ص:2

ص:3

جمال بی مثال

سیمای امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در کلام معصومان علیهم السلام

محمدمهدی حائری پور

ص:4

ص:5

این تلاش ناچیز را به محضر مولای کریم که میزبان بزرگ عالم وجود است تقدیم می کنم و نیز به حضور مادر بزرگوارش حضرت فاطمه زهرا علیها السلام که بزرگ منتظر و چشم به راه اوست و چشم ما در دو عالم به عطای اوست.

ای نگار نازنین فاطمه

یادگار آخرین فاطمه

نام زهرا بهر قرآن شد نگین

نام تو نقش نگین فاطمه

ص:6

ص:7

ص:8

جایگاه عترت پیامبر41

کشتی نوح و باب حطّه42

معرفی امامان توسط پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 44

بخش دوم: مهدی شناسی

فصل اوّل امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در قرآن47

نکاتی دربارۀ آیه شریفه و روایات ذیل آن50

نکاتی دربارۀ آیه شریفه و روایات ذیل آن56

توضیحی دربارۀ جایگاه آیه59

نکاتی پیرامون آیه شریفه و روایات آن61

فصل دوم: حسب و نسب شریف امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 65

نکته هایی دربارۀ روایات72

فصل سوم: اسم و کنیه و شمایل امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 77

نکته هایی از روایات79

فصل چهارم: سیرۀ امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 83

نکته هایی دربارۀ روایات88

عمل براساس قرآن و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 88

عدالت در سطح مسئولان و مردم90

علم و دانش گسترده در زمان ظهور91

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و استفاده از قهر و خشنونت92

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف امیر مهر و مهرورزی93

فصل پنجم: خصائص حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 95

نکته هایی از روایات101

ص:9

بخش سوم: غیبت و انتظار

فصل اوّل: ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 111

روایات112

نکته هایی از روایات120

ادّله ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 120

راز پنهانی ولادت مهدی124

شبهات بی اساس دربارۀ ولادت و پاسخ آنها128

نتیجه گیری133

فصل دوم: غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 135

نکته هایی از روایات138

سابقۀ غیبت138

چگونگی غیبت139

وظیفه ما در غیبت140

غیبت و ظهور140

فصل سوم: علّت غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 143

روایات143

نکته هایی از روایات146

سرّی از اسرار الهی146

غیبت، سنّت الهی147

غیبت، سپر جان امام148

آزادی از بیعت طاغوت ها150

فصل چهارم: آثار و برکات امام غائب153

روایات154

نکته هایی از روایات157

ص:10

ضرورت حجّت، ظاهر یا غائب157

خورشید پشت ابر158

امام غائب و هدایت باطنی159

امام غائب و لطف و هدایت آشکار160

امام غائب و هدایت با واسطه161

فصل پنجم: طول عمر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 163

نکته هایی از روایات166

طول عمر مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سنتّی الهی166

طول عمردر امّت های پیشین166

پیش بینی طول عمر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف 166

فصل ششم: اهمیّت انتظار فرج و جایگاه منتظران169

نکته هایی از روایات173

جایگاه انتظار173

جایگاه منتظر174

وظایف منتظران175

بخش چهارم: ظهور

فصل اوّل: جهان پیش از ظهور181

نکته هایی از روایات183

ضرورت حجت الهی برای ساماندهی امور184

مؤمنان و اوضاع جهان پیش از ظهور184

ترسیم روایات از جهان پیش از ظهور185

فصل دوم: علائم ظهور189

نکته هایی از روایات193

ص:11

مفهوم علامت و علائم ظهور193

برداشت نادرست از روایات علائم193

دسته بندی علائم ظهور194

علائم حتمی ظهور194

سایر علائم ظهور196

فصل سوم: وقت ظهور199

روایات199

نکته هایی از روایات201

مخفی بودن زمان ظهور201

علّت پنهان بودن زمان ظهور202

خطر هلاکت و سقوط203

فصل چهارم: برکات ظهور امام مهدی7205

نکته هایی از روایات210

شکوفایی عقل و کمال اخلاقی210

حکومت و دین جهانی211

عدالت جهانی در همه بخش ها212

امنیّت همگانی در همه حوزه ها213

صفا و صمیمیّت و همدلی مردم214

ریشه کن شدن فقر از جامعه بشری215

تعهّد و مسئولیت پذیری افراد216

پیشرفت علمی و رشد ارتباطات217

سخن پایانی219

کتابنامه221

ص:12

ص:13

ص:14

آوردن روایات فراوان مجموعه بسیار مفصّلی را تشکیل داده است که از حوصله بیشتر افراد جامعه بیرون است و مجموعه حاضر سعی کرده بین جامعیّت و اختصار جمع کند تا کاری مفید برای همه طبقات و اصناف باشد.

2. بیشتر مجموعه های حدیثی که تاکنون چاپ شده است یا به زبان عربی و بدون ترجمه فارسی است و یا به عکس تنها به ترجمه فارسی اکتفا شده است و متن عربی روایات که متن اصلی کلام معصومین علیهم السلام است آورده نشده و به همین دلیل برای همه سلیقه ها مقبول واقع نشده است.

3. مهم تر این که گرچه بعضی از مجموعه های حدیثی همراه با ترجمه فارسی تدوین گردیده ولی از هرگونه توضیح و بیانی دربارۀ روایات خالی است حال آن که در موارد متعدّد، حتی ترجمه فارسی روایات، مطلب را برای خواننده آن _ به ویژه آنها که مطالعات کافی درباره امامت و مهدویت نداشته اند _ واضح نمی کند و همین امر سببِ کاهش انگیزه و شوق برای مطالعه کتاب ایجاد می کند. در مجموعه حاضر علاوه بر متن عربی و ترجمه فارسی، در هر بخش، نکاتی درباره روایات بیان گردیده که هم نوعی جمع بندی و نتیجه گیری از روایات است و هم نقطه های مبهم روایات را تا حدّی روشن کرده است و بیان آنها به صورت نکته های جداگانه و کوتاه به یادگیری و حفظ و نگهداری آنها کمک فراوان می کند. (ضمناً در پایان

ص:15

هر نکته شماره روایت مرتبط با آن نکته بیان شده است)

4. مجموعه حاضر، روایاتی است که از کتاب های معتبر نزد شیعه و اهل سنت گردآوری شده است و تلاش شده است که در هر بخش پس از دیدن اکثر روایات مربوط به آن بخش، بهترین و روان ترین روایات که در کتاب های معتبر حدیثی آمده است آورده شود تا برای مخاطبان مختلف قابل استفاده باشد.

با تشکر فراوان از استاد بزرگوار و گرامی حضرت حجت الاسلام والمسلمین پورسیدآقایی (دام عزه) که بانی این کار و راهنما و مشوق ما بوده اند.

محمدمهدی حائری پور

قم مقدس _ بهار1393 (شعبان 1435)

ص:16

ص:17

ص:18

ص:19

ص:20

مستقیم الهی را نشان می دهد.

دربارۀ این موضوع روایات بسیاری موجود است که چند نمونه آن

را می آوریم:

1. امام صادق علیه السلام فرمود:

به درستی که خداوند بزرگ تر از آن است که زمین را بدون امام عادل واگذارد. (1)

2. امام صادق علیه السلام فرمود:

اگر [از] مردم تنها دو نفر [باقی] باشد هر آینه یکی از آنها

«امام» خواهد بود، و نیز فرمود: آخرین کسی که می میرد امام است تا کسی بر خدا دلیل نیاورد که خدا او را بدون حجّت واگذاشته است. (2)

3. امام صادق علیه السلام فرمود:

همیشه این گونه بوده که برای خداوند در زمین حجّتی بوده که حلال و حرام را می شناسانده و مردم را به سوی راه خدا می خوانده است. (3)

ص:21

4. امام باقر علیه السلام فرمود:

زمین از وجود مردی از ما [اهل بیت علیهم السلام ] که حق را بشناسد

خالی نمی ماند پس آن گاه که مردم چیزی در حق بیفزایند

گوید: افزودند و اگر چیزی از آن کم کنند گوید: کاستند و اگر حق را بیاورند تصدیقشان کند و اگر چنین نباشد حق از باطل شناخته نگردد. (1)

5. جمعی از اصحاب امام صادق علیه السلام نزد او بودند و در میان آنها هشام بن حکم که جوان نورسی بود. امام فرمود:

هشام گزارش نمی دهی که با عمرو بن عبید چه کردی و چگونه با او سؤال و جواب کردی؟ ... هشام گفت: گفتم ای مرد دانش مند من غریبم اجاز می دهی سؤالی کنم؟ گفت آری بپرس. گفتم: آیا شما چشم دارید؟ گفت: پسرجان این چه سؤالی است چیزی که به چشم خود می بینی سؤال ندارد! گفتم پرسش همین گونه است. گفت: بپرس اگرچه سؤال تو احمقانه است! گفتم: شما چشم دارید؟ گفت آری دارم. گفتم: با آن چه می کنی؟ گفت: با آن رنگ ها و اشخاص را می بینم. گفتم: بینی داری؟ گفت: آری. گفتم: با آن چه می کنی؟ گفت: با آن استشمام می کنم. گفتم: دهان داری؟ گفت: آری. گفتم: با آن چه می کنی؟ گفت: مزه ها را با آن می چشم. گفتم: گوش داری؟ گفت: آری. گفتم: با آن چه می کنی؟ گفت: با آن صداها را

ص:22

می شنوم. گفتم: قلب هم داری؟ گفت: آری! گفتم: با آن چه می کنی؟ گفت: هر آن چه به این اعضا و حواس من وارد می شود با قلبم آنها را تشخیص می دهم! گفتم: آیا وجود این جوارح موجب بی نیازی از قلب نیست؟! گفت: نه. گفتم: چگونه ترا از قلب بی نیازی نیست و حال آن که این جوارح و حواس صحیح و سالم است؟! گفت: پسرجان وقتی این اعضا و حواس در چیزی که ببویند یا ببینند یا بچشند یا بشنوند تردید کنند در تشیخص آن به قلب مراجعه می کنند تا یقین پابرجا شود و شک از بین برود! گفتم: پس خداوند قلب را برای رفع شک و تردید حواس قرار داده؟! گفت: آری. گفتم: حتماً باید قلب باشد وگرنه برای حواس، یقین پیدا نمی شود؟! گفت: آری. گفتم: ای ابامروان (1) خدای تبارک و تعالی حواس تو را بی امام رها نکرده و برای آنها امامی گماشته که ادراک او را تصحیح کنند و در مورد شک، یقین به دست آورد و همه این مردم را در شک و سرگردانی و اختلاف واگذاشته و امامی برای آنها معیّن نکرده تا آنها را از شک و حیرت برگرداند؟!... گفت: در اینجا خاموش ماند و پاسخی نداد! (2) و (3)

ص:23

6. ابی حمزه گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم:

آیا زمین بدون امام می ماند؟ فرمود: اگر زمین بدون امام باشد، هر آینه فرو می رود. (1)

7. امام کاظم علیه السلام فرمود:

ص:24

خداوند از زمان وفات حضرت آدم علیه السلام ، هرگز زمین را بدون امام وانگذاشته است. امامی که به وسیله او [مردم] به خدا هدایت می گردند و او همان حجّت [خدا] بر بندگان است که هر که او را وانهد گم راه شده و هر که پیرویش کند نجات یافته است. این [نصب امام] حقّی بر خداوند است. (1)

8. امام سجاد علیه السلام فرمود:

از زمان خلقت آدم علیه السلام زمین از حجّت خالی نبوده است؛ یا [حجّت] آشکار و شناخته شده و یا حجّت پنهان و پوشیده و تا قیام قیامت زمین از حجت خالی نخواهد ماند و اگر چنین نبود خداوند عبادت نمی شد. (2)

9. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود:

آیا سخن خدای بزرگ را نشنیدید که می فرماید: ای مؤمنان اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول او را و اطاعت کنید اولی الامر از خود را؟ آیا این دستور تا روز قیامت نیست؟ آیا نمی اندیشید که از زمان آدم علیه السلام تا زمان امام گذشته [ابومحمّد العسکری علیه السلام _ که درود خدا بر او باد _] خداوند تعالی برای شما پناه گاه هایی قرار داد که به آنها پناهنده شوید و نشانه هایی گذاشت که به آنها هدایت شوید؟! [به گونه ای که] هرگاه عَلَمی

ص:25

نهان شد عَلَم دیگری آشکار گردید و اگر ستاره ای غروب کرد ستاره ای دیگر درخشید و چون خدای تعالی ابومحمّد علیه السلام را قبض روح کرد پنداشتید که او رابطه بین خود و خلقش را قطع کرده است؟ هرگز چنین نبوده و تا روز قیامت چنین نخواهد بود تا آن روز که امر خدای تعالی ظاهر شود در حالی که آنان (مشرکان) ناخشنود باشند. (1)

ص:26

سراسر فقر و نیاز است و مسیر او پرخطر و طولانی و مقصد او قرب الهی است. (حدیث 5)

3. همان طور که قلب (و عقل) انسان به عنوان مرکز تصمیم گیری و شناخت و آگاهی است و بدون آن ممکن است اعضا و جوارح به خطا بروند و در تشخیص، اشتباه کنند؛ امامِ عادل به عنوان رئیس جامعه بشری، میزان حق است که به وسیله او مرز حق و باطل شناخته می شود و نیز نگهبان حریم حق است تا باطلی به آن راه نیابد. (حدیث5)

4. امام عالم ترین امت به دین و حلال و حرام الهی است اگر او نباشد خطر تحریف و کم و زیادیِ دین و معارف الهی وجود دارد ولی او وظیفه دارد که اگر انحرافی پدید آمد موضع بگیرد و از انحراف امت جلوگیری کند؛ چنان که امام حسین علیه السلام در مقابل انحرافات، قیام کرد. (حدیث 3 و 4)

ص:27

سعد بن عبدالله قمی گوید: از امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پرسیدم که چرا مردم نمی توانند امامشان را خود برگزینند؛ آن حضرت پرسید: مرادت امام صالح اصلاح گر است یا پیشوای ناشایست فسادانگیز؟ گفتم: مرادم مقتدای صالح اصلاح گر است.

امام فرمود: با توجه به این که کسی نمی داند که در خاطر دیگری از اندیشه صلاح و فساد چه می گذرد، آیا ممکن است، مردم کسی را برگزینند که اندیشه فساد در سر دارد؟ گفتم: آری! فرمود: به همین دلیل انتخاب امام به مردم واگذار نشده است و این همان علّتی است که با برهان بر تو اقامه کردم تا عقلت به اطمینان برسد. (1)

ص:28

زمان ها و برای همه امّت ها باید امامی باشد تا حجّت خدا بر خلق تمام گردد و کسی بر خدا دلیل نداشته باشد، به همین جهت آخرین نفر که می میرد «امام» خواهد بود همان گونه که اولین نفر از انسان ها پیامبر بود (= حضرت آدم علیه السلام ) و در این صورت عذری برای کسی باقی نمی ماند! (حدیث 2 و 7 و 8 و 9)

3. از مطالعه اسلام و ادیان الهی از آغاز خلقت، معلوم می شود که نصب امام و حجت الهی در میان خلق، سنّتی قطعی و حتمی بوده است به گونه ای که هرگاه حجّتی از دنیا رفته است، حجّت دیگری به جای او قرار گرفته است و این جریان تا زمان امام عسکری علیه السلام ادامه یافته است. (حدیث 9)

ص:29

فرمان داده شده است، می رساند که اولی الامر در هر زمانی وجود دارد و مردم هر عصر و زمان باید از او اطاعت کنند. حال اگر در میان افراد موجود و ظاهر، کسی که شایسته این مقام باشد وجود نداشته باشد معلوم می شود که مصداق «اولی الامر» امامی است که از نظرها غائب است چون غیبت حجّتِ خدا امری بی سابقه نیست و فراوان اتّفاق افتاده است. (حدیث 9)

ص:30

ص:31

ص:32

2. از امام علی علیه السلام سؤال شد:

کمترین چیزی که آدمی به سبب آن گمراه خواهد بود چیست؟ فرمود: این که نشناسد کسی را که خدا امر به اطاعت از او کرده و ولایتش را واجب دانسته و او را حجّت در زمین و شاهد بر خلق خویش قرار داده. پرسیدند: ای امیرالمؤمنین آنها کیانند؟ فرمود: کسانی که خداوند آنها را در کنار خود و پیامبرش قرار داده و فرموده: ای گروه مؤمنان از خدا و رسول اطاعت کنید و نیز از اولی الامر از میان خود. راوی گوید: پس من سر حضرت را بوسیدم و گفتم: برایم (مطلب را) روشن ساختی و گره از کارم گشودی و هر شکّی در دلم بود از میان بردی! (1)

3. امام کاظم علیه السلام : [راوی گوید]

از آن حضرت دربارۀ آیه «و چه کسی گمراه تر است از آن که هوای خود را پیروی کرده بدون هدایتی از سوی خدا» سؤال شد. فرمود: مراد کسی است که دین خود را رأی خود قرار داده بدون این که امامی از پیشوایان هدایت را برگزیده باشد. (2)

ص:33

4. امام صادق علیه السلام :

امام نشانه ای است میان خدا و خلقش، پس هرکه او را بشناسد مؤمن خواهد بود و هرکه او را انکار کند کافر خواهد بود. (1)

5. امام صادق علیه السلام :

ای یحیی هرکه شبی را بدون معرفت امام زمانش بسر برد به مرگ جاهلیّت از دنیا رفته است. (2)

6. امام حسین علیه السلام :

ای مردم به راستی که خدای بلندمرتبه بندگان را خلق نکرد مگر برای این که او را بشناسند پس چون او را شناختند، عبادتش کنند، پس چون او را عبادت کردند به سبب آن از عبادت غیر او بی نیاز گردند. پس مردی به آن حضرت گفت: ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم پدر و مادرم فدای شما باد، معرفت و شناخت خدا چیست؟ امام فرمود: این که اهل هر زمانی، امام زمان خود را بشناسند، همان که اطاعت او برایشان واجب است. (3)

ص:34

ص:35

ص:36

ردیف اطاعت خدا و رسول قرار گرفته است و همانند آنها، باید به صورت مطلق و در همه فرمان ها مورد اطاعت قرا رگیرد و این دلیل عصمت و پاکی اوست. (1) (حدیث 2)

ص:37

ص:38

شده است. در این جا چند نمونه از آن روایات را بیان کرده و بررسی خواهیم کرد:

ص:39

فرمود: دوازده نفر از اهل بیت من (یا فرمود) از عترت من. (1)

3. از امیرالمؤمنین علی علیه السلام سؤال شد که:

مقصود از «عترت» در این سخن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم چیست؟ «به درستی من دو چیز گران بها در میان شما (= امّت اسلامی) به جا می گذارم: کتاب خدا و عترتم را». علی علیه السلام فرمود: یعنی من و حسن و حسین و نه امام از فرزندان حسین علیهم السلام که نهمین آنها مهدی ایشان است. اینان از کتاب خدا جدا نخواهند شد و کتاب خدا هم از آنها جدا نمی شود تا آن گاه که در کنار حوض، بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم وارد شوند. (2)

4. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:

من سرور پیامبرانم و علی ابن ابیطالب علیه السلام سرور اوصیاء پیامبران و به راستی که جانشینان من پس از من دوازده نفرند که اوّلین آنها علی ابن ابیطالب علیه السلام و آخرین آنها قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (3)

ص:40

5. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:

امامان پس از من دوازده نفرند اوّلین آنها تو هستی ای علی! و آخرین آنها قائم است که خداوند به دست او مشرق و مغرب زمین را فتح خواهد کرد. (1)

6. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:

به راستی که وصی وخلیفه پس از من علی بن ابیطالب علیه السلام است و پس از او دو سبط من حسن وسپس حسین و پس از ایشان نه نفر از نسل حسین، امامان ابرار.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم خواسته شد که همه آنها را نام ببرد آن حضرت ادامه دادند:

پس از حسین فرزندش علی وپس از علی فرزندش محمد و پس

ص:41

از محمد فرزندش جعفر و پس از جعفر فرزندش موسی و پس از موسی فرزندش علی و پس از علی فرزندش محمد و پس از محمد فرزندش علی و پس از علی فرزندش حسن و پس از او حجت بن الحسن؛ پس ایشان دوازده امام هستند به تعداد نقباء بنی اسرائیل .

ص:42

همراهی همیشگی بین قرآن و عترت، نشانه عصمت و پاکی عترت است یعنی همان گونه که قرآن مصون از هر باطل و خطایی است، امامان و جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیز معصوم از گناه و خطا هستند و اگر احتمال خطا در رفتار یا گفتار آنها وجود داشت شایسته نبود که در کنار قرآن و هم سنگ و هم وزن آن باشند. (روایت 3)

5. عدم جدایی قرآن و عترت این پیام بزرگ را دارد که هرجا قرآن سخن از مؤمنان و مجاهدان و صالحان گفته است عالی ترین مصادیق و نمونه های آنها، عترت پیامبرند و هرجا اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رهنمودی داده اند پرده از یک حقیقت قرآنی برداشته اند زیرا که ایشان بهترین مفسّران قرآنند بلکه خود قرآن ناطق اند. (روایت 3)

6. همتایی قرآن، فضیلتی مخصوص اهل بیت و عترت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است و همان طور که اگر کسی _ هرکه باشد _ برخلاف قرآن حرکت کند یا سخنی بگوید محکوم به بطلان است، هر کسی در مقابل فردی از عترت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قرار گیرد و سخنی یا اقدامی برخلاف آنها داشته باشد باطل است، به عبارت روشن تر، عترت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم محور و مدار «حقّ» هستند (1) و حقّ با آنها شناخته می شود. (روایت 3)

ص:43

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم اهل بیت خود را به «کشتی نوح» و «باب حطّة» بنی اسرائیل تشبیه فرموده است و ویژگی این دو آن است که هرکس به سوی آنها رفته حتماً نجات یافته است زیرا به تصریح قرآن، آنها که بر کشتی نوح سوار شدند نجات یافتند و آنها که سوار نشدند _ حتّی پسر نوح _ به عذاب الهی هلاک گردیدند. (1) «باب حطّة» نیز دری است از درهای «بیت المقدس» که هرکس از آن وارد می شد گناهانش بخشیده می شد زیرا خداوند چنین دستور داده و اراده کرده بود و آنهاکه از انجام فرمان خدا در ورود از این در، تخلّف کردند به عذاب سختی گرفتار شدند: (2) (روایت 2)

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

آگاه باشید که مثل اهل بیت من در میان شما چونان کشتی نوح است در میان قومش! هرکه بر آن درآمد نجات یافت و هرکه از آن روی گردانید غرق شد! (3)

و نیز فرمود:

مَثَل اهل بیت من در میان شما هم چون باب حطّه است در میان بنی اسرائیل! هرکه از آن داخل شود آمرزیده شود! (4)

ص:44

ص:45

ص:46

ص:47

ص:48

بنابراین وقتی با دقت به آیات قرآن نگاه می کنیم در می یابیم که هر جا از آینده اسلام و بشریت سخن گفته ویژگی هایی از حکومت امام مهدی علیه السلام را مطرح کرده است؛ زیرا که آن چه از اوصاف در این زمینه بیان کرده است جز بر دولت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قابل انطباق نیست. این حقیقتی است که روایات فراوانی از شیعه و سنی پشتوانه آن است. در این بخش بعضی از آن آیات و روایات را می آوریم:

قال تعالی: «وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنِی لاَ یُشْرِکُونَ بِی شَیْئاً وَمَن کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» (1)

«خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند وعده داده است که حتماً آنان را در زمین خلیفه (خود) گرداند همان گونه که کسانی که پیش از آنان بودند جانشین (خود) قرار داد و آن دینی را که برایشان پسندیده است به سودشان مستقر کند و ترس آنها را به ایمنی مبدل گرداند (تا) مرا عبادت کنند و چیزی را با من شریک نگردانند و هر کس پس از آن به کفر گراید، آنانند که نافرمانند.»

1. امام صادق علیه السلام فرمود:

تأویل این آیه هنوز نیامده است و اگر قائم ما قیام کند پس از این، هر که او را درک کند تأویل این آیه را خواهد دید و هر آینه دین محمد صلی الله علیه و آله و سلم به هر کجا شب می رسد خواهد رسید تا آنجا که

ص:49

مشرکی بر سطح زمین نخواهد ماند همان گونه که خداوند فرموده: مرا عبادت می کنند و هیچ شرکی به من نمی ورزند. (1)

2. امام سجاد علیه السلام آیه مذکور را تلاوت کرده و فرمود:

ایشان (که در آیه به آنها وعده داده شده) به خدا سوگند شیعیان ما اهل بیت هستند. خداوند با آنها چنین خواهد کرد به دست مردی از ما (اهل بیت علیهم السلام ) و او مهدی این امت است و او همان کسی است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم (درباره اش) فرمود: اگر از عمر دنیا جز یک روز نمانده باشد خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد که مردی از اهل بیت من به ولایت برسد او هم نام من است که زمین را از عدل و قسط پر می کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده باشد. (2)

3. امام صادق علیه السلام فرمود:

خدایا آن چه به ما وعده فرمودی به انجام رسان به راستی که تو وعده را تخلّف نکنی! راوی گوید: پرسیدم: مولای من کجاست (و کدام است) وعده خدا؟ فرمود: سخن خدای بلندمرتبه که فرموده: خداوند به مومنان از شما و آنها که اعمال شایسته انجام

ص:50

دادند وعده داده که ایشان را در زمین خلیفه گرداند. (1)

4. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

روی زمین خانه ای از سنگ و خاک و پشم نمی ماند مگر این که خداوند اسلام را در آن داخل می کند. (2)

ص:51

سه. لازمه عبادت خدا بدون هر گونه شرکی، حاکمیت اسلام بر همه زمین و خلیفه شدن برگزیده ترین فرد از میان اهل اسلام بر همه ارض و استقرار امنیّت در همه زمینه های حیات فردی و اجتماعی است؛ پس محدود کردن معنی آیه به زمان چهار خلیفۀ پس از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم وجهی ندارد. (1) در روایتی بلند از امام صادق علیه السلام فرازهای این آیه بیان گردیده و تحقق آنها به زمان ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف منوط گردیده است و در ادامه این گونه آمده است:

مفضّل (راوی روایت) گوید: گفتم ای پسر رسول خدا، این نواصب معتقدند که این آیه (یعنی آیه 55 سوره نور) دربارۀ (خلافت) ابوبکر و عمر و عثمان و علی علیه السلام نازل شده ( و از دوران آنها خبر می دهد). حضرت فرمود: خدا دل های ایشان را هدایت نکند! چه زمانی بوده که دین مورد رضایت خدا و رسول (یعنی اسلام) تثبیت گردیده همراه آن امنیت در میان امت گسترده شده و نگرانی از دل های ایشان رخت بسته و هر گونه شک و تردیدی از سینه مسلمین برطرف شده؟ در زمان کدامین نفر از خلفای سه گانه و یا در خلافت علی علیه السلام ؟! حال آن که در همان ایام (بعضی از) مسلمین مرتد گشته و فتنه ها و آشوب هایی برپا گردید و جنگ هایی میان کفار و مسلمین رخ داده است. (2)

ص:52

چهار. آن چه در این آیه بیان گردیده از حکومت نهایی صالحان بر زمین و جهانی شدن دین اسلام، حقیقتی است که در آیاتی دیگر از قرآن نظیر آیه 23 سوره توبه و 28 سوره فتح و 9 سوره صفّ به صراحت آمده است و بارها بشارت داده است که وارث زمین، بندگان شایسته خواهند بود (مانند انبیاء/105) و عاقبت از آن متقین خواهد بود (مانند اعراف/128). روشن است که حمل آیه بر معنایی که در

قرآن نظائری دارد بهتر است از محدود کردن آن به یک معنی بدون شاهد و دلیل!

پنج. علاوه بر شواهدی که از متن آیه و آیات دیگر استفاده می شود، روایات فراوانی از اهل بیت علیهم السلام رسیده که تأویل آیه را مربوط به روزگار ظهور مهدی علیه السلام دانسته است. این روایات از امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیهم السلام نقل شده و در تفاسیری روائی نظیر البرهان، نورالثقلین و صافی آمده است.

شش. در تفاسیر اهل سنت هم طبق بعضی از اقوال صحابه، کلمه «الارض» به بلاد عرب و عجم تفسیر شده و به روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم استناد گردیده است که طبق آن اسلام در آینده همه دنیا را خواهد گرفت و هیچ خانه ای نمی ماند مگر این که اسلام به آن داخل می گردد.

ص:53

این حدیث خبر از جهانی شدن اسلام می دهد که به اتفاق مسلمین در روزگار مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود و در ذیل آیه 33 سوره توبه خواهد آمد.

آیۀ دوم. قال تعالی: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» (1)

ترجمه: او خدائی است که رسولش را با هدایت و آئین حق فرستاد تا (در نهایت) آن (آئین حق) را بر همۀ آئین ها پیروز گرداند هرچند مشرکان کراهت داشته باشند.

دربارۀ آیه فوق روایات فراوان از شیعه و سنّی آمده است که چند نمونه می آوریم:

1.امام صادق علیه السلام دربارۀ آیۀ بالا فرمود:

به خدا سوگند تأویل این آیه هنوز نازل نشده است و تأویل آن نخواهد آمد مگر آن گاه که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کند. پس وقتی او قیام کند. هیچ کافر و مشرکی نسبت به خدا و امام نمی ماند مگر این که از ظهور او نگران و ناراحت خواهد بود به گونه ای که اگر کافر یا مشرکی در دل سنگی (پنهان) باشد آن سنگ خبر دهد که ای مومن در دل من کافری وجود دارد مرا بشکن و

او را بکش! (2)

ص:54

2. امیرالمؤمنین علیه السلام دربارۀ آیه فوق پرسید:

آیا تا کنون اسلام بر سایر ادیان غلبه یافته؟ در پاسخ گفتند: آری! فرمود: هرگز(چنین نشده است) قسم به خدائی که جانم در دست اوست (چنان جهان را خواهد گرفت) که روستایی نمی ماند مگر این که گواهی به کلمه توحید هر صبح و شام در آن داده می شود! (1)

3. امام باقر علیه السلام فرمود:

قائم از ما (اهل بیت علیهم السلام ) یاری شده به رُعب است و تأیید شده به نصرت الهی؛ زمین برای او پیچیده می شود و گنج ها برای او آشکار می گردد. حاکمیت او به شرق و غرب زمین می رسد و خداوند به دست او دین خود را بر همه ادیان چیره می سازد گرچه مشرکان ناراحت باشند پس (در زمان او) ویرانه ای نمی ماند مگر آن که آباد می شود و روح خدا عیسی بن مریم (از آسمان) پایین می آید و پشت سر او نماز می خواند. (2)

این ها کلمات نورانی اهل بیت پیامبر علیهم السلام است که بهترین مفسّران قرآن کریم اند ولی در میان صحابه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و تابعین آن ها نیز کسانی

ص:55

هستند که آیه مورد بحث را به زمان ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تفسیر کرده اند که چند نمونه را می آوریم:

1. ابوهریره که از اصحاب پیامبر و راویان معروف اهل سنت است در توضیح آیه فوق گفته است:

این وعده ای است از خداوند به این که اسلام را بر همه ادیان برتری خواهد داد.

و سدّی که از مفسّران بزرگ است گفته: این رویداد هنگام قیام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است (در آن هنگام) کسی نمی ماند مگر این که به اسلام درآید یا جزیه دهد. (1)

2. سعید بن جبیر از بزرگان تابعین و دانشمندان والامقام و از اصحاب امام سجاد علیه السلام در تفسیر آیه فوق گفته است مقصود از آیه مهدی علیه السلام است که از خاندان فاطمه علیها السلام می باشد. (2)

3. جابر دربارۀ این آیه گفته است:

این وعده خدا نخواهد مگر این که هیچ یهودی و نصرانی نمی ماند و هیچ دینی نخواهد بود مگر اسلام (و چنان امنیّتی خواهد بود) که گوسفند از گرگ و گاو از شیر و آدمی از مار احساس امنیت می کند... و آن وقت است که عیسی بن مریم علیه السلام فرود آید. (3)

و البته روشن است که مراد از زمان نزول عیسی علیه السلام همان زمان ظهور

ص:56

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است زیرا که این مطلب مورد قبول همه مسلمین است که عیسی علیه السلام همزمان با ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرود می آید.

ص:57

پنج. در روایات متعددی از اهل بیت علیهم السلام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف این گونه خوانده شده است: او همان کسی است که خداوند به سبب او دینش را بر همه ادیان غلبه خواهد داد. این تعبیر همان است که در آیه شریفه مطرح گردیده و می رساند که زمان تحقق این بشارت، همان زمان حاکمیت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (روایت3)

شش. در بعضی از روایات آمده است که تحقق این آیه زمانی است که هیچ کس نمی ماند مگر این که اسلام می آورد. بلکه همه مظاهر کفر و شرک مانند صلیب و خنزیر نابود می گردد و امنیّت مطلق همه جا و همه کس را فرا می گیرد. اینها اموری است که تا کنون محقق نشده و در سایه غلبه ظاهری اسلام بر همه ادیان و در عصر حاکمیت ولیّ خدا (امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ) محقق خواهد شد.

آیۀ سوم: قوله تعالی «وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ. وَنُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَنُرِیَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا کَانُوا یَحْذَرُونَ». (1)

ترجمه: و ما اراده کرده ایم که بر مستضعفان در زمین منت نهاده و آنها را پیشوایان و وارثان قرار دهیم و در زمین به ایشان قدرت داده و از ناحیه آنها به فرعون و هامان و لشکریان آنها نشان دهیم آنچه را که از آن بیم داشتند.

در توضیح و تفسیر این آیه نیز روایات فراوانی وارد شده است که بعضی از آنها را می آوریم:

ص:58

1. امام علی علیه السلام فرمود:

هر آینه دنیا پس از چموشی و سرکشی، مانند شتری که از دادن شیر به دوشنده اش خودداری می کند و آن را برای بچه اش نگه داری می کند، به ما روی خواهد آورد. پس امام این آیه را تلاوت فرمود: «ونرید ان نمنّ...الوارثین». (1)

2. امام علی علیه السلام دربارۀ آیۀ بالا فرمود:

مقصود از این مستضعفان، خاندان پیامبرند که سرانجام خداوند مهدی ایشان را پس از تلاش و کوشش آنها برمی انگیزد؛ پس به وسیلۀ او آنان را عزیز کرده و دشمنانشان را خوار می گرداند. (2)

3. امام سجاد علیه السلام فرمود:

قسم به آن خدائی که محمد صلی الله علیه و آله و سلم را به حق برانگیخت تا بشارت دهنده و بیم دهنده باشد همانا خوبان ما اهل بیت و پیروان آنها به منزله موسی و پیروانش هستند و دشمنان ما اهل بیت و پیروانش به منزله فرعون و پیروانش. (3)

ص:59

4. صدوق رحمة الله از حکیمه خاتون نقل کرده:

چون هفت روز از تولّد قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف گذشت نزد پدرش امام عسگری علیه السلام آمدم، سلام کردم و نشستم. امام فرمود: فرزندم (مهدی) را نزد من بیاور و من چنین کردم...سپس امام عسگری فرمود: فرزندم! سخن بگو! فرمود: گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست و سپس بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و علی علیه السلام و امامان پاک درود فرستاد تا این که به نام پدرش _ حضرت عسکری علیه السلام _ رسید و متوقف شد و سپس این آیات را تلاوت فرمود: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم وَنُرِیدُ أَن نَّمُنَّ... مَّا کَانُوا یَحْذَرُونَ». (1)

ص:60

و آیات 5 و 6 سوره قصص خبر از ارادۀ الهی داده است که برخلاف خواست فرعون، می خواهد مستضعفان را بر مستکبران پیروز گردانیده و آنها را از انواع نعمت های خود بهره مند سازد.

نکته مهم در این آیات این است که ارادۀ الهی بر نابودی فرعون و غلبه بنی اسرائیل بر او به گونه ای بیان شده که نشان می دهد این یک جریان کلی و قاعده عمومی و سنت جاری در تاریخ است و اختصاص به قوم و ملت خاصی _ مثل بنی اسرائیل _ ندارد زیرا اوّلاً سیاق موجود در آیه که افعال به کار رفته ی در آن به صیغه مضارع است می رساند که این اراده، مقطعی و موضعی نبوده بلکه مستمر و دنباله دار است و همه زمان ها را فرا می گیرد و ثانیاً در آیه دوّم از همین سوره فرموده«نَتْلُوا عَلَیْکَ مِن نَبَإِ مُوسَی وَفِرْعَوْنَ بِالْحَقِّ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ» (1) یعنی «ما بخشی از سرگذشت موسی و فرعون را برای (آگاهی) گروهی که ایمان می آورند، به درستی بر تو می خوانیم» و این می رساند که خداوند جریان مشکلات و مصائب موسی و بنی اسرائیل و فضای سخت زندگی آن ها را بیان می کند که تسلائی برای پیامبر و یاران او باشد و هم با توجه به فرجام نیکوی آن ها، بشارتی باشد که آن ها نیز به آینده ای بنگرند که همان ارادۀ الهی درباره مسلمانان تحقق پیدا کند.

آن چه این برداشت را تقویت می کند وجود دو دسته آیات و

روایات است:

ص:61

الف. مسئله حاکمیت مستضعفان بر زمین نه تنها در این آیه که در آیات متعدد و با عبارات گوناگون بیان شده است:

قال تعالی: «وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِینَ کَانُوا یُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِی بَارَکْنَا فِیهَا وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ الْحُسْنَی عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ بِمَا صَبَرُوا...» (1)

و قال تعالی: «وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّکُم مِنْ أَرْضِنَا أَوْ لَتَعُودُنَّ فِی مِلَّتِنَا فَأَوْحی إِلَیْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِکَنَّ الظَّالِمِینَ وَلَنُسْکِنَنَّکُمُ الْأَرْضَ مِن بَعْدِهِمْ» (2)

و قال تعالی: «وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ» (3)

و نیز سورۀ نور آیه 55 و سورۀ یونس آیه 13 و 14.

ب. روایات فراوان از پیامبر و اهل بیت علیهم السلام موجود است که این آیات را بر امامان اهل بیت علیهم السلام هم چون امام علی علیه السلام و امام حسن و امام حسین علیهما السلام تطبیق کرده است و در واقع حکومت اهل بیت علیهم السلام و ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را مصداق این آیات دانسته است که بخشی از این روایات را نقل کردیم.

ص:62

فرموده است:

آنان را مشمول نعمت های خود قرار دهد و وارثان حکومت جباران گرداند و حکومتی قوی و پابرجا به آنها عطا کند و آنها را پیشوایان گردانیده و آن چه دشمنانشان از آن می ترسیدند به آنها (یعنی دشمنان) نشان دهد.

2. اراده خداوند برتر از ارادۀ غیر اوست و همان طور که در گذشته عملی گردیده است در آینده تاریخ نیز به عمل خواهد پیوست چنان که خود فرموده است: «إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئاً أَن یَقُولَ لَهُ

کُن فَیَکُونُ». (1)

3. «منّت» به معنی نعمت سنگین است و دو گونه است: فعلی و قولی، و در آیه مقصود منّت فعلی است به معنی بخشیدن نعمت بزرگ به ایشان و آن چه قبیح است منّت قولی است یعنی بازگو کردن نعمت به قصد تحقیر طرف مقابل، چنان که در قرآن فرموده: «یَمُنُّونَ عَلَیْکَ أَنْ أَسْلَمُوا...» (2) و (3)

4. با توجه به مجهول بودن فعل «استضعفوا» مراد از «مستضعف» در آیه کسانی هستند که به ضعف کشیده شده اند و طاغوت آنها را به بند کشیده نه این که خود به این امر تن داده باشند.

5. نه تنها فرعون که همه جباران تاریخ سعی می کردند که نیروها

ص:63

فعال جامعه را از کار بیندازند. فرعون مردان را می کشت و امروز با انواع وسائل مخدر روحیه مردی و مردانگی را می کشند و سعی می کنند تا به هر وسیله مثل فحشا و سرگرمی های ناسالم مانع پیش رفت معنوی و علمی ملت ها شوند.

6. از روایات می فهمیم که قیام جهانی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مصداق کامل اراده خداوند برای پیروزی مستضعفان بر مستکبران است که قبلاً نمونه محدودتر از آن در حکومت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در مدینه و پیش از آن در بنی اسرائیل رخ داده است.

7. ابن ابی الحدید معتزلی شارح نهج البلاغه در توضیح کلام امام علی علیه السلام آورده است:

به اعتقاد شیعه این آیه وعده خدا به ظهور امام غائبی است که در آخرالزمان مالک همه زمین می گردد و علمای ما (اهل سنت) می گویند که این آیه وعده خداوند به ظهور یک امام است که بر همه ممالک مسلّط خواهد شد و لازمۀ این وعده آن نیست که آن امام هم اکنون موجود باشد. (1)

بنابراین در اصل تطبیق آیه بر ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اتفاق نظر است و اختلاف در ولادت آن امام است.

8. شرط برقراری حکومت مستضعفان، تلاش و کوشش و صبر و پایداری مومنان است چنان که در روایت امام علی علیه السلام آمده بود که پس از تلاش آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم مهدی آنها ظهور خواهد کرد و آنها را عزیز

ص:64

خواهد ساخت. چنان که بنی اسرائیل هم زمانی حاکم شدند که به رهبری موسی علیه السلام صف واحدی تشکیل دادند و در راه خدا استقامت کردند چنان که خداوند فرمود: «... وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ الْحُسْنَی عَلَی بَنِی إِسْرَائِیلَ بِمَا صَبَرُوا...» (1)

تذکر مهم: ما در این جا تنها به 3 آیه از آیات مربوط به مهدویت پرداختیم ولی آیات در این موضوع بسیار فراوان است که علاقه مندان می توانند به کتاب «المحجّة فی ما نزل فی القائم الحجّة» (2) و یا کتاب «معجم احادیث الامام المهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف » (3) مراجعه کنند.

ص:65

ص:66

خُلق و خوی او همان خُلق من است. زمین را از عدل و قسط پر می کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. (1)

3. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

به راستی که علی ابن ابیطالب علیه السلام امام امّت من است و پس از من جانشین من بر امّت است و از فرزندان او قائم منتظر است که خداوند به سبب او زمین را از عدل و قسط پر خواهد کرد همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. قسم به آن خدایی که مرا به حق، بشارت دهنده قرار داد به راستی آنها که در زمان غیبت او بر اعتقاد به او استوار بمانند از کبریت سرخ کمترند! [در این هنگام] جابر بن عبدالله انصاری برخاست و خطاب به پیامبر گفت: ای رسول خدا آیا برای قائم از فرزندان شما غیبتی خواهد بود؟ فرمود: آری قسم به پروردگارم. هر آینه خدا به سبب غیبت [او] اهل ایمان را تمحیص می کند و کافران را نابود خواهد کرد. ای جابر به درستی که این امر از امر خداست و سرّی از اسرار اوست. دانش آن از بندگان پیچیده شده؛ بپرهیز از شک در آن که شک در امر خدا کفر است. (2)

ص:67

4. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

مهدی از خاندان من است و از فرزندان فاطمه علیها السلام . (1)

5. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

از آن دو _ حسن و حسین علیهما السلام _ مهدی این امّت متولد خواهد شد. (2)

6. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

دنیا تمام نمی گردد مگر این که مردی از نسل حسین علیه السلام به امر [سرپرستی و امامت] امّت من قیام خواهد کرد. او دنیا را پر از عدالت می کند همان گونه که از جور پر شده باشد. گفتیم: کیست او ای رسول خدا؟ فرمود: او نهمین نفر از نسل حسین علیه السلام است. (3)

7. از زید بن علی بن الحسین علیه السلام روایت شده که گفت:

ص:68

نزد پدرم علی بن الحسین علیه السلام بودم که جابر بن عبدالله انصاری بر او داخل شد و در حالی که با پدرم سخن می گفت برادرم محمّد [الباقر] از یکی از حجره ها بیرون آمد و جابر به سوی او خیره شد سپس برخاست و به سوی او رفت و گفت:

ای پسر! جلو بیا و او پیش آمد سپس گفت: برو، پس او رفت. پس جابر گفت: شمائل [این پسر] مانند شمائل پیامبر خداست که درود خدا بر او و خاندان او باد. (سپس گفت:) ای پسر نام تو چیست؟ فرمود: محمّد. گفت: فرزند چه کسی (هستی)؟ فرمود: علی بن الحسین بن ابیطالب. گفت: پس تو «باقر» هستی. زید گوید: پس جابر بر او افتاد و سر و دستان او را [محمّد الباقر] بوسید. سپس گفت: ای محمّد، به درستی که رسول خدا _ که درود خدا بر او و آل او باد _ بر تو سلام می رساند. محمّد فرمود: بر رسول خدا برترین سلام ها باد و بر تو ای جابر که سلام او را به من ابلاغ کردی. سپس جابر به مصلّای خود بازگشته و شروع به سخن گفتن با پدرم (علی بن الحسین علیه السلام ) کرد و چنین می گفت: به راستی که روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به

من فرمود: ای جابر، وقتی فرزندم باقر را دیدی سلام مرا

به او برسان همانا او هم نام من و شبیه ترین مردم به من است. دانش او دانش من و حکم او حکم من است. هفت تن از فرزندان او، امینان و معصومان هستند، امامان نیک و هفتمین آنها مهدی ایشان است که زمین را از عدل و قسط پر می کند همان طور که از ظلم و جور پر شده باشد سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم این آیه را تلاوت فرمود: «و آنها را پیشوایانی قرار دادیم که به

امر ما هدایت می کنند و انجام نیکی ها را به آنها وحی کردیم و نیز اقامه نماز و پرداخت زکات را و آنها برای ما

ص:69

عبادت کنندگان بودند». (1)

8. امام صادق علیه السلام فرمود:

هرکه به همه امامان از پدران و فرزندان من اقرار کرده و

معتقد باشد ولی از میان فرزندان من، مهدی را انکار کند مثل آن است که همه انبیا الهی را پذیرفته ولی منکر پیامبری حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و سلم گردیده باشد. راوی گوید: ای مولای من، مهدی کیست؟ فرمود: پنجمین نفر از فرزندان هفتمین امام، شخص او از دیدگان شما غائب می گردد و نام بردن او بر شما جایز نیست. (2)

ص:70

9. امام رضا علیه السلام فرمود:

هرکه پیش از قیام قائم ما، تقیّه را ترک کند از ما نیست. به آن حضرت گفته شد: ای فرزند رسول خدا، قائم از شما [خاندان] کیست؟ فرمود: چهارمین نفر از فرزندانم پسر سرور کنیزان، خدا به سبب او زمین را از هر ظلم و جور پاک خواهد ساخت و او همان است که مردم در ولادت او شک می کنند و او همان است که پیش از قیام خود، غیبت خواهد داشت. (1)

10. امام جواد علیه السلام فرمود:

... به درستی که قائم از ما [اهل بیت علیهم السلام ] همان مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که در زمان غیبت او باید منتظر او باشند و در زمان ظهورش از او اطاعت کنند و او سومین نسل از فرزندان من است. قسم به خدایی که محمّد صلی الله علیه و آله و سلم را به پیامبری برانگیخت و ما را به امامت اختصاص دادر هر آینه چنین است که اگر از (عمرِ) دنیا نمانده باشد مگر یک روز، حتماً خدا آن یک روز را چنان طولانی گرداند که در آن [مهدی] قیام کند پس زمین را از قسط و عدل پر کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده باشد و همانا خداوند تبارک و تعالی امر [فرج] او را در شبی اصلاح خواهد کرد همان گونه که امر [نبوّت] کلیم خود موسی علیه السلام را اصلاح کرد آن گاه که او رفت تا برای خاندان خود آتشی برگیرد [و بیاورد] پس در حالی برگشت

ص:71

که رسول و پیامبر بود. سپس فرمود: برترین کارهای شیعیان ما انتظار فرج است. (1)

11. امام هادی علیه السلام فرمود:

به راستی که امام پس از من فرزندم حسن خواهد بود و پس از او فرزندش قائم همان که زمین را از قسط و عدل پر می کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده باشد. (2)

12. محمد بن عثمان عمروی [نائب دوم امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] نقل

کرده است:

شنیدم از پدرم [عثمان بن سعید، نائب اول حضرت] که گفت از امام عسکری علیه السلام سؤال شد و حال آن که من حاضر بودم. سؤال دربارۀ روایتی بود که از پدران بزرگوار حضرت نقل شده که: همانا زمین از حجّت خدا بر خلق خالی نمی ماند تا روز قیامت و این که هرکس بمیرد و حال آن که امام زمان خود را نشناخته است به مرگ جاهلیّت مرده است. پس حضرت امام عسکری علیه السلام فرمود: به راستی که این [روایات] حق است

ص:72

همان گونه که روز حق است. به آن حضرت عرض شد: ای فرزند رسول خدا، حجّت و امام بعد از شما کیست؟ فرمود: فرزندم محمّد امام و حجّت پس از من است هرکه بمیرد در حالی که او را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است. آگاه باشید که محققاً برای او غیبتی خواهد بود که نادان ها در آن به حیرت و سرگردانی می افتند و اهل باطل هلاک می گردند و وقت گذاران [دربارۀ زمان ظهور] دروغ می گویند. سپس قیام می کند پس گویی پرچم های سفید را می بینم که بالای سرش در اهتزاز است در بلندی کوفه. (1)

ص:73

2. براساس بسیاری از روایات، مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با همان ویژگی هایی که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم معرّفی کرده و همه مسلمانان به او اعتقاد دارند، نهمین فرزند از نسل پاکِ امام حسین بن علی علیه السلام است. (روایت 5)

3. او فرزند امام حسن بن علی العسکری علیه السلام ، پیشوای یازدهم شیعیان است و یک یک پدران و اجداد او تا امام حسین بن علی علیه السلام و علی بن ابیطالب علیه السلام به گونه ای صریح و روشن بیان گردیده است و نسب شریف او چنین است:

محمّد (المهدی) پسر حسن العسکری علیه السلام ، پسر علی الهادی علیه السلام ، پسر محمد الجواد علیه السلام ، پسر علی الرّضا علیه السلام ، پسر موسی الکاظم علیه السلام ، پسر جعفر الصادق علیه السلام ، پسر محمّد الباقر علیه السلام ، پسر علی السجّاد علیه السلام ، پسر حسین الشهید علیه السلام ، پسر علی بن ابیطالب علیه السلام و فاطمه علیها السلام دختر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم .

4. در این که نسل پاک پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از طریق فاطمه زهرا علیها السلام دختر گرامی او ادامه یافته است هیچ تردیدی نیست و نیز به گواهی تاریخ و روایات شیعه و سنّی، از فرزندان فاطمه علیها السلام و به ویژه از نسل امام حسین بن علی علیه السلام نسلی از عالمان و پاکان پا به عرصه وجود نهاده اند.

5. امامان شیعه از نسل امام حسین علیه السلام از علی بن الحسین تا حسن بن علی العسکری علیهما السلام ، بزرگانی از خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بوده اند

که در علم و تقوا سرآمد روزگار خویش بوده اند بنابراین ایشان همگی افرادی مشهور و معروف در نزد خلفای دوران خود و نیز تودۀ

مردم بوده اند و در میان همگان به عنوان «فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم »

ص:74

شناخته می شدند.

6. براساس روایات فراوان و گواهی تاریخ، ولادت نهمین فرزند از نسل امام حسین علیه السلام ، پنهانی بوده است و بنابر سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و نیز امامان معصوم علیهم السلام ، این پنهانی ولادت با غیبت و نهان زیستی همراه گردیده است. (1) (روایت 3، 8، 9، 10 و 12)

7. به جهت اهمیّت موضوع مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و قیام جهانی او، شیعیان پیوسته از امامان خود درباره مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و زمان ظهور او سؤال می کردند و امامان نیز اصرار داشتند که علاوه بر نسب شریف مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ویژگی هایی از او بیان کنند (مثل ولادت پنهانی، غیبت طولانی، حوادث دوران غیبت، علایم ظهور، حکومت جهانی و عدالت گستری). (روایت 8، 9 و 12)

8. با توجّه به پنهان بودن ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت آن بزرگ وار، مسئله شک و تردید و یا حتّی انکار وجود او امری قابل پیش بینی بوده است و امامان شیعه از آن خبر داده و نسبت به آن هشدار داده اند. (روایت 9 و 10)

9. در روایات امامان، سخن از غیبت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در کنار بشارت به ظهور آن حضرت مطرح گردیده و امر ظهور او حتمی و بسیار نزدیک دانسته شده است تا پشتوانه ای برای استواری و پای بندی مؤمنان بر

ص:75

خط امامت باشد و تردیدها و انکارهای مخالفان، آنها را متزلزل نکند.

10. براساس روایات، امر غیبت و ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به دست خداست و خداوند این گونه تدبیر فرموده است بنابراین وظیفه مردم تسلیم در مقابل قضای الهی است.

ص:76

ص:77

ص:78

قیامت برپا نخواهد شد تا این که مردی از خاندان من حاکم شود. نام او شبیه نام من است زمین را از عدل قسط پر می کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. (1)

3. راوی گوید: امام علی علیه السلام به امام حسین علیه السلام نگاه کرده و فرمود:

به درستی که این فزندم «سیّد» است چنان که پیامبر او را به این نام نامیده است از نسل او مردی پدید آید به نام پیامبرتان. او در زمان غفلت مردمان قیام خواهد کرد؛ آن گاه که حق مرده و جور آشکار شده باشد. اهل آسمان و ساکنان آن به سبب قیام او شادمان خواهند شد. او مردی است بلندپیشانی، دارای بینی باریکی است که میانش اندکی برآمدگی دارد... . دارای ران هایی درشت و پهن، خالی بر رانِ راست اوست، میان دو دندان پیشین او گشاده است. زمین را از عدالت پر خواهد کرد همان طور که از ظلم و جور پر شده باشد. (2)

4. امام حسن عسکری علیه السلام فرمود:

حمد و سپاس خدایی را که مرا از دنیا بیرون نبرد تا این که

ص:79

جانشینم را به من نشان داد. او از نظر خلقت و خُلق و خو شبیه ترین مردم به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. خداوند او را در غیبتش حفظ خواهد کرد؛ سپس او را ظاهر خواهد ساخت. پس او زمین را از قسط و عدل پر خواهد کرد همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. (1)

ص:80

نوعی را.

3. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شخصیّتی است که در روایات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام با موارد زیر مشخص و معیّن گردیده است:

الف) اسم و لقب و کنیه؛ ب) اسم پدر و مادر؛ ج) حسب و نسب و اجداد؛ د) مشخصّات ظاهری؛ ه) ویژگی های اخلاقی و ملکات نفسانی؛ و) ویژگی های قیام و حکومت؛ ز) حوادث دوران ظهور مانند نزول عیسی علیه السلام از آسمان و نماز او پشت سر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و ده ها مشخصّه دیگر.

آیا معقول است که این همه خصوصیّت در دو نفر به صورت یک سان جمع شود؟ چه رسد به این که ادّعا می شود که در هر زمان یک مهدی با خصوصیّات مذکور ظهور می کند؟! (1)

4. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و نیز امامان معصوم علیهم السلام در روایات فراوان تأکید کرده اند که مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف از عترت و اهل بیت پیامبر است، هم نام و هم کنیه با آن حضرت است و در شمایل و ویژگی های جسمی نیز بیشترین شباهت را با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دارد و در خلق و خو نیز آئینه تمام نمای آن حضرت است.

5. مراد از نام حضرت، همان اسمی است که پدر بزرگوارش بر او نهاده است که همان نام مبارک پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است ولی در قوم عرب

ص:81

مرسوم است که علاوه بر «نام»، افراد را با کنیه و لقب هم می شناسند. «کنیه» یعنی اسمی که با کلمه «اَب یا امّ» شروع می شود مثل «اباعبدالله و ابوالقاسم» و کنیه امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف همان کنیه پیامبر یعنی ابوالقاسم است. و مقصود از لقب، اسم دیگری است که به ویژگی شخصیّتی افراد اشاره می کند و معمولاً افراد لقب های متعدد دارند و برای امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز القاب فراوانی است مانند صاحب الامر، بقیّة الله، مهدی، حجّة، منصور و قائم. (1)

ص:82

ص:83

ص:84

مرور می کنیم:

1. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف از فرزندان من است نام او نام من و کنیه او کنیه من است و ویژگی های ظاهری او مثل من. سنّت او سنّت من است و مردم را بر آیین من وا می دارد و آنها را به سوی کتاب پروردگارم (قرآن) می خواند... . (1)

2. مردی به امام باقر علیه السلام گفت:

شما خاندان رحمت هستید خداوند شما را به چنین ویژگی اختصاص داد. امام فرمود: ما این گونه ایم و خدا را سپاس. هیچ کس را به گمراهی نمی افکنیم و از هدایت خارج نمی کنیم. به راستی که دنیا تمام نمی گردد تا آن گاه که خداوند بلندمرتبه مردی از ما اهل بیت علیهم السلام برانگیزد، او براساس کتاب خدا (قرآن) عمل خواهد کرد و هیچ منکری را در شما نمی بیند مگر این که آن را انکار (ردّ) می کند. (2)

3. امام علی علیه السلام در خطبه ای دربارۀ حوادث آینده چنین فرموده است:

ص:85

او (حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ) خواسته ها را تابع هدایت وحی می کند هنگامی که مردم هدایت را تابع هوس های خویش قرار می دهند و در حالی که به نام تفسیر، نظریه های گوناگون خود را بر قرآن تحمیل می کنند او آرا و اندیشه ها را تابع قرآن می سازد... او کارگزاران حکومت را بر اعمال بدشان کیفر خواهد داد، زمین معادن خود را برای او بیرون می ریزد و کلیدهایش را به او می سپارد. او روش عادلانه در حکومت حق را به شما می نمایاند و کتاب خدا و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را که تا آن روز متروک مانده اند زنده می کند. (1)

4. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

مردی از اهل بیت من قیام خواهد کرد که هم نام من است و اخلاق او اخلاق من است. زمین را از عدل و قسط پر می کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. (2)

5. امام صادق علیه السلام فرمود:

وقتی قائم ما قیام کند با جهل و نادانی مردم روبه رو می شود،

ص:86

جهلی که شدیدتر از جهل جاهلیّتی است که در زمان پیامبر بود. عرض کردم: چگونه چنین چیزی ممکن است؟ فرمود: همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در حالی به سوی مردم آمد که آنان سنگ و چوب های تراشیده (و مجسمه های چوبین) را می پرستیدند و محققاً قائم ما وقتی قیام کند در حالی به سوی مردم می آید که همه، کتاب خدا را علیه او تأویل می کنند و به وسیله آن بر او احتجاج می کنند. سپس فرمود: بدانید به خدا سوگند که حتماً عدل خود را درون خانه های مردم می برد همان گونه که گرما و سرما نفوذ می کند. (1)

6. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در امّت من قیام خواهد کرد. خداوند او را به عنوان دادرس مردم برخواهد انگیخت. [در روزگار او] همه امّت در انواع نعمت ها بسر خواهند برد و چهارپایان به زندگی ادامه می دهند و زمین گیاه خود را می رویاند و اموال را به درستی و راستی [و براساس عدالت] می بخشد. (2)

7. جابر بن عبدالله انصاری گوید:

ص:87

مردی خدمت امام باقر علیه السلام رسید و حال آن که من حضور داشتم. به او گفت: خداوند ترا رحمت کند؛ این پانصد درهم را که زکات مال من است بگیر و آن را در جای خود قرار ده. امام باقر علیه السلام به او فرمود: بلکه خود آن را نگه دار و آن را در همسایگان و یتیمان و نیازمندان و برادران اسلامی خود قرار ده (و خرج کن). همانا وقتی قائم، قیام کند این گونه خواهد بود [یعنی اجتماع اموال نزد امام و تقسیم آن به مساوات]. پس او به طور مساوی تقسیم می کند و در میان خلق خدا _ نیکوکاران و بدکاران _ به عدالت رفتار می کند. پس هرکه او را اطاعت کند به تحقیق خدا را اطاعت کرده است و هرکه از او نافرمانی کند خدا را نافرمانی کرده است. همانا مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، مهدی نامیده شد زیرا که به امری پنهان هدایت می گردد. او تورات و سایر کتاب های خدا را از غاری در انطاکیّه بیرون می آورد و میان اهل تورات (یهود) با تورات و میان اهل انجیل با انجیل و بین اهل زبور با زبور و میان مسلمانان با قرآن حکم می کند و همه اموال دنیا چه آنها که در درون زمین است و یا آنها که بر روی آن است نزد او انباشته می گردد پس به مردم می گوید: بیایید بگیرید، این چیزی است که به خاطر آن قطع رحم کردید و خون های ناحق ریختید و حرام های الهی را مرتکب شدید. پس ثروتی می بخشد که هیچ کس پیش از او آن مقدار نبخشیده است. (1)

ص:88

8. امام علی علیه السلام فرمود:

در قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف سنّت هایی از هفت پیامبر الهی وجود دارد... و امّا سنّت و شیوه مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم عبارت است از قیام به شمشیر. (1)

9. راوی گوید از امام باقر علیه السلام پرسیدم:

وقتی قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند به کدام سیره و روش در میان مردم رفتار می کند؟ فرمود: آن چه پیش از او بوده را ویران می کند، همان گونه که پیامبر چنین کرد [و جاهلیّت پیش از خود را از میان برداشت] و اسلام را از نو برپا می کند. (2)

ص:89

علی علیه السلام برای خلافت خود بیان فرمودند. در روایات فراوان از شیعه و اهل سنت تصریح شده است که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف براساس سنّت نبوی صلی الله علیه و آله و سلم عمل می کند بنابراین آن چه در بعضی از روایات غیرمعتبر مبنی بر رفتاری برخلاف سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در سیره امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مطرح شده، مردود است. (حدیث 1 و 2)

2. مهم ترین ویژگی رفتاری امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اجرایی کردن و عملیّاتی نمودن دستورات قرآن در همه حوزه های فردی و اجتماعی است

و هر رفتار فردی و یا اجتماعی که از نظر قرآن «منکر» باشد مورد

انکار و اعتراض امام علیه السلام قرار می گیرد و با آن برخورد می شود. بنابراین روشن است که در سیرۀ عملی آن حضرت هیچ عمل خلافِ قرآن نخواهد بود و چنان چه در روایتی یا تحلیلی مطرح شود باطل خواهد بود. (حدیث 2)

3. تا پیش از حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قرآن خدا و هدایت انبیا تحت تأثیر تفسیرهای شخصی و هواهای نفسانی مردم خواهد بود ولی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف قرآن را معیار و میزان در همه امور خرد و کلان قرار داده و آرا را تابع قرآن خواهد ساخت و نیز امیال و خواسته ها را در چارچوب هدایت و رشد خواهد پذیرفت. (حدیث3)

4. برخلاف جریانِ ظالمانۀ پیش از ظهور، در دوره ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشخاص و احزاب با قرآن و معیارهای قرآنی سنجیده و شناخته خواهند شد و میزان حقانیّت هرچیز و هرکس بسته به میزان مطابقت شخصیّت او با قرآن خواهد بود.

ص:90

5. وقتی در تمام امور ملاک عمل، قرآن و سیره نبوی باشد یعنی در حکومت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تمامی روابط حاکم بر فرد و جامعه از قبیل روابط سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نیز تعامل افراد در اجتماع و حتّی در درون خانواده براساس تعالیم قرآن و سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خواهد بود و در سطح قانون گذاری نیز تنها قوانین منطبق بر قرآن و سنّت به تصویب رسیده و اجرایی خواهد شد. این همان است که در کلمات معصومین به عنوان «احیا کتاب و سنّت» بیان گردیده است. (حدیث 3)

ص:91

اعضای خانواده با یکدیگر و رفع ظلم و تبعیض و حق کشی از درون خانواده، براساس تربیت و رشد انسانی و الهی افراد است نه امری جبری و بیرون از اختیار! (حدیث 5)

ص:92

بیاورد؟! پاسخ این است که همان طور که در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، جاهلیّت قدیم و کهنه بر جزیرة العرب حاکم بود و اسلام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای برداشتن آن جاهلیّت، ظهور کرد همان طور وقتی مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کند با جاهلیّت مدرن خواهد جنگید که بخشی از آن به خاطر روی گرداندن از قرآن و سنّت است _ مثل آن چه در اروپا اتفاق افتاده است _ و بخشی از آن به سبب تفسیرهای غلط از آیات الهی و روایات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است _ مثل آن چه که در فرقه های منحرف اسلامی رخ داده است _ بنابراین سیره مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف براساس یک انقلاب ارزشی در سطح جهان است که ارزش های فراموش شده اسلام و قرآن را زنده کرده و ضد ارزش های رایج تا زمان ظهور را برخواهد داشت و این در نظر مردم به معنی «اسلام جدید» خواهد بود!

ص:93

ص:94

ص:95

ص:96

باشی که زمین را پر از عدل و قسط خواهی کرد، همان گونه که از ظلم و جور آکنده باشد. آن حضرت فرمود: ای ابالقاسم، هیچ یک از ما [اهل بیت علیهم السلام ] نیست مگر این که قائم به امر خداست و هدایت گر به سوی دین او؛ ولی آن قائمی که خداوند به سبب او زمین را از اهل کفر و انکار پاک خواهد ساخت و پر از عدل و داد خواهد کرد کسی است که ولادت او بر مردم مخفی خواهد بود و شخص او از مردم غائب خواهد گشت و بردن نام او بر مردم حرام خواهد بود و او هم نام رسول خدا صلی الله علیه و آله و هم کنیه اوست و او همان کسی است که زمین برایش پیچیده می گردد و هر سختی برای او آسان می شود... (1)

3. اباصلت می گوید:

به امام رضا علیه السلام گفتم: نشانه های قائم علیه السلام از شما چیست آن گاه که قیام کند؟ فرمود: نشانه اش این است که [با این که] سنّ پیران را دارد [ولی] جوان به نظر می رسد به گونه ای که بیننده گمان می کند که او چهل سال یا کمتر دارد و نیز از نشانه های او این است که با گذشت روزها و شب ها پیر نمی شود تا آن گاه که اجل او فرا می رسد. (2)

ص:97

4. امام صادق علیه السلام فرمود:

سنّت های پیامبران با آن چه نسبت به آنها روی داده از غیبت در قائم ما اهل بیت دقیقاً و موبه مو رخ خواهد داد. ابوبصیر گوید: به آن حضرت عرض کردم: ای فرزند رسول خدا: قائم از شما اهل بیت کیست؟ فرمود: ای ابابصیر او پنجمین فرزند از فرزندان پسرم موسی [بن جعفر علیه السلام ] است. او فرزند سرور کنیزان است. غیبتی خواهد کرد که در آن اهل باطل به تردید می افتند. سپس خداوند بلندمرتبه او را ظاهر ساخته و مشرق ها و مغرب های زمین را به دست او خواهد گشود و روح الله عیسی بن مریم [از آسمان ها] فرود آمده پشت سر او به نماز خواهد ایستاد و زمین به نور پروردگار خود روشن خواهد شد و هیچ بقعه ای از زمین که غیر خدا در آن پرستیده شود نخواهد ماند مگر آن که خدا در آن عبادت خواهد شد و [در آن زمان] همه دین برای خدا خواهد بود گرچه مشرکان را ناخوش آید. (1)

ص:98

5. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

از ماست آن که عیسی بن مریم علیه السلام پشت سر او به نماز می ایستد. (1)

6. امام سجاد علیه السلام فرمود:

در قائم علیه السلام سنت هایی از هفت پیامبر وجود دارد: سنتی از پدر ما آدم علیه السلام و سنتی از نوح علیه السلام و سنتی از ابراهیم علیه السلام و سنتی از موسی علیه السلام و سنتی از عیسی علیه السلام و سنتی از ایوب علیه السلام و سنتی از محمد صلی الله علیه و آله درود خدا بر ایشان باد. از آدم و نوح: سنت طول عمر را دارد و از ابراهیم علیه السلام پنهانی ولادت و کناره گیری از مردم و از موسی علیه السلام ترس و غیبت و از عیسی علیه السلام اختلاف مردم درباره او و از ایوب علیه السلام گشایش پس از گرفتاری و از محمد صلی الله علیه و آله قیام به شمشیر. (2)

7. امام صادق علیه السلام فرمود:

هیچ معجزه ای از معجزات پیامبران و اوصیاء نیست مگر آن که خداوند مانند آن را به دست قائم ما ظاهر خواهد ساخت تا

ص:99

حجت را بر دشمنان تمام کند. (1)

8. امام باقر علیه السلام فرمود:

وقتی قائم علیه السلام ظهور کند با پرچم رسول خدا و انگشتر سلیمان و سنگ و عصای موسی ظهور خواهد کرد. (2)

9. امام صادق علیه السلام فرمود:

به درستی که قائم از ما [اهل بیت] یاری شده به وسیله رعب، تأیید شده به نصرت الهی است. زمین برای او پیچیده می شود و گنج ها همگی برای او آشکار خواهد شد و خداوند به سبب او دینش را بر همه ادیان غلبه خواهد داد، گرچه مشرکان را خوش نیاید و سلطنت او مشرق و مغرب عالم را خواهد گرفت. پس در همه زمین ویرانه ای نماند مگر آن که آباد گردد و عیسی بن مریم علیه السلام [از آسمان] فرود آید و پشت سر او نماز می خواند... (3)

10. رسول خدا صلی الله علیه و آله در ضمن خطبه ای در غدیرخم فرمود:

ص:100

ای گروه مردم، نوری از خدای بلندمرتبه در من قرار گفته و پس از من در علی علیه السلام و پس از او در نسل او تا قائمِ مهدی که حق خدا و هر حقی که برای ماست را خواهد گرفت... ای مردم به راستی که من پیامبرم و علی وصیّ و جانشین است. آگاه باشید که آخرین امام از ما قائم مهدی خواهد بود. بدانید که محققاً او همان است که بر همه ادیان غلبه خواهد کرد و هر آینه او انتقام گیرنده از ستم کاران است و هر آینه او قلعه ها را فتح خواهد کرد و آنها را نابود خواهد ساخت. آگاه باشید که او کشنده هر قبیله و قومی از مشرکین است و او خون خواه اولیاء خدا خواهد بود.

هر آینه او یاری کننده دین خداست و او نهری خروشان از اقیانوسی بی کران است. آگاه باشید که او هر دانشمندی را به دانش و هر نادانی را به نادانی می شناسد. آگاه باشید که او برگزیده و انتخاب شده خداوند است. آگاه باشید که او وارث هر دانش و دربرگیرنده آن است. آگاه باشید که او آن چه بگوید از پروردگارش می گوید و به امر ایمان هشدار می دهد. آگاه باشید که او کامل و نیرومند است. آگاه باشید که [فرمان روایی جهان هستی] به او واگذار شده است. آگاه باشید که هرکس _ از پیامبران و امامان _ پیش از او بودند نوید او را داده اند. آگاه باشید که او تنها حجت بازمانده است و بعد از او حجتی نیست، حقی جز با او و نوری جز در پیش او نیست. آگاه باشید که هیچ کس بر او غلبه نخواهد کرد و کسی او را شکست نخواهد داد. (1)

ص:101

11. امام صادق علیه السلام فرمود:

قائم علیه السلام قیام خواهد کرد و حال آن که هیچ کس بر عهده او بیعت و پیمانی نخواهد داشت. (1)

ص:102

ستم گر بوده است که در بحث علت غیبت مطرح گردیده است. ولادت پنهانی درباره برخی از پیامبران الهی هم روی داده است. (حدیث1و2)

2. مهدی علیه السلام علاوه بر ولادت پنهانی، زندگی خود را در غیبت می گذراند و بر خلاف سایر ائمه علیهم السلام که آشکارا در میان مردم بودند، پنهانی زندگی می کند و اگرچه ممکن است دیده شود ولی شناخته نمی شود جز در مواردی که امام مصلحت بداند. آن حضرت در این ویژگی نیز به برخی از پیامبران بزرگ خدا شباهت دارد.(حدیث2و4)

3. مطابق روایات متعدّد، بردن نام حضرت در زمان غیبت، جایز نیست و این نیز ویژگی دیگر امام دوازدهم است که یکی از دلائل آن حفظ جان حضرت است. (1) (حدیث2)

4. ویژگی دیگر امام علیه السلام جریان امدادهای غیبی آشکار دربارۀ آن حضرت و قیام اوست. گرچه زندگی همه ائمه از این امور برخوردار بوده است ولی در حیات مهدی علیه السلام این جریان، روشن تر و فراوان تر خواهد بود زیرا که رسالت او گسترده تر و فراگیرتر است. (حدیث3)

بعضی از مواردی که به عنوان امداد غیبی الهی در روایات آمده عبارتند از:

یک _ زمین برای آن حضرت پیچیده می شود (و راه ها برای او

ص:103

نزدیک می گردد).

دو _ هر سختی برای او سهل و آسان می گردد.

سه _ با رعب و وحشتی که در دل دشمنانش می افتد یاری می گردد، همان گونه که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در جریان جنگ احزاب با لشکر رعب یاری شد. (1)

چهار _ گنج های زمین برای او آشکار گردیده و در دسترس

قرار می گیرد.

5. با آن که هنگام ظهور، سنّ مبارک آن حضرت، بسیار زیاد است ولی در هیئت و شکلِ جوانی که کمتر از چهل سال دارد ظاهر می گردد و گذشت روز و شب آثار پیری را برای او نخواهد آورد و این امر از مختصّات امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (حدیث3)

6. خداوند به دست او مشرق و مغرب عالم را فتح کرده و دین اسلام را علی رغم مشرکان، جهانی خواهد ساخت؛ به گونه ای که هیچ سرزمینی نمی ماند که غیرخدا در آن پرستیده شود. (حدیث4، 9 و 10)

7. حکومت مهدی علیه السلام سراسر عالم را گرفته و همه جا را آباد خواهد کرد. (حدیث9 و 10)

8. ویژگی دیگر امام مهدی علیه السلام آنست که در روزگار ظهور او حضرت عیسی بن مریم علیه السلام که از پیامبران اولوالعزم الهی است از آسمان فرود آمده و پشت سر او به نماز خواهد ایستاد. (2) (حدیث4 و 5)

ص:104

9. خداوند تبارک و تعالی برای اتمام حجت بر خلق، معجزات فراوانی نظیر آن چه از انبیاء: به ظهور رسیده است به دست امام مهدی علیه السلام ظاهر خواهد ساخت. در این صورت هیچ عذری برای کسی نمی ماند که به مهدی علیه السلام ایمان نیاورد. (حدیث7)

10. امام مهدی علیه السلام برای اثبات حقانیت دعوت خود با آثار و علائمی از پیامبران بزرگ خدا ظهور خواهد کرد؛ مانند پرچم پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله ، انگشتری سلیمان علیه السلام ، سنگ و عصای موسی علیه السلام . این ها آثار مخصوصی است که نزد موحدان عالم و علمای اهل کتاب شناخته شده است. (حدیث8)

11. او آخرین حجت الهی است که تمام حجت های پیشین نسبت به او بشارت داده اند. (حدیث10)

12. او تنها حجت الهی است که همیشه پیروز خواهد بود و هیچ قدرتی و در هیچ مقطعی از زمان بر او غلبه نخواهد کرد. (حدیث10)

13. آن حضرت در حالی قیام خواهد کرد که تحت بیعت هیچ کس نخواهد بود و با هیچ کس پیمانی نخواهد داشت و این امری

است برخلاف آن چه در امامان پیشین بوده است و آنها هریک به نحوی در بیعت طاغوت زمان خود بوده اند و گریزی از آن نداشته اند. (1) (حدیث1 و 10)

ص:105

14. امام مهدی علیه السلام سنت ها و شیوه های گوناگونی از پیامبران بزرگ خدا دارد که با آنها شناخته می گردد. از آدم و نوح: طول عمر، از ابراهیم علیه السلام پنهانی ولادت و کناره گیری از مردم، از موسی علیه السلام ترس و غیبت، از عیسی علیه السلام اختلاف مردم دربارۀ او، از ایوب علیه السلام گشایش بعد از بلا و گرفتاری و از پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله قیام به شمشیر. (حدیث4 و 6)

به جاست که درباره این شباهت ها توضیحی روشن گر داده شود:

طبق آیات قرآن نوح علیه السلام 950 سال در میان مردم صبر کرد (1)

و در روایات آمده که 2500 سال عمر کرد (2) و آدم علیه السلام نیز طبق

روایت پیامبر صلی الله علیه و آله 930 سال عمر کرد (3) چنان که در تورات نیز به آن تصریح شده است. (4)

حضرت ابراهیم علیه السلام دوران حمل و ولادتش مخفیانه بود (5) و حضرت مهدی علیه السلام نیز چنین بوده است و نیز قرآن از زبان ابراهیم علیه السلام فرموده: gوَأَعْتَزِلُکُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللهِf (6) و از شما و آن چه غیرخداوند می پرستید کناره گیری می کنم. امام صادق علیه السلام فرمود: به ناچار صاحب

ص:106

این امر را غیبتی خواهد بود و در هنگام غیبت ناچار از عزلت و گوشه گیری است... (1)

و اما درباره موسی علیه السلام در قرآن آمده: gفَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفاً یَتَرَقَبُf (2) یعنی پس، از آن [دیار] ترسان و نگران بیرون رفت. یعنی از میان قوم خود به جهت ترس از دشمنانش غائب شد و حضرت مهدی علیه السلام نیز به همین جهت غائب شده است. (3) و نیز موسی علیه السلام دو غیبت داشت که یکی از آنها طولانی تر بود. غیبت اول او از مصر بود که 28 سال طول کشید و غیبت دوم وقتی بود که به میقات پروردگارش رفت که چهل شب طول کشید. (4)

و اما عیسی علیه السلام ، مردم درباره او اختلاف شدید کردند. بعضی اصل وجودش را منکر شدند و گفتند قهرمان افسانه ای بود! و بعضی معتقد به خدایی او شدند و بعضی گفتند انسان است و بعضی هر دو اعتقاد را با هم جمع کردند و یهود به مادرش نسبت ناروا و زشت دادند! (5) دربارۀ حضرت مهدی علیه السلام نیز اختلاف کردند که اصلاً متولد نشده یا پس از تولد، رحلت کرده یا امام عسکری علیه السلام عقیم بوده یا روح قائم علیه السلام در کالبد دیگری وارد شده و او سخن از زبان آن حضرت می گوید (6) و

ص:107

اباطیل دیگر.

و اما ایوب علیه السلام گرفتار آزمونی سخت شد. اموال فراوان او و زراعت و گوسفندانش و نیز فرزندانش از میان رفتند و سلامت خود را از دست داد و مدت زیادی سخت بیمار شد و نیز گرفتار شماتت دوستان گردید ولی در همه حال بنده صابر و شاکر خداوند بود و چون از عهده امتحان الهی به خوبی بیرون آمد، خداوند درهای رحمتش را به روی او گشود و نعمت های از دست رفته را به او برگرداند. (1) امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف هم در طول دورۀ غیبت، سختی ها و بلاهای فراوان را تحمل کرده و می کند و پس از آن برای او ظهور و فرج و گشایش الهی رخ خواهد داد.

و اما پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بیش از هشتاد جنگ با دشمنان داشت و امام مهدی علیه السلام نیز با دشمنان دین خدا خواهد جنگید؛ یعنی این گونه نیست که کار او تنها با ارائه دلیل و برهان به سامان برسد، بلکه در سیره و سنت او مانند پیامبر اسلام جنگ و رویارویی خواهد بود.

ص:108

ص:109

ص:110

ص:111

ص:112

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (1)

البته در جریان ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بخش های دیگری هم هست که به اثبات ولادت آن حضرت کمک می کند مثل مخفی بودن ولادت آن حضرت و علّت آن و بشارت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام نسبت به ولادت و بیان نسب آن حضرت و آنها که امام را در کودکی یا در غیبت صغری، ملاقات کرده اند که به این ها هم اشاره ای خواهد شد.

ص:113

همانا او هم نام من و شبیه ترین مردم به من است. دانش او دانش من و حکم او حکم من است. هفت تن از فرزندان او، امینان و معصومان و امامان نیکوکار هستند و هفتمین آنها مهدی ایشان است که زمین را از عدل و داد پر می کند همان طور که از ظلم و جور پر شده باشد... . (1)

3. امام صادق علیه السلام فرمود:

هر کس به همه امامان از پدران من و نیز از فرزندانم ایمان و اقرار داشته باشد و تنها مهدی از فرزندانم را انکار کند مثل آنست که همه انبیاء الهی را پذیرفته ولی منکر پیامبر حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم گردیده باشد. [راوی گوید] گفتم: ای مولای من! مهدی کیست؟ فرمود: پنجمین نفر از فرزندان هفتمین امام! شخص او از دیدگان شما غائب می گردد و نام بردن از او بر شما جایز نیست. (2)

4. امام رضا علیه السلام فرمود:

... هر کس پیش از قیام قائم ما، تقیه را ترک کند از ما نیست! _ به آن حضرت گفته شد: ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، قائم از شما

ص:114

خاندان کیست؟ _ فرمود: چهارمین نفر از فرزندانم، پسر سرور کنیزان! خداوند به سبب او زمین را از هر ظلم وجوری پاک خواهد ساخت و او همان است که مردم در ولادت او شک می کنند و همان است که پیش از قیام خود، غیبت خواهد داشت. (1)

5. امام جواد علیه السلام فرمود:

... به درستی که قائم از ما [اهل بیت علیهم السلام ] همان مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که باید در غیبتش، منتظر او باشند و در ظهورش از او اطاعت کنند و او سومین نسل از فرزندان من است... . (2)

6. امام هادی علیه السلام فرمود:

به راستی که امام پس از من، فرزندم حسن خواهد بود و پس از او فرزندش قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف همان که زمین را از قسط و عدل پر می کند همان گونه که از جور و ظلم پر شده باشد. (3)

7. به امام عسکری علیه السلام گفته شد، امام و حجت خدا پس از شما

ص:115

کیست؟ فرمود:

پسرم محمد امام و حجت خدا پس از من است و هر که بمیرد در حالی که او را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است! آگاه باشید که بی تردید برای او غیبتی خواهد بود که نادان ها در آن به حیرت می افتند و اهل باطل هلاک می شوند... . (1)

8. امام عسکری علیه السلام فرمود:

... خدای را سپاس که مرا از دنیا بیرون نبرد تا این که جانشین پس از مرا به من نشان داد! او شبیه ترین مردم به رسول خداست از جهت خلقت و از جهت اخلاق. خداوند او را در غیبتش حفظ کرده و پس از آن او را ظاهر می سازد. پس او زمین را از قسط و عدل پر می کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. (2)

9. امام عسکری علیه السلام فرمود:

دشمنان گمان کردند که مرا می کشند و نسل امامت را قطع می کنند و به تحقیق خداوند قول آنها را تکذیب کرد و خدای را

ص:116

شکر [که چنین کرد]. (1)

10. امام عسکری علیه السلام در نامه ای به یکی از شیعیانش فرمود:

برای ما فرزندی به دنیا آمد [این خبر] باید نزد تو پوشیده باشد و از همه مردم پنهان و مخفی بماند و به راستی که ما کسی را از آن مطّلع نساختیم مگر آن که نزدیک باشد و یا از دوستان باشد. خوش داشتیم که تو را اعلام کنیم تا خداوند به این خبر تو را شاد کند هم چنان که ما را مسرور کرد والسلام . (2)

11. حکیمه خاتون دختر امام جواد علیه السلام روایت کرده است که امام عسکری علیه السلام به دنبال من فرستاد و فرمود:

ای عمّه امشب افطارت را نزد ما قرار ده زیرا که شب

نیمه شعبان است و خداوند در امشب حجّت را نمایان خواهد ساخت و او حجّت خدا در زمین است. گفتم: مادرش کیست؟ فرمود: نرجس! گفتم: فدایت شوم! در نرجس نشانه ای [از حمل] نیست! فرمود: همانست که به تو گفتم! [حکیمه گوید]

آمدم و به نرجس سلام کرده... و گفتم: دخترم خداوند امشب

به تو کودکی عطا خواهد کرد که در دنیا و آخرت، سرور

و آقاست!... [حکیمه گوید:] در دل شب برای نماز برخاستم،

ص:117

نماز خواندم و حال آن که نرجس خوابیده بود... پس او برخاست و نماز گزارد و خوابید... پس بیرون آمده و در جست وجوی

فجر بودم... تردید بر من عارض شد ناگاه ابومحمد علیه السلام از جای خود مرا نداد داد و فرمود: ای عمّه شتاب مکن که امر نزدیک شده است! حکیمه گوید: نشستم و سوره های سجده و یس را قرائت کردم در این میان او هراسان بیدار شد و من از جای خود پریده نزد او رفتم و گفتم: نام خدا بر توباد آیا چیزی احساس می کنی؟ گفت: آری ای عمّه! ... حکیمه گوید: مرا و نرجس را ضعفی گرفت و به صدای سرورم به خود آمدم و جامه از او برداشتم و ناگهان سرورم را دیدم که به سجده افتاده است و مواضع سجده اش را بر زمین گذاشته؛ او را در آغوش گرفتم و دیدم که پاک و پاکیزه است. [در این هنگام] امام عسکری

مرا ندا داد که ای عمّه فرزندم را نزد من بیاور! مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را به نزدش بردم... فرمود: پسرم سخن بگوی! کودک گفت: اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله و سپس بر امیرالمؤمنین و امامان درود فرستاد تا آن که بر پدرش هم درود فرستاد و زبان درکشید... . (1)

ص:118

12. ابی غانم خادم امام عسکری علیه السلام روایت کرده:

برای ابامحمّد (امام عسکری علیه السلام ) فرزندی متولد شد و او را محمّد نامید و روز سوّم او را به اصحابش نشان داد و فرمود: این صاحب [و امام] شما پس از من است و خلیفه من بر شماست و او همان قائم است که همگان به انتظار او خواهند بود پس آن گاه که زمین از جور و ظلم آکنده شود ظهور کرده و آن را پر از عدل و قسط و عدل خواهد ساخت. (1)

ص:119

13. محمد بن ابراهیم کوفی گوید:

امام عسکری علیه السلام گوسفند ذبح شده ای برایم فرستاد تا برسانم به کسانی که نام برده بود و فرمود: این عقیقه فرزندم محمّد است. (1)

14. ابی هاشم جعفری گوید به امام عسکری علیه السلام گفتم:

بزرگی تو مرا از سؤالی باز می دارد آیا اجازه می دهید بپرسم؟ فرمود: بپرس، گفتم، مولای من آیا فرزندی برای شما هست؟ فرمود: آری... . (2)

15. امام عسکری علیه السلام فرمود:

بنی امیه و بنی عباس شمشیرهای خود را بر ما کشیدند به دو جهت: یکی آن که آنها می دانستند که در خلافت حقی ندارند و می ترسیدند که ما نسبت به آن ادّعا کنیم و خلافت در جای خود قرار گیرد [و از آنها گرفته شود] و دوم این که آنها از طریق روایات متواتر (3) آگاهی داشتند به این که نابودی سلطنت جبّاران

ص:120

و ظالمان به دست قائم از ما خاندان است و نیز تردیدی نداشتند که خودشان از جمله جباران و ظالمانند بنابر این در کشتن اهل بیت رسول الله و نابودی نسل آن حضرت کوشیدند به این امید و آرزو که از به دنیا آمدن قائم جلوگیری کنند یا [به او دست یافته] بکشند! ولی خداوند نخواست که امر قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف [و ولادت او] برای احدی از آنها آشکار شود مگر آن که نور الهی تمام شده [و فراگیر شود] و اگرچه کافران کراهت داشته باشند. (1)

16. امام صادق علیه السلام فرمود:

در قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف سنّتی از موسی بن عمران است... [و آن] مخفی بودن ولادت اوست. (2)

ص:121

دراین زمینه موجود است مراجعه کنیم:

1. روایات فراوان از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام در دست است

که ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را اثبات می کند (1) و می توان آنها را این گونه

تقسیم کرد:

الف) روایاتی که با صراحت از ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خبر داده است مانند روایاتی که از امام عسکری علیه السلام پدر بزرگوار آن حضرت نقل شده است (روایات 7 تا 15) مطابق این روایات، امام عسکری علیه السلام به عنوان پدر به ولادت مهدی علیه السلام گواهی داده اند و برای اطلاع شیعیان خود نیز اقداماتی کرده اند مانند نشان دادن مهدی علیه السلام به عده ای از خواصّ شیعه و عقیقه کردن برای مهدی علیه السلام و فرستادن گوشت عقیقه برای شیعیان و نامه نگاری به شهرهای دور و خبردادن از ولادت مهدی علیه السلام .

ب) روایات بسیاری که جایگاه نسبی مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و مقطع زمانی ولادت او را بیان کرده است (2) مانند این که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرموده مهدی علیه السلام ،

ص:122

نهمین نفر از نسل امام حسین علیه السلام است و ائمه دیگر هم فرموده اند که مهدی چندمین از نسل آن هاست (روایات 1 تا 6). با توجه به این که از زمان شهادت آن امامان و نیز پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، قرن ها می گذرد آیا معقول است که نسل نهم و ششم و... از آنها متولّد نشده باشد؟!

ج) گواهی افراد بسیاری از اصحاب امام حسن عسکری و امام هادی علیهما السلام به ولادت آن حضرت و مشاهدۀ او، مانند گواهی جناب حکیمه خاتون عمّه امام عسکری علیه السلام (روایت 11) و ابی غانم خادم امام عسکری علیه السلام (روایت 12) و نسیم و ماریه از کنیزان امام و دیگران که مرحوم صدوق رحمة الله در کتاب خود کمال الدین و تمام النّعمة بعضی از آنها را نام برده و داستان تشرّف آنها را بیان کرده است. (1)

د) تشرّف بسیاری از یاران امام عسکری علیه السلام و یا خواصّ شیعه به خدمت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در حیات امام حسن عسکری علیه السلام و در طول غیبت صغری، اینان افرادی موثّق و مورد اعتماد همه شیعیان بوده اند مانند عثمان به سعید عمروی و محمد بن عثمان عمروی که نائب اول و دوم امام در غیبت صغری بوده اند و نیز احمد بن اسحاق که وکیل امام عسکری علیه السلام در قم بوده است. (2)

ص:123

2. نقل پیوسته و پی در پی از علمای شیعه:

در طول مدت طولانی دوازده قرن که از ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می گذرد صدها فقیه و متکلم و محدّث و فیلسوف در عالم تشیع ظهور کرده و صدها کتاب از خود به جای گذاشته اند و همگی به اتفاق بر ولادت آن حضرت با ذکر زمان و مکان ولادت تصریح کرده اند. آیا با وجود چنین اتفاق نظری در ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هیچ تردیدی باقی می ماند؟!

3. اعتراف بسیاری از علمای اهل سنت:

بسیاری از علمای اهل سنت و از جمله مورّخان و نسب شناسان آنها به ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اعتراف کرده اند و حتی بعضی از آنها تاریخ و محل ولادت آن حضرت را مطابق نقل شیعه بیان کرده اند. (1)

ص:124

ص:125

می دهد و این گونه نیست که افراد به صورت آشکار و علنی، از مادران خود متولد شوند! به ویژه در جوامع اسلامی که حیا و عفت و پرده پوشی بانوان، بسیار مهم است؛ بنابر این امر ولادت تنها برای یک یا چند بانویی که عهده دار امر ولادت هستند قابل مشاهده است، و بقیه مردم تنها از راه اعتراف پدر و یا گواهی قابله و مانند آن از نسبت فرزندی افراد با والدینشان مطلع می شوند. (روایت 7_ 15)

ثانیاً شرایط بد سیاسی حاکم بر زمان ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سبب

شد که ولادت آن حضرت، پنهانی رخ دهد وگرنه آن بزرگوار کشته می شد چون خلفای بنی عباس تصمیم به قتل فرزند امام عسکری علیه السلام داشتند تا مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به وجود نیاید و کاخ ظلم آنها را ویران

نکند. (روایت 15)

ثالثاً آنها که از ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آگاه شده اند از دو دسته بیرون نیستند: یا از خواص شیعه و پیروان امام بوده اند که به دلیل ترس بر جان امام، ولادت آن حضرت را نقل نمی کردند و یا از غالب مردم بوده اند که هماهنگ با خلفای بنی عباس بوده اند و نه تنها انگیزه ای برای نقل ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نداشتند بلکه تمایل به پنهان کردن و نقل نکردن این جریان مهم و سرنوشت ساز داشتند. آیا در چنین محیطی می توان انتظار داشت که خبر ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به یک امر علنی و آشکار و مشهور و معروف، تبدیل گردد؟!

رابعاً مسئله پنهانی ولادت آن حضرت امری به تدبیر الهی بوده است

ص:126

و مطابق روایات در ادامه سنّتی است که در برخی از انبیاء پیشین مانند موسی علیه السلام و ابراهیم علیه السلام رخ داده است. (روایت 16) و فراتر از آن چه گفتیم حکمت هایی در آن نهفته است.

همان گونه که امر غیبت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز در ادامه سنتی است که در بسیاری از پیامبران الهی جریان داشته است. توجه به این نکته لازم است که بر اساس روایات شیعه و سنّی، سنت هایی که پیش از اسلام بوده است در امت اسلامی نیز مشاهده خواهد شد. در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است که خطاب به مسلمین فرمودند:

... به یقین شما از سنت های امت های گذشته در جهات مختلف پیروی خواهید کرد. (1)

و نیز صدوق روایت کرده که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود، هر آن چه در امت ها

ص:127

گذشته بوده است در این امت نیز همانند آنها خواهد بود... . (1)

بنابر این پنهان بودن ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نه تنها امری بی سابقه و برخلاف عرف و عادت نیست بلکه در میان عموم مردم با انگیزه های مختلف رخ داده و می دهد مثلاً گاهی انسان از کنیز خود یا همسر دوم خود صاحب فرزند می شود و او را از همسر اول خود پنهان می کند و بلکه این امر را از هر کسی که بیم فاش کردن آن خبر را از او دارد پنهان نگه می دارد تا زندگی اش تباه نگردد و این فرزند هم چنان رشد می کند و حال آن که هیچ یک از خانواده شخص و عموزادگان و برادران و دوستانش او را نمی شناسند و این پنهان کاری تا زمانی که ترس پدر از خبردار شدن دیگران از بین برود، ادامه می یابد و گاهی این امر را تا زمان مرگش پنهان می کند و موقع مرگ او را به دیگران می شناساند تا نسب فرزندش مجهول نماند و حقوقش به او برسد. و گاهی پادشاهی دارای فرزندی می شود و تا آن هنگام که رشد کرده و به صورت نوجوانی درآید آن را پنهان می کند و این امر را درباره گروهی از پادشاهان روم و هند و ایران نقل کرده اند از جمله مورخان نوشته اند که «وسفا فرید» دختر افراسیاب پادشاه ترک برای همسرش سیاوش که پسر کیکاووس پادشاه ایران بود، پسری به دنیا آورد به نام کیخسرو ولی این مادر بارداری و ولادت این فرزند را از همگان و به خصوص از کیکاووس _ جدّ او و پادشاه بزرگ _ پنهان نگه داشت و این خبر در میان مورخین، مشهور

ص:128

است و علت پنهان نگه داشتن او معروف است و طبری آن را در کتاب تاریخ خود نقل کرده است. (1)

خلاصه، پنهان نگه داشتن ولادت فرزند با انگیزه های گوناگونی رخ داده و می دهد پس چگونه است که مخالفین امامیه، اعتقاد شیعه را به پنهان نگه داشتن ولادت مهدی علیه السلام توسط پدر بزرگوارش، انکار می کنند؟ در حالی که انگیزه های آن بسیار روشن تر و اطمینان به درستی وجود فرزندی برای امام عسکری علیه السلام بسیار بیش تر است زیرا که گروهی از مؤمنان و اهل فضل و دانش و زهد و عبادت از آن حضرت نقل کرده اند که ایشان به وجود فرزندش مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اعتراف کرده و به آنها اطلاع داده و به امامت او تصریح کرده و ایشان او را در کودکی و جوانی مشاهده کرده اند، چنان که روایات آن گذشت.

ص:129

مبنی بر ولادت فرزندی برای امام عسکری علیه السلام است!

پاسخ این است که او یکی از افراد بشر بوده که به گمراهی افتاده و ادعای باطل کرده است زیرا که هیچ کس درباره او ادّعای عصمت نکرده است. مگر نه این است که به قول قرآن پسر نوح علیه السلام کافر شد و راهش را از نبوت جدا کرد وگرنه این که برادران یوسف که همگی پیامبرزاده بودند درباره برادرشان به خطا رفته او را به چاه انداختند؟

و نیز اگر قرار باشد انکار جعفر، سبب ردّ ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد پس باید انکار ابولهب و سایر خویشان پیامبر هم سبب بطلان ادعای نبوت از سوی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم باشد! و انکار ابوقحافه نسبت به خلافت پسرش ابوبکر، سبب بطلان خلافت او! (1)

و البته مخفی نیست که جعفر، انگیزه های روشنی برای انکار ولادت فرزند برادر داشت از جمله تصاحب میراث ارزش مند برادرش امام عسکری علیه السلام و ادعای جانشینی نسبت به او و حرص جعفر برای دست یابی به اموالی که شیعیان به وکیلان امام عسکری علیه السلام پرداخت می کردند و پس از وفات امام نیز ادامه داشت.

ص:130

2. گفته اند که امام عسکری علیه السلام در بیماری خود که به وفاتش انجامید به مادرش «ام الحسن حدیث» وصیت کرد و او را سرپرست همه اوقاف و اموال خود قرار داد و نامی از فرزندش نبرد!

پاسخ این است که این کار امام عسکری علیه السلام مؤیّد آنست که هدف آن حضرت پنهان کردن ولادت فرزندش بود از حاکم وقت و از هر کسی که به دنبال کشتن مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بود؛ و اگر نامی از مهدی می برد، برخلاف تدبیر عمل کرده بود هم چنان که امام صادق علیه السلام نیز در هنگام وفات تنها به فرزندش موسی بن جعفر علیه السلام وصیت نکرد بلکه پنج نفر را وصیّ خود قرار داد از جمله منصور که خلیفه وقت بود و ربیع وزیر او و کنیزش حمیده بربریّه را و بدین گونه امامت او را پنهان کرده و جانش را حفظ نمود.

3. گفته اند روزگار پدران امام عسکری علیه السلام بسیار سخت تر بود با این حال فرزندانشان را پنهان نکردند و رفتار امام عسکری علیه السلام متناقض با آنها بوده است!

پاسخ این است که شرایط زمان امام عسکری علیه السلام متفاوت با پدران بزرگوارش بود. خلفای زمان امامان قبل می دانستند که ایشان به تقیّه اعتقاد دارند و براساس آن عمل می کنند و در برابر خلفا قیام نخواهند کرد تا شرایط آن فراهم شود ولی وقتی زمان وجود کسی که انجام قیام علیه ظلم از او انتظار می رفت فرا رسید به جست وجوی او پرداختند تا خونش را بریزند. به علاوه هر یک از پدران او وقتی کشته می شدند،

ص:131

براساس حکمت الهی امام دیگری به جای او قرار می گرفت ولی مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آخرین امام و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است که اگر کشته شود جانشینی برای او در زمین نخواهد بود.

4. گفته اند عمر طولانی مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برخلاف طبیعت انسان هاست و این دلیلی است بر بطلان اعتقاد شیعه به وجود مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف !

پاسخ این است که وقتی با ادله روشن و محکم ولادت مهدی علیه السلام

به اثبات رسید با بعید شمردن عمر طولانی او نمی توان به انکار ولادت او پرداخت به ویژه آن که عمر طولانی، در تاریخ بشر سابقه دارد و قرآن

و روایات و تاریخ به آن گواهی داده است. (1) آیا جناب خضر علیه السلام

که به اجماع همه مسلمین زنده است به خاطر عمر طولانیش مورد انکار قرار می گیرد؟

5. گفته اند با وجود جست وجوی فراوان از او به ویژه از سوی دولت عباسی، هیچ اثری از فرزند امام عسکری علیه السلام یافت نشد و این دلیل بر ردّ ادعای شیعه مبنی بر وجود پسری برای امام عسکری علیه السلام است!

پاسخ این است که آری نهایت چیزی که ادعا کرده اند همین است که امام عسکری علیه السلام از دنیا رفت و فرزندی برای او شناخته نشد یا از فرزند او جست وجو کردند ولی نیافتند! و معلوم است که نیافتن، دلیل بر نبودن نیست (2) به ویژه آن جا که انگیزۀ روشنی بر پنهان کردن آن امر

ص:132

باشد مثل ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف که به گواهی تاریخ و نیز روایات، امام عسکری علیه السلام بر مخفی نگه داشتن آن مصمّم بوده است.

6. گفته اند دربارۀ تاریخ ولادت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و نیز نام مادر آن حضرت، اختلاف است و هر کسی چیزی گفته است و این دلیلی است بر این که چنین مولودی وجود ندارد و ادعای شیعه باطل است!

پاسخ این است که مشهور در ولادت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف این است که آن حضرت در نیمه شعبان سال 255 هجری متولد شده اند و بعضی 256 و بعضی 258 گفته اند ولی اکثر شیعه و اهل سنت همان نظر اول را گفته اند و این مقدار اختلاف در امری که انگیزه جدی بر مخفی نگه داشتن آن بوده امری کاملاً طبیعی است و این در حالی است که در موارد بسیار مهمی مثل ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که برای مسلمین اهمیت بسیاری داشته و انگیزه فراوانی برای ثبت و ضبط آن بوده اختلاف رخ داده است! و بلکه در موارد فراوانی از رخ دادهای تاریخ اسلام اختلاف در زمان یا مکان یا شرایط و کیفیت آن رویداد پیش آمده است ولی هیچ کس مدعی نشده است که به سبب این اختلاف ها اصل رویداد مورد تردید و یا انکار قرار می گیرد! ضمناً دلیل نام های متعدد برای مادر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آنست که ایشان، کنیز بوده اند و رسم بر این بوده که کنیزان نام های متعدّد داشته اند.

ص:133

ص:134

ص:135

ص:136

2. سید بن محمد حمیری گوید به امام صادق علیه السلام گفتم:

ای فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از پدران شما که درود خدا بر ایشان باد روایاتی درباره غیبت و درستی و راستی وقوع آن برای ما نقل شده است به من خبر دهید که این غیبت درباره چه کسی خواهد بود؟

فرمود: به راستی که غیبت دربارۀ ششمین نفر از فرزندان من خواهد بود و او دوازدهمین نفر از امامان هدایت پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است. اولین نفر از آن ائمه علیهم السلام ، امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام است و آخرین آنها قائم به حق است، آخرین حجت خدا در زمین و صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به خدا قسم اگر او در غیبت بماند آن قدر که نوح علیه السلام در میان قومش زیست، از دنیا بیرون نخواهد رفت مگر این که ظاهر شود و زمین را از عدالت و قسط پر کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد. (1)

3. امام صادق علیه السلام فرمود:

برای قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف دو غیبت خواهد بود. در یکی از آنها در مراسم

ص:137

حج، حضور می یابد مردم را می بیند ولی مردم او را نمی بینند. (1)

4. امام سجاد علیه السلام دربارۀ آیه «وَجَعَلَهَا کَلِمَةً بَاقِیَةً فِی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ» (2) فرمود:

این آیه دربارۀ ما نازل شده است و خداوند امامت را در نسل حسین علیه السلام قرار داد تا روز قیامت و برای قیام کننده ما [اهل بیت علیهم السلام ] دو غیبت خواهد بود و یکی از آنها بلندتر از دیگری خواهد بود. پس بر امامت او ثابت قدم نخواهد ماند مگر آن کس که یقین او قوی و معرفت و شناخت او درست باشد. (3)

5. امام صادق علیه السلام فرمود:

برای صاحب این امر غیبتی است که در آن غیبت، شخص دیندار مانند کسی است که دست خود را بر شاخه درخت خاردار بکشد _ سپس فرمود این گونه (و با دست خود نشان داد) _ پس کدام یک از شما شاخه درخت خاردار را با دست خود می گیرد؟! سپس اندکی سر به زیر افکند و بعد فرمود: همانا برای صاحب این امر غیبتی خواهد بود پس بنده باید نسبت به خدا

ص:138

تقوا پیشه کند و دین خود را نگه دارد. (1)

ص:139

آمده است!

ص:140

کبری واقع شده است. تفاوت این دو آن است که در غیبت کوتاه مدت، چهار نائب از سوی امام وبا تصریح به نام آنها، تعیین شده بودند و واسطه بین امام و امت بودند و این دوره در واقع مقدمه ای برای ورود به غیبت طولانی بود که در این دوره عالمان و فقیهان باتقوا، سمت نیابت را به عهده دارند و اینان با بیان اوصاف_ و بدون ذکر نام _ معرفی شده اند و مردم موظفند به ایشان مراجعه کرده و از آنها پیروی کنند.

ص:141

ظهور او همراه شده است تا نور امید همیشه در دل های شیعیان روشن باشد. (حدیث2)

9. در میان پیامبران علیهم السلام ، حضرت نوح علیه السلام سمبل عمر طولانی است که به تصریح قرآن 950 سال دورۀ پیامبری او بوده است. مقایسه غیبت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با عمر نوح علیه السلام در کلام امام صادق علیه السلام حکایت از طولانی شدن غیبت دارد ولی به هرحال، شام غیبت به صبح ظهور خواهد رسید. (حدیث2)

10. همان گونه که روزگار غیبت، روزگار ظلم و ستم و بی عدالتی است که جهان را فرا خواهد گرفت، دوره ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دوران عدالت جهانی و پر شدن زمین از خوبی هاست. این چشم انداز، سبب اشتیاق و آمادگی برای ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (حدیث2)

ص:142

ص:143

ص:144

فرمود:

صاحب این امر را غیبتی است که ناگزیر اتّفاق می افتد، هر اهل باطلی در آن به شک می افتد! گفتم: فدایت شوم! غیبت او برای چیست؟ فرمود: به خاطر امری است که اجازه نداریم آن را برای شما بیان کنیم! گفتم: حکمت غیبت او چیست؟ فرمود: حکمت در غیبت او همان حکمتی است که در غیبت حجّت های پیش از او بوده است. همانا چگونگی حکمت در آن، کشف نخواهد شد مگر پس از ظهور [آن حضرت]، چنان که کارهای خضر علیه السلام که کشتی را سوراخ کرد و غلام را کشت و دیوار شکسته را بپا داشت، حکمتش معلوم نگردید مگر در زمان جدایی موسی و خضر علیه السلام . ای پسر فضل! این امر (غیبت) امری از امور خدا و سرّی از اسرار او و غیبی از غیب های اوست و چون دانستیم که خدای بزرگ، حکیم است تصدیق می کنیم که همه کارهایش براساس حکمت است اگرچه علّت و حکمت آن بر ما آشکار نباشد! (1)

2. امام صادق علیه السلام فرمود:

ص:145

برای قائم ما غیبتی است که به طول می انجامد. [راوی گوید:] گفتم: ای پسر رسول خدا، غیبت او برای چیست؟ فرمود: خداوند عزّوجل می خواهد دربارۀ او سنت های پیامبران را در غیبت هایشان جاری سازد. ای سدیر، گریزی نیست جز این که مدّت غیبت های انبیا به سرآید. خداوند عزّوجل فرموده است: «همانا شما از حالی به حال دیگر منتقل می شوید» یعنی سنّت های پیشینیان دربارۀ شما هم جاری است. (1)

3. امام صادق علیه السلام به نقل از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

حتماً آن کودک [= امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] غیبت خواهد کرد! گفته شد: ای رسول خدا علت غیبت او چیست؟ فرمود: از کشته شدن می ترسد. (2)

4. امام رضا علیه السلام فرمود:

گویا شیعیانم را می بینم که هنگام مرگ سومین فرزندم [= امام عسکری علیه السلام ] در جست وجوی امام خود، همه جا را می گردند امّا او را نمی یابند. [راوی گوید:] گفتم: چرا ای پسر رسول خدا؟! فرمود: برای این که امامشان غائب می شود. گفتم: چرا غائب می شود؟ فرمود: برای این که وقتی با شمشیر قیام کرد، بیعت

ص:146

هیچ کس بر گردنش نباشد! (1)

ص:147

همان گونه که هیچ پدیده ای در عالم بی علّت و حکمت نیست و همه چیز تحت تدبیر و ربوبیّت الهی است. (روایت 1)

4. ایمان به حکمت پروردگار عالم سبب تسلیم در برابر خواست و اراده او می گردد و اگر چنین ایمانی نباشد هر کجا آدمی به راز و رمز پدیده ها و یا احکام دست نیابد به لغزش های اعتقادی و یا رفتاری می افتد. (روایت 1)

5. در بعضی از روایات، علّت هایی برای غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بیان گردیده است و ممکن است اینها علّت اصلی غیبت نباشد و علّت اصلی پس از ظهور آن حضرت، آشکار شود. (روایت 1)

ص:148

غیبت وصّی موسی علیه السلام جناب «لاوی بن برخیا» که مدّتی طولانی از بنی اسرائیل غائب بود و پس از ظهورش، شریعت موسی علیه السلام را حیاتی دوباره بخشید. (1)

8. در روایات ما از پیامبرانی مانند ادریس، صالح، شعیب، الیاس، دانیال، ابراهیم، موسی و عیسی علیهم السلام نام برده شده که مدّتی از قوم خود غائب شده اند و پس از آن به سوی آنها بازگشته اند. (2)

9. گرچه علّت نهایی غیبت پیامبران معلوم نیست ولی بدون

شک یکی از اسرار آن امتحان و آزمایش مردم آن زمان بوده است

زیرا که به تصریح قرآن، امتحان از سنّت های الهی است که در

همۀ زمان ها و برای همۀ ملل جاری بوده است و اسلام کامل ترین ادیان است و باید آن چه در ادیان دیگر بوده است در این دین هم اجرا شود

و غیبت مهدی در ادامه همان جریان است تا مؤمن از منافق

شناخته شود.

ص:149

از لوث ظالمین پاک خواهد کرد.

11. با توجّه به این که طبق روایات اسلامی زمین هیچ گاه نباید بدون حجّت بماند، (1) مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باید متولّد می شد تا پس از شهادت حجّت پیشین یعنی امام عسکری علیه السلام ، حجّت خدا بر زمین باشد و چون پس از او حجّت دیگری نخواهد بود باید تا زمان انجام رسالت بزرگ خود زنده بماند به همین دلیل غائب شد تا جان شریفش حفظ شود.

12. ترس بر جان، آن گاه که در راستای مسئولیت الهی و تحقق اهداف و رسالت های خدا باشد امری مطلوب و پسندیده است و بارها در قرآن از زبان انبیا الهی مطرح شده است:

خداوند از زبان حضرت موسی علیه السلام فرموده:

«فَفَرَرْتُ مِنکُمْ لَمَّا خِفْتُکُمْ»؛ (2)

پس آن گاه که از شما ترسیدم از شما فرار کردم.

و نیز در جای دیگر از توطئه فرعونیان برای قتل موسی علیه السلام پرده برداشته و سفارش مؤمن آل فرعون را مطرح کرده که از موسی خواست تا برای حفظ جانش از مصر خارج شود و سپس فرموده:

«فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفاً یَتَرَقَبُ»؛ (3)

پس موسی از شهر خارج شد در حالی که ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه ای.

ص:150

13. خداوند قدرت بی نهایت دارد و می تواند حتّی در صورت ظهور امام، او را از هر خطر جانی حفظ کند ولی در این صورت باید نظام طبیعی عالم بر هم خورد و امور براساس معجزه و خرق عادت ها پیش رود و چون خداوند اراده کرده است که جریان امور به شکل طبیعی باشد، مسیر غیبت و نهان زیستی را برای حجّت خود قرار داده است.

ص:151

غیبت بیان شده است و البتّه سرّ اصلی آن پیش خداست، ولی از مجموعه این عوامل می توان به دست آورد که علت غیبت امام، عدم آمادگی جهان و انسان ها برای ظهور و دولت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است و هرگاه زمینه های لازم برای ظهور فراهم گردد، حجاب غیبت کنار رفته و خورشید وجود او ظاهر خواهد گشت.

ص:152

ص:153

ص:154

شده است که برخی از آن ها را می آوریم و به اختصار به آن می پردازیم.

ص:155

2. امام علی علیه السلام فرمود:

خدایا، جز این نیست که قطعاً باید حجتی از ناحیه تو بر مردم، روی زمین وجود داشته باشد که آنان را به دین تو هدایت کند و تعالیم تو [و وحی را] به آن ها بیاموزد تا حجت های تو از بین نرود و اولیاء تو پس از آن که به وسیله آن حجت ها [و برهان های محکم الهی] هدایت شدند، گرفتار گمراهی نگردند. [پس وجود حجت الهی در هر زمان ضروری است حال ] یا آن حجت الهی آشکار است ولی از او اطاعت نمی شود و یا پنهان است و در انتظار [ظهور] به سر می برد ولی اگرچه شخص [= جسم] او از مردم پنهان است اما در آن حال که هدایت شده هستند علم و آداب امام غائب در دل هایشان ثابت و استوار است و [گرچه در غیبت به سر می برند ولی] به تعالیم و تادیب حجت غائب عمل می کنند. (1)

ص:156

3. امام علی علیه السلام (در مورد آینده جهان و حکومت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف ) فرمود:

... کسی از ما [یعنی امام مهدی علیه السلام ] که آن فتنه ها را دریابد با چراغی روشنگر در آن حرکت می کند و بر همان سیره و روش نیکان [یعنی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام ] رفتار می کند تا گره ها را باز کند و بردگان و اسیران را آزاد سازد. جمعیت ها [یِ گمراه و ستمگر] را پراکنده و [حق جویانِ] پراکنده را جمع کرده و سامان دهد [و این تلاش امام علیه السلام ] در پنهانی او از مردم است [به گونه ای که] جستجوگران با تمام سعی و کوشش خود نمی توانند اثری از او بیابند. (1)

4. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود:

به راستی که ما مراقبت و نظارت بر حال شما [شیعیان] را رها نکرده ایم و هرگز شما را از یاد نبرده ایم و اگر چنین نبود هر آینه بلاهای سخت بر شما فرود می آمد و دشمنان شما را نابود می کردند. (2)

5. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود:

ص:157

و اما چگونگی بهره مندی از من در دوران غیبتم بسان بهره گیری از خورشید است آن گاه که ابرها آن را از چشمان پوشانده باشد و همانا من موجب امنیت برای اهل زمینم همان طور که ستارگان سبب امنیت اهل آسمانند. (1)

ص:158

واسطه حجّت های الهی است با توحید هیچ منافاتی ندارد. در نظام فکری شیعه همه امور عالم به ارادۀ مطلق پروردگار عالم است ولی او خود اراده کرده است که در ایجاد و حفظ هستی، واسطه هایی قرار دهد همان گونه که به تصریح قرآن، فرشتگان الهی در تدبیر عالم نقش دارند و هرکدام وسیله انجام امری از اوامر خداوند هستند. (1)

4. برترین مصداق حجّت های الهی، امامان معصومند که مطابق روایات فراوان وجود هریک از آنها در هر زمان مایۀ ثبات زمین و زمان است و امروز وجود و تداوم هستی به وجود پربرکت آخرین ایشان یعنی بقیّةالله الاعظم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وابسته است، چنان که در دعای عدیله آمده است: و بیمُنهِ رُزِق الوَری و بُوجودِه ثبَتَت الارضُ و السِّماء. (2)

ص:159

انسان و حیوان و گیاه است زیرا رشد و نمو موجودات زنده و تولید و تغذیه و حرکت آنها و نیز غرّش امواج دریا و خروش بادها و ریزش باران ها و سیرابی زمین های مرده و هزاران فعل و انفعالات در جهان طبیعت وابسته به خورشید و شعاع آن است، خواه ظاهر باشد و یا در پشت ابرها پنهان و پوشیده باشد. امام نیز وجودش _ حتّی در پس پرده غیبت _ ضامن بقا عالم است و نور هدایتش به اهل عالم می رسد.

ص:160

ص:161

کارها، هم خودِ خضر علیه السلام از دیدگان مردم _ غیر از موسی علیه السلام _ پنهان است و هم کارهای او. بنابراین غیبت حجّت الهی با فعالیّت او در جامعه هیچ منافاتی ندارد!

11. عنایت و لطف مداوم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در طول دورۀ غیبت از کلمات و سخنان خود آن حضرت نیز آشکار است که دلیل بر نظارت و مراقبت دایمی آن حضرت نسبت به شیعیان است و معلوم است که بهره گیری از آن حضرت وابسته به علم و آگاهی ما نیست و چه بسیار حقایقی است که ما از آن بی خبریم! (حدیث 4)

ص:162

ص:163

ص:164

برای امام زمان که آخرین ذخیرۀ حجت های الهی است امری غیرقابل باور خواهد بود؟!

انصاف این است که اگر کسی با دلیل قطعی به وجود امام زمان معتقد باشد و حضور او را در عالم ضروری بداند به واسطه این گونه امور به تردید نمی افتد به ویژه این که امامان معصوم علیهم السلام نیز از غیبت طولانی و نیز عمر طولانی آن حضرت، خبر داده اند و پیشاپیش به این سؤال، پاسخ فرموده اند:

1. امام حسن عسکری علیه السلام فرمود:

به راستی که پسرم همان قائم پس از من است و او همان کسی است که سنت های پیامبران علیهم السلام در او جاری خواهد شد به عمر طولانی و غیبت؛ تا آن گاه که به خاطر درازی مدّت [غیبت] دل ها سخت گردد! پس بر اعتقاد به او ثابت نمی ماند مگر آن کس که خداوند در دل او ایمان را نوشته باشد و با رحمتی از سوی خود تأییدش کرده باشد. (1)

2. امام سجّاد علیه السلام فرمود:

در قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف سنت هایی از سنن پیامبران وجود دارد: سنتی از

پدر ما آدم علیه السلام و سنّتی از نوح علیه السلام و سنّتی از ابراهیم علیه السلام و سنّتی

از موسی علیه السلام و سنّتی از عیسی علیه السلام و سنّتی از ایوب علیه السلام و سنّتی

از محمّد صلی الله علیه و آله و سلم . امّا سنّتی که از آدم و نوح علیهما السلام دارد عبارتست از

ص:165

طول عمر... (1)

3. امام صادق علیه السلام _ در ضمن حدیثی که شباهت های امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با پیامبران را بیان می کردند _ فرمود:

و اما بنده صالح، خضر علیه السلام پس خداوند تبارک و تعالی عمر او را طولانی نکرد به جهت پیامبری که برای او در نظر گرفته باشد و نه برای این که کتابی بر او نازل کند... و نه برای این که او را امام قرار دهد تا بندگانش به او اقتداء کنند... آری چون در علم الهی مقرر شده بود که عمر قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را در زمان غیبتش به آن مقدار [طولانی] قرار دهد و می دانست بندگانش نسبت به آن مقدار طول عمر راه انکار خواهند پیمود، عمر بندۀ صالح، خضر علیه السلام را فقط به همین دلیل طولانی کرد تا آن که شاهدی بر عمر طولانی قائم علیه السلام باشد و از این رهگذر بهانۀ دشمنان را خنثی و حجّت ایشان را قطع کند. (2)

ص:166

ص:167

آن حضرت را بیان کرده اند. (همه احادیث)

4. به جز روایات طول عمر، روایاتی که از غیبت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و طولانی شدن آن خبر داده نیز دلیل بر عمر طولانی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (1) (حدیث1)

5. در روایات فراوان آمده است که امامان شیعه، دوازده نفرند؛ با توجه به این که، مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فرزند امام عسکری علیه السلام است و آن حضرت در سال 260هجری به شهادت رسیده است پس این دسته روایات نیز دلیل بر عمر طولانی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است. (2) (حدیث1)

6. در برخی از روایات، ضمن پیش بینی طول عمر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پیامدهای آن همچون بی اعتقادی گروهی از مردم به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز بیان گردیده است. (حدیث1)

ص:168

ص:169

ص:170

امام قرار داده و عالی ترین نمادهای آمادگی روحی و عملی را در آنها ایجاد می کند.

روایات فراوان در فضیلت انتظار و جایگاه رفیع و بلند منتظر و وظائف سنگین او بیان شده است که چند نمونه آن را می آوریم:

1. امام صادق علیه السلام فرمود:

آیا شما را خبر ندهم به اموری که خدای بلندمرتبه، هیچ عملی را جز به سبب آنها نمی پذیرد؟ (ابوبصیر گوید عرض کردم: بفرمایید! فرمود:) گواهی بر این که معبودی جز «الله» نیست و «محمد صلی الله علیه و آله و سلم » بنده و پیامبر اوست و اقرار به آن چه خدا به آن فرمان داده است و دوستی نسبت به ما و بیزاری از دشمنان ما (امامان) و تسلیم بودن در برابر ایشان و پرهیزکاری و تلاش و [حفظ] آرامش و انتظار قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف . سپس فرمود:

همانا برای ما [اهل بیت علیهم السلام ] دولتی است که هرگاه خداوند اراده فرماید خواهد آورد. سپس فرمود:

هرکه خشنود می شود به این که از یاران قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف باشد پس منتظر باشد و براساس پرهیزکاری و اخلاق نیکو عمل کند در حالی که اهل انتظار است. پس اگر [در چنین حال] بمیرد و قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف پس از او قیام کند پاداش کسی را دارد که قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را درک کرده باشد! پس تلاش کنید و منتظر باشید! گوارا باد بر شما ای گروه مورد رحمت [الهی]. (1)

ص:171

2. امام صادق علیه السلام فرمود:

[از پدران گرامیش روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به علی علیه السلام فرمود:] ای علی! بدان، برترین مردم از جهت یقین، گروهی از ایشانند که در آخرالزّمان خواهند بود! آنها به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نرسیدند [و او را ندیدند] و حجت [الهی نیز] از ایشان

غائب خواهد بود [امّا] براساس سیاهی بر سفیدی [= آثار و کتب] ایمان خواهند آورد! (1)

3. امام سجّاد علیه السلام فرمود:

هرکس در دورۀ غیبت قائم، بر ولایت ما [اهل بیت علیهم السلام ] ثابت قدم بماند، خداوند به او پاداش هزار شهید مانند شهدای بدر و احد عطا فرماید. (2)

4. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

برترین کارهای امّت من، انتظار فرج از سوی خدای بلندمرتبه است. (3)

ص:172

5. امام صادق علیه السلام [از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت] فرمود:

خوشا به حال آن که قیام کننده خاندان مرا درک کند در حالتی که پیش از قیام آن حضرت به او اقتدا کرده باشد؛ دوستان او را دوست داشته و از دشمنانش بیزاری جوید و امامان هدایت گر پیش از قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف را به امامت و ولایت پذیرفته باشد. آنان رفیقان من و صاحبان دوستی و محبت من خواهند بود و نیز گرامی ترین امت در نزد من. (1)

6. امام صادق علیه السلام فرمود:

هرکه بمیرد در حالی که در انتظار این امر [= ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] به سر برده، مانند کسی است که در خیمه قائم و همراه او بوده است بلکه مانند کسی است که پیشاپیش رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم با شمشیر جنگیده است. (2)

7. امام باقر علیه السلام فرمود:

هرکس بمیرد در حالی که امام خویش را شناخته است، پیش افتادن یا تاخیر این امر [= ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] به او ضرری نخواهد رساند و هرکه بمیرد در حالی که امام خود را شناخته است مانند کسی است که در خیمه قائم با او همراه بوده است. (3)

ص:173

8. امام صادق علیه السلام فرمود:

همانا برای صاحب این امر [مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ] غیبتی خواهد بود پس [مؤمن به آن حضرت] باید در غیبت او پروای الهی پیشه کند و بر دین خود چنگ زند [و آن را حفظ کند]. (1)

ص:174

خط فکری و عملی آنها را ترسیم می کند. این حقیقتی است که از جایگاه مهم انتظار و فضیلت های بلند منتظران دریافت می شود.

ص:175

زندگی می بخشد و در مقابل آن، «انتظار منفی» و ویرانگر است که همه کارها را به عهدۀ امام می گذارد و هرگونه مسئولیتی را از آدمی سلب می کند. (حدیث3 و 6)

7. ارزش انتظارِ هر امری وابسته به آن امر مورد انتظار است؛ بنابراین آنچه از فضائل برای انتظار مهدی و منتظر امر ظهورش بیان گردیده، نشان دهندۀ عظمت و بلندی مقام امام منتظَر، (1) مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف است و نیز بیان گر شکوه و بزرگی رویداد ظهور و انقلاب جهانی اوست و نتیجه می دهد که تنها راه سعادت انسان مؤمن آن است که در تمامی حالات و با تمامی امکانات مادّی و معنوی در خدمت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و اهداف او باشد.

ص:176

داشت. (حدیث7)

هرکه نشناسد امام خویش را

بر که بسپارد زمام خویش را (1)

ب) اقتداء به امام و پیروی عملی از آن حضرت.

انسان به هرحال از دیگران الگو می گیرد و اگر از انسان کامل و امام بر حق، الگو و مدل زندگی را فرا نگیرد به دام الگوهای ناقص افتاده و به انحراف کشیده خواهد شد. در مسیر زندگی، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بهترین الگوئی است که قرآن معرفی کرده است: «لقد کان لکم فی رسول الله اسوة حسنة...» (2) یعنی حتماً چنین است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای شما مؤمنان الگوی نیکویی است و امام که جانشین رسول خداست نیز همان ویژگی را داراست چنان که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود. (حدیث5)

ج) ثابت قدم ماندن بر امر ولایت اهل بیت علیهم السلام و عدم انحراف از مسیر الهی آنها در همه ابعاد زندگی. (حدیث3)

د) پیوسته روح تولّی و دوستی نسبت به اولیاء الهی و تبرّی و بیزاری نسبت به دشمنان امام را در خود زنده نگه دارد. چنان که در «زیارت عاشورا» از پس قرن ها و اعصار می گوییم: «انّی سلمٌ لمن سالمکم و حربٌ لمن حاربکم الی یوم القیامة؛ یعنی (یا حسین ) من تا قیامت با آنها که با شمایند خواهم بود و با آنها که با شما سرجنگ دارند در ستیز بسرخواهم برد.» (حدیث1)

ص:177

ه) مراقبت پیوسته نسبت به اصول اعتقادی (دین) و حفظ اصل تقوا و پرهیزکاری در عمل و آراستگی به فضائل اخلاقی در همه حال. (حدیث1)

و) زنده نگه داشتن روح انتظار و بی قراری نسبت به ظهور امام خوبان و دولت خوبی ها! (حدیث1)

ص:178

ص:179

ص:180

ص:181

ص:182

بدان جا که زمین از جور و ستم پر می گردد و مؤمن برای خود پناه گاهی از ظلم نمی یابد پس خداوند مردی از خاندان من برمی انگیزد، و او زمین را از قسط و عدل پر می کند همان طور که از ظلم و جور پر شده باشد... . (1)

2. امام باقر علیه السلام فرمود:

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ظاهر نمی شود مگر در دورانی که ترس شدید

و مصیبت ها و فتنه ها (بر جامعه) حاکم باشد و گرفتاری و

بلا دامن گیر مردم شود و پیش از آن بیماری طاعون شیوع یابد

و در میان عرب درگیری شدید و مُهلکی اتفاق افتد و اختلاف شدید در میان مردم حاکم شود و پراکندگی در دین آنها پدید آید و وضعیت مردم تغییر کند تا جایی که، هر آرزومندی

هر صبح و شام _ از آن چه که از درنده خویی مردم و تجاوز آنان به حقوق یک دیگر می بیند _ آرزوی مرگ می کند. بنابراین قیام آن حضرت در زمانی است که مردم از مشاهده فرج و گشایش ناامید شده باشند. پس خوشاحال آن که او را درک کند

و از یاورانش باشد و بدبخت و بیچاره آن که با او و اوامرش مخالفت کند. (2)

ص:183

3. امام باقر علیه السلام فرمود:

قیام کننده از ما [اهل بیت علیهم السلام ] به وسیله رعب [و وحشتی که در دل دشمنان می افتد] یاری می شود و با نصرتِ [الهی] تأیید می گردد... راوی گوید: گفتم: ای فرزند رسول خدا چه موقع قائم شما قیام خواهد کرد؟ فرمود: وقتی مردان به زنان و زنان به مردان شباهت پیدا کنند و مردان به مردان و زنان به زنان بسنده کننده و زنان بر زین ها سوار گردند و گواهی ناحق پذیرفته شود و گواهی شاهدان عادل مردود شود و مردم نسبت به مسئله جان دیگران، سبک بگیرند و انجام زنا و رباخواری را آسان شمارند و بدان از ترس [نیش] زبان هایشان مورد احترام باشند...! §ِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ الثَّقَفِی قال: «قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ الْبَاقِر علیهم السلام یقول: الْقَائِمُ مِنَّا مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ مُؤَیَّدٌ بِالنَّصْرِ تُطْوَی لَهُ الْأَرْضُ وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ یَبْلُغُ سُلْطَانُهُ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ وَ یُظْهِرُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ دَیْنَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ فَلَا یَبْقَی فِی الْأَرْضِ خَرَابٌ إِلَّا قَدْ عُمِرَ وَ یَنْزِلُ رُوحُ اللهِ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ علیه السلام فَیُصَلِّی خَلْفَهُ قَالَ قُلْتُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللهِ مَتَی یَخْرُجُ قَائِمُکُمْ قَالَ إِذَا تَشَبَّهَ الرِّجَالُ بِالنِّسَاءِ وَ النِّسَاءُ بِالرِّجَالِ وَ اکْتَفَی الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَ النِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ وَ رَکِبَ ذَوَاتُ الْفُرُوجِ السُّرُوجَ وَ قُبِلَتْ شَهَادَاتُ الزُّورِ وَ رُدَّتْ شَهَادَاتُ الْعُدُولِ وَ اسْتَخَفَّ النَّاسُ بِالدِّمَاءِ وَ ارْتِکَابِ الزِّنَاءِ وَ أُکِلَ الرِّبَا وَ اتُّقِیَ الْأَشْرَارُ مَخَافَةَ أَلْسِنَتِهِمْ و...». (کمال الدین، ج1، ب32، ح16، ص330_ 331؛ بحار الانوار، ج52، ب25، ح24، ص191_192)

ص:184

آن زمان ضرورت ها و وظایفی را ایجاب می کند که بجاست آنها را بررسی کنیم.

ص:185

4. در جهان ظلم و ستم، مؤمنان با همه امید و آرزو در انتظار ظهور عدالت موعود هستند و به همین جهت به ظلم و فساد آخرالزمان آلوده نگردیده و با تقوا و ایمان، خود را برای جبهۀ امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف آماده می کنند. (حدیث1)

ص:186

ج) روابط غلط و نامشروع اقتصادی و شیوع رباخواری و رشوه خواری به گونه ای که درهم و دینار حلال کمتر یافت می شود و این روند پیامد های اخلاقی وحشتناکی داشته و دارد مانند بی اعتمادی افراد به یک دیگر و از بین رفتن حسّ غم خواری و نوع دوستی و سست شدن باورهای دینی و... .

د) روابط غلط و غیرمعقول سیاسی و حاکم شدن افراد نالایق بر سرنوشت انسان ها.

ه) حق و اهل آن مظلوم خواهد بود به گونه ای که آشکارا گواهی باطل پذیرفته می شود و شهادت به حق و عدل ردّ می شود و تجاوز

به حقوق دیگران حتّی در دادگاه ها که محل دادخواهی است

رایج می گردد!

و) مال و حتّی جان انسان ها کمترین قیمتی نداشته و خون های زیادی به ناحق ریخته می شود و اشرار به خاطر ترس مردم از اذیت آنها، مورد احترام قرار می گیرند و در مقابل مؤمن و پرهیزکار مورد بی مهری و بی توجهی واقع می شود!

7. روشن است که این همه ظلم و زشتی و تبهکاری معلول دوری جهان و اهل آن از تعالیم الهی و محروم بودن آنها از رهبری های حیات بخش حجّت الهی است به همین جهت در دوره ظهور که

دوره حکومت ولیّ خدا و بقیّةالله بر زمین است همه گونه ظلم و بدی در همه سطوح برداشته می شود و به جای آن عدالت و حق در

ص:187

همه بخش ها حاکم می گردد و این چشم انداز روشن برای جهان مایه امید مؤمنان و مستضعفان و حرکت آنها به سوی خیر و صلاح خواهد بود.

ص:188

ص:189

ص:190

کرده ام و حکم من در آنها قطعی و حتمی است که هرکه را بخواهم به او هلاک کرده و هرکه را بخواهم به او هدایت کنم... (1) و او را وزیر و جانشین پس از تو بر اهل تو و امّتت قرار دادم...

و برای او این فضیلت را قرار دادم و به تو نیز عطا کردم که از

نسل او یازده مهدی بیاورم که همه آنها از ذریّه تو و از فرزندان بکر بتول باشند و آخرین ایشان کسی است که عیسی

بن مریم علیه السلام پشت سر او نماز می خواند، زمین را از عدل

پر می کند همان گونه که از ظلم و جور پر شده باشد...

گفتم: خدای من! آن در چه زمانی خواهد بود؟ خداوند

وحی فرمود: آن گاه که عِلم برداشته شود و جهل و نادانی

آشکار گردد و قاریان [قرآن] فراوان و عمل [به قرآن] کم

شود و کشتار فراوان گردد و فقهای هدایت گر کم و

فقهای گمراهی و خائنان و شعراء زیاد شوند و امّت

تو قبرهایشان را مسجد کنند. قرآن ها و مساجد زیور شود

و جور و فساد فراوان گردد و منکر آشکار شده و امّتت

به آن فرمان دهند و از معروف نهی کنند و مردان به مردان و

زنان به زنان بسنده کنند و امیران کافر شوند و دوستان آنها

فاجر و بدکار و یارانشان ظالم و ستمگر و اندیش مندان

آنها فاسق. در این هنگام سه خسوف واقع شود فرورفتگی

در مشرق و فرورفتگی در مغرب و فرورفتگی در جزیرة العرب؛

و بصره به دست یکی از ذریّه تو ویران گردد و زنگیان از او

پیروی کنند و یکی از فرزندان حسین بن علی علیه السلام قیام

ص:191

کند و دجّال از مشرق و سیستان خروج کند و سفیانی

ظاهر شود... . (1)

2. امام صادق علیه السلام فرمود:

پنج علامت پیش از قیامت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود: یمانی، و سفیانی و ندادهنده ای که از آسمان ندا می دهد و فرورفتگی در

ص:192

سرزمین بیدا و کشته شدن انسان بی گناه. (1)

3. امام صادق علیه السلام فرمود:

از امور حتمی که حتماً پیش از قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف خواهد بود اینهاست: خروج سفیانی و فرورفتگی در بیدا و کشته شدن انسان پاک و ندادهنده ای از آسمان. (2)

4. راوی گوید:

نزد امام باقر علیه السلام بودم پس آن حضرت دو نشانه ای را بیان کرد که پیش از قیام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف رخ می دهد و از زمان نزول آدم به زمین چنین رخ دادی نبوده است و آن عبارتست از خورشیدگرفتگی در نیمه ماه رمضان و ماه گرفتگی در آخر آن. مردی به امام گفت: ای پسر رسول خدا این گونه نیست بلکه [عادت چنین است که] خورشید در آخر ماه و ماه در نیمه آن می گیرد! امام باقر علیه السلام به او فرمود: من به آن چه می گویم داناترم! این دو نشانه ای است که از زمان هبوط آدم علیه السلام نبوده است! (3)

ص:193

ص:194

با توجّه به پیچیدگی روایات علائم و مشکل بودن تفسیر و توضیح آنها، تطبیق، کار مشکلی است.

5. توجّه به این نکته نیز لازم است که برخی از مواردی که در روایات به عنوان علائم ظهور بیان شده، پیش گویی های امامان درباره حوادث آینده مسلمین است و نامی از مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و ظهور او در آنها مطرح

نشده است.

ص:195

ظهور واقع خواهند شد.

9. «سفیانی» عنصری پلید و فاسد است که طبق روایات فراوان پیش از ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از منطقه شام، قیام می کند و فساد زیادی مرتکب می شود و خون های بسیاری می ریزد. دربارۀ ویژگی های او و خصوصیّات قیام او، مطالب مختلفی در روایات آمده که همه آنها قابل اعتماد نیست.

10. از روایات استفاده می شود که پیش از ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خسف های زمینی متعدد واقع می شود ولی آن چه در این میان مهم تر است، «خسف بیداء» است که برای لشکر سفیانی در میان مکّه و مدینه واقع می شود و همه لشکر او جز یکی دو نفر نابود می شوند.

11. مقصود از «خروج یمانی» قیام سرداری از یمن است که مردم را به حق و عدالت می خواند. این نشانه در کتب شیعه روایات فراوان دارد و از حوادثی است که در نزدیکی ظهور واقع می شود.

12. «نفس زکیّه» یعنی فرد بی گناه و پاک؛ برابر روایات فراوان که تنها در منابع شیعه آمده است او در نزدیکی ظهور و در بین رکن و مقام (کنار خانه خدا) کشته می شود.

13. «صیحۀ آسمانی» در روایات شیعه و سنّی مطرح شده

که محتوای آن دعوت به حق و حمایت و بیعت با مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است

و در بعضی روایات آمده که منادی آسمانی ندا می دهد که: انّ

الحق فی علیّ و شیعته (= به راستی که حق با علی علیه السلام و پیروان اوست) یا انّ الحق فی آل محمّد صلی الله علیه و آله و سلم (= به راستی که حق در خاندان

ص:196

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است).

14. از ظاهر روایات استفاده می شود که ندای آسمانی، معجزه ای الهی است تا در آستانه ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، همه مردم زمین را از این روی داد عظیم آگاه سازد؛ بنابراین، این نشانه خارج از امور طبیعی عالم خواهد بود.

15. در روایات، گاهی از ندای آسمانی، به «صیحة یا صوت یا فزعه» (به معنی فریاد) یاد شده که به نظر می رسد همه مربوط به یک حادثه است که ممکن است هر واژه اشاره به ویژگی خاصی از آن حادثه داشته باشد.

ص:197

صورت به یک امر عادی، تفسیرمی شود.

18. مطابق روایات شیعه و سنّی، کسوف در نیمه ماه رمضان و خسوف در اوّل یا آخر همان ماه از نشانه های ظهور است (البتّه از علائم حتمی شمرده نشده است) و این امر بر خلاف عادت است و جریان عادی آن است که کسوف در روزهای نخست یا آخر ماه و خسوف در روزهای میانی واقع شود. ممکن است وقوع این امر، معجزه ای الهی برای اقامه حجّت بر مردم و مطمئن ساختن یاران حضرت به ظهور امام باشد.

ص:198

ص:199

ص:200

2. امام صادق علیه السلام فرمود:

وقت تعیین کنندگان، دروغ می گویند. ما [اهل بیت علیهم السلام ] نه در گذشته وقتی را تعیین کرده ایم و نه در آینده وقتی را مشخص خواهیم کرد. (1)

3. راوی گوید از امام باقر علیه السلام پرسیدم:

مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چه وقت ظهور می کند؟ فرمود: همین سؤال از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم پرسیده شد و آن حضرت فرمود: مَثَل وقت ظهور او مَثَل قیامت است که جز ناگهانی نخواهد بود. (2)

4. راوی می گوید:

نزد امام صادق علیه السلام بودم که «مهزم الاسدی» بر حضرت داخل شد و گفت: فدای شما شوم به من خبر دهید که این امر (فرج) که منتظر آن هستید چه وقت خواهد بود؟ زمان انتظار طولانی شده است! حضرت فرمود: ای مهزم! وقت گزاران دروغ می گویند و آنها که [نسبت به این امر] عجله می کنند هلاک می شوند و آنها که اهل تسلیم باشند نجات خواهند یافت و به سوی ما در حرکتند. (3)

ص:201

5. محمد بن مسلم گوید: امام صادق علیه السلام فرمود:

ای محمّد هرکس به روایت از ما تعیین وقتی را به تو خبر داد هرگز از این که او را تکذیب کنی هراس نداشته باش که ما برای هیچ کس زمانی را (برای ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ) تعیین نمی کنیم. (1)

ص:202

4. زمان ظهور به زمان قیامت تشبیه شده است از این جهت که هر دو ناگهانی و بدون اطلاع قبلی مردم است. البتّه در هر دو روی داد علائمی پیش از آنها اتفاق می افتد که نزدیکی آنها را خبر می دهد ولی به هرحال زمان دقیق آنها بر کسی معلوم نیست. (حدیث3)

5. مقصود از تعیین وقت برای ظهور آن است که به طور مشخص سال و ماه و روز ظهور معیّن گردد نه این که گفته شود ظهور نزدیک است. «نزدیک بودن ظهور» امری است که با توجّه به برخی علائم و حوادث جهان معلوم گردیده و به آن بشارت داده شده است.

ص:203

این نگاه زیبا به آینده و این نور امید به دنبال پنهان بودن وقت ظهور پدید می آید و اگر معلوم گردد که ظهور در آینده ای دور خواهد بود امید و نشاط از دست می رود یا ضعیف می گردد.

ص:204

منتظر ظهور امام در عین حال که تسلیم اراده پروردگار است پیوسته برای نزدیکی ظهور دعا می کند و برای تحقق زمینه های آن می کوشد و این همان است که امام صادق صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

و نجی المسلّمون؛

آنها که اهل تسلیم هستند نجات یافته اند.

یعنی همه ی تلاش خود را می کنند ولی نسبت به وقت ظهور چون و چرایی ندارند و همیشه در فکر انجام وظیفۀ متناسب با زمان خود هستند.

ص:205

ص:206

این آیه برای خاندان پیامبر علیهم السلام و مهدی علیه السلام و یاران اوست. خداوند مشرق ها و مغرب های زمین را به ملک آنها درآورد و دین را (به سبب ایشان) غالب سازد و خدا به وسیله ایشان صاحبان بدعت و باطل را بمیراند، همان گونه که سفیهان، حق را میراندند، تا آن گاه که اثری از ظلم نماند و [ایشان] به معروف امر می کنند و از منکر بازمی دارند و نهایت کارها از آن خداست. (1)

3. امام صادق علیه السلام فرمود:

به راستی که قائم از ما [اهل بیت علیه السلام ] به رعب [و وحشتی از جانب خدا در دل دشمنان] یاری می گردد و به نصر [از طرف خدا] تأیید می شود. زمین برای او پیچیده می گردد و گنج ها همگی برای او آشکار می گردد و خداوند به سبب او دین خود [اسلام] را بر همه ادیان غلبه می دهد، گرچه مشرکان خوش نداشته باشند و سلطنت او به مشرق و مغرب عالم می رسد و هیچ ویرانه ای در زمین نمی ماند مگر این که آباد می شود و روح الله عیسی بن مریم علیه السلام [از آسمان] پایین می آید و پشت سر او به نماز می ایستد. (2)

ص:207

4. امام علی علیه السلام فرمود:

خدا به وسیله ما شروع کرده و به وسیله ما پایان می دهد و به وسیله ما آن چه را اراده کند محو کرده و ثابت می گذارد و به وسیله ما زمان سختی ها را برطرف می کند و به وسیله ما باران می فرستد. پس شیطان شما را نسبت به خدا نفریبد [و گمراه نکند]. از زمانی که خداوند باران را نگه داشته قطره ای نباریده و وقتی قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف، قیام کند آسمان باران می بارد و زمین گیاه خود را می رویاند و کینه از دل های بندگان برود و درندگان و چهارپایان سازگاری کنند [و چنان گردد که] زنی بین عراق تا شام راه رود

و قدم جز بر سبزه نگذارد و در حالی که زینت و زیورش را بر

سر نهاده از سوی هیچ درنده ای تهدید نگردد [و در امنیت کامل باشد]. (1)

5. امام صادق علیه السلام فرمود:

وقتی قائم علیه السلام قیام کند به عدالت حکم می کند و در روزگار او ظلم برداشته می شود و راه ها امن می گردد و زمین برکات خود را

ص:208

بیرون می ریزد و هر حقی به صاحبش برمی گردد و هیچ اهل دینی نمی ماند مگر آن که اظهار اسلام کرده و به ایمان اعتراف می کنند. آیا نشنیده ای سخن خدای عزوجل را که می فرماید: «و برای او همه آنها که در آسمان و زمین هستند تسلیم می گردند با رغبت و یا کراهت، و به سوی او برمی گردند». او بین مردم به حکم داود علیه السلام و حکم محمد صلی الله علیه و آله داوری می کند. پس در این هنگام (وقت ظهور) زمین گنج های خود را ظاهر ساخته و برکات خود را آشکار می کند و در آن روز کسی از شما جایی برای (پرداخت) صدقه و احسان خود نمی یابد. چون بی نیازی همه مؤمنان را دربرگرفته است. پس فرمود: به درستی که

دولت ما آخرین دولت هاست و هیچ اهل بیت صاحب

دولتی نمی ماند مگر آن که پیش از ما مالک و حاکم می گردد تا وقتی شیوه و روش ما را در هنگام حاکمیت دیدند نگویند اگر ما نیز مالک و حاکم می شدیم مثل اینان رفتار می کردیم و این همان سخن خدای متعال است که: «و نهایت کار برای پرهیزگاران است». (1)

ص:209

6. امام صادق علیه السلام فرمود:

علم بیست و هفت حرف است. پس همه آن چه انبیاء آورده اند، دو حرف از علم است و مردم تا امروز جز دو حرف از علم را نشناخته اند. وقتی قائم علیه السلام قیام کند، 25 حرف (دیگر) را بیرون آورد و در میان مردم نشر دهد و آن دو حرف سابق را به آن ضمیمه سازد تا آن که (همه) بیست و هفت حرف علم را در میان مردم منتشر سازد. (1)

7. امام صادق علیه السلام فرمود:

همانا قائم ما وقتی قیام کند، خداوند عزوجل قوه شنوایی و بینایی شیعیان ما را تقویت خواهد کرد چنان که بین آنها و حضرت پیکی نخواهد بود (2) و آن حضرت در حالی که در جای خود مستقر است با شیعیان [در نقاط مختلف عالم] سخن خواهد گفت و آنان خواهند شنید و به او نگاه خواهند کرد. (3)

ص:210

ص:211

2. جریان «دست خدا بر سر خلق» که در دولت کریمه مهدی اتفاق می افتد کنایه از برخورداری مردم از تربیت الهی است که سبب رشد عقلانی و تکامل اخلاقی مردم می شود و پس از یک دوره طولانی که هوی و هوس ها و ناهنجاری های اخلاقی در جامعه رایج بوده زمان حکومت عقل و اخلاق فرامی رسد و همه خوبی ها و زیبایی ها از همین نقطه آغاز می شود. (حدیث1)

3. وقتی هویٰ و هوس ها محور تصمیم گیری و عمل افراد باشد تنها به منافع شخصی فکر می شود و همه چیز به دنیا و مادّیات ختم می شود و جایی برای عدالت و انصاف و اخلاص و مهرورزی و نوع دوستی نمی ماند و وقتی عقل محور باشد جایی برای کینه و حرص و دنیاپرستی نیست بلکه فضا، فضای صمیمیت و محبّت و خداخواهی و اخلاق نیکوست و مهدی موعود علیه السلام بشارت دهنده چنین عقلانیت و اخلاقی برای جامعه بشری است.

ص:212

(حدیث2 و 3)

5. تشکیل حکومت واحد جهانی با توجه به توسعه ارتباطات و نیز هم سویی عقاید و آرمان های مردم زمین امری ممکن و آسان است؛ زیرا آن چه مردم را متفرّق و پراکنده می کند اختلاف اعتقادی و اخلاقی است و چون در زمان ظهور، حق آشکار می شود و مردم به فطرت الهی خود به حق گرایش پیدا می کنند، زمینه نزدیکی و یکی شدن ملّت ها فراهم می گردد.

ص:213

ستمی در روزگار او برطرف می شود و نیز درباره شیوۀ حکم او آمده است که بسان داود نبی علیه السلام حکم می کند که او بر اساس علم خود _ که از علم الهی بود _ حکم می کرد و در این صورت هیچ گونه ظلمی _ حتّی در ظاهر _ اتفاق نمی افتد. (حدیث5)

ص:214

امنیّت و آرامش و سازگاری موجودات است و این که امنیّت در آن زمان، امنیّتی فراگیر و عمومی است. (حدیث4)

10. امنیّت در زمان ظهور از بشارت ها و وعده های قرآنی به مؤمنان نیز هست زیرا وقتی در آیه 55 سورۀ نور از حاکمیّت مؤمنان و جهانی شدن دینِ آنها در آینده خبر می دهد به عنوان وعده سوم از امنیّت

آنها در آن زمان هم خبر داده است و این آیه یکی از آیات روشن

دربارۀ جامعه مهدی موعود است زیرا که این وعده ها تاکنون

اتفاق نیفتاده است. (1)

ص:215

می کند و حسّ تعاون و همکاری اجتماعی را افزایش می دهد. چنان که کینه و قهر سبب از بین رفتن اعتماد متقابل و کم شدن همکاری و کمک رسانی افراد جامعه به یک دیگر است و این معضل از مشکلات بزرگ دوران پیش از ظهور است!

ص:216

بر زمین است همان طور که به رشد معنوی انسان ها اهمیت بالایی داده می شود و وسیله تقرّب و کمال انسان ها فراهم می گردد همان گونه به جنبه مادّی و رفاه دنیوی آنها نیز توجّه می شود. یعنی حاکمیّت به معاد و معاش مردم _ هر دو _ توجّه دارد. (حدیث5)

ص:217

بدی ها دفن شود!

18. از الگویی که روایات دربارۀ جامعه ظهور ارائه کرده است می توانیم به نفع امروز خود بهره بگیریم و با ترویج فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر در سطح مردم و حاکمان از بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی جلوگیری کنیم و راه را برای ترویج ارزش ها و اخلاق اسلامی هموارتر کنیم.

ص:218

آنها مسئله «ارتباطات» است.

22. آن چه از برکات دوران ظهور بیان شد بخشی از نتایج حکومت صالحان بر زمین است که به خوبی بیان گر ضرورت برپایی چنین حکومتی است که آرزوهای بشر را هم عملی خواهد کرد و البتّه زیبایی های دورۀ طلایی حکومت مهدی علیه السلام بیش از آن است که در قلم و بیان بگنجد. (1)

ص:219

ص:220

ص:221

ص:222

9. بهاءالدین نیلی نجفی، علی بن عبدالکریم، منتخب الانوار المضیئة، قم، مطبعة الخیام، 1360ش.

10. تفتازانی، شرح المقاصدفی علم الکلام، پاکستان، دارالمعارف النعمانیة، 1401ق.

11. جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی موجود موعود، قم، اسراء، 1387ش.

12. جوینی، ابراهیم، فرائد السمطین، تحقیق: محمدباقرمحمودی، ایران، دارالحبیب، 1428ق.

13. حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، مکتبة العصریة، بی تا.

14. حرعاملی، محمدبن حسن، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1425ق.

15. حلی، حسن بن سلیمان، مختصر بصائر الدرجات، نجف، حیدریه، 1370ق.

16. حویزی، علی بن جمعه، نور الثقلین، تصحیح و تعلیق: رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، 1412ق.

17. خزاز رازی، علی بن محمد، کفایة الاثرفی النص علی الائمة الاثنی عشر، حسینی کوه کمری، قم، بیدار، چاپ اول، 1401ق.

18. شیخ صدوق، ابوجعفرمحمدبن علی، کمال الدین وتمام النعمة، قم، دارالکتب الاسلامیة، 139ق.

19. ____________، علل الشریع، قم، داوری، چاپ اول، 1385ش.

20. ____________، معانی الاخبار، قم، انتشارات جامعه مدرسین، 1361ق.

21. شیخ طوسی، ابوجعفرمحمدبن الحسن، کتاب الغیبة، قم، موسسةالمعارف الاسلامیة، چاپ دوم1417ق.

22. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، قم، موسسه حضرت معصومه علیها السلام ، 1419ق.

23. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسین

ص:223

حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1417ق.

24. طبرانی، المعجم الاوسط، دارالحرمین، 1415ق.

25. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، موصل، مکتبة الزهراء، چاپ دوم، 1404ق.

26. طبرسی، ابومنصوراحمدبن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403ق.

27. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، قم، آل البیت علیهم السلام چاپ اول، 1417ق.

28. فخر رازی، محمدبن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1421ق.

29. فیض کاشانی، محمدمحسن، الوافی، اصفهان، کتابخانه امیرالمومنین علیه السلام چاپ اول، 1406ق.

30. قندوزی حنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، قم، نشرشریف المرتضی، چاپ دوم، 1417ق.

31. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1362ق.

32. کورانی، علی، معجم احادیث الامام المهدی علیه السلام ، قم، موسسة المعارف الاسلامیة، چاپ اول، 1411ق.

33. متقی هندی، علاءالدین، کنز العمال فی سنن الاقوال والافعال، لبنان، موسسة الوفاء، 1409ق.

34. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، نشر موسسه الوفاء، چاپ دوم، 1400ق.

35. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، تهران، موسسة النشر الاسلامی، 1362ش.

36. مشهدی، محمدبن محمدرضا، کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد، چاپ اول، 1368ش.

ص:224

37. مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی بن علی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، تحقیق: عبدالفتاح محمدالحلو، قاهره، مکتبة عالم الفکر، 1399ق.

38. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1367ش.

39. موسوی اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم، ترجمه: حائری قزوینی، قم، نشر مسجد جمکران، 1383ق.

40. نعمانی، محمدابراهیم، الغیبة، تصحیح غفاری، تهران:نشر صدوق، چاپ اول، 1397ق.