پله پله مهربانی: فرهنگ نامه امام زمان عج الله تعالی فرجه برای نوجوانان

تقدیم به:

دوستان شهیدم که جرعه نوش

مهربانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بودند

و سربازان واقعی ایشان

ص:5

فهرست مطالب

مقدمه9

آ

آثار انتظار12

آخرالزّمان12

آسیبها13

ا

ابوالادیان14

ابوصالح16

اثنی عشری16

احمد بن اسحاق16

اخیار17

اصحاب کهف18

امامت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف18

امام حسن عسکری علیه السلام19

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف19

امداد غیبی20

انتظار21

انطاکیه22

اوتاد23

ب

بابیت و بهائیت23

بیت المقدّس24

بیعت25

بیعت نامه25

بقیة الله26

پ

پرچم امام27

پرچم های سیاه27

پیراهن مهدی27

ت

توقیع28

ج

جبرئیل29

جزیرة خضرا29

جعفر کذّاب30

جمعه30

ح

حجّت32

حسین بن روح32

حکومت جهانی33

حکیمه خاتون34

خ

خاتم الاوصیاء35

خراسانی35

خورشید پشت ابر35

د

دجّال35

دعای افتتاح36

دعای عهد36

دعای فرج37

دعای ندبه37

ذ

ذوالفقار37

ر

رجعت38

رساله علمیه39

رکن و مقام39

ص:6

مقدمه

با این تکرار پشتِ تکرار، باز چگونه بنویسم و دوباره چه زبانِ با طراوتی تازه کنم؟ راستی کجاست ردّ پای بهارآورش که داغ از بوسه های فرشته هاست؟

کجاست عطر پیکر پاک و رعنایی که مَحرم تر از هر پیراهن است با من و آشناتر از هر سپیده ای است با بلور صبح؟

مردانِ خدا، تاب و قرار ندارند و در صبحگاهِ «انتظار» با فانوس دعای عهدشان، سال هاست که در انتظار آفتاب دوازدهم هستند. آمدنش به معنیِ زندگی دوبارة زمین است. تولدی از نو برای باران و بهار.

پایان دردها و رنج های مظلومان؛ رویش مجددسلام و صمیمیت، و تکه تکه شدن تندیس خُدعه و دروغ و زور.

وقتی بیاید، منتظران، طعمِ شیرین ایمان را بیش تر از پیش خواهند چشید؛ دست ها به آسمان پیوند خواهند خورد و بر سجاده ها، شبنم دعا و نماز، زیباتر از همیشه، خواهد نشست. او که بیاید، اکسیژن زندگی، سرشار آرامش و آزادی خواهد بود.

«پله پله مهربانی» حاصل تلاشی کوچک، اما عاشقانه، برای آن مهربان بزرگ است. این کتاب حاصل چند ماه تلاش برای بازآفرینی «فرهنگ نامة مهدویّت» نوشتة آقای خدامراد سلیمیان است. این فرهنگ نامه پیش از این با واژگانی متعدّد و به شکلی علمی تحقیقی، برای بزرگسالان تألیف شده بود. اما مرکز تخصصی مهدویّت تصمیم گرفت تا بازآفرینی آن به شکلی روان و صمیمی برای نوجوانان صورت پذیرد. پس این کار به عهدة من گذاشته شد. چند ماهی به طول انجامید و چند مدخل اضافه شد تا کار به شکلی جذّاب و با نثری موجز و شاعرانه، برای مخاطبان نوجوان نوشته شود. به بعضی مدخل ها شعر اضافه شد، به بعضی حکایت های کوتاه، یا نثرهای ادبی موجز؛ و حاصل کار کتابی شد که اسمش هست: «پله پله مهربانی، فرهنگ نامة امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف».

خدا کند که امام عزیز و مهربانمان، ما را بپذیرد و یار صمیمی و هم رکابش باشیم. این کار را نوشتم. فقط به خاطر خدا و گل رویِ گل زیبای نرگس.

مجید ملامحمدی

ص:9

آثار انتظار

برای انتظار جز با خود سازی درونی و پاکی دل، انسان ها نمی توانند خود را در شمار منتظران واقعی بدانند. درباره آثار انتظار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خودسازی فردی و اجتماعی تسلیم نشدن در برابر سمتگران و زورگویان، مبارزه با فساد و بی عدالتی، معنویت و انجام اعمال دینی و… را نیز می توان بر شمرد.

آسیب­ها

هر پدیدة مهم در جهان، به خاطر اهمیتش، با خطرها و آسیب هایی رو در روست. «مهدویت» نیز به خاطر اهمیت بالایش در دین اسلام، با آسیب های جدی می تواند همراه شود.

ص:13

ابوالادیان

… ابوالادیان تازه از مسافرت برگشته بود. وقتی به درِ خانة امام

ص:14

اباصالح

یکی از کنیه های امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که در بین شیعیانش معروف است و مورد علاقة آن هاست. بعضی از اعراب شیعه در دعاها و درخواست های یاری شان، امام زمان را اباصالح صدا می زنند. ولی به معنای این نیست که خودش فرزندی به نام صالح دارد، شاید به دلیل اینکه ایشان رهبری انسان های شایسته را عهده دارند، به ایشان چنین لقبی داده شده است.

اخیار

در لغت یعنی: نیکان، مردمان نیک رفتار

در اصطلاح به جمعی از یاران خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می گویند. آنان گروهی از 313 یار معروف امامند، که در عراق به ایشان می پیوندند و در بین رکن و  مقام _ در کنار خانة کعبه _ با او بیعت می کنند.

امام باقر علیه السلام فرمود: «سیصد و چند نفر به تعداد اهل بدر بین رکن و مقام با قائم ما بیعت می کنند. نُجَباء از اهل مصر، ابدال از اهل شام و اخیار از اهل عراق در بین آنانند…».

امامت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف

مقام« امامت» امانت خداوند به انسان های برگزیده ای است که بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای رهبری مردم انتخاب شدند. این مقام به انسان هایی خاص داده شد، چرا که آنان این شایستگی را به صورت کامل برای ادامه دادن راه پیامبران داشتند.

مقام امامت اختصاص به سن و سالی خاص ندارد. بعضی  از پیشوایان ما در کودکی به این مقام رسیده اند و امام شده اند. اولین کسی که در کودکی، به امامت رسید امام جواد علیه السلام بود. آغاز امامت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز در سن پنج سالگی است.

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

دوازدهمین پیشوای شیعیان در شب نیمة شعبان سال 255 قمری به دنیا آمد. او تنها فرزند امام عسکری بود و مادرش «نرگس خاتون» از نوادگان قیصر روم به حساب می آمد. نام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف (م.ح.م.د) است. اکثر علمای شیعه نام ایشان را به این صورت نقل می کنند. شاید به خاطر دوران  بعد از غیبت صغرای امام، که دشمنان در تعقیب ایشان بودند و یارانش نمی خواستند  آن ها به وجودش پی ببرند.

برای حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف لقب هایی چون مهدی، حجّت، صاحب زمان، خَلَف صالح، امام زمان، قائم، منتظَر، بقیّة الله، ولی عصر و … گفته شده است.

ص:19

امداد غیبی

کمک های پنهانی خداوند

با خواندن بعضی از آیات قرآن مجید متوجه می شویم که خداوند برای مقابله با باطل، گاه از نیروهای پنهان و امدادهای غیبی استفاده می کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:« قائم اهل بیت من، به نصرت الهی تأیید می شود.»

نصرت الهی نمونه ای از امداد غیبی خدا در حمایت از حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است. افکندن ترس در دل دشمن، حضور فرشتگان، نیروهای طبیعت مثل طوفان و باد و… هم از عوامل امدادهای غیبی خداوند، در کمک به قیام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند.

ص:20

انتظار

چشم دل به طلوع آفتاب دوازدهم داشتن؛ تا آسمان پیراهن عشق به تن کند؛ دامن زمین پر از گل نرگس شود و در قل قل چشمه ها، نام «مهدی» جوانه بزند. انتظار یعنی : حرکت، کوشش و تلاش و… پرواز به سمت روشنی و نور.

انتظار در فرهنگ شیعیان واژه ای مقدس و آسمانی ست. پیامبر اکرم _ مهربان ترینِ بنده ها _ فرمود: «برترین عبادت ها انتظار فرج است.»

به آسمان نگاه کن!

چقدر آب رفته است

و ماه، ماهِ منتظر

در آن به خواب رفته است

***

درخت ها از انتظار

چه رنگْ رنگْ گشته اند

پرنده ها به شاخه ها

تمام، سنگ گشته اند

***

صدای آه از زمین

به گوش ماه می رسد

نوشته روی جاده ها:

«کسی ز راه می رسد

***

کسی که نسلِ روشنش

به آفتاب می رسد

به سبزه ها، درخت ها

ص:21

انطاکیه

شهری ست مسیحی نشین که اکنون در کشور ترکیه قرار دارد، اما در قدیم به امپراتوری روم تعلق داشت.

اهمیت این شهر برای مسیحیان مثل مدینه برای مسلمانان است. چون آنان بعد از بیت المقدس، انطاکیه را دومین شهر بزرگ مذهبی خود می دانند.

چرا که حضرت عیسی علیه السلام دعوت خود را از بیت المقدس آغاز کرد. سپس گروهی از یارانش به انطاکیه هجرت کردند و دین مسیح در آن جا گسترش یافت.

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف پس از ظهور به این شهر می رود، سپس از غاری تورات و انجیل واقعی را بیرون می آورد، در مقابل یهودیان و مسیحیان از آن دلیل می آورد (و خود را حجت خدا می نامد) تا سرانجام بسیاری از آنان مسلمان می شوند.

ص:22

اوتاد

جمع وتد است. وتد یعنی: میخ

سی تن از یاران مخصوص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف: آنان همواره و بی دریغ به امام خدمت می کنند. وقتی یکی از دنیا برود، انسان شایستة دیگری جانشین او می شود.

امام صادق علیه السلام فرموده است: «در زمان غیبت، برای مهدی علیه السلام سی نفر همراه وجود دارد که با حضور آن ها هیچ گونه وحشتی بر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، به وجود نخواهد آمد».

این گروه گویی همچون کوه هایی استوار و پابرجا، همواره در خدمت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف حضور دارند.

بیت المقدّس

اولین قبلة مسلمانان

شهری است مقدس که خانة بسیاری از پیامبران خدا بوده است. آن را پیامبران ساخته اند و در خاکِ پاکش، نماز گزارده اند و از آن به آسمان رفته اند.

امام علی علیه السلام از این شهر _ وقتی زمان ظهور نزدیک می شود _ به عنوان بهترین خانه ها یاد کرده است: «… بهترین خانه ها در آن روز (ظهور) بیت المقدس است و بر مردمان زمانی می آید که هر کدامشان آرزو می کنند از ساکنین آن باشند».

حضرت مسیح علیه السلام در بیت المقدس، پشت سر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نماز می گذارد. و سرانجام در آن سرزمین مقدس نیز از دنیا می رود و امام

ص:24

بیعت

یکی از اتفاق های مهم در آغاز ظهور، بیعت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف با یارانش در مسجد الحرام است. اولین بیعت کنندة با حضرت، فرشته بزرگ خداوند جبرئیل است. از امام باقر علیه السلام نقل است: «… نخستین کسی که با او (مهدی) بیعت می کند، جبرئیل است. سپس آن 313 نفر…».

این بیعت در مسجدالحرام، بین رکن و مقام انجام می شود.

بقیة الله

بقیة یعنی: بازمانده، بقیه و آن چه که از چیزی باقی گذاشته شود.

درباره ترکیب « بقیة الله» در قرآن و روایات ائمه علیه السلام به خوبی بیان شده است. تمام پیامبران و پیشوایان الهی بقیة الله اند. چون پس از مبارزه با دشمنان، برای ملت ها و قومها باقی می مانند. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها باقی مانده بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام و جانشین آنهاست.

در زیارت جامعه کبیره می خوانیم: «سلام بر امامان… که بقیة الله هستند».

امام باقر علیه السلام فرمود:« نخستین سخن امام زمان بعد از ظهورش، این آیه است که: «بقیة الله برایتان بهتر است اگر ایمان دارید». آن گاه می فرماید: « منم بقیة الله و حجت و خلیفه او در میان شما». در آن میان هر کس برایشان سلام می کند و می گوید: «السلام علیک یا بقیة الله فی ارضه».

پرچم های سیاه

انقلابی بزرگ همه خراسان(1) را در برمی گیرد. مردم پرچم های سیاهی در دست می گیرند و آن­ها را به اهتزاز درمی آورند. آغاز این انقلاب در آستانة ظهور امام است. امام باقر علیه السلام فرمود: «پرچم های سیاهی از خراسان بیرون می آید و به سوی کوفه در حرکت می شوند. پس، وقتی مهدی ظاهر شود، آنان کسی را برای بیعت به سوی او روانه می کنند».

جبرئیل

یکی از چهار فرشتة بزرگ خداوند است. آن سه فرشتة دیگر میکائیل، اسرافیل و عزرائیل هستند و مقام جبرئیل از آن ها بالاتر است. او ارتباط دهنده بین خداوند و پیامبران بود. از حضرت موسی علیه السلام در مقابل فرعونیان حمایت کرد. به حضرت داود علیه السلام آموخت که چگونه زره بسازد.

و حضرت ذکریّا علیه السلام را به تولد حضرت یحیی علیه السلام و حضرت مریم علیها السلام را به تولد حضرت عیسی علیه السلام بشارت داد.

در قرآن وقتی به «روح القدس» برمی خوریم، منظور جبرئیل است؛ هر چند با نام های دیگر هم گفته شده است.

ص:28

جزیرة خضرا

در بعضی از کتاب ها نوشته اند: «جزیرة خضرا محل زندگی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و فرزندانشان در دوران غیبت است».

بسیاری از دانشمندان شیعه با این عقیده مخالفند و می گویند داستان جزیرة خضرا واقعیت ندارد. در میان آنان کسانی مثل علامة «کاشف الغطاء»، «آقا بزرگ تهرانی»، «علامه شوشتری» و «جعفر مرتضی عاملی» دیده می شوند.

اما «مثلث برمودا» اسمِ یک جزیره در اقیانوس اطلس است. امروزه بعضی از نویسندگان ادّعا کرده اند که جزیرة خضرا همین مثلث برمودا است، در حالی که این دو منطقه در دو نقطة جداگانه از کرة زمین قرار دارند. جزیره خضراء ادعا شده در اندلس یا اسپانیاست.

جمعه

روز دل انگیز دل تنگی و شگفتن دلنامه های سوختگان. روزی که چشم ها از عطش آفتابِ پشت ابر دردمند است. قلب ها به عشق او تندتر از همیشه می تپد و در نبض جاده ها، صدای تیک تاک انتظار، بلند است.

«جمعه» روز عید است. روز خداست. روز روشنی و روشنایی است. روز توجه مؤمنان به مهدی ست و روز انتظار آنان است در پشت پنجرة حسرت.

در روز جمعه خواندن زیارت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و دعا برای تعجیل درآمدنش و خواندن دعای ندبه مستحب است، چرا که امید ظهور امام در این روز، بیشتر از روزهای دیگر است.

سهم من از نبودنت این جا

شب و تاریکی و شکیبایی ست

شب و یک پنجره به سمت خیال

ص:30

حجّت

در لغت یعنی: برهان و دلیل، که با آن حریف را قانع یا دفع کنند.

این لغت در قرآن چند بار به کار رفته است.

ص:31

حسین بن روح

«حسین بن روح نوبختی» سومین نایب خاص از نایبان چهارگانة امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

او گویندة حدیث، متکلم، فقیه و دانشمند شیعة ایرانی بود. شیعیان بغداد به او احترام می گذاشتند و محمد بن عثمان _ نایب دوم امام علیه السلام _ به او اطمینان و اعتماد داشت.

محمد بن عثمان از دو یا سه سال قبل از مرگ خود، بعضی از شیعیان را به سوی حسین بن روح می فرستاد و بعضی وقت ها، به جانشینی او بعد از خودش، اشاره می کرد.

نوبختی از سال های 305 تا 326 قمری به عنوان نایب سوم امام زمان و واسطة بین ایشان و مردم انتخاب شد. این دستور از طرف امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف صادر شده بود.

او در دربار خلیفة عباسی نفوذ داشت. به همین خاطر در دوران نیابتش به راحتی با مردم در ارتباط بود. اما در سال های آخر به خاطر دگرگونی اوضاع حکومت، به زندان افتاد. اما هیچ گاه حرفی از محل امام

ص:32

حکومت جهانی

وقتی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بیاید، زمین به او سلام می کند. درخت ها دوباره متولد می شوند و چشمه ها و رودها، از نو زلال می شوند.. حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف منحصر در منطقه یا کشور خاصی نیست. رفته رفته همه جا در تسخیر دولت او در خواهد آمد، تا آن که همه زمین را از عدل و برابری پُر کند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:« پیشوایان بعد از من دوازده نفرند. اولین آنان تو هستی ای علی و آخرین آن ها قائم است. هم او که خداوند به دستانش مشارق و مغارب زمین را فتح خواهد کرد.»

به همین خاطر اسلام تنها دین کامل و حقیقی بشریت است. در این روز همه مردمان از هر نژاد و زبان، مطیع اسلام خواهند شد و به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف عقیده پیدا خواهند کرد.

خاتم الاوصیاء

به معنای: آخرین نفر از جانشینان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم.

لقبی است از لقب های امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف. به ایشان خاتم الائمه نیز می گویند.

خورشید پشت ابر

از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف توقیعی به اسحاق بن یعقوب رسید که قسمتی از آن چنین بود: «… اما چگونگی استفاده جامعه و مردم از من در عصر غیبت، درست همانند بهره وری زمین و پدیده هایش از خورشید است؛ در هنگامی که ابر آن را از چشم ها بپوشاند».

امام همچون خورشید پشت ابر، هر چند در پس پرده  غیبت است اما نور ولایت وبرکتش بر همه عالمیان تابنده است.

دعای افتتاح

دعایی مشهور با فرازهایی زیبا و عرفانی است.

دعای افتتاح به وسیلة شیخ محمد بن عثمان بن سعید عمری _ نایب خاص امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف _ صادر شد. و در سند معتبری نقل است که امام به شیعیان فرمود: «در هر شب ماه رمضان این دعا را بخوانید که دعای این ماه را ملائکه می شنوند و برای صاحبش استغفار می کنند…».

دعای ندبه

دل به ندبه پیوند دارد مثل پیوند ساقه به آب. مثلِ چشمه با نسیم و هم آوازی صبح با صدای چلچه های مهربانی…

ندبه آوازی ست از جنسِ پرنیان نسیم. ندبه صداست. زاری ست، گریه و مویه و فریاد است. صدایی از پشت حنجرة جان، به سوی کسی که آفتاب در آغوش دارد. اسمِ بهشت در پیشانی اوست و بوی خدا از سخنانش جاری ست.

ندبه سرآغازی ست بر دوستی با حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف. این دعای مشهور، مستحب است در چهار عید اسلامی یعنی: عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روز جمعه، خوانده شود.

رجعت

در لغت یعنی: بازگشت. برگشتن به جایی که پیش تر در آن جا بوده است.

در اصطلاح یعنی: بازگشت دو گروه، یکی از مؤمنان و دیگری از کافران (پس از مرگ) به دنیا، به همان صورت که در گذشته بوده اند. مؤمنان پس از ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف شاد و مسرور می شوند و در کنار آن حضرت هستند. اما کافران به خاطر ذلّت و بیچارگی در حسرت و اندوه خواهند بود.

عده زیادی از دانشمندان شیعه، معتقد به رجعت هستند. امام صادق علیه السلام اعتقاد به رجعت را یکی از شرایط ایمان دانسته اند. اما اهل سنت رجعت را نمی پسندند و رد می کنند.

در قرآن هم آیاتی هست که دلالت بر رجعت و اهمیت و درستی آن دارد(2).

مثل ماجرای حضرت عُزیر که پس از یکصد سال زنده شد.

گویند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم، امام علی علیه السلام، امام حسین علیه السلام و دیگر معصومین، پیامبران و مؤمنان و … از کسانی هستند که بعد از حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، به سوی دنیا رجعت می کنند.

ص:38

رساله علمیه

از آغاز غیبت کبرای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیاز شدید شیعیان به دانستن احکام شرعی، علمای دین را بر آن داشت تا کتاب هایی در این زمینه بنویسند. این تألیف ها به طور جدی از اواخر قرن چهارم هجرت شروع شد. فقیهان دین از طریق نوشته هایشان فتواها و نظریه هایشان را در زمینه های مختلف دینی، به مردم می رساندند. سرانجام در زمان ما این نوشته ها به شکلی منسجم و تدوین شده، انتشار یافته است. معمولاً کتابهای فقهی و احکام به اسم رسالة عملیه یا احکام و توضیح المسائل معروف است.

زن و فرزند امام

دربارة این که آیا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف صاحب همسر و فرزند است، دیدگاه دانشمندان شیعه مختلف است و در این باره سه نظر ذکر شده است:

1. ایشان ازدواج نکرده است.

2. ازدواج کرده است، ولی فرزند ندارد.

3. ازدواج کرده است و فرزندانی هم دارد.

هر کدام از این سه نظر را جمعی از علماء گفته اند و برای خود دلیل آورده اند. هر چند هر سه مورد فقط احتمال است.

زیارت ناحیة مقدسه

«… اسب تو شتابان و شیون کنان شیهه می کشید، گریان بود و به سوی خیمه هایت رهسپار شد. همین که زنان حرم اسب تو را به هم ریخته و نالان دیدند و زینِ اسب تو را واژگون؛ از خیمه ها بیرون آمدند، گیسوان خود پریشان کردند و سیلی بر صورت خود زدند…»(1).

برخی زیارت ناحیه را از نوشته های سید مرتضی _ عالمِ بزرگ شیعیان _ دانسته اند.

برخی آن را به حضرت مهدی علیه السلام نسبت داده اند.

ممکن است اصل آن از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نقل شده باشد، اما سید مرتضی بخش هایی را به آن اضافه کرده است.

متن آن خطابی ست به امام حسین علیه السلام و یاران وفادارش در کربلا.

سرداب مقدّس

خاکش، خاکِ ملکوت، دیوارهایش از جنسِ دیوارهای عرش خدا؛ بر پنجره هایش کبوتران هفت آسمان و بر فضایش، عطر ربّنا جاری … سرداب مقدس خانة انبیاست. مأمن امامانِ عترت آفتاب و زمینش، بوسه گاه هزار هزار فرشته، تا همیشه….

سرداب سامرا محل زندگی و عبادت امام هادی علیه السلام امام عسکری علیه السلام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و محل تولد ایشان بوده است. ملاقات بیشتر آنانی که در زمان امام عسکری علیه السلام به دیدن امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف آمده اند، در این سرداب بوده است.

برای سرداب آداب خاصی هست، که در کتابهای دعا ذکر شده است.

سیّد حسنی

امام صادق علیه السلام: «… و آن گاه که (سید) حسنی خروج خود را آغاز می کند، اهل مکه بر او هجوم آورده، او را به قتل می رسانند و سر او را بریده، برای شامی می فرستند و در این هنگام صاحب الامر ظهور خواهد کرد…».

درباره سید حسنی، گویند که او از منطقه دیلم خروج می کند. علامه مجلسی از امام صادق علیه السلام نقل می کند که او جوانمرد خوشرویی است که از طرف دیلم خروج می کند و با بیان شیوایی که دارد، فریاد می زند: «ای آل احمد!» … آن گاه مردانی همانند قطعه های آهن، بر اسب های چابک سوار گشته و حربه [= اسلحه] هایی به دست می گیرند. پیوسته ستمگران را می کشند تا این که وارد کوفه می شوند… سید حسنی آن جا را محل اقامت خود قرار می دهد».

او و اصحابش با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بیعت می کند.

شرید

در لغت یعنی: آواره

اصبغ بن نباته می گوید: «از امیرمؤمنان علی علیه السلام شنیدم که فرمود: صاحب این امر شرید (آواره)، طرید (رانده)، فرید (تک) و وحید(تنها) است».

شرید یکی از لقب های امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است چون در دوران غیبت خود، خانة معین و مکان خاصی ندارد.

شیعه

… جابر سراپا شوق بود. دایم به سیمای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می نگریست و آرامش می گرفت. ناگهان کسی از دور نمایان شد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم لبخند زد. علی علیه السلام بود. پیامبر که نگاهش می کرد گفت: «سوگند به کسی که جانم در دستِ اوست. این شخص و شیعیانش، در قیامت رستگار خواهند بود».

شیعه در لغت یعنی: دوست، یار، پیرو

در اصطلاح به پیروان امام علی علیه السلام و اهل بیت می گویند. شیعه معتقد است که آن حضرت جانشین بی واسطة حضرتِ محمد صلی الله علیه و آله و سلم است. بهترین دلیل بر این اعتقاد، اعلام ولایت آن حضرت از سوی خداوند توسط پیامبر، در روز غدیر خم است.

ص:46

صاحب الامر

یکی از لقب های امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

به این معنا که آن حضرت صاحب امر ظهور و قیام جهانی خواهد بود.

صاحب السیف

در لغت یعنی: دارندة شمشیر

دانشمندان می گویند دربارة سلاح امام سخن صریحی نیست. می توان گفت که صاحب السیف کنایه از دارابودن عظمت و قدرت باشد.

صاحب السیف از لقب های امام است. البته این لقب مثل بسیاری از لقب های دیگر آن حضرت اختصاص به ایشان ندارد بلکه برای ائمه دیگر نیز هست.

طلوع خورشید از مغرب

امام علی علیه السلام فرمود: «به ناگزیر ده اتفاق قبل از قیامت رخ خواهد داد: سفیانی، دجال، دود و جنبنده، خروج قائم، طلوع خورشید از مغرب و …».

هر چند جمعی از دانشمندان معتقدند که خورشید در هنگام ظهور از مغرب آشکار می شود، اما برخی دیگر می گویند این اتفاق دور از ذهن است، چون باعث به هم ریختن و از هم پاشیدن نظم جهان و تغییر در منظومه شمسی است…

برخی نیز بر این باورند که مقصود از طلوع خورشید از مغرب، ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است، چون آن حضرت همان خورشید غایب است که در پایان عمر طولانی اش، طلوع خواهد کرد.

طیّ الارض

ما به درستی نمی دانیم «طیُّ الارض» چگونه و به چه شکلی است. اما می توان دربارة آن گفت که یک جا به جایی بسیار سریع برای انسان است از یک مکان به مکان دیگر. در روایت های بسیاری از چگونگی سفر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و یارانش به عنوانِ «طیُّ الارض» تعبیر شده است.

عاشورا

روز دهم محرم، روز در خون شدن آفتاب سوم علوی، روز غمگنانة شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام و فرزندان و یاران باوفایش.

در غم و سوگواری برای شیعیان، روزی بزرگ تر از عاشورا نیست. از برخی روایات استفاده می شود. در این روز بزرگ نیز قائم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم قیام خواهد کرد. امام باقر علیه السلام فرمود: «قائم ما در روز شنبه _ روز عاشورا _ روزی که در آن حسین بن علی کشته شد خروج می کند».

عدل 

در لغت به معنای قسط و داد آمده است. ضد جور است. حکم به حق را هم عدل می گویند.

خداوند در آیه های بسیاری در قرآن، انسان ها را به عدل توصیه می کند.

برپایی عدل از مهم ترین هدف های قیام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. امام هادی علیه السلام فرمود: «پس از من فرزندم حسن است و پس از حسن فرزندش قائم، کسی که زمین را پر از عدل و داد کند؛ همچنان که آکنده از ظلم و جور شده باشد».

غلام

شیعیان «غلام» را نیز به عنوان لقب برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به کار برده اند.

گاهی در معنای لغوی اش _ یعنی پسر بچه و جوان _ و گاهی هم به عنوان تقیّه بوده است.

حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «به ناگزیر برای غلام غیبتی است!»

ص:55

غیبت

به پنهان زیستن امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف _ که به فرمان خداوند است _ غیبت می گویند.

غیبت امام از اسرار خداست که بر بندگانش پوشیده است. این غیبت در دو زمان اتفاق افتاده است: غیبت صغری، غیبت کبری.

زراره که یکی از یاران امام صادق علیه السلام است از ایشان شنید که فرمود: «همانا برای قائم دو غیبت است که در یکی از آن ها (به خانواده اش) برمی گردد و در دیگری معلوم نیست در کجاست. هر سال در اعمال حج حاضر می شود و مردم را می بیند در حالی که مردم او را نمی بینند».

مطابق روایات، راز اصلی غیبت مشخص نیست، اما کوتاهی مردم و عدم آمادگی آنان برای ظهور، امتحان افراد، حفظ جان امام از کشته شدن بی فایده برای دین، و برخی دلایل دیگر در برخی روایات بیان شده است.

غیبت کبری

پس از پایان غیبت صغری و مرگ آخرین نایب امام _ علی بن محمد سمری _ در سال 329 قمری، غیبت کبری آغاز شد و تا روز ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ادامه دارد. از مدت غیبت کبری کسی خبردار نیست. نیابت نیز در این دوران به صورت عام خواهد بود که بر عهدة مجتهدان جامع الشرایط است.

امام علی علیه السلام فرمود: «برای قائم ما غیبتی است که زمانش طولانی خواهد بود. گویی شیعیان را می بینم که در زمان غیبت او، به این سو و آن سو می روند. همانند گوسفندانی که چوپان خود را گم کرده باشند، به دنبال چراگاه می روند و آن را نمی یابند. بدانید هر کس که در زمان غیبتِ او، بر دین خود ثابت قدم بماند و سنگدل نشده باشد، در بهشت با من و در درجة من خواهد بود».

شیعیان در همة سختی ها و حادثه ها به او پناه می برند و برای ظهورش دعا می کنند. ندبة دل ها به خاطر اوست. او که بیاید از چشم زمین، سیاهی­ها پاک خواهد شد و زندگی از نو، زمین را در آغوش خواهد گرفت.

فرج

در لغت یعنی: گشایش و آسودگی از اندوه و غم

در اصطلاح به ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف گویند، زیرا ایشان گره از مشکلات و اندوه ها و مصیبت های جهانیان باز می کند.

برای دعا کردن در فرج امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف دعاهایی وارد شده است. آن حضرت نه تنها شیعیان خود را به دعا کردن برای تعجیل در فرج خود فرمان داده است. بلکه زیاد دعا کردن را نیز از آنان خواسته است.

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرموده است:« برای نزدیک شدن فرج، بسیار دعا کنید»

… ای روزهای خوب که در راهید!

ای جاده های گمشده در مه!

ای روزهای سخت ادامه !

از پشت لحظه ها به در آیید!

ای روز آفتابی!

ای مثل چشم های خدا آبی!

ای روز آمدن!

ای مثل روز، آمدنت روشن!

ص:58

قائم

در لغت یعنی: ایستاده، پایدار

معروف ترین لقب حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است. هیچ لقبی به اندازة قائم برای ایشان به کار نرفته است. سرانجام روزی خجسته، آن حضرت در مقابل بدی ها و کژی هایی که در دین خدا به وجود آمده قیام می کند و مردمان را به سوی روشنایی فرا می خواند.

ابوحمزة ثمالی دانشمندی است که دوستدار اهل بیت علیه السلام است. او می گوید: «از امام باقر علیه السلام پرسیدم:«ای فرزند رسولِ خدا، آیا همة شما امامان، قائم (و به پا دارندة حق) نیستید؟»

پاسخ داد: «آری!»

پرسیدم: «پس چرا به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قائم می گویند؟»

فرمود: «هنگامی که جدّم امام حسین علیه السلام شهید شد، فرشتگان در درگاه خداوند به ناله افتادند و به خدا شکایت بردند … پس خداوند امامان از فرزندان امام حسین علیه السلام را به آن ها نشان داد. فرشتگان خوشحال شدند. در آن هنگام نگاهشان به یکی از آن ها افتاد که در حال قیام بود و نماز می خواند. پس خداوند رو به آن فرشتگان گفت: به

ص:59

قتل نفس زکیّه

قتل در لغت یعنی: کشتن

نفس زکیّه یعنی: انسان بی گناه و پاک که گناهی ندارد.

گویند در هنگام ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، انسانی مؤمن و پاک در راه ایشان به شهادت می رسد، او فرزند امام حسن مجتبی است. این اتفاق در بین رکن و مقام روی می دهد.

از او به عنوان «سید حسنی» یا «نفس زکیه» نام می برند. قتل نفس زکیه از نشانه های حتمی ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به شمار می آید. البته ممکن است سید حسنی یک شخص و نفس زکیه شخص دیگری باشد.

کوفه

روزی امام صادق علیه السلام در نقطه ای پشت کوفه دو رکعت نماز خواند، سپس به یار با وفایش ابان بن تغلب فرمود: «این جا محل خانة قائم است».

اصبغ بن نباته گوید: «روزی در مسجد کوفه گرد حضرت بودیم، او دربارة خوبی های مسجد کوفه سخن بسیار گفت. سپس فرمود: زمانی خواهد رسید که این جا نمازگاه مهدی از فرزندانم خواهد شد».

کوفه به دستور خلیفة دوم _ عمر بن خطّاب _ و به دستِ سعد بن ابی وقاّص در سال 17 قمری ساخته شد. در ابتدا به شکل یک پادگان نظامی در نزدیکی ایران بود تا به سربازان برای جنگ با ایرانیان پشتیبانی برساند. مسجدِ این شهر در آن زمان گنجایش چهل هزار نفر را داشت. چون چهل هزار نظامی در کوفه حضور داشت. در سال 36 قمری امام علی علیه السلام کوفه را به عنوان محل خلافت خود برگزید. از کوفیان کارهای ناشایستی در طول تاریخ دیده شده، همچون آزار امام علی علیه السلام، ناجوانمردی در حق امام حسن علیه السلام و بیعت شکنی و جنگ با امام حسین علیه السلام.

این شهر پس از ظهور و قیام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، مرکز خلافت و حکومت ایشان خواهد بود.

ص:61

کوه رَضوی

نخستین کوه در کوه های تهامه است که در نزدیکی شهر مدینه قرار دارد. در بعضی از روایت ها، از این کوه به عنوان محل زندگی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در زمان غیبت نام برده شده است.

محمد بن نصیر

نقل است که امام هادی علیه السلام سه نفر را لعن کرده که یکی از آن ها محمد بن نصیر است. او رقیب محمد بن عثمان _ نایب دوم _ بود و با نیابت او مخالفت می کرد. ابن نصیر عقیدة کفرآمیز داشت و می گفت پیامبر خداست و امام هادی علیه السلام او را مبعوث کرده است. به کارهای ناروا اعتقاد داشت. او در آخر عمر بیمار شد و از دنیا رفت.

مرجع تقلید

مجتهدی است که قوانین دین اسلام را بر اساس قرآن، سنت، اجماع و عقل به دست آورد. برای مرجع تقلید در دوران غیبت کبری اهمیت و جایگاه مهمی وجود دارد. بعد از وفات چهارمین نایب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، مراجع تقلید برای شیعیان، احکام دین را بازگو کردند و با فتوای خود، راه صحیح را بر آن ها نمایان ساختند.

بعضی از مراجع تقلید شیعه در زمان خود، مرجعیت جهانی داشتند مثل سید ابوالحسن اصفهانی، حاج آقا حسین بروجردی و امام خمینی قدس سرّه.

مرگ سرخ

گویند در آغاز ظهور، جنگ های خونینی رخ خواهد داد که مردمان زیادی کشته خواهند شد. این اتفاق به مرگ سرخ معروف شده است.

مسجد سهله

امام صادق علیه السلام به یار دیرینش ابابصیر فرمود: «ای ابا محمد! گویی فرود آمدن قائم را با اهل و خانواده اش در مسجد سهله، با چشم خود می بینم!».

ابابصیر پرسید: «آیا محل اقامت دائمی ایشان نیز در مسجد سهله است؟».

ص:66

مسجد کوفه

این مسجد بعد از ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، باعث استفادة زیادی خواهد شد. استفاده هایی همچون مرکز قضاوت و دادرسی برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، مرکز تبلیغ دینی، محل اقامة نماز جمعه و جماعت …

مسجد کوفه هم اکنون در شهر کوفه قرار دارد و مورد توجّه خاص شیعیان است.

معمّرَین

 جمع معّمَر. یعنی: انسان که عمر دراز دارد.

انسان های زیادی در تاریخ معرفی شده اند که عمر طولانی داشته اند مثل حضرت نوح علیه السلام. عمر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز طولانی است و از معّمَرین است.

منتظَر

به کسی گفته می شود که مردم انتظار آمدنش را دارند. یکی از القاب امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است؛ یعنی کسی است که مردم انتظار آمدنش را دارند. که بیاید و بیرق داد و عدل بیاورد. که بر جهان بنگرد و نگاه آفتابی اش، یخ های ستم را آب کند.

مهدی

مهدی در لغت یعنی: هدایت شده.

مهدویت نیز از آن گرفته شده است. از لقب های مشهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است. هر چند گاهی نیز مهدی به معنای فاعلی (هدایت کننده) نیز به کار می رود.

از امام صادق علیه السلام پرسیدند: «چرا او (امام زمان عج) مهدی نامیده شده است؟»

پاسخ فرمود: «به خاطر این که او بر تمامی امور پنهان هدایت می شود».

نجباء

از امام علی علیه السلام و امام باقر علیه السلام روایت شده که: «نجباء از مصر بیرون می آیند … که زاهدان شب و شیران روز هستند. دل هایشان چون پولاد سخت است. در میان رکن و مقام با او (امام زمان عج) بیعت می کنند».

نرجس

همسر پاک امام حسن عسکری علیه السلام و مادر مهربان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف. تمام نام های آن بانو از اسامی گل ها و شکوفه ها است. کسی که مالک نرجس بود به خاطر محبت زیادی که به او داشت او را با بهترین و زیباترین اسم ها صدا می زد. همچنین چون دشمنان، در پی آن بودند که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را نابود کنند، خانوادة حضرت، نرگس را هر بار با نامی جداگانه صدا می زدند. تا آنان فکر کنند که با افراد مختلفی رو به رو هستند و نتوانند ایشان را دستگیر کنند.

او «ملیکه» دختر یشوعا فرزند قیصر روم بود. مادرش از فرزندان حواریّون (شمعون وصی حضرت مسیح) به حساب می آمد. داستان خواب دیدن و آمدن نرگس به سرزمین عراق و ازدواجش با امام عسکری علیه السلام خواندنی است.

او به عنوان کنیز (که در جنگ با رومیان اسیر شده بود) به بغداد آورده شد، سپس فرستادة امام هادی علیه السلام به بغداد رفت و او را از مالک اسیران خریداری کرد و به سامرا برد. حضرت نرگس علیها السلام با امام عسکری علیه السلام ازدواج کرد و حاصل این ازدواج آسمانی، تولد امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بود.

در کتابهای معتبر تاریخی هیچ گونه اشاره ای به زندگی حضرت نرگس علیها السلام بعد از ولادت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نشده است؛ فقط آمده است ایشان در زمانی که امام عسکری علیه السلام زنده بود، از دنیا رفت و در کنار قبر امام هادی علیه السلام به خاک سپرده شد.

ص:72

نماز امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

برای هر کدام از امامان معصوم علیه السلام نمازی جداگانه ذکر شده است. این نمازها آداب و روش های خاصی دارد که در کتاب های معتبر دعا آورده شده است.

نماز امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف یکی از این نمازها است. در روایتی که به حضرت زهرا علیها السلام نسبت داده شده است خصوصیت این نماز چنین بیان شده است:

هر کس که حاجتی در نزد خدا دارد، شب جمعه غسل کند. بعد از نیمة شب، به نمازگاه خود رفته و آمادة خواندن دو رکعت نماز باشد. در رکعت اول وقتی به «ایّاک نعبد و ایّاک نستعین» رسید صد مرتبه آن را تکرار کند. در ادامه سورة توحید را یک مرتبه بخواند، سپس ذکر رکوع و دو سجده را _ هر کدام _ هفت بار تکرار کند.

در رکعت دوم نیز نماز را به این ترتیب بخواند، خداوند ان شاء الله حاجتش را برآورده کند.

در بعضی از روایت ها آمده که پس از این نماز، مستحب است که نمازگزار تسبیحات حضرت زهرا علیها السلام را خوانده، سپس به سجده برود و صد مرتبه صلوات بفرستد.

همچنین نقل است که: در پایان، دعای اللهم عَظُمَ البلاء و بَرِح الخفاء … خوانده شود.

این نماز اکنون نماز خاص مسجد جمکران، برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

نیابت خاص

نایب شدن چهار نفر برگزیده از نایبان امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را می گویند.

نیمة شعبان

امام صادق علیه السلام فرمود: «این شب برترین شب ها بعد از شب قدر است. خداوند در این شب فضلش را بر بندگان جاری می سازد و از منت خود، گناهان آنان را می بخشاید. پس تلاش کنید که در این شب به خدا نزدیک شوید».

وظایف منتظران

امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به شیعیان خود فرمود: «هر یک از شما باید آن چه را که باعث دوستی ما می شود، پیشه خود سازد و از هر چه که موجب خشم ما می گردد دوری جوید».

برای آنان که در انتظار منادی رحمت و نور، پلک نبسته اند و در جاده های امید، دعای فرج می خوانند، آنان که منتظر یارند و چشم به روشنی قامتش دارند وظایف مختلف بیان شده است. در کتاب «مکیال المکارم» تا هشتاد وظیفه، ذکر شده است که بعضی از آن ها چنین است:

شناخت حجت خدا و امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف، دوری از بدی ها و آراستگی ها به خوبی ها، پیوند با مقام ولایت، آمادگی برای ظهور، ارتباط با مراجع و فقیهان، استمرار بر دعا و…

ولایت فقیه

نائب عام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، کسی که زعامت و سرپرستی شیعیان را بر عهده دارد. او عالم به سیاست های دینی و برقرار کنندة عدالت اجتماعی در میان آنان است. احکام و امور حکومتی در دست اوست و بر همگان ولایت دارد.

ولی فقیه یا رهبر امت اسلامی کسی است که در پیشگاه خدا مسئول است تا احکام را کاملاً اجرا کند. علاوه بر این که در قوانین الهی و فقهی، علم و اجتهاد دارد، در مسایل سیاسی و اجتماعی و مدیریت و شجاعت نیز آگاه است. در یک زمان امکان وجود مجتهدان و مراجع تقلید بسیار هست، اما ولی فقیه فقط باید یک نفر باشد تا در حفظ امت اسلامی و حکومت دینی، اختلافی ایجاد نشود.

یمانی

در روایات آمده است خروج یمانی یکی از نشانه های حتمی ظهور امام زمان است. او اهل ایمان است و مردم را به حق و عدالت دعوت می کند. (1)

ص:78

نحوة تقاضا:

وجه کتاب درخواستی را به حساب سیبا (0105641934009) بانک ملی شبعه حجتیه قم کد 2711 به نام انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف واریز نموده و اصل فیش بانکی را همراه با نام و تعداد کتاب های درخواستی و آدرس دقیق پستی، به نشانی ذیل از طریق پست یا فکس ارسال نمائید.

نشانی: قم- خیابان شهداء (صفائیه)- کوچه آمار (22)- بن بست شهید علیان-

پلاک 24-  مرکز تخصصی مهدویّت / تلفن: 7737801-0251،

فاکس:7737160- 0251  / صندوق پستی: 119/37135

ص:80