چهل حدیث عمل

فهرست مطالب

مقدمه ناشر... 5

1. شناسنامه عملی انسان... 13

2. اعمال، نشانه شخصیت انسان... 14

3. کار امروز به فردا مفکن... 15

4. پرداختن به کار مهم تر... 16

5. نگاه خدا به دل ها و عمل ها... 17

6. شیعه یعنی پیرو در عمل... 18

7. تا فرصت عمل باقی است...... 19

8. اعمال، معیار ارزش... 20

9. اعمال و آثار ماندگار... 21

10. ارزش عمل همراه با یقین... 22

11. در کار خیر، حاجت هیچ استخاره نیست... 23

12. کار بی هنگام... 24

13. اوّل اندیشه، و آنگهی کردار... 25

14. فرصت کار نیک در گذر زمان... 26

15. از زمان چه می گیری و چه می دهی؟... 27

16. دعوت عملی نه زبانی... 28

17. عمل را به تأخیر نینداز... 29

18. مفسده عمل بدون آگاهی... 30

19. دوگانگی ادّعا و عمل... 31

ص: 3

مقدمة الناشر

کَلامُکُمْ نُورٌ

سخن شما اهل بیت، نور است.

زیارت جامعه کبیره

بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .

ص: 5

1.شناسنامه عملی انسان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

لا یُعْرَفُ الرَّجُلُ إلاّ بِعَمَلِهِ، کَما لا یُعْرَفُ الْغَریبُ مِنَ الشَّجَرِ اِلاّ عِنْدَ حُضُور الثَّمَرِ؛(1)

هیچ کس جز با عملش شناخته نمی شود، مثل درخت ناشناخته که جز با رسیدنِ میوه اش نمی توان آن را شناخت (عمل، میوه درخت وجودی انسان است).

ص: 13

2.اعمال، نشانه شخصیت انسان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

یُسْتَدَلُّ عَلی خَیْرِ کُلِّ اْمرِءٍ وَ شَرِّهِ وَ طَهارَةِ اَصْلِهِ وَ خُبْثِهِ بِما یَظْهَرُ مِنْ أفْعالِهِ؛(1)

گواه و نشانه خوبی و بدی هر کس و پاکی و پلیدی اصل و ریشه اش، کارهایی است که از او آشکار می شود.

ص: 14

3.کار امروز به فردا مفکن

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

وَامْضِ لِکُلِّ یَوْمٍ عَمَلَهُ، فإنَّ لِکُلِّ یَوْمٍ ما فیهِ؛(1)

کار هر روز را همان روز انجام بده، چرا که هر روز، کار خاصّ خودش را دارد.

ص: 15

4.پرداختن به کار مهم تر

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

مَنِ اشْتَغَلَ بِغَیْرِ الْمُهِمِّ ضَیَّعَ الأَهَمَّ؛(1)

هر کس به کار غیر مهم بپردازد، کار مهم تر را ضایع و تباه خواهد کرد (لزوم اولویت بندی در کارها بر اساس اهمیّت).

ص: 16

5.نگاه خدا به دل ها و عمل ها

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّ اللّه َ تعالی لا یَنْظُرُ إلی صُوَرِکُمْ وَلا إلی اَمْوالِکُمْ، وَلکِنْ یَنْظُرُ إلی قُلُوبِکُمْ وَ اَعْمالِکُمْ؛(1)

خداوند متعال، به چهره ها و اموال شما نگاه نمی کند، بلکه به دل ها و عمل های شما می نگرد.

ص: 17

6.شیعه یعنی پیرو در عمل

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِنَّ شیعَتَنا مَنْ شَیَّعَنا وَ اتَّبَعَ آثارَنا وَ اقْتَدی بِاَعْمالِنا؛(1)

شیعه ما کسی است که از ما پیروی کند و از آثار و سخنان ما تبعیّت نماید و به کارهای ما اقتدا کند.

ص: 18

7.تا فرصت عمل باقی است...

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

عِبادَ اللّه! اَلآنَ فَاعْمَلُوا، وَالألْسُنُ مُطْلَقَةٌ وَالاَبْدانُ صَحیحَةٌ وَ الأعضاءُ لَدْنَةٌ وَالْمُنقَلَبُ فَسیحٌ وَالمَجالُ عریضٌ، قَبْلَ اِرْهاقِ الْفَوتِ وَ حُلُولِ الْمَوْتِ؛(1)

ای بندگان خدا! هم اکنون عمل کنید که زبان ها باز است و بدن ها سالم است و اعضا و جوارح نرم و آماده است و فرصت تحوّل فراهم است و مجال گسترده است، پیش از آنکه فرصت از دست برودو مرگ فرا رسد.

ص: 19

8.اعمال، معیار ارزش

امام هادی علیه السلام :

اَلنّاسُ فِی الدُّنیا بِالأموالِ و فی الآخِرَةِ بِالأَعْمالِ؛(1)

ارزش و موقعیّت مردم در دنیا به «اموال» آنان است، ولی در آخرت به «اعمال» آنان است.

ص: 20

9.اعمال و آثار ماندگار

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

شَتّانَ بَیْنَ عَمَلَیْنِ: عَمَلٍ تَذْهَبُ لَذَّتُهُ وَ تْبْقی تَبِعَتُهُ، وَ عَمَلٍ تَذْهَبُ مَؤُونَتُهُ وَ یَبْقی أَجْرُهُ؛(1)

چه قدر فاصله میان دو کار است:

یکی کاری که لذّتش می رود، ولی تَبِعات و آثارش می ماند، دیگری کاری که رنج و زحمتش می رود، امّا اجر و پاداش آن ماندگار است!

ص: 21

10.ارزش عمل همراه با یقین

امام صادق علیه السلام :

وَاعْلَمْ اَنَّ الْعَمَلَ الدّائِمَ القَلیلَ عَلَی الیَقینِ اَفْضَلُ عِنْدَاللّه عزَّوجلَّ مِنَ الْعَمَلِ الْکثیرِ عَلی غَیرِ یَقینٍ؛(1)

بدان که عمل پیوسته و اندک امّا بر اساس یقین، نزد خدای متعال برتر از عمل بسیاری است که از روی یقین نباشد.

ص: 22

11.در کار خیر، حاجت هیچ استخاره نیست

امام صادق علیه السلام :

إذ هَمَمْتَ بِخَیرٍ فَبادِرْ، فَإنَّکَ لا تَدْری ما یَحْدُثُ؛(1)

هر گاه تصمیم به کار نیک گرفتی در انجام آن بشتاب، چرا که نمی دانی چه پیش خواهد آمد.

ص: 23

12.کار بی هنگام

امام صادق علیه السلام :

مَنِ ابْتَدَءَ بِعَمَلٍ فی غَیْرِ وَقْتِهِ، کانَ بُلُوغُهُ فی غَیرِ حینهِ؛(1)

هر کس کاری را پیش از وقتش شروع کند، رسیدن آن در غیر زمان مناسبش خواهد بود (کار بی هنگام، بی ثمر است).

ص: 24

13.اوّل اندیشه، و آنگهی کردار

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

ألتَّدبیرُ قَبْلَ الْعَمَلِ، فَإنَّهُ یُؤَمِّنُکَ النَّدَمَ؛(1)

تدبیر و آینده نگری قبل از انجام کار لازم است، چرا که این کار، تو را از پشیمانی ایمن می سازد.

ص: 25

14.فرصت کار نیک در گذر زمان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَلْفُرصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیرِ؛(1)

فرصت، همچون گذشتن ابر می گذرد. پس فرصت های خیر را غنیمت بشمارید.

ص: 26

15.از زمان چه می گیری و چه می دهی؟

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِنَّ اللَّیْلَ وَالنَّهارَ یَعْمَلانِ فیکَ فَاعْمَلْ فیهِما، وَ یَأخُذانِ مِنْکَ فَخُذْ مِنْهُما؛(1)

شب و روز در تو عمل می کنند، پس تو هم در شب و روز کار و عمل کن، شب و روز از تو (عمر و جوانی را) می گیرند، پس تو هم از شب و روز (بهره) بگیر.

ص: 27

16.دعوعت عملی نه زبانی

امام صادق علیه السلام :

کُونُوا دُعاةَ النّاسِ بِأعْمالِکُمْ، وَلا تَکُونُوا دُعاةً بِألسِنَتِکُمْ؛(1)

دعوت کننده مردم باشید، با عمل هایتان، و (تنها) دعوت کنندگانِ به زبان هایتان نباشید.

ص: 28

17.عمل را به تأخیر نینداز

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یا أباذَرٍّ! اِیّاکَ وَالتَّسْویفَ بِعَمَلِکَ، فَإنَّکَ بِیَوْمِکَ وَلَسْتَ بِما بَعْدَهُ، فإنْ یَکُنْ غَدٌ فَکُنْ فِی الْغدِ کَما کُنتَ فِی الْیَوْمِ؛(1)

ای ابوذر! بپرهیز از این که کار خود را به بعد بیاندازی (و کار امروز را به فردا بیفکنی) چرا که تو وابسته به امروزی نه برای پس از آن. پس اگر فردایی بود، فردا چنان باش که امروز بودی (و کار فردا را فردا کن).

ص: 29

18.مفسده عمل بدون آگاهی

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنْ عَمِلَ عَلی غَیرِ عِلْمٍ کانَ ما یُفْسِدُ اَکْثَرَ مِمّا یُصْلِحُ؛(1)

هر کس بدون علم و آگاهی عمل کند، فساد و تبهکاری او بیش از اصلاحش خواهد بود.

ص: 30

19.دوگانگی ادّعا و عمل

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

لا تَکُنْ مِمَّنْ یَرْجُو الآخِرَةَ بِغَیْرِ عَمَلٍ وَ یُرَجِّی التَّوبَةَ بِطُولِ الأَمَلِ، یَقُولُ فِی الدُّنیا بِقَوْلِ الزّاهِدینَ وَ یَعْمَلُ فیها بِعَمَلِ الرّاغِبینَ؛(1)

از کسانی مباش که بدون عمل، امید به (سعادتِ) آخرت دارند و با آرزوهای دور و دراز، توبه را به تأخیر می اندازند، در دنیا مثل زاهدان پارسا حرف می زنند، ولی عملشان، عمل دنیا طلبان است.

ص: 31

20.اتقان در عمل

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

لکِنَّ اللّه َ یُحِبُّ عَبْدا إذا عَمِلَ عَمَلاً اَحْکَمَهُ؛(1)

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله قبری را پس از دفن میّت، محکم و مرتّب می کرد. علّت را پرسیدند، فرمود: می دانم که این جسد به زودی خواهد پوسید، ولی خداوند دوست دارد بنده ای را که وقتی کاری را انجام می دهد، آن را استوار و محکم انجام دهد.

ص: 32

21.عمل اندک، ولی مستمرّ

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

قَلیلٌ تَدُومُ عَلَیْهِ، اَرْجی مِنْ کَثیرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ؛(1)

کار اندکی که بر آن مداومت داشته باشی، امیدوار کننده تر از کار بسیاری است که از آن ملول و خسته گردی.

ص: 33

22.عمل، گواه ایمان

امام صادق علیه السلام :

ألإیمانُ لایَکونُ إلاّ بِعَمَلٍ وَالْعَمَلُ مِنْهُ، ولا یَثْبُتُ الإیمانُ إلاّ بِعَمَلٍ؛(1)

ایمان جز با عمل نخواهد بود و عمل، جزئی از ایمان است و ایمان جز با عمل، ثابت نمی شود.

ص: 34

23.گفتار بدون عمل، چک بی محل

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یا اَباذرٍّ! مَثَلُ الّذی یَدْعُو بِغَیْرِ عَمَلٍ کَمَثلِ الّذی یَرْمی بِغَیْرِ وَتَرٍ؛(1)

ای ابوذر! مَثَل کسی که بدون عمل، دعوت می کند همچون کسی است که بدونِ زِه (با کمان) تیراندازی می کند (یعنی حرف و دعوتش بُردی ندارد و بی تأثیر است).

ص: 35

24.پُرکارِ کم حرف

امام کاظم علیه السلام :

یا هِشامُ! اَلمؤْمِنُ قَلیلُ الکلامِ کثیرُ الْعَمَلِ، وَالمُنافِقُ کثیرُ الکلامِ قَلیلُ الْعَمَلِ؛(1)

ای هشام! مؤمن، کم حرف و پرکار است. ولی منافق، پرحرف و کم کار است.

ص: 36

25.آثار عمل به دانسته ها

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

مَنْ عَمِلَ بِما عَلِمَ، ورَّثَهُ اللّه ُ عِلْمَ ما لَمْ یَعْلَمْ؛(1)

هر کس به آنچه می داند عمل کند، خداوند متعال، علم و دانش آنچه را هم نمی داند به او می دهد.

ص: 37

26.عمل، همدم همیشگی انسان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

یَتْبَعُ الْمَیِّتَ ثَلاثَةٌ: اَهْلُهُ و مالُهُ وَ عَمَلُهُ، فَیَرْجِعُ اِثْنانِ وَ یَبْقی واحِدٌ، یَرْجِعُ اَهْلُهُ و مالُهُ وَ یَبْقی عَمَلُهُ؛(1)

همراه مرده سه چیز می رود: خانواده اش، مالش و عملش. اما دو تا برمی گردند و یکی می ماند. خانواده اش و مالش برمی گردند، اما عملش همراه او می ماند.

ص: 38

27.تجسّم عمل در قیامت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَعْمالُ العِبادِ فی الدُّنیا نَصْبُ اَعْیُنِهِم فی الآخِرَةِ؛(1)

اعمال بندگان در دنیا، در آخرت در برابر چشمانشان (و نصب العین آنان) خواهد بود.

ص: 39

28.علم و عمل

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

قَلیلُ الْعِلْمِ مَعَ الْعَمَلِ خَیْرٌ مِنْ کَثیرِهِ بلا عَمَلٍ؛(1)

علم و دانش کم امّا همراه با عمل، بهتر از دانش بسیار امّا بدون عمل است.

ص: 40

29.انسان در گرو اعمال

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِنَّکُمْ بِاَعْمالِکُمْ مُجازُونَ وَ بِهامُرْتَهِنُونَ؛(1)

به یقین، شما نسبت به اعمالتان پاداش داده می شوید و در گرو عمل هایتان هستید.

ص: 41

30.اخلاص، سخت تر از عمل

امام صادق علیه السلام :

ألإبقاءُ عَلَی العَمَلِ حتّی یَخْلُصَ اَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ؛(1)

باقی گذاشتن عمل (و ادامه آن)، تا آنکه به مرحله خلوص برسد، از اصل عمل سخت تر است.

ص: 42

31.رابطه گفتار و کردار

امام صادق علیه السلام :

مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ قالَ: الإیمانُ قَولٌ بِلا عَمَلٍ؛(1)

ملعون است، ملعون است، کسی که بگوید: ایمان، گفتار بدونِ عمل است.

ص: 43

32.محبوب ترین عمل نزد خدا

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَحبُّ الأعْمالِ عِنْدَ اللّه ِ سُرورٌ تُدخِلُهُ عَلَی المُؤمِنِ، تَظْرُدُ عَنْهُ جُوعَتَهُ وَ تَکْشِفُ عَنْهُ کُرْبَتَه؛(1)

محبوب ترین کارها نزد خداوند، آن است که مؤمنی را شاد کنی، گرسنگی او را برطرف سازی و رنج و غصّه اش را برطرف کنی.

ص: 44

33.به چه کاری مشغولی؟

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

کُنْ مَشْغُولاً بِما اَنْتَ عَنْهُ مَسؤولٌ؛(1)

به کاری مشغول باش که (فردای قیامت) از تو درباره آن سؤال می کنند.

ص: 45

34.امروز را دریاب

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اِنَّ ماضِیَ یَوْمِکَ مُنْتَقَلٌ وَ باقِیَهُ مُتَّهَمٌ، فَاْغتَنِمْ وَقْتَکَ بالْعَمَلِ؛(1)

همانا دیروزت رفته است، روز آینده هم معلوم نیست. پس امروز را برای عمل، غنیمت بشمار.

ص: 46

35.عرضه اعمال بر خداوند

امام حسین علیه السلام :

اِنَّ اَعْمالَ هذِهِ الاُمَّةِ ما مِنْ صَباحٍ اِلاّ وَ تُعْرَضُ عَلَی اللّه ِ تعالی؛(1)

اعمال این امّت هر روز صبح بر خداوند متعال عرضه می شود.

ص: 47

36.پرونده اعمال نزد پیامبر صلی الله علیه و آله

امام صادق علیه السلام :

اِنَّ اَعْمالَ العِبادِ تُعْرَضُ عَلی رَسولِ اللّه صلی الله علیه و آله کُلَّ صَباحٍ، اَبْرارِها وَ فُجّارِها، فَاحْذَرُوا فَلْیَسْتَحْیِ اَحَدُکُمْ اَنْ یَعْرِضَ عَلی نَبِیِّهِ الْعَمَلَ الْقَبیحَ؛(1)

اعمال بندگان هر روز صبح بر رسول خدا صلی الله علیه و آله عرضه می شود، چه کارهای نیک، چه کارهای زشت. پس حذر کنید و هر کدامتان شرم کنید که به پیامبرتان عمل زشت عرضه نمایید.

ص: 48

37.عمل های شرم آور

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

إحْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یُعْمَلُ بِهِ فِی السِّرِّ وَ یُسْتَحی مِنْهُ فِی الْعَلانیةِ؛ وَ اْحَذَرْ کُلَّ عَمَلٍ اِذا سُئِلَ عَنْهُ صاحِبُهُ اَنکَرَهُ اَو إعْتَذَرَ مِنْهُ؛(1)

بپرهیز از هر عملی که در پنهان انجام می شود، ولی از انجام آشکار آن شرم می کنند و بپرهیز از هر عملی که اگر از صاحب آن سؤال شود، یا آن کار را انکار می کند، یا از آن عذرخواهی می کند.

ص: 49

38.عمل مقبول و مردود

امام کاظم علیه السلام :

قَلیلُ الْعَمَلِ مِنَ العاقِلِ مَقْبُولٌ مُضاعَفٌ، و کثیرُ الْعَمَلِ مِنْ أهلِ الْهَوی وَ الْجَهْلِ مَردُودٌ؛(1)

کار اندک از عاقل قبول می شود و پاداش مضاعف دارد. امّا کار زیاد از اهل هوس و نادانی قبول نمی شود.

ص: 50

39.اخلاص، سبب قبولی اعمال

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

إنَّکَ لَنْ یُتَقَبَّلَ مِنْ عَمَلِکَ اِلاّ ما اَخْلَصْتَ فیهِ وَ لَمْ تَشُبْهُ بِالهَوی وَ اَسبابِ الدّنیا؛(1)

یقین بدان که از عمل تو، همان قبول می شود که در آن اخلاص داشته باشی و آن را به هوای نفس و اسباب دنیا آلوده نکنی.

ص: 51

40.چیزی جایگزین عمل نیست

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

لا تَدَعُوا الْعَمَلَ الصّالِحَ والإجْتِهادَ فِی الْعِبادَةِ إتّکالاً عَلی حُبِّ آلِ مُحمّدٍ، وَلاتَدَعُوا حُبَّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ التَّسلیمَ لاِءمْرِهِم اِتّکالاً عَلَی العِبادَةِ، فَإنَّهُ لا یُقْبَلُ اَحَدُهما دُونَ الآخَرِ؛(1)

عمل صالح و تلاش در بندگی را، به اتّکای محبّت آل محمّد صلی الله علیه و آله ترک نکنید، محبّت خاندان پیامبر و

ص: 52

کتاب نامه:

کتاب نامه:

1. الاختصاص، شیخ مفید، جامعه مدرسین، قم.

2. امالی، شیخ صدوق، 1 جلد، انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362 ه ش .

3. بحارالأنوار، علامه مجلسی، مؤسّسة الوفاء، بیروت.

4. تحف العقول، ابن شعبه حرّانی، جامعه مدرسین، قم.

5. الحیاة، محمدرضا حکیمی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران.

6. عیون اخبار الرّضا علیه السلام ، شیخ صدوق، توس، قم.

7. غررالحکم، آمدی، چاپ دانشگاه تهران.

ص: 54