ص: 2

ص: 3

ص: 4

مرحله اول؛ عفت در فکر ٤٦

مرحله دوم؛ عفت در کلام ٤٧

مرحله سوم؛ عفت در شنیدن ٤٩

مرحله چهارم؛ عفت در نگاه ٥٠

مرحله پنجم، عفت در پوشش ٥٣

مرحله ششم؛ عفت در زینت و خودآرایی ٥٤

مرحله هفتم؛ عفت در روابط با نامحرم ٥٥

بخش دوم

فاصله سلامتی چیست؟

فاصله سلامتی به چه معنایی است؟ ٥٩

چگونه فاصله سلامتی را برای فرزندانمان شرح دهیم؟ ٦٠

اعضاء خصوصی بدن.........٦١

تشویق و انگیزه دهی.

بخش سوم

متانت چیست؟

متانت یعنی چه؟ ...... ٦٧

اموری که باید در آنها متانت داشته باشیم، شامل چه مواردی است؟ . ٦٩

احساسات .......... ٧٠

لذتگرایی ......... ٧٠

ارائۀ زیبایی ...... ٧٢

ص: 6

بخش چهارم

حجاب چیست؟

حجاب چیست؟......................٧٩

ابعاد حجاب ............... ٨٠

کاربرد حجاب چیست؟ ٨٠

دامنة حجاب چگونه است؟ (دلایل حجاب خانمها) .٨١

حجاب در مکانهای مختلف، چگونه است؟ ٨٢

بخش پنجم

سخنی با مادر

سخنی با مادر٨٧

بخش ششم

سؤالات با اهمیت پیرامون حجاب

دلایل بدحجابی در جامعه امروزی کشور ما چیست؟ . ١٠١

علل تبلیغ بدحجابی در ایران، توسط متولیان فرهنگ غربی چیست؟. ١٠٨

علل تأکید بر حجاب و پوشش ظاهری چیست؟ ١١٠

چگونه حجاب را برای فرزندان پسر تبیین کنیم؟ ١١٣

چگونه حجاب را برای فرزندان دختر تبیین کنیم؟ ١١٣

سخن پایانی..١١٤

منابع 117

ص: 7

ص: 8

- چگونه فرزندان متعادلی در دوران بلوغ داشته باشیم؟

- چگونه فرزندان موفقی در تحصیل داشته باشیم؟

- چگونه فرزندان باهوش و خلاق داشته باشیم؟

- چگونه فرزندان خود را درک کنیم؟

- خودآگاهی

شاید بتوان گفت این کتابها مجموعهای است آموزشی تا والدین ضمن فراگیری موضوعات مختلف از زندگی فرزندان و آشنایی با بخشهای متنوع آن، با مباحث مهم تربیت فرزند بهنحو کاربردی نیز آشنا شوند.

موفقیت و سرافرازی همه ایرانیان عزیز، آرزوی من است.

ص: 10

ص: 12

از قومیت، جنس، شغل، تحصیلات و غیره، مورد احترام و پذیرش قرار گیرد تا بتوانند متناسب با استعدادهای خود، زندگی مورد علاقۀ خویش را داشته باشند.

با توضیحات ذکر شده، درمییابیم که هیچ نهاد و جایگاه اجتماعی را نمیتوان با خانواده مقایسه نمود؛ چراکه این نهاد پراهمیتترین بخش جامعه است. خانوادۀ سالم، جامعۀ سالم و جامعۀ سالم، خاستگاه فرهنگ و پیشرفت تمدن خواهد بود. در جامعۀ سالم، رعایت اخلاقیات فضیلت است و امکانات مادی در خدمت انسان است نَه همتای انسان! لذا مراقبت از خانواده نیز خود دارای اهمیتی دوچندان است؛

البته هرصاحب خرد و انسان واقعبینی، بر خود فرض میداند که اگر دارای گوهری گرانقدر و بینظیر است، در حفظ، نگهداری و ارتقاء آن بکوشد و نسبت به پاسداشت آن سهل و آسانگیر نباشد.

با توجه به توضیحات داده شده، در مکتوب حاضر کوشیدهایم تا به یکی از چند مواردی اشاره کنیم که رعایت و پرداختن به آن موجب محافظت و نکوداشت خانواده خواهد شد. از مصادیق اصلی مراقبت از خانواده، ایجاد شرایط امن و باثبات درون خانواده است؛ لذا این موضوع اهمیت ویژهای در تربیت فرزندان و سلامت جسمی و روحی دیگر اعضاء خانواده دارد.

بدین منظور، یکی از مهمترین مؤلفههای حفظ سلامت شخصیت انسان و صیانت و تقویت کانون خانواده را حیاء مینامیم و به شرح محوری و حواشی آن میپردازیم. چراکه در تمام ادیان الهی و حتی مسلکهای اعتقادی غیرالهی، مورد توجه خاص قرار گرفته است،

همچنین تلاش نمودهایم با ارائه راهکارهای علمی و عملی، موجبات رضایت والدین محترم را فراهم سازیم (انشاءالله)؛ و در ادامه به سؤالاتی در این خصوص نیز پاسخ خواهیم داد.

ص: 14

ص: 15

ص: 16

در اصطلاح اجتماعی، حیاء را اینگونه توصیف میکنیم:

حیاء یک حالت روانی خاصی است که موجب وقار و متانت درگفتار، رفتار و حرکات انسان میشود تا شخصیت فرد را حفظ نماید.

خجالت تغییر حالتی است درونی که به خاطر ناراحتی و ضعف انسان در ارادۀ انجام کاری به او تحمیل شده است و آثار آن معمولاً در چهره و رفتار او نمایان میگردد و علت آن تغییر حالت نیز این است که انسان بترسد از این که نتواند بهطور شایستهای از عهده کار برآید و آبروی خود را از دست بدهد.

بنابراین دیگران ممکن است او را فرد ناتوانی فرض نموده و یا مسخره نمایند. در این حالت است که روحیه و اعتماد بهنفس فرد دگرگون شده و بهشدت کاهش مییابد. اما حیاء یک نوع خودداری و مانع شدن است که ریشه در ارادۀ انسان دارد و به توانایی روحی و شخصیتی او بازمیگردد.

با توضیحات داده شده، میتوان چنین نتیجه گرفت که با حیاء بودن هر فردی را امری مثبت و قابل تحسین میدانیم و خجالتی بودن را یک نقص شخصیتی برای انسان تلقی میکنیم.

براین اساس، رعایت حیاء یا همان خویشتنداری درونی انسان و ظهور حیاء در رفتارهای روزمره ما، خود دارای ابعاد گوناگونی است که در این فصل به سه بخش اصلی آن اشاره میکنیم تا بهتر و بیشتر با کاربرد حیاء، این واژه پرمعنی و شاخص رفتار انسانی، آشنا شویم.

شخصیت خود نیستند و کارهای نسنجیدهای را انجام میدهند. این افراد با کلام و گاه با رفتارهای ناشایست، نهتنها به شخصیت خویش آسیب میزنند، بلکه موجب خسران و زیان اطرافیان نیز میشوند. لذا پیشنهاد میکنیم خود را از چنین اشخاصی دور نگه دارید و مراقب منزلت خویش باشید.

به همین دلیل، در متون دینی، حیاء از خویش بهعنوان نیکوترین نوع حیاء یاد شده است.

اما چگونه؟! چگونه میتوان مراقب بود تا به شخصیت خودمان آسیب نزنیم و زمینه تجاوز دیگران را به حقوق فردی خویش فراهم نسازیم؟!

در پاسخ به این سؤال، خواهشمندیم این نکات را بهخاطر بسپاریم:

* به دنبال امور پست و بیارزش نباشیم.

* وقت خودرا در امور غیرلازم تلف نکنیم و اهل بطالت نباشیم.

* به کیفیت کارهایی که انجام میدهیم اهمیت بدهیم.

* از قبول کارهایی که توانایی انجام آنرا نداریم، خودداری کنیم.

* از دیگران متوقع نباشیم و از خود توقع داشته باشیم.

* به نقش و اهمیت خود در خانواده و جامعه آگاهی کامل داشته باشیم.

* مسائل مربوط به همسر و فرزندان خود را اولویت اول زندگی قرار دهیم.

والدین گرامی، باتوجه به اینکه فرزندان ما بیشتر وقت خود را در فضای مدرسه و در کنار همسالان خود میگذرانند و بسیاری از امور تعلیمی و تربیتی را در محیط مدرسه از معلمین و کادر مدرسه فرامیگیرند، لازم است با نکاتی آشنا شوند تا در آن محیط گفتمان و رفتاری مسئولانه و آمیخته به حیاء داشته باشند، تا در بعد فردی حیاء متناسب با سن خود رفتار صحیحی را داشته باشد. بدین منظور سرفصلهایی از این نوع رفتارهای فردی مربوط به مدرسه را برای آشنایی بیشتر والدین، به منظور آموزش به فرزندان، قید می نماییم تا

ص: 20

محیط مدرسه از نظر رعایت و حفظ حیاء بین دانشآموزان از شرایط مطلوبی برخوردار باشد.

البته بدیهی است حفظ حیاء فردی در اجتماع مدرسه، تعاملی است دو طرفه و دو سویه؛ لذا به مواردی از این تعاملات دو سویه توجه فرمائید:

باید به فرزندان آگاهی داد جامعه دارای افراد و اشخاص مختلفی است که شخصیتهای گوناگونی دارند و مدرسه نیز یک بخش مهم از جامعه است

به فرزندان گوشزد کنید در مواقعی که همکلاسی یا دوست آنها به هر دلیلی به آنها توهین کرد، خویشتنداری نموده و به شخص توهینکننده فرصت عذرخواهی بدهند در صورتی که آن همکلاسی عذرخواهی نکرد، مسئولین مدرسه را از موضوع مطلع نمایند و شخصاً با فرد خاطی برخورد نکنند. باید به فرزندان آگاهی داد جامعه دارای افراد و اشخاص مختلفی است که شخصیتهای گوناگونی دارند و مدرسه نیز یک بخش مهم از جامعه است؛ لذا نباید اجازه دهند رفتار یا سخنِ آلوده به توهین به روح و روان آنها لطمه بزند، بلکه با خویشتنداری و تدبیر باید پاسخگوی شخص خاطی باشند. به یک نمونه از رفتارهای پسندیده که سعدی علیهرحمه به آن اشاره نموده است توجه فرمایید:

«یکی از صاحبدلان زورآزمایی را دید به هم برآمده و کف بر دماغ انداخته. گفت این چه حالت است؟ گفتند فلان دشنام دادش. گفت این فرومایه هزار من سنگ برمیدارد و طاقت سخنی نمیآرد؟!»

لاف سرپنجگی و دعوی مردی بگذرد عاجز نفس فرومایه چه مردی چه زنی

گرت از دست برآید دهنی شیرین کن مردی آن نیست که مشتی بزنی بر دهنی(1)

از جمله فضاهایی است که موجب تضعیف حیاء شده و روابط فردی و اجتماعی را ناخوشایند خواهد کرد. در این خصوص لازم بهذکر است که یکی از دلایل توهین دانشآموزان به یکدیگر در محیط مدرسه، این است که در صحبت دیگر دوستان خود دخالت نموده و به نفع یکی از طرفین، جبهه گیری مینمایند. از آنجایی که این دخالت بدون اجازه انجام میگیرد، بنابراین زمینه درگیری یا توهین آنها سریعاً فراهم خواهد شد.

اولیاء گرامی! دقت بفرمایید که ما هرگز انتظار نداریم کودکان نابالغ ما همچون والدین با تجربۀ خود، رفتار درست و صحیحی را ارائه نمایند؛ اما از خودمان توقع داریم که در حد توان، بتوانیم امورات تربیتی و اخلاقی مورد نیاز فرزندانمان را به آنها آموزش دهیم و در امر پرورشِ خصایص انسانی آنها کوشا باشیم.

ما هرگز انتظار نداریم کودکان نابالغ ما همچون والدین باتجربۀ خود، رفتار درست و صحیحی را ارائه نمایند؛ اما از خودمان توقع داریم که در حد توان، بتوانیم امورات تربیتی و اخلاقی مورد نیاز فرزندانمان را به آنها آموزش دهیم و در امر پرورشِ خصایص انسانی آنها کوشا باشیم.

اما نکته مهم در اینگونه رفتارها این است که واکنش همه دانشآموزان به این مسئله یکسان نبوده و هستند دانش آموزانی که دارای آستانه تحمل یکسانی با بقیه نیستند و در اینگونه مواقع، متأسفانه به دیگران هتاکی کرده یا اینکه با دیگر دانشآموزان درگیر میشوند.

بنابراین حتماً به فرزندانمان بیاموزیم که اینگونه رفتارها اصولاً شوخی تلقی نشده و موجب دلخوری بین دوستان نیز خواهد شد.

و هرچه عکس العمل آنها سریعتر باشد، خطای آنها نیز بیشتر خواهد شد؛ لذا باید با مهربانی به آنها آموخت در مقابل درستی یا نادرستی صحبت یا رفتار دوستان و همکلاسی های خود، زود قضاوت نکنند، اجازه دهند و صبر کنند تا همه ابعاد هرموضوعی با سؤال کردن یا گذشت زمان، برای آنها روشن شود.

صبر، از خصلتهایی است که در بزرگسالی میتواند عامل موفقیت هرفردی در زندگی باشد؛ بنابراین باید از کودکی، برای بروز و تقویت این خصلت پسندیده در روحیۀ فرزندان، زمینهسازی و تلاش کرد.

به اخلاق و درس را رعایت نمایند و خود را درگیر حواشی ناخواسته که ارتباطی نیز به آنها ندارد، نکنند.

رعایت موارد مطرح شده توسط دانشآموز موجب حفظ کرامت شخصیت او شده و ضامن سلامت ارتباط او با دیگر همسالان و مسئولین مدرسه خواهد شد؛ بنابراین نقش والدین در موضوع حیاء فردی فرزند و تعامل او با دیگر دانشآموزان نقشی تعلیم دهنده و مربیگونه است، تا فرزند محافظت از خویش را بیاموزد.

بُعد فردی حیاء، بهقدر ضرورت توضیح داده شد و راهکارهایی نیز در این باب بیان گردید. امید است ما والدین با بهکارگیری روشهای عملی ارائه شده، بتوانیم ضمن حفظ حسن رابطه با فرزندان، بهطور مطلوب و ملموسی در تربیت و آموزش آنها ساعی باشیم. در این قسمت به بُعد اجتماعی حیاء پرداخته و مواردی از این بعد حیاء را نیز شرح خواهیم داد.

به فضایل اخلاقی است و چنین صفتی عقلاً و شرعاً مطلوب به شمار میرود.

در این خصوص حضرت امیرالمؤمنین علی فرمودند:

مَن لَم یَستَ_ح_ی مِنَ الن_ّاسِ لَم یَستَ_ح_یِ مِنَ اللّهِ

کسی که از مردم حیاء نمیکند، از خدا نیز حیاء نمیکند.(1)

حال باید بدانیم ما والدین بعد اجتماعی حیاء را چگونه به فرزندان خود منتقل نموده و آموزش دهیم؟

در بعد فردی حیاء که به آن پرداختیم موضوعات بین فرزندان دختر و پسر مشترک بوده، لذا تفکیکی در جداسازی مطالب قائل نشدم، اما در این قسمت با توجه به جنسیت فرزندان دختر و پسر و اقتضائات خاص هر یک بر آن شدیم تا موارد مطرح شده را در مسائل به صورت تفکیک شده بیان نماییم تا والدین گرامی نیز با توجه به جنسیت فرزند خود از آن بهرهمند شوند.

این بهرهگیری موجب افزایش حیاء فرزند در بعد اجتماعی شده و او را در مقابل آسیبهای احتمالی اجتماع مصون میدارد؛ البته بدیهی است لازمه توانمندسازی فرزندان در ابعاد مختلف حیاء آگاه سازی ایشان نیست، محدوده اختیارات و وظایف آنهاست؛ لذا بعضی از این موارد را در بعد اجتماعی درقالب پرسش و پاسخ مطرح مینماییم.

* در صورت پارگی یا سوراخ شدن لباس خود، سریعاً آن را تعویض نماید.

* از لباس تنگ یا بدننما استفاده نکند.

* لباس جنس مخالف خود را نپوشد؛ هرچند از اعضاء خانواده او باشند.

* لباسهای زیر خود را برای شستشو، فقط در سبد حمام بگذارد و بینظمی نکند.

* در اماکن تفریحی مانند استخر یا دریا، از لباس مناسب استفاده نموده و به لباس دیگران خیره نشود.

عدم رعایت چنین موضوعی غیرقابلجبران خواهد بود.

مثال:

به چند مورد از این نوع رفتارهای آموزشی در ذیل دقت فرمایید:

* با کسب اجازه وارد اتاق دیگران شوند؛ حتی اتاق خواهر و برادر خود.

* بدون اجازه به کیف پول، داخل کمد و وسایل شخصی کسی نگاه نکنند.

* بدون اطلاع به کیفدستی هیچ خانمی، حتی مادر خویش مراجعه نکنند.

* به تلفن همراه، رایانه، یا دیگر وسایل دیجیتال دیگران، حتی نزدیکان خود، دست نزنند.

بخشیده و کدورتی از وی در دل ندارد.

* در صورتیکه خدای ناکرده، به ناحق آبروی کسی را در جمع دوستان، اجتماع، مدرسه و یا هر محیط دیگری به مخاطره انداخته است، در حضور همان افراد به اشتباه خود اقرار نموده و طلب بخشش نماید.

رعایت حال افراد، خصوصاً کهنسالان، میتواند حس انساندوستی فرزند ما را تقویت نموده و همچنین او را در رعایت حقوق سالخوردگان مساعدت نماید.

خواهد شد.

لذا رعایت این نکته بسیار مهم است که با بزرگتر از خود شوخی نکنیم. آموزش این نکته به فرزندان در بسیاری از موارد موجب حفظ شخصیت و حیاء آنها در بعد اجتماعی خواهد شد.

تا خدای ناکرده، اتفاق ناگواری برای آنها پیش نیاید.

والدین گرامی! به فرزندان خود بگویید هرگز به غریبهها، چه زن چه مرد، اعتماد نکنند.

آن عمل زشت نشود که ممکن است بشود! موجب قبحزدایی بوده و همچنین موجب عادی شدن این رفتار نزد فرزند ما میگردد. بنابراین پیشنهاد میکنیم ارتباط فرزندان خود را با اینگونه کودکان به حداقل برسانید تا خدای ناکرده، زحمات تربیتی شما به یکباره از بین نرود.

فرزندان و تصحیح رفتار آنها، کمک شایانی نسبت به اعتماد کودکان به پدر و مادر خواهد داشت.

رفتار دوستانه و محبتآمیز والدین در هنگام مشاهده اشتباهات فرزندان و تصحیح رفتار آنها، کمک شایانی نسبت به اعتماد کودکان به پدر و مادر خواهد داشت.

شکل میگیرد. حال اگر این یادگیری همراه با ارائه جذابیتهای غریزی نیز باشد، عمیقتر بوده و به اجرا و تکرار آن عمل توسط همان شخص کمک میکند.

باتوجه به اینکه عمدۀ برنامههای ماهواره و فیلمهای تهیه شده در سطح بینالملل، جنبه تجاری (غریزه- هیجان- تخیل) دارند؛ لذا از همه اهرمها برای جذابیت برنامههای خود استفاده میکنند و طبیعی است در این راستا، بحث حیاء از کماهمیتترین موضوعات خواهد بود. بنابراین واضح است که والدین مسئول، هرگز فرزند پاک و بیدفاع خود را در برابر هجمۀ امور غریزی و جنسی فرهنگ بیقید و بند غرب و مؤسسات سودجوی آنها قرار نمیدهند.

یادگیری در انسان، خصوصاً در دوره کودکی، از راه مشاهده و گوش دادن شکل میگیرد.

برای فرزند دختر ما خواهد شد. ضمناً انتظار او را در سالهای بعد، در خصوص نحوه لباس پوشیدن تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ لذا لباس او را زیبا و پوشیده انتخاب کنید.

میتواند باشد که بسیار خطرناک است و خسارات روحی و جسمی آن نیز غیرقابلجبران خواهد بود؛ لذا باید از انجام این اقدامات جداً خودداری نمایید.

اگر پسرها نمیخواهند مانند شاهزادهها رفتار کنند، شما حتماً مانند پرنسسها رفتار کنید!

لیلی ز پدر بدین حک_ایت

رنج_ید چنانکه بی نهایت

در پرده نهفته آه میداشت

پرده ز پدر نگاه میداشت

چون رفت پدر ز پرده بیرون

شد نرگس او ز گریه گلگون

چندان ز ره دو دیده خون راند

کز راه خود آن غبار بنشاند

از آن بهره ببرند.

3. فرزندان را با الگوهای شاخص رفتاری آشنا کنیم. برای شروع، میتوانیم از فرزندان خود بخواهیم بعضی از رفتارهای والدین را تمرین و تکرار کنند. بهعنوان نمونه از فرزند دختر خود بخواهیم با مشورت گرفتن از مادر در بیرون از خانه لباس بپوشد و مانند بزرگترها رفتار کند، چراکه بهزودی او نیز همچون مادرش بانوی متشخصی خواهد شد.

از فرزند پسر نیز بخواهیم همچون پدر در میهمانی، از لباس رسمی استفاده نماید و پوشش مناسبی داشته باشد. البته استفاده از الگوهای کامل نیز بسیار سازنده و مناسب است، خصوصاً سیرۀ عملی پیامبر اکرم و اهلبیت عصمت و طهارت(سلاماللهعلیهم).

فرزندان ما برحسب فطرت خدادادی حس زیبادوستی داشته و همیشه طالب محبت هستند. بهترین افرادی که توانستهاند در فکر و گفتار خود زیبا بیندیشند و در رفتار خود زیبایی و محبت را همراه سازند، پیامبران الهی و خصوصاً پیامبر اکرم و اهلبیت معصوم ایشان هستند.

ما والدین میتوانیم با تهیه کتابهای سیره و خواندن رفتارهای ایشان، افقهای جالب و صحیحی را به فرزندان خود آموزش دهیم. به عنوان یک پیشنهاد میتوان به کتاب داستان راستان استاد شهید مطهری(رحمه الله علیه) و کتاب سننالنبی علامه طباطبایی(رحمه الله علیه) اشاره نمود.

حال بعد از پرداختن به بعد فردی و اجتماعی حیاء به بعد الهی آن نیز اشاره مینماییم؛ این بعد از حیاء دارای فرازهای عالی و شاخصی است تا بتوانیم در محضر الهی جایگاه انسانیت خود را تثبیت نماییم.

بُعد سوم از حیاء، حیاء از خداوند متعال است. بالاترین و والاترین مرتبه حیاء، همانا حیاء از خداوند است. این قسم از حیاء از چنان عظمت و شأنی برخوردار است که جز انبیاء الهی و معصومین(علیهمالسلام) و در مراتبی پیروان حقیقی آنان بدان دست پیدا نمیکنند و کسی که به این بُعد و درجه از حیاء برسد، هر لحظه خود را در محضر باعظمت پروردگار مییابد و چون چنین است، تمامی رفتار و گفتار او متأثر از این احساس حضور آمیخته با حیاء است.

چنین انسانی سراسر اعمالش خیر و برکت و تمامی گفتارش سودمند است. کوچکترین بدی و ناشایستگی در صحبت و رفتار او راه ندارد. به این ترتیب شاخصی از یک انسان شایسته و خردمند است.

این افراد میتوانند از جمله بهترین دوستان ما باشند و معاشرت ما با این افراد میتواند زمینه رشد و آرامش ما را در خانواده مهیا سازد. دوستان خدادوست، همیشه خیرخواه ما بوده و مشاورانی امین هستند.

حال سؤال مهم این است که رفتارهای اجتماعی متناسب با حیاء از خداوند متعال، در چه مواردی از زندگی ما باید مشهود باشد تا زمینه تنظیم شعائر الهی فراهم گردد؟

برای پاسخگویی به این پرسش به چند مثال عملی اشاره میکنیم:

1- در زمان خوانده شدن قرآن کریم، سکوت کنیم و به آیات الهی گوش بدهیم.

2- در هنگام اجرای عبادات یا مراسم مذهبی، متناسب با مراسم رفتار کنیم و مشغول کار دیگری نباشیم و دیگران را نیز در انجام امور یاد شده، یاری کنیم؛ خصوصاً در هنگام نماز جماعت.

3- در ایام خاص سال، اقتضائات فضای عمومی را رعایت نماییم. بهعنوان مثال در ماه مبارک رمضان، احوال دیگران را رعایت نموده و در صورتی که توفیق روزهدار بودن را نداریم، تظاهر به روزه خواری نکنیم و رعایت این

ص: 43

امور را به فرزندان خود نیز گوشزد نماییم.

4- با استفاده از بزرگان یا متون دینی، اسباب خنده و تفریح خود یا دیگران را فراهم نسازیم و از سر بیتوجهی یا سادهاندیشی، موجبات بیاحترامی به مقدسات را فراهم نسازیم.

5- نام خداوند متعال و بزرگان دین را به نیکی یاد کنیم. در بعضی مواقع، برحسب عجله یا فراموشی ممکن است در بهکار بردن القاب و رعایت احترام اهلبیت عصمت و طهارت(سلامالله علیهم)، ناخواسته کوتاهی کنیم. لذا باید دقت نموده و این خطای ناخواسته را به حداقل برسانیم.

6- برای کسب روزی حلال، اهمیت ویژه قائل باشیم. کسب روزی حلال و رعایت حلال و حرام الهی موجب میشود زندگی خداپسندانهای داشته و حقوق دیگران را رعایت کنیم. همانگونه که نمیپسندیم کسی به ما ظلم کند، هرگز نپسندیم که به دیگران ظلم کنیم. این نکته تربیتی را میتوان به فرزندان خود نیز آموزش داد و از آنها خواست که نه به دیگران ظلم کنند و نه اجازه دهند به آنها ظلم شود. برای آموزش این نکته، لازم است فرزندان خود را به حقوقشان آگاه کنیم.

7- در هنگام انجام عبادات خود، از لباس مناسب استفاده نماییم و تمیز و مرتب باشیم. رعایت این نکته موجب افزایش رغبت به عبادت خواهد شد. ضمناً رعایت تشریفات و آداب و پرداختن به مقدمات عبادت، تمرکز ما را خصوصاً در هنگام نماز افزایش خواهد داد.

8- حقوق اجتماعی مردم را رعایت نموده و خود را برتر از دیگران ندانیم. بعضی از خصلتهای انسان موجب فراهم شدن شرایطی میشود تا رعایت حدود الهی بر ما سخت شود. بعضی از این خصلتها عبارتند از: تکبر، زود عصبانی شدن، زود قضاوت کردن؛ اگر هر یک از این خصلتها را داشته باشیم، کافی است تا خدای ناکرده، خود را از دیگران بهتر دانسته و خداوند

ص: 44

متعال را از خود ناراضی کنیم.

عفاف در لغت و توضیح کاربردی آن یعنی حفظ خود از غلبه تمایلات و خواستههای نفسانی (غریزی) بر عقل و خرد و بهعبارتی به معنای حفظ سلامت شخصیت است؛ یعنی با داشتن صفت عفاف، عقل خود را از غلبه خواهشهای غریزی مصون داشته و تمایلات خود را کنترل میکنیم تا بتوانیم سلامت جسم و روحمان را حفظ نماییم.

﴿یا اَیُّهَا الَّذینَ ءامَنُوا اجتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ اِنَ بَعضَ الظَّنِّ اِثمٌ...﴾

ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری گمانها بپرهیزید، چراکه پارهای از گمانها گناه است...(1)

خصوصاً شایسته است آقایان از شوخی با غیرهم جنسان خود بپرهیزند و محترمانه سخن بگویند و اما اگر خانم هستید، مراقب لحن صحبت خود باشید که متین و به دور از جلبتوجه باشد.

مراقب باشیم در بازارهای گفتگویی شرکت نکنیم که محل فروش آبروی دیگران است! خوب و محکم صحبت کنیم، باوقار و مؤدب باشیم و از کلمات احترامآمیز استفاده کنیم.

در بسیاری از موارد میتوانیم با طمأنینه و رفتار شایسته، شخص هتاک و دروغگو را شرمنده کنیم.

گاهی متوجه میشویم فرد یا افرادی به دروغ، نسبت ناروایی را به ما دادهاند یا تهمتی را نثار ما کردهاند؛ بدینجهت عصبانی شده و از الفاظ نامناسبی خطاب به آنها استفاده میکنیم. این عصبانیت و عدم خویشتنداری، موجب لکهدار شدن عفت کلام ما خواهد شد. در بسیاری از موارد میتوانیم با طمأنینه و رفتار شایسته، شخص هتاک و دروغگو را شرمنده کنیم و موجب اصلاح رفتار و گفتار او شویم.

در این خصوص شیخ مصلح الدین سعدی مطلبی را در گلستان بیان نموده است که توجه به آن خالی از لطف نیست:

«پیش یکی از مشایخ گله کردم که فلان به فساد من گواهی داده است، گفتا به صلاحش خجل کن! »

تو نیکو روش باش تا بدسگال به نقص تو گفتن نیابد مجال

چو آهنگ بر بط بود مستقیم کی از دست مطرب خورد گوشمال(1)

ص: 48

سؤال؟

شوخی باید چه جایگاهی در گفت وگوها داشته باشد؟

بسیاری از ما با شوخی آشنا بوده و آن را قسمتی از فرهنگ عمومی خود میدانیم. هرچند بعضی افراد دوست ندارند با کسی شوخی کنند یا اینکه دوست ندارند کسی با آنها شوخی کند، اما عمده مردم از آن لذت میبرند. با رعایت نکات ذیل میتوان گفت شوخی چیز خوبی است!

* مؤدبانه باشد؛

* دشنام نباشد؛

* دروغ نباشد؛

* مسخره کردن دیگران نباشد؛

* غیبت و تهمت نباشد؛

* موجب رنجش کسی نشود.

دیگران استفاده کنیم. با گوش دادن به صحبتهای عزیزانمان از موفقیتها و مشکلات آنها آگاه شده، میتوانیم حس همدلی را در یکدیگر افزایش دهیم؛ بنابراین مراقب آنچه میشنوید باشید. چراکه شنیده های شما بر آرامش روحی یا تلاطم روانی شما تأثیرگذار خواهد بود.

بنابراین بسیاری از شنیدهها مانند غیبت، تهمت، بدگویی، کلام بیهوده و شوخی ناپسند، ارزش گوش دادن ندارد؛ بلکه باید گوش شنوا در برابر سخنان مفید و خصوصاً اعضاء خانوادۀ خود داشته باشیم؛ بهعنوان یک راهکار میتوانید مجالسی را که در آنها موارد یاد شده وجود دارد ترک نمایید.

والدین گرامی!

مطالب این کتاب به نحوی نگارش یافته است که برای خانمها، آقایان، دختران و پسران کاربردی و قابلاستفاده باشد. لیکن بعضی موارد آن برای جنسیت زن یا مرد کاربرد بیشتری خواهد داشت، مانند بحث حاضر (عفت در نگاه) که برای آقایان و آقا پسرها کاربرد بیشتری دارد.

مردان با دیدن، دلبسته میشوند و با نگاه کردن، طلب خواسته میکنند.

از این رو توصیه میکنیم آقایان به این بحث توجه ویژهای داشته باشند. در ابتدای کلام، ذکر نمودم که چشم دروازه دل است. جنسیت مرد بهگونهای است که با دیدن، عمده احساسات او برانگیخته شده و متمرکز میشود؛ یعنی وقتی به چیزی نگاه میکند، دیگر احساسات نیز به مشاهده او کمک میکنند و به آن عمق می بخشند؛

لذا مردان با دیدن، دلبسته میشوند و با نگاه کردن، طلب خواسته میکنند. به دو بیتی باباطاهر دقت فرمایید:

ز دست دیده و دل هردو فریاد که هرچه دیده بیند دل کند یاد

بسازم خنجری نیشش ز ف_ولاد زنم بر دیده تا دل گ_ردد آزاد

منظور شعر این است که هر آنچه چشم ببیند، دل تمنا میکند؛ لذا برای راحتی قلب و آرامش فکر، باید بر بسیاری چیزها چشم بست و نگاه نکرد! خوب است به فرزندانمان، خصوصاً نوجوانان خود، تذکر و آموزش دهیم که به هر منظره ای نگاه نکنند.

ص: 51

فرزندان ما در دوران نوجوانی و خصوصاً بلوغ، از نظر جنسی و عاطفی بسیار آسیبپذیر هستند.

فرزندان ما در دوران نوجوانی و خصوصاً بلوغ، از نظر جنسی و عاطفی بسیار آسیبپذیر هستند. لذا والدین، خصوصاً پدر خانواده، میتواند با پسر خود گفتوگوی صمیمانهای داشته و از او بخواهد بهخاطر آرامش فکری و احساسی، مراقب چشمان خود باشد و عفت دیدگان خود را رعایت نماید. همچنین میتواند با آموزش عملی (آموزش جدای از گفتار) موضوع عفت در نگاه را به فرزندان آموزش دهد.

پسر خانواده وقتی پدر خود را شخصی متدین و عفیف مشاهده نماید، بدیهی است که این رفتار را از او فرامی گیرد.

حال ممکن است به اقتضاء سن خطایی هم داشته باشد، لیکن در عمده موارد تابع رفتار پسندیده پدر بوده و رفتار او را الگوی عملکرد خود قرار میدهد.

پسر خانواده وقتی پدر خود را شخصی متدین و عفیف مشاهده نماید، بدیهی است که این رفتار را از او فرامی گیرد.

بنابراین چگونگی رفتار والدین، خصوصاً پدر، در موضوع عفت در نگاه بسیار مؤثر است. جهت تنویر مطلب و همچنین توجه خاص به این موضوع، حکایت ذیل را از گلستان سعدی علیه رحمه یادآور میشویم.

«دانشمندی را دیدم به کسی مبتلا شده و رازش برملا افتاده جور فراوان بردی و تحمل بیکران کردی. باری به لطافتش گفتم؛ دانم که تو را در مودّت این منظور علتی و بنای محبتی بر زلّتی نیست، با وجود چنین معنی لایق قدر علما

ص: 52

نباشد خود را متهم گردانیدن و جور بیادبان بردن. گفت ای یار دست عتاب از دامن روزگارم بدار، بارها درین مصلحت که تو بینی اندیشه کردم و صبر بر جفای او سهلتر آید همی که صبر از دیدن او و حکما گویند: دل بر مجاهده نهادن آسانتر است که چشم از مشاهده برگرفتن.(1)»

دل بر مجاهده نهادن آسانتر است که چشم از مشاهده برگرفتن.

به خاطر پوشیدن لباسهای تنگ و بدننما یا رفتارهای زنانه، تحسین نخواهند کرد.

لذا این گرایش زمینۀ ازدواج و تشکیل خانواده را نیز فراهم میکند. اما چنانچه عواطف و احساسات، لجام گسیخته شود و در محیط اجتماعی بهجای کار، تحصیل و ارتباطات انسانی، ارضاء غرایز و غلبۀ خواسته های نفسانی حکمفرما باشد، طبیعی است که خردمندی و عقلانیت از جامعه دور خواهد شد و بدینوسیله مشکلات فراوانی دامن گیر ما خواهد گردید. روابط مدیریت نشده، علاوه بر فروپاشی نهاد خانواده و ایجاد تلاطمات روحی و روانی در افراد، اختلال در زندگی اجتماعی جامعه ما را نیز به وجود خواهد آورد.

پسندیده است عفت در فکر، نگاه، گفتار، شنیدار، پوشش و زینت را در رابطه با نامحرم رعایت کنیم.

لذا پسندیده است عفت در فکر، نگاه، گفتار، شنیدار، پوشش و زینت را در رابطه با نامحرم رعایت کنیم؛ از هرگونه ارتباط فیزیکی از قبیل دست دادن با نامحرم، بپرهیزید.

اگر خانم هستید، حتی مراقب راه رفتنتان نیز باشید که موقرانه و به دور از تحریک دیگران باشد و پوشش خود را به نحوی انتخاب کنید تا شخصیت انسانی شما موردتوجه قرار گیرد و نه جنسیت شما!! متأسفانه هستند افرادی هرچند کم، اما مریض دل که با کوچکترین بهانه ای نگاههای شیطانی خود را به سمت شما بدوزند.

به یاد داشته باشید که در صورت عدم رعایت عفاف در رابطه با نامحرم، جنسیت جای انسانیت را در روابط خواهد گرفت و با حاکم شدن احساسات و غرایز به جای عقل و عشق، درهمتنیدگی بین غریزه جنسی و قوای عاطفی طرفین به وجود میآید که در بسیاری از مواقع، تفکیک آن امکانپذیر نبوده و خدای ناکرده، خسارتهای روحی و روانی جبران ناپذیری را برای شما رقم خواهد زد.

ص: 56

ص: 57

ص: 58

فرزندان نوجوان خود استفاده کنید:

مثال:

اگر به قصد تفریح و گردش به کوهستان برویم و کنار نهر آبی ساکن شویم، قطعاً قدری از رود فاصله خواهیم گرفت و به پرتگاههای کوه نیز نزدیک نخواهیم شد. این نوع مراقبت از خود، بهمعنای ضعف ما نیست؛ بلکه به این معناست که این دو خطرناک هستند!

مواقعی پیش خواهد آمد که ما مجبور میشویم با جنس مخالف خود ارتباط داشته باشیم، اما نباید این نکته را فراموش کنیم که بعد از اتمام کارمان، آن فرد را ترک نموده و بهکار خود مشغول شویم.

دلیلی ندارد که با جنس مخالف ارتباط بیشتر از ضرورت داشته باشیم. بنابراین: فاصله سلامتی یعنی رعایت حدود و حقوق خود و دیگری، بهنحوی که عواطف طرفین تحریک یا جریحهدار نشود.

به او آگاهی دهید که در پارک و محل بازی یا همچنین در میان دوستان و اقوام نیز کسی حق ندارد به عضو خصوصی او دست بزند و اعضاء خصوصی باید همیشه پوشیده باشند؛ حتی در استخر.

و اگر کسی قصد داشت عضو خصوصی او را لمس کند، حتماً با صدای بلند نه بگوید و بلافاصله بدون آنکه بترسد و خجالت بکشد، موضوع را به پدر و مادر خود اطلاع دهد.

اعضاء خصوصی بدن عبارتند از ناحیه باسن، آلت تناسلی و سینه. بعد از آموزش مطلب فوقالذکر به فرزند خود گوشزد کنید فقط والدین، پزشکان و پرستاران میتوانند اعضاء خصوصی بدن آنها را لمس کنند یا اینکه آن را ببینند؛ چراکه مانند پدر و مادر مهربان بوده و قصد کمک به آنها را دارند. اما بهجز این چند نفر، بقیه مردم و اطرافیان نباید عضو خصوصی آنها را لمس کرده یا به آن نگاه کنند.

به والدین عزیز تأکید میکنیم آموزش اعضاء خصوصی بدن مختص فرزند دختر نبوده و به فرزندان پسر نیز باید آموزش داده شود.

احتمال تکرار رفتارهای درست نیز افزایش خواهد یافت و به مرور تبدیل به عادات مثبت آنها خواهد گردید. همچنین ترغیب فرزندان به رفتارهای آمیخته با حیاء موجب افزایش کمی اینگونه رفتارها خواهد شد.

والدین گرامی!

بهترین راه ترغیب فرزندان برای این رفتارهای مثبت الگوپذیری فرزندان است؛ یعنی کودکان و نوجوانان با مشاهده رفتارهای آمیخته با حیاء توسط والدین از آنها میآموزند و آن رفتارها را تکرار میکنند، لذا به والدین گرامی توصیه میکنیم از دو اصل تشویق و ترغیب فرزندان غافل نباشید.

* تحسین کودک و نوجوان در جمع دوستان و اقوام.

* هدیه به کودک.

* زمینهسازی شرایط تفریح و سرگرمی.

* تهیه کالای دوست داشتنی.

اینها مواردی است که توسط آن میتوان کودکان را تشویق نمود تا امورات مربوط به حیاء را بیشتر و بهتر رعایت نمایند.

سؤال؟

آیا تشویق فرزندان در حضور جمع فامیل و اقوام و دوستان پز دادن محسوب نمیشود؟

در پاسخ باید گفت خیر، پز دادن و فخرفروشی زمانی صدق میکند که شما شخصی را تحقیر و خود را فردی متشخص بدانید و با گفتار یا رفتارتان این تصور را بازگو کنید.

حال آنکه صحبت کردن در مورد فرزندی که به حیاء پایبند است در واقع تشکر از اوست و همچنین تشکر از خدای متعال که چنین فرزندی را به شما

ص: 63

عنایت فرموده است. این فرزند قطعاً نعمت الهی است؛ لذا میتوان در مورد نعمات الهی صحبت نمود. خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید:

﴿وَ اَمّا بِنِعمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّث﴾

و موهبت پروردگارت را بازگو.(1)

لذا این موضوع ارتباطی با پز دادن نداشته و حتی موجب میشود فرزند با حیاء نسبت به مراقبت از خود کوشاتر باشد؛ چراکه اطرافیان او با نگاه ویژهای به او می نگرند.

ص: 64

ص: 65

ص: 66

- خوشحالی افراطی

- ترس

- عصبانیت

اگر بتوانیم بهنحو شایستهای بر این احساسات خود کنترل داشته باشیم، بهعنوان فردی متین شناخته خواهیم شد.

مرحوم ملا احمد نراقی (رحمهالله علیه) در کتاب معراج السعاده در باب توضیح متانت و وقار میفرمایند:

«ضد صفت عجله وقار است و آن عبارت است از اطمینان نفس و سکون آن در گفتار و کردار و حرکات و سکنات پیش از آن که شروع در یکی از آنها کند و بعد از آن تا هر جزئی از آن کار به موافق فکر و تدبیر بهجا آورد و تأمل نمودن پس از شروع را توقف گویند و تأمل بعد از آن را تأنی و انائت نامند.

ضد صفت عجله وقار است.

پس وقار شامل این هر دو است و آن نتیجۀ قوتنفس و پر دلی است و از شرایف صفات و فضایل ملکات است بلکه از اخلاق حسنه-کم صفتی است که به شرافت این صفت رسد و به این حیث انبیاء و برگزیدگان خدا را با این صفت مدح میکنند و در مدح سرور پیغمبران، صاحب الوقار و صاحب السکینه گفتهاند و در نظر مردم هیچ صفتی آدمی را مانند این صفت شریف و عزیز نمیکند»(1)

ص: 68

والدین گرامی!

وقار و متانت را نه یک محدودیت، که یک صفت ارزشمند بدانند.

شایسته است صفت وقار در گفتار و رفتار به فرزندان آموزش داده شود و خصوصاً به دختر خانمها یادآوری شود که هرچه وقار و متانت در رفتار یک خانم مشهودتر باشد، احترام بیشتری را دریافت خواهد کرد.

لذا وقار و متانت را نه یک محدودیت، که یک صفت ارزشمند بدانند. همه جا حضور داشتن، در مورد همه چیز صحبت کردن و با همه بودن شایسته مقام و منزلت یک بانوی ایرانی نیست.

سعدی شیرازی حکایت میکند:

«صاحب دلی را گفتند بدین خوبی که آفتابست، نشنیدهام که کسی او را دوست گرفته است و عشق آورده، گفت: برای آن است که هر روز میتوان دید مگر در زمستان که محجوب است و محبوب.»

به دیدار مردم شدن عیب نیست ولیکن نه چندان که گویند بس

اگر خویشتن را ملامت کنی ملامت نباید شنیدن ز کس(1)

احساس لذت داشته باشیم اما بعد از اتمام هیجان و لذت زودگذر، مدت طولانی را نتوانیم بهصورت عادی زندگی کنیم و یا خسارات بزرگی به زندگی و آیندۀ خود وارد کنیم.

بنابراین لذت را باید بهگونهای در امور زندگی خود دخالت دهیم که دو خاصیت اصلی آن محفوظ باشد:

1- به خود و حقوقمان آسیب نزنیم.

2- به دیگران و حقوق آنها آسیب نزنیم.

به مثالهای زیر دقت کنید:

مثال:

افرادی از رانندگی با سرعت بالا لذت میبرند و دچار هیجان میشوند. لذا برای ایجاد حس لذت، ممکن است خیابان را با پیست اتومبیلرانی یکی بدانند. این افراد توجهی به حقوق دیگران ندارند و به خود نیز آسیب میرسانند؛ پس میتوان گفت چنین افرادی متأسفانه متین رانندگی نمیکنند.

مثال:

بعضی اشخاص دوست دارند بهصورت گروهی برای خرید یا دیگر کارها اقدام نمایند. بنابراین طبیعی است از دور هم بودن، خوشحال بوده و جملات محبتآمیز بین آنها ردوبدل شود و یا حتی با هم شوخی کنند. حال اگر این جمع دوستانه در بروز احساسات خویش از قبیل خندیدن، هیچ کنترلی بر خود نداشته باشند و لذت چند ساعت با هم بودن را بر متین بودن در اجتماع ترجیح دهند، در چگونگی روابط اجتماعی خود با دیگران دچار مشکل شده و افراد ناخویشتندار را به خود جذب مینمایند. پس میتوانیم بگوییم آنها متین رفتار نمیکنند!

ص: 71

با لبخند ابراز رضایت کنند اما افراد غریبه چطور؟ آنها چه عکس العملی ممکن است از خود نشان دهند؟

بعضی از مردم فقط به زیبایی ظاهری اهمیت میدهند و دلیل دوست داشتن دیگران را همین زیبایی میدانند؛ لذا طبیعی است که با گذشت زمان نه چندان زیادی اشخاص برای آنها عادی و تکراری شده و بهدنبال کسی دیگر خواهند رفت. پس شایسته است در بروز زیباییهای ظاهری و آراستگی خود متین و موقر رفتار کنیم.

4- تظاهر به زیبایی همیشه ساده نبوده و برای اینکار بعضی افراد مجبور میشوند از پوشش و آرایشهای نامتعارفی استفاده کنند که هیچ سنخیتی با اخلاق و شخصیت آنها ندارد، که متأسفانه با این کار شبیه معدود افراد نابخرد و ناهنجار جامعه میشوند؛

لذا ثمرۀ بروز زیبایی خود را در اجتماع جز با واکنش ناشایست دیگران دریافت نمیکنند.

پیشنهاد میکنیم در شیوۀ آراستگی پوشش خود، بهگونهای عمل کنید تا شایسته بهترین عکسالعملهای اجتماعی باشید.

نکته!!!

چند نکته بسیار مهم در خصوص حیاء و متانت، ویژه والدین گرامی:

1. شخصاً وظایف خانوادگی و اجتماعی خود را در خصوص موضوع عفاف رعایت نمایید. ما والدین، اولین الگوهای تربیتی فرزندان خود هستیم و آنها بیشتر از آن که از آموزشهای گفتاری ما بهرهمند شوند، رفتارهای ما را مشاهده نموده و بهطور غیرمستقیم، انواع رفتارهای شخصی و اجتماعی را از ما والدین فرامیگیرند.

2. محل خواب خود را از محل خواب فرزندان جدا کنید. هرگز از محل مشترک برای خواب استفاده نکنید و در صورتی که فرزندان شما جنس

ص: 73

مخالف هم هستند، بعد از پنجسالگی اتاق خواب آنها را از هم جدا کنید.

ما والدین، اولین الگوهای تربیتی فرزندان خود هستیم.

سؤال؟

فرزندانی هستند که حتماً باید در ابتدای شب نزد والدین باشند و بخوابند یا اینکه نیمه شب به محل خواب والدین مراجعه میکنند؛ با این کودکان چه رفتاری باید داشته باشیم؟

به این دسته از والدین پیشنهاد میکنیم فرزند را در محل خواب خود بخوابانند و مدتی را نزد او باشند تا کاملاً به خواب رود. در صورت مراجعۀ دوباره وی، او را به محل خوابش بازگردانده و مدتی نزد او باشید تا مجدداً به خواب رود. این دسته از والدین درصورت تحمل و برخورد مهربانانه با فرزند، مشاهده خواهند نمود که مشکل فوقالذکر در بسیاری از مواقع سریعاً رفع خواهد شد.

3. والدین عزیز! به فرزندان از کودکی بیاموزید با اجازه وارد اتاقتان شوند. این موضوع در مراتب تربیت فرزند از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ لذا خداوند متعال نیز در قرآن کریم به آن اشاره نموده است:

﴿وَ اِذا بَلَغَ الاَطفالُ مِنکُمُ الحُلُمَ فَلیَستَأذِنُوا کَمَا استَأذَنَ الَّذینَ مِن قَبلِهِم کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُم ءایاتِه وَ اللّهُ عَلیمٌ حَکیمٌ﴾

و چون کودکان شما به سن بلوغ رسیدند، باید همانند کسانی که پیش از ایشان [درهمین شرایط] اجازه میگرفتند، کسب اجازه کنند. خدا آیات خود را اینگونه برای شما بیان میکند، و خدا دانای حکیم است.3(1)

ص: 74

برحسب تجربه میتوان گفت عدم رعایت این موضوع زمینه خسارات تربیتی را برای فرزند فراهم میکند که هیچگاه قابل جبران یا ترمیم نخواهد بود.

4. والدین گرامی، خصوصاً مادران محترم، توجه فرمایند که از آویختن لباسهای زیر در تمام نقاط منزل خودداری کنید و برای اینکار، محل مشخصی را انتخاب نمایید که دور از چشم فرزندان بوده و در فضای متعارف و محل رفتوآمد اهل منزل نباشد.

5. رفتوآمدهای خویشاوندی و دوستانۀ خود را بهنحو درستی مدیریت کنید. خوب است بهعنوان یک فرد عاقل از خود سؤال کنید

آیا از درستی یک ارتباط خانوادگی که انجام میدهید، مطمئن هستید؟! چند لحظه تفکر و پاسخ به این سؤال به ما کمک میکند تا بتوانیم تصمیمات مثبتی را اتخاذ نماییم. روابط خویشاوندی، در صورت مدیریت، سودمند بوده و در غیر اینصورت، آسیبهای ناشی از آن بهمراتب از آسیبهای افراد غیرفامیل بیشتر خواهد بود.

6. فرزندان خود را در ساعتهای خلوت، خصوصاً هنگام ابتدای شب، برای خرید یا هر کار دیگری به بیرون از منزل نفرستیم. (رعایت مورد ذکر شده این بند، در مورد فرزندان دختر با دقت نظر بیشتری رعایت شود.)

7. در میهمانیها و مجالس منافی عفت و اخلاق شرکت نکنید و کودکانتان را با افرادی که نسبت به حیاء و رعایت عفت خود بیتوجه هستند، همنشین نسازید.

8. همسر و پدر با غیرتی باشید. پدر خانواده، متولی رعایت عفاف در خانوادۀ خویش است؛ یعنی علاوهبر رعایت عفاف به معنای مراقبت از خود، غیرت هم دارد که معنی آن مراقبت از اعضاء خانواده در برابر دیگران است که این امر جز با رعایت اصول و موازین اخلاقی و اجتماعی، حاصل نخواهد شد.

ص: 75

پدر خانواده، متولی رعایت عفاف در خانوادۀ خویش است.

9. به فرزندان خود نکات ظریف مربوط به عفاف را آموزش دهید. فرزندان علاوهبر آنکه از عملکرد شما آموزش میگیرند، به آموزشهای مستقیم هم نیاز دارند. بهعنوان یک وظیفه انسانی قبل از سن تکلیف، فرزندان خود را با مفاهیم فطری و اجتماعی از قبیل: لزوم حفظ نگاه، رعایت پوشش مناسب و رعایت حقوق دیگران، همراه با استدلال، منطق و احساسات، البته متناسب با سن و جنسیت آنها، آشنا کنید.

10. به یاد داشته باشید فرزندان در سنین کودکی و نوجوانی، نیازمند این هستند که ضرورت رعایت عفاف را بدانند و همراه با کسب توانایی در زندگی شخصی، مراوده و ارتباطات صحیح اجتماعی را نیز بیاموزند.

بنابراین اگر در این دوره نسبت به آموزشهای فوق اقدام نکنید، در دورۀ جوانی، فشارهای روحی و روانی زیادی را باید تحملکنید. پیشنهاد میکنیم امور زندگی اجتماعی مربوط به دختران را مادرها و امور مربوط به پسران را پدرها به آنها آموزش دهند؛ البته در این خصوص میتوانید از مشاور امین و متخصص نیز راهنمایی بگیرید.

ص: 76

ص: 77

ص: 78

مهربان باشد و با مردم مراوده داشته باشد اما بداخلاقی او حجابی است بین او و آنچه دوست دارد، اما در این کتاب و در موضوع حجاب منظور ما از حجاب پوشش است؛ یعنی چیزی که بین ما و دیگران قرار میگیرد تا مانع آسیب دیدن شخصیت ما باشد.

آن، زنان نشان میدهند وسیله لذت مردان نیستند!

البته لباس و پوشش آقایان نیز قسمتی از حجاب ایشان تعریف میگردد و تقریباً در تمامی فرهنگها و ملتهای متمدن، مردان با لباس پوشیده دیده میشوند. البته شایان ذکر است تأکید بر حجاب خانمها دو دلیل عمده دارد:

1- خانمها ذاتاً از زیبایی بیشتری نسبت به مردان برخوردارند و طبیعی است که در حفظ این زیبایی باید کوشاتر باشند.

2- برحسب نوع خلقت، آقایان نسبت به خانمها کنترل کمتری بر احساسات خود دارند؛ لذا خداوند متعال در دستور خود به بانوان محترم، ضمن اشاره به ضعف برخی مردان در این موضوع، از خانمها خواسته است تا خود را بهنحو شایستهای بپوشانند تا مورد آزار و اذیت مردان بیمار (شخصیتی) قرار نگیرند.

﴿یآ اَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِاَزواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِسآءِ المُؤمِنینَ یُدنینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلابیبِهِنَّ ذلِکَ اَدنی اَن یُعرَفنَ فَلا یُؤذَینَ وَ کانَ اللّهُ غَفُوراً رَحیماً﴾

ای پیامبر! به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنان بگو پوششهای خود را برخود بپیچند. این برای آنکه [به عفیف بودن] شناخته شوند و مورد تعرض قرار نگیرند، نزدیکتر است و خدا آمرزنده مهربان است.(1)

یک نوع لباس و پوشش استفاده کنیم.

ما انسانها در فصل تابستان و زمستان، دارای لباس یکسانی نیستیم! پس چگونه میتوان در محیطهای شخصی مثل خانه، همانند محیط عمومی مثل خیابان لباس بپوشیم؟! البته نباید فراموش کرد که میتوان در عین رعایت حجاب و پوشش، از زیبایی آن نیز برخوردار بود. خداوند متعال، عادلتر از آن است که امری زیبا را مانند حجاب همراه با روشی زشت سفارش نماید؛

پس میتوان با استفاده از خوشسلیقگی و رعایت حدود الهی، محجوب و متین در محیطهای مختلف اجتماعی ظاهر شد.

و این نکته را به فرزندان نیز آموزش داد که ضمن رعایت پاکیزگی، زیبایی و آراستگی لباس، شرط پوشیده بودن نیز باید رعایت شود؛ همچنین به فرزندان خود در خصوص انتخاب رنگ نیز راهنمایی لازم را ارائه نمایید. هر چند این بحث عموماً سلیقهای بوده و در بسیاری از موارد منع شرعی برای آن وجود ندارد.

ص: 83

ص: 84

ص: 85

ص: 86

ایشان جایگاه مادر در خانواده را چنین توصیف میکنند:

کار زن، ساختن آدم و نهادن بنیاد سعادت عالم است.

«کار زن، ساختن آدم و نهادن بنیاد سعادت عالم است. خانه هرقدر کوچک باشد این خردی از اهمیت آن نمیکاهد و تنها وقتی محیط زن کوچک میشود که فکرش کوتاه و نارسا باشد.

مگر در زیر همین سقفهای کوتاه نیست که بسیاری از اشخاص بزرگ قدم به عالم هستی گذاشتهاند و با قدرت روح بلند خودشان دنیا را اداره کرده یا اوضاع عالم را دگرگون ساختهاند؟! مگر درون همین چهاردیواریهای تنگ نیست که نورخوشبختی بیش از آنچه در کاخهای عظیم میتابد نفوذ کرده ساکنین آن را با عیش و شادی قرین ساخته است؟!»(1)

زن معمار و سازنده دین و اخلاق در خانه و خانواده است.

بانو بامداد در ادامة نقش تعیین کننده مادر در محیط خانواده، به دو اصل اساسی تربیت فرزندان در خانواده اشاره نموده و زن را معمار و سازنده دین و اخلاق در خانه و خانواده میداند:

«مگر در داخل همین خانه های محقر نیست که نهال دین و اخلاق آبیاری شده، سر به فلک کشیده است؟ پس کوچکی خانه موجب پستی و مذلّت نمیشود.

این زنِ نالایق است که وجودش دلکشترین باغهای روی

ص: 88

زمین را برای انسان دلتنگ و غمانگیز میسازد و هرچند زیبا و خوشاندام باشد، در دیدگان شوهر قدر و منزلتی پیدا نمیکند و او را راضی و خشنود نمی سازد.»(1)

بانو بامداد اداره خانواده را همچون اداره کشور مهم و پراهمیت میداند و مادر خانواده را فردی فرهیخته در نظر گرفته و شرایط ویژهای را برای او متصور است:

مادر باید صفات و ملکات نیکو داشته باشد، روش آموزش و پرورش را بداند تا بتواند حق مادری خود را ادا کرده و فرزندانی دانا و توانا تربیت کند.

«اداره کردن خانه طوریکه خانواده بتواند در آن بهراحتی زیست کند، درست مثل انتظام دادن کشور، گذشته از کارهای فنی، محتاج عقل و تدبیر است(2) و برای پرورش روحی و اخلاقی بچهها مادر باید صفات و ملکات نیکو داشته باشد، روش آموزش و پرورش را بداند تا بتواند حق مادری خود را ادا کرده و فرزندانی دانا و توانا تربیت کند.»(3)

مرحومه بامداد در این چند سطر بهنحوی بسیار نغز و موجز خصلتهای یک مادر را در پرورش و تربیت فرزندان بیان نموده است. لطفاً دوباره این

ص: 89

خصلت ها را مرور کنید:

1- مادر خانواده باید عاقل بوده و رفتار معمولی داشته باشد؛

2- مادر خانواده باید اهل تدبیر باشد؛ یعنی برنامه ریزی بداند؛

3- مادر، مسئول پرورش روحی و اخلاقی فرزندان است؛

4- مادر باید دارای صفات و عادتهای پسندیده باشد؛

5- مادر باید اهل مطالعه بوده و تربیت فرزندان را فرا گیرد.

خانم بامداد با نگاهی نافذ و دقیق، ابعاد مختلف روحی و اقتضائات گوناگون فرزندان را در نظر گرفته و آسیبپذیری تربیتی آنها را از ناحیه عادات ناپسند مورد اشاره قرار میدهد و به ارائه راه حل میپردازد. ایشان میفرمایند:

«بیشتر عادات ناپسند را انسان در ساعات فراغت از کار و مواقع تفریح کسب میکند.

زن دانا باید در خانة خود برای هرکسی سرگرمیهای متنوع تهیه کند و شوهر و بچههای او اوقات بیکاری را به خوشی بگذرانند تا میل به تفریحهای زیانآور و ناپسند پیدا نکنند.»(1)

بیشتر عادات ناپسند را انسان در ساعات فراغت از کار و مواقع تفریح کسب میکند.

در مباحث گذشته، بارها به نقش تربیتی و آموزشی والدین اشاره نمودیم. مرحومه بامداد نیز از زاویه نگاه تخصصی خود به نقش آموزگاری مادر نسبت به فرزندان پرداخته و چنین میگویند:

«زن بایستی تمام منافع خانواده را از مادی و معنوی پیش نظر

ص: 90

داشته در هر مورد از آنها دفاع کند و تمام هوش و فکر و معلوماتش را در این راه به کار بیاندازد.»(1)

زن دانا آموزگار بچهها، شریک و محرم شوهر و مدیر خانه است و زندگانی مرد را که بهتنهایی نواقصی دارد با وجود خودش تکمیل میکند.

ایشان در امر تربیت، مرد را بهتنهایی ناکارآمد و ناقص میپندارد و از همسر (مادر خانواده) انتظار همراهی و کمک به پدر خانواده را دارد؛ لذا میفرمایند:

«زن دانا آموزگار بچهها، شریک و محرم شوهر و مدیر خانه است و زندگانی مرد را که بهتنهایی نواقصی دارد با وجود خودش تکمیل میکند.

برای اینکه لیاقت انجام این وظایف را داشته باشد، به فرمان عقل و وجدان رفتار میکند و عملاً نشان میدهد که در خانه او هرکس باید از عهده تکلیفش با بهترین شکل برآید.»(2)

خانم بامداد، مادر خانواده را محور خانواده و تجمیع کننده احساسات و عواطف معرفی می نماید. او از مادر خانواده بهعنوان عامل موفقیت و پیشرفت فرزندان، خصوصاً پدر، یاد میکند که همچون یاوری مهربان و امیددهنده، موجب تسلی خاطر همسر میشود. او در اینباره میفرماید:

«همین زن است که با شراره آتش محبت خود، قلب اطفال را

ص: 91

روشن کرده، حرارت میبخشد. دوستی و تعاون و همبستگی را برقرار میسازد، هروقت روزگار سختی برای آنها برسد، ناخوشی یا بیکاری و سایر ضررهای مادی و معنوی به آنها وارد شود نهتنها بیتابی نمیکند، مثل اشخاص سست اراده به زمین و آسمان ناسزا نمیگوید و از بخت و طالع شکوه نمیکند.

زن است که میتواند از روی درستی ادعا کند که موفقیتهای شوهرش غالباً نتیجه تشویق و تحریک مستقیم اوست.

بلکه همه را تسلی میدهد، تشویق میکند و امیدوار میسازد و میکوشد تا برسختی و بهسختی مسلط شود و روزگار تاریکی را بدل به روشنایی سازد و شادی جای غم را بگیرد.

همین زن است که میتواند از روی درستی ادعا کند که موفقیتهای شوهرش غالباً نتیجه تشویق و تحریک مستقیم اوست. چه هرگاه مرد خیال آسوده و زندگی راحت داشته باشد، به زن و فرزند دلبستگی پیدا کند، ذوق کار و کوشش در او بیشتر میشود و چون روحش شاد است، بهتر میتواند برای ترقی شغل و صفت خود فکر کند و عقل و تدبیر بهکار برد و بر درجه فعالیتش بیافزاید.»(1)

یک ملت و جامعه برای اینکه با سایرین همسنگ و برابر باشد و بتواند آبادی و رونق کشور را فراهم نماید، بایستی در زیاد کردن نفرات بکوشد.

ص: 92

استاد بدرالملوک بامداد سپس از نگاه جامعه شناختی به زن و نقش مادری پرداخته و با یک نگاه ملی و بسیار دقیق بهنقشهای مختلف و خاص مادر میپردازد. ایشان خانواده را سلول زنده اجتماع در نظر گرفته و جامعه مولد و پیشرفته را مرهون زن میداند. خانم بامداد بهدرستی به نقش مدیر در مدیریت جامعه اشاره نموده و سپس بین نقش مادری و مدیریت جامعه، چنین ارتباطی را قائل میشود:

«یک ملت و جامعه برای اینکه با سایرین همسنگ و برابر باشد و بتواند آبادی و رونق کشور را فراهم نماید، بایستی در زیاد کردن نفرات بکوشد. افزایش زایمان و کم شدن متوفیان نیز مربوط به اراده زن است. مادرها میتوانند به داشتن اولاد زیاد افتخار کنند و روش پرورش آنها را بیاموزند و بهکار برند. به علاوه تربیت طفل بهطوری که علاقهمند به آب و خاک خودش باشد، وظیفه اجتماعی هر مادر است.

این جمله در بسیاری از زبان ها جاری است که "زن حکمران خانه است" نمیدانم متوجه این نکته هم شدهاند که حاکم و فرمانروا تا لیاقت نداشته باشد، نمیتواند زمام حکمرانی را برای مدت طولانی در دست بگیرد.

حاکم مقتدر کسی است که در سایه کاردانی، اعتماد اشخاصی را که به فرمان او هستند جلب کند تا با میل و رضای خاطر اطاعت او را برخود واجب بشمارند.»9(1)

تربیت طفل به طوری که علاقه مند به آب و خاک خودش باشد، وظیفه اجتماعی هر مادر است.

ص: 93

خانم بامداد سپس به نقش مادر در خانواده بازگشته و لازمه اثرگذاری مثبت مادر را در گرو اعتماد و اطمینان اعضاء خانواده به او میداند.

ایشان رفتار و توانمندی زن در محیط خانواده را عامل موفقیت او در مدیریت خانه و خانواده میداند، از اینرو خصلت شجاعت را بهعنوان توانمندی و متین بودن را یک اصل اساسی برای شخصیت یک زن مطرح مینمایند.

به فرمایشات ایشان در این مورد توجه فرمایید:

« اطمینان خاطر وقتی حاصل میشود که خیرخواهی و عقل و فراست از تمام اعمال زن نمایان باشد.

از کسی کار بیش از قوه نخواهد، از تشویق و قدردانی در موقع خود کوتاهی نکند و شجاع و متین باشد.»(1)

مرحومه بامداد در ادامه به صراحت وارد موضوع حیاء میشود و جدیت و خویشتنداری یک مادر را در تربیت فرزندان و اداره خانواده رمز موفقیت او ترسیم میکند.

به عین جملات ایشان توجه فرمایید:

«مادر هیچوقت خونسردی را از دست ندهد تا سخنانش در قلبها تأثیر بکند.

چنین زنی را میتوان به منزله کانون خانواده دانست که همه از او طراوت و روشنی کسب میکنند و پروانهوار به دورش جمع شده از صمیم قلب دوستش دارند.»(2)

ص: 94

برای تربیت فرزندان جدی باشید و تا ممکن است وسایل آنرا فراهم کنید. خودتان را سرمشق زنده و عملی برای آنها قرار دهید.

شاید اوج فرمایشات استاد بامداد را در باب چگونگی رفتار مادر و نحوه تربیت فرزندان را در این مطلب میتوان دید که میفرمایند:

«برای تربیت فرزندان جدی باشید و تا ممکن است وسایل آن را فراهم کنید. خودتان را سرمشق زنده و عملی برای آنها قرار دهید. حس مسئولیت در همه ایجاد کنید تا هیچکدام نخواهید گناه را به گردن دیگری بیندازید و بالعکس. هر یک از شما خود را در همه کار مسئول بدانید. همگی خداشناس و مایل به خدمات اجتماعی باشید و به شرافت خانواده اهمیت بدهید.»(1)

همگی خداشناس و مایل به خدمات اجتماعی باشید و به شرافت خانواده اهمیت بدهید.

خانم بامداد با نگاهی دقیق و بسیار کارشناسی به چند وظیفه اصلی مادر در تربیت فرزندان اشاره مینمایند:

1. الگو بودن نقش مادر برای فرزندان.

2. ایجاد حس مسئولیت در فرزندان.

3. مسئولیت ویژه مادر در مقابل رفتار فرزندان.

4. تشویق، تربیت و پرورش فرزندان در محیط خانواده به منظور خدمت به اجتماع.

ص: 95

5. رسیدگی به امور دینی و اعتقادات و تربیت فرزندان در راستای پایبندی به ارزشهای اسلامی.

بانو بدرالملوک بامداد در پایان بحث بهعنوان یک مادر، همه مادران این سرزمین را مورد خطاب قرار داده و از ایشان میخواهد به تربیت فرزندان، خصوصاً دختر خانمها، اهتمام ویژهای داشته باشند و در باب حیاء و شرافت زن در خانواده میفرمایند:

«یک لحظه بیاختیاری موجبات لغزش را فراهم میکند و در دنبال آن خطاهای بسیار، خواه و ناخواه عرضاندام مینماید و نامخانوادگی آن یادگارهای شوم را در پیرامون خود جمع کرده نگاه میدارد.

طوریکه هر وقت آن اسم بر زبان جاری شود، سبب تداعی آن خاطرات برمیگردد. بنابراین موجباتیکه از حیثیت و شرافت یک تن میکاهد کسر شأن و بدنامی کسانی که به آن نام خوانده میشوند فراهم میکند.

نام خود را با نیکی و افتخار توأم کنید تا سایرین از داشتن آن شرمنده نباشند و چون در آینده میخواهید مادر یا پدر شوید، شرافت مقام خود را حفظ کنید، برای لذتهای ناپایدار، سعادت جاودانی را پشت پا نزنید.»(1)

یک لحظه بیاختیاری موجبات لغزش را فراهم میکند و در دنبال آن خطاهای بسیار، خواه و ناخواه عرضاندام مینماید و نامخانوادگی آن یادگارهای شوم را در پیرامون خود جمع کرده نگاه می دارد.

ص: 96

مادران گرامی با توجه به توضیحات ارائه شده، دانستیم هرچه یک شخص قدرت عمل و توانمندی بیشتری داشته باشد، انتظار میرود اثربخشی و مسئولیت بیشتری نیز داشته باشد.

بنابراین در مقام مقایسه آنچه در باب تربیت فرزندان، اعم از گفتار و رفتار والدین صادر میشود به طریق اولی، مادر جایگاه تعیین کننده تری دارد؛

لذا انتظار میرود مادران گرامی در خصوص تربیت آمیخته به حیاء در کودکان و نوجوانان، خصوصاً فرزندان دختر، اهتمام و دقت بیشتری را مبذول دارند.

ص: 97

ص: 98

ص: 99

ص: 100

از پسران را به خود جلب کنند، مسیر ازدواج را زودتر میتوانند طی کنند و فرد مورد علاقه خود را بیابند.

خانمها لطفاً خود را مانند کالای تجاری در ویترین شهر قرار ندهید.

باید به این دسته از دوشیزگان یادآوری نمود که محل یافتن پسری که لایق ازدواج باشد، خانه و خانواده اوست نه خیابان!

روابطی که در خیابان شکل میگیرد، در اکثر مواقع در خیابان نیز به اتمام میرسد. ضمناً اگر پسری به صرف ظاهر و زیبایی یک دختر بخواهد با او ازدواج کند، چه تضمینی وجود دارد که در آینده با دیدن فردی زیباتر از همسرش مجدداً به زندگی خود ادامه دهد؟! یا اینکه همسر خود را همانند روزهای قبل دوست داشته باشد؟! لذا خود را مانند کالای تجاری در ویترین شهر قرار ندهید.

﴿... وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیطانُ اَعمالَهُم فَصَدَّهُم عَنِ السَّبیلِ فَهُم لا یَهتَدُونَ﴾

... و شیطان اعمالشان را برای آنها آراسته و آنها را از راه [راست] بازداشته است. از اینرو آنها هدایت نمییابند.(1)

میدهند، متأسفانه حجاب، این دستور الهی را تخفیف داده و به آن اهمیت چندانی نمیدهند که نشانه ضعف ایمان آنها نسبت به فرمایشات خداوند متعال در قرآن کریم است.

را برای دولتهای غربی اجرا نماید؛ لذا قدری بیاندیشیم و تصمیم عاقلانه بگیریم.

نمود که علیرغم پیشرفتهای علمی و صنعتی، متأسفانه فرهنگ بومی خود را از دست دادهاند و در صحنۀ بین المللی، قسمتی از فرهنگ غرب بهشمار رفته و استقلال تصمیمگیری در جهان پیرامون خود را از دست دادهاند.

نکته!!!

دلایل عدم وجود مجسمههای برهنه در ایران باستان، چه بوده است؟

از دوره ایلامیان، یعنی از حدود سه هزار سال قبل از میلاد حضرت مسیح تا زمان فعلی، فرهنگ سرزمین ما ایرانیان با حیاء و حجاب آشنا بوده و بخشی از قوانین اجتماع نیز برمبنای آن وضع گردیده است.

در ایران زمین هیچگاه برهنه گری و اختلاط زن و مرد مرسوم نبوده و ارزشمند تلقی نمیشده؛ لذا اثر باستانی این چنینی نیز برای عموم تهیه نگردیده است.

به مطلب ساده اما قابلتأمل ذیل دقت فرمایید:

مینمایند و این بدین معناست که زن در زندگی جایگاه و اهمیتی همچون مرد داشته و در مقابل خود و خانواده مسئول است.

2- پاکمنشی بهمعنی رعایت عفت و حیاء را لازمه زندگی دانسته و برای آن نقش بهسزایی را قائل شدهاند؛ بهنحوی که بعد از قید این موضوع، بحث کردار نیک و مهرورزی را بیان میدارند.

ما ملت ایران به عفاف و متانت و حیاء مفتخر بوده و آنرا جزء لاینفک تمدن فاخر خود میدانیم.

این سخنان مربوط به هزاران سال پیش بوده و ساختار تمدنی آن روز ما را بیان میدارد که حیاء و رعایت عفت عمومی از چه ارزش والایی برخوردار بوده است.

حال میتوان اینگونه به این سؤال پاسخ داد که تمدنی که از هزاران سال قبل از میلاد مسیح حیاء و عفاف از شاخصهای آن بوده و بعد از ورود اسلام به جامعه ایران آنرا مورد تأیید قرار داده است، چگونه میتواند پیشینهای از بیحیایی داشته باشد؟! ما ملت ایران به عفاف و متانت و حیاء مفتخر بوده و آنرا جزء لاینفک تمدن فاخر خود میدانیم.

1- مهم بودن نقش قلب و پاکی نفس، امری است مهم و حیاتی اما آیا اهمیت دادن به آن، دلیل بر بیاهمیتی به دیگر امور زندگی است؟! اگر ما به آموزش و مسائل تربیتی فرزند خود اهمیت میدهیم، آیا دلیل بر این است که از توجه به امور بهداشتی و تغذیه او چشمپوشی میکنیم؟! قطعاً اینطور نیست و لذا مقایسه این دو، دلیل بر حذف دیگری نیست.

2- منظور ما از قلب در این جملۀ پرمعنی، نفس و شخصیت پنهان و آشکار انسان است. حال سؤال این است که آیا خود قلب و شخصیت، نیاز به حفظ و نگهداری دارد یا نه؟ آیا میتوان نسبت به پاسداشت آن بیتوجه بود؟ اصولاً حفظ قلب و شخصیت چگونه میسر است؟ طبیعی است که وقتی ما موضوعی را در پیشفرض خود مهم قلمداد میکنیم، باید حفظ و حراست از آنرا نیز بپذیریم، لذا در پاسخ میگوییم، بله! قلب و شخصیت انسان نیز باید محافظت گردد.

در پاسخ به این سؤال که حفظ سلامت قلب و شخصیت، چگونه میسر است؟ باید گفت برای محافظت از قلب، باید نسبت به راههای نفوذ به آن مراقبت نمود. شاهراه نفوذ به قلب، دیدن و شنیدن است؛ لذا باید نسبت به آنچه میبینیم و آنچه میشنویم دقیق بوده و مراقب خود باشیم.

چهبسیار قلبهایی که با یک نگاه لرزیده و از دست رفتهاند و چهبسیار دلهایی که با یکنظر، تا انتهای زندگی بیقرار شدهاند. بودهاند انسانهای شریف و محترمی که براثر بیتوجهی به آنچه میدیدهاند و آنچه میشنیدهاند، دلباخته شده و به یکباره همهچیز خود را باختهاند!

چهبسیار زندگیهای خوب و صمیمی که براثر بیمبالاتی یکی از زوجین، از هم پاشیده شده و هرگز محل بهبود نداشته است! حال چطور میتوانیم هرطور که دوست داریم بپوشیم و صحبت کنیم؟! دیگران چه خواهند دید و چه خواهند شنید؟!

ص: 111

البته ما نیز قسمتی از دیگران هستیم، پس شایسته است که نه دلی را به ظلم و زیادهخواهی بلرزانیم و نه با نگاه بدون کنترل خود، موجب بیماری روح و قلب و شخصیت خویش شویم.

مثال:

همۀ ما در مواقعی که با اضافه غذا روبرو میشویم، در صورتی که بخواهیم بار دیگر از باقیمانده آن استفاده کنیم، حتماً شرایطی را مهیا میکنیم تا اسراف نشود. آیا بهمراحل نگهداری آن دقت کردهاید؟ غذا را در ظرف دربسته ریخته و آن را در یخچال یا فریزر نگهداری میکنیم! چرا از ظرف دربسته استفاده میکنیم؟ چون اولاً موادغذایی بر اثر تماس با محیط یخچال بوی خود را در یخچال پخش نکنند.

دوم اینکه ماده غذایی ما بوی یخچال و دیگر موادغذایی را نگیرد. حال سؤال اینجاست که ما برای محافظت از سالم ماندن مقداری ماده غذایی، از پوشش مناسب استفاده میکنیم، چطور میتوانیم نسبت به حجاب و پوشش خود بیتوجه باشیم؟!

مثال:

بسیاری از ما، برای محافظت از تلفن همراه خود از محافظ و پوشش استفاده میکنیم؛ خصوصاً اگر دارای شرایط کاری پرتحرک یا پرخطر باشیم، نسبت به این امر توجه خاصی نشان میدهیم. چراکه پذیرفتهایم از وسایل گرانقیمت خود باید محافظت بیشتری داشته باشیم.

حال یک سؤال ساده؛ آیا شخصیت خودمان را با ارزش تصور میکنیم؟ آیا خود ما، زن و مرد، دختر و پسر، میتوانیم در اجتماع بدون پوشش مناسب حضور داشته باشیم؟ آیا همه افراد اجتماع بی خطر هستند؟ آیا شرط عقل نیست

ص: 112

که از خود در مقابل دیگران محافظت کنیم؟ آیا میتوان پذیرفت به فکر پوشش و محافظ برای تلفن همراه هستیم، اما نسبت به پوشش خود بیتوجهایم؟ قطعاً نه! پس ... .

* باطن حیاء نیز متانت است.

* عموم مردم، انسان باحیاء را از شخص ترسو تشخیص میدهند؛ لذا با حیاء بودن نشانه ترسو بودن نیست!

* به آنچه میشنویم و میبینیم، بیشتر توجه کنیم.

* کالای بازرگانان فرهنگ بیگانه، چیزی جز بیعفتی، گسست خانواده و برانگیخته شدن (افراطی) حس تنوعطلبی نیست؛ بکوشیم مشتری این سوداگران نباشیم.

* آنچه آموختهایم را به دیگران نیز بیاموزیم.

* موفقیت فردی و اجتماعی افرادی که عفت خود را رعایت میکنند، چه زن و چه مرد، قابلمقایسه با دیگران نیست!

کالای بازرگانان فرهنگ بیگانه، چیزی جز بیعفتی، گسست خانواده و برانگیخته شدن (افراطی) حس تنوعطلبی نیست؛ بکوشیم مشتری این سوداگران نباشیم.

ص: 115

ص: 117

ص: 118