چهل حدیث تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ملی

فهرست مطالب

پیشگفتار........................... 7

سخن ناشر......... 15

بخش اول: اهمیت تولید و کسب

اهمیت تولید و کسب حلال......................19

کار و تولید با مجاهدت.............................. 20

بهترین.ارتزاقپ.... 21

ارتزاق ازدسترنج. 22

کسب حلال، بهترین عبادت............................... 23

کوشش برای.روزحلال........ 24

کار و تولیدروش.پیامبران....... 25

تلاش برای کسب و کار....................................... 26

جان ومال.مسلمان............... 27

جدیّت درتولید......... 28

نکوهش تنبلی در کار و تولید.... 29

حفظ سرمایههای عمومی............................... 30

تولید، نشانه مروت. 31

اصلاح تولید و سرمایه.... 32

مال حلال برای فرد شایسته........ 33

فراوانی مال از نعمتهای خدا.. 34

توجه به منابع تولید. 35

کشاورزان، گنجهای خدا. 36

ص:5

مقدمه ناشر

کَلامُکُمْ نُورٌ

سخن شما اهل بیت، نور است.

بر آستان احادیث اهل بیت، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود. احادیث نورانی ائمه اطهار، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند.

ص:7

بخش  اول:اهمیت تولید و کسب

اهمیّت تولید و کسب حلال

 1- رسول خدا صلی الله علیه و آله: طَلَبُ الْحَلَالِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ(1)؛ تلاش و طلب درآمد حلال بر هر مرد و زن مسلمانی لازم و واجب است.

توضیح:

بدون تردید، مهمترین راه کسب درآمد حلال تولید محصولات و تأمین نیازمندی های ضروری اشخاص و جامعۀ اسلامی است و هر زن و مرد مسلمانی باید در تولید نیازهای خود و دیگران سهیم باشند.

ص:19

کار و تولید با مجاهدت

2- رسول خدا: صلی الله علیه و آله ألْکَادُّ عَلَی عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ (1)؛ کسی که برای تامین نیازهای خانوادۀ خود کار و تولید می کند، همانند مجاهد در راه خدا می باشد.

توضیح:

زحمت کشیدن برای تامین نیازهای خانواده، بیشتر از راه تولید تحقق می پذیرد.

ص:20

 بهترین ارتزاق

3- رسول خدا صلی الله علیه و آله: ما أکَلَ أَحَدٌ طَعاماً قَطُّ خَیْراً مِنْ اَن یَأکُلَ مِنْ عَمَلِ یَدِهِ وَ إنَّ نَبیَّ اللهِ داوُدَ کانَ یأکُلُ مِنْ عَمَلِ یَدِهِ(1)؛ هیچ کس غذایی بهتر از حاصل دسترنج خود صرف نکرد و تحقیقاً داود پیامبر صلی الله علیه و آله از دسترنج خود ارتزاق می نمود.

توضیح:

شکی نیست که کار تولیدی خواه ساده باشد یا صنعتی، عمدتا با دست انجام می گیرد.

ص:21

ارتزاق از دسترنج

4- رسول خدا صلی الله علیه و آله: کُلُوا مِنْ کَدِّ أَیْمانِکُمْ(1)؛ از دسترنج و کار خود ارتزاق نمایید.

توضیح

مسلمانان باید از راه کار و تولید داخلی موادّ ضروری و نیازهای خویش را تامین نمایند تا از وابستگی به  کشورهای خارجی و بیگانه رهایی یابند.

ص:22

کسب حلال، بهترین عبادت

 5- امام باقر علیه السلامبه نقل از رسول خدا صلی الله علیه و آله: الْعِبَادَةُ سَبْعُونَ جُزْءاً أَفْضَلُهَا طَلَبُ الْحَلَالِ(1)؛ عبادت دارای هفتاد جزء است و بهترین جزء آن طلب مال حلال است.

توضیح

کارهای تولیدی و دارای درآمد مباح، بهترین عبادت در پیشگاه خدا می باشد.

ص:23

کوشش برای روزی حلال

6-  اما صادق علیه السلام: فَعَلَیْکُمْ بِالْجِدِّ وَ الِاجْتِهَادِ وَ إِذَا صَلَّیْتُمُ الصُّبْحَ فَانْصَرَفْتُمْ فَبَکِّرُوا فِی طَلَبِ الرِّزْقِ وَ اطْلُبُوا الْحَلَالَ فَإِنَّ اللَّهَ سَیَرْزُقُکُمْ وَ یُعِینُکُمْ عَلَیْهِ(1)؛ بر شما لازم است که جدیت و کوشش کنید. هنگامی که نماز صبح را خواندید و از جماعت برگشتید، برای طلب روزی و مال حلال تلاش نمایید؛ زیرا خداوند به شما روزی عطا می کند و شما را در تحصیل آن کمک می دهد.

ص:24

کار و تولید روش پیامبران

7- امام کاظم علیه السلام: کانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آلهوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ آبَائِی:کُلُّهُمْ قَدْ عَمِلُوا بِأَیْدِیهِمْ وَ هُوَ مِنْ عَمَلِ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ الصَّالِحِینَ (1)؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله، امیرمؤمنان علیه السلام و تمام اجداد من با دست، کار و تولید می کردند و این روش پیامبران و رسولان الهی و بندگان صالح بود.

ص:25

تلاش برای کسب و کار

8- امام رضا علیه السلام : لَیْسَ لِلنّاسِ بُدٌّ مِنْ طَلَبِ مَعاشِهِم فَلا تَدَعِ الطَّلَبَ(1)؛ برای مردم هیچ راه چاره ای نیست، جز اینکه برای تامین زندگی و معیشت خود تلاش و کار کنند و نباید کسی از طلب و کسب و کار دریغ ورزد.

توضیح:

اگر برای تامین زندگی راهی جز تلاش و کار نیست، باید توجه داشت که تلاش و کار بیشتر از راه تولید داخلی تحقق می پذیرد.

ص:26

جان و مال مسلمان

9- رسول خدا صلی الله علیه و آله: حُرْمَةُ مَالِ الْمُسْلِم کَحُرْمَةِ دَمِهِ (1)؛ حفظ حرمت مال مسلمان همچون حفاظت از جان و خون او لازم و واجب است.

توضیح

حفظ سرمایه های مسلمانان و اموال آنان خواه خصوصی باشد یا عمومی و دولتی، بر همگان واجب است و نباید از سوی اشخاص یا کارگزاران وحقوق بگیران حکومت کمترین زیان و خسارت به آنها وارد شود.

ص:27

جدّیت در تولید

10- امام صادق علیه السلام: أَ یَعْجِزُ أَحَدُکُمْ أَنْ یَکُونَ مِثْلَ النَّمْلَةِ فَإِنَّ النَّمْلَةَ تَجُرُّ إِلَی حُجْرِهَا(1)؛ آیا شما از مورچه ناتوان تر هستید؟ (نمی بینید) که مورچه آذوقۀ خود را به سوی لانۀ خود می برد.

توضیح

همۀ انسان ها باید برای ارتزاق و زندگی خود تلاش نمایند. بهترین راه برای تحصیل روزی و معیشت تولید مواد غذایی ضروری برای زندگی و نگهداری اصولی آنها است.

ص:28

نکوهش تنبلی در کار و تولید

11- امام صادق علیه السلام: لاتَکْسَلَ عَنْ مَعیشَتِکَ فَتَکُونَ کَلاًّ عَلی غَیرِکَ(1)؛ از تلاش برای تامین زندگی مادی خود سستی و تنبلی نکن وگرنه سربار دیگران (و وابسته به آنان) خواهی شد.

توضیح

در راه کسب و تولید، جدیت لازم است و با تنبلی و سستی تولید داخلی رشدی نخواهد داشت و ملّتی که در راه کار و تولید سستی نماید وابسته به بیگانگان می گردد.

ص:29

حفظ سرمایههای عمومی

12- امام علی امیرالمومنین علیه السلام: إلی بَعْضِ عُمّالِهِ: أدِقُّوا أقلامَکُمْ وَ قارِبُوابَیْن سُطورِکُمْ ... وَ اِیّاکُمْ وَ ألْإکْثارَ، فَاِنَّ أمْوالَ ألْمُسْلِمِینَ لاتَحْتَمِلُ الإِضْرارَ(1)؛ حضرت علی علیه السلام به بعضی از کارگزاران خود می نویسد: در استفاده از کاغذ و قلم نهایت صرفه جویی (و دقت) را کرده و از زیاده روی و اسراف پرهیز نمایید؛ زیرا سرمایه ها و اموال مسلمانان نباید دچار زیان و آسیب گردد.

ص:30

تولید، نشانه مروت

13- امام سجاد علیه السلام: اِسْتنماءُ (استثمار) ألْمالِ، تَمامُ الْمُروَّۀِ(1)؛ فراهم ساختن زمینه برای نمو و افزایش دارایی ها، کمال مردانگی و مروّت است.

توضیح

از راه های مهم افزایش و نموّ اموال، سرمایه گذاری آنها در بخش تولید است.

ص:31

اصلاح تولید و سرمایه

14- امام صادق علیه السلام: عَلَیْکَ بِإصْلاحِ ألْمالِ فَإنَّ فِیهِ مَنْبَهَۀٌ لِلْکَریمِ وَاسْتَغْناءٌ مِنَ ألْلَّئیمِ(1)؛ بر شما لازم است که مال را شایسته و حلال سازید؛ زیرا مال حلال و پاکیزه برای انسان های بزرگوار مایه شرافت بوده و موجب بی نیازی از افراد پست و فرومایه می گردد.

توضیح

مال و سرمایه باید از راه مباح و شایسته به دست آید. حرکت در راه حلال در تولید مواد و محصولات ضروری و مباح است و چنین تولید و دارایی است که یک جامعۀ ایمانی را از سرمایه داران فرومایه و پست خارجی بی نیاز می کند.

ص:32

مال حلال برای فرد شایسته

پ

15- رسول خدا صلی الله علیه و آله: نِعْمَ الْمالُ ألصّالِحُ لِلرَّجُلِ الصّالِحِ(1)؛ چه خوب است مال شایسته و حلال برای انسان صالح و درستکار.

توضیح

سرمایه و مال اگر از راه تولید حلال به دست آید و صاحب آن هم درستکار باشد، می تواند سبب خیرات زیادی برای خانواده ها و جامعه باشد.

ص:33

فراوانی مال از نعمتهای خدا

16- امام علی امیرالمومنین علیه السلام: إنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَۀُ ألْمالِ(1)؛ فراوانی دارایی (و گشایش در امور مالی با کار و تولید)، از نعمتهای خدا می باشد.

ص:34

توجه به منابع تولید

17- امام باقر علیه السلام کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَقُولُ: مَنْ وَجَدَ مَاءً وَ تُرَاباً ثُمَّ إفْتَقَرَ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ (1)؛ امیر مؤمنان علیه السلام همواره می فرمود: هر کس آب و خاک داشته باشد و در عین حال تهی دست و مستمند گردد، خدا او را از (رحمت خود) دور گردانده است.

توضیح

آب و خاک از منابع و زمینه های بسیار مناسب برای تولید داخلی و تامین محصولات

ص:35

ضروری و زیربنایی برای استقلال و رفاه و آسایش یک کشور است.

کشاورزان، گنجهای خدا

18- امام صادق علیه السلام: عَنِ الفَلاّحینَ قالَ: هُمُ الزّارِعُونَ، کُنوزُ اللهِ فی اَرْضِهِ وَ ما فِی الأعمالِ شَئٌ اَحَبُّ إلَی اللهِ مِنَ الزِّراعَۀِ(1)؛ هنگامی که از امام صادق علیه السلام دربارۀ کشاورزان سؤال شد حضرت فرمود: آنان گنج های خدا در زمین هستند و هیچ کاری نزد خدا محبوب تر از زراعت نیست.

توضیح

تولید محصولات کشاورزی و سرمایه گذاری در امر زراعت و آبیاری می تواند جامعه اسلامی را از فقر و وابستگی به خارج نجات داده و از واردات مواد غذایی بی نیاز سازد.

ص:36

بخش دوم:عرصههای تولید

دانش کشاورزی، موهبتی الهی

19- امام صادق علیه السلام: کَذلِکَ أُعْطِیَ عِلْمَ ما فیهِ صَلاحُ دُنیاهُ کَالزِّراعَۀِ والغِراسِ وَ اِسْتِخراجِ أَلأرَضینَ وَ ... اِسْتِنباطِ ألْمِیاهِ(1)؛ همچنین به انسان دانش هایی داده شد که در آن مصالح دنیوی آدمیان نهفته است؛ مانند دانش کشاورزی، درختکاری، استخراج مواد و آب از زمین و ... .

توضیح

زراعت، درختکاری، استخراج مواد از زمین و استفاده از آب های زیرزمینی و قنات ها، بخش دیگری برای رشد تولیدات داخلی است که در شرایط کنونی باید هر چه بیشتر از دانش های روز هم بهره جست و از تباه کردن زمین مرغوب و هدر دادن آب پرهیز کرد.

ص:39

استخراج از زمین

20- امام علی امیرالمومنین علیه السلام: قَدْ أَمَرَهُمْ بِالْعِمَارَةِ لِیَکُونَ ذَلِکَ سَبَباً لِمَعَایِشِهِمْ بِمَا یَخْرُجُ مِنَ الْأَرْضِ مِنَ الْحَبِّ وَ الثَّمَرَاتِ وَ مَا شَاکَلَ ذَلِکَ مِمَّا جَعَلَهُ اللَّهُ مَعَایِشَ لِلْخَلْقِ(1)؛ در ضمن حدیثی فرمود: خداوند مردم را به آبادانی زمین فرمان داد تا به سبب آن حبوبات، محصولات و دیگر موادی که خدا برای تامین معیشت خلق قرار داده از زمین به دست آورند و نیازهای زندگیشان را برطرف سازند.

توضیح

با تولید محصولات کشاورزی و استخراج مواد معدنی می توان معیشت مردم را تامین کرد و کشور را خودکفا ساخت.

ص:40

استفاده از دریا

21- امام علی علیه السلامدر خطاب خود به مردم بصره:... سَخَّرَ لَکُمُ الْماءَ یَغْدُو عَلَیْکُمْ وَ یَرُوحُ صَلاحاً لِمَعاشِکُمْ وَ الْبَحْرَ سَبَباً لِکَثْرَۀِ أمْوالِکُمْ(1)؛ خداوند آبی را که در بامداد و شامگاه بر شما می گذرد، مسخّر شما گرداند و مایه تأمین معیشت شما قرار داد و دریا را سبب منفعت و فراوانی دارایی شما قرار داد.

توضیح

یکی از عرصه های تولید، دریا می باشد که می توان از آن انواع بهره ها برد. بهره هایی از قبیل حمل و نقل کالا، جابه جایی مسافر، صید ماهی و استخراج نفت و گاز و... .

ص:41

صنعت از عرصههای تولید

22- امام صادق علیه السلام: جَعَلَ أسْبابَ أرزاقِهِمْ فی ضُرُوب الأعْمالِ وَ أنْواعِ الصَّناعاتِ وَ ذلِکَ أدْوَمُ فی البَقاءِ و أَصَحُّ فی التَّدبیرِ(1)؛ خداوند راه های تأمین روزی انسان را در کارها و حرفه ها و مهارت های صنعتی قرار داد و رمز بقای زندگی و تدبیر آن هم در چنین اموری نهفته است.

توضیح

انواع حرفه ها و صنایع، بخش دیگری از زمینه های تولیدات یک کشور است که به سبب آن می توان بسیاری از نیازهای اقتصادی مردم را برطرف ساخت.

ص:42

توجه به دامداری

23- امام صادق علیه السلام: کَذَلِکَ أُعْطِیَ عِلْمَ مَا فِیهِ صَلَاحُ دُنْیَاهُ وَ اقْتِنَاءُ الْأَغْنَامِ وَ الْأَنْعَامِ (1)؛ از جمله اموری که به انسان داده شده، دانش نگهداری گوسفندان (دامپروری و پرورش) چهارپایان (گوسفند، گاو و شتر) است.

توضیح

دامداری، یکی دیگر از عرصه های اقتصادی برای تولید لبنیات و محصولات چرمی و ... است که باید از دانش های لازم هم بهره جست.

ص:43

حدود تولید و استفاده از مال

24- رسول خدا صلی الله علیه و آله: طُوبی لِمَن اِکتَسَبَ مِنَ المُؤمنینَ مالاً مِنْ غَیْرِ مَعْصیَۀٍ وَ أَنْفَقَهُ فی غَیْرِ مَعْصِیَۀٍ(1)؛ خوشا به حال آن مسلمانی که مال را بدون ارتکاب گناه تحصیل کرده و در راه غیر معصیت هزینه نماید.

توضیح

در جامعه اسلامی، محصولات تولیدی نباید از راه نامشروع، همچون ربا، حیف و میل دستمزد یا حقوق دیگران، غصب، رشوه، تقلّب و ... تحصیل گردد؛ بلکه باید حدود الهی و حقوق مردم در تولید و تحصیل آنها رعایت گردد.

ص:44

سرمایه ارزشمند

25- امام سجاد علیه السلام: ... وِ أمّا حَقُّ ألْمالِ فَأَنْ لاتأخُذَهُ إلاّ مِنْ حِلّهِ وَ لاتُنفِقَهُ إلّا فَی حِلّهِ...(1)؛ حق مال این است که آن را تنها از راه حلال تحصیل کرده و فقط در راه مباح و شایسته هزینه نمایی.

توضیح

هر سرمایه و تولیدی ارزش ندارد. سرمایه و تولید باید از راه مشروع و قانونی تحصیل شود و در راه حلال و شایسته هم هزینه گردد، تا حق آن ادا شود. مالی که از راه تولید شراب، مواد مخدّر و محصولات ضداخلاقی به دست می آید، نه تنها ارزش مالی ندارد بلکه حرام است و اصل آن مواد و محصولات هم باید از بین برود.

ص:45

پرهیز از حرامخواری

26- امام صادق علیه السلام: إنَّ الله عَزَّوجَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ وَ خَلَقَ مَعَهُم أرْزاقَهُم حَلالاً، فَمَنْ تَناوَلَ شَیئاً مِنْها حَراماً قَصَّ بِهِ مِنْ ذلِکَ الحَلالِ(1)؛ خداوند خلایق و روزی آنان را حلال آفرید. هر کس مقداری حرام خورد، خدا به همان اندازه از روزی حلالش می کاهد.

ص:46

بخش سوم:

هدف تولید، عبادت

27- رسول خدا صلی الله علیه و آله: فَلَوْ لَا الْخُبْزُ مَا صَلَّیْنَا وَ لَا صُمْنَا وَ لَا أَدَّیْنَا فَرَائِضَ رَبِّنَا عَزَّوَجلَّ(1)؛ اگر نان (و مواد غذایی) نبود ما برای انجام نماز، روزه و واجبات الهی توان نداشتیم.

توضیح

تولید مواد غذایی، نقش اساسی در توان بخشیدن به انسان های خداپرست و مؤمن برای ایفا وظیفه بندگی دارد. اگر جامعه اسلامی در اثر سستی یا سوء مدیریت نتواند محصولات غذایی خود را با تولید داخلی تامین نماید، در انجام عبادات و تکالیف الهی هم ناتوان خواهد شد.

ص:49

هزینه با نگاه به آینده

28- امام علی علیه السلام: اِنَّما لَکَ مِنْ مالِکَ ما قَدَّمْتَهُ لِآخِرَتِکَ وَ ما أَخَّرْتَهُ فَلِلْوارِثِ(1)؛ از مال انسان آنچه در راه تحصیل آخرت هزینه می گردد، باقی می ماند و آنچه نگهداری می شود از آنِ وارث است.

ص:50

طالب دنیا یا آخرت

29- قَالَ رَجُلٌ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَ اللَّّهِ إِنَّا لَنَطْلُبُ الدُّنْیَا وَ نُحِبُّ أَنْ نُؤْتَاهَاْ فَقَالَ: تُحِبُّ أَنْ تَصْنَعَ بِهَا مَا ذَا؟ قَالَ أَعُودُ بِهَا عَلَی نَفْسِی وَ عِیَالِی وَ أَصِلُ بِهَا وَ أَتَصَدَّقُ بِهَا وَ أَحُجُّ وَ أَعْتَمِرُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلاملَیْسَ هَذَا طَلَبَ الدُّنْیَا هَذَا طَلَبُ الْآخِرَةِ؛(1)

شخصی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: «به خدا سوگند که ما طالب دنیا بوده و برای رسیدن به آن علاقه داریم.» حضرت فرمود: «علاقه داری که با اموال دنیوی چه کنی؟» آن شخص گفت: «از آنها خود و خانواده ام استفاده کنیم، به دیگران بخشیده و صدقه می دهم و با آنها حج و عمره می روم.» امام علیه السلام فرمود: «این دنیا طلبی نیست، بلکه آخرت طلبی است.»

توضیح

یکی از اهداف تولید داخلی و تحصیل سرمایه، گره گشایی ازکارهای دیگران، صله رحم و توشه گرفتن از درآمدهای افزوده برای سرمایه گذاری در امور اخروی است.

ص:51

فقر زدایی با افزایش تولید

30- امام علی امیرالمومنین علیه السلام: أللهَ أللهَ فیِ الفُقَراءِ وَ المَساکینَ فَشارِکُوهُمْ فی مَعایشِکُمْ(1)؛ خداوند را در نظر بگیرید در رابطه با فقیران و مستمندان و آنان را در معیشت خود شریک سازید.

توضیح

یکی از اهداف مهم تولید، باید فقرزدایی از تهیدستان و اقشار محروم جامعه باشد و در این امر کارگزاران حکومت و آحاد تولیدکنندگان و اشخاص متمکن مسؤول اند.

ص:52

سرمایه برای حفظ آبرو

31- امام صادق علیه السلام: لاخَیْرَ فیمَن لایُحِبُّ المالَ مِنْ حَلالٍ فَیَکُفَّ بِه وَجْهَهُ وَ یَقْضِیَ بِه دِیْنَهُ وَ یَصِلُ بِهِ رَحِمَهُ(1)؛ در کسی که برای حفظ آبرو، پرداخت بدهکاری ها و پیوند با خویشاوندان خود علاقه به گردآوری مال حلال ندارد، خیری هم وجود ندارد.

توضیح

هدف از تولید و علاقه به مال نباید ثروت اندوزی و بخل ورزی باشد، بلکه باید نیکی به دیگران، ادای دُیون الهی و مردم و حفظ عزّت و آبرو مدنظر قرار گیرد.

ص:53

تمکن مالی و کسب تقوا

32- امام صادق علیه السلام عَنْ رَسُولِ اللَّهِ6: نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَی تَقْوَی اللَّهِ الْغِنَی (1)؛ امام صادق علیه السلام از رسول خدا9 نقل می کند: بی نیازی و برخورداری از ثروت پایه خوبی برای صعود به سوی تقوا می باشد.

توضیح

مسلمانان در صورت تولید وتمکن مالی، باید با سرمایه اقتصادی خود بنیاد معنویت و تقوای الهی را در خود، خانواده و جامعه اسلامی استوار سازند و از اسراف و رفاه طلبی پرهیز نمایند.

ص:54

نفی تجاوز با توانگری

33- امام صادق علیه السلام: غِنًی یَحْجُزُکَ عَنِ الظُّلْمِ خَیْرٌ مِنْ فَقْرٍ یَحْمِلُکَ عَلَی الْإِثْمِ؛(1) توانگری مالی که انسان را از تجاوز به حق دیگران باز دارد، بهتر از فقری است که آدمی را وادار به گناه نماید.

توضیح

تولید و تحصیل سرمایه، سبب مصونیت اشخاص و جامعه از بسیاری مفاسد (دزدی، اعتیاد و ...) و تجاوزهای مالی می شود.

ص:55

آزادی انسان

34- امام صادق علیه السلام: أِنَّ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام أَعْتَقَ أَلْفَ مَمْلُوکٍ مِنْ کَدِّ یَدِهِ؛(1) امیرمؤمنان علیه السلام هزار بنده را از درآمد و دسترنج خود آزاد ساخت.

ص:56

حسن مدیریت در تولید

35- امام علی امیرالمومنین: إذا اَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَیْراً ألْهَمَهُ الْاِقتِصادَ وَ حُسْنَ التَّدِْبیرِ وَ جَنَّبَهُ سُؤَالتَّدبیرِ وَ ألاِْسْرافَ(1)؛ خداوند هرگاه خیر بنده ای را بخواهد صرفه جویی و حسن تدبیر به او الهام کرده و او را از سوء مدیریت و اسراف باز می دارد.

توضیح

از عوامل مهم در رشد تولید داخلی، حسن مدیریت و پرهیز از اسراف در هزینه ها و مصرف است.

ص:57

رعایت حقوق در تولید و سرمایه

36- امام صادق علیه السلام: إِنَّ مِنْ بَقَاءِ الْمُسْلِمِینَ وَ بَقَاءِ الْإِسْلَامِ أَنْ تَصِیرَ الْأَمْوَالُ عِنْدَ مَنْ یَعْرِفُ فِیهَا الْحَقَّ وَ یَصْنَعُ فِیهَا الْمَعْرُوفَ (1)؛ از عوامل بقای اسلام و مسلمانان، این است که سرمایه ها و دارایی ها در اختیار اشخاص آگاه به حقوق خدا و مردم و نیکوکاران قرار گیرد.

توضیح

سرمایه ها و اموال حاصل از تولیدات داخلی، در صورتی سبب بقا و تقویت اسلام و جامعه ایمانی می شود که اشخاص صاحب اختیار و مدیران مسئول حقوق خدا و مردم را مدنظر قرار داده و از درآمدها در راه نیکی به دیگران استفاده کنند.

ص:58

   سوء مدیریت در تولید

37- امام صادق علیه السلام: إِنَّ مِنْ فَنَاءِ الْإِسْلَامِ وَ فَنَاءِ الْمُسْلِمِینَ أَنْ تَصِیرَ الْأَمْوَالُ فِی أَیْدِی مَنْ لَا یَعْرِفُ فِیهَا الْحَقَّ وَ لَا یَصْنَعُ فِیهَا الْمَعْرُوفَ (1)؛ قرار گرفتن امر تولید و اقتصاد در دست اشخاص جاهل و ناآگاه به حقوق خدا و مردم و بهره نگرفتن از دارایی ها برای احسان و نیکی به دیگران، سبب آسیب دیدن و نابودی اسلام و مسلمانان می شود.

توضیح

بزرگترین آفت برای سرمایه ها و تولیدات داخلی، سوء مدیریت از سوی اشخاص یا کارگزاران جاهل است. افراد یا کارگزارانی که از محصولات تولیدی و اموال به شکل شایسته استفاده نمی کنند و حقوق خدا و مردم را در آنها مدنظر قرار نمی دهند. باعث سستی اساس اسلام و مسلمانان می شوند.

ص:59

نهی از تباهی سرمایه

38- امام رضا علیه السلام: اِنَّ اللهَ یُبغِضُ ... وَ إضاعَۀَ ألْمالِ ...(1)؛ همانا خداوند، تباه کردن مال را مبغوض داشته و نمی پسندد.

توضیح

از سرمایه ها و دارایی های خصوصی و عمومی باید کمال بهره برداری در بخش تولید بشود و روا نیست که اموال ضایع و تباه شوند.

ص:60

بدترین سرمایه

39- امام علی امیرالمومنین علیه السلام: شَرُّ الأمْوالِ مالَمْ یَخْرُجْ مِنْهُ حَقُّ اللهِ(1)؛ بدترین اموال، سرمایه و مالی است که حق خدا (زکات، خمس، حج و ...) از آن خارج نشود.

توضیح

اموال و سرمایه هایی که از راه تولید مشروع به دست می آید باید حق خدا از آن پرداخت شود و چنین نیست که هر چه از راه تولید و غیر آن به دست می آید مالِ صاحب آن باشد.

ص:61

سرمایه زمینه فساد

40- امام علی امیرالمومنین علیه السلام: أَلْمالُ مادَّۀُ ألشَّهَواتِ(1)؛ مال و سرمایه، زمینه شهوترانی ها است.

توضیح:

مال و سرمایه اگر از راه حلال و مشروع کسب نشود و در اختیار اشخاص دنیا طلب یا بی ایمان قرار گیرد، موجب بسیاری از مفاسد و شهوترانی ها می گردد.

نمونه بارز آن، شهوترانی ها و هوسرانی های اشخاص رفاه طلب یا سرمایه داران بی دین می باشد.

ص:62

منابع و مآخذ

قرآن

1. نهج البلاغه

2. کافی، کلینی، محمد بن یعقوب، تحقیق علی اکبر غفاری، انتشارات اسلامیه.

3. بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، چاپ بیروت.

4. تحف العقول، حرّانی، حسن بن شعبه، تحقیق: علی اکبر غفاری، انتشارات اسلامیه.

5. غرر الحکم و درر الکلم، آمدی، عبدالواحد، انتشارات دفتر تبلیغات.

ص:63