ص:2

دیباچه

متون عالمانه، ادیبانه و هنرمندانه همواره در تمامی فرهنگ ها دارای جایگاهی ژرف و بالا بوده اند و در دنیای امروز که مفاهیم و پیام های بسیاری از راه تصویر متحرک توسط صنعت شگرف سینما و تلویزیون ارائه می شود، اهمیت تولید این متون برای رسانه ها بیشتر خود را می نمایاند.

فیلم نامه نویسی به تنهایی از نقطه آغاز ایده پردازی تا طرح فیلم نامه و نیز تحقیقات مربوط به فیلم نامه، تولید فیلم و نظارت کیفی و بازخوردگیری اجتماعی فیلم گرچه بسیار تاثیرگذار است، به ویژه اگر موضوع های دینی و معارفی را دستمایه تولید قرار دهیم، بسیار دشوار خواهد شد. بنابراین، با سرمایه گذاری شایسته و کافی در این بخش می توان به پویایی فرهنگ و تقویت فرهنگ دینی _ انسانی از طریق رسانه ملی رسید و در مقابل هجمه های فرهنگی بیگانه ایستادگی نمود.

ص:3

مدیریت نگارش فیلم نامه و پژوهش برنامه ای اداره کل خدمات رسانه ای مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما نیز در راستای تحقق رسالت اصلی خویش که همان غنا بخشیدن به برنامه های دینی در رسانه ملی است، همه توان خویش را به کار گرفته و اهتمام فراوان کرده است تا با جذب توانمندی های موجود در حوزه علمیه و رسانه ملی، به تولید ایده، طرح های تلویزیونی، فیلم نامه و پژوهش های برنامه ای در موضوع های دینی و معارفی اقدام کند که با تشکیل کارگاه فیلم نامه، کارگاه پژوهش برنامه ای و نیز شورای فیلم نامه توانسته است گام های بلندی را در این راه بردارد.

«متیل»، عنوان اثری است که پیش روی شماست. این اثر، مربوط به طرح ها و ایده های فیلم نامه ای است که به شکل جذابی در قالب طرح بیان شده است.

ضمن سپاس از نویسنده محترم این اثر سرکار خانم شهره شیخ حسنی، ناظران محترم و همه کسانی که با همت عالی خود ما را در فراهم آوردن این مجموعه یاری کرده اند، این اثر را به تمامی هنرمندان که در عرصه کودک و نوجوان فعالیت می کنند تقدیم می کنیم.

انه ولی التوفیق

اداره کل پژوهش

مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ص:4

دنیای کودکی است و دلیل آن نیز ناآشنایی با ویژگی های روان شناختی این گروه سنی است.

یکی از مسائلی که در برنامه سازی کودک و نوجوان اهمیت زیادی دارد، بیان مفاهیم دینی در قالب های متفاوت است. یکی از قالب ها، ارائه فیلم های داستانی است که امروزه به صورت دغدغه اصلی برنامه سازان در حیطه مخاطب کودک و نوجوان در آمده است. البته این دغدغه از یک سو به دلیل نبود طرح ها و ایده های مناسب برای این گروه سنی و از سویی دیگر به دلیل محدودیت هایی است که در بیان مفاهیم دینی وجود دارد. جایگاه کودک و نوجوان در تفکر دینی و قدرت و نقش رسانه در شکل گیری شخصیت آنها کاملاً مشخص است. در این میان، در جامعه ای که بر مبنای تفکر دینی بنا شده است، توجه به مبانی اعتقادی و حرکت در مسیر تولید برنامه های رسانه ای با رویکرد مذهبی، در رسانه ملی صدا و سیما جایگاه ویژه ای دارد. برنامه سازان باید این جایگاه را به درستی بشناسند و با افزایش آگاهی های خود، بکوشند با پیش گرفتن رویکرد مناسب، ضمن تولید برنامه های متنوع، گروه سنی کودک و نوجوان را با اصول اولیه دین و مضامین مذهبی آشنا سازند.

برای دست یابی به این هدف باید طرحی ساختارمند در نظر گرفت که با روحیه کودکان و نوجوانان متناسب باشد. در این زمینه، ساخت فیلم های مذهبی که برای مناسبت های مختلف تولید می شوند، اهمیت و حساسیت ویژه ای دارد؛ چون در کنار ویژگی های گفته شده باید جنبه تفریحی و سرگرمی خود را نیز حفظ کنند تا مخاطب بیشتری داشته باشند. با توجه به این نکات، شاید بتوان گفت یکی از مشکلات در روند برنامه سازی، نداشتن سوژه مناسب است که از روی آن بتوان طرحی با پشتوانه تهیه کرد که انگیزه ای برای ساخت آن وجود داشته باشد.

یکی از ویژگی های طرح های ارائه شده، مناسبتی بودن آنهاست؛ زیرا یکی از دغدغه های برنامه سازان، پرداختن به مناسبت های مذهبی، تاریخی و فرهنگی ماه است. در این مجموعه می کوشیم چند طرح متفاوت برای یک مناسبت ارائه دهیم.

ص:6

برای مثال، در مناسبت ماه مبارک رمضان، با مراجعه به طرح های ارائه شده، برای انتخاب موضوع و طرح و سپس مقدمات تولید برنامه، به آسانی فراهم می آید.

در ادامه، برخی از موضوع های عبادی، اخلاقی و معارفی این گروه را برای شما بر می شماریم.

را نداشته باشد. ازاین رو، به بیان تشبیهی پدیده های یادشده بسنده می شود. پدیده هایی مانند انتقال اطلاعات از طریق سیم تلفن و تلگراف، انتقال اطلاعات از طریق آنتن های رادیویی و تلویزیونی و جاذبه زمین برخی از موضوع هایی هستند که قابلیت شرح و تفسیر برای فهم پذیر کردن مسئله را دارند تا کودک دریابد که دیده نشدن هر چیزی، لزوماً به معنای نبودن آن نیست. همچنین از این حکایت قدیمی می توان استفاده کرد که «اگر این گونه باشد، تو هم عقل نداری؛ چون عقل دیده نمی شود». نشانه های دیگری مانند طیف رنگی در نور خورشید، وجود روح در موجودات زنده نیز برخی از شواهد برای دیده نشدن بسیاری از پدیده های موجود و مهم تر از همه، جسم نبودن خداوند است که برای گروه سنی نوجوانان بیان خواهد شد.

می کند و نباید موضوع را به مباحث پیچیده (تنافی نداشتن بلاها با عدل الهی) یا (نفی ظلم از خداوند) کشاند.

ترتیب، برخی صفات انبیا(ع) بیان می شود و مقدمه ای برای بیان بحث انبیا خواهد بود که خلاصه و ار برای این گروه سنی می توان مطرح کرد.

اشاره کرد. همچنین می توان حکایت های تاریخی را درباره پیامبران دروغینی آورد که نتوانستند معجزه بیاورند و رسوا شدند.

می توان سخن گفت و ویژگی هایی را برای مخاطبان بیان کرد که افراد را شایسته بهشت می سازد.

جماعت و مواردی مانند آن استفاده می شد. همچنین برخی آداب مسجد را برای این گروه سنی می توان بیان کرد.

امیر در راه با خودش کلنجار می رود. حسابی از کارش پشیمان است. خیلی سریع می دود تا خودش را به محسن برساند. هر چه می دود، محسن را نمی بیند. به خانه محسن می رسد. مادر محسن می گوید که هنوز به خانه نیامده است؛ چون قرار بوده به نانوایی برود. امیر کادو را به مادر محسن می دهد و به او می گوید که کادوهایشان جابه جا شده است. محسن به خانه می آید و مادرش را می بیند که در سجاده هدیه ای نشسته است و درحالی که تسبیح شبرنگ را تکان می دهد، به او لبخند می زند.

محسن خیلی زود متوجه ماجرا می شود. به سراغ کیفش می رود و کادوی مادر امیر را می بیند. به سرعت از خانه بیرون می رود. در راه با خود فکر می کند که ای کاش مادر امیر هم تسبیح شبرنگ داشت و آن وقت امیر خوش حال می شد. فکری به سرش می زند. به مغازه کتاب فروشی پدرش می رود و دویست تومان پول از او می گیرد و به فروشگاه می رود و تسبیح شبرنگی مثل خودش برای هدیه مادر امیر می خرد و در کادو می گذارد. آن وقت به خانه امیر می رود. امیر به خانه نیامده است. کادو را به مادر امیر می دهد و می گوید که امیر آن را جا گذاشته است. چند لحظه بعد امیر به خانه می آید. اتاق نسبتاً تاریک است. به محض ورود، تسبیح شبرنگ مادر، توجهش را جلب می کند.

آنها هر کدام تصمیم دارند برای مادرانشان هدیه ای تهیه کنند. سعید پول توجیبی زیادی از پدرش نمی گیرد؛ چون وضعیت مالی او را خوب می فهمد. فکری به نظرش می رسد و سعی می کند فکرش را عملی سازد.

تعداد زیادی آگهی دست نویس می نویسد و به در و دیوار محله می چسباند. متن آگهی این است که هر کسی در محله به هر علتی نمی تواند وسایل مورد نیازش را تهیه کند، با شماره تلفن داده شده تماس بگیرد تا این خدمات در زودترین وقت ممکن انجام شود. شماره تلفنی که سعید در آگهی نوشته، شماره تلفن اکبرآقا، بقال محله است که با سعید رابطه خوبی دارد. بعد از دادن آگهی، هر وقت که فرصت می کند، به سراغ اکبرآقا می رود و از او چند آدرس را می گیرد که تماس گرفته اند. مشتری ها معمولاً پیرمرد یا پیرزن هایی هستند که خرید منزل برایشان سخت است و سعید این کار را انجام می دهد. در طول هفته سعید چندین بار به سر کار می رود و از دستمزد آن، مقداری پس انداز می کند.

روز آخر که «روز مادر» است، سعید به خانه پیرزنی می رود و خرید منزلش را برای او انجام می دهد. پیرزن از سعید می خواهد که لوازم را به داخل خانه و سپس داخل اتاق ببرد. بعد از او می خواهد که اتاقش را جارو بزند. سعید به شوق خرید هدیه برای مادرش و گرفتن پول بیشتر، همه کارهای پیرزن را انجام می دهد. بعد از اتمام کار که سعید منتظر حساب رسی پیرزن است، پیرزن با عصبانیت به او می گوید که چک پول مسافرتی را که داخل کیفش بوده است، پس بدهد. سعید گیج شده است و نمی داند پیرزن از چه چیز صحبت می کند. پیرزن با داد و فریاد از سعید می خواهد که جیب هایش را خالی کند. سعید تمام پول هایی را که در طول هفته جمع کرده است، به پیرزن می دهد. پیرزن همه پول ها را برمی دارد و می گوید تا چک پول را پس ندهد، پول ها را به او نمی دهد. سعید با گریه از خانه پیرزن می رود.

شب وقتی سعید به خانه می رود، مادرش را می بیند که سخت بیمار شده است و بچه ها اطرافش می دوند و هر کدام چیزی می خواهند. پدر هنوز به خانه نیامده است.

ص:17

سعید که دیگر تحمل دیدن منظره بیماری مادر را ندارد، به حیاط می آید و در حالی که اشک می ریزد، با خدا درددل می کند. صدای آشنای پیرزن به همراه اکبرآقا، بقال محله، از پشت در خانه به گوش می رسد و سعید را از حال خودش خارج می کند. به سرعت داخل اتاق می رود و درها را می بندد و با سر و صدا سبب می شود مادر صدای در زدن پیرزن را نشنود. بعد از چند لحظه، دیگر صدای در زدن نمی آید. سعید خیالش راحت می شود و به دلیل خستگی و ماجرای امروز می خوابد.

پدر در راه برگشت به خانه، با پیرزن و اکبرآقا روبه رو می شود. پیرزن ماجرا را برای پدر سعید تعریف می کند و می گوید که به او تهمت دزدی زده است و حالا که موضوع را فهمیده، سخت پشیمان است. پیرزن هدیه ای را به پدر سعید می دهد و می گوید که این هدیه ای است که او با چند برابر دستمزدی که قرار بوده است به سعید بدهد، خریده است و دوست دارد به دست مادر سعید برسد. پدر به خانه می آید. سعید در اتاقی دیگر خوابیده است. لحظاتی بعد، ورود مادر به اتاق و صورت خیس و بوسه او سبب تعجب سعید می شود. درست نمی داند چه اتفاقی افتاده است و فقط می داند که راز دلش را با خدا گفته و خدا کمکش کرده است. پس با خیال راحت، چشمانش را می بندد و دوباره به خواب می رود.

داستان از زمانی آغاز میشود که چند هفتهای به روز بزرگداشت «مقام زن» یا «روز مادر» مانده است و آرمان مانند سالهای پیش درصدد است تا برای روز مادر هدیهای تهیه کند. او پیش از این با پسانداز کردن پول توجیبیاش این هدیه را تهیه میکرد و حالا نیز چنین قصدی دارد و میخواهد هدیهای ارزنده برای زهرا خانم تهیه کند، او را که مثل مادرش دوستش دارد. زهرا خانم زن پرتلاشی است که در خانه قالیبافی میکند. او مشغول بافت قالیچهای است که نقشی سنتی و بسیار قدیمی دارد. زهرا خانم میخواهد پس از تمام شدن کار، قالیچه را به مادرش که آرزوی دیدن چنین قالیچهای را دارد و در حال حاضر به دلیل بیماری و کهولت سن در بیمارستان بستری شده است، هدیه دهد. او با علاقه فراوان کار میکند تا هر چه زودتر با فرا رسیدن «روز مادر»، قالیچه آماده شود و بتواند مادرش را خوش حال کند. در یکی از روزها اتفاق ناگواری پیش میآید. زهرا خانم از پلههای حیاط خانه پایین میافتد و آسیب زیادی میبیند. اوضاع خانواده به هم میریزد. او به عمل جراحی نیاز پیدا میکند.

آقای سهرابی درگیر کارهای بیمارستان و فراهم کردن هزینه عمل جراحی است و بیشتر اوقات در خانه نیست. به همین خاطر آرمان مجبور است بیشتر کارها را به تنهایی انجام دهد و این در حالی است که بیش از چند روز به روز مادر باقی نمانده است و آرمان نتوانسته مبلغی را برای خرید هدیه پسانداز کند؛ چون اوضاع اقتصادی آقای سهرابی وضع خوبی ندارد و آرمان نمیتواند از او تقاضا کند تا مقداری پول به او بدهد. قالیچه نیمه کاره زهرا خانم که در مراحل پایانی کار است، ولی اکنون متوقف شده، توجهش را جلب میکند. او به خوبی میداند که زهرا خانم حتی پس از عمل جراحی هم تا مدتی قادر به قالیبافی نیست و نمیتواند قالی را آماده کند. از طرفی، مادربزرگ هم چشم به راه دیدن قالیچهای با طرح و نقشهای اصیل است که یادگار همسرش باشد و این در حالی است که حال عمومی او چندان تعریفی ندارد.

ناگهان فکری به نظر آرمان میرسد. در مدتی که او با خانواده سهرابی زندگی کرده، کمی از مهارت فرش بافی را از زهرا خانم فرا گرفته است. ازاین رو، تصمیم

ص:19

می گیرد کار نیمه تمام زهرا خانم را تمام کند. دست به کار میشود. از هر فرصتی استفاده میکند. حتی از دوستان خود و مادرانشان هم کمک میخواهد. او که در هر کدام از این موقعیتها مانعی پیش پایش ایجاد میشود، تسلیم نمیشود. پس از چند روز طاقتفرسا، قالیچه تمام میشود. او با آقای سهرابی مشورت میکند و سپس راهی شهر مادربزرگ میشود. پس از رسیدن به مقصد، به سوی بیمارستان میرود. در آنجا متوجه میشود حال روحی و جسمانی مادربزرگ وخیم است. آرمان، قالیچه را کنار بستر مادربزرگ میبرد. مادربزرگ با دیدن قالیچه، گویی جانی دوباره پیدا می کند. آرمان با پدر تماس میگیرد و ماجرا را با خوش حالی برای پدر تعریف میکند. آقای سهرابی به سرعت خبر را به زهرا خانم میرساند. او نیز با شنیدن این خبر، جانی دوباره میگیرد. آرمان از پدر قول گرفته بود تا پیش از رساندن قالیچه به مادربزرگ، موضوع را با زهرا خانم در میان نگذارد. پدر هم به قولش عمل کرده بود و حالا این موضوع برای زهرا خانم که پس از عمل، روزهای سختی را می گذراند، بهترین هدیه محسوب میشود. آرمان پس از دو روز نزد خانواده برمی گردد و به ملاقات زهرا خانم میرود. در لحظه ورود، آرمان با چشمان اشکبار و لبان پر از خنده و شادی مادر روبهرو میشود. او شاخه گلی را به نشانه احترام تقدیم میکند و میداند که هدیهاش قبلاً به مادر رسیده است. در واقع، رضایت مادربزرگ که سبب خوش حالی مادر شده بود، بهترین هدیهای بود که آرمان می توانست به زهرا خانم تقدیم کند. هدیهای که در آن لحظه میان اشک و لبخند مادر پنهان شده بود.

ص:20

روبه رو می شود. روزهای بعد به تقاضای معلم، والدین سمیه در حالی که از موضوع اطلاعی ندارند، به مدرسه می آیند. سمیه برای فرار از این مخمصه هر بار دروغ جدیدی می گوید و جریان را پیچیده تر می کند.

در نهایت، روزی که والدین سمیه به همراه ماشین حساب به مدرسه می آیند، ماشین حساب گم شده نیز پیدا شده است و هر دو ماشین حساب کنار هم روی میز معلم قرار دارد و دروغ سمیه افشا می شود.

مینا، خواهر کوچک میثم از تصمیم او مطلع است. وقتی میثم با ناراحتی از خانه خارج می شود، مینا با زبان کودکانه موضوع را به پدر می فهماند و پدر متوجه اشتباهش می شود. شب بعد که شب قدر است، وقتی میثم و پدربزرگ بعد از نماز برای صرف افطاری به خانه می رسند، مینا و مادر کنار در خانه ایستاده اند. چند ظرف غذا را به میثم می دهند تا ثواب روزه اش را تکمیل کند و چند نفر را افطاری دهد.

بچه های داخل سالن به کمک می آیند. با این حال نیروی کمکی کم است. به تدریج، بچه های دیگر نیز به پشت صحنه می آیند و نمایش با شور اجرا می شود. چند لحظه ای به انفجار تانک مانده و این در حالی است که بیشتر بچه ها به پشت صحنه آمده اند و سالن تقریبا خالی شده است. بالاخره لحظه انفجار می رسد و بادکنک ها ترکانده می شود.

صحنه انفجار با شکوه اجرا می شود. علی زیر تانک قرار گرفته و ظاهری خاک آلود و خونین دارد. خاک و دود ساختگی نیز از کنار صحنه مشخص است. صدای ترکاندن بادکنک ها ابهت زیادی به نمایش می دهد. نمایش با سالن خالی از تماشاگر پایان می یابد. همه بچه ها به نوعی اعضای گروه نمایش شده اند. تشویق معلم ها در آخر نمایش نشانه رضایت آنهاست.

می دود. به جنازه پدر می رسد و ضجّه می زند. سپس بلند می شود و به حالت اعتراض می دود.

سالار خودش را به جای پسر فرض می کند. از این به بعد، سالار خودش را در تصاویر می بیند. او پیشانی بندی را که روی آن نوشته شده است «حسین فهمیده»، به پیشانی اش می بندد. می دود و سنگی در دست دارد. جلو می رود. بچه های فلسطینی دیگر نیز با خوش حالی به دنبال سالار می دوند. همه نارنجکی به خود بسته اند. به مقّرِ اسراییلی ها نزدیک می شوند. همه با هم حمله می کنند. ساختمان های اسراییلی ها منفجر می شود. صدای انفجار مهیب است. لحظاتی بعد کبوتران سفید در آسمان پرواز می کنند.

صدای مادر سالار، او را از خیالش خارج می کند. سالار چشمش را از صحنه تلویزیون برمی دارد و باز به پرسش مطرح شده در روزنامه نگاه می کند.

او جوابش را گرفته است. او این جمله را بالای روزنامه دیواری اش می نویسد: «امروز هر نوجوان فلسطینی، یک حسین فهمیده است».

گروه بندی انجام می شود. بچه ها برای رقابت بیشتر، تصمیم می گیرند طرح به صورت راز در گروهشان مطرح شود و تا روز جشن علنی نشود. در گروهی که مریم نیز در آن حضور دارد، قرار می شود پرچم امریکا را روی پارچه ای طرح و رنگ آمیزی کنند تا در روز جشن آن را بسوزانند.

روزی که مریم به اتفاق عاطفه دوستش برای خرید رنگ بیرون می روند، با هم درگیر می شوند و عاطفه به حالت قهر از گروه خارج می شود. عاطفه به ناچار وارد گروه دوم می شود. آنها هنوز تصمیم نگرفته اند که چه طرحی بریزند. عاطفه که خیلی از مریم دلخور است، طرح گروه خودشان را بدون آنکه بگوید برای دیگری است، فاش می کند. گروه، طرح را قبول می کند و دست به کار مقدمات آن می شوند. عاطفه، دختر پر شر و شوری است و با گروه دوم هم به توافق نمی رسد. از گروه خارج می شود و به همین ترتیب، تمام گروه ها از راز طرح پرچم خبر می شوند.

همه سخت مشغولند و تا روز آخر کار به خیال خودشان طرحی نو و فاش نشده دارند. روز جشن فرا می رسد. گروه ها وارد عمل می شوند و با کمال تعجب متوجه می شوند که دست به یک کار واحد زده اند. همه ناراحت هستند. نگاه ها متوجه عاطفه است. سرگروه ها به سمت پرچم ها می روند و آنها را آتش می زنند. منظره زیبایی از سوختن پرچم های امریکا، آن هم به صورت هم زمان به وجود می آید. خانم مدیر هم که تقریباً از موضوع باخبر شده است، بعد از اجرای مراسم از بچه ها تشکر می کند و به شیطنت عاطفه اشاره می کند و می گوید: «هر چند که در این مورد این موضوع، سبب باشکوه تر شدن جشن شد، ولی در کل، افشا کردن اسرار، کار درستی نیست.» خانم مدیر به پنج گروه جایزه می دهد؛ زیرا آنها با هم سبب به وجود آوردن شکوه خاصی در جشن شده بودند.

ص:26

به همراه دارند. دوچرخه ای را که جایزه دانش آموز نمونه است، برای مرتضی می آورند تا او بتواند غذای پدرش را با دوچرخه برساند و به موقع سر کلاس حاضر شود.

مرضیه به مدرسه می آید و از حال بد مادرش خبر می دهد. نتیجه مسابقه اعلام می شود و عطیه صاحب جایزه می شود. چند روز بعد، به پیشنهاد عطیه، خانم معلم به اتفاق چند تن از بچه ها با گل و شیرینی به ملاقات مادر مرضیه می روند. آن گاه عطیه جایزه اش را در دستان مرضیه می گذارد.

روز بعد، معصومه با یک شاخه گل، به همراه زهرا پیش لیلا می رود و از او معذرت می خواهد. لیلا هم ماجرای مسابقه یکی از غرفه های نمایشگاه را برای آنها تعریف می کند که با شرکت در آن توانسته است صاحب یک کتاب قصه شود.

دسته عزاداری می گذرد و مجید دور شدن آنها را می بیند. فریادهای مریم که از بدتر شدن حال پدر خبر می دهد، او را سرآسیمه می کند. به سرعت، پدر را به بیمارستان می رسانند و در بخش اورژانس بستری می کنند. در طول شب، مجید و مریم، بیرون از بیمارستان انتظار می کشند. همان دسته عزاداری که صبح، مجید آنها را دیده بود، از جلو بیمارستان رد می شود. مجید نذری می کند و سلامتی پدرش را از خدا می خواهد. او نذر می کند که هر سال در روز تاسوعا، دسته های عزاداری را با بستنی مهمان کند.

صحنه های آخر فیلم، دعای مجید و وضعیت بهبودی پدر است که پشت سر هم کات می خورد. نمای پایانی فیلم، دسته عزاداری را نشان می دهد که مجید جلوتر از همه ایستاده و نوحه می خواند و سینه زنان حرکت می کنند.

کند. واکنش جواد مایه تعجب مسئول نمایش می شود. او می خواهد جواد را قانع کند تا در نمایش بازی کند، ولی جواد حاضر نیست و می گوید دلش نمی خواهد به جای یک آدم خطاکار و ستمگر حرف بزند.

مسئول نمایش با پدر جواد تماس می گیرد و از او می خواهد که با جواد صحبت کند. پدر در صحبت هایش به جواد می گوید که او حتماً باید بازی کند؛ چون سبب می شود بچه های دیگر هم که از ماجرای ستمگری شاه خبر ندارند، از این موضوع باخبر شوند و قدر وضع کنونی شان را بدانند. پس از شنیدن حرف های پدر، جواد راضی می شود و نمایش با موفقیت به روی صحنه می رود.

می دهد که از آن جمله، عوض شدن نخست وزیر وقت آن دوران و آمدن دیگری و دیگری است که سبب نارضایتی بیشتر مردم می شد. او از وضع سهمیه بندی نفت آن روزها می گوید که مردم مجبور بودند برای تهیه نفت، ساعت ها در صف طولانی بایستند. از روزهای سختی تعریف می کند که سرما به بالاترین حدّ خود رسیده بود و صف های طولانی نفت، در کوچه و خیابان دیده می شد. خانه پدر که آن موقع مرد جوانی بود، نزدیکی یکی از ایستگاه های پخش نفت بود. او برای صادق تعریف می کند که مردم درحالی که از سرما می لرزیدند، باید در صف می ایستادند و اوضاع نابسامان آن زمان نیز بر آشفتگی وضع موجود دامن می زد.

آن روزها، پدر دست به کار جالبی می زند. اعضای خانواده را بسیج می کند تا در حیاط خانه به مقدار زیادی آب جوش تهیه کنند و به این وسیله به مردم سرمازده چای بدهند. او در خانه را باز می گذارد و همان طور که صف جلو می رود، هر نفر به داخل حیاط می آید و چای می خورد. این کار سبب می شود که مردم کمتر احساس سرما کنند؛ هر چند بوی نفتی که در کوچه پیچیده، به چای طعم نفت داده است.

چند روز بعد، پدر را به جرم پخش پنهانی اعلامیه، در حیاط خانه دستگیر می کنند. پدر در بازپرسی ها، مسئله چای را بیان می کند، ولی مأموران باور نمی کنند و او راهی زندان می شود تا بازپرسی های تخصصی صورت گیرد. دو هفته می گذرد. پایه های سست حکومت پهلوی می لرزد و سقوط می کند و پدر از زندان آزاد می شود.

همراه همسایگان دیگر به دیدن امام می رود. او مریم را که کودکی سه ساله است، با خود می برد. مریم با گریه های خود، حسابی مادربزرگ را کلافه می کند تا جایی که او موفق نمی شود امام را ببیند. مادربزرگ به دلیل خستگی بیش از اندازه، مریم را به زن بغل دستی اش می سپارد تا کمی استراحت کند، ولی به دلیل شلوغی جمعیت، در یک چشم به هم زدن، دیگر مریم را نمی بیند. همه جا را دنبال مریم می گردد و ناامید و نگران به خانه باز می گردد.

همه خانواده نگران مریم هستند. اواخر شب، تصویرهای تلویزیونی مربوط به دیدار امام با مردم پخش می شود. در یکی از این تصویرها، مریم در حالی که سرش از یک مینی بوس بیرون است و گریه می کند، دیده می شود. با مراجعه اعضای خانواده به آرشیو تصویرها و پی گیری آن، متوجه می شوند که مریم، سوار ماشینی شده بود که به یکی از روستاهای اطراف قم رفته است. آنها به سرعت به آن روستا می روند و مریم را درحالی که نزد یک زن روستایی است، پیدا می کنند. زن روستایی می گوید که این دختر به همراه جمعیت، سوار ماشین شده بود. زن می گوید او قصد داشته پس از آرام شدن اوضاع و خلوت شدن شهر، مریم را برگرداند.

در این قسمت به جای شخصیت پدر، می توان از پدربزرگ و در قسمت، دوم، به جای مادر از مادربزرگ استفاده کرد.

ص:34

کار آنها به عنوان یک کار ارزشی و هدفمند به دیگر گروه ها معرفی می شود.

روز عید غدیر فرا می رسد. این بار مهدی فرزند آقای مجیدی کنار در قدم می زند.

همه مهمان های نذری آقای مجیدی آمده اند. لحظات پایانی فیلم، آخرین مهمان به آغوش برادرِ دوقلویش باز می گردد.

بلندگوی مدرسه، محمد را به دفتر فرا می خواند. مدیر به محمد می گوید که باید وسایلش را جمع کند و همراه خانواده جدیدش به روستا برود. محمد کاملاً گیج شده است و منظور مدیر را نمی فهمد.

صحنه آخر، نمایی است که بابا رحیم، بیرون از مدرسه درحالی که منتظر محمد است، قدم می زند.

می گردند و به کلانتری محل می روند و عطیه را آنجا می بینند که از دستشان حسابی دلخور و ناراحت است. عطیه به افسر نگهبان می گوید که پدر و مادرش باید قول دهند که دیگر او را تنها نگذارند. در غیر این صورت، او به خانه برنمی گردد. مادر از این اقدام عطیه سخت متأثر می شود و قول می دهد که تنهایش نگذارد. صحنه آخر داستان، نمایی است که خانواده کوچک عطیه به همراه پدر و مادر بر سر یک سفره نشسته اند.

می شوند. چند دقیقه بعد، علی به حیاط می آید و با دیدن منظره به هم ریخته باغچه اش، به شدت به آنها پرخاش می کند و لحظاتی بعد، با گریه از آنها می خواهد که زودتر بلند شوند تا گل ها و چمن ها بیشتر از این آسیب نبینند.

پدر با صدای فریاد علی به حیاط می آید و متوجه ناراحتی او می شود و برایش توضیح می دهد که کارِ چند ساعت پیش او و بچه ها در چمن های پارک، به همین اندازه سبب ناراحتی باغبان شده است. پدر در ادامه صحبت هایش به علی می گوید که باغبان بزرگ طبیعت که طبیعت را با این دقت و ظرافت خلق کرده است، هیچ دوست ندارد این منظره قشنگ، آسیب ببیند. علی با نگاهی به باغچه کوچکش و نیز صحبت های پدر، متوجه عمل ناپسند خود می شود و از پدر می خواهد که زودتر به همان پارک بروند تا آنجا را تمیز کند. تیتراژ پایانی فیلم، تلاش خانواده برای پاکیزه کردن طبیعت را نشان می دهد.

می کند. مجید از صحبت های پدر و مادر و اطرافیان می فهمد که معضل بیماری، همه را به گونه ای درگیر کرده است و رفته رفته، درمی یابد که اطرافیان از پدربزرگ و مادربزرگ گرفته تا خاله و عمه و عمو، هر کدام به یک نوع بیماری دچار شده اند. در دلش آرزو می کند که ای کاش می توانست ریشه همه بیماری ها را بخشکاند و کاری کند که پدر و مادر و اطرافیان همیشه خوش حال و سرحال باشند.

چند شبی است که مجید، زودتر می خوابد؛ چون مثل دیگران کم حوصله شده است. یک شب مجید، خوابی می بیند. فضای خواب به صورت سیاه و سفید نمایش داده می شود. افراد حاضر در خوابِ او، پدر و مادر، اطرافیان و فامیل و آشنایان هستند که همگی لباس قدیمی پوشیده اند. او خودش را در آزمایشگاهی بزرگ و مجهز می بیند که در حال آزمایش و بررسی و مخلوط کردن مواد گوناگون است و می خواهد یک نوع ماده شیمیایی را کشف کند. قسمت اول خواب مجید با فریادی از شوق پایان می یابد. او کلمه «یافتم» را چندین بار تکرار می کند و از خواب می پرد. روز بعد مجید در مدرسه حال خوبی دارد. او حس می کند کشف بزرگی کرده است یا خواهد کرد و این موضوع را با چند نفر از دوستانش در میان می گذارد، ولی آنها اهمیتی نمی دهند و او را مسخره می کنند.

شب هنگام، باز هم مجید مادر را می بیند که نگران مادربزرگ است. مجید به خواب می رود و دوباره خواب می بیند. او خودش را بالای سکویی می بیند. ایستاده و یک شیشه پر از مایع سبز رنگ را با افتخار به همه نشان می دهد. جمعیت اطرافش همگی مشتاقانه آن مایع را از او می خواهند. او می کوشد تا قطره ای از معجون سلامتی را به همه بدهد. در پایان خواب، مجید باز هم با صدای خودش که فریادِ شوق سر داده است، از خواب می پرد. بعد از بیدار شدن از خواب، چند برابر روز گذشته انرژی دارد و برخلاف روزهای پیش با اشتیاق در کلاس حاضر می شود. چند روز می گذرد و مجید هر روز نسبت به درس مشتاق تر می شود. حتی می کوشد درس های

ص:45

عقب مانده را در خانه جبران کند. این کار سبب خوش حالی و نیز تعجب پدر و مادرش می شود؛ چون آنها از خواب های مجید بی خبرند.

در تیتراژ پایانی فیلم که به سیاهی فید شده است، فقط صدای مجید شنیده می شود که در کلاس انشا می خواند. مجید در چند جمله پایانی انشایش می گوید که می خواهد به سختی درس بخواند تا در آینده بتواند معجون سلامتی را بسازد؛ چون دوست ندارد کسی بیمار باشد.

پاکت سیگاری در دست دارد. مرد جوان با عصبانیت به دنبال پسر بچه در حال دویدن است. با نزدیک شدن مرد، پسر سعی می کند، فاصله اش را بیشتر کند. مرد نفس نفس می زند و پسر بیشتر می دود. به اواسط تپه رسیده اند. پسر همچنان مرد را تحریک می کند تا به دنبالش بیاید. مرد از نفس افتاده، ولی به اشتیاق رسیدن به سیگار تقلا می کند. لحظاتی می گذرد. پسر بچه به نفس نفس زدن می افتد. مرد به او نزدیک می شود. چیزی تا رسیدن به قله نمانده است. مرد سرحال تر به نظر می آید. پسر بچه با شیطنت پاکت سیگار را نشانش می دهد. مرد نزدیک می شود. در چند قدمی پسر است. دستانش را باز می کند و نفس عمیقی می کشد. مرد به پسرک می رسد. به او لبخند می زند. پسر نگران است مرد سیگار را از او بگیرد، ولی او دیگر اهمیتی به سیگار نمی دهد و سرحال تر به سوی قلّه پیش می رود.

پسر با تعجب و شادی بالا رفتن مرد را دنبال می کند. مرد به قله می رسد. پرچمی را که آنجا نصب شده است، برمی دارد و نفس عمیقی می کشد و حرکات ورزشی انجام می دهد. لحظاتی بعد پسرک به مرد می رسد و پرچم را از او می گیرد و هر دو با هم پایین تپه را نگاه می کنند. بچه های کوچکی را می بینند که با شادی دور تا دور تپه ایستاده اند. آنها با دادن دستشان به همدیگر دور تپّه، حلقه ای ساخته اند و می چرخند. مرد پاکت سیگار را از روی زمین بر می دارد و آن را واژگون می کند، سیگارها از آن بالا سقوط می کنند و به زمین در نزدیکی بچه ها می افتند و بچه ها با شادی آنها را زیر پاهایشان لِه می کنند و آواز می خوانند.

هستند. مادر، معلم است و پدر در یک خبرگزاری به شغل خبرنگاری مشغول است. علی کارت دعوت مراسم را به پدر و مادر می دهد و از آنها می خواهد به هر صورتی که شده است، در مراسم شرکت کنند. آنها به خاطر مشکلات شغلی نمی توانند در جلسه حاضر شوند. با اصرار علی، مادر راضی می شود که چند ساعتی را مرخصی بگیرد، ولی پدر مجبور است برای تهیه خبر به مسافرت برود. روز موعود فرا می رسد. دانش آموزان و بیشتر والدین در جلسه حاضرند. هیاهوی زیادی برپا شده است. علی درحالی که نگران است، در ورودی را نگاه می کند و منتظر مادر است. از سوی دیگر، مادر علی به علت مصدوم شدن یکی از دانش آموزان در زنگ ورزش، به بیمارستان می رود. مادر نگران است و می داند که علی در مراسم منتظر اوست. با پدر تماس می گیرد و جریان را تعریف می کند و از او می خواهد فاصله دوساعتی را که به پرواز هواپیما مانده است، در جلسه حاضر شود، ولی پدر می گوید که پرواز کنسل شده و او مجبور است به جای یکی از همکارانش برای تهیه خبر برود.

علی ناامید از آمدنِ مادر نزد دوستانش می رود. بیشتر بچه ها در مقابل تشویق والدینشان، جایزه را دریافت می کنند. بلندگو، نام علی قهرمانی را اعلام می کند. علی در حالی که غمگین است، بلند می شود و با نگاهی به حاضران به سمت صحنه می رود. ناگهان متوجه نگاه آشنایی می شود. برمی گردد. فکر می کند فکر و خیال بوده است. چهره آشنا که او هم متعجب از دیدن علی است، نزدیک تر می آید. پدر و پسر برای لحظاتی روی صحنه همدیگر را درآغوش می گیرند. پدر متوجه می شود که به طور کاملاً اتفاقی برای تهیه خبر از مراسم تجلیل از فرزندش آمده است. در صحنه پایانی فیلم، علی در مقابل دیدگان پدر جایزه را دریافت می کند.

ص:48

تعریف می کند. او در ادامه می نویسد که مثل پسرش، او را دوست دارد و با همان نشانی ها که خواسته است، سرِ قرار حاضر می شود. نامه را به آدرس رحیم پست می کند، ولی نامه به رحیم نمی رسد.

روز آزادی اسیران فرا می رسد. کاظم هم آزاد می شود و طبق قرارش با رحیم، با همان مشخصات از ماشین پیاده می شود. خانواده کاظم به پیشوازش آمده اند و سر از پا نمی شناسند، ولی کاظم غمگین است؛ چون رحیم سرِ قرار حاضر نشده است. ماجرا را با خانواده اش در میان می گذارد. همگی به آدرس پشت نامه ها مراجعه می کنند و متوجه می شوند که رحیم به علت افسردگی شدید در بیمارستان بستری است. خانواده کاظم به بیمارستان می روند. کاظم با همان مشخصات بالای سر رحیم حاضر می شود که وضع روحی خوبی ندارد. رحیم به محضِ باز کردن چشمانش، کاظم را می بیند. اشک شوق از چشمان رحیم و کاظم جاری می شود. چند روز بعد که رحیم حال بهتری پیدا می کند، کاظم همه ماجرا را برایش تعریف می کند و به او می گوید که این خواست خدا بوده است که آن دو را به هم برساند و قول می دهد که از این به بعد، رحیم را مثل پسرش بداند و همانند یک پدر مهربان مراقبش باشد.

برعهده می گیرند. طبق قرار، بچه ها یک هفته فرصت دارند تا مقدمات کار را آماده کنند. محمد و صالح که مسئول اجرای سرود و نمایش هستند، از آقای مدیر می خواهند در شیفت مخالف درسی، مکانی را در مدرسه به آنها اختصاص دهد تا تمرین کنند، ولی این کار محقق نمی شود؛ چون امتحانات نهضت سوادآموزی در مدرسه انجام می شود و آنها مکانی برای تمرین ندارند. صالح بعد از نماز جماعت، این مسئله را با امام جماعت مسجد در میان می گذارد و او نیز پیشنهاد می کند تمرینات، ساعتی قبل از نماز، در گوشه ای از مسجد انجام گیرد.

گروه های دیگر نیز بنا به دلایلی در خانه و مدرسه نمی توانند کارهایشان را انجام دهند و هر کدام به مسجد روی می آورند. از جمله مادربزرگ عرفان که به علت بنّایی در منزل نمی تواند دیگِ شله زرد را بار بگذارد، آن را به حیاط مسجد می آورد تا بعد از آماده شدن، از بچه ها و حاضران پذیرایی کند. در طول یک هفته فرصت، بچه ها یکدیگر را در مسجد ملاقات می کنند و این برایشان تعجب آور است که اتفاقی، به این مکان روی آورده اند. آنها ضمن فعالیت های عملی، هر کدام به صورت انفرادی روی مقالاتشان تحقیق و سعی می کنند با کمک امام جماعت طرح خوبی ارائه دهند.

در روز برگزاری مراسم همه چیز به خوبی آماده شده است و آنها توانسته اند در فرآیندی عملی، کارکردهای مسجد را در قالب مقالات ارائه دهند. هر کس بنا به مسئولیت خود، کارکرد خاصی را برای مسجد بیان کرده است و در مورد آن توضیح داده و پیشنهادهایی نیز مطرح کرده است. در این مراسم، مربی پرورشی و امام جماعت به بهترین طرح ها جایزه می دهند و بهترین پیشنهادها را مطرح می کنند. این نظرها و پیشنهادها را یکی از دانش آموزان می خواند که از جمله آنها، برگزاری کلاس های آموزشی و احکام در مسجد، برگزاری نذری ها و نیز جلسات مشاوره است. همه این فعالیت ها نیز طوری ارائه می شوند که برگزاری نماز جماعت و آیین های

ص:51

عبادی در مسجد را بر هم نمی زند. در پایان مراسم، با شله زرد مادربزرگ عرفان از حاضران پذیرایی می شود.

می شود، مش رحمان نمی تواند کاری برایش انجام دهد و بیمار از حال می رود. هر لحظه حالش، بدتر می شود و با توجه به تبلیغات منفی که در مورد پزشک شده است، هیچ کس جرئت نمی کند به سراغش برود.

محمد یکی از بچه هایی که با دکتر رابطه خوبی دارد، پنهانی به دنبال او می رود و لحظاتی بعد دکتر بر بالین مریض حاضر می شود و با درمان های اولیه ای که انجام می دهد، حال مریض بهتر می شود و چشم هایش را باز می کند. جمعیت زیادی جمع شده اند و همهمه ای در گرفته است. بیشتر نگاه ها متوجه اکبر است. اکبر تحمل نگاه ها را ندارد و آنجا را ترک می کند. دکتر جوان به دنبال اکبر می رود و با او صحبت می کند و در این گفت وگو به او می فهماند که مرگ و زندگی انسان ها دست خداوند است و پزشکان تنها وسیله هایی از طرف خدا هستند. دکتر مرگ مادر اکبر را تقدیری از طرف خدا می داند و از او می خواهد این مسئله را به دلیل کوتاهی پزشک نداند. صحنه پایانی فیلم، اکبر را نشان می دهد که برای دکتر جوان غذا می برد و بچه ها هر کدام در حالی که یک وسیله در دست دارند، به سمت خانه دکتر می روند.

ملحق شود، ابوالفضل است. او در راه، دوست صمیمی اش، رضا را می بیند. رضا به ابوالفضل می گوید که احتیاج به پول دارد؛ چون با دوچرخه اش به پسرکی برخورد کرده است که وضع مالی خوبی ندارد و او باید هزینه درمان شکستگی پای پسرک را بدهد. ابوالفضل برخلاف میل باطنی اش، پول را به رضا می دهد و رضا قول می دهد به محض بازگشت پدرش از مسافرت، پول را پس بدهد.

ابوالفضل نزد گروه برمی گردد و از اینکه نمی تواند سهمش را بدهد، شرمنده است، ولی ناامید نمی شود و به شوق داشتن سهمی در این کار، دست به خلاقیت می زند و با ذوق هنری که دارد، کارت های زیبایی طراحی می کند و بالای هر کارت، با خط خوش می نویسد: «مهمان افتخاری!» سپس وی موضوع کارت ها را با بچه ها در میان می گذارد و آنها استقبال می کنند. با توجه به موضوع کارت، بچه ها تصمیم می گیرند مکانی را برای این مهمانی و حضور مهمانان افتخاری در نظر بگیرند. ابوالفضل زیرزمین خانه شان را پیشنهاد می کند تا بدین وسیله سهم بیشتری داشته باشد و نپرداختن پول از طرف او جبران شود. نشانی ها را پشت کارت های مهمانان افتخاری می نویسند و به در خانه هایی می برند که بچه ها قبلاً شناسایی کرده اند.

شب موعود فرا می رسد و بچه ها به عنوان میزبان از مهمانان پذیرایی می کنند. آخرین مهمان افتخاری، پسر بچه ای است که با رضا تصادف کرده بود و ابوالفضل آن روز آدرسش را گرفته و جزو مهمانان نوشته بود. لحظاتی بعد از افطاری، رضا با تعداد زیادی ظرف غذا به بچه ها ملحق می شود. او علت حضورش را در این جمع، پس دادن قرض ابوالفضل بیان می کند. رضا مبلغ پول قرضی را به صورت غذا تهیه کرده است تا ابوالفضل را خوش حال کند. بچه ها تصمیم می گیرند غذاهای رضا را که در واقع، سهم ابوالفضل است، به عنوان سحری به هر یک از مهمانان افتخاری بدهند. لحظه بیرون آمدن مهمانان و گرفتن غذای سحری برای بچه ها لحظه باشکوهی است. مخصوصاً اینکه قرار است آنها به همراه مهمانان افتخاری به مراسم شب های

ص:54

قدر بروند. تیتراژ پایانی فیلم، مراسم مخصوص دعای شب قدر را نشان می دهد که بچه ها و مهمانان در آن حضور دارند.

تعجب می کند. او کم کم متوجه می شود که به یک جلسه دادگاه وارد شده است. یک مداد رنگی، او را به جایگاه متهم می برد. قاضی اتهامات سارا را که هدر دادن و اسراف مدادهاست، می خواند. سارا اعتراض می کند و خودش را بی گناه می داند. قاضی از شاکیان می خواهد که به ترتیب، شکایت هایشان را مطرح کنند. افرادی که سارا تا به حال آنها را ندیده است، با عصبانیت از سارا شکایت می کنند. آنها کارگرانی هستند که در تمام مراحل ساخت لوازم التحریرها حضور داشته اند. کم کم مدادها و دفترها به کمک آن ها می آیند و ماجرا را تعریف می کنند. همه شاکیان به ترتیب، سخنان یکدیگر را ادامه می دهند و این رویداد در قالب نمایش فیلمی از جلوی چشمان سارا می گذرد. این فیلم مراحل ساخت مداد و دفتر و کتاب ها را از اول که به صورت درخت هستند، نشان می دهد و سارا متعجبانه نگاه می کند. در پایان، قاضی از سارا می خواهد که اگر دفاعی دارد مطرح کند، ولی سارا شرمنده است و حرفی برای گفتن ندارد. قاضی حکم را می خواند که سارا هیچ وقت دیگر نمی تواند به اتاقش برگردد و نقاشی بکشد. سارا با التماس به سمت مداد رنگی ها می رود و از آنها می خواهد که کمکش کنند. دو عدد از مداد رنگی ها که از همه مهربان تر هستند، نزد قاضی می روند و با او صحبت می کنند. قاضی از سارا قول می گیرد که در صورت تکرار اعمال گذشته، حکمش را اجرا کند. سارا خوش حال شده است و همراه دو مداد رنگی به اتاقش برگردانده می شود. در صحنه پایانی، سارا به دقت، مدادها و لوازم التحریرش را جمع آوری می کند.

ص:56

پدربزرگ متوجه ناراحتی او می شود. نزدش می رود و برایش توضیح می دهد که شب قدر به معنی احیا و زنده نگه داشتن است. در این شب، مؤمنان به درگاه خداوند می روند تا با راز و نیاز، به خدا نزدیک شوند و این شب را و ارزش و شکوه آن را زنده نگه دارند. پدر بزرگ، در ادامه به مصطفی می گوید که او نیز به نوعی روحیه انسانی را زنده نگه داشت. سبب شد او بی تابی نکند و درد و سوزش، آزارش ندهد. و این کار، نزد خداوند ثوابی همانند شب زنده داری شب قدر دارد.

ابتدا مخالفت می کند، ولی کم کم با اصرارهای مادر و سماجت زهرا که خود نیز مایل به چنین کاری است، می پذیرد.

علی و زهرا با خوش حالی وارد عمل می شوند. آنها شب، مقدمات سفر را آماده می کنند. علی، یک لباس فرم پلیسی را که سال ها پیش پدر از سفر برایش آورده است، از کمد لباس ها بیرون می آورد و آماده می گذارد تا فردا بپوشد. زهرا نیز یک کیف کمک های اولیه را که مادر سال گذشته برای تولدش خریده بود، آماده می گذارد.

صبح فردا، سفر سه نفره آنها شروع می شود. از ابتدای سفر، علی و زهرا فعالیت خود را آغاز می کنند. زهرا که لباس مخصوص اعضای هلال احمر را پوشیده، در صندلی عقب نشسته است و علی نیز با لباس پلیسی اش، آماده و سرحال در صندلی جلو، کنار پدر نشسته است. او حواسش را جمع می کند و هر جا تابلوی هشدار رانندگی را می بیند، به پدر اطلاع می دهد. حرکت ماشین های دیگر را نیز زیر نظر دارد. وقتی ماشین به مسیرهای تند و پیچ های خطرناک می رسد، مراقب است که پدر با احتیاط عمل کند. در مواقعی که پدر خسته به نظر می رسد، زهرا با او صحبت می کند و او را سرگرم می کند تا پدر خواب آلود نشود. در طول سفر، زهرا با وسایل کمک های اولیه که به صورت فانتزی و عروسکی است، به پدر امداد می رساند و سبب بهبود روحیه پدر و سرگرمی او می شود. علی نیز مثل یک پلیس مهربان، پدر را زیر نظر دارد. در طول راه، علی پلیس های زیادی را می بیند که در پست های خود مشغول انجام دادن وظیفه خود هستند. او با دیدن آنها خوش حال می شود و به عنوان یک همکار و همیار، به آنها سلام نظامی می دهد.

پدر از اوضاع پیش آمده، احساس رضایت دارد؛ چون درمی یابد که هشدارهای به موقع علی و کمک های زهرا، از خطرهای احتمالی سفر جلوگیری می کند. ساعتی بعد، آنها به پلیس راه شهر مقصد می رسند. پدر، موضوع سفر و همیاری علی و زهرا را برای یکی از افراد پلیس که در آنجا مستقر است، تعریف می کند. هنگام حرکت، یکی از

ص:59

پلیس ها به طرف ماشین می آید و تقدیرنامه ای را به عنوان تشکر، به علی و زهرا تقدیم می کند.

«بسیج» بیان کنند تا به بهترین تعریف، جوایزی اهدا شود. بچه ها همگی در این طرح شرکت می کنند. در روز اعلام نتایج، آقای مدیر بهترین تعریف را انتخاب می کند و به برنده جایزه می دهد. آقای مدیر همه دانش آموزان را به یک اردوی آمادگی دفاعی برای بسیج دانش آموزی دعوت می کند و همه از این اردو استقبال می کنند. مدیر با خوش حالی به بچه ها می گوید که آنها با این تمرین عملی به خوبی معنای «بسیج» را متوجه شده اند و این تمرین، بهترین نمونه از یک بسیج دانش آموزی است و قول می دهد در اردوی چند روز بعد، دیگر کاربردهای بسیج دانش آموزی را برای بچه ها شرح دهد.

ثبت نام کنندگان را شروع کند. او به خانه می رود. طبق معمول هر روز، آخرین نفری است که سرِ سفره حاضر می شود. هنگامی که او مشغول خوردن ناهار است، یکی از دوستان پدر که حامل پاکتِ نامه ای است، به در خانه می آید و پاکت را به مادر می دهد تا پس از بازگشت پدر از مسافرت، به او تحویل داده شود. هم زمان، تلفن زنگ می زند. مادر به اتاق ساجده می رود تا تلفن را جواب دهد. در این میان، پاکت نامه را لابه لای کتاب های ساجده در داخل کتاب خانه می گذارد و به سراغ تلفن می رود. ساجده پس از خوردن غذا، به سراغ قفسه کتاب هایش می رود تا کتاب ها را بسته بندی کند و فردا به مدرسه ببرد. روز بعد، ساجده و دوستانش بر اساس برگه ثبت نام، کتاب ها را پخش می کنند.

هنگام ظهر که او به خانه بازمی گردد، مادر، نگران به استقبالش می آید و سراغ کتاب های قفسه را می گیرد. ساجده که از موضوع پاکت نامه اطلاعی ندارد، با خوش حالی موضوع طرح کتاب خوانی را برای مادر توضیح می دهد، ولی مادر، هراسان به او می گوید که دیروز یک پاکت نامه را که حامل یک چک پول به مبلغ بالا بوده، لابه لای یکی از کتاب هایش گذاشته است. آن شب خانواده ساجده نگران بودند. فردا صبح وقتی به مدرسه می روند، بچه ها کتاب ها را با خود نیاورده اند. با همکاری مدیر و کمک خدمت گزار مدرسه، آنها به خانه هایشان می روند و کتاب ها را می آورند. پس از ساعتی جست وجو، هیچ اثری از چک پول به دست نمی آید. سپس خانم مدیر با مراجعه به دفتر حضور و غیاب، متوجه غیبت یکی از بچه ها به نام نفیسه می شود که به علت جابه جایی خانه، روز قبل، پرونده اش را از مدرسه گرفته و به مدرسه دیگری رفته است. هیچ کس نشانی جدید نفیسه را ندارد. ازاین رو، تمامی راه ها برای پیدا کردن چک پول به بن بست می رسد.

ساجده چند روزی است که به مدرسه نمی آید؛ چون به خاطر مفقود شدن چک پول، مشکلات زیادی برای خانواده اش ایجاد شده است. در این گیر و دار، زنگ تلفن

ص:62

به صدا درمی آید. خانم مدیر خبر خوشی را به ساجده می دهد. نفیسه به مدرسه آمده و حامل چک پول است. ساجده و پدر به سرعت به مدرسه می روند. چک پول میان کتابی است که نفیسه در دست دارد. نام کتاب گزیده ای از نهج البلاغه است. اشک در چشمان ساجده حلقه بسته است. نفیسه برایش توضیح می دهد که در این چند روز، درس های زیادی از سخنان امام علی(ع) که در این کتاب بوده، گرفته است. او چک پول را به پدر ساجده تحویل می دهد. خانم موسوی بچه ها را در حیاط مدرسه جمع می کند. او موضوع طرح کتاب خوانی ساجده و متوقف شدن آن به علت گم شدن چک پول را بیان می کند و اضافه می کند که برای نفر اول این مسابقه، جایزه نفیسی که یک جلد کلام اللّه است، در نظر گرفته بودند که به علت برگزار نشدن مسابقه، تحویل برنده داده نشد. او به بچه ها می گوید که اینجا یک نفر با استفاده از کتاب خوانی، در مسابقه درست کاری اول شد و جایزه متعلق به اوست. ساجده، جایزه را به نفیسه می دهد و کتاب گزیده ای از نهج البلاغه را نیز به عنوان یادگاری به او می دهد. بچه های مدرسه با هیاهو و سر و صدای زیاد، ساجده و نفیسه را تشویق می کنند.

می کند. پدر به خانواده اش می گوید که مجتبی قرار است برای مدتی با آنها زندگی کند و علت آن، بیماری مادربزرگ است که توان نگه داری از مجتبی را ندارد.

با وجود مخالفت مادر، فردای آن روز مجتبی درحالی که روی ویلچر نشسته است، به خانه آنها می آید. علی رضا و عادله به خوبی از او استقبال می کنند، ولی نارضایتی مادر سبب می شود که بچه ها به ویژه عادله از مجتبی دور شوند. این کار سبب عصبانیتِ پدر می شود تا جایی که مادر با دلخوری، خانه را ترک می کند و به اتفاق عادله به خانه پدرش می رود. در چنین روزی که مادر خانه نیست، علی رضا ارتباط عاطفی خوبی با مجتبی برقرار می کند. او در این مدت متوجه می شود که مجتبی علاقه مند است تشویق شود. ازاین رو، بیشتر از توانش نیرو و انرژی صرف می کند تا در نظر دیگران مفید به نظر آید و تشویق شود. علی رضا این موضوع را با پدر در میان می گذارد و پدر نیز در بیشتر فعالیت های روزانه مجتبی، متوجه این موضوع می شود.

علی رضا در مدرسه، موضوع مجتبی را با آقای معلم مطرح می کند. معلم نیز که گویی منتظر چنین فرصتی است، به فرارسیدن «روز معلول» اشاره می کند و از علی رضا می خواهد یک روز با هماهنگی مدرسه، مجتبی را به کلاس بیاورد. علی رضا با مشورت پدر و رضایت او، در روز موعود مجتبی را به مدرسه می آورد. آن روز آقای معلم درباره معلولان و نیازها و شرایط خاص و نیز توان مندی های آنها برای بچه ها صحبت می کند. او در پایان سخنانش، پیشنهاد یک کار تفریحی را به بچه ها می دهد. از بچه ها می خواهد که هر کس بدون استفاده از دست هایش و فقط با استفاده از دهان، قلم را روی کاغذ قرار دهد و طراحی و نقاشی کند. مجتبی خوش حال است؛ چون به علت لرزش دستانش قبلاً تمرین داشته است و به خوبی می تواند این کار را انجام دهد. بچه ها مشغول می شوند. پس از پایان کار، معلم، نقاشی ها را بررسی می کند. او متوجه می شود که بهترین نقاشی متعلق به مجتبی است؛ چون با مهارت زیادی از پس آن برآمده است. مجتبی در نقاشی اش، اعضای خانواده برادرش را به تصویر درآورده است. او چهره مادر علی رضا و عادله را درون یک گل کشیده و با

ص:64

خوش حالی درحالی که سعی می کند، احساسات قلبی اش را بیان کند، از علی رضا می خواهد که مادر را به خانه برگرداند. مجتبی در نقاشی اش، خودش را درحالی که بر صندلی چرخ دارش نشسته است و از خانواده برادرش خداحافظی می کند، نشان داده است.

در پایان مراسم، معلم هدیه ای را به رسم یادبود به مجتبی تقدیم می کند و از او می خواهد هر چند وقت یک بار به دیدار بچه ها بیاید. لحظاتی بعد، مجتبی و علی رضا از بچه ها خداحافظی می کنند و به خانه برمی گردند. روز بعد مادر علی رضا درحالی که موضوع نقاشی مجتبی را فهمیده است، به خانه برمی گردد و از اینکه چنین رفتاری با مجتبی داشته است، شرمنده می شود.

بروند. غزاله با زبان کودکانه این موضوع را با مادرش مطرح می کند. مادر غزاله سعی می کند با مادر مریم که حتی او را نمی شناسد، ارتباط برقرار کند تا بتواند با هم فکری، مشکل او را حل کند. او مادر مریم را به یکی از آشنایانش معرفی می کند که عصرها در منزلش از چند کودک دیگر هم پرستاری می کند و این گونه مشکل مریم رفع می شود.

با توجه به این کار، بچه ها تشویق می شوند و هر کدام با مطرح کردن مسائلشان در قالب بازی و مطرح شدن در جمع خانواده ها، به مشکلات یکدیگر پایان دهند. این ایده کودکانه که اول به صورت بازی و سپس جدّی تر از سوی خانواده ها دنبال می شود، سبب نزدیک شدن خانواده ها به همدیگر می شود و آنها متوجه می شوند با دوری از یکدیگر و انزوا نمی توان بر مشکلات چیره شد و آنها می توانند در یک مجتمع آپارتمانی در قالب خانواده های کوچک، ولی یک خانواده بزرگ و متحد که در جهت حل کردن مشکلات یکدیگر گام برمی دارند، زندگی کنند.

یوسف همیشه افسوس می خورد که خانواده اش مثل خانواده شایان، دوستِ هم کلاسی اش دور هم جمع نیستند. یوسف، بیشتر وقت ها، از پنجره اتاق، رفت و آمد خانواده شایان را زیر نظر دارد. پدر شایان یک کارخانه دار است و آنها وضع مالی بسیار خوبی دارند. یوسف، روزانه شاهد رفت و آمد مهمانانی به خانه آنهاست که هر کدام وضع مالی خوب و ماشین های مدل بالایی دارند. یوسف همیشه در رؤیاهایش، خود را به جای شایان می گذارد و پدر و مادرش را تجسم می کند که خیلی به فکر او هستند و هر گونه وسایل آسایش را برایش فراهم می کنند. بعد از مدتی، یوسف نمی تواند بین خیالات ذهنی و واقعیات زندگی، تطبیق ایجاد کند و دست به بهانه جویی می زند و به پدر اعتراض می کند. رفتارش با خواهرها و برادرش به مراتب بدتر می شود. تعاریف شایان از زندگی مرفّه و پدر و مادرش، بر افسردگی یوسف دامن می زند.

آقای عبادی از وضعیت یوسف، نگران است. به پیشنهاد همسرش، یک روز را مرخصی می گیرد تا با یوسف صحبت کند. یوسف در ضمن گفت وگو با پدر، به وضع خانواده، شغل پدر و درآمدش و مقایسه آن با زندگی مرفّه شایان اشاره می کند. او به پدر می گوید که ای کاش در خانواده شایان به دنیا می آمد و از آن امکانات برخوردار می شد. آقای عبادی سعی می کند برای یوسف توضیح دهد که به ظواهر زندگی انسان ها اهمیت ندهد، ولی یوسف متقاعد نمی شود. روز بعد، آقای عبادی موضوع غیبت طولانی شایان از مدرسه را که از پدرش شنیده است، با یوسف مطرح می کند. یوسف متعجب است؛ چون شایان به او گفته قرار است یک هفته با پدرش به مسافرت خارج برود. آقای عبادی در ادامه به یوسف می گوید شایان به پدرش گفته دیگر حاضر به ادامه تحصیل نیست و این موضوع، پدر شایان را نگران کرده است. تعجب یوسف بیشتر می شود و به پیشنهاد پدر به خانه شایان می رود تا جواب پرسش هایش را بیابد.

ابتدا، شایان از پذیرفتن یوسف خودداری می کند، ولی با اصرار یوسف، او را به داخل منزل راه می دهد. ضمن گفت وگویی که یوسف با شایان می کند، متوجه می شود

ص:67

او وضع روحی بدی دارد و این برایش باورکردنی نیست. شایان به یوسف می گوید که پدر و مادرش در حال جدا شدن از هم هستند و تمام حرف ها و تعریف هایش از یک زندگی ایدئال در واقع، خیالاتی بوده که به علت نداشتن یک خانواده منسجم می گفته است. تعجب یوسف وقتی بیشتر می شود که متوجه غبطه خوردن شایان نسبت به زندگی خانواده یوسف می شود. شایان به او می گوید همیشه دوست داشته است پدر و مادری فداکار و خواهرانی همانند او داشته باشد. یوسف بعد از شنیدن حرف های شایان به یاد سخنان پدرش می افتد که هر بار با اعتراض های بی موردش، ناراحتی او را فراهم می کرد. یوسف سعی می کند به پدر بفهماند از وضعیت خانواده اش راضی است و قدر خانواده صمیمی شان را می داند. پدر هم متوجه تغییر رفتار یوسف می شود و به او قول می دهد هرچند وقت یک بار مرخصی بگیرد تا خانواده آنها بتوانند دور هم جمع شوند.

می کنند. همه خانواده در فراهم کردن مقدمات جشن هستند. مادربزرگ با سلیقه، گل های تزیینی و تاج گل روی مقنعه بچه ها را آماده می کند و برای خرید وسایل مورد نیاز از امیرحسین کمک می خواهد و او نیز این وسایل را با علاقه تهیه می کند.

روز جشن فرا می رسد. گروه های مختلفی در این جشن فعالیت می کنند. گروه های سرود، نمایش و تواشیح که سارا و عرفانه نیز در آنها شرکت دارند. آنها در جشن، شاهد یک نمایش هستند که در آن، شخصیت های فرشته و شیطان به صورت نمادین شرکت کرده اند و شیطان می خواهد فرشته را به گناهانی مثل دروغ، غیبت وا دارد. در پایان نمایش، خانم مدیر مفصلاً برای بچه ها توضیح می دهد که گناهان در زندگی انسان ها وسعت زیادی دارند و هر عملی که انسان را از خدا دور کند، گناه محسوب می شود. او در این بحث، به مسئله به تکلیف رسیدن بچه ها اشاره می کند که باید از این به بعد، به دستورهای خداوند که بر عهده آنها گذاشته است، عمل کنند. او یکی از این دستورها را رعایت حجاب معرفی می کند و در ادامه، به بحث محرم و نامحرم می پردازد که برای بچه ها تازگی دارد و همه از جمله سارا به فکر فرو می روند تا از این به بعد، چه مسائلی را باید رعایت کنند.

سارا بعد از بازگشت از مدرسه، سعی می کند، به گونه ای عمل کند که خصوصیت یک فرد مکلّف را داشته باشد. اولین اقدام سارا، صحبت نکردن با امیرحسین است. او حتی زمانی که امیرحسین به در خانه آنها می آید، خودش برای باز کردن در نمی رود و این کار سبب تعجب مادربزرگ می شود. چند روز از ماجرا می گذرد و سارا دیگر به خانه عمه نمی رود. وقتی مادربزرگ علت را از سارا جویا می شود، او دلیل رفتارش را مکلف شدن و صحبت های خانم مدیر در مورد محرم و نامحرم ذکر می کند. مادربزرگ با مهربانی سعی می کند سارا را متوجه اشتباه خود بکند و به او بفهماند که حجاب برای دختران محدودیت محسوب نمی شود و آنها می توانند با رعایت حجاب، روابط اجتماعی سالمی در جامعه داشته باشند. صحنه آخر فیلم، صحنه ای است که

ص:69

سارا با رعایت حجاب در را به روی امیرحسین می گشاید.

آقای صالحی بعد از صحبت با محسن متوجه می شود که او نسبت به نذرش کمی بی اعتماد شده است. همچنین فکر می کند برگزاری مراسم و ایجاد سر و صدا به سلامتی مادرش که این روزها حال خوبی ندارد، آسیب می زند. او سعی می کند با صحبت هایش و ارائه راه حل هایی، محسن را متقاعد کند، ولی محسن قانع نمی شود و می گوید که این روزها باید به دنبال درمان مادرش باشد و حتی امروز قرار است او را به بیمارستانی نزدیک پزشک جراح ببرد.

بعد از رفتن محسن، آقای صالحی تصمیم می گیرد با کمک بچه ها، از فرصت غیبت محسن استفاده کند و با یک اقدام دسته جمعی، وسایل هیئت را از پشت بام یکی از همسایگان به داخل زیرزمین خانه محسن ببرند و مثل هر سال، مقدمات کار را فراهم کنند. هنگام غروب که محسن برمی گردد، متوجه ماجرا می شود و این در حالی است که خودش نیز از کارش پشیمان شده است. آقای صالحی به محسن پیشنهاد می کند مادرش را چند روزی به خانه محمد ببرد و هیچ گاه نسبت به برگزاری مراسم تا آخر عمرش تردید نداشته باشد. او مسئله ابتلا و آزمایش خداوند را برای محسن مطرح می کند و از او می خواهد که از آن سربلند بیرون بیاید.

کند و از این طریق آنها را به بهداشت علاقه مند سازد.

احمدرضا و صابر دو دوست صمیمی هستند که رابطه دوستی آنها به دلیل شغل مادرانشان، قوی تر شده است. مادران آنها برای گذران زندگی، نان و شیرینی محلی می پزند و از این راه درآمد کسب می کنند. آنها دو نانوای شناخته شده و معروف هستند که مردم روستا و نیز اهالی برخی روستاهای اطراف، نان و شیرینی مورد نیاز خود را از آنها می خرند.

آقای ثابتی در صحبت های خود با بچه ها، به مسئله بهداشت مواد غذایی و تأثیر آن در سلامت افراد اشاره می کند و راه کارهای مناسبی را برای بهداشتی کردن مکان هایی که در آن مواد غذایی تهیه می شود، به بچه ها می آموزد. صابر به دلیل شغل مادرش، به سخنان آقای ثابتی به دقت توجه می کند و می کوشد این سفارش ها را عملی کند تا با این کار به بهداشت و سلامت مردم روستا کمک کند. او این مسئله را با دوستش، احمدرضا نیز در میان می گذارد، ولی احمدرضا از این پیشنهاد استقبال نمی کند؛ زیرا خاطره خوبی از مأموران بهداشت ندارد. احمدرضا، مأمور بهداشت را عامل اصلی مرگ پدرش می داند؛ زیرا پدرش سال ها پیش، بر اثر سقوط در چاه عمیقی که به سفارش مأمور بهداشت برای بهداشتی شدن آب آشامیدنی حفر می کرد، جان خود را از دست داد. احمدرضا معتقد است اگر آن مأمور بهداشت، مسئله بهداشتی شدن آب را مطرح نمی کرد، اکنون پدرش زنده بود و مادرش دیگر مجبور نبود برای گذران امور زندگی به سختی کار کند.

بنابراین، صابر به تنهایی وارد عمل می شود. او به کمک آقای ثابتی وسایل لازم را برای بهداشتی کردن محل کار مادرش فراهم می کند. به این ترتیب، محل کار مادر صابر به کلی تغییر می کند. مردم روستا همگی با دیدن این تغییرهای بهداشتی و صحبت های آقای ثابتی، به آنجا روی می آورند و در مقابل، اوضاع کارِ مادر احمدرضا کساد می شود. احمدرضا از این موضوع به شدت عصبانی می شود. بنابراین، رابطه دوستی او با صابر به هم می خورد. دیری نمی گذرد که مادران آنها نیز به رقیبانی

ص:72

سرسخت تبدیل می شوند، به گونه ای که هر یک برای تبلیغ کار خود، ترفندهای گوناگونی برای جلب مشتری به کار می برند، ولی مشتری ها همچنان به سمت نانوایی بهداشتی مادر صابر می روند. احمدرضا از این موضوع بسیار ناراحت است. او چندین بار به بهانه های مختلف وارد خانه صابر می شود و هر بار با ریختن موادی مثل نمک، شن و مانند آن در خمیر نان و شیرینی، می کوشد در کار مادر صابر اختلال ایجاد کند تا مشتری های آنها کمتر شود.

صابر از کارشکنی احمدرضا با خبر می شود و قصد مقابله با او را دارد. پدرش مانع می شود و وی را منصرف می کند و راه دیگری را پیشنهاد می کند. پدر صابر این مسئله را با امام جماعت روستا در میان می گذارد و از او می خواهد به آنها کمک کند. امام جماعت در سخنرانی پس از نماز، به احادیث و روایت های بسیاری درباره بهداشت اشاره می کند و مردم را به رعایت بهداشت دعوت می کند. مادر احمدرضا که زن مؤمنی است و همیشه در مسجد حضور دارد، سخنان امام جماعت را می شنود و به فکر فرو می رود. فردای آن روز، مادر احمدرضا نانوایی را تعطیل می کند. وی دلیل این کارش را رعایت نکردن بهداشت بیان می کند و می گوید راضی نیست با دادن نان و شیرینی غیربهداشتی به مردم، گناه کند. از سوی دیگر، توانایی تغییر محیط کار و بهداشتی کردن آن را ندارد، ولی احمدرضا این حقیقت را نمی پذیرد و با عصبانیت بیشتری به مقابله می پردازد. او به همراه دوستانش به طراحی نقشه های جدیدی برای اختلال در کار نانوایی مادر صابر می پردازند. روزی در راه بازگشت از مدرسه تصمیم می گیرد یکی از نقشه های خود را عملی کند. برای این کار پنهانی وارد خانه صابر می شود، ولی با کمال تعجب با منظره عجیبی روبه رو می شود. وی مادرش را می بیند که با خوش حالی کنار مادر صابر نشسته و مشغول پختن نان است. لحظاتی بعد آقای ثابتی با لبخند نزد احمدرضا می آید و از او می خواهد به خانه صابر بیاید و با خوردن شیرینی بهداشتی و تازه بار دیگر با صابر پیوند دوستی برقرار کند.

ص:73

به این ترتیب، فعالیت بچه ها شروع می شود. آنها نخست عملیات کشت برنج را به صورت تئوری و سپس به تدریج، به صورت عملی از حیدربابا فرا می گیرند. عزیز این موضوع را از پدر مخفی می کند؛ چون پدر عقیده دارد این کار از عهده بچه ها بر نمی آید. وقتی هم که عزیز پیشنهاد کار بر روی زمین خودشان را می دهد، با مخالفت پدر روبه رو می شود. بنابراین، این کار به صورت رازی بین او، بچه ها و حیدربابا تا پایان کار باقی می ماند. عزیز بیشتر اوقات به دلیل کار زیاد دیر به خانه می رود و مورد توبیخ پدر و مادر قرار می گیرد، ولی راز را فاش نمی کند.

در طول فیلم، عملیات کشت برنج از آغاز تا پایان به دست بچه ها که با تلاش و با انگیزه آن را انجام می دهند، نشان داده می شود. این ریتم می تواند به صورت سمبولیک و موزیکال نمایش داده شود. سرانجام پس از ماه ها صبر، محصول نهایی برنج به ثمر می رسد و عزیز سربلند از این اتفاق، به همراه دوستانش برنج ها را به خانه شان می برد. پدر عزیز نخست به گمان اینکه این محصول را همسایگان برای آنها فرستاده اند، از پذیرش آن خودداری می کند، ولی بعد متوجه کار ارزشمند عزیز و دوستانش می شود. عزیز نیز به پدر قول می دهد سال دیگر همراه با پدر در کار کشت برنج کمک کند تا پدرش یک برنج کار نمونه شود.

شهر دارند که پذیرایشان خواهند بود. زهرا، دوست صمیمی گلی، برای درمان بیماری مادرش، سه ماهِ تابستان را به خانه خواهرش در شهر میرود. سمیه نیز به خانه عمویش میرود. بچههای دیگر نیز به نوعی خود را به کلاسهای تابستانی شهر میرسانند. در این میان، گلی هیچ راهی برای رفتن به شهر ندارد.

در یکی از روزها که او بسیار غمگین است، به منزل مادربزرگش می رود. مادربزرگ پیشنهادی به گلی میدهد که برایش عجیب است. مادربزرگ از گلی می خواهد که زیر نظر او آموزش ببیند. او که پیرزن مهربان و باحوصله ای است، به گلی قول میدهد تا انتهای تابستان مهارتهای زیادی را به او یاد دهد. درست از روز اول تابستان، کلاسهای تابستانی گلی در خانه مادربزرگ آغاز میشود. بر اساس یک برنامه صحیح و منظم که مادربزرگ آن را پایهریزی کرده است، گلی در مدت سه ماه باید چند مهارت را یاد بگیرد. ابتدا برایش سخت است، ولی کمکم علاقهمند میشود و عجله زیادی در یادگیری نشان میدهد. مادربزرگ عقیده دارد که این هنرها هر کدام با گذشت زمان و تمرین و تکرار به یک مهارت تبدیل میشود و گلی در سال های بعد میتواند از آنها در زندگی خود استفاده کند. آنها را دنبال کند، گسترش دهد و حتی آموزش دهد. مادربزرگ مهارت گلیم بافی، بافندگی و گلدوزی با دست را که رو به فراموشی است، ولی علاقهمندان زیادی دارد، به گلی آموزش میدهد.

در انتهای تابستان، گلی بسیار راضی به نظر میآید؛ چون مهارتهایی را آموخته است که در آینده کارآیی زیادی برای او دارد. در روزهای آخر تابستان، وقتی دوستان گلی از شهر به روستا برمیگردند، در کمال تعجب با نمایشگاهی از کارهای هنری گلی روبهرو میشوند؛ هنرهایی که یک مهارت به شمار میآید و آموزش آنها در شهر کمتر دیده میشود. بچهها از مادربزرگ گلی قول میگیرند که این کلاس تابستانی را سالِ آینده برای علاقهمندان تشکیل دهد. گلی هم به بچهها قول میدهد که در کنار مادربزرگ، یکی از آموزگارانِ این کلاسها باشد؛ چون در این مدت به خوبی توانسته است مهارتهای مادربزرگ را فرا گیرد و به دیگران نیز آموزش دهد.

ص:76

سخنانی که از همان ابتدا تأثیر زیادی بر مطهره می گذارد و او را دگرگون می کند. خانم پرورشی با اشاره به روز نیمه شعبان و تولد امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف ، مسئله انتظار را بیان میکند و در بخشی از سخنانش به یک گروه از انسانها اشاره میکند که در زبان، منتظر آقا، امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف هستند، ولی در کردار و رفتارشان این انتظار دیده نمیشود و تنها ظاهر کار را خوب جلوه میدهند. این در حالی است که امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف به درون و باطن انسانها توجه دارد و تا شرایط فراهم نشود، به فرمان خدا ظهور نمیکند.

این سخنان، مطهره را به فکر وا میدارد. به سرعت رفتارش را در روزهای اخیر به یاد میآورد. این کارها به صورت فلاش بک در فیلم به تصویر درمیآید و از هر کدام صحنهای کوتاه نشان داده میشود. صحنههایی که در هر کدام از آنها، مطهره سبب دلگیری دیگران یا رعایت نکردن حق آنان یا گناه شده بود. رفتارهایی که در روزهای اخیر، از او دختری ساخته بود که به هیچ روی قابل تحمل نبود. ازاین رو، به فکر فرو میرود. فکر اینکه به قول حرفهای خانم پرورشی، او نیز یک منتظر واقعی نیست، عذابش میدهد.

آن روز مطهره رفتارش عجیب میشود. در هیچ یک از برنامههایی که مشتاقانه برای اجرای آنها تمرین کرده بود، شرکت نمیکند. او پاسخ به مسئولان مدرسه را نیز به چند روز بعد از فکر کردن خود وا گذار میکند. پس از گذشت چند روز، مطهره از خانم مدیر فرصت میخواهد تا علت تغییر رفتارش را در حضور همه بچهها و معلمها بیان کند. او در حضور همه، حضور نیافتن خود در برنامههای آن روز را یکسان نبودن هدفش با هدف اصلی که همان خشنودی امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف است، بیان میکند. او به اعمال اشتباهش در روزهای اخیر اشاره میکند که هیچ کدام از آنها از نشانه های منتظر واقعی نبوده است. او در مقابل همه میگوید که این ماجرا سبب شد او از این پس به هدف اصلی فکر کند و در راستای آن قدم بردارد. حوادث داستان فیلم در واقع، بیان تصویری خاطرهای است که مطهره آن را در یک جشنواره خاطرهنویسی شرکت داده است. در این جشنواره که تابستان برگزار میشود و امسال به مناسبت

ص:78

یکی شدن با نیمه شعبان، در مرداد ماه برگزار شده است، او در حالِ خواندن آن خاطره است. لحظههای پایانی فیلم که در مراسم اختتامیه جشنواره به اجرا درآمده است، خواندن چند خطِ انتهایی خاطره مطهره را نشان میدهد. خاطرهای که در واقع خط اصلی فیلم از آغاز تا پایان است. تیتراژ انتهایی از روی نوشتههای خاطرات مطهرات میگذرد.

شاهد ماجراهای دیگری نیز است. پس از رفتن پدر، افراد دیگری نیز به مسجد می آیند. افرادی که تا به حال، سهراب قضاوتهای درستی درباره آنها نداشته است؛ قضاوت درباره شاگرد اول کلاسشان که همیشه او را در رفاه می پنداشته است؛ قضاوت درباره دوستش، عباد که مدتی است با او قهر است و قضاوت درباره فرزند مش کریم، خادم مهربان مسجد. حالا میفهمد که همه آن قضاوتها نادرست بوده است.

لحظهها میگذرد و سهراب هر لحظه احساسِ پشیمانی بیشتری میکند. منتظر میماند تا زمان برای راز و نیاز خودش با خدا فراهم شود. مناجاتی که تازه فهمیده این همه سال از آن غافل بوده و امشب به صورت اتفاقی این موقعیت برایش فراهم شده است. سهراب همان جا از رفتارش پشیمان می شود و توبه میکند و از خدا می خواهد تا کمکش کند از این به بعد شرمنده پدرش نباشد.

لحظاتی بعد که سهراب قصد خروج از مسجد را دارد، با پیکر مش کریم روبهرو میشود که در حیاط مسجد افتاده است. به سرعت، او را به بیمارستان میرساند. مش کریم که دچار سکته قلبی شده بود، ساعتی بعد به هوش می آید. پزشک، سهراب را عامل نجات او میداند؛ زیرا اگر او آن موقع از شب متوجه مش کریم نمی شد، ساعتی بعد او جانش را از دست می داد. زمانی که پدر سهراب متوجه کمک او به مش کریم میشود، عصبانیتش فروکش میکند و این در حالی است که سهراب قولی مردانه به پدر میدهد. قولی که ساعتی قبل در یک خانه امن به خداوند داده بود و باید به آن پای بند باشد. او تصمیم میگیرد هر روز به آن خانه امن برود و پیمانش را با خدا تجدید کند؛ خدایی که آن شب، بسیاری از واقعیت ها را برایش روشن کرد و سبب شد آبرویش حفظ شود. او خاطرات آن شب را در دفترچه خاطراتش مینویسد و برای بچهها میخواند. خاطرات دفترچه سهراب به صورت مصور به منظور طرح ماجرای فیلم نشان داده میشود.

ص:80

نیز کودک بوده است، شهید شده است، ولی امیرحسن در خواب، او را احساس میکند و همراهش میشود و در حالی که دستش در دستانِ پدربزرگ است، با خاطراتش همراه میشود. همراهی امیرحسن و پدربزرگ در فیلم به صورتی نمایش داده میشود که فقط آن دو قادرند همدیگر را ببینند و همرزمان پدربزرگ و دیگر افراد حاضر در منطقه جنگی، امیرحسن را نمیبینند و این امر سبب بازیگوشی و شیطنتهای امیرحسن میشود.

در مدت زمانی که او با پدربزرگ همراه است، شاهد ماجراهایی است که برای پدربزرگ و همرزمانش رخ میدهد و او همانند ناظری، آنها را ضبط میکند. همه رویدادها برایش جالب است و دلش نمیخواهد که همراهی با پدربزرگ را از دست بدهد. او در فیلم از پدربزرگ میخواهد که برای همیشه همراهش باشد، ولی پدربزرگ با لبخندی دل نشین و نگاهی به دورترها، او را منصرف میکند. گویی که افق تازهای را به امیرحسن نشان میدهد.

امیرحسن خوش حال است؛ چون در خواب به اتفاقهایی دسترسی پیدا میکند که چند روز قبل مشتاقانه دوست داشت آن ماجراها را از زبان دیگران بشنود، ولی موفق به این کار نمیشد. او حالا خود در قلب ماجرا و در خوابی شیرین سیر میکند. خواب شیرین امیرحسن در فیلم، به خواندن داستان او در کلاسِ داستاننویسی پیوند میخورد. داستانی که امیرحسن آنها را بر اساسِ خاطرات پدربزرگش نوشته است. خاطرهای که خودش هم همراه پدربزرگ حضور دارد و سبب تعجب و شادی بچهها میشود.

و پر جنب و جوش است و بیشتر اوقات در محوطه اطراف شهرک به دوچرخهسواری مشغول است. چند روزی به بازگشایی مدارس مانده است. پدر و مادر تلاش میکنند تا او را برای رفتن به مدرسه آماده کنند، ولی او به حضور در مدرسه هیچ تمایلی ندارد و چون تک فرزند خانواده است و همیشه توانسته خواستههایش را عملی کند، این بار هم گمان میکند با بهانه جویی و مخالفت، میتواند از مدرسه رفتن سر باز زند.

روز اول مهر فرا میرسد. مادر با شوق زیاد، پسرش را آماده میکند و به سوی مدرسه می روند، ولی محمدجواد ناراحت و گریان است. تلاش مسئولان مدرسه نیز دراین باره نمیتواند کمکی کند. لحظاتی بعد، محمدجواد درحالی که کاملاً ناراضی است، پشت نیمکت مینشیند و مادر از او قول میگیرد که مدرسه را ترک نکند و به این امید، خود، راهی خانه می شود. هنگامی که ناظم برای آماده کردن کلاس و مرتب کردن دانشآموزان به کلاس میآید، محمدجواد از فرصت استفاده میکند و به بهانه آب خوردن به حیاط میرود.

همان زمان پسرکی نان خشک فروش که همسن اوست، به آبخوری مدرسه وارد می شود. محمدجواد با دیدن چرخدستی پسرک، فکری به نظرش میرسد. او که همیشه به دنبال هیجان و بازی و تفریح است، با زبان کودکانه از پسرک میخواهد که چند ساعتی جایشان را با هم عوض کنند. پسرک هم که اشتیاق زیادی به مدرسه دارد، به سرعت موافقت می کند. در مدت چند دقیقه لباسها عوض میشود و محمدجواد به همراه چرخ دستی پسرک از حیاط مدرسه بیرون میرود.

پسرک هم با لباسهای فرمِ مدرسه در جای محمدجواد قرار میگیرد و بنا بر قولی که داده است، هنگام حضور و غیاب، نام و فامیل محمدجواد را به معلم می گوید. معلم نیز که تا به حال با بچههای کلاس اولی آشنایی نداشته است، نه تنها شک نمی کند، بلکه هنگامی که مادر محمدجواد به سبب نگرانی با مدرسه تماس میگیرد، حضور محمدجواد را در کلاس تأیید می کند. از طرفی مادر سعی میکند ساعتی پیش از زنگ پایان مدرسه در مدرسه حضور یابد. به محض رسیدن، از پشت شیشه کلاس،

ص:83

متوجه غیبت محمدجواد می شود و سراسیمه سراغ او را از معلم می گیرد و معلم خون سردانه پسرک نان خشک فروش را نشان میدهد.

از سوی دیگر، محمدجواد با در دست داشتن چرخدستی نان خشکها، ساعتی را در شهرک و همچنین اطراف شهرک میگذراند. او که در راه با واکنش های متفاوتی از افراد ناآشنا روبه رو میشود، به یاد پسرک میافتد که آرزوی مدرسه رفتن را دارد، ولی مشکلات خانواده و اوضاع اقتصادی به او اجازه تحصیل نمیدهد.

این افکار اگر در طول فیلم به خوبی پرداخت شود و شعاری به نظر نرسد، میتواند در قالب یک نتیجه گیری کودکانه بر اساس پردازش درونی خود کودک و همچنین نوع برخوردهای اجتماعی با یک کودک بیسواد، بازخورد مفیدی در روند ماجرا داشته باشد.

مدتی پیش از به پایان رسیدن زنگ مدرسه، محمدجواد طبق قراری که با پسرک داشته است، به مدرسه میآید. او به محض رسیدن، به سوی مادر می رود و او را در آغوش می گیرد و از مادر میخواهد که لباسها و وسایل مدرسه را از پسرک پس نگیرد.

فردای آن روز، با هماهنگی مدرسه و تماس با پدر پسرک، او نیز به عنوان شاگردِ کلاسِ اول مدرسه پذیرفته میشود و این بار، محمدجواد بدون هیچ مخالفتی وارد مدرسه میشود؛ زیرا به خوبی قدر تحصیل و خانوادهاش را میداند.

نظرش دوستان قدیمی جلوه میکنند. این وضعیت برای پدر و مادر شاهد به ویژه مادربزرگ قابل تحمل نیست؛ چون پدربزرگ به گونهای نظم خانه را به هم ریخته و سبب درد سر شده است، ولی شاهد سعی میکند پدربزرگ را درک کند. او به یاد محبتها و مهربانیهای پدربزرگ در زمان سلامتیاش می افتد و تلاش میکند با او همراهی کند تا این وضعیت سبب آزارش نشود.

پدر و مادر مخالف هستند و قصد دارند پدربزرگ را به آسایشگاه سالمندان منتقل کنند؛ چون احساس میکنند پدربزرگ دیگر هیچ درکی نسبت به زمان حال ندارد. شاهد سخت مخالف است و از پدر میخواهد پدربزرگ مدتی با او در اتاق شخصی اش باشد. پدربزرگ که در عالم خودش سیر میکند، به یاد ایام جوانیاش می افتد و گمان میکند مرد جوانی است که هنوز ازدواج نکرده و شاهد، یکی از دوستان اوست. شاهد در این همراهی با خواستههای پدربزرگ هماهنگ میشود تا او کمتر آزار ببیند؛ خواستههایی مثل گپ و گفت وگو و همزبان شدن، قدم زدن، ورزش کردن، کوهنوردی، دویدن و راه پیمایی در پارک و در کل، تفریح هایی که در دوران جوانی انجام میداده است. شاهد حس غریبی دارد از اینکه هم دورهای و همبازی پدربزرگ خودش شده است. او این موضوع را با دوستانش مطرح می کند؛ موضوعی که برای آنها هم جالب است و هم تلاش میکنند به گونهای سبب خشنودی پدربزرگ شاهد شوند.

در یکی از روزها که پدربزرگ با شور و توان زیاد در حال ورزش است، بیحال میشود و به زمین میافتد. وی بلافاصله به بیمارستان منتقل میشود. به تشخیص پزشک، پدربزرگ دچار یک بیماری بدخیم داخلی شده است که تنها چند ماه دیگر امکان زندگی کردن را به او می دهد. پدربزرگ پس از چند روز بستری شدن در بیمارستان، به خانه برمیگردد و این در حالی است که این بار خانواده نیز با شاهد همراه هستند و همه سعی میکنند به گونهای سبب دل گرمی پدربزرگ شوند؛ پدربزرگی که هنوز در گذشته سیر میکند و حتی پس از چند روز بستری شدن در

ص:85

بیمارستان، به گذشتهای دورتر برگشته؛ گذشته و زمانی که گمان می کند، شاهد، پدر اوست و این خیال سبب میشود که خواستههای عجیبی از شاهد که نوهاش است، داشته باشد. شاهد به همراه دوستان و خانوادهاش تصمیم میگیرند پدربزرگ را تا پایان راه که مدت کمی از آن مانده است، همراهی کنند.

تبصره: بچهها با صحنهسازی و بازی کردن فیلم و نمایش که برای خودشان هم جالب است، سعی در برآوردن خواستههای عجیب پدربزرگ دارند که بیشتر این صحنهها میتواند ریتم طنز و فضای فانتزی به فیلم بدهد. گفتنی است برای یک بیمار آلزایمری، شرایط و تغییر زمان و مکان و چهره افراد، متغیر و تا حدّی، غیر واقعبینانه است.

این چند هفتهای که از بیمارستان مرخص شده است و دوران نقاهت را میگذراند، احتیاج به روحیه و محیطی شاد دارد تا بتواند بر بیماریاش غالب آید. به همین دلیل، صدرا تصمیم میگیرد هر طور شده است، پدر را شاد کند.

اولین راه برای این منظور، شرکت در مسابقه و برنده شدن است، ولی با وجود رقیب سرسختی مثل حمیدرضا، کار مشکل میشود. راهی به نظرش میرسد. مشکلش را با حمیدرضا در میان میگذارد و از او میخواهد امکانِ بُرد در این مسابقه را به او بدهد تا بتواند سبب خوش حالی پدرش شود که شاهد مسابقه است. حمیدرضا ابتدا مخالفت میکند، ولی صدرا به او قول میدهد که تا آخر سال در درس ریاضی کمکش کند. حمیدرضا تا حدودی متقاعد میشود، ولی دوستانش به شدت با او مخالفت می کنند و به او می گویند که در صورت پذیرش چنین کاری، موضوع را به مدیر اطلاع می دهند.

روز مسابقه فرا میرسد و صدرا با قول حمیدرضا آماده میشود تا به میدان برود. پیش از آغاز بازی، پدر مشتاقانه به صدرا دل گرمی میدهد و او را روانه میدان میکند. لحظاتی بعد، پدر متوجه گفت وگوها و سر و صداهایی میشود که برایش عجیب است. او سعی میکند موضوع را بفهمد. به همین دلیل، به سوی بچهها میرود و جریان را می پرسد. سعید، یکی از دوستان حمیدرضا که به شدت مخالف قول حمیدرضا است، موضوع را به پدر صدرا میگوید. مسابقه شروع میشود. در تایم اول، صدرا شکست می خورد، ولی همچنان منتظر قول حمیدرضا در تایم دوم است. تایم دوم شروع می شود. صدرا وضعیت خوبی ندارد. حمیدرضا بین دوراهی مانده است. تشویقها و تهدیدهای دوستانش همچنان ادامه دارد. در لحظاتی که او نمیداند چه تصمیمی بگیرد، ضربه نهایی را وارد میکند و قهرمان میدان می شود.

داور وارد میدان میشود و دست حمیدرضا را به نشانه بُرد بالا میبرد. از طرفی صدرا که توان نگاه کردن به پدر را ندارد و به دلیل بدقولی حمیدرضا عصبانی است، قصد ترک تشک را دارد. در این لحظه پدر فرا میرسد و به سرعت دستان صدرا را

ص:87

میگیرد و او را در آغوش میکشد. سپس یکی از دستان صدرا را به نشانه بُرد بالا میبرد و او را دور تشک میگرداند. پدر در مقابل چشمان متعجب تماشاگران می گوید که به نظر او، برنده واقعی میدان کشتی امروز، صدراست؛ زیرا او قهرمانانه سعی در به دست آوردن خشنودی و رضایت خانوادهاش داشته و جوان مردانه این را ثابت کرده است.

حمید که همیشه طالب هیجان است، در قبال انجام این مسئولیت، از مأموران می خواهد که برایش دوچرخه ای تهیه کنند تا او مجبور نباشد مسافت طولانی خانه تا مدرسه را بدود و دیر به مدرسه برسد. مأموران نیز که شور و اشتیاق و تمایل زیاد حمید را به این کار می بینند، با دادن این وعده به او، کار بهتر و دقیق تری را از او می خواهند و سفارش های زیادی به او می دهند.

از آن روز به بعد، حمید همیشه در کمین معلمان و مسئولان مدرسه است. تا اینکه پس از مدتی، متوجه رفت وآمدها و گفت وگوی مشکوک آقای ترابی، معلم کلاس چهارم و نیز جابه جایی اعلامیه به وسیله او و اشخاص دیگر به مدرسه می شود، به طوری که یک بار بعد از تعقیب کردن او، موفق می شود محل پنهان کردن اعلامیه ها را که به وسیله آقای ترابی و دوستانش در صندوقچه ای داخل زیرزمین مدرسه گذاشته شده بود، پیدا کند. حمید، این موضوع را به مأموران اطلاع می دهد و دوچرخه را طلب می کند، ولی مأموران خواسته او را به بعد از دستگیری آقای ترابی و همکارانش و نیز به دست آوردن مدارک جرم، موکول می کنند.

آن روز بعد از تعطیلی مدرسه، مأموران به مدرسه می روند و متوجه غیبت آقای ترابی می شوند. آنها همه جای مدرسه را می گردند، حتی به سراغ صندوقچه در زیرزمین هم می روند، ولی مدرکی پیدا نمی کنند. حمید که برای دریافت دوچرخه اش پابه پای آنهاست، به مأموران می گوید که آقای ترابی هر روز به محض آمدن، اعلامیه ها را در صندوقچه مخفی می کند و ساعتی بعد، اعلامیه ها به وسیله اشخاص دیگری، به بیرون از مدرسه منتقل می شود.

مدیر به مأموران می گوید آقای ترابی برای انجام کاری اضطراری از مدرسه خارج شده است و فردا به مدرسه باز خواهد گشت.

آن روز حمید وقتی به خانه می رود، متوجه ماجرایی می شود که سخت از کارش پشیمان می شود. او باخبر می شود که ساعاتی قبل، پدرش دچار ایست قلبی شده است و مادرش درحالی که آشفته و نگران بوده، به مدرسه می آید. آقای ترابی هم که مادر

ص:89

حمید را در آن حال می بیند، به کمکش می شتابد و پدر را به بیمارستان منتقل می کند و به این ترتیب، با فداکاری آقای ترابی، پدر حمید از مرگ حتمی نجات می یابد.

بعد از اطلاع از ماجرا، حمید سعی می کند هر طوری شده، خبر مطلع شدن مأموران از محل اختفای اعلامیه ها را به آقای ترابی بدهد و به او بگوید که مأموران قرار است فردا هنگام ارتکاب جرم، او را همراه مدارک دستگیر کنند. آن شب، حمید به سختی، راهی منزل آقای ترابی می شود، ولی ریزش برف شدید و هوای بسیار سرد سبب درد سرش می شود و موانعی برای رفتن به وجود می آورد، به طوری که در طول راه چندین بار می ایستد، ولی باز به راه خود ادامه می دهد. او نیمه های شب به منزل آقای ترابی می رسد و ماجرای بازگشت دوباره مأموران به مدرسه را به او خبر می دهد. آقای ترابی نیز به سرعت با دوستانش تماس می گیرد که فردا عملیات را متوقف کنند و خودش نیز فردای آن روز بدون اعلامیه به مدرسه می رود.

روز بعد، حمید به دلیل سرمای شب گذشته، به شدت بیمار و در خانه بستری می شود. از طرف دیگر، مأموران با مراجعه به مدرسه و دیدن آقای ترابی و بازخواست او، هیچ اثر و مدرکی مبنی بر جرم او پیدا نمی کنند و دست خالی برمی گردند. چند روز بعد، آقای ترابی بعد از اطلاع از ماجرای حمید، از جمله بیماری و نیز جریان خواسته اش از مأموران، به قصد ملاقات، راهی خانه حمید می شود و دوچرخه ای را به عنوان هدیه برای او می برد.

روزهای بعد که باز مأموران به مدرسه بازمی گردند و تحقیقاتی به عمل می آورند، حمید که دیگر آقای ترابی را به خوبی شناخته و در چند هفته رفت وآمد و گفت وگو، با دیدگاه ها و هدف هایش آشنا شده است، به مأموران می گوید که هیچ عمل مشکوک و جرمی از آقای ترابی ندیده و تنها به خاطر یک تلافی به دلیل نمره های بدی که آقای ترابی به او می داده، آن سخنان را گفته است. هفته های بعد، مبارزات مردم شدت

ص:90

می گیرد و انقلاب پیروز می شود و آقای ترابی، از آن مدرسه می رود از آن روز به بعد، حمید دیگر نمی تواند او را ببیند.

ماجرای داستان در این قسمت به زمان حال برمی گردد، یعنی به سر کلاس درس؛ زمانی که آقای حمید حمیدی، همان پسرک ده ساله زمان انقلاب، به سعید ترابی خیره شده است. نام سعید ترابی برایش آشناست. آقای حمیدی متوجه می شود سعید، نوه همان آقای ترابی، معلم جسور و انقلابی کلاس چهارم است.

ناتوانی اش، با فاطمه صحبتی نمی کند. تماس های دو دوست از راه نامه، در این ده سال ادامه می یابد.

ماجرای داستان از زمانی آغاز می شود که فاطمه به اتفاق خانواده اش قرار است به ایران بازگردد. عاطفه نگران روبه رو شدن با تنها دوست دوران کودکی اش است که هیچ گونه اطلاعی از ماجرا ندارد. او تصمیم می گیرد به مسافرت برود تا مانع از انجام این دیدار شود، ولی با مخالفت پدر و مادرش روبه رو می شود. با نزدیک شدن زمان ملاقات، حال روحی عاطفه به مراتب بدتر می شود. او ساعاتی قبل از رسیدن خانواده فاطمه، به همراه یکی از دوستانش که از او کمک خواسته است، از منزل خارج می شود. از طرفی، فاطمه که چند روزی است به ایران آمده، هنوز از ماجرا باخبر نیست و پدر و مادرش قصد دارند با آماده کردن شرایط، ساعتی قبل از ملاقات، ماجرا را به او بگویند.

در همین حال، فاطمه به قصد خریدن دسته گل برای عاطفه از منزل خارج می شود و از سوی دیگر، صندلی عاطفه که به همراه دوستش در حال ورود به پارک است، به سنگی برخورد می کند و عاطفه به روی زمین پرتاب می شود. فاطمه از گل فروشی خارج می شود و شاهد ماجراست. او به کمک دوستش عاطفه می شتابد و عاطفه را به پارک منتقل می کنند. ملاقات غیرمنتظره دو دوست در حالی که هنوز همدیگر را نمی شناسند، ساعتی به طول می انجامد. عاطفه وقتی فاطمه را قابل اطمینان می یابد، برایش درد دل می کند و دلیل بیرون آمدن از خانه و ناراحتی اش را برای او می گوید. لحظاتی بعد، فاطمه متوجه می شود که در مقابل تنها دوستِ دوران کودکی اش قرار گرفته است. پس با شور و شوق و چشمانی اشک بار، دسته گل را به او تقدیم می کند و عاطفه نیز که گویی بار سنگینی از دوشش برداشته شده است، به همراه تنها دوستش راهی خانه می شود.

ص:92

بچه ها مطرح کند. او حتی خاطره شکستن پا و علاقه اش به مجری گری و برنامه های کودک را هم می گوید. برنامه ضبط می شود و در روز جهانی کودک، در تلویزیون نمایش داده می شود و این در حالی است که امین پس از یک دوره درمان موفقیت آمیز، از بیمارستان مرخص می شود.

است. یک روز، خانواده آقای عرفانی برای رساندن امانت یا همان انگشتر عقیق، راهی پرورشگاه می شوند. اولین دیدار صابر و محمدحسین، بسیار دوستانه برگزار می شود، به گونه ای که گویی آنها سال هاست همدیگر را می شناسند. محمدحسین بعد از دیدن انگشتر عقیق، به خانواده آقای عرفانی می گوید که مادربزرگش این هدیه را برای تولد او می خرد و برای اینکه بتواند نوه اش را غافل گیر کند، آن را در جایی پنهان می کند، ولی چند روز بعد به علت سکته مغزی دیگر قادر به تکلم نمی شود و نمی تواند جای اصلی هدیه را به او بگوید و پس از مرگ وی نیز همه وسایل خانه به سمسار فروخته می شود.

چند روز از ملاقات خانواده عرفانی با محمدحسین می گذرد. آقای عرفانی پس از مشورت با خانواده و همچنین اصرارهای صابر، به پرورشگاه می رود و از مسئولان آنجا می خواهد که مسئولیت نگه داری محمدحسین را به او واگذار کنند. بعد از دادن چنین پیشنهادی، مسئولان پس از انجام یک سری تحقیقات، سرپرستی محمدحسین را به آقای عرفانی می دهند تا او بتواند در کنار خانواده آقای عرفانی که بسیار دوستش دارند، به زندگی اش ادامه دهد.

با نزدیک شدن عید نوروز، محمدمهدی خوش حال است؛ چون بر اساس رسم سالانه، خانواده آنها در خانه پدربزرگ دور هم جمع می شوند، ولی چند روزی است که با شنیدن صحبت هایی از پدر و مادر و اطرافیان نگران است. پدر و مادر محمدمهدی به او می گویند که نمی توانند در روز عید به خانه پدربزرگ بروند. آنها کارهای عقب افتاده، کارهای خانه و خانه تکانی، تدارک وسایل عید و همچنین ترافیک و سختی رفت وآمد را بهانه می کنند.

محمدمهدی در تماس های تلفنی با دیگر بچه های فامیل متوجه می شود پدر و مادر آنها نیز با مطرح کردن چنین مشکلاتی از رفتن به مهمانی روز اول عید در خانه پدربزرگ صرف نظر کرده اند. بچه ها این موضوع را با پدربزرگ پیر و مهربانشان مطرح می کنند که در خانه ای بزرگ تنها زندگی می کند. وقتی پدربزرگ در جریان ماجرا قرار می گیرد، با نوه هایش درد دل می کند و می گوید فرزندانش دیگر مثل قبل به او سر نمی زنند و حالش را نمی پرسند و تنها به تلفن اکتفا می کنند. حتی در مناسبت هایی مثل عید نوروز نیز که بهانه ای برای تازه کردن دیدارهاست، کوتاهی می کنند و ترجیح می دهند فقط با تماس کوتاه تلفنی از حال پدربزرگ باخبر شوند. بچه ها با شنیدن گلایه های پدربزرگ و نیز علاقه زیاد خودشان به دیدوبازدید، تصمیم می گیرند نقشه ای بکشند. آنها درباره طرح و نقشه شان با پدربزرگ مشورت می کنند و پدربزرگ نیز از کار آنها استقبال می کند.

در روز سال تحویل، نقشه بچه ها که با هم یک گروه ده نفری را تشکیل داده اند، اجرا می شود. هنگامی که پدر و مادرها تصمیم می گیرند با یک تماس تلفنی، عید نوروز را به پدر پیرشان تبریک بگویند، پدربزرگ گوشی را برنمی دارد. تماس ها ادامه پیدا می کند و سکوت پدربزرگ، بر نگرانی ها می افزاید. بچه ها نیز با سخنان خودشان مبنی بر بد بودن حال پدربزرگ در روزهای اخیر، بر این نگرانی ها می افزایند و پدر و مادرها را تشویق می کنند که هر چه زودتر به خانه پدربزرگ بروند. از سوی دیگر،

ص:96

پدربزرگ طبق طرح بچه ها، سور و سات میهمانی را به کمک همسایه اش که مرد تنهایی است، فراهم می کند. به این ترتیب، درست هنگام ظهر، خانواده ها سر می رسند و با کمال تعجب، با سفره تدارک دیده شده برای میهمانی عید نوروز روبه رو می شوند.

آنها پدر پیرشان را می بینند که برخلاف انتظار و نگرانی شان، قبراق و سرحال منتظر ورودشان است. با فریادهای شادی و خنده بچه ها که این موفقیت را به هم تبریک می گویند، پدر و مادرها متوجه اشتباهشان می شوند؛ اشتباهی که آنها به علت روزمرگی و برخلاف میل باطنی شان مرتکب شده بودند.

به این ترتیب، پدر و مادرها در حضور بچه ها به پدربزرگ قول می دهند که در هیچ شرایطی این رسم دیرینه و قشنگ، یعنی دور هم جمع شدن و گرفتن میهمانی نوروز در حضور بزرگ ترها را فراموش نکنند. پس از صرف غذا که با خنده و خوش حالی برگزار می شود، به پیشنهاد بچه ها، آنها به صورت خانوادگی و با حضور پدربزرگ، به منزل دوستان و آشنایان نزدیک می روند و عید نوروز را در یک مهمانی صمیمی به آنها تبریک می گویند.

صورت گیرد. این تقاضا چند بار از طرف آقای مدیر تکرار می شود، ولی صابر هر بار با آوردن بهانه های ساختگی از طرف پدر، مخالفت می کند، تا جایی که آقای مدیر با پدر صابر تماس می گیرد و درخواست بازدید از کارخانه را مطرح می کند. پدر که کاملاً از موضوع بی خبر است، با اشتیاق، درخواست آقای مدیر را می پذیرد و قول می دهد که با مسئولان کارخانه هماهنگ کند. آقای مدیر، صابر را به خاطر دروغ ها و بهانه هایش توبیخ می کند و دلیل مخالفتش را می پرسد، ولی صابر هیچ جواب قانع کننده ای برای گفتن ندارد.

صابر از موضوع موافقت پدر با بازدید بچه ها از کارخانه، آگاه می شود و سعی می کند پدر را منصرف کند. پدر درخواستِ صابر را قبول نمی کند و برایش توضیح می دهد که شغل او مایه سرافکندگی نیست و کاملاً از این حرفه رضایت دارد، ولی صابر قبول نمی کند و از پدر می خواهد که یا با درخوست آقای مدیر مخالفت کند یا خودش را به جای مهندس مواد در کارخانه به بچه ها معرفی کند. پدر ابتدا قبول نمی کند، ولی با پافشاری بیش از حد صابر و اصرارهای مادر که از طرف صابر زیر فشار است، قبول می کند.

روز بازدید فرا می رسد. پدر همه چیز را هماهنگ کرده است و فکر می کند برای اجرای برنامه ای که مطابق میل پسرش باشد، روز خوبی را انتخاب کرده است. آن روز مهندس ناظر، که مهندس جوانی است، به مرخصی رفته و فرصت خوبی برای پدر است که در اتاق او، پشت میزش بنشیند و برای لحظاتی نقش او را بازی کند. در ابتدا همه چیز خوب پیش می رود. پدر لباس مهندس جوان را پوشیده و در اتاق نسبتاً بزرگی که دارای چند دستگاه مجهز است، نشسته است و انتظار بچه ها را می کشد. لحظاتی بعد، صابر، آقای مدیر و بچه های کلاس وارد می شوند. صابر پدرش را معرفی کند. ناگهان مهندس جوان، که خیلی عصبانی است، سر می رسد. او که از موضوع کاملاً بی خبر است (به علت سوء تفاهمی که روز قبل در مورد بسته بندی مواد برایش

ص:98

پیش آمده است)، به پدر صابر توهین می کند و پدر مقابل چشمان متعجب بچه ها تحقیر می شود. صابر که تحمل دیدن بقیه ماجرا را ندارد، به سرعت از کارخانه خارج می شود. او چند روز به مدرسه نمی رود. حس می کند تحمل نگاه های بچه ها را ندارد. به اعمال گذشته اش فکر می کند. صحنه های مختلفی از وقایع روزهای قبل از ذهنش می گذرد. معرفی کردن پدر به عنوان مهندس، دل سوزی پدر و قبول نقش بر خلاف میلش، رفتار خشن مهندس جوان، چهره تحقیر شده پدر، همه و همه در ذهنش مرور می شود. صابر به یک نتیجه گیری کلی می رسد و تصمیمی می گیرد.

چند روزی به روز کارگر مانده و قرار است مثل سال های گذشته از پدر به عنوان کارگر نمونه قدردانی شود. این بار به میل خودش، از بچه های کلاس و آقای مدیر می خواهد تا به سالن اجتماعات کارخانه بیایند. روز موعود فرا می رسد. قبل از مراسم، صابر روی صحنه می رود و از طرز فکر قبلی و اعتقاد فعلی اش برای بچه ها می گوید. او در حضور همه، دستان پدر را می بوسد و از او معذرت خواهی می کند و شغل کارگری را بهترین شغل دنیا می داند. پدر صابر در مقابل چشمان اشک بار صابر، هدیه کارگر نمونه را دریافت می کند.

از جمله محمد به تکاپو می افتند. محمد مطمئن است که این بار هم نمره پایینی می گیرد و غمگین است. معلم متوجه ناراحتی محمد می شود و با او صحبت می کند. در صحبت هایی که آقای سبحانی با محمد دارد، متوجه می شود محمد در خانه مشکلات زیادی از جمله بیکاری پدر و بیماری خواهر کوچک ترش را دارد و در کلاس درس تمرکز لازم را پیدا نمی کند. بنابراین، با یک بار تکرار درس نمی تواند به خوبی یاد بگیرد. آقای سبحانی به محمد قول می دهد تا فرا رسیدن روز امتحان، چند جلسه ای را به صورت خصوصی به او درس بدهد. چند روز می گذرد و جلسات درس برگزار می شود و محمد آمادگی لازم برای امتحان علوم را به دست می آورد.

یک هفته ای به روز امتحان و نیز روز بزرگداشت معلم مانده است و محمد قصد دارد به خاطر تشکر از لطف آقای سبحانی، هدیه ای تهیه کند و در روز معلم به او بدهد. او شب ها سعی می کند موضوع را با پدرش در میان بگذارد، اما بی حوصلگی پدر از بیکاری، مانع این کار می شود. از طریق مادر هم موفق نمی شود؛ چون تمام حواس او به بیماری دختر کوچکش مریم، متمرکز شده است. محمد چاره ای ندارد جز اینکه خود اقدام کند. با یک حساب سرانگشتی می فهمد پول توجیبی هایش کفافِ خرید یک کتاب کوچک را هم نمی دهد. بنابراین، تصمیم می گیرد یک نقاشی زیبا برای آقای سبحانی بکشد؛ چون آقای سبحانی همیشه مشوّق خوبی برای نقاشی هایش بوده است. نقاشی را به همراه نامه ای تشکرآمیز در پاکت می گذارد تا فردا به آقای سبحانی بدهد. صبح زود، با فریادهای مادر از خواب می پرد. مادر، مریم را در آغوش گرفته است و سراسیمه او را صدا می زند. محمد هم به کمک مادر می آید و با عجله، مریم را به بیمارستان می رسانند. بعد از آرام شدن اوضاع، محمد به مدرسه می رود. برگه های امتحانی پخش شده است و بچه ها مشغول پاسخ گویی هستند. با وساطت آقای سبحانی، آقای مدیر برگه ای به او می دهد و محمد شروع به نوشتن می کند.

زنگ بعد، همهمه ای در کلاس بر پاست. بیشتر بچه ها هدیه هایی آماده کرده اند تا به معلم بدهند. محمد به سرعت لابه لای کتاب هایش را می گردد. اثری از پاکت نامه

ص:100

نیست. متوجه می شود که در راه رفتن به بیمارستان آن را گم کرده است، ناامید می شود و سرش را روی میز می گذارد. آقای سبحانی به کلاس می آید و هدیه ها را از بچه ها می گیرد و به بچه ها می گوید که فردا بهترین هدیه را معرفی خواهد کرد. سر و صدای زیادی در کلاس بر پا می شود. هر کسی از هدیه اش می گوید و امیدوار است که هدیه او به عنوان هدیه برتر معرفی شود.

فردای آن روز، محمد ناراحت است و دیر به مدرسه می آید. به محض باز کردن در کلاس، متعجب می شود. آقای سبحانی لبخندزنان برای بچه ها توضیح می دهد که محمد بالاترین نمره را در امتحان علوم به دست آورده و این برای او بهترین هدیه ای بوده که تا به حال دریافت کرده است. محمد در مقابل تشویق بچه ها برگه امتحانی اش را از آقای سبحانی می گیرد.

روزی که قرار است مادر سارا از بیمارستان مرخص شود، زهرا خانم ناراحت است؛ چون می داند بدون کمک های سارا، دوباره به وضعیت قبلی برخواهد گشت. سارا با مشورت مادر، تصمیم می گیرد چند روزی را نزد زهرا خانم بماند. چند روزی می گذرد، حال عمومی پیرزن بهتر می شود و او به مراتب بیشتر از قبل می تواند به کارهای شخصی خودش رسیدگی کند. روزی که قرار است سارا با زهرا خانم خداحافظی کند، همهمه زیادی در بیمارستان برپاست. سالروز تولد حضرت زینب(س) و روز پرستار فرا رسیده و بازار هدیه و گل و شیرینی به راه است. زهرا خانم ناراحت است؛ چون هدیه ای ندارد که به پرستار کوچکش بدهد و شرمنده به نظر می آید. سارا متوجه می شود و سعی می کند او را دلداری دهد و به او می گوید که انتظار هیچ پاداشی را ندارد. پیرزن به سارا پیشنهاد می دهد که داخل کیفش را بگردد و هر چیزی را که دوست دارد، به عنوان یادگاری بردارد. سارا با اصرار پیرزن قبول می کند. از داخل کیف پیرزن، سکه ای را که نام امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف روی آن حک شده است، پیدا می کند و با خوش حالی داخل کیفش می گذارد. زهرا خانم، سکه اهدایی را «نشانِ پرستار کوچک» می نامد و می خواهد همیشه آن را پیش خود نگه دارد.

چند هفته بعد سارا در مسابقه ای شرکت می کند و برنده بلیت رفت و برگشت به مشهد می شود. سارا خوش حال است؛ چون می داند تلاش و کوششی که برای زهرا خانم کرده و دعای زهرا خانم باعث شده که در مسابقه برنده شود.

فلاش بک نمایش داده می شود. آقای واحدی از روزهایی می گوید که به تازگی پدرش فوت کرده بود و همه خانواده مشغول مراسم خاک سپاری بودند. تماس های مشکوکی با منزل گرفته می شد. کسی پشت خط حرف نمی زد. بالاخره تلفن های مشکوک منجر به دادن خبر مجروح شدن برادر آقای واحدی در جبهه شد. همه افراد مضطرب شدند. هر لحظه اخبار تازه ای می رسید، به تدریج دامنه اخبار وسیع تر شد و خانواده متوجه شدند که برادر آقای واحدی هر دو پایش را از دست داده است. مرگ پدر و مجروح شدن برادر، فضای سنگینی را در خانه ایجاد کرده بود، اما دقایقی بعد خبر تولد مجید سبب تجدید روحیه بقیه اعضای خانواده شد.

اخبار بعدی نیز نوید تازه تری می داد. رسانه ها، خبر آزادی خرمشهر را اعلام کردند. خبری که سبب سبک شدن اندوه های قبلی اعضای خانواده شد. آقای واحدی در پایان خاطره اش برای مجید تعریف می کند که خانواده آنها هر سال در روز سوم خرداد یک مهمانی بزرگ برگزار می کنند. یک مهمانی که مناسبت های زیادی دارد. آزادی خرمشهر، جانبازی عموی مجید که پدر همیشه به آن افتخار می کند، فوت پدربزرگ و بالاخره تولد مجید که همه در یک روز جمع شده اند. مجید در پایان خاطره فکر می کند که طرح خوبی را برای نوشتن نمایش نامه اش پیدا کرده است، نمایشی که می خواهد نام آن را مهمانی بزرگ بگذارد.

اقامتشان ببرد و مداوایش کند. دو روزی می گذرد و حال کبوتر بهتر می شود.

سامان تصمیم می گیرد قبل از حرکت به سمت قم، کبوتر را به حرم امام رضا برگرداند. صبح روز بعد آنها دیر بیدار می شوند و مجبور می شوند با عجله به ایستگاه قطار بروند و سامان نمی تواند کبوتر را به جای اصلی اش برگرداند.

آنها سوار قطار می شوند و به سمت قم حرکت می کنند. سامان نگران کبوتر است. پدربزرگ به او پیشنهاد می دهد که کبوتر را به حرم حضرت معصومه(س) ببرد، ولی سامان فکر می کند چون دوستان کبوتر در حرم امام رضا(ع) هستند، حالا او گناه بزرگی مرتکب شده است و خدا او را نمی بخشد. آنها به قم می رسند. صبح فردا، پدربزرگ قبل از بیدار شدن سامان، کبوتر را به حرم حضرت معصومه(س) می برد. سامان بیدار می شود و به دنبال کبوتر می گردد، ولی آن را پیدا نمی کند و ناراحت به مدرسه می رود. در مدرسه، او ماجرای کبوتر زخمی را برای دوستش جواد تعریف می کند. جواد به سامان می گوید که اگر کبوتر گم نشده بوده او می توانست آن را به مشهد و حرم امام رضا برگرداند؛ چون قرار است با خانواده اش به مشهد برود.

در راه بازگشت از مدرسه، سامان دلش گرفته است. به حرم می رود تا برای کبوتر زخمی دعا کند تا به نزد دوستانش برگردد. به سمت جایگاه کبوتران می رود و به آنها زل می زند. ناگهان متوجه کبوتر زخمی می شود که با آرامش به همراه دیگر کبوتران، مشغول دانه خوردن است. خوش حال می شود. به سمت کبوتر می رود تا هر چه زودتر آن را به جواد برساند.

گاهی اوقات دچار اختلال حواس می شود. او بعضی وقت ها نوار ذهنی اش به گذشته برمی گردد و رضا کوچولو را به جای آقای سعیدی که کودک بوده است، اشتباهی می گیرد و فکر می کند رضا همان پسربچه کوچکی است که در قدیم داشت. او علاقه زیادی به زیارت امام رضا(ع) دارد و بیشتر خواسته هایش در زندگی را با توسل به این امام به دست آورده است.

یک روز که دوباره دچار حواس پرتی می شود، به خیال اینکه زمان گذشته است و باید برای ادای نذری به مشهد برود، بار سفر را می بندد. مادر رضا کوچولو خانه نیست و رضا خواب است. پیرزن به سراغ رضا می رود. او را برمی دارد و با عجله از خانه خارج می شود. او به کمک مردم کوچه و بازار به ترمینال می رود و خیلی زود خودش را به مشهد می رساند.

ساعتی بعد، خانواده متوجه نبودن مادربزرگ و رضا می شوند. آن ها از صحبت های مادربزرگ در روزهای قبل که حال و هوای دیگری داشته است و نیز حرف های مردم و همسایگان متوجه موضوع می شوند و همه هراسان راهی مشهد می شوند و به سرعت به حرم می روند. بعد از مدت زیادی جست وجو، مادربزرگ را تنها پیدا می کنند. مادربزرگ که دوباره به حال اول برگشته ادعا می کند که خودش تنها آمده و از رضا بی خبر است. خانواده آقای سعیدی نزد پلیس می روند. در این گیر و دار، رضا کوچولو که آن زمان به آب خوری رفته بود، نزد مادربزرگ برمی گردد و مادربزرگ با آرامش بعد از این که نذرش را ادا کرده است، دست رضا را می گیرد و از حرم خارج می شود و به شهرستان برمی گردد. جست وجوی پلیس به جایی نمی رسد. خانواده سعیدی، بعد از چند روز، در حالی که مادربزرگ را نیز گم کرده اند، به شهرستان برمی گردند. آنها بعد از بازگشت به خانه، با کمال ناباوری، با رضا و مادربزرگ روبه رو می شوند. این در حالی است که مادربزرگ دوباره بار سفر را بسته و دست در دستان رضا، آماده سفر است.

مادر، رضا را در آغوش می گیرد و اشک شوق می ریزد. حالا او هم نذری عمل نکرده دارد که باید به مشهد برود. خانواده سعیدی این بار همگی به مشهد می روند.

ص:105

تشویق می کنند. پدر از خوش حالی اشک شوق می ریزد. سمیه از پدر می خواهد که اجازه دهد سارا به والیبال ادامه دهد.

اینکه خسته می شود و در گوشه ای می نشیند و به نقطه ای زل می زند. ماشین مدل بالایی کنارِ در شرکتی پارک می کند. شخصی با سر و وضع مرتب درحالی که مثل محسن عصایی در دست دارد، از ماشین پیاده می شود. چند نفر با احترام، او را همراهی می کند و با او به داخل شرکت می روند. محسن کنجکاو است. داخل شرکت می رود و در مورد آن شخص می پرسد. متوجه می شود که آن شخص مدیر شرکت است. از ساختمان بیرون می آید. چشمانش را می بندد و خودش را در موقعیت آن شخص تجسم می کند. خوش حال است. او تصمیم می گیرد که برای آینده اش برنامه ریزی کند. ساعتی بعد به خانه برمی گردد و از پدر می خواهد که با هم به دیدن مادربزرگ بروند.

باشد. او این آرزو را با مادر (که پرستار همیشگی پدر است) و با خود پدر (که گاهی اوقات با امیرحسین هم صحبت می شود) و با خواهر کوچکش، سمیه (که بعضی اوقات حتی مزاحم کارهایش نیز هست) در میان می گذارد و به آنها می گوید که روزی آرزویش را عملی می کند. چندی است که امیرحسین روی روبات مورد نظر کار می کند و این روزها کاملاً جدّی شده است و قصد دارد کارش را تمام کند.

از آنجا که پدر، هم رزمی به نام علی داشته و علی در همان سال های جنگ شهید شده است، او همیشه از دوستش برای بچه ها تعریف می کند و حالا امیرحسین، دوست پدر را به نام عمو علی شهید می شناسد. امیرحسین فهمیده است که پدر با یاد و خاطره عمو علی خیلی سرحال می شود و دردهایش را از یاد می برد. پدر پیراهن و پلاک عمو علی را در جایی نگه داشته است و امیرحسین می داند که چند وقتی است پدر به آنها سری نزده است. فکری به سرش می زند و لباس و پلاک را با خود به همان انباری می برد که در آنجا مشغول ساختن ربات است. این انبار در کنار مغازه جوش کاری آقای رضایی است و امیرحسین بعضی وقت ها وسایلی را که احتیاج دارد، از آقای رضایی می گیرد؛ هرچند آقای رضایی روی خوش نشان نمی دهد.

کار امیرحسین زیاد شده است و با عجله بیشتری به کارش ادامه می دهد. روبات هنوز شباهت زیادی به آدم آهنی مورد نظر امیرحسین ندارد، ولی تلاش می کند و قصد دارد بعد از اتمام کار، پیراهن و پلاک عمو علی را به روبات بپوشاند تا سبب خوش حالی پدر شود. همیشه در ضمن کار، در خیالش، روباتی را می بیند که خوب حرف می زند و لباس عمو علی شهید را پوشیده است. چند روزی به پایان کار مانده است. یک روز که آقای رضایی یکی از وسایلش را گم کرده است، به سراغ امیرحسین می آید و چون امیرحسین مشغول کار است، به او توجهی نمی کند. آقای رضایی هم عصبانی می شود و از شدت ناراحتی به سمت روبات می رود و آن را محکم روی زمین می اندازد. در یک لحظه، کاخ پر زرق و برق آرزوهای امیرحسین خراب می شود.

در همین موقع، سمیه، خواهرش با گریه به سمت او می آید و از حال بدِ پدر

ص:109

می گوید. وقتی برای اعتراض امیرحسین نمانده است. تنها چیزی که در آن چند لحظه به فکرش می رسد، لباس خاکی عمو علی و پلاک اوست که روی زمین افتاده است. آنها را برمی دارد و به همراه خواهرش به سرعت به سمت خانه می رود. در راه فکری به سرش می زند، به سمیه می گوید که به نزد پدر برود و بگوید که روباتِ امیرحسین آماده شده است. پدر درحالی که نفس نفس می زند، نگاهش به در است. لحظه ای بعد، امیرحسین درحالی که لباس خاکی عمو علی را پوشیده و پلاک او را زده است، وارد می شود. امیرحسین به سبک آدم آهنی راه می رود و خیلی آهسته به سمت پدر می آید و سلام نظامی می دهد. مقابل پدر می ایستد و به خودش فشار می آورد که خوب حرف بزند؛ بدون لکنت زبان. درست مثل روباتی که به پدر قولش را داده بود. امیرحسین به سبک حرف زدنِ آدم آهنی به پدر می گوید: «روزت مبارک. من عمو علی هستم. حالا بلند شو بریم یک قدمی بزنیم.» مادر و سمیه با تعجب به امیرحسین نگاه می کنند که اصلاً با لکنت حرف نمی زند. حالا اشک های پدر در حالی جاری می شود که حمله بیماری از لحظاتی قبل که رو به بحران بود، بهتر شده است و با آرامش به هدیه «روز پدر» که امیرحسین برایش اجرا می کند، نگاه می کند و لذت می برد.

یک شب در حالی که چند روزی به نیمه شعبان مانده، حال مادر محمد که ناراحتی قلبی دارد، به هم می خورد. خانواده محمد با ماشین یکی از همسایگان به بیمارستانی در شهر می روند. مادر محمد بستری می شود و آنها مجبور می شوند آنجا بمانند. روز بعد، پدر محمد برای تهیه دارو به پول نیاز دارد. محمد برخلاف میل باطنی اش مجبور می شود پول امانتی را به پدر بدهد. پدر به او می گوید که پول را از او قرض گرفته است، ولی با این وجود، محمد احساس گناه می کند؛ چون می داند که دوستانش از ماجرا اطلاعی ندارند و منتظر او هستند تا پول را به آنها برساند.

در طول چند روزی که محمد در بیمارستان است، با مجتبی، پسری که پدر بزرگش آنجا بستری است، دوست می شود و ماجرا را برای او تعریف می کند. روز بعد مجتبی به محمد می گوید که پدربزرگش مرخص شده و آنها قرار است برای ادای نذری به جمکران بروند. محمد فکری به نظرش می آید. او مشکلش را مفصل در نامه ای برای امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف می نویسد و کمک می خواهد و نامه را به مجتبی می دهد تا وقتی که به جمکران رسیدند، آن را در چاه مخصوص نامه بیندازد.

خانواده مجتبی به جمکران می روند. موقع برگشتن مجتبی متوجه می شود که فراموش کرده است نامه محمد را در چاه بیندازد. جریان را با پدرش در میان می گذارد. پدر مجتبی که کنجکاو شده است، نامه را می خواند و از ماجرای مشکل محمد باخبر می شود. او نشانی روستای محمد را از مجتبی می پرسد و به روستا می رود. دوستان محمد را پیدا می کند و خودش را قاصدی از طرف محمد معرفی می کند و همان مبلغ را به بچه ها می دهد و برمی گردد. دو روز بعد، مادر محمد از بیمارستان مرخص می شود. خانواده محمد شب نیمه شعبان به روستا می رسند. محمد به محض ورود با چراغانی و جشن و لبخند رضایت دوستانش روبه رو می شود و می فهمد نامه اش به امام زمان رسیده است و چشمانش پر از اشک شوق می شود که زود جواب نامه اش را گرفته است.

ص:111

که او بعدها خواهد فهمید که محمدمهدی در برابر دادن نمره های پایین ریاضی به علت خصومت شخصی که با او داشته، این کار را کرده است و از این راه به رفتار ناپسندش پی می برد.

روز جشن فرا می رسد. محمدمهدی خوش حال است. او برخلاف دیگر بچه ها که برای یک دبیر مورد علاقه کادو تهیه کرده اند، برای همه دبیران کادو تهیه کرده و منتظر است که هدیه های آنها را بدهد. زمان موعود فرا می رسد. دبیران به بالای سکو می روند و در برابر تشویق بچه ها، هدایای خود را دریافت می کنند. محمدمهدی پیوسته مراقب واکنش آقای صباحی است که هیچ هدیه ای از او دریافت نکرده است. لحظاتی بعد، آقای صباحی از مسئول برنامه اجازه می گیرد که در حضور بچه ها و در چنین مناسبت و جشنی، به یکی از دانش آموزان که در درس ریاضی نمره خوبی گرفته است، جایزه بدهد.

آقای صباحی ابتدا به تلاش زیاد این دانش آموز اشاره می کند. هنگامی که نام محمدمهدی از بلندگوی مدرسه به وسیله آقای صباحی به عنوان دانش آموز تلاش گر اعلام می شود، او شرمسار می شود. یک لحظه، صحنه های مختلف از جمله کلاس های ریاضی، نمراتش، گمان های بد او نسبت به آقای صباحی، تهیه کادوها و فکر کودکانه اش برای ندادن کادو به آقای صباحی، از جلوی چشمش می گذرد. او برای دریافت جایزه، به بالای سکو نمی رود و با شرمندگی بسیار، جلسه را ترک می کند.

روز بعد، محمدمهدی به همراه پدرش که دسته گل و کادو و کارت تبریک روز معلم را با خود آورده است، به حضور آقای صباحی می رود و ماجرا را از ابتدا برایش تعریف می کند که چنین سوء تفاهمی سبب تصمیم گیری نادرستش شده است. آقای صباحی هم با روی خوش از او استقبال می کند و به او می گوید: معلمان هیچ گاه با شاگردان دشمنی ندارند و تلاششان، برای بهتر شدن وضعیت درسی شاگردان است.

ص:113

او سخن خود را ادامه می دهد و می گوید: بهترین کادویی که او در روز معلم دریافت کرده است، بهبود نمره ریاضی و وضعیت درسی محمدمهدی بعد از مدت هاست. در ضمن این خاطره و سوء تفاهم محمدمهدی و واکنش او، به عنوان بهترین خاطره از روز معلم، در طول مدت کاری اش در ذهنش خواهد ماند.

چندروز می گذرد. مرتضی کلنجار زیادی با خود می رود. او بر سر دو راهی است، ولی سرانجام تصمیم خود را می گیرد. او موضوع را با عمویش در میان می گذارد و از او می خواهد که به بچه ها کمک کند. فردای آن روز، هنگامی که رسول و کاظم متوجه افشای عتیقه ها به وسیله مرتضی می شوند، با عصبانیت زیاد به سمت خانه او می روند و این در حالی است که عموی مرتضی آنجاست. سروان ساجدی، عموی مرتضی که یکی از افسران نیروی انتظامی است، از بچه ها می خواهد که آرام باشند و مرتضی را سرزنش نکنند. او به بچه ها می گوید که قصد دارد آنها را برای دیدن عتیقه ها ببرد.

سروان به اتفاق بچه ها به موزه آثار ملی می روند؛ جایی که او عتیقه ها را به آنجا تحویل داده است. او برای بچه ها توضیح می دهد که میراث فرهنگی هر کشور، اعتبار آن کشور و مرز و بوم است و در صورت سرقت و فروش و انتقال به کشورهای دیگر، آن کشور دیگر ارزش و اعتباری نخواهد داشت. او اقدام مرتضی، برادر زاده اش را عاقلانه ترین راه معرفی می کند؛ چون با این کار، مانع از خروج عتیقه ها به خارج از کشور شده است.

روزهای بعد، سروان ساجدی به کمک یکی از آشنایانش که در یک مؤسسه قرض الحسنه کار می کند، چند وام برای بچه ها درخواست می کند و خود ضامن آنها می شود. او از طریق مرتضی به بچه ها اطلاع می دهد که با دریافت این وام ها که پرداخت های طولانی مدتی دارد، می توانند اندکی به مشکلاتشان سامان دهند و در ضمن خیالشان هم آسوده باشد که هیچ گاه به فرهنگ کشورشان خیانت نکرده اند.

ص:115

مطهره با شنیدن این خبرها بسیار ناراحت می شود و از اینکه شانس خود را برای دریافت جایزه از دست می دهد، افسوس می خورد. هنگامی که مادر از موضوع باخبر می شود، فکری به ذهنش می رسد، ولی آن را با مطهره در میان نمی گذارد. او از بیمارستان فرصت می گیرد تا با دادن چک، پرداخت پول عمل را چند هفته ای به تعویق بیندازد. او قالیچه دست بافت مطهره را با کمک خانم مربی به نمایشگاه می فرستد. روز برگزاری نمایشگاه، مادر از مطهره می خواهد که به آنجا بروند، ولی مطهره ناامید است و دلیلی برای شرکت نمی بیند و میلی به رفتن ندارد. سرانجام با اصرارهای مادر به آنجا می روند. در مراسم پایانی، قالیچه دست بافت، اثر برتر شناخته می شود. او ناباورانه جایزه اش را می گیرد. مطهره به مادر می گوید هیچ گاه گمان نمی کرد قالی نیز جزو صنایع دستی به شمار بیاید. او همیشه از قالی بافی ناراحت و دلخور بود. جایزه او چند سکه طلا بود که با فروش آنها، خرج عمل جراحی مریم تأمین شد. مطهره نیز تصمیم گرفت قالیچه دست بافت خود و مادرش را که یکی از نمونه های عالی صنایع دستی است، پیش خود نگه دارند.

مراجعه می کند، ولی با درهای بسته مواجه می شود؛ چون در آن اوضاع و احوال شلوغ، بیشتر پزشکان کار نمی کنند یا به خارج رفته اند. بیماری همسر و ناآشنایی و غریبی در شهر، میرزا را به کلی درمانده کرده است تا جایی که قیام مردم را زیر سؤال می برد و تصور می کند در صورت آرامی اوضاع، می توانست همسرش را معالجه کند و به شهرستان برگردد. برخلاف تصور او، همسرش عقیده دارد مبارزه مردم با رژیم شاه حق است، حتی اگر پی آمدهای این مبارزه و شلوغی و ناآرامی ها سبب کمبود امکانات درمانی شود.

یک روز که میرزا حبیب مثل روزهای گذشته به دنبال پزشک می رود، چند نوجوان که اعلامیه پخش می کنند، پس از تعقیب و گریز مأموران وارد مسافرخانه می شوند. آنها اعلامیه های زیادی همراه خود دارند و به دنبال جای امنی برای پنهان شدن می گردند. آنها درمانده، وارد یکی از اتاق ها که اتاق همان زن و شوهر شهرستانی است، می شوند. ملک خاتون در اتاق تنهاست، بچه ها با التماس از او می خواهند اجازه دهد جایی پنهان شوند. با شنیدن سر و صدای مأموران که هر لحظه نزدیک تر می شوند، ملک خاتون به داخل کمدها و زیر تخت اشاره می کند. بچه ها به سرعت مخفی می شوند. به محض رفتن مأموران و آرام شدن اوضاع، ملک خاتون از بچه ها می خواهد سریع تر آنجا را ترک کنند؛ چون می داند همسرش با این حرکت ها موافق نیست و آنها را لو می دهد.

در همین زمان، میرزا حبیب سر می رسد و قصد افشای محل پنهان شدن آنها را دارد. اصرارهای همسرش و التماس های بچه ها هم مانع او نمی شود. هنگامی که او قصد قفل کردن در را دارد، حمید، یکی از بچه ها به او می گوید عمویش، پزشک حاذقی است و به محض بازگشت از سفر، از او می خواهد ملک خاتون را معالجه کند. با شنیدن حرف های حمید، میرزا از رفتن منصرف می شود و از او قول می گیرد که حتماً عمویش را به بالین ملک خاتون بیاورد. چند روزی می گذرد. در این مدت، بچه ها، محل خوبی برای پنهان کردن اعلامیه ها و نیز ارتباط با دیگر اعضای گروه

ص:118

پیدا کرده اند و در ضمن در این رفت و آمدها از ملک خاتون نیز مراقبت می کنند و ارتباط عاطفی محکمی بین آنها شکل می گیرد.

بعد از گذشت چند روز، باز هم حال عمومی ملک خاتون رو به بدی می رود؛ به طوری که صبر میرزا تمام می شود و تصور می کند حمید در مورد عمویش به او دروغ گفته است. تصمیم می گیرد مأموران را در جریان بگذارد. صحبت های صاحب مسافرخانه در مورد مژدگانی و پاداش خوش خدمتی در این نوع خبررسانی ها، او را در تصمیمش، مصمم تر می کند. بعد از تماس با مأموران به طبقه بالا می رود، اما به محض باز کردن در، با صحنه ای غیر منتظره روبه رو می شود. حمید به اتفاق عمویش بر بالین ملک خاتون حاضر شده اند و بچه های دیگر نیز هر کدام مشغول تمیز کردن اتاق و درست کردن غذا هستند. راهی به نظرش نمی رسد؛ چون مأموران هر لحظه ممکن است سر برسند. خیلی سریع از دکتر و بچه ها می خواهد پنهان شوند.

مأموران وارد مسافرخانه می شوند و یک سره به اتاق میرزا حبیب می آیند و این در حالی است که میرزا گفته هایش را کتمان می کند و به مأموران می گوید سوء تفاهمی پیش آمده است. رفتار عجولانه میرزا مأموران را مشکوک می کند و از او می خواهند همه قسمت های اتاق را نشانشان دهد. میرزا مقاومت می کند و این کار سبب درگیری می شود. او با ترفندی، مأموران را به داخل سالن مسافرخانه که بن بست است، می کشاند و از بچه ها می خواهد فرار کنند. در این گیر و دار چند نفر از بچه ها زخمی می شوند، ولی همگی موفق به فرار می شوند. لحظاتی بعد، میرزا هنگام بالا رفتن از راه پله های مسافرخانه به سمت پشت بام، با اصابت تیر یکی از مأموران به سینه اش شهید می شود. چند ماه از ماجرا می گذرد. در صحنه آخر فیلم، ملک خاتون روی یک صندلی راحتی داخل اتاقی نشسته است. سر و صداهای مردم و اعتراض های آنها برای باز کردن فرودگاه ها و آمدن امام خمینی رحمه الله به گوش می رسد.

ص:119

حمید درحالی که دسته ای گل سرخ در دست دارد، وارد اتاق می شود و یکی از گل ها را کنار قاب عکس میرزا حبیب می گذارد که روبه روی ملک خاتون است. بقیه را به کنار پنجره می برد و بر سر تظاهرکنندگان که با شعارهای کوبنده خود به رژیم اعتراض می کنند و شجاعانه تا مرز شهادت در مقابل تهدیدها و تیراندازی های مأموران رژیم مقاومت می کنند، پرپر می کند.

کارهایشان را برای فروش آماده می کنند. مسافرانی که برای استراحت و تفریح به روستای آنها می آیند، کارهای دستی آنها را می خرند.

او در تیراندازی و والیبال نشسته نیز مقام به دست می آورد و این سبب خوش حالی و افتخار مجید می شود.

آقای سرداری از مجید می خواهد که به جایگاه برود و جایزه پدرش را بدهد. مجید پیش از دادن هدیه به پدرش، رو به مهمان ها می ایستد و با چشمانی اشک بار، پدر را برنده مسابقه بزرگ ایثار می داند و آرزو می کند در چنین مسابقه ای می توانست همراه پدرش باشد.

زنگ می زند. پرستاری از سلمان می خواهد زودتر خودش را به بیمارستان برساند؛ چون حال پدرش بد است.

محسن و مجتبی فرصت فکر کردن ندارند و نمی توانند به سرعت، سلمان را پیدا کنند. آنها نشانی بیمارستان را از پرستار می گیرند و راهی می شوند. ساعتی بعد بچه ها به بیمارستان می رسند. مش رحیم، پدر سلمان که سکته کرده، در بخش مراقبت های ویژه بستری است. پزشک از آنها می خواهد تا داروهای لازم را تهیه کنند. آن روز محسن و مجتبی، دل سوزانه نزد مش رحیم می مانند و بعد از اینکه او را به بخش می آورند، پیش او می مانند تا دوری سلمان را احساس نکند. نزدیک غروب، سلمان که تازه باخبر شده است، سر می رسد. او به بچه ها می گوید شماره موبایل را گرفته، ولی خاموش بوده است. بچه ها می گویند شارژ گوشی تمام شده است.

آن روز مش رحیم با برطرف شدن خطر به خانه برمی گردد. سلمان بسیار خوش حال است و از بچه ها می خواهد به منزلشان بیایند، ولی آنها می گویند زودتر باید به شهرشان برگردند؛ چون خانواده شان نگران می شوند. محسن و مجتبی به شهرشان برمی گردند و افسوس می خورند چرا نتوانسته اند نذر را ادا کنند.

چند روز بعد باخبر می شوند که موردی برای پیوند کلیه مادرشان پیدا شده است. به سرعت به بیمارستان می روند و با سلمان روبه رو می شوند. پس از انجام آزمایش های اولیه و تعیین گروه خون، سلمان، یکی از کلیه های خود را به مادر محسن و مجتبی اهدا می کند. محسن و مجتبی و سلمان نیز نذر می کنند نیمه شعبان سال آینده به جمکران بروند و با شربت از زایران پذیرایی کنند.

ص:124