در جهان پرتلاطم امروز، آیات پرشور الهی و کلام روح بخش معصومین و زمزم لایزال معارف شیعه مرهم جان های خسته و سیراب کننده تشنگان هدایت و رهایی جویندگان از ظلمت های نفس است. عالمان دینی و عارفان حقیقی غواصان این اقیانوس بیکران معرفت اند که گوهرهای ناب علوم قرآن و اهل بیت علیهم السلام را به دست آورده و به مشتاقان حقیقت عرضه می نمایند.

در این میان، کرسی منبر و خطابه رسانه دیرپا و سازنده ای است که از دیرباز زمینه ارتباط و انتقال معارف دینی و مکارم اخلاقی را میان عالمان و متعلمان فراهم کرده است و عالمان آگاه و هادیان دلسوز، که عمر خویش را صرف تتبع و تحقیق در آثار علمی شیعه نموده اند، عباد اللّه را به مصداق کریمانه « اُدْعُ إِلیٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ اَلْمَوْعِظَةِ اَلْحَسَنَةِ » ، با کلام نغز و لطیف خود به راه سعادت دعوت کرده اند.

مجموعه حاضر، که با عنوان «سیری در معارف اسلامی» در مجلدات مختلف و موضوعات متنوع در اختیار خوانندگان محترم قرار می گیرد، مجموعه مباحث عالمانه و ارزشمند محقق ارجمند حضرت استاد حسین انصاریان، مدظله العالی، است که یکی از عالمان برجسته و میراث داران گوهر سخن در زمان خویش است که استواری کلام و لطافت بیان نافذشان بر اهل نظر پوشیده نیست.

این گنجینه ارزشمند حاصل نیم قرن مجاهدت علمی و تبلیغی حضرت استاد جهت

ص:2

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

ص:7

ص:8

ص:9

ص:10

ص:11

ص:12

ص:13

ص:14

ص:15

ص:16

ص:17

ص:18

ص:19

ص:20

ص:21

نشر و ترویج فرهنگ غنی شیعه بر کرسی بحث ونظر می باشد که به منظور پربارتر ساختن محتوای تبلیغ دینی در جامعه و استفاده بیشتر طلاب محترم علوم دینی به زیور طبع آراسته می شود.

در این مجموعه گرانقدر، تلاش شده است با تکیه بر ویرایشی روشمند و دقیق - که شرح آن در یادداشت ویراستار آمده است - ساختار هنرمندانه مباحث و سبک استاد در ارائه سخن از بین نرود، تا ضمن نشرفرهنگ انسان ساز آل اللّه علیهم السلام شیوه منحصر به فرد استاد در تبیین معارف دینی نیز حفظ شده و به مشتاقان ارائه گردد.

مجلّدی که اکنون تقدیم خوانندگان گرامی می شود بیست و هشتمین اثر از این مجموعه سترگ و دربردارنده 25 گفتار در باب چهره ملکوتی یوسف علیه السلام می باشد که مربوط به سخنرانی های استاد در ماه رمضان 1385 در حسینیه همدانی ها تهران است.

این مکتوب، علاوه بر در برداشتن متن سخنرانی که لاجرم سبک و سیاق متن را نیز گفتاری می سازد، از فواید زیر خالی نیست:

- عنوان بندی مناسب و تفکیک مطالب و موضوعات.

- استخراج مصادر آیات و روایات و ارائه مطالب متنوع دیگر در پی نوشت.

- ذکر نام مستقل برای هر بحث (در انتخاب نام هر مجلد و نیز هر گفتار غلبه موضوع مدنظر بوده است، نه انطباق کامل موضوع و محتوا)

- مجموعه متنوع فهرست ها و. . .

در پایان، با امید به این که این اثر مورد رضایت حضرت حق و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و مقبول نظر مبلغان دینی قرار گیرد، لازم است از استاد انصاریان، دامت برکاته، که این فرصت مغتنم را در اختیار قرار دادند سپاسگزاری نماییم.

مرکز علمی تحقیقاتی دارالعرفان

پیش گفتار مؤلف

«الحمد لله و الصلاة علی رسول الله و علی آله آل الله»

پایه گذار منبر و جلسات سخنرانی برای رشد و هدایت جامعه وجود مبارک پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بود. ارزش تبلیغ دین از طریق منبر و جلسات تا جایی بود که خود رسول اکرم صلی الله علیه و آله تا روز پایان عمرشان با کمال اخلاص به بیان معارف دین پرداختند و در این راه زحمات سنگینی را متحمل شدند. پس از پیامبر، وجود مقدس امیرمؤمنان علیه السلام ادای این تکلیف الهی به عهده گرفتند که بخشی از سخنرانی های آن حضرت در کتاب بی نظیر نهج البلاغه موجود است.

امامان معصوم، به ویژه حضرت باقر و حضرت صادق علیهما السلام نیز تا جایی که فرصت در اختیارشان قرار گرفت و مزاحمتی از جانب حکمرانان بنی امیه و بنی عباس برایشان پیش نیامد این مهم را به صورت بیان معارف الهی و رشته های مختلف علوم به صورتی که حجت تا قیامت بر همگان تمام باشد به عهده گرفتند و دیگران را که مورد اعتمادشان در علم و عمل بودند به این مسأله تشویق کردند.

عالمان مخلص و باعمل شیعه برای حفظ دین خدا و تبلیغ معارف الهیه بر اساس قرآن و فرهنگ اهل بیت قرن به قرن تا به امروز که سال 1387 هجری شمسی است این جایگاه عظیم را حفظ کردند؛ شخصیت هایی چون شیخ مفید، شیخ صدوق، شیخ

ص:22

ص:23

طوسی، علامه محمدباقر مجلسی، شیخ جعفر شوشتری و در قرن معاصر بزرگانی چون آیت اللّه العظمی بروجردی، آیت اللّه سیدعلی نجف آبادی، آیت اللّه حاج میرزا علی شیرازی، آیت اللّه حاج میرزا علی هسته ای، آیت اللّه حاج میرزا علی فلسفی تنکابنی و. . .

با داشتن مقام مرجعیت و مقام علمی بسیار بالا در ماه رمضان و محرم و صفر به منبر می رفتند و از این طریق دِین خود را به قرآن و اهل بیت ادا می کردند.

این جانب حسین انصاریان که سالیانی از عمرم را در شهر مقدس قم، این آشیانه اهل بیت، نزد بزرگانی از مراجع و اساتید مشغول تحصیل بوده ام، بر اساس وظیفه ای که احساس می کردم رو به جانب تبلیغ و تألیف آوردم و در این راه، فقط توفیق حق رفیق راهم بود. در زمینه تبلیغ بیش از شش هزار سخنرانی در نزدیک به پانصد موضوع مختلف بر پایه قرآن و روایات اهل بیت و تاریخ صحیح و نکاتی از حیات پاکان و اولیای الهی پرداخته ام و امیدوارم تا لحظات پایان عمر هم چنان توفیق ادای این وظیفه را از جانب حق داشته باشم.

مؤسسه دارالعرفان، که در شهر قم در جهت نشر معارف قرآنی و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام کارهای مهمی را در سطح جهانی انجام می دهد، بنا گذاشت متن این سخنرانی ها به صورت مکتوب درآید تا در اختیار طلاب حوزه ها و دانشجویان و مردم علاقمند قرار گیرد و این مجموعه که احتمالاً حدود دویست جلد خواهد شد در آینده منبعی برای مبلغان شیعه قرار گیرد. من پس از سپاس از حضرت حق لازم می دانم به خاطر تحقق این مهم از دو فرزندم و جناب آقای پیمان تشکر کنم و از خوانندگان، به خصوص مبلغان گرامی، درخواست دعا نمایم. حال، این شما و این اثر اسلامی که فقط لطف و رحمت حق سبب ظهورش شد.

فقیر: حسین انصاریان

ص:24

ص:25

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

آیات و روایات، خصوصاً نهج البلاغه مردم را دعوت می کنند که در تاریخ زندگی انسان ها اندیشه کنند، تا دقایق آن را بیابند.

در تاریخ زندگی انسان ها که دارای دو بخش مثبت و منفی است، نکات بسیار آموزنده ای قرار دارد که هر مطالعه کننده ای می تواند از این نکات به نفع خود، اطرافیان و جامعه اش استفاده کند و با دقت در تاریخ گذشتگان و نکات مثبت و منفی زندگی آنها به ارزش های وجودی خودش بیافزاید و حتی راه قرب و لقاء به سوی حق را با کمک گرفتن از تاریخ بپیماید و خود را به قله های مرتفعی از مقامات الهی و انسانی برساند.

ابوحیّان اندلسی (1)از دانشمندان مهم ادبیات عرب است، این طور که از سخنانش

ص:27

استفاده می شود، اهل مطالعه تاریخ بوده و به خاطر مطالعات سنگینی که در تاریخ داشته، نصیحت کننده خوبی شده است. مطالعه در تاریخ انسان ها به او قدرت داده بود که با استفاده کردن از نکات آن، بتواند افراد را خیلی خوب نصیحت کند.

داده است:

« إِنَّ إِبْرٰاهِیمَ کٰانَ أُمَّةً» (1)

چرا؟ زیرا او از تجربه های خوب گذشتگان بهره برداری خوبی کرد و نکات منفی آن انسان ها را از خود دفع کرد. ایشان به خاطر آشنایی با هزاران نفر در زمینه نکات با ارزش و یا منفی زندگی آنان، به تنهایی به یک امت تبدیل شد.

به خاطر اهمیت، عظمت، درس دهی تاریخ و تربیت گری تاریخ، پروردگار عالم بخشی از آیات قرآن را به بیان تاریخ ملت های گذشته اختصاص داده است. (2)

ص:29

سوره ای از قرآن را تمام و کامل به صورت تاریخ، بر پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله نازل کرد و از این داستان نیز به « أَحْسَنَ اَلْقَصَصِ » (1)تعبیر کرده است؛ یعنی این تاریخ و داستان واقعی، نیکوترین داستانی است که در عالم اتفاق افتاده است؛ چون ما هیچ داستانی را بهتر و پرنکته تر از این داستان نداریم. (2)

ص:30

ص:31

در این داستان، طرف های مختلفی را می بینیم که یک طرف در اوج ارزش ها است و طرف دیگر در حضیض پستی ها. و علت آن نیز بیان می شود که چرا یک طرف در اوج ارزش ها قرار دارد، و طرف دیگر در اوج بی ارزشی و در پایان این داستان، پروردگار عالم می فرماید: این داستان غذای مغز خردمندان است.

یعنی عاقلان باید با توان خرد و عقل خود از این داستان استفاده بکنند، تا گرفتار پستی افرادی همچون افراد این داستان نگردند و از مکر ایشان در امان بمانند و از ارزش های ارزش دارانی که در این داستان هستند، بهره مند شوند:

« لَقَدْ کٰانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِی اَلْأَلْبٰابِ» (1)

خیلی عجیب است، می فرماید: من این داستان را که زیباترین داستان اتفاق افتاده در عالم است، به عنوان غذای مغز خردمندان قرار دادم. یعنی این داستان به عقل، خرد، مغز، بصیرت، ایمان، تقوا و انسانیت شما کمک می دهد.

لطائف و اشاراتی است که آنها را با کمک پروردگار بیان خواهم کرد.

در این داستان، خداوند متعال سخن از عشق آتشین بی جا و خطرزای زنی صحبت می کند که در عین شوهر داشتن، در میدان خیانت به شوهر قرار گرفت و به خیال خودش می خواست جوانی را که مؤدب به همه آداب انسانی و الهی بود، به خود جذب کند، و دامن انسانیت، عصمت، عفت و کرامت او را لکه دار کند و بخشی از صفحات تاریخ حیات زن را از چارچوب پاک نظام خانواده به لجن بکشاند.

زنی که عشق او طبیعی، عقلی، انسانی، آسمانی، عرشی و ملکوتی نبود؛ چون ما انواع این عشق ها را داریم که در قرآن و روایات آمده است. حتی در روایات با لغت «عشق» هم آمده، نه با لغت محبت.

عشق؛ یعنی اوج محبت و دلدادگی که حکمای الهی انواع آن را تعریف کردند، عشق ملکوتی، الهی، انسانی، طبیعی و شهوانی. که عشق شهوانی ریشه آن نفس اماره، لذت گرایی و مادی فکر کردن و سراپا آلوده، ناپاک و نجس بودن و ظهور این عشق در هر کجا که باشد، آنجا را نیز به آلودگی و ناپاکی می کشد. (1)

کور می کند. (1)دید او نسبت به زندگی، دید کورکورانه ای است؛ یعنی تنها چیزی که در این عشق محاسبه می کند و غیر از آن را نمی تواند محاسبه کند، لذتی است که به قیمت آلوده کردن دامن خود و خانواده است.

آیات سوره یوسف به هر جوانی، از مرد و زن، نسبت به خطرات این عشق شعله کشیده از هوای نفس و نفس امّاره هشدار می دهد که بدانید! این عشق، سراپا خطر، خسارت، زیان و ضرر است و شما را به هر گناهی آلوده می کند. گناهی که پروردگار در سوره فرقان عذاب این گناه را دو برابر گناهان دیگر اعلام کرده است.

آیاتش مفصل است و با این آیه شروع می شود:

« وَ عِبٰادُ اَلرَّحْمٰنِ اَلَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی اَلْأَرْضِ هَوْناً» (2)

بندگان خدا، زندگی بی بار و سبکی دارند. سنگینی بار زندگی در گناه است، گرچه صغیره باشد.

می شوی، نگاه کن. (1)نگو: یک نگاه به نامحرم که به جایی بر نمی خورد، یا جنسی خریدم، مقداری از قیمتش را ندادم و طرف هم نفهمید، نگو: چیزی نیست.

نگو: من سیلی مختصری به صورت یک مظلوم زدم، این که به جایی برنمی خورد، بلکه نگاه کن، ببین با این برنامه ها، نافرمانی چه کسی را داشتی؟ چه کسی گفته است که سیلی نزن؟ به نامحرم نگاه نکن؟ مال مردم را کم و زیاد نکن؟

« لاٰ تَبْخَسُوا اَلنّٰاسَ أَشْیٰاءَهُمْ» (2)

چه کسی این دستورها را گفته است، او را لحاظ کن.

پروردگار عالم جبرئیل را مأمور کرد که از افق اعلا آیه بیاورد و بر قلب پیغمبر صلی الله علیه و آله نازل کند. ثقل معنوی آیه را بسنج؛ چون گیرندگی پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت به قرآن، با همه امت فرق داشته است.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

هر وقت من در کنار پیغمبر صلی الله علیه و آله بودم و آیه ای نازل می شد، پیغمبر صلی الله علیه و آله برای دریافت آیه تا مرز مرگ پیش می رفت. (3)

ص:35

حضرت جبرئیل به پیغمبر صلی الله علیه و آله نازل شد و این آیه را آورد:

« قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصٰارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذٰلِکَ أَزْکیٰ لَهُمْ إِنَّ اَللّٰهَ خَبِیرٌ بِمٰا یَصْنَعُونَ * وَ قُلْ لِلْمُؤْمِنٰاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصٰارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ» (1)

به مردان مؤمن بگو: چشم از زن نامحرم بپوشند و از شهوت حرام بپرهیزند، به زنان با ایمان بگو: به مردان نامحرم خیره نشوند، دامن عفت خود را پاک نگهدارند.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

وقتی این آیه می خواست بر پیغمبر صلی الله علیه و آله نازل شود، حضرت را تا مرز مرگ برد.

نگو: یک نگاه کردن چیزی نیست. بگو: چه کسی گفته است نگاه نکنید؟ این آیه ای که گفته است نگاه نکنید، چه کسی برای پیغمبر صلی الله علیه و آله آورده و پیغمبر صلی الله علیه و آله وقت گرفتن این آیه، چه حالی داشته است؟ برای چه آیه نازل شده است؟ برای این که نگاه ها، زنان و مردان، پاک بمانند. تا زنایی اتفاق نیفتد و طلاق پیش نیاید و بنیان خانواده سست نشود. عقل ها و جان ها از بین نرود، خودکشی ها به وجود نیاید. پس نگو:

یک نگاه چیزی نیست، همین نگاه در تاریخ بشر خیلی فاجعه به بار آورده است.

به شوهر و پاکدامنی خود، و لطمه زدن به موقعیت جنس زن حسابگر نیست.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

عشق او را کور کرده است، نمی بیند. نه خدا را می بیند، نه قیامت و نه عاقبت خود را. دیگر پاکی خودش را لحاظ نمی کند و حقوق شوهرش را نمی بیند. در مسیری افتاده است که فقط می گوید: این جوان باید کام مرا برآورد. همین و بس.

دیگر نمی فهمد که این کار خیانت به خود و شوهر است. خرابی دنیا و آخرتش است و این شهوت او را به گناهی می کشد که اگر این گناه اتفاق بیفتد، در قیامت عذابش دو برابر دیگر گناهان است. در حالی که بی نماز، روزه خوار و قاتل را دو برابر عذاب نمی کند.

«عباد الرحمن» زیر بار سنگین گناه نمی روند:

« وَ عِبٰادُ اَلرَّحْمٰنِ اَلَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی اَلْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذٰا خٰاطَبَهُمُ اَلْجٰاهِلُونَ قٰالُوا سَلاٰماً» (1)

وقتی با زبان نفهم ها برخورد می کنند، درگیر نمی شوند؛ چون آن درگیری را به سود خود نمی بینند. وقتی با کسی درگیری علمی پیدا می کند، سود دارد؛ چون طرف مقابل از اشکال و شبهه اش مجاب می شود. وقتی با کسی درگیری اخلاقی پیدا می کند، در آن درگیری عملاً به طرف مقابل، درس رعایت ادب می دهد که طرف مقابل خجالت زده می شود. عباد واقعی خدا با زبان نفهم ها، جاهلان و آنهایی که بر نادانی خود مصرّ هستند، درگیر نمی شوند و می گویند: ما با شما بحث و حرفی نداریم. برو به سلامت.

ص:37

« وَ إِذٰا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا کِرٰاماً» (1)

هنگامی که به شخص بی هنر و گفتار و کردار بیهوده می رسند، با بزرگواری عبور می کنند و خود را در معرض مسخره مسخره کنندگان قرار نمی دهند. کرامت و بزرگواری دارند.

بعد صفات دیگر آنان را بر می شمارد و می فرماید:

« وَ لاٰ یَزْنُونَ»

عباد خدا اهل رابطه نامشروع با نامحرم نیستند. تا چه وقت؟ تا وقتی جوان هستند؟ نه، تا آخر عمر؛ زیرا نگاه اهل معرفت به همه مسائل، نگاهی روشن بینانه و درست است.

دامن پاک خود را به زنا نجس می کند، چون این دامن پاک برای خدا خیلی ارزش دارد، از اینرو دو برابر عذاب می شود.

این نوع عشق، زن را کور کرده و در جایگاه حضیض و پستی قرار می دهد و او را به اسفل سافلین جهنم سوق می دهد.

آیا نمونه چنین زنانی لیاقت دارند که مردان و زنان از آنها تقلید کنند. این یک طرف داستان است، اما طرف دیگر جوانی قرار دارد که در اوج جوانی است، ولی نگاه او به زندگی و هستی، همان نگاهی است که خدا دارد.

همین نکته را قرآن به شما جوان ها می گوید که خود را در نقطه اوجی قرار دهید که دست زلیخاهای جامعه به شما نرسد؛ چون اگر شما حالتی، اخلاقی، رفتاری، کرداری مانند پست ها پیدا کنید، دسترسی آنها به شمار بسیار آسان می شود.

خدا ماه رمضان را برای این قرار داد که ما را اوج و رفعت بدهد، بالا ببرد، تا جایی که ما از دسترس تمام شیاطین جنّی و انسی خارج شویم و آنها از ما ناامید شوند، چنان که زلیخا از حضرت یوسف علیه السلام به طور کامل ناامید شد. این یکی از نکته های این سوره است.

من عمری است که علیه خودم نقشه کشیده ام، برای من کافی است، دیگر تو علیه من نقشه نکش. من هر ضربه ای که بنا بود بخورم، خوردم، تو دیگر به من ضربه و زخم نزن، بلکه مرا معالجه کن. مرا با چوب عقوبت خود نزن.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:41

ص:43

ص:44

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

از آیات سوره مبارکه یوسف استفاده می شود که درگیری به وجود آمده در کاخ عزیز مصر، درگیری بین ناپاکی ها و پاکی ها بوده است. صاحب پاکی ها در مرتبه ای قرار داشت که دست ناپاکی ها از تسلط بر آن پاکی ها کوتاه و از دسترس آن خارج و بسیار دور بود.

آن ظرفی که ناپاکی ها در او جمع بود، عاشق بود و آن ظرفی که پاکی ها در او جمع بود نیز عاشق بود. اما عشق بانوی کاخ، آتشی برخاسته از هوای نفس و نفس امّاره بود که در صاحبش علاج نشده بود و میدان تاخت و تاز در اختیارش قرار گرفته بود و عشقی که در وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام، در اوج جوانی بود، عشقی برگرفته از معرفت به حق و حقایق بود.

در این دو زمینه، چند آیه و روایت بسیار مهم را مطرح می کنم. خطر نفس امّاره، یعنی نفسی که در مدتی طولانی او را به گناه عادت داده اند و او را برای هر معصیتی به معده ای بزرگ تبدیل کرده اند، معده ای که طبق آیات قرآن، هرگز سیر نمی شود و حکمای الهی این معده را به جهنم تشبیه کرده اند.

خدا در قرآن می فرماید:

وقتی در قیامت تقسیم بندی تمام می شود، بهشتیان در بهشت و دوزخیان در

ص:45

دوزخ مستقرّ می شوند، پروردگار عالم به جهنم خطاب می کند:

« هَلِ اِمْتَلَأْتِ» (1)

آیا سیر شدی؟ جهنم در جواب پروردگار می گوید:

« هَلْ مِنْ مَزِیدٍ»

آیا باز هم لقمه ای هست که در دهان من بیانداز.

علاج آن نه کار روان شناس است، نه کار علوم امروز و نه کار خانواده، بلکه صاحب نفس امّاره باید تصمیم قاطعی بگیرد که از حالت امّاره بودن با توبه واقعی و بازگشت به پروردگار فاصله بگیرد و از غذا دادن به این معده خطرناک جهنّمی خودداری کند، تا این که ضعیف شود، در حدّی که دیگر نتواند بر انسان حکمرانی کند و انسان با مرگ نفس امّاره از شرّ آن راحت شود.

این خانمِ کاخ شدیداً دچار نفس امّاره بود و خود او به این مسأله - در اواخر سوره یوسف - اقرار کرده است که تمام اشتباهات من نسبت به حضرت یوسف علیه السلام و عشق من به او و کامجویی از او، بر اساس نفس اماره بوده است.

البته هر گنهکاری بعد از گذشتن دوره جوانی، بهار عمر، قدرت، توان و افتادن در ضعف، پیری و خاموشی غرائز و از کار افتادن شهوات، به بدی و زشتی خودش در گذشته اقرار می کند و در درون، وضعیت خود را لمس می کند.

آیا در این حال، توبه واقعی کرده و تمام گذشته را طبق برنامه های الهی جبران می کند و اهل نجات می شود، یا نه، به قدری ضعف و زبونی باطنی بر او حاکم است که حال جبران کردن گذشته را نیز ندارد و به شقاوت ابدی دچار می شود.

مقام در این آیه شریفه به دو معنا است که امام صادق علیه السلام در توضیح این آیه بیان کرده اند:

یکی دادگاه های قیامت است که انسان را در برابر پروردگار قرار می دهند و در این دادگاه باید در مورد آنچه که بر او گذشته است پاسخ بدهد. عذر و حجت قابل قبول بیاورد. اگر به او بگویند: شصت سال نعمت بدن، چشم، گوش، زبان، دل، حال، زیبایی و نعمت های دیگر را در گناه هزینه کردی، چرا؟ نه این که ندانند گناه او چیست. سؤال آنها این است که چرا و به چه دلیل؟

آیا کسی هست که در قیامت عذر قابل قبول بیاورد؟ خدا در قرآن مجید می فرماید:

هیچ کس نیست که بتواند عذر قابل قبولی برای گناهان و ناشکری های خود بیاورد؛ چون هر عذرخواهی را بخواهد در قیامت بیاورد، با مهر استدلال و دلیل دهانش را می بندم و می گویم: عذر تو قابل قبول نیست.

معنای دیگر مقام، دوزخ است؛ یعنی کسی که نگران دوزخ باشد و با بهره گیری از این نگرانی، وجود خود را از ارتباط با گناهان و خواهش های شیطانی منع کند:

« فَإِنَّ اَلْجَنَّةَ هِیَ اَلْمَأْویٰ» (1)

عیب بانوی کاخ این بود که نه نگران دادگاه قیامت بود و نه نگران دوزخ. حسن طرف مقابل این بود که تمام وجودش هم نگران دادگاه های قیامت بود و هم نگران دوزخ؛ یعنی درگیری این دو، درگیری بین نور و ظلمت، حق و باطل بود، ولی مقام حقّ و نور در اعلی علیین بود که دست ظلمت به این مقام نمی رسید تا او را بشکند و در بستر گناه قرار دهد.

حضرت یوسف علیه السلام با همه وجود از دسترس زلیخا خارج بود. اگر در وجود این

ص:48

جوان کمترین حالی از حالات زلیخا وجود داشت، تحقّق گناه قطعی بود، اما وجود او غرق در همه پاکی ها بود. با وجود داشتن شهوت و غریزه جنسی، با این که ملک و فرشته نبود، بلکه مانند دیگر انسان ها ظرف همه غرائز، امیال و شهوات بود، اما این امیال را پشت همه پاکی ها قرار داد تا زلیخا به غرائز و شهوات او دسترسی نداشته باشد.

سوم: «وَ الْغَفْلَةُ بَعْدَ المَعْرِفة» (1)بعد از این که شناخت به خدا، قیامت و اهل بیت علیهم السلام داشتند، این شناخت را از دست بدهند و درگیر فساد، مادّیت و دنیاگرایی شوند که دین از یاد آنها برود.

شهوت شکم و غریزه جنسی، دو خطری است که پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله را نسبت به امت ترسانده بود که فرمود: برای امت بعد از خودم می ترسم.

در روایت دیگری پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

«إیّاکم و الهَوی فَاِنّ الهَویٰ یُصِمُّ و یُعْمِی»

از پیروی هوای نفس بپرهیز، که اگر دچار هوای نفس و خواسته های نامعقول شوید، شما را کر و کور می کند. شما را کور می کند، طوری که غیر از خود، هیچ چیزی را نمی بینید. فقط می گوید شکم و شهوتم. در این عالم، غیر از شکم و شهوت، میلیاردها حقیقت وجود دارد. اما او دیگر نه خدا را می بیند، نه قیامت و آینده با سعادت را.

نبوت انبیا، امامت امامان، آیات قرآن را نمی بیند و خودبین می شود، آن هم در

ص:50

محدوده شکم و شهوت خود.

بانوی کاخ، چنین گرفتاریی داشت. او شوهر خود را نمی دید، حساب نمی کرد که اگر این جوان حاضر شود کام او را جواب دهد، به شوهر خیانت کرده است. او آبروی خود و این جوان و آینده و قیامت را نمی دید.

او شنوایی و بینایی نداشت؛ چون «یصم و یعمی» بود. حضرت یوسف علیه السلام هفت سال به او می گفت: این کار نامشروع، خلاف انسانیت و اخلاق، ظلم به شوهر و خیانت به خانواده است، اما او نمی شنید.

«إیّاکم و الهَوی فَاِنّ الهَویٰ یُصِمُّ و یُعْمِی» (1)این خواسته های نامعقول و حرام، شما را کور و کر می کند.

خانواده ای هستیم که بهترین دختران از بهترین خانواده ها را حاضرند به پسر ما بدهند، این دختر هیچ ارزشی ندارد و یا می گفت: به پسر خود چندین دختر را پیشنهاد داده ایم، اما او می گوید: من فقط همین دختر را می خواهم.

زلیخا نیز به هیچ حرفی گوش نمی داد، فقط می گفت: این جوان باید پاسخ خواسته مرا بدهد. این خواسته های نامعقول که خدا، قیامت، زحمات انبیا و ائمه علیهم السلام، ادب، نصیحت پدران و مادران را ندیده و نشنیده می گیرد، چه خواسته ملعونی است.

همگی را در جگر سوختگی قرار می دهد و در عین حال فقط می گوید: من همین را می خواهم. غیر از این نیز نباید باشد؛ چون کور و کر است و نمی داند که این جنسی که می خواهد بخرد، پوچ است و هیچ چیزی درونش نیست. بعد از مدتی که این عشق غلط و این آتش جهنمی فروکش می کند، آن وقت اول نزد رفیقانش می آید، می گوید: راه طلاق دادن او چیست؟ چگونه باید از هم جدا شویم. او اکنون به نظرم مانند دیو زشت شده است. او دیو بوده و تو کور بودی و نمی دیدی، نه این که تازه دیو شده باشد.

می شود،

«وَ یَسْمَعُ بِأُذُنٍ غَیْرِ سَمِیعَةٍ»

دیگر گوش انسانی در او نیست که با آن گوش نصحیت ها را بشنود. این گوش او مانند گوش حیوانی است؛ چون حکمت ها را درک نمی کند.

«قَدْ خَرَقَتِ الشَّهواتُ عَقْلَهُ»

هجوم شهوات حرام تمام پرده های عقل را پاره می کند و او را به دیوانه تبدیل می کند؛ چون عقلا وقتی خواسته هایش را می شنوند، می گویند: او دیوانه است.

«وَ أَماتَتِ الدُّنْیا قَلْبَهُ» (1)این حالت مادی و غیرخدایی، دل او را می میراند، دیگر قلبی ندارد که به پدر و مادر و زحمات انبیا و اولیا علیهم السلام رحم کند. رحم و محبّت درون دل است، اما او دیگر دلی ندارد.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

این دل مرده است و رحمی ندارد. پدر و مادر هر چه می خواهند گریه کنند و سینه بکوبند، او هر چه بخواهد، می کند.

اخلاق دختری که مانند اخلاق زلیخا است و اخلاق پسری که مانند اخلاق فرعون ها و قارون ها است، امثال حضرت یوسف و موسی بن عمران علیهما السلام هم زحمت بکشند، آنها گوش نمی دهند؛ چون کور و کر شده اند و دل زنده و سالمی ندارند. (2)

ص:53

آخر درگیری بود که این عاشق کر و کور، عصبانی شده بود و خیز برداشت تا به معشوق خود حمله کند، برای این که معشوق را به کاری که می خواهد وادار کند، خدا این جمله را برای آن لحظه بیان کرده است.

در آخر آیه پروردگار می فرماید: می دانید چرا این جوان که در قلّه شهوت و غریزه قرار داشت، این زن نتوانست به او دسترسی پیدا کند و شهوات او را تحریک کند؟ چون:

« إِنَّهُ مِنْ عِبٰادِنَا اَلْمُخْلَصِینَ» (1)

«انّه» علت و سبب است و در اینجا به معنای زیرا است.

می دانید چرا زلیخا با هفت سال به دنبال حضرت یوسف علیه السلام دویدن، ناز، غمزه، طنّازی، فتنه گری، جلوه گری، خودآرایی و خودنمایی که هر یک از این ها کافی است که میلیون ها مرد را از پا بیاندازد و دل و عقل آنها را اسیر کند، تمام حیله های لازم را به کار برد، اما نشد، بعد با او درگیر شد، اما می دانید که چرا نتوانست به این جوان دسترسی پیدا کند؟ چون:

« إِنَّهُ مِنْ عِبٰادِنَا اَلْمُخْلَصِینَ»

نه « مِنْ عِبٰادِنَا اَلْمُخْلَصِینَ » بلکه می گوید: «مخلَصین» یعنی در سنّ پانزده سالگی، مقام باطنی او مانند مقام حضرت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و همه انبیا علیهم السلام بود؛ چون این ها «مخلَصین» هستند.

ص:55

حضرت یوسف علیه السلام در مقام «مخلَصین» بود، مقامی که شیاطین در پیشگاه پروردگار قسم خوردند:

« قٰالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ * إِلاّٰ عِبٰادَکَ مِنْهُمُ اَلْمُخْلَصِینَ» (1)

ما به همه جا می توانیم دست اندازی کنیم، الّا این که ما به مخلَصین عالم دسترسی نداریم.

این اوج مقام این جوان است. فردای قیامت، در ترازوی عدالت، همه جوان ها را با وزن سنگین این جوان می سنجند. جوان ها به پروردگار چه جوابی می دهند؟

امام صادق علیه السلام می فرماید:

در ترازوی قیامت، وزن تمام جوانان را با حضرت یوسف علیه السلام می سنجند. (2)

نمی دید، خیلی راحت می توان با پروردگار حرف زد. آنجا خدا گوش می دهد و گوش دادن خدا نیز مهم است. او اگر رو کند و به حرف ما گوش دهد، برای ما کارها انجام می دهد.

من از خانه ام تا کعبه نیامده ام که بگویم: عبادت مرا قبول کن. این عبادت را که همه انجام می دهند. آن چیزی که همه انجام نمی دهند، ترک گناه و فرار از فتنه و فساد است.

ما هر وقت با تو حرف می زنیم، حرف ما این است که از جوانی خود عذر می خواهیم. جوانی ما عمری بوده که یک بار به ما دادی و بار دوم به ما مرحمت نمی کنی، اما ما از ایام جوانی خود شرمنده هستیم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:57

ص:59

ص:60

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

درگیری سخت بین حضرت یوسف علیه السلام و بانوی کاخ، در مملکت مصر، درگیری بین ظلمت و نور بود، که هیچ گاه ظلمت بر نور پیروز نشده، نمی شود و نخواهد شد. نور معنوی، به هر کیفیت و شکل و صورتی، شعاعی از نور بی نهایت حضرت حقّ است.

ظهور کامل درگیری بین نور و ظلمت، در هیجان شهوات حرام خانمی که شوهر داشت و از حق، اخلاق، ایمان، عفت و پاکدامنی جدا بود، با نتیجه قوی ترین ایمان، درستی، معرفت، کرامت و اخلاق پدیدار شد.

در این بحث به آیات و روایات بسیار مهمی در رابطه با جنس زن توجه کنید.

قرآن مجید برای زنان پاکدامن، با معرفت، با ایمان و متخلّق به اخلاق ارزش والایی قائل است. حتی سوره ای کامل به نام زنِ پاکدامن، بزرگوار و کم نظیری در قرآن کریم، به نام سوره مریم نازل شده است.

بحث روایی ما فقط متوجه زنان هم روش زلیخا، بانوی کاخ مصر است که زن های مانند او، خائن به اخلاق، به شوهر، به انسانیت، به کرامت و به انسان ها هستند.

یکی از آیات عجیب قرآن را در این زمینه ببینید، بعد متنی را از وجود مبارک

ص:61

پروردگار که پیغمبر صلی الله علیه و آله نقل کرده اند، طرح می کنم که وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام در اوج جوانی، غریزه، میل و شهوت، مصداق کامل این متن است.

می کند (1)و تنها چیزی را که او می بیند و می خواهد، همان کامجویی و لذّت خواهی است و در این هیجان، انسان برای هیچ چیزی حساب باز نخواهد کرد.

چنانچه زلیخا در کامجویی از یوسف برای هیچ چیزی اهمیت قائل نیست، نه برای شوهر، نه آبرو، نه ظلمی که می کند. حتی اگر این ظلم به حضرت یوسف علیه السلام باشد.

تنها چیزی که برای او مطرح بود، فقط کامجویی بود، آن هم کامجویی غلط، باطل، غیرمعقول و خلاف. عجیب این است که لغت «غٰاسِقٍ» در قرآن مجید در پایان سوره مبارکه نبأ نیز به صورت «غَسّٰاقٌ» استعمال شده است.

«غاسق، غسق، غسّاق» که در سوره فلق، بنا به توضیح ابن عباس که یقیناً از امیرالمؤمنین علیه السلام گرفته است، غاسق به معنای هیجان در شهوت، در فضای جهل، بی خبری، نادانی و جدا بودن از پروردگار است. اما در سوره نبأ به چه معناست؟ این آیه را بگوییم و بعد رابطه بین «غسّاق» در قیامت با « غٰاسِقٍ » در دنیا را عنایت کنید.

ص:63

« خٰالِدِینَ فِیهٰا أَبَداً» (1)

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

کسی که اسیر دوزخ شود، از این اسارت نجات نخواهد داشت، «لایفکّ أسیرها» (2).

بیاندازند، منِ زنجیر شده افتاده در جهنّم، چه کار می توانم بکنم؟ حضرت می گفت و مانند چوب خشک روی زمین می افتاد.

وقتی بعضی ها در نیمه شب ناله اش را می شنیدند و می آمدند ببینند کیست؟ می دیدند مانند چوب خشک روی زمین افتاده و گویا مرده است. به در خانه حضرت فاطمه زهرا علیها السلام می آمدند، در می زدند و با تأسف می گفتند: می خواهیم خبر سنگینی به شما بدهیم، دیدیم که امیرالمؤمنین علیه السلام مرده است. آن وقت حضرت زهرا علیها السلام گریه می کرد و می فرمود: نه، او نمرده است. این کار هر شب او است. (1)ما به اندازه یک میلیاردم آنها از خدا و جهنّم می ترسیم؟ نه، ما از آنان شجاع تر هستیم. حضرت که می ترسید، به ذرّه ای از آلودگی ها آلوده نبود، اما ما هر روز به صدها گناه آلوده می شویم.

« لاٰبِثِینَ فِیهٰا أَحْقٰاباً * لاٰ یَذُوقُونَ فِیهٰا بَرْداً وَ لاٰ شَرٰاباً» (1)

تا ابد برای یک بار هم هوای خنک و آشامیدنی مطابق میل به آنها داده نمی شود، فقط از دو آشامیدنی بهره می برند:

« إِلاّٰ حَمِیماً وَ غَسّٰاقاً» (2)

یکی آن آبی است که جهنّم آن را به جوش آورده است و دیگری مجموع چرک و خون هایی که از زخم های بدن اهل جهنّم سرازیر شده، آنها را به خورد آنان می دهند.

ببنید شهوت حرام چقدر کثیف است که پروردگار از آن به «غٰاسِقٍ» تعبیر می کند و نتیجه اش هم همان «غسّاق» است. بعد می فرماید:

« جَزٰاءً وِفٰاقاً»

من در جهنّم به مردم ظلم نمی کنم، پاداش اینها مطابق با اعمال خود آنان است.

نتیجه زنا، شهوت حرام، ظلم، غارت کردن مال و پایمال کرن حقوق مردم همه اینها آب جوش جهنم و چرک و خون بدن ها می شود که همان ها را به خورد اهل جهنم می دهند.

گندم در می آید، جو می کارند، جو در می آید. اشتباهی در این نظام هستی پیدا نمی شود که عدس بکارند، جو در بیاید.

اگر زنا، ربا و گناهان را بکارند، بهشت در نمی آید، بلکه به آتش تبدیل می شود.

اگر خوبی ها را بکارند، بهشت می شود:

« جَزٰاءً وِفٰاقاً * إِنَّهُمْ کٰانُوا لاٰ یَرْجُونَ حِسٰاباً» (1)

این ها فکر نمی کردند روزی به نام روز قیامت برسد و من آنان را به محاکمه دعوت کنم و بگویم: چرا مجموعه نعمت های مرا در گناه هزینه کردید؟ پس باید به جهنم بروید. حساب آن روز را نمی کردند، چون مست، تاریک، غافل و در هیجان شهوات بودند:

« وَ کَذَّبُوا بِآیٰاتِنٰا کِذّٰاباً» (2)

با تمام وجود، علناً همه حقایقی که به وسیله انبیا، ائمه علیهم السلام و قرآن بیان کردم، انکار کردند و گفتند: این حرف ها دروغ و ساختگی است.

اگر همه جنّ و انس دست به دست هم بدهند، نمی توانند مانند قرآن را بیاورند.

ما چند کلمه عربی خوانده ایم، آن وقت این هنر را داریم که مانند قرآن را بسازیم؟ اگر پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز میلیون ها سال زنده بودند، یک آیه مانند قرآن نمی توانستند بسازند. ما سواد درک حقیقت یک آیه را نداریم، چگونه این حرف ها را بسازیم؟

«جاحظ» بسیار دانشمند بود. می گوید: کسی بخواهد امیرالمؤمنین علیه السلام را قبول کند، با همین نیم خطی که از دهان مبارک ایشان طلوع کرده است، حضرت را قبول می کند؛

«قیمةُ کلِّ امریء مٰایُحْسِنُه» (1)قیمت هر مرد کاری است که آن را نیکو انجام می دهد.

جاحظ می گوید: دهانِ تمام دهان داران عالم الکن می ماند اگر بخواهند چنین حرفی را بزنند. این معجزه است. کسی قدرت آوردن مانند نصف خطبه «نهج البلاغه» را ندارد.

در این هنگام امیرالمؤمنین علیه السلام بالای سر این جمعیت رسید و فرمود:

درباره چه بحث می کنید؟ گفتند: درباره سخن گفتنِ بی نقطه که امکان ندارد.

حضرت همانجا یک ساعت سخنرانی درباره خدا، قیامت، انسان و اخلاق کردند که هیچ یک از کلمات آن نقطه نداشت. (1)اما همین امیرالمؤمنین علیه السلام نیز قدرت ساختن یک آیه را نداشت.

این آیاتی که:

« إِنَّ جَهَنَّمَ کٰانَتْ مِرْصٰاداً * لِلطّٰاغِینَ مَآباً * لاٰبِثِینَ فِیهٰا أَحْقٰاباً * لاٰ یَذُوقُونَ فِیهٰا بَرْداً وَ لاٰ شَرٰاباً * إِلاّٰ حَمِیماً وَ غَسّٰاقاً» (2)

ص:70

پیغمبر صلی الله علیه و آله و تمام ائمه علیهم السلام به این آیات که می رسیدند، مانند مادر داغدیده گریه می کردند. تا این حد این آیات در آنها اثر می گذاشت.

که کار بدی کرده است، توبه می کند. می رود و اضافه هایی را که از مردم گرفته است، پس می دهد.

اما جوانی که به دنبال زن نامحرم هرزه و ناپاک رفته است و لذتش را به پای این زن برده و بعد از چند سال دچار تب می شود، می رود آزمایش خون می دهد، می گویند: ایدز گرفته ای، توبه ایدز چیست؟ توبه نابود شدن جوانی است؟ توبه مرگ آن جوان به خاطر زنا چیست؟

یا مرد زن داری که به دنبال چنین زنانی رفته و همسر، دختر و پسرش را آزرده و آبرویش بر باد رفته است، این همسر زحمت کشیده پاکدامن، با زحمات سنگین، چند فرزند از این شوهر در دامنش بزرگ شده اند، توبه ظلم و سوزاندن قلب و جگر این ها چیست؟ خیلی از گناهان با توبه قابل جبران است، اما گناهان روابط نامشروع گاهی قابل جبران نیست.

گناه مردی که به خاطر روابط نامشروع، زندگی خانوادگی اش از هم پاشیده شده و زن و فرزندانش آواره شدند را با چه توبه ای می توان جبران کرد.

را مرتکب شده است، انجام نداده است: کسی که پیامبر یا امامی را کشته باشد، سوم: یا کعبه ای را که خداوند قبله بندگانش قرار داده، خراب کند، چهارم: یا انسانی که با زنِ نامحرمی رابطه برقرار کرده و زنا کند. (1)

ص:74

این داستان شهوت است، کدام شهوت؟ شهوت زلیخا، زن خائن. اما چرا نتوانست به حضرت یوسف علیه السلام دست بیابد؟ حضرت یوسف علیه السلام مگر در کجا قرار داشت؟ جواب این سؤال را از خدا بشنوید.

خاک بلند می کرد، خاک زیر صورت مبارک ایشان از گریه گِل شده بود، ایشان این گونه با خدا زندگی می کرد.

«عَشَقَنِی وَ عَشَقْتُه»

وقتی لذت زندگی او را در یاد خودم قرار دادم، او عاشق من می شود و من نیز عاشق او می شوم: چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی که یک سر مهربونی دردسر بی (1)

من در خلوت شب به بنده ام بگویم: دوستت دارم، او نیز بگوید: خدایا! دوستت دارم. او یک قدم می آید، من ده قدم می آیم.

حضرت یوسف علیه السلام نیازی به لذت بردن از زنا نداشت، او از لذت با خدا بودن پر بود. نیازی نداشت. خدا انیس و مونس و رفیق او بود، نیازی به رفاقت با زن ناپاک و نامحرم نداشت.

روی زمین فساد و خون ریزی کنند؟ اما نگاه کنید، ببینید چه موجودی خلق کرده ام.

چند بار به ملائکه گفته است: بیابان های مدینه و کوفه را نگاه کنید؟ به خصوص آن وقتی که صورت امیرالمؤمنین علیه السلام روی خاک بود و عرض می کرد:

«مَوْلایَ یا مولای انت المولی و انا العبد و هل یرحم العبد الا المولی» (1)پیغمبر صلی الله علیه و آله می فرماید: وقتی امثال این انسان ها را در قبر می گذارند و در قبر را می بندند که برگردند، خطاب می رسد: بنده من، تو را تنها گذاشتند و رفتند؟ مبادا بترسی، من تا قیامت مونس تو هستم. (2)والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:77

ص:79

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

قرآن کریم طایفه ای را به عنوان صالحین یاد می کند که انبیا علیهم السلام از پروردگار عالم درخواست می کردند که خداوند مهربان آنها را در آن طایفه قرار دهد. از باب نمونه از قول وجود مبارک حضرت ابراهیم علیه السلام که پدر اغلب انبیای بعد از خود است، از خدا درخواست کرد:

« رَبِّ هَبْ لِی حُکْماً وَ أَلْحِقْنِی بِالصّٰالِحِینَ» (1)

خدایا! قلب و باطن مرا دریای حکمت قرار بده که من حقایق همه اشیایی که با آنها سر و کار دارم را بشناسم و مرا به طایفه صالحین ملحق کن که در دنیا و آخرت با آنها باشم.

عظمت این طایفه در حدّی است که پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله در روایتی می فرماید:

وقتی مردم دور هم جمع می شوند و درباره صالحین حرف می زنند و آثار و داستان زندگی آنها را بیان می کنند، خداوند مهربان رحمتش را بر آن مجلس نازل می کند:

ص:80

«عِنْدِ ذِکْرِ الصّالِحین یَنْزِلُ الرَّحْمة» (1)به قدری نزد پروردگار محبوب هستند که وقتی اسم، رسم و آثار آنان گفته شود و بشنوند، رحمت پروردگار بر اهل آن مجلس فرود می آید.

طبق آیات قرآن کریم، وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام یکی از صالحین عالم است که یاد، ذکر و بیان ارزش های وجود او، نازل کننده رحمت خدا در مجلسی است که با معنویت او پیوند می خورد.

امیرالمؤمنین علیه السلام نیز همین گونه هستند. پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:

«ذِکْرُ عَلیّ عِبادة» (2)و عبادت باعث نزول رحمت است. خیلی مسأله مهمی است که یاد امثال حضرت یوسف و امیرالمؤمنین علیه السلام رحمت پروردگار را به جوش آورده و نازل می کند.

همیشه امثال حضرت یوسف علیه السلام در عالم کم بوده اند؛ چون هر چه جنس گران تر باشد، کمیاب تر است. عقیق، درّ، الماس و طلا چون کمیاب هستند، گران هستند.

این طور نیست که معدن های عالم پر از این سنگ های قیمتی باشد.

در جامعه انسانی نیز همین طور است. افرادی که از لحاظ ارزشی گران هستند، خیلی کمیاب هستند، لذا مانند حضرت یوسف علیه السلام در عالم خیلی کم است. اما شخصیت های پست و بی ارزش مانند زلیخا خیلی فراوان هستند.

اگر یک قیراط از الماس گم شود، دل انسان می سوزد، حق هم هست، ولی خبر بدهند در خانه ای که دارند بنایی می کنند، ده کامیون آشغال بردند، انسان خوشحال می شود؛ چون همه عکس العمل روان انسان در مقابل شیء باارزش است و این عکس العمل شعبه ای از عکس العمل پروردگار است.

اشیای بی ارزش، دور ریختنی هستند. صدها میلیارد زلیخا را روز قیامت در آتش بریزد باکی ندارد، اما حضرت زهرا علیها السلام را می خواهد وارد محشر کند، برای ورود ایشان در قیامت چه کار می کنند.

آنها نوشته و به یادگار گذاشته و از دنیا رفته اند و آنهایی که اکنون هستند مطالب جدید و پرقیمت تر را به نوشته های آنها اضافه می کنند. حرف آنها نیز این است که عشق و وجدان دو نور، دو حقیقت و دو واقعیت ملکوتی هستند، نه زمینی و دو فرشته عالم معنا و عالم الهی هستند که در وجود حکیم، با معرفت، صاحب خرد، « أُولِی اَلْأَلْبٰابِ » و «اولی الابصار» ظهور می کنند؛ چون عشق و وجدان تا زمانی که انسان جاهل است، با او کاری ندارند. بستر و زمینی که این دو گیاه ملکوتی از آن روئیده می شوند، معرفت الله است.

عارف یعنی کسی که وجود مقدس حضرت حق را که صاحب واقعی عالم است، بشناسد و بداند که همه کاره واقعی عالم، او است و تمام عالم با کل موجوداتش ابزار او برای تولید خیر هستند. همین مقدار خدا را بشناسد، کافی است، نیازی نیست به اندازه پیغمبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام معرفت پیدا کند، فقط به این حقیقت اتصال پیدا کند که خدا، صاحب، مالک، همه کاره و کارگردان عالم هستی است و هیچ چیزی به عنوان وجود مستقل در این صفحه وجود ندارد، بلکه تمام موجودات ابزار او برای تولید خیر هستند.

خواب اهل معرفت، با این که در عالَم خواب، تکلیف ندارند، عبادت است.

کسی که به خواب می رود، بعد بیدار می شود، می بیند اذان افطار را گفته اند، اما او نماز ظهر و عصر خود را نخوانده است گناهی بر او نیست؛ چون خواب بوده و آن وقتی که خواب بوده، بر او تکلیفی نیست.

اما خواب اهل معرفت نزد پروردگار به قیمت بیداری و تکلیف است و خواب او را به عنوان عبادت می نویسند. این معرفت باید باشد. عشق از این معرفت ظهور می کند که بعد از شناخت می گوید: عجب محبوبی، وجود مقدسش جامع تمام کمالات است و همه جهان برای تولید خیر ابزار او هستند و هر خیری از این اتصال از او می رسد و بعد این خیر را پخش می کند.

به این همه خوبی ها و زیبایی ها عاشق می شود. عاشق، همیشه دارای وجدان بیدار است، این عشق و آن وجدان بیدار چه می کند؟

عشق سه طرف دارد: یکی خودش است که نوعی حال است، دوم معشوق است که موضوع و متعلّق عشق است که اگر معشوق نباشد، عشق به وجود نمی آید و سوم عاشق است.

واقعاً اگر معشوق را نشناسد، عشق به وجود نمی آید. عشق از معشوق اول سر زند تا به عاشق جلوه دیگر کند

این یک حقیقت است. طرف اصلی، حقیقی، واقعی، سازنده و به وجود آورنده

ص:85

و ظهور دهنده عشق، معشوق است. تا که از جانب معشوق نباشد کششی کوشش عاشق بیچاره به جایی نرسد

می کند، راحت گریه عاشقانه می کند و وقت مردن نیز تنها نمی میرد، بلکه:

« تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ اَلْمَلاٰئِکَةُ أَلاّٰ تَخٰافُوا وَ لاٰ تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ اَلَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ» (1)

خدا تعدادی ملائکه را که ملائکه رحمت هستند، می فرستد، قبل از این که ملک الموت جان او را بگیرد، بهشت را به او بشارت بدهند و بگویند: نترس و غصه دار نباش. او را روی دست بردارید و به طرف خودم بیاورید. این متن قرآن است.

متوجه من می کند که مرا از این خانه تنگ نزد خودش ببرد. چرا من شوقم از یعقوب به یوسف علیهما السلام نسبت به مرگ بیشتر نباشد. چرا؟ هر که کند روی طلب سوی او قبله ذرّات شود کوی او

در زیارت امین اللّه امام زین العابدین علیه السلام می فرماید: خدایا! یکی از خواسته های من از تو این است که:

«مَحْبُوبَةً فِی اَرْضِکَ وَ سَمائک» (1)مرا محبوب تمام آسمان ها و زمین قرار بده. وضعی پیدا کنم که تمام اهل آسمان و زمین واقعاً عاشق من شوند. یعنی همه زیبایی ها را به من بده. عشق که بازار بتان جای اوست

این همان معنی آیه قرآن است:

ص:88

« إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ» (1)

آنها به کار انداخت. وگرنه کدام دختر مانند حضرت زهرا علیها السلام می شد؟ کدام جوان بدون عشق مانند حضرت علی اکبر علیه السلام می شد؟ کدام مرد سی و دو ساله مانند قمر بنی هاشم می شد؟ کدام ایرانی زرتشتی بی دینِ مشرک، مانند سلمان فارسی می شد؟ تمام این ها معجزه عشق برخاسته از معرفت و وجدان بیدار می باشد.

ص:93

ص:94

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

برخورد و درگیری وجود مبارک حضرت یوسف صدیق علیه السلام با زلیخا، برخورد عقل با هوس، حق با باطل و نور با ظلمت بود. حق، نور و عقل واقعیت هایی هستند که شکست در آنها راه ندارد، ولی هوس، باطل و ظلمت، چیزهایی هستند که همیشه با شکست مواجه می شوند. این عقل، نور و حق قابل بحث، موشکافی و تحقیق هستند.

وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام از معرفتی کامل نسبت به پروردگار مهربان عالم برخوردار بود و این معرفت که قلب او را تسخیر و پر کرده بود، سبب شد که حضرت یوسف علیه السلام بتواند با چشم باطن، به تماشای وجود مبارک جمال مطلق نائل شود.

تماشای جمال مطلق با همه صفات، اسما و کمالات خود، عشقی حکیمانه و عارفانه در وجود حضرت یوسف علیه السلام تولید کرده بود که آثار این عشق در زمانی که به چاه افتاد، ظهور کرد.

اگر فرصتی شد، مناجات میان چاه آن حضرت را برای شما بیان کنم و توضیح دهم تا معلوم شود این عشق که خاستگاه آن «معرفت اللّه» بوده، چه آثاری برای این عاشق داشته است.

ص:95

انسان عاشق در چنین جایگاهی قرار می گیرد. با این که اطراف او از آدمیزاد پر است و افراد مختلف از ثروتمند، زیباچهره و صاحب مقام زیاد هستند، اما در فضای این عشق، چون غیر معشوق برای او مطرح نیست، گویا احدی را نمی بیند، لذا کسی نیست که به او حسد بورزد، برای او تکبر و ریا کند و غرور به خرج دهد.

شما پیغمبر، امام و یا ولیّی از اولیای خدا را حسود، بخیل، مغرور، متکبّر و ریاکار که بتوان عیبی در او پیدا کرد، نمی بینید. چرا که آنها می بینند که آنچه در این عالم هست، ابزار خدا برای تولید خیر است، لذا برای عیوب باطنی، حسد، غرور و کبر جایی نمی ماند. هر چه هست، پاکی، کرامت، بزرگواری و طهارت است.

آنها خود را تنهای از همه می بینند و روحی که در کالبد آنها است، فقط در انتظار وصال معشوق است. جاده این اشخاص به طرف خدا چقدر صاف و دوش آنها از بار فساد و رذائل اخلاقی چقدر سبک است.

خداست و از آنجا دارند به بدن فرمان می دهند که برای عبادت - به معنای جامع - این مقدار بخور، برای رفع خستگی و ایجاد نشاط در عبادت، این مقدار بخواب، برای هدایت کردن مردم، این مقدار بگو، برای سبک زیستن، این مقدار نگو. این کارِ عشق است.

وقتی روح به چنین نقطه ای می رسد، تنها منظرگاه او برای تماشا، جلوه معشوق است و از غیر او رویگردان شده است. این مسأله به هیچ عنوان جایی برای عیوب نمی گذارد. این اشخاص وقتی با دشمن ترین دشمنان روبه رو می شوند، تمام برخوردهای آنان بی عیب است.

در آخرین درگیریی که حضرت یوسف علیه السلام با زلیخا پیدا می کند، در حالی که خطر صد در صد بوده است، ولی پروردگار می فرماید:

« لَوْ لاٰ أَنْ رَأیٰ بُرْهٰانَ رَبِّهِ» (1)

او در جایگاه تماشای «برهان رب» بود، لذا در درگیری با زلیخا، بدون کوچک ترین اشتباه، لغزش و عیب مقابله کرد؛ یعنی هیچ زمینه ای برای اثبات ذره ای تهمت برای حضرت یوسف علیه السلام پیدا نشد به خاطر این که در جایگاه «برهان رب» بود.

آن وقت او می گفت: دندان شکسته و بدن سیاه مرا ببینید، من مقاومت کردم تا او به من تجاوز نکند. اما حضرت یوسف علیه السلام در جایگاه «برهان رب» بود، لذا برخورد او با دشمن نیز بی عیب، سالم و الهی بود.

او فرار کرد، چون که اینجا جای فرار بود، نه جای درگیری. او متوجه شد که جای درگیری نیست. زلیخا از پشت سر لباس حضرت یوسف علیه السلام را گرفت تا او را نگهدارد، حضرت در حال رفتن بود که لباسش پاره شد. ناگهان در باز شد و شوهر زلیخا وارد شد. گفت: چه خبر است؟ او به شوهرش گفت: از آن وقتی که او را به خانه آوردی، او به دنبال من است تا به من و تو خیانت کند.

شوهر زلیخا به حضرت یوسف علیه السلام گفت: من بد کردم که به تو نان و نمک دادم و خانه خود را در اختیار تو گذاشتم؟ کودکی عاقل همانجا به شوهر زلیخا گفت: لباس یوسف علیه السلام را نگاه کن، ببین اگر از جلو پاره شده، زن مقاومت کرده تا به او خیانت نشود، اما اگر لباس از پشت پاره شده، همسر تو می خواست خیانت کند و او از دست این زن خائن فرار می کرده است. به قدری این معرفت و عشق انسان را ظریف و بی عیب می کند که در برخورد با بدترین دشمنان، زیباترین برخورد الهی را انجام می دهد.

در اینجا معشوق به عاشق تکبّر و غرور نشان نمی دهد تا عظمتش در جان عاشق بشکند، بلکه نرم است.

کار سوم او برای عاشق این است که: تمام درهای خزائن خود را به روی عشق باز کند و بگوید: هر چه می خواهی، بردار. این مسأله عشق است.

آیات این عشق را در قرآن ببینید:

« وَ اَلَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلّٰهِ» (1)

«آمَنُوا» ؛ یعنی آنهایی که راه معرفت را طی کرده اند و به او وابسته شده اند؛ چون او را حق می بینند و تمام هستی را ابزار او برای تولید خیر می دانند و غیر این را حالات بیهوده می پندارند.

می دانید این آیه یعنی چه؟ یعنی این ها بر اثر این عشق، در وجودشان چنان شوری به وجود آمده است که هر چیزی را در این عالم با مقیاس وجود معشوق می سنجند.

تمام کردار و رفتار ایشان بعد از سنجش این معیار است؛ یعنی می گویند: این معشوق ترازو و معیار سنجش ما است.

همه چیز را با او می سنجد. اگر این مقیاس درست باشد، انجام می دهند، اما اگر با او میزان نباشد، حکومت کلّ کره زمین را نیز با لبخند رها می کنند. لبخند آنها نیز لبخند مسخره است. واقعاً جای مسخره کردن دارد؛ چون که می خواهند چه چیزی را به جای خدا قرار بدهند؟ این عوض و معوّض اصلاً با هم هیچ تناسبی ندارند.

می گویند: بیا در این کاخ، لذّت عبادت را با لذّت در کنار زلیخا قرار گرفتن عوض کن. این عوض و معوّض که اصلاً با هم تناسبی نداشته و قابل مقایسه نیستند.

از آن طرف، قرآن به وجدان آنها قسم خورده است:

ص:100

« وَ لاٰ أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اَللَّوّٰامَةِ» (1)

عشق باعث حرکت آنها به طرف قرب پروردگار است و وجدان باعث حفظ آنها از افتادن در سقوط است. هم نیروی محرّکه و هم نیروی محافظ و نگهدارنده از سقوط را دارند. این ویژگی های حضرت یوسف علیه السلام است.

این ذوق و سماع ما مجازی نبود

سخن پوچ و باطل این طور نیست که در این همه کتاب از آن خبر بدهند و این همه پیغمبران، امامان و اولیا برای باور دادنش به مردم جانفشانی کنند. قیامت حتماً برپا می شود.

همه پاداش و نجات می خواهند، حتی هوس بازان نیز به دنبال نجات و پاداش می گردند. به آنها می گویند: شما عمر را در شکم و شهوت هزینه کردید، اکنون پاداش و کلید نجات را هم از آنها بگیرید. این پایان کار هوسبازان است.

آیا در آنجا شکم و شهوت عامل نجات هستند؟ آنجا جایی است که به هوسبازان می گویند: در بهشت برای خود جایی فراهم نکردید، پس به جهنم بروید.

عمل این ها با جهنم مساوی است، چیز کم تر یا اضافه تری به آنها نمی دهند.

« فَإِذٰا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی» (1)

فرشتگانم، زمانی که این گل را به صورت قالب متعادل درآوردم، به آن شکل متعادل دادم که در آیه:

« مِنْهٰا خَلَقْنٰاکُمْ» (2)

خاک بودیم، از خاک ما را آفریدند و دوباره به خاک برمی گردانند، این آدرس اصلی بدن است و وقتی این بدن را به شکل زیبایی آراستم، از حیات منسوب به خودم در او دمیدم:

« فَقَعُوا لَهُ سٰاجِدِینَ» (3)

ای ملائکه! وقتی فهمیدید که آدرس جان او من هستم و این جان را در این قالب قرار داده ام، بعد از دمیده شدن روح در او، از بزرگترین تا معمولی ترین شما، همه به او سجده کنید. (4)

ص:103

من خسته و ناتوان و زارم

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:105

ص:107

ص:108

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

حضرت یوسف علیه السلام و زلیخا هر دو عاشق بودند، اما معشوق یوسف با معشوق زلیخا با هم تفاوت اصولی داشتند، لذا ساختمان عشق زلیخا بعد از مدتی به خاطر بی ارزش بودن معشوقش فرو ریخت، ولی ساختمان عشق حضرت یوسف علیه السلام سر به عالم ملکوت کشید و درسی برای زنان و مردان روزگار شد.

در این زمینه لطائف، اشارات و حقایقی بیان شد. تحلیل دیگری درباره عشق یوسف و زلیخا وجود دارد که ریشه این مطالب در کتاب خدا، قرآن مجید و حکمت حکیمان است.

صاحب دلان، اهل خدا، سالکان و آنهایی که در حدّ خود راه انسانیت را در کنار خدا طی کردند، بر این اعتقادند که در جهان هستی سه نوع خورشید وجود دارد.

وقتی کلمه خورشید به زبان کسی جاری می شود، همه ذهن ها متوجه حرارت و روشنایی می شود. البته هر موجودی که در ارتباط با خورشید است، به اندازه استعداد و ظرفیت خودش از نور و حرارت او استفاده می کند و به اندازه ای که نور و حرارت خورشید را جذب کرده، کمالات در او ظهور می کند.

البته این کمالات، کمالات تکوینی است؛ یعنی نور و حرارت به موجود نیازمند می رسد و او این حرارت و نوری که جذب می کند، کمالاتی که در او به صورت

ص:109

استعداد نهاده شده، به ظهور می رساند.

شهادت به رسالت و شهادت به ولایت و امامت عباد خاصّ پروردگار، یعنی ائمه طاهرین علیهم السلام و چهار ماه سوم دعا برای پدر و مادر است. هر چه به وجود می آید، با ارتباط با تسبیح خدا به وجود می آید. (1)وقتی دانه سر از خاک بیرون می زند، ابتدا رخساره زردی دارد. اینجا دیگر با خورشید سر و کار پیدا می کند. در کلاس های دروس طبیعی این را خواندید که گیاه نور و حرارت خورشید را جذب می کند و یکی از کمال های او که کلروفیل؛ یعنی سبزینه گیاه است، از آن ظهور می کند.

همین طور در این هزینه کردن، به ساقه ها و برگ های آن اضافه می شود و بعد از مدتی غنچه ها از آن ظهور می کند و زیباترین گل با انواع رنگ ها را تحویل می دهد.

کافی است مدتی جلوی نور و حرارت خورشید را بگیرند. تمام موجودات زنده بیمار، زرد و خشک شده و در نهایت می میرند.

خداوند متعال در سوره مبارکه نحل می فرماید:

« وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ»

که خود این لیل و نهار در ارتباط با خورشید است. عمق مطلب در لام «لَکُمُ» است، یعنی همه محور این آیه، یک «لام» است.

« وَ سَخَّرَ لَکُمُ اَللَّیْلَ وَ اَلنَّهٰارَ وَ اَلشَّمْسَ وَ اَلْقَمَرَ وَ اَلنُّجُومُ مُسَخَّرٰاتٌ بِأَمْرِهِ إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یَعْقِلُونَ» (1)

اولاً روی حرف با آنهایی است که حرف را می فهمند؛ یعنی با نفهم ها کار ندارد.

آنها ارزش این را ندارند که خدا با آنها حرف بزند. شما که می فهمید ارزش دارید که مورد خطاب قرار می گیرید.

این «لام» یعنی من به نفع همه شما قرار دادم؛ یعنی چقدر شما را دوست داشته ام که قبل از این که شما را به عالم بیاورم، تمام وسایل زندگی شما را آماده کرده ام. اگر بنای:

« إِنِّی جٰاعِلٌ فِی اَلْأَرْضِ خَلِیفَةً» (2)

را نداشتم، زمین را نمی آفریدم. برای این که میلیاردها سیّاره در این عالم بود و من بی توجّهی - معنوی - به آنها ندارم. اگر توجّهی به زمین دارم، به خاطر شما انسان ها است.

ص:112

کردم، برای شماست و اگر قمر، روز، شب و ستارگان را در عالم بالا قرار دادم، برای شما زمین نشینان است. بودن این ها به خاطر تو است والا این ها لیاقت بالانشینی را ندارند. این معنای «لَکُمُ» در آیه است.

هر چه بر تو آید از ظلمات و غم

آیا ما را واقعاً برای غصه خوردن و زندگی در فضای وحشت و ناامنی آفریده اند؟

خدا در قرآن می فرماید:

« فَإِمّٰا یَأْتِیَنَّکُمْ مِنِّی هُدیً فَمَنْ تَبِعَ هُدٰایَ فَلاٰ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لاٰ هُمْ یَحْزَنُونَ» (1)

نمی خواهم یکی از شما غصّه دار، با ترس، بیم و اضطراب زندگی کند. برای این چند روزه زندگی، چقدر ظلم، گناه، فساد، ترس و وحشت به وجود آورده اید؟

گفت: من سجده نمی کنم، گفتند:

« فَاخْرُجْ مِنْهٰا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ» (1)

برو، تو رانده شده ای:

« وَ إِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلیٰ یَوْمِ اَلدِّینِ» (2)

همه شش هزار سال عبادت تو نیز باطل شد و قبول نیست.

خدا عجیب بی ادبان را ذلیل، بی آبرو و خوار می کند. آنها را در درون خود ذلیل و دچار مضیقه می کند، به طوری که می خواهند برای راحت کردن خود دست به خودکشی بزنند.

این خورشیدی است که به آن قسم نیز می خورد؛ چون جایگاه با عظمتی دارد:

« وَ اَلشَّمْسِ وَ ضُحٰاهٰا» (3)

سوگند به خورشید و به نور گسترده آن.

مبارکه احزاب، خورشید را که وجود مربّی، معلّم خیرخواه، دلسوز الهی و ملکوتی است تا نور و حرارتی همراه او کرده اند که این نور و حرارت را رایگان در اختیار خواهندگان بگذارند. برای این که خواهنده این نور بسته، سیاه و کوچک است و با حرارت و نور این خورشید الهی شکافته و شاخه انسانیت از زمین بشریت او ظهور کند تا به شجره طیّبه تبدیل شود:

« أَ لَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اَللّٰهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهٰا ثٰابِتٌ وَ فَرْعُهٰا فِی اَلسَّمٰاءِ» (1)

این موجودِ زمینیِ دربسته که زمانی نطفه ای کمتر از یک میلی گرم بوده و بیشتر آن نطفه نیز از بین رفته، این نور از وجود این بشر خاکیِ بسته، درخت انسانیت را برویاند و تمام این گِل وجود او را به گُل ملکوت تبدیل کند.

گرفته ایم. اینجا فقط قدرت، اراده و عناصر را به کار گرفتم، اما آنجا اسما و صفات را.

« إِنّٰا أَرْسَلْنٰاکَ شٰاهِداً»

من تو را به عنوان شاهد فرستاده ام. شاهد چه چیز و چه کسی؟ یعنی اگر مردم می خواهند بدانند که عالم خدایی دارد، با اسما، صفات، جلال، جمال و کمالات بی نهایت، خورشید وجود تو را نگاه کنند، تا تو شاهد بر خدا شوی.

« شٰاهِداً وَ مُبَشِّراً»

من تو را فرستاده ام تا به بندگانم رحمت، رضوان، بهشت، مغفرت، کرم، احسان و کرامت مرا بشارت دهی که اگر به تو اقتدا کنند و از نور تو بهره بگیرند، من همه این ها را به آنها عطا خواهم کرد.

« مُبَشِّراً وَ نَذِیراً»

تو را فرستاده ام که بندگانم را هشدار دهی که خود را گرفتار جهنم و عذاب فردا نکنند.

« وَ دٰاعِیاً إِلَی اَللّٰهِ»

تو را فرستاده ام که دست این زمینیان را بگیری و در دست من بگذاری. آیا ما از شدت عشق و محبت، دست دراز کرده ایم تا به ما دست بدهند؟ خدا در این آیه می فرماید: نه، من دست دراز کرده ام و به شما می گویم: با من دست بدهید.

تو را فرستاده ام که روی بندگانم را به جانب من برگردانی و آنها را با من آشنا کنی.

واسطه ای از این بالاتر؟ بعد از آن گفته است: همه کارهای خود را رایگان انجام بده و هیچ توقعی از بندگان من نداشته باش. همه را به من و به بهشت برسان. (1)

ص:118

« إِلاَّ اَلْمَوَدَّةَ فِی اَلْقُرْبیٰ» (1)

به اهل بیتم علیهم السلام صمیمانه محبت کنید و در عمل با آنان هماهنگ شوید و پاداشی غیر از مودّت اهل بیت علیهم السلام از شما نمی خواهم.

« مٰا سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَکُمْ» (2)

این پاداش نیز برای خود شما باشد و این پاداش همان قرآن است. یعنی اگر با اهل بیت من هماهنگ شوید، سود دنیا و آخرت آن برای خود شما است و روزی که از قبر درآمدید، آنها را صدا کنید، تا به فریاد شما برسند. این برای خود شما باشد، من که نیازی ندارم. تو نیازمند این فریادرس ها هستی.

« وَ دٰاعِیاً إِلَی اَللّٰهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرٰاجاً مُنِیراً»

حبیب من! تو خورشید نور دهنده، «سِرٰاجاً وَهّٰاجاً» و «سِرٰاجاً مُنِیراً» ، مربّی خیرخواه، دلسوز، بی مزد، ملکوتی و الهی هستی. این خورشید نور دهنده است.

« یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا اِتَّقُوا اَللّٰهَ» (1)

ای مردم! از همه گناهان دور شوید. معلوم می شود این دوری، شدنی است که به ما امر می کند؛ چون اگر نشدنی بود که نمی فرمود. در ماه رمضان مگر از گناه دوری نکردید؟

پس می شود دوری کرد:

« وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ»

به رسول من پیوند بخورید تا برای شما سه کار کنم؛ اول: از طریق پیامبر زندگی دنیا و آخرت شما را از رحمتم پر می کنم.

« وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ»

«نُوراً» نکره است، الف و لام ندارد، نکره بودن نور دلالت بر عظمت آن دارد.

دوّم: تمام درون شما را غرق در روشنایی می کنم که آن روشنایی مانند نورافکن پیشاپیش شما را روشن می کند تا در زندگی راه را از چاه تشخیص دهید و گرفتار امثال زلیخا نشوید. با این نور گرفتار ربا، دروغ، یاوه گویی، غیبت، تهمت و هرزه گویی نخواهید شد و بهترین زندگی را می کنید.

سوم: شما را غرق در آمرزش خودم می کنم که در روز قیامت وقتی پرونده شما را بخوانند، از من می پرسی: آیا این پرونده من است؟ می گویم: بله، برای تو است.

می گویی: پس گناهانی که می کردم کجاست؟ می گویم: حرارت نور نبوت و امامت گناهانت را سوزاند و نابود کرد.

حضرت یوسف علیه السلام از خورشید وجود حضرت ابراهیم علیه السلام جدّ پدر، حضرت اسحاق علیه السلام پدر پدر و حضرت یعقوب علیه السلام پدر خود، این چنین بهره گرفت. در زندان نیز به این معنا اشاره فرمود:

« مِلَّةَ آبٰائِی إِبْرٰاهِیمَ وَ إِسْحٰاقَ وَ یَعْقُوبَ» (1)

حضرت یعقوب علیه السلام نیز به این معنا اشاره می کند:

« کَمٰا أَتَمَّهٰا عَلیٰ أَبَوَیْکَ مِنْ قَبْلُ إِبْرٰاهِیمَ وَ إِسْحٰاقَ» (2)

حضرت یوسف علیه السلام خورشید شده بود. جان و عشق او برخاسته از این معرفت بود و معشوق او خدا بود، اما زلیخا چون معلّم الهی نداشت، تاریک بود. عاشق شد، اما معشوق او شهوت بود. به اشتباه می گویند: زلیخا عاشق حضرت یوسف علیه السلام بود، او گرفتار اشتهای کاذب و شهوت شده بود. عشق هایی کز پی رنگی بود عشق نبود عاقبت ننگی بود (3)

اگر اسم این ها عشق است، پس چرا نمی ماند؟ پس چرا آخرش به نزاع و طلاق می کشد؟ این عشق در مقابل خود معشوقِ پوچ، فراری، نامرد، بی وفا و خائن دارد.

ص:122

ص:125

ص:126

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

اگر حضرت یوسف علیه السلام نماینده پاکی، راستی و فضیلت ها بود، که البته باید هم این گونه باشد؛ زیرا قرآن کریم از او به عنوان مظهر درستی، پاکی و کرامت یاد می کند، زلیخا نیز نماینده آلودگی، ناپاکی، پستی و خسّت بود.

باید گفت: بین این دو انسان، تفاوت اصولی و ریشه ای وجود داشت و هیچ نقطه مشترکی در انسانیت با هم نداشتند، به جز در بشریت که جنبه مادی انسان است.

« قُلْ إِنَّمٰا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ»

نه «انسان مثلکم» ، کلمه « بَشَرٌ » در فرهنگ قرآن کریم، فقط جنبه مادی، زمینی و جسمی انسان را در نظر دارد. در زمینه بشریت، میلیاردها انسان با هم در خلقت یکسان هستند، البته نه در جرم بدن. چنان که به پیغمبر صلی الله علیه و آله با آن عظمت می فرماید:

به اهل مکّه بگو:

« قُلْ إِنَّمٰا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ»

من از حیث بدنی مانند شما هستم. اهل بیمار شدن، خواب، خنده، گریه، ازدواج، خوردن، آشامیدن و مردن هستم. در این جنبه من از شما امتیاز بیشتری ندارم، اما:

ص:127

« یُوحیٰ إِلَیَّ» (1)

امتیاز من در انسانیت، عقل، روح، فطرت، وجدان، قلب و باطن من است؛ چون من در مقام قرب حضرت حق و گیرنده وحی هستم. این برای جنبه انسانیت من است، نه برای جنبه بشری من؛ چون در بشر بودن، من مانند شما هستم.

تمام افراد بشر دارای ماهیت واحدی هستند، ولی در انسانیت با هم تفاوت های بسیار شگفت انگیزی دارند.

نه تنها انسان ها در جرم بدن تفاوت دارند، بلکه در مواردی که یک رنگ، یکسان، یک شکل و یک وزن هستند، ولی در همین موارد چندگانه، تفاوت های عجیب و شگفت انگیزی هست. تا ثابت شود مظهر پاکی ها با نماینده آلودگی و ناپاکی ها در میزان آفرینش چقدر اختلاف و تفاوت دارند که هم در عملکرد و هم در آثار اعمال، چه در دنیا و چه در آخرت اختلاف دارند.

دارند؟

تفاوت آنها این است که یکی حمله می کند، می درد، قطعه قطعه می کند می خورد و حساب هیچ چیزی را نمی کند، اما این شیر، رشد و کمال می دهد، مغز را می پروراند، اعصاب را قوی می کند، به پوست رنگ می دهد، بچه را سیر می کند، توان و قدرت عصبی بچه را بالا می برد و قدرت دفاع بدن او را در مقابل میکروب ها قوی تر می کند.

یک شیر هم، شیر فلزی، آهنی و برنجی که در خانه ها است که به سدّ، چشمه، چاه و یا رودخانه وصل شده، برای آب آشامیدنی است که مردم با این شیر وضو می گیرند، غسل می کنند، طهارت معنوی به دست می آورند، آلودگی را شستشو می دهند، خانه، لباس، آشپزخانه و ظرف ها را به پاکی می رسانند. تفاوت این ها البته تفاوت در لفظ است؛ یعنی یک لفظ با مصادیق مختلف است، که همه را شیر می گوییم.

را قطع می کند که چرا «لا اله الا الله» می گویید. (1)آن یکی با خدا به طور مستقیم حرف می زند، در حالی که طرف مقابل به این سخن گوی خدا می گوید: تو جادوگر، ستمکار، ساحر و به هم زننده نظام طبیعت هستی؛ یعنی آن چه زشتی در خود اوست، به دیگری نسبت می دهد. همچنان که اینجا حضرت موسی علیه السلام و فرعون با یکدیگر تفاوت دارند. بعد از مرگ نیز در جایگاه آخرتی با هم تفاوت دارند. حضرت موسی علیه السلام در بهشت از چشمه سلسبیل و از چشمه ای که:

« عَیْناً یَشْرَبُ بِهٰا عِبٰادُ اَللّٰهِ یُفَجِّرُونَهٰا تَفْجِیراً» (2)

می آشامد، اما فرعون در جهنم از ماده پرخونِ پرچرکِ بسیار بدبویی به نام «زَقُّومٍ» می آشامد:

« لَآکِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ» (3)

وقتی از پیغمبر صلی الله علیه و آله می پرسند: «زَقُّومٍ» که خدا در سوره واقعه از آن یاد می کند

ص:130

چیست؟ حضرت صلی الله علیه و آله می فرماید: اگر قطره ای از آن را در دریا بریزند، همه موجودات زنده زمین را نابود می کند. (1)مثلاً زنبور، ما همه انواع زنبورها را می گوییم، اسم دیگری هم ندارند. همه آنها نیز با گیاه، گل، گلستان، مرغزار و جنگل ها سر و کار دارند، فقط یک نوع از آنها با دیگران تفاوت دارد که شهد گیاهان را می خورد و در کارگاه وجود خود به بهترین ماده غذایی جهان به نام عسل تبدیل می کند.

زنبورهای دیگر نیز همین گیاهانی که این گروه می خورند، آنها نیز می خورند، ولی فقط سمّ تولید می کنند که گاهی مردم و یا حیوانات دیگر را نیش می زنند و حتی می کشند، در حالی که از همه گیاهانی که زنبور عسل می خورد استفاده کرده اند.

« وَ مِنَ اَلشَّجَرِ»

و روی درخت ها برای خود لانه بسازد:

« وَ مِمّٰا یَعْرِشُونَ» (1)

و روی داربست باغ ها لانه بساز. برای این که اول باید مخزن باشد، تا عسل ذخیره شود، اگر لانه نسازد، وقتی هر جا نشست، ذره از عسل ها را می ریزد و دیگر عسل به دست کسی نمی رسد، لذا اول می گوید: مخزن درست کن.

زنبور شناسانِ جهان می گویند:

زنبورها با آن مغز کوچک خود که از ارزن کوچکتر است، چهارصد و شصت رشته علم را به کار می گیرند تا کار ساختن مخزن، لانه و عسل را انجام دهند. این فقط کار وحی و اتصال به خدا است.

اگر پروردگار عالم با آن زنبورهای زرد بزرگ رابطه وحی را برقرار می کرد، آنها نیز همین کار را می کردند، اما خدا در عالم تکوین فقط با یک نوع زنبور این رابطه را برقرار کرده است.

« ثُمَّ کُلِی مِنْ کُلِّ اَلثَّمَرٰاتِ» (2)

بعد از خانه ساختن، از همه محصولات درختان بخور، که چه کند؟

« فَاسْلُکِی سُبُلَ رَبِّکِ ذُلُلاً»

با تواضع، فروتنی و خاکسازی راه خدا را طی کن و بعد از وحی و طی جاده خدا، جاده ای که برای او کشیده است:

ص:132

« یَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهٰا شَرٰابٌ» (1)

آشامیدنیی از شکم او بیرون می آید که:

« مُخْتَلِفٌ أَلْوٰانُهُ فِیهِ شِفٰاءٌ لِلنّٰاسِ»

این آشامیدنی در هر رنگی که باشد، برای تمام انسان ها است. به بیماران مبتلا به مرض قند می گویند: شیرنی نخور، ولی یک قاشق عسل بخور، برای مریضی تو خوب است. این نتیجه وحی و طی کردن راه خداست.

نزد من وزن و ارزش دارد، اما در مورد این انسان ها می فرماید:

« فَلاٰ نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ اَلْقِیٰامَةِ وَزْناً» (1)

آنها با این تمدن و علم، در روز قیامت ذره ای نزد من ارزش ندارند. کجای قرآن می فرماید: من زنبور را روی دست بلند کردم و به شما نشان دادم؟

در آخر آیه می فرماید:

« إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیَةً لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» (2)

وضع زنبور، اشاره برای آنهایی است که عقل دارند، می فهمند و اندیشه می کنند که زنبور با این وزن کم، با اتصال به وحی و طیّ کردن راه خدا عسل ساز و مفید است، اما این ها با آن جثه صد کیلویی، هفتاد سال است که تنها نجاست ساز هستند. کود انسانی تولید کردن در این عالم که ارزش ندارد.

بعد در قیامت به این ها می گویند: هنر شما در هفتاد سال همین تولید کود بود، کودی که از این همه فضله و لاشه شیر و سگ و حیوانات در زمین بود، ما شما را در دنیا برای تولید کود نیاورده بودیم. این همه زمین و آسمان را معطل کودسازی شما نکرده بودیم.

ساعت بدوند. همه آهوها علف خوار هستند. اما آهوی ختن خیلی عجیب و شگفت آور است. تمام آهوها در ماهیت آهو بودن مساوی و بی فرق هستند، آهوی بیابان های دامغان، اروپا، آمریکا و آهوهای باغ وحش همه آهو هستند، ولی فقط در ماهیت آهو بودن مساوی هستند و در کارکرد با هم دیگر بسیار فرق دارند.

آهو علف می خورد. با این که علف های شیرین، خوب، پرقیمت و تازه را می خورد، ولی فقط سرگینِ بدبوی کثیف را تولید می کند.

آهویی دیگر نیز همان علف را می خورد، نه چیز دیگری را، ولی زیر ناف او علف خورده شده به مشک خوشبو تبدیل می شود. سلاطین و پولدارهای جهان عاشق این مشک هستند؛ چون مشک آهوی ختن از قدیمی ترین و گران ترین مواد خوشبوی طبیعی عالم بوده است و در مغازه ها به عنوان کالایی گران قیمت قرار گرفته است و با پول زیادی معامله می شود. آهوان از نظر ماهیت حیوانی، یکی دیده می شوند، اما آهویی سرگین ساز کجا و آهویِ مشک ساز کجا؟

تماشای پروریده های آن زمین لذّت می برند، رفع خستگی می کنند، به منطقه شکل و زیبایی می دهد و زمین دیگر نیز شوره زار و بیابان است و غیر از خس و خاشاک هیچ چیزی دیگری به بار نمی آورد. حیات نبات را به آن جا بدهند، به آن سیر منفی می دهد و آن را نابود می کند. آیا این ها یکسان هستند؟

کثافت ها را تولید می کند. این کارگاه، بدن معاویه ها است.

دیگری نیز همین آب، نان، میوه، گوشت را خورده و نتیجه آن «نهج البلاغه» و هزار رکعت نماز با گریه در شبانه روز، نطفه او حسنین، زینبین و قمر بنی هاشم علیهم السلام شد. آیا این ها یکی هستند؟ (1)

« هَلْ یَسْتَوِی اَلَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ اَلَّذِینَ لاٰ یَعْلَمُونَ» (1)

بهشت و جهنم، لعنت و رحمت، بُعد و قرب، این ها برای چه هستند؟ مشخص است که برای این تفاوت ها هستند. خدا خوان، با خدا دان فرق دارد

حضرت یوسف علیه السلام و زلیخا چه کسانی هستند؟ فرق آن ها همین بود که بیان شد. آیا شما مردان نیز مانند حضرت یوسف و موسی علیهما السلام هستید؟ و شما زن ها مانند حضرت مریم؟ یا نه گروهی از شما زنان مانند زلیخا هستید و گروهی از شما مردان، مثل فرعون، معاویه و یزید هستید؟

این را بدانید که مقام شخص ارزش دار، تا جایی می رسد که مانند قمر بنی هاشم علیه السلام سی و دو ساله که امام حسین علیه السلام در برابر او از جا بلند می شود و حالت ادب می گیرد و به او می فرماید: جانم فدای تو. از آن روزی که ما را آفریدی

ص:139

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:141

ص:142

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام و زلیخا، دو نگاه متفاوت و مختلف به خود، جهان و همه تحولات زندگی داشتند. نگاه حضرت یوسف علیه السلام ریشه در آگاهی، معرفت و بینش ایشان و نگاه زلیخا ریشه در هوی، هوس و شهوت داشت.

چشم با هر عینکی که جهان و انسان را نگاه کند، با همان رنگ می بیند. اگر این عینک، عینکِ عقل و خرد، اندیشه و معرفت، وحی، امامت و نبوت باشد، جهان و انسان را همان گونه که هستند خواهد دید. یعنی با دید حق می بیند و به حق نیز عمل می کند و در زندگی، تحول پیدا می کند. فریب نمی خورد و دچار خیالات بیهوده و سراب نمی شود.

این سه مطلبی است که خدا در قرآن می فرماید: خیال، سراب و فریب خوردن.

در سوره یوسف می فرماید: وقتی برادران برگشتند، پدر به آنها فرمود: یوسف علیه السلام کجاست؟ با یقین کامل گفتند:

« فَأَکَلَهُ اَلذِّئْبُ» (1)

ص:143

گرگ او را خورد. حضرت یعقوب علیه السلام فرمود: نه، گرگ او را نخورد،

« بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ» (1)

بلکه شما فریب خوردید.

در مورد سراب، در سوره مبارکه نور می فرماید: زندگی کافران و بریدگان از خدا:

« کَسَرٰابٍ بِقِیعَةٍ یَحْسَبُهُ اَلظَّمْآنُ مٰاءً» (2)

مانند سرابی در بیابان و کویر گرم است که شخص تشنه از دور آن را آب می پندارد. در حالی که قطره آبی نیز وجود ندارد، فقط نمایشی از آب را می بیند.

این ها از زندگی نمایش های توخالی را می بینند و حقیقت را نمی بینند.

اما درباره خیال در بسیاری از آیات، از جمله در سوره مبارکه اسراء می فرماید:

« قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمٰالاً» (3)

حبیب من! به مردم بگو، شما را به گروهی که از نظر کار، عمل و زندگی به بدترین خسارت گرفتار شده اند، خبر بدهم؟

« اَلَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی اَلْحَیٰاةِ اَلدُّنْیٰا»

آنها کسانی هستند که در دنیا خیلی زحمت کشیدند، اما تمام زحمت آنها نابود شد؛ چون وقتی وارد قیامت می شوند، فقط با گوشت، پوست و استخوان وارد قیامت می شوند. هیچ چیز دیگر ندارند. این گوشت، پوست و استخوان و خونِ نجس که در آن بازار قیامت قابل خریدن نیست. زحمت کشیده اند، کار کرده اند، اما

ص:144

گرفتار خیال بودند.

« وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً» (1)

خیال می کردند که خوب زندگی می کنند.

حکمای الهی می گویند:

خواب این ها خیلی از بیداری آنها بهتر است. اقلاً زمانی که در خواب هستند، تکلیف ندارند، لذا فساد و گناهی مرتکب نمی شوند، فتنه ای به پا نمی کنند، ضرر و ضربه ای نمی زنند، خطری تولید نمی کنند. تا زمانی که بیدار هستند، دائم در ضرر هستند. در حالی که خواب بیداران حقیقی، بیداری است و خواب نیست.

ص:146

بدن زمینی و از عالم ماده است، اما روح کجایی است؟ آیا او نیز از زمین است که در رحم مادر به ما پیوسته است؟ یا از جای دیگری است؟ کتاب خدا نشانی روح را داده است: که از عالم امر آمده است، عالم امر کجاست؟ عالم امر از ذات حضرت حق است.

« وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلرُّوحِ قُلِ اَلرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی» (1)

البته عمق آیه برای ما روشن نیست. نمی دانیم یعنی چه؟ کلمه «أَمْرِ» و «رب» کجا را می گویند؟ نمی دانیم. آیا چه چیزی در وجود ما هست؟ ما خزانه چه گوهری هستیم؟ فقط خدا می داند. این عالم روح است. (2)

ص:147

آیه دیگر، عالم «نفخه رب» است،

« فَإِذٰا سَوَّیْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی» (1)

روح شما دمِ ربوبی است.

همه کمالات بود. به عبارت خیلی ساده تر: موجودی به تمام معنا تهیدست، فقیر و نیازمند بود.

او را از عالم امر و نفخه به گذرگاه عالم مادی و به تعبیر امیرالمؤمنین علیه السلام (1)به این تجارت خانه وارد کردند که هیچ کجای عالم مانند اینجا کیفیت تجارت ندارد، ولی این گذرگاه مادی جای بقا نیست و عبوری می باشد، فقط برای تجارت است، لذا از عالم امر عبورش دادند و او را به عالم بدن که عالم ماده است، آوردند.

ابزاری مانند چشم، گوش، زبان، عقل، فطرت، قدم، دست، شکم و شهوت در اختیار او گذاشتند. راه این تجارت را نیز به وسیله بعثت انبیا و امامت امامان علیهم السلام، نزول کتب آسمانی، به خصوص قرآن، به او تعلیم دادند که چندین سال در این تجارت خانه و با کمک این ابزار تجارت کند. بعد به وطن اصلی که پیشگاه خدا است، برگردد:

« إِنّٰا لِلّٰهِ وَ إِنّٰا إِلَیْهِ رٰاجِعُونَ» (2)

وقتی به بارگاه ربوبی برگشت می کند چه بهتر است که با کسبِ همه ارزش های الهی و انسانی وارد شود.

هر کس با کسبِ همه ارزش های الهی و انسانی، این گونه به قیامت وارد شود، یعنی از این گذرگاه، با این تجارت بگذرد و در قیامت وارد شود، اگر ما صد و بیست و چهار هزار پیامبر بر روی زمین محشر نشسته باشیم و این تاجر بیاید از کنار صف ما رد شود، تمام ما به احترام او از جا بلند می شویم.

فرشتگان، وقتی چنین تاجری وارد محشر می شود، چه می کنند؟ آیه سوره رعد:

«وَ اَلْمَلاٰئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بٰابٍ * سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ» (1)

گفتار خدا است که می فرماید: فرشتگانم از بالای سر، دست راست، دست چپشان، پیش رو و پشت سر آنان بر آنها وارد می شوند و سلام می کنند:

« سَلاٰمٌ عَلَیْکُمْ بِمٰا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی اَلدّٰارِ» (2)

چه عاقبت خوشی در اینجا برای شما رقم خورده است. این هم احترام فرشتگان.

اما خود خدا چه کار می کند؟ می فرماید: وقتی این تاجر وارد بهشت می شود، روی تختی که برای او است تکیه می دهد، هوای الهی بهشت را استشمام کرده، صدای پروردگار را می شنود که:

ص:150

« سَلاٰمٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحِیمٍ» (1)

بنده من! پروردگار رحیم و ربّ کریم به تو سلام می کند.

روح مرا جزء روح هایی قرا بده که با این ابزاری که به آنها دادی، سود کامل بردند.

حضرت خدیجه علیها السلام تمام این ابزار را چگونه به کار گرفت؟ برای کمالات روح.

حضرت زهرا علیها السلام شاهد مرگ مادر نبود. سه روز بعد از رحلت مادر، پیغمبر صلی الله علیه و آله ایشان را از خانه ابوطالب به خانه آورد. وقتی درب خانه را باز کرد، صدا زد: مادر! جواب مادر نیامد، به پدر گفت: مادر کجاست؟ پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: با ملکوتیان در پرواز است. چقدر این ابزار قیمت دارد.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

با همین ابزار «ربح الجنة» سودی مانند بهشت را می برند و به لقای خدا و مقام قرب می رسند.

اگر دزدی با چهره آشنا، رفیق و عاشق به سراغ کسی برود و چشم، گوش، زبان، عقل و فطرت، دست، شکم و شهوت، قدم و انسانیت، او را از این ابزار بی نصیب کند و ابزار رشدش را در مسیر غلط بکار گیرد، روح خاموش می شود، از قدرت می افتد و دیگر به خدا برنمی گردد؛ چون توان برگشت به خدا را ندارد.

حضرت یوسف علیه السلام خوب می دید، درست می شنید و تمام ابزار بدن را برای کمالات روح به کار می گرفت:

« إِنَّهُ مِنْ عِبٰادِنَا اَلْمُخْلَصِینَ» (1)

اما زلیخا غارت شده هوی، هوس و شهوت بود.

ص:152

با قدرت شیطانی آن زن در زندان بود، بعد که آزاد شد و روشن شد او کیست، حاکم کل مملکت شد. صبح او را روی تخت نشاندند، حالا عزیز مصر شده، حضرت موسی بن جعفر علیه السلام می فرماید: (1)لباس های دربار مصریان را بعد از زندان به او پوشاندند، جبرئیل می گوید: من آن روز را دیدم، نگاه می کردم، ببینم اکنون که از ته چاه درآمده تا عزیز مصر شده است.

چه حالی پیدا کرده است؟

می گوید: شب شد، کاخ نشینان همه خوابیدند، هنوز مأمورهای بیرون او را نمی شناختند، لباس کهنه و پاره ای در آن تاریکی شب پوشید، از کاخ بیرون آمد، به بیابان رفت، چاله خاکی را پیدا کرد، روی خاک افتاد. این حرفها را خدا نیز در سوره یوسف نقل کرده است، جبرئیل می گوید: گوش دادم، شنیدم که می گوید:

« رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ اَلْمُلْکِ» (2)

این تختی که امروز من روی آن نشسته ام، از تو است،

« وَ عَلَّمْتَنِی مِنْ تَأْوِیلِ اَلْأَحٰادِیثِ»

ص:154

علم حقایق در قلب من، از تو است.

گر که از جانب معشوق نباشد کششی کوشش عاشق بیچاره به جایی نرسد

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:

ص:158

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام دارای عشقی برخاسته از معرفت و بصیرت بود و معشوق او نیز حضرت حق بود که دارای کمالات بی نهایت است. او این معرفت را از طریق پدر، جدّ و جدّ پدر که هر سه از انبیای الهی بودند، به دست آورده بود و معرفت الهی او باعث شده بود که جمال مطلق را حس کند و برای او این معرفت وجدانی شود و در نتیجه با حسّ جمال مطلق و وجدانی شدن این حقیقت، عاشق حضرت حق شود.

ارزش عشق او، ارزش مطلق بود، نه مقیّد و محدود، چرا که معشوقش مطلق بود.

زلیخا نیز عاشق بود، ولی عشق او برخاسته از هوی، هوس و لذّت گرایی بود و معشوقش در حقیقت همان حسّ لذّت یابی خودش بود و خیال می کرد حضرت یوسف علیه السلام معشوق او است.

اگر واقعاً معشوق او حضرت یوسف علیه السلام بود، عاشق، رنگ آن معشوق را می گرفت؛ چون به قدری عشق، قوی و پرقدرت است که عاشق را وادار می کند تا در معشوق فانی شود و خود معشوق شود، اخلاق و رنگ معشوق را بگیرد. از این که هفت سال از اخلاق، منش، روش، کرامت، عظمت و پاکی حضرت یوسف علیه السلام بهره ای نبرد، معلوم می شود که معشوقش در درون خودش بوده است که همان

ص:159

لذّت گرایی او بوده، او خودش را دوست داشت، نه معشوق را. برای ارضای خودش کار می کرد، نه برای جلب رضایت حضرت؛ چون اگر واقعاً او معشوقش بود، برای جلب رضایت معشوق حاضر بود که هر فداکاری بکند. گر تو در این مرحله آسوده ای عاشق آسایش خود بوده ای

اما ملاک عشق یوسف علیه السلام که حضرت حق بود، روز به روز بر عشق، کمالات و مفاهیم انسانی او اضافه کرد و در نهایت او به ولیّ خالص الهی، الگو و سرمشق برای همه شهوت داران، زیبارویان، حاکمان، امیران، معلّمان و خانواده داران عالم تبدیل شد و نامش در کنار نام ابدیّ معشوق به پاکی به جا ماند و از صفحه دنیا و آخرت پاک نخواهد شد.

معشوق، پشت کردن معشوق به عاشق، زلزله، سیل، حادثه، بیماری، آتش سوزی.

تمام روبناها در کنار عامل تخریب هست. زیربنا حضرت حق است که عامل تخریب ندارد. او معشوق اصلی است که فانی شدنی نیست.

روشن بماند. هر دو برای خدا بود. (1)روبناها روی حضرت اثر ندارد؟ مگر او مانند ما بوده است؟ اگر کاسبی ما دو روز نچرخد، به خدا می گوییم: اگر نمی توانی خدایی کنی، استعفا بده. امام علی علیه السلام مگر

ص:163

مانند ما است که وقتی حضرت زهرا علیها السلام از دستش برود، خودش غسل بدهد و کفن و دفن کند و بگوید: خدایا! حال که همسر جوان مرا بردی، من دیگر هیچ کاری با تو ندارم؟

این نقطه، نقطه عشق اهل معرفت به وجود مقدس حق است: جمله معشوق است و عاشق پرده ای زنده معشوق است و عاشق مرده ای (1)

همه چیز در فنا است؛ یعنی همین حالا آسمان ها، زمین و تمام موجودات در پرده فنا هستند و تمام این حرکت هایی را که می بینید، تمام، جلوه حیّ و قیّومی او هستند. پرده به عراقی بساز یا به حجازی نواز غیر یکی نیست راز، مختلف است گفتگو

یعنی عاشقان او «کالمیّت بین یدی الغسّال» (1)مانند مرده ای روی سنگ غسّالخانه هستند که تمام اختیارات و حرکاتش را تسلیم غسّال کرده است. عاشق خود را همچون مرده به دست معشوق رها کرده و اسماء و صفات او را در خودش جلوه داده است. دیگر پا، پای یوسف نیست.

از تنگی قافیه می گویند: خدا نور بی نهایت است، جسم نیست، شعر غیر از این سروده نمی شود، پا، دست، چشم و گوش برای یوسف نیست، بلکه برای خداست و از خدا این مطلب را عاریه دارد.

کار بنده به جایی می رسد که در فاسدترین کاخ، با بودن زن نامحرم حمله کننده که در شهوت دست و پا می زند، با بودن هر نوع میهمانی های شبانه و روزانه درباری، یوسف شد. مسجد، حسینیه و جمعیت مذهبی نیز در اختیارش نبود، مصر بود و عده ای ظالم، بت پرست، کاخ و زنی خائن. ولی یوسف، یوسف شد.

از تعریف هایی که پروردگار از یوسف می کند، انسان مات و مبهوت می شود. از خدا بشنوید که عبد در این عشق از منیّت خود می میرد و جلوه معشوق می شود.

حرکت، دیدن و شنیدن خدایی کار عبد به این حدیث قدسی می رسد:

«کُنْتُ سَمْعَهُ الّذی یَسْمَعُ بِهِ»

من خود گوش او می شوم، دیگر گوش، گوش یوسف نیست، گوش من است که می شنود؛ لذا هفت سال صدای باطل زلیخا را رد کرد. می گوید: گوش من جای این حرف های باطل و قبول این پیشنهادهای نجس نیست. این گوش، گوش او نبود، گوش خدا بود. و گوش خدا باطل را قبول نمی کند؟

ص:166

«وَ بَصَرَهُ الّذی یَبْصُرُ بِهِ و لسانَه الذی یَنْطِقُ بِهِ»

چشم دیگر، چشم یوسف نبود، چشم من بود. زلیخا را مانند دیو سیاه و وجودی متراکم از آلودگی ها می دید. در کمال نفرت، او را نمی خواست. اگر زیبایی می دید، می خواست. کسی که زیبایی را ببیند و بگوید نمی خواهم، احمق است. چشم او باز بود و درست می دید. این چشم منیّت است که زشت ترین دختر را می بیند و عاشق او می شود و پای خود را در یک کفش می کند و می گوید: در عالم فقط این دختر را می خواهم. عالم پر از خیر است و اولیای خدا در عالم زندگی می کنند، اما او به دختر می گوید: اگر تو نباشی، می خواهم دنیا نباشد.

زبان یوسف هم زبان خدایی می شود:

«وَ یَدَهُ الّتی یَبْطِشُ بها» (1)دست، دیگر دست یوسف نبود، دست من بود و دست من در خیر است:

« بِیَدِکَ اَلْخَیْرُ إِنَّکَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (2)

در آن هفت سال، حاضر نشد، سر انگشتش را روی دست زلیخا بگذارد که این بدنِ نامحرم را لمس کند و ببیند چه مزه ای دارد. در کمال نفرت از او بود: جمله معشوق است و عاشق پرده ای زنده معشوق است و عاشق مرده ای (3)

ص:167

« اُدْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» (1)

از من بخواه تا اجابت کنم؟ خدایا! امیرالمؤمنین علیه السلام تو را به ما این گونه معرفی کرد:

«یا باسِطَ الیَدَیْنِ بِالعَطِیَةِ» (2)دست تو برای عطا کردن باز است. به درگاه تو نمی آیند که عطا کنی. پشت کرده اند و رفته اند. تو به دنبال آنان فریاد زدی:

« فَأَیْنَ تَذْهَبُونَ» (3)

بندگان من! هیچ جا خبری نیست، کجا می روید؟ بود درد مو و درمونم از دوست

درد داشتم و نمی فهمیدم چه دردی است؟ اکنون فهمیده ام که همه دردم تویی.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:169

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

پندها، درس ها و عبرت هایی که در داستان وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام قرار دارد و به خصوص برخوردی که با زلیخا داشتند، آن قدر حائز اهمیت و ارزش است که در میان این همه حادثه هایی که در تاریخ اتفاق افتاده است که البته کتاب خدا مهم ترین حوادث را بیان کرده، تنها این داستان را به « أَحْسَنَ اَلْقَصَصِ » (1)

ص:173

نام گذاری کرده است.

بهترین قصّه ها، اتفاق ها و حادثه ها، با این که در بعضی از حوادث، انبیای اولوالعزم خدا محور بوده اند، حضرت ابراهیم، موسی بن عمران و مسیح علیهم السلام، آنها را « أَحْسَنَ اَلْقَصَصِ » نفرموده است. چرا که در آن داستان ها بین عادل و ظالم درگیری بوده، اما اینجا درگیری بین تمام ورع و پاکی در اوج خود، با تمام آلودگی و ناپاکی در اوج خود بوده است. همیشه بین عادل و ظالم درگیری اتفاق نمی افتد، اما همه مردان و زنان عالَم، تا زمانی که شعله شهوت روشن است، با شهوت درگیر هستند.

ممکن است در مملکتی، حکومت عدل سرکار باشد، مانند زمان حضرت سلیمان علیه السلام که حکومت عدل و حق بود و مردم نیز از آن حکومت خیلی راضی و شاد بودند؛ چون می دانستند هر حقی که مربوط به آنها است، در سایه حکومت الهی حضرت به حقشان می رسند. تا مدّت زیادی حضرت سلیمان علیه السلام سرکار بود، اما بین عدل و ظلم درگیری نبود؛ چون حکومت ظالم نبود و به انقلاب مردمی هم نیازی نبود.

در رأس حکومت، پیغمبری با کرامت، زاهد، عابد، اهل خدا، اهل حقّ و اهل عدالت وجود داشت. پروردگار در قرآن داستان ایشان و ملّتش را « أَحْسَنَ اَلْقَصَصِ » نام گذاری نکرد. یا درگیری حضرت ابراهیم علیه السلام با نمرودیان را « أَحْسَنَ اَلْقَصَصِ »

ص:174

نگفت.

تمام نگاه خاص پروردگار به حضرت یوسف علیه السلام به خاطر بعد از این جریان است. البته قبل از این جریان، پروردگار عالم به او نظر دارد، اما فقط به عنوان فرزند کوچک حضرت یعقوب علیه السلام، یعنی از زمانی که حضرت یوسف علیه السلام به دنیا آمد، تا زمانی که با این زن ناخواسته روبه رو شد و به صورت غلام زرخریدی که همه راه های فرار به روی او بسته شده است و نمی تواند جایی برود و آزادی ندارد، تا زمانی که ناخواسته او را در فضای کاخ قرار می دهند و در خلوت کاخ به عنوان غلامِ شوهر این زن و خدمت کار او قرار می دهند.

نگاه پروردگار به او از زلیخا به بعد شروع می شود، تا آنجایی که روزگار فراق تمام می شود، حضرت یعقوب علیه السلام و فرزندانش وارد مصر می شوند و به شدّت مورد احترام حضرت یوسف علیه السلام قرار می گیرند و او نیز در اوج کرامت و بزرگواری از ظلم های ده برادر خود گذشت می کند و داستان دیگر تمام می شود.

مرگ حضرت یوسف علیه السلام با کمال آبرو، کرامت، آقایی، بزرگواری، انسانیت و در حالی که برای همه مرد و زن جهان درس و الگو شده است، می رسد و ایشان از دنیا خارج می شوند.

این جوان، در اوج جوانی؛ چون این نگاه، مربوط به پیری او نیست. هر پیرمردی از گذشته بدش پشیمان است - البته اگر بد کرده باشد - و خوب می شود، مگر کافر باشد. هر پیرمردی در روزگار پیری وارد نماز، عبادت و مناجات می شود. روزگار گردنش را کج می کند، نه این که خودش بخواهد کج کند. هر پیرمردی سعی می کند که توبه کرده، خودش را پاک کند، بعد از دنیا برود. نگاه خدا به روزگار پیری حضرت یوسف علیه السلام نیست، بلکه به روزگار پر بودن وجودش از کرامت های ایام جوانی است.

در این بخش از زمان، اگر کسی نگاه خدا را به خودش جلب کند، هنر کرده است؛ چون خیلی ها در این بخش روی خدا را از خود برمی گردانند و رابطه خدا را با خودشان قطع می کنند. خیلی ها به خاطر قدرت و اوج جوانی، در مقابل حضرت حق دچار کبر می شوند.

اگر در این فصل از جوانی، انسان بتواند نگاه حضرت حق را به خود جلب کند، شاهکار کرده است. جلب نگاه در پیری با توبه، التماس، گریه و پشیمانی کار مهمی نیست. پیرمرد است و می گوید: دیگر دارم از کار می افتم، کمرم، پایم، سرم، چشمم و گوشم، از کار افتاده است، خدایا! کسی که به ما رحم نمی کند، اقلاً تو رحم کن، گذشته ما که بسیار کثیف، آلوده و ناپاک بوده، ما را ببخش، نفهمیدیم، جاهل بودیم، بد کردیم.

اگر پیرمرد را ببخشد، این نگاه، نگاه ترحّم خداست، نه نگاه عظمت نگری و «احسنیت» ، نه نگاه به آیات بیّنات کتاب، وجود جوان که به کتاب هستی آبرو داده است.

«عالماً مضاهیاً للعالم العَیْنی» (1)این حرف حکما است، که حضرت یوسف علیه السلام در ایام جوانی، همه وجود را با همه عالم، حکیمانه، هماهنگ و یکی کرده بود. این نگاه و خوشحالی در این زمان خیلی مهم است.

نه زمان پیری که بعد از گریه ها، ناله ها، ندبه ها، مکه و کربلا رفتن ها بگویم:

احساس می کنم که گویا خدا مرا بخشیده باشد. بعد از این که هزاران مقام و منزلتم را از دست دادم، حالا به عنوان غلط کرده پشیمان، خوشحال باشم که مرا بخشیده اند و به من نگاه می کنند.

البته خدا منّتی روی ما نمی گذارد. در قیامت مارکی به پیشانی ما نمی زند که «هذا تائب» این شخص جوانی خود را در گناه گذرانده و بعد توبه کرده است، نه، این کار را با ما نمی کنند، اما انسان در درون خودش احساس ذلیلی می کند.

به خدا قسم! بیشتر این خنده هایی که دختران و پسران خارج از فضای دین دارند، خنده های مسخره ای است که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند: (2)به دنبال این

ص:178

خنده ها، گریه های سنگینی قرار دارد.

پشت این خنده ها، ایدز، سوزاک، سفلیس، بیماری های عصبی، روانی و خودکشی و در نهایت آتش جهنم است.

« لِسَعْیِهٰا رٰاضِیَةٌ» (1)

« فَهُوَ فِی عِیشَةٍ رٰاضِیَةٍ» (2)

آن خنده قیمت دارد که وقتی حضرت یوسف علیه السلام را از آن کاخ با عظمت به زندان تاریک کاهگلی، کنار عده ای کافر و زبان نفهم می اندازند، به دیوار زندان تکیه می دهد و می گوید:

« رَبِّ اَلسِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمّٰا یَدْعُونَنِی إِلَیْهِ» (3)

مرا از آن فضای دعوت به زنا به گوشه این زندان انداختند، حال تو هستی و من، پس من اینجا خوش هستم. این خوشی، خوشی است. نه فریادهای مستانه و شبانه که بعضی پسر و دخترها در زندگی می زنند و مانند کرم ها در لجن گناه و شهوت نجس می لولند و بدن های جهنمیی که به هم ساییده می شود. آن لولیدن، غیر از زندگی کردن است.

حاضر نیست این شادی او تمام شود.

خنده حضرت یوسف علیه السلام معنی الهی و ملکوتی دارد. او کجا می خندد؟ بعد از این که می بیند از همه پلیدی های کاخ، ذره ای بر دامن او ننشسته و آزاد شده، هر چند ظاهراً به زندان افتاده است می خندد که این خنده، آیه خداست و دهان حضرت، صفحه کتاب خدا.

این جنب و جوش در زندان، سجده های طولانی، رکوع ها، ناله های شبانه، آری، اینجا جای شادی و نشاط است: رقص آنجا کن که خود را بشکنی پنبه را از ریش شهوت برکنی (1)

پولداران جهان می گویند: این نوع پرده را بیاورید روی پنجره های ما نصب کنید.

یعنی از بیابان نشینی کنده شده و حرکت می کند تا کاخ نشین می شود.

منیّت ها انسان را بیچاره می کنند؛ یعنی سازمان خلقت انسان را به گونه ای ساخته اند که اهل منیت، شهوت، بخل، حرص و آلودگی، واقعاً محکوم به شکست، ذلیل شدن و غرق شدن هستند و هیچ راه فراری ندارد.

«الهی لاتُؤَدِّبْنی بعقوبتک» (1)حضرت زین العابدین علیه السلام گریه می کردند که خدایا! مبادا مرا با آتش جهنم خود بیدار و ادب کنی. آنجا دیگر بیداری و ادب فایده ای ندارد. در جهنم هر شاهی ذلیل و دست بسته و هر متکبری، خوار است و هر شهوترانی فریاد می زند:

« یٰا لَیْتَنِی کُنْتُ تُرٰاباً» (2)

کاش مرا خلق نکرده بودی. در آنجا ادب شدن چه سودی دارد؟

ص:182

اجازه فکر بی ادبی نیز در این دستگاه به کسی نمی دهند. اگر انسان گرفتار شود، او را نیز دوست داشته باشند، چنان به گوش او می زنند که اگر خواب است، بیدار شود.

این قدر فروختم. تمام منبر من به فروش آنها گذشت.

بعد از ده شب که منبر من تمام شد، از مداح معمولی نیز به من کمتر پول دادند و گفتند: به سلامت. یعنی خدا به من گفت: دل ها در دست من است، من در آنجا پنجاه هزار نفر را پای منبر آوردم. تو می توانی، بفرما. مگر تو همان شخص منبری آن شهر نبودی؟ پس چه شد؟

ای کسی که دل ها به دست تو است:

«یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ» (1)تو می گویی برو، اگر انسان در باطن خود از مسیر صحیح منحرف شود، تو می گویی نرو.

در زندگی خیلی تواضع کنید و دائم بگویید: ای خدا! تو همه چیز هستی. این را قبول کنید تا شما را بالا ببرند. بزرگ ترین انسان بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله، به ما یاد داده است که چه کسی هستیم:

«و أنا عَبْدُکَ الضَّعیفُ الذَلیلُ الحَقیرُ المِسْکِینُ المُسْتَکِینُ» (2)حال که زنده هستیم، این است که حقیر، ذلیل، مسکین و مستکین هستیم، وای به حال آن زمانی که جنازه ما را روی سنگ مرده شورخانه بیاندازند، آنجا چه کسی هستیم؟ آنجا جایی هست که همه از زن و فرزند، داماد، برادران، اقوام، دوستان، شریک و همسایه ها همه جمع شده اند، تا ما را دور بیاندازند. جمع نشده اند که ما را نگهدارند. رقص آنجا کن که خود را بشکنی پنبه را از ریش شهوت برکنی

ص:184

رقص و جولان بر سر میدان کنند

نه در این مجالس بیهوده و پوچ دنیایی، آنجا که رقص و جولان ملکوتی واقعی نیست، این رقص و جولان که عین حماقت است: زن و مرد با هم برقصند و خدا و ملائکه نیز ببینند و پرونده را عصر جمعه به خدمت امام زمان علیه السلام ببرند و جگر ایشان زخم بخورد.

مطربانش از درون دف می زنند بحرها از شورشان کف می زنند (1)

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:186

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

حضرت یوسف علیه السلام به قدری از خویش لیاقت و شایستگی نشان داد که پروردگار مهربان عالم، ظرف وجود او را از حقایق گسترده ای پر کرد که البته این احسان و عنایت را در حقّ هر کسی که از طریق معرفت و عمل لیاقت نشان دهد، می کند.

در حلّ مشکل حضرت یونس علیه السلام و نجات از تاریکی شکم ماهی در دریا که احدی جز حضرت حق نمی توانست او را نجات بدهد، می فرماید: ما او را نجات دادیم:

« وَ کَذٰلِکَ نُنْجِی اَلْمُؤْمِنِینَ» (1)

و به همین صورت اهل ایمان را از گرفتاری ها و مشکلات نجات می دهیم. البته لطف پروردگار و احسان حضرت حق، به اندازه لیاقت و شایستگی انسان به او می رسد.

ظرف وجود حضرت یوسف علیه السلام در توان ظرفیت خود، به خاطر معرفت و عملش از فیوضات الهی و عنایات حضرت حقّ پر شد. گوشه ای از آن عنایات و

ص:189

الطاف را که فقط کار اوست، نه کار پول، پارتی، قبیله، خانواده و قدرتمندان در آیات قرآن مجید ببینید.

در یکی از آیات می فرماید: (1)همه این امور بعد از آن معرفت، عمل، لیاقت و شایستگی است. البته رایگان و ناگهانی نیست، بلکه او زحمت کشید، رنج برد، و اجازه نداد به پاکی او لکه سیاهی بنشیند.

شخص قرار داده می شود.

ظاهراً یک نفر است، ولی قدرت جامع، غالب و چیره کامل است. دل ها و ارواح همه در تسخیر او است، در حالی که او کانال فیوضات پروردگار برای دل ها و ارواح است. نه تنها دل ها و ارواح زمان خودش، بلکه برای همه دل های لایق، شایسته و قابل.

تمکّن، معنویت و آبروی او در جهان فعّال است. بدن او در دنیا نیست، ولی حقیقت او در دنیا هست و به نیازمندان عالم معنا، انرژی، پاکی، زمینه استقامت و حفظ نفس می دهد. این همه را پروردگار عالم در یک نفر جمع کرده است.

است و آن این بوده که من از چاه تا اینجا با خدا بودم، با خدا زندگی کردم.

« فَإِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُحْسِنِینَ» (1)

پروردگار پاداش نیکوکاران را ضایع نمی کند.

این گفتار قرآن مجید را حفظ کنید و نصب العین خود قرار دهید. چهل شبانه روز تجربه کنید، ممکن است برای بعضی ها باورش سخت باشد، ولی در مدت طولانی، اثرش را می بینید، فقط چهل شبانه روز.

اولیای الهی به نام حاج علی بغدادی در کنار حرم موسی بن جعفر علیه السلام خدمت امام زمان علیه السلام رسیده بود، اول ایشان را نشناخت، بعد که از نظر پنهان شد، سیری در اتفاقات به وقوع پیوسته عصر پنجشنبه و شب جمعه کرد، تا اینجا که گفت: این آقا در حرم به من فرمود: میل داری به دوازده امام سلام بدهی؟ عرض کردم: بله.

فرمود: سلام بده. تا امام عسگری را که سلام دادم، ایشان سکوت داشت و گوش می داد، تا گفتم: «السلام علیک یا حجة بن الحسن» ایشان فرمود: «علیک السلام» تازه فهمید که در محضر ایشان بوده است. حضرت در کنار حرم حضرت موسی بن جعفر علیه السلام به او می فرماید: اگر به تهران رفتی، سلام مرا به فلانی برسان و اسم او را می برد.

یهودی زاده هستیم. آنجا محلی بود که کتاب های ما یهودیان قرار داشت. در آن کتابخانه مخزنی بود که همیشه درش قفل بود و به روی احدی باز نمی کردند. من و برادرم کنجکاو شدیم. کلید دار را دیدیم، گفت: به هیچ قیمتی در را باز نمی کنم.

تطمیعش کردیم و پول زیادی پیشنهاد دادیم، گفت: به هیچ قیمتی در را باز نمی کنم.

تطمیعش کردیم و پول زیادی پیشنهاد دادیم؛ چون وضع مالی خانوادگی ما خیلی خوب بود. او قبول کرد.

قرار پنهانی گذاشتیم که احدی از این جریان مطلع نشود وگرنه این طور که کلید دار می گفت، همگی ما را می کشتند. بر سر قرار آمدیم، به دور از چشم همه، در اتاق را باز کرد.

ما هم متخصّص زبان عبری بودیم، آن را باز کردیم و خواندیم. به صفحه ای رسیدیم، دیدیم خداوند متعال در آیات تورات گفته است: کار به حضرت موسی علیه السلام تمام نمی شود و در آینده پیغمبر به این اوصاف، این نام و نشان و اخلاق خواهد آمد و بعد از او نیز کار در اختیار دامادش، به این نام و نشان قرار می گیرد.

خواندیم و بیرون آمدیم.

« فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ» (1)

شما با لیاقت و خواستن مرا یاد کنید، من هم شما را یاد می کنم. شما قدمی به سمت من بیایید، من ده قدم به طرف شما می آیم.

به برادرم گفتم: ما دیگر حق نداریم یهودی بمانیم، نظر تو چیست؟ گفت: من هم نظرم همین است. حال کجا برویم و دین اصلی را پیدا کنیم؟ به مدینه آمدیم، دیدیم نمی توانیم آنجا بمانیم. اگر خانواده ما بفهمند، ما را نابود می کنند.

با هم به بغداد آمدیم. در کاروانسرایی اتاق اجاره کردیم، مدیر کاروانسرا پیرمرد محاسن سفیدی بود. خیلی به ما محبت کرد، گفت: اهل کجا هستید؟ گفتیم: اهل خیبر هستیم و می خواهیم مسلمان واقعی شویم. گفت: فردا صبح شما را نزد قاضی القضات بغداد می برم. قاضی از اسلام، قرآن و پیغمبر صلی الله علیه و آله برای ما صحبت کرد. در پایان گفت: بعد از پیغمبر صلی الله علیه و آله کار به ابن ابی قحافه رسید.

گفتیم: ای قاضی! به خدا قسم! در تورات اصلی که ما با خواندنش تشویق شدیم که مسلمان شویم، اسم جانشین پیغمبر صلی الله علیه و آله این نبود. اسمی که به عبری در تورات بود، به عربی «علی بن ابی طالب» می شد، عبدالله بن ابی قحافه در تورات نبود.

قاضی فریاد زد و گفت: این دو رافضی خبیث را بیرون کنید. ما را بیرون کردند.

نمی فهمیدیم لفظ رافضی یعنی چه؟ به چه کسی رافضی می گویند؟ ناراحت و

ص:195

دل شکسته به همان اتاق کاروانسرا آمدیم. پیرمرد مالک کاروانسرا صبح آمد و جریان را برای او گفتیم، گفت: عیبی ندارد، دوباره برویم، من شما را می برم، شفاعت می کنم، با شما نرم شود.

رفتیم و صحبت کردیم. دوباره مصرّ شد که بعد از پیغمبر صلی الله علیه و آله حق خلافت از آن عبدالله بن ابی قحافه بود. باز قسم خوردیم که این اسم در تورات نبود.

اوضاع را دیده بودیم، اما اکنون این آقا را دیدیم، متحیر شدیم که چرا دیروز ما را زدند، اما امروز چشم ما را می بوسند؟

گفتیم: چرا چشم ما را می بوسید؟ فرمود: چرا نبوسم؟ این دو چشم، جمال مولای ما را دیده است. چرا گریه نکنم؟ اسم من به زبان آن آقا جاری شده است.

تو لیاقت نشان بده، تا برای تو نیز سفره اش را پهن کند.

« وَ کَذٰلِکَ مَکَّنّٰا لِیُوسُفَ فِی اَلْأَرْضِ» (1)

ما به دست او مسلمان شدیم. ما را راهنمایی کرد و گفت: دریای علم خدا در نجف است، خدمت علمای نجف در جوار حرم امیرالمؤمنین علیه السلام بروید، من همه خرج شما را می دهم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:198

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

از نظر معنویات، هیچ ساختمانی در عالم هستی عظیم تر و با ارزش تر از ساختمان انسانیت نیست. آن افرادی که این ساختمان را ساختند، از مصالح الهی و ملکوتی برای ساختن این ساختمان بهره گرفتند و از زمانی که انسان را آفریدند تاکنون، هیچ فرهنگ زمینی نتوانسته مصالحی را به انسان ارائه بدهد که انسان با به کار گرفتن آن مصالح، ساختمان انسانیت را بسازد و تمام مصالح ارائه شده، یا ناقص بوده، یا عیب داشته و یا پوک و پوچ بوده است.

بیش از چند میلیون فرهنگ آمد و خرابکاری کرد و به عمر خود خاتمه داد. آن چه که باقی می ماند و اصلاح کننده است و به عمرش خاتمه داده نمی شود، فقط دین خدا است:

« إِنَّ اَلدِّینَ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلْإِسْلاٰمُ» (1)

و این اسلام نیز از زمان آدم علیه السلام ارائه شده و در طول زمان به وسیله پیامبران و به تدریج کامل شده، تا زمان بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که به اوج کمال و جامعیتش

ص:201

رسیده و بقا خواهد داشت و نوری است که هرگز خاموش نخواهد شد:

« یُرِیدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اَللّٰهِ بِأَفْوٰاهِهِمْ وَ اَللّٰهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ اَلْکٰافِرُونَ» (1)

خدا در قرآن می فرماید: هر کس از این نور خوشش نیاید، نمی تواند آن را خاموش کند و پروردگار عالم این نور را کامل می کند و روزی خواهد رسید که:

« لِیُظْهِرَهُ عَلَی اَلدِّینِ کُلِّهِ» (2)

کل فرهنگ ها را از صفحه زندگی انسان پاک می کند و تنها همین فرهنگ که سعادت دنیا و آخرت مردم را تأمین می کند، برجا خواهد ماند.

یحیی (1)و بزّاز گمنامی را به ابن ابی عمیر (2)تبدیل و گمنام هایی را در ملکوت

ص:203

معروف می کند. به قدری این ساختمان عظیم است که ارتفاع معنوی آن، سر از عرش بیرون می آورد.

حال شما چطور است؟ - به پیغمبر صلی الله علیه و آله که نمی شود دروغ گفت او عالم به حقیقت است - این جواب را داد:

«أَصْبَحْتُ یا رسولَ اللَّهِ مُوْقِناً»

این حال من است: تمام حقایق عالم را که از طریق وحی انبیا و شما به من رسیده است، با همه وجود باور و یقین دارم.

این ادعای خیلی مهمی است. چهل سال درس خواندن و غلطیدن در دلیل، برهان، فلسفه، حکمت و عرفان می خواهد تا کسی به مقام باور و یقین برسد، گاهی نیز نمی رسد.

او خیلی راحت گفت: من در اوج باور هستم و هیچ شکی نسبت به هیچ حقیقتی ندارم.

یقین این جوان را در کلام حضرت زهرا علیها السلام مشاهده می کنیم.

«الحَمْدُ لِلهِ الَّذی لَمْ یَجْعَلْنی جاحِداً لِشَیءٍ مِنْ کتابِهِ وَ لامُتَحیّراً فی شَیءٍ مِنْ أمَرِهِ» (1)خدا را شکر می کنم که نسبت به هیچ حقیقتی تردید ندارم و نسبت به هیچ واقعیتی سرگردان نیستم.

این حالی که حارثة بن نعمان گفت، حال همه انبیا و امامان علیهم السلام است.

دلیل، نشانه و برهان تو بر این که نسبت به همه حقایق در اوج باور هستی چیست؟ او عرض کرد:

«کأنّی أَنْظُرُ إلی عَرْشِ رَبّی»

یا رسول الله! خودم را در عرش خدا می بینم. یعنی تمام درها باز و ساختمان انسانیت من، از این گنبد دوّار نیز بالا زده و به پشت این پرده و حجاب ها رفته و به عرش رسیده است.

یا رسول الله! بهشتیان را غرق در نعمت و دوزخیان را غرق در عذاب می بینم و نزد من طلا با ریگ های بیابان یکی است؛ یعنی دل او به کلی از چیزی که تمام مردم دنیا بر سر آن جنگ و دعوا دارند و به خاطر آن ربا می خورند، می دزدند، غصب می کنند، رشوه می گیرند و حق را ناحق و پایمال می کنند، کاملاً پاک شده و آزاد است.

رسول خدا صلی الله علیه و آله به مردم رو کرده، فرمودند:

«هذا عَبْدٌ نَوَّر اللهُ قَلْبَه بِالایمان» (1)این کسی است که خدا قلب او را از نور ایمان روشن کرده است. مگر قلب های دیگر چه قلبی است؟ قلب های دیگر توسط پول، هوای نفس، شیطان و شهوات دستکاری شده است، لذا به آنها هر چه می گویی، می گویند: دلمان می خواهد. اما این طرفی ها می گویند: آن چه را که خدای من می خواهد. بین این ها خیلی فرق است. البته این ها به دل تهمت می زنند؛ چون دل به خاطر فطرت، هرگز خواهان این چیزهایی که این ها می گویند نیست.

ص:206

رعایت عقل، بار سنگینی به دوش مردم جهان است. این طوری که مردم با آن معامله کرده اند، از زیر بار سنگین آن فرار کرده و هنوز قصد برگشتن به سوی عقل را ندارند.

دردناک جهنم است.

لذا در قرآن می فرماید: در قیامت، صدای ناله اهل جهنم از شدت عذاب، مانند صدای ناله خران رم کرده است:

« کَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌ» (1)

انسان که رم نمی کند، این آیه خیلی لطیف است. انسان با این ساختمان عظیم، باوقار، متین و بزرگوار و مرکز ثقل جهان و معنویت است. خدا در قرآن می فرماید:

« لَهُمْ فِیهٰا زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ» (2)

در جهنّم صدای آنان مانند صدای خران رم کرده است؛ چون اینان در دنیا نیز از من و انبیای من رم می کردند.

زیر دریایی و تکنولوژی چه تضادّی دارند؟ چون دنیا از نظر تکنولوژی پیشرفت کرده است، باید قرآن و حلال و حرام آن تعطیل شوند؟ اصلاً بین این ها چه رابطه و پیوندی هست؟

دین، حقیقتی است که ما را به دست یابی به تکنولوژی و علوم دعوت و انسان را از جهل و نادانی منع می کند و تمام حرف دین این است که علم و پیشرفت شما باید با اخلاق و رابطه صحیح با خدا و خلق، به ابزاری برای آخرت شما تبدیل شود، نه این که ابزاری برای جنگ، خونریزی، غارت، تجاوز، گناهان پیشرفته و جدید، خیانت، ناامنی و در یک کلام به ابزاری برای اینکه انسان به حیوان درنده و خون خوار مبدل شود.

می شود؟ هزاران سال قبل، خیلی قدیم تر از قرآن نیز دو ضرب در دو، چهار می شد.

بی عقلی تا جایی رسیده است که می گویند: حرف عقل دیگر کهنه شده است و باید بساط دین را جمع کرد.

کلام امام مجتبی علیه السلام درباره عقل، این سرمایه الهی و این نور خدایی و ملکوتی این است که افرادی که آن را به کار می گیرند، در حال ساختن ساختمان ادب هستند.

و کسانی که عقل را به کار نمی گیرند:

«لا أَدَبَ لِمَنْ لاٰعَقْلَ لَهُ وَ لاٰمُرُوَّةَ لِمَنْ لاهِمَّةَ لَهُ»

آن کسی که اراده، همت و تصمیم قاطع و تحرّک ندارد، جوانمردی ندارد. انسان تنبل، مرکز فساد است، اما اهل همّت، منبع جوانمردی هستند.

«وَ لا حَیاءَ لِمَنْ لا دِینَ لَهُ»

آن کسی که ایمان به خدا و قیامت نداشته، وابستگی باطنی با حضرت حق ندارد، حیا ندارد؛ یعنی از هیچ گناهی در ظاهر و باطن روی گردان نیست، سرمست دنیاست و آخرت را باور ندارد و با بی حیایی شکم پاره می کند، به ناموس مردم تجاوز می کند، فتنه می کند، چون دین و ایمان ندارد.

رنج و آزار ندهی. به کمترین چیزی دل همدیگر را نرنجانید. عمری با بچه ها، اقوام و مردم باشی، اما به زیبایی با آنها برخورد کنی، تا جایی که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

حسن جان! به قدری زیبا برخورد کن که وقتی مُردی، با خنده از دنیا بروی، همه چشم ها برای تو گریه کنند و جای تو را در دنیا، خالی ببینند.

یعنی با رفتار، قلم، زبان، نگاه، قضاوت و اخلاق زیبا معاشرت کن.

امام علیه السلام سپس منفعت به کارگیری عقل را مطرح می کنند که عقل عجب سرمایه عظیمی است و چه تجارت پرسودی را با این عقل می شود انجام داد:

«وَ بِالعَقْلِ تُدْرَکُ الداران جَمِیعاً»

با عقل، دنیا و آخرت به دست می آید. شخص بی عقل نه دنیا دارد و نه در آخرت چیزی به دست می آورد. کسی که عقل را به کار نمی گیرد، عمری در طویله ای که اسمش را مسکن گذاشته و آخوری به نام آشپزخانه زندگی می کند، بعد وارد قبری می شود که بدنش را زود در آن پنهان می کنند که بوی تعفّن او همه جا را زیر و رو نکند.

بی عقل تا این حد مورد نفرت است. البته بی عقل کسی است که عقل خود را خراب کرده، نه کسی که خدا به او عقل نداده است، او که دیوانه نام دارد. بی عقل واقعی کسی است که عقل دارد، اما عقل خود را اسیر هوی و هوس کرده است.

عقل را پس زده، شکم و شهوت را مقدم داشته و رهبر و مکتبش، شکم و شهوت است؛ یعنی عقل هیچ کاره است.

آدم های بی عقل به قدری مورد نفرت هستند که روزی حضرت عیسی بن مریم علیه السلام که پیغمبر اولوالعزم است با سرعت در حال فرار بود، زیاد دوید، نفس نفس زنان، خسته شد، کنار تخته سنگی نشست، یکی از حواریون آمد، عرض کرد:

یا روح الله! مگر گرگ شما را دنبال کرده بود؟ فرمود: نه. گفت: پس با این وحشت از چه چیزی فرار می کردید؟ فرمود: از شخص احمق. شخصی که می گویی: بیا بشنو، می گوید: من همه چیز را می دانم و می فهمم. می گویی: بیا حقیقت را بفهم. می گوید:

زیر دریایی و سفینه حقیقت است، قرآن و معنویت کهنه شده است.

چند نفر ارمنی و یهودی به زیر دریایی رسیده اند، این نفهم و احمق مغرور شده است. چند مسیحی به کره ماه رفته اند، او از حقیقت دم می زند. می گوید: دنیا، دنیای فضاست. حرفهای دین دیگر قابل شنیدن نیست.

«وَ اکْتُسِبَ بِهِ الجَنانَ» (1)عقل مایه ای است که با آن می شود بهشت را خرید؛ یعنی قیمتش، قیمت بهشت است.

عجب شیری به امام زین العابدین علیه السلام داد. در محصول این شیر، ادب موج می زد.

سی سال این دایه امام را نگهداشت تا از دنیا رفت. حضرت به او مادر می گفت.

کسی به حضرت عرض کرد: شما حقّ مادر را تا کجا ادا می کنید؟ فرمود: من مادرم مرده است، اما این کسی که به من شیر داده است، حتی یک بار با او هم غذا نشدم، چرا؟ چون که مبادا لقمه ای را زودتر از من در نظر بگیرد و بخواهد بردارد، من زودتر از او آن لقمه را بردارم و حسرت آن لقمه به دل او بماند. من در قیامت تحمل جواب این حسرت را ندارم. (1)از خدا جوییم توفیق ادب

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:216

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

خدا، حضرت یوسف علیه السلام را منبع ارزشهای واقعی و اصیل، دارای کرامت های انسانی و متخلّق به اخلاق الهی، آن هم در اوج جوانی و هیجان غرائز و شهوات و آمال نشان می دهد. انسانی که هر نوع ابزاری را درست و صحیح به کار گرفت و برای رسیدن به لقا و قرب پروردگار، طرف مقابل خود؛ یعنی زلیخا را فقط موجود جسمی، مادی، عنصری می دید که اسیر شهوات و غرائز سرکش و بی قید و بی مهار است.

خدا از حکایت آنها به مردم تا روز قیامت درس و پند می دهد، که مردان و زنان بدانند، راه یوسف علیه السلام، راه خداست و راه زلیخا، راه شیطان است و بدانند که سالکان راه شیطان، رجیم، مطرود، ملعون و منفور هستند و در نهایت، اسیر آتشی می شوند که از آن رهایی نخواهند داشت.

بعد از این که حضرت یوسف علیه السلام امتحان خود به خدا را با عالی ترین نمره قبولی پس داد و وجود مبارک او ظاهر و باطن خود را از آلوده شدن در کاخ مصر حفظ کرد، پروردگار عالم تمام درهای فیوضات خود را به روی او باز کرد.

در حقیقت حضرت یوسف علیه السلام مقامی قبل از رسیدن به اوج کرامت دارد، که آن مقام تحمّل، حوصله، ایستادگی و حفظ خود از آلودگی ها است و مقامی نیز بعد از

ص:219

این مرحله که مقام پاداش خدا در همین دنیا به وجود مقدس او است.

پروردگار این وعده را با «لام» تأکید و «نون تأکید ثقیله» ترکیب کرده است.

می توانست بگوید «نهدیهم» دیگر «لام و نون» نمی آورد. اما خود ترکیب باید مورد توجه معنا کنندگان قرار بگیرد؛ چون که «لام» و «نون تأکید ثقیله» در فعل استعمال شده است و این به جای دو بار قسم خوردن است؛ یعنی کار دو بار قسم را می کند.

کسی که به خاطر خود من بکوشد و حرکت کند، حتماً - یک بار برای «لام» - و حتماً - بار دوم برای «نون تأکید ثقیله» - تمام راه های منتهی به خودم، که در حقیقت باز کردن همه فیوضات به روی او است را باز می کنم.

برخیزند.

به عبارت ساده تر: باید خدا دست بنده اش را به عنوان پاداش درستی ها، صداقت ها و کرامت ها بگیرد و او را به حقایقی که برایش تهیه کرده، برساند. این است که فعل «مَکَّنّٰا» را با ضمیر «نا» که ضمیر متصل جمع است و به معنای «نحن» و ما است، به کار گرفته است. ما برای یوسف علیه السلام - در همین دنیا - «تمکّن» قرار دادیم.

و تمکّن یعنی نیرو و توان، غلبه و چیرگی، بر تمام امور مادی و معنوی.

یک نوع نماز دیگر نمازی است که خدا نمازگزار را از باطن حرکت می دهد.

می گوید: من عاشق آمدن تو، صدا و عبادت تو هستم. او چنان حال، شوق، همّت، عشق و معرفت باطنی به انسان می دهد که می فرماید: سه چیز در دنیای شما محبوب من پیغمبر صلی الله علیه و آله است:

«قُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلاةِ» (1)همه دلخوشی من در این عالم و نور چشمم در نماز است. این هم یک نوع دیگر حال در نماز است.

همین حال را فیض کاشانی شرح می دهد و می گوید: خدا می گوید: تو تکبیرة الاحرام را گفتی، تو حمد را خواندی، اما به زبان من بود. تو رکوع و سجود کردی، اما با بدن من انجام دادی ولی نمازی که من با بی میلی و اکراه و برای اسقاط تکلیف بخوانم کجا و نمازی که خدا برای من بسازد، کجا؟ این دو نماز خیلی با هم فرق می کنند. این نماز دوم همانی است که نمازگزارانش می گویند: احرام گرفته ام به کویت لبیک زنان به جستجویت (2)

یعنی نماز برای آنها جاده رسیدن به محبوب و پیدا کردن معشوق است. لذا وقتی سیر می کنند و به آخر نماز می رسند، مشاهده قلبی به آنها دست می دهد، می بینند تمام ارواح انبیا، صلحا، صدیقین و تمام فرشتگان رو به روی آنان حاضر هستند و او در محضر آنان است. سلامِ خطابی می دهد، نمی گوید: «السلام علیهم» بلکه می گوید: «السلام علیکم» سلام بر همه شما که من اکنون در محضر شما حضور

ص:223

دارم.

اما نماز امثال من در این شعر است: هرگز وجود حاضر و غایب شنیده ای من در میان جمع و دلم جای دیگر است (1)

این تمکّن معنوی است. این ها به ساعت هم کاری ندارند، شب ها هر وقت بخوابند، یک ساعت مانده به نماز صبح، بی خستگی و بی کسالت بلندش می کنند و می گویند: ما منتظریم، بیا. این تمکّن است. همه چیز زندگی آنها ملکوتی است.

گفت: حال چه کسی زده است که باید انتقام تو را از او بگیرم؟ گفت: علی بن ابی طالب. گفت: او «عین الله» است، چشم او چشم خدا و دستش نیز «ید الله» است، من با چشم و گوش خدا کاری نمی توانم بکنم. این تمکّن است. (1)

« وَ اَلَّذِینَ جٰاهَدُوا فِینٰا» (1)

اگر همه وجود تو برای من هزینه شود، تمکّن مقام دنیایی را به تو می دهم.

بود. فرمود: من نگهدار ثروت مملکت هستم که به باد نرود، خرج های بیهوده و اسراف نشود. جیب قدرتمندان حکومت و خویشاوندان پر نشود. به پهنای فلک دهان باز نکنند و پول ها را ببلعند. من راه درآمد، خرج و هزینه را خیلی خوب می دانم.

گفتند: این پست برای تو باشد. هفت سال در مصر باران نیامد. تمام درختان و زمین ها سوخت، اما آن حضرت قبل از این هفت سال، با کشاورزی صحیح و پول مملکت کاری کرد که در سال های قطحی، حتی صبحانه کسی و علف حیوانی کم نیامد. این حکمت و علم است.

ای کاش در بدنه همه حکومت ها مانند حضرت یوسف علیه السلام بودند. آن وقت ما دنیایی نمونه بهشت داشتیم، ولی متأسفانه بدنه اکثر حکومت ها به دست زلیخاها و شوهران آنها است که جهان به فتنه و فساد کشیده شده است و الا دنیا از لحاظ مال، ثروت، انسان و زمین کمبود ندارد.

دانشمندان جهان می گویند: کره زمین توانایی این که به پنجاه برابر جمعیت فعلی خانه، مرکب، مسکن، لباس و خوراک، آن هم در حدّ رفاه بدهد را دارد. اما چند میلیون نفر در زمین سیر هستند و بقیه گرسنه و پابرهنه؟ چرا؟ چون امثال زلیخا و شوهرش فراوان هستند و مانند یوسف علیه السلام کم هستند و مشکل دیگر این است که مانند یوسف ها را جایی راه نمی دهند.

یوسف علیه السلام خدا بود، اما چه شد که خدا معلم او شد؟ حجاب ها از یوسف علیه السلام کنار رفته بود و او بین خود و پروردگار حجاب و مانعی نداشت، بلکه لحظه به لحظه در حال سلوک، رفتن و حرکت به سمت حضرت حق بود.

عنایت دیگری نیز به او کرد که بحث کاملی نیاز دارد و خیلی عنایت عجیبی است که آن عنایت حال، شوق و ذوق می خواهد تا انسان ثقل آن عنایت در عالم معنا را عاشقانه تحمل کند. (1)والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:228

ص:230

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

خدا در قرآن در ارتباط با وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام کلمه ای استعمال می کند که با همین کلمه، تمام هویت ظاهر و باطن یوسف علیه السلام را نشان می دهد. البته کلمه ای نیز درباره زلیخا، طرف مقابل او هم به کار می گیرد که با آن کلمه هویت ظاهر و باطن این زن را نشان می دهد.

مطلبی که درباره حضرت یوسف علیه السلام دارد، به سبب رفعت، منزلت و مقام او بود و این حقیقتی که در آن حضرت بود، او را به مقام قرب حضرت حقّ رساند، اما آنچه در زلیخا بود، سبب حرکت او به پست ترین مرحله شد که در آیات دیگر قرآن مجید از این نقطه تاریک و پرخطر به «أَسْفَلَ سٰافِلِینَ» تعبیر می کند.

دو نکته بسیار مهم و مخالف هم که یکی باعث رفعت بی نهایت بود و دیگری سبب پستی بی نهایت. البته من عاقبت این زن را خبر ندارم و نمی دانم که آیا بعداً خود را نجات داد یا نه. برای این که در پیشگاه پروردگار شرعاً مسئول نباشم، دوران درگیری او را با حضرت یوسف علیه السلام، مورد بحث قرار دادم و کاری به عاقبتش نداشتم.

برای من معلوم نیست و در ضمن مطالعاتم نیز به نقطه اتکاء و اعتمادی نسبت به عاقبت او برنخوردم. البته خارج از قرآن، داستان سرایان مسائلی را درباره این زن

ص:231

ذکر می کنند که این مسائل نشان می دهد که او عاقبت به خیر شد، ولی چون سند ندارد و از امامان معصوم نقل نشده است، بر آن تکیه نمی توان کرد.

درباره بعد از قطع رابطه او با یوسف علیه السلام سکوت دارم؛ چون نمی دانم آخر و پایان کار او به کجا کشید. بحث ما متوجه اوج هیجانات شهوات این زن است که غیر از لذت جنسی، هیچ محوری را در زندگی نداشت و جز به بدن و عوارض مربوط به آن نظری نداشت، که پروردگار عالم با همین مقدار، درس های عظیمی به بندگانش داده است، البته اگر بندگانش اهل درس گرفتن باشند:

« لِمَنْ شٰاءَ مِنْکُمْ أَنْ یَسْتَقِیمَ» (1)

جوانی بدن و باطنش مظهر ایمان شده بود. یعنی دو مرحله نبود که اول مؤمن شود، بعد علی بن ابی طالب علیه السلام بلکه در اینجا دو حیثیت نیست، یکی علی و یکی صفت ایمان. پیغمبر صلی الله علیه و آله نفرمود: «برز علی بن ابی طالب مؤمناً» به جای این که اسم انسان را ببرد، فرمود: «برز الایمان» یعنی گوشت، پوست، خون، رگ، پی، استخوان، مو و باطن علی علیه السلام خود ایمان است.

لذا هر کس معرفت به امیرالمؤمنین علیه السلام دارد و وجود نوری حضرت در باطنش هست، مؤمن است؛ یعنی بدون آن نور هر کس خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله و قرآن را قبول دارد و همه عبادات را انجام می دهد، مسلم است، نه مؤمن. اگر وجود نوری حضرت در کسی باشد، مؤمن است. آن وقت این مؤمن می تواند مظهر ایمان شود؛ یعنی تمام بدن و باطن او مظهر ایمان شود.

حادثه تلخ و شیرینی شکست ناپذیر باشد و برای خدا بماند؛ چون نقطه شکست تمام شکست خورده ها، پول و مقام و شهوت است و هر چیز دیگری که افراد را شکست داده، از عوارض این سه مسأله بوده است. چهارمی ندارد.

انسان باید بداند:

« مَنْ کٰانَ یُرِیدُ اَلْعِزَّةَ فَلِلّٰهِ اَلْعِزَّةُ جَمِیعاً» (1)

همه عزت برای خدا است. مؤمن واقعی به او وابسته است، پس عزیز است.

« وَ لِلّٰهِ اَلْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ» (2)

« إِلَیْهِ یَصْعَدُ اَلْکَلِمُ اَلطَّیِّبُ» (3)

ذات پاکی ها، میل رفتن به سوی خدا را دارد و آرام نمی شود تا این که خود را به خدا برساند. (4)

ص:235

« وَ اَلْعَمَلُ اَلصّٰالِحُ یَرْفَعُهُ» (1)

خود این صدّیق بودن، میل به صعود در ذاتش هست. یوسف علیه السلام که تمام ظاهر و باطنش صدق است، صدق نیز سفره جمع شدن ارزش هاست، او را در مسیر رفعت قرار داد. هنوز هم دارد می رود تا قیامت این حرکت معنوی برای او ادامه دارد.

یعنی به پیامبر صلی الله علیه و آله دائم درود می فرستند. به دلیل «یُصَلُّونَ» که فعل مضارع است و دلیل بر استمرار آن دارد، یعنی دائم و تا قیامت در حال فیض گرفتن است، وقتی وارد قیامت شود، باز هم فیض می گیرد، در بهشت نیز فیض می گیرد، اصلاً پرونده این ها قابل بستن نیست.

فضای الهی، فضای بی نهایت است. محدود نیست. آنهایی که اسیر شکم و شهوت هستند، پرونده ای محدود دارند و به محض این که روی سنگ مرده شور خانه بیفتند، خدا می گوید: همه درها را به روی آنها ببندید، دیگر جا ندارد.

وَ اَلْخٰاشِعِینَ وَ اَلْخٰاشِعٰاتِ وَ اَلْمُتَصَدِّقِینَ وَ اَلْمُتَصَدِّقٰاتِ وَ اَلصّٰائِمِینَ وَ اَلصّٰائِمٰاتِ وَ اَلْحٰافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ اَلْحٰافِظٰاتِ وَ اَلذّٰاکِرِینَ اَللّٰهَ کَثِیراً وَ اَلذّٰاکِرٰاتِ» (1)

یعنی زنان را همدوش پاک ترین پاکان عالم در جنس مردان، در اسلام، ایمان، یقین، ذکر، تصدّق، انفاق، قرار داده است. زن بودن که عیب و نقص نیست و مرد بودن نسبت به زن امتیاز و برتری نیست. آیه:

« اَلرِّجٰالُ قَوّٰامُونَ عَلَی اَلنِّسٰاءِ» (2)

کلمه «قوّام» در لغت عرب یعنی کارگردان زندگی، یعنی زن مادر باشد امثال حسنین علیهما السلام، بروجردی ها، شیخ انصاری ها، علامه حلی ها را تربیت کند، مرد نیز زندگی را از نظر معیشت بگرداند. این معنای قوّام است. نه این که مردان اعلی حضرت و مالک زنان هستند. بلکه یعنی معیشت به آنها قوام دارد. (3)

بود. کنار حوض خانه اش نشست که وضو بگیرد، خانم یهودیه ای دخترش را آورد که بر اثر آبله چشمش کور شده بود و زیبایی او را به کمال زشتی کشیده بود.

او مشغول وضو گرفتن بود، زن یهودیه گریه کرد و گفت: نظری به این دختر من بکن. ایشان آب وضو را به صورت دختر پاشید، چشم و زیبایی او برگشت.

بعد از رحلتش، در همان خانه دفنش کردند. خودش در آن خانه قبری کند، شش هزار ختم قرآن بر سر قبر خود کرد. روز رحلتش، آن کسی که بالای سرش بود، گفت:

عمّه جان! دوا و غذا بیاورم؟ گفت: نه. دوا دیگر در من کارگر نیست و غذا برای من دردی دوا نمی کند. من روزه هستم و می خواهم با زبان روزه خدا را ملاقات کنم.

خالی از لقمه دنیا می خواهد خدا را ملاقات کند و بعد این آیه را خواند:

« لَهُمْ دٰارُ اَلسَّلاٰمِ عِنْدَ رَبِّهِمْ» (1)

ربّهم را که گفت، جان داد: قاهره تعطیل شد، مرد و زن با گریه به تشییع جنازه آمدند. شوهرش، پسر امام صادق علیه السلام بود، فرمود: بروید، من این جنازه را می خواهم به مدینه ببرم و کنار پدرش امام حسن علیه السلام دفن کنم.

مردم التماس و گریه کردند. شب پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله را در خواب دید. فرمود: این بدن را به مدینه نیاور. بگذار آنجا بماند که برکات خدا به خاطر این زن بر مردم مصر نازل شود. (2)

ص:239

دارد و می گوید: من عاشق برقرار کردن رابطه با مرد نامحرم هستم. راه پستی و اسفل السافلین دارد و به هر کار پستی راحت تن می دهد و هر هدف و وسیله ای را برای شهواتش به کار می گیرد و هر وسیله ای را توجیه می کند.

از امیرالمؤمنین علیه السلام درباره این گونه زنان در «نهج البلاغه» آمده است:

«انَّ النساء نواقِصُ الایمان و نواقص الحظوظ و نواقصُ العقل» (1)زنان از نظر ایمان و ارث و عقل ناقصند.

«أَنْتَ حُرٌّ فِی الدنیا وَ الآخِرَةِ» (1)اما گر بخواهد که از آغوش نجس دوزخی این مکّاران و زلیخاهای زمان نجات پیدا کند و در کشور وجود، کنار عزیز مصرِ وجود بنشیند، می تواند.

زلیخا به هر شکلی جلوی او جلوه کرد، با دنیایی از حال معنوی به این زن گفت:

« مَعٰاذَ اَللّٰهِ» (1)

محبوبم نمی خواهد. من فقط یک نفر در دلم نشسته است:

«القلب حرم الله فلا تسکن حرم الله غیر الله» (2)مگر در دعای کمیل نمی فرماید:

«عَظُمَ فِیما عِنْدَکَ رَغْبَتُه» (3)خدایا! شوقم به تو و آن چیزی که نزد توست، عظیم است. پول، نان، رفیق، خانه، مردم، مقام و شهوات آرامم نمی کنند، این در به دری کافی است، مرا نجات بده.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:243

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام ظرف ارزش های ملکوتی و انسانی بود و به خاطر این ارزش ها، درهای فیوضات الهی به روی او باز بود. بخشی از فیوضات عنایت شده به او، در سوره ای که با نام خود آن حضرت است، مطرح شده است.

بدن فقط قدرت جذب مواد خوراکی زمین را دارد، کار دیگری از دستش برنمی آید. زلیخا نیز بدن بود. میلیاردها سال است که شیوه زندگی حیوانات هیچ فرقی نکرده، امتیازی به دست نیاورده، رفعت و منزلتی پیدا نکرده اند؛ چون بدن نمی تواند با این امور ارتباطی برقرار کند.

لذا وقتی قرآن مجید انسان را از ناحیه بدن نگاه می کند، با کلمه «بَشِّرِ» از او یاد می کند، نه با کلمه «آدم» و «انسان» . بشر یعنی همین بدن مادی که تمام عناصر ساختمانی آن با بدن همه حیوانات یکی است. همان طور که حیوانات نیروی جاذبه ای برای جذب فیوضات خاص ربّانی، آسمانی و ملکوتی ندارند، بدن انسان نیز این نیرو را ندارد.

حکمای الهی از بدن به شتری تعبیر می کنند که روح الهی انسان را بر این شتر سوار کردند تا اگر آن روح، جلوه گاه انوار الهی شود، این مرکب او را تا:

ص:247

« جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ» (1)

هدایت کند و اگر روح خاموش باشد و زیر پرده های ظلمت هوس ها، شهوات و غرائز پنهان بماند و تمام درهای فعالیت های متناسب با خود را به روی خود ببندد، به تعبیر قرآن مجید: مرده میان قبرِ بدن می شود که این قبر متحرک، آن مرده را با خودش تا دوزخ می برد. از آنجا به بعد نیز دیگر جای برگشت به دنیا نیست. (2)

که انسان نمی فهمد، ولی از چهل به بالا گاهی چنان این فرو رفتن سرعت می گیرد که در یک لحظه قلب بسته می شود و باز نمی شود. نفس می رود و دیگر بیرون نمی آید.

یا نفس بیرون می آید، دیگر برنمی گردد.

ای کاش مردم عالم بدن را عاقلانه مورد توجه قرار می دادند و عاقلانه به پرونده این بدن رسیدگی می کردند، تا به این نتیجه برسند که همه چیز را فدای این بدن کردن برای چیست؟

البته چند آیه است که می گویند: (1)لقمه ناپاک، حرام، از ستم، ظلم، فریب، غصب، رشوه و ارث به ناحق مانند آتش است. این صریح قرآن است. اگر همه باور داشتند، هیچ لقمه ای حرام نمی شد. این همه لقمه حرام به خاطر دیرباوری مردم است. عده ای عمری از آنها گذشته است. اما هنوز به کلام خدا اعتماد ندارند. این ها چقدر بدبخت هستند. (2)

ص:250

هم قرارداد بستند. خدا در قرآن می فرماید: به او گفت: مهریه دختر من این است که هشت سال حیوانات مرا به بیابان می بری، می چرانی و برمی گردانی، بعد از هشت سال، دخترم را به ازدواج تو می دهم.

هشت سال گاو و گوسفند به بیابان می برد و برمی گرداند. آن وقت این چوپان گلیم پوش، با آن چوب دستی بی ارزش چوپانی خود، وقتی از پدر زن خود خداحافظی می کند که با خانواده اش به مصر بیاید، در مسیر، هوا سرد بود، به آنها می گوید: آتشی را در بیابان می بینم، شما اینجا بنشینید، من بروم برای شما آتش بیاورم، بعد چوب ها و خارهای بیابان را جمع کنم و آتش روشن کنم:

« إِنِّی آنَسْتُ نٰاراً لَعَلِّی آتِیکُمْ مِنْهٰا بِخَبَرٍ أَوْ جَذْوَةٍ مِنَ اَلنّٰارِ لَعَلَّکُمْ تَصْطَلُونَ» (1)

من خدای تو هستم که با تو حرف می زنم. این آتش نیست، بلکه جلوه ای از نور من است. من تو را به پیغمبری انتخاب کردم، اما فعلاً وظیفه تو این است که مرا عبادت کنی و اگر می خواهی در یاد من باشی، نماز بپادار و بدان که من قیامت را حتماً برپا می کنم.

« تُجْزیٰ کُلُّ نَفْسٍ» (1)

برای این که هر کسی را به پاداش اعمالش برسانم. از این ژنده پوش و گلیم پاره چوپان، کلیم الله بیرون آمد. بعد خدا به او گفت:

« وَ مٰا تِلْکَ بِیَمِینِکَ یٰا مُوسیٰ» (2)

در دست تو چیست؟ عرض کرد:

« قٰالَ هِیَ عَصٰایَ أَتَوَکَّؤُا عَلَیْهٰا وَ أَهُشُّ بِهٰا عَلیٰ غَنَمِی وَ لِیَ فِیهٰا مَآرِبُ أُخْریٰ» (3)

چوبدسی و عصا است، به آن تکیه می دهم و گوسفندهایم را با آن می رانم و برای این حیوان ها برگ درخت می ریزم. خطاب رسید:

ص:253

« قٰالَ أَلْقِهٰا یٰا مُوسیٰ * فَأَلْقٰاهٰا فَإِذٰا هِیَ حَیَّةٌ تَسْعیٰ» (1)

چوبدستی خود را رها کن. وقتی چوب روی زمین افتاد، به اژدها تبدیل شد که نظیرش را ندیده بود. آمد فرار کند، خطاب رسید: در محضر من، بندگان من به من پشت نمی کنند.

برگرد و این اژدها را بگیر. دستش را به طرف اژدها برد، همان چوبدستی شد.

خطاب رسید: این اسلحه تو است، برو فرعون و فرعونیان و مردم خواب زده مصر را بیدار کن.

واقعی نمی باشد. همه پوچ و بی ارزش است. این صداها، صدای بدن است.

«یا سَیّدی یا مَنْ إلیه مُعَوَّلی وَ یٰا مَنْ اِلیهِ شَکْوتُ اَحْوالی» (1)ای سرور من، ای آن که بر او تکیه دارم، ای آن که شکوه و شکایت حالم را تنها به سوی او برم.

صدای حقیقی که در روح اثر می کند این صدا است. صداهای دیگر فقط گوش را کر می کند و به قول قرآن مانند صدای خران و نکره تر از آن است که گاهی نوارهایش را در ماشین ها می گذارند که هر چه این صدا بیشتر می شود بر انحراف و بدبختی فرد افزوده می شود و این بیچارگان را تو خالی تر می کند.

اما اگر صدای باارزش می خواهید، ناله و صدای حضرت از دعای کمیل است که از نظر مال و تأثیر و دگرگونی در عالم نظیر ندارد. اگر مانند این صدا را در میان ارزش دارترین صداها پیدا کردید؟ این صدا، صدای خاصی است، چون جایگاه و موقعیت آن خاص است. باید همه مقدمات و مؤخّرات کار را تحلیل کنیم، بعد صدا را بشنویم و بفهمیم.

بین هفتاد و یک بدن قطعه قطعه و هشتاد و چهار ناله، در کمال آرامش، به معشوق می گوید:

«صَبٰراً عَلَی قَضائِک» (1)این طبل های توخالی چیست که برای شما می زنند؟ به شما یقین بدهم که ما این صدا را به کیفیتی دیگر در قیامت می شنویم. همه گوش ها را نمی گذارند که در آنجا این صدا را بشنوند. این صدا از گلوی خدا است.

همه کلیدها در این جا جمع است، به دنبال چه کلیدی می گردی؟

«یا غیاث المستغیثین» (1)والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:258

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

یقیناً برای هر مؤمن مسلمانی معنای توبه معلوم و روشن است. کلمه توبه در لغت عربی به معنای رجوع است. رجوع؛ یعنی بازگشت. بازگشتن از راه شیطان به راه خدا، از راه دوزخ به راه حق، از ظلمت به نور، از انحرافات و معاصی به خوبی ها و درستی ها.

همه ما این معنای توبه را می دانیم. آلوده ها، اهل گناه و معاصی، در فضای فرهنگ فرعونیت به سر می برند؛ چون که در برابر خواسته های حضرت حق، در حال تکبّر هستند و نسبت به وجود مقدس او تواضع، فروتنی و خاکساری ندارند.

توبه؛ یعنی از فضای فرعونی درآمدن و در مدار کلیم اللهی قرار گرفتن. از فرعون بودن نجات پیدا کردن و موسوی شدن. از نمرودیت قطع رابطه کردن و به حضرت ابراهیم علیه السلام پیوستن. از غرق بودن در مادی گری مسیحی مسلک بیرون آمدن و حواری واقعی حضرت مسیح علیه السلام شدن. از مدار ابولهب و ابوجهل درآمدن و در فضای فرهنگ پیامبرِ رحمت صلی الله علیه و آله قرار گرفتن. اموی مسلک بودن را رها کردن و علوی شدن. از حال، عمل و اخلاق یزدیان خارج شدن و به فرهنگ امام حسین علیه السلام

ص:261

پیوستن. (1)چنین انقلاب و بازگشتی، توبه واقعی است. برای این که بدانیم توبه واقعی و حقیقی غیر از این نیست. باید به فرمایش های وجود مبارک رسول بزرگوار اسلام صلی الله علیه و آله درباره توبه حقیقی دقت کنیم؛ چون آنچه را که ایشان در بیست و سه سال برای مردم فرمودند، محصول وحی پروردگار عالم بوده است.

اخلاق همه این گروه های ذکر شده، گناه بوده است. به راحتی گناه می کردند و نسبت به ارتکاب گناه دغدغه نداشتند و برای آنها سخت نبود.

بعد حضرت صلی الله علیه و آله می فرماید:

ارتکاب این مجموعه گناهان از اخلاق دشمنان ما است. اما ما اخلاق دیگری داریم و آن، عمل صالح، پاکی، درستی، عبادت خدا و خدمت به بندگان او است.

این اخلاق ما و اخلاق دوستان و اولیای خداست که خود را در دنیا مانند مسافر می دانیم که این مدت سفر نیز کوتاه است و پایان آن، ورود به برزخ و عاقبت آن قیامت است و ما از قیامت دغدغه داریم و از آن ترسان و نگران هستیم.

می گویم. گفت: بعدی ندارد. یا بگو «اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ» یا بگو مریض هستم. گفت: نه، این را نمی گویم، بعداً می گویم. گفت: چه وقت می گویی؟ گفت: وقتی که از صراط رد شده، وارد بهشت شدم، آنجایی که دیگر کسی از آن بیرون نمی آید و در آن جایگاه ابدی است، آن وقت اگر تو را دیدم، می گویم: حالم خوب است، اما اکنون نمی توانم بگویم حالم خوب است؛ چون زمان زیادی لازم است تا به حال خوب برسم.

حال خوب آن وقتی است که یقین کنم مرا به دوزخ نمی برند و وارد جایی می شوم که انبیای خدا، صدّیقین، شهدا و صالحین در آنجا هستند. آن وقت

ص:264

می گویم: حالم خیلی خوب است. اما اکنون نگران هستم، نمی دانم چه می شود، بعد از آن نیز کسی که می خواهد اعمال ما را بسنجد، کسی است که سنجش او از هر زرگری دقیق تر و لطیف تر است؛ چون عمق همه اعمال ما را می سنجد. یا قبول می کند و یا رد، بعد می گوید: پرونده تو برای خودت باشد.

پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید: درباره مردم هیچ قضاوتی نکنید. بگذارید تا لحظه مرگ آنها برسد، بعد ببینید چگونه می میرد. اگر بی دین مرد، آن وقت بگویید، آدم بدی است، اما اگر دیندار مرد، آن وقت بگویید: آدم خوبی بود. آن لحظه مهم است. (1)

می کنند.

امیرالمؤمنین علیه السلام نسبت به اصل مرگ، هیچ عکس العملی نشان ندادند، فقط به پیغمبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله فرمودند: روزی که فرق من شکافته می شود و مرگ من می رسد:

«أَفِی سَلامَةٍ مِنْ دِینی؟» (1)آیا دیندار می میرم، یا بی دین؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: بله، دیندار می میری.

حضرت علی علیه السلام فرمودند: پس عیب ندارد، بزنند و فرق مرا بشکافند. این که دیندار بمیرم، مهم است. (2)

زمانی که ملک الموت و عالم بعد را دیدید و پرده ها کنار رفت، اگر بگویید توبه می کنم، دیگر قبول نمی شود.

لحظه مرگ، لحظه اصلاح نیست؛ چون وقت اصلاح شدن تمام شده است. آنجا با اشاره ملک الموت، گوش و چشم انسان به کار می افتد و زبان او بند می آید. دیگر چه وقتی برای اصلاح کردن اعمال خود دارد که بگوید: من ده سال نماز نخوانده ام، اما اکنون می خوانم. یا ده سال روزه نگرفته ام، اکنون می گیرم. یا صد میلیون مال مردم را خورده ام، همه را پس می دهم. اصلاً وقت اصلاح نیست. آن لحظه انسان، بی دین می میرد.

می فرماید: نزد هر کسی مال مردم به ناحق مانده باشد، اگر آن مال را دارد و نمی دهد، تا زنده است، خدا او را لعنت می کند. (1)

دیگران و تحریک شهوت می پوشند، اگر لباس خود را عوض کنند، توبه آنها فایده ای ندارد.

روسری، لباس، مانتو، کت و شلواری که زنان می پوشند، لباس های بدن نما که شهوت حرام را تحریک می کند و می پوشند، دیگر چه توبه ای؟ او هر روز دارد هزار نفر را جهنمی می کند، وقتی به او می گویی، می گوید: من که دلم پاک است، کدام دل پاک؟ کدام توبه؟ یا جوانی که برای جلب نظر دختران و زنان نامحرم لباس پوشیده است، اگر بگوید: خدایا! توبه کردم، اما در وضع لباس خود تغییری ندهد، پیغمبر صلی الله علیه و آله فرموده اند: او دارد خدا را مسخره می کند.

«وَ مَنْ تابَ وَ لَمْ یُغَیِّرْ رُفَقَائَهُ فَلَیْسَ بِتائبٍ»

اگر از این دوستان حیوان صفت اطراف خود دور نشوی و دوستان ناباب را که دین تو را پاره پاره می کنند، عوض نکنی، توبه تو قبول نیست.

«وَ مَنْ تابَ وَ فَلَمْ یُغَیِّرْ مَجْلِسَهُ وَ طَعامَهُ فَلَیْسَ بِتائبٍ»

کسی که از جلسات گناه و لقمه حرام دست برندارد، توبه او قبول نیست.

«وَ مَنْ تابَ وَ فَلَمْ یُغَیِّرْ فَراشَهُ وَ وَسادَتَه فَلَیْسَ بِتائبٍ»

اگر کسی رختخواب و بستر حرام خود را عوض نکند و باز در آن بستر باشد، توبه نکرده است.

«وَ مَنْ تابَ وَ فَلَمْ یُغَیِّرْ خُلقَه وَ نِیَّتَهُ فَلَیْسَ بِتائبٍ»

کسی که بداخلاق و عصبانی است و اوقات همه را تلخ می کند و نیت بدی نسبت به مردم دارد اگر از این اخلاق و نیت توبه نکند، تائب نیست.

«وَ مَنْ تابَ وَ فَلَمْ یَفْتَحْ قَلْبَهُ وَ لَمْ یُوَسِّعُ کَفَّه فَلَیْسَ بِتائبٍ»

کسی که حال و هوای دلش در توبه عوض نشود، همان سنگ دل و بی رحم

ص:269

بماند و کسی که بخلش از بین نرود، توبه اش فایده ای ندارد.

«وَ مَنْ تابَ فَلَمْ یُقَصِّرْ اَمَلَهُ وَ لَمْ یَحْفَظْ لِسانَهُ فَلَیْسَ بِتائبٍ»

آن کسی که در آرزوهای دست نیافتنی دست و پا می زند و زبانش برای هر گناهی رها است، توبه اش توبه نیست.

«وَ مَنْ تابَ وَ لَمْ یُقَدِّمْ فَضْلَ قُوتِهِ مِنْ بَدَنِهِ فَلَیْسَ بِتائبٍ»

اگر کسی بگوید: خدایا! توبه کرده ام، ولی گوشت های حرام روییده بر بدن را آب و تسویه نکند، توبه نکرده است. اگر همه این امور را عوض کند:

«وَ إذَا اسْتَقَامَ عَلَی هَذِهِ الِخصالِ فَذَاکَ تٰائِبٌ» (1)و به آن تداوم بدهد توبه کننده واقعی است.

تو مگو ما را به آن شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست (1)

بار یعنی راه دادن عمومی که کسی جلوی ما را نگیرد، وقتی می گویند: فلان بزرگوار بار عام داده است، یعنی به تمام دربان ها گفته است: درب را باز بگذارید تا هر کسی که می خواهد، بیاید.

الکاتبین با نگاه تحقیر به او نگاه نکنند.

«وَ أَبْدَلْتُهُ الحَسَنَةَ»

اگر در پرونده اش صد صفحه گناه نوشته شده باشد، تمام گناهانش را پاک کرده و صفحاتش را سفید نمی گذارم و به جای آن خوبی می نویسم،

«وَ لاٰ اُبالِی وَ أَنَا أَرْحَمُ الرَّاحِمینَ» (1)باکی ندارم که بنده من کار خوب نکرده، ولی من خوبی به پای او بنویسم. چرا؟ برای این که من از همه رحم کنندگان رحمم بیشتر است. تا جایی که امام زین العابدین علیه السلام در دعای ابوحمزه می فرماید: من گناه و خطا کردم، اما تو با من رفتاری داری که گویا تو از من خجالت می کشی. (2)

ویژگی دوم این که شب جمعه است. خیلی مهم است. فرزندان حضرت یعقوب علیه السلام وقتی از مصر آمدند، آب ها از آسیاب افتاد، گفتند: ما یوسف را از دامن تو ربودیم، به صحرا بردیم، کتک زدیم، توهین کردیم، پیراهنش را درآوردیم و درون چاه انداختیم، تو را سی سال به فراق او مبتلا کردیم و دل تو را سوزاندیم، اما تو برای ما از خدا طلب مغفرت کن.

خدا در قرآن می فرماید: وقتی فرزندان یعقوب علیه السلام گفتند:

« قٰالُوا یٰا أَبٰانَا اِسْتَغْفِرْ لَنٰا ذُنُوبَنٰا إِنّٰا کُنّٰا خٰاطِئِینَ * قٰالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی إِنَّهُ هُوَ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِیمُ» (1)

حضرت یعقوب علیه السلام قبول کرد، ولی فرمود: در آینده، وقتی که دعا را رد نمی کنند، استغفار می کنم، گفتند: آینده چه موقع است؟ گفت: شب جمعه، آن هم در صورتی که شب از نیمه گذشته باشد چون در آن وقت خدا دعای کسی را رد نمی کند. (2)اما ویژگی دیگر این که، شب نوزدهم، شب حضرت علی علیه السلام است، البته در هیچ روایتی نداریم، بلکه برعکس، در مورد شب جمعه اقلاً پنجاه روایت داریم که

ص:274

شب امام حسین علیه السلام است. (1)خدا گفته است: «لا ابالی» باکی ندارم، من خدا هستم، در کار من، چون و چرا نکنید. امشب که از ذات عرش فریاد می زنند: هر کس امشب هر کجای دنیا حسین مرا زیارت کند، تمام گناهانش را می بخشم: «و أنا ارحم الراحمین» .

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:275

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

کلمات «شفع و وتر» در کتاب خدا به کار گرفته شده اند. «وتر» به معنای تک و فرد است و «شفع» به معنای جفت و زوج است. کلمه شفاعت از همین کلمه گرفته شده است. (1)البته معانی مختلفی درباره لغت شفاعت ذکر شده است که به برخی از این معانی می پردازیم.

تمام حیات مادی و معنوی انسان در دنیا و آخرت در گرو شفاعت است. کودک به شفاعت سینه مادر، مواد لازم غذایی را از سفره طبیعت می گیرد. انسان به

ص:279

شفاعت درختان، هر میوه و محصولی را به دست می آورد. موجودات زنده به شفاعت خورشید، هوا و گردش زمین به دور خود و خورشید زنده هستند. اگر خداوند متعال این امور را جفت انسان قرار نداده بود، زندگی کردن محال بود و خیمه حیات برپا نمی شد.

در قیامت نیز حیات پاک و زندگی ملکوتی، الهی، انسانی و بهشتی با شفیعان تأمین می شود. اگر در قیامت کسی از شفاعت شفیعان محروم باشد، یقیناً نجات نخواهد یافت. شفاعت به این معنا نیست که پروردگار در قیامت اداره ای را باز می کند و پرونده هر گناه و معصیت و ظلم بی توبه ای رادر آن اداره می بندد، یا محو و نابود می کند. بلکه شفاعت در قیامت به این معناست که انسان بتواند در ارتباط با شفیعان قرار بگیرد.

یکی از شفیعان روز قیامت، ایمان انسان است. کسی که ایمان، با او جفت نیست و از ایمان تنهاست، در آنجا نجات ندارد. شفیع دیگر قیامت، قرآن است:

«فانّه شافع مشفّع (1)» (2)اگر پرونده انسان، با قرآن جفت نباشد، یعنی عمل به خواسته های قرآن در پرونده او نباشد؛ نماز، روزه، زکات و خمس در پرونده نباشد و انسان جدای از قرآن وارد محشر شود، درهای نجات به روی او بسته خواهد بود.

شفاعت قرآن به این معنا نیست که قرآن وارد محشر شود و به پروردگار بگوید: از اول تا آخر امت را به خاطر من کاری نداشته باش. شفاعت قرآن به این است که قرآن

ص:280

دستورهایش را در اعمال زندگی ما مشاهده کند و ما را - در حدّ خودمان - با خود هماهنگ ببیند.

یکی از شفیعان دیگر قیامت نیز پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه و آله هستند. اگر پیغمبر صلی الله علیه و آله در قیامت ما را به عنوان امت خود امضا کند و ببیند که در پرونده ما، عمل به فرهنگ او ثبت است، این همان شفاعت پیغمبر صلی الله علیه و آله می شود. یکی دیگر از شفیعان قیامت، امام معصوم است.

این امر خدا است و امر خدا فریضه، یعنی مافوق واجب است. ولی آن توبه ای که امامان بزرگوار، برای ما این گونه معنی کردند: توبه نصوح یعنی قطع رابطه با هر گناهی که به آن آلوده هستم و بازنگشتن به آن گناه تا آخر عمر. این معنای توبه نصوح است. (1)

ص:282

ص:

یعنی اگر کسی به مال حرام آلوده است، رابطه اش را از مال حرام قطع کند و تا روز مرگ خود، با مال حرام رابطه برقرار نکند. یا اگر کسی ظالم است، رابطه اش را با ظلم قطع کند و دیگر به ظلم برنگردد. اگر کسی بی نماز و روزه است، حقوق واجب عبادتی و مالی پروردگار و حق خدا را نمی پردازد، رابطه اش را با این گناهان قطع کند و دیگر به آن برنگردد، این توبه نصوح است.

اگر چنین توبه ای اتفاق بیافتد، که امکان اتفاق افتادنش برای همه هست، تمام گناهان او بخشیده می شود:

« عَسیٰ رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئٰاتِکُمْ» (1)

«عَسیٰ» در جمله عربی گاهی به معنی صد در صد و قطعی است. اگر شما به پیشگاه مقدس پروردگار توبه نصوح بیاورید، صد در صد پرونده شما پاک و گناهان شما بخشیده می شود.

کرد که این سر و صدا چیست؟ با مأمورین گفت: سریع ببینید چه خبر است؟ مأمورین گفتند: چند نفر بر روی بام پا می کوبند و می گویند: ما شترهای خود را گم کرده ایم و به دنبال آنها می گردیم.

حاکم گفت: بام کاخ، چه ربطی به گم شدن شترها دارد؟ این ها دیوانه هستند که روی بام کاخ من به دنبال شتر خود می گردند؟ آنها را پایین بیاورید. مأمورها آنها را دست بسته پایین آورند. حاکم به آنها گفت: ای دیوانه ها! چرا روی بام کاخ من به دنبال شترهای خود می گردید؟ آنها گفتند: از ما دیوانه تر تو هستی که روی تخت ظلم و شهوت رانی به دنبال سعادت می گردی.

است؟

باید به سراغ قرآن و روایات برویم تا ببینیم توبه حال است یا قال و یا حرکت؟ دین ما بر طبق قرآن و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام است و ما اضافه تر از این ها چیزی نداریم. نظر قرآن و روایات این است که توبه در مرحله اول، حال است. این که من در درون خود تفکر کنم که چه گناهی را مرتکب شده ام؟ در عمرم با چه کسی مخالفت کرده ام و او در حق من چه کرده است؟ آیا او همان کسی نبود که در رحم مادر مرا پرورش داد و بدون این که ناقص شوم، مرا به دنیا آورد؟ بعد از آن، محبت پدر و مادر را متوجه من کرد که من را با شیره جان خود پرورش دهند؟

او همانی نیست که سفره طبیعت را برای من پهن کرد و صد و بیست و چهار هزار پیغمبر را برای نجات من فرستاد؟ من گناه و عصیان چه کسی را مرتکب شده ام و به دستور چه وجود مقدسی گوش نداده ام؟

دزدی آمدم و تمام اجناس قیمتی را داخل کیسه ریختم. ثروتمند گفت: پس چرا آنها را نبردی؟ گفت: بلور نمک روی طاقچه بود، به آن زبان زدم، چون نمک شما را خوردم، مردانگی ندیدم در حالی که نمک شما را خورده ام، مال شما را ببرم. (1)ما چندین سال نان و نمک خدا را می خوریم و گناه می کنیم؟ تفکر کنیم تا واقعاً پشیمان شویم و بعد به سراغ جبران برویم. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

«وَ اَحْدَثَ لِکُلِّ ذَنبٍ توبةً» (2)هر گناهی توبه خاص خود را دارد. بعد از این که پشیمانی سراسر وجود ما را فرا گرفت و برای جبران گناهان حرکت کردیم، آن وقت نوبت به قال می رسد. حال باید بگویم: «استغفر الله ربی و اتوب الیه» ، این قال آخرین مرحله توبه است؛ یعنی اولین عنصر توبه حال است، دومین عنصر آن جبران و سومین عنصر طلب مغفرت است.

«نَعَمْ تابَ اللّهُ عَلَیکَ» (1)بله خدا تو را بخشید، اینجا جای پایین انداختن سر نیست، بلکه جای رفعت و مقام است.

یا آن شخصی که در سکوت نیمه شب، برای دزدی روی پشت بام خانه ای در بغداد می رود و از آنجا می خواست به جای دیگری برود، صدای شخصی را شنید که در آن نیمه شب بیدار بود و با حال عجیبی قرآن می خواند. آن شخص وقتی به این آیه رسید:

« أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اَللّٰهِ» (2)

بنده من! آیا هنوز داری می روی و از من دور می شوی؟ آیا وقت آن نیامده است که به سوی من برگردی؟

زانوهای آن دزد سست شد. روی پشت بام نشست و شروع به گریه کرد، گفت:

خدایا! اگر با من هستی، چرا، وقت آن رسیده است، آمد و واقعاً برگشت. در آن تاریکی نیمه شب از شهر بیرون رفت، به کاروانسرای کهنه ای رسید، دید مدیر قافله تجارتی دارد با عجله تاجرها را بیدار می کند، می گوید: بلند شوید و اجناس را بار کنید، سریع برویم تا فضیل جلوی ما را نگرفته و بار ما را نبرده است. سرش را به دیوار گذاشت و بلند بلند گریه کرد، گفت: ای قافله سالار! سگ هاری که از آن می ترسیدید، امشب او را افسار کرده اند. دیگر نترسید. این توبه است. (3)امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: توبه، مقام علیین است. اگر آمدی، برای همیشه بیا.

ص:288

اگر آشتی کردی، آشتی خود را همیشگی کن. (1)والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:289

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

فیوضاتی که حضرت ربّ به عبد مخلَص خود، حضرت یوسف علیه السلام مرحمت فرمود، میوه دو شاخه عظیم معنوی در وجود او بود. ابتدا حضرت یوسف علیه السلام این دو شاخه معنوی را از درخت وجود خود ظهور و بروز داد و این شاخه ای بود که در طبع آن، تحقق فیوضات الهیه جای داشت.

اگر در وجود هر انسانی این دو شاخه معنوی و ملکوتی - البته با زحمت و انتخاب خودش - ظهور کند، فیوضات الهیه دریاوار به سوی او جاری می شوند و او نیز این فیوضات رابه زندگی هر طالب، سالک و هر شایسته ای بی دریغ و بدون بخل جریان می دهد.

انسان هایی مانند حضرت یوسف علیه السلام هم گیرنده فیض کامل هستند و هم دهنده فیض. به عبارت دیگر کانال بین حق و خلق هستند. می کوشند و زحمت می کشند که از منبع بی نهایت، فیض بگیرند و تلاش خود را برای خیر دنیا و آخرت و جذب فیوضات حق به کار بگیرند و هم بی دریغ فیوضات الهیه را در زندگی مردم جاری کنند. البته مردمی که خواهان آن فیوضات باشند و خود را به سنگ تبدیل نکرده باشند، بلکه مانند خاک پاک باشند که فیوضات در آنها قابل روییدن باشد.

ص:293

چهره های برجسته و به قول قرآن مجید «عُصْبَةٌ» افراد توانمندی بودند که روزگاری در دامداری، کشاورزی و ثروت می غلطیدند. اما بر اثر قحطی همه آنها نابود شد و حتّی برای خوراک روزمرّه خود نیز محتاج بودند.

شنیدند که بزرگواری در مصر است که تمام انبارهای کشور را از موادّ و آنچه را که مردم به آن نیازمند هستند، پر کرده است. این ده نفر با خواری و ذلّت به مصر آمدند.

این که ما دوباره برگردیم و بگوییم: ما اشتباه کردیم و واقعاً تو را می خواهیم، او هم می گوید: اگر مرا می خواهی بدان که در بارگاه ربوبی من، ناخالصی ها راه ندارد، پس دوباره تو را امتحان می کنم.

حقیقی تبدیل می کند که آن امید فقط به زلف امید به خودش گره می خورد.

آرزوهای دور و دراز را از ما می گیرد و یک آرزو برای ما قرار دهد که خودِ خدا را آرزو کند.

در امتحان، بندگی ها و تعظیم های ما نسبت به دیگران را از ما می گیرد و فقط یک رشته عبادت پاک می گذارد که در مقابل خودش تعظیم کنیم. رابطه ما را با کسانی که خیلی روی آنان حساب باز می کردیم قطع می کند تا به رابطه ما با خودش اضافه کند.

ما را با همه چیز امتحان می کند؛ با جوانی، زیبایی، نگاه، لبخند، آبرو، پول، تلفن، نامه، صندلیِ مقام، مردم، اقوام و قدرت ما را امتحان می کند و به قدری در کوره می سوزاند که ناخالصی های ما برطرف شود.

آنها نمی دانند: آن کسی که عزیز مصر شده است، طلای بیست و چهار عیار خدا است و همان کسی است که آنها او را زدند، تحقیر کردند، در چاه انداختند و واقعاً فکر می کردند که نابود شده و بیش از سی سال است که مرده است.

کشور مصر نیز دارای تمدّن قدیمی نزدیک به شش هزار سال است. تمدّن، علم، مدرسه، نویسنده، رشته های علمی، فلسفه و حکمت قویی در اسکندریه داشته و دانشمندان بزرگی نظیر فلوطین را داشت.

به ما و خانواده ما مصیبت فقر، نداری و تهیدستی رسیده است:

« وَ جِئْنٰا بِبِضٰاعَةٍ مُزْجٰاةٍ» (1)

ما می دانیم که هر کیل از غذایی که به ما بدهی، خیلی ارزش دارد. اما تو این غذاها را به اندازه توان ما با ما حساب کن. فرض کنید به آن روزگار هر کیلی ده تومان می شود، این ها می گفتند: ما برای هر کیل یک تومان پول داریم و نُه تومان بقیه را ما از تو گدایی می کنیم.

خودم دیده ام.

گاهی گروهی با هم متحد شدند و نیّت آنها این بوده که من به ناحق و بی تقصیر، با خاک سیاه یکسان شوم. آمدند و به من گفتند: این طور طرح و نقشه و مکر و حیله دارند. من به کسانی که خبر آوردند اطمینان داشتم و آثار ظلم را می دیدم، فقط می گفتم: در این حادثه وکیل من خدا است:

« عَلَی اَللّٰهِ فَلْیَتَوَکَّلِ اَلْمُؤْمِنُونَ» (1)

آنها گروه چند نفری بودند و با تمام توان می تاختند و من در سکوتم می دیدم که در هر قدمی، چه ضررهای سنگینی دارند می کنند و نمی فهمند:

« مِنْ حَیْثُ لاٰ یَشْعُرُونَ» (2)

ضرر می کنند. اگر تیغ عالم بجنبد ز جای نبرد رگی گر نخواهد خدای

اگر واقعاً به این حقیقت مطمئمن شویم، با اطمینان کار ما جلو می رود. چقدر باباطاهر زیبا می گوید: شب تاریک و سنگستان و من مست

را مؤمن ندانید؛ چون شما ممکن است به خود علم نداشته باشید. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید:

«رُبَّ حامِل فقهٍ الی مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنه» (1)ممکن است دیگری که از بیرون به شما نگاه می کند، بداند که شما مؤمن هستید، اما شما از مؤمن بودن خود ناامید باشید. شما مؤمن هستید، پس به این آیه دلخوش باشید:

« إِنَّ اَللّٰهَ یُدٰافِعُ عَنِ اَلَّذِینَ آمَنُوا» (2)

من دفاع کننده از مؤمنین هستم. همین کافی است. هر کسی هر چقدر می تواند، علیه شما بتازد. شما نسبت به تاخت و تاز آنها گناه و غیبت نکنید، تهمت نزنید، معصیت را مانند اسلحه نکنید، آن وقت ببینید پروردگار چگونه از شما دفاع می کند.

« نَحْنُ عُصْبَةٌ» (1)

ما نیرومند و قدرتمند هستیم. یوسف و یعقوب کیستند؟ در قرآن مجید آمده است که آنها در پرده کبر، به حضرت یعقوب پیغمبر علیه السلام می گفتند: عقلش کم است.

در حالی که باید افتخار می کردند که پدر ما پیغمبر و عالم ربّانی است.

آن روزی که در سفر سوم حضرت یعقوب علیه السلام به آن ده نفر فرمود:

« یٰا بَنِیَّ اِذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ یُوسُفَ وَ أَخِیهِ وَ لاٰ تَیْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اَللّٰهِ إِنَّهُ لاٰ یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اَللّٰهِ إِلاَّ اَلْقَوْمُ اَلْکٰافِرُونَ» (2)

آنها گفتند: نگفتیم این پدر ما عقلش را از دست داده است! ای بیچاره! سی سال قبل فرزندت در چاه عمیق افتاده و همانجا از بین رفته است، حال تو می گویی:

بروید به دنبال یوسف بگردید؟

اما اکنون آنهایی که می گفتند: قدرت و نیروی ما چنین و چنان است، با گدایی دست دراز کرده اند و گردن کج آمده اند، می گویند:

« یٰا أَیُّهَا اَلْعَزِیزُ مَسَّنٰا وَ أَهْلَنَا اَلضُّرُّ وَ جِئْنٰا بِبِضٰاعَةٍ مُزْجٰاةٍ» (3)

به ما و خانواده ما صدمه فقر خورده و برای لقمه ای نان نزد تو آمدیم. در مقابل قیمت واقعی، با ما طوری حساب کن که «تَصَدَّقْ عَلَیْنٰا» صدقه به حساب بیاور. تو

ص:301

عزیز مصر هستی و در حق ما می دانی که چه کار باید بکنی؟ ببینید چگونه خدا دشمن را ذلیل کرد؟

اَلظّٰالِمِینَ» (1)

حضرت یونس علیه السلام شکم ماهی را محل مناجات کرد. گفت: خدا که همه جا یار همه ما است. شکم ماهی که از یاری او خالی نیست. چنان در این کوره معده نهنگ او را سوزاند و خالص کرد که گفت: خدا فقط تویی؛ یعنی به هر چه امید ببندیم، غلط است. اگر من در معده نهنگ به همه دنیا امید ببندم، چه کسی می داند من کجا هستم و هیچ کسی فکر نمی کند که من زنده هستم؟ این امید چه فایده ای دارد؟

کسی در تاریکی دریا و درون معده نهنگ مرا صدا بزند و من جوابش را ندهم؟ یعنی من خدای بی رحمی هستم؟

« فَاسْتَجَبْنٰا لَهُ» (2)

پروردگار می فرماید: من جواب او را دادم و به نهنگ گفتم: بیرون بیا و به ساحل برو و میهمان مرا آرام روی ساحل بگذار. در کنار ساحل به بوته کدو گفتم: سریع رشد کن و سایه بان درست کن؛ چون بدن میهمان من چند شبانه روز است که در معده نهنگ نرم شده و آفتاب ممکن است بدن او را بیازارد. ای کدو! غذای او را تأمین کن.

این جمله در قرآن فقط یک بار آمده است؛ یعنی داستان پیچیده حضرت یونس علیه السلام را تماماً می گوید، افتادن در معده نهنگ، تاریکی دریا، دل نهنگ و شب، کسی فکر نمی کند که او هنوز زنده است، بر فرض که فکر کنند او زنده است، در دریا میلیون ها نهنگ وجود دارد کدام نهنگ حضرت یونس علیه السلام را گرفته است؟ همه نهنگ ها را بکشند تا او پیدا شود؟ تا بخواهند این کار را بکنند، صد سال طول می کشد.

آن وقت به شما مردم مؤمن می فرماید: این حادثه پیچیده را در اقیانوس، معده نهنگ و حضرت یونس علیه السلام دیدید، قرآن وحی الله است، دیدید من حضرت یونس علیه السلام را چگونه نجات دادم.

« کَذٰلِکَ نُنْجِی اَلْمُؤْمِنِینَ» (1)

شما مردم مؤمن را این گونه نجات می دهم، اما شما باید با من باشید.

آنها پیراهن او را درآوردند، او ظرف های آنان را پر کرد. آنها پول دادند، اما او پول را برگرداند و جنس ها را به رایگان داد.

آنها برگشتند، وقتی سر ظرف ها را باز کردند، دیدند که همه پولها را پس داده اند.

به پدر خود گفتند: عجب انسانی است. او دیگر کیست؟ او کجا تربیت شده است؟ سفر دوم نیز آمدند.

در سفر سوم که ظرف های آنان را پر کرد، بعد خیلی با محبت به آنها گفت:

« هَلْ عَلِمْتُمْ مٰا فَعَلْتُمْ بِیُوسُفَ وَ أَخِیهِ إِذْ أَنْتُمْ جٰاهِلُونَ» (1)

شما آن وقتی که از حقایق خبر نداشتید، جوان بودید و حال و هوای منیّت داشتید، آیا به یاد دارید که با یوسف چه کردید؟ این ها به هم نگاه کردند که او یوسف را از کجا می شناسد؟ یوسف که سی سال قبل در چاه نابود شد. عاقل ترین آنان که یهودا بود، گفت:

« إِنَّکَ لَأَنْتَ یُوسُفُ» (2)

تو یوسف نیستی؟ گفت:

« أَنَا یُوسُفُ وَ هٰذٰا أَخِی قَدْ مَنَّ اَللّٰهُ عَلَیْنٰا» (3)

خدا به ما منت گذشت و ما را از چاه نجات داد و بعد توضیح داد که چه جریاناتی در این کاخ به او گذشته که یک اتفاق آن این بود که نُه سال در زندان بودم.

ص:305

آن کس که تو را شناخت جان را چه کند

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:307

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

خدا در قرآن گروه هایی را به عنوان محبوب خود معرفی می کند، با جمله زیبای:

« إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ» (1)

بی تردید خدا به بعضی از بندگان علاقه دارد. در این زمینه بیش از ده آیه در قرآن کریم آمده است.

همچنین گروه هایی را نیز از دایره محبت خود خارج می داند، با جمله:

« إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ یُحِبُّ» (2)

خدا دوست و علاقه ندارد. در آیات «إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ» علت محبت را بیان می کند، تا بندگانش بدانند که پروردگار مهربان عالم، بی علت به کسی عشق نمی ورزد. در آیات «إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ» نیز بیان می کند که باز بندگانش بدانند بدون علت کسی را از دایره محبت خود خارج نمی داند.

اگر کسی محبوب خدا شود، معلوم است که محبّ برای محبوب خود تهیه

ص:311

فیوضاتی را می بیند، که این فیوضات نه به شماره می آیند و نه تمام شدنی هستند.

این از آثار محبت است. واقعاً این محبت از محبت های دیگر جدا است. در این محبت، امور ظاهری هیچ دخالتی ندارند، البته لازم نیست به امور ظاهری اشاره ای شود؛ چون ارزشی ندارند.

وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام محبوب خدا بود و طرف مقابل او، آن زن مصری در فضای «لاٰ یُحِبُّ» بود، و این «لاٰ یُحِبُّ» به خاطر اسراف بر نفسش بود:

« إِنَّهُ لاٰ یُحِبُّ اَلْمُسْرِفِینَ» (1)

نیازی نبوده است تا فرد فرد را اسم ببرد که چه کسی مسرف است. عمل، منش و رفتار شخص، نشان دهنده اسراف است. انسان می تواند با درک معنای اسراف خود را محک بزند که آیا محبوب خدا است یا از دایره محبت او بیرون است.

در قرآن آیات اسراف بر نفس، دارای نکات جالبی است. بیشتر مردم فکر می کنند که اسراف مربوط به لباس، غذا، پارچه، خانه، مرکب و مسکن است، ولی هر چیزی در این عالم، اسراف مربوط به خود را دارد. اسراف بر نفس که در قرآن مطرح است:

« أَسْرَفُوا عَلیٰ أَنْفُسِهِمْ» (2)

یعنی هزینه کردن خود در اموری که پروردگار عالم نمی پسندد و نمی خواهد. اگر کسی این گونه هزینه شود، در فضای «لاٰ یُحِبُّ» می رود، اما اگر مانند حضرت یوسف علیه السلام علت محبت را در خود تحقق بدهد، در فضای «إِنَّ اَللّٰهَ یُحِبُّ» می رود.

آیه ای از سوره مبارکه آل عمران به عنوان مقدمه ذکر می شود در این آیه صریحاً

ص:312

علت محبوبیت امثال ایشان بیان شده است، تا به سراغ این علت در وجود حضرت یوسف علیه السلام برویم که در زمان خود در اوج بود.

برای خیلی ها این علت تلخ است، ولی برای اهل معرفت از عسل شیرین تر است.

اما آیه سوره مبارکه آل عمران:

« قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اَللّٰهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اَللّٰهُ» (1)

همه «یُحْبِبْکُمُ اَللّٰهُ» مربوط به «فَاتَّبِعُونِی» است؛ یعنی «فَاتَّبِعُونِی» تا « یُحْبِبْکُمُ اَللّٰهُ» . اگر «فَاتَّبِعُونِی» نباشد، خدا شما را نمی خواهد. خدا هر چیزی را که می خواهد، باید ارزش داشته باشد. آنچه که انسان را به محضر و حریم مقدس او می برد، باید لیاقت حریم او را داشته باشد.

شما این مسأله را در جزئی ترین برنامه ها توجه کنید. مثلاً گوسفندی می خرید، با شرایط رساله وفق می دهید، به «منی» می برید، رو به قبله می خوابانید، بر باطنش می گذارند که به امر خدا، برای حجّ این گوسفند را قربانی می کنم. قبول می کنند.

چرا؟ چون این گوسفند هم به حجّ گره خورده و هم به نیّت درست که به امر خدا است.

از سه طرف ارزش، این گوسفند را محاصره کرده است. پس به عنوان عمل مربوط به حج قبول می کنند. این اتصالی که گوسفند به این سه حقیقت پیدا کرده است، صاحب آن را لایق قرار گرفتن در حریم خدا کرده است.

اما اگر شتری بخرید، نیت نیز قربانی کردن برای حجّ به امر خدا است، اما اگر گردن شتر را می گیرد، فشار می دهد و آن را خفه می کند، میته می شود، این دیگر

ص:313

لایق حریم حق نیست، چون نجس است.

ما باید آنچه که لایق حریم وجود مقدس او است، به او عرضه کنیم. من اگر در دایره «فَاتَّبِعُونِی» نباشم، یعنی اقتدا کننده به انبیا و وحی و ائمه علیهم السلام نباشم، هر عملی از من سر بزند، مانند آن میته نجس است و لیاقت حریم او را ندارد.

بقیه را برگردان و به صاحبانشان پس بده. چرا؟ حضرت فرمودند: چون آنچه از این مجموعه را که خدا امضا می کند، فقط همین دو درهم است.

شیخ بهایی به امام عصر علیه السلام عرض کرد: کجا می شود شما را دید؟ فرمود: گاهی در فلان مغازه سمساری می آیم و می روم. عرض کرد: چرا؟ مگر این سمسار کیست؟ گفت بنشین و تماشا کن.

زنی به بازار سمسارها آمد تا جنسی را بفروشد و مشکل خود را حل کند. به مغازه اول ارائه داد، صاحب مغازه گفت: این چیز قیمت داری نیست، اما برای این که مشکل شما حل شود، مثلاً ده تومان به شما می دهم. این را به گوشه ای می اندازیم، معلوم نیست کسی آن را از ما بخرد. آن زن گفت: نه. به مغازه دوم آمد، او نیز تا می توانست قیمت جنس را پایین جلوه داد و گفت: اگر خیلی بیارزد، ده تومان است، حال ما یازده تومان به تو می دهیم.

به مغازه سمساری دیگری رفت، گفت: این جنس را چند می خرید؟ گفت: چرا می خواهی آن را بفروشی؟ گفت: مشکل دارم. گفت: من به تو پول می دهم تا مشکل خود را حل کنی، این جنس دو هزار تومان می ارزد؛ چون عتیقه است و خیلی خریدار دارد. امام عصر علیه السلام فرمودند: علت این که من به مغازه این شخص می آیم این است که او در طول عمرش، سر خود و دیگران را کلاه نگذاشته است.

حضرت یوسف علیه السلام در اوج متابعت بود، پس «یُحْبِبْکُمُ اَللّٰهُ» محبوب خدا شد.

این حرف را در زندان هم به هم سلولی هایش زد:

ص:315

« وَ اِتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبٰائِی إِبْرٰاهِیمَ وَ إِسْحٰاقَ وَ یَعْقُوبَ» (1)

« قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اَللّٰهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اَللّٰهُ» (2)

من تابع دین حضرت ابراهیم، اسحاق و یعقوب علیهم السلام هستم. خدا در قرآن به ما می فرماید: شخص دیندار، محبوب خدا است و این نعمت را خدا به او عنایت کرده است. اگر به دنبال آثار این محبت می گردید، مقداری صبر کنید، تا پرده کنار رود، وقتی شما را به آن طرف پرده بردند، آن وقت می بینید که آثار محبت چیست؟

اما لازم است بدانیم که حضرت ابراهیم علیه السلام کیست؟ در اینجا سه آیه را مطرح کرده اند که پروردگار در اواخر سوره مبارکه نحل، حضرت ابراهیم علیه السلام را نشان می دهد. انسان مبهوت می شود که این شخص چقدر محبت خدا را به طرف خود جلب کرده است که خدا این همه به او عنایت فرموده است؟

یکی از آثار محبتِ این دین داری و اقتدای به انبیا و وحی این است که: این متابعت، روح را به نور تبدیل می کند. این مسأله خیلی لطیف است، دو مورد از دلایل آن را بیان می کنم.

«فَإنّ النورَ إذا وَقَعَ فِی القَلْبِ انْشَرَحَ وَ انْفَسَحَ»

به درستی که هر زمان نور تو در قلب و باطن قرار گیرد باطن گنجایش پیدا می کند.

من در طول عمر خود در این زمینه از این روایت بهتر ندیده ام. اولین بار این روایت را پیغمبر صلی الله علیه و آله در نماز جمعه فرمودند. نور؛ یعنی متابعت که از همین اعمال شکل می گیرد.

اکنون که نشسته ایم، اگر پرده را کنار بزنند، می بینیم که چه نور عظیمی تولید می شود و به باطن برمی گردد و به جایی می رسد که به خدا نزدیک می شود. نور وقتی به باطن برمی گردد، باطن گنجایش پیدا می کند و از مضیقه در می آید.

شخصی در خطبه نماز جمعه برخاست، به پیغمبر صلی الله علیه و آله عرض کرد:

«فَهَلْ لِذلکَ مِنْ عَلامةٍ؟»

آیا این گشایش نشانه ای دارد تا ما بفهمیم که این نور گشایش ایجاد می کند؟ حضرت صلی الله علیه و آله فرمودند: بله، چهار نشانه دارد:

«التَّجافِی عَنْ دارِ الغُرُورِ»

آن نور رابطه انسان را با تمام برنامه هایی که او را بیهوده از باد غرور پر می کند، قطع می کند. مانند صندلیِ مقام، پول دار شدن، زیبایی و چیزهای دیگری که فقط برای دنیا و اهل دنیا ارزش است؛ چون می فرماید: دار غرور.

« رَبِّ قَدْ آتَیْتَنِی مِنَ اَلْمُلْکِ» (1)

این صندلی مقام، مقداری از حکومت است، اما تو آن را به من عنایت کرده ای و این ابزاری است که با آن، مردم و بندگان تو را به حق خود برسانم.

حال به سراغ حکومتی دیگر برویم که خدا در قرآن مجید می فرماید: از نظر جلال و شکوه، مانند آن حکومت نیامده و آن حکومت حضرت سلیمان علیه السلام بود. (2)آن حکومتی که آن حضرت داشت، باید باد غرورش از همه شاهان عالم و رئیس جمهوران بیشتر باشد، اما ایشان هنگام عصر، از محل حکومت بیرون می آمد، معبدی در محله های فقیرنشین پیدا می کرد، همه نیز او را نمی شناختند، داخل صف عبادت کنندگان می شد، نفر کناری او می دید این شخص جدیدی است که می بیند. عجب انسان خاکساری است. به او دست می داد و عرض می کرد: اهل اینجا هستید؟ می فرمود: بله، می پرسید: شما چه کاره هستید؟ می فرمود: مسکینی هستم که دوست دارم با مساکین زندگی کنم. می پرسید: کار، گرفتاری و مشکلی نداری؟ می فرمود: نه. بازوی سالمی دارم، در خانه زنبیل می بافم و می فروشم و با

ص:319

همان خودم را اداره می کنم. (1)

باشد، حاضر نیست برای شخصیت نشان دادن، خود را به چیز دیگری ببندد، بگوید: پول من، زمین من، ملک من، علم من، صندلی من. این علامت نور است.

آن مرد وقتی به هدایت امام صادق علیه السلام به توسط واسطه ای از امام صادق علیه السلام پرسید: اگر من توبه کنم، چه فایده ای دارد؟ حضرت علیه السلام فرمودند: به او بگو: اگر توبه کنی، من ورود تو به بهشت را ضمانت می کنم. گفت: به امام صادق علیه السلام بگو: قول شما را قبول دارم.

وقتی از همه مال های حرام دنیا بیرون آمد، آن مال ها را به جای خودش برگرداند، بعد به شخص واسطه بین خود و امام صادق علیه السلام گفت: من دیگر پولی برایم نمانده است، حتی یک لباس که بتوانم بپوشم و روزها از خرابه بیرون بروم، یا به خانه کسی بروم، ندارم. یک دست لباس به من بدهید.

روزی شخص واسطه او را دید و به او گفت: حال تو چگونه است؟ گفت: از آن همه مال حرام، فقط یک پیراهن مانده که به تن من وزن کوه را دارد. یک پیراهن به من بدهید، دیگر چیزی نمی خواهم. یعنی از تمام تعلّقات دنیایی دور شده ام و دل کنده ام، اما این لباس هنوز مقداری دل مرا به خود مشغول کرده است، لباس دیگری به من بدهید تا این لباس را رد کنم. ببینید تعلّقات دنیا چقدر به این ها سنگینی می کند، که مزاحم تعلّق به معشوق شده است؟

را باز می کنند که ما را راه بدهند؟ که به آنجا برویم تا انبیا و ائمه علیهم السلام و پاکان را ببینم.

زمانی که من دوازده ساله بودم، معلمی داشتم - که از دنیا رفته است - تا کنون نمونه او را ندیده ام. روحانیت عجیبی داشت. در هر سه شب احیا به شدت اشک می ریخت. من فقط به جلسه احیای او می رفتم. بعد از مردن ایشان به جای دیگری نمی توانستم بروم، البته شخص دیگری پیدا شد که شب های احیا نزد او می رفتم، اما مانند او نبود.

ایشان می گفت: خدایا! من از این شهر و این زمین می ترسم، خدایا! مرگ و قبر مرا در این شهر قرار نده. اعمال حج خود را انجام داد، بعد مرد. دعای او مستجاب شد. مردن او خیلی روی من اثر گذاشت. داشتم نفس گیر می شدم. هنوز در نبود او غصه می خورم و در خواب او را زیاد می دیدم. خیلی عجیب بود.

روزی خیلی ناراحت بودم، در خواب او را دیدم، گفتم: وقتی تو به آن طرف دنیا رفتی، آیا امام حسین علیه السلام را دیده ای؟ چون او به ابی عبدالله علیه السلام خیلی علاقه داشت. گفت: تا کنون صدها بار مرا نزد ایشان برده اند.

نشانه این نور این است که انسان عجیب، عاشق عالم بعد می شود و همیشه منتظر است که به آنجا برود. تسلیم خدا است و نمی خواهد مرگش جلو بیافتد، اما از این دنیا دلتنگ است. می خواهد از این شهر به شهر محبوب برود. این دنیا شهر شیطان ها است؛ سینماها، ماهواره ها، رباها، دزدی ها، ظلم ها، غارت ها، قتل ها. به ما در اینجا سخت می گذرد.

«وَ الاستعدادِ لِلْمَوْتِ قَبْلَ نُزُولِ الفَوْتِ» (1)توشه برداشتن برای برزخ است و آمادگی قبل از مرگ.

حضرت زهرا علیها السلام بعد از ظهر حسنین علیهما السلام را می خواباند و می فرمود: می خواهم امشب نخوابید، بعد از ظهر بخوابید تا شب بیست و سوم بیدار باشید.

خیلی شیرین است که سلطان هستی به گدا بگوید: تو میهمان خودم هستی.

سلاطین، گدا را دعوت نمی کنند، اما او فرموده: همه گدایان شب بیست و سوم بیایند.

چرا؟ چون می خواهد ما را بیامرزد. ما نمی گوییم که ما را بیامرزد؛ چون خودش گفته است که شما را می آمرزم، گناهان شما را پاک می کنم و اضافه تر نیز به شما می بخشم. دل شما را روشن می کنم و به روح شما نور می بارم.

این شب، برکت سفره ام سی هزار برابر شب های دیگر است:

« لَیْلَةُ اَلْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» (2)

بهتر از هزار ماه. برابر با سی هزار شب برای شما سفره می اندازم. مگر چقدر ما را دوست دارد؟

به حضرت موسی علیه السلام فرمود: فلان شخص را می شناسی؟ عرض کرد: بله، فرمود: او تا کنون با من خوب نبوده و توبه نیز نکرده است. من بلایی به سرش آوردم که نمونه ندارد، عرض کرد: خدایا! چه بلایی؟ خطاب رسید: لذت مناجات را از او گرفتم. چه بلایی از این بالاتر؟

ص:323

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

گناهان، قاتل قلب

آلوده شدن قلب و فطرت با گناه

20

تهران، حسینیه همدانی ها

رمضان 1385

ص:324

ص:

ص:326

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

گناه منشأ و مایه مخالفت انسان با وجود مبارک پروردگار است که در اکثر مردم در اثر غفلت، جهل و فراموشی ایجاد می شود. توضیحات بسیار مهمی در این رابطه در آیات قرآن و فرمایش های انبیا و ائمه علیهم السلام آمده است.

حضرت عیسی بن مریم علیه السلام از گناه به کنده ای که به شدت در حال دود کردن است، تعبیر می کند. (1)دودی که از باطن برمی خیزد و ابر غلیظی به دور عقل، وجدان و فطرت تشکیل می دهد و این سه منبع را از نور محروم می کند و انسان در آن تاریکی، از تشخیص خیر و شرّ باز می ماند. این دود، با تکرار گناه مبارزه اش را با نورانیت عقل، وجدان و فطرت ادامه می دهد، تا هر سه را بکشد.

از فرمایش های وجود مبارک حضرت زین العابدین علیه السلام استفاده می شود - ایشان بر اساس آن تواضع و خاکساری - به پروردگار عرض می کنند:

«أَماتَ قَلبی عَظیمَ جنایَتی»

ص:327

گناهان من قاتل قلبم شده اند. آثار مرگ در قلبم پیدا شده است؛ میلی به تو، به عبادت، به کار خیر و اولیائت ندارم. از شنیدن مسائل دین فوق العاده کسل و خسته می شوم. قلبم مرده است و قاتل آن، گناهانم بوده است.

می گفت، دروغ بود. (1)حتی این توبه هایی که ما می کنیم، اگر جدّی توبه کنیم و واقعاً مدتی با این توبه دست از گناه بکشیم، اگر چه دوباره و بارها توبه را می شکنیم؛ یعنی با هر توبه شکستنی، دوباره برمی گردیم، باز ما را راه می دهند. پروردگار پیغام داده است که

ص:329

شما را راه می دهم.

عالم، جدایی از او است. اگر کسی از او جدا بماند، هیچ چیزی نخواهد داشت. این کار گناه است.

« أُولٰئِکَ کَالْأَنْعٰامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» (1)

اگر ساختمان انسانیت خراب شود، چیزی از انسان نمی ماند. جمله ای از امیرالمؤمنین علیه السلام بشنوید:

«فالصُّورَةُ صُورَةُ إنسانٍ وَ القَلْبُ قَلْبُ حیوان» (2)حال ما هستیم و کوهی از گناهان مختلف که هر کدام به تناسب وضع خود مرتکب شده ایم. خدا با ما چه معامله ای می کند؟

ما برای پول، خانه، زمین و مقام نیامده ایم، ما اولین چیزی که می خواهیم، خود تو است. ما دور افتاده بودیم، حالا آمده ایم. از تو فرار کرده بودیم، اما برگشتیم. همه جا رفتیم، اما دیدیم خبری نیست: ما بدین در نه پی حشمت و جاه آمده ایم از بد حادثه اینجا به پناه آمده ایم (1)

نزد هر کس رفتیم، دیدیم او چیزی نیست. ما تو را داشته باشیم، در دنیا و آخرت همه چیز داریم: ما از تو نداریم به غیر از تو تمنّا حلوا به کسی ده که محبت نچشیدست (2)

وقت که گناه می کردیم، نمی خواستیم تو را ناراحت کنیم.

پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمود: در این حاجت خود مصرّ بودم، خدا هم جواب مرا داد، فرمود: حبیب من! تو پیامبر رحمتی، حق داری این حاجت را بخواهی؛ چون به امت خود خیلی مهربان هستی و آنان را دوست داری:

« وَ مٰا أَرْسَلْنٰاکَ إِلاّٰ رَحْمَةً لِلْعٰالَمِینَ» (1)

ص:

ص:338

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام اهل آگاهی، بصیرت و بینش بود که در زندان، به زندانی ها گفته بود این آگاهی و بصیرت را از کجا به دست آورده است. این آگاهی و بصیرت، نور فروزانی بود که در عمق روح، جان و قلب او می درخشید و درخشش این نور لحظه به لحظه اضافه می شد و از این طریق، جان و روح او بی نهایت بزرگ شد. تا جایی که ظرف جهان، گنجایش او را نداشت.

باید در مقام قرب حق و در جایگاه مخلَصین قرار می گرفت و در آنجا می گنجید.

انسان به جایی می رسد که جهان گنجایش او را نداشته باشد. نه گنجایش بدن او را، بدن که در محدوده کوچکی می گنجد، ولی روح است که وقتی چراغ آن پرنور و پرفروغ می شود، در حقیقت این نور ربط بین روح و حضرت حقّ است و روح را در مقام بی نهایت بزرگ شدن، قرار می دهد.

اما طرف مقابل او، بانوی کاخ بود که از آگاهی، بینش و بصیرت محروم بود و در روح او خلل بود. روحی که زخم خورده غریزه جنسی، بیمار هوی و هوس و افکار ناپسند و اسیر قبری به نام بدن بود و به طرف بی نهایت کوچک شدن در حرکت بود.

بیماری، روح را می کاهید و کوچک و ناتوان می کرد و از حرکت باز می داشت.

ص:339

مانند سلمان و ابوذر را با قرآن می سنجند که آبروی ترازو را در قیامت حفظ می کنند. تکه گوشت گندیده متعفّن و پر از میکروب گناه را در قیامت با کجای قرآن بسنجند؟ خود این ترازو پاک ترین ترازو در عالم وجود است که بر چهره این ترازو غباری راه ندارد.

چه کسی می سنجد؟ پاکان، «اَلْمُطَهَّرُونَ» ، مقداد، سلمان و ابوذر را با این ترازو می سنجند. هر کسی در قیامت وزنی دارد، حتی انبیای خدا نیز در وزن، برابر نیستند:

« تِلْکَ اَلرُّسُلُ فَضَّلْنٰا بَعْضَهُمْ عَلیٰ بَعْضٍ» (1)

خیال ما را راحت می کند که ما نگران روز قیامت خود نباشیم. ما نیز برای خود وزنی داریم، در حدی که آیات قرآن به صورت نماز، عبادت و عشق به معبود و گریه و کار خیر در ما در جریان است. قرآن مجید در حقیقت آیات خودش را که در ما

ص:341

حالت عمل و حال دارد، می سنجند. خیلی سریع وزن ما را نشان می دهد و بعد از نشان دادن وزن، به کار ما می رسند. ما را آن قدر معطل نمی کنند.

عربی از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسید: من نمی فهمم این سریع یعنی چه؟ حضرت فرمود: تمام موجودات زمین، دریا، هوا، جنگل و بیابان را در نظر بگیر، حتی موجوداتی که در این تپه های خالی و در بیابان ها، زنده و غیرقابل رؤیت هستند که

ص:343

اگر شش میلیارد جمعیت روی زمین با این ها مخلوط شوند و بعد بخواهند از هم جدا شوند، آنها نمی فهمند که چیزی به آنها اضافه یا کم شد.

پیغمبر صلی الله علیه و آله فرمودند: همه این موجودات را در نظر بگیر، هر روز حساب روزی این ها را می رسد و به همه روزی می دهد. البته پیغمبر صلی الله علیه و آله به اندازه فهم این عرب، سرعت در حسابرسی خدا را بیان فرمود.

اگر سرعت در حسابرسی نبود، از هر نوع از موجودات، روزی چند میلیارد مانند برگ درخت از گرسنگی روی زمین می ریختند و می مردند، ولی هر لحظه در این عالم، رزق و روزی هر موجودی حساب شده در کنارش هست، این معنای «سَرِیعُ اَلْحِسٰابِ» بودن خدا است.

در قیامت که تمام این موجودات نیستند، فقط ما هستیم و طایفه جنّ. مگر تعداد ما نسبت به تمام موجودات زنده چقدر است که خدا بخواهد اهل ایمان و رفقای خود را معطّل کند؟

« بُشْرٰاکُمُ اَلْیَوْمَ جَنّٰاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ» (1)

به آنها می گویند: در این حرکت شتابان نوری به طرف بهشت می روید:

« ذٰلِکَ فَضْلُ اَللّٰهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشٰاءُ» (2)

در جای دیگر قرآن می فرماید: این احسان من به شما است که به بهشت برسید:

« ذٰلِکَ هُوَ اَلْفَوْزُ اَلْعَظِیمُ» (3)

خدا که بگوید: عظیم، ما چه می دانیم این عظیم چیست؟ قرآن یکی از ترازوهای روز قیامت است.

وسایل برای او فراهم کنی، آخرش به همسر عزیز مصر خیانت کند. نخست وزیر مملکت بود و بالاخره قدرت داشت.

خدا در قرآن می فرماید:

« وَ شَهِدَ شٰاهِدٌ مِنْ أَهْلِهٰا» (1)

ناگهان شاهدی که روایات می گویند: بچه بود، به عزیز مصر گفت: فوری نگو که یوسف به همسر من چشم خیانت داشته است، پیراهن آنها را نگاه کن، اگر پیراهن یوسف از جلو پاره شده باشد، یعنی یوسف خیز برداشته تا به او حمله کند، اما اگر پیراهن یوسف از پشت سر پاره شده باشد، یعنی او نمی خواسته خیانت کند و می خواسته فرار کند و زلیخا به دنبال او بوده است.

به پیراهن یوسف نگاه کرد، دید جلوی پیراهنش سالم است ولی از پشت سر پیراهنش پاره شده است. (2)گفت:

« یُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هٰذٰا» (3)

ای یوسف! از این زن رویگردان باش، او فتنه گر و مفسد است.

جبرییل گفت: ای یوسف! این مرد با این لباس کهنه و پای برهنه همان شاهدی است که تو را از اتهام نجات داد. حضرت به مأمور خود گفت: برو او را بیاور. او را آورد، گفت: برای او لباس و کفش بیاورید، به او پول و شغل متناسب با عقل و فهمش بدهید و حقوقی نیز برای او قرار بدهید.

ص:346

خار بیابان نیز گم می شود؛ یعنی آن خار بیابان از او وزین تر و گنجایش آن بیشتر است. با این همه خاری که سر راه روح خود ریخته است.

این همه افراد، عمری است که دارند روح بیچاره را از روی خارهای خطرناکی مثل زنا، ربا، دروغ، فتنه و فساد عبور می دهند و روح خود را تکه تکه و مجروح می کنند لذا دیگر برای این روح چیزی نمی ماند. هر قطعه ای بر سر یک خاری گیر می کند و تکه تکه می شود.

من تمام شیعیانم و پدر و مادر و فرزندان آنها را می شناسم، بین ما و خدا رابطه ای از نور است، هر چه را بخواهیم، خدا در آن نور نشان می دهد. (1)

« وَ اِتَّبَعْتُ مِلَّةَ آبٰائِی إِبْرٰاهِیمَ وَ إِسْحٰاقَ وَ یَعْقُوبَ»

من در کنار فرهنگ سه پیغمبر، سراپا گوش بودم و بعد اقتدا نمودم،

« مٰا کٰانَ لَنٰا أَنْ نُشْرِکَ بِاللّٰهِ مِنْ شَیْءٍ» (1)

ما ذرّه ای انحراف در اعتقاد به خدا نداریم. این خیلی حرف است.

گیتی و خوبان آن در نظر آینه ای است دیده ندیدند در آن جز رخ زیبای دوست

آیه دیگر:

« وَ مَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّٰهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ» (1)

از نظر دین چه کسی بهتر از آن انسانی است که وجه؛ یعنی آینه وجودی خود را رو به خدا گرفته است؟

« وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اِتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرٰاهِیمَ حَنِیفاً» (2)

او کسی است که نیکوکار است و به فرهنگ حضرت ابراهیم علیه السلام اقتدا می کند؛ یعنی حضرت یوسف علیه السلام:

« وَ اِتَّخَذَ اَللّٰهُ إِبْرٰاهِیمَ خَلِیلاً» (3)

خدا حضرت ابراهیم علیه السلام را به عنوان رفیق صمیمی خود انتخاب کرد. حضرت یوسف علیه السلام فرمود: من دست به دامن چنین کسانی دارم، اما دست زلیخا به کجا بند بود؟ هیچ جا. در وجود زلیخا به جز شهوت نجس چه چیزی جریان داشت؟

چقدر عیدی می دهد؟ امام سجاد علیه السلام می فرماید: گوشه ای از عیدی او این است که آزادی از دوزخ را برای شما امضا می کند. برات آزادی از آتش جهنم چیز کمی نیست. اگر هیچ چیزی به ما ندهند و فقط همین برات را بدهند، برای ما کافی است.

نداشتم. روزی از او سؤال کردم: نظر شما در مورد زیارت سید الشهدا علیه السلام چیست؟ به من گفت: این زیارت، ساخته شما است، هیچ فایده ای ندارد و عمل پوچی است. شخصی با یارانش را کشته اند، آن وقت شما سواره و پیاده به زیارت او می روید، نذر می کنید، اما هیچ یک از اعمال شما ارزشی ندارد.

با خود گفتم: بگذار مردم بخوابند، وقتی هنگام سحر شد، می آیم در می زنم، وقتی بیرون آمد، او را با خنجر تکه تکه می کنم، آیا زیارت امام حسین علیه السلام ساختگی است؟ من او را می کشم و در قیامت جواب این قتل را به خدا می دهم.

از شدت ناراحتی خوابم نمی برد. سحر آمدم در زدم، همسرش آمد، گفتم: شوهر شما کجاست؟ گفت: نیمه شب رفت. گفتم: کجا رفته است؟ گفت: به کربلا. گفتم:

کربلا برای چه؟ گفت: برای زیارت.

با خود گفتم: او که تا دیروز صبح می گفت این حرف ها بی ربط و ساختگی است.

اقلاً صبر می کرد تا آفتاب بزند و بعد برود. چرا نصف شب رفته است؟ من هم با سرعت رفتم، اما او را پیدا نکردم. به کربلا رسیدم، وارد صحن و حرم شدم.

دیدم آن همسایه، ضریح حضرت ابی عبدالله علیه السلام را گرفته، می گوید: مرا ببخشید. کنارش نشستم، مزاحمش نشدم تا حرف خود را با امام علیه السلام زد و گریه کرد.

گفتم: تو مگر دیروز منکر زیارت نبودی؟ گفت: چرا، من منکر بودم. گفتم: پس چطور شد که به زیارت آمده ای؟ گفت: دیشب که شب جمعه بود، خواب دیدم که محمل هایی از آسمان پایین می آید. از یکی از آن محمل ها ورقه هایی را پخش می کنند، سؤال کردم: این محمل کیست؟ گفتند: خدیجه و فاطمه علیهما السلام. گفتم: به کجا می روند؟ گفتند: شب جمعه است، دارند به کربلا و حرم ابی عبدالله علیه السلام می روند.

ص:355

گفتم: این ورقه ها چیست؟ روی ورقه ای را دیدم که نوشته شده بود: «امان من النار لزوّار الحسین» این ها برات آزادی از جهنم است که برای زائران ابی عبدالله علیه السلام است.

پرسیدم: چه کسی دارد این برگه ها را پخش می کند؟ گفتند: مادر حضرت ابی عبدالله علیه السلام است. به نزدیک محمل آمدم، گفتم: ورقه ای نیز به من بدهید. صدای خانمی آمد که فرمود: تو که زیارت فرزندم حسین علیه السلام را قبول نداری. از خواب بیدار شدم و با پای برهنه تا کربلا دویدم. (1)والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:356

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

در مقدمه مطلب، در ارتباط با این بود که حضرت یوسف علیه السلام این عظمت بی نهایت را از کجا به دست می آورد و این بی نهایتی عظمت در رابطه با کدام ناحیه از وجود انسان است؟

این مطلب با توجه به فلسفه خلقت انسان به دست می آید. بیان این فلسفه زمانی طولانی می خواهد، اما شما باید در این بحث به عناوینی عنایت کنید:

« إِنِّی جٰاعِلٌ فِی اَلْأَرْضِ خَلِیفَةً» (1)

این خلیفة اللهی هیچ ارتباطی به بدن ندارد، چون این اسکلت، گوش، عصب، خون و شهوت با توجّه به این که ذاتاً محدود آفریده شده اند، قبل از انسان، میلیون ها نوع در زمین بودند و بعد از خلقت انسان نیز بوده و اکنون نیز هست. حتی بعضی از بدن ها با طول، عرض، حجم و وزن بیشتر هستند که پروردگار عالم می فرماید: موجودات دیگری که از شما قوی تر، با بنیان تر و بزرگ تر در جهت بدنی باشند، زیاد هستند.

ص:359

اگر منظور از این نیابت از خدا که در آیه مطرح است، بدن بود، خدا که جسم نیست که از بدن نایب بخواهد. همچنین اگر این بود که من کار جدیدی در جهت عنصری می خواهم بکنم، این کار جدیدی نبود؛ چون حیوانات، قبل از ما در دنیا پر بودند. پس این خلافت به کجای وجود آدم ارتباط دارد؟ با توجه به این که آیات قرآن مجید جلوه علم، حکمت، عدل و رحمت پروردگار است، و استواری و استحکام آیات قرآن، قابل تردید نیست، اگر بخواهیم بگوییم نیابت از او با بدن صورت می گیرد، با آیه و طبیعت عالم نمی سازد.

دیوار در ملک دو پسر بچه بود. خداوند متعال دیوار را که نشان آدم نداده بود و بگوید: اسم این را به یاد داشته باش، وقتی رفتی زندگی را شروع کنی، بدان که اسم این دیوار است.

یا هر چیزی را جداگانه نشان داده و گفته: به یاد داشته باش، این را می گویند:

پیراهن، سبزی، علف و غیره. این ها را ما دور هم جمع شده ایم و به اصطلاح وضع کرده ایم. از روز اول اسم گذاری کردیم، اعتبار کردیم که به هر چیزی چه بگوییم.

پس چه داستانی بوده که به فرشتگان می فرماید: بر او سجده کنید، چون او نائب من و ظرف اسماء است؟ دانایی به اسم حیوانات و اشیا باعث سجده میلیاردها فرشته شد؟ این که قابل قبول نیست که صفحه وجود آدم را از اسامی حیوانات و اشیا پر کرده و بعد بگوید: به خاطر این علم، واقعاً موجود عظیمی است، پس به او سجده کنید.

ملائکه نیز خیلی از اسم ها را آشنا بودند. این رشته علم را خود آن ها نیز داشتند.

پس:

« عَلَّمَ آدَمَ اَلْأَسْمٰاءَ کُلَّهٰا»

این اسماء، اسمای حسنای پروردگار بوده و منظور حضرت حق نیز نقش اسم لفظی بر مغز یا نفس آدم نبوده است که ما نقش الفاظ را بر او زدیم که «رحمن، کریم، باسط، قابض، معطی و. . .» شده باشد.

لغت را بر صفحه نفس او نقش نزدیم، بلکه مفاهیم اسم ها را که نور و حیات محض بوده، به انسان آموخته است؛ چون در آیات بعد ضمیر «اسماء» را جمع مذکر ذکر می کند. به حضرت آدم علیه السلام می فرماید: این علمی که به تو دادم، به فرشتگان خبر بده:

ص:361

« أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمٰائِهِمْ» (1)

معلوم می شود که این اسماء عبارت است از: جلوه حقایق نوری.

بدن مسخّر روح شده است و روح نیز مسخّر اسماء و اسماء نیز جلوه حق است.

روح حدود، بالا، پایین، پس و پیش، اندازه و ظرفیت ندارد و قابل اندازه گیری نیست. زیر و بالا، پیش و پس وصف تن است بی جهت ها ذات جان روشن است

وقتی مفاهیم اسماء تعلیم شد، روح حد و حدود ندارد. بقا به روح مربوط است، نه بدن. بدن ما بعد از چهل سالگی شروع به شکسته شدن می کند. این کوزه ترک می خورد، سرش می شکند، این ساختمان رو به خرابی می رود، دیگر نه چشمی داریم، نه گوشی و نه معده ای. مرده متحرکی هستیم که خانواده می گویند:

خدایا! دیگر مرگش را برسان.

در این ناحیه ما چیزی نیستیم. بله، اگر بدن در استخدام روح در بیاید، روحی که در استخدام جلوه های اسمای الهی است و جلوه های اسمائی که در ارتباط با حضرت محبوب و بی نهایت است، در آن جهت ما هم بی نهایت هستیم.

تمام روشنایی ها به خاطر آزادی روح از بدن است والا اگر روح اسیر بدن باشد، یعنی زندانیی که در تاریکی است؛ چون نور زمین برای خورشید است، اگر خورشید در نیمکره غربی طلوع کند، در نیمکره شرقی تاریکی محض است، چشم چشم را نمی بیند. تمام بدن ما از عناصر این خانه تاریک است.

روح «مَطْلَعِ اَلْفَجْرِ» طلوع اسمای الهیه است و «کلیم الله» می سازد، نه بدن.

چون اگر غذا به بدن بدهیم، طول و عرض و حجم می سازد، آن هم تا اندازه معیّنی، یعنی ما اگر هفتاد سال در دنیا باشیم، در حدّ معینی قد می کشیم و با خوردن چاق می شویم.

ص:

تمام فعالیت های بدن در ارتباط با همین عناصری است که از خاک در می آوریم و به او می دهیم تا بخورد. کار دیگری نمی کنیم. این کار را که قبل از ما، همه حیوانات انجام می دادند. خدا چه احتیاجی داشت که در کره زمین به این همه حیوان، دوباره حیوان اضافه کند؟ آن هم حیواناتی که با اسیر کردن روح، از حیوان های دیگر، بیشتر لگد بزند و دندانش از گرگ تیزتر شود.

حیوانات که به اندازه بودند، کره زمین قبل از این بدن هائی که روح را به اسارت گرفته اند، آرام بود و در آن جنگ، خونریزی، بمباران، تخریب، و این حرفها نبود.

قبل از این بدن ها، زنای محصنه و دیگر گناهان نبود. یک حیوان شراب خود و آبجو خور نبود. زمین آرام و راحت بود و تمام حیوانات نیز راحت بودند. اما اکنون

ص:365

حیوانات هم گرفتار هستند، چون آنها را می گیرند و می کشند و تکه تکه می کنند و می خورند، مانند خوک، با این که خدا گوشت آن را حرام کرده است، امنیت ندارد، حتی مار، سگ، گربه، میمون، قورباغه، خرچنگ، حتی حشرات نیز از دست این انسان های حرام خور امنیت ندارند.

شما وقتی به اروپا بروید، در فروشگاه ها هر نوع گوشتی بخواهید هست، مار، سگ، بوزینه. در چین بدتر است. چینی ها می گویند: ما فقط سه چیز را نمی خوریم؛ چون نمی توانیم بخوریم: قطار، هواپیما و کشتی، هر چیز دیگری در این زمین هست، می خورند. سوسک، کرم خاکی، بوزینه، گربه و سگ را می خورند. بیشتر امراض جهان نیز از آنجا پخش می شود.

قبل از این زمانی که بدن ها اسیر بودند، حیوانات نیز راحت بودند. اما حالا از دست این دو جنس دو پا دائم زجر می کشند و به خدا می گویند: خدایا! این چه موجودی است که خلق کردی؟ ای انسان! ببین چگونه کشتی تو به گل نشسته است که حیوان بیچاره از دست تو امنیت ندارد. به جای این که ما از آنها بنالیم، آنها دارند شب و روز از ما می نالند.

« فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ اَلْکَلْبِ» (1)

« مَثَلُ اَلَّذِینَ حُمِّلُوا اَلتَّوْرٰاةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهٰا کَمَثَلِ اَلْحِمٰارِ» (2)

« کَأَنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌ» (3)

این بدن است. ببینید این بدن چه بساطی در عالم راه انداخته است؟ خدا می فرماید:

« ظَهَرَ اَلْفَسٰادُ فِی اَلْبَرِّ وَ اَلْبَحْرِ بِمٰا کَسَبَتْ أَیْدِی اَلنّٰاسِ» (4)

« تَبَّتْ یَدٰا أَبِی لَهَبٍ وَ تَبَّ» (5)

« إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلصُّمُّ اَلْبُکْمُ اَلَّذِینَ لاٰ یَعْقِلُونَ» (6)

اما بدنی که در اختیار و ابزار روح و جان است: زیر و بالا، پیش و پس وصف تن است بی جهت ها ذات جان روشن است (7)

روح قد، پس و پیش، زیر و بالا، طول و عرض و حجم ندارد.

اگر روح را بخواهیم تعریف کنیم - البته ذات روح را نمی توانیم بفهمیم - این است:

« وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی» (1)

به کجا وصل است؟ در قرآن چه چیزهایی را با «یاء» نسبت آورده و به خودش نسبت داده است؟

« أَنْ طَهِّرٰا بَیْتِیَ» (2)

خانه ام که چهار دیواری سنگی است نه کاخ سفید آمریکا که میلیاردها دلار خرج ساختن آن شده است و در قرآن اهلش را لعنت می کند و آن خانه و هر کاخی را که برای ظلم ساخته شده باشد خانه لعنت می داند و فردای قیامت هر دینار دینارش را باید جواب بدهند.

اما خانه ای که حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام ساختند، با دستی که به روح خدایی وصل بوده ساختند و روحی که جلوه گاه اسمای خدا بوده، اسمائی که به پروردگار عالم و حتی به ذات پروردگار ربط دارند، آن دست که این خانه را ساخت، خدا آن خانه را می گوید: «بَیْتِیَ» چون روح حضرت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام در آن تجلی دارد.

« وَ اَلْفَجْرِ * وَ لَیٰالٍ عَشْرٍ» (1)

حضرت علتش را می فرماید: چون آیه آخرش گفتگوی خدا با امام حسین علیه السلام است و این سوره دو اسم دارد؛ «سورة الفجر» و «سورة الحسین» (2)آیه آخر را نگاه کنید:

« یٰا أَیَّتُهَا اَلنَّفْسُ اَلْمُطْمَئِنَّةُ * اِرْجِعِی إِلیٰ رَبِّکِ رٰاضِیَةً مَرْضِیَّةً * فَادْخُلِی فِی عِبٰادِی * وَ اُدْخُلِی جَنَّتِی» (3)

حسین من! نزد خودم بیا.

اضافه کردن به خودش: بندگانم، بهشتم. اینجا بدن ها در تسخیر روح است. آن وقت همین بدن مسخّر شده روح را در مملکت ما، در خراسان دفن می کنند، ما که روح ایشان را زیارت نمی کنیم، ما بر سر قبر ایشان می رویم، در آن قبر که روح

ص:369

نیست، بدن است، روح حدود ندارد که در آنجا جا بگیرد.

به امام صادق علیه السلام عرض کرد: ما به کربلا می رویم، قبر را زیارت می کنیم، ایشان نیز در قبر هست، یا بدن ایشان فقط در قبر است؟ امام علیه السلام فرمود: شما بروید زیارت کنید، حسین ما «عِنْدِ اَللّٰهِ» است. (1)ما نمی دانیم یعنی چه؟ آن وقت این بدنی از آن بدن ها است که در تسخیر روح است. این را شیخ طوسی نقل می کند. ما وقتی از شیخ طوسی حدیثی می گوییم؛ یعنی حرف صد در صد صحیح می گوییم چون علمای بزرگ شیعه صد سال جرأت

ص:370

علمی نداشتند که کتاب های شیخ را رد کنند و حرفی بزنند، می گفتند: هر چه شیخ گفته است مورد قبول است.

جاهل ها می گویند: چه خبر است؟ چرا این همه دارید خرج می کنید؟ تمام عالم را خرج این قبری که این بدن در آن هست، بکنند، کاری نکرده اند. مگر چه کار کرده اند؟ این که چیزی نیست. این ها لایق حریم این بدن است؟ روح که حساب دیگری دارد.

امام صادق علیه السلام می فرماید: شب های جمعه هفتاد بار پروردگار امام حسین علیه السلام را زیارت می کند. روح که جای خود دارد. (1)

« وَ لاٰ تَقْرَبٰا هٰذِهِ اَلشَّجَرَةَ فَتَکُونٰا مِنَ اَلظّٰالِمِینَ» (1)

به این درخت دست نزن. تازه سیر نخورد، تا شروع کرد لقمه اول را بخورد، لباس های آنان کنده شد و خطاب رسید: آنان را بیرون کنید.

اما اگر روح به اسما و اخلاق او وصل شود، بدن را نیز در استخدام بگیرد، در حقیقت روح است که سجده می کند. اگر بدن، پیشانی روی مهر می گذارد، پیشانی روی مهر، در استخدام او است والا این بدن را سال ها در سردخانه بگذارید، سجده نمی کند، یک «یا رب» نمی گوید. بدن بدون روح لال، کور و کر است و می گندد.

روح است که هر کاری می کند، فقط باید بدن را به استخدام آن درآورد.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:373

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

مبارزه وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام با بانوی کاخ خانم شوهردار جوان، مبارزه روح با بدن و حالات ملکوتی باطن با تمایلات محدود بدن و بی نهایت بزرگ با بی نهایت کوچک بود.

به نظر می رسید که تحلیل بحث در ارتباط با این مبارزه تمام شود، اما مسائل مهمی در آن هست، که باید بحث گردد. به قول سعدی: مجلس تمام گشت و به آخر رسید ما هنوز اندر اول وصف تو مانده ایم

مطالبی باقی مانده است که حاوی لطائف، اشارات و مسائل بسیار مهمی است که در ضمن این برخورد، نه در تفاسیر قرآن می بینید و نه در کتاب هایی که برای این داستان مستقلاً نوشته شده است، بلکه خداوند مهربان توفیقم داد تا در ضمن مطالعات طولانی، به این نکات بسیار باارزش، در سایه خود سوره و نورانیت آن برخورد کردم که فوق العاده مفید، راهگشا و راهنما است.

مجموعه ای از تمایلات، بدن را محاصره کرده اند که این تمایلات طبیعی است.

این تمایلات را حکیمانه به بدن دادند، مانند میل به غذا، خواب، لذت، توانمندی و سلامت، که این تمایلات باید در حدّی پاسخ داده شوند که بدن را آماده کنند تا

ص:377

روح بتواند آن را به سوی خدا بکشد.

تعادل در بیایند و بی مهار شوند، به صورت زنجیرهای سنگین، بدن را به عالم طبیعت می بندند و خط عبادت و بندگیِ انسان را کور می کنند، بدن از روح جدا می شود و روح در غربت بدن اسیر می شود و نمی تواند بدن را به جانب خدا حرکت دهد.

من در این زمینه چند آیه بیان کنم که در ضمن بدانید این لطایف را از قرآن کریم گرفته ام. خدا در سوره مبارکه اعراف می فرماید:

« وَ لَوْ شِئْنٰا لَرَفَعْنٰاهُ» (1)

اگر آن شخص لیاقت نشان می داد، یعنی به دنبال معرفت نسبت به حضرت حق می رفت - که می توانست برود - و روح را در عبادت قرار می داد، تمایلات بدنی را نیز در حدّ متعادل نگه می داشت که بدن سبک وزن باشد، روح بتواند او را با خود به معراج قرب پروردگار ببرد، «لَرَفَعْنٰاهُ» خودم او را کمک می دادم تا به قرب من برسد.

کلمه «هَوٰاهُ» (1)یعنی مجموعه تمایلات بی مهار که این ها به زنجیرهای سنگین تبدیل می شود، انسان را به عالم طبیعت می چسباند و روح، دیگر نمی تواند این بدن به زنجیر کشیده به طبیعت را به جانب خدا حرکت دهد. این شخص، بی دین، بی میل به خدا و از عبادت فراری می شود، اما عجیب همّت پیدا می کند که برای بدن بدود.

تمایلات بی مهار است؛ یعنی بدن نه در شکم و نه در شهوت، اصلاً سیری نشان نمی دهد. در پول می گوید: دو، سه، پنج، ده میلیارد. در زن می گوید: دو، سه، چهار، پنج زن، در کتاب ها نوشته اند که گاهی بعضی از شاهان، در حرم سراهای خود با آن خرج گزاف، بالای هزار زن جوان داشتند و چه ظلمی به این زنان جوان می شد. بر فرض که بدن با این تمایلات بی مهارش با هر زنی یک بار بتواند باشد، هزار زن، یعنی هر سه سال یکبار نوبت هر زن می شد، آن هم زن جوان. این جنایت بدن و تمایلات بی مهار است. (2)

ص:380

یا می گوید:

« لَوْ أَنْفَقْتَ مٰا فِی اَلْأَرْضِ جَمِیعاً مٰا أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ» (1)

تمام ثروت روی زمین را به این ها بدهی، دل آنها آرام نمی شود.

به سر می رود، مانند انبیای من که کریم نیستی، هر چه به تو بدهم، به اندازه بدن خود برداری و بقیه را با من معامله کنی. آن اخلاق را که نداری، پس برای چه می خواهی؟

این آیه از نظر روانکاوی خیلی جالب است. قرآن در روانکاوی انسان خیلی عجیب است. من با یک روانشناس بسیار قویی که اسم او نیز خیلی بزرگ است، یک ساعت صحبت کردم، گفتم: آقای روانشناس! شما چه می گویید؟ بیش از دویست کتاب روانشناسی، از روانشناس های بسیار مهم که در آمریکا و اروپا نوشته اند، در کتابخانه ایشان بود.

گفتم: شما درباره این آیه چه می گویید: من آیه بیست سوره حدید را که پروردگار عالم، انسان را در شش دوره روانکاوی کرده است، برای شما بگویم:

« اِعْلَمُوا أَنَّمَا اَلْحَیٰاةُ اَلدُّنْیٰا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زِینَةٌ وَ تَفٰاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَ تَکٰاثُرٌ فِی اَلْأَمْوٰالِ وَ اَلْأَوْلاٰدِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ اَلْکُفّٰارَ نَبٰاتُهُ» (1)

بعد برای او توضیح دادم. گفت: شما روانشناسی کاملی دارید، نمی دانم ما چه می گوییم.

گفتم: شما با این همه روانکاوی، هر چه دانشمند در دنیا دارید، از مدرسه ها و دانشگاه های درجه اول اروپا و آمریکا و در بعضی از کشورهای مشرق و کشورهای آزاد شده بیرون می دهید، از حیوانات درنده هم درنده تر هستید. شما با انسان چه می کنید؟

آن وقت شما ببینید: رسول خدا صلی الله علیه و آله سیزده سال انواع بلاها را از دست مردم

ص:382

مکه کشید، اما وقتی با صد هزار نیرو وارد مکه شد، طواف و نماز و سعی و صفا و مروه را انجام داد و فرمود تا جارچی جار بزند که تمام اهل مکه به مسجد الحرام بیایند، رنگ ها از ترس پریده بود، در مقابل این قدرت بالا، اما فرمود: ای مردم مکه! من نیامده ام که انتقام سیزده سال کتک هایی که خوردم، افرادم را کشتید، هزار شبانه روز در شعب ابی طالب مرا زندانی کردید را بگیرم و تلافی کنم، بلکه آمده ام به همه شما حرفی که برادرم حضرت یوسف علیه السلام به برادرانش گفت، بگویم:

« لاٰ تَثْرِیبَ عَلَیْکُمُ اَلْیَوْمَ» (1)

هیچ گناهی بر شما بار نمی کنم:

«إذْهَبُوا اَنْتُمُ الطُلَقاءُ» (2)بروید! همه شما آزاد هستید. گفتم: حال، شما در این دنیا چه انسان هایی تربیت می کنید؟

چشم به هم زدن روح، توان کشیدن این بدن به جانب خدا را ندارد؛ چون خود روح نیز اسیر شده است.

آیه دیگر، خدا در قرآن می فرماید:

« اِثّٰاقَلْتُمْ إِلَی اَلْأَرْضِ» (1)

گفتم: «ثقل» یعنی سنگینی. این آیه در سوره توبه است. یعنی به قدری روی زمین سنگین بار شده اید که فرمانِ من خدا نیز یک قدم شما را تکان نمی دهد.

می گویم: نماز به نفع خود شما است، می گویید، نماز چیست؟ می گویم: خمس و زکات بده، می گویید: کدام خمس و زکات؟ می گویم: اخلاق را رعایت کنید، می گویید: اخلاق چیست؟ می گویم: قیامت را در نظر داشته باشید، می گویید: چه کسی رفته تا از آنجا خبر بیاورد.

غل و زنجیرهایی که از طریق شکم و شهوت شما را به طبیعت بسته است، باز کند که بشود روح شما را نزد من بیاورد.

حضرت یوسف علیه السلام که تمام وجودش به جانب خدا در حرکت بود، پروازش قوی و سریع بود و حتی یک چشم بر هم زدن از این سفر متوقف نمی شد، زلیخا می خواست با تمایلات بدن که این مجموع تمایلات، زلیخا را به:

« اِثّٰاقَلْتُمْ إِلَی اَلْأَرْضِ»

و به:

« وَ لٰکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَی اَلْأَرْضِ»

و به:

« وَ اَلْأَغْلاٰلَ اَلَّتِی کٰانَتْ عَلَیْهِمْ»

تبدیل کرده بود، این مسافرِ به جانب حضرت حق را که روح و همه موجودیت او به جانب خدا می رفت، به سمت خود و به طرف زمین جذب کند. جاذبه یکی از آن تمایلات را گرفته، در مقابل جاذبه الله، فکر می کند جاذبه شهوت بدنی، جاذبه حضرت حق را خنثی می کند و حضرت یوسف علیه السلام ذلیل شهوت او می شود! !

گله و چوپان و سگ گله را دیده اید. طبع سگ این است که اگر غریبه ای به طرف گله بیاید، پارس کند و اگر چوپان اشاره کند، خیز بردارد و شکم بیگانه ای را پاره کند، اما آشنای چوپان می آید، تا سگ پارس کند، بین چوپان و سگ اشاره ای قابل فهم است، با آن اشاره سگ آرام می شود.

خدا می فرماید: درست است که سگ هاری مانند شیطان در کنار زندگی شماست، اما این سگ هار، شکم غریبه ها را پاره می کند، تویی که آشنای من هستی، با یک اشاره، چنان او را از تو دورش می کنم که تو برای همیشه برای من بمانی. اگر ما را ببرند، یعنی هنوز آشنای خدا نشده ایم، به سگ چیزی نمی گوید،

ص:385

یعنی ای سگ! هر کاری که می خواهی با او بکن، لقمه حرام در شکمش بریز، رابطه با نامحرم برای او برقرار کن، گوش و چشم او را از گناه پر کن.

من به حضرت یوسف علیه السلام گفتم: اصلاً با او درگیر نشو، بگذار درخواستش را بگوید. تو در جاذبه ای هستی که قدرت جاذبه تاریک او صفر است و نمی تواند تو را به سمت خود بکشد. دلی کو با تو همراهست و همبر چگونه مهر بندد جای دیگر

دلی کو را تو هم جانی و هم هوش از آن دل چون شود یادت فراموش (1)

صبح بعد آیت الله حجت، داماد خود را صدا زد و گفت: چند نفر از علمای بزرگ قم را بگو بیایند. آمدند، دور اتاق نشستند، مهرش را از گردنش درآورد و گفت:

جلوی چشم من این مهر را بشکنید. گفتند: این مهر را شما به نامه ها و رسیدهای سهم امام می زنید؟ گفت: بشکنید، معطل نکنید. مهر را شکستند.

فرمود: من امروز وقتی به سراغ قرآن رفتم، اول صفحه را باز کردم، آمده بود:

« لَهُ دَعْوَةُ اَلْحَقِّ» (1)

من تا اذان ظهر می میرم، مرا خواستند و دعوتنامه برای من آمده است. محبوب مرا خواسته است. هر چه آوردند، نخورد. نه چایی، نه نان، نه پنیر.

خودش می فهمید که باید برود، گفت: از کنار قبر حضرت ابی عبدالله علیه السلام تربت آورده ام، آن را بیاورید. ذرّه ای از آن را در آب ریخت و گفت: اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ! که آخرین لقمه من در این دنیا، تربت مولایم ابی عبدالله الحسین علیه السلام بود. بعد «لاٰ إِلٰهَ إِلاَّ اَللّٰهُ» گفت و رفت. نیست بر لوح دلم جز الف قامت یار چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم (2)

آن وقت ها که من می خواستم بروم طلبه بشوم، ثروتمندی نزدیک ما گفت:

بدبخت! می خواهی بروی گدا شوی؟ او چیز دیگری در ذهنش بود. ای کاش معنی درست این جمله را می فهمید:

« یٰا أَیُّهَا اَلنّٰاسُ أَنْتُمُ اَلْفُقَرٰاءُ إِلَی اَللّٰهِ» (1)

البته خودم نیز خوب نمی دانستم که دارم گدای چه کسی می شوم؟ بعد فهمیدم که پیغمبر صلی الله علیه و آله می فرمایند:

«أَلْفَقْرُ فَخْرِی» (2)من گدا هستم، اما تو نمی دانی که من گدای چه کسی هستم. من گدای آن کسی هستم که تمام انبیا و ائمه و اولیا علیهم السلام به گدایی درِ خانه او افتخار می کنند.

به امیرالمؤمنین علیه السلام عرض کرد: «احبّک» علی جان! شما را دوست دارم. حضرت نگاهی به او کرد و دید او راست می گوید. فرمود:

«أَعِدَّ لِلْفَقْرِ» (3)برای انواع مضیقه ها و گرفتاری ها خودت را آماده کن. اگر به تو سنگ بزنند، به تو بدبخت، دیوانه و مجنون بگویند، آماده باش. آن کسی که عاشق ما شده است، باید مانند خود ما بلاکش باشد. البته بلای شما به اندازه بلای ما نیست. ما ظرفیت ائمه علیهم السلام را نداریم. ولی وقتی به ما تهمت می زنند، حرف های بی ربط می گویند، می گوییم: به موالیان ما خیلی تندتر از این حرفها را گفتند و آنان صبر کردند، ما که خود را عاشق آنان می دانیم نیز صبر می کنیم.

ص:389

به محض این که خبر شهادت امیرالمؤمنین علیه السلام پخش شد، در بیش از نیمی از مملکت، مردم به هم می گفتند: مگر علی نماز می خواند؟ به مسجد رفته بود که چه کار کند؟ آماده باشید. این درگیری، درگیری روح و بدن، شعله های عشق خدا با تمایلات شهوات، بهشت و جهنم و خدا و ابلیس بود. اما چه کسی در این درگیری برنده شد؟

کار من جستجوی او دائم کار او نیز جستجوی من است

بنده من! نه فقط تو دنبال من می گردی، من نیز دنبال تو می گردم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

ص:391

ص:

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

اهل خدا، بدن را اصل و ریشه نمی دانند، بلکه از بدن به مرکب تعبیر می کنند که با ارزش ترین سوار و سوارکار عالم، یعنی روح که نفخه مستقیم پروردگار است، بر این مرکب سوار است. از بدن به ابزار آن سوار عرشی و ملکوتی تعبیر می کنند. این مرکب و ابزار بدون او میّت است و قابل نگهداشتن نیست. باید دفنش کنند تا تجزیه و خاک شود و به مادرش که کره زمین است، برگردد و در قیامت این مرکب را به روح برگردانند، فقط به خاطر این که در همه امور مثبت و منفی روح همکاری کرده است.

هر چه که در قیامت باید به روح برسد، به این مرکب نیز می رسد. اگر بناست بهشت برسد، به هر دو باید برسد و اگر بناست دوزخ برسد، به هر دو باید برسد.

این بدن محدود است و باید به خاک برگردد، اما آنچه که از این خاک، در مدتی که حیات و راکب دارد، به دست می آید و اضافه از نیاز او است، باید برای عالمِ خاک بگذارد و برود. هر چه می خواهد باشد.

اگر این بدن برای به دست آوردن ثروت دنیا به کار گرفته شود، وقتی روح آن را رها کند، چنان که خودش باید دفن شود و به خاک برگردد، درآمدها را نیز باید برای زمین بگذارد. دیگر مالکِ عناصری که جمع کرده نیست. به هر نوع، صورت و شکلی، رابطه اش با آن عناصر قطع می شود. فقط فردای قیامت باید جواب بدهد که

ص:395

این ها را که به دست آورد، از کجا آورد و چرا گذاشت و رفت؟ یعنی چرا با این دارائی ها، کاری نکرد؟ (1)

یا اگر به خاطر بدن، به سراغ غارت حق دیگران بروم، ممکن است خودم را خوب بدانم، بگویم همه دارند می برند، اقتضا می کند که من نیز ببرم، یا همه دارند می خورند، من نیز باید بخورم. (1)اما پروردگار عالم این غارتگری را بسیار بد و زشت می داند و به انسان اعلام می کند: (2)« وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقٰالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ» (3)

نمی خواهم ذرّه ای شرّ در شما بندگانم باشد، چه برسد به این که انسان برای خاطر بدن، غارتگری کند.

« وَ تَأْکُلُونَ اَلتُّرٰاثَ أَکْلاً لَمًّا» (4)

ارثی که حق دیگران است، با فتنه گری بردارد. برای چه کسی برمی دارد؟ برای بدن. می خواهد برای بدن خانه دویست متری را هزار متر کند، ماشین معمولی را گران قیمت کند، در مراکز خوش آب و هوا ویلای چند میلیارد تومانی بخرد، این بدن را جابجا کند و از تهران به لندن و پاریس ببرد، در آنجا به بدن خوشگذرانی بدهد.

ص:397

این غارت را برای بدن می خواهد، نه برای روح. در این کارها روح به غربت کشیده می شود؛ یعنی وقتی تمام نگاه و توجه انسان به سراغ بدن معطوف باشد و روح فراموش شود، گویا وجود ندارد. آن وقت این نگاه همان نگاه حیوانات است؛ چون افق دید حیوانات بیشتر از بدن نیست. هر کاری می کنند، برای بدن می کنند.

وقتی نگاه کاملاً به بدن معطوف باشد و به روح دیگر نتواند نگاه کند، انسان غاصب، ظالم، فرعون، نمرود، فتنه گر، گناهکار و معصیت کار به گناهان کبیره می شود.

می خواهی در اتاقی بخوابی که چند میلیون پول دکوربندی آن و تخت خارجی و گچ بری آن باشد، اما بی خود می خواهی، تو چند روز دیگر می خواهی در قبر بروی، این همه گچ کاری و آینه کاری و سالن و تخت های آن چنانی خارجی را چگونه می خواهی ببری؟ مگر بدن چقدر می ارزد که ماشین چند میلیونی به آن می دهی؟

اگر او را رها کنی، تو را گرفتار همه بلاها می کند. بلاهایی که در چهره ظاهری، خوش سیما است.

آن وقت حاضر نیست با کفش روی زمین راه برود. این زمین به این پرقیمتی، که خدا از آن، انسان و موجودات را می سازد، حتماً باید سر راهش فرش بیاورند بیاندازند که از روی فرش راه برود که کف کفش او به زمین نخورد.

ای انسان بیچاره! این ها به خاطر نگاه کردن صِرف به بدن است که حیات، زندگی، خوشی، لذت بردن، پول، ازدواج، خانه و مرکب برای بدن باشد. لعنت بر این بدن. قدری گوشت و پوست و خون نجسی که می چرخد و هر روز نجاست سازی می کند، مگر چقدر می ارزد که این همه سنگ را به سینه می زنند؟ زیر و بالا پیش و پس وصف تن است بی جهت ها ذات جان روشن است (1)

واجب را بخواند، صبح برخیزد و صورت روی خاک بگذارد و با پروردگار خود مناجات کند. اگر لذت ترک لذت بدانی دگر لذت نفس لذت نخوانی (1)

عجیب است که این ها طبق آیات قرآن و روایات در خلوت خود، خوبی هایی که از بدن می کشند، حرف اول را می زنند. به قدری خالص هستند که ابداً در مسیر گوش دادن به قضاوت مردم نیستند که چه نوع قضاوتی می کنند. مردم آزادند که هر قضاوتی می خواهند بکنند.

نگاه خدا به روح شما است:

«قال رَسول اللّه صلی الله علیه و آله: إنَّ اللّهَ لَایَنْظُرُ إلی صُوَرِکم وَ أَعْمالِکُمْ وَ إِنَّما یَنْظُرُ إلیٰ قُلُوبِکُم» (1)تمام نگاه خدا به باطن شما است؛ چون باطن، جای ایمان، عشق و علاقه به خدا، انبیا و ائمه علیهم السلام است، جای محبت به اولیای خدا است. باطن ما جهانی عجیب و خارق العاده است. حد و مرز ندارد. خیلی روشن و صاف است. اما بدن روی آن سایه می اندازد و آن را مانند دیو می کند، باطن حسود، ریاکار، طمع کار، حریص و متکبر می شود. (2)این حالات روح آلوده است که بدن آن را آلوده کرده است و الّا حسد برای روح امر اصیلی نیست، بلکه به روح عارض می شود.

چند نفر طلبه در آنجا درس می خواندند. به یکی از این چند نفر بدبین بودند که در عبادت خیلی سستی می کند.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

«فَیَحْسَبُهُم مَرْضَیٰ وَ مَا بِالْقَوْمِ مِنْ مَرَضٍ» (1)مردم می گویند: حتماً معتاد است. معلوم نیست بیچاره چه کاره است.

روزی، همدرسی هایش به او گفتند: پنج شنبه و جمعه که درس تعطیل است، ما نان و پنیر و سبزی آماده کرده ایم، می خواهیم کنار رودخانه طرقبه و باغ های بیرون از مشهد برویم، شما می آیید برویم؟ گفت: دعوت مؤمن را باید اجابت کرد. می آیم.

شب جمعه بود. شام خوردند و مقداری نشستند و حرف زدند، بعد گفتند: بخوابیم.

او نیز کنار درختی خوابید. همه خوابیدند فقط در آن تاریکی یکی از آنان بی خوابی به سرش زده، ولی نشان نمی دهد که خواب نیست. نصف شب بود. آهسته برخاست. از لای درخت ها به طرف آب پیچید.

ص:

شب مردان خدا روز جهان افروز است روشنان را به حقیقت شب ظلمانی نیست (1)

ص:

الحمدلله رب العالمین و صلّی الله علی جمیع الانبیاء والمرسلین

و صلّ علی محمد و آله الطاهرین.

تفاوت بسیار مهمی که بین وجود مبارک حضرت یوسف علیه السلام و زلیخا بود، این است که تمایلات مربوط به بدن، در حضرت یوسف علیه السلام به طور کامل کنترل شده بود و هیچ گاه میل، غریزه و خواسته مربوط به بدن در ایشان رها و بی مهار نبود. این تمایلات به وسیله روح حضرت، که غرق در معرفت و به حضرت حق و عشق به پروردگار و نگاه به قیامت بود، در کنترل کامل بود، لذا تمام حرکات اعضا و جوارح بدن ایشان در اوج عبادت و بندگی بود.

در حقیقت روح او که از طریق نور معرفت و عشق به عبادت به حضرت حق وصل بود، این توان را داشت که بدن را در حرکت به سوی پروردگار سیر دهد، اما بانوی کاخ که روحش مرده بود، آنچه در وجود او فعال بود، تمایلات بی مهار مربوط به بدن بود که آنها را آزاد کرده بود.

در آیات قرآن می بینید که تمایلات رهای این زن، هیچ احترامی به حق شوهر نداشت و زشتی را با همه وجودش خریده و قبول کرده بود. خیانت به شوهر را راحت پذیرفته بود و آنچه که برای او مهم بود، این بود که این بدن، به آن لذتی که می خواهد، برسد.

ص:407

این حکم قطعی پروردگار است. پس اگر در حلال بخیل بودی، باید به جهنم بروی، در حرام که جهنمی شدن تو حتمی است.

یا بی وارثی که دو صورت داشت و در هر دو صورت باید به جهنم بروی، چه حلال باشد و در آن بخیل باشی، چه حرام.

و یا وارث داری که می پرسند: وارث تو کیست؟ اگر وارثانت باادب و با تربیت و اهل خدا باشند، بعد از مردن تو به آنها رسیده است، می گویند: ما که بار این پول ها را نمی خواهیم به دوش بکشیم. به اندازه عادی، زندگی خود را اداره می کنیم و بقیه اش را نیز خرج خدا می کنیم. پول چه کسی را خرج خدا می کند؟ پول کس دیگر را، نه پول خودش را.

پول تو لذت می برند و تو در برزخ عذاب و درد بخلت را می چشی و وارثانت با رفقا در دنیا به خوش گذرانی و معصیت و در جلسات شبانه شرکت می کنند و پول تو را خرج این شکم نجس و شهوت نجس تر می کند، آن گاه تو را در قیامت دو برابر عذاب می کنند، عذاب اول برای بخل تو است، عذاب دوم این که با پول خود، به گناه کمک کردی. (1)این آخر و عاقبت تمایلات است. گرچه بی مهار می شود، ولی این تمایلات بی مهار، در مقابل خودش جنسی به اندازه معده خودش را ندارد.

دارد. روح که دیگر خودش بی نهایت هست:

« وَعَدَ اَللّٰهُ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ اَلْمُؤْمِنٰاتِ جَنّٰاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهٰارُ خٰالِدِینَ فِیهٰا وَ مَسٰاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنّٰاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوٰانٌ مِنَ اَللّٰهِ أَکْبَرُ» (1)

برای تمایلات بی نهایت شما، نعمت بی نهایت وجود دارد،

« فِیهٰا مٰا تَشْتَهِیهِ اَلْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ اَلْأَعْیُنُ» (2)

و برای تمایلات چشمی شما، برای لذت بردن از مناظر، مناظر بی نهایت زیبا وجود دارد. این طور نیست که منِ خدا در اینجا به شما بگویم: خود را محدود کنید، در قیامت نیز بگویم محدود کنید. قیامت که دار تکلیف و جای حرام و حلال نیست.

«إنَّکُمْ الیَوم فی دارِ عَمَلٍ وَ لاحِسابٍ وَ أنتُمْ غَداً فِی دارِ حِسابٍ وَ لاعَمَل» (3)امروز روز عمل است نه حساب و فردا روز حساب است نه عمل.

تمام این ها برای حضرت یوسف علیه السلام مانند آفتاب روشن بود و باور داشت، لذا در اوج جوانی و لذت خواهی، دعوت به گناه را پاسخ مثبت نداد. آیا می شود ما نیز خود را کاملاً عاقلانه به قرآن و فرهنگ اهل بیت علیهم السلام محدود کنیم؟

ص:412

می رسد. عمامه حاجی مانند روحانیون دیگر نبود، بلکه شبیه عمامه روستایی های سبزوار، حالت عادی داشت.

با همین بقچه به مدرسه طلبه ها می آید، به خادم می گوید: به من جا بده. خادم نگاهی به او می کند و می گوید: جا نداریم، چون در وقفنامه این مدرسه نوشته شده بود که فقط اهل علم و طلبه ها می توانند در اینجا بخوابند.

بنده من، با من باش، تا من تو را نمونه خودم قرار دهم. من به موجودی می گویم، باش، می شود، تو هم بگو باش، می شود.

خادم قبول کرد. چند روز در مدرسه جارو می کشد، لباس طلبه ها را می شوید، می بیند باید بیشتر بماند تا این نفس بیشتر ادب شده، محدودتر شود. سه سال در کرمان، خادم آن مدرسه بود. حیاط و اتاق طلبه ها را جارو می کرد، گاهی طلبه ها می گفتند: برو نانی برای من بگیر و بیاور، لباس های ما را شستشو کن، می گفت:

چشم.

روزی خادم به او گفت: اهل کجا هستی؟ گفت: آدرس ما را قرآن داده است:

« مِنْهٰا خَلَقْنٰاکُمْ» (1)

اهل خاک هستیم. گفت: آیا زن داری؟ گفت: همسرم مرده است. گفت: