ص: 2

شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم

Ÿ مؤلف: محسن قرائتی

Ÿ به کوشش: حسن ملایی

 Ÿویراستار: رامین بابا گل زاده

Ÿ ناشر: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف

Ÿ صفحه آرا: داوود هزاره

Ÿ طراح جلد: عباس فریدی

Ÿ نوبت چاپ: اول-پاییز 1393

Ÿ شابک: 8_53 _7120_600_978

Ÿ شمارگان: هزار نسخه  

Ÿ قیمت: 4000 تومان

تمامی حقوق© محفوظ است.

* قم: انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف / خیابان شهدا/ کوچه آمار(22)/ بن بست شهید علیان/ پ: 26/ همراه: 09109678911/ تلفن: 37749565 و 37737801(داخلی 117و116)/37841130 (فروش)/ 37841131 (مدیریت)/ فاکس:37737160 و 37744273

* تهران: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف/ تلفن: 88959049/ فاکس: 88981389/ ص.پ:355-15655

m www.mahdi313.com

m www.mahdaviat.ir

m info@mahdaviat.ir

m Entesharatbonyad@chmail.ir

ص: 3

شرایط ظهور از دیدگاه قرآن کریم

(بر اساس آثار استاد محسن قرائتی)

ص: 4

ص: 5

ص: 6

8_4. تقوای الهی.. 34

8_5. مجاهدت و تلاش... 35

8_6. ایمان به پروردگار. 35

8_7. عدم ارتباط با کافران. 36

8_8. انجام تکلیف... 36

8_9. استغفار و توبه. 37

9. حقیقت انتظار، یعنی تلاش برای آمادگی و زمینه سازی   37

10. وظیفه ما در مسئله ظهور  43

11. لزوم توجه به شرایط ظهور، نه علائم ظهور  44

بخش دوم: شرایط ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف

الف) شرایط الهی ظهور  46

1. اراده پروردگار. 46

2. وجود رهبری معصوم، توانا و آگاه برای جهان. 49

3. داشتن برنامه و قوانین جامع برای جهان. 53

ویژگی های قانون گذار. 57

4. امداد الهی و غیبی.. 62

ب) شرایط انسانی ظهور  64

فراهم شدن شرایط انسانی ظهور؛ حکمت امتحانات عصر غیبت... 64

الف) شکوفا شدن استعدادهای نهفته در انسان. 65

ب) جداسازی افراد نیک از بد. 66

ج) جداسازی صفوف مجاهدان و صابران از غیر آن ها 66

د) بیداری از غفلت... 66

ص: 7

1. شرایط مربوط به کارگزاران و کادر امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف    70

1_1. ایمان مستحکم.. 74

1_2. عبادت و مناجات... 74

1_3. معرفت به امام. 75

1_4. ولایت پذیری و اطاعت از امام. 77

1_5. جان نثاری برای امام و شهادت طلبی.. 79

1_6. تقوا و پرهیزگاری.. 80

1_7. اخلاق محوری.. 81

1_8. نصرت دین خدا و ترویج احکام الهی.. 82

1_9. کارآمدی و تخصص.... 83

1_10. توانایی جسمانی.. 84

1_11. صبر و استقامت... 86

1_12. اخلاص و انگیزه الهی.. 88

1_13. دوری از غرور. 88

1_14. روحیه جهاد و مبارزه. 89

1_15. اصلاح گری در جامعه. 90

2. شرایط مربوط به عموم مردم. 92

2_1. پذیرش روحی.. 93

2_2. آمادگی معرفتی.. 95

2_3. تبعیت عملی.. 96

2_4. تقوا و ترک گناه. 96

2_5. هم دلی در طلب ظهور. 98

ص: 8

2_6. یأس از حکومت ها و خستگی از مکتب های بشری.. 99

2_7. اطاعت از نایب امام و ولی ّفقیه. 100

2_8. دعای همگانی برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، وظیفه ای همگانی   102

خاتمه: پاسخ به چند پرسش

1. پرسش: در برخی احادیث آمده: اگر کسی پیش از قیام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند، قیامش باطل است. منظور از این روایت چیست؟. 106

2. پرسش: با وجود لزوم اطاعت از امام عصر، حال که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف غایب است، چگونه می توانیم مطمئن شویم که بر طبق خواسته ایشان رفتار کرده ایم؟. 108

3. پرسش: در احادیث فراوانی آمده است: امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف زمانی ظهور می کند که دنیا پر از ظلم و ستم شود.  اگر این گونه است چه نیازی به آماده کردن شرایط ظهور است؟. 110

4. پرسش: آیا انتظار امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به معنای سکوت و بی تفاوتی در برابر ظلم است؟  111

5. پرسش: یکی از شرایط انسانی ظهور و نیز از جمله عوامل اصلی موفقیت در بلاها و امتحان های عصر غیبت، صبر و استقامت است. قرآن کریم، راه صبر بر مشکلات را چه می داند؟. 112

کتاب نامه: 117

ص: 9

ص: 10

نمی گذارد، می پردازند؛ در نتیجه به جای این که امام غایب و غریب خود را از غربت درآورند با غفلت از وظیفه، بر این غربت می افزایند!

این نوشتار، حاصل تدوین تفکرات و اندیشه های حجت الاسلام و المسلمین محسن قرائتی است. گفتنی است در تدوین این اثر، از نرم افزار «مجموعه آثار» ایشان، که از آثار مکتوب و بیش از سه دهه سخنرانی های ایشان در مجموعۀ «درس هایی از قرآن» فراهم گردیده، استفاده شده است.

این کتاب سعی دارد با تکیه به مطمئن ترین منبع دین، یعنی قرآن کریم و با کمک مفسران حقیقی آن، یعنی معصومان علیهم السلام و نیز با نگاهی آسیب شناسانه، ضمن پیرایش تصور عمومی دربارۀ مقولۀ ظهور، برداشت صحیح از ظهور و شرایط آن را به همگان عرضه و مقدمات تلاش برای فراهم کردن زمینه های مردمی ظهور را فراهم و بدین وسیله، زمینۀ تعلق ارادۀ خداوند به ظهور را مهیا کند.

تدوین گر: حسن ملایی

ص: 11

ص: 12

ص: 13

ص: 14

ایشان هم چنین راه شناخت وظایف و تکالیف را برای شیعیان مشخص و آن ها را موظف کرد به دانشمندان دینی رجوع کنند:

در حوادثی که برای شما پیش می آید، به فقیهان و روایت گران سخنان ما مراجعه کنید، زیرا آن ها حجت من بر مردم هستند، همان گونه که من حجت خدا بر آنان هستم.(1)

از آن زمان، غیبت طولانی حضرت آغاز گشته و هنوز ادامه دارد. ایشان طبق صدها آیه و حدیث معتبر برای تشکیل حکومت عدل جهانی ظهور خواهد کرد.

برخی از آیاتِ حکایت گر حتمیت حکومت مهدوی، عبارتند از:

آیۀ اول:

((هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون))؛ او کسی است که پیامبر خود را با هدایت و دین حقّ فرستاد، تا آن را بر همه دین ها پیروز گرداند، هرچند مشرکان ناراحت باشند.(2)

ص: 15

این آیه به همین صورت، علاوه بر این سوره در دو سورۀ دیگر نیز آمده است: سورۀ فتح، آیۀ 28 و سورۀ صف، آیۀ 9. گرچه اسلام از نظر منطق و استدلال همیشه پیروز بوده است، اما این آیه، غلبۀ ظاهری و وعدۀ حاکمیت اسلام بر جهان را بیان می کند؛ چنان که در آیات دیگری نیز «ظَهَرَ» به معنای استیلا یافتن آمده است؛ مثل: ((إِنْ یَظْهَرُوا عَلَیْکُمْ یَرْجُمُوکُمْ))؛(1) اگر بر شما غالب شوند، سنگسارتان می کنند. و دربارۀ کفار آمده است: ((إِنْ یَظْهَرُوا عَلَیْکُمْ لا یَرْقُبُوا فِیکُمْ إِلًّا وَ لا ذِمَّةً))؛(2) اگر بر شما غالب شوند، هیچ عهد و پیمانی را مراعات نمی کنند.

از سویی، این آیه تاکنون تحقق نیافته است و از سوی دیگر، خداوند وعدۀ حاکمیت کلّی اسلام را داده و وعده اش دروغ نیست؛ در نتیجه، همان گونه که در روایات بسیاری آمده است، این آیه به ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشاره دارد.

امام صادق علیه السلام در سخنی فرمود:

هنگامی که قائم ما قیام کرد، جایی در روی زمین باقی نمی ماند، مگر این که در آن جا صدای «اشهد ان لا اله الا اللَّه» و «اشهد ان محمداً رسول اللَّه» بلند می شود.(3)

ص: 16

و فرمود:

هرگاه قائم ظهور کند، عدل را در میان مردم برقرار می سازد و جور و ستم در زمان او بر طرف می شود و راه ها امن می گردد. در زمان او، زمین برکات خود را بیرون می کند و قائم، هر حق را به اصحابش بر می گرداند. در ظهور او تمام مردم روی زمین، دین اسلام را خواهند پذیرفت و آیه شریفه: ((وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ))(1) مصداق پیدا خواهد کرد. قائم در میان مردم، مانند حضرت داود علیه السلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم حکم می کند. در آن زمان، گنج های زمین ظاهر و زینت هایش آشکار می شود، همه مردم ثروت مند خواهند شد و دیگر جایی برای مصرف صدقات پیدا نخواهد شد.(2)

آیۀ دوم:

((وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ))(3)؛ و همانا در (کتاب

ص: 17

آسمانی) زبور (که) بعد از ذکر (تورات، نازل شده) نوشتیم که قطعاً بندگان صالح من وارث زمین خواهند شد.

کلمۀ «زبور» در لغت عرب، به معنای هر نوع نوشته و کتاب است: ((وَ کُلُّ شَیْ ءٍ فَعَلُوهُ فِی الزُّبُرِ))،(1) ولی به قرینۀ آیۀ: ((وَ آتَیْنا داوُدَ زَبُوراً))(2) به نظر می رسد که مراد، کتاب اختصاصی حضرت داود علیه السلام باشد که دربرگیرندۀ مجموعه مناجات ها، نیایش ها و اندرزهای آن حضرت است. این کتاب بعد از تورات نازل شده و مراد از «ذکر» در این آیه نیز همان تورات است؛ چنان که در آیۀ 48 همین سوره هم گذشت که تورات، ذکر است.

بعضی گفته اند که منظور از «زبور» در این آیه، تمام کتب آسمانی و مراد از «ذکر»، قرآن مجید است و عبارت «مِنْ بَعْدِ» نیز به معنای «علاوه بر» می آید؛ در این صورت، معنای آیه چنین می شود: ما علاوه بر قرآن، در تمام کتب آسمانی نوشتیم که وارثان زمین هر آینه، بندگان صالح من خواهند بود. در روایات متعدد آمده است که آن بندگان صالحی که وارث زمین خواهند شد، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و یارانش هستند.(3)

ص: 18

حقیقت آن است که همۀ ادیان معتقدند نجات دهنده ای خواهد آمد؛ لذا در زیارات مهدوی داریم: «السَّلَامُ عَلَی مَهْدِیِّ الْأُمَم»؛(1) سلام بر تو ای امامی که همۀ امت ها منتظر تو هستند! به همین جهت، موضوع ظهور وی، یکی از موضوعات مهم در مباحث مهدویت است.

ص: 19

مجموع این روایات به دست می آید که علت غیبت امام دوازدهم، عدم آمادگی مردم برای پذیرش رهبری امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است. خداوند آن حضرت را برای زمان مناسب ذخیره فرموده است، تا زمانی که رشد و فرهنگ مردم به جایی برسد که بتوانند نور امامت را درک و از آن بهره گیری کنند.

اگر ادارۀ برق یک شهر برای روشنایی کوچه ای، تیر چراغ برقی نصب کرد و لامپی به آن زد، ولی بچه های کوچه با زدن سنگ لامپ را شکستند، مأمور اداره، لامپ دیگری می زند. چنانچه مجدداً بچه ها لامپ را هم بشکنند، باز ادارۀ برق، برای روشنایی محل اقدام به نصب لامپ دیگری می کند. حال اگر برای بار سوم بچه های بی ادب لامپ را شکستند، به احتمال فراوان، ادارۀ برق تمایلی به نصب مجدد لامپ ندارد، اما به خاطر خواهش بزرگ ترها و رفاه حال اهالی آن کوچه، ممکن است لامپ دیگری را نصب کند. اما فکر می کنید ادارۀ برق تا چه تعداد این کار را انجام دهد؟ در مورد بحث ما نیز، حاکمان ستم گر، یازده چراغ هدایت را شکستند! خداوند نیز چراغ دوازدهم را نگه داشت تا زمانی که مردم لیاقت و آمادگی بهره گیری از این چراغ هدایت را پیدا کنند؛ بنابراین، باید زمینه های ظهور و حکومت مهدوی با فراهم شدن شرایط آن، آماده شود.

ص: 20

ص: 21

امام حسن علیه السلام نیز فرمودند:

در دولت او، درندگان آزادانه زندگی می کنند، زمین چنان که باید گیاهان خود را بیرون می دهد، آسمان برکات خود را فرو می فرستد و گنج ها (و معادن) زمین برای او آشکار می شود.(1)

نکاتی در این آیه وجود دارد که بر تلاش ما در جلب رحمت پروردگار تأکید می کند:

1. ایمان به تنهایی کافی نیست، بلکه تقوا لازم است: «آمَنُوا وَ اتَّقَوْا».

2. بستن و گشایش، در اختیار خداست (لَفَتَحْنا)، اما بازتابی از عمل کرد ماست.

3. عامل محرومیت ها و مشکلات، عمل کرد خود ماست: «بِما کانُوا یَکْسِبُونَ».

بر این اساس، برای این که اسلام دنیا را بگیرد و نعمت های الهی بر بشریت ببارد، باید شرایط آن مهیا شود.

ص: 22

ص: 23

رابعاً؛ هیچ عملی در هستی محو نمی شود: «سَعْیَهُ سَوْفَ یُری».

خامساً؛ نیکوکاران در دریافت پاداش کار خود، عجله نکنند: «سَوْفَ یُری».

یکی از آرزوهای بلند و مقدس همۀ ما شیعیان، ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است، اما شاید کسانی بگویند: ما در زمینه سازی برای ظهور ایشان، با بسیاری از امور آشنایی نداریم! قرآن کریم دست کشیدن از تلاش را با این بهانه قبول ندارد و برای دفع چنین تفکر غلطی، کوشش در راه خدا را زمینۀ دریافت لطف ویژۀ خدا و نشان دادن راه هایی می داند که تاکنون برای ما مخفی بوده و به آن آگاهی نداشتیم؛ چنان که می فرماید:

((وَ الَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا))(1)؛ و کسانی که در راه ما (تلاش و) جهاد کردند، راه های (قرب به) خود را به آنان نشان خواهیم داد.

حاصل آن که، با شعار و آرزو نمی توان به چیزی دست یافت و این کار، عمل و سخت کوشی است که شیرینی موفقیت را به کام انسان می نشاند. بنابراین، اگر کسانی واقعاً می خواهند که دوران ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و حکومت عادلانۀ او را درک و از برکات آن استفاده کنند، خودشان نیز باید برای تحقق چنین حکومتی به اندازۀ توانایی که دارد تلاش کنند.

ص: 24

ص: 25

راز این مطلب هم آن است که اگرچه وظیفۀ انسان، حرکت و تلاش است، پیروزی به دست خداست و به همین علت در ابتدا از پروردگار می خواهند که آن ها را پیروز کند: «رَبَّنا... وَ انْصُرْنا».

یعنی این گونه نیست که همۀ کارها به دست ما درست شود؛ مثل این که ممکن است شما همۀ برق ها را بزنید، اما از ادارۀ برق قطع باشد. اگر از ادارۀ برق قطع باشد، شما همۀ کلیدها را هم بزنید روشن نمی شود؛ از ادارۀ برق قطع است. اگر خدا نخواهد، شما هرچه هم تلاش کنید، بی فایده است. پس ببینید این حد وسط است؛ به خاطر همین هم گفته اند که تلاش کنید، اما هنگام شروع آن بگویید: «إِنْ شاءَ اللَّه»؛ یعنی اگر خدا بخواهد، من این کار انجام می دهم.

مروری بر زندگانی معصومان علیهم السلام نیز نشان می دهد، با وجود این که مظهر دعا بودند، اما شبانه روز، در حال تلاش و کوشش نیز بودند. حضرت امیر علیه السلام نه فقط در جبهه، که در جامعه و خانه اش هم، مرد کار بود. هم علف پاک می کرد و کفش را وصله می کرد و هم مشک آب را برای یتیم ها می کشد؛ یعنی خدمات اجتماعی انجام می داد. امام باقر علیه السلام بیل دست می گرفت و در هوای داغ حجاز بیل می زد. کسی آمد و به امام گفت: شما از فامیل و اهل بیت پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و از سادات قریش هستی. اگر الآن مرگ برسد، چه می کنی؟ دنبال دنیا هستی؟ آن حضرت فرمود: در بهترین

ص: 26

حالات هستم. بیل به دست دارم. کسی که بیل در دست دارد، در شریف ترین حالات است. و الآن اگر مرگ بیاید، استقبال می کنم و افتخار می کنم که در این حال بمیرم، چون پول تهیه می کنم تا به مثل تو نیاز نداشته باشم.

در روایت می خوانیم که دعای افرادی که بی کارند و هیچ تلاشی نمی کنند، مستجاب نمی شود. این مطلب ریشۀ قرآنی دارد، زیرا وقتی در مورد شرایط استجابت دعا به این کتاب آسمانی مراجعه می کنیم، می بینیم که ایمان و انجام اعمال صالح را دو شرط استجابت دعا معرفی کرده و می فرماید: ((وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ))،(1) و کدام عمل از اصلاح امر فرج امام عصر، صالح تر است.

ص: 27

سوی دیگر، از همه مهربان تر و أَرْحَمُ الرَّاحِمِین است و تمام صفاتی که در تکیه گاه تزلزل ناپذیر لازم است، تنها در او موجود است؛ اما باید دانست که توکل در مقابل جهد و سعی نیست که آیا جهد و سعی کنیم یا توکل؟ توکل یعنی انسان همیشه به آنچه مقتضای حق است، عمل کند و در این راه به خدا اعتماد کند که خداوند حامی و پشتیبان کسانی است که حامی و پشتیبان حقند. توکل، تضمین الهی است برای کسی که همیشه حامی و پشتیبان حق است و خداوند این عالم را طوری ساخته است که همواره از کسانی که حق و حقیقت را حمایت کنند، حمایت می کند. حق همواره تأیید معنوی با خود دارد.

اساساً کار نکردن و راه نرفتن که تضمین، و سکون و توقف، تأیید نمی خواهد. رنج و مشقت هایی در پیمودن راه هست که اراده را سست و عزیمت را فسخ می کند که توکل نیاز دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عده ای را دید که زراعت و کشت و کار و نمی کنند و به آن ها فرمود: «شما چه کار می کنید؟» گفتند: ما توکل می کنیم. ایشان فرمود: «لا بَلْ أَنْتُمُ الْمُتَّکِلوُنَ»؛(1)چنین نیست؛ شما سربارِ مردم هستید!

بنابراین مفهوم توکل، تسلیم حوادث شدن نیست، بلکه در عین به کار گرفتن تمام قدرت و نیرو، توجه داشته باشد که آنچه دارد از خود او نیست و آنان که فرمان خدا را زیرپا بگذارند و از فراهم کردن نیروهای مادی و معنوی غفلت ورزند، هرگز مشمول یاری او نخواهند بود.

ص: 28

پس توکل، هیچ ربطی به فراهم نکردن زمینه های ظهور ندارد، بلکه برعکس؛ باید در این جهت تلاش کرد، منتها نباید مغرور به اعمال خود شد و نه به بهانۀ توکل به خدا، کوشش در این راستا را تعطیل کرد.

ص: 29

در میان بشارت های این کتاب آسمانی به مؤمنان نیز، یاری رساندن آن ها به شیوه ای غیرطبیعی و به تعبیری امدادهای غیبی است، چراکه این بشارت ها اثر فراوانی بر افزایش امید و تقویت روحیۀ مؤمنان خواهد داشت. قرآن در آیۀ سیزدهم سورۀ «آل عمران»، جریان جنگ بدر و نزول امدادهای آسمانی را برای عبرت ما چنین نقل می کند:

((قَدْ کانَ لَکُمْ آیَةٌ فِی فِئَتَیْنِ الْتَقَتا فِئَةٌ تُقاتِلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ أُخْری کافِرَةٌ یَرَوْنَهُمْ مِثْلَیْهِمْ رَأْیَ الْعَیْنِ وَ اللَّهُ یُؤَیِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ یَشاءُ إِنَّ فِی ذلِکَ لَعِبْرَةً لِأُولِی الْأَبْصارِ))؛ به یقین، در دو گروهی که (در جنگ بدر) با هم روبه رو شدند، برای شما نشانه (و درس عبرتی) بود؛ گروهی در راه خدا نبرد می کردند و گروه دیگر که کافر بودند (در راه شیطان و هوس خود). کفّار به چشم خود، مسلمانان را دو برابر می دیدند (و این عاملی برای ترس آنان می شد) و خداوند هر کس را بخواهد به یاری خود تأیید می کند. همانا در این امر برای اهل بینش، پند و عبرت است.

در این نبرد، تعداد مسلمانان 313 نفر بود که 77 نفر آن ها از مهاجران و 236 نفر از انصار بودند. پرچم دار مهاجران، حضرت علی علیه السلام و پرچم د ار

ص: 30

انصار، سعدبن عباده بود. مسلمانان هفتاد شتر، دو اسب، شش زره و هشت شمشیر داشتند، ولی لشکر کفر بیش از هزار رزمنده و صد اسب سوار داشت. مسلمانان در آن جنگ با دادن 22 شهید _ چهارده نفر از مهاجران و هشت نفر از انصار _ بر دشمن کافر که هفتاد کشته و هفتاد اسیر داده بود، پیروز شدند.

در این آیه می خوانیم که کفّار، مسلمانان را دو برابر دیدند: «یَرَوْنَهُمْ مِثْلَیْهِمْ»؛ در حالی که این چنین نبود و آن جا که خدا بخواهد دیدها، برداشت ها و افکار عوض می شود. بدین گونه، جنگ بدر نشان داد که ارادۀ خداوند بر ارادۀ خلق غالب و تنها امکانات مادّی، عامل پیروزی نیست. بنابرین در اصل این مطلب تردیدی نیست.

ما هم قبول داریم که در امر ظهور و تشکیل حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف امدادهای الهی هم نقش دارند، اما طبق آیات قرآنی، تحقق امدادهای غیبی نیز خود دارای شرایطی است که مردم باید آن شرایط را حاصل کنند. دربارۀ این مطلب در بخش شرایط مردمی ظهور، به طور مفصل صحبت خواهیم کرد که برای نمونه می توان به یکی از آیات بیان کنندۀ این مطلب که اتفاقاً از آیات مهدوی هم است، اشاره کرد؛ آن جا که قرآن کریم در آیۀ 125 سورۀ آل عمران می فرماید:

ص: 31

((بَلی إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ یَأْتُوکُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا یُمْدِدْکُمْ رَبُّکُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِکَةِ مُسَوِّمِینَ))؛ البته اگر صبر و مقاومت کنید و پرهیزگاری نمایید (گرچه) دشمنان با خشم و خروش بر شما بتازند، پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشتۀ مخصوص مدد می رساند.

همان گونه که می بینید، در این آیۀ شریفه استقامت و تقوا، عامل نزول فرشتگان و امدادهای غیبی معرفی شده است؛ لذا در احادیث مربوط به وقایع ظهور، به حضور مؤمنان کارآمد که دارای شرایط، از جمله این دو شرط است، در کنار امدادهای الهی تصریح شده و آمده است: «سه لشکر برای یاری حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می آیند؛ لشکری از فرشتگان، لشکری از مؤمنان و ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان».

در زندگی ما نیز قاعده و اصل همین طور است؛ کسی نگوید حال که چنین است، در امور شخصی هم خدا از طریق امدادهای غیبی به من کمک کند تا امسال بدون درس خواندن در کنکور قبول شوم و یا کشاورزی درخواست کند که بدون کشاورزی و فقط با امدادهای غیبی، محصول خوبی به دست آورد! بنا نیست خداوند عالم، دنیا و نظام موجود در آن را

ص: 32

به هم بریزد. در قرآن کریم قدرت خدا بر اساس ربوبیت(1) او و همراه با حکمت او مطرح شده است؛ کما این که در سورۀ انفال، وقتی خدای متعال جریان نصرت غیبی خدا در جنگ بدر را طرح می کند، می فرماید: ((...وَ مَا النَّصْرُ إِلاَّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ))(2) و نصرت خویش را بر اساس عزت و حکمت، قرار می دهد.

خداوند قدرت دارد بدون دردِ زاییدن هم بچه بدهد، ولی حکمت خدا این را می گوید که بچه از راه درد زایمان و کشاورز از راه کشاورزی به هدفش برسد که: نابرده رنج گنج میسر نمی شود. حکمت خدا این است که انسان با دست و پا زدن و با تلاش به جایی برسد.

ص: 33

ص: 34

وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ))؛(1) اگر خدا را یاری کنید، یاری تان می کند و گام هایتان را استوار می دارد.

ص: 35

پرهیزگاری نمایید، (گرچه) دشمنان با خشم و خروش بر شما بتازند، پروردگارتان شما را با پنج هزار فرشته مخصوص مدد می رساند.

ص: 36

ص: 37

کار خودم را خواهم کرد. به زودی خواهید دانست (که) عذاب خوارکننده به سراغ چه کسی خواهد آمد و چه کسی دروغ گوست. شما در انتظار باشید، من (نیز) همراه شما منتظرم.

ص: 38

معصومان علیهم السلام توجه بسیاری به این موضوع شده است. ابوبصیر از امام صادق علیه السلام روایت کرده که روزی آن حضرت فرمود: «آیا شما را از چیزی آگاه نکنم که خداوند بدون آن، هیچ عملی را از بندگان نمی پذیرد؟» عرض کردم: بفرمایید! فرمود:

گواهی دادن بر این که هیچ معبودی جز خدا نیست و این که محمد صلی الله علیه و آله و سلم بنده [و فرستاده] اوست، و اقرار به هر آنچه خداوند امر فرموده و ولایت برای ما و بیزاری از دشمنان ما _ امامان _ و تسلیم شدن به آنان و پرهیزگاری و کوشش و خویشتن داری و انتظار حضرت قائم.(1)

هم چنین از امام رضا علیه السلام روایت شده است:

چقدر صبر پیشه گرفتن و انتظار فرج کشیدن نیکو است! آیا نشنیده اید که عبد صالح فرمود: ((انْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِین))؛(2) پس منتظر باشید، من هم با شما از منتظرانم.(3)

و نیز پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «افْضَلُ الْعِبادَةِ انْتِظارُ الْفَرَجِ»؛(4) انتظار فرج و گشایش، برترین عبادت است.

ص: 39

اصولاً هر کسی در زندگی مادی انتظار و امیدی دارد و البته زندگی به این امیدهاست. اگر چراغ امید خاموش شود، دیگر کسی دنبال کاری نمی رود؛ منتها باید دید که چه انتظاری ارزش دارد؟ همۀ افراد امید دارند، اما روشن فکر، کسی است که در انتظار صلح جهانی باشد و برای همۀ مردم فکر کند. اگر خواستید ببینید فردی چقدر ارزش دارد، ببینید آرزویش چیست. آرزوی یک بچه، آدامس است؛ اما هرچه روح بزرگ تر شود، امیدهای او هم بزرگ تر می شود. بزرگ ترین افراد کسانی هستند که در انتظار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باشند، چون انتظار حضرت یعنی امید جهانی، خیر جهانی، عدالت جهانی، امنیت جهانی. هرچه آرزو کوچک تر باشد، شخص کوچک تر است و هرچه آرزو بزرگ تر باشد، شخص بزرگ تر است. انتظار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، یعنی انتظار همۀ خوبی ها و محو همۀ بدی ها.

 در عین حال باید دانست که انتظار، عمل است، زیرا در روایات ما آمده است: «أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ» و نمی گوید «افضل الحالات»؛ پس انتظار عمل است، نه حالت و سکوت و سکون. انسانی که منتظر مسافرش است و کشاورزی که منتظر میوه است، آسوده خاطر نمی نشیند. ما که منتظر آقا هستیم، باید رفتارمان با رفتار آقا سنخیتی داشته باشد؛ پس منتظر یعنی انسان تلاش گر.

انتظار یعنی اعتراض به وضع موجود و امید به باز شدن درهای رحمت و معرفت. انتظار یعنی من منتظرم جهانی پر از عدل شود. در «دعای افتتاح» که منسوب به امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است، می خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْکُوا الیک»؛ یعنی

ص: 40

خدایا! من شکایت می کنم و نظام های طاغوتی موجود در روی زمین را قبول ندارم. اگر کسی بپرسد که چه حکومتی را قبول دارید؟ پاسخ آن در ادامۀ دعا آمده است: «إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَة کَرِیمَة».

دعای ندبه یعنی دعای اعتراض بر طاغوت های جهان و دعای انتظار و امید به آمدن حکومت حق. اگر جمع می شویم و دعای ندبه می خوانیم و در فکر حکومت حق هستیم، باید در فکر تلاش برای زمینه سازی آن حکومت هم باشیم.

در زمانی که استاد شهید مطهری در تهران بودند و برای تدریس از آن جا به قم تشریف می آوردند، مدتی در قم میزبان ایشان بودم. در همان زمان و در مسیر راه، سؤالات زیادی را از ایشان می پرسیدم که یکی از آن ها دربارۀ انتظار ظهور بود. ایشان دربارۀ حقیقت انتظار، مَثَلی را از مرحوم حجةالاسلام راشد که قبلاً در رادیو سخنرانی می کرد و مرد دانشمندی بود، نقل کردند که می گفت: وقتی شب می شود، همۀ ما در انتظار خورشید هستیم، اما معنای انتظار خورشید بودن این نیست که در تاریکی بنشینیم. هم منتظر خورشید هستیم، هم وظیفۀ ما این است که بلند شویم و کاری انجام دهیم و برقی را روشن کنیم.

کسی که منتظر مصلح است، باید صالح باشد. انسان های بی تفاوت، بی غیرت، بی پول و بی قدرت که نمی توانند بگویند: یا حجة بن الحسن، تشریف بیاور! کسانی که در انقلاب و نظام اسلامی نقشی نداشته و ندارند، اول از خدا بخواهند که به آن ها نقشی بدهد و بعد دعای ندبه بخوانند. وقتی می گوییم: مهدی بیا، حضرت بیاید چه کند؟ لابد می گویید او خواهد

ص: 41

آمد تا از حق مردم دفاع کند. خیلی خوب، وقتی هشت سال جنگ تحمیلی بود، شما چقدر از حق دفاع کردید؟ در این حوض چقدر شنا کردی که حالا می گویی: اقیانوس اطلس! کسانی که در انقلاب هیچ نقشی نداشتند، اصلًا رویشان نمی شود که بگویند: مهدی بیا!

در بسیاری از آیات مهدوی که مربوط به منتظران ظهور است نیز همین آمادگی دیده می شود؛ برای مثال قرآن می فرماید:

((وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ))(1)؛ و کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آورده اند، آنان همان کسانی هستند که سر تا پا صداقتند و نزد پروردگارشان گواهانند، پاداش و نورشان را دارند و کسانی که کفر ورزیدند و آیات ما را تکذیب کردند، آنان اصحاب دوزخند.  

حارث بن مغیره از حضرت باقر علیه السلام روایت کرده است:

کسانی که از شما عارف به این امر (امامت اهل بیت علیهم السلام) هستند و منتظرند و آرزوی پاداش نیک دارند، به خدا قسم مانند آن کسی است که به همراه

ص: 42

قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف جهاد کرده است. سپس فرمود: به خدا قسم، مانند کسی است که با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم با شمشیرش جهاد کرده است. آن گاه برای مرتبه سوم فرمود: به خدا قسم، مانند کسی است که در خیمه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به درجه شهادت رسیده است و درباره شما آیه ای در قرآن هست. عرض کردم: کدام آیه؟ ایشان فرمود آیه: ((وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ))(1)؛ و کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آورده اند، آنان همان کسانی هستند که سر تا پا صداقتند و نزد پروردگارشان گواهانند، پاداش و نورشان را دارند؛ آن گاه فرمود: به خدا قسم نزد خداوند، صادقین و شهدا محسوب می شوید.(2)

ملاحظه می کنید که در آیه ای که در شأن منتظران ظهور است، وصف «صدیق» برایشان آورده شده و «صدیق» به کسی گفته می شود که سر تا پا راستی و درستی است و دل و زبان و عمل او یکی است و صداقت جزء خلق و خوی او شده است. معلوم است که کسب این خصلت عالی، خود نشانۀ آمادگی برای ظهور امام حق خواهد بود.

ص: 43

ص: 44

_ عمل به تکلیف و واجبات و دوری از گناه و محرّمات.

مسلماً تاجری که کلاه برداری می کند، منتظر ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیست. کسانی که کم کاری، کم فروشی، بدکاری و خیانت می کنند، منتظر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیستند.

ص: 45

ص: 46

ص: 47

می شود. قرآن کریم می فرماید: ((وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یَشاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمینَ))؛(1) و شما نمی خواهید جز آنچه خداوند، پروردگار جهانیان بخواهد.

چون خداوند، ربّ العالمین است و بر همۀ امور تسلط دارد، پس خواست انسان نیز مشروط به خواست اوست؛ مثل این که در ماشین های تعلیم رانندگی، دو دستگاه گاز و ترمز وجود دارد؛ یکی زیر پای کارآموز و دیگری زیر پای مربّی. در این ماشین، کارآموز می تواند از گاز و ترمز سمت خود استفاده کند، ولی به شرط آن که مربّی هم بخواهد. یا نظیر چک های دوامضایی که هریک از دو صاحب امضا می تواند امضا کند، اما اثر و پرداخت چک زمانی است که دیگری نیز آن را امضا کرده باشد.

در وقوع ظهور حضرت ولی ّعصر عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز همین طور است و اگر ما از شرایط ظهور صحبت می کنیم، بدان معنا نیست که ارادۀ مستقلی داریم و در صورت فراهم شدن شرایط، خداوند مجبور است که ظهور را محقق کند، بلکه به این معناست که خواست مردمی در تعلق ارادۀ خدا به ظهور مؤثر است و البته اصل تحقق ظهور به اذن و مشیت پروردگار خواهد بود.

در میان آیات مهدویِ بیان کنندۀ شرایط الهی ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز مواردی یافت می شود که به این مطلب اشاره دارد. یکی از این آیات، آیۀ نهم از سورۀ مبارکه «صف» است؛ آن جا که می فرماید:

ص: 48

((هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدی وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون))؛ او کسی است که پیامبرش را همراه با هدایت و دین حق (به سوی مردم) فرستاد تا آن را بر همه ادیان غالب سازد، گرچه مشرکان آن را خوش نداشته باشند.  

در روایات متواتر می خوانیم که پیروزی اسلام بر دیگر ادیان آسمانی، در زمان ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تحقق خواهد یافت. حضرت علی علیه السلام فرمود:

به خداوندی که جانم در دست اوست، هیچ شهر و روستایی باقی نمی ماند، مگر آن که هر صبح و شام صدای اذان و شهادتین در آن شنیده خواهد شد.(1)

تاریخ اسلام، تحقق این آیه را به اثبات رسانده است، زیرا با این که دشمن از طریقِ استهزا و اذیت و شکنجه، محاصرۀ اقتصادی و اجتماعی، تحمیل جنگ ها، توطئه های داخلی منافقان، ایجاد تفرقه میان مسلمانان، به راه انداختن جنگ های صلیبی، ترویج فحشا و منکرات، استعمار نظامی و سیاسی لحظه ای کوتاهی نکرده، ولی اسلام روز به روز توسعه پیدا کرده است. نکته ای که در این آیه وجود دارد، همان اصیل بودن ارادۀ الهی است که با عبارت: «هُوَ الَّذِی»؛ او کسی است که... بر این که اصل تحقق حاکمیت دین حق، متوقف بر ارادۀ حضرت حق است، تصریح دارد.

ص: 49

ص: 50

حقیقتاً چیزی که بتواند همۀ احتیاجات فردی، اجتماعی، مادی و معنوی کاروان بشریت را تأمین کند، تنها امامت است؛ درست همان گونه که شنا در استخر نیاز به مربّی و ناجی دارد و گذر از دریا نیاز به کشتی و ناخدا.

خلاصه آن که در هر حرکت مادی یا معنوی، چند چیز مطرح است: راه و مسیر؛ وسیله و ابزار؛ هدف و مقصد و نهایتاً رهبر و راهنما. در این میان، نقش راهنما از همه مهم تر است، زیرا اگر او نباشد هم راه را گم می کنیم، هم هدف را و هم وسیله ها بی جهت به کار می افتد. امام راهنمای جامعه در حرکت به سوی خداست. لازمۀ چنین امری آن است که این امام و رهبر، اولاً، عالم و آگاه به همۀ قوانین و خواسته های پروردگار و سنت های الهی در هستی باشد؛ ثانیاً، عادل بوده و تحت تأثیر هواها و امیال نفسانی خویش قرار نگیرد تا بتواند در پیاده کردن احکام الهی موفق باشد.

حال، سؤال این جاست که چگونه می توان چنین شخصی را شناسایی و به حاکمیت دولت حق منصوب کرد؟

بهترین شیوۀ تعیین رهبر و مقام مسئول در جوامع امروز انتخابات است، ولی شکّی نیست که انتخابات راه حل است، اما همه جا راه حق نیست. هیچ برهان و دلیل علمی و عقلی، لیاقت، صلاحیت و حقانیتِ شخص انتخاب شده را تأیید نمی کند، گرچه در مقام عمل، رأی اکثریت مورد نظر قرار می گیرد و بهترین راه حل است؛ علاوه بر آن که، این توجه به رأی

ص: 51

اکثریت، تنها در مسائل اجتماعی است و در مسائل اعتقادی، رأی اکثریت هیچ ارزشی ندارد وگرنه باید پیامبران دست از دعوت خود برداشته و تابع رأی اکثریت که کافر یا مشرک بودند، می شدند. چنان که در سورۀ «انعام» می خوانیم:

((وَ إِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی الْأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلاَّ یَخْرُصُونَ))(1)؛ ای پیامبر! اگر از اکثر کسانی که روی زمین هستند اطاعت کنی، تو را از راه خدا گمراه می کنند، زیرا آن ها تنها از گمان و حدس پیروی می کنند.

بنابراین، در مسئلۀ بسیار حساس و اساسی امامت، که امری اعتقادی است، رأی و انتخاب مردم نقشی ندارد و تعیین آن به عهدۀ خداوند است. البته بیعتِ مردم با امام، زمینه را برای اعمال حاکمیتِ امام فراهم می کند، نه آن که امام با رأی مردم امام می شود و با اعراض مردم از امامت ساقط می شود.

راستی که انسان محدود با نداشتن علم غیب و اطلاع از آینده و باطن افراد، چگونه می تواند نظر صد در صد صحیحی دربارۀ شخصی داشته

ص: 52

باشد؟! مگر انگیزه ها، حالات و عمل کرد انسان ها با توجه به شرایط و موقعیت های مختلف تغییر نمی کند؟ چگونه می توان با یک سری شناخت های سطحی، سرنوشت رهبری امت را با انتخابات معین کرد؟ آری، انتخابات می تواند راه حل باشد، اما همه جا راه حق نیست. 

بنابراین، وقتی مشخص شد که مسئلۀ امامت از اساسی ترین مسائل اعتقادی و عامل هدایت و رشد جامعه است و جامعه نیاز به رهبر دارد، زیرا سقوط و یا رشد جامعه به رهبری آن بستگی دارد، باید بگوییم که تعیین امام تنها از طرف خداست، زیرا امام باید دارای شرایط و ویژگی هایی باشد که جز خدا کسی واقف به آن ها نیست؛ از جمله آن که:

_ امام باید تمام قوانین حاکم بر انسان و هستی را بداند.

_ امام باید از نتیجۀ حتمی راهی که انتخاب می کند، آگاه باشد.

_ امام باید در رهبری خود منافع خود را در نظر نگیرد و عوامل درونی و بیرونی محرّک او نباشد.

_ امام باید از عالی ترین صفات برجستۀ انسانی در حد اعلا برخوردار باشد و ناگفته پیداست که این شرایط در افراد معمولی یافت نمی شود و مردم نیز از وجود این شرایط در افراد بی خبرند.

بنابراین، راه حق در شیوۀ تعیین امام، همان راه تعیین پیامبر است، زیرا ما امامت را همچون نبوت و امام را همچون پیامبر و دلیل نیاز به امام را

ص: 53

همانند دلیل نیاز به پیامبر می دانیم و کار امام نیز شبیه کار پیامبر، هدایت و رشد مردم و نشان دادن راه سعادت است؛ بنابراین، همان دلایلی که در بحث نبوت آوردیم، در این جا نیز می توانیم مورد استفاده قرار دهیم، اگر باور کردیم که امامت، مقامی انتصابی است نه انتخابی؛ بنابراین، در مقابل انتصاب الهی مردم اختیاری ندارند.

از سویی، به دلیل این که همۀ مردم در همۀ زمان ها به چنین کسی نیازمندند و چه بسا که سایر شرایط مردمی ظهور فراهم شود، باید فردی در هر زمانی با خصوصیات ذکرشده وجود داشته باشد و آن شخص در زمان ما وجود مبارک حضرت حجت بن حسن عجل الله تعالی فرجه الشریف است که خود او نیز در انتظار فرج و تشکیل حکومت عدل جهانی به سر می برد. بر اساس دلایل قرآنی، روایی و تاریخی، یازده امام به دنیا آمده و شهید شده اند، ولی امام دوازدهم پس از تولد به خواست خداوند از دیدگان غایب گشته اند تا هر زمان که خدا بخواهد و مصلحت بداند، ظهور و دنیا را پر از عدل و داد کنند.

ص: 54

حال سخن این جاست که این برنامۀ جامعه را چه کسی یا کسانی می توانند تدوین کنند؟ آیا راه کارهای علم و عقل کافی است؟

حقیقت این است که علم و عقل آدمی به دلایل زیر، ما را از پیامبران و آموزه های وحیانی ایشان بی نیاز نمی کند:

ص: 55

 متأسفانه آن قدر عینک های رنگارنگ جلوی چشمان ما قرار می دهند که درست تشخیص نمی دهیم! چه بسا چیزهایی را حق می بینیم که باطل هستند و چیزهایی را باطل تشخیص می بینیم که حق هستند؛ برخی را دوست می پنداریم که دشمنند و برخی را دشمن خیال می کنیم که دوست هستند. کوتاه سخن آن که، چون انسان محکوم غرایز است و واقعیت ها را همه جا چنان که هست، نمی بیند و گاهی برخلاف شناخت صحیح عمل می کند، حقّ قانون گذاری ندارد. قرآن کریم می فرماید: ((ان الحکم الّا للّه)).(1)

ص: 56

ص: 57

خاصی را در نظر گرفته باشند و محیط و نظام خانوادگی یا قبیله ای یا اقتصادی، مسیر شناخت واقعی آنان را عوض کرده و فشارها و محیط بر قانون گذاری آن ها اثر گذاشته باشد. از کجا معلوم که تحت تأثیر غرایز شیطانی و طاغوت ها قرار نگرفته اند؟ از کجا مطمئن شویم که بازتاب و عکس العمل این دستورات دیر یا زود به ضرر فرد یا جامعه منتهی نخواهد شد؟

ص: 58

در خطبۀ 138 نهج البلاغه که گفته شده امیرالمؤمنین علیه السلام در آن به سیرۀ حکومتی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف اشاره فرمودند، آمده است که ایشان: «یَعْطِفُ الرَّأْیَ عَلَی الْقُرْآنِ إِذَا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَی الرَّأْی»؛ رأی مردم را به قرآن برمی گرداند، در زمانی که آن ها قرآن را به رأی و اندیشۀ (خود) مبدّل کرده باشند:

هنگامی که مردم از قرآن چشم پوشیده و امور را طبق اندیشه نادرست خود انجام دهند، ایشان را از به کار بستن اندیشه های نادرست، نهی و به رجوع به قرآن وامی دارد تا به دستور کتاب خدا رفتار کرده و مخالف آن را دور اندازند.

علاوه بر آن، در زمان ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به آموزش عمومی قرآن نیز اهمیت فراوانی داده می شود؛ کما این که امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود:

إِذَا قَامَ قَائِمُ آلِ محمد ضَرَبَ فَسَاطِیطَ لِمَنْ یُعَلِّمُ النَّاسَ الْقُرْآنَ عَلَی مَا أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُه؛(1) هنگامی که قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند، خیمه هایی بزند و قرآن را به ترتیبی که فرود آمده بر مردم بیاموزد.

امام موعود، همراه همیشگی قرآن است، چراکه رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر و در ضمن خطبۀ معروف خود، پس از آن که حضرت علی علیه السلام و یازده فرزند معصوم وی را برادر و جانشین خود معرفی کرد، قرآن کریم را همراه همیشگی آنان و از جمله حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف معرفی کرده و فرمود:

ص: 59

علی أَخِی وَ وَزِیرِی وَ وَارِثِی وَ وَصِیِّی وَ خَلِیفَتِی فِی أُمَّتِی وَ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی ثُمَّ ابْنِیَ الْحَسَنُ ثُمَّ ابْنِیَ الْحُسَیْنُ ثُمَّ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ وَاحِدٌ بَعْدَ وَاحِدٍ الْقُرْآنُ مَعَهُمْ وَ هُمْ مَعَ الْقُرْآنِ لَا یُفَارِقُونَهُ وَ لَا یُفَارِقُهُمْ حَتَّی یَرِدُوا علی حَوْضِی.(1)

هم چنین امام باقر علیه السلام فرمود: «علم به قرآن خدا و سنت پیغمبرش، در دل مهدی ما رشد کند؛ چنانچه بهترین زراعت ها به بهترین وجه رشد کند.»(2)

دلیل این همه توجه به قرآن کریم، بدین جهت است که:

_ قرآن، کتاب هدایت است: ((ذلک الکتاب لا ریب فیه هدیً للمتّقین)).(3)

_ قرآن، کتاب شفا و درمان دردهاست: ((و ننزّل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین)).(4)

_ قرآن، کتاب بشارت و انذار است: ((لینذر الذین ظلموا و بشری للمحسنین)).(5)

ص: 60

_ قرآن، کتاب دوستی با نیکان است: ((انّ اللّه یحبّ المحسنین)).(1)

_ قرآن، کتاب سفارش به نیکی هاست: ((و بالوالدین احساناً... و قولوا للنّاس حسنا)).(2)

_ قرآن، کتاب تعقل و تفکر است: ((انّا انزلناه قرآنا عربیّا لعلکم تعقلون)).(3)

_ قرآن، کتاب دعوت به عمل است: ((لِمَ تقولون ما لا تفعلون)).(4)

_ قرآن، کتاب جهاد و مبارزه است: ((انّ اللّه یحبّ الذین یقاتلون فی سبیله)).(5)

در این کتاب، هم رابطۀ انسان با خدا بیان شده (عبادات)، هم رابطۀ انسان با خلق خدا (تعلیم، تعلّم، عفو، انفاق، ایثار، تعاون و...) و هم رابطۀ انسان با طبیعت (تسخیر و عمران و احیا و بهره گیری دور از اسراف و تبذیر).

در این کتاب، رابطۀ انسان با مخالفان و منافقان بیان شده است که: آنان را

ص: 61

با حکمت، موعظه و مجادلۀ نیکو، به حقّ دعوت کنید و با مفسدانی که همچون خارِ سر راه، مانع قبول حق برای تودۀ محروم هستند و با یاغیان جامعه مبارزه کنید.

قرآن، کتاب سیاست و حکومت است: ((إِنَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ بِما أَراکَ اللَّهُ)).(1) کسانی که می گویند: دین از سیاست جداست، معنای سخنشان این است که بخشی از آیات قرآن حذف شود!

قرآن، میزان و ملاک و معیار است؛ وسیلۀ سنجش است. به ما فرموده اند: معیارتان قرآن باشد. هر حدیثی که شنیدید و یا دیدید، با قرآن بسنجید؛ اگر مطابق قرآن بود، بپذیرید و در غیر این صورت، آن را دور بریزید: «فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ».(2) نه تنها حدیث، بلکه هر نوع گفتار و نوشتاری را باید با قرآن سنجید. همۀ ارزش ها را باید با قرآن بسنجیم.

سخن آخر آن که، وجود قوانین جامع که یکی از شرایط ظهور و تشکیل حکومت جهانی است و البته باید از ناحیۀ خداوند رب العالمین در اختیار بشریت قرار داده شود، نیز فراهم است.

ص: 62

ص: 63

و فرمود:

ملائکه ای که حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم را در روز بدر نصرت کردند، در زمین هستند و هنوز بالا نرفته اند و به آسمان نروند تا این که صاحب این امر (یعنی ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف) را نصرت کنند و آن ها پنج هزار نفرند.(1)

در احادیث دیگری بیان شده که این امدادها به صورت های گوناگونی، نظیر: الهام خداوند به دل های مؤمنان، ایجاد رعب و وحشت در دل های دشمنان، آرامش دل در اوج مصیبت و سختی و... خواهد بود.  همۀ این ها باعث شده که از عبارت «منصور به رعب بودن»، به یکی از ویژگی های قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف یاد شود، کما این که امام پنجم شیعیان فرمود:

الْقَائِمُ مِنَّا مَنْصُورٌ بِالرُّعْبِ مُؤَیَّدٌ بِالنَّصْرِ تُطْوَی لَهُ الْأَرْضُ وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ؛(2) قائم ما منصور به رعب است و مؤید به نصر؛ زمین برای او درنوردیده شود و گنج های خود را ظاهر سازد.  

البته نزول این امدادها، بی حکمت و بی ضابطه نیست، بلکه بستگی به فراهم شدن شرایطی دارد که مهم ترین آن ها قبلاً بیان شد.

ص: 64

ص: 65

شما در چه موضوعی وارد شده اید؟ هیهات، هیهات! نه به خدا قسم، آنچه انتظارش را می کشید واقع نشود، تا غربال شوید. به خدا قسم، آنچه چشم به راهش هستید واقع نشود، تا امتحان شوید. به خدا قسم، آنچه به سویش چشم می کشید واقع نشود تا جدا شوید.(1)

البته چراییِ ضرورت این امتحانات در زمانۀ غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را می توان از اهدافی که قرآن کریم دربارۀ آزمایش ها طرح کرده است، بهتر دریافت. این اهداف عبارتند از:

ص: 66

ص: 67

پس آنان را به تنگ دستی و بیماری گرفتار کردیم؛ باشد که تضرع کنند.

توضیح آن که، مسلّم است در قیام مهدوی تنها شایستگانند که لایق پا رکابی قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند و حضرت مهدی نیز بر معیار شایسته سالاری نیروهای زیدۀ خود را برمی گزیند، زیرا اولاً، پیروزی بر تمام قدرت های دنیا و ثانیاً، حکومت عادلانه بر جهان جز از این مسیر امکان ندارد؛ از همین رو، امام صادق علیه السلام فرمود:

خداوند، اصحاب موسی را با نهر آبی امتحان کرد، چنان­که خدا فرمود: ((إِنَّ اللَّهَ مُبْتَلِیکُمْ بِنَهَرٍ))؛ اصحاب قائم هم چنین امتحان خواهند شد».(1)

این امر بدان جهت است که هر مدیری باید نیروهای کارآمد را از نیروهای ناکارآمد جدا کند تا بتواند نیروهای غیرمفید را از مجموعه طرد کند، زیرا حضور آن­ها باعث سست شدن سایر نیروها می شود؛ به همین دلیل، برای منصوب کردن افراد به مقام و مرتبه­ای، گزینش و آزمایش لازم است؛ چنان­که خداوند نیز برای انتصاب حضرت ابراهیم علیه السلام به امامت، او را آزمود.

ص: 68

نقل شده است:

مردی از خراسان به امام صادق علیه السلام پیشنهاد قیام داد و گفت: شما صد هزار نیروی مسلح دارید. امام علیه السلام برای آزمایش میزان فداکاری آن مرد به او فرمود: «به آن تنوری که پر از آتش است، وارد شو!» او ترسید و عذرخواهی کرد. در این هنگام، هارون مکّی، یکی از یاران امام علیه السلام وارد شد و سلام کرد. امام علیه السلام به او فرمود: «کفش هایت را کنار بگذار و به تنور آتش وارد شو!» او بدون هیچ پرسشی وارد تنور شد. امام نیز شروع به گفت وگو کرد و از احوال خراسانی­ها پرسید. پس از مدتی، امام رو به مرد خراسانی کرد و گفت: «برو داخل تنور را نگاه کن!» او نیز چنین کرد و دید هارون مکّی صحیح و سالم در تنور نشسته است. امام به او فرمود: «از این شیعیان تنوری که هر چه ما گفتیم تسلیم باشند، چند نفر داریم؟» وی گفت: شیعه تنوری هیچ!(1)

آری، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف کسانی را می خواهد که بدون چون و چرا در مقابل دستورهای او مطیع باشند.

ص: 69

از جهت تربیتی و آمادگی عمومی نیز نزول بلا و گرفتاری بسیار مؤثر است، زیرا گرفتاری باعث توجه به خدا و رهایی از غفلت شده و عامل توبه و دعا به درگاه حق و پذیرش اوامر و ارادۀ خداوند که از مهم ترین آن ها تشکیل حکومت حق به وسیلۀ ولیّ خداست، می باشد.

قرآن کریم می فرماید:

((وَ ما أَرْسَلْنا فِی قَرْیَةٍ مِنْ نَبِیٍّ إِلَّا أَخَذْنا أَهْلَها بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَضَّرَّعُونَ))؛(1) و هیچ پیامبری را در هیچ آبادی نفرستادیم، مگر آن که مردم آن جا را گرفتار سختی ها و بلاها ساختیم، تا شاید به زاری (و توبه) درآیند.

از این آیۀ شریفه معلوم می شود که: اولاً، سختی ها و مشکلات، راهی برای بیداری فطرت و توجه به خداوند است: ((لَعَلَّهُمْ یَضَّرَّعُون))؛ ثانیاً، ناگواری ها همیشه قهر الهی نیست؛ گاهی لطفی است که به شکل بلا جلوه می کند: «لَعَلَّهُمْ یَضَّرَّعُونَ». همان گونه که گداختن آهن در کورۀ آتش، سبب نرم شدن و شکل پذیری آن است، حوادث و شداید نیز انسان ها را نرم و به حالت تضرع و نیازخواهی وامی دارد و باعث می شود مردم

ص: 70

صادقانه برای ظهور منجی خود دست به دعا بردارند؛ آن گاه مورد رحمت حضرت حق و تجلی آن، که امر ظهور امام رحمت و عدالت است، قرار می گیرند، زیرا به فرمودۀ حضرت علی علیه السلام: «اگر مردم هنگام ناگواری ها، صادقانه به درگاه خدا ناله کنند، مورد لطف خدا قرار می گیرند.»(1)

حاصل آن که، شرایط انسانی ظهور را می توان از دو جنبۀ خواص و عوام بررسی کرد:

ص: 71

بر طبق این آیه، نه تنها حمایت مردم، با اراده و خواست الهی کارساز است: «هُوَ الَّذِی أَیَّدَکَ... بِالْمُؤْمِنِینَ»، بلکه مردم، بازو و پشتیبان رهبرند؛ به همین جهت، در احادیث مربوط به وقایع ظهور، به حضور مؤمنان کارآمد، در کنار امدادهای الهی تصریح شده و آمده است: «سه لشکر برای یاری حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می آیند؛ لشکری از فرشتگان، لشکری از مؤمنان و ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان.»(1)

گویا این سخن در امتداد این آموزۀ قرآنی است که امدادهای الهی، همه جانبه، ظاهری و غیبی است:

((... فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَلائِکَةُ بَعْدَ ذلِکَ ظَهِیرٌ))؛(2) خداوند؛ اوست یاور او و هم چنین جبرئیل و مؤمنان صالح و علاوه بر آنان، همه فرشتگان حامی او هستند.

ذکر این نکته نیز لازم است که بدانیم منظور از کادر حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف، فقط تعداد 313 نفر نیست، زیرا بر طبق روایات علاوه بر 313 نفر، باید یاران دیگری نیز جمع شوند تا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قیام کند.

ص: 72

ابوبصیر گوید:

شخصی از اهالی کوفه از امام صادق علیه السلام پرسید: چند نفر به همراه قائم خروج می کنند؟ ایشان فرمود: «وَ مَا یَخْرُجُ إِلَّا فِی أُولِی قُوَّةٍ وَ مَا تَکُونُ أُولُو الْقُوَّةِ أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ آلَافٍ»؛ او به همراه اصحابی نیرومند خروج می کند و آن­ها کمتر از ده هزار تن نیستند.(1)

ملاحظه می کنید، همۀ افرادی که یاران امام به شمار آمده اند، باید دارای توانایی و به تعبیر روایت «أُولِی قُوَّةٍ» باشند؛ البته آن هایی که تواناترند، پست های مهم تری را کسب خواهند کرد؛ ایشان کسانی هستند که به تعبیر قرآن کریم:

((یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ))؛(2) خداوند... آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند. آنان نسبت به مؤمنان، نرم و فروتن، و در برابر کافران، سرسخت و قاطعند. در راه خدا جهاد می کنند و از ملامت هیچ ملامت کننده ای نمی هراسند.

امام صادق علیه السلام نیز در تفسیر این آیۀ شریفه فرمود:

ص: 73

همانا یاران صاحب این امر، برای او نگه داری شده اند؛ اگر همه مردم نیز از بین بروند، خداوند یارانش را به او می رساند؛ آنان همان کسانی هستند که خداوند فرموده: «اگر اینان بدان کافر شوند، پس به تحقیق، ما گروهی را که بدان کافر نیستند بر آن موکل کرده ایم.»(1) آنان همان کسانی هستند که خداوند درباره آنان فرموده است: «خداوند به زودی، گروهی را خواهد آورد که آنان را دوست می دارد و آنان نیز او را دوست می دارند؛ در برابر مؤمنان، فروتن، و در برابر کافران با عزت، درشت خو و سخت گیر هستند».

اصولاً باید دانست که کلید خوش­بختی جامعه، بر سر کار بودن افراد لایق و رفتار عادلانۀ آن­ها، و منشأ نابسامانی ها، ریاست نااهلان است؛ لذا رعایت اصل شایسته­سالاری حتی در مورد زیردستان لازم بوده و خداوند، کسانی را که شایسته اند، سرپرستی می کند: ((هُوَ یَتَوَلَّی الصّالِحینَ)).(2)

مهم ترین ویژگی ها و صفات شایستۀ خواص و یاران امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف که موجب می شود افتخار سرداری و سربازی حضرت نصیب ایشان شود، عبارت است از:

ص: 74

ص: 75

بگیرد تا در همۀ عرصه های زندگی تسلیم خواستۀ خدا باشد و البته هر قدر که امتحان های الهی سخت تر باشد، اهمیت عبادت بیشتر است؛ لذا یکی دیگر از خصوصیات یاران امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، عبادت و راز و نیاز آن ها با حضرت معبود است؛ چنان که در وصفشان آمده است:

مردانی در میان آن­ها هستند که شب­ها نمی خوابند؛ زمزمه آن­ها در حال عبادت، هم­چون زمزمه زنبور عسل است. تمام شب را به عبادت مشغولند و روزها سواره به دشمن حمله می­کنند. آن­ها در وقت شب، راهب، و هنگام روز، شیرند.(1)

ص: 76

الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَیْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ؛(1) مردم زمان غیبت او که معتقد به امامت او و منتظر ظهورش هستند، از مردم هر زمانی برترند، زیرا خداوند عقل، فهم و معرفتی به آن ها عطا کرده که غیبت نزد آن ها چون مشاهده است.

از همین روست که بر خواندن دعای معرفت در عصر غیبت تأکید شده است:

اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی؛(2) خدایا! خودت را به من بشناسان. به درستی که اگر خودت را به من نشناسانی، نمی توانم پیغمبرت را بشناسم. خدایا! پیغمبرت را به من بشناسان. به درستی که اگر پیامبرت را به من نشناسانی، نمی توانم امامت را بشناسم. خدایا! امامت را به من بشناسان. اگر امام را نشناسم، به درستی که گمراه و از ضالین می شوم.

ص: 77

در روایتی نیز می خوانیم:

اگر شخصی شب ها را نماز بخواند و روزها را روزه بگیرد و تمام اموالش را در راه خدا بدهد و هر سال به مکه و حج رود، اما ولیّ خدا را نشناسد و کارهای خود را به رهبری او قرار ندهد، هیچ حقی بر خدا ندارد و اهل ایمان نیست.(1)

ص: 78

ای جابر! آن ها جانشینان من و ائمه مسلمین پس از من هستند. اولِ ایشان علی بن ابی طالب است و بعد از او حسن، حسین، علی بن الحسین، محمد بن علی _ که در تورات به باقر معروف است و تو ای جابر! او را می بینی و آن گاه که او را دیدار کردی، سلام مرا به او برسان! _ و پس از او جعفر بن محمد صادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی و پس از او هم نام و هم کنیه من حجّة الله در زمینش و بقیة الله در بین عبادش، فرزند حسن بن علی، ائمه مسلمین خواهند بود. او کسی است که خدای تعالی مشرق و مغرب زمین را به دست او بگشاید. او کسی است که از شیعیان و اولیایش غایب شود؛ غیبتی که بر عقیده به امامت او باقی نماند، مگر کسی که خداوند قلبش را به ایمان امتحان کرده است.(1)

هم چنین پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم دربارۀ لزوم اطاعت از قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود:

الْقَائِمُ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی وَ شَمَائِلُهُ شَمَائِلِی وَ سُنَّتُهُ سُنَّتِی یُقِیمُ النَّاسَ عَلَی مِلَّتِی وَ شَرِیعَتِی وَ یَدْعُوهُمْ إِلَی کِتَابِ رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ أَطَاعَهُ فَقَدْ أَطَاعَنِی وَ مَنْ عَصَاهُ فَقَدْ عَصَانِی وَ مَنْ أَنْکَرَهُ فِی غَیْبَتِهِ فَقَدْ أَنْکَرَنِی وَ مَنْ کَذَّبَهُ فَقَدْ کَذَّبَنِی وَ مَنْ صَدَّقَهُ فَقَدْ صَدَّقَنِی إِلَی اللَّهِ أَشْکُو

ص: 79

الْمُکَذِّبِینَ لِی فِی أَمْرِهِ وَ الْجَاحِدِینَ لِقَوْلِی فِی شَأْنِهِ وَ الْمُضِلِّینَ لِأُمَّتِی عَنْ طَرِیقَتِه؛(1) قائم از فرزندان من است. نامش نام من و کنیه اش کنیه من است؛ شمایل او شمایل من و روش او روش من است و مردم را بر آیین و دینم بدارد و آن ها را به کتاب پروردگارم فراخواند. کسی که او را اطاعت کند، مرا اطاعت کرده و کسی که او را نافرمانی کند، مرا نافرمانی کرده است؛ کسی که او را در دوران غیبتش انکار کند، مرا انکار کرده و کسی که او را تکذیب کند مرا تکذیب کرده است و کسی که او را تصدیق کند، مرا تصدیق کرده است. از کسانی که گفتار مرا درباره او انکار و تکذیب می کنند و از کسانی از امتم که مردم را از طریقه او گمراه می سازند، به خداوند شکایت می برم.

کارگزاران حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف کسانی هستند که این سخنان نورانی را با گوش جان شنیده و سخت به آن پای بند هستند. 

ص: 80

آن­ها برای تبرک، بدن خود را به­ زین اسبِ امام می سایند. آن­ها در جنگ­ها، امام را در میان گرفته و با جان خود از وی دفاع می­کنند و هر کاری داشته باشد، برایش انجام می دهند... آن ها ادعای شهادت دارند و تمنا می کنند که در راه خداوند کشته شوند.(1)

بدین سان، معلوم می شود که ایشان به ترازی رسیده اند که از هیچ چیز، حتی بذل و فدا کردن جان برای مولای معصوم خویش دریغ نمی ورزند و شهادت طلبانه در قیام جهانی امام موعود شرکت می کنند.  

ص: 81

هر کس که بودن در شمار یاران قائم شادمانش می­سازد، باید در انتظار باشد و با حال انتظار به پرهیزگاری و خلق نیکو رفتار کند. پس اگر اجلش برسد و امام قائم پس از درگذشت او قیام کند، بهره او هم­چون بهره کسی است که آن حضرت را دریافته باشد. پس بکوشید و منتظر باشید!

معلوم می شود که هیچ کسی بدون داشتن این ویژگی ممتازی که قرآن کریم مکرراً بر آن تأکید کرده است، شایستگی قرار گرفتن در زمرۀ اصحاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را نخواهد داشت.

ص: 82

الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ...))؛(1) ای کسانی که ایمان آورده اید! هر کس از شما که از دین خود برگردد (به خدا ضرری نمی زند، چون) خداوند در آینده، قومی را خواهد آورد که آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند. آنان نسبت به مؤمنان نرم و فروتن و در برابر کافران سرسخت و قاطعند... .

ایشان، یاران امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف را از مصداق های کامل این آیه دانسته و فرمودند:

آنان، همان کسانی هستند که خداوند درباره آنان فرموده: «خداوند به زودی گروهی را خواهد آورد که آنان را دوست می دارد و آنان نیز او را دوست می دارند؛ در برابر مؤمنان فروتن و در برابر کافران باعزت، درشت خو و سخت گیرند.(2)

همان گونه که ملاحظه می کنید، به فروتنی در برابر مؤمنان و عزت طلبی، که دو خصوصیت مهم اخلاقی اند، در یاران امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف تصریح شده است.

ص: 83

قرآن می فرماید: ((إِنْ تَنْصُرُوا اللّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُم))؛(1) اگر خدا را یاری کنید، یاری تان می کند و گام هایتان را استوار می دارد.

یکی از ویژگی های انصار حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، دغدغۀ ترویج دین حق و رساندن آن به مردم است. امام سجاد علیه السلام در شمارش اوصاف کسانی که منتظر آقا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند، فرمود:

إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَیْبَتِهِ الْقَائِلِینَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِینَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ کُلِّ زَمَانٍ... أُولَئِکَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِیعَتُنَا صِدْقاً وَ الدُّعَاةُ إِلَی دِینِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سِرّاً وَ جَهْراً؛(2) مردم زمان غیبت او، که معتقد به امامت او بوده و منتظر ظهورش هستند، از مردم هر زمانی برترند... آنان به حق، مخلصان و به درستی، شیعیان ما و دعوت کنندگان به دین خدا در پنهان و آشکارند.

ص: 84

بَلَی، وَ لَکِنْ هَذِهِ الْعِدَّةُ الَّتِی یُخْرِجُ اللَّهُ فِیهَا الْقَائِمَ، هُمُ النُّجَبَاءُ وَ الْقُضَاةُ وَ الْحُکَّامُ وَ الْفُقَهَاءُ فِی الدِّینِ؛(1) بله، ولی این عده ای که حضرت قائم با آن­ها قیام می کند، از نجیبان، قاضیان، حاکمان و فقیهان دین هستند.

از این روایت فهمیده می شود که برای قرار گرفتن در کادر حضرت، تنها تعهد، ایمان و محبت به امام کافی نیست. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار است تمام دنیا را اداره کند و به همین علت، به یاران زبده و دارای تخصص در زمینه های گوناگون نیاز دارد.

اساساً مدیریت و حکومت، به لیاقت و صلاحیت های خاصی نیاز دارد؛ لذا قرآن می فرماید: ((انّ الارض یرثها عبادیَ الصّالحون)).(2) طبق این آیۀ شریفه که از جمله آیات مهدوی است، وارثان زمین دو ویژگی دارند: یکی، بندۀ خدا بودن و داشتن تقوای الهی و دیگری برخورداری از صلاحیت که همان لیاقت، تخصص و مدیریت لازم است.

ص: 85

ص: 86

هم چنین ابو بصیر گوید: شخصی از اهل کوفه از امام صادق علیه السلام پرسید: به همراه قائم چند نفر خروج می کنند که می گویند: او به همراه 313 تن که شمار اصحاب جنگ بدر است، خروج می کند؟ امام فرمود:

قَالَ وَ مَا یَخْرُجُ إِلَّا فِی أُولِی قُوَّةٍ وَ مَا تَکُونُ أُولُو الْقُوَّةِ أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ آلَافٍ(1)؛ او به همراه اصحابی نیرومند خروج می کند و آن کمتر از ده هزار تن نیست.

ص: 87

بر این پایه، پیروزی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و تشکیل حکومت عدل جهانی، نیازمند صبر و استواری در امور بوده و عنصر صبر در انجام کارها نیز بی تردید، از صفات حتمی کارگزاران حضرت است؛ البته این صبر در باشگاه عصر غیبت کسب شده است؛ هم چنان که امام حسین علیه السلام فرمودند:

مِنَّا اثْنَا عَشَرَ مَهْدِیّاً أَوَّلُهُمْ أَمِیرُالْمُؤْمِنِینَ علی وَ آخِرُهُمُ التَّاسِعُ مِنْ وُلْدِی وَ هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ یُحْیِی اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ یُظْهِرُ بِهِ دِینَ الْحَقِ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ لَهُ غَیْبَةٌ یَرْتَدُّ فِیهَا قَوْمٌ وَ یَثْبُتُ عَلَی الدِّینِ فِیهَا آخَرُونَ فَیُؤْذَوْنَ وَ یُقَالُ لَهُمْ مَتی هذَا الْوَعْدُ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ، اما إِنَّ الصَّابِرِینَ فِی غَیْبَتِهِ عَلَی الْأَذَی وَ التَّکْذِیبِ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِینَ بِالسَّیْفِ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ؛(1) از ما (خانواده) دوازده نفر مهدی هستند، که اولیِ ایشان امیرالمؤمنین علیه السلام و آخرین آن ها نهمی از فرزندان من است؛ اوست قیام کننده به حق که خداوند به وسیله او زمین را پس از مرگش زنده گرداند و دین حق را به دست او بر تمامی ادیان پیروز کند، اگرچه مشرکان نخواهند. برای او غیبتی است که جمعی در آن مرتدّ شوند و جمعی دیگر، ثابت قدم در دین بمانند و آزار شوند و به ایشان گفته شود: کجاست این وعده اگر راست گو

ص: 88

هستید؟! هر آینه، بردباران در غیبت او بر آزار و تکذیب (مردم)، همانند جهادکنندگانِ با شمشیرند در رکاب رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم.

ص: 89

مؤثر اصلی خدا بود)؛ بدین جهت، در پیروزی های خود هرگز دچار غرور نمی شوند، که از آن ها جز این نیز توقع نیست.

ص: 90

به سبب این همه تأکیدات است که در مسئلۀ ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، روحیۀ جهادی یکی از صفات انصار حضرت معرفی شده است؛ برای نمونه، یکی از آیات مهدوی که دربارۀ انصار المهدی است، این آیۀ شریفه است:

((... یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرِینَ یُجاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ))؛(1) خداوند... آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند. آنان نسبت به مؤمنان، نرم و فروتن، و در برابر کافران، سرسخت و قاطعند. در راه خدا جهاد می کنند و از ملامت هیچ ملامت کننده ای نمی هراسند.

در این آیه، صفاتی برای یاران حضرت شمرده شده که از جملۀ آن ها جهاد و مبارزه است؛ از این رو، همۀ کسانی که مشتاق حضور در لشکر امام عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند، باید به این صفت مزین شوند.

ص: 91

انسان به مردم است؛ نشانۀ تعهد و سوز و علاقۀ انسان به سلامتی جامعه است؛ نشانۀ فطرت بیدار است. امر به معروف و نهی از منکر، نوعی انضباط اجتماعی است؛ یعنی محدود کردن تمایلات اشخاص در برابر مصالح جامعه. در واقع، نوعی کنترل افراد لاابالی است. امر به معروف و نهی از منکر، نشانۀ رشد است.

حضرت لوط علیه السلام در برابر گروه گناه کار پرسید: «آیا در میان شما یک نفر رشید هست تا مانع این کار شما شود؟»(1) آری! اگر ما از درون، مراقب خود باشیم و مردم از بیرون، مراقب ما باشند و در رأس، نظامی سیاسی و حکومتی مشوق خوبی ها و مانع بدی ها باشد، بهترین امت خواهیم بود؛ چنان که قرآن می فرماید: ((کُنْتُم خَیرَ امَّةٍ اخرِجَت لِلنّاسِ تَأمُرُونَ بِالْمَعروفِ و تَنْهَوْن عن الْمُنکَرِ تُؤمِنُونَ بِاللّه)).(2)

منتظر حقیقی و مشتاق ظهور که خواستار فراگیری توحید در جهان است، باید بداند که عزت یافتن کلمۀ توحید، به امر به معروف و نهی از منکر است. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

کلمه «لا الهَ الَّا اللَّه» عذاب الهی را از انسان دور می کند؛ به شرط آن که این کلمه مبارک مورد تحقیر و استخفاف قرار

ص: 92

نگیرد. مردی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرسید: چگونه ممکن است کلمه توحید مورد استخفاف قرار گیرد؟ فرمود: اگر گناهان علنی انجام گیرد و کسی گناه کار را نهی نکند و او را تغییر ندهد، به توحید اهانت شده است.(1)

اگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «آمران به معروف، خلیفۀ خدا در زمینند»(2) و اگر حضرت علی علیه السلام بیان کرد: «امر به معروف و نهی از منکر، دو خلق از اخلاق الهی است که هر کس این دو فریضه را یاری کند، خداوند به او عزت می دهد»(3)، قطعاً آن هایی که در سایۀ ولایت مهدوی، فرمانروایان زمین شده و بدین صورت عزت می یابند، باید با امر و نهی، چه در عصر ظهور و چه در زمانۀ غیبت نیز با بهره گیری از این دو ابزار، به اصلاح جامعه بپردازند.

از همین روست که امام زمان در آغاز قیام جهانی خویش و در عهدنامه ای که با کارگزاران خویش می بندد، یکی از مفاد عهد نامه را التزام به امر به معروف و نهی از منکر قرار داده و می فرماید: «أبایعکم علی أن... تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر».(4)

ص: 93

ص: 94

پیش از ظهور قائم، نشانه هایی از جانب خدای تعالی برای مؤمنان خواهد بود. گفتم: فدای شما شوم! آن ها کدام است؟ فرمود: قول خدای تعالی که: ((وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ))(1)؛ می آزماییم مؤمنان را پیش از خروج قائم، به چیزی از خوف (از پادشاهان بنی فلان در آخر سلطنت آن ها)، گرسنگی (به واسطه گرانی قیمت ها)، کاستیِ در اموال (کسادی داد و ستد و کمی سود)، کاستیِ در نفوس (به واسطه مرگ و میر فراوان) و کاستیِ در ثمرات به واسطه کمیِ برداشت محصولات زراعتی، و صابران را مژده بده در آن هنگام به تعجیل خروج قائم.(2) 

خداوند، مصیبت ها را برای این جهت استخدام کرده است که با آن، انسان را از دنیا قطع و به خود وصل کند؛ دست انسان را از دست دنیا درآورد تا بتواند در دست خود قرار بدهد. تا دست شما در دست دوستتان قرار دارد، آیا می توانید با دوست دیگرتان دست بدهید؟ هرگز! شما مگر نمی گویید با

ص: 95

یک دست نمی شود دو هندوانه برداشت؛ پس با یک دست هم نمی شود با دو نفر دست داد. پس انسان تا دست خود را از دست دنیا بیرون نکشد، نمی تواند با آخرت دست بدهد. باید از بیعت ظالم خارج شود تا بتواند با امام بیعت کند؛ از وادی کفر باید خارج شود تا بتواند به وادی ایمان وارد شود؛ همان گونه که تا آخرین ثانیه های شب پایان نیابد، وارد اولین ثانیه های روز نخواهد شد. پس مصیبت ها این هنر را به همراه دارند که دست انسان را برای همیشه از دست دنیا خارج کنند. خدا برای این که بخواهد انسان را نسبت به دنیا و دنیایی ها بی میل و رغبت کند، او را تحت فشار قرار می دهد و انواع مصیبت ها را بر او فرود می آورد. آری! انسانی که بی هوش شده است، به جهت به هوش آمدن گاه او را سیلی می زنند تا به هوش بیاید. مصیبت ها، سیلیِ خداوندند که بر صورت بی هوشان و سرمستان وادی دنیا نواخته می شود.  

ص: 96

و رحمت او را نمی شناسند، چگونه تن به حکومت او خواهند داد و به او اعتماد خواهند کرد؟! امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وقتی ظهور می کند که آمادگی از هر جهت در میان مردم وجود داشته و مردم به معارف و اندیشه های قرآن و اسلام آگاه و آمادگی حکومت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را داشته باشند.

ص: 97

خداوند نیز حتماً اگر این آمادگی را _ که نشانۀ صداقت در درخواست فرج است _ مشاهده کند، امر ظهور را نزدیک می فرماید.

ص: 98

و حضرت در کنارش نشسته است. پرسید: این زن چه کسی است که شما در هنگام مرگ به نزدش آمدید؟ حضرت فرمود: زمانی که رضاشاه حجاب را برداشت، این زن به خاطر تقوا هفت سال از خانه بیرون نیامد که پاسبان های زمان رضاشاه چادر از سرش نکشند. این طور تقوا داشته باشید تا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به شما توجه کند!

لازم نیست ما برویم جمکران؛ البته جمکران رفتن یک ارزش است، اما خیلی ها می پرسند: چه کنیم تا امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را ببینیم؟ پاسخ آن است که اگر گناه نکنی، لیاقت ملاقات پیدا می کنی.

ص: 99

مِنْهُم؛(1) اگر شیعیان ما _ که خداوند توفیق طاعتش را نصیبشان فرماید! _ وفای به عهد (ولایت ما که جانب خداوند بر آن ها قرار داده شده است) می کردند، از لقای مسرّت افزای ما مأیوس و محروم نمی شدند و هر آینه به سرعت، ظهور و مشاهده ما را به خاطر معرفت و صداقتشان درک می کردند.

ص: 100

نگویند: چون ما به حکومت رسیم، مانند اینان رفتار کنیم، و همین است (معنای) گفتار خداوند: «و پایان کارها از آن پرهیزکاران است». 

البته همین الآن هم نشانه های این بیداری ملت ها و خستگی آن ها از مکاتب و حکومت ها هویدا شده است. به راستی، این چه قانون ظالمانه ای است که چند کشور در سازمان ملل حقّ وتو داشته باشند و اگر همۀ کشورها حرف حقی بگویند که با منافع آن ها در تعارض باشد، با این حق، آن را باطل کنند؟! داشتن این حق برای پنج کشور، توهین و تحقیر سایر کشورها و ملت هاست که متأسفانه بارها دیده ایم که با همین حق نامشروع، حقوق ملت ها پایمان شده است.

ص: 101

کرده اند؛ بنابراین، بر ما لازم است که در حوادث و مشکلات، گوش به فرمان حکم خدا که از طریق فقیه جامع الشرایط عادل به ما ابلاغ می شود، باشیم.

نقش ولایت فقیه، همان نقش امامت و تدوام خط انبیاست. اسلام، قوانینی دربارۀ مسائل اقتصادی، جزائی، نظامی و قضایی دارد که نه اجازه می دهد آن احکام تعطیل شود و نه اختیار اجرای آن را به دست افراد جاهل به احکام می سپارد، بلکه اجرای آن را تنها به دست فقهای عادل و اسلام شناسان باتقوا سپرده تا در تمام حوادث، طبق قانون خدا حکم کنند و اطاعت از آن فقها را همچون اطاعت از رسول گرامی صلی الله علیه و آله و سلم و امام معصوم علیهم السلام واجب دانسته است.

آیا مسلمانان نیاز به حکومت و نظام ندارند؟ آیا جامعه و کشور اسلامی نباید حفظ شود؟ آیا حفظ مرزها لازم نیست؟ آیا قوانین در کشور اسلامی نباید اجرا شود؟ آیا حقّ مظلوم نباید از ظالم گرفته شود و ظالم به مجازات برسد؟ آیا صدای اسلام نباید به همۀ دنیا برسد؟ آیا تلاش انبیا و امامان علیهم السلام تنها برای زمان خود آنان بود یا برای همۀ زمان ها و مکان ها؟

اگر پاسخ این پرسش ها، مثبت است و اسلام به نظام، حکومت، جامعه و قانون نیاز دارد و حفظ حقوق و مرزها مطرح است، باید در زمان غیبت نیز حکومت اسلامی باشد، زیرا بدون تشکیلات حساب شده و دقیق، به خصوص در زمان ما که تمام مخالفان اسلام دارای تشکیلاتی بس بزرگ

ص: 102

و دقیق هستند، هرگز نمی توانیم از قانون، مکتب، مرز، جان، مال و آبروی خود دفاع کنیم و اگر حکومت لازم است، حاکم هم لازم است، زیرا حکومت بدون حاکم محال است. اکنون که اسلام برای اجرای قوانین خود هم نیاز به حکومت دارد و هم حاکم، باید ببینیم حاکم باید چه شرایطی داشته باشد. آیا لازم است حکم خدا را عمیقاً بداند یا نه؟ آیا عدالت داشته باشد یا نه؟ آیا آشنا و آگاه به مسائل و حوادث باشد یا نه؟ اگر پاسخ مثبت است و به حاکمِ اسلام شناس باتقوا و سیاست مدار نیاز است، این همان است که ما آن را ولایت فقیه می نامیم. 

ص: 103

1. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، یکی از مؤمنان است و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خواسته است تا برای مؤمنان دعا کنیم.

2. او فریادرس بیچارگان است. خود امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمود: «أنا غیرمهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم».(1)

3. او احیاگر دین خداست: «أین محیی معالم الدین»(2)، و نیز: ((لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ)).(3)

4. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مضطر است. از امام باقر علیه السلام در تفسیر((أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ))(4) سؤال شد؛ فرمود: «نزلت فی القائم»(5)؛ دربارۀ حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف نازل شده است.

5. او عامل تألیف دل هاست: «أین مؤلف شمل الصلاح و الرضا». (6)

6. او مهربان است. امام صادق علیه السلام در وصف ائمه علیهم السلام، که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز یکی از آن هاست، فرمود: «و الله لانا أرحم بکم منکم بأنفسکم»(7)؛ به خدا قسم، من از شما نسبت به خودتان مهربان ترم.

ص: 104

7.  قبولی اعمال ما بر طبق روایات، وابسته به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

8. به وسیلۀ حضرت ولیّ عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از ما دفع بلا می شود. ایشان فرمود: «بی یدفع الله عز و جل البلاء عن أهلی و شیعتی»(1)؛ به وسیلۀ من است که بلا از اهل و شیعیانم دفع می شود.

9. عدالت گستر است، هم چنان که انبوهی از روایات بر این مطلب گواهی می دهند.

10. امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از ما شفاعت می کند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در وصف امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف فرمودند: «المهدی شفیعهم یوم القیامة».(2)

ص: 105

ص: 106

ص: 107

دربارۀ فهم این گونه احادیث باید بدانیم که معصومان علیهم السلام در روایات دیگری فرموده اند که هر حدیثی از طرف ما به شما رسید، آن را به قرآن عرضه کنید و در صورت مخالفت با قرآن، آن را کنار بگذارید.

امام صادق علیه السلام در ضمن سخنی فرمود:

ما وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ فَخُذُوهُ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ فَدَعُوهُ؛(1) آنچه موافق قرآن است، بگیرید و آنچه مخالف قرآن است، رها کنید.

در برخی منابع اهل سنت آمده است که از حاکم جامعه، هرچند ظالم باشد، اطاعت کنید؛ این در حالی است که قرآن می گوید: ((لاتُطِعْ منْهُمْ آثِماً أَوْ کَفُورا)).(2) این آیه دستور می دهد که اگر کسی گناه می کند، نباید از او اطاعت کنیم و از همین جا ساختگی و جعلی بودن این حدیث معلوم می شود.

مؤید این امر، قیام جناب زید، پسر امام سجاد علیه السلام است که مورد تأیید ائمه علیهم السلام واقع شده است و ایشان از او حمایت کردند. هم چنین در نمونه ای دیگر، امام صادق علیه السلام با آن که طبق حدیثی که سؤال دربارۀ مفاد

ص: 108

آن بود خود قیام را جایز نمی دانند، لکن برای خروج، چه در زمان هشام و چه در زمان های بعد، تشویق و به امر معروف و تزلزل سلطان مجتمع اشاره کرده و فرمودند:

لَاأَزَالُ أَنَا وَ شِیعَتِی بِخَیْرٍ مَا خَرَجَ الْخَارِجِیُّ مِنْ آلِ محمد وَ لَوَدِدْتُ أَنَّ الْخَارِجِیَّ مِنْ آلِ محمد خَرَجَ وَ علی نَفَقَةُ عِیَالِهِ(1)؛ دوست داشتم تا کسانی که از آل محمد خروج کنند و من عهده دار مخارج آن ها باشم، چون مادامی که کسانی خروج و قیام کنند، من و شیعیانم در راحتی هستیم.

ص: 109

پیش آمدها، به علما و دانشمندانی که علوم ما را نقل می کنند (یعنی فقهیان) مراجعه کنید که من آن ها را حجّت در میان شما قرار دادم و خودم حجت خدا بر ایشان هستم.

بنابراین، بر ما لازم است که در حوادث و مشکلات، گوش به فرمان حکم خدا که از طریق فقیه جامع الشرایطِ عادل به ما ابلاغ می شود، باشیم؛ البته این مجتهد خصوصیاتی دارد که امام حسن عسکری علیه السلام دربارۀ آن فرمود:

هر فقیهی که مراقب نفسش بوده و حافظ دین خود است و با نفس خود مخالف است و مطیع امر مولی می باشد، بر عوام است که از چنین فقیهی تقلید کنند، و این شرایط تنها مشمول برخی از فقهای شیعی می گردد، نه تمامشان.(1)

بنابراین، وظیفۀ ما اطاعت از مجتهد عادل است. اگرچه مجتهد امام معصوم نیست، ولی از نظر عقل و از نظر اسلام، هر مسلمانی یا باید خودش فقیه باشد و یا در گرفتن برنامه از فقیه کمک بگیرد. اگر فقیه راه را درست رفت و اشتباهی نکرده بود، دو اجر دارد و اگر هم اشتباهی رفت، چون عادل بوده است و خطای عمومی انجام نداده است، باز هم به خاطر زحماتش اجر دارد. اگر هم کسی پیدا شد و گفت: فلان فقیه، فلان خطا را کرده است، باز هم مشکلی ایجاد نمی کند؛ مثل این که انسان گاهی متوجه

ص: 110

می شود که فلان دوای فلان پزشک مؤثر نبوده است، اما کسی نمی تواند نسخه را بگیرد و پاره کند.

ص: 111

نکتۀ آخر این که، فلسفۀ قیام امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از بین بردن ظلم و فساد است؛ حال چگونه می توان ظلم و فسادگری را شرط ظهور ایشان دانست؟!

ص: 112

ص: 113

پاداش های الهی را به دنبال دارد. این دید و جهان بینی، انسان را برای برخورد صحیح با حوادث آماده می کند.

ص: 114

این آیه می گوید: در طول تاریخ، افراد با ایمان و حق طلب دچار سخت ترین ناملایمات شده اند، و اکنون نوبت شماست؛ بنابراین، نه ناگواری ها تازگی دارد و نه تنها شما هستید که گرفتار این سختی ها و مشکلات شده اید؛ این یک سنت الهی است که باید طی شود. قرآن مکرر می فرماید: ((وَ اذکُر فِی الکِتابِ ...))؛(1) تاریخ پیامبران و امت های پیشین را یاد کنید تا فکر نکنید ناگواری ها برای شما بوده است؛ آن گاه به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: ((فَاصبِر کَما صَبَرَ اولُوا العَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ))؛(2) تو نیز مانند سایر انبیا صبور باش!

آری، انسان اگر بداند که ناگواری ها، هم یک قانون و سنت است و هم عمومی و همگانی، آمادگی بیشتری پیدا می کند. ما در ماه رمضان، خیلی راحت روزه می گیریم، چون عموم مردم در آن ماه روزه هستند، اما در غیر ماه رمضان، روزه گرفتن سخت و دشوار است.

ص: 115

می گفتند:((وَ لَنَصْبِرَنَّ عَلی ما آذَیْتُمُونا))؛(1) ما در برابر آزار شما استقامت خواهیم کرد؛ چنان که ساحرانی که به دعوت فرعون برای مقابله و محکوم کردن حضرت موسی علیه السلام آمده بودند، همین که به حقانیت موسی پی بردند، ایمان آوردند و در برابر تهدیدات فرعون گفتند: ((فَاقْضِ ما انْتَ قاضٍ انَّما تَقضی هذِهِ الحَیاة الدُّنیا))؛(2) هر کاری می توانی و هر حکمی می خواهی در بارۀ ما اجرا کن! ما راه خود را پیدا کرده ایم و از مسیر حقّ دست برنمی داریم.

آری، علم به تاریخ گذشته، در صبر و بردباری انسان بسیار مؤثر است، همان گونه که علم به اسرار آینده در صبر و تحمل انسان اثر می گذارد. حضرت خضر علیه السلام به موسی گفت: چون تو از اسرار حوادث و کار من خبر نداری، صبر و تحمل نخواهی کرد: ((و کَیفَ تَصبِر عَلی ما لَم تُحِطْ بِه خُبراً)).(3)

ص: 116

مشکلات صبر کرده و سختی ها بر او آسان و گاهی شیرین شده و خود به استقبال آن خواهد رفت. خداوند به موسی و هارون علیه السلام می گوید: شما نزد فرعون بروید و سخن حقّ خود را به گوش او برسانید و او را به یکتاپرستی دعوت کنید! بدانید من با شما هستم؛ کارتان را می بینم و گفت وگوهایتان را می شنوم: ((انَّنی مَعَکُما اسْمَعُ وَ اری)).(1)

هم چنین خداوند برای عذاب قوم نوح و نجات افراد باایمان، به حضرت نوح علیه السلام دستور داد که زیر نظر ما کشتی بساز: ((و اصْنَعِ الفُلکَ بِاعْیُنِنا)).(2) حضرت نوح علیه السلام همین که ساختن کشتی را شروع کرد، کفّار او را مسخره کرده و گفتند: گویا پیامبریِ شما نگرفت و اکنون دست به نجّاری زده ای! ولی چیزی که موجب مقاومت حضرت نوح علیه السلام در برابر این طعنه ها می شد، همان جملۀ خدای متعال بود که: تو پیش چشم ما هستی و کار تو زیر نظر ماست. چنین ایمان و بینشی، روح استقامت را در انسان زنده می کند.

ص: 117

ص: 118

7. امام عسکری، ابومحمد حسن بن علی، تفسیر الامام العسکری علیه السلام، مدرسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، قم 1409ق.

8. بحرانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، جامعۀ مدرسین، قم 1404ق.

9. بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، تهران 1416ق.

10. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، دنیای دانش، تهران 1382.

11. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم 1409ق.

12. خزاز قمی، علی بن محمد، کفایة الأثر، بیدار، قم 1401ق.

13. رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، دارالهجرة، قم، بی تا.

14. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، مرتضی، مشهد 1403ق.

15. طبری آملی، محمد بن جریر بن رستم، دلائل الإمامه، مؤسسه البعثة، قم 1413ق.

16. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، اسماعیلیان، قم 1415ق.

17. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، چاپخانه علمیه، تهران 1380ق.

ص: 119

18. فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیظر الصافی، الصدر، تهران 1415ق.

19. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، فاطمة الزهرا، قم 1389.

20. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، تحقیق: سیدطیب موسوی جزایری، دارالکتاب، قم 1367.

21. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران 1365.

22. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، مؤسسه الوفاء، بیروت 1404ق.

23. محمد بن حسن طوسی، الغیبة، مؤسسه معارف اسلامی، قم1411ق.

24. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1366ش.

25. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد، کنگرۀ شیخ مفید، قم1413ق.

26. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، مکتبه صدوق، تهران 1397ق.

27. نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت، قم 1408ق.

28. یزدی حائری، علی، الزام الناصب، مؤسسه الأعلمی، بیروت 1422ق.