ص: 2

ص: 3

ص: 4

فلسفۀ غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟....... 65

امام غایب چه فایده ای برای مسلمانان دارد؟ 68

آیا پیش از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چنین اتّفاقاتی مانند غیبت و پنهان

شدن از دیدگاه مردم رخ داده است؟.. 72

آیا کسی حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف را در دوران کودکی­ و پیش از غیبت دیده است؟ 73

چرا امام عسگری فرزندش حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را از مردم مخفی می کرد؟ 74

آیا ممکن است حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تا به حال زنده بماند؟ 79

آیا در دوران غیبت کبری می توان با حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف ملاقات کرد و او را دید؟ 86

محل سکونت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کجاست؟....... 88

الف) محل سکونت پیش از دوران غیبت.. 88

ب) محل سکونت در دوران غیبت صغری.. 89

پ) محل سکونت در دوران غیبت کبری.. 90

آیا محل سکونت حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف در کوه رضوی، ذیطوی،جزیره خضراء و یا سرداب مقدس است یا نه؟ 94

فصل سوم: ویژگی های منحصر به فرد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

چرا به حضرت مهدی قائم آل محمّد صلی الله علیه وآله گفته می شود؟ 101

آیا بردن نام اصلی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف حرام است یا نه؟ 101

ص: 6

علت بپا خاستن و قیام، هنگام شنیدن نام «قائم» چیست؟ 105

آیا دست بر سر گذاشتن هنگام نام حضرت ریشه روایی دارد ؟ 106

انتظار فرج چیست؟ 107

آیا دعاء برای تعجیل فرج حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تأثیر دارد یا نه؟ 111

آیا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هنگام ظهور جوان است یا پیر؟ 114

آیا میراث پیامبران گذشته نزد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود دارد ؟ 115

آیا علامت و نشانه­ای از انبیاء و پیامبران سلف در حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود دارد یا نه؟ 124

آیا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف همسر و فرزندی دارد یا نه؟ 1127

فصل چهارم: علائم و نشانه های ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

شرائط ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟....... 137

علائم و نشانه­های ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کدامند؟ 142

الف) علائم حتمیّه 143

ب) علائم غیرحتمیّه 145

بین علائم حتمی پیش از ظهور و زمان ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف چه قدر فاصله است؟ 147

سُفیانی کیست؟ 148

کیفیّت صیحه و ندای آسمانی پیش از ظهور را بیان نمائید؟ 160

نفس زکیّه کیست؟. 163

سیّد حَسَنی کیست؟ 167

ص: 7

سیّد خراسانی و شُعیب بن صالح چه کسانی هستند؟ 169

یمانی کیست؟ 174

دجّال کیست؟ 177

جعفر کذّاب کیست؟ 184

شیصبانی کیست؟ 188

عوف سَلَمی کیست؟ 190

آیا وقت ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف مشخص و معلوم است یا نه؟ 191

فلسفۀ تعیین نشدن وقت ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف از جانب امامان علیهم السّلام

چه بوده ؟ 194

آیا روز، ماه و سال ظهور حضرت در روایات ذکرشده یا نه؟ 195

حضرت از کجا می فهمد که موقع ظهورش فرا رسیده است؟ 199

محل ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کجاست؟ 201

هنگام ظهور حضرت چه افرادی و در چه مکانی با وی بیعت می کنند؟ 202

آیا هر کسی که ظهور حضرت را انکار کند کافر است یا نه؟ 206

مردم از کجا متوجّه می شوند که حضرت ظهورکرده است؟ 207

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در هنگام ظهور با چه کسانی می جنگد؟ 208

آیا قبل از ظهور حضرت دو سوم مردم جهان کشته می­شوند؟ 214

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در هنگام ظهور مساجدی را که تخریب و یا می سازد کدام است؟ 215

ص: 8

فصل پنجم: سیمای حکومت جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

آیا حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عالم گیر و جهانی است یا نه؟ 219

چگونه ممکن است کسی بتواند بوسیله شمشیر، به جنگ سلاحهای اتمی و مخرّب برود و سرانجام هم پیروز شود؟ 222

سرنوشت اهل کتاب و سایر کفّار در حکومت حضرت

چگونه می باشد؟ 224

آیا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با اقلیّت های دینی و اهل کتاب بوسیله کتب خودشان حکم می­کند؟............ 230

آیا حضرت هنگام ظهور احکام نو و جدیدی می آورد؟ 230

محل حکومت و زمامداری حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کدام شهر است؟ 234

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چند سال حکومت می کند؟... 237

چه تحوّلاتی پس از ظهور حضرت و در حکومت وی بوجود می آید؟ 239

فصل ششم: خصال یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف یاران حضرت چند نفرند و دارای چه ویژگی­های هستند؟ 251

الف) یاران خاص آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف 251

ب) یاران مطلق آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف 254

پ) ویژگیهای یاران آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف 260

ت) محل سکونت یاران آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف 262

آیا ایرانیان در دوران ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نقشی دارندیا نه؟ 265

فصل هفتم: شهادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و رجعت

آیا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کشته می شود یا نه؟.. 279

کیفیّت رجعت در زمان ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف را بیان بفرمائید؟ 281

ص: 9

معنای رجعت 284

رجعت از دیدگاه قرآن285

رجعت از دیدگاه روایات 290

چه کسانی رجعت خواهند کرد؟ 292

رجعت در چه زمانی واقع می شود؟ 305

هدف از رجعت، قبل از رستاخیز عمومی انسانها چیست؟ 306

آیا اعتقاد به رجعت از ضروریات دین است؟ 308

جواب برخی از آیات قرآنی که عقیده به رجعت را نفی می کنند؟ 310

آیا عقیده به رجعت از یهودیّت گرفته شده است یا نه؟ 312

مصادر تحقیق و پژوهش 315

تالیفات نگارنده 322

ص: 10

جانم به قربانت! ای دور از نظری که از ما دور نیست

جانم به قربانت! ای آرمان هر مشتاقی که آرزویت کنند، از مردان و زنان با ایمانی که به یاد تو ناله از دل کشند.

تا کی سرگردان تو باشم، ای مولای من؟

و تا کی و به چه زبانی وصف تو گویم و راز دل کنم؟

گران است بر من که بر تو بگذرد، آنچه می گذرد، نه بر دیگران!

آیا کمک کاری هست که با او فریاد و گریه را طولانی کنم؟

آیا بی­تابی چون من هست، که چون به خلوت رود، در زاری و جزع کمکش کنم؟

آیا چشمی هست، که خار فراق در آن خلیده و گریان باشد، تا چشم پر خار من نیز یاریش دهد؟

آیا ای پسر احمد! بسویت راهی هست تا دیدارت کنم؟

و آیا روز جدائی ما به وعدۀ تو پیوست می شود تا بهره­مند گردیم؟

کی می شود که به سرچشمه های پر آبت در آئیم و سیراب شویم!

کی می شود که سیراب شویم از آب وصل تو، که تشنگی ما به درازا کشید!

کی می شود که صبح و شام را با تو به سر بریم و دیده روشن کنیم!

ص: 12

کی می شود که تو ما را ببینی و ما تورا ببینیم و پرچم نصرتت را برافراشته باشی و مردم آن را مشاهده کنند!

آیا می شود ببینیم آن روزی را که ما گرداگردت را گرفته و تو رهبر مردم باشی و زمین را پر از عدل و دادکنی و بچشانی به دشمنانت، خواری و کیفر را و نابود کنی سرکشان و منکران حق را و بزنی ریشۀ گردنکشان را و بَر کنی اساس ستمکاران را.

... و در این مجموعه، که با مدّد از عنایت خاتم اوصیاء حضرت قائم منتظر عجل الله تعالی فرجه الشریف تهیه و تدوین شده، سعی مان بر این بوده تا سؤالات و شبهاتی که در مجامع و محافل مذهبی و غیر آن، پیرامون مهدی باوری و آخرالزمان مطرح می شود، با روشی تحقیقی تحلیلی به صورت 59 گلبرگ مهدوی در دسترس شما قرار گیرد.

در 59 چه سرّیست؟

نام قشنگ، زیبا و دلربای «مهدی» به حروف ابجد 59 می شود.

آری در این دائره المعارف، جهت رفع تشنگی شیفتگان و تشنگان معرفت صاحب الزمان و ربیع الانام، 59 ظرف از معرفت وجود صاحبِ الصَّمْصام و بَقِیَّةِ الْعِتْرَة به حضور شما تقدیم گردیده است.

در پایان از یکایک دانشورانی را که از آثار ارجمندشان در جمع آوری

ص: 13

این دفتر بهره برده ام، آنانکه زنده اند همّت کریمانه شان را سپاس گویم و آنانکه در قید حیات نیستند از درگاه حضرت ربوبی برایشان طلب مغفرت و آمرزش دارم، امید است که مورد قبول درگاه الهی و عنایت حضرت ولی الله الاعظم روحی و ارواح العالمین له الفداء قرارگیرد(اللّهُمَّ اَعاذَنَا اللهُ مِنْ شُرورِ اَنْفُسِنا وَ سَیِّئاتِ اَعْمالِنا وَ وَفَّقْنا بِلِقآءِ مَوْلانا صاحِبَ الزَّمانِ عجل الله تعالی فرجه الشریف ).

قم مقدس عُشّ آل محمّد صلی الله علیه وآله

محمدجواد مُهری / 29/3/83

ص: 14

ص: 16

ص: 17

ص: 18

3- امام صادق علیهاالسّلام فرمود:

همانا زمین در هیچ حالی از امام خالی نگردد، برای آنکه اگر مؤمنین چیزی (در اصول و فروع دین) افزودند، آنها را برگردانند و اگر چیزی کم کردند، برای آنها تکمیل کند.

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

زمین را حالی به حالی نگردد، جز آنکه برای خدا در آن حجتی باشد که حلال و حرام را به مردم بفهماند و ایشان را به راه خدا خواند.

چند روایت در این زمینه اشاره می کنیم:(1)

1- یکی از دو امام باقر و صادق علیهاالسّلام فرمود:

بندۀ خدا مؤمن نباشد تا آنکه خدا و رسولش و همۀ ائمه و امام زمانش را بشناسد و در امورش به امام زمانش رجوع کند و تسلیمش باشد.

سپس فرمود:

چگونه ممکن است کسی امام آخر را (که امام زمان اوست) بشناسد و امام اوّل را نشناسد. (از این جهت معرفت همه ائمه در ایمان شرط کند که طریق شناختن همه امامان یکی است و امام لاحق به نص امام

سابق شناخته گردد)

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

تنها کسی خدای عزّوجلّ را شناسد و پرستش کند که هم خدا را بشناسد و هم امام از ما خاندان را، و کسی که خدای عزّوجلّ را نشناسد و امام از ما خاندان را نشناسد، غیر خدا را شناخته و عبادت کرده و...

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

هر که دینداری خدای عزّوجلّ کند، بوسیله عبادتی که خود را در آن به زحمت افکند، ولی امام و پیشوائی که خدا معیّن کرده، نداشته باشد، زحمتش ناپذیرفته و خود او گمراه و سرگردان است و خدا اعمال او را

ص: 21

مغبوض و دشمن دارد، حکایت او حکایت گوسفندی است که از چوپان و گله خود گم شده و تمام روز سرگردان می رود و برمی گردد و... بخدا سوگند! کسی که از این امّت باشد و امامی هویدا و عادل از طرف خدای عزّوجلّ نداشته باشد، چنین است گم گشته و گمراه است و اگر با این حال بمیرد با کفر و نفاق مرده است... .

4- امام موسی کاظم علیه السّلام فرمود:

امام حجّت بندگان است و هر که او را رها کند، گمراه می شود و هر که همراه او باشد، نجات می یابد و رستگار می شود.

5- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

ای مردم! هر که بخواهد، در زندگی همانند من باشد و همانند من بمیرد، ولایت علی علیه السّلام را بپذیرد و از امامان پس از او پیروی کند.

معمولی و عادی نیستند، تا بگوئیم باید به حدّ بلوغ برسند تا لایق مقام پیامبری و امامّت باشند، بلکه آنان از حیث آفرینش ممتازند و این امتیاز از همان اوان کودکی در وجود آن بزرگواران موجود است و هر زمانی خداوند صلاح بداند، چه قبل از بلوغ و چه بعد از بلوغ، آنان را به مقام شامخ نبوّت و امامت انتخاب می کند.

ثانیاً؛ مسأله صِغَر سن و رسیدن به مقام امامت در سن کودکی منحصر به حضرت مهدی نیست، بلکه پیامبران و امامان دیگر هم، در همان دوران صباوت و ایام کودکی به مقام نبوّت و امامت رسیدند از جمله: (حضرت عیسی(1)، حضرت یحیی(2)، حضرت امام جواد(3) و حضرت امام هادی(4)

و اینک به چند روایت در این زمینه اشاره می کنیم:

1- یزید کُناسی گوید: از امام باقر علیه السّلام پرسیدم که آیا عیسی بن مریم علیهاالسّلام زمانی که در گهواره سخن گفت؛ حجّت خدا بود بر اهل زمانش؟ فرمود:

ص: 23

او آن زمان پیغمبر و حجّت غیر مرسل خدا بود،(1) مگر نمی شنوی گفتۀ خود او را که می­گوید: من بنده خدایم، خدا به من کتاب داده و پیغمبرم ساخته(2) و... ،

عرض کردم: در آن زمان و در همان حالی که در گهواره بود، حجّت خدا بود بر زکریا؟ فرمود:

عیسی در همان حال برای مردم آیت بود و رحمت خدا بود برای مریم، زمانی که سخن گفت و از جانب او دفاع کرد و پیغمبر بود و حجّت بر هر که سخنش را در آن حال شنیده، سپس سکوت نمود و تا دو ساله شد، سخن نگفت.

و حجّت خدای عزّوجلّ بر مردم، بعد از سکوت عیسی، تا دو سال زکریّا بود، سپس زکریا در گذشت و پسرش یحیی، کتاب و حکمت را از او وارث برد، در حالی که کودکی خردسال بود، مگر نمی شنوی گفته خدای عزّوجلّ را «ای یحیی کتاب را تورات با قوّت بگیر و ما حکم نبوّت را در کودکی به او دادیم».(3)

چون عیسی هفت ساله شد و خدای تعالی به او وحی فرستاد، از نبوّت و رسالت خود سخن گفت و بر یحیی و همه مردم حجّت گشت...(4)

ص: 24

2- صفوان بن یحیی گوید: به امام رضا علیه السّلام عرض کردم، پیش از آنکه خدا ابی جعفر علیه السّلام(1)را به شما ببخشد، از شما دربارۀ (جانشینت) می پرسیدیم و شما می­فرمودید: خدا به من پسری عطا می کند، اکنون خدا او را به شما عطا کرد و چشم ما روشن گشت، اگر خدای ناخواسته برای شما پیش آمدی کند به که بگرویم؟ حضرت با دست اشاره به ابی جعفر علیه السّلام فرمود که در برابرش ایستاده بود، عرض کردم: قربانت! این پسر سه ساله است، فرمود:

هیچ زیانی به امامت او ندارد، همانا عیسی بن مریم علیه السّلام قیام به حجّت کرد، در حالی که سه سال داشت.(2)

ظاهر این روایت این است که: عیسی علیه السّلام در سه سالگی به رسالت مبعوث شده است، چنانچه سخن گفتن او، پس از ولادت و زمانی که در گهواره بوده صریح آیه قرآن کریم است.

و در روایتی که قبل از این ذکر شد، نبوّت او را در هفت سالگی بیان کرد. ممکن است مقصود این باشد که در هفت سالگی قیام به دعوت نموده، ولی آثار و علائم نبوّت قبلاً در او ظاهر شده است.

3- سهل بن زیاد از علی بن مهزیار نقل می کند که اسماعیل بن بزیع گوید: از حضرت امام محمّد تقی علیه السّلام راجع به امر امامت پرسیدم و گفتم: ممکن است امام از هفت سال کمتر داشته باشد؟ فرمود:

ص: 25

آری! کمتر از پنج سال هم می شود (اشاره به امام دوازدهم علیه السّلام دارد).

سهل گوید: علی بن مهزیار این حدیث را در سال 221 «ه-.ق» به من گفت.(1)

4- محمّد بن یحیی (با چند واسطه) از بعض اصحاب نقل می کند که به امام محمّدتقی علیه السّلام عرض کردم: مردم دربارۀ خردسالی شما سخن می­گویند (اعتراض دارند) فرمود:

همانا خدای تعالی به داود علیه السّلام وحی کرد که سلیمان را جانشین کند و او کودکی بود که گوسفند می­چرانید، عابدان و دانشمندان بنی اسرائیل او را نپذیرفتند، خدا به داود علیه السّلام وحی کرد که عصاهای معترضین و عصای سلیمان را بگیر و در خانه ای بگذار و با خاتمهای مردم مهرش کن، فردا عصای هر کس برگ­دار و میوه دار شد او جانشین است.

داود علیه السّلام این خبر را به آنها گفت (و چون فردا عصای سلیمان را سبز دیدند) گفتند: راضی شدیم و پذیرفتیم.(2)

ثالثاً؛ علاوه بر احادیث مذکور، ائمّۀ قبلی علیهم السّلام خبر داده بودند که سنّ حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف کمتر از سن سایر ائمّه علیهم السّلام است، همانطور که امام باقر علیه السّلام فرمودند:

حضرت صاحب الامر سن مبارکش از تمام ما کمتر و گمنام تر است.(3)

ص: 26

و همچنین ابن حجر عسقلانی عالم متعصّب اهل تسنن می گوید:

امام حسن عسگری علیه السّلام پسری به جای ننهاد مگر (ابوالقاسم، محمّد، حجّت)(1)، و آن حضرت در موقع وفات پدرش امام حسن عسگری علیه السّلام پنج ساله بود؛ ولی خداوند در پنج سالگی حکمت به آن بزرگوار عطا فرموده بود.(2)

رابعاً؛ در بین افراد عادی، کسانی دیده می شوند که از حیث استعداد و حافظه، نابغه عصر خویش بوده اند مانند ابوعلی سینا، فاضل هندی، علاّمه حلّی،سیّد محمّد حسین طباطبائی، توماس یونگ دانشمند انگلیسی و...

حال چه استبعادی دارد که خداوند متعال حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را که حجّت حق و علت مُبقیۀ عالم است، در سن پنج سالگی منصوب گرداند و تحمل و ضبط احکام را به عهده اش واگذار کند؟(3)

1- «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُور مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ اَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ؛ در زبور بعد از ذکر- تورات- نوشتیم بندگان شایسته ام وارث حکومت زمین خواهند شد».(1)

در ذیل این آیه از امام باقر علیه السّلام نقل شده است که آن حضرت فرمود: مراد از آیه، حضرت قائم آل محمّد علیهم السّلام و یارانش می باشند.(2)

2- «هُوَ الَّذی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ؛ او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد تا آنرا بر همۀ آیینها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند».(3)

همین وعده عیناً در سوره صف، آیه 9 و با مختصر تفاوت در سوره فتح، آیه 28 تکرار شده است. از امام باقر علیه السّلام نقل شده که فرمودند: این پیروزی به هنگام قیام مهدی از آل محمّد علیهم السّلام خواهد بود، آنچنان که هیچ کس در جهان باقی نمی ماند، مگر اینکه اقرار به محمّد صلی الله علیه وآله خواهد کرد.(4)

3- «وَعَدَ اللهُ الَّذینَ امَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُواالصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی

ص: 28

الْاَرْضِ...؛ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد...».(1)

در روایات می خوانیم که این آیه نیز به قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تفسیر شده است از جمله اینکه:

از امام سجاد علیه السّلام نقل شده:

این گروه به خدا قسم! همان پیروان ما هستند که خداوند بوسیلۀ مردی از خاندان ما این موضوع را تحقق می­بخشد و او مهدی این امّت است...(2)

و همچنین امام صادق علیه السّلام فرمودند:

این گفته خداوند (یعنی آیه شریفه) درباره قائم و یاران او نازل شده است.(3)

4- «اَلَّذینَ یَؤمِنُونَ بِالْغَیْبِ...؛ پرهیزکاران کسانی هستند که به غیب ایمان می آورند و...»(4)

در ذیل این آیه از امام صادق علیه السّلام نقل شده که فرمودند:

پرهیزکاران، شیعیان علی علیه السّلام هستند و غیب، حجّت غائب عجل الله تعالی فرجه الشریف است.(5)

ص: 29

علاوه بر آیات مذکور، آیات فراوان دیگری در قرآن وجود دارد که به قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تأویل و تفسیر شده است.

مرحوم سیّد هاشم بحرانی رحمه الله از علمای بزرگ قرن یازدهم و دوازدهم «ه-.ق» کتابی به نام «المحَجَّة فیما نزل فی القائم الحجّه» در این زمینه نوشته است، وی صد و بیست آیۀ قرآن را آورده و در ذیل هر آیه، احادیثی در تأویل آیات نقل کرده و اخیراً این کتاب به نام «سیمای حضرت مهدی در قرآن» ترجمه شده است. و همچنین مرحوم علاّمه مجلسی رحمه الله در همین رابطه شصت آیه از آیات قرآن را با روایات مربوطه در جلد سیزدهم بحارالانوار(1)جمع آوری کرده، علاقمندان برای آگاهی بیشتر به این دو کتاب مراجعه کنند.

اشاره به تعداد روایات هر باب، در کتاب «نوید امن و امان» آن ویژگیها و خصوصیّات را در ضمن چهل شماره، تنظیم نموده است، گرچه اصل روایات را در این کتاب نیاورده، ولی علاقمندان می توانند به کتاب منتخب الاثر مراجعه کنند.(1)

ما هم در اینجا طبق بیان کتاب نوید امن و امان آن خصوصیّات را ذکر می کنیم:(2)

1- مهدی از خاندان و ذریّه پیغمبر صلی الله علیه وآله است. (طبق 389 حدیث)

2- هم نام و هم کنیۀ پیغمبر اسلام صلی الله علیه وآله و شبیه ترین مردم به آن حضرت است. (48 حدیث)

3- در صفت، شمایل و قیافۀ آن حضرت. (21 حدیث)

4- از فرزندان امیرالمؤمنین علیه السّلام است. (214 حدیث)

5- از فرزندان حضرت زهرا علیهاالسّلام است. (192 حدیث)

6- از فرزندان حسن و حسین علیهاالسّلام است. (107 حدیث)

7- از فرزندان حسین علیه السّلام است. (185 حدیث)

8- نهمین فرزند از فرزندان حسین علیه السّلام است. (148 حدیث)

9- از فرزندان زین العابدین علیه السّلام است. (185 حدیث)

ص: 31

10- هفتمین فرزند از فرزندان امام باقر علیه السّلام است. (103 حدیث)

11- ششمین فرزند از فرزندان امام صادق علیه السّلام

است. (99 حدیث)

12- پنجمین فرزند از فرزندان امام موسی بن جعفر علیه السّلام است. (98 حدیث)

13- چهارمین فرزند از فرزندان امام رضا علیه السّلام است. (95 حدیث)

14- سومین فرزند از فرزندان امام محمّدتقی علیه السّلام است. (60 حدیث)

15- جانشینِ جانشین امام علی النقی علیه السّلام و پسر امام حسن عسگری علیه السّلام است. (146 حدیث)

16- اسم پدرش حسن علیه السّلام است. (147 حدیث)

17- مادرش سیّده کنیزان و بهترین ایشان است. (9 حدیث)

18- دوازدهمین امام و خاتم الائمّه است. (136 حدیث)

19- دارای دو غیبت است صغری و کبری. (10 حدیث)

20- غیبتش از بس طولانی خواهد شد که مردم ضعیف الایمان و کم معرفت، گرفتار شک و تردید می­شوند. (91 حدیث)

21- عمر بسیار طولانی دارد. (318 حدیث)

22- زمین را پر از عدل و داد کند،بعد از آنکه پر از ظلم و ستم شده باشد. (123 حدیث)

ص: 32

23- گذشت روزگار او را پیر نسازد و به سیمای جوانان باشد. (8 حدیث)

24- ولادتش مخفی و پنهان است. (14 حدیث)

25- دشمنان خدا را می کشد و زمین را از شرک و ظلم و ستم و حکومت دیکتاتوران پاک و به تأویل جهاد کند. (19 حدیث)

26- دین خدا را آشکار، اسلام را در تمام روی زمین گسترش دهد، فرمانروای روی زمین شود و زمین را خدا به وسیلۀ او زنده سازد. (47 حدیث)

27- مردم را به هدایت و قرآن و سنّت برگرداند. (15 حدیث)

28- دارای سنّت هایی از انبیاست که از آن جمله غیبت است. (23 حدیث)

29- با شمشیر قیام کند. (احادیث بسیار)

30- روش او روش پیامبر صلی الله علیه وآله باشد. (30

احادیث)

31- ظاهر نشود، مگر بعد از آنکه مردم در امتحانات و آزمایشهای سخت واقع شوند. (24 حدیث)

32- عیسی علیه السّلام نازل شود و در نماز به آن حضرت اقتدا کند. (25 حدیث)

ص: 33

33- پیش از ظهورش، بدعتها و ظلم و گناه و تجاهر به فسق و فجور، زنا، ربا، میگساری، قمار، رشوه، ترک امر به معروف و نهی از منکر و معاصی دیگر رایج شود، زنان مکشّفه و در کارهای مردان شرکت کنند، طلاق بسیار و مجالس لهو و لعب و غنا و آوازهای مطرب علنی شود. (37 حدیث)

34- هنگام ظهورش منادی آسمان به نام او و نام پدرش ندا کند که همه آن را بشنوند و ظهور آن حضرت را اعلام کند. (27 حدیث)

35- پیش از ظهورش نرخ ها بالا رود، بیماری ها زیاد، قحطی ظاهر و جنگ­های بزرگ بر پا شود و خلق بسیار از بین رود. (23 حدیث)

36- پیش از ظهورش نفس زکیّه و یمانی کشته شوند و در بیداء خسفی واقع شود و دجال و سفیانی خروج کنند و صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آنها را بکشد. (احادیث باب 6 و 7 از فصل ششم و باب 9 و 10 از فصل هفتم کتاب منتخب الاثر)

37- برکات آسمان و زمین بعد از ظهورش ظاهر شود و زمین معمور و آباد گردد و غیر خدا پرستش نشود و کارها آسان و خردها تکامل یابد. (احادیث باب 2، 3، 4، 11 و 12 از فصل هفتم کتاب منتخب الاثر)

38- سیصد و سیزده نفر اصحاب او در یک ساعت به محضرش حاضر

ص: 34

شوند. (25 حدیث)

39- ولادت و مشروح تفصیلات، تاریخ آن و بعضی از احوال مادر جلیله آن حضرت. (214 حدیث)

40- شرح بعضی از معجزات او در زمان حیات پدر بزرگوارش و غیبت صغری و کبری و نام جمع کثیری از کسانی که مشرّف به نعمت دیدار و لقای آن حجّت خدا شدند. (باب 2 و 3 از فصل سوم، باب 1 و 2 از فصل چهارم و باب 1 و 2 از فصل پنجم کتاب منتخب الاثر)

نیست، زیرا امام حسن عسگری علیه السّلام هم نام با پدر پیامبر صلی الله علیه وآله نیست، زیرا نام پدر پیامبر صلی الله علیه وآله عبدالله است و نام امام عسگری، حسن است.

در حالی که طبق این روایت پدر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باید هم نام با پدر پیامبر صلی الله علیه وآله باشد؟!

جواب: علمای شیعه و بعضی از علمای اهل سنّت توجیهاتی برای این حدیث نقل کرده اند از جمله اینکه:

اوّلاً؛ اصل جمله جعلی است، چون در دهها روایت دیگر «وَ اِسْمُ ابیهِ اِسْمُ اَبی» دنباله «اِسْمُهُ اِسْمی» نیامده است.(1)

ثانیاً؛ بر فرض جعلی نبودن روایت، نُسّاخ در حین نسخه­برداری اشتباه نوشته اند، زیرا حق این است که اصل لفظ «اَبی» در این عبارت «اِبْنی» است یعنی «نام او نام من است و نام پدر او نام فرزندم حسن است».(2)

ص: 36

آن نجات دهندۀ بزرگ ذکر شده، در مورد مهدی موعود اسلام یعنی فرزند بلافصل امام حسن عسگری علیه السّلام نیز قابل انطباق است، می توان او را از نژاد ایرانی شمرد، زیرا مادر امام سجاد علیه السّلام که جدّ امام نهان است، یک شاهزاده خانم ایرانی بوده بنام شهربانو دختر یزدگرد پادشاه ساسانی.

از دودمان و خاندان بنی اسرائیل نیز شمرده می شود، زیرا بنی هاشم و بنی اسرائیل هر دو از نسل حضرت ابراهیم علیه السّلام بوجود آمده اند، بنی هاشم از فرزندان اسماعیل هستند و بنی اسرائیل از اولاد اسحاق. پس بنی هاشم و بنی اسرائیل در واقع از یک خاندان محسوب می شوند، به عیسویان نیز نسبت دارد، زیرا بر طبق بعضی روایات مادر حضرت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف یک شاهزاده خانم رومی بوده به نام نرجس، که زندگانی وی به صورت یک داستان شگفت انگیزی در کتاب ها دیده می شود و...(1)

ص: 38

کاظم علیه السّلام و مردی فقیه و مورد اعتماد می باشد.(1)

2- علی بن عمر اعرج کوفی از اصحاب امام موسی کاظم علیه السّلام.(2)

3- ابراهیم بن صالح از اصحاب امام موسی کاظم علیه السّلام.(3)

4- حسن بن علی بن ابی حمزه که در عصر امام رضا علیه السّلام زندگی می کرد.(4)

5- عباس بن هشام ناشری اسدی، مردی جلیل القدر و مورد وثوق و از اصحاب امام رضا علیه السّلام بوده است.(5)

6- علی بن حسن بن فضال از اصحاب امام هادی و امام حسن عسگری علیهاالسّلام.(6)

7- فضل بن شاذان نیشابوری از اصحاب امام هادی و امام حسن عسگری علیهم السّلام .(7)

ثالثاً؛ با ضمیمه کردن سه مطلب، یعنی با توجه به ضرورت وجود امام

ص: 40

برای بقای نسل بشر(1)

و با توجه به تعداد ائمه علیهم السّلام که دوازده نفرند(2) و با توجه به یقینی بودن فوت یازده امام، غیبت امام دوازدهم امری حتمی و قطعی خواهد شد.(3)

بنابراین موضوع غیبت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف امر جدید یا ناشناخته ای نبوده است، تا آن را از ابداعات و اختراعات شیعه بدانیم.

2- ابن حجر عسقلانی می گوید:

(بعد از احوال امام حسن عسگری) فرزندی جز ابوالقاسم که محمّد و حجّت نامیده می شود، باقی نگذاشت، آن کودک در هنگام وفات پدر پنج ساله بود.(1)

3- شعرانی می گوید:

مهدی فرزند امام حسن عسگری علیه السّلام است که در نیمه شعبان سال 255 «ه-.ق» متولّد شد، زنده و باقی خواهد ماند تا با عیسی علیه السّلام ظهور کند و اکنون که سنۀ 958 است، 703 سال از عمر شریفش می گذرد.(2)

4- گنجی شافعی می گوید:

چه امتناعی از زنده بودن مهدی وجود دارد، در حالی که عیسی و الیاس و خضر که از اولیای خدا هستند هنوز زنده می باشند و دجّال و ابلیس که دشمنان خدا می باشند هنوز زنده هستند، چه شده است که بر زنده بودن آنها اتفاق نظر دارند، اما زنده بودن مهدی را منکرند، من به گونه ای زنده بودن هر یک از آنان را بیان می کنم که برای هیچ عاقلی جای انکار زنده بودن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باقی نماند.(3)

ص: 42

سپس وی با دلایل زیبا و شیوایی سخنان افرادی که منکر زنده بودن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند را رد می کند.

اما گروه دیگری از علمای اهل سنّت مانند ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغۀ خود، ذیل کلام مولی علیه السّلام که می فرماید: «بابی ابن خیرة الاماء».(1)

می نویسد: امامیه گمان می برند که منظور کلام حضرت، امام دوازدهم آنهاست که فرزند کنیزی به نام نرگس است، ولی اصحاب ما گمان دارند که وی مردی فاطمی است و در آینده از کنیزی متولّد می شود، او خواهد آمد و زمین را پر از عدل و داد خواهد نمود، پس از آنکه پر از ظلم و ستم شده باشد، او از ستمگران انتقام می گیرد و آنها را به شدیدترین عقوبت ها می رساند.(2)

دارند،(1)

حال ما درسه قسمت به آنها اشاره می­کنیم:

10- تلخیص البیان فی علامات مهدی آخرالزمان، اثر ابن کمال پاشای حنفی.(1)

ص: 48

ص: 49

ص: 50

ابوهاشم داود بن القاسم، محمّد بن علی بن بلال، عثمان بن سعید، محمّد بن عثمان، عمر الاهوازی، احمد بن اسحاق، ابومحمّد الوجنای، ابراهیم بن مهزیار، محمّد بن ابراهیم.(1)

و شیخ طوسی رحمه الله وکلا را بدین اسامی معرفی نموده است:

از بغداد عمری و پسرش و حاجز، بلالی و عطار، از کوفه عاصمی، از اهواز محمّد بن ابراهیم بن مهزیار، از قم احمد بن اسحاق، از همدان محمّد بن صالح، از ری شامی و اسدی، از آذربایجان قاسم بن العلاء، از نیشابور محمّد بن شاذان.(2)

لیکن وکالت چهار نفر در بین شیعیان معروف است:

اوّل عثمان بن سعید، دوم محمّد بن عثمان، سوم حسین بن روح و چهارم علی بن محمّد سمری.

هر یک از آنها هم، در شهرهای مختلف نمایندگانی داشتند.(3)

ولی ظاهراً نمایندگان اصلی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف همین چهار نفر مشهور و معروفند و نمایندگان دیگر، یا نماینده این چهار نفر در شهرها بوده اند و یا اینکه بوسیله این چهار نفر امور مردم را به عرض امام می رساندند و یا به

ص: 52

گفته صاحب اعیان الشیعه سیّد محسن امین رحمه الله سفارت این چهار نفر مطلق و عام بوده، ولی سفارت و نیابت دیگران در موارد خاص بوده است.(1)

خود می فرمود: این ابوعَمرو مردی ثقه و امین است و هرچه به شما می گوید از جانب من است و آنچه را که به شما می رساند از جانب من می باشد، او در زمان امام عسگری علیه السّلام همچنین مورد وثوق امام بود، پس از رحلت امام عسگری علیه السّلام نایب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شد و مکرر به خدمت آن امام می رسید، توقیعات حضرت صاحب الامر در خصوص امر و نهی و جواب سؤالات شیعه به توسط عثمان بن سعید و پسرش به ایشان می رسید، دوره نیابت پدر و پسر از سال 260 تا 304 یا جمادی الاولی سال 305 «ه-.ق» به طول انجامید، وی سرانجام در سال 300 «ه-.ق» وفات یافت و در خانه خودش در مرکز شهر بغداد، محلّۀ باب الشیخ نزدیک میدان خلّانی، بازار حرّاج به خاک سپرده شد که الان دارای ضریح و بارگاه و گنبد بوده و مورد توجه شیعیان و زائران عتبات عالیات است.(1)

نوشته شده بود: «اِنّا لله وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُون تَسْلیمًا لِاَمْرِهِ وَ رِضًا بِقَضآئِهِ وَبِفِعْلِهِ عاشَ اَبُوکَ سَعِیداً وَ ماتَ حَمیدًا فَرَحِمَهُ اللهَ وَ اَلْحِقْهُ بِاَوْلِیآئِهِ...»

ابوجعفر دختری به نام امّ کلثوم داشت و از وی روایت شده که پدرش چند جلد کتاب در فقه تصنیف کرده و همۀ مطالب آنها را از حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف و پدرش امام عسگری و جدش امام هادی علیهماالسّلام اخذ کرده بود، ام کلثوم گوید این کتابها پس از وی به نائب سوم، حسین بن روح رسید. همچنین از ام کلثوم روایت شده که ابوجعفر محمّد بن عثمان دل از دنیا برکنده و برای خود قبری کنده بود و منتظر مرگ خویش بود تا در سال 305 «ه-.ق» پس از 50 سال (یا چهل و چهار سال) نیابت دار فانی را وداع گفت. مرقد او در کنار پدر بزرگوارش در خانۀ خود، مورد زیارت شیعیان می باشد.(1)

ام کلثوم دختر ابوجعفر محمّد بن عثمان گوید: حسین بن روح از چند سال پیش از مرگ پدرم وکیل او بود و در امر املاک وی نظارت داشت و اسرار دینی را از جانب او به رؤسای شیعه می رسانید و از خواص و محارم وی به شمار می رفت، مرابت وثوق و دیانت و فضل او روز به روز مقام وی را در میان شیعه استوارتر می ساخت، تا اینکه از طرف پدرم به نیابت و سفارت منسوب گردید.

وی بعد از درگذشت محمّد بن عثمان، به عنوان نایب سوم امام غایب به دارالغیابۀ بغداد درآمد و در آنجا رسماً جلوس کرد و بزرگان شیعه گرداگرد او نشستند، «ذکاء» خادم محمّد بن عثمان با عصا و کلید و صندوقچۀ او به نزد حسین بن روح آمد و گفت ابوجعفر امر فرمود که چون مرا به خاک سپردی، این اشیاء را تسلیم او کن، این صندوقچه حاوی انگشتری های ائمّه علیهم السّلام است.

اوّل توقیعی که به دست حسین بن روح صادر شد، به تاریخ یکشنبه 24 شوال سال 305 «ه-.ق» بود، حسین بن روح از سال انتصاب خود به نیابت تا زمان حامد بن العبّاس (ربیع الاخر سال 311 «ه-.ق») در بغداد می زیست و منزل او محل رفت و آمد اُمراء و بزرگان مملکت بود و سپس از سال 312 تا محرم 317 «ه-.ق» به زندان افتاد و سرانجام در شعبان سال 326 «ه-.ق»

ص: 56

درگذشت و در محله نوبختیه شهر بغداد، داخل بازار سوق العطارین به خاک سپرده شد و الآن دارای صحن و سرا و گنبد و ضریح بوده و مورد زیارت شیعیان است.(1)

و من ظهور نخواهم کرد، مگر به فرمان خدای تعالی و آن پس از مدت درازی خواهد بود که دل ها را سختی و قساوت فرا گیرد و زمین از ستم و بیداد پر گردد...»

ابومحمّد احمد بن حسن المکتب گوید: ما از توقیع نسخه برداشته و از نزد اوبیرون رفتیم و چون روز ششم شد، او را مرگ فرا رسید، در هنگام نزع و جان کندن از او پرسیدند وصیّ و جانشین تو کیست؟ گفت: «خدا را امری است که باید آن را به اتمام برساند»، این سخن را بگفت و درگذشت و سرانجام در شهر بغداد بازار سوق الخفافین نزدیک مدرسه منتصریه به خاک سپرده شد.(1)

باقی می مانند که به وجود آن حضرت عقیده دارند و ایمانشان ثابت و استوار است...(1)

در دوران غیبت کبری، مقام نیابت، وکالت و سفارت به وسیلۀ خود ائمّه علیهم السّلام بویژه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به فقیه جامع الشرایط تفویض شده است، لذا مخالفت با دستور نائب امام و ردّ حکم چنین پیشوائی، ردّ بر امام و بالتبّع ردّ بر پیامبر صلی الله علیه وآله و خدای سبحان است، این متن دین ما و عین روایات است که ذیلاً به دو روایت از آن روایات اشاره می کنیم:

آنها بگیرد، در حقیقت به طور حرام می گیرد، زیرا که آن را قدرتی گرفته که خدا دستور داده به آن کافر شود، خدای تعالی می فرماید: «یُریدُونَ اَنْ یَتَحاکَمُوا اِلَی الطّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا اَنْ یَکْفُروُا بِهِ.»

پرسیدم چه باید بکنند، فرمود: باید نگاه کنند ببینند، از شما چه کسی است که حدیث ما را روایت کرده و در حلال و حرام ما مطالعه نموده و صاحب­نظر شده و احکام و قوانین ما را شناخته است...

بایستی او را به عنوان قاضی و داور بپذیرند، زیرا که من او را حاکم بر شما قرار داده ام، اگر پس از مراجعه به آنان، آنها بر طبق نظر ما برای شان حکم کنند و طرفین دعوا حکم آنها را نپذیرند ما را رد کرده اند و حکم خدا را سبک شمرده اند و ردّ ما ردّ خدا است و چنین کسی مشرک به خداست.

از این حدیث به روشنی استفاده می شود که امام علیه السّلام، فقهاء را به عنوان نوّاب خود منصوب فرموده است(1) و بر عموم مسلمانان لازم است که از این فرمان امام علیه السّلام اطاعت نمایند.

ص: 60

روابط داشته باشد و به حضرت نامه بنویسد و جواب دریافت کند به این موضوع توجه دارد که در فرا گرفتن مسائل به چه اشخاص باید رجوع کند.

پس منظور از حوادث واقعه، پیشامدهای اجتماعی و گرفتاری هایی بوده که برای مردم و مسلمین روی می­داده است و به طور کلی و سربسته سؤال کرده، اکنون که دست ما به شما نمی رسد در پیشامدهای اجتماعی باید چه کنیم؟ وظیفه چیست؟ یا حوادثی را ذکر کرده و پرسیده در این حوادث به چه کسی رجوع کنید؟ حضرت فرموده اند:

که در حوادث و پیشامدها و مشکلات به رُوّات احادیث ما یعنی فقهاء، مراجعه کنید، آنها حجّت من بر شما می­باشند و من حجّت خدا بر شمایم.(1)

از این دو روایت به خوبی معمول می شود که در دوران غیبت کبری و نیابت عامه، فقهای عادل نماینده و نواب عام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند و مردم باید از آنها تبعیّت و اطاعت کنند.

عالمان دینی در سمت جانشینی پیامبر صلی الله علیه وآله و امامان معصوم علیهم السّلام از آغاز غیبت کبری دوازدهمین امام تاکنون با تحمّل رنج ها و سختی ها «تفقّه در دین» و نیل به مقام اجتهاد و نیز برقراری رابطه معنوی و پیوند ولایی با امام زمان خویش و تخلّق به اخلاق رسول الله صلی الله علیه وآله و الگوگیری از خط مشی

ص: 62

عملی و زندگی زاهدانه و مجاهدانه امیرمؤمنان علیه السّلام توانسته اند، پاسداران امین و مخلصی برای اسلام عزیز، تکیه گاه مورد اعتماد برای پیروان مکتب اهل بیت

علیهم السّلام و پیشگامان جهاد و مبارزه با ستمگران، طاغوت ها و تجاوزگران به حریم اسلام و مرزهای مسلمانان در عرصه های فکری و فرهنگی و بلکه نظامی باشند.

نمود، شیاطین انس وراهزنان ایمان و عقیدۀ مسلمانان را از دستیابی به اهداف شوم خود مأیوس می کردند.

امام عسگری علیه السّلام در این زمینه از قول امام صادق علیه السّلام می فرماید:

علمای شیعیان ما مرزبانان مرزی هستند که شیطان و لشکریانش از آنجا قصد هجوم دارند، آنان شیاطین را از یورش به حریم شیعیان ما باز می دارند و نمی گذارند او و پیروان معاندش بر پیروان ما مسلّط شوند.(1)

و نیز در روایتی دیگر از زبان پدرش امام هادی علیه السّلام فرمود:

اگر بعد از غیبت قائم ما، عالمانی نباشند که از دین حمایت کنند و مردم را به سوی قائم ما فرا خوانند و شیعیان ناتوان را از وقوع در دام های شیطان و پیروان سرکش او برهانند، کسی باقی نمی ماند مگر آنکه از دین خدا بر می گردد، لیکن عالمان دینی زمان دلهای شیعیان ضعیف را در دست می گیرند و همچون سکّانداران کشتی، آنان را از خطرات و تهدیدها نجات می دهند، آنان

بهترین انسان ها در پیشگاه خداوند هستند.(2)

همچنین امام خمینی رحمه الله در مقام بیان این نقش عالمان دینی می فرماید:

تردیدی نیست که حوزه های علمیّه و علمای متعهّد در طول تاریخ اسلام و تشیّع، مهمترین پایگاه اسلام در برابر حملات، انحرافات و کجروی ها بوده-

ص: 64

اند، علمای بزرگ اسلام در همۀ عمر خود، تلاش نموده اند تا مسائل حلال و حرام الهی را بدون دخل و تصرّف، ترویج نمایند.(1)

«اگر فقهای عزیز نبودند، معلوم نبود امروز چه علومی به عنوان علوم قرآن در اسلام و اهل بیت علیهم السّلام به خورد توده ها داده بودند، جمع آوری و نگهداری علوم قرآن و آثار و احادیث پیامبر بزرگوار و سنّت و سیرۀ معصومین علیهم السّلام و ثبت و تبویب و تنقیح آنها در شرایطی که امکانات، بسیار کم بوده است و سلاطین و ستمگران در محو آثار رسالت، همۀ امکانات خود را به کار می گرفتند، کار آسانی نبوده است که بحمدالله امروز نتیجۀ آن زحمات را در آثار و کتب با برکتی همچون کتب اربعه(1)و کتابهای دیگر متقدّمین و متأخرین (در فقه و فلسفه، ریاضیات و نجوم و اصول و کلام و حدیث و رجال و تفسیر و ادب و عرفان و لغت و تمامی رشته های متنوّع علوم) مشاهده می کنیم.(2)

تاریخ مبارزات شیعه گواه این واقعیّت است که فقهای گرانقدر، همواره در کنار مردم مسلمان طعم فقر و تنگدستی، زندان و شکنجه و اسارت را چشیده و در عرصه های خون و شهادت، الگوهای صادقی برای مردم بوده اند.

امام خمینی رحمه الله در این زمینه نیز می فرماید: صدها سال است که روحانیّت اسلام، تکیه گاه محرومان بوده است، همیشه مستضعفان از کوثر زلال معرفت فقهای بزرگوار سیراب شده اند، از مجاهدان علمی و فرهنگی آنان (که به حق، از جهاتی افضل از دِماء شهیدان است) که بگذریم، آنان در هر عصری از اعصار برای دفاع از مقدّسات دینی و میهنی خود مرارت ها و تلخی هایی متحمّل شده اند و همراه با تحمّل اسارت ها و تبعیدها، زندان و اذیّت ها و آزارها و زخم و زبان ها، شهدای گرانقدری را به پیشگاه مقدّس حق، تقدیم نموده اند.(1)

بوده اند، رهبری نهضت های حق طلبانۀ شیعی در طول تاریخ اسلام، از قیام علیه سامانیان گرفته،(1) تا نهضت تنباکو وقیام پانزده خرداد، با فقهای بزرگ بوده است.

کمتر رخداد مهمی در تاریخ شیعی می­توان یافت که بدون حادثۀ خونین تمام شده باشد و در این راه به جز افراد با ایمان و سربازان با حمیّت، علمای بزرگی جان خویش را تقدیم کرده اند. عالمان شیعه در اثر تعلیمات پیشوایان دینی، با حضور در عرصه های جهاد و ستیز با ستمگران و طاغوت های زمان خویش، منشور «شهدای فضیلت» را رقم زدند و لازم بود این منشور جمع آوری و مکتوب گردد، تا آنکه علاّمه امینی رحمه الله بخشی از آن را در کتابی تحت عنوان «شهداء الفضیله» گرد آورد و در آن شرح حال 130 تن از برجسته ترین عالمان شهید شیعه را نوشت.

البته کتابهای فراوان دیگری پیرامون مجاهدت های عالمان دینی و نهضت های شیعی همچون سیّد جمال الدین اسدآبادی، نهضت تنباکو، جنبش مشروطیت، انقلاب عراق و صنعت نفت، مبارزات شیخ محمّد خیابانی و بالاخره انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی رحمه الله و یاران

ص: 68

روحانی شهید آن بزرگوار، نوشته شده که تا اندازه ای کوشش های علمای شیعه در راه آزادی ملّت ها و تحقق آرمان های الهی را روشن کرده است.

حکیم دانستیم باید تمام افعال او را حکمیانه بدانیم، اگرچه راز آن برای ما روشن نباشد.(1)

پس علت اصلی غیبت جزء اسرار الهی است و جز ائمّۀ اطهار علیهم السّلام کسی از آن آگاهی ندارد، آن بزرگواران هم مأذون به بازگو آن نبودند، اما گاهی به برخی از حکمت های غیبت اشاره می کردند از جمله:

1- امتحان و غربال شدن مردم.

2- تنبیه مردم.

3- بیعت نکردن با ستمکاران.

4- بیم از کشته شدن.

... و ده ها حکمت دیگر.(2)

و اینک به چند روایت در این زمینه اشاره می کنیم:

1- جعفر جعفی از امام باقر علیه السّلام نقل می کند که به آن حضرت عرض کردم: فرج شما کی خواهد رسید؟ فرمود:

ص: 70

هیهات! هیهات! فرج نخواهد رسید تا شما غربال شوید (و سه بار تکرار فرمود) و افراد آلوده بروند و افراد پاک و مخلص باقی بمانند.(1)

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

اگر خداوند حضور ما را نزد مردمی کراهت داشته باشد، ما را از آنها جدا می سازد.(2)

2- زراره از امام صادق علیه السّلام نقل می­کند که آن حضرت فرمود:

ای زراره! قائم ما ناچار از این است که غیبت کند. عرض کردم چرا؟ فرمود: ازکشته شدن می ترسد و با دست به شکم خود اشاره کرد.(3)

4- سدیر صیرفی از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که آن حضرت فرمود:

برای ما قائم ما دو غیبت می باشد که زمانش بطول می­انجامد.

صیرفی گوید عرض کردم چرا؟ آن حضرت فرمود:

خواست خداوند چنین است که سنّت های پیامبران نسبت به غیبتشان درباره او اجرا شود...(4)

ص: 71

5- موسی بن جعفر علیه السّلام فرمود:

هنگامی که پنجمین فرزند امام هفتم غائب شد، مواظب دین خود باشید، مبادا کسی شما را از دین خارج کند، ای پسرک من! برای صاحب الامر ناچار غیبتی خواهد بود، به طوری که گروهی از مؤمنین از عقیدۀ خود بر می گردند، همانا خداوندبوسیله غیبت، بندگانش را امتحان می­نماید.(1)

6- حسن به فضال از امام رضا علیه السّلام نقل می کند که آن حضرت فرمود:

گویا شیعیانم را می بینم که هنگام مرگ سوّمین فرزندم (امام عسگری) در جستجوی امام خود، همه جا را می­گردند اما او را نمی یابند.

عرض کردم: چرا یابن رسول الله؟ فرمود:

برای اینکه امامشان غایب می شود، عرض کردم چرا غایب می شود؟ فرمود: برای اینکه وقتی با شمشیر قیام نمود بیعت احدی، در گردنش نباشد.(2)

جاری سازد و نه مسائل حلال و حرام مردم راروشن سازد، وجود چنین امامی چه سودی دارد؟

جواب: روایاتی که در موضوع امامت وارد شده، وجود مقدّس امام را هدف اصلی نظام خلقت و غایت نوع و فرد کامل انسانیّت و رابطه بین عالم مادی و ربوبی می داند. و معتقد است که زمین هیچ گاه خالی از حجّت نخواهد بود، زیرا اگر امام روی زمین نباشد، نوع انسان منقرض خواهد شد و زمین اهل خود را فرو خواهد برد، امام صادق علیه السّلام در این رابطه فرمود «لَوْ بَقِیَتِ الْاَرْضُ بِغَیْرِ حُجَّهٍ لَساخَتِ بِاَهْلِها؛ اگر زمین خالی باشد از حجت، هر آینه با اهلش فرو رود».(1)

اگر امام نباشد، خدا به حدّ کامل شناخته و عبادت نمی شود ، اگر امام نباشد ، رابطه بین عالم مادی و دستگاه آفرینش منقطع می گردد، امام قلب عالم وجود و رهبر و مربی نوع انسان است.

امام سجّاد علیه السّلام نیز می فرماید:

ما پیشوای مسلمین و حجّت بر اهل عالم و سادات مؤمنین و رهبر نیکان و صاحب اختیار مسلمین هستیم، ما امام اهل زمین هستیم، چنانکه ستارگان امان اهل آسمان هستند، به واسطۀ ماست که آسمان بر زمین فرود نمی آید،

ض: 73

مگر وقتی که خدا بخواهد، بواسطۀ ما باران رحمت نازل و برکات زمین خارج می شود، اگر ما روی زمین نبودیم، اهلش را فرو می برد.

... و آنگاه فرمود:

از روزی که خدا آدم را آفریده، تا حال هیچ گاه زمین از حجّتی خالی نبوده است، ولی آن حجّت گاهی ظاهر و مشهور و گاهی غائب و مستور بوده است، تا قیامت نیز از حجّت خالی نخواهد شد و اگر امام نباشد، خدا پرستش نمی شود.

سلیمان می گوید: عرض کردم! مردم چگونه از وجود امام غائب، منتفع می شوند؟ فرمود:

همانطور که از خورشید پشت ابر انتفاع می برند.(1)

در حدیثی دیگر پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

آری به خداوندی که مرا به پیغمبری مبعوث گردانیده است، آنها از وجود او منتفع می شوند و از نور ولایتش در طول

غیبت بهره می­گیرند، چنانکه از آفتاب پشت ابر استفاده می برند.(2)

همچنین حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در این رابطه فرمودند:

ص: 74

همانطور که از خورشید در وقتی که توسط ابرها پنهان شده بهره گیری می شود، از من نیز در زمان غیبتم به همان صورت بهره می برند و همانا من سبب آرامش و امنیّت مردم روی زمین هستم، چنانکه ستارگان امان اهل آسمانند.(1)

در این احادیث وجود مقدّس امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و انتفاع مردم از وی، تشبیه شده به خورشید پشت ابر و انتفاع مردم از آن.

وجه تشبیه از این قرار است که: در علوم طبیعی و فلکیّات ثابت شده است که خورشید مرکز منظومۀ شمسی می باشد، جاذبه­اش حافظ زمین و آن را از سقوط نگه می دارد، زمین را به دور خود چرخانده، شب و روز و فصول مختلف را ایجاد می کند، حرارتش سبب حیات و زندگی حیوانات و گیاهان و انسان است و نورش روشنی بخش زمین می باشد، در ترتّب این آثار بین اینکه ظاهر باشد یا پشت ابر، تفاوتی وجود ندارد، یعنی جاذبه و نور و حرارتش در هر دو حال موجود است، گرچه کم و بیش دارد، هنگامی که خورشید در پس ابرهای تیره پنهان است یا شبانگاه، جُهال گمان دارند که موجودات از نور و حرارت خورشید بی بهره اند، در صورتی که سخت در اشتباهند، زیرا اگر دقیقه ای نور و حرارتش به جانداران نرسد، یخ زده،

ص: 75

هلاک می گردند و به برکت تأثیرات همان خورشید است که ابرهای تیره پراکنده می شوند و چهره حقیقی آن نمایان می گردد.

وجود مقدّس امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم ،خورشید و قلب عالم انسانیّت و مربی و هادی تکوینی اوست و در ترتّب این آثار، بین حضور و غیبت آن بزرگوار تفاوتی نیست.(1)

و شیخ صدوق روایاتی در زمینه غیبت انبیای سلف مانند: ادریس، نوح، صالح، ابراهیم، یوسف و موسی علیهم السّلام آورده و برای تمام آنان نوعی غیبت اثبات کرده است.(1)

بن عثمان عمری، کامل بن ابراهیم مدنی، ابوسهل نوبختی، علی بن عاصم کوفی، طریف بن خادم، چهل نفر از شیعیان آن حضرت و...(1)

2- ابوالادیان نقل می کند که خدمتکار امام حسن عسگری علیه السّلام بودم و نامه های آن حضرت را به شهرها می رساندم، روزی که آن بزرگوار مریض بود و با همان بیماری

از دنیا رفت، به خدمتش رسیدم، چند نامه نوشته، فرمود:

اینها را به مدائن ببر، و چون چهارده روز گذرد، روز پانزدهم وارد سامّرا می شوی، ناله و فریادی از خانۀ من می­شنوی و مرا می بینی که غسل می دهند.

ابوالادیان می گوید: عرض کردم! ای مولای من! وقتی که چنین شود پس چه کسی (جانشین شماست)؟ فرمودند:

کسی که جواب نامه هایم را از تو بخواهد او پس از من امام شماست.

عرض کردم: بیشتر آگاهم ساز، فرمود:

کسی که بر من نماز بخواند.

باز گفتم بیشتر آگاهم ساز، فرمود:

کسی که از محتوای همیان به شما اطّلاع بدهد او امام است.

آنگاه هیبت امام علیه السّلام مانع از آن شد که از آنچه در همیان است سؤال کنم، نامه ها را که به مدائن آوردم و جواب آنها را گرفتم و روز پانزدهم همانگونه که به من فرموده بود وارد سامرّا شدم، به ناگاه شیون از خانۀ امام

ص: 79

علیه السّلام بلند شد، وارد خانه که شدم دیدم او را در جای غسل قرار داده اند و جعفر کذّاب را بردر خانه دیدم و شیعیان اطراف او را گرفته تعزیّت و تسلیّت می گویند، با خود گفتم هرگاه این امام باشد امامت باطل می شود، چرا که من او را می شناختم که نبیذ می خورد و در خانه خود قمار می باخت و تار می نواخت، پیش او رفتم تسلیّت و تعزیّت گفتم، ولی او هیچ از من نپرسید سپس عقید بیرون آمد(1) و فرمود: ای مولای من! برادرت کفن شد برخیز و بر او نماز بخوان، آن گاه جعفر بن علی و شیعیان و سمّان و حسن بن علی نمایندۀ خلیفۀ معتصم معروف به «سلمه» همگی وارد شدند، وقتی همه وارد خانه شدیم، ناگاه دیدیم که نعش حسن بن علی علیه السّلام تجهیز شده است، جعفر بن علی پیش رفت که بر او نماز بخواند. همین که خواست تکبیر بگوید، پسری گندمگون که سرش موی کوتاهی داشت و دندانهای پیشین او گشاده بود، ردای جعفر را کنار زد و گفت:

عقب تر بایست ای عمو! من سزاوارترم که نماز پدرم را بخوانم.

جعفر عقب کشید، در حالی که صورتش از خشم متغیّر شده و رویش زرد گشته بود، آن پسر پیش آمد و نماز گذارد و در کنار قبر پدرش او را دفن کردند.

ص: 80

آن گاه فرمود: ای بصری! جواب نامه ها را که با توست بیاور، جواب ها را به او تقدیم کردم و با خود گفتم: این دو دلیل، و فقط دلیل همیان مانده است، سپس به پیش جعفر بن علی رفتم و او می نالید. حاجز الوشا به او گفت: ای آقای من! این پسر کجاست، تا حجّت را بر او اقامه کنیم. گفت: سوگند به خدا! من او را ندیدم و نمی­شناسم.

ما نشسته بودیم که گروهی از قم رسیدند، پرسیدند: حسن بن علی علیه السّلام کجاست؟ از مرگ او که آگاه شدند، پرسیدند: پس صاحب عزا کیست؟ جعفر را نشان دادند، به او سلام عرض کردند، تسلیّت و تعزیّت گفتند و اظهار داشتند ما اموال و نامه هایی آورده ایم، آیا می گویی که این نامه ها از چه کسانی و این اموال چقدر است؟ برخاست و لباس هایش را حرکت داد و گفت: آیا انتظار دارید من غیب نیز بدانم.

سپس خادم آمد و گفت: شما نامه های فلان و فلان و همیانی که در آن هزار دینار است و ده دینار آن مطلاست آورده اید، نامه ها و اموال را به او تسلیم کردند و گفتند: آن کسی که تو را به این کار مأمور فرموده، همانا امام است.

ص: 81

جعفر بن علی پیش معتمد(1) آمد و جریان را برای او شرح داد، معتمد کسی را فرستاد، صیقل(2) را دستگیر کردند و آن پسر را از او خواستند، او انکار کرد و ادعا کرد که حامله است، تا بدین وسیله او را از فکر حضرت باز دارد، پس صیقل را به ابن ابی الشوارب که قاضی بود سپردند، پس از آن، مرگ ناگهانی عبیدالله بن یحیی بن خاقان(3) و خروج صاحب الزّنج در بصره، آنها را غافلگیر کرد و این گرفتاری سبب شد که دیگر به این زن آزار ندادند و از دست آنها رهایی یافت.(4)

3- امام حسن عسگری علیه السّلام فرمودند:

ستمکاران گمان کردند مرا می کشند و نسل امامت را قطع می کنند، آنان قدرت خداوند را چگونه یافته اند.(5)

ص: 82

شک هستند و علم به آن ندارند و تنها از گمان پیروی می کنند و قطعاً او را نکشتند، بلکه خدا او را سوی خود بالا برد و خداوند توانا و حکیم است.»(1)

4- قرآن درباره حضرت یونس علیه السّلام می فرماید: «فَلَوْ لا اَنَّهُ کانَ مِنْ الْمُسَبِّحِینَ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ اِلی یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛ و اگر او از تسبیح کنندگان نبود، تا روز قیامت در شکم ماهی می ماند.»(2)

این گونه آیات برای همۀ پیروان قرآن حجّت قطعی است و همچنین پیروان ادیان دیگر مثل یهود و نصاری از عمرهای طولانی جمعی از افراد بشر، مخصوصاً رهبرانشان خبر داده­اند و همه قائل به طول عمر، بلکه بقای حیات اشخاص، تا این زمان هستند.(3)

ثانیاً؛ مسأله طول عمر از مسلّمات تاریخ است، تا جایی که در اغلب کتبی که نویسندگان در مورد زندگی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نوشته اند، بابی به نام «مُعَمَّرین»(4) گشوده اند و اسامی کسانی که عمر طولانی داشته اند، بیان کرده اند و تعداد مُعمَّرین تاریخ آن قدر زیاد است که ذکر همۀ آنها نیاز به کتابی مستقل و مجزا دارد، که در اینجا به برخی از آنها اشاراتی داریم:

ص: 84

آدم (930 سال)، شیث (912 سال)، انوش (960 سال)، قینان (920 سال)، مهلائل (700 سال)، لوط (732 سال)، ادریس (300 سال)، متوشالح (960 سال)، لَمَک (790 سال)، نوح (950 سال)،(1) ابراهیم (195 سال)، کیومرث (1000 سال)، جمشید (600 سال)(2) عمر بن عامر (800 سال)، عاد (1200 سال)، ذوالقرنین (1500 سال)، سلیمان (712 سال)، هود (670 سال)، طهورث (1000 سال)، ضحاک (1000 سال)، سام (600 سال) و...(3)

حال خوانندگان عزیز! وقتی افراد عادی که بسیاری از آنها، نه تنها دوستان خدا نبودند، بلکه دشمن خدا نیز بودند،(4) می توانند عمر طولانی داشته باشند، چگونه از عمر طولانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تعجب کنیم؟!!!

ثالثاً؛ امروزه در علم طب ثابت شده که عمر انسان به 70-80 سال نیست، بلکه تمام اعضای بدن انسان جدا جدا برای یک زندگی طولانی ساخته شده است و علت اصلی مرگ، حدوث اختلالاتی است که در همۀ اعضای رییسۀ بدن یا یکی از آنها رخ می دهد و تا آن اختلالات حادث نشود، مرگ

ص: 85

فرا نمی رسد، آن اختلالات اگر قبل از سنین پیری و عمر طبیعی حادث شوند، انسان جوانمرگ می­شود، اما اگر از گزند حوادث محفوظ بماند، معمولاً و بر طبق جریان عادی، حدوث آن حوادث در سنین پیری حتمی است، ولی اگر فرد ممتاز پیدا شود که عمر درازی کرده، امّا به واسطۀ ترکیب جسمانی ویژۀ خویش و اجتماع سایر شرایط، در هیچ یک از اعضایش اختلالی رخ نداد، نَفْس طول عمر باعث مرگش نخواهد شد.(1)

همانطور که طبق نوشته مجله الهلال چاپ مصر، استعداد طول عمر را می توان تا 900 برابر افزایش داد.

1- فلوگر، فیزیولوژیست معروف می گوید: عمر طبیعی انسان 600 سال است.

2- بیکن، فیلسوف معروف انگلیسی آن را تا هزار سال می داند.

3- الکسیس کارل، جراح و متخصص پیوند اعضاء و فیزیولوژیست فرانسوی می نویسد: اگر ترکیبات غذایی ثابت باشد، اجتماعات سلولی تا بی نهایت به فعالیت خود ادامه می دهد، اگر از افزایش آنها جلوگیری شود، هیچ گاه پیر نخواهد شد.

ص: 86

4- بوفن: می گوید: اگر کسی در اثر بیماری نمیرد، تا 900 سال یا 1000 سال زنده می ماند.

5- دکتر منتشکوف شاگرد پاستور کاشف میکروب می­گوید: جسم انسان آمادگی دارد، تا بیش از سیصد سال در دنیا عمر کند، اغلب که در سن 70 یا 80 می میرند، اگر درست دقت شود، اعضای بدن آنان سالم است، منتهی یک عضو به خاطر کار و فعالیت دچار فرسودگی می­شود، عامل بزرگ مانع عمر طبیعی، به وجود آمدن میکروب در خون، امعاء و ریه است.

6- دکتر مورلن می گوید: تن آدمی کارخانه کاملی است، بنابر محاسبات ریاضی و طبیعی، بیش از یکصدسال به خوبی کار می کند.

7- دکتر جوکی طی مقاله ای تحت عنوان درازی حیات و زندگانی به عمر طولانی اشاره می کند و می­گوید: بسیاری از مرگ ها، ناشی از مسمومیّت است.

8- دکتر آه پوکر مولتن، طبیب مخصوص استالین می­گفت: پیری را می توان با معالجه و مواظبت، مثل امراض دیگر درمان کرد.(1)

ص: 87

رابعاً؛ اگر کسی به کتب آسمانی مخصوصاً قرآن کریم آشنایی داشته باشد می­داند که کارهای خارق­العادۀ بسیاری در عالم واقع شده و معجزات بسیاری صادر گردیده که همگی حاکی از قدرت لایزال الهی است، از قبیل طوفان نوح،(1) سرد شدن آتش برای ابراهیم،(2) عصای موسی و تبدیل شدن آن به اژدها،(3) متولّد شدن حضرت عیسی،(4) سخن گفتن او در گهواره و کودکی(5) و امثال اینها.

اگر خداوند قادر است این کارهای خارق العاده را انجام دهد، قادر است حجّت و ولیّ خود حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را نیز سالهای متمادی نگه دارد.(6)

خامساً؛ روایات فراوانی داریم که غیر از آن حضرت، در بین انبیاء و اولیاء افرادی وجود دارند که تا هم اکنون زنده هستند و هزار سال از عمر شریفشان می گذرد که عبارتند از: حضرت ادریس، الیاس، خضر و عیسی علیهم السّلام،(7)

ص: 88

همانطور که امام صادق علیه السّلام در این جهت می­فرماید: عبد صالح (خضر) به درستی که خداوند هرگز عمر او را طولانی ننماید تا اینکه نبوّتی برایش مقدّر کرده باشد و نه به جهت کتابی که بر او نازل شود و نه به جهت شریعتی که با آن شریعت پیامبر را نسخ کرده باشد و نه برای امامتی که بندگان را به پیروی از او ملزم کند و نه برای طاعتی که خداوند برای او فرض کرده باشد، بلکه چون خداوند می دانست که تقدیری در عمر حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در ایام غیبت خواهد داشت و بسیاری از مردم این امر را انکار خواهند کرد، خواست تا عمر حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را به درازی عمر عبد صالح (خضر) طولانی نماید، بدین جهت او را زنده نگاه داشت، تا دلیلی برای استدلال طول عمر حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و ابطال حجّت منکران باشد.(1)

ص: 89

و اصل صدور روایت هم در مقام نیابت است که حضرت به علی بن محمّد سَمُری فرمود:

کسی را از جانب ما نصب مکن و دوران غیبت صغری و نیابت خاصه تمام شده است.

ثانیاً؛ بهترین دلیل بر امکان دیدار با حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در دوران غیبت، وقوع و تحقق آن دیدار است که در طول تاریخ غیبت، بسیار کسانی بوده­اند که با امام خود دیدار و ملاقات داشته اند و تعدادشان به اندازه ای است که امکان دروغ و یا تبانی و توطئه بر این دروغ وجود ندارد، به تعبیر فنی ادّعای رؤیت از حدّ تواتر هم فراتر رفته و مدّعیان مشاهده نیز افرادی معمولی و یا لاابالی نیستند، بلکه افرادی چنین ادّعایی را داشته اند که اغلب تالی تِلْوِ معصوم بوده و مردم در امور دین شان به آنها اقتدا می کردند.(1)

ثالثاً؛ خداوند متعال در آیه 200 سوره آل عمران می­فرماید:

«یا اَیُّهَا الَّذینَ امَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا الله لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، صبوری کنید و استقامت ورزید و رابطه برقرار کنید و از خدا بترسید، باشد که رستگار شوید.»

ص: 91

(سومین فرمان خداوند در این آیه شریفه این است که رابطه برقرار کنید، حال با چه کسی رابطه برقرار کنیم، در برخی از احادیث این گونه وارد شده که با امامان معصوم رابطه برقرار کنید.(1) و در یک حدیث و روایت جالب تری وارد شده است «رابِطُوا الْاِمام المنتظر؛ با حضرت مهدی رابطه برقرار کنید»،(2) راستی اگر ارتباط ممکن نبود آیا خدای منّان، فرمان به امر محال و غیرممکن می دهد.

پس حق این است که دیدار و ملاقات با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در دوران غیبت کبری ممکن است.

علیهم السّلام چند بار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را پیش از شهادت پدرش در خانه امام عسگری علیه السّلام دیده بود و امام حسن عسگری علیه السّلام در یک از ملاقات ها احمد بن اسحاق قمی(1) با ایشان که در منزل آن حضرت بود، فرزند خود رابه او نشان داد.(2)

و همچنین یعقوب بن منقوش از امام عسگری B سؤال می کند: مولای من! بعد از شما، چه کسی به امامت می رسد، آن حضرت در جواب فرمودند:

پرده را کنار بزن! او نیز پرده را کنار زد و کودکی از پس پرده بیرون آمد و بر زانوی پدر نشست.(3)

ب: محل سکونت در دوران غیبت صغری

در این دوران که حدود 69 سال طول کشید، روایتی که دال بر مکان اقامت و سکونت آن حضرت باشد، در دست نیست. ولی به نظر می رسد با توجه به محل زندگی نوّاب اربعه در شهر بغداد، و اینکه آنها واسطه بین آن حضرت و مردم بودند، می توان حدس زد که محل سکونت حضرت مهدی

ص: 93

عجل الله تعالی فرجه الشریف باید در جایی باشد که امکان دسترسی نایبانش با آن بزرگوار آسان باشد و آن کشور عراق است.(1)

همانطور که امام صادق علیه السّلام می فرماید:

برای حضرت قائم دو غیبت است، یکی کوتاه و دیگری طولانی، در غیبت نخست (صغری) کسی جای او را نمی داند، مگر شیعیان خاص او.(2)

ظاهراً مراد از شیعیان خاص، همان نوّاب اربعه باشد.

پ: محل سکونت در دوران غیبت کبری

آنچه از روایات استفاده می شود، این است که آن حضرت در این دوران، در مکان خاصی و در شهر معیّنی استقرار ندارند که از آنجا خارج نشوند و محل سکونت دائمی او باشد، بلکه حضرت برای انجام وظایف و تکالیفی که دارد به اماکن مختلف مسافرت می کند و از جمله شهرهایی که مسلماً حضرت به آنجا می روند و آن شهرها با قدوم او مزیّن می گردد، مکه معظّمه، مدینه طیّبه، نجف اشرف، کوفه، کربلا، کاظمین، سامرّا، مشهد، قم و بغداد می باشد و اماکن و مقاماتی که آن حضرت در آنجا تشریف فرما

ص: 94

شدندمتعدّد است مانند: مسجد جمکران قم، مسجد کوفه، مسجد سهله، مقام حضرت مهدی در وادی السّلام نجف و...(1).

بعید نیست که اقامتگاه اصلی حضرت و یا جاهایی که بیشتر در آنجا رفت و آمد دارند، مکه و مدینه و عتبات عالیات باشد.(2)

حال به چند روایت که اشاره به محل سکونت و رفت و آمد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دارند اشاره می کنیم:

1- محمّد بن عثمان عمری می گوید، شنیدم از امام حسن عسگری علیه السّلام که می فرمود:

به خدا! صاحب این امر، همه ساله در موسم حج حاضر می شود، مردم را می بیند و می شناسد، آنها هم او را می بینند و نمی شناسند.(3)

2- روایت شده که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به ابراهیم بن مهزیار فرمود:

پدرم از من پیمان گرفته که در سرزمین پهناور و دوردست مسکن گزینم تا از نیرنگ های گمراهان و متمرّدان امت تازه به دوران رسیده و گمراه، نهان

ص: 95

و مصون باشم، این پیمان مرا بر فراز تلّ های بلند و ریگزارها و سرزمین های مورد اطمینان افکنده است.(1)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

کسی بر محل سکونت امام زمان آگاهی نمی یابد، نه فرزندان او و نه شخصی دیگری، جز خدمتکار آن حضرت.(2)

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

صاحب این امر را غیبتی است، و ناگزیر در آن غیبت، عزلتی می باشد، بهترین منزلگاه وی مدینه است و در کنار سی تن از یارانش به سر می برد و با وجود آنان، اضطراب و نگرانی نیست.(3)

5- امام صادق علیه السّلام به ابوبصیر فرمود:

به ناچار صاحب الامر غیبت می کند و به ناچار در زمان غیبتش گوشه گیری می کند، چه خوب منزلی است مدینه...(4)

علاّمه مجلسی رحمه الله در ذیل این روایت می فرماید: همین جمله دلالت می کند که آن حضرت، بیش تر در مدینه و اطراف آن می باشد.(5)

ص: 96

6- امام صادق علیه السّلام فرمود:

زمانی فرا رسد که مردم، امام خود را نبینند، امامِ آنها، در ایام حج آنها را می بیند، ولی آنها او را نمی توانند ببینند.(1)

7- امام صادق علیه السّلام می فرماید:

چگونه انکار می کند امّت، این را که خداوند متعال در مورد حجّت خود عملی را انجام دهد، همانگونه که دربارۀ یوسف انجام داد؟ به اینکه در بازارهایشان راه برود و روی فرش هایشان قدم بگذارد و در عین حال او را نشناسند، تا آنکه خداوند اجازه دهد که خود را به آنان معرفی نماید، آن چنان که به یوسف علیه السّلام اجازه داد، وقتی که گفت: آیا می دانید چه بر سر یوسف و برادرش آوردید و شما ناآگاه بودید، برادران گفتند: تو حتماًیوسف هستی؟! گفت: آری! من یوسفم و این هم برادرم می باشد.(2)

بنابراین نمی توانیم برای حضرت مکان خاصی را مشخص کنیم که حضرت در آنجا زندگی می کند، بلکه حضرت در بین مردم بوده و از مردم جدا و کنار نیست و او با ماست.

ص: 97

این دو مکان هم بزند، ولی عبارت دعای ندبه هرگز دلالت ندارد که حضرت در یکی از این دو مکان زندگی می کند، زیرا؛

اولاً؛ این یک استفهام حقیقی نیست، بلکه به انگیزۀ بیان سوز و هجران و اظهار تأسف از فراق و حرمان از فیض حضورگفته شده است.

ثانیاً؛ از بعضی از عبارات دعای ندبه استفاده می­شود که حضرت در بین مردم است و همه جا هست و مکان خاصی ندارد مانند این جمله:

بِنَفْسی اَنْتَ مِنْ مُغَیِّبٍ لَمْ یَخْلُ مِنّا، بِنَفْسی اَنْتَ مِنْ نازِحٍ ما نَزَحَ عَنّا؛ به جانم قسم! که تو آن حقیقت پنهانی که دور از ما نیستی، به جانم قسم! که تو آن شخص جدا از مایی، که ابداً جدا نیستی.(1)

و آنچه در روایت امام باقر علیه السّلام آمده است که می فرماید:

صاحب الامر را غیبتی است در برخی از این صخره­ها و امام به ناحیه ذی طوی (که در درّه های مکه و مدخل های آن است) اشاره کرد، تا اینکه دو شب قبل از خروجش، غلام خود را می فرستد و...(2)

استاد کورانی نویسنده لبنانی گوید: ظاهراً مقصود از غیبت او در این روایات، غیبت در دوره کوتاهی است که قبل از ظهور واقع می شود.(3)

ص: 99

ب) مطرح کردن جزیره خضراء به عنوان محل سکونت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، نشأت گرفته از روایتی است که علاّمه مجلسی رحمه الله(1) از علی بن فاضل مازندرانی نقل کرده که ایشان به جزیره ای به نام جزیره خضراء سفر می کند، گرچه در این جزیره موفق به دیدار با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نمی شود، اما وی از ملاقات هایی که با برخی داشته، چنین استنباط کرده است که این جزیره محل سکونت آن حضرت می باشد. در اینجا باید بگوئیم که خیلی از بزرگان سند این داستان را معتبر نمی دانند.(2) چون در اصل ماجرای علی بن فاضل تناقضاتی مشاهده می­شود و بر فرض چشم پوشی از همه اشکالات موجود در آن و صحت داستان،(3) طبق روایاتی که در سؤال قبل آوردیم،سکونت حضرت دائماً در آن جزیره نیست، بلکه آن حضرت یوسف وار و بطور ناشناس در بین مردم زندگی می کند.(4)

پ) و اینکه عده ای می گویند حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در سرداب سامرّا مخفی شده و محل سکونت آن حضرت همانجاست، در این زمینه فقط یک

ص: 100

روایت داریم، آن هم نمی گوید که حضرت در آنجا مخفی است و زندگی می کند، بلکه می گوید حضرت از آنجا خارج شده است.

در این روایت آمده: وقتی سپاه معتضد عباسی برای دستگیری امام آمد و دور خانه را محاصره کرده بودند، از سرداب صدای قرائت قرآن شنیدند، پس از دستور فرماندۀ لشکر برای ورود به سرداب، سربازها دیدند که شخص نورانی از خانه خارج شده و رفت. آنان به فرمانده شان گفتند: کسی که خارج شد صاحب خانه نبود؟ گفت: او را ندیدم چرا او را رها کردید؟ گفتند: ما گمان می کردیم تو او را می بینی (1)

بنابراین از این روایت هم، که نام سرداب در آن برده شد، تنها این مطلب فهمیده می شود که صدای قرائت قرآن امام از سرداب به گوش می آمد و دیگر اینکه سربازان دیدند که امام از سرداب خارج شده و آنان به او دست پیدا نکردند و فرمانده شان امام را ندیده است.(2)

و همچنین شیخ عباس قمی رحمه الله می گوید: به این سرداب شریف، در السنه و در کتب مزار جمله ای از متأخرین معروف است به سرداب غیبت، و در کتابهای مختصّه و ابواب متعلّقه به حالات شریفه ی حضرت ولی عصر

ص: 101

عجل الله تعالی فرجه الشریف وجهی از برای آن یافت نشده و سببی برای نامیدن آن به این اسم معلوم نگشته است.(1)

ص: 102

ص: 104

ص: 105

ص: 106

از نام بردن آن حضرت (م.ح.م.د) بر حذر باشید، بخدا سوگند! امام شما سالیانی از دیدگانتان پنهان خواهند شد...(1)

2- ریان بن صلت گوید: از حضرت رضا علیه السّلام شنیدم که چون راجع به قائم سؤال شد، فرمود: شخص دیده نشود و نام برده نشود.(2)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود: نام صاحب الامر را جز کافر نبرد.(3)

4- امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود:

از رحمت خدا دور باد! کسی که نام مرا در اجتماع مردم ببرد.(4)

5- امیرالمؤمنین علی علیه السّلام در پاسخ عمر بن خطاب که پرسیده بود، نام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟ فرمودند:

نام او را نمی توانم ببرم، چون پیامبر صلی الله علیه وآله از من پیمان گرفته و این نام در نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله به ودیعت گذاشته شده است.(5)

6- داود بن قاسم جعفری گوید، شنیدم امام هادی علیه السّلام می فرمود:

جانشین پس از من حسن است، حال شما چگونه خواهد بود نسبت به جانشین بعد از آن جانشین؟

ص: 108

عرض کردم: برای چه! خدایم قربانت کند؟ فرمود:

زیرا شما خود او را نمی بینید و برای شما روا نیست که او را نامش یاد کنید.

عرض کردم: پس چگونه یادش کنیم؟ فرمود:

بگوئید حجّت از آل محمّد صلی الله علیه وآله.(1)

7- امام موسی کاظم علیه السّلام فرمود:

جایز نیست نامش را ببرید، تا خداوند او را ظاهر گرداند.(2)

علاّمه مجلسی رحمه الله در شرح این روایت می فرماید: این تحدید (یعنی تا خداوند او را ظاهر گرداند) به روشنی دلالت می کند که هرگز این نهی مربوط به دوران غیبت صغری نمی شود، که برخی به آن استناد کرده اند. (بلکه تا زمانی که ظهور نکندو زمین را پر از عدل و داد نفرماید، ذکر نامش روا نیست).

از طرف دیگر عده ای از علماء با استفاده از برخی روایات، ذکر نام آن حضرت را جایز دانسته و گویند حرمت نام بردن اسم صریح امام، در مورد تقیّه است، آنان می گویند این دستور برای حفظ جان و سلامت امام بوده و امروزه این تقیّه و ترس معنا ندارد، پس ذکر نام شریف حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف جایز است.

ص: 109

از جمله روایتی است که مرحوم کلینی از ابوعبدالله صالحی نقل می کند که:(1)

«یکی از اصحاب ما شیعیان بعد از وفات امام حسن عسگری علیه السّلام از من خواست که راجع به اسم و مکان آن حضرت بپرسم، جواب آمد که اگر اسم را به آنها بگوئی، فاش می کنند و اگر مکان را بدانند نشان می دهند».(2)

از علتی که در این روایت ذکر شد، پیداست که نهی از بردن نام آن حضرت،مخصوص به زمان غیبت صغری بوده و برای این است که نامش در افواه نباشد و دشمنان در جستجوی او بر نیایند.

لذا برخی از فقهاء و دانشمندان از این روایت و توقیع امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف(3) که در زمان غیبت صغری صادر شده استفاده کرده و پس از آغاز دوران غیبت، نام بردن آن حضرت را جایز شمرده اند.

علاّمه اِربلی در این رابطه گوید: فتوای من این است که منع تلفظ به نام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از روی تقیّه بوده است، ولی اکنون اشکال ندارد، همان گونه شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعه اختیار کرده است.

ص: 110

نتیجه گیری: به نظر می رسد که دلیلی برای نهی از نام بردن صریح آن حضرت، جز تعبّد وجود نداشته باشد، چرا که قبلاً نام اصلی آن حضرت بصورت کنایه در روایات ذکر شده است.(1)

لذا ما شیعیان طبق روال معمول اکثر فقهاء و محدّثان و به جهت عمل به روایات و سنّت، جانب احتیاط را رعایت نموده و از یاد کردن نام اصلی آن حضرت(2)

خودداری کرده و باید با القاب شریفه نامش را ذکر کنیم. همانطور که علاّمه مجلسی رحمه الله در مرآت العقول می فرماید:

وَ لا رَیْبَ اَنَّ الْاَحْوَطَ تَرْکُ التَّسْمِیَةِ مُطْلَقًا؛ شکی نیست که احتیاط این است که تا آن حضرت غایب است نامش را نبرند.

صاحب الامر غیبتی دارد بسیار طولانی، از شدّت محبّتی که به دوستان خود دارد، هر کس وی را به لقب قائم (که مُشعِر است به دولت او و اظهار تأثّری است از غربت او) یاد کند، آن جناب هم نظر لطفی به او خواهد کرد، چون در این حال مورد توجه امام واقع می شود، سزاوار است از باب احترام به پا خیزد و تعجیل فرجش را از خدا بخواهد.(1)

و همچنین در روایت دیگری آمده است که: روزی در مجلس امام صادق علیه السّلام نام مبارک حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برده شد و آن حضرت به جهت تعظیم و احترام، از جای برخاست.(2)

اَللّهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ و سَهِّلْ مَخْرَجَهُ؛ خداوندا! در فرجش شتاب کن و راه ظهور و نهضتش را آسان گردان.(1)

این فعل امام علیه السّلام سندی است بر این تکلیف و وظیفه، گرچه وجوب آن معلوم نیست، ولی سزاوار است به جهت تعظیم و احترام، این سنّت ائمه علیهم السّلام حفظ شود.

نفوذ کند، سرچشمه دو رشته اعمال دامنه دار خواهد شد، این دو رشته اعمال عبارتند از: ترک هر گونه همکاری و هماهنگی با عوامل ظلم، فساد، جنگ و خونریزی، و مبارزه کردن با آنها از یک سو و خودسازی و خودیاری و جلب آمادگی های جسمی و روحی و مادی و معنوی برای شکل دادن به آن حکومت واحد جهانی و مردمی از سوی دیگر.(1)

خلاصه اینکه انتظار منجی از سویی عاملی برای پایداری و شکیبایی در برابر سختیها و مشکلات عصر غیبت و از سویی دیگر عاملی برای پویایی و تحرّک شیعیان و آماده باش همیشگی آنان است.

براساس تعالیم ائمه علیهم السّلام، منتظر باید هر لحظه آمادۀ ظهور باشد و زندگی خود را چنان سامان دهد که هر زمان ارادۀ خدا به ظهور تعلق گرفت، بتواند با سربلندی در پیشگاه حجّت خدا ظاهر شود، به عبارت دیگر انتظار ظهور حجّت در آینده ای نامشخص هم بیم دهنده و هم نویدبخش است، بیم دهنده است زیر منتظر با خود می­گوید شاید همین سال، همین ماه و یا همین روز، ظهور رخ دهد، پس باید آماده حضور در پیشگاه حجّت خدا و ارائۀ اعمال خود به آن حضرت باشیم و امیدبخش است، چرا که منتظر می اندیشد شاید در آینده ای نزدیک ظهور رخ دهد و سختیها و

ص: 114

مشکلات او به پایان برسد و لذا باید پایداری و مقاومت ورزید و تسلیم جریانهایی نشد که در پی غارت سرمایه های ایمانی و اعتقادی اند.(1)

حال برای روشن تر شدن ارزش انتظار فرج حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و فضیلت منتظر به سراغ روایات ائمّه علیهم السّلام می رویم،(2)

و به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

بهترین اعمال امت من انتظار فرج است.(3)

2- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

کسی که انتظار دولت ما باشد، مانند کسی است که در راه خدا به خون خویش بغلتد.(4)

3- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

منتظر فرج و گشایش باشید و از رحمت خدا مأیوس نشوید، یقیناً بهترین اعمال در نزد خدای بزرگ انتظار فرج است.(5)

ص: 115

4- امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:

ای ابا خالد! مردمی که در زمان غیبت امام علیه السّلام زندگی می کنند و معتقد به امامت و منتظر ظهور او هستند، افضل از مردم هر زمانی هستند.(1)

5- امام صادق علیه السّلام فرمود:

هر کس از شما بمیرد در حالی که منتظر این امر (ظهور حضرت مهدی) باشد همانند کسی است که با حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در خیمه اش بوده باشد.

سپس چند لحظه ای درنگ کرده و آنگاه فرمود:

نه، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت شمشیر بزند.

سپس فرمود:

نه به خدا، همچون کسی است که در رکاب رسول خدا صلی الله علیه وآله شهید شده باشد.(2)

6- شخصی از امام صادق علیه السّلام پرسید: چه می­گویید دربارۀ شخصی که دارای ولایت امامان است و انتظار ظهور حکومت حق را می کشد و در این حال از دنیا می­رود؟ امام فرمود:

او همانند کسی است که با قائم در خیمه او بوده است.

ص: 116

سپس کمی سکوت کرد و فرمود:

مانند کسی است که با پیامبر اسلام در مبارزاتش همراه بود.(1)

این دعا و استغاثه ضمن اینکه اسباب نزدیک شدن فرج مولایمان حضرت صاحب الامرعجل الله تعالی فرجه الشریف را فراهم می کند، موجبات ارتباط مستمرّ و همیشگی ما با حجّت الهی را فراهم آورده و جلوی یأس و نومیدی را در دوران طولانی غیبت می گیرد، بنابراین شایسته است که همه منتظران امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف که امیدوارند در این زمانها شاهد ظهور آن حضرت باشند، بیش از پیش به دعا و توسّل برای تعجیل فرج روی آورند و آتش سوزان سینۀ خود را با خنکای دعاهای دلنشینی چون دعای عهد،(1) دعای ندبه،(2)

زیارت آل یاسین(3)

و دیگر ادعیّه و توسلات، آرامش بخشند تا خداوند رحمان بر همه ترحّم کند و ظهور پر برکت آن امام اِنس و جان را نزدیک سازد.

اکنون با بیان بخشی از دعاهایی که شیخ عبّاس قمی S در مفاتیح الجنان با عنوان «دعا در غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف» آورده است، پاسخ این سؤال را به پایان می بریم. با امید به این که خداوند همه ما را در دوران غیبت ثابت قدم بدارد و از فتنه ها و آشوبهای این زمان حفظ کند:

ص: 118

1- دعاء جهت سلامتی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ الحُجَّةِ بْنِ الْحَسَن صَلَواتُکَ علَیْهِ و عَلی ابآئِهِ فِی هذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی کُلِّ سَاعَةٍ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ قائِداً وَ ناصِراً وَ دَلِیلًا وَ عَیْناً حَتّی تُسْکِنَهُ اَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَتِّعَهُ فِیها طَویلاً؛ خداوندا! برای ولیّت، حجت بن الحسن که صلوات تو بر او و پدرانش باد! در این ساعت و هر ساعتی، ولیّ و حافظ و راهبر و مددکار و راهنما باش، تا او را به آسانی در زمینت سکونت بخشی و برای سالیان طولانی مقتدا و بهره مند گردانی.(1)

2- امام صادق علیه السّلام فرمود: ای زراره! اگر زمان غیبت را درک کردی این دعا را بخوان:

اَللّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ؛ اَللّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ؛ اَللّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دینی؛ خدایاخودت را به من بشناسان، زیرا اگر خودت را به من نشناسانی، پیامبرت را نخواهم شناخت، خدایا پیامبرت را به من بشناسان، زیرا اگر پیامبرت را به من نشناسانی، حجتت را نخواهم شناخت، خدایا حجتت را به من بشناسان، زیرا اگر حجتت را به من نشناسانی، از دینم گمراه خواهم شد.(2)

ص: 119

... شباهتی که از یونس به متی در او هست، این است که بعد از کهنسالی در حالی که جوان است از غیبت ظهور می کند.(1)

4- امام حسن مجتبی علیه السّلام فرمود: آن گاه که مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به پا خیزد، مردمان او را انکار می کنند، چرا که با چهرۀ جوان به سوی آنان می آید و آنان گمان می کنند که باید چهرۀ پیر داشته باشد.(2)

به علاوه، تمام افرادی که محضر آن حضرت شرفیاب شده­اند، ایشان را با قیافه و چهرۀ جوان دیدار و زیارت کرده­اند.(3)

چوبدستی رسول خدا صلی الله علیه وآله، صحیفۀ جامعه، مصحف فاطمه، جفر سفید و جفر سرخ).(1)

1- مفضّل گوید، امام صادق علیه السّلام فرمود:

همانا سلیمان از داود ارث برد و محمّد از سلیمان ارث برد و ما از محمّد ارث بردیم، علم تورات و انجیل و بیان آنچه در الواح موسی بود،نزد ماست...(2)

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

اسم اعظم خدا هفتاد و سه حرف است... و ما هفتاد و دو حرف از اسم اعظم داریم و یک حرف هم نزد خداست...(3)

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

شبی بعد از نماز عشاء امیرالمؤمنین علیه السّلام بیرون رفت و می فرمود: هَمْهَمَةً هَمْهَمةً (صدای مخصوصی است که در سینه بگردد و گرفتگی داشته باشد)

ص: 122

و شب تاریک است، امام بر شما درآمده است، پیراهن آدم را پوشیده و انگشتر سلیمان و عصای موسی علیه السّلام را در دست دارد.(1)

4- امام باقر علیه السّلام فرمود

چون حضرت قائم در مکه قیام کند و خواهد متوجه کوفه شود، منادی اش فریاد کشد، که کسی خوردنی و آشامیدنی همراه خود بر ندارد، و سنگ حضرت موسی که به اندازه یک بار شتر است با آن حضرت است، در هر منزلی که فرود آیند، چشمه آبی از آن سنگ بجوشد که گرسنه را سیر و تشنه را سیراب کند و همان سنگ توشه آنهاست، تا هنگامی که در نجف به پشت کوفه فرود آیند.(2)

5- امام باقر علیه السّلام فرمود:

عصای موسی علیه السّلام از آنِ آدم بود که به شعیب رسید و سپس به موسی بن عمران رسید، آن عصا نزد ماست و اندکی پیش نزدم بود و مانند وقتی که از درختش باز شده، سبز است و چون از او سؤال شود، جواب گوید و برای قائم ما آماده گشته است، او با آن همان کاری که موسی می کرد، انجام دهد...(3)

ص: 123

6- سعید سمّان گوید، نزد امام صادق علیه السّلام بودم که دو مرد زیدی مذهب بر آن حضرت وارد شدند و گفتند: آیا در میان شما امامی که اطاعتش واجب باشد هست.(1)

فرمود:

نه! (امامی که مقصود شماست در میان ما نیست)

آن دو نفر گفتند: مردمان موثّق به ما خبر دادند که شما به آن فتوی دهی و اعتراف کنی و عقیده داری و آن خبر دهندگان فلان و فلان هستند که نام می بریم و ایشان دارای تقوی و کوشش در عبادتند و دروغ نگویند. امام صادق علیه السّلام در غضب شد و فرمود:

من به آنها چنین دستوری نداده ام.

چون آن دو نفر آثار غضب بر چهره امام دیدند، بیرون رفتند.

حضرت به من فرمود:

این دو نفر را می شناسی؟

عرض کردم: آری، اینها اهل بازار ما هستند و از طایفه زیدیّه می باشند و عقیده دارند که شمشیر پیامبر صلی الله علیه وآله نزد عبدالله بن حسن است فرمود:

خدای لعنتشان کند، دروغ می گویند، به خدا! که عبدالله بن حسن آن را ندیده، نه با یک و نه با دو چشمش و پدرش هم آنرا ندیده، جز اینکه ممکن

ص: 124

است آنرا نزد علیّ بن الحسین دیده باشد، اگر راست می گویند، چه علامتی در دستة آن است؟ و چه نشانه و اثری در لبة تیغ آن است؟ همانا شمشیر پیغمبر نزد من است، همان پرچم و جوشن و زره پیغمبر نزد من است، اگر راست می گویند در زره پیغمبر صلی الله علیه وآله چه علامتی است؟ همانا انگشتر سلیمان بن داود نزد من است و طشتی که موسی، قربانی در آن انجام می داد نزد من است، همانا اسمی که نزد پیغمبر صلی الله علیه وآله بود و چون (در جبهه جنگ) آنرا میان مسلمانان و کفار می گذاشت، چوبة تیری از کفّار به مسلمین نمی­رسید، نزد من است و من آنرا می دانم، همانا آنچه را فرشتگان (از اسلحه برای پیغمبران سابق) آورده اند نزد من است و داستان سلاح در خاندان ما، همان داستان تابوت است،(1)

در بنی اسرائیل بر در هر خاندانی که تابوت پیدا می­شد، نشانه اعطاء نبوّت بود و سلاح به هر کس از ما خانواده رسد امامت به او داده می شود، همانا پدرم زره رسول خدا صلی الله علیه وآله را پوشید و دامنش اندکی به زمین می کشید و من آنرا پوشیدم همچنان بود و قائم ما کسی است که چون آن را پوشد به اندازه قامتش باشد ان­شاءالله.(2)

7- مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام نقل می­کند که آن حضرت فرمود:

ص: 125

سوگند به خدا! ای مفضّل، گوئیا اکنون می بینم او را (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) که وارد می شود، در حالی که عمامه ای زردفام بر سر نهاده و کفش مخصوص پیامبر صلی الله علیه وآله را پوشیده و چوبدستی او را در دست گرفته و...(1)

8- امام باقر علیه السّلام فرمود:

مهدی هنگام نماز عشاء ظهور می کند، در حالی که پرچم رسول خدا صلی الله علیه وآله و پیراهن و شمشیر او را با خود دارد و...(2)

9- امام صادق علیه السّلام فرمود:

گویا من قائم را در نجف مشاهده می کنم، که زره پیامبر خدا صلی الله علیه وآله را به تن کرده و زره بر بدن او فشار می آورد، آن را تکان می دهد و زره بر تن او گشاد می­شود...(3)

10- ابوبصیر گوید: خدمت امام صادق علیه السّلام رسیدم و عرض کردم: قربانت!... شیعیان حدیث می کنند که پیغمبر صلی الله علیه وآله بابی از علم آموخت که از آن هزار باب علم گشوده گشت، فرمود:

ای ابا محمّد! پیغمبر صلی الله علیه وآله به علی هزار باب از علم آموخت که از هر باب آن، هزار باب گشوده می شد.

ص: 126

عرض کردم: به خدا که علم کامل و حقیقی این است، امام علیه السّلام ساعتی (برای اظهار تفکر) به زمین اشاره کرده و سپس فرمود:

آن علم است، ولی علم کامل نیست.

سپس فرمود:

ای ابامحمّد! همانا جامعه نزد ماست، اما مردم چه می­دانند جامعه چیست؟

عرض کردم: قربانت گردم جامعه چیست؟ فرمود:

طوماریست به طول هفتاد ذراع، پیغمبر صلی الله علیه وآله به املاء زبانی آن حضرت و دستخط علی علیه السّلام، تمام حلال و حرام و همه احتیاجات دینی مردم، حتّی جریمه خراش در آن موجود است.

سپس با دست به بدن زد و فرمود:

به من اجازه می دهی ای ابا محمّد؟

عرض کردم: من از آن شمایم، هرچه خواهی بنما. آنگاه با دست مبارک مرا نشگون گرفت و فرمود:

حتی جریمه این نشگون در جامعه هست.

و حضرت خشمگین به نظر می رسید، من عرض کردم: به خدا که علم کامل این است، فرمود: این علم است، ولی باز هم کامل نیست.

آنگاه ساعتی سکوت نمود، سپس فرمود:

ص: 127

همانا جفر نزد ماست، مردم چه می دانند جفر چیست؟

عرض کردم: جفر چیست؟ فرمود:

مخزنی است از چرم، که علم انبیاء، اوصیاء و علم دانشمندان گذشته بنی اسرائیل در آن است.

عرض کردم: همانا علم کامل این است. فرمود:

ولی علم کامل نیست.

باز ساعتی سکوت کرد، سپس فرمود:

همانا مصحف فاطمه سلام الله علیها نزد ماست، مردم چه می دانند مصحف فاطمه سلام الله علیها چیست؟

عرض کردم مصحف فاطمه سلام الله علیها چیست؟ فرمود:

مصحفی است سه برابر قرآنی که در دست شماست، بخدا حتّی یک حرف قرآن هم در آن نیست.

عرض کردم: به خدا علم کامل این است.

این هم علم است، ولی کامل نیست.

آنگاه ساعتی سکوت کرد...(1)

11- حسین بن ابی العلاء گوید شنیدم امام صادق علیه السّلام می فرمود:

ص: 128

همانا جفر سفید نزد من است.

عرض کردم: در آن چیست؟ فرمود:

زبور داود و تورات موسی و انجیل عیسی و صحف ابراهیم و حلال و حرام و مصحف فاطمه، و معتقد نیستم که در مصحف چیزی از قرآن باشد. در آن است آنچه مردم به

آن احتیاج دارند و ما به کسی احتیاج نداریم، حتی مجازات یک تازیانه و نصف تازیانه و یک چهارم تازیانه و جریمه خراش در آن هست و جفر سرخ هم نزد من است.

عرض کردم: در جفر سرخ چیست؟ فرمود:

اسلحه است و آن تنها برای خونخواهی گشوده می­شود و صاحب شمشیر (امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف) آنرا برای کشتن باز می کند...(1)

12- امام صادق علیه السّلام فرمود:

همانا نزد ما نوشته جاتی است که با وجود آنها نیازی به مردم نداریم (که از آنها چیزی بپرسیم) ولی مردم به ما احتیاج دارند، نزد ما کتابی است به املاء پیغمبر صلی الله علیه وآله و خط علی علیه السّلام، دفتری است که هر حلال و حرامی در آن است...(2)

ص: 129

امّا سنّتی که از آدم و نوح دارد طول عمر او است، از ابراهیم پنهانی تولّد و دوری از مردم را به ارث برده است، از موسی خوف و غیبت و از عیسی اختلاف عقیده مردم درباره وی، و از ایوب فرج پس از گرفتاری و از محمّد صلی الله علیه وآله قیام با شمشیر را به ارث برده است.(1)

2- محمّد بن مسلم ثقفی نقل می کند که به حضور ابوجعفر محمّد بن علی باقر علیهم السّلام رسیدم و می خواستم از قائم آل محمّد علیهم السّلام سؤال بکنم، او خود آغاز به سخن کرد و فرمود:

ای محمّد بن مسلم! قائم آل محمّد عجل الله تعالی فرجه الشریف به پنج پیغمبر شباهت دارد که عبارتند از: یونس بن متی و یوسف بن یعقوب، موسی، عیسی و محمّد علیهم السّلام. شباهتی که به یونس بن متی دارد، این است که بعد از کهنسالی در حالی که جوان است، از غیبت ظهور می کند و اما شباهتی که به یوسف دارد، غیبت او از عموم حتّی خواص، پنهان بودن از برداران و مجهول بودن او بر پدرش یعقوب پیامبر شباهت دارد، از لحاظ اینکه با وجود فاصلة نزدیک که بین او و پدر و خاندان و پیروان وجود داشته است، شباهتی که به موسی دارد، خوف دائمی و طول غیبت و مخفی بودن تولد و رنج شیعیان اوست، که پس از وی انواع گرفتاری و توهین خواهند دید، تا هنگامی که خدای

ص: 131

عزّوجل اجازه ظهور وی را بدهد و او را یاری کند و بر دشمن پیروز گرداند.

امّا شباهتی که به عیسی علیه السّلام دارد، اختلاف عقیده ای است که دربارة این امام پیدا می شود و حتّی گروهی می گویند که اصلاً به دنیا نیامده و گروهی می گویند که کشته شده و به دار آویخته شده است و اما شباهتی که به جدّش محمّد مصطفی صلی الله علیه وآله دارد، برداشتن شمشیر و کشتن دشمنان خدای تعالی و دشمنان پیامبر صلی الله علیه وآله و همه ستمکاران و بت پرستان است و اوست که با شمشیر و ترس به مردم یاری می دهد و...(1)

3- همچنین امام باقر علیه السّلام فرمود:

آن نشانه ای که از محمّد صلی الله علیه وآله دارد، این است که سیره و روش آن حضرت را در پیش می گیرد و آثارش را تبیین می کند، سپس شمشیر بر شانه خود می گذارد و در هشت ماه دشمنان خدا را به قتل می­رساند.(2)

ص: 132

تناسل و منع از رهبانیّت و عُزوبت، لابد آن بزرگوار را عیال و اولاد خواهد بود و کثرت آن به سبب طول عمر، چنانکه عادت اقتضا می کند، باعث اختیار بلدی خاص است که خالی از غیر خواص باشد، تا آنکه ذکر آن حضرت، چنانکه مقتضای حکمت غیبت است مستور بماند و اولاد او هم به آسودگی خاطر زندگی کنند، پس گول این شبهات را مخور و انکار وجود بلاد و اولاد آن بزرگوار را افسانه شمر.(1)

در نتیجه: طبق این قواعد کلی، باید آن حضرت دارای همسر و فرزند باشد، همانطور که این دو بزرگوار اشاره فرمودند.

2- روایات: در رابطه با همسر یا همسران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها یک روایت است که سرنخی به دست می دهد و آن روایتی است که مرحوم کفعمی در مصباح نقل کرده است، براساس این روایت، همسر حضرت از نسل عبد العُزّی پسر عبدالمطلب می­باشد.(2)

... و در رابطه با اولاد آن حضرت، روایاتی هست که وجود آنها به روشنی اثبات می کند و این روایات ضمناً وجود همسر را نیز اثبات می کنند که عبارتند از:

ص: 134

روایت اوّل: سیّد بن طاووس رحمه الله می فرماید: روایتی با سندهای متّصل یافتم که حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را اولاد بسیار هست که در شهرهای کرانه دریا حاکم و والی هستند و در نیکی و بزرگواری، در رأس نیکان روزگار و در قلّه صفات ابرار و اخیار هستند.(1)

روایت دوم: روایت انباری است که مرحوم علاّمه مجلسی رحمه الله آن را در کتابش ذکر کرده است(2) و ما اجمالاً به آن اشاره می کنیم. داستان به این کیفیّت نقل شده که علی بن فتح الله کاشانی می­گوید، محمّد بن علی بن حسین علوی در کتابش از سعید بن احمد نقل کرده که گفت: حمزة بن مسیب در تاریخ هشتم ماه شعبان سال (544) برای من حکایت نمود که عثمان بن عبدالباقی در تاریخ هفتم جمادی الثانی سال (543) برایم حکایت کرد که احمد بن محمّد بن یحیی انباری در تاریخ دهم ماه رمضان سال (543) به من گفت: من به اتفاق چند نفر دیگر در خدمت عون الدین یحیی بن هبیره وزیر، حاضر بودیم، در همان مجلس مرد محترم و ناشناسی نیز حضور داشت، مرد ناشناس اظهار داشت، در یکی از سالها که بوسیله کشتی مسافرت می کردم، اتفاقاً کشتی راه را گم کرد و ما را به جزایر مرموزی برد

ص: 135

که قبلاً از آنها بی خبر بودیم، ناچار از کشتی پیاده شدیم و داخل آن سرزمین گشتیم. (در اینجا احمد بن محمّد داستان شگفت انگیز آن سرزمین و کشور را از قول مرد ناشناس تفصیلاً نقل می کند مبنی بر اینکه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرزندانی دارد که پنج تن از آنان به نام های طاهر، قاسم، ابراهیم، عبدالرحمن و هاشم که در آن کشورها سلطنت و حکومت می نمایند)

سپس در ذیل داستان می گوید: وزیر بعد از شنیدن آن حکایت، داخل اتاق مخصوص خویش شد و تمام ما را احضار کرده و گفت: تا من زنده هستم، حق ندارید داستان مذکور را برای احدی نقل کنید، ما هم تا وزیر در قید حیات بود، جریان را برای هیچ کس اظهار نکردیم.

روایت سوم: روایت علی بن فاضل مازندرانی است، که بحث جزیره خضراء را مطرح می کند.(1)

روایت چهارم: امام صادق علیه السّلام می فرماید: برای صاحب این امر، دو غیبت است، یکی از آنها به قدری طولانی می شود که برخی از مردم می گویند وفات کرده و برخی می گویند کشته شده و برخی می گویند آمده و رفته، جز تعدادی اندک از شیعیان، بر باور خود استوار نماند و کسی از

ص: 136

اقامتگاه او مطلّع نمی شود، حتی فرزندان او، جایگاه او را نمی دانند به جز کسی که متصدی امور اوست.(1)

روایت پنجم: محمّد بن مشهدی در کتاب مزار از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود: گویا نزول قائم را با اهل و عیالش در مسجد سهله می بینم.(2)

روایت ششم: رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در آخرین شب زندگی خود قلم و دواتی خواست، وصایای فراوانی املاء کرد و امیرالمؤمنین علیه السّلام نوشت، آنگاه وصایایی هم دربارة فرزندان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بیان فرمود و دستور داد که آن را امامان معصوم علیهم السّلام دست به دست به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برسانند، او نیز هنگام وفات به پسرش تقدیم نماید.(3)

روایت هفتم: مرحوم شیخ حرّ عاملی رحمه الله در کتاب «الایقاظ من الهجعه» بابی را به بحث از دولت فرزندان مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اختصاص داده است.(4)

روایت هشتم: مرحوم علاّمه مجلسی رحمه الله بابی را به خلفاء و اولاد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اختصاص داده است.(5)

ص: 137

خوانندگان عزیز:

همانطور که ملاحظه فرمودید روایات بسیاری دلیل بر وجود فرزند برای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند، الاّ یک روایت که منافی و معارض با این روایات است و آن را امام رضا علیه السّلام نقل شده که فرمودند:

هر امامی باید فرزند داشته باشد، به جز حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف که فرزند ندارد.(1)

ولی علماء و بزرگان شیعه مانند محدّث نوری،(2) شیخ طوسی،(3) و میرمحمّد میرلوحی معاصر علاّمه مجلسی S،(4)

این تنافی را رفع کردند، بدین بیان که امام زمان علیه السّلام مانند سایر ائمه علیهم السّلام پسر امام ندارد، نه آنکه اصلاً پسر ندارد.

بنابراین، از مجموع احادیث استفاده می شود که برای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرزندان بسیاری هست که همه از اولیاء و صلحاء و شرفا هستند، ولی سمت امامت ندارند، چرا که امام منحصر در دوازده نفر است.(5)

ص: 138

3- دعاها: علاوه بر دو دلیل قبلی، برخی از دعاهای وارده از طرف معصوم علیه السّلام دلالت دارند بر اینکه برای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اهل و عیال و فرزندانی هست و در این دعاها تعبیر «وُلد، ذریّه، اهل بیت، آل بیت» بکار رفته، که همه اینها وجود همسر و فرزندان را برای آن حضرت اثبات می کنند، در این مورد دعا بسیار است از جمله:

الف) در آخرین فراز از صلواتی که از ناحیه مقدّسه صادر شده چنین می خوانیم: درود بی پایان خود را بر ولیّ امرت و اولیای عهدش و پیشوایان از اولادش نازل فرما و بر عمر و اجلشان بیفزا...(1)

ب) در ضمن دعایی که به هنگام وداع سرداب مقدّس وارد شده، چنین می خوانیم: صلوات و سلام خود را بر ولیّ امرت و اولیای عهدت و پیشوایان از فرزندانش بفرست.(2)

پ) در دعایی که امام رضا علیه السّلام تعلیم فرموده که در عصر غیبت خوانده شود، چنین آمده است: بار خدایا! به او دربارة خودش و اهلش و فرزندانش

ص: 139

و امّتش و همة رعیّتش عطا فرما، آنچه را که دیده اش روشن و دلش مسرور گردد...(1)

ت) در فرازی از زیارت مخصوص حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف که روزهای جمعه وارد است چنین می خوانیم: ای مولای من! ای صاحب الزمان که درود خدا بر تو و اهل بیت تو باد، امروز روز جمعه است... صلوات خدا بر تو و بر اهل بیت پاک تو باد.(2)

ص: 140

ص: 142

ص: 143

ص: 144

در تحصیل دانش و صنایع جدیّت نمایند و غفلت و سستی و عقب افتادگی سابق خودشان را جبران کنند، نه تنها خودشان را به کاروان تمدن بشری برسانند، بلکه از هر جهت بر جهانیان تقدم جویند، عملاً به جهانیان بفهمانند که احکام و قوانین نورانی اسلام می تواند مشکلاتشان را حل کند و سعادت دو جهانی آنان را تضمین نماید، با بکار بستن قوانین و برنامه های نورانی اسلام یک دولت نیرومند و مقتدر اسلامی به وجود آورند و به عنوان یک ملّت متمدّن و نیرومند و مستقل اسلامی در صفحة گیتی ظاهر شوند.

نیروی شرق و غرب را مهار کنند و مقام رهبری جهانیان را اشغال نمایند، در تقویّت نیروی دفاعی و تحکیم قوای نظامی و تهیة سلاح های جنگی تا سر حدّ قدرت بکوشند.

ثالثاً؛ طرح ها و برنامه های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی اسلام را استخراج کنند و به سمع جهانیان برسانند، ارزش و مزایای برنامه های خدایی را برای بشریّت به اثبات رسانند، افکار جهانیان را برای پذیرفتن قوانین خدایی آماده سازند، اسباب و مقدّمات حکومت واحد جهانی اسلام و مبارزه با ظلم و بیدادگری را آماده نمایند.

کسانی را که در این راه سعی و کوشش می نمایند و برای پیشبرد هدف مقدّس امام زمان و تهیه اسباب و مقدّمات نهضت و قیام آن بزرگوار جدیّت

ص: 146

می کنند، می توان منتظر فرج خواند و درباره شان گفت خودشان را برای ظهور و قیام مهدی دادگستر آماده می سازند، چنین افراد فداکار و کوشایی را می توان گفت مانند کسانی هستند که در میدان جنگ در خون خویش می غلطند.

اما افرادی که حل مشکلاتشان را از قوانین موضوعه بشری انتظار دارند، قوانین اجتماعی و سیاسی اسلام را به طور کلی نادیده گرفته اند، احکام اسلام را در مساجد و معابد محصور نموده، در بازار و اجتماعشان اثری از اسلام دیده نمی شود، انواع فساد و بیدادگری را مشاهده می کنند و به جز گفتن «خدا فرج امام زمان را نزدیک کند» عکس­العملی نشان نمی دهند: در علوم و صنایع کاسه لیس دیگرانند، اختلافات داخلی و پراکندگی در بینشان حکم فرماست، با اجانب می سازند، ولی با خودشان نمی سازند، دربارة چنین ملّتی نمی توان گفت: منتظر فرج آل محمّد علیهم السّلام و نهضت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشند، چنین افرادی برای تأسیس حکومت جهانی اسلام آمادگی ندارند، گرچه روزی صدها مرتبه بگویند: اَللّهُمَّ عَجِّل فَرَجَهُ الشَّریف.(1)

ص: 147

و اینک چند روایت در این زمینه:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خودتان را برای ظهور و نهضت قائم ما آماده سازید، و لو به ذخیره کردن یک تیر باشد.(1)

2- عبدالحمید واسطی می گوید به حضرت امام باقر علیه السّلام عرض کردم: ما به انتظاراین امر، از کسب و بازار هم دست کشیدیم؟ فرمود:

ای عبدالحمید! آیا گمان می کنی کسی که جانش را در راه خدا وقف نمود، خدا برایش گشایش قرار نمی­دهد؟ به خدا سوگند! خدا در کارهایش گشایش خواهد داد. خدا رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده بدارد.

عبدالحمید گفت: اگر پیش از قیام قائم مرگ من فرا رسد چه خواهد شد؟ فرمود:

هر یک از شما که بگوید: اگر قائم را درک کنم یاری اش می­نمایم مانند کسی است که در رکاب آن بزرگوار شمشیر می زند، بلکه مانند کسی است که در خدمت آن حضرت به شهادت نائل گردد.(2)

3- ابوبصیر می گوید: روزی امام صادق علیه السّلام به اصحابش فرمود:

ص: 148

آیا شما را خبر ندهم به چیزی که خدا اعمال بندگانش را جز به آن قبول نمی کند؟

ابوبصیر عرض کرد: بفرمایید. فرمود:

شهادت به یگانگی خدا و پیامبری محمّد صلی الله علیه وآله و اعتراف به دستورات خدا و دوستی با ما و بیزاری از دشمنان و تسلیم در مقابل ائمه علیهم السّلام و پرهیزکاری و جدیّت و آرامش و در انتظار قائم بودن.

سپس فرمود:

برای ما دولتی است که هر وقت خدا بخواهد، تأسیس خواهد شد، هر کس میل دارد که از اصحاب و یاران قائم ما باشد، باید در انتظار فرج باشد، پرهیزکاری را شیوه خاص خویش کند، به اخلاق نیک آراسته گردد و در همان حال در انتظار قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف به سر برد، اگر چنین بود و پیش از قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف مرگش فرا رسید، به اجر و ثواب کسانی که قائم را درک می کنند نائل خواهد گشت و...(1)

ص: 149

آری، صیحة آسمانی نیز از علائم حتمی است و طلوع خورشید از مغرب حتمی است و اختلاف بین بنی عبّاس در رابطه با حکومت حتمی است و کشته شدن نفس زکیّه حتمی است و...(1)

2- عبدالله بن سنان از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود:

ندای آسمانی حتمی است، خروج سفیانی حتمی است و کشته شدن نفس زکیّه حتمی است و پیدا شدن دستی در آسمان حتمی است و...(2)

3- حمران بن اعین از امام صادق علیه السّلام نقل می­کند که فرمود:

از علائمی که حتماً پیش از قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در خارج محقّق شود، خروج سفیانی و فرو رفتن در زمین بیداء و کشته شدن نفس زکیّه و ندای آسمانی است.(3)

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

پیش از ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف پنج نشانه حتمی است؛ یمانی، سفیانی، صیحة آسمانی، قتل نفس زکیّه و فرو رفتن در بیابان.(4)

5- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

ص: 152

ده چیز است که پیش از قیامت حتماً به وقوع خواهد پیوست؛ سفیانی، دجّال، دابّه، خروج قائم و...(1)

11- ظاهر شدن سرخی شدید است که در اطراف آسمان پهن می شود که همة آسمان را می گیرد.

12- ظاهر شدن آتشی است در سمت مشرق زمین که تا سه روز یا هفت روز در میان زمین و آسمان افروخته می شود که محل تعجّب و خوف باشد.

13- کثرت قتل و خونریزی است در کوفه از جهت پرچم­های مختلفه.

14- حرکت کردن پرچم های سیاه است از خراسان.

15- خراب شدن بصره.

16- کسوف خورشید در سیزدهم یا چهاردهم ماه رمضان.

17- کسوف خورشید در نیمه ماه رمضان و خسوف ماه در آخر همان ماه رمضان.

18- قیام یمانی و خروج مروانی.

19- آمدن باران شدید در ماه جمادی الثانی و ماه رجب که مثل آن هرگز دیده نشده است.

20- فرا گرفتن ظلمت کفر و فسوق و معاصی است تمام عالم را و...(1)

ص: 154

دیگر به نام «عبدالله»(1) و در برخی روایات دیگر تصریح شده که سفیانی چند نفرند.(2)

بحث دوم: درباره سیره سفیانی نیز اختلاف وجود دارد، در اکثر روایات از او به سوء سیره و روش ناپسند یاد شده، ولی در بعضی روایات دیگر از او به فردی یاد شده که دارای حُسن سیره خواهد بود و در آخر، خلافت را به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد سپرد.(3)

و اینک چند روایت در این زمینه:

1- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ص: 157

فرزند هند جگرخوار از وادی یابس خروج می­کند، او مردی است چهارشانه و بدقیافه، دارای سری بزرگ، بر صورت او اثر آبله پیداست، وقتی او را می بینی، پنداری که یک چشم دارد، نامش عثمان و پدرش عنبسه است، او از فرزندان ابوسفیان است، وارد سرزمین قرار و معین می­شود و بر بالای منبر آنجا قرار می گیرد.(1)

2- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ای معاویه! مردی از فرزندان تو، بدخوی و ملعون و سبک مغز و ستمکار و واژگون دل و سختگیر و عصبانی است، خداوند رحمت و مهر را از قلب او برده است، دائی­های او همچون سگ خون آشام اند، گوئیا من هم اینک او را می­بینم، اگر می خواستم او را نام می بردم و توصیف می­کردم که او پسری چند ساله است، لشکری به سوی مدینه گسیل می دارد، آنها وارد مدینه می شوند و بیش از اندازه دست به کشتار و فحشاء می زنند، در این حال مردی پاک و پرهیزکار از آنها فرارمی کند، کسی که زمین را از عدل و داد سرشار خواهد ساخت، همانگونه که از ظلم و ستم لبریز شده است و من نام او را می دانم و می دانم که در آن روز، چند سال دارد و نشانه اش چیست.(2)

ص: 158

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

اگر سفیانی را مشاهده کنی، در واقع پلیدترین مردم را دیده ای، وی دارای رنگی بور و سرخ و کبود است، هرگز سر به بندگی خدا فرو نیاورده...(1)

4- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گویا من سفیانی را می بینم که در زمینهای سرسبز شما در کوفه اقامت گزیده و منادی او ندا می دهد، هر کس سر یک تن از شیعیان علی را بیاورد، هزار درهم پاداش اوست...(2)

بحث سوم: در اینکه می گویند سفیانی تسلیم امر آن حضرت شده و با وی بیعت می کند آیا صحت دارد یا نه؟

طبق برخی روایات، لشکر سفیانی وقتی به عزم نبرد با حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به طرف

مکه معظّمه حرکت می کنند همین که به سرزمین بیداء(3) رسیدند، خداوند جبرئیل علیه السّلام را می فرستد و به او می فرماید: برو نابودشان کن، پس با پای خود به زمین می کوبد و خداوند همه آنان را در کام زمین فرو می برد و جز دو نفر از اهل جُهَیْنَه،(4) کسی از آنها زنده نمی ماند.(5) یک

ص: 159

نفر از آنها به نام نذیر که جان سالم بدر برده به دمشق، آمده و خبر نابودی لشکر را به سفیانی می رساند، آنگاه اهل دمشق سفیانی را مجبور به بیعت با آن حضرت کرده و می­گویند باید به اطاعت او درآی وگرنه تو را می کشیم، وی محضر امام می رسد و با وی بیعت می کند، هنگام برگشت در میان قبیله اش او را پشیمان می کنند، سرانجام بیعت خود را پس می گیرد و با حضرت وارد جنگ می شود تا اینکه شکست می خورد.

و اینک چند روایت در این زمینه:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

آنگاه در این موقع که حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در مسجدالحرام و در کنار کعبه تشریف فرما هستند، مردی که صورتش به عقب برگشته است وارد می­شود و در حضور حضرتش می ایستد و عرض می کند: من بشیر هستم و یکی از ملائکه به من امر فرموده است که خدمت شما شرفیاب شوم و به هلاکت لشکریان سفیانی شما را بشارت دهم، آری همة آنها در سرزمین بیداء در زمین فرو رفتند، امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف می فرماید: جریان خودت و برادرت را بیان کن. عرض می کند: من و برادرم در لشکر سفیانی بودیم، که شهرها را از دمشق تا زوارء (بغداد) ویران کردیم و نیز شهر کوفه را، آنگاه به مدینه آمدیم و این شهر را نیز در هم کوبیدیم و منبر مسجد نبوّی را خُرد کردیم و

ص: 160

مرکبهای سواری خود را در روضة نبوّی بستیم و آنها آنجا را آلوده کردند، سپس از مدینه با سپاهی مجهّز که بیش از سیصد هزار نفر جمعیّت بود، به قصد خراب کردن خانة خدا یعنی کعبه حرکت کردیم و نیز کشتار مردم مکّه در برنامه کار ما بود، چون به سرزمین بیداء رسیدیم، لَختی در آنجا توقف

کردیم، ناگاه صدایی بلند شد که گفت: ای سرزمین بیداء! ستمگران را در کام خود فرو بر، و آنها را هلاک کن! دراین حال ، زمین شکافته شد و تمام جمعیت را در کام خویش فرو برد ، به خدا سوگند! جز من و برادرم کس دیگری نماند، نه تنها همه افراد نابود شدند، بلکه افسار مرکبی هم نماند، در این موقع فرشته ای نمایان شد و به صورت من و برادرم آنچنان کوبید که صورت ما این گونه که ملاحظه می­فرمایید به عقب برگشت و به برادرم دستور داد و فرمود: ای نذیر! برو و خبر هلاکت لشکریان و نیز خبر ظهور مهدی آل محمّد علیهم السّلام را به سفیانی که در دمشق است برسان و به او بگو خداوند در سرزمین بیداء تمام سپاهیانت را نابود کرد و آنان در دل زمین فرو رفتند و نیز به من فرمود: ای بشیر! برو به مکّه معظّمه و خودت را به حضور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برسان و عرض کن بشارت باد! شما را که خداوند لشکر سفیانی را از بین برد (در سرزمین بیداء به زمین فرو رفتند) و در خدمت آن حضرت توبه کن، که او توبه ات را می پذیرد، آنگاه حضرت

ص: 161

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف دست مبارکش را به صورت او می کشد و به حالت اوّل برمی­گردد، وی با آن حضرت بیعت می کند و همراه ایشان خواهد بود.(1)

2- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

وقتی سفیانی لشکری به سوی مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می فرستد، در بیابان بیداء به هلاکت می­رسند و این خبر به اهل شام می رسد، آنها به خلیفه خود(2) می گویند مهدی ظهور نموده است، با او بیعت کن و به اطاعت وی درآی وگرنه تو را می کشیم، او عده ای را جهت بیعت نزد آن حضرت می فرستد... و مهدی از سوی دیگر حرکت می­کند تا در بیت­المقدّس فرود آید.(3)

بحث چهارم: مکان خروج سفیانی کجاست؟

(در مکان خروج او نیز در روایات اختلاف است، در بعضی از روایات «وادی یابس»(4) در فلسطین و بعضی دیگر «اردن» و در بعضی دیگر «یمن»

ص: 162

ذکر شده و در بعضی دیگر «خراسان» و در بعضی از روایات مکانهای دیگری بیان شده است.(1) و اینک چند روایت در این زمینه:

1- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

مردی از شام به نام سفیانی خروج می کند...(2)

2- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

فرزند هند جگرخوار از وادی یابس (درّه خشک- بیابان بی آب و علف) خروج می کند.(3)

3- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

من شما را از هفت فتنه می ترسانم، که بعد از من در دنیای اسلام به وجود می آید... فتنة هفتم از شام بر می خیزد، که همانا قیام سفیانی است.(4)

4- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

مردی که به او سفیانی گفته می شود در عمق دمشق خروج می کند، همة آنان که از او متابعت می کنند، در قبیله کلب هستند...(5)

بحث پنجم: سفیانی به چه جاهایی حمله می کند؟

ص: 163

آنچه از روایات بدست می آید او به بسیاری از شهرها، از دمشق تا بغداد، کوفه، مدینه و مکه هجوم می برد و دست به کشتارهای وسیعی می زند.

و اینک چند روایت در این زمینه:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

... وی (سفیانی) شش ماه کارزار می­کند، همین که بر پنج شهر دست یافت...(1)

2- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

... در این موقع، سفیانی قیام می کند، در حالی که سیصد و شصت هزار در اختیار او هست، می آید تا به شهر شام می رسد و در بین راه تمام شهرها با او بیعت می کنند از جمله سی هزار تن از طایفة کلب با او بیعت می­نمایند، پس سفیانی لشکری به عراق می فرستد و در زوراء (بغداد)صد هزار تن از جمعیّت آن شهر را می­کشد، آنگاه از آنجا به سمت کوفه می رود و کوفه را خراب می کند... لشکر دیگری از جانب سفیانی به سمت مدینه حرکت می کند و سه روز آنجا را مورد تعدّی و تجاوز قرار می دهند، آنگاه به سمت مکه حرکت می کنند، تا اینکه به سرزمین بیداء (در نزدیکی مکّه) می رسند، جبرئیل علیه السّلام از طرف خداوند مأموریت پیدا می کنند و با اشاره به زمین،

ص: 164

تمام این جمعیّت را فرو می برد، مگر دو نفر که خودشان را به سفیانی می رسانند و او را از هلاکت لشکریانش آگاه می سازند...(1)

3- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

در این موقع سفیانی قصد حمله به خراسان دارد و مردم خراسان در طلب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به حرکت در می آیند و با سیّد هاشمی ملاقات می کنند، در حالی که پرچمهای سیاه در اهتزاز است، پیشاپیش سپاه، شعیب بن صالح قرار گرفته و در جایی به نام اصطخر، نبرد شدیدی در می گیرد، که لشکریان سفیانی از بین می روند...(2)

4- امام باقر علیه السّلام فرمود:

سپس سفیانی با ابقع روبرو می شود و با یکدیگر کارزار می کنند، سفیانی او و همراهانش و أصهب را به قتل می رساند، آنگاه هیچ تصمیمی جز حملة به عراق ندارد، سپاه خود را به قرقیسیا(3) رسانده و در آنجا وارد نبرد می شود، در

ص: 165

این درگیری صد هزار نفر ستمگر کشته می شود... و سفیانی لشکری به تعداد هفتاد هزار نفر را به سوی کوفه گسیل می دارد.(1)

بحث ششم: مدّت فرمانروائی و خروج سفیانی از آغاز تا انجام چقدر طول می کشد؟

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

سفیانی از نشانه های حتمی ظهور است و خروج او از آغاز تا انجام پانزده ماه به طول می انجامد، وی شش ماه کارزار می کند، همین که بر پنج شهر(2) دست یافت، نُه ماه فرمانروایی می کند، بی آنکه روزی بر آن افزوده شود.(3)

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... و این فتنه، نُه ماه به مدت بارداری زن طول می کشد و به خواست خدا بیش از آن نخواهد شد.(4)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

از نشانه های حتمی ظهور خروج سفیانی در ماه رجب است.(5)

ص: 166

بنابراین همانطور که قبلاً گفتیم ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در شب دهم یا روز دهم ماه محرم می باشد و طبق این روایت که خروج سفیانی در ماه رجب است. خروج وی شش ماه قبل از ظهور آن حضرت خواهد بود.

بحث هفتم: عاقبت کار سفیانی به کجا ختم می شود؟

آنچه از روایات بدست می آید، این است که سرانجام سفیانی بدست یکی از سپاهیان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دستگیر می شود و وی را در کنار دریاچة طبریه (در شمال فلسطین) و یا در ناحیة ورودی قدس به قتل می رسانند، و این گونه به زندگی جنایت بار طاغوتی که در مدت پانزده ماه، دست به جنایاتی زده که دیگران در سالهای طولانی نمی توانند مرتکب آن شوند، پایان می دهند.

و اینک دو روایت در این زمینه:

1- امیرالمؤمنین علیه السّلام می فرماید:

خداوند بر سفیانی غضب می کند و بندگان خدا نیز به سبب خشم الهی بر او خشمگین می شوند، پرندگان با بالهای خود و کوهها با صخره ها و فرشتگان با صداهایشان بر آنها صدمه و آسیب می رسانند و ساعتی نمی­گذرد که خداوند تمام یاران سفیانی را هلاک می سازد و جز او (سفیانی) کسی از

ص: 167

دشمنان، در زمین باقی نمی ماند و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وی را دستگیر نموده و در زیر درختی که شاخه هایش بر دریاچة طبریه اشراف دارد به قتل می رساند.(1)

2- و در روایتی دیگر آمده است که:

یکی از فرماندهان سپاه مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بنام صیاح خود را به سفیانی رسانده، او را دستگیر می کند و هنگام نماز عشاء او را نزد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می آورد، حضرت دربارۀ او با یاران خود به مشورت می پردازد و آنان قتل او را به مصلحت می دانند، آنگاه او را زیر سایۀ درختی که شاخه هایش آویخته است، مانند گوسفندی سر می برند.(2)

اوّل صبح منادی از آسمان ندا می کند که حق با علی علیه السّلام و شیعیان اوست، آخر وقت همان روز منادی فریاد می زند که حق با عثمان و پیروان اوست. از شنیدن صدای دوم، اهل باطل در شک می افتند.

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... صیحۀ آسمانی حتماً در ماه رمضان است، زیرا ماه رمضان ماه خداست و این صیحه هم، صدای جبرئیل علیه السّلام است که از طرف خداوند برای این مردم فرستاده می شود، منادی از آسمان، حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را به اسم صدا می کند، پس هر کسی که در مشرق و مغرب زمین است، این صدا را می شنود و به جهت ترسناک بودن این صدا، آن که در خواب است، بیدار می شود و هر که ایستاده است می نشیند و آن کسی که نشسته است بر می خیزد و سر پا می ایستد، خدا رحمت کند کسی که آن صدا را بشنود و عبرت بگیرد و عملاً این صدا را جواب بگوید، برای اینکه این صدا، صدای جبرئیل علیه السّلام است.

امام علیه السّلام فرمود:

صدای آسمانی در شب بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود، برای شما تردیدی پیدا نشود، بشنوید و اطاعت کنید و در آخر روز ابلیس ملعون فریاد می زند: ای مردم! آگاه باشید، که فلانی مظلوم کشته شده است، برای اینکه

ص: 169

مردم در شک بیفتند و گرفتار امتحان بشوند، چه بسا اشخاصی که در آن روز به خاطر شنیدن این صدا سرگردان و در آتش غضب خداوند سرنگون خواهند شد، پس وقتی که در ماه رمضان صدا را شنیدید (اینکه قائم آل محمّد آمد) در آن شک نکنید و بدانید آن، صدای جبرئیل است و علامت حقانیّت آن صدا این است که حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را به نام پدرش ذکر می کند، این صدا چنان فراگیر است که حتی دختران پرده نشین نیز آن را می­شنوند و پدر و برادر خود را ترغیب می کنند که از منزل بیرون بروید (و امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را یاری کنید)...

3- زراره می گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: آیا این صدا را افراد خاصّی می شنوند یا همگانی است؟ فرمود:

این صدا عمومی است، و هر کسی به زبان خودش آن را می شنود...(1)

ص: 170

1- از امیرمؤمنان! علی علیه السّلام روایت شده است که فرمود:

آیا نمی خواهید شما را خبر دهم از آخرین فرمانروای حکومت خاندان فلان؟

عرض کردیم: آری ای امیرمؤمنان! فرمود:

کشته شدن نفس بی­گناه در سرزمین حرم به دست گروهی از قریش، سوگند به خدائی که می­شکافد و جان­ها را می آفریند، بعد از این واقعه به جز پانزده شب، حکومتی برای آنان باقی نمی ماند.

پرسیدم: آیا پیش از این حادثه یا بعد از آن اتفاقی رخ می دهد؟ فرمود:

در ماه رمضان صیحۀ آسمانی که شخص بیدار را به وحشت و ترس می افکند و خوابیده را بیدار می سازد و دختران را از پشت پرده بیرون می آورد.(1)

2- در روایتی دیگر ابوبصیر از امام صادق علیه السّلام نقل کرده است که فرمود:

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف به یاران خود می فرماید، ای دوستان من، اهل مکّه مرا نمی خواهند، ولی من برای اتمام حجّت، نماینده خود را به سوی آنان می­فرستم، تا آنگونه که شایستۀ من است بر آنها حجّت را تمام کند...

ص: 172

از این رو یکی از یاران خود را فرا خوانده و به او می گوید به مکّه برو و این پیام را به مردم آن سامان برسان و بگو، ای مردم مکّه! من پیام آور فلانی به سوی شما هستم، که چنین می گوید:

ما خاندان رحمت و کانون رسالت و خلافت الهی و از سلالۀ محمّد صلی الله علیه وآله و از تبار انبیاء می­باشیم و از آن زمان که پیامبر ما به ملکوت اعلا پیوست تاامروز در حق ما ظلم شد و بر ما ستم ها رفت و حقوق مسلّم ما پایمال گردید، اینک ما از شما یاری می خواهیم و شما ما را یاری نمائید.

وقتی آن جوان این سخنان را ابلاغ می کند، بر او هجوم می آورند و او را بین رکن و مقام به شهادت می رسانند، او همان «نفس زکیّه» است، چون این خبر به اطّلاع امام می رسد، به یاران خود می فرماید: نگفتم به شما که اهل مکّه ما را نمی خواهند؟ یاران، حضرت را رها نمی­کنند، تا آنکه قیام می نماید و از کوه طوی(1) با سیصد و سیزده نفر به تعداد رزمندگان جنگ بدر، فرود می آید تا آنکه وارد مسجدالحرام شده و در مقام ابراهیم، چهار رکعت نماز می گذارد و آنگاه به حجرالاسود تکیه می دهد و پس از حمد و ستایش خدا و ذکر نام و یاد پیامبر صلی الله علیه وآله، لب به سخن می گشاید به گونه ای که کسی از مردم چنین سخن نگفته باشد.(2)

ص: 173

3- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خروج نمی کند مگر آنکه نفس زکیّه کشته شود و چون به شهادت رسید، اهل آسمان و زمین بر قاتلان او غضبناک شوند، آنگاه مردم نزد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف درآیند و چونان عروسی که شب عروسی به خانه شوهر می برند گرداگرد او جمع شوند.(1)

البتّه در پاره ای از روایات آمده است که نوجوانی به نام نفس زکیّه در شهر مدینه به قتل می رسد، ولی باید توجه داشت که او آن نفس زکیّه ای که اندکی قبل از ظهور در شهر مکه کشته می شود نیست.

در این زمینه امام صادق علیه السّلام می فرماید: ای زراره! ناگزیر، در مدینه نوجوانی کشته می شود.

پرسیدم، فدایت شوم، مگر لشکر سفیانی او را به قتل نمی رسانند؟ فرمود:

نه، بلکه لشکریان خاندان فلانی وی را می کشند، نیروهای یاد شده در حالی که مردم نمی دانند برای چه آمده اند، وارد مدینه می شوند، آنگاه آن جوان را دستگیر نموده و به قتل می رسانند، وقتی آنان، آن جوان را از روی ستم و ظلم می کُشند، خداوند آنان را مهلت نمی دهد، پس در این هنگام چشم به راه فرج باشید.(2)

ص: 174

سختی بینشان در می گیرد و کثیری از مردم قم کشته می شوند و سرانجام سیّد حسنی بر آنها غالب می شود، چون با اصحاب خود وارد کوفه شود و آن منطقه را تحت حکومت و سیطرۀ خود در آورد، به او خبر دهند که حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کرده و از مدینه به کوفه تشریف آورده است، پس سیّد حسنی با اصحاب خود به محضر آن حضرت مشرّف می شوند و از آن حضرت مطالبۀ دلایل امامت و مواریث انبیاء را می نماید.

امام صادق علیه السّلام می فرماید:

به خدا سوگند! که آن جوان، آن حضرت را می شناسد و می داند که او بر حق است، لکن مقصودش این است که حقیقت را بر مردم و اصحاب ظاهر کند، پس آن حضرت دلایل امامت و مواریث انبیاء(1) را برای او ظاهر نماید و معجزاتی از او صادر شود، در آن هنگام، سیّد حسنی و اصحابش با آن حضرت بیعت خواهند کرد، مگر عدّه ای از طرفداران او که زیدی مذهب هستند، که همۀ دلایل و معجزات را حمل بر سحر نمایند، امام آنها را نصیحت می کند و تا سه روز مهلت می­دهد، چون موعظه در آنها اثر نمی کند، امر می­فرماید که همۀ آنها را گردن بزنند، حالِ آنان شبیه حالِ خوارج نهروان است که قبلاً در صفین جزء لشکر علی بن ابی طالب بودند و سپس

ص: 176

مخالفت کردند، در پایان سیّد حسنی به طرف مکّه می رود و مردم مکّه او را می کشند و سرش را به شام می فرستند...(1)

می دارد که سپاهیان سفیانی را شکست می دهند و نیروهای مستقر در شامِ خود را پیش رانده و در همان زمان از دو جناح عراق و شام، آماده پیشروی بزرگ به سوی فلسطین و قدس می شوند و...

حال چند سؤال در اینجا مطرح می شود:

سؤال اوّل - آیا مراد از خراسانی در این روایات فرد معیّن و مشخصی است و یا اینکه تعبیر از رهبر ایران است که در زمان ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف وجود خواهد داشت؟

روایات منابع اهل سنّت به روشنی دلالت دارند بر اینکه آن شخصیّت از ذریّه امام مجتبی و یا امام حسین علیهماالسّلام است و از او به عنوان هاشمی خراسانی یاد شده(1) و صفات جسمی وی را که دارای صورتی نورانی و خال بر گونه راست و یا دست راست دارد، بیان کرده است.

سؤال دوم- آیا امکان دارد نام خراسانی و شعیب، دو نام سمبلیک و غیر حقیقی باشند؟

نسبت به خراسانی، روایات نام او را ذکر نکردند، بنابراین دلیلی ندارد که رمز باشد، بلی ممکن است بگوئیم نسبت ایشان به خراسان به این معنی نیست که حتماً اهل استان خراسان فعلی باشند، چون در صدر اسلام، نسبت

ص: 178

دادن خراسان به مشرق زمین اطلاق می شده است که شامل ایران و سایر مناطق اسلامی متصل به آن که امروز تحت اشغال جمهوری های تازه استقلال یافته شوروی سابق است می شود، بنابراین شخص خراسانی اهل هر منطقه ای که از این محدوده باشد، نسبت او به خراسان صحیح است.

و اما نسبت به شُعیب بن صالح باید گفت که روایات ویژگی های او را ذکر نموده است که جوانی است گندم گونه و لاغر، دارای محاسنی کم پشت، صاحب بصیرت و یقین و اراده ای خلل ناپذیر و از جنگاوران بنام و ممتاز می باشد، او مردی است شکست ناپذیر، اگر کوه در مقابلش بایستد، آن را منهدم کرده و عبور می کند...

البته احتمال دارد که به جهت حفظ و ایمنی، نام او مستعار باشد، تا وعده الهی محقّق شود، برخی از روایات وی رااهل سمرقند(1) می داند، اما بیشتر روایات می گوید او اهل ری می باشد و با قبیله بنی تمیم نسبتی دارد و یا اینکه از یکی از بخش های بنی تمیم بنام «محروم» باشند و یا اینکه وی غلامی از بنی تمیم است.

به هر حال اگر این مطلب صحیح باشد، احتمال دارد وی در اصل اهل جنوب ایران باشد، زیرا آنجا هنوز عشایری از قبیله های بنی تمیم وجود

ص: 179

دارد، و یا اینکه از قبایل بنی تمیم که در صدر اسلام در استان خراسان ساکن شده اند باشند، که امروزه بیشتر آنان در مردم ایران هضم شده و فقط چند روستای کوچک نزدیک مشهد از آنان باقی است که با زبان عربی هم صحبت می کنند و یا اینکه رابطه خویشاوندی با آنان دارد.

سؤال سوم - زمان ظهور آن دو شخصیّت کی است؟

آنچه از روایات استفاده می شود، در سال ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و همزمان با خروج سفیانی و یمانی است. همانطوری که امام صادق علیه السّلام فرمودند: خروج خراسانی و سفیانی و یمانی هر سه در یک سال و در یک ماه و در یک روز است.(1)

و اینک چند روایت در این زمینه:

1- امام رضا علیه السّلام فرمود:

قبل از قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پنج علامت دیده می­شود، خروج سفیانی، قیام یمانی، خروج مروانی، شعیب بن صالح و...(2)

2- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ص: 180

در این موقع سفیانی از کوفه قصد حمله به خراسان را دارد و مردم خراسان در طلب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به حرکت در می آیند و با سیّد هاشمی ملاقات می کنند در حالی که پرچم های سیاه در اهتزاز است، پیشاپیش سپاه، شعیب بن صالح قرار گرفته و در جایی به نام اصطخر(1) نبرد شدیدی در می­گیرد که لشکریان سفیانی از بین می روند و...(2)

3- از محمّد بن حنفیّه نقل شده که فرمود: پرچم های سیاهی از بنی عبّاس خروج می کند، سپس پرچم های مشابه دیگری که حاملان آنها، کلاه های سیاه و لباس­های سفید بر تن دارند، پیشاپیش آنان مردی است بنام صالح، از قبیله بنی تمیم، طرفداران سفیانی را شکست می دهد تا اینکه در بیت المقدّس فرود آمده و زمینه ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را مهیّا می­نمایند، تعداد سیصد تن دیگر از شام به او می پیوندند، فاصله خروج او تا تقدیم زمام امور به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هفتاد و دو ماه می باشد.(3)

ص: 181

4- امام باقر علیه السّلام فرمود: ... تا اینکه خراسانی و سفیانی بر آنان (اهل عراق) خروج نموده و هر دو مانند دو اسب مسابقه، یکی از اینجا و دیگری از آنجا بسوی کوفه در حرکتند.(1)

5- امام باقر علیه السّلام فرمود: پرچم های سیاهی که از خراسان خروج می کنند؛ به سوی کوفه فرود می آیند و با ظاهر شدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برای تجدید بیعت حضور ایشان می رسند.(2)

سفیانی، نقش پشتیبانی از نیروهای ایرانی است، زیرا از لحن اخبار چنین فهمیده می شود که طرف درگیر با سفیانی، مردم مشرق زمین یاران خراسانی هستند و گویا یمنی ها پس از یاری رساندن به آنان به یمن باز می گردند.(1) و اینک چند روایت در این زمینه:

1- عمر بن حنظله از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمود:

پیش از ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف پنج نشانه تحقّق پیدا می کند، صیحۀ آسمانی، خروج سفیانی، فرو رفتگی در بیداء، خروج یمانی، کشته شدن نفس زکیّه.(2)

2- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خروج خراسانی و سفیانی و یمانی هر سه در یک سال و در یک ماه و در یک روز است، اما هیچ پرچمی هدایتگرتر از پرچم یمانی نیست، آری مردم را دعوت به حق می کند.(3)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خروج سفیانی و یمنی و خراسانی در یک ماه و یک روز و ترتیب آنها همچون رشتۀ مهره ها پشت سر هم خواهد بود، پریشانی و سختی از هر سو

ص: 183

پدید می آید، وای بر کسی که با آنها مخالفت کند، در میان پرچم ها هدایت­کننده تر از پرچم یمانی وجود ندارد، چرا که پرچم حق است و شما را به سوی صاحبتان دعوت می کند، وقتی یمنی قیام کند فروش اسلحه به مردم حرام است و آنگاه که خروج کند بسوی او بشتاب، که پرچم او پرچم هدایت است و بر هیچ مسلمانی، سرپیچی از او جایز نیست و اگر کسی چنین کند از اهل آتش خواهد بود، زیرا که او مردم را به حق و به راه مستقیم دعوت می کند.(1)

4- در روایتی دیگر آمده است که:

آنگاه فرمانروائی از صنعاء بنام حسین یا حسن، قیام می­کند و با قیام او فتنه ها از میان می رود، خجسته و پاک ظاهر می شود و در پرتو او ظلمت از بین می رود و حق بعد از پنهان شدن، به وسیله او آشکار می گردد.(2)

5- و در پاره ای از روایات درباره حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده است که:

او از یمن و آبادی ای به نام کرعه خروج می کند. و حال آنکه در روایات ثابت و متواتر است که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از مکه و مسجدالحرام قیام می-

ص: 184

کند، شاید منظور از این شخص، همان یمنی باشد که قیام خود را از این منطقه آغاز می کند.(1)

لذا پیامبر صلی الله علیه وآله در حدیثی می فرماید:

هر پیامبری بعد از نوح، قوم خود را از فتنۀ دجّال بر حذر داشت من نیز شما را بر حذر می دارم.(1)

مسلماً اگر دجّال نام شخص خاصّی بود و مربوط به آخرالزّمان، انبیای پیشین به مردم عصر خود نسبت به فتنۀ این چنین دجّالی که در آخرالزّمان ظاهر می شود و هزاران سال با آنها فاصله دارد هشدار نمی دادند.

و در برخی از روایات دیگر سخن از «دجّال ها» به میان آمده است و این احتمال را تقویّت می کند که دجّال نام شخص معیّنی نیست، بلکه هر کسی که با ادعاهای پوچ و بی اساس و با توسّل به حیله گری و نیرنگ درصدد فریب مردم باشد، دجّال است، چنانکه پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

قیامت بر پا نمی شود مگر آنکه سی نفر دجّال که خود را پیغمبر می پندارند ظاهر شوند.(2)

و در حدیث دیگر فرمود:

پیش از خروج دجّال، متجاوز از هفتاد نفر دجّال ظاهر خواهند شد.(3)

و همچنین امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ص: 186

از دو دجّالی که از اولاد فاطمه سلام الله علیها به وجود می آیند بر حذر باشید. دجّالی هم از دجلۀ بصره خروج می کند که از من نیست و او مقدّمه دجال هاست.(1)

بر این اساس می توان گفت: ما دو نوع دجّال داریم؛ یکی همان دجّال حقیقی و واقعی که پس از همه دجّال­ها می­آید و در دروغگویی و حیله گری و مردم فریبی سرآمد است و دیگری گروهی شیّاد و دروغگویند که دست به فریبکاری و گمراهی مردم می زنند.

3- بنابر اینکه دجّال فرد خاصّی باشد، درباره نام او، خصوصیّات فردی و عقیده اش چنین گفته اند: وی در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله موجود بوده و نامش عبدالله یا صائد بن صید است، پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله و اصحابش به قصد دیدار او به خانه اش رفتند، او مدعی خدایی بود، عُمر خواست او را به قتل رساند، ولی پیامبر صلی الله علیه وآله مانع شد و تاکنون زنده است.(2)

او مردی است کافر، یک چشم بیشتر ندارد، آن هم در پیشانیش واقع شده و ماننده ستاره ای می درخشد، در پیشانی وی نوشته شده «کافر» است

ص: 187

بطوری که هرباسواد و بی سوادی آن را می خواند، کوهی از طعام و نهری از آب همیشه با اوست، بر الاغ سفیدی سوار می شود که هر گامش یک میل راه است، آسمان به دستور وی باران می دهد و زمین گیاه می رویاند، اختیار گنجهای زمین با اوست، مرده را زنده می کند با صدایی که تمام جهانیان می شنوند ندا می کند «من خدای بزرگ شما هستم که شما را آفریده، روزی می رسانم، به سوی من بشتابید».(1)

همچنین در روایتی دیگر آمده است که: او مردی چاق، سرخ رو، با موی مجعّد و اعور است، چشمش همچون دانۀ انگوری است که بر روی آب قرار گرفته باشد.(2)

و همچنین مفضّل از امام صادق از پدرانش از امیرالمؤمنین از رسول خدا علیهم السّلام روایتی نقل کرده که به شرح اعمال نابخردانه و باطل دجّال می پردازد از جمله آنکه: او ادعّای خدایی می کند و هفتاد هزار نفر یهود، زنا زاده و دائم الخمر و رامشگر و بازیگر و برخی از عرب ها و زن ها به او می گروند، از جمله کارهای او آزاد کردن زنا و هم جنس بازی به طور علنی است، همین طور یارانش انواع و اقسام زشتی ها را انجام می دهند، او بسیاری از

ص: 188

مناطق زمین را تسخیر می کند، گرچه به مکه و مدینه و حرم امامان دسترسی نخواهد یافت و پس از آنکه در طغیان و سرکشی افراط کرد و زمین از ستم او و یارانش لبریز شد، کسی که حضرت عیسی علیه السّلام پشت سرش نماز می­خواند (مهدی) او را خواهد کشت.(1)

4- مکان خروج دجّال کجاست و عاقبت کار او به کجا ختم می­شود؟

آنچه از روایات استفاده می شود، او در آخرالزمان از شهر اصفهان قریه یهودیّه خروج خواهد کرد(2) و سرانجام بدست حضرت عیسی بن مریم یا حضرت مهدی علیهم السّلام کشته می شود.(3)

رسول خدا صلی الله علیه وآله در این زمینه فرمودند:

... میان او (دجّال) و لشکر قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف جنگ واقع شود، بالاخره آن ملعون به دست مبارک حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف یا به دست عیسی بن مریم کشته شود.(4)

و در حدیثی دیگر فرمود:

دجّال در امّت من بیرون می شود در چهل روز، پس خداوند عیسی بن مریم را مأمور کرده، او را طلب می کند و از بین می برد.(5)

ص: 189

همچنین امیرالمؤمنین علیه السّلام در این رابطه فرمودند:

مهدی با یارانش از مکّه به بیت المقّدس می آیند و در آن مکان بین آن حضرت با دجّال و ارتش او، جنگ واقع می­شود، دجّال و ارتش او مفتضحانه شکست می خورند، به طوری که از اوّل تا آخر آنها به هلاکت می رسند و دنیا آباد می­شود و حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عدالت و قسط را در جهان به پا می دارد.(1)

نتیجه گیری: باید توجّه داشت که ریشه داستان خروج دجّال در بین نصاری بوده و بعد از اسلام نیز احادیثی در کتب حدیث پیرامون وی مطرح شد.

حال بر فرض صحت اصل داستان، توصیفاتی که درباره اش شده مدرک قابل اعتمادی ندارد و بدون تردید با افسانه­هایی آمیخته شده که صورت حقیقی خود را از دست داده است.

اینک می توان چنین گفت: در آخرالزمان و نزدیک ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شخصی پیدا خواهد شد که در دروغگویی و حقّه بازی سرآمد اقرانش می باشد و در دروغگویی بر تمام دجّال های گذشته برتری دارد، ادّعاهای پوچش گروهی را گمراه می کند، چنین جلوه می دهد که حیات و

ص: 190

آب و نام مردم به دست اوست، مردم به طوری اغفال می شوند که گمان می کنند آسمان و زمین در اختیار اوست، در دروغگویی کارش به جایی می رسد که کارهای خوب را بد و کارهای بد را خوب معرفی می کند، بهشت را جهنّم و جهنّم را بهشت جلوه می دهد، و کفرش بر هر بی سواد و با سوادی واضح است.

شایان ذکر است دلیل معتبری نداریم که صائد بن صید، دجّال موعود و از زمان رسول خدا صلی الله علیه وآله تا حال زنده باشد، زیرا علاوه بر اینکه سند حدیث ضعیف است، پیغمبر صلی الله علیه وآله نیز دربارۀ دجّال فرمود:

داخل مدینه و مکّه نمی گردد، در صورتی که صائد بن صید در این دو شهر وارد شده و در مدینه وفات نمود و گروهی از مردم شاهد مرگش بودند.(1)

بر فرض اینکه پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله صائد را دجال نامیده باشد، دجّال لغوی یعنی دروغگوست، نه دجّال موعود از علائم الظهور.

به عبارت دیگر، پیغمبر صلی الله علیه وآله صائد را ملاقات کرد و او را به عنوان یکی از مصادیق دجّال به اصحاب خویش معرفی کرد و چون بعداً از خروج دجّال در آخرالزّمان خبر داد، این دو مطلب سبب اشتباه مردم شد و گمان کردند، صائد که پیغمبر او را دجال نامیده، همان دجّالی است که باید در

ص: 191

آخرالزّمان خروج کند و از همین موضوع، زنده مانده و عمر طویل را برایش نتیجه گرفتند.(1)

چگونه او صادق نامیده شد با اینکه همه شما صادق هستید. فرمود: پدرم از پدرش نقل کرد که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود:

وقتی که فرزند پنجم من متولّد شد او را صادق بنامید، زیرا فرزند پنجم او کسی است به نام جعفر که به دروغ ادّعای امامت می کند و او نزد خدا جعفر کذّاب است، او ادّعای چیزی می کند که شایسته نیست و مخالف پدرش است و نسبت به برادرش حسادت می کند...

سپس علیّ بن الحسین علیه السّلام گریست و گفت: می بینم او حتماً طاغوت زمانش را برای تفتیش امر ولی الله و امام غایب ترغیب و تشویق می کند.

همچنین ابوالادیان می گوید: خدمتکار امام حسن عسگری علیه السّلام بودم و نامه های آن حضرت را به شهرها می رساندم، روزی که آن بزرگوار مریض بود و با همان بیماری از دنیا رفت به خدمتش رسیدم، چند نامه نوشته فرمود:

این ها را به مدائن ببر، و چون چهارده روز گذرد، روز پانزدهم وارد سامّرا می شوی، ناله و فریادی از خانه من می شنوی و مرا می بینی که غسل می دهند.

عرض کردم: ای مولای من! وقتی که چنین شود، پس چه کسی جانشین شماست؟ فرمودند:

کسی که جواب نامه هایم را از تو بخواهد، او پس از من امام شماست.

ص: 193

عرض کردم بیشتر آگاهم ساز! فرمود:

کسی از محتوی همیان به شما اطّلاع بدهد، او امام است.

آنگاه هیبت امام مانع از آن شد که از آنچه در همیان است سؤال کنم، نامه ها را که به مدائن آوردم و جواب آنها را گرفتم و روز پانزدهم، همانگونه که امام عسگری علیه السّلام به من فرموده بود، وارد سامرّا شدم، به ناگاه شیون از خانۀ امام بلند شد، وارد خانه شدم دیدم او را در جای غسل قرار داده اند و جعفر کذّاب را بر در خانه دیدم و شیعیان اطراف او را گرفته، تعزیّت و تسلیّت می گویند، با خود گفتم هرگاه این امام باشد، امامت باطل می­شود، چرا که من اورا می شناختم که نبیذ می خورد و در خانه خود قمار می باخت و تار می نواخت، پیش او رفتم و تسلیّت و تعزیّت گفتم: ولی او هیچ از من نپرسید، سپس عقید (خادم امام عسگری علیه السّلام)بیرون آمد و فرمود: ای مولای من! برادرت کفن شد ، برخیز و بر او نماز بخوان، آن گاه جعفر و شیعیان و سمّان و حسن بن علی نمایندۀ خلیفۀ معتصم معروف به «سلمه» همگی وارد شدند، وقتی همه وارد خانه شدیم، ناگاه دیدیم که نعش امام حسن عسگری علیه السّلام تجهیز شده است، جعفر پیش رفت که بر او نماز بخواند، همین که خواست تکبیر بگوید پسری گندمگون که سرش موی

ص: 194

کوتاهی داشت و دندانهای پیشین او گشاده بود، ردای جعفر را کنار زد و گفت:

عقب تر بایست ای عمو! من سزاوارترم که نماز پدرم را بخوانم.

جعفر عقب کشید، در حالی که صورتش از خشم متغیّر شده و رویش زرد گشته بود، آن پسر پیش آمد و نماز گذارد و در کنار قبر پدرش او را دفن کردند.

آن گاه فرمود: ای بصری! جواب نامه ها را که با توست بیاور، جواب ها را به او تقدیم کردم و با خود گفتم: این دو دلیل، و فقط دلیل همیان مانده است...

ما نشسته بودیم که گروهی از قم رسیدند، پرسیدند: حسن بن علی علیه السّلام کجاست؟ از مرگ او که آگاه شدند، پرسیدند: پس صاحب عزا کیست؟ جعفر را نشان دادند، به او سلام عرض کردند، تسلیّت و تعزیّت گفتند و اظهار داشتند ما اموال و نامه­هایی آورده ایم، آیا می­گویی که این نامه ها از چه کسانی و این اموال چقدر است؟ برخاست و لباس هایش را حرکت داد و گفت: آیا انتظار دارید من غیب نیز بدانم.

سپس خادم آمد و گفت: شما نامه های فلان و فلان و همیانی که در آن هزار دینار است و ده دینار آن مطلاست آورده اید، نامه ها و اموال را به او

ص: 195

تسلیم کردند و گفتند: آن کسی که تو را به این کار مأمور فرموده، همانا امام است.

جعفر پیش معتمد (خلیفه عباسی) آمده و جریان را برای او شرح داد، معتمدکسی را فرستاد، صیقل(1) را دستگیر کردند و آن پسر را از او خواستند، او انکار کرد و...(2)

1- او به شیصبانی توصیف شده است که نسبت به شیصبان دارد و آن صفتی است که امامان علیهم السّلام از آن تعبیر به طاغوت ها و اشرار می نمایند، به گونه ای که در شرح قاموس زبیری آمده است، شیصبان در اصل نام ابلیس و مورچه نر می باشد.

2- اینکه او قبل از سفیانی خروج می کند، از روایت چنین برداشت می شود که بین او و سفیانی فاصله چندانی نیست و یا اینکه بلافاصله بعد از او سفیانی خروج خواهد کرد، بدلیل مفاد کلام امام باقر علیه السّلام که فرمود، بعد از او منتظر سفیانی باشید.

محل خروج وی عراق است که به آن نیز زمین کوفان گفته می شود و یا اینکه در شهر کوفه است، به هر حال خروج و یا انقلاب و یا حکومت او ناگهانی و غیرمنتظره است مانند آب که از زمین می جوشد، او انسانی است طغیان گر و خونریز که مؤمنان را به قتل می رساند و ظاهراً معنای جملۀ «و نمایندگان شما را می کشد» در کلام امام باقر علیه السّلام این است که مؤمنین عالی رتبه ای را که معمولاً پیشاپیش و در صدر هیئت نمایندگی حضور دارند، به شهادت می رساند.(1)

ص: 197

اما جزیره که مرکز جنبش و قیام اوست، نام منطقه­ای است در مرز عراق و سوریه، و جایگاه او قبل از قیام و حرکتش و همچنین بعد از شکست او و فرارش شهر تکریت خواهد بود که امروزه یکی از شهرهای معروف عراق است.

و آنچه که این مطلب را تأیید می کند این است که تکریت نزدیک منطقۀ حرکت او یعنی جزیره واقع شده است و روایت اشاره به این معنا دارد که او در مسجد دمشق کشته می شود یعنی در آنجا بوسیلۀ ترور به قتل می­رسد و یا اینکه در آن محل دستگیر و کشته می شود.(1)

زمانی که موسی علیه السّلام قومش را برای رفتن به قراری که با پروردگار داشت، ترک کرد، به آنها وعده داد که تا سی روز دیگر بر می گردد، امّا زمانی که خداوند ده روز دیگر بر آن سی روز افزود، قومش گفتند: موسی خلاف وعده کرده، پس آن کردند که کردند...(1)

داستان ارتداد قوم موسی و گوساله پرست شدن آنها در پی تأخیر ده روزۀ حضرت موسی در تاریخ مشهور است.(2)

2- امام صادق علیه السّلام فرمود:

وقت گذاران دروغ می گویند، ما نه در گذشته برای ظهور وقت تعیین کرده ایم و نه در آینده می کنیم.(3)

3- امام رضا علیه السّلام بواسطه پدران بزرگوارش نقل می کند که به پیامبر صلی الله علیه وآله عرض شد: ای رسول خدا! آن قائم که از نسل شماست چه وقت ظهور می کند؟ آن حضرت فرمود:

ظهور او مانند قیامت است.

«تنها خداوند است که چون زمانش فرا رسد آشکارش می سازد، فرا رسیدن آن بر آسمانیان و زمینیان پوشیده است، جز به ناگهان بر شما نیاید».(4)

ص: 200

4- عبدالرحمن بن کثیر گوید: خدمت امام صادق B نشسته بودم که مهزم وارد شد و عرض کرد: قربانت! به من خبر دهیداین امری که در انتظارش هستیم، کی واقع می­شود؟ فرمود:

ای مهزم! دروغ گفتند وقت گذاران و هلاک شدند شتاب کنندگان و نجات یافتند تسلیم شوندگان.(1)

5- امام صادق علیه السّلام در روایتی خطاب به محمّد بن مسلم می فرماید:

ای محمّد! هر کس برای تو خبری از ما درباره تعیین وقت (ظهور) نقل کرد، در تکذیب او درنگ نکن، زیرا ما (اهل بیت) برای هیچ کس، وقت ظهور را تعیین نکرده ایم.(2)

6- همچنین در توقیعی که از ناحیۀ امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به سؤال های اسحاق بن یعقوب پاسخ داده شده آمده است:

اما آشکار شدن فرج، به اراده خداوند است و آنان که (برای ظهور) وقت تعیین می کنند، دروغ می گویند.(3)

ص: 201

4- امام باقر علیه السّلام فرمود:

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هنگام نماز عشاء ظهور می کند، در حالی که پرچم رسول الله صلی الله علیه وآله و پیراهن و شمشیر او را با خود دارد و دارای نشانه ها و نور و بیان است، وقتی نماز عشاء را بجای آورد با صدای رسا و بلند خود...(1)

استاد کورانی نویسنده لبنانی می­گوید: در صورتی که روایت نسخه ابن حماد، ظهور آن حضرت را روز جمعه بعد از نماز عشاء بیان کرده بود، چگونگی جمع بین این دو روایت را ما اینگونه ترجیح می دادیم که ظهور امام عجل الله تعالی فرجه الشریف در دو مرحله انجام می شود و سلطۀ امام عجل الله تعالی فرجه الشریف بر حرم و مکّه شب دهم محرّم است که مقدّمۀ اعلان ظهور آن بزرگوار برای جهانیان در روز شنبه که روز عاشورا است خواهد بود.(2)

یعنی آغاز ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف غروب روز جمعه نُهم محرّم و سپس روز شنبه دهم محرّم تعیین می شود. و این جمع با روایاتی که می فرماید خداوند متعال در یک شب قیام آن حضرت را سر و سامان می دهد هماهنگی دارد، و اکنون روایات ذیل را ملاحظه فرمائید:

1- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

ص: 204

مهدی از خاندان ما اهل بیت علیهم السّلام است و خداوند قیام وی را در یک شب سامان می دهد.(1)

2- و در روایتی دیگر آمده است که:

خداوند قیام او را در شبی سامان می دهد.(2)

3- مفضّل بن عمر از اصحاب امام صادق علیه السّلام می گوید: ای مولای من! محل ظهور مهدی شما کجاست و چگونه ظاهر می شود؟ فرمودند:

به تنهایی ظاهر می شود، به تنهایی وارد مسجدالحرام می شود، به تنهایی دست به دامن کعبه می زند، شب را به تنهایی در کنار بیت به سر می برد، چون مردم به خواب روند و شب فرا رسد جبرییل و میکاییل و صفوف فرشتگان بر او وارد شوند. جبرییل علیه السّلام به آن حضرت عرض می کند: ای آقای من! گفتارت مقبول و فرمانت مطاع است، پس آن حضرت دست به چهره اش کشیده و می­فرماید: «ستایش خداوند را که وعدۀ لطف و رحمتش را بر ما محقّق فرمود و ما را وارث همۀ سرزمین بهشت گردانید، تا هر جای آن را بخواهیم منزل کنیم، زیرا آن روز پاداش نیکوکاران بسیار نیکو خواهد بود».

ص: 205

آنگاه امام بین رکن و مقام می ایستد و فریاد می زند: ای یاران مخصوص من وای کسانی که خداوند شما را برای نصرت و یاری من در روی زمین ذخیره کرده است! با حالت اطاعت نزد من حاضر شوید، صیحه و فریاد امام در شرق و غرب به گوش آنها می رسد و آن صدای ملکوتی را می­شنوند و به طرف امام حرکت می کنند و در چشم به هم زدنی بین رکن و مقام نزد امام حاضر می گردند، در این حال خداوند متعال به نور امر می کند که از زمین به آسمان به صورت عمودی بر آید و تمام ساکنان روی زمین را از پرتو خود روشن سازد، این نور مؤمنان را به شادی و سرور وا می دارد، زیرا از قیام قائم ما اهل بیت علیهم السّلام خبر ندارند، اما چون صبح شود آنها در محضر مقدّس و در فرمان امام عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار می­گیرند و تعداد آنها سیصد و سیزده نفر (به عدد اصحاب پیامبر صلی الله علیه وآله در روز جنگ بدر) است.(1)

ص: 206

ثانیاً؛ در روایتی از امام صادق علیه السّلام آمده است که: خداوند قبل از وفات پیغمبر صلی الله علیه وآله مکتوبی بر او نازل کرد و فرمود:

ای محمّد! این است وصیّت من به سوی نجیبان و برگزیدگان از خاندانت.

پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله گفت: ای جبرییل! نجیبان چه کسانی هستند؟

فرمود: علی بن ابیطالب و اولادش.

بر آن مکتوب چند مُهر از طلا بود، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله آن را به امیرالمؤمنین علیه السّلام داد و دستور فرمود: که: یک مهر آن را بگشاید و به آنچه در آن است عمل کند.

امیرالمؤمنین علیه السّلام یک مُهر آن را گشود و به آن عمل کرد، سپس آن را به پسرش حسن داد او هم یک مهر را گشود و به آن عمل نمود... و تا قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف این چنین ادامه دارد.(1)

پس ممکن است که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وقت ظهور خویش را توسط این وصیّت مکتوبی که به عنوان دستورالعمل نزد ایشان است مطّلع شود.

ص: 208

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از گردنۀ کوی طوی(1) با سیصد و سیزده مرد به عدد رزمندگان جنگ بدر، فرود می آید، تا آنکه وارد مسجد الحرام می شود و در مقام ابراهیم چهار رکعت نماز می گذارد و به حجرالاسود تکیه می زند...(2)

4- امام باقر علیه السّلام فرمود:

چون حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در مکه قیام کند و...(3)

2- امام زین العابدین علیه السّلام فرمود:

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از گردنة کوه طوی با سیصد و سیزده مرد به عدد رزمندگان جنگ بدر، فرود می آید تا آنکه وارد مسجدالحرام می شود و در مقام ابراهیم چهار رکعت نماز می گذارد و به حجر الاسود تکیه می زند و پس از حمد و ثنای خدا و یاد و نام پیامبر صلی الله علیه وآله و درود بر او، لب به سخن می گشاید، به گونه ای که هیچ یک از مردم، چنان سخن نگفته باشد و نخستین کسانی که با او دست بیعت می دهند، جبرییل و میکاییل می باشند.(1)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خداوند سبحان آنان را در شب جمعه گرد هم می آورد و صبح جمعه جملگی در مسجدالحرام با آن حضرت دست بیعت و وفاداری می دهند و هیچکدام از آنان سرپیچی نمی کنند.(2)

4- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

در بین رکن و مقام (کنار کعبة معظمه) با مردی از امّت من بیعت می شود...(3)

5- امام باقر علیه السّلام فرمود:

ص: 211

... خداوند سیصد و سیزده تن یارانش را بدون وعدة قبلی گرداگرد وی جمع می نماید... آنها بین رکن و مقام با او بیعت می کنند و با آن حضرت عهد نامه ای است از رسول خدا صلی الله علیه وآله که فرزندان پیامبر صلی الله علیه وآله از اجداد طاهرینشان به ارث برده اند.(1)

6- امام باقر علیه السّلام فرمود:

چون قائم آل محمّد عجل الله تعالی فرجه الشریف بیرون آید خدا او را یاری کند به ملائکه، و اوّل کسی که با او بیعت کند محمّد صلی الله علیه وآله باشد و بعد از آن علی .(2)

7- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... اولین کسی که با او بیعت می کند، جبرئیل است و سپس بیش از سیصد نفر با او بیعت خواهند نمود.(3)

8- امام باقر علیه السّلام فرمود:

سیصد و چند نفری که به شمارة اصحاب بدر خواهند بود، در بین رکن و مقام با مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بیعت خواهند کرد، این عده را مردمان نجیب مصر و

ص: 212

مردان دلاور شام و خوبان اهل عراق تشکیل می دهند و حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف آنچه را که خداوند بخواهد در دنیا خواهد بود.(1)

9- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف از یاران خود بیعت می گیرد و با ایشان شرط می کند که: زنا نکنند، سرقت ننمایند، به مسلمانی فحش ندهند، به هیچ منزلی هجوم نبرند، کسی را بدون حق نزنند، طلا، نقره، گندم و جو احتکارو ذخیره ننمایند، مال یتیم را نخورند، دربارة چیزی که علم ندارند شهادت ندهند، مسجدی را خراب نکنند، مایعات مست­کننده نیاشامند، خز و ابریشم نپوشند، کمربند طلا نبندند، قطع طریق ننمایند، راهی را خوفناک نکنند، با پسری لواط ننمایند، به چیز قلیل و اندک راضی باشند، بوی خوش استشمام نمایند، از نجاست دوری کنند، امر به معروف و نهی از منکر نمایند، لباس زبر و خشن بپوشند، در موقع خواب صورت خود را روی خاک بگذارند، در راه خدا آن طور که باید و شاید جهاد کنند.(2)

ص: 213

فتح می کند و از انطاکیه به طرف قسطنطنیه(1) هجوم می آورد آن سرزمین را هم فتح می کند و به جانب بلاد روم(2)، حرکت می کند و همة آن کشورها را مسخّر می نماید.(3)

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

زمانی که حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند، به طرف کوفه حرکت می کند و بیش از ده هزار نفر از آنجا بیرون می آیند که آنها را بتریّه می­گویند. سپس به آن حضرت عرض می­کنند: برگرد به همان مکانی که بوده­ای، ما نیازی به فرزندان فاطمه علیهم السّلام نداریم. سپس شمشیر را می کشد و همة آنها را می کُشد، بعد وارد کوفه می شود و تمام منافقین شکّاک و جنگجویان را می کُشد، تا خداوند راضی گردد.(4)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

زمانی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند... و دست طایفة بنی شَیْبَه را قطع می کنند و آن را بر درب کعبه می آویزند و این عبارت بردیوار کعبه نوشته می شود

ص: 217

«صاحبان این دستها که از بنی شیبه هستند به کعبه معظّمه خیانت نمودند (دزدهای کعبه هستند)».(1)

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

... سپس متوجه کوفه می شود و در آنجا فرو می آید و خون هفتاد قبیله از قبایل عرب را مباح می شمارد.(2)

5- امام صادق علیه السّلام فرمود:

سپس توقف کوتاهی می نماید، تا اینکه در رُمَیْلَه دَسْکَرَه،(3) شورشیانی از غیر عرب بر او خروج می کنند که تعداد آنها ده هزار نفر و شعارشان، ای عثمان! ای عثمان است، آنگاه حضرت مردی از عجم را فرا خوانده و شمشیرش را به او می سپارد و او آهنگ آن جماعت نموده و همه آنها را به قتل می رساند، به گونه ای که یک تن هم باقی نمی گذارد.(4)

6- ابا صلت هروی از امام رضا علیه السّلام سؤال می کند، ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه وآله چه می گوئی دربارة این سخن امام صادق علیه السّلام که فرمودند:

ص: 218

اگر قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خروج کند، نوادگان قاتلان امام حسین علیه السّلام را به سبب اعمال پدرانشان به قتل می رساند؟

امام رضا علیه السّلام فرمودند: همین است.

هروی می گوید گفتم: پس فرمایش خداوند که می­گوید:

وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ اُخْری؛ و هیچ گناهکاری گناه دیگری را متحمّل نمی شود!(1)

چه می شود، آن حضرت فرمود:

راست گفت خداوند در تمام گفته هایش! بدان که نوادگان قاتلان امام حسین علیه السّلام به اعمال پدرانشان راضی بودند و به این کار افتخار می کنند و هر که از چیزی راضی باشد، مثل آن است که خودش آن عمل را انجام داده است، اگر مردی در مشرق کشته شود و در مغرب زمین کسی پیدا شود که به کشته شدن او راضی باشد، آن شخص در نزد خداوند شریک قاتل است، پس اینکه می بینی حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف آن ها را می کشد، بدین سبب است که آنان به کارهای پدرانشان راضی می باشند.(2)

7- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 219

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در جریان نبرد خود با مسائلی روبرو خواهد شد که رسول خدا صلی الله علیه وآله با آن مواجه نشده است، چون زمانی که پیامبر صلی الله علیه وآله در بین مردم مبعوث گردید، آنان سنگ و چوب تراشیده «بت» را می پرستیدند، اما در زمان حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف مردم بر او می شورند و کتاب خدا را برای آن حضرت تأویل و تفسیر می کنند و به همین جهت با او می جنگند.(1)

8- امام صادق علیه السّلام فرمود:

چهار هزار از حاملان قرآن و پشمینه پوشان معروف به زیدیّه، از بیعت با آن حضرت خودداری می کنند و می گویند آمدن امام حسین علیه السّلام در این زمان، سحری عظیم است، پس هر دو سپاه در مقابل یکدیگر قرار می گیرند، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آنها را موعظه می­کند و سه روز به آنان مهلت می دهد، پس از پایان گرفتن مهلت، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دستور جنگ با آنان را صادر می کند.(2)

9- امام باقر علیه السّلام فرمود:

اما شباهت داشتن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به جدّ گرامیش رسول خدا صلی الله علیه وآله قیام و ظهور او با شمشیر و کشتن دشمنان خدا و رسول او و ستمگران و طاغوت ها است،

ص: 220

وی بوسیله شمشیر و ایجاد ترس در دل دشمنان پیروز می گردد و لشکریان او شکست نمی خورند.(1)

10- امام جواد علیه السّلام فرمود:

پیوسته به کشتن دشمنان خدا ادامه می دهد، تا خدای از وی خشنود گردد و او زمانی از خشنودی خدا آگاه می شود که در دل خود احساس ترحّم و دلسوزی کند.(2)

11- امام باقر علیه السّلام فرمود:

وقتی که صاحب این امر، به بعضی از احکام سنّت حکم کند و سخن بگوید، گروهی از مسجد بیرون آمده و آهنگ خروج بر او را دارند، وی به یارانش دستور می­دهد، حرکت کنید و آنها به جنبش درآمده وخود را در محلّه تمّارین(3) در کوفه به آنان می رسانند و آنها را به اسارت خویش در می آورند، آنگاه به امر آن حضرت، آنان را سر می بُرند و این آخرین گروهی است که بر قائم آل محمّد علیهم السّلام خروج می نمایند.(4)

ص: 221

وقتی که جمعه دوم فرا می رسد مردم می گویند، ای فرزند پیغمبر خدا! نماز جمعه به امامت شما، برابر با نماز پشت سر رسول خدا صلی الله علیه وآله است و این مسجد گنجایش ما را ندارد، آنگاه امام نقشه و طرح مسجدی را با بنای مستحکم رسم می فرماید که دارای هزار در بوده و مردم را در خود جای می دهد.(1)

4- ابوبصیر از امام باقر علیه السّلام نقل می کند که آن حضرت فرمودند:

هنگامی که امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند به کوفه رود و در آنجا چهار مسجد را ویران کند و مسجد کنگره داری در روی زمین نباشد، جز اینکه حضرت آن را خراب و هموار سازد و...(2)

ص: 224

ص: 226

ص: 227

ص: 228

فرا می گیرد و خداوند دین خود را به وسیلة او بر تمام مکاتب جهان پیروز می گرداند...(1)

4- امیرالمؤمنین علی علیه السّلام در تفسیر آیة شریفة «هُوَ الَّذی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دینَ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدّینِ کُلِّه وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ؛ او کسی است که رسولش را با هدایت و آیین حق فرستاد، تا آن را بر همة آیین­ها غالب گرداند، هرچند مشرکان کراهت داشته باشند».(2) فرمود:

آیا خداوند مصداق این آیه را اکنون آشکار ساخته است؟ هرگز! سوگند به کسی که جانم در دست اوست، هیچ آبادی نمی ماند، مگر اینکه هر صبح و شام در آن شهادت به وحدانیّت خدا و رسالت محمّدی صلی الله علیه وآله بدهند.(3)

5- همچنین امام باقر علیه السّلام در تفسیر آیة شریفه فرمود:

کسی باقی نمی ماند مگر آنکه به رسالت محمّد صلی الله علیه وآله اعتراف و اقرار می کند.(4)

6- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

ص: 230

اگر عمر دنیا تنها یک روز باقی باشد، خداوند مردی را بر می انگیزد که نام وی همچون نام من... و فتوحاتی نصیب او گردد و همة اهل زمین گویندة «لآ اِلهَ اِلاَّ اللهُ» شوند...(1)

7- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گوئیا من یاران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را می بینم که بر شرق و غرب جهان احاطه پیدا کرده اند و همه چیز تحت فرمان آنهاست...(2)

8- امام باقر علیه السّلام فرمود:

خداوند برای او شرق و غرب زمین را فتح خواهد کرد.(3)

9- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... و آن حضرت لشکریان خود را به سراسر جهان گسیل داشته و ستم و ستم پیشگان را از میان بر می دارد و همة سرزمین ها بواسطة او به عدالت و راستی و درستکاری در می آیند.(4)

10- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 231

وقتی قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما قیام کند و جهان را مسخّر اراده و حکومت خود قرار دهد، در هر قسمتی و قاره ای از دنیا کسی را به عنوان نمایندگی از طرف خودش معیّن می فرماید و فرمان کارش را به این مضمون صادر می کند؛ برنامة قضایی تو در کف دست توست، پس هرگاه مشکلی پیش آید که حکم خداوند را در آن امر نمی دانی، به کف دستت نظر کن و آنچه را در کف دستت دیدی، همان تکلیف تو است و به آن عمل کن...(1)

11- امام باقر علیه السّلام فرمود:

آنگاه که امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند، حکومت های باطل نابود می شوند.(2)

شمشیر سَمبل مبارزه و جنگ است، نه آن که موضوعیّت داشته باشد، بنابراین قیام با شمشیر، کنایه از قیام با اسلحه و پیکار و جهاد و تعیین نوع مأموریت آن حضرت است و اینکه آن حضرت مأمور به مصالحه با کفار نیست، بدیهی است که حضرت با هر اسلحه ای که لازم باشد با کفار و ستمگران جهاد می­کند و از هر گونه اسلحه ای که در زمان آن حضرت متداوّل باشد استفاده می نماید، پس شمشیر رمز قدرت است و حضرت با سلاح روز با دشمنان می جنگند.

ثانیاً؛ از کجا معلوم که در زمان ظهور آن حضرت، این سلاح ها در اختیار بشر باشد، شاید در اثر حوادث و آشوبها و جنگ های جهانی نابود شوند(1) و سلاحی غیر از شمشیر وجود نداشته باشد.

ثالثاً؛ جنگ ها و کشتارهای بی رحمانه و بکارگیری سلاحهای این چنین، نتیجة جهل و ضلالت و بی خردی بشر است، ولی در عصر ظهور عقل مردم کامل می­شود و بر فرض هم که این گونه سلاح ها را در اختیار داشته باشند، آن را علیه یکدیگر بکار نمی گیرند و نیروهایی که باید آن سلاح ها را به کار گیرند به حقانیّت حضرت پی می برند، هرچند که

ص: 233

سردمدارانشان دستور بکارگیری آن سلاح ها را صادر کنند، ولی آنان اجرا نمی کنند، همانطور که در انقلاب اسلامی ایران همگان دیدند که ارتش تا دندان مسلّح طاغوت از فرمان فرماندهان سرپیچی نموده و سلاح ها را علیه انقلابیون بکار نگرفتند و طرفداران انقلاب با دست خالی و با شعار «الله اکبر» برارتش قوی پنجة شاه، پیروز شدند.

رابعاً؛ علاوه بر این ها، با تأئیدات الهی، کمکهای عالم بالا، به یاری آمدن ملائکه و... در زمان ظهور آن حضرت، این گونه سلاح ها از کار می افتد، یعنی غلبه حضرت بر جهان، ممکن است از طریق اعجاز باشد. بنابراین پیروزی حضرت امری طبیعی و عادی است.(1)

جز دین محمّد دینی باقی نمی ماند.(1) لذا به آنها اسلام عرضه می شود، هر کس پذیرفت، نجات پیدا می­کند و هر کس نپذیرفت، کشته خواهد شد.(2)

اما نسبت به یهود و نصارا، از آیات قرآنی استفاده می­شود که آنها تا قیامت باقی هستند،(3) پس آنان در زمان حکومت آن حضرت نیز وجود دارند، هرچند ممکن است در اقلیّت باشند و صاحب اختیار و اقتدار نباشند، همانطور که در برخی از روایات تصریح به این معنا شده است از جمله:

ابوبصیر می گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: صاحب الامر با اهل ذمه یهود و نصارا چه خواهد کرد؟ حضرت فرمودند: مانند پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله با آنان مصالحه می کند و آنها با کمال ذلّت جزیّه می­پردازند.(4)

و در مقابل روایاتی دیگر داریم که در عصر حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، جز مسلمان، احدی روی زمین باقی نمی ماند از جمله:

1- امام باقر علیه السّلام فرمود:

خدا شرق و غرب جهان را برای صاحب الامر مفتوح می­کند، آنقدر جنگ می کند، تا اینکه جز دین محمّد صلی الله علیه وآله ، دینی باقی نمی ماند.(5)

ص: 235

2- ابن بکیر می گوید: از حضرت ابوالحسن امام کاظم علیه السّلام تفسیر آیة شریفة «وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّمٰوٰاتِ وَ الْاَرْضِ طَوْعًا وَ کَرْهًا وَ اِلَیْهِ یُرْجَعُونَ؛ و تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابر فرمان او تسلیم اند و همه به سوی او بازگردانده می شوند»،(1) را پرسیدم؟ فرمود:

آیة مذکور در شأن قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف نازل شده است وقتی آن جناب ظاهر شد، دین اسلام را بر یهود و نصارا و صابئین و کفار شرق و غرب عرضه می دارد، پس هر کس با میل و اختیار اسلام بیاورد، او را به نماز و

زکات و سایر واجبات امر می کند و هر کس از قبول اسلام سر باز زند، گردنش را می زند، تا اینکه در شرق و غرب زمین، جز موحّد و خداپرست کسی باقی نمی ماند.

ابن بکیر می گوید: عرض کردم فدایت شوم! مردم جهان زیادتر از آنند که کشته شوند؟ فرمودند:

هرگاه خداوند کاری را اراده کند، زیاد را کم، و کم را زیاد می گرداند.(2)

و همچنین امام صادق علیه السّلام در تفسیر این آیة شریفه فرمودند:

هنگام قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف جایی روی زمین نمی ماند، مگر آنکه در آن شهادت به وحدانیّت خدا داده خواهد شد.(3)

ص: 236

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

... تمام مذاهب از سراسر جهان پرچیده شود و تنها دین جهانی همة مردم دین مقدّس اسلام است.(1)

نتیجه گیری: روایت ابوبصیر با آیات قرآن مطابق و موافق بود، در اینکه اقلیّت های دینی در حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می مانند و با پرداخت جزیه در سایه حکومت اسلامی زندگی می کنند، ولی روایات بعدی مخالف قرآن بودند، در اینکه اهل کتاب در صورت عدم پذیرش و اختیار اسلام کشته و نابود می شوند.

بر اهل فن پوشیده نیست که در هنگام تعارض، روایات موافق با قرآن، مُقدم بر روایات مخالف هستند.(2)

بنابراین یهود و نصاری در عصر دولت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باقی خواهند ماند.

البته ناگفته نماند که روایات زیادی از منابع شیعه و سنی نقل شده مبنی بر اینکه هیچ کس از ملّت یهود و مسیحی نمی ماند، مگر آنکه قبل از مرگ،

ص: 237

به حضرت عیسی علیه السّلام ایمان خواهد آورد(1) و آن حضرت، پشت سر مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نماز می گذارد، از جمله:

1- امام باقر علیه السّلام فرمود:

پیش از قیامت- عیسی- به دنیا فرود می آید و هیچ کس از ملّت یهود و مسیحی نمی ماند، مگر آنکه قبل از مرگ به او ایمان آورند و آن حضرت پشت سر مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نماز می گذارد.(2)

2- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

چگونه خواهید بود آنگاه که عیسی بن مریم در میان شما فرود آید و پیشوای شما از خود شما باشد.(3)

3- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

سوگند به آنکه جانم در دست اوست، بطور یقین عیسی بن مریم علیهماالسّلام به عنوان داوری عادل و پیشوایی دادگر میان شما فرود خواهد آمد و صلیب را شکسته و خوک را می کشد و مالیات (جزیه) وضع می کند و آن قدر مال می بخشد که دیگر کسی نمی پذیرد.(4)

ص: 238

و در روایاتی دیگر وارد شده که گروه اهل کتاب پس از بحث و استدلال با حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به او ایمان آورده و تسلیم او می شوند، از جمله:

1- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

تابوت سکینه(1) را از غاری در انطاکیه(2) و بخش هایی از تورات را از کوهی در شام بیرون آورده و بوسیلة آن کتاب با یهودیان به استدلال می پردازد و سرانجام بسیاری از آنها اسلام می آورند.(3)

2- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

تابوت سکینه از دریاچة طبریه(4)، به دست وی آشکار می شود و آن را آورده و در پیشگاه او در بیت المقدّس قرار می دهند و چون یهودیان آن را مشاهده می نمایند، به جز اندکی، بقیة آنان ایمان می آورند.(5)

ص: 239

از مجموع این احادیث بدست می آید که اقلیّت های دینی در حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باقی می مانند و اغلب آنان دین اسلام رااختیار کرده و به آن حضرت ایمان می آورند.

و تفسیرهای غلط و تغییر و تحریف احکام دین بوسیله غرض ورزان و دنیا طلبان تاریخ، مردم در زمان ظهور آن حضرت، با تعالیم اسلام و قرآن و احکام دین کاملاً بیگانه خواهند بود و در نتیجه اسلام به گونه ای واژگونه نشان داده شده است که هنگام ظهور آن حضرت، این تصوّر می شود که آن بزرگوار احکام جدیدی را آورده است.

و اینک به چند روایت در این زمینه اشاره می کنیم:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

هنگامی که قائم ظهور کرد، با امر جدید خواهد آمد، چنانکه رسول خدا صلی الله علیه وآله در آغاز اسلام مردم را به امر جدید دعوت می کرد.(1)

2- امام صادق علیه السّلام فرمود:

هنگامی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کند با امر جدید و کتاب و رفتار و قضاوت جدید ظهور می­نماید...(2)

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف با مأموریت جدید و قضاوت جدید قیام می کند، با اعراب به شدّت برخورد می کند و کارش چیزی جز شمشیر نیست...(3)

ص: 241

4- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

به خدا سوگند! مثل اینکه او را بین رکن و مقام می بینم که مردم با وی با کتابی نوین(1) بیعت می کنند، در حالی که این امر بر عرب سخت و دشوار است...(2)

5- امام صادق علیه السّلام فرمود:

چون قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام نماید، مردم را از نو به اسلام دعوت می کند و آنان را به امری که متروک مانده است و عموم مردم از آن جدا شده و به گمراهی رفته اند، راهنمائی می کند و او از این جهت مهدی نامیده شده است که مردم را به سوی امری گم شده هدایت می کند و...(3)

6- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

او هواپرستی را به خداپرستی باز می گرداند، پس از آنکه خداپرستی را به هواپرستی بازگردانده باشند، رأی ها و برداشت ها را به قرآن بازگشت می دهد، پس از آنکه قرآن را به رأی و برداشت خود بازگردانده باشند.(4)

7- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 242

... چون قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما به پا خیزد، مردم از کتاب خدا برای او دلیل می آورند و کتاب خدا (قرآن) را تأویل و توجیه می کنند...(1)

8- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

دوازدهمی از فرزندانم به طوری غایب می شود که اصلاً دیده نمی شود و زمانی خواهد آمد که از اسلام جز اسمی و از قرآن جز رسم و اثری باقی نمی ماند، در آن هنگام خدا به وی اجازه خروج می دهدو به وسیله او اسلام را تقویّت کرده و تجدیدش می کند.(2)

9- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

یکی از اهل بیت من قیام می کند و به سنّت و روش من عمل می کند.(3)

10- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف از فرزندان من... مردم را به اطاعت من و دین من وادار می نماید و به قرآن دعوتشان می کند.(4)

ص: 243

سپس متوجه کوفه می شود، در آنجا فرود می آید و خون هفتاد قبیله از قبایل عرب را مباح می شمارد.(1)

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

پرچم­های سیاهی که از خراسان خارج می شود، در کوفه فرود می آید و زمانی که مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ظاهر شد جهت بیعت مجدّد، حضور آن بزرگوار شرفیاب می شوند.(2)

4- امام باقر علیه السّلام فرمود:

وارد کوفه می شود در حالی که سه جناح دارای پرچم ها، شهر را آشفته نموده اند و پس از آن زمینه ورود حضرت مهیّا و شهر کاملاً آماده پذیرش اوست، آن حضرت وارد شده و با قرار گرفتن بر فراز منبر، آغاز سخن می کند، به نحوی که مردم از شدّت گریه متوجه گفتار وی نمی­شوند.(3)

5- امام باقر علیه السّلام فرمود:

ص: 245

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در روز لرزش زمین، در میان هفت سراپرده از نور وارد عراق می شود، بگونه­ای که مشخص نمی شود، امام در کدام یک از آنها حضور دارد، تا آنکه در کوفه فرود می آید.(1)

6- صالح بن ابی الاسود از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که آن حضرت فرمود:

آگاه باش که مسجد (سهله) منزل حضرت ما (مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، آنگاه که با خاندانش بیاید.(2)

7- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گویا حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را می­نگرم که از مکّه به همراهی پنج هزار فرشته در حالی که جبرییل در سمت راست و میکاییل سمت چپ و مؤمنان پیش رویش هستند، به نجف و کوفه آمده و لشکر به شهرها می فرستد.(3)

ص: 246

خداوند به فلک دستور دهد درنگ نموده و به کندی حرکت می کند و در نتیجه روزها و سالها دراز و طولانی شود.

سپس عرض کردم: مردم گویند اگر در گردش فلک تغییری پیدا شود، تباه شود؟ فرمود:

این گفتار بی دینان است، اما مسلمانان چنین نگویند، با اینکه خداوند ماه را برای پیغمبرش دو نیم کرد و پیش از آن خورشید را برای یوشع بن نون علیه السّلام برگرداند و از درازی روز رستاخیز خبرداده که آن روز مانند هزار سال شماست.(1)

هممچنین عبدالکریم حثعمی گوید به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف چند سال سلطنت می کند؟ فرمود:

هفت سال، و روزها برای آن جناب طولانی و دراز شود به طوری که هر سال از سالهای زمان او، برابر ده سال از سال های شما باشد و از این رو سالهای سلطنت او، هفتاد سال از سال های شما باشد و...(2)

ص: 248

می شود، اصلاحات لازم در امور کشاورزی به عمل می آید، توجه مردم به خدا زیاد می شود و گرد معاصی نمی گردند، دین اسلام، دین رسمی جهان شده، بانگ توحید از همه جا بلند می گردد، در امور راه سازی برنامه های جالبی را به مرحلة اجرا می گذارند، راههای اصلی را شصت ذراع قرار می دهند، تمام پنجره هائی را که به کوچه باز شده مسدود می سازد، از ایجاد مستراح و ناودان در کوچه مانع می شود، حتی مساجد مُشرِف و عالی را خراب می کند، پیش آمدگی های ساختمانها را نیز خراب می کند.

در عصر مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عقول مردم کامل می گردد و سطح معلومات عمومی بالا می رود، به طوری که زنها در خانة خویش از عهدة قضاوت بر می آیند، ایمان مردم کامل می گردد و کینه از دلهایشان بیرون می رود، خلاصه در پرتو حکومت عدل آن حضرت، جهانی بوجود می آید که خالی از تبعیض ها، اختلاف­های طبقاتی و صف بندی های مفسده آفرین، جهانی خالی از جدایی ها و پراکندگی ها، خالی از جنگ و خونریزی ها و تجاوزها، پیشرفت های عظیم علوم، صنایع، اقتصاد و عدالت اجتماعی، ایجاد رفاه در زندگی مادی، احیای دوباره

اسلام و جهانی بودن آن حتی فراتر از حکومت سلیمان و ذوالقرنین علیهماالسّلام...(1)

ص: 250

و اینک چند روایت در این زمینه:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خداوند هر گونه بدعتی را بوسیلة او از بین خواهد برد و هر گمراهی را محو و هر سنتی را زنده خواهد ساخت.(1)

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

در روی زمین هیچ ویرانه ای نمی ماند، مگر اینکه آباد می گردد و هیچ معبودی جز خداوند متعال از بت و غیر آن نمی ماند، مگر اینکه دچار حریق گشته و می سوزد.(2)

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

هنگامی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما قیام کند، خداوند دستش را بر سر بندگان می گذارد و عقول

آنها را با آن کامل و افکارشان را پرورش داده، تکمیل می کند.(3)

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 251

هنگامی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما قیام کند، خداوند آنچنان گوش و چشم شیعیان ما را تقویّت می کند که میان آنها و قائم نامه رسان نخواهد بود، با آنها سخن می گوید و سخنش را می شنوند و او را می بینند، در حالی که او در مکان خویش است (و شیعیان در جایی دیگر از جهان).(1)

5- امام صادق علیه السّلام فرمود:

علم و دانش بیست و هفت حرف است و بیست و هفت شعبه و شاخه دارد، تمام آنچه پیامبران الهی برای مردم آوردند دو حرف بیش نبود و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناخته اند، اما هنگامی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما قیام کند، بیست و پنج حرف و بیست و پنج شاخه و شعبه دیگر آن را آشکار می کند و در میان مردم منتشر می سازد و دو حرف دیگر را به آن ضمیمه

می کند تا بیست و هفت حرف کامل منتشر گردد.(2)

6- امام صادق علیه السّلام فرمود:

مؤمن در زمان قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف در حالی که در مشرق است، برادر خود در مغرب می بیند و همچنین کسی که در مغرب است برادرش را در مشرق می بیند.(3)

7- امام باقر علیه السّلام فرمود:

ص: 252

هنگامی که قائم آل محمّد علیهم السّلام قیام می کند، خیمه های خودش را بر پا می سازد(1) و قرآن را به مردم یاد می دهد، همانطور که خداوند بر رسول گرامی صلی الله علیه وآله نازل فرمود، و مردم را با قرآن این طور آشنا می کند، آن روز برای آنهایی که قرآن را قبلاً حفظ کرده اند بسیار مشکل است.(2)

8- امام صادق علیه السّلام فرمود:

قائم ما عجل الله تعالی فرجه الشریف وقتی قیام کند، بین مردم همانند حضرت داوود علیه السّلام حکم می کند، احتیاج به شاهد و دلیل ندارد، خداوند احکام واقعی را به او الهام می کند، پس به علم واقعی حکم می کند و از هر چه که مردم در دلهای خود پنهان کرده­اند، آن حضرت خبر می دهد و...(3)

9- امام صادق علیه السّلام فرمود:

زمانی که قائم ما قیام نماید، زمین به نور الهی روشن و درخشان می گردد، به گونه ای که مردم از پرتو خورشید بی نیاز می شوند و عمر مردان در زمان حکومت او چنان طولانی می شود که برای هر مرد، هزار فرزند پسر متولّد شود که در آنها دختر نباشد، وی در نجف مسجدی می سازد که دارای هزار

ص: 253

در است خانه های کوفه به نهر کربلا و به حیره متصل گردد، تا جائی که اگر کسی در روز جمعه در حالی که بر استری چابک لاغر سوار و آهنگ آن دیار نماید، تا نماز جمعه را درک کند موفق نمی شود.(1)

10- امام صادق علیه السّلام فرمود:

وقتی که کارها به صاحب این امر (مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) برسد، خداوند هر نقطة فرو رفته ای از زمین را برای او مرتفع و هر نقطه مرتفعی را پائین می برد، آنچنان که تمام دنیا نزد او به منزلة کف دستش خواهد بود! کدام یک از شما اگر در کفت دستش مویی باشد آن را نمی بیند.(2)

11- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

امّت من در زمان مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از چنان نعمتی برخوردار شوند که مانند آن را هرگز برخوردار نشده باشند، آسمان باران بر سر آنها فرو می ریزد و زمین هیچ گیاهی را نگاه نداشته ، مگر اینکه آن را می رویاند.(3)

ص: 254

12- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

ساکنان آسمان و زمین از او خشنود می شوند، آسمان از ریزش باران قطره ای دریغ نکرده و زمین از رویش گیاهان

خودداری نمی کند به گونه ای که زندگان آرزو می کنند که کاش مردگان زنده می شدند.(1)

13- امام باقر علیه السّلام فرمود:

بدانید که ذوالقرنین در انتخاب دو ابر رام و سرکش مخیّر گردید و او ابر رام را برگزید و ابر سرکش برای دوست و محبوب شما (قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف) ذخیره گردید.

راوی گفت: سؤال کردم: ابر سرکش کدام است؟ امام علیه السّلام فرمود:

ابرای که در آن غرّش رعد و صاعقه و یا برق وجود داشته باشد که محبوب شما بر آن سوار گردد، بدانید که او بر ابر سوار گردیده و با این وسائل بالا می رود، وسائل آسمانها و زمین­های هفتگانه که پنج طبقه آن آباد و دو تای آن ویران است.(2)

14- امام صادق علیه السّلام فرمود:

وقتی که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند حکومت را براساس عدالت قرار می دهد و ظلم و جور در دوران او برچیده می شود و جاده ها درپرتو وجودش امن و امان

ص: 255

می گردد،(1) و زمین برکاتش را خارج می سازد و هر حقی به صاحبش می رسد و در میان مردم همانند داود و محمّد علیهماالسّلام حکم و داوری می کند، در این هنگام زمین گنجهای خود را آشکار می سازد و برکات خود را ظاهر می کند و کسی موردی را برای انفاق و صدقه و کمک مالی نمی یابد، زیرا همة مؤمنان بی نیاز و غنی خواهند شد...(2)

15- امام باقر علیه السّلام فرمود:

وقتی قائم اهل بیت علیهم السّلام قیام کند (امکانات) را بطور مساوی تقسیم می نماید و در رعیّت عدالت را برقرار می سازد و ...(3)

16- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

در عصر قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف انسان یک مُد می کارد و هفتصد مُد می گیرد، چنانکه مضمون آیة شریفة «کَمَثَلِ حَبَّةٍ اَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِأَةُ حبَّة وَ اللهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشآءُ؛ همانند بذری که هفت خوشه برویاند که در هر

ص: 256

خوشه، یکصد دانه باشد و خدا آن را برای هر کس بخواهد دو یا چند برابر می کند».(1) می باشد.(2)

ص: 257

ص: 258

ص: 259

ص: 260

ص: 262

ص: 263

ص: 264

یک لحظه، از اطراف عالم خود را به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می­رسانند،(1) و پس از پیروزی و تشکیل حکومت واحد جهانی، حاکمان و فرمانروایان آن حضرت در مناطق مختلف هستند.(2) و تعدادشان هنگام ظهور 313 نفر است،(3) همانطور که علاّمة مجلسی رحمه الله در این زمینه می گوید: یاران حضرت مهدی هنگام ظهور سیصد و سیزده نفر هستند، بنابراین منافاتی ندارد که افراد دیگری بعد از ظهور آن حضرت به وی بپیوندند.(4)

و اینک به چند روایت در این زمینه اشاره می کنیم:

1- امام جواد علیه السّلام فرمود:

... یاران او به عدد اصحاب بدر سیصد و سیزده تن می­باشند و از دورترین نقاط جهان گرد او جمع می شوند، این فرموده خداوند است که «هر جا باشید خداوند همه شما را گرد هم می آورد که او بر هر چیز تواناست»،(5) چون این تعداد از مردم زمین گرد او جمع شوند، او ظهور می نماید و چون

ص: 266

شمار یارانش به ده هزار رسد، به اذن خداوند خروج می نماید و پیوسته دشمنان خدا را به هلاکت می رساند...(1)

2- امام باقر علیه السّلام فرمود:

همانا قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف از راه کوه ذی طوی با سیصد و سیزده مرد به عدد رزمندگان جنگ بدر می آید...(2)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خداوند سیصد و سیزده تن یاران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را در همین مسجد شما (مسجدالحرام) جمع می کند و مردم مکه با دیدنشان می دانند که ایشان از اهل مکه و از آباء و اجداد آنها نیستند، شمشیرهایی بدست دارند که روی لبه آنها اسامی صاحبانشان و نام پدرشان و نسب آنها نوشته شده است.(3)

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

گویا قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را بر بالای منبر کوفه می نگرم که یارانش سیصد و سیزده نفر مرد، به تعداد جنگ جویان مسلمان در جنگ بدر، اطرافش را گرفته اند، این یاران پرچم داران و حاکمان خدا بر مردم در زمین اند...(4)

ص: 267

2- امام جواد علیه السّلام فرمود:

وقتی شماره لشکر او به ده هزار تن برسد به فرمان خدا خروج می نماید و پیوسته دشمنان خدا را از دم تیغ می­گذراند تا آنکه خداوند از او خشنود شود...(1)

3- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

... در این موقع، مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ما به طرف شام حرکت می کند، در حالی که جبرییل علیه السّلام پیشاپیش او و میکاییل به دنبال او در حرکتند...(2)

4- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

خداوند حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را با فرشتگان ، جنّ و شیعیان مخلص یاری می کند.(3)

5- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گویا هم اینک حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و یارانش را می بینم... که فرشتة جبرییل در سمت راست مهدی و میکاییل در سمت چپ حضرت حرکت می کنند و ترس و وحشت پیشاپیش سپاهیانش و پشت سر آنان به فاصلة یک ماه در

ص: 269

حرکت است و خداوند حضرتش را با پنج هزار فرشتة آسمانی یاری می کند.(1)

6- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... وی بوسیلة شمشیر و ایجاد ترس در دل دشمنان پیروز می گردد و لشکریان او شکست نمی خورند.(2)

7- امام باقر علیه السّلام فرمود:

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف به سبب پیداش ترس (در دل دشمنان) پیروز می گردد و به یاری شدن از ناحیة خدا تأیید می گردد و زمین برای او پیموده می شود و گنج های زمین برایش آشکار می گردد...(3)

8- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند:

ای سلمان! تو او را درک خواهی کرد و همچنین هر که همانند تو باشد و هرکه چنین ولایت و معرفتی نسبت به او داشته باشد.(4)

9- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

ص: 270

رومیان به طرف ساحل دریا نزدیک غار اصحاب کهف روی می آورند و خداوند آن جوانان را با سگشان از غار بر می­انگیزد، دو نفر از آنها به نامهای ملیخا و خملاها هستند که هر دو تسلیم اوامر قائم می باشند.(1)

10- امام صادق علیه السّلام فرمود:

از پشت شهر کوفه (نجف) همراه قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف بیست و هفت مرد خارج می شوند، پانزده نفر از آنان جزو یاران حضرت موسی علیه السّلام

هستند، هفت نفر جزو اصحاب کهف هستند و یوشع بن نون، سلمان فارسی، ابودَجّانه انصاری، مقداد و مالک اشتر نیز جزو آنان هستند، پس اینها در خدمت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان یاران و فرمانروایان حکومتش خواهند بود.(2)

11- امام صادق علیه السّلام به مفضّل بن عمر فرمود:

ای مفضّل! تو همراه چهل و چهار نفر زنده می شوی و همراه حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهی بود و تو در طرف راست قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهی بود و امر و نهی می کنی.(3)

12- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 271

هر کس هر شب جمعه سوره بنی اسرائیل را بخواند، نخواهد مُرد تا قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را درک کند و جزو یارانش قرار بگیرد.(1)

13- امام صادق علیه السّلام فرمود:

کسانی که چهل روز صبح دعای عهد را بخوانند، از یاوران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما باشند واگر چنین کسی پیش از ظهور بمیرد، خداوند او را از قبر بیرون خواهد آورد، تا در خدمت آن حضرت باشد.(2)

14- مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام نقل می­کند که آن حضرت فرمودند: سیزده زن همراه قائم آل محمّد علیهم السّلام خواهند آمد.

عرض کردم: برای چه کاری؟ حضرت فرمود:

به مداوای مجروحان و سرپرستی بیماران خواهند پرداخت، همانگونه که همراه رسول الله صلی الله علیه وآله بودند.

عرض کردم. آنها را برایم نام ببرید؟ حضرت فرمود:

قنواء دختر رشید هجری، اُمّ ایمن، حبّابّة والبیّه، سمیّه مادر عمّار یاسر، زبیده، اُمّ خالد احمسیّه، امّ سعید حنفیّه، صیانة ماشطه، و امّ خالد جهنیّه.(3)

ص: 272

15- از گفت وگوی امام صادق علیه السّلام با حضرت الیاس پیامبر علیه السّلام در کنار خانه خدا، معلوم می­شود که وی از جمله پیامبرانی است که همراه حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد آمد، چون او در ضمن گفتگو شمشیر خود را به امام نشان داد، سپس نقاب از چهره کنار زد و اظهار داشت من الیاس هستم.(1)

16- امام رضا علیه السّلام فرمود:

... و در آینده، خداوند به وسیله او (خضر علیه السّلام) وحشت قائم ما را در ایام غیبتش به اُنس مبدّل خواهد کرد و یار آن حضرت در تنهایی خواهد بود.(2)

17- امام باقر علیه السّلام فرمود:

پیش از قیامت ، عیسی علیه السّلام به دنیا فرود می­آید و هیچ کس از ملّت یهود و مسیحی نمی ماند، مگر آنکه قبل از مرگ به او ایمان می آورد و آن حضرت پشت سر مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نماز می خواند.(3)

18- و در برخی از روایات دیگر آمده است که: عیسی علیه السّلام پس از آنکه به آسمان عروج کرد، در همان جا به سر می برد و تا ظهور امام زمان

ص: 273

عجل الله تعالی فرجه الشریف در آنجا است، وی همراه هشتصد مرد و چهار صد زن به زمین خواهد آمد. و او یکی از بزرگترین یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که از طرف خداوند، به عنوان وزیر دست راست آن حضرت رجعت خواهد کرد.(1)

4- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... سپس او به همراه سیصد و سیزده مرد به شمار یاران بدر که همچون ابر پائیزی پراکنده اند و زاهدان شب و شیران روزاند، بدون قرار قبلی ظهور می کند.(1)

5- امام باقرعلیه السّلام فرمود:

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف دارای سیصد و سیزده یاور است که این افراد از نژاد عجم هستند، بعضی از آنها در روز بر روی ابر سوار شده و راه می روند و با نام خود و نام پدر و خصوصیّات نَسب شان شناخته می شوند و بعضی از آنها در بستر خود خوابیده اند و بدون وعدة قبلی در مکه به حضور امام حاضر می شوند.(2)

6- امام صادق علیه السّلام فرمود:

هر یک از یاران حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برابر چهل نفر توانایی و قدرت دارند و دارای قلبی قوّی مانند پاره های آهن هستند...(3)

7- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 275

خداوند سبحان آنان را در شب جمعه گرد هم می آورد و صبح جمعه جملگی در مسجدالحرام با آن حضرت دست بیعت و وفاداری می دهند و هیچ یک از آنان سرپیچی نمی کند.(1)

8- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گویی می بینم که یاران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف جهان را محاصره کرده اند و همه موجودات مطیع و فرمانبردار آنها هستند، حتّی درّندگان صحرا و چرندگان و پرندگان و موجودات مختلف عالم، فقط خشنودی آنها را می خواهند، حتی بعضی از نقاط زمین مباهات می کند بر بعضی دیگر و می گوید امروز یکی از یاران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف بر روی من عبور کرد.(2)

9- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

تعداد یاران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف سیصد و سیزده نفر خواهد بود و هر یک از آنان در مقابل سیصد و سیزده نفر استقامت می نماید.(3)

چشم می خورد و اینک به برخی از شهرها از زبان امام صادق علیه السّلام اشاره می کنیم:

1- شهر طالقان، بیست و چهار نفر(1)

2- شهر حُلوان، دو نفر(2)

3- شهر اهواز، دو نفر

4- شهر طبرستان، نُه نفر

5- شهر طوس، پنج نفر

6- شهر قزوین، دو نفر

7- شهر همدان، چهار نفر

8- شهر نیشابور، هیجده نفر

9- شهر مرو، دوازده نفر

10- شهر قم، هیجده نفر

11- شهر کور کرمان، سه نفر

12- شهر اصطخر، دو نفر

13- شهر ری، هفت نفر(3)

ص: 277

14- شهر قرمس، دو نفر

15- شهر کوفه، چهارده نفر

16- شهر مدائن، هشت نفر

17- شهر هرات، دوازده نفر

18- شهر شیراز، یک نفر

19- شهر دیلم، چهار نفر

20- شهر حلب، سه نفر

21- شهر حران، یک نفر

22- شهر جرجان، دوازده نفر

23- شهر بیروت، نُه نفر

24- شهر بصره، سه نفر(1)

ص: 278

او و طرفداران او، به خدایی که جانم در دست قدرت اوست، اگر ایمان بستگی به کهکشان ها داشته باشد، مردانی از فارس(1) به آن دست می یابند.(2)

2- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند:

گویا چادرهای عجم را می­بینم که در مسجد کوفه برپا شده و در ایّام حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قرآن را همانگونه که نازل شده است، به مردم یاد می دهند.(3)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

... سپس بین سران ارتش عرب و عجم دشمنی و اختلاف پیش می آید و اختلافات همچنان ادامه داشته، تا امارت و فرمانروائی به مردی از ذریّة ابوسفیان می رسد.(4)

4- از ابن عبّاس نقل شده که گفت: نزد پیامبر صلی الله علیه وآله صحبت از فارس(5) به میان آمد، حضرت فرمود:

فارس طرفداران و دوستداران ما اهل بیت علیهم السّلام هستند.(6)

ص: 280

5- از ابوهریره نقل شده که گفت: نزد پیامبر صلی الله علیه وآله سخن از موالی و عجم ها به میان آمد، حضرت فرمود:

سوگند به خدا! من بیش از شما (و یا بیشتر از بعضی شما) به آنها اعتماد دارم.(1)

6- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

نزدیک است خداوند متعال اطراف شما را از عجم پر نماید، آنان چون شیرانی هستند که اهل فرار نیستند، طرفهای درگیر و دشمنان شما را می کشند...(2)

7- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

وقتی سواران سفیانی به سوی کوفه رفتند، گروهی را به جستجوی اهل خراسان می فرستند و در این حال، اهل خراسان به طلب مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بیرون می آیند، آنگاه سیّد هاشمی با پرچم های سیاه در حالی که شعیب بن صالح در پیشاپیش آنها حرکت می­کند، با امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ملاقات می کند...(3)

8- امام باقر علیه السّلام فرمود:

ص: 281

یاران پرچم های سیاه از خراسان به کوفه می آیند و در آنجا فرود می آیند و چون مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کند گروهی را جهت بیعت به سوی او می فرستند.(1)

9- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

آغاز ظهور او (قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف) از مشرق است، زمانی که این امر پیش آمد، سفیانی خروج می کند.(2)

10- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمودند:

مردمی از مشرق زمین خروج می نمایند، که مقدّمات حکومت و سلطنت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را فراهم می نمایند.(3)

11- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گویا می بینم گروهی از مشرق زمین خروج نموده، حق خود را از مخالفان می جویند، اما حقوق آنان را اداء نمی کنند، دیگر بار طلب حق می نمایند، باز هم حقوقشان استیفاء نمی شود، که در این مرحله شمشیر بر دوش نهاده و مقاوم می ایستند، با مشاهده این وضع از ناحیه مخالفین، خواسته های قبلی آنان در آستانه عملی شدن قرار می گیرد، که این بار خودشان نمی پذیرند، تا

ص: 282

قیام نمایند و آنان پرچم هدایت را جز به صاحب شما نمی سپارند، کشته های آنان شهیدند و اگر من آن زمان را درک می کردم، خود را برای یاری صاحب آن امر نگاه می­داشتم.(1)

12- عفّان بصری از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمودند:

آیا می دانی که چرا این شهر را قم نامیده اند؟

گفتم: خدا و پیامبرش و شما آگاه ترید. فرمود:

قم نامیده شده چون اهل آن با قائم آل محمّد علیهم السّلام همراه می شوند و با او قیام می کنند و او را یاری می دهند و استوار خواهند بود.(2)

13- امام صادق علیه السّلام فرمود:

مردم قم یاران ما هستند.(3)

14- امام صادق علیه السّلام فرمود:

بلاها از قم و اهل آن دور شده است، بزودی زمانی خواهد رسید که قم و اهل آن حجّت بر مردم خواهند بود و این در زمان غیبت قائم ما و ظهور وی می باشد...(4)

ص: 283

15- امام صادق علیه السّلام فرمود:

اهل قم از ما و ما از آنان هستیم... آنان یاران قائم و بازگوکنندگان حقوق ما هستند، خداوندا! آنان را از شرّ هر فتنه ای نگهدار و از هر گزندی نجات بخش.(1)

16- صفوان بن یحیی از امام رضا علیه السّلام نقل می­کند که: روزی خدمت امام رضا علیه السّلام بودم، سخن از اهل قم و علاقة آنان نسبت به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به میان آمد، آن حضرت برای آنان طلب آمرزش کرد و فرمود:

خداوند از آنان خشنود باشد.

آنگاه فرمود: بهشت دارای هشت در است که یکی از آنها مخصوص اهل قم می باشد، آنان بهترین پیروان ما از بین شیعیان جهان هستند، خداوند سبحان محبّت و دوستی ما را در سرشت آنان قرار داده است.(2)

17- امام موسی کاظم علیه السّلام فرمود:

مردی از قم، مردم را به سوی خدا دعوت می کند، افرادی که گرد او جمع می شوند قلب هایشان همچون پاره های آهن است، که بادهای تند حوادث،

ص: 284

آنان را نمی لغزاند، از جنگ خسته نشده و نمی­ترسند، اعتماد آنان بر خداست و سرانجام کار از آن پرهیزکاران است...(1)

18- امام صادق علیه السّلام فرمود:

بزودی شهر کوفه از مؤمنان خالی می­گردد و به گونه­ای که مار در جایگاه خود فرومی رود، علم نیز، این چنین از کوفه رخت بر می بندد و از شهری به نام قم آشکار می شود و آن سامان معدن فضل و دانش می­گردد، به نحوی که در زمین کسی در استضعاف فکری به سر نمی برد، حتی نوعروسان در حجله گاه خویش. و این قضایا، نزدیک ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما به وقوع می پیوندد، خداوند سبحان قم و اهلش را برای رساندن پیام اسلام، قائم مقام حضرت حجّت می گرداند...(2)

19- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خداوند بوسیلة شهر کوفه بر سایر شهرها استدلال می کند، همچنین به مؤمنان آن شهر با سایر مؤمنین و به شهر قم بر سایر شهرها و بوسیلة اهل قم بر جهانیان اعم از جنّ و انس، خداوند اهل قم را مستضعف فکری قرار نداده است، بلکه همواره آنان را موفّق و تأیید کرده است، سپس فرمود: دینداران در این شهر در مضیقة زندگی می باشند، اگر غیر این باشند، مردم

ص: 285

به سرعت به آنجا روی می آوردند و آنجا خراب می گردد و اهل آن تباه می شوند و آن گونه که باید نمی تواند بر سایر سرزمین ها حجّت باشد، زمانی که موقعیّت قم به اینجا برسد آسمان و زمین آرامش ندارد و ساکنان آنها لحظه ای باقی نمی مانند و بلا و گرفتاری از قم و اهل آن دفع گردیده است، بزودی زمانی خواهد رسید که قم و اهل آن حجّت بر مردم خواهند بود و این در زمان غیبت قائم ما عجل الله تعالی فرجه الشریف و ظهور وی می باشد.(1)

20- از امام صادق علیه السّلام سؤال شد منظور از آیة «بعَثْنا عَلَیْکُمْ عِبادًا لَنا اُوْلی بَأْسٍ شَدِیدٍ؛ گروهی از بندگان پیکارجوی خود را بر ضدّ شما بر می انگیزیم»(2) چه کسانی هستند؟ آن حضرت فرمود:

بخدا سوگند! آنان اهل قم هستند، بخدا سوگند! آنان اهل قم هستند، به خدا سوگند! آنان اهل قم هستند.(3)

21- عبایة بن عبدالله اسدی نقل می کند که روز جمعه­ای در محضر علی علیه السّلام نشسته بودم و ایشان بر فراز منبر نشسته بود و خطبه می خواند و

ص: 286

صعصعه بن صوحان نیز حضور داشت، اشعث بن قیس(1) نزد امیرالمؤمنین علیه السّلام آمد و از میان صفوف جماعت گذشت تا خود را به نزدیکی حضرت رساند، بعد رو به آن بزرگوار کرده و گفت: ای امیرمؤمنان! این سرخ رویان(2) که اطراف شما را گرفته­اند و نزدیک شما نشسته اند بر ما چیره شده اند...

در این لحظه حضرت کاملاً سکوت کرد و سرش را به زیر افکنده و با پای خود آرام به منبر می کوبید، ناگهان صعصعه بن صوحان که یکی از یاران باوفای حضرت بود،(3) گفت: ما را با اشعث چکار! امیر مؤمنان علیه السّلام درباره اعراب مطلبی را می فرماید که همیشه بر سر زبانها خواهد ماند و فراموش نمی گردد.

حضرت پس از درنگ اندکی، سر را بالا گرفته و فرمود:

کدام یک از این شکم پرستان بی شخصیّت مرا معذور می دارد و حکم به انصاف می کند، که برخی از آنها مانند الاغ در رختخواب خود می غلتد و

ص: 287

دیگران را از پند آموختن محروم می دارد، آیا مرا امر می کنی که آنان «ایرانیان» را طر کنم، هرگز! طرد نخواهم کرد، چون در این صورت از زمرة جاهلان خواهم بود، اما سوگند به خدایی که دانه را شکافت و بندگانش را آفرید، حتماً شما را برای برگشت مجدّد به آئین­تان سرکوب می کنند، همانگونه که شما آنان (ایرانیان) را در آغاز، برای پذیرش این آئین سرکوب نمودید.(1)

22- امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

خوشا به حال طالقان! خداوند متعال دارای گنج­هایی در آنجاست که نه از طلاست و نه از نقره، اما در آن خطّه، مردانی وجود دارند که خداوند را آنطورکه شایستة معرفت است شناخته اند و آنان یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در آخرالزّمان می باشند.(2)

23- امام صادق علیه السّلام فرمود:

خدای متعال را گنج هایی است در طالقان که نه طلاست و نه نقره و پرچمی که از آغاز تاکنون باز نشده و به اهتزاز در نیامده است، این خطّه دارای مردانی است که قلبهای آنها مانند پاره های آهن محکم و نستوه می باشد، نسبت به ذات مقدّس خداوند تردیدی در آن قلب ها ایجاد نمی شود،

ص: 288

شدیدتر از آتش اند، اگر به کوه حمله ور شوند، آن را از جای می کنند، با به دست داشتن پرچم ، آهنگ هر دیاری که نمایند آن را ویران و منهدم می سازند، بر اسب هایشان همچون عقاب سوارند، به عنوان تیمّن و تبرّک زین مرکب امام علیه السّلام را بوسه زده و با دست لمس می نمایند، آن بزرگوار را پروانه وار در وسط گرفته و به هنگام خطر، آن وجود مقدّس را با جان خود حفظ می کنند، شبها را با مناجات سپری می کنند و روز سواران کارزارند، آنان زاهدان شب وشیران روزاند، در اطاعت امام و رهبرشان مطیع تر از کنیزکان نسبت به مولای خویش اند، درخشندگی آنها مانند چراغهای پرنور است، مثل اینکه قلب هایشان چراغی از ایمان است، از بیم خدا می­هراسند، شهادت طلبند و آرزوی کشته شدن در راه خدا را دارند، شعار آنان خونخواهی سالار شهیدان حسین B است، هنگامی که به پیش می تازند رُعب و وحشتِ آنان به مسافت یکماه راه رفتن در قلبهای دشمنان جایگزین می شود، گروه گروه به سوی حضرت روانه می شوند، به واسطة این رادمردان، خداوند امامِ برحق (مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) راپیروزمی گرداند.(1)

ص: 289

ص: 290

ص: 291

ص: 292

ص: 294

ص: 295

ص: 296

حضرت در حال عبور است، سنگی به سوی ایشان پرتاب می کند و آن حضرت را به شهادت می رساند، چون حضرت رحلت می کند، امام حسین علیه السّلام مراسم غسل، کفن و دفن آن حضرت را عهده دار می شود.(1)

ولی همانطور که امام حسن مجتبی علیه السّلام فرمود: هیچ یک از ما امامان نیست، جز آنکه مسموم و یا شهید می شود.(2)

می توان گفت روایاتی که بر شهادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دلالت دارد بر دیگر روایات ترجیح و برتری دارند.

و چون قائم آل محمّد صلی الله علیه وآله از دینا برود و یا شهید شود، چهل روز پس از آن قیامت برپا می گردد و مردگان از گورها به در آیند و برای حساب و جزای محشر آماده گردند و خداوند از آنچه واقع می شود، داناتر و ولیّ توفیق و صواب است.(3)

که برخی از علماء و بزرگان می­گویند شاید مراد از قیامت، رجعت باشد.(4)

ص: 298

1- شیخ طوسی در تفسیر تبیان(1) و امین الدین طبرسی در تفسیر خود(2) و دیگر مفسرّان بزرگ شیعه S درباره رجعت سخن گفته اند و بنا به نوشته صاحب کتاب «الا یقاظ من الهجعه»: صحّت رجعت از نظر شیعیان امری مسلّم، قطعی و انکارناپذیر بوده و بیشتر دانشمندان یا همة آنان این واقعیّت را پذیرفته اند.(3)

2- مرحوم صدوق رحمه الله در کتاب اعتقادات خود، دربارة اعتقاد به رجعت می فرماید:

اعتقاد ما دربارة رجعت این است که حق است.(4)

3- علاّمه مجلسی رحمه الله پس از نقل روایات فراوان و ذکر اقوال بزرگان دربارة رجعت می گوید:

از دیدگاه ما (شیعیان) رجعت به گروهی از مؤمنان راستین و کافران فرو رفته در گرداب کفر و الحاد اختصاص دارد و کسی غیر از این دو گروه به دنیا باز نخواهد گشت.(5)

ص: 300

4- ... و مرحوم سیّد مرتضی رحمه الله از علمای بزرگ شیعه در قرن چهارم پیرامون رجعت چنین می گوید:

عقیدة شیعه امامیه چنین است که خدای متعال به هنگام ظهور امام زمان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف گروهی از شیعیان را که پیش از قیام آن حضرت از دنیا رفته اند، به دنیا باز می گرداند، تا آنان به پاداش یاوری و همراهی و درک حکومت آن وجود مقدّس نائل آیند، و نیر برخی از دشمنان حضرتش را زنده می کند تا از ایشان انتقام گیرد، بدین ترتیب که آشکاریِ حق و بلندی مرتبتِ پیروان حق را بنگرند و اندوهگین شوند.(1)

5- همچنین علاّمه مجلسی رحمه الله درباره روایات رجعت می­نویسد:

کسی که حقانیّت ائمه علیهم السّلام را باور کرده است، چگونه می تواند دربارة مسأله متواتری که از آنان نقل شده و نزدیک به دویست روایت صریح در این زمینه رسیده و بیش از چهل تن از ثقات و عالمان شیعه آنها را در کتب خود آورده اند، شک داشته و این عقیده را با دیدة تردید بنگرد؟ ... راستی اگر مسأله ای از این قبیل را نتوان از متواترات دانست، پس در کدامین موضوع می توان ادعای تواتر کرد.(2)

ص: 301

حال به بررسی مباحثی که پیرامون مسأله رجعت وجود دارد می پردازیم:

برای تبعیض آمده و بدین معنی است که از هر امّت، فقط گروهی محشور می گرداند.(1)

مرحوم طبرسی رحمه الله در تفسیر این آیه می فرماید:

بنابر روایات فراوان از ائمه علیهم السّلام، خداوند هنگام ظهور و قیام حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف گروهی از شیعیان و پیروان را که از دنیا رفته­اند، زنده می­گرداند تا به ثواب یاری آن حضرت بشتابند و در دولتش اظهار شادمانی و سرور و خوشحانی بنمایند. همچنین خداوند عده ای از دشمنان خود را زنده می گرداند تا به وسیلة حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از آنها انتقام گرفته شود... و هیچ عاقلی شک ندارد که این کار مقدور خداوند متعال، و غیر محال است و خداوند شبیه همین کار را در امّت های گذشته انجام داده و قرآن در

موارد متعددی در این باره سخن گفته است.(2)

همچنین علاّمه طباطبائی رحمه الله می گوید:

از ظاهر این آیه بر می آید که حشر جمعی از انسان ها در غیر روز بازپسین روی خواهد داد، چرا که سخن از حشر برخی از آنهاست و نه همة آنها...

ص: 304

مؤید این سخن آن است که آیة مزبور و دو آیة پس از آن، بعد از ذکر «دابة الارض» و قبل از اشاره به «نفخ صور» و دیگر آیات مربوط به قیامت واقع شده است، و به هیچ وجه نمی توان پذیرفت که به یکی از رویدادهای قیامت قبل از بیان شروع و حوادث عمومی مربوط به آن اشاره گردد، توضیح اینکه: اگر حشر گروهی از انسان ها بعد از برپائی قیامت به وقوع خواهد پیوست، شایسته بود که پس از ذکر نفخ صور و حضور همة انسان ها در پیشگاه خدا سخن از این واقعه (حشر جمعی از انسان ها) به میان آید، بنابراین ظهور این آیه آن است که «حشر» مزبور یکی ازرویدادهای پیش از رستاخیز عمومی خواهد بود.(1)

همچنین ابوبصیر گفت: امام باقر علیه السّلام به من فرمودند:

مگر اهل عراق منکر رجعت هستند.

گفتم آری! فرمود:

آیا قرآن نمی خوانند «و روزی که از هر امّت دسته ای را برانگیزیم».(2)

و در روایت دیگری از امام صادق علیه السّلام درباره آیه یاد شده سؤال کردند، حضرت فرمود:

مردم دربارة آن چه می گویند؟

ص: 305

عرض کردم آنها می گویند آیه راجع به قیامت است. فرمود:

خداوند در قیامت از هر امتی دسته ای را زنده می گرداند و بقیه را به حال خود رها می سازد! این آیه قطعاً در مورد رجعت است و آیه مربوط به قیامت این است «جملگی آنها را محشور گردانیم، بی آنکه کسی را فرو گذاریم و...».(1)

آیة دوم:

«وَ حَرٰامٌ عَلیٰ قَرْیَةٍ اَهْلَکْنٰاهٰا اَنَّهُمْ لٰا یَرْجِعُونَ حتّی إذا فُتِحَتْ یَأْجُوجُ وَ مَأْجُوجُ وَ هُمْ مِنْ کُلِّ حَدَبٍ یَنْسِلُونَ؛ و حرام است بر شهرها و آبادیهایی که (بر اثر گناه) نابودشان کردیم (که به دنیا باز گردند) آنها هرگز باز نخواهند گشت، تا آن زمان که یأجوج و مأجوج گشوده شوند و آنها از هر محل مرتفعی به سرعت عبور می کنند».(2)

علیّ بن ابراهیم قمی رحمه الله می گوید:

این آیه بزرگترین دلیل در باب رجعت است، زیرا احدی از مسلمانان انکار ندارند که در قیامت همه انسان ها بر می گردند، پس اینکه در این آیه گفته

ص: 306

می شود که گروهی بر نمی گردند، این مربوط به قیامت کبری نیست، بلکه مربوط به رجعت و قیامت صغری است.(1)

آیة سوم:

«وَ لَنُذیٖقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذٰابِ الأَدْنی دُونَ الْعَذٰابِ الْاَکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ؛ به آنان از عذاب نزدیک (عذاب این دنیا) پیش از عذاب بزرگ (آخرت) می چشانیم، شاید بازگردند.»(2)

از این آیه استفاده می شود که منافقین و فاسفین دو نوع عذاب می شوند، یک عذاب ادنی و دیگر عذاب اکبر، عذاب ادنی برای این است که شاید از طغیان و عصیانشان برگردند.

حال این سؤال مطرح می شود که این عذاب ادنی در چه وقت است؟

علی بن ابراهیم قمی رحمه الله در تفسیر خود «الْعَذٰابِ

الأَدْنی» را به «عذاب الرْجْعَة» تفسیر کرده است. یعنی بعضی از معصیت کاران در رجعت باز می گردند، تا عذابشان را بچشند.

اساساً عذابی که مایه عبرت دیگران و بازگشت معصیت­کاران است، نمی تواند عذاب آخرت باشد، بلکه باید عذابی در دنیا باشد.(3)

ص: 307

آیه چهارم:

«وَ لئِنْ قُتِلْتُمْ فٖی سَبیٖلِ الله اَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ الله وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمّٰا یَجْمَعُونَ؛ اگر هم در راه خدا کشته شوید یا بمیرید (زیان نکرده اید، زیرا) آمرزش ورحمت خدا، از تمام آنچه آنها (در طول عمر خود) جمع آوری می کنند بهتر است».(1)

امام باقر علیه السّلام درباره این آیه از جابر پرسید: ای جابر! آیا می دانی که معنای «سبیل الله» چیست؟

جابر گفت: نه به خدا سوگند! جز اینکه از شما بشنوم، فرمود:

«سبیل الله راه علی و اولاد علی است، هر کس با ولایت وی کشته شود، در راه خدا کشته شده است و هر کس با ولایت او بمیرد، در راه خدا مرده است. هیچ مؤمنی از این امّت نیست، جز اینکه برای او قتل و مرگی هست، هر کدام از آنها کشته شود، یک بار دیگر بر می گردد تا بمیرد، و هر کدام از آنها بمیرد، بر می گردد تا کشته شود.(2)

مجلسی رحمه الله تعداد روایات مربوط به رجعت را نزدیک به دویست حدیث معرفی کرده و معتقد به تواتر آنها شده است،(1) همچنانکه شیخ حرّ عاملی(2) نیز معتقد به تواتر معنوی احادیث پیرامون رجعت گردیده است.(3)

و اینک به برخی از آنها اشارتی داریم:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

از ما نیست، کسی که به رجعت ما ایمان نداشته باشد.(4)

2- امام صادق علیه السّلام فرمود:

هر کس به هفت موضوع اقرار کند، مؤمن است، یکی از آنها ایمان به رجعت می باشد.(5)

3- امام صادق علیه السّلام فرمود:

روزهای خدایی سه تا هستند، روز قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف، روز رجعت و روز قیامت.(6)

ص: 309

4- امام صادق علیه السّلام فرمود:

پدیده رجعت همگانی نیست، بلکه به جمعی محدود اختصاص دارد و جزء مؤمنان راستین و مشرکان فرو رفته در منجلاب کفر و شرک، هیچ کس به دنیا باز نمی گردد.(1)

5- امام رضا علیه السّلام فرمود:

همانا رجعت حق است و در امم پیشین روی داده است، قرآن نیز از وقوع آن خبر می دهد و حال آنکه رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: در میان این امّت همه رویدادهای امّت های پیشین بدون کم و کاست و یا کمترین تفاوت به وقوع می پیوندد.(2)

و دسته ای دیگر از روایات اوصاف کسانی را که رجعت خواهند کرد، ذکر می کند و اینک به برخی از آن روایات اشارتی داریم:

1- امام صادق علیه السّلام فرمود:

رجعت عمومی نیست، بلکه جنبه خصوصی دارد، تنها گروهی بازگشت می کنند که ایمان خالص یا شرک خالص دارند.(1)

2- امام صادق علیه السّلام هنگامی که آیه شریفه:

«وَ إِذْ أَخَذَ اللهُ میٖثٰاقَ النَّبِیِّینَ لَمٰا ءَاتَیْتُکُمْ مِنْ کِتٰابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جٰاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمّا مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنْصُرُنَّهُ...؛ و هنگامی را که خداوند، از پیامبران و پیروان آنها پیمان مؤکّد گرفت که هرگاه کتاب و دانش به شما دادم، سپس پیامبری به سوی شما آمد که آنچه را با شماست تصدیق می کند، به او ایمان بیاورید و او را یاری کنید، سپس (خداوند) به آنها گفت: آیا به این موضوع اقرار دارید و بر آن پیمان مؤکّدبستید؟ گفتند: آری (اقرار داریم)، خداوند به آنها گفت: پس گواه باشید و من نیز با شما از گواهانم».(2)

ص: 311

را قرائت کرد فرمود: خداوند تمامی انبیاء و رسل را از زمان آدم تا خاتم علیهم السّلام به دنیا بر می گرداند تا همگی به پیامبر اسلام ایمان آورده و به علی علیه السّلام کمک نمایند.

راوی سؤال کرد، که کمک و یاری رساندن به علی علیه السّلام چه معنا دارد؟ حضرت فرمود:

در رکاب علی علیه السّلام و در پیشاپیش او می­جنگد.(1)

3- امام باقر علیه السّلام فرمود:

رسول خدا و علی علیهماالسّلام به زودی بر می گردند.(2)

4- پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود:

... ای علی! در آخرالزمان خداوند تو را در بهترین صورت زنده می کند ووسیله ای در دست تو است که دشمنان را با آن علامت می نهی.(3)

5- امام صادق علیه السّلام فرمود:

منظور از وقت معلوم در آیه امهال شیطان که فرمود: «فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَریٖنَ اِلیٰ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ؛ تو از مهلت یافتگانی- امّا نه تا روز رستاخیز، بلکه-

ص: 312

تا روز و وقت معیّنی».(1) زمان رجوع و بازگشت امیرالمؤمنین علیه السّلام است که حضرت با اصحابش در یک طرف و ابلیس با یارانش در طرف دیگر در اراضی اطراف فرات به قتال و جنگ می پردازند، تا جای که عذاب الهی بر شیطان و اصحابش نازل می شود و رسول خدا صلی الله علیه وآله در پیش روی شیطان ظاهر می شود و شیطان می گریزد، ولی حضرت با شمشیری که در دست دارد بر کتف او می زند، او و یارانش هلاک می گردند، اینجاست که دیگر خدا پرستش می شود و احدی به خدا شرک نمی ورزد.(2)

6- امام صادق علیه السّلام فرمود:

اوّل کسی که زمین برای او شکافته می شود و به دنیا بر می گردد، حسین بن علی علیهماالسّلام است...(3)

7- جابر بن یزید جعفی از امام باقر علیه السّلام روایت کرده که آن حضرت فرمود:

به خدا قسم مردی از ما اهل بیت علیهم السّلام بعد از مرگش سیصد و نُه سال در جهان سلطنت می کند، عرض کردم: این چه وقت خواهد بود، فرمود: بعد از قائم، پرسیدم: قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف چقدر در عالم می ماند؟ فرمود: نوزده سال، آنگاه

ص: 313

منتصر و حسین علیه السّلام برای طلب خود و یارانش به دنیا بر می گردد و از پس او امیرالمؤمنین علیه السّلام رجعت می کند.(1)

8- امام صادق علیه السّلام فرمود:

امیرالمؤمنین را با فرزندش حسین علیهماالسّلام در زمین رجعتی است، وی با پرچم خود می آید، تا اینکه انتقام خود را از بنی امیّه و معاویه و اولاد معاویه و آنهاکه همراه آنان به جنگ آن حضرت آمده اند بگیرند...(2)

9- سعد بن عبدالله از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود:

شیطان «لعنت الله علیه» از خداوند سؤال کرد که او را مهلت دهد، تا روز قیامت که مردم زنده می شوند، حق تعالی ابا کرد و فرمود: که تو را مهلت دادم تا وقت معلوم، چون آن روز ظاهر می شود شیطان با جمیع پیروانش از روزی که خدا آدم را خلق فرموده تا آن روز، و حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام برگردد و این آخر برگشتهای آن حضرت است.

راوی گفت: مگر رجعت های بسیار خواهد کرد، فرمود:

بلی و هر امامی که در قرنی بوده باشد، نیکوکاران و بدکاران زمان او برگردند، تا حق تعالی مؤمنان را بر کافران غالب گرداند و مؤمنان از ایشان

ص: 314

انتقام بگیرند، پس چون آن روز ظاهر شود حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام برگردد با اصحاب و شیعیانش، ملاقات ایشان در کنار فرات واقع شود نزدیک به کوفه، پس قتالی واقع شود که هرگز مثل آن واقع نشده باشد، گویا می بینم اصحاب حضرت امیر علیه السّلام را که صد قدم از پس و پیش برگردند و پای بعضی در میان آب فرات داخل شود، پس ابری به زیر آید از آسمان که پر شده باشد از ملائکه، و رسول خدا صلی الله علیه وآله حربه ای از نور در دست داشته باشد و در پیش آن ابر آید، چون نظر شیطان بر آن حضرت افتد از عقب برگردد و اصحابش به او گویند اکنون که ظفر یافتی به کجا می روی؟ او می گوید: من می بینم آنچه را شما نمی بینید، من می ترسم از پروردگار عالمیان، پس حضرت رسول خدا صلی الله علیه وآله به او برسد و حربه را در میان دو کتفش بزند که او و اصحابش همه هلاک شود سپس بعد از آن، همة مردم خدا را به یگانگی بپرستند و هیچ چیز را با خدا شریک نگردانند و حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام چهل و چهار هزار فرزند از صلب او متولّد شود همه پسر، هر سال یک فرزند، پس در آن وقت، دو باغ سبز که حق تعالی در سوره الرّحمن فرموده در دو طرف مسجد کوفه به هم رسد.(1)

10- جابر از امام باقر علیه السّلام روایت کرده است که آن حضرت فرمود:

ص: 315

امام حسین علیه السّلام در صحرای کربلا پیش از شهادت فرمودند که جدّم رسول خدا صلی الله علیه وآله به من گفت: ای فرزند! تو را به سوی عراق خواهند برد، در زمینی که پیغمبران و اوصیای ایشان در آنجا یکدیگر را ملاقات کرده اند یا خواهند کرد و آن زمین را عمورا می گویند و در آنجا شهید خواهی شد و با تو جماعتی از اصحاب تو شهید خواهند شد که درد و الم و بریدن آهن به ایشان نخواهد رسید، چنانچه آتش را حق تعالی بر حضرت ابراهیم B سرد و سلام گردانید و همچنین آتش جنگ بر تو و اصحاب تو برد و سلام خواهد بود. پس بشارت باد شما را! و شاد باشید که ما به نزد پیغمبر خود می رویم، پس می مانیم در آن عالم، آنقدر که خدا خواهد، پس اوّل کسی که زمین شکافته می شود و از زمین بیرون می آید من خواهم بود، و بیرون آمدن من موافق می افتد با بیرون آمدن امیرالمؤمنین علیه السّلام و قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما، پس نازل می شوند بر من گروهی از آسمان از جانب حق تعالی که هرگز بر روی زمین فرود نیامده باشند، با جیرییل و میکاییل و اسرافیل و لشکرها از ملائکه فرود می آید محمّد و علی و من و برادرم و جمیع آنها که خدا برایشان منّت گذاشته از انبیاء و اوصیاء سوار شده بر اسبان خدائی ابلق از نور، که هیچ مخلوقی پیش از آن، بر آنها سوار نشده است، پس حضرت رسول صلی الله علیه وآله عَلَم خود را به دست می گیرد و حرکت می کند و شمشسر خود

ص: 316

را به دست قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما می دهد، سپس بعد از آن، آنچه خدا خواهد می نمائیم، پس حق تعالی بیرون می آورد از مسجد کوفه چشمه ای از روغن و چشمه ای از آب و چشمه ای از شیر، پس آنگاه حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام شمشیر حضرت رسول صلی الله علیه وآله را به من دهد و مرا به جانب مشرق و مغرب بفرستد، پس هر که دشمن خدا باشد خونش را بریزم و هربتی را که بیابم بسوزانم، تا آنکه به زمین هند برسم و جمیع بلاد هند را فتح کنم و حضرت دانیال و یوشع زنده شوند و بیایند به سوی حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام و گویند راست گفتند خدا و رسول او در وعده­ها که دادند، پس هفتاد نفر با ایشان بفرستد به سوی مصر که هر کس در مقام مقاتله در آید او را بکشند و لشکری به سوی بلاد روم بفرستند که آنجا را فتح کنند و...(1)

11- امام صادق علیه السّلام فرمود:

اوّل کسی که به دنیا بر می گردد امام حسین علیه السّلام، اصحاب او، یزید و اصحاب وی خواهند بود، پس همه ایشان را بکشد، همانطور که ایشان را کشته اند.(2)

12- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 317

نخستین کسی که به دنیا رجعت می کند، حسین بن علی علیهماالسّلام است، به قدری حکومت می کند که از کثرت سن، ابروهایش روی دیدگانش می ریزد.(1)

13- امام صادق علیه السّلام فرمود:

من سؤال کردم از خدا که اسماعیل فرزند مرا بعد از من باقی بدارد، ابا کرد ولکن در باب او، حق تعالی منزلت دیگر به من عطا کرد که او اوّل کسی باشد که در رجعت بیرون آید، با ده نفر از اصحاب خود یکی از آنها عبدالله بن شریک عامری باشد و او علمدارش خواهد بود.(2)

14- امام باقر علیه السّلام فرمود:

گویا می بینم عبدالله بن شریک را که عمامة سیاهی در بردارد و علامت در میان دو کتفش آویخته و از دامن کوه بالا می رود و در پیش روی قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ما با چهار هزار کس که در رجعت زنده شده اند و صدا به تکبیر بلند کرده اند.(3)

15- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ص: 318

... ای مفضّل! و الله که سید اکبر محمّد رسول الله صلی الله علیه وآله و صدیق اکبر امیرالمؤمنین علیه السّلام و فاطمه زهرا سلام الله علیها و حسن مجتبی و حسین علیهماالسّلام شهید کربلا و جمیع ائمه هدی علیهم السّلام همگی زنده خواهند شد...(1)

16- امام صادق علیه السّلام فرمود:

... گویا می بینم ای مفضّل! آن روز را که ما گروه امامان نزد جدّ خود رسول خدا صلی الله علیه وآله ایستاده باشیم و به آن حضرت شکایت کنیم از آنچه بر ما واقع شد از امّت جفا کار بعد از وفات آن حضرت، و آنچه به ما رسانیده اند از تکذیب و ردّ گفته های ما و دشنام دادن و لعن کردن ما و ترسانیدن ما بکشتن و بیرون بردن خلفای جور ما را از حرم خدا و رسول به شهرهای ملک خود، و شهید کردن ما به زهر و محبوس گردانیدن ما. پس حضرت محمّد صلی الله علیه وآله گریان شود و بفرماید: ای فرزندان من! نازل نشده است بر شما، مگر آنچه به جدّ شما، پیش از شما واقع شده بود، پس ابتدا کند حضرت فاطمه سلام الله علیها و شکایت کند از... که فدک را از من گرفتند و هرچه دلیل

ص: 319

برایشان اقامه کردم، سود نداد و نامه ای که توبه من نوشته بودی برای فدک... از من گرفتند...(1)

مفضّل گوید: عرض کردم ای مولای من! جمعی از شیعیان شما هستند. قائل نیستند که شما و دوستان شما و دشمنان شما در آن روز زنده خواهید شد، فرمود:

مگر نشنیده اید سخن جدّ ما رسول الله صلی الله علیه وآله را و سخن ما اهل بیت علیهم السّلام را که مکرّر خبر داده­ایم از رجعت!! مگر نشنیده اید این آیه را «وَ لَنُذیٖقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذابِ الْأَذْنیٰ دُونَ الْعَذاٰبِ الْأَکْبَرِ...؛ به آنان از عذاب نزدیک (عذاب دنیا) پس از عذاب بزرگ (آخرت) می­چشانیم...»(2). عذاب پست تر، عذاب رجعت است و عذاب بزرگتر، عذاب قیامت است.(3)

17- شیخ حسن بن سلیمان از کتاب خُطَب امیرالمؤمنین علیه السّلام خطبة طولانی اند را از آن حضرت روایت کرده است که آن حضرت در ضمن آن خطبه فرمودند:

ص: 320

ضبط نمی کند احادیث ما را مگر قلعه های حصین یا سینه های امین یا عقل های متین زرّین.

سپس فرمود: ای عجب و کل عجب از آنچه واقع خواهد شد در میان ماه جمادی و رجب.

پس مردی از شرطة الخمیس پرسید این چه تعجّب است که می فرمائید؟ حضرت فرمود:

تعجّب نکنم از آن که مرده ای چند، زنده خواهد شد و شمشیر بر سر زنده­ها خواهند زد، به حق خداوندی که حبّه را شکافته و گیاه را بیرون آورده و خلایق را خلق فرموده، گویا می بینم ایشان را که در میان بازارهای کوفه راه می روند و شمشیرهای برهنه بر دوش گذاشته باشند و بزنند بر دشمنان خدا و رسول و مؤمنان و...(1)

18- مفضّل بن عمر از امام صادق علیه السّلام نقل می­کند که آن حضرت فرمود: سیزده زن همراه قائم آل محمّد علیهم السّلام خواهند آمد.

عرض کردم: برای چه کاری؟ حضرت فرمودند:

به مداوای مجروحان و سرپرستی بیماران پرداخت، همانگونه که همراه رسول الله صلی الله علیه وآله بودند.

ص: 321

عرض کردم: آنها را برایم نام ببرید. حضرت فرمود:

قنواء دختر رشید هجری، امّ ایمن، حبّابّة والبیّه، سمیّه عمّار یاسر، زبیده، امّ خالد احمسیّه، امّ سعید حنفیّه، صیانة ماشطه و امّ خالد جهنیّه.(1)

19- امام باقر علیه السّلام فرمود:

... چنین نیست، کسی که کشته شود با آن که در رختخواب مرده باشد، یکسان باشد و هر که در این دنیا کشته شود به ناچار برگردد تا مرگ را بچشد.(2)

و در برخی از روایات آمده است کسانی که چهل صبح، دعای عهد را بخوانند و یا مانند سلمان فارسی اهل ولایت و معرفت باشند، خداوند او را از قبر بیرون خواهد آورد، تا در خدمت آن حضرت باشد.(3)

20- امام صادق علیه السّلام فرمود:

ای مفضّل! تو همراه چهل و چهار نفر زنده می­شوی و همراه حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهی

بود و تو در طرف راست قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهی بود و امر و نهی می کنی.(4)

ص: 322

21- امام صادق علیه السّلام فرمود:

از پشت شهر کوفه،(1) همراه قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف بیست و هفت مرد خارج می شوند، پانزده نفر از آنان جزو یاران حضرت موسی علیه السّلام هستند، هفت نفر جزو اصحاب کهف هستند، یوشع بن نون، سلمان فارسی، ابودجانه انصاری، مقداد و مالک اشتر نیز جزو آنان هستند، پس این ها در خدمت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان یاران و فرمانروایان حکومتش خواهند بود.(2)

و همچنین فقیه و متکلّم توانای شیعه مرحوم شیخ مفید رحمه الله در این زمینه چنین می گوید:

خداوند شماری از امّت محمّد صلی الله علیه وآله را بعد از مرگشان و پیش از برپائی قیامت بر می انگیزد و این از خصوصیات مذهب آل محمّد علیهم السّلام می باشد و قرآن بر درستی آن گواهی می دهد.(1)

پست ترین مرحله کفر قرار داشته اند) در آن روزگار به جهان باز می گرداند، تا آنان از دیدن شکوه و عظمت اسلام و حاکمیّت مسلمانان به وجد آیند و اینان در اثر مشاهدۀ شوکت و قدرت پیروان دین خدا خشمگین شوند و دریابند که وعدۀ خدا حق بوده و کفر و باطل برای همیشه نابوده شده است.

2- گذشته از این ممکن است افراد با ایمان در این بازگشت به مقاماتی دست یابند که فقط در موقع سیطرۀ کامل اسلام، تحصیل آنها ممکن است، و همچنین می­توان گفت: گناهکاران و کفار که درزمان رجعت به دنیا باز می گردند، از سران و پیشتازان کفر بوده اند و جز ارتکاب پلیدی و زشتی، پایمال کردن حقوق انسان ها، کشتار بی گناهان، غصب اموال مظلومان و ستمگری بر مجروحان کار دیگری از آنان سر نزده است، بدین جهت بار دیگر به جهان طبیعت باز می گردند تا سزای دنیائی بسیاری از گناهان خود را ببینند و مجازات های الهی در حق ایشان انجام گیرد. درست است که عذاب کامل و نهائی اینگونه افراد در روز قیامت تحقّق می پذیرد، اما کیفرهای دنیوی خود نقشی اساسی در سازندگی و عبرت آموزی انسان ها دارند و نیز موجب خواری و ذلّت و سرافکندگی افرادی می شود که

ص: 325

روزگاری را با زورگوئی و ستمکاری و حق کشی به سر می بردند و کسی را یارای رویاروئی با ایشان نبود.(1)

3-چنین به نظر می رسد که بازگشت مجددّ این دو گروه به زندگی دنیا به منظور تکمیل یک حلقۀ تکاملی گروه اوّل

(مؤمنان) و چشیدن کفر دنیوی گروه دوم (کفار و مشرکان) است. به تعبیر دیگر گروهی از مؤمنان خالص که در مسیر تکامل معنوی با موانعی در زندگی روبرو شده اند و تکامل آنها ناتمام مانده است، حکمت الهی ایجاب می کند که سیر تکاملی خود را از طریق بازگشت به این جهان ادامه دهند، شاهد و ناظر حکومت جهانی حق و عدالت باشند و در بنای این حکومت شرکت جویند، چرا که شرکت در تشکیل چنین حکومتی از بزرگترین افتخارات است و به عکس، گروهی از منافقان و جباران سرسخت علاوه بر کیفر خاص خود در رستاخیز باید مجازات هائی در این جهان، نظیر آنچه اقوام سرکشی مانند فرعونیان و عاد و ثمود و قوم لوط دیدند، ببینند و تنها راه آن، رجعت است.(2)

شیعه در عین اعتقاد به رجعت، که آنرا از مکتب ائمّۀ اهل بیت علیهم السّلام گرفته است، منکران رجعت را کافر نمی­شمرد، چرا که رجعت از ضروریات مذهب شیعه است نه از ضروریات اسلام، بنابراین رشتۀ اخوّت اسلامی را با دیگران به خاطر آن نمی گسلد، ولی به دفاع منطقی از عقیدۀ خود ادامه می دهد.(1)

همچنین مرحوم کاشف الغطاء و علاّمه محمّدرضا مظفر U در پاسخ به احمد امین مصری به این جهت اشاره کرده­اند که شیعه بودن، ملازم با پذیرش رجعت نیست، به این معنا که اگر کسی منکر آن بود، شیعه نباشد.(2)

و علاّمه مجلسی رحمه الله در این زمینه می­گوید:

رجعت بعضی از مؤمنان و بعضی از کافران و نواصب و مخالفان، متواتر است.(3) و انکارش موجب خروج از دین تشیّع است نه خروج از دین اسلام، و رجعت امیرالمؤمنین و امام حسین علیهماالسّلام نیز متواتر است. بلکه از حضرت رسول صلی الله علیه وآله نیز متواتر است یا قریب به تواتر، و در سایر ائمه علیهم السّلام نیز احادیث صحیحه و معتبره بسیار وارد شده است، و اگر متواتر نباشد، به مرتبه ای رسیده است که اذعان باید کرد و انکار نباید کرد.

ص: 327

اما خصوصیّت های این رجعت ها معلوم نیست، که آیا با ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در یک زمان خواهد بود، یا بعد از آن خواهد بود، ولی از بعضی احادیث ظاهر می شود که به ترتیب زمان امامت رجعت خواهند کرد...(1)

بازگشت به دنیا و جبران کارهای ناروای خود را دارند و چنین گروهی با جواب منفی روبرو می شوند.

در حالی که قائلین به رجعت، هدف از این بازگشت را انجام عمل صالح نمی دانند و همانگونه که پیش از این توضیح داده شد، رجعت به عنوان پاداش دنیائی شماری از مؤمنان و کیفر این جهانی گروهی از کافران است. و بدیهی است که نفی بازگشت گروه اوّل، مستلزم نفی رجعت به این معنی نیست.

ثالثاً؛ در پاسخ آیۀ شریفه؛

«وَ حَرٰامٌ عَلیٰ قَرْیَةٍ أَهْلَکْنٰاهٰا أَنَّهُمْ لٰا یَرْجِعُونَ؛ و حرام است بر شهرها و آبادیهایی که (بر اثر گناه نابودشان کردیم) که به دنیا بازگردند، آنها هرگز باز نخواهند گشت.»(1)

باید گفت: که در این آیه بازگشت همه کافران ممنوع شمرده نشده، بلکه تنها از گروهی سخن می گوید که به عذاب الهی گرفتار و نابود شده اند، بنابراین با این آیه نمی توان بر ممنوع بودن بازگشت همۀ کافران و گناهکاران (هرچند به اجل طبیعی در گذشته باشند) استدلال نمود، پس

ص: 329

هرگاه بازگشت کنندگان در رجعت از گروه دوم (کسانی که به اجل طبیعی مرده اند) باشند، هرگز این آیه مانع از بازگشت آنان نیست.

و همچنین آیۀ یاد شده فقط از کفار سخن می­گوید و دربارۀ رجعت دیگر انسانها سکوت کرده است، با توجه به این نکات معلوم می شود که استدلال به این آیات بر ممنوعیّت رجعت شگفت آور است. زیرا هدف از رجعت انجام عمل صالح و جبران گذشتۀ کافران و تبهکاران

نیست، بلکه آنان بدین جهت به دنیا بازگردانده می شوند که شکوه و عظمت مؤمنان را ببینند و سرافکنده بر گذشتۀ تاریک خود افسوس خورند، یا از مشاهدۀ این شوکت و جلال به خشم آیند.(1)

تردید، جا دارد که عقیدۀ رجعت را ساخته و پرداختۀ فکر یک یهودی مجهول الهویّه بنام عبدالله بن سباء بدانیم.

ثانیاً؛ اگر قول به رجعت از طریق عبدالله بن سباء منتشر شده است، پس خلیفه دوم که در لحظۀ مرگ پیامبر صلی الله علیه وآله بر عدم موت آن حضرت پافشاری می کرد و می گفت: او نمرده است، بلکه نزد پروردگار خود رفته و مانند موسی بن عمران علیه السّلام نزد قوم خود باز می گردد، او این عقیده را از چه کسی آموخته بود.

ثالثاً؛ وجود یک چنین مردی(عبدالله بن سباء ) که در اقطار کشور بزرگ اسلامی آزادانه می گشته و بذر فساد را در مجتمع آن روز می افشانده و در عین حال کوچکترین مزاحم و مخالفی برای او وجود نداشته است، خود از شگفتیهای تاریخ به شمار می رود، چگونه است که ابوذر صحابی بزرگ پیامبر صلی الله علیه وآله تنها به خاطر چند حملۀ حقّ، به فرمان حکّام وقت از شهری به شهری روانه می­گردد. و سرانجام به بیابان خشک رَبذه تبعید می­شود، اما فرزند سبا این یهودی فتنه انگیز بدون کمترین واهمه و نگرانی در سرزمین پهناور اسلامی به سیر و سیاحت پرداخته و عقاید نادرست خود را گسترش داده و مردم را به شورش و آشوب فرا می خواند،راستی آیا این خود گواهی بر افسانه ای بودن این مرد نیست؟ آنچه که تاریخ نگاران درباره

ص: 331

عبدالله بن سبا نوشته اند، گویای آن است که وی از نظر حکّام وقت «افسد المفسدین» بوده است، ولی در کمال آزادی به نشر اندیشه های باطل خود می پرداخته و هرگز کسی متعرّض وی نمی شده است و راستی این باور کردنی است؟

رابعاً؛ وجود چنین مرد افسانه ای از طریق مردی به نام «سیف بن عمرو بن تمیمی» در میان موّرخان و راویان پخش شده است. و دانشمندان علم رجال بر این قول متفقند که سیف بن عمرو تمیمی شخصی دروغ پرداز، حدیث ساز و متّهم به کفر و زندقه بوده و احادیث وی قابل اعتماد و استناد نیستند.(1).(2)

ص: 332

البیان فی اخبار صاحب­الزمان

گنجی شافعی

الحاوی للفتاوی

جلال الدین سیوطی

الذریعة الی تصانیف

الشیعه

آقابزرگ تهرانی

الزام الناصب

شیخ علی یزدی

الشیعه و الرّجعة

محمّدرضا طبرسی

الصواعق المحرّقه

ابن حجر هیثمی

العبقری الحسان

شیخ علی اکبر نهاوندی

الغدیر

علاّمه امینی

الفصول المهمة

ابن صباغ مالکی

القول المختصر

احمد بن علی هیثمی

الکنی و الالقاب

شیخ عباس قمی

المحجّة فیما نزل فی

القائم الحجّة

سیّد هاشم بحرانی

المعجم البلدان

یاقوت حمودی

المعمرون و الوصایا

ابی حاتم سجستانی

الملاحم و الفتن

سیّد بن طاووس

المهدی

آیت الله صدر

المهدی و المهدویه

احمد امین مصری

الیواقیت و الجواهر

شعرانی

امامت و مهدویت

صافی گلپایگانی

انوار نعمانیه

سیّد نعمت الله جزائری

«ب»

ص: 334

بحارالانوار

علامه مجلسی

بشارة الاسلام

سیّد مصطفی کاظمی

بصائر الدرجات

حسن بن صفّار

«ث»

تاریخ الامم و الملوک

طبری

تاریخ الخلفاء

جلال الدین سیوطی

تاریخ تحلیلی و سیاسی

اسلام

علی اکبر حسنی

تاریخ شیعه و فرقه های

اسلام

دکتر محمّد جواد مشکور

تاریخ غیبت کبری

سیّد محمّد صدر

تاریخ کامل

ابن اثیر

تاریخ الایات

شرف الدین نجفی

تبصرة الولی فی من رأی

القائم المهدی

سیّد هاشمی بحرانی

تفسیر الانوار التنزیل

ناصر بن عبدالله بیضاوی

تفسیر الدر المنثور

جلال الدین سیوطی

تفسیر القرآن العظیم

اسماعیل بن کثیر دمشقی

تفسیر المنار

محمّدرشید رضا

تفسیر المیزان

علاّمه طباطبایی

تفسیر برهان

سیّد هاشم بحرانی

تفسیر جامع البیان

محمّد بن جریر طبری

تفسیر عیاشی

محمّد بن مسعود بن

عیّاش

تفسیر کشاف

جارّالله زمخشری

ص: 335

تفسیر مفاتیح الغیب

فخر رازی

تفسیر نمونه

مکارم شیرازی

تهذیب الاحکام

شیخ طوسی

«ج»

جزیرۀ خضراء افسانه یا

واقعیت

علاّمّه سیّد مرتضی

جعفر عاملی

جمال الاسبوع

سیّد بن طاووس

جنة المأوی

محدّث نوری

«چ»

چشم به راه مهدی

جمعی از نویسندگان

«ح»

حضرت مهدی فروغ تابان

ولایت

محمّدی اشتهاردی

حق الیقین

علاّمه مجلسی

حق الیقین

شبّر

«خ»

خصال

شیخ صدوق

خورشید مغرب

محمّد حکیمی

«د»

دادگستر جهان

ابراهیم امینی

دارالسّلام

محدّث نوری

در کوی عاشقان

محمّدجواد مهری

دلائل الامامة

محمّد بن جریر طبری

ده انتقاد و پاسخ

شیخ مفید

ص: 336

«ر»

رجال

نجاشی

رجعت از دیدگاه عقل،

قرآن و حدیث

حسن طارمی

رجعت از دیدگاه عقل،

قرآن و حدیث

حسن طارمی

روزگار رهائی

کامل سلیمان

روضه کافی

شیخ کلینی

ریاض المؤمنین

سیّد محمّد میرلوحی

«س»

ستارگان درخشان

محمّدجواد نجفی

سرزمین آرزوها

محمّدجواد مهری

سفینة البحار

شیح عبّاس قمّی

سنن

ابی داود

سیمای آفتاب

حبیب اله طاهری

«ش»

شرح نهج البلاغه

ابن ابی الحدید

شیعه پاسخ می دهد

سیدرضا حسینی نسب

«ع»

عبدالله بن سبا

علاّمه عسگری

عصر ظهور

علی کورانی

عقاید

شیخ صدوق

عقاید الامامیه

علاّمه مظفّر

عقد الدرر فی اخبار المنتظر

مقدّسی شافعی

ص: 337

علل الشرایع

شیخ صدوق

«غ»

غیبت طوسی

شیخ طوسی

غیبت نعمانی

محمّد بن ابراهیم

نعمانی

«ف»

فرائد المسطین

جوینی خراسانی

«ک»

کشف الغمة فی معرفة

الائمه

علی بن عیسی اربلی

کفایة الاثر

حافظ علی بن الخزّاز

قمّی

کفایة الموحدین

سیداسماعیل طبری نوری

«م»

مجمع البیان

طبرسی

مجموعه کامل قصه های

قرآن

محمّد جواد مهری

مرآت العقول

علاّمه مجلسی

مستدرک الوسائل

محدّث نوری

مسند

احمد حنبل

مصباح کفعمی

شیخ ابراهیم کفعمی

معجم احادیث الامام

المهدی

جمعی از نویسندگان

مکیال المکارم

سید محمّد تقی موسوی

ملاقات با امام زمان

سیدحسن ابطحی

منتخب الاثر

صافی گلپایگانی

منتهی الآمال

شیخ عبّاس قمّی

ص: 338

مهدی انقلاب بزرگ

مکارم شیرازی

مهدی کیست

ابوطالب تجلیل

مهدی موعود

علی دوانی

«ن»

نجم الثاقب

محدّث نوری

نشانه های شگفت آور

آخرالزمان

محمّدجواد مهری

نشانه های ظهور او