مقدّمه

در احاديث شيعه و سنّى درباره ى مقام بسيار والا و بى نظير حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است:

لَوْ أنَّ الغِياضَ اَقْلامٌ ، والبَحْرَ مِدادٌ ، والجِنَّ حُسّابٌ ،والاْءِنْسَ كُتّابٌ ، ما أحْصَوْا فضائلَ علىِّ بنِ ابى طالب عليه السلام .(1)

اگر درختان قلم ، و درياها مداد ، و پريان حساب گر ، و آدميان نويسنده باشند ، فضائل علىّ بن ابى طالب را نتوان به حساب آورند .

آرى ، طبق اين سخن نورانىِ حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله فضائل مولا على بن ابى طالب عليه السلام بى نهايت است و هيچ كس نتواند فضائل و مناقب آن حضرت عليه السلام را به تمامه بازگو كند .

بنابراين امت اسلام - چه شيعه و چه اهل سنّت - همگى معترف به فضائل بى مثال و بى مانند حضرت مولانا على بن ابى طالب عليه السلام هستند .

ص: 13

1- . مناقب خوارزمى ، ص 32 ؛ كفاية الطالب ، ص 75 ؛ فرائد السمطين ، ص 231 ؛ لسان الميزان ، ص 202 و ...

اكنون به چند حديث ديگر كه بزرگان اهل سنت در كتب خويش ، درباره مقام والاى حضرت اسداللّه الغالب عليه السلام نقل نموده اند، توجه فرمائيد:

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

أَنَا مدينَةُ العِلم وعَلىٌّ بابُها ، فَمَنْ أرادَ العلمَ فَلْيَأْتِ بابَهُ .(1)

من شهر علمم و على باب آن است ؛ پس هر كس علم مى خواهد از درش آيد .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

أَنَا مدينَةُ الجَنَّةِ وعلىٌّ بابُها ، فمَن أرادَ الجَنَّةَ فَلْيَأْتِها

مِنْ بابِها .(2)

من شهر بهشتم و على باب آن است ؛ پس هر كس بهشت مى خواهد بايد از درش آيد .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

عَلىٌّ بابُ عِلمى ومُبَيِّنٌ لاُِمَّتى ما اُرْسِلْتُ بِهِ مِنْ بَعدي ؛ حُبُّهُ ايمانٌ وبُغْضُهُ نِفاقٌ، والنَّظَرُ اِليهِ رَأفَةٌ ومَوَدَّتُهُ عِبادَةٌ.(3)

على باب علم من است ، و بيان مى كند براى امت من پس از من

ص: 14

1- . تاريخ بغداد ، ج 4 ، ص 348 ؛ مناقب ابن مغازلى ، ص 81 ؛ حاكم نيشابورى ، ج 3 ، ص 127 ؛ البداية والنهاية ، جزء هفتم ، ص 359 ؛ مجمع الزّوائد ، ج 9 ، ص 114 ؛ ذخائر العقبى ، ج 1 ، ص 77 ؛ جامع الاصول ، ج 9 ، ص 472 و ...

2- . مناقب ابن مغازلى، ص 86 ؛ ينابيع المودة، ص 73 ؛ تاريخ اميرالمؤمنين عليه السلام، ج 2، ص 457 و ...

3- . صواعق المحرقة ، ص 73 ؛ اسعاف الرّاغبين ، ص 171 ؛ ينابيع المودة ، ص 282 ؛ كنز العمّال ، ج 11 ، ص 416 و ...

رسالت مرا ، دوستى على ايمان است و دشمنى على نفاق است ، و نظر سوى على رأفت است ، و دوستى على عبادت است .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

أنا وعلىٌّ مِن شَجَرةٍ واحِدَةٍ والنّاسُ مِنْ أشْجارٍ شَتّى .(1)

من و على از يك درختيم و ساير مردمان از درختان ديگر .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

يا على ! أنتَ مِنّي وأنا منك .(2)اى على تو از منى و من از تو هستم .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

علىٌّ مَعَ الحقِّ والحقُّ مَعَ علىٍّ .(3)

على هميشه با حق است و حق هميشه با على است .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

عنوانُ صحيفَةُ المؤمنِ حبُّ علىّ بن ابى طالب .(4)

ص: 15

1- . تاريخ مدينة دمشق ، ج 42 ، ص 65 ؛ ينابيع المودة ، ص 113 ؛ كنز العمّال ، ح 32936 ، الدر المنثور ، ج 4 ، ص 44 ؛ ذخائر العقبى ، ص 16 و ...

2- . صحيح بخارى ، ج 3 ، ص 168 ؛ مستدرك على الصحيحين ، ج 3 ، ص 120 ؛ سنن الكبرى ، ج 8 ، ص 50 و ...

3- . تاريخ بغداد ، ج 14 ، ص 323 ؛ مجمع الزوائد ، ج 7 ، ص 235 ؛ تاريخ دمشق ، ج 42 ، ص 449 ؛ مناقب ابن مردويه ، ص 113 ؛ كنز العمّال ، ج 5 ، ص 30 و ...

4- . الصواعق المحرقة ، ج 1 ، ص 193 ؛ مناقب ابن مغازلى ، ص 243 ؛ تاريخ دمشق ، ج 5 ، ص 230 و ...

در روز قيامت ، برجسته ترين چيزى كه در كارنامه ى مؤمن مشاهده مى شود ، عشق ورزيدن به على بن ابى طالب است .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

شيعةُ عَلِىٍّ هُمُ الفائزونَ يوم القيامة .(1)

شيعيان على همان رستگاران روز قيامت اند .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:أعلمُ اُمّتى من بعدى ، على بن ابى طالب .(2)

على بن ابى طالب بعد از من عالم ترين فرد اين امت است .

قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله:

لَوِ اجْتَمَعَ النّاسُ على حُبِّ علىِّ بن ابى طالب لَما خَلَقَ اللّه ُ النّارَ .(3)

اگر مردمان بر محبّت على بن ابى طالب يكدل مى شدند ، خداوند جهنم را خلق نمى كرد .

و صدها حديث معتبر ديگرى كه دانشمندان اهل سنت درباره ى مناقب والاى حضرت على بن ابى طالب عليه السلام نقل نموده اند .

البته حق علىّ بن ابى طالب عليه السلام زمانى ادا مى شود كه مسلمان او را به

ص: 16

1- . الدر المنثور ، ج 6 ، ص 397 ؛ شواهد التنزيل ، ج 1 ، ص 500 ؛ مناقب خوارزمى ، ص 113 ؛ المعجم الكبير ، ج 6 ، ص 354 و ...

2- . كنز العمّال ، ح 32997 و ...

3- . مناقب خوارزمى ، ص 131 ؛ ينابيع المودة ، ص 213 و ...

عنوان جانشين و خليفه ى بلافصلِ رسول خدا صلى الله عليه و آلهبپذيرند و هيچ كس را بر آن حضرت عليه السلام مقدّم ندارند .

و افتخار ما شيعيان اين است كه اين حقيقت را پذيرفته ايم و آن حضرت عليه السلام را بر همه ى انسان ها - بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله - مقدّم و برتر مى دانيم .

با توجه به اين احاديث معتبر نبوى در شأن مولا على بن ابى طالب عليه السلام مى گوئيم:

مطالبى كه در اين كتاب درباره ى وجود مقدّس اميرالمؤمنين عليه السلام و فضائل بى كران آن به زبان شعر بيان شده ، نه تنها مبالغه نيست ؛ بلكه قطره اى از مناقب اسداللّه الغالب عليه السلام است .

ما در اين مجموعه براى بيان مناقب مولا على عليه السلام زبان شعر را انتخاب كرده ايم ؛ زيرا زبان شعر علاوه بر اين كه زبانى زيبا ، هنرمندانه و دلنشين است ؛ همچنين اين زبان در ذهن مخاطب مى ماند و به سختى فراموش مى گردد .

اكثر اشعارى كه بيان نموده ايم ، در حقيقت ترجمه ى آيات و روايات - در مناقب اميرالمؤمنين عليه السلام - به زبان شعر است كه ما دربسيارى از جاها در پاورقى ، روايات و اسناد آن را هم ذكر كرده ايم .

اميدوارم اين مجموعه ى كوچك مورد مقبوليت حضرات معصومين عليهم السلامواقع گردد و ذخيره اى باشد براى فرداى قبر و قيامت من و تمام عزيزانى كه آن را مى خوانند و اين حقير را از دعاى خيرشان فراموش نمى كنند .

ص: 17

در پايان از استاد اديب و ارجمند جناب حجه الاسلام والمسلمين حاج شيخ على معجزاتى - كه از راهنمايى هاى ايشان در ويرايش اشعار بسيار بهره مند شدم - كمال تشكر و امتنان را دارم .

يا مولا ! يا اميرالمؤمنين !

اى برادر رسول خدا صلى الله عليه و آله ما عاشقانت اين را از عمق قلبمان مى گوئيم:

گر به سجده كس هزاران سال شد *** بى ولاى مرتضى ابطال شد

ذرّه اى از خاك پاى مرتضى *** هر دو عالم را كند عرش خدا

نور حكمت از على ظاهر شود *** هر كه جز اين گويد او خاسر شود

راه اقوم ، اصل برهان مرتضى است *** تا قيامت روح قرآن مرتضى است

سيد محسن طيب نيا

ص: 18

در معارف توحيدى و خداشناسى

مى نمايم ابتدا با نام او *** تا ببندم با قلم احرام او

خلق را او از عدم آغاز كرد *** باب رحمت را سراسر باز كرد

خلق را او از عدم آغاز كرد(1)

ص: 19

1- . دو چيز از مهمترين اصول اديان الهى است: 1 ) آفرينش آغاز و ابتدائى دارد و مخلوقات خدا قديم نيستند . 2 ) آفرينش خداوند در مرحله نخست از عدم بود ؛ يعنى اشياء هيچ وجودى نداشتند و خداوند آن ها را بدون نقشه و ماده اوليه آفريد . الفاظى كه از اين قبيل در قرآن آمده است: مُبدع ، خالق ، بديع ، بارى ء ، همين معنا را مى رساند . اهل لغت نيز به همين معنا تصريح نموده اند ، به عنوان مثال راغب اصفهانى در مفردات الفاظ قرآن درباره كلمه خلق مى نويسد: « يستعمل فى ابداع الشى ء من غير اصل ولاإحتذاء ؛ واژه خلق در ايجاد چيزى بدون سابقه و مواد اوليه استعمال مى شود » . [ مفردات راغب، ذيل واژه خلق، ص 216 ] در متون روايى مانند اين معنا فراوان است ؛ براى نمونه در دعاى جوشن كبير مى خوانيم: « يا مَنْ خلق الأشياءَ مِنَ العَدَمِ ؛ اى خدائى كه اشياء را از عدم آفريدى » .در معارف و تفكراتى كه برخاسته از انديشه و ذوق بشرى است غير اين را مى گويند . آنان قائل اند كه عالم پرتو ذات خداست يعنى خدا عالم را از ذات خويش خلق كرده است و اين سخنان در ديدگاه وحى الهى مردود است .

هيچ كس را در مقامش راه نيست *** هيچ كس از ذات او آگاه نيست(1)

ذات پاكش بى قياس و بى مثال *** در نيايد هيچ كس را در خيال(2)

ص: 20

1- . طبق معارف وحيانى انسان به هر كمالات و مقاماتى كه برسد باز در مقام خدائى خدا ، هيچ راهى ندارد ؛ زيرا بين آن ذات مقدس و موجودات هيچ سنخيتى برقرار نيست و اين حقيقت ناب در ده ها روايت اهل بيت عليهم السلام آمده است . به عنوان مثال امام رضا عليه السلام مى فرمايد: « وكُنْهُهُ تفريقٌ بَيْنَهُ وَبينَ خَلْقِهِ ؛ كُنه خدا ذات خدا جداست از مخلوقاتش و او مباين مخلوقات خويش است » . [ بحار الانوار ، ج 4 ، ص 228 ] طبق اين معارف توحيدى ، سخنان صوفيه در رابطه با فناى در ذات خداوند مردود است . فناى در ذات يعنى سالك در منتهاى سير و سلوكش چون قطره اى در درياى ذات الهى فانى و محو مى شود . قطره دريا مى شود ! !

2- . اين بيت شعر به دو اصل بسيار مهم توحيدى - كه در معارف وحيانى آمده - اشاره كرده است: 1 ) ذات الهى را نمى توان به هيچ چيز مقايسه كرد ؛ زيرا او مثل و مانند ندارد ، همان گونه كه قرآن مى فرمايد: « لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ » . 2 ) خيال و وهم و قواى ديگر ادراكى انسان هيچ گونه راهى به شناخت ذات خداوند ندارند و علت نيز همان است كه گفتيم . بنابراين آنچه كه انسان در رابط با ذات حق تعالى توهم ، خيال ، تعقّل يا شهود نمايد ؛ آن چيزِ توهم يا شهود شده ، خداى واقع نيست ؛ بلكه خداى ساخته شده ذهن است . در اين باره روايات فراوانى از امامان معصوم عليهم السلام به ما رسيده است ، به عنوان نمونه: در تحف العقول آمده كه امام حسين عليه السلام مى فرمايد: « إحْتَجَبَ عَنِ العُقولِ كَما إحْتَجَبَ عَنِ الأبصار ؛ همان گونه كه چشم ها راهى به سوى خدا ندارند ؛ عقل ها نيز اين گونه اند » . و مى فرمايد: « ما تُصُوِّرَ فَهُوَ بِخلافه ؛ هرگونه خداوند تصور و تعقّل شود او خلاف آن است » . در توحيد صدوق آمده كه امام موسى كاظم عليه السلام مى فرمايد: « هُوَ خِلافُ ما يُعْقَلُ وخلافُ ما يُتَصَوَّرُ ؛ خداوند خلاف و غير از آن چيزى است كه تعقل و تصور مى شود » . بنابراين معارف حقّه وحيانى ، سخنان فلاسفه صدرائى كه وجود خداوند را به خورشيد و يا نور بسيار قوى و وجود انسان و ساير پديده ها را به نور شمع و يا نور ضعيف تشبيه مى نمايند ؛ ( وحدت تشكيكى وجود ) غيرقابل پذيرش است . آرى ، خداوند متعال به هيچ چيز تشبيه نمى گردد و او بالاتر از تمثيل ها و قياس هاى ساخته شده ذهن ما است .

او «احد» ، « عالِم» ، «صمد »باشد مدام *** ضعف در او ره نيابد والسلام(1)

او بدون فكر انشا مى كند *** هم بدون نقشه برپا مى كند(2)

ص: 21

1- . در آيات متعدّدى از قرآن مجيد خداوند متعال به اين صفات توصيف شده است . والسلام يعنى: حرف اول و آخر ما اين است كه خداوند احد ، عالم و صمد مى باشد .

2- . انشا مى كند: خلق مى كند . اين سخن نيز از مهمترين مباحث توحيدى خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام است . حضرت على عليه السلام در اين باره مى فرمايد: « أنْشَأَ الخَلْقَ إنشاءاً و ابْتَدَأَهُ إبْتداءً ، بِلا رَوِيَّةٍ أجالَها ولا تَجْرِبَةٍ اسْتَفادَها ؛ خلقت را آغاز كرد و موجودات را بيافريد ، بدون نياز به فكر و انديشه اى ، و يا استفاده از تجربه اى » . [ نهج البلاغه ] طبق اين سخن امام على عليه السلام أنشأ الخلقَ انشاءاً وابتَدأه ابتداءً عالم نمى تواند قديم باشد ؛ زيرا موجودى كه - جهت خلق آن - صاحب ابتدا باشد در زمان مى گنجد و آغازى دارد و قديم بودن موجود با آغاز داشتن آن غيرقابل جمع است . بنابراين فلاسفه كه برخى از موجودات را ( عقول ) قديم مى دانند ( هر چند قديم زمانى ) غيرقابل قبول است و اين ديدگاه مخالف با ديدگاه توحيد امامان معصوم عليهم السلام است .

او تجلّى كرد با آيات خويش *** پس نگو هرگز سخن زين جمله بيش(1)

ص: 22

1- . او با آياتش تجلّى كرد ، يعنى: عالم تجلّى فعل خداست . مصرع دوم يعنى: بيش از اين سخن « كه عالم تجلّى فعل خداست » چيزى نگو ! يعنى نگو عالم تجلّى ذات خداوندى است كه اين سخن باطل است ؛ زيرا زمانى كه ثابت گردد عالَم هستى ، مباين با ذات الهى است و پديده ها غيرخدا هستند ؛ ديگر صحيح نمى باشد كه گفته شود: عالم تجلّى و ظهور ذات خداوند است ! ! صوفيه - كه به وحدت وجود قائلند - عالم را تجلّى ذات خدا مى دانند و با توجه به اين عقيده پرستش هر چيز - حتّى بت - را پرستش خدا مى نامند ! ! شبسترى در گلشن راز مى گويد: مسلمان گر بدانستى كه بت چيست *** بدانستى كه دين در بت پرستى است و نيز مى گويد: من و ما و تو و او هست يك چيز *** كه در وحدت نباشد هيچ تمييز زمانى كه گفته شود عالم ظهور و تجلّى ذات خداست، يعنى خداوند به صورت اشياء بروز كرده است و اين همان وحدت وجود و موجود يا « همه چيز خدائى » است . ابن عربى با توجه بر اين عقيده غلط - در فصوصش ، فص هارونيه - نه تنها برخلاف نصّ قرآن ، بت پرستى قوم موسى را كاملاً موجه جلوه مى دهد ؛ بلكه هارون نبى عليه السلام - كه مانع از گوساله پرستى قوم گرديده بود - را به نقص معرفت متهم مى سازد و سپس مى گويد: « فإنّ العارف من يرى الحق فى كلّ شى ء بل يراه عين كلّ شى ء ؛ عارف كسى است كه حق را در هر چيزى مى بيند ؛ بلكه او را عين هر چيزى مى بيند » . ملاصدرا - كه فلسفه خود را به عرفان ابن عربى متصل مى كند - نيز مى گويد: « كذلك هدانى ربّى بالبرهان النّيّر العرشي إلى صراط مستقيم من كون الوجود والموجود منحصراً فى حقيقة واحدة ... وليس فى دار الوجود غيره ديّار ، وكلّما يترآى فى عالم الوجود أنّه غير الواجب المعبود إنّما هو من ظهورات ذاته وتجلّيّات صفاته الّتى هى فى الحقيقة عين ذاته ... فكلّ ما تدركه فهو وجود الحقّ فى أعيان الممكنات ؛ اين چنين مرا پروردگارم با برهان آسمانى به سوى صراط مستقم هدايت فرمود كه وجود و موجود و آنچه كه هست منحصر در يك حقيقت واحد [ يعنى خدا ] است و در دار حقيقت موجودى جز خدا وجود ندارد و ديگر موجودات نيز فقط عبارت از تجلّى و ظهور ذات و صفات او مى باشند كه در حقيقت ، آن ها عين ذات خدا هستند ؛ بنابراين هر چه را كه درك مى كنى آن وجود خداوندى است به صورت ممكنات . [ اسفار اربعه ، ج 2 ، ص 292 ] همان گونه كه بيان شد اين عقايد مغايرت كامل با تعاليم انبياء الهى و خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام دارد؛ زيرا آنان خدائى را به مردم معرفى كردند كه خالق اشياء و مباين با آن هاست. پس طبق تعاليم وحيانى بايد گفت كه عالم تجلّى فعل خداست. اكنون از اميرالمؤمنين عليه السلامبشنويد: « الحمدُ للّه ِِ الّذى المُتَجَلّي لِخَلْقِهِ بِخَلْقِهِ ؛ سپاس خدايى را سزاست كه با آفرينش مخلوقات بر انسان تجلّى كرد . [ بخشى از خطبه 108 ، نهج البلاغه ] در اين سخن نورانى كاملاً مشخص است كه مقصود از تجلّى ، تجلّى فعلى خداوند همان خلقت مخلوقات است نه تجلّى ذاتى كه اهل تصوف مى گويند . البته اين را هم بگوئيم: چون خلقت خداوند - طبق ده ها روايت معصومين - « لا مِنْ شى ء » است ؛ بنابراين مقصود از تجلّى فعلى خداوند متعال ، همان ايجاد اشياء بدون ماده و نقشه و طرّاحى قبلى مى باشد .

نِىْ برايش جسم دان ، اى اهل هوش ! *** او ببيند ، بشنود بى چشم و گوش(1)

ص: 23

1- . خداوند مادى و جسم نيست ؛ زيرا ماده و جسم هم محدودند و هم محتاج مكان . اما ذات خداوند متعال نه محدود به حدودى است و نه احتياج به مكان دارد . موجودى كه حدّى معين ، و مكان دار باشد ، خودْ مخلوق است و نمى تواند خدا باشد . بنابراين خداوند عارى از صفات مخلوقات است .اميرالمؤمنين عليه السلام در اين باره مى فرمايد: ... خداوند شنواست بدون وسيله شنوايى و بيناست بى آنكه چشم گشايد و برهم نهد ... او جدا و مباين با موجودات است و بر آن ها چيره و توانا است . هر كه خداند را با صفات مخلوقات وصف كند محدودش كرده و آن كه محدودش كند ، او را به شمارش آورده و آن كه خدا را به شمارش آورد ، ازليت او را باطل كرده است . كسى كه بگويد خداوند چگونه است ؟ او را توصيف كرده و هر كه بگويد خدا كجاست ؟ مكان براى او قائل شده است . خداوند عالم بود ، آنگاه كه علومى وجود نداشت ؛ پرورنده بود آنگاه كه پديده اى نبود و توانا بود آنگاه كه توانايى نبود . [ نهج البلاغه ، بخشى از خطبه 123 ] حقيقتاً سخنان نورانى اميرالمؤمنين عليه السلام بسيار بسيار عميق و دلنشين و زيباست ؛ و هيچ كس جز اميرالمؤمنين عليه السلام نمى تواند خداوند را اين گونه توصيف كند ؛ زيرا آن حضرت عليه السلام دروازه علم رسول خدا صلى الله عليه و آله است .

پس خدا را پاك از تشبيه دان *** هر چه در وهم آيَدَت ، او نيست آن(1)

ص: 24

1- . همان گونه كه مطرح نموديم ، تشبيه كردن خداوند به موجودات كاملاً غلط است و هر چه انسان در رابطه با خدا در ذهن آورد ، چيزى جز بافته هاى ذهن خويش نيست ؛ در حقيقت آن چيز ، خداى ساخته شده ذهن خود او است نه خداى واقع . دوباره از معصوم عليه السلام بشنويد: « هُوَ خِلافُ ما يُعقَلُ وخلافُ ما يُتَصَوَّرُ فى الأوهام ؛ خداوند خلاف آن چيزى است كه درباره آن انديشه مى شود و تصور مى گردد . [ توحيد صدوق ، ص 106 ] اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد: پندارها براى او صفتى نمى توانند پديد آورند و عقل ها از شناخت ذات او درمانده اند ؛ نه جزئى براى او مى توان تصوّر كرد و نه تبعيض پذير است و نه چشم ها و قلب ها شهود قلب مى توانند به ذات او معرفت كسب كنند . [ بخشى از خطبه 91 ]و در سخن بسيار عميق و زيباى ديگرى مى فرمايد: اوست خداى توانايى كه اگر وهم وخيال انسان ها بخواهد براى درك اندازه قدرتش تلاش كنند ، [ چه برسد تلاش براى درك ذات ! ! ] و افكار بلند و دور از وسوسه هاى دانشمندان [ علوم و معارف بشرى ] بخواهد ژرفاى غيب ملكوتش را در نوردد و قلب هاى سراسر عشق مشتاقان ، براى درك كيفيت صفات او كوشش نمايد و عقل ها با تلاش وصف ناپذير از راه هاى بسيار ظريف و باريك بخواهند ذات او را درك كنند ، دست قدرت بر سينه همه نواخته ، بازگرداند ؛ كه با فكر و عقل نارساى بشرى نمى توان او را درك كرد . خدايى كه پديده ها را از هيچ ( عدم ) آفريد ، نمونه اى در آفرينش نداشت تا از آن استفاده كند يا نقشه اى از آفريننده اى پيش از خود ، كه از آن در آفريدن موجودات بهره گيرد . [ نهج البلاغه ، بخشى از خطبه 91 ] حقيقتاً تمام توحيد ژرف در اين سخن مبارك مولا اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلامديده مى شود .

ظلم اندر كار او نبوَد روا *** كس جز اين گويد ، بوَد عبد هوى(1)

جاى او نبوَد درون آسمان *** او نگنجد در مكان و در زمان

ص: 25

1- . خداوند متعال هرگز به هيچ موجودى ظلم نمى كند ؛ زيرا منشأ ظلم ، يا جهل و نادانى است و يا ضعف و رذائل نفسانى و از آنجا كه خداوند متعال كمال مطلق است و ضعف و ناتوانى و جهالت در ذات مقدّسش هيچ راهى ندارد ؛ بنابراين بر هيچ موجودى ذرّه اى ظلم نمى كند . خداوند در كلامش مى فرمايد: « إِنَّ اللَّهَ لاَ يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ وَإِنْ تَكُنْ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا وَيُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظِيماً » ؛ در حقيقت ، خدا هموزن ذرّه اى ستم نمى كند و اگر « آن ذرّه ، كارِ » نيكى باشد دو چندانش مى كند ، و از نزد خويش پاداشى بزرگ مى بخشد . [ سوره نساء ، آيه 40 ]

پس نگردد او عيان بر ديده اى *** گر بگوئى ديده ام ، پُر خورده اى ! !(1)

عقل را نبوَد رَهى در ذات او *** قلب هم باشد حقير و مات او(2)

خلق شد(3) عالَم ، نه از روى نياز *** نافعش نبوَد(4) زِ ما صوم و نماز

ص: 26

1- . يعنى: هيچ چشمى نمى تواند خداوند را درك كند و اگر بگوئى من خدا را چه در بيدارى و يا چه در خواب ديده ام ؛ بدان كه پرخورى نموده اى و به هزيان گويى دچار گشته اى ! ! آرى ، خداوند ديده نمى شود ؛ زيرا او جسم و يا جسمانى نيست و كاملاً مجرد از مكان و زمان و ويژگى هاى اشياء است .قرآن درباره عدم رؤيت خداوند مى فرمايد: « لاَ تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ » ؛ چشم ها او را درنمى يابند و اوست كه ديدگان را درمى يابد ، و او لطيفِ آگاه است . [ سوره انعام ، آيه 103 ]

2- . نه قواى عقل توان درك ذات الهى را دارند و نه قواى باطن مانند قلب و شهود مى توانند نسبت به ذات الهى معرفت كسب كنند . و علت آن دو چيز است: 1 ) قواى انسان محدود است و ذات بارى تعالى نامحدود ؛ و عقلاً محال است كه محدود ، نامحدود را درك كند و نسبت به آن معرفت پيدا كند . 2 ) بين خالق و مخلوق مباينت تمام برقرار است ؛ بنابراين چون ذات خداوند متعال همسنخ و همجنس مخلوقاتش نيست ؛ هيچ عقل و شهودى نمى تواند بر آن دست يابد . احاديث در اين باره متعدد است كه برخى از آن ها را براى نمونه در مباحث پيشين آورديم .

3- . خلق شد: خلق كرد .

4- . نافعش نبود: خداوند از نماز و روزه و عبادات ما هيچ نفعى نمى برد ؛ زيرا او بى نيازِ مطلق است .

او بوَد« رزّاق »« واهب »« ذو كرم »(1) *** برطرف از لطف سازد هر ألَم(2)

هر چه او ايجاد بنمودش ، بدان !(3) *** هيچ نقصى را نمى بينى در آن(4)

گر بخواهى علم تو افزون شود *** نيك بر خوان: « قل هو اللّه أحد »(5)

مُلك او باقى است ، باقى تا ابد *** باز بشنو: بى نياز است و صمد

ص: 27

1- .فراوان در قرآن كريم خداوند به اين صفات معرفى گرديده است

2- . ضرّ و اَلَم: زيان و درد . در دعاى جوشن كبير آمده است: « يا كاشِفَ الضُّرِّ والألَمْ ، يا عالِمَ السِّرِّ والهِمَمِ ، يا ربَّ البيتِ والحَرَمِ ، يا مَنْ خَلَقَ الْأَشياءَ مِنَ العَدَمِ » .

3- . آگاه باش .

4- . هر چه را خداوند متعال در عالم ايجاد نموده است ، حكيمانه و در مرتبه بالاى اتقان و استحكام مى باشد . خداوند در اين باره در قرآن كريم مى فرمايد: « الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ * الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقاً مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَانِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعْ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ » ؛ همان كه مرگ و زندگى را پديد آورد تا شما را بيازمايد كه كدامتان نيكوكارتريد ، و اوست ارجمند آمرزنده * همان كه هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد . در آفرينشِ آن خداى بخشايشگر هيچ گونه اختلاف و تفاوتى نمى بينى . باز بنگر ، آيا خلل و نقصانى مى بينى ؟ [ سوره ملك ، آيات 2 و 3 ]

5- . در احاديث وارده از معصوم عليه السلام آمده است كه سوره مباركه توحيد ، بيان گر اوج معارف توحيدى است .

هر كه گويد: « او بزايد »(1) كافِر است *** آفريده خَلق را ؛ نِىْ(2) صادر است

در ازل او بوُد و او با كس نبود *** بعدها جلوه نمود(3) و دل ربود(4)

ص: 28

1- . در سوره مباركه توحيد هر گونه زايش از ذات الهى رَدّ و مورد ابطال قرار گرفته است: « لَمْ يَلِدْ » او نزائيده است .

2- . در تفكرات بشرى مطرح مى نمايند كه خداوند معلولات را از ذات خود صادر مى كند . مى توان گفت كه صدور نوعى زايش از ذات الهى است ؛ اما زايش لطيف ! ! كه سوره مباركه توحيد ، هر گونه زايشى را ابطال نموده است . صدور از ذات خدا يعنى: خارج شدن اشياء از ذات خداوند و بروز نمودن به صورت مخلوقات و معلولات . معنى بيت فوق: هر كس كه معتقد باشد كه خداوند زايش مى كند او كافر است . آفرينش خدا و مخلوقات وى ، ايجاد شده خداوند هستند ، نه صادر شده از ذات خداوند .

3- . جلوه نمود: با آيات خويش كه مخلوق او هستند عظمت خود را آشكار ساخت .

4- . در معارف وحيانى تنها ذات قديم ، ذات خداوند متعال است و ديگر موجودات معدوم بودند و سپس ايجاد گرديدند . در تفكرات فلسفى كه خداوند را از ازل علّت تامه مى دانند ، مى گويند كه علّت تام هرگز نمى تواند بدون معلول باشد لاجرم عالَم را نيز قديم معرفى مى كنند و اين در حالى است كه در ده ها حديث از نصوص دينى معتبر مطرح شده كه ماسوى اللّه همگى حادث اند . اين را هم بگوئيم: زمانى كه عالَم قديم باشد ( هرچند قديم زمانى ) ديگر نمى توان مسأله خَلق را درباره آنان گفت و از اين رو است كه فلاسفه و عرفا از اين واژه كم استفاده مى كنند و مدام از واژه هاى تجلّى ، ظهور و صدور سخن مى گويند .

او بوَد « قيّوم »(1) « باسطْ »(2) هر دو دست *** آنكه دستش بسته داند هست پست(3)

در بيان نعمت هاى الهى

هفت گانه آسمان(4) را خلق كرد *** در ميانش اختران را خلق كرد

ص: 29

1- . قيوم: يعنى قوام دهنده ؛ خداوند برپا كننده و نگهدارنده عالم است .

2- . باسط: باز. باسط هر دو دست: هر دو دستش باز است؛ يعنى او صاحب قدرت است و مجبور نيست.

3- . اشاره اى دارد به قوم يهود كه دستان خدا را بسته مى دانستند . خداوند متعال در قرآن كريم مى فرمايد: « وَقَالَتْ الْيَهُودُ يَدُ اللَّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِمَا قَالُوا بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيراً مِنْهُمْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ طُغْيَاناً وَكُفْراً وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمْ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُوا نَاراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَاداً وَاللَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ » ؛ و يهود گفتند: « دست خدا بسته است » . دستهاى خودشان بسته باد . و به سزاى آنچه گفتند ، از رحمت خدا دور شوند . بلكه هر دو دست او گشاده است ، هر گونه بخواهد مى بخشد . و قطعا آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو فرود آمده ، بر طغيان و كفر بسيارى از ايشان خواهد افزود ، و تا روز قيامت ميانشان دشمنى و كينه افكنديم . هر بار كه آتشى براى پيكار برافروختند ، خدا آن را خاموش ساخت . و در زمين براى فساد مى كوشند . و خدا مفسدان را دوست نمى دارد . [ سوره مائده ، آيه 64 ]

4- . در آيات متعددى از قرآن كريم آمده است كه خداوند متعال با قدرت كامله اش در بالاى سرمان ، هفت آسمان تو در تو را ايجاد كرده است ؛ براى نمونه: « هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ » ؛ اوست آن كسى كه آنچه در زمين است ، همه را براى شما آفريد سپس به آفرينش آسمان پرداخت ، و هفت آسمان را استوار كرد و او به هر چيزى داناست . [ سوره بقره ، آيه 29 ] « وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا كُنَّا عَنْ الْخَلْقِ غَافِلِينَ » ؛ و به راستى ما بالاى سر شما هفت راه آسمانى آفريديم و از كار آفرينش غافل نبوده ايم .[ سوره مؤمنون ، آيه 17 ] « فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَأَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا وَزَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَحِفْظاً ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ » ؛ پس آنها را به صورت هفت آسمان ، در دو هنگام مقرّر داشت و در هر آسمانى كار مربوط به آن را وحى فرمود ، و آسمانِ اين دنيا را به چراغها آذين كرديم و آن را نيك نگاه داشتيم اين است اندازه گيرىِ آن نيرومند دانا . [ سوره فصّلت ، آيه 12 ]

اخترانى را كه خود يك عالَم اند(1) *** در عجايب عقل ها را مى برند

او زمين را بِسترى هموار كرد(2) *** آسمان را مملو از اسرار كرد

ص: 30

1- . خداوند در قرآن درباره عظمت ستاره هاى آسمان مى فرمايد: « وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ » ؛ سوگند به آسمانِ آكنده ز برج . [ سوره بروج ، آيه 1 ] « فَلاَ أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ * وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ * إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ » ؛ نه « چنين است كه مى پنداريد » ، سوگند به جايگاه هاى ويژه و فواصل معيّن ستارگان * اگر بدانيد ، آن سوگندى سخت بزرگ است ! * كه اين « پيام » قطعا قرآنى است ارجمند . [ سوره واقعه ، آيات 75 - 77 ] « وَلَقَدْ زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِمَصَابِيحَ وَجَعَلْنَاهَا رُجُوماً لِلشَّيَاطِينِ وَأَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابَ السَّعِيرِ » ؛ و در حقيقت ، آسمان دنيا را با چراغهايى زينت داديم و آن را مايه طرد شياطين « قواى مزاحم » گردانيديم و براى آنها عذاب آتش فروزان آماده كرده ايم . [ سوره ملك ، آيه 5 ]

2- . « أَلَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ مِهَاداً » ؛ آيا زمين را گهواره اى نگردانيديم ؟ [ سوره نبأ ، آيه 6 ] « وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ * وَالْقَمَرَ قَدَّرْنَاهُ مَنَازِلَ حَتَّى عَادَ كَالْعُرْجُونِ الْقَدِيمِ * لاَ الشَّمْسُ يَنْبَغِي لَهَا أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَلاَ اللَّيْلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَكُلٌّ فِي فَلَكٍ يَسْبَحُونَ » ؛ و خورشيد به « سوى » قرارگاه ويژه خود روان است . تقديرِ آن عزيز دانا اين است * و براى ماه منزلهايى معين كرده ايم ، تا چون شاخكِ خشكِ خوشه خرما برگردد * نه خورشيد را سِزَد كه به ماه رسد ، و نه شب بر روز پيشى جويد ، و هر كدام در سپهرى شناورند . [ سوره يس ، آيات 38 - 40 ] « وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوجِ » ؛ سوگند به آسمانِ آكنده از برج . [ سوره بروج ، آيه 1 ]

آسمان را بى ستون افراشته(1) *** نقص را با حكمتش برداشته(2)

خاك را با رحمتش آباد كرد(3) *** قلب را با ذكر خود شاداب كرد

ص: 31

1- . خداوند در قرآن مى فرمايد: « خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنْ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ » ؛ آسمانها را بى هيچ ستونى كه آن را ببينيد خلق كرد و در زمين كوه هاى استوار بيفكند تا « مبادا زمين » شما را بجنباند ، و در آن از هر گونه جنبنده اى پراكنده گردانيدو از آسمان آبى فروفرستاديم و از هر نوع « گياه » نيكو در آن رويانيديم . [ سوره لقمان ، آيه 10 ]

2- . « الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقاً مَا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَانِ مِنْ تَفَاوُتٍ فَارْجِعْ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِنْ فُطُورٍ * ثُمَّ ارْجِعْ الْبَصَرَ كَرَّتَيْنِ يَنقَلِبْ إِلَيْكَ الْبَصَرُ خَاسِئاً وَهُوَ حَسِيرٌ » ؛ همان كه هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد . در آفرينشِ آن « خداى » بخشايشگر هيچ گونه اختلاف « و تفاوتى » نمى بينى . باز بنگر ، آيا خلل و نقصانى مى بينى ؟ * باز دوباره بنگر تا نگاهت زبون و درمانده به سويت بازگردد . [ سوره ملك، آيات 3 و 4 ]

3- . يعنى: خاك بى ارزش را با نظر كردن به آن ارزش داد و از آن انسان آفريد . خداوند مى فرمايد: « كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَكُنتُمْ أَمْوَاتاً فَأَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ » ؛ چگونه خدا را منكريد ؟ با آنكه مردگانى بوديد و شما را زنده كرد باز شما را مى ميراند و باز زنده مى كند و آن گاه به سوى او بازگردانده مى شويد . [ سوره بقره ، آيه 28 ] « وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنتَشِرُونَ » ؛ و از نشانه هاى او اين است كه شما را از خاك آفريد پس بناگاه شما به صورت بشرى هر سو پراكنده شديد . [ سوره روم ، آيه 20 ]

ابر را مى رانَدَش در آسمان *** تا دهد بعد از قُنوطَش(1) ارمغان

ميوه هاى گونَگون(2) پر مشترى *** در بهشتش نيز مملوْ از پرى(3)

خواب و بيدارىّ ما الطاف اوست(4) *** زندگى با ياد شيرينش نكوست(5)

ص: 32

1- . نااميدى از آمدنش . بيت فوق به اين آيه قرآن كريم اشارت دارد: « وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِنْ بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ » ؛ و اوست كسى كه باران را - پس از آنكه « مردم » نوميد شدند - فرود مى آورد ، و رحمت خويش را مى گسترد و هموست سرپرست ستوده . [ سوره شورى ، آيه 28 ]

2- . گونَگون: گوناگون .

3- . پرى: حور العين و همسران زيباى بهشتى . خداوند مى فرمايد: « وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ كُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قَالُوا هَذَا الَّذِي رُزِقْنَا مِنْ قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهاً وَلَهُمْ فِيهَا أَزْوَاجٌ مُطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِيهَا خَالِدُونَ » ؛ و كسانى را كه ايمان آورده اند و كارهاى شايسته انجام داده اند ، مژده ده كه ايشان را باغهايى خواهد بود كه از زير درختان آنها جويها روان است . هر گاه ميوه اى از آن روزىِ ايشان شود ، مى گويند: « اين همان است كه پيش از اين نيز روزىِ ما بوده » . و مانند آن نعمتها براى آنها آورده شود و در آنجا همسرانى پاكيزه خواهند داشت و در آنجا جاودانه بمانند . [ سوره بقره ، آيه 25 ] « وَحُورٌ عِينٌ * كَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ * جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ » ؛ و حوران چشم درشت * مثل لؤلؤ نهانِ ميانِ صدف ! * اينها پاداشى است براى آنچه مى كردند . [ سوره واقعه، آيات 22 - 24 ]

4- . « وَخَلَقْنَاكُمْ أَزْوَاجاً * وَجَعَلْنَا نَوْمَكُمْ سُبَاتاً * وَجَعَلْنَا اللَّيْلَ لِبَاساً * وَجَعَلْنَا النَّهَارَ مَعَاشاً » ؛ و شما را جفت آفريديم * و خواب شما را مايه آسايش گردانيديم * و شب را براى شما پوششى قرار داديم * و روز را براى معاش شما نهاديم . [ سوره نبأ ، آيات 8 - 11 ]

5- . « الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ » ؛ همان كسانى كه ايمان آورده اند و دلهايشان به ياد خدا آرام مى گيرد . آگاه باش كه با ياد خدا دلها آرامش مى يابد . [ سوره رعد ، آيه 28 ]

بهر ما بسيار نعمت آفريد(1) *** باش خائف از خدا چون شاخ بيد(2)

ص: 33

1- . « اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَأَنْزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقًا لَكُمْ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْأَنْهَارَ * وَسَخَّرَ لَكُمُ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ دَائِبَيْنِ وَسَخَّرَ لَكُمُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ * وَآَتَاكُمْ مِنْ كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ الاْءِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ » ؛ خداست كه آسمان ها و زمين را آفريد ، و از آسمان آبى فرستاد ، و به وسيله آن از ميوه ها براى شما روزى بيرون آورد ، و كشتى را براى شما رام گردانيد تا به فرمان او در دريا روان شود ، و رودها را براى شما مسخّر كرد * و خورشيد و ماه را - كه پيوسته روانند - براى شما رام گردانيد و شب و روز را نيز مسخّر شما ساخت * و از هر چه از او خواستيد به شما عطا كرد ، و اگر نعمت خدا را شماره كنيد ، نمى توانيد آن را به شمار درآوريد . قطعا انسان ستم پيشه ناسپاس است . [ سوره نحل ، آيات 32 - 34 ]

2- . چون شاخ بيد: مثل شاخه درخت بيد كه با اندكى باد به لرزش درمى آيد ، انسان نيز بايد با اندك گناهى بترسد و بر خود بلرزد . و اين ترس چيز بدى نيست ؛ بلكه از نشانه هاى ايمان و يقين است . خداوند در قرآن مى فرمايد: « إِنَّ فِي ذَلِكَ لاَيَةً لِمَنْ خَافَ عَذَابَ الاْخِرَةِ ذَلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ » ؛ قطعا در اين يادآوريها براى كسى كه از عذاب آخرت مى ترسد عبرتى است . آن روز ، روزى است كه مردم را براى آن گرد مى آورند ، و آن روز ، روزى است كه جملگى در آن حاضر مى شوند . [ سوره هود ، آيه 103 ] « وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ذَلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ » ؛ و قطعا شما را پس از ايشان در آن سرزمين سكونت خواهيم داد . اين براى كسى است كه از ايستادن در محشر به هنگام حساب در پيشگاه من بترسد و از تهديدم بيم داشته باشد . [ سوره ابراهيم ، آيه 14 ] « وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ * فَبِأَيِّ آلاَءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ » ؛ و هركس را كه از مقام پروردگارش بترسد دو باغ است * پس كدام يك از نعمتهاى پروردگارتان را منكريد؟ [ سوره الرحمن ، آيات 46 - 47 ] « وَأَمَّا مَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَنَهَى النَّفْسَ عَنْ الْهَوَى * فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوَى » ؛ و امّا كسى كه از ايستادن در برابر پروردگارش هراسيد ، و نفس « خود » را از هوس باز داشت * پس جايگاه او همان بهشت است . [ سوره نازعات ، آيات 40 - 41 ]

بس غنى باشيم(1) با إنعام او *** كس نگردد با گُنه أنعام(2) او

در مدح پيامبر اعظم و خاتم انبياء محمّد مصطفى صلى الله عليه و آله

رحمةٌ للعالمين احمد بوَد(3) *** برترينِ مرسَلين احمد بوَد(4)

ص: 34

1- . انسان هر چند ذاتاً فقير الى اللّه است ؛ اما باللّه به وسيله لطف و كرم الهى غنى مى باشد . خداوند متعال در قرآن مى فرمايد: « وَأَنَّهُ هُوَ أَغْنَى وَأَقْنَى » ؛ و هم اوست كه شما را بى نياز كرد و سرمايه بخشيد . [ سوره نجم ، آيه 48 ]

2- 2 . إنعام او: نعمت هاى او . . أنعام او: حيوانات او .

3- . « وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ » ؛ و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم . [ سوره انبياء ، آيه 107 ]

4- . پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله به دو دليل برترينِ انبياء و رُسُل مى باشد: 1 ) وجود مقدّسشان خاتم پيامبران است ؛ چنانكه خداوند مى فرمايد: « مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيماً » ؛ محمّد پدر هيچ يك از مردان شما نيست ، ولى فرستاده خدا و خاتم پيامبران است . و خدا همواره بر هر چيزى داناست . [ سوره احزاب ، آيه 40 ] 2 ) دين او كامل ترين دين است و به اين علت است كه با ظهور اسلام تمام اديان قبل نسخ گرديد و همه مردمان موظف شدند تا فرا رسيدن روز قيامت تابع دين اسلام باشند . خداوند مى فرمايد: « وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الاْءِسْلاَمِ دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الاْخِرَةِ مِنْ الْخَاسِرِينَ » ؛ و هر كه جز اسلام ، دينى ديگر جويد ، هرگز از وى پذيرفته نشود ، و وى در آخرت از زيانكاران است . [ سوره آل عمران ، آيه 85 ]

شافع امت بوَد روز جزا(1) *** آفرين بر جان پاكش ، مرحبا !(2)

مرتضى با آن مقامش عبد اوست(3) *** بهر حق ، او در دو عالم آبروست

او نبى بوُد و رسول و هم ولى(4) *** زين سبب شد خادمش مولا على

ص: 35

1- . خداوند متعال در قرآن ، پيامبر صلى الله عليه و آله را صاحب مقام محمود معرفى نموده است: « وَمِنْ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً » ؛ و پاسى از شب را زنده بدار ، تا براى تو « به منزله » نافله اى باشد ، اميد كه پروردگارت تو را به مقامى ستوده برساند . [ سوره اسراء ، آيه 79 ] و طبق روايات وارده از معصومين عليهم السلام مقام محمود ، همان اذن شفاعتى است كه در روز قيامت ، خداوند متعال به پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله عنايت مى فرمايد . و نيز آيه فوق: « وَلَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضَى » ؛ و بزودى پروردگارت تو را عطا خواهد داد ، تا خرسند گردى . [ سوره ضحى ، آيه 5 ] به همين موضوع اشارت دارد .

2- . « إِنَّ اللَّهَ وَمَلاَئِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيماً » ؛ خدا و فرشتگانش بر پيامبر درود مى فرستند . اى كسانى كه ايمان آورده ايد ، بر او درود فرستيد و به فرمانش بخوبى گردن نهيد . [ سوره احزاب ، آيه 56 ]

3- . تمام شيعيان مقام حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله را بالاتر از مقام امام على عليه السلام مى دانند ؛ لذا اين تهمتى را كه برخى به شيعه مى زنند كه شيعيان مقام و مرتبت امام على عليه السلام را بالاتر از نبىّ مكرم صلى الله عليه و آله مى دانند بى اساس و باطل است . روزى شخصى كه متحيّر مقامات اميرالمؤمنين عليه السلام شده بود به آن حضرت عرض نمود: يا على ! مقام تو بالاتر است و يا مقام رسول خدا ؟ اميرالمؤمنين عليه السلام به وى فرمود: « أنا عَبْدٌ مِنْ عَبيدِ محمّد صلى الله عليه و آله ؛ من غلامى از غلامان محمّدم » . [ كافى ، ج 1 ، ص 90 ]

4- . ولىّ: امام عالَمين .

آسمان با نام او رفعت گرفت *** بوالحسن در جاى او شوكت گرفت(1)

برترين نعمت وجود مصطفى است *** روى او آيينه وجه خدا

خاك پايش كُحلِ(2) چشم اَنبياست *** نزد او محبوب ، محبوب خداست

نورِ مطلق تا ابد قرآن اوست *** اصل دين در هر زمان برهان اوست

اشك ريزانم به عشقت يا رسول ! *** دست بر رويم بكش جان بتول

ص: 36

1- . يعنى اگر مولا اميرالمؤمنين على عليه السلام عالى ترين مقامات را در بين مخلوقات خدا به دست آورد به اين علت بود كه وى در جاى رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم قرار گرفت و جانشين آن حضرت صلى الله عليه و آله وسلم گرديد .

2- . كُحْلِ چشم: سرمه ديدگان .

بيان قطره اى از مناقب اميرالمؤمنين عليه السلام

در دو عالم نور حق مولا على است *** در مصاف كافران يكتا يلى است

ساقى كوثر ، امير اوليا *** وارث احمد بوَد در كيش ما

راه مولا عين راه مصطفى است *** هر كه در آن ره رود مَرد خداست

بوى عطر مصطفى انفاس اوست(1) *** آفِتاب كربلا عباس اوست

هر كه نوشد جرعه اى از جام او *** كيميا دان تربت اقدام او(2)

ص: 37

1- . يعنى: هرگاه انفاس مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام فضائى را پر مى كرد ، همگان بوى معطر رسول خدا صلى الله عليه و آلهرا استشمام مى كردند .

2- . يعنى: هر كس سرِ پياله اى از شراب معرفت امام على عليه السلام را بنوشد ، خاك پايش كيميا مى شود و آن خاك را اگر بر آهن يا مس بزنند تبديل به طلا مى گردد .

او بوَد خورشيد دين در آسمان *** نورافشانى كند در هر زمان

جنت المأوى ز خاك فرش او *** كاخ ها افراشته تا عرش او(1)

آسمان در هر نماز مرتضى *** با شعف مى كرد بر او اقتدا(2)

تا ابد باران ترنّم سر دهد: *** نيست از بَهر على كُفواً أحَد(3)

با دَمى از آتش عشق على *** گشت عالم از خِفايش مُنجلى(4)

اين سخن بر عاشقانش اظهر است: *** دينِ احمد بى ولايش ابتر است

دشمنش را بدتر از كافر بدان *** سرنگون گردد به دوزخ جاودان

ص: 38

1- . يعنى: بهشت جاويد خداوند با تبرك گرفتن از خاك فرش و گليم منزل اميرالمؤمنين عليه السلام كاخ هايى را از طلا تا به عرش خداوند ساخته است .

2- . يعنى: هرگاه اميرالمؤمنين عليه السلام به نماز مى ايستاد آسمان و ساكنان آن ، با عشق و شور و شعف بر آن حضرت عليه السلام اقتدا مى نمودند و با امامت اميرالمؤمنين على عليه السلام نماز خويش را مى خواندند .

3- . يعنى: باران با آهنگش براى هميشه چنين مى خواند: براى على عليه السلام همتايى نيست .

4- . يعنى: با ذرّه اى از محبت على عليه السلام عالَم به اذن خدا از عدم به عرصه ى وجود آمد .

نيست در قلبش به جز حبّ ولى ( عج ) *** كلُّ يَومٍ مَنْ يَقولُ يا عَلِي(1)

گفت احمد: مى شود با كفر پير *** الَّذين نافَقونا فِى الغدير(2)

كعبه با دستان او رفعت گرفت(3) *** با جهادش دين حق قدرت گرفت(4)

ص: 39

1- . يعنى: هر كس كه هر روز مخلصانه ذكر « يا على » را بگويد ، چنين شخصى در قلبش محبّت امام عصر عليه السلام را دارد . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: ذِكْرُ عَلىّ عِبادَةٌ . [ ينابيع المودّة ، ص 211 ]

2- . يعنى: پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند كه: « هر كس درباره ى جانشينى على عليه السلام در روز غدير با ما خيانت و نفاق بورزد ، بداند كه او با حالت كفر پير مى شود و مى ميرد » . [ مضمون بخشى از خطبه ى پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير خم ]

3- . مرحوم علاّمه امينى در كتاب گرانسنگ « الغدير » ، ج 7 ، از صفحه ى 10 تا 13: منابع متعددى از اهل سنت را در مورد اين واقعه ى ذيل بيان مى فرمايد: زمانى كه مكه توسط پيامبر صلى الله عليه و آله و يارانش فتح شد ، پيامبر صلى الله عليه و آله در خانه ى كعبه اقدام به شكستن بت ها نمود ، قسمتى از بت هاى نصب شده بر داخل كعبه و يا بيرون آن به وسيله ى على عليه السلامسرنگون شد . پيامبر صلى الله عليه و آله براى سرنگون ساختن بت هاى بالاى بام كعبه به على عليه السلام دستور داد تا بر دوشش قرار بگيرد و امام على عليه السلام بر دوش مبارك پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفت و بت بزرگ قريش را كه از مس بود ، بر زمين افكند آن گاه به افكندن ديگر بت ها پرداخت .

4- . بر همه ى فِرَق اسلامى از روز آشكارتر است كه اگر مجاهدت ها و رشادت ها و ايثارگرى هاى على عليه السلام در نبرد با كفار نبود ، اسلام نمى توانست پيشرفت كند . [ براى ديدن مصادر آن از اهل سنت به كتاب « سيماى جهان تاب » مراجعه گردد ]

بى على دين نيست جز پندارها *** با ولايش پى برى اسرارها

بر زبان جارى كن اين ذكر جلى: *** « يا علىُّ » « يا علىُّ » « يا علىّ »(1)

وصف حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در قرآن

گر بخواهى يابى از حيدر نشان *** با تدبّر يا أخى ! قرآن بخوان(2)

وصف او در كلّ قرآن جاى شد *** پرچم حق تا ابد برپاى شد(3)

ص: 40

1- . همان گونه كه مطرح شد در منابع اهل تشيع و تسنن از رسول خدا آمده است كه: « ذِكرُ علىٍّ عبادَةٌ » . درباره ى مشروع بودن توسل به اولياء خدا ، در كتاب « عجايبى از صحاح » مستند و مفصل سخن گفته ام . مؤلّف

2- . چند صد آيه از آيات قرآن كريم درباره ى اميرالمؤمنين على عليه السلام نازل شده است و اين سخنى است كه بسيارى از علماى اهل سنّت نيز به آن معترفند . از علماى بزرگ اهل سنت ، حاكم نيشابورى در كتاب ارزشمند « شواهد التّنزيل » بيش از 200 آيه از آيات قرآن كريم - از كتب پيشين اهل سنت - را مى آورد كه در شأن اميرالمؤمنين عليه السلامنازل شده است . در ادامه ، برخى از اين آيات را به زبان شعر در آورده ايم تا مشتاقان اميرالمؤمنين عليه السلامبيشتر بهره مند گردند .

3- . پرچم حق: وجود مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام . معنى بيت: وصف حضرت على عليه السلام در سراسر قرآن مشاهده مى شود ؛ بنابراين مدح آن حضرت تا ابد باقى است ؛ زيرا قرآن ابدى مى باشد .

« هل أتى »(1) با « إنّما »(2) « مَنْ يَشْترى »(3) *** نيك برخوان تا بگردى مشترى

آيه ى « بلّغ »(4) پيامت مى دهد *** رنگو بويى از امام ات مى دهد

ص: 41

1- . اشاره به سوره ى مباركه ى دهر دارد كه طبق روايات متعدد اهل تشيع و تسنن درباره ى وجود نازنين اميرالمومنين عليه السلام و خاندان او عليهم السلام نازل گرديده است .

2- . اشاره دارد به آيه ى شريفه ى: « إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ » ؛ ولىّ شما ، تنها خدا و پيامبر اوست و كسانى كه ايمان آورده اند: همان كسانى كه نماز برپا مى دارند و در حال ركوع زكات مى دهند . [ سوره ى مائده ، آيه ى 55 ] طبق روايات فراوان اهل تسنن و اهل تشيع اين آيه در شأن امام على عليه السلام نازل گرديده است ؛ آن زمانى كه در ركوع نمازش ، انگشترى خويش را به سائلى داد .

3- . اشاره دارد به آيه ى 207 سوره ى مباركه ى بقره كه خداوند مى فرمايد: « وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ » ؛ و از ميان مردم كسى است كه جان خود را براى طلب خشنودى خدا مى فروشد ، و خدا نسبت به اين بندگان مهربان است . طبق روايات فراوانى كه شيعه و سنى نقل مى كنند آيه ى فوق در شأن اميرالمؤمنين عليه السلامنازل گرديده ، آن زمانى كه - هنگام هجرت رسول خدا صلى الله عليه و آله - از مرگ نهراسيد و خطر را به جان خريد و در بستر رسول خدا صلى الله عليه و آله خوابيد تا آن حضرت صلى الله عليه و آلهبه مدينه هجرت نمايد . درباره ى اين سه آيه به صورت مفصّل و با ذكر اسناد ، در كتاب « سيماى جهان تاب » سخن گفته ايم .

4- . مقصود آيه ى 67 ، سوره ى مباركه ى مائده است كه در غديرخم جهت بيان امامت اميرالمؤمنين عليه السلام بر قلب پيامبر نازل گرديد . خداوند مى فرمايد: « يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ » ؛ اى پيامبر ، آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ، ابلاغ كن و اگر نكنى پيامش را نرسانده اى . و خدا تو را از گزندِ مردم نگاه مى دارد . آرى ، خدا گروه كافران را هدايت نمى كند . [ سوره ى مائده ، آيه ى 67 ] در كتاب سيماى جهان تاب از ص 324 تا 363 به صورت مفصّل و مستند در رابطه با اين آيه و پيام غدير سخن گفته ايم .

با تدبّر آيه ى « اكمال دين »(1) *** خوب بنگر تا شوى اهل يقين

در دو عالم آيت الكبرى است او *** در حقيقت لايق زهرا است او

نَفْسِ احمد خوانَدَش پروردگار(2) *** تا ابد وصفش به مُصحَف ماندگار

ص: 42

1- . اشاره به آيه ى 3 ، سوره ى مباركه ى مائده دارد كه بعد از معرّفى حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در غديرخم ، بر پيامبر نازل گرديد: « ألْيَومَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمْ الاْءِسْلاَمَ دِيناً » ؛ امروز دين شما را برايتان كامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانيدم ، و اسلام را براى شما به عنوان دين برگزيدم . اسناد متعدد اين واقعه در مصادر اهل سنت ، در كتاب سيماى جهان تاب بيان شده است .

2- . خداوند متعال در داستان مباهله ى پيامبر صلى الله عليه و آله با نصاراى نجران ، از اميرالمؤمنين عليه السلامبه نَفْسِ پيامبر صلى الله عليه و آله ياد مى كند: « فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنْ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ » ؛ پس هر كه در اين باره پس از دانشى كه تو را حاصل آمده ، با تو محاجه كند ، بگو: بياييد پسرانمان و پسرانتان ، و زنانمان و زنانتان ، و ما خويشان نزديك و شما خويشان نزديك خود را فرا خوانيم سپس مباهله كنيم ، و لعنت خدا را بر دروغگويان قرار دهيم . [ سوره ى آل عمران ، آيه ى 61 ] در اين رابطه در كتاب سيماى جهان تاب ، حكمت چهارم ، بحث جامعى شده است . پيامبر صلى الله عليه و آله نيز درباره ى وجود مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد: خُلِقْتُ أنا وعلىّ مِن نورٍ واحدٍ ؛ من و على از يك نور آفريده شده ايم . [ بحار الانوار ، ج 35 ، ص 34 ] و فرمودند: « أنا وَعلىٌّ مِنْ شَجَرَةٍ واحِدَةٍ والنّاسُ مِنْ أشجارٍ شَتّى » ؛ من و على از يك درختيم و ساير مردم از درختان گوناگون . [ ينابيع المودّة ، ص 235 ] ابن ابى الحديد معتزلى - از دانشمندان قرن هفتم اهل سنّت - از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه آن حضرت صلى الله عليه و آله فرمود: كُنْتُ أنا وعلىٌّ نوراً بينَ يَدَىِ اللّه ِ عزّ وجلّ قبلَ أن يَخلقَ آدمَ بأرْبَعَةِ عشر ألفَ عامٍ ، فلمّا خَلقَ آدمَ قسم ذلك فيه وجعلهُ جُزئين ، فجزءٌ أنا وجُزءٌ علىّ ؛ من و على نور واحدى بوديم نزد خداى عزّوجلّ قبل از چهارده هزار سال كه خداوند آدم را بيافريند و چون آدم را آفريد آن نور را قسمت كرد و آن نور را دو جزء نمود: جزئى را من و جزئى را على قرار داد . [ شرح نهج البلاغه ، ج 2 ، ص 250 ] در صحيح بخارى در باب مناقب على بن ابى طالب عليه السلام آمده است كه رسول خدا صلى الله عليه و آلهدرباره ى على عليه السلامفرمودند: يا على ! أنتَ منّى وأنا مِنكَ ؛ اى على تو از منى و من نيز از تو هستم . اين حديث شريف كه در مشهورترين كتب اهل سنت وجود دارد به تنهايى ولايت و خلافت بلافصل مولانا على عليه السلام را اثبات مى كند ؛ زيرا آن كس كه وجودش از رسول خدا صلى الله عليه و آله هست سزاوار جانشينى آن عزيز صلى الله عليه و آله مى باشد نه ديگران . احاديث متعددى در منابع شيعه و سنى آمده كه پيامبر صلى الله عليه و آله و على عليه السلام از نور واحدى خلق شده اند كه مى رساند هويت اين دو عزيز بزرگوار عليهماالسلام يكى است . در كتاب سيماى جهان تاب در حكمت نامه ى اول ، مفصّل در اين رابطه بحث شده است .

« الّذين امنوا » در اين كتاب *** هست مصداق اتمّش بوتراب

« الّذين جاهدوا » را هم نگر *** تا نگيرى دامن غيرش دگر

ص: 43

هر كجا صحبت از ايثارى شود *** اول و آخر به حيدر مى رسد(1)

آن كه در ميثاق حيدر مانده است *** ايزد او را اهل خشيت خوانده است(2)

آن كه بودى روز و شب انفاق گر *** در كلام حق على بُد ، نِىْ دگر(3)

چون خدا فرمايد از اهل يقين *** رأس آن باشد امير المؤمنين(4)

ص: 44

1- . يعنى وجود مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام ركن و اساس و اصل ايثار است .

2- . طبق روايات متعدد ، مقصود خداوند متعال از اهل خَشيت ، پيروان اميرالمؤمنين عليه السلام اند كه در پيمان ولايت او پا برجا مانده اند و ميثاق الهى را به پشت سر نيفكندند.

3- . خداوند در قرآن مى فرمايد: « الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ سِرّاً وَعَلاَنِيَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ » ؛ كسانى كه اموال خود را شب و روز ، و نهان و آشكارا ، انفاق مى كنند ، پاداش آنان نزد پروردگارشان براى آنان خواهد بود و نه بيمى بر آنان است و نه اندوهگين مى شوند . [ سوره ى بقره ، آيه ى 274 ] در احاديث بسيارى - از اهل تشيع و تسنن - آمده است كه اين آيه درباره ى على عليه السلام نازل شده است ؛ زيرا آن حضرت عليه السلام چهار درهم داشت ، درهمى را در شب و درهمى را در روز و درهمى را آشكار و درهمى را در نهان انفاق كرد و اين آيه نازل شد . براى نمونه ، سيوطى - از علماى اهل سنت - در تفسيرش « الدّرّ المنثور » از اين عباس روايت نموده كه وى در تفسير اين آيه گفته است در شأن على بن ابى طالب عليه السلام نازل شد كه چهار درهم داشت ، يكى را در شب و دومى را در روز و سومى را پنهانى و چهارمى را علنى صدقه داد . براى اطلاع بيشتر به تفسير « البرهان » تأليف مرحوم سيد هاشم بحرانى ذيل آيه فوق مراجعه گردد .

4- . خداوند متعال در قرآن كريم ، هر جا از اهل يقين سخن بگويد ، در رأس آن اميرالمؤمنين عليه السلام مقصود است .

راسخانْ در علم(1) و اهل ذكر(2) كيست ؟ *** آن خداوندانِ سرّ و فكر كيست ؟

اين علىّ و يازده فرزند اوست *** اين وصىّ و دوده ى دلبند اوست

« عَمَّ »(3) را بنگر چه غوغا مى كند ؟ ! *** باطلان را خوب رسوا مى كند !

ص: 45

1- . اشاره دارد به آيه ى 7 از سوره ى مباركه ى آل عمران كه خداوند از راسخان تمجيد مى كند و آنان را مفسران واقعى قرآن كريم معرفى مى فرمايد . طبق روايات فراوان راسخان در علم على و اولاد او عليهم السلام هستند . [ به سيماى جهان تاب ، حكمت نامه چهارم مراجعه گردد ]

2- . خداوند متعال در قرآن مى فرمايد: « وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجَالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ » ؛ در روايات متعدد آمده است كه اهل ذكر على و اولاد آن حضرت عليهم السلام مى باشند . [ سوره ى نحل ، آيه ى 43 ] ( به كتاب سيماى جهان تاب ، حكمت نامه ى چهارم مراجعه گردد ) .

3- . خداوند متعال در سوره ى مباركه ى نبأ آيات 1 - 5 مى فرمايد: « عَمَّ يَتَسَاءَلُونَ * عَنْ النَّبَإِ الْعَظِيمِ * الَّذِي هُمْ فِيهِ مُخْتَلِفُونَ * كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ * ثُمَّ كَلاَّ سَيَعْلَمُونَ » ؛ درباره ى چه چيز از يكديگر مى پرسند ؟ * از آن خبر بزرگ * كه درباره ى آن با هم اختلاف دارند * نه چنان است، به زودى خواهند دانست * باز هم نه چنان است، بزودى خواهند دانست . طبق روايات وارده « نبأ عظيم » ولايت و امامت اميرالمؤمنين على عليه السلام است كه بسيارى نپذيرفتند و مورد اختلاف امت قرار گرفت . [ كافى ، ج 1 ، ص 207 ] خداوند به منكران امام على عليه السلام در اين سوره مى فرمايد: « كلاّ سَيَعلمون » يعنى به زودى خواهند دانست كه على عليه السلام بر حق است و راه ديگران باطل است .

هر كجا از مخلصين گويد سخن *** قصد او حيدر بوَد اى مُمتَحَن !(1)

بوالحسن باشد صراط مستقيم(2) *** غاصب حقّش بوَد فرد زَنيم(3)

سوى مشرق ، سوى مغرب روز و شب *** گر عبادت ها كنى با صد ادب

مرتضى را گر نگيرى رهنما *** عبد شيطان بوده اىّ و خودنما

صابرانى كه خدا تمجيد كرد *** راه و رسم و دينشان تأييد كرد

ص: 46

1- . ممتحَن: امتحان شده .

2- . اشاره دارد به آيه ى 6 از سوره ى مباركه ى حمد: « اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ » ؛ خدايا ! ما را به راه راست هدايت فرما . در روايات اهل تسنن و تشيع از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل گرديده كه صراط مستقيم ، مقصود راه على بن ابى طالب عليه السلام است . [ تفسير التبيان ، شيخ طوسى ، ج 1 ، ص 42 ؛ مجمع البيان ، طبرسى ، ج 1 ، ص 28 ] بنابراين ما هر روز ده بار موظّفيم كه از خداوند درخواست نمائيم كه ما را در راه ولايت على و اولاد آن حضرت عليهم السلام هدايت بگرداند . علاء الدين متّقى هندى - از علماى مشهور اهل سنت - در كتاب « كنز العمّال » از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمودند: « إن تَوَلّوا عليّاً تَجدُوهُ هادياً مهدياً يَسْلُكُ بِكُم الطريقَ المستقيم ؛ اگر على را به ولايت بگيريد او را هدايت كننده ى هدايت شده اى مى يابيد كه شما را به طريق مستقيم صراط مستقيم هدايت خواهد نمود » . [ كنز العمّال ، ح 32966 ]

3- . زنيم: ناپاك زاد .

جز علىّ و آل او مصداق نيست *** مثل آنان شمس در آفاق نيست

شير حقْ آن شاهد پيغمبر(1) است *** آن كه او ساقىّ حوض كوثر است

خوانَدَش « خير البريّة »(2) ربّ او *** هم بوَد « خير البشر »(3) بى گفتگو

ص: 47

1- . اشاره دارد به آيه ى 17 ، سوره ى مباركه ى هود كه خداوند مى فرمايد: « أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَيَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ وَمِنْ قَبْلِهِ كِتَابُ مُوسَى إِمَاماً وَرَحْمَةً أُوْلَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ يَكْفُرْ بِهِ مِنْ الْأَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلاَ تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْهُ إِنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يُؤْمِنُونَ » ؛ آيا كسى كه از جانب پروردگارش بر حجّتى روشن است و شاهدى از « خويشان » او ، پيرو آن است ، و پيش از وى « نيز » كتاب موسى راهبر و مايه ى رحمت بوده است « دروغ مى بافد » ؟ آنان « كه در جستجوى حقيقت اند » به آن مى گروند ، و هر كس از گروه هاى « مخالف » به آن كفر ورزد آتش وعده گاه اوست . پس در آن ترديد مكن كه آن حقّ است « و » از جانب پروردگارت آمده است ولى بيشتر مردم باور نمى كنند . در روايات متعددى در كتب اهل تسنن و تشيع آمده است كه مقصود از شاهد پيغمبر صلى الله عليه و آله در آيه ى فوق وجود مبارك اميرالمؤمنين عليه السلام مى باشد . زيرا آن وجود نازنين در دامان رسول خدا صلى الله عليه و آله پرورش يافت و اولين كسى بود كه به آن حضرت صلى الله عليه و آلهايمان آورد و با تمام وجودش تا آخر عمر مبارك رسول خدا صلى الله عليه و آلهحامى و مدافع جانانه ى آن حضرت صلى الله عليه و آله بود . [ تفسير الدّر المنثور ، جلال الدين سيوطى ، ذيل آيه ى فوق ، البحر المحيط ، ابوحيان اندلسى ، ج 5 ، ص 321 ، مجمع البيان ، طبرسى ، ج 2 ، ص 14 ، شواهد التنزيل ، حاكم نيشابورى ، ج 1 ، ص 307 و ... ]

2- . خداوند در قرآن مى فرمايد: « إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ * جَزَاؤُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ رَبَّهُ » ؛ در حقيقت كسانى كه گرويده و كارهاى شايسته كرده اند ، آنانند كه بهترين آفريدگانند * پاداشِ آنان نزد پروردگارشان باغهاى هميشگى است كه از زير درختان آن ، نهرها روان است ، جاودانه در آن همى مانند خدا از آنان خشنود است و آنان نيز از او خشنود اين پاداش براى كسى است كه از پروردگارش بترسد . [ سوره ى بينه ، آيات 7 - 8 ] طبق روايات متعدد كتب اهل تشيع و اهل تسنن « خير البريّه » بهترين خلايق اميرالمؤمنين عليه السلام و پيروان آن حضرت مى باشند . جابر بن عبداللّه انصارى مى گويد: هنگامى كه آيه ى خير البريّة نازل شد پيامبر صلى الله عليه و آلهرو به على كرد و فرمود: هُمْ أنتَ وشيعتُك تَرِدُ عَلَىَّ وشيعَتُكَ راضينَ مَرْضيّين . [ شواهد التنزيل ، حاكم نيشابورى ، ج 2 ، ص 360 ] منظور از خير البريّة تو و شيعيان تو مى باشيد . در روز قيامت تو و شيعيانت بر من وارد مى شويد، در حالى كه هم خدا از شما راضى است و هم شما از خداوند راضى و خشنود هستيد . اين روايت در كتب ديگر اهل سنت نيز آمده است ؛ از قبيل: الصّواعق المحرقة ، ابن حجر هيثمى ، ص 96 ؛ تفسير طبرى ، ج 30 ، ص 171 ؛ نور الأبصار ، شبلنجى ، ص 110 ؛ مناقب خوارزمى ، ص 421 ؛ فتح الغدير ، شوكانى ، ج 5 ، ص 464 .

3- . در احاديث متعددى آمده است كه اميرالمؤمنين عليه السلام خير البشر است: يا علىّ ! أنت خير البشر ، من شكّ فيه إلاّ كافر . على خيرُ البشر و من أبى فقد كفر . [ ينابيع المودّة ، شيخ سليمان حنفى قُندوزى ، ص 273 ] علىّ بن أبى طالب خير هذه الاُمّة بعدى . [ شرح احقاق الحق ، ج 4 ، ص 251 ] هو خير امّتي . [ مناقب ، محمّد بن سليمان كوفى ، ج 1 ، ص 387 ]

ص: 48

بو الحسن فاروق اعظم(1) ، شير حق *** در رشادت برده از عالم سَبَق(2)

با « أطيعوا اللّه »(3) شد حيدر قرين *** پيروانش جملگى مردان دين

بهر احمد در ميادينْ(4) آبروست *** در ميان امّتش « صديق »(5) اوست

ص: 49

1- . فاروق اعظم: بزرگترين جدا كننده ى حق از باطل .

2- . سَبَق: پيشى و سبقت .

3- . اشاره دارد به آيه ى 59 سوره ى مباركه ى نساء كه خداوند اطاعت از « أولى الأمر » را در كنار اطاعت از خود و رسولش واجب نموده است: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُوْلِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الاْخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً » ؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد ، خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را نيز اطاعت كنيد پس هر گاه در امرى دينى اختلاف نظر يافتيد ، اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد ، آن را به « كتاب » خدا و « سنت » پيامبر او عرضه بداريد ، اين بهتر و نيك فرجام تر است . در اين باره روايات فراوانى از علماى اهل سنت نقل شده است كه « أولى الامر » على عليه السلامو اولاد آن حضرت مى باشند . [ جهت يافتن مصادر احاديث فوق به كتاب سيماى جهان تاب ، از ص 483 تا 496 مراجعه گردد ]

4- . ميادين نبرد با كفار .

5- . در كتب اهل سنّت آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: الصّديقون ثلاثةٌ: « حبيب النّجار » مؤمن آل ياسين ، و« حزقيل » مؤمن آل فرعون ، و« علىّ بن ابى طالب » ثالثٌ وهُوَ أفضلهم . [ مناقب ابن مردويه ، ص 313 ؛ الجامع الصغير ، سيوطى ، ج 2 ، ص 115 ؛ مناقب ابن مغازلى شافعى ، ص 200 و ... ]

مصطفى خوانْدش اميرالمؤمنين(1) *** نفس احمد(2) باشد آن سردار دين

مُنْذِر است از جانب حق مصطفى *** هادى امت بوَد شير خدا(3)

ص: 50

1- . در احاديث متعدد از امامان معصوم عليهم السلام آمده است كه اين لقب فقط مختص على عليه السلام است و كسى حق ندارد آن را روى خود بگذارد ؛ به عنوان نمونه: شخصى بر امام صادق عليه السلاموارد شد و گفت: سلام بر تو اى اميرالمؤمنين ! امام صادق عليه السلام ايستادند و فرمودند: همانا اين اسم تنها مختص اميرالمؤمنين على بن ابى طالب عليه السلام است و هيچ كس صلاحيت آن را ندارد كه به آن لقب ناميده شود . [ مستدرك الوسائل ، ج 1 ، ص 400 ؛ بحار الانوار ، ج 37 ، ص 231 ] لقب شريف « اميرالمؤمنين » را پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم از جانب خداوند به على عليه السلام دادند . [ به كتاب سيماى جهان تاب ، از ص 348 تا 363 مراجعه شود ]

2- . طبق آيه ى 61 سوره ى مباركه ى آل عمران و روايات متعدد ، اميرمؤمنان عليه السلام نفس پيامبر است .

3- . خداوند در قرآن كريم مى فرمايد: « وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِنْ رَبِّهِ إِنَّمَا أَنْتَ مُنذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ » ؛ و آنان كه كافر شده اند مى گويند: چرا نشانه اى آشكار از طرف پروردگارش بر او نازل نشده است ؟ « اى پيامبر » تو فقط هشداردهنده اى ، و براى هر قومى رهبرى است . [ سوره ى رعد ، آيه ى 7 ] در احاديث شيعه و سنى آمده است: هنگامى كه آيه: « إنّما أنت مُنْذِر ... » بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد ، آن حضرت دست بر سينه مباركشان نهاد و فرمودند: من منذِر هستم ، بنيان گذار و شارع شريعت اسلام من هستم و هر قوم و جمعيتى هدايت گرى دارد . سپس دست بر سينه على نهاد و فرمود: اى على ! هادى تو هستى ؛ علاقمندان به هدايت به وسيله ى تو هدايت مى شوند . [ الدّر المنثور ، ج 4 ، ص 45 ؛ شواهد التنزيل ، ج 1 ، ص 298 ؛ مستدرك الصحيحين ، ج 3 ، ص 129 و ... ]

اميرالمؤمنين عليه السلام باب شهر علم رسول خدا صلى الله عليه و آله

باب شهر علم(1) جز مولا كه بود ؟ *** كان و بحر حلم جز مولا كه بود ؟

جان احمد ، دست يزدان مرتضى است *** كُنهِ تقوا ، روح فرقان مرتضى است

سوره ى توحيد(2) و انسان(3) مرتضى است *** يار احمد ، شير ميدان مرتضى است

بحر دانش ، جان جانان مرتضى است *** روح قرآن ، ركن ايمان مرتضى است

ص: 51

1- . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: أنا مدينةُ العِلمُ وعلىٌّ بابُها ، فَمَنْ أرادَ العِلْم فَلْيَأْتِ الباب ؛ من شهر علمم و على دروازه ى آن مى باشد؛ پس هركس جوياى علم باشد بايد از دروازه ى آن وارد گردد. حديث بسيار مشهور فوق در منابع متعدّدى از كتب اهل سنت آمده است . [ به كتاب سيماى جهان تاب ، حكمت 22 مراجعه گردد ]

2- . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: يا على ! مثلُكَ مثلَ « قل هُوَ اللّه ُ أَحَدٌ » مَن أحبّك بقلبِهِ فكأنّما قرأ ثلث القرآن ومن أُحبّكَ بِقلبِهِ وَأعانك بلسانه فكأَنَّما قَرَأَ ثُلُثَىِ القرآن ، ومن أحبّك بقلبه وأعانك بلسانه ونصرَك بِيدهِ فكأنّما قرأ القرآن كلّه ؛ اى على ! تو به سوره ى « قل هو اللّه احد » مى مانى ؛ هر كس قلباً تو را دوست داشته باشد ، مثل اين است كه يك سوم قرآن را خوانده باشد ، و هر كس تو را در دل دوست بدارد و به زبان ياريت رساند ، گويا دوسوم قرآن را خوانده باشد ، و هر كس تو را در دل دوست بدارد و به زبان كمكت كند و با عمل يارى ات رساند ، چنان است كه همه ى قرآن را خوانده باشد . [ خصال ، شيخ صدوق ، ج 2 ، ص 580 ؛ تفسير نور الثقلين ، ج 5 ، ص 701 ]

3- . سوره ى انسان همان سوره ى دهر يا هل أتى است كه درباره ى حضرت على عليه السلام و حضرت زهرا عليهاالسلام و امام حسن و امام حسين عليهماالسلام نازل شده است .

راه اقوم(1) ، اصل برهان مرتضى است *** فاش گويم: كلّ قرآن مرتضى است

رشادت مولا عليه السلام در جنگ ها

در اُحد فرياد جبريل امين *** « لا فتى إلاّ على »(2) را نيك بين

عاشقا !(3) روح القُدُس هم يار اوست *** جبرئيل از زمره ى دربار اوست

ضربت حيدر به عَمرو(4) عبدُوَد *** برتر از طاعات انس و جن بوَد

ص: 52

1- . اشاره دارد به آيه ى 9 سوره ى مباركه ى إسراء .

2- . در جنگ احد جبرئيل امين عليه السلام آنچنان متحيّر از رشادت و فداكارى حضرت امير عليه السلام گشته بود كه مدام در آسمان فرياد مى كشيد: لا فتى إلاّ على ولا سيف إلاّ ذوالفقار . ابن ابى الحديد معتزلى در شرح نهج البلاغه ، ج 14 ، ص 251 ؛ و خوارزمى در كتاب مناقبش ، ص 223 ؛ و ابن اثير در كتاب تاريخ كامل ، ج 2 ، ص 107 ؛ شيخ مفيد در كتاب ارشاد ، ص 295 و ديگران نقل مى كنند . در روز احد با فرار كردن مسلمين و رها نمودن رسول خدا صلى الله عليه و آله آنگاه كه اميرالمؤمنين عليه السلامجانانه از جان رسول خدا دفاع مى كرد ، مكرر از آسمان صدايى شنيده مى شد كه مى گفت: لا فتى إلاّ على ولا سيف إلاّ ذوالفقار و گوينده ديده نمى شد . از پيامبر صلى الله عليه و آله سؤال كردند كه گوينده كيست ؟ فرمود: جبرئيل امين است .

3- . عاشقا !: اى شيعيان عاشق مولا على عليه السلام .

4- . اشاره دارد به نبرد جانانه ى امير مؤمنان عليه السلام با پهلوان نامى و زورآور عرب به نام عمرو بن عبدوُد در جنگ خندق در سال پنجم هجرى . در منابع شيعه و اهل سنت آمده است ، آنگاه كه عمرو بن عبدوُد با ذوالفقار على عليه السلام كشته شد ، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: « ضربةُ عَلِىٍّ يومَ الخندَق أفضلُ مِن عبادةِ الثَقَلين إلى يوم القيامة ؛ ضربتى را كه على بر عمرو بن عبدود در روز خندق زد ، برتر از عبادت تمام انسان ها و جنّى ها تا روز قيامت است » . فلسفه ى اين سخن پيداست ، چرا كه در آن روز اسلام و قرآن ظاهراً بر لب پرتگاه قرار گرفته بود و بحرانى ترين لحظات خود را مى پيمود ، كسى كه با فداكارى خود بيشترين رشادت و ايثارگرى را در ميدان نشان داد و اسلام را از خطر حفظ كرد و تداوم آن را تا روز قيامت تضمين نمود ، آن حضرت عليه السلامبود . بنابراين عبادت همگان مرهون رشادت هاى مولا على عليه السلام است .

برتر از آن تا قيامت تا ابد ! ! *** زين سبب گشته ملقّب به اسد(1)

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: گوشت و خون على عليه السلام از من است

مصطفى فرمود: حيدر از من است *** لحم و خون و روح صفدر از من است(2)

ص: 53

1- . يعنى: آرى ، رشادت على عليه السلام در برابر عمرو و كشتن او برترى يافت از عبادت ثقلين انس و جن آن هم تا قيامت ؛ اكنون دانستى چرا خدا و رسولش او را اَسَد ناميدند ؟

2- . در كتب شيعه و سنى احاديث فراوانى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده كه آن حضرت بارها به اميرالمومنين عليه السلام فرمود: يا على ! گوشت و خون تو از من است . به عنوان مثال موردى را از يكى از كتب اهل سنت ذكر مى كنيم: « هَذا عَلِىٌّ لَحْمُهُ مِنْ لَحْمى وَدَمُهُ مِنْ دَمِى وَهُوَ مِنّي بِمَنْزِلَةِ هارونَ مِنْ موسى إلاّ أَنَّهُ لا نَبِىَّ بَعْدي ؛ اين على است كه گوشت او گوشت من است و خون او خون من است و او براى من همانند هارون براى موسى است ، جز اين كه بعد از من پيامبرى نيست » . [ ينابيع المودة ، ص 50 ]صفدر يكى از القاب مبارك حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى باشد كه به معناى صف شكن است . مولا اميرالمومنين عليه السلام در همه ى جنگ ها پرچم دار سپاه اسلام بود و آن حضرت عليه السلام با حملات مكررش به لشكر كفار ، صفوف آنان را پاره مى كرد و كفار و مشركان را به خاك و خون مى كشيد . اميرالمومنين عليه السلام در سخنى در اين باره مى فرمايد: « إنّي لَمْ أَفِرَّ مِنَ الزَّحْفِ قَطُّ ، وَلَمْ يُبارِزُني أحَدٌ إلاّ سَقَيْتُ الْأَرضَ مِنْ دَمِهِ ؛ همانا من هرگز از ميدان جنگ و جهاد نگريخته ام و هيچ كس به پيكار من نيامد مگر آنكه زمين را از خونش سيراب كردم » . [ تفسير نور الثقلين ، ج 2 ، ص 139 ] و در سخن ديگرى مى فرمايد: « أنا صِنْوُ رَسولِ اللّه ، والسّابِقُ إِلَى الاسلامِ ، وكاسِرُ الأصنام ومُجاهِدُ الكفّارِ ، وَقامِعُ الأضدادِ ؛ من يار و ياور پيامبر خدايم و پيشگام در اسلام و شكننده ى بت ها و ستيزنده با كافران و براندازنده ى دشمنان دين » . [ غرر الحكم ، حديث 3761 ]

خون من در پيكرش جارى بوَد *** روح او هم در تنم سارى بوَد

من وَ حيدر يك هويّت در دو تن *** من از اويم ، همچنين او هست من(1)

ص: 54

1- . طبق روايات فراوانى كه در كتب شيعه و سنى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده ، وجود مقدس رسول خدا صلى الله عليه و آله و وجود مقدّس اميرالمؤمنين عليه السلام در ابتدا نورى واحد بودند و سپس خداوند آن نور مقدّس را به دو نيمه ساخت ، نيمى رسول خدا صلى الله عليه و آله شد و نيم ديگر حضرت على عليه السلام . اكنون به برخى از اين روايات توجّه بفرمائيد: احمد حنبل از پيشوايان اهل سنت در كتاب مسند خود از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه آن حضرت صلى الله عليه و آلهفرمود: من و على از نورى واحد خلق شده ايم و خداوند روح من و على را قبل از خلقت عالم خلق نموده بود . ابن مغازلى شافعى - يكى ديگر از دانشمندان اهل سنّت - در كتاب « مناقب » از رسول خدا صلى الله عليه و آلهنقل مى كند: من و على نورى بوديم در خدمت حضرت حق ، و اين نور ، حضرت حق را تسبيح مى گفت و تقديس مى كرد ، قبل از آن كه آدم خلق شده باشد . شيخ سليمان حنفى قُندوزى در كتاب « ينابيع الموده » از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند: « خُلِقْتُ أنا وعلىٌّ مِن نورٍ واحدٍ قبلَ أنْ يَخلُقَ اللّه ُ آدمَ بِأربَعَةِ آلافِ عامٍ ، فلمّا خَلَقَ اللّه ُ آدمَ رَكبَ ذلكَ النورَ فى صُلْبِهِ فَلَمْ يَزَلْ شَيئاً واحداً حتّى افتَرَقا في صُلْبِ عبدالمطّلب فَفِىَّ النُّبُوَّة وفى علىِّ الوَصيّة ؛ من و على از نور واحدى آفريده شده ايم قبل از چهار هزار سال كه خداوند آدم را بيافريند ؛ چون خداوند آدم را آفريد آن نور را در صلب او قرار داد و پيوسته همين طور آن نور در اصلابِ آباء و اجداد بود تا در صلب عبدالمطلب به دو نيمه گشت . پس نبوّت در من قرار گرفت و وصايت و خلافت در على واقع شد » . ابن ابى الحديد معتزلى در شرح نهج البلاغه ، ج 2 ، ص 250 از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند . « كُنْتُ أنا وعَلىٌّ نوراً بَيْنَ يَدَىِ اللّه عزّوجلّ قبل أنْ يخلقَ آدمَ بأربَعَةِ عشر ألْفَ عامٍ ، فلمّا خَلَقَ آدمَ قَسّمَ ذلك فيه وجَعَلَهُ جُزئينِ فَجْزءٌ أنا وجزءٌ علىٌّ ؛ من و على نور واحدى بوديم در نزد خداى عزّوجلّ قبل از چهارده هزار سال كه خداوند آدم را بيافريند و چون آدم را آفريد آن نور را قسمت كرد و آن نور را دو جزء نمود ، جزئى را من و جزئى را على قرار داد » . همچنين احاديثى در اين زمينه در كتاب « شواهد التنزيل لقواعد التفضيل » در جلد 1 و 2 ، اثر دانشمند بزرگ اهل سنت حاكم نيشابورى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل شده است . مرحوم علاّمه ى مجلسى در « بحار الانوار » ، ج 35 ، ص 34 از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند: « خُلِقْتُ أنا وعلىٌّ مِنْ نورٍ واحدٍ ؛ من و على از يك نور و يك حقيقت آفريده شده ايم » . بخارى كه مشهورترين محدّث اهل سنّت است در كتاب خود به نام « صحيح بخارى » در كتاب مناقب صحابه ، بخش فضائل على بن ابى طالب عليه السلام از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه آن حضرت صلى الله عليه و آله به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: « يا علىُّ أنْتَ مِنّي وَأَنا مِنْكَ ؛ يا على ! تو از منى و من نيز از تو هستم » .احاديث فوق ، اين مطلب را مى رسانند: كه وجود مقدّس اميرالمومنين عليه السلام همان وجود مقدس رسول خدا صلى الله عليه و آله مى باشد ؛ زيرا وجود مباركشان از نورِ رسول خدا صلى الله عليه و آله خلق شده است . بنابراين ، بعد از عروج روح رسول خدا صلى الله عليه و آله به جهان آخرت ، آن كس كه مِثل رسول خدا صلى الله عليه و آله ؛ بلكه عين وجود رسول خدا صلى الله عليه و آله بود ، در ميان امت بود و مردم حق نداشتند دامن غير او را بگيرند . منكران اميرالمؤمنين عليه السلام چه پاسخى در پيشگاه خداوند - در رستاخيز - خواهند داشت .چون على يك نور با خاتم بوَد پس تمام عشق در عالم بوَدبى على دين جز سرابى بيش نيست كيش بى حيدر يقيناً كيش نيستهر كه بى حيدر بميرد كور باد تا ابد از رحمت حق دور بادكيش بى حيدر نباشد جز فريب مى شود دين يا چو بت يا چون صليبگر بشر بر حبّ او يكدل شود آتش دوزخ دگر باطل شوددشمنانش از بهائم بدترند منكراتش مرغ بى بال و پرندمهربانى هاى عالم حيدر است نورافكن هاى خاتم حيدر است

ص: 55

گام هاى مولا عليه السلام بر دوش مصطفى صلى الله عليه و آله و شكستن بت ها

دائماً با حق بوَد شير خدا *** همچنين حق هم بوَد با مرتضى

ذكر تهليل است او در هر زمان *** در زمين ، در قلب ها ، در آسمان(1)

او چو ابراهيم باشد بت شكن *** تا ابد لرزد ز نامش اهرمن

ص: 56

1- . ذكر تهليل ، يعنى ذكر شريف « لا إله إلاّ اللّه » كه اساس توحيد است و ولايت حضرت اميرالمومنين على بن ابى طالب عليه السلام در هر زمان و هر مكان اساس توحيد و يگانه پرستى است .

مرتضى بر دوش احمد پا گذاشت *** كعبه را از لوث بت ها پاك ساخت(1)

ص: 57

1- . مرحوم علاّمه ى امينى در كتاب گرانسنگ « الغدير » جلد 7 در صفحات 10 تا 13 منابع متعدّدى از اهل سنت را در مورد واقعه ى ذيل بيان مى دارد: زمانى كه مكه توسط رسول خدا صلى الله عليه و آله فتح شد ، پيامبر صلى الله عليه و آله در خانه ى كعبه اقدام به شكستن بت ها نمود ، قسمتى از بت هاى نصب شده بر داخل كعبه و يا بيرون آن به وسيله ى امام على عليه السلامسرنگون شد . پيامبر صلى الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: اى على ! بنشين تا من بر دوش تو قرار گيرم و بت هاى بالاى كعبه را سرنگون كنم . على عليه السلامدر حالى كه كنار ديوار كعبه قرار گرفته بود ، پيامبر صلى الله عليه و آله را بر دوش گرفت ، ولى احساس سنگينى نمود ، پيامبر صلى الله عليه و آلهاز وضع على عليه السلام آگاه شد ، دستور داد تا على بر دوش حضرتش قرار گيرد ؛ على عليه السلام بر دوش پيامبر صلى الله عليه و آلهقرار گرفت و بت بزرگ قريش را كه از مس بود ، بر زمين افكند آنگاه به انداختن ديگر بت ها پرداخت . در اين جريان تاريخى نكته اى ظريف و بسيار ارزشمند وجود دارد: حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در آن موقع سى و يك سال سن مباركشان بود و رسول خدا صلى الله عليه و آلهشصت و يك سال ؛ همچنين حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در تمام ميادينِ نبرد قهرمان قهرمانان بود و هيچ كس به مصاف آن حضرت عليه السلام نمى آمد مگر اين كه زمين به خون او سيراب مى گشت ؛ اكنون اين سؤال ظريف اينجا مطرح مى شود: چرا اميرالمؤمنين عليه السلام آنگاه كه رسول خدا صلى الله عليه و آله بر دوش او پاى مبارك را گذاشت ، احساس ضعف نمود ؛ در حالى كه هم از لحاظ جُثّه از رسول خدا صلى الله عليه و آله قوى تر بود البته در ظاهر ، و هم سى سال از آن حضرت صلى الله عليه و آله جوان تر ؟ سرّ اين مطلب چيست ؟ جواب: مولا على عليه السلام همان كَننده ى درب سنگى بسيار بزرگ خيبر است كه طبق نقل مشهور تاريخ ، آن حضرت عليه السلام با يك دست آن درب سنگى بزرگ را از پاشنه درآورد و به كنارى افكند ؛ اما در اين واقعه خداوند متعال مى خواهد يك بار ديگر مقام و عظمت اميرالمؤمنين عليه السلام را به جهانيان نشان دهد ، لذا همان خدايى كه در هنگام فتح خيبر قدرت مافوق بشرى را در بازوى اميرالمؤمنين عليه السلام افكند تا با يك دست آن درب سنگى را بِكَند و عظمت آن حضرت عليه السلام براى مردم آشكار گردد ؛ همچنين خداوند متعال در آن هنگامى كه حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله مى خواست پا بر شانه ى على عليه السلام بگذارد ، ضعف در بدن اميرالمؤمنين عليه السلامافكند تا على عليه السلام بر دوش برترين و شريف ترين مخلوق خويش بالا رود تا همه ى عالميان بفهمند كه اميرالمؤمنين عليه السلامآنچنان مقامى دارد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به او اجازه فرمود بر دوش مباركشان گام بگذارد و بت هاى بالاى كعبه را سرنگون سازد . آرى ؛ اميرالمومنين عليه السلام كسى است كه گام هاى مباركش بر دوش برترين مخلوق خدا قرار گرفته است ؛ بنابراين قامت مبارك آن حضرت عليه السلام از عرش الهى نيز فراتر رفته است: مرتضى بر دوش احمد پا گذاشت *** كعبه را از لوث بت ها پاك ساخت چون قدم هايش به دوش مصطفى است *** قامتش بالاتر از عرش خداست در كلّ عالم چه كسى جرأت دارد و اصلاً لياقت دارد كه پاهايش را بر دوش رسول خدا صلى الله عليه و آلهبگذارد ؟ آيا جبرائيل امين عليه السلام - با آن مقام عظيمش - اين لياقت را دارد ؟ به عظمت رسول خدا صلى الله عليه و آله قسم ، خير ! فقط وجود مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام لياقت دارد كه بر دوش مبارك حبيب خدا و نور خدا و برترين مخلوق وى صلى الله عليه و آله قدم بگذارد ! آرى ، اين است مقام مولانا اميرالمؤمنين عليه السلام .

چون قدم هايش به دوش مصطفى_'است *** قامتش بالاتر از عرش خداست

اميرالمؤمنين عليه السلام شاه مردان و ولىّ خدا

« شير حق » را نام جز حيدر نبُود(1) *** زين جهت در آسمانها دل ربود

ص: 58

1- . يعنى: هيچ كس به جز اميرالمؤمنين عليه السلام در عالم سزاوار آن نخواهد بود كه وى را « شير حق » نام گذارى كنند .

شاه مردان بر ولايت نصب شد *** ليك حقّش بعد احمد غصب شد

غصب شد حقّش به دست ناكسان *** آن ابرنا مردمان و كركسان

هر كه بى حيدر بميرد كور باد *** تا ابد از رحمت حق دور باد

در ميان اوليا اختر بوَد *** در قيامت ساقى كوثر بوَد

او به فرمان نبى لبيك گفت(1) *** بر خطر لبخند زد ، جايش بخفت(2)

در رشادت كس به گردش كى رسد ؟ *** در خداترسى به قدرش كى رسد ؟

ص: 59

1- . همان گونه كه قبلاً گفتيم طبق احاديث شيعه و سنى وجود مقدس رسول خدا صلى الله عليه و آله و اميرالمؤمنين عليه السلامقبل از اين كه خداوند آسمان ها و زمين را بيافريند به صورت نور واحدى بودند و خدا را پرستش مى كردند ، سپس اين نور مقدّس دو بخش گرديد . [ به كتاب سيماى جهان تاب ، حكمت نامه اول مراجعه گردد ] . معناى اولين كس با نبى لبيك گفت ، يعنى: اولين موجودى كه با رسول خدا صلى الله عليه و آله در عالم نور به خدا لبيك گفت ، على عليه السلام بود .

2- . آنگاه كه اميرالمؤمنين عليه السلام در شب ليلة المبيت ، خواست در بستر پيامبر صلى الله عليه و آلهبخوابد و مهيّاى مرگ گردد ؛ به رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: آيا با اين كارم شما زنده مى مانيد ؟ رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: آرى يا على ! على عليه السلام با شنيدن اين سخن خنديد و به سجده افتاد و خدا را شكر نمود . [ سيماى جهان تاب ، حكمت ششم ]

شير يزدان حيدر كرار او *** بهر احمد برترين سردار او

هر كه بى مهرش بميرد كور باد *** با شياطين تا ابد محشور باد

گر رود بر نيزه ها سرهايمان *** باز هم گوئيم: او مولايمان

مصطفى او را برادر خوانده است *** هر كه بى حيدر بوَد درمانده است

گو كه قرآن با على معنا شود *** چشم دل با ذكر او بينا شود

شيعيانش را بگو: آزادگان *** آبرومند زمين و آسمان

على عليه السلام وجه اللّه

بوى او عالم معطّر مى كند *** روى او عالم منوّر مى كند

يك نخ از مويش ز عالم بيش باد *** هر كه منكر شد بر او صد نيش باد(1)

ص: 60

1- . يعنى: يك نخ از موى سر مولا على عليه السلام ارزشش از كلّ عالم بيشتر است ، و هر كس كه انكار كند بدنش پر از نيش هاى مار و عقرب و گزندگان باد .

چهره اش زيباتر از يوسِف بوَد *** علم مولا برتر از آصف(1) بوَد

علم آن حضرت كجا آصف كجا ؟(2) *** روى وجهُ اللّه كجا يوسِف كجا ؟

حضرت مولا عليه السلام اولين مسلمان و حامى رسول خدا صلى الله عليه و آله

در زمانى كه عرب گمراه بود *** دين آنان با صَنم همراه بود

شاه مردان با نبى همراز بود *** دائماً با يار در پرواز بود(3)

ص: 61

1- . علم اميرالمؤمنين عليه السلام بسيار بيشتر از علم آصف بن برخيا باشد . آصف بن برخيائى كه - به قول قرآن - با دارا بودن حرفى از اسم اعظم الهى و علمِ كتاب آسمانى ، توانست تخت بزرگ و باعظمت بلقيس پادشاه كشور يمن را با چشم برهم زدنى در كاخ حضرت سليمان عليه السلام بياورد . داستان آن در سوره ى مباركه ى نمل آمده است .

2- . در روايات آمده كه علم آصف بن برخيا در مقايسه با علم على عليه السلام همانند نمى در برابر درياست . [ سيماى جهان تاب ، حكمت نامه 22 ]

3- . حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در آغوش پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله بزرگ گرديد و قبل از رسالت آن حضرت صلى الله عليه و آلهدر غار حرا همراه پيامبر صلى الله عليه و آله به عبادت خدا مى پرداخت و اين در حالى بود كه عرب بت پرست بود . اميرالمؤمنين عليه السلام در بخشى از خطبه ى قاصعه مى فرمايد: ... موقعى كه من خردسال بودم ، پيامبر صلى الله عليه و آله مرا در آغوش مى گرفت و به سينه ى خود مى فشرد و مرا در بستر خود مى خواباند ، به طورى كه من بدن او را لمس مى كردم و بوى خوش او را استشمام مى نمودم و او غذا در دهان من مى گذاشت . من همچون بچّه اى كه به دنبال مادرش مى رود ، همه جا همراه او مى رفتم ، هر روز يكى از فضائل اخلاقى خود را به من تعليم مى كرد و دستور مى داد كه از آن پيروى مى كنم . پيامبر صلى الله عليه و آله هر سال در كوه حرا به عبادت مى پرداخت و جز من كسى او را نمى ديد ... هنگامى كه وحى بر آن حضرت نازل شد ، صداى ناله ى شيطان را شنيدم ، به رسول خدا صلى الله عليه و آلهعرض كردم: اين ناله چيست ؟ فرمود: اين ناله ى شيطان است و علّت ناله اش اين است كه او از اين كه در روى زمين اطاعت شود ، نااميد گشته است . يا على ! آنچه را من مى شنوم تو نيز مى شنوى و آنچه را مى بينم تو نيز مى بينى جز اين كه تو پيامبر نيستى ، بلكه وزير من و بر خير و نيكى هستى .[ قسمتى از خطبه 192 نهج البلاغه ، مشهور به خطبه قاصعه ]

مولا على عليه السلام هارون پيامبر صلى الله عليه و آله و اعلم امّت

او بوَد هارون امت ، ليكن او *** نيست پيغمبر ولى مولا بگو(1)

رهبرى برتر ز هر پيغمبرى *** بر سر آنان عجب تاج سرى !

ص: 62

1- . بيت فوق اشاره اى دارد به حديث « منزلت » كه شيعه و سنى آن را به صورت متواتر از رسول خدا صلى الله عليه و آلهنقل كرده اند: « أما تَرْضى أنْ تَكونَ مِنّى بِمَنزِلَةِ هارونَ مِنْ موسى إلاّ أَنَّهُ لا نَبِىَّ بعدى ؛ آيا راضى نمى شوى كه درباره ات بگويم منزلت و مقام تو نسبت به من ، همانند منزلت و مقام هارون است نسبت به موسى ؛ مگر اين كه تو پيغمبر نيستى » . طبق اين حديث متواتر به وضوح ثابت مى گردد كه مولا على عليه السلام خليفه ى بلافصل رسول خداست ؛ زيرا هارون نبى عليه السلام برادر و جانشين موسى عليه السلام بود ، و اميرالمؤمنين عليه السلام در اين حديث نورانى هارون پيامبر صلى الله عليه و آله معرفى شده است ؛ يعنى امير مؤمنان عليه السلام هم برادر و هم جانشين رسول خدا صلى الله عليه و آله مى باشد . [ براى توضيح بيشتر مراجعه گردد به كتاب سيماى جهان تاب از ص 294 تا 309 ]

اعلم امّت بوَد بعد از رسول *** نزد او هم فرع دانش هم اصول(1)

شير يزدان را بدان خيرُ البشر *** برتر از موسى و عيسى و دِگر

آن كه بى حيدر بوَد ، او بى گمان *** پشت كرده بر جميع مرسَلان(2)

بيان غدير و ولايت امير عليه السلام

حاليا خواهم بگويم از غدير *** از غدير خم همان امر خطير(3)

ص: 63

1- . در منابع شيعه و سنّى آمده است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: « أعلم أُمتي مِن بعدي علىّ بن ابى طالب ؛ عالم ترين شخص در ميان امتم بعد از من ، على بن ابى طالب است » . [ كنز العمّال ، حديث 32977 ؛ ينابيع المودّد ، ج 1 ،ص 264 و ... ]

2- . روايات متعددى از اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام در اين مضمون نقل شده است كه هر كس كه ولايت على بن ابى طالب عليه السلام را رد كند ، او پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و جميع رسولان را رد كرده است .

3- . واقعه ى غدير خم از مسلّمات تاريخ اسلام است و اهل تشيع و تسنن به صورت گسترده آن واقعه ى شكوهمند را در كتب خويش نقل نموده اند . اين واقعه ى عظيم در سال دهم هجرت ، آخرين سال زندگانى مبارك رسول خدا صلى الله عليه و آله ، در هنگام بازگشت از فريضه ى حج حجّة الوداع در سرزمين « رابغ » در نقطه اى به نام غدير خم به وقوع پيوست . پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله از طرف خداوند متعال مأمور شد كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام را به عنوان امام و خليفه ى بعد از خود معرفى نمايد . مرحوم علاّمه ى امينى در كتاب گرانسنگ « الغدير » اسناد متعدّد اين واقعه ى عظيم را با استناد به منابع اهل سنّت بيان نموده است . اين حقير نيز در كتاب « سيماى جهان تاب » از ص 323 تا 348 در رابطه با غدير و اسناد آن سخن گفته ام . غديرخم مهم ترين و پرمخاطره ترين واقعه در جهان اسلام است ؛ زيرا سبب شد كه مسلمين به دو گروه ( دو جبهه ) تقسيم شوند: 1 - گروه اكثريت كه زير بار فرمان خدا و رسول وى نرفتند و به اهل سنّت مشهور گرديدند . 2 - گروه اقليّت كه خلافت و امامت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام را پذيرفتند و به اهل تشيع مشهور گرديدند . آنچه كه سبب شد بعد از عروج رسول خدا صلى الله عليه و آله عده اى بيعت خود را در غدير بشكستند و در برابر امام على عليه السلام بايستند به طور خلاصه به قرار ذيل است: 1 ) منافقانى كه اسلام را از روى ترس و براى حفظ جان خود پذيرفته بودند ، بعد از عروج رسول خدا صلى الله عليه و آله فرصت يافتند كه با كنار زدن حضرت على عليه السلام انتقام خود را از رسول خدا صلى الله عليه و آله بگيرند . 2 ) برخى از سران صحابه كه همواره به اميرالمؤمنين عليه السلام حسادت مى ورزيدند ، منافقان را يارى نمودند . 3 ) در طول نبردها و جنگ ها ، خون بستگان همين افراد كه دور رسول خدا صلى الله عليه و آله را گرفته بودند ، در صحنه هاى نبرد به دست تواناى اميرالمومنين عليه السلام ريخته شده بود و براى آنان - به خاطر تعصّبات جاهليّت - بسيار گران بود كه ببينند جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله قاتل نزديكانشان مى باشد . 4 ) اميرالمؤمنين عليه السلام پسرعموى رسول خدا صلى الله عليه و آله و داماد وى بود ؛ تعيين آن حضرت عليه السلام براى خلافت ، در نظر افراد كوتاه بين سبب شد كه گروهى آن را يك نوع تعصّب فاميلى حمل كنند . اين عوامل و برخى عوامل ديگر سبب شد كه مردم بعد از عروج رسول خدا صلى الله عليه و آله پيمان خويش را در غدير خم بشكنند . البته بسيارى از مسلمانان سست اراده و سست ايمان ، از ترس جانشان ، اين گروه را حمايت كردند ، هر چند مى دانستند كه حق با امير مؤمنان عليه السلام است .

از همان روزى كه مولايم على *** بر خلايق منصبش شد منجلى

ص: 64

از همان روزى كه تاج افتخار *** بر سر مولا نهادى كردگار

از همان روزى كه باب آسمان *** بيشتر مفتوح شد بر عاشقان

از همان روزى كه شاهان جهان *** تاجِشان افتاد و شد صد تكّه آن

از همان روزى كه دين اكمال گشت *** بهر جنّت آدمى غربال گشت

از همان روزى كه اصحاب نفاق *** قلبشان از كينه ها شد انشقاق(1)

از همان روزى كه دست مرتضى *** برده شد بالا به دستور خدا

با ولايت نعمت حقْ بهر ناس *** شد فراوان ، ليك مردم ناسپاس

گفت احمد در ميان صد هزار: *** من دو گوهر را گذارم يادگار

اوّلىِّ آن بوَد قرآن حق *** تا قيامت باشد آن برهان حق

ص: 65

1- . در روز غديرخم همه با حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام بيعت كردند ، هر چند برخى بسيار پريشان و مضطرب بودند ، اما ظاهر را حفظ كردند و ناچاراً با آن حضرت عليه السلامبيعت نمودند . اين گروه بعد از عروج رسول خدا صلى الله عليه و آله با ايجاد ارعاب و القاء شبهه و دروغ ، حق حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام را غصب نموده و اسلام را از مسير صحيح الهى خارج ساختند .

اهل بيتم دوّمين گوهر بوَد *** دخترم در بينشان كوثر بوَد

اى مسلمان ! اين دو گوهر با هم اند *** پيروان اين دو تا دور از غم اند(1)

هر كه گيرد دامن اين هر دو دوست *** آن بهشت جاودان مأواىِ اوست

مردِ دينْ بايد بوَد گوهر شناس *** نِىْ كه باشد حزب باد و ناسپاس

آخر عمرم بوَد اى مردمان *** من به زودى رخت بندم از جهان

با دل و جان بشنويد اى مؤمنين: *** حيدر كرار كردم جانشين

پس همه دانند بعد از من على *** او بوَد هم رهنما و هم ولى

البته او را خدا منصوب كرد *** دشمنانش نيز ربْ مغضوب كرد

ص: 66

1- . اشاره اى است به حديث نورانى و متواتر « ثقلين » كه پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله در چند موضع - از جمله غديرخم - بيان فرمود . در اين سخن گُهربار رسول خدا صلى الله عليه و آلهقرآن و اهل بيتش را به عنوان دو يادگار وى تا روز قيامت به مردم معرفى فرمود . در معتبرترين كتب شيعه و سنّى اين حديث نورانى نقل شده است . [ به كتاب سيماى جهان تاب ، حكمت نامه ى چهارم مراجعه گردد ]

هر كسى از مرتضى پيشى گرفت *** با شياطين لعين خويشى گرفت

مردمان بعد از وصاياى نبى *** بيعتى كردند شادان با على

نقض پيمان غدير توسط مردمان سست ايمان

ليك مردم بعد پرواز رسول *** ظلم ها كردند بر شوىِ بتول(1)

نقض بنمودند چون پيمان خويش *** پيش ديوان ريختند ايمان خويش

پيش آن ديوانِ مستِ پستِ كور *** زين سبب گشتند از اسلام دور

چون على از حقّ خود محروم گشت *** بعد خاتم دين حق مختوم گشت(2)

ص: 67

1- . يعنى مردم با نقض پيمانشان در غدير ، سبب گشتند كه نااهلان امور جامعه ى اسلامى را به دستان خود بگيرند و جامعه را به انحطاط و نابودى بكشانند .

2- . معنى بيت: چون حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام از حق الهى خود محروم گشت و كار به دست ناپاكان افتاد ، دين نورانى رسول خدا صلى الله عليه و آله دچار انحراف شديد گشت و فقط نامى از اسلام باقى ماند . البته اين انحراف روزى به پايان خواهد رسيد و آن روز ، روز ظهور فرزند اميرالمومنين عليه السلاممهدى موعود عليه السلام است كه با ظهور مباركشان اسلام را به مسير جدّش رسول خدا صلى الله عليه و آلهبازمى گرداند .

لعنت دائم بوَد بر منكران *** خائنينِ بر امامِ صابران

بشنويد از عقل اى فرزانگان *** اى خداترسان و اى آزادگان:

هر كسى دامان مولا را گرفت *** در بهشت جاودان مأوى گرفت

نقد صوفيه و فرقه هاى آن

شخص « مولانا » نباشد جز على(1) *** نه رئيس صنف رقص(2) و تنبلى

شخص مولاناى ما جايى كه هست *** مولوى و غير او هستند پست

هست در جايى كه مولاناى ما *** ابن اعرابى است زير پاى ما(3)

ص: 68

1- . يعنى: شايسته نيست كسى جز اميرالمؤمنين عليه السلام را « مولانا » خواند .

2- . مقصود رقص سَماع صوفيه است كه در مثنوى و ساير آثار مولوى به شدّت از آن دفاع و تمجيد شده است و اين در حالى است كه اجماع علماى اهل بيت عليهم السلام رقص سماع را بدعت و حرام مى دانند .

3- . يعنى: جايى كه معارف مولا امير المؤمنين عليه السلام است ، معارف و تفكرات بشرى - مانند معارف مولوى و ابن عربى و غيره - كه آميخته با اشتباهات و انحرافات كوچك و بزرگ است را زير پا مى گذاريم بى توجه هستيم و فقط جيره خوار سفره معارف نورانى على و اولاد طاهرينش عليهم السلام هستيم .

عده اى دكّان به راه انداختند *** از على هم نردبانى ساختند

خرج سازد نام او را بهر خويش *** تا برد با نام او كارش به پيش

كرده نامش را تنور نان خويش *** او اسير كشف و تنبور است و ريش

با فروش يا على نان مى خرد *** اسم و رسم و موقعيّت مى برد

ديده اش خائن بوَد بر روى ناز(1) *** گاه گاهى هم كمى خواند نماز !

مدّعى گردد كه در زيبا رُخان *** چهره ى يزدان بوَد دائم عيان ! !(2)

زين عمل پيوسته دل هاشان سياهليك مى گويد كه هستم مرد راه ! !

خود تهى از علم و تحقيق اين گروه *** از غرور و ادّعا مانند كوه

ص: 69

1- . روى ناز يعنى: چهره هاى پسر بچه ها و دختران و زنان زيباروى .

2- . برخى از اهل تصوف معتقدند كه با نظر كردن به زيبارويان ، مى توان دل را جلا داد ؛ زيرا خداوند در اين چهره هاى زيبا نمايان است . امّا در ديدگاه علماى اهل بيت عليهم السلام اين كار منع شرعى دارد و شخص با اين توجيهات بى اساس نمى تواند در چهره ى نامحرمان نگاه كند .

مثنوى مى خواند و نِىْ مى زند *** بى خبر كاو شرع را پى مى زند(1)

از متانت ، از ديانت وين قبيل *** اكتفا كردند بر يك مَن سبيل

شد ولايت دست ايشان ملعبه *** راه مى يابند بر هر مصطبه(2)

فرقه فرقه حال با خود مى كنند *** در خفا آن كار بى خود مى كنند

ساز و تنبور است كار و سازشان *** ليك ذكر يا على آوازشان

نعره ها و خلسه ها و ذكر هو *** خود نبرده از حقيقت رنگ و بو

خرقه و كشكول و دستار و سِتار *** جاى درس و اشك و تقوا و بحار(3)

نيست در قاموس اينان منكَرى *** هست معبودش خداى ديگرى

از حسابىّ و كتابى غافل اند *** از رساله از مسائل جاهل اند

ص: 70

1- . از پى مى زند: از پايه و اساس مى زند .

2- . مصطبه: سكو ، تخت ، سرير .

3- . مقصود كتاب شريف بحار الأنوار است .

نيست از قرآن و تفسيرش خبر *** مى رود با پير(1) خود اندر سقر(2)

از صحيفه هست بيگانه ولى *** خويش را جا مى زند صاحب ولى

طالب نهج البلاغه نيست او *** در عوض با سلسله مى زيست او

جاى جا از دين حق بربوده اند *** جاى جا بر دين حق افزوده اند

معنى بدعت همين باشد رفيق ! *** نيك بنگر با كه پيمايى طريق ؟!

دين را بايداز فقيهان با تقوا گرفت

دين جعلى نيست دين مرتضى *** دين شناسى كن از اول با وفا !

از فقيهانى كه تقوا پيشه اند *** در عمل در علم دين كوشيده اند

اخذ بايد كرد دين مصطفى *** راه بايد رفت راه مرتضى

دين صوفى نيست راه مستقيم *** رهروانش دور از اسلام عظيم

ص: 71

1- . مرشد و قطب .

2- . جهنم .

صد فلان شاه و فلان شاه و فلان *** صد كرامت هاى كذب و بى نشان

نام عرفان بسته بر بازار خويش *** دست شيطان داده اند افسار خويش

خانقه وا كرده مسجد بسته اند *** بى شريعت نزد خود وارسته اند(1)

پيروِ مولا على اين است اين ؟! *** عارف و مرد و ولى اين است اين ؟!

خود على بى زار از صوفى گرى *** صلح كلّ(2) و كارزار زرگرى

هست بى زار از زرنگى شان على *** از دو رنگى و جفنگى شان على

ص: 72

1- . اين بيت اشاره دارد به اين عقيده ى صوفيه: آنگاه كه صوفى واصل ، به حقيقت دين رسيد ، شريعت - كه فقط ابزارى است جهت رسيدن به حقيقت - از وى ساقط مى گردد و او كاملاً بى نياز از نماز و روزه و غيره مى شود . مولوى در مقدمه پنجم مثنوى مى گويد: اذا وصلت الحقايق ، بطلت الشرايع ؛ يعنى: زمانى كه حقيقت براى عارف سالك پديدار شود ، شريعت از وى ابطال مى گردد . اجماع علماى امت اسلام ، اين تفكّر صوفيه را انحرافى و مخالف قرآن و سنّت بيان مى دارند .

2- . صوفيه تمام راه ها و ايده ها و عقايد و مذاهب را بر حق مى دانند ؛ به عنوان مثال ابن عربى مى گويد: عقد الخلائق فى الاله عقايداً *** و انا اعتقدت جميع ما عقدوه هر يك از خلايق درباره ى خداوند عقايدى دارند ؛ وليكن من هرچه آنان عقيده كرده اند ، عقيده دارم . [ فتوحات مكّيه ، ج 3 ، ص 175 ]

مكتب مولا عليه السلام غير از تفكرات فلسفى و صوفيانه است

مكتب مولاست ، مستور حجاب: *** فلسفه ، عرفان ، مدرنيسم سراب(1)

اين حُجُب نور حقيقت تار كرد *** اهرم عقل بشر ناكار كرد

اين سه تا شد دين قلاّبىّ ما *** سفره ىرنگىّ و سيرابىّ ما(2)

اين كجا و مكتب مولا كجا ؟! *** اين كجا و مهدى زهرا كجا ؟!

بوده آيا اين مزخرف ها ز دين ؟! *** حاشَ لِلّه يا اميرالمؤمنين !!

مكتب مولاست چيزى مستقل(3) *** رو شناس آن را و غير آب بِهِل(4)

هست آيات و حديث و سيره ها *** مكتب ناب حبيب دلربا

ص: 73

1- . معارف نورانى امير المؤمنين عليه السلام و اهل بيت عليهم السلام پاك و مطهرش توسط حجاب فلسفه تفكّرات يونانى و عرفان ( تصوف ) و مدرنيسم سراب ، توسط بعضى مسطور شده است .

2- . در چهار كتاب « ابن عربى از نگاهى ديگر » ، « معارف حقيقى در صحيفه سجاديه » ، « چه كسانى نمى فهمند؟ » و « مثنوى توحيدى » در 1700 صفحه مباحث و عقايد غلط و انحرافى صوفيه و فلسفه التقاطى را با استنادات فراون به ده ها كتاب آنان و شروح متعدد اين كتب بيان نموده ايم .

3- . يعنى مستقل و جدا از تفكرات بشرى .

4- . رها ساز .

هم زيارات ، ادعيه ، هم معجزات *** جملگى هستند انوار حيات

غير اينها نيست آئين على *** گوش دل بسپار بر دين على

بهر انسان اين كفايت مى كند *** ليك شيطان هم غوايت(1) مى كند

تا كه راه ديگرى پيش آورد *** شخصْ حرف تازه از خويش آورد

مكتب مولا نمايد منزوى *** مبتلا سازد بشر بر كجروى

كلام مولا عليه السلام حكمت و معرفت است

در اقاليم سخن يكتاست او(2) *** خود سخن هاى على غوغاست او

نور و عشق و شور و مستىّ و صفا *** رَوْح و شيرينىّ و شادىّ و بقا

حكمت و لطف و هدايت در هم است *** نسخه ى دنيا و عُقبى با هم است

ص: 74

1- . گمراهى .

2- . يعنى: در ميدان بلاغت و فصاحت و سخنان نغز ، اميرالمؤمنين عليه السلام يكتاى عالميان است .

هرچه خير است و سعادت اندر اوست(1) *** بهر فرهنگ بشر هم آبروست

عشق مولا بر دلت آتش زند *** غير او از راهِ حق مى افكند

معارف وحيانى ، غير از معارف بشرى است

بوعلى ، عطّار ، حافظ ، مولوى *** شيخ اكبر ،(2) شيخ صدرا ،(3) قونوى

آنچه اينان در معارف(4) گفته اند *** سنگ را جاى جواهر سفته اند(5)

دين و عرفان را نگير از ناصبى *** گر چنين كردى چو « ثانى »(6) غاصبى

ص: 75

1- . نهج البلاغه .

2- . شيخ اكبر: محى الدين عربى .

3- . شيخ صدرا: ملاصدرا .

4- . عمده ى انتقادات به اين بزرگان تفكّرات بشرى ، بيشتر در حوزه ى خداشناسى و معارف توحيدى است ؛ امّا اين بزرگان ادبيات و تفكّرات بشرى ، در برخى از مباحث انسان شناسى و اجتماعى سخنان جالب و قابل استفاده اى نيز دارند .

5- . يعنى: هر چه اين بزرگان معارف بشرى در رابطه با خدا و جهان بينى توحيدى در كتب و رسائلشان گفته اند ، در حقيقت سنگ و كلوخ را به بند كشيده اند و جاى جواهر به ديگران قالب كرده اند .

6- . ثانى: خليفه دوم .

آن كه قشرى خوانْد هارون نبى *** كِىْ بوَد او شيعه ى مولا على؟!(1)

عُروَةُ الوُثْقى'ىِ دين دانى كه كيست ؟ *** مى خورم سوگند جز كرار نيست

ص: 76

1- . مقصود ابن عربى است كه در فصّ هارونيه از كتاب فصوص الحكمش حضرت هارون نبى عليه السلام را به نقص معرفت متهم مى سازد ؛ زيرا آن حضرت مخالف جريان گوساله پرستى بنى اسرائيل بود . بيت فوق مى خواهد اين را بگويد: كسى كه عقيده ى وى اين گونه است ، چگونه مى توان وى را شيعه ى امام على عليه السلامدانست . اين بيت شعر در جواب برخى از اشخاصى است كه ابن عربى را شيعه معرفى مى كنند ! ! اين آقايان كه از طرفداران سرسخت ابن عربى هستند و خود را شيعه مولا على عليه السلام هم مى خوانند ، براى موجه جلوه دادن عقايد ابن عربى ، گاهى ادعا مى كنند كه وى شيعه مى باشد ! ! صدها دليل وجود دارد كه ابن عربى نه تنها شيعه نبوده ؛ بلكه بويى از معارف نورانى خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام هم در آثار وى ديده نمى شود و آنچه ديده مى شود عقايد غلط صوفيه مى باشد . چگونه كسى كه « اولى الامر » را هر حاكم مسلط بر جامعه مى داند ، و عمر بن خطاب را معصوم معرفى مى كند ، و شيعيان اميرالمؤمنين عليه السلام را خوك مى داند ، و پدر مولايمان اميرالمؤمنين عليه السلام را كافر مى خواند ، و شيعيان دوازده امامى را منحرف ترين طايفه ى شيعه معرفى مى كند ، و از متوكل عباسى ملعون و حجاج بن يوسف خونريز تعريف مى كند ، و صدها حديث از ابوهريره ى جاعل حديث و ناصبى ، در آثارش نقل مى كند و ... مدارك را در جلد اول آورديم ؛ اما در كتاب « ابن عربى از نگاهى ديگر » بسيار كامل تر در اين باره بحث نموده ايم . او را مى توان شيعه ى اميرالمؤمنين عليه السلامناميد و فقط با يك توجيه كاملاً بى اساس « كه ابن عربى تقيه مى كرده » تمام انحرافات وى را سرپوش گذاشت ؟ ! !

اگر تمام درياها جوهر و درختان قلم شوند ...

گر تمام آب ها جوهر شوند *** هم درختان جملگى چون پَر شوند

انس و جن مشغول گردد بر حساب *** كى توان وصفش نوشتن در كتاب؟(1)

حكّاكى سر درِ بهشت

سر دَرِ جنّت خدا اين را نوشت: *** خانه ى حيدر بوَد نامش بهشت

اهل جنّت ميهمان حيدرند *** عاشقانه دست بوس قنبرند

داستان بستن تمام باب ها جز باب على عليه السلام

چون به يثرب مصطفى هجرت نمود *** قلب هاى عاشقانش را ربود(2)

ص: 77

1- . اشاره اى است به اين سخن رسول خدا صلى الله عليه و آله كه درباره ى اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: « لَوْ أنَّ الغِياضَ أقلامٌ والبحرَ مدادٌ والجِنَّ حُسّابٌ والانْسَ كُتّابٌ ما أحْصَوْا فضائلَ علىّ بن أبى طالب ؛ اگر درختان قلم و درياها مداد و پريان حساب گر و آدميان نويسنده باشند ، [ باز هم ] فضائل على بن ابى طالب را نتوان به حساب آورند » . [ مناقب خوارزمى ، ص 32 ؛ كفاية الطّالب ، ص 75 ؛ فرائد السمطين ، ص 231 ؛ الفردوس ، ص 241 ؛ لسان الميزان ، ج 5 ، ص 62 و ... ]

2- . ابيات فوق اشاره اى دارد به يكى از وقايع مهم تاريخ اسلام كه به « بسته شدن باب ها جز باب على » مشهور است ؛ خلاصه ى ماجرا: رسول خدا صلى الله عليه و آله آنگاه كه به يثرب مدينه هجرت فرمود به ياران دستور داد كه مسجدى بنا كنند . وقتى ساختمان ساده ى مسجد به پايان رسيد ، برخى از مهاجران خانه هاى خود را اطراف مسجد بنا كردند و از خانه خود دربى به سوى مسجد باز نمودند تا هنگام نماز از منزل خود مستقيم وارد مسجد شوند . چندين روز بدين منوال گذشت ؛ ناگهان دستورى از سوى پروردگار جهانيان رسيد كه بايد تمام درهاى خصوصى كه از خانه ها به سمت مسجد باز مى شد ، بسته شود جز در خانه ى رسول خدا صلى الله عليه و آله و على عليه السلام . اين عمل سر و صدايى در ميان برخى - از جمله عمر بن خطاب - به وجود آورد و گمان كردند كه اين استثناء جنبه ى عاطفى و فاميلى داشته است كه رسول خدا صلى الله عليه و آلهبراى روشن كردن اذهان مردم فرمود: به خدا قسم ! من چيزى را نبستم و چيزى را نگشودم ، فقط فرمان خدا را اطاعت كردم . اين موضوع - همان گونه كه بيان نموديم - در تاريخ اسلام به « سدّ الأبواب » مشهور است و آن را بسيارى از علماى تسنن و تشيّع نقل نموده اند ؛ به عنوان نمونه از دو منبع مهم اهل سنت نقل مى كنيم: عن ابن عباس قال: إنّ رسول اللّه صلى الله عليه و آله أمرَ بسدّ الأبواب إلاّ باب على[ عليه السلام ] ؛ ترمذى از ابن عباس نقل مى كند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود كه تمام درها بايد بسته شود جز در على عليه السلام . [ سنن ترمذى ، ج 5 ص 305 ] عن زيد بن ارقم قال: كان لنفر من الصّحابه أبواب شارعة فى المسجد ، فقال رسول اللّه صلى الله عليه و آله: سدّوا هذه الأبواب إلاّ باب على ، فقال بعضهم فيه ، فقال النبى صلى الله عليه و آله: ما سَدَدْتُ شيئاً ولا فَتَحتَهُ ولكنّي أمرتُ بشى ءٍ فاتَّبعته ؛ احمد حنبل از زيد بن ارقم نقل مى كند: براى صحابه درهايى بود كه به سوى مسجد بازمى گشت ، رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: بايد تمام درها به جز باب على بسته شود . بعضى به رسول خدا صلى الله عليه و آله اعتراض كردند ، رسول خدا صلى الله عليه و آلهفرمود: من از جانب خود نه چيزى را بستم و نه چيزى را بازگذاشتم ، در اين باره خداوند به من امر كرد و من اطاعت نمودم . [ مسند احمد بن حنبل ، باب مناقب على عليه السلام ]

گفت حضرت: مسجدى برپا كنند *** تا خداترسان در آن مأوى كنند

ص: 78

حول آن برخى منازل ساختند *** با درى مابينْ حائل ساختند

تا بدون وقفه اى در هر نماز *** دربِشان گردد به بيت اللّه باز

روزها گردش بر اين منوال بود *** هر كسى از كار خود خوشحال بود

وحى شد بر مصطفى: هان اى نبى ! *** گو كه بربندند درها جز على

مصطفى پيغام حق ابلاغ كرد *** با چنين حُكمى دلى را داغ كرد

اعتراضى كرد « ثانى » بر نبى: *** گو چرا بستى تو جز باب على ؟ !

گفت احمد: من نبستم درب كس *** حق تعالى درب ها را بست و بس

باب او را نيز يزدان باز كرد *** جبرئيل از باب او پرواز كرد

مرتضى جانم بدان او غير توست *** نيست او چون ديگران دربند پست

هان ! حسادت را ز قلبت دور كن *** خيرخواهش باش و جانْ پر نور كن

من وَ حيدر يك هويّت در دو تن *** من ازويم ، همچنين او هست من

ص: 79

ره نيابد در مقامش هيچ كس *** مرتضى گل ، حاسدانش خار و خَس

عشق مولا عليه السلام قلب ها را مى ربايد

نيست كس جز او كه قلبم را رُبود *** تا ببوسم خاك پايش در سجود

هم صفا ، هم مروه ، هم بيت الحرام *** ذكرشان « يا مرتضى » باشد مدام

خاك پاى قنبرش را اى نگار ! *** سرمه سان بر ديده كَش با افتخار

مولوى ! كمتر بگو: شمسم كجاست ؟! *** هر كجا باشد بدان پا در هواست

گر على اى مولوى ! بشناختى *** شمس از اوّل رها مى ساختى

شمس را در اسم گويندش چنين *** چون دغلبازى كه نامندش « امين »

چشم بگشا تا ببينى شمس كيست *** بهتر از او در ميان خلق نيست

ذكر آسمان و زمين و همه « يا على »

شمس دين مولا اميرالمؤمنين *** نورافشانى كند بر عالمين

ص: 80

از شب قدرى كه مولايم در آن *** با شعف رو كرد سمتِ آسمان(1)

آسمان مسحور چشمان على است *** زين سبب دائم به دنبال ولى است

تا به هنگام ظهورش خم شود *** صورت خود را بر اقدامش نهد

مصطفى آنگه كه در معراج خويش *** چون كشيد او وصف حيدر را به پيش

بى محابا حوريان برپا شدند *** اشك ريزان عاشق مولا شدند

جملگى گفتند با صوت جَلي: *** « يا علىُّ » « يا علىُّ » « يا علي »

بوالحسن در قلب هر كس جاى شد *** اى خوشا ! جنّت در آن برپاى شد

بى ولاى مولا عليه السلام عبادات باطل است

گر به سجده ، كس هزاران سال شد *** بى ولايش جملگى ابطال شد

ذرّه اى از خاك پاى مرتضى *** هر دو عالم را كند عرش خدا

ص: 81

1- . حضرت اميرمؤمنان على عليه السلام در شب نوزده ماه مبارك رمضان ، مكرر به آسمان نگاه مى كرد و مى فرمود: إنّا للّه وإنّا إليه راجعون، ولا حول ولا قوة إلاّ باللّه ، اللّهمّ بارك لى فى الموت .

دشمنان على عليه السلام منافقند

از خدا دورند اصحاب جمل *** ننگ دائم بادِشان بر آن عمل(1)

آن زن بى مغز را مارق بدان *** سرنگون گردد به دوزخ جاودان(2)

فتنه ها انگيخت از روى حسد *** گردنش خم شد ز حبلٌ مِنْ مَسَد(3)

ص: 82

1- . اصحاب جمل ، طلحه و زبير و عايشه و پيروانشان كه عليه حكومت نو بنيان اميرالمؤمنين عليه السلامشورش نمودند و جنگ خونين جمل را به راه انداختند . [ در رابطه با جنگ جمل به كتاب سيماى جهان تاب از ص 479 تا 507 مراجعه گردد ]

2- . در روايات متعددى از رسول خدا صلى الله عليه و آله آمده است كه هر كس كه با على عليه السلام به مخاصمه و ستيز بپردازد ، از دين خارج گشته است . و بارها رسول خدا صلى الله عليه و آله به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: « لا يُحِبُّكَ إلاّ مُؤمِنٌ وَلا يُبْغِضُكَ إلاّ مِنافقٌ ؛ يا على ! تو را دوست نمى دارد مگر مؤمن و به تو بغض نمى ورزد مگر منافق » . [ سنن نسائى ، ج 8 ، ص 16 ؛ كنز العمال ، حديث 32871 و ... ] بنابراين آنانى كه در برابر امام على عليه السلام ايستادند و با آن حضرت عليه السلام به مخاصمه و جنگ پرداختند ، هر چند اسم مسلمانى را يدك مى كشيدند ؛ اما در حقيقت آنان منافقين بودند و خداوند درباره ى منافقين مى فرمايد: « إِنَّ المُنافِقينَ فِى الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النّارِ وَلَنْ تَجِدَ لَهُمْ نَصيراً » ؛ به درستى كه منافقان در پست ترين درجات جهنم اند و براى آنان هرگز ياورى نخواهى يافت . [ سوره ى مباركه ى نساء ، آيه ى 145 ]

3- . اشاره اى است به سوره ى مباركه ى مسد كه خداوند زن ابولهب را هيزم كش جهنم معرفى مى كند و مى فرمايد: « فِي جِيدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ » ؛ در گردنش طنابى از ليف خرماست .

هر كه با حيدرْ وَ آلش خصم شد *** نام او بر روى دوزخ رسم شد

شمر را دوزخ خورَد با اشتها *** هكَذا مَنْ رَدَّ وُلْدَ الْمُرتَضى(1)

عاقبت دشمنى ورزيدن با اميرالمؤمنين عليه السلام

دشمنانش در جهنم هيزمند *** منكرانش قعر آتش كژ دمند(2)

آب جوشانْ گرزهاى آتشين(3) *** هديه اى(4) بر خصم مَوْلَى المُوقنين !

ص: 83

1- . در روز رستاخيز ، دوزخ با نفس هايش شمر را مى بلعد . همچنين كسانى كه فرزندان على عليه السلام را رد كنند و با آن ها خصومت نمايند نيز خوراك دوزخ اند .

2- . كسانى كه با ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام خصمانه برخورد مى نمايند و راه مردم را بر ولايت آن حضرت مى بندند ، مشمول اين آيه هستند: « وَنَادَى أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَنْ قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقّاً فَهَلْ وَجَدْتُمْ مَا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقّاً قَالُوا نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ * الَّذِينَ يَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجاً وَهُمْ بِالآخِرَةِ كَافِرُونَ » ؛ و بهشتيان ، دوزخيان را آواز مى دهند كه: ما آنچه را پروردگارمان به ما وعده داده بود درست يافتيم آيا شما « نيز » آنچه را پروردگارتان وعده كرده بود راست و درست يافتيد ؟ مى گويند: آرى . پس آواز دهنده اى ميان آنان آواز در مى دهد كه: لعنت خدا بر ستمكاران باد * همانان كه مردم را از راه خدا باز مى دارند و آن را كج مى خواهند و آنها آخرت را منكرند . [ سوره ى اعراف ، آيات 44 - 45 ]

3- . « هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ فَالَّذِينَ كَفَرُوا قُطِّعَتْ لَهُمْ ثِيَابٌ مِنْ نَارٍ يُصَبُّ مِنْ فَوْقِ رُءُوسِهِمُ الْحَمِيمُ * يُصْهَرُ بِهِ مَا فِي بُطُونِهِمْ وَالْجُلُودُ * وَلَهُمْ مَقَامِعُ مِنْ حَدِيدٍ * كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيهَا وَذُوقُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ » ؛ اين دو گروه ، دشمنان يكديگرند كه در باره ى پروردگارشان با هم ستيزه مى كنند ، و كسانى كه كفر ورزيدند ، جامه هايى از آتش برايشان بريده شده است و از بالاى سرشان آب جوشان ريخته مى شود * آنچه در شكم آنهاست با پوست بدن شان بدان گداخته مى گردد * و براى وارد كردن ضربت بر سر آنان گُرزهايى آهنين است * هر بار بخواهند از شدت غم ، از آن بيرون روند در آن باز گردانيده مى شوند كه هان بچشيد عذاب آتش سوزان را . [ سوره ى حج ، آيات 19 - 22 ]

4- . هديه اى: براى ريشخند جهنميان كردن ؛ همان گونه كه خداوند به جهنميان مى گويد: « ذُقْ إِنَّكَ أنتَ العزيزُ الكريم » . « إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ * طَعَامُ الْأَثِيمِ * كَالْمُهْلِ يَغْلِي فِي الْبُطُونِ * كَغَلْيِ الْحَمِيمِ * خُذُوهُ فَاعْتِلُوهُ إِلَى سَوَاءِ الْجَحِيمِ * ثُمَّ صُبُّوا فَوْقَ رَأْسِهِ مِنْ عَذَابِ الْحَمِيمِ * ذُقْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْكَرِيمُ * إِنَّ هَذَا مَا كُنتُمْ بِهِ تَمْتَرُونَ » ؛ آرى ! درخت زقّوم * خوراك گناه پيشه است * چون مسِ گداخته در شكم ها مى گدازد * همانند جوشش آب جوشان * او را بگيريد و به ميان دوزخش بكشانيد * آن گاه از عذابِ آب جوشان بر سرش فروريزيد * بچش كه تو همان ارجمند بزرگوارى ! * اين است همان چيزى كه درباره ى آن ترديد مى كرديد . [ سوره ى دخان ، آيات 43 - 50 ]

هر چه آن بى آبرو زارى كند *** هيچ كس نبوَد وِ را يارى كند(1)

هر چه نالد پاسخ آيد: نوش باد *** گم شو و بانگ سگت خاموش باد

ص: 84

1- . « إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ * لاَ يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَهُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ * وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِنْ كَانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ * وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُمْ مَاكِثُونَ * لَقَدْ جِئْنَاكُمْ بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ » ؛ بى گمان ، مجرمان در عذاب جهنّم ماندگارند * عذاب از آنان تخفيف نمى يابد و آنها در آنجا نوميدند * و ما بر ايشان ستم نكرديم ، بلكه خود ستمكار بودند * و فرياد كشند: اى مالك ، بگو: پروردگارت جان ما را بستاند . پاسخ دهد: شما ماندگاريد * قطعا حقيقت را برايتان آورديم ، ليكن بيشتر شما حقيقت را خوش نداشتيد . [ سوره ى زخرف ، آيات 74 - 78 ]

سخت گيرد رَبْ از آنان انتقام *** چون كه مى بستند راه حق مدام

از حرارت مى شود رويش سياه *** شيعه در جنّت بوَد چون قرص ماه

پاداش شيعيان مولا عليه السلام در قيامت

شيعه بر مولا على در اقتداست *** بين تفاوت از كجا تا بر كجاست ؟ !(1)

حق تعالى مى دهد پاداششان *** خادمانى بهتر از داداششان(2)

ص: 85

1- . يعنى: دشمنان اميرالمؤمنين عليه السلام جايگاهشان در جهنم است ، اما شيعه چون بر اميرالمؤمنين عليه السلام اقتدا كرده است جايگاه او در بهشت پر نعمت ابدى خواهد بود ؛ اكنون بنگر بين اين دو طايفه چقدر تفاوت است ! !

2- . « يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ * بِأَكْوَابٍ وَأَبَارِيقَ وَكَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ * لاَ يُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَلاَ يُنزِفُونَ * وَفَاكِهَةٍ مِمَّا يَتَخَيَّرُونَ * وَلَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ » ؛ بر گِردشان پسرانى جاودان به خدمت مى گردند * با جامها و آبريزها و پياله هايى از باده ناب روان * كه نه از آن دردسر گيرند و نه بيخرد گردند * و ميوه از هر چه اختيار كنند * و از گوشت پرنده هر چه بخواهند . [ سوره ى واقعه ، آيات 17 - 21 ] « وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ * وَأَمْدَدْنَاهُمْ بِفَاكِهَةٍ وَلَحْمٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ * يَتَنَازَعُونَ فِيهَا كَأْساً لاَ لَغْوٌ فِيهَا وَلاَ تَأْثِيمٌ * وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ غِلْمَانٌ لَهُمْ كَأَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَكْنُونٌ » ؛ و كسانى كه گرويده و فرزندانشان آنها را در ايمان پيروى كرده اند ، فرزندانشان را به آنان ملحق خواهيم كرد و چيزى از كارهاشان را نمى كاهيم . هر كسى در گرو دستاورد خويش است * با هر نوع ميوه و گوشتى كه دلخواه آنهاست آنان را مدد و تقويت مى كنيم * در آنجا جامى از دست هم مى رُبايند و بر سرش هم چشمى مى كنند كه در آن نه ياوه گويى است و نه گناه * و براى خدمت آنان پسرانى است كه بر گردشان همى گردند انگارى آنها مرواريدى اند كه در صدف نهفته است . [ سوره ى طور ، آيات 21 - 24 ]

نهرها پُر شيرْ با ساقى بوَد *** اشتها و شير هم باقى بوَد

هم عسل در چشمه ها باشد روان *** هم شراب پاك مى جوشد از آن(1)

ص: 86

1- . « مَثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَا أَنْهَارٌ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهَارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهَارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ وَأَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى وَلَهُمْ فِيهَا مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَمَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خَالِدٌ فِي النَّارِ وَسُقُوا مَاءً حَمِيماً فَقَطَّعَ أَمْعَاءَهُمْ » ؛ مَثَلِ بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده چون باغى است كه در آن نهرهايى است از آبى كه رنگ و بو و طعمش برنگشته و جويهايى از شيرى كه مزه اش دگرگون نشود و رودهايى از باده اى كه براى نوشندگان لذّتى است و جويبارهايى از انگبينِ ناب . و در آنجا از هر گونه ميوه براى آنان فراهم است و از همه بالاتر آمرزش پروردگار آنهاست . آيا چنين كسى در چنين باغى دل انگيز مانند كسى است كه جاودانه در آتش است و آبى جوشان به خوردشان داده مى شود تا روده هايشان را از هم فروپاشد ؟ [ سوره ى محمّد ، آيه ى 15 ] « وَدَانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلاَلُهَا وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلاً * وَيُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَ * قَوَارِيرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيراً * وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْساً كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلاً * عَيْناً فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلاً * وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنثُوراً * وَإِذَا رَأَيْتَ ثَمَّ رَأَيْتَ نَعِيماً وَمُلْكاً كَبِيراً » ؛ و سايه هاى درختان به آنان نزديك است ، و ميوه هايش براى چيدن رام * و ظروف سيمين و جامهاى بلورين ، پيرامون آنان گردانده مى شود * جامهايى از سيم كه درست به اندازه و با كمال ظرافت آنها را از كار در آورده اند * و در آنجا از جامى كه آميزه ى زنجبيل دارد به آنان مى نوشانند * از چشمه اى در آنجا كه سلسبيل ناميده مى شود * و بر گردِ آنان پسرانى جاودانى مى گردند . چون آنها را ببينى ، گويى كه مرواريدهايى پراكنده اند * و چون بدانجا نگرى سرزمينى از نعمت و كشورى پهناور مى بينى . [ سوره ى دهر ، آيات 14 - 20 ]

قصرها با نهرها پُر حوريان *** ناز تن باشند زيبا بوريان(1)

هوش از سر مى برد اندامشان *** دائماً خود مى روى در دامشان(2)

بگذرى از هر خوشى گر در بهشت *** ليك نگذر از پرى ، حورى سرشت !!

گاه زيور از طلا بر تن كنند *** گاه گُل در قصرها خرمن كنند(3)

با نگاهش گويدت: پيشم بيا *** اى مُحبّ مرتضى ، اى پُر كِيا !(4)

سينه ها(5) را تپّه هاى نرمْ گو *** لعلِ لب(6) را چون لبوىِ گرمْ گو

ص: 87

1- . زيبا بوريان: حوريان بورِ زيبا .

2- . « وَحُورٌ عِينٌ * كَأَمْثَالِ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ * جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ » ؛ و حوران چشم درشت ، مثل لؤلؤ نهانِ ميانِ صدف ! اينها پاداشى است براى آنچه مى كردند . [ واقعه، 22 - 24 ] « وَعِنْدَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ عِينٌ * كَأَنَّهُنَّ بَيْضٌ مَكْنُونٌ » ؛ و نزدشان دلبرانى فروهشته نگاه و فراخديده باشند * از شدّت سپيدى گويى تخم شترمرغ زير پَرند . [ سوره ى صافات ، آيات 48 و 49 ]

4- 3 . خِرمن كنند: انباشته كنند . . پُر كِيا: سرور ، پُر شكوه .

5- خداوند متعال در وصف سينه هاى همسران بهشتى مى فرمايد: « وكواعِبَ أتْراباً » ؛ و پاداش بهشتيان دختران جوان با سينه هاى برجسته مى باشد . [ سوره ى نبأ ، آيه ى 33 ]

6- . لَعْل: جواهرى قرمز رنگ كه در شعر مقصود لب هاى سرخ زنان زيباروى بهشتى مقصود است .

كامْ هر كس گيرد از آن حوريان *** قرن ها مدهوش گردد در ميان !!(1)

صد هزاران سال هم چون بگذرد *** باز هم با عشق لذّت مى برد(2)

جام ها بر او ببارد بى امان(3) *** لَعل بوسد ،(4) جام گيرد توأمان(5)

حور چون ديدى مگو جانم فدات ! *** او فدايت مى شود ، افتد به پات

ص: 88

1- . در روايات توصيف زنان بهشتى آمده است كه بهشتيان آنگاه كه از حوريان كام مى گيرند سال هاى سال مدهوش لذّت آن كامجوئى مى شوند .

2- . اين سخن نيز برگرفته شده از روايات توصيف نعمت هاى بهشتى است . اللّهم ارزُقنا

3- . « فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ * عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ * يُطَافُ عَلَيْهِمْ بِكَأْسٍ مِنْ مَعِينٍ * بَيْضَاءَ لَذَّةٍ لِلشَّارِبِينَ * لاَ فِيهَا غَوْلٌ وَلاَ هُمْ عَنْهَا يُنزَفُونَ * وَعِنْدَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ عِينٌ * كَأَنَّهُنَّ بَيْضٌ مَكْنُونٌ » ؛ در باغهاى پر نعمت * بر سريرها در برابر همديگر مى نشينند * با جامى از باده ى ناب پيرامونشان به گردش درمى آيند * باده اى سخت سپيد كه نوشندگان را لذّتى خاص مى دهد * نه در آن فساد عقل است و نه ايشان از آن به بدمستى و فرسودگى مى افتند * و نزدشان دلبرانى فروهشته نگاه و فراخديده باشند * از شدّت سپيدى گويى تخم شترمرغ زير پَرند . [ سوره ى صافات ، آيات 43 - 49 ] « وَيُطَافُ عَلَيْهِمْ بِآنِيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوَابٍ كَانَتْ قَوَارِيرَ * قَوَارِيرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوهَا تَقْدِيراً * وَيُسْقَوْنَ فِيهَا كَأْساً كَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِيلاً * عَيْناً فِيهَا تُسَمَّى سَلْسَبِيلاً » ؛ و ظروف سيمين و جامهاى بلورين ، پيرامون آنان گردانده مى شود * جامهايى از سيم كه درست به اندازه و با كمال ظرافت آنها را از كار در آورده اند * و در آنجا از جامى كه آميزه ى زنجبيل دارد به آنان مى نوشانند * از چشمه اى در آنجا كه سلسبيل ناميده مى شود . [ سوره ى دهر، آيات 15 - 18 ]

4- . لعل بوسد: لب هاى چون جواهر سرخِ حوريان را ببوسد .

5- . همزمان .

در جِنان از هر چه زودا بگذرى *** ليك نَتْوان چشم بربست از پرى(1)

بهر توصيفش دلم بى تاب شد *** قندْ در دل از بيانش آب شد

حور بينى قندِ دل وا مى شود(2) *** حال گو: در دل چه غوغا مى شود ؟ ! !(3)

با امامان همنشينى چون كنى *** لذّتى بر لذّتى افزون كنى(4)

تا ابد احساس آزادى كنى *** گل بگويى ، بشنوى ،(5) شادى كنى

ربّتان راضى بوَد از كارتان *** از مرام و دين و كار و بارتان(6)

ص: 89

1- . يعنى: در بهشت از هر نعمتى بتوانى بگذرى ؛ اما با آن توصيف دلربائى كه خداوند از حوريان كرده است هرگز نمى توان بى خيال حوريان و پريان بهشت شد .

2- . وا مى شود: سست مى گردد و آب مى شود .

3- . زمانى كه قند در دل با اين كه احساسات ندارد با شنيدن وصف حور به رقص مى آيد و آب مى شود ، اكنون بگو بر دل پر گداز چه خواهد گذشت ؟ ! !

4- . بهشتيان با همنشينى با امامان عليهم السلام بيشترين لذت را مى برند .

5- . « لاَ يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْواً وَلاَ تَأْثِيماً * إِلاَّ قِيلاً سَلاَماً سَلاَماً » ؛ در آنجا نه بيهوده اى مى شنوند و نه « سخنى » گناه آلود * سخنى جز سلام و درود نيست . [ سوره ى واقعه ، آيات 25 و 26 ]

6- . اكنون كه به بركت ولايت على عليه السلام خداوند راضى از مؤمنان است و آنان را وارد بهشت مى كند ، پس برخيز و بر نام مبارك اميرالمؤمنين عليه السلام گل بيفشان .

اهل تقوا مى رود در آن بهشت(1) *** حاصل بذر ولايت آن كه كشت(2)

پند و اندرز به دل هاى بيدار

اى عزيزم ! اى نگارم ! اى جوان ! *** اى برادر ! اى مُحِب ! اين را بدان:

گر هواى نفس(3) را اكنون كُشى *** در بهشتش غرق گردى در خوشى

حور دنيا(4) را رها كن اى پسر ! *** بهترينش نبوَدش جز دردسر

خوشكلى شان باشد از رنگ و لعاب *** اين چنين حورى !! بوَد همچون سراب

گويم ات بى پرده: هان ! نادان مباش *** بندِ(5) گيسوى پرى رويان مباش

ص: 90

1- . « إِنَّ لِلْمُتَّقِينَ مَفَازاً * حَدَائِقَ وَأَعْنَاباً * وَكَوَاعِبَ أَتْرَاباً * وَكَأْساً دِهَاقاً * لاَ يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغْواً وَلاَ كِذَّاباً * جَزَاءً مِنْ رَبِّكَ عَطَاءً حِسَاباً » ؛ مسلَّما پرهيزگاران را رستگارى است * باغچه ها و تاكستانها *و دخترانى همسال با سينه هاى برجسته * و پياله هاى لبالب * در آنجا نه بيهوده اى شنوند ، و نه يكديگر را تكذيب كنند * اين است پاداشى از پروردگار تو ، عطايى از روى حساب . [ سوره ى نبأ ، آيات 31 - 36 ]

2- . همان گونه كه پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله فرمودند: الدّنيا مزرعةُ الآخرة .

3- . هواى نفس: خواهش هاى حرام نفس .

4- . زنانى كه با آرايش و پوشش نامناسب دلربائى مى كنند و انسان را به وسوسه و گناه مى كشانند .

5- . بندِ گيسو: در بندِ گيسو ، گرفتار گيسو .

خواهرم ! امر است در قرآن: « حجاب »(1) *** بى حجابى آتش و داغ و عذاب

نيست زيبايىّ و لذّت ماندگار *** ليك جُرم و آتشِ آن ، پايدار

خوف دار از آتش روز معاد *** زلف هايت را مده در دست باد

آن كه زلفش را نمايان مى كند *** قلب مردان را پريشان مى كند

آن كه ناز و تنگ(2) مى پوشد به تن *** بشنود با گوشِ جانش اين سخن:

ص: 91

1- . « وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلاَ يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوْ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُوْلِي الاْءِرْبَةِ مِنْ الرِّجَالِ أَوْ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلاَ يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ » ؛ و به زنان با ايمان بگو: ديدگان خود را از هر نامحرمى فرو بندند و پاكدامنى ورزند و زيورهاى خود را آشكار نگردانند مگر آنچه كه طبعا از آن پيداست . و بايد روسرى خود را بر گردنِ خويش فرو اندازند ، و زيورهايشان را جز براى شوهرانشان يا پدرانشان يا پدران شوهرانشان يا پسرانشان يا پسران شوهرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان يا پسران خواهرانشان يا زنان هم كيش خود يا كنيزانشان يا خدمتكاران مرد كه از زن بى نيازند يا كودكانى كه بر عورتهاى زنان وقوف حاصل نكرده اند ، آشكار نكنند و پاهاى خود را به گونه اى به زمين نكوبند تا آنچه از زينتشان نهفته مى دارند معلوم گردد . اى مؤمنان ، همگى از مرد و زن به درگاه خدا توبه كنيد ، اميد كه رستگار شويد . [ سوره ى نور ، آيه ى 31 ]

2- . ناز و تنگ: نازك و تنگ .

هر كه در انظار(1) طنّازى كند *** نزد نامحرم سبكبازى كند

در جهنم سخت مى بيند عذاب *** تو مرو سوى جهنم با شتاب

لذت اين مستى و آمال دور *** غافلان را مى برد تا پاى گور

ديده و دل را نگه دار از حرام *** تا كه يابى عالم امن و سلام

تا درون دل بوَد شيطان پست *** مى برد نور از دلت هر آنچه هست

هر دو چشمت را به دنيا باز كن *** سوى درگاه خدا پرواز كن

چون كه خود را شاه شاهان خوانده اى *** خويش را از درگه او رانده اى

گر نمى خواهى شوى عبد هوس *** نفس(2) خود را گير و كن اندر قفس

گر بگيرى عقل خود را رهنما *** ابتدا باشد خدا تا انتها

چون كه دل فارغ كنى از حبّ غير *** با مَلائك در جِنان يابى تو سير(3)

ص: 92

1- در جامعه

2- 1 . انظار: در جامعه . . نفس: خواهش هاى نفسانى حرام .

3- . اگر قلب و جانت از عشقِ جز خدا خالى گردد عشق به اولياء خدا بازگشتش عشق به خداست در باغ هاى بهشتى همراه ملائكه پرواز خواهى كرد .

تا بوَد غير از خدا در روح و جان *** دل نبيند آن چه باشد در نهان(1)

هر كه ننهد گام را در راه دين *** او چه باشد ؟: مرده اى روى زمين !

هيچ دانى كه چرا درمانده اى ؟ *** اين چنين در زندگى وامانده اى ؟

چون كه هستى غافل از ياد خدا *** در مسير طاعتش ننهاده پا

بند بگسل خود رها كن اى پسر ! *** تا خدا بر تو بفرمايد نظر

حاليا با اشك چشم و آهِ دل *** خود بشو بيرون بيا از آب و گل

بر نگاه مهدى ار قابل شوى *** صاحب صد خرمن و حاصل شوى

يك نگاهت گر كند مَهدى به مِهر *** مى كنى سير سماوات و سپهر

وانگهى در آسمان ها شاد باش *** در سبك بارى بسان باد باش

وان سپس در عشق حق پرواز كن *** فصل ديگر با خدا آغاز كن

ص: 93

1- . دل حقايق عالم را نمى بيند .

باز از مناقب بى كران مولا على عليه السلام بشنويد

اين همه شور و شعف از بهر كيست ؟! *** آنچه آتش بر دلم افكنده چيست ؟!

باز از حيدر بگويم عاشقا ! *** در ثنايش « خَرَّ مُوسى صَعِقا »(1)

اى خوشا آنان كه هر دم حرفشان *** هست از نعت على گوهرفشان

آفِتاب دين ، اميرالمؤمنين *** او بوَد باب خدا در عالمين

هر چه گويم در ثناى مرتضى *** او بوَد برتر از اين توصيف ها

در عبادت نيست كس همچون على *** در نماز او بوَد حق مُنجلى

ص: 94

1- . برگرفته از آيه ى: « وَلَمَّا جَاءَ مُوسَى لِمِيقَاتِنَا وَكَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ أَرِنِي أَنظُرْ إِلَيْكَ قَالَ لَنْ تَرَانِي وَلَكِنْ انظُرْ إِلَى الْجَبَلِ فَإِنْ اسْتَقَرَّ مَكَانَهُ فَسَوْفَ تَرَانِي فَلَمَّا تَجَلَّى رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكّاً وَخَرَّ مُوسَى صَعِقاً فَلَمَّا أَفَاقَ قَالَ سُبْحَانَكَ تُبْتُ إِلَيْكَ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِينَ » ؛ و چون موسى به ميعاد ما آمد و پروردگارش با او سخن گفت ، عرض كرد: پروردگارا ، خود را به من بنماى تا بر تو بنگرم . فرمود: هرگز مرا نخواهى ديد ، ليكن به كوه بنگر پس اگر بر جاى خود قرار گرفت به زودى مرا خواهى ديد . پس چون پروردگارش به كوه جلوه نمود ، آن را ريز ريز ساخت ، و موسى بى هوش بر زمين افتاد ، و چون به خود آمد ، گفت: تو منزهى ! به درگاهت توبه كردم و من نخستين مؤمنانم . [ سوره ى اعراف ، آيه ى 143 ]

نوح ، آدم ، شِيْث ، ابراهيم ، هود *** همچنين هر مرسَلى هر جا كه بود

با توسّل بر على ذاكر شدند *** بهر نعمت هاى حق شاكر شدند(1)

اسم اعظم حضرت مولاستى *** نِىْ خدا ، بل آيت كبراستى

بهر يزدان حيدر عبد مطلق است *** هر كه يزدانش بخواند احمق است

دائماً با حق بوَد شير خدا *** همچنين حق هم بوَد با مرتضى(2)

پرچم دين تا ابد در دست اوست *** بيت ايمان و يقين پا بستِ اوست(3)

دائماً در روز و شب در هر سجود *** هر مَلَك بر مرتضى دارد درود

ص: 95

1- . به كتاب على عليه السلام و پيامبران ، نوشته: حكيم سيالكوتى ، ترجمه سيد محمّد مختارى مراجعه گردد. در اين كتاب نويسنده شواهد و اسناد جالبى را در اين باره ذكر مى كند .

2- . پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله درباره ى حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد: « علىٌّ مَعَ الحقّ والحقُّ مَعَ علىٍّ يَدوُرُ مَعَهُ حيثُما دار ؛ على با حق است و حق نيز با على مى باشد و هر جا على بگردد او هم با على مى گردد » . اين حديث به صورت گسترده در منابع اهل سنت آمده است . [ به كتاب سيماى جهان تاب ، حكمت نامه ى هشتم از ص 224 تا 230 مراجعه گردد ]

3- . پابستِ اوست: در گرو او و وابسته به اوست .

مى فروشد فخر بر اهل يقين *** با وجود مرتضى جان آفرين

بارگاهش قبله ى كرّوبيان *** عاشقش ساكن بوَد در آسمان

تا تولد يافت حيدر زان زمان *** نور باران شد زمين و آسمان(1)

دست يزدان ، شير ميدان حيدر است *** در دو عالم باغ و بستان حيدر است

شاه زيبايانِ حق در عالم است *** دُرّ يزدان در نگين خاتم است

گر شود نور خدا در دل جَلى *** بشنوى از كلّ عالم « يا على » !

حاكمانى چون سليمان خادمش *** هم نبيْ موسى بن عمران خادمش

بى على قرآن به يغما مى رود *** سمت آئين برهما مى رود(2)

ص: 96

1- . مرحوم شيخ طوسى در كتاب أمالى ، ص 80 نقل مى كند: آن شبى كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام به دنيا آمد ، در آسمان نورافشانى شد و نور ستارگان چند برابر بود . قريش با ديدن اين منظره غيرمنتظره ، ديدگان را به تعجب گشودند و مردم هيجان زده از خانه هاى خود بيرون ريختند و با يكديگر گفتگو مى كردند و مى گفتند: امشب در آسمان چه حادثه اى به وقوع پيوسته كه اين چنين شده است ؟

2- . يعنى بدون ولايت على قرآن از لحاظ معنا تحريف مى شود و عقايد فاسدى چون عقايد برهما و بودا به خورد مردمان داده مى شود و اسمش را عرفان مى گذارند ! ! مانند صوفيه كه عقايد فاسد را با استناد به آيات قرآن توجيه مى كنند ! !

نور حكمت از على ظاهر شود *** هر كه جز اين گويد او كافر شود(1)

دشمنانش از بهائم بدترند(2) *** منكرانش مرغ بى بال و پرند

ماه تابان جلوه اى از نور اوست *** بيت يزدان بى گمان معمور اوست(3)

هر كه را از مرتضى نورى نبُود *** ظرف قلبش غير تنبورى نبُود

عقل و بينش ، علم و حكمت مال اوست *** دست گيرى از بشر آمال اوست

تا رساند مردمان را در بهشت *** تا بدست آرند نيكو سرنوشت

دست در دست وصى بايد نَهى *** چون على باشد ضمان از گمرهى

مهربانى هاى عالم حيدر است *** نورافكن هاى خاتم حيدر است

نام او بر هر دلى گر حك شود *** در زمين و آسمان ها تك شود

ص: 97

1- . يعنى: هر كس حكمت و علم را از سرچشمه ى آن يعنى وجود مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام نگيرد و دامن بيگانگان را بگيرد و منكر علم الهى امام عليه السلام شود به سمت كفر حركت خواهد كرد .

2- . بدترند: براى حفظ وزن شعر بتّرند خوانده شود .

3- . اشاره دارد به پاك سازى بت ها از خانه ى خدا توسط اميرالمؤمنين عليه السلام ، بعد از فتح مكه .

ولايت مولا على عليه السلام آب حيوان

آب حيوان گر تو را هم آرزوست *** زنده آن آب از طفيل كام اوست

آب حيوان تشنه ى او از ازل(1) *** مشكل او را على بنموده حل

ذرّه اى آب دهان دادى به او *** چيزى از اشك روان دادى به او

خود تو گويى آن نبودى هست شد *** آب حيوان گشت خود سرمست شد

شد از آن پس كيمياى جاودان *** از فنا و مرگْ بودى در امان

خود تو گر خاك در حيدر شوى *** آب حيوانِ خود و ديگر شوى

نيستت حاجت به آب و غير آب *** گشته اى از خاك حيدر كامياب

هر چه مى خواهى بخواه از حضرتش *** مى رسى بر آن به يُمن دعوتش

هر چه مى گويى بگو با نام او *** پَر بزن تا مى توان بر بام او

تا ز جام وصل حق نُوشَت كند *** حلقه ى خُدّام در گُوشت كند

ص: 98

1- . از ازل: مقصود آغاز آفرينش مى باشد .

باز هم از عظمت و مقام مولا عليه السلام بشنو

آسمان با نام حيدر نام يافت *** عرش هم با گام او آرام يافت

ساكنان عرش با كرّوبيان *** همچنين روح(1) و مَلَك با حوريان

بهر خاك پاى او دعوا كنند *** آسمان را مملو از غوغا كنند

خضر از پابوسى او خضر شد *** موسى از الطاف او در مصر شد

چون كه عيسى روى پاهايش فتاد *** از همانجا سوى بالا پَر گشاد

چون اجازت داشت از سوى على *** مرده ها را زنده مى كرد آن ولى

بارگاهش عرش باشد در زمين(2) *** او امام حق بوَد بر عالمين

رهپويان حقيقت بايد دامن مولا عليه السلام را بگيرند

آن كه بر سير حقيقت عازم است *** پس بداند پيرويّش لازم است

ص: 99

1- . روح نام فرشته اى كه از تمام فرشتگان مقامش والاتر است .

2- . بارگاه و مرقد مطهر اميرالمؤمنين عليه السلام بخشى از عرش خداوند بر زمين است .

بى على عابدترين عابدان *** نيست جايش در جِنان ، اين را بدان !

پست را بالا كند با يك نظر *** خلق را احيا نمايد سر به سر

قارى قرآن چو باشى بهترين *** روز و شب تسبيح گويى با يقين

گر نگيرى مرتضى را رهنما *** بى گمان ضالّ و مضلّى ، بى نوا !

بارگاه اميرالمؤمنين عليه السلام قلبه گاه عارفان حقيقى

هر دلى حيدر درونش جاى شد *** بيت رحمان ، خود در آن برپاى شد

هر كه خواهد تا ابد يابد شرف *** قبله ى جان را كند شهر نجف(1)

عرشيان از عرش يزدان بر زمين(2) *** فوج فوج آيند با ماء معين(3)

حج اكبر خود در آن برپا كنند *** آن زمين را محشر كبرى كنند

ص: 100

1- . شهر نجف: مقصود بارگاه اميرالمؤمنين عليه السلام كه در نجف اشرف است .

2- . بر زمين: مقصود بارگاه اميرالمؤمنين عليه السلام است .

3- . ماء معين: آب بسيار گوارا و شيرين آب چشمه هاى بهشت .

بارگاهش مركز عالم بوَد *** برترين ممكن(1) سِوَى الخاتم بود

عرض ادبى نسبت به پدر و مادر مولا عليه السلام و پدر و مادر و همسر رسول خدا صلى الله عليه و آله

اُمِّ حيدر چون بوَد بنت اسد *** اِبْنِ او ناميده شد شير صمد

مادرش چون فاطمه بانوى ماست *** فاطمه با فاطمه مينوى ماست(2)

ص: 101

1- . برترين ممكن: برترين مخلوق .

2- . معنى بيت: فاطمه بنت اسد عليهاالسلام كه از زنان موحّد و بزرگوار تاريخ است نيز مانند حضرت فاطمه ى زهرا عليهاالسلاممادر ما شيعيان است . آرى ؛ بهشت شيعيان اين دو بانوى بزرگوار است . زمانى كه پيامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه و آله - بعد از رحلت جدّش حضرت عبدالمطّلب كه سرپرست آن حضرت صلى الله عليه و آله بود - به خانه ى عمويش حضرت ابوطالب عليه السلام رفت و ابوطالب عليه السلامسرپرستى آن حضرت صلى الله عليه و آله را برعهده گرفت ، همسر گرامى او فاطمه بنت اسد عليهاالسلام بهتر از تمام فرزندان خود به رسول خدا صلى الله عليه و آله عشق مى ورزيد و او را گرامى مى داشت . فاطمه بنت اسد عليهاالسلام كه از قبل بر آئين ابراهيمى بود ، در اوايل بعثت به دين رسول خدا صلى الله عليه و آله ايمان آورد و با تمام توان - همچون شوهرش - مدافع رسول خدا صلى الله عليه و آلهگرديد . رسول خدا صلى الله عليه و آله نيز به آن بانوى بزرگوار بسيار علاقه مند بود و وى را مادر خود مى خواند . مقام بالاى فاطمه بنت اسد عليهاالسلام را مى توان چنين خلاصه كرد: 1 ) خداوند او را مادر حضرت على عليه السلام نمود . 2 ) او تنها زنى در عالم است كه فرزند والا مقام خود را در بيت اللّه الحرام متولّد نمود ، و اين عنايت خاصّ خداوند به آن بانوى مكرّم است . 3 ) در زمان جاهليّت كه مردم بت مى پرستيدند ، او خداپرست بود . 4 ) بعد از حضرت خديجه عليهاالسلام او اولين زنى است كه به رسول خدا صلى الله عليه و آله ايمان آورد . 5 ) دوران كودكى و نوجوانى ، رسول خدا صلى الله عليه و آله در خانه ى وى بود . 6 ) رسول خدا صلى الله عليه و آله او را مادر صدا مى نمود . 7 ) زمانى كه آن بانوى مكرّمه وفات نمود ، رسول خدا صلى الله عليه و آله در مرگ او گريست و آن حضرت صلى الله عليه و آله لباس مبارك خويش را كفن آن بانو قرار داد و خود بر جنازه ى وى نماز خواند . 8 ) رسول خدا صلى الله عليه و آله هنگام دفن آن بانوى بزرگوار عليهاالسلام فرمود: ... جبرئيل به من خبر داد كه او از اهل بهشت است و جبرئيل به من خبر داد كه خداوند تعالى امر كرد كه هفتاد هزار فرشته بر او نماز بخوانند . [ مستدرك حاكم ، ج 3 ، ص 108 ] [ در كتاب سيماى جهان تاب ، از ص 63 تا 68 در رابطه با مقام مادر اميرالمؤمنين عليه السلاممستنداً سخن گفته ايم ] .

از ابوطالب بگويم آن دلير *** آن موحّد ، آن كريم دستگير

مصطفى در خانه اش مأوى گرفت *** با حمايت هاى او دين پا گرفت(1)

ص: 102

1- . حضرت ابوطالب عليه السلام از مردان با شرافت و سخاوت مند و موحّد تاريخ عرب مى باشد . آن بزرگوار بعد از رحلت عبدالمطّلب پدر خود و جدّ رسول خدا صلى الله عليه و آله سرپرستى رسول خدا صلى الله عليه و آله را به عهده گرفت . او در زمان جاهليّت موحد و بر آئين حضرت ابراهيم عليه السلام بود . زمانى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله به رسالت برگزيده شد ، او به رسول خدا صلى الله عليه و آله ايمان آورد ؛ اما براى اين كه بتواند از رسول خدا صلى الله عليه و آله در برابر قريش بهتر حمايت نمايد ، ايمان خود را مخفى نگه مى داشت . آن مرد بزرگوار تمام آبرو و موقعيت اجتماعى خويش را فداى حمايت از رسول خدا صلى الله عليه و آله نمود و تا زنده بود نگذاشت كه كفار قريش به آن حضرت صلى الله عليه و آله آسيبى برسانند . [ در رابطه با ايمان و مقام و منزلت حضرت ابوطالب عليه السلام در كتاب سيماى جهان تاب ، از ص 50 تا 54 مستنداً سخن گفته ايم ] .

بر پدر هم مادر مولا درود *** بر خديجه مادر زهرا درود

آمنه را نيز بهرش صد سلام *** بهر شويش هم چنين گويم كلام

دين حق پاينده شد از راىِ شان *** جان من قربان خاك پاىِ شان(1)

هدايت منحصر در مكتب مولا عليه السلام و فرزندان مطهّرش عليهم السلام

اى برادر رو على بشناس خوب *** وانگهى دل را ز غير او بروب

چون شناسى خوب او را ، مؤمنى *** خود ببينى از سِواى او غنى

هر كه شد شاگرد آن يكتا ولى *** او بوَد مستغنى از غير على

نزد ديگر كس نبايد رفت او *** بايد از او هر چه را بگرفت او

چون كه تنها اوست حق را جانشين *** حق خلافت داده او بر عالمين

ص: 103

1- . طبق عقيده ى شيعيان - كه ريشه در روايات اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام دارد - پدر و تمام اجداد رسول خدا صلى الله عليه و آله موحد و خداپرست بودند ؛ بنابراين حضرت عبداللّه عليه السلام نيز از مردان باشرافت و موحّد تاريخ عرب است ؛ سلام خدا بر همه ى آنان باد كه با تدبيرشان دين حق را يارى نمودند .

ديگرى كى مظهر اسما بوَد ؟ *** كى كجا كس عالى اعلى بوَد ؟

گفت مولا با كميل نازنين *** داد معيار تشيّع اين چنين:

رفت و آمد مى كنى گر نزد ما *** نزد ديگر كس مرو اى با وفا !(1)

هر چه مى خواهى منت ارزان دهم *** داده هر كس هرچه بيش از آن دهم

گويمت جان برادر يك مثال *** خود بگيرى رمز و راز اين خصال:

يگ سگ ولگرد ، بى صاحب بوَد *** تشنه و آواره و خائب(2) بوَد

شاد شد آن سگ كه صاحب دار شد *** در امان از سنگ و از آزار شد

كرد بهر خود يكى را انتخاب *** نزد ديگر كس نرفتى با شتاب

چون كه آن يك فرد ديد از سگ وفا *** خانمانش داد و گفتا: او ز ما

تو اگر از هر درى وارد شوى *** در كلاس هر كسى عابد شوى

ص: 104

1- . امير المؤمنين عليه السلام: « يا كميل! لا تأخذ الاّ عنّا تكن منّا ؛ اى كميل ! معارف را جز از ما مگير تا از ما باشى » . [ تحف العقول ، ص 119 ]

2- . خائب: شكست خورده .

مثل بى صاحب سگ بيچاره اى *** سرپرستى چون ندارى خواره اى(1)

جاهل و بدبخت و سرگردان و منگ *** مى خورى از مردم و ابليس سنگ

ليك اگر ارباب خود مولا كنى *** نان خود در روغن اعلى كنى

چون فقط بر درگه او مى روى *** خود به خود تو نيز از او مى شوى

اى خوشا آن شيعه ى يكّه شناس *** حرمت آل على را كرده پاس

گشته شاگرد كلاس اهل بيت *** پس نرفته سوى هر كانون و بيت

هرزه گرد اين در و آن در نَبُد *** تا از اين در بر فراز عرش شد

يافت ز اينجا هر مقام و هر كمال *** چون كه استادش محمّد بود و آل

ما چو رو از غير حق بر تافتيم *** هر چه مكتب بود و ايسم انداختيم

ما فقط صد در صد اينجا آمديم *** پس غريق لطف مولا آمديم

ص: 105

1- . خواره اى: خوار هستى .

با كسى كارى ندارم اى رفيق *** تا همى دارم امام بس شفيق

رهبر و مولا و يارم مرتضى است *** اسوه و آموزگارم مرتضى است

مرشد ديگر نمى خواهم عزيز *** تا كه دارم اهل بيت مشك بيز

مكتب قرآن و عترت چون بس است *** حاجتى چه بر خط ديگر كس است ؟!

هان ! رها كن نغمه هاى غرب و شرق *** مى توانى در سعادت گشت غرق

مكتب قرآن و عترت يار توست *** رفتن هر جاى ديگر عار توست

مى دهد نور حقايق را به جان *** مى شوى از مكر شيطان در امان

اكتفا چون كرده اى بر اهل بيت *** هست منزگاه تو اوج بهشت

فرزند على عليه السلام مهدى موعود عليه السلام نجات دهنده ى بشريت

هست اينك خاتم اين خاندان *** شاه قائم مهدى صاحب زمان

جان جانان روح يزدان ، اين ولى *** وارث بر حق مولانا على

ص: 106

هست عالم منتظر بر مقدمش *** چشم در راه قدوم اكرمش

تا كه باطل را ز بيخ و بن كَنَد *** هاله اى از نور بر عالَم زند

تا كه ظلمت را معلّق سازد او *** تا عدالت را محقق سازد او

خود به دست اوست خوشبختىّ ما *** تا نيايد هست بدبختىّ ما

يا على! او را به داد ما رسان *** رحم فرما بر جهان بى عنان

كن نظر تا زودتر گردد عيان *** بشنوم بوى دل آويزش ز جان

شيهه اى از دور مى آيد به گوش *** تك سوارش كيست؟ اى مردم به هوش!!

هرج و مرج اين زمان: بوى ظهور *** هست اوضاع زمين: كوى ظهور

مى رود كار جهان: سوى ظهور *** آشكارا مى شود: روى ظهور

جان من قربان مهدىّ على *** يك فقط او هست كشتىّ على

مهديا! آماده ى روز توايم *** شمع آسا در تب و سوز توايم

ص: 107

تا به قربان گاه عشقت سر دهيم *** بانگ روز و روزى ديگر دهيم

زندگى ها را الهى مى كنيم *** در ركابت پادشاهى مى كنيم

طعم شيرين خدا(1) را مى چشيم *** انتقام روى زهرا مى كشيم

چون بيايى مشكل آسان مى شود *** خير و خوشبختى فراوان مى شود

دولت زهرا نمايان مى شود *** يك حكومت كلّ دوران مى شود

آرزوهامان به سامان مى شود *** شاد و خرم نسل انسان مى شود

دردهامان جمله درمان مى شود *** خود محقّق حكم قرآن مى شود

پاك و پاكيزه دل و جان مى شود *** راضى از ما حىّ سبحان مى شود

روز جشن ما محبّان مى شود *** مكتب مولا نمايان مى شود

يا على! فرزند زهرا را بگو *** در هوايش مى شتابم كو به كو

ص: 108

1- . طعم شيرين خدا يعنى طعم شيرين محبت خدا .

چشم در راهش چو مرغ بسمليم(1) *** يك نگاهى كن ولو ناقابليم

جان زهرا رحم كن بر شيعيان *** كن دعايى « الأمان » و « الأمان »

تا خدا تعجيل فرمايد در آن *** تا خدا تسهيل بنمايد در آن

تا شود يارىّ او ما را نصيب *** يا كريم العفو و يا نعم المجيب !

اين كه ما داريم نبوَد زندگى *** هست ننگ و مايه ى شرمندگى

زندگى با مهدى زهرا خوش است *** يك نمازى نزد آن مولا خوش است

اى كه مغز « هل أتى » هستى امير! *** هم يتيمم ، هم چو مسكين ، هم اسير(2)

ص: 109

1- . مرغ بسمل: مرغى كه با ذكر بسم اللّه ذبح شده و اين ور و آن ور مى پرد قرارى ندارد .

2- . اين بيت اشاره دارد به سوره مباركه دهر انسان كه در رابطه با خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام نازل شده است؛ در آياتى از اين سوره به انفاق اهل بيت عليهم السلام اشاره اى شده كه آنان يك شب افطار خود را به مسكين و شب بعد به يتيم و شب بعد آن را به اسيرى دادند و خود تنها با آب افطار نمودند و در اين بيت شعر آمده كه: يا اميرالمؤمنين عليه السلام ما هم يتيميم هم مسكينيم و هم اسيريم: يتيم هستيم چون فرزندت مهدى ( عجل اللّه تعالى فرجه الشريف ) را نمى بينيم ، اسير خواهش هاى نفس هستيم و فقير و مسكين الطاف معنوى شما خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام هستيم .

رد مفرمايى سگ دريوز را(1) *** مستمندم لقمه ى امروز را

اشك مى ريزم به پايت يا على *** !كوش(2) خَتمُ الأوصيايت يا على!

يا على! من بى خود و شيدائى ام *** در فراق مهدى ات صحرائى ام

كاش مى شد پر زنم تا خانه اش *** تا سر خود را نهم بر شانه اش

غصه هايم را بگويم مو به مو *** در ركابش ره سپارم كو به كو

ليك ، افسوسا كه بى رويم على ! *** چاره ام را از تو مى جويم على !

آل ياسين در زمين فرزند توست *** لطف حق بر عالمين فرزند توست

« محسن »ات هستم در آغوشم بگير *** اى همه افتادگان را دست گير

مولا على عليه السلام مجمع اسرار الهى در عالم

بى على دين جز سرابى بيش نيست *** كيش بى حيدر يقيناً كيش نيست

ص: 110

1- . دريوز: گدا .

2- . كوش: كجا هست؟

مَجمع اسرار حق در عالمِين *** نيست جز مولا اميرالمؤمنين

در قيامت چون على وارد شود *** كار و بار ديگران كاسد شود(1)

اقتدا بر مرتضى حِصن خداست *** هر كه داخل گردد از آتش رهاست(2)

كيش بى حيدر نباشد جز فريب *** مى شود دين يا چو بت يا چون صليب

ص: 111

1- . در حديث آمده است: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله لعلى عليه السلام: اذا كان يوم القيامة يؤتى بك يا على بسرير من نور وعلى رأسك تاج قد أضاء نوره وكاد يخطف ابصار اهل الموقوف ، فيأتى النّداء من عند اللّه جلّ جلاله: أين وصىّ محمّد رسول اللّه ؟ فتول:ها أنا ذا فينادى المنادى: ادخل من أحبّك الجنّة وأدخل من عاداك فى النار ، فأنت قسيم الجنّة والنّار ؛ زمانى كه روز قيامت برپا شود ، اى على ! تو با پرده اى از نور وارد مى شوى و بر سر تو تاجى از نور قرار دارد كه نزديك است از شدّت نور چشم هاى اهل محشر ربوده شود . در آن هنگام ندائى از خداوند جل جلاله مى آيد: كجاست وصى محمّد ؟ سپس تو مى گويى: من هستم . منادى ندا مى دهد: آن كسى كه تو را دوست مى دارد وارد بهشت شود و آن كسى كه دشمن تو است وارد جهنم شود . اى على ! تو تقسيم كننده ى بهشت و دوزخى . [ ينابيع المودة ، ص 86 ]

2- . اين بيت اشاره اى دارد به اين حديث قدسى كه راوى آن حضرت امام رضا عليه السلام است . خداوند مى فرمايد: « وِلايَةُ عَلِىِّ بنِ ابى طالب حِصْنى ، فَمَنْ دَخَلَ حِصْنى أَمِنَ مِنْ عذابي ؛ ولايت علىّ بن ابى طالب قلعه و دژ من است ، پس هر كس وارد قلعه ى من شد از عذاب جهنم من در امان است » . [ عيون اخبارالرّضا عليه السلام ، ج 2 ، ص 136 ؛ بحار الانوار ، ج 39 ، ص 246 ]

گويدت فرياد احمد در غدير: *** اى موحّد نيست جز حيدر امير(1)

دين احمد با على اكمال يافت(2) *** بهر جنّت آدمى صد بال يافت

ص: 112

1- . معنى بيت: تا ابد فرياد حضرت رسول خدا صلى الله عليه و آله در غديرخم بلند است كه: اى انسان هاى خداپرست و خدامحور ، بدانيد كه فقط على بن ابى طالب عليه السلام اميرالمؤمنين است . در شعر فوق خطاب پيامبر صلى الله عليه و آله به موحّدان است ؛ زيرا: انكار ولايت على بن ابى طالب عليه السلام منجر به انكار توحيد مى گردد ، و اقرار به ولايت آن حضرت عليه السلامتوحيد را براى انسان تثبيت مى دارد . دليل اين مطلب: امامت و ولايت حضرت على عليه السلام از طرف خداست كه رسول اللّه صلى الله عليه و آله آن را در سال دهم هجرت در بازگشت از حج در غديرخم اعلام فرمود . بنابراين هر كس اين ولايت را نپذيرد ، در حقيقت سخن خداوند متعال را به پشت سر انداخته است و هر كس سخن خدا را به پشت سر بياندازد از مدار توحيد خارج است . و از همين جهت است كه در روايات متعدد معتبر رسول خدا صلى الله عليه و آله و ائمه ى هدى عليهم السلاممكرر فرموده اند كه دينِ بدون ولايت حضرت على عليه السلام دين نيست و تمام اعمال و عبادات انسان باطل است . در كتاب « سيماى جهان تاب » روايات متعددى را با ذكر سند از كتب شيعه و سنى در اين باب نقل نموده ايم .

2- . اشاره است به آيه ى 3 سوره ى مباركه ى مائده كه خداوند مى فرمايد: « الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الاْءِسْلامَ دِيناً » ؛ امروز دين را بر شما به اكمال رسانيديم و نعمت خويش را بر شما تمام نموديم و راضى شديم كه اسلام يگانه دين شما باشد . طبق روايات فراوان شيعه و سنى ، اين آيه ى شريفه در غديرخم بعد از اعلام ولايت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام توسط رسول خدا صلى الله عليه و آله ، بر قلب مطهّر آن حضرت صلى الله عليه و آله نازل گرديد . در كتاب « سيماى جهان تاب » در حكمت نامه ى 17 برخى از روايات كتب اهل سنّت را در اين باب مطرح نموده ايم . بنابراين ، دين بدون ولايت حضرت على بن ابى طالب عليه السلام ناقص و ابتر است و دين ناقص انسان را نجات نخواهد داد . معنى بيت فوق: دين رسول خدا صلى الله عليه و آله با نصب اميرالمؤمنين عليه السلام در غديرخم به عنوان امام و خليفه بعد از رسول خدا صلى الله عليه و آله ، به نهايت كمال خود رسيد و به بركت اين انتصاب الهى ، انسان موحّد صاحب صدبال عظيم جهت پرواز به سوى بهشت ابد و خدا گرديد .

مرتضى نور خدا در عالم است *** بانگ حق از هر نبى تا خاتم است

اهل فكر و انديشه و فهم ، مولايشان على عليه السلام است

اى كه اهل فهم هستى هوش دار *** پند مولايم محمّد گوش دار

پيروى بايد نمود از مرتضى *** چون كه راه او بوَد راه خدا

پيشواى هر كسى جز مرتضى است *** در جهنم همنشين با آن دو تاست(1)

ص: 113

1- . آن دو تا يعنى: غاصب اول و غاصب ثانى كه طبق روايات معصومين عليهم السلام آن دو در پست ترين درجات جهنم هستند . [ به كتاب حديث سليم بن قيس هلالى اسرار آل محمّد صلى الله عليه و آله ، ص 240 مراجعه گردد ] معنى بيت فوق: هر كسى از روى لجاج و عناد ولايت مولا على بن ابى طالب عليه السلام را نپذيرد و بر خلافت ديگران اقرار كند او در روز رستاخيز در عذاب جهنم در كنار آن دو غاصب قرار خواهد گرفت .

گر نَمى از لطف او بر ما رسد *** قلب ما بر پهنه ى دريا رسد

چشم دل با عشق او وامى شود *** كلّ عالم اندر آن جا مى شود

عالَمى مبهوت از عباس او *** هم بوَد گلشن ز عطر ياس او

كلّ عالم هست در فرمان او *** هم به جنّت اوليا دربان او

هم به يُمن اِبْنِ او صاحبْ زمان *** عالَم مخلوق باشد در امان(1)

ص: 114

1- . در روايات متعددى آمده است كه خداوند به خاطر حجت خود در هر عصر ( كه از خاندان پاك رسول خدا صلى الله عليه و آله مى باشد ) هم بركات خود را بر عالميان نازل مى كند و هم عالم را حفظ مى نمايد ؛ اكنون حجت عصر وجود مقدس حضرت حجة بن الحسن العسكرى عليه السلام - كه جان تمام عالميان فداى خاك پاى او باد - مى باشد و خداوند متعال به بركت اين وجود مقدس بركات خويش را بر عالميان نازل مى گرداند . آرى ، دوام دنيا به بركت خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام مى باشد . اكنون به چند حديث در اين باره توجّه بفرمائيد: شيخ سليمان حنفى قُندوزى - از علماى اهل سنّت - در كتاب ارزشمند خويش به نام « ينابيع المودّة » با استناد به كتب قديمى اهل سنّت ، اين دو حديث را از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند: « النُّجومُ أمانٌ لِأهلِ السماءِ فاذا ذَهبَتِ النجومَ ذهبَ اهلَ السماءِ وَأهلُ بيتى أمانٌ لِأهلِ الْأرْضِ فاذا ذَهَبَ أهلَ بيتى ذهبَ اهلَ الارضِ ؛ ستارگان امان و امنيت ساكنان آسمان ها هستند، پس زمانى كه ستارگان از بين روند ، اهل آسمان ها هم از بين مى روند و اهل بيت من امان براى ساكنين زمين اند ، اگر اهل بيت من نباشند تمامى اهل زمين از بين مى روند » . [ ينابيع المودة ، ص 19 ]« النُّجومُ أمانٌ لِأهلِ السّماءِ وأهلُ بيتى أمانٌ لِأهلِ الْأرضِ ، فاذا ذهبَ أهلَ بيتى جاءَ أهلَ الْأرْضِ مِنَ الآياتِ ما كانوا يُوعَدونَ ؛ ستارگان امان اهالى آسمان و اهل بيت من امان اهل زمين هستند ؛ پس زمانى كه اهل بيت من نباشند براى اهل زمين آنچه از نشانه ها كه به آن ها وعده داده شده بود [ يعنى نشانه هاى قيامت و انهدام عالَم ] فراخواهد رسيد » . [ همان ] وجود مقدّس امام هادى عليه السلام در زيارت جامعه ى كبيره در اين باره مى فرمايد: « بِكُمْ فَتَحَ اللّه ُ وَبِكُمْ يَخْتِمُ وَبِكُمْ يُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَبِكُمْ يُمْسِكُ السَّمآءَ اَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ اِلاّ بِاِذْنِهِ وَبِكُمْ يُنَفِّسُ الْهَمَّ وَيَكْشِفُ الضُّرَّ ؛ خداوند به بركت شما اهل بيت جهان را آغاز نمود و عالَم را نيز به وسيله ى شما ختم مى كند ، و به بركت شما باران نازل مى كند و به بركت شما آسمان را نگاه داشته است و به بركت شما اندوه و سختى را برطرف مى كند » .

با ولايش كسب گردد كلّ خير *** پوك گردد هر كه شد در راه غير

كوش و دستت را به دامانش رسان *** تا شوى از مكر شيطان در امان

تا بَرَد مولا تو را سوى بهشت *** شاد باش از لطف او ، نيكو سرشت !

عشق مولا عليه السلام در قلوب اهل يقين

عشق مولايم على خورشيد وار *** دائماً طالع بوَد در قلب يار

آرى عشق او اگر در دل رود *** قلب انسان عرش رحمان مى شود

آن كه بر دامان مولا چنگ زد *** او بر ابليس و جُيوشش سنگ زد

ص: 115

سنگ زد بر رأس ابليس لعين *** بشكند او شاخ شيطان ، آفرين !

عاقبت هر كس كه بى حيدر بوَد *** عضو باند و جيش شيطان مى شود

نفس هاى مولا عليه السلام بوى خدا مى دهد

پيش رويش كمتر از شمعى بدان *** صد هزاران نجم را در آسمان

مى دهد بوى خدا اى عاشقان *** از نفس هايش بهشت جاودان

ذكر حيدر خود عبادت باشد آن(1) *** نام نيكش عطر افشاند به جان

چون بشر در اين زمان گم كرده راه *** قلب او گرديده بيمار و سياه

ياد مولا قلب را جان مى دهد *** جان به وقت مرگْ آسان مى دهد

آرى ذكرش مردن آسان مى كند *** جان عاشق رَوْح و ريحان مى كند

ص: 116

1- . شيعه و سنّى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده اند كه آن حضرت صلى الله عليه و آله فرمودند: « ذِكْرُ عَلِىٍّ عِبادَةٌ ؛ ذكر على عبادت است » . شيخ سليمان حنفى قندوزى كه از علماى اهل سنّت است در كتاب ارزشمند خويش به نام « ينابيع المودّة » اين حديث شريف را از تعدادى از دانشمندان و كتب اهل سنّت نقل مى كند .

مرده احيا مى شود با نام او *** قفل ها وا مى شود با نام او

كام ها با ياد او شيرين شود *** خشت ها با پاى او سيمين شود

ذكر شيرينش دواى دردهاست *** يا على گفتن نداى مردهاست

نام او درهاى رحمت باز كرد *** آسمان را صحنه ى پرواز كرد

گر شود نور خدا در دل جلى *** بشنوى از كلّ عالم « يا على »

بر لبت گر « يا على » باشد مدام *** شهد ايمان در دلت يابد دوام

منكرانش زار و نالان جان دهند *** شيعيانش خوب و آسان جان دهند

شيعيان بر حوض كوثر واردان *** رهسپاران سوى جنّت جاودان(1)

منكرانش خاك را بر سر كنند *** دشمنانش چون خران عرعر كنند

ص: 117

1- . پيامبر صلى الله عليه و آله به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: « تَرِدُ شيعتُك يوم القيامة رواءاً غير عِطاشٍ ويَرِدُ عدُوُّكَ عِطاشاً يَسْتَسقونَ فلا يُسقون ؛ در روز قيامت شيعيان تو سيراب و غيرتشنه وارد مى شوند و دشمنانت تشنه كام وارد مى گردند و آب مى طلبند و كسى به آن ها آب نمى دهد » . [ عيون اخبار رضا عليه السلام ، ج 2 ، ص 52 ]

پور مريم خادمش در آسمان *** زين سبب يارى كند صاحبْ زمان(1)

در جِنان زيباترين رو ، روى اوست *** همچنين خوش بوترين بو ، بوى اوست

اين سخن را نوح بر كشتى نوشت: *** مرتضى باب خدا سوى بهشت(2)

هر كسى ذكرش بوَد يا بوتراب *** بى شك از او مى شود رفع عذاب

رسول خدا صلى الله عليه و آله و على عليه السلام از يك درخت و ساير مردم از درختان ديگر

از شجرهاى فراوان مردمان *** ليك مولا و نبى از يك بدان(3)

ص: 118

1- . يعنى: چون حضرت عيسى عليه السلام از خادمان اميرالمؤمنين عليه السلام در آسمان است ، هنگامى كه با ظهور مهدى عليه السلام نزول مى نمايد ، خادم حضرت صاحب الزمان عليه السلام مى گردد .

2- . به كتاب « على عليه السلام و پيامبران » نوشته حكيم سيالكوتى ، از ص 35 تا ص 42 تحت عنوان: « على و كشتى نوح » مراجعه گردد . در اين كتاب شواهدى از آثار باستانى ارائه مى گردد كه گوياى اين مطلب است كه نوح عليه السلام بر كشتى خود ، نام مبارك امام على عليه السلامرا نوشته بود .

3- . شيعه و سنّى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل كرده اند كه آن حضرت صلى الله عليه و آله فرمود: « أنا وَعَلِىٌّ مِنْ شَجَرَةٍ واحِدَةٍ وَالنّاسُ مِنْ أشْجارٍ شَتّى ؛ من و على از يك درختيم و ساير مردمان از درختان ديگر » . [ تاريخ مدينه دمشق ، ج 42 ، ص 65 ؛ ينابيع المودّة ، ص 113 ؛ ذخائر العقبى ، ص 16 و ... ]

آرى مولا و نبى از يك درخت *** اقتدا بر هر دو كن ، اى نيكبخت

مصطفى خورشيد و حيدر ماه او *** نور حق از نور حيدر بازجو

پرچم اللّه اكبر مرتضى است *** بر خلائق چشم داور(1) مرتضى است

تبرّى و بيزارى از غاصبان حق مولا على عليه السلام

دشمنش را خصم دان ، بيدار باش ! *** دائماً از منكرش بى زار باش

هم تولّي هم تبرّي اصل دين *** بى گمان لازم بوَد بر مسلمين(2)

پس بوَد صد لعن بر آن غاصبين *** تا ابد لعنت بوَد بر ناصبين

چارمى فرزند آن هِند لعين *** بيشتر لعنت بكن اى مرد دين !

پنجمى آن پست ميمون باز را *** با نياى كافرش لعنت نما(3)

ص: 119

1- . اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: « أنا عين اللّه ؛ من چشم خدا هستم » . [ توحيد صدوق ، ص 164 ]

2- . يعنى: اى اهل يقين ! بدون شك براى ديندارى هم تولّى لازم است و هم تبرّى .

3- . امام باقر عليه السلام در زيارت عاشورا بر اين پنج تن چنين لعنت مى فرستد: اللّهُمَّ خُصَّ انتَ اولَ ظالمٍ باللَعنِ منّى وَابْداً بِهِ اولاً ثمّ العَنِ الثّانِىَ والثالثَ والرّابعَ اللّهم العن يزيد خامسا ...

جايگاه عقل و عشق در پيشگاه مولا اميرالمؤمنين عليه السلام

عقل شد در شرح حيدر بى زبان *** عشق هم در وصف مولا ناتوان

پس زبان در كام بايد در كشيد *** چشم شد يكجا و وجه اللّه ديد

على عليه السلام و رسول خدا صلى الله عليه و آله دو پدر اين امّت

بهر اين امّت نبىّ و مرتضى *** دو پدر باشند تا روز جزا(1)

تاج فخر اوليا را تا ابد *** بر سر حيدر نهادستى احد

دست حيدر هست خود دستخدا(2) *** دست حق باشد فراز دست ها(3)

ص: 120

1- . در احاديث متعددى از رسول خدا صلى الله عليه و آله آمده است كه آن حضرت صلى الله عليه و آله و اميرالمؤمنين عليه السلام دو پدر اين امت هستند ؛ به عنوان نمونه: روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله به اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: « يا أباالحسن ! ألا و إنّى وأنتَ أبوا هذِهِ الْأُمَّةِ ؛ اى اباالحسن ! بدان كه من و تو دو پدر اين امّت هستيم » . [ بحار الانوار ، ج 40 ، ص 450 ؛ أنوار البهيّة ، ص 102 و ... ]

2- . امام على عليه السلام فرمودند: « انا يَدُ اللّه ِ ؛ من دست خدا هستم » . [ توحيد صدوق ، ص 164 ]

3- . خداوند مى فرمايد: « يَدُ اللّه ِ فَوْقَ ايْدِيهِمْ » ؛ دست خدا فراز دست هاى آنان است . [ سوره ى فتح ، آيه ى 10 ]

اسم حيدر مشتق از اسم خداست(1) *** خاك پايش كُحلِ(2) چشم انبياست

در بيان مظلوميت و شهادت حضرت زهرا عليهاالسلام و حضرت محسن عليه السلام

در همه عالم كه مرآت خداست ؟(3) *** اولين مظلوم عالَم مرتضى است(4)

اولين مظلوم: مرآت خدا ؟ *** زير پاى سُفلگان ، ذات خدا ؟(5)

ص: 121

1- . فاطمه بنت اسد عليهاالسلام مادر حضرت على عليه السلام مى فرمايد: آن گاه كه على عليه السلام را در كعبه به دنيا آوردم و خواستم از آن خارج شوم هاتفى به من گفت: اى فاطمه ! نام كودكت را على بگذار ، او على يعنى داراى مقام عالى است ، و خداوند علىّ اعلى مى فرمايد: من نام او را از نام خود اقتباس كردم و او را با آداب خود تربيت نمودم و او را بر مسائل مشكل علمى خود آگاه ساختم . او كسى است كه بت ها را در خانه ام مى شكند و بر بالاى كعبه اذان مى گويد و مرا تقديس و تمجيد مى كند . [ علل الشرايع ، شيخ صدوق ، ج 1 ، ص 135 ؛ بحارالانوار ، ج 35 ، ص 8 ؛ منتهى الآمال ، شيخ عباس قمى ، ج 1 ، ص 171 و ... ]

2- . كُحْل: سرمه .

3- . مرآت خدا: آينه ى خدانما ؛ منظور اين است كه وجود مقدس مولانا اميرالمؤمنين عليه السلام آينه اى است كه در آن اسماء و صفات خداوند متعال را به نمايش مى گذارد . البته خوانندگان محترم توجه داشته باشند كه چون خداوند مباين با اشياء است هيچ موجودى نمى تواند مرآت ذات خدا گردد . و اسماء و صفات الهى ، غير ذات خداوند مى باشد . البته صفات ذاتى خدا ، از اين مبحث جداست .

4- . از امام رضا عليه السلام روايت شده كه آن حضرت عليه السلام هنگام زيارت قبر مطهر اميرالمؤمنين عليه السلاممى فرمودند: « السلامُ عليك يا ولىَّ اللّه ِ أنتَ أوَّلُ مظلومٍ ... » [ كافى ، ج 4 ، ص 561 ]

5- . يعنى منافقان كه بعد از رحلت رسول خدا صلى الله عليه و آله ، حق اميرمؤمنان عليه السلام را غصب و به بيت آن حضرت حمله ور شدند ؛ در حقيقت آنان به خدا بى حرمتى نمودند و خدا را زير پا گذاشتند ؛ نه اين كه اميرالمؤمنين عليه السلام ذات خداست .

آه و آه از ظلم بى حدّ و كران *** بر محمّد ، بر علىّ و خاندان

هر چه گويم كم بوَد در اين جهت *** عذر مى خواهم على از درگهت

چون ندارم درك آن اوج ستم *** گو شده بر تو و زهرا دم به دم ؟

اى خدا اوراق هستى را بسوز *** بعدِ آن ديوار و درب سينه سوز

خود تو آگاهى فقط از آن چه رفت *** بر علىّ و فاطمه ، از ظلم سخت

هست قتل فاطمه فوق بيان *** قتل محسن قتل « سرّ اللّه » دان

اى جهان از اين مصيبت دود شو *** اشك خونين باش يا نابود شو

آه ، پاداش رسالت داده شد *** ميوه از طوباى حق افتاده شد

دست از نقل سقيفه بسته ام *** آتش در كرده بس دل خسته ام

ص: 122

گر بميرم از غم اين داستان *** بهتر از اين تا بيارم در بيان

شعر از خون دلم گلگون كنم ؟ *** يا كه جانم از تنم بيرون كنم ؟

من همى در هم زبانى با خدا *** لعن مى گويم بر آن قوم دغا

گو به روز و شب به همراه صمد: *** لعن بر خصم محمّد تا ابد

بيان گوشه اى از رشادت اميرالمؤمنين عليه السلام در جنگ ها

باز مى گردم به وصف روى يار *** پرده را بهتر بيندازم كنار

پور عمران با نداى يا على *** چيره شد بر ساحران ، بى مشكلى(1)

ص: 123

1- . معنى بيت: حضرت موسى عليه السلام با توسل بر وجود مقدس اميرالمؤمنين عليه السلام بر ساحران پيروز گشت و هم حقانيت رسالتش بر آنان آشكار شد و ساحران ايمان آوردند . خداوند در اين باره مى فرمايد: « وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى أَنْ أَلْقِ عَصَاكَ فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ * فَوَقَعَ الْحَقُّ وَبَطَلَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ * فَغُلِبُوا هُنَالِكَ وَانْقَلَبُوا صَاغِرِينَ * وَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سَاجِدِينَ * قَالُوا آَمَنَّا بِرَبِّ الْعَالَمِينَ * رَبِّ مُوسَى وَهَارُونَ » ؛ و به موسى وحى كرديم كه: عصايت را بينداز پس انداخت و اژدها شد و ناگهان آنچه را به دروغ ساخته بودند فرو بلعيد * پس حقيقت آشكار گرديد و كارهايى كه مى كردند باطل شد * و در آنجا مغلوب و خوار گرديدند * و ساحران به سجده درافتادند * و گفتند: به پروردگار جهانيان ايمان آورديم * پروردگار موسى و هارون . [ سوره ى اعراف ، آيات 117 تا 122 ]

در مصاف مرتضى هر قهرمان *** چون خَسى باشد به زير پاى آن

هر تَهَمتَن گر بر او زورى كند *** در حقيقت از بقا دورى كند

مثل مرحب كلّه اش ويران شود(1) *** یا چو ابن عبدوُد پرّان شود(2)

ص: 124

1- . هنگامى كه اميرالمؤمنين عليه السلام در جنگ خيبر ، قلعه ى بزرگ آنان را محاصره كرد ، يهوديان ، قهرمان و جنگاور نامدار خود را به نام « مِرحب » به ميدان فرستادند . مرحب به سرعت از قلعه خارج شد ، او داراى هيكلى بزرگ بود و در حالى كه دو زره بر تن و دو شمشير همراه و كلاه خود سنگى بر سر داشت ، اين رجز را مى خواند: خيبر مى داند كه من مرحبم ! غرق در سلاح و پهلوانى كار آزموده ، گاهى نيزه فرو برده و گاهى شمشير مى زنم . مسلمانان با ديدن او وحشت كردند و از مقابلش گريختند ؛ وليكن اميرالمؤمنين عليه السلامدر پاسخ او فرمود: من آنم كه مادرم مرا حيدر شير مرد ناميده است ؛ همان شير بيشه ها ، داراى چهره ى مهيبم ؛ بى درنگ با شمشيرم شما را نابود خواهم كرد . آنگاه مرحب با غرّش به سوى امام على عليه السلام حمله كرد و شمشير خود را بالا برد تا ضرتبى بر آن حضرت عليه السلام فروآورد ؛ اما اميرالمؤمنين عليه السلام با چالاكى شگفتى بر او پيشى جست و با ذوالفقارش ضربتى بس محكم بر سر او نواخت كه تمامى لشكريان اسلام صداى آن را شنيدند . مرحب با اين كه سپر بر سر گرفته بود؛ ولى ذوالفقار اميرالمؤمنين عليه السلام سپرش را بريد و كلاه خودش را نيز پاره كرد و سرش را تا به دندان شكافت و نقش زمين گرديد . [ تاريخ طبرى ، ج 3 ، ص 12 ؛ بحث مفصل در اين رابطه در كتاب سيماى جهان تاب ، از ص 295 تا ص 306 آمده است ]

2- . پهلوان نامى عرب به نام « عَمرو بن عبدوُد » در جنگ خندق توسط اميرالمؤمنين عليه السلام كشته و بى سر شد . رسول خدا صلى الله عليه و آله به حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام فرمودند: « اگر اين كار تو را امروز با اعمال جميع امت مقايسه كنند ، بر آن برترى خواهد داشت ؛ چرا كه با كشته شدن عمرو خانه اى از خانه ى مشركان نماند مگر اين كه ذلّتى در آن داخل شد و خانه اى از خانه هاى مسلمين نماند مگر اين كه عزّتى در آن وارد گشت » . [ بحار الانوار ، ج 20 ، ص 216 ؛ مستدرك حاكم ، ج 30 ، ص 32 و ... ] و فرمودند: « مبارزه ى على بن ابى طالب با عمرو بن عبدوُد در روز جنگ خندق افضل است از اعمال جن و انس تا روز قيامت » . [ سيره ى حلبيّه ، ج 2 ، ص 360 ؛ تاريخ بغداد ، ج 13 ، ص 19 ؛ المستدرك على الصحيحين ، ج 3 ، ص 32 و ... همچنين به كتاب سيماى جهان تاب ، از 268 تا 280 مراجعه گردد ]

هر كه خواهد باشدش جان برقرار *** مى كند فوراً ز ميدانش فرار

لا فتى إلاّ على را تا ابد *** بشنوى چون قل هو اللّه احد(1)

با جهادش دين حق شوكت گرفت *** مصطفى با تيغ او قدرت گرفت(2)

مرد ميدان در جهان مولا على است *** روح ايمان بى گمان مولا على است

گر بخواهى پَر زنى در آسمان *** بايدت گردد « على » وِردِ زبان

ص: 125

1- . يعنى همان گونه كه تا ابد « قل هو اللّه احد » مختصّ خداست ؛ « لا فتى إلاّ على » نيز مختص اميرالمؤمنين عليه السلام است .

2- . يعنى: اگر رسول خدا صلى الله عليه و آله توانست بر كفار پيروز شود و حكومت در مدينه تشكيل دهد به بركت ذوالفقار مولا على عليه السلام بود .

عرض ارادتى به محضر مبارك امام حسن مجتبى عليه السلام

دومين اختر كه ابن مرتضى ست *** زاده ى زهرا حسن مولاى ماست

چون كه ناميدش خدا او را حسن *** بين پاكان هست چون گل در چمن(1)

اميرالمؤمنين عليه السلام ميزان حق در تمام زمان ها

اوج گيرى در تولاّى على است *** نوكرى از بهر ابناى على است

او بوَد ميزان حق در هر زمان *** گر بگيرى دامنش يا بى امان

بوسه زن با شوق بر خاك نجف *** تا چو جبريل امين يابى شرف(2)

بارگاه مرتضى در آن بَلَد *** چشمه ى خورشيد باشد تا ابد

ص: 126

1- . در حديث آمده است كه فرزند اول امام على عليه السلام را خداوند نام گذارى كرد و وى را حسن ناميد . [ امالى شيخ صدوق ، ج 3 ، ص 116 ]

2- . يعنى: اگر جبرائيل امين در عالم شرافت يافت به اين خاطر بود كه بر خاك نجف بوسه زده است ؛ تو نيز اگر مى خواهى مثل جبرائيل شرافت يابى با عشق و معرفت خاك تربت اميرالمؤمنين عليه السلام را ببوس !

چون گذارى جبهه(1) بر خاك درش *** گيردت جبريل بر بال و پرش

دائماً ذكرت چو شد يا بوتراب *** خود درونت پر شود از آفتاب

اوست رمز و راز اللّه ُ الصّمد *** باب رحمت ، ما له كفواً احد

عشق ورزيدن به اميرالمؤمنين عليه السلام برجسته ترين عنوان كارنامه ى مؤمن در رستاخيز

چون خدا يومُ الجزا بر پا كند *** نامه ى اعمال مردم وا كند

برترينْ عنوانِ آن حبّ عليست *** نور آن در كلّ محشر مُنجَليست(2)

با ولايش مى روى تا بى كران *** بس فراتر مى شوى از آسمان

چون كه او يك نور با خاتم بوَد *** پس تمام عشق در عالَم بوَد(3)

ص: 127

1- . جبهه: پيشانى .

2- . بيت فوق اشاره دارد به اين حديث مشهور نبوى صلى الله عليه و آله: « عُنوانُ صَحيفَةُ المُؤمِنِ حبُّ علىِّ بن أبى طالبٍ ؛ در روز قيامت ، برجسته ترين چيزى كه در كارنامه ى مؤمن مشاهده مى شود ، عشق ورزيدن به علىّ بن ابى طالب است » . [ الصّواعق المحرقَة ، ج 1 ، ص 193 ؛ مناقب ابن مغازلى ، ص 243 ؛ تاريخ دمشق ، ج 5 ، ص 230 و ... ]

3- . در احاديث فراوانى از كتب شيعه و اهل سنت آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام قبل از خلقت جهان ، يك نور واحد بودند ، به عنوان نمونه: احمد حنبل از پيشوايان عامه در كتاب مسند خود از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: « من و على از نور واحدى خلق شده ايم و خداوند روح من و على را قبل از خلقت عالم خلق نموده بود » . ابن مغازلى شافعى در كتاب « مناقب » از قول رسول خدا صلى الله عليه و آله مى نويسد: « من و على نورى بوديم در خدمت حضرت حق ، و اين نور ، حضرت حق را تسبيح مى گفت و تقديس مى كرد ، قبل از آن كه آدم خلق شده باشد » . شيخ سليمان حنفى قندورى در « ينابيع المودة » از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند: « من و على از نور واحدى آفريده شده ايم قبل از چهارهزار سال كه خدا آدم را بيافريند ؛ چون خداوند آدم را آفريد آن نور را در صلب او قرار داد و پيوسته همين طور آن نور در اصلاب آباء و اجداد بود تا در صلب عبدالمطلب به دو نيم گشت . پس نبوّت در من قرار گرفت و وصايت در على واقع شد » . علامه ى مجلسى از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند: « خُلِقْتُ أنا و عليّ من نُور واحد ؛ من و على از يك نور آفريده شده ايم » بحارالأنوار ، ج 35 ، ص 34 .

اميرالمؤمنين عليه السلام مولود كعبه و اسم اعظم الهى و تاج سر انبياء

او تولد يافت در بيت الحرام *** تا ابد بر او و بر وُلدش سلام

آن كه بهر عشق او بى سر شود *** تا ابد در آسمان اختر شود

پس سرت را بهر او آماده دار *** تا كه تقديمش كنى با افتخار

نهج او(1) درياى برهان مى دهد *** حرف حرفش درس قرآن مى دهد

ص: 128

1- . نهج البلاغه ى او .

اسم اعظم نيست غير از نام او *** دين به راه افتاد با اسلام او

در مقامش گر كسى در شك شود *** بر جَبينش نام شيطان حَك شود

روز محشر شعله ها خيزد از او *** در جهنم با شياطين روبرو(1)

در رُخش پيداست هر پيغمبرى *** بر سر آنان عَجَب تاج سرى !

در ميادين شير جز حيدر نبُود *** بى على آئين پيغمبر نبُود

اميرالمؤمنين عليه السلام هويّت و تمام قرآن

اى برادر گويمت باز اين سخن *** فكر كن ! انديشه كن ! بشنو زِ من

ص: 129

1- . دو بيت فوق اشاره است به اين حديث نبوى صلى الله عليه و آله: ابن عباس مى گويد از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه فرمود: « يحشرُ الشّاكّ فى علىّ مِن قبره وفى عُنُقِهِ مِن نارٍ فيه ثلاثَ مِأَةِ شُعلَةٍ ، عَلى كُلِّ شعلةٍ شيطانٌ يَلْطَخُ وَجهَهُ حتّى يوقِفُ موقف الحساب ؛ شكّاكان نسبت [ به حقانيت ] على از قبر خويش محشور مى شوند در حالى كه در گردنشان طوقى از آتش است كه آن طوق داراى سيصد شعله مى باشد و بر سر هر شعله شيطانى است كه صورت وى را مى سوزاند تا آن هنگامى كه براى حساب رسى در پيشگاه الهى حاضر مى شود » . [ مناقب على بن ابى طالب عليه السلام مناقب ابن مردويه ، ص 717 ]

بى على قرآن به يغما مى رود *** سمت آئين برهما مى رود

شهد ايمان ، روح قرآن مرتضى است *** باطنش(1) ، هم روى قرآن2 مرتضى است

عقل گويد: اصل برهان مرتضى است *** قلب گويد: كلّ قرآن مرتضى است

اميرالمؤمنين عليه السلام درياى جوشان محبّت خدا

دل چو پرتو گيرد از نور على *** در نگاهش مى شود حق مُنجلى(2)

چون سخن در كُنه مولايم رسيد *** هم قلم بشكست و هم كاغذ دريد

مرتضى بحرى است ، بس بحرى عميق *** اوست بهر شيعه اش يارى شفيق

گر بخواهى غرق آن دريا شوى *** پس رها بايد از اين دنيا شوى(3)

ص: 130

1- . باطن قرآن . 2 . ظاهر قرآن .

2- . يعنى: اگر ذرّه اى از پرتو نور الهى اميرالمؤمنين عليه السلام در دل كسى افتد ؛ او به چنان معرفتى مى رسد كه هر جا نظر افكند عظمت و حقانيت خدا را در آيات و پديده هاى او مشاهده مى كند .

3- . يعنى: هر كه مى خواهد در درياى باعظمت و بى انتهاى محبت اميرالمؤمنين عليه السلامغرق گردد ، بايد حبّ دنيا را رها كند و گناه را از قلب خويش خارج سازد تا لياقت غرق شدنِ در درياى محبت و ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام را پيدا كند .

اين همه شور و شعف از بهر كيست ؟ ! *** آنچه آتش بر دلم افكنده چيست ؟ !

اى خوشا آنان كه قلب و جانشان *** مى دهد هر دم ز عشق او نشان

على بن ابى طالب عليه السلام درياى خروشان و ...

على بن ابى طالب عليه السلام درياى خروشان و ...(1)

عاشقا ! درياىِ جوشان مرتضى است *** تا ابد خورشيد تابان مرتضى است

در سخاوت كو يدى مانند او ؟ *** قلب حيدر أوْسَع از عالم بگو

لعنت پروردگارم تا ابد *** بر كسى كاو دشمن حيدر بود(2)

جام مولا عليه السلام شراب كوثر است

جام دُردآلود او هر كس چشيد *** دست از دنيا و از عُقبى كشيد(3)

ص: 131

1- . رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: على بن ابى طالب درياى خروشان و خورشيد تابان است . دستان او از رود فرات سخاوتمندتر و قلب او از تمام جهان وسيع تر است . هر كس دشمن او باشد لعنت خدا بر او باد . [ مائة منقبة ، ابن شاذان قمى ، حديث 12 ؛ كنزالفوائد ، كراجكى ، ص 62 بحارالأنوار ، ج 27 ، ص 227 ]

2- . طبق احاديث فراوانِ شيعه و سنّى ، دشمن اميرالمؤمنين عليه السلام ملعون و از ياران جهنم است .

3- . هر كس كه جام محبت و ولايت امير مؤمنان عليه السلام - كه در دنيا با ناملايمات و زجرها توام است - را سر كشيد ؛ او آنچنان شيفته ى امير مؤمنان عليه السلام مى گردد كه نه تنها به زرق و برق هاى دنيا بى رغبت مى گردد ؛ بلكه آخرت و نعمت هاى ابد نيز در برابر محبت و عشق به مولا على عليه السلام برايش ناچيز مى شود .

خوش به حال آن كه زين مِىْ خورده است(1) *** هر كه مست او نباشد مرده است

هر كه نوشد جرعه اى از جام او *** كيميا دان تربت اقدام او

بارگاه ملكوتى اميرالمؤمنين عليه السلام قبله گاه عاشقان

گر چه بيت اللّه بوَد ما را هدف *** ليك باشد قبله ى جان ها نجف

گشت بيت اللّه على را چون صدف *** پس على باشد هدف از اين هدف

على عليه السلام قسمت كننده ى بهشت و دوزخ و تمام علم

او « قسيمُ الجنّةِ والنّار » هست(2) *** عاشقش در آسمان بسيار هست

ص: 132

1- . زين مِىْ: شراب محبت و ولايت اميرالمؤمنين عليه السلام .

2- . احاديث متعددى از رسول خدا صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام هم در منابع شيعه و هم در منابع اهل تسنن آمده است كه در روز قيامت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام به اذن خداوند متعال بهشت و جهنم را براى مردمان - از اولين تا آخرين - تقسيم مى كند ، و هيچ كس به بهشت و يا دوزخ وارد نگردد مگر بعد از تقسيم آن حضرت عليه السلام .اسناد اين احاديث را در كتاب « سيماى جهان تاب » در حكمت نامه ى چهاردهم به صورت گسترده بيان كرده ايم .

گر تمام علم را شش سر بوَد *** پنج بخشش بى شك از حيدر بوَد

يك ششم بهر خلايق باشد آن *** او در آن يك شيش هم اعلم بدان(1)

عشق به مولا عليه السلام آتش جهنم را خاموش مى كند

گر بشر بر حبّ او يكدل شود *** آتش دوزخ دگر باطل شود(2)

او بوَد اركان آئين رسول *** در تحيّر از مقاماتش عقول

بحر دانش تا ابد در جام اوست *** واصل اين جام ، خوش فرجام اوست !

ص: 133

1- . دو بيت فوق ، اشاره اى است به اين حديث رسول خدا صلى الله عليه و آله: ابن عباس مى گويد كه رسول خدا صلى الله عليه و آلهفرمود: « العلمُ سِنَّةُ أسْداسٍ ، لِعلىٍّ مِنها خَمسَةُ أسْداسٍ ، لِلناّسِ سُدسٌ ولَقَدْ شارَكَنا فيهِ حتّى هو أعلمُ بِه مِنّا ؛ علم شش قسمت است ، پنج ششم آن متعلّق به على است و يك ششم آن در اختيار بقيّه ى مردم است ؛ على در آن نيز با مردم شريك است ، به طورى كه در يك ششم نيز از آنان بالاتر است » . [ مناقب ابن شهر آشوب ، ج 2 ، ص 31 ؛ غايةُ المرام ، باب 25 ، ص 514 و ... ]

2- . اشاره اى دارد به حديث مشهور نبوى كه مى فرمايد: « لَوِ اجْتَمَعَ الناسُ عَلى حُبِّ علىِّ بن ابى طالب لَما خَلَقَ اللّه ُ النار ؛ اگر مردمان بر محبّت و دوستى على بن ابى طالب عليه السلام اتفاق كلمه داشتند خداوند آتش جهنم را خلق نمى كرد » . [ مناقب خوارزمى ، ص 83 ؛ ينابيع المودّة ، ص 126 و ... ]

اميرالمؤمنين عليه السلام ميزان حق و باب جنّت و جانِ كلّ و بطن قرآن و آفتاب عالم

بهر هر امت على فرقان بوَد *** در قيامت هم على ميزان بوَد

برترينْ پاكانْ شمار اصحاب او *** باب جنّت هست خود آن باب او

در زمين هادى بوَد ، هم آسمان *** هم بوَد وجه خدا او بى گمان

آفِتاب كلّ عالمْ مرتضى است *** گوهر دستانِ خاتمْ مرتضى است

بى ولايش هر عمل باطل بوَد *** هم سلوك فردْ بى حاصل بوَد

بطن قرآن با على پيدا شود *** نام يزدان با على معنا شود

باب جنّت با ولايش باز شد *** عشق هم با نام او آغاز شد

او بوَد هم كلّ جان ، هم جان كل *** بر سر هر مرسَلى تاج است و گل

هر كه در قلبش على جا وا كند *** در جهان با عشق بس غوغا كند

ص: 134

نورِ حق را هر كسى انكار كرد *** روح خود را تا ابد بيمار كرد

هر كه با مولا على نارو زند(1) *** پيش شيطان روز و شب زانو زند

اميرالمؤمنين عليه السلام مظهر عدل الهى و آيت العظماى حق

عدل با نام على معنا شود *** در جهان چون او كجا پيدا شود ؟

مظهر عدل خدا حيدر بوَد *** عاشقش در راه او بى سر بوَد

آسمان با صدهزاران كهكشان *** گردِ خاكِ پاىِ حيدر هم ندان

هر كه گويد: اين سخن باشد غُلُوْ(2) *** گويمش: آن گَرد مى يابد عُلُوْ(3)

ص: 135

1- . نارو زند: خيانت ورزد .

2- . غُلُوْ: زياده گويى و مبالغه ى فراوان كردن .

3- . عُلُوْ: رفعت و بزرگى . معنى بيت: هر كس كه بگويد: اين گونه سخن گفتن مبالغه و زياده گويى است ؛ در پاسخش مى گويم: آن ذرّه ى خاكى كه به كف پاى مبارك حضرت اميرالمؤمنين عليه السلامبرخورد كرده است آنچنان عُلُوْ و رفعت مى يابد كه ارزشش از هزاران ستارگان آسمان بيشتر مى شود .

چون تبرك از كف مولا گرفت *** برتر از آن كهكشان ها جا گرفت

پيش نورش شمسْ بى نور آمده *** هر ك(1) از او بينا نشد كور آمده

قلب حيدر مركز عالَم بوَد *** نفس پاك حضرت خاتم بوَد

گر مقامش را كسى انكار كرد *** خويش را بدبخت و بس بيمار كرد

آيت العظماى حق حيدر بوَد *** بازُوَش فتّاح صد خيبر بوَد

مرسَلان را سايه از پاى على است *** جمله پا بوس قدم هاى على است

جملگى گويند با هم اين سخن *** تو بگو حالى به همراهىّ من

: موئى از او از جهان سر آمده *** دشمنش از يك زنا درآمده(2)

ص: 136

1- . هر ك: هر كه .

2- . درا حاديث متعددى آمده است كه دشمنان اميرالمؤمنين عليه السلام زنازاده هستند ، براى مثال در منابع اهل سنت آمده: « ... مالك بن انس عن محبوب بن أبى الزناد ، قال: قالت الأنصار: أن كنّا لنعرف الرجل إلى غير أبيه ببغضه على عليّ بن أبى طالب عليه السلام »: ... انس بن مالك از انصار نقل مى كند كه انصار انسان هاى حرام زاده را با بغض ورزيدن آنان به على بن ابى طالب عليه السلامشناسايى مى كردند .

اين اشعار ، باغ فردوس است

محسنا ! در مدح او گوهر بريز *** تا نظر بنمايَدَت در رستخيز

گر كريمى يا بخيلى يا فقير *** هر چه مى خواهم بگيرم از امير

باغ فردوس است اين اشعار نور *** چشم بد از شاعرش باشد به دور

نثر و نظمش دائماً پر بار باد *** عرض اخلاصى به نزد يار باد

*******

بيان برخى از ويژگى هاى آخرالزّمان

فتنه ها در اين زمان بالا گرفت *** دردهاى بى امان بالا گرفت

هر كجا را بنگرى آشوب و جنگ *** مدّعيّان تديّن رنگْ رنگ

با حسادت قلب ها بيمار گشت *** دام هاى بردگى بسيار گشت

زير پاها مورها پامال شد *** كوى و برزن ها پر از دجّال شد

ص: 137

قلب انسان لخته اى بى روح گشت *** كشتى بشكسته اش بى نوح گشت

كو دعا و ذكر و قرآن و نماز ؟ *** جاى آن شد صوت و كفْ ، آواز و ساز

دين فروشى بهر شهرت ، بهر نام *** گر نباشد نيست كس مرد تمام!!

مرد گيسو مى گذارد چون زنان *** زير ابرو كم كند شادى كنان

مردِ بى غيرت زنش را چون عروس *** مى نهد بر سر بسانْ تاجِ خروس

تا همه بينند آن زيبا نگار ! ! *** روى دوش مرد خود ! ! گشته سوار ! !

فتنه ها در اين زمان بالا گرفت *** رَست هر كس دامن مولا گرفت

هرج و مرج اين زمان: بوى ظهور *** هست اوضاع زمين: كوى ظهور

مى رود كار جهان: سوى ظهور *** آشكارا مى شود: روى ظهور

شيهه اى از دور مى آيد به گوش *** تك سوارش كيست ؟ اى مردم به هوش ! !

**********

ص: 138

ويژگى هاى يك شيعه

عفو و بخشش كار او باشد مدام *** گر كسى بد گويد او گويد: سلام(1)

بهر هر كس او امانت دار گشت *** خير او بر مردمان بسيار گشت

نرم خويى شيوه اش در زندگى *** ساز و كارش در مسير بندگى

دست گيرى از فقيران كار اوست *** راست گويى با خلايق يار اوست

از زبان و دست و چشمش مردمان *** روز و شب باشند دائم در امان

با درايت شيعه مى گويد سخن *** نِىْ كه دائم حرف ريزد از دهن

شيعه ى او هست تقوايش مدام *** او بوَد بى زار از شهرتْ وَ نام

ص: 139

1- . اشاره اى دارد به آيه ى 63 سوره ى مباره ى فرقان كه خداوند متعال در وصف بنده هاى شايسته ى خود مى فرمايد: « وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً » ؛ و بندگان خاصّ خداى رحمان آنان هستند كه بر روى زمين با تواضع و فروتنى راه مى روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب و عتابى كنند [ يعنى به آنها ناسزا گويند ] آنان با سلامت نفس و زبان خوش جواب دهند .

شيعه ى حيدر به اسم و نام نيست *** كس به اسم و نام خوش فرجام نيست

چون على بر نفس خويشت(1) سخت گير *** نفس كن در پنجه هاى خود اسير

چون على در يادِ حق دلشاد باش *** از قيود اين و آن آزاد باش

اميرالمؤمنين عليه السلام نگين آفرينش و باب الطاف الهى

چون نگين آفرينش مرتضى است *** تا ابد او باب الطاف خداست

ذكر حق باشد نفس هايش مدام *** باز هم بر او و بر وُلدش سلام

نيست جز حيدر اميرالمؤمنين *** بانگ تكبير است آن سردار دين

فخر بر عالم كند بيت الحرام *** چون به ميلاد على بگرفت نام(2)

عشق او بر عرش پروازت دهد *** گنج ها از غيبِ پر رازت دهد

ص: 140

1- . نفس خويشت: نفس خود .

2- . معنى بيت: بيت الحرام بر عالميان فخر و مباهات مى كند ؛ زيرا با تولد يافتن اميرالمؤمنين عليه السلام در درونش ، در آسمان ها نام و شهرت يافت .

امام على عليه السلام تمام عقل و علم و ميزان

دل چو از عشق على كامل شود *** رازهائى بهر او حاصل شود

حق نمايان كرده چون برهان او *** جان عالَم مى شود قربان او

عقل اول عقل آخِر مرتضى است *** هر زمان آيات باهِر مرتضى است

نام او گر بر دلى مرهم شود *** از فشار قبر او بى غم شود(1)

كيست او ؟: آن مظهر اعلاى حق(2) *** خود بوَد او ديده ى بيناى حق

او زبان حق بوَد در هر زمان *** در زمين ، در قلب ها ، در آسمان(3)

ص: 141

1- . معنى بيت: اگر بر دل پر زخم نام مولا على عليه السلام مرهم گردد ، او ديگر از فشار قبر و عالم برزخ هيچ ترس و واهمه ندارد ؛ زيرا مولا على عليه السلام فريادرس اوست .

2- . مظهر اعلاى حق: مظهر اسماء و صفات الهى ؛ نه مظهر ذات ؛ زيرا هيچ موجودى مظهر ذات خداوند نيست . و علت آن - طبق نصوص متعدد معصومين عليهم السلام - اين است كه: چون تمام خلايق مباين و جدا از ذات اقدس الهى هستند ؛ بنابراين هيچ موجودى نمى تواند مظهر ذات خداوند باشد . فتأمّل يا أخى

3- . امام على عليه السلام مى فرمايد: « أنا عِلمُ اللّه ِ ، وَ أنا قلبُ اللّه ِ الْواعي ، وَ لِسانُ اللّه ِ النّاطقُ وَ عِيْنُ اللّه ِ ، وَ جَنْبُ اللّه ِ ، وَ أنا يَدُ اللّه ؛ من علم خدا ، و من قلب فراگير خدا ، و زبان گوياى خدا ، و چشم خدا ، پهلوى خدا ، و من دست خدا هستم » . [ توحيد صدوق ، ص 164 ، باب 22 ] توضيح: اميرالمؤمنين عليه السلام در مثل چنين سخنانى با مجاز و استعاره سخن گفته است و نبايد توهم جمسانيت براى خدا و يا مثليّت اميرالمؤمنين عليه السلام با خدا گردد و معناى لطيف اين سخنان براى اهل هوش و فهم مخفى نيست .

عشق با نام على معنا شود *** دل به يادش هر نفس بُرنا(1) شود

هم قلم هم لوح و هم فرقانْ على است *** هم اساس دين و هم ميزان على است

علم اوّل ، علم آخِر ، پيش اوست *** راه جنّت تا ابد از كيش اوست

اميرالمؤمنين عليه السلام مخزن علم خدا و نقطه ى « باء » بسم اللّه الرّحمن الرّحيم

زادگاه معرفت برهان او *** مى شكوفد دانش از دامان او

معدن علم لدنّى جان او *** سرّ حق بنهفته در ايوان او

مخزن علم خداوند غيور *** راه جنت مى كند از او عبور

گر حقيقت جوئى اى يار عزيز *** پس شنو اين راز را از من تميز:

ص: 142

1- . برنا: جوان .

در حقيقت خودْ على باشد بهشت *** جز على هر پير را بايد بِهِشت(1)

عارف كامل به مولانا على *** پا نهاده در جنان بى مَعْطلى

دور اندازد همه حور و قصور *** مى نشيند با على بر موج نور(2)

او بهشت خود به دور انداخته *** چون بهشت واقعى را يافته

او ندارد كار با غير على *** دارد او يك عشقْ با دريا دلى

عشق او وجه اللّه ِ عُلْيا بوَد *** فارغ از عُقبى و از دنيا بوَد

چون جمال حضرت اللّه اوست *** نقطه ى آن باء بسم اللّه اوست

خاك درگاهش سر و گيسوى ما *** روى زيبايش همان مينوى ما(3)

ص: 143

1- . رها ساخت .

2- . يعنى عارف كامل به مولا على عليه السلام ، در بهشت آن چنان جذب سيماى مبارك آن حضرت عليه السلام مى شود كه نسبت به حور و ديگر نعمت هاى بهشتى بى توجه مى گردد ؛ البته عارف كامل به مولا عليه السلام به قدر استعداد بشر غير معصوم در هر عصر شايد به تعداد انگشتان يك دست هم نباشد .

3- . مينوى ما: بهشت ما .

اوست مينوى خداوندىّ ما *** روح ما و دين دلبندىّ ما

كاش اين گونه بهشتى مى شدم *** ناخداى عرش و كشتى مى شدم

با اميرالمؤمنين سيرى تمام *** مى نشستم با خدا و والسلام(1)

قلب مولانا على عليه السلام ركن شب قدر

سرّ خلقت در رخش پيدا بوَد *** قطره با او برتر از دريا بوَد

غير او راه حقيقت نيست ، نيست *** گو به جز او قدرت حق كيست ؟ كيست ؟

آرزوى عارفانش روىِ اوست *** مسجد و محراب ما ، ابروى اوست

از غبار پاى مولا آسمان *** كهكشان برپا كند در هر زمان

ظاهر و هم باطن قرآن على است *** نقطه نقطه ، حرف حرفِ آن على است

ليلة القدرى كه در ماه خداست *** ركن آن قلب علىِّ مرتضى است

ص: 144

1- . مى نشستم با خدا ، يعنى: با نشست و برخاست با اميرالمؤمنين عليه السلام ، رنگ الهى مى گرفتم .

بشنوى از هر نبىّ و هر ولى: *** چنگ زن بر دامن مولا على

وصف شهادت اميرالمؤمنين عليه السلام و ...

دشمنش آنگه كه فرقش را شكافت *** شير حق از ذكر حق رو بر نتافت(1)

شد مَلَك شيون كنانْ بر سر زنان *** بانگ زد روح القُدُس در آسمان

عشق بازى را از او آموختم *** در دلم خورشيدها افروختم

منهدم گرديد اركان هُدى *** شد شهيد كين علىِّ مرتضى(2)

ص: 145

1- . آنگاه كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در سجده ى نماز توسط ابن ملجم ملعون ، فرقش شكافته شد و با صورت خونين در محراب مسجد كوفه افتاد با آن حالت نيز لب هاى مبارك خود را به ذكر خداوند حركت مى داد . [ بحارالأنوار ، ج 42 ، ص 282 ]

2- . زمانى كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در محراب عبادت در شب نوزدهم مبارك رمضان توسط ابن ملجم ملعون فرق مباركش با شمشيرى زهرآلود شكافته شد ، جبرائيل امين در ميان آسمان و زمين چنين فرياد كشيد: « تَهدّمت واللّه ِ اُركانُ الهدى وانطمست اعلامُ التُقى وانْفَصمت العروة الوثْقى ، قُتلَ ابن عمِّ المصطفى قُتل الوصىّ المجتبى قُتل علىّ المرتضى قَتَله أشْقَى الْأشْقياء ؛ به خدا سوگند ! ستون هاى هدايت درهم شكست و نشانه هاى تقوا محو شد و دستاويز محكمى كه ميان خالق و مخلوق بود ، گسيخته گرديد ، پسر عمّ مصطفى كشته شد ، على مرتضى به شهادت رسيد و بدبخت ترين اشقياء او را شهيد نمود». [ بحارالانوار، ج 42، ص 282؛ منتهى الآمال، ص 210 ] همچنين نقل شده: در آن هنگام زمين به لرزه درآمد و درياها موّاج و آسمان ها متزلزل شدند و درهاى مسجد به هم خوردند و خروش از فرشتگان آسمان ها بلند شد و باد سياهى وزيد ، به طورى كه جهان را تاريك ساخت . [ منتهى الآمال ، ص 210 ]

ظلمتى تاريك عالم در گرفت *** آسمان تا حشر زارى سر گرفت

فرق مولا با شكافى شد دو تا *** روح يزدان بال زد سوى خدا

زين مصيبت قلب هاى عاشقان *** غرقِ در ماتم بوَد در هر زمان

مسجد كوفه شبستانش هنوز *** مى تپد از عشق مولا شب وَ روز

مست از مولاىَ يا مولاىِ او *** صورتش چون عرش شد با پاى او

بوى يزدان مى دهد محراب آن *** عطر از آن گيرد بهشت جاودان

بشنو از جبريل اى دل هر زمان:*** « لا فتى إلاّ على » از آسمان

حق خريدار مناجات على است *** عالَمى مبهوت طاعات على است

گر مقامش را خَسى انكار كرد *** ذكر اوصافش مَلَك بسيار كرد

ص: 146

ماه از رويش خجل گرديده است *** آسمان از صورتش گُل چيده است

رايت اللّه اكبر دست اوست *** سوره ى توحيد هم سر مست اوست

گر نظر بر ذرّه ى خاكى كند *** ذرّه را خورشيدِ افلاكى كند(1)

حلقه بر گوش آستان مولا على عليه السلام هستم

قلب ها را مرتضى تسخير كرد *** نام او توحيد را تفسير كرد

جان من در كنج كوىِ عشق اوست *** بهر چشمم گردِ كويش آرزوست

حلقه بر گوشم به درب خانه اش *** ريزه خوار سفره ى شاهانه اش

هر چه مى خواهم بگيرم از على *** چون على دارم ندارم مشكلى

از در اين خانه جاى ديگرى *** كى توانم رفت سوى هر درى ؟!

برده اى هستم ، ولى صاحب شناس *** مى كنم اين صاحب خود را سپاس

ص: 147

1- . معناى بيت: اگر اميرالمؤمنين عليه السلام نظر بر ذره اى از خاك افكند ، آن ذره ى خاك برتر و والاتر از خورشيد و ستارگان افلاك و آسمان ها مى گردد .

در وجودت عشق حيدر را بكار *** تا كه پروازت دهد تا نزد يار

تا نگشتى خاك ،(1) بهرش خاك شو *** با غبارش برتر از افلاك شو

در مذمّت رباخوارى

لقمه ات را پاك گردان از حرام *** لقمه ى بد آتش افروزد به كام(2)

با ربا خوارى مكن با حق ستيز(3) *** خيرى افشان با زكاتت اى عزيز(4)

ص: 148

1- . تا نگشتى خاك: تا نمردى و تبديل به خاك نگشته اى .

2- . يعنى كسى كه مال حرام مى خورد او در حقيقت دارد آتش مى بلعد . در روايات معصومين عليهم السلام فراوان آمده كه خوردن مال يتيم و مال حرام ، خوردن آتش است .

3- . يعنى هر كس كه رباخوارى كند پرچم جنگ و ستيز با خدا را برافراشته است ؛ همان گونه كه خداوند در قرآن كريم مى فرمايد: « يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِيَ مِنَ الرِّبا إِنْ كُنْتُمْ مُؤمِنِينَ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ ... » ؛ اى اهل ايمان ، از خدا بترسيد و رباخوارى را ترك كنيد ، اگر ايمانتان ايمان واقعى است ، پس اگر ترك رباخوارى نكرديد ، آگاه باشيد كه به جنگ خدا و رسول او برخاسته ايد . [ سوره ى بقره ، آيه ى 278 و 279 ]

4- . يعنى: به جاى رباخوارى بخشى از مال و ثروتت را در راه خدا انفاق كن و با اين كار خيرى در جهان آشكار ساز . روايات فراوانى از ائمه ى معصومين عليهم السلام در مذمّت رباخوارى وارد شده است كه چگونه ربا دين و ايمان و جامعه و حتى نطفه ى انسان را ويران مى سازد ! و رباخوارى از بزرگترين و بدترين گناهان كبيره است .

سود بانكى را ز مالت دور كن *** چشم شيطان را به دستت كور كن

با رباخوارىّ خود اين بانك ها *** بس مخرّب تر بدان از تانك ها

بى حيايىّ و قساوت از كجاست ؟ *** : بى گمان بخش وسيعش از رباست

ريشه ى آن را بدان از صهيونيست *** روبرويش گر مسلمانى بايست

هان ! سخى دل باش چون رود فرات *** جان خود آباد گردان با زكات

شيعه هرگز بر رباخوارى نشد *** عضو آن باند تبهكارى نشد

« يا على » ذكر عاشقان راه حق

بر زبانت « يا على » باشد مدام***كورى كورانِ نورِ آن امام

عالم كون و مكان در دست اوست *** هستى هر هست هم از هست اوست(1)

ص: 149

1- . اهل بيت پيامبر صلى الله عليه و آله سبب پيدايش عالَم هستند ؛ يعنى خداوند متعال به خاطر اين انوار الهى ، موجودات را خلق نموده است . در زيارت جامعه ى كبيره مى خوانيم: « بِكُمْ فَتَحَ اللّه ُ وَ بِكُمْ يَخْتِمْ ؛ به شما خاندان طهارت عليهم السلام خداوند ايجاد عالم نمود و به شما عالم را ختم مى كند » .

جز از او از كس سَلُوني نشنوى *** يار شو تا تَفْقِدوُني نشنوى(1)

علم احمد آمده در سينه اش *** سرّ حق را قلب او گنجينه اش

شيعه يعنى اهل بينش ، اهل راز *** آن كه دائم غرق باشد در نماز

**********

عشق به مولا عليه السلام اصل تمام خوبى هاى عالم

عشق حيدر شعله ها بر دل زند *** غيرْ دينت را به غارت مى برد

دشمن ار سازد سرم از تن جدا *** بهر عشق حيدر آن شير خدا

بانگ برآرم كه اى ديوانِ پست *** آرزويم اين چنين جان دادن است

تا شدم عبدِ عبيد بوتراب *** ايمنم از وحشت روز حساب

گر چه « محسن » پر گناه و پرخطاست *** ليك در محشر شفيعش مرتضى است

**********

ص: 150

1- . اشاره به سخن اميرالمؤمنين عليه السلام كه بارها فرمودند: « سَلُونى قَبلَ أنْ تَفقِدونى ؛ اى مردم ! تا در ميانتان هستم از من بپرسيد » . [ نهج البلاغه ، خطبه 189 ]

« يا على » آخرين ذكرم

« يا عَلي » در مرگ تلقينم كنيد *** شاد با اين ذكر ديرينم كنيد

با گلاب مرقدش پاكم كنيد *** با غبار مَضجعش خاكم كنيد

آشنايان ! دوستان ! اى مؤمنين *** باز هم مى گويم از روى يقين:

گر چه « محسن » پر گناه و پر خطاست *** ليك در محشر شفيعش مرتضى_'feست

مناجات قلبم با مولاى عابدان عليه السلام

اى حيات قلب هاى عابدان *** بى كسى خوانَد تو را از عمق جان:

ذرّه اى گَردم به درگاهت امير *** جان « محسن »(1) حيدرا ! دستم بگير

يك نظر بر من نما اى بوتراب *** تا درونم پر شود از نور ناب

ص: 151

1- . محسن بن على عليهماالسلام كه در جريان هجوم دستگاه خلافت غاصبانه به خانه ى اميرالمؤمنين عليه السلام در شكم مادرش ، حضرت صديقه ى كبرى عليهاالسلام به شهادت رسيد . مدارك اين واقعه در كتاب سيماى جهان تاب ، در حكمت نامه ى بيستم به صورت مفصل آمده است .

گر ملائك سجده بر آدم نمود *** نِىْ براى او ، كه از بهر تو بود

اى كه نور اختران از نور توست *** مهدى صاحبْ زمان هم پور توست

اى امير بدر و احزاب و حُنين *** جان آن ريحانه فرزندت حسين

پاى خود بر روى اين ذرّه گذار *** تا شود خورشيدها ، بل صد هزار

**********

خطاب به وجود مقدس امام رضا عليه السلام

خطاب به وجود مقدس امام رضا عليه السلام(1)

ذرّه ام در بارگاهت يا رضا ! *** دست گيرم ، جان جدّت مرتضى

بارگاهت مَلْجَأَ درماندگان *** گشته ام در بارگاهت ميهمان

نام تو هم ، نام جدّت مرتضى ست *** ذكر قلبم روز و شب مولا رضاست

عرش را چون از ضريحت ديده ام *** خاك پاى زائرت بر ديده ام(2)

ص: 152

1- . ابيات پايانى اين مثنوى را در حرم مطهر امام رضا عليه السلام در كنار مضجع شريفشان سروده ام .

2- . يعنى: چون من ابتدا و آغاز عرش خداوند را از بارگاه و ضريحت ديده ام ، بنابراين سزاوار است كه خاك پاى تمام زائرانت را بر ديده ام بگذارم .

پور حيدر يك نظر بر من نما *** تا چو مرغان اوج گيرم در سما(1)

چشم « محسن » خيره بر دستان توست *** چشمه ى مينوى او احسان توست

**********

خطاب به وجود مقدس ولىّ عصر عليه السلام

اى اباصالح ! نظر بر من نما *** دست گيرم باش جان مرتضى

ذوالفقار مرتضى در دست توست *** آسمان ها و زمين پا بستِ توست

رخ نما بر ما تو اى دلدار پاك *** گشته از هجران تو دل چاك چاك

پرده از چهره گشا اى پادشا ! *** تا ببينم چهره ى مشكل گشا

اسم اعظم در وجودت مستتِر *** هست « محسن » بر ظهورت منتظر

**********

ص: 153

1- . سما: سماء ، آسمان .

نجواى پايانى با خداوند

اى خدا اى پادشاه بى بديل *** اى كه هر مخلوقْ در مُلكت ذليل

خالق عالم تويى ، قادر تويى *** راحم وهّاب ، هم قاهر تويى

از عدم انشا نمودى(1) خلق را *** آسمان را ، غرب را ، هم شرق را

در حريمت حيدر عبد مطلق است *** هر كه يزدانش بخواند احمق است

مرتضى با لطف تو رفعت گرفت *** با نگاه تو بسى عزّت گرفت

از گناهانم كريما ! درگذر *** نيست در عالم ز تو بخشنده تر

تا كه بوى عطر او در دل نشست *** بى خود از خود گشتم و شيدا و مست

خاك پاى عاشقان باده نوش(2) *** توتياى ديده سازم با خروش

ص: 154

1- . انشا نمودى: خلق كردى .

2- . عاشقان باده نوش: كسانى كه از جام محبّت اميرالمؤمنين عليه السلام سيراب شده اند .

فاش گويم اين سخن از جان و دل: *** نيستم بى عشق او(1) جز مشتِ گِل

اى خدا غم از دل من دور كن *** چشم و قلب بنده را پر نور كن

تا تو باشى در دل و در جان من *** تابه ذكر « يا عَلي » گويم سخن

تا شوم پروانه ى بستان يار *** باز گردم حول سيماى نگار

* * *

الحمدُ للّه ِ الّذى جَعَلنا مِنَ المُتِمّسكينَ بولايةِ علىّ بن ابى طالب عليه السلام

ص: 155

1- . او: حيدر .

ص: 156

برخى از آثار منتشر شده مؤلّف

1 . سيماى جهان تاب ( بيان مناقب والاى اميرالمؤمنين عليه السلام و زندگى نامه ى آن حضرت در 720 صفحه وزيرى ) اين كتاب به زبان انگليسى و عربى نيز در حال ترجمه شدن است .

2 . سيماى جهان افروز ( در بيان مناقب والاى حضرت سيدالشهداء عليه السلام )

3 . امام حسين عليه السلام آسمانى ترين انسان بهشتى ( به زبان انگليسى در 407 صفحه در بيروت به چاپ رسيده است ) .

4 . ابن عربى از نگاهى ديگر ( مجموعه اى مفصل در نقد عرفان و عقايد و مذهب ابن عربى ، چاپ دوم آن در 700 صفحه ى وزيرى به چاپ رسيده است اين كتاب توسط بسيارى از مراجع عظام تقليد و علماى

جهان تشيع مورد تأييد قرار گرفته است ) .

5 . عجايبى از صحاح ( نگاهى جامع بر صحاح سته اهل سنت )

6 . چه كسانى نمى فهمند ؟ ! ( در نقد عرفان التقاطى و تفكرات يونانى )

7 . ستارگان هدايت ( در بيان مناقب خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام )

8 . معارف حقيقى در صحيفه ى سجاديه ( كتابى مفصل در مقايسه ى معارف نورانى خاندان عصمت و طهارت عليهم السلام با معارف بشرى )

ص: 157

9 . حديث كوى دوست ( شوق وصال يار ، به زبان شعر )

10 . همراه با خورشيد ( كتاب صوتى زندگانى اميرمؤمنان عليه السلام با شيوه اى نو ) اين اثر - كه برگرفته از كتاب سيماى جهان تاب است - در 35 ساعت با قرائت مؤلّف كتاب عرضه شده است .

به كارگيرى گسترده از تكنيك هاى جديد صوتى مانند: ميكس ، ريمكس ، افكت هاى گوناگونى صوتى ، فنون بيانى وجلوه هاى ديگر هنرىِ تركيب شده با انواع مداحى هاى استديويىِ متناسبِ با موضوع بحث ، كار فوق را ( بدون استفاده از موسيقى ) بسيار جذّاب و بى نظير ساخته است ، به گونه اى كه دل هاى محبّان آن حضرت را مى لرزاند و اشك ها را جارى مى سازد .

اين اثر صوتى در اين كانال تلگرامى عرضه شده است @hamrahbakhorshid

11 . بانوى آسمانى ( در منقبت حضرت صديقه ى طاهره عليهاالسلام )

12 . بيان قاطع ( تحليلى گويا از مهمترين مباحث اعتقادى و تاريخى نهج البلاغه )

13 . مثنوى توحيدى ( در بيان توحيد و معارف نورانى اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام )

14 . توحيد و معاد از منظر تصوّف .

ص: 158

مثنوی حيدری : اشعاری دل انگيز، شورانگيز و شعورآفرين

مشخصات کتاب

اشاره

تقدیم

فهرست

مقدّمه

در معارف توحيدى و خداشناسى

در بيان نعمت هاى الهى

در مدح پيامبر اعظم و خاتم انبياء محمّد مصطفى صلى الله عليه و آله

بيان قطره اى از مناقب اميرالمؤمنين عليه السلام

وصف حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در قرآن

اميرالمؤمنين عليه السلام باب شهر علم رسول خدا صلى الله عليه و آله

رشادت مولا عليه السلام در جنگ ها

رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: گوشت و خون على عليه السلام از من است

گام هاى مولا عليه السلام بر دوش مصطفى صلى الله عليه و آله و شكستن بت ها

اميرالمؤمنين عليه السلام شاه مردان و ولىّ خدا

على عليه السلام وجه اللّه

حضرت مولا عليه السلام اولين مسلمان و حامى رسول خدا صلى الله عليه و آله

مولا على عليه السلام هارون پيامبر صلى الله عليه و آله و اعلم امّت

بيان غدير و ولايت امير عليه السلام

نقض پيمان غدير توسط مردمان سست ايمان

نقد صوفيه و فرقه هاى آن

دين را بايداز فقيهان با تقوا گرفت

مكتب مولا عليه السلام غير از تفكرات فلسفى و صوفيانه است

كلام مولا عليه السلام حكمت و معرفت است

معارف وحيانى ، غير از معارف بشرى است

اگر تمام درياها جوهر و درختان قلم شوند ...

حكّاكى سر درِ بهشت

داستان بستن تمام باب ها جز باب على عليه السلام

عشق مولا عليه السلام قلب ها را مى ربايد

ذكر آسمان و زمين و همه « يا على »

بى ولاى مولا عليه السلام عبادات باطل است

دشمنان على عليه السلام منافقند

عاقبت دشمنى ورزيدن با اميرالمؤمنين عليه السلام

پاداش شيعيان مولا عليه السلام در قيامت

پند و اندرز به دل هاى بيدار

باز از مناقب بى كران مولا على عليه السلام بشنويد

ولايت مولا على عليه السلام آب حيوان

باز هم از عظمت و مقام مولا عليه السلام بشنو

رهپويان حقيقت بايد دامن مولا عليه السلام را بگيرند

بارگاه اميرالمؤمنين عليه السلام قلبه گاه عارفان حقيقى

عرض ادبى نسبت به پدر و مادر مولا عليه السلام و پدر و مادر و همسر رسول خدا صلى الله عليه و آله

هدايت منحصر در مكتب مولا عليه السلام و فرزندان مطهّرش عليهم السلام

فرزند على عليه السلام مهدى موعود عليه السلام نجات دهنده ى بشريت

مولا على عليه السلام مجمع اسرار الهى در عالم

اهل فكر و انديشه و فهم ، مولايشان على عليه السلام است

عشق مولا عليه السلام در قلوب اهل يقين

نفس هاى مولا عليه السلام بوى خدا مى دهد

رسول خدا صلى الله عليه و آله و على عليه السلام از يك درخت و ساير مردم از درختان ديگر

تبرّى و بيزارى از غاصبان حق مولا على عليه السلام

جايگاه عقل و عشق در پيشگاه مولا اميرالمؤمنين عليه السلام

على عليه السلام و رسول خدا صلى الله عليه و آله دو پدر اين امّت

در بيان مظلوميت و شهادت حضرت زهرا عليهاالسلام و حضرت محسن عليه السلام

بيان گوشه اى از رشادت اميرالمؤمنين عليه السلام در جنگ ها

عرض ارادتى به محضر مبارك امام حسن مجتبى عليه السلام

اميرالمؤمنين عليه السلام ميزان حق در تمام زمان ها

عشق ورزيدن به اميرالمؤمنين عليه السلام برجسته ترين عنوان كارنامه ى مؤمن در رستاخيز

اميرالمؤمنين عليه السلام مولود كعبه و اسم اعظم الهى و تاج سر انبياء

اميرالمؤمنين عليه السلام هويّت و تمام قرآن

اميرالمؤمنين عليه السلام درياى جوشان محبّت خدا

على بن ابى طالب عليه السلام درياى خروشان و ...

جام مولا عليه السلام شراب كوثر است

بارگاه ملكوتى اميرالمؤمنين عليه السلام قبله گاه عاشقان

على عليه السلام قسمت كننده ى بهشت و دوزخ و تمام علم

عشق به مولا عليه السلام آتش جهنم را خاموش مى كند

اميرالمؤمنين عليه السلام ميزان حق و باب جنّت و جانِ كلّ و بطن قرآن و آفتاب عالم

اميرالمؤمنين عليه السلام مظهر عدل الهى و آيت العظماى حق

اين اشعار ، باغ فردوس است

بيان برخى از ويژگى هاى آخرالزّمان

ويژگى هاى يك شيعه

اميرالمؤمنين عليه السلام نگين آفرينش و باب الطاف الهى

امام على عليه السلام تمام عقل و علم و ميزان

اميرالمؤمنين عليه السلام مخزن علم خدا و نقطه ى « باء » بسم اللّه الرّحمن الرّحيم

قلب مولانا على عليه السلام ركن شب قدر

وصف شهادت اميرالمؤمنين عليه السلام و ...

حلقه بر گوش آستان مولا على عليه السلام هستم

در مذمّت رباخوارى

« يا على » ذكر عاشقان راه حق

عشق به مولا عليه السلام اصل تمام خوبى هاى عالم

« يا على » آخرين ذكرم