1- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 67.

2- بیژن جزنی، همان، ص 68.

3- بیژن جزنی، همان.

1- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 60.

2- بیژن جزنی، مسایل جنبش ضداستعماری و آزادیبخش خلق، ص 2.

1- بیژن جزنی، همان، ص 4.

2- بیژن جزنی، همان.

3- بیژن جزنی، همان، ص 7.

4- بیژن جزنی، همان، ص 29.

1- بیژن جزنی، مسایل جنبش ...، صص 31-30.

2- بیژن جزنی، نبرد دیکتاتوری، ص 37.

3- بیژن جزنی، همان، ص 39.

1- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 41.

1- بیژن جزنی، همان، ص 77.

2- بیژن جزنی، همان، ص 78.

3- بیژن جزنی، چگونه مبارزه مسلحانه توده ای می شود، ص 41.

1- گفته می شود، برای تحکیم موقعیت علی اکبر صفایی فراهانی که چهرة شاخص بازمانده از گروه نخست بود؛ جزنی «جزوه ”آن چه یک انقلابی باید بداند“ را در تابستان 1349 نوشت» و «به نام او امضاء کرد و در اختیار گروه قرار داد.» (میهن جزنی، بیژن: معشوق، رفیق و همسر؛ در: درباره زندگی و آثار بیژن جزنی، (مجموعه مقالات)؛ خاوران؛ 1378؛ ص 67؛ نقل شده در: محمد حسین خسروپناه، بیژن جزنی، زندگی و فعالیت های او، نگاه نو، شماره پی در پی 55، بهمن 1381، ص 53).

1- نگاه کنید به: محمد حسین خسروپناه، بیژن جزنی، زندگی و فعالیت های او، نگاه نو، شماره پی در پی 55، بهمن 1381، ص 54. (به نقل از: میهن جزنی، بیژن: معشوق، رفیق و همسر؛ در: درباره زندگی و آثار بیژن جزنی (مجموعه مقالات)، خاوران، 1378، ص 17).

1- سینما سروش کنونی، واقع در خیابان دکتر شریعتی.

2- گیرنده این گزارش که فاقد تاریخ و شماره میباشد، «ریاست اداره مستقل هشتم» است. وظایف این اداره فعالیت در زمینة ضدجاسوسی بود. از قرائن موجود در متن گزارش، میتوان دریافت که مربوط به تظاهرات دانشجویی روزهای سیزدهم تا شانزدهم بهمنماه 1339 است که به دستگیری بیژن جزنی در جریان آن تظاهرات انجامید.

3- نورالدین کیانوری در مورد رحمت الله جزنی می نویسد: «رحمت الله جزنی از شاهکارهای خلقت انسانی است! [...] ابتدا عضو سازمان جوانان بود و بعد عضو حزب شد. او از مخالفین سرسخت شرمینی و از موافقین سرسخت کیانوری بود. بچه فوق العاده با حرارت و فعال و خیلی هم زرنگ بود و شهرتی کسب کرد. به تدریج جذب زندگی مرفه شد و با یک خانم بیوه که از شوهر قبلی، یک سازمان بزرگ ورزشی و خانه و باغ بزرگی داشت، ازدواج کرد. در این زمان او عضو کمیته ایالتی تهران بود. زمانی که دستگیری ها شروع شد او تقاضا کرد که حتماً به مهاجرت فرستاده شود و گفت: البته اگر گرفتار شوم تا لب مرگ مقاومت خواهم کرد! ما با مهاجرت او مخالفت کردیم چون من به تدریج نسبت به او شناخت پیدا کرده بودم. پس از دستگیری بلافاصله ضعف نشان داد. بعد از آزادی به کمک خانمش که از دوران شوهر اولش با دربار ارتباطاتی داشت، به تدریج به دربار نزدیک شد و میلیاردر شد. بعد از انقلاب مدت کوتاهی در ایران بود و ثروتش را نقد کرد و به اروپا یا آمریکا رفت.» (نورالدین کیانوری، خاطرات، ص 355). حسب گزارش تأیید نشده موجود در پرونده جزنی، «همسر رحمت الله جزنی بانو منیر مهران، خواهر مهندس اصفیا» و «معلمه فرح پهلوی و پسر او همکلاس» ولیعهد در کاخ نیاوران بوده است. گویا به خاطر اقدامات رحمت الله و همسرش بود که مقدمات بازگشت حسین جزنی، به ایران فراهم گردید. (به نقل از: گزارش خبر خیلی محرمانه، 20 ه- 2 به 312، به شمارة 6178 - 28/2/46).

1- نورالدین کیانوری، همان.

2- مجله دانشکده ادبیات تهران، سال 1، شماره 2، دی 1341، ص 244، نقل در: بیژن جزنی: زندگی و فعالیت های او، محمدحسین خسروپناه، همان.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، بازجویی، مورخ 18/11/46، ص 10.

2- در قانون مجازات عمومی، که با عنوان «قانون مجازات مقدمین بر علیه امنیت و استقلال مملکتی»، در 22 خرداد 1310 به تصویب رسید، و بعدها با اصلاحات و تکمله هایی همراه شد، هیچ عبارت یا اتهامی ذیل عنوان «فعالیت مضره» تعریف نشده است. به نظر میرسد منظور از این عبارت که بیشتر در گزارشهای پلیس امنیه، و مأموران شهربانی کشور، و بعد از آن در گزارشهای مأموران ساواک معمول بود، عنوان دقیق اتهامی نبوده که جنبة کیفری داشته باشد. به همین دلیل می بینیم جزنی مدتی بعد آزاد می شود.

3- بیژن جزنی، همان.

1- بیژن جزنی، همان، برگة کلاسه: ج - ز/ 34. گفتنی است در شرایط خفقان پس از کودتا، یکی از شگردهای تبلیغاتی و راههای گردآوری کمکهای عمومی برای احزاب، برگزاری مراسمی با نام ظاهری «عروسی» بود. بیژن جزنی در بارة عروسی قلابی نوشته است: «یک بخش حزبی برای جمعآوری اعانه تصمیم گرفت مجلس جشنی زیر نام ظاهری عروسی برپا کند که از اعضای شرکتکننده در آن مبلغی ورودیه گرفته شود و از فروش اغذیه نیز مبلغی جمعآوری شود.» (بیژن جزنی، تاریخ سیسالة سیاسی، بخش دوم، ص 16).

2- در زندگی نامه هایی که اعضای سازمان نوشته اند؛ آمده است: «چند ماهی از کودتا نگذشته بود که بیژن بازداشت گردید [...] پس از چند هفته بازداشت با قید ضمانت آزاد شد. [...] چند ماه بعد در اردیبهشت 33، مجدداًُ در [جریان] یک دستگیری دسته جمعی او نیز بازداشت شد.» (گروه جزنی - ظریفی پیشتاز جنبش مسلحانة ایران، [بیژن جزنی]، از انتشارات 19 بهمن تئوریک (انتشارات مهدی)، 1355، چاپ دوم، بخش ضمیمه، صص 97- 96).

1- محمدحسین خسروپناه، همان، ص 47.

2- این نکته که جزنی «هنگامی که 10 ساله بود، [...] عضویت در سازمان جوانان حزب توده را حائز شد». نخستین بار در زندگی نامة سازمانی او نوشته شده است. در این زندگی نامه تأکید شده که در آن سال، حوزه مخصوصی برای چند تن از نوجوانان زیر 13 سال، تشکیل شده بود که «بیژن یکی از افراد حوزه مزبور بود.» (رک: گروه جزنی - ظریفی ...، همان، ص 95).

1- بیژن جزنی، همان، پرونده شماره 71346، جلد اول، بازجویی، مورخ 2/4/44، ص 6.

1- بیژن جزنی، طرح جامعه شناسی و ...، همان، صص 31- 30.

2- هارون یشایایی، فرزند موسی کلیمی در سال 1314 در تهران متولد شد. تحصیلات اولیه خود را در تهران به پایان رساند و پس از آن، در رشتة فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت. وی که به حزب توده سمپاتی داشت، در سال 1333 به همراه تعداد دیگری از افراد حزبی به جرم شرکت در یک جشن عروسی قلابی از سوی فرمانداری نظامی دستگیر و به سه ماه حبس محکوم گردید. بار دیگر، در اول بهمن 1340، به خاطر تحریک دانشجویان و اخلال علیه امنیت داخلی، دستگیر و 4 ماه زندانی شد. یشایایی، در حال حاضر از سران انجمن کلیمیان تهران است.

3- محمدحسین خسروپناه، بیژن جزنی، زندگی و ...، همان، ص 47، به نقل از: میهن قریشی، همان.

1- بیژن جزنی، همان، پرونده شماره 71346، جلد اول، مکاتبه رییس اداره مستقل هشتم با مدیریت کل اداره سوم، شماره 18666/824 مورخ 24/12/1340.

2- بیژن جزنی، همان، نامه مدیر کل اداره سوم به ریاست اداره مستقل هشتم، شماره 4712/313 مورخ 16/2/41.

1- محمدرضا پهلوی، مجموعه نطقها، پیامها، مصاحبه ها ...، جلد سوم، ص 2391.

2- بیژن جزنی، همان، پرونده شماره 71346، برگة بازجویی فاقد شماره است.

3- در میان اسناد و گزارش های موجود، شناخته نشده است.

4- فرد یادشده، احتمالاً عبدالله سعیدی بیدختی، فرزند صادق، دانشجوی رشتة اقتصاد در دانشکده حقوق دانشگاه تهران است.

1- اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران، جلد اول، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور، بهار 1380، ص 76.

1- Demonstration.

1- اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران، همان، صص 87 - 85 .

2- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، جلد اول، گزارش مورخ 20/12/39.

1- بیژن جزنی، همان، گزارش دوصفحه ای، مورخ 16/1/40.

1- بیژن جزنی، همان.

2- اسنادی از جنبش دانشجویی در ایران (1357-1329 ه-. ش.)، همان، گزارش شهربانی کل کشور به نخست وزیر، ص 88 .

1- بیژن جزنی، طرح جامعه شناسی و مبانی ...، همان، ص 104.

2- نگاه کنید به: جبهه ملی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، صفحات مختلف.

1- جبهه ملی به روایت ...، ص77.

2- بیژن جزنی، طرح جامعه شناسی و مبانی ...، همان، ص 118.

1- اسنادی از جنبش دانشجویی، همان، جلد اول، ص 102.

1- اسنادی از جنبش دانشجویی، همان، صص 106- 104.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، بدون شماره سند.

2- بیژن جزنی، تاریخ سیسالة سیاسی، ج 2، همان، ص 115.

3- بیژن جزنی، تاریخ سیسالة سیاسی، همان، ص 111.

1- جبهه ملی به روایت اسناد ...، ص 92.

2- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، بدون شماره.

1- John Bowling.

2- جمیز ا. بیل، شیر و عقاب، ترجمه فروزندة برلیان، ص 190.

1- صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، جلد اول، ص 246.

2- بیژن جزنی، همان، ص 146.

1- جبهه ملی به روایت اسناد ساواک، ص 168.

1- جزنی، همان، بازجویی، جلسه یازدهم، مورخ 17/11/46، ص 1.

1- جزنی، تاریخ سیسالۀ سیاسی، ج 2، ص 184.

2- بیژن جزنی، همان، جلد اول، بازجویی، جلسه دوازدهم، مورخ 18/11/46، ص 1.

3- جزنی، همان، ص 184.

1- حشمت اله شهرزاد، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده گروهی شماره 1-336-66-401، گزارش بازجویی، بدون شماره.

1- بیژن جزنی، همان، بازجویی، جلسه دوازدهم، مورخ 18/11/46، ص 1.

2- بیژن جزنی، همان، پروندۀ بازجویی، مورخ 18/11/46ْ، ص 10.

1- بیژن جزنی، همان، بازجویی، جلد اول، بدون شماره.

2- هم چنان که گفتیم، جزنی دانشجوی رشتة فلسفه بود.

3- بیژن جزنی، همان، بازجویی، فاقد شماره.

1- کیومرث ایزدی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده گروهی شماره 1-336-66-401، جلد اول، ص 3.

1- ابوالحسن ضیاء ظریفی، زندگینامه حسن ضیاء ظریفی، ص 13.

1- عباس سورکی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 7444، بازجویی، مورخ 28/3/1347، ص 2.

2- عباس سورکی، همان، بدون شمارة سند.

1- عباس سورکی، همان.

2- بیژن جزنی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/1346، ص 2.

3- جزنی، همان.

4- جزنی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/46، ص 2.

1- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 43.

2- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، همان.

1- بیژن جزنی، همان، بازجویی، جلسه پانزدهم، ص 1.

2- بیژن جزنی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/46، ص 4.

1- بیژن جزنی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/46، ص 2.

2- بیژن جزنی، همان، ص 5.

3- بیژن جزنی، همان، بازجویی، مورخ 17/11/46، ص 22.

4- بیژن جزنی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/46، ص 5.

5- بیژن جزنی، طرح جامعه شناسی ...، ص 185.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/1346، ص 3.

2- بیژن جزنی، همان، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، ص 1.

3- جزنی، همان، ص 3.

1- جزنی، همان، ص 4.

2- جزنی، همان، ص 4.

3- بیژن جزنی، همان، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، ص 4.

1- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، صص 34-35.

2- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 66.

3- بیژن جزنی، اسناد بازجویی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، ص 5.

1- بیژن جزنی، همان، ص 5.

2- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، صص 75-76.

3- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 76.

4- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 77.

1- بیژن جزنی، چگونه مبارزه مسلحانه توده ای می شود، ص 74.

2- بیژن جزنی، چگونه مبارزه مسلحانه توده ای می شود، ص 73.

3- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، ص 6.

1- بیژن جزنی، همان، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، ص 2.

2- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، ص 2.

1- جزنی، همان.

2- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، همان، ص 3.

3- بیژن جزنی، نبرد با دیکتاتوری، ص 48.

1- روزبه این کتاب را در دوره ای که پس از فرار افسران خراسان به زندگی مخفی روی آورده بود، با نگاهی انتقادی به نظام حاکم بر ارتش رژیم پهلوی نوشت و با نام مستعار «ستخر» (سروان توپخانه خسرو روزبه) منتشر ساخت (به نقل از: خاطرات نورالدین کیانوری، ص 154).

1- غفور حسن پور، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پروندة شماره 83929، بازجویی، مورخ 6/12/1349، ص 2.

2- غفور حسن پور، همان، ص 3.

1- حسن ضیاءظریفی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 56670-130900، بازجویی، مورخ 12/12/1349، ص 2.

2- غفور حسن پور، همان، بازجویی، مورخ 6/12/49، ص 7.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، جلسه چهاردهم بازجویی، مورخ 2/12/46، ص 7.

2- جزنی، همان.

3- جزنی، همان، بازجویی، مورخ 18/11/46، ص 7.

1- جزنی، همان، بازجویی، مورخ 17/11/46، ص 7.

2- بیژن جزنی، تاریخ سی ساله، بخش دوم: طرح جامعه شناسی ... ، ص 185.

1- عزیز سرمدی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 13809، بازجویی، جلسه ششم، مورخ 3/11/1346، ص 4.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پروندة شماره 71346، جلسه شانزدهم بازجویی، مورخ 16/1/47، ص 7.

2- عزیز سرمدی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پروندة شماره 66009، جلسه اول بازجویی، مورخ 26/10/1346، ص 1.

3- بیژن جزنی، همان، جلسه شانزدهم بازجویی، مورخ 16/1/47، ص7.

1- بنگرید به: محمدحسین خسرو پناه، نگاه نو، همان، ص 55، به نقل از: میهن جزنی.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، بازجویی، جلسه شانزدهم، مورخ 16/1/47، ص 7.

2- بیژن جزنی، همان، ص 8 .

1- بیژن جزنی، همان، ص 7.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، دفترچه مشخصات و بیوگرافی، تکمیل شده در 4/8/1346، ص 12.

2- بیژن جزنی، همان، گزارش بدون شماره، مورخ 9/9/46.

3- بیژن جزنی، همان.

1- بیژن جزنی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 71346، گزارش خبر به شماره 23278/20ه-3، مورخ 16/8/1346.

2- بیژن جزنی، همان، نامه به شماره 45816/316، مورخ 20/8/1346.

1- بیژن جزنی، همان، گزارش شماره 23056/2030، مورخ 25/7/46.

2- بیژن جزنی، همان، گزارش شماره 23135/3020، مورخ 1/8/46.

1- بیژن جزنی، همان، بازجویی، مورخ 19/10/1346، صص 9-8 .

2- عباس سورکی، همان، سند بدون تاریخ.

1- گلندرود، روستای کوهستانی و نیمه مرطوب در بخش مرکزی شهرستان نور که رودخانه ای به همین نام از سمت چپ آن می گذرد (عباس جعفری، گیتاشناسی ایران).

2- لاویج، منطقه ای کوهستانی از توابع شهرستان نور که از شمال به میان بند، از شرق به ناتل کنار، از جنوب به میان رود و از غرب به هلوپشته محدود می شود. (عباس جعفری، گیتاشناسی ایران).

1- مشعوف کلانتری، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 35809، بازجویی، مورخ 9/8/1353، ص 5.

2- ابوالحسن ضیاءظریفی، حسن ضیاءظریفی، ص 54.

1- ابوالحسن ضیاءظریفی، همان.

2- مشعوف کلانتری، همان، ص 6.

3- مشعوف کلانتری، همان.

1- حسن ضیاءظریفی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 56670 -130900، بازجویی، مورخ 12/12/49.

2- غفور حسن پور، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 83929 ، بازجویی، مورخ 6/12/49، ص 8 .

1- حسن ضیاءظریفی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 56670 -130900، بازجویی، مورخ 10/12/49. صص 1 و 2.

2- حسن ضیاءظریفی، همان، بازجویی، مورخ 12/12/49، ص 3.

1- هوشنگ دلخواه، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101298، بازجویی، مورخ 6/12/49.

2- هوشنگ دلخواه، همان.

1- علی اکبر صفایی فراهانی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802- 52398، بازجویی، مورخ 7/12/49، ص3.

1- بیژن جزنی در مورد جعفر طاهری چنین می نویسد: «جعفر طاهری از کارگران قدیمی بود که به مارکسیزم روی آورده و قبل از شهریور 20 فعالیت های محدود کمونیستی داشت. طاهری بعدها با شورای متحده مرکزی و دبیر آن، رضا روستا اختلاف پیدا کرد و از حزب توده جدا شد. در دورة عملی نشریه ای به نام تضاد منتشر کرد و در آن از حزب طبقه کارگر که جایی برای روشنفکران نداشته باشد حرف می زد. بعدها طاهری عده ای را دور خود جمع کرد و اصولی برای گروه خود وضع کرد که نتیجه آن ایجاد یک سازمان صددرصد کارگری بود. از معیارهای عضویت آن اشتغال به کار یدی، نداشتن هیچگونه مالکیت غیرمنقول، نداشتن هیچگونه مالکیت منقول بیش از دو هزار تومان بود. طاهری با افراد خود سرگرم بود و آزارش به کسی و جایی نمی رسید. چند تن را جمع کرده و آنها را زیر تبلیغات مارکسیستی قرار داده بود. خودش ظاهراٌ دستفروش بود و لباس دست دوم می فروخت ولی اغلب زندگی خود را به صورت انگل می گذراند. در سال 40 طاهری توسط افراد خود توانست چند تن درجه دار را به تور بزند و این حرکت او باعث عکس العمل پلیس شد. طاهری و همکارانش به سرعت بازداشت شدند و نتیجه تعلیمات چند ساله طاهری در معرض تماشای دوست و دشمن قرار گرفت. شرح کثافت کاری طاهری و همکارانش در مراحل قبل از بازداشت و در جریان تحقیقات و در زندان خارج از حد این بررسی فشرده است. ولی همین قدر کافی است گفته شود که او و همکارانش آن چنان زبونی و درماندگی ای ظاهر ساختند که در کمتر محفلی شبیه به آن دیده شده است. بدیهی است طاهری و همکارانش بدون محاکمه آزاد شدند تا در صورت لزوم به کار خود ادامه دهند (طرح جامعه شناسی و مبانی استراتژی انقلابی ایران، صص 78- 77).

1- ابوالحسن ضیاءظریفی، حسن ضیاءظریفی، ص57.

1- ایرج واحدی پور، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 89877، گزارش شماره 28419/20ه 1، به 311، از: 20ه 1.

1- ایرج واحدی پور، همان، گزارش شماره 35524/20ه 1، از: 20ه 1، به: 311.

1- ایرج واحدی پور، همان، گزارش شماره 35589/20ه 1، از: 20ه 1.

1- ایرج واحدی پور، همان، گزارش شماره 42792/20ه 1، از: 20ه 1، به: 311.

1- ایرج واحدی پور، همان، گزارش شماره 21615/20ه 1، از: 20ه 1، به: 311.

1- ایرج واحدی پو، همان، گزارش شماره 21622/20ه 1، از: 20ه 1، به: 311.

1- مشعوف کلانتری، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، بازجویی، مورخ 9/8/53، ص 5.

2- محمد صفاری آشتیانی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 73550، سند/ گزارش ستاد بزرگ ارتشتاران.

3- محمد صفاری آشتیانی، همان، گزارش شماره 1762/20 الف، مورخ 30/1/1342، موضوع گزارش: جریان انتخاب اعضای کمیته جبهه ملی دانشکده حقوق.

1- در زندگی نامه ای که بعدها اعضای سازمان برای مشعوف کلانتری نوشته اند و در ضمیمة کتاب گروه جزنی - ظریفی، به چاپ رسیده، آمده است: «سعید بدون آنکه شهریاری را دیده باشد، از مجموع اوضاع و احوال به او مشکوک می شود. ساواک که این مطلب را می فهمد از آنجا که به سعید خیلی بهاء می داد و دستگیری اش را موفقیت بزرگی می دانست، لذا برای رفع شک او دست به ریسک خطرناکی زده و رفقا صفایی فراهانی و صفاری آشتیانی را از مرز می گذراند (گروه جزنی - ضیاءظریفی، صفحه 115).

2- محمد صفاری آشتیانی، همان، سند شماره 45308/311، مورخ 20/4/1347.

3- محمد صفاری آشتیانی، همان، نامه وزارت امور خارجه به سفارت شاهنشاهی ایران - بغداد، شماره 7226، مورخ 22/4/1347.

1- متن ترجمة یادداشت سفارت شاهنشانی در بغداد به وزارت خارجه عراق ضمیمه نامه ارسالی سفیر، دکتر عاملی، به شماره 917، مورخ 6/5/1347، به وزارت امور خارجه شاهنشاهی ایران.

1- محمد صفاری آشتیانی، همان، نامه ساواک به وزارت امور خارجه (اداره یکم سیاسی)، به شماره 51761/311، مورخ 27/5/1347.

2- محمد صفاری آشتیانی، همان، به مدیریت کل اداره دوم از اداره کل سوم، فاقد شماره، مورخ 23/11/1347.

1- مشعوف کلانتری، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 35809، بازجویی، مورخ 9/8/1353، ص 4.

2- عباس جمشیدی رودباری، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 41681، بازجویی، بدون تاریخ، ص 1.

1- مهدی سامع، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 115398، بازجویی، مورخ 8/11/1349، ص 3.

1- غفور حسن پور، همان، نامه از اداره کل سوم به ریاست ساواک تهران، به شماره 43741/312، مورخ 22/5/1347.

2- غفور حسن پور، همان، متن بازجویی، مورخ 6/12/1349، ص 3.

3- مهدی سامع، همان.

1- شعاع الله مشیّدی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101211، بازجویی، مورخ 10/12/49.

2- مشیّدی، همان، بازجویی، مورخ 6/12/1349، ص 3.

3- مشیّدی، همان.

4- مشیّدی، همان، ص 4.

1- مشیّدی، همان.

2- شعاع الله مشیّدی، همان.

3- مشیّدی، همان.

1- مهدی سامع، همان، ص 4.

1- مرتضی رحیمی مسچی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، بازجویی، مورخ 6/12/1349، ص 2.

1- مهدی سامع، همان، ص 7.

1- غفور حسن پور، همان، بازجویی، بدون تاریخ، ص 15.

1- احمد خرم آبادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135810، بازجویی، مورخ 6/12/49، ص4.

2- غفور حسنپور، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، تک نویسی بدون تاریخ، درباره احمد خرم آبادی.

3- احمد خرم آبادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، مورخ 6/12/49، ص5.

1- احمد خرم آبادی، همان.

2- احمد خرم آبادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، مورخ 23/12/49، ص 4.

3- احمد خرم آبادی، همان.

1- خرم آبادی، همان، بازجویی، مورخ 24/12/49، ص 2.

2- خرم آبادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، همان، بازجویی، مورخ 24/12/49، ص 2.

1- مهدی سامع، همان، ص 6.

1- حمید اشرف، جمعبندی یکساله، برگرفته از پایگاه اینترنتی، مقدمه، ص 2.

1- علی اکبر صفایی فراهانی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802-52398، ص8 .

1- جلیل انفرادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 49295، گزارش بازجویی، مورخ 8/12/1349، ص 2.

2- عباس دانش بهزادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، گزارش بازجویی، مورخ 10/12/49، ص 3.

3- ایرج صالحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 102212، بازجویی، جلسه دوم، ص 2.

1- سیف دلیل صفایی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101295، بازجویی، مورخ 25/11/49، ص 8 .

2- سیف دلیل صفایی، همان.

1- عباس مفتاحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101645، گزارش بدون تاریخ، صص 39- 38.

1- حمید اشرف، جمع بندی یک ساله، برگرفته از پایگاه اینترنتی، بخش اول: از دره مکار تا سیاهکل، ص 3.

2- مسعود احمدزاده، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 103163، بازجویی بدون تاریخ، ص 6.

1- غفور حسن پور، همان، بازجویی، بدون تاریخ، ص 18.

1- مکارود قریه ای است سر راه چالوس، بعد از سیاه بیشه، کلادک و دزدبند. دره مکارود نیز در همان محل، از جانب غربی جاده آغاز می شود.

2- در اشاره به نام های مناطق محلی شمال، جز مواردی که عیناً از روی سند بازخوانی و «نقل» شده اند، همه جا (به ویژه در پاورقی ها) صورت کنونی نگارشی آن را از روی «نقشه راهنمای البرز مرکزی (قسمتی از استان تهران)، شماره 130؛ طرح، تهیه و چاپ از: گیتاشناسی» و نیز، «نقشه راهنمای البرز غربی (گیلان)، شماره 144؛ طرح، تهیه، لیتوگرافی و چاپ از: گیتاشناسی» نقل کرده ایم. بدیهی است عدم همخوانی احتمالی اسامی با صورت شایع محلی آن، که اتفاقاً در بازخوانی و تطبیق اسامی مندرج در گزارش ها نمود زیادی هم دارد، امری اجتناب ناپذیر بوده است.

3- غفور حسن پور، همان، بازجویی، مورخ 11/12/49، ص 1.

1- جواهردشت، ناحیه ای جنگلی، سرد و نیمه مرطوب، در دامنه شمالی کوه توکه سر، که از توابع شهرستان رامسر است. در جنوب جواهردشت، کوه سماموس دیده می شود. (به نقل از: گیتاشناسی).

2- احتمالاً نام مرسوم تر آن، چنانچه در نقشه های منطقه ای ضبط شده، «ناتر» است. مسیر حرکت گروه و منزلگاه ها تا زمان دستگیری هادی بنده خدا لنگرودی براساس بازجویی های وی تنظیم شده است زیرا به رغم برخی اختلافات در نام توقف گاه ها و یا دیگر جزییات، نسبت به گزارش دیگران از دقت بیشتری برخوردار است.

3- دانش بهزادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، بازجویی، مورخ 10/12/1349، صص 9 - 8.

4- نام ارتفاعات مشرف به بخش کندی سر در حاشیه کلاردشت.

5- احتمالاً دره ای است که در ناحیه ای بین دامنة گرماب سرکوه، چاه کوه و برین امتداد دارد.

6- دانش بهزادی، همان، بازجویی، مورخ 10/12/1349، ص 9.

1- دانش بهزادی، همان.

2- نام کوه در متن اصلی، به صورت «کرماکوه» آمده که با هیچ یک از اسامی رایج بومی همخوانی ندارد. به احتمال قریب به یقین، باید کوه گرمابسر باشد از نواحی شهرستان نوشهر که 4220 متر ارتفاع دارد و سرچشمة رودخانه چالوس است. (گیتاشناسی ایران، ج 3، ص 1087).

3- گاوسرا، قطعه زمینی است مشتمل بر چند طویلة روباز یا سرپوشیده که سرپناه گاودار یا چوپان نیز در آن منظور شده باشد.

4- با توجه به مسیر حرکت گروه، داغ کوه باید در فاصلة ارتفاعات گرمابسر تا اسب چر باشد.

5- سیالان یا سیاهلان، با ارتفاع 4175 متر، کوهی در جنوب شهرستان تنکابن است.

6- سُماموس، کوهی با 3620 متر بلندی، در 25 کیلومتری جنوب غربی رامسر.

1- نام اصلی دهقان شناخته نشد، زیرا او ارتباط خود را با گروه قطع کرد.

2- طول لات، در غرب جواهردشت، دهی از توابع رحیم آباد واقع در محدودة شهرستان رودسر.

3- کلومب، کلبه ای است که دهقانان و چوپانان برای گذران چند روز بنا می کنند.

4- لونک، ناحیه ای کوهستانی بین سیاهکل - دیلمان، واقع در جنوب شرقی سیاهکل.

1- جمشیدآباد، قریه ای در حاشیه جاده رودبار - سراوان.

2- میان دیار و سردیار (میان دیر و سردیر)، نام دو روستای چسبیده به هم، در دامنة شمالی پشته کوه.

3- ونه بنه، قریه ای واقع در بخش سیاه مزگی از توابع شهرستان فومن.

4- امام زاده اسحاق، در شمال سیاه مزگی واقع است. مقصد حرکت در جای دیگر، امامزاده ابراهیم نیز آمده که فاصله چندانی با امامزاده اسحاق ندارد.

1- این نام، در نقشه ها و اطلس های منطقه ای به صورت لپووندان ضبط شده است.

2- دانش بهزادی، همان، بازجویی، مورخ 10/12/49، ص 12.

1- کدیر، قریه ای است در شرق رود کجور، از توابع شهرستان نور.

2- قریه ای در غرب رود گلندرود از توابع شهرستان نور.

3- گَنگِرِج چال، ناحیه ای کوهستانی در لاریجان، از توابع شهرستان آمل، واقع در شرق جادة هراز که بر درّه منگل اشراف دارد.

1- ایرج صالحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 102212، پرونده بازجویی، جلسه سوم، ص 6.

1- مسعود احمد زاده، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 103163، مورخ 18/8/50، صص 8 و 9.

1- مسعود احمد زاده، همان، مورخ 18/8/50، صص 8 و 9.

2- حمید اشرف، جمع بندی سه ساله، برگفته از پایگاه اینترنتی، ص 6.

1- ناحیه ای در شرق سیاهکل.

1- منظور از «کانال» در گزارش بازجویی، شاید «کلام سر» باشد که به همراه فشتال، دو ناحیة نزدیک به هم و در امتداد یکدیگر در جنوب سیاهکل می باشند.

2- ایرج نیری، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101275، بازجویی، مورخ 6/12/49، صص 4 و 5.

3- احمد فرهودی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101663، بازجویی، مورخ 9/12/49، ص 11.

1- فرهودی، همان، ص 12.

1- عباس مفتاحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101645، صص 49-45.

1- غفور حسن پور، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 83929، از ساواک به تیمسار فرماندهی نیروی هوایی شاهنشاهی، بدون شماره، مورخ 18/9/1349.

2- غفور حسن پور، همان، از نیروی هوایی (ضد اطلاعات) به ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور، شماره 2-43/21-504، به تاریخ 21/9/1349.

1- غفور حسن پور، همان، از ساواک به تیمسار فرماندهی نیروی هوایی شاهنشاهی (ضد اطلاعات)، بدون شماره، به تاریخ 22/9/1349.

1- حمید اشرف، جمع بندی یکساله، ص 5.

1- غفور حسن پور، همان، بازجویی، جلسه سوم، مورخ 24/9/49، ص 3.

2- غفور حسن پور، همان، بازجویی، جلسه سوم، مورخ 24/9/49، ص 1.

1- مهدی سامع، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 115398، بازجویی، بدون شماره، صص 11-10 و 12.

1- حمید اشرف، جمع بندی یکساله، ص 5.

2- محمدهادی فاضلی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101213، بازجویی، مورخ 20/11/49، ص 6.

1- احمد خرم آبادی، همان، بازجویی، مورخ 6/12/49، ص 6.

1- سیف دلیل صفایی، همان، بازجویی، بدون تاریخ، صص 4 و 5.

2- نام مستعار حمید اشرف است.

1- علی اکبر صفایی فراهانی، همان، ص 10.

1- عباس دانش بهزادی، همان، بازجویی، مورخ 8/12/49، ص 1.

2- احمد فرهودی، همان، بازجویی، مورخ 9/12/1349، ص 13.

1- شبخوس لات، دهی در ناحیة غربی رحیم آباد از توابع رودسر.

2- هادی بنده خدا لنگرودی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101456، بازجویی، مورخ 3/12/49، ص 5.

1- هادی بنده خدا، همان، ص 6.

2- سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، 6007/ه ، مورخ 19/11/49، ساعت 02:35.

1- سیاهکل، همان، پرونده شماره 135802، تلفنگرام 6088 / ه مورخ 25/11/49.

1- محمدعلی محدث قندچی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101665، بازجویی، مورخ 11/12/49، ص 6.

2- علی اکبر صفایی فراهانی، همان، ص 11.

3- پاسگاه ژاندارمری سیاهکل، یک ساختمان چوبی دو طبقه بود، با حیاطی کوچک، و دو اتاق در طبقه فوقانی. پله ای چوبی، همکف را به طبقه بالا متصل می کرد. استعداد پاسگاه مرکب از 14 نفر بود که در زمان حمله یک نفر کسر سازمان داشت. اسلحه های موجود در انبار پاسگاه عبارت بودند از: تفنگ خودکار تامسون، تفنگ ام 1، و تفنگ برنو. (گزارش نظامی سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ص 1).

1- هنگام حمله، رئیس پاسگاه برای تحویل هادی بنده خدا لنگرودی، شخصاً همراه مأمور به لاهیجان رفته بود و معاون او در محل حضور داشت.

2- علی اکبر صفایی فراهانی، همان، ص 11.

1- گزارش نظامی سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 2283-66-401، ج 16، ص 19-18.

1- دانش بهزادی، همان، ص 13، مورخ 10/12/49.

1- گزارش نظامی سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ص 14.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان.

3- روز سه شنبه 20 بهمن 1349.

1- دانش بهزادی، همان، بازجویی، مورخ 10/12/49، ص 14.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 15.

3- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 15، به نقل از: پرونده سیاهکل، شماره 10-63-401-06، ج اول، صص 58-57.

4- ترین، یا تبرین، منطقه ای کوهستانی در ضیاکوه در شرق لاهیجان و سیاهکل.

1- پلتورودشت، ناحیه ای در شرق سیاهکل، نزدیک کا کوه.

2- خط الرأس، منطقه ای است واقع در میان حوضه و یا آبگیر دو یا چند رودخانه که مسیر رودخانه ها را از هم جدا می کند (اصطلاحات جغرافیایی، گردآوری: عباس جعفری، مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، چاپ چهارم، 1379).

3- دانش بهزادی، همان، بازجویی، مورخ 1/12/49، ص 41.

1- با توجه به دستگیری صفایی فراهانی در روز پنج شنبه 29/11/49، به دقت نمی توان مشخص نمود که قرار سه شنبه، برای 27 بهمن ماه است، یا 4 اسفند 1349؟

2- علی اکبر صفایی فراهانی، همان، بازجویی، مورخ 17/12/49، ص 12.

1- سیاهکل، همان، پرونده شماره 135802، گزارش ستاد بزرگ ارتشتاران، تاریخ 6/12/49.

2- سیاهکل، همان.

3- کرفستان، قریه ای در شمال سیاهکل.

4- این نام به نظر می رسد صورت دگرگون شدة نام ذاکله بر و پلتورودشت باشد که در گزارش بازجویی آمیخته شده است.

1- سیاهکل، همان، گزارش بزرگ ارتشتاران، تاریخ 6/12/49.

1- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 17، به نقل از: پرونده سیاهکل، شماره 10-63-401-06، ج اول، صص 120-117.

2- سیاهکل، همان، شماره 6217/ه .

1- سیاهکل، همان، شماره 2618/ه .

1- سیاهکل، همان، گزارش شماره 6218/ه ، مورخ 30/11/49.

2- احمد فرهودی، همان، بازجویی، مورخ 9/12/49، ص 17.

3- عباس دانش بهزادی، همان، ص 14.

4- سیاهکل، همان، گزارش شماره 6211/ه ، مورخ 30/11/49.

1- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 20، به نقل از: پرونده سیاهکل، شماره 10-63-401-06، ج اول، صص 140-130.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 20.

3- فرهودی، همان، بازجویی، مورخ 9/12/49، ص 17.

1- فرهودی، همان.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 20.

1- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 20، به نقل از: پرونده سیاهکل شماره 10-63-401-06، ص 159.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 18.

3- فرهودی، ص 17.

4- فرهودی، همان.

5- آهندان، قریه ای در جنوب لاهیجان.

6- توسا پشت، قریه ای در جنوب شرقی سیاهکل، نزدیک ضیاکوه، از توابع لاهیجان. (دایرة المعارف جغرافیایی ایران).

1- عباس دانش بهزادی، همان.

2- احمد فرهودی، همان، ص 17.

3- دانش بهزادی، همان.

4- فرهودی، همان، ص 18.

5- توسا پشت و گمل (در جنوب شرقی لاهیجان)، حومه سیاهکل از توابع شهرستان لاهیجانند.

1- سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، گزارش قسمت اطلاعاتی به ریاست سازمان اطلاعات و امنیت استان یکم، در تاریخ 2/12/49.

1- سیاهکل، همان، پرونده شماره 135802، نامه از: ژ - کل. ر -3- دایره امنیت، به: ت - ر- سب، به شماره 49/13049/59338، مورخ 2/12/1349.

2- احمد فرهودی، همان، ص 18.

3- احمد فرهودی، همان، ص 18.

1- فرهودی، همان، صص 18 و 19.

1- دانش بهزادی، همان، صص 17 و 18.

1- سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، نامه از: ژ - کل - ر-3- دایره امنیت، به: ت - ر- ا - داد - ن - م - ش، به شماره 5970، به تاریخ 4/12/1349.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 25.

1- سیاهکل، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تلفنگرام از ساواک استان یکم، به اداره کل سوم 312، در تاریخ 14/12/49 و با شماره 622 / ه .

2- اشگالی قریه ای در شرق سیاهکل، نزدیک پلتورودشت، از توابع لاهیجان.

1- محمدعلی محدث قندچی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101665، بازجویی، جلسه اول، مورخ 9/12/49، ص 6.

1- با توجه به مسیر برگشت، به نظر می رسد منظور لشاکوه، نزدیک توسا پشت، در حومة ضیاکوه، از توابع شهرستان لاهیجان باشد.

2- قریه ای در سر راه سیاهکل به لونک.

3- پرونده سیاهکل، همان.

1- پرونده سیاهکل، همان.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 28.

1- به موجب ماده یک الحاقی ذیل ماده 60 قانون مجازات عمومی مصوب 1310، «هر کس در ایران بهر اسم و یا عنوان دسته یا جمعیت یا شعبه جمعیتی تشکیل دهد و یا اداره نماید که مرام یا رویه آن ضدیت با سلطنت مشروطه ایران و یا رویه یا مرام آن اشتراکی است و یا عضو دسته یا جمعیت یا شعبه جمعیتی شود که با یکی از مرام یا رویه های مزبور در ایران تشکیل شده باشد»، «به حبس مجرد از سه تا ده سال محکوم خواهند شد.» (به نقل از: قانون اساسی، قوانین جزائی؛ گردآوردنده احمد کمانگر).

1- برابر مادة 316 قانون دادرسی و کیفر ارتش (در رژیم پهلوی)، «هر کسیکه نسبت بحیات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی یا والاحضرت ولایتعهد سوء قصد نماید پس از دادرسی و ثبوت بزه محکوم به اعدام است.» (احمد کمانگر، همان).

2- برابر مادة 317 : «هر کس که مرتکب سوء قصدی شود که منظور از آن خواه بهمزدن اساس حکومت یا ترتیب وراثت تخت وتاج و خواه تحریص مردم به مسلح شدن بر ضد قدرت سلطنت باشد، محکوم به اعدام است.» (احمد کمانگر، همان).

3- برابر مادة 409 قانون دادرسی و کیفر ارتش (در رژیم پهلوی): «اشخاصی که سردسته عده آی از اشرار مسلح و یا داخل آنها باشند اعم از اینکه مقصود آن عده تصرف و غارت املاک و اموال یا تعرض بجان و یا ناموس مردم بوده و یا مقصد آنها حمله بقوای دولتی و یا مقاومت با قوای دولتی که مأمور جلوگیری و قلع وقمع مرتکبین این نوع جنایات هستند باشد، بر حسب مورد بحبس دائم با کار یا اعدام محکوم خواهند شد.» (احمد کمانگر، همان).

1- علی اکبر صفایی فراهانی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802 - 52398، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

1- محمدعلی محدث قندچی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101665، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

2- عباس دانش بهزادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 12976، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

1- احتمالاً منظور قریه کهلبون، نزدیک اشگالی، یا کهلستان در ناحیه شرق سیاهکل، نزدیک املش، است.

2- جلیل انفرادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 49295، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

1- هادی بنده خدا لنگرودی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101456، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

2- احمد فرهودی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 74182-101663، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

1- مرتضی رحیمی مسچی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 135802، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

2- مرتضی رحیمی مسچی، همان.

1- اسماعیل معینی عراقی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده سیاهکل شماره 135802، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

2- شعاع الله مشیّدی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101211، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

1- شعاع الله مشیّدی، همان.

2- محمدهادی فاضلی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101213، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

3- محمدهادی فاضلی، همان.

1- سیف دلیل صفایی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101295، اوراق محاکمه، بدون شماره سند.

2- سیف دلیل صفایی، همان.

3- سیف دلیل صفایی، همان.

1- پرونده سیاهکل، همان، نامه حسین فردوست، رئیس دفتر اطلاعات، به تیمسار ریاست اداره دادرسی نیروهای مسلح شاهنشاهی، شماره 6920-25/12/49.

2- گزارش نظامی سیاهکل، همان، ص 28.

1- احمد خرم آبادی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، شماره 101666، بازجویی، مورخ 6/12/49، ص6.

2- احمد خرم آبادی، همان، ص 7.

1- حمید اشرف، جمع بندی سه ساله، ص 3.

2- حمید اشرف، همان.

1- امیرپرویز پویان، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 13372، گزارش ساواک.

2- امیرپرویز پویان، همان، از ساواک خراسان، به مدیریت کل اداره سوم؛ گزارش مورخ 1/11/41 به شماره 10129/م الف 11.

3- پروین منصوری، تاریخ شفاهی، کانون نشر حقایق اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تابستان 1384، ص 219.

1- حسن پویان، یاد ایام جوانی، صص 11 و 12.

2- مسعود احمد زاده، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 103163، گزارش مورخ 30/8/50، ص 1.

3- پروین منصوری، همان، ص 222.

4- حسن پویان، همان، ص 12.

1- مسعود احمدزاده، همان.

2- کاظم سلاحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 100854، بازجویی، مورخ 22/10/49، ص 10.

3- عباس مفتاحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 101645، گزارش هفتاد صفحه ای، بدون تاریخ، ص 7.

4- حسن پویان، یاد ایام، همان، ص 13.

1- کاظم سلاحی، همان، بازجویی، فاقد شماره.

2- مسعود احمدزاده، همان، بازجویی، مورخ 7/5/50، ص 9.

3- مسعود احمدزاده، همان، بازجویی، مورخ 18/8/50، ص 1.

1- مسعود احمد زاده، همان.

1- عباس مفتاحی، همان، گزارش هفتاد صفحه ای، بدون تاریخ، صفحه 3.

1- عباس مفتاحی، همان، ص 7.

1- عباس مفتاحی، همان، ص 8.

2- عباس مفتاحی، همان، ص 9.

1- عباس مفتاحی، همان، ص 13.

2- عباس مفتاحی، همان، ص 13.

3- عباس مفتاحی، همان.

4- مسعود احمدزاده، همان، ص 2.

1- چون زندگی نامه ای را که بیژن هیرمن پور برای ساواک نگاشت؛ گوشه هایی از فعالیت های سیاسی وی و تاریخچه سازمان چریک های فدایی را بازمی تابد؛ بخش عمده آن را عیناً نقل می کنیم. س: کلیه اطلاعات خود را از بدو فعالیتهای کمونیستی خود با ذکر جزئیات و چگونگی گرایش و فعالیت در این زمینه و افراد همفکر خود را بنویسید: ج: پیش از آنکه وارد توضیح فعالیتهای سیاسی خود شوم بهتر می دانم که زمینه زندگی خود را قبل از ورود به این فعالیتها بیان کنم. من امروز که در سن 29 سالگی هستم و در سلول تنهائی به گذشته خود می اندیشم می بینم از بیست و پنج سالی که به یاد می آورم همواره با مشکلات و به اصطلاح بدبختی گذشته است. محیط خانوادگی، محیط اجتماعی و حتی طبیعت تا جائی که من به خاطر می آ ورم برای من ظالم جلوه کرده اند و تا توانسته اند بر من تاخته اند و شاید در یک سال گذشته این تیره روزی ها به اوج رسید و اگر من امروز بگویم زندگی شخصی من - تأکید می کنم زندگی شخصی من - به بن بست رسیده است به هیچ وجه گزاف نگفته ام. ذکر مشکلات زندگی من در کودکی وجوانی و مصائبی که مردم را با آن دست به گریبان می دیدم به نظرم در اینجا زائد می آید ولی همین قدر باید بنویسم که وقتی به سن پانزده سالگی رسیدم متوجه شدم که جهان را بسیار آلوده می بینم و در ذهن خود دنیایی را تصور کردم که از همه این آلودگی ها بری باشد و در آن زمانها که به تدریج ضعف بینائی من آشکار می شد و بیش از پیش زندگی و مردم بیشتر مرا از خود می راندند من تصمیم گرفتم خود را وقف به سازی محیط اجتماعی خود بنمایم ولی در آن زمان افکار[م] بسیار ساده لوحانه بودند. چه؛ بارها می شد که من خرجی و پول غذای روزانه ام را به گدای خیابان می دادم به این امید که این فقر از جامعه برافتد. ولی متأسفانه از آن کاری ساخته نبود. به هر حال با چنین عقایدی من از پانزده سالگی، مطالعات اجتماعی خود را آغاز کردم. با اندک بینائی باقیمانده و کمک گرفتن از این و آن کتابهائی را مطالعه کردم که از همه عمیق تر و پر تأثیرتر بر روی من کتاب «قرارداد اجتماعی» ژان ژاک روسو و کتاب «امیل» همین نویسنده بود. آثار روسو ایمان به قدرت ملت را کم کم در من بر می انگیخت و بدون اینکه ابداً از جامعه ی خود و ترکیب طبقاتی آن آگاه باشم آرزومند بودم که آنچه را روسو بعنوان بهترین نظم جامعه می شناسد در اجتماع ما جاری بود. پس از ترک تحصیل 5 سالی را صرف آموختن موسیقی کردم و این فن احساسات مرا بیش از پیش لطیف کرد. سرانجام از ادامه موسیقی سرخورده شدم و به توصیه برادر بزرگترم با کمک دیگران به ادامه ی تحصیل مصمم شدم. در عرض حدود 9 ماه کلاسهای چهارم، پنجم و ششم ادبی را امتحان دادم و با نمرات عالی قبول شدم و در سال 1345 در دو دانشکده ای که امتحان دادم یعنی در دانشکده ادبیات و حقوق و علوم سیاسی، هر دو در ردیفهای بالا قبول شدم. من در آن زمان از لحاظ فکری با عقاید سارتر و کامو آشنا شده بودم و به اصطلاح فکر می کردم اگزیستانسیالیسم مترقی ترین فلسفه موجود است و اشعار و داستانهائی هم از همان پانزده سالگی می نوشتم که در این زمان شدیداً رنگ اگزیستانسیالیستی به خود گرفته (من بعد از شروع فعالیتهای سیاسی همه این نوشته ها را سوزاندم). شادی من از ورود به دانشگاه زائد الوصف بود. فکر می کردم یک استاد دانشگاه کسی است که همه چیز می داند و از آن گذشته قلبی بزرگ و مهربان و انسان دوست دارد و از کلیه کوته فکری های محیط خود بری است و فکر می کردم کتاب های دانشگاهی تمام مشکلات فکری مرا پاسخ می دهند. این را هم بنویسم که من شخصاً علاقه داشتم بروم فلسفه بخوانم ولی خانواده گفت چگونه انسان حقوق را رها می کند و فلسفه را می چسبد. پس از یک نیم سال که به دانشگاه رفتم و در واقع در همان روزهای اول ورود به دانشگاه متوجه شدم که تمام افکار من نقش بر آب است؛ بگذارید در اینجا به یک چیزی اعتراف کنم و آن این است که علت گرایش من به مطالعه کتب مارکسیستی مخفی در درجه اول بیسوادی و کوته نظری استادان و توخالی بودن کتب و جزوات درسی بود. حال در اینجا من با چه کسانی در روزهای اول دانشکده آشنا شدم. در همان بدو ورود به دانشکده به پسرعمویم که آن وقت در دانشکده ی داروسازی مشغول تحصیل بود گفتم اگر کسی بتواند به من معرفی کند که در امور درسی تا حدودی مرا ارشاد نماید خیلی خوب است و او نیز توسط یکی از دوستان همکلاس دوره دبیرستانش که آن وقت دانشکده حقوق را به پایان رسانیده بود مرا به او معرفی کرد و این آدم که گویا نام خانوادگی اش شمس بود یکی از دانشجویان سال دوم بنام محمد علی موسوی فریدنی را به من معرفی نمود. در اینجا لازم می دانم که کیفیت رابطه خود را با این آدم روشن کنم. وقتی که من با او آشنا شدم او عقاید شدیداً مذهبی داشت و همواره مثلاً خواندن آثار کسی مثل آل احمد را توصیه می کرد ولی خودش هرگز به نظر من آدمی جدی نیامد. بعدها یک باره افتاد در کارهای روزنامه نگاری و علاقه عجیبی به این داشت که به هر نحو شده اسمش در روزنامه ها و مجلات بیاید و شروع به نوشتن و ترجمه مقاله برای مجله نگین کرد و همین شروع فعالیت ژورنالیستی او باعث شد که من هرگز برایش ارزشی قائل نباشم و به خصوص بعدها او را برای خود بسیار مضر تشخیص دادم و هرگز او را در جریان فعالیت های خود قرار ندادم زیرا می دانستم از یک ژورنالیست سطحی هیچگونه توقعی نمی توان داشت و کسی که اسمش توی مجلات چاپ شد آنقدر خودش را نشان داده است که دیگر نتواند وارد کار مخفی شود. این مهمترین دلیل من برای آن بود که از همان آغاز با وجود بی تجربگی و با وجود آنکه من به هر کس و ناکس حرفم را می زدم از بحث جدی با این آدم احتراز کنم. چیزی که بیان آن در اینجا شایان توجه است این است که در سال گذشته در بازپرسی ارتش بازپرس از قول این موسوی به من گفت که گویا او گروهی برای تبلیغ مارکسیسم در دانشگاه تشکیل داده و من عضو آن گروه و تحت تبلیغ او بوده ام. من در آنجا در پاسخ بازپرس گفتم که من این حرف را جز یک توهین شخصی به خودم تلقی نمی کنم موسوی فریدنی که باشد که من تحت تبلیغ او قرار داشته باشم. و این یک واقعیت است. البته من بعداً با بعضی دوستان این محمد علی موسوی فریدنی آشنا شدم که در جای خود، در مورد ماهیت رابطه ام با آنها توضیح خواهم داد. فرد دیگری که در کلاس، من با او آشنا شدم دختری بود به نام پوراندخت مستانی گرگانی. این دختر یکی دو جلسه کنار من نشست و وقتی وضع نابینائی مرا دید آمادگی خود را برای کمک به من [ابراز کرد و خواست تا] در کارهای تحصیلی به من کمک کند. رابطه با این دختر هرگز از این حد فراتر نرفت و او بسیار روشن از همان روز اول معلوم کرد که نه اهل مطالعه غیر درسی است و به خصوص گرفتاری های او در تدریس در مدارس و تعلق او به یک خانواده گویا نسبتاً اشرافی و شرکت در شب نشینی ها و غیره و غیره به من فهماند که او نمی تواند [و] آدم کار نیست. ولی علت بیان نام این دختر آن بود که من از طریق او با منوچهر برهمن آشنا شدم که گویا او نیز در راه مشهد در قطار با این دختر آشنا شده بود و چون در آن زمان محل دانشکده ما با دانشکده اقتصاد یکی بود به سراغ این دختر می آمد و کم کم با من آشنا شد. من در واقع فعالیت خود را در زمینه مطالعه آثار مارکسیستی با این برهمن آغاز کردم. او انگلیسی اش خوب بود و در آن زمان هم کتابفروشی ساکو بدون رادع و مانع آثار کلاسیک مارکس، انگلس، لنین و پلخانف را می آورد. ما، یعنی من و منوچهر برهمن، این آثار را می خریدیم و شدیداً - یعنی از ساعت 5 صبح تا 12 شب - به مطالعه این آثار و سایر آثار اقتصادی که دانشگاه منتشر کرده بود مشغول می شدیم. من به کمک این برهمن کتاب سرمایه مارکس را به زبان انگلیسی خواندم. و در همین زمان ما متوجه شدیم که رادیو پکن آثار مائو تسه تونگ را از رادیو می خواند. من این آثار را روی نوار ضبط می کردم و با ماشین می نوشتم و در اختیار منوچهر برهمن هم قرار می دادم و بعدها که چیزهای دیگر (از طریق دیگر - که بعداً خواهم گفت) بدست می آوردم اندکی را در اختیار این آدم قرار می دادم ولی به طور کلی من و منوچهر از آنجائی که به وسیله انگلیسی نسبتاً قوی خود با آثار مارکسیستی دست اول تماس داشتیم به طور کلی به این آثار فارسی احتیاج نداشتیم. بعدها وقتی من کم کم به فکر کار جدی افتادم متوجه نقائص اخلاقی بسیار شدید این برهمن شدم و او را به نحوی کوشیدم از سر خود باز کنم و به همین جهت پس از آنکه یک روز متوجه شدم که او حتی آنچه را با سرعت می خواند ابداً نمی فهمد و این را نیز دریافتم که به زندگی خرده بورژوائی وابستگی بسیار شدید دارد؛ تصمیم گرفتم به نحوی بی ضرر، یعنی به طوری که او نتواند به فعالیت های بعدی من ظنین باشد، او را از سر خود باز کنم و به همین جهت نزد او چنین وانمود کردم که من دیگر نمی توانم با اینگونه مطالعات و تکثیر این جزو ه ها ادامه دهم؛ من به وضع جسمی خود و طرز زندگی و آینده خود فکر کردم و به این نتیجه رسیدم که نباید به این کارها ادامه دهم. منوچهر برهمن پس از شنیدن این مطالب با اشمئزاز بسیار از اینکه من با نامردی از کار کناره گرفته ام مرا ترک کرد و من دیگر از او خبری نداشتم تا آنکه در دانشکده یک روز خبر دستگیری او را شنیدم. شخص دیگری را که من از طریق منوچهر برهمن با او آشنا شدم دوست منوچهر برهمن به نام بهروز هادی زنوز بود. طرز آشنائی ما با این فرد به این ترتیب بود که یک روز در آغاز آشنائی با منوچهر برهمن او یک تکلیفی برای دانشکده تهیه کرده بود که از من خواست تا آن را برای او ماشین کنم. در ضمن ماشین کردن این تکلیف که الآن به یادم نیست در مورد چه بود او یک روز با دوستش که گویا در یکی از مباحث تکلیف با هم بحث داشتند همراه او به خانه ما آمد و این همان بهروز هادی زنوز بود که بعدها دوستی ما با او نزدیکتر از آن چیزی شد که با منوچهر برهمن بود و حتی بعد از قطع رابطه با منوچهر با این آدم ادامه یافت. من بعداً درباره ماهیت رابطه خود با بهروز هادی زنوز توضیح خواهم داد. اما نفر سومی که من در همان سال اول با او آشنا شدم و به علت آنکه از طریق او با جلال نقاش آشنا شده ام در اینجا از او یاد می کنم یکی از همکلاسان من به نام علی رستمی است. این جوان که از خانواده ای فقیر است از همان روزهای اول با مهربانی و دلسوزی بسیار در دانشکده و در کارهای درسی به من کمک کرد و از همان سال اول با هوشیاری زیاد مواظب بود که مبادا به کارها و فعالیتهای غیر درسی دانشکده آلوده شود. و هر وقت که من به طور تلویحی می خواستم از آرمانها و هدفهای او نسبت به آینده آگاه شوم با صراحت و سادگی خاص می گفت که من از خانواده ای فقیر هستم و این خانواده با سختی معیشت مرا تأمین می کند و به این امید بسته است که من زمانی بتوانم تا حدودی مشکلات مالی اش را تأمین نمایم. من این صراحت را بسیار دوست داشتم و به همین دلیل با وجود اینکه هرگز او را در جریان فعالیت های خود نگذاشتم او را چون دوستی مهربان عزیز می داشتم و دوستی او با من به دوستی خانوادگی انجامید و حتی پس از دستگیری من هم او هر وقت از خدمت نظام به مرخصی می آمد سراغ خانواده من می رفت و پس از آزاد شدن من از زندان باز هم به سراغ من آمد و با وجود اینکه من خطر این کار را برایش توضیح دادم گفت من در فعالیتی نبوده ام که بی جهت بترسم و برای دوستی تو ارزش قائلم و هنوز هم در این فکر هستم که کاری پیدا کنم و به نحوی به خانواده ام کمک کنم. بالاخره من توانستم به کمک یکی از دوستانم کاری در یک شرکت خصوصی برای او پیدا کنم و ضمناً کار وکالت را هم به کارآموزی آن می رود و هر وقت فرصتی می کند سری به من می زند. من این جوان را که از همان روز اول خودش را از هر فعالیتی کنار کشید خیلی بیشتر از آن کسانی که حرف های گنده گنده زدند و در عمل مثل او فکر کردند دوست دارم. جلال نقاش گویا دوست هم محله ای این علی رستمی بود که در کلاس ما به سراغ او می آمد و خود به خود با من هم که بیشتر اوقاتم در دانشکده با علی رستمی می گذشت آشنا شد. من نحوه فعالیت خود را با جلال نقاش بعداً توضیح خواهم داد. حال بهتر است به نحوه کار خود در سال اول بپردازم. من در این سال تمام وقتم صرف این شد که از اصول مارکسیسم آگاه گردم و همانطور که در بالا گفتم کتاب هائی که از طریق کتابفروشی ساکو به زبان انگلیسی تهیه می کردم به من بیشترین کمک را در این مورد نمود. حقیقت آن است که در این دوره اساساً فکر فعالیت سیاسی در مغز من نبود و هدف اصلی مطالعه بود و حتی معنای درست پی گرد پلیس و منع قانونی اینگونه مطالعات را هم نمی فهمیدم به طوری که کتب من و جزوه هایم بی توجه در قفسه کتابخانه ام قرار داشت. البته اطرافیان من به قدری از این مسائل بیگانه بودند که حدس نمی زدند ممکن است این کارها روزی موجب دردسری بشود. مطالعات تازه ام مباحث بسیار جدید و برانگیزنده ای برای من ایجاد می کرد که می کوشیدم با دیگران در میان بگذارم ولی این مباحث بیشتر فلسفی و اقتصادی بود تا سیاسی و مخصوصاً سیاست روز در ایران. بحث درباره نحوه مبارزه در ایران و چگونگی تشکیلات و تاکتیک های لازم مباحثی بود که بعدها یعنی بعد از آنکه من با منوچهر برهمن قطع رابطه کرده بودم و در سال سوم برای ما پیش آمد که بعداً به تفصیل بیان خواهم نمود. گویا در بهار سال 1346 بود که من به محمد علی موسوی فریدنی گفتم اگر بتواند کسی را به من معرفی کند تا در کارهای صرفاً درسی به من کم کند- زیرا منوچهر برهمن که آن وقت با من بیشترین مطالعه را می کرد بهتر بود برایم همان کتاب های انگلیسی را بخواند که همه کس نمی تواند - موسوی، پرویز زاهدی را به من معرفی نمود و اتفاقاً، روزی که او برای اولین بار به خانه ما آمد خواهر بهروز هادی زنوز یعنی فرنگیس که بعدها با پرویز زاهدی ازدواج نمود نیز در آنجا بود. آشنائی با پرویز زاهدی مرحله تازه ای را در زندگی من تقریباً آغاز می کرد بدون آنکه من خود متوجه آن باشم. ماههای اول آشنائی من به همان صورتی که قرار بود صرف مطالعات عادی شد ولی یک چیز در این مورد مرا بسیار جلب می نمود و آن قدرت جوشش او با مردم و بی اعتنائیش به نعمات و راحتی های خرده بورژوائی بود. پس از مدتی من کم کم مباحث را با او آغاز کردم ولی متوجه شدم که خودش خالی الذهن نیست و حتی مباحث را عملی تر مطرح می کند. پس از آغاز کار نسبتاً منظم، من تا مدتی صمیمانه با این آدم کار می کردم و هر چیز که گیرم می آمد در اختیارش می گذاشتم و او نیز چیزهائی که گیرش می آمد در اختیار من می گذاشت که در جریان توضیح چگونگی رشد فعالیت آن را به جای خود توضیح خواهم داد. حالا باید از یک کسی که باز در همان سال اول دانشکده با او آشنا شدم صحبت کنم. این شخص مارتیک غازاریان [قازاریان] است که از طریق بهروز هادی زنوز که گویا با او همکلاسی دوره دبیرستان بوده، آشنا شدم. این مارتیک برای من در آن زمان موضوع جالبی بود. در میان تمام اطرافیان من این مارتیک کسی بود که عقیده ای غیر از عقیده من ابراز می کرد و من علاقه داشتم که با او بحث کنم تا موضع تئوریک خود را بهتر درک نمایم. به همین دلیل بود که وقتی بهروز هادی زنوز به من گفت که دوستی دارد ارمنی که عقاید انزواطلبانه و مجردی دارد و همواره با من [بهروز] بحث و کشمکش دارد اظهار علاقه کردم که او را ببینم. مارتیک نیز متقابلاً خواسته بود که مرا ببیند. من از بهروز قبل از آمدن مارتیک به نزد خودم پرسیده بودم که عقاید او چیست و بهروز توضیح داده بود که این مارتیک معتقد است که انسان باید فقط به علوم بپردازد و کاری به مسائل زندگی نداشته باشد و اساساً کسی که می خواهد اهل علم باشد باید در محیطی آرام زندگی کند که مثلاً صدای فروشنده دوره گرد و هیاهوی زندگی مبتذل روزمره آن را نیالاید. و بهروز در جواب به او می گفته است که علوم و علما باید در خدمت مردم و برای حل مسائل زندگی روزمره باشند نه آنکه دور از آن. وقتی بحث من با مارتیک آغاز شد به این نحو درآمد که مارتیک می گفت ریاضی خود به خود کامل است و می تواند مسائل هستی را حل نماید بدون آنکه احتیاج به تجربه علوم دیگر داشته باشد و من استدلال می کردم که ریاضی وسیله ای است در دست سایر علوم و وسیله بیان آنهاست و از آنجا که این بحث با بحث انگلس [...] مسلماً در مقابل مارتیک موضع نسبتاً محکمی داشتم. ولی پس از مدتی این پسر بسیار به نظرم کسل کننده و حتی کم ذهن آمد. می فهمیدم که بسیاری از استدلالات مرا حتی نمی فهمد و در پاسخ گفتن هم بسیار کند و فس فس کار بود. گاهی یک هفته می گذشت تا بیاید و یک جمله جواب بدهد. به همین جهت این دوره اول بحثهای ما که کاملاً جنبه تئوریک داشته تقریباً می توان گفت با شکست روبرو شد و یک سالی دیگر ادامه نیافت. نمی دانم در آن مدت او را می دیدم یا نه. تا آنکه بار دیگر بهروز هادی زنوز به من گفت که مارتیک غازاریان [قازاریان] عقاید خود را تعدیل نموده و می خواهد ترا ببیند. این بار با خواهرش به خانه ما آمد. درست به خاطرم نیست ولی خواهرش گویا نامی نزدیک به ملان داشت. من تغییر چندانی در اصول عقاید او ندیدم ولی او آمادگی خود را برای آموختن مباحثی در علوم اجتماعی و اقتصادی اعلام نمود. اینجا من به دورانی رسیده بودم که می کوشیدم همه کس را متوجه بررسی مسائل اجتماعی کنم بدون آنکه خودم راه حل معینی داشته باشم. و همین امر که من خود راه مشخصی نمی شناختم وسیله ای بود در دست مارتیک که گاه گاه مرا تمسخر نماید. من مباحثی درباره اقتصاد و سیاست به او درس دادم و گویا مقدمه اقتصاد سیاسی انگلس را برایش توضیح دادم. ولی من در او تغییر فکری به خصوصی نمی دیدم و بعدها عللی مانند اینکه من متوجه شدم که ممکن است از طرف فرقه داشناکسیون تحت تعقیب قرار گیرم (زیرا مارتیک به نظرم کسی نمی آمد که عقاید خود را از دیگران مخفی نگه دارد) و اینکه من بعد از آشنائی با مسعود احمد زاده تصمیم گرفته بودم کار منظم و تشکیلاتی را آغاز کنم یک روز که تلفن کرد و خواست مرا ببیند به دلیل بیماری و نیاز به استراحت و رفتن به مسافرت و غیره از ملاقات او عذر خواستم و با او قطع رابطه کردم که گویا زمستان 1348 بود و رابطه ام با خواهرش خیلی زودتر قطع شد و هرگز حتی به بحثی جدی هم نیانجامید. این مارتیک غازاریان [قازاریان] از این جهت در فعالیتهای سیاسی من اهمیت شایان دارد که ندانسته مرا با کسی که جدی ترین فعالیت خود را به کمک او انجام دادم، یعنی با مسعود احمدزاده، آشنا کرد. طریقه این آشنائی به این ترتیب بود که یک شب گویا هنگام مراجعت از درس جامعه شناسی، مارتیک غازاریان [قازاریان] نزد مسعود احمد زاده از من تعریف می کند و می گوید آدم باسوادی است. مسعود اظهار علاقه کرد که مرا ببیند و همان دم بدون اطلاع قبلی، مارتیک و مسعود به خانه ما آمدند. من تا حدودی از این کار بدم آمد و نمی خواستم با آنها حرفی بزنم ولی مارتیک که خیلی از من تعریف کرده بود دلش می خواست که من حرفی بزنم تا برای مسعود ثابت شود که ادعای مارتیک درست بوده است و به اصرار او نمی دانم من در یک مورد از درس جامعه شناسی آنها اظهار عقیده کردم ولی مسعود هیچ نگفت. هنگام رفتن آنها از خانه ما، من شماره تلفن خود را به مسعود دادم و گفتم اگر علاقه دارد با من تماس بگیرد به من تلفن کند و مسعود تلفن کرد و ما همدیگر را ملاقات کردیم و قرار شد که مارتیک از این ملاقاتها بی خبر بماند. تا جائی که به من مربوط است مارتیک را از این ملاقاتها آگاه نکردم و با آشنایی ای که از اخلاق تشکیلاتی مسعود احمد زاده دارم می توانم با اطمینان بگویم که او نیز مارتیک را در جریان روابط ما قرار نداده است. و اما در مورد اینکه دوستان دیگر مارتیک چه کسانی هستند من دوست مستقیمی غیر از بهروز هادی زنوز و مسعود احمد زاده کس دیگری را نمی شناسم ولی این را باید بگویم که چون مارتیک از همان سال اول به خانه ما می آمد و آن وقت هیچگونه فعالیت سیاسی و مخفی کاری در بین نبوده طبیعتاً دوستان دیگر من نظیر پرویز زاهدی و سایرین را نیز باید در آنجا دیده [باشد که بدون] هیچگونه اطلاع قبلی به آن [جا] رفت و آمد می کردند ولی من تقریباً مطمئنم که مارتیک در خارج از خانه من با هیچ یک از اینها ارتباطی نداشته است زیرا اگر چنین ارتباطی وجود داشت به دلیل آنکه آن زمان هیچگونه مخفی کاری در کار نبود آنها به من مسلماً می گفتند که او را می بینند. حال که آشنائی با پرویز زاهدی، جلال نقاش و از همه مهمتر مسعود احمد زاده روشن شد می توانم اندکی به چگونگی ورود به مباحث علمی مبارزه و بحث درباره آنچه که در ایران می توان کرد بپردازم. من می توانم بگویم که در آغاز سال سوم دانشکده کمی به جریانات عملی مبارزه وارد شدم. در زمانی که با مسعود آشنا شدم این مباحث جدی تر شد. در آن زمان دیگر مطالعات مارکسیستی من به من آموخته بود که مارکسیسم یک شریعت مجرد و تئوری فلسفی نیست بلکه مارکسیسم راهنمای عمل است و معتقد واقعی به مارکسیسم کسی است که در سرزمین و جامعه خود در جهت تکاملی دست اندر کار تدارک انجام انقلابی سیاسی و اقتصادی باشد. این نتیجه گیری کلی از مطالعه آثار مارکس و انگلس و لنین و مائو تسه تونگ برای ما حاصل می شد و به همین جهت به مباحث علمی اظهار علاقه می کردیم. در آن زمان از لحاظ عملی انقلاب کوبا هنوز جلوه بسیاری داشت و به خصوص انتشار کتاب رژی دبره به نام «انقلاب در انقلاب» و رسیدن متن انگلیسی آن و بعداً ترجمه اش در دسترس ما بحث های زیادی درباره چگونگی این روش ها برانگیخته بود. من شخصاً انگلیسی این کتاب را خواندم و بعداً مسعود احمد زاده فارسی آن را نیز به ما داد که من نیز در اختیار پرویز زاهدی و جلال نقاش که تقریباً تنها دو نفری بودند که برای بحث های تازه ام و با توجه به پی بردن به لزوم مخفی کاری آنها را لایق می دانستم قرار دادم. از لحاظ تئوریک با روی کار آمدن رویزیونیسم خروشچفی در سطح جهانی مبارزه علیه استالین بهانه است برای مبارزه علیه اصول مارکسیسم لذا ما کوشش می کردیم که با دفاع از استالین به اصطلاح از مارکسیسم دفاع نمائیم. در زمینه تشکیلاتی نیز بحثی در گرفت دایر بر اینکه چگونه باید مبارزه کرد و باتوجه به مارکسیسم ما می دانستیم که هیچ مبارزه ای نمی توان صورت داد مگر آنکه تشکیلات لازم برای این کار فراهم آید. در این مورد بحث بر سر این بود که چگونه تشکیلاتی ما می توانیم داشته باشیم. در آن آغاز، بحث در این مورد به نتیجه رضایت بخشی نرسید ولی اینقدر فهمیده شد که باید فقط با کسانی بحث کرد و با آنها رابطه دادن و گرفتن جزوه برقرار نمود که صلاحیت اخلاقی داشته باشند. من در میان دوستان خودم فقط به پرویز زاهدی و جلال نقاش و تا حدودی بهروز هادی [ زنوز] توجه داشتم ولی این بهروز را هنوز قابل نمی دیدم و بعداً هم در جریان عمل معلوم شد که جز به فکر خود نیست و هیچگونه مسئولیتی تا آنجا که به من مربوط است به عهده او گذاشته نشد و من به او اعتماد نکردم زیرا می دیدم شدیداً به فکر زندگی خصوصی خویش است و حتی بعداً معلوم شد که دوره لیسانس را سه سال و نیمه تمام کرده تا برود دنبال زندگی خصوصی اش. به هر حال پس از ازدواج، پرویز زاهدی با خواهر او ازدواج نمود و من او را به پرویز سپردم که در آن زمان بسیار مورد اعتماد من بود ولی گویا پس از دستگیری منوچهر برهمن او کاملاً ترسیده بود و جا خالی کرده و حتی بحث های سابق را هم کنار گذاشته بود. به هر حال پس از بحث های فراوان در مورد اینکه تشکیلات مبارزه چگونه باید باشد و طرح عقاید مختلف؛ ما تصمیم گرفتیم برای امر آموزش مارکسیسم یک گروهی تشکیل بدهیم و بکوشیم اعضاء گروه را با مارکسیسم آشنا کنیم تا بعداً همه با همفکری یکدیگر بتوانند راه آینده را روشن کنند. در این دوران فعالیت زیادی در مورد تکثیر آثار مارکسیستی به وسیله ماشین صورت گرفت و این آثار در اختیار آن دسته از افراد که کاملاً قابل اعتماد به نظر می رسیدند قرار می گرفت و رابطه با افراد دیگر کاملاً محدود و تحت کنترل قرار گرفت. ضمناً قرار شد هر کس بتواند چیزهائی ترجمه کند و در اختیار دیگران بگذارد. من در این دوره چند چیز ترجمه کردم که یکی از مارکس بود به نام برنامه «گوتا» و یکی قسمتی از اقتصاد «آنتی دوهرینگ» انگلس بود که بعداً معلوم شد خیلی بهتر از من به فارسی برگردانده اند و قرار شد نسخه های آن را به علت نقص ترجمه از بین ببرند. ولی به هر حال این دوران به بحث های تئوریک البته با توجه به وضع و امکانات مادی ما گذشت. در جریان همین تصمیمات بود که پرویز زاهدی، عبدالله کابلی را به خانه من آورد و هر وقت می خواست با او باشد به خانه من می آمد؛ ولی این برخورد ها چند جلسه ای بیشتر طول نکشید و گویا عبدالله در فروردین 1349 دستگیر شد. در یکی از همین برخوردها بود که عبدالله از من پرسید که آیا کسی را دارم و من به عبدالله گفتم و قراری برای دو نفر از دوستانش در مشهد با مسعود گذاشتم که قرار شد از طریق آنها با گروه آن زمان آموزشی تماس بگیرند و وسائل لازم برای آموزش را در اختیار آنها قرار دهند. نحوه این قرارها امروز به خاطرم نیست فقط می دانم یکی در جلو یک باغی بود و دیگری در خوابگاه دانشجویان. مطلبی که در این دوران مطرح شد این بود که وسیله ای برای هماهنگ کردن نحوة آموزش به دست آوریم و طریقه ای انتخاب کنیم که افرادی کم اطلاع که از نظر تئوریک ضعیف هستند تحت تعلیم تئوریک افراد قوی تر قرار گیرند بدون آنکه احتیاج باشد روابط تازه ای بوجود آید. گویا مسعود یا من - نمی دانم این دقیقا یادم نیست - پیشنهاد ایجاد یک نشریة درون گروهی را نمودیم که در آن مسائل روز و مسائل تئوریک مورد نیاز افراد تازه کار مطرح گردد و احیانا از طرف آنهائی که مطالعات بیشتری دارند پاسخ داده شود و در ضمن آشنائی تازه ای نیز بوجود نیاید. یکی از موارد اختلاف من با پرویز زاهدی در همین جا بود که او این نشریه را نپذیرفت و فقط حاضر شد مقالات آن را جداگانه بپذیرد. به هرحال این نشریه یکی دو شماره بیشتر منتشر نشد. زیرا ما متوجه شدیم از لحاظ امنیتی برای گروه بسیار زیان بار است و با همة احتیاطها امکان اینکه از گروه خارج شود و بدست پلیس بیفتد بسیار هست. در نشریة اول من مقاله ای در پاسخ گوئی به مصطفی رحیمی که در جهان نو به استالین و مارکسیسم تاخته بود نوشتم که بعدا به علت آنکه در آن نظراتی وجود داشت که با طرز فکر بعدی ما مناسب نبود قرار شد نسخه های آن از بین برود. ضمنا در همین نشریه اساس فکر تشکیل گروه پیش آمد. به این ترتیب بود که ما به بهار سال 1349 رسیدیم. در اینجا لازم است از عبدالکریم حاجیان سه پله صحبت کنم. من با این شخص از همان سالی که وارد دانشگاه شد بعلت اینکه اصفهانی بود و در کنکور شاگرد اول شده بود و همچنین به این دلیل که با برادرم همکلاس بود آشنا بودم ولی رابطة ما چیزی جز سراغ گرفتن از وضع درسها برای اطلاع برادرم نبود ولی از مهر سال 1348 رابطة ما بتدریج نزدیکتر شد تا آنکه بالاخره او شخصا اظهار تمایل کرد که بکار جدی تری از بحثهای خشک بپردازد ولی من هنوز فکر نمی کردم که او مناسب ورود به گروه که در آن زمان جنبة آموزشی داشت باشد. همان طور که در بالا گفتم در بهار سال 1349 عبدالله کابلی دستگیر شد و بنظر من این امر پرویز زاهدی را که قبلا هم از اینکه کار از بحثهای تئوریک اندکی فراتر رفته بود از کار ترسیده بود بیشتر دچار وحشت نمود و کم کم به فکر کناره گیری افتاد. به همین جهت بهانه کرد که آمدن من به خانة شما با جزوه کار درستی نیست و قرار بگذار کس دیگری آنها را برای تو بیاورد و من برای جلال نقاش قرار گذاشتم که گویا بعدا هم - معذرت می خواهم، گویا نه، مسلماً - آن را هم قطع کرد. ضمنا من چون کار را در مرحلة جدی می دیدم تصمیم گرفتم از برادرم که به هیچ وجه حتی فکر چنین فعالیتهائی را هم از طرف من نمی کرد جدا شوم. به همین جهت با حاجیان در خیابان شاه خانه ای گرفتم و از برادرم جدا شدم. پرویز زاهدی پیشنهاد کرد که هرگونه کاری را کنار بگذاریم. من این پیشنهاد را با مسعود در میان گذاشتم و من و مسعود این نظر را نپذیرفتیم ولی پرویز زاهدی به طور یک طرفه [رابطه] را قطع کرد و دیگر با ما تماس نگرفت. ضمناً در همین هنگام مسعود هم به من گفت بهتر است برای دادن و گرفتن جزوه ها از طریق دیگری غیر از طریق من و خودش اقدام کنیم و به همین جهت در همان موقع من یک قراری برای عبدالکریم حاجیان با مسعود احمد زاده گذاشتم که گویا علامت آن در دست داشتن یک جدول کلمات متقاطع بود و مطمئناً خود مسعود بر سر آن قرار نرفته بود. عبدالکریم حاجیان این قرار را می رفت و آنچه را می گفتند دیگر در آن موقع در اختیار جلال نقاش می گذاشت و یا برای من می آورد و این قرار گویا در مرداد 1349 که من مسعود را به جلال نقاش معرفی کردم (البته بدون ذکر مشخصات و با قراری که خصوصیات آن چون روی کاغذ نوشته شده بود از آن بی اطلاعم) قرار او قطع شد. پس از قطع رابطه از طرف پرویز زاهدی بحثی در گروه صورت گرفت در مورد تجدید سازمان و قرار شد اعضاء گروه نظریات خود را در مورد سازمان و خط مشی آینده گروه در مقالاتی بنویسند و در اختیار دیگران بگذارند تا از حاصل آن بتوان راجع به تشکیلات و خط مشی آینده تصمیمی گرفت. من نیز در این بحث شرکت کردم. البته از پیش معلوم بود که آنچه از گروه باقی مانده است پیرو خط مشی مسلحانه است و به نحوی معتقد است که در شرائط کنونی نمی توان فقط به مطالعه و کار سیاسی صرف اکتفا نمود. من نیز در مقاله خود از این نظر در مقابل نظریه ای که فقط به مطالعه تئوریک معتقد بود دفاع نمودم و گروه را در شرائط کنونی؛ البته آن زمان مبارزه در ایران تنها به شکل تشکیلات عملی می باشد و گروه نیز باید [با] هسته های سه نفری به یکدیگر مرتبط باشند. پس از انجام این بحث بود که من متوجه شدم وجود من در چنین گروهی جز یک نقطه ضعف نیست. از دوستان من فقط جلال نقاش و عبدالکریم حاجیان باقی مانده بودند. من این را نیز می دانستم که جلال نقاش دوستانی دارد که با آنها کار می کند ولی هیچ گونه آشنائی با آنها نداشتم. پس از طرح مسئله وضع من با مسعود تصمیم بر این شد که من خودم را از گروه کنار بکشم و به همین جهت تصمیم بر این شد که حاجیان با جلال و احیاناً یکی از دوستان جلال یا هر طور دیگر؛ که مسعود که آن زمان دیگر با جلال ارتباط داشت صلاح دید در یک هسته ی سه نفری باشند و من قرار شد از حاجیان جدا شوم و خانه سابق را به دلیل اینکه پرویز زاهدی محل آن را می دانست عوض کنم و سعی کنم از طریق تدریس و یا وکالت به زندگی ادامه دهم. عبدالکریم حاجیان نیز قرار شد فعلاًً تا وقتی که مسعود صلاح بداند برای خودش به طور عادی خانه ای بگیرد و با جلال در تماس باشد. در اینجا صحبت از این بود که این یک خانه امن بوده است. من اکنون باز تأکید می کنم که به هیچ وجه چنین نیست و اگر جلال نقاش آن را خانه امن معرفی کرده است به علت عدم آگاهی او از مشخصات یک خانه امن می باشد. این خانه به اسم و با شناسنامه رسمی عبدالکریم حاجیان گرفته شد و پدر او نیز حتی به طوری که حاجیان برای من گفت به این خانه رفت و آمد می کرده است به چنین خانه ای طبیعی است که نمی توان گفت «خانه امن» و شاید شما بهتر از من این را بدانید. در اینجا دیگر من و مسعود از طریق قراری که با جلال نقاش می گذاشت همدیگر را در خانه من در شهرآرا می دیدیم. پس از مدتی که از زندگی من در خانه تازه به تنهائی گذشت متوجه شدیم که این کار به این صورت امکان پذیر نیست. من به مسعود گفتم که پس حالا دیگر من کنار می روم بهتر است باز به خانه برادرم برگردم زیرا به این ترتیب زندگی من امکان پذیر نیست. مسعود گفت که حالا برای کناره گیری کامل تو زود است و بهتر است که ترتیبی بدهیم که حاجیان (که البته او فقط به این صورت او را می شناخت که یک نفری هست که با من دوست است نه با اسم و رسم) بیشتر وقتش را نزد من باشد تا مقالات بچه ها را بیاورد من بخوانم و نظراتم را بنویسم و بخصوص که می گفت خودش هم دارد مقاله ای می نویسد وقتی این بحثها به پایان رسید آن وقت حاجیان هم از من جدا شده؛ من می توانم به زندگی مستقل از گروه ادامه دهم. مهر و آبان و آذر و دی ماه 1349 به همین ترتیب گذشت و گویا اوایل مهر بود که نوشته مسعود به نام «مبارزه مسلحانه؛ هم استراتژی و هم تاکتیک» با توجه به مقتضیات مبارزه در ایران و کتاب انقلاب در انقلاب به بحث گذاشته شد. من شخصاً درباره این جزوه هم ضمن تدوین و هم بعد از آن که تدوین شد با مسعود بحث کردم و ده - یازده صفحه ای نظرات انتقادی خود را پیرامون آن دیکته کردم که مسعود آنها را پذیرفت و قرار شد که در طرح بعدی آنها را بگنجاند و من نمی دانم که آیا این کار صورت گرفت یا نه. ضمناً یکی از ایراداتی که من به جزوه مسعود گرفتم این بود که این جزوه در مورد برخورد با سایر نظراتی [که] سایر سازمانهای دست چپی درباره مبارزه دارند خاموش است و سکوت اختیار کرده است [و به همین دلیل] ناقص می باشد و وقتی ما به طور کامل نظریه خط مشی مسلحانه را به صورتی که در جزوه او آمده می توانیم اثبات شده بدانیم که بتوانیم با تکیه به آن نظرات از سایر گروه ها و سازمانها و احزاب انتقاد کنیم. مسعود از من خواست که این کار را من انجام دهم و من هم مقاله ای تحت نام نزدیک به این مضمون «گرد خط مشی مسلحانه فراهم آئیم و مصممانه علیه اپورتونیسم راست مرض مزمن نهضت انقلابی ایران مبارزه کنیم» نوشتم که در آن به انتقاد از تاکتیک مبارزه ارائه شده از طرف حزب توده، سازمان انقلابی حزب توده، سازمان توفان و سازمان های داخل کشور که به کار تئوریک معتقد بودند پرداختم و خط مشی مسلحانه را اثبات نمودم و در آنجا اثبات کردم که هر نظریه مارکسیستی که در طی انقلابات دیگر بوجود آمده در ایران باید تطبیق جدی داده شود و مخصوصاً بر خطر لفاظی های سازمان[های] خارج از کشور که طوطی وار عقاید مائو تسه تونگ را تکرار می کردند تأکید نمودم. این مقاله را برای آنکه بعداً افراد گروه بتوانند مشخصاًً به آن ایراد بگیرند «کاوه» امضا کردم. و دیگر وقت آن فرا رسیده بود که از گروه کناره بگیرم که در 22 دی ماه 1349 دستگیر شدم. در اینجا باید از دو نفر که از دوستان همین موسوی فریدنی بودند و به نحوی من با آنها تماس گرفتم ولی هرگز با آنها رابطه سیاسی فعالی برقرار نکردم اشاره کنم. یکی از اینها همکلاس موسوی بود به نام شریعت که وقتی من تصمیم گرفتم زبان روسی بخوانم به همین جهت به موسوی که معمولاً توی دانشکده به اصطلاح پلاس بود گفتم اگر کسی را بشناسد که بخواهد روسی بخواند به من معرفی کند تا با هم شروع کنیم او این مصطفی شریعت را معرفی کرد ولی بعداً معلوم شد حال این کار را ندارد و بعد از یکی - دو جلسه صحبت، من از برنامه های رادیو پکن صحبت کردم و او گفت که مقداری از آن نوشته است برای من آورد چند مقاله یکی - دو صفحه ای بیشتر نبود با دست نوشته بود من از روی آنها نوشتم و به او پس دادم بعداً هم او در زمستان 48 به سربازی رفت و دیگر از او خبری نداشتم. این آدم به نظر من ابداً روحیه کار نداشت و به همین جهت من حتی به او نگفتم که از روی آنچه آورده نسخه برداشته ام. دیگری رسول نفیسی بود که چون مدت یک ماهی به علت تعویض خانه (یعنی خانه ای را که من قصد تخلیه کردن آن را داشتم موسوی می خواست اجاره کند) با یکدیگر بودیم این نفیسی به عنوان دوست موسوی به آنجا آمد من فکر کردم که او را امتحانی بکنم شاید بشود از او استفاده کرد. مدتی با او رابطه معمولی برقرار کردم بعد یکی دو جزوه گویا از مائو در اختیارش گذاشتم ولی به هر حال هیچ اشتیاقی در او ندیدم و مانند موسوی او را نیز علاقمند به این دیدم که اسمش را پشت کتابها بنویسد و مردم آن را پشت ویترینها ببینند به همین جهت یک روز با کمال عصبانیت او را از خانه خود بیرون کردم. من تماس با این افراد را جز کار بچه گانه ای نمی دانم و اینها را به هیچ وجه آدم سیاسی و دارای طرز تفکر نمی دانم. مطلبی که در بالا فراموش کردم تذکر دهم این بود که بعد از آنکه گروه تصمیم گرفت به کار مسلحانه بپردازد لزوماً می بایست آثار مارکسیستی که در آن اصول این کار توضیح داده شده و تجربه های گذشته تشریح شده بود در اختیار افراد گروه قرار گیرد به همین جهت من به سهم خود کتاب «جنگ داخلی در فرانسه» اثر مارکس، «انقلاب و ضد انقلاب» اثر مارکس و مقدمه «جنگ دهقانی در آلمان» اثر انگلس را ترجمه کرده در اختیار گروه گذاشتم.

1- مسعود احمد زاده، همان، ص 2.

1- کاظم سلاحی، اسناد بایگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، پرونده شماره 100854، بازجویی، مورخ 22/12/49، ص 11.

2- مسعود احمد زاده، همان، ص 2.

1- مسعود احمدزاده، همان.

2- عباس مفتاحی، همان، ص 21.

3- عباس مفتاحی، همان.

1- عباس مفتاحی، همان، ص 14.

1- مفتاحی، همان، ص 19.

1- چریک های فدایی خلق (19 بهمن)؛ گروه شهر، تئوری و زندگی نامه 9 چریک؛ ص 11.

2- چریک های فدایی خلق (19 بهمن)؛ گروه شهر، ... ؛ همان، ص 12.

3- چریک های فدایی خلق (19 بهمن)؛ گروه شهر، ... ؛ همان، ص 12.

1- عباس مفتاحی، همان، ص 20.

2- مسعود احمدزاده، همان، ص 3.

1- مسعود احمدزاده، همان، ص 4.

2- مفتاحی، همان، ص 17.

1- چریک های فدایی خلق (19 بهمن)؛ گروه شهر، ... ؛ همان، صص 11-10.

2- امیرپرویز پویان؛ خشمگین از امپریالیسم، ترسان از انقلاب؛ چاپ دوم، هواداران سازمان چریکهای فدائی خلق ایران؛ بدون تاریخ؛ ص 1.

3- امیرپرویز پویان؛ خشمگین از امپریالیسم، ... ؛ همان، ص 2.

4- امیرپرویز پویان؛ همان، ص 2 و 3.

5- امیرپرویز پویان؛ همان، صص 7-6.

1- امیرپرویز پویان؛ همان، ص 9.

2- امیرپرویز پویان؛ همان، صص 12-10.

1- امیرپرویز پویان؛ همان، ص 12.

2- امیرپرویز پویان؛ همان، ص 14.

3- چریک های فدایی خلق (19 بهمن)؛ گروه شهر، ...؛ همان، ص 10.

4- عباس، مفتاحی، همان، ص 15.

1- احتمالاً برگرفته از نام کامیلو تورز، کشیش و جامعه شناس کلمبیایی است. وی صاحب کرسی استادی جامعه شناسی و کشیش راهنمای دانشگاه ملی کلمبیا بود. موضع گیری های سیاسی او سبب شد که در 1964 از کار برکنارش کنند و مدتی بعد به خاطر همین فعالیت ها، زندانی گردید. پس از آزادی از زندان، از جامه روحانیت [کشیشی] به درآمد و در تابستان 1965 «جبهه متحد» را تشکیل داد. او در 6 ژانویه پیامی منتشر ساخت که در آن آمده بود: «مردم آگاهند که تنها راه ممکن، مبارزه مسلحانه است.» کامیلو تورز، در 15 فوریه 1966، طی درگیری با یک گروه گشت نظامی، کشته شد (ژرار شلیان، اسطوره های انقلابی جهان سوم، ترجمه نسرین حکمی، ص 103).

1- عباس مفتاحی، همان، ص 22.

2- عباس مفتاحی، همان، ص 22.

3- سازمان انقلابی کمونیستی ایران.

چریک های فدایی خلق

مشخصات کتاب

جلد 1

مشخصات کتاب

اشاره

فهرست مندرجات

پیشگفتار چاپ چهارم

پیشگفتار

اسناد چه نسبتی با حقیقت دارند؟

تا سیاهکل: تکوین هستة اولیه

اشاره

راه طولانی

درآمد

جزنی در کوران تجربه های شکست

مبارزات سیاسی پس از کودتای 28 مرداد

قیام 15 خرداد و جریان های سیاسی

گام های عملی برای تشکیل گروه

تدوین طرح مبارزه: استراتژی و تاکتیک

مبارزه مسلحانه و نفی ترور

سازماندهی هسته های اولیه

در تدارک منابع مالی و سنجش کارآمدی نیروها

دستگیری جزنی و تعلیق تشکیلات

راه های جنگلی

تکاپوها

تجدید سازمان و جذب اعضای جدید

نیازهای مالی و سرقت مسلحانه

طرح خروج از کشور و افتادن به دام ساواک

ناکامی تشکیلات تهران در شناسایی منبع نفوذی ساواک

عباسعلی شهریاری که بود؟

بازماندگان گروه پس از دستگیری ها

سفر به فلسطین

تلاش برای بازسازی گروه

گسستگی ها و ملاقات های اتفاقی

تلاش برای آغاز فعالیت چریکی

مبارزه در شهر، نبرد در کوهستان

گشت گروه شناسایی در کوه

مذاکرات دو گروه: ابهام های استراتژیک، اتحاد تشکیلاتی

ورود به سیاهکل

ضربه به گروه شهر

حمله به پاسگاه سیاهکل

گزارش نظامی دستگیری ها

محاکمه افراد گروه

وصیت اعدام شدگان

هم استراتژی، هم تاکتیک

اشاره

پس از سیاهکل: حرکت به سوی ادغام

امیرپرویز پویان و حلقة مشهد

مفتاحی، پویان و مسعود احمدزاده

در راه تشکیل حزب و تدوین استراتژی

مبارزة مسلحانه: کدام الگو؟