این کتاب برای هر کسی که جویای بابی از ابواب علوم آل محمد (ص) باشد، راهگشا است. خود مؤلف این وصف را در اول کتاب، توصیف کرده است. کتاب بحارالانوار، گنجینه بزرگ و ذی قیمتی است که علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه در جمع و تدوین آن رنج فراوان برده و در نتیجه نیتی بزرگ بر عالم تشیع دارد که به نظر بعضی از بزرگان، نظیر آن در عامه و خاصه نوشته نشده است. برای مثال، آقا بزرگ تهرانی در معرفی این کتاب می نویسد که قبل و بعد از آن، نظیرش دیده نشده است و تدوین هم نشده است و انصافا هم که چنین دائرة المعارف پرموضوعی که در ابواب مختلفی تدوین شده، نه در ده قرن اول تاریخ شیعه تا عصر او، و نه در سه قرنی که از وفات او می گذرد، در عالم تشیع و سایر مذاهب اسلامی تألیف و گردآوری نشده است.

این اثر عظیم را، علامه مجلسی در طی 36 سال (از 1070 تا 1106 هجری قمری) با همکاری عده کثیری از فضلا و شاگردان ارشد خود به پایان برده است. تمام مجموعه عین متون و نص است که نشان دهنده روش علمی و عینی علامه و در درجه اول اهمیت است. البته شرح و بیانی در ذیل اغلب ابواب به قلم مجلسی اضافه شده ولی این توضیحات و تعلیقات از متون و نص اصلی ممتاز است. این کتاب گرانقدر در چاپ جدید در 110 مجلد و 2327 باب و بالغ بر حدود 40000 چهل هزار صفحه است.

مطلبی که قابل ذکر است اینکه: عده ای انتقاد به آن دارند بر اینکه بعضی مطالب سست و بی اساس در آن آمده و در پاره ای از مجلدات آن، تناقضاتی است. مثلا در بابی، روایتی یا معجزه ای را به امام هفتم نسبت داده و دقیقا همان روایت یا معجزه را در جای دیگر به امام هشتم نسبت میدهد. هم چنین این انتقاد هم هست که اخبار ضعیفی در آن دیده می شود که نه موجب علم می شود نه عمل. در جواب باید گفت: قهرا اخبار ضعیفی در متن ابواب مختلفی دیده می شود، اما نظر مؤلف، جمع و ضبط احادیث بوده که حقا از عهده این مهم برآمده است، ولیکن هر محقق و خواننده میتواند متن حدیث را که از منابع مختلف نقل شده با سلسله سند آن حدیث و روایت مورد بررسی قرار دهد، اگر نقص یا تناقص دید، آن را با روایات کاملتر و سند صحیح تر تطبیق نماید و تکمیل کند. و باید گفت امثال اینگونه تناقض ها از برکات این کتاب است، زیرا اگر گردآوری روایات از کتب مختلف و جمع آن در باب واحد ذیل موضوع واحد نبود، این تناقض آشکار نمی شد.

ص: 2

این روشنگریها و تناقضات از برکات این کتاب عظیم و مهم است که باب بحث و فحص و دقت علمی را می گشاید و باب جهل و ضلالت و قول بلاتحقیق را می بندد. این بزرگوار، تمام آنچه از احادیث و روایات به او رسیده، در کتابش آورده ولی تشخیص بین صحت و سقم را به شم و شناخت محققان و احاطه علمی آنان واگذارده است بدون آنکه در جمع آوری و انتخاب روایات، فکر و نظر شخصی خود را حکم قرار دهد. البته آنچه که در بیانات ایشان در توجیه روایات متعارضه و متناقض و تأویل و رفع اختلاف آنها می یابیم به قصد صدور حکم بر صحت حدیث و قبولش نیست، بلکه این کار شأن هر مجموعه ای از جوامع حدیث است که در همه آن احادیث و روایات، ضعیف و صحیح و حسن است. وظیفه محدث، گرد آوردن و نقل و جمع آوری و تکثیر اسناد و روایات است، ولی بحث صحت و سقم حدیث و ضعیف و قوت آن یا فحص و تحقیق، وظیفه دیگری است که علم رجال و درایت، باید به آن بپردازد.

خلاصه بقول: اقل فایده جمع و تدوین علامه مجلسی این است که محققان هر موضوعی از معارف دینی، تمامی گمشده و آرزوی خود را در این مجموعه فراهم می یابند... و به این وسیله مجال ژرفکاوی در آنها را دارند.

من_اب_ع

کاظم مدیر شانه چی- علم الحدیث

سیدمحسن امین عاملی- اعیان الشیعه- صفحه 9/184-182

دائرة المعارف تشیع ج3

کلی__د واژه ه__ا

کتاب بحارالانوار علامه محمدباقر مجلسی حدیث حدیث شناسی علم کلام تشیع

ص: 3

معرفی اجمالی نویسنده:

شیخ احمدبن علی بن ابیطالب طبرسی، کنیه او، ابومنصور، عالم، فقیه، متکلم و محدث بزرگ و موثق شیعه در نیمه اول قرن 6 ه_ ق است. تاریخ تولد و وفات او مشخص نیست، فقط با قرائنی و به نقل از علامه سیدمحمد بحرالعلوم، با سنجیدن ولادت و وفات، معاصران و شاگردان، او را از رجالی می دانند که اوائل قرن ششم ه_ ق را درک کرده است. اصلیت او، ایرانی و بعضی از اهالی طبرستان و برخی اهل طبرس، همان تفرش امروز می دانند. وی مورد اعتماد بزرگانی چون 'شهید اول'، شیخ حر عاملی و سید محمد بحرالعلوم و خوانساری صاحب روضات الجنات بوده که او را به صفات عالم فاضل فقیه، محدث ثقه، ستوده و او را از یاران بزرگ پیشینیان گفته اند. از شاگردان مشهور وی، ابن شهر آشوب، عالم بزرگ قرن ششم هجری قمری است. مؤلف، معاصر با ابوالفتوح رازی و فضل بن حسن طبرسی، صاحب کتاب تفسیر مجمع البیان بود.

ساختار و تقسیم بندی کتاب:

- مقدمه که شامل: اخباری که متضمن نهی از جدل و مناظره و نکوهش آن، و انگیزه تألیف کتاب.

- احتجاجات و استدلات مأثور از پیغمبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین علی (ع) و سایر ائمه معصومین درباره اصول و فروع دین اسلام و مذهب شیعه حقه جعفری با افراد مختلف و مخالف.

- ذکر واقعه غدیر خم، ماجرای فدک و محاجه های حضرت علی (ع) و فاطمه زهرا و دیگر صحابه (و خطبه پیامبر در غدیر).

- محاجات امام (ع) با معاویه و اهل شام و خوارج و نقص کنندگان بیعت با او.

ص: 5

- در بخش پایانی، احتجاجات حضرت صاحب الزمان (ع)، مکاتبات آن حضرت در زمان غیبت صغری با نواب چهارگانه، توقیعات حضرت در زمان غیبت کبری.

کتاب احتجاج از دیدگاه صاحبنظران:

مامقانی در تنقیح المقال: از قول شیخ حر عاملی که فرموده: «له کتاب الاحتجاج علی اهل اللجاج حسن و کثیرالفوائد» (کتاب احتجاج طبرسی کتابی نیکو که در مناظرات با مخالفین تألیف شده و دارای فوائد بسیاری است). علامه سید محمد بحرالعلوم در مقدمه خود بر احتجاج و اهمیت احتجاج، بحثی مفید دارد.

نکته:

1- کسانی که تألیف این کتاب را به 'فضل بن حسن طبرسی'، صاحب تفسیر مجمع البیان نسبت داده اند، اشتباه کرده و خطا رفته اند، این اشتباه به سبب اشتراک در شهرت طبرسی است.

2- بیشتر احادیث و اخباری که در کتاب هست، به صورت مرسل (بدون سلسله کامل اسناد) است و این بدلیل اینست که این احادیث یا با حکم عقل موافقت دارد یا متواترند و یا درباره آن اجماع وجود دارد و یا در سیره ها و کتابهای مخالف و مؤلف مشهور هستند. اما مطالبی که از حضرت امام حسن عسکری (ع) آمده، چون به اندازه احادیث دیگر مشهور نیست، لذا با یک سند (از جمله، اخبار مذکور در تفسیر امام عسکری) ذکر شده است.

چاپ و شرح:

این اثر بارها به شیوه ای نفیس با حواشی و تعلیقات در ایران، عراق، لبنان، چاپ شده است. در زمان شاه طهماسب صفوی، توسط علی بن حسین زواری اصفهانی از علمای شیعه، در نیمه اول قرن دهم هجری قمری به فارسی ترجمه و بنام «کشف الاحتجاج» منتشر شد. (دائره المعارف فارسی)

ص: 6

ترجمه مشروح دیگر به قلم نظام الدین احمد غفاری مازندرانی، از دانشمندان قرن دهم هجری، که به کوشش پاکتچی در تهران چاپ و منتشر شده است. آخرین چاپ کتاب، به کوشش ابراهیم بهادری و محمد هادی، زیر نظر جعفر سبحانی در سال 1413 ه_ ق در قم شده است.

من_اب_ع

ابراهیم بهادری و ....- احتجاج

دائرة المعارف تشیع

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

آثار کهن اسلامی ایرانی

کلی__د واژه ه__ا

علم کلام کتاب الاحتجاج علی اهل اللجاج شیخ طبرسی تشیع مناظره مباحثه

از این مرد بزرگ حدود سیصد اثر تألیفی به جای مانده است که مهمترین آنها کتاب «من لایحضره الفقیه» یکی از چهار کتب اربعه شیعه می باشد که 5963 حدیث را داراست. شیخ صدوق در سال 381 هجری قمری دار فانی را وداع گفت. کتاب حاضر مورد سخن از آثار ارزشمند و بسیار مفید شیخ صدوق است که نام کتاب «اکمال الدین و اتمام النعمه» خود را از آیه 4 سوره مائده که «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی» است، گرفته است. شیعیان بالاتفاق می گویند این آیه بعد از واقعه غدیر خم نازل شد که طی آن پیغمبر به فرمان خدا، علی (ع) را به جانشینی خود و امامت مسلمانان منصوب کرد. صدوق علیه الرحمة، در آغاز این کتاب، علت تألیف آن را اینگونه بیان می کند که:

«یکسال که از زیارت حضرت رضا (ع) برمی گشتم، وقتی که به نیشابور رسیدم، عده ای از شیعیان که به ملاقات من آمدند، دیدم که درباره غیبت حضرت مهدی، امام زمان (ع)، شبهه هایی برایشان، حاصل شده و از راه منحرف شده و به آراء و عقاید دیگران روی آورده اند. من مدتی آنها را با استناد احادیث پیغمبر و اخبار ائمه علیهم السلام، راهنمایی کردم و سعی و کوشش زیادی در این راه نمودم، تا اینکه دانشمند بزرگ، شیخ نجم الدین ابوسعید محمدبن حسن صلت قمی، از بخارا بر ما وارد شد. من هم که مدتها بود شیفته دیدار او بودم؛ ساعتها به گفت و شنود و بحث و صحبت گذراندیم، تا اینکه یک روز، او داستانی برای من گفت که مردی فیلسوف و منطق دان، سخنانی درباره مهدی موعود گفته که مایه سرگردانی من شده و شبهه هایی برایم حاصل شده است. شیخ می گوید: من آنقدر برای او اخبار و حدیث از پیغمبر و ائمه علیهم السلام گفتم که شک او از بین رفت و دلش آرام شد. آنگاه او از من خواست که در این باره کتابی بنویسم. من هم به او نوید دادم که در برگشت به وطن (ری) اینکار را انجام می دهم. در این میان شبی امام زمان (ع) را در خواب دیدم که در مکه بود و بر در کعبه ایستاده، به ایشان نزدیک شدم و سلام کردم، حضرت پاسخ دادند و فرمودند: چرا درباب غیبت کتابی تألیف نمی کنی؟ گفتم مقداری کرده ام. حضرت فرمودند: آن را نمی خواهم به تو فرمان میدهم که در این باره کتابی بنگاری و غیبت پیغمبران را یاد کنی و من از صبح همان شب نگارش این کتاب را شروع کردم.»

ص: 8

مؤلف محترم بعد از این مقدمه، اخبار و احادیث بسیار و داستانهای مستدل و مستند در باب امامت و امامان آورده و آنگاه روایات وارده از پیامبر و همه امامان معصوم تا امام یازدهم را درباره وجود و غیبت امام دوازدهم را بیان نموده است و در ضمن، شبهات مربوط به طول غیبت و عمر طولانی حضرت را برطرف می کند. پس از آن غیبت بعضی از پیامبران مانند حضرت آدم، نوح، صالح، یوسف، ابراهیم و موسی علیهم السلام را مطرح می کند. در قسمت های بعدی کتاب، جریان تولد امام زمان، کسانی که حضرت را دیده و با او گفتگو کرده اند و بعد علت غیبت حضرت و توقیعات وارده از ناحیه مقدسه را شرح داده و سپس کسانی که عمر دراز داشته اند، آنها را ذکر کرده است. در قسمت پایانی کتاب، فضیلت انتظار قیام قائم و علامات ظهور حضرت به رشته تحریر در آمده است.

این مسائل با ترتیبی کامل و آراسته در 62 باب تنظیم شده است. ارزش و اعتبار این کتاب، گذشته از جامعیت و استحکام مطالب، به خاطر نزدیکی زمان تألیف آن با آغاز غیبت حضرت مهدی (ع) است؛ زیرا این کتاب در سال 352 هجری قمری یعنی زمانی که سن حضرت هنوز به 100 سالگی نرسیده بود، تألیف شد. اگر چه نام این کتاب را «اکمال الدین و اتمام النعمه» گویند ولی صحیح آن «کمال الدین و تمام النعمه» می باشد. این کتاب در سال 1301 قمری به طریقه سنگی به چاپ رسیده است و در سالهای اخیر هم چاپ حروفی مرغوبی از آن منتشر شده است.

ص: 9

من_اب_ع

شیخ آقابزرگ تهرانی- الذریعه- ج2 صفحه 283

شیخ صدوق- اکمال الدین و تمام النعمه- چاپ 1301 هجری قمری

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اکمال الدین و اتمام النعمة امام مهدی (عج) دوران غیبت شیخ صدوق زندگینامه حدیث شناسی حدیث

4- کتاب التوحید منبع ارزشمندی است برای آگاهی از اختلافات اعتقادی جامعه شیعه در قرن های نخست اسلام، مانند آگاهی از نظریه تشبیهی منسوب به هشام بن سالم جوالیقی، و میثمی و نظریات تجسیمی برخی دیگر، قول به زیادت صفات بر ذات الهی، اختلاف موالی ابوجعفر (ع)، در باب علم خدا قبل از خلق، مخلوق یا غیرمخلوق بودن قرآن کریم.

به طور کلی در 67 باب کتاب التوحید شیخ صدوق (ابن بابویه) مضامین متنوعی را درباره توحید از یک سو و عدل و اختیار از سوی دیگر جمع آوری کرده است. در باب توحید الهی صفات سلبی خدا (از قبیل نداشتن مکان و فرزند و جسمانیت و زمان و سکون و حرکت) و صفات ثبوتی و ایجابی خدا و صفاتی از قبیل وحدت ذات و نفی شریک و اعتقاد انسان به اینها برای آخرت هر فرد!

انگیزه مؤلف:

ابن بابویه انگیزه خودش را از تألیف این کتاب، رد نسبت تشبیه و جبر به شیعیان، ذکر کرده که مخالفان و خرده گیران شیعه امامیه مطرح می کرده و چهره مذهب شیعه را مخدوش جلوه می دادند و چه بسا همین امر، مانع گرایش به این مذهب می شد. غالیان با جعل احادیث دال بر جبر و تشبیه از عوامل این انتساب بودند، همچنانکه در حدیثی از امام رضا (ع) این موضوع معلوم شده است.

جایگاه کتاب التوحید و آثار مشابه:

شیعه و سنی، کتابهائی با عنوان توحید، تدوین کرده اند. علاوه بر توحید مفضل بن عمر جعفی کوفی، از یاران امام جعفر صادق (ع)، که رساله توحید را حضرت بر او املا کرده و او آن را به خط خودش نوشته است. افرادی مانند:

ص: 11

1- ابومحمد هشام بن حکم کوفی، استاد متکلمان شیعه امامی، از یاران نزدیک و شاگردان امام ششم و امام هفتم شیعیان،

2- ابواحمد محمدبن ابی عمیر زیاد بن عیسی ازدی،

3- ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازدی نیشابوری،

4- شیخ ابوالحسن علی بن حسین بن بابویه قمی (پدر شیخ صدوق)،

5- ابوسهل اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل نوبختی،

6- ابوجعفر محمدبن حسین بن ابی الخطاب.

کتاب و شرح هایی که بر آن نوشته شده:

به علت جایگاه مهم کلامی و اعتقادی این کتاب، شرح های زیادی بر آن نوشته شده است:

1- سیدمحمد خلیل بن رکن الدین حسینی کاشانی (از شاگردان ملامحسن فیض کاشانی)

2- شاه محمدبن شمس الدین محمد اصطهباناتی شیرازی در قرن یازدهم با عنوان (حل العقاید)

3- ملا محمدباقر بن محمد مؤمن مشهور به محقق سبزواری

4- ابوالنصر محمدبن مسعود عیاشی، مفسر بزرگ شیعی

5- جلال الدین محمدبن اسعد دوانی

6- قاضی سعید قمی

7- محدث، سید نعمت الله جزایری و عده دیگری که برای آگاهی به کتب مربوطه باید مراجعه شود.

نام التوحید:

ظاهرا نویسنده این کتاب (شیخ صدوق) در بکارگیری این معنای اصطلاحی توحید، از کتاب التوحید شیخ کلینی در کافی الگو گرفته ولی این کتاب مفصل تر، منظم تر و عناوین آن، گویاتر است. از این کتاب، نسخه های خطی متعددی در کتابخانه های ایران موجود است. برخی محققان تا 92 نسخه خطی آن را شناسایی کرده اند. این کتاب بارها چاپ شده است که چاپهای سنگی آن بدین قرار است: تهران 1285، بمبئی 1321، چندین بار هم چاپ حروفی شده: در تهران 1375، تهران 1398، نجف 1386، بیروت 1387، قم 1425.

ص: 12

من_اب_ع

دانشنامه اسلام

دائرةالمعارف تشیع

کلی__د واژه ه__ا

کتاب التوحید (شیخ صدوق) علم کلام اعتقاد تشیع شیخ صدوق کتاب شناسی

4- دعای انسان در موقع بیماری، هنگام پیشامدهای ناگوار، در تنگی روزی، در ادای قرض، در موقع مرگ.

5- دعای انسان در نماز شب، توبه، شکرگزاری، بخشش و عفو، در طلب خیر و نیکی.

6- دعای انسان در ایام ماه مبارک رمضان، روز جمعه، عید فطر، روز عرفه، عید قربان و و موقع هلال ماه.

7- و در نهایت مناجاتی دیگر در هر مشکل و مهم و مسائل مختلف.

و به نوعی دیگر می توان دعاهای صحیفه را به سه بخش تقسیم کرد:

الف: نیایش های عبادی و عرفانی

ب: دعاهای تظلم و تقاضا

ج: نیایش های تعلیم و تعهد

ویژگی ممتاز صحیفه

این کتاب به انجیل اهل بیت و زبور آل محمد معروف است. بعضی دانشمندان هم «اخت القرآن» گویند. ویژگی اش اینست که اگرچه در موضوع دعا و نیایش، مطرح شده ولی تمام مطالب آن، برمدار راز و نیاز و عرض حاجت نیست، بلکه شامل بسیاری از حقایق علوم آلی و نظری و قوانین و احکام شرعی و مسائل بسیار حساس سیاسی و اجتماعی و تربیتی و اخلاقی است که در شکل و قالب دعا، مورد توجه امام (ع) قرار گرفته است.

علت تدوین صحیفه

دوره امامت و زندگی علی بن الحسین امام چهارم (ع) که در نیمه دوم قرن اول هجری، در تاریک ترین دوران ظلم و استبداد حکومت آل ابوسفیان و اولاد مروان (بنی امیه) می گذشت، بخصوص که بعد از شهادت پدر بزرگوارش حسین بن علی (ع)، امام سجاد در شرایطی سخت و اختناق آمیز، دائما زیر نظر جاسوسان حکومت بود و هر گونه ارتباط مستقیم با دوستان و اطرافیانش از او سلب شده بود، در این موقعیت، ادعیه و مناجات آن حضرت که خود، امام معصوم و انسان کامل بود، چشمه جوشانی شد در بیان معارف دقیق و اصیل اسلام و تشیع و آثار این ادعیه، درس و تعلیم و تربیت مسلمین و شیعیان جهان گردید. از همین رو، این صحیفه نه تنها بصورت دعا، بلکه به عنوان کتابی علمی و اعتقادی و اجتماعی و تربیتی و سیاسی، و به تعبیری کتابی فلسفی و عرفانی و کلامی درباره جهانشناسی، خداشناسی و انسان شناسی در آمد و این صحیفه مبارک، پناهگاهی برای حفظ اسلام و نشر مکتب شیعه شد.

ص: 14

تواتر صحیفه سجادیه

صحیفه کامله سجادیه، از متواترات می باشد و هیچ شک و شبهه ای نیست که نسبت این صحیفه الهیه به حضرت امام زین العابدین، حضرت سجاد می باشد و از زمان حضرت باقر (ع) تا به حال، آن را دست به دست و زبان به زبان، روایت کرده اند. صحیفه از طریق فرقه زیدیه متواتر است و دیده شده که بعضی از بزرگان این طایفه، در حوزه مقابله صحیفه، با منتهای خضوع و تعظیم بودند. ادعیه صحیفه کامله بنابر روایت جعفربن محمد حسنی که در خود صحیفه ذکر شده است، 75 دعا بوده که راوی آن، متوکل بن هارون از اصحاب امام جعفر صادق (ع) است و می گوید: از من 11 دعا ساقط شده و من 64 دعا را روایت می کنم، ولی امروزه می بینیم که تعداد ادعیه در صحیفه 54 دعاست. بنابراین از اصل صحیفه 21 دعا افتاده است. خوشبختانه بزرگان علم و حدیث، کوشش کردند تا آن ادعیه را پیدا کنند و به صحیفه ملحق نمایند و همین کار نیز شد و البته به عنوان ملحقات، نه به عنوان ادخال در میان خود ادعیه، تا در عین دعاهای آن دخل و تصرفی نشده باشد. اولین ملحقاتی که برای صحیفه گردآوری شد، اضافاتی بود که شیخ محمدتقی بن صوفی مظفر زیابادی قزوینی شاگرد شیخ بهائی انجام داد و بعد این جمع آوری و ملحقات، به عنوان صحیفه ثانویه سجادیه (تدوین شیخ حر عاملی صاحب وسائل الشیعه) صحیفه ثالثه سجادیه (تدوین میرزا عبدالله افندی صاحب ریاض العلماء، صحیفه رابعه سجادیه (تدوین میرزا حسین نوری صاحب مستدرک الوسائل) صحیفه خامسه سجادیه (تدوین سید محسن امین عاملی صاحب اعیان الشیعه) و صحیفه سادسه سجادیه (تدوین شیخ محمد صالح مازندرانی) انجام شده است.

ص: 15

نشر و شروح صحیفه

حواشی و شروح زیادی بر این کتاب نوشته شده که از آن جمله:

1- شرح محقق ثانی (به عربی است)

2- شرح کفعمی

3- شرح شیخ بهائی (بنام حدائق الصالحین)

4- شرح فارسی ملا محمد هادی مترجم مازندرانی

5- شرح میرداماد (بنام الفوائد)

6- شرح محمدباقر مجلسی

7- شرح سید علی خان (بنام ریاض السالکین) که از همه معروف تر است و شروح دیگری نیز نوشته شده است که بعضی از آنها به فارسی است از آن جمله:

1- شرح مولی ابوالحسن زواری (صاحب روضة الانوار)

2- شرح آقا حسین خوانساری (متوفی 1099 ق)

3- ترجمه و شرح فیض الاسلام

4- شرح میرزا محمدعلی مدرسی چهاردهی و غیر از اینها.

من_اب_ع

سید محمدحسین حسینی تهرانی- امام شناسی ج15

دائرة المعارف تشیع به نقل از سیره پیشوایان، الذریعه، فوائد الرضویه، ریاض العلماء، طبقات اعلام الشیعه و چند منبع دیگر

غلامحسین مصاحب- دائرة المعارف فارسی

کلی__د واژه ه__ا

صحیفه سجادیه امام سجاد (ع) دعا مناجات تشیع اعتقاد علوم اسلامی کتاب شناسی

ساختار اوستا:

اوستا در دوره های مختلف فراهم آمده، بخش کهن آن حدود 1000 سال قبل از میلاد است. اوستا، دارای 21 نسک و در پنج قسمت است.

«یسنا» که دارای 72 فصل که 17 فصل آن گاتها را تشکیل می دهد و بخش جدید اوستا، 4 قسمت دیگر (ویسپرد، وندیداد، یشتها، خرده اوستا).

خرده اوستا: به معنی اوستای کوچک. خلاصه ای است از اوستای دوره ساسانی، تدوین این کتاب را در زمان شاپور می دانند که شامل انواع نیایش ها، گاهها (سی روزه ها) و آفرینگان.

ویسپرد: ویسپ یعنی همه، رد یعنی حامی. ویسپرد از 24 کرده (فصل) تشکیل شده و مطالب آن از «یسنها» گرفته شده است.

گاهان ویسنها: گاهان جمع گاه است و گاه، بازمانده گاتای اوستایی، به معنی سرود گاهان 17 یسن (ستایش) است و به 5 گاه، تقسیم شده است.

وندیداد: تصحیف ویدیوداد است، «ویدیوداد» به معنی قانون غیر دیوی است. وندیداد، نسک نوزدهم از نسکهای 21 گانه اوستای دوره ساسانی است که بطور کامل باقی مانده است. وندیداد، 22 فرگرد (=فصل) دارد که به غیر از فصل های اول و دوم، بقیه شامل قوانین دین زردشت است.

یشتها: یشت به معنای ستایش است. یشتها 21، است که در ستایش اهورمزدا، امشاسپندان و ایزدان، سروده شده است. در بین این ها، فقط گاهان (گاتها) از خود زردشت می باشد.

چاپ و نشر:

ظاهرا اول بار در قرن 18 میلادی بوسیله 'آتکیتل دوپرون' به زبان فرانسه ترجمه و در 1771 در سه جلد در پاریس منتشر شد. بعدا مستشرقین بزرگ و بخصوص آلمانی ها به این کتاب توجه خاصی کرده و تمام کتاب یا قسمتی از آنرا ترجمه کردند مانند شپیگل (ترجمه آلمانی سه جلد)، دوهارله (ترجمه فرانسوی، 1881، پاریس)، دارمستتر (ترجمه فرانسوی، سه جلد) 93/1892، پاریس، فریش ولف (ترجمه آلمانی 1910 شراسبورگ، یشتها در دو مجلد، یسنا در دو مجلد، «گاتها» و «وندیداد» به فارسی ترجمه و در بمبئی و ایران به چاپ رسید.

ص: 17

من_اب_ع

محسن ابوالقاسمی- راهنمای زبانهای باستانی ایران

ابراهیم پورداود- اوستا مقدمه بر گات ها

احمد تفضلی- تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام

غلامحسین مصاحب- دائرة المعارف فارسی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اوستا کتب دینی دین زرتشتی باورها ایران باستان کتاب شناسی

این کتاب، در سال 1291 ق در دو جلد در ایران چاپ شد و بعد با تصحیح و تعلیق سید عبدالرحیم خلخالی سال 1351 ه_ ش، در شش جلد، منتشر شد.

من_اب_ع

آقابزرگ تهرانی- الذریعه

میرزا محمدصادق فخرالاسلام- انیس الاعلام

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شناسی میرزا محمدصادق فخرالاسلام علم کلام اسلام کتب اسلامی تشیع کتاب انیس الاعلام

ساختار و تقسیم بندی مفاتیح الجنان

معمولا در صفحات اول مفاتیح الجنان، چند سوره از قرآن و تمام سوره های کوچک قرآن می باشد. اینها سوره هایی هستند که در بعضی از دعاها، باید خوانده شوند. بعد از آن، کتاب، شامل چند قسمت می باشد:

1- بخشی در آداب، مقدمات و تعقیبات نمازها و خواص نمازها و سوره،

2- اعمال شب و روز و ایام هفته،

3- مناجات ها (مناجات خمسه عشر امام سجاد (ع)) و مناجات حضرت علی (ع)،

4- دعاهای معروف چون سمات، کمیل، جوشن صغیر و کبیر، مکارم اخلاق و...،

5- بخش زیارات، که از زیارت رسول خدا شروع و تا زیارت دوازده امام و زیارت انبیاء عظام و امام زادگان (ع) و زیارت بعضی از بزرگان را شامل می شود،

6- اعمال ماههای اسلامی (از محرم تا ذیحجه الحرام). اعمال ماههای رومی، خورشیدی،

7- نمازهای مستحبی که شامل نمازهای چهارده معصوم، نماز لیلة الدفن، نمازهای اول ماه، نماز حاجت، نماز فرزند برای آمرزش والدین و...،

8- دعاهایی برای حل مشلکات معنوی و مادی،

9- آداب عقیقه، استخاره و آداب آن،

10- احکام و آداب مربوط به مردگان.

نکته 1:

در کتب مفاتیح الجنان، چاپ های معمول و قدیمی تر، بعضی از این ادعیه و خواص سوره ها و تعویذها در حاشیه مفاتیح اند ولی چاپ های جدیدی اخیرا شده که تمام کتاب را به چند بخش تقسیم کرده و هر بخش را مخصوص به آن، نوشته است.

نکته 2:

محدث عالیقدر، شیخ عباس قمی، مؤلف محترم مفاتیح الجنان، ملحقاتی به این کتاب، بعدها اضافه کرده که در بعضی از نسخ مفاتیح، به صورت «ملحقات مفاتیح الجنان» به چشم می خورد. این ملحقات، در همان تقسیم بندی، قید شده است. بسیاری از این ادعیه و زیارت به کتب معتبر و افراد موثقی چون اقبال (سیدبن طاوس) و مصباح (کفعمی) ارجاع داده شده است.

ص: 20

من_اب_ع

شیخ عباس قمی- مفاتیح الجنان

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی کتاب شناسی دعا زیارت مستحبات کتب حدیث شناسی زبان عربی کتب معارف دینی کتب کلامی

علاقه ای که این عالم بزرگ به تألیف داشت، قبل از 20 سالگی ایشان معلوم است که کتاب «فوائد الرجبیه» را به خط خود نوشته است و چاپ کرده است. شیخ عباس قمی سال 1337 ه_ ق، به مشهد رضوی عزیمت کرد و آنجا مجاور شد. ایشان گاهی در ایام فراغت، مخصوصا ایام اقامه عزا، مردم را به وعظ و سخنان مفید موعظه میفرمود. در سال 1341 به تقاضای جمعی از آقایان طلاب و محصلین شهر مشهد، شبهای پنجشنبه و جمعه، درس اخلاق را شروع کرد و قریب 1000 نفر از طلاب و علماء شهر در مدرسه میرزا جعفر، حاضر می شدند که هر درس قریب سه ساعت طول می کشید. مرحوم شیخ عباس، سال 1352 مجددا از مشهد به نجف اشرف مشرف شد و دیگر همانجا ساکن گشت. ضمنا 4 مرتبه سفر به شهر شام و بیروت، چند مرتبه به خانه خدا و یک سفر هم به هندوستان رفت. محدث قمی (شیخ عباس قمی) سال 1359 ق در 23 ذیحجة الحرام در سن 56 سالگی در نجف اشرف دار فانی را وداع گفت. در صحن مطهر حضرت امیر (ع)، در ایوان سوم از ایوان های شرقی باب القبله کنار استادش، مرحوم محدث نوری مدفون است. مؤلفات مرحوم قمی، متجاوز از 60 مجلد است که اکثر آنها به چاپ رسیده و نزد خواص و عوام، مشهور و مطبوع است.

ساختار اجمالی کتاب

کتاب یک مقدمه، چندین باب و یک خاتمه دارد.

مقدمه آن در مورد ولادت حضرت سیدالشهداء (ع) و داستان فطرس ملک است.

باب اول: در مناقب امام حسین، ثواب گریه بر حضرت، لعن بر قاتلان حضرت و اخباری که در شهادت حضرت وارد شده است.

ص: 22

باب دوم: در ذکر وقایع بعد از بیعت مردم با یزید تا زمان شهادت حضرت! این باب خود بر چند فصل است. این فصول از زمان واقعه مرگ معاویه، بیعت گرفتن یزید از مردم، فرمان یزید بر بیعت امام حسین، خروج امام حسین از مدینه و ورود به مکه، جریانات کوفه و دعوت کوفیان از امام، اعزام مسلم بن عقیل به کوفه، شهادت مسلم بن عقیل، هانی بن عروه و عده ای دیگر از یاران امام قبل از واقعه کربلا (از قبیل میثم تمار، رشید هجری و...)، خروج امام از مکه به طرف عراق و کوفه، ملاقات با حر و ممانعت او از حرکت امام به سوی کوفه، ورود امام به سرزمین کربلا، وقایع مکالمات عمر سعد با امام حسین (ع)، جریانات قبل از عاشورا، شب عاشورا، شروع جنگ در روز عاشورا و شهادت 72 نفر از لشگر حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و شهادت حضرت را شامل می شود.

باب سوم، در وقایع بعد از شهادت حضرت امام حسین (ع) است که خود، چند فصل را داراست: غارت حرم حضرت حسین (ع)، ذکر وقایع عصر عاشورا، بردن اهل بیت از کربلا به کوفه، دفن حضرت اباعبدالله الحسین و سایر شهداء، ورود اهل بیت به کوفه و مجلس عبیدالله بن زیاد و خطبه حضرت زینب و امام زین العابدین (ع)، وقایع کوفه از فصل دهم، خبر شهادت امام در مدینه و فرستادن اهلبیت و سرهای شهداء به شام و ذکر وقایع شام و مجلس یزید و شهادت حضرت رقیه و بازگشت آنان از شام به مدینه.

باب چهارم، ناله ملائکه و گریستن آسمانها و زمین و اهل آن، بعد از شهادت حضرت را بیان می کند. آنگاه مرثیه و شیون جنیان بر حضرت و شرح حال دعبل و مرثیه های اوست.

ص: 23

باب پنجم، ذکر فرزندان و تعداد زوجات اباعبدالله الحسین (ع)، فضیلت زیارت حضرت، ظلم و ستم خلفا بر قبر شریف اوست که خود، شامل چند فصل می باشد.

کتاب خاتمه ای دارد که در آن شرح حال توابین، خروج مختار و کشتن قاتلان امام حسین به دست او، بیعت مردم با مختار، کشته شدن عبیدالله بن زیاد و آخرین مطلب عاقبت یزید و عاقبت کار مختار است.

من_اب_ع

حاج میرزا ابوالحسن شعرانی- ترجمه نفس المهموم

کلی__د واژه ه__ا

کتاب نفس المهموم شیخ عباس قمی کتاب شناسی واقعه کربلا تاریخ اسلام کتب تاریخی زبان عربی تشیع

محتوا و ساختار اجمالی کتاب:

کتاب، با زندگینامه مؤلف محترم (سید بن طاووس) بطور کامل شروع می شود. بخش اول، حرزهایی از پیغمبر تا امام حسن عسکری (ع) است. (حرز حضرت خدیجه و حضرت فاطمه زهرا (س) نیز در همین بخش می باشد). بخش 2 قنوت های ائمه اطهار، از امام حسن مجتبی تا امام زمان (ع) می باشد که اسرار بسیاری در آن نهفته است. بخش 3 شامل ادعیه رسول خدا در بیشتر جنگها، و ادعیه مخصوص دیگری از ائمه معصومین برای دفع شر اشرار و حوادث و بلایا، مناجات در هر شرایطی، تضرع و انابه به درگاه خدا از زبان پیغمبر و جبرئیل و بزرگان. بخش بعدی، دعاهایی است که به خاطر سیدبن طاووس رسیده و شامل ادعیه پراکنده است. دعای حضرت آدم، ادعیه حضرت نوح، حضرت ادریس، حضرت یوسف و بعضی دیگر از پیامبران گذشته. در قسمت پایانی کتاب ادعیه برای سلامتی، رفع هم و غم و برای فرج و عافیت و چند دعا از نویسنده کتاب (سیدبن طاووس) و بالاخره شرایط دعا کردن و وقت اجابت دعا، در صفحات آخر کتاب بیان شده است.

سخن مؤلف درباره این کتاب:

مؤلف می گوید: من تألیف این کتاب را خودم ننگاشتم، بلکه دعاها را از کتاب ها نشان می کردم و آن ها را به کاتبان میدادم، آنها براساس فهم و قابلیت خود، آن ها را نقل می کردند. اینکار به خاطر عجله زیادی بود که در تألیف این کتاب داشتم از این رو اگر در دعاها، اشتباه یا غلطی هست، به همین خاطر می باشد.

ص: 25

من_اب_ع

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

شیخ آقابزرگ تهرانی- الذریعه

سید ابن طاووس- مهج الدعوات و منهج العنایات

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مهج الدعوات و منهج العنایات کتاب شناسی سید ابن طاووس کتب دینی دعا مناجات زبان عربی

خواجه، رصدخانه مراغه را در مراغه که آن زمان پایتخت مغول بود، تأسیس کرد و تمام صناعت خود را در اصول نجوم و هیئت بکار برد. خودش 16 سال فقط بعد از تأسیس آن زنده بود و کم کم آنجا به متروکه ای تبدیل شد و امروزه به «کوه رصد» معروف است. شهرت جاوید او به علت تحقیقاتی است که در مثلثات کرده و وی در تمام علوم و فنون مختلف، بالخصوص در علم کلام و حکمت، ریاضیات، الهیات و علوم اسلامی متبحر و مدارج این علم را نزد مسلمانان در کتاب «شکل القطاع» به اوج رسانید. از اساتید او می توان، پدرش، محقق حلی، قطب الدین مصری، فریدالدین داماد و از شاگردانش می توان علامه حلی و قطب الدین شیرازی را نام برد.

تألیفات او را تا حدود 70 ذکر کرده اند که بیشتر عربی و بعضی به زبان فارسی است و اغلب آنها به زبان اروپائی ترجمه شده و در مدارس اسلامی تدریس و تدرس می شود. وفات این دانشمند بزرگ را در سال 672 تا 675 در بغداد گویند و مزارش در کاظمین می باشد. کتاب تجریدالاعتقاد از کتب مهم در بیان عقاید و مطابق با اعتقادات شیعی امامیه و فقط آراء خاص نویسنده است. کتاب دارای شش بخش است که به ترتیب عبارتست از: 1- امور عامه 2- جواهر و اعراض 3- اثبات صانع و صفات او 4- نبوت 5- امامت 6- معاد.

به دلیل رویکرد خاص کتاب به فلسفه و کلام، این کتاب نقطه عطفی در تاریخ کلام به حساب می آید. نویسنده در این کتاب، میان فلسفه مشایی و کلام شیعی، تلفیقی به وجود آورده که سبب نزدیکی هر چه بیشتر فلسفه و کلام در میان متفکران شیعه شده است. در بخش فلسفی، افکار خواجه در مواردی با آراء ابن سینا سازگار نیست، از جمله اینکه وی مکان را بعد میداند نه سطح! به حدوث عالم اجسام معتقد است نه قدم آن، و از این قبیل در بخش امامت، بحث امامت حضرت علی (ع) و بیان مطاعن خلفای نخستین و عدم صلاحیت آنها برای خلافت رسول الله، ادله قطعی افضل بودن امام علی (ع) و نص بر امامت اثنی عشر و حکم محاربان آنها را بسیار جدی مطرح و اهتمام زیاد کرده، تا جائی که برخی از اندیشمندان غیر شیعه در نقد این بخش، خیلی سخت بر خواجه تاخته اند. در بحث توبه و وجوب ساقط شدن عقاب به واسطه آن، نویسنده با بسیاری از متکلمان معتزلی مخالفت کرده است.

ص: 27

نام کتاب:

این کتاب، تجرید الاعتقاد یا تجرید العقاید یا تجرید الکلام نام دارد. ظاهرا خواجه نصیرالدین، ابتدا آن را «تحریر العقاید» نام گذاشت، ولی بعدها تغییر داد.

ویژگی کتاب:

این کتاب در رشته خود بی نظیر و قابل توجه بزرگان و دانشمندان است. ویژگی این کتاب، اختصار فوق العاده آن است که در عین گرانبهاترین و محکمترین متون از مختصر ترین متون کلامی شیعی است و به همین علت از زمان تألیف آن مشهور شد، با اینکه نویسنده محترم، بسیاری از کتابهایش را به اختصار نوشته، ولی این ویژگی در این کتاب به حدی است که شمس الدین محمود اصفهانی، آن را از «الغاز» یعنی چیستانها به حساب آورده است.

شرح و نشر کتاب:

دانشمندان فرقه های مختلف اسلامی، شرح ها و حواشی متعددی به فارسی و عربی بر این کتاب داشته اند، ولی ظاهرا اولین شرح را علامه حلی، معروفترین شاگرد خواجه بنام کشف المراد تدوین کرد. شرح فاضل قوشچی معروف به شرح جدید، شرحی از شیخ شمس الدین محمد اسفراینی بیهقی، شرحی از ملاعبدالرزاق لاهیجی بنام شوارق الالهام و شروحی دیگر. این کتاب برای اولین بار همراه با شرح علامه حلی در سال 1311 چاپ شد. از این کتاب، چاپهای مختلفی موجود است که در بین چاپ های صحیح، می توان به تصحیح محمدجواد حسینی جلالی که سال 1407 ه_ ق که در قم منتشر شد، اشاره کرد.

من_اب_ع

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

غلامحسین مصاحب- دائرة المعارف فارسی

دانشنامه جهان اسلام به نقل از تلخیص المحصل

ص: 28

مرتضی مطهری- آشنایی با علوم اسلامی و مجموعه مقالات فلسفی

علامه حلی- کشف المراد فی شرح تجریدالاعتقاد

کلی__د واژه ه__ا

کتاب تجرید الاعتقاد یا تجرید الکلام خواجه نصیرالدین طوسی کتاب شناسی کتب کلامی علم کلام زبان عربی

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمدصالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزائری، 2- میر محمدصالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میر محمدحسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزائری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمدباقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمدعلی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او بطور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمدتقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 30

ساختار اجمالی کتاب:

کتاب دارای 6 باب است: باب اول: در اقرار به وجود خدا و صفات کمالیه او.

باب دوم: در بیان صفاتی که باید از خداوند نفی کرد.

باب سوم: در بیان صفاتی که متعلق به افعال خداست.

باب چهارم: در بحث نبوت (نبوت عامه و اثبات نبوت خاصه پیغمبر اکرم (ص)، معجزات، فضائل و مناقب رسول خاتم).

باب پنجم: در باب امامت و امام و کارهای او به نیابت از پیامبر.

باب ششم: در باب معاد و پاداش و جزای انسانها. در باب ششم، علامه مفصل درباره مسائلی از قبیل ایمان و اسلام و کفر و ارتداد و احکام آنها، انواع گناهان، ضروریات دین، آداب و مستحبات، اخلاق زشت، چگونگی مردن، نکیر و منکر، قیامت، نفخ صور، روز رستاخیز، شفاعت خوبان برای بدان و قبولی آن، صراط، بهشت و دوزخ و وصف هر کدام و پاره ای از مباحث اخلاقی سخن گفته است. باید گفت که باب پنجم کتاب دارای نه مقصد است:

1- وجوب نصب امام از سوی خدا و پیغمبر

2- شرایط امامت

3- صفات و خصایص امام بنابر قول متکلمان شیعه

4- راه شناخت امام

5- بعضی از روایات که دلالت بر امامت امیرالمؤمنین علی (ع) دارد

6- احادیث متواتر بر امامت و خلافت علی (ع)، مثل حدیث غدیر خم و غیره

7- امامت امامان دیگر

8- اثبات وجود امام دوازدهم و غیبت آن حضرت

9- اثبات رجعت (بازگشت نیکان و بدان در زمان حکومت امام دوازدهم قبل از روز رستاخیز)

ص: 31

چاپ و نشر کتاب:

این کتاب در سال 1109 ه_ ق، تاکنون بارها و بارها در تهران چاپ شده و هنوز هم چاپ و نشر آن ادامه دارد.

من_اب_ع

آقابزرگ تهرانی- الذریعه

دائرة المعارف تشیع

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

کلی__د واژه ه__ا

کتاب حق الیقین کتاب شناسی علامه محمدباقر مجلسی کتب کلامی کتب اخلاقی زبان فارسی تشیع

معرفی اجمالی نویسنده

سید نورالله حسینی مرعشی شوشتری، مشهور به 'شهید ثالث'، قاضی عالم و فقیه، متکلم و رجال شناس معروف شیعه، فرزند سید شریف الدین، که سال 956 ه_ ق، در شوشتر در خانواده اهل علم، متولد شد. نسب قاضی نورالله، با 26 واسطه به حضرت سجاد، امام چهارم شیعیان می رسد. تحصیلات مقدماتی را در شوشتر گذراند، در سال 979 ه_ ق، برای ادامه تحصیل به مشهد رفت، آنجا به تهذیب نفس و تحصیل در درس 'مولی عبدالواحد شوشتری' پرداخت. سال 993 ه_ ق، یعنی در سن 37 سالگی به علت فجایع و شورش های مکرر مشهد و دلایل دیگری به هند رفت و وارد «لاهور» شد. 'جلال الدین اکبر' پادشاه هند، از او پذیرایی کرد و علی رغم شیعه بودنش به خاطر توانایی ها و صلاحیت هایش، منصب قضاوت را به او داد. فتاوی قاضی شوشتری و علم او از فقه و حدیث اهل سنت، بی نظیر بود، به همین جهت، فتاوی او، بطور مستقیم، علمای سنی مذهب را تحت تأثیر برتری فقه جعفری قرار داد. وی در علم حدیث نیز استاد بود. در علم معقول و منقول مجرب و متبحر و در تفسیر و علوم قرآن و ریاضیات، صرف و نحو و ادبیات عرب، معانی و بیان و عروض و قافیه، صاحب تألیفاتی است. بعد از مرگ 'اکبر شاه هند'، رهبران سنی متعصب هندی، فشار را بر 'قاضی نوراله' روز به روز بیشتر کردند و سرانجام بعد از تألیف این کتاب (احقاق الحق) و مقالات آن که در انتقاد از سه خلیفه اول است، خشم آنها را برانگیخت و بعد از 5سال در 18 جمادی الثانی سال 1019 ه_ ق، نواصب اهل سنت، راه را بر او گرفته و آنقدر با شاخه های خاردار او را زدند تا جان خود را از دست داد و شهید راه حقیقت گشت و از این رو، به گفته صاحب مستدرک 'حاج میرزا حسین نوری طبری' او را شهید ثالث نیز گویند. (مراجعه به زندگینامه این شخصیت بزرگ شود) قبر او در «اکبر آباد» هند و معروف می باشد.

ص: 33

مختصری از ساختار کتاب

کتاب، خلاصه ای از مجادلات شیعه و سنی، پیرامون عقاید اشعریه درباره خدا، نبوت، امامت، تفسیر قرآن، احادیث و فقه را شامل می شود. عمده مباحث، کلامی و به ویژه شامل مبحث امامت حضرت علی (ع) است. در عین حال، از نظر محتوا و سخنان و امثال، با اهمیت و ارزشمند می باشد. روش مؤلف در رد و نقد کتاب «ابطال نهج الباطل» قاضی روز بهان اینگونه است که: نخست عبارت 'علامه حلی' از کتاب «نهج الحق» او را با عبارت «قال المصنف رفع الله درجة» آورده و بعد عبارت 'روز بهان' را با عنوان «قال الناصب خفضه الله» مطرح می کند، آنگاه داوری خودش را با «اقول» به طور مفصل بیان و به نقد دیدگاه فضل الله و اثبات نظریات امامیه که در لابه لای نوشته های علامه حلی آمده، می پردازد و نظر مستدل خویش را در تجزیه و تحلیل حقایق از لحاظ تاریخی و منطقی ارائه می دهد. این کتاب، موجی از مخالفت علیه قاضی نورالله، پدید آورد.

اهمیت کتاب و حواشی آن:

بنابر توجه خاص و اهمیتی که علمای شیعه به این اثر کلامی داشتند، حواشی و تعلیقات زیادی بر آن نوشتند که از آن جمله می توان به سه تعلیقه شیخ مفیدالدین بن عبدالنبی شیرازی، مولا محمدهادی بن عبدالحسین و سید علاءالدوله، داماد مؤلف اشاره کرد. ضمنا به چند زبان ترجمه شده که از جمله، به فارسی توسط میرزا نائینی، ترجمه فارسی عهد صفوی و ترجمه اردو، می باشد. چاپ این کتاب در ایران برای اولین بار، سال 1273 ه_ ق، و بار دیگر با حواشی و تعلیقات مفصل در 16 جلد توسط آیت الله مرحوم مرعشی نجفی است.

ص: 34

من_اب_ع

آیة الله مرعشی نجفی- احقاق الحق

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

علامه حلی- نهج الحق و کشف الصدق

کلی__د واژه ه__ا

کتاب احقاق الحق و ازهاق الباطل قاضی نورالله شوشتری (شهید ثالث) علم کلام فقه اعتقاد کتب کلامی کتب فقهی تشیع امامت

ساختار اجمالی کتاب

کتاب با مقدمه ای طولانی شروع می شود، سپس بحث ها و بخش های کتاب در موارد ذیل:

1- بیان سرچشمه تاریخی مذهب تشیع (به اعتقاد نویسنده، تشیع از زمان رسول الله (ص) و به دست آن حضرت شکل گرفته است) اثبات این مطلب با دلیل و برهان از کتاب و سنت

2- بیان اصول دین از دیدگاه تشیع (توحید، نبوت، امامت، عدل، معاد)

3- مباحث و بخش های بعدی در باب دیدگاههای شیعه در مسائل تشریعی مانند نماز، روزه، حج، زکات و متعه، قضاوت، صید، اطعمه و اشربه و....

4- قسمت پایانی کتاب مربوط به چند مسئله مهم مانند «بداء» و «تقیه» است که بیشتر جنبه پاسخگویی دارد.

انگیزه مؤلف در نگارش این اثر

هدف و انگیزه او، در درجه اول، به وجود آوردن زمینه استوار برای یکپارچگی مسلمانان جهان در برابر دشمنان بیرونی و در واقع، تقویت تفاهم میان مذاهب اسلامی است و این امر، از طریق آشنا کردن برادران مسلمان با فرهنگ و عقاید و تعلیمات شیعه، ممکن می شود. وی تأکید می کند که قصد ندارد با طرح همه موارد اختلاف، آتش دشمنی بین اصحاب مذاهب اسلامی بیندازد.

ویژگی کتاب

یکی از مهم ترین ویژگی های این کتاب (اصل الشیعة و اصولها)، تبین اصولی است که همگی علمای شیعه بر آن اجماع دارند و به اعتقاد مؤلف، آنچه به عنوان نظر شخصی درباب تشیع از طرف برخی اصحاب این مذهب اظهار می شود، به اندازه یک نظر شخصی اعتبار دارد و نباید آن را حمل بر اعتقاد عموم شیعیان و علمای مذهب کرد. همچنین مؤلف به ویژه میان شیعه اصولی و پای بند، با آنها که در عقاید خود افراط می کنند (غلاة) تفاوت عمده ای قائل است.

ص: 36

چاپ و نشر

اولین بار در سال 1351ق برابر با 1932 میلادی در شهر صیدا چاپ شد. سال 1352 ق مجددا در صیدا به چاپ رسید. سال 1363 ق در نجف چاپ شد. ترجمه فارسی آن با عنوان «ریشه شیعه و پایه های آن» سال 1317 شمسی چاپ شد. چاپ جدیدی با مقدمه ای بلند، همراه با مقدمه ای کوتاه بر چاپهای قبل و فهارس و تعلیقات در سال 1415 ه_ ق در قم انجام گرفته است.

من_اب_ع

آقابزرگ تهرانی- نقباء البشر فی القرآن الرابع عشر

محمدحسین آل کاشف الغطاء- اصل الشیعه و اصولها

حمید عنایت- اندیشه های سیاسی در اسلام معاصر (ترجمه خرمشاهی)

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

فهرست کتابهای چاپی فارسی 2/ 1814

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اصل الشیعه و اصولها محمدحسین آل کاشف الغطاء کتاب شناسی کتب کلامی اعتقاد تشیع زبان عربی

ابومخنف از خاندانی بزرگ و مشهور کوفه است که علی رغم شهرتش از زندگی و احوالاتش اطلاعی در دست نیست. سال تولد او را محققان بنابر حدس، سال 70 ه_ ق، می دانند. وی به جمع آوری اخبار مربوط به حوادث تاریخی صدر اسلام پرداخت. اقدام او برای اینکار بعد از پیروزی 'عباسیان' در سال 132 ه_ ق است. او در رأس مکتب اخباریان عراق بود، اهتمام بسیاری در نقل رویدادهای عراق داشت و از همین رو آثار بسیار کمی در نقل حوادث کشورهایی مانند ایران، مصر و شام دارد. تألیفات زیادی در تواریخ و سیر و ملاحم و مغازی دارد که بنا به نظر اهل فن، نسبت به اخبار و فتوحات، اطلاعات او بر دیگران مقدم است. سال درگذشت او را 'یاقوت حموی' 157 ه_ ق می داند ولی نقل دیگری قبل از سال 170 ه_ ق است. نکته قابل توجه اینکه گویند که متأسفانه کتاب «مقتل الحسین ابومخنف» در گذر زمانها مفقود شده و در دست نیست. ظاهرا کامل ترین متنی که اکنون در دست است در کتاب «تاریخ طبری» درج شده است، هرچند که ممکن است طبری بطور کامل همه مطالب را ذکر نکرده باشد ولی در هر صورت، مهم ترین مأخذ مستند نویسندگان بعدی درباره واقعه کربلا، همین است که بعدها مورد توجه سخت علمای شیعه واقع شد و به آن اعتماد دارند.

نکته مهمی که در کتاب ریحانة الادب است، اینکه این مقتلی که در دست است و در آخر جلد دهم کتاب بحارالانوار چاپ شده و به 'ابومخنف' نسبت داده اند، از او نیست و معلوم هم نیست که چه کسی آن را نوشته است زیرا در مقایسه با 'مقتل ابومخنف' که در کتاب طبری نقل شده، معلوم می شود که ابدا ربطی به یکدیگر ندارند (این موضوع در کتاب ریحانة الادب) گفته شده است. شک و تردیدهای درباره کتابهای مقتل منسوب به ابومخنف موجب شده تا روایت طبری در کتابش اهمیت بیشتری پیدا کند از همین رو، بعضی افراد آن منقولات را از تاریخ طبری جدا کرده و منتشر ساخته اند که برای اولین بار بنام «مقتل الحسین» به اهتمام حسن غفاری سال 1398 ه_ ق، در قم چاپ شد. همین منقولات جدا شده بنام «وقعة الطف» سال 1367 ه_ ش، در قم چاپ شد (محمدهادی یوسفی غروی).

ص: 38

من_اب_ع

محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب

دائرة المعارف بزرگ اسلامی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مقتل الحسین ابومخنف لوط ابن یحیی ازدی (ابومخنف کوفی) کتاب شناسی کتب تاریخی واقعه کربلا امام حسین (ع) تاریخ اسلام تشیع

علامه محمدباقر مجلسی در سال 1111 هجری قمری، در 27 ماه رمضان، از دنیا رحلت کرد. قبر شریف او در مسجد جامع عتیق اصفهان، در بقعه پدر بزرگوارش واقع شده و زیارتگاه مردم است. از شاگردان او می توان میرزا عبدالله افندی (صاحب کتاب ریاض العلماء) و ملا صالح مازندرانی و سید نعمت اله جزائری را نام برد. بنابر نقل از میرزا عبدالله، شاگردانش بالغ بر 1000 نفر بودند.

ساختار و تقسیم بندی کتاب:

کتاب با مقدمه ای راجع به احوالات 'ابوذر غفاری' صحابه معروف پیامبر اسلام شروع می شود. و بعد شامل 4 فصل و شرح وصیت رسول الله به 'ابوذر' است:

فصل اول: بحثی راجع به «رؤیت و دین خداوند». این مبحث، شامل دیدن با چشم سر، دین به معنای انکشاف و ظهور و بحثی در اینکه چون خداوند بنابر اعتقاد شیعه جسم نیست، پس با چشم دیده نمی شود.

فصل دوم: غرض از خلقت آسمان و زمین و عرش و کرسی و جمیع مخلوقات، معرفت و عبادت است که این هر دو به یکدیگر وابسته اند.

فصل سوم: نیت که شرط عمل است.

فصل چهارم: راجع به حضور قلب در عبادات. فصل چهارم دارای 10 اصل و 5 فایده است.

- مطالبی در مورد ضرورت وجود نبی، معجزه، خاتمیت رسول اکرم (ص) و اوصاف و عصمت آن حضرت.

- بخشی از سفارش و وصیت پیغمبر به ابوذر غفاری.

- مسائلی درباره امامت و معاد.

- خصلت های پسندیده و ناپسند.

- صفات عارفان و انتقاد از صوفی ها.

ص: 40

در بخش های آخرین کتاب مسائل گوناگونی از خواص نفس و خودسازی قاریان قرآن و قرائت قرآن و دعا، مهمان نوازی، پادشاهان عادل و ظالم و بالاخره مسائل اخلاقی و عرفانی و اذکار است. مؤلف، در خاتمه کتاب عنوان می کند که این اثر، از الطاف عام واهب العطایاست.

من_اب_ع

علامه محمدباقر مجلسی- عین الحیوة (انتشارات علمیه)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب عین الحیات علامه محمدباقر مجلسی کتاب شناسی کتب اخلاقی کتب کلامی زبان فارسی تشیع داستان اخلاقی

ساختار و تقسیم بندی کتاب:

کتاب با مقدمه ای در شرح حال مؤلف شروع می شود. کتاب اعلام الوری، دارای 4 رکن، و هر رکن شامل چند باب و فصل است:

رکن اول: مربوط به سیره پیغمبر اسلام و حضرت فاطمه زهرا (س): شامل 6 باب.

رکن دوم: درباره امام اول شیعه، علی بن ابیطالب (ع): شامل 5 باب.

رکن سوم: مربوط به ا ئمه از فرزندان امام علی (ع) از امام دوم حسن بن علی تا امام یازدهم حضرت حسن عسکری (ع) شامل 10 باب که هر باب به یکی از امامان، اختصاص یافته است.

رکن چهارم: درباره امامت ائمه اطهار و امامت حضرت امام زمان (ع). این مبحث خود شامل دو قسمت است: قسم اول: در دلالت بر امامت ائمه 12 گانه که در 3 فصل مرتب شده است. قسم دوم: در امامت امام زمان (ع) و دفع شبهات درباره زندگی آن حضرت و مسئله غیبت امام (ع) در 5 باب. مؤلف در رکن آخر، به تفضیل در شرح زندگی امام عصر عجل اله تعالی فرجه و ولادت و امامت و غیبت آن حضرت با دلایل عقلی و نقلی، بحث کرده است.

نکته:

نکته مهم و قابل توجه درباره این اثر، مطابقت کامل باب ها به صورت حرف به حرف با کتاب «ربیع الشیعه» نوشته سیدبن طاووس است. با توجه به قول بسیاری از بزرگان شیعه و محققان، کتاب ربیع الشیعه، بی شک همین کتاب «اعلام الوری باعلام الهدی» است، ولی در چگونگی انتساب آن به سید بن طاووس، احتمالاتی داده اند که از آن جمله، مرحوم آقا بزرگ تهرانی با استدلال خود، این اشکال را چنین برطرف می کند که یکی از ناسخان که «اعلام الوری» را نزد سیدبن طاووس می خوانده است، اشتباها آن را از خود سید و بنام «ربیع الشیعه» یاد کرده است، در حالی که هر دو یکی و از علامه شیخ طبرسی می باشد. بعضی نیز این اشتباه را ناشی از بدفهمی مستمعان و کسانی که سیدبن طاووس این کتاب (اعلام الوری) را بر آن ها می خوانده و توصیف به عبارت «ان هذا الکتاب ربیع الشیعه» می کرده، به غلط، نام آن دانسته اند.

ص: 42

چاپ و نشر:

کتاب اعلام الوری، برای اولین بار در سال 1311 ه_ ق در تهران چاپ شد. سال 1392 ه_ ق، در بیروت، دارالمعرفه چاپ شد. چاپ دیگری با تصحیح علی اکبر غفاری در دست است.

من_اب_ع

آقابزرگ تهرانی- الذریعه

شیخ طبرسی- اعلام الوری باعلام الهدی، بیروت، دارالمعرفه

احمد سمیعی- فرهنگ آثار ایرانی- اسلامی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اعلام الوری باعلام الهدی شیخ طبرسی کتب کلامی کتب تاریخی تاریخ اسلام علم کلام تشیع ایران زبان عربی

علامه آیة الله حاج سیدمحمدحسین حسینی طهرانی، عالم بزرگ و عارف، حکیم و فقیه معاصر (قرن 15 هجری قمری) فرزند آیة الله حاج سید محمدصادق که در 24 محرم سال 1345 هجری ق، در طهران بدنیا آمد. دوران کودکی را تحت تربیت پدر بود، تحصیلات ابتدائی مدرسه و بعد دوره آموزش متوسطه را در رشته مکانیک و ماشین سازی به اتمام رساند. با پوشیدن لباس روحانیت، ادامه و در سن 19 سالگی به شهر قم عزیمت کرد. در همان سالهای اول، جزو شاگردان خاص علامه سیدمحمدحسین طباطبائی (صاحب تفسیر المیزان) شد و از دروس حکمت و تفسیر و عرفان عملی ایشان بهره مند گردید. مدت هفت سال در سطوح مختلف علمی از اساتید بزرگی کسب علم نموده و در سال 1371 ه_ ق، در سن 26 سالگی برای تکمیل دروس، عازم عراق و در شهر نجف ساکن شد. دروس فقه و اصول فقه و اصول و حدیث و رجال از محضر علماء بزرگ نجف استفاده فراوان برد و بنا به نظر و توصیه علامه طباطبائی و مؤانست و مراوده با آیة الله حاج سیدجمال الدین گلپایگانی، مراحل عرفانی و سلوکی را پیمود، سپس با مرحوم سید هاشم حداد از عرفای بزرگ متأخر، آشنا و مجذوب وی شد.

علامه طهرانی در سن 33 سالگی بعد از اتمام تحصیلات عالیه و رسیدن به فضائل اخلاقی و باطنی به خاطر ادای تکلیف و ترویج و گسترش علم دین و به امر استاد سلوکی خود، به تهران بازگشت. در خلال سالهای زندگی در تهران و ارشاد و هدایت مردم، بعد از رحلت آیة الله بروجردی و تحرکات طاغوتی حکومت پهلوی، در همراهی رهبر فقید انقلاب اسلامی (آیة الله خمینی) از هیچ تلاشی مضایقه نکرد. این بزرگوار، پس از 23 سال تلاش و سکونت در تهران، سال 1400 ه_ ق، به شهر مشهد هجرت و پانزده سال آخر عمر خود را آنجا گذراند. سال 1416 ه_ ق، در نهم ماه صفر، در مشهد مقدس، دار فانی را وادع گفت. مزار ایشان در قسمت جنوب شرقی صحن انقلاب، در آستانه کفشداری می باشد.

ص: 44

تاریخچه مکاتبات:

در زمان آخوند ملامحمد کاظم خراسانی، یکی از طلاب خوش ذوق نجف به نام شیخ اسمعیل تبریزی، متخلص به 'تائب' از آخوند خراسانی، در نامه ای، شعر عطار نیشابوری را آورد و معنای بیت دوم را از ایشان سئوال می کند.

دائما او پادشاه مطلق است *** در کمال عز خود مستغرق است

او به سر ناید ز خود آنجا که اوست *** کی رسد عقل وجود آنجا که اوست؟

مرحوم آخوند، جواب مختصری می دهد. شیخ اسمعیل همین سؤال را کتبا از مرحوم آیة الله شیخ محمدحسین اصفهانی (کمپانی) و مرحوم آیة الله حاج سیداحمد طهرانی (کربلائی) نیز می نماید و آنها، جواب هایی برای او می نویسند. از آنجا که شیخ براساس نظریه فلاسفه و حکما پاسخ می دهد و سید براساس نظریه عرفا، این دو جواب با هم مخالف در آمدند، لذا شیخ اسمعیل، ابتدا پاسخ شیخ را به حضور سیداحمد برده و ایشان، پاسخ مفصلی و مستدلی در رد آن مطالب می نویسد، پس از آن تا 7 مرتبه، شیخ اسمعیل تائب، نامه هر یک از آن دو بزرگوار را به حضور دیگری برده و به این ترتیب مجموعا 14 نامه، میان آنها رد و بدل می شود که هر کدام در روشنگری مطالب و ادای حق، موارد خاص خود را مطرح کرده و در آنها به تناسب مباحث، بسیاری از موارد اختلاف نظر فلاسفه و عرفا، روشن می شود.

ساختار و تقسیم بندی کتاب:

1- مقدمه جامع علامه طهرانی شامل (تاریخچه و هویت اصل مکاتبات، شرح حال شخصیت ها و عرفای عالیقدری که در این میان از آنها سخن گفته شده (مرحوم کربلایی، مرحوم کمپانی، عطار نیشابوری و....).

ص: 45

2- سئوال شیخ اسمعیل تائب از مرحوم آخوند خراسانی درباره معنای شعر عطار

3- 7 نامه مرحوم کمپانی در شرح بیت عطار و پاسخ به ایرادات سید احمد

4- 7 نامه مرحوم سیداحمد در شرح بیت عطار و ایراد به کمپانی

5- شش تذییل علامه طباطبایی که شامل 3 تذییل بر 3 نامه اول کمپانی و 3 تذییل بر 3 نامه اول سید احمد

6- هشت تذییل علامه محمدحسین طهرانی که شامل 4 تذییل بر 4 نامه دیگر سیداحمد و 4 تذییل بر 4 نامه مرحوم کمپانی.

بطور کلی تمام مطالب متن و تذییلات، مربوط به مسائل توحیدی و مراتب ذات و اسماء و صفات حضرت حق، وحدت وجود، صرافت وجود و.... نهایتا جایگاه انسان کامل در نظام معرفتی در عالم وجود می باشد که با مطالب دقیق عرفانی و برهان های عقلی همراه است (مشتاقان را به اصل کتاب ارجاع می دهیم).

چاپ و نشر:

این کتاب اولین بار در سال 1410 ه_ ق، در تهران به چاپ رسید. ناشر کتاب: انتشارات حکمت در تهران.

من_اب_ع

سید محمدحسین حسینی طهرانی- توحید علمی و عینی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب توحید علمی و عینی در مکاتب حکمی و عرفانی علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی کتب عرفانی کتب فلسفی فلسفه عرفان تشیع زبان فارسی

معرفی اجمالی نویسنده:

علامه آیة الله حاج سیدمحمدحسین حسینی طهرانی، عالم، فقیه، عارف بزرگ قرن معاصر (پانزدهم هجری قمری) فرزند آیة الله حاج سید محمدصادق طهرانی، که در 24 محرم سال 1345 ه_ ق، در طهران بدنیا آمد. دوران کودکی را تحت تربیت پدربزرگوارش بود و تحصیلات ابتدائی مدرسه و بعد دوره آموزش متوسطه را در رشته مکانیک و ماشین سازی به اتمام رساند. سپس به دلیل علاقه به دروس دین، علوم 'حوزوی' را انتخاب و در سن 19 سالگی (بعد از پوشیدن لباس روحانیت) به شهر قم عزیمت کرد. در همان سالهای نخست، جزو اولین شاگردان مرحوم علامه طباطبائی (صاحب تفسیر گرانقدر 'المیزان') شد و در درس تفسیر و حکمت و عرفان عملی از خواص یاران ایشان گردید. مدت 7 سال در سطوح مختلف علمی از اساتید بزرگ بهره ها برد و آنگاه برای تکمیل علوم خود، در سن 26 سالگی به عراق رفت و در شهر نجف اشرف ساکن شد. دروس فقه و اصول و حدیث و رجال را در محضر علمای اعلام چون آیة الله حاج شیخ حسین حلی، سیدابوالقاسم خوئی، سید محمد شاهرودی و آقا بزرگ تهرانی، کسب فیض کرد. در همین ایام، بنا به نظر و توصیه علامه طباطبائی، در مسائل سلوکی و عرفانی، به مؤانست و مراوده آیة الله حاج شیخ عباس قوچانی وصی مرحوم قاضی و آیة الله حاج سید جمال الدین گلپایگانی پرداخت و در ادامه راه، با آیة الله حاج شیخ محمدجواد انصاری همدانی، آشنا شده و نهایتا به حضور عارف بزرگ مرحوم حاج سید هاشم موسی حداد رسید. در تثبیت پایه های عرفان عملی خود، مجاهده ها و زحمات زیادی کشید و از فیوضات امیرالمؤمنین علی (ع) و عنایات حضرت سیدالشهداء (ع)، دائما بهره مند بود. سال 1377 ه_ ق، در سن 33 سالگی، بعد از اتمام تحصیلات عالیه و رسیدن به فضائل ظاهری و کمالات باطنی، به خاطر ادای تکلیف و ترویج و گسترش علم و دین، به طهران برگشت. بعد از رحلت آیة اله بروجردی و تحرکات طاغوتی حکومت پهلوی، رهبر فقید انقلاب (آیة الله خمینی) را همراهی و فعالیتی مؤثر داشت. علامه بزرگوار پس از 23 سال تلاش و سکونت در تهران، سال 1400 ه_ ق، به شهر مشهد هجرت و پانزده سال آخر عمر خود را آنجا گذراند. وی در سال 1416 ه_ ق، در ماه صفر، در همانجا رحلت فرمود.

ص: 47

ساختاری از کتاب

مجموعه 3 جلدی است:

جلد اول بعد از دو مقدمه کوتاه از مؤلف شامل مطالبی در تفسیر آیه نور در معرفة الله و نظر علامه طباطبایی و بحث روایی او در این آیه، حضور حضرت حق در همه شریان هستی، تطبیق آیه نور بر خمسه طیبه، امکان لقاء الهی و وصول به حرم امن او و انحصار معرفة الله در لقاء الله، مطالبی درباره معراج رسول خدا، تفسیر آیه 'فمن کان یرجوا لقاء ربه'، فقرات مناجات و آیات و روایات و تفسیر توحیدی آنها و شعار توحیدی و مباحث بسیاری دیگر.

جلد دوم شامل مباحثی:

- هر راهی غیر از وصول به توحید صحیح و کامل، منحرف است.

- منطق قرآن هرگونه وجود و آثار وجود را منحصر فقط به خدا می داند.

- عشق متقابل خداوند و موجودات.

- معنی تشخص وجود: لاهوالاهو

- رد کتاب «الاخبار الدخیله» راجع به توقیع وارد در ماه رجب. این مطلب به عنوان رساله ای در آخر این جلد، ملحق شده است.

جلد سوم شامل مباحثی چون:

- تفسیر سوره تکاثر، در مراتب معرفت خدا، مسائل توحیدی

- قائلین برای اثر وجودی غیرخدا، مبتلا به شرک خفی شده اند

- معنای صحیح وحدت وجود و ابطال حلول و اتحاد

- انحرافات حشویه، شیخیه و قشریه و بی بهره بودن آنها از خداوند

-انحرافات شیخ احمد احسائی و پیروان مکتب او در توحید.

اینها عناوین بسیار مختصری در رابطه با این مجموعه بود، لکن مباحث و مطالب بسیار عمیق و وسیع و گسترده با آیات و روایات متعدد و گفتار بزرگان و حکما و علما و اشعار عرفا به صورت فلسفی و حکمی مطرح و در هر 3 جلد، تحریر شده است.

ص: 48

من_اب_ع

جمعی از فضلا- آیت نور (یادنامه علامه طهرانی)

سید محمدحسین حسینی طهرانی- الله شناسی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب الله شناسی علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی کتاب شناسی اعتقاد کتب کلامی کتب عرفانی تفسیر سوره نور زبان فارسی تشیع

مختصری از خدمات استاد در شهر قم: 1- پی ریزی شیوه نوین از تفسیر که کاملا بدیع و ابتکاری است. 2- اشاعه تفکر فلسفی و تعقلی 3- کوشش در تفهیم مسائل فلسفی و ملموس ساختن بسیاری از مسائل پیچیده 4- کوشش و نشر آثار اهل بیت 5- جمع میان مفاهیم قرآنی با آنچه که در اخبار خاندان رسالت وارد شده است. 6- اشاعه فکر شیعی در خارج از جهان اسلام 7- تربیت و پرورش شخصیت های علمی و فکری 8- تألیفات گرانبها اعم از چاپ شده و چاپ نشده 9- و...

ویژگی های کتاب

این کتاب کوششی صادقانه برای اعلام پیام «ما حزب خدا و حامیان دین او هستیم» است و برای ایجاد حسن تفاهم و رفع بدبینی های بیجا و خنثی نمودن تبلیغات سوء نوشته شده است و اعلام می دارد که باید باب بحث و تحقیق علمی را همیشه باز نگه داشت و با کوشش پی گیر در این زمینه فرصت ها را از دست کسانی که می خواهند با نشر اباطیل بر وحدت اسلامی ضربه زنند، خارج ساخت.

ساختاربندی کتاب

کتاب شیعه: مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن شامل:

1- مکتب تشیع شامل:

- مقدمه

- مشکلاتی که شیعه پیش بینی می کرد: مشکل اول: سقوط ولایت و حکومت اسلامی، مشکل دوم: سقوط مرجعیت اهل بیت

- روش شیعه در علوم

- سؤالات دکتر کربن و پاسخ های علامه طباطبایی

2- بیانات ائمه شیعه و اندیشه فلسفی: 1- متن نامه مؤلف به عنوان تکمیل و تقسیم مباحث 2- طرز تفکر فلسفی در بیانات پیشوایان شیعه 3- توضیحی جامع در مضامین احادیث نوشته 4- مسئله ولایت (ارتباط نبوت و ولایت).

ص: 50

3- پاسخی بر نقد کتاب شیعه: در این فصل اطلاعات مفید و جالبی را که نتیجه تتبعات فراوانی در پیرامون شئون مختلف مربوط به شیعه است آورده شده است.

4- توضیحات به قلم علی احمدی و هادی خسروشاهی.

5- مدارک توضیحات.

کتاب رسالت تشیع در دنیای امروز شامل:

1- مقدمه (گامی دیگر در راه)

2- بشارت مذهب تشیع برای بشریت چیست؟

3- راه های ارشاد انسان

4- آثار و نتایج حلول کلیسا: این بخش یکی از مباحث مهم در این کتاب است که در باب مسیحیت و کلیسا و حلول کلیسا است و از جهت اهمیت آن توسط یکی از انتشارات این بخش در ابتدای کتاب در چاپهای بعدی قرار گرفته است.

5- معادشناسی از نظر شیعه

6- پیدایش سیر معنوی و عرفان

7- به سوی حیات معنوی

8- توضیحات و مدارک توضیحات.

در انتهای کتاب نیز متن فرانسوی مقدمه هانری کربن آورده شده است.

کتاب معنویت تشیع عنوان دیگری از همین کتاب است که به ضمیمه چند مقاله از علامه است و مقدمه آن به قلم علامه حسن زاده آملی است که شامل 22 قسمت است: 1- معنویت تشیع 2- ولایت و رهبری 3- انگیزه آفرینش 4- نقش ماورای طبیعت در جامعه 5- آیا اسلام امروز هم قابل اجراست؟ 6- شخصیت اجتماعی زن 7- چرا پیغمبر این همه ازدواج کرد؟ 8- ازدواج موقت 9- طرح کلی مالکیت 10- مشروبات الکلی عامل عقبگرد انسانیت 11- چرا باید دست دزد را قطع کرد؟ 12- محمد (ص) در آیینه اسلام 13- سخنی درباره علم امام 14- هدف از پیمانها 15- اجتهاد و تقلید در شیعه 16- تحقیقی کوتاه درباره مسیح و انجیل 17- پیروی از خرافات 18- آیا رؤیا حقیقت دارد؟ 19- معجزه چیست؟ 20- داستان شق القمر و ستاره زهره 21- محکم، متشابه و تأویل در قرآن 22- پیام به کنفرانس بزرگداشت تستری.

ص: 51

من_اب_ع

سید محمدحسین طباطبایی- شیعه: مجموعه مذاکرات با پرفسور هانری کربن

سید محمدحسین طباطبایی- معنویت تشیع (به اهتمام محمد بدیعی)

سید محمدحسین طباطبایی- رسالت تشیع در دنیای امروز

دایرة المعارف تشیع- جلد 10

عبدالرحیم عقیقی بخشایشی- طبقات مفسران شیعه- ج 1 صفحه 195

علمای بزرگ شیعه- صفحه 440

غلامحسین صدری افشار- فرهنگ فارسی اعلام- صفحه 471

قنبرعلی کرمانی- کتابشناسی علامه طباطبایی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شیعه سید محمدحسین طباطبایی کتاب شناسی کتب کلامی علم کلام اعتقاد اسلام تشیع گفتگو هانری کربن

معرفی اجمالی نویسنده

سید محمدحسین طباطبایی تبریزی در سال 1321 هجری قمری (1281 شمسی) متولد شد. یکسال قبل از فوت پدرش به مدرسه رفت، اما پس از پایان کلاس هفتم مصلحت دیده می شود که در خانه درس بخواند، به این دلیل او و برادرشان تحت تعلیم ادیب لایقی به نام شیخ محمدعلی سرائی قرار می گیرند و ادبیات عرب می آموزند و زیر نظر میرزا علینقی خطاط به یادگیری فنون خوشنویسی می پردازند. مرحوم علامه در 1303 در سن 21 سالگی با صبیه مرحوم حاج میرزا مهدی آقا طباطبایی مهدوی که از خویشان پدر بود، ازدواج کرد. استاد علامه در 1304 که دروس حوزه تبریز را به پایان رساند، به همراه همسر و برادر و پسرشان که تازه به دنیا آمده بود، عازم نجف اشرف شدند. آشنایی با حاجی میرزا علی آقای قاضی رضوان الله علیه در مرحوم استاد علامه چنان تأثیری گذاشت که مدت 11 سال اقامت در نجف علاوه بر فقه و اصول و ریاضیات و فلسفه و رجال و تفسیر، در عرفان عملی در محضر این استاد عالیقدر حضور یافته و در سیر و سلوک و تزکیه نفس توشه های فراوانی بردند. مرحوم محمدحسین طباطبایی در اواخر زندگی در نجف روزگار را به سختی گذراندند، به طوری که در سال 1314 در اثر اختلال وضع معاش عازم ایران شدند و در روستای شادآباد تبریز سکنی گزیدند. ایشان به منظور کسب علم عازم قم شدند و برای همیشه با شهر تبریز وداع کردند. در سال 1325 وارد قم شدند و بدین ترتیب زندگی پربار علمی مرحوم علامه از همین جا آغاز شد و مدت 35 سال در این شهر زندگی کردند و بیشترین خدمت را به اسلام و حوزه های علمیه کردند. وی درس فلسفه را با سبک و روشی نوین آغاز کرد. زندگی این عالم ربانی که یکی از مفاخر بزرگ اسلام و محققی کم نظیر است، در ساعت 9 صبح روز 24 آبان 1360 در شهر قم به پایان رسید و دعوت حق را لبیک گفت. آثاری که علامه طباطبایی در تبریز تهیه کردند: 1. رساله در اسماء و صفات 2. رساله در افعال 3. رساله در وسایط میان خدا و انسان 4. رساله قبل الدنیا 5. رساله من الدنیا 6. رساله بعد الدنیا 7. رساله در ولایت 8. رساله در نبوت 9. کتاب سلسله انساب طباطباییان آذربایجان.

ص: 53

مختصری از خدمات استاد در شهر قم: 1- پی ریزی شیوه نوین از تفسیر که کاملا بدیع و ابتکاری است. 2- اشاعه تفکر فلسفی و تعقلی 3- کوشش در تفهیم مسائل فلسفی و ملموس ساختن بسیاری از مسائل پیچیده 4- کوشش و نشر آثار اهل بیت 5- جمع میان مفاهیم قرآنی با آنچه که در اخبار خاندان رسالت وارد شده است. 6- اشاعه فکر شیعی در خارج از جهان اسلام 7- تربیت و پرورش شخصیت های علمی و فکری 8- تألیفات گرانبها اعم از چاپ شده و چاپ نشده 9- و...

ویژگی ها

از جمله مباحث رساله، فلسفه الهی اسلام یا کمال فلسفه است؛ مولف محترم با استادی و مهارت ویژه ای بیان می کند که چگونه فلسفه از مراحل ابتدایی رشد و نمو کرده و مراتب کمال را پیموده و در اسلام به اوج ترقی و کمال رسیده است. ایشان در پایان مقدمه، اجمالی از زندگی علی (ع) را بیان داشته است و یادآور می شوند که سخنان علی (ع) پیرامون معارف الهی و مسائل فلسفی جدا تک است.

نظرات دیگران

یکی از مترجمان این رساله، سید علوی است که در مقدمه ترجمه خود می گوید: «این رساله به طور کلی هدف فلسفه و به ویژه هدف و موضوع فلسفه الهی را روشن می کند و می کوشد بین فلسفه و دین هماهنگی و وحدت نظر ایجاد کند. این رساله با وصف اختصار و کوچکی حجمش به دریایی بس عمیق می ماند که در قرآن انواع جواهرات قیمتی و گرانقدر وجود داشته باشد.»

ص: 54

ساختار و تقسیم بندی

این رساله دارای مقدمه ای مفصل است که توسط مؤلف کتاب نوشته شده است که دارای موضوعاتی به شرح زیر است:

فلسفه چیست؟ دین و فلسفه، فلسفه الهی، اجمالی از زندگانی امام علی (ع)، فلسفه الهی اسلام یا کمال فلسفه، نمونه هایی از سخنان امام علی (ع) و... و همچنین این رساله دارای 13 فصل به شرح زیر است:

فصل اول: روش تحقیق و راه وصول به حقایق علمی و اشاره به گفتار امام علی (ع)

فصل دوم: مراحل پنجگانه شناخت خدا

فصل سوم: توحید حقیقی و نقل پاره ای از سخنان علی (ع)

فصل چهارم: تحقیقاتی راجع به توحید و شرح سخنان علی (ع) و طرح یک سلسله مسائل مشکل فلسفی

فصل پنجم: عدم امکان شناخت ذات باری و توضیح علم خدا به ماسوی و علم ماسوی به او

فصل ششم: در بیان پاره ای از صفت کمالیه الهی و کلام علی (ع) پیرامون آنها

فصل هفتم: در صفات باری تعالی ثبوتی و سلبی

فصل هشتم: چگونگی مشاهد خدا و حدیث ذغلب

فصل نهم: پاره ای از حقایق معارف الهی

فصل دهم: در چگونگی آفرینش و بیان علی (ع)

فصل یازدهم: بیان علی (ع) پیرامون جهان برین

فصل دوازدهم: معنای تقدیر و حدیث مربوط

فصل سیزدهم: معنای استطاعت بندگان

این کتاب توسط انتشارات مختلف از جمله انتشارات اسلامی بارها به چاپ رسیده است.

من_اب_ع

سید محمدحسین طباطبایی (مترجم ابراهیم سید علوی)- علی و فلسفه الهی

دایرة المعارف تشیع- ج10 صفحه 466 – 462

ص: 55

عبدالرحیم عقیقی بخشایشی- طبقات مفسران شیعه- ج 1 صفحه 195

غلامحسین صدری افشار- فرهنگ فارسی اعلام- صفحه 471

علمای بزرگ شیعه- صفحه 440

قنبر علی کرمانی- کتابشناسی علامه طباطبایی

حسن افتخارزاده- فهرست مقالات و کتب فلسفی- صفحه 21

کلی__د واژه ه__ا

کتاب علی علیه السلام و فلسفه الهی سید محمدحسین طباطبایی کتاب شناسی تشیع زبان عربی کتب فلسفی فلسفه اسلامی الهیات

مختصری از خدمات استاد در شهر قم: 1- پی ریزی شیوه نوین از تفسیر که کاملا بدیع و ابتکاری است. 2- اشاعه تفکر فلسفی و تعقلی 3- کوشش در تفهیم مسائل فلسفی و ملموس ساختن بسیاری از مسائل پیچیده 4- کوشش و نشر آثار اهل بیت 5- جمع میان مفاهیم قرآنی با آنچه که در اخبار خاندان رسالت وارد شده است. 6- اشاعه فکر شیعی در خارج از جهان اسلام 7- تربیت و پرورش شخصیت های علمی و فکری 8- تألیفات گرانبها اعم از چاپ شده و چاپ نشده 9- و...

ویژگی های کتاب

یکی از ویژگی های این کتاب این است که مرحوم علامه بدون کوچکترین اهانت به اهل سنت و جماعت و در عین حال دفاع از اصالت شیعه و بیان علت پیدایش آن، هدف خود را دنبال کرده و کوشیده است تا نشان دهد که تشیع جنبه ای کاملا اصیل از اسلام است بدون اینکه کوچکترین مقصودی در ایجاد تفرقه یا شکاف بین تشیع و تسنن در نظر باشد، برعکس با دفاع از اصالت شیعه گفتگوی بین دو بخش اصلی اسلام را آسانتر ساخته است، از آنجا که تقرب واقعی، فقط با حفظ اصالت طرفین امکان پذیر می باشد. یکی دیگر از ویژگی های این کتاب این است که علامه با لسانی ساده تقریبا تمام جوانب شیعه را از تاریخ گرفته تا حکمت و عرفان توضیح داده و در صفحاتی معدود بسیاری از مهمترین حقایق معارف اسلامی و شیعی را بیان کرده است.

نظرات دیگران

خوانندگان علاقه مند به مطالعه این کتاب می توانند با مطالعه این کتاب به رؤوس فکر شیعی احاطه یافته و کلیدهایی جهت باز کردن راه های تحقیق و تفحص بعدی به دست آورد. در واقع این اثر نفیس راهنمایی است که با کمک آن فردی که تاکنون با جهان معنوی شیعه نامأنوس بوده است، می تواند در این عالم وسیع قدم نهد و با اتکای به این راهنمای موثق یقین داشته باشد که گمراه نخواهد گردید و به مقصد نهایی خواهد رسید.

ص: 57

ساختار و تقسیم بندی کتاب

این کتاب توسط ناشرین، مکررا طبع شده و مورد استفاده علاقه مندان داخل و خارج از کشور قرار گرفته است و همچنین این کتاب توسط یکی از شاگردان علامه، به زبان انگلیسی ترجمه شده و در آمریکا در سطح دانشگاهی تدریس شده است. این کتاب دارای یک مقدمه و سه بخش و یک خاتمه است که به شرح زیر می باشند:

بخش اول: کیفیت پیدایش و نشو و نمای شیعه، از آغاز پیدایش تا قرن چهاردهم هجری مورد بررسی قرار گرفته است، سپس انشعابات شیعه بیان گردیده و در پایان این بخش خلاصه ای از تاریخچه ی شیعه دوازده امامی آورده شده است.

بخش دوم: تفکر مذهبی شیعه، شامل سه طریق است: طریق اول: ظواهر دینی، اقسام ظواهر دینی، طریق دوم: بحث عقلی و طریق سوم: کشف.

بخش سوم: اعتقادات اسلامی از نظر شیعه دوازده امامی شامل: 1- خداشناسی 2- پیغمبر شناسی 3- معادشناسی 4- امام شناسی.

خاتمه شامل جمله خدا را بشناسید، به عنوان چکیده یپام معنوی شیعه بیان شده است و این همان جمله ای است که پیامبر اکرم (ص) برای نخستین بار دعوت جهانی خود را با آن آغاز نمودند.

من_اب_ع

سید محمدحسین طباطبایی- شیعه در اسلام

دایرة المعارف تشیع- ج 10 صفحه 224 به نقل از شیعه در اسلام

ولی فاطمی- پیشوایان اسلام

رضا مختاری- سیمای فرزانگان- ج 1 صفحه 580 – 530

عبدالرحیم عقیقی بخشایشی- طبقات مفسران شیعه- ج 1 صفحه 195، ج 4 صفحه 454

غلامحسین صدری افشار- فرهنگ فارسی اعلام- صفحه 471

ص: 58

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شیعه در اسلام سید محمدحسین طباطبایی کتاب شناسی تشیع اسلام اعتقاد کتب اسلامی

ساختار و تقسیم بندی مجموعه

عناوین برگزیده و مطالب مهم این مجموعه 18 جلدی عبارتست از:

جلد اول امام شناسی: عصمت انبیا و ائمه معصومین علیهم السلام، معنای امام و شرائط تحقق امامت و امهات آن، ولایت امیرالمؤمنین علی (ع) و برخی از احوالات آن حضرت و علل مخالفت معاندین با خلافت او.

جلد 2 امام شناسی: تفسیر آیه اولوالامر، وصایت امیرالمؤمنین و ائمه علیهم السلام از جانب رسول خدا، اخوت امیرالمؤمنین (ع) با رسول خدا.

جلد 3: شناخت شیعه، مبدأ پیدایش تشیع و نام شیعه و صفات و نشانه های آن، برخی بدعت های عمر، تفسیر آیه تطهیر.

جلد 4: فضائل امیرالمؤمنین علی (ع)، تفسیر آیه «و من عنده علم الکتاب»، میزان علم ائمه علیهم السلام.

جلد 5: ولایت و اقسام آن (تشریعی، تکوینی)، کلمات عرفا و فلاسفه بزرگ درباره انسان کامل، تحقیق پیرامون حدیث (سلسله الذهب)، تفسیر آیه ولایت «انما ولیکم الله....».

جلد 6: غدیر و واقعه مبسوط حجة الوداع، بحث مفصل درباره بناء اسلام بر سال و ماه قمری، تفسیر آیه «ان عدة الشهور....».

جلد 7: غدیر (آیه تبلیغ، حدیث ولایت «من کنت مولاه...»)، اثبات حقانیت علی (ع) در طول تاریخ.

جلد 8: غدیر (تفسیر آیه اکمال دین، غصب خلافت) لقب امیرالمؤمنین مخصوص حضرت علی (ع) است، اعتراف عمر به حق بودن علی.

جلد 9: غدیر (احتجاج ها به حدیث غدیر، روز عید غدیر و فضیلت آن)، تأسی به رسول الله در همه جهات از جمله لباس و عمامه بستن بر سر.

جلد 10: کتاب امام شناسی شامل: حدیث منزلت، حدیث عشیره، نظر تفصیلی به اوضاع شهر مدینه در اواخر عمر رسول الله و خطبه های علی (ع) بعد از رحلت پیامبر، غزوه تبوک، داستان مسجد ضرار در مدینه.

ص: 60

جلد11: بحث اعلمیت و اعلمیت امیرالمؤمنین علی (ع)، جهالت مدعیان دروغین خلافت به معارف دینی، وهابی ها و جنایات آنها، قضاوت های....

جلد 12: علوم امیرالمؤمنین علی (ع) (علم غیب حضرت و تقدم در علوم مختلف)، جمله «سلونی قبل ان تفقدونی».

جلد 13: برخی وقایع جنگ احد و تفسیر آیه «و ما محمدالا رسول....»، ندای آسمانی «لافتی الا علی...»، آخرین روزهای حیات رسول الله و امر به آوردن قلم و منع عمر.

جلد 14: (سیر کتابت حدیث، تقدم شیعه در تألیف)، معرفی مصحف علی (ع) و فاطمه زهرا و...، پیدایش اسرائیلیات در حدیث و سستی روایات ابوهریره.

جلد 15: صحیفه سجادیه، تعصب سنیان و تحریف آنان در روایات، زیدبن علی (ع) و قیام او.

جلد 16 و 17: تقدم و تأسیس شیعه در جمیع علوم و سیر علوم از زمان امام باقر تا امام یازدهم، دوران امام صادق و مذهب جعفری، احوال منصور دوانیقی، مأمون، شرح احوال ابوحنیفه، مالک بن انس، شافعی، احمدبن حنبل.

نکته:

قابل ذکر اینکه، اینها مهمترین عناوین از هر یک مجلدات امام شناسی است، لکن در لابلای مجموعه، بحث های بسیاری از مطالب گوناگون و منطبق بر آیات قرآن و احادیث معتبر است که برای آگاهی از آن، مراجعه به فهرست هر جلد لازم است.

من_اب_ع

دوره های کتاب امام شناسی علامه طهرانی

سید محمدحسین حسینی طهرانی- آیت نور

کلی__د واژه ه__ا

کتاب امام شناسی علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی کتاب شناسی امامت کتب اسلامی اعتقاد تشیع ویژگی های امام ولایت

معرفی اجمالی نویسنده:

آیه الله عبداله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و از ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیه الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و عازم حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب مشغول شد و سپس به فراگیری کفایه الاصول و علوم نقلی و عقلی پرداخت و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شد. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم، عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را به عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله عزیزالله طبرسی، آیه الله بروجردی، علامه طباطبایی و امام خمینی (ره) و میرزا مهدی محی الدین الهی قمشه ای و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، اسرارالصلوه، ولایت فقیه و...

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 21 درس بوده که به شرح زیر می باشد:

ص: 62

1- درس اول: ولایت در لغت و در قرآن و...

2- درس دوم: ولایت چیست؟ وجود خارجی ولایت و...

3- درس سوم: ماهیت ولایت، عاقبت ولایت باطل و...

4- درس چهارم: ماهیت ولایت، عاقبت ولایت باطل و...

5- درس پنجم: ولایت و موالات، ولایت در آیات و...

6- درس ششم: گرایش به دنیا مانع تحقق ولایت، انحصار ولایت در آیات و...

7- درس هفتم: ولی کیست؟ معنای مرآت، مظهریت انسان و...

8- درس هشتم: توحید افعالی پایه ولایت و رهنمودهای پیامبر اسلام (ص) برای تحصیل ولایت و...

9- درس نهم: آیاتی پیرامون اخلاص، خوف عقل و خوف نفس و...

10- درس دهم: منشأ ولایت، اصالت معرفت، صمدیت و....

11- درس یازدهم: نقش علم و عقل در حدوث و بقای ولایت و...

12- درس دوازدهم: اصالت معرفت و...

13- درس سیزدهم: عبادت ها و ولایت، تفاوت ولایت با تفویض و توکیل و...

14- درس چهاردهم: ولایت تکوینی و ولایت تشریعی خداوند و...

15- درس پانزدهم: نفی ولایت های عرضی و طولی، ظهور و تجلی ولایت الهی و...

16- درس شانزدهم: حاکمیت الهی در آیات قرآن کریم، حکم الهی و حکم جاهلی و...

17- درس هفدهم: سه برهان برای ربوبیت خداوند

18- درس هجدهم: ولایت عامه و ولایت خاصه، نفی تفویض در ولایت و...

19- درس نوزدهم: اثبات ولایت تکوینی برای غیر انبیاء از اولیاء الهی

20- درس بیستم: (در ادامه درس نوزدهم) اثبات ولایت تکوینی

21- درس بیست و یکم: معرفت نفس و طریق کشف ولایت، مظاهر و مجالی ولایت الهی و...

ص: 63

این کتاب در سال 1375 توسط مرکز نشر فرهنگی رجاء در تهران به چاپ رسیده و منتشر شده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- ولایت در قرآن

نرم افزار اسراء

کلی__د واژه ه__ا

کتاب ولایت در قرآن عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب اسلامی ولایت قرآن اعتقاد

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 10 فصل به شرح زیر است:

- فصل اول: عقیده ای به نام سرنوشت

- فصل دوم: قضا و قدر در منابع اسلامی

- فصل سوم: سرنوشت: سنن آفرینش

- فصل چهارم: سرنوشت: تشریح احکام

- فصل پنجم: سرنوشت: اندازه گیری حادثه و قطعیت آن

- فصل ششم: سرنوشت: مشیت ازلی

- فصل هفتم: سرنوشت: علم ازلی خداوند

- فصل هشتم: دو نوع سرنوشت

- فصل نهم: دعا و سرنوشت

- فصل دهم: بدا یا دستاویزی در دست افراد ناآگاه

این کتاب در سال 1382 توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم نیز منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه

کلی__د واژه ه__ا

کتاب سرنوشت از دیدگاه علم و فلسفه کتاب شناسی جعفر سبحانی تبریزی قضا و قدر جبر سرنوشت اعتقاد

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 10 فصل به شرح زیر است:

1- فصل نخست: پیرامون تاریخ تشیع و گسترش آن

2- فصل دوم: عقاید شیعه

3- فصل سوم: توسل به اولیای الهی

4- فصل چهارم: منزلت قرآن نزد شیعه

5- فصل پنجم: امامت در نزد شیعه

6- فصل ششم: اهل بیت (ع)

7- فصل هفتم: محدودیت در اسلام

8- فصل هشتم: مسائل فقهی

9- فصل نهم: مسائل تاریخی

10- فصل دهم: صحابه

این کتاب توسط انتشارات مشعر در سال 1385 در تهران چاپ و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- راهنمای حقیقت (پرسش و پاسخ پیرامون عقاید شیعه)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب راهنمای حقیقت کتاب شناسی جعفر سبحانی تبریزی کتب کلامی اعتقاد پرسش حج تشیع

ساختار بندی کتاب:

این کتاب دارای یک مقدمه با عنوان کلمه التوحید و توحیدالکمه است و شامل 5 فصل به شرح زیر است:

1- فصل اول: تحدیدالایمان والکفر

2- فصل دوم: التوحید و مراتبه و اقسامه

3- فصل سوم: حقیقته العباده و مقوماتها

4- فصل چهارم: تعریف العباده

5- فصل پنجم: تطبیقات علی ضوء تعریف العباده

این کتاب در سال 1377 توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم منتشر گردیده است.

من_اب_ع

بحوث قرآنیه فی التوحید و الشرک / جعفر سبحانی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب بحوث قرآنیه فی التوحید و الشرک جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب اسلامی زبان عربی اعتقاد توحید شرک باورها در قرآن

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 13 فصل است که در هر فصل زندگی یکی از امامان دوازده گانه بیان شده است و در فصل دیگر زندگانی فاطمه زهرا (س) بیان شده است. همچنین این کتاب شامل مباحث دیگری نیز هست که برخی از آنها عبارتند از:

1- نقش دین در ابعاد چهارگانه

2- ریشه های مذهب در آفرینش انسان

3- شناخت ارزشمند در اسلام کدام است؟

4- راه های خداشناسی

5- صفات خدا

6- توحید در عبادت

7- نقش دین در زندگی

8- نبوت عامه- زندگانی امامان و پیشوایان اسلام

9- و...

این کتاب در سال 1383 توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم نیز منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- اصول عقاید اسلامی و نگاهی به زندگانی پیشوایان معصوم (ع)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اصول عقاید اسلامی جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی اعتقاد باورها اسلام چهارده معصوم (ع) اصول دین

زندگینامه (آیه الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانه الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 69

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 6 بخش به شرح زیر است:

1- بخش اول: خدا و نظام آفرینش

2- بخش دوم: خدا و صفات جمال و جلال

3- بخش سوم: خدا و پیامبران

4- بخش چهارم: خدا و پیامبر اسلام

5- بخش پنجم: خدا و امامت

6- بخش ششم: خدا و معاد

هر یک از بخش ها شامل 20 درس است که مجموعا شامل 121 درس است. قبلا هر یک از این بخش ها به طور مستقل چاپ و منتشر شده، اما در سال 1368 همگی در یک مجله با ویراستاری خاص منتشر شده است.

توضیح: جعفر سبحانی یک دوره عقاید اسلامی به صورت استدلالی و در سطح عالی در 6 جلد تنظیم و منتشر نمود که مورد استقبال خوانندگان قرار گرفت و به درخواست علاقه مندان این مجموعه 6 جلدی به همت جناب آقای رضا استادی، تلخیص شد و در شش بخش تنظیم گردید. این کتاب در سال 1376 توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- الهیات و معارف اسلامی (تبیین عقاید اسلامی در پرتو قرآن و حدیث و عقل)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب الهیات و معارف اسلامی جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب معارف دینی اسلام الهیات قرآن اعتقاد باورها اسلام

معرفی اجمالی نویسنده:

آیت الله عبدالله جوادی آملی، فقیه و مفسر معاصر شیعه، در سال 1312 ه_.ش در آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد، اما چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنها را ترک گفته و عازم حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب مشغول شد و سپس به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداخت و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شد. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیزالله طبرسی، علامه طباطبایی، امام خمینی (ره)، آیت الله بروجردی و میرزا مهدی محی الدین الهی قمشه ای و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، اسرارالصلوة، ولایت فقیه، تفسیر موضوعی قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب از سه بخش و فصول متعدد به شرح زیر تشکیل شده:

ص: 71

1- بخش اول: ویژگی های مشترک پیامبران

فصل اول: پیامبران اصول ثابت هستی

فصل دوم: سیره و صفات مشترک پیامبران (شامل 15 اصل)

فصل سوم: عصمت

2- بخش دوم: پیامبر افضل

فصل اول: پیامبر افضل

فصل دوم: منزلت رسول اعظم (ص)

فصل سوم: اعجاز پیامبر

3- بخش سوم: سیره پیامبر

فصل اول: سیره توحیدی پیامبر

فصل دوم: سیره پیامبر در یاد معاد

فصل سوم: سیره احتجاجی رسول اعظم (ص)

مقدمه این کتاب توسط جناب آیت الله جوادی آملی در سال 1385 نوشته شده است. این کتاب در سال 1385 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است و تنظیم و ویرایش آن بر عهده حجة الاسلام سید محمود صادقی بوده است و همچنین توسط جناب حجة الاسلام محمدکاظم بادپا ارائه شده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- پیامبر رحمت (ص)

نرم افزار اسراء

کلی__د واژه ه__ا

کتاب پیامبر رحمت (ص) عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی اعتقاد پیامبر اکرم سیره نبوی نبوت

آیةالله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیةالله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت، پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد، ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، مشهد را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم نقلی و عقلی پرداختند و پس از 5 سال به حوزه علمیه قم رفتند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیةالله عزیزالله طبرسی و میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای و امام خمینی (ره) و آیةالله بروجردی و علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، ولایت فقیه، اسرارالصلوة، صهبای حج و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب دارای یک مقدمه است که شامل: 1. قیاسات اقترانی و استثنایی 2. تشابه مکتوب و تقاثل شبهات 3. برهان نظم 4. علم حصولی و حضوری به واجب 5. تحلیل مسئله علیت 6. برهان آنسلم 7. برهان اخلاقی و سودمندی 8. تذکری پیرامون برهان فطرت 9. تذکری پیرامون برهان اعجاز و این کتاب شامل دوازده فصل به شرح زیر است:

ص: 73

1- فصل اول: علم و سفسطه

2- فصل دوم: علم و ایمان

3- فصل سوم: برهان امکان و وجوب

4- فصل چهارم: برهان حرکت و حدوث

5- فصل پنجم: برهان امکان فقری

6- فصل ششم: برهان وجودی آنسلم

7- فصل هفتم: برهان صدیقین

8- فصل هشتم: برهان نظم

9- فصل نهم: برهان معجزه

10- فصل دهم: برهان تجربه دینی

11- فصل یازدهم: براهین اخلاقی

12- فصل دوازدهم: برهان فطرت

این کتاب در قم توسط مرکز نشر اسراء به چاپ رسیده است (سال 1374) و توسط حجة الاسلام حمید پارسانیا ویراستاری و مدون شده است. مقدمه کتاب گذشته از تبیین برخی از مباحث متن، مطالب دیگری را نیز به همراه دارد که در هنگام مرور بر متن تنظیم شده، با قلم راقم مسطور تدوین و نگارش یافته است. در انتهای کتاب فهرست آیات و روایات و اعلام و کتب و مأخذ و اماکن آورده شده است.

ویژگی های کتاب:

هر یک از فصل های کتاب به بررسی یکی از براهین اختصاص داده شده است و تقریر صحیح و کامل براهینی که از نوع سوم هستند، تبیین شده است. دو فصل نخست این کتاب به مسائل شناخت شناسی اختصاص یافته است. غالب نقدهای مقدمه و متن کتاب براساس ترجمه های رایحی تنظیم شده است که در زمینه فلسفه دین انجام شده و صحت و سقم این موارد به عهده مترجمان بوده و مطالب آن به نویسندگان متون اصلی، استناد داده نمی شود، زیرا عدم تطابق ترجمه با اصل، محتمل است (این کتاب به انگلیسی نیز ترجمه شده است).

ص: 74

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- تبیین براهین اثبات خدا (تعالی شأنه)

نرم افزار اسراء (زندگینامه استاد)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب تبیین براهین اثبات خدا (تعالی شأنه) عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی اعتقاد فلسفه دین اثبات خدا برهان

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 6 فصل به شرح زیر است:

1- فصل اول: حیات و علم که مبحث های این فصل شامل رابطه حیات، اندیشه و انگیزه و تقسیم علم به حضوری و حصولی و مراتب معرفت و... است.

2- فصل دوم: تفاوت عرفان با کلام و حکمت، شامل مبحث های زیر است: تمایز علم و معلوم و تفاوت عرفان با تجربه دینی و معلوم با لذات و بالعرض و نقش ابزاری برهان برای عرفان و...

3- فصل سوم: جهان بینی عارفانه امام علی (ع)، شامل مبحث های زیر است: علم شهودی امام علی (ع) از زبان خویش، شهود قیامت، علم شهودی به کتاب تدوینی و تکوینی الهی و...

4- فصل چهارم: سیرت و سنت عارفانه امام علی (ع)، شامل مبحث های زیر است: تفاوت اخلاق نظری و عملی با عرفان نظری و عملی، کوثر علوی، آب حیات، تولی و تبری عارفانه و...

5- فصل پنجم: حیات عارفانه امام علی (ع) از منظر اهل بیت (ع)، شامل مبحث های زیر است: بدترین راه معرفت علی (ع)، علی مداری حق، علی از منظر فاطمه (س) و سایر اهل بیت (ع) و...

6- فصل ششم: حیات عارفانه امام علی (ع) از منظر رجال علمی، شامل مبحث های زیر است: اعتراف به قصور، گونه گونی ستایشگران علوی، مظهر علم شهودی خدا و نیایش و...

این کتاب در سال 1380 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است و توسط علی اسلامی تنظیم و ویرایش شده است. در انتهای کتاب فهرست آیات و روایات، اشعار و اعلام و کتب و منابع آورده شده است.

ص: 76

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- حیات عارفانه امام علی (ع)

نرم افزار اسراء (زندگینامه استاد)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب حیات عارفانه امام علی (ع) عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی امام علی (ع) عرفان الگو و سرمشق تاریخ اسلام روایات تشیع

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل ده مقاله به شرح زیر است:

1- مقاله اول: شرح حدیث: رأس الحکمه مخافة اله (مهمترین رسالت پیامبر (ص) و علماء)

2- مقاله دوم: تأثیر حکماء در احیای تفکر اسلامی. این مقاله شامل دو بخش است:

بخش اول: تأثیر حکما در احیاء تفکر اسلامی (شامل 4 فصل)

بخش دوم: نموداری از احیاء تفکر اسلامی توسط حکمای اسلامی (شامل 5 شاهد است)

3- مقاله سوم: فطرت در وحی و عقل که شامل دو بخش است:

بخش اول: فطرت از نظر وحی

بخش دوم: فطرت از نظر عقل

4- مقاله چهارم: برهان صدیقین. این مقاله نیز شامل دو بخش است:

بخش اول: تفاوت اندیشه های متفکران درباره خداشناسی

بخش دوم: دقیقترین نظر در طرح برهان صدیق.

5- مقاله پنجم: برهان تمانع. این مقاله شامل 5 فصل است.

6- مقاله ششم: قانون حرکت در قرآن کریم. این مقاله شامل دو فصل است.

7- مقاله هفتم: برهان حرکت. این مقاله شامل 7 فصل است.

8- مقاله هشتم: نظام احسن جهان هستی. این مقاله شامل سه بخش است:

بخش اول: نظام احسن در عرفان

بخش دوم: نظام احسن در فلسفه و برهان

بخش سوم: نظام احسن در قرآن

9- مقاله نهم: نظر ابن سینا درباره ثبوت، این مقاله شامل 4 فصل و یک خاتمه است.

10- مقاله دهم: معاد، این مقاله شامل دو بخش است:

بخش اول: ادله وجود معاد (شامل 7 دلیل است)

بخش دوم: شبهات منکران معاد.

ص: 78

این مجموعه در طی سنوات به مناسبت هایی در سطوح مختلف تنظیم شده است که بعضی از آنها مانند برهان تمانع و برهان صدیقین و قانون حرکت در قرآن کریم در سالهای 1355 -1353 چاپ شده و بدون تجدیدنظر در این مجموعه قرار گرفته است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- ده مقاله پیرامون مبدا و معاد

نرم افزار اسراء (زندگینامه استاد)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی معاد کتب کلامی اعتقاد اسلام تشیع

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 20 بخش به شرح زیر است:

1- انسان و گرایشهای معنوی

2- پاسخ به سه سؤال فلسفی

3- لزوم بعثت پیامبران

4- وحی و الهام

5- دلائل امکان وحی

6- نظریه هایی درباره وحی

7- فرضیه تجلی شخصیت باطن

8- این توجیه ها تازگی ندارد

9- قرآن و عهدین

10- دو منبع پنداری برای وحی محمدی

11- پیامبر و بشارات عهدین

12- حوادث دوران ولادت پیامبر اسلام

13- عقیده و عمل آن حضرت قبل از بعثت

14- رویداد نزول وحی

15- مسأله انقطاع وحی

16- افسانه غرانیق

17- راز معراج

18- معجزات پیامبر اسلام

19- قرآن و معجزات ممنوعه

20- بررسی یازده آیه دیگر

این کتاب در سال 1358 توسط حوزه علمیه قم در قم منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- راز بزرگ رسالت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب راز بزرگ رسالت جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی اعتقاد پیامبر اکرم رسالت تاریخ اسلام تشیع

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 81

هدف از نگارش کتاب:

هدف از نگارش این کتاب کمک به هدفی مقدس یعنی عرضه کردن عقاید مذهبی در شکل صحیح و مطابق منطق روز بوده است.

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 18 فصل به شرح زیر است:

1- چرا درباره خداوند مذهب تحقیق کنیم؟

2- توحید از دیدگاه روانشناسی

3- توحید از دیدگاه جامعه شناسی

4- توحید فطری از نظر قرآن و حدیث

5- چگونه بشر به خدا و مفاهیم مافوق طبیعت توجه نموده است.

6- توحید استدلالی

7- دلائل توحید در زیباترین جلوه گاه طبیعت

8- دلائل خداشناسی در جهان نبات

9- نشانه های توحید در جهان جانداران

10- توحید از نظر پدیده حیات

11- دلائل درخشنده توحید در بدن انسان

12- توحید از نظر تکامل جنین

13- برهان موازنه و کنترل در طبیعت

14- توحید از نظر شعور حیوانی

15- دلائل عقلی و فلسفی توحید

16- اشکالات مادیها (اشکال نخست)

17- تخصیص در قانون علیت روا نیست و اگر روا نیست پس صانع خدا کیست؟ (اشکال دوم)

18- اشکالات دیگر مادیها

این کتاب توسط انتشارات زیبا در تهران در سال 1353 هجری شمسی چاپ و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- راه خداشناسی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب راه خداشناسی جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب کلامی اعتقاد اسلام تشیع خداشناسی

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 83

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 15 فصل به شرح زیر است:

1- فصل اول: فطرت یا بزرگترین راهنمای توحید

2- فصل دوم: آیا مادیگری دارای سیستم فلسفی بوده است؟

3- فصل سوم: کشف علل طبیعی با خداشناسی مخالف نیست

4- فصل چهارم: آیا قانون علیت یک اصل علمی است

5- فصل پنجم: نظم و محاسبه در جهان آفرینش

6- فصل ششم: نظم در عالم گیاهان

7- فصل هفتم: نظم در کره خاک و اجرام کیهانی

8- فصل هشتم: موازنه و کنترل در طبیعت

9- فصل نهم: شرایط پیدایش حیات در روی زمین

10- فصل دهم: یک برهان ریاضی برای توحید

11- فصل یازدهم: خدای نادیده

12- فصل دوازدهم: آیا خداوند صانعی دارد

13- فصل سیزدهم: خداشناسی و پرورش سلول انسانی

14- فصل چهاردهم: آیا منظومه شمسی ما خاموش خواهد شد؟

15- فصل پانزدهم: شناخت صفات خدا

این کتاب در سال 1382 توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- سرچشمه هستی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب سرچشمه هستی جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی اعتقاد اسلام خداشناسی آفرینش طبیعت

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 12 بخش به شرح زیر می باشد:

پیشگفتار: قرآن کتاب قرنها

1- بخش نخست: خداشناسی فطری

2- بخش دوم: مقصود از پیمان در عالم ذر چیست؟

3- بخش سوم: ذرات جهان خدا را تسبیح می گویند

4- بخش چهارم: براهین وجود خدا

5- بخش پنجم: توحید ذاتی و یگانگی وجود او

6- بخش ششم: بساطت ذات و توحید صفات

7- بخش هفتم: توحید در خالقیت

8- بخش هشتم: توحید در ربوبیت و کارگردانی جهان

9- بخش نهم: توحید در حاکمیت

10- بخش دهم: توحید در اطاعت

11- بخش یازدهم: توحید در تقنین و تشریع

12- بخش دوازدهم: توحید در عبادت و پرستش

این کتاب در سال 1361 توسط کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین (ع) در اصفهان منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- مبانی توحید از نظر قرآن

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مبانی توحید از نظر قرآن جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب کلامی اعتقاد اسلام توحید شرک باورها در قرآن

معرفی اجمالی نویسنده:

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شدند و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد، ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 86

ساختاربندی کتاب:

این کتاب در یک فصل به نام بهشت و چندین فصل دیگر به نام بوستان سامان داده شده است. در بهشت به بیان معنای فلسفه الهی و ضرورت یادگیری این نوع فلسفه پرداخته می شود و بوستانهای متعدد که به توضیح سخنان ولی رضوان، حضرت رضا (ع) می پردازد؛ به شرح زیر است:

1- بوستان یکم: سخنان حضرت رضا (ع) در فضیلت عقل و تشویق مردم به تعقل

2- بوستان دوم: استدلال از طریق مبادی عقلی در کلام حضرت رضا (ع)

3- بوستان سوم: توحید از منظر حضرت رضا (ع) (که این بخش شامل 6 فصل است)

4- بوستان چهارم: گفتاری از علی بن موسی الرضا (ع) درباره نبوت (2 فصل)

در انتهای کتاب فهرست آیات و روایات، اعلام و اشخاص، کتابها، اشعار و فهرست تفضیلی و فهرست قواعد فلسفی و اصول حکمی آورده شده است. این کتاب در سال 1383 توسط خانم زینب کربلایی ترجمه شده و توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است و همچنین توسط حجة الاسلام مجید حیدری فر ویرایش شده است. عنوان فارسی این کتاب فلسفه الهی از منظر امام رضا (ع) می باشد.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- فلسفه الهی از منظر امام رضا (ع)

عبدالله جوادی آملی- علی بن موسی الرضا (ع) و الفلسفه الالهیه

نرم افزار اسراء (زندگینامه استاد)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب علی بن موسی الرضا (ع) و الفلسفه الالهیه عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی روایات امام رضا (ع) زبان عربی

این کتاب یکی از آثار و تألیفات حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی به زبان عربی است که توسط زینب کربلایی به فارسی ترجمه شده است. این کتاب خلاصه ای است درباره قرآن حکیم در پیشگاه امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، تا بدین وسیله مقام منیع حضرت در پرتو نور قرآن کریم آشکار گردد و از طرفی معارف عالی قرآن حکیم با بیان این قرآن ناطق روشن گردد، چون سرچشمه و مسیر و مقصد آن دو یکی است؛ همانگونه که آن دو هماره باحق همراهند و هرگز از یکدیگر جدا نمی شوند. این کتاب برای دومین کنگره بین المللی امام رضا (ع) نگاشته شده است که در سال 1406 ه_.ق در جوار ملکوتی آن حضرت برگزار گردید.

معرفی اجمالی نویسنده:

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شدند و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد، ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 88

ساختاربندی کتاب:

ساختار این کتاب در یک بوستان و چند بهشت سامان یافته است. مباحث مربوط به خود قرآن در بوستان مطرح شده است و شرایط و موانع شناخت قرآن نیز در بهشت ها بیان شده است، افزون بر آنکه در این بهشت ها معارف به دست آمده از قرآن نیز مطرح می شود. همه این معارف جز بعضی از موارد خاص با توجه به سخنان نورانی حضرت رضا (ع) بررسی می گردد. این کتاب در یک مقدمه که درباره موضوع کتاب و سر نگارش آن گفتگو می کند و در یک روضه که در آن از قرآن علمی و قرآن عینی و اشتراک آنها و امتناع فرق و اختراق آنها بحث می کند و در چهار خبت فراهم آمده که در خبت اولی از راه معرفت، شرایط معرفت و موانع معرفت قرآن بحث می کند و در خبت ثانیه از فرق بین تدبر در قرآن و استنطاق قرآن و مباحث مربوط گفتگو می کند و در خبت ثالثه به بحث تشویق و ترغیب قرآن به تحقیق و طرد پندار و آرزو می پردازد و در خبت رابعه به طرق قرآن در جهت تحصیل معرفت صحیح و نجات از گمراهی توجه می دهد؛ مثل تشویق به برهان عقلی و همچنین شهود قلبی و اجتناب از قیاس وهمی و تمثل شیطانی.

1- بهشت نخست: راه شناخت قرآن

2- بهشت دوم: تفاوت تدبر در قرآن و به سخن در آوردن آن

3- بهشت سوم: تشویق قرآن به تحقیق و دور انداختن آرزو

4- بهشت چهارم: تشویق قرآن به تحصیل برهان عقلی و دریافت شهود قلبی.

ص: 89

در انتهای کتاب، فهرست تفضیلی و فهرست آیات و روایات و اعلام و کتب و منابع آورده شده است. این کتاب در بیروت و قم توسط دارالصفوة و مرکز نشر اسراء در سال 1382 و 1414 ه_.ق منتشر شده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- علی بن موسی الرضا و القرآن الحکیم

عبدالله جوادی آملی- قرآن از منظر امام رضا (ع)

نرم افزار اسراء

کلی__د واژه ه__ا

کتاب علی بن موسی الرضا (ع) و القرآن الحکیم عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی علوم قرآنی قرآن امام رضا (ع)

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 5 بخش به شرح زیر است:

1- بخش نخست: استمداد از اولیاء خدا

2- بخش دوم: شفاعت خواهی از اولیاء الهی

3- بخش سوم: توسل به پیامبران و صالحان

4- بخش چهارم: خداوند را به حق و مقام اولیاء سوگند دادن

5- بخش پنجم: سوگند یاد کردن به غیر خدا

این کتاب در سال 1369 توسط انتشارات قدر منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- نقدی به آئین وهابیت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب نقدی بر آیین وهابیت جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب کلامی اعتقاد توسل شفاعت اولیای الهی وهابیت

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 6 بخش و 51 فصل به شرح زیر است:

1- بخش اول: زندگی امام علی (ع) قبل از بعثت پیامبر (ص)

2- بخش دوم: زندگی امام علی (ع) پس از بعثت پیامبر و قبل از هجرت (3 فصل)

3- بخش سوم: زندگی امام علی (ع) پس از هجرت و پیش از رحلت پیامبر (ص) (10 فصل)

4- بخش چهارم: زندگی امام علی (ع) پس از درگذشت پیامبر (ص) و قبل از خلافت (12 فصل)

5- بخش پنجم: رویدادهای دوران خلافت امام علی (ع) (23 فصل)

6- بخش ششم: وقایع پس از نهروان و شهادت امام (ع) (3 فصل)

این کتاب در سال 1380 توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم منتشر شده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- فروغ ولایت (تاریخ تحلیلی زندگانی امیر مؤمنان علی (ع)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب فروغ ولایت جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی امام علی (ع) تاریخ اسلام ولایت خلافت شهادت تشیع

معرفی اجمالی نویسنده:

آیة الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیة الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله طبرسی، آیة الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم و اسرارالصلوة و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل دو بخش و ده فصل به شرح زیر است:

ص: 93

1- بخش اول: اثبات ولایت؛ این بخش شامل 5 فصل است:

فصل اول: ولایت در قرآن،

فصل دوم: عید ولایت،

فصل سوم: ولایت علوی،

فصل چهارم: ظهور ولایت در صحنه غدیر،

فصل پنجم: تجلی ولایت در آیه تطهیر

2- بخش دوم: اوصاف ولایت؛ این بخش نیز شامل 5 فصل است:

فصل اول: علی (ع) مظهر اسمای حسنای الهی،

فصل دوم: قرآن در کلام امام علی (ع)

فصل سوم: حکمت علوی: (عظمت مقام علی (ع)- حکمت نظری در نهج البلاغه)

فصل چهارم: کلیات، حوزه های اتحاد، تفرقه و اختلاف

فصل پنجم: دنیاشناسی و دنیاگرایی در نهج البلاغه (ویژگی های دنیای ممدوح و مذموم).

این کتاب در سال 1385 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است (آخرین چاپ) و توسط حجة الاسلام سید محمود صادقی تنظیم و ویرایش یافته است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- شمیم ولایت (برگرفته از آثار استاد)

نرم افزار اسراء (زندگینامه استاد)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شمیم ولایت عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی اعتقاد امام علی (ع) ولایت تشیع

معرفی اجمالی نویسنده:

حضرت آیة الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیة الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و ... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیة الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و ... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از سرگذشت آیة الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و .... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 95

هدف از نگارش کتاب:

هدف از نگارش از این کتاب، ترسیم شخصیت و عظمت خاندان رسالت نیست، چرا که چنین هدفی در خور کتاب وسیع و گسترده ای است، هدف از نگارش، روشن کردن برخی از مباحث مربوط به ولایت آنان است که امروز از طرف افراد غیرمتخصص طرح و بحث می شود و موضوعات با کمال بی طرفی و با داوری روشن طرح و بحث گردیده است.

ساختار کتاب:

موضوعات در این کتاب به قرار زیر است:

1- بحثی فشرده پیرامون شفاعت از نظر قرآن

2- آیاتی که به اتفاق علمای اسلام درباره خاندان رسالت نازل شده است

3- آگاهی پیامبران و پیشوایان از غیب

این کتاب شامل سه بخش به شرح زیر است:

1- بخش اول: شفاعت، این بخش شامل درس اول و دوم و سوم است.

2- بخش دوم: آیاتی که درباره خاندان رسالت نازل شده است. این بخش شامل درس چهارم تا درس نهم است.

3- بخش سوم: آیا بشر می تواند از پس پرده غیب آگاه گردد؟ این بخش شامل درس دهم تا درس بیست و یکم است.

دروس این کتاب و دروس کتاب رهبری است که در حقیقت جلد اول این مجموعه است، هر دو جلد در شبهای جمعه در حسینیه بنی فاطمه تهران برای گروهی از جوانان با فضیلت به صورت درس القاء شده است که اکنون به صورت کامل تر چاپ و منتشر گردیده است. این کتاب توسط مؤسسه امام صادق (ع) در قم در سال 1384 به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

ص: 96

من_اب_ع

جعفر سبحانی- کاوشهایی پیرامون ولایت (تحلیلی از مسائل مربوط به امامت و ولایت)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب کاوش هایی پیرامون ولایت جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب کلامی اعتقاد تشیع ولایت توسل شفاعت

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل دو بخش به شرح زیر است:

1. بخش اول: کلیات؛ این بخش شامل 2 فصل است: 1- فصل اول: سیره حسینی، 2- فصل دوم: پیام نهضت حسینی

2. بخش دوم: اثر نهضت حسینی؛ این بخش شامل 6 فصل است:

1- فصل اول: شکوفایی عقل

2- فصل دوم: شکوفاگران عقل

3- فصل سوم: اقدامات مخالفان شکوفایی عقل

4- فصل چهارم: قیام حسینی برای شکوفایی عقل

5- فصل پنجم: اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل

6- فصل ششم: تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل

در این کتاب فهرست آیات، روایات، اشعار، اعلام، کتب و منابع آورده شده است. این کتاب در سال 1381 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است و توسط سعید بندعلی ویرایش و تنظیم یافته است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی

نرم افزار اسراء

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی عقل نهضت امام حسین (ع)

زندگینامه آیت الله عبدالله جوادی آملی

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 99

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 3 بخش به شرح زیر است:

1- بخش اول: عظمت مقام علی (ع): علی (ع) از زبان شاگردان

2- بخش دوم: حکمت نظری در نهج البلاغه: امکان شناخت خدا- اثبات وجود خدا- ازلی بودن خدا- یگانگی خدا- ضرورت نبوت و معاد و...

3- بخش سوم: حکمت عملی در نهج البلاغه: ملاک ارزشمندی انسان- رابطه علم با ترس از خدا- مصور رسالت دانشمندان- سفارش بر تقوا- زهد و بی رغبتی- تکیه بر خدا- یاد مرگ- عبرت از گذشتگان- جهاد در راه خدا- فهم دقیق دین- و...

این کتاب در سال 1380 توسط مرکز نشر اسراء در قم چاپ و منتشر گردیده است تنظیم این کتاب بر عهده سعید بندعلی بوده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- حکمت علوی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب حکمت علوی عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی امام علی (ع) نهج البلاغه فلسفه اسلامی اخلاق خداشناسی حکمت

ساختاربندی کتاب

این اثر دارای 4 بخش به شرح زیر است:

1- بخش اول: در این بخش آیه به دور از هر گونه تعصب و پیش داوری مورد بررسی محتوایی قرار گرفته است که شامل: مفاد آیه- شرح واژه ها- اقسام اراده- توجیه صحیح- تفسیر آیه- خلاصه و نتیجه و...

2- بخش دوم: در این بخش با تکیه بر روایات- که عمده آن از کتب اهل سنت است- به تعیین مصادیق آیه پرداخته شده است که شامل: تعیین مصادیق- تلاش بی حاصل- معیار برتری- مرجع تفسیر وحی- سر اختلاف در احادیث- ماجرای مباهله از زبان فخر رازی- غبار تعصب و...

3- بخش سوم: این بخش به نقل و نقد پاره ای از شبهات و اشکالات مربوطه اختصاص یافته است که شامل: شبهه ها (10 شبهه)- توجیه مقبول- ریشه مغالطات و...

4- بخش چهارم: در این بخش برخی از نکات پیرامون آیه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است که شامل: 1. طهارتهای سه گانه و آیه تطهیر 2. مقام مخلصین 3. تلاش تعصب آمیز.

این کتاب در سال 1379 توسط مرکز نشر اسراء در قم چاپ و منتشر گردیده است و همچنین توسط محمد صفایی تنظیم شده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- تجلی ولایت در آیه تطهیر

کلی__د واژه ه__ا

کتاب تجلی ولایت در آیه تطهیر عبدالله جوادی آملی کتب تفسیری کتب کلامی تفسیر آیه تطهیر سوره احزاب کتاب شناسی تشیع

زندگینامه آیة الله عبدالله جوادی آملی

آیة الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیة الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیة الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 102

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 6 بخش به شرح زیر است:

1- بخش اول: عید ولایت در قرآن؛ این بخش شامل مباحث زیر می باشد:

برترین نعمت معنوی- امامت، تداوم رسالت- ولایت فقیه- تداوم امامت- و...

2- بخش دوم: عید ولایت در تاریخ؛ این بخش شامل مباحث زیر می باشد:

جایگاه ولایت در دین- اشهاد در صحنه غدیر- اولویت ولی الهی

3- بخش سوم: فاتح ولایت از زبان خودش؛ این بخش شامل: ستیغ بلند کمال- بنیان مرصوص ولایت – اولین گرونده به پیامبر (ص)- دروازه شهر علم پیامبر (ص)- توحید ناب علوی- و...

4- بخش چهارم: اولین مدافع ولایت؛ این بخش شامل: خطابه آتشین دختر پیامبر (ص)- فاطمه (س) در بستر بیماری- و...

5- بخش پنجم: وارثان غدیر

6- بخش ششم: اهمیت و آداب عید ولایت

این کتاب در سال 1379 توسط مرکز نشر اسراء در قم چاپ و منتشر گردیده است و همچنین تنظیم این کتاب بر عهده علی اسلامی بوده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- عید ولایت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب عید ولایت عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی ولایت عید غدیر قرآن تاریخ اسلام

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 3 بخش به شرح زیر است:

1- بخش یکم: تفسیر آیه: الف) شأن نزول آیه ب) لغات آیه ج) مفاهیم آیه

2- بخش دوم: ویژگی های ولی در آیه: الف) افامه نماز ب) انفاق

3- بخش سوم: تولی و تبری: تولی خدا- تولی رسول خدا (ص)- چهره نورانی ولایت- برخی از فضایل امیرمؤمنان- مهماندار بهشت- برجسته ترین مظهر ولایت مطلقه- ارتداد از ولایت- ثمره پذیرش ولایت- و... این کتاب در سال 1384 توسط مرکز نشر اسراء در قم چاپ و منتشر گردیده است. تنظیم این کتاب بر عهده سعید بندعلی بوده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- ولایت علوی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب ولایت علوی کتاب شناسی عبدالله جوادی آملی باورها در قرآن ولایت امام علی (ع) کتب کلامی

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل مباحث زیر می باشد:

1. صبح میلاد

2. فضیلت نیمه شعبان

3. مراتب شب قدر

4. دعای کمیل در شب نیمه شعبان

5. جایگاه امامت در دو مکتب

6. خلافت حق تعالی

7. انتظار فرج

8. آثار انتظار

9. انتظار واقعی

10. جلوه های انتظار

11. اسرار نهانی غیبت

12. منافع امام غایب

13. در پس پرده غیبت

14. و...

این کتاب در سال 1382 در مرکز نشر اسراء در قم به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- عصاره خلقت: درباره امام زمان (عج)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب عصاره خلقت عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی امام مهدی (عج) دوران غیبت انتظار

زندگینامه (آیة الله عبدالله جوادی آملی)

آیة الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیة الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیة الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 106

ساختاربندی کتاب:

این مجموعه شامل 5 جلد است و هر جلد شامل مباحثی به شرح زیر است:

1- جلد اول: این جلد شامل مباحث زیر می باشد:

آسان ترین ابزار تکریم (السلام علیکم)- تحیت در عصر جاهلیت و...

مراد از بیت نوبت

معنای جایگاه رسالت

میزبانان ملائک

امتیاز انبیاء بر دیگران- اشکال وحی و...

سرچشمه های رحمت

گنجینه های علم

همراهی علم و حلم

سفره داران کرامت

رهبران الهی جامعه

ولی نعمت های نظام هستی

ائمه ریشه نیکان

نیاز جامعه- حکومت شرط اصلی سیاستمدار و...

پایه های آرامش زمین

معنای ابواب ایمان درباره ائمه

ائمه امنای الهی

خلاصه فضایل انسانهای کامل

پاسخ کوتاهتر به نیکی

امامان نور و ظلمت

پیشوایان نور

نشانه های تقوا

2- جلد دوم: این جلد شامل مباحث زیر می باشد:

صاحبان عقل کامل

بهترین پناهگاه

میراث داران فضایل

مثل های برتر

برترین های دعوت

حجت های الهی

معرفت ذات الهی

مغموم برکت

تقسیم حکمت به نظری و عملی

عالمان اسرار

کاربرد کتاب در قرآن کریم

حاملان کتاب الهی

استمرار راه نبوت- حدود و اختیارات وحی پیامبر

ذراری رسالت

عالی ترین تحیات

فراخوانان به سوی خدا

راهنمایان به رضایت پروردگار

بندگان خالص

ریشه محبت

جایگاه توحید

آشکارکنندکان فرمانهای الهی

برتر از فرشتگان

3- جلد سوم: این جلد شامل مباحث زیر می باشد:

ص: 107

پیشوایان صالح

اقسام ولایت

مدافعان حمایتگر

ارجاع به اهل ذکر

فرمانروایان دینی

مصداق اولی الامر در روایات

باقی گذاردگان الهی

برگزیدگان خدا

ویژگی حزب اله

مخزن علوم الهی

حجت های الهی

امام، بزرگراه سعادت

انوار هدایت

مظاهر برهان

شهادت راستین به یگانگی خدا

آیین پایدار – معنای غلبه دین

پیامد شهادت به کمالات

هدف اساسی دین الهی

هدایت شدگان الهی

گستره معنای عصمت

انسان موجودی کریم

انواع قرب

برکات تقوا

صداقت، اساس هستی

هماهنگی با فطرت

ایستادگی در برپایی حق و عدل

عاملان به اراده خدا

فوز عبودیت

گزینش عالمانه

آگاهی از غیب

رازداران هستی

4- جلد چهارم: در این جلد مباحث زیر تشریح شده اند:

برگزیدگان الهی

هدایت عزت آفرین

تأیید الهی، موهبتی ویژه

جانشینان الهی

حجت بر خلایق

یاوران دین حق

مراتب سر

گنجینه های علم الهی

امنای حکمت

ترجمان وحی

پایه های یکتاپرستی

گواهی اعمال در معاد

علم های طریق عبودیت

5- جلد پنجم: این جلد شامل مباحث زیر می باشد:

بر بلندای عصمت

بزرگ دارندگان جلال الهی

آفرینش نو به نو شأن الهی- تکبیر خدا و تکبیر شأن او

تمجید کرم الهی

ملازمان یاد خدا

وفاداران به پیمان الهی

فرمانبرداران فروتن

ناصحان همیشگی

ابزار دعوت

فداکاری برای کسب رضای خدا

پیشگامان صبر

ص: 108

هر یک از عناوین مطرح شده در مجله ها، در فهرست تفصیلی کتاب به زبان عربی آورده شده است و هر کدام در متن کتاب توسط مولف محترم تشریح گردیده اند. در انتهای کتاب (هر جلد) فهرست آیات و روایات و اشعار و اعلام و کتب و منابع نیز آورده شده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- ادب فنای مقربان: شرح زیارت جامعه کبیره

کلی__د واژه ه__ا

کتاب ادب فنای مقربان عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی زیارت جامعه کبیره تقرب به خدا عرفان

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل مباحث زیر می باشد:

- خاتمیت از دیدگاه قرآن و حدیث و عقل

- خاتمیت از دیدگاه قرآن: نحوه تلفظ خاتم در خاتم النبیین- گفتار دانشمندان در معنای خاتم- تحریف حقیقت- و..

- خاتمیت از نظر روایات: خاتمیت در روایات پیامبر (ص)، در این بخش خاتمیت در روایات چهارده معصوم بیان گردیده است.

- پاسخ به یک رشته شبهات: ایده آلیست های قرن 20- گواه گفتار ما از قرآن، معنای دیگر است- و...

- پاسخ به یک رشته سؤالات علمی و اجتماعی و فلسفی: دلایل شیعه برای لزوم تعیین امام معصوم (ع)- مقررات غیرثابت- تشریع غنی و وسیع- و...

این کتاب در سال 1369 توسط انتشارات مؤسسه سیدالشهدا (ع) در تهران چاپ و منتشر گردیده است. مترجم این کتاب رضا استادی بوده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- خاتمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل

کلی__د واژه ه__ا

کتاب خاتمیت از نظر قرآن و حدیث و عقل عبدالله جوادی آملی کتاب شناسی کتب کلامی خاتمیت عقل حدیث قرآن

زندگینامه آیة الله جعفر سبحانی تبریزی

حضرت آیة الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیة الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیة الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیة الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 111

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 5 فصل به شرح زیر است:

1- فصل نخست: تبیین ایمان و کفر: سنت پیامبر و تکفیر مسلمانان

2- فصل دوم: اقسام و مراتب توحید: اول: توحیدت در ذات، دوم: توحید در خالقیت، سوم: توحید در ربوبیت، چهارم: توحید در تشریع قانونگذاری، پنجم: توحید در اطاعت و بندگی، ششم: توحید در حاکمیت، هفتم: توحید در عبادت

3- فصل سوم: عناصر تشکیل دهنده عبادت: دیدگاه های موحدان در تدبیر جهان و انسان- عقیده مشرکان در تدبیر جهان

4- فصل چهارم: تعریف عبادت: که سه تعریف برای آن بیان شده است

5- فصل پنجم: بررسی کاربردی مفهوم عبادت: 1. زیارت قبور 2. مسافرت برای زیارت قبر پیامبر (ص) 3. ساختن آرامگاه بر روی قبور 4. ساختن مسجد بر روی قبور 5. توسل به انبیاء و صالحان 6. بهره مندی اموات از اعمال زنده ها 7. تبرک به آثار انبیاء و صالحین 8. جشن میلاد پیامبر (ص) و مسأله بدعت 9. گریه بر اموات 10. سوگند دادن خداوند به حق اولیای الهی 11. سوگند به غیر خداوند 12. نام گذاری فرزندان با پیشوند عبد

این کتاب در سال 1380 توسط نشر مشعر در تهران چاپ و منتشر گردیده است. ترجمه این کتاب به عهده مهدی عزیزان بوده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی- مرزهای توحید و شرک در قرآن

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مرزهای توحید و شرک در قرآن جعفر سبحانی تبریزی کتاب شناسی کتب کلامی توحید شرک قرآن باورها در قرآن توحید عملی عبادت

زندگینامه آیة الله جعفر سبحانی تبریزی

حضرت آیة الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیة الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتبخانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتابهای گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فراگرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیة الله روح اله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانه الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی مؤسس مرکز مطالعات کلام اسلامی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است.

ایشان پس از درگذشت آیة الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیات امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 113

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 3 بخش و 10 فصل به شرح زیر است:

1- بخش اول: انسان و ایمان

فصل اول: انسان

فصل دوم: ایمان

2- بخش دوم: مبدأ

فصل اول: اثبات وجود خدا

فصل دوم: صفات خدا

فصل سوم: مسئله شر

فصل چهارم: توحید و عبادت

3- بخش سوم: معاد

فصل اول: کلیات

فصل دوم: مرگ

فصل سوم: بعد از مرگ

فصل چهارم: بهشت و جهنم

این کتاب در سال 1385 توسط دانشگاه پیام نور در تهران چاپ و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جفعر سبحانی، محمد محمدرضایی- اندیشه اسلامی

کلی__د واژه ه__ا

کتب کلامی کتاب اندیشه اسلامی جعفر سبحانی تبریزی زندگینامه کتاب شناسی علوم دینی

2. اما در مقابل در هیچ یک از فهرست هایی که از آثار وی ارائه شده، نامی از این کتاب (هادی المضلین) نیست.

زندگینامه حاج ملاهادی بن مهدی سبزواری:

ملاهادی بن مهدی بن حاج میرزا هادی بن میرزا مهدی بن محمدصادق سبزواری در سال 1212 هجری قمری در سبزوار متولد شد. ایشان یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان قرن 13 هجری قمری و از نامدارترین شاگردان و شارحان حکمت صدرایی است. حکیم سبزواری 7 ساله بود که پدرش مرد. در ده سالگی برای تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد. شهرت حکمای اصفهان او را برای تحصیل عرفان و فلسفه به اصفهان کشید و حدود هفت سال در آنجا اقامت کرد سپس به مشهد مراجعت کرد و در مدرسه حاج حسن به تدریس پرداخت. آنگاه عازم بیت الله شد. در مراجعت اجبارا دو سه سالی در کرمان اقامت کرد و به تربیت نفس و ریاضت پرداخت. در همه مدتی که آنجا بود به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام کرد و بعد دختر همان خادم را به زنی گرفت و رهسپار سبزوار شد. قریب به چهل سال بدون آنکه حتی یک نوبت از آن شهر خارج شود در آنجا توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تالیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت شاگردان پرداخت تا در عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال 1289 قمری در سبزوار درگذشت. آرامگاه او در دروازه نیشابور سبزوار (اکنون معروف به فلکه زند) قرار دارد. حاج ملاهادی سبزواری در شعر 'اسرار' تخلص می کرد.

ص: 115

اساتید: حاج ملاحسین سبزواری، آقا محمدعلی نجفی، حاج محمدابراهیم کلباسی و...

شاگردان: آخوند ملامحمد سبزواری، کاظم خراسانی، حاج فاضل، ادیب نیشابوری و...

آثار: اسرار الحکم، شرح مثنوی، الراح والقراح، شرح دعای صباح، شرح الاسماء و...

ساختاربندی کتاب:

مقدمه مصحح: دورنمایه هادی المضلین، مولف هادی المضلین، معرفی نسخه ها و شیوه تصحیح

باب اول در توحید (در اقسام معانی توحید) شامل 3 مطلب به شرح زیر:

1. مطلب اول در اثبات توحید واجب الوجود است

2. مطلب دوم در اثبات وحدت ذات الوهیت است

3. مطلب سوم در اثبات توحید خدای تعالی است

باب دوم در عدل (در شعب عدیده عدل)

باب سوم در بیان نبوت و ولایت و بطلان معاندین اهل بیت عصمت و طهارت:

1- فصل اول در نبوت و ولایت محمد و آل محمد (ص)

2- فصل ثانی در بطلان معاندین

خاتمه در ابطال آرای نصارا و پاسخ شبهات آنها

باب چهارم: در معاد (در اقسام مراتب معاد که خلایق معتقد شده اند)

باب پنجم: در بیان آن چیزی که به تجربه تحقق یافته است

تعلیقات

تصویر نسخه های خطی

نمایه ها شامل: آیات، احادیث، اشعار، اعلام، گروه ها و قبایل، جایها، کتابها، منابع و مآخذ

این کتاب در سال 1383 توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در تهران منتشر شده است. تصحیح و تحقیق: علی اوجبی

من_اب_ع

ملاهادی سبزواری- هادی المضلین

کلی__د واژه ه__ا

علم کلام ملا هادی سبزواری کتاب هادی المضلین کتب اسلامی

این کتاب از آثار آیت الله عبدالله جوادی آملی است. در این مجموعه مختصر که حاوی نگاه دقیق تفسیری استاد جوادی آملی به آیه شریفه اکمال «... الیوم أکملت لکم دینکم وأتممت علیکم نعمتی ورضیت لکم الإسلام دینا...؛ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را برای شما (به عنوان) آیینی برگزیدم» (مائده/ 3) است تلاشی در راستای تثبیت ارکان اعتقادی در بخش امامت و ولایت صورت گرفته است تا پایه های اعتقادی را استوارتر و پایدارتر سازد. موضوع این کتاب غدیر خم است.

زندگینامه (آیت الله عبدالله جوادی آملی)

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزا مهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرار الصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 117

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 3 بخش و به شرح زیر است:

بخش یکم: غدیر در قرآن: این بخش شامل مباحث زیر است: شرح واژه ها- اقسام یأس- دایره طمع کافران- خطر واقعی- اکمال دین و اتمام نعمت- معنای دین- تکامل در شرایع- نقد و بررسی احتمالات- کیفیت نزول آیه و...

بخش دوم: جایگاه غدیر در روایات؛ این بخش شامل مباحث زیر است:

1. مکان نزول آیه 2. زمان نزول آیه 3. زمان نزول آیه در نگاه اهل سنت 4. تلاشی غیر منصفانه 5. آخرین فریضه (گزارشی از نزول آیه) 6. مراحل ابلاغ 7. متمم توحید 8. حق بزرگ اهل بیت 9. عید واقعی 10. یأس اصلی دشمنان.

بخش سوم: نکته ها؛ این بخش شامل مباحث زیر است: 1. تدین به دین ناقص 2. انکار نص بر امامت علی (ع) 3. استدلال به قیاس 4. مسلک جبر 5. نگرش سلطنتی به نبوت 6. جمله معترضه 7. قدرت بی پایان الهی 8. معنای مولا.

این کتاب در سال 1380 توسط مرکز نشر اسراء در قم به چاپ رسیده و منتشر گردیده است و همچنین تنظیم این کتاب بر عهده محمد صفایی بوده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- ظهور ولایت در صحنه غدیر

کلی__د واژه ه__ا

کتاب ظهور ولایت در صحنه غدیر عبدالله جوادی آملی ولایت امام علی (ع) عید غدیر قرآن زندگینامه

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 119

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 14 فصل به شرح زیر است:

1- فصل نخست: سیر تاریخی مسئله جبر و اختیار

2- فصل دوم: توحید در خاتمیت

3- فصل سوم: علم پیشین خدا

4- فصل چهارم: اراده پیشین و گسترده خدا

5- فصل پنجم: تقدیر و سرنوشت

6- فصل ششم: انواع هدایت ها و ضلالت ها

7- فصل هفتم: عوامل هدایت و ضلالت

8- فصل هشتم: هدایت های و ضلالت های الهی و آزادی انسان

9- فصل نهم: گریزگاهی به نام کسب

10-فصل دهم: علل سه گانه جبری گری فلسفی

11- فصل یازدهم: مثلث شخصیت یا عوامل سازنده شخصیت

12- فصل دوازدهم: تفویض یا وا نهادگی انسان

13- فصل سیزدهم: اگزیستانسیالیسم و آزادی انسان

14- فصل چهاردهم: نه جبر و نه تفویض، راهی سوم میان آن دو

این کتاب در سال 1381 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم چاپ و منتشر گردیده است. تنظیم این کتاب به عهده علی ربانی گلپایگانی بوده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- جبر و اختیار

کلی__د واژه ه__ا

کتاب جبر و اختیار جعفر سبحانی تبریزی انسان جبر اختیار هدایت فلسفه آزادی

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 121

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل بیست درس به شرح زیر است:

1- درس اول: جرا درباره معاد بحث می کنیم؟

2- درس دوم: آثار اجتماعی عقیده به معاد

3- درس سوم: عقیده به معاد در میان ملل جهان

4- معاد در تورات و انجیل

5- قرآن و امکان بازگشت به زندگی جدید

6- دلیل سوم بر امکان معاد

7- دلیل چهارم بر امکان معاد

8- دلایل لزوم رستاخیز انسان ها

9- دلیل دوم و سوم به لزوم معاد

10-دلیل چهارم

11- آیا انسان علاوه بر تن، روح مجرد از ماده دارد؟

12- دلیل تجربی وجود روح

13- خواب های راستین گواه به وجود روح است

14- چگونه خواب های راستین گواه به وجود روح است؟

15- زندگی برزخی چیست؟

16- کیفیت معاد در سرای دیگر

17- کدامیک از بدن ها برانگیخته می گردد؟

18- محکمه عدل الهی

19- گواهان دادگاه الهی

20- چه گروهی در آتش مخلدند؟

آخرین درس: هدف از کیفر چیست؟ (تناسخ چیست)

این کتاب در سال 1360 توسط انتشارات توحید در قم چاپ و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- خدا و معاد

کلی__د واژه ه__ا

کتاب خدا و معاد جعفر سبحانی تبریزی اثبات معاد روح عدل الهی علم کلام زندگینامه

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 123

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل یک مقدمه و 4 بخش به شرح زیر است:

مقدمه: شامل مباحث زیر است:

نیروهای نهفته در درون انسان

تصرف در طبیعت

1- ولایت تشریعی؛ این بخش شامل: فرق ولایت با ولایت- ولایت در اموال عمومی- تفویض تشریع احکام- زعامت سیاسی و اجتماعی و...

2- ولایت تکوینی؛ این بخش شامل: نیروهای مرموز در درون انسان- نیرو بخشی بندگی خدا- مقصود از کمال چیست؟- آثار هفتگانه بندگی و...

3- قرآن و قدرت نمایی اولیای الهی؛ این بخش شامل: قدرت نمایی یاران سلیمان و بنی سلیمان- تصرف یوسف (ع) در بینایی پدر- موسی و ولایت به تصرف در تکوین- تصرف های حضرت مسیح (ع)- تصرف های حضرت محمد (ص) و...

4- پاسخ به چند پرسش پیرامون ولایت تکوینی

این کتاب در سال 1382 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم چاپ و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- ولایت تشریعی و تکوینی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب ولایت تشریعی و تکوینی جعفر سبحانی تبریزی ولایت تکوین تشریع قرآن اولیای الهی فلسفه

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 125

ساختاربندی کتاب:

این اثر، مجموعه ای 3 جلدی به شرح زیر است:

جلد اول: این کتاب شامل دو بخش و 18 فصل به شرح زیر است:

بخش اول: این بخش شامل 12 فصل است:

- فصل اول: مذهب تفکیک دین از خرد

- فصل دوم: برهان وجوب و امکان در سنجش فلاسفه غرب

- فصل سوم: برهان وجوب و امکان در سنجش پژوهشگران شرق

- فصل چهارم: برهان نظم در کشاکش تقریر و تحلیل

- فصل پنجم: برهان نظم در قلمرو نقد و تحلیل غریبان

- فصل ششم: برهان نظم و محاسبه احتمالات

- فصل هفتم: برهان نظم و مسئله شرور در فلسفه اسلامی

- فصل هشتم: نقد سخنان معترضان در مسئله شر

- فصل نهم: تحلیلی از پاسخ های متکلمان مسیحی از شرور

- فصل دهم: برهان حرکت

- فصل یازدهم: برهان حدوث

- فصل دوازدهم: فطریات و گرایش های درونی

بخش دوم: در این بخش عناوین یاد شده در زیر که همگی از مقوله ادعای تعارض علم با دین است مورد بررسی قرار گرفته اند:

1- تحول انواع و حکم صنع

2- تحول انواع و اندیشه معارضه با کتب آسمانی

3- اعجاز و گزاره علمی

4- اعجاز دلیل منطقی بر راستگویی

5- گیرنده ای به نام وحی

6- علم و اختیار انسان

جلد دوم: در سال 1383 این جلد بسان جلد نخست یک رشته مسائلی که غالبا ریشه غربی دارد و متکلمان مسیحی روی انگیزه های خاصی به طرح آنها پرداخته اند مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این جلد شامل 6 بخش به شرح زیر است:

ص: 126

بخش اول: امکان ارتباط با جهان غیب؛ این بخش شامل: تبیین وحی- دو نظریه دیگر در تبیین وحی- تفسیر وحی در الهیات مسیحی.

بخش دوم: زبان دینی در فسلفه و کلام اسلامی

بخش سوم: آزمون دینی و تفسیرهای گوناگون

بخش چهارم: رابطه دین و اخلاق

بخش پنجم: تکامل معرفت دین در سنجش خرد

بخش ششم: کثرت گرایی یا پلورالیزم دینی

جلد سوم: این جلد مانند دو جلد پیشین نگرشی به یک رشته مسائل فلسفه دین است که به عنوان مسائل جدید در علم کلام مطرح شده است. (1383) این جلد شامل 7 فصل به شرح زیر است:

فصل اول: هرمنوتیک؛ این فصل شامل: 1- هرمنوتیک روش شناسی 2- اقسام تأویل قرآن 3- تأویل: جمل آیه بر خلاف ظاهر مستقر (هرمنوتیک فلسفی)

فصل دوم: آزادی در گستره های گوناگون؛ این فصل شامل: 1- معیارهای آزادی 2- جهان بینی های گوناگون و تعریف یکسان آزادی 3- آزادی در جهان بینی الهی 4- تعریف های دیگر از آزادی 5- آزادی در خدمت انسان یا انسان در خدمت آزادی 6- آزادی بیان

فصل سوم: مبانی فلسفی دموکراسی

فصل چهارم: انتظار بشر از دین

فصل پنجم: نیاز بشر به دین

فصل ششم: عرفی شدن دین؛ این فصل شامل: 1- نخستین کاربرد عرفی شدن دین 2- دومین کاربرد عرفی شدن دین (سکولاریسم)

فصل هفتم: جایگاه عقل در معرفت دین، این فصل شامل: 1- لزوم به کارگیری عقل در معرفت دینی از دو راه. 2- منزلت عقل در معرفت دینی.

این کتاب در سال 1382 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم چاپ و منتشر گردیده است.

ص: 127

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- مدخل مسائل جدید در علم کلام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مدخل مسائل جدید در علم کلام جعفر سبحانی تبریزی علم کلام فلسفه اسلامی دین علم زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 10 بخش و 150 اصل به شرح زیر است:

1- بخش نخست: راه های شناخت در اسلام (از اصل 1 تا اصل 5)، هستی از دیدگاه اسلام (از اصل 6 تا اصل 12)، انسان از دیگاه اسلام (از اصل 13 تا 26)

2- بخش دوم: توحید و مراتب آن (از اصل 27 تا اصل 33)

3- بخش سوم: صفات خداوند (از اصل 34 تا اصل 43)

4- بخش چهارم: عدل الهی (از اصل 44 تا اصل 47)، قضا و قدر (از اصل 48 تا اصل 50)، انسان و اختیار (از اصل 51 تا اصل 53)

5- بخش پنجم: دلایل لزوم بعثت پیامبران (از اصل 54 تا اصل 61)، عصمت پیامبران (از اصل 62 تا اصل 69)

6- بخش ششم: نبوت خاصه (از اصل 70 تا اصل 76)، ویژگی های نبوت پیامبر اسلام (ص) (از اصل 77 تا اصل 82)

7- بخش هفتم: امامت و خلافت (از اصل 83 تا اصل 94)، امام دوازدهم (غیبت و ظهور) (از اصل 95 تا اصل 102)

8- بخش هشتم: جهان پس از مرگ (از اصل 103 تا اصل 119)

9- بخش نهم: ایمان و کفر و بدعت و تقیه و توسل و.... (از اصل 120 تا اصل 135)

10-بخش دهم: حدیث و اجتهاد و فقه (از اصل 136 تا اصل 141)، برخی از احکام فقهی مورد اختلاف (از اصل 142 تا اصل 150)

این کتاب در سال 1383 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم چاپ و منتشر گردیده است.

ص: 129

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- منشور عقاید امامیه

کلی__د واژه ه__ا

کتاب منشور عقاید امامیه جعفر سبحانی تبریزی توحید نبوت امامت معاد اعتقاد تشیع

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 26 فصل به شرح زیر می باشد:

فصل اول: امامت و خلافت

فصل دوم: با خصوصیات دو مکتب آشنا شویم (تسنن و تشیع)

فصل سوم: امام حافظ اصول و فروع اسلام و نگهبان دین از تحریف است

فصل چهارم: سیاست خارجی و داخلی اسلام یا خطر مثلث

فصل پنجم: پایه رشد سیاسی و اجتماعی و ایمانی مسلمانان

فصل ششم: پایه آگاهی امت از احکام و فروع

فصل هفتم: آیا رشد فکری و قدرت دفاع علمی مردم به...

فصل هشتم: برداشت پیامبر (ص) و یاران او از مسئله رهبری

فصل نهم: تکامل روحی در پرتو نصب اما معصوم (ع)

فصل دهم: شیوه رهبری در امت های پیشین چگونه بوده است؟

فصل یازدهم: آیا حکومت حقه الهی بدون وجود امام معصوم امکان پذیر است؟

فصل دوازدهم: سه طرح برای حل گره زعامت و رهبری

فصل سیزدهم: آیا در قرآن مجید و احادیث پیامبر رهبر پس از پیامبر (ص) تعیین شده؟

فصل چهاردهم: دومین آیه

فصل پانزدهم: پیامبر اسلام (ص) در سخنان خود رهبر پس از خود را معرفی می کند

فصل شانزدهم: حدیث ثقلین

فصل هفدهم: حدیث سفینه نوح

فصل هجدهم: حدیث غدیر

فصل نوزدهم: مفاد حدیث غدیر چیست؟

فصل بیستم: خلفای اثنی عشر در احادیث اسلامی

فصل بیست و یکم: سکوت شکوهمند امام (ع)

فصل بیست و دوم: مکتب دوم مکتب انتخاب

فصل بیست و سوم: آیا انتخاب خلفا بر اساس مراجعه به افکار عمومی بود؟

ص: 131

فصل بیست و چهارم: تراژدی سقیفه

فصل بیست و پنجم: سرگذشت سقیفه

فصل بیست و ششم: پس از بیعت سقیفه

این کتاب در سال 1374 توسط انتشارات مکتب اسلام در قم به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- پیشوایی از نظر اسلام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب پیشوایی از نظر اسلام جعفر سبحانی تبریزی اثبات امامت حکومت اسلامی تشیع تسنن سقیفه بنی ساعده خلافت

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 20 درس به شرح زیر می باشد:

1. درس اول: دعوتی جدید و آیینی نو

2. درس دوم: قرآن معجزه جاویدان پیامبر (ص)

3. درس سوم: امتیازات قرآن

4. درس چهارم: معجزه چیست؟ شرایط اعجاز

5. درس پنجم: اعجاز قرآن از نظر فصاحت و بلاغت

6. درس ششم: ناتوانی عرب از آوردن مانند قرآن

7. درس هفتم: قرآن و بلیغان عرب

8. درس هشتم: اعجاز قرآن از نظر هماهنگی

9. درس نهم: اعجاز قرآن از نظر هماهنگی در مضمون

10. درس دهم: اعجاز قرآن از نظر دیدگاه احکام و قوانین

11. درس یازدهم: امتیاز اول و دوم قوانین قرآن

12. درس دوازدهم: امتیاز سوم و چهارم آن

13. درس سیزدهم: امتیاز پنجم و ششم آن

14. درس چهاردهم: اعجاز قرآن از نظر جنبه های غیبی

15. درس پانزدهم: خبرهای غیبی آن

16. درس شانزدهم: چند خبر غیبی دیگر

17. درس هفدهم: اعجاز قرآن از دیدگاه دانش های امروز

18. درس هجدهم: قرآن و جاذبه عمومی

19. درس نوزدهم: زوجیت در گیاهان موجودات جهان

20. درس بیستم: اعجاز قرآن از دیدگاه معارف عقلی

این کتاب در سال 1370 توسط مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در قم چاپ گردیده و منتشر شده است. برخی از مباحث این کتاب با کتاب برهان رسالت که تجزیه و تحلیلی از رسالت پیامبر اسلام است، یکی و یکسان است چرا که شاید موضوع هر دو کتاب «نبوت خاصه» می باشد.

ص: 133

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- خدا و پیامبر اسلام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب خدا و پیامبر اسلام جعفر سبحانی تبریزی اسلام پیامبر اکرم معجزه قرآن نبوت

ساختاربندی کتاب:

دو کتاب رسالت جهانی پیامبران و برهان رسالت در یک مجلد به چاپ رسیده است که ساختار هر یک به شرح زیر می باشد:

- رسالت جهانی پیامبران

بخش اول: لزوم بعثت پیامبران

فصل اول: شبهات منکران بعثت

فصل دوم: دلایل چهارگانه لزوم بعثت

بخش دوم: طرق شناسایی پیامبران:

1- اعجاز

2- تصریح نبی پیشین پیامبر بعدی

3- گردآوری قرائن و شواهد

بخش سوم: وحی: نقد و بررسی نظریات چهارگانه در تفسیر وحی

بخش چهارم: صفات و مشخصات پیامبران:

1- عصمت یا مصونیت از گناه

2- مصونیت از خطا و اشتباه

3- اطلاعات وسیع و علم و دانش سرشار

4- پیراستگی از عیوب و نقایص

- برهان رسالت:

در این کتاب پژوهشی فشرده درباره قرآن که قرن ها و عصرها است انجام گرفته و از زاویه های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است و هر یک از بررسی ها مزد پژوهشگر را به حقانیت ادعای آورنده آن رهبری می نماید.

معجزه چیست؟

1- اعجاز قرآن از نظر فصاحت و بلاغت

2- اعجاز قرآن از نظر هماهنگی در اسلوب

3- اعجاز قرآن از نظر هماهنگی در مضمون

4- اعجاز قرآن از دیدگاه تاریخ

5- اعجاز قرآن از دیدگاه قانون گذاری

6- اعجاز قرآن از نظر خبرهای غیبی

7- اعجاز قرآن از نظر دانش های روز

8- اعجاز قرآن از دیدگاه معارف اسلامی

این کتاب در سال 1374 توسط انتشارات مکتب اسلام در قم به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

ص: 135

ویژگی کتاب:

لازم به ذکر است که در تجزیه و تحلیل مسائل این کتاب از مکتب خاصی پیروی نشده و از طرح بحث های موسمی خودداری شده و فقط به ذکر دلایل روشن پرداخته و از دلایل مهم در اثبات و تحلیل مسائل، استفاده از کتاب و سنت بوده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- رسالت جهانی پیامبران و برهان رسالت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رسالت جهانی پیامبران و برهان رسالت جعفر سبحانی تبریزی اثبات نبوت وحی رسالت پیامبر اکرم قرآن

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 25 درس به شرح زیر است:

1- درسی یکم: فلسفه شناسایی امام

2- درس دوم: دو نظریه پیرامون امامت: 1- نظریه دانشمندان اهل تشیع 2- نظریه دانشمندان اهل تسنن

3- درس سوم: کدام یک از این دو نظریه فوق صحیح است؟

4- درس چهارم: پیامبر مقام امامت را یک منصب الهی می داند

5- درس پنجم: امام از نظر شیعه یک پناهگاه فکری و عملی است

6- درس ششم: خطر مثلث و دشمنان سه گانه اسلام

7- درس هفتم: تکامل روحی و معنوی در پرتو وجود امام معصوم انجام می گیرد

8- درس هشتم: انتصاب امام از جانب خداوند با اصول آزادی منافات ندارد

9- درس نهم: حربه ای به نام مشورت

10- درس دهم: تنها به قاضی نرویم

11- درس یازدهم: تراژدی سقیفه

12- درس دوازدهم: بررسی منطق اهل سقیفه

13- درس سیزدهم: پیشوایی در نماز، گواه زعامت و فرمانروایی نیست

14- درس چهاردهم: پیامبر گرامی دارای دو منصب بوده است

15- درس پانزدهم: پایه اطلاعات خلفا از احکام الهی

16- درس شانزدهم: گفتاری ارزنده از امام علی (ع) درباره راه شناسایی حق و باطل

17- درس هفدهم: دلایل نقل بر پیشوایی امام علی (ع)

18- درس هجدهم: نقشه های دشمن ها برای کوبیدن اسلام

19- در س نوزدهم: واقعه تاریخ غدیر یک واقعه جاودانی است

20- درس بیستم: هدف از آن اجتماع با شکوه در سرزمین غدیر چه بوده است؟

21- درس بیست و یکم: چرا اکثریت صحابه حدیث غدیر را نادیده گرفتند؟

ص: 137

22- درس بیست و دوم: پیوند عترت با قرآن تا روز رستاخیز ناگسستنی است

23- درس بیست و سوم: امتیازات رهبران آسمانی

24- درس بیست و چهارم: دلایل عصمت پیامبران، مصونیت دیگر پیشوایان را نیز ثابت می کند.

25- درس بیست و پنجم: مسئولیت های بزرگتر شرایط سنگین تری لازم دارد.

این کتاب در سال 1354 توسط کتابخانه صدر در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- رهبری امت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رهبری امت جعفر سبحانی تبریزی اثبات امامت عصمت تشیع زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 14 فصل به شرح زیر است:

1. چرا درباره معاد بحث می کنیم؟

2. آثار اجتماعی عقیده به معاد

3. پیشینه تاریخی ایمان به رستاخیز

4. معاد در عهد قدیم

5. دلایل لزوم رستاخیز انسان ها

6. دلایل فلسفی پیراستگی روح از ماده

7. دلایل تجربی وجود روح

8. چگونه رویاهای راستین گواه بر وجود روح است؟

9. دلایل امکان معاد از نظر قرآن

10. تناسخ چیست؟

11. شبهه آکل و ماکول

12. دادگاه عدل الهی

13. آیا بهشت و دوزخ هم اکنون موجود است؟

14. احباط و تکفیر

این کتاب در سال 1373 توسط انتشارات مکتب اسلام در قم به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- معاد انسان و جهان

کلی__د واژه ه__ا

کتاب معاد انسان و جهان جعفر سبحانی تبریزی مرگ روح اثبات معاد قرآن عقل

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 140

ساختاربندی کتاب:

مباحث این کتاب شامل موارد زیر است:

1. زادگاه این مسئله یا سیر تاریخی آن

2. اخوان الصفا و مسئله کثرت دینی

3. غزالی و مسئله کثرت گرایی

4. دین و شریعت

5. توحید و یکتا پرستی

6. دین فقط دین اسلام است

7. دین حق دین توحید است

8. شریعت چیست؟

9. انگیزه های طرح پلورالیزم

10. لزوم عرضه آموزه های دینی به سخنان پیام آوران الهی

11. قرائت هایی از پلورالیزم دینی: قرائت اول: پلورالیزم رفتاری، قرائت دوم: پلورالیزم رستگاری، قرائت سوم: پلورالیزم در عرصه معرفت شناسی.

این کتاب در سال 1381 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- پلورالیزم دینی یا کثرت گرایی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب پلورالیزم دینی یا کثرت گرایی جعفر سبحانی تبریزی علم کلام فلسفه پلورالیزم دینی توحید

ساختاربندی کتاب:

این کتاب در 5 فصل تدوین گشته که به ترتیب عبارت است از: کلمات- زمینه های پیدایش- رد دلایل- دلایل رد سکولاریسم و نگرش های تطبیقی بین نوع دیدگاه های اسلام و سکولاریسم.

فصل اول: مفهوم سکولاریسم، حکومت دینی

فصل دوم: الف) علم گرایی ب) عقل گرایی ج) انسان محوری

فصل سوم: آرای گروه های سکولار، نقد آرا، دلایل سکولاریسم، شبهه تقابل احکام دینی و مصلحت مردم، پاسخ شبهه

فصل چهارم: 1. مالکیت مطلق الهی 2. مدنیت فطری 3. ربوبیت فراگیر 4. پیوستگی دنیا و آخرت 5. رجوع به نقل

فصل پنجم: محور یکم: عقلانیت، محور دوم: اقتصاد

در انتهای کتاب فهرست تفضیلی آیات، روایات، اشعار، اعلام، کتب و منابع آمده است.

این کتاب در سال 1381 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است و همچنین توسط علیرضا روغنی موفق تنظیم و توسط آقای سعید بندعلی ویرایش شده است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- نسبت دین و دنیا (بررسی و نقد نظریه سکولاریسم)

نرم افزار اسراء (زندگینامه استاد)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب نسبت دین و دنیا عبدالله جوادی آملی انتقاد نظریه سکولاریسم دین دنیا زندگینامه

زندگینامه (آیت الله عبدالله جوادی آملی)

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزا مهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرار الصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 143

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل یک پیشگفتار و دو بخش به شرح زیر است:

پیشگفتار:

فصل اول: ثبات و تحول فهم شریعت

فصل دوم: معنای نسبیت

فصل سوم: مبادی تصوری و تصدیقی مسئله قداست

فصل چهارم: احیای معرفت دینی

بخش اول:

حقیقت دین؛ این بخش شامل مباحث زیر می باشد:

1. دین در قرآن

2. اسلام دین واحد

3. قرآن و کتاب های آسمانی

4. ضرورت وجود دین

5. قلمرو اجتماعی دین

6. علم و دین

7. عقاید و اخلاق و احکام در آیات قرآن

8. و....

بخش دوم:

ثبات و تغییر معرفت دینی: این بخش شامل مباحث زیر می باشد:

1. معرفت شناسی و فلسفه

2. مراتب معرفت

3. هستی شناسی معرفت

4. نسبیت شناخت

5. مبادی فلسفی و معرفت شناسی

6. سفسطه و شکاکیت پیچیده

7. تجرد و ثبات معرفت دینی

8. و...

مجموعه گفتارهایی که حضرت استاد جوادی آملی پیرامون این نظریه (قبض و بسط در معرفت شریعت) ایراد فرمودند، توسط آقای حمید پارسانیا به رشته تنظیم و تدوین در آمده و تمام کتاب مورد ملاحظه مجدد استاد فرزانه قرار گرفته و بر همین اساس به قلم خود مقدمه ای مبسوط بدان افزوده که باعث غنی و تعالی مستوفی مطالب کتاب شده است. در انتهای کتاب بخشی به نام ضمیمه وجود دارد که نظریه علامه طباطبایی در باب توحش طبعی و تمدن فطری انسان است. نشر رجاء برای اولین بار این کتاب را در سال 1372 چاپ و منتشر گردانیده است و در سال 1377 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر گردیده است.

ص: 144

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- شریعت در آینه معرفت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شریعت در آینه معرفت عبدالله جوادی آملی فلسفه معرفت دین زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 3 بخش به شرح زیر است:

1- هرمنوتیک روش شناسی

2- تأویل در قرآن

3- هرمنوتیک فلسفی

مباحثی که در این سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است به شرح زیر می باشد: قرآن و تفسیر به باطن- تأویل در مقابل تنزیل- تأویل متشابه- استقراء در لغت و عرف- عرش در لغت و عرف- قلمرو احکام رفتاری- نقد نظریه کانت در پیش فرض ها- پیش فرض های مشترک و غیر مشترک- پیش فرض های تطبیقی- ترویج شکاکیت و نسبیت- و....

این کتاب در سال 1385 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم به چاپ رسیده و سپس منتشر گردیده است.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- هرمنوتیک

کلی__د واژه ه__ا

کتاب هرمنوتیک جعفر سبحانی تبریزی علم کلام تفسیر تأویل قرآن فلسفه زندگینامه

زندگینامه (آیت الله عبدالله جوادی آملی)

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزا مهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرار الصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 147

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 6 فصل به شرح زیر است:

1- فصل اول: تعریف دین

2- فصل دوم: منشأ دین

3- فصل سوم: گوهر و صدف دین

4- فصل چهارم: زبان دین

5- فصل پنجم: عقل و دین

6- فصل ششم: پلورالیزم دینی

در انتهای کتاب فهرست تفصیلی، آیات، روایات، اشعار، اعلام، کتب و منابع نیز آورده شده است. این کتاب در سال 1381 توسط مرکز نشر اسراء در قم چاپ و منتشر گردیده است. تحقیق و تنظیم این کتاب بر عهده آقای محمدرضا مصطفی پور است.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- دین شناسی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب دین شناسی عبدالله جوادی آملی شناخت دین اسلام عقل شبهه زندگینامه

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

مبدأ و معاد که پس از اسفار از بزرگ ترین کتاب های ملاصدرا است دارای دو فن است، یکی در ربوبیات مشتمل بر بحث در اقسام وجود و ماهیت و مبحث معرفت باری تعالی و صفات و افعال او، دومی در مباحث نفس شناسی و معاد و نبوات. این کتاب از جهت داشتن مبحث نبوات بر اسفار موجود امتیاز دارد. ترجمه فارسی مبدأ و معاد ملاصدرا در سال 1242 قمری به وسیله سیداحمد بن محمدحسینی اردکانی صورت گرفته است.

- مقدمه

- فن اول در بیان ربوبیات:

- مقاله اول: در اشاره به مبدأ وجود و به آنکه کدام وجود است که به مبدأ اول اختصاص دارد و آنکه حق سبحانه واحد است که هیچ کثرت در آن نیست و بسیط است که ترکیب درباره او تحقق ندارد یعنی وحدتش غایت وحدت است و بساطتش نهایت بساطت. (شامل 12 فصل)

- مقاله دوم: در ذکر صفات واجب تعالی (شامل 12 فصل)

- مقاله سوم: در افعال باری تعالی (شامل 18 فصل)

ص: 149

- فن دوم در نظر مختص به معاد و کیفیت تربیت موجودات معادیه:

- مقاله اول: در بیان کیفیت تکون عائدات از عناصر (شامل 24 فصل)

- مقاله دوم: در معاد جسمانی (شامل 2 فصل)

- مقاله سوم: در قسمتی دیگر از بیان در تحقیق معاد از برای انسان بر اسلوب عرفانی و نمط شهودی به لسان اهل توحید (شامل 4 فصل)

- مقاله چهارم: در ذکر نبوات (شامل 12 فصل)

این کتاب در سال 1362 توسط انتشارات مجتمع دانشگاهی ادبیات و علوم انسانی در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است. ترجمه کتاب بر عهده احمد حسینی اردکانی بوده است.

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی- مبدأ و معاد

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب المبدأ و المعاد ملاصدرا علم کلام معاد توحید زندگینامه

محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.

ص: 151

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

مباحث این کتاب در 6 فصل تنظیم گردیده است:

1- فصل اول: معنی عنایت قضا و قدر

2- فصل دوم: محل قضا و محل قدر

3- فصل سوم: خلقت و نظم عالم در مجموع، اکمل و اتم است

4- فصل چهارم: کیفیت دخول شر در قضای الهی

5- فصل پنجم: کیفیت اقوال و افعال که به اختیار از ما واقع می شود

6- فصل ششم: فایده طاعات و تأثیر دعا

در مقایسه این رساله با قضا و قدر عبدالرزاق کاشانی (730 ه_.ق) بر می آید صدرا از آن رساله فایده بسیار برده و حتی عنوان بسیاری از فصل های رساله خویش را از او گرفته باشد. (وضعیت نشر این کتاب به علت در دسترس نبودن اصل کتاب مشخص نمی باشد).

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی - قضا و قدر

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب القضا والقدر فی افعال البشر ملاصدرا قضا و قدر حکمت الهی دعا زندگینامه

این کتاب یکی از آثار و تألیفات گرانبهای حکیم ملاهادی بن مهدی سبزواری است. این کتاب یکی از متون فلسفی- کلامی دوران بعد از صدرا است که به وسیله یکی از قوی ترین و نامدارترین فلاسفه ایران بعد از اسلام به رشته تصویر در آمده است. این کتاب دارای مزایایی است که سبب می شود در میان نوشته های حکیم سبواری جاودانه مانده و همچون نگینی پر تلألو بدرخشد. مشتمل بودن این اثر بر بیش از چهار دانش فلسفه، عرفان، کلام، فقه و برقراری رابطه هایی میان دانشی بین این فن ها و دانش های چهارگانه چهره خاصی به این تألیف بخشیده است. این اثر در دو مجلد تدوین شده است: مجلد اول: در حکمت علمیه؛ مجلد دوم: در حکمت عملیه.

زندگینامه حاج ملاهادی بن مهدی سبزواری:

ملاهادی بن مهدی بن حاج میرزا هادی بن میرزا مهدی بن محمدصادق سبزواری در سال 1212 هجری قمری در سبزوار متولد شد. ایشان یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان قرن 13 هجری قمری و از نامدارترین شاگردان و شارحان حکمت صدرایی است. حکیم سبزواری 7 ساله بود که پدرش مرد. در ده سالگی برای تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد. شهرت حکمای اصفهان او را برای تحصیل عرفان و فلسفه به اصفهان کشید و حدود هفت سال در آنجا اقامت کرد سپس به مشهد مراجعت کرد و در مدرسه حاج حسن به تدریس پرداخت. آنگاه عازم بیت الله شد. در مراجعت اجبارا دو سه سالی در کرمان اقامت کرد و به تربیت نفس و ریاضت پرداخت. در همه مدتی که آنجا بود به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام کرد و بعد دختر همان خادم را به زنی گرفت و رهسپار سبزوار شد. قریب به چهل سال بدون آنکه حتی یک نوبت از آن شهر خارج شود در آنجا توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تألیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت شاگردان پرداخت تا در عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال 1289 قمری در سبزوار درگذشت. آرامگاه او در دروازه نیشابور سبزوار (اکنون معروف به فلکه زند) قرار دارد. حاج ملاهادی سبزواری در شعر و اسرار تخلص می کرد.

ص: 153

اساتید: حاج ملاحسین سبزواری، آقا محمد علی نجفی، حاج محمدابراهیم کلباسی و...

شاگردان: آخوند ملا محمد سبزواری، کاظم خراسانی، ادیب نیشابوری و...

آثار: اسرار الحکم، شرح مثنوی، شرح دعاء الصباح، شرح الاسماء و...

ساختاربندی کتاب:

- ترجمه مقدمه ایزوتسو بر غررالفرائد

- شرح حال سبزواری به قلم خود ایشان

- شرح حال سبزواری به نقل از داماد ایشان

- وضع زندگی سبزواری به نقل از دو فرزند ایشان

مجلد اول کتاب در حکمت علمیه:

- مقدمه کتاب

- باب اول: اثبات واجب الوجود

- باب دوم: در معرفت صفات حق تعالی

- باب سوم: در افعال حق تعالی

- باب چهارم: در خودشناسی و معارف نفس

- باب پنجم: در معرفت انجام شناسی و معاد

- باب ششم: در نبوت مطلقه

- باب هفتم: در امامت

مجلد دوم کتاب در حکمت عملیه:

- باب طهارت

- باب صلاه

- باب زکات

- باب صیام

این کتاب در سال 1361 توسط انتشارات مولی در تهران منتشر شده است و همچنین در سال 1383 توسط مطبوعات دینی در قم منتشر شده است.

من_اب_ع

ملاهادی سبزواری- اسرار الحکم

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اسرار الحکم ملا هادی سبزواری علم کلام فلسفه عرفان حکمت زندگینامه

زندگینامه حاج ملاهادی بن مهدی سبزواری:

ملاهادی بن مهدی بن حاج میرزا هادی بن میرزا مهدی بن محمدصادق سبزواری در سال 1212 هجری قمری در سبزوار متولد شد. ایشان یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان قرن 13 هجری قمری و از نامدارترین شاگردان و شارحان حکمت صدرایی است. حکیم سبزواری 7 ساله بود که پدرش مرد. در ده سالگی برای تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد. شهرت حکمای اصفهان او را برای تحصیل عرفان و فلسفه به اصفهان کشید و حدود هفت سال در آنجا اقامت کرد سپس به مشهد مراجعت کرد و در مدرسه حاج حسن به تدریس پرداخت. آنگاه عازم بیت الله شد. در مراجعت اجبارا دو سه سالی در کرمان اقامت کرد و به تربیت نفس و ریاضت پرداخت. در همه مدتی که آنجا بود به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام کرد و بعد دختر همان خادم را به زنی گرفت و رهسپار سبزوار شد. قریب به چهل سال بدون آنکه حتی یک نوبت از آن شهر خارج شود در آنجا توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تألیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت شاگردان پرداخت تا در عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال 1289 قمری در سبزوار درگذشت. آرامگاه او در دروازه نیشابور سبزوار (اکنون معروف به فلکه زند) قرار دارد. حاج ملاهادی سبزواری در شعر و اسرار تخلص می کرد.

اساتید: حاج ملاحسین سبزواری، آقا محمد علی نجفی، حاج محمدابراهیم کلباسی و...

شاگردان: آخوند ملا محمد سبزواری، کاظم خراسانی، ادیب نیشابوری و...

ص: 155

آثار: اسرار الحکم، شرح مثنوی، شرح دعاء الصباح، شرح الاسماء و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 5 فصل به شرح زیر است:

1- فصل اول: مبانی فلسفی و کلامی: 1- حقیقت انسان 2- امنیت و ماهیت نفس 3- تناسخ و اقسام آن 4- اعلام و اعاده معدوم 5- لذت و الم 6- ثواب و عتاب 7- عالم مثال

2- فصل دوم: معاد روحانی: 1- مراتب نفس در زندگی اخروی 2- جهان اصغر و اکبر 3- الحاق به مثل نوریه و ادراک معانی کلی 4- رابطه نفس با بدن دنیوی و عوالم اخروی 5- معرفت و بهشت

3- فصل سوم: معاد جسمانی: 1- دیدگاه ها در مورد معاد 2- کیفیت معاد جسمانی 3- دیدگاه حکمای مشاء 4- اعتراضات ملاصدرا 5- معاد جسمانی و تناسخ 6- نظر متکلمان در معاد جسمانی 7- نظر حکمای اشراق در معاد جسمانی 8- اصول فلسفی صدرا

4- فصل چهارم: عینیت بدن اخروی و دنیوی: 1- دلایل عینیت 2- نفس و وحدت شخصی 3- تمسک به دلیل نقلی 4- تفاوت های بدن دنیوی و اخروی

5- فصل پنجم: شبهات و پاسخ: 1- تشبه آکل و ماکول 2- شبه مفسده تناسخ 3- مکانی بودن بهشت و جهنم 4- اعاده و حکمت 5- امتناع اعاده معدوم 6- شبهه تطابق

این کتاب در سال 1383 توسط انتشارات جامی در تهران منتشر شده است و ترجمه و کوششی بوده از دکتر مهدی نجفی افرا.

من_اب_ع

ملاهادی سبزواری- معاد در فلسفه و کلام اسلامی (همراه با ترجمه و شرح معاد منظومه)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب معاد در فلسفه و کلام اسلامی ملا هادی سبزواری معاد علم کلام اسلام زندگینامه

ص: 156

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

* المشرق الاول: فی العلم بالله و صفاته و اسمائه شامل قاعده عرشیه و قاعده مشرقیه و...

* المشرق الثانی: فی علم المعاد

- الاشراق الاول فی معرفة النفس

- الاشراق الثانی فی حقیقة المعاد (شامل 7 اصل در حقیقت معاد و چگونگی حشر اجساد)

- الاشراق الثالث فی اموال تعرض فی الآخرة شامل قاعدة فی ان الموت حق، قاعدة فی الحشر، قاعدة فی النفختین و... (درباره حالاتی که در جهان جاوید پیش می آید)

- اشکال و جواب

- ختم و وصیة

این کتاب در سال 1420 ه_.ق توسط موسسه التاریخ العربی در بیروت چاپ و منتشر گردیده است و تصحیح و تعلیق بر عهده محمد خلیل اللون فولادکار بوده است همچنین این کتاب توسط غلامحسین آهنی ترجمه و توسط انتشارات مهدوی در اصفهان به چاپ رسیده است.

- شارحانی که شرحی بر این کتاب نوشته اند: شیخ احمد احسائی، آخوند ملاعلی بن جمشید نوری، ملا محمد اسماعیل بن اصفهانی و...

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی- الحکمة العرشیه

ص: 158

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب الحکمة العرشیه ملاصدرا حکمت معاد فلسفه زندگینامه

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب دارای فاتحه در مباحث وجود و جعل در 8 مشعر می باشد؛

1. موقف اول درباره مجعول اول در 3 منهج: 1- هستی خدا و یگانگی او (8 مشعر)، 2- اصول و صفات خدا (4 مشعر) 3- آفرینش و کردار خدا (3 مشعر) و یک خاتمه

2. موقف دوم درباره کیفیت جعل

- ساختاربندی به زبان عربی:

الفاتحه: فی تحقیق مفهوم الوجود و...

1- المشعر الاول: فی بیان انه غنی عن التعریف

2- المشعر الثانی: فی کیفیة شموله للاشیاء

3- المشعر الثالث: فی تحقیق الوجود عینا

4- المشعر الرابع: فی دفع شکوک اوردت علی عینیة الوجود

5- المشعر الخامس: فی کیفیة اتصاف الماهیة بالوجود

6- المشعر السادس: فی ان تخصص افراد الوجود

7- المشعر السابع: فی ان الامه المجعول بالذات من الجاعل

8- المشعر الثامن: فی کیفیة الجعل و الافاضة

1- المنهج الاول: فی وجوده تعالی (8 مشعر)

2- المنهج الثانی: فی نبذ من احوال صفاته (4 مشعر)

3- المنهج الثالث: فی الاشارة الی الصنع و الابداع (3 مشعر)

ص: 160

- خاتمة الرساله

- فهرست مصادر تحقیق

- نمایه

این کتاب در سال 1340 توسط چاپ خانه ربانی به چاپ رسیده است و تصحیح و تحقیق کتاب بر عهده استاد سیدجلال الدین آشتیانی بوده است. شرح این کتاب توسط ملامحمد جعفر لاهیجی، شیخ احمد احسائی، مولی حسین تنکابنی و..بوده. شرح رساله المشاعر به تصحیح سید جلال الدین آشتیانی در سال 1376 توسط انتشارات امیرکبیر در تهران منتشر شده است. ترجمه و مقدمه و تعلیقات فرانسوی از هانری کربن (تهران، 1342) و ترجمه فارسی توسط بدیع الملک میرزا عمادالدوله می باشد.

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی- رساله المشاعر

ناهید باقری- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله المشاعر ملاصدرا فلسفه واجب الوجود حکمت علم کلام زندگینامه

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

مطالب کتاب در 5 مشهد است و هر مشهد از چندین شاهد و هر شاهد در چند اشراق مرتب شده، به عباراتی روان و شیوا تألیف شده است:

1- مشهد اول: معانی عامه (و نیاز همه علوم به آنها) (فی الامور العامة):

1. شاهد اول: وجود (شامل 12 اشراق)

2. شاهد دوم: اثبات نحو دیگری از شهود موسوم به وجود ذهنی (شامل 10 اشراق)

3. شاهد سوم: واجب الوجود (شامل 12 اشراق)

4. شاهد چهارم: سایر امور عامه (شامل 10 اشراق)

5. شاهد پنجم: احوال ماهیت و اعتبارهای آن (شامل 7 اشراق)

2- مشهد دوم: وجود خدا، ایجاد عالم آخرت و عالم دنیا (فی وجوده تعالی)

1. شاهد اول: صنع و ابداع خداوند (شامل 13 اشراق)

2. شاهد دوم: صور مفارحة و مثل افلاطونی (شامل 7 اشراق)

3- مشهد سوم: مباحث مختص به علم معاد (فی علم المعاد)

1. شاهد اول: اموری که نشئه اخروی بر آن مترتب است. (شامل 13 اشراق)

2. شاهد دوم: وجود نفس انسانی (شامل 11 اشراق)

ص: 162

3. شاهد سوم: تجرد و اثبات معاد نفوس (شامل 10 اشراق)

4- مشهد چهارم: اثبات حشر جسمانی (فی اثبات حشر الجسمانی)

1. شاهد اول: اثبات نشئه آخرت (شامل 9 اشراق)

2. شاهد دوم: بحث تفصیلی احوال آخرت (شامل 16 اشراق)

3. شاهد سوم: عالم های سه گانه (شامل 11 اشراق)

5- مشهد پنجم: نبوت و ولایت (فی النبوات و الولایات)

1. شاهد اول: اوصاف و ویژگی های نبی (شامل 10 اشراق)

2. شاهد دوم: اثبات نبی (شامل 10 اشراق)

حواشی حکیم ملاهادی سبزواری: حواشی مشهد1، حواشی مشهد 2، حواشی مشهد 3، حواشی مشهد 4، حواشی مشهد 5.

در انتهای کتاب فهرست آیات و احادیث و اعلام و اصطلاحات آورده شده است. این کتاب در سال 1386 توسط انتشارات مولی در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است. ترجمه کتاب بر عهده علی بابایی بوده و حواشی کتاب از حکیم ملاهادی سبزواری است.

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی- شواهد الربوبیه

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شواهد الربوبیه ملاصدرا توحید اثبات نبوت ولایت معاد علم کلام زندگینامه

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):

محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.

ص: 164

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب دارای مقدمه و عناوینی به شرح زیر است:

- چگونگی صدور فعل از آدمی

- نظریه مذهب اهل تفویض

- انتقاد از این نظریه

- نظریه پیرامون جبر

- انتقاد از نظریه فوق

- نظریه فلاسفه

- نظریه راسخان در علم

- نظریه مورد اختیار

- مثال هایی در مورد راه های چهارگانه

- یک مثال روشن در مذهب مختار

- اراده نفس مانند وجود آن است

- گلایه حکیم از روزگار

- متن عربی رساله خلق الاعمال

این رساله در کتابی به نام دو رساله فلسفی در بیان و اراده انسان چاپ شده است که یک رساله، رساله جبر و تفویض صدرالدین شیرازی است و رساله دیگر، رساله جبر و اختیار خواجه نصیرالدین طوسی است. این کتاب در سال 1363 توسط نشر علوم اسلامی در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است.

من_اب_ع

ملاصدرا- خلق الاعمال (رساله جبر و تفویض)

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

ص: 165

کلی__د واژه ه__ا

کتاب خلق الاعمال ملاصدرا جبر اختیار انسان نفس زندگینامه

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

این کتاب دارای هشت فصل به شرح زیر است:

1- فصل اول: در حشر عقول خالص (حشر العقول خاصه (با 4 برهان))

2- فصل دوم: در حشر نفوس ناطقه (حشر النفوس الناطقه)

3- فصل سوم: در حشر نفوس حیوانی (حشر النفوس الحیوانیه)

4- فصل چهارم: در حشر نبات و طبایع اجساد (حشر القوی النباتیه و غیر نباتیه)

5- فصل پنجم: در حشر جماد و عناصر (حشر الجمادات و العناصر)

6- فصل ششم: در بازگشت امور حسی طبیعی که دارای کون و فساد اند به جهان باقی (عود جمیع الحسیات)

7- فصل هفتم: در معاد هیولای نخستین و اجسام مادی (معاد الهیولی الاولی و الاجسام المادیه)

8- فصل هشتم: در آگاهی بر شرف این روش ما در اثبات معاد تمامی موجود حتی جماد و عناصر (وجه تعمیم المعاد لجمیع المذکورات)

این کتاب همچنین دارای یک مقدمه و یک خاتمه و وصیت است و در سال 1363 توسط انتشارات مولی در تهران منتشر گردیده است همچنین توسط محمد خواجوی ترجمه و تصحیح گردیده است.

ص: 167

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی- رساله الحشر

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله الحشر ملاصدرا علم کلام فلسفه معاد حشر زندگینامه

اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...

شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.

آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:

- مقدمه مصحح شامل: حکمت و فلسفه، خاستگاه حکمت

1- سیر حکمت پیش از اسلام شامل: 1- مغان، فیثاغورس، 2- یونان قدیم، تالس ملطی، آناکسیمانوس، آناکسیماندروس، هرقلیتوس، کزنوفانوس، پرمنیدوس، زنون، ملیسوس، انباذ و قلوس، ذیمقراطیس، ذره گرایان، آناکساغوراس،3- سوفسطائیان، سقراط حکیم، افلاطون، ارسطو، مکتب و آثار ارسطو، ماجرای فلسفه ارسطویی، کلبیان، دوره یونانی گری، اپیکوریان، رواقیان، شکاکیان، 4- افلوطین

2- مسیر حکمت پس از اسلام شامل: 1- حکام شیعی، فسلفه در شیعه، باطنی گرایی شیعی، عرفان شیعی و تصوف، تصوف. 2- انتقال فلسفه اسلامی به اروپا، نهضت ترجمه در اروپا 3- تحول تاریخی فلسفه و مکتب شیراز، ملاصدرا، شاگردان، فرزندان، کتب و آثار او، مکتب ملاصدرا، کتاب المظاهر الالهیه.

- توضیحی درباره نسخه ها و شیوه تصحیح

- تصاویر نسخه ها

- المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه: این رساله مرتب بر یک مقدمه در اهمیت حکمت الهی و دو فن که هر فنی مشتمل بر 8 مظهر و در خاتمه سخن پایانی است:

1- فن اول: شناخت خدا و چگونگی افعال او

ص: 169

1. مظهر اول: مقصد عمده کتاب: حکمت حقیقی و مطلوب غایی

2. مظهر دوم: اثبات وجود خدا

3. مظهر سوم: توحید و وجوب الوجود

4. مظهر چهارم: اسماء و صفات خدا

5. مظهر پنجم: علم خدا به ذات خود و به غیرذات خود

6. مظهر ششم: دوام الهیت خدا

7. مظهر هفتم: حدوث عالم و هستی آن و مسبوق بودن جهان وجود به عدم زمانی

8. مظهر هشتم: چگونگی آفرینش، معاد و اشاره به سلسله هبوط و صعود

2- فن دوم: مبحث معاد:

1. مظهر اول: اثبات معاد جسمانی

2. مظهر دوم: دوباره زنده شدن انسان با تمامی قوا و جوارح در رستاخیز

3. مظهر سوم: حقیقت مرگ

4. مظهر چهارم: ماهیت قبر و عذاب و ثواب آن

5. مظهر پنجم: رستاخیز

6. مظهر ششم: حشر در رستاخیز

7. مظهر هفتم: صراط

8. مظهر هشتم: نامه اعمال

- سخن پایانی:

1. میزان و حساب

2. احوال قیامت

3. نفخ

4. نگهبانان دوزخ

5. درخت طوبی و زقوم

6. خلافت

7. رویای صادقانه

8. اندرز

این کتاب در سال 1378 توسط بنیاد حکمت اسلامی صدرا در تهران منتشر گردیده است تصحیح و تحقیق بر عهده سید محمد خامنه ای بوده است.

من_اب_ع

صدرالدین شیرازی- المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه

ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع ملاصدرا

کلی__د واژه ه__ا

کتاب المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه ملاصدرا علم کلام معاد توحید زندگینامه

ص: 170

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل ٥ اصل به شرح زیر است:

اصل اول: در اثبات ذات مقدسی که پدید آورنده و نگهدار عالم است.

اصل دوم: در اثبات علم خداوند است

اصل سوم: در اثبات لزوم بعث نبی در حکمت الهیه

اصل چهارم:در اثبات امامت

اصل پنجم: در برزخ و معاد است

این رساله در همان سال ها، یعنی حدود نود سال قبل چاپ سنگی شده است و چند سال قبل هم به طرز بهتری توسط آقای کوشانپور چاپ دوم آن انجام شده و در سال ١٤٠٣ چاپ سوم شده است و چاپ چهارم آن در کتاب بیست رساله است.

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رساله قول ثابت

احمد آشتیانی- بیست رساله

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله قول ثابت احمد آشتیانی توحید علم الهی اثبات نبوت اثبات امامت اثبات معاد

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل یک مقدمه و ٨ فصل به شرح زیر است:

- مقدمه: در شناسائی خداوند که به سه قسم مصور شده است.

- فصل اول: شامل شش دلیل و برهان در خداشناسی.

- فصل دوم: ذات احدیت را هیچ قسم ترکیبی نیست.

- فصل سوم: حقیقت نوریه مقدسه که ذات حق است، قدیم و ازلی است.

- فصل چهارم: آن حقیقت ازلی واحد و یگانه است که تعدد موجب می خواهد وگرنه هر حقیقتی در ذات خود یکی است.

- فصل پنجم: مراد از وحدانیت آن ذات مقدس

- فصل ششم: حقیقت مقدسه نور و حیات را حدی نباشد

- فصل هفتم: حقیقت بسیطه حق متعال را هیچ عقلی درنیابد و احاطه ننماید.

- فصل هشتم: حقیقت مقدسه حیات و نور که عین ذات خداوندی است، عین علم و قدرت و اراده ذاتیه است.

این رساله در سال ١٣٥٢ ه_.ق نگاشته شده است و در سال ١٣٥٣ ه_.ق چاپ سنگی شده و در ١٣٣٦ ه_.ش و ١٤٠٣ چاپ دوم و سوم شده است و چاپ چهارم در کتاب بیست رساله است.

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رساله کلمه طیبه

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله کلمه طیبه احمد آشتیانی توحید صفات خدا ذات زندگینامه

میرزا احمد آشتیانی فقیه و فیلسوف شیعی امامی، چهارمین و کوچک ترین فرزند میرزا حسن مجتهد آشتیانی، فقیه سرشناس روزگار ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار، به سال 1300 هجری قمری در تهران دیده به جهان گشود و پس از پایان تحصیل مقدمات عربی و ادبیات فارسی، به خواندن سطوح فقه و اصول در خدمت پدر خود پرداخت و بعد از درگذشت وی (1319 ق/ 1901 م)، تحصیلات خویش را نزد علمای دیگر مانند سیدمحمد یزدی، میرزاهاشم رشتی، حکیم کرمانشاهی و... دنبال کرد و آنگاه در مدرسه سپهسالار به تدریس معقول و منقول مشغول شد. در 1340 قمری رهسپار نجف اشرف گشت و افزون بر کسب فیض از محضر استادانی چون علامه نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی، خود نیز مجلس درس فلسفه دایر ساخت. در 1350 قمری به ایران برگشت و بقیه عمر را در تهران به تدریس فقه و اصول و علوم عقلی، تألیف کتاب و ارشاد مردم گذراند. وی هنگام وفات متصدی مدرسه علمیه مروی، بزرگترین حوزه علمیه تهران، بود. میرزا احمد افزون بر احاطه بر علوم عقلی و نقلی، در پزشکی قدیم و دانش های قدیم و دانش های ریاضی نیز دستی داشت. خط را بسیار زیبا می نوشت و با تخلص «واله» شعر می سرود. وی عارفی خلیق، متواضع، سلیم النفس، متعبد و مثل اعلای پارسایی بود. میرزا احمد از 5 تن از مراجع زمان گواهی اجتهاد داشت. ثمره ازدواج ایشان دو پسر و چهار دختر بود. آیت الله آشتیانی روز سه شنبه سوم تیر ماه 1354/ چهاردهم جمادی الثانی 1359 ه_.ق در 95 سالگی پس از حدود 80 سال تعلیم و تعلم و تربیت انسان ها و خدمت به اسلام و مسلمانان چشم از جهان فرو بست. ایشان در مقبره خانوادگی ایشان در صحن حرم حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شده اند.

ص: 174

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل چندین عنوان به شرح زیر است:

- تذییل: و چون ایجاد، پدید نمودن و موجود نمودن چیزی است در محلی و موقعی که شخص آن چیز پیش از ایجاد در هیچ محلی و مکانی نبوده...

- تعقیب: انسان دارای دو جهت می باشد. جهت ماهیت و جهت وجود.

- تذکره: ذاتی که عالم به معلومی است...

- تبصره: تمام حسنات کمالیه از قبیل علم و قدرت و حیات، عین ذات مقدس خداوند متعال است.

- تأنیس: چگونگی وصف خداوند که مخلوقات دارای شعور در آن شرکت نداشته باشند.

- تنویر: شبهه نیست که محبوبیت هر محبوبی غیر از ذات خداوندی برای دارا بودن یک صفت حسن و کمالی است...

این رساله قبلا به ضمیمه دو رساله دیگر مولف (بیان نافع و عیدیه) در سال ١٣٥١ چاپ شده و بار دیگر در سال ١٣٨٥ ه_.ق به صورت جداگانه و نیز در سال ١٤٠٣ چاپ شده است.

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رساله یادآور در توحید

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله یادآور در توحید احمد آشتیانی توحید واجب الوجود زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

میرزا احمد آشتیانی فقیه و فیلسوف شیعی امامی، چهارمین و کوچک ترین فرزند میرزا حسن مجتهد آشتیانی، فقیه سرشناس روزگار ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار، به سال 1300 هجری قمری در تهران دیده به جهان گشود و پس از پایان تحصیل مقدمات عربی و ادبیات فارسی، به خواندن سطوح فقه و اصول در خدمت پدر خود پرداخت و بعد از درگذشت وی (1319 ق/ 1901 م)، تحصیلات خویش را نزد علمای دیگر مانند سیدمحمد یزدی، میرزاهاشم رشتی، حکیم کرمانشاهی و... دنبال کرد و آنگاه در مدرسه سپهسالار به تدریس معقول و منقول مشغول شد. در 1340 قمری رهسپار نجف اشرف گشت و افزون بر کسب فیض از محضر استادانی چون علامه نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی، خود نیز مجلس درس فلسفه دایر ساخت. در 1350 قمری به ایران برگشت و بقیه عمر را در تهران به تدریس فقه و اصول و علوم عقلی، تألیف کتاب و ارشاد مردم گذراند. وی هنگام وفات متصدی مدرسه علمیه مروی، بزرگترین حوزه علمیه تهران، بود. میرزا احمد افزون بر احاطه بر علوم عقلی و نقلی، در پزشکی قدیم و دانش های قدیم و دانش های ریاضی نیز دستی داشت. خط را بسیار زیبا می نوشت و با تخلص «واله» شعر می سرود. وی عارفی خلیق، متواضع، سلیم النفس، متعبد و مثل اعلای پارسایی بود. میرزا احمد از 5 تن از مراجع زمان گواهی اجتهاد داشت. ثمره ازدواج ایشان دو پسر و چهار دختر بود. آیت الله آشتیانی روز سه شنبه سوم تیر ماه 1354/ چهاردهم جمادی الثانی 1359 ه_.ق در 95 سالگی پس از حدود 80 سال تعلیم و تعلم و تربیت انسان ها و خدمت به اسلام و مسلمانان چشم از جهان فرو بست. ایشان در مقبره خانوادگی ایشان در صحن حرم حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شده اند.

ص: 176

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رساله عیدیه

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله عیدیه احمد آشتیانی توحید اثبات نبوت پیامبر اکرم معجزه

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رساله توحید و معاد

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله توحید و معاد احمد آشتیانی عقل توحید معاد زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل دو جزء. چهار مبحث به شرح زیر است:

- جزء اول شامل: مبحث الاول فی التوحید- مبحث الثانی فی النبوة

- جزء دوم شامل: مبحث الثالث الامامة- مبحث الرابع فی المعاد

من_اب_ع

احمد آشتیانی- لوامع الحقایق فی الاصول العقاید

کلی__د واژه ه__ا

کتاب لوامع الحقایق فی الاصول العقاید احمد آشتیانی توحید نبوت امامت معاد زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این اثر شامل دو کتاب است که هر کتاب شامل چندین مقصد به شرح زیر است:

کتاب اول: شناخت حقیقت موجود و صفات آن

- مقدمه: اقسام علوم: علوم طبیعی و علوم ماوراء طبیعی- موضوع علوم و علم الهی

- مقصد اول: وجود و ماهیت- اصالت وجود و اعتباریت ماهیت- دلایل نقلی در اصالت وجود

- مقصد دوم: مباحث وجود شامل 11 مبحث

- مقصد سوم: مباحث ماهیت: مبحث اول: مراد از ماهیت و اقسام آن- مبحث دوم: اقسام وحدت

- خاتمه: ربط حادث به قدیم

کتاب دوم: الهیات

- مقدمه: اقسام مردم در شناختن حقایق

- مقصد اول: شناخت خدا: مطلب اول: راه های اثبات صانع (شامل 10 راه)- مطلب دوم: خواص واجب الوجود (شامل 5 خاصه)- مطلب سوم: در کمالات الهیه و وجه اتحاد آنها (شامل 3 لمعه)

- مقصد دوم: اثبات نبوت مطلقه: مقام اول: اثبات اصل نبوت- مقام دوم: در نبوت حضرت محمد بن عبدالله (ص)

- مقصد سوم: امامت: مطلب اول: امامت مطلقه- مطلب دوم: تحقیق طریق تشخیص امام

- مقصد چهارم: در معاد: برهانی بر بقاء عموم نفوس مدرکه- حال ارواح در قیامت صغری و برزخ- اقوال راجع به قیامت کبری

احمد بن محمد حسن آشتیانی در مقام بیان راه رشد و نیل به سعادت ابدی این کتاب را نگاشته است و در آن از اقسام علوم و علم الهی و وجود و ماهیت و شناخت خدا و نبوت و امامت و و معاد سخن به میان آورده است.

من_اب_ع

ص: 180

احمد آشتیانی- نامه رهبران، آموزش کتاب تکوین

کلی__د واژه ه__ا

کتاب نامه رهبران، آموزش کتاب تکوین احمد آشتیانی فلسفه اصول دین زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

1. توحید: راه شناسایی آفریننده جهان (اندیشه نمودن در آیات انفسیه و آفاقیه) مطلب اول: در اثبات یگانه و بی مثل و بی نظیر بودن آفریننده عالم

2. نبوت: مطلب دوم در اثبات نبوت

3. امامت: مطالبی مختصر در مبحث امامت

در انتهای کتاب نیز مبحث معاد آورده شده است شامل مطالبی درباره عود و بازگشت ارواح و عالم برزخ و مطالبی در این باب از قرآن کریم. این رساله ظاهرا در سال 1381 ه_.ق نگاشته شده و تا سال 1389 ه_.ق پنج بار چاپ شده است. این رساله به دستور آیت الله حکیم به عربی ترجمه و در عراق به نام اساس السعادة چاپ شد.

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رساله سرمایه سعادت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله سرمایه سعادت احمد آشتیانی توحید نبوت امامت معاد زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

میرزا احمد آشتیانی فقیه و فیلسوف شیعی امامی، چهارمین و کوچک ترین فرزند میرزا حسن مجتهد آشتیانی، فقیه سرشناس روزگار ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه قاجار، به سال 1300 هجری قمری در تهران دیده به جهان گشود و پس از پایان تحصیل مقدمات عربی و ادبیات فارسی، به خواندن سطوح فقه و اصول در خدمت پدر خود پرداخت و بعد از درگذشت وی (1319 ق/ 1901 م)، تحصیلات خویش را نزد علمای دیگر مانند سیدمحمد یزدی، میرزاهاشم رشتی، حکیم کرمانشاهی و... دنبال کرد و آنگاه در مدرسه سپهسالار به تدریس معقول و منقول مشغول شد. در 1340 قمری رهسپار نجف اشرف گشت و افزون بر کسب فیض از محضر استادانی چون علامه نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی، خود نیز مجلس درس فلسفه دایر ساخت. در 1350 قمری به ایران برگشت و بقیه عمر را در تهران به تدریس فقه و اصول و علوم عقلی، تألیف کتاب و ارشاد مردم گذراند. وی هنگام وفات متصدی مدرسه علمیه مروی، بزرگترین حوزه علمیه تهران، بود. میرزا احمد افزون بر احاطه بر علوم عقلی و نقلی، در پزشکی قدیم و دانش های قدیم و دانش های ریاضی نیز دستی داشت. خط را بسیار زیبا می نوشت و با تخلص «واله» شعر می سرود. وی عارفی خلیق، متواضع، سلیم النفس، متعبد و مثل اعلای پارسایی بود. میرزا احمد از 5 تن از مراجع زمان گواهی اجتهاد داشت. ثمره ازدواج ایشان دو پسر و چهار دختر بود. آیت الله آشتیانی روز سه شنبه سوم تیر ماه 1354/ چهاردهم جمادی الثانی 1359 ه_.ق در 95 سالگی پس از حدود 80 سال تعلیم و تعلم و تربیت انسان ها و خدمت به اسلام و مسلمانان چشم از جهان فرو بست. ایشان در مقبره خانوادگی ایشان در صحن حرم حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شده اند.

ص: 183

من_اب_ع

احمد آشتیانی- رسائل دلایل التوحید

کلی__د واژه ه__ا

کتاب دلایل التوحید احمد آشتیانی توحید علم کلام زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل ده مقاله، که هر مقاله شامل چندین فصل به شرح زیر است:

*مقالت نخستین: در منطق (شامل 10 فصل): 1. در ایساغوجی 2. در تعریفات 3. در قضایا 4. در انواع قضایا 5. در تناقض 6. در عکس 7. در قیاس 8. در مختلطات 9. در شرطیات 10. در برهان

*مقالت دوم: در مقولات (شامل 10 فصل): 1. در احکام وجود 2. در تقسیم موجود 3. در تقسیم اجسام 4. در مقولات 5. در کم 6. در کیف 7. در مقولات نسبی 8. در مقوله ان یفعل و ان ینفعل 9. در متقابلان 10. در لواحق مقولات

*مقالت سوم: در معرفت باری تعالی و این مقالت مرتب است بر 20 فصل که برخی از آنها عبارتند از: شناخت واجب و ممتنع و ممکن- در اثبات واجب الوجود- در آنکه باری تعالی حق محض است- در حدوث عالم و...

*مقالت چهارم: در صفات واجب الوجود (شامل 10 فصل) برخی از آنها عبارتتند از: در بیان آنکه باری تعالی عالم است به ذات خود- در آنکه باری تعالی عالم است به کلیات- در بیان قادریت باری تعالی- در شرح صفات باری تعالی و...

*مقالت پنجم: در افعال باری تعالی (شامل 3 فصل) 1. در بیان تأثیر اول 2. در بیان آنکه معلول اول عقل محض است 3. در کیفیت صدور جمله ممکنات از عقل اول

*مقالت ششم: در احوال اجسام و حرکات و آنچه بدان تعلق دارد (شامل 10 فصل) که برخی از آنها عبارتند از: در جزء لایتجزی- در هیولی و صورت- در حرکت- در زمان- در ماهیت زمان- در اثبات مکان و...

ص: 185

*مقالت هفتم: در بیان افلاک (شامل 10 فصل) که برخی از آنها عبارتند از: در بیان آنکه فلک بسیط است- در بیان آنکه فلک نه گرم است و نه سرد- در اثبات نفوس فلکی- در اثبات عقول و...

*مقالت هشتم: در ارکان و عناصر (شامل 10 فصل) که برخی از آنها عبارتند از: در ترتیب ارکان- در اثبات کون و فساد- در اثبات استحالت- در مزاج- در مراتب کائنات و...

*مقالت نهم: در علم نفس (شامل 10 فصل) که برخی از آنها عبارتند از: در حد نفس- در شرح آثار نفس- در تعدید قوی- در حدوث نفس ناطقه- در سبب خوابیدن- در نفوس حیوانات و...

*مقالت دهم: در علم هیئات (شامل 6 فصل) که برخی از آنها عبارتند از: در ترتیب افلاک- در عدد افلاک- در هیئات زمین و...

من_اب_ع

فخرالدین رازی- الرساله الکمالیه فی الحقایق الالهیه

کلی__د واژه ه__ا

کتاب الرساله الکمالیه فی الحقایق الالهیه فخر رازی علم منطق علم نجوم توحید زندگینامه

زندگینامه (آیت الله عبدالله جوادی آملی)

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزا مهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرار الصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 187

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل یک مقدمه و هجده درس به شرح زیر است:

مقدمه، شامل عناوین: رجوع به خدا معادل صدور از اوست- ذکر خدا از اوصاف فعلی اوست- استغفار از هر لذتی که ذکر حق نباشد- دنیا و آخرت مقابل هم اند و...

درس اول: اخلاق در قرآن کریم، شامل عناوین:

راه تشخیص نورانیت- نمونه ای از ادب مع الغیر و...

درس دوم: حیات طیبه: نشانه دیگر حیات طیب

درس سوم: حیات طیب و آثار آن، شامل عناوین:

اثر حیات طیب- علامت بیماری دل- مراحل سقوط- داستان قاری نهروانی

درس چهارم: محبت و دوست یابی از آثار حیات طیب

درس پنجم: نقش محبت و دوستی

درس ششم: نقش یاد قیامت در وارستگی انسان: سه دلیل بر ضرورت معاد

درس هفتم: نقش یاد معاد در جهاد، شامل عناوین:

هدف بعثت انبیا- عمل صالح- حقیقت دین مسیحیت از دیدگاه قرآن و...

درس هشتم: نقش یاد قیامت در سازندگی انسان، شامل عناوین:

سخن ابن طاووس- سخن صدر المتالهین- فرمایش امیر المومنین (ع)- سخن علامه طباطبایی- روایت شیخ کلینی و...

درس نهم: صحنه قیامت و حضور اعمال، شامل عناوین:

رابطه توحید و عدل- صحنه قیامت- توصیف دنیا- سخن شیخ مفید و...

درس دهم: سلامت مراحل سه گانه انسان و اوصاف قیامت، شامل عناوین:

وطن حقیقی انسان- فرمایش امام رضا (ع)- مراحل کامل اسلام- خواب برادر مرگ است و ...

درس یازدهم: موانع یاد قیامت، شامل عناوین:

زینت و لذت والا- علت سقوط هارون- کوته نظران دنیا طلب و...

ص: 188

درس دوازدهم: هوی پرستی منشأ فراموشی و قیامت، شامل عناوین:

فرمایش امام سجاد در مورد مضحکه- کتاب اعمال در روز قیامت و...

درس سیزدهم: دفع شبهات منکران معاد، شامل عناوین:

شجر اخضر- نمونه هایی از قدرت خدا- سخن علامه امینی- خشم پلنگ و...

درس چهاردهم: کتاب اعمال و کیفیت آن، شامل عناوین:

خاسرین چه کسانی اند- کافر در قیامت آسایش ندارد و...

درس پانزدهم: تقسیم انسان از نظر قرآن، شامل عناوین:

واحد سنجش اعمال حق است- انسان ها سه دسته اند و...

درس شانزدهم: تفاوت نظام دنیا و آخرت، شامل عناوین:

عزت فقط برای خداست- قانون علیت در قیامت- معنی مرگ و مردن و...

درس هفدهم: انتقام الهی و کیفیت آن، شامل عناوین:

انواع انتقام- سنگینی بار قیامت- خسارت انسان در قیامت و...

درس هجدهم: نقش مراقبه و محاسبه در پرتو یاد معاد، شامل عناوین:

معنی رقیب- مؤمن و بهشت- ارث حقیقی و...

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- یاد معاد

کلی__د واژه ه__ا

کتاب یاد معاد عبدالله جوادی آملی یاد مرگ قیامت اعمال قرآن نهج البلاغه زندگینامه

زندگینامه (آیت الله عبدالله جوادی آملی)

آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 ه_.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزا مهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرار الصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

ص: 190

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل یک مقدمه و چندین عنوان به شرح زیر است:

مقدمه- سبب تألیف این رساله- نظام احسن در جهان هستی- نظام احسن در عرفان- نظام احسن در فلسفه و برهان- خیر وجودی است و شر عدمی- اتحاد نظر افلاطون و ارسطو درباره عدمی بودن شر- نقدی بر سخن حکیم سبزواری- نقدی بر سخن حکیم متاله شیخ اشراق- نظام احسن در قرآن- توحید افعالی از نظر قرآن کریم- دوزخ و بهشت در نظام احسن از نظر قرآن کریم- شیطان و فرشته در نظام احسن از نظر قرآن کریم.

من_اب_ع

عبدالله جوادی آملی- رساله نظام احسن در جهان هستی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله نظام احسن در جهان هستی عبدالله جوادی آملی فلسفه نظم آفرینش خیر شر توحید

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل چندین عنوان به شرح زیر است:

1- خدا و پیامبران 2- لزوم بعثت پیامبران از نظر وضع قوانین 3- لزوم بعثت پیامبران از نظر تعلیم و آموزش 4- حقیقت اعجاز چیست؟ 5- معجزه پدیده بودن علت نیست 6- چگونه اعجاز گواه بر راستگویی پیامبر است؟ 7- چگونه معجزه را از غیر آن تمیز دهیم؟ 8- دو راه دیگر برای شناسایی پیامبر 9- وحی گیرنده مرموزی است. 10- چرا وحی حس همگانی نیست- معانی وحی در لغت و قرآن 11- آیا وحی زائیده نبوغ است؟ نارسایی تفسیر نبوت با نبوغ 12- چگونه یک فرد در برابر گناه می تواند معصوم باشد 13- چرا باید رهبران آسمانی در برابر گناه بیمه و معصوم باشند 14- عصمت پیامبران از نظر خطا.

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- خدا و پیامبران

کلی__د واژه ه__ا

کتاب خدا و پیامبران جعفر سبحانی تبریزی اثبات نبوت پیامبران وحی عصمت زندگینامه

اهمیت کتاب:

این کتاب به سه جهت شایان توجه و اهمیت است:

1- اول اینکه شامل مطالب و مسایل و موضوعات علمی و دینی، از زبان یک مرجع دینی و علمی است.

2- دوم اینکه چگونگی افکار علمی و درجه جهان بینی علما را روشن می کند که در محافل علمی و دینی آن زمان، چه نوع افکار و مسائل مورد توجه عالمان قرار داشته است.

3- سوم اینکه درجه قدرت علمی امام فخر رازی را در مناظرات علمی می نمایاند.

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 16 مساله و چندین عنوان به شرح زیر است:

1.مسئله اول: مناظره رازی با فقهای بخارا

2.مسئله دوم: مناظره رازی با نور صابونی

3.مسئله سوم: اثبات صفات خداوند

4.مسئله چهارم: مناظره رازی با قاضی شهر غزنین

5.مسئله پنجم: صفت بقاء عین ذات خداست

6.مسئله ششم: استدلال رازی برای حجیت قیاس

7.مسئله هفتم: ورود رازی به شهر بخارا

8.مسئله هشتم: مناظره رازی با فقهای بخارا

9.مسئله نهم: ایراد فخر رازی به منجمان بخارا

10.مسئله دهم: ایراد فخر رازی به سخن غزالی

11.مسئله یازدهم: مفهوم قیاس به توصیف رازی

12.مسئله دوازدهم: مناظره رازی با فقهای بخارا

13.مسئله سیزدهم: اثبات مرفوع تکلیف مالایطاق

14.مسئله چهاردهم: امتناع رؤیت خداوند

15.مسئله پانزدهم: بیع فضولی

16.مسئله شانزدهم: مناظره رازی با فرید گیلانی

عناوین دیگر:

1- دلالت لفظ

2- قاعده استصحاب

3- مذهب ابوحنیفه- مذهب مالکی

4- مذهب شافعی

*مذهب حنبلی و تحولات تاریخی آن

ص: 193

*نهضت وهابی در مذهب حنبلی

*کلیاتی از عقاید و انتقادات وهابیان

5- قیاس

6- علم احکام نجوم

7- طرد و عکس

8- مذهب معتزله

9- ابوالحسن اشعری و مذهب اشاعره

10- ابومنصور ماتریدی

11- محمد بن زکریای رازی

*عقاید فلسفی و کلامی محمد بن زکریای رازی

من_اب_ع

امام فخر رازی- مناظرات امام فخر رازی درباره مذاهب اهل سنت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مناظرات امام فخر رازی درباره مذاهب اهل سنت فخر رازی مذهب تسنن علم کلام زندگینامه

ساختار بندی کتاب:

چهارده رساله به شرح زیر است که هر رساله شامل چندین فصل و یا باب است

رساله اول: در نفی مکان و جهت؛ و مشتمل است به دو فصل

رساله دوم: در خدا شناسی؛ با نسخه ملک که در 660 کتابت شده مقابله گردید (در شش فصل)

رساله سوم: اصول دین یا تحصیل الحق؛ مشتمل بر یک مقدمه و هشت باب

رساله چهارم: جواب نامه تعزیت؛ نگارش فخر رازی در ده فصل

رساله پنجم: سیر نفس؛ (مشتمل بر یک مقدمه و دو فصل)

رساله ششم: کتاب الفرق فی الحوال المسلمین و المشرکین؛ مشتمل بر شش فصل و ده باب

رساله هفتم: در فلاحت و کشاورزی؛ منسوب به فخر رازی مشتمل بر دوازده مسئله

رساله هشتم: ترجمه رساله الطیر

رساله نهم: مبدأ و معاد یا کلمات عشره اثیرالدین ابهری

رساله دهم: شرح رساله الطیر یا الشبکه و اطیر

رساله یازدهم: داستان سیمرغ و کوه قاف (سیاح و باز)

رساله دوازدهم: پرتو نامه شیخ اشراق؛ شامل ده فصل

رساله سیزدهم: روضه القلوب

رساله چهاردهم: در نفی حیز و جهت

من_اب_ع

امام فخر رازی و دیگران- چهارده رساله

کلی__د واژه ه__ا

کتاب چهارده رساله فخر رازی علم کلام توحید اصول دین فلسفه زندگینامه

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 196

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل 12 بخش است که در هر بخش زندگانی یکی از امامان معصوم (ع) شرح داده شده است:

1- زندگانی امیر مومنان (ع) این بخش شامل عناوین: نبرد با ناکثین، نبرد با قاسطین، نبرد با مارقین و...

2- زندگانی امام حسن (ع) این بخش شامل عناوین: امام حسن مجتبی (ع) و جبهه های جنگ، متن پیام صلح، شهادت امام و...

3- زندگانی امام حسین (ع) این بخش شامل: 1. علل و موجبات قیام امام حسین (ع) 2. نامه امام بر معاویه 3. سخنرانی در سرزمین نی

4- زندگانی امام زین العابدین (ع) این بخش شامل عناوین: امام سجاد و خطابه مسجد شام، دعا و نیایش و...

5- زندگانی امام محمد باقر (ع)

6- زندگانی امام جعفر صادق (ع) این بخش شامل عناوین: انگیزه های قیام، امام صادق و دانشگاه بزرگ جعفری و...

7- زندگانی امام موسی کاظم (ع)

8- زندگانی امام علی بن موسی الرضا (ع) این بخش شامل عناوین: دو مسئله مهم در زندگی امام، امام چرا مقام ولایتهدی را پذیرفت، شهادت امام به دست مأمون و...

9- زندگانی امام محمد تقی (ع) این بخش شامل: بیعت شوم مأمون

10- زندگانی امام علی النقی (ع) این بخش شامل عناوین: ویژگی های این دوره از خلافت، سیاست حاکم به عصر امام هادی و...

11- زندگانی امام حسن عسگری (ع)

12- زندگانی حضرت مهدی (ع) این بخش شامل: 1. خصوصیات حضرت مهدی (ع)، آیا حکومت واحد جهانی امکان پذیراست؟ 2. صلح و صفا به جای خونریزی 3. قرآن و آینده جامعه ها و...

ص: 197

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- زندگانی امامان (ع) به زبان ساده

کلی__د واژه ه__ا

کتاب زندگانی امامان (ع) به زبان ساده جعفر سبحانی تبریزی زندگی ائمه تاریخ اسلام

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 17 فصل به شرح زیر است:

فصل اول: معاد در ادیان و آیین های گذشته: شامل عناوین:

معاد در عهد قدیم- معاد در عهد جدید- معاد در قرآن- قرآن و معاد در ادیان آسمانی- نام های معاد در قرآن و…

فصل دوم: براهین ضروری بودن معاد: شامل 6 دلیل:

1- صیانت آفرینش از بیهوده بودن 2- معاد مقتضای عدل الهی است. 3- معاد جایگاه تحقق وعده و وعید الهی است. 4- معاد جلوه گاه رحمت الهی است. 5- معاد، پایان سیر تکامل انسان است. 6- معاد مقتضای ربوبیت است.

فصل سوم: انگیزه های انکار معاد و شبهات منکران شامل سه انگیزه:

1- رهایی از قید و بندها 2- حفظ سلطه 3- تکذیب حق

*شبهات منکران بر معاد شامل 10 مورد است که برخی از آنها عبارتند از:

نبودن دلیل بر معاد- معاد از افسانه های پیشینیان است- بازگرداندن مردگان، جادوست- احیای دوباره انسان کار دشواری است- عدم امکان آگاهی از اجزای پراکنده و...

فصل چهارم: تجرد روح انسانی شامل:

1- براهین عقلی بر تجرد روح 2- قرآن، تجرد نفس و جاودانگی آن

فصل پنجم: نمونه هایی از زنده گرداندن مردگان در ادیان گذشته شامل:

1- ابراهیم و زنده ساختن مردگان 2- زنده ساختن عزیر 3- زنده ساختن طایفه ای از بنی اسرائیل 4- احیای کشته بنی اسرائیل 5- احیای هفتاد تن از قوم موسی 6- مسیح مردگان را زنده می کند. 7- بیدار شدن اصحاب کهف.

فصل ششم: مرگ، دریچه ای به سوی حیاتی نو شامل:

ص: 199

1- واژه موت در لغت و قرآن 2- آیا موت یک امر عدمی است. 3- مرگ یک سنت همگانی است. 4- چرا آدمی از مرگ هراس دارد؟ 5- مرگ و اقسام آن

فصل هفتم: حیات برزخی شامل:

سؤال در قبر و عذاب قبر و نعمت های آن- نفخ صور و...

فصل هشتم: اشراط ساعت یا نشانه های رستاخیز شامل:

نشانه های قیامت در قرآن- بعثت پیامبر گرامی- نزول مسیح (ع)- آمدن بعضی از آیات پروردگار- پدیدار شدن دود در آسمان و...

فصل نهم: مشاهده قیامت یا حوادثی که هنگام قیامت رخ می دهد شامل:

1- متلاشی شدن نظام کیهانی 2- بیرون آمدن مردم از قبرها 3- دادن کتاب ها 4- حساب و گواهان 5- میزان 6- صراط 7- اعراف 8- لوای حمد 9- حوض

فصل دهم: معاد جسمانی و روحانی شامل:

معیار جسمانی و یا روحانی بودن معاد- معاد روحانی از دیدگاه حکیمان و...

فصل یازدهم: رجعت شامل:

مقام اول: امکان رجعت مقام دوم: ادله وقوع رجعت

فصل دوازدهم: تناسخ، اقسام و براهین بطلان آن شامل:

صورت نخست: تناسخ مطلق صورت دوم: تناسخ محدود صورت سوم: تناسخ صعودی و...

فصل سیزدهم: ایمان و احکام آن

فصل چهاردهم: توبه و شرایط آن شامل:

9 امر از جمله فلسفه توبه- حقیقت توبه- وجوب توبه- اثر توبه و...

فصل پانزدهم: شفاعت شامل 8 امر از جمله:

آیات شفاعت و دسته بندی آنها- شفاعت در روایات- حقیقت شفاعت و اقسام آن- اشکالات مطرح شده درباره شفاعت و...

فصل شانزدهم: احباط و تکفیر شامل:

ص: 200

احباط- ادله منکران احباط- عوامل احباط و اسباب آن- تکفیر و...

فصل هفدهم: امر به معروف و نهی از منکر شامل:

شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر- مراتب امر به معروف و نهی از منکر- چند پرسش درباره معاد- شبهه آکل و ماکول و...

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- معاد شناسی در پرتو کتاب، سنت و عقل

کلی__د واژه ه__ا

کتاب معاد شناسی در پرتوی کتاب، سنت و عقل جعفر سبحانی تبریزی علم کلام شناخت معاد عقل قرآن زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل چهار بخش به شرح زیر است:

بخش اول: زندگی امام علی (ع) قبل از بعثت پیامبر (ص) شامل: مثلث شخصیت علی(ع)- شخصیت موروثی علی (ع)- در آغوش پیامبر- علی در غار حرا و...

بخش دوم: زندگی امام علی (ع) پس از بعثت پیامبر و قبل از هجرت شامل: نخستین کسی که اسلام آورد- تعصب های ناروا – جنایتکار عصر بنی امیه- یورش به خانه وحی و...

بخش سوم: علی (ع) از مکه به مدینه مهاجرت می کند. شامل: مهاجرت علی از مدینه- ضبط وحی آسمانی- چگونه او داماد پیامبر شد- مهریه زهرا- شرح فداکاری امام (ع) و...

بخش چهارم: زندگی امام علی (ع) پس از درگذشت پیامبر (ص) شامل: علی و فدک- خاندان رسالت از دیدگاه علی (ع)- امام و مشکلات سیاسی خلیفه اول- علی و مشاوره های سیاسی خلیفه دوم- امام نیازهای علمی عثمان و معاویه را برطرف می کند- اتحاد مسلمانان و...

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- پژوهشی پیرامون زندگی علی (ع)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب پژوهشی پیرامون زندگی علی (ع) جعفر سبحانی تبریزی زندگی شخصیت انسانی امام علی (ع) تاریخ اسلام

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)

حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 ه_.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ص: 203

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 6 بخش است و هر بخش شامل 20 درس به شرح زیر است:

*خدا و نظام آفرینش:

درس اول: چرا درباره خدا به بحث و بررسی بپردازیم؟

درس دوم: آثار ارزنده ایمان به خدا

درس سوم: بحران های روحی و نگرانی ها

درس چهارم: تأثیر ایمان به خدا در کاهش بحران های روحی

درس پنجم: خداشناسی از راه فطرت

درس ششم: خداشناسی از راه استدلال

درس هفتم: سه اصل برهان نظم

درس هشتم: فرق تصادف با کارهایی که از روی تدبیر انجام می گیرد.

درس نهم: جلوه های نظم در جهان بالا

درس دهم: دلایل درخشنده توحید در وجود انسان

درس یازدهم: دلایل توحید در جهان نباتات

درس دوازدهم: بررسی برهان نظم از دیدگاه موازنه و کنترل

درس سیزدهم: راهیابی طبیعی موجودات زنده

درس چهاردهم: راهنمایی قرآن و پیشوایان معصوم (ع)

درس پانزدهم: با این اشکالات چگونه به خدا ایمان آوریم؟

درس شانزدهم: خدا را که آفریده است؟

درس هفدهم: سابقه گرایش به مادی گری و گفتار بعضی از دانشمندان درباره خدا

درس هجدهم: علل گرایش به مادی گری (اول و دوم)

درس نوزدهم: علل گرایش به مادی گری (سوم و چهارم)

درس بیستم: علل گرایش به مادی گری (پنجم و ششم و هفتم)

*خدا و صفات جمال و جلال:

درس بیست و یکم: خداوند یگانه (1)

درس بیست و دوم: خداوند یگانه (2)

درس بیست و سوم: مراتب توحید

ص: 204

درس بیست و چهارم: تثلیث

درس بیست و پنجم: خداوند توانا

درس بیست و ششم: پاسخ چند پرسش

درس بیست و هفتم: خدای عالم و دانا

درس بیست و هشتم: خدای حی و زنده

درس بیست و نهم: آفریدگار بصیر و سمیع

درس سی ام: خداوند حکیم

درس سی و یکم: پاسخ چند سوال

درس سی و دوم: خدای غنی و بی نیاز

درس سی و سوم: صفات سلبی (1)

درس سی و چهارم: صفات سلبی (2)

درس سی و پنجم: خداوند عادل و دادگر

درس سی و ششم: چهار پرسش و پاسخ آن (1)

درس سی و هفتم: چهار پرسش و پاسخ آن (2)

درس سی و هشتم: صفات ثبوتیه و سلبیه

درس سی و نهم: توضیح یک شعر

درس چهلم: صفات خدا عین ذات اوست

*نبوت:

درس چهل و یکم: نبوت عامه

درس چهل و دوم: لزوم بعثت از نظر وضع قوانین

درس چهل و سوم: لزوم بعثت از نظر تعلیم و تربیت

درس چهل و چهارم: نارسایی های علوم انسانی در زمینه اقتصاد و اخلاق

درس چهل و پنجم: با حقیقت اعجاز آشنا شویم

درس چهل و ششم: آورنده معجزه باید مدعی نبوت باشد

درس چهل و هفتم: معجزه پدیده بدون علت نیست

درس چهل و هشتم: چگونه معجزه گواه بر راستگویی مدعی نبوت است

درس چهل و نهم: چگونه معجزه را از غیر آن تمیز دهیم؟

درس پنجاهم: دو راه دیگر برای شناسایی پیامبران

ص: 205

درس پنجاه و یکم: وحی یا شعور مرموز

درس پنجاه و دوم: چرا وحی حس همگانی نیست؟

درس پنجاه و سوم: وحی از نظر لغت و قرآن

درس پنجاه و چهارم: آیا وحی زاییده نبوغ است؟

درس پنجاه و پنجم: چگونه ممکن است یک فرد در برابر گناه معصوم باشد؟

درس پنجاه و ششم: چرا باید پیامبران معصوم باشند؟

درس پنجاه و هفتم: گواه اول بر عصمت پیشوایان الهی از گناه

درس پنجاه و هشتم: گواه دوم بر عصمت پیشوایان آسمانی

درس پنجاه و نهم: مصونیت از خطا و اشتباه

درس شصتم: اطلاعات وسیع، علم و دانش سرشار

*خدا و پیامبر اسلام:

درس شصت و یکم: دعوتی جدید و آیینی نو

درس شصت و دوم: قرآن معجزه جاویدان پیامبر

درس شصت و سوم: امتیازات دیگر قرآن

درس شصت و چهارم: معجزه و شرایط آن

درس شصت و پنجم: اعجاز قرآن (1)

درس شصت و ششم: اعجاز قرآن (2 )

درس شصت و هفتم: اعجاز قرآن (3)

درس شصت و هشتم: اعجاز قرآن (4)

درس شصت و نهم: اعجاز قرآن (5)

درس هفتادم: اعجاز قرآن (6)

درس هفتاد و یکم: اعجاز قرآن (7)

درس هفتاد و دوم: اعجاز قرآن (8)

درس هفتاد و سوم: اعجاز قرآن (9)

درس هفتاد و چهارم: اعجاز قرآن (10)

درس هفتاد و پنجم: اعجاز قرآن (11)

درس هفتاد و ششم: اعجاز قرآن (12)

درس هفتاد و هفتم: اعجاز قرآن (13)

درس هفتاد و هشتم: اعجاز قرآن (14)

ص: 206

درس هفتاد و نهم: اعجاز قرآن (15)

درس هشتادم: اعجاز قرآن (16)

*خدا و امامت:

درس هشتاد و یکم: امامت و تشیع

درس هشتاد و دوم: لزوم بحث درباره امامت و خلافت

درس هشتاد و سوم: خصوصیات دو مکتب شیعه و سنی

درس هشتاد و چهارم: بهترین راه برای رسیدن به حقیقت

درس هشتاد و پنجم: امام حافظ اصول و فروع اسلام

درس هشتاد و ششم: سیاست داخلی و خارجی اسلام

درس هشتاد و هفتم: پایه آگاهی امت از احکام و فروع

درس هشتاد و هشتم: پایه رشد فکری مردم

درس هشتاد و نهم: برداشت پیامبر گرامی و یاران او از مسئله رهبری

درس نودم: تکامل روحی امت در پرتو نصب امام معصوم (ع)

درس نود و یکم: آیا حکومت الهی بدون امام معصوم امکان دارد؟

درس نود و دوم: سه طرح برای حل گره امامت و رهبری

درس نود و سوم: آیات قرآن و احادیث، امام را تعیین کرده است

درس نود و چهارم: پیامبر اسلام امام را تعیین می کند (1)

درس نود و پنجم: پیامبر اسلام امام را تعیین می کند (2)

درس نود و ششم: پیامبر اسلام امام را تعیین می کند (3)

درس نود و هفتم: پیامبر اسلام امام را تعیین می کند (4)

درس نود و هشتم: پیامبر اسلام امام را تعیین می کند (5)

درس نود و نهم: امامان دوازدهگانه در احادیث اسلامی

درس صدم: سکوت شکوهمند امام علی (ع)

*خدا و معاد:

ص: 207

درس صد و یکم: چرا درباره معاد بحث می کنیم؟

درس صد و دوم: آثار اجتماعی عقیده به معاد

درس صد و سوم: عقیده به معاد در میان ملل جهان

درس صد و چهارم: معاد در تورات و انجیل

درس صد و پنجم: قرآن و امکان بازگشت به زندگی جدید (1)

درس صد و ششم: قرآن و امکان بازگشت به زندگی جدید (2)

درس صد و هفتم: قرآن و امکان بازگشت به زندگی جدید (3)

درس صد و هشتم: دلایل لزوم رستاخیز انسان ها

درس صد و نهم: دلیل دوم و سوم بر لزوم معاد

درس صد و دهم: دلیل چهارم بر لزوم معاد

درس صد و یازدهم: آیا انسان علاوه بر تن، روح مجرد از ماده دارد؟

درس صد و دوازدهم: دلیل تجربی وجود روح

درس صد و سیزدهم: خواب های راستین گواه بر وجود روح

درس صد و چهاردهم: چگونه خواب های راستین گواه بر وجود روح است؟

درس صد و پانزدهم: زندگی برزخی چیست؟

درس صد و شانزدهم: کیفیت معاد در سرای دیگر

درس صد و هفدهم: کدام یک از بدن ها برانگیخته می گردد؟

درس صد و هجدهم: محکمه عدل الهی

درس صد و نوزدهم: چه گروهی در آتش مخلدند؟

درس صد و بیستم: هدف از کیفر چیست؟

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث، عقل

کلی__د واژه ه__ا

کتاب عقاید اسلامی در پرتو قرآن، حدیث، عقل جعفر سبحانی تبریزی اسلام عقل توحید نبوت امامت معاد

ص: 208

ساختاربندی کتاب:

1- بخش نخست: استمداد از اولیا خدا: ارتباط با ارواح، برقرار است- مرکز کمالات انسان، همان روح است و...

2- بخش دوم: شفاعت خواهی از اولیای الهی: دلایل جایز بودن درخواست شفاعت از اولیا خدا- درخواست شفاعت شرک است؟- شرک مشرکان به خاطر طلب شفاعت از بت ها بود و...

3- بخش سوم: توسل به پیامبران و صالحان: عبادات امر توفیقی است- خیالبافی به جای واقع گرایی- دلایل جواز توسل- توسل به حق سائلان- حضرت آدم به پیامبر گرامی متوسل می شود- توسل پیامبر به پیامبران پیشین- بررسی احادیث استسقا- و...

4- بخش چهارم: خداوند را به حق و مقام اولیا سوگند دادن

5- بخش پنجم: سوگند یاد کردن به غیر خدا: دلایل ما بر جواز قسم به غیر خدا- دلایل وهابیان برای تحریم سوگند به غیر خدا- نظر پیشوایان شیعه در مسئله و...

من_اب_ع

جعفر سبحانی تبریزی- توسل یا استمداد از ارواح مقدسه

کلی__د واژه ه__ا

کتاب توسل یا استمداد از ارواح مقدسه جعفر سبحانی تبریزی توسل شفاعت روح اولیای الهی زندگینامه

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیاءالدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 ه_.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ص: 211

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 40 مسئله به شرح زیر است که هر مسئله شامل چندین فصل و برهان است:

1. المسئلة الاولی: فی حدوث العالم شامل چندین فصل و برهان و شبهات فلاسفه در قدم عالم و جواب آنها- براهین مولف در ابطال اقوال فلاسفه

2. المسئلة الثانیة: فی ان المعدوم لیس بشیء و بیان 4 برهان- ابطال اقوال معتزله در شییء بودن معدوم و بیان 3 برهان- ذکر شبهات معتزله و جواب های آن

3. المسئلة الثالثة: فی اثبات العلم بالصانع شامل 4 برهان و چندین مقدمه

4. المسئلة الرابعة: فی ان الله قدیم ازلی باق سرمدی

5. المسئلة الخامسة: فی ان حقیقة الله مخالفة لسایر الحقایق لعین ذاته

6. المسئلة السادسة: فی ان وجود الله تعالی هل هو نفس حقیقة ام لا

7. المسئلة السابعة: فی انه تعالی لس بمتحیز

8. المسئلة الثامنة: فی انه تعالی لیس فی مکان و لا فی جهة

9. المسئلة التاسعة: فی انه سبحانه و تعالی یستحیل ان تجل ذاته فی شیء و یستحیل ان تحل صفة من صفاته فی شیء- شبهه نصاری و جواب آن

10. المسئلة العاشرة: فی استحاله کونه تعالی محلا الحوادث- بیان عقاید کرامیان و معتزله و ابوالبرکات- اقسام صفات و برهان بر رد کرامیان

11. المسئلة الحادیة عشر: فی بیان کونه تعالی قادرا- سوالات و اعتراضات فلاسفه و جواب های متکلمین

12. المسئلة الثانیة عشر: فی اثبات انه تعالی علم

13. المسئلة الثالثة عشر: فی انه تعالی مرید- چند سوال و جواب و شبهات فلاسفه

ص: 212

14. المسئلة الرابعة عشر: فی کونه تعالی حیا

15. المسئلة الخامسة عشر: فی اثبات ان لله تعالی علما و قدرة و حیوة

16. المسئلة السادسة عشر: فی کونه سمیعا و بصیرا

17. المسئلة السابعة عشر: فی کونه تعالی متکلما

18. المسئلة الثامنة عشر: فی بقا لله تعاله

19. المسئلة التاسعة عشر: فی ان الله تعالی مرئی! (العیاذ بالله)

20. المسئلة العشرون: فی بیان ان معرفته تعالی هل هی ممکنة ام لا

21. المسئلة الحادی و العشرون: فی التوحید

22. المسئلة الثانی و العشرون: فی خلق الافعال

23. المسئلة الثالث و العشرون: فی انه لا یخرج شیء من العدم الی الوجود الا بقدرة الله تعالی

24. المسئلة الرابع و العشرون: فی بیان ان الله تعالی مرید لجمیع الکائنات

25. المسئلة الخامس و العشرون: فی ان الحسن و القبح یثبتان بالشرع

26. المسئلة السادس و العشرون: فی انه هل یجوز ان یکون افعال الله تعالی و احکامه معللة بعلة البتة ام لا

27. المسئلة السابع و العشرون: فی اثبات الجوهر الفرد

28. المسئلة الثامن و العشرون: فی حقیقة النفس

29. المسئلة التاسع و العشرون: فی الخلا داخل العالم

30. المسئلة الثلثون: فی المعاد

31. المسئلة الحادی و الثلثون: فی اثبات نبوة محمد (ص)- منکران و طوایف ششگانه آنان- شرایط متواتر- معجزات رسول دو نوع است: حسی و عقلی- شبهات منکران معجزات پیامبران

32. المسئلة الثانی و الثلثون: فی عصمة الانبیاء- بیان عقاید و نقل اختلافات- اثبات عصمت ملائکه و انبیاء و 17 داستان 16 شبهه و جواب آنها

ص: 213

33. المسئلة الثالث و الثلثون: فی ان هل الملائکة افضل ام الانبیاء- دلایل افضل بودن پیغمبران

34. المسئلة الرابع و الثلثون: فی کرامة الاولیاء- قصه مریم و اصحاب کهف- شبهات معتزله و ...

35. المسئلة الخامس و الثلثون: فی احکام الثواب و العقاب- گفتار معتزله بصره در استحقاق ثواب و ...

36. المسئلة السادس و الثلثون: فی ان وعیرالنساق منقطع- قول ابوعلی در اثبات احباط و ...

37. المسئلة السابع و الثلثون: فی شفاعت محمد (ص)

38. المسئلة الثامن و الثلثون: فی ان الدلایل السمیعة هل یفید الیقین ام لا- دلایل سمعی ظنی است که بر ده مقدمه ظنی موقوف است.

39. المسئلة التاسع و الثلثون: فی الامامة- امت را در امامت دو قول است. شامل 20 دلیل

40. المسئلة الاربعین و هی خاتمة الکتاب: تصور و تصدیق و اختلاف نظر مصنف با حکما و ...

در انتهای کتاب فهرست اعلام و اماکن و طوایف و کتب آورده شده است.

من_اب_ع

امام فخر رازی- البراهین در علم کلام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب البراهین در علم کلام فخر رازی علم کلام فلسفه اصول دین زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

آیت الله شیخ محمد محسن (آغا یا آقا بزرگ) تهرانی، عالم بزرگ شیعه، کتابشناس و رجالی بزرگ، در 11 ربیع الاول سال 1293 ه_ ق در تهران به دنیا آمد. پدرش ملاعلی تهرانی و مادرش 'بیگم' دختر حاج سیدعطار، از سادات جلیل القدر بود. قابل توجه است که نام خانوادگی پدر ایشان منزوی بود ولی هیچوقت آقابزرگ به این اسم و رسم نامیده نشد. در چهار و پنج سالگی هر روز قرآن را می آموخت. شیخ در سال 1303 ه_ ق معمم شد و تا سال 1315 در تهران ساکن بود. مراحل مقدماتی را در مدرسه دانگی شروع کرد و بعد در مدرسه پامنار و سپس مسجد فخریه (مروی) امروز سایر علوم را تحصیل کرد. در طی این 12 سال علوم مختلفی چون: ادبیات، منطق، تجوید قرآن، فقه، اصول، خط نسخ و نستعلیق را فرا گرفت و از اساتید مجرب و بزرگواری بهره مند شد. ایشان در سن 22 سالگی هجرت خود را آغاز کرده و وارد عراق و نجف شد. در درس علمای بزرگی چون آخوند خراسانی و سید محمد کاظم یزدی و علمایی دیگر به تکمیل فقه و اصول پرداخت و به اجتهاد رسید. علم حدیث را نزد حاج میرزا حسن نوری و بقیه علوم را در محضر عالمان بزرگوار آموخت. به طور کلی دوران زندگی این شخصیت بزرگ عالم تشیع یکسره در مطالعه و تحقیق و تألیف گذشت. مردی منزوی بود که با روحی سرشار از ذوق ایمان و عشق به علم و با پشتکاری عجیب، بزرگترین کتاب شناسی تشیع را تدوین کرد و در نجف چاپخانه ای تأسیس کرد به نام مطبعة السعادة تا تألیف بزرگ خود الذریعه را به چاپ برساند. آقا بزرگ 2 بار ازدواج کرد و دارای 5 پسر و 4 دختر شد. ایشان در سال 1385 ه_ ق در سن 96 سالگی پس از یک بیماری طولانی در نجف اشرف درگذشت و بر طبق وصیتش در کتابخانه خود که آن را برای استفاده علما و طلاب وقف کرده بود به خاک سپرده شد. شیخ آقابزرگ از آنجا که اهمیت زیادی به روایت و نقل حدیث می داد، از اکثر علمای بزرگ شیعه و سنی اجازه روایت داشت و بسیاری از علمای شیعه از او اجازه روایت داشتند. ایشان بعد از 'محدث نوری' سرشناس ترین شیخ روایت است.

ص: 215

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:

- دستخطی از مولف کتاب

- زندگی نامه و آثار مولف

- آیا قرآن قدیم است یا حادث؟

- منشأ اندیشه قدیم بودن قرآن.

من_اب_ع

آقا بزرگ تهرانی- تفنید قول العوام بقدم الکلام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب تفنید قول العوام بقدم الکلام آقابزرگ تهرانی علم کلام قرآن زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

جلد 1:

کتاب اول: امور عامه

- باب اول: وجود

- باب دوم: ماهیت.

- باب سوم: وحدت و کثرت.

- باب چهارم: وجوب و امکان و امتناع.

- باب پنجم: قدیم و حدوث.

کتاب دوم: احکام جوهرها و اعراض

فن اول: کمیت نفس.

فن دوم: کیفیت.

فن سوم: بقیه مقولات.

فن چهارم: علت ها و معلول ها.

فن پنجم: حرکت و زمان (شامل 72 فصل).

جلد 2: جوهر

فن اول: اجسام

- جوهری بودن اجسام

- احکام اجسام بسیط

- مزاج و کیفیت فعل و انفعال

- کائناتی که نفس ندارند

فن دوم: علم نفس

- احکام کلی نفس

- نیروی نباتی و احکام آن

- احساسات ظاهری

- احساسات باطنی

- تجرد نفس انسانی و حدوث و بقاء و سایر احکام آن

- حال نفس بعد از جدا شدن از بدن

- نفوس آسمانی

فن سوم: اثبات جوهرهای مجرد از اجسام در ذات و فاعلیت

- اثبات واجب الوجود و وحدانیت و برائت آن از مشابهت

- شمارش صفات خداوند

- افعال خداوند

- نبوت و توابع آن (اثبات ضرورت وجود نبی)

من_اب_ع

فخرالدین رازی- المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات

کلی__د واژه ه__ا

کتاب المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات فخر رازی علم کلام واجب الوجود جوهر نفس اثبات نبوت زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و نزد ضیاء الدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند.

زندگی امام فخر علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیا الدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبان گیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 ه.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ص: 218

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 4 قسم به شرح زیر است:

1- قسم اول: دلایلی دال بر تنزیه خداوند از جسمانیت (دلایل عقلانی- دلایل شنیداری)

2- قسم دوم: تأویل اخبار و آیات متشابه (الفاظی چون نفس، صمد، نور، حجاب، وجه، عین، ید...)

3- قسم سوم: بیان مذهب سلف.

4- قسم چهارم: حکم متشابهات.

من_اب_ع

امام فخرالدین رازی- اساس التقدیس

کلی__د واژه ه__ا

کتب اسلامی علم کلام فخر رازی کتاب اساس التقدیس زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب در 9 مجلد گردآوری شده است با موضوعات:

* جلد 1 و 2 مجلد در یک کتاب:

1. بخش اول: دلایلی دال بر اثبات خداوند برای این عالم محسوس و بیان واجب الوجود بالذات بودن خداوند. (شامل 17 فصل).

2. بخش دوم: دلایلی دال بر توحید و تنزیه خداوند (شامل 3 فصل)

* جلد 3: ذکر صفات ایجابی خداوند

1. باب اول: احکام دواعی و صوارف (شامل 11 فصل)

2. باب دوم: فرق بین قادر و موجب و تمرکز کلام در آن

3. باب سوم: علم خداوند (شامل 7 فصل)

4. باب چهارم: اراده خداوند (شامل 2فصل)

5. باب پنجم: خداوند شنونده و بینا (سمیع و بصیر)

6. باب ششم: متکلم بودن خداوند.

7. باب هفتم: خداوند قدیم و باقی

8. باب هشتم: خداوند حی وزنده.

9. باب نهم: سخنی در صفات (شامل 11 فصل)

* جلد 4 و 5 در یک مجلد:

4. بخش چهارم: مباحث حدوث و قدیم بودن خداوند و اسرار آفرینش.

1. باب اول: مباحث قائلین به قدیم بودن خداوند (شامل 12 مقاله).

2. باب دوم: مباحث قائلین به حدوث بودن خداوند (شامل 14 مقاله)

5. بخش پنجم: زمان و مکان.

1. باب اول: زمان در کلام (شامل 11 فصل)

2. باب دوم: تحقیق قول در مکان (شامل 7 فصل)

* جلد 6 و 7 در یک مجلد:

6. بخش ششم: هیولا.

1. باب اول: ذاتیات جسم (شامل 8 فصل)

ص: 220

2. باب دوم: ذکر دلایل نفاة جوهر فرد (شامل 10 فصل)

3. باب سوم: بقیه احکام اجسام (شامل 3 فصل)

4. باب چهارم: بحث راجع به هیولای اول و شاخه های آن (شامل 3 فصل)

7. بخش هفتم: ارواح عالی و سافل نفس.

1. باب اول: مقدمات (شامل 4 فصل)

2. باب دوم: آیا نفس انسان جوهر مجرد از حجم و گنجایش است. (شامل 7 فصل)

3. باب سوم: صفات نفس بشری. (شامل 23 فصل)

4. باب چهارم: احوال ارواح به نام های جن و شیطان. (شامل 3 فصل)

5. باب پنجم: تفاصیل کلام راجع به ارواح عالی فلکی. (شامل 9 فصل)

*جلد 8 و 9 در یک مجلد:

8. بخش هشتم: نبوت ها و آنچه به آن متعلق است.

1. باب اول: ادعای نبوت از طریق معجزات. (شامل 15 فصل)

2. باب دوم: ادعای نبوت از طرق دیگر (قدرت نبوت بر تکمیل نقص ها)، (شامل 7 فصل)

3. باب سوم: سحر و اقسام آن. (شامل 5 فصل )

9. بخش نهم: جبر و اختیار یا قضا و قدر

1. باب اول: بیان دلایل عقلی در اینکه افعال بندگان همه به تقدیر خداوند است و بنده استقلالی در کار و ترک آن ندارد. (شامل 3 فصل که هر یک از فصل ها شامل تعدادی برهان است)

2. باب دوم: بیان دلایل قرآنی بر اینکه خالق اعمال بندگان خداست. (شامل 4 فصل)

3. باب سوم: دلایل خبری در مسئله انجام افعال (شامل 2 فصل)

4. باب چهارم: آثار رسیده از علمای گذشته راجع به قضا و قدر.

ص: 221

5. باب پنجم: بیان شبهه عقلی در رد این اندیشه معتزله که انسان خودش آفریننده افعال و کارهایش است. (شامل 2 فصل)

6. باب ششم: بیان دلایل قرآنی در رد اندیشه معتزله که انسان خودش آفریننده افعال و کارهایش است (شامل 20 نوع)

7. باب هفتم: گرایش معتزله به اخبار.

8. باب هشتم: شرح آثار روایت شده از صحابه و تابعین که معتزله در اثبات گفتارشان به آن تمسک جستند.

9. باب نهم: بیان اینکه خداوند بنده را از ایمان به زور منع کرده است.

من_اب_ع

فخرالدین الرازی- المطالب العالیه من العلم الالهی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب المطالب العالیه من العلم الالهی فخر رازی علم کلام توحید صفات خدا زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

در ابتدای این کتاب شرحی از زندگی نامه مولف آمده است. سپس وارد بحث شده و به بررسی حقیقت اسم و مسمی و تسمیه می پردازد، فرق بین اسماء و صفات را می گوید و اندیشه مذاهب اهل علم راجع به اسماء و صفات را بازگو می کند. اسمای الهی را تقسیم می کند و از «لا اله الا الله» شروع کرده و یک به یک اسماء الهی که نزدیک به 100 اسم می باشد را بررسی می کند و آنها را شرح می دهد. فخر رازی در شرح هر یک از اسماء ابتدا به بیان اینکه آیا این اسم در قرآن موجود است یا خیر می پردازد و آیه موجود را نیز ذکر می کند و در ذیل آن به ذکر آرای بزرگان و اهل علم می پردازد.

من_اب_ع

فخرالدین رازی- شرح اسماء الله الحسنی (لوامع البینات شرح اسماء الله و الصفات)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب شرح اسماء الله الحسنی فخر رازی علم کلام اسماء خدا صفات خدا قرآن زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیاءالدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 ه_.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ص: 224

ساختاربندی کتاب:

1. نوع اول: معرفت ذات: فصل اول: اسرار کلمه «لا اله الا الله»

فصل دوم: فواید «لا اله الا الله»

فصل سوم: اسماء کلمه توحید

فصل چهارم: شرح مباحث متعلق به کلمه «لا اله الا الله»

فصل پنجم: فضیلت مومن

فصل ششم: اقامه دلیل بر وحدانیت خدا

2. نوع دوم: دلایل دال بر اثبات صانع: باب اول: کیفیت دلالت آسمان و زمین بر اثبات صانع (7 فصل)

باب دوم: دلایل مأخوذ از خورشید و ماه و ستارگان (10 فصل)

باب سوم: استدلال خلقت انسان به وجود صانع

من_اب_ع

فخرالدین رازی- اسرار التنزیل و انوار التأویل

کلی__د واژه ه__ا

کتاب اسرار التنزیل و انوار التأویل فخر رازی علم کلام قرآن توحید خلقت انسان زندگینامه

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:

- زندگی نامه مولف و آثار وی

- زندگی نامه خواجه نصیرالدین طوسی و آثار وی

- ارکان علم کلام

* رکن اول: مقدمات

مقدمه 1:

- تصورات

- تصدیقات

مقدمه 2: احکام نظر

مقدمه 3: دلیل و اقسام آن

* رکن دوم:

- تقسیم معلومات

- تقسیم موجودات

- خواص ممکن بالذات و تعریف آن

- نظر متکلمین در تقسیم موجودات

- خواص قدیم و محدث

- نظر حکما در تقسیم ممکنات

- نظر متکلمین در تقسیم محدثات

- تقسیم اجسام

* رکن سوم: الهیات و نگاهی به ذات و صفات و افعال و اسماء

قسم اول: ذات

قسم دوم:

- صفات

- سخن در صفات ثبوتیه

قسم سوم: افعال

قسم چهارم: اسماء

رکن اول: نبوت

رکن دوم: معاد

رکن سوم: اسم ها و احکام

رکن چهارم: امامت

من_اب_ع

فخرالدین رازی- محصل افکار المتقدمین و المتأخرین

کلی__د واژه ه__ا

کتاب محصل افکار المتقدمین و المتأخرین فخر رازی علم کلام تفکر دانشمندان زندگینامه

اختلاف دوم: مربوط به عصمت آنها در احکام و شرایع خداوند است.

اختلاف سوم: راجع به عصمت آنها در فتوا دادن است.

و اختلاف چهارم: در خصوص عصمت آنها در افعال و احوال است. به همین خاطر نویسنده در این کتاب از آیات قرآنی و قصص انبیاء استفاده کرده تا حجت و دلیل بر رد نظرات مخالفین بیاورد. ابتدا شبهات را مطرح و سپس جواب آنها را می آورد.

معرفی اجمالی نویسنده:

امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیاءالدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 ه_.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ص: 227

ساختاربندی کتاب:

* وجوب عصمت انبیاء و 15 دلیل آن

* عصمت ملائکه، عصمت آدم (ع)، قصه نوح (ع) و 2 شبهه، قصه ابراهیم (ع) و 7 شبهه، قصه یعقوب (ع) و 5 شبهه، قصه یوسف (ع) و 1 شبهه، قصه ایوب (ع) و 1 شبهه، قصه شعیب (ع) و 3 شبهه، قصه موسی (ع) و 6 شبهه، قصه موسی (ع) و خضر (ع) و 3 شبهه، قصه داوود (ع) و 2 شبهه، قصه سلیمان (ع) و 3 شبهه، قصه یونس (ع) و 1 شبهه، قصه لوط (ع) و 1 شبهه، قصه زکریا (ع) و 1 شبهه، قصه عیسی (ع) و 2 شبهه، قصه پیامبر اسلام (ص) و 17 شبهه.

* و فصل آخر به بررسی 3 شبهه از کسانی که گناه را برای پیامبران اثبات کرده اند می پردازد.

من_اب_ع

فخرالدین الرازی- عصمة الانبیاء

کلی__د واژه ه__ا

کتاب عصمة الانبیاء فخر رازی علم کلام عصمت پیامبران شبهه زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

ملا محمد باقر فرزند علامه محمد تقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی به طور مطلق، همین (ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گران سنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت 'شیخ الاسلام' و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 ه_ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش، 'ملا عزیزالله' و 'ملا عبدالله' در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها به واسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظایف لازمه، مشغول شد.

ص: 229

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 230

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 14 حدیث و عناوینی به شرح زیر است:

در اثبات رجعت- دابة الارض- معاد- سبیل الله- نصرت- عذاب ادنی- دو بار زندگی و مرگ- یاری در دنیا- روایات رجعت- رجعت حضرت امام علی (ع)- رجعت امام حسین (ع)- پادشاهی حضرت علی (ع) در رجعت- رجعت عایشه- خواندن دعای عهد باعث رجعت مؤمن- رجعت پیش از قیامت- باران ماه رجب و احیای اموات- رجعت داود رقی- دلالت آیه سوره نبأ بر رجعت- رجعت پیامبر اکرم (ص)- رجعت حضرت مهدی (عج)- رجعت اصحاب کهف- تخریب مکه و بنای مجدد آن و...

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- رجعت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رجعت علامه محمدباقر مجلسی اعتقاد رجعت تشیع ائمه ظهور امام مهدی (عج)

2- رساله دوم رساله تحقیق مسئله بدا است در مرحله اول معنای بدا را در لغت بیان می فرمایند و سپس اقوالی را که در بدا قائل شده اند نقل می کند و بعد از آن مختار خود را مفصلا بیان می نمایند و سپس فوایدی که در معتقد بودن به بدا می باشد به نحو مبسوطی با نقل بعض احادیث اهل بیت عصمت و طهارت (ع) رساله را به پایان می رساند.

3- رساله سوم: رساله جبر و تفویض است در مرحله اول حدیثی در کتاب توحید و عیون اخبار الرضا مرحوم صدوق از امام هشتم (ع) راجع به جبر و تفویض نقل می نمایند با ترجمه فارسی آن و همچنین حدیثی از امام دوم (ع) و سپس دو قول مشهور از میان اقوال در جبر و تفویض را نقل می کنند و دو قول عبارت است از مذهب اشاعره و مذهب معتزله و سپس مختار مذهب حق را در آن بیان می فرمایند که عبارت باشد از اینکه جبر و تفویض هر دو باطل است و امری در میان این دو امر حق است و این مطلب را با بسط تمام با نقل روایات رساله را به پایان می رساند.

4- رساله چهارم: رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت است و حدیث عبارت از حدیثی است که مرحوم کلینی در اصول کافی از حضرت امام صادق (ع) روایت کرده که فرموده اند اختلاف واقع شده که مراد از معرفت و جهل در حدیث چیست؟ هفت وجه را در این باره ذکر می فرمایند و با رد و ایراد در وجوه مذکوره رساله را به پایان می رسانند.

ص: 232

5- رساله پنجم: این رساله ترجمه چهارده حدیث پیرامون امام زمان (عج) و مسئله رجعت است که عبارت بوده باشند از: 1. بشارت به خروج قومی در آخر الزمان و طلب نمودن حق را 2. علایم قبل از ظهور حضرت 3. تفسیری راجع به حروف مقطعه اول سور قرآن و استخراج ظهور حضرت از آن 4. چگونگی ازدواج نرجس خاتون با امام حسن عسکری (ع) 5. چگونگی ولادت با سعادت منجی بشریت حضرت صاحب الامر و الزمان (عج) 6. سوالات سعد بن عبدالله از امام زمان (عج) در محضر امام حسن عسکری (ع) 7. وقایع بعد از وفات امام حسن عسکری (ع) و مورد نظر قرار گرفتن امام زمان (عج) از طرف خلفای جور 8. وقایع بعد از ظهور حضرت حجت (عج) 9. خبر دادن پیغمبر اکرم (ص) به ظهور ائمه معصومین (ع) و دعای مخصوص هر یک از آنها 10. علایم ظهور آن حضرت 11. وقایع بعد از ظهور آن حضرت 12. رجعت پیغمبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) 13. رجعت تمام انبیا و اوصیا و خوبان و بدان 14. وظیفه مردم در زمان غیبت

6- رساله ششم: رساله بهشت و دوزخ است و این رساله در یک مقدمه و دو فصل است که مقدمه در بیان معاد جسمانی و دو فصل در احادیث وارده در احوال بهشت و دوزخ است.

7- رساله هفتم: رساله حکمت و فلسفه شهادت امام حسین (ع) است و رساله ای است در بیان حکمت شهادت سید الشهدا، امام حسین بن علی، شهید کربلا، و رفع بعضی شبهات که در این باب به خاطر اکثر شیعیان می رسد.

ص: 233

معرفی اجمالی نویسنده:

ملا محمد باقر فرزند علامه محمد تقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی به طور مطلق، همین (ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گران سنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت 'شیخ الاسلام' و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 ه_ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش، 'ملا عزیزالله' و 'ملا عبدالله' در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها به واسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظایف لازمه، مشغول شد.

ص: 234

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 235

ساختاربندی کتاب:

مقدمه- رساله فرق میان صفات فعل و ذات- رساله تحقیق مسئله بدا- رساله جبر و تفویض- رساله دفع شبهه حدیث جهل و معرفت- ترجمه چهارده حدیث راجع به امام عصر و علایم ظهور و رجعت- رساله بهشت و دوزخ- رساله حکمت و فلسفه شهادت امام حسین (ع)

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- مجموعه رسائل اعتقادی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مجموعه رسائل اعتقادی علامه محمدباقر مجلسی شهادت امام حسین (ع) ظهور امام مهدی (عج) اعتقاد تشیع

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 237

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:

پیام آیت الله صافی گلپایگانی- مقدمه حجت الاسلام میر دامادی: اعتقاد به امام زمان (عج)- انتظار فرج و گشایش- آب حیات، بئر معطله- معرفت امام عصر (عج)- ولایت تکوینی- قدرت انبیا- دوستی امام عصر (عج)- نشر فرهنگ اهل بیت (ع) و...

- تذکرة الائمه: احوالات حضرت ولی عصر (عج)- احوالات آن حضرت از طریق براهمه هندوان- اقوال مجوس راجع به ظهور آن حضرت- اقوال عامه در غیبت آن حضرت- علامت خروج دجال- تاریخ ولادت حضرت صاحب الزمان (عج)- ترجمه چهل حدیث ابونعیم اصفهانی راجع به آن حضرت- توقیع آن حضرت در امر غیبت و انتظار فرج- بیان مکان آن حضرت در ایام غیبت- علامات حضور آن حضرت- روز ظهور آن حضرت و مدت دولت آن حضرت- علایم قبل از ظهور- علایم ظهور آن حضرت- وقایع بعد از ظهور- وظیفه مردم در زمان غیبت و...

- تحفة الزائر: کیفیت زیارت حضرت صاحب الزمان (عج)- زیارت دیگر آن حضرت- دعای ندبه- دعای عهد- دعا برای آن حضرت- دعای غیبت- زیارت سرداب- کیفیت زیارت آن حضرت در سرداب سامرا- و...

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- سه رساله درباره حجت بن الحسن العسکری (ع)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب سه رساله درباره حجت بن الحسن العسکری (ع) علامه محمدباقر مجلسی امام مهدی (عج) ظهور رجعت انتظار دعا

معرفی اجمالی نویسنده:

ملا محمد باقر فرزند علامه محمد تقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی به طور مطلق، همین (ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گران سنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت 'شیخ الاسلام' و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 ه_ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش، 'ملا عزیزالله' و 'ملا عبدالله' در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها به واسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظایف لازمه، مشغول شد.

ص: 239

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 240

ساختار بندی کتاب:

این رساله شامل دو مقدمه و چند باب است.

مقدمه:

باب اول: در اثبات صانع

باب دوم: در اثبات قدرت صانع

باب سوم: در علم

باب چهارم: در عدل و حکمت

باب پنجم: در نبوت

باب ششم: در اثبات نبوت

باب هفتم: در امامت

باب هشتم: در لزوم امام

مقدمه:

باب اول: در تطبیق حدیث شریف «من عرف نفسه فقد عرف ربه»

باب دوم: قال الله عز من قائل: «قل أرأیتم إن کان من عند الله ثم کفرتم به من أضل ممن هو فی شقاق بعید؛ بگو به من خبر دهید اگر (قرآن) از نزد خدا (آمده) باشد و آن را انکار کرده باشید چه کسی گمراه تر از آن کس خواهد بود که به مخالفتی دور و دراز (دچار) آمده باشد» (فصلت/ 52)

باب سوم: در تفسیر سوره حمد و تطبین فقرات معجز نظام آن بر اصول دین

باب چهارم: در تفسیر سوره توحید و تطبین آن بر جمیع اصول دین

باب پنجم: در تفسیر سوره جحد و تطبین آن بر اصول دین

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- رساله نجات

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله نجات علامه محمدباقر مجلسی علم کلام اصول دین زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

ملا محمد باقر فرزند علامه محمد تقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی به طور مطلق، همین (ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گران سنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت 'شیخ الاسلام' و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 ه_ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش، 'ملا عزیزالله' و 'ملا عبدالله' در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها به واسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظایف لازمه، مشغول شد.

ص: 242

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 243

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:

مقدمه: طریق امتیاز فیما بین مسائل مذکوره- کتاب علم، در طریقه استنباط استدلال آداب تحصیل علم و تقلید و حکم مجتهد متجزی- کتاب توحید، یعنی مطالب متعلقه به اصل توحید- رساله صفات ذات و فعل- رساله تحقیق مسئله بدا- رساله تحقیق مسئله جبر و تفویض- کتاب حجت، ذکر بعضی امور متعلقه به نبی و وصی- رساله تفسیر آیه کریمه «و السابقون الاولون ...» (توبه/ 100)- کتاب معاد- احکام نیست- آداب صله رحم- کتاب ذکر و دعا و قرآن- بیان نجاسات- طریق تطهیر آب متنجس و یخ و برف نجس- طریق تطهیر ظروف و زمین و خشت و قالی و نمد و لحاف و ...- حکم غساله بدن و جامه و ...- احکام سرایت نجاسات- احکام شک در نجاسات- حکم بواطن و ...- اقسام طهارت- کیفیت وضو- کیفیت غسل- احکام حیض- کیفیت تیمم- اعداد صلوات آداب و احکام جبیره- اوقات صلوات- احکام قبله- احکام لباس مصلی و مکان مصلی- احکام اذان و اقامه- احکام نیت نماز- احکام تکبیرة الاحرام و قیام و قرائت و رکوع و سجود و تشهد و سلام و ...- کیفیت نماز بر وجه تفصیل- فرق زن و مرد در افعال نماز- قواطع صلاة- احکام سهو و شک در نماز- متفرقات احکام سهو و شک- احکام نماز جماعت- احکام نماز جمعه و نماز قضا و نیابت و نماز عید و نماز آیات و نماز استسفا و نافله و...- آداب صوم و توابع آن- اقسام سفر و قواطع سفر- کتاب زکاة و خمس- آداب فطره ماه مبارک رمضان- بیان مصارف زکات- مصارف خمس و شروط آن- کتاب حج و زیارت- کتاب جهاد- کتاب امر به معروف و نهی از منکر- احکام غیبت- احکام توبه- احکام بیع نقد به نسیه و احکام ربا- کتاب رهن- کتاب ضمان- احکام شرکت- احکام مضاربه- احکام وصیت- احکام وقف- احکام موصی- احکام رضاع- احکام نظر و لمس- آداب خلوت- احکام ایلاء- احکام نفقات- آداب و شرایط طلاق- کتاب تدبیر و ایمان و نذر و کفارات- احکام جامدات و مایعات- کتاب لقطه- کتاب احیای موات- کتاب میراث- کتاب قضاء، بیان صفات قاضی- کتاب شهادات- کتاب حدود- کتاب قصاص و دیات- کتاب نوادر- و...

ص: 244

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- نظم اللئالی معروف به سوال و جواب از علامه محمدباقر مجلسی

کلی__د واژه ه__ا

کتاب نظم اللئالی علامه محمدباقر مجلسی احکام فقهی فقه زندگینامه

ساختار بندی کتاب

این کتاب شامل دو بخش و چندین برهان به شرح زیر است:

1. بخش اول: در اثبات صانع (شامل 12 برهان) بعضی ازعناوین این بخش عبارت است از:

برهان اول: فرضیه ی پیدایش اجسام عالم از مواد اتمی

برهان دوم: فرضیه ی عدم وجود عالم دیگری به غیر از عالم اجسام

برهان سوم: عدم وجود عالم دیگر اعم از عوالم ملائکه، جن، صور بلاماده، عقل ورای روح هر رای عالم محسوس

برهان چهارم: صرف نظر از براهین سه گانه قبل، فرضیه قدیم بودن اتم و حرکتش

برهان پنجم: صرفنظر از براهین سابق فرضیه ی منشأ بودن اتم در حدوث بودن این تصادفات و اینکه تمامی اجسام از آن حاصل شده است.

برهان ششم: بحث از چگونگی شکل ذرات اتمی متحرک به دور هسته ی مرکزی

برهان هفتم: وجود ذرات اتمی و هسته ی مرکزی احتیاج به مکان دارد

برهان هشتم: فرضیه ی قدیم بودن ماده اتمی و قوه و حرکتش

برهان نهم: محتاج بودن وجود مواد اتمی به علت

برهان دهم: با مطالعه ی عقاید پیشینیان موضوع دانستن مواد اتمی مذهب تازه ای نیست

برهان یازدهم: قائل شدن حالت خاصی برای مواد اتمی به جای روح (در ضمن بیان مذهب مادی)

برهان دوازدهم: سبب جدا شدن سیارات و ستارگان متحرک به گرد خورشید

خلاصه براهین مزبور

2. بخش دوم در ذکر دلائل وجود واجب الوجود و بیان آنکه واجب الوجود واحد است.

برهان اول: برهان تمانع

برهان دوم: پی بردن به وحدت مصنوع که کاشف از وحدت صانع آن است

ص: 246

برهان سوم: واجب الوجود احدی الذات است

برهان چهارم: بیانی دیگر از ناحیه بساطت واجب الوجود

برهان پنجم: برهان فرجه

برهان ششم: برهانی است مبتنی بر مذهب حکما و راسخین در حکومت

برهان هفتم: برهان احمدی

برهان هشتم: دلیل یگانگی حق جل و علا

برهان نهم: فرستادگان از طرف خداوند متعال

برهان دهم: اتفاق اهل شرائع به وحدت واجب الوجود.

من_اب_ع

شیخ محمدتقی آملی- اثبات صانع از ماتریالیسم تا ایدآلیسم یا از ماده پرستی تا خدا پرستی

کلی__د واژه ه__ا

کتب فقهی علم اصول اثبات خدا کتاب اثبات صانع از ماتریالیسم تا ایدئالیسم محمدتقی آملی زندگینامه

ساختار بندی کتاب:

سوم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه مرئی نیست.

چهارم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه محل حوادث نیست.

پنجم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه جوهر و عرض نیست.

ششم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه حلول در چیزی نمی کند.

هفتم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه متحد با چیزی نمی شود.

هشتم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه مثل و مانند ندارد.

نهم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه ضدی بر او نیست.

دهم از صفات (سلبیه) حق تعالی آنکه ندی برای او نیست.

اول از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه غنی است.

دوم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه ملک است.

سوم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه جواد است.

چهارم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه حق است.

پنجم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه تام است.

ششم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه حکیم است.

هفتم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه قیوم است.

هشتم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه جبار است.

نهم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه قهار است.

دهم از صفات (ثبوتیه) حق تعالی آنکه خیر محض است.

دوم از اصول الدین عدل است.

بحث در معنی عدالت، حسن و قبح اشیاء، حکمت و مصلحت.

من_اب_ع

آقا شیخ محمد تقی آملی- در بحث از صفات جلالیه و جمالیه حضرت حق جل و علا

کلی__د واژه ه__ا

کتب کلامی کتاب در بحث از صفات جلالیه و جمالیه حضرت حق محمدتقی آملی زندگینامه

ص: 248

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 250

ساختار بندی کتاب:

این کتاب شامل عناوین مختلفی در باب معراج است که بعضی از آنها عبارتند از: تفسیر آیات معراج در سوره نجم- روایت جامع معراج آسمان اول تا هفتم- ورود و بازگشت بیت المعمور- درخت طوبی- سدرة المنتهی- مخاطبه پیامبر و حق تعالی- شنیدن اذان- نماز جماعت در آسمان- چگونگی تخفیف در نماز- در بیان علت بسندگی به پنج نماز- در بیان علت عروج پیامبر به آسمان- صفت و کیفیت براق- راه رفتن براق- مرحبا بر پیغمبر- در چگونگی وضع رکوع و سجود و رکعت دوم و تشهد و سلام در نماز- سبب بعثت پیامبران- جایگاه حضرت علی در معراج- تعدد معراج و مقام 'قاب قوسین'- فاصله زمانی میان حضرت عیسی و خاتم- جایگاه شهر قم در معراج- مشاهده فرشته راضیه مرضیه- واقعه معراج از حجر اسماعیل- مشاهده مالک دوزخ- عروج از ابطح- نهر نور- ارزش طاعت و عبادت- در فضیلت حضرت فاطمه- دیدن زنان معذب- تفسیر آیه 'ثم دنی فتدلی'- سبب جهر و اخفاء قرائت نماز در ابتدا و انتهای زمان عروج- سلام جبرئیل به حضرت خدیجه (س)- ساختن کاخ های بهشتی به جای اذکار- انس گرفتن رسول اکرم (ص) با نام علی (ع)- تفسیر قول خداوند «و اسل من ارسلنا من قبلک من رسلنا اجعلنا من دون الرحمن الهة یعبدون؛ و از رسولان ما که پیش از تو گسیل داشتیم جویا شو آیا در برابر (خدای) رحمان، خدایانی که مورد پرستش قرار گیرند مقرر داشته ایم» (زخرف/ 45)- خبر معراج به روایت از سید بن طاووس- ورود از سدرة المنتهی تا عرش و دریافت مغبیات- گذشتن از حجاب ها و وصایت حضرت علی (ع)- بهشت در شب معراج- قصر حضرت علی (ع)- نزول اذان- خلقت گل سرخ- ورود ملائکه بر پیامبر در شب معراج.

ص: 251

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- معراج پیامبر اسلام (ص)

کلی__د واژه ه__ا

کتاب معراج پیامبر اسلام (ص) علامه محمدباقر مجلسی معراج پیامبر اکرم قرآن زندگینامه

علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی 'ملا محسن فیض کاشانی' در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 ه_ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.

ص: 253

ساختاربندی کتاب:

مقدمه

1. بخش اول: اصول عقاید

2. بخش دوم: رهنمودهای عملی

- یادداشت های مترجم: کتابنامه صوفیه، کتابنامه اعتقادات- وصیت نامه علامه مجلسی- ترجمه وصیتنامه علامه- کتابنامه علامه مجلسی.

من_اب_ع

محمدباقر مجلسی- مجموعه ای از اعتقادات، ضروریات دین مبین اسلام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب مجموعه ای از اعتقادات، ضروریات دین مبین اسلام علامه محمدباقر مجلسی اصول دین اسلام تشیع زندگینامه

محمد بن محمد بن حسن طوسی مکنی به ابو جعفر و ملقب به نصیرالدین و مشهور به خواجه طوسی که او را به القاب استاد البشر و عقل حادی عشر و معلم ثالث نیز خوانده اند. او در سال 597 هجری قمری در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. خواجه در تمام علوم متداول آن زمان، از مفاخر و بزرگان به شمار رفته و به علت هوش زیاد و غایت دانش و بینش، شهره آفاق بود و خدمات اسلامی و ایرانی او زبانزد خاص و عام است. به دستور ناصرالدین عبدالرحمان (حکمران اسماعیلی مذهب مهستان) به «الموت» رفت. سال 654 ه_ ق که الموت به دست مغولان و هلاکوخان افتاد، خواجه نصیر وزارت او را قبول و به این وسیله مغول خونخوار را با تدبیر و عقل خود تحت نفوذ خود در آورد. در حمله هلاکوخان به بغداد، او را همراهی و در برانداختن خلافت 524 ساله عباسیان نقش مهمی داشت. خواجه نصیر در احیای اسلام و ترویج علم و ادب و اصلاح و ارشاد مردم و به پاداشتن مذهب شیعه اثنی عشری، اهتمام بسیار به کار برد. به امر هلاکو، رصدخانه بزرگ مراغه را تأسیس و تا 16 سال خودش بر سر آن بود. از اساتید او می توان پدرش را در علوم نقلی، ابن میثم بحرانی، محقق حلی، قطب الدین مصری و فرید الدین داماد را نام برد و از شاگردانش می توان به قطب الدین شیرازی، علامه حلی، ابن فوطی، ابن هیثم بحرانی، سید رکن الدین استرآبادی و... اشاره کرد. خواجه در سال 628 هجری با 'نرگس خانوم' دختر فخرالدین نقاش ازدواج کرد و از او 3 پسر باقی ماند به نام صدرالدین علی، اصیل الدین حسن و فخرالدین احمد.

ص: 255

خواجه آثار جاویدانی از خود به یادگار گذاشته از جمله: اخلاق ناصری در حکمت علمی و اخلاق، شرح اشارات در فلسفه، تحریر مجسطی در ریاضیات، زیج ایلخانی در نجوم، تجرید العقاید در فن کلام، تحریر اقلیدس در هندسه، اساس الاقتباس در منطق، اوصاف الاشراف در اخلاق، رساله آغاز و انجام در مبدأ و معاد، رساله جبر و اختیار و...

وفات این دانشمند بزرگ در روز دوشنبه هفدهم ذی الحجه سال 672 هجری قمری در سن 75 سالگی اتفاق افتاد و ایشان را بنا به وصیتش در کاظمین دفن کرده اند.

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 20 فصل به شرح زیر است:

1. فصل اول: در صفت راه آخرت و ذکر سالکانش

2. فصل دوم: در اشاره به مبدأ و معاد و آمدن از فطرت اولی و رسیدن به انجام و ذکر شب قدر و روز قیامت

3. فصل سوم: در اشاره به هر دو جهان و ذکر مراتب مردم در این جهان و آن جهان

4. فصل چهارم: در اشاره به مکان و زمان

5. فصل پنجم: در اشاره به حشر خلایق

6. فصل ششم: در ذکر احوال اصناف خلق در آن جهان و ذکر بهشت و دوزخ

7. فصل هفتم: در اشاره به صراط

8. فصل هشتم: در اشاره به صحایف اعمال و اکرام الکاتبین و نزول ملائک و شیاطین بر نیکان و بدان

9. فصل نهم: در اشاره به حساب و طبقات اهل حساب

10. فصل دهم: در اشاره به وزن اعمال و ذکر میزان

11. فصل یازدهم: در اشاره به بطی آسمان ها

ص: 256

12. فصل دوازدهم: در اشاره به نفخ صور و تبدیل زمین و آسمان

13. فصل سیزدهم: در اشاره به حال هایی که روز قیامت حادث می شود و وقوف خلق به عرصات

14. فصل چهاردهم: در اشاره به درهای بهشت و دوزخ

15. فصل پانزدهم: در اشاره به زبانیه دوزخ

16. فصل شانزدهم: در اشاره به جوی های بهشت و آنچه در دوزخ به ازای آن بود

17. فصل هفدهم: در اشاره به خازن بهشت و دوزخ و رسیدن مردم با فطرت اولی که در نشئه اولی بوده است.

18. فصل هجدهم: در اشاره به درخت طوبی و درخت زقوم

19. فصل نوزدهم: در اشاره به حور عین

20. فصل بیستم: در اشاره به ثواب و عقاب و عدل او.

در انتهای کتاب تعلیقاتی که بر هر فصل نوشته شده است، آورده شده است.

این رساله مکرر در تهران و شیراز به چاپ رسیده است.

من_اب_ع

خواجه نصیر الدین طوسی- آغاز و انجام

کلی__د واژه ه__ا

کتاب آغاز و انجام خواجه نصیرالدین طوسی خلقت قیامت بهشت دوزخ زندگینامه

معرفی اجمالی نویسنده:

محمد بن محمد بن حسن طوسی مکنی به ابو جعفر و ملقب به نصیرالدین و مشهور به خواجه طوسی که او را به القاب استاد البشر و عقل حادی عشر و معلم ثالث نیز خوانده اند. او در سال 597 هجری قمری در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. خواجه در تمام علوم متداول آن زمان، از مفاخر و بزرگان به شمار رفته و به علت هوش زیاد و غایت دانش و بینش، شهره آفاق بود و خدمات اسلامی و ایرانی او زبانزد خاص و عام است. به دستور ناصرالدین عبدالرحمان (حکمران اسماعیلی مذهب مهستان) به «الموت» رفت. سال 654 ه_ ق که الموت به دست مغولان و هلاکوخان افتاد، خواجه نصیر وزارت او را قبول و به این وسیله مغول خونخوار را با تدبیر و عقل خود تحت نفوذ خود در آورد. در حمله هلاکوخان به بغداد، او را همراهی و در برانداختن خلافت 524 ساله عباسیان نقش مهمی داشت. خواجه نصیر در احیای اسلام و ترویج علم و ادب و اصلاح و ارشاد مردم و به پاداشتن مذهب شیعه اثنی عشری، اهتمام بسیار به کار برد. به امر هلاکو، رصدخانه بزرگ مراغه را تأسیس و تا 16 سال خودش بر سر آن بود. از اساتید او می توان پدرش را در علوم نقلی، ابن میثم بحرانی، محقق حلی، قطب الدین مصری و فرید الدین داماد را نام برد و از شاگردانش می توان به قطب الدین شیرازی، علامه حلی، ابن فوطی، ابن هیثم بحرانی، سید رکن الدین استرآبادی و... اشاره کرد. خواجه در سال 628 هجری با 'نرگس خانوم' دختر فخرالدین نقاش ازدواج کرد و از او 3 پسر باقی ماند به نام صدرالدین علی، اصیل الدین حسن و فخرالدین احمد.

ص: 258

خواجه آثار جاویدانی از خود به یادگار گذاشته از جمله: اخلاق ناصری در حکمت علمی و اخلاق، شرح اشارات در فلسفه، تحریر مجسطی در ریاضیات، زیج ایلخانی در نجوم، تجرید العقاید در فن کلام، تحریر اقلیدس در هندسه، اساس الاقتباس در منطق، اوصاف الاشراف در اخلاق، رساله آغاز و انجام در مبدأ و معاد، رساله جبر و اختیار و...

وفات این دانشمند بزرگ در روز دوشنبه هفدهم ذی الحجه سال 672 هجری قمری در سن 75 سالگی اتفاق افتاد و ایشان را بنا به وصیتش در کاظمین دفن کرده اند.

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل عناوین زیر می باشد: تجرد روح- آفریننده روح- بقای روح پس از مرگ- خاتمه

در این نسخه، به همراه متن کتاب، شرحی که توسط شیخ ابوعبدالله زنجانی نوشته شده نیز آورده شده که در چهار بخش منقسم گردیده که به شرح زیر می باشد:

بخش اول: زندگینامه خواجه نصیر الدین طوسی

بخش دوم: زندگینامه شارح و تعلیق نویس

بخش سوم: مقدمه شارح: توصیفی درباره کتاب- مذاهب فلاسفه یونان درباره ماده روح- مذهب افلاطون- مذهب ارسطو- عقیده ارسطو و استاد وی افلاطون، درباره نفس- عقاید فلاسفه اسلام درباره ماده و روح- نظریه اروپاییان درباره ماده و روح- عقاید اروپاییان درباره زندگی و حیات- نفس ناطقه- مغز- مخ- مخچه- بصل النخاع یا نخاع مستطیل- حواس ظاهر و باطن- چگونگی درک کردن- ذاکره- خاتمه

بخش چهارم: متن کتاب و شرح آن

من_اب_ع

خواجه نصیر الدین طوسی- بقای روح پس از مرگ

کلی__د واژه ه__ا

کتاب بقای روح پس از مرگ خواجه نصیرالدین طوسی روح انسان مرگ زندگینامه

ص: 259

خواجه آثار جاویدانی از خود به یادگار گذاشته از جمله: اخلاق ناصری در حکمت علمی و اخلاق، شرح اشارات در فلسفه، تحریر مجسطی در ریاضیات، زیج ایلخانی در نجوم، تجرید العقاید در فن کلام، تحریر اقلیدس در هندسه، اساس الاقتباس در منطق، اوصاف الاشراف در اخلاق، رساله آغاز و انجام در مبدأ و معاد، رساله جبر و اختیار و...

وفات این دانشمند بزرگ در روز دوشنبه هفدهم ذی الحجه سال 672 هجری قمری در سن 75 سالگی اتفاق افتاد و ایشان را بنا به وصیتش در کاظمین دفن کرده اند.

ساختاربندی کتاب:

این کتاب شامل 4 فصل است که هر فصل شامل چندین اصل و تقسیم و هدایه و تبصره و مقدمه و نتیجه و الزام و نقض مذهب فلاسفه و نقض و جواب شبهه و فایده و لطیفه و ختم و ارشاد و تفسیر و حل شک است.

1. فصل نخستین: توحید

2. فصل دوم: عدل

3. فصل سوم: نبوت و امامت

4. فصل چهارم: معاد

من_اب_ع

خواجه نصیر الدین طوسی- الفصول فی الاصول

کلی__د واژه ه__ا

کتاب الفصول فی الاصول خواجه نصیرالدین طوسی فلسفه علم کلام اصول دین تشیع

علامه ملا محمدباقر مجلسی در دار السلطنه اصفهان، ابتدای سال 1308 متولد شد. تولد ایشان در خانواده علم و فضیلت و در عصر مرجعیت میرداماد فقیه و فیلسوف نامی اتفاق افتاد. علامه مجلسی در اواسط نیمه دوم سده یازدهم هجری و ده سال اول سده دوازدهم مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی شیعه امامی و شیخ الاسلام اصفهان و سرآمد علمای آن شهر عالم پرور بوده است. علامه سومین پسر ملا محمدتقی مجلسی است که او نیز از مفاخر علمای شیعه است و در اواخر حکومت صفویه با پشت کار فوق العاده و حوصله پر توانش توفیق یافت از راه تألیف و تصنیف کتاب ها و تدریس علوم و فنون اسلامی و تعلیم و تربیت شاگردان بسیار و اداره امور دینی شیعیان عصر خویش، آن چنان خدمت مثبت و سازنده ای به مردم مسلمان و شیعه ایران کند که هیچ مرجع روحانی دیگری چنین توفیقی نیافته است. کتاب های فارسی و عربی او به منزله ستون فقرات عقاید شیعه امامیه در سیصد سال گذشته است و از با ارزش ترین آثار او می توان به حق الیقین در اعتقادات، عین الحیاة در اخلاق، حلیه الیقین در آداب احکام، حیاة القلوب در تاریخ پیامبران، جلاء العیون در تاریخ معصومین (ع) اشاره کرد.

بیشتر تحصیلات او در علوم دینی در خدمت پدر بزرگوارش بود و از دیگر استادان او می توان به ملا محمد صالح مازندرانی که شوهر خواهرش بود، ملا حسنعلی شوشتری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن شیخ جابر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی، سید میرزای جزائری و... اشاره کرد و از شاگردان علامه مجلسی می توان به سید نعمت الله جزایری، میر محمدصلح خاتون آبادی، حاج محمد اردبیل، میر محمد حسین خاتون آبادی، ملا محمد مجلسی (پسر عموی علامه) و ... اشاره کرد.

ص: 262

علامه مجلسی دو همسر داشته است که از همسر اول صاحب یک پسر و دو دختر شد. و از همسر دوم خود صاحب یک پسر و یک دختر شد. گفته شده که علامه همسر سومی هم داشته که از آن صاحب دو پسر و دو دختر شد. علامه در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 ه.ق در اصفهان شهر خود به جهان باقی شتافت. ایشان را در کنار مسجد جامع، پایگاهش و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش ملا محمدتقی مجلسی مدفون کردند. آرامگاه او در کنار مسجد جامع اصفهان واقع است.

ساختاربندی کتاب:

این کتاب مشتمل است بر دو باب:

1- باب اول در بیان وجوب وجود امام (ع) در عصر و آنکه هیچ عصر خالی از امام نمی باشد و در وجوب اطاعت او و آنکه هدایت نمی یابند مردم مگر به او و آنکه می باید از گناه معصوم و از جانب خدا منصوص باشد و بیان بعضی از نصوص مجمل بر ایشان و برخی از فضایل ایشان و در آن 9 فصل است.

2- باب دوم در بیان آیاتی که در شأن ائمه اطهار (ع) مجملا نازل شده است و در آن 43 فصل است.

من_اب_ع

محمد باقر مجلسی- اثبات امامت (جلد سوم حیاة القلوب)

کلی__د واژه ه__ا

تشیع علامه محمدباقر مجلسی زندگینامه کتاب اثبات امامت

طوسی در تجرید و قواعد و فصول و این رساله در زمینه امامت پنج اصل دارد:

1- اصل اول: لطف که به گفته عدلیان معتزلی و امامی، آن بر خدا بایستنی و واجب است.

2- اصل دوم: اینکه به گواهی خرد بر خدا می باید که پیشوایی پاک سرشت برای راهنمایی و نگاهداری مردم بفرستد تا آنان گمراه نگردند. (وجوب عقلی امامت بر خدا)

3- اصل سوم: نص جلی و آشکار که باید امام و پیشوا را خدا و پیامبر در میان مردم برگزینند.

4- اصل چهارم: عصمت که شیعیان دوازده امامی و هفت امامی هر دو آن را در پیامبر و امام شرط می دانند.

5- اصل پنجم: غیبت که از نعمانی و ابن بابویه قمی و شیخ طوسی کتابی جداگانه است.

معرفی اجمالی نویسنده:

محمد بن محمد بن حسن طوسی مکنی به ابو جعفر و ملقب به نصیرالدین و مشهور به خواجه طوسی که او را به القاب استاد البشر و عقل حادی عشر و معلم ثالث نیز خوانده اند. او در سال 597 هجری قمری در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. خواجه در تمام علوم متداول آن زمان، از مفاخر و بزرگان به شمار رفته و به علت هوش زیاد و غایت دانش و بینش، شهره آفاق بود و خدمات اسلامی و ایرانی او زبانزد خاص و عام است. به دستور ناصرالدین عبدالرحمان (حکمران اسماعیلی مذهب مهستان) به «الموت» رفت. سال 654 ه_ ق که الموت به دست مغولان و هلاکوخان افتاد، خواجه نصیر وزارت او را قبول و به این وسیله مغول خونخوار را با تدبیر و عقل خود تحت نفوذ خود در آورد. در حمله هلاکوخان به بغداد، او را همراهی و در برانداختن خلافت 524 ساله عباسیان نقش مهمی داشت. خواجه نصیر در احیای اسلام و ترویج علم و ادب و اصلاح و ارشاد مردم و به پاداشتن مذهب شیعه اثنی عشری، اهتمام بسیار به کار برد. به امر هلاکو، رصدخانه بزرگ مراغه را تأسیس و تا 16 سال خودش بر سر آن بود. از اساتید او می توان پدرش را در علوم نقلی، ابن میثم بحرانی، محقق حلی، قطب الدین مصری و فرید الدین داماد را نام برد و از شاگردانش می توان به قطب الدین شیرازی، علامه حلی، ابن فوطی، ابن هیثم بحرانی، سید رکن الدین استرآبادی و... اشاره کرد. خواجه در سال 628 هجری با 'نرگس خانوم' دختر فخرالدین نقاش ازدواج کرد و از او 3 پسر باقی ماند به نام صدرالدین علی، اصیل الدین حسن و فخرالدین احمد.

ص: 264

خواجه آثار جاویدانی از خود به یادگار گذاشته از جمله: اخلاق ناصری در حکمت علمی و اخلاق، شرح اشارات در فلسفه، تحریر مجسطی در ریاضیات، زیج ایلخانی در نجوم، تجرید العقاید در فن کلام، تحریر اقلیدس در هندسه، اساس الاقتباس در منطق، اوصاف الاشراف در اخلاق، رساله آغاز و انجام در مبدأ و معاد، رساله جبر و اختیار و...

وفات این دانشمند بزرگ در روز دوشنبه هفدهم ذی الحجه سال 672 هجری قمری در سن 75 سالگی اتفاق افتاد و ایشان را بنا به وصیتش در کاظمین دفن کرده اند.

ساختاربندی کتاب:

رساله الامامه:

فصل (1) مرتبه مسئله الامامه

فصل (2) مسائل الامامه و هی خمس

المسئله الاولی ما الامام؟

المسئله الثانیه هل الامام موجود؟

و اثباته بمسکین

المسلک الاول

المسلک الثانی

المسئله الثالثه لم الامام موجود؟

و کونه لطفا

المسئله الرابعه کیف الامام و بیان صفاته؟

العصمه

العلم

الشجاعه

الافضیله

الطهاره

الاقربیه

الآیات و المعجزات

الانفراد

المسئله الخامسه من الامام؟

اثبات مذهب الاثنا عشریه

ابطال مذهب السبعیه

فصل (3) فی الغیبه

من_اب_ع

خواجه نصیرالدین طوسی- رساله امامت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب رساله امامت خواجه نصیرالدین طوسی اثبات امامت زندگینامه

داستان حی بن یقظان یکی از شیرین ترین و عمیقترین داستانهای فلسفی عالم اسلام است. نام حی بن یقظان از زمان شیخ الرئیس ابوعلی سینا برای اهل تحقیق و معرفت پیوسته نامی آشنا بوده است. اولین داستان را ابن طفیل اندلسی نوشته است، البته نوشتن این داستان را به سهروردی نیز نسبت داده اند، ولی اثری از آن باقی نمانده است. جامی شاعر معروف نیز این داستان را به نحوی به صورت شعر در آورده است. آخرین و شاید کاملترین این داستان را آیة الله صاحب الفصول به عربی نوشته و به فارسی ترجمه کرده است.

علاوه بر کتابهای آسمانی که به بهترین وجه، وظیفه رسالت شاخص بودن انبیاء، در یافتن و پیمودن مداوم راه حقیقت را بیان نموده اند، مردان حق یافته ای هم در طول قرون و اعصار پیوسته کوشیده اند که ذاتی بودن توحید فطری را در نفس انسانها اثبات نمایند. از جمله حاصل کوشش مردان فرهیخته و خداجوی تاریخ، کتاب حی بن یقظان است که با طرح این داستان، ذاتی بودن توحید در نفس انسان را به صورت تمثیل بیان کرده اند. حی بن یقظان یعنی زنده پسر بیداری که مرحوم استاد فروزانفر آن را 'زنده بیدار' ترجمه نموده است.

از آثار به جا مانده از این بزرگواران پیش گفته، ابوعلی سینا داستانی نقل ننموده بلکه 'حی بن یقظان' را مردی راه رفته و به مقصود رسیده فرض نموده، سؤالات فراوانی مطرح کرده و جوابها از زبان 'حی بن یقظان' نقل نموده است.

پیش از آنکه ابن طفیل داستان حی بن یقظان را به رشته تحریر بکشد و از سلامان و ابسال ذکری به میان آورد ابوعلی سینا رساله ای به نام حی بن یقظان تألیف کرده و به قصه سلامان و ابسال در کتاب اشارات و تنبیهات اشاره گونه ای نموده است و هیچ گونه مناسبتی میان گفتار ابن سینا و ابن طفیل موجود نیست مگر از جهت اشتراک لفظ و عنوان رساله. ابن طفیل اندلسی داستان را تقریبا کامل نقل نموده است، سیر تحول فکری یک نوزاد را که به طور خیالی در جزیره ای تنها و بدون تماس با هیچ انسانی افتاده بوده نقل کرده، رشد جسمی و فکری او را در اثر مشاهده طبیعت اطراف برشمرده است.

ص: 266

بر کتاب حی بن یقظان در طول تاریخ عده کثیری از نویسندگان و محققان اسلامی و غیر اسلامی، ایرانی و غیر ایرانی، شرح های فراوان نوشته و هر یک از دریچه ی نگاه خود، آن را دیده و اظهارنظر کرده اند. اما این حقیقت که داستان حی بن یقظان در واقع شرح حال هر انسانی است که از حضیض قوه تا اوج فعلیت تامه، می پیماید برای اهل نظر و رمز و راز، پوشیده نیست. در حقیقت انسانهایی که این داستان را این چنین دیده و خود را در آن یافته اند توانسته اند به مقام رفیع این نوشته نادر پی ببرند و به این وسیله مسیر خود را در هر مرحله اصلاح کنند.

معرفی اجمالی نویسنده:

ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تا کنون در عالم بوده اند. او در سال 370 ه. ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد.

خودش می گوید: «کتابهائی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم.» ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پرمشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 ه. ق، کتاب قانون در طب خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان روبرو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او 'سماء الدوله' چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تالیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پربار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با 'علاء الدوله' به همدان رفت در سال 428 ه. ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وداع کرد.

ص: 267

ساختار بندی کتاب:

1- پیش گفتار

2- داستان حی بن یقظان

3- متن ابن طفیل

4- متن ابن سینا

5- متن سهروردی

من_اب_ع

ابن سینا- قصه حی بن یقظان

کلی__د واژه ه__ا

عرفان فلسفه اسلامی توحید کتاب حی ابن یقظان ابوعلی سینا

ساختار بندی کتاب:

برخی از مطالب و موضوعات این کتاب به شرح زیر می باشد:

تفسیر آیه مودت- راه خدا همان مودت ذوی القربی است- طلوع و ظهور صفات محبوب در محب- آیات تمجید از محبین به خدا و اولیای خدا- روایات امام صادق (ع) و امام باقر (ع) درباره حب و بغض فی الله- روایات وارده از رسول خدا (ص) درباره مقام حضرت فاطمه زهرا (س)- معانی مختلف قربی از تفاسیر اهل تسنن- نظر فخر رازی در مورد مودت و رد آن- جریان فرار اصحاب در جنگ حنین- مقصود از قربی فقط ائمه طاهرین (ع) هستند- جریان سقط شدن حضرت محسن- ربا خواری موجب تغییر هویت انسانی می شود- اعتراض منافقین به آیه مودت- جریان آتش زدن درب خانه فاطمه زهرا (س)- پشیمانی ابوبکر در هنگام مرگ بر تعرض به خانه فاطمه زهرا (س) و...

من_اب_ع

سید محمد حسین حسینی طهرانی- تفسیر آیه مودت

کلی__د واژه ه__ا

کتاب تفسیر آیه مودت علامه سید محمدحسین حسینی طهرانی قرآن اهل بیت (ع) شهادت حضرت فاطمه (س)

معرفی اجمالی نویسنده:

علامه آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی، عالم، فقیه، عارف بزرگ قرن معاصر (پانزدهم هجری قمری) فرزند آیت الله حاج سید محمد صادق طهرانی، که در 24 محرم سال 1345 ه_ ق، در تهران به دنیا آمد. دوران کودکی را تحت تربیت پدر بزرگوارش بود و تحصیلات ابتدایی مدرسه و بعد دوره آموزش متوسطه را در رشته مکانیک و ماشین سازی به اتمام رساند. سپس به دلیل علاقه به دروس دین، علوم 'حوزوی' را انتخاب و در سن 19 سالگی (بعد از پوشیدن لباس روحانیت) به شهر قم عزیمت کرد. در همان سال های نخست، جزو اولین شاگردان مرحوم علامه طباطبائی (صاحب تفسیر گرانقدر 'المیزان') شد و در درس تفسیر و حکمت و عرفان عملی از خواص یاران ایشان گردید. مدت 7 سال در سطوح مختلف علمی از اساتید بزرگ بهره ها برد و آنگاه برای تکمیل علوم خود، در سن 26 سالگی به عراق رفت و در شهر نجف اشرف ساکن شد. دروس فقه و اصول و حدیث و رجال را در محضر علمای اعلام چون آیت الله حاج شیخ حسین حلی، سید ابوالقاسم خویی، سید محمد شاهرودی و آقا بزرگ تهرانی، کسب فیض کرد. در همین ایام، بنا به نظر و توصیه علامه طباطبائی، در مسائل سلوکی و عرفانی، به موانست و مراوده آیت الله حاج شیخ عباس قوچانی وصی مرحوم قاضی و آیت الله حاج سید جمال الدین گلپایگانی پرداخت و در ادامه راه، با آیت الله حاج شیخ محمدجواد انصاری همدانی، آشنا شده و نهایتا به حضور عارف بزرگ مرحوم حاج سیدهاشم موسی حداد رسید. در تثبیت پایه های عرفان عملی خود، مجاهده ها و زحمات زیادی کشید و از فیوضات امیرالمومنین علی (ع) و عنایات حضرت سیدالشهداء (ع)، دائما بهره مند بود. سال 1377 ه_ ق، در سن 33 سالگی، بعد از اتمام تحصیلات عالیه و رسیدن به فضائل ظاهری و کمالات باطنی، به خاطر ادای تکلیف و ترویج و گسترش علم و دین، به تهران برگشت. بعد از رحلت آیت الله بروجردی و تحرکات طاغوتی حکومت پهلوی، رهبر فقید انقلاب (آیت الله خمینی) را همراهی و فعالیتی مؤثر داشت. علامه بزرگوار پس از 23 سال تلاش و سکونت در تهران، سال 1400 ه_ ق، به شهر مشهد هجرت و پانزده سال آخر عمر خود را آنجا گذراند. وی در سال 1416 ه_ ق، در ماه صفر، در همان جا رحلت فرمود.

ص: 270

ساختاربندی کتاب:

جلد اول:

مجلس 1: حقایق و اعتباریات

مجلس 2: زندگی موقت و حیات جاودان

مجلس 3: سبب ترس از مرگ

مجلس 4: عمر، بهترین سرمایه تکامل و تعالی

مجلس 5: مجانست خواب و مرگ

مجلس 6: عمل فرشتگان قبض ارواح و ملک الموت عین عمل خداست

مجلس 7: قبض روح و مشاهدات در حال مردن با باطن است.

جلد دوم:

مجلس 8: رستگاری در ایمان به خداست اختیارا و پیروی از احکام دین تعبدا

مجلس 9: اولیاء خدا ترس و اندوه و سکرات مرگ را ندارند

مجلس 10: الحاق مؤمنان به اولیای خدا و منکران به اولیای شیطان

مجلس 11: تمایزات عالم طبع و عالم مثال و عالم قیامت

مجلس 12: تمایزات عالم طبع و عالم برزخ و عالم قیامت

مجلس 13: در برزخ دو راهی سعادت و شقاوت یکسره می گردد

مجلس 14: جلوه انسان در عالم برزخ یا صورت ملکوتی اوست

جلد سوم:

مجلس 15: تلازم مشاهده موجودات مثالیه و نسیان عالم کثرت

مجلس 16: امید عفو برای مستضعفینی که راه وصول به حقایق را ندارند

مجلس 17: کیفیت ارتباط عالم برزخ با عالم طبع و قبر

مجلس18: ارتباط ارواح با اهل دنیا

مجلس 19: قرین بودن ملکوت برزخی انسان با او در برزخ

جلد چهارم:

مجلس 20: علایم پیدایش قیامت

مجلس 21: علایم قیامت

مجلس 22: نفخ صور و زنده شدن مردگان

مجلس23: مراد از زنده شدگان به صور و افراد مورد استثناء

ص: 271