منتخب جدید مفاتیح الجنان ( نگارش آسان )

مشخصات کتاب

سرشناسه : قمی، عباس، 1254 - 1319.

عنوان قراردادی : مفاتیح الجنان .فارسی - عربی .برگزیده

قرآن. فارسی - عربی. برگزیده

عنوان و نام پدیدآور : منتخب جدید مفاتیح الجنان ( نگارش آسان )/[عباس قمی] ؛ ترجمه حسین انصاریان.

مشخصات نشر : قم : دارالعرفان ، 1388.

مشخصات ظاهری : 352ص.

شابک : 30000ریال:978-964-2939-29-9

وضعیت فهرست نویسی : فیپا

موضوع : قرآن .برگزیده ها --ترجمه ها

موضوع : دعاها

شناسه افزوده : انصاریان، حسین، 1323 -، گردآورنده

رده بندی کنگره : BP267/8/ق9م704212737 1388

رده بندی دیویی : 297/772

شماره کتابشناسی ملی : 1876071

مقدمه ناشر

بسمه تعالی واقعیتی که در تمام شئون ذرّه ذرّه اجسام و عناصر و موجودات عالم طبیعت و کشور غیب و شهود حکومت دارد و از این راه تمام موجودات هستی،از مبدأ آفرینش در دو مرحلۀ مادی و معنوی به دریافت فیوضات در حد نیاز خود نائل می شوند،دعاست.

اگر دعا نبود ادامۀ حیات مهمانان،هستی امکان نداشت،که موجودیّت تمام موجودات و ظهور همۀ کائنات و وجود تمام عالمیان از برکت دعاست.

دعاء عامل باعظمتی برای رساندن فیض از منبع لطف به تمام جهانیان است.

شیوۀ تربیتی ائمۀ اطهار علیهم السلام بر این امر بوده است که دوستان و یاران و اصحاب خود را با دعا و طریقۀ ارتباط با حضرت حق آشنا نموده و در غالب عالی ترین مضامین با کلمات و جملات نورانی خود،طریقۀ ارتباط عبد با مولی را تعلیم فرمودند و علاوه بر آن عالی ترین مفاهیم عرشی تربیتی را برای جامعۀ بشری ترسیم می نمودند و عالمان ربانی با گردآوری ادعیه،در این رسالت عظیم سهم بسزائی را ایفاء نموده اند.

در این میان،کتاب باعظمت مفاتیح الجنان تألیف عالم خبیر ثقة المحدثین مرحوم حاج شیخ عباس قمی اعلی اللّه مقامه الشریف جایگاه ویژه ای را در میان مؤمنان پیدا نموده و خلوص نیّت آن عالم ربانی موجب گشته که این اثر ارزشمند،عامل اتصال بسیاری از محبان با محبوب حقیقی شود.

اندیشمند محقق حضرت استاد حسین انصاریان مد ظله العالی جهت ارائۀ هرچه بهتر این اثر در راستای ترویج فرهنگ غنی اهلبیت عصمت و طهارت علیهم السلام،اقدام به ترجمۀ این اثر گرانمایه نمودند.معظم له در خلال ترجمه به این نتیجه رسیدند که برای سهولت فهم همگان اقدام به بازنویسی متن فارسی مفاتیح نمایند.

صفحه مقدمه :1

این اثر حاصل زحمات طاقت فرسای معظم له می باشد که به برخی از ویژگیهای آن نسبت به دیگر ترجمه های مفاتیح و نسخ موجود اشاره می شود:

ترجمۀ دقیق و روان از متن عربی با ملاحظۀ نکات دقیق علمی ادعیه

کارآمد کردن متن فارسی با تغییر شیوۀ نگارش

تقدیم فضائل سور بر متن سوره

تقدیم دعای روز شنبه در ایام هفته

تنظیم ادعیه و اعمال شبهای ماه مبارک رمضان به ترتیب زمان

درج باقیات الصالحات با ترجمه در انتهای کتاب

توضیح اسامی مورد نیاز که به صورت اشاره آمده بوده است

ذکر آدرس آیات

نقل نسخه بدل در داخل گیومه

ذکر ارجاعات مرحوم حاج شیخ عباس قمی با شمارۀ صفحه

کتابت جدید متن و ترجمه

در پایان از کلیه عزیزانی که در نشر این اثر ما را یاری نموده اند کمال تشکر را داریم

مرکز علمی تحقیقاتی دار العرفان

صفحه مقدمه :2

پیش گفتار: استاد حسین انصاریان

دعا،راز و نیاز نیازمند با حضرت بی نیاز،و مناجات عاشقانه تهی دست با خدای بی انباز،و سخن گفتن عبد با زبان آشکار و نهان،با مولای سبب ساز،و نهایتا درخواست فقیری ضعیف از توانمندی غنی است.

دعا،درخواست خیر دنیا و آخرت از منبع کمالات،و چشمه فیوضات،و جامع اسماء و صفات است.

دعا،نالۀ پرسوز عاشق به پیشگاه معشوق،و اظهار حاجت به درگاه محبوب،و امید به یافتن مطلوب،و زمینه ساز رسیدن به مقصود است.

دعا،سؤال مسکین از مالک وجود،و گدایی مستکین از عالم غیب و شهود،و اعلام نیاز ناتوان به تواناست.

دعا،اتصال بی نوا به توانگر،بر خاک نشستن ذلیل در پیشگاه عزیز و ناتوان در محضر نیرومند،و عبد در برابر حق و نیستی مقابل هستی و حقیر در آستانه کبیر،و محدود در حضور نامحدود است.

دعا،عبادتی بس گران،عملی فوق العاده باارزش،کاری بسیار استوار،روشی نیکو،منشی والا،و کوششی الهی و انسانی است.

دعا،اتصال بی نهایت کوچک،به بی نهایت بزرگ،ارتباط مخلوق با خالق،عامل درمان روح،علاج نفس،شفای قلب،سلامت تن،نورانیت عقل،و نشانه شخصیت ملکوتی انسان است.

دعا،براساس روایات،برترین عبادت،نردبان سعادت،علّت سلامت،و محبوب ترین کار در پیشگاه حضرت رب،و سلاح مؤمن،ستون دین،و نور آسمان ها و زمین است.

دعا،کلید کامیابی،راه رهایی،فزونی بخش روزی،اسلحه پیامبران،بر گرداننده قضا و قدر،سبب جلب رحمت حق، وسیله آمرزش،دروازه توبه،مایه جوشش فیوضات الهیه و درمان دردهای فکری و درونی و جسمی است. (1)دعا،عملی الهی،تکلیفی اسلامی،عبادتی کم نظیر،حقیقتی بی قرین،دوست همه ایام به ویژه زمان گرفتاری،یار و مددکار

ص:1


1- (1)) اصول کافی ج 2 ص 339-341

روزگار تنهائی،پشتیبان انسان به هنگام بی نوائی و منبع حقایق و برکات الهی است.

از پیامبران بزرگوار،و رسول باکرامت اسلام،و امامان معصوم و صدیقه کبری فاطمه زهرا علیهم السلام دعاهائی در چهارچوب زیباترین مضامین،و برترین مفاهیم،همراه با جاذبیت و نورانیت،و صورت و سیرتی عرشی صادر شده که خوشبختانه علمای بزرگ شیعه و دانشمندان باکرامت مدرسه اهل بیت،و بینایان راه هدایت دوره به دوره و زمان به زمان آنها را در کتاب هایی ویژه به نام کتاب دعا گردآورده اند که هریک از آن کتاب ها که در زمینه دعا تدوین شده حاوی عالی ترین مسایل اعتقادی،اخلاقی،عملی،سیاسی،اجتماعی،خانوادگی،فردی و دنیایی و آخرتی است،و در زمان خاص خود و اوقات ویژه دعا به ویژه در روزها و شب های متبرک و مخصوصا هنگام سحر راهنمای اهل حال به سوی حق،و دلیل گم گشتگان به جانب هدایت،و برآورنده و حاجات نیازمندان،و شفای درد دردمندان است.

1-هنگامی که نوبت نورافشانی و بیان حقایق و تربیت نفوس به عالم فرزانه،محدّث مخلص،عابد با کرامت مرحوم ثقة المحدثین حاج شیخ عباس قمی رسید،از کتاب های دعای پیش از خود،و منابع حدیث،کتابی به نام مفاتیح الجنان که الحق مفاتیح الجنان است فراهم ساخت که مناجاتیان را از دیگر کتاب ها بی نیاز نمود.

مفاتیح خانه به خانه،قریه به قریه،شهر به شهر،کشور به کشور،حرم به حرم را تسخیر کرد و چنانکه سزاوارش بود همه جا در کنار قرآن مجید قرار گرفت،و جلوه نمودن این کتاب به این صورت مایه از پاکی و درستی و خلوص مؤلفش گرفت.

2-مرحوم شیخ عباس بنا به روایت بزرگان علّت تجلی کتابش را همه جا در کنار قرآن بر این پایه می دانست که پس از پایان تألیفش،ثوابش را به روح با عظمت ریشه ارزش ها،و آئینه صفات انبیا حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام اللّه علیهما هدیه نموده است.

3-فرزند بزرگوار آن مرحوم حضرت حجة الاسلام حاج شیخ محسن محدث زاده به اینجانب فرمود:پدرم همه این کتاب را با وضو نوشت و همواره ظرفی آب در زمان تألیف این کتاب در کنارش بود تا در صورت لزوم تجدید وضو نماید.

ص:2

4-نواده فرزانه کم نظیر،عارف معارف الهیه حضرت خمینی به این فقیر فرمود:شخصی درست کار و اهل دعا به آن جناب گفت:ذکری که از اساتید گذشته به شما رسیده و شما از برکت آن مدارج معنوی و سلوک روحی را به انجام رسانیدید اگر مصلحت می دانید در اختیارم بگذارید،خمینی بزرگ و مناجاتی در پاسخ او یک کلمه فرمود و آن این بود:

مفاتیح الجنان.

5-مفاتیح سفره معنوی گسترده ای است که هر نوع رزق و روزی عرشی و آسمانی در آن قرار دارد،هر نیازمندی می تواند به اندازه نیاز جان و قلبش از آن بهره مند شود.

برای گروهی بی خبر و تهی دست از معنویست چه جای ایراد است که می گویند:کسی نمی تواند به این کتاب گرچه ساعات روز و شبش چند برابر گردد عمل کند؟!مگر از اهل دعا دعوت شده که روز و شب خود را خواندن این کتاب اختصاص دهند،مفاتیح منبع فیوضات ربانیّه است،بر هر انسانی لازم است به اندازه طاقتش و به مقدار اندکی از ساعات روز و شبش برای تصفیه جانش و دردمان دردهای درونش،و به خاطر اتصال به دعا از آن استفاده کند.

گروهی به ادعای خودشان روشنفکر و شبه روشنفکر از ثواب های مقرر شده برای دعاها و زیارت هائی که در مفاتیح است و نیز از آثاری که برای برخی از دعاها بیان شده در شگفتی و ناباوری آن و شاید آن ثواب ها و آثار را قبول نداشته باشند،باید به آنان گفت:شما خدا را نشناخته اید و از اجر عظیم و پاداش بی حساب او که از خزانه بی نهایتش به گدایان درگاهش عطا می شود بی خبر،هستید،و خیال می کنید خزانه عنایات و الطاف او محدود است،خیالی که با کفر برابر است!چه جای شگفتی و ناباوری است اگر ذات بی نهایت او بخواهد از خزانه بی نهایت خود پاداش بی نهایت به بنده مناجاتی اش بپردازد و نتیجه دعایش را در آثار ظاهری تحقق دهد؟!

6-اهل دعا باید بدانند که برای استجابت دعا لازم است شرایطی را رعایت کنند،شرایطی که در معتبرین کتابهای حدیث از زبان معصومان روایت شده است از جمله:

ص:3

طهارت ظاهری به خصوص داشتن وضو،و طهارت باطنی مانند خالی بودن شکم از لقمه حرام،پاک بودن قلب از ریا،حسد،کبر،غرور،کینه،نفاق،شهرت خواهی،و خالی بودن فضای زندگی از حقوق مالی مردم،و اشک و فروتنی و تواضع بردن به عرصه دعا،و خواند دعا در دل شب به ویژه هنگام سحر.

7-از آنجا که مفاتیح الجنان مقبول اهل ایمان واقع شد،و کمتر جائی است که از آن خالی باشد،و شبانه روز هزاران مرد و زن مؤمن در منازل و مساجد و مشاهد مشرفه به آن مراجعه می کنند،و فهم و درک بخش مهمّی از متن فارسی آنکه انشائی علمی و غیر مأنوس دارد،برای گروهی از برادران و خواهران مناجاتی به ویژه جوانان اهل دل مشکل است به توفیق حق و با اجازه حضرت حجة الاسلام جناب آقای حاج شیخ محسن محدث زاده فرزند با کرامت مرحوم محدّث قمی تمام متن فارسی را به سبکی روان و قلم روز و درخور فهم همگان برگرداندم،و با لطف پروردگار متن همه دعاها را به نثری ساده ترجمه نمودم.

این فقیر که جز خدمت به علوم اهل بیت نخواستم و نمی خواهم برنامه ای داشته باشم در مدتی که مشغول این حقیقت معنوی بودم راه را با وضو و گاهی با اشک چشم و تضرع به درگاه حضرت محبوب به توفیق محبوب طی کردم،و نسبت به این عمل اندک چشم داشت پاداشی،ندارم،چنانچه نزد خدا پاداشی برای آن مقرر باشد آن را به روح با عظمت پیشوای شهیدان،سرور عاشقان،اسوۀ کریمان،چراغ قلب عارفان،شافع روز جزا حضرت ابو عبد اللّه الحسین علیه السّلام تقدیم می دارم و از همه خوانندگان ملتمسانه درخواست دارم در هر جائی از این کتاب استفاده معنوی بردند من و پدر و مادرم و به ویژه همسرم و فرزندانم را که زمینه خدمت ناچیزم را به کتاب خدا و عترت فراهم نمودند دعا کنند و در مشاهد مشرفه به خصوص حرم حضرت سید الشهداء و حضرت رضا علیهما السلام چه در حیات و چه در مماتم از طلب مغفرت از پیشگاه حق برای این تهیدست دریغ ننمایند.

فقیر:حسین انصاریان

ص:4

ترجمه مفاتیح الجنان

[مقدمه در ذکر چند سوره قرآن]

فضیلت سورۀ یس

اشاره

در کتاب(مفاتیح الجناح)از پیامبر اکرم صلی اللّه و علیه و آله و سلّم روایت شده:هر که سورۀ(یس)را برای خشنودی حق تعالی بخواند،پروردگار او را مشمول آمرزش فرماید و به او چنان اجری عنایت کند که گویا دوازده مرتبه قرآن را قرائت نموده است.از خواص این سوره آن است که هرگاه نزد بیماری خوانده شود به عوض هر حرفی از آن ده فرشته نازل می شوند که در برابر بیمار به صف ایستاده و برای او طلب آمرزش می کنند.و به هنگام قبض روحش حاضر گردیده و در تشییع جنازه اش شرکت می نمایند و بر او نماز می خوانند و به وقت دفنش در کنار او خواهند بود و هر بیماری که خودش این سوره را هنگام سکرات مرگ بخواند یا برای او بخوانند،رضوان خزانه دار بهشت،جامی از شربت بهشت به او می نوشاند، پس او می میرد درحالی که سیراب است و برانگیخته می شود درحالی که سیراب است و نیازمند به حوضی از حوضهای پیامبران نمی گردد تا زمانی که وارد بهشت می شود درحالی که سیراب است.و نیز روایت شده:سورۀ(یس)خیر دنیا و آخرت را به قرائت کننده اش میرساند،و از او بلای دنیا و اهوال آخرت را دفع می نماید بلکه هر شرّی را از او برطرف نموده و همه حاجات او را روا می کند.خواندن این سوره برابر با بیست حج است و برای شنوندۀ آن هزار نور و هزار برکت و هزار رحمت خواهد بود و هرگونه دشمنی و بیماری از او برطرف خواهد شد.

از رسول خدا صلّی الّه و علیه و آله و سلّم روایت شده:هر که وارد قبرستان شود و سوره(یس)را بخواند خدا عذاب مردگان آن قبرستان را،کاهش داده و به تعداد آنها برای او حسنات قرار خواهد داد.از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس سورۀ(یس)را در روز بخواند تا شب مرزوق و محفوظ است و هرکس آن را شبانه پیش از خواب بخواند،خدا هزار فرشته بر او گمارد که او را از شرّ هر شیطان رانده شده و از هر آفتی حفظ کنند و اگر در همان روز مرگش فرا رسد،خدا او را وارد بهشت نماید.

[سوره یس]

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است یس سوگند به قرآن کریم که بی تردید تو از فرستادگانی بر راهی راست[قرار داری]

ص:5

[قرآن]نازل شدۀ توانای شکست ناپذیر و مهربان است تا مردمی را بیم دهی که پدرانشان را بیم نداده اند و به این علت[از حقایق]بی خبرند.یقینا فرمان عذاب بر بیشترشان محقق و ثابت شده است،به این سبب ایمان نمی آورند مسلما ما غل هایی بر گردنشان نهاده ایم که تا چانه هایشان قرار دارد به طوری که سرهایشان بالا مانده است و از پیش رویشان حایلی و از پشت سرشان[نیز]حایلی قرار داده ایم،و به صورت فراگیر دیدگانشان را فرو پوشانده ایم،به این خاطر حقایق را نمی بینند،و برای آنان یکسان است چه بیمشان دهی یا بیمشان ندهی،ایمان نمی آورند، بیم دادنت فقط برای کسی ثمربخشی است که از قرآن پیروی کند و در نهان از خدای رحمان بترسد،پس او را به آمرزش و پاداشی نیکو و باارزش مژده ده بی تردید ما مردگان را زنده می کنیم و آنچه را پیش فرستاده اند و[خوبی ها و بدی های]برجامانده از ایشان را ثبت می کنیم و همه چیز را در کتابی روشن[که اصل همۀ کتاب هاست و آن لوح محفوظ است]بر شمرده ایم و برای آنان[که با تو برخورد خصمانه دارند]اهل آن شهر را مثل بزن،هنگامی که پیامبران به آنجا آمدند،زمانی که دو پیامبر را به سوی آنان فرستادیم،پس آن دو را انکار کردند و با پیامبر سومی آنان را تقویت کردیم،پس[همگی]گفتند:ما را به سوی شما فرستاده اند.[اهل شهر] گفتند:شما جز بشرهایی مانند ما نیستید و[خدای]رحمان هیچ چیزی نازل نکرده است،شما فقط دورغ می گویید.گفتند:پروردگارمان می داند که یقینا ما به سوی شما فرستاده شده ایم،و بر عهدۀ ما جز رساندن آشکار[پیام وحی]نیست گفتند:همانا ما شما را به شومی و فال بد گرفته ایم،اگر [از دعوت خود]باز نایستید،قطعا شما را سنگسار می کنیم،و از سوی ما شکنجه دردناکی به شما خواهد رسید گفتند:شومی شما از خود شماست[و این شومی نتیجۀ کفر و طغیان و گناه است،شگفتا!]آیا اگر به شما تذکر دهند[آن تذکر سعادت بخش را به شومی و فال بد می گیرید؟نه،شومی از ما نیست]بلکه شما مردمی تجاوزکارید.و از دورترین نقطۀ شهر

ص:6

مردی شتابان آمد،گفت:ای قوم من!از این فرستادگان[خدا]پیروی کنید،از کسانی پیروی کنید که پاداشی از شما نمی خواهند و آنان راه یافته اند،و مرا چیست که [از روی یقین]کسی را نپرستم که مرا آفریده و به سوی او بازگردانده می شوید؟آیا به جای او معبودانی را برگزینم که اگر[خدای]رحمان برای من آسیب و گزندی بخواهد نه شفاعتشان چیزی را از من دفع می کند و نه می توانند نجاتم دهند؟!اگر چنین کنم،بی تردید در گمراهی آشکار خواهم بود،[ای رسولان!]بی تردید به پروردگار شما ایمان آورده ام،بنابراین از من بشنوید،[سرانجام به دست آن مشرکان شهید شد،و به او]گفته شد:به بهشت درآی.گفت:ای کاش قوم من معرفت و آگاهی داشتند،به اینکه پروردگارم مرا آمرزید و از کرامت یافتگان قرارم داد.و بعد از شهادت او هیچ سپاهی از آسمان بر[هلاکت]قومش نازل نکردیم،و بر آن نبوده ایم که نازل کنیم.[کیفرشان]جز یک فریاد مرگبار نبود که ناگهان[پس از آن فریاد]همه بی حرکت و خاموش شدند!ای دریغ و افسوس بر این بندگان که هیچ پیامبری برای هدایتشان نمی آمد مگر اینکه او را مسخره می کردند!آیا[مشرکان مکه]ندانسته اند چه بسیار از اقوام پیش از آنان را[به سبب کفر و طغیانشان] هلاک کردیم که آنان هرگز نزد اینان برنمی گردند،[و در دنیا زندگی دوباره نمی یابند]و همۀ آنان[بدون استثنا گردآوری خواهند شد و]در قیامت نزد ما احضار می شوند.

و این زمین مرده برای آنان نشانه ای[آشکار بر اینکه ما مردگان را در قیامت زنده می کنیم]می باشد که آن را زنده کردیم و از آن دانه بیرون می آوریم که از آن می خورند،و در ان بوستان هایی از درختان خرما و انگور قرار دادیم،و در آن از چشمه های گوناگون روان ساختیم،تا از میوۀ آن و آنچه دست هایشان به عمل می آورد[مانند شیره،کشمش،شربت و...]بخورند،آیا سپاس گذاری نمی کنند؟منزّه[از هر عیب و نقصی]است آنکه همۀ زوج ها را آفرید از آنچه زمین می رویاند و از وجود خودشان و از آنچه نمی دانند، و نشانه ای[از نشانه های قدرت و حکمت ما این]برای آنها شب است که[پوشش]روز را از آن بر می کنیم،پس ناگاه آنان به تاریکی درآیند،و خورشید[نیز برای

ص:7

آنان نشانه ای از قدرت ماست]که همواره به سوی قرارگاهش حرکت می کند.این اندازه گیری توانای شکست ناپذیر و داناست،و برای ماه منزل هایی قرار دادیم تا اینکه به صورت شاخه کهنۀ بلالی شکل و زردرنگ خرما برگردد[و باز به تدریج بدر کامل شود،]نه برای خورشید این توان هست که به ماه برسد،و نه شب از روز پیشی می گیرد،و هرکدام در مداری شناورند.و برای آنان نشانه ای دیگر[از قدرت و رحمت ما]این[است]که فرزندانشان را در کشتی هایی پر[از اجناس و وسایل]حمل کردیم،و برای آنان چیزهایی مانند کشتی[چون اسب،قاطر و دیگر وسایل نقلیه]آفریدیم که بر آن سوار می شوند،و اگر بخواهیم آنان را غرق می کنیم در این صورت هیچ فریادرسی برای آنان نخواهد بود، و نجات هم نیابند،مگر[اینکه]رحمتی از سوی ما[نجاتشان دهد]و تا مدتی[از زندگی دنیا]بهره مندشان کنیم،و هنگامی که به آنان گویند:از آنچه[از عذاب های دنیا و آخرت] پیش رو و پشت سر شماست بپرهیزید تا مورد رحمت قرار گیرید[به این هشدار قطعی و یقینی توجه نمی کنند،]و هیچ آیه ای از آیات پروردگارشان برای آنان نمی آید مگر اینکه ازآن روی می گردانند.و هنگامی که به آنان گویند:از آنچه خدا روزی شما کرده انفاق کنید،کافران به مؤمنان گویند:آیا کسانی را اطعام کنیم که اگر خدا می خواست آنان را اطعام می کرد؟[پس گرسنگی را بر خدا بر آنان خواسته است]ولی شما[ای کفرپیشگان!]جز در گمراهی آشکاری نیستند.و می گویند:اگر راستگویید،این وعده[قیامت و عذاب]کی خواهد بود؟اینان جز یک فریاد مرگبار[آسمانی]را انتظار نمی کشند که آنان را درحالی که سرگرم مجادله و ستیر[در امور دنیای]انید فراگیرد.[فریادی که وقتی بر سر آنان زده شود]نه می توانند وصیتی کنند و نه[اگر بیرون خانه باشند]می توانند به خانواده خود برگردند.و در صور دمیده شود، ناگاه همۀ آنان از قبرها به سوی پروردگارشان می شتابند.می گویند:ای وای بر ما،چه کسی ما را از خوابگاهمان برانگیخت؟این واقیعتی است که[خدای]رحمان وعده داده بود و پیامبران راست گفته بودند!![آن صحنۀ عظیم]جز یک فریاد نیست،پس به ناگاه همۀ آنان[گردآوری شده و] ند ما احضار می شودند.در این روز به هیچ کس ذره ای ستم نمی شود،و جز آنچه انجام می دادید پاداش داده نمی شوید.

ص:8

همانا بهشتیان در چنین روزی در سرگرمی وصف ناپذیری شیرین کام و خوش اند.آنان و همسرانشان در زیر سایه هایی[آرام بخش]بر تخت هایی [آراسته چون حجله عروس]تکیه می زنند.برای آنان در آنجا میوه ها[ی عالی و مطبوع]و آنچه دلشان بخواهد فراهم است.با سلام[ای پرارزش و سلامت بخش]که گفتاری از پروردگاری مهربان است.و[ندا آید:]ای گناهکاران!امروز[از صف نیکان]جدا شوید.ای فرزندان آدم!آیا با شما عهد نکردم که شیطان را مپرستید که او بی تردید دشمن آشکاری برای شماست؟و اینکه مرا بپرستید که این راهی است مستقیم،و همانا شیطان گروه بسیاری از شما را گمراه کرد،آیا تعقّل نمی کردید[که پیروانش به چه سرنوشت شومی دچار شدند؟]این است دوزخی که به شما وعده می دادند.

امروز به کیفر کفری که همواره می ورزیدید،در آن درآیید.امروز بر دهان هایشان مهر خاموشی نهیم و دست هایشان با ما سخن می گویند و پاهایشان به اعمالی که همواره مرتکب می شدند،گواهی می دهند!و اگر بخواهیم[در همین دنیا]دردگانشان را محو می کنیم،پس به [سوی همان]راه[گمراهی]بر یکدیگر پیشی می گیرند،ولی چگونه می توانند دید؟و[نیز]اگر بخواهیم آنان را در جای خودشان مسخ می کنیم،[و به صورت جمادی خشک درمی آوریم]که نه بتوانند بروند و نه بازگردند،و به هرکس عمر طولانی دهیم،او را در عرصۀ آفرینش[به سوی حالت ضعف،سستی،نقصان و فراموشی]واژگونش می کنیم،پس آیا تعقّل نمی کنند؟و به پیامبر،شعر نیاموختیم و[شعرگویی]شایسته او نیست.کتاب[او]جز مایۀ یادآوری و قرآنی روشنگر[حقایق]نیست،تا کسانی را که[به عقل و هوش و استداد]زنده اند هشدار دهد،و فرمان عذاب بر کافران محقق و ثابت شود.آیا ندیده اند که ما از آنچه به قدرت خود انجام داده ایم برای آنان چهارپایانی آفریده ایم که آنان مالکشان هستند.و چهارپایان را برای آنان رام کردیم که برخی از آنها مرکب سواری آنان هستند و از[گوشت]برخی از آنها می خورند، و برای آنان در آن چهارپایان سودهایی[چون پشم،کرک،پوست]و نوشیدنی هایی[چون شیر و فرآورده های آن]هست،آیا سپاس گذاری نمی کنند؟و به جای خدا معبودانی

ص:9

انتخاب کرده اند به امید اینکه[به وسیلۀ آنها]یاری شوند،درحالی که[معبودان]قدرت یاری دادن به آنان را ندارند و آنان[که سبک مغزان روی برتافته از حق اند]برای آن معبودان[از سوی شیطان]سپاهی احضار شده اند[تا عمر و مالشان را فدای این معبودان باطل کنند]پس گفتارشان تو را اندوهگین نکند،بی تردید ما آنچه را پنهان می دارند و آنچه را آشکار می کنند،می دانیم.آیا انسان ندانسته که ما او را از نطفه ای[پست و ناچیز]آفریده ایم و اینک ستیزه گری آشکار است؟در حالی که آفرینش نخستین خود را از یاد برده برای ما مثلی زد[و]گفت:چه کسی این استخوان ها را درحالی که پوسیده اند،زنده می کند؟بگو:همان کسی که نخستین بار آن را پدید آورد.زنده اش می کند،و او به هر چیزی داناست همان کسی که برای شما از درخت سبز،«آتش زنه»آفرید،که اکنون شما از آن آتش می فروزید.آیا کسی که آسمان ها و زمین را آفریده است،قدرت ندارد که[پس از مرگشان]همانند آن را بیافریند؟چرا قدرت دارد،زیرا اوست که آفرینندۀ بسیار داناست.شأن او این است که چون پدید آمدن چیزی را اراده کند،فقط به آن می گوید:باش،پس بی درنگ موجود می شود.بنابراین [از هر عیب و نقصی]منزّه است خدایی که مالکیّت و فرمانروایی همه چیز به دست اوست،و به سوی او بازگردانده می شوید.

فضیلت سورۀ الرحمن

اشاره

از امام صادق علیه السّلام روایت شده:خواند سورۀ رحمن را ترک نکنید چه این سوره در دل منافقان قرار نمی گیرد،و در روز قیامت به صورت انسانی با زیباترین چهره و خوشبوترین رایحه بر خدا وارد می شود تا در جایگاهی نزد حق بایستد که مقامی نزدیک تر از آن به خدا نیست پس آنگاه خدا به او می گوید:آنکه در حیات دنیا تو را برپا می داشت و بر قرائت تو مداومت می نمود کیست؟عرضه می دارد:فلان و فلان،پس چهرۀ آنان تابناک می شود،پس خدا به آنان می گوید:هر که را می خواهید شفاعت کنید،و آنان تا آنجا شفاعت می کنند که دیگر احدی برای شفاعت آنان باقی نماند.در این هنگام خطاب می رسد:وارد بهشت شوید و در هر کجای آنکه می خواهید مأوی کنید.و نیز از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس سورۀ رحمن را قرائت کند و در پس هر آیۀ فَبِأَیِّ آلاٰءِ رَبِّکُمٰا تُکَذِّبٰانِ بگوید:لا بشیء من آلائک ربّ اکذّب اگر شب بخواند و بمیرد شهید مرده و اگر روز بخواند و از دنیا برود،شهید از دنیا رفته است.

ص:10

سورة الرّحمن

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

[خدای]رحمان قرآن را تعلیم داد.انسان را آفرید،به او بیان آموخت خورشید و ماه با حسابی[منظم و دقیق]روانند، و گیاه و درخت همواره[برای او]سجده می کنند.و آسمان را برافراشت و[برای سنجش هر امر معنوی و مادی]ترازو نهاد.تا در[سنجیدن با]ترازو طغیان رواد مدارید[و از مرز عدالت و انصاف مگذرید.]و ترازو را به عدالت بر پا دارید و از ترازو مکاهید،و زمین را برای[زندگی]مردم نهاد،در آن میوه ها و نخل ها با خوشه های غلاف دار است،و دانه های با سبوس و کاه و گیاهان خوشبو است،پس[ای انس و جن!]کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟انسان را از گلی خشکیده مانند سفال آفرید.و جن را از آمیزه ای[از شعله های مختلف]به وجود آورد.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟پروردکار دو مشرق و پروردگار دو مغرب است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟دو دریای[شیرین و شور]را روان ساخت در حالی که همواره با هم تلاقی و برخورد دارند،[ولی]میان آن دو؟؟؟است که به هم تجاوز نمی کنند[در نتیجه با هم مخلوط نمی شود!]پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟از آن دو دریا لؤلؤ و مرجان بیرون می آید.پس کدامیک از نعمت های پردگارتان را انکار می کنید؟و او را در دریا کشتی های بادبان برافراشته چون کوه هاست.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟همۀ آنان که روی این زمین هستند،فانی می شوند.و تنها ذات باشکوه و ارجمند پروردگارت باقی می ماند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ هرکه در آسمان ها و زمین است از او درخواست[حاجت]می کند،او هر روز در کاری است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان

ص:11

انکار می کنید؟ای انس و جن!به زودی به[حساب]شما می پردازیم.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ای گروه جن و انس!اگر می توانید از کرانه ها و نواحی آسمان ها و زمین بیرون روید،پس بیرون روید،نمی توانید بیرون روید مگر با نوعی توانایی و قدرت.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟بر شما شعله هایی از آتش بی دود و دود آتش آلود فرستاده خواهد شد،در نتیجه نمی توانید یکدیگر را[برای دفع عذاب]یاری دهید!پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟و ناگهان آسمان بشکافد و چون چرمی سرخ رنگ و گلگون شود.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟پس در آن روز[به علت سرعت فوق العاده حسابرسی و روشن بودن همۀ امور]انس و جنّی را از گناهش نپرسند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟گناهکاران به نشانه هایشان شناخته می شوند،پس آنان را به موهای پیش سر و به پاهایشان می گیرند[و به آتش می اندازند]پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟این همان دوزخی است که گنهگاران آن را دروغ می پنداشتند.آنان در میان آتش و آب جوشان رفت و آمد می کنند پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟و برای کسی که از مقام پروردگارش[که احاطه و تسلّط او بر ظاهر و باطن هستی است]بترسد دو بهشت است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ [دو بهشتی که]دارای درختان و شاخسارهای با طروات و انبوه است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آن دو بهشت دو چشمه ای است که همواره جاری است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آن دو بهشت از هر میوه ای دو نوع فراهم است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ [بهشتیان]بر بسترهایی که آستر آنها از حریر درشت بافت است،تکیه می زنند،و میوه های رسیده آن دو بهشت[به آسانی]در دسترس است.پس کدامیک از نعمت های پرودگارتان را انکار می کنید؟در آن بهشت ها زنانی که فقط به همسرانشان عشق می ورزند،و پیش از آنان دست انس و جنی به آنان نرسیده است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را

ص:12

انکار می کنید گویی آن زنان بهشتی یاقوت و مرجان اند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟آیا پاداش نیکی جز نیکی است؟پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟و جز آن دو بهشت،دو بهشت دیگر[هم]هست.

پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟آن[دو بهشت دیگر]در نهایت سرسبزی اند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ در آن دو بهشت دو چشمه همواره جوشان و در حال فوران است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آنها میوه های فراوان و درخت خرما و انار است.

پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟در آنها زنانی نیکو سیرت و زیبا صورت اند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟ حوریانی که در سراپرده ها مستورند.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟پیش از آنان دست انس و جنّی به آنان نرسیده است.پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟بر بالش های سبز و فرش های زیبا تکیه می زنند.

پس کدامیک از نعمت های پروردگارتان را انکار می کنید؟همه سودمند و بابرکت است نام پروردگار باشکوه و ارجمندت.

فضیلت سورۀ واقعه

اشاره

روایت است:که عثمان بن عفان از عبده اللّه بن مسعود در مرضی که به سبب آن از دنیا رفت،عیادت کرد،پس به او گفت:از چه شکوه داری؟عبد اللّه گفت:از گناهانم.گفت:چه چیز میل داری؟گفت:رحمت پروردگارم.گفت:آیا برایت طبیب بیاورم؟ پاسخ داد:طبیب مرا بیمار کرده.گفت:آیا فرمان بدهم عطیه ای به تو بدهند؟جواب داد:زمانی که نیازمندترین مردمان به آن بودم به من ندادی،اکنون که از آن بی نیازم می خواهی بدهی؟گفت:برای دخترانت باشد.پاسخ داد:آنها را حاجتی به عطای تو نیست چه اینکه ایشان را به قرائت سورۀ واقعه سفارش کرده ام،زیرا از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلّم شنیدم که می فرمود،هرکه سورۀ واقعه را هر شب بخواند هرگز دچار پریشانی نمی شود.و نیز از حضرت صادق علیه السّلام روایت است:که هرکس سورۀ واقعه را قبل از خواب بخواند،خدا را با چهره ای

ص:13

نورانی همچون قرص ماه ملاقات کند،و نیز از آن حضرت روایت شده:که هرکس مشتاق بهشت و وصف آن می باشد،سورۀ واقعه را بخواند.

سورة الواقعة

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

هنگامی که واقعه[بسیار عظیم قیامت]واقع شود،که در واقع شدنش دروغی[در کار]نیست،پست کننده[کافران]و رفعت دهنده[مؤمنان]است.

هنگامی که زمین به شدت لرزانده شود،و کوه ها درهم کوبیده و ریزریز شوند.در نتیجه غباری پراکنده گردد،و شما سه گروه شوید:سعادتمندان،چه بلندمرتبه اند سعادتمندان!و شقاوتمندان،چه دون پایه اند شقاوتمندان! و پیشی گیرندگان[به اعمال نیک]که پیشی گیرندگان[به رحمت و آمرزش]اند،اینان مقربان اند،در بهشت های پر نعمت اند.گروهی بسیار از پیشینیان،و اندکی از پسینیان،بر تخت هایی زربافت،که روبروی هم بر آنها تکیه دارند.

نوجوانانی همیشه نوجوان همواره[برای خدمت]پیرامونشان می گروند،با قدح ها و کوزه ها و جام هایی از بادۀ ناب و پاک، که از نوشیدنش نه سردرد گیرند،و نه مست و بی خرد شوند،و میوه ها از هر نوعی که اختیار کنند،و گوشت پرنده از هر گونه ای که بخواهند، و حوریانی چشم درشت،هم چون مروارید پنهان شده در صدف،پاداشی است در برابر اعمالی که همواره انجام می دادند.در آنجا نه سخن بیهوده ای می شوند،نه کلام گناه آلودی،مگر سخنی که سلام است و سلام،و سعادتمندان چه بلندمرتبه اند سعادتمندان!در سایۀ درخت سدر بی خاراند،و درختان موزی که میوه هایش خوشه خوشه روی هم چیده شده است،و سایه ای گسترده

ص:14

و پایدار،و آبی ریزان،و میوه ای فراوان،که پایان نپذیرد و ممنوع نشود،و همسرانی بلندمرتبه، که ما آنان را با آفرینشی ویژه آفریدیم،پس آنان را همواره دوشیزه قرار داده ایم.عشق ورز به شوهران،و هم سن و سال با همسران.[همه این نعمت ها]برای سعادتمندان[است.]گروهی بسیار از پیشینیان،و گروهی بسیار از پسینیان،و شقاوتمندان،چه دون پایه اند شقاوتمندان! در میان بادی سوزان و آبی جوشان[قرار دارند]،و سایه ای از دودهای بسیار غلیظ و سیاه،نه خنک است و نه آرام بخش،اینان پیش از این از نازپروردگان خودکامه و سرکش بودند،و همواره بر گناهان بزرگ پافشاری داشتند،و پیوسته می گفتند:آیا هنگامی که مردمی و خاک و استخوان شدیم،آیا به راستی برانگیخته می شویم؟!و آیا پدران گذشتۀ ما نیز برانگیخته می شوند؟!بگو:بی تردید همۀ پیشینیان و همۀّ پسینیان،برای وعده گاه روزی معین گردآورده خواهند شد.آن گاه شما ای گمراهان انکارکننده! قطعا از درختی که از زقّوم است[؟؟؟مایعی جوشان و بسیار بد مزّه و بدبوست]خواهید خورد؛و شکم ها را از آن پر خواهید کرد،و روی آن از آب جوشان خواهید نوشید،مانند نوشیدن شترانی که به شدت تشنه اند؛این است پذیرایی از آنان در روز جزا.ما شما را آفریدیم،پس چرا[آفرینش دوبارۀ خود را پس از مرگ]باور نمی کنید؟آیا از[حالات و دگرگونی های]نطفه ای که در رحم می ریزید آگاه هستید؟آیا شما آن را[تا انسانی معتدل و آراسته شود]می آفرینید یا ما آفریننده ایم؟ماییم که مرگ را میان شما مقدّر کردیم،و هیچ چیز ما را[در جاری کردن مرگ بر شما]مغلوب نمی کند.[آری،مرگ را مقدّر کردیم]تا امثال شما را جایگزین شما کنیم و شما را به صورتی که نمی دانید آفرینشی تازه و جدید بخشیم،و به راستی پیدایش نخستین را[که جهان فعلی است]شناختید،پس چرا متذّکر[پدید شدن جهان دیگر]نمی شوید؟!مرا خبر دهید آنچه را می کاری،آیا شما آن را می رویانید،یا ما می رویانیم؟به یقین اگر بخواهیم آن را ریزریز کرده و خاشاک می کنیم که متأسف

ص:15

و شگفت زده می شوید،[و می گویید:]مسلما ما خسارت زده ایم،بلکه ناکام و محرومیم به من خبر دهید آبی که می نوشید، آیا شما آن را از ابر باران زا فرود آورده اید یا ما فرود آورنده ایم؟اگر بخواهیم آن را تلخ می گردانیم،پس چرا سپاس گزاری نمی کنید؟ به من خبر دهید آتشی که می افروزید،آیا شما درختان را آفریده اید یا ما آفریننده ایم؟ما آن را وسیلۀ تذکر و مایۀ استفاده برای صحرانشینان و بیابانگردان قرار داده ایم.پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی.پس به جایگاه ستارگا سوگند می خورم،و اگر بدانید بی تردی این سوگندی بس بزرگ است.که یقینا این قرآن،قرآنی است ارجمند و باارزش؛[که]در کتابی مصون از هر گونه تحریف و دگرگونی[به نام لوح محفوظ جای دارد.]جز پاک شدگان[از هر نوع آلودگی]به[حقایق و اسرار و لطایف]آن دسترسی ندارند.نازل شده از سوی پروردگار جهانیان است.آیا شما نسبت به این گفتار سهل انگاری می کنید[و آن را قابل اعتنیا نمی دانید؟!]و فقط نصیب خود را این قرار می دهید که آن را انکار کنید؟!پس چرا هنگامی که روح به گلوگاه می رسد،و شما در آن وقت نظاره گر هستید[و پیچ کاری از شما ساخته نیست!]و ما به او از شما نزدیک تریم،ولی نمی بینید.[آری]پس چرا اگر شما پاداش داده نمی شوید [و به گمان خود قیامتی در کار نیست و شما را قدرتی بزرگ و فراتر است؟]آن[روح به گلوگاه رسیده]را[به بدن محتضر]برنمی گردانید،اگر[در ادعای خود]راستگویید؟پس اگر[جان به گلو رسیده]از مقربان باشد،[در]راحت و آسایش و بهشت پرنعمت[خواهد بود.]و اگر از سعادتمندان باشد،[به او گفته می شود:] از سوی سعادتمندان بر تو سلام باد.و اما اگر انکارکنندگان[حقایق و]گمراه باشد،پذیرایی از او با آب جوشان است، و وارد شدن به دوزخ است.[آنچه درباره این سه طایف بیان شد،]بی تردید این است همان حقّ یقینی.پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی.

ص:16

فضیلت سورۀ جمعه

اشاره

از امام صادق علیه السّلام روایت شده:بر هر مؤمن پیرو اهل بیت علیهم السّلام لازم است در نماز شب جمعه(ظهرا منظور نماز عشاء است) سورۀ جمعه و سبح اسم ربّک الأعلی و در نماز ظهر جمعه سورۀ جمعه و منافقین را قرائت کند،هرگاه این عمل را انجام دهد گویا عمل رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلّم را بجا آورده و ثواب و پاداشش از طرف خدای عزّ و جلّ بهشت است.

سورة الجمعة

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است،خدا را[به پاک بودن از هر عیب و نقصی]می ستایند،خدایی که فرمانروای هستی و بی نهایت پاکیزه و توانای شکست ناپذیر و حکیم است.اوست که در میان مردم بی سواد،پیامبری از خودشان برانگیخت تا آیات او را بر آنان بخواند و آنان را[از آلودگی های فکری و روحی]پاکشان کند و به آنان کتاب و حکمت بیاموزد،و آنان به یقین پیش از این در گمراهی آشکاری بودند.و[نیز پیامبر را]بر مردمی دیگر[از عرب و غیر عرب]که هنوز به آنان نپیوسته اند [برانگیخت].و او توانای شکست ناپذیر و حکیم است.این[برانگیختن به پیامبری و مسئولیت عظیم تعلیم و تربیت]فضل خداست که آن را به هرکس بخواهد عطا می کند،و خدا صاحب فضل بزرگ است.وصف کسانی که عمل کردن به تورات به آنان تکلیف شده است،آن گاه به آن عمل نکردند،مانند درازگوشی است که کتاب هایی را[که هیچ آگاهی به محتویات آنها ندارد]حمل می کند.چه بد است سرگذشت مردمی که آیات خدا را تکذیب کردند.و خدا مردم ستمکار را هدایت نمی کند.بگو:ای یهودیان!اگر گمان می کنید که فقط شما دوستان خدایید نه مردم دیگر،پس آرزوی مرگ کنید اگر راستگویید[چون دوستان خدا برای رسیدن به لقاء او مشتاق مرگ هستند.] ولی آنان به سبب گناهانی که مرتکب شده اند هرگز آرزوی مرگ نمی کنند،و خدا به ستمکاران داناست،بگو:بی تردید مرگی را که از آن

ص:17

می گریزید با شما دیدار خواهد کرد،سپس به سوی دانای نهان و آشکار بارگردانده می شوید،پس شما را به اعمالی که همواره انجام می دادید، آگاه خواهد کرد.ای مؤمنان!چون برای نماز روز جمعه ندا دهند،به سوی ذکر خدا بشتابید،و خرید و فروش را رها کنید،که این[اقامۀ نماز جمعه و ترک خرید و فروش]برای شما بهتر است اگر[به پاداشش]معرفت و آگاهی داشتید.و چون نماز پایان گیرد،در زمین پراکنده شوید و از فضل و رزق خدا جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید،و[برخی از مردم]چون تجارت یا مایۀ سرگرمی ببینند[از صف یک پارچه نماز]به سوی آن پراکنده شوند و تو را در حالی که[بر خطبه نماز]ایستاده ای،رها کنند.بگو:پاداش و ثوابی که نزد خداست از سرگرمی و تجارت بهتر است،و خدا بهترین روزی دهندگان است.

فضیلت سورۀ ملک

اشاره

از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس سورۀ ملک را در نماز واجب بخواند،پیش از آنکه بخوابد،همواره در امان خدا خواهد بود تا وارد صبح شود و روز قیامت[نیز]در امان خدا خواهد بود تا داخل بهشت گردد.قطب راوندی از ابن عباس روایت نموده:مردی روی قبری خیمه زد بی آنکه بداند آنجا قبر است،پس سورۀ ملک را خواند،ناگاه شنید فریادکننده ای گفت:این سوره نجات دهنده است.آن مرد این رویداد را برای حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم حکایت کرد،حضرت فرمودند:این سوره انسان را از عذاب قبر نجات می بخشد.

سورة الملک

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

همیشه سودمند و با برکت است آنکه فرمانروایی[بر همه هستی]به دست اوست و او بر هر کاری تواناست،آنکه مرگ و زندگی را آفرید تا شما را

ص:18

بیازماید که کدامتان نیکوکارترید،و او توانای شکست ناپذیر و بسیار آمرزنده است.آنکه هفت آسمان را بر فراز یکدیگر آفرید.در آفرینش[خدای]رحمان،خلل و نابسمانی و ناهمگونی نمی بینی،پس بار دیگر آیا هیچ خلل و نابسمانی و ناهمگونی می بینی؟سپس بار دیگر بنگر تا دیده ات در حالی که خسته و کم سو شده[از یافتن خلل،نابسامانی و ناهمگونی فرو مانده]و درمانده گشته است،به سویت بازگردد.همانا ما آسمان دنیا را با چراغ هایی آراستیم و آنها را تیرهایی برای راندن شیطان ها قرار دادیم.و برای آنان[در آخرت]آتشی افروخته آماده کرده ایم؛و برای کسانی که به پروردگارشان کافر شدند،عذاب دوزخ است و چه بد بازگشت گاهی است.هنگامی که در آن افکنده شوند از آن درحالی که در جوش و فوران است،صدایی هولناک و دلخراش می شنوند.نزدیک است که از شدت خشم متلاشی و پاره پاره شود.هرگاه گروهی در آن افکنده شوند، نگهبانانش از آن می پرسند:آیا شما را بیم دهنده ای نیامد؟می گویند:چرا بیم دهنده آمد،ولی او را انکار کردیم و گفتیم:خدا هیچ چیز نازل نکرده است؛شما بیم دهندگان جز در گمراهی بزگی نیستید؛و می گویند:اگر ما[دعوت سعادت بخش آنان را]شنیده بودیم،یا[در حقایقی که برای ما آوردند]تعقّل کرده بودیم، در میان[آتش]اهل آتش سوزان نبودیم.پس به گناه خود اعتراف می کنند.و مرگ و دوری از رحمت بر اهل آتش سوزان باد.بی تردید کسانی که در نهان از پروردگارشان می ترسند،برای آنان آمرزش و پاداشی بزرگ است.و گفتارتان را پنهان کنید یا آن را آشکار سازید،مسلما او به نیّات و اسرار سینه ها داناست.

آیا کسی که[همه موجودات را]آفریده است،نمی داند؟و حال آنکه او لطیف و آگاه است.اوست که زمین را برای شما راه قرار داد،بینابراین بر اطراف و جوانب آن راه روید،و از روزی خدا بخورید،و برانگیختن مردگان و رستاخیز به سوی اوست.آیا از کسی که[حاکمیت و فرمانروایی اش]در آسمان قطعی است[چه رسد در زمین]خود را در امان دیده اید،از اینکه[با شکافتن زمین]شما را در آن فرود برد درحالی که زلزله و جنبش موج آسایش را ادامه دهد؟آیا از کسی که حاکمیت و فرمانروایی اش

ص:19

در آسمان قطعی است[چه رسد در زمین]خود را در امان دیده اید از اینکه توفانی سخت[که با خود ریگ و سنگ می آورد]بر شما فرستد؟پس به زودی خواهید دانست که بیم دادن من چگونه است!و مسلما کسانی که پیش از آنان بودند[آیات خدا و پیامبران را انکار کردند]،پس[بنگر]عذاب من چگونه بود!آیا ندانسته اند که پرندگان بالای سرشان را درحالی که بال می گشایند و می بندند،فقط[خدای]رحمان در فضا نگه می دارد؟یقینا او بر همه چیز بیناست.آیا این کسیت[از]سپاهتان که شما را به هنگام نزول عذاب در برابر خدای رحمان یاری دهد؟کافران جز دچار فریب[شیطان]نیستند.یا کیست آنکه به شما روزی دهد،اگر خدا روزی اش را از شما بازدارد؟[نه اینکه حقیقت را نمی دانند]بلکه در سرکشی و نفرت[از حق سرسختی و]پافشاری می کنند.آیا کسی که نگونسار و به صورت افتاده حرکت می کند،هدایت یافته تر است یا آنکه راست قامت بر راه راست می رود؟بگو:اوست که شما را آفرید و برای شما گوش و دیده و دل قرار داد، ولی اندکی سپاس می گزاید.بگو:اوست که شما را در زمین آفرید و به سوی او محشور می شوید.

و می گویند:اگر راستگویید این وعدۀ وقوع[رستاخیز]کی خواهد بود؟بگو:دانش و آگاهی[این حقیقت]فقط نزد خداست و من تنها بیم دهنده ای آشکارم.پس زمانی که آن[وعده داده شده]را از نزدیک ببینند،چهره کافران درهم و زشت گردد[و به آنان گویند:]این است همان چیزی که آن را[از روی مسخره]می خواستید.بگو:به من خبر دهید اگر خدا من را و هر که را با من است هلاک کند،یا مورد رحمت قرار دهد،پس چه کسی کافران را از عذاب دردناک پناه خواهد داد؟بگو:اوست رحمان،به او ایمان آوردیم،و بر او توکل کردیم،پس به زودی خواهید دانست چه کسی در گمراهی آشکار است.بگو:به من خبر دهید اگر آب مورد بهره برداری شما[چون آب رودها،چشمه ها،سدها و چاه ها]در زمین فرو رود[تا آنجا که از دسترس شما خارج گردد]پس کیست که برایتان آب روان و گوارا بیاورد؟!

ص:20

فضیلت سورۀ نبأ

اشاره

شیخ صدوق از امام صادق علیه السّلام روایت کرده است:هرکه سورۀ نبأ را بخواند و هر روز بر قرائت آن مداومت نماید سال را سپری نکند مگر اینکه بیت اللّه الحرام را زیارت کند.و شیخ طبری در مجمع البیان از ابیّ بن کعب روایت کرده که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود:هر که سورۀ نبأ را بخواند خدا او را در قیامت از شراب خنک سیراب نماید،و دانسته باش که در روایات اهل بیت علیهم السّلام آمده است که منظور از نبأ عظیم،ولایت است و نیز وارد شده است که نبأ عظیم حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام است:(هو النّبا العظیم و فلک نوح و باب اللّه و انقطع الخطاب)اوست نبأ عظیم و کشتی نوح در دروازۀ آسمان آن هنگام که خطاب الهی پایان یافت.

سورة النّبإ

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

دربارۀ چه چیز از یکدیگر می پرسند؟از آن خبر بزرگ[قیامت کبری]که همواره دربارۀ آن با یکدیگر اختلاف دارند[که واقع می شود یا نه؟]نه چنین است[که می پندارند] به زودی[به حتمی بودن آن]آگاه خواهند شد.باز هم نه چنین است[که می پندارند]به زودی[به حتمی بودن وقوع آن]آگاه خواهند شد.آیا زمین را بستر آرامش قرار ندادیم؟و کوه ها را میخ هایی [برای استواری آن؟]و شما را جفت هایی[به صورت نر و ماده]آفریدیم،و خوابتان را مایۀ استراحت و آرامش[و تمدّ و اعصاب]قرار دادیم،و شب را پوششی و روز را وسیلۀ معاش مقرّر کردیم:و بر فرازتان هفت آسمان استوار بنا نهادیم،و چراغی روشن و حرارت زا پدید آوردیم، و از ابرهای متراکم و باران زا آبی ریزان نازل کردیم تا به وسیلۀ آن دانه و گیاه برویانیم،و باغ هایی از درختان به هم پیچیده و انبوه بیرون آوردیم.بی تردید روز داوری وعده گاه است.روزی که در صور می دمند و شما گروه گروه به عرصه محشر می آیید،و آسمان گشوده می شود، پس به صورت درهایی در می آید،و کوه ها را[از جای خود]روان کنند و سرابی شوند!بی تردی دوزخ کمین گاه

ص:21

است.برای سرکشان و طاغیان جای بازگشت است.روزگاری دراز در آن بمانند.در آنجا نه خنکی هوا می جشند و نه آشامیدنی [باب طبع]مگر آب جوشان و چرکاب و خونابه ای[از بدن دوزخیان]پاداشی است مناسب[اعمالشان]اینان بودند که به[روز]حساب امیدی نداشتند، و آیات ما را به شدت و با همۀ وجود انکار می کردند و[ما]همه چیز را[از خوبی و بدی آنان]بر شمرده و در نامۀ اعمالشان ثبت کرده ایم.[و در قیامت به آنان می گوییم:]پس بچشید که هرگز جز عذاب بر شما نیفزاییم.بی تردی برای پرهیزگاران پیروزی و کامیابی است باغ هایی[سرسبز و خرم]و انواع انکورها و دخترانی نورسیده و هم سن و جام هایی لبریز[از بادۀ طهور]در آنجا نه سخن بیهوده ای می شوند و نه دوزخ و تکذیبی.[این]پاداشی کافی و به اندازه از سوی پروردگار توست.همان پروردگار آسمان ها و زمین و آنچه میان آنهاست،آن مهربانی که هیچ کس را اختیار چون وچرای با او نیست.روزی که روح و فرشتگان در یک صف می ایستند و سخن نمی گویند مگر کسی که[خدای]رحمان به او اجزاه دهد و سخن حق و درست گوید.آن[روز] روز حق است،پس هر که بخواهد راه بازگشتی به سوی پروردگارش برگزیند؛ما شما را از عذابی نزدیک هشدار دادیم،روزی که آدم آنچه را[از خیر و شر] پیش فرستاده است بنگرد و کافر گوید:ای کاش من خاک بودم[و موجودی مکلّف آفریده نمی شدم تا چنین روز سختی را ببینم!]

فضیلت سورۀ اعلی

اشاره

شیخ صدوق از امام صادق علیه السّلام روایت نموده است که فرمودند:هرکس سورۀ(سبحّ اسم ربّک الأعلی)را در نماز واجب یا مستحب بخواند،روز قیامت به او گفته می شود:از هر در از درهای بهشت که می خواهی وارد شود.

ص:22

سورة الأعلی

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

نام پروردگار برتر و بلندمرتبه ات را[از هر جه رنگ شرک خفی و جلی دارد]منزه و پاک بدار.آنکه آفرید،پس درست و نیکو گردانید.و آنکه اندازه قرار داد و هدایت کرد،و آنکه چراگاه را رویانید،و آن را خاشاکی سیاه گردانید،به زودی قرآن را بر تو می خوانیم،پس هرگز فراموش نخواهی کرد،جز آنچه را خدا بخواهد،که او آشکار و آنچه را پنهان است می داند.و تو را برای آسان ترین راه[که شریعت سمحه و سهله است]آماده می کنیم.پس[مردم را]اندرز ده، اگر اندرز سودمند افتد.کسی که از خدا می ترد،به زودی متذکّر می شود،و کسی که از همه بدبخت تر است از آن کناره می گیرد.همان کسی که در آتش بزرگ تر در می آید.آن گاه در آنجا می میرد و نه به خوشی زندگی می کند.بی تردید کسی که خود را[از زشتی های باطن و ظاهر]پاک کرد،رستگار شد.و نام پروردگارش را یاد کرد،پس نماز خواند.[ولی شما منکران لجوج به سوی راه رستگاری نمی روید]بلکه زندگی و نیاز را[بر آن]ترجیح می دهید.درحالی که آخرت بهتر و پایدارتر است.

همان این[حقایق]در کتاب های آسمانی پیشین هست.[در]کتاب های ابراهیم و موسی.

فضیلت سوره شمس

اشاره

در مجمع البیان به نقل از أبی بن کعب از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده است که فرمودند:کسی که سورۀ شمس را بخواند گویی هر آنچه را که آفتاب و ماه بر آن تابیده صدقه داده است.

سورة الشّمس

ص:23

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

سوگند به خورشید و گسترش روشنی اش و به ماه هنگامی که از پی آن برآید و به روز چون خورشید را به خوبی آشکار کند و به شب هنگامی که خورشید را فرو پوشد و به آسمان و آنکه آن را بنا کرد و به زمین و آنکه آن را گستراند و به نفس و آنکه آن را درست و نیکو نمود،پس بزه کاری و پرهیزکاری اش را به او الهام کرد.بی تردی کسی که نفس را[از آلودگی پاک کرده]رشد داد،رستگار شد.و کسی که آن را[به آلودگی ها و امور بازدارنده از رشد]بیالود[و از رحمت حق]نومید شد.قوم ثمود به سبب سرکشی و طغیانش[پیامبرشان را]تکذیب کرد،زمانی که بدبخت ترینشان به پا خاست.پس فرستادۀ خدا به آنان گفت:ناقۀ خدا و آبشخورش را [واگذارید]ولی به تکذیب او برخاستند و ناقه را پی کردند،و در نتیجه پروردگارشان به خاطر گناهشان عذاب سختی بر آنان فرو ریخت و همه قوم را با خاک یکسان و برابر ساخت؛و خدا از- سرانجام آن کار[که نابودی ستمکاران است]پروایی ندارد.

فضیلت سورۀ قدر

اشاره

از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمودند:هرکس سورۀ قدر را در نماز واجب بخواند،فرشته ای از جانب پروردگار ندا کند:ای بندۀ خدا،خدا گناهان گذشته ات را آمرزید،عمل از نو آغاز کن.

سورة القدر

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.تو چه می دانی شب قدر چیست؟شب قدر،بهتر از هزار ماه است.فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای[تقدیر و تنظیم]هر کاری نازل می شوند.

این شب تا برآمدن سپیده دم[سراسر]سلام و رحمت است.

ص:24

فضیلت سورۀ زلزله

اشاره

از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلّم روایت شده است که فرمودند:هرکس سورۀ زلزال را چهار بار قرائت کند مانند کسی است که تمام قرآن را قرائت کرده است.

سورة الزّلزلة

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

هنگامی که زمین را با[شدیدترین]لرزشش بلرزانند،و زمین بارهای گرانش را بیرون اندازد،و انسان بگوید:زمین را چه شده است؟آن روز است که زمین اخبار خود را می گوید:زیرا که پروردگارت به او وحی کرده است.آن روز مردم[پس از پایان حساب]به صورت گروه های پراکنده[به سوی منزل های ابدی خود بهشت یا دوزخ]باز می گردند،تا اعمالشان را[به صورت تجسم یافته]به آنان نشان دهند.پس هرکس هم وزن ذره ای نیکی کند،آن نیکی را ببیند.و هرکس هم وزن ذره ای بدی کند،آن بدی را ببیند.

فضیلت سورۀ عادیات

اشاره

در خبر است هرکس به خواندن آن مداومت نماید با حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام محشور می شود.

سورة العادیات

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

سوگند به اسبان دونده ای که همهمه کنان[به سوی جنگ]می تازند و سوگند به اسبانی که با کوبیدن سمشان از سنگ ها جرقه می جهانند و سوگند به سوارانی که هنگام صبح غافل گیرانه به دشمن هجوم می برند و به وسیلۀ هجوم،گرد و غبار فراوانی برانگیزند و ناگاه در آن وقت در میان گروهی دشمن درآیند؛[که]قطعا انسان نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است،و بی تردید خود او بر این ناسپاسی گواه است،و همانا او نسبت ثروت و مال سخت علاقمند است[و به این سبب بخل می ورزد]آیا نمی داند هنگامی که آنچه در گورهاست برانگیخته شود.و آنچه در سینه هاست پدیدار گردد، بی تردید در آن روز پروردگارشان نسبت به آنان آگاه است[و بر پایۀ اعمال نیک و بدشان به آنان پاداش و کیفر دهند.]

ص:25

فضیلت سورۀ کافرون

اشاره

در احادیث بسیاری،فضیلت قرائت سورۀ کافرون در نمازهای واجب و مستحب بیان شده است و آن اینکه خواندن آن معادل یک چهارم قرآن است.

سورة الکافرون

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

بگو:ای کافران!آنچه را شما می پرستید،من نمی پرستم،و نه شما آنچه را من می پرستم،می پرستید، و نه من آنچه را شما پرستیده اید،می پرستم،و نه شما آنچه را که من می پرستم،می پرستید.دین شما برای خودتان،و دین من برای خودم.

فضیلت سورۀ نصر

اشاره

در حدیث آمده است:قرائت سورۀ نصر در نمازهای واجب یا مستحب موجب پیروزی بر دشمنان می شود.

سورة النّصر

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

هنگامی که یاری خدا و[آن]پیروزی فرا رسد،و مردم را ببینی که گروه گروه در دین خدا درآیند، پس پروردگارت را همراه با سپاس و ستایش تسبیح گوی،و از او آمرزش بخواه،که او همواره توبه پذیر است.

فضیلت سورۀ توحید

اشاره

خواندن سورۀ توحید،همچون خواندن یک سوم قرآن است.

ص:26

سورة الاخلاص

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

بگو:او خدای یکتاست؛خدای بی نیاز[که نیازمندان با اعتماد به حضرتش قصد او کنند.]کسی را نزاده،و از زاییده نشده است،و هیچ کس[نه در ذات و نه در صفات] همانند و همتا و شبیه او نمی باشد.

فضیلت معوذتین

اشاره

در روایت آمده است:چنانچه شخص از خانۀ خود بیرون رود و معّوذتین(فلق و ناس)را بخواند،چشم بد به او زیان نرساند،و کسی که دچار ترس می شود به هنگام خوابیدن،این دو سوره را به همراه آیة الکرسی[آیۀ 255 سورۀ بقره]بخواند.

سورة الفلق

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

بگو:به پروردگار سپیده دم پناه می برم،از زیان آنچه آفرید،و از زیان شب هنگامی که با تاریکی اش درآید[که در آن تاریکی انواع حیوانات موذی و انسان های فاسق و فاجر برای ضربه زدن به انسان در کمین اند]و از زیان زنان دمنده[که افسون و جادو]در گره ها[می دمند و با این کار شیطانی در زندگی فرد،خانواده و جامعه خسارت به بار می آورند] و از زیان حسود،زمانی که حسد می ورزد.

سورة الناس

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

بگو:پناه می برم به پروردگار مردم[به]پادشاه مردم[به]معبود مردم از زیان وسوسه گر مخفی و پنهان،آنکه همواره در سینه های مردم وسوسه می کند از جنّیان و آدمیان.

ص:27

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ستایش خدای را که سپاس خویش را کلید یاد خود قرار داد و تمام موجودات را گویای ستایش و شکرش آفریده و درود و سلام بر پیامبرش محمّد ص که نامش از نام ستودۀ او(محمود)جدا شده است،و بر اهل بیت پاکش که بزرگوار و بخشنده اند.

و بعد این فقیر بی بضاعت و متمسّک به احادیث اهل بیت رسالت علیهم السّلام عبّاس بن محمّد بن رضا القمی که خداوند پایان کار هر دو را به نیکی و سعادت ختم کند چنین گوید:عده ای از برادران اهل ایمان از این دعاگو خواستند که کتاب«مفاتیح الجنان»را که بین مردم متداول است مطالعه نمایم و دعاهای مستند آن کتاب را ذکر نمایم و آنچه را که سندش به نظرم نرسیده از ذکرش خودداری کنم و پاره ای از دعاها و زیارات معتبره را که در آن کتبا نیامده بر آن بیفزایم.این کمترین خواهش برادرانم را اجابت کرده و این کتاب را به همان ترتیب نظام داده و آن را«مفاتیح الجنان»[کلیدهای بهشت]نامیدم.این مجموعه را در سه باب مرتّب ساختم؛در باب اوّل تعقیب نمازها و دعاهای روزهای هفته و اعمال شب و روز جمعه و پاره ای از دعاهای مشهور و مناجات خمسة عشر و جز اینها گرد آمده است.در باب دوّم:اعمال ماهای سال و فضیلت و اعمال نوروز و اعمال ماههای رومی[شمسی]بیان شده است.در باب سوّم:زیارات و آنچه مربوط به زیارات است آمده.امید است برادران اهل ایمان مطابق آن عمل کنند،و این گنهکار رو سیاه را از دعا و زیارات و طلب آمرزش فراموش نفرمایند.

[باب اوّل(ادعیه)]

اشاره

باب اوّل در بیان تعقیب نمازها و دعاهای روزهای هفته،و اعمال شب و روز جمعه،و پاره ای از دعاهای مشهور و مناجات «خمسة عشر»و جز اینها،و در این باب چند فصل است:

ص:28

فصل اوّل در تعقیبات مشترک

از مصباح شیخ طوسی و غیر آن نقل شده:هرگاه نماز را سلام دادی،دستها را تا برابر گوش بالا بر و سه مرتبه تکبیر(اللّه اکبر)گفته و سپس بگو:معبودی جز خدا نیست،معبودی یگانه و ما تسلیم او هستیم،معبودی غیر از خدا نیست و جز او را نمی پرستیم،درحالی که طاعت خود را برای او خالص می نماییم هرچند برای مشرکان ناخوش آیند باشد،معبودی جز خدا پروردگار ما و پروردگار پدران نخستین ما نیست.معبودی غیر از خدا نیست یگانه و یگانه و یگانه است،به وعده اش وفا کرد،بنده اش را یاری داد سپاهش را قدرت و عزت بخشید و به تنهایی لشکریان(کفر و شکر)را درهم شکست.پس فرمانروایی و ستایش تنها او را سزاست.زنده می کند و می میراند و می میراند و زنده می کند و او است زنده ای که نمی میرد،خیر و نیکی تنها به دست اوست و او بر هر چیز تواناست.آنگاه بگو:

از خدا که جز ما و معبودی نیست آن زنده و پاینده آمرزش می طلبم و به جانب او باز می گردم خدایا مرا از جانب خود راهنمایی کن،و از باران احسانت بر من ببار،و از ابر رحمتت بر من بگستران،و از نعمتهای فراوانت بر من فرود آور،پاک و منزهّی،معبودی جز تو نیست،تمامی گناهانم را بیامرز،زیرا جملگی گناهان را کسی جز تو نمی آمرزد،بار خدایا از تو درخواست می کنم از هر خیری که دانشت بر آن احاطه یافته است و به تو پناه می آورم از هر گزندی که علم تو به آن احاطه دارد.خدایا!در همه کارهایم سلامتی کامل از تو می خواهم،و به تو پناه می آورم از خواری دنیا و عذاب آخرت،و پناه می برم به

ص:29

مقام والا،و عزّت دست نایافتنی،و قدرت سرپیچی ناپذیرت،از شر دنیا و آخرت،و از شر همه دردها،و از شر هر حیوانی که زمام وجودش به دست توست،همانا پروردگارم بر راه راست است،هیچ توان و نیرویی نیست جز از جانب خدا بلندمرتبۀ بزرگ.توکل می کنم بر آن زنده ای که نمی میرد،سپاس خدا را که فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برای او نیست و نه سرپرستی تا از ذلّت برهاندش و او را بسیار بزرگ شمار.پس تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را گفته،(و کیفیت آن چنین است:

تکبیر(اللّه اکبر)34 مرتبه،حمد(الحمد للّه)33 مرتبه،تسبیح(سبحان اللّه)33 مرتبه)و پیش از انکه از جای خود خرکت کنی ده مرتبه می خوانی:

گواهی میدهم که معبودی جز خدای یکتا نیست،برای او شریکی وجود ندارد،معبودی است یگانه و یکتا،بی همتا و بی نیاز است،و هرگز همسر و فرزندی نگرفته است.

مؤلف گوید:فضیلت فراوان این ذکر(أشهد أن لا اله الاّ اللّه...)در روایت وارد شده به ویژه پس از نماز صبح و شام،و هنگام طلوع و غروب آفتاب.آنگاه می گویی:

منزه است خدا هر زمان که چیزی او را تنزیه کند،و آن چنان که دوست دارد تنزیه شود،و آن چنان که او شایستۀ آن است، و آن گونه که برای مقام والا و رفعت جلالش سزاوار است و سپاس خدای را هر زمان که او را چیزی سپاس گوید و همان طور که دوست دارد سپاهش گویند و چنان که شایسته آن است و آن گونه که برای مقام والا و شکوه رفیعش سزاوار است.معبودی جز خدا نیست هر آنکه چیزی به یگانه پرستی اش بانگ برآرد و همان طور که دوست دارد یگانه شمرده شود و آن گونه که سزاوار است و

ص:30

آن گونه که شایستۀ مقام والا و عزت رفیع او است.و(خدا بزرگتر است)هر زمان که او را چیزی به بزرگی یاد کند و همان طور که دوست دارد به بزرگی یاد شود و چنان که او شایستۀ آن است و آن گونه که برای مقام والا و عزت رفیعش سزاوار است.منزه است خدا و سپاس تنها خدا راست،و معبودی جز خدا نیست،و خدا بزرگ تر است برای هر نعمتی که به من و به هر یک از مخلوقاتش عطا نموده،چه آنان که بوده اند و چه آنان که تا روز قیامت خواهند آمد.خدایا از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و از تو از بهترین چیزی که امید دارم و از بهترین چیزی که امید ندارم درخواست می کنم،و به تو پناه می آورم از شر آنچه که پرهیز می کنم و از شر آنچه که نمی پرهیزم.

سپس سورۀ حمد،آیة الکرسی[آیۀ 255 سورۀ بقره]، شَهِدَ اللّٰهُ [آل عمران:18] قُلِ اللّٰهُمَّ مٰالِکَ الْمُلْکِ [آل عمران:26]و آیۀ سخره را که عبارت از سه آیه از سورۀ اعراف[54-56]که اوّل آن، إِنَّ رَبَّکُمُ اللّٰهُ» و آخر آن «مِنَ الْمُحْسِنِینَ» است می خوانی،و سپس سه مرتبه می گویی:

منزّه است پروردگارت،پرودرگار عزّت،از آنچه مشرکان به او نسبت می دهند،و درود بر فرستادگان او و سپاس برای خدا پروردگار جهانیان پس سه مرتبه می گویی:خدایا!درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و در کارم برای من گشایش و راه نجات قرار ده و مرا از جانبی که گمان می برم و از جانبی که گمان نمی برم روزی عنایت کن.

و این دعایی است که جبرئیل آن را به حضرت یوسف علیه السّلام هنگامی که آن حضرت در زندان بود،تعلیم داد.سپس با دست راست محاسنت را بگیر،و کف دست چپت را به سوی آسمان بگشا و هفت مرتبه بگو:

ص:31

ای پروردگار محمّد و خاندان محمّد،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد،و فرج خاندان محمّد را نزدیک فرما.

ای صاحب عظمت و بزرگواری!،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و به من رحم کن و از آتش دوزخ پناهم ده.

پس دوازده مرتبه سورۀ«توحید»را می خوانی و می گویی:خدایا از تو می خواهم به نام پوشیده و پنهان و پاکیزه و پاکی بخش و مبارکت و نیز به نام بزرگت و سلطنت دیرینه ات از تو خواستارم ای بخشنده عطاها!و ای آزادی بخش اسیران و ای رهانندۀ انسانها از آتش،از تو می خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستی و گردن مرا از آتش دوزخ رهایی بخشی،و از سرای دنیا همراه با سلامت ایمان بیرون بری و در امنیت وارد بهشت نمایی و قرار دهی آغاز دعایم را رستگاری و میانش را موفقیت،و پایانش را صلاح،همانا تویی دانای نهانها.و در«صحیفۀ علویّه»آمده که دنبال هر فریضه چنین می خوانی:

ای کسی که گوش دادن به سخنی از گوش دادن به سخنی دیگر او را باز نمی دارد و درخواست بی شمار خواهندگان به اشتباهش نمی اندازد،ای آنکه اصرار اصراکنندگان آزرده و خسته است نمی کند،بچشان مرا از خنکی گذشت و شیرینی رحمت و آمرزشت معبودا!این است نماز من،آن را بجا آوردم نه به خاطر نیاز و رغبتی از سوی تو به آن،بلکه تنها از جهت تعظیم و اطاعت دستور و اجابت آنچه که مرا به آن فرمان دادی معبودا اگر عیب و نقصی در رکوع و سجودش بود مرا مؤاخذه مکن و بر من با پذیرش عبادات و آمرزش کاستیها تفضّل کن.

ص:32

و نیز در پی هر نماز،این دعا را که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلّم برای تقویت حافظه به امیر المؤمنین تعلیم داد می خوانی:منزه است پادشاهی که بر زیردستانش ستم نمی کند،منزه است خدایی که اهل زمین را به عذابهای رنگارنگ گرفتار نمی نماید،منزه است آن خدای بنده نواز مهربان.خدایا قرار ده در دلم نور و بینایی و فهم و دانش،مسلّما تو بر هر چیز توانایی.در مصباح کفعمی آمده:بعد از نمازها سه مرتبه بگو:

خودم و دینم و خانواده ام و ثروتم و فرزند و برادران دینی ام و آنچه را پروردگارم روزیم نموده و سرانجام کارم و هرکس که سرپرستی او به دست من است،همه و همه را در پناه خدای یگانه و یکتای بی نیاز قرار می دهم،خدایی که نزاده است و زاییده نشده است و کسی همتای او نیست،و(پناه می برم)به آفریدگار سپیده دم از شر آنچه آفرید و از شر شب تاریک آنگاه که درآید و از شر زنان ساحر دمنده در گرده ها و از شر حسود زمانی که حسد ورزد و پناه می برم به پروردگار آدمیان،فرمانروای آدمیان،معبود آدمیان،از شر شیطان مرموزی که در سینه های مردمان وسوسه می کند،چه شیطان جنی و چه شیطان انسی.و از دست نوشتۀ شیخ شهید نقل است که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود:هرکه می خواهد خداوند در قیامت اعمال زشتش را بر او عرض نکند و پروندۀ گناهانش را نگشاید،باید این دعا را بعد از هر نماز بخواند:

بار خدایا!همانا آمرزش تو از عمل من امیدوارکننده تر و مهربانی تو از گناه من گسترده تر است،بار خدایا!اگر گناهانم نزد تو بزرگ است،گذشت تو از گناه من بزرگتر است،بار خدایا!اگرچه شایسته دست یابی

ص:33

رحمت تو نیستم،امّا رحمت تو سزاوار است به من برسد و مرا فرا گیرد،زیرا رحمتت همه چیز را فرا گرفته است، به حق مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان!.و از ابن بابویه روایت شده:چون از تسبیح حضرت فاطمه علیها السّلام فارغ شدی بگو:خدایا!تویی خدای سلامت«بی عیب،»و سلامت تنها از تو سرچشمه می گیرد و تنها از آن توست و به سوی تو باز می گردد منزه است پروردگارت پروردگار صاحب عزت از صفاتی که مشرکان برایش بیان می کنند،و سلام بر فرستادگان او و ستایش خدای را است پروردگار جهانیان،سلام و برکات خدا بر تو ای پیامبر!،سلام بر امامان هدایت گر،هدایت یافته،درود و سلام بر همۀ پیامبران خدا و فرستادگان و فرشتگانش،سلام بر ما و بر بندگان شایستۀ خدا،سلام بر علی ع امیر اهل ایمان،سلام بر حسن و حسین دو سرور تمام جوانان اهل بهشت،سلام بر علی بن حسین زینت بخش عابدان،سلام بر محمد بن علی شکافندۀ دانش انبیاء،سلام بر جعفر بن محمّد آن امام راستگو،سلام بر موسی بن جعفر آن امام خورنده خشم،سلام بر علی بن موسی آن امام قانع و خشنود،سلام بر محمد بن علی آن امام بخشنده،سلام بر علی بن محمد آن امام هدایتگر،سلام بر حسن بن علی آن پاکیزه دربند،سلام بر حجبت بن الحسن آن امام قیام کنندۀ هدایت شده،درود و سلام خدا بر تمام آنان باد.آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه.شیخ کفعمی فرموده:پس از هر نمازی

ص:34

می گویی: خشنودم به پروردگاری خدا،و دیانت اسلام،و نبوت محمد که درود خدا بر او و خاندانش باد، و امامت علی،و به حسن و حسین و علی و محمد و جعفر و موسی و علی و محمد و علی و حسن و یادگار شایسته(حضرت مهدی)درود بر آنان باد،که امامان و سروران و پیشوایانم باشند به آنان دوستی می ورزم و از دشمنانشان بیزاری می جویم پس سه مرتبه بگو:بار خدایا از تو بخشش و تندرستی و آسایش را در دنیا و آخرت خواستارم.

فصل دوّم در تعقیبات مخصوص به هریک از نمازها

[تعقیب نماز ظهر به نقل از کتاب مصباح المتهجّد]

به دنبال نماز ظهر چنان که در کتاب مصباح المتهجّد آمده،بگو: معبودی جز خدا نیست خدای بزرگ بردبار معبودی جز خدا نیست پروردگار عرش آن پروردگار کریم،ستایش ویژه خدای پروردگار جهانیان است.خدایا از تو می خواهم مرا موفق به انجام موجبات رحمت خویش و اسباب آمرزش خویش بگردانی و بهره مندی از هر کار نیک و سلامت از هر کار بدی را از تو می طلبم.خدایا!بر من گناهی مگذار،جز آنکه بیامرزی و اندوهی منه جز آنکه از دلم برداری و نه دردی مگر آنکه شفا دهی و نه عیبی مگر آنکه بپوشانی و نه رزقی مگر آنکه گسترده سازی و نه ترسی جز اینکه مرا از آن ایمنی دهی و نه پیش آمد بدی مگر آنکه آن را برگردانی و نه حاجتی که تو را در آن رضایت و مرا در آن مصلحت است مگر اینکه روا کنی ای مهربان ترین مهربانان،دعایم را مستجاب کن ای پروردگار جهانیان.و ده مرتبه می گویی:به ریسمان خدا چنگ می زنم و بر خدا توکل می کنم و به خداوند اعتماد می نمایم

ص:35

بار خدایا اگر گناهانم بزرگ است تو بزرگتری،و اگر کوتاهی در بندگی ام بزرگ است تو بزرگتری و اگر همواره بخل می ورزم تو بخشنده تری.خدایا بزرگی گناهانم را به بزرگی گذشتت،و بسیاری کوتاهی ام را به بزرگواری آشکارت بیامرز و بخل مرا با جود سرشارت ریشه کن نما.بار الها!هر نعمتی که در دست ماست از سوی توست،معبودی جز تو نیست،از تو آمرزش می خواهم و به سوی تو باز می گردم.

تعقیب نماز عصر به نقل از مصباح المتهجد

از خدایی که معبودی جز او نیست آن زنده پاینده و بخشندۀ مهربان،آن خداوند دارای عظمت و بزرگواری آمرزش می جویم،و از او می خواهم که توبه ام را بپذیرد،توبۀ بندۀ خوار،فروتن،بینوا پریشان زمین گیر و پناهنده ای که سود و زیان و مزگ و زندگی و رستاخیز خویش را در اختیار ندارد.سپس می گویی:

خدایا به تو پناه می آورم از نفسی که سیر نمی شود و از دلی که بیم برنمی دارد و از دانشی که سود نمی بخشد،و از نمازی که اوج نمی گیزد و از دعایی که مستجاب نمی شود.خدایا!آسانی پس از سختی و گشایش پس از گرفتاری و آسایش پس از مشقت را از تو خواستارم.خدایا هر آن نعمتی که در دست ماست از جانب توست،معبودی جز تو نیست از تو بخشش گناهانم را می خواهم و به سوی تو باز می گردم.

از حضرت امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه پس از نماز عصر هفتاد مرتبه استغفار کند،حق تعالی هفتصد گناه او را

ص:36

بیامرزد،و از حضرت امام جواد علیه السّلام روایت شده:«کسی که پس از نماز عصر ده مرتبه سورۀ قدر را بخواند،در آن روز،همانند اعمال خلایق بر او بگذرد.و خواندن دعای«عشرات»در هر صبح و شام مستحب است و بهترین زمان برای خوان آن بعد از نماز عصر روز جمعه است.این دعا بعدا ذکر خواهد شد.[صفحۀ 116]

تعقیب نماز مغرب به نقل از کتاب مصباح المتهجد

همانا خدا و فرشتگانش بر پیامبر ص درود می فرستند،ای کسانی که ایمان آورده اید بر او درود فرستید و سلام خاص خویش را نثار وی کنید.خدایا بر محمّ پیامبر و فرزندان او و خاندانش درود فرست.به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است و هیچ نیرو و توان نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبۀ بزرگ وابسته است.سپاس خدای را که هرچه بخواهد می کند و جز او نتواند هرچه بخواهد انجام دهد پاک و منزهی تو،معبودی جز تو نیست،همه و همۀ گناهانم را بیامرز زیرا به راستی همه و همۀ گناهانم را جز تو کسی نمی آمرزد

سپس نافلۀ مغرب را به جا می آوری که دو نماز دو رکعتی است و بین آن دو نماز سخن مگو.شیخ فرموده:روایت شده:که در رکعت اول سورۀ«قل یا ایها الکافرون»و در رکعت دوم سورۀ«قل هو اللّه احد»خوانده شود و در دو رکعت دیگر هر سوره ای را که بخواهد.و روایت شده که حضرت امام هادی علیه السّلام در رکعت سوم(از آن چهار رکعت نماز نافله)سورۀ«حمد»و آیات اول سورۀ«حدید» تا «وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذٰاتِ الصُّدُورِ» و در رکعت چهارم«حمد»و آیات آخر سورۀ«حشر» «لَوْ أَنْزَلْنٰا هٰذَا الْقُرْآنَ» تا پایان سوره را قرائت می کردند.و مستحب است در سجدۀ آخر نافله ها در هر شب و به ویژه در شب جمعه،هفت مرتبه خوانده شود:

ص:37

خدایا از تو می خواهم به نگاه بزرگوارانه ات و نام بزرگ و فرمانروایی دیرینه ات که بر محمد و خاندان او درود فرستی و بیامرزی گناه بزرگ مرا،چه گناه بزرگ را جز آمرزگاری بزرگ نمی آمرزد و چون از نافله فارغ شدی هرچه می خواهی تعقیب بخوان،سپس ده مرتبه بگو:آنچه خدا بخواهد خواهد شد.هیچ نیرویی نیست مگ سرچشمه یافته از خدا،از خدا آمرزش میطلبم آنگاه بگو:خدایا!از تو موجبات رحمتت و اسباب آمرزش حتمی ات،و رهایی از آتش دوزخ و از هر بلا و کامیابی به بهشت و خشنودی تو در خانۀ امن آن جهان و همسایگی پیامبرت محمد(درود بر او و خاندانش)را خواستارم.خدایا هر نعمتی که بدست ماست از جانب توست،جز تو شایسته پرستش نیست،از تو آمرزش می جویم و به سوی تو می پویم و بین نماز مغرب و عشاء نماز«غفیله»را می خوانی که دو رکعت است.ر رکعت اول بعد از«حمد»می خوانی:

و همراه ماهی(یونس)را یاد کن آن گاه که خشمناک[از میان قوم خود بیرون]رفت،سپس گمان کرد که بر او تنگ نگیریم،پس در میان تاریکیها ندا داد که شایسته پرستشی جز تو نیست،پاک و منزهی به راستی من از ستمکاران بودم،پس دعایش را مستجاب نمودیم و او را از غم رهانیدیم،و این چنین اهل ایمان را رهایی بخشیم.و کلیدهای غیب نزد اوست آنها را کسی جز او نمی داند، و بر آنچه در خشکی و دریاست آگاه است،و هیچ برگی فرو نمی افتد جز آنکه به آن آگاهی دارد و هیچ دانه ای در دل تاریکیهای زمین و هیچ تر و خشکی[در هر کجای عالم]فرو نیفتد جز آنکه در لوح محفوظ ثبت است پس دستها را به حالت قنوت بلند می کنی و می گویی:خدا به حق کلیدهای غیب که کسی جز تو از آنها آگاه نیست از تو می خواهم بر

ص:38

محمد و خاندان او درود فرستی و با من چنین و چنان کنی.و به جای«ان تفعل بی کذا و کذا»حاجت خویش را بیان می کنی و سپس می گویی:خدایا!تو ولی نعمت من هستی و بر انجام خواستۀ من توانایی،حاجتم را می دانی،پس به حق محمد و خاندان او(درود بر او و ایشان)از تو می خواهم که حاجتم را روا سازی

و حاجت خود را می طلبی،زیرا روایت شده:هرکه این نماز را بخواند و حاجت خود را بخواهد،آنچه را طلب نماید حق تعالی به او عطا فرماید.

تعقیب نماز عشاء به نقل از کتاب مصباح المتهجد

خدایا من نمی دانم روزی ام در کجاست،و آن را تنها بر پایۀ گمانهایی که بر خاطرم می گذرد می جویم، و ازاین رو در جستجوی آن شهرها را زیر پا می گذارم،پس در آنچه که خواهان آنم همچون حیرت زدگانم،نمی دانم آیا در دشت است یا در کوه؟در زمین است یا در آسمان؟در خشکی است یا در دریا؟نمی دانم به دست کیست؟و از جانب چه کسی است؟ولی به یقین می دانم که دانش آن نزد تو و اسباب آن به دست توست و تویی که آن را با لطف خویش تقسیم می کنی و با رحمت خود برای آن سبب فراهم می سازی،خدایا،پس بر محمد و خاندان او درود فرست و بار پروردگارا،روزی خود را بر من گسترده ساز و به دست آوردنش را برایم آسان نما و جای دریافتش را نزدیک قرار ده و با طلب آنچه برایم در آن روزی مقدر نکرده ای به زحمتم میفکن،چه تو از آزردن من بی نیازی و من به رحمتت نیازمندم،پس بر محمد و خاندان او درود فرست،و با لطف و فضل خویش بر بنده ات کرم نما،تو صاحب بخشش بزرگ هستی.

ص:39

مؤلف گوید:این دعا از دعاهای طلب روزی است و نیز مستحب است در تعقیبات نماز عشاء هفت مرتبه سورۀ.قدر خوانده شود و نیز در نماز«وتیره»که دو رکعت نافلۀ نشسته بعد از نماز عشاءست،صد آیه از قرآن خوانده شود و مستحب است نمازگزار به جای صد آیه،سورۀ«اذا وقعت الواقعه»را در یک رکعت و سورۀ«قل هو اللّه»را در رکعت دیگر بخواند.

تعقیب نماز صبح به نقل از کتاب مصباح المتهجد
اشاره

خدایا بر محمد و خاندان محمد درود فرست و مرا به آن حقیقتی که در آن اختلاف شده،به اذن خود راهنمایی کن،تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می کنی.و ده مرتبه می گویی خدایا برترین درودهایت را بر محمد و خاندان آن جانشینان خشنود و پسندیده نثار کن،و برترین برکات خود را بر آنان سرازیر کن و سلام بر ایشان و بر ارواح و بدنهای پاکشان باد و رحمت و برکات خدا بر آنان باد خواندن این صلوات همچنین در عصرهای جمعه بافضیلت بسیار وارد شده:خدایا زنده بدار مرا بر آن دینی که علی بن ابی طالب را بر آن زنده داشتی،و بمیران مرا بر آن آیینی که علی بن ابی طالب(درود بر او)بر آن از دنیا رفت.

و صد مرتبه بگو:از خدا آمرزش می خواهم و به سوی او بازمی گردم از خدا سلامت کامل می طلبم و صد مرتبه:

پناه می برم به خدا از آتش دورخ.و صد مرتبه:از او بهشت می خواهم.و صد مرتبه:از خدا حور العین می طلبم.

معبودی جز خدا نیست آن فرمانده و حقیقت آشکار هستی و صد مرتبه سورۀ«توحید»و صد مرتبه:درود خدا بر محمد و خاندان محمد باد و صد مرتبه:پاک و منزه است خدا و سپاس ویژه خداست و معبودی جز خدای یکتا نیست و خدا از هر وصفی برتر است و

ص:40

هیچ قدرت و نیرویی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبۀ باعظمت وابسته است.و صد مرتبه:آنچه خدا بخواهد می شود،هیچ نیرو و قوتی نیست جز آنکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است.آنگاه بگو:خدایا صبح کردم درحالی که پناه آورده ام به پناهگاه بلند و استوار تو پناهگاهی که در معرض دستبرد و دگرگونی قرار نمی گیرد از شر هر بیدادگر و هر شبگرد رهزن از هر که و هرچه آفریدی،از آفریدگان خاموش و گویایت،در حفاظتی مصون از گزند هر چیز هراسناکی،همراه با لباسی ساخته از محبّت خاندان پیامبرت،و در پوششی استوار از هرکه قصد آزار مرا دارد در پس دیوار محکمی فراهم آمده،از اخلاص در اعتراف به حق اهل بیت و تمسک به رشتۀ ولایتشان با یقین به اینکه حق از آن ایشان و با ایشان و در ایشان و پابرجا به وجود آن بزرگواران است.دوست دارم کسانی که آنها دوست دارند و برکنارم از آنان که ایشان دوری می گرفتند،خدایا پس به حقشان مرا از گزند هرچه که از آن پروا دارم پناه ده،ای بزرگ،از خود دور ساختم دشمنان را به یاری پدید آورنده آسمانها و زمین،همان طورکه قرآن می فرماید:در برابر و پشت سرشان سدی قرار دادیم پس دیدگان آنها را پوشاندیم،ازاین رو هرگز نمی بینند.

و این دعایی است که هر صبح و شام خوانده می شود.و نیز دعایی است که امیر المؤمنین علیه السّلام شب هجرت پیامبر صلّی اللّه و علیه و آله وقتی در جای آن حضرت خوابید خواند.و در کتاب«تهذیب»روایت شده:هرکس بعد از نماز صبح ده مرتبه بگوید:

پاک و منزه است خدای بزرگ و سپاس از آن اوست و هیچ نیرو و توانی نیست جز انکه به خدای بلندمرتبه باعظمت وابسته است

ص:41

خداوند او را از کوری و دیوانگی و جذام و فقر و ماندن زیر آوار و تباهی عقل به هنگام پیری در امان قرار میدهد.و شیخ کلینی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکس پس از نماز صبح و نماز مغرب هفت مرتبه بگوید:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدای بلندمرتبه و باعظمت وابسته است.خدا(تبارک و تعالی)هفتاد نوع از انواع بلاها را که آسان ترین آنها ریح(بیماری ورم معده)و پیسی(نوعی بیماری پوستی)و دیوانگی است از او برطرف سازد،و اگر شقی باشد نامش از دفتر اشقیا محو و در دیوان سعادتمندان ثبت شود.و نیز از آن حضرت نقل کرده که برای امور دنیا و آخرت و رفع درد چشم،پس از نماز صبح و مغرب این دعا را بخوانند:

خدایا!به حق محمد و خاندان محمد بر تو،درود فرست بر محمد و خاندان محمد،و قرار بده در دیده ام نور و در دینم بصیرت و در قلبم یقین و در عملم اخلاص، و در جانم سلامت و در روزیم فراوانی و سپاس جاودان خویش را مادام که زنده ام نصیبم ساز.

شیخ ابن فهد در کتاب«عدّة الدّاعی»از امام رضا علیه السّلام روایت کرده:هرکس پس از نماز صبح این کلمات را ادا کند حاجتی نخواهد مگر آنکه برایش فراهم شود،و خداوند آنچه برای او اهمیت دارد برایش آماده سازد،و آن کلمات این است:

به نام خدا،درود خدا بر محمد و خاندانش،کارهایم را تنها به خدا واگذار می کنم چه خدا به حال بندگان خویش آگاه است (غافر آیۀ 45)پس خدا او را از نیرنگ آنها نگاه داشت،معبودی جز تو نیست،پاک و منزهی،همانا من از ستمکاران بودم، پس به درخواست او(یونس)پاسخ گفتیم و او را از غم رهانیدیم و بدینسان مؤمنان را رهایی می بخشیم[انبیاء:8]خدا ما را بس است و نیکو وکیلی است پس همراه با نعمت و فضل خدا و درحالی که هیچ آسیبی به آنها نرسیده بود بازگشتند:آنچه خدا بخواهد همان می شود،هیچ نیرو و توانی نیست جز آنکه

ص:42

به خدا متکی است.آنچه خدا بخواهد آن می شود نه آنچه مردمان بخواهند،آنچه خدا بخواهد خواهد شد گرچه مردمان خوش ندارند،پروردگار از یاری پروردگان،آفریدگار از کمک آفریده ها،روزی دهنده از لطف روزی خواران،خدای- یکتا پروردگار جهانیان کفایتم می کند،مرا بس است آنکه به حقیقت مرا بس است،مرا بس است آنکه همواره مرا بس است،مرا بس است آنکه همواره از آنگاه که بوده ام مرا بس بوده است،مرا بس است خدایی که معبودی جز او نیست،بر او توکل نمودم،و اوست پروردگار عرش بزرگ.

[حکایت نافعه برای گشایش کار]

مؤلف گوید:شیخ ما ثقة الاسلام نوری(نور الله مرقده)در کتاب دار السلام از شیخ خود مرحوم خلد مقام عالم ربانی،جناب حاج ملاّ فتحعلی سلطان آبادی نقل فرموده:که فاضل مقدس آخوند ملاّ محمّد صادق عراقی در نهایت سختی و پریشانی و بدحالی بود و به هیچ وجه در کارش گشایشی فراهم نمی آمد تا آنکه شبی در خواب دید که در یک وادی خیمۀ بزرگی با گنبدی برپاست، پرسید این خیمه از کیست؟گفتند:از کهف حصین(دژ محکم)و غیاث مضطر مستکین[یاریگر بیچارۀ درمانده]امام قائم حضرت مهدی و امام منتظر مرضیّ عجل اللّه فرجه می باشد.پس باشتاب خدمت آن حضرت شرفیاب شد و سختی حال خود را به آن جناب عرضه داشت و از آن بزرگوار دعایی برای گشایش کار و رفع اندوه خویش خواست،امام عصر او را به سیّدی از اولاد خود ارجاع نمود و به او و خیمه اش اشاره فرمود.آخوند از خدمت حضرت مرخص شده و به خیمه ای که حضرت به آن اشاره فرموده بود رفت،دید که سیّد سند و حبر معتمد[دانشمند مورد اطمینان]عالم امجد مؤید،جناب آقا سید محمّد سلطان آبادی است که در آن خیمه روی سجّاده نشسته مشغول دعا و قرائت است.آخوند به محضر سیّد سلام کرد و حکایت حال خود را برای او بازگفت.سیّد او را برای گشایش کار و فراخی روزی دعایی تعلیم کرد.پس از بیدار شدن از خواب درحالی که آن دعا در خاطر او بود قصد خانۀ سیّد کرد با آنکه آخوند پیش از این خواب با سیّد به دلیلی که بیان نمی کرد رابطۀ خوبی نداشت و او را ترک گفته بود،چون به خدمت سید رسید او را به همان صورت که در خواب دیده بود مشاهده کرد که در مصلاّیش نشسته مشغول ذکر و استغفار است، به سیّد سلام کرد،سیّد جواب سلامش را داد و لبخندی زد،چنان که گویا از داستان آگاه باشد!پس آخوند از سیّد

ص:43

برای گشایش امر خود دعایی خواست.سیّد همان دعایی را که در خواب به او آموخته بود تعلیم کرد،آخوند مشغول به آن دعا شد و در اندک مدتی دنیا از هر سو به او روی آورد و از سختی و تنگدستی بیرون آمد.مرحوم حاج ملاّ فتحعلی رحمه اللّه از سیّد به مدح شایسته ای تعریف می کرد و چندی به زیارتش نایل شده و زمانی چند هم شاگردی او را نموده بود.

سیّد در خواب وبیداری به آخوند سه چیز را تعلیم نموده بود اوّل:آنکه پس از فجر دست بر سینه گذارد و هفتاد مرتبه یا فتّاح[ای گشایندۀ مشکلات]گوید.دوّم:آنکه به خواندن این دعا که در کتاب کافی است مداومت نماید.

دعایی که حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله به فردی از صحابه خویش که به ناخوشی و پریشانی مبتلا بود تعلیم داد و از برکت خواندن این دعا ناخوشی و پریشانی در اندک زمانی از او برطرف گشت:

هیچ نیرو و توانی نیست مگر آنکه به خدا متکی است،توکل دارم بر زندۀ جاودانی که هرگز نمی میرد و سپاس خدای را که فرزندی نگرفته،و او را در فرمانروایی انبازی نیست و نیست برای او سرپرستی از خوار و ناتوانی،و او را آن چنان که شاید بزرگ شمار.سوّم:آنکه به دنبال نمازهای صبح دعایی را که از شیخ بزرگوار ابن فهد روایت شده،بخواند.این اوراد و اذکار را باید غنیمت شمرد و به خواندن آنها اهتمام داشت و از فوائدش غفلت نکرد.و بدان که سجدۀ شکر بعد از نمازها مستحب مؤکد است و دعاها و اذکار بسیاری در آن حال وارد شده است،از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده که اگر خواهی در سجدۀ شکر صد مرتبه«شکرا شکرا»بگو و اگر خواهی صدر مرتبه«عفوا عفوا»و نیز از آن حضرت نقل شده:کمترین ذکری که در این سجده گویند آن است که سه مرتبه بگویند:«شکرا للّه»

دعاهای وقت طلوع و غروب

و نیز آگاه باش که برای هنگام طلوع آفتاب و غروب آن،دعاها و اذکار بسیاری از حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله و ائمۀ طاهرین علیهم السّلام روایت شده،و نیز تشویق و ترغیب بی شمار بر محافظت این دو زمان چه در آیات و چه در اخبار وارد شده.و ما در این مختصر به ذکر چند دعای معتبر اکتفا می کنیم:اوّل:مشایخ حدیث به سندهای معتبر از امام صادق علیه السّلام روایت کرده اند که بر هر مسلمان واجب و لازم است که این دعا را ده مرتبه پیش از طلوع آفتاب و ده مرتبه پیش از غروب آن بخواند:

ص:44

شایستۀ پرستشی جز خدای یکتا نیست،یگانه است و انبازی ندارد،فرمانروایی هستی و ستایش تنها زیبندۀ اوست.زنده می کند و می میراند و می میراند و زنده می نماید،و فردی زنده ای است که هرگز نمی میرد،نیکی تنها به دست اوست،و او بر هر چیزی تواناست.

و در بعضی از روایات آمده:که اگر این دعا ترک شد لازم است قضا شود.دوم:در روایات معتبر همچنان از آن حضرت وارد شده:

که پیش از طلوع و غروب آفتاب ده مرتبه بگو:پناه می برم به خدای شنوای دنا از وسوسه های پنهانی شیاطین، پناه می برم به خدا از اینکه شیاطین برگردم جمع شوند،همانا تنها خدا شنوا و داناست.سوم:از آن حضرت روایت شده:

چه چیز شما را بازمی دارد از اینکه در هر صبح و شام این دعا را سه مرتبه بخوانید:خدایا ای دگرگون کنندۀ دلها و دیده ها،دلم را بر دینت ثابت بدار و آن را پس از اینکه به راهم آوردی گمراه مساز و از نزد خود بر من رحمتی ببخش زیرا تویی که بسیار بخشنده ای و به رحمتت از آتش پناهم ده.خدایا بر عمرم بیفزا،و در روزیم وسعت عنایت کن،و رحمتت را بر من بگستران،و اگر نزد تو در کتاب تقدیر و سرنوشت بد فرجام هستم مرا نیکبخت گردان چرا که تو آنچه را بخواهی محو و آنچه را بخواهی ثبت می نمایی و کتاب تقدیر و سرنوشت در اختیار توست.چهارم:از آن حضرت روایت شده:که این دعا را هر صبح و هر شام بخوان:ستایش خدای را که آنچه خواهد انجام دهد،و غیر او آنچه را خواهد نمی تواند انجام دهد،ستایش خدای را چنان که می پسندد ستوده شود،ستایش خدای را چنان که شایسته آن است،بار خدایا!مرا در هر خیری که محمد و خاندان محمد را در ان وارد نمودی وارد نما،و مرا از هر شرّی

ص:45

دعاهای ایّام هفته که محمد و خاندان محمد را از آن خارج نمودی خارج نما،درود خدا بر محمد و خاندان محمد.

پنجم:در هر صبح و شام ده مرتبه بگو:پاک و منزه است خدا و ستایش تنها از آن خداست و شایسته پرستش جز خدای یکتا نیست و خدا از هر وصفی برتر است.

و از جمله دعاهای مخصوص این دو وقت دعای عشرات است که خواهد آمد[صفحۀ 116]

فصل سوم در دعاهای ایّام هفته

اشاره

نقل از محلقات صحیفه سجّادیه

دعای روز شنبه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است به نام خدا که کلمۀ پناه جویان و گفتار پرهیزگاران است و پناه می برم به خدای بلندمرتبه از ستم ستمگران و نیرنگ حسودان و سرکشی ظالمان و او را می ستایم ستایشی برتر از ستایش ستایشگران،خدایا!تویی یگانۀ بی انباز،و پادشاه علی الاطلاق،در فرمانروایی ات مخالفت نشوی،و در پادشاهی ات هماوردی نداری، از تو می خواهم که بر بنده و فرستاده ات محمد درود فرستی،و سپاس نعمتهایت را چنان قسمت من کن که مرا به کمال خشنودی ات نایل گرداند و به برکت عنایت خویش بر طاعت و مداومت عبادت خود و شایستگی پاداشت یاری نمایی و تا زنده ام به بازداشتن از گناهانت بر من مهر ورزی و تا پایان عمر بر انجام آنچه بهره ام رساند توفیقم دهی،و به کتاب خود(قرآن)برای پذیرش حق،سینه ام را فراخ گردانی و بار گناهانم را با تلاوتش

ص:46

از نامه اعمالم فروریزی و در دین و جانم به من سلامت بخشی و کسانی که به آنها انس گرفته ام از من وحشت زده نکنی و در باقیماندۀ عمر احسانت را بر من تمام نمایی چنان که در گذشتۀ عمرم بر من احسان نمودی.ای مهربان ترین مهربانان.

دعای روز یکشنبه

به نام خدا که رحتمش بسیار و مهربانی اش همیشگی است به نام خدایی که جز به فضل و بخشش او امید نبستم،و جز از عدالت او نهراسم،و جز به سخن او اعتماد نمی کنم،و جز به ریسمانش چنگ نزنم،تنها به تو پناه می آورم ای خدای بخشایشگر مهربان از ستم و دشمنی،و مصائب روزگار و اندوههای پیاپی و پیش آمدهای ناگوار دوران و از گذشت عمر پیش از مهیّا شدن و توشه برداشتن و تنها از تو راهنمائی می جویم به سوی آنچه خیر و صلاح من در آن است و فقط از تو یاری می خواهم در آنچه پیروزی و رستگاری با آن همراه است،و در پوشیدن لباس عافیت و کمال آن و فراگیری سلامتی و دوام آن تنها به تو دل می بندم و به تو پناه می آورم ای پروردگار من از وسوسه های شیاطین و به یاری سلطنت تو دوری می جویم از ستم پادشاهان،پس آنچه از نماز و روزه ام صورت گرفته پذیرا باش و فردا و روزهای پس از آن مرا بهتر از این ساعت و امروزم قرار ده و مرا در بین خویشاوندان و بستگانم عزیز گردان،و در بیداری و خواب نگهدارم باش،چرا که تویی خدا و بهترین نگهدار و تویی مهربان ترین مهربانان.خدایا من در امرزوم

ص:47

و یکشنبه های دیگر از شرک و بی دینی،به سوی تو بیزاری می جویم و دعایم را تنها برای تو خالص می کنم تا در معرض اجابت قرار گیرد،و به امید پاداش تو بر طاعتت پایداری می کنم،پس درود فرست بر بهترین آفریده ات محمّد آنکه دعوت کنندۀ مردم به حقانیّت تو بود و مرا عزیز گردان با عزّت ذلّت ناپذیر خود و به دیدۀ بی خواب خودت حفظ کن، و کارم را با گسستن از همۀ خلق و پیوستن به تو و عمرم را با آمرزش خویش پایان بخش،همانا تویی بسیار آمرزنده و مهربان.

دعای روز دوشنبه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است ستایش خدای را که هنگام آفرینش آسمانها و زمین احدی را گواه نساخت و به گاه ایجاد جانداران یاوری نگرفت،در پرستش انبازی ندارد،و در یکتایی اش پشتیبانی نخواهد،زبانها از بیان حقیقت وصفش درمانده و خردها از ژرفای معرفتش وامانده و گردنکشان در برابر عظمتش فروتن و چهره ها از بیم او متواضع گشته و هر بزرگی در برابر بزرگیش تسلیم گشته است.ستایش پیاپی و پیوسته و دنباله دار و پایدار تنها تو راست،و رحمت همیشگی و درود جاودان و بی پایان او بر رسولش باد.بار خدایا!ابتدای امروزم را خیر و صلاح،و میانۀ امروز را رستگاری و پایانش را کامیابی قرار ده و به تو پناه می آورم از روزی که آغازش شیون و میانش بی تابی،و پایانش دردمندی است،خدایا!از تو آمرزش می طلبم برای هر نذری که کردم

ص:48

و هر وعده ای که دادم و هر پیمانی که بستم سپس به آن وفا نکردم و ادای حقوق بندگانت را که بر عهده دارم از تو درخواست می کنم،پس هر بنده ای از بندگانت و هر کنیزی از کنیزانت که او را نزد من حقیّ پایمال شده باشد که در آن به جان یا آبرو یا مال،یا خانواده اش یا فرزندش ستم روا داشته ام یا غیبتی از او کرده ام یا بر اثر میل خود یا خواهش دل یا تکبّر یا غضب یا خودنمایی یا تعصّب بر او یاری نهاده ام،این بنده یا کنیزت غایب باشد یا حاضر،زنده باشد یا مرده،و دستم کوتاه شده و وسعم نمی رسد از پرداخت آن حق یا طلب حالیت از او،از تو می خواهم ای کسی که رفع نیازها در اختیار اوست،و آن حاجات در مقابل مشیّت او اجابت پذیر و به جانب اراده اش شتابانند که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و آن بنده را که بر او ستمی کردم هرگونه که خواهی از من راضی گردانی و از جانب خود مرا رحمت عطا نمایی،چه آمرزیدن از تو نکاهد و بخشیدن به تو زیان نرساند،ای مهربان ترین مهربانان خدایا!در هر دوشنبه از سوی خویش دو نعمت بر من عطا کن،خوشبختی بندگی ات را در آغازش،و نعمت آمرزشت را در پایانش،ای آنکه تنها او شایستۀ پرستش است و جز او کسی گناهان را نیامرزد.

دعای روز سه شنبه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است ستایش خدا راست و سپاس برازندۀ او آن چنان که شایستۀ حضرت اوست،ستایشی سیار و به او پناه می برم از شر نفسم چه نفس همانا به

ص:49

زشتی بسیار فرمان می دهد جز آنکه پروردگارم رحم کند،و به خدا پناه می برم از گزند شیطانی که گناه بر گناهم می افزاید،و به قدرت او از هر گردنکش نابکار و پادشاه ستمکار و دشمن قهّار،دوری می جویم،خدایا مرا از سپاهیانت قرار ده،چرا که همانا تنها سپاه تو پیروز است،و مرا زا حزب خود قرار ده که تنها حزب تو رستگار است و هم از دوستانت قرارم ده که بر دوستانت ترسی نیست و اندوهگین نمی شوند،خدایا دینم را برایم سامان ده که آن وسیلۀ در امان بودن و دوری من از گناه است و آخرتم را آباد ساز که آنجا خانۀ پایدار من و گریزگاهم از همسایگی دون صفتان است و زندگی را برایم زمینۀ افزونی در هر خیر و مرگم را برایم آرامش از هر گزندی قرار ده،بار خدایا بر محمّد خاتم پیامبران و کامل کنندۀ شمار رسولان و بر خاندان پاک و پاکیزۀ او و بر یاران برگزیده اش درود فرست و در روز سه شنبه سه حاجتم را روا کن:گناهی برایم مگذار جز آنکه بیامرزی و نه اندوهی جز آنکه را برطرف سازی و نه دشمنی جز آنکه دور گردانی،به نام خدا که بهترین نامهاست،به نام خدا پروردگار زمین و آسمان،دوری هر ناخوشایندی را که ابتدایش خشم خداست،و نیل به هر محبوبی را که آغازش رضای اوست خواستارم،پس از سوی خود سرانجام را به آمرزش پایان ده ای سرچشمۀ نیکی.

ص:50

دعای روز چهارشنبه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است ستایش خدای را که شب را جامه و خواب را مایۀ آرامش و روز را زمینۀ تکاپو قرار داده،ستایش تنها تو را سزاست که مرا از خوابگاهم برانگیختی و اگر می خواستی خوابم را جاودان می ساختی،ستایش دائم که هرگز پایان نیابد،و سپاس بیکران که آفریدگان از شمارش آن ناتوانند،خدایا!ستایش تنها شایستۀ توست که آفریدی و سامان دادی و اندازه مقرر نمودی و فرمان دادی و میراندی و زنده کردی و بیمار نمودی و درمان کردی و بهبودی عنایت فرمودی و فرسوده ساختی و بر عرش هستی استیلا یافتی و بر فرمانروایی جهان چیره گشتی،تو را می خوانم همچون کسی که وسیله اش ناکارا گشته و رشتۀ چاره اش گسسته و اجلش نزدیک شده و آرزویش در دنیا کاستی یافته و سخت بر رحمت تو نیازمند گشته و حیرتش بر اثر کوتاهی فزونی یافته و لغزش و افتادنش بسیار گشته و بازگشتش به سوی تو خالص شده است،پس بر محمّد خاتم پیامبران و بر خاندان پاکیزه و پاک نهاد او درود فرست،و شفاعت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد)را روزی ام فرما و از همنشینی با او محرومم مساز،همانا تویی مهربان ترین مهربانان،خدایا!در چهارشنبه چهار حاجت مرا روا ساز،نیرویم را در طاعت خود و نشاطم را در بندگی خویش،و رغبتم را در پاداشت و بی رغبتی ام را در آنچه که موجب عذاب دردناک توست قرار ده،همانا آنچه را بخواهی لطف می فرمایی.

ص:51

دعای روز پنجشنبه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است سپاس خدای را که شب تاریک را با قدرت خود برد و روز روشن را به رحمتش آورد و لباس پرفروغ آن را درحالی که قرین نعمتش بودم بر تن من کرد،خدایا!همچنان که مرا برای این روز نگاه داشتی برای امثال آن نیز پابرجا بدار و بر پیامبر اسلام محمّد و خاندان او درود فرست و مرا در این روز و شبها و روزهای دیگر به فاجعۀ انجام گناهان مبتلا مساز،خیر این روز و و خیر آنچه در آن است،و خیر بعد از این روز را روزی ام گردان و شرّ این روز و شرّ آنچه در آن است و شرّ بعد از آن را از من دور ساز.خدایا!من با گردن نهادن به دین اسلام به سوی تو وسیله می جویم و با حرمت نهادن به قران بر تو اعتماد می کنم،و دوستی محمّد،بندۀ برگزیده است که(درود خدا بر او و خاندانش باد)نزد تو شفاعت می طلبم،پس بار خدایا پیمانی که روا شدن حاجتم را به آن امید بسته ام به حساب اور،ای مهربان ترین مهربانان!بار خدایا در روز پنجشنبه پنج حاجت مرا برطرف نما،که آنها را جز کرم تو گنجایش و جز نعمتهای تو طاقت ندارد:سلامتی که با آن برای انجام طاعتت نیرو گیرم و عبادتی که با آن سزاوار پاداش فراوان تو گردم،و گشایشی در حال،من با روزی حلال و اینکه به من با امن خویش در هنگامه های ترس امنیت دهی،و از هر غم و اندوه کوبنده در دژ استوار خویش پناهم دهی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و چاره جویی ام را بوسیلۀ او شفیع سودمندی برایم در روز قیامت قرار ده،به یقین تو مهربانترین مهربانانی.

ص:52

دعای روز جمعه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است ستایش خدای را که آغاز هستی است پیش از آفرینش و حیات بخشی،و پایان هستی است پس از نابودی هر چیز،دانایی که از یاد مبرد آن را که یادش کند و کم نگذارد از آنکه شکرش را به جای آورد و ناامید نسازد آن را که خواندش و قطع کند امید آنکه به او امید بست.بار خدایا!تو را گواه می گیرم و تو برای گواهی کافی هستی و گواه می گیرم همۀ فرشتگانت و ساکنان آسمانهایت و نگهبانان عرشت و رسولان و پیامبرانی که برانگیختی،و انواع مخلوقات که آفریدی (همه و همه را گواه می گیرم)بر اینکه باور دارم که همانا تویی خدا،شایستۀ پرستشی جز تو نیست.یگانه ای؛شریکی نداری و بی همتایی و تخلف و تبدیلی در گفتارت نیست و اینکه محمّد که خدا بر او و خاندان او درود فرستد بنده و فرستادۀ توست.رسالتی را که بر عهده اش نهاده بودی به بندگانت ادا کرد و در راه خدا به حق کوشید و به پاداشی که حق است مژده داد و از عذابی که راست است بیم داد،خدایا!تا زنده ام مرا بر دین خود ثابت بدار و دلم را پس از آنکه به نور هدایت روشن نمودی گمراه مکن و از نزد خود رحمتی بر من ببخش چرا که،تنها تو بخشاینده ای،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و مرا از پیروان و شیعیان او قرار ده و در گروه او محشورم گردان،و بر انجام واجبات جمعه ها و طاعاتی که در ان بر من لازم نمودی توفیقم ده، و عطایی که در رستاخیز برای اهل جمعه قرار داده ای نصیبم گردان،چه همانا تویی قدرتمند حکیم.

ص:53

فصل چهارم در فضیلت و اعمال شب و روز جمعه

[فضیلت شب و روز جمعه]

آگاه باش که شب و روز جمعه از سایر شبها و روزها به صفت بلندی مقام و شرافت و نام آوری کاملا متمایز است.

از رسولان خدا صلّی اللّه علیه و آله روایت شده:که شب و روز جمعه بیست و چهار ساعت است و حق تعالی در هر ساعت آن ششصد هزار تن را از دورخ آزاد می کند.و از امام صادق علیه السّلام وارد شده:که هرکه ما بین ظهر روز پنجشنبه تا ظهر روز جمعه از دنیا برود،خدا او را از فشار قبر پناه دهد.و نیز از آن حضرت روایت شده که برای جمعه حق و حرمتی بسیار است مبادا حرمت آن را ضایع گردانی و در انجام عبادات حق تعالی و تقرب جستن به خدا با انجام کارهای شایسته و ترک همۀ محرّمات الهی در آن روز کوتاهی نمایی،زیرا خدا ثواب طاعات را در این روز دو چندان می سازد و گناهان را محو می کند،و درجات اهل ایمان را در دو جهان بلند می گرداند.

شب جمعه در فضیلت مانند روز است،پس اگر می توانی شب جمعه را تا صبح به نماز و دعا زنده بدار،به راستی که خدا در شب جمعه برای اضافه کردن کرامت اهل ایمان،فرشتگان را به آسمان اوّل می فرستند تا بر حسنات ایشان بیفزایند،و گناهانشان را محو کنند و حق تعالی عطایش گسترده و بسیار کریم است.و نیز در حدیث معتبر از آن حضرت روایت شده:گاهی از اوقات شخص مؤمن برای حاجتی دعا می کند و حق تعالی قضای حاجتش را به تأخیر می اندازد تا در روز جمعه حاجتش را براورده سازد و به خاطر فضیلت جمعه درخواستش دو چندان برآورده شود.و فرمود:آنگاه که برادران یوسف از حضرت یعقوب علیه السّلام درخواست کردند تا برای آمرزش گناهانشان از خدا طلب بخشش نماید،گفت:(سوف استغفر لکم ربّی)(یعنی:از پروردگارم برای شما طلب آمرزش خواهم کرد)و این تأخیر به آن سبب ود که این درخواست در سحر شب جمعه واقع گردد تا دعایش اجابت شود.

و نیز از آن حضرت روایت شده:چون شب جمعه فرا رسد،ماهیان دریا سر از آب بیرون آورند،و درندگان صحرا سر برآورند و حق تعالی را ندا کنند که پروردگارا!ما را به سبب گناه آدمیان عذاب مکن!و از حضرت باقر علیه السّلام روایت شده:حضرت حق سبحانه و تعالی فرشته ای را در هر شب جمعه فرمان می دهد که از اول شب تا آخر شب از جانب پروردگار جهانیان از بالای عرش ندا کند:آیا بنده مؤمنی هست که پیش از طلوع صبح برای هر دو جهانش مرا بخواند،تا من درخواستش را اجابت کنم؟ آیا بندۀ مأمنی هست که پیش از طلوع صبح از گناهش توبه کند تا توبه اش را بپذیرم؟آیا بندۀ مومنی هست که در روزی او

ص:54

تنگ گرفته باشم،و پیش از طلوع صبح از من بخواهد که روزی اش را فزونی بخشم تا به او فراخی در روزی دهم؟آیا بندۀ مؤمن بیماری هست که پیش از برآمدن صبح از من بخواهد شفایش دهم تا به او تندرستی ارزانی کنم؟آیا بندۀ مؤمن غمگین در بندی هست که پیش از طلوع صبح از من بخواهد او را از بند برهانم و اندوهش را برطرف سازم تا دعایش را اجابت نمایم؟آیا بندۀ مؤمن ستمدیده ای هست که پیش از طلوع صبح دفع ستم ستمکار را از من بخواهد تا انتقام او را از ستمکار بگیرم و حقّش را به وی بازگردانم فرشتۀ حق این ندا را پیوسته تا طلوع صبح ادامه می دهد!از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده:حق تعالی جمعه را از میان همه روزها انتخاب کرده و روزش را عید نموده و شب آن را در فضیلت همچون روزش گردانیده است،و از جمله فضیلتهای روز جمعه آن است که در آن روز هر حاجتی که از خدا درخواست شود برآورده می شود!و چنانچه جماعتی در اثر نافرمانی مستحق عذاب حق شوند چون شب و روز جمعه را دریابند و دعا کنند،خداوند عذاب را از ایشان برمی گرداند و نیز امور آینده را خدا در شب جمعه استوار و نهایی می گرداند.پس شب جمعه بهترین شبها و روز آن بهترین روزهاست.

و از امام صادق علیه السّلام روایت شده:در شب جمعه از گناه دوری کنید که عقوبت گناهان در ان شب دو چندان است، همان گونه که پاداش کارهای نیک در آن شب دو برابر است.و هرکه در شب جمعه نافرمانی خدا را ترک گوید خدا گناهان گذشتۀ او را بیامرزد و هرکه در شب جمعه گناهی را آشکار انجام دهد،خدا او را به خاطر گناهان همۀ عمرش عذاب نماید و جزای گناه انجام گرفته در شب جمعه را بر او دو چندان گرداند.و به سند معتبر از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده:حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله فرمودند:

روز جمعه سید و بزرگ روزهاست،خدا پاداش نیکیها را در آن روز دو برابر عطا می کند و گناهان را محو می سازد و درجات اهل ایمان را بالا می برد و دعاها را مستجاب نماید و سختیها را آسان و غمها را از دلها می زداید؛و حاجتهای بزرگ را روا کند.

و روز جمعه روزافزونی است چرا که خدا لطف و مهر خویش را بر بندگان فزونی می بخشد و گروههای بسیاری را از آتش دوزخ نجات میدهد؛پس هرکه خدا را در آن روز بخواند و حق و حرمت آن روز را آن چنان که شایسته است بشناسد،به یقین خدا او را از آتش دوزخ رهایی دهد.

پس چنانچه در روز جمعه یا شب آن از دنیا برود پاداش شهیدان را دارد و در قیامت ایمن از عذاب الهی برانگیخته می شود؛

ص:55

و هرکه حرمت جمعه را آن چنان که شاید نگاه ندارد و حقش را تباه کند،یا این که نماز جمعه به جا نیاورد،یا در آن مرتکب محرمات الهی شود،به یقین خدا او را در آتش دوزخ بسوزاند،مگر آنکه توبه کند.و به سندهای معتبر از حضرت باقر علیه السّلام روایت شده:

آفتاب در روزی بهتر از جمعه طلوع نکرده،و هنگامی که پرندگان در روز جمعه به یکدیگر می رسند به هم سلام می کنند و می گویند:

امروز روز باارزشی است.و به سند معتبر از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه روز جمعه را دریابد،باید به کاری جز عبادت نپردازد،چه در این روز خدا گناه بندگان را می آمرزد و رحمت خویش را بر آنان نازل می کند.البته فضایل شب و روز جمعه بیشتر از آن است که در این سطور کوتاه بیان شود.

اعمال شب جمعه
اشاره

شب جمعه را اعمال بسیاری است که ما در اینجا تنها به ذکر چند عمل بسنده می کنیم.

[اوّل:بسیار گفتن«سبحان اللّه،و اللّه اکبر،و لا اله الاّ اللّه»و زیاد صلوات فرستادن]

اوّل:بسیار گفتن «سبحان اللّه،و اللّه اکبر،و لا اله الاّ اللّه»و زیاد صلوات فرستادن،روایت شده:جمعه،شبش تابناک و روزش بس روشن است،پس ذکر«سبحان اللّه،و اللّه اکبر،و لا اله الاّ اللّه»بگوئید و بر محمّد و آل محمّد بسیار صلوات فرستید و در روایت دیگر آمده:

که کمترین صلوات در این شب،صد مرتبه است،و هرچه بیشتر باشد بهتر است.و از امام صادق علیه السّلام روایت شده:صلوات بر محمّد و آل محمّد در شب جمعه با هزار کار نیک برابر است و هزار گناه را پاک می کند و مقام انسان را هزار درجه بالا می برد و مستحب است که پس از نماز عصر پنجشنبه تا آخر روز جمعه بر محمّد و آل محمّد بسیار صلوات فرستند.و با سند صحیح از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:هنگام عصر روز پنجشنبه فرشتگان از آسمان با قلمهای طلا و صحیفه های نقره فرود می آیند و در عصر پنجشنبه و شب و روز جمعه تا هنگام غروب خورشید جز صلوات بر محمّد و خاندان آن حضرت چیزی ننویسند.و شیخ طوسی فرموده:

در روز پنجشنبه مستحبّ است فرستادن هزار صلوات بر محمّد و آل محمّد.

و در آن بگوید:

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و فرج ایشان را تعجیل نما،و دشمنانشان را از جن و انس

ص:56

از اولین و آخرین نابود فرما.و گفتن این صلوات صد مرتبه از بعد از عصر پنجشنبه تا آخر روز جمعه فضیلت بسیار دارد.و نیز شیخ فرموده:مستحب است در آخر روز پنجشنبه به این صورت استغفار کنند:

طلب آمرزش می نمایم از خدایی که نیست معبودی جز او،زنده و پایدار است،و توبه می نمایم به سوی او توبۀ بندۀ فروتن بی چیز که فقیر و عاجز ناتوان است برای نفس خود و نه دفاعی و نه سودی و نه زیانی و نه زندگی و نه مرگی و نه رستاخیزی و درود خدا بر محمّد و خاندان او،پاک و پاکیزگان،از برگزیدگان و نیکان، و درود فراوان فرست.

[دوّم:بخواند این سوره ها را...]

دوّم:آنکه در شب جمعه این سوره ها را بخواند که از برای هریک فوائد و ثواب بسیار روایت شده:بنی اسرائیل[اسراء] کهف،سه طس[شعراء و نمل و قصص]سجده،یس،ص،احقاف،واقعه،حم سجده،حم دخان،طور،اقتربت،جمعه و اگر فرصت نشد همه را تلاوت کند،واقعه و سوره های قبل از آن را انتخاب کند،زیرا از امام صادق علیه السّلام روایت شده هرکه در هر شب جمعه سورۀ«اسراء»را بخواند،نمی میرد تا خدمت حضرت قائم(عج)رسد و از اصحاب آن حضرت گردد و هرکه در هر شب جمعه سورۀ«کهف»را بخواند،نمی میرد مگر شهید و خداوند او را در قیامت با شهیدان محشور می کند و در قیامت همراه ایشان نگاهش می دارد و هرکه در شب جمعه سوره های شعراء و نمل و قصص را تلاوت کند،از دوستان خدا گشته و در امان و حمایت حق تعالی قرار می گیرد و نیز در دنیا دچار فقر و تنگدستی نمی شود و خدا در آن جهان چندان از بهشت به او عطا کند که خشنود شود و بلکه افزون بر خشنودی اش بر او کرامت نماید،و صد زن زیبا چشم از زنان دلربای بهشت را به همسری او در آورد و هرکه در شب جمعه سورۀ سجده را بخواند خدا در قیامت نامۀ اعمالش را به دست راست او دهد و در حسابرسی اعمال بر او آسان گیرد.

و از دوستان محمّد و خاندان او باشد.و به سند معتبر از امام باقر علیه السّلام روایت شده:هرکس هر شب جمعه سورۀ«ص»را قرائت کند،از خیر این جهان و جهان دیگر آن اندازه به او ببخشند که جز به پیامبری مرسل یا فرشته ای مقرّب نبخشیده و او را با هرکس از اهل خانه اش

ص:57

که بخواهد وارد بهشت کنند،حتی خدمتکاری که به او خدمت کرده باشد،هرچند از خانوادۀ او به حساب نیاید و در حدّ شفاعت او نباشد.

و از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه در شب جمعه یا روز جمعه سورۀ«احقاف»را بخواند،در دنیا دچار بیم و هراس نشود و در روز قیامت از وحشت و ترس در امان باشد،و هرکه در شب جمعه سورۀ واقعه را بخواند،خدا او را دوستش بدارد و او را محبوب تمام مردم کند،و در دنیا دچار بدحالی و تنگدستی نشود و آفتی از آفات دنیا به او نرسد،و از دوستان حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام باشد و این سوره مخصوص امیر المؤمنین علیه السّلام است.و روایت شده:هرکه سورۀ«جمعه»را در هر شب جمعه تلاوت کند کفارۀ اعمال او از این جمعه تا جمعۀ دیگر خواهد بود.و نیز همین فضیلت برای کسی که در هر شب جمعه و بعد از ظهر و عصر جمعه سورۀ«کهف»را بخواند وارد شده است.و آگاه باش که برای شب جمعه نمازهای بسیاری وارد شده.اوّل:نماز حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام دوّم:دو رکعت نماز که در هر رکعت، «حمد»و پانزده مرتبه سورۀ«زلزال»در روایت است:هرکه این نماز را بجا آورد،خدا او را از عذاب قبر و هول و هراس قیامت ایمن کند.

[سوّم:خواندن سوره های مخصوص در نماز مغرب و عشای شب جمعه]

سوّم:آنکه در شب جمعه در رکعت اوّل نماز مغرب و رکعت اوّل نماز عشاء سورۀ«جمعه»و در رکعت دوّم نماز مغرب سورۀ«توحید»و در رکعت دوم عشا سورۀ«اعلی»را بخواند.

[چهارم:ترک خواندن شعر]

چهارم:خواند شعر را در شب جمعه ترک کند؛زیرا در حدیث صحیح از امام صادق علیه السّلام روایت شده:برای شخص روزه دار و شخص محرم و نیز در حرم خدا و در روز جمعه و در شب آن روایت کردن شعر مکروه است.راوی به حضرت عرض کرد:هرچند معنای آن شعر مطلب حقی باشد،فرمود:هرچند شعر به حق باشد.

و در حدیث معتبر از امام صادق علیه السّلام روایت شده:رسول خدا فرمود:هرکه در شب یا روز جمعه یک شعر بخواند،در آن شب و روز بهره ای از ثواب به غیر آن نداشته باشد.و براساس روایت معتبر دیگر،در آن شب و روز نمازش مورد قبول واقع نشود [از آنجا که شعر و خواندن آن مورد علاقه مرد و زن،پیر و جوان،عالم و عامی و خلاصه تمام مردم است،شاید اصرار روایات بر ترک خواند شعر در شب و روز جمعه به خاطر این باشد که اهل ایمان از قرائت قرآن و دعا و مستحبات شب و روز جمعه باز نمانند و ثوابهای عظیم و بهره های وافر الهی را از دست ندهند.مترجم]

[پنجم:در حق مؤمنین بسیار دعا کند]

پنجم:در حق مؤمنین بسیار دعا کند،چنان که حضرت زهرا علیها السّلام بسیار دعا می کرد و روایت شده اگر برای ده نفر از برادران مؤمن که از دنیا رفته باشند طلب آمرزش کند بهشت برای او واجب می شود.

[ششم:دعاهای مخصوص شب جمعه را بخواند]

ششم:دعاهای مخصوص شب جمعه را بخواند که آن دعاها بسیار است و ما به ذکر برخی از آنها بسنده می کنیم:

ص:58

به سند صحیح از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس در شب جمعه در سجدۀ آخر نافله شب این دعا را هفت بار، بخواند،هنگامی که از آن فارغ شود،آمرزیده شده باشد.

و اگر در هر شب این دعا را در سجدۀ آخر نافله شب بخواند،بهتر است.

و آن دعا این است:

خدایا!از تو می خواهم به عنایت کریمانه و نام بزرگت که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد و از گناهانم بزرگم درگذری.و از حضرت رسول صلّی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکس در شب یا روز جمعه این دعا را، هفت بار بخواند،اگر در آن شب یا در آن روز از دنیا برود وارد بهشت می شود و آن دعا این است:

خدایا!تویی پروردگار من،شایستۀ پرستشی جز تو نیست،تو مرا آفریدی و من بندۀ تو و فرزند کنیز تو و در دست قدرت توام و زمام زندگی ام به دست توست،تا توانستم بر عهد و پیمان روز را به شب آوردم.از شرّ آنچه انجام دادم به خوشبینی و خشنودی تو پناه می آورم،به نعمتت اعتراف و به گناهم اقرار می نمایم پس گناهانم را بیامرز،زیرا گناهان را جز تو نمی آمرزد.شیخ طوسی و سیّد کفعمی و سیّد ابن باقی رحمهم اللّه فرموده اند:در شب و روز جمعه و شب و روز عرفه مستحب است دعای اللّهم من تعبّا...خوانده شود،ما آن را از کتاب«مصباح شیخ»نقل می کنیم و آن دعا این است:

خدایا!هرکس به امید کمک و طلب عطا و جود و جایزۀ مخلوقی مجهّز و مهیّا و آمادۀ دیدار

ص:59

او شود،تنها به سوی توست ای پروردگار من استعداد و آمادگی من به امید عفو و درخواست و جایزه است،پس مرا از خواسته ام ناامید مساز،ای آنکه پرسنده ای از او محروم نگردد و بخشیده ای از او نکاهد من به پشتوانۀ عمل شایسته ای که انجام داده باشم،و یا به امید آفریده ای که به او دل بسته باشم به پیشگاهت نیامده ام،به درگاهت آمده ام با با اعتراف بر نفس خویش به بدکاری دستم و با اعتراف به اینکه هیچ دلیل و نه عذری بر بدکاری ام نیست،گذشت فراگیرت را که بر آن از خطاکاران درمی گذری امیدوارم،پس پافشاری بر جرم بزرگشان از اینکه بر انان دوباره مهرورزی تو را بازنداشت،پس ای آنکه رحمتش فراگیر و گذشتش بس بزرگ است ای بزرگ،ای بزرگ،ای بزرگ،جز بردباری ات خشم تو را برنگرداند و جز زاری به پیشگاهت از ناخشنودی ات رهایی نبخشد،پس خدایا!با نیرویی که با آن سرزمینهای مرده را زنده می کنی برایم گشایشی بخش و از اندوه هلاکم مکن تا آنکه دعایم را مستجاب نمایی و مرا به اجابت دعایم آگاه سازی و شیرینی سلامت و تندرستی را تا پایان عمر به من بچشان و مرا در معرض سرزنش دشمنم قرار مده و او را بر من چیره مساز و بر گردنم مسلّط مکن خدایا!اگر تو مرا حقیر و پست بداری،پس چه کسی بلندم گرداند و اگر تو مرا بلند گردانی،پس کیست آنکه مرا خوار کند و اگر هلاکم کنی،پس کیست آنکه دربارۀ بنده ات در برابر تو خود نماید؟یا از کار او از تو پرس وجو کند؟با آنکه به یقین می دانم که نه در حکم تو ستمی است و نه در انتقامت شتابی،چه تنها کسی در انتقام شتاب می کند که ازدست دادن فرصت را می هراسد

ص:60

و فقط کسی محتاج ستمگری است که ناتوان است،و حال آنکه تو ای خدای من!از این امور بسیار برتری.بار خدایا به تو پناه می آورم،پس پناهم ده و از تو امان می جویم پس امانم ده و از تو روزی می طلبم پس روزی ام ده و اعتماد می کنم بر تو،پس تو خود مرا کافی باش،و برای غلبه بر دشمنم از تو یاری می خواهم پس یاری ام ده،و از تو مدد می جویم پس مرا مدد فرما، ای خدای من!دعایم را بپذیر.بپذیر.بپذیر.

[هفتم:دعای«کمیل»را بخواند]

هفتم:دعای«کمیل»را بخواند که در فصل بعد[صفحه 108]خواهد آمد ان شاء اللّه[کمیل بن زیاد نخعی،از اصحاب امیر المؤمنین علیه السّلام است که حضرت به اصرار وی دعای کمیل را انشاء و به او تعلیم فرمود]هشتم:دعای«اللّهمّ یا شاهد کلّ نجوی»را که در شب عرفه هم خوانده می شود،بخواند.این دعا نیز ان شاء اللّه تعالی خواهد آمد[صفحۀ 405].

[نهم:ده مرتبه بگوید(یا دائم الفضل علی البریة...)]

نهم:ده مرتبه بگوید:ای کسی که جود و بخشش توبه آفریدگان همیشگی است!ای آنکه دو دست سخاوت خود را برای عطا گشوده ای!ای صاحب عطاهای گرانبها!بر محمّد و خاندان او،نیکوخوترین مردمان درود فرصت،و ما را ای خدای بلندمرتبه در چنین شبی بیامرز.این ذکر شریف در شب عید فطر نیز خوانده می شود.

[دهم:انار بخورد]

دهم:انار بخورد،چنانکه امام صادق علیه السّلام در هر شب جمعه میل میفرمود،و اگر هنگام خوابیدن بخورد،شاید بهتر باشد،چه آنکه روایت شده:

هرکه وقت خوابیدن انان بخورد تا صبح در جان خود ایمن خواهد بود.و سزاوار است هرگاه انار بخورد،در زیر آن دستمالی بگستراند که هر دانه ای از ان بیفتد جمع کرده و بعد بخورد و بهتر است دیگری را در آن انار شریک نسازد.شیخ جعفر ابن احمد قمی رحمة اللّه در کتاب، عروس از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکه ما بین دو رکعت نافله و فریصۀ صبح صد مرتبه بگوید:

منزه است پروردگار بزرگ من و به ستایش او را سزاست،از خدا،پروردگار خود،آمرزش می طلبم و به سوی او باز می گردم.خدا در بهشت خانه ای برای او

ص:61

بنا کند.و شیخ طوسی و سید ابن طاووس و دیگران این دعا را ذکر کرده و گفته اند:مستحب است در سحر شب جمعه این دعا خوانده شود:

خدایا!بر محمّد و خاندان او درود فرست و در این بامداد خشنودی خود را بر من ارزانی بدار،و ترس از خویش را در دلم جای ده،و دلم را از غیر خود ببر،تا به غیر تو امید نبندم و جز از تو نترسم،خدایا!بر محمّد و خاندان او درورد فرست و مرا یقین استوار،و اخلاص بی شائبه و قدر خود،ببخش،ای برآورندۀ نیازهای پرسندگان! ای آنکه هرچه در نهاد خاموشان می گذرد می داند!بر محمد و خاندانش درود فرست و خواهشم را برآور،و گناهم را بیامرز و روزی ام را وسعت بخش و نیازهای درونی ام و حوائج براداران دینی ام و خانواده ام را برآورد،خدای من آروزوهای دور و سرکش جز نزد تو ناکام است،همّتهای بلند جز آنکه بر گرد کوی تو گردد بیهوده باشد و راههای خرد بسته است جز به سوی تو،پس تویی امید دلها و به سوی توست پناهگاه،ای گرامی ترین مراد،و بخشنده ترین درخواست شده!با همۀ وجودم به سوی تو گریخته ام،ای پناهگاه گریختگان،با بارهای گناه که بر دوش می کشم،درحالی که برای رسیدن به تو یاوری نمی یابم جز آگاهی از اینکه تو نزدیک ترین کسی هستی که امید جویندگان به اوست و آنچه را که نزد اوست راغبان آرزومندند،ای آنکه خردها را به معرفت خویش شکوفا ساخت،و زبانها را به ستایش خود گشود و آنچه را بر بندگانش منّت گذارد،برای ادای حق خود بسنده ساخت،بر محمّد و خاندان

ص:62

درود فرست و برای شیطان بر خردم راهی و به سوی باطل بر عملم راهنما و دلیلی قرار مده.

و به هنگام طلوع صبح روز جمعه این دعا را بخواند:

شب را صبح کردم در امان خدا و امان فرشتگان و امان پیامبران و فرستادگان او(درود بر آنان باد)،و امان محمّد(درود خدا بر او و خاندان او باد)،و امانهای جانشینیان خاندان محمّد(درود بر آنان باد)،ایمان آوردم به نهان خاندان محمّد(بر ایشان درود باد)و ظاهر و باطن ایشان،و گواهی می دهم که همانا ایشان در معرفت به خدا و طاعت او همچون محمّد(درود خدا بر او و خاندان او)هستند.روایت شده:هرکس پیش از نماز صبح روز جمعه سه مرتبه بگوید:آمرزش می جویم از خدای که شایسته پرستشی جز آن زندۀ پاینده نیست و به سوی او باز می گردم.

گناهانش آمرزیده شود هرچند از حباب نشسته بر دریا بیشتر باشد.

اعمال روز جمعه
اشاره

برای روز جمعه اعمال بسیاری است که در اینجا تنها به بیان چند مورد اکتفا می کنیم:

[اعمال صبح جمعه]
[اول:خواندن سورۀ «جمعه»و«توحید»در نماز صبح روز جمعه]

اول:در رکعت اوّل نماز صبح سورۀ «جمعه»و در رکعت دوّم:«توحید»خوانده شود.

[دوّم:پس از نماز صبح،پیش از آنکه سخن بگوید،این دعا را بخواند]

دوّم:پس از نماز صبح،پیش از آنکه سخن بگوید،این دعا را بخواند تا کفّارۀ کناهان او از این جمعه تا جمعۀ دیگر باشد:خدایا!هر سخنی که در این جمعه ای بر زبان آورم،و یا هر سوگندی که در آن ادا نمایم و یا هر نذری که در آن جاری کنم،خواست و ارادۀ تو پیشاپیش همۀ اینهاست،پس در این میان هرچه را تو بخواهی که بشود می شود،و هرچه را که نخواهی نشود،بار خدایا!مرا بیامرز و از من درگذر.خدایا!هرکه را تو بر او درود فرستی

ص:63

پس درودم بر او باد و هرکه را که تو لعنت کنی پس لعنتم بر او باد.و دست کم در هر ماه یک بار این عمل را بجا آورد و نیز روایت شده:هرکس در روز جمعه پس از نماز صبح بنشیند،و به تعقیب بپردازد تا آفتاب برآید،هفتاد درجه در بهشت برین برای او بالا رود.و شیخ طوسی روایت کرده:که سنّت است این دعا را در تعقیب نماز صبح زو جمعه بخواند: خدایا!با حاجت خویش آهنگ تو کرده ام و امروز بر تو فرود آورده ام فقر و تنگدستی و درماندگی ام را و به آمرزش تو امیدوارتر از کردار خویشم و بخشایش و رحمت تو دامنه دارتر از گناهان من است،پس برآور نیاز مرا با قدرتی که بر آن داری و با سهولتی که نزد تو دارد، و نیازی که من به تو دارم.چه من به خیری دست نیافته ام جز از سوی تو و جز تو هرگز کسی گزندی را از من نرانده است و برای آن جهان و این جانم و نه برای گاه تهیدستی ام،آنگاه که مردم در قبرم تنها گذارند و گناهم را به نزد تو آورم،جز به مهر تو امید ندارم.

[سوّم:این دعا را بخواند نمیرد تا حضرت قائم(عج)را دریابد]

سوّم:روایت شده:هرکس در روز جمعه و دیگر روزها پس از نماز ظهر و نماز صبح بگوید:خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و طلوع ظهورشان را زود گردان نمیرد تا حضرت قائم(عج)را دریابد.و اگر صد مرتبه این صلوات را بخواند،خدا شصت حاجت،سی حاجت از حاجات دنیا و سی حاجت از حاجات آخرتش را برآورده سازد

[چهارم:این مقدار از سورۀ«الرحمن»را بخواند...]

چهارم:پس از نماز صبح سورۀ«الرحمن»را بخواند و بعد از آیۀ:کدامین نعمتهای پروردگارتان را تکذیب می کنید.بگوید:هیچیک از نعمتهای تو را ای پروردگارم تکذیب نمی کنم

[پنجم:صد مرتبه سوره توحید،صد صلوات،صد مرتبه استغفار و سوره هایی که می آید را بخواند]

پنجم:شیخ طوسی رحمة اللّه فرموده:مستحب است پس از نماز صبح روز جمعه صد مرتبه سورۀ«توحید»را بخواند و صد مرتبه بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد و صد مرتبه استغفار کند و سوره های«نساء،هود،کهف،صافات،الرّحمن»را بخواند.

[ششم:سوره های احقاف و مومنون را بخواند]

ششم:سوره های:

ص:64

«احقاف»و«مؤمنون»را بخواند،از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه در هر شب جمعه یا در هر روز جمعه سورۀ«احقاف»را بخواند در دنیا هراسی به دلش راه نیابد و از وحشت بزرگ روز قیامت ایمن گردد و نیز آن حضرت فرمود:هرکس جمعه ها بر خواندن سورۀ«مؤمنون»مداومت نماید،خدای تعالی پایان کارش را به نیکبختی و سعادت قرار دهد،و جایگاهش در بهشت برین با پیامبران الهی باشد

[هفتم:پیش از طلوع آفتاب ده مرتبه سورۀ«قل یا ایّها الکافرون»را بخواند]

هفتم:پیش از طلوع آفتاب ده مرتبه سورۀ«قل یا ایّها الکافرون»را بخواند و دعا کند تا خواسته اش اجابت شود.روایت شده:حضرت زین العابدین علیه السّلام چون صبح روز جمعه می شد تا ظهر«ایة الکرسی»[آیۀ 255 سورۀ بقره: اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْحَیُّ ... وَ لاٰ یَؤُدُهُ حِفْظُهُمٰا وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ ]را می خواند،و چون از نمازها فراغت مییافت،به تلاوت سورۀ:

«انّا انزلناه»می پرداخت.و آگاه باش برای خواندن آیة الکرسی علی التنزیل در روز جمعه فضیلت بسیار روایت شده است [علاّمه مجلسی گوید:آیة الکرسی علی التنزیل بنا بر روایت علی بن ابراهیم و شیخ کلینی عبارت است از: «اَللّٰهُ لاٰ إِلٰهَ إِلاّٰ هُوَ الْحَیُّ ....تا: هُمْ فِیهٰا خٰالِدُونَ»

[هشتم:غسل جمعه کند]

هشتم:غسل جمعه کند،و آن از جمله اعمال مستحبی است که بر آن تأکید بسیار شده و در روایت آمده که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله به امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:یا علی!در هر جمعه غسل کن،گرچه به خاطر آن غذای خود را برای بدست آوردن آب جهت غسل کردن بفروشی و گرسنه بمانی؛زیرا هیچ عمل مستحبّی برتر از غسل روز جمعه نیست و از امام صادق علیه السّلام روایت شده:

هرکه در روز جمعه غسل کند و این دعا را بخواند:

گواهی می دهم که شایستۀ پرستشی جز خدا نیست،شریک و انبازی ندارد،و گواهی می دهم که محمّد بنده و فرستاد اوست، بار خدایا،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از بسیار توبه کنندگان و پاکان قرار ده.

برای او تا جمعۀ آینده حالت پاکی و طهارت پیدا شود؛یعنی:از گناهان پاک می گردد،یا آنکه اعمال او با طهارت معنوی انجام می گیرد و مورد قبول حق واقع می شود.و به احتیاط نزدیک تر آن است که تا جائی که ممکن است،غسل جمعه را ترک نکنند.باید دانست وقت غسل جمعه پس از طلوع فجر تا زمان ظهر است و هرچه نزدیک تر به ظهر انجام شود،بهتر است.

[نهم:سر را با گل خطمی بشوید]

نهم:سر را با گل خطمی بشوید؛زیرا که این کار از بیماری پیسی و دیوانگی ایمنی می بخشد.

[دهم:ناخن و موی پشت لبش را بزداید]

دهم:ناخن و موی پشت لبش را

ص:65

بزداید زیرا که ثواب بسیار دارد و روزی را افزون می سازد،و او را از گناه تا جمعۀ دیگر دور می کند،و از بیماری دیوانگی و جذام و پیسی ایمنی می دهد،و بهتر است در وقت چیدن ناخن و زدودن موی پشت لب بخواند:

به نام خدا و به یاد خدا و بر روش محمّد و خاندان محمّد و در گرفتن ناخن،از انگشت کوچک دست چپ شروع،و به انگشت کوچک دست راست ختم نماید،و این شیوه را در گرفتن ناخنهای پای خود نیز رعایت کند پس از آن ناخنهای چیده را دفن کند.

[یازدهم:بوی خوش استعمال و لباس پاکیزه بپوشد]

یازدهم:بوی خوش استعمال کند و جامه های پاکیزۀ خود را بپوشد.

[دوازدهم:صدقه دهد]

دوازدهم:صدقه دهد،چه بر طبق یک روایت:ثواب صدقه دادن در شب و روز جمعه،هزار برابر اوقات دیگر است.

[سیزدهم:برای خانوادۀ خود خوردنیهای خوب و تازه تهیه کند]

سیزدهم:برای خانوادۀ خود خوردنیهای خوب و تازه از قبیل میوه و گوشت تهیه کند تا به آمدن جمعه شاد شوند.

[چهاردهم:پیش از خوردن صبحانه انار و پیش از ظهر هفت برگ کاسنی بخورد]

چهاردهم:پیش از خوردن صبحانه انار و پیش از ظهر هفت برگ کاسنی بخورد،از موسی بن جعفر علیهما السّلام روایت شده:هرکه در روز جمعه وقتی که ناشتاست یک انار بخورد،تا چهل روز دل او را نورانی گرداند.و اگر دو انار بخورد تا هشتاد روز و اگر سه انار،تا صد و بیست روز،وسوسۀ شیطان را از او دور گرداند و هرکس وسوسۀ شیطان از او دور شود نافرمانی خدا نکند و هرکه نافرمانی خدا نکند وارد بهشت شود.

شیخ طوسی در کتاب«مصباح»فرموده:در مورد خوردن انار در روز و شب جمعه فضیلت بسیار روایت شده

[پانزدهم:خود را از کارهای دنیا فارغ کند،و به آموختن دین بپردازد]

پانزدهم:

خود را از کارهای دنیا فارغ کند،و به آموختن دین بپردازد،نه آنکه روز جمعه را به گشت و گذار،و تفرّج در باغها و کشتزارهای مردم،و هم سخنی با اراذل و مردمان بی عار و مسخره گی و عیب گوئی از مردم،و خنده های قهقهه،و خواندن اشعار و غوطه ور شدن در کارهای باطل و امثال اینها صرف کند،که مفاسدش بیش از آن است که بیان شود.از امام صادق علیه السّلام نقل شده:بدا به حال مسلمانی که در طول هفته روز جمعه را صرف یادگیری مسائل دینی خود نکند،و برای این عمل مهمّم،خود را از کارهای دیگر فارغ نسازد.از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله روایت شده:هرگاه در روز جمعه ببینید پیرمردی سرگذشت دوران جاهلیت و کفر را برای مردم بیان می کند،بر سرش سنگریزه بزنید.

[شانزدهم:هزار مرتبه صلوات فرستد]

شانزدهم:هزار مرتبه صلوات فرستد،از اما باقر علیه السّلام روایت شده:هیچ عبادتی در روز جمعه نزد من محبوب تر از صلوات بر محمّد و آل مطهّر او صلی اللّه علیهم اجمعین نیست.مؤلّف گوید:اگر برای هزار مرتبه صلوات فرصت نکرد،دست کم صد مرتبه را ترک نکند،تا در روز قیامت چهره اش نورانی گردد.و روایت شده:هرکس

ص:66

روز جمعه صد مرتبه صلوات فرستد و صد مرتبه از خدا؛پروردگارم آمرزش می جویم و به سوی او می پویم گوید و صد مرتبه سورۀ«توحید» را بخواند،آمرزیده خواهد شد.و نیز روایت شده:که ثواب صلوات بر محمّد و آل محمّد،بین نماز ظهر و عصر برابر با ثواب هفتاد حج است.

[هفدهم:حضرت رسول و ائمه طاهرین علیهم السّلام را زیارت نماید]

هفدهم:حضرت رسول و ائمه طاهرین علیهم السّلام را زیارت نماید و کیفیت آن در باب زیارات[صفحۀ 494]خواهد آمد.

[هیجدهم:به زیارت گذشتگان به ویژه پدر و مادر یا یکی از ایشان برود]

هیجدهم:به زیارت گذشتگان به ویژه پدر و مادر یا یکی از ایشان برود،که این عمل ثواب بسیار دارد.از امام باقر علیه السّلام روایت شده:مردگان را در روز جمعه زیارت کنید،زیرا می دانند چه کسی به زیارت ایشان رفته است و ازاین رو شاد می شوند.

[نوزدهم:دعای«ندبه»بخواند]

نوزدهم:دعای«ندبه»را که از اعمال عیدهای چهارگانه است بخواند.این دعا بعد از این،در جای خودش خواهد، آمد[صفحۀ 813].

[بیستم:نافله بخواند به علاوه نمازهای دیگر که می آید]

بیستم:آگاه باش برای روز جمعه جز نافلۀ آن،که بیست رکعت است،نمازهای بسیاری ذکر شده است.کیفیت نافلۀ مذکور بنا بر مشهور آن است که شش رکعت آن زمانی که نور آفتاب افق را فرا گیرد بجا آورده شود، و شش رکعت دیگر وقتی که خورشید بالا بیاید،و شش رکعت دیگر نزدیک ظهر،و دو رکعت پس از ظهر پیش از نماز ظهر،و یا آنکه شش رکعت اوّل را پس از نماز جمعه یا نماز ظهر بجا آورد،به صورتی که در کتب فقها و(مصابیح)ذکر شده.

البته نمازهای بسیار دیگری نیز نقل شده،که ذکر بعضی از آنها در این مقام مناسبت دارد،هر چند بیشتر آنها اختصاصی به روز جمعه ندارد،ولی بجا آوردن آنها در روز جمعه بیشتر فضیلت دارد:

[نماز کامله]

از جملۀ آنها نماز کامله است که شیخ طوسی،و سیّد ابن طاووس و شهید و علاّمه حلّی و دیگران به سندهای بسیار و معتبر از امام صادق علیه السّلام و ایشان از پدران بزرگوارشان علیهم السّلام از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله روایت کرده اند که آن حضرت فرمود:

«هرکس در روز جمعه پیش از ظهر چهار رکعت نماز بخواند،و در هر رکعت سورۀ«حمد»را ده مرتبه و هر یک از:

«قل اعوذ بربّ النّاس»و«قل اعوذ بربّ الفلق»و«قل هو اللّه احد»و«قل یا ایّها الکافرون»و «ایة الکرسی»را ده مرتبه،و به روایت دیگر:«انّا انزلناه»و آیة «شَهِدَ اللّٰهُ...» [آیۀ 18 سورۀ آل عمران] را نیز هر یک ده مرتبه بخواند،و آنگاه که از چهار رکعت فارغ شود،صد مرتبه استغفار کند،

ص:67

و صد مرتبه بگوید:

خدا پاک و منزه است و ستایش تنها او را سزاست و خدایی جز او نیست،و خدا بزرگتر از هر وصفی است و هیچ نیرو و توانی جز برآمده از خدای بلند مرتبۀ بزرگ نیست.و پس از آن صد مرتبه صلوات فرستد،خدا شرّ اهل آسمان و شرّ اهل زمین،و شرّ شیطان و شرّ پادشاهان ستمگر را از او برطرف کند»تا پایان روایت که همه در بیان فضیلت این نماز است.نماز دیگر:حارث همدانی از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده:اگر بتوانی روز جمعه ده رکعت نماز بجای آر،و رکوع و سجودش را تمام و کامل ادا کن،و پس از هر دو رکعت صد مرتبه بگو:پاک و منزه است خدایی که ستایش تنها شایسته اوست که فضیلت بسیار دارد.

نماز دیگر:به سند معتبر از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکس سورۀ«ابراهیم»و سورۀ«حجر»را در دو رکعت نماز در روز جمعه بخواند،هرگز دچار پریشانی و دیوانگی و یا بلایی دیگر نشود،از جملۀ آن نمازها:نماز حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله است.

نماز حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله

سید ابن طاووس رحمة اللّه به سند معتبر از حضرت رضا علیه السّلام روایت کرده که از آن حضرت دربارۀ نماز حضرت جعفر طیار رحمة اللّه پرسیدند.حضرت فرمود:چرا از نماز حضرت رسول غافلی؟شاید رسول خدا صلی اللّه علیه و آله نماز جعفر را بجا نیاورده باشد و شاید جعفر نماز رسول خدا صلی اللّه علیه و آله را نخوانده باشد.سؤال کننده عرضه داشت:یا ابن رسول اللّه!نماز پیامبر را به من بیاموز! حضرت فرمود:دو رکعت نماز می خوانی؛در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و پانزده مرتبه سورۀ«انا انزلناه»و در رکوع و پس از سر برداشتن،و در سجده اوّل و بعد از آن و در سجدۀ دوّم و پس از آن در هر یک پانزده بار سورۀ«انّا انزلناه»را می خوانی آنگاه تشهّد خوانده و سلام می دهی.چون فارغ شوی بین تو و خدا گناهی نمی ماند جز آنکه آمرزیده شود،و هر حاجتی که از حق تعالی بخواهی روا خواهد شد،و پس از آن این دعا را می خوانی:

شایستۀ پرستشی جز خدا نیست،پروردگار پدران نخستین ما شایستۀ پرستشی جز خدا نیست،پرستیدۀ یکتا و ما تنها به فرمان او هستیم.

ص:68

شایستۀ پرستشی جز خدا نیست،جز او را نمی پرستیم،و دینمان را برای او خالص می کنیم،گرچه مشرکان را خوش نیاید،معبودی جز خدا نیست،یکتا،یگانه و بی همتاست،به وعده خویش وفا کرد،و بندۀ خود را یاری کرد،و سپاهش را نیرومند ساخت و به تنهایی همه دشمنان را گریزاند و تارومار ساخت،فرمانروایی و ستایش تنها شایستۀ اوست و او بر هر چیز تواناست،خدایا تویی!نور آسمانها و زمین و هر که در آنهاست،پس ستایش تنها برای توست.و تویی برپادارندۀ آسمانها و زمین و هرکه در آنهاست،پس ستایش تنها تو را سزاست،و تو حقیّ و وعده ات حق و گفتارت حق و عملت حق و بهشتت حق و دوزخت حق است.بار خدایا تنها به فرمان تو و به تو ایمان آوردم،و بر تو توکل کردم،و به خاطر تو(با بدان)دشمنی کردم،و تنها به سوی تو دادخواهی نمودم.پروردگارا پروردگارا پروردگارا!ببخش گناهانی را که پیش از این مرتکب شده ام و پس از این مرتکب می شوم و آنچه پنهان و آشکار انجام داده ام،همه را خدای من!شایستۀ پریستۀ پرستشی جز تو نیست.درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد!و مرا بیامرز و به من مهر ورز و توبه ام را بپذیر،همانا تنها تویی بسیار توبه پذیر مهربان.

علاّمۀ مجلسی رحمة اللّه فرموده:این نماز از نمازهای مشهور است و سنّی و شیعه آن را در کتابهای خود روایت کرده اند و برخی این نماز را از نمازهای روز جمعه شمرده اند ولی از روایت این نکته به دست نمی آید و ظاهرا در دیگر روزها هم می توان آن را بجا آورد و نیز از جملۀ آن نمازها«نماز امیر المؤمنین علیه السّلام»است.

نماز حضر امیر المؤمنین علیه السّلام

شیخ و سیّد از امام صادق علیه السّلام روایت کرده اند:هرکه از شما نماز امیر المؤمنین علیه السّلام را بخواند،از گناهان پاک گردد،همچون روزی که از مادر زاده شده و حاجاتش در پیشگاه حق برآورده شود.این نماز چهار رکعت است:در هر رکعت یک بار سورۀ«حمد»

ص:69

و پنجاه بار«قل هو اللّه احد»تلاوت شود،و چون از نماز فارغ شود این دعا را بخواند که تسبیح آن حضرت است:

پاک و منزّه است آنکه نشانه های وجودش نابود نشود،پاک و منزّه است آنکه از خزانه هایش کاسته نگردد،پاک و منزّه است آنکه فخرش را فروپاشی نباشد،پاک و منزّه است آنکه آنچه نزد اوست پایان نیابد،پاک و منزّه است آنکه دورانش به سر نرسد،پاک و منزّه است آنکه هیچکس را در کارش شرکت ندهد،پاک و منزّه است آنکه شایستۀ پرستشی جز او نیست.پس از این تسبیح دعا کند و بگوید:ای آنکه درگذری از بدیها،و به آنها کیفر نکنی!ای خدا!بر بنده ات مهر ورز،وجود مرا دریاب،ای سرور من من بندۀ تو هستم، بنده ای ایستاده در پیشگاه تو،پروردگارا!خدایا به هستی ات سوگند،ای آرمان من،ای بخشاینده،ای فریادرس،دریاب بنده ات را!دریاب بنده ات را!بنده ات را چاره ای نیست،ای واپسین امید،ای روان کنندۀ خون در رگهایم!ای سرور من!ای مالک من،ای او!ای او!پروردگارا!بنده ات را دریاب،بنده ات را دریاب،چاره ای ندارم،از پیش خود هیچ ندارم(که عین نیازم) توان سود و زیان خویش را ندارم،کسی را برای یاری نمی یابم،چاره جوییها از من جدا گشته، و هر گمان چاره ای نابود گشته است،روزگار مرا تنها به سوی تو روانه ساخته،ازاین رو در اینجا در برابر بارگاهت ایستاده ام،همۀ اینها خدایا!با آگاهی تو بوده است پس چگونه با من رفتار خواهی کرد؟ای کاش!می دانستم پاسخ خواهشم را چگونه خواهی داد؟آیا خواهی گفت:آری یا می گویی نه؟اگر بگویی:نه؛پس وای بر من!وای بر من!وای بر من!،وای از درماندگی ام!وای از درماندگی ام!وای از درماندگی ام!وای از بیچاره گی ام!از بیچاره گی ام!وای از خواری ام از

ص:70

خواری ام!از خواری ام!آنگاه که تو مرا رها کنی؟به سوی که،و از طرف که،یا نزد که،یا چگونه،یا چه چیز؟یا به سوی چه چیزی پناه برم؟ و به چه کسی امید بندم؟و کیست که با فضل خود بر من کرم نماید؟ای آنکه آمرزشت فراگیر است؟و اگر بگویی:

آری،که همان از تو گمان داردم و امید به تو چنین است،پس خوشا به حال من که خوشبختم!و کامروا شده ام، پس خوشا به حال من که مورد رحمت قرار گرفتم!ای خدای مهربان!ای خدای بنده پرور!ای خدای دلجو ای خدای جبران گر!ای آنکه هستی به دست توست!ای دادگر!مرا کرداری که به برآمدن حاجتم نایل آیم نیست،از تو می خواهم به حق آن نامت که در پس پردۀ غیب خود مستور ساختی و نزد خویش بنهادی.پس برای هیچ موجودی جز تو پدیدار نشود!به حق آن نام و به حق هستی نابت و به آنکه برترین و شریف ترین نامها تو است از تو درخواست می نماید مرا چیزی جز این نیست و کسی خیرخواه تر از تو به من نیست،ای به خود خستی!ای هستی بخش!ای آنکه خویش را به شناساند!ای آنکه به اطاعتش فرمانم داد،ای آن که مرا از فرمانی اش بازداشت،ای خوانده شده!ای خواسته شده!ای مطلوب!سفارشی که به من نموده بودی وانهادم و فرمانت را نخواندم،و اگر تو را در آنچه فرمانم دادی اطاعت می کردم هر آینه مرا در آنچه برایش به سویت برخاستم بس بودی و من با نافرمانیم هم به تو امیدوارم،پس بین من و آنچه به آن امیدوارم جدایی مینداز،ای مهر ورز بر من از پیش روی،و از پشت سر،و از بالای سر،و از زیر پایم و از همۀ جهات احاطه بر من پناهم ده.خدایا!به حق محمّد ص،و سرور من،و به حق علی ع مولای من،و به حق امامان

ص:71

هدایت یافته(که بر ایشان درود باد)لطف و مهر و رحمتت را بر ما بگستر،و از روزی خود بر ما فراوان ده،و وام ما را بپرداز و همۀ حاجتهای ما را برآور،ای خدا!ای خدا!ای خدا! زیرا تو بر هر چیز توانایی.

پس از آن حضرت فرمود:هرکه این نماز را بجا آورد و این دعا را بخواند،وقتی از آن فارغ شود،بین او و خدا گناهی نماند جز آنکه آمرزیده شود.

مؤلف گوید:احادیث بسیاری در فضیلت خواندن این چهار رکعت نماز،در شب و روز جمعه وارد شده است و اگر پس از نماز بگوید:بار الها!بر پیامبر عرب زبان و خانوادۀ او درود فرست در حدیث آمده که گناهان گذشته و آیندۀ او آمرزیده شود،و مانند کسی شود که دوازده مرتبه قرآن را ختم کرده باشد و حق تعالی گرسنگی و تشنگی قیامت را از او رفع کند...

نماز حضرت فاطمه علیها السّلام

روایت شده:حضرت فاطمه علیها السّلام دو رکعت نماز می خواند که جبرئیل به ایشان تعلیم داده بود آن حضرت در رکعت اوّل پس از سورۀ «حمد»صدر مرتبه سورۀ«قدر»و در رکعت دوّم بعد از سورۀ«حمد»صد مرتبه سورۀ«توحید»را قرائت می کردند،و چون سلام می دادند این دعا را می خواند:پاک و منزّه است آن خدایی که دارای شکوه افراشته و بلند است،پاک و منزّه است خدایی که صاحب شوکت والا و بزرگ است،پاک و منزّه است خدایی که دارنده فرمانروایی پر افتخار دیرینه است،پاک و منزّه است آنکه لباس خرّمی و زیبایی به بر دارد،پاک و منزّه است آنکه در پوششی از نور وقار است،پاک و منزّه است آنکه ردّ پای مورچه را بر سنگ سخت می بیند، پاک و منزّه است آنکه خطّ سیر پرنده را در هوا می بیند،پاک و منزّه است آنکه او چنین است و جز او چنین نیست.

ص:72

سیّد ابن طاووس فرموده:در روایت دیگری وارد شده که پس از این نماز تسبیح مشهور حضرت زهرا علیها السّلام را که بعد از هر نماز خوانده می شود بخوانند،و پس از آن صد مرتبه صلوات بر محمّد و خاندان او فرستند.و شیخ در کتاب«مصباح المتهجّدین»فرموده است:نماز حضرت فاطمه علیها السّلام دو رکعت است،در رکعت اوّل سورۀ«حمد»و صد مرتبه سورۀ«قدر»و در رکعت دوّم سورۀ«حمد»و صد مرتبه«توحید»خوانده شود،و چون سلام داده شد تسبیح حضرت زهرا علیها السّلام را بخوانند،آنگاه دعای«سبحان ذی العزّ الشامخ»را تا آخر قرائت کنند.و شیخ فرموده:کسی که این نماز را بجای آورد،چون از تسبیح فارغ شود زانوها و دستان خود را تا آرنج برهنه نماید و همه مواضع سجود خود را بدون مانع و حایل به زمین بچسپاند و از خدا حاجت بخواهد،و به هر کیفیتی که دوست دارد دعا کند،و در همان حال سجده بگوید:

ای آنکه جز او پروردگاری نیست که خوانده شود،ای آنکه ورای او معبودی نیست که او پروا شود!ای آنکه جز او فرمانروایی نیست که از او پرهیز شود!ای آنکه او را وزیری نیست که به او روی آرند!ای آنکه او را نگهبانی نیست تا به او رشوه داده شود!ای آنکه او را دربانی نیست تا به وسیلۀ او به درگاهش آیند!ای آنکه بر اثر بسیاری درخواست،جز کرم و جود،و بر اثر کثرت گناهان جز عفو،و گذشت نیفزاید،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنین و چنان کن.و به جای«کذا و کذا»حاجات خویش را از خدا بخواهد.

نماز دیگر از حضرت فاطمه علیها السّلام:

شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس از صفوان روایت کرده اند که محمّد بن علی حلبی روز جمعه، خدمت امام صادق علیه السّلام شرفیاب شد و عرضه داشت:علاقمندم به من عملی بیاموزی که بهترین کارها در روز جمعه باشد حضرت فرمود:من کسی را که برای رسول خدا عزیزتر از حضرت فاطمه باشد سراغ ندارم،و چیزی را برتر از آنچه پیامبر به فاطمه آموخت،نمی شناسم،پیامبر به دخترش فرمود:هرکه صبح جمعه را دریابد،غسل کند و قدمهایش را بگسترد و چهار رکعت نماز(دو نماز دو رکعتی)بگذارد.در رکعت اوّل پس از سورۀ«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«توحید»و در رکعت دوم،

ص:73

پس از سورۀ«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«و العادیات»و در رکعت سوّم پس از«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«اذا زلزلت» و در رکعت چهارم پس از سورۀ«حمد»پنجاه مرتبه سورۀ«اذا جاء نصر اللّه...»که مراد از این سوره سورۀ مبارکۀ نصر است یعنی آخرین سوره ای که نازل شده است.و چون از نماز فارغ شوند،این دعا را بخوانند:

ای معبود و سرور من!اگر دیگران به امید رسیدن به عطا و مواهب وجود و بخششها و هدایا آماده و مهیّا و مجّهز و مستعد ورود بر آفریده ای چون خو شده اند،پس خدایا!پس خدایا!آمادگی و مجهّز بودن و مهیّا بودن و استعداد من به امید دستیابی به بهره ها و نیکی و عطایا و هدایا تو تنها به سوی توست،پس مرا از این همه ناامید مساز،ای آنکه خواهش هیچ نیازمندی از او بی ثمر نماند،و بخشش بخشنده ای از او نکاهد! من با کردار شایسته ای که پیش فرستاده باشم به پیشگاه تو نیامده ام،و با یاری آفریده ای که به او امید بسته باشم و با آن به تو تقرب جویم، به درگاهت بار نیافتم جز به امید شفاعت محمّد و خاندان او که درود تو بر او و بر ایشان باد،در حالی به نزد تو آمدم که گذشت کریمانه ات را امید دارم،گذشتی که به آن بر خطاکاران در حال پافشاری بر گناهان است،پس مداومت آنان بر کارهای حرام تو را از اینکه آمرزشت را بر آنان ارزانی داری باز نداشت،و تو ای سرور من!بسیار بر نعمت بخشی بازگردی و من بر خطا کاری،به حق محمّد و خاندان پاکش از تو می خواهم،که گناه بزرگ ام را بیامرزی،زیرا گناه بزرگ را جز آمرزگار بزرگ نیامرزد؛ای بزرگ!ای بزرگ!ای بزرگ ای بزرگ ای بزرگ!ای بزرگ!

ص:74

مؤلف گوید:سید ابن طاووس در کتاب«جمال الاسبوع»[زیبایی ایّام هفته]برای هر یک از امامان علیهم السّلام نمازهای به همراه دعا ذکر نموده که شایسته است در اینجا بیان شود.

نماز حضرت مجتبی علیه السّلام

نماز حضرت مجتبی علیه السّلام در روز جمعه چهار رکعت می باشد که مانند نماز امیر المؤمنین علیه السّلام است.نماز دیگر آن حضرت در روز جمعه نیز چهار رکعت است که در هر رکعت یک بار سورۀ«حمد»و بیست و پنج بار سورۀ«توحید»خوانده می شود.

دعای آن حضرت:خدایا!به امید جود و کرم تو به سویت تقرّب می جویم،و به دوستی محمّد بندۀ و فرستاده ات به سوی تو تقرّب می جویم،و به فرشتگان مقرّب به پیشگاه تو تقرّب می جویم،و به پیامبران و فرستادگانت که بر محمّد،بندۀ شایسته و فرستاده ات و بر خاندان محمّد درود فرستی و از لغزشم درگذری،و گناهانم را بر من بپوشانی،و آنها را بیامرزی،و نیازهایم را برآورده سازی،و به کار زشتی که از من سرزده عذابم نکنی،چه همانا عفو و بخشش تو بر من فراگیر است،به یقین تو بر هر کاری توانایی.

نماز حضرت حسین علیه السّلام

نماز حضرت حسین علیه السّلام چهار رکعت است که در هر رکعت سورۀ«فاتحه»پنجاه بار و«قل هو اللّه احد»پنجاه بار،و در رکوع، هر یک از سوره های«فاتحه»و«قل هو اللّه احد»ده بار،و پس از سر برداشتن از رکوع نیز هر یک،ده بار و نیز در سجدۀ اوّل و پس از سر برداشتن از سجده،و هم در سجدۀ دوّم هر کدام ده بار خوانده شود،و چون از نماز فارغ شد این دعا را بخواند:اللّهمّ انت الّذی استجبت لآدم و حواء...[بار خدایا!تویی که دعای آدم و حوا را اجابت نمودی]که دعای بلندی است[این دعا در جلد 88 بحار الانوار چاپ بیروت ص 186 نقل شده است]

ص:75

نماز حضرت زین العابدین علیه السّلام

نماز آن حضرت چهار رکعت است که در هر رکعت یک بار سورۀ«حمد»و صدر بار سورۀ«توحید»خوانده می شود.

دعای آن حضرت:ای آنکه زیبایی را آشکار ساخت،و زشتی را پوشاند،ای آنکه بر جم و گناه سرزنش ننمود،و پرده حرمت بنده اش را ندرید،ای که گذشت بزرک،و بخششت نیکوست،ای که آمرزگاری است دامن گستر،ای که دستانت به مهر گشاده است،ای شنوای هر نجوای پنهان،ای سرانجام هر دادخواهی،ای درگذرندۀ بزرگوار،ای بزرگ سرچشمۀ امید، ای آغاز گر نعمتها پیش از آنکه بندگان سزاوار آن شوند،ای پروردگار و سرور و مولای ما،ای واپسین دلبستگی ما،خدایا!از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی.

نماز حضرت باقر علیه السّلام

نماز آن حضرت دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و صدر مرتبه:پاک و منزّه است خدا و ستایش تنها او را سزاست و شایستۀ پرستشی جز خدا نیست و خداوند برتر از هر وصفی است.خوانده می شود.

دعای آن حضرت:خدایا از تو خواستارم ای بردبار دارای رفق و مدارا و ای آمرزگار مهربان،از گناهانم و آنچه از زشتیها نزد من است،به خوبی و زیبایی آنچه نزد خود داری درگذری،و از عطای خود به اندازه ای که مرا در بر گیرد به من بدهی و از آنچه به من بخشیدی کردار شایسته به همراه فرمانبرداری از خود و پیامبرت الهام بخشی،و از گذشت خویش به قدری به من ببخشی که در پرتو آن سزوار کرامتت شوم.خدایا چنانچه شایستۀ تو است به من عطا کن و با من آنچه را

ص:76

سزاوار آنم مکن،چه هستی من تنها به مدد توست،و جز از سوی تو به خیری دست نیافته ام،ای بیناترین بینایان،و ای شنواترین شنوایان،و ای دادگرترین داوران و ای پناه پناه جویان،و ای برآورندۀ دعای درماندگان،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

نماز حضرت صادق علیه السّلام

نماز آن بزرگوار دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و صد مرتبه آیۀ شریفه «شَهِدَ اللّٰهُ» [آیۀ 18 از سورۀ آل عمران]خوانده می شود.

دعای آن حضرت:ای آفرینندۀ هر آفریده،ای بر سازندۀ هر شکسته،ای حاضر در هر جا،ای ای شاهد هر راز،ای شاهد بر هر راز،ای دانای هر نهان،ای هماره حاضر و ای پیروزمند بی شکست،ای نزدیک دوری ناپذیر،ای همدم هر تنها،ای زندۀ حیات بخش مردگان، و میرانندۀ زندگان،ای که پاداش هرکس بر وفق کردارش بر پاداری،و ای زنده آنگاه که زنده ای نباشد،شایستۀ پرستشی جز تو نیست،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

نماز حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام

نماز آن حضرت دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و دوازده مرتبه«توحید»خوانده می شود.

دعای آن حضرت:خدایا،آواها در آستانت کوتاه و آهسته گشته،و اندیشه ها در شناسایی است سرگردان شده،و هر چیز از

ص:77

بلندای هیبتت ترسان است،و همۀ آفریدگان به درگاهت گریزان،در برابر هستی ات،هستی هر آفریده ای در تنگنای نیستی است و همه چیز را نور هستی تو آکنده است،پس تویی والا در شکوهت،و فروزنده در زیبایی ات،و بزرگ در توانایی ات، و تویی آنکه هیچش درمانده نسازد،ای فرو بارندۀ نعمتم،ای گشایشگر اندوهم،و ای برآورندۀ نیازم،خواهشم را به حق یگانگی ات روا ساز،به تو ایمان آوردم ایمانی خالص، بر پیمان و وعده ات صبح کردم تا توان دارم،با عطایت به جانبت آیم و از تو آمرزش می جویم از گناهانم که جز آنها را نمی آمرزد،ای آنکه در اوج بلندای خویش به آفریده ها نزدیک است،و در کمال به آنان فراتر از همگان است و در تابشش پرتوافشان،و در پادشاهی اش بس نیرومند است،بر محمّد و خاندانش درود فرست.

نماز حضرت رضا علیه السّلام

نماز آن بزرگوار شش رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و ده مرتبه سورۀ«هل اتی علی الانسان»[سوره 76 قران]خوانده می شود.

دعای آن حضرت:ای یار من در سختیها،و ای همراه من در نعمتها و ای معبود من ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب،ای پرودگار «کهیعص» و «یس وَ الْقُرْآنِ الْحَکِیمِ» ،از تو درخواست می کنم ای بهترین کسی که از او درخواست شود و ای نیکوترین کسی که خوانده شود،و ای بخشنده ترین بخشندگان و ای بهترین مأوای امید بستگان تو خواستارم که درود فرستی بر محمّد و خاندان محمّد.

ص:78

نماز حضرت جواد علیه السّلام

نماز آن سرچشمۀ جود و کرم دو رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و هفتاد مرتبه«توحید»خوانده می شود.

دعای آن حضرت:خدایا!ای پروردگار جانهای فنا یافته،و بدن های پوسیده و در خاک افتاده،از تو درخواست می کنم به حق فرمانبری روانهای بازآینده به بدنهای خویش و بحق فرمانبری بدنهای پیوسته به رگهای خویش،و به حق گفتار پر نفوذت در میان آنها،و دادخواهی ات از آنها،آنگاه که آفریده ها بر آستانت در انتظار داوری تو بنشسته اند.و به مهر بی پایانت دل بسته و از شکنجۀ بی سرانجامتت هراسانند.بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و نور فروزان در دیدگانم،و یقین بی گمان در جانم،و یاد جاودان خود در هر شب و روز بر زبانم بنه،و کردار پسندیده روزی ام گردان

نماز حضرت هادی علیه السّلام

نماز آن حضرت دو رکعت است که در رکعت اوّل سورۀ«حمد»و سورۀ«یس»و در رکعت دوم سورۀ«حمد»و سورۀ«الرّحمن»خوانده میشود

دعای آن حضرت:ای نیکوکار،ای همواره در پیوند با دلها،ای گواه،هر ناپیدا،ای نزدیک دور ناشدنی و ای پیروز بی شکست،ای آنکه جز او نمی داند که چون است،ای آنکه به قدرتش نمی توان دست یافت

ص:79

بار خدایا!از تو درخواست می کنم به حق آن نامت که در پرده است،و در گنجینه است و ناپیدا از هر آنکه تو خواهی،آن نام پاک پاکی بخش،مبرّا از هر نقص،بر همگان پرتوافشان،زنده،به خود پایدار،بزرگ،تویی نور آسمانها و فروغ زمینها،دانای نهان و آشکار، والای بلندمرتبه و بزرگ،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

نماز حضرت عسگری علیه السّلام

نماز آن وجود مبارک چهار رکعت است که در رکعت اوّل پس از سورۀ«حمد»پانزده بار سورۀ«زلزال»و در رکعت دوّم بعد از«حمد»پانزده بار سورۀ«توحید»خوانده می شود.

دعای آن حضرت:خدایا!از تو می خواهم به حق آنه ستایش تنها از آن توست،شایستۀ پرستشی جز تو نیست،تویی سرآغاز هر آنچه هست،و تویی زنده به خود پایدار و شایستۀ پرستشی جز تو نیست،چیزی خوارت نسازد،و تو هر روز در کاری هستی،شایستۀ پرستشی جز تو نیست،آفرینندۀ هر آنچه به دیده آید و هر آنچه نادیده باشد،دانای به هر چیز بی آنکه آموخته باشی،از تو خواستارم به حق عطایا و نعمتهایت ای آنکه تویی خدا و پروردگار جهانیان،یکتایی که شایسته پرستشی جز او نیست بخشایشگر مهربان،و از تو می خواهم به آنکه تویی خدایی که شایستۀ پرستشی جز تو نیست.یگانۀ یکتای بی همتای بی نیازی که نه زاده است،و نه زاده شده،و برای او همتایی نیست و از تو می خواهم به خدایی ات که شایستۀ پرستشی جز تو نیست ای مهرورز آگاه و ناظر بر همگان و آنچه فراهم آورده اند،ای آنکه دیده بان و نگاهداری و از تو درخواست می کنم به خدایی ات که سرآغاز است پیش از آنکه چیزی باشد،و سرانجام است پس از هر آنچه هست.و ای ژرفای هر چه هست

ص:80

و ای زیان رسان،سودبخش،و فرزانۀ دانا و از تو می خواهم،به خدایی ات که در پرستش یگانه ای،زنده و پاینده ای ای برانگیزنده،میراث بر،و ای مهرورز،منّت گذار،ای پدیدآوردندۀ آسمانها و زمین،صاحب شکوه و بزرگواری، و ای بخشایشگر عزتمند و دارای سلطنت پایدار،شایستۀ پرستشی جز تو نیست که دانشت همه را فرا گرفته و شمارۀ هر چه هست دانی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.

نماز حضرت صاحب الزّمان(عج)و دعای آن حضرت

نماز آن حضرت دو رکعت است که در هر رکعت در سورۀ«حمد»آیۀ إِیّٰاکَ نَعْبُدُ وَ إِیّٰاکَ نَسْتَعِینُ را صد مرتبه بخوان و پس از آن سورۀ«حمد»را تا وَ لاَ الضّٰالِّینَ ادامه بده،آنگه سورۀ توحید را یک مرتبه قرائت کن و پس از فراغت از نماز این دعا را بخوان:

خدایا!بلا بسی بزرگ شده،و سختیهای نهان آشکار گشته و پرده برافتاده،و زمین با آنچه آسمان فرا گرفته، تنگ شده،پروردگارا!به سوی تو دادخواهی می کنیم و در سختی و آسانی تنها بر تو تکیه می زنیم.خدایا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد،آنان که ما را به فرمانبرداری از ایشان فرمان دادی.خدایا!در فرج آنان به آمدن قائمشان شتاب فرما،و عزّتش را نمایان ساز،یا محمّد یا علیّ یا علیّ یا محمّد کفایت نمایید مرا که کفایت کننده ام شما هستید،یا محمّد یا علیّ،یا علیّ یا محمّد،یاری ام کنیم که یاور من شمایید،یا محمّد یا علیّ یا علیّ یا محمّد،نگهدارم باشید،که شما نگهدارم هستید،ای مولای من ای صاحب الزّمان،ای مولای من ای صاحب الزّمان،ای مولای من ای صاحب الزّمان درخواست یاری دارم،درخواست یاری،درخواست یاری،مرا دریاب،مرا دریاب،امانم بده امان،امان.

ص:81

نماز جناب جعفر طیّار رحمة اللّه

این نماز اکسیر اعظم،و کبریت احمر است،و به سندهای بسیار معتبد با فضیلت فراوان که مهم ترین آن آمرزش گناهان بزرگ است وارد شده،و بهترین زمان برای بجا آوردن آن،آغاز روز جمعه است،و آن چهار رکعت است با دو تشهد و دو سلام که در رکعت اوّل پس از سورۀ«حمد»سورۀ«زلزال»و در رکعت دوّم بعد از سورۀ«حمد»سورۀ«و العادیات»و در رکعت سوم پس از سورۀ«حمد»سورۀ«اذا جاء نصر اللّه و الفتح»و در رکعت چهارم بعد از سورۀ«حمد»یک بار سورۀ«قل هو اللّه احد» خوانده می شود.

و هر رکعت پس از تمام شدن سورۀ«حمد»و سوره های یاد شده پانزده بار گفته می شود:

پاک و منزه است خدا و ستایش تنها سزاوار اوست و خدایی جز او نیست،و او از هر صفتی برتر است و در رکوع نیز همین تسبیحات ده بار،و پس از برخاستن از رکوع ده بار،و در سجدۀ اوّل ده بار،و پس از سر برداشتن از سجده ده بار و در سجدۀ دوم ده بار،و پس از سجده،پیش از برخاستن برای انجام رکعت دوم ده بار گفته می شود و این ترتیب در هر چهار رکعت رعایت می گردد،که مجموع تسبیحات به سیصد می رسد.

شیخ کلینی از ابو سعید مدائنی روایت کرده،که امام صادق علیه السّلام به من فرمود:آیا نمی خواهی ذکری را به تو تعلیم دهم که آن را در نماز جعفر بخوانی،گفتم:آری می خواهم،فرمود:هنگامی که در رکعت چهارم به آخرین سجدۀ نماز رسیدی، و از تسبیحات فارغ شدی بگو:

پاک و منزه است آنکه لباس عزت و وقار به بر دارد،پاک و منزه است آنکه به بزرگی مهر ورزد،و به آن گرامی باشد،پاک و منزه است آنکه پاکی جز برای او سزاوار نیست.پاک و منزه است آنکه دانشش هر چیز را بر شمارد،پاک و منزه است آن سرچشمۀ

ص:82

فضل و بخشش،پاک و منزه است آن دارای قدرت و کرم.خدایا از تو خواستارم به حق بندها و گره گاههای شکوه عرشت، و به حق نهایت مهرت که در کتابت آوردی،و نام بزرگت و کلمات بی عیب و نقصت که در راستی و عدالت بس کمال یافته اند،بر محمّد و خاندانش درود فرست و با من چنین و چنان کن.

و بجای کلمۀ«کذا و کذا»حاجات خود را از خدا درخواست کند.شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس از مفضل بن عمر، روایت کرده اند که گفت:روزی امام صادق علیه السّلام را دیدم که نماز جعفر بجا آوردند و پس از نماز دستها را بلند نمودند،این دعا را خواندند:«یا ربّ یا ربّ»به اندازه ای که یک نفس اجازه دهد،«یا ربّاه یا ربّاه»به قدر یک نفس،«ربّ ربّ»به اندازه یک نفس،«یا اللّه یا اللّه»باز هم به قدر یک نفس،«یا حیّ یا حیّ»همپای یک نفس،«یا رحیم یا رحیم»باز هم به اندازه یک نفس،«یا رحمن یا رحمن»هفت بار،«یا ارحم الرّاحمین»هفت بار،سپس این دعا را خواندند:

خدایا!سخنم را با ستایش تو آغاز می کنم،و با ثنای تو گویا می شوم و تو را به بزرگی می ستایم،درحالی که ستایشت را پایانی نیست،و تو را سپاس می گیرم و کیست آنکه به نهایت سپاست و بلندای بزرگی ات برسد؟آفریدگانت را چه رسد که به شناخت ژرفای عظمت تو دست یابد،چه زمانی بوده که به فضل و بخششت ستوده و به عظمت موصوف نبودی،کدامین زمان بوده که با بردباری خویش پیاپی از گنهکاران درنگذشته باشی؟!ساکنان زینت از فرمانبرداری تو سرپیچی کردند،ولی تو با بخشش خویش بر آنان مهر ورزیدی،به فضل خود به آنان بخشیدی و به کرامت پی درپی به آنان روی کردی،ای که معبودی جز تو نیست،بخشایشگری که دارای شوکت و کرامتی.

پس حضرت فرمود:ای مفضّل هرگاه تو را حاجت ضروری پیش آید نماز جعفر را بخوان،و این دعا را قرائت کن، و حاجتت را از خدا بخواه،که به خواست خدا برآورده می شود.مؤلف گوید:شیخ طوسی برای برآورده شدن حاجت از

ص:83

امام صادق علیه السّلام روایت کرده:روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه را روزه بدار،و چون روز پنجشنبه به آخر رسد به ده مسکین، هر مسکینی یک مدّ[به مقدار تقریبی 10 سیر]طعام صدقه بده.و در آغاز روز جمعه غسل کن و به محراب برو و نماز جناب جعفر را، بخوان،آنگاه زانوها را برهنه ساز و بر زمین بگذار و بگو:

ای آنکه زیبایی را آشکار سازی و زشتی را بپوشانی،از آنکه بندگان را بر خطایشان سرزنش نکنی و پرده حرمتشان را ندری ای بزرگ در بخشش و نیکو در گذشت،ای که آمرزگاری ات فراگیر،و دستانت به مهر گشاده است،ای شنوای هر راز و نجومی و سرانجام هر دادخواهی،از که از لغزشها درگذری،ای بزرگوار در چشم پوشی و گذشت،ای بزرگ بخشایشگر ای آغازگر نعمتها پیش از شایستگی بندگان.[ای پروردگار]ده مرتبه،یا اللّه یا اللّه یا اللّه [ای خدا]ده مرتبه،یا سداه یا سیداه[ای سرور]ده مرتبه،«یا مولایاه،یا مولایاه»[ای مولا]ده مرتبه،«یا رجاءاه»[ای امید] ده مرتبه،«یا غیاثاه»[ای پناه]ده مرتبه«یا غایة رغبتاه»[ای نهایت رغبت]ده مرتبه،«یا رحمن»[ای بخشاینده] ده مرتبه،«یا رحیم»[ای مهربان]ده مرتبه،«یا معطی الخیرات»[ای عطابخش]ده مرتبه و درود فراوان و پاکیزه بر محمّد و خاندان محمّد فرست،همچون بهترین درودها که بر بنده ای بندان خود فرستی ده مرتبه و سپس حاجت خود را بطلب.مؤلف گوید:دربارۀ روزۀ این سه روز و بجا آوردن دو رکعت نماز مستحب به هنگام ظهر روز جمعه،برای برآورده شدن حاجت،روایات بسیاری وارد شده.

[اعمال زوال روز جمعه]
[بیست و یکم:چون خورشید به گاه ظهر رسد،دعایی را که محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السّلام روایت کرده بخواند]

بیست و یکم:از دیگر اعمال روز جمعه این است که چون خورشید به گاه ظهر رسد،دعایی را که محمّد بن مسلم از امام صادق علیه السّلام روایت کرده،بخواند و آن دعا آن گونه که در مصباح المتهجّد شیخ طوسی نقل شده،این است:

معبودی جز خدا نیست،و خدا بزرگتر از هر وصفی است و پاک و منزّه است خدا،و ستایش تنها او را سزاست،هم او که فرزندی نگرفته،و در

ص:84

فرمانروایی اش شریکی نپذیرفته است،و برای او نگاهداری از خواری نبوده است،پس او را بسیار بزرگ شمار آنگاه بگو:

ای فروریزندۀ نعمتها،ای پیش گیرندۀ بد فرجامیها،ای آفرینندۀ جانداران،ای بلند همّت،ای روشنی تاریکیها،ای صاحب جود و کرم،ای برطرف کننده زیان و درد،ای همدم ترسیدگان در تاریکیها،ای دانای نیاموخته بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست با من چنان کن که تو را سزد،ای آنکه نامش دوا و یادش شفا، و طاعتش توانگری است،مهرورز بر آنکه سرمایه اش امید است،و ساز و برگش گریه،پاک و منزهی،معبودی جز تو نیست ای پرمهر،ای بخشایشگر،ای پدیدآورنده آسمانها و زمین،ای بلند بالا و بزرگوار.

[بیست و دوّم:این سوره ها را در نماز ظهر و عصر روز جمعه بخواند]

بیست و دوّم:در رکعت اول نماز ظهر جمعه پس از سورۀ«حمد»سورۀ«جمعه»،و در رکعت دوم آن بعد از سورۀ«حمد»سورۀ«منافقین»بخواند،و در رکعت اول نماز عصر پس از سورۀ«حمد»سورۀ«جمعه»و در رکعت دوم پس سورۀ«حمد»سورۀ«توحید»را بخواند.شیخ صدوق از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:از چیزهایی که بر هر مؤمن شیعه ای واجب و لازم است این که در شب جمعه را با سورۀ«جمعه»و سورۀ«اعلی»و در روز جمعه نماز را با سورۀ«جمعه» و«منافقین»بخواند،هرگاه این شیوه را رعایت کند،گویا به عمل رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله رفتار نموده،و ثواب و پاداشش از سوی خدا بهشت خواهد بود.

شیخ کلینی به سند حسن (1)سندی که همچون سند صحیح (2)است از حلبی روایت کرده:

از حضرت صادق علیه السّلام سؤال کردم:هرگاه در روز جمعه به تنهایی نماز بخوانم،یعنی به نماز جمعه موفّق نشوم،آیا چهار رکعت نماز ظهر را با صدای بلند بخوانم؟فرمود:آری،ولی در روز جمعه در نماز ظهر پس از«حمد»سوره های«جمعه» و«منافقین»بخوان.

ص:85


1- (1)) منظور از سند حسن سندی است که گرچه بعضی از راویان آن توثیق نشده اند ولی همۀ آنها مورد مدح و ستایش سندشناسان هستند.
2- (2)) سند صحیح،سند صحیح،سندی است که راویان آن هم مورد اطمینان باشند و هم شیعه دوازده امامی
[بیست و سوم:پس از سلام نماز ظهر روز جمعه این سوره ها را بخواند]

بیست و سوم:شیخ طوسی رحمة اللّه در کتاب مصباح المتهجّد از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:

هرکه پس از سلام نماز روز جمعه سوره های«حمد،ناس،فلق،توحید»و«کافرون»را هر کدام هفت بار بخواند.و نیز آیۀ «لَقَدْ جٰاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ» را که در آخر سورۀ برائت[نهمین سورۀ قرآن]است،و آیه «لَوْ أَنْزَلْنٰا هٰذَا الْقُرْآنَ» را که در آخر سورۀ«حشر»قرار دارد تا پایان سوره و پنج آیۀ«آل عمران»را از «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضِ» تا «إِنَّکَ لاٰ تُخْلِفُ الْمِیعٰادَ» [168-171]بخواند،از این جمعه تا جمعۀ دیگر،از گزند دشمنان و نیز آسیب بلاها در امان باشد.

[بیست و چهارم:دعایی که پس از نماز صبح یا پس از نماز ظهر بگوید تا یک سال برایش گناهی نوشته نشود]

بیست و چهارم:شیخ طوسی از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هر که پس از نماز صبح یا پس از نماز ظهر بگوید:

بار خدایا!رحمت بی کرانت ،و درود فرشتگان و فرستادگانت را بر محمّد و خاندان محمّد قرار ده تا یک سال بر او گناهی نوشته نشود و نیز فرموده هر که بعد از نماز صبح و نماز ظهر بگوید:خدای بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و طلوع ظهورشان را زود گردان نمیرد تا حضرت قائم(عج)را درک کند.مؤلف گوید:اگر دعای پیشین را پی از فریضۀ ظهر جمعه بخواند تا جمعۀ دیگر از بلاها در امان باشد.و نیز روایت شده:هر که بین دو نماز روز جمعه،بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد،پاداش آن برابر پاداش هفتاد رکعت نماز خواهد بود.

[بیست و پنجم:این ادعیه را بخواند...]

بیست و پنجم:دعای«یا من یرحم من لا ترحمه العباد»و دعای «الّلهمّ هذا یوم مبارک»را که در از دعاهای«صحیفۀ کامله»[صحیفۀ کامله سجّادیه]است بخواند.

[بیست و ششم:این نماز را بخواند تا جمعه دیگر دچار فتنه نگردد]

بیست و ششم:شیخ طوسی در کتاب «مصباح المتهجد»فرموده است:از امامان علیهم السّلام روایت شده:هر که در روز جمعه پس از نماز ظهر دو رکعت نماز به جای آورد،و در هر رکعت بعد از سورۀ«حمد»هفت بار«قل هو اللّه احد»بخواند و پس از نماز بگوید:

خدایا!مرا از اهل بهشت قرار ده،آن بهشتی که انباشته از برکت و نعمت است و آبادکنندگانش فرشتگان هستند،در کنار پیامبر،محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد)و پدرمان ابراهیم بر او درود و سلام باد.

ص:86

تا جمعۀ دیگر دچار فتنه ای نشود،و حق تعالی او را در کنار و به همراه محمّد صلی اللّه علیه و آله و اهل بیتش و ابراهیم علیه السّلام بگذارد.علاّمه مجلسی رحمة اللّه فرموده:

اگر این دعا را فردی که سیّد نیست بخواند به جای«و ابینا»بگوید«و ابیه»

[اعمال عصر جمعه]
[بیست و هفتم:در عصر جمعه صد مرتبه صلوات بفرستد]

بیست و هفتم:روایت شده:بهترین زمان برای فرستادن صلوات در روز جمعه،پس از عصر است.بنابراین در آن وقت صد مرتبه بگو:

خدایا!بر محمّد و خاندانش رحمت فرست و ظهورشان را زود گردان شیخ طوسی فرموده است:

روایت شده:مستحّب است صد مرتبه بگویی:درود خدا و فرشتگان و پیامبران و همۀ آفریده هایش بر محمّد و خاندان محمّد و سلام بر او و بر ایشان و بر روانها و تنهاشان، و رحمت خدا و برکاتش بر آنان باد.شیخ بزرگوار ابن ادریس در کتاب«سرائر»از جامع«بزنطی»نقل کرده:که ابو بصیر گفت:از امام صادق علیه السّلام شنیدم می فرمود:صلوات بر محمّد و آل محمّد در بین ظهر و عصر،برابر با هفتاد رکعت نماز است،و کسی که پس از عصر روز جمعه بگوید:خدایا!درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد،آن جانشینان پسندیدۀ او،برترین درودهایت را،و از بهترین برکاتت به آنان ارزانی کن،و سلام بر ایشان و بر جانها و بدنهاشان و رحمت و برکات خدا بر آنان باد.

برای او همانند پاداش عمل پریان و آدمیان در آن روز خواهد بود.مؤلف گوید:این صلوات ارزنده در نوشته های بزرگان حدیث با سندهای بسیار معتبر،با فضیلتهای فراوان روایت شده.و چنانچه ده بار و هفت بار خوانده شود بهتر است زیرا از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه پس از نماز عصر روز جمعه،پیش از آنکه از جای خویش برخیزد،این صلوات را ده بار بخواند،فرشتگان از این جمعه تا جمعۀ آینده در همین ساعت بر او صلوات می فرستند،و نیز از آن

ص:87

حضرت روایت شده:هنگامی که نماز عصر روز جمعه را خواندی هفت بار این صلوات را بخوان.و شیخ کلینی در کتاب«کافی»روایت کرده:وقتی که در روز جمعه نماز خود را خواندی بگو:

خدایا!درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد که جانشینان پسندیده اویند بهترین درودهایت را،و بهترین برکاتت را بر آنان ارزانی کن،و سلام و رحمت و برکات خدا بر او و بر ایشان باد.

به یقین هر که این صلوات را،پس از نماز عصر بخواند حق تعالی برای او صد هزار کار نیک ثبت کند،و از او صد هزار گناه را محو نماید،و صد هزار حاجتش را روا کند،و صد هزار بار مقامش را در بهشت بلند گرداند.و نیز شیخ کلینی فرموده روایت شده:هر که این صلوات را هفت بار بخواند برای او به تعداد بندگان کار نیک ثبت کنند و عملش در آن روز مورد قبول واقع شود،و در روز قیامت حاضر می شود درحالی که بین دو چشم او نرو پروفروغی می درخشد.و در اعمال روز عرفه صلواتی خواهد آمد که هرکس آن را بخواند حضرت محمّد و آل محمّد(صلوات اللّه و سلامه علیهم)را خشنود سازد.

[بیست و هشتم:بیست و هشتم:بعد از عصر هفتاد بار بگوید:استغفر اللّه ربّی و اتوب الیه]

بیست و هشتم:بعد از عصر هفتاد بار بگوید:استغفر اللّه ربّی و اتوب الیه[از خدا،پروردگارم آمرزش می جویم و به سوی او می پویم] تا حق تعالی گناهان او را بیامرزد.

[بیست و نهم:صد بار سورۀ«انّا انزلناه»را بخواند]

بیست و نهم:صد بار سورۀ«انّا انزلناه»را بخواند.از موسی بن جعفر علیه السّلام روایت شده:

برای خدا در روز جمعه هزار نسیم رحمت است که هرچه بنده اش بخواهد از آن نسیم مهرآمیز به او ببخشد،پس هر که بعد از عصر روز جمعه صد بار سورۀ«انّا انزلناه»را بخواند،حق تعالی آن هزار رحمت را چند برابر گرداند و به او عطا فرماید.

[سی ام:دعای عشرات را بخواند]

سی ام:

دعای عشرات را که در صفحات بعد[صفحۀ:116]خواهد آمد بخواند.

[سی و یکم:ساعات آخر روز جمعه این اعمال را بجا آورد]

سی و یکم:شیخ طوسی رحمة اللّه فرموده:هنگام اجابت دعا ساعت آخر روز جمعه تا غروب آفتاب است،سزاوار است مؤمن در آن ساعت بسیار دعا کند.و روایت شده:ساعت اجابت دعا،هنگامی است که نیمی از خورشید غروب کرده باشد،و نیمۀ دیگر آن در مغرب دیده شود.حضرت فاطمه علیها السّلام در آن هنگام دعا می کرد،بنابراین دعا در آن ساعت مستحب است.و دعایی را که از پیامبر صلی اللّه علیه و آله روایت شده مستحب است در ساعت اجابت دعا بخواند.و آن دعا این است:

ص:88

پاک و منزّهی،پرستیده ای جز تو نیست،ای پرمهر ای بخشایشگر،ای پدیدآوردنده آسمانها و زمین،ای دارای بزرگی و کرم.و در ساعت آخر روز جمعه دعای«سمات»را که پس از این[در صفحۀ:121]خواهد آمد بخواند.

آگاه باش روز جمعه از چند جهت اختصاص و تعلّق به امام عصر عجل اللّه تعالی فرجه الشریف دارد:
اشاره

یکی آنکه ولادت با سعادت ایشان در آن روز بوده،دیگر آنکه ظهور پر از سرور آن حضرت در روز جمعه خواهد بود، و ازاین رو،انتظار فرج در آن روز بیش از روزهای دیگر است،و در زیارت مختصّ به آن حضرت در روز جمعه آمده است «هذا یوم الجمعة،و هو یومک المتوقّع فیه ظهورک،و الفرج فیه للمؤمنین علی یدک»[این روز جمعه است،روزی که انتظار می رود در آن ظهور کنی و به دست تو برای مومنان گشایش حاصل شود]بلکه عید بودن روز جمعه،و آن را یکی از عیدهای چهارگانه شمردن در حقیقت به خاطر زمان ظهور آن حضرت است،که در آن هنگام زمین را از وجود شرک و کفر،و- آلودگی به گناه و هم از وجود ستمکاران و دین ستیزان و کافران و منافقان پاک و پاکیزه می گرداند،و با آشکار ساختن کلمۀ حق و برافراشتن پرچم ایمان و احکام دین،چشم و دل خاصان اهل ایمان را در آن روز روشن و مسرور و خرسند می نماید و اشرقت الارض بنور ربّها[زمین به پرتو پروردگارش تا بنده گشت]-پس شایسته است که در این روز صلوات کبیر را بخوانی،و دعایی را که حضرت رضا علیه السّلام امر به خواند آن برای صاحب الأمر(عج) فرموده اند قرائت کنی،و آغاز آن دعا این است:«اللّهمّ ادفع عن ولیّک و خلیفتک»که بطور کامل در باب زیارات،در آخر اعمال سرداب[صفحۀ 798]خواهد آمد.و نیز خوب است که دعایی را که شیخ ابو عمرو عمروی قدس اللّه روحه به ابو علی بن همّام املا کرده و فرموده است که آن را در زمان غیبت قائم آل محمّد(عج)بخوانند،بخوانی.و چون آن صلوات و این دعا طولانی است،به جهت رعایت اختصار ذکر نکردیم، علاقمندان می توانند به کتابهای مصباح المتهجّد و جمال الاسبوع مراجعه کنند.

[صلوات ابوالحسن ضراب اصفهانی]

جا دارد در اینجا صلواتی را که به ابو الحسن ضرّاب اصفهانی منسوب است و شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس آن را در اعمال عصر روز جمعه آورده اند ذکر کنیم بسیّد ابن طاووس فرموده:این صلوات از مولای ما حضرت مهدی(عج)روایت شده و حتی اگر تعقیب روز جمعه را به جهت، عذری نتوانستی بخوانی،هرگز این صلوات را ترک نکن به جهت امری که خدا جل جلاله ما را به آن آگاه نموده است.آنگاه سیّد در ادامۀ

ص:89

سند آن را با متن صلوات نقل کرده،امّا شیخ در مصباح المتهجد فرموده:این صلوات از حضرت صاحب الزّمان(عج)روایت شده که در مکّه بدست ابو الحسن ضرّاب اصفهانی رسیده است و ما سند آن را بخاطر اختصار نسخه ذکر نکردیم.و آن دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،خدایا!بر محمّد درود فرست،آن سرور فرستادگان و پایان بخش پیامبران و برهان پروردگار جهانیان،آن برگزیده خدا در عالم الست،انتخاب شدۀ او در ملکوت،پاکیزه از هر آفت،بری از هر عیب،همان که از او آرزوی نجات برند،و امید شفاعت از او دارند،آنکه دین خدا به او واگذار گشته،بار خدایا بنیادش را شرف بخش،و برهانش را بزرگ گردان،و حجّت او را پیروز کن،و پایه اش را برافراز،و نورش را برافروز و رویش را سپید کن و فضلش عطا کن،و به او جایگاه و دست آویز و رتبۀ بلند عنایت کن،و او را در جایگاه ستوده ای که گذشتگان و آیندگان به آن رشک برند برانگیز،و بر علی امیر مؤمنان و وارث رسولان و پیشوای نیکان با چهره های درخشان و سرور اوصیاء و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر حسن بن علی پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان درود فرست!و بر حسین بن علی پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر علی بن الحسین پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان پروردگار جهانیان درود فرست و بر محمّد بن علی پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان

ص:90

پروردگار جهانیان درود فرست،و بر جعفر بن محمّد پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان،و برهان پروردگار جهانیان درود فرست،و بر موسی بن جعفر پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر علی بن موسی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر محمّد بن علی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر علی بن محمّد پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر حسن بن علی پیشوای مؤمنان و وارث رسولان و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،و بر یادگار پیامبران و امامان و هدایتگر هدایت یافته،پیشوای مؤمنان،و وارث رسولان، و برهان پروردگار جهانیان،درود فرست،بار خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،آن پیشوایان رهنما و عالمان راستگو،و نیکان پرهیزگار،آنان که ستون های دین تو و پایه های توحیدت و ترجمان وحیت و حجّتهای تو بر آفریده هایت،و جانشینان تو در زمینت هستند،هم آنان که برای خود اختیار کردی.و و بر بندگانت برگزیدی،و برای دینت پسندیدی،و به شناخت خویش اختصاص دادی،و به کرامت خود بزرگی شان بخشیدی،و به رحمتت فرو گرفتی،و به نعمتت پروراندی،و به حکمتت به ایشان غذا دادی و لباس نور بر اندامشان پوشاندی و مقامشان را در ملکوتت بنلد گردانیدی،و در پوشش و حمایت فرشتگانت درآوردی،و به پیامبرت که درود تو

ص:91

بر او و خاندانش باد شرافتشان بخشیدی.خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،درودی پاکیزه،فزاینده فراوان پیوسته و خوشایند که جز تو به آن احاطه نیابد،جز دانش تو آن را فرا نگیرد،و کسی جز تو شمارش را نداند.

خدایا!درود فرست بر ولیّت که حیات بخش راه و روشت و بپادارندۀ فرمانت و دعوت کننده به سویت و رهنمای به هستی ات، و حجّت بر آفریدگان و جانشینت در زمین،و گواه تو بر بندگانت.بار خدایا!یاری اش را اقتدار بخش و عمرش را طولانی ساز،و زمین را به طول بقایش بیارای.بار خدایا!او را از ستم حسودان کفایت کن، و از گزند مکّاران پناه ده،و ارادۀ بیدادگران را از او بازدار،و از دست گردنگشانش رهایی بخش بار خدایا!به او عطا کن برای خودش و فرزندانش،و پیروانش و رعیتش و خاصانش و همۀ آنان که فرمانش برند و دشمنانش و همۀ اهل دنیا آنچه که دیدگانش را به آن روشن کنی و دلش را به آن شاد نمایی و او را در دنیا و آخرت به برترین آرزوهایش برسان،به یقین تو بر هر چیز توانایی.بار خدایا!به دست او آنچه از دینت فراموش شده را تازه گردان،و آنچه از معانی کتابت تغییر یافته را زنده کن،و آنچه از احکامت دگرگون شده را آشکار ساز،تا دینت به وسیله او و به دست او شاداب،نوین،ناب و بی آلایش گردد آن چنان که شکی در آن نبوده و شبهه ای با آن نباشد،و باطل و بدعتی همراه آن نماند.بار خدایا!هر ظلمتی را با نورش روشنی بخش،با استواری اش هر بدعتی را ویران کن،و با پایداریش هر گمراهی را برطرف کن و به دست او پشت هر گردنکشی را با پایداریش بشکن،و آتش هر آشوبی را با شمشیر او خاموش کن و ستم هر ستمگری را با عدل او

ص:92

نابود ساز،و فرمانش را بر هر فرمانی چیره گردان و هر سلطنتی را به سلطنتش خوار کن.بار خدایا!هرکه را که آهنگ او کند به ذلّت نشان و هر که را با او دشمنی ورزد هلاک ساز و مکر کن با هر که با او نیرنگ بازد،و هرکه حقش را انکار کند و فرمانش را سبک شمارد،و در خاموش کردن نورش بکوشد،و فرونشاندن یادش را اراده نماید از بن برکن،خدایا!درود فرست بر محمّد مصطفی و علی مرتضی،و فاطمۀ زهرا،و حسن خشنود از قضا،و حسین پاک گشته،و همۀ اوصیایی که چراغهای تاریکی،و نشانه های هدایت،و مشعلهای فروزان تقوی،و دستاویز و رشتۀ استوار و راه راست اند،و بر ولیّت و زمامداران پای بند به عهدت که امامان از فرزندانش هستند درود فرست،و بر عمرشان بیفزا و به طول حیاتشان فزونی بخش،و به نهایت آرزوهای دینی و دنیوی و اخرویشان برسان که به یقین تو بر هر چیز توانایی.

بدان که موافق روایتی شب شنبه هم حکم شبه جمعه را دارد و سزاوار است آنچه در شب جمعه خوانده می شود در آن شب هم خوانده شود.

فصل پنجم:زیارات معصومین علیهم السّلام در ایام هفته

اشاره

در تعیین اسامی پیامبر اکرم و ائمّۀ طاهرین علیهم السّلام برای روزهای هفته و زیارت آنان در آن روزها.سیّد ابن طاووس ره در کتاب«جمال الاسبوع»فرموده:ابن بابویه با ذکر سند از صقر بن ابی دلف روایت کرده:زمانی که متوکّل عباسی حضرت های علیه السّلام را به شهر[سامرای کنونی]آورد و نزد دربان خود(زراقی)حبس کرد،روزی برای خبر گرفتن از احوال آن حضرت نزد زراقی رفتم،گفت:چه کاری داری؟گفتم:برای دیدن شما آمده ام.ساعتی با هم نشستیم و از هر دری سخن گفتیم،تا زمانی که مردم را متفرّق کرد و مجلس خلوت شد،باز از من پرسید:برای چه پیش من آمده ای؟

ص:93

من به همان صورت اوّل پاسخ گفتم،ولی او گفت:گویا آمده ای که خبری از مولای خود،امام هادی علیه السّلام بگیری؟ من ترسیدم،گفتم:مولای من متوکلّ است،گفت:ساکت شو که مولای تو بر حقّ است،و من نیز هم عقیدۀ توام.گفتم:«الحمد للّه»سپس گفت:آیا می خواهی نزد آن حضرت بروی؟گفتم:آری.گفت:اندکی بنشین تا پیک از نزد آن حضرت بیرون آید،من نشستم تا زمانی که پیک بیرون آمد،پس از آن پسرکی را مأموریت داد، تا مرا نزد آن حضرت ببرد،وقتی به خدمت آن جناب رسیدم،دیدم بر روی حصیری نشسته و در برابرشان قبری آماده کرده اند!به وجود مبارکشان سلام کردم،سلامم را جواب دادند،سپس دستور دادند بنشینم،فرمودند:برای چه آمده ای؟گفتم:برای خبر گرفتن از احوال شما آمده ام،آنگاه به خاطر دیدن آن قبر گریه کردم.حضرت فرمودند:گریه مکن،که در این زمان از جانب ایشان آسیبی به من نمی رسد،گفتم:«الحمد للّه»سپس گفتم:ای سرور من،حدیثی از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده که من معنی آن را نمی فهم،فرمودند آن حدیث کدام است؟عرض کردم:لا تعادوا الایّام فتعادیکم[با روزها دشمنی مکنید تا آنها با شما دشمنی نورزند].فرمودند:مراد از روزها تا زمانی که آسمانها و زمین برپاست ما هستیم.

شنبه:نام رسول خداست،یکشنبه:امیر المؤمنین علیه السّلام،دوشنبه:حسن و حسین علیهما السّلام،سه شنبه:علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد علیهم السّلام، چهارشنبه:موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و من،پنجشنبه:فرزندم حسن علیه السّلام،جمعه:فرزند فرزندم،که اهل حق بر گردش جمع می شوند.این است معنی ایّام،پس در دنیا با ایشان،دشمنی مکنید،که در آخرت با شما دشمنی خواهند کرد.آنگاه فرمود:

با من خداحافظی کن و برو که بر تو ایمن نیستم و می ترسم آزاری به تو رسد.سپس سیّد این حدیث را به سند دیگر از- قطب راوندی نقل کرده،آنگاه فرموده:زیارت حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله در روز شنبه این است:

زیات حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله در روز شنبه

شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست،یکتاست و شریکی ندارد،و گواهی می دهم که تو فرستاده اویی،و تویی محمّد فرزند عبد اللّه،و شهادت می دهم که تو پیامهای پروردگارت را به مردم رساندی و برای امّتت خیرخواهی نمودی و در راه خدا

ص:94

با حکمت و اندرز پسندیده کوشیدی،و آنچه را از حق بر عهدۀ تو بد ادا کردی،و همانا تو به مردمان مؤمن مهربانی نمودی،و بر کافران سخت گرفتی،و خدا را با خلوص کامل تا رسیدن مرگ بندگی کردی،پس خداوند تو را به شریف ترین مقام اهل کرامت نایل گرداند.سپاس خدای را که ما را به وسیلۀ تو از شرک و گمراهی رهانید.خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست و درود خود و فرشتگان و پیامبران و فرستادگان و بندگان شایسته ات و همۀ اهل آسمانها و زمینها و هر آنکه از پیشینیان و آیندگان تسبیح تو گوید را ای پروردگار جهانیان،بر محمّد بندۀ شایسته و پیامبر و فرستاده ات و امین و برگزیده و محبوب و پاک و بنده و خاص و خالصت و اختیار شده از میان بندگانت،قرار ده.خدایا!به او فضل و برتری و مرتبۀ شفاعت و درجۀ بلند عطا کن و او را به مقام ستوده ای که پیشینیان و آیندگان بر ان رشک برند برانگیز.خدایا! تو فرموده ای:«اگر ایشان آنگاه که بر خود ستم کردند نزد تو می آمدند پس از خدا طلب آمرزش می کردند و پیامبر نیز برای ایشان درخواست آمرزش می نمود،به یقین خدا را توبه پذیر و مهربان می یافتند»خدایا!من استغفارکنان و پشیمان از گناهانم نزد پیامبرت آمدم،پس بر محمّد و خاندانش درود فرست و گناهانم را بیامرز.ای سرور ما،دست به دامن تو و خاندانت،به جانب خدای متعال که پروردگار من و توست روی می آورم تا مرا بیامرزد.همه از خداییم و به سوی او باز می گردیم سپس بگو:

ص:95

ای محبوب دلهای ما،ما به خاطر تو سوگواریم،و چه بزرگ است سوگواری بر تو ازآن رو که وحی از ما بریده و هم ازآن رو که به فقدان تو دچار آمده ایم چه ما از خداییم و به سوی او باز می گردیم،ای سرور ما،ای فرستاده خدا،درود خدا بر تو و بر خاندان پاک پاکیزه ات باد.امروز روز شنبه است و آن روز توست،و من در این روز مهمان تو و پناهنده به درگاه توام،پس از من پذیرایی کن و به من پناه ده،زیرا تو بزرگوار و مهمان نوازی،و از سوی حق تعالی مأور به پناه دادنی،پس از من پذیرایی کن و نیکو پذیرایی فرما و ما را پناه ده،و نیکو پناهمان ده،به برکت جایگاهی که خدا نزد تو و نزد خاندانت دارد،و بحق منزلی که آنان نزد خداوند دارند و بحق آنچه از دانشش نزد شما سپرده که همانا او گرامی ترین گرامیان است.

گردآوردندۀ این کتاب عباس قمی خدایش ببخشاید گوید:من هرگاه خواستم رسول خدا را به این زیارت،زیارت نمایم نخسن آن حضرت را به صورتی که امام هشتم تعلیم بزنطی فرموده زیارت می کنم،پس از آن این زیارت را می خوانم.و آن زیارت[زیارت تعلیم داده شده به بزنطی]به گونه ای که با سند صحیح روایت شده چنین است:ابن ابی نصر خدمت- حضرت رضا علیه السّلام عرض کرد:پس از نماز چگونه بر حضرت پیامبر صلی اللّه علیه و آله صلوات و سلام فرستاد؟فرمود میگویی:

سلام و رحمت خدا و برکاتش بر تو ای رسول خدا،سلام بر تو ای محمّد بن عبد اللّه،سلام بر توی ای اختیارشدۀ خدا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای امین وحی خدا،شهادت می دهم که تو فرستادۀ خدایی و گواهی می دهم که تو محمّد بن عبد اللّه هستی و گواهی می دهم که تو امّت خویش را خیرخواهانه پند گفتی،و در راه پرودگارت جهاد

ص:96

کردی،و او را تا زمان مرگ پرستیدی،پس خدا پاداشت دهد ای فرستادۀ خدا،بهترین پاداشی که به پیامبری از سوی امّتش می دهد.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.برترین درودی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی، همانا تو ستوده و بزرگواری

زیارت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در روز یکشنبه

این زیارت به روایت کسی است که امام زمان(عج)را در بیداری مشاهده کرده بود در حالی که آن حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام را در روز یکشنبه که روز آن حضرت است با این عبارات زیارت می کرد:

سلام بر شجرۀ نبوت،و درخت تنومند هاشمی،درخت تابان و بارور به برکت نبوّت و خرّم و سرسبز به حرمت امامت،و بر دو آرمیده در کنارت آدم و نوح(درود بر آنها باد).سلام بر تو و بر اهل بیت پاک و پاکیزه ات،سلام بر تو و بر فرشتگان حلقه زننده بر دورت و گرد آمده بر قبرت، ای مولای من ای امیر مؤمنان،امروز روز یکشنبه و روز تو و به نام توست و من در این روز میهمان و پناهنده به توام،ای مولای من از من پذیرایی کن و مرا پناه ده،چه همانا تو کریمی و مهمان نوازی را دوست می داری و از سوی خدا مأمور به پناه دادنی،پس برآور خواهشی را که برای آن در این روز بسوی تو میل نمودم و آن را از تو امید دارم،به حق مقام والای خود و جایگاه بنلد اهل بیتت نزد خدا و مقام خدا نزد شما،و بحق پسر عمویت رسول خدا که خدا بر او و خاندانش همه و همه درود و سلام فرستد.

ص:97

زیارت حضرت فاطمه زهرا علیها السلام در روز یکشنبه

سلام بر تو ای آزموده شده،آنکه تو را آفرید آزمودت،پس تو را به آنچه آزمود شکیبا یافت، من از صمیم قلب به تو ایمان دارم و بر آنچه پدر بزرگوارت و جانشینش(درود خدا بر آن دو باد)آوردند بردبارم و از تو می خواهم از آنجا که مومن به تو هستم مرا به گروندگان آن دو ملحق سازی تا دلشاد گردم،پس گواه باش که همانا من تنها به ولایت تو و ولایت اهل بیتت(که درود خدا بر همۀ آنان باد)پاک گشته و دلگرمم.

زیات حضرت زهرا علیها السّلام به روایتی دیگر:سلام بر تو ای آزموده شده،آزمودت آنکه تو را آفرید پیش از آفریدنت در دنیا،و در آن آزمون شکیبا بودی و ما دوستان و تصدیق کنندگان توییم،و به همۀ آنچه پدر بزرگوارت(درود خدا بر او و خاندانش باد)و جانشینش(درود بر او)آوردند سر می سپاریم خدایا!از تو می خواهیم ازآن رو که تصدیق کنندگان آن بزرگواران بودیم ما را به خاطر این باور به درجۀ والا برسانی،تا خود را بشارت دهیم که پاک گشتیم به ولایت آنان(درود بر آنان)

زیات حضرت حسن علیه السّلام در روز دوشنبه

روز دوشنبه روز امام حسن و امام حسین علیهما السّلام است،در زیارت حضرت امام حسن علیه السّلام میگویی:سلام بر تو ای فرزند فرستادۀ پرودگار جهانیان،سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان،سلام بر تو ای فرزند

ص:98

فاطمۀ زهرا،سلام بر تو ای محبوب خدا،سلام بر تو ای برگزیدۀ خدا،سلام بر تو ای امین خدا،سلام بر تو ای برهان حکم خدا،سلام بر تو ای نور خدا،سلام بر تو ای راه خدا،سلام بر تو ای بیان حکم خدا،سلام بر تو ای یار دین خدا،سلام بر تو ای سرور پاک نهاد،سلام بر تو ای نیکوکردار وفادار،سلام بر تو ای قیام کنندۀ امین،سلام بر تو ای آگاه به تأویل،سلام بر تو ای راهنمای راه یافته،سلام بر تو ای پاک و پاکیزه،سلام بر تو ای پرهیزکار پاکدامن،سلام بر تو ای حقیقت راستین و آشکار،سلام بر تو ای شهید راست کردار سلام بر تو ای ابا محمّد حسن بن علی،و رحمت و برکات خدا بر تو باد.

زیات حضرت حسین علیه السّلام در روز دوشنبه

سلام بر تو ای فرزند رسول خدا،سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان،سلام بر تو ای فرزند سرور زنان جهانیان،گواهی می دهم که تو نماز را بپا داشتی،و زکات را پرداختی،و امر به معروف و نهی از منکر نمودی،و خدا را خالصانه عبادت کردی و در راه خدا به نحو شایسته به جهاد برخاستی تا مرگ تو را دربر گرفت،از من بر تو سلام تا هستم و تا شب و روز باقی است و سلام بر خاندان

ص:99

پاک و پاکیزه ات،ای مولای من،من دل بستۀ تو و خاندان تو هستم،در صلحم با آنکه با شما در صلح است،و در جنگم با آنکه با ما در جنگ است،من به نهان و آشکار و ظاهر و باطن شما ایمان دارم،لعنت خدا بر دشمنانتان از گذشتگان و آیندگان،من از آنان به سوی خدا بیزاری می جویم،ای مولای من ای ابا محمّد،ای سرور من ای ابا عبد اللّه،امروز روز دوشنبه است و روز شما دو بزرگوار و به نام شماست و من در این روز مهمان شما هستم،پذیرای من باشید و نیکو پذیرایی کنید،چه خوشبخت میهمانی است آنکه شمار میزبانش باشید،و من در این روز از پناهندگان به شمایم،پس مرا پناه دهید،به یقین شما از سوی خدا مأمور به پذیرایی نمودن و پناه دادنید،خدا بر شما و خاندان پاکتان درود فرستد.

زیارت حضرت زین العابدین و حضرت باقر و حضرت صادق علیهم السّلام در روز سه شنبه

روز سه شنبه به نام حضرت زین العابدین و حضرت باقر و حضرت صادق علیهم السّلام است.زیارت کن ایشنان را در این روز به این زیارت:

سلام بر شما ای خزانه داران علم خدا،سلام بر شما ای مفسرّان وحی خدا،سلام بر شما ای پیشوایان هدایت،سلام بر شما ای نشانه های پارسایی،سلام بر شما ای فرزندان رسول خدا من به حق شما دانا،و به مقام شما بینایم و با دشمنانتان دشمن،و با دوستانتان دوستم،پدر و مادرم فدایتان،درودهای خدا بر شما باد.خدایا!من دوست دارم آخرین اینان را چنان که دوست داشتم اولینشان را،و از هر صف بندی در برابر ایشان بیزاری می جویم و به جبت و طاغوت و لات و عزی[بتان روزگار جاهلیت]کفر می ورزم،ای سروران

ص:100

من،درودهای خدا و رحمت و برکاتش بر شما باد،سلام بر تو ای سرور عابدان،و زبدۀ جانشینان،سلام بر تو ای شکافندۀ دانش پیامبران،سلام بر تو ای راستگوی پذیرفته در گفتار و کردار،ای سروران من،امروز روز سه شنبه روز شماست و من در این روز میهمان شما و پناهنده به شمایم،پذیرای من باشید،و پناهم دهید،به حق مقام خدا نزد شما و اهل بیت پاکیزه و پاکتان.

زیات حضرت کاظم و حضرت رضا و حضرت جواد و حضرت هادی علیهم السّلام در روز چهارشنبه

روز چهارشنبه به نام حضرت موسی بن جعفر و حضرت رضا و حضرت جواد و حضرت هادی علیهم السلام است.در زیارت آن بزرگواران بگو:

سلام بر شما ای دوستان خدا،سلام بر شما ای حجتّهای خدا،سلام بر شما ای نور خدا در تاریکیهای زمین،سلام بر شما،درودهای خدا بر شما و بر خاندان پاکیزه و پاکتان،پدر و مادرم فدایتان،به راستی خدا را خالصانه پرستیدید و در راه خدا آن چنان که شایسته بود جهاد نمودید تا مرگ شما را دربر گرفت،لعنت خدا بر دشمنانتان از تمام پریان و آدمیان،من به سوی خدا و به سوی شما از دشمنانتان بیزاری می جویم،ای سرور من یا ابا ابراهیم موسی بن جعفر،ای سرور من یا ابا الحسن علی بن موسی،ای سرور من یا ابا جعفر محمّد بن علی،ای سرور من یا ابا الحسن علی بن محمّد،من

ص:101

دل بستۀ شما هستم،ایمان دارم به نهان و آشکار شما،در این روز شما که روز چهارشنبه است از شما درخواست پذیرایی دارم، و به بارگاه شما پناه می جویم،پس مرا پذیرا باشید و پناهم دهید،به حقّ خاندان پاکیزه و پاکتان.

زیارت حضرت عسکری علیه السّلام در روز پنجشنبه

روز پنجشنبه به نام حضرت عسکری علیه السّلام است.در زیارت آن حضرت بگو:

سلام بر تو ای ولیّ خدا،سلام بر تو ای حجّت حق و بندۀ پاک خدا،سلام بر تو ای پیشوای مؤمنان،و وارث پیامبران،و برهان محکم پروردگار جهانیان،درود خدا بر تو و اهل بیت پاکیزه و پاکت باد،ای سرور من یا ابا محمّد حسن بن علی،من دل بسته تو و اهل بیت توام،این روز روز پنجشنبه و روز توست و من در آن میهمان و پناهندۀ به توام، پس به نیکی پذیرایم باش و پناهم ده،به حق خاندان پاکیزه و پاکت.

زیات حضرت صاحب الزّمان(عج)در روز جمعه

جمعه روز حضرت صاحب الزّمان(عج)و بنام آن حضرت است و همان روزی است که ایشان در آن روز ظهور خواهد فرمود...بگو:

سلام بر تو ای حجّت خدا در زمینش،سلام بر تو ای دیدۀ خدا در میان مخلوقاتش،سلام بر تو ای نور خدا که رهجویان به آن نور ره می یابند و به آن نور از مؤمنان اندوه و غم زدوده می شود،سلام

ص:102

بر تو ای پاک نهاد و ای هراسان از آشوب دوران،سلام بر تو ای همراه خیرخواه،سلام بر تو ای کشتی نجات،سلام بر تو ای چشمۀ حیات،سلام بر تو،درود خدا بر تو و بر خاندان پاکیزه و و پاکت،سلام بر تو،خدا در تحقق وعده ای که به تو داده از نصرت و ظهور امرت شتاب فرماید،سلام بر تو ای مولای من،من دل بستۀ تو و آگاه به شأن دنیا و آخرت توام،و به دوستی تو و خاندانت به سوی خدا تقرّب می جویم و ظهور تو و ظهور حق را به دست تو انتظار می کشم،و از خدا درخواست می کنم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستد و مرا از منتظران و پیروان و یاوران تو در برابر دشمنانت و از شهدای در آستانت در شمار شیفتگانت قرار دهد،ای سرور من،ای صاحب زمان،درودهای خدا بر تو و بر خاندانت،امروز روز جمعه و روز توست روزی که ظهورت و گشایش کار اهل ایمان به دستت در آن روز و کشتن کافران به سلاحت امید می رود و من ای آقای من در این روز میهمان و پناهنده به توام و تو ای مولای من بزرگواری از فرزندان بزرگواران و از سوی خدا به پذیرایی و پناه دهی مأموری،پس مرا پذیرا باش و پناه ده،درودهای خدا بر تو خاندان پاکیزه ات.

ص:103

سیّد بن طاووس فرموده:من پس از این زیارت به این شعر تمثل می جویم و به آن حضرت اشاره نموده،می گویم:

«در هر کجا و بر سر هر خوان*من میهمان توام ای صاحب الزّمان»

فصل ششم:در بیان بعضی از دعاهای مشهور

«دعای صباح امیر المؤمنین علیه السّلام

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا،ای آنکه زبان صبح را به گویایی تابش و روشنایی اش برآورد،شب تار را با تیرگیهای شدید به هم پیچیده اش به اطراف جهان فرستاد،و ساختمان سپهر گردون را در اندازه های زیبایش محکم نمود،و پرتو خورشید را به روشنایی شعله ورش در همه جا برافروزد،ای آنکه بر ذاتش دلی است و از شباهت و هم گونگی با آفریدگانش منزّه است و شأنش از سازگاری با کیفیّات مخلوقاتش برتر است،ای آنکه به باورهای گذرا بر دل نزدیک و از چشم انداز دیدگان سر دور است، و آنچه را هستی پیش از آنکه پدید آید می داند،ای آنکه در گاهوارۀ أمن و امانش خوابانید مرا و به جانب آنچه از نعمتها و احسانش که بی دریغ به من بخشید بیدارم کرد و دستهای حوادث و آفات را با دست لطف و قدرتش از من بازداشت.خدایا،درود فرست به آن راهنمای به سویت در شب تیره و تار جاهلیت و آن چنگ زننده از میان ریسمانهایت به بلندترین رشتۀ شرف و آن دارندۀ حسب پاک و ناب که بر گردۀ استوارترین روشن شرافت قرار دارد،و آن ثابت قدم در لغزشگاههای دوران

ص:104

پیش از بعثت،و نیز بر خاندان او که بهترین انتخاب شدگان و برگزیدگان و نیکانند.خدایا!درهای روز را با کلیدهای رحمت و رستگاری به روی ما بگشا،و بر من از بهترین لباسهای هدایت و صلاح بپوشان، به عظمتت در آبشخور قلبم چشمه های فروتنی را بجوشان،و در برابر هیبتت از گوشه های دیگانم رودهای اشک سوزان جاری ساز،و مرا از بی پروایی و نادانی به مهارهای قناعت و خواری ادب فرما.خدایا اگر رحمت تو با توفیق نیکو از ابتدا شامل حال من نبود چه کسی رهنمای من به سویت در این راه روشن می بود؟و اگر مهلتت مرا تسلیم آمال و آرزوهای باطل کند آنگاه چه کسی لغزشهایم را از فروافتادن در هوای نفس جبران می کند؟و اگر به هنگام جنگ با نفس و شیطان یاریت مرا واگذارد این یاری نکردنت مرا در آغوش رنج و محرومیت اندازد.خدای من،می بینی که به پیشگهت نیامدم مگر از جهتی که نسبت به رحمتت آرزوها داشتم،یا چنگ نزدم به اطراف رشتۀ استوارت مگر آنگاه که گناهانم مرا از خانۀ وصال تو دور ساخت،پس چه بد مرکبی است مرکب خواسته های باطل که نفسم بر آن سوار شده،وای بر این نفس که گمانهای بی مورد و آرزوهای نابجایش با همۀ زشتی در برابرش زیبا جلوه کرده!و مرگ بر او که سرور و مولایش جزات نموده!خدایا با دست امید در رحمتت را کوبیدم و از کثرت هوسرانی ام به پاهندگی به سویت گریختم و به کناره های رشتۀ استوارت انگشتان محبّتم را آویختم.بار خدایا از آنچه در گذشته مرتکب شدم،از لغزش و خطایم چشم پوشی کن و از درافتادن به جامۀ تنگ گناه رهایم ساز که به یقین تویی سرور و مولا،

ص:105

و پشتیبان و امید من،و تویی منتهای خواسته و آرزوی من،در دنیا و آخرت،خدای من چسان درمانده ای را که در حال گریز از گناهان خویش به تو پناه جسته از خود می رانی؟یا چگونه رهجویی را که شتابان قصد آستانت نموده ناامید می کنی؟یا چگونه تشنه ای را باز می گردانی که وارد حوضهایت شده؟،البته که چنین نخواهی کرد زیرا حوضهای رحمتت در سخت ترین خشک سالیها لبریز و درگاه لطفت همواره برای درخواست و وارد شدن باز است،تویی منتهای خواسته و نهایت آرزو.خدای من این مهار نفس من است که به پایبند مشیّت بستم،و این بارهای سنگین گناهان من است که به پیشگاه عفو و رحمتت انداختم،و این هوسهای گمراه کنندۀ من است که به درگاه لطف و مهرت واگذاشتم.بار خدایا!این صبح مرا انگونه آغاز کن که با پرتو هدایت و با سلامت دین و دنیا همراه باشد و شبم را سپری ساز از نیرنگ دشمنان و نگاهبانی گردان از هلاکتهای هوای نفس، که به یقین تو به هر چه بخواهی توانایی،فرمانروایی را به هر که بخواهی عنایت می کنی،و از هر که بخواهی باز می ستانی،و هرکه بخواهی عزت می بخشی،و هرکه اراده کنی به ذلت می نشانی، خوبی بدست توست،همانا بر همه چیز توانایی،شب را در روز درمی آوری،و روز را در شب،زنده را از مرده بیرون می آوری،و مرده را از زنده، زنده،و هر که را بخواهی بی حساب روزی می دهی.معبودی جز تو نیست.بار خدایا!تنها تو را منزّه می دارم و سپاس و ستایش می گویم، کیست که قدر تو را بشناسد و از مقام تو نترسد؟و کیست که بداند تو کیستی آنگاه از تو نهراسد؟با قدرت خود پراکنده را الفت بخشیدی و با مهربانیت سپیده دم را شکافتی و با کرمت تاریکیهای شب را روشن نمودی،و آبهای شیرین و شور

ص:106

را از دل سنگهای سخت و خارا جاری کردی و از ابرهای گران بارانی فراوان فرو ریختی و خورشید و ماه را برای مردمان چراغی فروزان قرار دادی،بی آنکه در آنچه آغازگر پیدایشش بودی دچار خستگی و ناتوانی و چاره جویی شوی ای آنکه در عزت و بقا یگانه است و بندگانش را به مرگ و فنا مقهور خود ساخته است،درود فرست بر محمّد و خاندان پرهیزگارش و ندای مرا بشنو،و دعایم را اجابت گو،و به فضل خود آرزو و امیدم را محققّ فرما،ای بهترین کسی که برای برطرف ساختن هر بدحالی خوانده و برای هر سختی و آسانی آرزو شدی،نیازم را به پیشگاه تو فرود آوردم،پس از موهبتهای بلندپاینه خود ناامیدانه ردّم مکن ای بزرگوار،ای بزرگوار،ای بزرگوار،به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان،و درود خدا بر بهترین آفریده اش محمّد و اهل بیت او همه آنگاه به سجده رود و بگوید:خدای من،دلم در پرده های ظلمت پوشیده شده و جانم دچار کاستی گشته و عقلم مغلوب هوای نفسم شده و هوای نفسم بر من چیره آمده،طاعتم اندک،و نافرمانیم بسیار، و زبانم اقرارکننده به گناهان است،چارۀ من چیست ای پرده پوش عیبها،ای دانای نهان ها،ای برطرف کنندۀ غمها،همه گناهان مرا بیامرز،به احترام محمّد و خاندان محمّد،ای آمرزنده،ای آمرزنده،ای آمرزنده به مهربانیت ای مهربان ترین مهربانان.

مؤلف گوید:علاّمۀ مجلسی رحمه اللّه این دعا را در کتاب دعای«بحار»و در کتاب صلوات آن همراه با توضیح ذکر کرده و فرموده:این دعا از دعاهای مشهور است ولی من آن را در کتابهای معتبر جز در کتاب مصباح سیّد ابن باقی رحمه اللّه نیافتم.و نیز فرموده است:مشهور خواندن این دعا پس از نماز صبح است درحالی که سیّد ابن باقی خواندن آن را پس از نافلۀ صبح روایت نموده است و به هر کدام عمل شود مناسب است.

ص:107

دعای کمیل بن زیاد

از دعاهای بسیار معروف است،علاّمه مجلسی رحمة اللّه فرموده:این دعا از بهترین دعاهاست و دعای خضر پیمبر است.امیر المؤمنین علیه السّلام آن را به کمیل که از خواصّ اصحاب آن حضرت بود آموخت و نیز فرموده:در شبهای نیمۀ شعبان و در هر شب جمعه خوانده می شود،و برای کفایت از گزند دشمنان و گوشده شدن درهای روزی و آمرزش گناهان سودمند است.شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس آن را در کتابهای دعای خود آورده اند و من متن این گنجینۀ ملکوتی را از«مصباح المتهجد»روایت می نمایم و آن دعای شریف این است:

خدایا از تو درخواست می کنم،به رحمت که همه چیز را فرا گرفته،و به نیرویت که با آن بر هر چیز چیره گشتی و در برابر آن هر چیز فروتنی نموده و همه چیز خوار شده و به جبروتت که با آن بر همه چیزی فائق آمدی و به عزّتت که چیزی در برابرش تاب نیاورد و به بزرگی ات که همه چیز را پر کرده و به پادشاهی ات که برتر از همه چیز قرار گرفته،و به جلوه ات که پس از نابودی همه چیز باقی است و به نامهایت که پایه های همه چیز را انباشته و به علمت که بر همه چیز احاطه نموده،و به نور ذاتت که همه چیز در پرتو آن تابنده گشته،ای نور،ای پاک از هر عیب،ای آغاز هر آغاز،و ای پایان هر پایان،خدایا!بیامرز برای من آن گناهانی را که پرده حرمتم می درد،خدایا!بیامرز برای من آن گناهانی را که کیفرها را فرو می بارند،خدایا! بیامرز برایم گناهانی را که نعمتها را دگرگون می سازند،خدایا!بیامرز برایم آن گناهانی را که دعا را باز می دارند،خدایا! بیامرز برایم گناهانی که بلا را نازل می کند،خدایا!بیامرز برایم همۀ گناهانی را که مرتکب شدم،و تمام خطاهایی که به

ص:108

آنها آلوده گشتم،خدایا!با یاد تو به سویت نزدیکی می جویم،و از ناخشنودی تو به درگاه خودت شفاعت میطلبم،و از تو خواستارم به جودت مرا به بارگاه قرب خویش نزدیک گردانی و سپاس خود را نصیب من کنی،و یادت را به من الهام نمایی،خدایا!از تو درخواست می کنم،درخواست بنده ای فروتن،خوار و افتاده،که با من مدارا نمایی و به من رحم کنی و به آنچه روزی ام نموده ای خشنود و قانع بداری و در تمام حالات در عرصه تواضعم بگذاری،خدایا!از تو درخواست می کنم درخواست کسی که سخت تهیدست شده و بار نیازش را به هنگام گرفتاریها به آستان تو فرود آورده و میلش به آنچه نزد توست فزونی یافته،خدایا!فرمانروایی بس بزرگ و مقامت والا و تدبیرت پنهان،و فرمانت آشکار،و قهرت چیره،و قدرتت نافذ،و گریز از حکومتت ممکن نیست،خدایا!آمرزنده ای برای گناهانم و پرده پوشی برای زشتکاریهایم و تبدیل کننده ای برای کار زشتم به زیبایی،جز تو نمی یابم معبودی جز تو نیست،پاک و منزّهی و به ستایشت برخاسته ام،به خود ستم کردم و از روی نادانی جرأت نمودم و به یاد دیرینه ات از من و بخششت بر من به آرامش نشستم خدایا!ای سرور من چه بسیار زشتی مرا پوشاندی و چه بسیار بالاهای سنگین و بزرگی که از من برگرداندی و چه بسیار لغزشی که مرا از آن نگهداشتی و چه بسیار ناپسند که از من دور کردی و چه بسیار ستایش نیکویی که شایسته آن نبودم و تو در میان مردم پخش کردی،خدایا!بلایم بزرگ شده و زشتی عالم از حدّ گذشته و کردارم خوارم ساخته و زنجیرهای گناه مرا زمین گیر نموده و دوری آرزوهایم مرا زندانی ساخته و دنیا با غرورش و نفسم با جنایتش و امروز و فردا کردنم

ص:109

در توبه مرا فریفته،ای سرورم از تو درخواست می کنم به عزّتت که مانع نشود از اجابت دعایم به درگاهت،بدی عمل و زشتی کردارم و مرا با آنچه از اسرار نهانم می دانی رسوا مسازی و در کیفر آنچه در خلوتهایم انجام دادم شتاب نکنی،از زشتی کردار و بدی رفتار و تداوم تقصیر و نادانی و بسیاری شهواتم و غفلتم،شتاب نکنی،خدایا!با من در همۀ احوال مهرورز و بر من در هر کارم به دیدۀ لطف بنگر،خدایا،پروردگارا،جز تو که را دارم؟تا برطرف شدن ناراحتی و نظر لطف در کارم را از او درخواست کنم.خدای من و سرور من،حکمی را بر من جاری ساختی که هوای نفسم را در آن پیوری کردم و از فریبکاری آرایش دشمنم نهراسیدم،پس مرا به خواهش دل فریفت و بر این امر اختیار و اراده ام یاریش نمود،پس بدینسان و بر پایه گذشته هایم از حدودت گذشتم،و با برخی از دستوراتت مخالفت نمودم،پس حجت تنها از ان تواست در همه اینها،و مرا هیچ حقی نیست در انچه بر من از سوی قضایت جاری شده و فرمان و آزمایشت ملزمم نموده،ای خدای من اینک پس از کوتاهی در عبادت و زیاده روی در خواهشهای نفس عذرخواه،پشیمان،شکسته دل،جویای گذشت طالب آمرزش،بازگشت کنان با حالت اقرار و اذعان و اعتراف به گناه،بی آنکه گریزگاهی از آنچه از من سرزده بیابم و نه پناهگاهی که به آن رو آورم پیدا کنم،جز اینکه پذیرای عذرم باشی،و مرا در رحمت فراگیرت بگنجایی،خدایا! پس عذرم را بپذیر،و به بدحالی ام رحم کن و رهایم ساز از بند محکم گناه،پروردگارا!بر ناتوانی

ص:110

جسمم و نازکی پوستم و نرمی استخوانم رحم کن.ای که آغازگر آفرینش و یاد و پرورش و نیکی بر من و تغذیه ام بوده ای،اکنون مرا ببخش به همان کرم نخستت،و پیشینۀ احسانت بر من،ای خدای من و سرور و پروردگارم، آیا مرا به آتش دوزخ عذاب نمایی،پس از اقرار به یگانگی ات و پس از آنکه دلم از نور شناخت تو روشنی گرفت و زبانم در پرتو آن به ذکرت گویا گشت و پس از آنکه درونم از عشقت لبریز شد و پس از صداقت در اعتراف و درخواست خاضعانه ام در برابر پروردگاری ات،باور نمی کنم چه آن بسیار بعید است و تو بزرگوارتر از آن هستی که پرورده ات را تباه کنی یا آن را که به خود نزدیک نموده ای دور نمایی یا آن را که پناه دادی از خود برانی یا آن را که خود کفایت نموده ای و به او رحم کردی به موج بلا واگذاری؟!ای کاش می دانستم ای سرورم و معبودم و مولایم،آیا آتش را بر صورتهایی که برای عظمتت سجده کنان بر زمین نهاده شده مسلطّ می کنی و نیز بر زبانهایی که صادقانه به توحیدت و به سپاست مدح کنان گویا شده و هم بر دلهایی که بر پایه تحقیق به خداوندیت اعتراف کرده و بر نهادهایی که معرفت به تو آنها را فرا گرفته تا آنجا که در پیشگاهت خاضع شده و به اعضایی که مشتاقانه به سوی پرستشگاههایت شتافته اند و اقرارکنان جویای آمرزش تو بوده اند،شگفتا این همه را به آتش بسوزانی!هرگز چنین گمانی به تو نیست و از فضل تو چنین خبری داده نشده.ای بزرگوار،ای پروردگار و تو از ناتوانی ام در برابر اندکی از غم و اندوه دنیا و کیفرهای آن و آنچه که زا ناگواریها بر اهلش می گذرد آگاهی،با آنکه این غم و اندوه و ناگواری درنگش کم بقایش اندک و مدّتش کوتاه است،پس چگونه خواهد بود تابم در برابر بلای آخرت،و

ص:111

فرود آمدن ناگواریها در آن جهان بر جسم و جانم و حال انکه زمانش طولانی و جایگاهش ابدی است و تخفیفی برای اهل آن بلا نخواهد بو،چرا که مایۀ آن بلا جز از خشم و انتقام و ناخشنودی تو نیست و این چیزی است که تاب نیاورند در برابرش آسمانها و زمین،ای سرور من تا چه رسد به من؟و حال آنکه من بندۀ ناتوان،خوار و کوچک،زمین گیر و درماندۀ توأم.ای خدای من و پروردگارم و سرور و مولایم،برای کدامیک از دردهایم به حضرتت شکوه کنم و برای کدامین گرفتاریم به درگاهت بنالم و اشک بریزیم.آیا برای دردناکی عذاب و سختی اش،یا برای طولانی شدن بلا و زمانش،پس اگر مرا در عقوبت و مجازات با دشمنانت قرار دهی،و بین من و اهل عذابت جمع کنی،و میان من و عاشقان و دوستانت جدایی اندازی، ای خدا و آقا و مولا و پروردگارم،بر فرض که بر عذابت شکیبائی ورزم،ولی بر فراقت چگونه صبر کنم و گیرم ای خدای من بر سوزندگی آتشت صبر کنم،اما چگونه چشم پوشی از کرمت را تاب آورم یا چگونه در آتش،سکونت گزینم و حال آنکه امید من گذشت و عفو تواست.پس به عزّتت ای آقا و مولایم سوگند صادقانه می خورم،اگر مرا در سخن گفتن آزاد بگذاری در میان اهل دوزخ به پیشگاهت سخت ناله سر دهم همانند نالۀ آرزومندان و به درگاهت بانگ بردارم،همچون بانگ آنان که خواهان دادرسی هستند و هر آینه به آستانت گریه کنم چونان که مبتلا به فقدان عزیزی می باشند و صدایت می زنم:کجایی ای سرپرست مؤمنان،آری کجایی ای نهایت آرزوی عارفان،ای فریادرس خواهندگان فریادرس،ای محبوب دلهای راستان و ای معبود جهانیان آیا این چنین است،ای خدای منزّه،و ستوده که در دوزخ بشنوی صدای بندۀ مسلمانی که برای مخالفتش با دستورات تو زندانی

ص:112

شده و مزه عذابش را به خاطر نافرمانی چشیده و میان درکات دوزخ به علّت جرم و جنایتش محبوس شده،و حال آنکه در درگاهت سخت ناله می زند،همچون نالۀ آنکه آرزومند رحمت توست،و با زبان اهل توحیدت تو را می خواند،و به ربوبیّتت به پیشگاهت توسّل می جوید، ای مولای من،چگونه در عذاب بماند و حال آنکه امید به بردباری گذشته ات دارد یا آتش چگونه او را به درد آورد درحالی که بخشش و رحمت تو را آرزو دارد یا چگونه شعلۀ آتش او را بسوزاند درحالی که فریادش را می شنوی و جایش را می بینی یا چگونه آتش او را دربر بگیرد و حال آنکه از ناتوانی اش خبر داری،یا چگونه در طبقات دوزخ به این سو و آن سو کشانده شود درحالی که راستگوی اش را می دانی،یا چگونه فرشته های عذاب او را با خشم برانند و حال آنکه تو را به پروردگاریت می خواند،یا چگونه ممکن است بخششت را در آزادی از دوزخ امید داشته باشد و تو او را در انجا به همان حال واگذاری؟همۀ این امور از بنده نوازی تو بس دور است،هرگز گمان ما به تو این نیست و نه از فضل تو چنین گویند و نه به آنچه که از خوبی و احسانت با اهل توحید رفتار کرده ای شباهتی دارد،پس به یقین می دانم که اگر فرمانت در به عذاب کشیدن منکران نبود و حکمت به همیشگی بودن دشمنانت در آتش صادر نمی شد،هر آینه سرتاسر دوزخ را سرد و سلامت می کردی و برای احدی در انجا قرار و جایگاهی نبود،امّا تو که مقدّس است نامهایت سوگند یاد کردی که دوزخ را از همه کافران چه پری و چه آدمی پر سازی و ستیزه جویان را در انجا همیشگی و جاودانه بداری و هم تو که ثنایت برجسته و والا است به این گفته ابتدا کردی و با نعمتهایت کریمانه تفضّل فرمودی که«آیا مؤمن همانند فاسق است؟نه،مساوی نیستند»ای خدا و سرور من،از تو خواستارم به قدرتی که مقدّر نمودی و به فرمانی

ص:113

که حتمیتش دادی و بر همه استوارش نمودی و بر کسی که بر او اجرایش کردی چیره ساختی که در این شب و در این ساعت بر من ببخشی هر جرمی که مرتکب شدم و هر گناهی که به آن آلوده گشتم و هر کار زشتی را که پنهان ساختم و هر نادانی که آن را بکار گرفتم خواه پنهان کردم یا آشکار،نهان ساختم یا عیان و هر کار زشتی که دستور ثبت آن را به نویسندگان بزرگوار دادی آنان که بر ضبط آنچه از من سر زند گماشتی و آنان را نیز گواهانی بر من قرار دادی علاوه بر اعضایم و خود فراتر از آنها مراقب من بودی و شاهد بر آنچه که از آنان پنهان ماند و به یقین با رحمتت پنهان ساختی و با فضلت پوشاندی و اینکه از تو می خواهم از هر چیزی که نازل کردی یا احسانی که تفضّل نمودی یا برّ و نیکی که گستردی یا رزقی که پراکندی یا گناهی که بیامرزی یا خطایی که بپوشانی،پرورگارا،پروردگارا،پروردگارا!ای خدای من ای سرور من،ای مولای من و اختیار دارم،ای کسی که مهارم به دست اوست،ای آگاه از پریشانی و ناتوانی ام ای دانای تهیدستی و ناداری ام،پروردگارا!پروردگارا!پروردگارا!از تو درخواست می کنم به حقّت و قدست و بزرگ ترین صفات و نامهایت که همۀ اوقاتم را از شب و روز به یادت آباد کنی و به خدمتگزاریت پیوسته بداری و اعمالم را در پیشگاهت قبول فرمایی تا آنکه اعمال و اورادم هماهنگ،همسو و همواره باشد و حالم در خدمت تو پاینده گردد،ای سرور من،ای آنکه بر او تکیه دارم،ای آنکه شکوه حالم را تنها به سوی او برم،ای پروردگارم،ای پروردگارم،ای پروردگارم اعضایم را در راه خدمتت نیرو بخش و دلم را بر عزم و همّت محکم کن،و کوشش

ص:114

در راستای پروایت و دوام در پیوستن به خدمتت را به من ارزانی دار تا به سویت برانم در میدانهای پیشتازان و به سویت بشتابم در میان شتابندگان و به کوی قربت آیم در میان مشتاقان و همانند مخلصان به تو نزدیک شوم و چون یقین آوردگان از جاه تو بهراسم و با اهل ایمان در جوارت گرد آیم.خدایا! هرکس مرا به بدی قصد کند تو قصدش کن،و هرکس با من مکر ورزد تو با او مکر کن،و مرا از بهره مندترین بندگانت نزد خود،و نزدیک ترینشان در منزلت به تو و مخصوص ترینشان در رتبه به پیشگاهت بگردان،زیرا این همه به دست نیاید جز به فضل تو،خدایا! با جودت به من جود کن و با بزرگواریت به من نظر کن و با رحمتت مرا نگاهدار و زبانم را به ذکرت گویا کن،و دلم را به محبتت شیفته و شیدا فرا و بر من منّت گذار با پاسخ نیکویت و لغزشم را نادیده انگار و گناهم را ببخش،زیرا تو بندگانت را به بندگی فرمان دادی و به دعا و درخواست از خود امر کردی و اجابت دعا را برای آنان ضامن شدی،پس ای پروردگار من تنها روی به سوی تو داشتم و دستم را تنها به جانب تو دراز کردم،پس تو را به عزّتت سوگند می دهم که دعایم را اجابت کنی و مرا به آرزویم برسانی،و امیدم را از فضلت ناامید نکنی،و شرّ دشمنانم را از پری و آدمی از من کفایت کنی،ای خدایی که زود از بنده ات خشنود می شوی،بیامرز آن را که جز دعا چیزی ندارد،همانا تو هرچه بخواهی انجام می دهی،ای آنکه نامش دوا و یادش شفا و طاعتش توانگری است،رحم کن به کسی که سرمایه اش امید و سازوبرگش اشک ریزان است،ای فروریزندۀ نعمتها ای دورکننده بلاها،ای روشنی بخش وحشت زدگان در تاریکیها،ای دانای ناآموخته بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،

ص:115

و با من چنان کن تو را شاید،و درود و سلام فراوان خدا بر پیامبرش و بر امامان خجسته از خاندانش.

دعای عشرات

این دعا از دعاهای بسیار معتبر است و ما بین نسخه های آن تفاوت دیده می شود.ما آن را از کتاب مصباح المتهجّد شیخ طوسی نقل می کنیم.خواندن آن در هر صبح و شام مستحب است و بهترین وقت برای خواندن آن بعد از عصر جمعه است.

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است منزّه است خدا و ستایش خاص خداست،و معبودی جز خدا نیست،و او از هر وصفی برتر،و جنبش و نیرویی نیست جز به مدد خدای والای بزرگ،پاک و منزّه است خدا شب هنگام و به گاه روز،پاک و منزّه است خدا صبحگاهان و به گاه عصر،پاک و منزّه است خدا در شامگاه و بامداد،پاک و منزّه است خدا آنگاه که به شب درآیید و گاهی که به صبح برآیید،ستایش برای اوست در آسمانها و زمین،و شب هنگام و گاهی که ظهر می کنید،هم او که زنده را از مرده بیرون می آورد،و مرده را از زنده خارج می سازد، و به زمین پس از مرگش زندگی می بخشد،و به همین گونه شما هم از قبرها بیرون آورده می شوید،منزّه است پروردگارت پروردگار عزّت،از آنچه او را بدان وصف می کنند و سلام بر رسولان و سپاس خدای را پروردگار جهانیان،منزّه است صاحب فرمانروایی و ملکوت منزّه است صاحب عزّت و اقتدار،منزّه است دارندۀ بزرگ منشی و عظمت،همان فرمانروای بر حق سیطره دار، دارای نهایت پاکی،منزّه است خدای فرمانروای زنده ای که هرگز نمی میرد،منزّه است خدای فرمانروای زنده،دارای نهایت پاکی،منزّه است پایندۀ پایدار،منزّه است پایدار پاینده،منزّه است پروردگار بزرگم،منزّه است پروردگار برترم،

ص:116

منزّه است آن زنده به خود پاینده،منزّه است آن بلند مرتبۀ برتر،منزّه است او و بلندمرتبه است از هر زشتی و عیب،پاک و پاکیزه است،پروردگار ما و پروردگار فرشتگان و روح،منزّه است آن پایندۀ بی غفلت،منزّه است آن دانای ناآموخته،منزّه است آن آفرینندۀ دیدنیها و نادیدنیها،منزّه است آنکه دیده ها را دریابد و دیده ها او را در نیابند و اوست لطیف آگاه،خدایا،در حالی صبح کردم که از جانب تو بودم در نعمت و خیر و برکت و سلامتی کامل،پس درود فرست بر محمّد و خاندانش و نعمت و خیر و برکات و سلامتی را بر من با نجات از آتش دوزخ تمام کن،شکرگذاری و سلامتی و فضل و کرامتت را همواره تا گاهی که زنده هستم روزی ام فرما،خدایا!به نورت هدایت یافتم و به احسانت بی نیاز گشته و به نعمتت صبح و شام کردم،خدایا!تو را گواه می گیرم و گواهی تو مرا بس است،و و گواه می گیرم همه فرشتگان و پیامبران و رسولان و حاملان عرش و ساکنان آسمانها و زمین و همۀ آفریده هایت را بر اینکه همانا تویی خدا،معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی و اینکه محمّد (درود خدا بر او و خاندانش)بنده و فرستادۀ تو است و اینکه تو بر هر چیز توانایی،زنده می کنی و می میرانی و می میرانی و زنده می سازی و گواهی می دهم که بهشت و دوزخ و برانگیخته شدن مردگان حق است و قیامت آمدنی است که تردیدی در آن نیست و اینکه خدا مردگان را برخواهد انگیخت و شهادت می دهم که علی بن ابی طالب امیر مؤمنان بر حق بر حق است و پیشوایان از فرزندانش امامان هدایت گر و ره یافته اند،نه گمراهند

ص:117

و نه گمراه کننده و اینکه آنان اولیاء برگزیدۀ تو،و حزب پیروز تو،و بندگان خالص تو بهترین انتخاب شدگان از میان مخلوقات تواند و بهترین برگزیده شدگانی هستند که برای بیان دینت برگزیدی و از میان بندگانت خاص خود ساختی و ایشان را بر بندگانت برگزیدی و بر جهانیان حجّت قرار دادی،درود و سلام و رحمت و برکاتت بر آنان باد،بار الها!این شهادت را نزد خود برای من ثبت کن،تا آن را در روز قیامت بر زبانم جاری کنی درحالی که از من خشنود باشی،همانا تو بر آنچه می خواهی توانایی.خدایا!تو را سپاس سپاسی که آغازش بالا رود و انجامش پایان نگیرد،خدایا! تو را سپاس،سپاسی که آسمان برای تو بر دوش کشد و زمین و هرکه بر آن است تو را آن چنان تسبیح کند.خدایا! تو را سپاس،سپاسی همواره و همیشگی که گسست و پایانی برایش نباشد و تنها سزاوار تو باشد و به تو بیانجامد،سپاسی که نمایان شود در دلم و بر تنم و نزد من و با من و پیش از من و پس از من و پیش رویم و بالای سرم و زیر پایم و آنگاه که مرگم فرا رسد و یگانه و تنها مانم سپس فانی شو و تو را سپاس گاهی که زنده و برانگیخته شوم،ای سرور من،خدایا!و تو را ستایش و سپاس برای همۀ صفات پسندیده ات و بر همۀ نعمتهایت،سپاسی بلند و بی پایان،که آن را ای پروردگار ما پسندیده داری و از آن خشنود شوی،خدایا!تو را سپاس بر هر خوردن و نوشیدن و هر دست یافتن و هر بست و گشودن،و در برابر هر تار مو که به ما دادی،خدایا!تو را سپاس سپاسی پاینده به پایندگی ات و تو را سپاس سپاسی که نهایت آن را جز دانشت نداند و تو را سپاس سپاسی که پایان آن را جز مشیتّت نخواهد و تو را سپاس سپاسی که جز

ص:118

خشنودی تو مزدی برای گوینده اش نیست و تو را سپاس بر بردباری ات پس از آنکه دانستی و تو را سپاس بر گذشتت،پس از آنکه بر عذاب توانا بودی و تو را سپاس ای سرچشمۀ سپاس و تو را سپاس ای به ارث برنده سپاس و تو را سپاس ای آفرینندۀ سپاس و تو را سپاس ای نهایت سپاس و تو را سپاس ای پدیدآورندۀ سپاس و تو را سپاس ای خریدار سپاس، و تو را سپاس ای صاحب سپاس،و تو را سپاس ای دیرینه سپاس و تو را سپاس ای راست وعده،ای وفادار به عهد ای سپاه توانا،ای مجد و عظمتت پایدار و تو را سپاس ای بلند پایه ،ای پاسخگوی خواسته ها،ای فرود آورندۀ آیات از بالای هفت آسمان،ای دارای برکات بزرگ،ای درآورندۀ نور از دل تاریکیها و ای بیرون آورندۀ آنان که در تاریکیهایند به سوی نور،ای دگرگون کنندۀ گناهان به نیکیها،و بالا برندۀ حسنات در مراتب بهشت، خدایا!تو را سپاس ای آمرزندۀ گناه و ای پذیرای توبه و ای عذابت سخت و ای صاحب عطای بی حدّ،معبودی جز تو نیست.بازگشت همه به سوی تو است.خدایا!تو را سپاس در شب گاهی که روز را می پوشاند،و تو را سپاس در روز آنگاه که آشکار می گردد و تو را سپاس در آخرت و دنیا،و تو را سپاس به تعداد همۀ ستاره ها و همۀ فرشتگان آسمانی و تو را سپاس به شمارۀ ذرات خاک و ریگ و دانه ها و تو را سپاس به عدد آنچه در میان آسمان است و تو را سپاس به عدد آنچه در درون زمین است و تو را سپاس به میزان وزن آبهای دریا،و تو را سپاس به شمارۀ برگ درختان و تو را سپاس به عدد آنچه روی زمین است،و تو را سپاس به تعداد آنچه کتابت برشمرده

ص:119

و تو را سپاس به عدد آنچه دانشت آن را فراگرفته،و تو را سپاس به شمارۀ آدمیان و پریان و حشرات و پرندگان و چهارپایان و درندگان،سپاسی فراوان و سپاسی پاک که در آن برکت باشد آن چنان که پذیری،ای پروردگار ما و خشنود گردی،و آن چنان که سزاوار بزرگواری ذات و بزرگی جلال تواست.پس ده مرتبه میگوئی معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و ستایش تنها از آن اوست و اوست،لطیف و آگاه.و نیز ده مرتبه می گویی معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و ستایش از آن اوست،زنده می کند،و می میراند،می میراند و زنده می کند و او خود زنده ای است که هرگز نمی نمیرد،نیکی به دست اوست و او بر هر چیزی تواناست.و ده مرتبه:آمرزش می جویم از خدایی که معبودی جز او نیست،زنده و به خود پاینده است،و تنها به سوی او باز می گردم و ده مرتبه:ای خدا ای خدا و ده مرتبه:ای بخشنده ای بخشنده و ده مرتبه:ای مهربان ای مهربان و ده مرتبه:ای پدید آورندۀ آسمانها و زمین و ده مرتبه:ای صاحب جلال و بزرگواری و ده مرتبه:ای مهرورز و صاحب منت و ده مرتبه:ای زنده ای پاینده و ده مرتبه:ای زنده ای که شایستۀ پرستشی جز تو نیست و ده مرتبه:ای خدا،ای که شایستۀ پرستشی جز تو نیست.و ده مرتبه:به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و ده مرتبه:خدایا!با من آن کن که شایستۀ تو است و ده مرتبه:اجابت فرما اجابت فرما و ده مرتبه سورۀ توحید پس میگویی خدایا!با من آن کن که شایستۀ تو است،نه آنکه سزاوار من است چه همانا تو شایسته پروا و آمرزشی و من درخور گناهان و خطاهایم،پس به من رحم کن.ای مولای من که تو مهربان ترین مهربانانی و ده مرتبه:جنبش و نیرویی نیست جز برآمده از

ص:120

سوی خدا،توکل نمودم بر زنده پاینده ای که نمی میرد،و ستایش خدای را که فرزندی نگرفته و در فرمانروایی شریکی برایش نبوده و از خواری و ناتوانی سرپرستی نداشته است و بی اندازه بزرگش شمار.

دعای سمات

این دعا معروف به دعای شبوّر[دعای عطا و بخشش]است،که خواندن آن در ساعت آخر روز جمعه مستحب است و پوشیده نماند که این دعا از دعاهای مشهور است و بیشتر علمای گذشته بر خواندن این دعا مواظبت می نمودند.در(مصباح)شیخ طوسی و(جمال الاسبوع) سیّد ابن طاووس و کتب کفعمی به سندهای معتبر از جناب محمّد بن عثمان عمروی رضوان الله علیه که از نوّاب حضرت صاحب الامر بود از حضرت باقر علیه السّلام و امام صادق علیه السّلام روایت شده علاّمۀ مجلسی رحمه اللّه این دعا را همراه با شرح در کتاب(بحار)ذکر نموده است.این دعا چنان که در کتاب(مصباح)شیخ آمده چنین است:

خدایا!از تو خواستارم به نام بزرگت آن نام بزرگتر عزیزتر باشکوه تر گرامی تر،که چون بر درهای بستۀ آسمان با آن نام خوانده شوی که به رحمت گشوده شوند باز می شوند و چون با آن بر درهای ناگشودۀ زمین خوانده شوی برای فرج گشوده شود،و جون با آن برای آسان شدن سختی خوانده شوی،آسان گردند و چون با آن بر مردگان برای زنده شدن خوانده شوی،زنده شوند و چون با آن برای رفع سختی و زیان خوانده شوی برطرف گردد و می خوانمت به شکوه جلوۀ گرامی ات،گرامی ترین جلوه ها و عزیزترین آنان که چهره ها در برابرش خوار گشته و گردنها خاضع شده و صداها آهسته گشته و دلها در برابر آن هراسناک شده اند از ترس تو و تو را می خوانم به نیرویت که با آن آسمانها را نگاه داشتی از اینکه بر زمین افتد مگر به اجازۀ تو،و

ص:121

با آن آسمانها و زمین را از اینکه ویران شوند نگاه داشتی و می خوانمت به اراده ات که جهانیان در برابرش مطیعند،و به کلمه ات که با آن آسمانها و زمین را آفریدی،و به حکمتت که با آن شگفتیها را ساختی، و تاریکی را با آن پدیدآوردی و آن را شب قرار دادی،و شب را برای آرامش مقرّر داشتی و هم با آن حکمت نور را آفریدی و آن را روز قرار دادی،و روز را مایۀ جنبش و بینایی سنجش ساختی،و نیز با آن خورشید را آفریدی،و خورشید را مایۀ تابش نمودی،و با آن ماه را پدید آوردی و ماه را نورانی ساختی،و با آن ستارگان را خلق کردی و آنها را اخترانی تابناک و برجها و چراغها و زینت و عامل راندن شیاطین قرار دادی برای ستارگان مشرقها و مغربها و نیز طلوع گاهها و گردشگاهها مقرّر ساختی و برای آنها مدارهایی که در آنها شناورند قرار دادی و برای آنها در آسمان منزلگاههایی مقدر فرمودی،پس چه نیکو تقدیر نمودی و صورتگری کردی و چه نیکو صورتشان دادی،و با نامهایت آنها را بر شمردی درخور و به حکمتت تدبیر نمودی تدبیری شایسته و چه نیکو تدبیر کردی و با تسلّط بخشیدن شب و روز و ساعات بر آنها شمارش سالها و ثبت حساب را شناساندی،و دیدن آنها را برای همۀ مردم یکسان نمودی،و خدایا!از تو می خواهم به عظمتت که با آن بنده و فرستاده ات موسی بن عمران(درود بر او)در میان قدسیان، برتر از احسان کروبیّان،فراتر از سحابهای نور،بر فراز تابوت شهادت،در عمودی از آتش،و در طور سینا،و در کوه حوریث،در وادی مقدّس،در

ص:122

بقعۀ با برکت از جانب راست کوه طور،از دل درخت و در زمین مصر،با نه معجزۀ آشکار و روزی که دریا را برای بنی اسرائیل شکافتی،و در چشمه های جوشنده که با آن شگفتیهایی در دریای سوف برساختی و آب دریا را در دل گرداب همانند سنگ سخت بستی و بنی اسرائیل را از دریا به خشکی رساندی و وعدۀ نیکویت بر آنان کامل گشت به خاطر آنکه شکیبائی ورزیدند و آنان را وارث مشارق و مغارب زمینی که در آن جهانیان را برکت دادی نمودی و فرعون و سپاهیان و مرکبهایش را در دریا غرق کردی و به نام بزرگت،آن نام بزرگ تر، باشکوه تر،گرامی تر،و به بزرگی ات که با آن بر موسی کلیمت(درود بر او)در طور سینا جلوه کردی و نیز برای ابراهیم(درود بر او)خلیلت پیش از آن در مسجد خیف و برای اسحاق برگزیده ات(درود بر او)در چاه شیع و برای یعقوب(درود بر او) پیامبرت در بیت ایل و وفا کردی به پیمانت برای ابراهیم(درود بر او)و به سوگندت برای اسحاق و به شهادتت برای یعقوب و به وعده ات برای اهل ایمان و برای دعاخوانان به نامهایت که اجابتشان کردی و به بزرگی ات که برای موسی بن عمران(درود بر او)در قبّه رمّان نمایان شد،و به نشانه هایت که در زمین مصر،به بزرگواری عزّت و غلبه ات واقع شد،با نشانه های تحسین برانگیز و حاکمیت نیرومند و در سایۀ قدرت پرشکوت،به مقام کلمۀ تامّه،و کلماتی که با آن بر اهل آسمانها و

ص:123

زمین و اهل دنیا و آخرت عطا و بخشش نمودی و به رحمتت که با آن بر همۀ آفریدگانت بخشش کردی،و به توانایی ات که با آن جهانیان را برپا داشتی،و به نورت که از هراسش طور سینا بر خاک افتاد و به دانش و شکوه و بزرگی و عزّت و جبروتت که زمین تاب آن را نیاورد،و آسمانها در برابرش زانو زدند و در برابرش عمق فروردین زمین فروتر گشت و دریاها و نهرها در آستانش از حرکت ایستاد،و کوهها فروتن شد و زمین با شانه هایش آرام گشت، و تسلیم شدند همۀ آفریدگان در برابر آن و بادها در وزیدن خود در برابرش پریشان گشتند،و آتشها به درگاهش در جایگاه خویش خاموش شدند و به فرمانروایی ات که با آن همواره به پیروزی شناخته شدی،و با آن در آسمانها و زمین ستوده گشتی،و به کلمات کلمۀ صدقی که به رحمت و بخشش برای پدرمان آدم(درود بر او)و نسلش پیشی گرفت،و از تو خواستارم به کلمه ات که بر هر چیز چیره گشت و به نور جلوه ات که با آن بر کوه تجلّی نمودی و آن را فرو پاشیدی،و موسی مدهوش در افتاد و به بلندای جاهت که بر طور سینا نمایان شد،پس با آن،سخن گفتی با بنده و رسولت موسی بن عمران و به پرتو فروزانت در ساعیر[کوهی در حجاز]و ظهور پر فروغت در فاران[کوهی نزدیک مکه و محل مناجات پیامبر]در جایگاه بلند قدسیان و با سپاهیان صف کشیده از فرشتگان، و خشوع فرشتگان تسبیح کننده،و به برکاتت که بدانها بر ابراهیم خلیلت(درود بر او)

ص:124

در امّت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)و بر اسحاق برگزیده ات در امّت عیسی(درود بر آن دو)و بر یعقوب اسرائیلت در امت موسی(درود بر آن دو) و بر محبوب خویش محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)در عترت و فرزندانش و امّتش برکت نهادی.خدایا!و چنان که از آن رخدادها بدور بودیم و آن وقایع را شهد نبودیم و به آنها درحالی که ندیدیم ایمان آوردیم،ایمان از روی راستی و درستی،از تو خواستارم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و بر محمّد و خاندان محمّد برکت دهی و بر محمّد و خاندان محمّد بسیار مهر ورزی همچون بهترین درود و برکت و رحمتی که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،تو ستوده و والایی،هرچه را بخواهی انجام می دهی و تو بر هر چیز توانایی پس حاجت خود را ذکر می کنی و می گویی:خدایا!به حق این دعا و به حق این نامهایی که تفسیر و باطن آنها را جز تو کسی نمی داند،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و با من چنان کن که شایستۀ توست،نه آنچه را من سزاوارم و از گناهانم آنچه را گذشته و آنچه را خواهد آید بیامرز،و بر من وسعت بخش از روزی حلالت و مرا از رنج انسان بد و همسایۀ بد و همنشین بد و پادشاه بد کفایت کن،همانا تو بر هرچه بخواهی توانایی و به همه چیز دانایی،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان مؤلف گوید:در بعضی نسخه ها پس از:تو بر هر چیز توانایی آمده:هر حاجت که داری ذکر کن و بگو:ای خدا،ای بسیار مهربان،ای بخشایگر،ای پدید آورندۀ آسمانها و زمین،ای دارندۀ هیبت و شکوه

ص:125

ای مهربان ترین مهربانان،خدایا!به حق این دعا...تا آخر آنچه گذشت.و علاّمۀ مجلسی از کتاب«مصباح» سیّد ابن باقی نقل کرده که بعد از دعای سمات این دعا را بخواند:

خدایا!به حق این دعا و به حق این نامهایی که نه تفسیر و تأویلش و نه باطن و ظاهرش را کسی جز تو نمی داند7از تو خواستارم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و خیر دنیا و آخرت را روزی ام گردانی.پس حاجات خود را بخواهد و بگوید با من آنچه شایسته تو است انجام ده نه آنچه سزاوار من است و انتقام مرا از فلان فرزند فلان بگیر و نام دشمن را بگوید،سپس بگوید:گناهانم را آنچه بوده و آنچه خواهد بود بیامبرز و پدر و مادرم و همۀ مردان و زنان باایمان را مشول آمرزشت قرار داده و بر من از روزی حلالت وسعت عنایت کن و مرا از شر انسان بد و همسایۀ بد و پادشاه بد و همنشین بد و روز بد و ساعت بد کفایت فرما و از کسی که بر من حیله می ورزد و بر من ستم می کنم انتقام بگیر و هم انتقام بگیر از آنکه بخواهد بر من و خانواده ام و فرزندانم و برادرانم و همسایگانم و نزدیکانم از مردان و زنان باایمان ستم روا کند،همانا تو بر آنچه بخواهی توانایی و به هر چیز دانایی،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان خدایا!به حق این دعا بر تهیدستان از مردان و زنان با ایمان توانگری و ثروت عطا فرما و بر بیماران اهل ایمان از مردان و زنان بهبودی و تندرستی ببخش و بر مؤمنین و مؤمنات در قید حیات با لطف و کرامت و بر مؤمنین و مومنات از دنیا رفته با آمرزش

ص:126

و رحمت،و بر مؤمنین و مؤمنات سفر کرده با برگشت به وطنهای خویش در لباس سلامت و بهره مندی عنایت فرما،به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان و درود خدا بر سرور ما محمّد پایانبخش پیامبران و بر خاندان پاکش و هم سلام بسیار خدا بر ایشان ابن فهد حلّی فرموده است:پس از دعای سمات مستحب است بگویی:خدایا!از تو درخواست می کنم به احترام این دعا و به آنچه از نامهایت که در آن نیامده و به آنچه در بردار از تفسیر و تدبیری که جز تو کسی بر آن احاطه ندارد،که با من چنین و چنان کنی.و به جای(کذا و کذا)حاجت خود را بخواهد.

دعای مشلول

موسوم به دعای«الشاب المأخوذ بذنبه»[یعنی:جوانی که به سبب گناهش گرفتار عذاب حق شده]

این دعا از کتابهای کفعمی و«؟؟؟الدعوات»نقل شده،و دعایی است که آن را امیر المؤمنین علیه السّلام به جوانی که به خاطر گناه و ستم در حقّ پدرش شل شده بود آموز داد،جوان این دعا را خواند و حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله را در خواب دید که دست مبارکش را بر اندام او کشید و فرمود:بر اسم اعظم خدا محافظ کن که کار تو به خیر خواهد بود،پس بیدار شد درحالی که سالم شده بود و آن دعا این است:

خدایا!از تو خواستارم به نامت،به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،ای دارای بزرگی و بزرگواری،ای زنده ای همیشه پاینده،ای زنده،معبودی جز تو نیست،ای او،ای آنکه کسی نمی داند او چیست و نمی داند او چگونه است و نمی داند کجاست، و نمی داند در کدام سو است،ای دارای فرمانروایی و ملکوت،ای صاحب عزّت و جبروت،ای فرمانروا،ای منزّه از هر

ص:127

عیب،ای سلام،ای ایمنی بخش،ای پرشکوه،ای عزّتمند،ای دارندۀ قره،ای بزرگمنش،ای آفریننده،ای پدیدآوردنده،ای صورتگر،ای سودبخش ای تدبیر کننده،ای محکم کار،ای آغازگر،ای نابود کنندۀ ستمگران،ای دوست نیکان،ای ستوده،ای پرستیده،ای دور از هر چیز،ای نزدیک به هر چیز،ای اجابت کننده،ای دیدبان،ای حسابرس،ای نورآفرین،ای بلندمرتبه،ای ارجمند،ای شنوا،ای دانا،ای بردبار،ای بزرگوار،ای فرزانه،ای دیرینه،ای والا،ای بزرگ،ای پرمهر،ای عطابخش،ای جزادهنده،ای یاری کننده،ای با جلالت، ای زیبا،ای کارگزار،ای کفایت کننده،ای بخشنده لغزش،ای رسانندۀ نعمت،ای شریف،ای رهنما،ای هدایت گر،ای آغازگر، ای اوّل،ای آخر،ای آشکار،ای پنهان،ای استوار،ای پایدار،ای آگاه،ای حکمران،ای داور،ای دادگر،ای جدا کننده، ای پیونددهنده،ای پاک،ای پاک کننده،ای توانا،ای نیرومند،ای بزرگ،ای بزگمنش،ای یگانه،ای یکتا،ای مقصود دل نیازمندان،ای آنکه نزاده و زاده نشده،و همتایی ندارد و همسری برایش نباشد و وزیری با او نبوده و برای خود مشاوری نگرفته و به پشتیبانی نیازمند نگشته و با او جز او معبودی نبوده است،نیست معبودی جز تو،تو برتر از آنی که ستمکاران گویند بسیار برتری،ای والا بلندمرتبه،ای عطابخش،ای گشایشگر،ای بخشایشگر،ای فرخ بخش دلها،ای غم زدا،ای یاری رسان،ای یاری ستان،ای دریابنده،ای نابود کننده،ای انتقام گیرنده،ای برانگیزنده،ای وارث،ای خواهان،ای چیره،ای که گریزنده ای از دستش نگریزد،ای بسیار توبه پذیر،ای بسیار پذیرای بندگان،ای بسیار بخشنده،ای فراهم آورندۀ سببها،ای گشایندۀ درها،ای آنکه هرگاه و هرجا خوانده شود اجابت نماید،ای پاک کننده،ای قدردان صالحان

ص:128

ای با گذشت،ای آمرزنده،ای روشنایی نور،ای مدبّر امور،ای مهربان،ای آگاه،ای پناه دهنده،ای روشنی بخش،ای مددرسان ای بزرگ،ای یکتا،ای یگانه ای پاینده،ای تکیه گاه،ای بی نیاز،ای کفایت کننده،ای شفابخش،ای وفا کننده،ای عافیت بخش، ای نیکوکار،ای زیبایی بخش،ای نعمت افزا،ای فزون بخش ای گرامی،ای بی همتا،ای آنکه بلندی گرفت و چیره گشت،ای آنکه در فرمانروایی اش توانا شد،ای آنکه پنهان و آگاه گشت،ای آنکه پرستیده شد و پذیرفت،ای آنکه نافرمانی شد و آمرزید،ای آنکه اندیشه نگنجایدش،و دیده ای او را در نیابد،و اثری بر او پوشیده نماند،ای روزی دهندۀ بشر،ای اندازه گیر هر اندازه،ای والا جاه،ای استوار پایه،ای گردانندۀ روزگار،ای پذیرندۀ قربانی،ای منتّگذار نیکوکار، ای دارای شکوه و سلطنت،ای مهربان،ای بخشنده،ای کسی که هر روز در کاری است،ای آنکه کاری از کار دیگر بازش ندارد،ای بلندمرتبه،ای آنکه در هر جا هست،ای شنوندۀ نجواها،ای اجابت کنندۀ دعاها،ای برآورندۀ خواسته ها و نیازها،ای فرو فرستندۀ برکات،ای رحم کننده بر اشکها،ای درگذرندۀ از لغزشها،ای برطرف کنندۀ ناراحتیها،ای سرچشمۀ خوبیها،ای بالابرندۀ درجات،ای درهندۀ خواسته ها،ای زنده کنندۀ مردگان،ای گرد آورندۀ پراکنده ها،ای آگاه از نیتّها،ای برگردانندۀ آنچه از دست رفته،ای کسی که نجواها بر او مشتبه نشود،ای کسی که درخواستها او را به ستوه نیاورد،و تاریکیها او را فرا نگیرد،ای روشنی زمین و آسمانها،ای فروریز نعمتها،ای دفع

ص:129

کنندۀ بدفرجامیها،ای آفرینندۀ آدمیان،ای گرد آورندۀ امّتها،ای شفابخش دردها،ای پدیدآورندۀ روشنی و تاریکیها،ای صاحب جود و کرم،ای آنکه به عرشش قدمی پای ننهد،ای بخشنده ترین بخشندگان،ای کریم ترین کریمان،ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،ای پناه پناه جویان،ای امان هراسناکان،ای تکیه گاه پناهندگان ای سرپرست مؤمنان،ای فریادرس فریادکنندگان،ای مقصود دل نیازمندان،ای کس هر بی کس، ای همدم هر تنها،ای پناه هر رانده،ای مأوای هر آواره،ای نگهدار هر گمشده،ای مهرورز سالخوردگان،ای روزی دهندۀ کودکان خردسال،ای ترمیم کنندۀ استخوان شکسته،ای رهانندۀ هر اسیر ای بی نیاز کنندۀ هر بینوای تهدیست،ای پناه هر ترسان پناه جو،ای آنکه تدبیر و تقدیر از آن اوست،ای آنکه دشواریها برای او سهل و آسان است،ای آنکه نیازمند به دلیل و تفسیر نیست،ای آنکه بر هر کاری تواناست،ای آنکه به هر چیزی داناست،ای آن به همه چیز بیناست،ای فرستندۀ بادها،ای شکافندۀ روشنی صبح ای برانگیزنده ارواح،ای صاحب جود و بخشش،ای آنکه هر کلیدی به دست اوست،ای شنوندۀ هر نجوا ای پیشتر از هر آنچه گذشته،ای حیات بخش هر جان پس از مرگ،ای توشه ام در سختی،ای نگهدارم در غربت،ای همدمم در تنهایی،ای سرپرستم در نعمت،ای پناهم آنگاه که روشهای ناهنجار درمانده ام سازد و نزدیکان رهایم کنند،و هر همدمی دست از یاری ام بردارد،ای تکیه گاه آنکه تکیه گاهی ندارد،ای پشتوانه کسی که پشت وپناهی ندارد

ص:130

ای اندوخته هر بی اندوخته،ای نگهدار آنکه نگهداری ندارد،ای پناه بی پناهان،ای گنجینۀ کسی که برایش گنج نیست ای تکیه گاه هر بی کس،ای فریادرس آنکه برایش فریادرسی نیست،ای همسایۀ بی همسایگان،ای همسایۀ همراه من ای تکیه گاه محکم،ای خدای من به حقیقت،ای پرورگار خانۀ کعبه،ای مهربان ای دوست،رهایم کن از بندهای تنگناها،و هر غم و اندوه و تنگی را از من برگردان و شرّ آنچه را تاب نیاورم از من دور ساز و بر آنچه می توانم یاری ام ده،ای بازگردانندۀ یوسف نزد یعقوب،ای برطرف کنندۀ رنج ایّوب،ای آمرزندۀ خطای داود،ای بالا برندۀ عیسی بن مریم و رهایی بخش او از دست یهود،ای پاسخ دهندۀ به ندای یونس در دل تاریکیها ای برگزینندۀ موسی برای سخن گویی،ای آنکه خطای آدم را بخشید و ادریس را به رحمت خویش به جایگاه بلندی برکشید،ای آنکه نوح را از غرق شدن نجات بخشید،ای آنکه هلاک ساخت قوم عاد نخستین و قوم ثمود را و هیچکس از آنان را باقی نگذاشت،و پیش از آنها قوم نوح را هلاک نمود زیرا آنها ستمکارتر و سرکش تر بودند و نابود ساخت افترازنندگان را که در زمین فرو رفتند،ای آنکه بر قوم لوط واژگون نمود،و بر قوم شعیب عذابی دردناک فرستاد،ای آنکه ابراهیم را دوست خویش ساخت،ای آنکه موسی را همسخن خود ساخت،و محمد(درود خدا بر او و همه خاندانش)را محبوب خویش برگرفت،ای بخشندۀ حکمت به لقمان و بخشندۀ فرمانروایی به سلیمان، چنان فرمانروایی که برای احدی پس او سزاوار نیست،ای آنکه ذو القرنین را بر فرمانروایان سرکش پیروز نمود،ای آنکه به خضر زندگی جاودان عطا فرمود،و خورشید را پس از غروبش برای یوشع بن نون برگرداند،ای آنکه آرامش بخشید به قلب

ص:131

مادر موسی و عفت و پاکی مریم دختر عمران را حفظ نمود،ای آنکه یحیی پسر زکریّا را از گناه پاک داشت و خشم را از موسی باز نشاند،ای آنکه زکریّا را به تولّد یحیی مژده داد،ای آنکه با فرستادن ذبح عظیم،اسماعیل را از ذبح شدن نجات داد،ای آنکه قربانی هابیل را پذیرفت،و لعنت را بر قابیل قرار داد،ای گرزدهندۀ گروهها دشمن محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)،بر محمّد و خاندان محمّد و بر همۀ فرستادگان و فرشتگان بارگاهت و بر اهل طاعتت همگان درود فرست،و از تو خواستارم هر خواهشی را که بندگان مورد خشنودیت از تو خواسته اند،و اجابت خواهش آنها حتم فرمودی،ای خدا،ای خدا،ای خدا،ای بخشنده،ای بخشنده،ای بخشنده، ای مهربان،ای مهربان،ای مهربان،ای دارای شکوه و کرامت،ای دارای شکوه و کرامت،ای دارای شکوه و کرامت،به او،به او،به او،به او،به او،به او،به او،از تو خواستارم به هر نامی که خود را به آن نامیدی،یا آن را در کتابی از کتابهایت فرو فرستادی،یا آن را در علم غیبت نزد خود نگاه داشتی،و به بندگاههای بلند عرشت،و و بهنتهای رحمت از کتاب سرنوشت خویش و به آنچه در این آیه است:«اگر همۀ درختان روی زمین قلم باشند و دریا هم مرکب شود که از پس آن هفت دریای دیگر مدوش کنند کلمات خدا تمام نمی شود،همانا خدا عزیز است»،و تو را می خوانم به نامهای نیکویت که آنها را در کتابت وصف کرده و گفتی:«و برای خدا نامهای نیکوست،پس خدا را به آنها بخوانید»،و نیز گفتی:

«مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»،و گفتی:«هرگاه بندگانم از تو دربارۀ من بپرسند پس به یقین من به آنان نزدیکم،دعای

ص:132

دعا کننده را هرگاه دعا کند پاسخ می دهم»،و گفتی:«ای بندگانم که بر خود اسراف کردید از رحمت خدا ناامید نباشید، همانا خدا همه گناهان را می آمرزد،به یقین او آمرزندۀ مهربان است»و من از تو درخواست می کنم ای خدای من و تو را می خوانم ای پروردگارم،و به تو امیدوارم ای آقایم و در اجابت دعایم به تو طمع دارم ای مولایم،آن طور که به من وعدۀ اجابت دادی،تو را خواندم،و آن گونه که به من امر فرمودی،پس با من چنان رفتار کن که سزاوار تو است ای کریم و سپاس خدای را پروردگار جهانیان و درود خدا بر محمّد و خاندانش همگان.پس خاجت خود را ذکر کن که انشا الله تعالی برآورده خواهد شد و در روایت«مهج الدعوات»است که این دعا را هرگز بدون طهارت نخوان.

دعای معروف به یستشیر

سیّد ابن طاووس در کتاب«مهج الدعوات»از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل کرده:حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله این دعا را به من تعلیم داد و امر فرمود آن را در هر حال و برای هر سختی و آسانی بخوانم و نیز آن را به جانشین خود تعلیم دهم و خواندن این دعا را ترک نگویم تا حق تعالی را ملاقات کنم و نیز فرمود:یا علی این دعا را هر صبح و هر شام بخوان زیرا که گنجی از گنجهای عرش الهی است.

ابیّ بن کعب،به پیشگاه حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله التماس کرد که آن حضرت فضیلت این دعا را بیان نماید،حضرت اندکی از ثواب بسیار آن را بیان فرمود.هرکه می خواهد به کتاب«مهج الدعوات»مراجعه نماید.متن دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ستایش خدا را که معبودی جز او نیست،آن فرمانروای بر حق آشکار،تدبیرگر،هستی بی آنکه او را وزیری باشد و یا با آفریده ای از بندگانش مشورت نماید،آغازی است که در وصف نگنجد و پابرجاست پس از فنای آفریدگان،

ص:133

پرودگاری اش بس بزرگ است،روشنایی آسمانها و زمینها و آفرینندۀ و پدیدآورندۀ آن دو است،آسمان و زمین را بی ستون آفرید،و از هم گشودشان گشودنی چشمگیر،پس آمانها به فرمان او بر پا شدند،و زمینها با کوههایشان بر فراز آب جا گرفت،سپس بلندی گرفت پروردگار ما در آسمانهای بلند،خدا بخشایندۀ بر فرمانروای یهستی چیره گشت، تنها از آن اوست آنچه در آسمانها و زمین است و هر آنچه بین آن دو و آنچه زیر خاک است،پس من شهادت می دهم که تنها تویی خدا،بالابرنده ای برای آنچه بر زمین نشاندی نیست و نه زمین زننده ای برای آنچه بالا بردی و نه عزّت بخشی آن را که تو خوارش کردی،و خوارکننده ای نیست آن را که تو عزیز نمودی و بازدارنده ای برای آنچه عطا کردی نیست،و نه عطا کننده ای برای آنچه دریغ کردی،و تویی خدا،معبودی جز تو نیست،تو بودی آنگاه که نه آسمانی بنا شده بود و نه زمینی گسترانیده و نه خورشیدی تابان و نه شبی تاریک و نه روزی فروزان و نه دریایی خروشان و نه کوهی استوار و نه ستاره ای روان و نه ماهی تابنده و نه بادی وزان،و نه ابری پرباران،و نه برقی درخشان،و نه صاعقه ای تسبیح گویان،و نه روحی دم زنان و نه پرنده ای پرآن و نه آتشی فروزان و نه آبی روان بوده باشند،پیش از هر چیز بودی و همه چیز را پدید آوردی و بر هر چیز توانا بودی و همه چیز را نو آفریدی و توانگر نمودی و ناتوان ساختی و میراندی و زنده نمودی و خنداندی و گریاندی،و بر فرمانروایی هستی چیره گشتی،پس خجسته بودی،ای خدا،و بلندی گرفتی،تویی خدایی که معبودی جز تو نیست،آفرینندۀ یاری رسانی که فرمانت چیره

ص:134

و علمت نافذ،و نیرنگت شگفت،و وعده ات راست،و گفته ات،حق،و داوری ات دادگرانه و مخنت هدایتگر و پیامت نور و رحمتت فراگیر،و گذشتت بزرگ و بخششت بسیار،و عطایت فراوان و ریسمانت استوار،و یاری ات فراهم و پناهندات عزّتمند و عذابت سخت،و نیرنگت زیرکانه است،تو ای پروردگار من آستانت جایگاه هر شکایتی است و خود حاضر در هر جماعتی و گواه هر گفتگوی نهانی،نهایت هر حاجتی،شادی بخش هر اندوهگین،توانگری هر بر بر خاک نشسته ای،دژ استوار هر گریزانی،امان هر هراسانی،نگاهدار ناتوانی،گنجینۀ تهیدستانی،غم زدای غم زدگانی، پشتیبان شایستگانی،آن است خدا،پروردگار ما،معبودی جز او نیست،کفایت می کنی از بندگانت آن را که بر تو توکل کند،و تویی پناه آنکه به تو پناه آورد و به درگاهت زاری نماید،نگهدار کسی که به دامن تو چنگ زند،یار آنکه از تو یاری جوید،می آمرزی گناهان آن را که از تو آمرزش خواهد،جبّار جبّارانی،بزرگ بزرگان،سرور سروران،آقای آقایان،سرآمد مولایان،دادرس دادخواهان،گره گشای گرفتاران،اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،شنواترین شنوندگان،بیناترین بینندگان،داورترین داوران،سریع ترین حسابرسان،مهربان ترین مهربانان،بهترین آمرزندگان،برآورندۀ حاجات مؤمنان، فریادرس نیکان،تویی خدا،معبودی جز تو نیست،پروردگا جهانیان،تویی آفریدگار و من

ص:135

آفریده و تویی مالک و من مملوک،و تویی پروردگار و من بنده،و تویی روزی دهنده و من روزی خوار،و تویی بخشنده و من سائل،و تویی دارای جود و من بخیل،و تویی توانمند و من ناتوان،و تویی عزّتمند و من خوار،و تویی بی نیاز و من تهیدست،و تویی آقا و من بنده،و تویی آمرزنده و من بدکار،و تویی دانا و من نادان،و تویی بردبار و من شتابزده و تویی رحم کننده و من رحم شده و تویی عافیت بخش و من بلازده و تویی اجابت کننده و من ناچار و پریشان،و گواهی می دهم که تویی خدا،معبودی جز تو نیست،عطابخش بندگانی بدون درخواست ایشان، و گواهی می دهم تویی خدای یگانۀ یکتای بی همتای بی نیاز تک،و بازگشت همه به سوی تو است،خدایا بر محمّد و اهل بیت پاک و پاکیزه اش درود فرست و گناهانم را بیامرز و بر من بپوشان کاستیهایم را و از پیشگامت برای من رحمت و روزی فراوان بگشا،ای مهربان ترین مهربانان،و سپاس خدا را پروردگار جهانیان، و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ.

دعای مجیر

این دعا در بین دعاها از جایگاه بلندی برخوردار است و از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله روایت شده و دعایی است که جبرئیل برای آن حضرت هنگامی که در مقام ابراهیم مشغول نماز بودند آورد و کفعمی در«بلد الامین»و«مصباح»این دعا را ذکر نموده و در حاشیه آن

ص:136

به فضیلت آن اشاره کرده،از جمله اینکه هر که این دعا را در«ایام البیض»[روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم]ماه رمضان بخواند گناهش آمرزیده می شود،هرچند به عدد دانه های باران و برگهای درختان و ریگهای بیابان باشد.و خواندن آن برای شفای بیمار و ادای دین و بی نیازی و توانگری و رفع غم و اندوه سودمند است.و دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

منزّهی تو ای خدا،بلندمرتبه هستی ای بخشنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای کریم،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای فرمانروا،بلندمرتبه هستی ای مالک،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بری از هر عیب،بلندمرتبه هستی ای سلام،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای ایمن بخش، بلندمرتبه هستی ای چیره بر هستی،مار از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عزّتمند،بلندمرتبه هستی ای جبّار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بزرگ منش،بلندمرتبه هستی ای بزرگ منش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آفریننده،بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای صورت آفرین،بلندمرتبه هستی ای تقدیر کننده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای راهنما،بلندمرتبه هستی ای ماندگار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای بخشایشگر،بلندمرتبه هستی ای بسیار توبه پذیر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای گشایشگر، بنلدمرتبه،هستی ای خستگی ناپذیر،ما را از آتش پناه ای پناه دهنده،منزّهی تو ای سرورم،بلندمرتبه هستی ای مولایم، ما از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نزدیک،بلندمرتبه هستی ای نگاهبان،ما را از آتش پناه ده ای پناه هنده،

ص:137

منزّهی تو ای پدید آورنده،بلندمرتبه هستی ای بازگرداننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای ستوده،بلندمرتبه ای دارای عظمت،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دیرینه،بلن مرتبه هستی ای بزرگ،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آمرزگار،بلندمرتبه هستی ای ستایش پذیر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای گواه، بلندمرتبه هستی ای حاضر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای منتّگذار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای برانگیزنده،بلندمرتبه هستی ای میراث بر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای زندگی بخش،بلندمرتبه هستی ای میراننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای همراه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای همدم،بلندمرتبه هستی ای مونس ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بزرگ منزلت،بلندمرتبه هستی ای زیبا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آگاه،بلندمرتبه،هستی ای بینا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عطابخش،بلندمرتبه هستی ای امان ده، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای معبود،بلندمرتبه هستی ای موجود،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای بسیار آمرزنده،بلندمرتبه هستی ای ستوده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای یاد شده،بلندمرتبه هستی ای سپاس شده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بخشنده،بلندمرتبه هستی ای پناهگاه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای زیبا،بلندمرتبه هستی ای باشکوه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پیش از

ص:138

همه،بلندمرتبه هستی ای روزی دهنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای راستگو،بلندمرتبه هستی ای شکافنده،ما را از ای پناه دهنده،منزّهی تو ای شنوا،بلندمرتبه هستی ای سریع،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بلندپایه،بلندمرتبه هستی ای نوآفرین،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای همواره در کار،بلندمرتبه هستی ای والاتر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای قضاوت کننده،بلندمرتبه هستی ای خشنود،مار از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای چیره،بلندمرتبه هستی ای پاک،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای دانا،بلندمرتبه هستی ای حکمران،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پاینده،بلندمرتبه هستی ای پایدار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نگهدارنده،بلندمرتبه هستی ای پخش کننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بی نیاز، بلندمرتبه هستی ای بی نیاز کننده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای باوفا،بلندمرتبه هستی ای توانا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای کفایت کننده،بلندمرتبه هستی ای شفابخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پیش انداز،بلندمرتبه هستی ای پس انداز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آغاز،بلندمرتبه هستی ای انجام ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آشکار،بلندمرتبه هستی ای نهان،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای امید،بلندمرتبه هستی ای امیدبخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عطابخش،بلندمرتبه هستی ای هماره بخشایشگر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای زنده،بلندمرتبه هستی ای به خود پاینده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو

ص:139

ای یگانه،بلندمرتبه هستی ای یکتا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای سرور،بلندمرتبه هستی ای مقصود همه ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای توانا،بلندمرتبه هستی ای بزرگ،ما از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای ولایت مدار،بلندمرتبه هستی ای بلند پایه ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای والا،بلندمرتبه هستی ای والاتر، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای سرپرست،بلندمرتبه هستی ای مولا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای پدیدآور،بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای فرود آور، بلندمرتبه هستی ای فرازبر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دادگر،بلندمرتبه هستی ای گردآور،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عزّت بخش،بلندمرتبه هستی ای خوارساز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نگاهبان،بلندمرتبه هستی این نگاهبان،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای توانا،بلندمرتبه هستی ای توانمند ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دانا،بلندمرتبه هستی ای بردبار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای داور،بلندمرتبه هستی ای فرزانه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای عطابخش،بلندمرتبه هستی ای بازدار، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای زیان رسان،بلندمرتبه هستی ای سودبخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای اجابت کننده،بلندمرتبه هستی ای حسابرس،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای دادگر،بلندمرتبه هستی ای جدایی انداز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای مهربان،بلندمرتبه هستی ای شریف،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پروردگار،بلندمرتبه هستی ای حقیقت

ص:140

پایدار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پرشکوه،بلندمرتبه هستی ای گانه،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای درگذرنده، بلندمرتبه هستی ای انقتام گیرنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بسیار عطابخش،بلندمرتبه هستی ای عطاگستر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پرمهر،بلندمرتبه هستی ای نوازشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای یگانه،بلندمرتبه هستی ای بی همتا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای روزی بخش،بلندمرتبه هستی ای فراگیر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای وکیل،بلندمرتبه هستی ای عدالت محض،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده منزّهی تو ای آشکار،بلندمرتبه هستی ای استوار،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای نیکو،بلندمرتبه هستی ای مهروز،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزهی تو ای راهنما،بلندمرتبه هستی ای راهبر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای روشنایی،بلندمرتبه هستی ای روشنی بخش،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای یاری رسان، بلندمرتبه هستی ای یاور،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای بردبار،بلندمرتبه هستی ای شکیبا،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای شمارشگر،بلندمرتبه هستی ای آفرینشگر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای پاک و منزّه،بلندمرتبه هستی ای جزادهنده،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای فریادرس،بلندمرتبه هستی ای پناه، ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده،منزّهی تو ای آفریننده،بلندمرتبه هستی ای حاضر،ما را از آتش پناه ده ای پناه دهنده، منزّهی تو ای صاحب شکوه و زیبایی،بلندمرتبه هستی ای دارای جبروت و جلال،منزّهی تو،معبودی جز

ص:141

جز تو نیست منزّهی تو،همانا من از ستمکاران بودم،پس دعایش را اجابت کردیم و او را از اندوه رهانیدیم و این چنین اهل اهل ایمان را رهایی بخشیم،و درود خدا بر آقای ما محمّد و خاندان او همه و سپاس خدا را پروردگار جهانیان و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است،و جنبش و نیرویی نیست،جز به عنایت خدای والای بزرگ.

دعای عدیله

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدا برپا دارندۀ عدل و داد گواهی داد که معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش نیز گواهند که معبودی جز او نیست هم او که عزّتمند و حکمت مدار است،همانا دین راستین نزد خدا اسلام است و من بندۀ ناتوان گنهکار نافرمان نیازمند ناچیز تو گواهی می دهم به نعمت دهنده و آفریننده و روزی بخش و اکرام کنندۀ خویش،چنان که خود گواهی،داد بر یگانگی ذاتش و هم گواهی دادند فرشتگان و صاحبان دانش از بندگانش بر اینکه معبودی جز او نیست،هم او که صاحب نعمتها و احسان و کرم و بخشش است،آن توانای بی ابتدا دانای بی انتها،زندۀ یکتا،موجود همیشگی،شنوای بینا،خواهان ناخواه،دریابندۀ بی نیازی،که او شایستۀ این صفات است و او در پردۀ عزّ صفات خویش آن گونه است که تنها خود داند توانا بود پیش از پیدایش توانایی و نیرو،دانا بود پیش از آفریدن دانش و آفرینش،همواره پادشاه بود آنگاه که نه کشوری بود و نه مالی،و همیشه منزّه بود در همه حال،

ص:142

وجودش پیش از پیش بود در آغاز محض،و بقایش بعد از بعد است بدون جابجایی و دگرگونی، توانگر است در آغاز و انجام،بی نیاز است در باطن و ظاهر،در داوری اش ستمی نیست و در اراده اش انحرافی وجود ندارد،و در تقدیرش بیدادی به چشم نمی خورد،و از حکومتش راه گریزی نیست،و از شدّت خشمش پناهگاهی وجود ندارد و از انتقامش راه نجاتی نمی باشد،رحمتش بر خشمش پیشی گرفت،آن را که بخواهد از چنگش نرهد موانع تکلیف را برطرف ساخته و توفیق را یکسان قرار داده است بین ناتوان و شریف،ممکن نمود ادای وظیفه را و راه دوری جستن از حرام را هموار ساخت،طاعت را تکلیف ننمود جز به کمتر از ظرفیت و طاقت،منزّه است او چه آشکار است کرمش و چه والاتر است مقامش،منزّه است او چه،بزرگ است عطایش و چه بزرگ است احسانش پیامبران را برانگیخت تا دادگری اش را بیان کنند و جانشینان آنان را بگماشت تا نمایان سازد عطای بی حد و فضلش را و ما را از امت سرور انبیاء و بهترین اولیاء و برترین برگزیده ها و والاترین پاکان محمّد، (درود خدا بر او و خاندانش)قرار داد،به او ایمان آوردیم و به آنچه ما را بسوی آن دعوت کرد و به قرآنی که خدا بر او نازل نمود و به جانشینش که در روز غدیر معین کرد و با گفته اش به او اشاره نمود و فرمود:«این علی است».و شهادت می دهم که امامان نیکو کردار و جانشینان نیکوکار پس از رسول برگزیدۀ خدا،علی سرکوبگر کافران است و پس از او سرور فرزندانش حسن بن علی،سپس برادرش نوادۀ پیامبر،پیرو رضای خدا:حسین،

ص:143

سپس عبادت کنندۀ علی،سپس باقر محمّ،سپس صادق جعفر،سپس کاظم موسی،سپس رضا علی سپس تقی محمّد،سپس نقی علی،سپس زکیّ عسگری حسن،سپس حجّت،جانشین بر حق،قائم منتظر مهدی،آن امیدبخشی که به بقایش دنیا باقیست،و از برکتش بندگان روزی یافته اند و به وجودش زمین و آسمان استوار گشته است و خدا به وسیلۀ او زمین را از عدل و داد پر می کند،پس از آنکه از ستم و بیداد پر شده و شهادت می دهم که گفتار آنان حجّت،و پیروی از آنان واجب و اطاعتشان بایسته،و دوستی با آنان لازم و ختم و اقتداری به آنان نجات بخش و مخالفتشان سرنگون کننده است،و ایشان سروران همۀ اهل بهشت و شفیعان روز جرا و امامان اهل زمین بطور یقین،و برترین جانشینان پسندیده،و شهادت می دهم که مرگ حق است و سؤال قبر و برانگیخته شدن حق و ورود خلایق به محشر و صراط و میزان،و حساب حق و کتاب و بهشت و جهنم همه و و همه بر حق است و ساعت موعود آمدنی است،هیچ تردیدی در آن نیست و اینکه خدا آنان که در قبرها هستند را برخواهد انگیخت.خدایا! بخششت امید من و کرم و رحمتت آرزوی من است،عملی که به آن سزاوار بهشت باشم ندارم و طاعتی که به آن شایستۀ خشنودی گردم در پرونده ام نیست،جز اینکه یگانگی و دادگری ات را باور دارم،و به احسان و فضلت دل بستم و از محبوبانت:پیامبر و خاندانش را در بارگاه تو شفیع آوردم و تو کریم ترین

ص:144

کریمانی و مهربان ترین مهربانانی و درود خدا بر پیامبران محمّد و همه خاندانش آن پاکان و پاکیزگان و سلام بسیار او بر آنان باد،و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت خدای والای بزرگ،خدایا ای مهربان ترین مهربانان،این یقین و استواری در دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانتداری، چه تو خود ما را به حفظ امانتها فرمان دادی،پس این امانت مرا گاه فرارسیدن مرگم به من برگدان،به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.مؤلف گوید:در دعاهای روایت شده چنین آمده:

خدایا من از عدیله به هنگام مرگ به تو پناه می آورم.و عدیله به هنگام مرگ یعنی عدول کردن از حق به سوی باطل به گاه جان دادن،و عدول از حق چنین است که شیطان هنگام مرگ نزد انسان حاضر می شود و او را وسوسه کرده و نسبت به باورهای دینی به شک می اندازد،تا جایی که او را از مدار ایمان بیون کند و به همین دلیل است که در دعاها از این عدول به خدا پناه برده شده.و جناب فخر المحققین رحمة اللّه چنین فرموده:هرکه می خواهد از این وسوسه های به هنگام مرگ در امان باشد، دلایل ایمان و اصول پنجگانه را با برهانهای قطعی و صفای باطن،در ضمیرش حاضر نموده و آنها را به حق تعالی بسپارد که هنگام مرگ به او بازگرداند،بدینسان که پس از اظهار عقاید بر حق بگوید:

خدایا!ای مهربان ترین مهربانان همانا من این یقین و استواری دینم را به تو سپردم و تو بهترین امانتدار هستی چه تو خود ما را به حفظ امانتها فرمان دادی،پس آن را به گاه فرارسیدن مرگم به من بازگردان.

بنا بر گفته فخر المحققین رحمة اللّه خواند دعای شریف عدیله و به یاد سپردم معنای آن در ذهن برای به سلامت رستن از خطر«عدیله عند الموت»سودمند است.و امّا این دعای مذکور روایت معصوم است یا انشای علمای شیعه؟باید گفت:بنا بر گواهی عالم برجسته در علم

ص:145

حدیث شناسی و بررسی کنندۀ روایات و گردآورندۀ تمام اخبار ائمه ع دانشمند زبردست و خبره و محدّث ناقد و بصیر،شیخنا الاکرم و المحدث الأعظم مولانا الحاج میرزا حسین نوری«نور الله مرقده»این دعا از معصومین نیست،چنان که فرموده است:

دعای عدیله معروف از نوشته های بعضی از اهل علم است و از معصومین ع روایت نشده است و در کتابهای حاملان حدیث و نقّادان روایت موجود نیست.بدان که شیخ طوسی از محمّد بن سلیمان دیلمی روایت کرده است که به محضر حضرت صادق علیه السّلام عرضه داشتم:شیعیان شما می گویند:ایمان بر دو گونه است:نخستین ایمان مستّقر و دیگر آنکه به امانت نهاده شده و از بین میرود،بنابراین دعایی را به من بیاموز که هرگاه آن را بخوانم ایمانم کامل شود و از بین نرود،ایشان فرمود پس از هر نماز واجب بگو:

خشنودم به اینکه خدا پروردگارم باشد و محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد)پیامبرم،و اسلام آیینم و قرآن کتابم، و کعبه قبله ام،و علی ولی و امامم،و حسن و حسین و علی بن الحسین و محمّد بن علی و جعفر بن محمّد و موسی بن جعفر و علی بن موسی،و محمّد بن علی و علی بن محمّد و حسن بن علی و حجة بن الحسن که درود خدا بر همۀ آنان باد پیشوایانم باشند.خدایا! خشنودم به اینکه آنان امامانم باشند،پس مرا مورد پسند و خشنودی ایشان قرار ده زیرا تو بر هر کاری توانایی.

دعای جوشن کبیر

این دعا در کتابهای بلد الامین و مصباح کفعمی آمده،از حضرت سیّد الساجدین علیه السّلام،از پدر ایشان از جدّ بزرگوارش حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله روایت شده:این دعا را جبرئیل برای آن حضرت در یکی از جنگها فرود آورد،درحالی که زره سنگینی بر تن آن جناب بود به گونه ای که سنگینی آن بدن مبارک آن حضرت را به درد آورده بود.جبرئیل عرضه داشت:یا محمّد پروردگارت به تو سلام میرساند و میفرماید:این جوشن(زره) را از تن خود بیرون کن و این دعا را بخوان که برای تو و امّتت موجب ایمنی است.سپس شرحی در فضیلت این دعا ذکر فرموده که اینجا جای

ص:146

بیان تمام آن نیست ولی به برخی از آن اشاره می کنیم از جمله آنکه هرکه آن را بر کفنش بنویسد،خدا به احترام آن او را به آتش نمی افکند و و هرکه آن را در اول ماه رمضان با نیّت خالص و دلی پاک بخواند،حق تعالی بهره مندی را روزی او می کند،و برای وی هفتاد هزار فرشته می آفریند که خدا را تسبیح و تقدیس کنند و ثوابش را برای او قرار دهند.در ادامه نیز فضیلت زیادی نقل کرده تا آنکه فرمود:هرکه آن را در ماه رمضان سه بار بخواند،خدا بدن او را بر آتش جهنم حرام می کند،و بهشت را برای او واجب می گرداند،و دو فرشته را بر او می گمارد تا او را از گناهان حفظ کنند،و در طول زندگی خود در امان خدا باشد و در پایان روایت آمده:امام حسین علیه السّلام فرمود:پدرم علی بن ابی طالب علیه السّلام به حفظ این دعا وصیّت کرد،و نیز اینکه آن را بر کفن ایشان بنیوسم و به اهل خود تعلیم دهم و آنان را به خواندنش ترغیب نمایم.

این دعا مشتمل بر هزار نام از نامهای خدا است و اسم اعظم نیز در آن است.

فقیر گوید:از این روایت دو نکته استفاده می شود،اوّل:استحباب نوشتن این دعا بر کفن چنان که علاّمه بحر العلوم(عطر مرقده) در کتاب«الدرّة»به آن اشاره فرموده است:

شد مستحب نوشتن بر اکفان*گواه بر اسلام و هم بر ایمان* و هم نوشتن کتاب قرآن*و جوشن آن دعای امن و امان دوّم:استحباب خواندن این دعا در اوّل ماه رمضان،و امّا دربارۀ قرائت آن در خصوص شبهای قدر باید گفت، ذکری از آن در این روایت نیامده است ولی علاّمۀ مجلسی قدس سره روحه در کتاب«زاد المعاد»آن را در ضمن اعمال شبهای قدر ذکر نموده است و در پاره ای از روایات نیز وارد شده که دعای«جوشن کبیر»را در هر یک از شبهای قدر بخوانند.و برای ما در این مقام فرمایش علاّمۀ مجلسی احلّه اللّه دار المقام کافی است.

در هر صورت این دعا مشتمل بر صد بند است،و هر بندی مشتمل بر ده نام از نام های خداست که در آخر هر بند باید گفت:

منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست،فریادرس فریادرس،ما را از آتش برهان ای پروردگار و در کتاب

ص:147

«بلد الامین»آمده است که در آغاز هر بند«بسم اللّه»بگوید و در آخرش:منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست،فریادرس فریادرس بر محّمد و خاندانش درود فرست و ما را ای پروردگار از آتش رهایی بخش،ای سرچشمۀ هیبت و کرامت،ای مهربان ترین مهربانان.و آن دعا این است:به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

(1)خدایا از تو خواستارم به نامت،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،ای گرامی،ای پایدار،ای بزرگ،ای دیرینه ای دانا،ای شکیفا،ای فرزانه،منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست، فریادرس فریادرس،ما را از آتش برهان ای پروردگار من.(2)ای سرور سروران،ای برآورندۀ دعاها،ای بلندی بخش جایگاه ها،ای سرچشمۀ نیکیها،ای درگذرنده از خطاها،ای عطابخش خواسته ها،ای پذیرندۀ توبه ها،ای شنوندۀ نداها،ای دانای رازها،ای دور کنندۀ بلاها(3)ای بهترین آمرزگاران،ای بهترین گشایشگران ای بهترین یاوران،ای بهترین داوران،ای بهترین روزی دهان،ای بهترین وارثان،ای بهترین ستایشگران ای بهترین یادآوران،ای بهترین عطابخشان،ای بهترین نیکوکاران،(4)ای آنکه شکوه و زیبایی تنها از آن اوست ای آنکه توانایی و برازندگی تنها از آن اوست،ای آنکه فرمانروایی و شوکت تنها از آن اوست،ای آنکه اوست بزرگ و برتر،ای پدیدآورندۀ ابرهای پرباران،ای آنکه نیرومند،و پرتوان است،ای آنکه حسابرسی چالاک است،ای آنکه کیفرش سخت و شدید است،ای آنکه پاداش نیک تنها نزد اوست،ای آنکه دفرت هستی پیش روی اوست(5)

ص:148

خدایا!از تو خواستارم به نامت ای پرمهر،ای بخشایشگر،ای جزادهنده،ای روشنی خرد،ای فرمانروا،ای خشنودی،ای آمرزش،ای پاک،ای پشتوانه،ای صاحب نعمت و بیان(6)ای آنکه همه در برابر عظمتش فروتن،ای آنکه همه در برابر قدرتش تسلیم،ای آنکه همه در برابر عزّتش خوار، ای آنکه همه در برابر هیبتش هراسان،ای آنکه همه از ترسش فرمانبردار،ای آنکه کوهها از بیمش شکافته،ای آنکه آسمانها به امرش بر پا،ای آنکه زمینها به اجازه اش بر جا،ای آنکه رعد به ستایشش تسبیح گو است،ای آنکه بر اهل مملکتش ستم نمی کند(7)ای درگذرنده از خطاها،ای برطرف کنندۀ بلاها،ای اوج امیدواریها،ای بسیاردهندۀ عطاها،ای بخشندۀ هدایا، ای روزی رسان آفریده ها،ای برآورندۀ آرزوها،ای شنوای گلایه ها،ای برانگیزندۀ بندگان،ای بندگشای دربندان(8) ای صاحب سپاس و ستایش،ای صاحب فخر و زیبایی،ای صاحب بزرگواری و والایی،ای صاحب پیمان و وفا، ای صاحب گذشت و رضا،ای صاحب بخشش و عطاء،ای صاحب دادرسی و داوری،ای صاحب عزّت و بقا،ای صاحب کرم و بخشش،ای صاحب عطاها و نعمتها(9)خدایا از تو خواستارم به نامت ای بازدارنده،ای دور کننده،ای بردارنده،ای سازنده،ای سودبخش،ای شنوا،ای گردآورنده،ای یاریگر،ای مهرگستر،ای وسعت بخش(10)ای سازندۀ هر ساخته،ای آفرینندۀ هر آفریده،ای روزی بخش هر روزی خوار ای

ص:149

دارای هر دارایی،ای غمگسار هر غمزده،ای فرج بخش هر اندوهگین،ای مهرورز بر هر مهرجو ای یاور هر بی یاور،ای پرده پوش هر کاستی،ای پناه هر رانده.(11)ای توشه ام در سختی،ای امیدم در ناگواری،ای همدم در وحشت،ای همرهم در غربت ای سرپرستم در نعمت،ای فریادرسم در گرفتاری،ای رهنمایم در سرگردانی،ای توانگری ام در تنگدستی ای پناهم در دماندگی،ای مددرسانم در پریشانی(12)ای دانای نهانها،ای آمرزندۀ گناهان،ای پرده پوش عیبها،ای غمگسار غمها،ای دگرگون ساز دلها،ای پزشک قلبها،ای روشنی بخش دلها،ای همدم جانها،ای گره گشای اندوهها،ای گشایشگر دلتنگیها (13)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای والا،ای زیبا،ای کارگشا،ای سرپرست،ای راهنما،ای پذیرا،ای گرداننده،ای عطابخش،ای درگذرنده،ای حال گردان(14)ای رهنمای رهجویان،ای مددرس مددجویان،ای فریادرس فریادکنان،ای پناه پناهندگان،ای ایمنی بخش هراسندگان،ای یاور مؤمنان،ای مهرورز بر خاک نشستگان،ای پناه عصیانگران،ای آمرزندۀ گنهگاران،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان.(15)ای صاحب جود و نیکی،ای صاحب بخش و عطا،ای صاحب امن و امان،ای صاحب قدس و پاکی،ای صاحب حکمت و بیان،ای صاحب رحمت و رضوان

ص:150

ای صاحب حجّت و برهان،ای صاحب عظمت و سلطان،ای صاحب مهر و ای پشتیبان،ای صاحب گذشت و غفران(16)ای آنکه پروردگار همه اوست،ای آنکه معبود همه،اوست،ای آنکه آفرینندۀ همه،اوست ای آنکه سازنده همه،اوست،ای آنکه پیش از همه بود،ای آنکه بعد از همه هست،ای آنکه از هر چیز برتر است،ای آنکه به همه چیز داناست،ای آنکه بر هر چیز توانا است،ای آنکه او همیشگی است و همه چیز رفتنی است.(17)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای ایمنی بخش،ای چیره بر همه،ای هستی آفرین،ای دلبر،ای خردربا،ای سادگی بخش،ای توان ده،ای زینت بخش،ای نمایانگر،ای پخش کن.(18)ای آنکه در فرمانروایی اش پابرجاست ای آنکه در پادشاهی اش دیرینه است،ای آنکه در شکوهش بزرگ است،ای آنکه بر بندگانش مهربان است،ای ای آنکه به هر چیز داناست،ای آنکه بر نافرمانان بردبار است،ای آنکه بر امیدواران اکرام ورزد،ای آنکه در آفرینش حکمت نماید،ای آنکه در حکمتش مهر ورزد،ای آنکه در مهرش دیرینه است.(19)ای آنکه جز به فضلش امید نیست،ای آنکه جز عفوش خواهش نشود،ای آنکه جز به نیکی اش چشم ندوزند،ای آنکه جز از دادش نهراسند،ای آنکه پایدار نماند جز فرمانروایی اش،ای آنکه جز سلطنتش سلطنتی نیست،ای آنکه رحمتش همه را فرا گرفته،ای آنکه رحمتش بر خشمش پیشی گرفته،ای آنکه دانشش همه را فرو گرفته،ای آن که هیچکس همانندش نیست.(20)ای گشایندۀ اندوه،ای برطرف کنندۀ غم،ای آمرزندۀ گناه،ای پذیرندۀ توبه،ای

ص:151

آفرینندۀ آفریدگان،ای راست وعده،ای وفادار به پیمان،ای دانای راز نهان،ای شکافندۀ دانه،ای روزی دهندۀ بندگان.(21)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای والا،ای وفادار،ای توانگر،ای امان ده،ای پرمهر،ای خشنود،ای پاک،ای نمایان،ای پرتوان،ای فیض بخش.(22)ای آنکه زیبایی را پدیدار نمودی،ای آنکه زشتی را پوشاندی ای آنکه بر گناه سرزنش نکردی،ای آنکه پرده دری ننمودی،ای که گذشتت بزرگ،ای که نیکو درگذری،ای آمرزگانیت فراگیر،ای دستت به مهر گشوده،ای شنوای هر نجوی،ای سرانجام هر گلایه (23)ای دارای نعمت فراوان،ای دارای رحمت فراگیر،ای دارای بخشش آغازین،ای دارای حکمت رسا،ای دارای نیروی برازنده،ای دارای برهان قطعی،ای دارای کرامت هویدا، ای دارای عزّت پایدار،ای دارای توان استوار،ای دارای عظمت بلندپایه.(24)ای پدیدآورندۀ آسمانها ای برنهندۀ تاریکیها،ای رحم کنندۀ اشکهای ریزان،ای درگذرندۀ از لغزشها،ای پوشندۀ زشتیها،ای زندگی بخش مردگان،ای فرود آور آیات،ای دوچندان کن خوبیها،ای ناپدید کننده بدیها، ای سخت شکنجه.(25)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای صورتگر،ای سنجیده کار،ای گرداننده،ای پاک کننده،ای روشنی بخش،ای ساده ساز،ای مژده ده،ای بیم ده،ای پیش آور،ای پس آور.(26)ای پروردگار خانۀ محترم،ای پرودگار ماه محترم،ای پرودگار شهر محترم،ای پروردگار رکن و مقام،ای پروردگار

ص:152

مشعر الحرام،ای پروردگار مسجد الحرام،ای پروردگار حلال و حرام،ای پروردگار روشنی و تاریکی، ای پروردگار تحیّت و سلام،ای پرورندۀ نیرو در مردمان.(27)ای داورترین داوران،ای دادگرترین دادگران،ای راستگوترین راستگویان،ای پاکترین پاکان،ای بهترین آفرینندگان،ای چابکترین حسابگران،ای شنواترین شنوندگان،ای بیناترین بینندگان،ای یاورترین یاوران،ای گرامی ترین گرامیان.(28)ای تکیه گاه آنکه تکیه گاه ندارد،ای پشتیبان آنکه پشتیبانی ندارد،ای اندوختۀ آنکه اندوخته ای ندارد ای پناه آنکه پناهی ندارد،ای فریادرس آنکه فریادرسی ندارد،ای افتخار آنکه افتخاری ندارد،ای عزّت آنکه عزّتی ندارد ای مددرسان آنکه مددی ندارد،ای همدم آنکه همدمی ندارد،ای ایمنی بخش آنکه ایمنی ندارد(29)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای نگهدار،ای پایدار،ای پاینده،ای مهرورز،ای سلامتی بخش،ای داور،ای دانا،ای بخش کن،ای بازگیر،ای فراخی بخش.(30)ای نگهدار آنکه از او نگهداری جوید،ای مهربان بر آنکه از او مهر جوید،ای آمرزندۀ آنکه از او آمرزش خواهد ای یاور آنکه از او یاری طلبد،ای حافظ آنکه از او حفاظت خواهد،ای اکرام کنندۀ آنکه از او اکرام خواهد،ای راهنمای آنکه از او راهنمایی جوید،ای دادرس آنکه از او دادرسی خواهد،ای مددیار آنکه از او مدد جوید،ای فریادرس آنکه از او فریادرسی خواهد(31) ای عزیزی که خوار نگردد،ای لطیفی که دست اندازی نشود،ای پایداری که خوا او را درنیابد،ای پاینده ای که فنا نپذیرد،ای زنده ای که نمی میرد، ای پادشاهی که از بین نمی رود،ای همیشگی که فانی نمی شود،ای دانایی که نادانی ندارد،ای بی نیازی که خوراک نخواهد،ای توانایی که ناتوان نمی گردد

ص:153

(32)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای یکتا،ای یگانه،ای گواه،ای بزرگوار،ای ستایش پذیر،ای راهنما ای برانگیزنده،ای میراث برنده،ای زیان رسان،ای سودبخش(33)ای بزرگ تر از هر بزرگ،ای کریم تر از هر کریم، ای مهربان تر از هر مهربان،ای داناتر از هر دانا،ای فرزانه تر از هر فرزانه،ای دیرینه از هر دیرینه، ای بزرگ تر از هر بزرگ،ای لطیف تر از هر لطیف،ای باشکوه تر از هر باشکوه،ای عزیزتر از هر عزیز.(34)ای گذشت کریمانه،ای نعمتت بزرگ،ای خیرت بسیار،ای فضلت دیرینه،ای لطفت همیشگی، ای ضنعت چشم نواز،ای گره گشای گرفتاری،ای بردارندۀ زیان،ای پادشاه هستی،ای داور بر حق، (35)ای آنکه در پیمانش وفادار است،ای آنکه در وفاداری اش پایدار است،ای آنکه در پایداری اش والاست،ای آن که در والایی اش نزدیک است،ای آنکه در نزدیکی اش با نرمی است،ای آنکه در نرمی اش شریف است،ای آنکه در شرفش با عزّت است،ای آنکه در عزّتش بزرگ است،ای آنکه در بزرگی اش شکوهمند است،ای آنکه در شکوهش ستوده است.(36)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای بسنده،ای درمان بخش،ای وفادار،ای تندرستی ده ای راهنما،ای به نیکی خوان،ای داور،ای خشنود،ای بلندمرتبه،ای ماندگار.(37)ای آنکه هر چیز برایش فروتن است،ای آنکه هر چیز از او هراسان است،ای آنکه هستی هر چیز از او است،ای آنکه هر چیز به او پدیدار است،ای آن که هر چیز به سوی او بازگشت کند،ای آنکه هر چیز از او ترسان است،ای آنکه هر چیز به او بر پاست،ای آنکه هر

ص:154

چیز به سوی او دگرگون می شود،ای آنکه هر چیز به ستایش او تسبیه گو است،ای آنکه هر چیز جز جلوه اش نابود است(38) ای آنکه گریزگاهی نیست جز به بارگاهش،ای آنکه پناهی جز به درگاهش نیست،ای آنکه مقصدی جز به سوی او نیست،ای آنکه از خشمش رهای نیست جز به مهرش،ای آنکه جز به سوی او میلی نیست،ای آنکه جنبش و نیرویی نیست جز به او،ای آنکه جز از او مدد نجویند،ای آنکه جز بر او توکل نشود،ای آنکه جز به او امیدی نیست،ای آنکه جز او پرستیده نشود.(39) ای بهترین هراس انگیزان،ای بهترین شوق آفرینان،ای بهترین جویاشدگان،ای بهترین پاسخ دهان،ای بهترین قصه شدگان ای بهترین یادشدگان،ای بهترین ستودگان،ای بهترین دلبران،ای بهترین خواندگان،ای بهترین همدمان.(40)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای آمرزگار،ای پرده پوش،ای توانا،ای چیره،ای آفریننده ای شکننده،ای شکسته بند،ای یادآور،ای بینا،ای یاور.(41)ای آنکه آفرید پس متناسب نمود،ای آنکه اندازه نهاد پس رهنمون شد ای آنکه بلا را برگیرد،ای آنکه زمزمۀ نهان را بشنود،ای آنکه غرق شدگان را برهاند،ای آنکه از نابودی رهایی بخشد،ای آنکه بیماران را شفا دهد.

ای آنکه خنداند و گریاند،ای آنکه میراند و زنده کند،ای آنکه دوگونه مرد و زن آفرید.(42) ای آنکه در خشکی و دریا راه اوست،ای آنکه در کرانه های هستی نشانه های اوست،ای آنکه در نشانه هایش برهان روشن اوست،ای آنکه در مرگ آفریدگان قدرت نمایی اوست،ای آنکه در قبرها پندآموزی اوست،ای آنکه در رستاخیز فرمانروایی بی حدّ اوست،ای آنکه در حسابرسی اعمال شکوه اوست،ای آنکه در سنجش کردارها داوری اوست،ای آنکه در بهشت پاداش اوست،ای آنکه در دوزخ

ص:155

کیفر اوست(43)ای آنکه هراسندگان به درگاه او گریزند،ای آنکه گنهکاران به سوی او پناه برند،ای آنکه پشیمانان آهنگ او کنند،ای آنکه پارسایان به او میل نمایند،ای آنکه سرگشتگان به او پناه برند،ای آنکه ارادتمندان به او انس گیرند،ای آنکه شیفتگان به او افتخار کنند،ای آنکه خطاکاران در عفوش طمع ورزند،ای آنکه یقین یافتگان به سوی او آرام گیرند،ای آنکه توکّل کنندگان بر او توکّل کنند.(44)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای دوست داشتنی،ای شفابخش،ای نزدیک،ای دیده بان،ای حسابرس،ای هراس انگیز،ای پاداش ده،ای اجابت کننده،ای آگاه ای بینا.(45)ای نزدیک تر از هر نزدیک،ای محبوب تر از هر محبوب،ای بیناتر از هر بینا،ای آگاه تر از هر آگاه،ای شریف تر از هر شریف،ای برتر از هر بلند،ای تواناتر از هر توانا،ای توانگرتر از هر توانگر،ای بخشنده تر از هر بخشنده،ای مهربان تر از هر مهربان (46)ای چیرۀ شکست ناپذیر،ای سازندۀ ناساخته،ای آفرینندۀ ناآفریده،ای مالک ما مملوک،ای چیرۀ چیره گی ناپذیر،ای بلندی بخش بلندی ناپذیر،ای نگهدار بی نگهدار،ای یاری کنندۀ یاری نشده،ای گواه همیشه حاضر،ای نزدیک دوری ناپذیر(47)ای روشنی نور،ای روشنی بخش نور ای آفرینندۀ نور،ای گردانندۀ نور،ای به اندازه ساز نور،ای روشنی هر نور،ای روشنایی پیش از هر نور،ای روشنایی پس از هر نور،ای روشنایی بر فراز هر نور،ای نوری که همانندش نوری نیست(48)ای آنکه عطایش

ص:156

چشمگیر است،ای آنکه کارش چشم نواز است،ای آنکه نوازشش پایدار است،ای آنکه نیکی اش دیرینه است،ای آنکه سخنش حق است ای آنکه وعده اش راست است،ای آنکه گذشتش فراتر از شایستگی است،ای آنکه کیفرش داد است،ای آنکه یادش شیرین است،ای آن که عطایش همگانی است.(49)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای آسان ساز،ای جدایی بخش،ای دگرگون ساز،ای هموار کن،ای فرود آور،ای عطابخش،ای فزون ده،ای بسیاربخش،ای امان ده،ای زیبایی آفرین(50)ای آنکه بینده و دیده نشود،ای آنکه بیافرینده و آفریده نشود،ای آنکه راهنمایی کند و راهنمایی نشود،ای آنکه زنده کند و زنده اش نکنند،ای آنکه پرسد و پرسیده نشود،ای آنکه خوراند و خوراک نخواهد،ای آنکه پناهد دهد و پناه نجوید،ای آنکه داوری کند و بر او داوری نشود،ای آنکه فرمان دهد و فرمانش ندهند،ای آنکه نزاده،و زاده نشده،و برای او همتایی نبوده است.(51)ای که چه خوش حسابگری،ای که چه خوش طبیبی،ای که چه خوش همراهی،ای که چه خوش نزدیکی،ای که چه خوش پاسخ دهی، ای که چه خوش دلبری،ای که چه خوش سرپناهی،ای که چه خوش کارگشایی،ای که چه خوش مولایی،ای که چه خوش یاوری(52)ای شادی عارفان،ای آرزوی شیفتگان،ای همدم مریدان،ای محبوب توبه کاران،ای روزی دهندۀ بی چیزان،ای امید گنهکاران،ای نور چشم عبادت کنندگان،ای گشایندۀ اندوه دلگیران،ای غمگسار غمزدگان، ای معبود گذشتگان و آیندگان.(53)خدایا!من از تو درخواست می کنم به نامت ای پروردگار ما،ای معبود ما،ای سرور ما ای مولای ما،ای یاور ما،ای نگهدار ما،ای راهنمای ما،ای مددرسان ما،ای محبوب ما،ای طبیب ما،(54)ای پروردگار

ص:157

پیامبران و نیکان،ای پروردگار صدّیقان و خوبان،ای پروردگار بهشت و دوزخ،ای پروردگار خردسالان و بزرگسالان،ای پروردگار دانه ها و میوه ها،ای پروردگار نهرها و درختان،ای پروردگار دشتها و بیشه ها،ای پروردگار خشکیها و دریاها،ای پروردگار شب و روز،ای پروردگار آشکارها و نهانها (55)ای آنکه فرمانش در هر چیز نفوذ یافته،ای آنکه دانشش به هر چیز رسیده،ای آنکه قدرتش هر چیز را دربر گرفته،ای آنکه بندگان از شمردن نعمتهایش ناتوانند،ای آنکه آفریدگان به سپاسش نرسند،ای آنکه فهمها بزرگی اش را درنیابند،ای آنکه پندارها به ژرفای هستی اش نرسند،ای آنکه بزرگی و بزرگ منشی پوشش اوست،ای که بندگان توان برگرداندن حکمش را ندارند،ای آنکه فرمانروایی جز فرمانروایی او نیست،ای آنکه عطایی جز عطای او نیست(56) ای آنکه نمونه اعلی از آن اوست،ای آنکه صفات برتر برای اوست،ای آنکه سرانجام و سرآغاز از آن اوست،ای آن که بهشت آسایش از آن اوست،ای آنکه نشانه های بزرگ تر از آن اوست،ای آنکه نامهای نیکوتر از آن اوست،ای آن که فرمان و داوری از آن اوست،ای آن هوا و فضا از آن اوست،ای آنکه عرش و فرش از آن اوست،ای آنکه آسمانهای برافراشته از آن اوست.(57)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای درگذرنده،ای آمرزنده،ای شکیبا،ای ستایش پذیر،ای مهربان،ای مهرورز،ای خواسته،ای دوست،ای پاک،ای منزّه.(58) ای آنکه بزرگی اش در آسمان است،ای آنکه نشانه هایش در زمین است،ای آنکه دلایلش در هر چیز است،ای آنکه

ص:158

شگفتیهایش در دریاست،ای آنکه گنجینه هایش در کوههاست،ای آنکه آفرینش را آغاز کند سپس بازش گرداند،ای آنکه مۀ امور به به سوی او بازگردد،ای آنکه لطفش را در هر چیز نمایان ساخته،ای آنکه آفرینش هر چیز را نیکو پرداخته،ای آنکه توانش در آفریدگان کارگر افتاده است.(59)ای دوست آنکه دوستی ندارد،ای پزشک آنکه پزشکی ندارد،ای پاسخگوی آنکه پاسخگویی ندارد،ای یار مهربان آنکه مهربانی ندارد،ای همراه بی همرهان،ای فریادرس آنکه فریادرسی ندارد،ای رهنمای آنکه رهنمایی ندارد،ای همدم آنکه همدمی ندارد،ای رحم کنندۀ آنکه رحم کننده ای ندارد ای همنشینی آنکه همنشینی ندارد(60)ای کفایت کنندۀ هرکه از او کفایت خواهد،ای راهنمای هرکه از او راهنمایی جوید، ای نگاهبان هرکه از او نگاهبانی خواهد،ای رعایت کنندۀ هرکه از او رعایت خواهد،ای شفادهندۀ هرکه از او شفا طلبد،ای داور هرکه از او داوری خواهد،ای بی نیاز کنندۀ هرکه از او بی نیازی جوید،ای وفادار به هر که از او وفا جوید،ای نیروبخش هرکه از او نیرو خواهد،ای سرپرست هرکه از او سرپرستی خواهد.(61)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای آفریننده،ای روزی دهنده،ای گویا،ای راستگو ای شکافنده،ای جدا کننده،ای گشاینده،ای پیونددهنده،ای پیشی گیرنده،ای بلند جایگاه.(62)ای آنکه شب و روز را دگرگون سازد،ای آنکه تاریکیها و روشنایی ها را قرار داد،ای آنکه سایه خنک و گرما را آفرید،ای آنکه خورشید و ماه را مسّخر ساخت،ای آنکه خیر و شر را مقدّر نمود،ای آنکه مرگ و زندگی را آفرید،ای آنکه خلق و امر از آن اوست، ای آنکه همسر و فرزندی نگرفت،ای آنکه در فرمانروایی شریکی برایش نیست،ای آنکه از روی خواری

ص:159

سرپرستی نخواهد.(63)ای آنکه خواهش خواهشمندان را می داند،ای آنکه از نهاد خاموشان آگاه است،ای آنکه نالۀ درماندگان را می شنود،ای آنکه گریۀ هراسیدگان را می بیند،ای آنکه نیازهای نیازمندان به دست اوست،ای آن بهانۀ توبه کاران را می پذیرد،ای آنکه عمل تبهکاران را صلاح نبخشد،ای آنکه پاداش نیکوکاران را تباه نکند،ای آنکه از دل عارفان دور نباشد ای بخشنده ترین بخشندگان.(64)ای همیشه ماندگار،ای شنوندۀ دعا، ای گستردۀ عطا،ای آمرزنده خطا،ای پدید آورندۀ آسمان،ای نیک آزمون،ای نیکو ستایش،ای دیرینه بر فراز،ای بسیار وفادار،ای شریف پاداش.(65)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای پرده پوش ای آمرزگار،ای چیره،ای جاهمند،ای بس شکیبا،ای نیک بخش،ای برگزیده،ای گشاینده،ای روح بخش،ای راحتی بخش(66) ای آنکه مرا آفرید و بیاراست،ای آنکه مرا روزی داد و پرورید،ای آنکه به من خورانید و نوشانید،ای آنکه مرا نزدیک نمود و به کنار خویش برد،ای آنکه مرا نگاه داشت و کفایت نمود،ای آنکه مرا حفظ کرد و حمایت نمود،ای آنکه به من عزّت بخشید و بی نیازم ساخت،ای آنکه توفیقم داد و راهنمایی کرد،ای آنکه همدمم شد و جایم داد،ای آنکه مرا بمیراند و زنده کند.(67)ای آنکه حق را با کلماتش استوار و برجا کند،ای آنکه توبه را از بندگانش بپذیرد،ای آنکه میان انسان و دلش قرار گیرد،ای آنکه شفاعت جز با اجازه اش سود نبخشد،ای آنکه به گمراه شدگان راهش داناتر است،ای آنکه حکمش دگرگونی نپذیرد،ای آنکه رأیش را بازگرداننده ای نیست،ای آنکه هر چیز فرمانش را گردن نهد،ای آنکه آسمانها به دست قدرتش پیچیده گشته،ای

ص:160

آنکه بادها را مژده دهندۀ رحمتش فرستد.(68)ای آنکه زمین را بستر زندگی قرار داد،ای آنکه کوهها را میخهای زمین نهاد،ای آنکه خورشیدی را چراغ جهانش کرد،ای آنکه ماه را تابان ساخت،ای آنکه شب را جامۀ آرامش گرداند،ای آنکه روز را مایۀ روزی قرار داد،ای آنکه خواب را وسیلۀ آرامش ساخت،ای آنکه آسمان را بنا نهاد،ای آنکه از هر چیز گونه های مختلف قرار داد،ای آنکه آتش را کمینگاه قرار داد.(69)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای شنوا، ای همیار،ای بلندپایه،ای فرازمند،ای شبتابنده،ای نوآفرین،ای بزرگ،ای توانا،ای آگاه،ای پناه ده(70) ای زندۀ پیش از هر زنده،ای زندۀ پس از هر زنده،ای زنده ای که مانند او زنده ای نیست،ای زنده ای که هیچ زنده ای شریک او نیست،ای زنده ای که به زنده ای نیاز ندارد،ای زنده ای که همۀ زندگان را می میراند،ای زنده ای که به زنده ها روزی می دهد،ای زنده ای که زندگی را از زنده ای دیگر به ارث نبرده،ای زنده ای که مردگان را زنده می کند،ای زنده ای به خود پاینده ای که او را چرت و خواب درنگیرد.(71)ای آنکه یادی دارد فراموش نشدنی،ای آنکه نوری دارد خاموش نشدنی،ای آنکه عطایایی بخشیده ناشمردنی،ای آن فرمانروایی اش بی زوال است،ای آنکه ستایشش بی آمار است،ای آنکه شکوهش چگونگی نپذیرد،ای آنکه کمالی دارد درک ناشدنی،ای آنکه داوری اش بازگشت ناپذیر است،ای آنکه صفاتی دارد دگرگون پاپذیر ای آنکه جلوه هایی دارد غیر قابل تغییر.(72)ای پروردگار جهانیان،ای مالک روز جزا،ای مقصود جویندگان ای پشت و پناه پناهندگان،ای دریابندۀ فراریان،ای آنکه شکیبایان را دوست دارد،ای آنکه توبه کنندگان را دوست دارد

ص:161

ای آنکه پاکیزگان را دوست دارد،ای آنکه نیکوکاران را دوست دارد،ای آنکه اوست داناتر به راه یافتگان(73)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای مهربان،ای همراه،ای نگهدار،ای فراگیر،ای روزی بخش،ای فریادرس،ای عزّت بخش،ای خوارکن،ای آغازگر، ای برگرداننده.(74)ای آنکه یکتاست و ضدّ ندارد،ای آنکه یگانه است و بی مانند،ای آنکه بی نیاز و کاستی است، ای آنکه بی همتای بودن و چگونگی است،ای آنکه داوری دادگر است،ای آنکه پروردگاری بی وزیر است،ای آنکه عزّتمندی بی خواری است،ای آنکه توانگری بی نیاز است،ای آنکه پادشاهی عزل ناپذیر است،ای آنکه اوصافش بی مانند است.(75)ای آنکه ذکرش برای ذاکران شرف است،ای آنکه شکرش برای شاکران رستگاری است،ای آنکه ستایشش برای ستایشگران عزّت است،ای آنکه طاعتش برای مطعیان مایۀ نجات است،ای آنکه درگاهش گشوده است به روی جویندگان،ای آن که راهش برای توبه کاران هموار است،ای آنکه نشانه هایش برای بینندگان لیل قاطع است،ای آنکه کتابش برای پرواپیشگان مایۀ پند و یادآوری است،ای آنکه روزی اش همۀ مطیعان و گنهکاران را فراگیرد،ای آنکه رحمتش به نیکوکاران نزدیک است.(76) ای آنکه نامش خجسته است،ای آنکه عنایتش بس بلند است،ای آنکه معبودی جز او نیست،ای آنکه ستایشش والا است،ای آنکه نامهایش مقدس است،ای آنکه هستی اش پایدار است،ای آنکه بزرگی جلوۀ زیبایی اوست،ای آنکه بزرگمنشی پوشش اوست،ای آنکه عطاهایش در شمار نیاید،ای آنکه نعمتهایش شمرده نشود.(77)خدایا!از تو می خواهم به نامت ای مددرسان،ای امین،ای آشکار ای استوار،ای ارجمند،ای راهنما،ای ستوده،ای بزرگوار،ای سختگیر(گنهکاران)،ای گواه.(78)ای صاحب عرش

ص:162

پرشکوه،ای صاحب سخن استوار،ای صاحب کردکار برازنده،ای صاحب کوبش سخت،ای صاحب نوید و و تهدید،ای آنکه سرپرست ستوده است،ای آنکه به نیکی انجام دهد آنچه را خواهد،ای آنکه نزدیک دوری ناپذیر است،ای آنکه بر هر چیز گواه است،ای آنکه بر بندگان ستمکار نیست.(79)ای آنکه شریک و وزیری ندارد،ای آنکه مثل و مانندی ندارد،ای آفرینندۀ خورشید و ماه تابان،ای بی نیاز کنندۀ درماندۀ تهیدست، ای روزی دهندۀ کودک خردسال،ای مهرورز بر پیر بزرگسال،ای پیونددهندۀ استخوان شکسته،ای پناه ترسان پناه جو،ای آنکه بر بندگانش آگاه و بیناست،ای آنکه بر هر چیز تواناست.(80)ای صاحب جود و بخشش ای صاحب فضل و کرم،ای آفرینندۀ لوح و قلم،ای پدیدآورندۀ موران و مردمان،ای صاحب عذاب و انتقام ای الهام بخش عرب و عجم،ای بردارندۀ زیان و درد،ای دانای رازها و قصدها،ای پروردگار کعبه و حرم،ای آفرینندۀ هر چیز از نیستی.(81)خدایا!از تو خواستارم به نامت ای کردگار،ای هستی بخش،ای پذیرنده،ای برازنده،ای جدا،ای پیونددهنده،ای دادگر،ای چیره،ای جویا،ای بخشنده، (82)ای آنکه به کرمش بخشید،ای آنکه به جودش گرامی داشت،ای آنکه به لطفش کرم ورزید،ای آنکه به نیرویش عزّت یافت، ای آنکه به حکمتش سامان داد،ای آنکه به تدبیر خود حکم کرد،ای آنکه با علم خود تدبیر کرد،ای آنکه با بردباری اش درگذرد،ای آنکه به تدبیر خود در عین برتری اش نزدیک است،ای آنکه در عین نزدیکی اش برتر است.(83)ای آنکه هرچه خواهد آفریند،ای آنکه هرچه بخواهد بکند،ای آنکه هرکه را بخواهد

ص:163

راهنمایی کند،ای آنکه هرکه را بخواهد گمراه سازد،ای آنکه هرکه را بخواهد عذاب کند،ای آنکه هرکه را بخواهد بیامرزد،ای آنکه هرکه را بخواهد عزّت بخشد،ای آنکه هرکه را بخواهد خوار گرداند،ای آنکه در رحم مادران هرچه خواهد صورت بخشد،ای آنکه هرکه را بخواهد به رحمتش مخصوص گرداند.(84)ای آنکه همسر و فرزندی نگرفت،ای آنکه برای هر چیز اندازه نهاد،ای آنکه در حکمش کسی را شریک نساخت،ای آنکه فرشتگان را فرستادگان خویش قرار داد،ای آنکه در آسمانها برجهایی گذارد، ای آنکه زمین را زیستگاه شایسته نمود،ای آنکه آدمی را از آب آفرید،ای آنکه برای هر چیز سرانجامی قرار داد،ای آنکه با علم خویش هر چیز را دربر گرفته است،ای آنکه تعداد هر چیز را شماره نموده است.(85)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای آغاز،ای انجام،ای آشکار،ای نهان،ای نیکوکار،ای حق،ای یگانه،ای یکتا،ای بی نیاز،ای همیشگی.(86)ای بهترین شناخته شده ای که شناخته شده،ای برترین معبودی که عبادت شده،ای والاترین ثناپذیری که سپاس شده،ای عزیزترین یاد شده ای که یاد شده ای برترین ستوده ای که ستایش شده،ای دیرینه ترین موجودی که خواسته شده،ای بلندترین وصف شده ای که به وصف آمده،ای بزرگترین مقصودی که قصد شده،ای گرامی ترین پرسیده ای که پرسش شده،ای شریف ترین محبوبی که دانسته شده.(87)ای محبوب گریه کنندگان،ای سرور توکّل کنندگان،ای راهنمای گمراهان،ای سرپرست مؤمنان،ای همدم ذاکران،ای پناه جان سوختگان ای رهایی بخش راستگویان،ای تواناترین توانایان،ای داناترین دانایان،ای پرستیدۀ همه آفریدگان.(88)ای آنکه فراتر رفت و چیره گشت،ای آنکه دارا گشت و توان یافت،ای آنکه نهان شد و آگاهی یافت،ای آنکه پرستش شد و ارج نهاد،ای آنکه نافرمانی

ص:164

شد و آمرزید،ای آنکه اندیشه ها او را فرا نگیرد،ای آنکه دیده ای او را در نیابد،ای آنکه اثری بر او پوشیده نماند،ای روزی دهندۀ آدمیان،ای اندازه دهندۀ هر انداه.(89)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای نگهدار،ای آفریننده،ای پدید آورنده،ای بسیار بخشنده، ای گشایشگر،ای فراخی بخش،ای برگیرندۀ زیان،ای ضمانت کننده،ای فرمانده،ای بازدارنده.(90)ای آنکه جز او غیب نداند،ای آنکه برنگرداند بدی را جز او،ای آنکه آفریدگان را جز او نیافریند،ای آنکه گناه را جز او نیامرزد،ای آنکه نعمت را جز او کامل نکند،ای آنکه دلها را جز او دگرگون نکند،ای آنکه کارها را جز او تدبیر ننماید،ای آنکه باران را جز او فرو نبارد،ای آنکه روزی را جز او نگستراند،ای آنکه مردگان را جز او زنده نسازد.(91)ای یاور ضعیفان،ای همراه غریبان،ای یار دوستان،ای چیره بر دشمنان ای بالا برندۀ آسمان،ای مونس برگزیدگان،ای محبوب پروا پیشگان،ای گنجینۀ تهیدستان،ای معبود توانگران ای کریم ترین کریمان.(92)ای کفایت کنندۀ از هر چیز،ای پایندۀ بر هر چیز،ای آنکه چیزی مانند او نیست،ای آنکه چیزی بر فرمانروایی اش نیفزاید،ای آنکه چیزی بر او پوشیده نیست،ای آنکه چیزی از خزانه هایش نکاهد،ای آنکه مانندش کسی نیست،ای آنکه چیزی از علمش پنهان نماند،ای آنکه به همه چیز آگاه است، ای آنکه همه رحمتش همه چیز را فرا گرفته است.(93)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای اکرام کننده،ای روزی بخش ای نعمت دهنده،ای عطابخش،ای بی نیازکننده،ای ذخیره گذار،ای نابودکننده،ای زنده ساز،ای خشنودکننده،ای رهایی بخش.(94)ای آغاز

ص:165

و انجام هر چیز،ای پرستیده و دارندۀ هر چیز،ای پروردگار و سازندۀ هر چیز،ای آفریننده و برآورندۀ هر چیز،ای گیرنده و گشایندۀ هر چیز،ای آغاز کنندۀ هر چیز،ای پدیدآورنده و اندازه بخش هر چیز،ای هستی بخش و جنبانندۀ هر چیز،ای زنده کننده و میرانندۀ هر چیز،ای آفریننده و میراث بر هر چیز (95)ای بهترین یادکننده و یادشده،ای بهترین ثناپذیر و ثناشده،ای هبترین ستاینده و ستوده،ای بهترین گواه و گواه پذیر،ای بهترین خواهنده و خوانده شده،ای بهترین پاسخ دهنده و پاسخ داده شده،ای بهترین یار و همدم، ای بهترین همراه و همنشین،ای بهترین سویه و آهنگ،ای بهترین دوستدار و دوستی پذیر.(96) ای آنکه به خواهنده اش پاسخ گوید،ای آنکه برای فرمانبرش دوست است،ای آنکه به دوستدارش نزدیک است، ای آنکه برای کسی که از او نگهداری طلبد دیده بان است،ای آنکه به هرکه به او امید بندد کریم است،ای آنکه هرکه از او نافرمانی کند بردبار است،ای ان که در بزرگی اش مهربان است،ای آنکه در فرزانگی بزرگ است،ای آنکه در نیکی اش دیرینه است،ای آنکه به هر که او را خواهد دانا است.(97)خدایا!از تو درخواست می کنم به نامت ای سبب ساز،ای شوق آفرین،ای برگرداننده،ای پیگیر،ای سامان بخش،ای هراس آور،ای برحذردار،ای یادآور،ای تسخیرگر،ای دگرگون ساز(98)ای آنکه علمش پیش است،ای آنکه وعده اش راست است،ای آنکه لطفش آشکار است،ای آنکه فرمانش چیره است،ای آنکه کتابش استوار است.

ای آنکه حکمش شدنی است،ای آنکه قرآنش باشکوه است،ای آنکه فرمانروایی اش دیرین است،ای آنکه بخشش فراگیر است،ای آنکه پایگاهش

ص:166

دعای جوشن صغیر

بس بزرگ است.(99)ای آنکه شنیدنی از شنیدن دیگر بازش ندارد،ای آنکه کاری از کار دیگر منعش نکند،ای آنکه گفتاری از گفتار دیگر سرگرمش نکند،ای آنکه درخواستی از درخواست دیگر او را به اشتباه نیافکند،ای آنکه چیزی از چیز دیگر پرده اش نشود، ای آنکه اصرار اصرارکنندگان او را به ستوه نیاورد،ای آنکه آرمان واپسین جویندگان است،ای آنکه نهایت همّت عارفان است،ای آنکه پایان جستجوی جویندگان است،ای آنکه غباری در سراسر هستی بر او پوشیده نیست.(100) ای بردباری که شتاب نکند،ای بخشنده ای که بخل نورزد،ای راستگویی که تخلّف نکند،ای عطاکننده ای که خستگی نپذیرد،ای چیره ای که شکست ناپذیر است،ای بزرگی که به وصف در نیاید،ای دادگری که ستم ننماید،ای توانگری که نیازمند نشود،ای بزرگی که کوچک نگردد،ای نگهداری که غفلت ننماید.منزّهی تو ای که معبودی جز تو نیست،فریادرس،فریادرس،ما را از آتش رهایی بخش پروردگارا

دعای جوشن صغیر

این دعا در کتابهای معتبر به شرحی گسترده تر از شرح جوشن کبیر نقل شده،و کفعمی در حاشیه کتاب بلد الامین فرموده که این دعا دعایی است بس بلند و پر ارج و هنگامی که هادی عبّاسی کشتن حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام را قصد کرد آن حضرت این دعا را خواند در نتیجه جدّش رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله را در خواب دید که به ایشان فرمود:حق تعالی دشمن تو را هلاک خواهد کرد.

این دعا در کتاب مهج الدعوات سیّد ابن طاووس نیز نقل شده ولی بین نسخه کفعمی و سیّد اختلاف وجود دارد که ما آن را موافق کتاب بلد الامین نقل می کنیم.و آن دعا این است:

ص:167

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است خدایا چه بسیار دشمنی که شمشیر دشمنی اش را به روی من کشید،و لبه تیغش را بر من تیز کرد،و باریک نمود دم برندۀ اسلحه اش را و زهرهای کشنده اش را برای من درهم آمیخت و تیرهای بی خطایش را به سوی من نشانه گرفت و چشم نگهبانش از من به به خواب نرفت و نهانی بر آن است تا مرا در معرض امور ناخوشایند قرار دهد،و به من بچشاند زهر جگر سوزش را،خدایا به ناتوانی من نگریستی که تاب حوادث بزرگ را ندارم،و در درماندگی ام را از انتقام گرفتن از ان با ستیزه جویی اش قصد من کرده دیدی،و تنهایی ام را در برابر بسیاری از آنان که آزار مرا اراده نموده اند،و در کمین من نشستند مشاهده کردی و در آنچه که اندیشه ام را علیه آنان برای مقابله به مثل بکار نگرفتم،پس مرا به نیرویت تأیید کردی و پشتم را با یاریت محکم نمودی،و تیغ او را به نفع من کند کردی،و او را پس از جمع آوری نفرات و تجهیزاتش خوار نمودی،و مقام و جایگاه مرا بر او برتری دادی،و آنچه را از نیرنگهایش به جانب من هدف گرفته بود به سوی خودش بازگردانی و علیه او به کار بستی،ولی عطش کینه اش فرو ننشست،و سوزش دل برامده از خشمش سرد نشد درحالی که از غیضش بر من انگشت به دندان گزید و پشت کرده پا به فرار نهاد و سپاه و نفراتش تارومار شد،پس تو را سپاس ای پروردگار از توانایی ات که شکست نپذیرد،و بردباری ات که شتاب نپذیرد،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا در برابر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار ده،خدایا چه بسیار متجاوزی که با نیرنگهایش به من ستم کرد،و دامهای شکارگیرش را در راهم نهاد،و توجه جستجوگرانه اش را بر من گماشت،و در کمین من نشست همچون کمین گذاردن درنده ای برای شکار خویش برای به دست آوردن فرصت مناسب درحالی که

ص:168

درحالی که خوش رویی چاپلوسانه نشان داده و به سختی گشاده رویی می نمود پس چون حیله گری نهادش،و زشتی پندار نهفته اش را آن هم بر زیان هم کیشش مشاهده نمودی درحالی که سپیده می کرد به امید آنکه در ستمش بر من هجوم آورد پس تو او را سرنگون ساختی و ریشه اش را از بیخ و بن برکندی،و او را در چاهی که برای من کنده بود و در ژرفای گودالش در انداختی،و گونه اش را همپای خاک پایش قرار دادی،و او را به تن و روزی اش سرگرم کردی،و او را با سنگ خودش زدی،و با زه کمان خودش خفه اش نمودی و با سر نیزه های خودش هلاک کردی و به رو به خاک مذلّت انداختی،و حیله اش را به گردنش برگرداندی و به بند پشیمانی گرفتارش کردی، و به سبب حسرتش به باد فنایش دادی،ازاین رو پس از کبر و نخوتش خوار و کوچک گشت،و به دنبال گردن فرازی اش خوار و کوبیده شد،و در بند دامی که روز گردن کشی اش آرزو داشت مرا در میان آن ببیند اسیر شد،و چه نزدیک بود پروردگارا اگر رحمتت نبود بر من فرود آید،آنچه که دامن زندگی او را فرا گرفت،پس تو را سپاس پروردگارا که توانای شکست ناپذیری،و بردبار بدون شتابی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدایا چه بسیار حسودی که از روی حسرت برافروخته گشت و دشمنی که بسبب خشمش به سختی اندوهناک شد،و مرا با نیش زبانش آزرده ساخت و مژگانش را چون نیزه ای به بدنم فرو برد،و مرا هدف تیرهای سرزنش نمود،و کاستیهایی را به گردنم انداخت که در خود اوست،پروردگارا پناه جویانه تو را خواندم،درحالی که اطمینان به سرعت اجابت تو داشتم،توکّل کنان به آنچه همواره از خوبی دفاعت می دانستم،با آگاهی به اینکه هرکه

ص:169

رخت به سایه حمایتت کشد مورد آزار واقع نگردد،و کسی که به قلعه مددجویی تو پناه آورد هرگز حوادث روزگار او را درهم نکوبد،پس به قدرتت مرا از آزار او حفظ کردی،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری و بردباری که هرگز شتاب نکنی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدایا چه بسیار ابرهای ناملایمات که از فضای زندگی ام زدودی،و آسمان نعمتی که بر من باراندی و نهرهای کرامتی که به سوی من روان ساختی،و چشمه های حوادثی که محو نمودی و نهال رحمتی که گستردی و زره عافیتی که بر من پوشاندی،و گردابهای گرفتاری که برطرف کردی،و امور جاریه ای که مقدّر فرمودی،آنگاه که این امور را خواستی درمانده ایت نکردند و هر زمان که آنها را اراده فرمودی از فرمانبرداری خودداری ننمودند،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا به نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدایا چه بسیار گمان نیکی که جامۀ عمل پوشاندی و شکست نداری را که جبران نمودی،و بی چیزی توان فرسایی که از من گرداندی و سقوط هلاکت باری که بلندم کردی،و دشواری که آسان نمودی تو بازخواست نشوی از آنچه انجام می دهی و دیگران بازخواست شوند،و از آنچه خرج می کنی چیزی کاسته نشود،هر آینه از تو درخواست شد حالی عطا کردی و درخواست نشد پس آغاز در عطا و او پیشگاه فضلت درخواست احسان شد و تو منع ننمودی و ابا نمودی مگر از نعمت بخشی و اصرار بر رساندن عطا و فزون بخشی و احسان ای پروردگار و من خودداری نمودم مگر از شکستن احترام محرّماتت،و جسارت بر

ص:170

گناهانت،و تجاوز از قوانینت،و غفلت از تهدیدت،و فرمانبری از دشمنم و دشمنت، ای معبودم و یاورم کوتاهی ام در سپاسگزاری ات تو را از تمام کردن احسانت بر من باز نداشت،و این چشم پوشی و بزرگواری مرا از انجام کارهای مورد خشمت مانع نشد.خدایا این است جایگاه بنده خواری که برای تو به یگانگی اقرار کرد، و برای خویش به کوتاهی در ادای حق تو،و گواهی داد برای تو به کمال نعمتت بر او و شیوه زیبا و دلنشینت نزد او احسانت بر او،پس به من ببخش ای خدای من و سرور من از فضلت آنچه را که در راه رسیدن به رحمتت می خواهم تا نردبانش قرار دهم که از آن به سوی خشنودیت،بالا روم،و با آن از خشمت امان یابم، به حق عزّت و عطای همیشگی ات و به حق پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری،و بردباری که شتاب نورزی،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدایا چه بسیار بنده ای که شامگاهان و صبحگاهان نمود در سختی مرگ و به شدت و تنگی نفس زنان،و با نگاه به آنچه که بدنها از دیدنش می لرزد،و دلها از آن بی تاب می شود و من از همۀ اینها در عافیت و سلامتی هستم،پس تو را سپاس ای پروردگار که توانای شکست ناپذیری،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده خدای من چه بسا بنده ای که به شامگاهان و صبحگاهان در آمد بیمار و دردمند،در ناله و فریاد،در اندوهش به

ص:171

خود می پیچد و راه گریزی نمی یافت و خوردنی و نوشیدنی گوارایی نمی خورد،و من در تندرستی و سلامت زندگی هستم،همۀ اینها از توست،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدایا چه بسیار بنده ای که به شامگاهان و صبحگاهان درآمد ترسان و هراسان،پریشان و اندیشناک،فراری و رانده شده،خرابه نشین در تنگنا و مخفی گاهی از مخفی گاهها که زمین با فراخی اش بر او تنگ شد چاره و راه نجات و پناهگاهی نمی یابد،و من از همۀ اینها در امنیت و آرامش و سلامت کاملم، پس تو را سپاس ای پروردگار توانمند شکست ناپذیر،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و بامداد درآمد بسته به زنجیر،پیچیده در آهن آن هم به دست دشمنانش که به او رحم نورزند،دور مانده از زن و فرزند،بریده از برادران و شهر خویش،هر لحظه انتظار دارد که چگونه کشته خواهد شد،و چگونه اعضایش بریده خواهد گشت،و من از همۀ اینها در سلامت کاملم،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از شاکران، و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،خدای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه صبحگاه درآمد،درحالی که سختی جنگ و پیکار

ص:172

را با جانش تحمّل می کند،و دشمنان از هر جانب او را با شمشیرها و نیزه ها و ابزار جنگ در محاصره آورده اند، در میان آهن تلاش می کند،نهایت کوشش را بکار گرفته،راه چاره ای نمی یابد،و گریزگاهی نمی یابند،از سختی جراحات بیمار شده،یا در خون خویش زیر سمها و لگدها غلطان گشته،جرعه آبی را آرزو می کند،یا یک نگاه به اهل و فرزندش را تمّنا می نماید،امّا توانی بر آن را ندارد،و من از همۀ اینها در سلامت کاملم،تو را پس سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآید،در تاریکی های دریاها و تندبادها و در دل هراسها و امواج در حالی انتظار غرق شدن و هلاکت را می کشد و توان چاره اندیشی ندارد،یا گرفتار صاعقه یا آوار یا آتش سوزی یا گلوگیر شدن لقمه یا فرو رفتن در زمین یا مسخ شدن یا اتّهام به امر نامشروع است و من از همۀ اینها در سلامت کاملم،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار ده.خدای من چه بسیار بنده ای که به شامگاه و بامداد در حال مسافرت و دوری از همسر و و فرزند،سرگردان در بیشه های خشک،سرگشته در میان حیوانات وحشی و چهارپایان و حشرات آن هم بی یاور و تنها،چاره ای نمی یابد،و به راهی رهنمون نمی گردد،یا در آزار است از سرمایی سرد یا گرمایی سوزان،یا دچار

ص:173

گرسنگی یا برهنگی یا غیر اینها از سختیها و گرفتاریهایی که من از آنها در امانم و در سلامتی کامل از همۀ اینها بسر میبرم،پس تو را سپاس ای پروردگار توانای شکست ناپذیر،و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که تهیدست،بی چیز،عریان،نیازمند،پریشان،دچار هجران،گرسنه،تشنه است و انتظار می برد که چه کسی به او احسان می کند،یا چه بسا بندۀ آبرومندی که نزد تو از من آبرومندتر و عبادتش برای تو بیشتر است، و درعین حال دچار غل و زنجیر و اسیر دست ستمگر است،بار سنگینی از خستگی و رنج و سختی بیگاری و دشواری بردگی و پرداخت وجه سنگین به اربابش بر او تحمیل شده است،یا شخصی که به بلای سختی گرفتار آمده و توان ایستادگی در برابر آن را جز به فضل تو ندارد،اما من مورد احترام دیگران، و در نعمت و تندرستی ام،و گرامی ام داشته اند،از آنچه آن درمانده به آن گرفتار است در سلامت کاملم،پس تو را سپاس بر تمام این الطافی که به من بخشیدی ای توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بر نعمتهایت از شاکران،و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده.خدای من و آقای من و چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که علیل، دردمند،بیمار است و در بستر بیماری و لباس ناخوشی افتاده،و از درد به راست و چپ می غلطد و چیزی از لذّت خوراکی و آشامیدنی را درک نمی کند،با حسرت به خود می نگرد ولی بر دفع زیان و جلب نفعی توان ندارد، و من در سایۀ جود و کرمت از همۀ اینها در آرامش هستم،پس معبودی جز تو نیست،که توانای شکست ناپذیر

ص:174

بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا از عبادت کنندگان قرار بده،و بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،و به من مهر ورز به حق رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

مولایم و سرورم،و چه بسا بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که به مرگ نزدیک شده،و فرشتۀ مرگ در میان یارانش او را محاصره کرده است،در جستجوی درمانی برای سختیهای جان دادن و گردابهای آن است،چشمانش به راست و چپ می چرخد،به محبوبان و دوستان و یاران صمیمی اش می نگرد،از گفتار بازداشته،و از خطاب محروم گشته و از روی حسرت بر خود می نگرد،بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد،و من از همۀ اینها به جود و کرمت در آرامش هستم،پس معبودی جز تو نیست،پاکی تو که توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،و به حق مهرت بر من مهر ورز ای مهربان ترین مهربانان.خدای من و آقای من،چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که در تنگناهای زندانها و محبسها و با ناراحتی و خواری و در غل و زنجیر به سر می برد،و زندانبانها و دژخیمان او را دست به دست میگردانند.

پس نمی داند با او چگونه رفتار خواهد شد،و چگونه اعضایش بریده خواهد گشت،پس او در زندگانی در بدحالی سخت است،و در نهایت تنگی و سختی است،با حسرت به خود می نگرد،بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد،و من به جود و کرمت از همۀ اینها در امان هستم،پس معبودی جز تو نیست،پاکی تو که توانای شکست ناپذیر،و

ص:175

بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا از عبادت کنندگان خویش،و بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده و به حق مهرت بر من مهر آر ای مهربان ترین مهربانان،آقای من و مولای من،چه بسیار بنده ای که به شامگاه و صبحگاه درآمد درحالی که سرنوشتش با سختی گره خورده،و گرفتاری او را محاصره کرده، و از دوستان و محبوبان و یاران صمیمی جدا افتاده است،شام کرد در حال اسارت،حقارت،خواری در دست کافران و دشمنان،او را دست به دست به راست و چپ می گردانند،در سیاه چالها زندانی شده و با غل و زنجیر سنگین گشته،از روشنی دنیا و نسیمش چیزی نمی بیند،با حسرت به خود می نگرد،بر دفع زیان و جلب سودی توان ندارد و من از همۀ اینها به جود و کرمت در آرامش هستم،پس معبودی جز تو نیست،پاکی تو که توانای شکست ناپذیر و بردباری که شتاب نورزی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مار از عبادت کنندگان خویش،و بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران قرار بده،به حق مهرت بر من مهر آر،ای مهربان ترین مهربانان،و به حق عزّتت ای کریم هر آینه از تو درخواست می کنم آنچه از عطایا را که نزد تواست و دراین باره بر تو اصرار می ورزم،و دستم را با جرمی که نسبت به تو دارد،به جانب آستانت دراز می کنم،پس به که پناه ببرم؟و به که رو کنم؟کسی را جز تو ندارم، آیا مرا از درگاهت میرانی درحالی که تنها تو تکیه گاه منی و توکلم تنها بر تو است،از تو درخواست می کنم به نامت که چون بر آسمان نهادی پابرجا شد و چون بر زمین گذاردی آرام گرفت و چون بر کوهها گذاشتی استوار گشت و چون بر شب نهادی

ص:176

تاریک شد و چون بر روز قرار دادی روشنی گرفت،[خدای من]از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و همۀ نیازهای مرا برآورده سازی،و همۀ گناهان کوچک و بزرگم را بیامرزی،و روزی ام را گسترده سازی،روزی ای که مرا با آن به شرف دنیا و آخرت برسانی،ای مهربان ترین مهربانان،آقای من از تو یاری خواهم،پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا یاری ده و به تو پناه جستم پس پناهم ده و مرا با طاعت خود از طاعت بندگانت بی نیاز کن، و به خواهش خویش از خواهش خلق مستغنی ام گردان و از خواری تنگدستی به عزّت توانگری،و از ذلت گناه به عزّت طاعت دگرگون ساز،همانا تو مرا بر بسیاری از مردمان برتری دادی،نه از روی شایستگی من، بلکه از روی جود و کرمت،خدای من تو را سپاس بر همۀ این عطاها،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا قرار بده بر نعمتهایت از شاکران و در برابر عطاهایت از ذاکران.

سپس به سجده برو و بگو: سجده کرد روی خوارم برای ذات عزیز بزرگت،سجده کرد روی فرسودۀ فانی ام و برای ذات همیشگی ماندگارت،سجده کرد روی پیوسته به تهیدستی ام برای ذات بی نیاز بزرگت،سجده کرد رویم و گوشم و چشم و گوشتم و خونم و پوستم و استخوانم،و همۀ آنچه زمنی از بار وجود من برداشته در برابر پروردگار جهانیان.خدایا بر نادانی من به بردباری ات،و بر تهیدستی من به توانگری ات،و بر خواری من به عزّتت و سلطنتت،بر ناتوانی من به توانایی ات،و بر ترس من به ایمنی ات،و بر

ص:177

گناهان و خطاهای من به گذشتت و رحمتت بنگر ای بخشندۀ مهربان.خدایا!من به مدد تو سینه سخت دشمنم فلان پسر فلان را دفع می کنم و از شرّ او به تو پناه می آورم،پس مرا از گزند او کفایت کن بدانسان که کفایت کردی پیامبران و اولیا و بندگان، شایسته ات را از گزند فرعونها،و دشمنان سرکشت،و از شرّ همۀ خلقت به مهرت ای مهربان ترین مهربانان،همانا تو بر هر چیز توانایی،و خدا ما را بس است و چه نیکو وکیلی است.

دعای سیفی معروف به دعای قاموس

شیخ بزرگوار ثقة الاسلام نوری(عطر اللّه مرقده)این دعا را در صحیفۀ ثانیۀ علویه ذکر کرده و فرموده:برای این دعا در کلمات ارباب طلسمات و تسخیرات شرح عجیبی است و برای آن آثار شگفتی ذکر کرده اند و من چون اعتماد بر آن آثار نداشتم از ذکر آنها خودداری کردم،ولی اصل دعا را از باب مسامحه از روی اقتدا به علمای برجسته ذکر می کنم.و آن دعا این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است پروردگارا مرا در ژرفای دریای یگانگی ات،و در میان اقیانوس یکتایی ات وارد ساز،و با نیروی چیرگی سلطنت تنهای ات توانمند گردان تا به فضای بی کران رحمتت درآیم،درحالی که در چهره ام درخشندگیهای پرتو قرب از آثار حمایتت فروزان باشد و به شوکتت پرشکوه باشم،و به عنایتت عزیز باشم،و به آموزش و پرورشت بزرگ و بزرگوار باشم،خدایا خلعتهای عزّت و قبولی را بر من بپوشان،و برایم راههای پیوند و پیوستگی را هموار کن،

ص:178

و به تاج کرامت و وقار تاجدارم نما،و میان من و شیفتگانت در دنیا و آخرت پیوند انداز، و از نور نامت شوکت و قوّتی به من عنایت کن که دلها و جانها مطیع من گردند، نفوس و بدنها نزد من فروتن شوند،ای آنکه گردن گردنکشان برایش خوار گشته،و پادشاهان در پیشگاهش فروتن شده اند،پناهگاه و راه رهایی از تو جز به تو نیست و کمکی نیست جز از تو،و تکیه گاهی نیست جز بر تو،خدایا!بداندیشی حسودان،و تیرگیهای شرّ دشمنان را از من دور کن،و به من مهر ورز زیر سراپرده های عرشت،ای گرامی ترین گرامیان،ظاهر هستی ام را در به دست آوردن خشنودیت تأیید کن،و قلب و نهادم را با آگاهی بر راههای رسیدن به پیشگاهت روشن فرما.خدایا چگونه از در خانه ات مأیوس و ناامید بازگردم درحالی که با اعتماد به تو وارد آن شدم،و چگونه از عطایت ناامیدم می کنی درحالی که مرا به دعا در پیشگاهت فرمان دادی،اینک به تو روی آورده ام و از تو پناه می جویم بین من و دشمنانم دوری انداز، چنان که بین دشمنانم دوری انداختی،به نور پاک و عظمت و بزرگواری ات دیدگان دشمنانم را از دین من نابینا کن،به یقین تو خدای عطابخش نعمتهای بزرگ و باارزش به بندگان نجواگر خویش هستی،که با لطائف رحمتت تو را می خوانند،ای زنده،ای پاینده ای صاحب بزرگ و کرامت و درود خدا بر مولای ما و پیامبر ما محمّد و بر خاندان پاک و پاکیزه اش همه و همه.

ص:179

فصل هفتم

اشاره

در بیان بعضی از آیات و دعاهای مختصری که سودمند هستند و من آنها را از کتابهای معتبر انتخاب کرده ام

[آیات اسم اعظم]

اوّل:سیّد بزرگوار سیّد علی خان شیرازی رضوان اللّه علیه در کتاب کلم طیّب نقل کرده که:اسم اعظم خدای تعالی اسمی است که شروع آن«اللّه»و پایانش«هو»می باشد و در حروف اسم اعظم نقطه ای نیست و خواندش تغییر نمی یابد چه آن حروف زیر و زبر داشته باشند یا نداشته باشند و این اسم در قرآن مجید در پنج آیۀ مبارکه از پنج سوره موجود است یعنی سوره های:بقره،آل عمران نساء،طه و تغابن شیخ مغربی گفته است:هرکه این پنج آیۀ مبارکه را ورد دائم خود قرار دهد،و هر روز یازده بار بخواند هر آینه برای او هر کار مهمّی از امور کلی و یا جزئی به زودی آسان گردد،ان شاء اللّه تعالی.

آن پنج آیه عبارت است از:1-خدایی که معبودی جز او نیست آن خدا زندۀ به خود پاینده تا پایان آیة الکرسی.

2-خدایی که معبودی جز او نیست،زندۀ به خود پاینده،فرو فرستاد بر تو کتاب را بر حق،تصدیق کنندۀ آنچه پیش از آن بود، و پیش از آن تورات و انجیل را برای هدایت مردم نازل کرد،و فرقان را فرو فرستاد.3-خدایی که معبودی جز او نیست،به راستی شما را برای روز قیامت گرد خواهیم آورد،تردیدی در آن نیست،و چه کسی در گفتار راستگوتر از خدا است؟ 4-خدایی که معبودی جز او نیست برای او است نامهای نیکو.5-خدایی که معبودی جز او نیست و باید که مؤمنان تنها بر خدا توکّل کنند.

دعای توسّل

دوّم:علاّمۀ مجلسی رحمة اللّه فرموده است:در بعضی از کتابهای معتبر از محمّد بن بابویه نقل کرده اند که این دعا را از امامان علیهم السّلام

ص:180

روایت کرده و گفته است:در هیچ امری آن را نخواندم مگر آنکه به زودی اثر اجابت آن را یافتم.و دعا این است:

خدایا از تو درخواست دارم و به سویت روی آوردم به وسیلۀ پیامبرت،پیامبر رحمت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)ای ابا القاسم،ای فرستادۀ خدا،ای پیشوای رحمت،ای آقا و مولای ما،به تو رو آوردیم و تو را واسطه قرار قرار دادیم،و به سوی خدا تو را وسیله ساختیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای ابا الحسن ای امیر المؤمنین ای علی بن ابی طالب،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم، ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای فاطمۀ زهرا،ای دختر دلبند محمّد،ای نور چشم رسول خدا ای سرور و بانوی ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا محمّد،ای حسن بن علی ای برگزیده ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای ابا عبد اللّه،ای حسین بن علی،ای شهید،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم،و تو را واسطه قرار دادیم،و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی

ص:181

حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن،ای علی بن الحسین ای زین العابدین،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا برای ما نزد خدا شفاعت کن ای با جعفر،ای محمّد بن علی،ای باقر،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.ای ابا عبد اللّه،ای جعفر بن محمّدا، ای صادق،ای فرزند رسول خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن ای موسی بن جعفر،ای کاظم،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن ای علی بن موسی،ای رضا،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان ای آقا و مولای ما به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند

ص:182

نزد خدا،برایمان نزد خدا شفاعت کن ای ابا جعفر ای محمّد بن علی ای تقی جواد،ای فرزند فرستاده خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا الحسن،ای علی بن محمّد،ای هادی نقی،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان، ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای ابا محمّد،ای حسن بن علی،ای پاکنهاد عسگری،ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا، برای ما نزد خدا شفاعت کن،ای جانشین حسن،ای یادگار شایسته،ای پایدار مورد امید،ای مهدی ای فرزند فرستادۀ خدا،ای حجّت خدا بر بندگان،ای آقا و مولای ما،به تو روی آوردیم و تو را واسطه قرار دادیم و به سوی خدا به تو توسّل جستیم،و تو را پیش روی حاجاتمان نهادیم،ای آبرومند نزد خدا،برای ما نزد خدا شفاعت کن.پس از خواندن دعا،حاجات خود را بخواهد که به خواست خدا برآورده می شود.و در روایت دیگری وارد شده است که بعد از خواندن دعا چنین گوید:

ص:183

ای آقایان و سرورانم،من به شما پیشوایان و توشه هایم برای روز تنگدستی روی آوردم،و نیازم به سوی خداست، و توسّل جستم به سوی خدا،پس در نزد خدا واسطۀ من شوید،و مرا پیش خدا از گناهانم رهایی بخشید،که تنها شما وسیلۀ من به جانب خدا هستید،من با دوستی با شما و نزدیک شدن به شما امیدوار نجات از جانب خدا هستم، پس نزد خدا امید من باشید،ای آقایان من و دوستداران خدا،خدا بر همۀ آنان درود فرست و لعنت خدا بر دشمنان خدا آن ستمگران به محمّد و خاندان محمّد،از پیشینیان و پسینیان،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان.مؤلف گوید:شیخ کفعمی در کتاب بلد الامین دعای مفصلی موسوم به دعای فرج نقل کرده که این دعای توسّل در ضمن آن آمده است و به گمان من، «دوازده امام»خواجه نصیر الدین طوسی همین دعای توسّل است که آن را با صلوات بر حجّتهای پاک الهی ترکیب کرده اند و مجموعۀ آن در یک خطبۀ بلیغ و رسا جا گرفته است،و کفعمی آن را در بخشهای آخر کتاب«مصباح»ذکر کرده است.

دعای توسّل دیگر

دوم:سیّد علی خان در کتاب کلم طیّب از کتاب قبس المصباح شیخ صهرشتی دعای توسّل دیگری را نقل کرده به شرحی که مقام را گنجایش ذکر آن شرح نیست.و آن دعا این است:

خدایا بر محمّد و دخترش و دو پسر او درود فرست،و به حق آنان از تو می خواهم که مرا بر طاعت خویش و جلب خشنودی خود کمک کنی،و مرا به وسیلۀ آنان به برترین مقامی که اولیائت را رساندی برسانی،به یقین تو بخشندۀ بزرگواری.

خدایا!از تو درخواست می کنم به حق امیر المؤمنین علی بن ابی طالب(درود خدا بر او)که انتقام بگیری از

ص:184

کسی که به من ظلم و ستم و آزار روا داشته،و در حالی چنین نقشه هایی بر زیان من است،و به حق او مرا از گزند هر بدخواهی کفایت نمایی، ای مهربان ترین مهربانان،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت علی بن الحسین(درود خدا بر او)که مرا کفایت کنی از شرّ هر شیطان عصیانگر و هر پادشاه ستیزه جویی که با یورش سختش بر زیان من نیرو گیرد،و به یاری سپاهش بر ضدۀ من یاری جوید همانا تو بخشندۀ بزرگواری،ای عطابخش.خدایا!از تو درخواست می کنم به حقّ ولیّت محمّد بن علی و جعفر بن محمّد(درود خدا بر آنان)که مرا به وسیلۀ آن دو بزرگوار به طاعت و جلب رضایت خود در امر آخرتم کمک کنی،و به وسیلۀ آنان مرا به آنچه تو را خشنود می کند برسانی،به یقین تو هر کاری را که بخواهی انجام می دهی،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت موسی بن جعفر(درود خدا بر او)که در همۀ اعضایم،چه ظاهری و چه باطنی به من سلامت کامل عنایت کنی،ای بخشنده بزرگوار،خدایا!از تو درخواست می کنم به حقّ ولیّت رضا،علی بن موسی(درود خدا بر او)که مرا در همۀ مسافرتهایم در خشکیها و دریاها و کوهها و بیابانهای خشک و درّه ها و بیشه ها از آنچه می ترسم و پرهیز دارم در امان بداری،همانا تو مهربان و مهرورزی.خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت محمّد بن علی(درود خدا بر او)که بر من از فضلت ببخشی،و از فراخی عنایتت تفضلّ فرمایی، و بر من فراوان سازی روزی ات را و از غیر خودت مرا بی نیاز گردانی،و حاجتم را در بارگاه خود قرار دهی،و برآوردنش را به عهده خود گذاری،همانا تو بر آنچه بخواهی توانایی.خدایا!من از تو درخواست می کنم به حق ولیّت علی بن محمّد(درود خدا بر آنان)

ص:185

که مرا بر ادای واجباتت،و نیکی به برادران ایمانی ام کمک نمایی،و این امور را بر من آسان گردانی و انجام آنها را قرین خیر و خوبی فرمایی،و مرا به فضل خویش بر طاعتت کمک کنی ای مهربان.خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولیّت حسن بن علی(درود خدا بر آنها)که مرا مدد رسانی به طاعت و جلب خشنودی ات بر امر آخرتم،و مرا در گردشگاه و اقامتگاهم دلشاد کنی به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق ولی و حجّتت صاحب زمان(درود خدا بر او)که مرا در تمام امور مدد رسانی و از گزند هر مردم آزار و طغیانگر و متجاوز کفایت کنی،و به وسیلۀ آن حضرت مرا پشتیبانی نمایی که طاقتم به سر آمده و هم کفایت کنی مرا به وسیلۀ او از هر دشمنی که دارم و از اندوه و غم و بدهکاری و از خود و فرزندانم و همۀ اهل و برادرانم و هرکه کارش با من است و نیز خاصانم،آمین ای پروردگار جهانیان.

[دعای فرج]

سوّم:شیخ کفعمی در کتاب«بلد الامین»دعایی نقل کرده به روایت از حضرت امیر المؤمنین که هر سوخته دل و مصیبت زده و غمناک و گرفتار آن را بخواند حق تعالی به او گشایش و فرج کرامت فرماید.و آن دعا این است:

ای تکیه گاه آنکه تکیه گاهی ندارد،ای اندوختۀ آنکه اندوختای ندارد،ای پشتیبان آنکه پشتیبانی ندارد،ای نگاهدار آنکه نگاهداری ندارد،ای فریادرس آنکه فریادرسی ندارد،ای گنج آنکه گنجی ندارد،ای عزّت آنکه عزّتی ندارد،ای کریمانه درگذرنده، ای نیکو گذشت،ای پشتیبان ناتوانان،ای غنای تهیدستان،ای بزرگ مایۀ امید،ای نجات دهندۀ غریقان،ای رهایی بخش هلاک شدگان،ای احسان کنده،ای زیبایی بخش،ای نعمت ده،ای عطابخش،تویی آنکه سیاهی شب و روشنی روز

ص:186

و پرتو ماه و شعاع خورشید و وزش باد در درخت و صدای آب باریت سجده کرد،ای خدا،ای خدا،ای خدا،معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی ای پروردگار،ای خدا،بر محمّد درود فرست و با ما آنچه شایستۀ آنی انجام ده.پس از دعا هرچه حاجت داری درخواست کن.

مؤلف گوید:و نیز برای گشایش مشکلات و رفع گرفتاری،و برطرف شدن غم و اندوه،تداوم بر این ذکر که حضرت جواد علیه السّلام تعلیم فرموده بسیار سودمند است:

ای آنکه از هر چیز کفایت کند و از او چیزی کفایت نکند کارهای مهمّ مرا کفایت فرما.

[دعای آزاد شدن از بند و زندان]

چهارم:دعای آزاد شدن از بند و زندان.سیّد ابن طاووس در«مهج الدعوات»فرموده:روایت شده که شخصی در شهر شام زمانی طولانی در زندان بود تا اینکه حضرت زهرا علیها السلام را در خواب دید که به او فرمود:این دعا را بخوان،و او با تعلیم حضرت زهرا علیها السلام دعا را خواند و از زندان آزاد شد و به خانۀ خود بازگشت،آن دعا این است:

خدایا!به حق عرش و کسی که بر آن است و به حق وحی و کسی که آن را فرستاد و به حق پیامبر و کسی که پیامش داد،و به حق کعبه و کسی که آن را بنا نهاد،ای شنوندۀ هر نجوا،ای گردآوردندۀ هرچه از دست رفته،ای باز آفرینندۀ جانها پس از مرگ،بر محمّد و اهل بیتش درود فرست و از نزد خود ما را و همه مردان و زنان با ایمان را در تمام شرق و غرب زمین به زودی گشایشی عنایت فرما،به حق شهادت اینکه معبودی نیست جز خدا،و اینکه محمّد بنده و فرستادۀ توست،درود خدا بر او و خاندانش،و بر نسل پاکیزه و پاکش،و سلام

ص:187

بسیار و کامل بر آنان باد

[دعای نور]

پنجم:سیّد ابن طاووس در کتاب«مهج الدعوات»از سلمان روایتی نقل کرده که:در آخر روایت مطلبی آمده به این مضمون:

حضرت فاطمه علیها السلام کلامی به من آموخت که از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله فراگرفته بود،ایشان آن را در صبح و شام می خواند به من فرمود:

اگر می خواهی هرگز در دنیا دچار تب نشوی بر آن مداومت کن.و آن کلام این است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

به نام خدای نور،به نام خدای نور نور،به نام خدای نور بر نور،به نام خدایی که تدبیرگر امور است،به نام خدایی که نور را از نور آفرید،و سپاس خدایی را که نور را از نور آفرید،و نور را در کوه طور فرو فرستاد در کتابی بر نوشته،در ورقه ای گشوده،با اندازه ای درخور،بر پیامبری آراسته،سپاس خدای را که به عزّت یاد شود،و به عظمت مشهور است،و بر شادی و بدحالی سپاسگزاری شود، درود خدا بر آقای ما محمّد و خاندان پاکش.سلمان فرموده:چون آن را از حضرت فاطمه(س) آموختم به خدا آن را به بیش از هزار نفر از مردم مکه و مدینه که دچار تب بودند تعلیم دادم،پس همه آنان به اذن خدای تعالی شفا یافتند.

[حرز حضرت امام زین العابدین علیه السّلام]

ششم:حرز حضرت امام زین العابدین علیه السّلام است،سیّد ابن طاووس در دو موضع از کتاب«مهج الدعوات»این حرز شریف را از حضرت سجّاد علیه السّلام روایت کرده است:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،ای چابک ترین حسابرسان،ای داورترین داوران،ای آفرینندۀ

ص:188

آفریدگان،ای روزی دهندۀ،روزی مندان،ای یاور یاور شدگان،ای مهربان ترین مهربانان،ای راهنمای سرگردانان، ای فریادرس دادجویان،به دادم برس،ای مالک روز جزا،تنها تو را می پرستم و از تو یاری می جویم،ای فریادرس غم زدگان،ای اجابت کنندۀ دعای درماندگان،تویی خدا،پروردگار جهانیان،تویی خدا،معبودی جز تو نیست فرمانروای مطلق،حق آشکار،بزرگ منشی،جامۀ برازنده تو است.خدایا درود فرست بر محمّد برگزیده،و علی پسندیده و فاطمه زهرا و خدیجه کبری،و حسن مجتبی و حسین شهید در کربلا،و علی بن الحسین زینت عبادت کنندگان و محمّد بن علی باقر،و جعفر بن محمّد صادق،و موسی بن جعفر کاظم،و علی بن موسی الرضا،و محمّد بن علی تقی، و علی بن محمّد نقی،و حسن بن علی عسگری،و حجّت قائم امام مهدی مورد انتظار درود خدا بر همۀ آنان.خدایا دوست بدار آنکه آنان را دوست دارد،و دشمن بدار آنکه آنان را دشمن بدارد،و یاری ده آنکه آنان را یاری رساند و خوار کن آنکه آنان را خوار خواهد و لعنت فرست بر آنکه به آنان ستم ورزید و در فرج خاندان محمّد شتاب فرما،و پیروان خاندان محمّد را یاری کن،و دیدار قائم خاندان محمّد را روزی ام گردان،و مرا از پیروان و شیعیان او و خرسندان به کار او قرار ده،به مهرت ای مهرورزترین مهرورزان.

[دعای مقاتل بن سلیمان]

هفتم:شیخ کفعمی در کتاب بلد الامین از حضرت زین العابدین علیه السّلام دعایی نقل کرده و فرموده:این دعا را

ص:189

مقاتل بن سلیمان از آن حضرت روایت کرده و گفته:هرکه این دعا را صد مرتبه بخواند و دعایت اجابت نشود پس مقاتل را لعنت کند.و آن دعا این است: خدایا چگونه تو را بخوانم و حال آنکه من منم،و چگونه امیدم را از تو قطع کنم و حال آنکه تو تویی،خدایا!آنگاه که از تو نخواهم که به من عطا کنی پس کیست که از او درخواست عطا کنم؟ خدایا!آنگاه که تو را نخوانم تا مرا اجابت کنی،پس کیست که او را بخوانم تا اجابتم کند؟،خدایا!آنگاه که به سوی تو زاری نکنم تا به من مهرآوری،پس کیست که به جانب او زاری کنم تا به من مهر آورد،خدایا!چنان که دریا را برای موسی(درود خدا بر او)شکافتی و نجاتش دادی،از تو درخواست می کنم بر محمّد و خاندانش درود فرستی و از آنچه در آن گرفتارم مرا رهایی بخشی،و بر من گشایش دهی گشایشی فوری نه دیر،به فضل و مهربانی ات،ای مهربان ترین مهربانان.

[دعایی که جبرئیل به پیغمبر آموخت]

هشتم:سیّد ابن طاووس در کتاب مهج الدعوات از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده که جبرئیل به محضر رسول خدا صلی اللّه علیه و آله عرضه داشت:هیچ پیامبری را به اندازه تو دوست نداشتم،پس بسیار بگو:

خدایا!تو می بینی و دیده نمی شوی و تو در چشم انداز برتری و نهایت و بازگشت همه به سوی تو است، و آخرت و دنیا و مرگ و زندگی از آن تو است،پروردگارا به تو پناه می آورم از اینکه خوار یا رسوا شوم.

[دعای سریع الاجابة]

نهم:کفعمی در کتاب«بلد الامین»دعایی به روایت از موسی بن جعفر علیهما السلام نقل کرده و گفته است:این دعا عظیم الشأن و سریع الاجابة است،و آن دعا این است:

ص:190

خدایا!تو را در محبوبترین چیزها نزدت که یگانه پرستی است اطاعت نمودم،و تو را در مبغوض ترین چیزها که کفر است نافرمانی نکردم،پس آنچه از گناهان بین این دو است بر من بیامرز،ای آنکه گریزگاهم تنها به جانب اوست، از آنچه از آن به سویت پناه آوردم مرا ایمنی بخش،خدایا!بیامرز از نافرمانیهای بسیارم را در پیشگاهت،و طاعت اندکم را در آستانت بپذیر، ای تنها توشه ام از میان توشه ها،و ای امید و آرامش،و پناه و تکیه گاهم،و ای یگانه و یکتا، ای که گفتی«بگو او خدای یکتاست،خدای بی نیاز است،نه زاده و نه زاییده شده،و برایش همتایی نبوده است»،از تو درخواست می کنم به حق آنان که از میان آفریده هایت انتخاب نمودی،و هیچکس را از میان آفریدگانت همانند آنان قرار ندادی،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و با من چنان کن که سزاوار آنی،خدایا!از تو درخواست می کنم به حق یگانگی بزرگ تر الهی،و مقام تابندۀ محمّدی،و جایگاه برتر علوی،و به تمام آنچه به آن بر بندگانت حجّت نهادی،و به حق آن نامی که از آفریدگان خود پنهان داشتی،که از تو جز برای تو اظهار نگردد،بر محمّد و خاندانش درود فرست و برای من در کارم گشایش و راه نجاتی قرار ده،و از جهاتی که گمان می برم و یا گمان نمی برم مرا روزی ده همانا تو هرکه را بخواهی بی حساب روزی می دهد.سپس حاجت خود را درخواست کن.

[دعای«یا من تحلل»که حضرت هادی علیه السلام تعلیم الیسع قمی کرده و فرموده آل محمد این دعا را هنگام بلا و ظهور دشمن و خوف فقر و تنگی سینه می خواندند]

دهم:کفعمی در کتاب«مصباح»دعایی نقل کرده و فرموده است:سیّد ابن طاووس این دعا را برای ایمن شدن از ستم سلطان و نزول بلا و چیرگی دشمنان و ترس و تنگدستی و دل تنگی ذکر کرده،و آن از دعاهای صحیفه سجّادیه است، پس هرگاه از زیان آنچه ذکر شد در هراس بودی آن را بخوان.و دعا این است:

ص:191

ای آنکه گرفتاریهای سخت تنها به وسیلۀ او بازگردد،ای آنکه تیزی تیغ دشواریها به او درهم شکسته شود،ای آنکه بیرون آمدن از رنجها و راه یافتن به سوی عرصه گشایش تنها از او درخواست گردد،در برابر توانایی ات سختیها رام شد،و به لطف اسباب و وسائل فراهم گشت، و به نیرویت قضا جاری شد،و امور براساس اراده ات گذرد،پس اشیاء تنها نه به گفتارت بلکه به اراده ات فرمان پذیرند،و تنها به اراده ات قبل از نهی کردنت باز داشته اند،تنها تو برای رفع گرفتاریها خوانده شدی،و در بلاهای سخت پناهگاهی،چیزی از آن بلاهای سخت دفع نگردد جز آنچه تو دفع کردی،و چیزی از آن گشوده نشود مگر آنچه تو گشودی،پروردگارم مشکلی به من رسیده که سنگینی اش مرا به زحمت انداخته است،و دشواری بر من فرود آمده که به دوش کشیدنش مرا گرانبار نموده است آری آن را تو به قدرت خویش بر من فرود آوردی،و با نیرویت متوجّه من ساختی،پس از آنچه مرا در آن وارد کردی بیرون کننده ای نیست و از آنچه متوجه من نمودی بازگرداننده ای وجود ندارد و از آنچه تو بستی گشاینده ای نمی باشد و از آنچه تو گشودی کسی را یارای بستن نیست و بر آنچه تو سخت گرفتی آسان کننده ای وجود ندارد و برای آنکه تو از یاری اش دریغ ورزیدی یاوری نیست،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و گشایش را پروردگارا به کرم و فضلت به روی من بگشا،و چیرگی اندوه را به نیروت از من برگیر،و مرا در آنچه از آن به تو شکایت نمودم خوش بینی عطا فرما،و شیرینی رفتارت را نسبت به آنچه از تو خواستم به من بچشان،و از پیشگاه خود مهر و گشایش گوارایی به من ببخش،و از نزد خود را نجات فوری برایم قرار ده،و از محافظت در انجام واجبات،و به کار گرفتن احکامت در زندگی مرا غافل مساز،پروردگارا از مشکلی که بر من فرود آمده سخت به تنگ آمدم،و وجودم را به خاطر حادثه ای که برایم رخ داده اندوه

ص:192

فرا گرفته است،تنها تو توانایی برای برطرف ساختن آنچه به آن دچار شدم و دفع آنچه در آن افتادم،پس به فضل خویش آن را برایم به انجام برسان،هرچند خود را سزاوار آن از سوی تو نمی دانم،ای صاحب عرش بزرگ،و دارای نعمت کریمانه،تنها تو نیرومندی،ای مهربانترین مهربانان،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان.

دعای فرج امام زمان(عج)

یازدهم:کفعمی در کتاب«بلد الامین»فرموده:این دعا دعای امام زمان(عج)است که آن را به شخصی که در زندان بود تعلیم داد،پس آن زندانی با خواندن آن آزاد شد:

خدایا گرفتاری بزرگ شد،و پوشیده بر ملا گشت،و پرده کنار رفت،و امید بریده گشت،و زمین تنگ شد،و خیرات آسمان دریغ شد و پشتیبان تویی،و شکایت تنها به جانب تو است،در سختی و آسانی تنها بر تو اعتماد است،خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن صاحبان فرمانی که اطاعتشان را بر ما فرض نمودی،و به این سبب مقامشان را به ما شناساندی،پس به حق ایشان به ما گشایش ده،گشایشی زود و نزدیک همچون چشم بر هم نهادن یا زودتر،ای محمّد و ای علی،ای علی و ای محمّد،مرا کفایت کنید،که تنها شما کفایت کنندگان منید،و یاری ام دهید که تنها شما یاری کنندگان منید،ای مولای ما ای صاحب زمان،فریادرس،فریادرس،فریادرس، مرا دریاب،مرا دریاب،مرا دریاب،اکنون،اکنون،اکنون،با شتاب،با شتاب،با شتاب،ای مهربان ترین

ص:193

مهربانان به حق محمّد و خاندان پاک او.

[دعای امام زمان علیه السلام «اللهم ارزقنا توفیق الطاعة و بعد المعصیة»]

دوازدهم:کفعمی در کتاب«مصباح»فرموده است:این دعای حضرت مهدی(عج)است:

خدایا،توفیق فرمانبری،و دوری از نافرمانی،و درستی نهاد و شناخت واجبات را روزی ما بدار و ما را به هدایت و پایداری گرامی دار،و زبانمان را به راستگویی و حکمت استوار ساز،و دلهایمان را از دانش و بینش پر کن،و شکمهایمان را از حرام و شبهه پاک فرما،و دستانمان را از ستم و دردی بازدار و دیدگانمان را از ناپاکی و خیانت فرو بند،و گوشهایمان را از شنیدن بیهوده و غیبت ببند،و و بر دانشمندانمان زهد و خیرخواهی و بر دانش آموزان تلاش و شوق،و بر شنوندگان پیروی و پندآموزی،و بر بیماران شفا و آرامش،و بر مردگان مهر و رحمت،و بر پیران متانت و آرامش،و بر جوانان بازگشت و توبه و بر زنان حیا و پاکدامنی و بر ثروتمندان فروتنی و گشادگی،و بر تنگدستان شکیبایی و قناعت،و بر جنگجویان نصر و پیروزی،و بر اسیران آزادی و راحتی،و بر حاکمان دادگستری و دلسوزی،و بر زیردستان انصاف و خوشرفتاری تفضّل فرما،و حاجیان و زیارت کنندگان را در زاد و خرجی برکت ده،و آنچه را بر ایشان از حج و عمره واجب کردی توفیق اتمام عنایت کن

ص:194

به فضل و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

[دعای حضرت حجت علیه السلام]

سیزدهم:در«مهج الدّعوات»ذکر شده است که این دعا دعای حضرت حجّت(عج)است:

خدایا!به حق کسی که با تو راز گفت،و به حق کسی که در خشکی و دریا تو را خواند،درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد و بر تهیدستان از مردان و زنان با ایمان توانگری و ثروت عطا فرما،و بر بیماران اهل ایمان از مردان و زنان شفا و تندرستی عطا فرما،و بر زندگانشان لطف و کرامت،و بر مردگان مردان و زنان با ایمان آمرزش و رحمت،و بر غریبان مردان و زنان با ایمان بازگشت به وطن با سلامتی و بهره مندی عنایت فرما،به حق محمّد و همه اهل بیت او.

دعای استغاثه به حضرت قائم عجّل اللّه فرجه

چهاردهم:سیّد علی خان شیرازی در کتاب«کلم طیّب»فرموده است:این دعا دعای استغاثه به حضرت صاحب الزّمان(صلوات الله علیه)است،هر کجا که باشی دو رکعت نماز بجای آر و سپس زیر آسمان رو به قبله بایست و بگو:

سلام کامل،تمام،همه جانبه و فراگیر خدا،و درود همیشگی،و برکات پاینده و برازندۀ حق بر حجت خدا و جانشین او در زمین و تمامی سرزمینها،و خلیفۀ او بر همه خلق و بندگان،آن که از نسل نبوّت،و باقیماندۀ عترت،و از برگزیدگان است،صاحب زمان و آشکار کنندۀ ایمان،

ص:195

و معلّم احکام قرآن،و پاک کنندۀ زمین و گسترانندۀ عدالت در طول و عرض جهان و حجّت پایدار،مهدی،آن امام مورد انتظار،پسندیده،و فرزند امامان پاک، جانشین و فرزند جانشینان پسندیده،رهبر معصوم و فرزند پیشوایان راهبر معصوم، سلام بر تو ای عزّت بخش اهل ایمان و همه آنان که ناتوانشان شمردند،سلام بر تو ای خوار کنندۀ کافران گردنکش و ستمکار،سلام بر تو ای سرورم ای صاحب الزّمان،سلام بر تو ای فرزند رسول خدا،سلام بر تو ای فرزند امیر مؤمنان،سلام بر تو ای فرزند فاطمۀ زهرا،سرور بانوان جهان،سلام بر تو ای فرزند امامان،آن حجّتهای معصوم، و ای پیشوای همۀ خلایق،سلام بر تو ای سرورم،سلامی با کمال خلوص به تو در ولایت و پیروی، گواهی میدهم که مانا تو امام راه یافته در گفتار و کرداری،و تویی آنکه زمین را با عدل و داد پر کنی، پس از آنکه از ستم و جور پر شد،پس خدا در گشایش کارت شتاب ورزد،و آمدنت را آسان نماید،و زمانت را نزدیک فرماید، و بر یاران و یاورانت بیفزاید،و به آنچه به تو وعده داده وفا کند،که خدا راستگوترین گویندگان است که در قرآن فرموده:«و ما می خواهیم بر کسانی که در زمین ناتوان شمرده شده اند منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان قرار دهیم»،ای سرورم ای صاحب الزّمان،ای فرزند رسول خدا،حاجت من این و آن است.و بجای کذا و کذا حاجات خود را بیان کند و بگوید

ص:196

در برآورده شدن حاجاتم نزد خدا واسطه شو،من با حاجاتم به سوی تو رو نمودم،چون می دانم شفاعت تو نزد خدا پذیرفته می شود و مقام تو در بارگاهش بس ستوده است،پس به حق آنکه شما ربا به امر خویش خاص گرداند و برای بیان اسرارش برگزید،و به حق جایگاهی که شما در پیشگاه خدا داری که تنها بین شما و اوست،برآوردن خواهشم،و اجابت دعایم،و برطرف شدن اندوهم را از خدا بخواه.سپس بخواه هرچه خواهی که به خواست خدا برآورده شود.

مؤلّف گوید:بهتر آن است که در رکعت اوّل این نماز پس از سورۀ«حمد»سورۀ«انّا فتحنا»و در رکعت دوّم پس از سورۀ«حمد»سورۀ«اذا جاء نصر اللّه»خوانده شود.

فصل هشتم در بیان مناجات ها است

مناجات خمس عشرة
اشاره

مناجات خمس عشرة[یعنی مناجاتهای پانزده گانه]از مولای ما علی بن الحسین علیهما السلام است،علاّمۀ مجلسی رحمه اللّه علیه در کتاب بحار الانوار فرموده است:من این مناجات را به روایت از آن حضرت در کتابهای بعضی از علما(رضوان اللّه علیهم)یافتم.

المناجاة الاولی:مناجاة التائبین

مناجات اوّل:راز و نیاز توبه کنندگان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا!گناهان بر من لباس خواری پوشانده،و دوری از تو جامۀ درماندگی بر تنم پیچیده،و بزرگی جنایتم دلم را میرانده،پس آن را با توبه به درگاهت زنده کن،ای آرزویم و مرادم و خواسته ام و امیدم،به عزّتت سوگند

ص:197

برای گناهانم آمرزنده ای جز تو نمی یابم،و برای دل شکستگی ام جبران کننده ای جز تو نمی بینم،به پیشگاهت با توبه و انابه فروتنی نمودم،و با ذلّت و خواری،به درگاهت تسلیم شدم،اگر مرا از درگاهت برانی به که روی آورم؟و اگر از آستانت بازگردانی به که پناه برم؟در این حال افسوس از شرمندگی و رسوایی ام،و دریغ از زشتی کردار و فراهم آوردن گناهانم،ای آمرزندۀ گناهان بزرگ،و ای جبران کنندۀ استخوان شکسته،از تو درخواست می کنم که گناهان تباه کننده ام را بر من ببخشایی،و بر من بپوشانی پنهانکاریهای رسواکننده ام را،و مرا در عرصه قیامت از نسیم گذشت و آمرزشت بی بهره مگذاری،و از پوشش زیبای چشم پوشی ات عریان و بی پوشش رها نسازی،خدایا سایۀ رحمتت را بر گناهانم بینداز،و ابر مهربانی ات را به سوی عیبهایم گسیل کن،خدایا آیا برده فراری جز به جانب مولایش باز می گردد؟یا کسی به او از خشم مولایش جز مولایش پناه می دهد؟خدایا اگر پشیمانی از گناه توبه است، پس به عزّتت سوگند که من از پشیمانانم،و اگر آمرزش طلبی از خطاکاری سبب فرو ریختن خطاها از پرونده است،من از آمرزش خواهانم،حق رضایت با توست تا راضی شوی،خدایا با قدرتت بر من توبه ام را بپذیر،و با بردباری است نسبت به من از من درگذر،و با آگاهی ات از حال من با من مدارا فرما،خدایا تویی که به روی بندگانت دری به سوی بخششت گشودی و آن را توبه نامیدی،و خود فرمودی:«بازگردید به جانب خدا،بازگشتی خالصانه»،پس عذر کسی که از ورود به این در پس از گشوده شدنش غفلت ورزد چه می تواند باشد؟خدایا اگر نافرمانی و گناه از بنده ات زشت بود،پس گذشت از جانب تو

ص:198

زیباست،خدایا نخستین،کسی نیستم که تو را نافرمانی کرده و حضرتت توبه پذیرش شدی،و خود را در معرض احسانت قرار داده و تو مرا مورد احسانش قرار دادی،ای پاسخگوی درماندگان،ای برطرف کنندۀ زیان،ای بزرگ نیکی،ای دانای نهان،ای زیبا پرده پوش،به جود و کرمت به سوی تو شفاعت می جویم،و توسّل می کنم نزد تو به فضل و رحمتت دعایم را اجابت کن،امیدم را به خود ناامید مساز،و توبه ام را بپذیر،و با احسان و مهرت خطاهایم را نادیه گیر،ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة الثانیة:مناجاة الشّاکین

مناجات دوّم:راز و نیاز شاکیان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا از نفسی که فراوان به بدی فرمان میدهد به تو شکایت می کنم،همان نفسی که شتابنده به سوی خطا،و آزمند به انجام گناهان،و در معرض خشم توست،نفسی که مرا به راه هلاکت می کشاند،و هستی ام را نزد تو از پست ترین تباه شدگان قرار می دهد،بیماریهایش بسیار،آرزویش دراز است،اگر گزندی به او در رسد بی تابی می کند،و اگر خیری به او رسد از انفاقش دریغ می ورزد،به بازی و هوسرانی میل بسیار دارد،از غفلت و اشتباه آکنده است،مرا به تندی به جانب گناه می راند،و با من در توبه و ندامت امروز و فردا می کند،خدایا از دشمنی که گمراهم می کند و از شیطانی که به بی راهه ام می برد به تو شکایت می کنم،شیطانی که سینه ام را از وسوسه انباشته

ص:199

و زمزمه های خطرناکش قلبک را فرا گرفته است،شیطانی که با هوا و هوس برایم کمک می کند،و عشق به دنیا را در دیدگانم زیور می بخشد،و بین من و بندگی و مقام قرب پرده می افکند،خدایا از دل همچون سنگی که با وسوسه زیر و رو می شود و به آلودگی گناه و سیاسی نافرمانی آلوده شده به تو شکایت می کنم،خدایا از چشمی که از گریه ناشی از هراس تو خشک شده،و در عوض به مناظری که خوش آیند آن است خیره گشته به تو گلایه می کنم،خدایا توان و نیرویی برای من جز به قدرت تو نیست،راه نجاتی از گرفتاریهای دنیا جز نگهداری تو برایم نمی باشد،از تو خواستارم به رسایی حکمتت،و نفوذ اراده ات که مرا جز جودت در معرض چیزی قرار ندهی،و هدف فتنه ها نگردانی،و علیه دشمنانم یاور باشی،و پرده پوش رسوائیها و عیوبم گردی،و از بلا نگهدار،و از گناهان بازدارنده ام باشی به مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة الثالثة:مناجات الخائفین

مناجات سوّم:راز و نیاز ترسیدگان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا آیا چنین می نمایی که پس از ایمانم به تو عذابم نمایی؟یا پس از عشقم به تو از خود دورم سازی،یا با امید به رحمت و چشم پوشی ات محرومم سازی،یا با پناه جویی ام به گذشتت رهایم نمایی،هرگز چنین نیست!از ذات بزرگوارت به دور است که

ص:200

محرومم کنی،ای کاش می دانستم که آیا مادرم مرا برای بدبختی به دنیا آورده،یا برای رنج کشیدن و زحمت پرورانده است،اگر چنین است کاش مرا نزاده و نپرورانده بود،و ای کاش آگاه بودم که آیا مرا از اهل سعادت قرار داده و به قرب و جوارت اختصاص داده ای تا به این سبب چشمم روشن و جانم آرام گیرد؟خدایا آیا چهره هایی که در برابر عظمتت سجده کنان به خاک افتاده سیاه می کنی،یا زبانهایی را که برای بزرگی و شکوهت به ستایش گویا شده ناگویا می نمایی؟یا بر دلهایی که به محبتت پیچیده شده مهر می زنی،یا گوشهایی را که از شنیدن ذکرت در راه رضایت لذّت برده ناشنوا می کنی، یا دستهایی را که آرزوهای به امید مهرورزی ات به سویت بلند کرده و به زنجیر می بندی،یا بدنهایی را که در طاعتت کوشیده تا جایی که در راه کوشش در بندگی ات لاغر شده مجازات می کنی،یا پاهایی را که در راه عبادتت پوییده به عذاب دچار می نمایی،خدایا درهای رحمتت را بر یکتاپرستان مبند،و شیفتگانت را از نگاه به زیبایی دیدارت محروم مساز، خدایا جانی را که به توحیدت عزّت بخشیدی،چگونه به خواری هجرانت ذلیل می کنی،و باطنی که بر دوستی ات پیمان بسته،چگونه به سوز آتشت می سوزانی؟خدایا از دردناکی خشمت و بزرگی ناخشنودیت پناهم ده، ای پرمهر،ای منتّگذار،ای مهربان،ای بخشاینده،ای جبّار،ای چیره،ای آمرزنده،ای پرده پوش،به مهرت مرا از شکنجه آتش و رسوایی ننگ رهایی بخش،آنگاه که نیکان از بدان جدا شوند،و حالتهای دگرگون گردد و هراسنده ها بهراسند،و نیکوکاران به خوشبختی نزدیک شوند،و بدکاران از آن دور گردند،و به هرکسی برابر آنچه انجام داده جزای برازنده داده شود

ص:201

و هرگز به آنان ستم نشود.

المناجات الرابعة:مناجاة الرّاجین

مناجات چهارم:راز و نیاز امیدواران

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ای آنکه هرگاه بنده ای از او بخواهد عطایش کند،و هرگاه چیزی را که نزد اوست آرزو کند به آرزویش برساند،و زمانی که به او روی آور مقرّب و نزدیکش کند،و گاهی که تظاهر به گناه کند گناهش را پرده پوشی نماید،و آنگاه که بر او توکل نماید او را بس باشد و کفایت کند،خدای من کیست که بر آستانت وارد شده و خواهان مهمان پذیری ات باشد و تو از او پذیرایی نکرده باشی،و کیست که مرکب حاجت را با امید به سخاوتت به درگاهت خوابانده باشد و تو احسانش ننموده باشی آیا خوشایند است که از درگاهت با محرومیت بازگردم،درحالی که جز تو سروری که به احسان متصّف باشد نشناسم،چگونه به غیر تو امید بندم درحالی که هر خوبی به دست توست،و چگونه جز تو را آرزو کنم درحالی که آفرینش و فرمان خاص تو است،آیا امیدم را از تو ببرم درحالی که از روی احسان آنچه که از تو نخواستم به من عطا فرمودی یا آیا به مانند خودم محتاج می کنی درحالی که به رشتۀ محکمت چنگ می زنم،ای آنکه قصدکنندگان به رحمتش خوشبخت شدند،و آمرزش خواهان به انتقامش بدبخت نشدند،چگونه فراموشت کنم که همیشه به یادم بوده ای،و چگونه از تو غافل شوم که تو نگهبانم هستی،خدای من دستم را به دامن کرمت آویختم،و برای رسیدن به عطایت سفره آرزویم را گستردم،

ص:202

مرا به خلوص توحیدت خالص کن،و از بندگان برگزیده ات قرار ده،ای آنکه هر گریزانی به او پناه می جوید،و هر جوینده ای به او امید می بندد،ای بهترین امیدبخش،ای کریم ترین خوانده،ای آنکه پرسنده اش برگردانده نشود،و آرزومندش محروم نگردد،ای آنکه در رحمتش به روی خوانندگان باز است،و پردۀ درگاهش برای امیدواران گشوده است،از تو می خواهم به بزرگواریت که ببخشی از عطای خود بر من آن چنان که دیده ام به آن روشن شود،و از امید به تو سرشارم سازی به اندازه ای که نهادم آرامش یابد،و از یقین آن چنان بر من منّت نهی که با آن ناگواریهای دنیا را برایم آسان نمایی،و با آن از دیدگانم دلم پرده های نابینایی را برگیری به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

المناجات الخامسة:مناجاة الرّاغبین

مناجات پنجم:راز و نیاز دلدادگان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا هرچند در آمدن به سویت توشه ام اندک است ولی گمانم بر توکّل به تو همواره نیکو است،و هرچند گناهم مرا از عذاب تو به هراس افکنده،ولی چشم امیدم ایمنی از انتقامت را به من خبر می دهد، و هرچند نافرمانی ام مرا را در معرض عذابت قرار داده ول یح سن اعتمادم مرا به پاداشت آگاهی می دهد،و هرچند بی خبری مرا از آمادگی برای دیدارت به خواب غفلت انداخته ولی آشنایی به کرم و عطاهایت مرا بیدار نموده است،و اگر

ص:203

زیاده روی در گناه و سرکشی،میانۀ من و تو را تیره ساخته ولی مژده آمرزش و خشنودی ات با من انس گرفته است.از تو می خواهم به درخششهای جلوه ات و به انوار قدست،و هم به سویت زاری می کنم به عواطف مهرت و لطایف احسانت،که تحقق بخشی گمانم را در آنچه از تو آرزومندم از بزرگی اکرامت و زیبایی انعامت،در راه تقرّب به تو و نزدیکی به درگاهت و بهره مندی از نگاه به سویت،هم اینک متعرّض نسیمهای رحمت و توّجه تو،و خواهان باران جو و لطف بی پایان تو می باشم،و از خشمت به سوی خشنودی ات گریزان،و از تو به سوی خودت فراری ام،نیکوترین چیزی را که نزد توست امید دارم،بر بخششهایت اعتماد می نمایم، به عنایتت نیازمندم،خدایا آنچه را از فضلت بر من آغاز کردی به انجام رسان،و آنچه را از کرمت به من دادی از من مگیر،و آنچه را با بردباری ات بر من پوشاندی آشکار مکن،و آنچه را از زشتی کردارم دانستی بیامرز، خدای از تو به تو شفاعت می جویم،و از تو به تو پناهنده می شوم،با امید بسیار به احسانت به سوی تو آمدم، به خوبیهایت که بر من منّت گذاری دل بسته ام،به فراوانی کرمت تشنه ام،ابر فضلت را باران طلبم،خشنودی ات را خواهانم، آهنگ آستانت را دارم،به جویبار عطایت وارد آمدم،برترین خیرات را از پیشگاهت خواهشمندم،به جانب حضرت جمالت روانم،ذاتت را اراده دارم،کوبندۀ در رحمتت هستم،درمانده ام در برابر شکوه و جلالت،با من از آمرزش و رحمت آن گونه کن که شایستۀ آنی و نه آن گونه که سزاوار عذاب و انتقامم،

ص:204

به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة السادسة:مناجاة الشاکرین

مناجات ششم:راز و نیاز شاکران

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا،پیاپی آمدن کرمت،بر پا داشتن سپاست را از یاد من برد،و فراوانی بخششت مرا از شمارش ستایشت درمانده ساخت،و در پی هم آمدن احسانت مرا از یاد اوصاف نیکت بازداشت،و پشت هم رسیدن نعمتهایت مرا از گسترش خوبیهایت درمانده نمود،این است جایگاه آنکه به برازندگی نعمتهای تو و در برابر آن به کوتاهی خود اعتراف دارد و به زیان خود به سستی در بندگی و هدر دادن نعمتها گواهی می دهند و تویی دلجو،مهربان،نیکوکار کریم،که خواهنده اش را محروم نمی کند،و آرزومندش را از درگاهش نمی راند،به آستانت فرود می آید بار امیدواران،و در درگاه رحمت تو می ایستد آرزوهای عطاخواهان،پس آرزوهایمان را با محرومیت و ناامیدی روبرو مساز،و جامۀ ناامیدی و دوری از رحمت را بر ما بپوشان،خدایا در برابر بزرگی نعمتهایت سپاسم کوچک می نماید،و در کنار اکرامت بر من ستایش و گزارشم از آن خود را پست و ناچیز نشان می دهد،نعمتهایت از انوار ایمان زینتهایی به من پوشاند،و لطایف نیکی ات خیمه هایی از عزت بالای سرم افراشت،و عطاهایت گردن بندهای زیبنده ای به گردنم افکند که هرگز باز نشود،و طوقهایی بر

ص:205

من آویخت که به هیچ روی گسسته نگردد،عطاهای انبوهت زبانم را از شمردنش ناتوان ساخته،و نعمتهای فراوانت فهمم را از دریافتشان کوتاه نموده،تا چه رسد به بررسی کامل آنها،سپاسگزاری ات چگونه برای من امکان پذیر است در حالی که سپاسم نسبت به تو خود نیازمند سپاسی دیگر است،پس هر نوبت که گفتم تو را سپاس،بر من واجب شد که به خاطر آن باز بگویم تو را سپاس، خدایا همان گونه که ما را به لطف طعام دادی و با احسانت پروریدی پس نعمتهای سرشارت را بر ما به انجام رسان،و ناگواریهای ناخوشایند را از ما دور کن،و از بهره های هر دو جهان بالاتر و برترش را چه اینک و چه در آینده به ما عنایت کن،تو را سپاس بر خوبی آزمونت و بر نعمتهای سرشارت،سپاسی که درخور خشنودی ات باشد،و خیر وجودت را به جانب ما جلب کند،ای بزرگ،ای کریم،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة السابعة:مناجاة المطیعین لله

مناجات هفتم:راز و نیاز فرمانبران خدا

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدای فرمانبری ات را به ما الهام فرما،و ما را از نافرمانیت دور کن،و راه رسیدن به آنچه از خشنودی ات آرزومندیم آسان کن،و ما را در میان بهشتهایت جای ده،و از برابر دیدگان دلهایمان ابرهای شک و دودلی را بزدای،و از قلوبمان پرده های تردید و کوردلی را کنار زن،و از نهادمان باطل را زایل کن،و حق را در

ص:206

درون ما استوار گردان،زیرا شکها و گمانها بارورکنندۀ آشوبها،تیره کنندۀ عطاها و بخششهای زلال و بی آلایش اند، خدایا ما را بر کشتیهای نجاتت بنشان،و از لذّت راز و نیازت بهره مند گردان،و به حوضهای دوستی ات وارد کن، و شیرینی محبّت و مقام قربت را به ما بچشان،کوششمان را در راهت و همّتمان را در طاعتت قرار ده،و نیتّهایمان را در معامله با خود خالص گران،چرا که ما با تو و از توییم و برای ما وسیله ای جز به سوی تو نیست،خدایا مرا از گزیدگان بندگان خوبت قرار ده،و به شایستگان نیکوکار ملحق کن،هم آنان که به بندگی پیشی گرفتند، و به سوی خیرات شتافتند و برای باقیات صالحات تلاش کردند،و برای رسیدن به درجات بلند کوشش نمودند همانا تو بر هر چیز توانایی،و به اجابت دعا سزاواری،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة الثامنة:مناجاة المریدین

مناجاة هشتم:راز و نیاز ارادتمندان به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

منزّهی تو،چه تنگ است راهها بر کسی که تو راهنمایش نباشی،و چه آشکار است حق نزد کسی که راه را نشانش دادی،خدایا ما را به راههای رسیدن به سرایت بکشان،و ما را از نزدیک ترین راههای ورود به بارگاهت ببر،دور را بر ما نزدیک کن،و دشوار و سخت را بر ما آسان گردان،و ما را به آن بندگانت که با چالاکی

ص:207

به سویت می شتابند،و همواره در رحمتت را می کوبند ملحق نما،آنان که در هر شب و روز تو را عبادت می کنند،و از هیبتت در هراسند،بندگانی که آبشخورها برای آنان زلال کردی و به خواسته هایشان با کامیابی رساندی،و آنان را بر جوینده هایشان کامروا نمودی،و از روی فضلت حاجاتشان را برآوردی،و نهادشان را از محبّتت آکنده ساختی،و از زلال چشمه ات سیرابشان نمودی،اینان به وسیلۀ تو به لذّت مناجاتت دست یافتند،و از حسن عنایت تو دورترین مقاصدشان را فراچنگ آوردند،ای کسی که بر روی آورندگان بر خویش روی آورد و با مهرورزی بر ایشان روی آور و بخشنده است،و به غفلت ورزان از یادش دلسوز و مهربان است،و برای جلب آنان به درگاهش با محبّت و عطوف است،از تو می خواهم مرا از کسانی قرار دهی که بهره بیشتری از تو دارند،و برترین جایگاه را نزد تو نصیب خود ساخته اند و از دوستی است سهم برجسته تری به آنان رسیده،و در معرفتت بهرۀ بیشتری نصیب آنان گشته است،همانا همّتم از همه جا بریده و تنها متوجّه تو گشته است،و رغبتم به جانب تو منصرف شده است،پس تنها تو مراد منی نه غیر تو،و شب زنده داری و بی خوابی ام تنها برای توست نه برای غیر تو،و دیدارت نور دیدگان من است و وصالت آرزوی هستی ام،و تنها به سوی توست اشتیاقم،تنها در مسیر عشق توست شیفتگی ام و در هوای توست دلدادگی ام، و خشنودی ات مقصود من،و دیدارت نیاز من،و جوارت مطلوب من،و قربت نهایت خواسته من است،آسودگی و راحتم در راز و نیاز با توست،داروی دردم و درمان بیماری سینه ام،و خنکای آتشم قلبم،و برآمدن اندوهم تنها پیش توست، پس در هنگام ترس همدمم باش،و لغزشم را نادیده گیر،و گناهم را بیامرز،توبه ام را بپذیر و دعایم را اجابت کن،

ص:208

و سرپرست زمامم و توانگری گاه تهیدستی ام باش،مرا از خود جدا مکن،و از خویشتن دورم مساز،ای نعمت و بهشت من، و ای دنیا و آخرتم،ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة التاسعة:مناجاة المحبّین

مناجات نهم:راز و نیاز شیفتگان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا کیست آنکه شیرینی محبتت را چشید پس به جای تو دیگری را برگزید؟و کیست آنکه با مقام قرب تو انس یافت پس مایل به روی برتافتن از تو شد؟خدایا،ما را از کسانی قرار ده که برای قرب و ولایتت برگزیدی،و برای دوستی و محبتت خالص نمودی،و برای دیدارت مشتاق کردی،و به قضایت راضی ساختی،و نعمت نگاه به جمالت را عطایش کردی،و به خشنودی ات مخصوص گرداندی،و از غم هجران و دوری ات پناه دادی،و در جوارت در جایگاه راستی جای دادی،و به شناخت خود اختصاص دادی،و برای بندگی ات سزاوار کردی،و به اراده ات دلباخته فرمودی،و برای تماشای جمالت برگزیدی،و رویش را برای خود از غیر پاک کردی،و دلش را برای عشقت فارغ نمودی،و آن را به سوی آنچه نزد توست راغب فرمودی،و یادت را به او الهام کردی،و شکرت را نصیبش نمودی،و به طاعتت مشغول ساختی،و او را از بندگان شایسته ات گرداندی،و برای راز و نیازت انتخاب کردی،و جدا کردی از او هرچه که او را از تو جدا می کند،خدایا ما را

ص:209

ما را از کسانی قرار ده که شیوه هاشان آرام گرفتن به درگاه توست در حال زاری و روزگارشان آه و ناله است،و پیشانی شان در پیشگاه عظمتت بر سجده،و دیدگانشان در خدمتت بی خواب گشته است،و اشکشان از خشیت تو روان، و قلوبشان به عشقت آویخته و دلهایشان از هیبتت از جا کنده است،ای آنکه انوار قدسش برای دیدگان عاشقانش جلوه گر است و بزرگیهای جمالش برای قلوب عارفانش دیدنی است،ای آرمان دل مشتاقان،ای نهایت آروزهای عاشقان،از تو درخواست می کنم دوستی خودت را و دوستی آنان که تو را دوست دارند و دوستی هر کاری که مرا به میدان قرب تو می رساند،و اینکه خودت را نزد من محبوب تر از دیگران قرار دهی و عشقم را به وجودت راهبر به سوی خرسندی ات بگردانی و شوقم را به حضرتت بازدارنده از نافرمانی ات سازی،خدایا تماشای زیبایی وجودت را بر من منّت گذار و به من به دیدۀ عشق و عاطفه بنگر،و روی از من متاب،و مرا نزد خود از اهل خوشبختی و بهره مندی قرار ده،از اجابت کننده،ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة العاشرة:مناجاة المتوسّلین

مناجاة دهم:راز و نیاز توسّل جویان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا به پیشگاهت وسیله ای جز عواطب مهرت ندارم،و به درگاهت دست آویزی جز آنچه از رحمتت

ص:210

شناخته شده و جز شفاعت پیامبرت پیامبر رحمت رهایی بخش امت از رنج و ناراحتی ندارم،خدایا!این دو وسیله را برای من سبب رسیدن به آمرزشت قرار ده،و آن دو را رابطه ای برای دست یابی به خشنودیت بگردان،همانا امیدم به حریم کرمت فرود آمده، و مرکب طمعم به آستانه جودت بار انداخته است،پس دربارۀ خودت آرزویم را محقّق ساز،و کارم را به خیر پایان ده،و مرا از آن برگزیدگانی قرار ده که در در میان بهشت قرارشان دادی و خانۀ کرامتت را در اختیارشان گذاردی و دیدۀ آنان را در روز قیامت با نگاه به سوی جمال خویش روشن نمودی،و جایگاه راستی را در جوارت به آنان واگذار نمودی،ای آنکه باریافتگان بر کریم تر از او بار نیابند،و قصدکنندگان مهربان تر از او را نیابند،ای بهترین کسی که شخص تنها با او خلوت کند،و ای مهربان ترین کسی که انسان رانده به جانب او روی آورده،به سوی گستردگی عفوت دست گدایی دراز کردم،و به دامن کرمت چنگ آویختم،مرا سزاوار حرمان مکن و به ناامیدی و زیان دچار مساز،ای شنوای دعا،ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة الحادیة عشرة:مناجاة المفتقرین

مناجات یازدهم:راز و نیاز نیازمندان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا شکستگی ام را جز لطف و محبتت جبران نکنند،و تهیدستی ام را بی نیازی نرساند جز مهر و احسانت، و هراسم را جز امان تو آرام ننماید،و خواری ام را جز توانایی ات به عزّت تبدیل نکند،و مرا جز فضلت به آرزویم

ص:211

نرساند و شکاف فقرم را جز احسان تو پر نکند،و حاجتم را کسی جز تو بر نیاورد،و غمزدگی ام را جز رحمتت برطرف ننماید و بدحالی ام را جز مهرت نگشاید و سوز سینه ام را جز وصل تو خنک نکند و آتش درونم را جز دیدارت خاموش نگرداند و بر حرارت شوقم به تو جز نگاه به جمالت آب نریزد، و آرامشم بدون نزدیک شدن به حضرتت برقرار نشود و حسرتم را جز نسیم رحمتت برنگرداند،و بیماری ام را جز درمانت شفا ندهند و غمم را جز مقام قربت برطرف نسازد،و زخمم را جز چشم پوشی ات التیام ندهد،و آلودگی دلم را جز گذشت تو نزداید،و وسواس سینه ام را جز فرمانت از میان نبرد،ای نهایت آرزوی آرزومندان،ای غایت خواهش خواهندگان،ای دورترین مطلوب جویندگان،ای والاترین رغبت راغبان،ای سرپرست شایستگان،ای امان ترسیدگان،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،ای ذخیرۀ ناداران، ای گنج بینوایان،ای فریادرس دادخواهان،ای برآورندۀ حاجات تهیدستان و بر خاک نشستگان،ای کریم ترین کریمان،ای مهربان ترین مهربانان،فروتنی و خواهشم به پیشگاه توست،و زاری و ناله ام به سوی تو،از تو می خواهم مرا به نسیم خرسندی ات برسانی،و نعمتهای نیکویت را بر من تداوم بخشی،من اینک بر در خانه کرمت ایستاده ام،و در معرض نسیمهای نیکی ات قرار دارم،و به رشتۀ محکمت چنگ زده ام و به دست آویز استوارت دست آویختم،خدایا بر بندۀ خوارت که زبانش گنگ،و عملش اندک است رحم کن،و

ص:212

با احسان پیوسته و برجسته ات بر او منّت گذار،و او را زیر سایۀ بلندت حمایت فرما،ای گرامی،ای زیبا،ای مهربانترین مهربانان.

المناجاة الثانیة عشرة:مناجاة العارفین

مناجاة دوازدهم:راز و نیاز عارفان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدای زبانها از ادای ثنایت آن چنان که شایستۀ عظمت توست کوتاه است،و خردها از درک ژرفای جمالت ناتوان است،و دیده ها از تماشای بزرگیهای ذاتت درمانده است،برای خلق راهی به سوی شناسایی ات جز ناتوانی از شناخت قرار ندادی،خدایا ما را از کسانی قرار ده که شاخسارهای اشتیاق به سویت در بوستانهای سینه هایشان استوار و پابرجا شده است و سوز عشقت در کانون دلهایشان برافروخته،از این روی به آشیانۀ اندیشه های و لا جای گیرند،و در گلستان قرب و مکاشفه ات می گردند،و از حوضهای محبّتت با جام ملاطفت می نوشند و در کنار نهرهای صفا وارد می شوند،درحالی که پرده از دیدگانشان برداشته شده،و تاریکی دودلی از باورها و ضمایرشان زدوده گشته،و خلجان شک از دلها و باطنشان بیرون رفته،و سینه هایشان با تحقّق معرفت گشوده شده،و همّتشان برای

ص:213

پیشی گرفتن در میدان خوشبختی بر اثر زهد بلندی گرفته،و نوشیدنشان در چشمۀ زلال کردار گوارا شده،و باطنشان در مجلس انس پاکیزه گشته،و راهشان در جای ترسناک ایمنی یافته،و جانشان با رجوع به رب الارباب اطمینان یافته،و ارواحشان به نیکبختی و رستگاری یقین یافته،و دردگانشان با نظر به محبوبشان روشنی گرفته،و آرامششان با دریافت خواهش و رسیدن به آرزو استقرار یافته،و تجارتشان در فروش دنیا به آخرت سودبخش بوده،خدایا چه لذّت بخش است در دلها خاطرات الهام گرفته از یادت،و چقدر شیرین است پویش به سوی تو با مرکب اندیشه ها در راه های غیب،و طعم عشقت چه خوش،و شربت مقام قربت چقدر گوارا است،پس ما را از راندن و دور کردنت پناه ده،و از خاص ترین عارفانت و شایسته ترین بندگانت و راستگوترین فرمانبرانت و خالص ترین پرستندگانت قرار داده،ای بزرگ،ای باشکوه،ای گرامی،ای بخشنده،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة الثالثة عشرة:مناجاة الذاکرین

مناجات سیزدهم:راز و نیاز ذاکران

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا اگر پذیرش فرمانت بر من واجب نبود هر آینه پاک نگاه می داشتمت از اینکه ذکر تو گویم،چه ذکر من تو را به اندازۀ کاستی من است

ص:214

نه برازندۀ کمال تو،شأن و اندازۀ من چقدر می تواند بالا رود تا ظرف تقدیس تو قرار گیرم؟از بزرگ ترین نعمتها بر ما جاری شدن ذکر تو بر زبان ماست،و اجازه ات به ماست که تو را بخوانیم و تنزیه و تسبیح گوییم، خدایا پس ذکرت را به ما الهام کن در نهان و آشکار و شب و روز،و پیدا و پنهان،و در خوشی و ناخوشی و ما را به ذکر پنهان مأنوس فرما و به عمل پاکیزه و کوشش پسندیده بکار گیر،و به میزان کامل پاداشمان ده،خدایا دلهای عاشق شیفتۀ تواند،و خردهای جدای از هم بر معرفتت گرد آمده اند،بدین خاطر دلها آرام نگیرند جز به یاد تو،و جانها جز به هنگام مشاهده ات راحتی نیابند، تو تنزیه شده ای،در هرجا،و پرستیده گشته ای در هرگاه و در همواره روزگار بوده ای،و به هر زبان خوانده شده ای،و در هر دلی بزرگداشت شده ای از هر لذّتی به جز ذکر تو،و از هر آسایشی جز همدمی با تو،و از هر شادمانی به غیر قرب تو،و از هر شغلی جز طاعت تو پوزش می جویم،تو گفتی و گفتارت حق است که:ای کسانی که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید و در بامداد و شامگاه او را تسبیح گویید و تو گفتی و گفتارت حق است:«مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم»ما را به یاد کردنت فرمان دادی،و وعده فرمودی که تو نیز از روی شرافت و عزّت و کرامت بخشیدن به ما،ما را یاد کنی،اکنون برابر با فرمانت تو را یاد می کنیم،پس تو نیز به وعده ات وفا کن، ای یادآور یادکنندگان،و ای مهربان ترین مهربانان.

ص:215

المناجاة الرابعة عشرة:مناجاة المعتصمین

مناجات چهاردهم:راز و نیاز پناه جویان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا ای پشتیبان پناه جویان،و ای پناه پناهندگان،و ای رهایی بخش هلاک شدگان،و ای نگهدار بینوایان، و ای مهرورز بی چیزان،و ای اجابت کنندۀ درماندگان و ای گنجینۀ تهیدستان و ای جبران کنندۀ شکست خوردگان،و ای جایگاه آواردگان،و ای یاور ناتوان شمردگان،و ای پناه دهندۀ ترسیدگان و ای غمگسار غمزدگان، و ای دژ پناهندگان،اگر به عزّتت پانه نیاورم پس به که پناه برم،و اگر به قدرتت پناهنده نشوم،به که پناهنده شوم؟گناهان وادارم ساخته که به دامان گذشتت چنگ زنم،و خطاها محتاجم کرده که از تو خواهم درهای چشم پوشی ات را بر من بگشایی،و بدیها مرا فراخوانده تا به آستان عزّتت بار اندازم،و هراس از انتقام وادارم کرده که به دستاویز مهرت چنگ زنم،کسی که به ریسمانت چنگ زده سزاوار نیست خوار گردد،و آنکه به عزّتت پناهنده شده،شایسته نیست رها گردد یا واگذاشته شود،خدایا ما را از حمایتت محروم مکن،و از پوشش رعایتت برهنه مساز، و از پرتگاههای هلاک دورم کن،زیرا ما در سایۀ توجه تو و در حمایت تو به سر می بریم و از توییم،از تو می خواهم به حق خاصان از فرشتگانت،و شایستگانت از بندگانت،که برای ما سپری قرار دهی که ما را از هلاکتها برهاند،و

ص:216

از آفات برکنار دارد،و از بلاهای سخت نگهداری کند،و هم اینکه آرامش خود را بر ما نازل کنی،و چهره های ما را به انوار محبتت پرفروغ گردانی،و ما را ر پناهگاه محکمت پناه دهی،و در کناره های نگهداری خویش بگنجانی،به حق مهر و رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.

المناجاة الخامسة عشرة:مناجاة الزّاهدین

مناجات پانزدهم:راز و نیاز پارسایان

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا،ما را در خانه ای ساکن نموده ای که گودالهای فریبش را برای ما آماده ساخته،و در شبکه های خیانتش به دستهای مرگ آویخته، از دامهای فریبش به تو پناه می آوریم،و چنگ می زنیم از مغرور شدن به زیورهای آراسته اش به عنایت تو،که این دنیا خواهندگانش را هلاک می سازد،و واردینش را نابود می کند،آکنده به آفتهاست،انباشته از نکبتهاست،خدایا ما را به دنیا بی رغبت کن،و به توفیق و عصمتت ما را از آن سلامت بدار و جامه های مخالفت را از هستیمان برکن،و با حسن کفایتت امرو ما را سرپرستی فرما،و فزونی سهم ما را از رحمت گسترده ات کامل گردان،و از چشمه سار مواهبت عطای ما را نیکو گردان،و در سرزمین دلهای ما درختان محبتت را بکار،و انوار معرفتت را بر ما کامل کن،و شیرینی گذشت و لذّت آمرزشت را به ما بچشان،و دیدگان ما را در جهان دیگر به دیدارت روشن فرما،و محبّت دنیا را از دل ما

ص:217

بیرون کن،آن گونه که دربارۀ نیکوکاران برگزیده ات و خاصان نیکوکردارت انجام دادی،به حق مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان و ای گرامی ترین گرامیان.

مناجات منظوم حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام

به نقل از صحیفۀ علویه

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

ستایش تو راست ای صاحب جود و بزرگواری و برتری*فرخنده ای تو عطا کنی به هرکه خواهی و منع کنی ز هرکه خواهی*خدایم و آفریدگارم،و نگهدارم و پناهم*به جانب تو در سختی و آسانی پناه می آورم*خدایا اگر خطایم بزرگ و انبوه است*پس گذشت تو از گناه من بزرگتر و گسترده تر است*خدایا اگر خواهش نفسم را به نفسم واگذاشتم*اینک در مرغزار پشیمانی می گردم*خدایا بدحالی و تهیدستی و نیازم را می بینی*و تو مناجات پنهان مرا می شنوی*خدایا امیدم را قطع مکن،و منحرف مساز*قلبم را که من به باران جودت طمع دارم*خدایا اگر محرومم کنی یا از پیشگاهت برانی*پس به چه کسی امیدوار شوم و چه کسی را شفیع گیرم*خدایا از عذابت پناهم ده که من*اسیر و خوار و ترسانم و برایت فروتنی می کنم

ص:218

خدایا با آموزش دلیل راه همراهم باش*در آن زمان که در قبر منزل و خوابگاهم باشد*خدایا اگر هزار سال مرا عذاب نمایی*رشتۀ امید من از تو قطع نمی شود*خدایا مزه گذشتت را به من بچشان آنگاه که*نه فرزندان و نه مال در آن زمان سود نرساند*خدایا اگر مرا رعایت نکنی تباه شده ام*و اگر رعایتم نمایی تباهی نپذیرم*خدایا اگر از غیر نیکوکاران نگذری*پس امید کسی که با هوس کامروایی میکند کیست*خدایا اگر در طلب پروا کوتاهی نمودم*پس اینک دنبال گذشت توام و سراغ آن میروم*خدایا اگر از روی جهالت خطا کردم*تا آنجا به تو امید بستم که درباره ام گفته شد باک ندارد*خدایا گناهم بلندتر و بزرگ تر از کوههای برافراشته شده*ولی چشم پوشی تو از گناه من بزرگ تر و برفرازتر است*خدایا یاد عطای همیشگی ات آتش دلم را خنکا می بخشد*و یاد گناهان،دیدگانم را اشکبار می سازد*خدایا لغزشم را نادیه گیر و گناهم را پاک کن*من اقرار به گناه دارم و هراسان و نالانم*خدایا از سوی خود آسایش و راحتی به من ده*که من جز درهای احسان تو را نمی کوبم*خدایا اگر مرا دور کنی یا سبکم انگاری*پس چه چاره کنم ای پروردگار و چه سازم*خدایا سوگند خوردۀ عشق در شب بیدار است*راز و نیاز و دعا می کند ولی شخص غافل می خوابد

ص:219

خدایا از این مردم گروهی در خوابند*و گروهی دیگر شب بیدار و زاری می کنند* و همۀ آنان عطای تو را امید دارند،و امیدوار*رحمت بزرگ تواند و به بهشت تو طمع ورزند* خدایا امید من در دلم آرزوی سلامتی می کند*و زشتی گناهانم مرا به رسوایی تهدید می نماید* خدایا اگر بگذری گذشتت نجات بخش من است*ور نه با گناهم به عرصه نابودی در افتم* خدایا به حق محمّد هاشمی نسب*و به حرمت پاکانی که نزد تو فروتنند* خدایا به حق محمّد مصطفی و پسر عمویش*و به حرمت نیکوکارانی که برای تو خاشعند* خدایا مرا در رستاخیز بر دین احمد برانگیز*تائب و پرهیزگار و عابد و فروتن در پیشگاهت* ای خدای من و آقای من مرا محروم مساز*از شفاعت بزرگ محمّد که شفاعتش پذیرفته است* و بر ایشان درود فرست تا هرگاه که موّحدی تو را بخواند*و خوبان با تو مناجات کنند و در برابرت به رکوع پردازند و نیز در«صحیفۀ علویه»مناجات منظوم دیگری از آن حضرت نقل شده که اوّل آن«یا سامع الدّعاء»است.ولی چون مشتمل بر واژه های مشکل و لغات ناآشنا بود و ما بنابر اختصار از ذکر خودداری نمودیم.

سه جمله از مولایمان علی(درود بر او)در باب مناجات

خدایا مرا این عزّت بس است که بندۀ تو باشم،و برایم این افتخار کافی است که تو پروردگار من باشی،تو آن چنانی که

ص:220

دوست دارم،مرا هم چنان کن که دوست داری.

[باب دوّم(اعمال ماه های سال)]

اشاره

باب دوّم در اعمال ماههای سال و فضیلت و اعمال نوروز و نیز اعمال ماههای رومی(شمسی)و آن در چند فصل است:

فصل اوّل:در بیان فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب

[فضیلت ماه رجب]

بدان که این ماه و ماه شعبان و ماه رمضان در شرافت،کامل و تمامند و روایات بسیاری در فضیلت آنها وارد شده است بلکه از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده است که رجب ماه بزرگ خدا است و ماهی در احترام و فضیلت به آن نمی رسد و در این ماه جنگ با کافران حرام است!!و رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امّت من است،کسی که یک روز از ماه رجب را روزه بدارد،مستحقّ خشنودی بزرگ خدا می شود و خشم حق از او دور می گردد و دری از درهای دوزخ به رویش بسته می شود.

و از حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام روایت شده است:هرکه یک روز از ماه رجب را روزه بدارد بهشت بر او واجب می شود.و نیز فرمود:رجب نام نهری در بهشت که از شیر سپیدتر و از عسل شیرین تر است،هرکه یک روز از رجب را روزه بدارد به یقین از آن نهر بیاشامد.و از امام صادق علیه السّلام نقل شده است که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:ماه رجب ماه استغفار امّت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزگار و مهربان است و رجب را«اصبّ»[یعنی فروریزنده تر]می گویند،زیرا رحمت خدا در این ماه بر امّت من بسیار ریخته می شود،پس بسیار بگویید،استغفر اللّه و اساله التّوبة

ابن بابویه به سند معتبر از سالم روایت نموده که گفت:در اواخر ماه رجب که چند روزی از آن مانده بود به خدمت امام صادق علیه السّلام رفتم.چون نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد،فرمود:آیا در این ماه روزه گرفته ای؟گفتم:نه به خدا ای پسر رسول خدا.فرمود:آن قدر ثواب از تو فوت شده که اندازۀ آن را جز خدا کسی نمی داند،به یقین این ماهی است که خدا آن را بر ماههای دیگر فضیلت داده و احترام آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه داران این ماه را بر خود واجب کرده!!گفتم:یا ابن رسول اللّه،اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بخشی از ثواب روزه داران آن نایل می شودم؟فرمود:ای سالم هرکه یک روز از آخر این ماه را روزه

ص:221

بدارد،خدا او را از سختی سکرات مرگ و از هراس پس از مرگ و از عذاب قبر ایمن می کند،و هرکه دو روز آخر این ماه را روزه بدارد،به آسانی از صراط می گذرد،و هرکه سه روز آخر این ماه را روزه بدارد از وحشت بزرگ روز قیامت،و از سختیها و هولهای آن روز ایمن می شود،و برات آزادی از آتش دوزخ را به او عطا می کنند.

در هر صورت برای روزۀ ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده و در روایت آمده:

اگر کسی قدرت بر روزۀ ماه رجب را ندارد،

هر روز این تسبیحات را صد بار بخواند،

تا ثواب روزۀ ماه رجب را دریابد:

منزّه است خدای بزرگ،منزّه است آنکه تسبیح جز برای او سزاوار نیست،منزّه است خدای عزیزتر و گرامی تر، منزّه است آنکه جامۀ عزّت در پوشید که تنها او برای آن جامه شایسته است.

اعمال ماه رجب و آن بر دو بخش است:
[بخش اوّل:اعمال مشترک]
اشاره

بخش اوّل:اعمال مشترک آن است که به متعلق به همه ماه است و اختصاص به روز معیّنی ندارد،و آن چند عمل است:

[اوّل:در تمام روزهای ماه رجب این دعا را بخواند]

اوّل:در تمام روزهای ماه رجب این دعا را بخواند که روایت شده:حضرت زین العابدین علیه السّلام در آغاز رجب در حجر اسماعیل خواند: ای که مالک حاجات خواهندگانی،و از باطن لب فروبستگان خبر داری،از سوی تو برای هر خواهشی،گوشی شنوا،و پاسخی آماده است،خدایا به حق وعده های صادقانه است و نعمتهای فراوانت، رحمت گسترده ات،از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و حاجات دنیا و آخرتم را برآوری،

ص:222

چه همانا تو بر هر کاری توانایی.

[ دوّم:این دعا را بخواند،دعایی که امام صادق علیه السّلام می خواندند]

دوّم:این دعا را بخواند،دعایی که امام صادق علیه السّلام در هر روز ماه رجب می خواندند:

آنان که بر غیر تو بار یافتند ناامید گشتند،و آنان که به کاری جز تو پرداختند زیانکار شدند،و آنان که به درگاه غیر تو وارد شدند به تباهی رسیدند، و سودجویان دچار قحطی شدند،مگر آنان که از فضل تو سود جستند،در رحمتت به روی مشتاقان باز است،خیرت به خواهندگان عطا شده،احسانت برای نیازمندان گوارا است،و عطایت برای آرزومندان آماده است و روزی است حتی برای روگردانان از فرمانت گسترده است،و بردباری است کسانی را که به دشمنی ات برخاسته اند نیز شامل است،شیوه ات به بدرکاران احسان،و روشت زندگی بخشیدن به متجاوزان است،خدایا مرا به راه ره یافتگان بدار،و تلاش تلاش گران را روزی ام فرما، و مرا از بی خبران دورشده قرار مده،و روز جزا آمرزشت را نصیبم کن.

[سوّم:از معلّی بن خنیس از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:در ماه رجب این دعا را بخوان]

سوّم:شیخ در کتاب«مصباح»از معلّی بن خنیس از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:در ماه رجب این دعا را بخوان:

خدایا شکیبایی شاکرانت،و کردار ترسیدگانت،و باور عبادت کنندگانت را از تو می خواهم، خدایا تو برتر و بزرگی،و من بندۀ بینوا و تهیدستم،تو بی نیاز و ستوده ای،و من بندۀ خوارم،خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست،و عطای این خواسته ها را بر من منت بگذار به توانگری ات بر تهیدستی ام،و به بردباری ات بر نادانی ام، به توانت بر ناتوانی ام ای عزیز،خدایا بر محمّد و خاندانش آن جانشینان پسندیده درود فرست،

ص:223

و مرا از کارهای دنیا و آخرت نسبت به چیزی که بی تابم کرده کفایت کن ای مهربان ترین مهربانان.

مؤلف گوید:سیّد ابن طاووس هم این دعا را در کتاب«اقبال»نقل کرده،و از نقل او پیداست که این دعا از جامع ترین دعاهاست، و در تمام اوقات می توان آن را خواند.

[چهارم:شیخ طوسی فرموده:در هر روز ماه رجب مستحب است این دعا را بخوانند]

چهارم:شیخ طوسی فرموده:در هر روز ماه رجب مستحب است این دعا را بخوانند:

خدایا ای صاحب نعمتهای فراوان و عطاهای قسمت شده،و رحمت گسترده،و قدرت فراگیر،و نعمتهای برجسته،و موهبتهای بزرگ،و بخششهای زیبا،و عنایات درخور،ای آنکه به شباهت با چیزی وصف نشود،و به مثال و نمونه ای مثلش نزنند،و از سوی هیچ پنجه ای مغلوب نگردد،ای آنکه آفرید و روزی داد،و الهام نمود و به سخن آورد، و نوآوری نمود و آغاز کرد،و برتر شد و بالا رفت،و اندازه داد و نیکو اندازه داد،و شلک داد و استوار نمود و حجّت آورد و رساند،و نعمت بخشید و فراوان گرداند و بخشید و افزون ساخت،و عطا فرمود و فزونی بخشید،ای که در عزّت بالا،پس از دیدگاه دیده ها درگذشت، و در لطف نزدیک شد پس از دغدغۀ افکار بیرون رفت،ای آنکه در فرمانروایی یگانه است پس برای او در عرصه سلطنتش همتایی نیست،و به نعمتها و بزرگمنشی تنهاست،پس برای او در عظمت جایگاهش ضدّی نیست،ای آنکه در شکوه هیبتش دقایق و لطایف اندیشه ها سرگردان شده،و در برابر درک عظمتش دیدگان تیزبین خلایق وامانده است،ای آنکه رخساره در برابر جلالتش به خواری افتاده،و گردنها در برابر بزرگی اش فروتن گشته،و دلها از ترسش هراسان شده است،از تو می خواهم به حق این ستایش که جز برای تو شایسته نیست،و به آن وعده ای که

ص:224

برای خوانندگانت از مؤمنین،خود را به آن پای بند کرده ای و به آنچه اجابت آن را برای دعاکنندگان بر خودت ضمانت نموده ای، ای شنواترین شنوایان،ای بیناترین بینایان،ای چابک ترین حسابرسان،ای صاحب نیروی استوار،بر محمّد خاتم پیامبران و بر اهل بیتش درود فرست،و در این ماه بهترین چیزی را که قسمت کرده ای نصیب من کن،و بهترین چیزی که در قضای خود حتم نموده ای بر من حتم کن،و آن را برای من به خوشبختی ختم کن،در زمرۀ آنان که کارشان را به خوشبختی ختم نمودی،و تا زنده ام زندگی همراه با عنایاتی فراوان روزی ام کن،و بمیران خوشحال و آمرزیده،و از پرسش و پاسخ برزخ رهایی ام بخش، و نکیر و منکر دو فرشته مأمور بر سؤال مردگان را از من دور کن و مبشر و بشیر را که مژده دهندگان سعادتند به من بنمایان،و برایم به جانب خشنودی و بهشت راه همواری قرار ده و زندگی خوش و فرمانروایی بزرگی برایم مقرّر فرما،و بر محمّد و خاندانش درود بسیار فرست.

مؤلف گوید:این دعا دعایی است که در مسجد صعصعه هم خوانده می شود.

[پنجم:بخواند دعایی را که به دست ابی جعفر محمّد بن عثمان از ناحیۀ مقدّسه بیرون آمذه است]

پنجم:شیخ روایت کرده که از ناحیۀ مقدّسه به دست شیخ کبیر ابی جعفر محمّد بن عثمان بن سعید رضی اللّه عنه این توقیع شریف[یعنی دست نویس شریف]بیرون آمد که هر روز از روزهای رجب بخوان:

به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است

خدایا از تو درخواست می کنم،به حق معانی تمام دعاهایی که متولیان امرت تو را به آن می خوانند،آنان که امین راز تو هستند، و به امر تو شادند،و بیان کنندگان نیرویت و آشکارکنندگان بزرگی ات می باشند،از تو می خواهم به حق آنچه از مشیتت درباره ایشان گفته شد،پس آنان را قرار دادی معادن کلماتت و پایه های توحیدت،و آیات و مقاماتت که

ص:225

تعطیلی برای آنها در جایی نیست،تو را با آنها شناسد هرکه بشناسدت،بین تو و آنها تفاوتی نیست جز اینک ایشان بندگان و آفریدۀ تواند که بازوبسته شدن کارشان به دست توست،آغازشان از تو و انجامشان به جانب توست،آنان بازوان و گواهان و بخشندگان و مدافعان و نگهبانان و بازرسان اند،آسمان و زمینت را با حقیقت آنان انباشتی تا آشکار شد که معبودی جز تو نیست،پس به حق همۀ اینها و به جایگاههای عزّت از رحمتت و به مقامات و نشانه های از تو می خواهم که بر محمّد و خاندانش درود فرستی،و بر ایمان و پایداریم بیفزایی،این هان در عین ظهور، ای ظاهر در عین نهان،و مستوری،ای جداکننده بین روشنایی و تاریکی،ای وصف شده بدون اینکه ژرفای وجودش درک شود و ای شناخته شده بدون تشبیه،مرزبند هر محدود،گواه هر گواهی پذیر،هستی بخش هرچه هست،و شماره کننده هر شماره و گم کنندۀ هر گم شده،معبودی غیر تو نیست،اهل بزرگمنشی و جودی، ای که چگونگی نپذیری و به جایی درنگنجی،ای پوشیده از هر دیده،ای جاودان،ای به خود پاینده و دانای هر دانسته،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و بر بندگان برگزیده ات،و انسانهای در پرده ات،و فرشتگان مقربّت،و شجاعان صف کشیده گرداگرد عرشت،و مبارک گردان بر ما در این ما همان ماه بزرگ و ماه مکرّم،و آنچه پس از این است از ماههای محترم،در این ماه نعمتعایت را بر ما فراوان کن،و نصیبهای ما را سرشار فرما،و سوگندهایمان را به انجام برسان،به حق اسم بزرگ تر و بزرگ تر،و عظیم تر و گرامی ترت که چون بر روز

ص:226

نهادی روشن شد و چون بر شب گذاردی تاریک گشت،و از گناهانمان بیامرز آنچه را تو می دانی و آنچه را ما نمی دانیم، و ما را از گناهان حفظ کن به بهترین نگاهداری،و ما را از حوادثی که مقدّر نموده ای کفایت فرما،و بر ما به حسن توجّهت منّت گذار، و به غیر خودت وامگذار،و ما را از خیرت منع مکن،و به عمرهایمان به اندازه ای که مقدّر فرموده ای برکت ده،و رازهای پنهان ما را سامان ده،و از جانب خود به ما امان بده،و ما را با حسن ایمان به کار گمار،و به ماه رمضان و روزها و سالهای پس از آن برسانمان،ای دارای جلالت و بزرگواری.

[ششم:بخواند دعایی را که از ناحیۀ مقدّسه به دست شیخ ابو القاسم بیرون آمده است]

ششم:شیخ روایت نموده که:از ناحیۀ مقدّسه به دست شیخ ابو القاسم رحمه الله این دعا در ایّام رجب صادر شده:

خدایا!از تو درخواست می کنم به حقّ دو مولود ماه رجب،محمّد بن علی دوّم(امام جواد ع)،و فرزندش علی بن محمّد برگزیده (امام هادی ع)و به وسیلۀ آن دو امام به جانب تو تقرّب می جویم به بهترین تقرّب،ای آنکه نیکی تنها از سوی او خواسته شده،و تنها در آنچه نزد اوست رغبت شده است،از تو می خواهم خواهش جرم پیشه معصیت کاری که گناهانش او را هلاک نموده،و عیوبش او را به اسارت کشیده، پس عادتش بر گناه طولانی شد،و امورش با بلاهای سخت به هم آمیخت،از تو می خواهد:توبه و خوبی بازگشت،کنده شدن از گناه،رهایی جانش از آتش،گذشت از آنچه بر گردن اوست،زیرا مولای من تو بزرگ ترین آرزو و امید او هستی.خدایا!از تو می خواهم به حق مسائل شریفت،و وسایل والایت،که مرا در این ماه به رحمت گسترده است،و نعمت تقسیم شده ات فروگیری،و نفسی به من عنایت کنی که به آنچه روزی اش نموده ای قناعت

ص:227

ورزد تا گاهی که به گور درآید و به آخرت رسد،و به آنچه عاقبت اوست بازگردد.

[هفتم:در ماه رجب در هر زیارتگاهی از زیارتگاههای شریف که باشی به این زیارت صاحب مزار را زیارت کن]

هفتم:و نیز شیخ از جناب ابو القاسم بن روح رضی الله عنه که نایب خاص حضرت صاحب الامر(عج)است روایت کرده:که فرمود:

در ماه رجب در هر زیارتگاهی از زیارتگاههای شریف که باشی به این زیارت صاحب مزار را زیارت کن.پس چون وارد حرم می شوی بگو:

سپاس خدا را که ما را در ماه رجب در محضر اولیایش حاضر کرد،و آنچه را که از حق ایشان بر ما فرض بود واجب فرمود،و درود خدا بر محمّد برگزیدۀ خدا،و جانشینان پرنجاتبخش،خدایا!چنان که ما را به محضر ایشان حاضر نمودی،به وعدۀ آنها در حق ما وفا کن،و ما را به جایگاه ورود آنان و فیض وجودشان وارد فرما،بی آنکه از ورود به خانه همیشگی و بهشت جاوید رانده شویم،و سلام بر شما،من به قصد شما آمده ام و در خواهش و حاجتم به شما تکیه کردم،حاجتم آزادی ام از دوزخ و جای گرفتن در کنار شما در خانۀ ابدی است،هر ماه با پیروان نیکوکارتان،و سلام بر شما به خاطر شکیبایی تان،چه نیکوست این خانۀ آخرت،من خواهنده و آرزومند شمایم در آنچه اختیار و تغییرش به دست شماست.

تنها«به وسیلۀ شما»شکستگی جبران شود و بیمار درمان پذیرد،و آنچه را رحم ها بیفزاید و کم کنند انجام پذیرد،من به راز شما ایمان دارم و به گفتارتان تسلیمم،و خدا را به شما سوگند می دهم در اینکه از حرم شما بازگردم به همراه حاجاتم و روا شدن آنها و به امضا رسیدنشان و موفقّانه برآمدنشان و دور شدن سختی های آنها و به همراه کارهایم نزد شما و اصلاح آنها،و سلام بر شما سلام وداع کننده ای حوایجش را به شما سپرده،از خدا می خواهد دوباره به سوی شما بازگردد،و راهش با جانب شما قطع نشود،و اینکه خدا مرا برگرداند

ص:228

از محضر شما به بهترین وجه و با دستی پر،به جایی سرسبز،و زیستگاهی خوش و گسترده و راحت و آسوده،تا رسدن مرگ و بهترین سرانجام،و جایگاهی در ناز و نعمت ازلی،و زنگی آیندۀ ابدی،و خوردنیهای مداوم،و نوشیدن شراب طهور،و آب گوارا،نوشیدن چند بار و یک بار،که از نوشیدنش خستگی و ملالی دست ندهد و رحمت خدا و برکات و تحیّاتش بر شما،تا بازگشتم به محضر شما،و رستگاری در حکومتتان،و محشور شدن در زمره شما،و رحمت خدا و برکت و درودها و تحیّاتش بر شما،و او ما را بس است و نیکو وکیلی است.

[هشتم:دعای هر روز در ماه رجب از امام صادق علیه السلام]

هشتم:سیّد ابن طاووس از محمّد بن ذکران که معروف به سجّاد است چه آن قدر سجده کرد و در حال سجده گریست که نابینا شد روایت کرده که گفت:به امام صادق علیه السّلام عرض کردم فدایت شود این ماه ماه رجب است مرا در این ماه دعایی تعلیم کن که حق تعالی مرا به آن سود بخشد،حضرت فرمود:بنویس«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم»و در هر روز از رجب در صبح و شام پس از نمازهای روز و شب بگو: ای آنکه هر خیری را از او امید دارم،و از خشمش در هر شرّی ایمنی جویم،ای آنکه در برابر عبادت اندک مزد بسیار عطا می کند،ای آنکه به هرکه از او بخواهد می بخشد،ای آنکه به هرکه از او نخواهد و او را نشناسد نیز می بخشد، عطایش از روی مهربانی و رحمت است،با درخواستم از تو همۀ خیر دنیا و خیر آخرت را به من عنایت کن،و با درخواستم از تو همۀ شرۀ دنیا و شرۀ آخرت را بازگردان،زیرا آنچه را تو عطا کردی کاستی ندارد،و از احسانت بر من بیفزای ای کریم.راوی گفت:حضرت محاسن(موهای صورت)شریف خود را در پنجۀ چپ گرفت و این دعا را با حالت درماندگی و زاری همراه حرکت دادن انگشت اشارۀ دست راست خواند،و پس از این گفت:

ص:229

ای دارای بزرگی و بزرگواری،ای دارای بخشش و جود،ای دارای عطا و کرم،محاسنم را بر آتش دوزخ حرام کن.

[نهم:ذکر منقول از پیامبر(ص)]

نهم:از پیامبر روایت شده:هرکه در ما رجب صد مرتبه بگوید:

آمرزش می خواهم از خدایی که معبودی جز او نیست،اوست یگانه،برایش شریکی نمی باشد،و به سوی او باز می گردم.و آن را با صدقه به انجام رساند،حق تعالی پایان کارش را ختم به رحمت و آمرزش کند،و هرکه چهارصد مرتبه بگوید:ثواب شهادت صد شهید را برای او بنویسد.

[دهم:هر روز هزار مرتبه لا اله الا الله]

دهم:و نیز از آن حضرت روایت شده:هرکه در ماه رجب هزار مرتبه بگوید:معبودی جز خدا نیست، خدای عزّتمند پرشکوه صد هزار کار نیک برای او ثبت کند،و برایش صد شهر در بهشت بنا کند.

[یازدهم:استغفار هر روز در ماه رجب]

یازدهم:روایت شده،هرکه در ماه رجب به هنگام صبح،هفتاد مرتبه،و در زمان پسین(شامگاه)هم هفتاد مرتبه بگوید:از خدا آمرزش می طلبم و به او باز می گردم و چون به پایان رساند،دستها را بلند کند و بگوید:

خدایا مرا بیامرز و توبه ام را بپذیر پس اگر در ماه رجب از دنیا برود،خدا از او خشنود باشد و به برکت ماه رجب،آتش دوزخ با او تماس نگیرد.

[دوازدهم:هزار مرتبه بگوید تا آمرزیده شود]

دوازدهم:در همۀ این ماه هزار مرتبه بگوید:از خدای دارای بزرگی و بزرگواری،از همۀ گناهان و گنهکاریها،آمرزش می جویم.تا خدای مهربان او را بیامرزد.

[سیزدهم:خواندن سوره قل هو الله]

سیزدهم:سیّد ابن طاووس در کتاب«اقبال»از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله برای خواندن سورۀ«قل هو اللّه احد»در ماه رجب ده هزار مرتبه،یا هزار مرتبه،یا صد مرتبه فضیلت بسیار نقل کرده،و نیز روایت کرده:هرکه در روز جمعۀ ماه رجب صد مرتبه سورۀ توحید را بخواند،در قیامت برایش نوری پدید می آید که او را به بهشت راهنمایی کند.

[چهاردهم:عملی که انجام دهد نمیرد تا جایگاه خود را در بهشت ببیند]

چهاردهم:سیّد روایت کرده:هرکه در ماه رجب یک روز روبه بدارد،و چهار رکعت نماز بگذارد و به این ترتیب که در رکعت

ص:230

اوّل صد مرتبه«آیة الکرسی»بخواند و در رکعت دوّم دویست مرتبه سورۀ توحید،نمی میرد تا مقامش را خود در بهشت ببیند،یا دیگری برای او ببیند.

[پانزدهم:نمازی با فضیلت در روز جمعه ماه رجب بین نماز ظهر و عصر]

پانزدهم:و نیز سیّد از پیامبر روایت کرده:هرکه در روز جمعۀ ماه رجب بین نماز ظهر و عصر چهار رکعت نماز بخواند به این صورت که در هر رکعت یک بار سورۀ«حمد»و هفت بار«آیة الکرسی»و پنج مرتبه«سوره توحید»سپس ده بار بگوید:

آمرزش می خواهم از خدایی که معبودی جز او نیست و از او درخواست توبه دارم.

حق تعالی برای او از روزی که این نماز را خوانده تا روزی که از دنیا برود برای هر روز هزار کار نیک بنویسد، و در عوض هر آیه ای که خوانده است شهری در بهشت از یاقوت سرخ،و به جای هر حرف قصری در بهشت از گوهر سپید عطا کند،و برای او زنان زیباروی بهشتی را به همسری او درآورد و از او خشنود گردد بی آنکه برایش خشمی به دنبال داشته باشد،و در زمرۀ عبادت کنندگان به شمار آید،و سرانجام او را به سعادت و آمرزش پایان دهد ...تا آخر حدیث.

[شانزدهم:سه روز این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بدارد]

شانزدهم:سه روز این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بدارد،زیرا روایت شده:هرکه در یکی از ماههای حرام این سه روز را روزه بدارد،حق تعالی برای او ثواب نهصد سال عبادت را می نویسد.

[هفدهم:در تمام ماه رجب شصت رکعت نماز بخواند]

هفدهم:در تمام ماه رجب شصت رکعت نماز بخواند در هر شب دو رکعت به این ترتیب که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و سه مرتبه«قل یا ایّها الکافرون»و یک مرتبه سورۀ توحید بخواند،و چون سلام دهد دستها را بلند کرده و بگوید:معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و سپاس مخصوص اوست زنده می کند و می میراند و او زنده ای است که هرگز نمی میرد،خیز تنها به دست اوست،و او بر هر کاری توانا است،و بازگشت همه به سوی اوست، و جنبش و نیرویی نیست جز به عنایت او،خدای برتر و بزرگ،خدایا!بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست.

ص:231

سپس دستها را به صورت خویش بمالد،از پیامبر روایت شده،هرکه این عمل را بجا آورد،خدا دعایش اجابت کند،و پاداش شصت حج و شصت عمره را به او عطا فرماید.

[هجدهم:نمازی در یک شب از این ماه با صد مرتبه توحید]

هجدهم:از پیامبر صلی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه در یک شب از ماه رجب،در دو رکعت نماز صد مرتبه سورۀ توحید بخواند مانند کسی است که ر راه خدا صد سال روزه گرفته و حق تعالی برای این عمل صد قصر در بهشت به او مرحمت فرماید،هر قصری در جوار پیامبری از پیامبران علیهم السّلام.

[نوزدهم:نمازی که بخواند حق تعالی هر گناهی که پیش از آن مرتکب شده بیامرزد]

نوزدهم:و نیز از آن حضرت روایت شده:هرکه در یک شب از شبهای رجب ده رکعت نماز بجای آورد به این ترتیب که در هر رکعت سوره«حمد»و یک بار«قل یا ایّها الکافرون»و سه بار سورۀ توحید را بخواند حق تعالی هر گناهی که پیش از آن مرتکب شده بیامرزد.تا آخر حدیث.

[بیستم:عملی که گناهان را بیامرزد هرچند به عدد قطره های باران و برگ درختان و کف روی آب دریاها باشد]

بیستم:علاّمۀ مجلسی در کتاب«زاد المعاد»فرموده:از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام روایت شده:حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله فرمود:هرکه در هر شب و هر روز ماههای رجب،شعبان و رمضان،هر یک از«حمد»و«ایة الکرسی»و«قل یا ایّها الکافرون» و«قل هو اللّه احد»و«قل اعوذ بربّ الفلق»و«قل اعوذ بربّ النّاس»را سه مرتبه قرائت کند و سه مرتبه بگوید:منزّه است خدا و سپاس خدای را و معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از هر چیز است و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست،خدای برتر و بزرگ و سه مرتبه بگوید:خدایا درود فرست بر محمّد و خاندانش و سه مرتبه:بارخدایا مردان و زنان مؤمن را ببخش و بیامرز و چهارصد مرتبه:از خدا آمرزش می جویم و به سوی او می پویم خدای تعالی گناهانش را بیامرزد،هرچند به عدد قطره های باران و برگ درختان و کف روی آب دریاها باشد،تا آخر حدیث.و نیز علاّمۀ مجلسی فرموده که در هر شب از شبهای این ماه هزار مرتبه گفتن«لا اله الاّ اللّه»(معبودی جز خدا نیست) وارد شده.

[اعمال اولین شب جمعۀ ماه رجب(لیلة الرغائب)]

بدان که اولین شب جمعۀ ماه رجب را«لیلة الرغائب»(یعنی شب دلدادگان)می گویند و برای آن عملی با فضیلت بسیار از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله وارد شده که آن را سیّد در کتاب«اقبال»و علاّمۀ حلی در«اجازۀ بنی زهره»نقل کرده اند،بعضی از

ص:232

فضیلت آن اینکه به سبب انجام آن گناهان بسیار آمرزیده می شود،و نیز نمازی در آن وارد شده که هرکه آن را به جای آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالی ثواب آن را به نیکوترین صورت و با روی گشاده و درخشان و زبانی گویا به سوی او می فرستد،پس به او می گوید:ای حبیب من تو را بشارت باد که از هر شدّت و سختی نجات یافتی،بنده می گوید تو کیستی؟به خدا سوگند من چهره ای زیباتر از چهرۀ تو ندیدم،و سخنی شیرین تر از سخن تو نشنیدم،و بویی بهتر از بوی تو نبوییدم!!پاسخ میدهد:من ثواب آن نمازم که در فلان شب،از فلان ماه،از فلان سال به جای آوردی امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا کنم،و مونس تنهایی تو باشم،و هراس را از تو برگیرم و هنگامی که در صور(شیپور قیامت) دمیده شود،در عرصه قیامت سایه ای بر سرت خواهم افکند،پس خوشحال باش که خیر هرگز از تو جدا نخواهد شد.کیفیت این نماز چنین است:

اولین پنجشنبه ماه رجب را روزه می داری،چون شب جمعه داخل شود،ما بین نماز مغرب و عشا،دوازده رکعت نماز بجای می آوری،هر دو رکعت با یک سلام به این ترتیب که در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»و سه مرتبه«سوره قدر»و دوازده مرتبه«سورۀ توحید»می خوانی و هنگامی که از نماز فارغ شدی هفتاد مرتبه می گویی:

خدایا!بر محمّد پیامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست سپس به سجده می روی و هفتاد مرتبه میگویی:

پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح آنگاه سر از سجده بر می داری و هفتاد مرتبه می گویی:

پروردگارا!مرا بیامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من می دانی بگذر،تو خدای برتر و بزرگتری دوباره به سجده می روی و هفتاد مرتبه می گویی:پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح سپس حاجت خود را می طلبی که به خواست خدا برآورده خواهد شد.آگاه باش زیارت حضرت رضا علیه السّلام در ماه رجب مستحب است،و انجام آن در این ماه امتیاز خاصی دارد،همان گونه که انجام عمره در ماه رجب فضیلت دارد تا جایی که روایت شده انجام آن

ص:233

در این ماه،در فضیلت همتای حج است و نیز نقل شده:حضرت سجاد علیه السّلام در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود،و شب و روز نزد کعبه نماز می خواند،و در حالی که پیوسته در سجده بود این ذکر از زبان ایشان شنیده می شد:

گناه از بنده ات بزرگ شده،پس بگذر گذشت از سوی تو زیبا باشد.

بخش دوّم:اعمال مخصوص روزها و شبهای ماه رجب
[اعمال شب اولّ]

شب اولّ:شب شریفی است،و در آن چند عمل وارد است

[اوّل:در هنگام مشاهده هلال این دعا را بخواند]

اوّل:چون هلال ماه را مشاهده کند بگوید:

خدایا!شروع این ماه را بر ما با ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام قرار ده،(ای ماه)پروردگار من و تو خدای عزّتمند و پر شکوه است.و روایت شده:رسول خدا صلی اللّه علیه و آله هنگامی که هلال ماه رجب را می دید می گفت:

خدایا برای ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده،و ما را به ماه رمضان برسان،و بر روزۀ رمضان و بیداری شب و نگهداری زبان و فروبستن چشم کمک فرما،و بهرۀ ما را از ماه رمضان،گرسنگی و تشنگی قرار مده.

[دوّم:غسل کند]

دوّم:چنان که بعضی از علما فرموده اند غسل کند .از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه ماه رجب را بیابد،و در اوّل و وسط و آخر آن غسل کند پس از انجام آن مانند روزی که از مادر متولد شده بود از گناهان خود بیرون آمده و پاک می شود.

[سوم:زیارت امام حسین علیه السلام]

سوم:حضرت حسین علیه السّلام را زیارت کند.

[چهارم:این نماز را بعد از نماز مغرب بجا آورد]

چهارم:پس از نماز مغرب بیست رکعت نماز به جای آورد ،به این ترتیب که در هر رکعت پس از سورۀ«حمد»یک مرتبه سورۀ«توحید»را خوانده،و پس از هر دو رکعت سلام دهد،تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند،و از عذاب قبر ایمنی یابد و از صراط به سرعت برق بدون حسابرسی بگذرد.

[پنجم:این نماز را پس از نماز عشا بخواند]

پنجم:پس از نماز عشاء دو رکعت نماز به جای آورد به این صورت که در رکعت اوّل پس از سورۀ«حمد»یک مرتبه سورۀ«أ لم نشرح»و سه بار سورۀ«توحید»را بخواند و در رکعت دوّم سورۀ«حمد»و سوره های«أ لم نشرح»

ص:234

و«قل هو اللّه احد»و قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ بربّ الناس»را هرکدام یک بار بخواند،و هنگامی که سلام نماز را داد سی مرتبه بگوید:

«لا اله الاّ اللّه»و سی مرتبه صلوات فرستد،تا حق تعالی همانند روزی که از مادر متولدّ شده،گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید.

[ششم:سی رکعت نماز به این کیفیت بخواند...]

ششم:سی رکعت نماز به این ترتیب که در هر رکعت پس از سورۀ«حمد»یک مرتبه سورۀ«قل یا ایّها الکافرون»و سه مرتبه سورۀ «قل هو اللّه احد»را بخواند،

[هفتم:عملی را که شیخ در کتاب«مصباح المتهجد»ذکر کرده به جای آورد...]

هفتم:عملی را که شیخ در کتاب«مصباح المتهجد»ذکر کرده به جای آورد.شیخ در آن کتاب فرموده:عمل شب اوّل رجب:ابو البختری وهب بن وهب از حضرت صادق علیه السّلام از پدر بزرگوارش علیه السّلام از جدّش علیه السّلام از امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده،که برای آن حضرت خوشایند بود،که خود را چهار شب در طول سال از هر کاری فارغ سازد،و آن شبها را به عبادت زنده بدارد و آن چهار شب عبارتند از:شب اوّل رجب،شب نیمۀ شعبان،شب عید فطر و شب عید قربان.

از حضرت جوا علیه السّلام روایت شده که مستحبّ است هرکسی این دعا را در شب اوّل رجب بعد از نماز عشاء آخر بخواند:

خدایا!از تو درخواست می کنم به حق اینکه تو فرمانروایی و بر هر کاری توانایی،و هر کاری که بخواهی می شود،خدایا!من به تو رو می کنم به وسیلۀ پیامبرت محمّد،پیامبر رحمت،درود خدا بر او و خاندانش ای محمّد ای فرستادۀ خدا،من برای توجه به خدای پروردگارت و پروردگارم،به تو روی می آورم،تا خدا به سبب تو حاجتم را برآورد خدای به حق محمّد و پیشوایان از اهل بینش که درود خدا بر او و بر آنان حاجتم را برآورد

سپس حاجتت را از خدا بخواه.علی بن حدید روایت کرده که حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین می گفت:

شکر و سپاس تنها از آن توست اگر از تو اطاعت کردم و حجّت و برهان تنها از آن توست اگر تو را معصیت کردم،در نیکی کردن نه کاری از من ساخته است و نه از غیر من جز

ص:235

به عنایت تو،ای هستی پیش از هر چیز،ای هستی بخش هر چیز،تو بر هر کاری توانایی خدایا!از انحراف و ناباوری به هنگام مرگ،و از گزند بازگشت در گورها،و از پشیمانی در روز قیامت به تو پناه می آورم،از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و قرار دهی زندگی ام را زندگی پاکی،و مرگم را مرگی معتدل،و بازگشتگاهم را بازگشتگاهی کریمانه که در آن خواری و رسوایی نباشد.خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست،آن امامانی که چشمه های حکمت،و صاحبان نعمت،و ریشه های عصمت اند،و مرا به وسیلۀ آنان از هر بدی نگهدار،و در حالت غرور و غفلت مگیر،و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده، و از من راضی شو،زیرا همانا آمرزشت برای ستمگاران است و من از ستمکارانم،خدایا!بر من بیامرز آنچه را به تو زیان نمی رساند،و به من عطا کن آنچه را که کاستی ات ندهد،همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است.خدایا!و به من مرحمت فرما:گشایش،راحتی،امنیت،سلامت،فروتنی،قناعت،سپاسگذاری،تندرستی کامل،پرواپیشگی، شکیبائی،راستی بر تو و دوستانت،آسانی،شکر،و همۀ اینها را پروردگارا به خانواده و فرزند و برادران دینی ام و هرکه را دوست دارم و دوستم دارد،و هرکه فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان عمومیت ده،ای پروردگار جهانیان.

ابن اشیم گفته:وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است،پس از آن سه رکعت وتر را به جای می آوری

ص:236

چون سلام دادی،در حالتی که نشسته ای بگو:سپاس خدای را که خزانه هایش پایان نمی پذیرد،و آنکه را امان دهد هرگز نمی ترسد، پرودگارا اگر مرتکب گناهانی شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود،همانا توبه بندگان را می پذیری،و از بدیهایشان درمی گذری،و لغزشها را می آمرزی،همانا تو خواننده ات را اجابت می نمایانی،و به او نزدیکی،و من از خطاها تنها به جانب تو باز می گردم،و در کامل کردن بهره ام از عطاها تنها به سوی تو رغبت دارم، ای آفرینندۀ آفریدگان،ای نجات بخش من از هر سختی،ای پناه من از هرچه که هراسناک گردم خوشحالی ام را فراوان کن،و مرا از بدفرجامی در کارها کفایت فرما،تویی خدایی که بر نعمتها و عطاهای فراوانت سپاس شده،و برای هر خیری ذخیرۀ بندگانی.

و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده اند،که مقام را گنجایش نقل آن نیست.

[اعمال روز اوّل ماه رجب]

اعمال روز اوّل ماه رجب:روز شریفی است و در آن چند عمل است:

[اوّل:روزه گرفتن]

اوّل:روزه گرفتن،روایت شده:حضرت نوح علیه السّلام در این روز سوار کشتی شد،و به کسانی که با او بودند امر فرمود روزه بدارند.و هرکه در این روز روزه بدارد،آتش دوزخ به فاصله یک سال راه از او دور می شود.

[دوّم:غسل کردن]

دوّم:غسل کردن.

[سوّم:زیارت امام حسین علیه السّلام]

سوّم:زیارت امام حسین علیه السّلام،شیخ از بشیر دهّان از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هرکه روز اوّل رجب حسین بن علی علیهما السّلام را زیارت کند بی تردی خدای عالم او را بیامرزد.

[چهارم:خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سیّد در کتاب«اقبال»نقل کرده]

چهارم:خواندن دعای طولانی و مفصّلی که سیّد در کتاب«اقبال»نقل کرده.

[پنجم:خواندن«نماز سلمان»به این کیفیت...]

پنجم:خواندن«نماز سلمان»به این صورت که ده رکعت نماز گذارد،بعد از هر دو رکعت سلام دهد و در هر رکعت یک مرتبه سورۀ«حمد»،سه مرتبه«توحید»و سه مرتبه«قل یا ایّها الکافرون»را خوانده و پس از هر سلام دستها را بلند کند و بگوید:

ص:237

معبودی جز خدا نیست،یگانه و بی شریک است،فرمانروایی و سپاس تنها برای اوست،زنده می کند و می میراند،و اوست زنده ای که نمی میرد،خیر به دست اوست و او بر هر کاری تواناست.خدایا!از آنچه عطا کردی بازدارنده ای نیست، و آنچه را بازداری دهنده ای ندارد و شخص کوشا را کوشش از تو بی نیاز نمی کند،سپس دستها را بر چهرۀ خود بکشد.و نیز در روز نیمۀ ماهر رجب این نماز را با همین کیفیت بخواند،ولی پس از:

او بر هر کاری تواناست بگوید:معبود:یگانه،یکتا،فرد،مقصود نیازمندان،که همصری و فرزندی نگرفته است و هم در روز آخر ماه این عمل را بجا آورد و بعد از:او بر هر کاری تواناست خدایا!بر محمّد و خاندان پاکش درود فرست،و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست،خدای برتر و بزرگ.پس دستها را بر چهرۀ خود کشیده و حاجتش را بطلب،از فواید این نماز که بسیار است نباید غفلت نمود.و آگاه باش که برای سلمان در روز اوّل ماه رجب نماز دیگری است که آن ده رکعت است:در هر رکعت سورۀ«حمد»یک مرتبه و سوره«قل هو اللّه احد»سه مرتبه خوانده شود.با فضیلت بسیار،که چکیده اش آمرزش گناهان و در امان ماندن از فتنۀ قبر،و عذاب قیامت و سلامت یافتن از جذام و پیسی و بیماری ذات الجنب (1)برای خوانندۀ آن است،و همچنین سیّد ابن طاووس برای این روز چهار رکعت نماز نقل کرده که هرکه می خواهد به کتاب«اقبال»مراجعه کند.

[مناسبتهای اول تا دهم این ماه]

و در این روز،در سال پنجاه و هفت هجری به قولی ولادت امام باقر علیه السّلام واقع شده، ولی مختار نویسنده در این مورد سوم صفر است.و در روز دوم این ماه در سال 212 به قولی ولادت با سعادت امام هادی علیه السّلام و در روز سوم این ماه شهادت آن حضرت در سال دویست و پنجاه و چهار،در شهر سرّمن رأی [سامرّاء] اتّفاق افتاده است،و به قول ابن عیّاش در روز دهم این ماه ولادت حضرت جواد الائمه علیه السلام واقع شده است.

ص:238


1- (1)) شاید مقصود بیماریهای مربوط به پهلو باشد.
[اعمال شب سیزدهم]

شب سیزدهم:آگاه باش که در هر یک از ماههای رجب و شعبان و رمضان،در شب سیزدهم مستحب است دو رکعت نماز بگذارند به این صورت که در هر رکعت پس از سورۀ«حمد»سوره های«یس»و«تبارک»و«قل هو اللّه احد»بار خوانند،و در شب چهاردهم:چار رکعت با همین کیفیت و با دو سلام،و در شب پانزدهم شش رکعت با سه سلام و به همین صورت.

از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه چنین کند تمام فضیلت این سه ماه را دریابد،و همۀ گناهانش جز شرک آمرزیده شود.

[اعمال روز سیزدهم]

روز سیزدهم:اوّل«ایّام البیض»است و برای روزۀ این روز و روز چهاردهم و پانزدهم،ثواب بسیاری وارد شده،و اگر کسی بخواهد عمل«امّ داود»را بجا آورد،باید این روز را روزه بدارد،و در روز سیزدهم این ماه بنا بر مشهور،سی سال پس از عام الفیل ولادت با سعادت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در کعبۀ معظّمه واقع شده است.

[اعمال شب نیمۀ ماه رجب]

شب نیمۀ ماه رجب:شب شریفی است،و در آن چند عمل مستحبّ است:

[اوّل:غسل کردن]

اوّل:غسل کردن.

[دوّم: شب زنده داری به عبادت]

دوّم: شب زنده داری به عبادت،چنان که علاّمۀ مجلسی فرموده.

[سوّم:زیارت حضرت سیدالشّهدا علیه السّلام]

سوّم:زیارت حضرت سیدالشّهدا علیه السّلام

[چهارم:شش رکعت نماز به این کیفیتت...]

چهارم:شش رکعت نماز به کیفیتی که در اعمال شب سیزدهم گذشت.

[پنجم:سی رکعت نماز به این کیفیت ...]

پنجم:سی رکعت نماز که در هر رکعت سورۀ«حمد»و ده مرتبه سورۀ«قل هو اللّه احد»خوانده شود،و این نماز را سیّد ابن طاووس با فضیلت بسیار از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت کرده.

[ششم:دوازده رکعت نماز به این کیفیت...]

ششم:دوازده رکعت نماز،هر دو رکعت با یک سلام،و در هر رکعت،هر یک از سوره های«حمد»و«توحید»و«فلق»و«ناس» و«ایة الکرسی»و«قدر»را چهار مرتبه بخواند،و پس از سلام چهار مرتبه بگوید:

خدایا خدایا،پروردگارا چیزی را شریک او نسازم،و جز او سرپرستی نگیردم سپس هر دعایی که می خواهد بخواند.

سیّد این نماز را به این صورت از امام صادق علیه السّلام روایت کرده،ولی شیخ در کتاب«مصباح»فرموده:که داود بن سرحان از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:در شب نیمۀ رجب دوازده رکعت نماز به جا می آوری،در هر رکعت بعد از سورۀ«حمد»یک سوره خوانده،و هنگامی که از نماز فراغت یافتی،هر یک از سوره های«حمد»،«قل اعوذ بربّ الفلق»و«قل اعوذ بربّ النّاس»و«قل هو اللّه احد»و«ایة الکرسی» را چهار مرتبه قرائت می کنی،و پس از آن چهار مرتبه می گویی:

ص:239

منزّه است خدا و سپاس خاص اوست و معبودی جز او نیست و او بزرگتر از هر وصفی است سپس می خوانی:خدایا خدایا پروردگارا چیزی را شریک او نسازم،و هرچه او خواهد شود نیرویی نیست جز خدای برتر و بزرگ.

و همچنین در شب بیست و هفتم مثل این عمل را به جا می آوری.

[اعمال روز نیمۀ رجب]

روز نیمۀ رجب:روز مبارکی است،و در آن چند عمل مستحب است:

[اوّل:غسل کردن]

اوّل:غسل کردن،

[دوّم:زیارت حضرت سیّد الشهداء علیه السّلام]

دوّم:زیارت حضرت سیّد الشهداء علیه السّلام،زیرا از ابن ابی نصر نقل شده که گفت:از حضرت رضا علیه السّلام پرسیدم،امام حسین علیه السّلام،را در کدام ماه زیارت کنیم؟فرمود:در نیمۀ رجب و تمام ماه شعبان.

[سوّم:نماز سلمان]

سوّم:

نماز سلمان به کیفیتی که در اعمال روز اوّل گذشت.

[چهارم:چهار رکعت نماز به این کیفیت...]

چهارم:چهار رکعت نماز بخواند،و پس از سلام دست به دعا بردارد و بگوید:

ای خوارکنندۀ هر ستمگر سرکش،از عزّت بخش مؤمنان،تویی پناهگاه من آن هنگام که دیدگاه ها و روشها مرا عاجز سازند و تویی پدیدآورندۀ جسم و جانم از روی مهر و رحمت،درحالی که از آفریدن من بی نیاز بودی،و اگر رحمت تو نبود هرآینه از هلاک شدگان بودم،و تویی تأیید کنندۀ من در پیروزی بر دشمنانم،و اگر یاری تو نبود،هرآینه از رسواشدگان بودم،ای فرستندۀ رحمت از سرچشمه هایش،و پدید آورندۀ برکت از جاهایش،ای آنکه هستی اش را به نهایت بزرگی و بلندی خاص ساخته،س دوستانش به عزت او عزیز می شوند،ای آنکه پادشاهان در برابرش یوغ خواری بر گردن نهاده اند در نتیجه از حملات انتقام جویانه اش در هراسند،از تو می خواهم به حق وجودت که آن را از کبریایت برون ساختی،و از تو می خواهم به حق کبریایت که آن را از عزّتت برگرفتی و از تو می خواهم

ص:240

به حق عزّتت که با آن بر حکومت هستی چیره گشتی و با آن همه آفریدگانت را آفریدی،در نتیجه همه آنان بر هستی ات اعتراف دارند،که بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی.

روایت شده:هر صاحب اندوهی این دعا را بخواند حق تعالی او را از اندوه و غم رهایی بخشد.

[پنجم:عمل امّ داود]

پنجم:عمل امّ داود که مهم ترین اعمال این روز است،و برای برآمدن حاجات و برطرف شدن سختیها،و دفع ستم ستمکاران بسیار مؤثّر است.

و کیفیت آن بنابر آنچه در کتاب«مصباح»شیخ آمده چنین است:چون بخواهد این عمل را بجا آورد،روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم را روزه بدارد،سپس در روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کند و چون وقت ظهر داخل گردد،نماز ظهر و عصر را با رکوع،و سجود نیکو بجا آورد،در جایی خلوت که چیزی او را مشغول نکند،و کسی با او سخن نگوید.چون از نماز فراغت یابد،رو به جانب قبله کند،و سورۀ«حمد»را صد مرتبه و سورۀ«توحید»را نیز صد مرتبه و«آیة الکرسی» را ده مرتبه بخواند،و بعد از اینها قرائت کند سوره های«انعام،بنی اسرائیل(اسراء)،کهف،لقمان،یس، صافات،حم سجده،حمعسق،حم دخان،فتح،واقعه،ملک،ن،اذا السّماء انشقّت»

و پس از آن را تا آخر قرآن،و چون از اینها فارغ شود،درحالی که رو به قبله می باشد بگوید:

راست فرمود خدای بزرگ که معبودی جز او نیست،خدای زنده و به خود پاینده،دارای بزرگی و بزرگواری،مهربان و بخشنده،بردبار و کریم،که چیزی همانند او نیست،و او شنوای دانای بینای آگاه است،گواهی داد خدا خدایی که معبودی جز او نیست و فرشتگان و صاحبان دانش هم گواهان وحدانیّت اویند و اینکه بر پا دارندۀ عدالت است،معبودی جز او که عزیز حکیم است،نیست،و پیامبران بزرگوارش این حقیقت را به مردم رساندند،و من بر این واقعیت از گواهانم،خدایا!تنها برای توست،سپاس و بزرگواری و عزّت و افتخار،و چیرگی،و نعمت،و

ص:241

عظمت،و رحمت،و هیبت،و سلطنت،و زیبایی،و نعمت بخشی، و تنزیه،و تقدیس،و یکتایی،و بزرگی،و دیدنیها و نادیدنیها،و آنچه بر فراز آسمانهای بلند است،و آنچه در اعماق زمین است و زمینهای فروتر،و آخرت و دنیا،و آنچه به آن خشنود شوی از ثنا و ستایش و سپاس و نعمتها،خدایا!بر جبرئیل درود فرست آن فرشتۀ امین بر وحیت،و نیرومند بر انجام فرمانت و فرمانبردار در آسمانها و جایگاههای کرامتت،حمل کنندۀ کلماتت،یاور پیامبرانت،نابود کنندۀ دشمنانت،خدایا بر میکائیل درود فرست آن فرشتۀ رحمتت،آفریده برای نمایش رأفتت،و آمرزش خواه و یاور اهل طاعتت،خدایا!بر اسرافیل درود فرست آن فرشتۀ حمل کنندۀ عرشت،و صاحب صور(شیپور)قیامت،آن چشم به راه فرمانت،اندیشناک و بیمناک از هراست،خدایا درود فرست بر حاملان عرش،آن حاملان پاک نهاد،و بر سفیران بزرگوار،آن نیکان پاکیزه،و بر فرشتگانت آن بزرگواران نویسندۀ اعمال بندگان،و بر فرشتگان بهشت،و گماشتگان بر دوزخ،و فرشتۀ مرگ و یارانش،ای صاحب عظمت و بزرگواری،خدایا!درود فرست بر پدرمان آدم،پدیدۀ آفرینشت،که او را گرامی داشتی با سجدۀ فرشتگانت،و بهشت را به او بخشید،خدایا!بر مادرمان

ص:242

حوّا درود فرست،آن پاکیزه از پلیدی،و صفا یافته از چرکی،و برتر از آدمیان،و گردش کننده در جایگاههای مقدّس،خدای درود فرست بر هابیل و شیث و ادریس و نوح و هود،و صالح و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و یوسف اسباط و لوط و شعیب و ایّوب و موسی و هارون و یوشع و میشا و خضر و ذی القرنین و یونس و الیاس و یسع و ذی الکفل و طالوت و داود و سلیمان و زکریّا و شعیا و یحیی و تورخ و متی و ارمیا و حیقوق و دانیال و عزیر و عیسی و شمعون و جرجیس و حواریّون و پیروان و خالد و حنظله و لقمان.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحمت فرست و بر محمّد و خاندان محمّد برکت فرست،آن چنان که درود و رحمت و برکت بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،به حقیقت تویی ستوده و بزرگوار،خدایا!درود فرست بر اوصیاء،و سعادتمندان و شهیدان و امامان هدایتگر،خدایا!درود فرست بر ابدال و اوتاد و جهانگردان و عبادت کنندگان و مخلصان و پارسایان،و اهل کوشش و تلاش و محمّد و اهل بیتش را خاص گردان،به برترین دردهایت،و بزرگترین کراماتت و بر روح و جسمش از سوی من تحیّت و سلام رسان،و او را آن چنان فضل و شرف و کرامت بیفزای که او را به بالاترین درجات اهل شرف از پیامبران و فرستادگان

ص:243

و برترین بندگان مقربّت برسانی،خدایا!درود فرست بر آنکه نام بردم و بر آنکه نام نبردم از فرشتگانت و و پیامبرانت و رسولانت و اهل طاعتت،و درودهایم را بر ایشان و بر ارواحشان برسان، و آنان را برادرانم در آستانت،و یارانم بر دعایت قرار بده،خدایا!شفاعت می جویم از تو،و از کرمت به سوی کرمت و از جودت به سوی جودت،و از رحمتت به سوی رحمتت،و از اهل طاعتت به سویت،و از تو می خواهم تمام آنچه را که یکی از بندگان شایسته ات از تو درخواست کرده درخواست شرافت افزایی که مردود نشده و می خوانمت به آنچه تو را بدان خوانده اند،خواندنی که اجابت شده و به نومیدی نرسیده،ای خدا ای بخشنده،ای مهربان،ای بردبار،ای کریم،ای بزرگ ای باشکوه،ای بخشنده،ای زیبا،ای سرپرست،ای کارگشا،ای برگیرندۀ لغزشها،ای پناه ده،ای آگاه،ای روشنی بخش،ای نابود کننده،ای والا مقام،ای چرخاننده،ای دگرگون ساز،ای بزرگ،ای توانا،ای بینا،ای ستایش پذیر،ای نیکوکردار،ای پاکی،ای پاک،ای چیره ای پیدا،ای پنهان،ای پرده پوش،ای فراگیر،ای توانمند،ای نگهبان،ای بزرگمنش،ای نزدیک،ای مهرورز،ای ستوده ای بزرگوار،ای آغازگر،ای بازگرداننده،ای گواه،ای احسان کننده،ای زیبایی بخش،ای عطا بخش،ای فزونی بخش،ای کیرنده،ای دهنده،ای هدایت گر،ای فرستنده،ای ارشاد کننده،ای استوارساز،ای عطا کننده،ای منع کننده،ای دفع کننده،ای بلندی بخش،ای همیشگی،ای نگهدار،ای آفریننده ای بسیار بخشنده،ای توبه پذیر،ای کارگشا،ای فراوان دهنده،ای نشاطآفرین،ای آنکه هر کلیدی به دست اوست ای بسیار سود رسان،ای مهرورز،ای عطوف،ای بسنده،ای شفابخش،ای عافیت بخش،ای پاداش دهنده،ای وفاکننده،ای سلطه گر

ص:244

ای با عزّت،ای جبران کننده،ای بزرگمنش،ای سلام،ای ایمنی بخش،ای یکتا،ای بی نیاز،ای نور،ای تدبیرگو،ای فرو،ای تک، ای قدوس،ای یاور،ای همدم،ای برانگیزنده،ای وارث،ای دانا،ای فرمانده،ای آغازگر،ای برتر،ای صورتگر،ای سلامتی بخش،ای دسوتی ورز،ای پایدار،ای همیشه،ای دانا،ای فرزانه،ای بخشنده،ای آفریننده،ای نیکوکار،ای شادی افزا ای دادگر،ای داور،ای جزادهنده،ای پرمهر،ای منّت گذار،ای شنوا،ای پدیدآور،ای پشتیبان،ای یاور،ای زندگی بخش مردگان،ای آمرزنده،ای دیرینه،ای آسانی بخش،ای هموار کننده،ای میراننده،ای زنده کننده،ای سودبخش،ای روزی بخش،ای قدرتمند،ای سبب ساز ای فریادرس،ای بی نیازکننده،ای دارای بخش،ای آفریننده،ای در کمین،ای یگانه،ای حاضر،ای جبران کننده،ای نگهدار،ای استوار، ای فریادرس،ای بازگرداننده،ای گیرنده،ای که بلندی جست و بر فراز آمد،آمد،پس در چشم انداز برتر جای گرفت،ای آنکه نزدیک شد پس در کنار آمد،و دور شد پس نایافتنی شد،و نهان و ناپیداتر را دانست،ای آنکه تدبیر امور با اوست و اندازه ها به دست او،ای آنکه هر هر دشواری بر اوس هل و آسان است،ای آنکه بر هرچه بخواهد تواناست،ای فرستندۀ بادها،ای پدیدآوردندۀ روشنی بامداد،ای برانگیزندۀ ارواح،ای صاحب جود و بخشش،ای بازگردانندۀ آنچه از دست رفته،ای زنده کنندۀ مردگان،ای گردآوردندۀ پراکنده ها،ای روزی بخش بی حساب به هرکه خواهی،ای انجام دهندۀ آنچه خواهی هرگونه که خواهی،ای صاحب بزرگی و بزرگواری،ای زنده به خو پاینده،ای زنده آنگاه که نباشد زنده،ای زنده کنندۀ مردگان،ای زنده ای که معبودی جز تو نیست،پدید آورندۀ آسمانها و زمین،ای خدای من و

ص:245

آقای من،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد رحمت فرست،و بر محمّد و خاندان محمّد برکت فرست،آن چنان که درود و برکت و رحمت خویش را بر ابراهیم و خاندان ابراهیم فرستادی،به یقین که ستوده و بزرگواری و رحمت آر بر خواری و نداری،و تهیدستی من،و بر تک بودن و تنهایی و فروتنی من در برابرت،و بر اعتمادم بر تو،و زاری ام به درگاهت،تو را می خوانم،خواندن آن فروتن خوار خاشع ترسان بیمناک بینوای پست ناچیز گرسنه نادار پناهنده پناه جوی،معترف به گناه،آمرزش خواه از گناه،درمانده به درگاه پروردگارش،می خوانمت خواندن آنکه معتمدانش او را واگذاشته اند و دوستانش او را ترگ گفته اند، و درد جان کاهش بزرگ شده،می خوانمت خواندن آن دلسوختۀ غمگین ناتوان بی مقدار بی نوای درماندۀ پناه جو، خدایا!از تو درخواست می کنم به حق اینکه فرمانروایی،و آنچه بخواهی می شود،و بر آنچه بخواهی توانایی، و از تو درخواست می کنم به احترام این ماه محترم و خانۀ محترم،و شهر محترم و رکن و مقام و مشاعر بزرگ،و به حق پیامبرت محمّد که بر او و خاندانش سلام،ای آنکه به آدم شیث را بخشید،و به ابراهیم اسماعیل و اسحاق را،و ای آنکه یوسف را به یعقوب بازگرداند،و ای آنکه بدحالی ایّوب را پس از آزمون برطرف ساخت،ای بازگرداننده موسی به مادرش و فزونی بخش دانش خضر،ای آنکه سلیمان را به داود بخشید،و یحیی را به زکریا،و عیسی را به مریم،ای نگهدار

ص:246

دختر شعیب،ای سرپرست فرزند مادر موسی،از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و همۀ گناهان مرا بیامرزی،و از عذابت پناهم دهی،و مرا مستوجب خشنودی و ایمنی و احسان و آمرزش و بهشت خویش قرار دهی،و از تو درخواست می کنم هر حلقه ای که میان من و آزاردهندۀ من است باز کنی،و هر سختی را برایم آسان نمایی،و هر مشکلی را برایم هموار کنی،و زبان هر بدگوی از من را ناگویا سازی،و هر متجاوزی را از من بازداری،و هر دشمن و حسود بر من را نابود نمایی،و هر ستمگری را از من بازداری،و مرا از هر مانعی که بین من و حاجتم حایل می شود،و می خواهد بین من و طاعتت جدایی اندازد،و از عبادتت بازدارد کفایت فرمایی،ای آنکه پریان سرکش را مهار نمودی و شیاطین متکبّر را مقهور ساختی،و گردن گردنکشان را به خاک ذلّت افکندی،و بداندیشی چیره جویان را از مستضعفان بازگرداندی،از تو می خواهم با قدرتت بر هرچه می خواهی،و آسان نمودنت هرچه را بخواهی به هرگونه که بخواهی اینکه برآوردن حاجتم را در زمرۀ آنچه می خواهی قرار دهی.سپس بر زمین سجده کن و دو طرف رخسار خود را بر خاک بگذار و بگو:خدایا!برای تو سجده کردم،و به تو ایمان آوردم،پس رحمت آور بر خواری ام،و تنگدستی ام،و کوششم،و رازی ام،و درماندگی ام،و نیازم به سویت ای پروردگار من.

و بکوش که دیده هایت اشک ریزان باشد،هرچند به اندازۀ سر سوزن،که این خود نشانۀ برآورده شدن دعاست.

ص:247

[مناسبت روز بیست و پنجم]

روز بیست و پنجم:در سال صد و هشتاد و سه،شهادت حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام در سن پنجاه وپنج سالگی در شهر بغداد واقع شد،و آن روزی است که غمهای آل محمّد علیهم السّلام و شیعیان ایشان تازه می شو.

[اعمال شب بیست و هفتم]

شب بیست و هفتم:شب بعثت پیامبر صلی اللّه علیه و آله و از شبهای پربرکت است،و در آن چند عمل مستحبّ است:

[اوّل:دوازده رکعت نماز به این کیفیت...]

اوّل:شیخ طوسی در کتاب«مصباح»فرموده:از حضرت جواد علیه السّلام روایت شده:همانا در ماه رجب شبی است،که از هر آنچه آفتاب بر آن می تابد بهتر است و آن،شب بیست و هفتم رجب است،که در صبح آن پیامبر صلی اللّه علیه و آله به رسالت مبعوث شد.برای کسی که از شیعۀ ما عامل در آن شب است،پاداش نیکوکاری شصت سال مقرّر است،به محضر آن حضرت عرض شد:عمل در آن شب چیست؟ فرمود:چون نماز عشا را خواندی،و به بستر استراحت رفتی،تا پیش از نیمۀ شب،هر ساعتی که خواستی از بستر برمی خیزی،و دوازده رکعت نماز هر دو رکعت به یک سلام به جای می آوری در هر رکعت حمد و سوره ای از سوره های کوچک مفصّل میخوانی و کوچک مفصّل از سورۀ محمّد صلی اللّه علیه و آله تا آخر قرآن است،زمانی که از دوازده رکعت فارغ شدی،در همان حال نشسته هر یک از سوره های«حمد»و«قل اعوذ بربّ الفلق»و«قل اعوذ بربّ الناس»و«قل هو اللّه احد»و«قل یا ایّها الکافرون»و«انّا انزلناه»و آیة الکرسی را هفت مرتبه بخوان،و به دنبال همۀ آنها این دعا را بخوان:

سپاس خدای را که فرزندی بر نگرفته،و شریکی در فرمانروایی و یاوری از روی خواری و نیاز برایش نبوده است،او را بسیار بزرگ شمار.خدایا!از تو درخواست می کنم به حق جایگاههای عزّتت بر پایه های عرشت و منتهای رحمتت در قرآنت،و بنام بزرگتر بزرگتر بزرگترت،و ذکر برتر برتر برترت،و به کلمات کاملت،بر محمّد و خاندانش درود فرست،و با من چنان کن که شایستۀ آنی.سپس بخوان هر دعایی را که می خواهی.و نیز غسل در این شب مستحب است.و نمازی که

ص:248

داود بن سرحان از امام صادق علیه السّلام برای شب نیمۀ رجب روایت کرده و جزو اعمال شب نیمه ذکر شد در این شب هم خوانده می شود.

[دوّم:زیارت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام]

دوّم:زیارت حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام است که برترین اعمال این شب می باشد.و بدان که ابو عبد اللّه محمّد بن بطوطه که یکی از دانشمندان اهل سنت است در ششصد سال پیش از این زمان(زمان تألیف مفاتیح الجنان)می زیسته،در سفرنامۀ خود معروب به«رحلۀ ابن بطوطه»در بیان ورودش از مکّه معظّمه به نجف اشرف،روضه و قبر مبارک مولایمان امیر المؤمنین علیه السّلام را ذکر نموده،و گفته است همۀ اهل این شهر رافضی هستند،و برای این روضۀ مبارکه کراماتی ظاهر شده:از جمله در شب بیست و هفتم،ماه رجب که نامش نزد ال آنجا«لیلة المحیا»[شب بیداری یا شب زندگانی]است،از عراقین[بصره و کوفه]و خراسان و شهرهای فارس،و روم،افراد شل و مفلوج و زمین گیری را که حدود سی یا چهل نفر می شوند پس از عشا نزد ضریح مقدس علی علیه السّلام می آورند،آنگاه مردم اجتماع می کنند،و به انتظار شفا یافتن و برخاستن آنان می مانند.

گروهی از اجتماع کنندگان نماز می خوانند،و عده ای ذکر می گویند،و گروهی قرآن تلاوت می کنند،و بعضی هم به تماشای روضۀ مبارکه مشغول می شوند،تا آنکه نصف یا دوسوم از شب بگذرد،در این هنگام تمام مبتلایان و زمین گیران که محروم از حرکت بودند،از جای برمی خیزند درحالی که صحیح و تندرستند و نقصی در آنان نیست و می گویند:لا اله الاّ اللّه (معبودی جز خدا نیست)،«محمّد رسول اللّه»(محمّد فرستادۀ خدا است)،«علیّ ولی اللّه»(علی ولیّ خدا است)، و این امری است مشهور و معروف.

من گرچه آن شب را در آن روضه درنیافتم،ولی از مردمان مورد اطمینان که بر گفتارشان اعتماد داشتم شنیدم.

و همچنین در مدرسه ای که مهمانخانۀ آن حضرت است،سه نفر زمین گیر را که قدرت بر حرکت نداشتند مشاهده کردم،یکی از مردمان روم،و دیگری از اهالی اصفهان،و سومی از مردم خراسان بود،از هر سه پرسیدم،چگونه شما درمان نیافته و در اینجا مانده اید؟گفتند:ما شب بیست و هفتم رجب را درک نکردیم،اینجا مانده ایم تا شب بیست و هفتم آینده برسد،و شفای خود را بگیریم،و به خاطر این شب،مردم زیادی از شهرها جمع می شوند،و بازار بزرگی به مدّت ده روز برپا می گردد.

ص:249

مؤلف گوید:مبادا این حکایت را دور از واقع بدانی،چه همانا معجزات و کراماتی که این مشاهد مشرّفه به ظهور رسیده،و به حدّ تواتر نقل شده بسیار زیادتر از آن است که در شمار آید.و در ماه شوال گذشته[نسبت به زمان نوشتن این قسمت از مفاتیح الجنان به وسلیۀ مؤلّف بزرگوارش مرحوم محدّث قمی رحمه الله]سال هزار و سیصد و چهل و سه هجری قمری در حرم مطهّر حضرت ثامن الائمة الهداة، و ضامن الامّة العصاة مولانا ابو الحسن علی بن موسی الرضا(صلوات اللّه علیه)،سه زن که هر سه به علت بیماری فلج و مانند آن زمین گیر بودند،و علاجشان از توان پزشکان بیرون بود،شفا یافتند،و این معجزه از آن قبر مطهّر بر همه واضح و آشکار شد همچون پدیدار شدن خورشید در آسمان صاف و بی ابر،و باز شدن دروازه نجب به روی عربهای بادیه نشین،و شفا یافتن این سه زن به اندازه ای روشن بود،که برای مردم بیان شد،و دکترهایی که از بیماری آنان مطلّع بودند،با اینکه در امر مداوای آنان دقت بسیار داشتند،شفا یافتن معجزه گونه آنان را تصدیق کردند،و بعضی از آنها تصدیق خود را بر شفای آنان به صورت نوشته اعلام داشتند،و اگر ملاحظۀ اختصار،و عدم مناسبت محل نبود،داستان آنها را به تفصیل نقل می کردم.

چه زیبا سروده شیخ ما شیخ حرّ عاملی در قصیده اش

و آنچه از برکات بارگاهش در همه روز نمایان شده*دیروزش مانند فردایش می باشد* و مانند شفای کور و بیماران به سبب عنایتش*اجابت دعا در آستانش می باشد

[سوم:خواندن این دعا...]

سوم:شیخ کفعمی در کتاب«بلد الامین»فرموده:شب مبعث این دعا را بخواند:

خدایا!از تو درخواست می کنم،به تجلّی اعظم، در این شب از ماه معظّم،و به حق رسول مکرّم،که درود فرستی بر محمّد و خاندانش،و بیامرزی بر ما،آنچه را تو به آن از ما داناتری،ای آنکه می داند، و ما نمی دانیم،خدایا!بر ما برکت ده در این شب،شبی که آن را به شرف رسالت برتری دادی و به کرامتت

ص:250

بزرگ نمودی،و به جایگاه شریفی برآوردی،خدایا!ما از تو درخواست می کنیم به حق بعثت شریف و آقای مهربان،و موجود پارسا،که بر محمّد و خاندانش درود فرستی،و اعمال ما را در این شب و در سایر شبها پذیرفتۀ پیشگاهت قرار دهی،و گناهانمان را آمرزیده بداری،و خوبیهایمان را مورد سپاس،و بدیهایمان را پوشیده گردانی،و دلهایمان را به گفتار خوش شادمان سازی،و روزیهایمان را از جانب خود به آسانی فراوان گردانی.خدایا!تو می بینی،و خود دیده نمی شود،و تو در چشم انداز برتری،و بازگشت و سرانجام به سوی توست،و ممات و حیات و آخرت و دنیا از آن تو است.خدایا!به تو پناه می آوریم از اینکه خوار و رسوا شویم،و از اینکه مرتکب عملی شویم که از آن نهی کرده ایم.خدایا درخواست بهشت را به رحمتت از تو داریم، و به تو پناه می آوریم از آتش دوزخ،پس ما را به قدرتت از آتش پناه ده،و از تو درخواست حور العین داریم،پس به عزّتت روزی ما فرما،و فراخ ترین روزی را هنگام پیری ما قرار ده،و نیکوترین اعمالمان را به گاه فرا رسیدن مرگمان،و عمر ما را در طاعتت و در آنچه ما را به سویت نزدیک کند و در نزدت بهره مندمان نماید و در پیشگاهت بر منزلتمان افزاید،طولانی گردان،و در همۀ حالات و کارها معرفتمان را نیکو گردان،و ما را به احدی از خلقت وامگذار تا بر ما منّت نهد،و بر ما به برآورده ساختن تمام حاجات دنیا و آخرتمان تفضّل فرما،و بخشش آغاز کن به پدرانمان و فرزندانمان، و همۀ برادران با ایمانمان،در همۀ آنچه از تو برای خود درخواست کردیم،ای مهربانترین مهربانان.خدایا!

ص:251

از تو درخواست می کنیم به نام بزرگت،و فرمانروایی دیرینه ات،که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و بیامرزی بر ما گناه بزرگ را،چرا که بزرگ را جز بزرگ نمی آمرزد.خدایا!این ماه مکرّم رجب است که ما را به آن گرامی داشتی،نخستین ماههای حرام است،که ما را به آن از میان امّتها اکرام نمودی،پس تو را سپاس ای دارای بخشش و کرم،از تو درخواست می کنم بر حق ماه رجب،و به حق نام بزرگتر بزرگتر بزرگتر باشکوه تر و گرامی تری که آن را آفریدی،پس در سایه ات استقرار یافت،نامی که از تو به غیر تو نرسد،که بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرستی،و ما را در این ماه از برپادارندگان طاعتت،و آرزومندان شفاعتت قرار دهی.خدایا!ما را به راه راست هدایت فرما،و جایگاه ما را نزد خود بهترین استراحتگاه در سایه سار رحمت همیشگی و فرمانروایی عظیمت قرار ده،تو ما را بسی،و چه نیکو کارگشایی.خدایا!ما را به حالت رستگاری و موفقیت برگردان،که در گروه غضب شدگان و در طایفۀ گمراهان نباشیم،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.خدایا! به وسایل موجب آمرزشت،و به رحمتت که بر خود حتم نموده ای،از تو درخواست می کنم،سلامت از هر گناه،و بهره مندی از هر کار نیک،و رسیدن به بهشت و رهایی از دوزخ را به من عطا فرمایی.خدایا!خوانندگان تو را خواندند و من هم تو را خواندم، و درخواست کنندگان از تو را درخواست کردند،و من هم از تو درخواست نمودم،و جویندگان تو را جویا شدند و من هم جویای تو شدم.خدایا! تو مورد اطمینان و امیدی،و نهایت میل و رغبت در خواندن دعا به سوی توست،خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،

ص:252

و قرار ده یقین را در قلبم،و روشنی را در دیده ام،و خیرخواهی را در سینه ام،و ذکرت را در هر شب و روز بر زبانم،و روزی گستردۀ بی منّت و غیر حرام را روزی ام فرما،و در آنچه که روزی ام نمودی برکت افزا،و بی نیازی ام را در خودم،و دلبستگی ام را در آنچه نزد توست قرار ده،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.پس به سجده برو و بگو:سپاس خدای را که ما را به معرفتش رهنمون شد،و به ولایتش خاص گرداند،و به طاعتش توفیقمان داد،سپاس سپاس...تا صدر مرتبه.پس سر از سجده بردار و بگو:

خدایا من تو را برای رفع حاجتم قصد کردم،و به خواسته ام بر تو اعتماد نمودم،و روی آوردم به تو به واسطۀ امامان و سرورانم.خدایا!ما را به محبتشان سود بخش،و به جایگاه آنان وارد ساز و همنشینی با ایشان را روزی ما گردان و ما را در زمرۀ آنان وارد بهشت کن،به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.

این دعا را سیّد ابن طاووس برای روز مبعث ذکر فرموده.

[اعمال روز بیست و هفتم]

روز بیست و هفتم:یکی از اعیاد بزرگ است،و روزی است که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله به پیامبری مبعوث شد،و جبرئیل برای ابلاغ پیامبری،بر آن حضرت فرود آمد،و برای این روز چند عمل وارد است:

[اوّل:غسل]

اوّل:غسل کردن،

[دوّم:روزه گرفتن]

دوّم:روزه گرفتن و آن یکی از چهار روزی است که در طول سال برای روزه گرفتن امتیاز ویژه دارد،و ثوابی برابر با روزۀ هفتاد سال دارد.

[سوّم:صلوات زیاد فرستادن]

سوّم:صلوات زیاد فرستادن.

[چهارم:زیارت حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و امیر المؤمنین علیه السّلام]

چهارم:زیارت حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله و امیر المؤمنین علیه السّلام.

[پنجم:دوازده رکعت نماز روایت شده از حضرت جواد علیه السلام به این کیفیت...]

پنجم:شیخ طوسی در کتاب«مصباح»فرموده که از ریّان بن الصّلت روایت شده:حضرت جواد علیه السّلام زمانی که در بغداد بود روز نیممه و روز بیست و هفتم رجب را روزه گرفت،و همۀ خدمتکاران آن حضرت نیز روزه گرفتند و هم به ما فرمان داد دوازده رکعت نماز بجا آوریم به این صورت که در هر رکعت یک

ص:253

مرتبه«حمد»و سوره خوانده و پس از پایان نماز،هر کدام از سوره های«حمد»و«قل هو اللّه احد»و«قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ بربّ الناس»را چهار مرتبه بخوانیم،آنگاه چهار مرتبه بگوئیم:

معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از هر چیزی است،و منزّه است خدا،و خدا را سپاس،و نیست جنبش و نیرویی جز به عنایت خدای برتر و بزرگ و چهار مرتبه:خدا،خدا،پروردگار من است،چیزی را برای او شریک نمی آورم و چهار مرتبه:هیچکس را برای پرودگارم شریک نسازم

[ششم:دوازده رکعت نماز روایت شده از جناب ابوالقاسم حسین بن روح(رحمه الله)به این کیفیت...]

ششم:شیخ طوسی از جناب ابو القاسم حسین بن روح(رحمه الله)روایت کرده که در این روز دوازده رکعت نماز به جا می آوری در هر رکعت سورۀ«حمد»و سوره ای که آسان باشد می خوانی،و پس از گفتن تشهّد و سلام بین هر دو رکعت می گویی:

خدا را سپاس که فرزندی بر نگرفته،و برایش در فرمانروایی شریکی و یاوری از روز خواری نبوده است،و او را بزرگ شمار،ای توشه ام در همۀ عمر،ای همنشینم در سختیها،ای سرپرستم در نعمت، ای فریادرسم در رغبت،ای پیروزیم در حاجت،ای نگهدارم در غیبت،ای کفایتم در تنهایی ای همدمم در هراس،تو پوشانندۀ کاستی منی،تو را سپاس،تو نادیده گیرندۀ لغزش منی، تو را سپاس،تو بلندی بخش من در وقت افتادگی هست،تو را سپاس،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و عیبم را بپوشان، و هراسم را ایمنی بخش،و لغزشم را نادیه گیر،و از گناهم چشم بپوش،و از زشتیهایم درگذر،و در زمرۀ بهشتیان قرار دهم همراه با آن وعدۀ صادقانه ای که به آنها داده ای.

هنگامی که از نماز فارغ شدی،هر یک از سوره های«حمد»و«قل هو اللّه احد»و«قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ بربّ الناس»و قل یا ایّها الکافرون

ص:254

و«انا انزلنا»و«ایة الکرسی»را هفت مرتبه می خوانی و هفت بار می گویی:

معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر است،و پاک است خدا،و جنبش و نیرویی جز به خدا نیست و هفت بار خدا،خدا پروردگار من است و هیچ چیر شریکش نگیرم و هر دعایی که بخواهی می خوانی.

[هفتم:خواندن این دعا...]

هفتم:در کتاب«اقبال»و در بعضی نسخه های«مصباح»آمده است که مستحب است در این روز این دعا را بخوانند:

ای آنکه به عفو و گذشت فرمان داده،و عفو و گذشت را بر عهدۀ خویش ضمانت نموده است،ای آنکه بخشید و در گذشت،مرا عفو کن و از من درگذر ای کریم.خدایا!طلب سخت شده،و چاره جویی و راهیابی مرا به زحمت افکنده و آرزوها کهنه گشته،و رشتۀ امید جز از تو که یگانه ای و شریکی نداری بریده شده است.خدایا!من راههای خواهش را بسوی تو باز می یابم،و چشمه سارهای امید نزد تو پرآب است،و درهای دعا را برای هرکه به درگاهت دعا کند گشوده ای و یاری ات آن را که از تو یاری خواهد فراهم است،و می دانم که برای آنکه تو را خواند در جایگاه اجابتی،و برای فریادکننده ات درصدد فریادرسی هستی،و همانا در طمع ورزیدن به بخششت و اعتماد به وعده ات جایگزینی است برای دریغ ورزی بخیلان،و گشایشی است از آنچه در دست ثروت اندوزان است،تو از بندگانت در پرده نمی روی،جز اینکه کردارشان بین تو و ایشان پرده می افکند،و هرآینه دانستم که برترین توشۀ کوچ کننده به سویت اراده نیرومندی است،که بدان تو را برمی گزیند،و با همین اراده نیرومند دلم با تو مناجات کرده و از تو می خواهم هر دعایی را که تو را

ص:255

به آن خواند امیدواری که او را به آرزویش رساندی،یا فریادکشی به درگاهت که به دادش رسیدی،یا دلسوختۀ غمزده ای که اندوهش را زدودی،یا گنهکار خطاکاری که او را آمرزیدی،یا تندرستی که نعمت خویش را بر او تمام کردی،یا بی چیزی که توانگری ات را به او هدیه دادی و چنین دعایی را بر تو حقّی است و نزدت مقامی،به حق این دعا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و حاجات دنیا و آخرتم را برآور،این رجب مرجّب مکّرم است که ما را به آن گرامی داشتی،نخستین ماههای حرام است،که ما را به خاطر آن از بین ملّتها اکرام نمودی،ای دارای جود و کرم،از تو درخواست می کنیم به حق ماه رجب،و به نام بزرگتر بزرگتر بزرگتر باشکوه و گرامی تری که آن را آفریدی پس در سایه ات استقرار یافت و جلوه اش از تو به دیگری نمی رسد،بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرستی،و ما را در این ماه از عاملین به طاعتت،و آرزومندان شفاعتت قرار دهی.خدایا!ما را به راه راست هدایت فرما.

و استراحتگاه ما را در سایه سار همیشگی ات نزد خویش بهترین استراحتگاه قرار ده،که تو ما را بسی و چه نیکو کارگشایی هستی، و سلام و درود بر همۀ بندگان برگزیده اش،خدایا!به ما در این روز برکت ده،روزی که آن را برتری دادی،و به کرامتت بزرگ نمودی،و به جایگاه بزرگ و برتر وارد ساختی، بر آنکه در این روز به سوی بندگانت فرستادی،و او را به مقام با کرامتی برآوردی درود فرست.خدایا!بر او درود فرست درودی همیشگی،برای تو سپاس،و برای ما ذخیره ای باشد،و در کارمان آسانی قرار ده،و پایان عمرمان را

ص:256

به سعادت و نیکبختی ختم کن،در حالی که اعمال اندک ما را پذیرفته،و با رحمت بی کرانت ما را به برترین آرزوهایمان رسانده باشی،که تو بر هر چیز توانایی،و درود و سلام خدا بر محمّد و خاندانش باد.

مؤلّف گوید:این دعا را حضرت موسی بن جعفر علیهما السّلام در آن روزی که آن جناب را به جانب بغداد حرکت دادند بر زبان جاری ساخت،و آن روز،روز بیست و هفتم رجب بود،و این دعا از دعاهای انتخابی ماه رجب است

[هشتم:خواندن این دعا...]

هشتم:سیّد ابن طاووس در کتاب «اقبال»فرموده:دعای«اللّهم انی اسالک بالتّجلّی الاعظم»را بخواند،و این دعا به روایت کفعمی جزو اعمال شب بیست و هفتم بیان شد.

[اعمال روز آخر ماه]

روز آخر ماه:در این روز غسل وارد شده،و روزه اش سبب آمرزش گناهان گذشته و آینده است.و نماز سلمان به صورتی که در ضمن اعمال روز اوّل بیان شد بجای آورده شود.

فصل دوّم:در بیان فضیلت ماه شعبان و اعمال آن

[فضیلت ماه شعبان]

آگاه باش که شعبان ماه بسیار شریفی است،و ه سید انبیاء صلی اللّه علیه و آله انتساب دارد،و آن حضرت همۀ این ماه را روزه می گرفت،و روزه آن را به ماه رمضان وصل می کرد،و می فرمود:شعبان ماه من است،هرکه یک روز از این ماه را روزه بدارد،بهشت بر او واجب می شود.از امام صادق علیه السّلام روایت شده:چون ماه شعبان می رسید حضرت زین العابدین علیه السّلام اصحاب خود را جمع می کرد و می فرمود:ای اصحاب من،می دانید این چه ماهی است؟این ماه شعبان است،و حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله می فرمود شعبان ماه من است،پس در این ماه برای جلب محبّت پیامبر خود،و برای تقرّب به سوی پروردگار خویش، روزه بدارید،به خدایی که جان علی بن الحسین علیهما السّلام به دست قدرت اوست،سوگند یاد می کنم از پدرم حسین بن علی علیهما السّلام شندیم که فرمود:از امیر المؤمنین علیه السّلام شندیم:هرکه شعبان را برای محبّت پیامبر،و تقرّب جستن به سوی خدا روزه دارد،خدا او را دوست بدارد،و در روز قیامت به کرامتش نزدیک و بهشت را بر او واجب گرداند.

شیخ از صفوان جمّال روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام به من فرمود:کسانی را که پیرامون تو هستند،به روزۀ شعبان

ص:257

وادار کن.گفتم:فدایت شوم،مگر در فضیلت آن چیزی می بینی؟فرمود:آری رسول خدا صلی اللّه علیه و آله هرگاه هلال شعبان را می دید،به منادی دستور می داد تا در مدینه ندا کنند:ای اهل مدینه،من از جانب رسول خدا صلی اللّه علیه و آله به سوی شما ارسال شده ام،آن حضرت می فرماید:آگاه باشید،به درستی که شعبان ماه من است،خدا رحمت کند کسی را،که مرا در ماه من یاری کند،یعنی روه بدارد آن را،سپس امام صادق علیه السّلام چنین گفت:

امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمود:از هنگامی که شنیدم منادی رسول خدا صلی اللّه علیه و آله در شعبان ندا داد،روزه شعبان از من فوت نشد و تا زمانی که زنده هستم به خواست خدا از من فوت نخواهد شد.پس می فرمود:روزۀ دو ماه شعبان و رمضان مایۀ توبه و آمرزش خداست.

اسماعیل بن عبد الخالق روایت کرده:نزد امام صادق علیه السّلام بودم،ذکر روزۀ شعبان به میان آمد،حضرت فرمود:

فضیلت روزۀ شعبان چنین و چنان است،تا جایی که انسان مرتکب قتل حرام می شود،پس چنانچه شعبان را روزه بدارد این روزه به او سود می رساند،و به خواست خدا آمرزیده می شود!

[اعمال ماه شعبان و آن بر دو بخش است]
اشاره

آگاه باش اعمال این ماه شریف بر دو بخش است:اعمال مشترک و اعمال خاص.

[اعمال مشترک]
اشاره

امّا اعمال مشترک پس چند عمل است:

[اوّل:هر روز هفتاد مرتبه این ذکر را بگوید...]

اوّل:هر روز هفتاد مرتبه بگوید:

از خدا آمرزش و توبه می خواهم

[دوّم:هر روز هفتاد مرتبه این ذکر را نیز بخواند...]

دوّم:هر روز هفتاد مرتبه بخواند:آمرزش می خواهم از خدا معبودی جز او نیست بخشنده مهربان زنده به خود پاینده و به سوی او باز می گردم.در بعضی روایات«الحیّ القیّوم»پیش از«الرّحمن الرّحیم» است،و عمل به هر دو خوب است،و از روایات استفاده می شود،که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است،و هرکه ر هر روز این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند،مانند این است که در ماه های دیگر هفتاد هزار مرتبه استغفار بجا آورد.

[سوّم:در این ماه صدقه بدهد]

سوّم:در این ماه صدقه بدهد،گرچه نصب دانۀ خرما باشد،تا حق تعالی بدن او را بر آتش دوزخ حرام کند.از امام صادق علیه السّلام روایت شده:که از وجود مبارک ایشان درباره فضیلت روزۀ رجب سؤال کردند؟فرمود:چرا از روز شعبان غافل هستید؟راوی عرض کرد

ص:258

یا ابن رسول اللّه کسی که یک روز از شعبان را روزه بدارد،چه ثوابی دارد؟فرمود:به خدا سوگند بهشت پاداش آن است،عرض کرد یا ابن رسول اللّه بهترین اعمال در این ما چیست؟فرمود:صدقه و استغفار،هرکه در ماه شعبان صدقه دهد حق تعالی آن را رشد و نموّ دهد همان گونه که یکی از شما بچّه شترش را رشد می دهد،تا آنکه در قیامت درحالی که به اندازۀ کوه احد شده باشد به صاحبش بازگردد.

[چهارم:در تمام این ماه هزار مرتبه این ذکر را بگوید...]

چهارم:در تمام این ماه هزار مرتبه بگوید:

معبودی جز خدا نیست،و نپرستیم جز او را درحالی که عبادت را برای او خالص می کنیم،گرچه مشرکان را خوش نیاید.

این ذکر پاداش بسیاری دار،از جمله اینکه در نامۀ عملش عبادت هزار ساله بنویسند.

[پنجم:در هر پنجشنبۀ این ماه دو رکعت نماز به این کیفیت بجا آورد...]

پنجم:در هر پنجشنبۀ،این ماه دو رکعت نماز بجا آورد در هر رکعت پس از سورۀ«حمد»صد مرتبه سور «قل هو اللّه احد»خوانده و بعد از سلام نماز صد مرتبه صلوات بفرستد،تا حق تعلی هر حاجتی که در این دین و دنیا دارد روا کند و نیز روزۀ هر پنجشنبه این ماه فضیلت بسیار دارد.روایت شده:که در هر پنجشنبۀ ماه شعبان آسمانها را زینت می کنند،پس ملائکه عرض می کنند،خدایا!روزه داران این روز را بیامرز،و دعای آنان را اجابت فرما.در خبر نبوی است هرکه روز دوشنبه و پنجشنبۀ شعبان را روزه بدارد،حق تعالی بیست حاجت از حوایش دنیا و بیست حاجت از حوایج آخرت او را برآورد.

[ششم:بسیار صلوات فرستد]

ششم:در این ماه بسیار صلوات فرستد.

[هفتم:در هر روز شعبان در وقت زوال[وقت ظهر شرعی]این صلوات را بخواند...]

هفتم:در هر روز شعبان در وقت زوال[وقت ظهر شرعی]و در شب نیمۀ آن این صلوات را که از حضرت زین العابدین علیه السّلام روایت شده بخواند:

خدایا!بر محمّد و مخاندان محمد درود فرست،درخت نبوت،و جایگاه رسالت،و محل آمد و شد فرشتگان، و معدن دانش،و خانوادۀ وحی،خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،کشتی روان در اقیانوسهای عمیق،هرکه به آن توسّل جوید ایمنی یابد،و هرکه آن را رها کند غرق شود،پیش افتاده از آنها از دین خارج است و عقب مانده از آنان نابود اس،و همراه آنان ملحق به حق است.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،پناهگاه محکم،و فریادرس بیچارگان درمانده،و پناه گریختگان،و دستاویز استوار برای چنگ اندازان،خدایا!

ص:259

بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،درودی که برای آنان موجب خشنودی،و برای ما مایۀ ادا کردن و بجا آوردن حق محمّد و خاندان محمّد باشد،به حول و نیرویت ای پروردگار جهانیان.خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست آن پاکان و نیکان و خوبان،که حقوقشان را بر همۀ واجب کردی،و پیروی و ولایتشان را بر همگان فرض نمودی.خدایا! بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و دلم را با طاعتت آباد کن،و به نافرمانی از خود رسوایم مساز،و همیاری با آنکه رزقت را بر او تنگ گرفتی،به مده آنچه از فضلت بر من وسعت دادی،و از عدلت بر من گستردی،و مرا در سایۀ رحمتت زنده داشتی روزی من فرما،این است ماه پیامبرت،آن سرور فرستادگان، شعبانی که آن را به رحمت و رضوانت پوشاندی،ماهی که رسول خدا(درود خدا بر او و خاندانش باد)در روزه داری و بپاداری عبادت در شبها و روزهایش،تا هنگام مرگ،با تمام توان کوشش می کرد،تنها برای فروتنی در برابرت و گرامی داشت ماه شعبان،خدایا!ما را در این ماه به پیروی از روشش،و رسیدن به شفاعتش یاری فرما،خدایا!او را برای من شیعی با شفاعت پذیرفته،و راهی روشن به سویت قرار ده،و ما را پیرو او گردان،تا آنگاه که تو را در قیامت دیدار کنم،درحالی که از من خشنو باشی،و از گناهانم چشم پوشی،و رحمت و رضوانت را بر من واجب نموده و مرا در بهشت و جایگاه خوبان درآورده باشی.

[هشتم:این مناجات(مناجات شعبانیه)را بخواند]

هشتم:این مناجات را که از ابن خالویه روایت شده بخواند به گفته او این مناجات حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام و امامان پس از

ص:260

اوست،که در ماه شعبان می خواندند:

خدایا!بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و شنوای دعایم باش آنگاه که می خوانمت،و صدایم را بشنو گاهی که صدایت میکنم، و به من توجّه کن هنگامی که با تو مناجات می نمایم،همانا به سوی تو گریختم،و در حال درماندگی و زاری در برابرت ایستادم، پاداشی را که نزد توست امیدوارم،آنچه را که در درون دارم می دانی،بر حاجتم خبر داری،نهانم را می شناسی،کار بازگشت به آخرت و خانه ابدی ام بر تو پوشیده نیست،و آنچه که می خخواهم به زبان آرم،و خواهش خویش را بازگو کنم و هم آنچه را که برای عاقبتم امید دارم،بر تو پنهان نیست،همانا آنچه تقدیر نموده ای بر من ای آقای من در آنچه که تا پایان عمر بر من فرود می آید از نهان و آشکارم جاری شده است،و تنها به دست توست نه به دست غیر تو فزونی و کاستی ام و سود و زیانم،خدایا!اگر محرومم کنی پس کیست آنکه به من روزی دهد؟و اگر خوارم سازی پس کیست آنکه به من یاری رساند،خدایا!به تو پناه می آورم از خشمت و از فرود آمدن غضبت.خدایا!اگر شایستۀ رحمت نیستم،تو سزاواری که بر من با فراوانی فضلت بخشش نمایی،خدایا!گویی من با همۀ هستی ام در برابرت ایستاده ام،درحالی که حسن اعتمادم بر تو،بر وجودم سایه افکنده است،و آنچه را تو شایستۀ آنی بر من جاری کرده ای و مرا با عفوت پوشانده ای،خدایا!اگر گذشت کنی،چه کسی از تو سزاوارتر به آن است؟و اگر مرگم نزدیک شده باشد و عملم مرا به تو نزدیک نکرده،اعترافم را به گناه وسیلۀ خویش به بارگاهت قرار دادم.

ص:261

خدایا بر نفسم در فرمانبری از آن گناه بار کردم،پس وای بر او اگر او را نیامرزی،خدایا نیکی ات بر من در روزهای زندگی ام پیوسته بود،پس نیکی خویش را در هنگام مرگم از من قطع مکن.خدایا چگونه از حسن توجهت پس از مرگم ناامید شوم؟،درحالی که در طول زندگی ام مرا جز به نیکی سرپرستی نکردی.خدا کارم را چنان که سزاوار آنی بر عهده گیر،خدایا به سوی من با فضلت بازگرد،به سوی گناهکاری که جهلش سراپایش را پوشانده،خدایا گناهانی را در دنیا بر من پوشاندی،که بر پوشاندن آن در آخرت محتاج ترم،گناهم را در دنیا برای هیچیک از بندگان شایسته ات آشکار نکردی،پس مرا در قیامت در برابر دیدگان مردم رسوا مکن،خدایا جود تو آرزویم را گسترده ساخت،و عفو تو از عمل من برتری گرفت.بار خدایا،روزی که در آن میان بندگانت حکم می کنی، مرا به دیدارت خوشحال کن.خدایا عذرخواهی من از پیشگاهت عذرخواهی کسی است که از پذیرفتن عذرش بی نیاز نگشته،پس عذرم را بپذیر ای کریم ترین کسی که بدکاران از او پوزش خواستند.خدایا،حاجتم را برمگردان،و طمعم را قرین نومیدی مساز، و امید و آرزویم را از خود مبر.خدایا،اگر خواری ام را می خواستی،هدایتم نمی نمودی،و اگر رسوایی ام را خواسته بودی عافیتم نمی بخشیدی،خدایا،این گمان را به تو ندارم که مرا در حاجتی که عمرم را در طلبش سپری کرده ام،از درگاهت بازگردانی.خدایا تو را سپاس،سپاسی ابدی و جاودانه،همیشگی و بی پایان،سپاسی که افزون شود و نابود نگردد،آن گونه که پسندی و خشنود گردی،خدایا اگر مرا بر جرمم بگیری،من نیز تو را به عفوت بگیرم،و اگر به گناهانم بنگری،جز به آمرزشت ننگرم،و اگر مرا وارد دوزخ کنی،

ص:262

به اهل آن آگاهی دهم که تو را دوست دارم.خدایا اگر عملم در برابر طاعتت کوچک بوده،همانا از سر امید به تو آرزویم بزرگ است.خدایا چگونه از بارگاهت با نومیدی و محرومیت بازگردم،درحالی که خوش گمانی ام به بخشش وجودت این بوده که مرا نجات یافته و بخشیده باز می گردانی،خدایا عمرم را در آزمندی غفلت از تو نابود ساختم، و جوانی ام را در مستی دوری از تو پیر نمودم.خدایا در روزگار غرور نسبت به تو،بیدار نشدم و گاه تمایلم به سوی خشم تو آگاه نگشتم.خدایا و من بندۀ تو و فرزند بندۀ توام،در برابرت ایستاده ام،به کرمت به حضرت تو متوسّلم.خدایا،بنه ای هستم،که به درگاهت از آنچه که با آن با تو روبرو بوده ام از کمی حیایم از مراقبتت نسبت به من بیزاری می جویم و از تو درخواست گذشت می کنم،زیرا گذشت صفتی درخور کرم توست.خدایا برایم نیرویی نیست که خود را بوسیلۀ آن از عرصه نافرمانی ات بیرون برم،مگر آنگاه که به محبّتت بیدارم سازی،و آن چنان که خواستی باشم،پس تو را شکر گذارم، برای اینکه در آستان کرمت واردم کردی،و هم اینکه دلم را از آلایه های غفلت از حضرتت پاک نمودی.خدایا بر من نظر کن،نظر به کسی که صدایش کردی و تو را اجابت کرد،و به یاری ات به کارش گماشتی و او از تو اطاعت کرد،ای نزدیکی که از فریفتگان دور نمی شود،و ای سخاوتمندی که از امید بستگان به پاداشش دریغ نمی ورزد.خدایا،قلبی به من عنایت کن،که اشتیاقش او را به تو نزدیک کند،و زبانی که صدقش به جانب تو بالا برده شود.

و نگاهی که حق بودن او را به تو نزدیک نماید،خدایا،کسی که به تو شناخته شد،ناشناخته نیست،و آنکه به تو پناهنده شد خوار نیسد، و هرکه را تو به او روی آوری برده نیست،خدایا،آنکه به تو راه جوید راهش روشن است،و آنکه به تو پناه جوید در پناه

ص:263

توست،و من به تو پناه آوردم ای خدای من،پس گمانم را از رحمتت ناامید مساز،و از مهربانی ات محرومم مکن، خدایا،در میان هل ولایتت برنشانم،نشاندن آنکه به افزون شدن محبّتت امید بسته،خدایا،شیفتگی به ذکرت را پیوسته به من الهام فرما،و همّتم را در نسیم کامیابی نامهایت و جایگاه قدرست قرار ده.خدایا به حق خودت بر خودت،مرا به جایگاه اهل طاعتت،و جایگاه شایستۀ بر ساخته از خشنودی ات برسان،زیراکه من نه بر دفعی از خود قدرت دارم،و نه بر نفع خویش مالک هستم.خدایا،من بندۀ ناتوان گنهکار توام،و مملوک توبه کننده به پیشگاهت، مرا از کسانی که رویت را از آنان برگرداندی قرار مده،و نه از کسانی که غفلتشان از بخششت محرومشان نموده.خدای کمال جدایی از مخلوقات را،برای رسین کامل به خودت به من ارزانی کن،و دیدگان دلهایمان را به پرتو نگاه به سوی خویش روشن کن،تا دیدگان دل پرده های نور را دریده و به سرچشمۀ عظمت دست یابد،و جانهایمان آویخته به شگوه قدست گردد،خدایا مرا از کسانی قرار ده که آوازشان دادی،پس پاسخت دادند،به آنها توجه فرمودی،پس در برابر بزرگی ات مدهوش شدند،و با آنان راز پنهان گفتی و آنان آشکارا برای تو کار کردند،خدایا بر خوش بینی ام ناامیدی و یأس را چیره نسازم،و امیدم از زیبایی کرمت نبرد.خدایا گر خطاهایم مرا از نظرت انداخته،به خاطر حسن اعتمادم بر تو از من چشم پوشی کن.خدایا،اگر گناهان از جایگاه مکارم لطفت مرا پائین آورده،اما یقین به کرم عنایتت هشیارم نموده.خدایا اگر غفلت از آماده شدن برای دیدارت به خوابم فرو برده،ولی معرفت به نعمتهای کریمانه ات مرا بیدار

ص:264

ساخته است.خدایا اگر بزگی مجازاتت مرا به سوی آتش فرا خوانده،هرآینه ثواب برجسته ات مرا به سوی بهشت خوانده است، خدایا از تو درخواست می کنم،و به پیشگاهت زاری نموده،و رغبت می ورزم،و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی، و مرا از کسانی قرار دهی که ذکرت را همواره بر زبان دارند،و پیمانت را نمی شکنند،و از سپاست غافل نمی شوند،و فرمانت را سبک نمی شمارند،خدایا مرا به نور عزّت بسیار زیبایت برسان تا عارف به وجودت گردم،و از غیر تو روی گردان شود،و از تو هراسان و برحذر باشم،ای دارای بزرگی و بزرگواری،و درود خدا و سلام بسیار او بر محمّد فرستاده اش، و بر خاندان پاکش باد.

این راز و نیاز از مناجاتهای جلیل القدر ائمه(ع)بوده،و مشتمل بر مضامین بسیار بلندی است،و هرگاه که حضور قلبی باشد خواندن آن مناسب است.

اعمال خاص ماه شعبان
[اعمال شب اوّل]

شب اوّل:در کتاب«اقبال»نمازهای بسیار ذکر شده،از جمله دوازده رکعت که در هر رکعت سورۀ«حمد» یک مرتبه و سورۀ«قل هو اللّه احد»یازده مرتبه خوانده می شود.

[اعمال روز اوّل]

روز اوّل:روزۀ این روز فضیلت بسیار دارد،از امام صادق علیه السّلام روایت شده:هرکه روز اول شعبان را روزه بگیرد،بی تردید بهشت بر او واجب می شود،و سیّد ابن طاووس از حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله ثواب بسیاری روایت کرده برای کسی که سه روز اوّل این ماه را روزه بدارد،و در شبهای آن،دو رکعت نماز بجای آورد،با این ترتیب که در هر رکعت سورۀ«حمد»یک بار، و سورۀ«قل هو اللّه احد»یازده بار خوانده شود،بدان که در تفسیر امام علیه السّلام[تفسیر امام حسن عسگری]روایتی در فضیلت ماه شعبان و روز اول

ص:265

آن ذکر شده،که فواید بسیاری در آن درج شده است،و شیخ ما ثقة الاسلام نوری(نورّ اللّه مقرده)آن روایت را ترجمه کرده و در پایان کتاب«کلمۀ طیّبه»آورده،ولی چون آن روایت طولانی است،و مقام را گنجایش نوشتن تمام آن نیست، خلاصۀ آن را در اینجا ذکر می کنم:حاصل روایت این که حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام در روز اول شعبان به جماعتی برخورد که در مسجد نشسته بودند،و دربارۀ قدر و امثال آن گفتگو می کردند تا آنکه لجاجت و جدالشان،و فریاد و صدایشان سخت بلند شد،حضرت ایستاد و بر آنها سلام کرد،پاسخ سلام را دادند،و به احترام حضرت از جای برخاستند و درخواست کردند کنا آنان بنشیند،ایشان توجّهی به دعوت آنان نکردند و در همان حالت ایستاده فرمودند:ای گروهی که سخن می گویید در مسئله ای که سودی نمی رساند،آیا ندانستید که خدای تعالی را بندگانی است،که آنان را از هراس ساکت نموده بی آنکه لال باشند، یا از سخن گفتن عاجز باشند،اینان هرگاه عظمت خدا را به خاطر می آورند،زبانهایشان شکسته و دلهایشهان از جا کنده می شود، و عقولشان از سر می رود،و دچار بهت و حیرت می گردند،این همه به خاطر بلندای عزت و شوکت و بزرگداشت خداست! هرگاه از این حالت به خود آیند با کردارهای پاکیزه به سوی خدا رو می کنند و وجود خود را در شمار ستمکاران و خطاکاران به حساب می آورند،درحالی که از تقصیر و کوتاهی پا کند،اینان برای خدا به کردار اندک راضی نمی شوند،و عمل زیاد را برای او بسیار نمی شمارند،پیوسته به کار شایسته و عمل نیک مشغولند،اینان چنانند که هرگاه به ایشان بنگری،ترسان و هراسان و در بیم و اضطراب به عبادت ایستاده اند،ای گروه تازه کاران شما کجا و ایشان کجا،آیا ندانستید که داناترین مردم به«قدر» ساکت ترین ایشانند در سخن از آن،و نادان ترین مردم به«قدر»سخن گوترین آنانند نسبت به آن،ای تازه کارها امروز غرّۀ شعبان کریم است[به آغاز پیشانی گویند غره]،پرودگار آن را شعبان نامیده به خاطر انشعاب یافتن و پراکنده شدن خیرات در آن،همانا پروردگار شما در شعبان درهای حسنات را باز کرده،و قصرها و خیراتش را به شما جلوه داد به قیمتی ارزان و کارهایی آسان،پس در مقام خرید برآیید،ابلیس دور از رحمت خدا شاخه های شرور و بلاهای خود را برای شما آراسته و شما پیوسته در گمراهی و سرکشی می کوشید و به شاخه های ابلیس تمسّک می جویید،و از شاخه های خیرات که درهایش برای شما باز شده روی می گردانید،و این غرّۀ ماه شعبان است،و شاخه های خیراتش عبارت است از:

ص:266

نماز،روزه،زکات،امر به معروف،نهی از منکر،نیکی به پدر و مادر و خویشان و همسایگان،ایجاد صلح و صفا بین مردم،صدقه دادن به فقرا و مساکین،در چیزی که مسئولیّتش از شما برداشته شده،به خود زحمت و مشقّت می دهید و آن مسأله قضا و قدر است،و خود را در سختی می اندازید در چیزی که از ژرف اندیشی و تحقیق در آن نهی شده اید،و آن کشف اسرار الهی است،که هرکه از آنها تفتیش کند از تباه شدگان است.بدانید که اگر شما بر آنچه پرودگار برای مطیعان از بندگانش در امروز آماده نموده آگاه شوید،هرآینه خود را از آنچه بدان پرداختید[بحث در قضا و قدر]بازخواهید داشت، و در آنچه به آن فرمان دادند وارد خواهید شد.گفتند:یا امیر المؤمنین آنچه را خدا در این روز برای مطیعان خود مهیّا نموده چیست؟حضرت داستان آن لشگری را که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله برای جهاد با کافران فرستاده بود،و سپاه دشمن به هنگام شب بر آنها شبیخون زندن نقل کرد و فرمود:شبی تاریک و فرورفته در سیاهی بود،مسلمانان در خواب،و کسی از آنان جز زید بن حارث و عبد اللّه بن رواحه و قتاده بن نعمان و قیس بن عاصم منقری بیدار نبود،هریک از آنان در جانبی از لشگر مشغول نماز و خواندن دعا بود،دشمنان با شبیخون خویش در آن شب تاریخ،مسلمانان را آماج تیرهای خود ساختند و مسلمانان به خاطر سیاهی شب،از دیدن دشمنان عاجز بودند،و راهی برای حفظ خویش نداشند،به این خاطر نزدیک بود هلاک شوند،ناگهان از دهان این چند نفر انواری درخشید،که اردوگاه را روشن ساخت،و باعث قوّت دل و دلیری مسلمانان شد،پس شمشیر کشیده و همۀ دشمنان را کشته و زخمی و اسیر نمودند،پس از بازگشت از جهاد داستان خود را برای رسول خدا صلی اللّه علیه و آله نقل کردند،حضرت فرمود:این انوار به خاطر اعمال برادران شما در آغاز ماه شعبان است،پس حضرت یک یک آن اعمال را نقل کردند تا آنکه فرمودند:چون روز اوّل شعبان می رسد،ابلیس سپاه خویش را در اطراف زمین و کرانه های آن پراکنده می کند و به ایشان می گوید:امروز در کشاندن بعضی از بندگان خدا به سوی خود بکوشید،و خدا(عزّ و جلّ)فرشتگان را در اطراف و آفاق زمین پراکنده می کند و به آنان می فرماید:بندگانم را به راستی و درستی نگاه دارید،و آنان را ارشاد کنید،همۀ بندگانم سعادتمند می شوند،جز آنکه از قبول حق امتناع ورزد و به راه سرکشی رود، که او در شمار حزب ابلیس و سپاهیان او محسوب می شود.چون روز اوّل ماه شعبان شود،خدا(عزّ و جلّ)به باز شدن درهای

ص:267

بهشت امر می کند،پس باز می شوند،و به درخت طوبی[درختی است در بهشت]فرمان می دهد تا شاخه های خود را دنیا نزدیک کند،آنگاه منادی پروردگار(عزّ و جلّ)ندا سر می دهد:ای بندگان خدا این شاخه های درخت طوبی است، پس به آن درآویزید،که شما را به سوی بهشت برافروزد،و این شاخه های دخت زقّوم است[درختی است از درختان دوزخ که در سورۀ مبارکۀ واقعه از آن یاد شده است]از آن دوری کنید تا شما را به جانب دوزخ نبرد.

رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود:سوگند به آنکه مرا به راستی مبعوث به رسالت نمود،هرکه در این روز دری از خیر و نیکی را فراگیرد،به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت طوبی در آویخته که او را به سوی بهشت می کشاند،و هرکه در امروز دری از شرّ و بدی را فراگیرد،به یقین به شاخه ای از شاخه های زقّوم درآویخته که او را کشاننده به سوی آتش است،سپس رسول خدا صلی اللّه علیه و آله اعمالی که هریک باعث درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های طوبی است به این صورت بیان فرمودند:امروز هرکس برای خدا نماز مستحبی بجا آورد،و هرکه در این روز روزه بدارد،و هرکه میان زنی با همسرش،یا پدری با فرزندش،یا خویشاوندان،یا زن و شوهر بیگانه ای صلح دهد،و کسی که تخفیف دهد پریشانی را،از طلبی که از او دارد،یا از طلبش از عهدۀ مدیون بکاهد،و کسی که در حساب خود نظر کند،و قرض کهنه ای را بر عهدۀ خود ببیند،که طلبکارش از به دست آوردنش مأیوس شده،پس آن را به صاحبش برگداند،و کسی که یتیمی را سرپرستی نماید،و کسی که سفیهی را از ضربه زدن به آبرو و عرض مؤمنی بازدارد،و کسی که قرآن یا بخشی از آن را بخواند،و کسی که خدا را یاد کند،و نعمتهایش را بر شمارد،و اقدام به شکر نماید،و کسی که از بیماری عیادت کند،و کسی که به پدر و مادر یا یکی از آنها نیکی ورزد،و آنکه پیش از رسیدن روز اوّل شعبان پدر و مادر خویش را به خشم آورده بود و در این روز خشنودشان ساخت،و هرکه جنازه ای را تشییع کند،و هرکه در این روز مصیبت زده ای را تسلّی بخشد،و هرکس در این روز چیزی از ابواب خیر را بجا آورد از آویختگان به درخت طوبی است.سپس رسول خدا(ص)فرمودند:سوگند به آنکه مرا به راستی به رسالت برانگیخت هرکس در این روز دری از شرّ و گناه را فرا گیرد،به تحقیق به شاخه ای از شاخه های درخت زقّوم درآویخته،و آن شاخه کشانندۀ اوست به سوی آتش،آنگاه اعمالی که هریک باعث درآویخته شدن به شاخه ای از شاخه های زقّوم است

ص:268

را به این صورت بیان فرمودند:سوگند به آنکه مرا به راستی به پیامبری فرستاد،هرکس در این روز نسبت به نماز واجب خود کوتاهی کند،و آن را تباه نماید،و هرکس فقیری درمانده نز او آید،که بدی حالش را می داند،و بدون اینکه ضرری متوجه وی گردد،قدرت بر تغییر حال او را دارد،و کس دیگری هم نیست که به جای او،مشکل فقیر را حل کند،پس فقیر را به حال خود خود واگذارد،و دست او را نگیرد،تا از بین رفته و هلاک گردد،و کسی که خطاکاری از او عذرخواهی کند،پس عذر او را نپذیرد، علاوه بر این بیش از اندازه ای که بدی کرده،او را عقوبت نماید،و کسی که جدایی اندازد میان شوهری با همسرش،یا پدری با فرزندش،یا برادری با برادرش،یا خویشی با خویشش،یا میان دو همسایه،یا میان دو رفیق،یا دو خواهر،و کسی که بر انسان تنگدستی سخت بگیرد،درحالی که تنگدستی او را می داند،پس بر خشم و بلای او بیفزاید،و کسی که مدیون باشد و آن را بر صاحبش انکار کند،و بر او ستم ورزد تا دین او را باطل نماید،و آنکه بر یتیمی جفا کند،و به او آزار رساند،و مال او را تباه کند،و کسی که به آبرو و عرض برادر مؤمنی هجوم برد و مردم را هم بر آن وا دارد،و کسی که آوازه خوانی کند،به صورتی که مردم را در آن آوازه خوانی بر انجام گناه تحریک کند.

و کسی که کارهای زشت و قبیح خود را در جنگها،و انواع ستم خود را بر بندگان خدا بر شمارد،و به آن اعمال افتخار نماید، و کسی که همسایه اش بیمار شده،و به جهت سبک شمردن ش.ن او،از او عیادت نکرده،و آنکه همسایه اش مرده و به خاطر خوار بودن آن مرده در نظرش جنازه اش را تشییع نکرده،و آنکه از تسلیت مصیبت زده اعراض کند،و به وی از روی حقارت و پستی جفا کند،و کسی که عاق کند پدر و مادر خود،یا یکی از آن دو را،و کسی که پیش از شعبان ایشان را عاق کرده بود،و در شعبان ایشان را خشنود نساخت،و حال آنکه قدرت بر آن را داشت و همچنین هرکس کاری از سایر اقسام شهر را انجام دهد،آویخته به شاخه ای از شاخه های زقّوم است،و سوگند به آنکه مرا به راستی به پیامبری برگزید که در آویختگان به شاخه های درخت طوبی با آن شاخه ها به سوی بهشت بلند می شوند.

آنگاه رسول خدا صلی اللّه علیه و آله اندکی نظر خود را به جانب آسمان بلند کرد،و می خندید و مسرور بود،سپس نظر مبارک را به سوی

ص:269

زمین به زیر انداخت،پس پیشانی مبارک را درهم کشید و روی مبارک عبوس گشت،آنگاه رو به اصحاب خود کرد و فرمود:سوگند به آنکه محمّد را به راستی به پیامبری برگزید به تحقیق دیدم درخت طوبی را که بلند می شد، و بلند می کرد آنان را که به او درآویخته بودند به سوی بهشت،و دیدم از ایشان را که درآویخته بودند به یک شاخه از آن،و بعضی به دو شاخه،یا به چند شاخه،بر حسب پای بندیشان بر طاعات.

و هرآینه زید به حارثه را می بینم که در آویخته به بیشتر شاخه های آن و آن شاخه ها بلند می کنند او را به اعلا علیّین[بالاترین مرتبۀ]بهشت،از این جهت خندیدم و خوشحال شدم،آنگاه به سوی زمین نگاه کردم و سوگند به آنکه مرا به راستی به پیامبری برانگیخت درخت زقّوم را دیدم که به پایین می رفت شاخه های آن،و درآویختگان به خود را به سوی دوزخ پایین می برد.

و دیم گروهی از ایشان را درآویخته به شاخه ای،و گروهی به دو شاخه یا چند شاخه بر حسب پافشاریشان بر گناهان.

و هرآینه بعضی از منافقان را می بینم،که به بیشتر شاخه های آن درآویخته اند،و آن شاخه ها او را به اسفل درکات[پایین ترین مهلکه ها]فرو می برند،از این جهت روی دهم کشیدم،و پیشانی ام گرفت.

[مناسبت و اعمال روز سوّم]

روز سوّم:روز بسیار مبارکی است،شیخ طوسی در کتاب«مصباح»فرموده است:در این روز حضرت حسین بن علی علیهما السّلام متولّد شد،و در چنین روزی توقیع[دست نوشت]شریف به سوی قاسم بن علاء همدانی وکیل حضرت امام حصن عسگری علیه السّلام بیرون آمد که:مولایمان امام حسین علیه السّلام در روز پنجشنبه سوم شعبان متولّد شد،پس آن روز را روزه بگیر،و این دعا را بخوان:

خدایا از تو می خواهم به حق مولود در این روز،که به شهادتش وعده داده شد پیش از برخاستن صدایش و قبل از ولادتش،آسمان و هرکه در آن است،زمین و هر که بر آن است بر او گریست درحالی که هنوز قدم در جهان نگذاشته بود،کشتۀ اشک،

ص:270

سرور خاندان،مددیافته به یاری،روز بازگشت،پاداش شهادتش اینکه امامان از نسل اویند، و شفا در کام اوست،و پیروزی با اوست درگاه بازگشتش،و جانشینان از خاندانش پس از قیام کننده شان و غیبت او،تا انقتام گیرند و خون خواهی نمایند،و حضرت جبّار را خشنود سازند و بهترین یاران دین حق شوند،درود خدا بر ایشان همگام با رفت و آمد شب و روز.خدایا!به حق آنان به تو توسّل می جویم و از تو درخواست می کنم درخواست گنهکار معترف به گناه و بد کرده به خود با اموری که در امروز دیروزش کوتاهی نموده،از تو تا هنگام رفتن در گورش پناه می خواهد،خدایا!بر محمّد و خاندانش درود فرست،و ما را در جمع او محشور کن،و همراه وی در بهشت و جایگاه ابدی جای ده.خدایا!همچنان که ما را به شناسایی اش گرامی داشتی پس ما را به تقرّب به آن حضرت گرامی دار،و رفاقت و سابقۀ محبّت با او را روزی ما فرما،و ما را از کسانی قرار ده که فرمانش را تسلیم می شوند،و به هنگام بردن نامش صلوات زیاد بر او می فرستند،و هم بر همۀ جانشینان و خاندان برگزیده اش،آن یاری شدگان از سوی تو به عدد دوازده،آن ستارگان درخشانند،و حجّتهای الهی بر تمام بشر،خدایا!ببخش بر ما در این روز بهترین بخشش را،و برآور برای ما هر خواسته ای را،چنان که حسین را به محمّد بخشیدی،و فطرس به گهواره اش پناهنده شد،و ما پناهنده به مزار اوییم پس از شهادتش،بر تربتش حاضر می شویم و بازگشتش را انتظار می کشیم،آمین ای پروردگار جهانیان.

ص:271

بعد از این دعا،می خوانی دعای امام حسین علیه السّلام را،و این آخرین دعای آن حضرت است در روزی که دشمنانش فزونی گرفتند،یعنی روز عاشورا خدایا تو بلندمرتبه و بزرگ جبروتی و در عذاب به سخت گیری، از آفریدگان بی نیازی،کبریایی ات فراگیر است،بر هرچه می خواهی توانایی،رحمتت به بندگان نزدیک است،وعده ات راست، نعمتت کامل،و آزمونت نیکوست،هنگامی که خوانده شوی بسیار نزدیکی،به آنچه آفریدی احاطه داری،برای آنکه توبه کند پذیرای توبه ای،بر هرچه اراده کنی توانایی،و آنچه را بجویی به دست آوری،هرگاه سپاس شوی،سپاس پذیری،و هرگاه یاد شوی یاد کنی،از سر نیاز تو را می خوانم،و با احتیاج به سوی تو میل می کنم،و بیمناک به جانب تو پناه می آورم و غمگین به درگاهت گریه می کنم،و در کمال ناتوانی از تو کمک می خواهم،و برای کفایت امورم بر تو توکّل می نمایم،بین ما و بین قوم ما[به حق]داوری کن که آنان ما را فریفتند،و به ما نیرنگ زدند و از یاری ما دست کشیدند،و با ما بی وفایی نمودند و ما را کشتند،و حال آنکه ما عترت پیامبر تو،و فرزند محبوب تو محمّد بن عبد اللّه هستیم،آنکه او را به رسالت برگزیدی،و بر وحی خود امین قرار دادی،در کار ما گشایش و راه رهایی از مشکل قرار ده،به مهرت ای مهربان ترین مهربانان.

ابن عیاش گفت:از حسین بن علی بن سفیان بزوفری شنیدم،که می گفت:امام صادق علیه السّلام این دعا را،در این روز می خواند و نیز فرمود این دعا از دعاهای روز سوم شعبان،روز ولادت امام حسین علیه السّلام است.

[اعمال شب سیزدهم]

شب سیزدهم:اوّل لیالی بیض[شبهای روشن که عبارتند از شبهای سیزدهم،چهاردهم و پانزدهم]است،و کیفیت نماز شب سیزدهم و دو شب بعد در اعمال ماه رجب[صفحۀ 238]بیان شد.

ص:272

[اعمال شب نیمۀ شعبان]

شب نیمۀ شعبان:شب بسیار مبارکی است،از امام صادق علیه السّلام روایت شده که از امام باقر علیه السّلام از فضیلت شب نیمۀ شعبان سؤال شد،ایشان فرمود:این شب پس از شب قدر برترین شبهاست.در این شب خدا فضل خود را بر بندگان سرازیر می کند،و آنان را به بخشش و کرم خویش می آمرزد،پس در تقرّب جستن به سوی خدای تعالی در آن بکوشید،که آن شبی است که خدا به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده،که سائلی را از درگاه خویش با دست خالی بازنگرداند مادام که انجام معصیتی را درخواست نکند،و شب نیمۀ شعبان شبی است که حق تعالی آن را برای ما قرار داد و در عوض شب قدر که آن را مخصوص پیامبر صلی اللّه علیه و آله فرمود،پس در دعای و ثنا بر خدای تعالی کوشش کنید...،تا آخر خبر.

از جمله برکات این شب مبارک،ولادت با سعادت حضرت سلطان عصر امام زمان(ارواحنا له الفداء)است که در سحر چنین شبی در سال دویست و پنجاه و پنج هجری قمری در سرّمن رأی[سامرای کنونی]واقع شد،و باعث فزونی شرافت این شب مبارک گشت.برای این شب چند عمل دارد است:

[اوّل:غسل کردن]

اوّل:غسل کردن که باعث تخفیف گناهان است.

[دوّم:شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار]

دوّم:شب زنده داری به نماز و دعا و استغفار،چنان که امام زین العابدین علیه السّلام انجام می دادند،و در روایت آمده:هرکه این شب را به راز و نیاز و عدابت بپردازد دل او نمیرد در روزی که دلها بمیرند.

[سوّم:زیارت امام حسین علیه السّلام که افضل اعمال این شب است]

سوّم:زیارت امام حسین علیه السّلام که افضل اعمال این شب است و باعث آمرزش گناهان است،و هرکه میل دارد تا ارواح صد و بیست و چهار هزار پیامبر با او دست آشنایی دهند،در این شب امام حسین علیه السّلام را زیارت کند،کم ترین حدّ زیارت آن حضرت ان است که بر بالای بامی برآید و به جانب راست و چپ نظر کند،سپس سر به جانب آسمان برآرد،و با این کلمات حضرت را زیارت کند:

درود بر تو ای ابا عبد اللّه،درود و رحمت و برکات خدا بر تو

و هرکس در هر کجا باشد و در هر زمان آن حضرت را به این شیوه زیارت کند،امید است که پاداش حجّ و عمره برای او نوشته شود.و ما زیارت مخصوص این شب را در باب زیارات به خواست خدا ذکر خواهیم نمود.[صفحه 687]

[چهارم:خواندن این دعا که به منزلۀ زیارت امام زمان(صلوات اللّه علیه)است]

چهارم:خواندن دعایی که شیخ و سیّد نقل کرده اند،و به منزلۀ زیارت امام زمان(صلوات اللّه علیه)است:

ص:273

خدای به حق این شب و مولود در آن،و به حق حجتّت و موعود او،که به فضیلتش فضیلت دیگری را قرین ساختی،پس کامل شد کلمه ات به راستی و عدالت،برای کلماتت دگرگون سازی نیست،و برای آیاتت پس زنده ای نمی باشد، نور درخشانت،و پرتو فروزانت،و نشانۀ روشنت در شب تاریک،آن غایب پوشیده از نظر، که عظیم بوده ولادتش،و شریف است اصل و نسبش،فرشتگان گواه اویند،و خدا یاور و تأیید کننده اش آنگاه که وعدۀ ظهورش در رسد و فرشتگان مددکاران اویند،شمشیر خداست که کند نشود،و نور حق است که خاوش نگردد،و با بردباری است که کاری بی منطق انجام ندهند،مدار روزگار است.[پدرانش]نوامیس عصر،و متولّیان حکومت حق اند،نازل شده بر آنان آنچه در شب قدر نازل می شود،اصحاب حشر و نشرند،و مفسّران وحی خدا،و والیان امر و نهی حق.خدایا! بر خاتم و قائمشان که پوشیده از عوالم ایشان است درود فرست.خدایا!ما را به درک ایام او و ظهور و قیامش نایل فرما،و از یارانش قرارمان ده،و خوخواهی او قرین کن،و ما را در شمار یاران و دلدادگانش ثبت فرما، و در دولتش شاد و خرّم زنده بدار،و از همنشینی اش بهره مند ساز و برپادارندۀ حقش قرارمان ده،و از بدیها به سلامت بدار،ای مهربانترین مهربانان،و سپاس خدای را پروردگار عالمیان،و درودهای بی پایان خدا بر آقایمان محمّد خاتم پیامبران و رسولان، و بر اهل بیت راستگو و خاندان حق گویش باد،و خدا لعنت فرست بر همۀ ستمکاران،و بین ما و بین آنان داوری کن،ای داورترین داوران.

[پنجم:بخواند این دعا را که از حضرت صادق علیه السلام روایت شده است...]

پنجم:شیخ از اسماعیل بن فضیل هاشمی روایت کرده که گفت:

ص:274

حضرت صادق علیه السّلام این دعا را به من تعلیم داد که آن را در شب نیمۀ شعبان بخوانم: خدایا تویی زنده به خود پاینده برتر بزرگ،آفرینندۀ روزی بخش،زندگی بخش میرانند،آغاز کنندۀ پدیدآورنده،بزرگی تو راست،برتری تو راست،سپاس از آن توست،نعمت و جود،کرم و فرمان،بزرگواری و شکر تنها تو راست،یگانه ای،شریکی برای تو نیست،ای یگانه ای یکتا،ای مقصود خلق،ای آنکه نزاده و زاد هنشده و برایش همتایی نبوه،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و مرا بیامرز و به من رحمت آر،و نیازهای مهمّ مرا کفایت فرما، بدهکاری ام را ادا کن،روزی ام را وسعت ده،به درستی که تو در این شب هر کار استواری را مقدّر می کنی،و هرکه از خلق خود را بخواهی روزی می دهی،پس مرا روزی ده که تو بهترین روزی دهندگانی،تو گفتی و تو بهترین گوینده و سخنگویی:«از فضل خدا بخواهید»بنابراین از فضلت می خواهم،و تو را قصد کردم و به فرزند پیامبرت اعتماد نمودم،و به تو امید بستم،بر من رحم کن،ای مهربانترین مهربانان.

[ششم:بخواند دعایی را که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله در این شب میخواندند]

ششم:دعایی را بخواند که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله در این شب میخواندند خدایا از خشیتت چنان نصیب ما کن،که بین ما و نافرمانی تو حایل شود،و از طاعتت آنچه که ما را به خشنودی ات برساند،و از یقین به قدری که گرفتاریهای دنیا را بر ما آسان سازد،خدایا مار را به گوشهایمان و دیدگانمان و نیروهایمان تا گاهی که ما را زنده می داری بهره مند گردان،و آن را وارث ما قرار بده،و انتقام ما را بر عهدۀ کسی قرار ده که بر ما ستم روا داشته،و ما را بر کسی که با ما دشمنی ورزیده یاری ده،و مصیبت ما را در دین

ص:275

ما قرار نده،و دنیا را بزرگ ترین اندیشه و نهایت دانش ما قرار مده،و آن را که به ما رحم نمی کند بر ما چیره مکن، به مهربانی ات ای مهربان ترین مهربانان.این دعا دعای جامع و کاملی است که خواندن آن در اوقات دیگر هم،مغتنم است،و از کتاب«غوالی اللئالی»چنین روایت شده که حضرت رسول صلی اللّه علیه و آله همواره این دعا را می خواندند.

[هفتم:بخواند صلوات هر روز را که هنگام زوال[هنگام ظهر شرعی]می خواند]

هفتم:بخواند صلوات هر روز را که هنگام زوال[هنگام ظهر شرعی]می خواند:اللّهم صلّ علی محمّد و آل محمّد شجرة النّبوّة و موضع الرّسالة...»

[هشتم:دعای کمیل را بخواند]

هشتم:دعای کمیل را بخواند که ورودش در این شب است،و به طور کامل در باب اوّل گذشت.

[نهم:این اذکار را هر کدام صد مرتبه بگوید...]

نهم:هر یک از ذکرهای«سبحان اللّه»و«الحمد للّه»و«اللّه اکبر»و«لا اله الاّ اللّه»را صد مرتبه بگوید،تا خدای تعالی همۀ گناهان گذشتۀ او را بیامرزد،و حاجتهای دنیا و آخرت او را برآورد.

[دهم:این نماز را که از حضرت صادق علیه السلام روایت شده بخواند...]

دهم:شیخ طوسی در کتاب (مصباح)از ابو یحیی در ضمن خبری در فضیلت شب نیمۀ شعبان روایت کرده است که گفت:به مولای خود امام صادق علیه السّلام گفتم:بهترین دعاها در این شب کدام است؟فرمود:هرگاه نماز عشا را بجا آوردی،دو رکعت نماز به این ترتیب بخوان در رکعت اول سورۀ«حمد»و سورۀ«کافرون»و در رکعت دوم سورۀ«حمد»و سورۀ«توحید»و چون سلام دادی،بگو:«سبحان اللّه»سی و سه مرتبه،و«الحمد للّه»سی و سه مرتبه و«اللّه اکبر» سی و چهار مرتبه،سپس بگو: ای آنکه پناه بندگان در سختیها به سوی اوست،و بندگان در رخدادهای ناگوار به سوی او پناه می برند،ای دانای آشکار و نهان،ای آنکه خیالات وهم و فکر،و آنچه را اوهام در نظر می آورد بر او پنهان نمی ماند،ای پروردگار خلایق و آفریده ها،ای آنکه ملکوت زمینها و آسمانها به دست اوست،تویی خدا،معبودی جز تو نیست،به اینکه معبودی جز تو نیست توسّل می جویم،پس ای آنکه معبودی جز تو نیست،مرا در این شب از کسانی قرار ده که به ایشان نظر کردی و به آنان رحم نمودی،و دعایشان را شنیدی پس اجابت کردی

ص:276

و درخواست گذشت از گناهشان را دانستی،پس ایشان را آمرزیدی،و از خطای گذشته و گناه بزرگشان درگذشتی،به تحقیق از گناهانم به تو پناه آوردم،و برای پرده پوشی عیبهایم به تو پناهنده شدم،خدایا!با کرم و فضلت بر من ببخش،و به بردباری و گذشت خطاهایم را بریز،و مرا در این ب با کرامت کاملت فرو پوشان،و از اولیایت که برای طاعتت برگزیدی،و برای عبادتت اختیار کردی و خالص و برگزیده درگاهت نمودی قرار ده.خدایا!مرا از کسانی که کوشش شان قرین سعادت شد،و بهره شان از خیرات کامل گشت قرار ده،و نیز مرا از کسانی قرار ده که سلامت یافتند و نعمت پذیر و رستگار گشته پس بهره بردند،و مرا از گزند آنچه پشت سر گذاردم کفایت فرما،و از زیاده روی در معصیتت نگاه دار،طاعتت و هر آنچه مرا به تو نزدیک می سازد و مقرّب درگاهت می نماید محبوب من قرار ده، سرورم هر فراری به تو پناه می آورد،و هر جوینده به تو التماس می کند،و هر عذرخواه توبه کار بر کرم تو تکیه می زند،بندگانت را با احترام گذاردن به آنان ادب کردی و تو کریم ترین کریمانی،و بندگانت را دستور به گذشت دادی و تویی آمرزندۀ مهربان.خدایا!مرا نسبت به آنچه از کرمت امیدوارم بی بهره مکن،و از نعمتهای کاملت ناامید مساز،و از بهرۀ فراوانت که در این شب برای اهل طاعتت مقرّر نموده ای بی نصیب مکن،و مرا از شرار مخلوقاتت در سپر استواری قرار ده،پرودگارا هرچند سزاوار آن همه عنایت نباشم،ولی تو اهل کرم و گذشت آمرزشی،بر من چنان که شایستۀ آنی مرحمت فرما،نه چنان که سزاوار آنم،زیرا گمانم به تو نیکو است،و امیدم

ص:277

تو برجا،و به کرمت آویخته ام،پس تو مهربان ترین مهربانانی،و کریم ترین کریمانی،خدایا! خاص گردان مرا از روی کرمت به فراوانی روزی،و پناه می آورم به عفوت از عقابت،و بیامرز بر من گناهی را که زشت خویی آورد،و روزی را بر من تنگ می کند،تا به خشنودی درخورت بپا خیزم،و به فراوانی عطایت متنعم شوم،و به نعمتهای کاملت خوشبخت گردم،هرآینه به آستانت پناه آوردم،و متعرّض کرمت شدم،و به عفوت از مجازاتت،و به بردباری ات از خشمت پناه بردم،پس ببخش مرا آنچه که از تو درخواست نمودم،و به به من برسان آنچه را از تو خواهش کردم،از تو می خواهم به حق خودت نه به چیزی که بزرگتر از تو باشد که چیزی بزرگتر از تو نیست.آنگاه به سجده می روی و می گویی:

پرودگارا«یا ربّ»بیست مرتبه،خدایا«یا اللّه»هفت مرتبه،جنبش و نیرویی جز به خدا نیست هفت مرتبه،خواست خواست خدا است ده مرتبه،نیرویی جز به خدا نیست ده مرتبه،پس صلوات می فرستی بر پیامبر و آل او علیهم السّلام.

و از خدا حاجت خود را می خواهی،پس سوگند به خدا که اگر در پی این عمل،به عدد قطرات باران حاجت بخواهی هرآینه خدا(عزّ و جل)به کرم فراگیر و فضل بزرگش،آن حاجت را به تو می رساند.

[یازدهم:این دعا را بخواند...]

یازدهم:شیخ طوسی و کفعمی فرموده اند که در این شب این دعا را بخواند:

الهی در این شب روی آوردند به سوی تو روی آورندگان،و قصد تو نمودند قصدکنندگان،و فضل و احسانت را آرزو کردند جویندگان،از جانب تو در این شب نسیمهای رحمت و هدایا و عطاها و مواهبی است که به هرکس از بندگانت بخواهی تفضّل می کنی،و از هرکس که پیشینه عنایتت شامل حال او نگشته باز می داری،هم اینک من این بنده

ص:278

کوچک تو،نیازمند به تو،احسان و نیکی ات را آرزومندم،چنانچه ای مولای من در جایگاهی که در این شب بر یکی از بندگانت احسان نمودی،و بر او جایزه ای عطا کردی،پس بر محمّد و خاندان محمّد که پاکان و پاکیزگان و نیکوکاران و برترینند درود فرست،و از نعمت و نیکی ات بر من ببخش ای پروردگار جهانیان،و درود خدا و سلام بسیار بر محمّد خاتم پیامبران و خاندان پاکش باد،به درستی که خدا ستوده و بزرگوار است.خدایا!تو را می خوانم آن چنان که فرمان دادی،پس دعایم را به اجابت برسان همان طورکه وعده فرمودی،که تو هرگز از وعدۀ خویش تخلّف نکنی.و این دعایی است که در سحرها در پی نماز شفع خوانده می شود.

[دوازدهم:بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع،و بعد از دعاهای وتر این دعاها را بخواند...]

دوازدهم:بعد از هر دو رکعت از نماز شب و شفع،و بعد از دعاهای وتر دعایی را که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس روایت کرده اند بخواند.

[سیزدهم:سجده ها و دعاهایی را که از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده بجا آورد]

سیزدهم:سجده ها و دعاهایی را که از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله روایت شده بجا آورد از جمله روایتی است که شیخ از حمّاد بن عیسی از ابان بن تغلب روایت کرده که گفت،امام صادق علیه السّلام فرمودند:شب نیمۀ شعبانی فرا رسید،رسول خدا در آن شب در منزل عایشه بود،چون شب به نیمه رسید از بستر خود برای عبادت برخاست،هنگامی که عایشه بیدار شد،دریافت که پیامبر از خوابگاه خویش بیرون رفته،وی را همچون اغلب زنان وسوسه گرفت،گمان کرد آن حضرت نزد همسر دیگری از همسرانش رفته،از جا برخاست و چادرش را بر خود پیچید و سوگند به خدا که چادر او از ابریشم و کتان نبود،تارش از مو،و پودش از کرک شتر مایه داشت،حجره به حجره در حجره های زنان رسول خدا جستجو می کرد،در این میان که در جستجوی آن حضرت بود،ناگهان نگاهش به رسول خدا افتاد که مانند جامه ای بر زمین چسبیده در حال سجده است،به نزدیک آن حضرت رفت،شنید در سجده اش چنین می گوید:

همۀ هستی و اندیشه ام برایت سجده کرد،و دلم به تو ایمان آورد،این است دستانم و آنچه بر خود جنایت کردم

ص:279

ای بزرگی که برای هر کار بزرگی به او امید است،از من گناه بزرگ را بیامرز،زیرا گناه بزرگ را جز پروردگار بزرگ نمی آورزد.

سپس سر مبارک خویش را از سجده برداشت،و دوباره به سجده برگشت،عایشه شنید که آن حضرت می گوید:

پناه می آورم به نور جلوه ات که آسمانها و زمینها بر آن روشن شد،و تاریکیها با آن برطرف گشت، و با ان کار گذشتگان و آیندگان اصلاح شد،از فرا رسیدن عذاب نابهنگامت و از دگرگونی عافیتت،و از زایل شدن نعمتت.خدایا!دل با تقوا و صفا یافته،و بیزار از شرک،نه کافر و بدبخت روزی من گردان.

سپس دو طرف روی خود را بر خاک نهاد و گفت:روی خویش را به خاک ساییدم،و مرا سراست که تو را سجده کنم.آنگاه که روس خدا صلی اللّه علیه و آله خواست به اطاق برگردد،عایشه با شتاب به جانب بستر خویش رفت،و هنگامی که رسول خدا صلی اللّه علیه و آله به خوابگاه خویش آمد،شنید که عایشه بلند نفس می زند،فرمود:این بلند نفس زدن چیست؟ آیا ندانستی که امشب چه شبی است؟این شب نیمۀ شعبان است که در آن روزیها قسمت می شود،و زمان مرگ اشخاص ثبت می گردد،و نام کسانی که باید به حج بروند نوشته می شود،به درستی که خدای تعالی آمرزد از میان خلق خود بیش از عدد موهای بزهای قبیله کلب را،و در این شب خدای تعالی فرشتگان را از عالم بالا به سوی مکه در زمین می فرستد.

[چهاردهم:نماز جناب جعفر طیّار را بجا آورد]

چهاردهم:نماز جناب جعفر طیّار را بجا آورد،چنان که شیخ از امام رضا علیه السّلام روایت کرده.

[پانزدهم:نمازهای این شب را بجا آورد که بسیار است]

پانزدهم:نمازهای این شب را بجا آورد که بسیار است،از جمله نمازی است که ابو یحیی صنعانی از امام باقر و امام صادق علیه السّلام روایت کرده،و همچنین سی نفر از کسانی که مورد اطمینان و اعتماد هستند از آن دو بزرگوار روایت کرده اند که هرگاه شب نیمۀ شعبان فرا رسید چهار رکعت نماز بجا آور به این ترتیب که در هر رکعت سورۀ«حمد»و پس از آن صد مرتبه سورۀ«توحید»را بخوان.و چون فارغ شدی بگو:

ص:280

خدایا!نیازمند به توام،و از عذابت بیمناک و به تو پناهنده ام،خدایا!نامم را از گروه بندگان به گروهی دیگر تبدیل مکن، جسمم را تغیر مده،آزمونم را سخت مکن،دشمن شادم مساز،پناه می آورم به عفوت از مجازاتت،و به رحمتت از عذابت،و به خشنویت از خشمت،و به تو از تو،ثنایت بس بزرگ است، تو چنانی که خود بر خویش ثنا کردی و برتر از آنچه گویندگان گویند.

و بدان که برای خواندن صد رکعت نماز در این شب به این ترتیب که در هر رکعت سورۀ«حمد»یک مرتبه و سورۀ «توحید»ده مرتبه خوانده شود،فضیلت بسیار بسیار وارد شده،و در اعمال ماه رجب دستور العمل شش رکعت نماز در این شب با سوره های«حمد»و«تبارک»و«یس»و«توحید»گذشت.

[اعمال روز نیمه شعبان]

روز نیمه شعبان:روز ولادت شریف امام دوازدهم مولانا و امامنا المهدی حضرت حجّة بن الحسن صاحب الزّمان(صلوات اللّه علیه و علی آبائه)است.«و زیارت آن حضرت در هر زمان و مکان و دعا برای تعجیل فرج آن حضرت به هنگام زیارتش مستحبّ است،و زیارت آن حضرت در سراب شهر سامّراء تاکید بیشتری دارد،و اوست که ظهور و فرمانروایی اش یقینی است،و اوست که زمین را پر از عدل و داد می کند،چنان که از ستم و بیداد پر شده است.»

[اعمال سایر روزهای این ماه]

اعمال سایر روزهای این ماه:از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده:هرکه سه روز آخر ماه شعبان را روزه بدارد و آن را به ماه مبارک رمضان پیوند دهد حق تعلی ثواب روزۀ دو ماه پی درپی را برای او بنویسد.ابو الصّلت هروی روایت کرده:در جمعۀ آخر ماه شعبان خدمت حضرت رضا علیه السّلام رسیدم،حضرت فرمود،ای ابو الصّلت بیشتر ماه شعبان گذشت،و این روز جمعه آخر آن است.پس تدارک و تلافی کن در انجام آنچه از این ماه باقی مانده و کوتاهیهایی که در گذشتۀ این ماه کرده ای،و بر تو باد بر آنچه برای تو سودمند است روی آوری و بسیار دعا و استغفار کرده و قرآن تلاوت کند،و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن،تا وقتی ماه مبارک فرا رسد،خود را برای خدا خالص کرده باشی،و امانت و حق کسی را،

ص:281

بر عهدۀ خود مگذار مگر آنکه ادا کنی،و در دل خویش کینۀ کسی را وامگذار مگر آنکه بیرون کنی،و گناهی را مگذار جز آنکه ترک کنی و از خدا بترس،و در امور پنهان و آشکار خود،بر او توکّل کن،که هرکس بر خدا توکّل کند،خدا او را بس است،و در باقیماندۀ ماه این دعا را بسیار بخوان:

خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت ما را نیامرزیدی،پس در آن مقدار که از آن باقی مانده است ما را بیامرز.

به درستی که حق تعالی در این ماه،بنده های بسیاری را به خاطر حرمت ماه مبارک رمضان،از آتش دوزخ برهاند.شیخ طوسی از حارث بن مغیره نضری روایت کرده است که امام صادق علیه السّلام در شب آخر ماه شعبان،و شب اوّل ماه رمضان چنین می خواند:

خدایا این ماه مبارک که قرآن در آن نازل گشته،و هدایت برای مردم،و دلایل روشنی از هدایت و تمیز میان حق و باطل قرار داده شده است،فرا رسید،پس ما را در آن به سلامت بدار و آن را برایمان سالم نگهدار،و از سوی خویش در حال آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیرش،ای آنکه اندک را بپذیرد،و بسیار را قدر نهد،از من اندک را بپذیر.خدایا از تو درخواست می کنم برای من به سوی هر خیری راهی،و از هرچه نمی پسندی مانعی قرار دهی،ای مهربان ترین مهربانان،ای آنکه از من درگذشت و از آنچه از زشتیها در پنهان انجام دادم چشم پوشی کرد،ای آنکه مرا به سبب ارتکاب گناهان سرزنش ننمود،عفوت،عفوت عفوت را خواهم،ای کریم.خدایا پندم فرمودی،پندیذیر نشدم،و از حرامهایت بازم داشتی،باز نایستادم،پس مرا چه عذری است،از من درگذر ای کریم،عفوت،عفوت را خواهم،خدایا!آسودگی به گاه مرگ و عفو هنگام حساب را از تو می خواهم،گناه از بنده ات بزرگ شده،پس شایسته است گذشت از جانب تو نیکو باشد،ای پروا پذیر،

ص:282

و شایستۀ آمرزش،عفوت،عفوت را خواهم،خدایا!من بندۀ تو،فرزند بندۀ تو،فرزند کنیز توام،ناتوانم به رحمتت نیازمندم،تو فرود آورندۀ دارایی و برکت بر بندگانت هستی،چیره و توانایی،کارهای بندگان را شمرده ای،و روزی شان را قسمت کرده ای،و زبانها و رنگهایشان را مختلف قرار دادی،آفرینشی از پس آفرینش دیگر،بندگان کرانه های دانشت را نمی دانند،و جایگاهت را اندازه ندارند،و همۀ ما نیازمند به رحمت توییم، روی از من برمتاب،و مرا در عمل و آرزو و قضا و قدر از شایستگان بندگانت قرار ده.خدایا مرا باقی بدار به بهترین بقاء،و بمیران به بهترین مرگ،بر پایۀ دوستی دوستانت،و دشمنی با دشمنانت،و میل به سویت،و ترس از حضرتت،و خشوع و وفا و تسلیم در آستانت،و تصدیق به کتابت،و پیروی از روش پیامبرت.خدایا آنچه در دلم می باشد از شک یا تردید یا انگار یا ناامیدی یا خوشی هواپرستانه یا کبر یا سرکشی یا خودبینی یا ریا یا میل به شهرت یا نفاق افکنی یا دورویی یا کفر یا نافرمانی یا گناه یا فخرفروشی یا هرچه که نزد تو ناخوشایند است،پس از تو درخواست می کنم ای پروردگارم که آنها را تبدیل کنی به ایمان به وعده ات و وفای به پیمانت و خشنودی به قضایت و پارسایی در دنیا و رغبت به آنچه نزد توست،و انتخاب نیکو و آرامش و توبۀ خالص،همۀ اینها را از تو درخواست می کنم ای پروردگار جهانیان،بار خدایا از روی بردباری ات نافرمانی شوی،و به خاطر کرم و بخشندگی ات اطاعت گردی چنان که گویا نافرمانی نشدی،و من و هر که نافرمانی ات

ص:283

نکردند،ساکنان زمین توییم،بر ما با فضل بخشنده باش،و با خیر بهره رسان،ای مهربان ترین مهربانان، و درود خدا بر محمّد و خاندانش باد،درودی همواره که به شمار و عدد در نیاید،و قدرش را جز تو نداند،ای مهربان ترین مهربانان.

فصل سوّم:در فضیلت و اعمال ماه مبارک رمضان

[فضیلت ماه مبارک رمضان]

شیخ صدوق به سند معتبر،از حضرت رضا علیه السّلام از پدران بزرگوارش،از حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام روایت کرده که:روزی رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله برای ما خطبه ای خواند و در آن خطبه فرمود:ای مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما روی آورده، ماهی که نزد خدا بهترین ماهها،و روزهایش بهترین روزها،و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعتهاست،و آن ماهی است که شما را در آن به سوی میهمانی خدا خوانده اند،و در آن از اهل کرامت خدا شده اید،نفسهای شما در آن ماه پاداش تسبیح،و خواب شما ثواب عبادت،و اعمال شما پذیرفته،و دعاهای شما مستجاب است،از پروردگار خویش با نیّتهای صادقانه و دلهای پاکیزه از گناهان و صفات ناپسند درخواست کنید که به شما برای روزه داشتن در آن و تلاوت قرآن توفیق دهد، همانا بدبخت و بدعاقبت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم شود.و به گرسنگی و تشنگی در این ماه،تشنگی و گرسنگی روز قیامت را به یاد آرید،به تهیدستان و از کارافتادگان صدقه دهید،پیران خود را تعظیم و به کودکان مهربانی روا دارید،خویشان خود را نوازش کنید و زبانهای خود را از آنچه نباید گفت بازدارید و دیده های خویش را از آنچه نگاه به آن روا نیست فرو پوشید، و گوشهای خود را از انچه شنیدنش بر شما سزاوار نیست بازدارید،با یتیمان مهربانی کنید،تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانی کنند.

از گناهان خود به سوی خدا توبه کنید،دستهای خود را در اوقات نماز به دعا بردارید،زیرا وقت نماز بهترین ساعتهاست،حق تعالی در این اوقات به سوی بندگانش به رحمت نظر می کند،به آنان پاسخ می دهد هرگاه او را بخوانند و لبیک می گوید،هرگاه او را ندا دهند اجابت می نماید هرگاه او را بخوانند.ای مردم همانا وجود شما در گرو کرده های شماست پس آن را با آمرزش خواهی از خدا از گرو رها سازید.و پشت شما از گناهان گرانبار است،پس آن را به طولانی ساختن سجده ها سبک کنید،و بدانید حق تعالی به عزّت و جلال خود سوگند یاد کرده،که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب ننماید،و آنان

ص:284

را در قیامت به آتش دوزخ نترساند.ای مردم هرکه از شما روزه دار مؤمنی را در این ماه افطار دهد،برای او نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده و آمرزش گناهان پیشین خواهد بود.بعضی از اصحاب گفتند:یا رسول اللّه همۀ ما توانایی افطار دادن نداریم،فرمود:از آتش دوزخ بپرهیزید به افطار دادن روزه داران،گرچه به نصف دانۀ خرما،یا به یک جرعه آب باشد،همانا خدا به هرکه به همین مقدار افطاری دهد،این پاداش را میدهد،حتی اگر توانایی بیشتر از این را نداشته باشد!!ای مردم هرکه اخلاق خود را در این ماه نیکو کند،آسان و راحت بر صراط بگذرد روزی که قدمها بر ان بلغزد،و هرکه در این ماه بر به کار گرفتن غلام و کنیز خویش آسان گیرد،خدا در قیامت حساب او را آسان کند، و هرکه در این ماه شرّ خود را از مردم بازدارد،حق تعالی خشم خویش را در قیامت از او بازدارد و هرکه در این ماه یتیم بی پدری را نوازش کند،خدا در قیامت او را گرامی دارد و هرکه در این ماه به خویشان خود صله و احسان کند،خدا در قیامت او را به مهر خود پیوند دهد،و هرکه از خویشان خود احسان را قطع کند،خدا در قیامت رحمت خود را از او بردارد،و هرکه در این ماه نماز مستحب بجا آورد،خدا برای او برات بیزاری از آتش دوزخ ثبت کند.و هرکه در این ماه نماز واجبی را ادا کند،خدا به او پاداش هفتاد نماز واجب را که در ماههای دیگر خوانده شود عطا نماید،و هرکه در این ماه صلوات بسیار بر من فرستد،خدا ترازوی عمل او را سنگین گرداند،در روزی که ترازوهای عمل سبک باشند و هرکه در این ماه یک آیه از قرآن بخواند،پاداش کسی را دارد که در ماههای دیگر ختم قرآن کرده باشد.ای مردم به یقین درهای بهشت در این ماه باز است،از خدا بخواهید که به روی شما نبندد،درهای دوزخ در این ماه بسته است،از خدا درخواست نمایید که به روی شما نگشاید،و شیاطین را در این ماه به زنجیر کشیده اند از خدا بخواهید که آنان را بر شما چیره نسازد تا آخر خبر شیخ صدوق روایت کرده چون ماه رمضان میرسید رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله هر اسیری را آزاد میکرد و به هر خواهنده ای عطا میفرمود.مؤلّف گوید:ماه رمضان ماه خدای جهانیان و شریفترین ماههاست ماهی که درهای آسمان و درهای بهشت و رحمت باز می شود،و درهای دوزخ بسته می شود،در این ماه شبی است که عبادت در آن از عبادت هزار ماه بهتر است،پس درنگ کن که در شب و روز خود چگونه خواهی بود،و چگونه اعضا و جوارح خویش را از نافرمانی پروردگار حفظ می کنی؟مبادا شبها خواب باشی،و روزها از یاد خدا غافل، همانا در روایت است،که در پایان هر روز از روزهای ماه مرضان خدا در وقت افطار،هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد می کند،و چون شب جمعه و روز جمعه شود،در هر ساعتی هزار هزار نفر را از آتش دوزخ می رهاند،که هریک مستوجب عذاب بوده باشند،و در شب و روز آخر ماه،به تعداد آنچه در تمام ماه رها ساخته آزاد می کند،پس ای عزیز مبادا که ماه رمضان بگذرد،و گناهانت بر عهده ات باقی مانده باشد،

ص:285

و در وقتی که روزه داران پاداش خود را بگیرند تو از جملۀ محرومان و زیانکاران باشی،و به سوی خدای تبارک و تعالی تقرّب جوی به تلاوت قرآن در شبها و روزهای این ماه،و به خواندن نماز،و کوشش در عبادت و خواندن نمازها در اوقات فضیلت،و کثرت استغفار و دعا.

از امام صادق(درود بر او)روایت شده است:هرکه در ماه رمضان مورد مغفرت قرار نگیرد،تا سال آینده قرار نمی گیرد،مگر آنکه برای آمرزیده شدن در عرفه حاضر شود.

و خود را از آنچه خدا حرام کرده و از افطار دادن به چیزهای حرام،حفظ کن و به گونه ای رفتار کن که مولای ما حضرت صادق علیه السّلام وصیت فرموده که:هرگاه روزه هستی باید گوش و چشم و پوست و همۀ اعضای تو روزه باشند،یعنی از انجام محرّمات بلکه مکروهات دوری کنند و نیر فرمود:گاه روزۀ تو نباید همانند روز افطار تو باشد،و همچنین فرمود:روزه به همین خودداری از خوردن و آشامیدن تنهاست،بلکه باید در هنگام روزه،زبان خود را از دروغ نگاه دارید،و دیده های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع نکنید،و بر هم حسد نورزید،و غیبت و گفتگوی بی منطق ننمایید،و سوگند دروغ بلکه حتی سوگند راست به زبان نیاورید،و دشنام و ناسزا ندهید،و بی خردی نورزید،و دلتنگ نشوید،و از یاد خدا و نماز غفلت نکنید،و از آنچه نباید گفت خاموش باشید،شکیبا باشید، و سخن به راستی گویید،از اهل شرّ دوری کنید،و از گفتار بد و دروغ و افترا و خصومت با مردم و گمان بد بردن و غیبت و سخن چینی اجتناب کنید و خود را در آستانه آخرت بدانید،و در انتظار فرج و ظهور قائم آب محمّد علیهم السّلام باشید و ثوابهای آخرت را آرزو نمایید،و برای سفر آخرت،اعمال شایسته را توشه برگیرید و بر شما باد به آرامش دل و آرامی تن و خضوع و خشوع و شکستگی و فروتنی،مانند برده ای که از مولای خویش بترسد،و از عذاب خدا هراسان باشید،و به رحمتش امیدوار،و ای روزه دار باید که دلت از عیبها و باطنت از حیله ها و مکرها پاک باشد،و تنت پاکیزه از آلودگیها و از آنچه غیر خداست به سوی خدا بیزاری جو،و ولایت و دوستی خویش را به گاه روزه برای خدا خالص گردان،و از بیان آنچه حق تعالی تو را از آن در آشکار و نهان نهی کرده خاموش باش.

و در ایام روزه روح و بدن خویش را به خدای(عزّ و جلّ)ببخش،و دل خویش را برای محبت و یاد او فارغ گردان،و بدن خود را در آنچه خدا تو را به آن امر کرده و فرا خوانده بکار گیر،اگر چنین کنی،آنچه شایستۀ روزه است انجام داده ای،و فرمان خدا را اطاعت

ص:286

کرده ای،و از آنچه بیان شد آنچه را کم بگذاری،به اندازۀ آن از فضل و ثواب روزه تو کم می شود،به درستی که پدرم گفت:

رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله شنید زنی هنگام روزه،کنیز خویش را دشنام داد،حضرت طعامی خواست و به آن زن گفت:میل کن،عرضه داشت:روزه هستم،فرمود:چگونه روزه ای که کنیز خود را دشنام دادی!روزه تنها ترک خوردن و آشامیدن نیست، همانا حق تعالی روزه را حجابی از انجام کارهای ناشایست،و کردارهای بد،و گفتارهای ناپسند قرار داده،چه بسیارند روزه داران،و چه بسیارند آنان که تحمّل گرسنگی می کنند.حضرت امیر المؤمنین علیه السّلام فرمود:چه بسیار روزه داری که او را از روزه جز تشنگی و گرسنگی بهره ای نیست،و چه بسیار عبادت کننده ای که او را از عبادت سودی جز رنج و زحمت نیست!!ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان می باشد،و خوشا افطار زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی خردان است!!

از جابر بن یزید از امام باقر علیه السّلام روایت شده که حضرت رسول صلّی اللّه و علیه و آله به جابر بن عبد اللّه فرمود:ای جابر این ماه ماه رمضان است،هرکه روزه بدارد روزش را،و به عبادت بایستد بخشی از شبش را،و شکم و شهوت خویش را از حرام باز دارد،و زبانش را حفظ کند،از گناهانش همچون بیرون رفتن از ماه رمضان بیرون رود...جابر گوید:گفتم:یا رسول اللّه چه نیکوست این حدیثی که فرمودی؟حضرت فرمود:ای جابر چه دشوار است این شرطهایی که گفتم؟!به هر صورت،اعمال این ماه شریف در دو مطلب و یک خاتمه ذکر می شود:

مطلب اول:اعمال مشترک ماه مبارک رمضان
اشاره

و آن بر چهار بخش است

بخش اوّل:اعمالی که در هر شب و هر روز این ماه بجا آورده شود
اشاره

.

[در ماه رمضان از اوّل آن تا آخر آن پس از هر فریضه بخوان...]

سیّد ابن طاووس از امام صادق و موسی بن جعفر علیهم السّلام روایت کرده که فرمودند:در ماه رمضان از اوّل آن تا آخر آن پس از هر فریضه بخوان:

خدایا زیارت خانۀ محرّمت را در امسال و در هر سال نصیبم کن،تا زمانی که زنده ام داری در آسانی تندرستی و گشادگی روزی،و محرومم نکن مرا از آن اماکن گرامی،و مشاهد شریف خیز

ص:287

و زیارت قبر پیامبرت که درود تو بر او و بر خاندانش باد،و در تمام حاجات دنیا و آخرت یاور من باش خدایا از تو درخواست می کنم در آنچه که حکم می کنی و مقدّر می نمایی،از فرمان حتمی در شب قدر،از حکمی که برگشت داده نمی شود، و به حکم دیگر تبدیل نمی گردد،اینکه مرا در شمار زائران خانۀ محترمت بنویسی،آن زائرانی که پاک و خالصانه است زیارتشان و پذیرفته است تلاششان و آمرزیده است گناهشان،و نابود شده است بدیهایشان،و قرار ده در آنچه حکم می کنی،و مقدّر می نمای اینکه عمرم را طولانی سازی و روزی ام را فراوان کنی،و امانت و قرضم را ادا نمایی،دعایم را اجابت کن ای پروردگار جهانیان

[پس از نمازهای واجب بخوان(یا علی یا عظیم)...]

و پس از نمازهای واجب بخوان: ای بلندمرتبه،ای بزرگ،ای آمرزنده،ای مهربان،تویی پروردگار بزرگی که چیزی همانندش نیست،و اوست شنوای بینا،و این ماهی است که به آن عظمت و کرامت و شرافت بخشیدی و بر سایر ماهها برتری دادی،و ماهی است که روزه اش را بر ما واجب نمودی،و آن ماه مرضان است که قرآن را در آن فرود آوردی،برای هدایت مردم و بیان دلایل روشن از هدایت و تمیز حق از باطل،و شب قدر را در آن قرار دادی،و آن را از هزار ماه بهتر ساختی،ای صاحب منت که بر تو منّتی گذاشته نشود،بر من به آزادی از آتش منّت نه،در جمع آنان که بر آنها منّت نهی،و وارد بهشتم گردان ای مربان ترین مهربانان.

[این دعا را پس از هر نماز واجب بخواند حق تعالی گناهان او را تا روز قیامت بیامرزد(اللهم ادخل علی اهل القبور السرور)...]

شیخ کفعمی در«مصباح»و«بلد الامین»و شیخ شهید در مجموعۀ خود از حضرت رسول صلّی اللّه و علیه و آله روایت کرده اند که آن حضرت فرمود:هرکه این دعا را در ماه رمضان،پس از هر نماز واجب بخواند،حق تعالی گناهان او را تا روز قیامت بیامرزد.و آن دعا این است:

ص:288

خدایا دل اهل قبور را شاد کن،خدایا هر تهیدستی را بی نیاز کن،خدایا هر گرسنه ای را سیر کن، خدایا هر برهنه ای را بپوشان،خدایا قرض هر بدهکاری را ادا کن.خدایا غم هر غمزده ای را برطرف کن، خدایا هر غریبی را به وطن بازگردان،خدایا هر اسیری را آزاد فرما،خدایا هر فسادی را در کار مسلمانان اصلاح گردان، خدایا هر بیماری را درمان ده،خدایا راه تهیدستی ما را با توانگریت ببند،خدایا بدحالی ما را به خوبی حال خود تغییر ده، خدایا وام ما را بپرداز،و ما را از تهیدستی بی نیاز کن،همانا تو بر هر چیز توانایی.

[بخواند این دعا را که امام صادق علیه السّلام در ماه رمضان می خواندند]

شیخ کلینی در کتاب«کافی»از ابو بصیر روایت کرده که امام صادق علیه السّلام در ماه رمضان این دعا را می خواند:

خدایا من به وسیلۀ تو و از تو حاجتم را درخواست می کنم،و هرکه حاجت خویش از مردم بخواهد همانا من حاجتم را نمی خواهم مگر از تو،یگانه ای،شریکی برای تو نیست،به حق فضل و رضوانت از تو می خواهم که بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی،و در این سال برایم راهی به سوی کعبه قرار دهی،با زیارتی پاک و پذیرفته،پاکیزه و خالص برای خویش،که دیده ام به آن روشن گردد و مرتبه ام با آن بالا رود،خدایا به من روزی کن که دیده ام را از حرام فرو بندم،و شهوتم را نگاه دارم،و خود را از همۀ حرامهایت بازدارم،تا آنجا که چیزی نزد من برتر نباشد از طاعت و خشیتت،و عمل به آنچه واجب کردی،و ترک آنچه نپسندیدی و از آن نهی نمودی،و همۀ اینها را در کنار آسانی و فراوانی و تندرستی،و آنچه به من نعمت دادی قرار ده.

ص:289

و از تو می خواهم مرگم را کشته شدن در راهت در زیر پرچم پیامبرت همراه با اولیایت قرار دهی،و از تو می خواهم که به وسیلۀ من دشمنان خود و رسولت را به قتل رسانی،و از تو درخواست می کنم که مرا گرامی داری با خوار کردن آن از خلق که خودخواهی،و خوار نکنی مرا به گرامی داشتن احدی از اولیایت،خدایا برایم همراه پیامبر راهی به خوشبختی قرار ده،خدا مرا بس است،آنچه خدا خواهد شود.

مؤلّف گوید:این دعا موسوم به دعای حجّ است،سیّد در«اقبال»خواندن آن را در شبهای ماه رمضان، پس از مغرب،از امام صادق علیه السّلام روایت کرده،و کفعمی در کتاب«بلد الامین»فرموده:در هر روز از ماه رمضان و در شب اوّل آن،خواندن این دعا مستحبّ است،و شیخ مفید در کتاب«مقنعه»آن را برای خصوص شب اول ماه پس از نماز مغرب روایت کرده،آگاه باش بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه مبارک رمضان خواندن قرآن است،و باید آن را بسیار خواند،چه اینکه قرآن در این ماه نازل شده و در آثار اسلامی وارد شده که هر چیزی را بهاری است،و بهار قرآن ماه رمضان است و در ماههای دیگر یک ختم قرآن مستحبّ است،و کم ترینش ختم آن در شش روز است،ولی در ماه رمضان هر سه روز یک ختم مستحبّ است،و اگر بتواند روزی یک ختم قرآن کند بسیار خوب است،علاّمۀ مجلسی فرموده:در حدیث است که بعضی از امامان علیهم السّلام در این ماه چهل ختم قرآن می نمودند و بلکه زیادتر،و اگر ثواب هر ختم قرآنی را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم هدیه کند ثوابش دو چندان گردد.و از روایتی ظاهر می شود،که اجر چنین کسی آن است که در روز قیامت با ایشان باشد.در این ماه باید دعا و صلوات و استغفار بسیار نمود،و زیاد«لا اله الاّ اللّه»گفت،و روایت شده که امام چهارم علیه السّلام چون ماه رمضان فرا می رسید،زبان نمی گشود مگر به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر،و نیز باید به عبادت و انجام نافله های شب و روز اهتمام بسیار ورزید.

بخش دوّم:اعمالی است که باید در شبهای رمضان بجا آورد،و آن چند عمل است:
[اوّل:افطار نمودن]

اوّل:افطار نمودن و مستحبّ است

ص:290

پس از نماز شام افطار کند مگر آنکه ضعف بر او چیره شده باشد،یا جمعی جهت فطار منتظر او باشند،

[دوّم:با غذایی پاکیزه از حرام و شبهه افطار کند]

دوّم:با غذایی پاکیزه از حرام و شبهه افطار کند،و بهتر است با خرمای حلال روزه خود را بگشاید،تا ثواب نمازش چهار صد برابر گردد،و به خرما،آب،رطب شیر،حلوا،نبات،آب گرم،به هر کدام که افطار کند خوب است.

[سوّم:در وقت افطار دعاهای ویژه آن را بخواند]

سوّم:در وقت افطار دعاهای ویژه آن را بخواند،از جمله بگوید:

خدایا برای تو روزه گرفتم،و بر خوان تو افطار کردم،و بر تو تکیه نمودم.تا خدا ثواب هرکسی را که در این روز روزه داشته به او عطا کند و اگر دعای«اللّهمّ ربّ النّور العظیم»را که سیّد و کفعمی روایت کرده اند بخواند فضیلت بسیار یابد،و روایت شده که امیر المؤمنین علیه السّلام هرگاه می خواست افطار کند می گفت:

به نام خدا،خدایا برای تو روزه گرفتیم،و بر روزی تو افطار کردیم،خدایا از ما بپذیر،که تو شنوا و دانایی

[چهارم:در هنگام خوردن لقمه اول این کلمات را بگوید...]

چهارم:در هنگام خوردن لقمه اول بگوید به نام خدا که رحمتش بسیار و مهربانی اش همیشگی است،ای گسترده آمرزش،مرا بیامرزتا خدا او را بیامرزد.

در روایت آمده که در پایان هر روز از روزهای ماه رمضان،خدا هزار هزار نفر را از آتش دوزخ آزاد کند،پس از حضرتش بخواه که تو را یکی از آنان قرار دهد.

[پنجم:در وقت افطار سورۀ«قدر»را بخواند]

پنجم:در وقت افطار سورۀ«قدر»را بخواند.

[ششم:به هنگام افطار صدقه داده،و به روزه داران افطار دهد]

ششم:به هنگام افطار صدقه داده،و به روزه داران افطار دهد،هرچند به قدر چند دانۀ خرما یا جرعه ای آب باشد.از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله روایت شده:هرکه روزه داری را افطار دهد همچون اجر آن روزه دار برایش خواهد بود،بی آنکه از پاداش آن روزه دار چیزی کاسته شود.و همچنین برای او خواهد بود همانند آن عمل خوبی که آن افطار کننده به نیروی آن طعام بجا آورد،آیة اللّه علاّمۀ حلی در رسالۀ«سعدیه»از امام صادق علیه السّلام روایت کرده:هر مؤمنی در ماه رمضان مؤمن دیگری را به لقمه ای اطعام کند،حق تعالی برای او بنویسد اجر کسی را که سی بندۀ مؤمن آزاد کرده،و نزد خدا یک دعایش مستجاب شود.

[هفتم:در هر شب هزار مرتبه«انّا انزلناه»وارد است]

هفتم:در هر شب خواندن هزار مرتبه«انّا انزلناه»وارد است.

[هشتم:در هر شب اگر بتواند صد مرتبه سورۀ«حم دخان»را بخواند]

هشتم:در هر شب اگر بتواند صد مرتبه سورۀ«حم دخان»را بخواند.

ص:291

[نهم:هر شب این دعا را بخواند که گناهان چهل ساله او آمرزیده شود]

نهم:سیّد روایت کرده است:هرکه این دعا را در هر شب ماه رمضان بخواند،گناهان چهل سال او آمرزیده می شود:

خدایا پروردگار ماه رمضان،که قرآن را در آن فرو فرستادی،و روزه را در آن بر بندگانت واجب نمودی،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و زیارت خانه ات را در این سال و در هر سال نصیب من فرما،و برایم بیامرز گناهان بزرگی را که آنها را جز تو نیامرزد،ای بخشاینده،ای دارای دانش بی پایان.

[دهم:در هر شب پس از مغرب دعای حج را بخواند]

دهم:در هر شب پس از مغرب دعای حج را بخواند،که بیان آن در بخش اوّل گذشت.

[یازدهم:در هر شب از ماه رمضان این دعا(دعای افتتاح)را بخواند...]

یازدهم:در هر شب از ماه رمضان بخواند:خدایا،من با سپاس تو ستایش را آغاز می کنم و تویی که با کرمت به سوی درستی توجّه دهی،و یقین دارم که در جای عفو و رحمت مهربان ترین مهربانانی.

و در جایگاه مجازات و انتقام،سخت ترین کیفرکننده ای،و در موضع بزرگ منشی و عظمت بزرگ ترین جبّاری،خدایا در خواندنت،و در درخواست از حضرتت به من اذن دادی،پس ای شنوا بشنو ستودنم را، و ای مهربان اجابت کن دعایم را،و ای آمرزنده بیامرز لغزشم را،ای خدای من چه بسیار سختیهای که گره گشودی،و اندوهها که برطرف کردی،و لغزشها که آمرزیدی،و رحمت که گستردی،و زنجیر بلا که باز کردی،سپاس خدای را که همسر و فرزندی برنگرفته،و در فرمانروایی شریکی برایش نیست،و سرپرستی از روی ناتوانی نداشته است،و او را بزرگ شمار بسیار بزرگ.سپاس خدای را با همه ستودنیهایش،بر تمام نعمتهایش،سپاس خدای را

ص:292

که در فرمانروایی رقیبی ندارد،و برای او در کارش نزاع کننده ای نیست،سپاس خدای را که در آفرینش شریکی ندارد،و در بزرگی شبیهی برای او نیست.سپاس خدای را که فرمان و سپاسش در آفریدگان جاری است و بزرگواری اش با کرمش آشکار است،و دست لطفش به سخاوت گشوده،خدایی گنجینه هایش نقصان نپذیرد،و بخشش بسیارش جز جود و کرم بر او نیفزاید،همانا او عزیز و بسیار بخشنده است،خدایا اندک از بسیار از تو درخواست می کنم، با نیاز شدیدی که مرا به آن است،و بی نیازی تو از ان دیرینه است،و آن اندک نزد من بسیار است،و برای تو هموار و آسان.خدایا بخششت از گناهم،و گذشتت از خطایم،و چشم پوشی ات از تجاوزم،و پرده افکنی ات بر کردار زشتم،و بردباری ات از فراوانی جرمم از آنچه که از خطا و گناه عمدی ام بود مرا به طمع انداخت،که از درگاهت چیزی را که شایستۀ آن از سوی تو نیستم درخواست کنم،آنچه که از رحمتت نصیبم نمودی و از قدرتت نشانم دادی،و از اجابتت به من شناساندی،پس بر آن شدم که با اطمینان بخوانمت،و با انس و میل بدون ترس و هراس از تو درخواست می کنم،و در انچه به خاطر آن قصد پیشگاه تو نمودم از تو ناز جویم،اگر برآورده شدن حاجتم تأخیر افتاد،از روی نادانی بر تو عتاب ورزیدم،با آنکه شاید به تأخیر افتادن روا شدن حاجتم برایم بهتر باشد،چه تو به سرانجام امور آگاهی،پس هیچ مولای کریمی را بر بندۀ پستی،شکیباتر از تو بر خود ندیدم،ای پروردگار من،تو مرا می خوانی،و من از تو روی می گردانم، و با من دوستی می ورزی و من با تو دشمنی می کنم،به من محبّت می نمای و از تو نمی پذیرم،گویا مرا بر تو منّت است،

ص:293

و با همۀ اینها چیزی تو را باز نمی دارد از رحمت و احسان بر من،و تفضّل به جود و کرمت بر این بنده،بر بندۀ نادانت رحم کن،و با فزونی احسانت بر او جود آور،زیرا تو بخشندۀ کریمی، سپاس خدای را خدای مالک سلطنت،روان کنندۀ کشتی،تسخیرکنندۀ بادها،شکافندۀ سپیده،حکم فرمای روز جزاء پروردگار جهانیان.سپاس خدای را بر بردباری اش پس از دانشش به نافرمانی بنده،و سپاس خدای را بر عفوش پس از قدرتش بر عقاب،و و سپاس خدای را بر طول بردباری اش در وقت خشم،و حال آنکه او بر آنچه بخواهد تواناست.سپاس خدای را که آفرینندۀ آفریدگان گسترندۀ روزی،شکافندۀ سپیده،دارای عظمت و بزرگواری و احسان و نعمت بخشی است خدایی که از دیدگان دور است پس دیده نمی شود،و به جانها نزدیک است پس شاهد گفتگوهای پنهان است،فرخنده و برتر است.سپاس خدای را که ستیزه جویی ندارد تا با او برابری نماید،و شبیهی ندارد که هم شکل او باشد،و پشتیبانی ندارد که او را یاری کند،با عزّتش همۀ عزیزان را مقهور ساخته و در برابر عظمتش بزرگان فروتن گشته اند،پس با قدرتش به هرچه خواهد رسد،سپاس خدای را که اجابتم می کند آنگاه که صدایش می زنم،و هر زشتی را بر من می پوشاند و من از او نافرمانی می کنم،و او نعمتش را بر من بزرگ می گرداند،پس من او را شکر نمی کنم،چه بسیار موهبتهای گوارایی که به من عطا فرمود،و حوادث وحشتناکی که مرا از آسیب آنها کفایت نمود،و چه بسیار خرّمی دلنشینی که به من نمایاند، او را سپاس گویان ستایش می کنم،و تسبیح گویان یادیش می کنم،سپاس خدای را که پرده اش دریده نگردد،و در رحمتش بسته نشود، و پرسنده اش ردّ نگردد،و آرزومندش نومید نشود.سپاس خدای را که هراسندگان را ایمنی بخشد،و شایستگان را

ص:294

نجات دهد،و ناتوان شمردگان را به رفعت رساند،و متکبّران را به خاک اندازد و پادشاهانی را نابود نماید، و دیگران را جانشین آنان سازد،سپاس خدای را که درهم شکنندۀ گردنکشان،نابودکنندۀ ستمکاران،دریابندۀ گریختگان،کیفردهندۀ ستمگران،فریادرس دادجویان،حاجت بخش خواهندگان،تکیه گاه مؤمنان است.سپاس خدای را که از خشیتش آسمان و ساکنانش غرّش کنند،و زمین و آبادکنندگانش بلرزند،و دریاها و هرکه در اعماقش شناور است موج زنند.سپاس خدای را که ما را به شناخت خویش هدایت فرمود و اگر خدا ما را هدایت نکرده بود هرگز هدایت نمی شدیم سپاس خدای را که می آفریند و خود آفریده نشده،و روزی می دهد،و خود روزی داده نمی شود و می خوراند و خود خورانده نمی شود و زنده ها را می میراند،و مردگان را زنده می کند،و اوست زنده ای که هرگز نمی میرد،خیر تنها به دست اوست،و او بر هر چیز تواناست.

خدایا درود فرست بر محمّد بنده و فرستاده ات و امین و یار صمیمی و محبوب،و برگزیده ات و حافظ راز و رسانندۀ پیامهایت،درودی برترین و بهترین و زیباترین و کامل ترین و پاکیزه ترین و پر نماترین و دلپسندترین و پاک ترین و بلندترین و بیشترین درودی که فرستادی و برکت دادی و ترحم نمودی و مهر ورزیدی،و سلام دادی بر یکی از بندگان و پیامبران و رسولان و برگزیدگان و اهل کرامت از خلقت.خدایا درود فرست بر علی امیر المؤمنان،و جانشین فرستادۀ پروردگار جهانیان،بنده و ولیّت و برادر رسولت،و حجّتت بر بندگان،و

ص:295

نشانۀ بزرگ ترت،و خبر عظیم،و درود فرست بر صدیقۀ طاهره فاطمۀ زهرا سرور زنان جهانیان،و درود فرست بر دو فرزندزادۀ پیامبر رحمت،و دو پیشوای هدایت،حسن و حسین،دو سرور جوانان اهل بهشت،و درود فرست بر امامان مسلمانان،علی بن الحسین و محمّد بن علی،و جعفر بن محمّد،و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمّد بن علی و علی بن محمّد،و حسن بن علی،و یادگار شایستۀ هدایتگر حضرت مهدی،حجّتهای تو بر بندگان،و امینهای تو در سرزمینهایت درودی بسیار و همیشگی.خدایا درود فرست بر ولی امرت،آن قائم آرزو شده،و دادگستر مورد انتظار، واو را در حمایت فرشتگان مقرّبت قرار ده،و به روح القدس تأییدش کن ای پروردگار جهانیان.خدایا او را دعوت کننده به کتابت،و قیام کننده به آئینت قرار ده،او را جانشین خود روی زمین گردان،چنان که پاکان پیش از او را جانشین خویش قرار دادی،دینی را که برایش پسندیده ای به دست او پابرجا بدار،و ترسش را به امنیت بازگردان،تا با اخلاص کامل تو را بپرستد.خدایا عزیزش بدار،و به دیگران توسط او عزّت بده و یاری اش کن.و به دیگران از سوی او یاری ده یاری اش ده یاری پیروزمندانه و بر پیروزیش با پیروزی آسان،و از پیش خود برای او سلطنتی پیروزی آفرین قرار ده.خدایا به وسیلۀ او دینت و روش پیامبرت را آشکار کن،تا چیزی از حق،از ترس احدی از مردم پنهان نماند.خدایا به سوی تو مشتاقیم برای یافتن دولت کریمه ای که اسلام و اهلش را به آن عزیز گردانی،و نفاق و اهلش را به وسیلۀ آن خوار سازی،و

ص:296

و ما را در آن دولت از دعوت کنندگان به سوی طاعتت،و رهبران به سوی راهت قرار دهی،و کرامت دنیا و آخرت را از برکت آن روزیمان فرمایی.خدایا آنچه از حق به ما شناساندی تاب تحملش را نیز عنایت کن،و آنچه را دررسیدن به آن کوتاهی کردیم،ما را به آن برسان،خدایا پریشانی ما را به یاری او جمع کن،و پراکندگی ما را به او وحدت بخش،و گسیختگی ما را با او پیوند ده،و اندک ما را به او زیاد فرما،و ذلّت ما را به او عزّت ده و تنگدستی ما را به او توانگری بخش،و بدهی ما را از برکت او ادا کن،و فقر ما را به مدد او جبران فرما،و جدایی و دودستگی ما را به او برطرف کن،و دشواری کار ما را به او آسان گردان،و روی ما را به دیدار او سپید کن،و اسیران ما را به یاری او آزاد گردان،و درخواستهای ما را به لطف او برآور،و وعده های ما را به ظهور او تحقق بخش و دعایمان را به کمک او اجابت کن،و خواسته هایمان را به حق او عطا فرما،و ما را به یاری او به آروزهای دنیا و آخرتمان برسان،و لطف به او بالاتر از آرزویمان به ما اعطا کن،ای بهترین خواسته شدگان،و گشاده دست ترین بخشندگان،سینه های ما را به او شفا بخش،و کینه دلهایمان را به او برطرف کن،و ما را به مدد او به حقیقت آنچه که در آن اختلاف افتاده از حق به اذن خود راهنمایی فرما،همانا تو هرکه را بخواهی به راه راست هدایت می کنی،و به وسیلۀ او ما را بر دشمنان خود و دشمنان خویش یاری ده،ای معبود حق آمین.خدایا از نبود پیامبران که درودهای تو بر او و خاندانش و از ناپیدایی مولایمان،و بسیاری دشمنانمان و کمی نفراتمان،و سختی فتنه ها به سویمان،و از جریان زمان بر زیانمان به درگاه تو شکوه می آوریم،بر محمّد و خاندانش درود فرست و ما را در برابر این همه یاری فرما به گشایشی از جانب خویش که زود برسانی،و بدحالی که برطرف کنی،و پیروزی با عزّت برایمان قرار دهی،و سلطنت حقی که آشکارش فرمایی،و به رحمتی که از سویت ما را فرا گیرد،و به سلامتی کاملی که از جانبت ما را بپوشاند،ای مهربان ترین

ص:297

مهربانان.

[دوازدهم:در هر شب این دعا را بخواند...]

دوازدهم:در هر شب این دعا را بخواند: خدایا ما را در زمره شایستگان وارد کن،و در بهشت برین بالا بر،و جامی از نوشیدنی خوشگوار از چشمۀ سلسبیل به ما بنوشان،و به رحمتت از حور العین به همسری ما در آور،و از جاوید پسرانی که همچون مروارید در صدفند،در خدمت ما بگمار،و از میوه های بهشت،و گوشت پرندگان به ما بخوران،و از لباسهای زربفت و حریر و دیبا به ما بپوشان،و ما را برای رسیدن به شب قدر،و زیارت خانۀ کعبه،و کشته شدن در راهت توفیق عنایت کن،و دعای شایستۀ و درخواست ما را اجابت فرما،و آنگاه که پیشینیان و پسینیان را در روز قیامت جمع کردی به ما رحم کن،و رهایی از آتش را برای ما بنویس،و در دوزخ ما را به زنجیر نبند،و در عذاب و خواری ات ما را گرفتار مساز،و از زقوم و ضریع دوزخ به ما مخوران،و با شیاطین یکجا قرارمان مده، و ما را به رو در آتش مینداز،و از جامه های آتشین و پیراهنهای فلزی آتش بار بر ما مپوشان،و از هرگونه بدی،ای که معبودی جز تو نیست،بحق اینکه معبودی جز تو نیست ما را رهایی بخش.

[سیزدهم:در هر شب ماه رمضان این دعا را که از امام صادق علیه السلام روایت شده را بخواند...]

سیزدهم:از امام صادق علیه السّلام روایت شده:در هر شب ماه رمضان بخوان: خدایا از تو درخواست می کنم،در آنچه حکم می کنی و مقدّر می فرمایی،از امر حتمی در کار حکیمانه،از فرمانی که برگشت ناپذیرد،و تغییر پیدا نمی کند چنین قرار دهی که مرا در شمار زائران خانه ات ثبت کنی،زائرانی که حجشان پذیرفته شده و تلاششان قبول شده،و گناهانشان به آمرزش رسیده،

ص:298

و بدیهایشان محو گشته،و در آنچه حکم می کنی،و مقدّر می فرمایی قرار دهی،که عمر مرا در خیر و سلامت کامل طولانی کنی،و در روزی ام وسعت دهی،و مرا از آنانی قرار دهی که به وسیلۀ آنان دینت را یاری می کنی،و دیگری را به جای من قرار ندهی

[چهاردهم:هر شب این کامات را بگوید...]

چهاردهم:در کتاب«انیس و الصّالحین»آمده است که در هر شب از شبهای ماه رمضان بخواند:

به عظمت ذات کریمانه ات پناه می آورم،از اینکه ماه رمضان از من بگذرد،یا سپیدۀ این شب بدمد،و هنوز نزد من حقی برای تو یا گناهی مانده باشد،که بر آن عذابم کنی.

[پانزدهم:هر شب دو رکعت نماز به این کیفیت بخواند(سه قل هو الله)...]

پانزدهم:شیخ کفعمی در حاشیۀ«بلد الامین»از سیّد ابن باقی روایت کرده که مستحب است در هر شب ماه رمضان دو رکعت نماز خوانده شود،در هر رکعت سورۀ«حمد»یک مرتبه و سورۀ«توحید»سه مرتبه و چون سلام داده شد بگوید:

منزّه است آنکه نگهبان است و غفلت نمی کند،منزّه است آنکه مهربان است و شتاب نمی ورزد،منزّه است آنکه برپا است و از یاد نمی برد،منزّه است آنکه همیشگی است و سرگرم نمی شود.سپس تسبیحات اربعه[یعنی:

سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اکبر]را هفت مرتبه بگوید،آنگاه بخواند:منزّهی تو منزّهی تو،منزّهی تو،ای بزرگ،گناه بزرگ مرا بیامرز.سپس بر پیامبر و آل او علیهم السّلام ده مرتبه صلوات فرستد.کسی که این دو رکعت نماز را بجا آورد،حق تعالی برای او هفتاد هزار گناه را بیامرزد...تا آخر خبر.

[شانزدهم:هر شب از ماه رمضان سورۀ«انّا فتحنا لک فتحا مبینا»را در نماز نافله بخواند]

شانزدهم:روایت شده که هرکه در هر شب از ماه رمضان سورۀ«انّا فتحنا لک فتحا مبینا»را در نماز نافله بخواند، در آن سال از آسیب محفوظ می ماند.آگاه باش از اعمالی که مستحب است در شبهای ماه رمضان بجا آورده شود،هزار رکعت نماز در مجموع این ماه است،که استادان و بزرگان علما در کتابهای خود،که در زمینۀ فقه یا عبادات نوشته اند

ص:299

به آن اشاره کرده اند.احادیث در باب کیفیت بجا آوردن آن مختلف است،آنچه موافق روایت ابن ابی قرّه از امام جواد علیه السّلام است،و شیخ مفید در کتاب«غرّیه و اشراف»،آن را اختیار کرده،بلکه مورد اختیار مشهور از علماست،آن است که در دهۀ اول و دوم ماه رمضان،در هر شب بیست رکعت خوانده شود،هر دو رکعت به یک سلام،به این صورت که، هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب،و دوازده رکعت دیگر را بعد از نماز عشا بخواند،و در دهۀ آخر ماه در هر شب سی رکعت بخواند،هشت رکعت آن را پس از نماز مغرب و بیست و دو رکعت دیگر را بعد از نماز عشا بخواند،که مجموع این نمازها هفتصد رکعت می شود،و باقی آن را که سیصد رکعت است در شبهای قدر بخواند،شب نوزدهم صد رکعت،و شب بیست و یکم صد رکعت،و در شب بیست و سوم نیز صد رکعت که در جمع هزار رکعت می شود.این هزار رکعت به ترتیب دیگری هم وارد شده است که تفصیلش در جای دیگر آمده،و این مقام گنجایش شرح آن را ندارد،و امید است که اهل خیر در اجرای این هزار رکعت مسامحه و سهل انگاری نکنند،و خودا را از فیض آن بهره مند کنند.

و نیز روایت شده:که پس از هر دو رکعت از نمازهای مستحبی ماه رمضان بخوان:

خدایا در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی از فرمان حتمی ات،و در آنچه بسط می دهی از کار حکیمانه ات،در شب قدر مقرّر فرما که مرا از حاجیان خانۀ کعبه ات قرار دهی،حاجیانی که حجّشان پذیرفته شده،و تلاششان قبول گشته،و گناهانشان آمرزیده شده است،و از تو درخواست می کنم که عمرم را در طاعتت طولانی سازی،و روزی ات را بر من گسترده نمایی،ای مهربان ترین مهربانان.

بخش سوّم:اعمال سحرهای ماه مبارک رمضان و آن چند عمل است
اشاره

:

[اوّل:سحری خوردن]

اوّل:سحری خوردن،و آن را ترک نکند گرچه به خوردن یک خرمای خشک،یا نوشیدن شربتی از آب باشد،و بهترین سحریها سویق یعنی قاووت و خرماست،و در خبر وارد شده:که خدا و فرشتگان صلوات می فرستند بر آنهایی که در سحرها استغفار می کنند،و سحری می خورند.

ص:300

[دوم:هنگام خوردن سحری سورۀ«انّا انزلناه»را بخواند]

دوم:هنگام خوردن سحری سورۀ«انّا انزلناه»را بخواند،که هرکه این سورۀ مبارکه را هنگام افطار کردن و سحری خوردن بخواند،در فاصله بین این دو زمان ثواب کسی را دارد که در راه خدا در خون خود غلطیده است.

[سوم:دعای عظیم الشأنی را که از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده بخواند(دعای سحر)]

سوم:دعای عظیم الشأنی را که از حضرت رضا علیه السّلام روایت شده بخواند،آن حضرت فرموده است:این دعا دعایی است که امام باقر علیه السّلام در سحرهای ماه رمضان می خواندند:

خدایا از تو درخواست می کنم به حق زیباترین مرتبه از زیبایی ات،و همۀ مراتب زیبایی ات زیباست،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب زیبایی ات.خدایا از تو درخواست می کنم به حق نیکوترین مرتبه از جمالت،و همۀ مراتب جمال تو نیکوست،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب جمالت.خدا از تو درخواست می کنم به حق برجسته ترین مرتبه از جلالت،و همۀ مراتب جلال تو برجسته است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب جلالت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق بالاترین مرتبه از عظمتت،و همۀ مراتب عظمتت عظیم است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب عظمتت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق نورانی ترین مرتبه از نورت،و همۀ مراتب نور تو نورانی است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همه مراتب نورت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق گسترده تری مرتبه از رحمتت،و همۀ مراتب رحمتت گسترده است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب رحمتت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق کامل ترین مرتبه از مراتب کلمات،و همۀ مراتب کلماتت کامل است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب کلماتت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق کامل ترین مرتبه از کمالت و همۀ مراتب کمالت کامل است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب کمالت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق بزرگ ترین مرتبه از نامهایت،و همۀ مراتب نامهایت بزرگ است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب نامهایت خدایا از تو درخواست می کنم به حق عزیزترین مرتبه از عزّتت و همۀ مراتب عزّتت عزیز است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب عزتت

ص:301

خدایا از تو درخواست میکنم به حق نافذترین مرتبه اراده ات و همه مراتب اراده ات نافذ است خدایا از تو درخواست میکنم به حق همه مراتب اراده ات خدایا از تو درخواست میکنم به حق قدرتت که بر همه موجودات احاطه دارد و همه قدرتت بر تمام موجودات احاطه دارد خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب قدرتت،خدایا از تو درخواست می کنم به حق نافذترین مرتبه از مراتب علمت و همۀ مراتب علمت نافذ است، خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب علمت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق پسندیده ترین مرتبه از گفتارت،و همۀ مراتب گفتار تو پسندیده است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب گفتارت،خدایا از تو درخواست می کنم به حق محبوبترین مرتبه از خواسته هایت نزد تو،و همۀ مراتب خواسته هایت محبوب است خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب خواسته هایت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق شریف ترین مرتبه از شرفت،و همۀ مراتب شرف تو شریف است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب شرفت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق پایدارترین مرتبه از سلطنتت و همۀ مراتب سلطنت تو پایدار است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق مراتب سلطنتت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق باافتخارترین مرتبه از فرمانروایی ات و همۀ مراتب فرمانروایی ات با افتخار است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب فرمانروایی ات.خدایا از تو درخواست می کنم به حق برترین مرتبه از برتری ات و همۀ مراتب برتری ات برتر است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب برتری ات.خدایا از تو درخواست می کنم به حق دیرینه ترین مرتبه از کرمت،و همۀ مراتب کرمت دیرینه است،خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب کرمت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق گرامی ترین مرتبه از نشانه هایت،و همۀ مراتب نشانه هایت گرامی است.خدایا از تو درخواست می کنم به حق همۀ مراتب نشانه هایت.خدایا از تو درخواست می کنم به حق آنچه از جاه و جبروت که در آنی،و از تو می خواهم به حق هر جاه به تنهایی و به حق هر جبروت به تنهایی،

ص:302

خدایا از تو درخواست می کنم به حق آنچه اجابت می کنی مرا به آن هنگامی که از تو درخواست می کنم پس مرا اجابت کن ای خدا.آنگاه هر حاجت که داری از خدا بخواه،که به یقین براورده خواهد شد.

[چهارم:این دعا(ابو حمزه ثمالی)را بخواند...]

چهارم:در کتاب«مصباح»شیخ طوسی به نقل از ابو حمزه ثمالی آمده است که حضرت امام زین العابدین علیه السّلام در ماه رمضان بیشتر شب را به نماز می ایستاد و چون سحر می رسید این دعا را می خواند:

خدایا مرا به کیفرت ادب منما،و با نقشه ای با من نیرنگ مکن،پروردگارا از کجا برایم خیری هست،درحالی که جز نزد تو یافت نمی شود،و از کجا برایم نجاتی است،درحالی که جز به تو فراهم نمی گردد،نه آنکه نیکی کرد از کمک و رحمتت بی نیاز شد،و نه آنکه بدی کرد و بر تو گستاخی روا داشت،و تو را خشنود نساخت از عرصۀ قدرتت بیرون رفت.

پروردگارا،پروردگارا،پروردگارا.... آن قدر بگوید تا نفس قطع گردد. تو را به تو شناختم،و تو مرا بر هستی خود راهنمایی فرمودی،و به سوی خود خواندی،و اگر راهنمایی تو نبود،من نمیدانستم تو که هستی؟،سپاس خدای را که می خوانمش و او جوابم را می دهد،گرچه سستی می کنم گاهی که او مرا می خواند،و سپاس خدای را که از او درخواست می کنم و او به من عطا می نماید،گرچه بخل می ورزم هنگامی که از من قرض بخواهد، و سپاس خدای را که هرگاه خواهم برای رفع حاجتم صدایش کنم،و هرجا که خواهم برای راز و نیاز با او بی پرده خلوت کنم و او حاجتم را برآورد،سپاس خدای را که غیر او را نمی خوانم،که اگر غیر او را می خواندم دعایم را مستجاب نمی کرد،و سپاس خدای را که به غیر او امید نبندم،که اگر جز به او امید می بستم ناامیدم می نمود،و سپاس خدای را که مرا بخویش وا گذاشت،ازاین رو اکرامم نمود،و به مردم وا نگذاشت تا مرا خوار کنند،و سپاس خدای را که با من دوستی

ص:303

ورزید،درحالی که از من بی نیاز است،و سپاس خدای را که بر من بردباری می کند تا آنجا که گویی مرا گناهی نیست!پروردگارم ستوده ترین موجود نزد من بوده و به ستایش من سزاوارتر است.خدایا راههای درخواست حاجتهایم را به جانب تو باز می یابم،و آبشخورهای امید را نزد تو پر می بینم،و یاری خواستن از فضل برای آنکه تو را آرزو کرد بی مانع می بینم،و درهای دعا را برای فریاد کنندگان گشوده می نگرم،و می دانم که تو برای امیدواران در جایگاه اجابتی،و برای دل سوختگان در کمین گاه فریادرسی،و به یقین در اشتیاق به جودت،و خشنودی به قضایت جایگزینی از منع بخیلان است،و گشایشی از آنچه در دست ثروت اندوزان،و همانا مسافر به سوی تو مسافتش نزدیک است، و تو از آفریدگانت هرگز در پرده نیستی،جز اینکه کردارشان آنان را از تو محجوب نماید،من با درخواستم آهنگ تو کردم،و با حاجتم روی به تو آوردم،نیاز خواهی ام را به پیشگاه تو قرار دادم،و خواندت را دست آویز خویش نمودم بی آنکه مستحق شنیدن خواهشم،و شایستۀ گذشت از من باشی،بلکه برای اطمینان به کرمت، و آرامش به درستی وعده ات،و پناه جستن به ایمان به یگانگی ات و یقین به معرفتت که مرا پروردگاری جز تو نیست،و معبودی جز تو نیست،یگانه و بی شریکی.خدایا تو گفتی و گفتارت بر حق،و وعده ات درست است[فرمودی:]از فضل خدا بخواهید که خدا به شما مهربان است،ای آقای من در شأن تو این نیست که دستور به درخواست دهی و از بخشش خودداری کنی،تو با عطاهایت بر اهل

ص:304

مملکتت بسیار کریمی،و بر آنان با محبّت و رأفت بسیار احسان کننده ای.خدایا مرا در کودکی در میان نعمتها و احسانت پروریدی،و در بزرگسالی نامم را بلند آوازه ساختی،ای آنکه مرا در دنیا به احسان و فضل نعمتهایش پرورید و برایم در آخرت به گذشت و کرمش اشاره نمود،ای مولای من معرفتم راهنمایم به سوی تو،و عشقم به تو واسطه ام به پیشگاه توست،من از دلیلم به دلالت تو مطمئن،و از واسطه ام به شفاعت تو در آرامشم، ای آقایم تو را به زبانی می خوانم که گناهش او را ناگویا نموده،و با دلی با تو مناجات می کنم که جرمش او را هلاک ساخته، تو را می خوانم ای پروردگارم در حال هراس و اشتیاق و امید و بیم،مولای من هرگاه گناهانم را می بینم بی تاب می گردم،و هرگاه کرمت را مشاهده می کنم،به طمع می افتم،پس اگر از من درگذری بهترین رحم کننده ای،و اگر عذاب کنی ستم نکرده ای،خدایا حجّت من در گستاخی بر درخواست از تو،با ارتکاب آنچه از آن کراهت داری جود و کرم توست،و ذخیره ام در سختیها با کمی حیا همانا رأفت و رحمت توست،و امیدم بر ان است که بین حجّت و ذخیره ام آرزویم را نومید نکنی، پس امیدم را تحقق بخش،و دعایم را بشنو،ای بهترین کسی که خواننده ای او را خوانده،و برترین کسی که امیدواری به او امید بسته،ای آقای من آرزویم بزرگ شده،و کردارم زشت گشته،پس به اندازۀ آرزویم از عفوت به من ببخش،و به زشت ترین کردارم مرا سرزنش مکن،زیرا کرمت برتر از کیفر گنهکاران و بردباریت بزرگتر از مکافات تبهکاران است،و من ای آقایم پناهنده به فضل توام،گریزان از تو به سوی توام، خواستار تحقق چیزی هستم که وعده کردی،و آن گذشت تو از کسی که گمانش را به تو نیکو کرده،چه هستم من ای پروردگارم،و اهمیت من چیست؟

ص:305

به فضلت مرا ببخش،و به گذشتت بر من صدقه بخش،پروردگارا مرا به پرده پوشی ات بپوشان،و از توبیخم به کرم ذاتت درگذر،اگر امروز جز تو بر گناهم آگاه می شد،آن را انجام نمی دادم،و اگر از زود رسیدن عقوبت می ترسیدم، از آن دوری می کردم،گناهم نه به این خاطر بود که تو سبک ترین بینندگانی و بی مقدارترین آگاهان،بلکه پروردگارا از این جهت بود که تو بهترین پرده پوشی،و حاکم ترین حاکمان،و کریم ترین کریمانی،پوشنده عیبها،آمرزندۀ گناهان،دانای نهانها،گناه را با کرمت می پوشانی،و کیفر با بردباری ات به تاخیر می افکنی،سپاس تو را سزاست بر بردباری ات پس از انکه دانستی،و بر گذشتت پس از آنکه توانستی،بردباری ات مرا به جانب گناه می کشد و بر نافرمانی ات جرأت می دهد،پرده پوشی ات بر من مرا به کم حیایی می خواند،و شناختم از رحمت گسترده و بزرگی عفوت،به من در تاختن بر محرّماتت سرعت می دهد!ای شکیبا،ای گرامی،ای زنده،ای ای به خود پاینده،ای آمرزگار،ای توبه پذیر،ای بزرگ نعمت،ای دیرینه احسان،پرده پوشی زیبایت کجاست،گذشت بزرگت کجاست،گشایش نزدیکت کجاست،فریادرسی زودت کجاست،رحمت گسترده ات کجاست،عطاهای برترت کجاست،موهبتهای گوارایت کجاست،جایزه های شایانت کجاست، فضل بزرگت کجاست،عطای عظیمت کجاست،احسان دیرینه ات کجاست،کرمت کجاست،ای کریم،به حق کرمت و«به محمّد و خاندان محمّد»مرا رهایی بخش،و به رحمتت مرا خلاص کن،ای نیکوکار،ای زیباکار،ای نعمت ده،ای فزونی بخش،من

ص:306

آن نیستم که در رهایی از کیفرت بر اعمالمان تکیه کنم،بلکه به احسانت بر ما اعتماد دارم،چرا که تو اهل تقوا و مغفرتی،از باب نعمت دهی ابتدای به احسان می کنی،و از جهت کرم از گناه در می گذری،پس نمی دانم از چه سپاس گویم،از زیبایی که می گسترانی،یا کار زشتی که می پوشانی،یا بزرگ آزمونی که آزمودی و شایستۀ نیکی نمودی،یا آن همه مشکلی که مرا از آن رهانیدی،و سلامت کامل بخشیدی؟!ای محبوب آنکه به تو دوستی ورزید،ای نور چشم کسی که به تو پناه آورد و برای رسیدن به تو از دیگران گسست،تو نیکوکاری و ما بدکارانیم،به زیبایی آنچه نزد توست،از زشتی آنچه پیش ماست درگذر،پروردگارا کدام جهلی است که جود تو گنجایش آن را نداشته باشد،و کدام زمان طولانی تر از مهلت دادن توست،در کنار نعمتهایت ارزش اعمال ما چیست،چگونه اعمال خود را بسیار انگاریم،تا با آنها با کرمت برابری کنیم،بلکه چگونه بر گنهگاران تنگ شود آنچه از رحمتت شاملشان شده؟،ای گستردۀ آمرزش،ای گشاده دست به رحمت،ای آقای من به عزّتت سوگند،اگر مرا برانی از درگاهت دور نخواهم شد،و از چاپلوسی و تملق نسبت به تو دست نخواهم کشید،به خاطر شناختی که به جود و کرمت پیدا کرده ام،تو انجام دهی آنچه را که خواهی،هرکه را بخواهی عذاب می کنی به هرچه که بخواهی و به هر صورتی که بخواهی،و رحم می کنی هرکه را بخواهی،به هرچه که بخواهی و به هر کیفیت که بخواهی،از آنچه کنی بازخواست نشوی،و در فرمانروایی ات نزاع در نگیرد،و کسی در کارت شریکت نگردد،و در داوری ات با تو هماورد نشود،و در تدبیرت احدی بر تو اعتراض نکند،آفرینش و فرمان تو راست،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،پروردگارا این است جایگاه کسی که به پناهت آمد،و به کرمت پناهنده

ص:307

گشت،و به احسان و نعمتهایت الفت جست،تویی آن سخاوتمندی که گذشتت به تنگی نمی رسد،و احسانت کاهش نمی پذیرد،و رحمتت کم نمی شود،و به یقین از چشم پوشی دیرینت،و فضل بزرگت،و رحمت گسترده ات اعتماد نمودیم،آیا ممکن است پروردگارا برخلاف گمانهای ما به خویش رفتار کنی،یا آرزوهایمان را نسبت به رحمتت نومید سازی هرگز ای بزرگوار،چنین گمانی به تو نیست،و طمع ما دربارۀ تو این چنین نمی باشد،پروردگارا،ما را دربارۀ تو آروزی طولانی بسیاری است،ما را در حق تو امید بزرگی است،از تو نافرمانی کردیم و حال آنکه امیدواریم گناه را بر ما بپوشانی،و تو را خواندیم،و امیدواریم که بر ما اجابت کنی،مولای ما امیدمان را تحقق بخش،ما دانستیم که با کردارمان سزاوار چه خواهیم بود،ولی دانش تو دربارۀ ما،و و آگاهی ما به اینکه ما را از درگاهت نمیرانی،گرچه ما سزاوار رحمتت نیستیم ولی تو شایستۀ آنی که بر ما و بر گنهکاران به فضل گسترده ات جود کنی،پس آن گونه که شایستۀ آنی بر ما منّت گذار،و بر ما جود کن،که ما نیازمند به عطای توییم،ای آمرزگار،به نور تو هدایت شدیم،و به فضل تو بی نیاز گشتیم،و به نعمتت بامداد نمودیم و شامگاه کردیم،گناهان ما پیش روی توست،خدایا از گناهانمان از تو آمرزش می خواهیم،و به سوی تو باز می گردیم،تو با نعمتها به ما مهر می ورزی و ما با گناهان با تو مقابله می کنیم،خیرت به سوی ما سرازیر است،و بدی ما به سوی تو بالا می آید،همواره فرشتۀ کریمی،از ما کردار زشت به جانب تو می آید،و این امر مانع نمی شود از اینکه ما را با نعمتهایت فراگیری، و به عطاهای برجسته ات بر ما تفضّل نمایی،منزّهی تو،چه بردبار و بزرگ و کریمی،آغاز کنندۀ به نیکی و

ص:308

و تکرار کنندۀ آنی،نامهایت مقدس،و ثنایت عظیم،و رفتارها و کردارهایت کریمانه است،خدایا،فضلت گسترده تر،و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به کردار ناپسند و خطاکاری ام بسنجی،پس گذشت نما،گذشت نما، گذشت نما،آقای من،آقای من،آقای من.ما را به ذکرت مشغول کن،و از خشمت پناه ده،و از عذابت نجات بخش،و از مواهبت روزی کن،و از فضلت بر ما انعام فرما،و زیارت خانه ات، و زیارت مرقد پیامبرت را روزی ما کن،صلوات و رحمت و مغفرت و رضوانت بر پیامبر و خاندانش، تو نزدیک و جواب دهنده هستی،عمل به طاعتت را روزی ما گردان،و ما را بر دینت و بر روش پیامبرت (درود خدا بر او و خاندانش)بمیران.خدایا من و پدر و مادرم را بیامرز و به هر دو آنها رحم کن،چنان که مرا به گاه کودکی پروردند،احسان هر دو را به احسان،و بدیهایشان را به آمرزش پاداش ده.خدایا مردان و زنان مؤمن را بیامرز،چه زنده و چه مردۀ آنها را،و بین ما و آنان با نیکیها پیوند ده.خدایا بیامرز زنده و مردۀ ما را، حاضر و غائب ما را،مرد زن ما را،کوچک و بزرگ ما را،آزاد و غیر آزاد ما را،برگشتگان از خدا دروغ گفتند،و گمراه شدند گمراهی دوری،و زیان کردند،زیانی آشکار.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و برایم ختم به خیر فرما،و مرا از آنچه که بی قرارم کرده از کار دنیا و آخرتم کفایت کن،و کسی که مرا رحم نمی کنم بر من چیره مساز، و بر من از سوی خود نگهبانی همیشگی قرار ده،و از من شایسته های آنچه را که انعام کردی مگیر،و از فضلت روزی

ص:309

گسترده حلال پاکیزه نصیب من کن.خدایا به نگهبانی ات مرا نگهبانی کن،و به نگهداری ات مرا نگهدار و به پاسداری ات از من پاسداری فرما،و زیارت خانه ات را در این سال و در هر سال،و زیارت مرقد پیامبرت و امامان(درود بر آنان)را روزی من کن،پروردگارا از این مشاهد پر شرف و مواقف بس گرامی مرا محروم مساز.خدایا به من روی آور تا نافرمانی ات نکنم،و خیر و عمل به آن وحشت از خویش را در شب و روز،تا گاهی که زنده ام می داری ای پروردگار جهانیان به من الهام فرما.خدایا هرگاه گفتم مهیا و آماده شدم و در پیشگاهت به نماز ایستاد و با تو راز گفتم،چرتی بر من افکندی،آنگاه که وارد نماز شدم،و حال راز گفتن را از من گرفتی آنگاه که با تو راز و نیاز کردم،مرا چه شده؟هرگاه گفتم نهانم شایسته شد،و جایگاهم به جایگاه توبه کنندگان نزدیک گشته برایم گرفتاری پیش آمد،بر اثر آن گرفتاری پایم لغزید،و میان من و خدمت به تو مانع شد سرور من شاید مرا از درگاهت رانده ای،و از خدمتت عز نموده ای،یا مرا دیده ای که حقّت را سبک می شمارم پس از پیشگاهت دورم ساختی،یا شاید مرا روی گردان از خود مشاهده کردی،پس مرا مورد خشم قرار دادی یا شاید مرا در جایگاه دروغگویان یافتی،پس به دورم انداختی،یا شاید مرا نسبت به نعمتهایت ناسپاس دیدی،پس محرومم نمودی،یا شاید مرا از همنشینی دانشمندان غایب یافتی،پس خوارم نمودی،یا شاید مرا در گروه غافلان دیدی،پس از رحمتت ناامیدم کردی،یا شاید مرا انس یافته با مجالس بیکاره ها دیدی.پس مرا به آنان واگذاشتی،یا شدی دوست نداشتی

ص:310

دعایم را بشنوی پس دورم نمودی،یا شاید به خاطر جرم و جنایتم کیفرم نمودی،یا شاید برای کمی حیایم از تو مجازاتم نمودی،پس اگر پروردگارا عفو کنی،سابقه اینکه از گناهکاران پیش ار من گذشته ای طولانی است،زیرا کرمت پروردگارا از مجازات اهل تقصیر بسیار بزرگ تر است،و من پناهنده به فضل توام،از تو به تو گریزانم، خواهان چیزی هستم که وعده داده ای.و آن چشم پوشی از کسانی است که به تو گمان نیک برده اند،خدایا فضل تو گسترده تر،و بردباری ات بزرگ تر از آن است که مرا به کردارم بسنجی،یا به خطایم بلغزانی،ای آقایم من چیستم،و چه ارزشی دارم، سرور من مرا به فضلت ببخش،و با گذشت بر من کرم فرما،و به پرده پوشی ات خطاهایم را بپوشان،و به کرم وجودت از توبیخم درگذر،آقای من منم کودکی که پروریدی،منم نادانی که دانا نمودی،منم گمراهی که هدایت کردی،منم افتاده ای که بلندش نمودی،منم هراسانی که امانش دادی،و گرسنه ای که سیرش نمودی،و تشنه ای که سیرابش کردی،و برهنه ای که لباسش پوشاندی،و تهیدستی که توانگرش ساختی،و ناتوانی که نیرومندش نمودی،و خواری که عزیزش فرمودی،و بیماری که شفایش دادی، و خواهشمندی که عطایش کردی،و گنهکاری که گناهش را بر او پوشاندی،و خطاکاری که نادیده اش گرفتی،و اندکی که بسیارش فرمودی،و ناتوان شمرده ای که یاری اش دادی،و رانده شده ای که مأوایش بخشیدی،من پروردگارا کسی هستم که در خلوت از تو حیا نکردم،و در آشکار از تو ملاحظ ننمودم،منم صاحب مصیبتهای بزرگ،منم

ص:311

آنکه بر آقایش گستاخی کرد،منم آنکه جبّار آسمان را نافرمانی کرد،منم آنکه بر معاصی بزرگ رشوه دادم،منم آنکه هرگاه به گناهی مژده داده می شدم شتابان به سویش می رفتم،منم آنکه مهلتم دادی باز نایستادم،و بر من پرده پوشاندی حیا نکردم،و مرتکب گناهان شدم و از اندازه گذراندم و مرا از چشمت انداختی،اهمیت ندادم،پس با بردباری ات مهلتم دادی،و با پرده پوشی ات مرا پوشاندی تا آنجا که گویی مرا از یاد برده ای،و از مجازات گناهان برکنارم داشته ای،گویا تو از من حیا کرده ای!!خدایا،آنگاه که نافرمانی کردم نافرمانی ات نکردم چنان که پروردگاری ات باشم،و نه چنان که سبک شمارندۀ فرمانت باشم،و نه با گستاخی در معرض کیفرت قرار گیرم، و نه تهیدست را ناچیز شمارم،ولی خطایی بود که بر من عارض شد و نفسم آن را برایم آراست،و بدبختی ام مرا بر آن یاری نمود،و پردۀ افتاده ات بر من مغرورم نمود،در نتیجه با کوششم نافرمانی ات نمودم و به مخالفتت برخاستم اکنون چه کس مرا از عذابت نجات می دهند،و فردا از چنگ ستیره جویان و دشمنی کنندگان چه کسی رهایم می کند،و به رشتۀ چه کسی بپیوندم اگر تو رشته ات را از من بگسلی،مرا چه رسوایی بزرگی است از آنچه کتاب تو از کردارم در شمار آورده،اگر امیدوار به کرم فراوانی رحمتت نبودم،و هم اینکه مرا از ناامیدی نهی نموده ای هرآینه ناامید می شدم به هنگامی که گناهانم را بیاد می آوردم،ای بهترین کسی که خواننده ای او را خواند،و برترین کسی که امیدواری به او امید بست.خدایا به پیمان اسلام به تو توسّل می جویم،و به حرمت قرآن بر تو تکیه می کنم،و به محبّتم نسبت به پیامبر درس ناخواندۀ قریشی هاشمی

ص:312

عربی تهامی مکّی مدنی،همجواری نزد تو را امید می نمایم،پس انس ایمانی مرا در عرصۀ وحشت نینداز،و و پاداش مرا،پاداش کسی که غیر تو را عبادت کرده قرار مده،چه اینکه مردمی به زبانشان ایمان آوردند تا جانشان را به این وسیله حفظ کنند،پس به آنچه آرزو داشتند رسیدند،و ما با زبان و دلمان به تو ایمان آوردیم،تا از ما درگذری،پس ما را به آنچه آرزومندیم برسان،و امیدت را در سینه هایمان استوار کن،و دلهایمان را پس از آنکه هدایتمان فرمودی گمراه مکن،و از جانب خود ما را ببخش،که تو بسیار بخشنده ای،به عزتت سوگند اگر مرا برانی،از درگاهت نخواهم رفت،و از چاپلوسی نسبت به تو باز نخواهم ایستاد،به خاطر الهامی که از معرفت به کرمت و گستردگی رحمتت به قلب من شده،بنده به جانب چه کسی جز مولایش می رود؟و آفریده به چه کسی جز آفریدگارش پناه می برد؟خدایا،اگر مرا با زنجیر ببندی،و عطایت را در میان مردم از من بازداری،و بر رسواییهایم دیدگان بندگانت را بگشایی،و مرا به سوی دوزخ فرمان دهی، و بین من و نیکان پرده گردی،امیدم را از تو نخواهم برید،و آرزویم را از عفو تو باز نخواهم گرداند، و محبتت از قلبم بیرو ن نخواهد رفت،من فراوانی عطایت را نزد خود،و پرده پوشی ات را در دار دنیا بر گناهانم فراموش نخواهم کرد،ای آقای من محبت دنیا را از دلم بیرون کن،و میان من و مصطفی پیامبرت و خاندانش،بهترین برگزیدگان از آفریدگانت و پایان بخش پیامبران محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)جمع کن،و مرا به مقام توبه به پیشگاهت برسان، و هر گریه بر خویشتن مرا یاری ده،من عمرم را به امروز و فردا کردن و آرزوهای باطل نابود ساختم،و اینک به جایگاه

ص:313

به ناامیدان از خیر و صلاح فرود آمده ام،پس بدحال تر از من کیست؟اگر من بر چنین حالی به قبرم وارد شوم،قبری که آن را برای خواب آماده نساخته ام،و برای آرمیدن به کار نیک فرش ننموده ام،و مرا چه شده که گریه نکنم،و حال آنکه نمیدانم بازگشت من به جانب چه خواهد بود،من نفسم را می نگرم که با من نیرنگ می بازد،و روزگار را مشاهده می کنم که مرا می فریبد،و حال آنکه بالهای مرگ بالای سرم به حرکت درآمده،پس مرا چه شده که گریه نکنم،گریه می کنم برای بیرون رفتن جان از بدنم،گریه می کنم برای تاریکی قبرم،گریه می کنم برای تنگی لحدم،گریه می کنم برای پرسش دو فرشتۀ قبر منکر و نکیر از من،گریه می کنم برای درآمدنم از قبر عریان و خوار،درحالی که بار سنگینی را بر دوش می کشم،یک بار از طرف راست و بار دیگر از جانب چپم نگاه می کنم،هنگامی که مردمان در کاری جز کار منند،چه برای هرکسی از آنان در آن روز کاری است که او را بس است،چهره هایی در آن روز روشن و خندان خوشحال اند،و چهره هایی در آن روز بر آنها غبار بدفرجامی نشسته،و سیاهی و خواری آنها را پوشانده،ای آقای من،تکیه و اعتمادم و امید و توکلم بر تو،و آویختنم بر رحمت توست،هرکه را خواهی به رحمتت رسانی،و با کرامتت هرکه را دوست داری هدایت کنی،پس تو را سپاس بر اینکه قلبم را از شرک پاک نمودی،و برای تو سپاس بر گشودن زبانم،آیا با این زبان کندم تو را شکر کنم،یا با نهایت کوشش در کارم تو را خشنود نمایم،پروردگارا ارزش زبانم در کنار شکرت چیست،و قیمت کارم در برابر نعمتهایت و احسانت چه اندازه است؟!خدایا،جودت آرزویم را گسترد،و سپاست عملم را پذیرفت،ای آقای من میلم به سوی توست،و ترسم از جانب توست،و آرزویم به

ص:314

پیشگاه توست،آرزویم مرا به سوی تو کشانده و همّتم بر درگاه تو ای خدای یگانه معتکف شده،و رغبتم در آنچه نزد توست فزونی یافته،امید خالص و بیمم برای توست،و محبّتم به تو انس گرفته،و دستم را به جانب تو انداختم،و ترسم را به سوی رشتۀ طاعت تو کشیدم،ای مولای من دلم به یاد تو زندگی کرد،و با مناجات با تو آتش هراس را بر خود سرد نمودم،ای مولایم و ای آرزویم و ای نهایت خواسته ام،میان من و گناهم جدایی انداز،گناهی که بازدارندۀ من از ملامت طاعت توست،تنها از تو درخواست می کنم،به خاطر امید دیرینه به تو،و بزرگی طمع از تو، که از مهر و رحمت بر خود واجب کرده ای،پس فرمان تو راست،یگانه ای و شریکی نداری،و همۀ خلق جیره خوار تو،و در دست قدرت تواند،و هر چیز برای تو فروتن است،منزّهی تو ای پروردگار جهانیان، خدایا به من رحم کن آنگاه که حجّتم بریده شود،و زبانم از پاسخت ناگویا گردد،و به هنگام بازپرسی ات هوش از سرم برود،ای بزرگ امیدم،زمانی که بیچارگی ام شدّت گیرد محرومم مکن،و به خاطر نادانی ام از درگاهت مران،و به علت کم تابی ام از رحمتت دریغ مفرما،به جهت تهیدستی ام عطایم کن،و به خاطر ناتوانی ام به من رحم کن،آقایم اعتماد و تکیه،امید و توکلم بر توست،و آویختنم به رحمت توست،و بارم را به آستان تو اندازم،و خواسته ام را به جود و کرم تو جویم،پروردگارا دعایم را آغاز می کنم،و رفع تنگدستی ام را به تو امید می بندم،و به توانگری تو ناداری ام را جبران می کنم،و ایستادنم زیر سایۀ عفو توست،و به جانب جود و کرمت دیده ام را بلند می کنم،و به سوی احسانت نگاهم را ادامه می دهم،پس مرا به آتش

ص:315

مسوزان،و حال آنکه تو جایگاه آرزوی منی،و در دوزخ جایم مده که تو نور چشم منی،ای آقای من گمانم را به احسان و نیکی ات تکذیب مکن که تویی مورد اطمینانم،و از پاداشت محرومم مگردان که تو عارف به تهیدستی منی خدایا اگر مرگم فرا رسیده و کردارم مرا به تو نزدیک نکرده پس اعتراف به گناهم را به پیشگاهت وسیلۀ عذرخواهی ام قرار دادم.خدایا اگر گذشت کنی،پس سزاوارتر از وجود تو به گذشت کیست،و اگر عذاب نمایی پس دادگرتر از تو در داوری کیست؟، در این دنیا به غربت،و به گاه مرگ به سختی جان دادنم،و در قبر به تنهایی ام،و در لحد به هراسم رحم کن،و زمانی که برای حساب در برابرت برانگیخته شدم و به خواری جایگاهم رحمت آور،و آنچه از کردارم بر انسانها پوشیده مانده بیامرز،و آنچه را که مرا به آن پوشاندی تداوم بخش،و به من در حال افتادن در بستر مرگ که دستهای دوستانم مرا این طرف و آن طرف کند رحم فرما،و به من محبت فرما در آن حال که روی تخت غسّالخانه به صورت درازا افتاده ام،و همسایگان شایسۀ مرا به این سو و آن سو برمی گردانند بر من تفضّل کن،و در وقت حمل شدنم که بستگانم گوشه های جنازه ام را به دوش برداشته اند،و در حالت حمل شدنم،که تنها در قبرم وارد پیشگاه تو شده ام بر من جود نما،و در این خانۀ جدید بر غربتم رحم کن،تا به غیر تو انس نگیرم ای آقای من،اگر مرا به خودم واگذاری هلاک شده ام،ای آقای من،اگر لغزشم را نادیده نگری از چه کسی فریادرسی خواهم،و به چه کسی پناه ببرم اگر عنایتت را در آرامگاهم نداشته باشم،و به چه کسی التجا برم اگر غم و اندوهم را برطرف نکنی؟،ای آقای من که را دارم و چه کسی بر من رحم می کند،اگر تو به من رحم نکنی،و احسان که را آرزو کنم،اگر احسان تو را روز بیچارگی ام نداشته باشم،

ص:316

و گریز از گناهان به سوی کیست،وقتی که عمرم سرآید؟ای آقای من،مرا عذاب مکن که امید به تو دارم،خدایا امیدم را تحقق بخش،و ترسم را ایمنی ده،زیرا من در عین فراوانی گناهانم امیدی جز به گذشت تو ندارم،ای آقای من چیزی را از تو درخواست دارم که شایستۀ آن نیستم،و تو اهل تقوا و آمرزشی،پس مرا بیامرز،و جامه ای از لطفت بر من بپوشان،که گناهانم را بر من بپوشاند،و آنها را بیامرزی و نسبت به آنها بازخواست نشوم،که تو داری کرم دیرینه،و چشم پوشی بزرگ و گذشت کریمانه ای.خدایا تویی که عطایت را پی درپی فروریزی،بر کسی که از تو درخواست نمی کند،و بر آنان که منکر پروردگاریت هستند،چه رسد آقای من بر کسی که از تو خواهش کرده و یقین نمود که آفرینش از تو و فرمان تنها به دست توست،منزّه و والایی ای پروردگار جهانیان،ای آقای من بنده ات به درگاه توست،تنگدستی او را پیش رویت قرار داده با دعایش در خانۀ احسانت را می کوبد،پس روی کریمانه ات را از من برمگردان،و آنچه می گویم از من بپذیر،من تو را به این دعا خواندم،امید دارم که به خاطر معرفتم به رأفت و مهرت مرا باز نگردانی.خدایا تویی آنکه پرسنده ای ناتوانت نکند،و عطاگیری از تو نکاهد،تو چنانی که خود گویی،و بالاتر از آنچه ما می گوییم.خدایا از تو صبری زیبنده،و گشایشی نزدیک و گفتاری درست و مزدی بزرگ درخواست میکنم پروردگارا از خیر تمامش را از تو می خواهم،آنچه را از آن دانسته ام و آنچه را ندانسته ام،خدایا از تو می خواهم بهترین چیزهایی را که بندگان شایسته ات از تو خواستند،ای بهترین کسی که از او خواسته می شود،و سخی ترین کسی که عطا فرمود،خواسته ام را در حق

ص:317

خودم و خانواده ام و پدر و مادرم و فرزندانم و خاصانم و برادران دینی ام به من عطا کن،زندگی ام را گوارا گردان،مرّوتم را آشکار ساز،و همۀ احوالم را اصلاح کن،و مرا از کسانی قرار ده که عمرش را طولانی کردی،و کردارش را نیکو ساختی،و نعمتت را بر او تمام کردی،و از او خشنود شدی،و او را به زندگانی پاکیزه زنده داشتی،در بادوام ترین خوشیها،و کامل ترین کرامتها و کامل ترین زندگیها،همانا تو هرچه را بخواهی انجام می دهی و جز تو هرچه را بخواهد توان انجام آن را ندارد.خدای از جانب خود مرا به ذکر خاصت اختصاص ده،و چیزی از آنچه که به وسیلۀ آن به تو تقرّب می جویم را در همّ اوقات شب و روز وسیلۀ ریا و شهرت خواهی و هوس رانی و طغیانگری قرار مده،و مرا از خاشعان درگاهت بگردان،خدای از تو می خواهم که به من عطا کنی:گشایش در روزی امنیّت در وطن،نوز چشم در خانواده و مال و اولاد،و پایداری در نعمتهایی که نزد من است،و تندرستی در جسم،و توانمندی در بدن،و سلامت در دین،و مرا به طاعتت و طاعت رسولت محمّد که درود خدا بر او و خاندانش باد،به کار گمار،همیشه و تا هنگامی که عمرم داده ای،و مرا از پر نصیب ترین بندگانت در نزد خود قرار ده،پر نصیب تر در هر خیری که فرو فرستادی،و در ماه رمضان در شب قدر نازل می کنی،و نازل کننده آنی در هر سال،از رحمتی که می گستری،و عافیتی که می پوشانی،و بلایی که دفع می کنی،و خوبیهایی که می پذیری، و بدیهایی که از آن درمی گذری،و در این سال و هر سال زیارت خانه ات را نصیبم فرما، و از فضل گسترده ات روزی فراخ ارزانی من کن،و بدیها را ای آقای من از من برگردان،و

ص:318

بدیه مرا بپرداز و جبران ستمهایی که بر عهدۀ من است را ادا فرما تا به خاطر چیزی از آنها آزار نبینیم و گوشها و دیدگان دشمنان و حسودان و متجاوزان بر من را از من برگیر،و مرا بر آنان پیروز کن،و چشمم را روشن فرما،و دلم را شادی بخش و برایم از اندوه و غم گشایش و بیرون رو قرار ده،و هرکه از میان مخلوقاتت نسبت به من به بدی قصد کرده،و زیر گامم قرار ده،و مرا از گزند شیطان و گزند پادشاه و بدیهای کردارم کفایت کن،و از همۀ گناهان پاکم فرما،و به گذشتت از آتش امانم ده،و به رحمتت به بهشت واردم کن،و به احسانت از حور العین به همسری ام در آور،و مرا به دوستان شایسته ات محمّد و خاندانش آن خوبان و نیکان پاکیزه و پاک ملحق کن،درود بر آنان و بر تنها و جانهایشان،و رحمت خدا و برکاتش بر ایشان،خدای ای آقای من،به عزّت و جلالت سوگند،اگر مرا به گناهانم پی جویی کنی،من تو را به عفوت پی می جویم و اگر مرا به پستی ام تعقیب نمایی،من تو را به کرمت می خواهم،و اگر به دوزخم دراندازی اهل دوزخ را به محبتم به تو آگاه می سازم.خدایم و آقایم اگر جز اولیا و اهل طاعتت را نیامرزی،پس گنهکاران به چه کسی پناه برند،و اگر جز اهل وفا را اکرام ننمایی،پس بدکاران از چه کسی فریادرسی خواهند؟،خدایا اگر مرا وارد دوزخ کنی این موجب خرسندی دشمن توست،و اگر مرا به بهشت وارد نمایی،این سبب خوشحالی پیامبر توست،و من به خدا سوگند این را می دانم،که دلشادی پیامبرت نزد تو،از خرسندی دشمنت محبوب تر است.خدایا از تو

ص:319

درخواست می کنم که دلم را از محبت و خشیتت،و باور به کتابت،و ایمان به وجودت،و هراس از حضرتت،و اشتیاق به ذاتت پر کنی،ای دارای بزرگی و بزرگواری،دیدارت را محبوب من کن،و تو نیز مرا محبوب خود بدار،و در لقایت برای من آرامش و گشایش و کرامت قرار ده.خدایا مرا به شایستگان از بندگان گذشته ات ملحق ساز،و از شایستگان از آنان که در آینده اند قرار ده،و مرا بر راه شایستگان نگاهدار،و بر مخالفت با خواسته های نفسم یاری ده،آن گونه که شایستگان را بر مخالفت با خواسته های نفسانی یاری می دذهی،و کردارم را به نیکوترین وجه ختم کن،و پاداشم را در کارها به برکت رحمتت بهشت قرار ده،و بر شایسته ای آنچه عطا کردی یاری ام نما و ثابت قدمم کن،پروردگارا،و در ورطۀ بدیهایی که از آنها نجاتم دادی باز مگردان،ای پروردگار جهانیان.خدایا ایمانی از تو درخواست می کنم،که پایانی جز دیدار تو نداشده باشد،بر آن ایمان پایدارم بدار تا زنده ام می داری و بر آن بیمران زمانی که مرا میمرانی،و بر آن برانگیز،هنگامی که مرا برمی انگیزی،و دلم را از ریا و شک و شهرت خواهی در دینت پاک فرما،تا عملم برای تو خالص باشد.خدایا از تو می خواهم که به من عطا کنی:بصیرت در دینت، و فهم در فرمانت،و آگاهی در علمت،و دو نصب از رحمتت،و پرهیزی که مرا از نافرمانیهایت بازدارد، و رخسارم را به فروغ نورت سپید کن،و رغبتم را در آنچه نزد توست قرار ده،و در راه خود و بر آئین پیامبرت درود خدا بر او و خاندانش بمیران.خدایا به تو پناه می آورم از کسالت و سرافکندی و اندوه و ترس و بخل و بی خبری و سنگدلی و ناداری و تهیدستی و بیچارگی و همۀ بلاها

ص:320

و زشتیهای آشکار و پنهان،و به تو پناه می آورم از نفسی که قانع نمی شود،و از شکمی که سیر نمی گردد،و از قلبی که فروتنی نمی کند،و دعایی که به اجابت نمی رسد،و کرداری که سود نمی بخشد،پروردگارا برای حفظ جان و دین و مال و آنچه که نصیب من فرموده ای،از شیطان رانده شده به تو پناه می آورم،همانا تو شنوا و دانایی.خدایا به یقین جز تو احدی مرا پناه نمی دهد،و به جز تو پناهگاهی نمی یابم،پس هستی ام را در دامن عذابت قرار نده،و به هلاکت و شکنجه دردناک بازمگردان.خدایا از من بپذیر و نامم را پرآوازه کن،و درجه ام را بالا ببر،و بار گناهم را بریز،و مرا به اشتباهم یاد مکن،و پاداش به عبادت نشستن و گفتار و دعایم را خشنودی و بهشت قرار ده،پروردگارا،همه آنچه را از تو خواستم به من عطا فرما،و از احسانت بر من بیفزا،من مشتاق توام،ای پروردگار جهانیان،خدایا تو خود در قرآن فرمودی که از کسی که به ما ستم روا داشته گذشت کنیم،و ما بر خود ستم ورزیدیم،پس از ما درگذر،که حضرتت به گذشت از ما،شایسته تر از ماست،و هم فرمان دادی که فقیری را دست خالی از در خانه هایمان نرانیم،و من اکنون به گدایی از تو به درگاهت آمدم،پس مرا جز با روا شدن حاجتم باز نگردان و نیز به نیکی دربارۀ بردگانمان امر فرمودی،و هم اینک ما بردگان توییم،پس ما را از آتش دوزخ برهان،ای پناهگاهم به وقت غم و اندوه، ای فریادرس به هنگام سختی،به تو پناه آوردم،و از تو فریادرسی خواستم،و جز به تو پناه نمی آورم و جز از تو درخواست گشایش نمی کنم،پس به فریادم رس و گشایشی در کارم قرار ده،ای که اسیر را آزاد می کنی،و از گناه

ص:321

فراوان می گذری،از من عمل اندک را بپذیر،و از گناه بسیارم درگذر،همانا تو مهربان و آمرزنده.خدایا ایمانی از تو می خواهم که دلم با آن همراه شود و باور صادقانه ای که بدانم هرگز چیزی به من نمی رسد،مگر آنچه که تو برایم ثبت کردی و مرا از زندگی به آنچه که نصیبم فرمودی خشنود بدار،ای مهربان ترین مهربانان.

[پنجم:این دعا را بخواند...]

پنجم:و همچنین شیخ فرموده:این دعا را در سحرها بخوان: ای توشه ام در اندوه بسیار،ای همراهم در سختیها،ای سرپرستم در گاه نعمت،ای هدفم در میل و رغبت،تو پوشانندۀ زشتی منی،تو ایمنی بخش هراس منی،تو درگذرنده از لغزش منی،پس خطایم را بیامرز.خدایا از تو فروتنی ایمان را پیش از خواری در دوزخ خواستارم،ای یگانه،ای یکتا،ای تکیه گاه حاجات،ای که نزاده و زاده نشده و هیچ همتایی ندارد،ای آنکه از روی محبت و رحمت به کسی که از او بخواهد عطا می کنی،و از روی فضل و کرم بر کسی که از او درخواست نکرد شروع به خیر می نماید،به حق کرم جاودانت بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا رحمت گسترده و فراگیر بخش،که به سبب آن به خیر دنیا و آخرت برسم.

خدایا از تو آمرزش می جویم،برای گناهانی که پس از توبه از آنها،دوباره مرتکب آنها شدم،و از تو درخواست بخشش می کنم،برای هر عمل خیری که خالصانه برای تو انجام دادم،ولی آنچه برای رضای تو نبود.آمیخته به آن شد.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از ستم و گناهم به بردباری و جودت درگذر،ای کریم،ای که گدایش را محروم نمی کند،و عطایش پایان ندارد،ای که برتر است و چیزی برتر از او نیست،و نزیک است،و چیزی نزدیکتر از او نمی باشد،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،ای شکافنندۀ دریا پیش

ص:322

روی موسی،همین شب،همین شب،همین شب،همین ساعت،همین ساعت،همین ساعت،خدایا دلم را از دورویی و کردارم را از ریا،زبانم را از دروغ،و دیده ام را از خیانت پاک کن،همانا تو از خیانت دیده ها و آنچه در سینه ها نهان است خبر داری،پروردگارا،این است جایگاه پناهنده به تو از آتش،این است جایگاه پناه خواه از تو از آتش،این است جایگاه دادخواه از تو از آتش،این است جایگاه گریزان به سوی تو از آتش،این است جایگاه کسی که از خطایش به تو بازگشته،و به گناهش اعتراف می کند،و به سوی پروردگارش توبه می نماید،این است جایگاه بینوای تهیدست،این است جایگاه هراسندۀ پناه جو،این است جایگاه اندوهناک غمگین،این است جایگاه دلگیر افسرده،این است جایگاه غریب غرق شده،این است جایگاه ترسندۀ هراسان،این است جایگاه کسی که برای گناهش آمرزگاری جز تو نیابد،و توان بخشی برای ناتوانی اش جز تو پیدا نکند،و برای اندوهش برگزیده ای جز تو نبیند، ای خدا ای کریم،چهره ام را به آتش مسوزان،آن هم پس از سجده ام برای تو،و به خاک ساییدن رویم به درگاهت،بی آنکه منّتی از من بر تو باشد،بلکه تو را بر من و سپاس و منّت و تفضّل است،رحم کن پروردگارا،پروردگارا،پروردگارا،آن قدر بگوید تا نفس قطع شود به ناتوانی ام و کمی تدبیرم،و نازکی پوستم،و از هم گسیختن بندهایم،و از هم پاشیدن گوشت و بدن،و پیکرم، و تنهایی و هراسم در قبر،و بی تابی ام از بلای کوچک،از تو درخواست می کنم،پروردگارا،ای نور چشم و خوشحالی روز اندوه و ندامتم،پروردگارا چهره ام را سپید کن آن روز که چهره ها سیاه می شود،از هول

ص:323

بزرگ تر امانم ده،از تو درخواست مژده می کنم برای روزی که دلها و دیده ها زیر و رو می شود،و به هنگام جدا شدن از دنیاخاهان بشارتم،سپاس خدای را که به یاری او در زندگی ام امید دارم،و او را چونان اندوختۀ روز تهیدستی ام مهیّا می سازم سپاس خدای را که او را می خوانم،و جز او را نمی خواهم،اگر جز او را می خواندم،خواندنم بی پاسخ می ماند،سپاس خدای را که به او امید می بندم و به غیرش امید ندارم،اگر به جز او امید می بستم،ایمدم ناامید می شد،سپاس خدای را،خدای نعمت بخش نیکوکار زیباکردار فزون بخش دارای بزرگی و اکرام،سرآغاز هر نعمت،و صاحب هر خوبی،و نهایت هر رغبت،و برآورنده هر نیاز.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و باور نیکو و خوش گمانی به خویش را نصیبم کن،و امیدت را در دلم استوار گردان،و رشتۀ امیدم را از غیر خودت ببر،تا به غیر تو امید نبندم،و جز به تو اعتماد ننمایم،ای لطف کننده به هر موجودی که خواهی،در همۀ احوالم آن گونه که می پسندی و خشنود می شودی به من لطف کن،بار پروردگارا در برابر آتش ناتوانم،پس مرا به آتش کیفر مکن،پروردگارا به دعا و زاری و ترس و خواری و مسکنت و پناهندگی و پناه جویی ام رحم فرما،ای ز پروردگار من از طلب دنیا درمانده ام،و تو وسعت بخش و کریمی،از تو درخواست می کنم پروردگارا به توانایی ات بر این کار،و نیرویت بر آن،و بی نیازی ات از آن،و نیاز من به آن،که در این سال و این ماه،و این روز و این ساعت روزی نصیبم کنی،که به سبب آن از به زحمت افتادن نسبت به آنچه در اختیار مردم است بی نیازم نمایی،آری از روزی حلال و پاکیزه ات روزی ام کن،ای

ص:324

پروردگارم از تو درخواست می کنم،و به سوی تو میل می نمایم،و به تو امید دارم که تو سزاوار آنی،و به غیر تو امید نمی بندم،و جز تو به کسی اطمینان نمی نمایم،ای مهربان ترین مهربانان،پروردگارا بر خود ستم کردم،پس مرا بیامرز و به من رحم کن و سلامت کاملم بخش،ای شنوندۀ هر صدا،ای جمع آورندۀ هرچه از دست رفته،ای آفرینندۀ جانها پس از مرگ،ای که تاریکیها او را نپوشاند،و صداها بر او مشتبه نشود،و چیزی او را از چیز دیگر منصرف نکند، به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)عطا کن برترین چیزی را که از تو خواسته،و برترین چیزی را که از تو درخواست شده،و برترین چیزی را که از تو برای او تا روز قیامت درخواست شود،و مرا تندرستی کامل عنایت فرما،تا زندگی برایم گوارا باشد،و کارم را به خیر پایان ده تا گناهانم به من زیانی نرساند.خدایا به آنچه که نصیبم فرمودی خشنودم ساز،تا چیزی از کسی نخواهم.

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و خزانه های رحمتت را به رویم باز کن،و به من رحم کن رحمتی که هرگز پس از آن، در دنیا و آخرت عذابم نکنی،و از فضل گسترده ات روزی حلال پاکیزه ای نصبم فرما،که پس از آن به احدی جز خود نیازمندم نکنی،و به سبب آن رزق و روزی بر سپاسم بیفزایی،و درماندگی نیازم را به جانب خود زیاد کنی،و به تو بی نیازی و خویشتن داری ام از غیر تو افزون گردد،ای نیکوکار،ای زیباکردار،ای نعمت بخش،ای افزون ده،ای زمامدار،ای توانا،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و همۀ کارهای مهمّ ما را کفایت فرما،و بر من به حسن عاقبت داوری کن،و در همۀ امور به من برکت بخش،و تمام حاجاتم را برآور.خدایا سختی را آنچه را می ترسم بر من آسان کن،به یقین آسان کردن آنچه من از سختی اش می هراسم

ص:325

بر تو هموار و ساده است،و آنچه از ناهمواری اش می ترسم بر من هموار ساز،و آنچه از تنگی اش وحشت دارم،از من بردار، و آنچه را از اندوهش ترسانم،از من بازدار،و آنچه را از بلایش خوفناکم،از من بازگردان،ای مهربان ترین مهربانان.خدایا دلم را از محبت به حضرتت،و ترس از خویش و باور به خود و ایمان به هستی ات و هراس از خود،و شوق به سویت آکنده کن،ای دارای بزرگی و بزرگواری.خدایا تو را بر من حقوقی است،آنها را بر من ببخش،و هم برای مردم بر عهدۀ من ستمهای ناخواسته ای است ادای آنها را از جانب من بر عهده گیر،تو برای هر میهمانی پذیرایی واجب کردی،و من میهمان توام پس پذیرایی مرا در این شب بهشت قرار ده،ای بخشندۀ بهشت،ای بخشایندۀ آمرزش،جنبش و نیرویی جز به تو نیست

[ششم:دعای ادریس را بخواند]

ششم:دعای ادریس را که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس روایت کرده اند می خوانی.برای متن کامل آن به کتاب «مصباح»یا«اقبال»مراجعه کنید.

[هفتم:این دعا را که مختصرترین دعا از دعاهای سحر است بخواند...]

هفتم:این دعا را که مختصرترین دعا از دعاهای سحر است،و در کتاب«اقبال» آمده بخوان:

ای پناهگاهم در غم و اندوه،ای دادرسم در دشواریها،به تو پناه آوردم و از تو دادخواهی نمودم،و پناه جوی تو شدم،و به دیگری پناه نمی برم،و گشایش در کارم را جز از تو نخواهم،پس به فریادم رس،و در کارم گشایش ده،ای که عمل اندک را می پذیری،و از گناه بسیار در می گذری،عبادت اندک را از من بپذیر،و گناه بسیار را از من درگذر،زیرا تو آمرزندۀ مهربانی.

خدایا از تو ایمانی می خواهم که دلم با آن همراه باشد،و باوری می جویم که بدانم هرگز چیزی به من نمی رسد،جز آنچه تو برایم نوشتی مرا از زندگی به آنچه نصیبم فرمودی خشنود ساز،ای مهربان ترین مهربانان،ای توشه ام در غم و اندوه،ای همراهم

ص:326

در سختیها،ای سرپرستم در نعمتها،و ای هدف میل و رغبتم،تو پوشانندۀ زشتی من،و ایمنی بخش هراس من،و درگذرندۀ لغزش منی،خطایم را بیامرز،ای مهربان ترین مهربانان.

[هشتم:این تسبیحات را که در کتاب اقبال آمده بخواند...]

هشتم:این تسبیحات را که در کتاب اقبال آمده بخوان:

منزّه است آنکه قوای پنهانی دلها را می داد،منزّه است آنکه عدد گناهان را بر می شمارد،منزّه است آنکه پوشیده ای در آسمانها و زمینها برای او پوشیده نمی ماند،منزّه است پروردگار پرمهر و محبّت،منزّه است آن یگانه و فرد منزّه است بزرگ بزرگ تر،منزّه است آنکه بر اهل فرمانروایی اش ستم نمی ورزد،منزّه است آنکه اهل زمین را به عذابهای گوناگون کیفر نمی کند،منزّه است آن مهربان نعمت بخش،منزّه است آن رئوف مهربان،منزّه است آن جبّار سخاوتمند،منزّه است آن کریم بردبار،منزّه است آن بینای دانا،منزّه است آن بینای وسعت بخش،منزّه است خدا بر روی آوردن روز،منزّه است خدا بر روی گرداندن روز،منزّه است خدا بر روی گرداندن شب و روی آوردن روز،برای اوست سپاس و بزرگواری و بزرگی و کبریایی،همراه هر نفس و هر چشم برهم زدن و هر برق نگاه که در علم او گذشته، منزّهی تو به انباشتگی آنچه کتابت بر شمرده،منزّهی تو به سنگینی عرشت،منزّهی تو،منزّهی تو،منزّهی تو.

آگاه باش:علما فرموده اند:اگر پس از خوردن سحر نیّت روزه کند بهتر است،هرچند از آغاز شب تا پایان شب می توان نیّت روزه کرد و بلکه همین که می داند،و قصدش این است که فردا برای خدا روزه می گیرد،و از مفطرات خوداری می کند کافی است،و شایسته تر است که نماز شب را در سحرها ترک نکند،و شب زنده داری را بجا آورد.

ص:327

بخش چهارم:اعمال روزهای ماه رمضان
اشاره

و آن چند عمل است:

[اوّل:این دعا را هر روز بخواند...]

اوّل:دعایی را که شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس روایت کرده اند هر روز بخواند:

خدایا این ماه رمضان است،که قرآن را در آن فرو فرستادی،برای راهنمایی مردم،و دلایلی روشن از هدایت و تمیز بین حق و باطل،و این است ماه روزه،و این است ماه بپاداری نماز،و این است ماه بازگشت،و این است ماه توبه،و این است ماه آمرزش و رحمت،و این است ماه رهایی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت،و این ماهی است که شب قدر در آن است شبی که از هزار ماه بهتر است.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست.و مرا بر روزه و شب زنداری در این ماه یاری فرما،آن را برایم سالم بدار و مرا بر آن سلامتی ده،و مرا بر آن به بهترین یاری ات یاری ده،و مرا در آن بر طاعتت و طاعت رسول و اولیایت که درود خدا بر آنان توفیق ده،و در آن برای بندگی ات و و خواندن دعا و تلاوت قرآنت فراغتم بخش،و در این ماه برکت را برایم بزرگ گردان،و تندرستی ام را در آن نیکو بدار و تنم را در آن قرین سلام فرما،و روزی ام را در وسعت بخش،و آنچه برایم در آن مهم است کفایت کن، و دعایم را در آن اجابت فرما،و به آرزویم برسان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و در این ماه از من برطرف کن:خواب آلودگی و کسالت و خستگی و سستی و قساوت و غفلت و غرور را،و در این ماه برکنارم دار از دردها و بیماریها و اندوهها و غصّها و پیش آمدها و مریضیها و خطاها و گناهان،

ص:328

و در این ماه از من دور کن بدی و زشتکاری و رنج و بلا و زحمت و مشقت را،همانا تو شنوای دعایی.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و پناهم ده در این ماه از شیطان رانده شده و عیب جویی و اشاره به زشتی و سحر و دمیدن و وسوسه انگیزی و بازداشتن و نیرنگ و مکر و دامها و فریبها و آرزوها و گول زدنها و فتنه انگیزیها و دام گستریها و دارودسته و پیروان و دنباله روها و دوستان و شریکانش و تمام حیله گریهایش خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن شب زنده داری و روزه ماه رمضان را،و رسیدن به آرزوهایمان را در این ماه و بپاداری نماز و کامل کردن آنچه که تو را از من خشنود سازد،که همانا صبر و خوش خویی و ایمان و باور است،سپس آن را از من بپذیر به چند برابر بیشتر،و مزدی بزرگ،ای پروردگار جهانیان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و روزی ام گردان حج و عمره،و کوشش و نیرو،و شادابی و بازگشت به سوی حق و توبه کردن و مقام قرب و خیر پذیرفته و رغبت به بهشت،و ترس از دوزخ،و زاری و خشوع،و پاک دلی،و نیّت صادقانه و درستی زبان،و بیم از خود،و امید به خویش و اعتماد بر خود،و اطمینان به خویش و پرهیز از محرمات همراه با گفتار شایسته،و سعی پذیرفته،و عمل بالا رفته و دعای اجابت شده را و میان من و اینها فاصله نگذار به حادثه ای و مرضی و نه اندوهی و غمی و دردی و غفلتی و فراموشی بلکه عنایتی کن که با عهده پذیری و خویشتن داری برای تو و دربارۀ تو،و رعایت حق تو،و وفا کردن به پیمان

ص:329

و وعده ات کارم سامان پذیرد،به حق رحمتت ای مهربان ترین مهرابانان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و در این ماه روزی من گردان برترین چیزی که آن را نصیف بندگان شایسته ات می کنی،و به من عطا کن در آن برترین چیزی را که عطا می کنی به اولیای مقرّبت از رحمت و آمرزش،و مهربانی و اجابت دعا،و عفو و مغفرت همیشگی،و سلامتی کامل و تندرستی دنیا و آخرت و آزادی از آتش دوزخ و رسیدن به بهشت و خیر دنیا و آخرت.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و دعایم را در این ماه به پیشگاهت برسان،و رحمت و خیرت را در ای ماه بر من فرو فرست،و عملم را در آن مقبول و سعیم را پذیرفته،و گناهم را آمرزیده قرار ده،تا سهمم در این ماه بیشتر،و بهره ام کامل تر گردد.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا در این ماه برای درک شب قدر توفیق ده،به برترین حالی که دوست داری یکی از اولیایت بر آن حال باشد و پسندیده ترین حال برای تو،سپس شب قدر را برای من بهتر از هزار شب قرار ده، و در آن شب به من روزی کن برترین چیزی که روزی کردی یکی از کسانی که او را به آن روزی رساندی،و به آن گرامی اش داشتی،و در آن شب قرارم ده از آزادشدگانت از دوزخ،و رهاشدگانت از آتش،و سعادتمندان از خلقت به مغفرت و رضوانت،ای مهربان ترین مهربانان.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و روزی ما کن در این ماه کوشش و تلاش و توانمندی و شادابی و آنچه دوست داری و می پسندی.خدایا ای پروردگار سپیده دم و شبهای ده گانه و زوج و فرد و پروردگار ماه رمضان و آنچه از قرآن در آن نازل کردی،و پروردگار جبرییل و

ص:330

میکائیل،و اسرافیل،و عزراییل و تمام فرشتگان مقرّب،و پروردگار ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب،و پروردگار موسی،و عسی و همۀ پیامبران و رسولان،و پروردگار محمّد خاتم پیامبران،درودهایت بر او و بر همۀ آنان باد،و از تو درخواست می کنم به حقّت بر ایشان و به حق ایشان بر تو،و به حق بزرگت که درود فرستی بر او و خاندان او و بر همۀ آنان،و نظر کنی بر من نظری از روی مهر که به آن نظر از من خشنود شوی،خشنودشدنی که هرگز پس از آن خشمی بر من نباشد،و عطا کنی به من همۀ خواهش و رغبت و آرزو و خواسته ام را،و از من بگردانی آنچه را ناخوش دارم و از آن پرهیز می کنم،و می ترسم و نمی ترسم بر خود،و نیز همۀ آنها را بگردانی از خانواده و مال و برادران و فرزندانم.خدایا از گناهانمان به جانب تو گریختم،ما را درحالی که توبه کننده ایم جای ده،و توبه مان را درحالی که آمرزش طلبیم بپذیر،و درحالی که پناهنده ایم بیامرز،و درحالی که پناه جوییم پناهمان ده،و درحالی که تسلیمیم نجاتمان بخش،و درحالی که،هراسناکیم وامگذار،و درحالی که مشتاقیم امانمان ده،و درحالی که خواهنده ایم شفاعتمان را بپذیر و به ما عطا کن که تو شنوای دعایی و نزدیک و اجابت کننده ای.خدایا تویی پروردگارم و من بندۀ توام،و شایسته ترین کسی که بنده از او بخواهد پروردگار اوست بندگان درخواست نکردند از کسی که در کرم وجود چون تو باشد،ای بارگاه شکوه سائلان،ای نهایت حاجت راغبان،ای فریادرس دادخواهان،ای اجابت کنندۀ دعای بیچارگان،ای پناهگاه گریختگان ای دادرس دادخواهان،ای پروردگار مستضعفان ای برطرف کنندۀ اندوه غمزدگان،ای گشایندۀ اندوه اندوهندگان،ای

ص:331

برطرف کنندۀ گرفتاری بزرگ،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،ای مهربان ترین مهربانان درود فرست بر محمّد،و خاندان محمّد و گناهان و عیبها و بدرفتاری و ستم و جرم و زیاده روی مرا بر خودم بیامرز،و از فضل و رحمتت روزی من کن،که آن را کسی جز تو مالک نیست،از من درگذر،و همۀ آنچه از گناهانم گذشته بیامرز،و در باقیماندۀ عمرم مرا حفظ کن،و پرده پوشی کن بر من و پدر و مادر و فرزندان و نزدیکان و اهل و عیالم،و هرکه به من نسبت داشته از مردان و زنان مؤمن در دنیا و آخرت،زیرا همۀ این امور به دست توست، و تو گسترندۀ آمرزشی ای آقای من مرا محروم مکن،و دعایم را بدون اجابت و دستم را خالی به سوی سینه ام بازنگردان، تا آنچه را خواستم در حقم انجام دهی،و همۀ درخواستهایم را اجابت نمایی،و از احسانت بر من بیفزایی،که تو به هر چیز توانایی،مشتاق به سوی توییم،خدایا نامهای نیکو،و نمونه های برتر،و بزرگمنشی و نعمتها برای توست،از تو درخواست می کنم یه حث نامت«بسم اللّه الرّحمن الرّحیم»اگر در این شب فرود آمدن فرشتگان و روح را حتم کرده باشی،اینکه بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و قرار دهی نامم را در شمار خوشبختان و روحم را با شهیدان،و کار نیکم را در برترین جای بهشت،و بدکاری ام را آمرزیده، و بر من ببخشی باوری که دلم با آن همراه باشد،و ایمانی که به دودلی آمیخته نشود،و خشنودی به آنچه نصیبم نمودی،و به من

ص:332

در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عنایت کن،و از شکنجۀ دوزخ حفظ فرما،و اگر نزول فرشتگان و روح را در این شب حتم نکرده باشی،عمر مرا تا آن زمان به تأخیر انداز،و در آن شب ذکر و شکر و طاعتت و نیکو بندگی کردنت را روزی من کن،و بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست به برترین درودهایت ای مهربان ترین مهربانان،ای یکتا،ای مقصود نیازمندان،ای پروردگار محمّد،امروز به خاطر محمّد و خوبان از عترش خشم کن، و دشمنانشان را در پریشانی و پراکندگانی به قتل برسان،و آنان را یک به یک برشمار،و بر روی زمین احدی از آنان را باقی مگذار،و و آنان را هرگز نیامرز،ای نیکو همنشین،ای جانشین پیامبران در کارهاشان،تو مهربان ترین مهربانانی،ای آغازگر آفرینش،ای آفریننده که چیزی مانند تو نیست،و جاودان غیر غافل،و زنده ای که هرگز نمی میرد،تو هر روز در کاری هستی،تو خلیفۀ محمّد و یاور محمّد،و برتری دهندۀ محمّدی،از تو می خواهم که یاری رسانی بر وصّی محمّد و جانشین محمّد،و قیام کننده به عدالت از جانشینان محمّد،درودت بر او و بر ایشان،یاری ات را متوّجه ایشان فرما،ای که معبودی جز تو نیست،به حق اینکه معبودی جز تو نیست،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و مرا در دنیا و آخرت همراه ایشان قرار ده،و پایان کارم را به آمرزش و رحمتت رسان.ای مهربان ترین مهربانان،و همچنان که ای آقای من خود را به لطیف بودن نسبت دادی،آری همانا لطیفی، پس بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و به هرچه خواهی بر من لطف کن.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و

ص:333

و این سال حج و عمره روزی من گردان،و با برآوردن همۀ حاجات دنیوی و اخروی ام بر من منّت گذار.

سپس سه مرتبه بگوید:از خدای پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و به سوی او باز می گردم که پرودگارم نزدیگ و اجابت کننده است،از خداوند پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم که او مهربان و با محبّت است،از خدای پروردگارم درخواست آمرزش می کنم و بسوی او باز می گردم که بسیار آمرزنده است،خدایا مرا بیامرز که تو مهربان ترین مهربانانی،بار پروردگارا من بد کردم،و به خود ستم نمودم پس مرا بیامرز،که کسی جز تو گناهنان را نیامرزد،از خدا درخواست آمرزش می کنم که معبودی جز او نیست زنده و به خود پاینده است،بردبار و بزرگ و بخشنده و آمرزندۀ گناهان بزرگ است،و به سوی او باز می گردم،از خدا درخواست آمرزش می کنم که همانا او آمرزنده و مهربان است.سپس این دعا را بخواند:خدایا از تو می خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی از فرمان بزرگ حتمی در شب قدر،از حکمی که بازگشت و و تغییری برای آن نیست،اینکه مرا از زیارت کنندگان خانه کعبه بنویسی،آنان که حجّشان پذیرفته،و تلاششان قبول، و گناهانشان آمرزیده،و از بدیهایشان گذشت شده،و در آنچه که حکم می کنی،مقدّر فرمایی که عمرم را طولانی کنی، و در روزی ام وسعت بخشی،و امانت و دینم را ادا کنی،آمین ای پروردگار جهانیان،خدایا،در کارم گشایشت و راه نجاتی قرار ده،و از جایی که گمان می برم و از جایی که گمان نمی برم،مرا روزی بخش،و از جایی که خود را حفظ می کنم و از جایی که خود را حفظ نمی کنم مرا محافظت فرما،بر محمّد و خاندان محمّد درود و سلام بسیار

ص:334

فرست.

[دوّم:در هر روز این تسبیحات را بخواند...]

دوّم:فرموده اند که این تسبحات را در همۀ روزهای ماه مبارک رمضان از اوّل تا آخر ماه بخوان و آن ده بخش است که هر بخش آن مشتمل بر ده«سبحان اللّه»است:

(1)منزۀ ه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورتگر،منزّه است خدای آفرینندۀ همۀ جفتها، منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدای شکافندۀ دانه و هسته،منزّه است خدای پدیدآورندۀ هر چیز،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدای به امتداد کلمات بی پایانش منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدای شنوا،که هیچکس شنواتر از او نیست،از بالای عرشش می شنود آنچه زیر هفت زمین است،و می شنود آنچه در تاریکیهای خشکی و دریاست،و می شنود ناله ها و شکوه ها را،و می شنود پنهان و پنهان تر را،و می شود وسوسه های نهان در سینه ها را، و شنوایی اش را هیچ صدایی کر نکند.(2)منزّه است خدای آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین منزّه است خدای آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدای شکافندۀ دانه و هسته،منزّه است خدای آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدای به امتداد کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدای بینا، که هیچکس بیناتر از او نیست،از بالای عرشش می بیند آنچه زیر هفت زمین است،و می بیند آنچه

ص:335

در تاریکیهای خشکی و دریاست،دیده ها او را درک نمی کند،و او دیده ها را درک می کند،و او مهربان و آگاه است،دیده اش را تاریکی نمی پوشاند،و چیزی از او با پوشش پوشیده نمی شود،و دیوار چیزی را از او پنهان نمی کند،و خشکی و دریا از او غایب نمی گردد و کوه آنچه را در ریشه دارد از او پنهان نمی دارد،و نه دلی آنچه را در نهاد خود دارد،و نه پهلویی آنچه را در دل دارد،و کوچک و بزرگی نمی تواند خود را از او پنهان کند،و چیز کوچکی به خاطر کوچکی اش نمی تواند از او پنهان شود،در زمین و آسمان چیزی بر او پنهان نیست،اوست که شما را به هرگونه که بخواهد در رحم ها صورت می بندد معبودی جز او نیست،نیرومند و فرزانه است.(3)منزّه است خدای آفرینندۀ هر تنفّس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدای آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدای شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدای آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،و منزّه است خدا به امتداد کلمات بی پایانش،منزّه است خدای پروردگار جهانیان،منزّه است خدای پدیدآورندۀ ابرهای گران و رعد به سپاس او تسبیح می گوید،و فرشتگان از بیمش و صاعقه ها را می فرستد و هرکه را بخواهد به آن دچار می کند،و بادها را مژده ای پیشاپیش باران رحمتش می فرستد،و با فرمانش آب را از آسمان نازل می کند و گیاه را با نیرویش می رویاند،و برگ درخت را به دانشش فرو می رید،منزّه است خدایی که به اندازۀ سنگینی غباری در زمین و آسمان از او پنهان نمی ماند،و نه کوچک تر از آن و نه بزرگ تر از آن چیزی نیست مگر در کتابی روشن نوشته است.

ص:336

(4)منزّه است خدای آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدای آفرینندۀ همۀ جفتها، منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدای شکافندۀ دانه و هسته،منزّه است خدای آفریننده هر چیز،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدایی که می داند آنچه را هر مادری باردار است،و آنچه را رحم ها فرو برند و آنچه را بیفزایند،و هر چیز نزد او به اندازه است،دانای پنهان و آشکار است،بزرگ و والاست،برای او برابر است که کسی از شما آهسته سخن گوید یا بلند،و پنهان شونده در شب باشد یا راه رونده آشکار در روز،برای خدا فرشتگان پی گیری است پیش روی انسان و پشت سرش،که از او به فرمان خدا محافظت می کنند،منزّه است خدایی که می میراند زنده ها را،و زنده می کند مردگان را،و آگاه است آنچه را زمین از ایشان می کاهد،خدایی که در رحم ها قرار می دهند آنچه را بخواهد تا زمانی معیّن(5)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدایی که همۀ جفتها را آفرید، آفرید،منزّه است خدای قراردهندۀ تاریکیها،و نور،منزۀ است خدای شکافننده دانه و هسته،منزّه است خدای آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزه است خدا،دارنده پادشاهی،به هر که بخواهی پادشاهی می بخشی،و از هرکه بخواهی می ستانی،و به هرکه بخواهی عزت می دهی،و به هر که بخواهی به خاک ذلت می کشانی،خیر تنها بدست توست،توبه هر چیز توانایی،شب را وارد روز می کنی

ص:337

و روز را وارد شب می نمایی،زنده را از مرده،و مرده را از زنده بیرون می آوری،و به هرکه بخواهی بی حساب روزی می دهی.(6)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته، منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیزی،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدای یکه کلیدهای غیب نزد اوست،و آنها را کسی جز او نمی داند،و به هر چه در خشکی و دریاست علم دارد،و برگی از درخت نمی افتد مگر آنکه می داند،و نیست دانه ای در تاریکیهای زمین و نه تر و خشکی مگر اینکه در کتابی روشن نوشته است.(7)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفس کننده،منزّه است خدا صورت آفرین منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافننده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا و آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود، منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدایی که مدح کنندگان نمی توانند مدحش را برشمارند،و سپاس گویان عبادت کننده توان پرداخت پاداش نعمتهایش را ندارند،و او چنان است که خود فرموده،برتر از آنچه ما می گوییم، و خدای پاک چنان است که خودش را ستوده،به چیزی از دانشش احاطه نمی یابند مگر به اندازه ای که خود خواسته،حکومتش آسمانها و زمین او را به زحمت نمی اندازد،و او والا و بزرگ است.(8)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفّس کننده،

ص:338

منزّه است خدای صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدا که آنچه را در زمین فرو می رود و آنچه را از آن بیرون می آید می داند،و از آنچه از آسمان فرو می ریزد،و آنچه در آن بالا می رود خبر دارد،و او را سرگرم نکند آنچه در زمین فرو می رود و از آن بیرون می آید،از آنچه از آسمان فرو می ریزد و آنچه در آن بالا می رود،و او را سرگرم نسازد و آنچه از آسمان نازل می شود و آنچه در آن بالا می رود،از آنچه در زمین فرو می رود،و از آن بیرون می آید،و او را سرگرم نکند علم به چیزی از علم به چیز دیگر،و او را سرگرم نکند آفریدن چیزی از آفریدن چیزی دیگر،و نه نگهداری چیزی از نگهداری چیزی دیگر،و چیزی برابر او نیست،و چیزی همتای او نمی باشد،چیزی مانند او نیست،و او شنوا و بیناست.(9)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفّس کننده،منزّه است خدا صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده می شود،و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدا پدیدآورنده آسمانها و زمین منزّه است خدایی که فرشتگان را فرستادگان خویش قرار داد دارندگان بالهایی دوتایی و سه تایی و چهارتایی در آفرینش می افزاید آنچه را بخواهد،همانا خدا بر هر چیز تواناست،آنچه خدا از سر رحمت برای مردم می گشاید کسی را توان بستن آن

ص:339

نیست،و آنچه را می بندد،کسی را نیروی گشودن آن نمی باشد،و او نیرومند و حکیم است(10)منزّه است خدا آفرینندۀ هر تنفّس کننده، منزّه است خدا صورت آفرین،منزّه است خدا آفرینندۀ همۀ جفتها،منزّه است خدا قراردهندۀ تاریکیها و نور،منزّه است خدا شکافنده دانه و هسته،منزّه است خدا آفرینندۀ هر چیز،منزّه است خدا آفرینندۀ آنچه دیده می شود و آنچه دیده نمی شود،منزّه است خدا به کشش کلمات بی پایانش،منزّه است خدا پروردگار جهانیان،منزّه است خدا که می داند آنچه را در آسمانها و زمین است،گفتگوی پنهانی هیچ سه نفری نیست مگر اینکه او چهارمی آنهاست، و نه پنج نفری دیگر مگر اینکه او ششمی آنهاست،و نه کمتر از آ و نه بیشتر،مگر آنکه با آنها باشد هرجا که باشند،سپس روز قیامت آنان را به آنچه انجام داند آگاه می سازد،همانا خدا به هر چیز داناست.

[سوّم:هر روز این صلوات را بخواند...]

سوّم:و نیز فرموده اند این صلوات را در هر روز ماه رمضان بخوان:به راستی خدا و فرشتگانش بر پیامبر درود می فرستند،ای کسانی که ایمان آوردید،بر او درود فرستید و بطور کامل تسلیم او شوید،ای پروردگار تو را اجابت کردم و سعادت پی درپی از تو درخواست می کنم،منزّهی تو،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و بر محمّد و خاندان محمّد برکت ده،همان گونه که بر ابراهیم و خاندان ابراهیم درود فرستادی و به آنان برکت دادی،همانا تو ستوده و بزرگواری،خدایا به محمّد و خاندان محمّد رحم کن.همان گونه که به ابراهیم و خاندان ابراهیم رحم کردی،همانا تو ستوده و بزرگواری،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد سلام فرست همان گونه که بر نوح در بین جهانیان سلام فرستادی.خدایا بر محمّد و خاندان محمّد نعمت بخش،همان گونه که به موسی و هارون نعمت بخشیدی،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست همان گونه که ما را به یمن او شرافت دادی،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست همان گونه

ص:340

که ما را به او هدایت فرمودی،خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،و او را به مقام پسندیده ای برانگیز،که اولین و آخرین بر آن مقام رشک برند،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که خورشید برآید یا غروب کند،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که پلک بر هم نهد چشمی یا برق زند،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که سلام ذکر شود،بر محمّد و خاندانش سلام هر زمان که فرشته ای خدا را تسبیح یا تقدیس کند،سلام بر محمّد و خاندانش در میان پیشینیان،سلام بر محمّد و خاندانش در میان پسینیان،و سلام بر محمّد و خاندانش در دنیا و آخرت.خدایا ای پروردگار مکّه،و پروردگار رکن و مقام،و پروردگار حلّ و حرام،به محمّد پیامبرت از جانب ما سلام برسان.

خدایا به محمّد عطا کن از زیبایی و شادابی و شادی و بزرگواری و خوشحالی و وسیله و منزلت و مقام و شرف و بلند شأن و شفاعت در پیشگاهت روز قیامت،برترین چیزی که به یکی از بندگانت عطا می کنی،و عطا کن به محمّد بالاترین چیزی را که از خیر به خلایق عطا می کنی،به چندین برابر که آن را غیر تو نتواند به شماره آورد خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست پاک ترین و پاکیزه ترین و با نشو و نماترین،و برترین درودی که بر یکی از پیشینیان و پسینیان و بر احدی از خلق خود فرستادی ای مهربان ترین مهربانان،خدای بر علی امیر مؤمنان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوس دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذابت را بر کسی که در ریختن خونش شرکت جست دوچندان کن.خدایا درود فرست بر فاطمه دختر پیامبرت محمّد که سلام بر او و خاندانش باد،

ص:341

و لعنت کن کسی را که دربارۀ فاطمه،پیامبرت را آزرد،خدایا بر حسن و حسین دو پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه آن دو پیشوا را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه آن دو را دشمن بدارد،و عذاب کسی را که در ریختن خون آن دو امام شرکت جست دو چندان گردان،خدای بر علی بن حسین پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر محمّد بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار و هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر جعفر بن محمّد پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که بر او ستم ورزید و دو چندان گردان.خدایا بر موسی بن جعفر پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که در ریختن خونش شرکت جست دوچندان گردان.خدایا بر علی بن موسی، پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد و عذاب کسی که در ریختن خونش شرکت جست و دوچندان گردان.خدایا بر محمّد بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،دارد و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر علی بن محمّد پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد ،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.

خدایا بر حسن بن علی پیشوای مسلمانان درود فرست،و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،

ص:342

و عذاب کسی که بر او ستم ورزید دوچندان گردان.خدایا بر یادگار پس از او پیشوای مسلمانان درود فرست، و دوست بدار هرکه او را دوست دارد،و دشمن بدار هرکه او را دشمن دارد،و گشایش کارش را سرعت بخش،خدایا بر قاسم و طاهر دو پسر پیامبرت درود فرست.خدایا بر رقیّه دختر پیامبرت درود فرست،و لعنت کن کسی را که دربارۀ او پیامبرت را آزرد.خدایا بر امّ کلثوم دختر پیامبرت درود فرست،و لعنت کن کسی را که دربارۀ او پیامبرت را آزرد.خدایا بر فرزندان پیامبرت درود فرست.خدایا به جای پیامبرت سرپرستی اهل بیتش را بر عهده گیر.خدایا حکومتشان را در زمین پا برجا فرما.خدایا ما را از شمار آنان و مددکار و یارشان به حق چه پنهان و چه آشکار قرار ده.خدایا خون خواهی،انتقام و قصاصشان را بستان،و از ما و از ایشان و از هر مرد مؤمن و زن مؤمنه ای بازدار شرّ هر متجاوز و سرکش و جانوری که مهارش را به دست گرفته ای،همانا تو در سختگیری از همه سخت تر،و در کیفر نمودن از همه شدیدتری.سیّد ابن طاوس فرموده است:و نیز بخوان:

ای توشه ام در شدت اندوه،و ای همدمم در سختیها،و ای سرپرستم در نعمت،و ای نهایت اشتیاقم،تو پوشانندۀ زشتی ام،و ایمنی بخش ترسم،و نادیده گیرندۀ لغزشم هستی،پس خطایم را بیامرز،ای مهربان ترین مهربانان و می گویی:خدایا تو را می خوانم برای اندوهی که کسی جز تو آن را نگشاید،و برای رحمتی که جز به عنایت تو حاصل نگردد،و دفع بلایی که کسی جز تو برطرف ننماید،و برای رغبتی که جز به لطف تو نمی توان به آن رسید،و حاجتی که کسی جز تو برآورده نکند.خدایا چنان که همواره از شأنت بوده که درخواست از حضرتت را به من اجازه داده ای،و به ذکرت بر من رحم فرموده،پس باید ای آقای من

ص:343

از شأنت این باشد که مرا اجابت نمایی در آنچه تو را خواندم،و فواید افزون پذیر در آنچه که به امید بستم،و نجات از آنچه که از آن به تو پناه آوردم،اگر من شایستۀ رسیدن به رحمتت نبودم همانا رحمت تو شایسته است که به من برسد و مرا فرا گیرد،و اگر من سزاوار اجابت دعا نبودم،تو سزاوار فضل بر بندگانی،و زحمت تو هر چیز را فرا گرفته پس باید رحمتت مرا هم فرا بگیرد،ای خدای من،ای کریم از تو می خواهم به حق ذات بزرگوارت،بر محمّد و اهل بیتش درود فرستی، و اندوهم را بگشایی،و بلا و غم را برطرف کنی،و به رحمتت به من رحم فرمایی،و از فضلت روزی ام نمایی همانا تو شنوای دعا و نزدیک و پاسخ دهنده ای.

[چهارم:در هر روز ماه رمضان این دعا را بخواند...]

چهارم:شیخ طوسی و سیّد ابن طاووس فرموده اند:در هر روز ماه رمضان بخوان:

خدایا از تو درخواست می کنم از بخششت به برترین مرتبۀ آن،و همۀ بخششت شایسته است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ بخششت.خدایا از تو درخواست می کنم از روزی ات به فراگیرترین آن و همۀ روزی ات فراگیر است،خدایا از تو درخواست می کنم به همه روزی ات، خدایا از تو درخواست می کنم از عطایت به گواراترین آن،و همۀ عطای تو گواراست،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ عطایت.خدایا از تو درخواست می کنم از خیرات به پرشتاب ترین آن و همۀ خیر تو پرشتاب است،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ خیرت،خدای از تو درخواست می کنم از احسانت به نیکوترین آن،و همۀ احسانت نیکوست،خدایا از تو درخواست می کنم به همۀ احسانت.خدایا از تو درخواست می کنم به آنچه که به خاطر آن جوابم را می دهی،زمانی که از تو درخواست می کنم، پس جوابم را بده ای خدا،و درود فرست بر محمّد بندۀ پسندیده،و فرستادۀ برگزیده،و امین و محرم رازت از میان بندگان

ص:344

و انتخاب شده ات در بین بندگانت،و پیامبرت و محبوب راستینت،و درود فرست بر فرستاده و برگزیده ات از جهانیان،آن مژده دهنده،و بیم دهنده و چراغ روشنی بخش،و بر اهل بیتش آن نیکان پاک، و بر فرشتگانت،آن فرشتگانی که خاص درگاهت نمودی،و آنان را از دیده مخلوقات پنهان داشتی،و بر پیامبرانت که از تو به راستی خبر می دهند،و بر رسولانت که آنان را به وحی خویش اختصاص دادی و با رسالاتت بر جهانیان برتری بخشیدی،و بر بندگان شایسته ات که در رحمتت واردشان نمودی،آن امامان ره یافته راهنما و اولیای پاکیزه ات،و بر جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و فرشته مرگ،و بر رضوان خزانه دار بهشت،و بر مالک خزانه دار دوزخ،و روح القدس و روح الامین،و حاملان مقرّب عرشت،و بر دو فرشتۀ نگهبان بر من،با درودی که دوست داری درود فرستند بر ایشان با آن درود،اهل آسمانها و اهل زمینها،درودی پاک و فراوان، خجسته رشید یافته و فزاینده،آشکار و نهان،شریف و بافضیلت،که با چنین درودی برتری آنان را بر اولین و آخرین آشکار نمایی.خدایا محمّد را وسیله و شرف و فضیلت عطا کن،و به بهتر چیزی که پیامبر را از امتش پاداش دهی به او پاداش ده خدایا به محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)عطا کن با هر مقامی مقامی دیگر،و با هر وسیله ای وسیله ای دیگر،و با هر فضیلتی فضیلت دیگر،و با هر شرفی شرف دیگر،عطا کن به محمّد و

ص:345

خاندانش در روز قیامت برترین چیزی که عطا کردی به یکی از گذشتگان و آیندگان.خدایا محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)را در جایگاه نزدیک ترین رسولان به خود،و در بهشت در پیشگاهت در منزلگاه جادارترین انبیا، و از بابت وسیله نزدیک ترینشان به درگاه خود قرار ده،و او را نخستین شفاعت کننده و نخستین کسی که شفاعتش پذیرفته است،و نخستین گوینده،و حاجت رواترین خواهنده گردان،و او را به مقام پسندیده ای برانگیز که گذشتگان و آیندگان به خاطر آن بر او رشک برند،ای مهربان ترین مهربانان،و از تو می خواهم که بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی،و اینکه صدایم را بشنوی و دعایم را اجابت نمایی و از خطایم درگذری،و از ستم چشم پوشی،و مرا به خواسته ام رسانی،و حاجتم را روا سازی،و به آنچه وعده ام داده ای وفا کنی،و لغزشم را نادیده گیری،و گناهم را بیامرزی،و از جرمم بگذری،و به من رو کنی،و از من رو نگردانی،و به من مهر ورزی و عذابم نکنی،و در سلامت کاملم بداری و گرفتارم ننمایی،و از روزی پاکیزه ترین و فراخ ترینش را نصیبم کنی،ای پروردگارم مرا محروم مکن،و قرضم را ادا کن،و بارم را از دوشم بردار،و آنچه مرا تاب آن نیست بر عهده ام مگذار،ای مولای من مرا در هر خیری که محمّد و خاندان محمّد را وارد کردی وارد کن،و از هر شرّی که محمّد و خاندان محمّد را از آن خارج کردی خارج نما،درودهایت و سلام و رحمت و برکاتت بر او و بر ایشان باد.

سپس سه مرتبه بگو:خدایا تو را می خوانم چنان که فرمانم دادی،پس مرا اجابت کن چنان که وعده ام نمودی آنگاه بگو:خدایا اندکی از بسیار از تو می خواهم،ما نیاز بزرگی که مرا به آن است،و بی نیازی دیرینه ای که تو را از آن است،و آن اندک نزد من

ص:346

بسیار است،و بر تو هموار و آسان،پس به آن بر من منّت بگذار،همانا تو بر هر چیز توانایی،آمین ای پروردگار جهانیان

[پنجم:خواندن این دعا...]

پنجم:خواندن این دعاست:خدایا می خوانمت آن گونه که فرمودی پس اجابتم کن آن گونه که وعده کردی و چون دعایی طولانی است،به خاطر رعایت اختصار ان را ذکر نکردم،هرکه خواهان آن است به کتاب«اقبال»یا«زاد المعاد» مرحوم مجلسی مراجعه کند:

[ششم:از اول ماه تا آخر ماه بسیار بگوید این کلماتی را که از حضرت جواد علیه السلام روایت شده است...]

ششم:شیخ مفید در کتاب«مقنعه»از ثقة بزرگوار علی بن مهزیار از حضرت جواد علیه السّلام روایت کرده که مستحب است در هر وقت از شب و روز ماه مبارک رمضان،از اول ماه تا آخر ماه بسیار بگویی:

ای که پیش از هر چیز بوده پس انگاه همه چیز را آفرید،و ماندگار است و همه چیز نابود می شود،ای که چیزی مانند او نیست،ای آنکه نه در آسمانهای برتر،و نه در زمینهای پایین تر، و نه بالای آنها،و نه زیر آنها و نه بین آنها،معبودی جز او نیست که پرستیده شود،سپاس تنها تو راست،سپاسی که کسی بر شمردنش جز تو توان ندارد،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست،درودی که کسی جز تو توانایی شمردنش را نداشته باشد.

[هفتم:این دعا را هر روز بخواند تا گناهان چهل ساله او آمرزیده شود...]

هفتم:شیخ کفعمی در کتاب«بلد الامین»و«مصباح»از کتاب«اختیار»سیّد ابن باقی نقل کرده است که هرکه این دعا را در هر روز ماه رمضان بخواند،حق تعالی گناهان چهل سالۀ او را بیامرزد خدایا ای پروردگار ماه رمضان که قرآن را در آن نازل کردی، و روزه در آن را بر بندگانت واجب نمودی،حج خانۀ محترمت را در این سال و در هر سال روزی من کن،و گناهان بزرگ را بر من بیامرز،همانا کسی جز تو آنها را نمی آمرزد،ای دارای بزرگی و شکوه.

[هشتم:این ذکر را در هر روز ماه رمضان صد مرتبه بگوید...]

هشتم:این ذکر را که فیض کاشانی در کتاب«خلاصة الاذکار»فرموده است که در هر روز ماه رمضان صد مرتبه بگوید:

ص:347

منزّه است زیان رسان به کافران سودرسان به مؤمنان،منزّه است حکم کنند بر حق،منزّه است او و برتر است،منزّه است او و ستایش از ان است، منزّه است او و برتر.

[نهم:هر روز صد مرتبه یا بیشتر صلوات فرستد]

نهم:شیخ مفید در کتاب«مقنعه»فرموده است:از جمله مستحبات ماه رمضان در هر روز،صد مرتبه صلوات فرستادن بر رسول خدا است،و هرکه زیادتر فرستند بهتر است.

مطلب دوّم:اعمال مخصوص شب و روز ماه رمضان
[اعمال شب اوّل]
اشاره

شب اوّل:در ان چند عمل مستحب است:

[اوّل:استحباب استهلال[یعنی جستجوی هلال ماه]]

اوّل:استهلال[یعنی جستجوی هلال ماه]،و بعضی استهلال این ماه را واجب دانسته اند.

[دوّم:چون رؤیت هلال کرد این دعا را بخواند...]

دوّم:چون رؤیت هلال کرد،به هلال اشاره نکند،بلکه رو به قبله نموده و دستها را به آسمان بردارد و هلال را خطاب کرده و بگوید:

ای ماه،پروردگار من و تو،خدا پروردگار جهانیان است.خدایا ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان،و تندرستی و اسلام و شتافتن به سوی آنچه دوست داری و خشنود می شوی.خدایا در این ماه به ما برکت بخش،و خیر و کمکش را روزی ما فرما،و زیان و گزند و بلا و فتنه اش را از ما بگردان.و روایت شده:زمانی که رسول خدا صلّی اللّه و علیه و آله هلال ماه رمضان را رؤیت می کرد،روی شریفش را به جانب قبله می گرداند و می گفت:

خدایا این ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام و عافیت بزرگ،و دفاع در برابر بیماریها،و یاری بر نماز و روزه و شب زنده داری و تلاوت قرآن.خدایا ما را برای ماه رمضان سالم گردان،و ماه رمضان را از ما سالم دریافت کن و ما را در آن تا از ما بگذرد به سلامت دار درحالی که از گناهان ما درگذشته و ما را مورد آمرزش و رحمت خویش قرار داده باشی

ص:348

و از حضرت صادق علیه السّلام روایت شده:چون رؤیت هلال نمودی بگو: خدایا ماه رمضان آمد،و تو روزه آن را بر ما واجب کرده ای،و قران را در آن برای هدایت و دلایلی روشن از هدایت و وسیله تشخیص حق از باطل نازل نموده ای.خدایا ما را بر روزه اش یاری کن،و آن را از من بپذیر،و ما را در آن و از آن سالم بدار،و آن را برای ما سالم گردان،در آسانی و عافیت از جانب خویش،همانا تو بر هر چیز توانایی،ای بخشنده،ای مهربان.

[سوّم:دعای چهل و سوم«صحیفۀ کاملۀ سجادیه»را در هنگام رؤیت هلال بخواند]

سوّم:دعای چهل و سوم«صحیفۀ کاملۀ سجادیه»را در هنگام رؤیت هلال بخواند.سیّد ابن طاووس روایت کرده:ورزی حضرت سجّاد علیه السّلام در راهی می گذشت،که به هلال ماه رمضان نظر کرد،پس ایستاد و گفت:

ای آفریدۀ فرمانبردار،روندۀ کوشا و شتابان،رفت و آمدکننده در منزلگاههای معیّن،ای متصرف در چرخ گردان تدبیر،ایمان آوردم به آن کس که با تو تاریکیها را روشن کرد،و آنچه را که به سختی می توان یافت آشکار ساخت و تو را نشانه ای از نشانه های چیرگی،و علامتی از علائم قدرت خود قرار داد،پس زمان را به تو محدود ساخت،و گاهی تو را به نقص و گاهی به کمال،و وقتی به طلوع،و زمانی به غروب،و حالتی پر نور،و حالتی گرفته،مسخّر خویش نمود،تو در تمام این حالات مسّخر اویی،و به سوی اراده اش شتابانی،منزّه است او چه عجیب است تدبیری که در حق تو به کار برده،و چه دقیق است آنچه دربارۀ تو انجام داده،تو را کلید ماهی تو برای کارهایی نو ساخته،پس از پروردگار که پروردگار من و توست،و آفرینندۀ من و توست،و مهار مقدّرات من و تو در کف قدرت اوست،و صورتگر من و توست،می خواهم که بر محمّد و خاندانش درود فرستد،و تو را ماه برکتی قرار دهد،که

ص:349

گذشت روزگاران آن را از بین نبرد و ماه پاکی که گناهان آن را آلوده نگرداند،هلال ایمنی از آفات،و سلامتی از زشتیها،هلال خوش طالعی برکنار از بد یمنی،و مبارکی بدون گرفتاری و آسایش بدون دشواری و خیر بدون شرّ،هلال ایمنی و امان،و نعمت و احسان و سلامت و اسلام،خدایا بر محمّد و خاندانش درود فرست،و ما را از پسندیده ترین کسانی قرار ده که این ماه بر آنان طلوع کرده،و پاکیزه ترین کسانی که به آنها نظر نموده،و خوشبخت ترین کسانی که در آن به بندگی تو گردن نهاده اند،و ما را در این ماه توفیق توبه عنایت کن،و از گناه حفظ فرما،و از انجام نافرمانی ات بازدار،و ادای شکر نعمتت را به ما ارزانی کن،و لباسهای عافیت را بر ما بپوشان،و به سبب انجام طاعت کامل، نعمتت را در این ماه بر ما تمام کن،زیرا که تو بس بخشنده ستوده ای،و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش،و برای ما از جانب خود در این ماه مددی برسان،بر انجام آنچه ما را به آن خوانده ای از اطاعت واجبت،و آن را بپذیر،همانا تو کریم تر از هر کریمی،و مهربان تر از هر مهربانی،آمین آمین ای پروردگار جهانیان.

[چهارم:با همسر خویش نزدیکی کند]

چهارم:با همسر خویش نزدیکی کند،و این عمل از ویژگیهای این ماه است،وگرنه نزدیکی با همسر در شب اول ماههای دیگر مکروه است.

[پنجم:غسل شب اول ماه را انجام دهد]

پنجم:غسل شب اول ماه را انجام دهد.روایت شده:هرکه در شب اول ماه رمضان غسل کند،تا ماه رمضان آینده بدنش دچار خارش نشود.

[ششم:اگر بتواند در نهر جاری غسل کند]

ششم:اگر بتواند در نهر جاری غسل کند،و سی کف آب بر سر بریزد که تا ماه رمضان آینده با طهارت معنوی باشد.

[هفتم:مزار امام حسین علیه السّلام را زیارت کند]

هفتم:مزار امام حسین علیه السّلام را زیارت کند،تا گناهانش ریخته و ثواب حاجیان و اهل عمرۀ آن سال را دریابد.

[هشتم:از این شب خواندن هزار رکعت نماز این ماه را(که ذکر شد)شروع کند]

هشتم:از این شب خواندن هزار رکعت نماز این ماه را که در پایان بخش دوّم[صفحه 299]ذکر شد شروع کند.

[نهم:دو رکعت نماز در این شب به این کیفیت بخواند...]

نهم:در این شب دو رکعت نماز بجا آورد،در هر رکعت سورۀ«حمد»و سورۀ«انعام»را بخواند،و از خدا درخواست کند که او را

ص:350

کفایت نماید،و از آنچه از دردهای می ترسد حفظ کند.

[دهم:این دعا را بخواند...]

دهم:دعای«اللّهمّ ان هذا الشّهر المبارک»را که در اعمال شب آخر ماه شعبان گذشت[صحفۀ 282]بخواند.

[یازدهم:پس از نماز مغرب این دعا را بخواند...]

یازدهم:پس از نماز مغرب دستها را بلند کند،و این دعا را که از امام جواد علیه السّلام وارد شده و در کتاب«اقبال»ذکر شده بخواند:

خدایا ای آنکه مالک تدبیر است،و او بر هر چیز تواناست،ای آنکه می داند خیانت دیده ها را و آنچه را سینه ها پنهان می کنند و نهاد نهان می سازد،و او لطیف و آگاه است.خدایا ما را از کسانی قرار ده که تصمیم گرفتند آنگاه انجام دادند،و از کسانی قرار مده که تیره بخت شدند و در نهایت تنبلی کردند و از انانی قرار مده که بر غیر عمل صالح تکیه نمودند.خدایا بدنهای ما را از بیماریها سلامتی بخش و ما را بر انجام آنچه از عمل بر ما واجب کرده ای یاری ده،تا این ماه از ما سپری گردد درحالی که آنچه را در این ماه بر ما واجب نموده ای ادا کرده باشیم.خدایا ما را بر روزه اش یاری ده،و برای شب زنده داری اش موفق بدار،و برای نماز در این ماه ما را شاداب گردان،و از قرائت قران محروم مساز،و پرداخت زکات را در این ماه بر ما آسان گردان.خدایا درد مزمن،خستگی،بیماری،هلاکت را بر ما چیره مکن.خدایا افطار از روزی حالت را روزی ما کن.خدایا آنچه که از روزی ات در این ماه قسمت ما نمودی دست یافتن به آن را برای ما هموار کن،و آنچه را از فرمانت برای ما تقدیر کرده ای آسان کن،و آن را حلال و پاک و پاکیزه از گناهان بوده از گرانباریها و بزهکاریها قرار ده.خدایا به ما مخوران جز غذای پاک که نه پلید باشد و نه حرام،و روزی ات را برای ما حلال گردان،که آلودگیها و درها با آن در نیامیزد،ای که دانایی اش به امور پنهان،همانند دانایی اش به امور آشکار است، ای فضل بخش بر بندگانش به احسان،ای آنکه بر هر چیز تواناست،و به هر چیز دانا و آگاه است،یادت را به ما الهام کن،

ص:351

و از سختی بر ما ما را برکنار دار7و به آسانی ات ما را برسان،و به راستی راهنمایمان باش،و به استواری توفیقمان ده،و از بلا نگاهمان بدار.

و ما را از بارهای گران گناهان و خطاها حفظ کن،ای آنکه گناهان بزرگ را جز او نیامرزد،و احدی بدی را جز او برطرف ننماید،ای مهربان ترین مهربانان،و کریم ترین کریمان،بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرست،و روزۀ ما را پذیرفته بدار،و به نیکی و تقوا پیوندش ده،و همچنین کوشش ما را مورد قدردانی،و شب زنده داری ما را پذیرفته،و قرائتمان را بالا رفته،و دعایمان را اجابت شده قرار ده،و ما را به عاقبت به خیری هدایت کن،و از دشواری برکنارمان بدار،و ما را برای آسانی آماده ساز،و درجاتمان را بالا بر،و حسناتمان را دوچندان کن،و روزه و نماز ما را بپذیر،و دعاهایمان را شنوا باش،خطاهایمان را بیامرز،و از گناهمان درگذر،و ما را از عاملان رستگار قرار ده،و از غضب شدگان و گمراهان قرار مده، تا ماه رمضان از ما سپری گردد چنان که روزه ها و شب زنده داری مان را در آن پذیرفته باشی،و کردارمان را در آن پاکیزه، و گناهانمان را در آن مورد آمرزش قرار داده،و سهم ما را در آن از هر خیری فراوان ساخته باشی،به یقین تویی معبود اجابت کنندۀ دعاها، و پروردگار نزدیک به بندگان و تویی احاطه کننده بر هر چیز.

[دوازدهم:این دعا که روایت شده از امام صادق علیه السّلام را بخواند..]

دوازدهم:در این شب دعای روایت شده از امام صادق علیه السّلام را که در کتاب«اقبال»آمده بخواند: خدایا ای پروردگار ماه رمضان،ای فرو فرستندۀ قرآن،این ماه رمضان است که قرآن را در آن فرود فرستادی،و در آن دلایل روشنی از هدایت و شناسایی حق از باطل

ص:352

فرو فرستادی.خدایا روزۀ آن را نصیب ما کن،و بر شب زنده داری اش یاری مان ده،خدایا آن را برای ما سالم بدار،و در آن به ما سلامتی ده و آن را از سوی خویش در آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیر،و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می گردانی از فرمان حتمی خویش،و در انچه جدا می کنی از امر حکیمانه ات در شب قدر،از ان حکمی که برگشت نمی پذیرد و دگرگون نمی شود،مقرّر فرما که ما را از حاجیان خانۀ محترمت بنویسی،آنان که حجّشان قبول،و سعیشان پذیرفته،و گناهانشان آمرزیده گشته،و بدیهایشان نادیده گرفته شده است.

و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی مقرّر فرما که عمرم را طولانی گردانی،و از روزی حلالت بر من وسعت بخشی.

[سیزدهم:دعای چهل و چهارم صحیفۀ کامله سجادیه را بخواند]

سیزدهم:دعای چهل و چهارم صحیفۀ کامله سجادیه را بخواند.

[چهاردهم:این دعای بسیار طولانی را بخواند]

چهاردهم:بخواند عالی«اللّهمّ انّ هذا شهر رمضان...»را که سیّد در کتاب«اقبال»نقل فرموده،و دعایی بسیار طولانی است.

[پانزدهم:بخواند این دعایی را که پیغمبر در این شب می خواندند...]

پانزدهم:بخواند:خدایا هر آینه ماه رمضان وارد شد،ماهی که در آن قرآن را فرو فرستادی،و آن را دلایل آشکاری از هدایت و شناسایی حق از باطل قرار دادی.خداوند در ماه رمضان به ما برکت عطا کن،و بر روزه و نمازهایش یاریمان فرما و آن را از ما بپذیز.روایت شده رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله وقتی ماه رمضان می رسید این دعا را می خواندند.

[شانزدهم:و نیز این دعا را که مروی از حضرت رسول(ص)بخواند...]

شانزدهم:و نیز روایت شده است که رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله در شب اول ماه رمضان این دعا را می خواندند:

سپاس خدای را که به وسیلۀ تو ای ماه مبارک ما را گرامی داشت.خدایا ما را بر روزه و شب زنده داری مان نیرو بخش،و گامهای مان را استوار کن،و بر کافران پیروزمان گردان،خدایا تو یگانه ای پس برایت فرزندی نیست،و تو بی نیازی

ص:353

پس شبیهی برایت نمی باشد،و تویی عزیز و چیزی عزیزت نکند،و تویی بی نیاز و من تهیدستم،و تویی مولا و من بنده ام،و تویی آمرزنده و من گنهکارم،و تویی مهربان و من خطاکارم،و تویی آفریننده و من آفریده ام،و تویی زنده و من مرده ام،از تو درخواست می کنم به مهرت که مرا بیامرزی و به من رحم کنی،و از من درگذری،همانا تو بر هر چیز توانایی.

[هفدهم:دعای جوشن کبیر بخواند]

هفدهم:در باب اوّل[صفحۀ 147]بیان استحباب خواندن دعای جوشن کبیر در آغاز ماه گذشت.

[هیجدهم:دعای حج را بخواند]

هیجدهم:دعای حج را که در اول ماه گذشت بخواند.

[نوزدهم:کثرت تلاوت نماید و قبل از شروع تلاوت این دعا که از حضرت صادق علیه السلام روایت شده را بخواند...]

نوزدهم:هنگامی که ماه رمضان شروع می شود کثرت تلاوت قرآن شایسته است،و روایت شده که امام صادق علیه السّلام پیش از تلاوت قرآن این دعا را می خواندند:

خدایا گواهی می دهم که این کتاب توست که از سوی تو بر رسولت محمّد بن عبد اللّه(درود خدا بر او و خاندانش)نازل گشته،و سخن گویای توست بر زبان پیامبرت،آن را از سوی خود راهنمایی برای بندگانت قرار دادی، و رشتۀ پیوسته ای بین تو و بندگان توست.خدایا پیمان و کتابت را در پیش رویم باز کرده ام،خدایا نگاهم را در آن عبادت،و خواندم را در آن اندیشه،و اندیشه ام را در آن عبرت آموز قرار بده،و مرا از کسانی قرار ده که از بیان پندهایت در قرآن اندرز گیرند،و از نافرمانیهایت دوری نمایند،و هنگام تلاوت آن بر گوشم مهر مزن، و بر دیده ام پرده منه،و خواندنم را خواندن بی تدبّر قرار مده،بلکه آن چنان قرارم ده که در آیات و احکامش تدبّر کنم،و برگیرندۀ قوانین دینت باشم،و نگاهم را در آن بی خبری،و قرائتم را بیهوده و باطل قرار مده،

ص:354

تویی رؤف،و مهربان.و پس از قرائت قرآن مجید این دعا را می خواندند خدایا آنچه را از حکم کتابت کرده بودی خواندم،کتابی که بر پیامبر راستگویت(درود خدا بر او و خاندانش)نازل کردی،پس سپاس شایستۀ توست ای پروردگار خدایا مرا از کسانی قرار ده که حلالش را حلال و حرامش را حرام می شمارند،به محکم و متشابهش ایمان می آورند،و آن را مونس در قبر و قیامتم گردان،و مرا از کسانی قرار ده که او را به هر آیه ای که می خواند در برترین جایگاه بهشت بالا بری،آمین ای پروردگار جهانیان.

[اعمال روز اوّل]
اشاره

روز اوّل:در آن چند عمل مستحبّ است:

[اوّل:غسل در آب جاری]

اوّل:غسل نمودن در آب جاری،و بر سر ریختن سی کف دست آب،که در تمام طول سال باعث ایمنی از همۀ دردها و بیماریهاست.

[دوم:کفی از گلاب به روی خویش بزند]

دوم:کفی از گلاب به روی خویش بزند،تا از خواری و پریشانی نجات یابد و قدری هم به سر خود بمالد،تا در آن سال از سرسام[در برخی نسخه ها:برسام،به معنی بیماری سینه]ایمن گردد.

[سوّم:دو رکعت نماز اول ماه را بجا آورد]

سوّم:دو رکعت نماز اول ماه را بجا آورد و صدقه بدهد.

[چهارم:دو رکعت نماز بخواند به این کیفیت...]

چهارم:دو رکعت نماز بخواند،در رکعت اول سوره های«حمد» و«انّا فتحنا»را و در رکعت دوم سورۀ«حمد»و هر سورۀ دیگری را که بخواهد بخواند،تا حق تعالی در آن سال بدیها را از او دور سازد،و تا سال آینده در پناه خدا باشد.

[پنجم:پس از طلوع فجر این دعا را بخواند...]

پنجم:پس از طلوع فجر این دعا را بخواند:

خدایا ماه رمضان رسید،تو روزه اش را بر ما واجب نموده ای،و قرآن را در آن برای هدایت مردم،و دلایل روشنی از هدایت و شناسایی از باطل نازل کرده ای.خدایا ما را بر روزه اش یاری کن،و آن را از ما بپذیر، و این ماه را از ما به سلامت دریافت کن،و آن را برای ما از سوی خویش در آسانی و عافیت سالم بدار،همانا تو بر هر چیز توانایی.

[ششم:دعای چهل و چهارم صحیفۀ کامله را اگر در شب قبل نخوانده بخواند]

ششم:دعای چهل و چهارم صحیفۀ کامله را اگر در شب قبل نخوانده بخواند.

[هفتم:این دعا را بخواند که در آن سال فتنه و گمراهی و آفتی که به دین یا بدنش ضرر برساند به او نرسد...]

هفتم:علاّمۀ مجلسی در«زاد المعاد»فرموده که شیخ

ص:355

کلینی و شیخ طوسی و دیگران به سند صحیح روایت کرده اند که حضرت موسی بن جعفر علیه السّلام فرمود:در ماه مبارک رمضان در آغاز سال،یعنی روز اول این ماه چنان که علما فهمیده اند این دعا را بخوان،و فرمود:هرکه این دعا را برای رضای خدا،و بدون آمیختگی با اغراض ناپسند و ریا بخواند،در آن سال فتنه و گمراهی و آفتی که به دین یا بدنش ضرر برساند به او نرسد،و حق تعالی او را از شرّ آنچه از بلاها در آن سال واقع می شود حفظ می نماید.و دعا این است:

خدایا از تو درخواست می کنم به آن نامت که همه چیز در برابرش فروتن شده،و به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته، و به عظمتت که همه چیز در آستانش تواضع نموده،و به عزّتت که بر همه چیز چیره گشته،و به نیرویت که همه چیز در برابرش خضوع یافته،و به جبروتت که بر همه چیز غالب گشته،و به علمت که همه چیز را فرا گرفته،ای نور،ای قدوس،ای اول پیش از هر چیز،ای باقی پس از هر چیز،ای خدا،ای مهربان،بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از من بیامرز گناهانی را که نعمتها را دگرگون می سازد،و بیامرز گناهانی را که کینه ها را فرو می فرستد، و بیامرز گناهانی را که امید به تو را قطع می کند،و بیامرز گناهانی را که دشمنان را چیره می سازد،و بیامرز گناهانی را که دعا را برمی گرداند،و بیامرز گناهانی را که مردم به سبب آن سزاوار نزول بلا می شوند،و بیامرز گناهانی را که بارش آسمان را باز می دارد،و بیامرز گناهانی را که پرده ها را کنار می زند،و بیامرز گناهانی را که در نابودی شتاب می افکند،و بیامرز گناهانی را که سبب پشیمانی می گردد،و بیامرز گناهانی را که پرده ها را می درد،و زره محکمت را بر من بپوشان زرهی که نفوذ ناپذیر است،و مرا از شرّ آنچه در شب و روز

ص:356

و آیندۀ این سال از آن حذر می کنم عافیت بخش.خدایا پروردگار آسمانهای هفتگانه،و پروردگار زمینهای هفتگانه،و آنچه در آنهاست،و آنچه میان آنهاست،و پروردگار عرش بزرگ،و پروردگار سورۀ«حمد»و قرآن عظیم،و پروردگار اسرافیل و میکاییل و جبرییل،و پروردگار محمّد(درود خدا بر او و خاندانش) آقای رسولان و پایان بخش پیامبران،از تو می خواهم به حق ذات پاکت و به حق آنچه خود را به آن نام نهادی،ای بزرگ تویی که به نعمت بزرگ تفضّل می کنی،و هر محدوزی را دفع می کنی،و هر نعمت برجسته ای را عطا می نمایی،و نیکیها را به کم و زیاد دوچندان می سازی،و هر کاری که بخواهی انجام می دهی،ای توانا ای خدا،ای مهربان،بر محمّد و اهل بیتش درود فرست، و در آیندۀ این سال لباس سترت را بر من بپوشان،و چهره ام را به نورت شاداب ساز،و به دوستی ات دوستم بدار،و و مرا به خشنودیت،و شریف کرامتت،و بزرگ عطایت برسان،و به من عطا کن از بهترین چیزی که نزد توست و بهترین چیزی که به بنده ای از بندگانت عطا می فرمایی،و افزون بر این لباس عافیت و تندرستی بر من بپوشان،ای جایگاه هر شکایت،ای حاضر در هر گفتگوی پنهان،ای دانای هر نهان،ای دفع کنندۀ بلاها آن گونه که خواهی،ای بزرگوار گذشت ای نیکو درگذر،مرا بر آیین ابراهیم و بر فطرت او،و بر دین محمّد(درود خدا بر او و خاندانش باد) و روش او،و بر بهترین مرگ ها بمیران،بمیران درحالی که دوستدار اولیایت،و دشمن دشمنانت باشم.خدایا مرا در این سال از هر کار یا گفتار یا کرداری که از تو دورم می کند برکنار دار،و به جانب هر عمل یا

ص:357

گفتار یا کرداری که مرا در این سال به تو نزدیک می کند جلب نما،ای مهربان ترین مهربانان،و بازدار مرا از هر عمل یا گفتار یا کرداری که از من سر می زند،و من از سرانجام زیانبارش می ترسم،و از خشمت به خاطر آ بر خود بیمناکم،ترسم از این است که روی کریمانه ات را از من بگردانی در نتیجه سزاوار کاستی بهره ای که پیش تو دارم گردم،ای پرلطف ای مهربان خدایا در آیندۀ این سال مرا در حفظ و پناه و حمایت خود قرار ده،و پرده تندرستی را بر من بپوشان،و از کرامتت بر من ببخش،عزیز است پناه تو،و بزرگ است ثنای تو،و معبودی جز تو نیست.خدایا مرا پیرو شایستگان از اولیای گذشته ات قرار ده،و به آنان ملحقم فرما،و تسلیم آنکه از آنان از طرف تو راست گفت قرارم ده،خدایا به تو پناه می آورم از اینکه خطایم و ستمم،و زیاده روی بر نفسم،و پیروی از هوا و هوسم،و سرگرمی ام به شهوت بر من احاطه کند،در نتیجۀ همۀ اینها بین من و رحمت و خشنودی ات دیوار گردد،و من نزد تو فراموش شوم،و در معرض خشم و کینه ات قرار گیرم.خدایا مرا برای هر عمل شایسته ای که به سبب آن از من خشنود شودی موفق بدار،و مرا به مقام قربت نزدیک کن.خدایا چنان که از پیامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)هراس از دشمنش را کفایت کردی،و اندوهش را برطرف نمودی،و غمش را زدودی،و وعده ات را به او وفا کردی،و پیمانت را برایش به پایان آوردی.خدایا به همان گونه هراس این سال و آفات و امراض و فتنه ها و شرور و اندوهها و تنگی معیشت را در آن از من کفایت کن،و به رحمتت مرا به کمال عافیت،با کامل کردن ریزش نعمت بر من تا پایان عمرم برسان

ص:358

از تو درخواست می کنم درخواست کسی که بد کرده و ستم روا داشته و درمانده شده و اعتراف به گناه نموده است،و از تو درخواست می کنم که مرا بیامرزی از آنچه از گناهان بر من گذشته،که آنها را نگهبانانت ثبت نموده و بزرگوار فرشتگانت برشمرده اند و اینکه خدایا در آنچه از عمرم باقی مانده،تا پایان عمر مرا از گناهان نگاه داری،ای خدا،ای بخشنده،ای مهربان،بر محمّد و اهل بیت محمّد درود فرست،و هر آنچه از تو خواستم،و در طلب آن به جانب تو رغبت نمودم به من عنایت فرما،بدرستی که تو مرا به خواستن فرمان دادی و برایم عهده دار اجابت شدی،ای مهربان ترین مهربانان.فقیر گوید:سیّد ابن طاووس این دعا را در شمار اعمال شب اوّل ماه ذکر کرده است.

[مناسبت و عمل روز ششم]

روز ششم:در چنین روزی در سال دویست و یک،مردم با امام رضا علیه السّلام بیعت کردند،سیّد روایت کرده:که برای شکرانۀ این نعمت در این روز دو رکعت نماز بجا آرند،در هر رکعت پس از«حمد»بیست و پنج مرتبه سورۀ«توحید»بخوانند.

[اعمال شب سیزدهم]
اشاره

شب سیزدهم:آغاز شبهای بیض[یعنی شبهای روشن و تابناک که عبارتند از شبهای سیزدهم،چهاردهم و پانزدهم ماه]است و در آن سه عمل مستحب است:

[اوّل:غسل]

اوّل:غسل کردن

[دوم:چهار رکعت نماز به این کیفیت...]

دوم:چهار رکعت نماز بخواند،در هر رکعت یک بار سورۀ«حمد» و بیست و پنج بار سورۀ توحید

[سوم:دو رکعت نماز به این کیفیت...]

سوم:دو رکعت نماز،که در اعمال شب سیزدهم رجب و شعبان بیان شد،در هر رکعت پس از سورۀ«حمد»سوره های«یس»و «تَبٰارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ» و«قل هو اللّه احد»را بخواند.و در

[اعمال شب چهاردهم]

شب چهاردهم:این نماز خوانده می شود به صورت چهار رکعت با دو سلام که در صفحات پیش[صفحۀ 37]در شرح دعای مجیر بیان آن گذشت،که هر که آن را در ایام البیض ماه رمضان بخواند،گناهانش آمرزیده می شود هرچند به تعداد قطرات باران،و برگ درختان،و ریگ بیابان باشد.

[اعمال شب پانزدهم]
اشاره

شب پانزدهم:از شبهای پربرکت است،و در آن چند عمل مستحبّ است:

[اوّل:غسل]