا رابطه داشته باشیم. با پولدارها و قدرتمندان نشستن هنر نیست. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وقتی وارد در مدینه شدند، هر کس رسول اکرم صلی الله علیه و آله را به طرف خود می کشید که به خانه خودش ببرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: من مهار ناقه را رها می کنم هر کجا که نشست به همانجا می روم. ناقه رسول الله به در خانه فقیرترین مردم مدینه که ابوایوب انصاری بود نشست.

مثل این که رهبر معظم انقلاب خانه کسی که از همه فقیرتر است برود. با این که رهبر انقلاب یک شمعی از وجود رسول اکرم صلی الله علیه و آله و فاطمه زهرا علیها السلام است.

ابو ایوب می گوید: من و مادرم با هم زندگی می کردیم. دو اطاق یکی در بالا و یکی در پایین داشتیم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اطاق پایین را انتخاب کردند. من و مادرم به اطاق بالا رفتیم. ما برای رعایت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله خیلی آهسته راه می رفتیم که صدای پای ما به پایین نرسد. یک دفعه کوزه آب ریخت. مادرم با لباس هایش آبها را جمع کرد که آب ها به اطاق پایین نریزد.

ص: 265

اگر شما هم از شخص بزرگ سؤال نکنید، سؤال های شما جواب داده می شود. اما اگر سؤال کنید، ممکن است جواب هایی بشنوید که مصلحت شما نیست. قرآن می فرماید:

فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ (1) پس اگر نمی دانید، از اهل ذکر بپرسید.

یعنی از اهل ذکر سؤال کنید، نه کسی که ذاکر است. کسی که اهل ذکر است. اهل ذکر کسی است که غرق در یاد خداوند متعال است. وقتی به او نگاه می کنند، یاد خداوند می افتند.

خداوند می فرماید سؤال های خود را از اهل دل، یا اهل علم و یا اهل عمل بپرسید، می فرماید: سؤال های خود را از اهل ذکر بپرسید. اهل ذکر کسی نیست که حرف خداوند را می زند. کسی است که غرق یاد خداوند است. چون سیم او وصل است، بدون آن که سؤال کنید مشکلات و سؤال های شما را جواب می دهد. در دل هم اگر از او سؤال کنید، جواب شما را می دهد.

حواریون از حضرت عیسی علیه السلام پرسیدند:

من نجالس؛ با چه کسانی معاشرت کنیم؟

حضرت عیسی علیه السلام فرمودند:

من یذکر کم الله رؤیته و یزید فی علمکم منطقه و یرغبکم فی الآخرة عمله؛ (2) با کسی معاشرت کنید که دیدن او شما را به یاد خدا بیندازد. وقتی سخن می گوید، به علم شما بیفزاید. و عمل او هم شما را به آخرت ترغیب کند.

ص: 267

من نکردم خلق تا سودی کنم

بلکه تا بر بندگان جودی کنم

اعمال خوب مال خداوند است که به ما بی غرض داده است. اگر مادر کارهایمان غرض داشتیم خراب می شود. هر وقت فاعل کارها را خداوند دیدی، عمل شما خالص شده است. باید با خداوند راه بروی و از او باید کمک بگیری.

می گویی، در فکر هر چه که هستی، خداوند بالاتر از آن است.

اگر انسان در نماز توجه به خداوند پیدا کرد، تمام مشکلات دنیایی و آخرتی او حل می شود. نماز بعضی ها مانند مجسمه و مصنوعی است. اصلا ارزش ندارد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دو مرتبه از اصحاب خویش سؤال فرمودند:

ای عری الإیمان اوثق؛ کدام رشته ایمان از همه محکم تر است؟

بعضی گفتند: نماز، بعضی گفتند: زکات، بعضی روزه، بعضی حج و عمره. بعضی جهاد. حضرت فرمودند:

لکل ما قلتم فضل ولیس به؛ برای هر آنچه که گفتید فضیلتی است، ولی محکم ترین رشته ایمان نیست.

یعنی یک وثیقه و رشته ای که اصلا گسست ندارد و از نماز و روزه و جهاد و همه عبادات محکم تر است را بگویید. اصحاب نتوانستند جواب بدهند. بعد خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:

لکن أوثق عری الإیمان الحب فی الله و توالی اولیاء الله و التبری من اعداء الله؛ (1) لکن محکم ترین رشته ایمان حب فی الله و بغض فی الله و پیروی اولیای خدا و بیزاری از دشمنان خداست.

مهم ترین وثیقه همین است. رابطه های ما با دوستان باید برای خداوند باشد، نه این که برای امور دنیایی گردن کج کنیم. نه برای این که چون فلان کس در فلان اداره می تواند کار ما را راه بیندازد سلام کنیم و احترام بگذاریم.

رابطه های اهل دنیا، شش دانگ برای دنیاست. اگر اهل دنیا به کسی احترام می گذارند، برای این است که روزی از او استفاده کنند. اما رابطه

ص: 270

مؤمنین باید بر اساس حب خدا و بغض خدا باشد.

ما باید آن کسانی را که ایمانشان از همه بهتر است بیشتر دوست داشته باشیم. محبت ما نسبت به انبیای الهی و ائمه معصومین علیهم السلام باید بیشتر از همه باشد. بعد از آنها محبت ما به کسانی باشد که در وجود آنها محبت به خدا و اولیای خداوند است. اگر کسی چنین باشد، وارد شهر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله می شود. چنین کسی وارد خانه پیغمبر صلی الله علیه و آله و ائمه لیهم السلام شده است.

هیچ نکشد نفس را جز ظل پیر

دامن آن نفس کش را سخت گیر

یعنی اگر می خواهی نفس تو کشته شود، باید به آن پیر که منظور امیر المؤمنین علیه السلام است اتصال پیدا کنی. انسان به هر کس دل بست و به هر کس محبت پیدا کرد، همانند او می شود. اگر او نفس خود را کشته باشد، شما هم نفس خود را می میرانی، خداوند به رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله خطاب می کند:

إِنَّکَ مَیِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَیِّتُونَ ؛ (1) تو میمیری و آنها نیز خواهند مرد.

این آیه بشارتی از سوی خداوند متعال است. یعنی ای رسول ما، نفس تو مرده است و آنها هم که همراه تو هستند مرده اند. یعنی تمام وجود تو حق شده است.

فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَکِنَّ اللَّهَ رَمَی؛ (2) این شما نبودید که آنها را کشتید، بلکه خدا آنها را کشت! این تو نبودی که تیر انداختی، بلکه خدا انداخت!

إِنَّ الَّذِینَ یُبَایِعُونَکَ إِنَّمَا یُبَایِعُونَ اللَّهَ ؛ (3) در حقیقت کسانی که با تو بیعت می کنند، جز این نیست که با خدا بیعت می کنند.

خداوند متعال می فرماید: ای رسول ما، تو مرده من هستی. هر کس هم که با تو بیعت کند، مانند تو مرده خداوند می شود. همان طور که تو همه عالم را زنده کرده ای، کسانی هم که با تو بیعت کنند زنده دل می شوند.

نار خندان باغ را خندان کند

صحبت مردانت از مردان کند

یعنی همنشینی با مردان خدا، همچون او انسان را خدایی می کند.

ص: 272

همه زودتر به بهشت می رسند.

به آنها می گویند: چرا شما زودتر از همه به بهشت رسیدید؟ می گویند: چون ما در دنیا «متحابون فی الله» بوده ایم. رابطه و محبت ما با دیگران برای خدا بود و دشمنی ما هم برای خدا بود. روابط ما بر اساس مال و ثروت و ریاست دنیا نبود.

بدن انسان هم یک نوع قبر متحرک و سیار است. ما باید از این قبر بدن بیرون بیاییم و خود را از غرائز و شهوات و رذائل اخلاقی به صفات انسانی برسانیم. با بیرون آمدن از قبر بدن، تمام صفات انسان عوض می شود.

عکاس ها می گویند: همیشه نقش در آیینه زیباتر است. حالا هر چه اهل ریاضت برای خود زحمت می کشند، اهل محبت تمام زحمت های آنها را به غارت می برند. اهل محبت از تمام خوبی ها بدون زحمت بهره می برند.

من آیه و فرمانی فرستاده شود. بعد از مدتی این آیه بر وجود مقدسشان نازل شد

قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی ؛ (1) بگو: بر این رسالت اجری از شما نمی طلبم، مگر مودت و دوستی درباره خویشانم!

یعنی به این مردم بگو من از شما اجر و مزد رسالت نمی خواهم. اجر و مزد رسالت من فقط محبت به اهل بیتم است. بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فقط هفت نفر به آیه عمل کردند. بقیه همه کنار کشیدند. همه حضرت زهرا علیها السلام را تنها گذاشتند. اگر ما مزد رسالت که محبت اهل بیت است را بدهیم همه چیز داریم.

زینب علیها السلام در خردسالی جنازه مادر را دید. فرق شکافته پدر و بعد هم گلوی خون آلود برادرش امام حسن علیه السلام را دید و بعد هم تمام صحنه های کربلا را مشاهده کرد. لذا آن حضرت ام المصائب است.

غروب کردی! باور نمی کردم سر تو را مقابل خود ببینم! اسارت خود را باور داشتم، اما این را باور نداشتم! (1)

ص: 278

سدّ الابواب الّا بابه؛ (1) همه درها را به مسجد بست، مگر در خانه امیرالمؤمنین علیه السلام را.

غیر از در خانه امیر المؤمنین علیه السلام همه درها باید بسته شود؛ هم درهای ظاهری و هم درهای باطنی. چه بفهمند چه نفهمند. چاشنی همه عبادات و اعمال خیر ولایت امیر المؤمنین علیه السلام است. برای انبیا و اقوام سلف هم چنین بوده است. اگر چاشنی صلوات بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله نباشد، عمل های خوب انسان بالا نمی رود.

اگر قبل و بعد از دعایی ذکر صلوات باشد، این دعا قطعا بالا می رود. خداوند حیا می کند اول و آخر را قبول کند، وسط را قبول نکند. خداوند هیچ دعایی را رد نمی کند. شما اگر یک شخص معمولی را صدا بزنید، جواب شما را می دهد. اگر چه در نیمه شب باشد.

بر آن می کند، پدر و مادر بهتر از آن را برای او می خرند. یک وقت انسان از خداوند تقاضای یک کارد تیزی را دارد که به شکم خودش بزند. خدا نکند این دعاها مستجاب شود! در معنویات هم آنچه صلاح است می دهند. آنها هم که صلاح نیست، در وقت خودش می دهند. آنچه صلاح ما نیست، خداوند امضا نمی فرماید. اما آنچه صلاح باشد امضا می فرمایند.

خداوند متعال و ائمه اطهار دشمن خود را هم رد نمی کردند. مبغوض ترین افراد که ابلیس باشد، وقتی از خداوند تقاضا کرد، خداوند درخواستش را اجابت کرد. اما برای دوستان خود تا صلاح نباشد امضا نمی کنند.

امام صادق علیه السلام فرمودند: مؤمن دعا می کند و بعضی از دعاهای او مستجاب نمی شود. خداوند در آخرت آن قدر به او ثواب می دهد که می گوید: ای کاش هیچ یک از دعاهای من در دنیا مستجاب نمی شد. (1)

اگر انسان هفت مرتبه «یا ارحم الراحمین» بگوید، بلافاصله لبیک می آید. البته برای استجابت دعا باید به خداوند خوشبین باشیم. اگر انسان نیمه شب هم در خانه یکی از بستگان خودش برود، در را برای او باز می کند.

من این است که من را برای همیشه در خانه امیر المؤمنین علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام

جای بدهی و همیشه پیش تو باشم. همان شب در خواب دیدم که به من گفتند: آنچه می خواستی به تو دادیم.

اگر کسی به خداوند سوء ظن داشته باشد، با همان سوء ظن خودش با او عمل می کنند، اما اگر بگویی گمان نمی کنم خداوند مرا نیامرزد، خداوند می آمرزد.

امام سجاد علیه السلام در دعای ابوحمزه ثمالی می گوید:

و ثبت رجاءک فی صدورنا؛ (1) خدایا، رجا و امید به خودت را در قلب ما ثابت قرار بده!

خدایا، کاری کن که تمام قلب ما را حسن ظن به تو پر کرده باشد. خداوند می فرماید: من نزد گمان بنده خود هستم. اگر دروغی هم به من خوشبین باشد، همان طور با او عمل می کنم. هر کس بهشت رفت، برای حسن ظن خود اوست و هر کس هم جهنم رفت، برای سوء ظن خود اوست.

بزرگترین گناه سوء ظن به خداوند است. تمام منفی بافی ها از شیطان است. این که بعضی ها می گویند کار درست نمی شود، از شیطان است. کار شیطان همین است. می گوید: نمی شود، مگر بهشت را بخواب ببینی!

فال بد زدن از شیطان است. این که کسی بگوید: خدا تو را نمی آمرزد، از شیطان است. شیطان کارش بدبین کردن است. انسان وقتی می خواهد به یک مهمانی نرود بهانه می گیرد. می گوید: راه دور است. صاحب خانه نیست. قرآن می فرماید:

ص: 282

وَمَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ یَهْدِ قَلْبَهُ ؛ (1) و کسی که به خدا بگرود، دلش را به راه می آورد.

یعنی اگر کسی خداوند را باور کرد، خداوند او را هدایت می کند. شرطش باور کردن است. در زیارت جامعه می خوانیم:

وَمَنْ یَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ ؛ (2) و هر کس به خدا تمسک جوید، قطعا به راه راست هدایت شده است.

یعنی اگر کسی به خداوند چسبید و معتصم شد، هدایت می شود. اگر به ائمه هدی چنگ زدید، به خداوند چنگ زده اید.

و من اعتصم بکم فقد اعتصم بالله؛ (3) و هر کس به شما تمسک جوید، به خدا تمسک جسته است.

من أراد الله بدء بکم؛ (4) کسی که خدا را اراده کرد، به شما آغاز نمود.

یعنی کسی که اراده خداوند را دارد، باید به ائمه علیهم السلام بچسبد. اگر می خواهی خداوند را بخوانی، باید یا علی بگویی. اینها خداوند را معرفی فرموده اند. اگر ائمه علیهم السلام نمی بودند، کسی خداوند را نمی شناخت. تمام کارهای خیر و عبادت مال پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام است، نباید به خودمان نسبت بدهیم.

خلاصه بسیاری از آیات و روایات بود. او می گفت: خدمت یکی از علمای بزرگ رسیدم. از او طلب موعظه کردم. همین دو کلمه را فرمود و آن دو کلمه این بود: «مرنج و مرنجان!» یعنی تا می توانید کسی را آزرده نکنید. شاعر می گوید:

مرنجان دلم را که این مرغ وحشی

ز بامی که برخاست مشکل نشیند

شاعر دیگری می گوید:

از خود هرگز نیازارم دلی را

که می ترسم در او جای تو باشد

ما انسان ها نمی توانیم ادعای مسلمانی کنیم، چون مسلمان کسی است که مردم از دست و زبان او راحت باشند. بالاترین سلوکها همین است. اگر کسی مؤمنی را بر نجاند، خداوند و پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و امام ها را به غضب آورده و کسی هم که مؤمنی را خوشحال کند، خداوند و ائمه علیهم السلام را خوشحال کرده است. اصل تقوا دل شاد کردن است.

اگر در اثر ریاضت مکاشفاتی برای انسان رخ بدهد، برای او خطر دارد. اما خوش اخلاقی هیچ خطری ندارد.

علامت این که بخواهیم خداوند به ما رحم کند، این است که با خود و مردم مهربان باشیم. اگر چنین بودیم، خداوند هم به شما رحم می کند. اگر شما به زیر دست خود رحم کردید، خداوند هم به شما رحم می کند. باید انسان خیر خواه دیگران باشد. باید غم و غصه را از دل دیگران برداریم.

اگر انسان ظلم کند، راه بسته می شود. اگر حال روحی یا جسمی خوب نیست، باید بگردید ببینید آیا حقی را ضایع نکرده اید؟ مثل این است که انسان بخواهد پرواز کند، یک سنگ ده منی به پای او بسته باشند. نمی تواند پرواز کند. یا این که لباس انسان لای در گیر کرده باشد.

قدر که به همه عفو عمومی داده می شود، دعای آنها که قهر هستند مستجاب نمی شود. تو به آنها قبول نمی شود. موقع دعا و نماز حق الناس جلوی انسان می آید و راه بسته می شود.

حق الناس مانند یک سنگ به پای انسان آویزان می شود. باید این سنگ را با آشتی کردن باز کرد. انسان با دو بار قربون تو بروم راضی می شود.

اعمال انسان دوشنبه ها و پنج شنبه ها به امام زمان علیه السلام عرضه می شود. امام زمان علیه السلام برای گناهان استغفار می کنند، مگر آن دو نفری که با هم قهر باشند.

مسیر عبور انسان برای رسیدن به خداوند راه دل است. اگر آشغال در این مسیر باشد، رحمت خداوند در آن دل وارد نمی شود. پرونده دو نفری که اختلاف دارند، بایگانی می شود. او را بدون تکلیف معلق نگه می دارند و این خیلی زجر آور است. بلاتکلیفی خیلی سخت است.

امام سجاد علیه السلام فرمودند:

یغفر الله للمؤمنین کلّ ذنب و یطهره منه فی الدنیا والآخرة ما خلا ذنبین ترک التقیة و تضییع حقوق الإخوان؛ (1) خداوند همه گناهان مؤمن را می بخشد و او را در دنیا و آخرت پاک می گرداند، مگر دو گناه را؛ ترک تقیه و ضایع کردن حقوق برادران ایمانی.

رفیق نادان انسان را عذاب می دهد. تجسم اعمال ما به صورت رفیق نااهل می شود. اما اگر انسان صدق داشته باشد، علامتش این است که یک رفیق خوب که منشأ کارهای خیر است و انسان را به راه های خوب می کشاند به او داده می شود.

انبیا و اولیای خداوند هم رفقای خوبی داشته اند. امام صادق علیه السلام به ابوحمزه ثمالی می فرمایند:

إنی لأستریح إذا رایتک؛ (1) به راستی هنگامی که تو را می بینم، احساس آرامش می کنم.

یعنی من مانند کسی که گم شده ای دارد هستم. وقتی به یک دوستم می رسم راحت می شوم. ما هم گاهی در یک شهر غریب یک دوست و آشنا که پیدا می کنیم خوشحال می شویم.

امام سجاد علیه السلام به دنبال ابوحمزه ثمالی فرستاند که بیاید. وقتی آمد به او فرمودند: چرا به من سر نمی زنی؟ امام علیه السلام به هیچ کس احتیاج ندارد. تمام ماسوای الله به دست اوست. ولی به یک نفر می گوید: چرا به من سر نمیزنی؟ مثل این که حجة بن الحسن - روحی فداه - به شخصی بگوید: چرا به من سر نمی زنی؟

امیرالمؤمنین علیه السلام سلمان را در کوچه دیدند و به او فرمودند:

ایت منزل فاطمة بنت رسول الله فانها الیک مشتاقة؛ (2) به سوی منزل فاطمه، دختر رسول الله برو که مشتاق توست.

یک انسان چقدر می تواند اوج پیدا کند که فاطمه زهرا علیها السلام مشتاق او شوند.

ص: 287

@

امام سجاد علیه السلام به ابوحمزه می فرمودند: تو را که می بینم دلم حال می آید. ابوحمزه یک بچه دختر داشت. دست او شکسته بود. شکسته بند می خواست دست او را جا بیندازد. دختر بچه هم گریه می کرد. ابوحمزه تاب نیاورد. به شکسته بند گفت: نمی خواهد جا بیندازی. یک بسم الله الرحمن الرحیم گفت و دست روی دست بچه کشید. دست او درست شد. ابوحمزه چنین شخصی است. (1)

امام صادق علیه السلام به اصحابشان درباره عیسی بن عبد الله قمی فرمودند: یک نفر از ما خانواده در منزل منتظر من است. وقتی آمدیم دیدیم عیسی بن عبدالله قمی است. با این که قمی است، ولی وجودش پر از محبت امام صادق علیه السلام شده است.

ائمه معصومین علیهم السلام سراغ دوستان خود را می گرفتند. هدیه برای آنها می فرستادند. امام صادق علیه السلام فرمودند:

عیسی بن عبد الله منا حیا و هو منا میتا؛ (2) عیسی بن عبداله در حال حیات از ماست و پس از مرگ هم از ماست.

یعنی هم در حال حیات و هم در حال ممات از ما اهل بیت است.

امام صادق علیه السلام فرمودند:

ودّ المؤمن للمؤمن من أعظم شعب الإیمان؛ (3) دوستی مؤمن با مؤمن از بزرگترین شاخه های ایمان است.

می رساند. اما اگر خود ما رفیق پیدا کنیم، یکی از دشمنان اهل بیت علیهم السلام می شود. خود را وسط چاله می اندازیم.

اگر یک رفیق موثق پیدا کردیم، برای انسان دست آویز ایمان می شود. می تواند رفتار و کردار انسان را عوض کند. انسان اگر سالها ریاضت بکشد، نمی تواند یک اخلاق بد را تغییر بدهد. اما به وسیله یک رفیق خوب زود تغییر می کند.

نمی خواهد بچه ها را امر و نهی کنید. با این امر و نهی بچه ها را بدبخت می کنیم. چون بلد نیستیم. باید یک دوست خوب پیدا کرد و پیش او قرار داد. همان دوست خوب او را به همه خوبی ها می کشاند. جوانان بهتر از پدر و مادر از دوستان خود حرف شنوی دارند. زبان بچه ها را همان دوستان آنها می فهمند.

در زمان امیر المؤمنین علیه السلام بچه ای کوچک روی ناودان نشسته بود. نزدیک افتادن او بود. مادرش پیش امیر المؤمنین علیه السلام آمد و گفت: بچه ام از دستم رفت. امیرالمؤمنین امر فرمودند یک بچه اندازه خودش آوردند. چند لحظه ای با آن بچه صحبت کرد. بچه از روی ناودان برگشت.

بعد فرمودند: می دانید این دو بچه با هم چه گفتند. آن یکی گفت: می خواهم خودم را پایین بیندازم راحت شوم. این بچه دیگر به او گفت: دوست نداری در دنیا بمانی ازدواج کنی و خداوند به تو یک فرزندی بدهد که این آقا را دوست داشته باشد؟ آن بچه هم قبول کرد و برگشت. (1)

دوست، انسان را از ناودان هلاکت بر می گرداند.

ص: 289

ص: 292

در نعمت را به روی من می بندد در گذر! خداوندا، گناهانی را که مانع اجابت دعاهایم می شود ببخشای! خدایا، گناهانی را که بر من بلا نازل می کند ببخش!

در ضمن دعا گفته اند که گناه موجب می شود که پرده عصمت انسان دریده شود، موجب می شود عذاب نازل شود، موجب می شود در نعمت به روی انسان بسته شود. گناه مانع اجابت دعا و باعث نزول بلا می شود.

ببینید در ضمن دعای کمیل چقدر با ما صحبت کرده اند و چه حقایقی را برای ما روشن کرده اند.

اللّهمّ انّی اتقرّب الیک بذکرک؛ (1) خدایا، من به وسیله یاد تو، به تو نزدیک می شود.

در ضمن این دعا به ما فهمانده اند که یاد خدا موجب تقرب و نزدیکی به اوست. در حقیقت می توان گفت: همه دعاها حدیث و قرآن است. از این رو گفته اند: دعا قرآن صاعد است.

با دعاها خیلی مأنوس باشیم که دعا به قرآن پهلو می زند. انس با دعا خیلی کار ساز است. اصلا برخی از روایات دعا را بر قرائت قرآن ترجیح داده اند. این قدر دعا تأثیر گذار است!

خدا آیت الله بهاء الدینی را رحمت کند! نماز ایشان خیلی مختصر بود. ولی وقتی به قنوت نماز می رسیدند، قنوت را طول می دادند. هر چقدر قدرت داشتند دعا می کردند. بیشترین جای نماز که طول می کشید، قنوت بود. بقیه آن کوتاه و با اذکار مختصر.

هر چه دعا می دانید در نماز بخوانید. نماز، واجب باشد یا مستحب. حتی در نمازهای مستحب به هر زبانی می توان دعا خواند. هر کجای نماز

ص: 294

خواستی می توانی دعا کنی، به شرط این که بقیه نماز یادت نرود.

البته در دعا نباید انسان زیاد به خودش فشار آورد. تا آنجا که شوق دارد دعا را ادامه بدهد.

می گویند: یک نفر شب احیا به مسجد آمده بود. اتفاقا این بنده خدا اهل مسجد و دعا و احیا هم نبود. به دعای جوشن کبیر گیر کرده بود. در هر فقره که خوانده می شد، مثلا «یا عظیم و یا غفور و یا حلیم ...» بعد می گفتند: الغوث الغوث خلّصنا من النّار یا ربّ» گمان می کرد که دیگر تمام شد. باز میدید دوباره شروع شد: «یا أکرم الأکرمین .....» و بعد دوباره « الغوث الغوث» منتظر بود که بعد از آن یک یا الله بگویند و تمام کنند. ده بیست بند به همین صورت گذشت. دید تمام شدنی نیست. بلند شد کفش هایش را برداشت و گفت: الغوث جان غلط کردم و گذاشت و رفت.

میل و رغبت باشد.

مستحبات مال خواص است. فقط با محبت می توان به اندرون راه پیدا کرد. «بابک مفتوح للرّاغبین» (1) یعنی کسانی که با میل و رغبت عبادت می کنند و مستحبات را به جا می آورند، به اندرون راه دارند. اندرون فقط برای راغبین باز است.

محبت را ایجاد یا زیاد کند، واجب یا مستحب است. و هر چیزی که این پیوند را قطع کند، مکروه یا حرام است. قطع رحم، اختلاف انداختن، غیبت، تهمت زدن، دل شکستن، ظلم، همه حرام است. به خاطر این که ضد محبت است و با محبت منافات دارد. امام صادق علیه السلام فرمودند:

هل الدّین الّا الحبّ؛ (1) دین جز محبت نیست.

دین یعنی محبت، محبت خدا و محبت دوستان خدا و محبت کل عالم خلقت، عالم را هم از آن جهت که مخلوق و مصنوع خداست و برای خداست، باید دوست بداری. هر چه منسوب به خداست، باید دوست بداری.

به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست

عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست

اصلا علت اینکه فیض خدا به قلب ما نمی رسد، این است که روح و قلب ما شلوغ است. این مطلب در روایات هم آمده است. وگرنه نداها هست.

آواز خدا همیشه در گوش دل است

کو دل که دهد گوش به آواز خدا

چون آب گل آلود شده، کدر است. اگر آب زلال باشد تا عمق استخر هم پیداست، ولی اگر گل آلود شد، چیزی در درونش پیدا نیست. ممکن است داخل آن در و گوهر هم باشد، ولی از نگاه انسان پنهان است.

می خواهیم دنبال آن حول و قوه بگردیم؛ دنبال همان چیزی که در تخم چشممان نشسته است. وقتی بنا شد که همه عالم جلوه خدا باشد، خود این بیننده هم جلوه خداست. همه سیر و سلوک همین است. خیلی راحت است.

با صد هزار جلوه برون آمدی که من

با صد هزار دیده تماشا کنم تو را

دعاها به ما چیزهای بسیار می آموزند. ان شاء الله با دعا خیلی مأنوس باشید. سعی کنید مستحبات را با میل و رغبت و نشاط به جا بیاورید. نماز شبی که با خمیازه و چرت زدن همراه باشد فایده ای ندارد.

کسی می گفت: من خدمت یکی از بزرگان رسیدم. پرسیدم: من گاهی حال نماز شب ندارم. فرمود: وضو بگیرد رو به قبله بنشین و با زبان و قلبت خدا را یاد کن. زبان مقدمه است تا قلب راه بیفتد.

مرحوم حاج آقای دولابی گاهی پنج شش ساعت رو به قبله و با توجه می نشستند. مرحوم آیت الله بهاء الدینی هم ده دقیقه نماز شب مختصری می خوانند و بعد با حالت توجه می نشستند.

حاج آقا می فرمودند: مذکور خوب است. ذکر یعنی او را یاد کنی. ذاکر هم که شما هستید. این دو باید محو شود تا مذکور بماند. می گفت: آنقدر یادش کن که ذاکر و ذکر فراموش شود. این خیلی قشنگ می شود.

می فرمودند: ذاکر ما هستیم، ذکر هم اهل بیت اند. آنها راه و صراط و سبیل اند. مذکور هم خداست. وقتی انسان به کمال می رسد که هم ذاکر را و هم ذکر را فراموش کند؛ یعنی فقط مذکور را ببینی، خلوت که می کنی، کم کم خودت هم باید کنار بروی.

ما زلت أردد هذه الآیة حتی سمعتها من قائلها؛(1) آن قدر این آیه را تکرار کردم تا این که از گوینده اش شنیدم.

یعنی دیدم دیگر گوینده و عابد و عبادتی نیست. فقط یکی است. همه محو شدند و فقط خدا مانده؛ یک تجلی بزرگ!

درباره امیر المؤمنین علیه السلام هم در روایات آمده است که در نماز بیهوش می شد. این ها تجلیات حق بوده است.

وقتی که حضرت موسی علیه السلام در کوه طور بی هوش بر زمین افتاد، در روایات ما آمده است که نور حضرت سلمان یا یکی از شیعیان ما بوده است که برای حضرت موسی جلوه کرد. یعنی جلوه الهی آمده و تنزل کرده تا این که به صورت نور یکی از شیعیان اهل بیت بر موسی علیه السلام تجلی کرد و حضرت موسی غش کرد و هفتاد نفر از بنی اسرائیل هم مردند.

برخی از بزرگان می گویند: ما نمی توانیم به طور مستقیم تجلیات الهی را دریافت کنیم. آن اختصاص به چهارده معصوم علیهم السلام دارد. برای بقیه تنزل پیدا می کند و پایین می آید. ما طاقت تحمل آن تجلیات را نداریم.

امیر المؤمنین علیه السلام در هنگام دریافت تجلیات الهی بدنش خشک می شد و همانند چوب در میان نخلستان ها می افتاد. اگر آن جلوه بیاید چیزی برای طرف باقی نمی گذارد.

شوید و الله اکبر بگویید. این خیلی قشنگ است. یعنی اول دلت راه بیفتد بعد بدنت. نه این که بدنت بیاید و دلت صد جای دیگر باشد؛ رویت به قبله و دلت پشت به قبله باشد.

خدای متعال می فرماید: آیا نمی ترسی از این که من صورت تو را مثل صورت الاغ بکنم؟! یعنی این قدر نفهم هستی که بدنت را حاضر کردی، ولی قلبت حاضر نیست. خدا با دل و قلب تو کار دارد. اگر شما اینجا بنشینی بنده را نگاه کنی، اما دلت جای دیگر باشد و اصلا به حرف های من توجه نداشته باشی، در واقع پشت به من کرده ای و این بالاترین اهانت است.

سعی کنید به کمک خدا در نماز قلبتان یک مقدار راه بیفتد. میل به نماز و قرآن کنید. هرگاه قرآن می خوانید دنبال این نباشید که آخر صفحه یا آخر سوره کی تمام می شود، یا این دعا کی تمام می شود تا راحت شویم. هرگاه دیدی چنین است همان جا قرآن یا دعا را تمام کنید. عیبی ندارد.

هر چه را با میل بخوانی، با رغبت و با دل و با حضور قلب بخوانی خوب است. خیلی مواظب میل و رغبت خود باشید. چون این راه راه دل است. بدن ما را نمی خواهند. بدن ما خاک می شود، چه بخواهی چه نخواهی، در چاله قبر می رود و خاک می شود، اگر به چاله قبر برسد. خداوند با روح و قلب شما کار دارد. روح و قلبت کجاست؟!

با هم تمام کردند. کدام یک فضیلتش بیشتر است و بیشتر بهره برده است؟

حضرت فرمودند: هر دو با فضیلت و خوب است. راوی سؤال می کند می دانیم هر دو خوب است و هر دو با فضیلت است، لکن می خواهیم بدانیم کدام یک با فضیلت تر است. حضرت فرمودند:

الدعاء أفضل ما سمعت قول الله تعالی: «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ»(1)؛ دعا افضل است؛ مگر گفته خدای تعالی را نشنیده ای که فرمود: «مرا بخوانید تا دعای شما را بپذیرم. کسانی که از عبادت من تکبر می ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ میشوند».

بعد سه مرتبه فرمودند: «هی و الله أفضل؛ به خدا سوگند دعا برتر از قرائت قرآن است.» مگر دعا عبادت نیست؟ یعنی دعا کردن خودش یک عبادت است. بعد سه مرتبه فرمودند: به خدا سوگند این عبادت بزرگی است.(2)

و نیز از امام رضا علیه السلام روایت شده است که فرمودند:

الدعاء افضل من قراءة القرآن، لأن الله جل و عز یقول: «مَا یَعْبَوأُ بِکُمْ رَبِّی لَوْلَا دُعَاؤُکُمْ»؛(3) دعا با فضیلت تر از قرائت قرآن است؛ چون خدای عزوجل می فرماید: «بگو: اگر دعای شما نباشد، پروردگارم برای شما ارجی قائل نیست.»

بنابر این، اگر شما مناجات شعبانیه یا دعای کمیل و عرفه یا دعاهای دیگر را می خوانید، از خواندن قرآن بالاتر است. امام علیه السلام که می فرماید: دعا افضل از قرائت قرآن است، حقیقت را می فرماید؛ چون خودش حقیقت قرآن

ص: 304

است. و قولش «حکم و حتم»(1) است.

دعاها را قدر بدانید و با توجه و با دل بخوانید. چرا با این که این قدر سفارش به قرائت قرآن شده است، دعا افضل از قرائت قرآن است. مگر خداوند نفرموده است: «فاقروا ما تیسر من القرآن؛(2) هر چه ممکن است قرآن تلاوت کنید.»

شاید یک جهت افضل بودن دعا از قرائت قرآن این است که دعا عمل کردن به قرآن است. می فرماید:« ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ »؛(3) مرا بخوانید تا اجابت کنم شما را می فرماید: «و اسألوا الله من فضله؛(4)از فضل خداوند درخواست کنید»

سر دیگر این که دعا افضل است، این است که تمام دعاها پر از قرآن است؛ مغز و روح قرآن است. بین یک جمله دعای امام سجاد علیه السلام چقدر مغز قرآن را رو کرد. اصلا همه سیر و سلوک های عالم را با این جمله باطل کرد.

می گویند: باید هفتاد سال پوست بیندازی، از این منزل به آن منزل. از منزل یقضه به منزل توبه، و از منزل چه به منزل چه. بسیاری افراد هم در همان منزل اول می مانند و به جایی نمی رسند یا درجا می زنند و می گویند: ما اهلش نیستیم و بر می گردند.

می گویند: هر صفت رذیله را که می خواهی از بین ببری هفتاد سال طول می کشد. هفتاد رذیله هم داریم. ببینید چقدر عمر می خواهد.

امام سجاد علیه السلام همه اینها را باطل کرد. فرمود: راه باز است. بیایید بروید. خیلی هم نزدیک است. فقط از خدا کمک بخواه و آمال و آرزوها را کنار بزن، به مقصد می رسی. باید به درگاه خدا تضرع کرد و از او خواست. تا کمک و لطف او نباشد، به جایی نمی رسیم.

در دعای شب جمعه می خوانیم:

و لا ینجی من سخطک الا التضرع إلیک؛(1) از غضب تو راه نجاتی جز ناله و تضرع به درگاهت نیست.

قلب کمتر است، مگر آنهایی که خیلی عاشق هستند.

حضرت امیر علیه السلام دیدند یک نفر دعای طولانی می خواند. فرمودند: آن خدایی که دعای طولانی را قبول می کند، دعای کوتاه را هم می شنود و اجابت می کند. آن گاه دعای کوتاهی به او یاد دادند که چهار جمله است.

الحمد لله علی کل نعمة و أسل الله من کل خیر و اعوذ بالله من کل شر و استغفر الله من کل ذنب؛(1) خداوند را بر همه نعمتهایش سپاس می گویم، و هر خیری را از خداوند درخواست می کنم، و از هر شری به خدا پناه می برم، و از هر گناهی از خداوند طلب بخشش وغفران می کنم!

حضرت همه دعاها را در این چهار جمله خلاصه کردند. بنابر این، خدایی که دعای بلند را اجابت می کند، دعای کوتاه را هم اجابت می کند. خودتان را خسته نکنید. در دعای شب جمعه که دعای کوتاهی است، این چنین می خوانیم:

اللهم من تعبا و تهیا و أعدو استعد لوفادۃ إلی مخلوق ...؛(2)خدایا هر کس پیش کسی می رود، به امید لطف و احسان او و برای جایزه وعطای او می رود. امیدش این است که به او عطایی بشود....

بعد می گوییم: من هم شب جمعه که شب خیرات است، آمده ام از تو جایزه بگیرم. هیچ کاری هم نکرده ام. جایزه هم می خواهم. خیلی هم زود می خواهم.

این مطلب را خودشان به ما یاد داده اند. این ها از کرم بی انتهای خداوند حکایت می کند.

ص: 307

پدرت را در می آورند.

این مثل این است که به کسی صد میلیون سرمایه بدهند و بگویند برو کار کن. هر چه سود کردی برای خودت و اگر هم ورشکست شدی باز به تو سرمایه می دهیم.

آیا کسی می تواند با این خدا آشتی نکند؟ آیا می تواند عاشق این خدا نشود؟ خدایی که زود راضی می شود: «یا سریع الرضا»؛(1) یعنی کوهی را به کاهی می بخشد.

اگر به اهل دنیا چهل سال یا هفتاد سال خوبی کرده باشی، اگر یک بار به آنها خوبی نکردی تو را کنار می گذارند. اما اگر در کنار خدا و پیامبر و امامان و اولیای الهی هفتاد سال بدی کردی، می گویند: «فلهارب یغفر لها»؛ خدایی هست که گناهانت را بیامرزد.

خداوند در آیه دیگری می فرماید:

إِلَّا مَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ؛(2) مگر کسانی که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهانشان را به حسنات مبدل می کند.

نمی گوید گناهانشان را از بین می بریم، بلکه همه گناهانشان را به حسنات تبدیل می کنیم. یعنی اگر صد میلیون گناه داشته است، به صد میلیون حسنه بدل می کنیم.

این آقا، اول جنایتکار بوده است. آمده و توبه کرده است. هر چقدر پایین رفته است، به همان اندازه او را بالا می برند. مثل فنری که جمع می شود. هرچه بیشتر جمع شود، بیشتر پرش دارد.

ص: 309

اگر آیه قرآن نبود، با هیچ منطقی در دنیا جور در نمی آمد که منفی های انسان، همه به مثبت بدل شود. مثل توپی که هر چه محکم تر به زمین بخورد، بیشتر بالا می رود.

رشد ماست ادعاست. حضرت امیر علیه السلام فرمودند:

هلک من ادعی؛(1) هر کس ادعا کرد هلاک شد.

نمی گوید هلاک می شود. می گوید: هلاک شد. ادعای این که من عابد هستم، عالم هستم، خیلی خطرناک است! ما باید در مسلمانی خودمان هم شک کنیم. به القاب و عناوینی دل خوشیم. اگر کسی به ما بگوید تو بی سوادی، ببین چه حالی به ما دست می دهد!

خدا آیت الله کشمیری را رحمت کند! می فرمود: اگر به این خانم ها بگویی زشتی، خیلی داغشان گذاشته ای. مبادا چنین چیزی به آنها بگویید. هر چه هستند به آنها بگویید: خیلی زیبا و قشنگ هستی! خدا هم آنها را عوض می کند و پیش چشم شما قشنگ می کند.

حضرت امیر علیه السلام می فرمایند: زنان حتی در سن پیری هم آرایش می کنند. الان هم می بینم بعضی از پیرزن ها برای این که چین و چروک صورتشان را بردارند، میلیون ها تومان پول می دهند. برای این که به آنها نگویند زشت است. می خواهد بگوید من قشنگ هستم.

از مباحث تربیتی این است که روی حساسیت های افراد دست نگذاریم. اگر دلی را شکستی دلت را می شکنند.

ز خود هرگز نیازارم دلی را

که می ترسم در آن جای تو باشد

طبیب اصفهانی می گوید:

مرنجان دلم را که این مرغ وحشی

ز بامی که برخاست مشکل نشیند

خلد آر به پا خاری آسان بر آید

چه سازم به خاری که در دل نشیند

ص: 311

اگر یک موقع خاری در دست یا پای انسان برود، به راحتی در می آید. باید مواظب باشیم خار به دل دیگری فرو نکنیم. اگر خار به دل دیگری فرو کردی، در حقیقت به دل خودت فرو کرده ای؛ چون «إن المؤمنین کنفس واحدة؛(1) به راستی مؤمنان همه یک نفس هستند.» به هر مؤمنی بزنی به خودت زده ای. اگر به بچه ات بزنی، به جگر خودت زده ای. بعضی حاضرند به خودشان بخورد، ولی به بچه شان نخورد.

می گویند: یک پدر و پسری را به جرمی گرفتند. اول پدر را زدند، آه و ناله نکرد. وقتی پسر را زدند، آه و ناله پدر بلند شد. گفتند: چرا وقتی خودت را زدیم ناله نکردی؟ گفت: آن وقت که به خودم می زدید، به بدنم می زدید، اما حالا به جگر و روحم می زنید.

من قال انا عالم فهو جاهل؛(1) کسی که ادعا کند من عالم هستم، بدان که جاهل است.

ادعای علم، عبادت و عناوین و القاب که انسان برای خود درست می کند، نوعی بت پرستی است. اگر ادعاهایتان دارد کم می شود، بدانید که دارید رشد می کنید. این راه راه نیستی است تا راه هستی. راه «لا اله» است، نه راه «اله» درست کردن. اگر می بینی روز به روز دست خالی بودنت و بیچارگی ات بیشتر ظاهر می شود، اگر بدی های خودت را بیشتر می بینی، بدان که در راه رشد هستی.

همه ادعاها را باید دور ریخت، ادعای تدین، ادعای ایمان و تقوا، ادعای عفت، همه را باید دور ریخت، نه با زبان، بلکه با قلب.

چندین روایت داریم که کسی که خودش را از دیگری برتر ببیند و برتر بداند از مستکبرین است. و «إنه لا یحب المستکبرین»(2)؛ خداوند مستکبرین را دوست نمی دارد. و کتکی بالاتر از این نیست که خدا بگوید دوستت ندارم.

مرحوم آیت الله بهاء الدینی می فرمودند: بالاترین عذاب ها این است که بگویند دیگر ما با تو کاری نداریم؛ یعنی از نظر ما افتاده ای. امام زمان بگوید: من دوستت ندارم. اصلا همه تلاش های ما برای همین یک کلمه است؛ این که مورد محبت قرار بگیرم و دوستم بدارند و به من نظر کنند.

محبوبة فی ارضک و سمائک؛(3) یعنی خدایا، مرا در زمین و آسمانت محبوب قرار بده.

اگر خدا بگوید دوستت ندارم، این تهدید بسیار بزرگی است. این که خدا

ص: 313

از ما رو بر گرداند و ما را به حال خود رها کند.

هر کجا تو با منی من خوشدلم

گرچه باشد قعر چاهی منزلم

إلهی ان اخذتنی بجرمی اخذتک بعفوک و إن أخذتی بذنوبی اخذتک بمغفرتک و إن أدخلتنی النار اعلمت أهلها انی احبک؛(1) ای خدای من! اگر مرا به جرمم مؤاخذه کنی، تو را به عفوت مؤاخذه می کنم. و اگر مرا به گناهانم بازخواست کنی، تو را به مغفرت و بخششت بازخواست می کنم. و اگر مرا به آتش دوزخ بری، به اهل آتش اعلام می کنم که من تو را دوست میدارم!

اگر خدا گفت: من به جرمت تورا مواخذه می کنم،بگو خدایا،پس عفو تو کجاست؟ در دعای ابوحمزه ثمالی می خوانیم:

این عفوک الجلیل، این کرمک یا کریم؛ عفو بزرگوارانه تو کجاست؟

ای خدای کریم، کرم تو کجاست؟

شکایت خدا به خود خدا عیب ندارد. اگر یک غلام ستر عورت نداشت، به مولا و اربابش می گویند: به خاطر حفظ آبرویت هم که شده است یک چیزی به او بده.

حضرت موسی علیه السلام به کوه طور رفت، ولی خجالت کشید پیغام آن شخص را به خدا بدهد. خطاب شد: بنده ما این طور گفته است. برو به او بگو: یک ذره از محبت و آن لذت انس با خودمان که در قلبت گذاشتیم به ما بده، ما هم همه دنیا را به تو می دهیم.

موسی هنوز به آن شخص نرسیده بود که آن شخص داد زد و گفت: برو به خدا بگو: یک ذره از آن محبت را هم به او نمی دهم.(1) «حلوا به کسی ده که محبت نچشیده است».

او که خبر داشت، پس این چه پیامی بود؟ گفت: عاشق به دنبال بهانه می گردد تا با معشوق خود و خدای خود صحبت کند.

گر بزنندم به تیغ در نظرش بی دریغ

دیدن او یک نظر صد چو منش خونبهاست

وقتی انسان شیرینی و لذت انس و محبت با خدا را چشیده باشد، آن را با چیزی عوض نخواهد کرد.

چرا بعضی از اصحاب امام حسین علیه السلام کلاهخود و زره خود را در می آوردند و به مصاف دشمن می رفتند. چون لذت می بردند. «نیزه و شمشیر ریحان من است.» اگر دوست انسان را بزند، خیلی لذت بخش و شیرین است.

حاج آقای دولابی می فرمودند: گوسفندی را که برای یک مؤمن می کشند، دست و بالش را باز کنید تا قشنگ دست و پا بزند؛ چون لذت می برد. جزء بدن یک مؤمن می شود. مؤمن هم که شهید می شود، می خواهد جزء امام شود. از شمشیر و نیزه لذت می برد. چون به امام حسین علیه السلام متصل می شود، اتصال یک قطره به یک دریا.

امیر المؤمنین علیه السلام انگشتان یک نفر از دوستاران خود را به جرم دزدی قطع کردند. دست بریده را گرفت و رفت در بازار و شروع کرد به بیان فضائل امیر المؤمنین علیه السلام گفت: دست مرا یدالله قطع کرده، «قسیم النار و الجنه» و وصی پیامبر بریده است. قربان آن دستی که این دست را قطع کرده است. و همین طور از فضائل حضرت می گفت. حضرت فرمود: او را باز گرداندند و انگشتان قطع شده او را به دستش چسباندند.(1)

حضرت امیر علیه السلام فرمودند:

لوضربت خیشوم المؤمن بسیفی هذا علی أن یبغضنی ما ابغضنی ولو صببت الدنیا بجتماتها علی المنافق علی أن یحبنی ما احبنی و ذلک انه قضی فانقضی علی لسان النبی الامی صلی الله علیه و آله انه قال: یا علی، لا یبغضک مؤمن ولا یجبک منافق؛(2) اگر با این شمشیرم بر بینی مؤمن بزنم که مرا دشمن بدارد، دشمن نخواهد داشت. و اگر تمام دنیا را در گلوی

ص: 317

منافق بریزم که مرا دوست بدارد، دوست نخواهد داشت. و این به خاطر آن است که بر زبان پیامبر امی گذشت که فرمود: ای علی، هیچ مؤمنی تو را دشمن نمی دارد و هیچ منافقی تو را دوست نخواهد داشت.

ص: 318

مانند خداوند به او احاطه ندارد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید: علی جان، هیچ کس تو را نشناخت، مگر خداوند و من. این که می گویند: فلان کس علی اللهی است، آن علی را که ما قائل هستیم، از خدای آنها هزاران برابر بزرگتر است. ما نمی توانیم به شناخت امیر المؤمنین علیه السلام راه پیدا کنیم. دوست و دشمن هر چه از امیر المؤمنین علیه السلام گفته اند، از خودشان گفته اند. دشمنان درجه یک هم اقرار به مقام امیر المؤمنین علیه السلام کرده اند.

پیدا کند. تمام ذرات آسمانها و زمین ها گستره وجودی امیر المؤمنین علیه السلام است. لذا سعید و شقی و همه دشمنان و شیاطین سر سفره امیر المؤمنین علیه السلام هستند.

کبرت الملائکة؛(1) ما تسبیح گفتیم، فرشتگان هم تسبیح گفتند. ما تھلیل گفتیم، فرشتگان هم تهلیل گفتند. ما تکبیر گفتیم، فرشتگان هم تکبیر گفتند.

همه ملائکه الله شاگرد امیر المؤمنین علیه السلام هستند. هر چه ما در مقابل امیر المؤمنین علیه السلام اظهار عجز کنیم، باز کم است. ما خود را نمی توانیم بشناسیم، حتی یک مورچه را هم نمی توانیم بشناسیم.

اگر همراهم نباشد خوابم نمی برد.

امیر المؤمنین علیه السلام خودشان را برای بعضی ها نشان می دهند. حضرت زیبا و قشنگ هستند. اگر شخصی مانند سلمان بتواند اندازه ها را بشکند، داخل در وجود ائمه می شود. مانند کسی که کوزه وجود خود را بشکند و داخل دریا شود. دیگر اینجا سلمان نیست، بلکه امیر المؤمنین علیه السلام است.

هر کس سلمان را رد کند کافر است. چون سلمان دریایی شده که دیگر تمام نمی شود. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:

سلمان بحر لا ینزف و کنز لاینفدسلمان منا اهل البیت؛(1) سلمان دریایی است که آب آن خشک نمی شود و گنجی است بی پایان.سلمان از ما اهل بیت است.

اگر انسان خمره ای را سوراخ کند و درون دریا بگذارد، دیگر آب خمره تمام نمی شود. چون وصل به دریا شده است

امیر المؤمنین علیه السلام خیلی از این سلمان ها داشته اند. ائمه دریغشان می آمده است آنها را معرفی کنند. مانند همان غلام سیاه امام سجاد علیه السلام وقتی که شناخته شد، گفت: خدایا، دیگر نمی خواهم بمانم!

وقتی کوزه شکسته شد، منا اهل البیت می شود. دیگر دوگانگی کنار می رود و می گویند: تو محرم ما و جزء ما هستی. کلمه منا خیلی بلند است.

به حرف ها و کتاب های عرفا خیلی اعتمادی نیست. باید انسان عملا عرفان را کسب کند و راه برود. انسان از الفاظ به جایی نمی رسد.

سلمان معصوم است؛ چون معنای تا همین است. معنای ما به معنای فانی در خدا و معصومین شدن است. وقتی فانی در معصوم شد، دیگر

ص: 325

دست و پای او خطا نمی کند. دیگر علوی و محمدی شده است. اگر کسی خودش را شکست، تمام وجودش پر از محبت امیر المؤمنین علیه السلام می شود.

درباره سلمان و جعفر طیار اختلاف شد. جعفر برادر امیر المؤمنین علیه السلام و شخصیت بسیار بزرگواری است. در بهشت با ملائکه پرواز می کند. امیر المؤمنین علیه السلام فرموده اند:

وانهما لو کانا حیین لما غصب الخلافة؛(1) اگر جعفر برادرم و عمویم حمزه می بودند، خلافت غصب نمیشد.

عقیل و عباس ضعیف بودند، نتوانستند کاری انجام دهند.

بعضی از اصحاب سلمان را و بعضی جعفر را ترجیح دادند. عده ای گفتند: سلمان مجوسی است. امام صادق علیه السلام خشمگین روی دو زانو نشستند و به اصحاب خود فرمودند:

جعله الله علویا بعد ان کان مجوسیا و قرشیا بعد ان کان فارسیا فصلوات الله علی سلمان؛(2) خداوند سلمان را علوی قرار داد، بعد از این که مجوسی بود. و قریشی قرار داد، بعد از این که فارسی بود. درودخدا بر سلمان!

حضرت برای سلمان غضب کردند و فرمودند: سلمان را خداوند علوی و قریشی قرار داده است.

در بهشت می خرامید، در حالی که در جهنم از شما جست و جو می کنند، اما هیچ کدامتان را در آنجا نمی یابند. به خدا قسم، سه نفر از شما در جهنم نخواهید رفت. نه به خدا، دو نفر، نه به خدا، یک نفرهم نخواهد رفت!

یک نفر را هم نمی گذارند در آتش برود. منتهی خود ما هم باید یک حرکتی از داخل داشته باشیم.

مانند مرغ، وقتی روی تخم می خوابد و تخم ها را حرکت می دهد، جوجه هم موقع بیرون آمدن از داخل پوسته را می شکند. پس جوجه هم باید یک حرکتی از داخل داشته باشد.

ائمه معصومین علیهم السلام هم برای رشد و تکامل ما همه جور زحمت می کشند. اما خود ما هم باید یک حرکتی داشته باشیم.

تقدیرات انسان ها در شب های قدر به دست امام زمان علیه السلام معلوم می شود. لذا باید از امام زمان علیه السلام تشکر کنیم. باید جزء «قلیل من عباد الشکور» باشیم.

شیطان قسم یاد کرده که نمی گذارم اکثر مردم شاکر باشند.

درباره ده الی پانزده نفر از اصحاب «منا اهل البیت» آمده است. یکی از آنها فضیل بن یسار بوده است. موقعی که او را غسل می دادند، دیدند بدنش حرکت می کند. امام صادق علیه السلام فرمودند: تعجب نکنید. او از ما اهل بیت است.(1) اگر انسان داخل خانه اهل بیت نرود، خیلی مغبون می شود.

امام زمان علیه السلام فرمودند: شیعیان ما از شعاع انوار ما خلق شده اند.(2) همان طور که شعاع خورشید به خورشید باز می گردد، همانطور که اگر

ص: 327

خورشید برود، شعاع آن هم می رود، روح دوستان اهل بیت علیهم السلام هم به اهل بیت و خداوند نزدیک تر از شعاع خورشید به خورشید است.

حیف است انسان تا پشت در کعبه برود، اما داخل کعبه نرود چهار چوب کعبه را باید کنار گذاشت. همه وجود انسان از جهت گفتار و کردار باید مانند اهل بیت علیهم السلام شود.

ائمه علیهم السلام قرار نمی گیرد. هر چه خودت می گویی، همان هم برای خود توست.

لو اجتمع الناس علی حب علی بن ابی طالب لما خلق الله النار؛(1) اگر مردم بر محبت علی بن ابی طالب علیه السلام اجتماع می کردند، خداوند اصلاآتش را خلق نمی کرد.

تمام گناهان گذشتگان و آیندگان به گردن کسانی است که مانع خلافت و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام شدند. چون همه انبیا آمدند و مردم را برای ولایت امیر المؤمنین علیه السلام آماده کردند، اما دشمنان اسلام زحمات همه انبیا را از بین بردند.

در عالم ارواح و ذر هم که خداوند از همه بنی آدم اقرار بر وحدانیت و رسالت و ولایت امیر المؤمنین علیه السلام گرفت، برخی از همین ها مخالفت کردند. منشأ تمام مفاسد، آنها و اتباعشان هستند. لذا با لعن بر دشمنان اسلام و قرآن و بنی امیه از آنها دور می شویم و با صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و آل او به آنها نزدیک می شویم.

ما فقط با محبت اهل بیت علیهم السلام می توانیم در دنیا و آخرت رشد و تکامل پیدا کنیم. اصلا عبادتی جز بر اساس محبت امیر المؤمنین علیه السلام نداریم. قرآن می فرماید:

استعینوا بالصبر والصلاة؛(2) از صبر و صلات یاری جویید.

در روایت آمده است صبر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است و صلوة امیر المؤمنین علیه السلام است. در یک آیه دیگر می فرمایند:

ان الصلاة تنهی عن الفحشاء و المنکر؛(3) نماز انسان را از کار زشت و ناپسند باز می دارد.

ص: 332

منظور از صلاة ولایت امیر المؤمنین علیه السلام است. فحشاء و منکر هم دشمنان امیر المؤمنین علیه السلام هستند. به وسیله ولایت از آنها جدا می شویم. اگر محبت امیر المؤمنین علیه السلام وجود کسی را فرا بگیرد، دیگر آتش به او نزدیک نمی شود. باید غرق در محبت مولا شویم.