نوع: مقاله
پدیدآور: نگارش، هادی1368-
عنوان و شرح مسئولیت: زندگی و شخصیت امام حسین (ع) [منبع الکترونیکی] / هادی نگارش
ناشر: هادی نگارش
توصیف ظاهری: 1 متن الکترونیکی: بایگانی HTML؛ داده های الکترونیکی (6 بایگانی: 34.3KB)
موضوع: حسین بن علی (ع)، امام سوم
سلام و درود بر خورشید جهان افروزی که درخشش نور او، تمام هستی را از ناسوت تا ملکوت و از ملکوت تا لاهوت فرا گرفته و دیده تمام ساکنان آسمان و زمین را در مقابل عظمت خود خیره ساخته است.سلام و درود بر آن ماه جهان تابی که همه را در برابر همت والا و اراده پولادین خویش مبهوت و شگفت زده کرده است.سلام و درود بر انقلابی بزرگ تاریخ بشر که با قیام پرشکوهش ابر سیاه جهل و نادانی و شرک و بی دینی را که بر روی افکار پوسیده مردم سایه افکنده بود برطرف کرد و خفتگان را بیدار و غافلان را آگاه کرد و مدعیان دروغین خلافت و امامت را رسوا ساخت.سلام و درود بر مشعل دار حریت و آزادگی که با فریاد «فکونوا احراراً فی دنیاکم» تمام ابعاد آزادی و آزادگی و همه انواع استعمار و استبداد را برای تمام نسل ها ترسیم نمود و چگونه زیستن و چگونه مردن را برای همگان در تمام مقاطع تاریخ معین فرمود.سلام بر او که بردبارتر از ایوب، مقاوم تر از یعقوب، قهرمان تر از یوسف، باشکوه تر از سلیمان، شجاع تر از موسی و مهربان تر از عیسی بود.سلام بر او که مهر پیامبر (ص) در دل و شجاعت علی (ع) در کف و فریاد زهرا (س) بر سر و شکیبایی حسن (ع) در سینه داشت.سلام بر او که ملکوتیان از صبرش در حیرت، جبروتیان
در یاری اش در حسرت،انبیا در غم او گریان و اولیا در مصیبت او نالانند.
امام حسین (ع) روز سه شنبه، یا پنج شنبه پنجم شعبان سال چهارم هجری _سالی که غزوه خندق رخ داد _ متولد گردید و به روایتی، ولادت آن حضرت در سال سوم هجری، سوم ماه شعبان بوده است.همین که رسول خدا (ص) از ولادت حسین آگاه شد، شتابان به خانه علی (ع) آمد واز اسماء فرزند خود را خواست. سپس در آغوش گرفت و او را غرق بوسه ساخت و این مراسم را درباره حسین انجام دادند:1_ در گوش راست او اذان و در گوش چپ اش اقامه خواند.2_ برای او نام گذاری کرد و در روایات آمده: اولین کسانی که به نام های حسن وحسین نام گذاری شدند، فرزندان علی و زهرا _ سلام الله علیهما _ هستند که خدا این نام ها را از مردم پوشیده نگه داشت، تا نونهالان علی و زهرا به این دو نام گذاری شدند.3_ در روز هفتم ولادت، پیامبر دستور داد قوچ بزرگی را خریداری و برای حسین عقیقه کردند و گوشت آن را میان فقیران تقسیم نمودند.4_ سر حسین را تراشیده و به میزان وزن آن نقره صدقه دادند که با این مراسم کمک شایسته ای به فقیران شد.5_ در روز هفتم ولادت حسین را ختنه کردند.6_ تعویذ حسین (ع) که رسول خدا (ص) برای حفظ فرزندان، آنان را با این کلمات بیمه می فرمود و این دعا را می خواند: «اَعوذُ بِکلمات ِ الله ِ التامَّه ِ من کُل ِّ شَیطان و هامَّه ِ من کل عین لامَّه ِ»تصور بعضی از مذاهب مانند زیدیه بر آن است که امام، کسی است که با شمشیر قیام کند و اگر قیام نکند، امام نیست. لیکن
از رسول خدا _ صلی الله علیه و آله _ روایت شده:«ابنای هذان ِ امامان ِ قاما اَو قَعَدا»یعنی این دو فرزندم _ اشاره به امام حسن و امام حسین _ هر دو امامند، چه قیام کنند، چه نشسته و ساکت باشند.این روایت ضمن تصریح به امامت حسنین (ع) می فهماند که قیام شرط امامت نیست.
چرا حسین (ع) قیام کرد؟ این سؤال در ذهن بسیاری از کسانی که از مقررات و وظایف اسلامی و حقایق تاریخی بی اطلاعند، پیش می آید. با توجه به این که حسین (ع) از قدرت بنی امیه و ضعف و زبونی مردم مطلع بود و شناختی که از مردم کوفه داشت و تجربه کرده و دیده بود که کوفیان با پدرش علی (ع) و برادرش امام مجتبی (ع) چگونه رفتار کردند، این شناخت و آگاهی از گفته هایش کاملاً آشکار می گردد؛ چنان که فرمود:«مردم برده و بنده دنیایند، دین چرخش [لقلقه] زبان آنها است، به هر سو که نفعشان ایجاب می کند می چرخد، پس هنگام گرفتاری دین داران اندک می شوند».پس چرا قیام کرد؟ و مانند برادرش امام حسن (ع) با حکومت وقت کنار نیامد؟در پاسخ این ایراد، اجمالاً می گوییم که قیام و نهضت حسین (ع) دارای علل و فلسفه و اسرار زیادی است که به طور اختصار به بعضی موارد آن اشاره می کنیم.
اسلام عزیز هر فرد مسلمان را در برابر حوادثی که برای مردم و جامعه اش پیش می آید، مسئول می داند؛ چنان که رسول گرامی اسلام فرمود:کُلّکُم راع ٍ و کُلّکُم ْ مَسئول ٌ عَن ْ رِعیَّتِه ِ؛ «همه شما سلطانید و همه شما در مورد رعیت موأخذه می شوید» همه شما نسبت به هم مسئولید و حسین (ع) که می دید مسلمانان در فقر و سختی به سر می برند و یزید خود را حاکم بر مردم و خلیفه مسلمین قلمداد می کند و محرمات الهی را مرتکب می شود و با سنت پیامبر مخالفت می ورزد،وظیفه و مسئولیت دینی اش او را وادار به قیام علیه چنین حکومت طاغی و یاغی و جباری نمود. از این رو، همه نامه هایی که
به حسین (ع) نوشتند و بیعت مردم با او، عذری برای او باقی نمی گذاشت و در تاریخ مورد انتقاد واقع می شد.
حسین (ع) به لحاظ موقعیت اجتماعی اش خود را در مقابل امت اسلامی مسئول می بیند، تا در مقابل ظلم و بیدادگری که از ناحیه حکومت اموی بر امت وارد می شود به دفاع برخیزد؛ گر چه این مسئله وظیفه هر فرد مسلمانی است، ولی به طور طبیعی در مورد امام حسین (ع) با توجه به امامت او از یک سو، انتسابش به پیامبر از سوی دیگر، تأکید بیشتری پیدا می کند و امام (ع) این مسئولیت را احساس می کرد و سکوت در برابر جنایت های یزید را جایز نمی شمرد. از این رو برای ایفای این مسئولیت بزرگ به پاخاست، تا آن که خود و همه اهل بیتش را در این راه فدا کرد و حکم قرآن را در میان مردم اجرا کرد.
با توجه به این که نامه های بسیاری تا حدود دوازده هزار نامه برای حسین (ع) نوشتند و آمادگی خود را برای کمک با لشگر یکصد هزار نفری اعلان نمودند، آن هم از شهر کوفه که بزرگ ترین شهر نیرو خیز اسلامی است؛ تا آن جا که او را مسئول به حساب آوردند که اگر امامت و خلافت را نپذیرد در پیشگاه خدا با او احتجاج خواهند کرد و معلوم است اگر حسین (ع) اجابت نمی کرد،در برابر خدا و امت اسلامی مسئول بود.
خلافت در اسلام، عبارت است از جانشینی رسول خدا (ص) یعنی خلیفه باید نمونه رسول خدا و متصف به اوصاف و اخلاق پیامبر اسلام باشد، زیرا خلیفه حکومت اسلامی می بایست وسیله ای برای تحقق عدالت اسلامی و قضاوت علیه تخلفاتی باشد که انجام می گیرد؛ برای همین اگر خلیفه فرد شایسته ای باشد، جامعه را به صلاح و سعادت سوق می دهد و چنانچه فرد منحرفی باشد مسیر جامعه را هم به انحراف می کشاند.حسین (ع) در اولین نامه ای که به مردم کوفه نوشت به این شرایط اشاره فرمود:«به جانم قسم امام نیست مگر آن که به کتاب خدا عمل کند و به عدل و قسط رفتار نماید و بر حسب قانون و حق مجازات کند و خود را در مسیر رضای خدا قرار دهد».پس خلافت تنها یک سلطه ارضی نیست، بلکه خلافت نیابت از رسول خدا است.لیکن حسین می بیند که مقام جدش در اختیار فردی قرار گرفته که تمام اوقاتش را به می گساری و عیاشی و شکار و تفریح نامشروع می گذراند و جز رسیدن به شهوات نفسانی هدفی ندارد، لذا قیام کرد تا خلافت اسلامی را به جای
گاه اصیلش برگرداند.
یکی از کارهای معاویه این بود که به هر طریق ممکن می کوشید تا نام و یاد اهل بیت رسول الله را محو و نابود سازد و آثار و فضایل و مناقب آن را ریشه کن نماید.حسین(ع) در کنفرانس سیاسی بزرگی که در مکه مکرمه تشکیل داد و مسلمانان سراسر کشور در آن حضور داشتند؛ مردم را از هدف شوم معاویه _ که می خواهد موقعیت اسلامی اهل بیت را ساقط نماید _ آگاه ساخت.حسین که شنیدن سب ّ پدر بزرگوارش در منابر، از هزار بار مردن برایش دشوارتر بود برای رسیدن به میدان جهاد و شهادت در راه خدا پر می کشید و لحظه شماری می کرد؛پس حسین (ع) قیام کرد تا آثار نبوت و خاندان پیامبر را احیا کند و موقعیت اسلامی آنان را بازگرداند.
بزرگ ترین انگیزه قیام امام مسئله امر به معروف و نهی از منکر است که این دو، از مهم ترین ارکان دین است و امام در درجه اول مسئول اجرای این امر مهم اسلامی است.چنانچه در وصیت به برادرش محمد بن حنفیه اعلان فرمود: «قیام من بر مبنای تمایلات نفسانی نیست، من به منظور طغیان و فساد و تباهی و ستم خروج نمی کنم، بلکه انگیزه ام اصلاح امت جدم رسول خدا و مقصود و منظورم امر به معروف و نهی از منکر است».چون بنی امیه این دو رکن بزرگ و مهم اسلامی را متزلزل ساخته بودند، امام حسین (ع) مکرر به این حقیقت اشاره می فرمود:«مگر نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل جلوگیری نمی شود و مؤمن باید برای اجرای این مهم مشتاق دیدار پروردگارش باشد».آری، حسین (ع) قیام کرد تا به انسان های زیر بار ظلم و
ستم بیاموزد که چگونه می توانند به حقوق خود برسند و حریت و آزادی از دست رفته را باز یابند و تاریخ گویای این مطلب است که هنوز چند ماهی از شهادت حسین (ع) نگذشته بود که قیام ها یکی پس از دیگری شروع شد، تا حکومت اموی را ریشه کن نمود.آری، مردم با شهادت حسین (ع) درس آزادی و آزادگی را از دانشگاه خون و شهادت کربلا آموختند و برای به دست آوردن حریت به پا خاستند.
از ویژگی های انسانی آن گرامی آزادگی و ظلم ستیزی و ستم ناپذیری بی نظیر اوست. او به راستی نه تنها قهرمان سازش ناپذیر در برابر ستم و شقاوت و استبداد بود،بلکه بنیان گذار این شیوه آزادمنشانه و انسانی است که تمامی آزادی خواهان و ستم ستیزان در مبارزه راه عدالت باید به آن قهرمان حریت و رهایی تأسی جویند. برای نمونه، آن گرامی بود که در بحران تاخت و تاز افسار گسیخته استبداد اموی و به هنگام رویارویی قهرمانانه و تاریخ ساز خروشید که:«نه، هرگز حسین زیر بار ذلت نخواهد رفت!» و این منشور ستم سوز و جاودانه رابرای همگان به یادگار نهاد که:«نه، به خدای هستی سوگند! نه ذلیلانه دست بیعت بر دست تجاوزکاران خواهم نهاد و نه همانند بردگان از میدان جهاد خواهم گریخت.»
او در رعایت حقوق مردم اهتمام بسیاری داشت. مردی به نام عبدالرحمان به یکی از فرزندانش سوره حمد را آموخت که آن حضرت به پاداش کار فرهنگی اش هزار دینار و هزار جامه و انبوهی زر و زیور و وسایل زندگی به او بخشید و در برابر شگفت زدگی معلم ازاین همه بزرگواری و حق شناسی و رعایت حقوق معنوی معلم فرمود:«اینها در برابر عظمت و ارزش کار تو ناچیز است.»
در رسیدگی به بینوایان و حفظ حیثیت و کرامت آنان، به هنگام دستگیری و حل مشکلاتشان ویژگی هایی تحسین برانگیز داشت. او به هنگام بخشایش و تأمین نیاز نیازمندان، خود احساس شرمندگی می کرد و می کوشید تا به آن ها روحیه دهد و شخصیت صدمه دیده آنان را ترمیم کند و به صورتی خواسته هایشان را برآورد که دچار خسارت روانی و شکست معنوی و اخلاقی و اجتماعی نشوند.
از ویژگی های دیگر آن حضرت عواطف سرشار انسانی و دگر دوستی و نوع پروری است، به ویژه در مورد کسانی که در فراز و نشیب زندگی به غم و اندوه یا مشکلی دچار می شدند، یا در بن بستی قرار می گرفتند. آن حضرت برای ملاقات و عیادت اسامه بن زید به منزلش آمد، اما او را آشفته و پریشان خاطر دید، دل پریشانی وی را جویا شد. آهی کشید و گفت:«حقوق دیگران را به گردن دارم و بدهکارم و دوست دارم تا زنده ام اموال کسانی را که به عهده دارم بدهم و با داشتن دَین از دنیا نروم.»آن حضرت بلافاصله دستور داد بدهکاری او را پرداختند. آن گاه او آسوده خاطر،دیده از جهان فرو بست.
از ویژگی های اخلاقی اش انفاق خالصانه در آشکار و نهان به آشنا و بیگانه بود...شبانگاهان مواد خوراکی و لوازم ضروری زندگی محرومان و بینوایان و یتیمان راخود به دوش می کشید و به در خانه آنان می برد. به همین جهت روز عاشورا در برخی از نقاط بدنش، آثار حمل بارهای سنگین مشاهده کردند. وقتی از حضرت سجاد (ع) دلیل آن را جویا شدند، فرمود: این ها آثار به دوش کشیدن صدقات و هدایای پنهانی است که پدر بزرگوارم شب ها به دوش می کشید و برای یتیمان و محرومان جامعه می برد.
یکی دیگر از صفات برجسته اش، شدت خوف از خدا و درک عظمت او بود؛ به گونه ای که هنگام وضو ساختن برای عبادت و نماز و تقرّب به سوی پروردگار، رنگ چهره اش دگرگون می گشت و اعضا و اندام هایش به لرزه می افتاد. برخی از سر شگفتی، ازشدت خوف و پروای او می پرسیدند که می فرمود:در روز قیامت تنها کسانی امنیّت خواهند داشت که در دنیا از پروردگار خویش پروا داشته باشند.
او سمبل جوانمردی و آزادگی است و جلوه های بارزی از این صفت ارزشمند در عاشورا از او پدیدار شد که شگفت انگیز است، از آن جمله:سیراب ساختن دشمن در آن شرایط سخت بیابان، رضایت ندادن به یاری رسانی گروه جن و اجازه ندادن به کشتن ناگهانی عنصر پلیدی چون شمر، که پیش از برخورد دو سپاه در تیررس یکی از یارانش قرار گرفته بود. امام (ع) فرمودند:«تیراندازی نکن که من آغاز به قتال نمی کنم».
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است که:«اگر زائر امام حسین (ع) بداند که با زیارت عارفانه و هدف دار حسین (ع) چه نسیم شادمانی بر قلب های مصفّای پیامبر و علی و فاطمه و حسن و امامان نور و شهیدان خاندان پیامبر می وزد و چه ثمره پرارزشی از دعای آنان به او بازمی گردد و چه پاداش پرارزشی در دنیا و آخرت برای او خواهد بود، دوست می داشت که نه تنها حسین را زیارت کند، بلکه همیشه کنار قبر شریف او برای زیارت منزل گزیند.»و باز فرمودند: «پاداش زیارت عارفانه حسین، با پاداش حج پذیرفته شده با پیامبر برابری می کند.»همه پیامبران خدا شهادتگاه حسین (ع) را پیش از شهادت و دفن پیکر مطهرش زیارت کرده اند.در روایت است: «تمامی پیامبران کربلا را زیارت نموده و یا بدان جا سیر داده شده اند»همان گونه که پیامبر گرامی اسلام فرموده اند: مرا به نقطه ای سیر دادند که نامش کربلا بود.در زیارت آن گرامی است که او را: وارث پیام آوران بزرگ خدا می خوانیم و نام برخی از پیامبران را که حسین وارث آن ها است، به صراحت می بریم.شرایط و ویژگی های او با برخی دیگر از پیامبران همچون یحیی و ایوب به
گونه ای است که می توان به جای نام حسین، نام آنان را خواند؛ برای نمونه:در درود بر ایوب شکیبا و یحیی مظلوم، می توان حسین را قصد کرد چرا که شکیبایی او در برابر آن آزمایش بزرگ تاریخی و نیز مظلومیت شهادت مندانه او در برابر بارگاه ظلم اموی نه تنها کمتر از شکیبایی ایوب پیامبر و یحیی نبود، بلکه بسیار با شکوه تر بود.و هم چنین خداوند در میان جهانیان به نوح درود فرستاد که: «سلام ٌ عَلی نوح ٍ فی ِ العالمین»؛ چرا که نجات مردم از طوفان به خاطر او بود.به حسین نیز درود باد که نجات همه بشریت از آتش دوزخ به برکت وجود اوست.در زیارت حسین (ع) می خوانیم:«السّلام عَلی یعقوب الذی ردّ الله الیه بصرِه ِ برحمَتِه ِ»سلام بر یعقوب پیامبر که خداوند به رحمت خویش نور دیدگانش را به او بازگردانید.در این درود و سلام می توانی یعقوب پیامبر را نیت کنی که پدر دوازده پسر بود و هنگامی که آنان را فرا خواند در کمال صحت و سلامت در برابرش ایستادند و گفتند: پدرجان «یکی از ما را گرگ خورده است»و از این رخداد و خبر دردناک کمرش خم و نور چشمانش را از دست داد. و نیز می توانی یعقوب کربلا، حسین را قصد کنی که پدر پسری بود که ندایش را از شهادتگاه شنید.«پدرجان آخرین سلام مرا پذیرا باش که اینک لحظات جدایی است»می توانی یعقوب پیامبر را نیت کنی که پیراهن آلوده به خون فرزندش را که _ سالم بود _ نگریست و گفت: «گویا گرگ پرمهری بوده که پسرم را خورده و پیراهن او را پاره نکرده است.»یا یعقوب ِ کربلا را نیت کنی که فرزند
قهرمانش را با پیکری به خون آغشته نگریست که نه جایی از بدن سالم بود و نه پیراهن.
یکی از صفات برجسته انسانی، غیرت مندی است. غیرت مندی به خود و خاندان و یارانش.در روز جاودانه عاشورا هنگامی که آن حضرت بر اثر شدت زخم ها توان نشستن برفراز مرکب و ادامه دفاع را از دست داد، به طرف راست چهره مقدسش بر روی خاک افتاد.همان ویژگی غیرت مندی و عزت نفسش به او اجازه آرمیدن بر روی خاک و شنیدن شماتت دشمن را نداد به همین جهت با زحمت بسیار به پا خاست و این بار بر روی پای خویش به دفاع از حق برخاست.پس از چندی، شدت صدمه های وارده قدرت ایستادن را نیز از او سلب کرد. به ناچار در وسط میدان نبرد نشست؛ در حالی که حلقه محاصره بر او تنگ تر می شد شجاعانه به دفاع از حق ادامه داد. این مرحله نیز با شدت یافتن زخم ها و ادامه خونریزی غیرممکن شد و پیشوای غیرت مندان عالم در واپسین لحظات شهادت قرار گرفت، اما شگفتا! در آن لحظات نیز به زحمت به پا می خاست و بر خاک می افتاد، تا دشمن کار او را تمام شده نیابد و جرأت جسارت و شماتت نیابد.غیرت مندی و غیرت ورزی او در مقابل خاندانش نیز درس آموز و شنیدنی است. او تمام تلاش خویش را برای تدابیر دفاعی به کار گرفت و با حفر خندق بر اطراف خیمه ها با افروختن آتش های شعله ور و پرشراره در درون خندق و با فرا خواندن پیاپی دشمن؛«اقصدونی بِنَفْسی واترکوا حَرمی».شما با من در پیکارید نه با خاندانم، پس به خیمه ها نزدیک نشوید و این غیرت مندی به جایی
رسید که با شنیدن خبر هجوم به خیمه ها با همان حالت عطش برای دفاع از خیمه ها شتافت.
حسین (ع) همان گونه که فرمان یافته بود، با همه وجود قهرمانانه ایستاد و به گوش عصرها و نسل ها رساند و یک تنه بار سنگین مشکلات و درد و رنج دفاع از حق و پیکار در راه عدل را به جان خرید. کوتاه سخن این که خود پیامبر فرمودند؛ «حسین مِنّی و اَنَا مِن ْ حسین».و ما به همان بیان ظریف بسنده می کنیم، چرا که در بر دارنده هزاران راز و نکته و پیام است و از امام حسین (ع) پیشوای بزرگی که نه تنها نسبت به شایستگان پرمهر است، بلکه به گناه کاران نیز مهربان است تا آنان را هدایت و نجات بخشد و قلب مقدسش برای همه انسانیت می تپد، می خواهیم تا نظر لطف و مرحمتی نیز بر ما افکند و در صحرای محشر شفیع ما گردد.باشد که ما نیز از خوبان درگاه آن بزرگوار باشیم و همیشه در راه ایشان قدم برداریم.