چهل حدیث کودک

فهرست مطالب

مقدمه ناشر... 5

1 . حقوق پسر بر پدر... 13

2 . مراحل تربیت... 14

3 . نقش پدر در نسل های آینده... 15

4 . آرزوی فرزند سالم... 16

5 . رعایت عدالت و انصاف... 17

6 . عدالت در نوازش... 18

7 . دوست داشتن فرزندان... 19

8 . زیاد بوسیدن فرزندان... 20

9 . تفقّد فرزند... 21

10 . مهرورزی و وفا به عهد... 22

11 . وفای به عهد نسبت به فرزندان... 23

12 . با کودک رفتاری کودکانه باید... 24

13 . تربیت صحیح... 25

14 . نقش پدران... 26

15 . سلام بر کودکان... 27

16 . شاد کردن فرزند دختر... 28

17 . بوسیدن و شاد کردن کودک... 29

18 . نگاه محبّت آمیز به کودکان... 30

ص: 3

مقدمه

کَلامُکُمْ نُورٌ

سخن شما اهل بیت، نور است.

زیارت جامعه کبیره

بر آستان احادیث اهل بیت ، عقل خضوع می کند دل خشوع می یابد و روح سیراب می شود . احادیث نورانی ائمه اطهار ، منشوری است که حکمت های قدسی و معارف ناب الهی را بر دل ها و عقل ها می تاباند . گلشنی روح پرور و گنجینه ای گرانبها و سرمایه ای پایان ناپذیر است .

ص: 5

1- حقوق پسر بر پدر

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

حَقُّ الْوَلَدِ عَلَی وَالِدِهِ إِذَا کَانَ ذَکَراً أَنْ یَسْتَفْرِهَ أُمَّهُ وَ یَسْتَحْسِنَ اسْمَهُ وَ یُعَلِّمَهُ کِتَابَ اللَّهِ وَ یُطَهِّرَهُ؛(1)

از جمله حقوق فرزند بر پدر این است که مادر وی را احترام کند و برای او نام زیبا انتخاب کند و به او قرآن بیاموزد و او را پاکیزه پرورش دهد.

ص: 13

2- مراحل تربیت

امام صادق علیه السلام :

الْغُلَامُ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنِینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْکِتَابَ سَبْعَ سِنِینَ وَ یَتَعَلَّمُ الْحَلاَلَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِینَ؛(1)

کودک باید در هفت سال نخست بازی کند و در هفت سال دوم خواندن و نوشتن را بیاموزد و در هفت سال بعد (مقررات دینی) حلال و حرام را فراگیرد.

ص: 14

3- نقش پدر در نسل های آینده

امام صادق علیه السلام :

إِنَّ اللَّهَ لَیُفْلِحُ بِفَلَاحِ الرَّجُلِ الْمُوءْمِنِ وُلْدَهُ وَ وُلْدَ وُلْدِهِ؛(1)

با رستگاری مرد با ایمان خداوند فرزندان و نوادگان او را رستگار سازد.

ص: 15

4- آرزوی فرزند سالم

إذَا بُشِّرَ [علی بن الحسین علیهماالسلام ] بِوَلَدٍ لا یَسْأَلْ أَذَکَرٌ هُوَ أَمْ أُنْثَی حَتَّی یَقُولُ : أَسَوِیٌّ؟ فَإِذَا کَانَ سَوِیّاً قَالَ اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِی لَمْ یَخْلُقْ مِنِّی شَیْئاً مُشَوَّهاً؛(1)

هنگامی که حضرت سجاد علیه السلام را به ولادت مولودی بشارت می دادند، پیش از آن که از پسر یا دختر بودن او سؤال کند از سالم بودن او جویا می شد ، پس اگر فرزند، سالم بود، می گفت: خدای را شکر که از من، فرزندی زشت و ناسالم نیافرید.

ص: 16

5- رعایت عدالت و انصاف

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اِعْدِلُوا بَیْنَ أَوْلَادِکُمْ کَمَا تُحِبُّونَ أَنْ یَعْدِلُوا بَیْنَکُمْ فِی الْبِرِّ وَ اللُّطْفِ؛(1)

بین فرزندان خود در مهرورزی و نیکی به آنان به عدالت رفتار نمایید، همان طوری که دوست دارید فرزندانتان بین شما در نیکی و خوش رفتاری، با عدل و داد رفتار نمایند.

ص: 17

6- عدالت در نوازش

امام صادق علیه السلام :

نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله إِلَی رَجُلٍ لَهُ إبْنَانِ فَقَبَّلَ أَحَدَهُمَا وَ تَرَکَ الآْخَرَ، فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله : فَهَلَّا وَاسَیْتَ بَیْنَهُمَا؟؛(1)

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم به مردی نگریست که دو پسر داشت. پدر، یکی از آن دو فرزند را بوسید و دیگری را نبوسید. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «چرا (در اظهار محبّت به) آن دو به طور مساوی رفتار نکردی؟!»

ص: 18

7- دوست داشتن فرزندان

امام صادق علیه السلام :

إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَرْحَمُ الرَّجُلَ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ؛(1)

مردی که نسبت به فرزندان خود محبّت زیاد دارد، مشمول رحمت خداوند متعال قرار می گیرد.

ص: 19

8- زیاد بوسیدن فرزندان

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

اَکْثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ أَوْلادِکُمْ فَاِنَّ لَکُمْ لِکُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً؛(1)

به فرزندانتان (محبّت نمایید و) آن ها را بسیار به بوسید، زیرا در هر بوسیدن و ابراز محبّت برای شما) یک درجه است.

ص: 20

9- تفقّد فرزند

[رسول اللّه صلی الله علیه و آله ] إِذَا أَصْبَحَ مَسَحَ عَلَی رُءُوسِ وُلْدِهِ وَوُلْدِ وُلْدِهِ؛(1)

روش رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم در خانواده این گونه بود که همه روزه دست محبّت و نوازش به سر فرزندان و نوادگان خود می کشید.

ص: 21

10- مهرورزی و وفا به عهد

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

أَحِبُّوا الصِّبْیَانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ إِذَا وَعَدْتُمُوهُمْ شَیْا فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ لَا یَرَوْنَ إِلَّا أَنَّکُمْ تَرْزُقُونَهُمْ؛(1)

کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید، وقتی که به آن ها وعده ای می دهید حتماً وفا کنید؛ زیرا کودکان، شما را رازق خود می پندارند.

ص: 22

11- وفای به عهد نسبت به فرزندان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

لا یَصْلُحُ مِنَ الْکَذِبِ جِدٌّ وَ لَا هَزْلٌ وَ لَا أَنْ یَعِدَ أَحَدُکُمْ صَبِیَّهُ ثُمَّ لَا یَفِیَ لَهُ؛(1)

شایسته نیست آدمی به جدّی و شوخی دروغ بگوید و شایسته نیست کسی به فرزند خود وعده بدهد و وفا نکند.

ص: 23

12- با کودک رفتاری کودکانه باید

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

مَنْ کَانَ لَهُ وَلَدٌ صَبَا؛(1)

کسی که فرزند خردسال دارد، باید با او رفتاری کودکانه داشته باشد.

ص: 24

13- تربیت صحیح

رسول خدا صلی الله علیه و آله :

رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَعَانَ وَلَدَهُ عَلَی بِرِّهِ بِالْإِحْسَانِ إِلَیْهِ وَ التَّأَلُّفِ لَهُ وَ تَعْلِیمِهِ وَ تَأْدِیبِهِ؛(1)

رحمت خداوند بر بنده ای که با احسان و انس و الفت با فرزند و تعلیم و تربیت (صحیح) او را در جهت نیکی و احسان به پدر یاری نماید .

ص: 25

14- نقش پدران

امام باقر علیه السلام :

یُحْفَظُ الْأَطْفَالُ بِصَلَاحِ آبَائِهِمْ؛(1)

کودکان در پرتو صلاحیت و شایستگی پدران ، صلاح و سعادتشان حفظ می شود.

ص: 26

15- سلام بر کودکان

انس بن مالک می گوید:

إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وسلم ؛ مَرَّ اِلی [عَلَی] صِبْیَانٍ فَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ وَ هُوَ مُغَذٍّ؛(1)

حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در رهگذری بر چند کودک برخورد نمود، به آن ها سلام کرد و طعامشان داد.

ص: 27

16- شاد کردن فرزند دختر

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ فَرَّحَ ابْنَتَهُ فَکَأَنَّمَا أَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِإِسْمَاعِیلَ علیه السلام وَ مَنْ أَقَرَّ بِعَیْنِ ابْنٍ فَکَأَنَّمَا بَکَی مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ؛(1)

هرکس که دختر بچه خود را شادمان کند، مانند

کسی است که بنده ای از فرزندان اسماعیل علیه السلام را آزاد کرده و آن که پسر بچه ای را مسرور کند، مانند کسی است که از خوف خدا گریسته است.

ص: 28

17- بوسیدن و شاد کردن کودک

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَ مَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛(1)

هرکس فرزندش را ببوسد، خداوند حسنه ای در نامه اعمالش ثبت می کند؛ و هرکس فرزندش را شادمان کند، خداوند او را در قیامت شاد خواهد کرد.

ص: 29

18- نگاه محبّت آمیز به کودکان

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

إِذَا نَظَرَ الْوَالِدُ إِلَی وَلَدِهِ فَسَرَّهُ کَانَ لِلْوَالِدِ عِتْقُ نَسَمَةٍ؛(1)

پدری که با نگاه محبّت آمیز فرزند خویش را شاد

کند، خداوند به او اجر یک بنده آزاد کردن عنایت می فرماید.

ص: 30

19- واداشتن کودکان به عبادت

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مُرُوا صِبْیَانَکُمْ بِالصَّلَاةِ إِذَا بَلَغُوا سَبْعاً؛(1)

کودکان خود را در هفت سالگی امر کنید تا نماز

بخوانند.

ص: 31

20- حفظ حریم دختر بچه نامحرم

امام کاظم علیه السلام :

إِذَا أَتَتْ عَلَی الْجَارِیَةِ سِتُّ سِنِینَ لَمْ یَجُزْ أَنْ یُقَبِّلَهَا رَجُلٌ لَیْسَ هِیَ بِمَحْرَمٍ لَهُ وَ لَا یَضُمَّهَا إِلَیْهِ؛(1)

وقتی که دختر بچه شش ساله شد فرد نامحرم حق

ندارد او را ببوسد و همچنین نمی تواند او را در آغوش بگیرد.

ص: 32

21- جدا سازی بسترکودکان

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیُّ وَ الصَّبِیَّةُ وَ الصَّبِیَّةُ وَ الصَّبِیَّةُ یُفَرَّقُ بَیْنَهُمْ فِی الْمَضَاجِعِ لِعَشْرِ سِنِینَ؛(1)

رختخواب پسر بچه ها با پسر بچه ها و پسر بچه ها با

دختر بچه ها و دختربچه ها با دختربچه ها در سن ده سالگی باید از هم جدا شوند.

ص: 33

22- دقت در خوراک کودکان

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

أَطْعِمُوا صِبْیَانَکُمُ الرُّمَّانَ فَإِنَّهُ أَسْرَعُ لِأَلْسِنَتِهِمْ؛(1)

به فرزندانتان انار بخورانید، که زبانشان را به سخن زودتر باز می کند.

ص: 34

23- تحمّل گریه کودکان

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

لا تَضْرِبُوا أَطْفَالَکُمْ عَلَی بُکَائِهِمْ فَإِنَّ بُکَاءَهُمْ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ شَهَادَةُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ الدُّعَاءُ لِوَالِدَیْهِ؛(1)

کودکانتان را به خاطر گریه کردن کتک نزنید، زیرا گریه کودک تا چهارماه اوّل شهادت به یگانگی خداست و چهارماه دوّم درود بر پیامبر و خاندان او، و در چهارماه سوم دعا برای پدر و مادرش است.

ص: 35

24- تربیت نیکو

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

مَا نَحَلَ وَالِدٌ وَلَداً نُحْلًا أَفْضَلَ مِنْ أَدَبٍ حَسَنٍ؛(1)

هیچ عنایت و عطایی پدر به فرزندش ننموده که عالی تر و شریف تر از تربیت خوب باشد.

ص: 36

25- انتخاب نام محمد برای کودکان

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ وُلِدَ لَهُ ثَلَاثُ بَنِینَ وَ لَمْ یُسَمِّ أَحَدَهُمْ مُحَمَّداً فَقَدْ جَفَانِی؛(1)

هرکس سه پسر برای او متولد شود و نام یکی از

آن ها را محمد نگذارد به من جفا کرده است.

ص: 37

26- انتخاب نام نیکو

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

إِنَّ أَوَّلَ مَا یَنْحَلُ أَحَدُکُمْ وَلَدَهُ الِاسْمُ الْحَسَنُ؛(1)

اوّلین عطا و هدیه هریک از شما به فرزند خود اسم خوبی است که برای او انتخاب می کنید.

ص: 38

27- اسم پیامبر مایه برکت

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

إِذَا کَانَ اسْمُ بَعْضِ أَهْلِ الْبَیْتِ اسْمَ نَبِیٍّ لَمْ تَزَلِ الْبَرَکَةُ فِیهِمْ؛(1)

در هر خانواده ای که اسم پیامبری باشد، برکت از آن

خانه برداشته نخواهد شد.

ص: 39

28- آموختن شعائر دینی

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ فَلْیُوءَذِّنْ فِی أُذُنِهِ الْیُمْنَی بِأَذَانِ الصَّلَاةِ وَ لْیُقِمْ فِی الْیُسْرَی فَإِنَّهَا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ؛(1)

هرکس فرزندی برای او متولد شود، باید در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگوید، این کار سبب می شود کودک از شیطان رانده شده در امان باشد.

ص: 40

29- زمان ختنه

امام رضا علیه السلام از پدرانش از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل می کند:

اِخْتِنُوا أَوْلَادَکُمْ یَوْمَ السَّابِعِ فَإِنَّهُ أَطْهَرُ وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ؛(1)

فرزندانتان را روز هفتم تولد ختنه کنید که این برای آن ها پاک کننده تر است و رشدشان را سرعت می بخشد.

ص: 41

30- دقت در تربیت

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

وَلَدُکَ رَیْحَانَتُکَ سَبْعَاً وَ خَادِمُکَ سَبْعَاً ثُمَّ هُوَ عَدُوُّکَ أَوْ صَدِیقُکَ؛(1)

فرزندت در هفت سال اوّل گُل خوشبوی [درخت[

وجود شما است؛ و در هفت سال دوم خدمتگزار و مطیع و در هفت سال سوم، دشمن بدخواه، یا دوست خیرخواه شما است.

ص: 42

31- شادمانی پیامبر با تولد دختران

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله وسلم إِذَا بُشِّرَ بِجَارِیَةٍ قَالَ رَیْحَانَةٌ وَ رِزْقُهَا عَلَی اللَّهِ؛(1)

روش حضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلم این گونه بود که وقتی

خبر تولد یک دختر را به او می دادند، می فرمودند: گلی است و روزی آن با خداوند است.

ص: 43

32- آموزش توحید

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ رَبّی صَبِیّاً حَتّی یَقُولَ: لا اِله الاَّ اللّهُ وَ جَبَتْ لَهُ الجَنَّةُ؛(1).

هرکس کودکی را (به اندازه ای) تربیت کند که بتواند

بگوید: لا اله الاّ اللّه، بهشت بر او واجب می شود.

ص: 44

33- اهمیت سرپرستی دختران

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَنْ عَالَ ثَلَاثَ بَنَاتٍ یُعْطَی ثَلاَثَ رَوْضَاتٍ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّةِ کُلُّ رَوْضَةٍ أَوْسَعُ مِنَ الدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا؛(1)

هرکس سه دختر را سرپرستی کند، خداوند به او سه

باغستان از باغستان های بهشت عطا می کند که هریک از آن ها از دنیا و آنچه در آن است وسیع تر باشد.

ص: 45

34- کام کودکان و تربت امام حسین علیه السلام

امام صادق علیه السلام :

حَنِّکُوا أَوْلَادَکُمْ بِتُرْبَةِ الْحُسَیْنِ علیه السلام فَإِنَّهَا أَمَانٌ؛(1)

با تربت امام حسین علیه السلام کام کودکانتان را بردارید، چون سبب در امان بودن او از آفت های روحی و

جسمی است.

ص: 46

35- فرزند مایه دلگرمی

امام حسن عسکری علیه السلام :

نِعْمَ العَضُدُ اَلْوَلَدُ؛(1)

فرزند تکیه گاه خوبی است.

ص: 47

36- فرزند خوب موجب سعادت

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ الْوَلَدُ الصَّالِحُ؛(1)

از سعادت انسان داشتن فرزندی نیکوکار و شایسته است.

ص: 48

37- استغفار فرزند نیک برای والدین

امام صادق علیه السلام :

مِیرَاثُ اللَّهِ مِنْ عَبْدِهِ الْمُوءْمِنِ الْوَلَدُ الصَّالِحُ یَسْتَغْفِرُ لَهُ؛(1)

فرزند صالح میراث و بازمانده ای الهی برای بنده

مؤمن است که بعد از او برای او طلب آمرزش نماید.

ص: 49

38- تحمل مرگ فرزند

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم :

مَا أَثْقَلَ فِی المِیزَانِ اَلْوَلَدُ الصَّالِحُ یُتَوَفّی لِمُسْلِمٍ فَیَصْبِرُ و یَحْتَسِبُ؛(1)

گرانبهاترین چیز در نامه عمل، مرگ فرزند

شایسته ای است که انسان [در فراق او] صبر کند و به حساب خداوند بگذارد.

ص: 50

39- فرزند نیکو یادگار زیبا

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

الْوَلَدُ الصَّالِحُ أَجْمَلُ الذِّکْرَیْنِ؛(1)

فرزند صالح و نیکوکار، زیباترین دو یادمان (نیک نامی و دودمان نیکو) است. که بعد از او به یادرگار

می ماند.

ص: 51

40- آثار فرزندان بدکار

امام امیر مؤمنان علی علیه السلام :

اَلْوَلَدُ السُّوءُ یَهْدِمُ الشَّرَفَ و یَشِینُ السَّلَفَ؛(1).

فرزند زشتکار، آبرو را می برد و مایه ننگ اجداد و گذشتگان خواهد بود.

ص: 52

کتاب نامه

1. الامالی، شیخ صدوق، 1 جلدی، انتشارات کتابخانه اسلامیة، چهارم، 1362 ش.

2. التهذیب، 10 جلدی، شیخ طوسی، چاپ دارالکتب الاسلامیه، چهارم، تهران، 1365 ش.

3. الکافی، 8 جلدی، شیخ کلینی، دارالکتب الاسلامیة، چهارم، تهران، 1365 ق.

4. بحارالانوار، 110 جلدی، علامه مجلسی، محمدباقر، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404 ق.

5. دعائم الاسلام، (2 جلدی)، نعمان بن محمد تمیمی مغربی، دارالمعارف، دوم، مصر، 1385 ق.

ص: 53