ص: 2

ص: 3

ص: 4

وصیّت، دستورخدا(ج)، پیامبر و ائمه علیهم السلام است.

وصیّت در امور واجب، واجب است.

وصیّت عمر و زندگی را پربار می سازد.

وصیّت غافلان را بیدار می کند.

وصیّت سفرنامة آخرت است.

وصیّت شما را از اموال تان بهر ه مند می سازد.

وصیّت نامه، زندگی خانواده را نیزسامان می دهد.

در این کتاب می خوانید:

1.داستان مهم حاجی احمد احسانی.

2.داستان های بسیار جالب و آموزنده.

3.اهمّیّت وصیّت، اقسام وصیّت و... .

4.روش نوشتن وصیت برای آقایان و خانم ها.

5.آداب محتضر و آداب میت و... .

6.چکیده ای از وصایای قرآن، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و...

ص: 5

ص: 6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

ص: 10

ص: 11

ص: 12

پیامبران الهی ازحضرت آدم علیه السلام تانبی خاتم صلی الله علیه و آله و سلم و اوصیای بزرگوارشان علیهم السلام وصیّت های مهمّی داشته اند و نیز دستور داده اند که هر مسلمانی باید وصیّت کند تا افزون برپاداش از مال و دارائی شان بی نصیب نمانند. در این باره آیات وروایات فراوانی وجود دارد.

* عن الرّسول صلی الله علیه و آله و سلم : «مَن لَم یُحسِنِ الوَصِیَّةَ عِندَ مَوتِهِ کَانَ نَقصاً فِی عَقلِهِ وَ مُرُوَّتِهِ...» (1)

- پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم : «کسی که در وقت فوت خود خوب وصیّت نکند [ وصیت مشروع و معقول] این کار، نقصی در عقل و اندیشه و مروّت اوست ...»

* عنه صلی الله علیه و آله و سلم : «مَن ماتَ عَلی وَصِیَّةٍ حَسَنَةٍ ماتَ شَهِیداً.» (2)

ص: 13

‹‹کسی که با وصیّت نیکو و خوب بمیرد با مقام شهید مرده است .››

مستحب است که انسان در زندگی همواره آمادة سفر آخرت باشد (وصیّت کند، امانات مردم را برگرداند، بدهکاری ها را بپردازد، کفن برای خود آماده نماید، کارهای خود را منظّم سازد و از گناهان گذشتة خود توبه کند و توبه را به تأخیر نیندازد.)

*حضرت لقمان علیه السلام به پسر خود وصیّت کرد و فرمود: «ای پسرم توبه را به تأخیر میانداز که مرگ، ناگهانی می آید.»(1) [مرگ کسی را خبر نمی کند.]

ص: 14

صیغة توبه: شایسته است که انسان با غسل و نیّت خالص، تصمیم ق_اطع، و اعتراف قل_بی این گونه توبه کند: «إِنِّی أَس_تَ_غفِ_رُ اللهَ العَظِیمَ وَ أَتُوبُ إِلَی__هِ، اُشهِ_دُ اللهَ وَ جَمِیعَ مَلائِکَتِ_هِ وَ أَنبِیائِ_هِ وَ رُسُ_لِهِ وَ حَمَلَةَ عَرشِ_هِ وَ جَمِ_یعَ خَلقِ_هِ، أَنِّی ن_ادِمٌ عَلَی مَ_ا سَلَ_فَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ ال_مَع_اصِی وَ مُع_تَرِفٌ بِ_ها، وَ أَنِّی ع_ازِمٌ عَلی أَن لّا أَعُودَ إِلَی_هَ_ا، وَ قَد عَاهَدتُ اللهَ تَع_الی، عَلی ذَالِکَ أَلفَ عَه_دٍ فِی عُنُقِی یُطَ_الِبُنِی بِهِ یَ_ومَ القِیَامَ_ةِ وَ صَلَّی اللهُ عَلَی مُحَمَّ_دٍ وَ آلِهِ.»

ص: 15

ص: 16

منظور، اهمّیّت وصیّت در آیات و روایات و داستان های کتاب حاضر بوده است.

ص: 17

مهربانش شد، با خود گفت: پدرم هر روز بعد از تعقیب نمازش خورسند و شاداب می نشست و با بچه ها و نوه هایش صحبت می کرد، اما امروز به گوشة خانه خزیده و نگران نشسته است، طاقت نیاورد مؤدبانه جلو آمد، سلام کرد، دست پدر را بوسید و با صدای لرزان گفت: پدر! می بینم نگران و گریان هستی؟.

پدرش آهی سوزناک از دل کشید و گفت:

پسرم ! سفر مهم و طولانی در پیش دارم!.

- شما به سفر می روید؟ .

- آری پسرم.

- با این پیری و ناتوانی سفر برای چه؟

- سفر اجباری است، چاره ای ندارم باید بروم.

- از سفر شما مادر و خانواده، خبر دارند؟

ص: 18

- چه عرض کنم، شاید اجمالاً بدانند!.

- پدر! به مسافرت رفتن که ناراحتی و نگرانی ندارد، شما چرا گریان و ناراحت هستید؟

- پسرم! این سفر با سایر سفرها فرق دارد.

- پدر! شما، کدام روز به سفر می روید؟

- روز وساعت آن معلوم نیست.

- پدرجان! آیا مادر یا برادرم با شما می آیند؟

- خیر پسرم.

- شما به تنهایی سفر می کنید؟

- بله پسرجان! به تنهایی (آه آه از تنهایی).

- پدرجان هیچ کسی همراه شما نیست؟

- شاید شاید چه عرض کنم...

- کسی به شما کمک و رسیدگی می کند؟.

ص: 19

- چه می دانم [آه می کشید و اشک می ریخت. ناگاه از سوز دل فریاد زد «یاحسین!».

- پدرجان مرا با خود نمی برید؟.

- خیر، امکان ندارد خدا شما را حفظ کند.

پیرمرد آه کشید، و با صدای لرزان گفت: خدایا! جز به رحمت تو، و عنایات پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، علی علیه السلام ، زهرا علیهالسلام و خاندان رسالت امیدی ندارم.

پسر باهوش احساس کرد پدرش منظور دیگری دارد، از جایش بلند شد با رنگ پریده و بدن لرزان، نزد مادرش آمد، گفت: مادر! پدرم عزم سفر دارد، و سخنان عجیبی می گوید.

- پسرم ! پدرت به سفر می رود؟ عجیب است.

- آری مادرجان.

- پسرم ! او شوخی می کند، چه سفری؟

ص: 20

پسر حسّاس و زرنگ دوید به خانه ای که بعضی از برادران و خواهرانش بودند، سلام کرد آنان هم با مهربانی جواب سلامش را دادند امّا احساس کردند که این کودک پیامی دارد. پس از چند لحظه سکوت سنگین، صادق گفت: شما خبر دارید که پدر به مسافرت می رود؟ گفتند: آقا صادق شوخی می کند، چه مسافرتی؟ او توان مسافرت رفتن را ندارد. صادق به گوشة چشم نگاه کرد که هر سه عروس زیر چشمی به هم نگاه کردند و لبخند زدند، یکی گفت: سفر؟!! کاش زودتر، دیگری گفت شاید سفر مرگ باشد، سخن سوّمی را کودک متوجّه نشد (بعد معلوم شد که عروس سومی سخت ناراحت شده است و گفته است که این حرف ها چیست؟ او رحمت و برکت است).

ص: 21

دختر کوچک تر (معصومه) که بسیار بابائی بود ناراحت شد و باعجله خود را به پدر رسانید، دید پدرش غمگین و نگران است، تسبیحی از خاک کربلا را در دست دارد و لب های لرزانش مشغول ذکر و دعا است و اشک در چشمان کم نورش حلقه زده است دختر مهربان به پدرش سلام کرد، جواب سلام را بریده بریده از پدر شنید، دست پدر را بوسید گفت: پدرجان! شما عزم سفر دارید؟.

- آری دخترم، ناگزیر از مسافرتم.

- پدرجان! سفر چرا؟.

- عزیزم چاره ای نیست.

- پدرجان! کی حرکت می کنید؟.

- دخترم! بستگی به ارادة خداوند دارد.

- پدرجان! چه وقت برمی گردید؟

- دخترم ! در این باره سؤال نکنید!

ص: 22

- پدرجان! شما باید زود به زود تلفن بزنید.

پدر آهی از دل کشید و گفت: از تلفن زدن معذورم! تلفن، تلفن آه چگونه تلفن بزنم؟!.

کاش شما مرا فراموش نکنید و تلفن بزنید! اشک پیرمرد مثل رگبار بهاری بر محاسن سفیدش سرازیر شد؛ دختر نازپرورده اش با ناراحتی تمام به نزد مادرش آمد در حالی که قطره قطره اشک برگونه های معصومش می غلتید گفت: مادر! پدرم خیلی ناراحت است و گریه می کند و عزم سفر دارد.

- دخترم! ناراحت نباش پدرت به سفر نمی رود.

سپس خانم، خدمت شوهرش آمد سلام کرد، پیرمرد با آه سوزناک جواب سلام را داد.

خانم: چه شده چرا گریه می کنید؟ از چه مسافرتی صحبت می کنید که همه را ناراحت کرده اید؟! مسافرت

ص: 23

برای چه؟ مگر توان مسافرت دارید؟ در گوشة خانه به یاد خدا باشید نه به فکر سفر. پیرمرد با صدای لرزان گفت: مگر نمی دانی که کار من تمام است و عمرم به پایان رسیده است. سفر، سفر آخرت است! من برای دنیا خیلی زحمت کشیدم و برای خانواده و بچه ها بسیار کار کردم امّا عمر خویش را به غفلت سپری کردم و برای آخرت خود کاری نکردم می دانم که دستم خالی، عملم ناچیز، قبرم تاریک، سفرم طولانی، آینده ام نامعلوم است و... چه کنم که گریه نکنم؟ در آخر عمر هیچ کاری از من ساخته نیست آه، آه، آه. چه کسی به فریادم می رسد، آیا شما خانم مهربان؟ یا فرزندان، اقوام، دوستان و... نه نه، هیچ کسی جز خدا و اعمال ناچیزی اگر داشته باشم !.

ص: 24

خانم: خدا را شکر کنید، فرزندان برای شما دلسوز هستند و آبرومندانه متوجّه شما هستند...

پیرمرد: من متوجّه هستم، مراسم فاتحه، عزاداری، روزهفتم، چهلم و... برای چشم و هم چشمی ها و رقابت های جاهلانه و ریاکاری خواهد بود و به حال من هیچ فایده ای نخواهد داشت! من نمی دانم آیا دربارة واجبات من (نماز، روزه، زکات، خمس، مظالم عباد، بدهکاری ها و...، کسی از فرزندانم توجّه خواهندکرد یا نه؟ نمی دانم، نمی دانم، همه به فکر کار خود خواهند بود، و مرا فراموش خواهند کرد!! گرچه از فرزندان و بعضی از نزدیکانم امیدوار هستم اما برخی دیگر را چه بگویم؟. سپس ساکت شد و سر به زانوی غم نهاده اشک می ریخت؛ سکوت سنگین

ص: 25

فضای خانه را فراگرفته بود، لحظه ها به کندی می گذشت. ناگاه صدای روح بخش اذان مغرب سکوت را شکست، اهل خانه برای نماز و صرف شام رفتند، شب سپری پس از نماز صبح تحوّل جدید پدیدآمد ...

ص: 26

داشت دید که یکی از عروس ها از پشت شیشة پنجره نگاه می کند و می خندد. معصومه فریاد زد: خجالت بکش چرا می خندی؟ عروس: خفه شو! دخترک نازنازی، وقت یتیم شدن توست! دیگر از غُرغُرآن پیر خِرِفت راحت خواهیم شد.

معصومه، که دیگر چاره ای نداشت با اشک وآه آمد که از برادرانش خبربگیرد که چرا باپدرشان به بیمارستان نرفته اند، دید یکی از پسران (عباس) موی سر خود را شانه می کند، دوتای دیگر (پرویز و خسرو) هنوز به خواب ناز هستند! دختر فریاد کشید وای چرا با پدر به بیمارستان نرفتید؟!. یکی از برادران (پرویز) عربده کشید، ساکت باش! بگذار بخوابیم، اگر مُرد شاید کسی زیر خاکش کند!! دختر با سرعت هر چه تمام تر آمد پای تلفن که خواهرانش را خبر کند، دید کسی با تلفن

ص: 27

صحبت می کند گوش داد که یکی از عروس ها (همسر خُسرو) با برادرش صحبت می کند و می گوید: او را به بیمارستان بردند شاید دیگر برنگردد، و از این زندگی دسته جمعی و شلوغ بازار، نجات پیدا کنیم. [زندگی دسته جمعی مشکلات فراوان دارد، در حدّ توان باید آن را حل کرد.] معصومه آرام گوشی تلفن را گذاشت، گوشی را برداشت صحبت قطع شد، معصومه با خواهرش تماس گرفت و گفت: کجایی زود بیا که حال پدرمان خوب نیست، پدر را به بیمارستان بردند، آن دختر بی چاره از پشت تلفن شروع به گریه کرد و گویا جهان در نظرش تاریک شد، گوشی را پرت کرد، با هرسه طفلش به خانة پدرش آمد، دست به گردن خواهرش انداخت و هردو اشک می ریختند که زنگ در به صدا درآمد، در را باز کردند دیدند که برادرشان

ص: 28

(صادق) با خواهر و خانم برادرش از بیمارستان برگشتند، گفتند آرام باشید حال حاج بابا بهترشده است. خواهران سؤال کردند ناراحتی ایشان چه بوده است؟ صادق پاسخ داد: فشارشان افتاده بود و ناراحتی قلبی هم که داشت اگر چند دقیقة دیگر به دکتر نمی رسید خطرناک بود، هردو خواهر با مشورت برادرشان چند تا آب میوه از مغازه گرفتند و به بیمارستان رفتند دیدند که پدرشان راحت روی تخت قرار دارد و سرُم که به دستش وصل است قطره قطره می چکد، و مادرشان کنار سر و پسر بزرگ (مهدی) پایین پای پیرمرد نشسته اند. دختران سلام کردند و از این که حال پدرشان خوب بود خوشحال شدند. دیدند که پنج نفر دیگر نیز در این اتاق هستند. سرُم پیرمرد (حاجی احمد احسانی)

ص: 29

رو به تمام شدن بود که سه نفر دکتر و دو نفر پرستار، وارد اتاق شدند، گفتند شما بیرون باشید.

مهدی: لطفاً بفرماییدکه پدرمان امشب این جا می ماند یا به خانه ببریم؟

دکتر، پرونده و وضع پیرمرد را نگاه کرد، گفت: امشب باید بماند شما مطمئن باشید. سپس فرزندان از پدر اجازه گرفته به خانه رفتند و مادرشان کنار همسرش ماند. (او یار باوفاست امّا...)

ص: 30

یکی از مریض ها (کریم انوری) گفت: آقای احسانی فرزندان خوب و با ادبی دارید.

پیرمرد: فرزند هر طور باشد پدر و مادر آنان را دوست دارند و از فضل خداوند برخی از فرزندانم خیلی خوب هستند، بعضی دامادها و عروس هایم نیز دوست داشتنی هستند؛ من در حق آنان دعای خیر دارم و از الطاف خداوند سپاس گزارم.

ص: 31

پیرمرد: آقای انوری! شما با پدر و مادر خود چگونه برخورد داشته اید که امروز از فرزندان خود شکایت دارید؛ دنیا دارِ مکافات است.!

انوری: برخورد من بدبختانه با والدینم خوب نبود که جداً پشیمانم! و خجالت می کشم.

پیرمرد: پس از رحلت والدین چه کردید؟.

انوری: چه عرض کنم؛ وقتی پدرم از دنیا رفت چون پسر بزرگش بودم، مرا وصیّش قرار داد و به من وصیّت کرد: یکسال نماز، یکماه روزه، هفتاد نماز آیات و...؛ امّا متأسفانه من به وصیّت هایش عمل نکردم الآن فکر می کنم که تمام بدبختی های من از همین ناحیه است؛ ما سه تا برادر و دو خواهر بودیم. دو برادر و یک خواهر ما صغیر بودند، یک خواهر ما هم ازدواج کرده بود بعد از مراسم چهلمِ پدرم، به وسوسة همسرم؛ گوسفندان،

ص: 32

زمین و باغ پدری را فروختم هرچه خواهرم داد زد قبول نکردم از روستا به شهرآمدم و بچه های یتیم پدر را به همان خانة روستایی با شش رأس گوسفند و فرش و ظرف کهنه گذاشتم، آخوند محل سه مرتبة با من صحبت کرد که چرا مال صغیرها را تصرّف می کنی؟ خوردن مال یتیم مثل خوردن آتش است، چرا به وصیّت پدر خود عمل نمی کنی؟ و...، هر بار که صحبت می کرد من جواب سربالا می دادم تا بالأخره با آخوند محل دعوا کردم که تو برای من موی دماغ شدی و او را از خانه بیرون کردم.

پیرمرد: «لاحَولَ وَ لاقُوَّةَ إلّا بِاللهِ العَلیِّ العَظیمِ» آه از غفلت و گمراهی!.

انوری: آقای احسانی! به دنبالة صحبت هایم توجّه کنید! من با پول هایی که از میراث پدر و مال همة ورثه

ص: 33

بود یک خانة که دارای یک مغازه بود رهن و اجاره کردم و برای خانه فرش و ظرف و لوازم تهیّه کردم، ظاهراً زندگی من سروسامان گرفت، از این وضعیت خوشحال بودیم گاهی که خواهر و برادرم به شهر می آمدند به خانه ما هم سری می زدند من و همسرم با ایشان برخوردِ بد می کردیم، بعد از سپری شدن پنج ماه و بیست روز، شبی با همسر و بچه ها به عروسی یکی از اقوام مان رفته بودیم فردای آن روز برگشتیم که مغازه و خانه، آتش گرفته و کاملاً سوخته است!! هرچه دار و ندارِ ما بود همه تبدیل به خاکستر شده بود. پس از آن با زحمتِ طاقت فرسا، خسارت خانه و مغازه را پرداختم و دیگر روز خوشی ندیدم، از شما چه پنهان پیش اهل روستا و بستگان شرمنده ام، دیگر رو ندارم به آن روستا بروم آخوند محل را دو بار در خیابان دیدم و

ص: 34

خودم را کنار کشیدم، الآن فکر می کنم بدبخت ترین آدم دنیا هستم، همسرم سال گذشته در گوشة خانة اجاره ای از دنیا رفت با مشکلات فراوان مراسم ختمش را سپری کردم و هنوز بدهکارم.

ص: 35

معنوی بود قبول نکردم آخر آتش مرا خورد و جهنّم را در دنیا دیدم.

سپس کریم انوری آهی کشید و سر را تکان داد و شروع کرد به اشک ریختن و گفت: اگر در این شرایط بمیرم، چه کسی مرا کفن و دفن می کند، تنها امیدواری من به خواهرانم است، [آن هایی که حق میراث شان را زهرِ مار کردم]. من شرمندة آن ها هستم، این بود نمونه ای از جهنّم دنیایی که دارم، نمی دانم در آخرت چه عذاب هایی در انتظار من است، جواب خدا و والدینم را چه خواهم گفت؟. آقای احسانی(پیرمرد) گفت: ازخدا نا اُمید نباش و توبه کن باید حقوق آنان را برگردانی و رضایت شان را جلب کنی! وصیّت خوب است و شما هم باید به وصیّت عمل می کردید عمل کردن به وصیّت واجب و

ص: 36

لازم است، و هنوز دیر نشده است، باید همواره خدا را در نظر داشت و شما نباید مأیوس و نااُمید شوید اگر توبةواقعی کنید خدای سبحان شما را خواهدآمرزید.

ص: 37

فرزندش دارایی ما را حیف و میل کردند، (وصیّت پدرم فراموش شد و...) ما با لباس های کهنه و گاهی با حال مریضی در یک اتاق سرد با پتوهای کهنه و چرکین سپری می کردیم و عمویم می گفت من خودم وصی برادرم می باشم!؛ وصی بود اما تقوی نداشت و دزد با چراغ بود! یک عمّه و یک عموی بزرگتر داشتیم، گاهی می آمدند و می گفتند: «چرا دل شما به حال فرزندان یتیمِ برادرتان نمی سوزد؟ اموال پدرشان چه شد؟» عموی بی انصاف ما با آن ها دعوا می کرد ومادرم هم خود را کنار می کشید! تا آن که پس از سه سال ما را انداختند تنها خواهرم با ایشان ماند، می خواستیم علیه عموی مان شکایت کنیم که اتفاقاً در یک تصادف باهر دو همسرش کشته

ص: 38

شد، پول های عمویم در اختیار دو نفر از دوستان بی بند و بارش بود آن ها پول ها را انکار کردند.

ص: 39

شان را در اول وقت می خواندند و ما را نیز چنین بار آورده بودند. پدرم همه ساله در اوّل نوروز، حساب سال داشت. ایشان آخوند محل را می آورد، سهم و خمس خود را حساب می کرد و هر سال وصیت نامة خود را تجدید می نمود و می گفت: «وصیّت نامه ضروری است اگر وصیت نامه نداشته باشید غیر ازکفن و دفن از بقیه اموال و دارایی خود محروم هستید» و در بین مردم اعلام می کرد که همة شما باید وصیّت نامه داشته باشید. و باصراحت می گفت: «کسی که نماز نمی خواند حقّ داخل شدن به حسینیه را ندارد، کسی که حساب سال ندارد و وُجوهات نمی دهد، نباید در نذر او شرکت کرد» و می گفت: «امام حسین علیه السلام برای روضه خوانی و سینه زنی شهید

ص: 40

نشده است، بلکه برای حفظ دین و نماز و عبادت و برای عدالت و امر به معروف و نهی از منکر شهید شده است و...» پدرم دو بار به کربلا مشرّف شده بود، برای ما مهر، تسبیح، گردن بند از خاک کربلا و نیز خلعتی آورده بود، هم چنین برای ما از نهر فرات و از نهر علقمة حضرت ابوالفضل آب آورده بود. پدرم همواره از امام زمان(عج) یاد می کرد و برای سلامتی و فرج آقا دعا می کرد و صدقه می داد، فراموش نمی کنم زمانی را که پدرم مریض شد و 12روز بیماری ایشان طول کشید، تمام اهل روستا و از روستاهای دیگر به عیادت او می آمدند و برای او دعا می کردند؛ در روز سوّمِ مریضی خود، همسر، فرزندان، برادران و خواهران خود را جمع کرد وصیت نامة خود را به دست برادر

ص: 41

بزرگم (سیّدعلی) داد که بخواند. (پدرم ما را قرآن خواندن و سواد آموخته بود.)

ص: 42

عزاداری امام حسین علیه السلام را خوب برگزار کنند و نیز سفارش کرده بود که همواره خدمت گزار مادرشان باشند و او را نرنجانند.

سرانجام، سحرگاه پنج شنبه پدرم فوت کرد. تشییع جنازة پدرم بسیار باشکوه بود. و شب جمعه به خاک سپرده شد. از روز شنبه که سوّمین روز فوت پدرم بود، سیّد علی آخوند محل را دعوت کرد و وصیّت نامه را باز نمود، اوّلین چیزی که روی آن توجّه شد مهریة مادرم بود، در وصیّت نامه آمده بود، که چندین بار من مهریة همسرم را به ایشان داده ام امّا ایشان نگرفته اند. اوّل مهریة او را بپردازید!. سپس ثُلث (یک سوّم) اموال مرا به مصارفی که به شرح زیر تعیین شده است برسانید:

1- ن_م_از قض_ا ( نماز یومیه و نماز آیات)

ص: 43

2- روزه قضا *** 3- زک_ات و زکات فطره

4- سهم مبارک امام(ع) *** 5- سهم سادات

6- مظالم عباد *** 7- حج میقاتی

8- مراسم عزاداری *** 9- هزینة تحصیل یک طلبة فقیر

10- مصرف برای حسینیه. *** 11- مصرف برای مسجد محل

12- کمک به ده نفر یتیم. *** 13- ق__رآن وقفی 14 جل_د

14- کمک به برخی از اقوام. *** 15- خرج ازدواج یک یتیم

16- تأمین جهیزیه ی دختری که معلّم قرآن بود.

ما بقی اموال هم بین ورثه تقسیم شد.

[وصیّ باید باتقوی، آگاه به مسایل دینی و بی اعتنا به مال دنیا باشد، وصیّت را قبول کند و...]

پدرم دوتا داماد داشت. داماد کوچکتر نظرش خوب بود، امّا داماد بزرگتر که بی سواد هم بود از این وضعیّت راضی نبود (شاید انتظار میراث بیشتر را داشت) هرچه

ص: 44

هم نِق زد و خمیازه کشید کسی توجّه نکرد، عنوان داماد و عروس مهم نیست. مهم ایمان و تقوا و تربیت سالم است، راستی عروس های پدرم، بسیار او را دوست داشتند و مرتب دعا می کردند عروس بزرگ پدرم (همسر سیّد علی) در خانة دیگری نشسته و قرآن می خواند و هر دو کودک او در کنارش بازی می کردند. ( تمام آن صحنه ها برای من خاطره انگیز و فراموش ناشدنی است.) یک برادرم بنام سیّدهادی و یک خواهرم (طیّبه) صغیر بودند حق آنان را کاملاً جدا کردند و در دفتر نوشتند و به مادرمان محوّل کردند، چون پدرم، مادرمان را به عنوان قیّم و سرپرست فرزندانش تعیین کرده بود. پس اگر وصیّت این گونه باشد و وصی، خدا را در نظر بگیرد و این طور عمل کند خوب نیست؟.

ص: 45

آقای احسانی: بلی اگر وصی، آدم درست و خدا ترس باشد، به وصیّت عمل خواهدکرد.

ص: 46

آقای احسانی (پیرمرد) سکوت را شکست و به هم اتاقی های دیگرش گفت: شما صحبت نکردید؟.

ص: 47

تحت تأثیرشان بودیم، نه کاری، نه احساس مسئولیتی و نه برنامه ای، هنگام حضور در خانه فقط خواب بودیم، و دیگر اوقات و حتی شب ها را در خیابان ها پرسه می زدیم و پیرمردان، کارگران، مستمندان و آخوندها را مسخره می کردیم و... جز به ولگردی به چیز دیگر فکر نمی کردیم، گاهی از مغازه ها چیزی می خریدیم و پول آن را نمی دادیم، دسته جمعی به خانه های همدیگر می رفتیم، به خور و خواب و یاوه سرایی به سرمی بردیم و...

یک روز دوستان ما به خانة ما آمده بودند. در وقت بیرون رفتن یکی از آنان قُلّک صَدقه را ازخانة ما دزدید که پدر و مادرم همواره طعنه می زدند و در حقّ شان دعای بد می کردند.

ص: 48

ص: 49

از شخصیّت دوستانش باید شناخت و نیز لقمه های حلال و حرام در ساختن انسان نقش بسزایی دارند.

ص: 50

2- وضعیت محیط سالم.

3- داشتن دوستان خوب و سالم.

4- آموختن علم و دانش.

5- بهره برداری از عقل و منطق.

6- از همه مهم تر اتّکاء به خدا و پیروی آگاهانه از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و خاندان آن حضرت علیهم السلام .

7. داشتن ایمان، تقوا و...

من خدا را سپاس می گویم که پدر و مادرم زنده هستند و سایة آن دو فرشتة رحمت الهی بالای سرِ ما است، بنده، دو برادر و دو خواهر دارم، پدر و مادرمان که پنج فرزند را بزرگ کرده اند، تاهنوز حتّی یک بار هم دور از ادب صحبت نکرده اند و با حفظ حرمت یکدیگر با فرزندان شان محترمانه رفتار می کنند، بچه ها در بین شان درگیری ندارند، مؤدبانه صحبت می کنند و به نماز و عبادات شان پایبند هستند؛ پدر و مادرمان مرتّب به ما توصیه می کنند که حقوق دیگران را رعایت

ص: 51

کنیم و با اخلاق نیک با تمام اقوام و دوستان مان برخورد کنیم و با افرادی که آنان را نیازموده ایم دوست نشویم، همة اقوام و بستگان، ما را دوست دارند، ما تمام این ها را برای خدا انجام می دهیم و می خواهیم آیندة روشن داشته باشیم. و به همین دلیل پس از حق خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام ، حق والدین را که بسیّار مهم است کاملاً رعایت می کنیم و از خدا می خواهیم که به ما توفیق عنایت فرماید تا فرزندانی صالح باشیم و به وصایای شان خوب عمل کنیم، البته اگر خدمت والدین را خوب انجام دهیم، فرزندان ما نیز رعایت حال ما را خواهندکرد، چرا که دنیا دنیای مکافات و مجازات است.

ص: 52

آقای احسانی (پیرمرد) :اح_سنت، احس__نت، هزار آفرین بر شما، شما الگوی خوبی هستید ...

ص: 53

همسر آقای احسانی: شما دوستان با این صحبت ها حاجی را حسّاس تر کردید معلوم نیست که چه بلایی بر سرِ ما و بچه ها بیاورد. [همه خندیدند.]

آقای احسانی نگاه مرموزی به همسرش کرد و ساکت ماند. لحظه ای نگذشت که دو پسرآقای احسانی آمدند و سلام کردند، احوال پدر و همراهانش را جویا شدند، صادق به دنبال دکتر رفت، دکتر آمد آقای احسانی و پرونده اش را دید، او را مرخّص کرد.

ص: 54

اتاقش آمد برخی از بچه ها به دیدنش نیامدند و برخی از پشت پنجره ها نگاه می کردند، همسر پیرمرد بیرون رفت و برافروخته بازگشت.

پیرمرد : چه شده است؟ چرا ناراحتی؟

همسرش گفت: باهم دعواکرده اند.

- دعوا برای چه؟.

خانم با ناراحتی گفت: برای چه ؟ برای چه؟ برای لحاف ملانصرالدین! فکر می کنی برای چیست؟!! زنده زنده میراث تقسیم می کنند.

پیرمرد آهی کشید و چ_شم به هم گ_ذاشت، ناگهان صدای سلام معصومه (دخترکوچک) او را نوازش داد. چشمش را گشود و جواب سلام دخترش را گفت و همدیگر را به آغوش کشیدند، دید چشمان معصومه پر از اشک است!

ص: 55

- دخترم چه شده است؟

پدرجان: چیزی نیست. [سریع از خانه بیرون رفت.]

ص: 56

حاجی احمد: ناراحت نباش من به فکر شما هستم؛ سپس وصیّت نامة مناسب و مشروع برای همسرش نیز نوشت و امضا کردند.

ص: 57

شریعت بود و حقّ ورثه را تلف نکرده ام، می دانم که از نظر اسلام ضرر زدن به ورثه گناه است. * از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده است: «ستم و حق کشی در وصیّت ازگناهان کبیره است» اما شما ورثه را دشمن می گویید، خیر،آنان دشمن نیستند. من فرزندان، دامادها و عروس هایم را دوست دارم، فرزندان ما پاره های جگر ما هستند، برخی دامادها و عروس ها نیز همانند فرزند به فکر دنیا و آخرت انسان هستند و نباید آنان را دشمن دانست.

ص: 58

را خراب می کنید!! آخر بچه ها به وصیّت شما عمل می کردند نیازی به این کارها نبود.

حاجی احمد: من کار سلیقه ای نکرده ام اگر برخی از کارها را به دست خود در حال اختیار انجام داده ام، مطابق دستور اسلام است که با مراجعة به روایات روشن می شود.

ص: 59

چیز جای (ثواب) خدا را نمی گیرد و سخن و وعدة خدای سبحان تغییر ناپذیر است». (1)

* عَن سَیِّدِالوَصیّینَ عَلیٍ علیه السلام : «یَابنَ آدَمَ کُن وَصِیَّ نَفسِکَ فِی مَالِکَ... .» «ای فرزندآدم! وصیّ خود در مال و دارایی خویش باش و با آن، چنان (عمل) کن که ترجیح می دهی پس از تو با آن، آن گونه عمل کنند.» (2)

با توجّه به روایات و داستان هایی که مطرح شد؛ حاجی احمد احسانی سه تصمیم مهم گرفت:

1. برخی از برنامه های دینی و اجرایی مهمّ خویش را شخصاً در حال اختیار به دست خود انجام داد تا چراغ راهش باشد. [وصیّ خود شد]

ص: 60

2. وصیّت نامة نسبتاً جامعی نوشت که وصیّت های تعهّدی، جبرانی و مالی در آن به تفصیل و روشن در کتاب حاضر بیان شده است.

3. برای همسرش نیز وصیّت نامه نوشت. [برادر و خواهر! باید از این داستان ها عبرت گرفت.]

ص: 61

ص: 62

به دیگران چگونه مهلت خواهی داد؟ ای اجل تو به امر خدا و ناگهان می آیی پس باید ما همواره آماده باشیم ... «...اَل_مَوتُ یَأتِی بَغتَتًا...»

خدا در قرآن می فرماید:«وَ لِکُلِّ اُمَّةٍ اَجَلٌ فَاِذَا جَاءَ اَجَلُهُم لایَستَأخِرُونَ ساعَةً وَّ لایَستَقدِمُونَ»

«برای هر امتی مدّت عمری است و چون اجل شان فرارسد نه ساعتی تأخیر می کنند و نه پیشی می گیرند.» (1)

عَن أمیرِالم_ُؤمِنینَ علیه السلام : «أَصدَقُ شَیءٍ أَلأَجَلُ».

- «راست ترین چیز اجل و مرگ است.» (2)

و عنه علیه السلام : «أَقرَبُ شَیءٍ أَلاَجَلُ».

- « نزدیک ترین چیز اجل است.» (3)

ص: 63

آری؛ با هر نفس کشیدن انسان به مرگ نزدیک تر می شود.

عن إمامِ المتّقینَ علیٍّ علیه السلام :«... وَ الهَرَبُ مِنهُ مُوَافَاتُهُ.»

- «...گریز از مرگ، رسیدن به آن است.» (1)

ص: 64

2- کسانی که دنی__ا دارند (ری_است، ق_درت، امکانات، موقعیّت، لذّت، خوش گذرانی و...) اما از آخرت بی بهره اند «... وَمَن کَانَ یُرِیدُ حَرثَ الدُّنیا نُؤتِهِ مِنهَا وَ مَا لَهُ فِی الآخِرَةِ مِن نَصِیبٍ» (1)

«و کسی که تنها منفعت و ثمرة دنیا را بخواهد کمی از آن به او می دهیم اما در آخرت هیچ بهره ای ندارند.» [پناه می بریم به ذات حق]

3- کسانی که به دنیا دل نبسته اند وبا ایمان و حفظ شخصیّت، زندگی کرده اند و برای آخرت شان برترین کارها را انجام داده اند، آنان سعادت مندند. خداوند در قرآن می فرماید:

« مَن کانَ یُرِیدُ حَرثَ الآخِرَةِ نَزِد لَهُ فِی حَرثِهِ» (2)

ص: 65

- «کسی که منفعت آخرت را بخواهد به ثمر و منفعت او افزایش می دهیم».

4- کسانی که هم دنیای سالم و خوب دارند و هم آخرت نورانی، چون سرسپردة دنیا و اسیر لذّت های آن نشده اند، دوستی و عشق دنیا را در دل ندارند، اما از نعمت های حلال و پاکیزة آن به طور معقول و مشروع استفاده کرده اند، دربارة این دسته خداوند در قرآن می فرماید: «وَمِنهُم مَن یَّقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنیَا حَسَنَةً وَّ فِی الآخِرَةِ حَسَنَةً وَّ قِنَا عَذَابَ النَّارِ اُولئِکَ لَهُم نَصِیبٌ مِّمَّا کَسَبُوا وَ اللهُ سَرِیعُ الحِسَابِ»

- «و از ایشان کسانی هستند که می گویند: «پروردگارا! در دنیا برای ما خوبی و نیکی عطا فرما و در آخرت برای ما خوبی و حسنه عنایت فرما و ما را از عذاب

ص: 66

آتش حفظ فرما!» آن ها از کار (و دعای) خود نصیب و بهره ای دارند؛ و خداوند سریع الحساب است.»

این آیة مبارکه خود یکی از عالی ترین دعاهاست اما دعا باید برخاسته از عقیده، ایمان و نیّت پاک باشد و نباید رفتار، کردار و گفتار ما مخالف با دعا باشد، دعا جایگاه ویژه ای دارد و بحثی جداگانه می خواهد.

ص: 67

* عن علی علیه السلام : «کُن فِی الدُّنیَا بِبَدَنِکَ وَ فِی الآخِرَةِ بِقَلبِکَ وَ عَمَلِکَ.»

- « با پیکر خود در دنیا باش و با دل و عمل خود در آخرت»(1) [دل به دنیا مبند، دل را آن جا بفرست] باید برای آخرت خود بیشتر و بهتر کارکرد و به آن اهمّیّت داد.

عنه علیه السلام : «اَلدُّنیَا اَمَدٌ وَ الآخِرَةُ اَبَدٌ.»

- «دنیا تمام شدنی و آخرت همیشگی است.» (2)

عنه علیه السلام : «اِجعَل هَمَّکَ لِمَعَادِکَ تَصلَحُ.»

- از حضرت علی علیه السلام : «کوشش و همّت خود را مصروف آخرتت گردان، اصلاح می شوی » (3)

ص: 68

ص: 69

- «آرزو اجل را از یاد انسان می برد.»

*عنه علیه السلام : «أَلأَمَلُ یُفسِدُ العَمَلَ وَ یُفنِی الأَجَلَ.» (1)

- «آرزو، کار را تباه و عمر را ضایع می سازد.»

* عنه علیه السلام : «أَلأَمَلُ حِجابُ الأَجَلِ.» (2)

- «آرزو پوشانندة أجل (مرگ) است.»

* عنه علیه السلام : «أَلأَمانِیُّ تُعمِی عُیُونَ البَصَائِرِ.» (3)

- «آرزوها چشمان بصیرت را کور می کند.»

آرزوهای ناسالم انسان را از خدا، آخرت و راه سعادت غافل می سازد.

ص: 70

زندگی است. آرزو همانند هر چیز دیگر سالم و ناسالم، خوب و بد دارد؛ پس باید تغییر جهت داد، و آرزوهای سالم و ارزشی را جاگزین آرزوهای ناسالم کرد، مثل آرزوی عشق به خدا و خدا پرستی، آرزوی بهشت، سعادت، معنویت، تقوا، سرنوشت عالی، گسترش عدالت در کشور و جهان و... .

* عن رَسولِ اللهِ صلی الله علیه و آله و سلم : «أَلأَمَلُ رَحمَةٌ لِاُمَّتِی،...» (1)

- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم : «آرزو برای امّت من رحمت است. و اگر آرزو نبود هیچ مادری فرزند خود را شیر نمی داد و هیچ باغبانی درختی بر نمی نشاند.»

* عن السّجاد علیه السلام : «...أَسأَلُ_کَ... مِنَ الآمَالِ أَوفَقَهَا»(2) = «از تو مناسب ترین آرزوها را خواهانم.»

ص: 71

* عن أمیرالمؤمنین علیه السلام : «أَلأَملُ رَفِیقٌ مُونِسٌ.» (1)

- «آرزو رفیق و یار همدم است.»

اما رسیدن به آن اهداف عالی و برخی آرزوهای ارزنده جز در پرتو ایمان به خدا و کارهای شایسته، میسّر نیست. برترین آرزو، آرزوی سعادت دنیا و آخرت است. با آن هم آخرت اصل است.

* عن أمیرِال_مؤمنینَ علیٍّ علیه السلام : «إِجعَل لِآخِرَتِکَ مِن دُنیَاکَ نَصِیباً.» (2)

- «از دنیای خود برای آخرتت بهره ای بردار.»

*امیرالمؤمنین علیه السلام : «هرکه تمامکوشش خود را مصروف آخرتش کند به این آرزو (آخرت) برسد.» (3)

ص: 72

وصیّت سالم و شرعی از شایسته ترین آرزوهاست که در فرهنگ اسلام به آن سفارش شده است.

پیامبران الهی، اولیاء خداوند، ائمة معصومین علیهم السلام و... وصیّت نامه های مهم و پرباری داشته اندکه خود دستورالعمل و سیره و سنّت حسنه است.

ص: 73

*عنه صلی الله علیه و آله و سلم : «اَل_مَحرُومُ مَن حُرِمَ الوَصِیَّةَ.» (1)

- پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم : «محروم [از رحمت خدا] کسی است که از وصیّت کردن محروم شود.»

ص: 74

- امیرالمؤمنین علیه السلام : «کسی که خانة ماندگاری [آخرت] خود را آباد سازد عاقل و خردمند است.»

* عنه علیه السلام : «... مَن عَمَّرَ آخِرَتَهُ بَلَّغَ آمَالَهُ.» (1)

- مولای پرهیزگاران علی علیه السلام : «... و هر که آخرت خود را آباد سازد به آرزوهای خود برسد.»

* عنه علیه السلام : «غَایَةُ الآخِرَةِ البَقَاءُ.» (2)

- امیرالمؤمنین علیه السلام : «پایان آخرت، هستی و بقا ست»

ص: 75

- پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم : «کسی که بدون وصیّت از دنیا برود مرگ او مرگ جاهلیّت است.»

کسی که بدون وصیّت از دنیا برود از اموال و دارائی خود محروم می شود (جز کفن و تجهیز و...)

کسی که بدون وصیّت بمیرد اگر ورثة صغیر داشته باشد، برای بازماندگانش و سایر مؤمنین که در ارتباط هستند مشکلات زیادی دارد. [تصرّف در میراث اگر وارث صغیر داشته باشد حرام است.]

ص: 76

که ورثه اجازه دهند. * از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت است: «خدای متعال یک سوّم اموال شما را در هنگام وفات تان به شما صدقه داده است تا بدینوسیله به اعمال شما بیفزاید.» (1)

ص: 77

* عن لَیثِ بَنی غالبٍ عَن عَلیٍ علیه السلام : «مَا اُبَالِی أَضَرَرتُ بِوُلدِی، اَو سَرَقتُهُم ذَلِکَ المالَ.» (1)

- امام علی علیه السلام «از نظرمن تفاوتی ندارد که(در وصیّت) فرزندانم را متضرّر کنم یا آن مال را از آنان بدزدم.»

ص: 78

محروم می کنند و باید بدانند که دست انتقام خدا در دنیا و آخرت آنان را مجازات خواهدکرد.

ص: 79

ص: 80

وصیّت سه قسم است:

1. وصیّت تعهّدی: مثل وصیّت به امور اعتقادی، اخلاقی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و...

2. وصیّت جبرانی: که برای جبران مافات توصیه می شود: مثل قضای نماز، روزه، وجوهات و...

3. وصیّت مالی: مصرف کردن پول و دارایی برای وقف، امورخیریه، کمک به مستمندان، ساختن مسجد، حسینیه، بیمارستان و... .

ص: 81

وصی خود باشید یعنی خودتان برخی از کارهای خود را قبل از فرارسیدن زمان مرگ انجام دهید] و دربارة بقیه وصیّت کند و در وصیت خود شاهد بگیرد و اگر نماز و روزه ی قضا دارد، یا از وجوهات و یا از مردم بدهکار است و یا حج، کفّاره و یا دیه بر او واجب شده باشد باید وصیّت کند[این وصیت واجب است].

ص: 82

«أَللّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرضِ عالِمَ الغَیبِ وَ الشَّهَادةِ الرَّحمَانِ الرَّحِیمِ أَللَّهُمَّ إِنِّی أَعهَدُ إِلَیکَ فِی دَارِ الدُّنیا أَنِّی أَشهَدُ أَن لّا إِلَهَ إِلّا أَنتَ وَحدَکَ لا شَرِیکَ لَکَ وَ أَنَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ عَبدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ أَنَّ الجَنَّةَ حَقٌّ وَ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ البَعثَ حقٌّ وَ الحِسَابَ حَقٌّ وَ القَدَرَ وَ ال_مِیزانَ حَقٌّ وَ أَنَّ القُرآنَ کَ_مَا أَنزَلتَ وَ أَنَّکَ أَنتَ الحَقُّ ال_مُبِینَ جَزَی اللهُ مُحَمَّداً صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ خَیرَ الجَزَاءِ وَحَیَّأَ اللهُ مُحَمَّداً بِالسَّلامِ أَللَّهُمَّ یَا عُدَّتِی عِندَ کُربَتِی وَ یَاصَاحِبی عِندَ شِدَّتِی وَ یَا وَلِیّی فِی نِعمَتِی إِلَهِی وَ إِلَهَ آبَائِی لاتَکِلنِی إِلَی نَفسِی طَرفَةَ عَینٍ فَاِنَّکَ إِن تَکِلنِی إِلَی نَفسِی کُنتُ أَقرَبَ مِنَ الشَّرِّ وَ أَبعَدَ مِنَ الخَیرِ وَ آنِس فِی القَبرِ وَحشَتِی وَ اجعَل لِی عَهداً یَومَ أَلقَاکَ مَنشُوراً.»

در این وصیّت نامه فرازهای مهمّی از مسائل اعتقادی و دعا و نیایش آمده است.

ص: 83

برخی از وظایف وصیّت کننده

وصیّت کننده باید اموال منقول و غیر منقول، بدهکاری و طلبکاری و مشخّصات وارث های خود را بنویسد. باید دقیق و روشن وصیّت کند، ورثه را محروم نکند و تبعیض قایل نشود. و دو نفر شاهد شرعی امضاء و اثر انگشت نمایند و نیز امضاء وصی، ناظر، قیِّم و شاهدها را در وصیّت نامه بگیرد.