برگي از تاريخ قم

مشخصات كتاب

پژوهشكده علوم و معارف قرآني علامه طباطبائي

محمدبيگي، الياس، 1341.

عنوان و نام پديدآور : برگي از تاريخ قم/ مولف الياس محمدبيگي

برگي از تاريخ قم، اسناد و مكاتبات مربوط به تاريخ ايران و قم از سال 1306 – 1317-.

قم؛ زائر، 1388.

271 ص. 3-115-180-964-978

1. آستانه مقدسه قم – اسناد و مدارك.2.وقف نامهها– ايران– قم. 3. قم – تاريخ.

4ب72م/2113DSR

ص: 1

اشاره

ص: 15

مقدمه پژوهشكده

«ان هذا القرآن يهدى للتى هى اقوم...».

قرآن كتاب انسان سازى است و بزرگترين معجزه جاويد است، اگر نوع مردم در برابر معجزات فعلى چون شق القمر و تسبيح سنگ ريزه و شفاى مريضان و زنده كردن مردگان انگشت تعجب به دندان گرفته و به عجز و ناتوانى خود اعتراف و اقرار مى كنند، عالمان و فرهيختگان در برابر قرآن كريم كه معجزه قولى پيامبر خاتم صلى الله عليه و آله وسلم است به خاك افتاده و خداى آنرا را پرستش و سجده مى كنند و اشك شوق از قلب و دل در برابر عظمت قرآن جارى كرده و گوياى آن هستند كه «الخواص للقولية والعوام للفعلية اطوع».

وجه اعجاز قرآن گرچه در فصاحت و بلاغت آشكار است اما مهمترين رويكرد اعجاز قرآن به معجزات علمى و صرفه يا... نبوده بلكه قرآن كتاب انسان سازى است و تربيت قرآنى، فردى چون حضرت امير عليه السلام پديد آورده است كه فخر كائنات و سرآمد و قطب اولياءالله است، اعجاز قرآن را بايد در معارف بلند آن و در خداشناسى و معرفى اسماء و صفات الهى جستجو نمود، هرگز و هرگز كتابى در معرض توحيد كه غايت آمال و كعبه آرزوهاى اولياءالله است به پايه قرآن نمى رسد اين همه فيلسوف و متكلم و عارف در طول تاريخ آمده اند و همه ريزه خوار سفره قرآن بوده و هستند و همه در برابر آن سر تعظيم فرود آورده اند.

در همين راستا پژوهشكده علوم و معارف قرآنى علامه طباطبائى رحمه الله با فضل و عنايت خداوند متعال و با استعانت از حضرت ولى عصر عجل اللّه تعالى فرجه الشريف و در پرتو كرامات حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام كه با هدف جذب

ص: 16

محققان، مؤلفان و مترجمان و صاحب نظران زمينه هاى مختلف علوم و معارف قرآنى جهت استفاده از ظرفيت هاى موجود انقلاب شكوهمند جمهورى اسلامى به منظور پژوهش و تحقيق در علوم قرآنى، ترويج و تبيين معارف والاى قرآن كريم، تدوين كتب و پژوهش هاى علمى و تحقيقى و تربيت محققان و مدرسان در حوزه هاى مختلف علوم قرآنى توسط آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام در سال 1388 تأسيس گرديد و پژوهش هاى روزآمد را وجهه همّت خود قرار داده است.

تأسيس اين پژوهشكده كه از اهداف ديرينه حضرت آية اللّه مسعودى خمينى توليت معظم آستانه مقدسه بوده كه زحمات و با تلاش پيگير و مجدّانه ايشان به انجام رسيد و اكنون دست همه ى محققان اين عرصه را به گرمى مى فشارد. در اينجا لازم است از محقق اثر حاضر كه در سامان بخشيدن اثر حاضر تلاش فراوان داشته اند صميمانه تشكر كنم.

رئيس پژوهشكده

علوم و معارف قرآنى علامه طباطبائى رحمه الله

احمد عابدى

ص: 17

ديباچه

پانزده سال حكومت رضاخان 1305 تا 1320 ه . ش. بر ايران سرآغاز تحولات نامطلوب بسيارى گرديد. در اين مدت، جنايات بى شمارى بر كشور و مردم و حتى بر دين و مذهب و اخلاق روا داشته شد. باز شدن راه ورود استعمار جديد به ايران و مبارزه با ارزش هاى اخلاقى و مقدسات دينى را بايد در اين دوران سياه جستجو نمود. شناخت اين دوران _ كه سرآغاز تثبيت حاكميت و سلطنت پهلوى بر كشور اسلامى ايران بود _ گامى مهم در بررسى و تحليل تاريخ بوده، به روشن شدن زمينه هاى انقلاب اسلامى كمك مى كند.

آنچه اكنون پيش روى شماست، اسناد و مداركى است مربوط به سال هاى 1306 تا 1317 ه ش. 1346 تا 1358 ه ق. كه على رغم وجود آثار مكتوب مربوط به اين دوران، كمتر در دست رس بوده و حتى بسيارى از مورخان بر اثر عدم اطلاع از آن، با ابهامات متعددى مواجه بوده اند.

مهم ترين تحولات سياسى _ اجتماعى اين دوران عبارت اند از:

الف. تثبيت حاكميت خائنانه رضاخان بر كشور، تضعيف شديد و از بين بردن مخالفان حكومت پهلوى.

ب. لغو قرارداد كاپيتولاسيون در سال 1307 ه . ش. اين قرارداد كه بر اثر معاهده تركمنچاى بر ايران تحميل شده بود، حق قضاوت كنسولى را به اتباع كشورهاى بيگانه مى داد.

در اين كتاب موضع گيرى علماى حوزه علميه قم در حمايت و پشتيبانى از لغو اين قرارداد استعمارى به وضوح بيان شده و مكاتبات مربوط به آن آورده شده حتى مكاتبات توليت آستانه مقدسه قم در اين خصوص منعكس شده است.

ج. مسأله انتخابات مجلس دوره هفتم در سال 1307 ه . ش. از مسايل جنجالى

ص: 18

بوده كه فتواى علماى بزرگ قم و نجف اشرف در برابر انتخابات فرمايشى و صورى به همراه دورانديشى و دقت نظر آنان در اين اسناد و مكاتبات آورده شده است.

د. در انتخابات دوره هفتم مجلس در تهران، پنجاه و يك هزار برگه رأى اخذ شد؛ اما در بين آنها حتى يك رأى نيز به نام مرحوم آية اللّه سيد حسن مدرس وجود نداشت. خود ايشان در يك سخنرانى فرمود: «اگر باور كنيم كه تمام مردم تهران به من رأى ندادند، ولى خودم شخصا به پاى صندوق انتخابات رفته، يك رأى به خودم دادم، پس اين يك رأى كه به نام مدرس بود، در صندوق چه شد و چرا خوانده نشد!». در برخى از مكاتبات و اسناد به اين مسأله مهم و ساختگى بودن انتخابات توسط سردار سپه اشاره شده است.

ه . متحدالشكل كردن لباس ها از امور مورد تأكيد رضاخان بوده كه با نهايت قلدرى و خشونت آن را دنبال مى كرده است. طبق بخش نامه دولت، مراجع معظم تقليد و علما و روحانيون برجسته از اين دستور مستثنا بودند. تلاش توليت آستانه مقدسه قم در استثنا شدن خداّم آستانه از اين بخش نامه از ديگر مسايل اين دوران است.

و. در سال 1310 ه . ش. كنفرانس مهمى با حضور علما و شخصيت هاى بزرگ جهان اسلام در فلسطين در خصوص ايجاد وحدت و الفت بيشتر بين مذاهب اسلامى برگزار گرديد. در اين كنفرانس آية اللّه كاشف الغطاء از طرف حوزه علميه نجف اشرف شركت داشت كه همه شركت كنندگان، نماز جماعت خود را در ايام برگزاراى كنگره به امامت مرحوم كاشف الغطاء اقامه مى كردند. نامه هاى مرحوم كاشف الغطاء به توليت آستانه مقدسه و پاسخهاى توليت به ايشان از ديگر موضوعات خواندنى اين كتاب است.

ز. وضعيت معيشت مردم و فقر حاكم بر جامعه ايران و مقدار درآمد مردم و مسؤولان نيز از ديگر محورهاى اسناد انتخاب شده است.

آنچه در دست داريد، گلچينى از دوازده جلد اسناد مربوط به تاريخ قم در سالهاى 1306-1317 است كه مكاتبات علماى بزرگ و توليت آستانه مقدسه با شخصيتهاى مذهبى و سياسى را روشن مى سازد.

ص: 19

برخى از اين اسناد، مربوط به مكاتبات سياسى _ اجتماعى است و بخشى مسايل اقتصادى و امور مربوط به موقوفات آستانه مقدسه و كيفيت به مصرف رساندن آنهاست.

بعضى از علماى بزرگى كه نامه هاى آنان در اين مجموعه آمده، عبارتند از:

1. مرحوم آية اللّه سيد ابوالحسن اصفهانى.

2. مرحوم آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حائرى.

3. مرحوم آية اللّه حاج شيخ عباس قمى.

4. مرحوم آية اللّه سيد شهاب الدين نجفى مرعشى.

5. مرحوم آية اللّه شيخ محمدحسين كاشف الغطاء.

6. مرحوم آية اللّه حاج آقا حسين قمى.

7. مرحوم آية اللّه آقا ضياء الدين عراقى.

8. مرحوم آية اللّه سيد عبداللّه شيرازى.

9. مرحوم آية اللّه سيد ابوالقاسم كاشانى.

اين نامه ها غالبا خطاب به توليت آستانه مقدسه، مرحوم سيد محمدباقر حسينى بوده(1)و برخى نيز خطاب به بعضى از وزرا و نمايندگان مجلس و پاسخ آنان است.

موضوعاتى كه در اين اسناد مورد تأكيد قرار گرفته، عبارت اند از:

1. حضور در مجالس عزادارى.

2. رعايت حال افراد ضعيف و فقرا و رسيدگى به آنان.

3. كسب اجازه تصرف در موقوفات و اعطاى آن.

4. توصيه به اكرام و تجليل از علما.

5. شركت نكردن در انتخابات.

6. تقاضاى كتابهاى دينى و استنساخ آنها.

ص: 20

7. تاريخ وفات حضرت فاطمه معصومه سلام اللّه عليها، و تقاضا از مرحوم حاج

شيخ عباس قمى در مورد تعيين تاريخ تولد و وفات آن حضرت.

8. دستور و كسب اجازه براى تعمير گنبد مطهر.

9. رعايت مصلحت و غبطه وقف.

با توجه به آنكه اكثر اين مكاتبات به تعارفات و تبريكات اختصاص داشته است، لذا چاپ و نشر همه آنها ضرورى دانسته نشد و از اين مجموعه دوازده جلدى تنها برخى از آنها انتخاب شده كه به صورت كنونى نشر مى يابد.

لازم به ذكر است كه مجموعه خطى اسناد و مكاتبات در دوازده جلد در اختيار جناب آقاى محمد گلبُن بوده(1) و حضرت آية اللّه مسعودى، توليت محترم آستانه مقدسه مجموعه اين كتابها را در سال 1381 ه . ش. از ايشان خريدارى و به مجموعه اسناد مخطوط آستانه مقدسه اهدا نموده است.

ضمنا زير همه اين اسناد، آدرس آنها به مجموعه خطى دوازده جلدى با عنوان «مراسلات» در پاورقى آمده است.

اميد است نشر اين اسناد گامى در جهت آشنايى بيشتر محققان با تاريخ معاصر ايران و نقش علماى دين در تحولات سياسى اجتماعى كشور باشد.

در اينجا لازم است از محقق و پژوهشگر ارجمند جناب حجة الاسلام و المسلمين آقاى الياس محمدبيگى صادقى كه در تصحيح و تحقيق اين اثر تلاش فراوان نموده اند صميمانه تشكر وقدردانى كنم.

احمد عابدى _ 13/5/1383 ه . ش.

ص: 23

فصل 1: مكانت حضرت فاطمه معصومه عليها السلام و بارگاه باعظمت آن حضرت

نامه سيد حسين خان امجد السلطنه صفوى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: سيد حسين خان امجد السلطنه صفوى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: شرح پريشان حالى و مريضدارى خود و نقل فرستاده شدن مقدارى سكه طلاى امام رضا عليه السلام به ايشان و اعلان واگذار شدن شفاى بيمار سرطانى خود به حرم حضرت معصومه سلام اللّه عليها و فرستاده شدن 5 عدد از سكه هاى ياد شده به خدمت توليت.

متن: مورخه شوال 1348

سواد مراسله آقاى آميرزا سيد حسن خان امجد السلطنه صفوى كه به آقا [ ى توليت [نوشته اند.

فدايت شوم، بعد از تقديم دعاگويى اقلّ، ميرزا سيّد حسن خان امجد السلطنه صفوى _ از اعيان قديم _ مدّت 21 سال است بيكار و خانه نشين [ شده ام. ] و آنچه هستى داشتم در اين مدّت صرف معاش جمعى عيالات نموده و حاليه بى بضاعت شده ام، مبالغى هم مقروضم؛ بدبختانه عيالى دارم 4 سال است به مرض سلاطون گرفتار شده است، بدين جهت بر پريشانى افزوده شده [ است ].

همشيره كه در خراسان هستند، مقدارى سكّه طلاى حضرت رضا عليه السلام فرستاد [ ه ] و نوشته اند كه: در خواب ديدم شفاى عيال شما در [ بارگاه ] حضرت معصومه است؛ و حاليه [ به قم ] آمده ام، بعدا مجاور [ حضرت ] خواهم بود. از آنجايى كه آن وجود مقدس را آقا و نوع پرور دانسته بدين مختصر عرضحال مصدع اوقات شريف شده، پنج دانه از سكه هاى طلا _ اعزامى همشيره _ را به توسط همشيره _ زوجه ميرزا سيد على _ محض تبرّك آن خانواده محترم تقديم نموده، اميد است قبول فرموده، به جواب فورى كتبى مفتخرم فرماييد، امر، امر مطاع است.

بدون امضا

حضور مبارك حضرت مستطاب اجلّ اكرم عالى، آميرزا محمد باقر متولى باشى دامت شوكته.

ص: 24

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا سيد حسن خان امجد السلطنه صفوى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: ميرزا سيد حسن خان امجدالسلطنه صفوى.

موضوع: اظهار تأسف بخاطر گرفتاريها و كسالت همسر آقاى امجد و دلدارى دادن و سفارش ايشان به صبر و تسليم در برابر امر الهى و توسل به اهل بيت عليهم السلام و تشكر از ارسال 5 سكه طلاى امام رضا عليه السلام و كمك مالى به شخص ياد شده همراه با عذر خواهى از كمى آن.

متن: مورخه 26 شوال 1348

سواد جواب مراسله فوق [ سيد حسن خان امجد السلطنة ] از طرف حضرت آقا [ ى توليت آستانه مقدسه ] مدّ ظلّه العالي.

عرض مى شود، مراسله شريفه واصل، از ابتلاى به مريضدارى، شرحى نگاشته بوديد متأسف گرديدم، خداوند عافيت بدهد و امورات جناب عالى را اصلاح كند، چون پيشآمد روزگار در دست ديگرى است، جز تفويض و تسليم چاره اى نيست؛ البته توسلات [ به ] خانواده عصمت و طهارت موجب اميدوارى و فوز و صلاح است.

5 عدد سكه مبارك رسيد، مزيد تشكر گرديد، مختصر وجه رعيّتى انفاد داشت، خيلى معذرت مى خواهم. ايام عزّت برقرار باد.

امضا

خدمت جناب جلالتمآب آميرزا سيد حسن خان أمجد السلطنه صفوى دام إقباله ملاحظه شود.(1)

ص: 25

نامه توليت آستانه مقدسه به كفيل بلديه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: كفيل بلديه قم.

موضوع: تحصن سه نظامى در حرم مطهر.

متن: مورخه جمادي الآخرة 1346

سواد مراسله آقاى سرهنگ، «كريم آقاخان» كفيل محترم بلديه مركز.

فدايت شوم، مرقومه شريفه مورخه 18 / آذرماه، زيب وصول ارزانى فرموده از سلامت و اعتدال مزاج آن يگانه دوست معظم نهايت مسرت و انبساط حاصل گرديد. در خصوص سه نفر نظاميان كه در آستانه مقدسه متحصن شده، اشعار شده بود كه به وسيله [ اى ] آنها را مطمئن نموده، از تحصن خارج شوند؛ بر حسب مرقومه عالى اقدام نموده، تاكنون موفق به مقصود نگرديده، انشاء اللّه تعالى در مواقع مقتضيه كوشش مى نمايد، شايد موفق شوم. همواره از سلامت حالات مسرور و متشكرم فرماييد. ايام جلالت و شوكت برقرار باد.

خدمت جناب مستطاب اجل امجد عالى آقاى سرهنگ كريم آقا خان، كفيل محترم بلديه دام إجلاله، ملحوظ افتد.(1)

ص: 26

نامه توليت آستانه مقدسه به كفيل گروهان مستقل (3) امنيه كل مملكتى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: كفيل گروهان مستقّل 13 امنيه كل مملكتى.

موضوع: اعلان عدم توفيق در وادار نمودن نظامى متحصن بر خروج از بارگاه فاطمى.

متن: مورخه غرّه ذو الحجة الحرام 1346

سواد مراسله كفيل محترم گروهان مستقلّ 13 امنيه كل مملكت:

خدمت كفيل محترم گروهان مستقل 13 امنيّه كل مملكتى دام إقباله:

مراسله مورخه 3 ارديبهشت نمره 530 واصل، در خصوص نظامى فرارى متحصن اشعار داشته كه با وسايل مقتضيه تحويل اداره امنيه شود؛ جوابا زحمتى مى دهد، همان موقع كه خبر تحصن مشاراليه در آستانه مقدسه رسيد، كاركنان و اجراء آستانه متبركه درصدد مواعظ و نصايح متحصن برآمده، [ تا شايد ] متقاعد شود [ و ] بيرون بيايد، تاكنون نپذيرفته است، مجددا هم تأكيدمندند؛ ايام بكام باد.(1)

ص: 27

نامه رئيس وزراء به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس وزراء.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: سفارش به همراهى و مودت نسبت به آقاى حاجى ركن الإسلام تهرانى.

متن: مورخه 26 اسفندماه 1308 / نمره 10649/

سواد مراسله رياست وزراء عظام دامت بركاته:

توليت حضرت معصومه قم سلام اللّه عليها، جناب مستطاب شريعتمدار آقاى حاجى ركن الاسلام طهرانى در موسم تحويل حمل عازم هستند، اظهار همراهى و مودّت نسبت به ايشان محتاج سفارش نيست.

امضاء مهديعلى [ مهديقلى ] و مهر رياست وزراء(1)

ص: 28

نامه توليت آستانه مقدسه به حاكم قم و خلجستان

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاكم قم و خلجستان.

موضوع: بى اساس بودن شكايت غلامرضا كتابفروش.

متن: مورخه 15 شهر جمادي الآخرة 1348

سواد مراسله حضرت حكمران قم.

مقام محترم حكومت جليله قم و خلجستان دام إجلاله:

مراسله شريفه نمره 1090 به انضمام سواد عرض حال غلامرضا كتابفروش _ كه به خاكپاى همايونى عرض نموده _ واصل جوابا اشعار مى دارد: عرض حال مشار اليه ابدا موضوع ندارد قفسه چوبى در ايوان صحن مقدس گذاشته بوده و بساط كتابفروشى پهن كرده و راه بر عابرين و زائرين تنگ و باعث زحمت شده و هيچ زمان ايوانهاى صحن مطهر دكان و محل خريد و فروش نبوده، لازم است آن مقام محترم پس از رسيدگى و تصديق شكايت بى اساس غلامرضا، مراتب را راپورت دهيد تا غلامرضا تعقيب شود ديگر اينگونه نسبت هاى بى اساس و خالى از حقيقت به كسى ندهد، محض مزيد بصيرت و اطلاع حضرت عالى «حسن خان آدابى» منشى شخصى را فرستادم توضيحات ديگرى هم بخواهيد به عرض برساند.

امضا(1)

ص: 31

________________________________________

فصل 2: اقدامات جدّى جهت تعمير بارگاه ملكوتى و جلوگيرى از اقدامات مخرب ديگران

نامه توليت آستانه مقدسه به رياست محترم نظميه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رياست محترم نظميه.

موضوع: درخواست مراقبت مأموران نظميه جهت حفظ اراضى موقوفه.

متن: مورخه 25 فروردين 1311

سواد مراسله اداره محترم نظميه:

خدمت رياست محترم نظميه دام اقباله، بواسطه توسعه دادن خيابان خارج پل طهران، ديوار فاصل ما بين خيابان و اراضى «مبارك آباد موقوفه» را اداره بلديه خراب كرده، اين خرابى باعث شده است كه اراضى «مبارك آباد» در معرض تعرض خركچى و خاك بردارى مردم بى انصاف افتد، هر چه جلوگيرى شده است نتيجه نبخشيده، خواهشمنديم مقرر فرماييد مأمورين اداره جلوگيرى از خاك بردارى هاى اراضى موقوفه ملكى نمايند، و رفع اين خسارت را كه جبران ناپذير [ است [كنند، تا ديوار فاصل كشيده شود و اراضى موقوفه از خطر خرابى محفوظ ماند و هم املاك شخصى. ايام اقبال برقرار باد.

امضا(1)

ص: 32

نامه توليت آستانه مقدسه به رياست محترم كل اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رياست محترم كل اوقاف.

موضوع: اعلان اقدام به موقع جهت تعميرات آستانه مقدسه.

متن: مورخه 29 شهر ذو الحجة الحرام 1346

سواد مراسله رياست محترم كل اوقاف.

خدمت رياست محترم كل اوقاف دامت افاضاته:

با اهداء ادعيه خالصانه در جواب مراسله شريفه نمره 698/6100، اشعار مى دارد در موقعى كه خرابى پيدا كرد گنبد، بواسطه سردى هوا تعمير آن غير ميسر بود، پس از مساعدت هوا مدّتى است شروع به تعمير گنبد مطهر شده، حتى قسمت هاى ديگر كه صورتا خرابى ندارد ولى در مظان خرابى است، برچيده و تعمير مى شود تا انشاء اللّه تعالى من بعد محفوظ بماند، همانطورى كه اولياء وزارت جليله متبوعه انجام وظيفه مى نمايند، داعى هم در حفظ اساس آستانه مقدسه و انتظامات بقعه مباركه _ حسب الوظيفة _ ساعى و جاهد هستم اميدوارم _ حتّى القوّة _ غفلت نكنم. ايام سعادت و جلالت مستدام باد.(1)

امضا

ص: 33

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: هزينه كردن عشريه توليت جهت تعميرات آستانه مقدسه.

متن: دفتر آستانه مقدسه دام بقائه: چون در هذه السنة _ دوشقان ئيل 1346 _ ، تعميرات آستانه مقدسه اهميت پيدا كرده [و] ميزانى [كه] در دستورالعمل سنواتى منظور شده، براى مخارج تعميرات كافى نيست لذا پانصد تومان عشريه هذه السنه اين خانزاد جاروب كش آن آستان ملائك پاسبان را صرف تعمير نماييد، اينجانب را قبول است.

تاريخ 13 شهر رجب 46 مطابق 16 دى 1306(1)

امضا

ص: 34

نامه توليت آستانه مقدسه به رياست محترم معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رياست محترم معارف و اوقاف قم.

موضوع: دقت توليت در به موقع بودن تعميرات.

متن: مورخه 7 شهر صيام 1347

سواد مراسله رياست محترم معارف و اوقاف قم. رياست محترم معارف و اوقاف قم و توابع دام إقباله:

مراسله مورخه ششم اسفندماه، واصل، در خصوص نصب خشتهاى طلاى گنبد مطهر اشعار شده. بواسطه زمستان بنّايى غير موقع مخالف مصلحت و موجب خسارت است دستور دادم مباشرين بنّايى، آستانه مقدسه اقدام نمايند. ايام عزت برقرار.

امضا(1)

ص: 37

فصل 3: تلاش براى روشن نمودن تاريخ ولادت و وفات حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج شيخ عباس قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاج شيخ عباس قمى.

موضوع: تقاضاى تحقيق تاريخ وفات حضرت معصومه عليها السلام در كتاب «رياض» شيخ حرّ عاملى.

متن: مورخه 16 شوال 1347

سواد مراسله جناب آقاى حاجى شيخ عباس در خراسان.

عرض مى شود: انشاء اللّه تعالى وجود فيض نمود عالى در ترويج شريعت مقدسه موفق و مؤيد باشد؛ از قرارى كه از طهران صورتى فرستادند در كتاب «رياض» «شيخ حرّ عاملى» تاريخ وفات حضرت معصومه سلام اللّه عليها را هفدهم شهر شعبان سنه «دويست و يك» از هجرت معين كردند؛ خواهشمندم تفحص فرموده، چنين كتابى اگر در «كتابخانه آستان قدس» يا محلهاى ديگر پيدا شود، ملاحظه فرماييد اين تاريخ ثبت و درج شده است يا همچه كتابى اصلاً موجود نيست؟ بهرحال انتظار حسن توجه را به پيدا كردن اين كتاب دارم شايد اين تاريخ بدست بيايد [و] باعث تعظيم شعائر اسلامى شود. ايام افادت مستدام باد.

اين شخص كه به اين مضمون نوشته بود: در خراسان منزل ميرزا احمد در «كتاب رياض» شيخ حرّ عاملى نوشته اش مى دانم. در اين خصوص نهايت جدّيت را خواهيد فرمود. التماس دعاى مخصوص دارم.

امضا

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، مروّج الاحكام، ثقة الإسلام، آقاى حاجى شيخ عباس دامت فيوضاته ملحوظ افتد.(1)

ص: 38

نامه آقاى ابوالقاسم سحاب به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آقاى ابوالقاسم سحاب.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تاريخ ولادت و وفات حضرت فاطمه معصومه عليها السلام در قالب شعر.

متن: خلاصه دوره زندگانى حضرت فاطمه بنت موسى بن جعفر عليهما السلام:

اول ذى القعده هفتاد و سه از بعد صد دختر موسى بن جعفر را ولادت شد پديد

آخر عشر اول بود از ربيع دومين دوصد و يك حضرت معصومه را رحلت رسيد

تمام مدت زندگانى آن حضرت 28 سال و پنج ماه و ده روز است.

امضا ابوالقاسم سحاب

دارالإيمان قم: حضور مقدس حضرت مستطاب كهف الأنام، ملاذ الإسلام، بندگان آقاى متولى باشى دام ظلّه العالي، از طهران. 25 جمادي الآخره 1352ه_.ق.(1)

ص: 39

نامه توليت آستانه مقدسه به حاجى احمد عراقى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاجى احمد عراقى.

موضوع: به اطلاع رساندن مطلبى كه آقاى «سحاب» درباره ولادت و وفات و مدّت عمر حضرت به صورت منظوم بيان داشته است.

متن: 2/7/1312

سواد مراسله جناب آقاى آقا احمد عراقى از طهران.

به شرف عالى مى رساند: مدّتى است كه از فيض زيارت مرقومه مباركه محروم و به هيچ وجه در اين مدت يادى از اين غريب دور افتاده نفرموديد؛ معذالك اميد است كه آن وجود مقدس خالى از هر گونه ملال و كلال، و همواره با تأييد و توفيق و سعادت و عزّت و اقبال در ظلّ حمايت حضرت قادر متعال بوده باشد، حالت ارادتمند هم از فضل خدا و بركت أئمه اطهار سلام اللّه عليهم اجمعين خوب و عمرى به مفارقت اصدقاء و احباب مى گذرد.

در خصوص تاريخ و تعيين روز وفات حضرت معصومه سلام اللّه عليها كه همواره منظور نظر عالى بود و نيز از داعى وقتى تقاضا فرموديد، اينك تاريخ ولادت و روز تولد و تاريخ وفات و روز رحلت آن حضرت را يكى از دوستان داعى _ كه از دانشمندان امروزى و اهل تحقيق و تدقيق و خود صاحب تصنيف و تأليف است، و فعلاً كتاب مفصلى درباره ى رجال اسلام به اسم «مفتاح الأعلام» مى نويسد، و از علوم قديم و جديد و السنه خارجه با اطلاعند _ جناب آقاى «ميرزا ابوالقاسم سحاب» تاريخ دوره زندگانى حضرت را كه قبلاً به نظم در آورده بودند به اينجانب اهدا نموده و اينك براى(1).......(2)

ص: 40

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا داود وزير وظايف آستان قدس رضوى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا داود، وزير وظايف آستان قدس رضوى.

موضوع: درخواست ارسال كتاب مورد نظر، جهت بررسى تاريخ وفات حضرت فاطمه معصومه عليها السلام.

متن: مورخه 12 شهر شوال 1346

سواد مراسله آميرزا داود وزير وظايف ارض اقدس:

عرض مى شود، اوراق مفصله جناب عالى واصل، از مضامين استدلالى و برهانى آن مستحضر گرديد، البته تصديق دارم اختلافات در روايات بسيار است و أيضا مسلّم است هر روزى را مشخص _ به قصد تعظيم شعائر اللّه _ اقدام در خدمتگزارى ائمه معصومين سلام اللّه عليهم اجمعين نمايد؛ و لو مطابق با قضيه نباشد، مأجور و مثاب خواهد بود و در اين كه جناب مستطاب عالى محدّث مورّخ كامل هستيد محل ترديد نيست اما خواهشمندم به اين پيشنهاد داعى توجه فرماييد: ابداع هر امرى بايد با اساس متقنى باشد كه مورد توجه عموم و خصوص گردد، داعى قصد دارم در روز وفات حضرت معصومه سلام اللّه عليها اعلام كنم تعطيل عمومى شود، دستجات از محلات حركت كنند مجلس با عظمتى در آستانه مقدسه فراهم شود، با اين مقصود بفرماييد مدرك و مستندى در دست داشته باشم كه اهالى را طائعا راغبا حاضر نمايم، حال كه جنابعالى، آن دو صورت معروضه را اقدام نفرموده، ممكن است عين كتاب را توسط چاپار ارسال فرماييد، داعى به آقايان اهل تاريخ و خبر ارائه داده، عودت دهم، چون جناب مستطاب عالى زحمت كشيده ايد، بگذاريد اين تاريخ محو نشود، به هر يك از اقسام ثلاثه كه رأى صواب نماى عالى تعلّق گرفت، اقدام فرموده داعى را ممنون ومتشكر فرماييد. ايام افادت و سعادت برقرار.(1)

امضا

ص: 41

نامه توليت آستانه مقدسه به وزير وظايف آستان قدس رضوى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزير وظايف آستان قدس رضوى.

موضوع: تلاش براى مستند نمودن تاريخ وفات حضرت معصومه عليها السلام.

متن: مورخه 16 شهر رجب مرجب 1346

سواد مراسله آقاى حاجى ميرزا داود وزير وظايف آستان قدس دامت فيوضاته.

به عرض مى رساند: مرقومه مورخه سلخ شهر ماضى زيب وصول بخشيد، از اينكه داعى را فراموش نفرموده ايد متشكرم، البته مكارم اخلاق وجود محترم اقتضا دارد دوستان صميمى را از نظر محو نفرموده، به صدور مرقومات ملاطفت آيات ياد و شادم فرماييد. در موضوع تاريخ وفات حضرت معصومه سلام اللّه عليها، كه مساعى جميله به كار برده و موفق به دست آوردن شده، مسرور و متشكر شده؛ اما چون مى خواهم تعطيلات فوق العاده از آن روز(1) بنمايم، لازم است تصديقى از جناب مستطاب شريعتمدار، عماد المحدثين، «آقاى حاجى شيخ عباس قمى» بگيريد، بفرستيد تا آن كه مقبول خواص و عوام گردد. انتظار دارم زودتر صورت مصدق را گرفته، ارسال فرماييد تا به لوازم آن قيام و اقدام شود؛ التماس دعاى مخصوص دارم. ايام سعادت و جلالت برقرار باد.

امضا

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، ثقة الإسلام آقاى حاجى ميرزا داود، وزير وظايف دامت فيوضاته، ملحوظ افتد.(2)

ص: 42

نامه توليت آستانه مقدسه به توليت آستان قدس رضوى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: توليت آستان قدس رضوى، جناب آقاى اسدى.

موضوع: تحقيق درباره تاريخ وفات حضرت معصومه عليها السلام.

متن: 22 شهر ربيع الاول 1351 = 5 مرداد ماه 1311

سواد مراسله اى است كه به آقاى اسدى _ توليت جليله آستان قدس _ نوشته مى شود.

به عرض عالى مى رساند: با فرط خلوص و صميميت و تشكر از مودّت و محبت آن يگانه عنصر با كياست و فراست، به اين مختصر مصادعت مى دهد و از سلامت حالات شريفه استفسار مى نمايد، اميد است با توجهات خاصه حضرت ثامن الأئمه عليه آلاف التحية و الثناء، با موفقيت كامله انجام وظائف [ و ] اصلاحات اساسى را باتمام رسانده؛ در خصوص تاريخ قم كه شفاها فرموديد در بجنورد يافت مى شود، چنين قول داديد كه تحقيق نموده هر گاه چنين تاريخى يافت شود، تاريخ وفات حضرت معصومه سلام اللّه عليها را به دست آورده اطلاع بدهيد، خواهشمندم بذل اهتمام فرمود از اين اقدام خداپسندانه داعى را قرين امتنان فرماييد، ايام شوكت و جلالت برقرار .

ارض اقدس: هواللّه تعالى، خدمت حضرت مستطاب اجلّ امجد اكرم عالى، آقاى اسدى _ توليت جليله آستان قدس _ دامت شوكته، مشرف شود.(1)

ص: 45

________________________________________

فصل :4 مكاتبات توليت آستانه مقدسه سيد محمدباقر حسينى و علما و مراجع تقليد

نامه آقاى محمد بن الشيخ الحايرى المازندرانى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آقاى محمد بن الشيخ الحايرى المازندرانى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تبريك عيد اللّه الأكبر _ عيد سعيد غدير _ به توليت.

متن: مورخه 18 شهر ذى الحجه 1348

سواد مراسله ايست كه حضرت آقاى «ابن الشيخ» به حضرت آقا نوشته اند.

بسم اللّه و له الحمد

الحمدللّه الذي جعلنا من المتمسكين بحبل ولاية علي و ولده عليهم السلام .

به عرض عالى مى رساند: در اين روز عيد و يوم سعيد كه بزرگترين اعياد شيعيان است تبريك و تهنيت خود را معروض داشته، اميدوارم سال هاى سال به امثال اينگونه اعياد موفق و مرزوق باشيد. از حال مخلص بخواهيد بحمداللّه في الجمله نعمت صحت را دارا مى باشم و دلخوشم كه مورد رحمت حضرت مستطاب عالى مى باشم و به فال نيك گرفته ام كه انشاءاللّه منظور نظر حضرت خير البشر و أولاد طاهرينش نيز هستم، چون در اوايل ماه به رقيمه ى كريمه ياد و دلشادم فرموديد، جواب معروض داشتم انشاءاللّه رسيده باشد، در هر حال التماس دعا دارم «كما لا أنساكم في الدعوات و مظانّ الاستجابة» عاكفين بزم حضور را خاصه آقازادگان عظام را به عرض سلام و خلوص مصدعم. ايام سعادت مستدام باد.

من الجاني محمد ابن الشيخ الحايري المازندراني.

امضا

خدمت ذي رفعت حضرت مستطاب علم الأعلام و أجلّ الأنام و ملاذ الإسلام آقاى حاجى متولى باشى دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 46

جواب توليت به آقاى محمد بن الشيخ الحايرى

فرستنده:توليت آستانه مقدسه آقاى سيد محمد باقر حسينى

گيرنده:آقاى محمد ابن الشيخ حايرى مازندرانى

موضوع:تقدير از تبريك عيد سعيد غدير توسط «محمد بن الشيخ» و تبريك متقابل به ايشان

متن: مورخه 19 شهر ذى الحجه 1348

سواد جواب مراسله آقاى «ابن الشيخ» دامت بركاته. به عرض عالى مى رساند: رقيمه اى كه زيب وصول بخشيد هميشه از طرف آن يگانه عصر، عالى مقام، بروز لطف و محبت شده، _ در اين موقع عيد سعيد غدير _ بر امتنانم افزود. ان شاءاللّه اين عيد سعيد غدير كه بزرگترين اعياد شيعيان است بر وجود محترم با ميمنت و بركت باشد. آقايان: «سالار» و «مصباح» عرض تبريك و تهنيت تقديم مى دارند. ايام افاضت برقرار باد.

امضا

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار غوث الأنام، مروج الأحكام حجة الإسلام و المسلمين آقاى حاج شيخ «محمد ابن الشيخ» دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 47

نامه آقاى حاج عبداللّه بن مسيح تهرانى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حاج عبداللّه بن مسيح تهرانى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: توصيه به دفن همسر يكى از علما در صحن «على بن بابويه» بدون اين كه بيش از مزد حفارى چيزى از ايشان گرفته شود.

متن: مورخه 12 شهر جمادي الآخره 1349

سواد مراسله آقاى حاج «ميرزا عبداللّه طهرانى».

بسم اللّه [ و ] الحمد للّه

به عرض عالى مى رساند: ان شاءاللّه مزاج مبارك از جميع بليات سلامت است بعد از تقديم عرض ارادت، عيال حضرت مستطاب حجة الإسلام آقاى آشيخ ابوالقاسم اصفهانى _ كه از اعاظم اصحاب حضرت آية اللّه هستند _ فوت شده _ دختر «آشيخ هادى» طايفه «حاج محمد كمال پايين شهرى» _ و در صحن كهنه قبرستان دارند، به ملاحظه اين كه در آنجا جا تنگ است اگر ممكن است اجازه بفرماييد در صحن على بن بابويه دفن شود. چون بضاعتى ندارند، قدغن فرمائيد بيش از مخارج حفارى گرفته نشود، زياد عرض ندارم. أدام اللّه بقاءكم.

من الأحقر عبداللّه ابن مسيح طهرانى

امضا

حضور مبارك حضرت مستطاب غوث الإسلام، ملاذ المسلمين آقاى حاجى متولى باشى دام ظله العالي(1)

ص: 48

نامه توليت آستان قدس فاطمى به ميرزا عبداللّه تهرانى

فرستنده: توليت آستان قدس فاطمى آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: ميرزا عبداللّه طهرانى.

موضوع: اعلان اين كه حال فرد سفارش شده به نوعى ديگر [ دفن در صحن زنانه [ مراعات شد.

متن: مورخه 12 [ جمادى الآخره ] 1349

سواد جواب مراسله فوق از طرف حضرت آقا.

به عرض عالى مى رساند، مرقومه شريفه كه در موضوع تعيين مدفن متعلّقه جناب عمدة العلماء العظام آقاى «آشيخ ابوالقاسم اصفهانى» شرف صدور يافته بود واصل، در صحن و ايوان بقعه «على بن بابويه» قبر كهنه پيدا نشد، خواستم مرقومه عالى بلا اثر نماند، سپردم در صحن زنانه محل بلامزاحمى پيدا نمايند [ و ] جنازه را دفن كنند. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

امضا

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى حاج «ميرزا عبداللّه طهرانى» دامت افاضاته(1).

ص: 49

نامه توليت آستان قدس فاطمى به شيخ محمد ابن شيخ

فرستنده: توليت آستان قدس فاطمى آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: شيخ محمد ابن الشيخ.

متن:[ مورخه ] 3/9/1309

به عرض مى رساند: الحمدللّه الذي منّ علينا بوجود أوليائه و أدام لنا بركات أصفيائه.

از رقيمت وجود مسعود محترم متشكر و از مرقومه عالى متذكر شده، اين مصرع را خوانده «آنچه خوبان همه دارند تو تنها دارى» [از]اين كه معالجات در وجود شريف مؤثر و رياضت اربعين بل متجاوز، ثمر[بخش] شده [خرسند شدم]، البته بايد با اين زحمت نخوردن و نياشاميدن همين انتظار را داشت، ولى همه كس نمى تواند اين مقام را احراز كند. [ چرا كه: [«الجوع طعام الصديقين». خدمت جناب مستطاب آقاى حائرى سلام داعى را ابلاغ فرمائيد؛ فرمايشات عالى و [را]... حاجى صدر ابلاغ كردند ان شاءاللّه تعالى فراموش نمى كنم. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

امضا

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى حاج شيخ محمد بن الشيخ دامت بركاته.(1)

ص: 50

نامه حضرت آية اللّه العظمى آقاى آ سيد ابوالحسن اصفهانى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى آقاى آسيد ابوالحسن اصفهانى _ رحمه اللّه _(1).

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: معرفى فرزند آية اللّه آشيخ ابوالقاسم قمى و سفارش به اكرام و محافظت بر امور مربوط به ايشان به هنگام ورود به قم.

متن: سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى «آسيد ابوالحسن اصفهانى» از نجف اشرف [ به توليت آستانه مقدسه ] شهر رمضان 1353:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

معروض مى دارد [ كه ] انشاءاللّه در ظلّ عنايت خاصه [ حضرت [ولى عصر ارواحنا له الفداء قرين صحت و سلامت بوده باشيد. تلوا مزاحم است در خصوص جناب مستطاب عمدة الأعلام، ملاذ الأنام، شريعتمدار، حجة الإسلام، آقاى آشيخ

1- «آية اللّه سيد ابوالحسن اصفهانى»، فرزند سيد محمد بن سيد عبدالحميد، فقيهى فرزانه و مرجعى عاليمقام بود و از طبعى بلند و مقامى ارجمند برخوردار. او به سال 1284 در مديسه لنجان اصفهان به دنيا آمد. مراحل مختلف علوم حوزوى را نزد «سيد مهدى نحوى» و بزرگان ديگرى از اهل علم و ادب، آموخت و علوم عقلى را از «شيخ محمد آخوند كاشى» فرا گرفت، و در سال 1308ق. به نجف اشرف رفته از محضر اكابرى چون «ميرزا حبيب اللّه رشتى» و «ملا محمد كاظم خراسانى» بهره هاى فراوان برد و به درجه اجتهاد نائل شد و در برهه اى از زندگى پر بركت خويش مرجعيت على الاطلاق شيعيان را به عهده گرفت و همواره مورد عنايت خاصه حضرت ولى عصر عليه السلام بود. و سرانجام در سال 1365ق. در شهر كاظمين دنيا را وداع گفت و روح پاكش به شاخسار جنان پركشيد و جنازه اش پس از تشييع بسيار باشكوه به نجف اشرف آورده شد. و در صحن امير مؤمنان عليه السلام _ متصل به آرامگاه آخوند خراسانى _ به خاك سپرده شد. از آثار وى: «وسيلة النجاة»، «حاشيه بر كفاية الأصول»، «حاشيه بر نجاة العباد» صاحب جواهر، «حاشيه بر عروة الوثقى» آية اللّه آسيد كاظم يزدى، «صراط النجاة» و رساله هايى در فقه را مى توان نام برد. برگرفته از «اعيان الشيعة» ج 2، ص 331.

ص: 51

محمد حسن سلّمه اللّه تعالى و أيّده _ نعم الخلف حضرت حجة الإسلام و المسلمين آقاى «آشيخ ابوالقاسم قمى»، طاب اللّه رمسه _ كه الحمدللّه از جميع جهات آراسته _ علما وعملاً و تقوا _ و عازم وطن مألوف [است] بمقتضاى: «المرء يحفظ في ولده»(1) براى اداى حقوق مرحوم مغفور شيخ أعلى اللّه مقامه، مناسب

است كه كمال ابوّت را درباره ى جناب ايشان منظور داشته، و از هر حيث از جناب ايشان نگهدارى فرمائى؛ كه انشاء اللّه مرضى حضرت بقيّة اللّه عجل اللّه فرجه و اسباب خوشوقتى اينجانب خواهد بود، و هميشه مترصد ارقام محترمه و خبر سلامتى آنجناب خواهم بود. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

الأحقر أبوالحسن الموسوى الإصفهاني.

مهر حضرت آية اللّه

قم: خدمت حضرت مستطاب أجلّ عالى، كهف الأنام، ظهير الإسلام، آقاى متولى باشى دام عزّه(2).

ص: 52

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى آ سيد ابوالحسن اصفهانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه العظمى آسيد ابوالحسن اصفهانى عليه الرحمة.

موضوع: اظهار مسرت از زيارت مرقومه حضرت آية اللّه و مطلع ساختن ايشان از اكرام و تجليل «آشيخ محمد حسن» _ فرزند آشيخ ابوالقاسم قمى _ موقع ورود به قم بخاطر گواهى آقا به مراتب علم و فضل و تقواى او و التماس دعا از آقا به هنگام تشرف به حرم حضرت على عليه السلام بويژه در شبهاى قدر.

متن: مورخه 16 شهر صيام 353[ 1 ] = 3 دى 13[ 13 ]

سواد مراسله حضرت حجة الاسلام آقاى «آسيد ابوالحسن اصفهانى» در نجف اشرف.

به عرض عالى مى رساند: همواره در آستانه مقدسه بنت باب الحوائج، بقاى سلامت و دوام افادت و افاضات آن ذات قدسى صفات را مسألت داشته و دارم، گرامى مرقومه شريفه، شرف وصول بخشيد پس از مدت طولانى مهجورى از زيارت ارقام عاليه بلانهايت مسرّت و شكر حاصل نمودم.

راجع به جناب مستطاب، شريعتمدار آقاى «آشيخ محمد حسن» دامت فيوضاته، _ نجل زكى مرحوم حجة الاسلام [ آشيخ ابوالقاسم قمى ] طاب اللّه رمسه _ توصيه فرموده با تصديقى كه به مراتب علمى و زهد و تقواى معزى له، فرموديد، اجراى فرمان را فريضه دانسته در [بدو [ورود، تجليل [ و [احترام وافى نموده.

اميدوارم موفق شوم محض ترويج شريعت مطهّر، خدمات اسلاميه را ادامه دهم. در خاتمه تمناى مخصوص و التماس بالخصوص از ذات شريف عالى دارم، در مواقع تشرف لا سيّما ايام و ليالى متبركه قدر، داعى صميمى را فراموش نفرموده و نفرماييد. ايام افاضات و بركات مستدام باد. امضا

ص: 54

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى(1).

موضوع: قول مساعد و قطعى جهت تهيه مسكن براى افراد بى خانمان.

متن: مورخه شهر ربيع الآخر 1353 = 27 تيرماه 13[ 13 ]

سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم.

به عرض حضرت آية اللّه مى رساند: پيوسته به دعاى ذات با بركات اشتغال دارد، ادعيه خالصانه را وقايه آن وجود مسعود مغتنم مى نمايد انشاءاللّه تعالى نيات مقدسه حضرت مستطاب عالى كاملاً اجرا خواهد شد، قبل از زمستان اشخاص بى خانمان داراى منزل و مأوا مى شوند. همانطورى كه شفاها عرض كردم كتبا هم

1- «آية اللّه شيخ عبدالكريم حايرى» فرزند محمد جعفر مهرجردى يزدى از عالمان برجسته و طراز اول قرن چهاردهم به شمار مى آيد. آن آيت عظمى و حجت كبرى و مؤسس حوزه به سال 1276ق. در مهرجرد يزد به دنيا آمد، پس از پيمودن مرحله ى مقدماتى علوم حوزوى عازم عتبات عراق شد. از محضر آيات عظام: «ميرزا محمد حسن شيرازى» و «ميرزا محمد تقى شيرازى» و «شيخ فضل اللّه نورى» و «آخوند خراسانى» و «سيد محمد كاظم يزدى» و بويژه «آيت اللّه سيد محمد فشاركى» بهره فراوان برد و از آن سرچشمه هاى جوشان علم و معرفت كسب فيض نمود. پس از مرگ مرحوم «آخوند خراسانى» به كربلا رفت و به تدريس اشتغال ورزيده و در سال 1332 به اراك رفت و حوزه علميه آن ديار را سامان بخشيد. وى پس از چندى در سال 1340 ق. به دعوت و اصرار علماى بزرگ قم همراه شاگردان خود به قم هجرت نمود و حوزه ى كهن آن سامان را تجديد بنا و احيا نمود و خود با درايت كامل در عصر استبداد رضا خانى و حكومت ضدّ دينى او حوزه ى مقدسه ى قم را از نابودى نجات داد و كادر سازى براى آينده را وجهه همت خويش قرار داد. آثار علمى آن رايت دانش و كياست عبارتند از: تقريرات درس استادش فشاركى؛ «درر الفوائد» در علم اصول؛ كتابهاى «الرضاع»، «الصلاة»، «المواريث»، «النكاح». وسرانجام آية اللّه حايرى در سال 1355 قمرى از دنيا رفت و به ابديت پيوست و پس از تشييعى با شكوه در مسجد بالاسر حرم به خاك سپرده شد. برگرفته از «ريحانة الأدب»، ج 17، ص 66.

ص: 55

تذكر مى دهم: چند روزى مسافرت ييلاق فرموده، تقويت و راحت مزاج بفرماييد، اميد است از قبول اين استدعا داعى را قرين تشكر و امتنان خواهيد فرمود. ايام افاضت و بركات برقرار باد.

امضا

خدمت ذي افاضت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، كهف الأيام، مبين الأحكام، حجة الإسلام و المسلمين آية اللّه آقاى حاج «شيخ عبدالكريم حايرى» دامت بركات وجوده مشرف شود.(1)

ص: 56

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جوابيه تلگراف توليت و تشكر از دعوت به عمل آمده از طرف ايشان و اظهار نگرانى و ناراحتى از اوضاع رقتبار مردم.

متن: مورخه 8 ربيع الآخر 53[ 13ق. ]

سواد جواب مراسله فوق [ مراسله توليت [از طرف حضرت آية اللّه [ حاج شيخ عبدالكريم حايرى ].

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض عالى مى رساند، مرقومه شريفه كه بشارت بخش خاطر بود از حصول نعمت سلامت و استقامت وجود محترم خرسند؛ [ اينكه [محض عوالم مهر و محبت [ و [قبول و رعايت حال احقر، دعوت فرموده بوديد، مزيد تشكرات قلبيه [گرديد]. حاليه با اوضاع امروزه غير ممكن [ مى نمايد ]. چنانچه خداوند اعانت فرمايد [و] في الجمله فراغتى حاصل گردد، دور نيست چند روزى به درك خدمت جناب مستطاب عالى نائل شوم. والسلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

أحقر عبدالكريم حايرى

محل مهر

خدمت ذي شرافت، جناب مستطاب، جلالت شعار، منبع الافتخار، ملاذ الأنام آقاى متولى باشى دامت بركاته(1)

ص: 57

نامه آية اللّه آشيخ محمدحسين كاشف الغطاء به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: مرحوم آية اللّه آشيخ محمد حسين كاشف الغطاء(1) رحمة اللّه عليه.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جويا شدن از احوال توليت و اعلان دعاگو بودن و اميد تجديد ديدار در عتبات عاليات.

متن: سواد مراسله جناب آقاى آشيخ «محمد حسين كاشف الغطاء» در جواب مراسله آقا [ ى توليت ].

بسم اللّه الرحمن الرحيم، و له الحمد و المجد. بشرف عرض مى رساند: رقيمه كريمه حضرت عالى رسيد [ و ] موجب تشكر از الطاف آن جناب گرديد، ولى آن

1- «حضرت آية اللّه حاج شيخ محمد حسين كاشف الغطاء» _ فرزند شيخ على در سال 1294ق. در شهر نجف به دنيا آمد. علوم مقدماتى حوزوى را از علماى اعلام نجف آموخت و دروس عالى فقه و اصول را عمدتا از زعيم عاليقدر دينى حضرت آية اللّه «سيد محمد كاظم يزدى» _ صاحب عروه _ فراگرفت و خود از شاگردان مخصوص آن بزرگوار به شمار مى آمد. او عالمى وارسته و برخوردار از پاكى نفس و سلامت باطن و زيبايى سيرت و صورت بود و تواضع و فروتنى صفت بارز او بشمار مى آمد و دفاع از شريعت و كيان اسلامى و اقدام بر تحقق وحدت امت محمدى شعار و پيام آن عالم فرزانه بود كه خطبه ى فصيح و بليغ ايراد شده ى او در كنفراس اسلامى «بيت المقدس» _ كه باعث جلب قلوب مخالف و موافق و دوست و دشمنِ معاند شد _ خود شاهد اين مدعاست. آثار علمى و قلمى ايشان عبارتند از: «الدين و الإسلام»، «المراجعات الريحانية»، «أصل الشيعة و أصولها» «الآيات البينات»، «التوضيح فى بيان ما هو المسيح»، «الفردوس الأعلى»، «نبذة من السياسة الحسينية»، «الأرض و التربة الحسينية»، «خطبة الاتحاد و الاقتصاد»، «حاشية على التبصرة للعلامة الحلى»، «زاد المقلدين» به فارسى، «حاشية على العروة الوثقى»، «تنقيح الأصول»، «حاشية على مكاسب الشيخ الأنصاري»، «حاشية على رسائل الشيخ الأنصاري». سرانجام آن بزرگمرد علم و عمل در 18 ذي القعده 1373ق. از دنيا رفت و جسم پاكش پس از تشييع با شكوه در وادى السلام نجف به خاك سپرده شد. برگرفته از كتاب «ماضي النجف و حاضرها»، ج3، ص189 - 182.

ص: 58

عواطف و مكارم هاشميه و مفاخر علويه ولويه، مزيد در اخلاص اين دعاگو نخواهد شد و هميشه در اداى وظيفه دعاگويى و ارادتمندى ملازم و مواظب هستم و درصدد اين معانى نبودم، ولى مرحمت آن بزرگوار نبايد [ فراموش شود ]. سايه مقام توليت منيع و آقازادگان محترمشان هميشه به عنايت حضرت حق محفوظ باشند.

اميدوارم انشاءاللّه در عتبات عاليات تجديد عهد خواهيم نمود و به شرف ملاقات فائز [مى]شويم، زياده عرضى نيست. عمر جناب عالى مستدام باد.

محمد حسين آل كاشف الغطاء. شنبه 15 رجب / 1352

به مقام منيع توليت آستانه حضرت معصومه دامت عزّتها و حرمتها مشرف شود.(1)

ص: 59

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى صدر الشريعة

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى صدر الشريعة.

موضوع: موافقت با استخدام آقازاده صدرالشريعة.

متن: 3 شهر صفر 353 [ 1 ]

سواد مراسله جوابيه آقاى «صدر الشريعة».

عرض مى شود: مراسله شريفه واصل، از مراتب مهر و محبت جناب عالى ممنون هستم. در خصوص مرخصى آقا «ابوالفضل» _ خلف ارجمند _ نيابت خود [را [تقاضا نموده بوديد، محض مساعدت به ضابط آستانه مقدسه سپردم او را به كشيك حاضر نمايد [ تا ] به وظيفه خدمتگزارى آستانه مقدسه رفتار نمايد. ايام توفيق برقرار باد.

امضاء

خدمت حضرت مستطاب دوست عزيز محترم «حاج صدر الشريعه» دامت فيوضاته ملحوظ افتد.(1)

ص: 60

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آيت اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: كسب تأييد و اجازه شرعى جهت اجاره ملك موقوفه.

متن: 3/2/13[ 13 ]

سواد مراسله حضرت حجة الإسلام آقاى حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

به عرض مى رساند: با تقديم ادعيه خالصانه خاطر مبارك را مستحضر مى دارد [ كه [مقدار يك هزار ذرع از اراضى باغ معصوم آباد _ موقوفه متصل به مريضخانه «سهاميه» _ براى شارع مريضخانه مزبوره، به جناب آقاى حاج «ميرزا يحيى خان احتشامى» منافع آن را مقرر فرماييد، در مدت شانزده سال و شش ماه شمسى در عوض يك صد و چهل و چهار تومان و سه قران و پانزده شاهى _ وجه ريال فض _ اجراى صيغه نمايند و مال الإجاره را هر سالى هشت تومان و هفت هزار و ده شاهى همه ساله به دفتر آستانه مقدسه بپردازند.

داعى اين اجاره را با نظريه حضرت آية اللّه تصويب مى نمايم [و [وجود مبارك را مختار مى دانم. ايام بركات و افاضات برقرار ماند.

امضا

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، كهف الأنام، حجة الإسلام آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم [ حايرى ]دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 61

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: اجازه شرعى جهت اجاره دادن ملك موقوفه و اجراى صيغه وقف.

متن: مورخه 29 ارديبهشت ماه 1313

سواد اجازه نامه جناب «آميرزا يحيى خان احتشامى» راجع به اراضى معصوم آباد براى شارع مريضخانه [ سهاميه ].

و بعد، قبول مصالحه صحيحه شرعيه فرمودند حضرت مستطاب اجل آقاى حاج «ميرزا يحيى خان احتشامى» از حضرت مستطاب شريعتمدار، ملاذ الإسلام، آقاى حاج ميرزا «محمد باقر متولى باشى» دامت بركاته، منافع يك هزار ذرع مربع از اراضى «باغ معصوم آباد» موقوفه آستانه مقدسه فاطميّه عليها آلاف التحيّة _ به طول نود و دو ذرع و عرض نه عرض _ به ضميمه قسمت جلوخان مريضخانه كه همه جا متصل به «مريضخانه سهاميه» و در محل خود معين و محدود است؛ از تاريخ پانزدهم صفر الخير يك هزار و سيصد و پنجاه و سه 1353 هجرى قمرى إلى انقضاء مدت شانزده سال و شش ماه شمسى در عوض مال المصالحه مبلغ يك صد و چهل و چهار تومان و سه قران و پانزده شاهى _ وجه ريال فضّ رايج _ كه هر سال اول فروردين مبلغ هشت تومان و شش قران و ده شاهى به دفتر آستانه مقدسه بپردازند و صيغه مصالحه بالعربية و الفارسية جارى و واقع شد. تاريخ پنجم شهر صفر الخير 1353 مطابق با بيست و نهم ارديبهشت ماه شمسى 1313. امضاء يحيى احتشامى است.

بسم اللّه الرحمن الرحيم. مصالحه مسطوره در متن _ به نحوى كه مرقوم شده است _ واقع گرديد و اجراى صيغه صلح به وكالتى كه از طرف حضرت مستطاب ملاذ الإسلام آقاى متولى باشى دام علاه، به احقر مقرر فرمودند، گرديد.

حرّره الأحقر عبدالكريم الحايرى في 6 شهر صفر الخير 1353.

مهر حضرت آية اللّه: عبدالكريم ابن محمد جعفر(1)

ص: 62

نامه توليت به آية اللّه حاج آقا حسين قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج آقا حسين قمى(1).

موضوع: جويايى از احوال حضرت آية اللّه قمى و درخواست توفيق و تأييدات روزافزون براى ايشان.

متن: 3/2/13[ 13 ]

سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى «حاج آقا حسين [ قمى ]» در مشهد.

به عرض حضرت آية اللّه مى رساند: پيوسته به دعاگويى آن ذات با بركات اشتغال دارد ادعيه خالصانه را تقديم مى نمايد، از قرار معلوم حضرت حجة الإسلام آقاى «آميرزا صدرالدين» دامت بركاته كه دچار مرض سختى شده، بحمداللّه بهبودى حاصل گرديد [ و ] باعث تشكر گرديد. محض استفسار از سلامت حالات حضرت معظم بدين مختصر مصادعت نموده، اميدوارم خداوند نعمت وجود حضرت مستطاب عالى و آن نعمت را براى اسلاميان محفوظ و مؤيد بدارد. متمنى است بشارت عافيت وجود مباركتان را مرقوم فرموده، خاطر اخلاص ذخاير را، قرين مسرّت فرماييد. آقايان «سالار» و «حاجى صدر» عرض ارادت تقديم مى دارند. ايام بركات و افاضات مستدام باد.

امضا

أرض أقدس مشهد مقدس: خدمت ذي افاضت،

1- حضرت آية اللّه «آقا حسين قمى» فرزند سيد محمود قمى، در سال 1282ق. در قم به دنيا آمد و پس از فراگيرى دروس مقدماتى و متوسطه ى حوزوى، علوم عالى منقول و معقول را نزد اساتيد به نام آن زمان آموخت كه برخى از اساتيد معظم ايشان در حكمت و معقول عبارتند از: آقايان: «سيد ابوالحسن جلوه ى حكيم» و «ميرزا هاشم دشتى، و آقا على مدرس. و اعظم مشايخ ايشان در فقه: آية اللّه سيد محمد حسن شيرازى و ميرزا ابوالحسن كرمانشاهى» و «ميرزا محمود قمى» و «شيخ فضل اللّه نورى» و «ميرزا حسن آشتيانى» ؛ و در علم اصول: استاد به نام علم اصول در آن عصر حضرت آية اللّه «آخوند خراسانى» مى باشد. آن بزرگوار در سال 1313هجرى شمسى بر عليه قانون كشف حجاب قيام نمود و پس از آن توسط دولت وقت به عراق تبعيد شد و پس از چندين سال مجددا به ايران بازگشت و بر آزادى حجاب و لباس روحانيت اصرار ورزيد و تابه خواسته ى خود دست نيافت آرام نگرفت. و براى آخرين بار با دلى شاد از احياى سنت اسلامى به نجف برگشت و در حالى كه چند ماهى بيش از زعامت و مرجعيت ايشان _ بعد از فوت آية اللّه سيد ابوالحسن اصفهانى _ نگذشته بود كه در سال 1366ق. روح پاكش به شاخسار جنان پرواز نمود. برگرفته از «گنجينه دانشمندان» ج1، 165-264؛ «اعيان الشيعه»، ج 6: ص169_168.

ص: 64

نامه توليت آستانه مقدسه به آية اللّه العظمى مرعشى نجفى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آية اللّه العظمى مرعشى نجفى(1)

موضوع: جواب تلگراف حضرت آية اللّه العظمى مرعشى نجفى.

متن: سواد مراسله اى است كه در جواب حجة الإسلام آقاى ميرسيد شهاب الدين نوشته مى شود:

عرض مى شود: رقيمه شريفه كه مبشّر سلامت و حاكى لطف و حقيقت بود،

1- حضرت آية اللّه العظمى «أبوالمعالى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى»، فرزند زاهد عابد شمس الدين سيد محمود مرعشى، در روز پنجشنبه 20 ماه صفر 1318ق. در نجف اشرف متولد شد. وى در مدتى نه چندان طولانى و از همان اوايل نوجوانى تحت تربيت و تعليم پدر گرانقدر خويش و اساتيد علوم و فنون رايج حوزه ى دينى نجف با علوم مختلف و اخلاق اسلامى آشنا و در طول مدت زندگى علمى خود به درجات والاى دانش و وارستگى نايل شد. آن عالم فرهيخته در سال 1343 به قصد زيارت مشهدالرضا عليه السلام و آستان قدس فاطمى به ايران عزيمت نموده و پس از زيارت به اصرار آية اللّه حايرى در قم اقامت گزيد و در حالى كه خود از زبده ترين مدرسين حوزه بشمار مى آمد از خرمن پرفيض دانش الهى استاد بزرگ حوزه قم حضرت آية اللّه «حاج شيخ عبدالكريم حايرى» كسب دانش و بينش الهى نمود. درباره مقام والاى علمى آن بزرگوار همين بس كه شيوخ اجازه ى ايشان از مذاهب مختلف اسلامى به دويست نفر مى رسد و نيل به مقام رفيع اجتهاد ايشان را شخصيت هايى چون آيات عظام: مرحوم «آقا ضياء عراقى» و «آسيد ابوالحسن اصفهانى» و «حاج شيخ عبدالكريم حايرى» و «شيخ محمد كاظم شيرازى» و «سيد على يثربى» تأييد نموده اند. از تأليفات آن مرجع بزرگ مى توان از «ملحقات إِحقاق الحق» و «مشجرات آل الرسول» نام برد، كه كتاب اخير نشانه سرآمدى ايشان بر معاصرين در علم نسب شناسى مى باشد. آن آيت حق كه همواره پشتوانه قوى ولايت و از مدافعان نهضت اسلامى در قرن حاضر بود سرانجام در 8 صفر 1411ق. در سن 93 سالگى نداى حق را لبيك گفت و به جوار رحمت الهى عروج نمود و طبق وصيت آن بزرگوار جسم پاكش در فضاى پيش بينى شده در ورودى كتابخانه ى عظيم خود، بخاك سپرده شد. برگرفته از: «آثار الحجة»، ج2، ص52.

ص: 65

زيب وصول بخشيد [ و ] نهايت امتنان حاصل گرديد، چندى قبل هم استفسار از حال خودم و سالار فرموده بوديد، مزيد اطمينان گرديد كه از دعا فراموشم نفرموده و نمى فرماييد. له الحمد، حال آنها روبخوبى است، البته ادعيه خالصانه بندگان خدا، خصوصا اتقيا و روحانيون نتيجه حسنه دارد، التماس دعا دارم.

در خصوص حقوق آقاى «آشيخ حسين رقيمه جناب مستطاب عالى را دارم؛ آقاى مصباح حفظه اللّه تعالى خواندند و توصيه نمودم به سلامت [ كه ] به قم بيايند، اقدام نمايند. لطف فرموده از من هم به آقاى «آشيخ» سلام برسانيد ؛ آقايان سالار و مصباح خدمت جناب عالى سلام مى رسانند. مستدعى است اوقات تشرف [ به [آستانه مقدسه داعى را از دعا فراموش نفرماييد. ايام إفادت و إفاضت برقرار باد؛ هر گونه مطلب باشد حاضرم.

محمد باقر الحسيني

روى پاكت: قم، هو اللّه تعالى. خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، حجة الإسلام آقاى نجفى دامت فيوضاته(1)

ص: 66

نامه حضرت آية اللّه العظمى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جويا شدن از حال مخدره علّيه همسر متولى باشى و احوالات شخص ايشان.

متن: سواد رقعه ايست كه آقاى «سيد شهاب الدين نجفى» از قم نوشته اند.

روى پاكت: طهران جنب مجلس، كوچه نظام الملك _ نظاميه _ حضور محترم بندگان حضرت مستطاب سيد الأشراف و سند الأعلام، ملجأ الضعفاء، ظلّ الأئمة الطاهرين، آقاى توليت آستان قدس فاطمى دامت بركاته، مشرف باد. 7 ذي الحجه 1357.

عنوان رقعه:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض عالى مى رساند، اميدوارم از ساحت قدس حضرت سبحانى، وجود محترم از كافه بليّات مصون و محروس و به عين عنايت محفوظ و ملحوظ بوده باشد. و اگر از راه لطف مخصوص عطف توجهى فرموده از حال حقير استفسارى فرموده باشند، فله الحمد و المنّة، حيات عاريه برقرار است، اشتغال به وظيفه دعاگويى در تحت قبه منوره فاطميه [ هم [هست. چون مدتى بود از طرف قرين الشرف، خبرى نداشتم، مخصوصا از كسالت دست علّيّه عاليه، سيدة الخواتين المخدّرة نگران بودم، لذا بوسيله اين ذريعه مصدع شدم، و ضمنا استعلام از حال حضرت مستطاب عالى نموده و ادعيه خالصانه را تقديم مى نمايم.

در خاتمه متمنى است تبليغ سلام به توسط گماشتگان محترمين حضور موفور السرور بندگان آقا أدام اللّه أيامه و أسعد أعوامه هستم؛ زياد مصدع نمى شود.

لا زلت ملجأ و ملاذا بالنبيّ و آله الكرام و الختم بالسلام خير ختام.

الراجي، شهاب الدين الحسيني النجفي، نسّابة آل الرسول صلى اللّه عليه و آله.

قم: سيد شهاب الدين نجفى نسّابه مدّرس. 7/ ذي الحجه 1357(1)

ص: 67

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى نجفى مرعشى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه العظمى نجفى مرعشى.

موضوع: جوابى كه به حضرت آية اللّه آقاى «سيد شهاب الدين نجفى» توسط توليت نوشته شده است.

متن:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض عالى مى رساند: مرقومه محترمه زيب وصول يافت [ و [موجب بسى انبساط گرديد، و از تفقدات كه فرموده بوديد فوق العاده متشكرم ؛ اميد است كه همه گاه با توفيقات الهى و تأييدات ربّانى توأم و لايزال مؤيد باشيد.

از حال اين بنده و اهل البيت استفسار فرموده بوديد، بحمداللّه قدرى تخفيف يافته و هنوز مشغول معالجه [ هستيم ] ولى خاتمه نيافته. انشاءاللّه با ادعيه ى دوستان بهبودى كامل حاصل خواهد شد و به زيارت آقايان [ خواهيم آمد ]. البته در مظانّ استجابت فرمواش نخواهيد فرمود؛ زياده تصديع نمى دهد. ايام افاضات مستدام باد.(1)

ص: 68

نامه حضرت آية اللّه حاج شيخ حسنعلى نخودكى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ حسنعلى نخودكى از خراسان(1)

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: دستور العملى خاص جهت شفاى مريضه توليت.

متن: رقعه ايست كه «آقاى حاج شيخ حسنعلى» از خراسان نوشته اند:

به عرض عالى مى رساند: [ كه ] اميد است به الطاف الهى و توجهات حضرت ظل اللهي دائما موفق و مؤيد باشيد. جناب «صاحب نسق» سلام از جانب سركار آوردند. براى مريضه دعايى خواسته بوديد، دعاى خوف را صبح ناشتا [ با ] سه «قل هو اللّه» و سه صلوات بخوانند و [ ناشتايى ] ميل كنند و بعد از خوردن، يك سوره ى حمد بخوانند.

در سابق دستورى بجهت كشتن گوسفند نوشته بودم، يك گوسفند به همان طريق بكشيد و گمانم اين است كه براى اين زخم، برگ [ درخت [گردو را در آتش ريخته بخور آن را بدهند، نافع باشد. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.(2)

1- حضرت «آية اللّه شيخ حسنعلى نخودكى اصفهانى» فرزند مرحوم آخوند ملاعلى اكبر اصفهانى، يكى از دانشمندان و آيات ربانى قرن اخير است كه به تهجد و عبادت شبانه و روزه دارى مداومت داشت و متخلق به اخلاق اللّه بود و دم مسيحايى او دلهاى مرده را زنده و جانهاى خفته را بيدار و دردهاى كهنه را شفا مى بخشيد. تولد ايشان در نيمه ى ذي قعدة الحرام سال 1279ق. در اصفهان اتفاق افتاد و سالها در محضر پدر بزرگوار و اعلام ديگر مقدمات و سطوح را گذراند و مدتها از محضر «حكيم قشقايى» درس حكمت و فلسفه و منطق و... را فراگرفت. سپس عازم عتبات شد و از محضر مرحوم «كشميرى» استفاده نمود تا به مراتب اجتهاد نائل آمد. و سرانجام به مشهد مقدس آمد و سالهاى پايانى عمر شريفش را در مشهد مقدس سپرى نمود. اين عالم ربانى روز 17 شعبان سال 1361ق. به جوار رحمت ايزدى شتافت و جسم پاكش در صحن عتيق حضرت امام رضا عليه السلام به خاك سپرده شد. برگرفته از «علماى بزرگ شيعه»، ص376؛ «تذكرة القبور» ص 184.

ص: 69

نامه توليت آستانه مقدسه به آية اللّه حاج شيخ حسنعلى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آية اللّه حاج شيخ حسنعلى.

موضوع: جواب تلگراف آية اللّه حاج شيخ حسنعلى نخودكى و درخواست بيان مجدد دستور العمل خاص جهت شفاى بيمار مربوط به توليت.

روى پاكت: مشهد، حضرت حجة الإسلام، ملاذ الأنام، آقاى حاج شيخ حسنعلى دامت بركاته.

[ متن ]: عنوان كاغذ: 28 ذي قعدة الحرام 1357 معروض مى دارد: مرقومه ى شريفه ى با دعا را آقاى «حاج نسق» آوردند؛ از مراتب لطف و توجهات خاصه جناب مستطاب عالى امتنان داشته، و «شهداللّه» در تمام مواقع متوجه انفاس قدسيه بوده و هستم. نحوه ذبح گوسفند از نظر اينجانب بواسطه شدّت گرفتارى و مريضدارى، محو شده. مستدعى هستم دستور را تجديد و مرقوم فرماييد.

در خاتمه، التماس دعاى مخصوص داشته، و انتظار دارم از مرقومات شريفه مستفيض و متشكرم فرماييد. ايام افادت مستدام باد.

محمد باقر الحسيني(1)

ص: 70

نامه آية اللّه حاج شيخ حسنعلى خراسانى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آية اللّه حاج شيخ حسنعلى خراسانى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: فرستادن دعا و بيان مجدد دستور العمل ذبح گوسفند جهت شفاى مريض از خانواده ى توليت.

متن: سواد مراسله ايست [ از آية اللّه حاج شيخ حسنعلى خراسانى براى توليت ]

بعرض عالى مى رساند: اميد است به الطاف الهى، شامل فيوضات نامتناهى بوده باشيد، و دائما شادكام و مقتضيّ المرام؛ خط شريف رسيد، مطلب معلوم.

اولاً حقير خود را هيچ قابل نمى دانم، اگر اثرى از بعضى ادعيه ديده شده، امر [ و [فرمايش بزرگان بوده كه اجازه نوشتن بعضى ادعيه را داده اند.

بارى سه دعاى كوچك فرستادم كه با ترتيب نوشته شده: هر دعايى براى يك نفر صبح ناشتا بايد بسم اللّه بگويند و ميل كنند و از گلو كه پايين رفت، يك سوره حمد _ به قصد شفا _ بخوانند؛ و دو دعاى بزرگ كه همراه كنند. و براى هر نفر يك گوسفند بزرگ تام الخلقه، گرفته شود، وقت كشتن دو دعاست، بخوانند و در زير سقف گوسفند را ذبح كنند و گودى بكنند كه خون او با اجزاى غيرمأكوله در آن گود بريزند و دفن كنند و گوسفند بايد شصت قسمت شود، سر او يك قسمت، پوست او با چهار دست و پا كه از پوست جدا شود يك قسمت، و آن چه در شكم است از شكمبه و پيه و دل و جگر يك قسمت، باقى را پنجاه و هشت(1) قسمت كنند و قريب نيم ساعت: يا در اطاقى بگذارند و در، را ببندند، يا چادرش [ را ] روى آن بكشند؛ بعد هر قسمتى را به يك فقير بدهند _ اگر كسى معيل باشد ممكن است يك قسمت به خودش، يكى به عيالش، يكى به فرزندش بدهند؛ به قصد اين كه اگر بلايى باشد، به اين حيوان منتقل شده فنا شود.[ و ] گوسفند تمام بى عيب [ ياد شده ] را

ص: 71

بياورند، هفت مرتبه اين آيه را بر دهن او بخوانند «فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ * وَنَادَيْنَاهُ أَن يَاإِبْرَاهِيمُ * قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا كَذلِكَ نَجْزِي الْمُ_حْسِنِينَ»(1)بعد گوسفند را

رو به قبله بخواباند و [سه نوبت] اين دعا را بخواند(2)[... و به دهن گوسفند بدمد و در حين ذبح نيز بخواند: «اَللّهُمَّ إِنَّ هذِهِ الشّاةَ لَكَ وَمِنْ فَضْلِكَ وَكَرَمِكَ وَصَلَ إِلَيَّ وَأنَا أُفْدِي بِها عَبْدَكَ فُلانَ بْنَ فُلانٍ أَللّهُمَّ إِنَّ هذا فِداؤُهُ لَحْمُهُ بِلَحْمِهِ وَدَمِهِ بِدَمِهِ أَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّي كَما تَقَبَّلْتَ مِنْ خَلِيلِكَ إِبْراهِيمَ عَلَيْهِ السَّلامُ حِينَ فَدى بِوَلَدِهِ إِسْماعِيلَ بِحُرْمَةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وآلِهِ أَللّهُمَّ هذا فِداؤُهُ فَتَقَبَّلْهُ مِنِّي» و بعد از آن بگويد: «اللّه ُ أَكْبَرُ، اَللّه ُ أَكْبَرُ، بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، و ذبح كند...].(3)

ص: 72

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: دعوت براى حضور در مجلس عزادارى برگزار شده از طرف توليت.

متن: مورخه ى 28 ذي الحجة الحرام 1350

سواد مراسله است كه به حضرت آقاى آية اللّه آقاى «حاج شيخ عبدالكريم»، نوشته مى شود:

بعرض حضرت آية اللّه مى رساند: با اهداى ادعيه خالصانه خاطر محترم را متذكر مى نمايد _ البته مجلس داعى متعلّق به حضرتعالى است _ همانطورى كه سالها بذل ملاطفت فرموده و اين مجلس را از خود دانسته، امسال زياد از ماسبق لازم است، تشريف آورده مجلس را زينت داده، از واردين پذيرايى فرموده، مزيد تشكر داعى را فراهم فرماييد؛ با عارضه ى درد چشم و درد پاى مزمن، حضور خود را مشكل مى دانم، مگر فضل خداوند و عنايت خاصه ى حضرت سيدالشهداء عليه السلام و توجهات عالى مدد فرمايد، بتوانم حضور بهم برسانم، و از بودن خود در چنين مجلسى روحا استفاده كنم. ايام بركات و افاضات مستدام باد.

محمد باقر الحسيني

هو اللّه تعالى. خدمت ذي إفاضت حضرت مستطاب، عون الأنام، مرجع الخواص و العوام، مبيّن الأحكام، حجة الإسلام آية اللّه في الأرضين آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركات وجوده.(1)

ص: 73

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا أمجد طهرانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا امجد طهرانى.

موضوع: نقش روحانيون وارسته در حفظ حوزه هاى علميه و نقش خيّرين جامعه در احياى بقاع متبركه.

متن: مورخه 1350/ 25 آبان 1310

سواد مراسله جوابيه حجة الإسلام «آقاى آميرزا امجد طهرانى» است.

به عرض عالى مى رساند: پيوسته منتظر وصول مرقومات شريفه و بشارت سلامت وجود محترم بوده، اينك كه مراسله ى مهر مواصله، رسيده از حصول نعمت تشكر نموده و ادعيه ى خالصانه را اهدا مى نمايند و آن وجود فيض نمود را براى حفظ حوزه ى علميه ى سامره مغتنم مى دانم [ اگر ] از حال داعى بخواهيد با فضل خداوند و دعاى امامان اهل علم، خاصه حضرت عالى، بد نيست. در هر حال شاكرم و ملتمس دعاى دوستان، خاصه حضرت عالى هستم. در خصوص بنّايى صحن مقدس «شاهزاده محمد» مساعدت خواسته بوديد، مبلغ «يك صد تومان» ارسال داشت، خداوند توفيق بدهد من بعد هم بتوانم كمكى بدهم. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

محمد باقر الحسيني

سامره: خدمت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الاسلام و المسلمين آقاى «آميرزا امجد طهرانى» دامت بركاته، مشرف شود.(1)

ص: 74

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: درخواست توفيق و سلامتى براى مرجع دينى و ملتمس دعا بودن از آن مقام روحانى.

متن: سواد مراسله اى است كه به حضرت آقاى آية اللّه آقاى «حاج شيخ عبدالكريم» نوشته مى شود:

8/7/1311 / به عرض حضرت آية اللّه مى رساند: اميد است آن وجود فايض الجود همواره در ترويج شريعت مقدسه و اعلاى كلمه اسلاميه _ با توجهات حضرت ولى عصر أرواحنا فداه _ موفق و مؤيد باشد. إنشاءاللّه تعالى.

مسافرت حضرت عالى متضمن صحت و عافيت خواهد بود، براى داعى هم اين نوع مسافرتهاى مختصر، لازم است ؛ ولى عوارض مزاجى طورى حمله ور مى شود [ كه [جرأت مسافرت نمى كنم. از انفاس قدسيه حضرت مستطاب عالى استمداد مى خواهم، مستدعى [ است ] از بشارت سلامت وجود مبارك مسرور و متشكرم فرماييد. ايام بركات و افاضات مستدام باد.

ورجان: هو اللّه تعالى، خدمت شريعتمدار، غوث الأنام، مبيّن الأحكام، مرجع الخواص و العوام، حجة الإسلام و المسلمين، آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركات وجوده.(1)

امضا

ص: 75

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج آقا حسين قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه العظمى حاج آقا حسين قمى.

موضوع: عرض دعاگويى بر آن بزرگوار و درخواست توفيقات و تأييدات الهى براى ايشان و تقاضاى صدور هر چه بيشتر مرقومات ملاطفت آيات از جانب آن مرجع عظيم القدر.

متن: سواد مراسله به آقاى «حاج آقا حسين قمى» 14 ذيالحجة الحرام 1349 = 12/2//1310.

به عرض حضرت مستطاب عالى مى رساند: مرقوم محترم شرف وصول ارزانى فرمود از اين كه وجود مبارك با صحت و استقامت، موفق به توفيقات يزدانى و مؤيد بتأييدات سبحانى است، متشكرم و از خداوند بقاى اين نعمت عظمى را براى حفظ بيضه ى اسلام مسألت دارم؛ حضرات زوّار ورود كردند و رفع نگرانى شد. پيوسته از صدور مرقومات ملاطفت آيات و فرمايشات، مسرور و متشكرم فرماييد. ايام بركات و افاضات برقرار باد.

أرض أقدس خراسان: خدمت ذي إفاضت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروّج الأحكام، حجة الإسلام و المسلمين آية اللّه آقاى حاج آقا حسين قمى، دامت بركاته.(1)

ص: 76

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج آقا حسين قمى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى حاج آقا حسين قمى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: اظهار محبت و اخلاص نسبت به توليت و توضيح درباره ى علت تأخير در جواب تلگراف با مضمون واداشتن گماشته متولى باشى بر رجوع و بازگشت به قم و خدمت ايشان.

متن: سواد مراسله آقاى حاج آقا حسين مجتهد قمى.

به عرض مى رساند: پس از استفسار از صحت مزاج مبارك و اهداى تسليمات زاكيات و دعاى دوام عزّ و اجلال تصديع مى نمايد: تلگرافى كه راجع به عودت گماشته ى حضرتعالى صادر شده بود، از زمان وصول چندى در مقام فحص برآمده تا وقتى كه ظفر يافتيم، معلوم شد مقارن وصول تلگراف حركت كرده است، چون فايده معتد بها در جواب تلگراف تصور نمى شد، و لذا تأخير شد كه كتبا مزاحم گشته، ضمنا اظهار اخلاص نيز شده باشد. أدام اللّه تعالى إجلالكم؛ و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

الأحقر الطباطبايي

خدمت ذي شرافت، حضرت مستطاب أجلّ [أ]على، عمدة الأجلاء و الأشراف، مرجع الملة و الدولة آقاى متولى باشى دام إجلاله العالي.(1)

ص: 77

نامه توليت آستانه مقدسه به حجة الاسلام والمسلمين آقاى سلطان الواعظين عراقى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت حجة الإسلام و المسلمين جناب آقاى سلطان الواعظين عراقى(1).

موضوع: اعلان نبود زمينه لازم براى استخدام شخص معرّفى شده، در حرم مطهر.

متن: مورخه 12 شهر شوال المكرم 1346

سواد مراسله آقاى سلطان الواعظين عراقى.

عرض مى شود: مراسله شريفه واصل، در خصوص عاليجاه «أسد آقا» اظهار داشته بوديد كه صديق و امين در خدمتگزارى بوده، مستحضر گرديد. اينجانب هم نسبت به او حسن ظن دارم ولى فعلاً كارى در خور او نداريم، نمى خواهم بدون جهت مردم را معطل كنم، زياده مطلبى ندارم، ايام توفيق برقرار.(2)

1- سيد محمد _ معروف به سلطان الواعظين _ فرزند حاج سيد على اكبر «اشرف الواعظين» در ماه ذى قعدة الحرام سال 1314ق. در تهران متولد شده است. او در همان اوائل جوانى زير نظر والد بزرگوارش تربيتى نيكو يافت و مقدمات علوم حوزوى را از ايشان آموخت. سپس همراه آن بزرگوار به عتبات عاليات سفر نمود و طى دو سال در كربلا سطوح متوسطه را نزد مرحوم «فاضل مرندى» و «شهرستانى» به پايان رسانيد. او براى تحصيل عاليه اسلامى و فراگيرى معارف و اخلاق الهى به كشورهايى چون عراق، سوريه و فلسطين، اردن، مصر و هندوستان سفر كرده است. مرحوم سلطان الواعظين علاوه بر فن خطابه و سخنورى در مناظره و بحث با مخالفين تبحر خاصى داشت و تسلط كافى بر منابع فريقين و برخوردارى از منطقى مبتنى بر برهان و استدلال متقن هميشه او را فرد پيروز ميدان بحث و مناظره قرار مى داد، كه معروفترين و شگفت انگيزترين مناظره ى ايشان، گفتگو و احتجاج ده شبه ى ايشان با دو نفر از بزرگان اهل سنت پاكستان به نام «حافظ محمد رشيد» و «شيخ عبدالسلام» _ در حضور 200 نفر از بزرگان فريقين _ مى باشد كه به بركت آن، تعداد زيادى از بازرگانان و اشراف پاكستان به مذهب تشيع گرويدند، كه نتيجه آن مباحثه ها و مناظره ها در كتابى به نام «شبهاى پيشاور» چاپ شد. آن عالم فرهيخته پس از ارايه خدمات بى نظير علمى و فرهنگى و ترويج معارف حياتبخش دينى در ماه شعبان 1391ق. در تهران وفات نمود، و در شهر قم پس از تشييع باشكوه در قبرستان «ابو حسين» به خاك سپرده شد. برگرفته از كتاب «گنجينه دانشمندان» ج2، ص277-275.

ص: 78

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: اظهار دعاگو بودن براى آن بزرگوار و دعوت از ايشان به «ييلاق» جهت تغيير آب و هوا.

متن: مورخه 16 شهر صفر 1349 / سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركاته.

به عرض حضرت آية اللّه مى رساند [ كه ]: پيوسته در مظان استجاب دعوات به دعاى آن ذات قدسى صفات با بركات شمول اشتغال دارم. ادعيه خالصانه را تقديم مى نمايم، اميد است مزاج مبارك را عارضه حاصل نشده [ باشد ].

مسافرت [ به ] ييلاق را هر زمان تصميم فرموديد اطلاع بدهيد، مركب بفرستم، تشريف بياوريد، هواى قم از قرار مذكور خيلى گرم شده است. در هر حال امر و اختيار با حضرت مستطاب عالى است.

دعاگوزادگان عرض ارادت تقديم مى دارند. ايام بركات و سعادت مستدام باد

امضا

خدمت ذي ملاطفت، حضرت مستطاب شريعتمدار، خلايق افتخار، غوث الأنام، كهف الأنام، حجة الإسلام و المسلمين، آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركات وجوده مشرف گردد.(1)

ص: 79

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى آقاى آ سيد ابوالحسن اصفهانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه العظمى آقاى آسيد ابوالحسن اصفهانى.

موضوع: تسليت به [ مناسبت كشته شدن پسر ] حضرت آية اللّه آسيد ابوالحسن اصفهانى به محضر آن بزرگوار.

متن: مورخه 28 شهر سفر 1349 / سواد تلگراف حضرت آية اللّه آقاى آسيد ابوالحسن اصفهانى دام ظله.

قصر نجف: خدمت حضرت آية اللّه العظمى آقاى آسيد ابوالحسن اصفهانى دام ظله: از حادثه فاجعه _ كه قلوب اسلاميان را مجروح و لطمه بزرگ به عالم اسلام وارد آورد _ داعى تأثرات قلبيه تقديم و تأسى به اجداد اطهار را از آن حضرت تمنا دارم.

متولى باشى امضا فرمودند(1)

* * *

نامه حضرت آية اللّه العظمى آقاى آ سيد ابوالحسن اصفهانى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى آقاى آسيد ابوالحسن اصفهانى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جوابيه حضرت آية اللّه به تسليت متولى باشى به مناسبت كشته شدن پسر آن بزرگوار.

متن: 15ربيع الأول 1309/ سواد تلگراف آية اللّه آقاى آسيدابوالحسن اصفهانى.

جناب مستطاب آقاى متولى باشى تعزيت آن جناب موجب تسليت [ خاطر [ شد. [ أسأل [اللّه الصبر و الأجر.

امضا: ابوالحسن موسوى (2)

ص: 80

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج شيخ عباس قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاج شيخ عباس قمى(1).

موضوع: اظهار اميدوارى به شفا و سلامتى حاج شيخ عباس قمى در دارالشفاى رضوى و درخواست توضيح درباره ى كتاب «تاريخ جهان آرا» و در خواست ارسال كتاب «بيت الأحزان» به قم جهت استنساخ آن توسط نساخ قمى.

متن: مورخه 25 شهر ذي الحجه 1348

سواد مراسله آقاى حاج شيخ عباس قمى در خراسان.

به عرض عالى مى رساند: مرقومه شريفه جوابيه زيب وصول بخشيد، از كسالت سينه جناب عالى متأسف شده، انشاءاللّه تعالى در آن دارالشفاى حقيقى، رفع درد و الم از وجود مسعود محترم بكلّى خواهد شد؛ التماس دعاى مخصوص دارم و يقين است از ادعيه خيريّه فراموشم نمى فرماييد.

1- «حاج شيخ عباس قمى» _ فرزند محمد رضا _ عالمى محدث و مورّخى فاضل و سخنورى عادل و واعظى عامل بود. تولدش در حدود سال 1290ق. در «قم» واقع شد. او از همان آغاز زندگى با دوستى علم و عالمان دينى پرورش يافت و مقدمات و سطوح عالى فقه و اصول را نزد جماعتى از علماى «قم» مانند: آية اللّه «ميرزا احمد ارباب»، و ديگر عالمان وارسته قمى آموخت. و در سال 1316ق. بود كه براى تكميل دانش دينى و علوم اسلامى و رسيدن به مراحل عالى خودسازى معنوى به نجف اشرف هجرت نمود و از محضر آيات و اعلام نجف استفاده هاى علمى فراوانى نمود و از آن ميان بيشتر با خاتم المحدثين آية اللّه «ميرزا حسين نورى» محشور و مأنوس بود. ايشان بعد از وفات استاد بزرگوارش در سال 1322ق. به شهر مشهد سفر نمود و در آن جا اقامت گزيد و به تأليف و تصنيف آثار گرانقدر خويش پرداخت. با آمدن مرحوم آية اللّه حايرى به قم و تأسيس حوزه ى علميه قم، مرحوم حاج شيخ عباس قمى هم جهت همكارى و مدد رساندن به حاج شيخ در اين امر عظيم، به قم بازگشت، تا اين كه در سال 1350 ق. دوباره در شهر نجف مقيم گشت و سرانجام در سال 1359ق. در جوار مولايش اميرالمؤمنين عليه السلام به ديدار حق شتافت و در ايوان صحن مطهر علوى در كنار استاد فقيدش به خاك سپرده شد. برگرفته از «گنجينه دانشمندان»، ج2، ص397_396.

ص: 81

در خصوص «تاريخ جهان آرا» اميد است با سلامت مزاج مراجعه فرموده و نتيجه را اطلاع دهيد. كتاب «بيت الأحزان» را هرگاه ارسال داريد، كاتب در قم، يافت مى شود استنساخ نموده، عينا عودت مى دهم. خدمت حضرت آية اللّه دامت

بركات وجوده، عرض ارادت و تحيت تقديم مى دارم. ايام توفيق و سعادت مستدام باد.

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، مروّج الأحكام، ثقة الإسلام آقاى «حاج شيخ عباس قمى» دامت فيوضاته ملحوظ افتد.(1)

ص: 82

نامه حاج شيخ عباس قمى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حاج شيخ عباس قمى

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: قول مساعد به توليت جهت استخراج شجره نامه ايشان از كتاب «جهان آرا» و مطلع ساختن توليت از اين كه بخاطر نبود كاتب خوب در مشهد كتاب «بيت الأحزان» را به قم خواهد فرستاد و ابلاغ سلام حضرت آية اللّه حاج سيد حسين قمى.

متن: مورخه 15 شهر ذى الحجه 1348

سواد مراسله آقاى حاج شيخ عباس از خراسان به حضرت آقا نوشته اند:

به شرف عرض مى رساند: رجاء واثق و اميد صادق كه آن وجود مبارك با كافّه متعلقين در كمال صحت و استقامت بوده باشيد؛ مرقومه شريفه زيارت شد، اميد است تا بحال درد اعصاب تخفيف پيدا كرده باشد.

در باب شجره نامه مرقوم فرموده بوديد، در اين اوقات گذشته بواسطه سردى هوا و درد سينه مزمنه و ساير گرفتاريهاى لاتعد است [ كه [مجال نشده بود كه ترتيب دهم، لكن در اين ايام درصدد آن مى باشم و اميد است به همين زودى به عون الهى از «تاريخ عالم آرا» چيزى بدست آورده و به عرض برسانم ؛ و في الجمله در نوشتن عريضه تأخير كردم، مى خواستم بلكه مطلبى بدست آورده، عريضه نگار شوم، ليكن چون خوف مسامحه در جواب بود اين مختصر را جسارت كردم.

در باب كتاب «بيت الأحزان»، آن كاتبى كه كتاب مى نوشت، هر چند رفته است و نيست در مشهد مقدس، و فعلاً كاتب صحيح نويس سراغ ندارم، اگر اين روزها نيايد، ناچارم، توسط شخصى اين كتاب را مى فرستم «قم»، در قم استنساخ شود. حضرت مستطاب آية اللّه سلام مى رسانند. زياده جسارت است. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

الأحقر عباس القمي است. امضا(1)

ص: 83

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا شهاب الدين [اشراقى]

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا شهاب الدين [ اشراقى (1)] در قم.

موضوع: تشكر از نعمت غيرمترقبه اى كه حاصل شده و ارسال شيرينى و شال «شيروانى بافت» به عنوان هديه به گيرنده.

متن: مورخه 23 شهر ذي الحجة الحرام 1348

سواد مراسله آقا آميرزا شهاب الدين اشراقى در قم.

فدايت شوم، از اين نعمت غيرمترقبه و فيضيابى محضر انور عالى نهايت تشكر را دارم. از بخت مساعد خود ممنون و با الطاف وجود مسعود محترم مشحون هستم. محض تبريك ورود، قدرى شيرينى و يك طاقه شال «شيروانى بافت»، نياز نمود، خيلى عذر مى خواهد؛ اميدوارم با سلامت و خوشى صرف فرموده بر امتنانم بيفزاييد، همه اوقات مترصد مژده سلامتى حالات شريفه بوده و هستم. ايام افادت و افاضت برقرار باد.امضا

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الاسلام آقاى آميرزا شهاب الدين دامت فيوضاته، مشرف شود.(2)

1- حجة الإسلام و المسلمين «شيخ شهاب الدين اشراقى» فرزند خطيب نام آور حضرت حجة الاسلام و المسلمين «شيخ محمد تقى اشراقى» در سال 1302 ه_. ش. در شهر مذهبى قم به دنيا آمد. او از كودكى در بيت علم و فضل پرورش يافت و تحصيلات جديد را تا ديپلم با موفقيت به پايان رساند و به زبان فرانسه مسلط شد. و علوم حوزوى را از مقدمات تا پايان سطح را در حوزه ى علميه ى قم از اساتيد عالى مقام و والد معظم خود بخوبى آموخت و سالهاى متمادى در درس خارج فقه و اصول حضرت «آية اللّه محقق داماد» و «آيت اللّه بروجردى» و «حضرت امام» حاضر مى شد. و خود نيز از مدرسين به نام حوزه به شمار مى آمد. او علاوه بر علوم معقول و منقول با استفاده از محضر پدر بزرگوارشان و سعى و تلاش وافرى كه از خود نشان داد در علم تفسير هم اهل رأى و نظر بود كه وجود 20 جلد تفسير قرآن تحت عنوان «سخن حق» از آن بزرگوار خود شاهد اين سخن است و سرانجام آن روحانى پر تلاش پس از عمرى خدمت به اسلام و مسلمين و همراهى و هميارى با «امام خمينى قدس سره» از آغاز نهضت اسلامى تا پيروزى آن در اوايل پيروزى انقلاب روح بلندش به دار باقى شتافت. برگرفته از «گنجينه دانشمندان» ج2، ص70-69.

ص: 84

نامه حجة الاسلام والمسلمين آقاى آميرزا شهاب الدين اشراقى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت حجة الإسلام و المسلمين جناب آقاى آميرزا شهاب الدين اشراقى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تقدير و تشكر از توليت آستانه مقدسه به واسطه بذل محبت و اهداى هديه.

متن: فدايت شوم، مرقومه مباركه كه مشعر بر استقامت و صحت وجود فايض الجود مبارك عالى بود به ضميمه يك طاقه شال شيروانى و يك مجموعه شيرينى واصل، نهايت امتنان و تشكر از بروز الطاف و مراحم عميمه حاصل شد.

حلوا مكبى ده(1) كه محبت بخشيده هميشه مورد الطاف و مراحم عاليه بوده و هستم؛ اميدوارم وجود مبارك حضرت مستطاب عالى از كافه بليّات و آفات محفوظ و مصون بوده باشيد، زياده ايام شوكت و عزت مستدام باد.

امضا الأحقر شهاب الدين اشراقى

خدمت ذي موهبت، حضرت مستطاب شريعتمدار، خلايق افتخار، غوث الأنام، عماد الإسلام، ملاذ الخواص و العوام آقاى حاجى متولى باشى دامت بركاته تشرف شود.(2)

ص: 85

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: دعوت از حضرت آية اللّه حايرى جهت شركت در مجلس سوگوارى دهه عاشوراى حسينى جهت تعظيم شعاير دينى كه به تبعيت از ايشان توسط طلاب و فضلا و عامه مردم حاصل مى شود.

متن: مورخه 27 شهر ذي الحجة الحرام 1348

سواد مراسله حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم دامت بركاته.

به عرض حضرت آية اللّه مى رساند: محض اداى شكر از وجود مبارك، كه باعث بقا و دوام آن موهبت عظمى است، بدين مختصر مصادعت مى دهد؛ خداوند وجود مسعود مغتنم را براى مسلمين خاصه «قمّيّين» بالأخص داعى مستدام بدارد.

چون ايام عاشورا اقامه عزادارى امام مظلوم عليه السلام در حسينيه قديمه است در حقيقت انعقاد اين مجلس پر فيض با رأى صواب نماى حضرت مستطاب عالى شده، متمنّى است اغلب روزها را تشريف فرما شده، تعظيم اين مجلس [ باعث [ عظمت اسلام است. البته حوزه مقدسه علميه هم تأسى به وجود محترم عالى خواهند نمود. ايام بركات و سعادات لايزال باد.

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، مرجع الأنام، مروج الأحكام، غوث الأنام، حجة الاسلام و المسلمين، آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركاته و فيوضاته، مشرف شود.(1)

ص: 86

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: درخواست صحت و سلامتى از درگاه الهى براى آن بزرگوار و تقاضاى توقف بيشتر ايشان در منطقه ى ييلاقى «محمد آباد» جهت اصلاح مزاج.

متن: مورخه شهر ذى القعدة الحرام = 14 فروردين ماه 1309

سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركاته.

به عرض حضرت آية اللهى مى رساند: پيوسته از درگاه حضرت احديت جلّت عظمته، سلامت و استقامت وجود مسعود حضرت مستطاب عالى را مسألت دارد و از اين مسافرت وجود مسعود مغتنم و آقازادگان معظم [به [«محمد آباد» خوش وقت و متشكرم و استدعا مى نمايم توقف در آنجا را مختصر قرار ندهيد، چند روزى اقامت فرماييد، براى اصلاح مزاج و رفع خيال، موقع مناسب است. ملاحسينعلى هم در خدمتگزارى با كمال افتخار حضور دارد، مختصر لوازمى ايفاد داشت، با سلامت صرف فرماييد. ايام بركات و افاضات مستدام باد.

امضا

محمدآباد: خدمت ذي ملاطفت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الخواص و العوام، حجة الإسلام و المسلمين آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركات وجوده، مشرف شود.(1)

ص: 87

نامه حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جواب تلگراف توليت و تشكر از ابراز لطف متولى باشى در حق حضرت آية اللّه و درخواست سلامتى و حفظ از بلايا براى ايشان و آقازادگان.

متن: 4 ذى القعده 1348 / جواب كاغذ آقاى حاج شيخ دامت بركاته.

به عرض مى رساند: مرقومه شريفه زيارت، از صحتمندى وجود 00000، قبس مسرور و از الطاف عالى متشكر؛ اشياء التفاتى هم رسيد، بِها امتنان حاصل است. بحمداللّه همه نوع اسباب مهياست. صحت وجود محترم را با حفظ آقازادگان عظام از حضرت اقدس جلّت عظمته مسألت دارد. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

الأحقر عبدالكريم الحايرى.(1)

ص: 88

نامه حضرت آية اللّه آقا ضياء الدين عراقى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه آقا ضياءالدين عراقى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: ارادت ورزى به توليت آستانه مقدسه و اظهار نيابت از جانب ايشان در زيارت، و تبريك عيد سعيد سلطانى و درخواست توفيق و تأييد از ناحيه مقدس امام زمان عجل اللّه تعالى فرجه براى توليت.

متن: مورخه پنجم شهر شوال 1348

سواد مراسله حجة الإسلام آقاى آقا ضياء الدين عراقى كه به حضرت آقا نوشته اند.

به عرض محترم مى رساند: اعاده استقامت مزاج شريف را از حضرت بارى جلّت أسمائه مسألت مى نمايد. رجاء واثق آنكه از ناحيه امام زمان عجّل اللّه فرجه مؤيد و بر مسند عزّت مستقر باشيد؛ هر چند مدّتى است كه ابراز خلوص خويش را در ضمن عرايض ننموده، ولى قلب مبارك كرده كه اركان ارادتم مستحكم و به وظايف دعا و نيابت زيارت، قصورى ندارم؛ و فعلاً به ملاحظه عيد سعيد سلطانى بر خويش لازم دانسته كه در مقام، تبريك اين ايام با سعادت را به محضر محترم، بر اتمّ مراحل ارادت كثير صميمى تقديم دارم؛ و در اين [ايام [متبركه صيام هم خدمت جناب مستطاب، افتخار المجتهدين آقاى آشيخ على كه _ [ فى الحقيقه ] _ علاقمند به آن حضرت است، مشرف شدم؛ البته مقام بروز صميميت اين احقر را شفاها عرض خواهند نمود. ضمنا هم بعضى از معانى كه در وى، بروز مقام ارادت را ديده عرض كردم، انشاءاللّه ابلاغ خواهند داشت؛ در خاتمه دوام عزّت را براى آن حضرت از حضرت ربّ العزّة خواستارم.

امضا مخلص ضياء الدين العراقي است.(1)

ص: 89

نامه توليت آستانه مقدسه به آقا ضياء الدين عراقى [اراكى]

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقا ضياء الدين عراقى [ اراكى(1) ].

موضوع: اعلان شيفتگى نسبت به اخلاق كريمانه علماى ربانى و التماس دعا داشتن جهت حصول توفيق زيارت اعتاب مقدسه و ديدار علماى دين.

متن: مورخه 11 شوال 1348

سواد جواب مراسله حضرت حجة الإسلام آقاى آقاضياء الدين عراقى در نجف اشرف.

به عرض مستطاب عالى مى رساند: به زيارت مرقوم مطاع محترم نائل شده و از ظهور الطاف خاصه ممنون و متشكر گرديد. شهداللّه و علم، از آن اخلاق كريمه كه در وجود مقدس وديعة اللّه است اين نوع انتظارات بايد داشت، از خداوند و اجداد بزرگوار بقاى اين نعمت عظمى را براى اسلام و اسلاميان خواستارم؛ [اگر] از حال داعى صميمى بخواهيد كسالت مستمره و سوء جريان امور عادى را دچاريم، از انفاس قدسيه حضرت مستطاب عالى مدد مى خواهم، بلكه توفيق عنايت شود به زيارت اعتاب مقدسه مشرف شده از فيض خدمت و درك صحبت عالى بهرمند گردم.

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، ثقة الإسلام آقاى آشيخ على دامت فيوضاته، سلام مى رسانم و التماس دعا دارم. ايام بركات و افاضات مستدام باد.

امضا

خدمت ذي افاضت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، كهف الأنام، حجة الاسلام و المسلمين آية اللّه آقا ضياء الدين عراقى دامت بركاته، مشرف شود(2)

ص: 90

نامه آية اللّه آسيد عبداللّه شيرازى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آية اللّه آسيد عبداللّه شيرازى(1).

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جواب دادن به نامه توليت و جويا شدن از سلامتى ايشان و عذر خواهى از تأخير در جواب نامه.

متن: مورخه 4 شهر جمادي الأولى 1348

سواد مراسله ايست كه جناب آقاى حاج سيد عبداللّه شيرازى در جواب كاغذ حضرت آقا نوشته اند.

1- «حضرت آية اللّه آسيد عبداللّه طاهرى شيرازى» _ فرزند آسيد محمد طاهر بن محمدعلى _ در سال 1319ه_.ق. به دنيا آمد؛ و مراحل مختلف علوم اسلامى را در نجف اشرف از اساتيد به نام حوزه علميه آن ديار علوى آموخت كه زبده ترين اساتيد ايشان عبارتند از: آيات عظام: «شيخ آقاضياء الدين عراقى» و «شيخ حسين نائينى» و «آسيد ابوالحسن اصفهانى». آن بزرگوار با بهره مندى از محضر اينگونه اساتيد و سعى و تلاش پيگير خود به زودى به درجه رفيع اجتهاد رسيد و با سفر خود به مشهد و زيارت قبر ثامن الحجج عليه السلام و اقامت در جوار آن امام رئوف مرجعيت ايشان در خطه ى خراسان مطرح گرديد و عده زيادى از مردمان متدين آن ديار افتخار پيروى و تقليد از آن پيشواى روحانى شيعه را پيدا كردند. او عالم عاملى بود كه در ميدان جهاد و مبارزه با دست نشاندگان اجانب سابقه ى ديرينه اى داشت چرا كه او از رهبران به نام قيام گوهرشاد بر عليه رضاخان و اقدام شيطانى كشف حجاب به شمار مى آيد كه به همين جهت مدّتى در زندانهاى مخوف رژيم مستبد پهلوى زندانى شد. و اوست كه در به بار نشستن نهضت مقدس اسلامى به رهبرى حضرت امام سعى و تلاش وافرى نمود و پس از پيروزى انقلاب جزو حاميان و مدافعان نظام مقدس اسلامى بود. سرانجام آن بزرگمرد علم و تقوا و جهاد در سال 1405 ه_.ق. در مشهد رضوى جان به جان آفرين تسليم و به جوار اجداد طاهرينش شتافت. آثار علمى ايشان عبارتند از: «عمدة الوسائل في شرح الرسائل»، «ذخيرة العباد في المعاد»، «ذخيرة الصالحين و أنيس المقلّدين»، «كتاب القضاء»، «حاشية على العروة الوثقى»، «الاحتجاجات». برگرفته از «مستدركات اعيان الشيعة»، ج1، ص97.

ص: 91

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض عالى مى رساند: رجاء واثق به درگاه حضرت احديت جلّ ذكره، آنكه مزاج شريف قرين اعتدال و خالى از كسالت و علل و پيوسته مؤيد و مسدّد بوده بمنّه وجوده، ضمنا چنانچه از راه مرحمت و لطف مستفسر حالات حقير باشيد،

بحمداللّه تا بحال سلامتى صورى مزاجىّ باقى، «لعلّ اللّه يحدث بعد ذلك أمرا»(1)؛ چندى قبل به زيارت مرقومه شريفه نائل از اظهار لطف و ابراز مرحمت در سبقت به تجديد عهد كمال مسرت حاصل، ولى متأسفانه از وقت مفارقت تا بحال هنوز حقير موفق به اظهار ارادت نشده ام؛ تأخير در عريضه جوابيه از جهت كثرت اشتغال و ضيق مجال [ بوده ] و اميد است كه البتّه همانطورى كه مرقوم رفته بود باب مكاتبات مفتوح گردد. خدمت حضرت آية اللّه به عرض سلام تام مصدعم. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.(2)

الأحقر عبداللّه

ص: 92

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج شيخ عباس قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاج شيخ عباس قمى.

موضوع: ارسال پارچه عبايى به عنوان هديه و ملتمس دعا بودن.

متن: مورخه 26 شهر جمادي الأولى 1348

سواد مراسله جناب آقاى حاج شيخ عباس دامت فيوضاته:

معروض مى دارد: انشاءاللّه تعالى وجود فيض نمود عالى همواره در خدمت شريعت مقدسه و اعلاء كلمه حقه اسلاميه موفّق و مؤيد باشيد، در ايام تشرف [ به [ آستانه مقدسه و توقف به وطن اصلى [ را ] مقتضى دانسته، يك ثوب عبا نياز نمايد به سلامتى پوشيده در سفر و حضر داعى را از ادعيه خيريه فراموش نفرماييد؛ چون هديه دوستانه است از قبول آن ممنونم خواهيد فرمود. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، مروج الأحكام، ثقة الإسلام آقاى حاج شيخ عباس دامت افاضاته، ملحوظ افتد.(1)

ص: 93

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا ابوالقاسم قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاج ميرزا ابوالقاسم قمى(1).

موضوع: تبريك سال نو و اظهار تحت تأثير اخلاق كريمه حاج ميرزا ابوالقاسم قمى بودن و آرزوى ديدارى دوباره و تقاضاى ابلاغ سلام به علماى بزرگ نجف آيات عظام: «نائينى»، «اصفهانى»، «آقا ضياء عراقى».

متن: مورخه ى 11 فروردين ماه 1307

سواد مراسله جناب آقاى حاج ميرزا ابوالقاسم قمى در نجف اشرف.

عرض مى شود: انشاءاللّه تعالى وجود مسعود عالى با سلامت و افاضت قرين، پيوسته به تحصيل و تكميل موفّق هستيد. مرقومه شريفه عزّ وصول ارزانى داشت، اميد است اين عيد سعيد و سال جديد بر جنابعالى هم مبارك و ميمون باشد.

شهداللّه، اخلاق و طرز آداب جنابعالى، داعى را مجذوب نموده، طورى كه آرزو دارم مرتبه ى ديگر آستان ملايك پاسبان شاه ولايت عليه آلاف التحية مشرف شده، ضمنا آن دوست صميمى را _ كه يادگار پدربزرگوار هستيد _ ملاقات نمايد.

1- _ «حاج شيخ ابوالقاسم قمى» _ فرزند مرحوم شيخ محمد تقى _ در سال 1283ه_.ق.در شهر قم متولد شد، تحصيلات مقدماتى را در حوزه قم و تحصيلات عالى را در نجف اشرف در محضر آقاى «آخوند خراسانى» و آسيد محمد كاظم يزدى آموخت. و پس از كسب مراتب عالى علمى و اخلاقى به موطن اصلى خود «قم» برگشت. او عالمى بود فاضل و محقق و فقيهى بود وارسته و به زهد و ورع معروف، و فضل و سعه اطلاعات و دقت نظرش بگونه اى بود كه برخى ايشان را بر آية اللّه حايرى ترجيح مى دادند. اين خورشيد فروزان علم و تقوا و زهد و وارستگى ديرى نپاييد كه روبه افول گذاشت آنگاه كه آن تجسم دانش و بينش و پاكى در روز 11 جمادى الآخرة سال 1353ه_.ق. در سن 70 سالگى به ديدار حق شتافت و در مسجد بالاسر حرم مطهر حضرت معصومه عليها السلام بخاك سپرده شد. برگرفته از «گنجينه دانشمندان» ج1، ص129_128. 2 . «آية اللّه ميرزا حسين نائينى»، _ فرزند عبدالرحيم _ در حدود سال 1273ه_.ق. در شهرستان نائين ديده به جهان گشود. تحصيلات ابتدايى و مقدمات علوم دينى را در نائين و عمده ى علوم حوزوى را تا سطح عالى در نجف اشرف آموخت و خود به درجه عالى اجتهاد نائل شد. اساتيد معظم له عبارتند از: آيات عظام: سيد استاد، ميرزاى بزرگ «آميرزا سيد حسن شيرازى» و «آميرزا محمد حسن نجفى» و «ميرزا محمد تقى شيرازى» و «آخوند خراسانى» و «ميرزا حسين نورى». بعد از ارتحال آية اللّه «آقا شريعت اصفهانى» بود كه مرجعيت شيعه را به عهده گرفت. آثار و تأليفات ايشان عبارتند از: «تنبيه الأمة»، «رسائل در شرح عروة الوثقى». مرحوم نائينى در اصول و فقه يد طولايى داشت، مرجعى بصير و آگاه، مدير و مدبر و با كياست و از طرفداران جدى ولايت فقيه بود. در زمان اشغال عراق توسط استعمارگران انگليس، جزو مجاهدين خط مقدم به شمار مى آمد كه به همين جهت از عراق به ايران تبعيد شد. وفات وى در 24 جمادي الأولى سال 1355 در سن 82 سالگى، در نجف اشرف اتفاق افتاد.برگرفته از كتاب «علماى بزرگ شيعه»، ص369.

ص: 95

و آقاى «عراقى»(1) دامت بركات وجودهم، عرض ارادت و خلوص رسانيد، انشاء اللّه

2 . «آية اللّه آقا ضياء الدين عراقى» _ فرزند آقاى ملامحمد كزازى _ كه او از علماى اراك و به ملامحمد كبير معروف بوده است.

وى در سال 1287ه_.ق. در شهر اراك به دنيا آمد و در نزد پدرش و اساتيد مختلف برخى شهرهاى ايران كسب علم و دانش نمود. سپس براى ادامه تحصيل و فراگيرى سطوح بالاتر علوم حوزوى به نجف اشرف سفر نمود و سالهاى متمادى از محضر اساتيد معظم آن ديار بهره مند شد كه معروفترين ايشان آيات عظام: «سيد محمد فشاركى» و «حاج ميرزا حسين خليلى» و «سيد يزدى» و «آقاى شريعت اصفهانى» و «مرحوم آخوند خراسانى» مى باشند.

وى از همان اوايل به ذكاوت در فهم و نبوغ در فكر و وسعت در علم معروف و از اجلاء شاگردان مرحوم آخوند شناخته مى شد. و خود نيز بر كرسى تدريس تكيه و به افاضه ى علوم الهى مشغول بود كه بعد از وفات استادش مجلس درس او اهميتى بسزا يافت و حدود سى سال به تدريس اشتغال داشت و صدها مجتهد صاحب رأى و فتوا در محضر او جهت كسب فيض حاضر مى شدند.

محصول اين همه افاضات مرحوم آقا ضياء تربيت يافتن شاگردانى بسيار بود كه از جمله آنها مى توان از: مرحوم «آميرزا هاشم آملى» و «شيخ محمدتقى بروجردى» نام برد.

آن عالم فرزانه در روز 28 ذي القعدة الحرام سال 1361 در نجف اشرف وفات نمود و در حجره اى از حجره هاى قبرستان وادى السلام به خاك سپرده شد. آثار علمى و قلمى ايشان عبارتند از: 1_ تقريرات اصوليه، 2_ «تكملة» در شرح تبصره علامه، 3_ كتاب القضاء، 4_ كتاب البيع، 5_ كتاب مقالات اصوليه، 6_ فروع علم اجمالى، 7_ حاشيه بر عروة الوثقى.

برگرفته از مكارم الآثار، ج6، ص2218-2214.

ذريعه مخصوص خدمت آن ذوات محترم عرض مى نمايم. آقايان عظام: آقاى حاج انتظام و آقاى ناصر التولية و آقاى حاج صدر، عرض ارادت دارند. همواره از صدور مرقومات شريفه مسرور و ممنونم فرماييد. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

امضا

1- «آية اللّه شيخ محمد حسين نجفى اصفهانى» _ فرزند شيخ محمد حسن _ در سال 1296ه_.ق. در اصفهان به دنيا آمد، او علاوه بر طى مراحل مقدماتى دروس حوزوى و پيمودن مراحل ميانى علم معقول و منقول مراتب عالى هر يك از علوم حوزوى را در محضر پرآوازه ترين اساتيد نجف اشرف تحصيل نمود و به مراتب عالى كمال علمى و عملى نايل شد. وى فلسفه و حكمت را از حاج «ميرزا محمد باقر اصطهباناتى» فرا گرفت و در فقه و اصول در محضر آيات عظام نجف: «سيد محمد فشاركى» و «آخوند ملامحمد كاظم خراسانى» و «آقا رضا همدانى»، و ديگر اكابر وقت شاگردى نمود تا اين كه خود به مرتبه ى رفيع اجتهاد نايل و مرجعيت تقليد جميع فراوانى از شيعيان را به عهده گرفت. آن بزرگوار علاوه بر تدريس علوم عاليه و تربيت شاگردانى فاضل و وارسته بر امر تأليف و تصنيف و سرودن اشعار بسيار نغز اهتمام جدّى داشت كه نتيجه ى آن به جا ماندن دهها اثر ارزنده در زمينه هاى مختلف و سرودن اشعارى است كه به عنوان ديوان سروده هاى ايشان چاپ و منتشر شده و مورد توجه عموم فضلا و علماى حوزه قرار گرفته است كه برخى از آثار آن عالم الهى عبارتند از: «تحفة الحكيم» منظومه اى در فلسفه، «الأنوار القدسية»، كه در برگيرنده 24 قصيده درباره ى پيامبر خدا و عموهاى ايشان و دوازده امام عليهم السلام مى باشد. «الإجارة»، «الاجتهاد و التقليد و العدالة»، «أخذ الأجرة على الواجبات»، «أربع قواعد فقهيه»، «حاشيه رسائل»، «الصحيح و الأعم»، «صلاة الجمعة»، «صلاة المسافر»، «الطلب و الإرادة»، «المشتق»، «المعاد»، «الوسيلة في أهمّ أبواب الفقه»، «نهاية الدراية فى شرح الكفاية». آن عالم و حكيم و فقيه ربانى در روز پنجم ذي الحجه 1361ه_.ق. در نجف از دنيا رحلت نمود و جان پاكش به شاخسار جنان پرواز كرد. برگرفته از كتاب «الذريعة»، ج93، ص1082؛ «ريحانة الأدب» ج5، ص93-90.

ص: 97

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به آقاى فرهانچى

فرستنده: حضرت آية العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

گيرنده: آقاى فرهانچى.

موضوع: اذن در حكميت از ناحيه آية اللّه حايرى به آقاى فرهانچى در رابطه با حلّ اختلاف بين آستانه مقدسه و مالكين عراق اراك.

متن: مورخه 3 شهر جمادى الآخرة

سواد مرقومه حضرت آية اللّه العظمى آقاى حاج شيخ عبدالكريم در عراق خطاب به آقاى فرهانچى.

بسم اللّه الرحمن الرحيم

عرض مى شود: اميد است مزاج شريف در كمال صحت و استقامت [باشد[ ضمنا غرض از زحمت، از قرار مذكور در موضوع نزاع بين آستانه مقدسه و مالكين عراق جناب عالى را تعيين نمودند بجهت حكميت و رفع اختلاف و شما موكول به اذن اينجانب نموده ايد، در اين صورت البته زحمت بكشيد و آنچه للّه معلوم باشد كه بين خود و خداى خود محرز باشد، اظهار نماييد؛ مأجور باشيد. و البته طرفين هم آسوده خواهند شد، و مزيد تشكر از وجود شما است، خداوند تأييد فرمايد و اصلاح نوع امور مسلمين را بفرمايدو السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

الأحقر عبدالكريم الحايري. امضا و مهر حجة الإسلام(1)

ص: 98

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به آقاى فرهانچى

فرستنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

گيرنده: آقاى فرهانچى در عراق [ اراك ].

موضوع: سفارش به عدم استعفاى از مقام حكميت و تلاش براى حل اختلاف در مورد محل نزاع.

متن: بسم اللّه الرحمن الرحيم، خدمت جناب مستطاب _ عمدة التجار و الأعيان حاج على آقا فرهانچى سلّمه اللّه تعالى عرض مى شود: اميد است مزاج شريف در كمال صحت و استقامت باشد؛ ضمنا در موضوع قضيه محل نزاع بين آستانه مقدسه و آقايان مالكين عراق از قرار مذكور جناب عالى و جناب ميرزا ابراهيم و آقا [ ى [نوروزى را بجهت حكم تعيين نموده اند و شما در مقام استعفا برآمده ايد؛ لهذا به اين مختصر زحمت داده با آنكه طرفين اطمينان كامل به شما دارند و از حق مشروع خود تجاوز ندارند، در اين مورد استعفاى جناب شما و جناب نوروزى بى وجه است، بلكه انشاء اللّه تعالى، [با] نظريات و اقدام شما رفع اختلاف بشود و طرفين آسوده خاطر شوند. خداوند اعانت فرمايد. والسلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته(1)

محل امضا و مهر: الأحقر عبدالكريم الحايري

عبدالكريم بن محمد جعفر

ص: 99

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى(1).

موضوع: توضيح درباره عدم مساعدت با دكتر مورد سفارش حضرت آية اللّه كاشانى و تصميم بر مساعدت دوستانه بخاطر توصيه آقا و تشكر از وساطت ايشان جهت اصلاح ذات البين.

متن: مورخه 17 شهر رجب 1348 = 28/9/1308

سواد مراسله جناب آقاى حاج سيد ابوالقاسم كاشانى در طهران:

به عرض عالى مى رساند: مرقومه شريفه كه مقام شامخ عالى را در مساعدت با مخلصين حاكى بود، عزّ وصول ارزانى فرمود. لايحه معروضه آقاى دكتر را هم ملاحظه نمودم «عبائرنا شتّى و حسنك واحد»، آقايان آب مى خواهند، داعى هم مى دهم ولى ايشان مقاصد ديگر دارند؛ داعى دوستانه اين مساعدت را مى نمايم،

1- «حضرت آية اللّه سيد ابوالقاسم كاشانى» _ فرزند حاج سيد مصطفى كاشانى _ پيش از 1300ه_.ق. به دنيا آمد. او مقدمات علوم حوزوى را نزد پدر آموخت و سپس عازم نجف اشرف گرديدو از محضر اساتيد معظمى چون آيات عظام: «آخوند خراسانى» و «حاج ميرزا حسين خليلى» و «حاج ميرزا محمد تقى شيرازى» بهره فراوان برد؛ و در مدّت زمانى نه چندان طولانى به درجه رفيع اجتهاد نائل شد. معظم له از پيشگامان نهضت انقلابى عراق بود كه باعث عقب نشينى دشمنان اسلام شد، ولى ديرى نپاييد كه دستگير و روانه زندان شد و تبعيد گرديد. آن بزرگوار بعد از بازگشت به ايران خود از رجال مهم مذهبى سياسى ايران به شمار آمد و در دوره هفدهم قانونگذارى به عنوان نماينده مردم تهران و با اكثريت آراء انتخاب شد. و در مسأله ملى شدن صنعت نفت تنها رهبر مذهبى بود كه در راستاى تحقق اين امر و كوتاه كردن دست اجانب از ثروت ملى مملكت اسلامى جدّيت چشمگيرى نمود و سرانجام آن آيت جهاد و اجتهاد در ماه شوال 1381ه_.ق. برابر با اسفندماه 1340ه_.ش. نداى حق را لبيك گفت و جسد مطهرش بعد از تشييع با شكوه در جوار حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام بخاك سپرده شد. برگرفته: از كتاب «علماى بزرگ شيعه»، ص423.

ص: 100

نتيجه يكى است، خوب است حضرت مستطاب عالى در جواب معزى له، مرقوم فرماييد: اينقدر در بند حرف و اذيت نباشيد، نتيجه را دوستانه بگيريد. از وجود مسعود محترم متشكر هستم كه درمقام اصلاح ذات البين جدّ وافى و سعى كافى داريد «عبادت بجز خدمت خلق نيست» ايام افاضت برقرار باد.

امضا

طهران: پامنار: خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام و المسلمين آقاى حاجى سيد ابوالقاسم كاشانى دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 101

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى.

موضوع: توضيح درباره ى ادامه يافتن مكاتبات دكتر

متن: [ مورخه] 8 شهر شعبان 1348 = 19 دى 1308 / جواب جناب حاجى سيد ابوالقاسم كاشانى:

به عرض مى رساند: مرقومه شريفه مورخه پنجم شهر جارى زيب وصول بخشيد؛ اين كه مكاتبات آقاى دكتر قطع نمى شود تصور مى كنم من باب احتياط باشد؛ زيرا مذاكرات و فرمايشات ايشان با مسئولين و كاركنان داعى تمام شده است، يقين است خودشان مشروحا به عرض مبارك مى رساند. ايام افادت و افاضت برقرار.(1)

طهران: حضرت مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى حاج سيد ابوالقاسم كاشانى دامت بركاته مشرف شود.

ص: 102

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه سيد ابوالقاسم كاشانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه سيد ابوالقاسم كاشانى.

موضوع: اظهار ادب و احترام نسبت به مقام شامخ عالمى فرزانه.

متن: مورخه 17 شهر صفر 1348

سواد مراسله جناب آقاى حاجى سيد ابوالقاسم كاشانى در تهران:

به عرض عالى مى رساند: با عرض صميميت و خلوص عقيدت كه نسبت به آن وجود محترم دارم انتظار داشتم اغلب از صدور مرقومات شريفه مسرور و ممنونم فرماييد، اينك داعى سبقت در عرض خلوص نموده، از سلامت حالات بهجت علامات عالى استفسار [مى]نمايد، اميد است آن عنصر با كياست و فراست پيوسته در زحمات نوعيه موفق و مؤيد باشد. [اگر] از حال داعى بخواهيد، همانطور كه ملاحظه فرموده ايد درد پا باقى، بواسطه ضعف مزاج قدرت به حركت ندارم، از انفاس قدسيه حضرت مستطاب عالى استمداد مى نمايم، متمنى است اغلب از صدور مرقومات شريفه مسرور و ممنونم فرماييد. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

امضا

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى حاجى سيد ابوالقاسم كاشانى دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 103

نامه حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: جوياى حال توليت بودن و يادآورى گلايه مندى دكتر «شفاء الدولة» از نحوه عملكرد اُجَراى توليت با ايشان.

متن: مورخه شهر ربيع الأول 1348

سواد مراسله اى است كه جناب حاجى سيد ابوالقاسم كاشانى حضور مبارك آقا نوشته اند:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض مى رساند: بعد از مدّتها بى لطفى، چند يوم قبل رقيمه كريمه را زيارت و از بشارت صحت و سلامت وجود مسعود عالى و عواطف مبذوله كمال مسرّت و خوشحالى روى داد؛ احقر هر چند كمتر مصدع شده ولى غالبا مستفسر از گزارش سلامت حالات آن معدن لطف و كرامت بوده و در مظان استجابت دعوات تقصيرى نورزيده و انشاءاللّه تعالى همواره از بليات محفوظ و به عنايت خاصه الهيه محفوظ خواهيد بود.

از جمله اشخاصى كه به ملاقات داعى آمد جناب آقاى دكتر شفاء الدولة بود، و با سابقه به اين كه از مخصوصين و كاركنان حضرت عالى هستند، از ايشان مستفسر حالات شريفه شدم سلامتى وجود مبارك را مژده، مجارى امور را شرح و بسط داد، خوشوقت و منبسط شدم. چيزى كه اسباب عجب در اين باب شد كه ضمن بياناتشان دلى پرخون و زبان و دهانى شكوه دار و نالان از اُجَراى حضرت عالى داشتند كه تعدياتى از آنان بالنسبة به ايشان شده؛ و فى الحقيقة از مآل انديشى حضرت مستطاب عالى خيلى بعيد است كه چنين شخص _ با سوابقى كه از سوابق

ص: 104

خدمات و صميميت ايشان دارند و با اين كه اخيرا بناى اقامت طهران را دارند _ رنجيده شود و گله مند باشند و با عوالم خلوص كه دارم، صلاح انديش دارم و تمنا مى نمايم رفع كدورات ايشان را، عاجلاً بفرماييد، كه خيلى بموقع و محل است.

زياد مصدع نمى شود. ايام بركات مستدام باد

الأحقر الجاني أبوالقاسم الحسيني الكاشاني عفي عنه(1)

ص: 105

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى.

موضوع: جواب مراسله حضرت آية اللّه كاشانى و توضيح در مورد شكوه دكتر شفاءالدولة.

متن: مورخه پنجم شهر ربيع الأول 1348

سواد مراسله اى كه در جواب آقاى حاج سيد ابوالقاسم كاشانى نوشته اند:

به عرض عالى مى رساند: وصول مرقومه شريفه جوابيه كه تجديد عهود ماضيه را نمود موجب امتنان و انبساط گرديد؛ در حقيقت ترك مراسلات دوستانه از طرفين بوده، اين سبقت داعى در عرض خلوص، رفع غفلت را نمود؛ اميدوارم من بعد جبران مافات، بشود؛ در خصوص اظهارات دكتر تصور مى كنم خواسته مجلس آرايى و سخن سرايى بنمايد؛ داعى هيچ سابقه نداشته، حال كه تحقيق كردم معلوم شد، جزئى اختلافى با يكى از مستأجران داشته، آن هم به ميل خاطر آقاى دكتر تمام شده، ابدا انتظار نداشتم با آن موقعيتى كه با ايشان بوده، اينگونه مطالب ناقابل را نقل مجلس و شمع محفل قرار بدهند، حكم آن با حضرت مستطاب عالى است. ايام افاضت برقرار باد.(1)

امضا

ص: 106

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: تأسف از هجران و دورى عالمان دينى و تقدير از خدمات ايشان و اقدام به مساعدت در دستگيرى از نيازمندان جامعه.

متن: مورخه 6 شهر شعبان 1348

سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم. به عرض حضرت آيت اللهى مى رساند: با اين كه از فيض حضور عالى دور و مهجور مانده، ولى ليلاً و نهارا دعاگويى مى نمايد؛ از خدمات وجود مسعود مغتنم، به شفيعه ى روز جزا عليها آلاف التحيّة و الثناء، تشكر مى كنم؛ چون موقع را مقتضى دانسته، برات سه خروار ذغال ايفاد داشت، به هر كس سزاوار و مستحق مى دانيد حواله «حاج مصطفى خان» فرماييد. ايام بركات مستدام باد.

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، خلايق افتخار، حامى الإسلام، كهف الأنام، غياث الأنام، آية اللّه في الأرضين آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركات وجوده مشرف شود.(1)

ص: 107

نامه آية اللّه حاج آقا حسين قمى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آية اللّه حاج آقا حسين قمى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تلگراف آية اللّه آقا حسين قمى به توليت درباره اهميت اقدام و تلاش در امر انتخابات.

متن: مورخه غرّه شهر ذي القعدة الحرام 1346

سواد مراسله ايست كه حضرت حجة الإسلام حاجى آقا حسين قمى از خراسان به حضرت آقا متولى باشى مرقوم فرموده اند:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض مى رساند: انشاءاللّه تعالى با استقامت مزاج بر اريكه عزّت و اقتدار پاينده و برقرار باشيد؛ تلوا، تصديع مى نمايد البته خاطر مبارك مستحضر است كه احقر از بسيارى از امور كه بعض ديگر، مقدم بوده اند تجافى داشته و مداخله ننمودم؛ ولى در اين اوقات _ به مقتضاى پاره پيشآمدها _ بر خود حتم و تكليف ديدم كه بايد في الجملة اقدامى شود و سكوت محض از اينجانب شايد منشاء مسئوليت گردد، لذا البتّه به سمع مبارك رسانيده اند كه نظريه خود را در موضوع انتخابات بالصواب اطلاع دادم، رجاء واثق از مقام ديانت و جلالت حضرت عالى آنكه در اجرا و تهيّه اسباب پيشرفت _ كه انشاء اللّه خدمت بزرگى است به اسلام و اسلاميان و نظر احقر و امثال حضرت عالى نيز در مثل اين موقع نبايد بغير اين جهت باشد _ كمال خدمت و اهتمام فرموده از مقدور خود دريغ نفرماييد. چنانچه مانعى در نظر شريف باشد و گمان نمى كنم حاله براى مثل آن وجود محترم مانعى از خدمت به ديانت باشد. لااقل القاء خلاف و تفوّه به آن نشود، كه مورث سوء اثر گشته بلكه اقدامات صادره به بلاد ديگر را هم بى نتيجه و عقيم دارد. ايام عزّت و تأييد مستدام و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

امضاء طباطبايى القمى.(1)

ص: 108

نامه توليت آستانه مقدسه به آية اللّه حاج آقا حسين قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آية اللّه حاج آقا حسين قمى.

موضوع: تصميم بر بى طرفى در انتخابات.

متن: مورخه 28 شهر 1348

سواد مراسله جوابيه حجة الإسلام آقاى حاجى آقا حسين در خراسان:

به عرض حضرت مستطاب عالى مى رساند، پيوسته بقاى سلامت و دوام افاضت و افادت آن ذات ملكوتى صفات را از خداوند و اجداد بزرگوار اطهار مسألت دارم، اميد است ادعيه خالصانه داعى مستجاب باشد، مرقومه مباركه شرف وصول ارزانى فرمود. در خصوص امر مرقوم، توصيه فرموده كه اختلافى حاصل نشود، لازم شد رأى قطعى خود را معروض دارد، بواسطه پيشآمدهايى تصميم نموده، مداخله ننمايم، به كسى هم قول نمى توانم بدهم، متمنى است اغلب در صدور مرقومات ملاطفت آيات و فرمايشات، مسرور و متشكرم فرماييد. ايام بركات و افاضات برقرار.(1)

ص: 109

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: تلگراف حضرت آية اللّه حايرى و اعلان آمادگى براى ديدار با ايشان.

متن: مورخه 26 شوال المكرم 1346

سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى حاجى شيخ عبدالكريم:

به عرض حضرت آية اللهى مى رساند: مرقومه مباركه كه مبنى بر تفقد و تلطف بود، شرف وصول ارزانى فرمود، هميشه ممنون مراحم حضرت مستطاب عالى بوده و هستم، و قدر مى دانم؛ از خداوند، بقاء نعمت وجود فيض نمود عالى را مسألت دارم.

در خصوص تشريف فرمايى در اين منزل _ [كه] متعلّق به حضرت مستطاب عالى [است] _، هر موقع مقتضى بدانيد _ مع الامتنان _ حاضرم؛ پنجشنبه و جمعه كه ايام تعطيل است بذل ملاطفت بفرماييد، بموقع است. چون قدرت بر حركت و بيرون آمدن ندارم در اندرون جهت ورود مستطاب عالى مهيّا هستم، اميد است به فيض خدمت و درك صحبت عالى زودتر مايل شوم. ايام بركات و افاضات برقرار.(1)

ص: 110

نامه آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تلگراف حضرت آية اللّه حايرى به توليت و اظهار همدردى نسبت به كسالت ايشان.

متن: مورخه 25 شوال 1346

سواد مراسله ايست كه حضرت آية اللّه آقاى حاجى شيخ عبدالكريم به حضرت آقا مرقوم فرمودند:

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به عرض مى رساند: بعد از اهداء سلام و عرض خلوص تصديع مى دهد، اميد است كه كسالت مزاج جناب عالى بهبودى حاصل نموده با اين كه نوعا احوالپرس بوده ام و چنانچه ملاحظه مزاحمت و عدم تشريف آوردن بيرون نبود، مايل بودم به درك خدمت جناب عالى، واقعا كسالت سركار هم مزيد بر هموم و غموم حقير است.

خداوند [ با ] توجهات حضرت ولى عصر أرواحنا فداه شفاى كامل عطا فرمايد؛ دعاگو هستم. و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

الأحقر عبدالكريم الحايرى(1)

ص: 111

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى صدرالعلماء اصفهانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى صدرالعلماء اصفهانى(1)

موضوع: درخواست توفيق بيشتر براى صدرالعلماء اصفهانى.

متن: مورخه 16 رجب المرجب 1346

سواد مراسله آقاى صدرالعلماء اصفهانى دامت فيوضاته.

به عرض عالى مى رساند: وصول مرقومه شريفه كه مراتب دوستى و صميميت فيمابين را حاكى بود، موجب مزيد امتنان و دعاگويى گرديد؛ محض اداى تشكر از تفقدات دوستانه حضرت عالى مصادعت مى نمايد و موفقيت وجود محترم را در ترويج شريعت مقدسه و اعلاء كلمه حقه اسلامى از خداوند مسألت دارم. حال مزاجى داعى كماكان است، مقدر چنين شده كه مبتلا به امراض مزمنه باشم؛ التماس دعاى مخصوص دارم، ايام افادت و افاضت برقرار باد.

امضا

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، مروج الأحكام، حجة الاسلام آقاى صدرالعلماء دامت بركاته تشرف شود.(2)

نامه توليت آستانه مقدسه به حاجى ميرزا مهدى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاجى ميرزا مهدى.

1- «آيت اللّه آقا سيد محمد صدرالعلما» فرزند سيد نورالدين سبط علامه آميرزا ابوالقاسم قمى _ صاحب قوانين _ مى باشد. او در سال 1302ه_.ق. متولد شد و پس از گذراندن مراحل مقدماتى دروس حوزه و به پايان بردن سطح، سالها مراتب بالاى علوم حوزوى را نزد اساتيد آن زمان بويژه حضرت «آيت اللّه حايرى» طى نمود. از جهت بلندى مقام علمى آن بزرگوار همين بس كه در زمان زعامت «آيت اللّه بروجردى» او از اصحاب خاص آن مرجع معظم و جزو شوراى استفتاء ايشان به حساب مى آمد و در بحث هاى خصوصى استاد هم حضور پيدا مى كرد. آن عالم كم نظير پس از عمرى خدمت به جامعه ى دينى و علمى سرانجام در سال 1372ه_.ق. از دنيا رفت و در ايوان طلاى صحن عتيق حضرت فاطمه معصومه عليها السلام به خاك سپرده شد. برگرفته از كتاب «گنجينه دانشمندان»، ج1، ص340-239.

ص: 112

موضوع: عذر خواهى از قصور خدمت به آية اللّه حايرى.

متن: مورخه 4 شهر رمضان المبارك 1346

سواد مراسله جناب آقاى حاجى ميرزا مهدى در محمد آباد:

فدايت شوم، رقيمه كريمه جوابيه كه متضمن بشارت اعتدال وجود مبارك حضرت آية اللّه متّع اللّه المسلمين بطول بقائه بود، عزّ وصول ارزانى فرموده اميدوارم خداوند تبارك و تقدّس آن يگانه وجود مقدس را كه محيى اسلام و حامى اسلاميان است جهت عموم مسلمين خصوص داعى پاينده و مستدام بدارد؛ اينكه موقع ورود به محمدآباد لوازم موجود نبود، گرفتارى ناخوشى و ناخوشدارى موجب اين غفلت شده، خيلى عذر مى خواهم و تمنا دارم من بعد، جنابعالى _ كه برادر عزيز و دوست صميمى هستيد _ از طرف داعى مهماندارى كنيد؛ مخصوصا حاجى يداللّه را محض همين مطلب فرستادم، آنچه لازم است صورت بدهيد فورا فرستاده شود. و عرض ارادت خالصانه از جانب داعى و داعى زادگان محضر محترم حضرت آية اللّه دامت بركاته، تقديم داريد؛ اگر از حالم بخواهيد مستحضر باشيد، با كسالت مزمنه، سه روز روزه گرفت انقلاب كلى روى داد، روز چهارم نتوانستم روزه بگيرم، افطار كردم. الحمدللّه على كلّ حال، التماس دعاى مخصوص دارم، ايام توفيق و سعادت برقرار.(1)

امضا

ص: 113

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى.

موضوع: درخواست وساطت از حاج شيخ براى حل و فصل جريانى كه باعث ضرر و زيان شده است.

متن: مورّخه شهر جمادي الأولى 1347

سواد مراسله حضرت آية اللّه آقاى حاج شيخ عبدالكريم دامت بركاته.

به عرض حضرت آية اللهى مى رساند: پيوسته درمظان استجابت دعوات به دعاى وجود مقدس مشغول، بقاى اين نعمت عظمى را از خداوند و اجداد بزرگوار خواستارم، در موضوع «شاه آباد» كه سالها است مسلوب المنفعة افتاده، اين پيشآمد در نتيجه القاء شبهه [ اى [است كه هواخواهان طرف به حضرت حجة الإسلام آقاى حاج آقا حسين دامت بركاته نمودند، حال از طرف دولت مأمور آمده است، مجددا مبلغ گزافى از مالك «شاه آباد» بگيرد. نمى دانم شكايت از بخت خود نمايم يا از حضرت معظم كه اين كار را به روز بلاتكليف گذاشتيد، استدعا مى كنم اقدامى در حلّ و فصل اين قضيه بفرماييد، زياد از اين داعى دچار خسارت نشوم، ايام بركات و افاضات مستدام باد.(1)

امضا

ص: 114

نامه اداره اوقاف و معارف به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: اداره اوقاف و معارف

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: دستور اكيد اداره اوقاف جهت تعمير گنبد حرم مطهر.

متن: مورخه 24 خرداد ماه 3/1307

سواد مراسله اى است از طرف رياست محترم كل اوقاف، به حضور مبارك آقا _ توليت _ عرض شده:

جناب مستطاب شريعتمدار، ثقة الإسلام، آقاى متولى باشى آستانه متبرّكه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، به طورى كه اداره تفتيش اطلاع دادند در دى ماه سنه گذشته مقدارى از آجرهاى گنبد مطهر ريخته و روبه خرابى گذارده، با اينكه اداره معارف و اوقاف قم، راپورت مى دهد راجع به مرمّت گنبد، به جنابعالى مراجعه كرده و تاكنون اقدامى براى مرمت گنبد به عمل نيامده است. بنابراين لزوما اظهار مى دارد كه چون مقدم بر كليه مصارف آستانه مرمت و حفظ اساس آستانه متبركه مى باشدو بايد مراقبت شود كه اگر عمارات آستانه به اندك مرمتى احتياج پيدا كند بايد فورا وسايل مرمت آن فراهم و هر چه زودتر خرابيها را تعمير نمايند. لذا لازم است مقرر داريد آجرهاى گنبد مطهر را مجددا بجاى خود نصب كرده و از نتيجه وزارتخانه را مستحضر خواهيد داشت.

امضاء رئيس كل اوقاف

هادى حايرى(1)

ص: 115

نامه توليت آستانه مقدسه به حجة الاسلام امام جمعه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حجة الإسلام امام جمعه.

موضوع: اظهار اميدوارى جهت رفع كسالت از امام جمعه و ادامه خدمات شايان آن جناب.

متن: مورخه ماه شعبان 1346

سواد مراسله حضرت حجة الإسلام آقاى امام جمعه دامت بركاته.

به عرض عالى مى رساند: پيوسته بقاء سلامت و دوام افاضت آن وجود محترم را از خداوند و اجداد بزرگوار خواستارم؛ اميدوارم عارضه درد اعصاب، خاصه دست راست حضرت عالى بكلّى رفع شده خاطر ارادتمندان راحت و آسوده شود. شهداللّه شخص شخيص عالى براى خدمت به شريعت مقدسه و اعلاى كلمه ى حقه و مصالح نوعيه بى اختيار هستيد، اوقات شريفه صرف اصلاحات مى شود؛ از خداوند مزيد تأييدات حضرت عالى رامسألت مى نمايم. متمنى است از بشارت مزاج شرافت اسراج عالى مسرور و ممنونم فرماييد.

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، مروّج الأحكام آقاى حاجى نظام الإسلام سلام مى رسانم. ايام افادات و افاضات برقرار.

خدمت حضرت مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى امام جمعه دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 116

نامه توليت آستانه مقدسه به حجة الاسلام آقاى حاج ميرزا محمود اردكانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حجة الإسلام آقاى حاج ميرزا محمود اردكانى.

موضوع: ابراز تجليل از جنازه مرحوم صدرالعلماء و دفن ايشان در يكى از ايوانهاى مطهر.

متن: مورخه ى 5 شهر جمادي الآخرة 1346

مراسله آقاى حاج ميرزا محمود اردكانى دامت فيوضاته:

به عرض عالى مى رساند، پيوسته بقاء سلامت و دوام افادت و افاضت وجود مسعود عالى را از خداوند و اجداد اطهار مسألت مى نمايد، مرقومه شريفه عزّ وصول ارزانى فرموده، در خصوص تجليل و تدفين جنازه ى فقيد سعيد معظم مرحوم صدر العلماء طاب ثراه توصيه فرموديد، محض حفظ مقامات عاليه جناب مستطاب عالى سپردم در يكى از ايوانهاى صحن مقدس در كمال احترام مدفون ساختند از هر حيث رعايت مراتب شامخه آن مرحوم به حصول پيوست. متمنى است اغلب، از صدور مرقومات شريف مسرور و متشكرم فرمائيد. ايام افادت و افاضت برقرار باد.

امضا

يزد: خدمت ذي إفاضت جناب مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى حاج ميرزا محمود اردكانى دامت فيوضاته مشرف شود.(1)

ص: 117

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى آميرزا محمد

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى آميرزا محمد.

موضوع: عذر خواهى از عدم امكان برآوردن خواسته ى فرد سفارش شده.

متن: مورخه ى 14 شهر صيام 1346

سواد مراسله جناب آقاى آميرزا محمد دامت فيوضاته.

به عرض عالى مى رساند: اميد است وجود مسعود محترم در خدمت شريعت مقدسه همواره مؤيّد و موفّق باشد، مرقومه شريفه عزّ وصول ارزانى داشت، توصيه حضرت حجة الاسلام آقاى امام را كه درباره جناب مستطاب ملاذ الأنام آقاى حاج شيخ محمد صادق دام إفضاله [بود] ملاحظه نموده، خدا مى داند گرفتارى و توقعات به درجه اى رسيده كه از همه كار افتادم، فعلاً عذر مى خواهم واز انفاس قدسيه آقايان خاصه وجود محترم استمداد مى كنم. ايام افادت و افاضت برقرار.

امضا

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام آقاى آميرزا محمد دامت فيوضاته ملحوظ افتد.(1)

ص: 118

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى حاج شيخ ابراهيم جبل عاملى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى حاج شيخ ابراهيم جبل عاملى.

موضوع: آمادگى براى خدمت رسانى به طلاب جبل عامل.

متن: مورخه 26 شهر شوال 1346

سواد مراسله آقاى حاج شيخ ابراهيم جبل عاملى.

عرض مى شود: انشاء اللّه تعالى وجود شريف عالى به سلامت و افاضت مزّين باد. در خصوص مسافرت جناب عالى، اميد است با خير و سعادت هميشه موفق باشيد، اين كه تذكر داده بوديد مساعدت با آقايان طلاب «جبل عامل» بشود، بايد دعا كرد اينجانب مشرف شوم. خدمتى بسزا درباره آن ها بنمايم، فعلاً مقدارى نان جهت «آقا حسن» برسانيد، التماس دعاى مخصوص داريم. ايام افادت و سعادت برقرار باد.(1)

ص: 119

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج آقا رضا چاپلقى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاج آقا رضا چاپلقى.

موضوع: عرض ارادت و دعاگويى نسبت به شخص ياد شده.

متن: مورخه 24 شهر رجب 1349

سواد مراسله جناب آقاى حاجى آقا رضا چاپلقى.

به عرض مى رساند: پيوسته بقاء سلامت و دوام افاضت و افادت وجود مسعود محترم را از خداوند و اجداد بزرگوار مسألت دارم و اميدوارم اين مرجعيت و مطاعيت سالها در آن خانوداه جليله برقرار و على الدوام باشد. چون اين ايام و ليالى متبركه است همواره از ياد حضرت مستطاب عالى بيرون نرفته و دعاگويى نموده ام و انتظار دارم بر حسب معمول توفيق تشرف آستانه مقدسه را حاصل فرموده، ضمنا داعى هم از فيض خدمت و درك صحبت عالى مستفيض گردم، ايام افاضت و افادت مستدام باد.

امضا

خدمت ذي افاضت حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، حجة الإسلام و المسلمين آقاى حاجى آقا رضا دامت بركاته مشرف شود.(1)

ص: 120

نامه جناب آقاى حاج صدرالشريعه به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: جناب آقاى حاج صدرالشريعة.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: وساطت جهت استخدام يكى از وابستگان در آستانه مقدسه.

متن: شهر صفر 1353

سواد مراسله جناب آقاى صدر الشريعة.

بسم اللّه الرحمن الرحيم

به شرف عرض مقدس عالى مى رساند: بعد از اهداى تحيات در خصوص داعى زاده واقعى، «آقا ابوالفضل صدرزاده» _ نظر به لياقت مشاراليه كه اهل صلاح و سداد و آداب است _ مستدعى است: مرحمت فرموده داعى زاده را به كشيك سر خدمت حضرت فاطمه ثانيه بضعه احمدى سلام اللّه عليها از طرف احقر مرخص فرماييد كه در آستان ملائك پاسبان و حرم مطهر به خدمت مشغول و به دعاگويى ذات مقدس مشغول باشد كه باعث مزيد امتنان و تشكر از آن وجود مسعود خواهد بود. زياده ايام شوكت و جلالت مستدام باد. بربّ العباد.

و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته.

داعي و احقر خادم شرع نبوى جمال الدين

محضر منير حضرت مستطاب ملجأ الأنام، أبوالأرامل و الأيتام، سراج الدولة و الملّة آقاى حاج متولى باشى مدّ ظلّه مشرف يابد.(1)

ص: 121

نامه توليت آستانه مقدسه به سردار نصرت كرمانى آميرزا حسين خان اسفنديارى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: سردار نصرت كرمانى آميرزا حسين خان اسفنديارى.

موضوع: تشكر از ارسال تبريكات به مناسبت عيد نوروز و تمجيد و ستايش از خانواده بزرگ ايشان كه همواره مرجع و ملجأ مردم بوده است.

متن: مورخه 27 ماه شوال 1348 = 1309 [ ه_. ش. ]

جواب سواد مراسله آقاى سردار نصرت كرمانى آميرز حسين خان اسنفنديارى.

قربانت شوم، مرقوم محترم در جواب ذريعه داعى _ [ كه ] شرف صدور يافته بود _ عزّ وصول ارزانى فرمود، تبريك و تهنيت عيد سعيد كه در نتيجه لطف و عنايت عالى بروز و ظهور نموده، موجب امتنان و تشكر گرديد؛ اميدوارم سالها اين اعياد سعيده را با عزت و شوكت ادراك فرمائيد، قدر مقام شامخ عالى [ را ] بايد دانست كه پدر بر پدر مرجع و ملجأ بوده و حفظ شرافت خانوادگى را فرموده، خداوند حضرت عالى را توفيق بدهد و تأييد فرمايد كه آثار گذشتگان را محفوظ بداريد و به مواعيد صادقانه وفا فرماييد. ايام شوكت و جلالت برقرار باد.(1)

امضا

ص: 122

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى ميرزا هادى خان شيخ نيا در تهران

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى ميرزا هادى خان شيخ نيا در طهران.

موضوع: بيان علت تأخير در جواب دادن به نامه گيرنده و اعلان موافقت با تعمير مقبره اى كه درباره آن توسط «ركن الممالك» كسب اجازه شده.

متن: مورخه شهر شوال 1347

سواد مراسله ميرزا هادى خان شيخ نيا در طهران.

جنابا، عزيزا! مراسله آن عزيز مكرم _ مورخ فروردين _ واصل [ شد ]؛ اينكه جواب جنابعالى تأخير افتاد، محض تهيه «برات» جهت آقاى «حمداللّه خان» بود. انشاءاللّه تعالى با برات، جواب مشروح خواهم داد. در خصوص تقاضاى آقاى «ركن الممالك» مقبره واقعه در صحن كهنه را كه تعمير و داير نمايند، اينك كه جناب شما را واسطه قرار دادند، نياز اين مقبره [ را [هر طور مقتضى بدانيد ترتيب اثر بدهيد و بنويسيد تا ترتيبات ديگر اقدام شود و با آنها كه متصدى بقعه هستند صحبت بدارم.

ص: 123

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى اعتضاد الاسلام

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى اعتضاد الإسلام.

موضوع: تبريك سال نو و درخواست فرستادن تخم خربزه مخصوص براى صيفى كارى.

متن: مورخه شهر شوال 1347

سواد مراسله آقاى اعتضاد الإسلام در «عبداللّه آباد» ساوه.

عرض مى شود مرقومه شريفه _ كه مبنى بر تبريك و تهنيت عيد سعيد بود _ عزّ وصول ارزانى فرموده، اميدوارم اين سال جديد و عيد سعيد بر آن وجود مسعود و فاميل محترم ميمون و مبارك باشد و سالها با توفيقات يزدانى و تأييدات سبحانى اين اعياد سعيده را ادراك فرمائيد. از عارضه چشم جناب عالى بى خبر بودم. انشاءاللّه تا كنون رفع شده، صحت و عافيت عود نموده است. آقايان عموما سلام عرض مى كنند، تبريك و تهنيت و احوالپرسى مى نمايند. خدمت آقايان اخوان، سلام مرا برسانيد و اظهار امتنان فرمائيد.

در خصوص تخم خربزه مناسب با آب و خاك قم، تخم خربزه سبز كه پوست آن زبر مى شود تهيه و ارسال فرمائيد؛ ساير تخمه جات را اگر مختصرى بفرستيد براى امتحان ضررى ندارد اما اطمينان به تخم خربزه سبز پوست زبر بيشتر است.

همواره از صدور مرقومات شريفه مسرور و ممنونم فرمائيد. ايام سعادت و افاضت برقرار باد.

از همه جور حتى گرمك بفرستيد، ضرر ندارد و طورى كه معين باشد و هم وزن آنها. خدمت مخدرات محترمات سلام مى رسانيم؛ حضرات، مخصوصا احوالپرسى و سلام مى رسانند، و هم خدمت خانم والده، همشيره مكرمه. عزيز مكرم آميرزا حسين خان حفظه اللّه ديروز وارد شدند با سلامت و خوشى. زياده چه نويسد.(1)

امضا

ص: 124

نامه رئيس پرس فلوپك _ شركت پنبه روس و ايران _ به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس پرس فلوپك _ شركت پنبه روس و ايران _ .

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تبريك عيد نوروز و حلول سال نو به توليت.

متن: مورخه 9 شهر شوال 1347

سواد مراسله [رئيس] پرس فلوپك _ شركت پنبه روس و ايران _ حضور حضرت آقا.

به شرف عرض مى رساند، در اين موقع عيد سعيد نوروز و سال جديد فيروز، تهنيت و تبريكات صميمانه به عرض رسانده و ادعيه خالصانه خود را براى سلامتى وجود مقدس حضرت مستطاب عالى و فاميل جليل تقديم مى دارد. اميداورم مبارك و به انواع عظمت مقرون باد.(1)

رئيس اداره پرس فلوپك، گرگان

* * *

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره پرس فلوپك _ شركت پنبه روس و ايران _

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره پرس فلوپك _ شركت پنبه روس و ايران.

موضوع: تشكر از تبريك و درخواست سلامتى براى ايشان.

متن: مورخه 12 شهر فوق [شوال] 1347

سواد مراسله جوابيه رياست محترم اداره پنبه روس و ايران:

جناب ضمانت نصاب مسئول گرگان، رئيس محترم اداره «پرس فلوپك» دام إقباله مراسله آن جناب كه مبنى بر تبريك و تهنيت عيد سعيد و سال جديد بود واصل، موجب امتنان گرديد. اين جانب هم سلامت و موفقيت آن دوست محترم را مسألت دارم.(2)

امضا

ص: 125

نامه توليت آستانه مقدسه به شاهزاده محمدعلى ميرزا ركنى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: شاهزاده محمد على ميرزا ركنى.

موضوع: عذر خواهى از نرفتن به ديدار شاهزاده و اظهار شوق به آمدن او به قم و حصول ديدار و زيارت.

متن: أيضا به خط مبارك حضرت آقا به شاهزاده محمد على ميرزا ركنى.

قربانت شوم، اين كه در اين مدت زحمت نداده علت مزاج و درد پا بوده است. چطور مى شود حضرت اشرف والا [را] _ كه نعمتى است جهت دوستان _ فراموش كنم؛ اميد است خداوند تفضل فرموده، به تشريف فرمائى قم قلوب دوستان روشن شود، همه اوقات مترصد مژده سلامت بوده و هستم. دعاگوزادگان سلام مى رسانند.

ايام شوكت و جلالت برقرار باد.

امضا(1)

ص: 126

نامه حاكم قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حاكم قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: شركت در مراسم «سلام عام» دارالحكومه قم.

متن: سواد مراسله حكومت جليله قم؛ تاريخ 27 اسفندماه 1309، نمره 2190:

مقام محترم جليله آستانه مقدسه دامت بركاته، به مناسبت عيد سعيد نوروز سلطانى و تجديد سال فرخنده فال 1310 در مقابل تمثال بى مثال اعليحضرت اقدس شاهنشاه پهلوى ارواحنا فداه، سلام عام در دارالحكومه منعقد است، لهذا خواهشمندم يوم يكشنبه، اول فروردين كه مصادف با دويم شهر ذي القعدة الحرام است، دوساعت به ظهر مانده به دار الحكومة تشريف آورده در اين جشن بزرگ و حضور در موقع انعقاد سلام رسمى، شركت فرماييد.

خدمت ذي جلالت، حضرت مستطاب شريعتمدار، أجلّ امجد عالى آقاى حاجى متولى باشى دامت فيوضاته العالية.(1)

امضا

ص: 127

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى آل طه معين السادات

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى آل طه معين السادات در تهران.

موضوع: درخواست مساعدت و همراهى با يكى از اقوام عالم و فاضل توليت و از نوادگان ميرزاى قمى جهت اشتغال در دفتر اسناد رسمى.

متن: مورخه 25 اسفندماه 1309

سواد مراسله آقاى «آل طه معين السادات» در تهران.

فدايت شوم، اميداست آن وجود فيض نمود با سلامت و سعادت قرين باشد.

چون شيوه مرضيه جناب مستطاب عالى سعى در امور خيريه است، مصادعت مى دهد جناب آقاى محمد تقى ميرزايى از نواده هاى «مرحوم ميرزاى قمى أعلى اللّه مقامه» و سمت قرابت با داعى دارند، سالها در علوم فقه و اصول زحمت كشيده، اينك در كلاس ثبت اسناد هم دروس آن را امتحان داده و پذيرفته شده اند، حال موقع معرفى و مساعدت با ايشان است كه از هر حيث محل مأموريت و غيره رعايتى در ايشان بشود؛ البته وجود محترم كه عارف به مقتضيات زمان هستيد در حيز امكان از بذل ملاطفت و مساعدت درباره مشارإليه مضايقه نمى فرمائيد، بر مراتب امتنانم مى افزايد. ايام سعادت برقرار باد.

امضا

تهران: خدمت جناب مستطاب اجلّ امجد عالى آقاى حاجى ميرزا سيد محمد آل طه معين السادات دام إجلاله ملحوظ افتد.(1)

ص: 128

نامه عباس خان رستمى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: عباس خان رستمى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تبريك گفتن حلول سال نو شمسى.

متن: سواد مراسله عباس خان رستمى 28/12/1309 [ ه_ . ش. ]، قربان حضور مبارك گردم، در اين موقع تحويل سال و عيد سعيد تبريكات خود را به حضور مبارك تقديم داشته، اميدوارم در اين سال وجود مبارك و آقازاده هاى معظم و محترم همگى در نهايت سعادت بوده و سالهاى متمادى با سلامتى و خوشى به درك اين قبيل اعياد نائل گرديد.

از خداوند متعال هميشه سعادت و اقبال جهت آن وجود مقدس مسألت مى نمايد.

چاكرتان عباس رستمى

قم: حضور مبارك بندگان اجلّ توليت عظمى دامت شوكته مشرف شود.(1)

ص: 129

نامه آشيخ عبدالمجيد كفشدار از كاظمين به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آشيخ عبدالمجيد كفشدار، از كاظمين.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تبريك به مناسبت فرا رسيدن عيد فطر و اظهار نگرانى از كمى زوار ايرانى در عتبات عاليات.

متن: مورخه 10 شوال 1349 ه_.ق.

سواد مراسله آشيخ عبدالمجيد كفشدار از كاظمين.

به شرف عرض محترم عالى مى رساند: از حضرت پروردگار لايزال، صحت و سعادت و عزّت وجود مقدس را در تحت قبّه منوره «باب الحوائج و باب المراد سلام اللّه عليه»، دائما خواستار بوده و خواهم بود. و تبريك عيد سعيد فطر را به حضور مبارك عرضه مى دارم، اميدوارم كه عبادت شهر صيام مقبول و ادعيه خالصانه به هدف اجابت مقرون گردد. چون مدتها بود كه از طرف ذى شرف بى اطلاع و به زيارت دستخطى از آن مقام منيع نائل نگرديده ام، لازم دانسته كه خود را يادآور آن آستان مبارك نموده تا از محو شدگان نشوم. در جزو، حضور محترم آقازادگان عظام تبريك عروسى و عيد نيز عرضه و سلامت آنها را در ظلّ مراحم حضرتعالى از خداوند مسألت مى نمايد. حالت اين دعاگوى صميمى را از راه مرحمت استفسار فرماييد. بحمداللّه نعمت صحت برقرار و عمرى به دعاگويى مى گذرد.

بواسطه سخت گيرى دولت علّيه ايران زوار ايرانى هم كمتر به عتبات عاليات مشرف مى شوند و به اين جهت، اين مشاهد مقدسه خالى از ازدحام، و خلوت مى باشد.امسال زمستان هم خوش گذشت و سرما شدّت نكرد مگر چند روزى، حاليه هوا خيلى خوب و رو به گرما مى رود. منتظرم كه از طرف قرين الشرف به رجوع خدمات و زيارت دستخط مبارك مفتخرم فرماييد تا مزيد دعاگويى گردد،

ص: 130

اميد است كه محروم نگذارند. در خاتمه عرايض فائقه را عرض و جسارت نمى رود.

دعاگو شيخ عبدالمجيد حمزه. امضا

قم: حضور مبارك حضرت مستطاب ملاذ الإسلام، عمدة الأجلّة و الأعيان آقاى

سيد محمد باقر متولى باشى آستانه مقدسه دامت بركاته.

معروضه از كاظمين آشيخ عبدالمجيد حمزه كفشدار. 9/12/1309(1)

ص: 131

نامه توليت آستانه مقدسه به شيخ عبدالمجيد حمزه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: شيخ عبدالمجيد حمزه، كفشدار آستان قدس امامين همامين حضرت كاظم و جواد الأئمه عليهما السلام.

موضوع: تقدير از ابراز محبت و دعاگويى و درخواست دعاگويى افزون از ايشان براى توليت و پسران.

متن: مورخه 19 اسفندماه 1309 / عرض مى شود، مراسله مورخه 10 شهر جارى واصل؛ از اين كه در تحت قبه مباركه امامين همامين فراموشم نمى نماييد ممنونم؛ اطمينان دارم در مواقع استجابت دعوات فراموشم نخواهيد نمود مخصوصا بخواهيد كه فيض آستان بوسى نصيب گردد. آقايان سالار و مصباح به شما دعا [ و سلام [مى رسانند. التماس دعا دارم. ايام توفيق برقرار باد.

امضا

كاظمين عليهماالسلام: جناب محامد نصاب، مبادى آداب آشيخ عبدالمجيد حمزه كفشدار دام توفيقه مفتوح دارد.(1)

ص: 132

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى هوشمند نثرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى هوشمند نثرى.

موضوع: درخواست مقبول واقع شدن زيارتنامه اهدايى به حرم مطهر توسط گيرنده نزد حضرت فاطمه معصومه عليها السلام.

متن: مورخه 23 شهر رجب 1349

سواد مراسله آقاى هوشمند نثرى.

جنابا، جلالتمآبا. مراسله جناب عالى مورخه 19/9 _ ماه [ آذر ] _ واصل، از مندرجات آن استحضار حاصل گرديد، اين كه زيارتنامه اى تقديم به آستانه مقدسه نموده ايد، اميد است مقبول درگاه خانم دوسرا بوده باشد. ولى مقتضى بود توسط دفتر ارسال داريد كه در محل معين قرار بدهند. البته كسالت شديد داعى را شنيده ايد، خدا مى داند چه شب و روزى به اين جانب مى گذرد، التماس دعا دارم. ايام بكام باد.

امضا

جناب جلالتمآب آقاى هوشمند دام إقباله ملاحظه فرمايند.(1)

ص: 133

نامه آقاى محمدجواد هوشمند از اداره «روزنامه سعادت بشر» به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آقاى محمد جواد هوشمند از اداره «روزنامه سعادت بشر».

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: اعلان مفقود شدن زيارتنامه اهدايى فرستنده و اين كه در صورت عدم پيگيرى قضيه، مطلب در روزنامه ها مطرح خواهد شد.

متن: سواد مراسله ميرزا محمد جواد هوشمند [ از ]: اداره «روزنامه سعادت بشر» _ تهران _ تاريخ 19 / ماه 9/ 1309. آدرس تلگرافى: روزنامه سعادت بشر تهران: حضرت مستطاب اجلّ امجد اكرم عالى آقاى توليت جليله زيد إقباله، به عرض عالى مى رساند:

اولاً تبريكات صميمانه خود را راجع به مبادرت به امر خير از براى آقازادگان محترم تقديم داشته، اميد است اين جشن ميمنت نزول بر آن فاميل محترم مبارك و فرخنده باشد. چند روز قبل زيارت [ نامه اى ] از طرف بنده تقديم آستانه مقدسه گرديد، شب گذشته كه براى زيارت مشرف شده، اثرى از زيارتنامه مزبور نديده بسيار مورد تعجب گرديد؛ سابقا اطلاع داشتم كه خدّام شمعهاى آستانه را مى برند ولى شنيده نشده بود كه از زيارتنامه ها هم صرف نظر نمى كنند؛ گرچه وظيفه ما _ ارباب جرائد _ اين است كه اين قبيل امور را كه برخلاف انتظار عموم است، درج نماييم تا عبرت ديگران گردد ولكن محض رعايت احترامات آن حضرت، لازم گرديد كه قبلاً تذكر دهم، كه رسيدگى كامل بفرماييد و نتيجه را اطلاع دهيد، موجب امتنان است؛ ضمنا خاطرنشان مى گردد كه عكس مبارك را ارسال دارند تا اين كه با اطلاعاتى كه خود، روزى به دست آورده در روزنامه درج گردد. با تقديم احترامات فائقه.(1)

محمد جواد هوشمند

ص: 134

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى مينويى رئيس كل اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى مينويى رئيس كل اوقاف.

موضوع: درخواست ملاحظه و اظهار نظر رئيس كل اوقاف در نظامنامه مجازات خدام، جهت به اجرا درآوردن آن در انتظام امور آستانه مقدسه.

متن: مورخه 11 شهر جمادي الآخرة 1349

سواد مراسله آقاى مينويى رئيس محترم كل اوقاف:

قربانت شوم، براى اصلاحات امور آستانه مقدسه _ راجع به مجازات خدام و حفظ انتظام بقعه مباركه _ نظريه اى اتخاذ نموده، اوراقى تهيه كرده، توسط آقاى «مصباح التولية» ارسال داشته؛ خواهشمندم به اوراق مزبوره زودتر مراجعه فرموده، اگر نظريه [ اى ] داريد مرقوم فرموده، اوراق را عودت دهيد، تا با دستورالعمل فرزندى، مصباح مشغول خدمات آستانه مقدسه گردد. ايام جلالت برقرار باد.

امضا

خدمت جناب مستطاب اجل اكرم افخم عالى آقاى امين لشكر مينوئى رئيس كل اوقاف دام إجلاله، ملحوظ افتد.(1)

ص: 135

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى احتشام زاده

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى احتشام زاده _ نماينده مجلس شوراى ملى _ در تهران.

موضوع: تسليت فقدان پدر آقاى احتشام زاده و درخواست مساعدت با آقاى ميرزا محمد تقى ميرزايى جهت اشتغال به كار، در دفتر اسناد رسمى.

متن: مورخه 25/12/1309

سواد مراسله آقاى احتشام زاده _ نماينده محترم دارالشوراى ملّى _ در تهران.

فدايت شوم، با روابط خصوصى كه سالها فيما بين بوده است، مقتضى بود در اين حادثه غير مترقبه ارتحال والد ماجد طاب ثراه، تعزيت و تسليت عرض نموده، مغفرت و آمرزش آن مرحوم را خواستار شده؛ ولى بواسطه ى استيلاى مرض حمله قلبى كه چندى است مبتلا هستم از اين وظيفه و فريضه معذور بودم، اينك كه بحمداللّه در اثر معالجات آقاى دكتر «حكيم الدولة» تخفيف كلى حاصل شده، شركت خود را در اين مصيبت وارده بر وجود محترم معروض مى دارد و مزيد اجر و صبر براى آن ذات شرافت آيات مسألت مى نمايد.

ضمنا مصادعت مى دهد جناب آميرزا محمد تقى _ كه از نواده هاى مرحوم ميرزاى قمى أعلى اللّه مقامه [ است ] و از جهاتى با داعى قرابت دارند _ پس از زحمات در علوم قديمه، وارد كلاس ثبت شده و از امتحان هم خوب بيرون آمده، حال كه به نتيجه رسيده، البته معرف و واسطه اى لازم دارد كه در خصوص محل مأموريت و غيره با او مساعدت نمايد، مسلم است بذل ملاطفت عالى درباره مشاراليه نافع و مؤثر خواهد بود و باعث تشكر مخلص، با آن فطرت پاكيزه و نوع خواهى كه دارا هستيد، دريغ نمى فرماييد. امضا

طهران: خدمت جناب مستطاب اجل امجد عالى آقاى احتشام زاده، نماينده محترم دارالشوراى ملّى دام إجلاله، ملحوظ افتد.(1)

ص: 136

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى پرنس ارفع الدوله _ حكمران عراق _

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى پرنس ارفع الدوله _ حكمران عراق _.

موضوع: درخواست توفيق خدمت در سمت جديد.

متن: مورخه 14 بهمن ماه 1309

سواد مراسله جناب آقاى پرنس ارفع الدولة حكمران عراق.

به عرض اشرف مى رساند: در اين ايام و ليالى ماه صيام كه بهار عبادت و دعاگويى است، مقامات عاليه حضرت اشرف را در نظر گرفته، دعاگو و ثناجويى مى نمايد، اميد است پيوسته در زحمات نوعيه و خدمت به اين آب و خاك موفق باشيد، انتظار دارم اغلب به صدور مرقومات ملاطفت آيات مسرور و متشكرم فرماييد. ايام عظمت و جلالت برقرار باد.(1)

امضا

ص: 137

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى امامى آل آقا رئيس معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى «امامى آل آقا» رئيس معارف و اوقاف قم.

موضوع: دعوت بر حضور در مجلسى كه حكمران قم هم در آن حضور دارد جهت صرف شام.

متن: مورخه 28 شهر ذي الحجة 1348

سواد مراسله جناب آقاى «امامى آل آقا»، فدايت شوم، مدتى است از فيض خدمت عالى محروم مانده اينك كه بهانه به دست آمده [و [حضرت حكمران فردا شب را كه ليله پنجشنبه... است، منزل داعى تشريف مى آورند از وجود محترم هم تمنا مى نمايد قبول زحمت فرموده تشريف بياوريد، صرف شام فرماييد. مخلص را قرين امتنان خواهيد فرمود. ايام جلالت برقرار باد.

خدمت جناب مستطاب أجل أمجد امامى آل آقا، رياست محترم معارف دام إجلاله ملحوظ افتد.(1)

ص: 138

نامه توليت آستانه مقدسه به پسر قائم مقام فراهانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: پسر قائم مقام فراهانى.

موضوع: اظهار ارادت ويژه به پسر قائم مقام فراهانى.

متن: مورخه 21 شهر جمادي الآخرة 1346

سواد مراسله آقاى قائم مقام فراهانى.

قربانت شوم، رقيمه كريمه كه از ناحيه شريفه شرف صدور يافته بود، عزّ وصول ارزانى فرمود.

از دست قاصدى كه كتاب به من رسد با جان [و] دل پرم و بر سر نهم كتب

همانا تراكم واردين را علّت و جهت عدم ملاقات فرموديد نه چنين است بلكه تهاجم امراض داعى را محجوب و مهجور داشته، هرگاه به اين نعمت عظمى و عطيت كبرى نائل نشده، بحمدللّه اركان ارادات خلل پذير نيست، چناچه «اويس قرن» بر حسب ظاهر درك حضرت ختمى مرتبت ننمود ولى شمائل مبارك را بهتر از عاكفين حضور در نظر داشت. على العجالة در جواب عرض مى كنم: و عليك السلام يا خلاصة الأحباب و سليل الأطياب و الأنجاب و رحمة اللّه و بركاته. ايام جلالت مستدام باد.

خدمت جناب مستطاب اجل امجد، افخم عالى، آقاى قائم مقام فراهانى، دامت شوكته مشرف شود.(1)

ص: 139

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره معارف و اوقاف قم.

موضوع: اعلان مزايده ملك استيجارى «شريف آباد» به خاطر عدم پرداخت تتمه مال الاجاره توسط مستأجر سابق و محروم ساختن او از اجاره مجدد ملك وقفى.

متن: مورخه 10 شهر شوال 1348 = 20 اسفندماه 1308

سواد مراسله رياست محترم معارف.

خدمت رياست محترم اداره معارف و اوقاف قم دام إقباله، پس از اعلان مزايده موقوفات آستانه مقدسه به استحضار آن اداره محترم [ مى رساند كه [فقط «مزرعه شريف آباد موقوفه» بواسطه عدم پرداخت مال الاجاره سابق، اجاره داده نشده و در يد مستأجر سابق باقى بوده تا قرار تأديه بقاياى مال الاجاره را بدهد و تجديد اجاره شود. اينك پس از كوشش و اهتمام معلوم شد مستأجر استنكاف از اداى بقايا دارد، اين است كه اعلان مزايده شريف آباد را سپردم به دفتر آستانه، بيشتر نمايد، يك ورقه هم جهت آن اداره جليله بفرستد تا مطابق قانون، اجاره داده شود. ايام جلالت برقرار باد.(1)

امضا

ص: 140

نامه توليت آستانه مقدسه به سيد ابراهيم مستأجر گازرونى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: سيد ابراهيم مستأجر گازرونى.

موضوع: تشكر بخاطر هديه ى ارسالى و يادآورى لزوم آمدن مستأجر به دفتر آستانه براى دريافت مفاصا حساب گذشته و تنظيم قرارداد اجاره ى جديد.

متن: سواد مراسله مرتضوى انتساب «كربلايى سيد ابراهيم» مستأجر كازرون. مرتضوى انتساب، «كربلايى سيد ابراهيم» مكتوب آن مرتضوى انتساب واصل، هديه ارسالى _ يك صد عدد تخم مرغ و دو قطعه مرغ و خروس _ موجب امتنان گرديد، خداوند بركت بدهد. در خصوص تخفيف نگاشته بوديد. به دفتر آستانه مقدسه مراجعه نموده همان مذاكره اى كه كرده ايد مفاصا حساب درج مى شود. لازم است دو سه روز بعد از عيد، شهر بياييد قبضهاى خود را جمع آورى كنيد و مفاصا حساب گذشته را بگيريد و قرار تأديه اقساط اين اجاره دارى جديد را بدهيد در اول ماه، شام و نهار آستانه بايد داده شود. اما در خصوص ملكى اينجانب، به دفتر شخصى سپرده ام؛ هر زمان آمديد تصفيه محاسبه را نمائيد، كمال محبت را به آن مرتضوى انتساب دارم و همراهى مى كنم. از عزيزي، «سيد احمد» احوالپرسم، زياده چه نويسد.

گازران، مرتضوى انتساب كربلايى سيد ابراهيم زيد عزّه مفتوح دارد.(1)

ص: 141

نامه اداره اوقاف قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: اداره اوقاف قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: ابلاغ مراسله وزارت معارف و اوقاف به اداره اوقاف قم، به توليت، جهت به مزايده گذاشتن اشجار امامزاده شاهپور على و صرف قيمت آنها در تعمير بارگاه آن امامزاده عظيم القدر.

متن: مورخه 26/5/1308

سواد مراسله رياست اوقاف قم به حضور مبارك آقا مدّ ظله العالي.

خدمت جناب مستطاب، ملاذ الأنام آقاى متولى باشى آستانه مقدسه دامت بركاته اين است شرحى در جواب اين اداره به نمره 114910428 از وزارت جليله متبوعه دامت شوكته رسيده، راجع به فروش اشجار موقوفه [ امام زاده [شاپور على و رسانيدن قيمت به مصرف تعميرات؛ سوادش را ايفاد داشت پس از ملاحظه هر چه مقتضى است جواب مرحمت فرماييد، تا به وظيفه عمل شود.

نماينده معارف و اوقاف قم و محلات عبدالحسين امامى آل آقا.(1)

ص: 142

نامه وزارت معارف و اوقاف به اداره اوقاف قم

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: اداره اوقاف قم.

موضوع: ابلاغيه به رئيس اداره اوقاف مبنى بر اين كه توليت آستانه مقدسه مى تواند فردى را به عنوان نماينده خود جهت نظارت بر خريد و فروش املاك موقوفه امامزاده شاپور على و صرف قيمت آنها در موارد لازم براى امامزاده تعيين نمايد.

متن: مورخه 22 مراداد ماه 1308

سواد ابلاغ وزارت جليله معارف به اداره جليله معارف و اوقاف قم.

معارف و اوقاف قم:

راپورت نمره 1031 به ضميمه سواد مراسله متولى باشى آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها در خصوص اشجار امامزاده شاپور على _ در قريه كرمجكان _ واصل و ملاحظه شد. در صورتى كه آقاى متولى باشى به اين موضوع، سمت توليت يا نظارت دارند، نظر به تقاضايى كه نموده اند، شخصى را معين كنند كه در مزايده اشجار و مصرف قيمت آن نظارت نمايد.(1)

امضا

مهر وزارت معارف و اوقاف

و صنايع مستطرفه

ص: 143

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره معارف و اوقاف قم.

موضوع: تعيين نماينده جهت نظارت قانونى بر تعميرات امامزاده شاه پور على.

متن: مورخه 19 شهر ربيع الآخر 1348

سواد جواب مراسله رياست محترم معارف و اوقاف قم.

خدمت رياست محترم معارف و اوقاف قم دام إجلاله:

مرقومه مورخ 28 شهريور نمره 1243 واصل، در خصوص تعمير بقعه «امامزاده شاه پور على» واقعه در «كرمچكان» اشعار شده كه بر طبق حكم وزارت جليله متبوعه نظارت قانونى بايد به عمل آيد و آن رياست محترم آقاى «واعظ زاده» را معرفى فرموده اينجانب هم عاليجناب «آسيد قاسم ضابط» را براى تصدى تعميرات امامزاده مزبور به آن اداره جليله معرفى مى نمايم تا با آقاى واعظ زاده در محل رفته مطابق صلاح و صرفه اقدام در تعمير نمايند.

امضا

ص: 144

نامه رئيس اداره اوقاف به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس اداره معارف و اوقاف قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست تعيين روزى جهت صورت بردارى از خشت هاى مسروقه «امامزاده اسماعيل» جهت ارسال به وزارت معارف و اوقاف.

متن: مورخه 28/شهريورماه / 1308

سواد مراسله رياست محترم معارف و اوقاف قم كه به حضور مبارك آقا نوشته اند.

خدمت جناب مستطاب ملاذ الأنام آقاى متولى باشى آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها در جواب مراسله مورخه چهارم شهريور، راجع به سرقت خشتهاى امامزاده اسماعيل واقعه در پنج فرسخى قم، اشعار مى دارد: راپورت آن را به مقام وزارت جليله متبوعه داد. در جواب شرحى مشعر بر خوشوقتى از پيدا شدن، فرمودند. ضمنا صورتى از كليه خشت هاى مسروقه و غير مسروقه را خواستند. لذا متمنى است براى بازديد و برداشتن صورت خشتهاى مزبوره وقتى را معين فرماييد كه با حضور نماينده اين اداره صورت مزبور برداشته شود و به مقام منيع وزارت جليله متبوعه تقديم گردد.

امضاء نماينده معارف و اوقاف قم و محلات

عبدالحسين امامى آل آقا(1)

ص: 145

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره معارف و اوقاف قم.

موضوع: تعيين وقت براى بازديد از خشت هاى به سرقت رفته امامزاده اسماعيل.

متن: مورخه 19 شهر ربيع الآخر 1348 = اول مهر 1308

سواد جواب مراسله رياست محترم اوقاف قم.

خدمت رياست محترم معارف و اوقاف قم دام إجلاله.

مرقومه مورخه 28 شهريورماه نمره 1146 واصل، راجع به خشتهاى مسروقه امامزاده شاهزاده اسماعيل، اشعار شده كه بر طبق حكم وزارت جليله متبوعه صورت كليه خشتها بايد برداشته شود. اينك يوم 3 مهرماه براى برداشتن صورت، نماينده اداره جليله را روانه فرموده تا مفاد حكم اجرا شود.(1)

امضا

ص: 146

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس محترم اداره معارف و اوقاف قم.

موضوع: اعلان اقدام جدّى توليت بر اجراى قانون مزايده با نظارت اداره ى اوقاف _ در مورد املاك موقوفه آستانه مقدسه _ از زمان مشروطيت تا به حال.

متن: مورخه پنجم شهر شعبان 1346

سواد مراسله رياست معارف و اوقاف قم.

رياست محترم معارف و اوقاف قم و مضافات دام إقباله:

مراسله نمره 580 واصل در باب اعلان مزايده رقبات موقوفات آستانه مقدسه شرح تذكر داده شده _ جوابا _ اشعار مى دارد: از وظايف مختصه توليت تصدى اجاره و استجاره املاك موقوفه و اعلان مزايده است از ابتداى مشروطيت إلى كنون داعى اداى وظيفه نموده و اعلان مزايده با شرائط مقرره و شرط ضامن نموده، [و[ اداره معارف و اوقاف به موجب قانون مصوبه نظارت داشته. اينك مطابق قانون معمول، مى شود رئيس محترم هم نظارت رفتار نمايد.ايام عزّت برقرار باد.(1)

ص: 147

نامه وزارت معارف و اوقاف به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: فرمان به تهيه مقدمات تنظيم بودجه آستانه مقدسه و ارسال نظامنامه داخلى به وزارت معارف و اوقاف.

متن: مورخه 13/12/1309

سواد مراسله وزارت جليله معارف و اوقاف نمره 28767/4043:

جناب مستطاب آقاى متولى باشى، چون آقاى «معينى» قريبا به سمت قم حركت مى نمايد، مقتضى است اولاً: به دفتر آستانه قدغن فرماييد مقدمات تهيه بودجه 1310 را فراهم نمايند و ضمنا محاسبه امسال را نيز جمع آورى كنند، كه رسيدگى به عمل آيد.

ثانيا: دفتر اثاثيه ذى قيمت آستانه مقدسه كه در مركز تهيه و تنظيم گرديد با دفتر قديم كه در غياب جناب مستطاب عالى، «كفيل توليت» امضا نموده اند مطابقت و به امضا برسد. و همچنين نظامنامه داخلى آستانه را مطابق احتياجات آستانه مقدسه تهيه و به وسيله ايشان ارسال مى داريد، كه پس از تصويب به موقع اجرا گذارده شود.

امضا و مهر وزارتى

قم: جناب مستطاب آقاى متولى باشى.(1)

ص: 148

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت جليله معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت جليله معارف و اوقاف.

موضوع: جوابيه تلگراف وزارت معارف و اوقاف.

متن: مورخه 18 / اسفندماه / 1309

سواد جواب مراسله فوق [از ناحيه وزارت معارف و اوقاف]: مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته:

مرقومه شريفه مورخه 13 اسفندماه، نمره 4043 راجع به مسافرت آقاى معينى واصل، قبلاً به دفتر آستانه مقدسه تنظيم بودجه سنه آتيه و ترتيب محاسبه هذه السنه را، دستور داده ام؛ البته آقاى «معينى» هم مساعدت مى نمايند، صورت بودجه را نوشته به وزارت جليله متبوعه تقديم شود.

امضا

طهران: مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته.(1)

ص: 149

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى حاج انتظام التوليه و حاجى صدر در قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى حاج انتظام التوليه و حاجى صدر، در قم.

موضوع: اعلان انتصاب دو نفر به نمايندگى از جانب توليت براى حضور در كنار رئيس اوقاف به هنگام رسيدگى ايشان به اثاثيه آستانه مقدسه.

متن: 24 شهر محرم الحرام 1349

سواد مراسله جناب آقاى حاج انتظام التولية و آقاى حاجى صدر، در قم.

جناب مستطاب شريعتمدار آقاى حاج انتظام و جناب آقاى حاج صدرالمحققين دامت فيوضاتهما:

در اين موقع كه جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، حجة الإسلام آقاى آميرزا زين العابدين ناظر شرعيات دامت بركاته و جناب مستطاب اجل عالى آقاى آميرزا حسين خان مينوئى رئيس محترم معارف و اوقاف دام إجلاله العالي براى رسيدگى به اثاثيه آستانه مقدسه از طرف وزارت جليله متبوع مأموريت دارند چون اينجانب به واسطه كسالت مزاج در «ييلاق» هستم جناب عالى سمت نمايندگى دارد، آنچه مقتضى و صلاح است اقدام نماييد.

امضا

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، آقاى حاج انتظام التولية و جناب آقاى صدرالمحققين دامت فيوضاتهما ملحوظ افتد(1)

ص: 150

نامه وزارت معارف و اوقاف به آقاى محمدخان معينى

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: آقاى محمدخان معينى.

موضوع: مأموريت مخصوص درباره اثاثيه ذى قيمت آستانه و تنظيم بودجه سال بعد و به مزايده گذاشتن رقباتى كه مدت اجاره آنها منقضى شده است.

متن: مورخه 17 اسفندماه 1309 / اداره كل اوقاف.

سواد حكم آقاى معينى از طرف وزارت معارف نمره 28978/4089:

آقاى ميرزا محمد خان معينى، لازم است پس از ورود به قم فورا دفتر جديد اثاثيه ذى قيمت آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها را به امضاى آقاى متولى باشى برسانيد و بودجه 1310 آستانه ى مقدسه را با نهايت صرفه جويى تنظيم نموده و محاسبه هذه السنه را مرتب و در وصول بقاياى مال الاجاره گذشته اهتمام نماييد و رقباتى هم كه موعد آنها منقضى گرديده اعلان مزايده آن را منتشر كنيد؛ و در ايجار رقبات به خدام خوددارى شود. و با مساعدت اداره معارف و اوقاف قم صورتى از مرقومات قم و توابع تهيه و تسليم داريد و مخارج مسافرت و فوق العاده خود را مطابق نظامنامه جزو مخارج آستانه منظور و دريافت داريد.

امضا و مهر وزارتى است

آقاى ميرزا محمد خان معينى (1)

ص: 151

نامه توليت آستانه مقدسه به اعضاى محترم انجمن بلديه شهر قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: اعضاى محترم انجمن بلديه شهر قم.

موضوع: سفارش به دقت در بهره بردارى از اراضى قبرستان موقوفه.

متن: مورخه 9 شعبان المعظم 1349

سواد مراسله اعضاى محترم انجمن بلديه. خدمت اعضاى محترم انجمن بلديه دام إقبالهم:

از قرار معلوم حسب الحكم وزارت جليله داخله مطابق نقشه جديد، اصلاحاتى در خيابان جنب قبرستان شروع خواهد شد، لزوما خواطر آن آقايان معظم را مستحضر مى دارد: اراضى قبرستان از موقوفات آستانه مقدسه و توليت آن با داعى است. هر گاه از طرف اداره بلديه اقدام در تسطيح و خيابان سازى اراضى مزبوره بشود، مانعى ندارد، ولى به هر اسم و رسم، به هر كس اراضى قبرستان واگذار شود بدون امضا و اجازه داعى، معامله غير مشروع و مورد اعتراض خواهد بود.

امضا

خدمت اعضاى محترم انجمن بلديه دام إقبالهم(1)

ص: 152

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا حسن خان مشار

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: ميرزا حسن خان مشار.

موضوع: تذكر درباره پرداخت مال الاجاره ملك موقوفه.

متن: مورخه 28 شهر ربيع الآخر 1349

سواد مراسله جناب آقاى ميرزا حسن خان مشار:

به عرض اشرف عالى مى رساند، پيوسته در آستانه مقدسه بقاء سلامت و دوام عظمت حضرت اشرف راخواستارم؛ چون موقع پرداخت مال الاجاره «برهان آباد» موقوفه آستانه مقدسه رسيده، تذكرا عرض مى نمايد و تمنّا دارد مقرر فرماييد مال الاجاره معمول به را حواله دهند، موجب مزيد تشكر و دعاگويى خواهد بود. ايام عظمت و شوكت برقرار باد.

امضا

خدمت حضرت مستطاب اجل اشرف امنع عالى آقاى آميرزا حسن خان مشار، دامت شوكته مشرف شود.(1)

ص: 153

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا حسين خان اسفنديارى _ سردار نصرت كرمانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا حسين خان اسفنديارى _ سردار نصرت كرمانى.

موضوع: اعلان اشكال نمايندگان وزارت معارف و اوقاف به كيفيت پرداخت مال الاجاره «برهان آباد» و توصيه به مستأجر مربوطه به اين كه: مال الاجاره معوّق و سال حاضر را بپردازد تا رفع اشكال شود.

متن: مورخه 18 شهر صفر 1349

سواد مراسله جناب آقاى آميرزا حسين خان اسفنديارى _ سردار نصرت كرمانى _ :

قربانت شوم، با نهايت صميميت و خلوص نيت بدين مختصر مصادعت مى دهد از سلامت حالات شريفه استفسار مى نمايد، اميداست پيوسته در پناه اولياء حق موفق باشيد؛ قريب يك ماه است رئيس كل اداره اوقاف با آقاى ناظر شرعيات براى بازديد اثاثيه آستانه مقدسه قم آمده بودند، بحمداللّه تفتيشات آنها رضايت بخش بود، در كتابچه جمع و خرج آستانه مراجعه نمودند از ترتيب «برهان آباد موقوفه» اظهار دلتنگى كردند. اين رويّه اجازه دارى و پرداخت آن را مخالف قانون تصديق كردند. داعى دفاع كردم ولى چندان مؤثر نشد. خواهشمندم زياد از اين راضى نشويد مسئوليتى ايجاب شود و مدافعه نمايد، آنچه داعى عرض مى كنم و صلاح انديشى مى نمايم متأسفانه در خاطر محترم اثرى نمى كند. حال برخلاف سابق توجهى به عرايض داعى بفرماييد، وجه مال الاجاره گذشته و هذه السنة را بپردازيد، راپورت وصول و ايصال نمايم.

مال الاجاره آستانه را وزارت جليله اوقاف مى خواهد، تكليف را جهت دوستدار مشكل نفرماييد، انتظار وصول وجه را دارم از حين خيال راحت شوم. ايام شوكت و جلالت برقرار باد.امضا

خدمت حضرت مستطاب اجلّ اكرم افخم عالى آقاى آميرزا حسين خان اسفنديارى، سردار نصرت دامت شوكته ملحوظ افتد.(1)

ص: 154

نامه اداره كل اوقاف به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: اداره كل اوقاف.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست معرفى چند نفر از صاحب منصبان جهت انتخاب يك نفر از ايشان براى رياست كمسيون پيش بينى شده در نظامنامه آستانه مقدسه .

متن: مورخه 22 شهريور ماه 1309

سواد مراسله اداره كل اوقاف نمره 13196/1671، جناب مستطاب آقاى متولى باشى آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها چون در نظامنامه آستانه مقدسه براى ترتيب امور آستانه مقدسه كمسيونى تبيين گرديده است، مقتضى است براى رياست كمسيون مزبور از بين صاحب منصبان آستانه چند نفرى معرفى و پيشنهاد فرماييد كه از اين آقايان يك نفر انتخاب شود.

امضا و مهر وزارتى(1)

ص: 155

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت اوقاف.

موضوع: تأكيد و توجه به اين كه: جهت حسن نظارت و حصول غرض از رياست و نظارت بر كمسيون مربوطه، رئيس و ناظر بر اعضاى آن بايد كمسيون نماينده اى از وزارت اوقاف باشد نه يكى از صاحب منصبان آستانه مقدسه.

متن: مورخه 28 شهريور ماه 1309

سواد جواب مراسله فوق وزارت معارف و اوقاف از طرف حضرت آقامدّ ظلّه.

مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته مرقومه شريفه 22 شهريور ماه _ نمره 13196/1671 _ واصل در خصوص انتخاب چند نفر از صاحب منصبان آستانه مقدسه براى رياست كمسيون كه در نظامنامه مقرر گرديده استفسار فرموده، جوابا عرض مى نمايد: كمسيون مزبور براى رسيدگى به پاره امور آستانه مقدسه است كه همان اشخاص ذي نفع و ذي دخل هستند. هر گاه رياست با خود اين اشخاص باشد هيچ زمانى مقصود حاصل نمى شود. نظريه داعى به نماينده وزارتى است، همانطور كه قانون هم نظارت را به وزارت جليله متبوعه قرار داده است.

امضا

مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته.(1)

ص: 156

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف.

موضوع: تقاضاى به مزايده گذاشته شدن بيست تخته فرش قالى كهنه و عتيقه و تبديل به احسن شدن آنها توسط وزارت مذكور.

متن: مورخه 11 شهر جمادي الآخرة 1349

سواد مراسله وزارت جليله معارف و اوقاف.

مقام منيع وزارت جليله ى معارف و اوقاف دامت شوكته:

بر حسب صرفه و صلاح و تصويب آقاى مينوئى رئيس محترم كل اوقاف بيست تخته قالى و قاليچه كهنه و عتيقه متعلّق به آستانه مقدسه مطابق صورت جداگانه با مشخصات كافى توسط ضابط آستانه مقدسه ارسال داشت، مقرر فرماييد در تحت مراقبت اداره كل اوقاف به مزايده گذاشته، نظريه عمدة التجار «حاج محمد رضا تاجر قمى» كه در سراى حاجب الدوله است _ جلب نمائيد تا با توجهات وزارت جليله متبوعه، فرشهاى مرسوله بفروش برسد و تبديل به احسن گردد. ايام شوكت برقرار باد.(1)

امضا

ص: 157

نامه توليت آستانه مقدسه به عمدة التجار حاج محمدرضا تاجر قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: عمدة التجار حاج محمدرضا تاجر قمى در تهران.

موضوع: درخواست نظارت كامل و اعمال نظر كارشناسانه به هنگام فروش مزايده اى فرش هاى عتيقه آستانه و خريد فرش هاى جديد بجاى آنها.

متن: مورخه 11 جمادى الأولى 1349

سواد مراسله عمدة التجار حاج محمدرضا تاجر در تهران:

جنابا عمدة التجارا! بر حسب صلاح و صرفه «بيست تخته فرش قالى و قاليچه كهنه و عتيقه» آستانه مقدسه را توسط مرتضوى انتساب آسيد قاسم ضابط روانه داشت، صورت فرش هاى مزبوره با مشخصات عليحده است، اداره محترم كل اوقاف اعلان مزايده خواهد داد. شرحى اينجانب به وزارت جليله اوقاف نوشته ام كه معامله فرشهاى مرسوله با نظريه آن عمدة التجار بايد بشود، چون اطمينان كامل به امانت و ديانت شما دارم؛ بعلاوه خدمتى است به حضرت فاطمه معصومه صلوات اللّه عليها، لذا به وزارتخانه معرفى نمودم كه: فروش بايد با نظريه عمدة التجار «حاج محمدرضا، تاجر قمى» باشد. خواهشمندم قبول اين زحمت را نموده. هر طور مقتضى و صلاح بدانيد در محل گذاشتن فرشها و ارائه به مشتريان اقدام نماييد و همچنين در خريد قالى براى آستانه بايد دقت كنيد و از شما مى خواهم _ با آن احاطه كه در اينگونه امور داريد _ اوقات خود را صرف نمائيد فروش و خريد هر دو با علم و بصيرت و صحت بشود؛ انشاء اللّه تعالى توجهات حضرت فاطمه معصومه سلام اللّه عليها شامل حال خواهد شد، اينجانب هم ممنون بوده و هستم.

ايام بكام باد.

امضاء(1)

ص: 158

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج محمدرضا تاجر

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاج محمدرضا تاجر _ در تهران _.

موضوع: تشكر از زحمات حاجى ياد شده بخاطر اقدامات مؤثر ايشان و درخواست ادامه همكارى در خريد و فروش فرش هاى آستانه مقدسه.

متن: مورخه 4 شهر شعبان 1349

سواد مراسله عمدة التجار حاجى محمدرضا تاجر _ در تهران _.:

جنابا، عمدة التجارا، عزيزا! مرتضوى انتساب ضابط آمد، شرح زحمات آن عزيز مكرم را مفصل و مشروح بيان كرد. حقيقت حقوق شناسى و فطرة پاكيزه همين اقتضا را دارد. البته در موقع فروش قالى ها با اطلاع وزارتخانه و خريد و فروش جهت آستانه مقدسه اهتمام خواهيد نمود، مطابق دستورى كه ضابط دارد خريدارى كرده، فرشهايى كه حالاً و مآلاً صرفه داشته باشد انتخاب نماييد كه يادگار از جناب شما در آستانه مقدسه باقى بماند. بحمد اللّه محتاج به دستور نيستيد. ايام به كام باد.

امضا

جناب عمدة التجار، دوست عزيز مكرم حاجى محمدرضا تاجر قمى دام إقباله ملاحظه نمايد.(1)

ص: 159

نامه رئيس بلديه قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس بلديه قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست اعزام نماينده جهت مذاكره درباره تخريب دكاكين سراى شاه عباسى.

متن: مورخه 7/10/1309 / 2457

سواد مراسله رياست بلديه قم به حضور مبارك آقا مدّ ظله العالي.

خدمت ذي شرافت، توليت محترم آستانه مقدسه دام إقباله! چون مطابق حكم «وزارت جليله داخله» دامت شوكته، بايد خيابان جنب قبرستان از مقابل درب آستانه إلى درب مسجد امام اصلاح شود؛ متمنى است يك نفر نماينده از طرف دفتر محترم آستانه مقدسه تعيين و به اين اداره معرفى فرمائيد كه راجع به دكاكين سراى شاه عباسى مذاكره و جهد قاطعى داده شود كه سريعا مشغول خرابى و ساختمان _ بر طبق گفته آقاى «اعظم زنگنه مهندس» و دستور اداره بلديه _ شوند.

امضا رئيس بلديه قم معزز عطاردى

خدمت ذي شرافت توليت محترم آستانه مقدسه دام إقباله.(1)

ص: 160

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس بلديه شهر قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس بلديه شهر قم.

موضوع: تعيين نماينده اى از طرف آستانه در پى درخواست بلديه و يادآورى جبران خسارات به دكاكين مربوط به آستانه مقدسه قديما و حديثا.

متن: مورخه 8 شعبان 1349 = 8/10/1309

سواد جواب مراسله اداره بلديه از طرف حضرت آقا مدّ ظله العالي.

خدمت رياست محترم بلديه دام إقباله! مراسله مورخه هفتم ماه 10/ نمره 2457 راجع به اصلاح خيابان جنب قبرستان واصل، اينكه تقاضاى يك نفر نماينده از طرف آستانه مقدسه شده است، جوابا اشعار مى دارد: «آقا سيد هاشم» _ [كه[ ضابط مباشر ملزومات و تعميرات آستانه مقدسه است به سمت نمايندگى معرفى مى نمايم و در خاتمه تذكر مى دهم غرامت خسارات وارده از طرف بلديه به دكاكين درب صحن مقدس تاكنون تاديه نشده، مكرر در اين موضوع به طور مستقيم و غير مستقيم توسط حكومت جليله درخواست پرداخت خسارات وارده به آستانه مقدسه را نمودم تا حال به دفع الوقت گذشته است مجددا تقاضا مى نمايد؛ قرارى در باب خسارت وارده به دكاكين آستانه مقدسه بدهيد و از قانون كلى بلديه املاك موقوفه را خارج نماييد.

امضا

خدمت رياست محترم بلديه دام إقباله(1)

ص: 161

نامه آميرزا ابوالقاسم محرر پايين شهرى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آميرزا ابوالقاسم محرر پايين شهرى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست استخدام نوه دخترى يكى از خدام مرحوم آستانه مقدسه به جاى پدر بزرگ ايشان.

متن: مورخه 19 شوال 1349 = 18/12/1309

سواد مراسله آميرزا ابوالقاسم محرر پايين شهرى است:

فدايت شوم، اميد است انشاء اللّه وجود ذى جود حضرت مستطاب آقا از جميع بليات ارضى و سمائى مصون و محفوظ بوده باشد و هميشه اوقات، از قادر متعال سلامتى وجود محترم حضرت آقا را خواسته و مى خواهم، اميد است مقرون به اجابت بوده باشد. ضمنا تصديع، آسيد على _ ولد مرحوم آقا رضا نقيب _ سنوات عديده در آستانه مقدسه عليها آلاف التحية، به خدمت حاضر شده و هميشه درصدد خدمت بوده، ولى بعد از فوت، آن مرحوم اولاد ذكور ندارد و صبيه آن مرحوم، عيال آقا حبيب مى باشد و يك پسر _ كه مسمّا مى باشد به آقا على _ دارد؛ متمنى است كه بذل محبت فرموده آقا على را مرخص فرموده بجاى جدّ امّى مشغول به خدمت و دعاگويى بوده باشد. أمركم مطاع، ايام عزّت برقرار.(1)

ابوالقاسم محرّر، امضا شده است

ص: 162

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا ابوالقاسم محرر

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا ابوالقاسم محرّر

موضوع: اعلان خلاف قانون بودن پذيرش تقاضاى آميرزا ابوالقاسم و عدم امكان استخدام فرد ياد شده در متن تلگراف به جاى جد مادريش.

متن: مورخه 19/ اسفندماه 1309

سواد مراسله آميرزا ابوالقاسم محرر:

جنابا، عزيزا! مراسله آن عزيز مكرم واصل، هميشه از محبت و صميميت شما ممنون بوده و هستم. در خصوص خدمت مرحوم آقا سيد على نقيب [ كه [اظهار نموده ايد چون قانون آستانه مقدسه را بايد حفظ داشت، لذا از قبول اين تقاضا عذر مى خواهم. زيرا، خادمى آستانه مقدسه در صورتى كه داماد از سلسله خدام باشد مى تواند تقاضا نمايد. از غير سلسله خدام تاكنون به هيچ عنوان داخل خدمت آستانه مقدسه نشده اند.

امضا

جناب حقايق نصاب، عزيز مكرم، آميرزا ابوالقاسم محرر دام افضاله، مفتوح دارند.(1)

ص: 163

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: فرستادن سند وقف دو روستايى كه از موقوفه هاى آستانه مقدسه اند جهت ثبت و حفاظت از آن به عنوان مدرك كتبى.

متن: مورخه 19 شهر صيام 1349

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه.

دفتر آستانه مقدسه دام بقاءه! سئوال و جواب با آقاى محمد حسين خان افشار را كه راجع به 3 دانگ از قريتين «ذيژ» و «سرچون» موقوفه آستانه مقدسه است لفّا فرستادم. چون اهميت دارد و مدرك موقوفه است صورت آن را در دفتر ثبت نماييد.(1)

امضا

ص: 164

نامه دفتر آستانه مقدسه به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: دفتر آستانه مقدسه.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: كسب اجازه در به ثبت رسيدن سهم آستانه از حمام خواجو همدان.

متن: مورخه 12 اسفندماه 1309

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه .

مقام منيع توليت جليله عظمى دامت بركاته!

حاجى على، مستأجر «حمام خواجو» از همدان مراسله نوشته كه شركاء حمام حاضر شده اند سهم خود را به ثبت اسناد برسانند، با اجازه مى خواهد دو دانگ سهمى آستانه را از دو باب ثبت بدهد، مقتضى است به مشاراليه يا كسى ديگر كه مورد اطمينان است [ اجازه ] داده شود سهم موقوفه را به ثبت برساند، اجاره هذه السنة نزد حاجى على جهت مخارج ثبت هست، هر طور امر فرماييد اقدام شود.

امضاء مدير و مهر دفتر آستانه مقدسه قم

مقام منيع توليت جليله عظمى دامت بركاته(1)

ص: 165

نامه دفتر آستانه مقدسه به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: دفتر آستانه مقدسه.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست امضاى اعلاميه هاى مزايده يكى از موقوفه هاى حضرت فاطمه معصومه سلام اللّه عليها و فرستادن آن به اداره اوقاف جهت امضاى رئيس آن اداره و الصاق آنها جهت اطلاع عموم.

متن: مورخه 12 اسفندماه 1309

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه نمره 155. مقام منيع توليت جليله عظمى دامت بركاته!

چون اجاره سه باب دكان واقعه در خيابان چراغ برق موقوفه آستانه مقدسه اول فروردين 1310 منقضى است، پنج ورقه اعلان مزايده نوشته لفّا تقديم داشت، امضا فرموده توسط حاج رضا عليجان با مراسله به اداره اوقاف ارسال، پس از امضاى رئيس الصاق گردد.

مصطفى الحسيني(1)

ص: 166

نامه رئيس بلديه قم آقاى عطاردى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس بلديه قم آقاى عطاردى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تأكيد بر اقدام توليت در خراب نمودن قسمتى از مستغلات آستانه مقدسه _ واقع در طرح اصلاح خيابان مقابل حرم _ و اصلاح و بازسازى باقيمانده آن.

متن: مورخه 14 اسفند 1309

سواد مراسله اداره بلديه قم.

خدمت ذى شرافت حضرت توليت محترم آستانه مقدسه دام إقباله:

مرقومه جوابيه مورخه 13 شوال، زيب وصول بخشيد البته به عرض عالى رسيده كه بر حسب امر اكيد مركز و حكومت جليله در اصلاح و استقامت خيابان مقابل آستانه مقدسه از طرف مالكين شروع به خرابى و اقدام به ساختمان شده، چنانچه جلو چند باب مستغلات آستانه مقدسه اصلاح نشود، مهندس نمى تواند در صحت و استقامت سايرين دستور ساختمان بدهد. بعلاوه اينكه موجب خسارت فراهم مى شود.

نظر به اين كه نزديك عيد است، اياب و ذهاب مسافرين و زائرين زيادّ، منظره آستانه به حالت خرابه خواهد بود. با مراتب فوق متمنى است دستور فرمائيد كه مطابق نظريه آقاى مهندس سريعا شروع به خرابى و اقدام به ساختمان نمايند، در خاتمه سواد حكم متحد المآل براى اطلاع خاطر محترم لفّا ايفاد مى گردد.

امضاء، رئيس بلديه قم ميرزا عطاردى است(1)

ص: 167

نامه توليت آستانه مقدسه به هيئت نظار آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: هيئت نظار آستانه مقدسه.

موضوع: سفارش به مقدم داشتن تعمير گلدسته ها و تأخير غير آن تا فصل بهار.

متن: مورخه 9 شهر جمادي الآخره 1349

سواد مراسله هيئت نظار آستانه مقدسه.

هيئت محترم نظار آستانه مقدسه دام بقاءه!

دو...مراسله نمره 6 و 7 واصل در خصوص تعمير گل دسته ها و ايجاد مستراح زنانه اشعار شده بود. آسيد قاسم مباشر ملزومات را خواسته، دستور دادم اقدام نمايد ولى بواسطه پيش آمد زمستان بايد جلوگيرى از خرابى گلدسته ها گردد [و [بناء جديد را در بهار اقدام نمود.(1)

امضا

ص: 168

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف.

موضوع: پذيرفتن اين كه يك قطعه از فرش هاى در معرض فروش آستانه مقدسه از نوع ارزشمند فرش بحساب مى آيد و بايد از فروش آن صرف نظر و در خزانه آستانه نگهدارى شود.

متن: جواب مراسله وزارت جليله معارف و اوقاف. 22 آذر ماه / 1309 = 22 رجب المرجب /1349.

مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته !

مرقومه شريفه مورخه 16 آذر ماه 9 / 1309 / نمره 2815/30545 واصل راجع به يك تخته از هشت تخته قالى و قاليچه هاى متعلّق به آستانه مقدسه، اشعار فرموده كه نظر به حفظ آثار ملّى بايد آن تخته معينه را محفوظ داشت و از فروش آن صرف نظر نمود؛ جوابا عرض مى دارد: داعى با نظريات وزارت جليله متبوعه موافقت دارد، سپردم به خزانه آستانه مباركه عودت دهند و حفاظت نمايند. ولى بقيه را مقرر فرماييد زودتر تبديل به احسن نمايند با حضور نماينده داعى [و [ضابط آستانه [ كه [بواسطه نبودن فرش در حرم مطهر زائرين در مشقت افتاده اند، براى رفاه زائرين و واردين لازم است حرم مطهر مفروش شود.

تهران: مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته.(1)

ص: 169

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى مينويى رئيس كل اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى مينويى رئيس كل اوقاف.

موضوع: تقاضاى تحويل قالى عتيقه به ضابط آستانه و اظهار اهتمام توليت بر حفظ آثار ملّى و اشياء عتيقه و دقت بودن در خريد و فروش فرش هاى حرم مطهر.

متن: مورخه 4 شهر شعبان 1349

سواد مراسله آقاى امين لشكر مينويى، رئيس محترم كل اوقاف.

قربانت شوم، اميد است آن وجود شرافت نمود همواره با جلالت و سعادت قرين باشد، در اين موقعى كه ضابط مراجعت نموده شرح ملاطفات و مساعدات جناب عالى را بيان كرد، باعث مزيد اطمينان و امتنان گرديد. مجددا مشاراليه را روزانه خدمت ذي شرافت عالى نمود، مقرر فرماييد قالى عتيقه به مشاراليه تحويل داده به خزانه مباركه برگرداند. الحمدللّه داعى امتحان داده ام كه آثار ملّى و اشياء عتيقه را كاملاً محفوظ داشته ام؛ وزارت خانه تصديق دارد در خصوص معامله قاليهاى كهنه و خريد قالى نو مطابق صورت كه در دست ضابط است دستور دادم با نظريه وزارت جليله متبوعه فرشهاى لازمه براى حرم مطهر خريدارى شود، [تا] در اين زمستان باعث آسايش زائرين بقعه مباركه گردد، هر نوع مقتضى بدانيد زودتر اقدام فرماييد.

امضا

خدمت حضرت مستطاب، اجل اكرم افخم عالى آقاى آميرزا حسين خان مينويى امين لشكر رئيس محترم كل اوقاف دام إجلاله ملحوظ افتد.(1)

ص: 170

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف.

موضوع: به مزايده گذاشتن اراضى موقوفه گازران.

متن: سواد مراسله وزارت اوقاف.

مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته، چون اجاره گازران موقوفه شام و نهار آستانه مقدسه در هذه السنة منقضى مى شود، مطابق قانون اعلان مزايده داده با نظارت اداره اوقاف قم با شرايط مقرره اجاره داده شود اينك يك ورق سواد اجاره نامه قريه مزبور رائعا(1) تقديم داشت.(2)

* * *

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه.

موضوع: فسخ قرار داد مستأجران املاك موقوفه در صورت به موقع نپرداختن مال الاجاره .

متن: 29 آبان 1310 = 10 رجب 1350

سواد كاغذى است كه به دفتر آستانه مقدسه نوشته شده:

دفتر آستانه مقدسه، به عموم مستأجرين املاك مزروعى و مستقل آستانه مقدسه اخطار نماييد: چنانچه تا بيست روز ديگر بقاياى سال گذشته و هذه السنة 45 تابستان و 45 پاييز را نپردازند مطابق قانون، اجاره آنها فسخ خواهد شد و بر طبق قانون به مزايده، اجاره داده خواهد شد و مال الاجاره هم وصول و ايصال خواهد گرديد.

امضا

دفتر آستانه مقدسه دام بقائه.(3)

ص: 171

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف.

موضوع: مظلوم نمايى مستأجران متخلّف نزد وزارت معارف و اوقاف.

متن: مورخه 9 شهر شعبان 1350 / مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته چون سال نزديك به انقضاء است و وصول مال الاجاره موقوفه نزد اشخاص معينى به تأخير افتاده آن اشخاص درصدد برآمده با اظهارات بى اساس در اداى مال الاجاره موقوفه استنكاف و تمرّد مى نمايند، مراسلاتى نوشته اند و اداره كل اوقاف لابد جواب قانونى و مانعى به آنها خواهد داد، فقط تذكر مى دهد كه فشار مطالبه مال الاجاره موقوفه موجب اين اظهارات بى اصل و اساس شده است....(1)

محمد باقر الحسينى(2)

ص: 172

نامه توليت آستانه مقدسه به حاكم قم و خلجستان

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاكم قم و خلجستان.

موضوع: شكايت از بلديه قم بخاطر فروش و ساخت و ساز اراضى واقع در حريم صحن مطهر.

متن: مورخه 6 شهر رجب = 25/8/10

سواد مراسله حكومت جليله قم.

مقام محترم حكومت جليله قم و خلجستان: از قرار معلوم اداره بلديه اراضى حريم صحن مقدس را _ كه در كنار خيابان جديد كوچه حرم واقع مى شود _ فروخته است، با اين كه حريم املاك و محل مجراى باران و برف انداز شرعا و قانونا از توابع مختصه ملك است، پس مداخله در حريم صحن مطهر غير مشروع است، به علاوه ديوار صحن تقريبا ذرعى سيصد تومان ساختمان دارد، به كدام مجوز قانونى مى توان حمل به آن نمود....(1) در اين حمل ايجاد كرد از جمله نردبان شود كه ديگر امنيت و حفاظت اثاثيه آستانه مقدسه در مخاطره واقع شود. هر گاه مراجعه به عمليات بلديه راجع به دكاكين موقوفه بفرماييد، اين همه خسارات پى در پى را مشاهده فرماييد، تصديق خواهيد فرمود كه آستانه مباركه گنجايش اين همه خسارت را ندارد؛ با امر اعليحضرت شاهنشاهى خلّد اللّه سلطانه، به خرابى دكاكين جديدة البناء متصل به ديوار صحن و فرمايش ملوكانه، كه نمايش ديوار صحن بهتر و عظمت آن بيشتر است؛ اين اقدام بلديه كاشف از بى اطلاعى است.

مقتضى است، بلديه را از اين تصميم جدّا منصرف فرموده، نگذاريد اعتبار و امنيت صحن مقدس از بين برود، و مسئوليت جهت داعى توليد گردد.

امضا

مقام محترم حكومت جليله قم و خلجستان دام اقباله(2)

ص: 173

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه دام بقائه.

موضوع: تأكيد بر گرفتن مال الاجاره ها بدون مسامحه و تهديد بر فسخ اجاره در صورت طفره رفتن از پرداخت مال الاجاره.

متن: مورخه غره ربيع الأول 1349

سواد مراسله دفتر آستانه.

دفتر آستانه مقدسه دام بقائه:

چون موقع پرداخت مال الاجاره موقوفات آستانه مقدسه لغايت چهل و پنج تابستان رسيده است؛ لزوما مى نويسم: حواله قسط اول را صادر، به مأمورين وصول تأكيد نماييد: بدون عذر، تمام و كمال قسط مال الاجاره را دريافت دارند، هر گاه مستأجرين طفره روند، محصول آنها را توقيف كنند؛ [ و ] با تخلف شرط، فسخ معامله را خواهم نمود و به مزايده مى گذارم، ديگر مستأجرين، حق شرعى و قانونى ندارند هر چه برات خريده اند جزو حساب نياوريد.

امضا(1)

ص: 174

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: تقاضاى تأكيد دفتر آستانه بر جديت مأموران وصول آن دفتر در رابطه با دريافت مال الاجاره موقوفات آستانه مقدسه.

متن: مورخه 18 شهر ربيع الآخر 1349

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه دام بقائه.

دفتر آستانه مقدسه دام بقائه:

چون قسط اجارات موقوفات آستانه مقدسه منقضى و بر حسب قانون، عايدات بايد تمركز پيدا كند تا به مصارف معيّنه برسد لازم است به مأمورين وصول و تحصيلدارن اخطار كنيد با جدّيت تامّ وظيفه خود را انجام و در جمع عايدات با اهتمام كامل اشتغال داشته باشند. در صورت تسامح مورد مسئوليت واقع خواهند شد و به من اطلاع بدهيد تا اقدام كامل نمايم.

امضا(1)

ص: 175

نامه توليت آستانه مقدسه به حاكم قم و خلجستان

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاكم قم و خلجستان.

موضوع: تقاضاى صدور دستور لازم به بلديه قم، از طرف حاكم قم، جهت جبران خسارتهاى وارده بر مستقلات موقوفه آستانه.

متن: مورخه 28 شهر ربيع الآخر 1349

سواد مراسله حكومت جليله قم.

مقام محترم حكومت جليله قم و خلجستان دام اجلاله:

در موضوع خرابى مستقلات درب صحن مقدس _ موقوفه آستانه مقدسه _ كه به امر بلديه خراب شده و چند فقره آن بكلّى از بين رفته، مخروبه و مسلوب المنفعة مانده، براى رفع خسارت مستقلات مزبوره مكرر تذكر داده ام و عطف توجهى نشده؛ اينك كه بلديه قانونى تشكيل شده، مقتضى است مراجعه فرماييد تا بلديه قانون [و [قرارى در رفع خسارت آستانه مقدسه بدهد؛ و تا قبل از زمستان بنايى و تعمير خرابيها وارده بگردد.

امضا(1)

ص: 176

نامه توليت آستانه مقدسه به كربلايى سيد ابراهيم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: كربلايى سيد ابراهيم.

موضوع: برخورد با تخريب كنندگان املاك موقوفه در گازران.

متن: مورخه 16 شهر فوق [ ذى الحجه ] 1348

سواد مراسله كربلايى سيد ابراهيم مستأجر گازران.

مرتضوى انتساب كربلايى سيد ابراهيم! مكتوب آن مرتضوى انتساب واصل در خصوص اقدامات مقرّب الخاقان حاجى نصر اللّه خان مستحضر گرديد، البته اشخاص قابل و لايق امتحان كفايت خود را بروز مى دهند و وسايل آبادى املاكى كه متصدى و مستأجر [آنها [هستند فراهم مى نمايند. در خصوص «ايل قاسملو» كه آمدند اطراف گازران و خرابى مى كنند، همين ورقه را نشان سركار حاجى خان بدهيد از تجاوزات آنها جلوگيرى بنمايند؛ هر گاه عمليات خود را تعقيب نمودند اطلاع دهيد، مأمور مخصوص مى فرستم.

از اين كه در آبيارى «باقر آباد» مراقبت داريد خوشوقتم. از عزيزي «سيداحمد» احوالپرسم.

گازران، مرتضوى انتساب كربلايى سيد ابراهيم مستأجر گازران مفتوح دارد.(1)

ص: 177

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس محترم معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس محترم معارف و اوقاف قم.

موضوع: كوشش براى حفظ آثار موقوفات، از دست برد سارقان.

متن: مورخه 20 شهر ربيع الأول، 4 شهريور ماه 1308

سواد مراسله رياست محترم معارف و اوقاف قم.

خدمت رياست محترم معارف و اوقاف قم و مضافات دام إجلاله:

چندى قبل شبانه چند خشت از كاشى هاى امامزاده شاهزاده اسماعيل _ واقع در قهستان، پنج فرسخى قم _ را به سرقت برده، مشايخ و خدام و اشخاص ديگر را مأمور به تعقيب نموده تا در حوالى كاشان آثار و علائم سارق را به دست آورده، توبره محتوى چند آجر روى قبر، با آلات و ادوات _ كه دفن شده _ بيرون آوردند. داعى از رئيس نظميه كاشان گرفتارى سارق و دريافت داشتن بقيه خشتها را خواسته و الحق معزى له، نهايت مراقبت را به عمل آورده، دو عدد خشت كاشى كه سارق، نفيس تصور كرده و پنهان نموده بوده است، اخذ و دريافت داشته، نزد داعى فرستاد؛ فعلاً آن خشت ها را در دفتر آستانه با علائم، ثبت كرده، انتظار تشريف فرمايى حجة الاسلام آقاى «خازن» رادارم، در خزانه گذاشته شود، چون ديگر اطمينان نيست در محل كه قهستان و كوه است نصب شود، محض استحضار آن رياست محترم زحمت داده.

امضا(1)

ص: 178

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: ردّ پيشنهاد اجاره مجدد به مستأجران متخلف.

متن: مورخه 26 جمادي الآخرة 1346، مطابق 30 برج آذر 1306.

دفتر آستانه مقدسه، چون موقع اعلان مزايده رقبات موقوفات آستانه مقدسه است، لزوما بنويسم: مستاجرين موقوفه را بخواهيد، مطابق اقساط مقرره، مال الاجاره را دريافت داريد، هر كس در اداى مال الاجاره طفره و تعلّل دارد، پيشنهاد درخواست اجاره دارى ندهد؛ و مال الاجاره به سختى وصول مى شود، زياد تأكيد نمى كنم.

امضا(1)

ص: 179

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى سميعى وزير داخله

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى سميعى وزير داخله.

موضوع: شكايت از حاكم قم به خاطر به مزايده گذاشتن املاك وقفى.

متن: مورخه شهر صيام 1347 / سواد مراسله حضرت آقاى سميعى وزير داخله.

به عرض اجل عالى مى رساند: همواره در آستانه مقدسه به دعاى آن وجود شرافت نمود مشغول و با روابط و سوابق خصوصى و موروثى لزوما خاطر محترم را مستحضر مى دارد و تمناى مساعدت دارد و البته بر خواطر اولياى امور پوشيده نيست كه داعى با مأمورين دولت وحدت نظر داشته و همراهى نموده، چنانچه با حكومت كنونى هم مبلغى از مال خود آستانه مقدسه [ را [براى تسطيح قبرستان داده ام؛ ولى انتظار نداشتم ايشان اراضى قبرستان موقوفه آستانه متبركه را به مزايده گذاره، در معرض بيع و شراء درآورند. محض اداى تكليف توليتى اعتراض نموده مجوز اين اقدام را از حكومت خواسته، اين اعتراض قانونى داعى ثبت شده كه مشاراليه مساعدتهاى سابقه را فراموش و اين اداى وظيفه را گناه بزرگى تصور كرده، مشغول نقشه كشى و اسباب چينى و پشت هم اندازى است كه املاك شخصى موروثى دعاگو را عنادا خراب كند و خسارت جبران ناپذيرى وارد بياورد. هر گاه عمليات اين حكومت را _ كه گفتنى و شنيدنى است _ بخواهم شرح بدهم موجب تصديع خواهد شد؛ همان وجدان پاك حضرت اشرف را حكم قرار مى دهم، تصديق خواهيد فرمود كه اظهارات حكومت، محض طمع و غرض و اذيت ذريّه پيغمبر است، راضى نشويد در موقع زمامدارى حضرت اشرف، اين نوع بى عدالتى و فشار از طرف حكومت به داعى وارد بيايد؛ مقرر فرماييد دست از اسباب چينى بردارد؛ بگذاريد در گوشه انزوا، با كسالت مزمنه مشغول دعاگويى ذات مقدس ملوكانه و هيئت دولت باشم، انتظار بذل عطوفت و عنايت مخصوص آن مقام منيع را دارم.

ايام شوكت و عزّت مستدام باد.(1)

ص: 180

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى آميرزا حسن خان مشار

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى آميرزا حسن خان مشار.

موضوع: پيگيرى ارسال مال الاجاره ملك موقوفه.

متن: مورخه 28 شهر رجب 1347

سواد مراسله حضرت آقاى آميرزا حسن خان مشار، دامت شوكته.

قربانت شوم، انشاء اللّه تعالى وجود مسعود عالى همواره با سعادت و جلالت قرين، در انجام امور شخصى و نوعى موفق باشيد. در خصوص مال الإجاره «برهان آباد» _ موقوفه آستانه مقدسه _ اينقدر تأخير و تعطيل اداى آن را از طرف حضرت عالى انتظار نداشتم؛ در حقيقت اين صدقه جاريه باعث افتخار خانوادگى است؛ اعيان و اركان مملكت هر يك توسلى به «شفيعه يوم جزاء عليها آلاف التحية و الثناء» جستند، مرحوم مبرور «وكيل الملك» هم بنايى عالى در آستانه مقدسه گذاشت: ملك مرغوبى وقف نمود، حال حفظ اين اساس به عهده حضرت عالى است، خواهشمندم مقرر فرماييد مال الاجاره سه دانگ كه در يد «حضرت مشار» است و سه دانگ كه به عهده حضرت مستطاب عالى است، تمام و كمال برات تلگرافى ارسال شود، چون سال قريب باتمام است محاسبات دفتر آستانه مقدسه بواسطه نرسيدن اين مال الاجاره ناقص مانده است، اميد است در جواب همين ذريعه، برات را ارسال فرماييد. مزيد تشكر و امتنان خواهد بود. ايام عزت و جلالت برقرار باد.

امضا(1)

ص: 181

نامه خدام آستانه مقدسه به حجة الاسلام والمسلمين آقا مهدى

فرستنده: خدام آستانه مقدسه.

گيرنده: حجة الاسلام و المسلمين آقا مهدى.

موضوع: درخواست اقدام مؤثر عالم ذي نفوذ جهت حفظ ملك موقوفه اى كه به عنوان ملك شخصى تلقى شده است.

متن: مورخه ى 12 شهر جمادي الآخرة 1347

سواد مراسله خدام والا مقام به حضرت حجة الاسلام و المسلمين آقاى آقا مهدى دامت بركاته.

حضور مقدس حضرت مستطاب شريعتمدار، غوث الأنام، مروج الأحكام، خلايق افتخار، حجة الاسلام و المسلمين آقاى آقامهدى دامت بركاته وجوده، با كمال احترام به عرض مبارك مى رسانيم:

هميشه خدام آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه صلوات اللّه عليها در اثر توجهات حجج اسلاميه و آيات الهيه محفوظ و از تهاجم معاندين بقعه مباركه و حاصل صدمات جاريه ايمن بوده؛ اينك موقع حفظ موقوفه آستانه مقدسه رسيده است: دو نفر دنيا پرست بى عقيده به حساب و عقاب درصدد برآمده «قنات تبرته» _ موقوفه چند ساله دختر حجت خدا _ [را] به تدليس و سالوس ببرند. كسى كه ممكن است جلوگيرى از آنها نمايد _ و از هر حيث منزه و مبرّا باشد _ وجود مقدس حضرت مستطاب عالى است؛ حال، عموم خدام روضه مقدسه فاطميه از آن مقام محترم استدعاى عاجزانه داريم و استرحام مى نماييم، نگذاريد اين ملك موقوفه دستخوش اين دو نفر از خدا بى خبر بشود.

حضرت مستطاب عالى به علاوه بر ولايت شرعيه، از خانواده سيادت و عصمت و طهارت هستيد، حفظ مقام دختر حجت خدا را بفرماييد. همانطورى كه در موقع خطبه چراغ و مظانّ استجابت دعا، در حرم مطهر صداها به دعاگويى و

ص: 183

نامه توليت آستانه مقدسه به سركشيك حرم مطهر

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: سركشيك حرم مطهر.

موضوع: تشكر و سپاس از زحمات «سركشيك حرم» بجهت تلاش ايشان در اثبات حقانيت موقوفه بودن ملكى در «اراك».

متن: مورخه 20 شهر جمادى الاولى 1347

سواد متن جناب حاج سركشيك در عراق.

جناب دوست عزيز حاجى سركشيك، دو روز است از جناب شما و همراهان بى اطلاعم. انشاءاللّه، با توجهات خاصه دختر حجت خدا حقانيت موقوفه ظاهر، تجاوز مدعى معلوم. زحمات شما و همراهان و دوستان مؤثر شده، روان پاك شفيعه يوم جزا شاد، اينجاب هم مسرور و ممنونم، مخصوصا مى نويسم: با كمال جديت مقصود را حاصل كنيد. از آقايان كاركنان ممنون و احوالپرسم.

متولى باشى(1)

ص: 184

نامه متولى باشى حرم مطهر به حجة الاسلام حاج ميرزا محمدعلى خان در عراق

فرستنده: متولى باشى حرم مطهر، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حجة الاسلام حاج ميرزا محمد عليخان در عراق.

موضوع: درخواست تلاش علما كه برخوردار از نفوذ كلمه در بين ملّتند جهت حفظ موقوفات از به تصرف درآمدن آنها به عنوان ملك شخصى.

متن: مورخه 21 شهر جمادي الأولى 1347

سواد مراسله حضرت حجة الاسلام آقاى حاج ميرزا محمدعليخان در عراق. به عرض عالى مى رساند: پيوسته بقاى سلامت و دوام افادت وجود مسعود محترم را از خداوند و اجداد بزرگوار خواستارم؛ مرقومه شريفه عزّ وصول ارزانى داشت. «شهداللّه» همت وافى و نيت عالى حضرت مستطاب عالى در زحمات نوعيه و اصلاح امور عامه موجب تقدير و تشكّر است، در حقيقت نعمتى است، بايد قدردانى نمود، «لئن شكرتم لأزيدنّكم»(1). در مورد اصلاح اشاره فرموده ايد و صلاح دانسته ايد _ چون حضرت مستطاب عالى داراى مقامات علم و اخلاق و ديانت و متانت هستيد _ بطور صفا عرض مى كنم: طرف اين معامله داعى نيستم، كه بتوانم گذشت كنم، حضرت مستطاب عالى و ساير حجج اسلاميه عراق با نفوذ كلمه و مطاعيت كه داريد، تقريبا مثل داعى مسئول هستيد؛ هر گاه اين قنات از موقوفه مقدسه است، مدعى با اظهار قدس و تقوا موقوفه دختر حجت خدا را براى چه مى خواهد ببرد؟! و به كه واگذار كند و برود؟ و اگر از آستانه مباركه نيست، ربع و ثلث ندهد و اين ثروت را ناقص نكند.

داعى به اندازه تكليف شرعى و وجدانى اقدام در احقاق حق و استيفاء حظّ آستانه مقدسه و خدام والا مقام مى نمايم، وقتى نفوذ طرف جلوگيرى كرد، در نزد خدا و خلق ملوم نيستم، «و ليس هذا أوّل قارورة كسرت في الإسلام»(2) متمنى است اغلب از صدور مرقومات شريفه و فرمايشات، مسرور و ممنونم فرماييد.(3)

امضا

ص: 185

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: تأكيد بر گرفتن باقيمانده مال الاجاره از مستأجران آستانه مقدسه، جهت محاسبه دخل و خرج يك ساله و ارسال آن به اداره معارف و اوقاف.

متن: مورخه 28 شهر محرم 1348

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه.

دفتر آستانه مقدسه دام بقائه: بر حسب اخطار اداره معارف و اوقاف صورت جمع و خرج سنه گذشته بايد در مدّت يك ماه فرستاده شود، لذا مؤكّدا مى نويسم از مستأجرين موقوفه بقيه مال الاجاره را دريافت داريد كه در صورت محاسبه بقاياى مستأجرين نوشته نشود؛ چون موقع رفع محصول است. ديگر عذر قبول نمى شود.(1)

امضا

ص: 186

نامه توليت آستانه مقدسه به كربلايى سيد ابراهيم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: كربلايى سيدابراهيم _ مستأجر گازران _ .

موضوع: تأكيد بر حفظ محصول در سالى كه زمين هاى زراعى دچار ملخ خوردگى شده اند.

متن: مورخه 25 محرم الحرام 1348

سواد مراسله كربلايى سيد ابراهيم _ مستأجر گازران _

مرتضوى انتساب كربلايى سيد ابراهيم، مكتوب آن مرتضوى انتساب واصل، درخصوص خسارت ملخ نوشته بوديد، مستحضر گرديد؛ البته محصول را ضبط كنيد، بيابان نگذاريد. حضرات خدام كه فرستاده بودم ملاحظه كردند. محصول آنجا بعد از ضبط محصول قم بيايد، قرار آسايش شما را مى دهم. از آقا سيد احمد احوالپرسى كنيد، زياده چه نويسم؟

امضا(1)

ص: 187

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: تأكيد بر رعايت مقررات در رابطه با حقوق مستخدمين حرم مطهر و اين كه برداشت مقررى هاى آستانه و صورت محاسبه سالانه بايد به امضاى توليت برسد.

متن: مورخه 6 شهر صفر 1348

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه.

دفتر آستانه مقدسه دام بقائه:

نظر به نظامنامه وزارتى، خريدارى حقوق مستخدمين آستانه مقدسه ممنوع است، بايد مستأجران اقساط مال الاجاره موقوفه را به دفتر بپردازند [و [ارباب حقوق از دفتر اخذ نمايند. و نيز برداشت مقرريهاى آستانه بايد به امضاى اينجانب باشد، بدون امضا در دفتر ثبت نكنيد [ و [محسوب ننماييد، مسئول خواهيد بود. در خصوص صورت حساب سنه گذشته سعى كنيد صورت جمع و خرج سنه گذشته را هر چه زودتر تمام كرده پس از مراجعه و امضاى اينجانب به اداره معارف فرستاده شود. زياد تاكيد نمى كنم.

امضا(1)

ص: 191

فصل 5: برخى وقفنامه هاى مربوط به موقوفه هاى آستانه مقدسه و نامه هاى ادارى مربوط به آن

وقفنامه [اول] آقاى محمدشفيع گركانى

موضوع: وقفنامه [ اول ] جناب آقاى محمد شفيع گركانى مربوط به مقدارى از زمين زراعى «گازران» واقع در «جعفر آباد» ساوه كه محصول آن بايد جهت شام خادمان حضرت فاطمه معصومه _ سلام اللّه عليها _ صرف شود.

متن وقفنامه:.... وقف صحيح شرعى و حبس مؤبّد ملّى نمود بنده ذليل گنهكار روزگار سياه «محمدشفيع ابن محمد حسن» همگى و تمامى سه دانگ مشاع از جمله ششدانگ قريه «كازرون نو» واقعه در محال جعفر آباد ساوه را كه محدود است به حدود اربعه ى ذيل(1)، از قنات و زمين مزروعى به انضمام چهاردانگ در شش دانگ يك قطعه باغ، و چهاردانگ از كل ششدانگ يك «حجر طاحونه» و چهار دانگ قلعه و بيوتات رعيتى كه متعلّق به چهار دانگ و يك چارك ملك متصرفى گازران است و چهار دانگ از كل ششدانگ خانه «ابراهيم مسگر» و چهار دانگ از كل ششدانگ يك باب يخچال و چهار دانگ از كلّ ششدانگ يك قطعه باغ يونجه قريه مزبوره را بر آستانه مقدسه حضرت معصومه فاطمه بنت موسى بن جعفر صلوات اللّه عليها و على آبائها الطاهرين و أجدادها المعصومين المكرمين، كه همه ساله وجه منافع آنها موافق تفصيل ذيل به مصرف مخارج شام خدام آستانه مباركه و روضه خوانى ليالى جمعه ايام سال برسد و توليت آن را به جناب مستطاب سلاله دودمان مصطفوى و فخر خاندان مرتضوى آقاى حاج ميرزا حسين متولى باشى، سركار فيض... آثار سلّمه اللّه تعالى و اولاد امجاد جناب معزى كه نسلاً بعد نسل داراى توليت باشند، واگذار نموده؛ هر گاه خداى نخواسته اولاد ايشان منقرض شد يا اين كه توليت به خانواده خود ايشان يا خانواده ديگر منتقل گرديد و توليت آن با متولى آن عصر است، هر كه باشد. و همچنين سركشيكان عظام و صاحب منصبان آستانه مقدسه كه مدير كشيكها مى باشند در عصر هر كه باشد حق نظارت دارند و به

ص: 192

اطلاع و صوابديد ايشان موقوفه مذكوره به اجاره داده شود يا اين كه مخارج از قبيل مخارج قنات و تعميرات سكنه و غيره آنجا لازم باشد و همچنين در خريد اجناس و مصارف آن بايد ناظر باشند و شرط باشد كه اگر انشاءاللّه اجاره موقوفه علاوه بر مخارج فوق كه تعيين شده بشود به قدر «دويست تومان» همه اوقات در نزد توليت ضبط و حاضر باشد كه هر گاه مخارج خرابى قنات يا اين كه خداى نخواسته محصول را آفتى برسد، يا اين كه قيمت اجناس ترقى حاصل نمايد _ كه قيمت علاوه از آنچه منظور شده بشود _ به مصارف مذكوره _ با اطلاع ناظر _ برسد كه در شام و ساير مخارج كسر و نقص روى ندهد و اگر انشاء اللّه تعالى خرابى در قنات بهم نرسيد و محصول هم عيب نكرد، اضافه جمع شود تا به مبلغ چهار صد تومان برسد همين كه به مبلغ چهار صد تومان رسيد، دويست تومان آن هم چنان كه ذكرش [شد [نگاهدارند و دويست تومان ديگر، يك صد و پنجاه تومان ميانه خدام مطابق قسمت نامچه كه در دست دارند، قسمت نموده، بدهند و پنجاه تومان ديگر را به پنج نفر كه يكى ده تومان باشد از جوانهاى عزب سادات بى چيز خدام آستانه مقدسه بدهند كه عروسى نمايند. و همچنين شرط شد كه هر گاه قيمت اجناس ارزان تر از آنچه قيمت شده، بشود، تفاوت [ را ] روى «تنخواه» بگذارند سال به سال تا به حد چهار صد تومان برسد.

و اگر خداى ناخواسته گرانى فوق العاده باشد يا اين كه محصول را آفتى رسد، منافع آن سال هر چه مى شود، حساب نمايند مخارج شام را به اندازه دخل آن سال قرار بدهند باين معنا كه يك شب آبگوشت بدهند، و يك شب چلو، و اگر خسارت بيشتر است هفته اى دو شب كه: يك شب دوشنبه باشد و يك شب جمعه، چلو بدهند و ساير ليالى را آبگوشت. كه دخل ملك كفايت مخارج را بكند و قرار مخارج سال هم اين قسم داده باشد كه محصول هذه السنة به مصارف سنه آتيه برسد و اقل سال قرار مى بايد داده شود كه هميشه اوقات پول نقد حاضر داشته باشد تا اجناس

ص: 193

و تداركات را يكجا در موقع ارزانى آن جنس بخرند كه تفاوت كلّى به جهت موقوفه حاصل شود.

شرط ديگر اين كه خدام كشيك كه در هر شب كشيك، حاضر مى شوند بايد تا صبح در كشيكخانه مباركه حاضر و بيتوته نمايند. هر گاه بعد از صرف شام بخانه خود بروند حق صرف شام را ندارند.

شرط ديگر آن كه روضه خوان كه دو نفر در عرض سال معين شده، چون از خود خدام بعضى روضه خوان هستند، هر سه ماه دو نفر مشغول روضه خوانى باشند كه درحقيقت هشت نفر روضه خوان بخوانند، هر سه ماه دو نفر و حقى كه معين شده به اين هشت نفر برسد و قرار داده باشد كه در ايام و ليالى ماه مبارك رمضان طلاب و غربا را وقت افطار شام بدهند و روضه بخوانند و شام خدّام را در سحور بدهند.

و شرط باشد هر اوقات كه خدّام كشيك علاوه بر آنچه منظور شده، حاضر باشند، شام آنها موافق برآورد، علاوه داده شود. و هر گاه خدام كشيك كمتر حاضر باشند موافق سرشمار از برآورد، كمتر شام طبخ نمايند كه در علاوه و كسر، صرفه وقف ملاحظه شده باشد و خدام حاضر بى شام نمانند.

و به تاريخ ليل جمعه هجدم شهر ذيحجة الحرام يونيت إيل هزار و سيصد و يازده هجرى، از موقوفه مذكوره تخليه يد ملكيت نموده و به تصرف آقاى حاج ميرزا سيد حسين، متولى باشى حاليه آستانه مقدسه داده شد و صيغه وقف بالعربية و الفارسية جارى گرديد. «فَمَن بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»(1) و كان ذلك في شهر ذى حجة الحرام 1311.

محمد شفيع(2)

ص: 195

دومين وقفنامه آقاى محمدشفيع بن محمدحسن

موضوع: دومين وقفنامه آقاى «محمد شفيع ابن محمد حسن» در رابطه با وقف مقدارى از زمين هاى مزروعى گازران جعفر آباد

متن: بعد الحمد و الصلوة، مجدّدا در روز جمعه يازدهم شهر محرم سيچقان ئيل سنه يك هزار و سيصد و هيجده هجرى 1318 وقف صحيح شرعى و حبس مؤبّد ملّى نمود، اين بنده ذليل گنه كار روسياه محمد شفيع ابن محمد حسن گركانى نيم دانگ مشاع از كل ششدانگ قريه گازران جعفر آباد را _ كه محدود است به حدود مفصّله در متن وقفنامه اول _ به انضمام دو دانگ از كل ششدانگ يك حجر طاحونه و دو دانگ از كل ششدانگ يك قطعه باغ بزرگ و دو دانگ از كل ششدانگ يخچال و دو دانگ از كل ششدانگ عمارت ابراهيم مسگر و دو دانگ از يك قطعه باغ يونجه، به آستانه مقدسه حضرت معصومه فاطمه بنت موسى بن جعفر صلوات اللّه و سلامه عليها و على آبائه الطاهرين و أجداده المعصومين، كه: همه ساله وجه منافع مذكوره به قرار تفصيل ذيل به مصارف نهار خدام آستانه مقدسه برسد.

و توليت آن را با تفصيل و شرايط در متن، به جناب مستطاب سلاله دودمان مصطفوى و فخر خاندان مرتضوى «آميرزا محمد باقر متولى باشى» سركار فيض آثار سلّمه اللّه تعالى و بعد از ايشان هر كس كه متصدى بر توليت باشد واگذار نمود و تمام شرايط مذكوره در موقوفه و غيره و غيره و غيره در اين موقوفه هم منظور است و صيغه وقف بالعربية و الفارسية جارى گرديد. «فَمَن بَدَّلَهُ بَعْدَمَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ»(1) في شهر محرم الحرام سنه 1318 هزار و سيصد و هيجده .

محمد شفيع

ص: 196

به سعى و اهتمام جناب مستطاب، سليل العلماء العظام آشيخ على بحر العلوم خازن التولية، آستان عرش نشان حضرت عبدالعظيم عليه السلام، هفتصد و پنجاه مجلّه از اين وقفنامه به حليه طبع آراسته، مجانا داده مى شود. 2_1319، كتبه العبد

المذنب يحيى التفرشي 1319.

يا علىّ، الأصل مع المموّل سيّان. حرّره الشريف الرضوي الخازن الرازي في التاريخ 1319؛ صحيح است.(1)

صورت وقف نامه اول:

يك قطعه باغ يونجه قريه مزبور را بر آستانه مقدسه حضرت معصومه فاطمه بنت موسى بن جعفر صلوات اللّه عليها و على آبائه الطاهرين و اجداده المعصومين المكرمين كه همه ساله وجه منافع آنها موافق تفصيل ذيل به مصرف رسد.

قريه گازران نو از جمله شش دانگ، 5 دانگ.

چهار دانگ از شش دانگ يك قطعه باغ.

چهار دانگ از كلّ شش رنگ يك حجر طاحونه.

چهار دانگ قلعه و بيوتات رعيتى.

چهار دانگ از كل شش دانگ يك باب يخچال.

چهار دانگ از كل شش دانگ ابراهيم مسگر.

چهار دانگ از كل شش دانگ يك قطعه باغ يونجه.

مخارج شام خدام آستانه مباركه و روضه خوانى ليالى جمعه ايام سال برسد و توليت آن را جناب مستطاب سلاله و دودمان مصطفوى و فخر خاندان مرتضوى آقاى حاج ميرزا سيد حسين متولى باشى سركار فيض آثار

ص: 197

شام خدام آستانه 43 نفر

سركشيك و صاحب منصب 4 نفر.

خدّام

30 نفر

كفش دار

2 نفر

ناظر

3 نفر

فراش

4 نفر

برنج و روغن و گوشت براى 365 روز.

هيزم، پنير، نان، ماست، نمك، اسباب خورش و سبزى شام ليالى روضه خوانى 240 نفر شبهاى يكشنبه. 52 شب.

طلاب 10 نفر.

غربا و غيره 12 نفر.

روضه خوان 2 نفر.

شبهاى غيرجمعه 4 شعله تك شمع: مقرر 313 شعله.

شبهاى جمعه 6 شعله 4 شمع: مقرر 52 شعله.

ص: 198

نامه وزارت معارف و اوقاف به اداره معارف و اوقاف

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: اداره معارف و اوقاف.

موضوع: دستور به گرفتن نسخه اى از وقفنامه هاى آستانه مقدسه.

متن: مورخه 20 اسفندماه 1307

سواد مرقومه وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته.

معارف و اوقاف، با استحضار از مفاد راپرت نمره 1559 در خصوص اسناد و نوشتجات موقوفات آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، جوابا اظهار مى دارد كه بايد مجددا سواد وقفنامجات موقوفات آستانه مقدسه را از آقاى متولى باشى دريافت و دو دو سيه ضبط نماييد.(1)

رئيس كل اوقاف حائرى

مهر كل معارف

ص: 199

نامه رئيس اداره اوقاف قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس اداره اوقاف قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست تهيه دو نسخه از وقفنامه هاى آستانه مقدسه _ در پى دستور وزارت معارف و اوقاف _ جهت ارسال به اداره اوقاف.

متن: مورخه 11/1/1308

سواد مراسله رياست محترم اداره معارف قم.

جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام آقاى متولى باشى آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، طبق مرقومه مورخه غرّه رمضان، مراتب را تحت نمره 1559 با سواد مرقومه جناب عالى به مقام منيع وزارت جليله متبوعه عرض، اينك جوابى كه در تحت نمره 3167/7123 رسيده سوادش را براى اطلاع جناب عالى مى فرستد، لازم است مفاد اين را به موقع اجرا گذارده، متدرجا هر يك از وقفنامه هاى آستانه مقدسه را دو سواد نموده به اين اداره ارسال فرماييد.

عبدالحسين امامى

معارف و اوقاف قم(1)

ص: 200

نامه اداره اوقاف قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: اداره اوقاف قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: ابلاغ تغيير مواد قانون اوقاف، مصوبه مجلس به توليت.

متن: مورخه 11 فروردين ماه 1308

سواد مراسله اداره معارف و اوقاف قم.

جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، آقاى متولى باشى آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، بر حسب مذاكرات شفاهى تغيير مواد قانون اوقاف، مصوبه مجلس شوارى ملّى را استنساخ، ضميمه ارسال [ داشته ] كه پس از مطالعه هميشه مواد آن را در نظر داشته به موقع اجرا بگذاريد.

عبدالحسين امامى

مهر اداره معارف قم(1)

ص: 201

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره اوقاف قم.

موضوع: اشاره به وقفنامه هايى كه ارسال دو نسخه از آنها توسط وزارت اوقاف تقاضا شده بود.

متن: مورخه 20 فروردين 1308

سواد جواب مراسله رياست معارف و اوقاف قم.

خدمت رياست محترم معارف و اوقاف قم دام إقباله:

مراسله نمره 18 _ كه سواد مرقومه وزارت جليله متبوعه را ضميمه داشت _ واصل؛ جوابا اشعار مى دارد: سابقا عرض نموده آقاى آميرزا سيد احمد رئيس كل اوقاف وقفنامه هاى موجوده را از داعى گرفته، رسيد داده، چنين اظهار داشته به وزارت خانه دادم، آن رسيد نزد آقاى آسيد هاشم وكيل در طهران است؛ و چند فقره وقفنامه هم كه نزد داعى بود به اداره فرستاد [ ه شد ].

اينك صورت رقبات موقوفه آستانه مقدسه را مطابق كتابچه معمول ارسال داشت كه ثبت و ضبط فرمايند. ايام توفيق برقرار باد.

امضا(1)

ص: 202

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره اوقاف قم.

موضوع: تشكر از ارسال مصوبه مجلس درباره تغيير مواد قانون اوقاف.

متن: 20/1/1308 / أيضا سواد مراسله رياست معارف و اوقاف قم دام إقباله.

مراسله نمره 18 كه تغيير قانون اوقاف مصوبه را ضميمه داشت واصل، از مراتب قانونخواهى جناب عالى ممنون و متشكرم. ايام سعادت برقرار باد.

امضا(1)

* * *

نامه وزارت معارف و اوقاف به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: دستور پرداخت كمك خرجى به مبلغ 25 تومان به نماينده معارف قم، توسط آستانه مقدسه، بخاطر رسيدگى به امور اوقاف.

متن: مورخه 31 شهريور ماه 1309، _ قم _

سواد مرقومه وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته، نمره 13773_1787.

جناب مستطاب آقاى متولى باشى، چون آقاى «قوام العلماء» _ نماينده معارف قم _ علاوه بر زحمات معارفى، به امور اوقاف نيز رسيدگى مى نمايد، لذا متمنى است از عوايد موقوفات ماهى مبلغ «بيست و پنج تومان» به عنوان كمك خرجى به ايشان تأديه فرماييد، وقبض رسيد دريافت دارد.

امضاء و مهر وزارت جليله معارف(2)

ص: 203

نامه توليت آستانه مقدسه به نماينده اداره معارف و اوقاف قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: نماينده اداره معارف و اوقاف قم، جناب آقاى آل آقا قوام العلماء.

موضوع: ابلاغ دستور وزارت معارف و اوقاف به نماينده اداره معارف و اوقاف جناب آقاى آل آقا.

متن: مورخه 20 شهر جمادي الأولى 49 13

سواد مراسله آقاى آل آقا _ نماينده معارف و اوقاف قم _ .

خدمت جناب مستطاب اجل آقاى امامى آل آقا _ نماينده معارف و اوقاف دام إقباله: از طرف وزارت جليله متبوعه راجع به كمك خرجى جناب عالى ماهى «بيست و پنج تومان» مرقومه رسيده، سواد آن را محض ابلاغ به جناب عالى ضميمه اين مراسله مى نمايد، هر نوع مقتضى بدانيد جواب مرقوم فرماييد.

امضا(1)

ص: 204

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف.

موضوع: وزارت معارف و اوقاف _ در رابطه با نماينده اداره معارف و اوقاف _ به ايشان و ارسال جوابيه نماينده ياد شده به وزارتخانه مربوطه.

متن: مورخه 1349 شهر جمادي الأولى

سواد مراسله وزارت جليله معارف.

مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته، مرقومه مباركه نمره 13773/1787 راجع به شهريه نماينده معارف و اوقاف قم _ از قرار ماهى بيست و پنج تومان، از مال الاجاره موقوفه آستانه مقدسه _ واصل، حسب المرقوم به معزى له ابلاغ شد، جواب ايشان را عينا لفّا ايفاد مى دارد، آنچه مقرر شود مجرى گردد.

امضا(1)

ص: 205

نامه نماينده اداره معارف و اوقاف قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: نماينده اداره معارف و اوقاف قم _ امامى آل آقا _ .

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: ابراز اخلاص در خدمتگزارى به آستانه مقدسه و عدم توقع مادى و دنيوى از رسيدگى به امور موقوفات حضرت فاطمه معصومه سلام اللّه عليها.

متن: مورخه 24 مهرماه 1309

سواد مراسله نماينده معارف و اوقاف قم در جواب حضرت آقا [ ى توليت ] مدّ ظله العالى.

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام، آقاى متولى باشى دام إقباله:

مراسله ابلاغيه 21 مهر 1309 به ضميمه سواد ابلاغيه نمره 13773/1787 وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته راجع به ماهى «25 تومان» كمك خرج اينجانب از محل عائدات موقوفات آستانه مقدسه عزّ وصول بخشيد، منتها درجه، از مقام وزارت جليله متبوعه خود و از وجود محترم توليت عظمى متشكرم و خود را از جمله خدام حضرت معصومه سلام اللّه عليها دانسته و مى دانم و خواهم دانست. اميد است بنده را از خدمتگزاران قبول و محسوب فرمايند؛ ولى همان قسمى كه حضورا عرض نموده، كتبا هم تصديع مى دهم: نظر به جهاتى از مقام منيع وزارت محبوب خود تمناى معافيت از اخذ اين وجه را نموده و از وجود محترم هم تقاضاى عفو و معذرت از قبول آن مى خواهم.

در خاتمه اميدوارم چنانم [ كه ] در مقابل اين نوكرى ناقابل، از درگاه حضرت احديّت مسألت نمايند خير دارين به اين بنده كرامت فرمايد.

امضاء عبدالحسين امامى آل آقا

مهر معارف و اوقاف قم

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام آقاى متولى باشى آستانه مقدسه دام اقباله.(1)

ص: 209

فصل 6: اقدامات خدماتى، رفاهى براى خادمان آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى احتشام زاده (نماينده مجلس)

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى احتشام زاده _ نماينده مجلس _ .

موضوع: تقاضاى تلاش و كوشش در جهت مستثنا شدن خدام حرم حضرت فاطمه معصومه عليها السلام از قانون متحد الشكل شدن لباس ملّت.

متن: مورخه 29 شهر جمادي الأولى 1347

سواد مراسله آقاى احتشام زاده نماينده محترم [ مجلس ].

فدايت شوم، انشاءاللّه تعالى طاعات و زيارت جناب مستطاب عالى قبول و در خدمت به مملكت اسلامى پيوسته موفق و مؤيّد باشيد. از قرارى كه به شيوع و استفاضه رسيده، اين ايّام لايحه «متحدالشكل شدن» [ لباس ] ملت ايران از طرف دولت به مجلس مقدس تقديم مى شود، متمنى است، معافيت خدام آستان ملائك پاسبان حضرت فاطمه معصومه سلام اللّه عليها را تهيه نماييد، با موافقت نمايندگان خدمتى به آستانه مقدسه شده باشد داعى هم از اين بذل مساعدت عالى فوق العاده متشكر مى شوم.

امضا(1)

ص: 210

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى دادگر (رئيس دارالشوراى ملى)

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى دادگر رئيس محترم دارالشوراى ملّى.

موضوع: تقاضاى مستثنا شدن خدام بارگاه فاطمى از قانون پوشيدن لباس متحدالشكل.

متن: مورخه 29 شهر جمادى الأولى 1347

سواد مراسله حضرت اشرف آقاى دادگر، رئيس محترم دارالشوراى ملّى.

به عرض اشرف عالى مى رساند: با تقديم ادعيه خالصانه، مقام اشرف عالى را به پيشنهاد ذيل، متوجه مى سازد: در موضوع اتحاد شكل ملّت ايران از حيث كلاه و لباس استثنائاتى [وجود [دارد چون حضرت اشرف با نيّت پاك توسّلات خاصى به حضرت معصومه صلوات اللّه عليها دارند، و مورد توجّهات آن مخدره معظمه شده ايد، مقتضى است، مستخدمين بقعه مباركه فاطميه عليها آلاف التحيّة، در لباس خود باقى و از متحد الشكل شدن معاف باشند و اين خدمت قابل تقدير و تحسين را به آستانه مقدسه از طرف باشرف وجود مسعود مغتنم، انتظار دارم؛ داعى و جمعى دعاگو و ثناجو خواهيم بود. ايام شوكت و عظمت برقرار باد.

امضا(1)

ص: 211

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى دربانى (نماينده مجلس)

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى دربانى، نماينده مجلس.

موضوع: پيشنهاد هماهنگى با ساير نمايندگان مجلس جهت مستثنا نمودن خدام آستانه مقدسه از قانون متحد الشكل بودن لباس مردم ايران.

متن: مورخه 29 شهر جمادي الأولى 1347

سواد آقاى دربانى نماينده محترم قم.

فدايت شوم، از قرارى كه در السنه و افواه عموم ذكر مى شود لايحه اتحاد شكل ايرانيان از حيث لباس از طرف دولت به مجلس مقدس تقديم مى شود؛ يقين است جناب عالى در نظر داريد كه: خدام آستانه مقدسه از اين لباس معاف باشند، موقع همت و زحمت است. قبلاً بايد نمايندگان محترم را فردا فرد ملاقات و مساعد نماييد كه در موقع رسيدن لايحه دولت با پيشنهاد جناب عالى در معافيت خدام والامقام همراهى كنند، با فضل خداوند و همّت دوستان اين خدمت بزرگ را به آستانه مقدسه نماييد؛ انتظار دارم به نام جناب عالى اين مقصود حاصل، باعث مزيد اميدوارى گردد. ايام توفيق و سعادت برقرار باد.

امضا(1)

ص: 215

فصل 7: امتيازات قانونى موجود در رابطه با موقوفه هاى آستانه و خدّام آن بارگاه

نامه مظفر الملك حكمران قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: مظفر الملك حكمران قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: شركت خدام با لباس مشكى در مراسم عيد اضحى.

متن: 6/2/10 [ 13 ] نمره 171

سواد مراسله آقاى مظفر الملك حكمران قم.

مقام محترم توليت آستانه مقدسه دامت بركاته:

به مناسبت عيد سعيد اضحى روز چهارشنبه دهم ذيحجة الحرام 49 / مطابق با هشتم ارديبهشت 1310، سه ساعت به ظهر مانده، مراسم خاص در مقابل تمثال بى مثال بندگان اعليحضرت قدر قدرت، قويشوكت، شاهنشاه پهلوى ارواحنا فداه منعقد خواهد گرديد؛ متمنى است با لباس مشكى در ساعت مزبور به دار الحكومة تشريف بياوريد.

مقام محترم توليت آستانه مقدسه دامت بركاته(1).

ص: 216

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره ماليه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره ماليه قم.

موضوع: درخواست ارسال حكم معافيت موقوفات آستانه مقدسه از ماليات.

متن: مورخه 9 شهر صيام 1348

سواد مراسله رياست محترم ماليه قم، ادارى است.

خدمت رياست محترم ماليه قم و مضافات دام اجلاله:

در تعقيب ذريعه سابقه و درخواست ارسال سواد حكم وزارت جليله ماليه _ راجع به معافيت ماليات موقوفات آستانه مقدسه _ اشعار مى دارد با آن حسن فطرت و ادارى بودن وجود محترم مقتضى بود سواد حكم مزبور را ارسال و مراسله داعى بلاجواب نماند، اينك تجديد تقاضا مى نمايد: مقرر فرماييد سواد حكم را با تصديق ادارى ارسال دارند تا حالاً و مآلاً براى آستانه مقدسه مدرك و مستند باشد و از مطالبه ماليات معاف گردد.(1)

ص: 217

نامه رئيس اداره ماليه به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس اداره ماليه.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تأييد حكم معافيت موقوفات آستانه مقدسه از ماليات و اعلان اين معافيت به استناد حكم كريمخان زند و وزارت ماليه در اين رابطه.

متن: مورخه 11 فروردين ماه 1309 نمره 23

سواد مراسله رياست ماليه در جواب مراسله حضرت آقا.

سرتحصيلدار شهر و قنوات: به موجب حكم نمره 39418 وزارت جليله ماليه مستغلات آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها _ كه بموجب فرمان مرحوم كريم خان زند _ از ماليات معاف بوده و تا كنون هم به همين واسطه ماليات نداده، لذا به موجب ماده 4 قانون ماليات املاك اربابى و قنوات، از تأديه ماليات معاف خواهد بود. سواد شرح فوق در جواب مراسله نمره 20/1348 براى اطلاع حضرت توليت آستانه مقدسه ارسال مى شود.(1)

امضاء رئيس ماليه قم.

ص: 218

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا عليرضا سرتحصيلدار شهرى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا عليرضا، سرتحصيلدار شهرى.

موضوع: توجه دادن گيرنده به معافيت مستغلات و املاك موقوفه آستانه مقدسه از ماليات، طبق فرمان كريمخان زند.

متن: آقاى ميرزا عليرضا سرتحصيلدار شهرى، به موجب حكم 05/11/24 نمره 39418 ماليات آستانه مقدسه كه صورت آن ذيلاً درج مى شود، صورتى كه همين مستقلات و املاك به موجب فرمان كريم خان زند از پرداخت ماليات معاف بوده و تاكنون هم به همين جهت ماليات نداده اند. به موجب ماده 4 قانون ماليات املاك اربابى و دوآب از تأديه ماليات معاف خواهد بود. لازم است به دفتر آستانه مقدسه مراجعه و سواد فرمان را برداشته به ضميمه اطلاعاتى كه در اين خصوص دارند راپورت نماييد.(1)

ص: 219

فرمان كريم خان زند به ضابط قم

فرمان كريمخان زند به ضابط قم

موضوع: معاف بودن آستانه مقدسه از هر گونه حوالجات حكمى و حسابى حكومت _ ماليات _ .

متن: سواد فرمان خلد آشيان كريم خان زند كه در سنه 1173 صادر شده:

فرمان عالى شد: آنكه عاليشأن عقيدت و اخلاص بنيان، دلاور سلطان «ضابط قم» بداند كه: وكلاء عالى جمعى كه مقرر فرموديم بجهت «دار المؤمنين قم» قرار بدهند [كه از اين] بعد از وضع بر سر موقوفات سركار آستانه مقدسه بوده، البته به مضمون فرمان عالى به هيچ وجه متعرض موقوفات سركار مزبور نگرديده، وجهى كه حواله شد به نحوى كه در حضور مقرر فرموده ايم رجوعى نداشته در عهده شناسند.

به تاريخ شهر جمادي الآخرة سنه 1173.

محل مهر مرحوم كريم خان زند

يا من هو [ لمن ] رجاه كريم(1)

ص: 220

فرمان كريم خان زند

فرمان كريمخان زند

موضوع: متعرّض نشدن به مجرمين پناهنده به حرم مطهر و معافيت متولى و خدام آستانه مقدسه از ماليات در تمام اعصار.

متن: أيضا سواد فرمان مرحوم كريم خان زند:

حضرت فاطمه معصومه عليها تحيات الملك المعين.

فرمان عالى شد. آنكه سادات عالى مقام و علماى اعلام و خوانين عظام و عموم سپاه ظفر فرجام و حكام و اهالى ممالك محروسه موفق به توفيقات الهى و مسبوق به توجهات خاطر عالى گشته، بدانند كه در اين زمان سعادت نشان سامعه افروز مقيمان درگاه سپهر بنيان گرديد كه: جمعى كه در عرصه خطاكارى زمام توسن نفس سركش را از دست داده از عنان دارى رايض منع و زجر همگنان و تخويف و تهديد ديگران بر سر كمند بهارينه عافيت پرند بضعه قائدان غرّ محجّلين بست بستن اميد نجات مى كردند، بعضى از گم گشتگان فيفاى طريقت و هائمان بيداى حقيقت احترام آن جناب جلالت لباب و سليل سلسله طيبه رسالت مآب را منظور نداشته به عنف آنها را از بارگاه عظمت نمون و بيت از فتن مأمون آن گوهر تابناك صدف امامت و سلاله خانواده ولايت و طهارت بيرون مى آورند، از آنجا كه احترام و تكريم اين ذرّيه مقدسه واجب التعظيم بر همّت همگى لازم و متحتّم است، كه بدين وسيله و دست آويز ابواب سعادت دو جهانى بر چهره آمال خويش گشاده و اسباب حصول مقاصد دارين را مهيا و آماده دارند. لهذا ميبايد بعد از صدور فرمان لازم الإذعان عالى، من بعد كسى كه در آن مأمن مصون از فتن عافيت گزيند، و در آن بارگاه خلايق اميد، گاه صدر نشين مى گردد، مادام حصول رضا و ظهور خواهش او به طريق استرضا، از آن آشيان ملايك پاسبان او را اخراج ننمايند، و طريق تعظيم و تكريم آن جناب را به جبين سايى و سعى و اهتمام بپايند؛ و هر گاه احدى از طريق

ص: 221

مضمون فرمان عالى منحرف، و عنان اشهب فرمانبرى را در وادى مخالفت منعطف سازد؛ به عهده عالى جناب مقدس القاب افادت اكتساب سيادت انتساب نتيجة الأعاظم و الأفاخم «ميرزا محمد خليل متولى» و امداد و اهتمام، عمّال خيرت

اعمال «دار المؤمنين قم» مقرر است كه مرتكبين اين امر قبيح را ممنوع و صورت تنبيه و تعزير او را جلوه گر مراتب وقوع سازند، و عالى جناب سابق الذكر و عموم خدمه سركار فيض مدار را سواى آنچه متوجهات ملكى و اربابى دارند، از جميع حوالجات حكمى و حسابى معاف و مسلّم و مرفوع القلم فرموديم، كه احدى به هيچ وجه من الوجوه از هيچ رهگذر حواله و اطلاقى به آنها ننموده، از تمام تكاليف معاف دارند، عالى شأن معلى مكان دلاور سلطان و اسحاق سلطان ضابطان و عمال دارالمؤمنين مذكور در هر باب بنحو مقرر معمول و مضمون فرمان عالى را نسلاً بعد نسل و بطنا بعد بطن ممضى و مجرى دارند، و از شوائب تغيير و تبديل مصون دارند و در عهده شناسند. تحرير فى شهر شعبان المعظم. سنه 1173.

سواد مطابق اصل ملحوظ است. مهر حكومت قم 1332(1)

محل خاتم شريف خلد آشيان كريمخان زند يا من هو [ لمن ] رجاه كريم.

ص: 222

نامه توليت آستانه مقدسه به حاكم قم و خلجستان

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: حاكم قم و خلجستان.

موضوع: تقاضاى مستثنا شدن خدام حرم از قانون متحد الشكل بودن لباس در مواقع خاص.

متن: مورخه 26 شهر شوال 1347

سواد مراسله حكومت جليله قم و خلجستان دام إقباله.

مقام محترم حكومت جليله قم و خلجستان دام إجلاله:

در اين موقعى كه قانون مصوّبه اتحاد شكل از حيث لباس در تمام مملكت مجرى و معمول گرديده، خدام آستانه مقدسه اطاعت قانون را نموده ملبس به لباس شده، حال با وضعيت بد اقتصادى وقت، نظريه داعى چنين است: اجازه داده شود خدام در وقت چراغ و خدمت و موقع زيارتنامه خواندن در حرم مطهر، عمامه سربگذارند، باعث توجه زائرين و مزيد دعاگويى ذات اقدس همايونى خواهد بود، پس از فراغت از زيارتنامه خواندن، عمامه را تبديل به كلاه نمايند. هر گاه اين نظريه را جناب مستطاب عالى، تصويب مى فرماييد، به مقامات عاليه راپورت داده با حسن مساعدت اولياء امور اجازه صادر شود. ايام جلالت برقرار باد.

امضا(1)

ص: 223

نامه رئيس ماليه آقاى اميرتاش به سرتحصيلدار قهستان (مسلم خان)

فرستنده: رئيس ماليه آقاى اميرتاش.

گيرنده: سرتحصيلدارى قهستان _ مسلم خان _ .

موضوع: اعتراض به اخذ ماليات از برخى مزارع موقوفه آستانه مقدسه و توجه دادن به معافيت املاك آستانه از ماليات.

متن: مورخه اسفندماه 1309

سواد يادداشت اداره ماليه قم بر تحصيلدارى قهستان _ مسلم خان _ .

سرتحصيلدارى قهستان: طبق شرحى كه جناب متولى باشى به اين اداره نوشته اند از طرف آن شعبه مطالبه ماليات چهار دانگه موقوفه است، از نتيجه مذاكره، مقرر گرديد، اسناد و مدارك دال بر معافيت آنجا با ساير مزارع موقوفه كه در حدود مقررات معافيت آن محرز است ارائه دهند تا به مركز مراجعه و حكم قطعى صادر گردد. بنابراين عجالتا تا وصول دستور ثانى از مطالبه ماليات موقوفه فوق الذكر خوددارى نماييد، تا دستور لازم به شما داده شود. 17/12/1309

رئيس ماليه: امير تاش.

يادداشت: سرتحصيلدارى قهستان _ مسلم خان _ .(1)

ص: 224

نامه رئيس بلديه قم به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: رئيس بلديه قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: معاف بودن چراغ برق آستانه مقدسه از عوارض بلديه.

متن: مورخه 27 ماه 12 سنه 1309 _ نمره 3299

سواد مراسله رياست بلديّه.

خدمت ذى شرافت حضرت توليت محترم آستانه مقدسه دام اقباله:

در تعقيب نمره 2690 و جواب مرقومه 29 دى ماه در اثر راپرت بلديه، مطابق حكم 24395 صادره از مقام منيع وزارت جليله داخله دامت شوكته چراغ برق مختصر آستانه ى مقدسه را از پرداخت عوارض بلدى معاف فرمودند؛ محض اطلاع خاطر محترم آستان دوست.

رئيس بلديه قم، عطاردى.

خدمت ذى شرافت حضرت توليت محترم آستانه مقدسه دام إقباله.(1)

ص: 225

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس ماليه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس ماليه قم.

موضوع: يادآورى معافيت موقوفات آستانه مقدسه از عوارض و ماليات و درخواست استرداد وجهى كه به عنوان ماليات گرفته شده است.

متن: مورخه 13 اسفندماه 1309

سواد مراسله رياست محترم ماليه قم.

خدمت رياست محترم ماليه قم و مضافات دام إجلاله!

از قرارى كه سرتحصيلدار قهستان صورت داده، درمميزى آقاى ضرّابى مقدارى غلّه و مبلغى نقد براى چهاردانگه موقوفه آستانه مقدسه به رسم ماليات قائل شده اند و جزو جمع قريه «سرويه» نموده اند. در صورتى كه املاك موقوفه حضرت فاطمه معصومه صلوات اللّه عليها از ماليات و عوارض معاف است و سابقه آن در اداره ماليه موجود و معمول به است. متمنى است معافيت چهاردانگه موقوفه از ماليات بر تحصيلدار قهستان ابلاغ فرماييد كه متعرض مستأجرين موقوفه نشود؛ طرف اين مطالبه توليت است، به مستأجر مرتبط نيست.

امضا

خدمت رياست محترم ماليه قم و مضافات دام إجلاله(1)

ص: 226

نامه توليت آستانه مقدسه به اميرخان نايب الحكومه قهستان

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: اميرخان نايب الحكومه قهستان.

موضوع: اعلان معافيت املاك وقفى آستانه از ماليات.

متن: مورخه 17 شهر رجب 1346

سواد مراسله شاهزاده اميرخان نايب الحكومه قهستان.

نواب والا، از قرارى كه خبر دادند يك تومان از مستأجر طاحونه _ موقوفه چهاردانگه _ به عنوان جريمه گرفته ايد؛ رقبات موقوفات اصلاً از ماليات معاف است، جريمه كه ديگر جاى خود دارد، البته يك تومان مسترد داريد، من بعد، هم قلم و قدم را كوتاه داريد، از املاك موقوفه، ديگر چه نويسد.

امضا

نواب امجد والا، شاهزاده اميرخان، نايب الحكومه قهستان، دام مجده، ملاحظه نماييد.(1)

ص: 229

فصل 8: احكام صادره براى افراد جهت خدمت در تشكيلات نوين ادارى آستانه مقدسه

نامه وزارت معارف و اوقاف به آميرزا سيد حسين سالار التولية

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: آميرزا سيد حسين سالار التولية.

موضوع: نصب «سيد حسين سالار التولية» به عنوان رئيس دفتر آستانه مقدسه.

متن: سواد مدرك آقاى آميرزا سيد حسين سالار التولية [ صادر شده در مورخه ى [ 13/7/309 [ 1] 15056/1939 [ از ناحيه ] وزارت معارف و اوقاف و صنايع مستطرفه:

چون براى ترتيب دفاتر و تنظيم نوشتجات راجعه به آستانه متبركه حضرت معصومه سلام اللّه عليها موافق اصول جديده و همچنين نگاهدارى دفاتر جمع و خرج موقوفات آستانه شخص لائق و شايسته لازم بود _ كه از عهده برآيد و مسئوليت آن را در عهده شمارد _ لذا نظر به پيشنهاد و موافقت آقاى متولى باشى آستانه متبركه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، آقاى «آميرزا حسين سالار» را _ كه از صاحب منصبان با سابقه آستانه مقدسه است _ به سمت رياست دفتر آستانه معين و از طرف وزارت اوقاف به اين سمت منصوب مى شود كه موافق دستور وزارت معارف و اوقاف اقدام در تنظيم دفاتر آستانه مقدسه بنمايد.

محل مهر وزارت معارف و اوقاف(1)

ص: 230

نامه وزارت معارف و اوقاف به جناب آقاى آسيد ابوالفضل مصباح التولية

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: جناب آقاى آسيد ابوالفضل مصباح التولية.

موضوع: نصب آسيد ابوالفضل مصباح التولية به سمت كفالت توليت.

متن: سواد مدرك آقاى آميرزا ابوالفضل مصباح التولية 29 صيام 49 [13] = 29. بهمن 309 [ 1 ]:

نظر به لياقت و شايستگى جناب عزيز مكرّم محترم «آميرزا ابوالفضل مصباح التولية حفظه اللّه»، معزى له را به سمت كفالت توليت آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه صلوات اللّه عليها منصوب و منتخب نمود كه در رتق و فتق و انتظام امور آستانه مقدسه مراقبت نمايد و از هر حيث رسيدگى در امورات جاريه بقعه مباركه بنمايند، مقرر آن كه صاحب منصبان و خدام والامقام ايشان، دستورات معزى له را اجرا نمايند.

محل مهر وزارت معارف و اوقاف(1)

ص: 231

نامه وزارت معارف و اوقاف به آميرزا مصطفى خان

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: آميرزا مصطفى خان.

موضوع: نصب شخص ياد شده به سمت مديريت دفتر آستانه مقدسه.

متن: سواد مدرك آقاى ميرزا مصطفى 13/7/1309 / نمره 15059/1845:

چون براى ترتيب دفاتر و تنظيم نوشتجات راجعه به آستانه مباركه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، موافق اصول جديده و همچنين نگاهدارى دفاتر جمع و خرج موقوفات آستانه، شخص لايق و شايسته لازم بود كه از عهده انجام آن برآيد و محاسبات آستانه را صحيحا نگاهدارى و دفتر آستانه را از هر حيث موافق دستور وزارت معارف و اوقاف مرتب نمايد لذا در تعقيب پيشنهاد و موافقت آقاى متولى باشى آستانه متبركه حضرت معصومه سلام اللّه عليها آقاى «ميرزا مصطفى خان» كه سابقه خدمت در آن آستانه قدس دارد به سمت مديريت دفتر آستانه مقدسه معين و به اين سمت از طرف وزارت اوقاف منصوب مى شود كه موافق دستور وزارت معارف و اوقاف اقدام در تنظيم دفتر آستانه مقدسه بنمايند.

محل مهر وزارت معارف و اوقاف قم(1)

ص: 232

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا حسن خان

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: ميرزا حسن خان.

موضوع: نصب و تعيين شخص ياد شده به سمت تحصيلدارى آستانه مقدسه از طرف وزارت معارف و اوقاف.

متن: سواد مدرك آميرزا حسن خان 13/7/1309، نمره 15058/1938:

چون وزارت معارف و اوقاف در نظر گرفته نسبت به كليه امور آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، انتظاماتى مقرر دارد كه عوايد موقوفات صحيحا جمع آورى و به مصارف مقرره خود برسد و از اين نقطه نظر، براى جمع آورى وجوه عوايد آستانه شخص امينى لازم بود؛ لذا در تعقيب پيشنهاد و موافقت آقاى متولى باشى آستانه متبركه سلام اللّه عليها آقاى «ميرزا حسن خان» به سمت تحصيلدارى آستانه مباركه معين و به اين سمت منصوب مى شود.

محل مهر وزارت معارف و اوقاف(1)

ص: 233

نامه وزارت معارف و اوقاف به حاج ميرزا على رضا انتظام التولية

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: حاج ميرزا على رضا انتظام التولية.

موضوع: تعيين شخص مذكور به منصب سركشيكى آستانه مقدسه توسط وزارت معارف و اوقاف.

متن: سواد مدركيه آقاى حاج [ ميرزا رضا ] انتظام التولية 29 صيام 49 [ 13 ] =29 بهمن 309 [ 1 ] :

برحسب تعليقه رفيعه مرحوم مبرور آقاى والد طاب ثراه، منصب سركشيكى آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه صلوات اللّه عليها، مفوّض و مرجوع به جناب مستطاب شريعتمدار آقاى «حاج ميرزا على رضا انتظام التولية» است؛ سالها است به اين شغل جليل مفتخر بوده به وظايف آن قيام و اقدام دارد. مقرر آن كه خدام والامقام، معزى له را سركشيك بالاستقلال دانسته، مخصوصا در كشيك مرحوم آقا ميرزا اسداللّه اين مقام را جهت ايشان بشناسند. به تاريخ فوق [ 29 بهمن 1309 ].(1)

ص: 234

نامه وزارت معارف و اوقاف به حاج ميرزا رضا قلى

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: حاج ميرزا رضا قلى.

موضوع: تعيين شخص ياد شده به سمت مباشرت ملزومات آستانه مقدسه.

متن: سواد مدرك حاج رضا قلى 13/7/1309، نمره 15057/1940:

چون وزارت معارف و اوقاف در نظر گرفته نسبت به كليّه امور آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها، انتظاماتى مقرر دارد كه عوايد موقوفات صحيحا جمع آورى و به مصارف مقرره خود برسد و از اين نقطه نظر، براى تهيه اشياء و ملزومات آستانه مقدسه شخص بصيرى لازم بود، لذا در تعقيب پيشنهاد و موافقت آقاى متولى باشى آستانه متبركه سلام اللّه عليها، آقاى آسيد قاسم _ كه سابقه خدمت در امور آستانه مقدسه دارد _ از طرف وزارت معارف و اوقاف به سمت مباشرت ملزومات آستانه منصوب مى شود.

محل مهر وزارت معارف و اوقاف(1)

ص: 235

نامه وزارت معارف و اوقاف به ميرزا على اكبر صاحب نسق

فرستنده: وزارت معارف و اوقاف.

گيرنده: آقاى ميرزا على اكبر صاحب نسق.

موضوع: تعيين شخص يادشده براى عضويت دفتر آستانه مقدسه.

متن: سواد مدرك آقاى ميرزا على اكبر صاحب نسق 13/7//1309، نمره 15054/1942:

چون وزارت معارف و اوقاف در نظر گرفته كه موافق اصول جديده دفاتر ثبت و ضبط نوشتجات آستانه مقدسه و همچنين دفتر محاسبات عوايد و مصارف موقوفات آن را مرتب و تنظيم نمايد، و براى انجام اين منظور يك نفر مدير دفتر انتخاب نموده كه موافق دستور اقدام به اين منظور نمايد، لذا در تعقيب پيشنهاد آقاى متولى باشى آستانه متبرّكه حضرت معصومه سلام اللّه عليها براى عضويت دفتر آستانه مقدسه آقاى «ميرزا على اكبر خان صاحب نسق» _ كه سابقه خدمت در امور آستانه مقدسه دارد _ از طرف وزارت معارف و اوقاف به سمت عضو دفترى آستانه معين و به اين سمت منصوب مى شود.

محل مهر وزارت معارف و اوقاف(1)

ص: 239

فصل 9: اقدامات فرهنگى، اجتماعى، سياسى توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا رضاخان وجدانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا رضا خان وجدانى.

موضوع: توصيه بر مساعدت آقاى وجدانى جهت ورود آميرزا محمد تقى نواده حاج صدرالعلماء به كلاس ثبت اسناد يا قضايى.

متن: مورخه ى شهر ربيع الآخر 1348

سواد مراسله جناب آقاى آميرزا رضا خان وجدانى.

به عرض عالى مى رساند: در اين موقعى كه جناب آميرزا محمدتقى نواده حضرت آقاى حاجى صدر العلماء براى تكميل تحصيل، عزيمت طهران را داشت، لازم دانسته توصيه مشاراليه را خدمت جناب مستطاب عالى بنمايم تا بطور مقتضى با حسن مساعدت عالى دخول در كلاس ثبت اسناد يا قضايى فراهم شود؛ چون آميرزا محمد تقى داراى معلومات فقه و اصول هستند، علوم جديده را خيلى زود درك مى كنند و براى مشاغل دولتى با فكر روشن است، ديگر بسته به ملاطفات عالى است، با رأى صواب نماى وجود محترم انشاءاللّه تعالى داراى شغلى بشود. ايام جلالت و سعادت برقرار باد.

خدمت جناب مستطاب اجل امجد عالى آقاى آميرزا رضا خان دام إقباله ملحوظ افتد.(1)

ص: 240

نامه توليت آستانه مقدسه به اداره ماليه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: اداره ماليه قم.

موضوع: درخواست مؤكّد از اداره ماليه جهت تعيين كارشناسى خسارت وارده بر كِشته هاى ملخ زده وسپس اقدام مطابق مقررات، در جبران اين خسارت.

متن: مورخه 6 شهر فوق 1348

سواد مراسله رياست محترم ماليه قم.

خدمت رياست محترم ماليه قم و مضافات دام إقباله:

در موضوع خسارت وارده به مزرعه لنجرود شركتى، و محمد آباد و زالون آباد مختص، مقتضى است مميز بفرستيد تعيين خسارت آنچه مزرعه را از خشكى اشجار و خوردن ملخ صيفى و پنبه و غيره را، نموده، بر حسب مقررات ادارى رفتار نماييد تا ترتيب زراعت آتيه داده شود.

امضا(1)

ص: 241

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس نظميه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس نظميه قم.

موضوع: درخواست دستگيرى زن ديوانه اى كه سربرهنه اطراف حرم مى گردد و باعث اذيت و آزار زائرين مى شود و فرستادن او به دارالمجانين.

متن: مورخه 26 فروردين ماه 1308

سواد مراسله رياست محترم نظميه قم.

چندى است ضعيفه ديوانه اى در اطراف حرم مطهر با سر برهنه اسباب زحمت زائرين و واردين شده، اولياء آستانه مقدسه توانسته اند او را محدود و ممنوع از ورود دارند، مقتضى است اداره جليله نظميه، اين ديوانه را به مركز اعزام دارند بلكه در دارالمجانين معالجه شود. ايام بكام باد.

خدمت رياست محترم نظميه قم دام إقباله.(1)

ص: 242

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت داخله

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت داخله.

موضوع: تقاضاى ادامه حضور دكتر مدرسى در شهر جهت معالجه نهايى آقازاده و طبابت ديگر بيماران.

متن: مورخه 7/9/1309

سواد تلگراف حضرت آقا به وزارت جليله داخله.

مقام منيع وزارت جليله داخله دامت شوكته!

يقين است، عرض شده دعاگوزاده مريض سخت، آقاى امير اعلم مشغول معالجه، دكتر مدرّس شب و روز مشغول مواظبت؛ از آن مقام منيع تمنّا مى نمايد دكتر مدرّس از شهر حركت نكند تا رفع كسالت دعاگوزاده بشود و ديگران را هم توجه نمايند.

منتظر امر فورى در توقف و توجه ايشان دارم. مزيد دعاگويى داعى و جمعى از ذريه رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله خواهد شد.

متولى باشى(1)

ص: 243

نامه دكتر امير اعلم به آقاى سميعى وزير داخله

فرستنده: دكتر امير اعلم.

گيرنده: آقاى سميعى وزير داخله.

موضوع: تأكيد بر حضور طبيب در شهر قم و دور نشدن از آنجا، تا بيماران مبتلا به آنفلانزا مداواى سريع شوند.

متن: مورخه 7/9/1309

سواد تلگراف آقاى دكتر امير اعلم به وزارت جليله داخله دامت شوكته.

حضور مستطاب اجلّ آقاى سميعى وزير محترم داخله دامت شوكته!

به طورى كه خصوصا معروض داشت، نظر به وجود مريضخانه در قم مقتضى است طبيب صحى در خود شهر ثابت باشند، خصوص اين اوقات كه آنفلونزا، با عوارض خطرناك آن حكم فرما هست. لذا فورى مقرر فرماييد دكتر مدرس از شهر دور نشوند.

امضا دكتر اعلم(1)

ص: 244

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا مرتضى خان رئيس استيناف در تهران

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا مرتضى خان رئيس استيناف در تهران.

موضوع: سفارش به مساعدت و همراهى درجهت حلّ مشكل ادارى يكى از علما و فضلا به نام آميرزا مهدى فقيه بختيارى.

متن: مورخه 22 محرم الحرام 1349

سواد مراسله جناب آقاى آميرزا مرتضى خان رئيس استيناف در تهران.

به عرض مى رساند: هميشه مايلم در امورات راجعه به دوستان اگر بتوانم مساعدتى بنمايم. اينك در خصوص جناب مستطاب ثقة الإسلام آقاى «آميرزا محمد مهدى فقيه... بختيارى» دامت تأييداته، خاطر محترم را مستحضر مى دارد: معزى له از صلحا و اتقياء مورد توجه اهالى آن صفحه است در اداره پيش آمدى براى ايشان شده، لذا عزيمت طهران را نموده اند، تمنا مى نمايد وسايل اصلاح امور ايشان را حتى المقدور فراهم نموده، به مقام اوليه مراجعت كنند. از اين حسن مساعدت جناب عالى ممنون مى شوم. ايام جلالت و سيادت مستدام باد.

امضا

خدمت جناب مستطاب اجلّ امجد عالى آقاى آميرزا مرتضى خان رئيس محترم استيناف دام إجلاله ملحوظ افتد.(1)

ص: 245

نامه نايب عباس رستمى مستخدم اداره پست ملاير به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: نايب عباس رستمى مستخدم اداره پست ملاير.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: توصيه جهت اشتغال اخوى نايب عباس در آستانه مقدسه.

متن: مورخه 30 خرداد 1307

سواد عريضه نايب عباس رستمى مستخدم اداره پست دولتى از «ملاير».

مقام مقدس حضرت توليت عظمى مدّظلّه العالي

با كمال توقير و احترام به عرض مبارك مى رساند: با آن مراحمى كه نسبت به فدوى امتنان داشته و دارند، و ضمن مرقومجات _ مورخه 15 شهر جمادى 2/1345 و 22 شهر رجب 44 و ديّم رجب 44 _ راجع به نايب حسين اخوى بروز مرخصى و بزرگى فرموده بوديد. اخيرا در اثر استيصال با داشتن چند نفر عائله نزد بنده به ملاير آمده، از آنجايكه يگانه ملجأ و پناهم آن آستان مقدس بوده و مى باشد، استدعا مى نمايد امر مقرر فرماييد شغل سابق اخوى را به او رجوع فرموده يا اين كه در آن آستان مقدس به خدمتى كه معاشش [ را ] مرتب نمايد، مشغول و مفتخر فرماييد كه از مضيقه و بيچارگى نجات يابد. منتظر بذل توجه و مرحمتى حضرت اجلّ هستم و نيز در ضمن دستخط مطاع مورخه 2 مهرماه 1305 مرقوم فرموده ايد كه خود بنده هم به قم مشرف شده، در آن آستانه مقدسه خدمتگزار شوم به هيچوجه اين مرحمت و بزرگوارى را فراموش نخواهم كرد و فعلاً هم كه مستخدم پست هستم خود را خادم و جان نثار آن آستانه مقدسه دانسته، بعدها هم خدمتگزارى خواهد كرد.

و نيز به عرض مبارك مى رساند در اين مدت 20 سال كه در اداره دولتى خدمت مى نمايم باز هم به معروفيت خدمتگزارى آن آستانه مشهور و افتخار مى كنم، در اين صورت استدعا مى كنم فدوى قديمى را عفو فرماييد. امر، امر مباركست.

نايب عباس، پست سيار خط عراق(1)

ص: 246

نامه آقاى آسيد حسن رضايى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آقاى آسيد حسن رضايى.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: تقاضاى ارجاع خدمت موروثى در آستانه مقدسه به فرستنده تلگراف.

متن: مورخه 6 شهر صفرالخير 1353 = 31 ارديبهشت 13[ 13 ]

سواد مراسله آقاى آسيد حسن رضائى از طهران.

مقام محترم توليت جليله آستانه مقدسه دامت شوكته.

پس از تقديم مراسم ادعيه خالصانه و تشكّرات صميمانه از توجهات معطوفه حضرت مستطاب عالى به عرض مبارك مى رساند كه چون خدمت آستانه متبركه حضرت فاطمه ثانيه عليها و على آبائها آلاف الثناء و التحية، يگانه وسيله مباهات و افتخار موروثى خانوادگى است استدعا دارد در جواب اين عريضه [ كه ] دهم، به دفتر محترم آستانه مقدسه، دستخط مبارك، مبنى بر ارجاع خدمت موروثى فدوى شرفصدور يابد؛ كه اسباب مزيد تشكرات قلبيه و افتخار و سربلندى ابدى اين بنده از پرتو عنايات مبذوله بندگان عالى فراهم گردد. هميشه اوقات مترصد زيارت تعليقه جات مباركه و ارجاع خدمات و انجام فرمايشات و اوامر مطاعه كه موجب مزيد مباهات است، مى باشد.

امضا فدوى حسن رضايى است(1)

ص: 247

نامه توليت آستانه مقدسه به آسيد حسن رضايى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آسيد حسن رضايى.

موضوع: پذيرش آقا سيد حسن رضايى به عنوان خادم حضرت به لحاظ افتخار خدمت موروثى و خانوادگى ايشان در آستانه مقدسه.

متن: مورخه 5 خرداد 1313

سواد مراسله جوابيه آقاى آسيد حسن رضايى از طرف حضرت آقا [ ى [توليت مدّظلّه.

جنابا، عزيزا! مراسله شريفه مورخه ششم شهر جارى واصل، از اين كه ترتيب خدمات آستانه مقدسه را به عهده دار هستم، تشكر دارم كه حقوق موروثى مستخدمين بقعه مباركه فاطميه عليها آلاف التحيّة و الثناء را محفوظ مى دارم، خطاب به دفتر آستانه مقدسه نوشته لفّا، ايفاد داشت، انشاءاللّه تعالى با مباهات و افتخار به شغل مزبور قيام و اقدام خواهيد نمود.

امضا(1)

ص: 248

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدّسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: حكم استخدامى آقاى آسيد حسن رضايى در حرم مطهر _ ضميمه مراسله فوق _ .

متن: مورخه 5 خرداد 313[ 1 ] / سواد خطاب به دفتر آستانه مقدسه ضميمه مراسله فوق.

دفتر آستانه مقدسه دام بقاءه، چون مرحوم «آسيد عزيزاللّه عزّ الأشراف» كه سمت حافظى بقعه ى مباركه حضرت فاطمه معصومه صلوات اللّه عليها را داشته، اين ايام به رحمت ايزدى پيوسته _ حسب المعمول _ شغل مزبور به جناب آقاى ميرزا سيد حسن رضايى _ ولد ايشان _ واگذار نموده كه با لياقت و شايستگى به شغل مزبور قيام و اقدام نمايد و مباهات كند، حقوق مقرره در كتابچه را كه در باب آن مرحوم ثبت شده، به جناب آميرزا سيد حسن عايد داريد.

امضا

جناب حقايق نصاب عزيزمكرم آميرزا سيدحسن رضايى زيد توفيقه ملاحظه نمايد.(1)

ص: 249

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا هاشم آشتيانى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آميرزا هاشم آشتيانى.

موضوع: اظهار تأسف از همسفر نشدن با گيرنده و دعاگو بودن به حال ايشان و اعلان آمادگى جهت رسيدگى به كار فرد سفارش شده.

متن: مورخه 19 شوال 1348

سواد جواب جناب مراسله آقاى آشتيانى كه از طرف حضرت آقا نوشته شده.

به عرض عالى مى رساند، مرقومه شريفه كه مشعر بر سلامت وجود مسعود محترم بود و اشعار از ملاطفات قيّمه نسبت به داعى صميمى مى نمود، عزّ وصول ارزانى فرمود؛ اميدوارم اين رشته مهر و وداد كه بالوراثة و الاختصاص باقى مانده به مرور زمان تزلزلى در اركان آن حاصل نشود و از اين كه از فيض خدمت و درك صحبت عالى در آن مسافرت محروم ماندم متأسفم، جبران آن را به دعاگويى مى نمايم.

در خصوص جناب مستطاب آقاى حاجى ركن الإسلام توصيه فرموده ايد انشاء اللّه تعالى مقامات ايشان محفوظ خواهد ماند، داعى هم سابقه سجال معزلى له [ را [دارم و از حسن اخلاقشان خوشوقتم. متمنى است اغلب، از صدور مرقومات شريفه مسرور و متشكرم فرماييد. ايام افاضت برقرار باد.(1)

ص: 250

نامه آقاى عبدالحسين امامى آل آقا به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: آقاى عبدالحسين امامى آل آقا رئيس محترم اداره معارف و اوقاف قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست ممانعت از ايذاء طلاب و ساكنان اطراف باغ شاهزاده بواسطه دودى _ كه از سوزاندن درختان خشكيده جهت تهيه ذغال _ به منازل افراد ياد شده مى رسد.

متن: مورخه 20/6/1308

سواد مراسله جناب آقاى امامى رئيس محترم معارف كه به حضور مبارك آقا نوشته اند.

قربانت شوم، گرچه براى عدم تصديع، در موقع كسالت، خودم شرفياب نشدم ولى هميشه جوياى سلامت بوده ام و در تحت قبّه مطهره على المدفون فيها الصلاة و السلام دعاگو بوده ام، اميدوارم بكلى رفع نقاهت شده باشد و هيچوقت مبتلا نباشيد. ضمنا تصديع مى دهد از آنجايكه مى دانم اخلاق حميده وجود مقدس اجازه نمى دهد بر ايذاء مردم، خاصه اهل علم؛ ديشب چند نفر از طلاب، بنده منزل آمدند و شكايت كردند از درختهاى خشك شده باغ شاهزاده كه مى سوزانند و ذغال مى كنند، دود خيلى غريب تندى متصاعد است، تمام همسايه ها را خفه مى نمايد و مبتلاى به سينه درد شده اند. من به آنها گفتم حضرت آقا خبر ندارند و الاّ قدغن خواهند فرمود، من خدمتشان عرض مى كنم. حال متمنى است قدغن فرماييد در باغ كه وصل به شهر و خانه مى باشد، اين اقدام را ترك و در جاى دور دستى معمول دارند كه موجب امتنان اهل علم و همسايگان خواهد شد. ايام عزت برقرار باد.(1)

امضاء عبدالحسين امامى آل آقا

ص: 251

نامه توليت آستانه مقدسه به وزير امور ماليه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزير امور مالى وزارت ماليه.

موضوع: تقاضاى حكم بر ادامه معافيت خدام امام زادگان از پرداخت ماليات محصولات كشاورزى، توسط وزارت ماليه.

متن: مورخه 15 شهر ذو القعدة الحرام 1347 = 5/2/1308

سواد مراسله وزارت جليله ماليه دامت شوكته.

مقام منيع وزارت جليله ماليه دامت شوكته:

با استظهار به مساعدات آن وجود محترم معروض مى دارد: در قم و نواحى آن قبورى از امام زادگان لازم التعظيم واقع است و يكدسته به خدمت آن بقاع متبركه از تنظيف و افروختن چراغ مشغول هستند، محض رعايت خدام آن قبور مقدسه، صاحبان املاك همجوار مختصر آب و زمينى به عنوان «نذر و وقف» هديه امام زادگان نموده اند؛ چون خيلى مختصر و ناقابل بوده در هيچ زمان مميزين، مالياتى براى اين اراضى وضع ننموده اند؛ اما در اين مميزى اخير، مالياتى بر اراضى مزبوره تعيين و تشخيص نموده اند، و همه روزه خدام امام زادگان را براى وصول ماليات جديد جلب اداره نظيمه مى نمايند، بواسطه فقر و بيچارگى آنها رها مى شوند. متمنّى است امر و مقرّر فرماييد: متعرّض اين بيچارگان نشوند. كما في السابق اين اراضى را از ماليات جديد معاف دارند؛ در صورتى كه اين ماليات هنوز جزو جمع نشده معافيت آن به عوايد دولت نقصانى وارد نمى آورد، بسته به بذل مساعدت و ملاطفت آن مقام منيع است. ايام شوكت و عظمت برقرار باد.

امضا(1)

ص: 252

نامه وزارت داخله به وزارت معارف و اوقاف و صنايع مستطرفه

فرستنده: وزارت داخله.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف و صنايع مستطرفه.

موضوع: اعلان بى مورد بودن شكايت _ توليت آستانه مقدسه و برخى افراد _ از ساختمان سازى در جوار قبرستان عمومى شهر.

متن: مورخه 3 / ماه 4 / 1308

سواد مراسله وزارت جليله داخله كه در جواب وزارت جليله معارف نوشته اند.

اداره كل اوقاف. وزارت جليله معارف و اوقاف و صنايع مستطرفه:

درجواب مرقومه نمره 4489/539 موضوع شكايت از بناء دكاكين جديد در حريم قبرستان قم زحمت مى دهد كه مطابق اطلاعات حاصله محلهايى كه فعلاً در مجاورت قبرستان داخلى قم واقع است _ و در آنجا شروع به ساختمان بناء شده _ ابدا مربوط به قبرستان نيست و در همين قطعات سابقا نيز بنايى بوده كه بلديه بملاحظه توسعه خيابان آنها را خراب كرده و مقدارى هم عقب تر بوده است. و جاى تعجب است كه ساختمانهاى سابق ابدا مورد نظر و اعتراض نبوده و حالا كه بلديه نظر به رعايت زيبايى شهر و رفع نواقص ساختمانى و مراعات حفظ الصحه اهالى در مستور داشتن منظر أسف آور قبرستان اقداماتى كرده است، اين شكايت توليد مى شود در صورتى هم كه كرارا به حكومت و بلديه نوشته شده است كه از هرگونه مداخلات كه منافى با احترام مقابر باشد خوددارى نمايند و حكومت و بلديه در تكذيب اين قبيل شكايات راپرتهايى داده اند كه تصرفات در قبرستان عبارت از: محصور داشتن يك قسمت آن به وسيله ديوار و قسمتهاى ديگر به نصب طارمى [بوده]؛ اين اقدام هم انحصار به شهر قم نداشته، _ به طورى كه ملاحظه مى فرماييد بلديه طهران نيز نظر به رعايت حفظ الصحه عمومى اقداماتى نموده، هيچگاه مورد اعتراض واقع نشده _ ولى جاى حيرت و تأسف است كه اشخاص

ص: 253

راضى نمى شوند به اين كه محل توقف و توطّن آنها از كثافت و عفونت و منظره نفرت آميزى كه دارد بيرون آمده، صورت اصلاح و آبادى پيدا كند و به جاى اين كه خود مشوّق و مروج اين اصلاحات و تغييرات باشند آغاز به شكايت مى كنند.

سواد مرقومه نمره 3977 وزارت جليله داخله براى اطلاع جناب مستطاب شريعتمدار آقاى متولى باشى آستانه مقدسه حضرت معصومه سلام اللّه عليها ارسال مى شود.

امضا و مهر رئيس كل اوقاف(1)

ص: 254

نامه توليت آستانه مقدسه به وزارت معارف و اوقاف

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: وزارت معارف و اوقاف.

موضوع: رفع ابهام از شكوائيه هاى مربوط به بناى دكاكين در محدوده قبرستان عمومى و روشن نمودن مغلطه كاريى كه در انعكاس شكوائيه به عمل آمده.

متن: مورخه 6 تيرماه 1308

سواد مراسله وزارت جليله معارف و اوقاف كه از طرف حضرت آقا داده شده.

مقام منيع وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته:

سواد مرقومه نمره 3977 وزارت جليله داخله را _ كه براى استحضار داعى ارسال فرموديد _ ملاحظه نمود.

أشهد باللّه، چون عرايض داعى ساده و مشوب به اغراض نيست در جواب وزارت داخله براى مزيد استحضار آن مقام منيع تذكر مى دهد... و تسطّح و خيابان سازى و نصب طارمى در قبرستان ابدا مانعى نداشته و ندارد و حتى اين كه داعى مبلغى هم مساعدت نمود، ولى قبور مسلمين را شكافتن و دكاكين بنانهادن مربوط به... نيست. راپورت بلديه به وزارت جليله داخله مغلطه و اشتباه كاريست و اين اقدام بلديه در قبرستان قم از نبش قبور براى ساختن دكان در هيچ شهرى نشده و سابقه ندارد. به حدى اين اقدام بلديه تأسف آور است كه شبها جنائز بيرون درآورده، پايه ريزى مى نمايد. حال كه به اين ترتيب اشتباه كارى از پيش رفته و رسيدگى دركار نبوده، داعى هم جز اداى وظيفه كه نمودم، تقاضايى ندارم. هر طور مقتضى صلاح بدانيد رفتار خواهيد فرمود. ايام شوكت و جلالت برقرار باد

امضا(1)

ص: 255

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى شيخ نيا قمى

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى شيخ نيا قمى _ در تهران _ .

موضوع: گرفتن موضع بى طرفى در انتخابات مجلس.

متن: مورخه شهر رجب 1346

سواد مراسله جناب شيخ نيا قمى _ در تهران _

جنابا عزيزا! مراسله شريفه كه محتوى حواله اينجانب بود واصل، ظهر برات به مهر عمده التجار حاجى محمد رضا است، مقتضى است رسيد از جناب آميرزا مرتضى بگيريد بفرستيد؛ از مراتب و حقيقت جناب شما ممنون هستم. در خصوص انتخابات تذكر داده بوديد، مطلب همان است كه جناب حاجى صدر مستقيما زحمت دادند؛ امسال حجج اسلاميه قم خيال مداخله و تعيين كانديد دارند، در اين صورت تكليف مشكل و فعلاً بلا رأى هستم، «لعلّ اللّه يحدث بعد ذلك أمرا»(1)، جناب حاجى صدر سلام مى رسانند. همواره از سلامتى حالات مسرور داريد، ايام بكام باد.

جناب جلالتمآب، دوست عزيز آقاى ميرزا هادى خان شيخ نيا دام مجده ملاحظه نماييد.(2)

ص: 256

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى حق نويس نماينده مجلس

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى حق نويس نماينده مجلس.

موضوع: تلاش براى احياى حكم معافيت امامزادگان از پرداخت ماليات.

متن: مورخه 3 شهر ذو القعدة الحرام 1346

سواد مراسله آقاى حق نويس نماينده محترم، به عرض مى رساند: اميد است وجود مسعود عالى همواره با سلامت و سعادت قرين باد. ضمنا خاطر محترم را زحمت مى دهند امامزادگان اطراف شهر قم هر كدام چند خروارى اراضى مردمان خيّر براى روشنايى و مختصر نان خادم امامزاده وقف نمودند، دولت همه زمان آن اراضى ناقابل را از ماليات معاف داشته، اوقاتى كه جناب «آقا ميرزا نصراللّه خان» مميّزى املاك مزروعى قم را نمودند، اراضى را معين و جزو ثبت دستورالعمل قم نوشته اند.

حاليه بعد از چهارسال سر تحصيلدارى مطالبه ماليات از خادم هاى امامزادگان مى نمايند، و مأمور براى وصول ماليات آنها فرستاد؛ در صورتى كه همه وقت محض شعائر اسلام، دولت مدد معاش به بعضى امامزاده ها كه اراضى وقف ندارد، مى دادند و همه طور ملاحظه مى نمودند. خواهشمندم در وزارتخانه تشريف برده، رفع زحمت از اين يك مشت خدام فقير بفرماييد؛ چنانچه در سابق معاف بوده، حكمى صادر فرماييد كه معاف شود، منتظر اقدامات مجدانه مستطاب عالى هستم. ايام عزت و جلالت برقرار.(1)

ص: 257

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى آميرزا مصطفى اعتماد

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى آميرزا مصطفى اعتماد.

موضوع: اعلان بى طرفى توليت در انتخابات.

متن: مورخه 25 شهر ذو القعدة الحرام 1346

سواد مراسله آقاى آقا ميرزا مصطفى اعتضاد دامت فيوضاته:

عرض مى شود مرقومه شريفه محرمانه كه _ به عنوان جناب مستطاب شريعتمدار آقاى حاجى انتظام التولية دامت فيوضاته _ شرف صدور يافته بود، قرائت نمودم از مقام حقيقت و صميميت جناب مستطاب عالى فوق العاده ممنون و متشكر هستم؛ در مورد وكيل استفسار فرموديد كه به ميل خاطر است، يا حفظ ظاهر؟ جوابا اشعار مى دارد قبل از شروع در انتخابات بواسطه كثرت كانديدا و توقعات فوق العاده، عقيده ام در بى طرفى شد؛ لذا در جواب متوقّعين همين اظهار را نموده، در اين عقيده ثابت و راسخم، در اين صورت هر كس عرض اندام كند به حال اينجانب تفاوتى نخواهد كرد «المشتري عندي سواء و زحل». خدمت جناب مستطاب اجلّ آقاى سيف و جناب آقاى آميرزا حسين خان دام إظلالهما سلام مى رساند؛ همواره از بشارت سلامت حالات مسرورم فرماييد؛ ايام سعادت و افاضت برقرار.(1)

ص: 258

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: دفتر آستانه مقدسه.

موضوع: اعلان تصميم توليت بر ساخت «دارالتولية» با حقوق شخصى خود.

متن: مورخه 22 شهر محرم الحرام 1347

سواد مراسله دفتر آستانه مقدسه.

دفتر آستانه مقدسه، مدتى است در نظر گرفته ام «دارالتوليه اى» در صحن مقدس بنا نمايم و مصارف آن را از مال شخصى بدهم، اينك كه موقع مقتضى شده مبلغ «پانصد تومان»... به مصارف بنّايى «دارالتولية» برسانيد و اين مبلغ را در محاسبه اينجانب محسوب داريد.

امضا(1)

* * *

نامه دفتر توليت آستانه مقدسه به مدير دفتر آستانه مقدسه

فرستنده: دفتر توليت آستانه مقدسه

گيرنده: مدير دفتر آستانه مقدسه

موضوع: مقدم بودن تعميرات آستانه مقدسه بر ساير اقدامات عمرانى.

متن: بدون تاريخ، در مورخه فوق صادر شده

سواد مراسله مدير دفتر آستانه مقدسه.

جنابا، عزيزا! چون اهم مقاصد، حفظ آثار بقعه مباركه و بيوتات متعلقه به آن است لذا مؤكدا مى نويسم: تعميرات آستانه مقدسه را مقدم بر ساير مصارف بدانيد، حتى الإمكان تعميرات لنگ نشود و در هذه السنة، شروع به ساختن «دارالتولية» نماييد، مطابق دستورى كه داده ام و تمام مصارف بايد با مدارك مثبته در دفتر ثبت گردد. ديگر چه نويسم.؟(2)

ص: 261

فصل 10: مطالب و مكاتبات مربوط به شخص توليت و فرزندان ايشان

شجره نامه آميرزا سيد حسين و آميرزا ابوالفضل

نوشته: ميرزا سيد يوسف خان. در زير سواد مراسله وزارت معارف

موضوع: شجره نامه آميرزا سيد حسين و آميرزا ابوالفضل پسران توليت.

متن: شجره نامه ميرزا سيد حسين و ميرزا سيد ابوالفضل، ابن آقاى ميرزا سيد محمد باقر متولى باشى، ابن جناب آقاى حاجى ميرزا سيد حسين متولى باشى، ابن آميرزا سيد محمد رضا متولى باشى، ابن جناب آقاى آميرزا سيد اسد اللّه متولى باشى، ابن آميرزا سيد محمد متولى باشى، ابن جناب آميرزا محمد خليل متولى باشى، ابن آميرزا سيد مهدى متولى باشى، ابن آميرزا سيد حسن متولى باشى، ابن آميرزا سيد محمد امين متولى باشى، ابن ميرزا سيد مهدى متولى باشى، ابن ميرزا سيد معصوم متولى باشى، ابن ميرزا سيد مهدى متولى باشى، ابن ميرزا سيد حبيب اللّه متولى باشى، ابن آميرزا سيد حسين خاتم المجتهدين آثاري، ابن على بن حسن آثاري، ابن حسين بن على الآثاري، ابن عبداللّه ابن مفضل الآثاري، ابن احمد ابن جعفر الآثاري، ابن محفوظ ابن حسن الآثاري، ابن عدنان ابن جعفر الآثاري، ابن محمد ابن حسين الآثاري، ابن على ابن محمد الديباج الآثاري، ابن علي بن محمد الديباج، ابن جعفر الصادق، ابن محمد الباقر، ابن على سيد الساجدين، ابن الحسين سيد الشهداء، ابن امير المؤمنين و سيد الوصيين صلوات اللّه عليهم أجميعن.(1)

[اين] شجره نامه [توسط] ميرزا سيد يوسف خان در صفحه اى كه سر صفحه 22 ربيع الآخر 1351 است، زير سواد مراسله وزارت معارف نوشته شده است.

ص: 262

نامه حضرت آية اللّه العظمى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: حضرت آية اللّه العظمى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى عليه الرحمة.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه.

موضوع: بيان ويژگى هاى توليت به زبان عربى و سفارش پرداخت حقوق معوّق آشيخ حسين خادم.

متن: سواد مراسله آقاى ميرسيد شهاب الدين نجفى است به تاريخ 26 ذو الحجة 1358 :

بسم اللّه الرحمن الرحيم

بعد الحمد و الصلاة، تحية زاكية أقدّمها إلى خلاصة المجد و الشرف، مفخر السلف و الخلف. دوحة المجد الّتي أينئت أثمارها، و روضة الغرّ تضوّعت أزهارها، سماء الكرات الّتي أشرقت نجومها، و جادت بغيوث الكرم غيومها، الذي كرم اصله و حسن فعله، اقتنى المحامد و طابقت منه المصادر و الموارد، الشريف الحريّ بأن تعقد عليه الخناص، و يخلد مدحه في بطون الدفاتر، المقدّم الّذي ضمّ تألّه المجد إلى طارفه، و لبس من ثياب الحمد أحسن مطارفه، فلله من شرف نسب و كرم و حسب، هما في سماء الفخر فرقدان، و غرّة الملوان، سلالة العترة العلوية، و ثمرة الشجرة الفاطمية، المشرف بتولية القبّة المعصوميّة، و المفتخر بخدمة تلك السّاحة البهيّة العليّة، لازال كاسمه اللامع محمد أبين للأنام، و باقر الحجج المكارم مدى الليالي و الأيّام، فاق مجده و دام سنده، أنار بمصباحه، و صال سالاره.

به عرض سامى مى رساند: پس از تقديم مراتب تحيت و ثناء و استعلام از سلامتى وجود محترم و حضرت عليّه عاليه سيدّة المخدّرات و أسوة الفاطميات، غرض از تصديع آنكه: چندى قبل به وسيله پست دولتى مصدّع اوقات شريفه و مزاحم ساعات منيفه شده بودم و ضمنا استدعا شده بود كه مقرّر فرماييد حقوق خدمت آقاى «آقا شيخ حسين» خادم آستان قدس برسد، چون چند سال است

ص: 263

تأخير افتاده؛ و فعلاً در خيال طبع كتاب مى باشند كه ترجمه كلمات قصار حضرت مولى الموالي سلام اللّه عليه مى باشد بطريق نظم. خيلى محتاج هستند، و البته در اين مقصد خير، وجود مبارك عالى شريك خواهند بود.

اميد است عرض به هدف اجابت رسيده، در جواب همين عريضه _ لفّا _ حواله مرقوم و مرسول فرمايند.

در خاتمه سلام مخلصانه حضور باهر النور، مشكوة التولية، نبراس النبالة، سراج الكرامة، سركار بندگان آقاى مصباح التولية العظمى أدام اللّه أيّامه، و أسعد أعوانه و حضرت مستطاب آقاى سالار التولية دامت معاليه و حسنت مساعيه دارم، زياد جسارت نمى نمايد. أقلّ أهل بيت النبوّة و السفارة، الراجي شهاب الدين الحسيني النجفي عفي عنه.

عنوان الجواب: قم سيّد شهاب الدين نجفى، انشاءاللّه تعالى مى رسد.

روى پاكت: طهران، خارج دروازه دولت، خانه هاى اردشير، محضر انور گماشتگان حضرت مستطاب، سيّد الأشراف، كهف الأجلّة، فخر الأركان، إنسان العين وعين الإنسان، بندگان آقاى توليت عظمى آستان قدس حضرت معصومه مشرّف باد. 26 ذو الحجة 1358.(1)

ص: 264

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس اداره ماليه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس اداره ماليه قم.

موضوع: اعلان ميزان حقوق دريافتى توليت.

متن: سواد مراسله به رياست جليله ماليه قم / 17 ذي قعده ى 1349 = 16/1/1310.

خدمت رياست محترم ماليه قم و مضافات دام إقباله:

مراسله مورخه 15 فروردين، نمره 265 واصل، از حق التوليه اينجانب در سنه 1309 استفسار شده، جوابا اشعار مى دارد در سال 1309 حق التوليه داعى از آستانه مقدسه مبلغ «هشتصد تومان» بوده است، از مصارف مقابر صفويه «بيست و هفت تومان»، جملتان ساليانه «هشتصد و بيست و هفت تومان» مى شود.

خدمت رياست محترمه ماليه قم و مضافات دام إقباله.(1)

ص: 265

نامه توليت آستانه مقدسه به رئيس بلديه قم

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: رئيس بلديه قم.

موضوع: اعتراض به تعيين خسارت راى ملك خسارت ديده توليت بدون حضور نماينده ايشان.

متن: مورخه 16 شهر شوال 1347 = 8 فرودين ماه 1308

سواد مراسله رياست محترم بلديه قم.

خدمت رياست محترم بلديه قم دام إقباله:

مراسله نمره 4 كه محتوى يك نسخه از قرارداد فيما بين _ در خصوص خرابى املاك بيرون دروازه اينجانب _ بود واصل، با اين كه خسارت فوق العاده و تحمل ناپذير است، محض اطاعت قوانين مملكتى ناچار از قبول هستم ولى در باب تعيين خسارت كه از طرف بلديه تعيين مال الاجاره شده، چون بدون حضور نماينده اينجانب و مدرك مثبته بوده قانونا محل اعتبار نيست؛ داعى مطابق اجاره نامه و دفتر ثبت املاك كه همه ساله دفتردار شخصى صورت برمى دارد، حاضرم تعيين مال الاجاره بشود، مطابق قرارداد پرداخت نصف خسارت وارده بلديه اقدام نمايد، تا از روى حقيقت خسارت اينجانب شده، ديگر از اين حيث ضرر فاحش وارد نيايد.(1)

ص: 266

نامه عبدالحسين امامى آل آقا به توليت آستانه مقدسه

فرستنده: عبدالحسين امامى آل آقا رئيس اداره معارف و اوقاف قم.

گيرنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

موضوع: درخواست ارسال دو نسخه از صورت محاسبات سال 1307 به اداره اوقاف توسط توليت آستانه مقدسه؛ به استناد ماده قانونى _ كه در تفسير مواد بيان كننده وظايف اداره اوقاف _ وجود دارد.

متن: مورخه ى 8 تيرماه 1308

سواد مراسله اداره معارف و اوقاف قم كه به حضور مبارك آقا مدّ ظلّه العالي نوشته اند.

خدمت جناب مستطاب شريعتمدار، ملاذ الأنام آقاى متولى باشى آستانه مطهره حضرت معصومه عليها سلام اللّه.

مطابق ماده 39 در تفسير مواد وظايف اداره اوقاف _ كه يك نسخه سواد آن براى جناب عالى فرستاده شده _ و دستور وزارت جليله معارف و اوقاف دامت شوكته، لازم است صورت محاسبات موقوفات متصرفى خودتان را با مدارك مثبته راجع به سال 1307 در دو نسخه تهيه و در ظرف يك ماه به اين اداره ارسال فرماييد.(1)

امضا: نماينده معارف و اوقاف قم

عبدالحسين امامى آل آقا

ص: 267

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى حق نويس در تهران

فرستنده: توليت آستانه مقدسه، آقاى سيد محمد باقر حسينى.

گيرنده: آقاى حق نويس در تهران.

موضوع: گلايه از نامه نگارى نكردن گيرنده و يك طرفه بودن اين امر و بيان علّت نرفتن توليت به ييلاق.

متن: مورخه ى 17 شهر صفر 1348

سواد مراسله آقاى حق نويس در تهران.

به عرض عالى مى رساند: مدتها است از فيض مرقومات شريفه محروم مانده گويا سبقت در ارسال مراسلات دوستانه اغلب از طرف داعى بوده هيچ زمان جناب مستطاب عالى مبادرت در تفقد و تلطف نفرموده؛ به هرحال بحمداللّه مراتب صميميت فيما بين محفوظ و محترم است، تأخير مراسلات تزلزلى در اركان آن حاصل نمى كند؛ از حال دوستدار بخواهيد درد اعصاب روبه ازدياد گذارده، [در[ نهايت صعوبت حركت مى كنم.

امسال به واسطه ملخ خوارگى، كه در قم و نواهى و ييلاقات بود اقامت قم را اختيار نموده [تا]، منظره اسف آور ييلاقات را تماشا نكنم.

اميد است بر جناب عالى ايام، با سلامتى و خوشى بگذرد، از آب و هواى ييلاق شخصى كاملاً بهره مند شويد، جناب حاجى صدر، عرض خلوص تقديم مى دارد. ايام جلالت برقرار باد.

امضا

خدمت جناب مستطاب اجلّ عالى آقاى حق نويس دام إجلاله ملحوظ افتد.(1)

ص: 271

فصل 11: مكاتبات پيرامون موضوعات متفرقه

مدفن حضرت زينب عليهاالسلام در شام يا مصر؟

مدفن حضرت زينب در شام يا مصر؟

متن: حاج ملا على واعظ تبريزى خيابانى:

بسم اللّه و له المجد و الكبرياء؛ روى العالم الفاضل النّسّابة يحيى ابن الحسن الحسيني من أحفاد الإمام عليّ ابن الحسين زين العابدين عليهما السلام المعروف بالعبيدلي _ و هو أوّل من جمع الأنساب بين الدّفتين المتوفّى سنة 277 بمكّة _ في كتاب «الزينبيات» _ و هو كتاب نفيس لطيف _ رأيت نسخة منه في مكتبة السيد الأجلّ حجة الإسلام السيّد هبة الدين الشهرستاني دامت بركاته _ ببغداد _ و نسخة أخرى في مكتبة السّيد العلاّمة النسّابة الآقا نجفي أدام اللّه أيّام إفاضته في البلدة المباركة قم المحميّة صانها اللّه تعالى عن الآفات و البليّات _: «أن السيّدة الطاهرة الزكيّة زينت الكبرى بنت أميرالمؤمنين عليّ بن أبي طالب عليه السلام، توفيت بمصر في 14 رجب، سنة 62 من الهجرة و لها ستة و خمسون عاما.

و نقل عن ابن عساكر أنّه قال: إنّ السيّدة زينب الكبرى، قدمت بمصر و ماتت بها و أن دفينة الشام هذه هي الوسطى و لا صحة لما يزعمه اهل دمشق». انتهى

و يؤيّد ما ذكر أنّي سمعت من السيد السند و المولى المعتمد، الحاج فخر الحكماء التبريزي طاب مضجعة أنّه قال: لمّا تشرّفت بزيارة الزينبيّة بالشام حكى لي رئيس التولية للعتبة المقدّسة: أنّ قبيل هذا الزمان وقت تعمير البقعة المباركة قرأت حجر المرقد المطهر و هو هكذا: هذا قبر زينب الصغرى بنت عليّ ابن أبي طالب أمير المؤمنين صلوات اللّه و سلامه عليه.

حرّره الأحقر الجاني، الحاج ملا عليّ الواعظ التبريزي الخياباني _ 13 ربيع المولود المسعود سنة 1358_ في قم المحميّة على ساكنها آلاف الثناء و التحيات.(1)

برگي از تاريخ قم

مشخصات كتاب

اشاره

مقدّمه پژوهشكده

ديباچه

فصل 1: مكانت حضرت فاطمه معصومه عليها السلام و بارگاه باعظمت آن حضرت

نامه سيد حسين خان امجد السلطنه صفوى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا سيد حسن خان امجد السلطنه صفوى

نامه توليت آستانه مقدسه به كفيل بلديه قم

نامه توليت آستانه مقدسه به كفيل گروهان مستقل (3) امنيه كل مملكتى

نامه رئيس وزراء به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حاكم قم و خلجستان

فصل 2: اقدامات جدّى جهت تعمير بارگاه ملكوتى و جلوگيرى از اقدامات مخرب ديگران

نامه توليت آستانه مقدسه به رياست محترم نظميه

نامه توليت آستانه مقدسه به رياست محترم كل اوقاف

نامه توليت آستانه مقدسه به دفتر آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به رياست محترم معارف و اوقاف قم

فصل 3: تلاش براى روشن نمودن تاريخ ولادت و وفات حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج شيخ عباس قمى

نامه آقاى ابوالقاسم سحاب به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حاجى احمد عراقى

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا داود وزير وظايف آستان قدس رضوى

نامه توليت آستانه مقدسه به وزير وظايف آستان قدس رضوى

نامه توليت آستانه مقدسه به توليت آستان قدس رضوى

فصل :4 مكاتبات توليت آستانه مقدسه سيد محمدباقر حسينى و علما و مراجع تقليد

نامه آقاى محمد بن الشيخ الحايرى المازندرانى به توليت آستانه مقدسه

جواب توليت به آقاى محمد بن الشيخ الحايرى

نامه آقاى حاج عبداللّه بن مسيح تهرانى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستان قدس فاطمى به ميرزا عبداللّه تهرانى

نامه توليت آستان قدس فاطمى به شيخ محمد ابن شيخ

نامه حضرت آية اللّه العظمى آقاى آ سيد ابوالحسن اصفهانى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى آ سيد ابوالحسن اصفهانى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

نامه آية اللّه آشيخ محمدحسين كاشف الغطاء به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى صدر الشريعة

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت به آية اللّه حاج آقا حسين قمى

نامه توليت آستانه مقدسه به آية اللّه العظمى مرعشى نجفى

نامه حضرت آية اللّه العظمى سيد شهاب الدين مرعشى نجفى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى نجفى مرعشى

نامه حضرت آية اللّه حاج شيخ حسنعلى نخودكى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آية اللّه حاج شيخ حسنعلى

نامه آية اللّه حاج شيخ حسنعلى خراسانى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا أمجد طهرانى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى حاج آقا حسين قمى

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج آقا حسين قمى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حجة الاسلام والمسلمين آقاى سلطان الواعظين عراقى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه العظمى آقاى آ سيد ابوالحسن اصفهانى

نامه حضرت آية اللّه العظمى آقاى آ سيد ابوالحسن اصفهانى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج شيخ عباس قمى

نامه حاج شيخ عباس قمى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آميرزا شهاب الدين [اشراقى]

نامه حجة الاسلام والمسلمين آقاى آميرزا شهاب الدين اشراقى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

نامه حضرت آية اللّه آقا ضياء الدين عراقى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آقا ضياء الدين عراقى [اراكى]

نامه آية اللّه آسيد عبداللّه شيرازى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حاج شيخ عباس قمى

نامه توليت آستانه مقدسه به ميرزا ابوالقاسم قمى

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به آقاى فرهانچى

نامه حضرت آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حايرى به آقاى فرهانچى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه سيد ابوالقاسم كاشانى

نامه حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج سيد ابوالقاسم كاشانى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه آية اللّه حاج آقا حسين قمى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آية اللّه حاج آقا حسين قمى

نامه توليت آستانه مقدسه به حضرت آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى

نامه آية اللّه حاج شيخ عبدالكريم حايرى به توليت آستانه مقدسه

نامه توليت آستانه مقدسه به آقاى صدرالعلماء اصفهانى

نامه توليت آستانه مقدسه به حاجى ميرزا مهدى