نام كتاب: بايدها و نبايدها در سفرحج تمتع ويژه اهل سنت
نويسنده: معاونت آموزش و پژوهش
موضوع: مرجع
زبان: فارسى
تعداد جلد: 1
ناشر: نشر مشعر
مكان چاپ: تهران
سال چاپ: 1388
نوبت چاپ: 1
ص: 1
ص: 2
ص: 3
ص: 4
ص: 5
ص: 6
ص: 7
حمد و سپاس خداى سبحان را سزاست كه با سلامتى كامل، توفيق انجام يكى از فرايض بزرگ اسلامى، يعنى حجّ تمتّع و زيارت خانه خود و همچنين درك زيارت حرم مطهّر پيامبر عظيم الشّأن اسلام (صلّى الله عليه وآله) و قبور اهل بيت و صحابه را نصيب ما كرده است. حال كه خداوند منّان ما را به مهمانى خود مفتخر نموده و اين سعادت بزرگ را به ما عطا كرده، شايسته است كه به پاس اين توفيق و لطف الهى، از آن لحظه كه آهنگ سفر مى كنيم، عزم خود را جزم نماييم تا با روحى والا و عظيم، رفتار و گفتار و انديشه مان را چنان سازيم كه زيبنده مهمانى اوست.
بدانيد از هنگامى كه در فرودگاه جدّه يا مدينه فرود مى آييم و پا بر سرزمين وحى مى گذاريم، رسالتى ديگر بر دوش ما گذاشته مى شود؛ يعنى از اين پس نگاه هايى كه به ما دوخته مى شوند ما را از نمايندگان ملت بزرگ ايران قلمداد
ص: 8
مى كنند. از طرفى، فرهنگ و تمدّن كهن و درخشان ايران اسلامى، و از سوى ديگر ملّت فداكار و عظيم الشّأن ايران و خون پاك شهيدان والامقام، آن قدر عظيم و گران سنگ است كه يكايك ما را وا مى دارد تا در فراسوى مرزها، آن گونه عمل كنيم كه به حق، تابلويى زيبا و تمام نما از آن همه عظمت، شكوه، جهاد، ايثار و اخلاص را در مقابل ديدگان برادران و خواهران مسلمان خود از ديگر كشورهاى جهان به نمايش بگذاريم. انشاءالله.
*** زائران محترم! ضمن آرزوى سلامتى و سفرى خوش براى شما، قبولى طاعات و زيارت هايتان را از درگاه ايزد متعال خواهانيم.
حتماً مى دانيد كه عمرِ اين گونه سفرهاى معنوى بسيار كوتاه است، پس بايد از تجربيات ديگران كه در سال هاى گذشته اين گونه سفرها را داشته اند، استفاده نماييم. بدين منظور، مجموعه اى را كه در پيش روى داريد، شامل بعضى از يادداشت ها و تذكّرات لازم مى باشد كه با بهره گيرى از تجربيات و راهنمايى هاى مسئولان و كارگزاران حج در طول چندين سال تهيّه و تنظيم شده است، كه اميد است با به كارگيرى آنها شما نيز همچون افراد باسابقه، كمال لذّت و
ص: 9
استفاده را از اين سفر روحانى ببريد. توجّه داشته باشيد كه اين مجموعه، شما را از مطالب و تذكّراتى كه مدير و روحانى محترم كاروان در جلسات مى فرمايند، بى نياز نمى كند.
اين مجموعه در چهارده بخش تنظيم شده است:
1- مقدّمات سفر؛
2- فرودگاه؛
3- مدينه و مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله)؛
4- بهداشت؛
5- هتل؛
6- بازار؛
7- احكام؛
8- مناسك؛
9- عرفات؛
10- مشعر؛
11- منا؛
12- فرم ها و نقشه ها؛
13- زيارات؛
14- بعد از سفر.
ص: 10
1. پس از اعلان نوبت تشرّف شما زائر محترم از سوى سازمان حجّ و زيارت، با در دست داشتن فيش بانكى، به يكى از دفاتر زيارتى مراجعه نماييد تا با ارائه مدارك لازم؛ مانند چند قطعه عكس، اصل و فتوكپى شناسنامه، براى گرفتن گذرنامه و ويزا اقدام كنند.
پس از طى مراحل قانونى، گذرنامه ها صادر مى شود و براى گرفتن رواديد به سفارت اين كشور مى رود و طى مراحلى، ويزا صادر مى گردد. آن گاه گذرنامه ها به مدير كاروان بازگردانده مى شود. و وى براى گرفتن بليت به فرودگاه يا سازمان، مراجعه مى كند. در بليت، علاوه بر شماره صندلى، تاريخ، شماره و ساعت پرواز نيز نوشته شده است. پس از صدور بليت، بهتر است تمام مدارك نزد مدير كاروان باشد تا هنگامى كه قصد سفر داريد توسط ايشان در
ص: 11
وقت و مكان مناسب به شما تحويل داده شود.
2. در تمام جلسات كاروان (10 جلسه) كه قبل از سفر برگزار مى شود شركت نماييد و به تذكّرات مدير و روحانى محترم كاروان و مسؤولان ديگر با دقّت و توجّه كامل، عمل نماييد.
3. به منظور حفظ سلامت خود لازم است به پزشك كاروان مراجعه نماييد. ايشان پس از معاينات كامل، كارت سلامتى شما را صادر مى كند. اين كارت را بايد تا آخر سفر به همراه داشته باشيد.
4. واكسن هاى مننژيت و آنفلوانزا را در يكى از مراكز بهداشتى كه مشخّصات آن ها توسط پزشك كاروان اعلام مى شود، تزريق و كارت واكسيناسيون را دريافت كرده و به پزشك كاروان نشان دهيد.
5. مقدار واجب لباس احرام براى آقايان دو عدد حوله يا پارچه احرام مى باشد، ولى اگر به سرما حساس هستيد يا مى خواهيد براى حمّام استفاده كنيد، حداكثر سه يا چهار قطعه حوله همراه خود ببريد. دو جفت دمپايى احرامى و يك كمربند (كه احتياطاً دوخته نباشد)، نيز به همراه داشته باشيد.
امّا براى خواهران محترم يك دست لباس سفيد احرام
ص: 12
كافى است. البته بايستى دقّت نماييد لباس ها نازك نباشد، زيرا مواضع بدن در هنگام خيس شدن لباس يا عرق كردن، نمايان مى شود.
ضمناً يكى از پارچه نوشته هاى مخصوص كاروان را در پشت چادر احرامى خود نصب كنيد تا در مواقع ازدحام كاملًا شناسايى شويد.
6. وصيّتنامه خود را نوشته و در جاى مخصوصى كه يك نفر از اعضاى خانواده مطّلع باشد، قرار دهيد. در وصيتنامه طلب كارى ها، بدهكارى ها، مسأله نماز، روزه و ساير حقوق الهى و حقوقى را كه مردم بر گردن شما دارند، ذكر نموده و سفارش هاى لازم را به اعضاى خانواده بنماييد.
7. براى تأمين آسايش هرچه بيشتر زائران، شما زائر گرامى از ابتدا تا پايان سفر تحت پوشش بيمه ويژه اى كه قرارداد آن از سوى سازمان حجّ و زيارت بسته شده است قرار داريد. بدين ترتيب علاوه بر مزاياى زياد اين كار، طى سفر مى توانيد با مراجعه به پزشك از درمان رايگان استفاده نماييد.
8. چنانچه به صورت دائم به ويلچر نياز داريد، در ايران خريدارى نماييد، تا در طول سفر راحت باشيد، امّا اگر
ص: 13
نياز هميشگى نداريد درعربستان نيز مى توانيد از ويلچر استفاده كنيد.
9. تهيه ارز براى هزينه هاى شخصى بر عهده زائران است. با هماهنگى مديركاروان، به شعب بانك ملّى مراجعه و ارز مورد نياز خود را دريافت نماييد.
10. واحد پول عربستان سعودى، ريال است، و نرخ برابرى آن با دلار تقريباً ثابت است؛ يعنى هر دلار آمريكا برابر با 75/ 3 ريال سعودى است. با اين حساب اگر بخواهيد 100 دلار را عوض كنيد، در ازاى آن بايد 375 ريال سعودى دريافت نماييد.
البته در صرّافى هاى مكّه و مدينه در برابر هر 100 دلار 372 يا 373 ريال مى پردازند.
11. شما مى توانيد با مراجعه به صرّافى هاى مورد اعتماد داخل ايران يا صرّافى هايى كه در مكّه و مدينه هستند دلار خود را با ريال عربستان عوض كنيد، ولى انجام اين كار در داخل كشور مقرون به صرفه تر است.
در هنگام معاوضه دلار با ريال، شماره پول خود را به خاطر بسپاريد، چون ممكن است بخواهند پول شما را پس بدهند و آنوقت با دلار تقلّبى عوض نمايند.
12. شايسته است براى اين سفر تقريباً يك ماهه اين
ص: 14
وسايل را به همراه داشته باشيد:
چند قرص مسكّن (بدون كدئين)، سرماخوردگى، اسهال، چسب زخم، پماد سوختگى، مسواك و خميردندان، كمى نمك، سوزن و مقدارى نخ سياه و سفيد، ناخن گير، قيچى، كارد ميوه خورى، ساعت زنگ دار، مقدارى آجيل و تنقّلات، يك قاشق و ليوان استيل، چند سنجاق قفلى، ليف حمّام، صابون كوچك بى بو، تيغ، خودكار و دفترچه يادداشت، قرآن و كتاب دعاى كوچك، مقدارى طناب بند لباس، عطر يا موادّ خوش بوكننده، مقدار كمى دستمال كاغذى و چند دستمال پارچه اى و....
13. از لباس هاى زير، مانند شورت و زيرپيراهنى، جوراب و زيرشلوارى هر كدام حداكثر سه عدد به همراه داشته باشيد، ولى از لباس هاى ديگر بيش تر از دو دست لازم نيست.
14. براى ارتباط آسان با بستگان مى توانيد اطلاعات محل استقرار خود را در هتل هاى مكّه و مدينه، از مدير كاروان پرسيده و در اختيار خانواده و بستگان خود قرار دهيد، گرچه اين اطلاعات در كارت هاى شناسايى مخصوصى كه به هر زائر مى دهند، نوشته شده است.
15. اشياى فلزى، مانند چاقو، قيچى، ناخن گير و... را در
ص: 15
ساك بزرگ بگذاريد تا بتوانيد در مكّه و مدينه از آنها استفاده كنيد. چنانچه اين وسايل را در ساك دستى يا در جيب خود بگذاريد، در بازرسى هاى فرودگاه امكان عبور آنها نيست، از اين جهت با مشكل روبه رو خواهيد شد.
16. پول و جواهرات خود را در ساك ها قرار ندهيد، بلكه به همراه خود داشته باشيد تا آن ها را در هتل (مدينه يا مكّه) به صندوق امانات تحويل دهيد، گرچه بهتر است كه خواهران محترم، جواهرات زينتى خود را از ايران به همراه نياورند.
17. برخى از وسايلى كه خروج آنها بر اساس قانون گمرك ممنوع بوده يا ورود آنها به كشور عربستان مجاز نمى باشد، عبارت اند از:
فرش دست باف، اوراق بهادار، اشياى عتيقه، كتاب هاى خطى و قديمى، جواهرات (در صورتى كه مقدار آن زياد باشد)، مواد مخدّر (كه بر اساس قوانين عربستان همراه داشتن آن، مجازات اعدام دارد) و....
18. يك يا دو روز قبل از حركت، ساك هاى بزرگ توسط مدير و خدمه كاروان به فرودگاه عربستان و بعد به هتل هاى محل سكونت شما ارسال مى شود، پس آنچه را لازم داريد، در آنها گذاشته و تحويل دهيد. البته زائرين
ص: 16
مدينه بعد، لباس احرام خود را در ساك هاى بزرگ نگذارند، بلكه در ساك هاى دستى خود قرار دهند تا به هنگام محرم شدن از آن استفاده كنند.
19. روى تمام ساك ها و بسته هايى كه به همراه داريد، نام، نام خانوادگى، شماره كاروان و نشانى محلّ سكونت خود را در مدينه، مكّه و ايران بنويسيد يا دست كم داخل آنها قرار دهيد.
20. در تمام مراحل سفر مواظب عينك خود باشيد، زيرا تعويض آن شما را با مشكل روبرو مى كند همچنين جلد و بند مخصوصِ آويزان كردن آن را به همراه داشته باشيد.
21. كارت هاى شناسايى خود را در طول سفر بر سينه الصاق نموده يا داخل جيب خود قرار دهيد تا اگر در مواردى لازم شد به پليس يا افراد راهنما نشان دهيد.
22. زائران عزيز، در اين سفر كه سرشار از معنويت است، نياز بيشترى به همكارى و صميميّت دارند، بنابراين سعى نماييد دوستان خوبى انتخاب كنيد تا در همه جا با هم باشيد و در مسائل و مشكلات به يكديگر كمك كنيد. دوستانى كه در اين سفر پيدا مى كنيد، ممكن است سال هاى زيادى رفاقت را با شما ادامه دهند. بنابراين از اخلاق انسانى و اسلامى غافل نباشيد كه منافع بسيارى براى شما
ص: 17
در دنيا و آخرت دارد. معمولًا اين شناسايى ها از همان جلسات كاروان در مسجد شروع مى شود.
23. اعضاى كاروان همچون اعضاى خانواده اى هستند كه بايد در طول سفر به يكديگر كمك كنند، حساسيت هاى لازم را براى حفظ آبرو و حيثيت يكديگر داشته باشند و مسؤولان را از هر حركت مشكوك آگاه نمايند.
24. صبر و تحمّل، مهم ترين وسيله اى است كه شما بايد از ابتداى سفر به همراه داشته باشيد. بدانيد همان طورى كه چهره افراد مختلف است، روحيّات و اخلاق آنها نيز تفاوت دارد. بنابراين، كوشش نماييد خود را با اخلاق همه افراد تطبيق دهيد، و از خطاها، لغزش ها و رفتارهاى ناشايست ديگران كه قابل گذشت است اغماض كنيد و از هرگونه درگيرى و مشاجره جدّاً خوددارى نماييد. البته اگر نصيحت مى نماييد يا امر به معروف و نهى از منكر مى كنيد به گونه اى باشد كه به برخوردهاى تند و نامناسب منجر نشود.
ص: 18
1. وسايلى را كه بايد در ساك هاى بزرگ گذاشته شود، قبلًا به عوامل كاروان ها تحويل داده و فقط ساك هاى كوچك را به همراه بياوريد.
2. طبق معمول بايد سه تا چهار ساعت قبل از پرواز، در فرودگاه حاضر شويد. پس از آن كه همه افراد كاروان جمع شدند، از طريق بلندگوى فرودگاه اعلام مى شود كه مسافران پرواز شماره... اثاثيه خود را تحويل دهند. در اين موقع، نسبت به تحويل اثاثيه اقدام كنيد.
البته شما هم، مى توانيد از مأموران ويژه درهاى ورودى بپرسيد كه آيا زمان ورود به سالن جهت تحويل بار فرا رسيده است يا نه؟ پس از اين كه از بدرقه كنندگان خود خداحافظى كرديد، وارد سالن دوم مى شويد. هنگام ورود به اين سالن بايد گذرنامه و بليت هواپيما را كه پيش از اين
ص: 19
از مدير كاروان گرفته ايد، در دست داشته باشيد.
در باجه هاى تحويل اثاث، نوبت را رعايت كرده و هيچ عجله اى نداشته باشيد، چون وقت بسيارى تا سوار شدن به هواپيما داريد.
بار ديگر تكرار مى شود كه اشياى فلزّى را مى بايست در ساك بزرگ بگذاريد تا تحويل قسمت بار هواپيما شود. مجدّد بررسى كنيد كه از همراه داشتن وسايل ضرورى سفر و همراه نداشتن وسايل ممنوع، مطمئن شويد. پس با ساك دستى خود حركت كرده و به سالن بعدى مى رويد.
بايستى از باجه هايى كه در اين سالن وجود دارد، عبور كنيد. در اين باجه ها گذرنامه هاى شما كنترل مى شود و مهر خروج روى آنها مى خورد. چنانچه در يك گذرنامه، نام افراد خانواده يا همراهيان شما نوشته شده، بايد با هم در يك باجه حاضر باشيد.
پس از بازرسى، وارد سالن انتظار مى شويد. وقتى همه افراد كاروان وارد سالن مى شوند، اعلام مى شود كه براى سوار شدن به هواپيما آماده شويد. شما نيز با در دست داشتن كارت پرواز و نشان دادن آن به مأموران، از سالن خارج و سوار هواپيما مى شويد.
هنگام ورود به هواپيما كارت پرواز را در دست داشته
ص: 20
باشيد تا مهمان داران طبق شماره صندلى، شما را به محل استقرار، راهنمايى كنند.
چنانچه بين شما، دوستان و خانواده در هواپيما فاصله وجود دارد و مى خواهيد در كنار هم باشيد، از مهمان دار هواپيما بخواهيد اين كار را انجام دهد يا با اطرافيان خود به توافق برسيد تا جابه جايى به آسانى صورت گيرد. اگر اطرافيان شما موافقت نكردند، اصرارى نداشته باشيد، زيرا زمان پرواز طولانى نيست تمام اين سفر (از تهران تا جدّه) بيش تر از 5/ 2 تا 3 ساعت نخواهد بود.
3. علاوه بر گذرنامه و بليت، لازم است دو كارت ديگر در اين سفر به همراه داشته باشيد:
اوّل- كارتى زرد رنگ كه پزشك پس از تزريق واكسن مننژيت و آنفولانزا و بررسى وضعيت جسمانى و سلامتى تان به شما مى دهد.
دوّم- كارت ديگرى كه بايد مشخصات شما به زبان عربى روى آن نوشته شده باشد. اين كارت به زبان عربى بطاقه الدّخول نام دارد. بايد اين كارت را تكميل كرده و در فرودگاه عربستان به مأموران گذرنامه تحويل دهيد. مدير و عوامل وى مى توانند در تكميل اين كارت به شما كمك كنند.
ص: 21
4. شتاب زدگى در فرودگاه، چه در رفت و چه در بازگشت، به آشفتگى و بى نظمى منجر شده و در نهايت، موجب تأخير در انجام كارهاى لازم مى گردد. پس، آرامش و نظم را رعايت نموده و طبق دستور مأموران فرودگاه عمل نماييد. از برخورد مستقيم و مجادله با مأموران سعودى كه زبان آنها را هم نمى دانيد، جدّاً بپرهيزيد.
5. چنانچه نماز نخوانده ايد يا به دستشويى نياز داريد، پيش از سوار شدن به هواپيما (در سالن هاى انتظار) اقدام كنيد تا در هواپيما دچار مشكل نشويد.
6. گاهى مجبور مى شويد نمازتان را در هواپيما بخوانيد. از اين رو بهتر است پيش از سوارشدن، وضو بگيريد. البته در هواپيما نيز مى توانيد وضو بگيريد.
همچنين هنگام رفتن به مكّه جهت قبله تقريباً به طرف جلوى هواپيما و در برگشت، به سوى عقب هواپيما مى باشد.
7. سعى كنيد مقررات داخل هواپيما را كه توسط مهمان داران اعلام مى شود رعايت نماييد (مانند نكشيدن سيگار، بستن كمربند، خوددارى از رفتوآمدهاى اضافه و بى موقع، صحبت كردن با صداى بلند، باز و بسته كردن صندوق هاى بالاسر و... (.
ص: 22
8. رعايت مقرّرات و نظافت در هواپيما، بهويژه اگر مربوط به خطوط سعودى يا شركت هاى خارجى ديگر باشد، بسيار لازم است؛ زيرا همين رفتار مى تواند بيان كننده تربيت و اخلاق دينى و مذهبى شما باشد.
9. پس از رسيدن به مقصد، هنگام خروج از هواپيما عجله نكنيد، اسباب و اثاثيه خود را جمع كرده و به آرامى و با رعايت نوبت، خارج شويد.
10. هنگام رسيدن به فرودگاه جدّه يا مدينه، ابتدا به سالنى وارد مى شويد كه گذرنامه ها را در آن بررسى مى كنند و كارت (بطاقه الدّخول) را تحويل مى گيرند. سعى كنيد پشت سر هم جلوى كيوسك هاى بازديد قرار بگيريد و تا وقتى بررسى گذرنامه نفر جلويى تمام نشده از خط قرمزى كه به فاصله يك مترى باجه ها روى زمين كشيده شده است، عبور نكنيد. در ضمن بايد افرادى كه نامشان در يك گذرنامه نوشته شده با هم باشند و چنانچه كارت مشخصات (بطاقه الدّخول) را پر نكرده ايد، همان جا مى توانيد آن را تكميل كرده و تحويل باجه ها دهيد.
پس از عبور از باجه هاى كنترل گذرنامه در فرودگاه هاى جدّه يا مدينه، معمولًا كارت زرد رنگ (واكسيناسيون) را بازديد مى كنند، سپس وارد سالنى مى شويد كه پيش از اين
ص: 23
ساك هاى شما رسيده يا در حال رسيدن است. ساك ها را برمى داريد و به ايستگاه هاى بازرسى اثاث مى بريد. در آن جا همه ساك هاى بزرگ و كوچك شما مورد بازرسى قرار مى گيرند. سپس منتظر خروج و حركت به سوى مدينه يا مكّه مى شويد. پس از اين كه همه اعضاى كاروان جمع شدند، مدير و خدمه كاروان، شما را به طرف اتوبوس ها راهنمايى مى كنند.
هر نفر بايد شماره صندلى و شماره اتوبوس خود را كه سوار شده به ياد داشته باشد تا در هنگام پياده و سوار شدن دچار مشكل نشود. البته براى دورى از هرگونه اشتباه مى توانيد اطلاعات دقيق را از مسؤول اتوبوس سؤال كنيد و سوار شويد.
اگر مدينه بعد باشيد اتوبوس ها از همان فرودگاه جدّه مستقيماً به طرف مكه حركت مى كند. امّا مدينه قبلى ها وارد فرودگاه مدينه مى شوند يا پس از ورود به فرودگاه جدّه به مدينه مى روند و سپس از مدينه محرم مى شوند.
فاصله فرودگاه مدينه تا هتل حدود نيم ساعت، و فاصله جدّه تا مدينه 440 كيلومتر است كه تقريباً در مدت شش ساعت اين مسافت طى مى شود و در بين راه استراحت و پذيرايى مختصرى در ايستگاه ساسكو انجام مى شود.
ص: 24
در صورت گم شدن يا بروز هرگونه تأخير، نگران و مضطرب نشويد، بلكه در فرودگاه به دفتر ستاد ايرانيان مراجعه نماييد تا شما را به كاروان برسانند يا با شماره تلفن هتل محل اقامت در مدينه يا مكّه تماس گرفته و موقعيّت خود را اعلام نماييد.
11. هنگامى كه در وسط راه براى استراحت و پذيرايى پياده مى شويد، به دقت محل توقّف اتوبوس، رنگ و نشان آن را به خاطر بسپاريد، زيرا فراوانى اتوبوس ها و شباهت آنها به يكديگر موجب سرگردانى زائران مى شود.
پس از صرف غذا در زمان اعلام شده، به سرعت برگرديد و با سرشمارى مجدّد، مطمئن شويد كه همه افراد سوار شده اند.
در بازگشت
12. براى بازگشت به ايران بايد ده تا دوازده ساعت قبل از پرواز، آماده حركت به سوى فرودگاه باشيد. بنابراين، از رفتن به زيارت يا بازار كه ممكن است موجب گرفتارى شما هنگام بازگشت شود، پرهيزكنيد.
13. چنانچه براى بار زدن ساك ها اعلان نياز شد به مدير و خدمه كاروان كمك نماييد، بهويژه زائران جوانى كه
توانايى انجام اين كارها را دارند، بسيار پسنديده است چنين خدمتى را بنمايند.
14. همچنان كه براى سفر به عربستان گفته شد در سفر برگشت نيز بردن اين اشيا به داخل هواپيما ممنوع است: چاقو، قيچى، ناخن گير و هر شى ء فلزى، حتى اسباب بازى، قاب فلزى و شيشه اى، انواع قاشق و چنگال و.... پس اين لوازم را در ساك بزرگ گذاشته و به قسمت بار هواپيما تحويل دهيد.
15. متوجّه باشيد كه شركت هواپيمايى سعودى از خروج اين كالاها جلوگيرى مى كند: تلويزيون، كپسول گاز، انواع اسپرى و لوازم كمپرسور يخچال و.... چنانچه گالن هاى آب زمزم به همراه داريد، بايد در فرودگاه جدّه به دفتر مراجعه كرده و آن را در كيسه هاى مخصوصى گذاشته و داخل هواپيما ببريد. نام اين كيسه ها «كيس الماء» است.
16. وسايل مخصوص دفاتر هواپيمايى و همچنين لوازم داخل هواپيما، مانند جليقه نجات و... را از هواپيما بيرون نبريد.
چنانچه غذا يا تغذيه وسط روز در هواپيما توزيع شد، حتى المقدور آن را به همراه نبريد. زيرا ممكن است تا رسيدن به منزل فاسد شود.
ص: 25
17. حداكثر بار مجاز براى هر زائر سى كيلوگرم مى باشد و هر كيلو بار اضافه 21 ريال سعودى جريمه دارد. حداكثر بار مجاز براى بردن به داخل هواپيما نيز هفت كيلوگرم مى باشد.
18. فاصله زمانى از مكّه تا جدّه تقريباً يك ساعت و فاصله جدّه تا ايران حدود سه ساعت است.
19. براى وارد شدن به سالن فرودگاه تهران (مقصد) نظم و ادب را رعايت نماييد و تحمل داشته باشيد تا گذرنامه ها بررسى شده و مهر مراجعت بر آنها زده شود. هيچ عجله نكنيد، چون معلوم نيست كه شما زودتر از ديگران از سالن اصلى خارج شويد.
20. هنگام تحويل گرفتن اثاثيه و ساك ها نيز حقوق يكديگر را رعايت نماييد و از مزاحمت و برخوردهاى غيراخلاقى پرهيز كنيد، زيرا در مدت زمان كوتاهى همه افراد كاروان اثاثيه ها را تحويل گرفته و خارج مى شوند.
ص: 26
1. به محض ورود به مدينه يا مكّه و استقرار در محل سكونت خود، فرم مربوط به آن شهر را (فرم «1» مربوط به شهر مدينه در صفحه 103 و فرم «2» مربوط به شهر مكه در صفحه 109) پركنيد و در مواقع مورد نياز از آن استفاده نماييد.
2. توجه داشته باشيد كه هريك از شما در كشور عربستان، نماينده ملت شهيدپرور ايران اسلامى هستيد. بنابراين، كارى نكنيد كه خداى ناكرده موجب خدشه دار شدن عزت و غرور ملّى شويد.
3. اخلاق و ادب، نشانه شخصيت شماست. بنابراين، ضمن خوش رويى در هر جا و هر زمان، با رعايت ادب و احترام نسبت به زائران كشورهاى مختلف، باعث سربلندى ميهن اسلامى خود باشيد. طبق روايات، احترام مؤمن از
ص: 27
احترام خانه كعبه بيشتر است. بنابراين در سلام كردن به ديگران، در هر كجا، چه در مسجد و اماكن زيارتى و چه در مغازه ها دريغ نورزيد، زيرا سلام كردن تأثير بسيارى خوبى در برخوردهاى مهربانانه آنها با شما دارد.
4. خواهران محترمه! حجاب كامل را حفظ كرده و از رفتوآمد در قسمت هايى از حرم، كه مخصوص مردان است، خوددارى كنيد. همه بايد سعى كنند در دو شهر مكّه و مدينه، بهويژه در مسجدالحرام و مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) اصول و احكام اسلامى را رعايت كنند.
5. زائران محترم! امربه معروف و نهى ازمنكر، همانند نماز، از واجبات الهى است. بنابراين، بر همه شما لازم است، در صورت مشاهده موارد خلاف، به هموطنان خود تذكر دهيد. به ياد داشته باشيد كه برخوردهاى نامناسب و اهانت آميز افراد خلاف كار نبايد موجب ترك اين واجب الهى شود.
خواهران محترم نيز به بانوانى كه عفاف و حجاب اسلامى را رعايت نمى كنند، محترمانه تذكّر دهند. شما مؤمنان بايد تلاش كنيد تا افراد به انجام كارهاى خوب و نيك تشويق شوند.
6. در تمام نقاط مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) و مسجدالحرام و
ص: 28
برخى اماكن ديگر دوربين هاى مداربسته نصب شده است، بنابراين، از هر كارى كه موجب خدشه دار شدن وجهه ايرانيان است پرهيز كنيد.
ص: 29
7. رعايت نظافت، نشانه ادب و احترام شما به اماكن مقدّس و نشان دهنده شخصيّت شماست. از كثيف كردن حرم و ريختن دستمال كاغذى، پوسته تخمه، شكلات، پسته و مانند اين ها روى زمين جدّاً پرهيز نموده و آنها را در سطل هاى مخصوص زباله بيندازيد.
8. بهترين عمل در مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) و مسجدالحرام، اقامه نماز خصوصا به جماعت، قرائت قرآن و دعا و نيايش است، سعى كنيد در طول سفر حداقل يكبار قرآن را ختم كنيد.
9. از فرصتى كه در اين سفر براى شما به دست آمده بيش ترين استفاده معنوى را بنماييد و بيشتر وقت خود را در حرم بگذرانيد. اين فرصتى است كه هزاران نفر آرزوى آن را در دل دارند.
10. برادران جوان از پوشيدن لباس هاى نامناسب و پيراهن آستين كوتاه و همراه داشتن زنجير، حلقه، انگشتر و ساعت طلا پرهيز نمايند.
11. در همه جا، رعايت حال سالمندان و بانوان بر
ص: 30
جوان ترها لازم است، مثل سوار و پياده شدن از ماشين، ورود و خروج از آسانسورها و موارد ديگر.
12. افراد پير و مريض توجه داشته باشند كه اگر براى انجام زيارت يا اعمال حجّ و عمره به ويلچر نياز دارند، براى كرايه اين وسايل يا مزد كارگر، پول كافى داشته باشند تا با مشكل بى پولى رو به رو نشوند.
13. زائران محترم! حتماً اطلاع داريد كه مدير و خدمه كاروان ها از افراد متديّن و خدمت گزار جامعه هستند و تنها به قصد خدمت افتخارى به زائران بيت الله، بخشى از عمر عزيزشان را در اين راه صرف مى كنند. زحمات اين عزيزان با پول جبران پذير نيست و فقط توجّه و احترام متقابل شما، خستگى را از تن ايشان دور مى كند.
14. مدير و خدمه محترم كاروان در چند اتوبوس تقسيم مى شوند تا افراد را به اماكن موردنظر انتقال دهند. اين عزيزان براى اداره اتوبوس و راهنمايى راننده و مسائل ديگر مى بايست در قسمت جلوى اتوبوس باشند. علاوه بر اين، اجازه دهيد مردان جوان نيز در صندلى هاى رديف جلوى اتوبوس بنشينند تا در تقسيم آب و غذا و هدايت كاروان نقش داشته باشند.
15. كارت شناسايى را كه مديريت كاروان به شما داده،
ص: 31
كاملًا حفظ كرده و در همه جا و هر زمان به همراه داشته باشيد؛ زيرا اين كارت، تنها وسيله شناسايى افراد بوده و نشانى محلّ اقامت آنها در شهرهاى مكّه و مدينه، روى آن نوشته شده است. در صورت نياز آن را به مأموران سازمان حج يا پليس سعودى ارائه تا شما را راهنمائى كنند.
16. اهميّت گذرنامه در خارج از كشور مانند شناسنامه در داخل است، پس آن را نزد مدير كاروان بگذاريد و در مواقع لزوم تحويل بگيريد. اين كارى است كه در تمام كاروان ها انجام مى شود. پس اصرارى در گرفتن گذرنامه خود نداشته باشيد.
17. در صورت گم شدن يا احتياج به راهنمايى و هر نياز ديگرى تنها با زائران ايرانى يا نيروهاى امداد گمشدگان كه لباس هاى آبى رنگ دارند، صحبت نماييد. در اين زمينه، كاملًا احتياط نموده و به ديگران نيز اين تذكّر مهم را بدهيد.
18. در اين سفر، جابه جايى هائى، چه در ماشين و چه در منزل داريد. پس در مواظبت از اسباب و اثاثيه خود كوشا بوده و مراقب باشيد كه چيزى را جاى نگذاريد، زيرا در بسيارى از موارد امكان برگشت به محلّى كه بوده ايد، وجود ندارد و پس از حركت اتوبوس، ديگر اميدى به پيداشدن اشياى شما نيست.
ص: 32
19. به هنگام پياده شدن از اتوبوس هايى كه براى زيارت دوره و اماكن مختلف رفته ايد، كاملًا دقّت كنيد رنگ اتوبوسى كه سوار شده ايد، نشانه مخصوص و شماره آن و نيز نقطه اى را كه پياده شده ايد، به خاطر بسپاريد تا هنگامى كه براى سوارشدن مجدّد برمى گرديد حيران و سرگردان نشويد. البته بهتر است كه در همه جا به همراه دو يا سه نفر از دوستان خود باشيد تا چنين اتّفاقاتى پيش نيايد.
20. عبور و مرور در خيابان ها، چه در مدينه و چه در مكّه براى رهگذران و عابران پياده، امن نيست، ماشين ها بسيار تند حركت مى كنند و برخى رانندگان بسيار بى احتياط مى باشند. بنابراين، دقّت نماييد فقط از پياده روها استفاده نموده و براى رفتوآمد از عرض خيابان، حتماً از محل هاى ويژه عبور اشخاص پياده، آن هم با احتياط كامل، استفاده كنيد.
21. خواهران محترم! سعى كنيد براى رفت و آمدها تنها از سرويس هاى محلّ سكونت خود استفاده كرده، سوار خودروهاى شخصى نشويد و چنانچه به تاكسى نياز داريد حتماً همراه يكى از دوستان يا خانواده خود باشيد و از تردد انفرادى و بدون همراه، خصوصاً در ساعات پايانى شب بپرهيزيد.
ص: 33
22. زائران محترم! توجّه داشته باشيد كه از چند سال پيش زائران ايرانى در مدينه و مكّه از سرويس هاى ويژه كه با پرچم جمهورى اسلامى مزيّن هستند، استفاده مى كنند. سعى كنيد كه شماره خط و محلّ توقّف اتوبوس مسير خود را به خاطر بسپاريد.
23. در صورت مشاهده هر تخلّف، شماره اتوبوس يا ماشينى را كه سوار مى شويد، يادداشت كنيد تا به تخلّفات آنها رسيدگى شود.
24. به همراه داشتن تلفن هاى دوربين دار در داخل حرم مطهّر، از طرف علماى عربستان تحريم شده و با چنين افرادى، برخورد و گاهى آنها را جريمه مى كنند.
25. براى تلفن زدن، از مدينه يا مكّه به ايران، مى توانيد از كابين هاى مخابراتى كه در سطح شهر فراوان هستند، استفاده كنيد.
البته تماس گرفتن با تلفن همراه زائر؛ از ايران به عربستان، مقرون به صرفه تر است.
26. از بستن هر نوع كيف يا تلفن همراه (موبايل) به كمر و تظاهر به داشتن آن خوددارى كنيد، زيرا در معرض خطر و سرقت قرار مى گيريد.
27. در مسجدالحرام و مسجدالنّبى (به ويژه هنگام اقامه
ص: 34
نماز) تلفن همراه خود را خاموش كنيد.
28. از دمپايى هاى ابرى كه در صورت خيس بودن زمين، بسيار لغزنده مى شوند استفاده نكنيد، بلكه از دمپايى هاى پلاستيكى و مانند آن استفاده كنيد كه وقتى روى كاشى يا سنگ صافى كه روى آن آب ريخته شده، راه مى رويد، دچار مشكل نشويد.
29. بردن هر وسيله اى به داخل حرم مطهر پيامبر (صلّى الله عليه وآله) در مدينه، و مسجدالحرام در مكّه، ممنوع است. از طرفى بيرون از حرم نيز جاى امنى براى گذاشتن اثاثيه نيست، بنابراين وقت خود را طورى تنظيم نماييد كه پس از خريد اجناس از بازار مستقيماً به هتل يا محلّ سكونت خود برويد.
30. جايگاه خواهران محترم در مدينه منوّره، در قسمت هاى عقب مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) است. چنانچه بخواهيد از قسمت هاى جلوى حرم كه مرقد پيامبر (صلّى الله عليه وآله) و خانه حضرت فاطمه زهرا- رضى الله عنها- قرار دارد، بهره مند شويد، مى توانيد از ساعت ويژه خواهران (صبح ها از طلوع آفتاب تا حدود ساعت 10 و ظهرها نيم ساعت پس از نماز ظهر تا حدود ساعت 15) استفاده كنيد. در اين صورت بايد ساعات زيارت خود را طورى تنظيم نماييد كه هم به صبحانه و ناهار هتل برسيد وهم از فيض حضور در
ص: 35
قسمت هاى نزديك قبر مطهّر و روضه منوّره بهره مند شويد.
31. با عكس بردارى، فيلم بردارى و كشيدن سيگار در تمام اماكن مقدّس به شدّت برخورد مى شود، لذا از انجام اين كارها پرهيز نماييد.
32. از خوابيدن در مسجد و حرم مطهّر بپرهيزيد، زيرا علاوه بركراهت، ممكن است اتّفاقاتى همچون سرقت پول، كفش و وسايل ديگر براى شما پيش بيايد.
33. زائران محترم! هنگامى كه قرآن را از جايگاه هاى مخصوص برمى داريد، پس از قرائت، آن را در همان جا قرار دهيد و از گذاشتن آن روى زمين، فرش يا هر جاى ديگر جدّاً خوددارى نماييد. همچنين از حمل قرآن و كفش ها با يك دست، بپرهيزيد، زيرا اين كار، از ديدگاه اهل تسنّن، بى احترامى به كتاب خداست. رعايت اين نكته در هر موقعيّتى، ضرورى مى باشد.
34. از بردن كفش ها به محوّطه روضه منوّره، كه همان قسمت قديمى مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) است پرهيز نماييد، زيرا اهل سنت چنين كارى را نوعى بى احترامى به آن مكان مقدّس مى دانند.
35. براى جابه جايى كفش هاى خود، هنگام تشرّف به حرم مطهر نبوى (صلّى الله عليه وآله) از كيسه هاى مخصوصى كه توسط كاروان ها به شما داده مى شود، استفاده كرده و آنها را در
ص: 36
قفسه هاى ويژه اى كه در مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) و مسجدالحرام وجود دارند، قرار دهيد. البته شماره آن قفسه را به خاطر بسپاريد تا هنگام برگشت محلّ آن را فراموش نكنيد.
36. كلمن هاى آب سرد در همه جاى حرم موجود است. در طرف راست آن، ليوان هاى استفاده نشده و در طرف چپ آن، ليوان هاى استفاده شده قرار دارد. شما نيز براى نوشيدن آب از ليوان هاى سمت راست استفاده نموده و پس از مصرف، آن را در سمت چپ قرار دهيد.
37. از سخن گفتن با صداى بلند در مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) پرهيز كرده و افراد يا دوستان خود را با صداى بلند نخوانيد، زيرا اهل سنت اين كارها را بى احترامى به اين مكان هاى مطهّر مى دانند.
38. هنگام استفاده از تلفن همراه در اماكن مقدّس ضمن رعايت احترام، از انتخاب زنگ تلفن با آهنگ هاى غيرمناسب و گفتوگوهاى طولانى، آن هم با صداى بلند (بهويژه در اوقات قبل از نماز كه حالت سكوت و معنويت در صفوف نماز حاكم است) جدّاً خوددارى نماييد.
39. در برخى از اماكن مقدّس، مانند مسجد ذوقبلتين و مسجد قُبا حتى از همراه داشتن كفش جلوگيرى مى شود، بنابراين، ضمن پرهيز از بحث و نزاع با مأموران، كفش ها را در جاى مخصوص قرار دهيد.
ص: 37
1. رعايت بهداشت طى سفر، ضامن سلامتى شماست. با حفظ سلامتى مى توانيد در اماكن شريف حضور يافته و اعمال خود را به درستى انجام دهيد. بنابراين براى سالم بودن خود در اين سفر، به نكات بهداشتى كه از سوى مدير يا پزشك كاروان اعلام مى شود، توجّه فرماييد. ضمناً جزوه هايى را كه از طرف هيئت پزشكى حج منتشر شده مطالعه كرده و به تذكرات آنها توجه و عمل نماييد. مطالب اين مجموعه، شما را از مطالعه آن جزوه، بى نياز نمى كند.
2. چنانچه پيش از اين هم گفته شد، يكى از نخستين كارهاى شما، تزريق واكسن مننژيت و همچنين آنفلوانزاست. اين موضوع را جدى بگيريد، دست كم ده روز پيش از رفتن، به آدرسى كه مدير و پزشك كاروان
ص: 38
مى دهند، مراجعه كرده و ضمن بررسى سلامت خود، كارت ويژه معاينه پزشكى و واكسن را دريافت نماييد. اين كارت را به پزشك كاروان نشان دهيد و تا پايان سفر نزد خود نگه داريد.
3. توجّه داشته باشيد كه در طول سفر تحت پوشش بيمه هستيد. پس هرگاه احساس ناراحتى نموديد، به پزشك كاروان مراجعه كرده، در صورت لزوم وى شما را به مراكز بهداشتى و درمانى ايرانيان راهنمايى خواهد كرد تا رايگان درمان شويد.
4. كسانى كه بيمارى خاصّى دارند، پيش از سفر، پزشك و مدير كاروان را در جريان بگذارند و از قرص ها و داروهايى كه مصرف مى نمايند به اندازه مورد نياز، به همراه ببرند.
5. گرچه در مراكز بهداشتى انواع داروها يافت مى شود، ولى براى احتياط، داروهاى زير را به مقدار كم در ساك بزرگ بگذاريد: قرص هاى بدون كُدئين مسكّن، سرماخوردگى و اسهال، چسب زخم و پماد سوختگى. همچنين وسايلى از قبيل: قاشق، ليوان استيل، مسواك، خميردندان، تيغ، صابون كوچك، ليف حمّام، دستمال كاغذى، چند دستمال پارچه اى و عطر يا ماده خوشبوكننده
ص: 39
براى بهداشت فردى لازم است.
6. پس از دستشويى و پيش از غذا خوردن و بعد از آن حتماً دست هاى خود را با آب و صابون شسته و با حوله اختصاصى خشك كنيد.
7. كسانى كه به بيمارى قند مبتلا هستند، از پرخورى و مصرف نوشابه و آب ميوه ها، عسل و مواد شيرين دورى نمايند. همچنين كسانى كه فشار يا چربى خون بالا دارند از مصرف غذاهاى چرب يا نمك دار پرهيز كنند.
8. با توجّه به گرمى هوا (در مدينه و مكّه) و پياده روى هاى زياد، ازشستوشوى بدن، به ويژه پاها، غفلت نكنيد. چنانچه هر موضعى از بدن عرق سوز شد، آن محل را كاملًا با آب و صابون شسته و خشك نماييد، سپس طبق نظر پزشك كاروان با پماد «تتراسيكلينِ» آن را چرب كنيد تا به زودى بهبودى يابد.
9. يكى از بيمارى هاى خطرناك، گرمازدگى است كه حتى گاهى به مرگ افراد منجر مى شود، پس به محض احساس گرماى زياد و بى حالى، با پايين آوردن درجه حرارت بدن (به وسيله نوشيدن آب خنك، كم كردن لباس يا پاشيدن آب به بدن و باد زدن (خود را از مشكلات بيشتر نجات دهيد. براى اين كه دچار گرمازدگى نشويد فقط در
ص: 40
اوقات مناسب (صبح زود يا شب)، براى زيارت و طواف، به مسجدالحرام برويد، همچنين از پياده رفتن زير نور مستقيم آفتاب خوددارى نماييد.
10. چنانچه چشمان شما از نور آفتاب اذيت مى شود، از عينك هاى آفتابى يا كلاه هاى مخصوص كه لبه بلندى دارند، استفاده كنيد.
11. چنانچه به اسهال مبتلا شديد، يك يا دو وعده غذا نخوريد و تنها از مايعات استفاده كنيد. بعد از اين دوره، غذا خوردن را، كم كم با كته يا برنج و ماست آغاز كنيد (البته با نظر پزشك كاروان (.
12. خوب است مقدارى عرق نعنا و خاكشير به همراه داشته باشيد تا در مواقع لزوم مصرف كنيد.
13. نوشابه هاى گازدار، با برخى از مزاج ها سازگارى ندارد و ناراحتى معده ايجاد مى كند. اگر ناراحتى گوارشى احساس نموديد، نخستين كار، ترك نوشابه است. سعى كنيد بيشتر 7 از آب خالص استفاده نماييد.
14. از نوشيدن آب يا نوشابه بسيار سرد، بهويژه هنگامى كه از زيارت برمى گرديد، پرهيزكنيد. اين كار معمولًا باعث سرماخوردگى، سينه درد و گلودرد مى شود.
15. گاهى اوقات در مراسم حجّ تمتّع به دليل كمبود
ص: 41
وسايل نقليه و مسافت زياد هتل تا حرم، اتّفاق مى افتد كه مقدارى پياده روى كنيد، از اين جهت، دستمال سفيد يا كلاه مناسب به همراه داشته باشيد تا در صورت لزوم از آن استفاده كنيد.
16. از انجام غسل هاى مستحبى، بهويژه در فصل سرما يا زمانى كه ممكن است موجب سرماخوردگى شما شود، پرهيز نماييد، بهويژه بعد از غسل با سر و بدن خيس، مقابل باد پنكه ها و كولرهاى داخل ماشين و حرم و منازل قرار نگيريد.
17. در صورت ابتلا به سرماخوردگى، مايعات گرم، مانند چاى كم رنگ، بيشتر بنوشيد و از آشاميدن آب يخ و نوشابه و نيز خوردن غذاهاى سنگين، چرب و سرخ كرده خوددارى كنيد. همچنين با استراحت كافى و پرهيز از رفتوآمدهاى زياد در كوچه و بازار، زمينه بهبودى سريع تر خود را فراهم آوريد. در ضمن بايد مواظب باشيد كه هنگام عطسه و سرفه حتماً جلوى دهان و بينى خود را با دستمال بگيريد و از روبوسى بپرهيزيد تا ديگران را به بيمارى مبتلا نسازيد.
18. چنانچه اشتها نداريد، از غذاى داخل هواپيما استفاده نكنيد، همچنين اگر در ميان راه جدّه و مدينه از شما
ص: 42
پذيرايى مختصرى شد و آن غذاها باب طبع شما نبود، تا حد امكان از آن استفاده نكنيد تا دچار مشكلات بعدى نشويد.
19. از نگه دارى غذا در اتاق محل استراحت خويش خوددارى نموده و حتماً غذا را در زمانِ توزيع و در محل معين شده ميل كنيد. در ضمن از خوردن غذا در ميان وعده هاى غذايىِ ناهار و شام بپرهيزيد تا هنگام صرف غذا، اشتهاى شما بهتر باشد.
20. به منظور حفظ سلامت شخصى و براى استفاده هرچه بيشتر از معنويات اين سفر، كوشش نماييد از غذاهاى سبك و ساده استفاده كنيد.
21. توجّه داشته باشيد، كه در طول اين سفر، چه در مدينه و چه در مكّه، از نعمت هاى الهى (غذا و ميوه) بهره مند هستيد، حتى در صورت درخواست نيز به شما غذاى اضافه داده مى شود. به همين دليل در خوردن غذا زياده روى نكنيد، زيرا منجر به بيمارى شده و خداى ناكرده اين سفر را براى شما تلخ مى گرداند.
22. از خريد هرگونه مواد غذايى از دست فروش ها و اغذيه فروش هاى داخل شهرهاى مكه و مدينه خوددارى نماييد كه به دليل بهداشتى نبودن برخى آنها گرفتار عوارض
ص: 43
بعدى نشويد.
23. داخل اتاق ها كولرهاى گازى وجود دارد، هواى اتاق را در حدّى تنظيم كنيد كه گرم نباشد، و به اندازه اى سرد نكنيد كه وقتى مى خواهيد به حرم يا خيابان برويد احساس گرماى زياد نماييد.
24. براى رفتوآمد به حرم از كفش هاى راحتى استفاده كنيد و چنانچه پادرد داريد، از عصا كمك بگيريد.
25. هنگام بارندگى يا شستشوى صحن ها، به دليل لغزندگى كف صحن هاى مسجدالحرام و مسجدالنبى (صلّى الله عليه وآله) امكان زمين خوردن و آسيب ديدگى زياد است، مراقب خود باشيد.
26. هنگام سوار و پياده شدن از سرويس ها شتاب ننماييد؛ اجازه دهيد كه خودرو كاملًا متوقف شده تا دچار سانحه نشويد.
27. پيوسته نظافت حمام و سرويس هاى بهداشتى را حفظ كنيد و از نگه دارى زباله در اتاق پرهيز نموده و آنها را در صبح و عصر به مأموران تنظيف تحويل دهيد يا در كيسه هاى زباله ريخته و گره بزنيد، سپس زباله ها را در سطل هاى بزرگ كنار سالن ها بگذاريد تا مأموران ببرند.
28. در صورت نياز از مأموران تنظيف بخواهيد تا به
ص: 44
شما مايع ضدّعفونى كننده بدهند. هنگامى كه مى خواهيد از اتاق خارج شويد، در اتاق را كاملا بسته و كليد آن را تحويل دهيد و يا در جاى مطمئن بگذاريد.
29. هر نفر بايد حوله مخصوصى داشته باشد و تنها از آن استفاده نمايد، همچنين از مسواك، شانه، تيغ، ليف و صابون مخصوص خود استفاده نمايد. هيچ گاه در اين موارد، از وسايل مشترك استفاده نكنيد.
30. در تمام مدّتى كه در مدينه يا مكّه هستيد، كوشش نماييد ساعات استراحت خود را طورى تنظيم كنيد كه بيش ترين استفاده را از لحظات معنوى حضور در حرمين شريفين ببريد و البته مراقبت كنيد دچار خستگى و بى خوابى هم نشويد.
31. از خريد لباس هاى ارزان قيمت كه از آنها استفاده شده و در حراجى هاى كنار خيابان ها است بپرهيزيد؛ چنين لباس هايى معمولًا ناقل بيمارى هاى خطرناكى هستند.
32. از خريد لوازم آرايشى غيرمطمئن و داروها، بدون مجوّز پزشك خوددارى كنيد كه پيامدهاى بسيار خطرناكى دارد. در اين موارد با پزشك كاروان يا پزشكان مستقر در هيئت پزشكى حج مشورت نماييد.
33. چنانچه دچار مشكلات تنفسى هستيد، از
ص: 45
ماسك هاى مخصوص استفاده كنيد. همچنين اگر به سرماخوردگى و زكام، مبتلا شديد حتماً از اين نوع ماسك ها كه در اختيار مراكز پزشكى حج مى باشد استفاده نماييد.
34. هميشه، در اماكن زيارتى، از سجّاده مخصوص خود استفاده كنيد تا مجبور نباشيد دستان خود را روى زمين يا فرش هاى آلوده بگذاريد، در اين صورت، گردوخاك و آلودگى هاى زمين را نيز از راه بينى، استنشاق نمى كنيد.
35. زائران محترم! سيگاركشيدن، در تمامى اماكن عمومى عربستان، ممنوع است. بنابراين، از كشيدن آن حتّى در اتاق ها و راه روهاى منازل خوددارى نماييد.
36. ناخن هاى خود را طى سفر، كوتاه نگه داريد، زيرا ناخن هاى بلند يكى از راه هاى انتقال ميكروب است.
37. لباس هاى زير خود را بموقع عوض كنيد و بشوييد. بهتر است اين لباس ها سفيد رنگ و از جنس نخى باشند.
38. چنانچه قصد رفتن به اماكن يا گردش در بازار را داريد، يك قمقمه يا دست كم يك ليوان مخصوص و يك بادبزن كوچك، به همراه داشته باشيد، و تا آن جا كه ممكن است از منبع هاى آب آشاميدنى سرراهى، بهويژه از ظروفى كه در آب خورى هاى عمومى هستند، استفاده نكنيد.
ص: 46
39. مرتب استحمام كنيد تا بوى پا و بدن شما موجب آزردگى همسفرانتان نشود.
ص: 47
40. پرخورى نكنيد و اگر تحت رژيم يا پرهيز غذايى هستيد، آن را دنبال كنيد. همچنين هرگونه مشكلات غذايى خود را با مدير و خدمه كاروان در ميان بگذاريد.
41. برخى از زائران به يبوست مبتلا مى شوند كه مهم ترين دلايل آن عبارت اند از:
1. عرق كردن زياد و كاهش آب بدن
2. آشاميدن نوشابه هاى گازدار و چاى پررنگ؛
3. مصرف زياد موز، بهويژه موزهاى نرسيده.
بنابراين، با رعايت اين موارد از بروز بيمارى جلوگيرى كنيد.
42. قابل توجه شما بانوان محترم! پيش از سفر حجّ براى آغاز مصرف قرص جلوگيرى از عادت ماهيانه و مسائل ديگر، با پزشك كاروان مشورت كنيد و اگر دچار آن شديد، بدون هيچ اضطرابى مى توانيد مسائل شرعى خود را نيز از روحانى محترم كاروان بپرسيد.
43. خواهران گرامى! طى اين مسافرت، از فشارهاى روحى (اضطراب و تشويش خاطر) و پياده روى هاى زياد، دورى كنيد تا به مشكل لكّه بينى و نگرانى هاى ديگر دچار نشويد.
ص: 48
مقدمه
1. سازمان حج و زيارت بنا بر رسالت خود و در راستاى اجراى تعاليم الهى و با عنايت به اداى حقوق زائرين بيت الله الحرام و ميهمانان حرم شريف نبوى (صلّى الله عليه وآله) بر خود لازم مى داند از امكانات موجود در كشور عربستان استفاده بهينه نموده و در همين راستا تلاش فراوانى صورت گرفته تا زائرين عزيز بيشتر از گذشته در خصوص اقامت و اسكان خود در طول سفر از رفاه نسبتاً خوبى برخوردار شوند.
اهميت موضوع مسكن بر كسى پوشيده نيست و همواره تلاش مستمرى وجود دارد كه سال به سال و بهتر از گذشته در حد امكانات از ساختمان هاى مناسب در منطقه مركزى و تعدادى هم در غير مركزى استفاده شود.
اميد آن كه زائرين محترم، اهميت اين امر و اهداف
ص: 49
مقدس نظام جمهورى اسلامى ايران در خدمت به ضيوف الرحمن و ويژگى خدمت رسانى خاص جمهورى اسلامى ايران به زائران بيت الله الحرام را بخوبى درك نمايند.
2. اقامت و اسكان در مدينه منوره از حدود چهار سال قبل به ميزان قابل توجهى از بخش غير مركزى به منطقه مركزى انتقال يافته تا حدى كه در حج سال 84 به حول و قوه الهى تلاش شده 74/ 31% باقيمانده، از منزل مسكونى خوب و تا حدى نوساز در حاشيه منطقه مركزى و خيابان هاى قابل دسترس به مسجدالنبى (صلّى الله عليه وآله) كه خود از امتياز ويژگى خاصى برخوردار مى باشد، بهره مند شوند.
اميد است اقدامات انجام شده در سال جارى بهتر از گذشته، در اختيار عموم قرار گيرد.
3. زائران گرامى، هنگام ورود به هتل و يا ساختمان محل اقامت خود صبر و حوصله را در پيش گيريد تا مديران و مسئولان محترم كاروان بتوانند زمينه را براى استقرار فورى شما فراهم سازند.
4. زائران محترم! توجه داشته باشيد كه قراردادهاى تنظيمى با مالكان ساختمان ها بر اساس گروه هاى قيمتى و طبق سرانه پرداختى به آنها تعيين شده، لذا توقع شما بايد در حد امكانات موجود در ساختمان ها باشد و از تقاضاهاى
ص: 50
غيرممكن جداً خوددارى نماييد.
5. در ساختمان هايى كه كاروان ها به طور مشترك اسكان دارند، ايجاب مى نمايد همكارى مديران و عوامل و زائرين بسيار صميمى و تنگاتنگ باشد تا خدمات بهينه و رفاه بيشترى براى ضيوف الرحمن صورت پذيرد و انشاءالله اقامت خوشى براى زائرين پيش بيايد.
6. محدوديت آسانسورها در تمام ساختمان ها بهويژه در اوقات پيك مصرف و ازدحام، ايجاب مى نمايد كه زائرين از استفاده غيرضرورى پرهيز نموده و براى سرعت در رسيدن آسانسور از توقف بيش از حدّ در طبقات خوددارى كنند.
7. ساختمان هاى خارج از منطقه مركزى پس از بررسى عملكرد مالك و ميزان همكارى و كيفيت آن انتخاب شده و تعيين گروه قيمتى هم بر اساس امكانات موجود صورت پذيرفته است. البته طبيعى است كه امكانات ساير ساختمان ها در منطقه مركزى را نخواهند داشت.
8. زائرين محترم! توجه داشته باشيد كه حضور و اسكان در منطقه مركزى و نزديك به حرم شريف نبوى و مسجدالحرام در مكه، شرايط خاصى در روزهاى پر از ازدحام دارد كه تذكرات لازم توسط مدير كاروان در همه
ص: 51
موارد براى شما بيان مى شود.
9. به زائرين محترم توصيه مى شود تا ضمن همراه داشتن كارت شناسايى و نصب آن به لباس خود طورى زمان رفت و آمد را انتخاب نمايند كه قبل از نمازهاى پنج گانه نيم ساعت زودتر از هتل خارج شوند و بلافاصله بعد از اتمام نماز جماعت به هتل ها و ساختمان هاى محل اقامت خود مراجعه نكنند. اجراى اين توصيه و تذكر در جهت رفاه بيشتر حال زائرين بوده و از ازدحام در آسانسورها و شلوغى احتمالى سالن غذاخورى جلوگيرى خواهد كرد.
10. در سفر حج تمتع ملاك در هتل ها و محل سكونت، درجه نيست، بلكه گروه قيمتى منظور مى شود، و مبلغ اجاره، گروه قيمتى را تعيين مى نمايد ضمناً چون همه امكانات و هتل ها يكسان نيست نمى شود هتلها را با هم مقايسه كرد.
11. به زائرين تاكيد مى شود پول و اشياء قيمتى خود را به صندوق امانات هتل ها و ساختمان ها سپرده و اگر كليدى دريافت نموديد حتماً در نگهدارى كليد صندوق دقت لازم را داشته باشيد.
12. به زائرين محترم توصيه و تأكيد مى شود كه كليد
ص: 52
اتاق ها را به هيچ عنوان همراه خود نبريد، چرا كه ممكن است ديگران پشت در اتاق معطل بمانند.
13. از روزى كه وارد مكّه يا مدينه مى شويد يك اتاق به شما و دوستان همراه داده مى شود. پس از چند روز بايد آن را تحويل دهيد. پس نظافت را از جهات مختلف مراعات نماييد. خدمه كاروان و مأموران ويژه، وسايل نظافت از قبيل: پلاستيك، سطل زباله، حوله، ملحفه و امكانات ديگر را در اختيار شما قرار مى دهند، پس مهم، رفتار شماست. سعى كنيد لباس هاى خود را طورى پهن كنيد كه در محل ديد و باعث زحمت ديگران نباشد. پاكت ها، كاغذها و زباله ها را نيز در سطل هاى مخصوص اتاق بريزيد.
حرمت و شخصيت خود را در احترام به ديگران و رعايت حقوق و شرايط يك زندگى مشترك بدانيد.
14. در بيش تر مواقع، جهت قبله با علامت ويژه اى بر ديوار يا سقف اتاق ها معين و نصب شده است.
معمولًا در ساخت توالت ها جهت قبله رعايت نشده است و از نظر شرعى رو يا پشت به قبله نشستن در حال تخلّى، مكروه است. بنابراين هنگام استفاده قدرى به سمت چپ يا راست بنشينيد.
15. توالت ها معمولًا فرنگى است. بنابراين، از ايستادن
ص: 53
روى لبه آنها پرهيز كنيد. و اگر چگونگى استفاده از آن را نمى دانيد احتياط لازم را بنماييد تا مشكلى براى شما پيش نيايد.
16. زائران محترمى كه تاكنون از وان حمّام استفاده نكرده اند، بهويژه سالمندان عزيز توجّه داشته باشند كه در وان هاى حمام خطر ليز خوردن وجود دارد، بهويژه اگر پابرهنه يا با دمپايى ابرى باشند. بنابراين، مراقب باشيد هنگام استحمام، خداى ناكرده مشكلى براى شما پيش نيايد. (همچنين پرده حمام را در داخل وان قرار دهيد تا آب دوش به كف حمام نريزد و موجب بروز مشكلات ديگر نشود. (
17. حمّام، توالت و آشپزخانه هايى كه در هر اتاق يا سوئيت وجود دارد، مربوط به همه افراد ساكن در همان اتاق است. بنابراين، پس از استفاده از اين محل ها آن جا را تميز و از باقى گذاشتن موى سر و صورت، صابون و شامپو و تيغ هاى مصرف شده و... جداً پرهيز نماييد.
18. زائران محترم! توجّه نماييد كه سالن هاى هتل يا محل سكونت و رستوران هاى غذاخورى، محلّ رفتوآمد افراد مختلف بوده و محلّى عمومى است، پس با لباس هاى راحتى، كه آنها را در اتاق مى پوشيد، خارج نشويد.
ص: 54
19. گرچه محيط هاى محل سكونت، امنيّت لازم را دارد، ولى با خروج از اتاق درها را قفل كنيد.
20. هنگام خروج، كليد ياكارت خود را داخل اتاق جا نگذاريد، زيرا گرفتن دوباره كليد مشكلات زيادى دارد، مخصوصاً اگر مدير كاروان شما در آن ساعت در محل سكونت نباشد. در سيستم هاى هتلى مسئول هتل تا مطمئن نشود كه اتاق براى خود شماست، كليد را نمى دهد. اگر كليد را به همراه خود مى بريد، در حفظ آن دقّت زيادى داشته باشيد.
21. چنانچه با مزاحمت هاى ديگران مواجه شديد، به سرعت مدير و خدمه كاروان را آگاه سازيد تا برخورد مناسب و قانونى صورت گيرد.
22. در ساعاتى از روز كه كارگران بومى براى نظافت وارد اتاق ها مى شوند، از گذاشتن پول، طلا و جواهرات در اتاق (بهويژه در زمانى كه خودتان حضور نداريد) خوددارى كنيد، بلكه آنها را به صندوق امانات ساختمان تحويل داده و با مشخّصات كامل، رسيد دريافت نماييد.
23. در روزهاى نخست براى استفاده از آسانسور و پلّه هاى برقى، حتماً همراه افرادى باشيد كه با كار آنها آشنا هستند. سال مندان عزيز و برادران و خواهرانى كه تاكنون از
ص: 55
اين وسايل استفاده ننموده اند، در اين باره بيش تر دقّت كنند و از افراد آشنا كمك بخواهند. ظرفيت آسانسورها را رعايت كنيد تا باعث سقوط يا خرابى و از كار افتادن آن نشود.
24. خواهران محترمه، بهويژه در شب كه داخل اتاق روشن و بيرون تاريك است، مواظب پنجره اتاق هاى خود باشند؛ حتماً پرده ها آويخته و جاى ديگرى به آن مشرف نباشد.
25. مدير كاروان را به سرعت از هرگونه نقص ساختمانى در داخل اتاق، مانند چكّه نمودن آب از سقف، شكسته شدن شيرها و دست شويى ها يا كاستى هاى ديگر آگاه سازيد تا مشكل را برطرف نمايد.
26. از ايجاد سروصدا در داخل اتاق و زياد كردن صداى تلويزيون يا ضبط صوت خوددارى كنيد، زيرا همسايگان شما ممكن است در حال استراحت باشند و آزار آنان، حتى در ساعات ميانى روز، سزاوار نيست.
27. هنگامى كه در آسانسورها هستيد ادب را رعايت نموده و به ديگران احترام بگذاريد. از شوخى هاى ناراحت كننده، كلمات نامناسب و سخنان آزار دهنده پرهيز نماييد. شخصيّت ديگران را در نظر داشته باشيد، بهويژه اگر
ص: 56
افراد را نمى شناسيد.
28. هيچ يك از وسايل ساختمان را بيرون نبريد و از آنها استفاده نابه جا نكنيد. چنانچه هريك از اسباب و اثاثيه گم، خراب يا تلف شود خسارت آن را از سازمان حج مى گيرند و از نظر شرعى، شما ضامن هستيد.
29. توجه داشته باشيد كه هتل ها و ساير منازل مدينه به واسطه وسعت مكانى و كوهستانى و امتيازات ديگر، در مقايسه با ساختمان هاى مكّه، از امكانات بسيار بهترى برخور دارند. بنابراين در صورتى كه در منازل مكّه محدوديت هايى را ديديد، تصوّر نكنيد كه تغييرى در سيستم خدمات دهى ايجاد شده است، بلكه عموماً مراكز اقامتى در مكّه سطح پايين ترى دارند.
30. زائران محترم! مدير و خدمه كاروان در سفر حج، وظايف خاصى دارند كه حتماً آنها را انجام مى دهند، امّا در برخى موارد هيچ نوع دخالتى نمى توانند داشته باشند، زيرا كارها به صورت متمركز و طبق برنامه مشخّصى كه از طرف ستاد حج تنظيم شده، انجام مى شود، مثلًا در امورى مانند نوع غذا، كيفيت هتل و منازل مسكونى و امكانات اتاق ها، آنها تنها مى توانند كمبودها را گزارش دهند، بنابراين توقّع بيجا و ناممكن از ايشان نداشته باشيد.
ص: 57
31. در هر كاروان طبق برنامه و سهميه اى ويژه، به هر زائر مقدارى پودر لباس شويى، تعدادى شامپو و صابون حمام داده مى شود، در مصرف آنها زياده روى و اسراف نكنيد. البته مديران محترم كاروان تا حد امكان موارد نياز را تأمين مى كنند.
32. صد درصد غذاى زائران در مدينه و شصت درصد در مكه در آشپزخانه هاى مركزى طبخ، و طبق آمار در هتل ها توزيع مى شود. سعى كنيد وعده هاى غذايى را در هتل خود باشيد.
33. افراد سال مند و مريض را در اتاق تنها نگذاريد، حتّى اگر براى دقايق كوتاهى باشد. همچنين سعى كنيد هنگام خروج آنها جهت احتياط بيشتر مشخصات كامل و آدرس محل اقامت و شماره كاروان را همراه داشته باشند.
ص: 58
1. از خريد اجناس حجيم و كالاهاى صوتى تصويرى و برقى كه معمولا در ايران ارزان تر است خوددارى كنيد. علاوه بر اين اجناس بدل و قلّابى كه به ظاهر اصل است، بسيار مشاهده شده، و مى دانيد كه در بسيارى از موارد امكان برگشت و معاوضه وجود ندارد.
2. هنگام خريد طلا، به عيار آن دقّت كنيد كه ساخت كدام كشور است، ضمناً فاكتور خريد را دريافت نماييد. اگر به همراه فرد خبره و آشنايى باشيد، بهتر است.
3. از خريد اجناس دست دوم، به دليل ارزانى آنها، حتماً خوددارى كنيد، زيرا احتمال سرايت بيمارى هاى مختلف در آنها وجود دارد.
4. خواهران محترم! از بحث و جدل، خنديدن با صداى بلند، التماس و چَك و چانه زدن با مردان بيگانه جداً پرهيز نماييد.
ص: 59
5. مراقب كيف پول و اجناس خريدارى شده خود باشيد تا آنها را در مغازه ها جانگذاريد، و سعى كنيد با در اختيار داشتن اسكناس هاى مختلف «خُرد» قيمت اجناس خريدارى شده را پرداخت كنيد و از دادن اسكناس هاى درشت پرهيز كنيد چون برخى از فروشندگان در پس دادن باقيمانده ها سخت گير بوده يا در محاسبه عمداً يا سهواً اشتباه مى كنند.
6. پاساژها و فروشگاه هايى در شهرهاى مدينه و مكّه بنا شده كه از مركز شهر فاصله دارند. فروشندگان اين مراكز ماشين هاى ويژه اى را جلوى هتل ها مى آورند و افراد را، براى خريد اجناس به آن جا مى برند. بايد دقّت لازم را داشته باشيد تا اجناس را گران تر نفروشند و فريب خودروى رايگان آنها يا شلوغى هاى دروغين فروشگاه را نخوريد.
7. هنگام خريد اجناس كاملًا دقّت كنيد كه قلّابى و خراب نباشند، زيرا تا هنگامى كه در فروشگاه هستيد، امكان تعويض وجود دارد، امّا پس از آن حتماً به مشكلات زيادى برمى خوريد.
8. تا حدّ امكان از فروشگاه هايى كه برچسب قيمت دارند، خريد نماييد، البته پيش از خريد قيمت ها را از فروشگاه هاى ديگر نيز سؤال كنيد.
ص: 60
1. تذكرات اين بخش از كتاب درباره اعمال و مناسك است، البته مشروح مناسك بايد در جلسات كاروان توسط روحانيون مطرح شود و زائرين محترم از فرمايشات ايشان حداكثر استفاده را بنمايند.
2. چنانچه مدّت اقامت شما در شهرهاى مكّه و مدينه كم تر از پانزده روز است، نمازهاى چهار ركعتى شما شكسته مى شود، البته پشت سر امام مقيم نمازهاى چهار ركعتى را تمام بخوانيد.
3. نزد اهل سنّت شركت در نماز جماعت لازم است و شركت نكردن در آن موجب گناه است، بنابراين، دقت فرماييد كه در اوقات نماز در حرم باشيد يا در نزديك ترين مسجد محل سكونت خود حضور يابيد.
4. معمولًا پس از نمازهاى جماعت اعلان نماز ميّت
ص: 61
مى شود و موذن مى گويد: «الصَّلاهُ عَلَى الأمواتِ يَرحَمُكُمُ الله». بنابراين شما نيز در اين نماز (كه چهار تكبير دارد (شركت كرده و زمانى كه نماز ميّت خوانده مى شود، از رفتوآمد در بين صفوف جدّاً پرهيز نماييد.
5. صفوف نماز بايد مستقيم و كامل باشند. اين، دستورى است كه امام جماعت پيش از شروع هر نماز مى دهد: «سَوُّوا صفوفكم و اعتدلوا فانَ تسويه الصفوف من تمام الصلاه»، بنابراين، شما نيز تا جاى خالى در صف جلو ايجاد شد آن را پر كنيد.
6. در نمازهاى جماعت بايد نظم در صفوف را رعايت كنيد. براى اين منظور سعى كنيد دقيقا در كنار ديگران قرار گرفته و جلو يا عقب تر از آنها نايستيد.
7. هنگام خواندن نماز، چه در نماز جماعت و چه در نماز فرادى، فقط به محل سجده نگاه كنيد.
8. در نماز جماعت، اذكار را بسيار آرام بخوانيد تا در آن سكوت خاصّى كه در هنگام نماز بر مسجد حاكم است، صداى شما شنيده نشود.
9. تا جايى كه ممكن است در صفوف جماعت به ديگران، بهويژه هموطنان ايرانى خود، جاى دهيد.
10. كودكان مميّزى را كه تا حدودى به احكام دين
ص: 62
آشنايى دارند و مسائل وضو، نماز، طهارت و نجاست را تشخيص مى دهند، حتماً محرم كنيد و احكام را به آنها نيز آموزش دهيد.
11. دختربچّه هايى كه محرم شده اند بايد مانند بزرگترها حجاب و پوشش اسلامى را رعايت كنند. احكام و مناسك حجّ را به آنها آموزش داده و مواظبت نماييد اعمال را به درستى انجام دهند.
12. خواهران محترم! در مسجد شجره كه محل احرام مى باشد، نظافت را رعايت كرده و از ريختن پاكت و زباله ميوه و تنقّلات خوددارى كنيد.
13. مواد آرايشى خانم ها مانع رسيدن آب به مواضع وضو و غسل است، پس در هنگام احرام و خواندن نماز به اين مسأله دقّت نموده و آن را برطرف نمايند.
14. خواهران محترم! اگر براى خواندن نماز طواف در قسمت هاى جلويى پشت مقام ابراهيم جا نبود به قسمت هاى عقب تر برويد.
15. هنگام حركت در مسجدالحرام يا مسجدالنّبى (صلّى الله عليه وآله) روى جانماز افراد پا نگذاريد، زيرا انجام اين كار نوعى بى احترامى به نمازگزاران محسوب مى شود.
16. بانوان محترم سعى كنند در مواقعى كه محل طواف
ص: 63
شلوغ است از انجام طواف مستحبى خوددارى كنند.
17. اگر خواستيد عمره مفرده را پس از اعمال حجّ انجام دهيد، در همان ساعات نخستين شب، يعنى پس از نماز عشا انجام دهيد تا خلوت باشد و به استراحت شبانه نيز برسيد و از طرفى نماز صبح هم قضا نشود.
18. برنامه هايى را كه مى توانيد در وقت تشرّف به مسجدالحرام داشته باشيد، عبارت اند از:
1. طواف هاى مستحبّى (هر طواف هفت دور و دو ركعت نماز دارد (. البته اگر ديگران طواف واجب انجام مى دهند و جمعيت زياد است، طواف مستحبى را ترك كنند؛
2. ختم قرآن مجيد؛
3. خوا ندن نماز قضا؛
4. دعا و نيايش؛
5. نگاه كردن به كعبه كه بسيار توصيه شده است.
19. بوسيدن حجرالأسود و هروله براى بانوان مستحب نيست و خاص مردان است، بنابراين بانوان از بوسيدن حجرالأسود به دليل اين كه موجب اختلاط با مردان مى باشد، جدّاً پرهيزكنند، حتى بعضى مواقع خطرات جانى براى آنها دارد.
20. سعى بين صفا و مروه هيچ استحبابى ندارد، بنابراين
ص: 64
پس از انجام طواف مستحبى نيازى به انجام سعى نيست.
21. خواهران گرامى! بكوشيد در محيط معنوى و ملكوتى مسجدالحرام عفاف را رعايت نموده و از تردّد در قسمت هايى كه معمولًا برادران هستند، بپرهيزيد.
22. چنانچه طواف مستحبى و غيره انجام مى دهيد، براى نماز طواف، در هر جاى مسجدالحرام مى توانيد نماز طواف بخوانيد؛ اصرار نداشته باشيد كه در پشت مقام ابراهيم نماز بخوانيد، حتى در طواف واجب نيز چنانچه طواف تا پشت مقام ابراهيم امتداد دارد سعى نكنيد كه با ايجاد مزاحمت براى طواف كنندگان، پشت مقام، نماز بخوانيد.
23. در قسمت هايى از مسجدالحرام، زيرزمين هايى وجود دارند كه بيش تر محل حضور برادران شده است. بنابراين، خواهران محترم در چنين مكان هايى رفتوآمد نكنند.
24. در هيچ جايى با دستورات پليس و مأموران انتظامات مخالفت نكنيد، زيرا آنها مجرى قوانينى هستند كه به آنها دستور داده اند. البته چنانچه برخوردهاى بى ادبانه اى داشته باشند، مى توانيد از آنها شكايت كنيد و به همراه يكى از برادران ايرانى كه به زبان عربى مسلّط باشد، شكايت
ص: 65
خود را در دفاتر مسئولان آنها مطرح نماييد.
25. در ساعاتى كه نزديك به اذان و نماز است، حجر اسماعيل را خلوت مى كنند. پس چنانچه قصد داريد در اين مكان مقدّس، نماز بخوانيد، در ساعاتى كه اجازه حضور در آنجا داده مى شود برويد و در مواقع ديگر اصرارى براى ورود به حجر اسماعيل نداشته باشيد.
26. چنانچه توفيق اين را داشتيد كه در حجر اسماعيل نماز بخوانيد، دو ركعت نماز به جا آوريد. و سپس محلّ نماز را خالى كنيد و به ديگران هم نوبت استفاده از اين فيض الهى را بدهيد.
ص: 66
اين كتاب، مناسك نيست بنابراين اطلاعات مربوط به اعمال و مناسك حج را از طريق روحانيون محترم و يا با مطالعه كتاب مناسك به دست آوريد، در اينجا تنها فهرستى از مناسك حج تمتع را مرور مى كنيم:
حال پس از تذكرات متفرقه درباره بعضى از احكام، مناسب است اشاره اى به مناسك حج تمتع بشود.
فهرستى از اعمال حجّ تمتّع
حجّ تمتّع مركب از دو بخش است:
الف. اعمال عمره تمتّع؛ ب. اعمال حجّ تمتّع.
عمره تمتّع مركب از پنج عمل است:
1. احرام بستن در ميقات، نيت كردن و گفتن تلبيه؛
2. طواف؛
ص: 67
3. نماز طواف (2 ركعت)؛
4. سعى بين صفا و مروه؛
5. تقصير يا حلق.
چنانچه محرم اين اعمال را انجام دهد تمام مواردى كه به واسطه محرم شدن حرام شده بود، بر او حلال مى شود تا اينكه مرحله دوّم اعمال از 8 ذى الحجّه با احرام حج شروع مى شود.
حجّ تمتّع مركب از سيزده عمل است:
1. احرام بستن درمكّه، نيت كردن و تلبيه گفتن؛
2. وقوف درصحراى عرفات (از ظهر تا مغرب روز نهم ذى الحجه)؛
3. وقوف درمشعرالحرام (از اذان صبح تاطلوع آفتاب روزدهم)؛
4. پرتاب ريگ به جمره عقبه (در روز عيد قربان)؛
5. قربانى كردن گوسفند؛
6. تراشيدن سر يا كوتاه كردن مو؛
7. بيتوته در منا در شب هاى يازدهم و دوازدهم؛
8. رمى جمرات (هرسه شيطان) در روزهاى يازدهم و دوازدهم؛
9. طواف زيارت؛
ص: 68
10. نماز طواف حج تمتع (دو ركعت)؛
11. سعى بين صفا و مروه؛
12. طواف وداع؛
13. نماز طواف (دو ركعت (.
هم اكنون به نكاتى چند در رابطه با مسائل مربوط به حج تمتع اشاره مى كنيم:
مقدّمات احرام
1. شما زائرينى كه مدينه قبل مى باشيد روز آخرى كه در مدينه هستيد، تمامى وسايل خود را در ساك هاى بزرگ، بسته بندى كرده براى حمل به مكه، تحويل مدير كاروان دهيد و فقط يك ساك دستى را كه در آن لباس هاى احرام و بعضى از ملزومات مى باشد، نگه داريد.
2. ابتدا به حمام رفته، نظافت كرده و براى احرام غسل كنيد.
و اگر مدينه قبل باشيد از مدينه به مسجد شجره مى رويد و در آنجا محرم شويد و امّا اگر مدينه بعد باشيد از فرودگاه شهر خود محرم مى شويد.
3. وقتى به مسجد شجره مى رسيد كاملًا دقت نماييد كه از كدام طرف مسجد و كدام در داخل شده ايد و اتوبوس
ص: 69
شما كجا توقف كرده تا براى برگشت سرگردان نشويد، چون ورود شما به مسجد در روز است، ولى ممكن است خروج شما در شب باشد. در اين صورت اگر نشانه هايى براى خود نگذاشته باشيد، دچار مشكل مى شويد.
4. مسجد شجره، دو پاركينگ، يكى در جنوب (طرف قبله) مسجد و ديگرى در شمال (طرف مدينه) دارد. و در صورتى كه اتوبوس ها زياد شود از مناطق باز اطراف مسجد استفاده مى كنند.
احرام
1. وقتى شما محرم شديد و چيزهايى بر شما حرام مى باشد.
مانند محرمات ذيل:
«مشترك بين زن و مرد»
1. شكار كردن؛
2. به همراه داشتن هرگونه سلاح؛
3. كندن درخت يا گياه؛
4. كشتن حيوانات و حشرات؛
5. فسوق (دروغ، فحش، تكبّر)؛
ص: 70
6. جدال (گفتن نه والله و بله والله)؛
7. استعمال عطريات؛
8. كندن و زدودن مو از بدن؛
9. ناخن گرفتن؛
10. آميزش و هر گونه استفاده شهوانى؛
11. استمناء كردن؛
«محرمات ويژه مردان»
12. پوشيدن جامه دوخته شده؛
13. پوشيدن كفشى كه رو و پشت پا را گرفته باشد؛
14. پوشاندن سر؛
«محرمات ويژه بانوان»
15. پوشاندن صورت و روى خود.
2. در مسجد شجره، مشغول تلاوت قرآن و نماز باشيد تا به سوى مكّه مكرّمه حركت كنيد.
ص: 71
3. در اين هنگام، زائران همه با يك لباس سفيد، از كاروان هاى مختلف، شكل هم مى شوند، ماشين ها نيز هم شكل هستند، اطراف مسجد هم تقريباً هم شكل و به يك
رنگ است و تنها نشانه كاروان، پرچمى است كه در دست يكى از افراد مى باشد. بنابراين مراقب باشيد كه از هم كاروانى هاى خود جدا نشويد. البته اگر از جمع كاروان فاصله نگيريد يا با دوستان وارد و آشنا همراه باشيد، مشكلى نخواهيد داشت.
4. پس از سوار شدن در خودروها «كه قبلًا برنامه ريزى آن شده» و سرشمارى دوباره، چنانچه شك، شبهه يا مسأله اى در مورد احرام داريد، با روحانى كاروان مطرح نماييد، زيرا برگشت به مسجد ميقات امكان ندارد و احرام نيز بايد در همين مكان، به طور كامل و صحيح، انجام شده باشد.
5. خواهران محترمه نيز در بخش اختصاصى خود در مسجد محرم مى شوند و اگر معذور باشند با راهنمائى روحانى محترم كاروان در بيرون مسجد نيت كرده، محرم مى شوند. پس از حركت اتومبيل ها به طرف مكّه مكرمه، ذكر لبيك و ديگر ذكرهاى مستحب را تكرار نماييد.
6. در همين مسير، شام مختصرى به شما داده مى شود. در توزيع غذا با يكديگر همكارى و نظافت داخل ماشين را هم رعايت كنيد.
7. اكنون كه در حال احرام هستيد از به زبان آوردن
ص: 72
سخنان بيهوده و بى فايده، پرهيز نماييد، همچنين با صداى بلند نيز سخن نگوييد، چون بعضى افراد كاروان به دليل خستگى مى خواهند بخوابند.
8. در نيمه راه مدينه تا مكّه، مدت زمان كوتاهى براى استراحت و تجديد وضو، پياده خواهيد شد؛ و پس از پذيرايى، بار ديگر سوار خودروها مى شويد. در اين جا نيز چون ممكن است شب باشد كاروان هاى متعدّد، همگى تقريباً در يك زمان پياده و سوار مى شوند، دقّت كنيد تا اتوبوس خود را گم نكنيد.
9. اگر شما مدينه قبل باشيد، در مجموع، شش ساعت در راه بوده ايد؛ طبعاً خسته هستيد، براى همين، يكسره به هتل و محل سكونت رفته و مدير يا معاون كاروان، پس از تشريفات ابتدايى، راهنمايى هاى لازم را بيان كرده و اتاق ها را، طبق شماره هايى كه پيش از اين در كارت شما نوشته شده بود، تحويل مى دهد. بدين ترتيب شما در اتاق ها مستقر مى شويد.
10. سپس تجديد وضو نموده، براى ادامه اعمال عمره تمتع روانه حرم مى شويد و پيش از ورود به مسجدالحرام، مستحبّات ورود و تذكّرات لازم توسط روحانى و مدير كاروان، بيان مى شود. توجه داشته باشيد كه طواف و نماز
ص: 73
طواف شما بدون وضو نباشد.
پس از ورود به مسجدالحرام، در نخستين لحظه، با ديدن خانه كعبه، حاجات مهم خود را از خداوند متعال بخواهيد، چرا كه در مهمانى خاص الهى وارد شده ايد و بايد قدر اين ساعات و لحظات را بدانيد.
11. بهتر است زائرانى كه براى نخستين بار به اين سفر پربركت مشرّف مى شوند، پيش از آغاز اعمال، مقدارى صبركنند تا به فضاى مسجدالحرام آشنا شوند و به تذكّرات مجدد روحانى كاروان كاملًا گوش فرا دهند.
طواف
1. دوّمين عمل در عمره تمتّع، طواف است كه بايد از روبه روى حجرالأسود شروع كنيد و هفت دور كامل به دور كعبه بگرديد.
2. موارد زير را، در طواف در نظر داشته باشيد:
الف. تا آخر طواف بايد با وضو باشيد؛
ب. شانه چپ شما در تمامى دورها بايد به طرف خانه كعبه باشد؛
ج. در حين طواف از رفتن به داخل حجر اسماعيل خوددارى كنيد؛
ص: 74
د. بجز ربّنا آتنا فى الدنيا حسنه وفى الآخره حسنه وقنا عذاب النار، دعاى ويژه اى براى طواف وجود ندارد.
در مورد طواف، احكام ديگرى وجود دارد كه توسط روحانى محترم كاروان بيان مى شود.
نماز طواف
1. پس از تمام شدن هفت دور طواف، به محوّطه پشت مقام ابراهيم آمده يا هر كجاى مسجد الحرام، دو ركعت نماز طواف را بخوانيد.
2. پس از خواندن نماز، در قسمت عقب، يعنى نزديك پلّه ها و شيرهاى آب زمزم اجتماع مى نماييد. مختصرى از آب زمزم مى نوشيد و به سر و صورت و بدن مى ريزيد و صبر مى كنيد تا همه افراد كاروان جمع شوند.
سعى صفا و مروه
1. براى انجام سعى بين صفا و مروه، به طرف مسعى حركت مى كنيد. در كنار كوه صفا نيّت سعى كرده آن را آغاز مى نماييد.
از صفا، حركت كرده تا به مروه مى رسيد. اين، يك دور مى شود. از مروه به طرف صفا، دور دوم و به همين ترتيب،
تا شوط هفتم را انجام مى دهيد. در مروه، هفت شوط، كامل مى شود.
2. در مسير بين صفا و مروه قسمتى وجود دارد كه براى مردان، مستحب است هروله كنند. ابتدا و انتهاى اين بخش با مهتابى سبز در سقف و ديوارها مشخص شده است. اگر كسى انجام اين مستحب را فراموش كرد و در اواسط آن متوجّه شد، نبايد برگردد و اين كار را انجام دهد، بلكه از هر جا به خاطر آورديد، هروله كنيد.
حلق يا تقصير
پس از انجام سعى، نوبت به حلق يا تقصير مى رسد. بدين صورت كه يك چهارم از موى سر را كوتاه مى كنيد و يا مى تراشيد بدين صورت از احرام، خارج شده و اعمال عمره تمتّع تمام مى شود. با اميد به رحمت الهى و قبولى طاعات، راهى منزل مى شويد و لباس احرام خود را از تن خارج و لباس هاى معمولى خود را مى پوشيد. آنگاه تا فرا رسيدن مرحله دوّم اعمال منتظر مى مانيد.
در مسجدالحرام
1. به تجربه، ثابت شده كه بهترين زمان براى انجام و تكميل اعمال عمره تمتّع، در نيمه شب و يا پس از نماز
ص: 75
صبح است. سعى كنيد همه با هم باشيد تا اعمال براى شما و كسانى كه اين سفر، نخستين سفرشان است به راحتى و خوبى انجام پذيرد.
2. زائران محترم! هنگام طواف و همچنين سعى صفا و مروه، امكان اجتماع كاروان مشكل مى باشد، پس لازم است قبلًا احكام و وظيفه خود را بدانيد و طبق آن، عمل نماييد، گرچه روحانى محترم و مدير كاروان در هر حال، شما را همراهى خواهند كرد.
با دوستان و همراهيان خود قرار بگذاريد كه يكديگر را پس از هر عمل در نقطه مشخصى ببينيد. به طور مثال، بعد از طواف در قسمت هاى پشت مقام ابراهيم، و...
مبادا به خاطر باهم بودن، از اعمال واجب غافل شده و موجب مشكلات بعدى شويد.
چنانچه از كاروان عقب افتاديد، نيروهاى واحد امداد كه لباس هاى آبى بر تن دارند شما را راهنمايى مى كنند.
3. زائران سال مند و افرادى كه مبتلا به پادرد و كمردرد هستند و به كمك ديگران نياز دارند، اجازه دهند شخصى كه همراه آنهاست در روز اوّل، اعمال خود را انجام داده و سپس به كمك آنها بيايد، چون بسيار مشكل است كسى بخواهد در يك زمان، جداى از اعمال خود، كارهاى لازم
ص: 76
ديگرى را انجام دهد، بهويژه اگر براى هر دو نفر، سفر اوّل باشد.
4. چنانچه در انجام سعى يا طواف به ويلچر نياز داريد مى بايست با در دست داشتن كارت شناسايى، به دفتر «العربات المجانيّه» به نزديك كوه صفا (طبقه دوم) مراجعه و ويلچرى را دريافت نماييد. البته اين كار را براى بار اوّل همراه با مدير يا خدمه كاروان انجام دهيد.
5. چنانچه بخواهيد از چرخ دستى هاى ويژه اى كه كارگران عرب آنها را مى برند استفاده نماييد، مى بايست كرايه را آماده كنيد و به همان دفتر، در محلّ كوه صفا، مراجعه نموده و طبق نوبت و مقرّرات ديگر، يكى از چرخ دستى ها را اجاره كنيد.
6. خواهران محترم از گره زدن چادرهايشان به يكديگر در حال طواف، خوددارى كنند، چون خودشان به زحمت مى افتند و ديگران را نيز به زحمت مى اندازند. علاوه بر اين، هريك از خواهران در حالت عادى و انفرادى بهتر مى تواند طواف كند.
7. زائران محترم! سعى كنيد هنگام طواف دعاها را آهسته بخوانيد.
دعاهايى مانند:
ص: 77
«ربَّنا آتنا فى الدّنيا حسنه...»، «يا رحمان يا رحيم»، «يا ارحم الرّاحمين» و... را زمزمه كنيد.
8. خواهران محترم هنگام طواف و خواندن نماز طواف در پشت مقام ابراهيم از چادرهاى نازك، استفاده نكنند كه چنانچه با آن چادر و لباس، نماز واجب را بخوانند، باطل بوده و اعمال آنان خراب مى شود.
9. خواهران محترم توجّه داشته باشند كه طواف مستحب يا واجب خود را در اوقاتى كه نزديك به اذان است انجام ندهند، زيرا با مشكلات زيادى روبه رو مى شوند. همچنين تأكيد مى شود كه در بين نماز مغرب و عشا و يك ساعت مانده به اذان صبح مشغول طواف نشوند، زيرا صفوف نماز بسته شده و مجبور هستند كه در جلوى مردها يا در بين صفوف آقايان نماز بخوانند كه اين كار دور از شأن يك زائر متعهّد است، علاوه بر اين، مأموران سعودى هم مخالفت مى كنند، ما هم نبايد با ايشان مخالفت كنيم، بلكه دوستان را راهنمايى كنيم. در اين دو سال اخير در محوطه پشت مقام، مكانى را براى خواندن نماز خواهران محصور كرده و مأمورين حرم، زائران زن را براى نماز خواندن، به آنجا هدايت مى كنند.
10. برادران محترم! از باز و بسته كردن لباس احرام در
ص: 78
برابر نامحرم و نمايان ساختن مواضع بدن و همچنين از نشستن روى پله ها، بهويژه در حال احرام، جدّاً بپرهيزيد. خواهران محترم نيز وعده هاى ملاقات خود را روى پلّه ها قرار ندهند و در آن جا ننشينند، زيرا اوّلًا: كار درستى نيست، و ثانياً: مأموران از نشستن جلوگيرى مى كنند كه مشكلات ديگرى به وجود مى آيد، از جمله اينكه همراهتان شما را پيدا نمى كند.
ص: 79
اشاره اى به اعمال حجّ تمتّع و تذكّرات لازم
احرام
1. در روز هشتم ماه ذى حجّه عموم كاروان ها و زائرين آماده مى شوند تا مرحله دوّم اعمال حجّ تمتّع را به جاى آورند.
زائرين محترم در هتل ها غسل احرام نموده و لباس هاى احرام را مى پوشند و در ساعت معينى كه مدير محترم كاروان معلوم مى كند، وضو مى گيرند و براى محرم شدن حاضر مى شوند.
مراسم مُحرِم شدن كه خواندن دو ركعت و نيت كردن و ذكر «لبّيك» است، انجام مى شود.
2. بعضى، تمام افراد كاروان را در سالن هتل و محل سكونت جمع مى كنند و اين مراسم را انجام مى دهند. بعضى، افراد كاروان را سوار بر ماشين ها كرده و تا
ص: 80
مسجدالحرام مى آورند.
به هر حال، اجراى اين مراسم با توجّه به تراكم جمعيت و مشكلات موجود در آن زمان، بستگى به تشخيص روحانى و مدير محترم كاروان دارد و هر چه را صلاح بدانند، به آن عمل مى نمايند.
3. معمولًا كاروان ها بعد از ظهر روز هشتم، پس از صرف ناهار اعلان حركت به سوى منى مى نمايند.
4. آنچه را شما زائرين محترم براى وقوف در عرفات، مشعر و منا لازم داريد عبارت است از: يك دست لباس معمولى كه راحت و خنك باشد تا پس از خارج شدن از احرام آن را در منا بپوشيد و نيز بعضى از وسايل شخصى و احياناً داروهايى كه براى اين مدّت مورد نياز است.
ضمناً چند عدد تيغ و وسايل لازم براى تراشيدن سر تهيه نموده و همه آنها را در ساك دستى قرار دهيد.
5. معمولًا شب هاى مشعر در اين سال ها كه حج در فصل زمستان و پاييز واقع شده، سرد است. چنانچه تحمّل آن را نداريد، دو عدد حوله اضافه يا پارچه و پتوى غير دوخته همراه داشته باشيد.
6. خانم هاى محترمه بدانند كه در اين چند روز كاملًا مستقل از شوهران خود هستند؛ يعنى آقايان در چادرى و
ص: 81
خانم ها در يك چادر ديگر به صورت دسته جمعى مى باشند، بنابراين، وسايل و امكاناتى را كه هر نفر براى خود لازم دارد در ساك شخصى خود قرار دهد.
7. همراه داشتن كيف و وسايل ديگر گرچه دوخته باشند، براى مردِ مُحرم اشكالى ندارد، آنچه حرام است، پوشيدن لباس دوخته به عنوان «لباس احرام» است.
ص: 82
اكنون به تذكّراتى كه در مرحله وقوف به عرفات لازم است، توجّه فرماييد:
1. مساحت چادرها به گونه اى است كه جاى استراحت براى اعضاى كاروان در آن منظور شده است. البته همگى براى استراحت در كنار يكديگر قرار مى گيريد و بايد ملاحظه و مراعات يكديگر را بنمائيد. چون سرزمين عرفات محدود است و زائران در حال افزايش اند و تعيين مكان در عرفات با دستور و توزيع مسئولان سعودى است و آنها نيز با توجّه به حضور جمعيت فراوان چنين تقسيم مى كنند. نتيجه اينكه به دوستان هم سفر خود جاى دهيد و از آنان بخواهيد مكانى بيش از حدّ خود اشغال نكنند. مهربانى و ادب را در حال احرام حفظ كنيد تا از اين لحظات حساس بهترين بهره ها را برده باشيد.
ص: 83
2. سرويس هاى دستشويى عمومى در هر طرف با فاصله از چادرها وجود دارد. شما سعى كنيد از نزديكترين سرويس استفاده كنيد، زيرا امكان گم شدن در لابه لاى چادرها كه به صورت يك نواخت چيده شده بسيار است. گرچه جاى نگرانى نيست و نهايتاً با سؤال و جستوجو پيدا خواهيد كرد.
3. به دليل شلوغى سرويس هاى دستشويى، سعى كنيد دقايقى زودتر برويد و در نوبت باشيد تا مشكلى پيش نيايد و ديگران هم ناراحت نشوند.
4. خواهران محترم! هنگام خروج از چادرها و حتّى هنگامى كه در چادرها هستيد، حجاب كامل را رعايت كنيد، زيرا داخل چادرها از لابه لاى آن ها پيداست.
5. خواهران محترم! توجّه داشته باشيد كه دستشويى آقايان و خانم ها به هم متّصل است، لذا از صحبت كردن بلند و داد و فرياد زدن بى جا پرهيز نماييد. همچنين نسبت به زائرين ديگر، رعايت نوبت، احترام و ادب را داشته باشيد، خصوصاً اگر از كاروان ها يا كشورهاى ديگر مى باشند.
6. پس از خروج از دستشويى ها حتماً دست هاى خود را با آب و صابون يا مايع دستشويى بشوييد.
ص: 84
7. تا زمانى كه عين نجاست را در جايى نديده ايد، همه جا را پاك بدانيد، پس چنانچه ترشّحى از آب ها به شما پاشيد يا گوشه اى از لباس احرام شما در آن افتاد، نگران نباشيد. از فرياد زدن و اهانت كردن به يكديگر جدّاً بپرهيزيد.
8. در نحوه جمع كردن لباس احرام يا درآوردن آن براى رفتن به دستشويى ها بر اعصاب خود مسلّط باشيد. هيچ عجله نكنيد و مسائل شرعى را رعايت نماييد.
9. كاروان بعد از خواندن نماز صبح روز نهم در منا به طرف عرفات حركت مى كند.
10. پس از صرف صبحانه در روز نهم ذى حجّه طبق برنامه سنواتى، بعثه مقام معظّم رهبرى (مدّظلّه) مراسم برائت از مشركين را در چادرهاى محل استقرار بعثه برگزار كرده و از همه كاروان ها جهت شركت در اين مراسم، دعوت مى نمايد. لذا سزاوار است كليه خواهران و برادرانى كه امكان شركت براى آنها فراهم است، در اين مراسم شركت نمايند. همچنين سعى كنيد با پرچم مخصوصى كه مى رويد، فاصله زيادى نداشته باشيد. البته مى توانيد نشانه هايى هم براى خود قرار دهيد تا اگر چنانچه در شلوغى جمعيت دوستان خود را گم كرديد، بتوانيد به چادر برگرديد و در غير اين صورت نيز مى توانيد با سؤال از
ص: 85
مديران و خدمه كاروان هاى ديگر چادر خود را بيابيد، چون كاروان هاى هر استان در نزديك هم قرار دارند.
11. از آن جا كه در حال احرام هستيد، احكام آن را فراموش نكنيد. مواظب باشيد مبتلا به كندن گياه، كشتن حشرات، استعمال عطر، جدال و... نشويد، خصوصاً توجه داشته باشيد از دمپايى هايى استفاده كنيد كه ليز نخوريد. همچنين در حركت بين چادرها مواظب باشيد كه پا يا سر شما به طناب ها برخورد نكند.
12. سعى كنيد جمع كاروان خود را جمعى علمى و معنوى قرار دهيد و از فرصت ها حداكثر استفاده را بنماييد.
13. يكى از كارهايى كه در عرفات انجام مى شود دادن نيابت به فردى است كه مى خواهد فرداى آن روز (عيد قربان) به قربانگاه رفته و براى هر نفر، گوسفند قربانى كند. معمولًا براى اين كار چند نفر معين شده و هر يك نيابت از چند نفر را بر عهده مى گيرند. البته هر زائر بايد بداند كه نايب او چه كسى است.
14. توجه داشته باشيد كه نمازهاى ظهر و عصر و عشا در عرفات، مشعر و منا فقط براى كسانى كه قبل از عرفات با قصد اقامه ده روز در مكه بوده اند تمام و براى ديگران شكسته است.
15. قبل از اذان ظهرِ روز عرفه در هر كجا كه هستيد در
ص: 86
چادر كاروان خود جمع شويد تا براى وقوف در عرفه خود را آماده كنيد.
16. در روز عرفه قبل از اقامه نماز جماعت ظهر حتماً ساعتى را استراحت نماييد.
17. پس از نماز ظهر هر كاروان مراسم دعاى عرفه را با جمع زائران خود شروع مى كند.
18. با نزديك شدن به مغرب، اسباب و اثاثيه را جمع مى كنند كه پس از غروب به طرف مشعرالحرام حركت نمايند. دقّت نماييد چيزى را در چادرها جا نگذاريد، زيرا برگشت به اين نقطه، امكان پذير نيست. نماز مغرب و عشا را در منى مى خوانيد.
19. اگر ممكن است هر زائر چند بطرى آب معدنى كوچك يا نوشابه و حتى كيك يا بيسكويت در ساك دستى خود به همراه بياورد.
20. يكى از مراحل دشوار حجّ تمتّع، خروج از منطقه عرفات تا رسيدن به محلّ استقرار در مشعرالحرام است. تصوّر كنيد كه هم زمان جمعيتى نزديك به دو ميليون حاجى با هر وسيله اى مى خواهند حركت كنند. تمام راه ها و خيابان ها مملو از ماشين هاى شخصى، تداركاتى و اتوبوس است و اضافه بر آن، سر و صداى پليس هم بر شلوغى
ص: 87
مى افزايد. جالب اينكه معمولًا همه راه ها بسته مى شوند يا حركت ماشين ها به كندى صورت مى گيرد و حتّى اين كندى حركت تا بعد از نيمه شب ادامه دارد.
21. خواهران محترمه و افراد سال مند و ضعيف مى توانند قبل از نماز صبح روز دهم از مزدلفه خارج شوند. ولى آقايان توانمند مجاز به اين كار نيستند.
22. يكى از طرح هاى جالبى كه در سال هاى اخير به آن توجه شده اين است كه افراد جوان در كاروان ها كه توان پياده روى حدود ده كيلومتر را دارند به صورت دسته جمعى از عرفات حركت مى كنند و خود را به مشعر مى رسانند. البته اين كار بايد با موافقت مدير و روحانى محترم كاروان و پيش بينى هاى لازم صورت گيرد.
23. خدمه محترم، اثاثيه هاى شما را از عرفات در وانت بار گذاشته و به چادرهاى منا مى برند، ولى اگر وسايل ضرورى داريد آن را با خود برداريد، زيرا مشكل، فقط حمل ساك است كه در صبح روز عيد قربان مى خواهيد پياده از مشعر تا منا ببريد (حدود چهار كيلومتر) و بايد باعث نشود كه حوله يا پتويى كه براى اين مرحله از اعمال آماده كرده ايد به همراه خود نياوريد؛ «يعنى شب مشعرالحرام».
ص: 88
وقوف در مشعرالحرام
تذكرات مربوط به مشعر الحرام عبارتند از:
1. چنانچه در هر ساعتى از شب به وادى مشعر يا مزدلفه رسيديد، سعى كنيد در حدود مسجد مزدلفه تا قبل از پل (كبرى ملك فيصل) باشيد تا فردا صبح زودتر به منا برسيد و اعمال روز عيد قربان را انجام دهيد.
2. تا آنجا كه امكان دارد جمعيّت كاروان كه در چند اتوبوس هستند در يك نقطه جمع شوند تا به هنگام وقوف كه بعد از اذان صبح است همه دور هم جمع باشند كه همين با هم بودن حال و هوايى دارد.
3. خانم ها و آقايان سال مند و افراد مريض يا ضعيف پس از نيمه شب، به طرف منا حركت مى كنند. آنان همان شب، وارد منا شده به چادرهاى مخصوص محلّ اقامت در
ص: 89
منا رفته تا فردا صبح كه بقيّه افراد كاروان بيايند و در آنجا مستقر شوند.
4. يكى از اعمالى كه در سرزمين مشعرالحرام انجام مى شود، جمع كردن تعداد 49 عدد ريگ در اندازه حدود فندق يا پسته (يك بند انگشت) است. معمولًا براى احتياط مقدارى بيشتر جمع مى كنند.
5. چنانكه قبلًا تذكّر داده شد، در اين سال ها شب هاى مشعر، سرد و همراه با باد و گردوغبار است. در چنين شرايطى مى توانيد از حوله هايى كه براى در امان بودن از اين سرما به همراه آورده ايد، استفاده كنيد؛ البته چنانچه روفرشى و پتو نيز به همراه داشته باشيد مى توانيد خود را با آن بپوشانيد.
6. سعى كنيد مقدار كمى هم كه شده بخوابيد تا نيروى لازم را براى ادامه اعمال داشته باشيد، گرچه خداوند قدرت آن را هم مى دهد.
7. اگر روى زمين جاى مناسبى براى استراحت پيدا نكرديد، مى توانيد روى همان صندلى هاى ماشين استراحت كنيد.
8. سرويس هاى بهداشتى در نقاط مختلف مشعرالحرام است، ولى چون تعداد آنها محدود است معمولًا شلوغ
ص: 90
هستند. براى اين كار بايد قبلًا برويد و نوبت بگيريد.
9. نماز شب (يازده ركعت) را در آن شب سراسر رحمت و مغفرت فراموش نكنيد و با خواندن دعا و مناجات، حالت معنوى خود و دوستان همراه را حفظ نماييد. اگر با اين برنامه ها مشغول نشويد طبعاً گفتگوهاى بى معنى و بى فايده اى پيش خواهد آمد كه بعدها افسوس اين لحظات را خواهيد خورد.
10. نيم ساعت قبل از اذان صبح بيدار شده، وضو بگيريد و آماده وقوف باشيد. اگر در جاى ديگرى هستيد در نقطه اى كه روحانى محترم معيّن مى كند، جمع شويد.
11. پس از اقامه نماز جماعت صبح و تعقيبات، ساعتى را مشغول ذكر و دعا و مناجات باشيد، بعد هم كم كم آماده حركت به سمت منا شده و چنانچه اثاثيه اى داريد، غير از يك بطرى آب، بقيه را در ماشين وانت بار مخصوص كاروان قرار دهيد كه بار سنگين نداشته باشيد. (البته اگر اين ماشين نزد شما باشد، امّا اگر اتوبوس بود، چون احتمال دارد از ورود آن جلوگيرى كنند، بهتر است، اثاثيه را به دست گرفته و به طرف منا حركت كنيد. (
12. بعد از وقوف، حركت از مشعر به طرف منا آغاز مى شود در اين مرحله، همه با بلندكردن پرچم كاروان خود
ص: 91
و با تلبيه و ذكرهاى الله اكبر و لا اله الّا الله و ذكرهاى ديگرى كه براى عيد قربان است، با حفظ جمعيّت كاروان و مواظبت از افراد ضعيف، حركت مى كنيد تا پس از وادى محسِّر وارد منطقه منا شويد. چادرهاى مخصوصى با رنگ سفيد و منظم كه با اسكلت فلزى برپا شده است نشانه نزديك شدن شما به اين سرزمين است. با هدايت مدير و خدمه، وارد چادرهاى كاروان خود مى شويد.
13. چنانچه بعضى از افراد كاروان در نقطه اى از مشعرالحرام قرار گرفتند كه نتوانستند همراه جمع و با حضور روحانى كاروان وقوف نمايند، در هر كجا كه مى بينند كاروانى جمع شده، حاضر شده و اين عمل را همراه آنها انجام دهند، زيرا عقب افتادن از كاروان، دليل بر ترك عمل نمى شود، و حتى با آنان مى توانند به طرف سرزمين منا رهسپار شوند.
ص: 92
1. چنان كه قبلًا هم يادآورى شد، چادرهاى منا از جهت مكان استراحت براى زائرين، فضاى محدودى دارد، پس لطف نماييد به افراد ديگر جاى دهيد و از اشغال اضافى مكان، خوددارى كنيد و خداى ناكرده كارى كه باعث رنجش خاطر ديگران باشد، انجام ندهيد. مهربان باشيد، زيرا مدّت اقامت شما در اينجا دو روز و نصف بيشتر نيست، پس هر طور كه هست مراعات حال يكديگر را بنمائيد.
2. خانم ها و آقايان محترم! در تمام مدّتى كه در منا هستيد، نمازهاى خود را به جماعت بخوانيد. و از نكات و معارف و اسرار اين سرزمين كه توسط روحانيون محترم بيان مى شود بهره بگيريد.
ص: 93
رمى جمره عقبه (شيطان بزرگ (
اينك به تذكّرات لازمى كه براى اين مرحله از اعمال لازم است مى پردازيم:
1. مسافتى را كه از مشعر تا منا مى پيماييد، چند كيلومتر است. اين مسير، معمولًا مملو از جمعيّت و ماشين ها است كه بايد از لابه لاى آنها حركت نماييد. پس هر قدر مى توانيد بار و اثاث همراه كمتر داشته باشيد و چنانچه مدير كاروان مصلحت دانست آنها را در همان ماشين هاى وانت يا اتوبوس ها قرار دهيد تا بعداً به چادرهاى منا بياورند.
4. معمولًا در آغاز ورود به منا به چادرهاى مخصوص كاروان خود مى رويد و استراحت مختصرى مى نماييد، صبحانه را صرف كرده و سپس براى رمى جمره عقبه، حركت مى كنيد.
5. جمعيّت كاروان بعد از صرف صبحانه به طرف جمرات حركت مى نمايند، ولى در روز اوّل، فقط جمره عقبه (شيطان بزرگ) را سنگ مى زنند.
6. فاصله چادرهاى ايرانى تا محلّ رمى جمرات حدود 5/ 2 كيلومتر است. البته از راه هايى كه مى رويد، مشخّصات آن را به ذهن بسپاريد، چون ممكن است در برگشت گم شده يا عقب بمانيد و مجبور شويد به تنهايى بازگرديد.
ص: 94
7. براى رمى جمره روز اوّل، فقط هفت ريگ واجب است، ولى تعدادى سنگ اضافه نيز برداريد كه چنانچه به هدف نخورد، دچار كمبود نشويد.
8. پس از اينكه به محلّ جمرات رسيديد به طرف جمره عقبه برويد.
سپس شروع به پرتاب سنگ، به طرف ديوار كرده و سعى كنيد در قسمت وسط ديوار سيمانى بزنيد كه رعايت احتياط شده باشد. پس از رمى نيز با احتياط خود را از جمعيت جدا كرده و به محلّى كه قبلًا توسط افراد كاروان تعيين شده، مى رويد.
9. در اين مرحله از اعمال، چنانچه سؤال و مشكلى در اجراى عمل داشتيد با روحانى محترم كاروان مطرح نماييد، چون اگر ناقص انجام داده باشيد، برگشت از چادرها بسيار مشكل است.
10. چنانچه در مسير برگشت، از كاروان عقب افتاديد به يكى از كاروان هايى كه ايرانى است بپيونديد. اگر مربوط به استان شما بود، كه بهتر، زيرا تقريباً نزديك محلّ كاروان شما مى روند و مى توانيد به راحتى به مقصد برسيد، امّا اگر از استان شما نبود به هر حال به منطقه اى مى رود كه ايرانى ها هستند و شما مى توانيد كاروان خود را پيدا كنيد.
ص: 95
11. براى رفت و برگشت از جمرات، ظرف آب، يا قمقمه به همراه داشته باشيد، گرچه آب به صورت فراوان موجود مى باشد، ولى براى عقب نيفتادن از كاروان چنين تمهيداتى خوب است. اگر چنانچه در شلوغى جمعيّت قمقمه يا ظرف آب شما هم از دست رفت، نگران نباشيد و معطّل نشويد. همراه كاروان حركت كنيد.
12. چادر امداد گمشدگان در طول ايام تشريق در عرفات و منا مستقر است، چنانچه گم شديد به اين چادر مراجعه كنيد تا برادران امدادگر، شما را به محل خودتان هدايت نمايند.
قربانى
1. پس از رمى جمره عقبه، زمانى كه به چادرها باز مى گرديد تقريباً نزديك ظهر است. منتظر مى مانيد تا خبر ذبح گوسفند قربانى را همان افرادى كه قبلًا به آنها وكالت داده بوديد براى شما بياورند.. هر زمان اين خبر به شما رسيد وقت انجام عمل بعدى، يعنى حلق يا تقصير است.
2. سعى كنيد تا از ذبح گوسفند براى خودتان توسط ذابح، مطمئن شويد آنگاه شروع به حلق يا تقصير كنيد. به گفته و عمل افراد از كاروان هاى ديگر عمل حلق را زودتر
ص: 96
شروع نكنيد. هر فرد و هر كاروان وضع خاص خودش را دارد.
3. چنانچه امكان قربانى گوسفند براى شما در روز عيد قربان نبود، تا روز بعد صبر كنيد تا به نيابت از شما مجدّداً به قربانگاه بروند، وقربانى كنند.
حلق يا تقصير
1. زمانى كه رمى جمره عقبه و قربانى انجام شد نوبت به حلق) تراشيدن موى سر) براى آقايان، و تقصير (كوتاه كردن يك چهارم از موى سر) براى خانم ها فرامى رسد. بانوان محترم دقت نمايند.
كوتاه كردن مو در محلّى نباشد كه مورد ديد و حضور آقايان است، نظافت را هم رعايت نموده، موى خود را در سطل زباله بريزيد و از پراكنده ساختن آن در محيط خوددارى كنيد.
آقايان محترم قبلًا براى تراشيدن سر، وسائل لازم را برداشته و در محل هاى مخصوصى كه در كنار دستشويى ها موجود است رفته و عمل حلق را انجام دهند.
2. مهم ترين مسأله در انجام اين مرحله از اعمال، رعايت نظافت و بهداشت شخصى، خصوصاً محل
ص: 97
تراشيدن مو و حلق است. براى اين منظور، به نكته هاى زير توجه فرماييد:
* از تيغ مشترك استفاده نكنيد؛
* از پيش بند پلاستيكى براى جلوگيرى از ريزش مو استفاده كنيد؛
* موها را حتماً در سطل هاى زباله بريزيد؛
* چنانچه دچار بريدگى هاى بزرگ در پوست سر شديد با محلول بتادين و پانسمان، محلّ مورد نظر را معالجه نماييد.
* پس از انجام كار، زير دوش ها برويد و تمام بدن را با صابون بشوييد و به شستن زير شيرها اكتفا نكنيد.
3. افرادى كه حلق مى كنند لازم نيست اوّل خودشان حلق يا تقصير كرده باشند تا بتوانند براى ديگران حلق نمايند.
4. در انجام حلق، عجله نكنيد. اگر در روز اوّل ممكن نشد، در روز بعد اين كار را انجام دهيد.
سنت بيتوته در منا در شب يازدهم و دوازدهم
ص: 98
بعد از رمى جمره عقبه تا قبل از غروب روز دوازدهم، در اين مدت هر وقت خواستيد طواف زيارت را انجام دهيد.
رمى جمرات سه گانه
1. بعد از ظهر روزهاى يازدهم و دوازدهم ذى حجّه مى بايست براى رمى جمرات سه گانه برويد. در برگشت به چادرها نيز حتماً با افراد كاروان خود باشيد تا دچار نگرانى و اشتباه در مسيرها نشويد.
2. چنانچه بعضى از مديران كاروان ها مصلحت دانستند در روز دوازدهم پس از رمى جمرات از طريق تونل ها به صورت پياده به منازل خود مى روند. اين كار نيز بايد تحت نظارت مدير و روحانى محترم كاروان باشد.
3. بعد از ظهر روز دوازدهم، كوچ از منا شروع و تا قبل از صبح روز بعد بايد از منا خارج شويد كه عملًا اين كار صورت مى گيرد و چنانچه كسى بماند، احكامى دارد كه بايد از روحانى محترم كاروان پرسيد.
«پس از بازگشت از منا»
الف. طواف
1. پس از بازگشت از منا به منازل رفته و استحمام كامل نماييد. از همان شب تا روزها و شب هاى آينده، فرصت انجام باقى اعمال حج را داريد. مدير و روحانى محترم كاروان وضعيت را مى سنجند و تصميم مى گيرند،
ص: 99
شما هم تابع باشيد.
2. بعد از اعمال منا و طواف زيارت- طواف وداع- مى ماند كه قبل از سفر به وطن بايد انجام گيرد.
ب. نماز طواف
پس از انجام طواف در محوّطه پشت مقام ابراهيم يا هر كجاى ديگر مسجدالحرام دو ركعت نماز طواف مى خوانيم.
ج. سعى صفا و مروه
پس از نمازِ طواف، مستحب است مقدارى از آب زمزم نوشيده و كمى هم به سر و بدن خود بريزيد.
طواف وداع سعى ندارد.
ص: 100
«فرم 1»
زائران محترم، اين فرم را براى آگاهى خود هنگام ورود به مدينه منوره، تكميل نموده و در دسترس داشته باشيد.
جدول اوقات شرعى به ساعت رسمى عربستان
صبح
اذان اوّل (براى نماز نافله شب)، ساعت: ...
اذان دوم (براى اعلام وقت اذان صبح)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نماز جماعت صبح)، ساعت: ...
طلوع آفتاب، ساعت: ...
ظهر
اذان اوّل (براى اعلام وقت ظهر)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت ظهر)، ساعت: ...
ص: 101
عصر
اذان اوّل (براى اعلام وقت عصر)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت عصر)، ساعت: ...
مغرب
اذان اوّل (براى اعلام وقت مغرب)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت مغرب)، ساعت: ...
عشا
اذان اوّل (براى اعلام وقت عشا)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت عشا)، ساعت: ...
برنامه سالن غذاخورى
صبحانه، از ساعت ... تا ... ناهار، از ساعت ... تا ... شام، از ساعت ... تا ...
* تذكّر: از آن جا كه غذاى تمامى كاروان ها در مدينه و 60 درصد كاروان هاى مكه در آشپزخانه مركزى تهيه و طبخ مى شود، لذا وقت صرف غذا را طبق آنچه از طرف مديريت كاروان اعلام مى شود، تنظيم نماييد تا هم خود در رفاه باشيد و هم خدمه محترم بتوانند سرويس بهترى ارائه دهند.
ص: 102
برنامه فرهنگى كاروان
ساعات جلسات كاروان كه شامل تذكّرات لازم، بيان احكام، معارف حج و تاريخ اماكن مقدسه مى باشد.
از ساعت ... تا ... عصر
ازساعت ... تا ... شب
برنامه زيارت دوره
اين برنامه، شامل بازديد و زيارت از قبرستان احد، مسجد ذوقبلتين، مساجد سبعه و مسجد قباست.
روز: ... ساعت: ...
برنامه بازديد دسته جمعى از مساجد داخل مدينه
شامل مسجد مباهله، مسجد غمامه، مسجد بلال، مسجد اباذر و... مى باشد.
ساعت ... تا ... عصر
محلّ اتاق مدير كاروان در مدينه
هتل: ... طبقه: ... شماره اتاق: ... شماره تلفن: ... ساعات تماس: ...
ص: 103
محلّ اتاق روحانى كاروان در مدينه
طبقه: ... شماره اتاق: ... شماره تلفن ساعات تماس: ...
محلّ مديريت هتل در مدينه
طبقه: ... شماره اتاق: ... شماره تلفن دفتر: ... شماره تلفن لابى هتل: ...
اتاق يا محلّ حضور پزشك كاروان (در مدينه (
هتل: ... طبقه: ... شماره اتاق: ... شماره تلفن: ...
مركز پزشكى ايران در مدينه
شارع: ... هتل: ... طبقه: ... شماره تلفن: ...
محلّ بعثه مقام معظم رهبرى (در مدينه (
نشانى، شارع: ... شماره تلفن: ...
ص: 104
محلّ مديريت اهل سنّت
بعثه مقام معظم رهبرى
طبقه: ... شماره اتاق: ... تلفن: ...
مركز ستاد اجرايى حج منطقه (در مدينه (
نشانى، شارع: ... شماره تلفن: ...
روز آخر در مدينه
زيارت و وداع: ... ساعت: ... خروج از مدينه، روز: ... ساعت: ...
ص: 105
«فرم 2»
زائران محترم! اين فرم را براى آگاهى خود هنگام ورود به مكّه مكرّمه تكميل نموده و در دسترس قرار دهيد.
جدول اوقات شرعى به ساعت رسمى عربستان
صبح
اذان اوّل (براى نماز نافله شب)، ساعت: ...
اذان دوم (براى اعلام وقت اذان صبح)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نماز جماعت صبح)، ساعت: ...
طلوع آفتاب، ساعت: ...
ظهر
اذان اوّل (براى اعلام وقت ظهر)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت ظهر)، ساعت: ...
عصر
اذان اوّل (براى اعلام وقت عصر)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت عصر)، ساعت: ...
مغرب
اذان اوّل (براى اعلام وقت مغرب)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت مغرب)، ساعت: ...
ص: 106
عشا
اذان اوّل (براى اعلام وقت عشا)، ساعت: ...
اقامه نماز (اقامه نمازجماعت عشا)، ساعت: ...
برنامه سالن غذاخورى
صبحانه، از ساعت ... تا ...
ناهار از ساعت ... تا ...
شام، از ساعت ... تا ...
برنامه فرهنگى كاروان
ساعات جلسات كاروان كه شامل تذكّرات لازم، بيان احكام، معارف حج و تاريخ اماكن مقدسه مى باشد. از ساعت ... تا ... عصر از ساعت ... تا ... شب
برنامه بازديد دسته جمعى از مساجد داخل مكّه، شامل: مسجد جن، مسجد الاجابه، مسجد الرّايه، شعب ابيطالب، محلّ تولّد پيامبر (صلّى الله عليه وآله)، خانه حضرت خديجه (عليها السلام) و محلّ تولّد حضرت زهرا (عليها السلام) مى باشد.
از ساعت ... تا ...
ص: 107
محلّ اتاق مدير كاروان در مكّه
هتل: ... طبقه: ... شماره اتاق: ... تلفن: ساعات تماس: ...
محلّ اتاق روحانى كاروان در مكّه
طبقه: ... شماره اتاق: ... شماره تلفن اتاق: ... ساعات تماس: ...
محلّ مديريت هتل در مكّه
طبقه: ... شماره اتاق: ... شماره تلفن دفتر: ... شماره تلفن لابى هتل: ...
اتاق يا محلّ حضور پزشك كاروان (درمكّه (
هتل: ... طبقه: ... شمارى اتاق: ...
تلفن: ...
مركز پزشكى ايران در مكّه
شارع: ... هتل: ... طبقه: ...
تلفن: ...
ص: 108
محلّ بعثه مقام معظم رهبرى (در مكّه (
شارع: ...
تلفن: ...
مديريت اهل سنّت بعثه مقام معظم رهبرى (مكّه (
طبقه: ... شماره اتاق: ...
تلفن: ...
مركز ستاد اجرايى حج منطقه (در مكّه (
شارع: ...
تلفن: ...
روز آخر در مكّه
طواف و وداع دسته جمعى در مسجدالحرام يا هتل روز: ... ساعت: ... خروج از مكّه، روز: ... ساعت: ...
ص: 109
دستاورد اين سفر معنوى آن قدر عظيم است كه گفتار گويندگان و آثار نويسندگان، عاجز از بيان واقعيت آن است. آنچه مى توان گفت اين است كه حالات و خاطرات اين سفر دريافتنى است، نه گفتنى.
اينك شما زائر محترمى كه پس از تحمل مشقت هاى فراوان، اين سفر عبادى را به پايان رسانيده ايد، لازم است بركات اين سفر را از دست ندهيد.
در اين زمينه مواردى را در حد تذكر اشاره مى كنيم اميد است در اين باره، از محضر روحانيون محترم كاروان و گويندگان مذهبى استفاده نماييد:
1. سعى نماييد در جلساتى كه دوستان و اقوام به ديدار شما مى آيند، از كارهاى خوب و بركات و جاذبه هاى سفر معنوى حج تعريف كنيد و از بيان مسائلى كه موجب ريا و
ص: 110
خودنمائى مى گردد اجتناب نماييد.
يقيناً در اين سفر، دوستانى مخلص كه شرايط برادرى دينى را دارند پيدا خواهيد كرد تلاش كنيد اين دوستى ها را پايدار كنيد.
شما كه در مسجدالحرام به دورخانه حضرت حق طواف كرديد بايد از اين پس، محور زندگى و عمل شما حق و حقيقت باشد. و ديگر به گرد باطل نگرديد.
يقيقاً در مكان ها و زمان هاى مختلف با خداى بزرگ خلوت كرده ايد و پيمان هايى با خدا بسته ايد. آنچه مهم است وفادارى به قول و قرارهايى است كه با خدا نموده ايد. در اين صورت خداوند نيز به عهد خود وفا خواهد كرد.
اكنون كه لذت معنوى اين سفر را احساس كرديد، پس ديگران را كه استطاعت رفتن به اين سفر را دارند تشويق كنيد.
حال كه لقب حاجى را پيدا نموديد موقعيت ديگرى غير از سال هاى سابق داريد، پس مواظب اعمال و رفتار و گفتار خود بوده و به گونه اى باشيد كه اسلام از شما خواسته است.
از بركات دنيايى اين سفر انشاءالله دورى از فقر و تنگ دستى است، به شرط آن كه شما نيز واسطه فيض خدا به بندگان فقير و بى بضاعت باشيد. بياييد از تشريفات سنگين
ص: 111
در زندگى خود بكاهيد و به مستمندان رسيدگى كنيد و ثابت كنيد زائر خانه خدا و در پى رضاى صاحب خانه هستيد.
ايتام و افراد ضعيف را در فاميل و همسايگان و دوستانى كه نياز به كمك هاى شما دارند فراموش نكنيد، توجه به آنها بركات بيشتر خداوند را موجب مى شود و گرفتارى و شرور دنيايى را از شما دور مى كند.
مهم خاطرات جالبى است كه از صفا و معنويت بندگان شايسته خدا با رنگ ها و ملّيّت هاى مختلف ديده ايد؛ آنها را براى دوستان تعريف كنيد و با بيان مناسك و فلسفه اعمال و حكايات و احياناً كراماتى كه شنيده يا ديده ايد مجالس را معطر نماييد.
ص: 112
اسرار حجّ
عالم بزرگوار سيّد عبدالله از نوادگان مرحوم محدّث جزائرى در كتاب شرح نخبه مى نويسد:
در منابع متعدّد، كه مورد تأييد من است، به خط بعضى از بزرگان در حديث مرسل چنين نقل شده است كه: شبلى پس از حجّ با امام زين العابدين (عليه السلام) ديدار كرد، حضرت به او فرمود:
) آقاى شبلى!) آيا حج گزاردى؟ گفت: آرى فرزند پيامبر خدا، فرمود: آيا به ميقات فرود آمدى و لباس هاى دوخته خويش را از تن بدر كرديوغسل نمودى؟ شبلى پاسخ گفت: آرى.
امام (عليه السلام): آنگاه كه به ميقات درآمدى نيت كردى كه لباس معصيت و نافرمانى را از تن درآورده، و جامه طاعت و فرمانبرى خداوند را بجاى آن پوشيده اى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): هنگامى كه لباس هاى دوخته را درآوردى، آيا
ص: 113
نيت كردى كه خود را از ريا و دورويى و ورود در شبهه ها برهنه و دور سازى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): به هنگام غسل كردن، نيّت كردى كه خود را از اشتباهات و گناهان شستشو دهى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): [پس تو در حقيقت] نه به ميقات درآمده اى، و نه لباس هاى دوخته را از تن كنده اى و نه غسل كرده اى..! سپس از او مى پرسند: آيا خود را تميز كردى و احرام پوشيدى و پيمان حج بستى؟ شبلى: آرى.
امام (عليه السلام): آيا اين نيت را داشتى كه خود را با نور توبه خالص پاكيزه مى سازى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): به هنگام محرم شدن، نيت آن كردى كه هر چه را خداوند بر تو روا نداشته، بر خود حرام بدارى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): به هنگام بستن پيمان حج، آيا قصد آن كردى كه هر پيمان غير الهى را گشوده اى (رها كرده اى (؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): نه احرام بسته اى، نه پاكيزه شده اى و نه نيت حج كرده اى! آنگاه چنين پرسيد: آيا به ميقات داخل شدى و دو ركعت نماز احرام بجاى آوردى و لبيك گفتى؟ شبلى: آرى.
امام (عليه السلام): به هنگام خواندن دو ركعت نماز (طواف)، نيت آن داشتى كه به بهترين كارها و بزرگترين نيكى هاى بندگان (كه همان نماز است)، خود را به خدا نزديك مى كنى؟
ص: 114
شبلى: نه.
امام (عليه السلام): آنگاه كه لبيك گفتى، نيّت آن كردى كه به هر چه فرمانبردارى محض خداوند است سخن مى گويى و از هر نافرمانى و معصيتى سكوت مى كنى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): نه در ميقات داخل شده اى، نه نماز گزارده اى و نه لبيك گفته اى!
و باز پرسيد: آيا به حرم داخل شدى و كعبه را ديدى و نماز خواندى؟
شبلى: آرى.
امام (عليه السلام): به هنگام ورود به حرم نيت آن كردى كه هر غيبت و بد گويى مسلمانى از جامعه اسلامى را بر خود حرام مى كنى؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): به هنگام رسيدن به مكه، نيت كردى كه فقط خدا را مى خواهى [و مى جويى]؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): پس نه به حرم وارد شده اى و نه كعبه را ديده اى و نه نماز گزارده اى! و ادامه داد: گرداگرد خانه خدا طواف كردى؟ واركان خانه را لمس نمودى؟ وسعى انجام دادى؟ شبلى: آرى.
امام (عليه السلام): به هنگام سعى، نيّت آن داشتى كه (از شرّ شيطان ونفس) به خدا پناه مى برى و او كه آگاه به پنهان هاست،
ص: 115
نسبت به اين مسأله داناست؟ شبلى: نه.
امام (عليه السلام): پس نه طواف خانه كرده اى، نه اركان را لمس نموده اى و نه سعى نموده اى!
سپس فرمود: آيا با حجرالاسود دست دادى، كنار مقام ابراهيم ايستادى، و دو ركعت نماز خواندى؟ شبلى: نه.
در اين هنگام امام فريادى برآورد چونانكه گويى نزديك است از دنيا برود، سپس فرمود: آه، آه... آنگاه فرمود: كسى كه با حجرالاسود دست داده، مصافحه كند، در حقيقت با خداوند متعال دست داده است، پس اى نادار ناتوان بنگر و بيانديش، و پاداش آنچه راحرمت قائل شده و بزرگ داشته اى، ضايع مگردان و همچون معصيت كاران، دستى كه به خدادادى (و پيمانى را كه با خدا بستى) نگسل و نشكن.
سپس فرمود: آنگاه كه نزد مقام ابراهيم قرار گرفتى آيا نيّت كردى كه مصمّم بر انجام همه دستورهاى الهى و فرمان بردارى از آن و مخالف با هر معصيت و نا فرمانى خدا باشى؟ گفت: نه.
امام فرمود: آنگاه كه دو ركعت نماز طواف را به جاى آوردى آيا نيّت كردى كه با ابراهيم (عليه السلام) نمازگزاردى و با نمازت بينى شيطان را به خاك ماليدى؟ گفت: نه.
امام فرمود: پس در حقيقت، نه با حجرالاسود دست
ص: 116
داده و مصافحه كرده اى، و نه در مقام ابراهيم توقّف كرده و ايستاده اى، و نه دو ركعت نماز آنجا خوانده اى!
سپس فرمود: آيا بر سر چاه زمزم رفتى و از آب آن نوشيدى؟ گفت: آرى.
امام فرمود: آيا نيّت كردى كه بر فرمانبردارى خداوند اشراف يافته، و از گناه و معصيت چشم پوشيده و روى گردانده اى؟ شبلى گفت: نه. امام فرمود: پس در حقيقت بر چاه زمزم اشراف نيافته اى و از آب آن ننوشيده اى!
امام سپس فرمود: آيا سعى صفا و مروه را انجام دادى؟ و پياده بين آن دو كوه رفت و آمد داشتى؟ گفت: آرى.
امام فرمود: آيا نيّت كردى كه ميان خوف و رجاء و ترس و اميد در حركتى؟ گفت: نه.
امام فرمود پس سعى صفا و مروه انجام نداده اى و ميان آن دو كوه تردّد نكرده و راه نرفته اى!!
سپس فرمود: آيا سوى منا رفتى؟ گفت: آرى.
امام فرمود: آيا نيّت كردى كه مردم را از زبان و قلب و دست خود ايمن سازى؟ گفت: نه. امام فرمود: پس به منا نرفته اى! سپس پرسيد: آيا در عرفات وقوف كردى؟ و بالاى جبل الرحمه رفتى و وادىِ نَمِره را شناختى و كنار جَمَره ها، خداى سبحان را خواندى؟ گفت: آرى.
ص: 117
امام فرمود: آيا با وقوف در عرفات آگاهى خداوند را بر شناخت ها و دانش ها دريافتى؟ و دانستى كه خداوند نامه عمل تو را مى گيرد و از درون و فكر و قلب تو آگاهى دارد؟ گفت: نه.
امام فرمود: آيا در بالا رفتن از جبل الرّحمه نيّت آن را داشتى كه خداوند به هر زن و مرد با ايمان رحمت آورد، و هر مرد و زن مسلمان را سرپرستى مى كند؟ گفت: نه.
امام فرمود: آيا در وادىِ نَمِره نيّت آن را داشتى كه فرمان ندهى تا خود فرمان برى و نهى نكنى تا زمانى كه خود نهى پذير باشى؟ گفت: نه.
آيا هنگامى كه نزد نشانه و دو نَمِره وقوف كردى، نيّت كردى كه آنها بر عبادات و طاعات تو گواه باشند و همراه با نگهبانان خداوند و به امر او از تو حفاظت كنند؟ گفت: نه، حضرت فرمود: پس تو در عرفات وقوف نكرده اى! واز جبل الرحمه بالا نرفته اى! ونَمِره را نشناخته اى! و دعا نكرده اى و نزد دو نمره وقوف نكرده اى!
آنگاه پرسيد: آيا از ميانِ دو نشانه عبور كردى و پيش از گذشتنِ از آنجا، دو ركعت نماز گزاردى؟ و پياده به مزدلفه رفتى و از آنجا سنگريزه جمع كردى؟ و از مشعر الحرام گذشتى؟ گفت: آرى.
ص: 118
امام فرمود: وقتى دو ركعت نماز خواندى، نيّت كردى كه آن نماز، نماز شكرِ در شب دهم است، كه هر سختى را دور و كارها را آسان مى كند؟ گفت: نه.
امام فرمود: هنگامى كه از ميان دو نشانه عبور كردى و به چپ و راست منحرف نشدى، آيا نيّت كردى كه از دين حق به چپ و راست منحرف نشوى، نه با قلبت، نه با زبانت و نه با اعضاى بدنت؟ گفت: نه.
امام فرمود: هنگامى كه به مزدلفه رفتى و از آنجا سنگريزه جمع كردى، آيا نيّت كردى كه هر معصيت و جهل را از خود بردارى و هر علم و عمل صالحى را در خود پايدار سازى؟ گفت: نه.
امام فرمود: وقتى كه بر مشعر الحرام گذر كردى، آيا نيّت كردى كه دلت را به بينش اهل تقوى و خوف از خدا بيارايى؟ گفت: نه.
امام فرمود: پس نه از دو كوه عبور كرده اى، نه دو ركعت نماز خوانده اى، نه به مزدلفه رفته اى، نه از آنجا سنگريزه برداشته اى و نه از مشعر الحرام عبور كرده اى! و همچنين پرسيد: آيا به منا رسيدى و آيا جمره را رمى كردى؟ و سرت را تراشيدى؟ و قربانى ات را سر بريدى؟ و در مسجد خيف نماز گزاردى؟ و به مكّه بازگشته «طواف افاضه» را انجام
ص: 119
دادى؟ گفت: آرى.
امام فرمود: وقتى به منا رسيدى و رمى جمرات كردى، آيا احساس كردى كه به خواسته ات رسيده اى و خداوند همه حاجت هايت را برآورده است؟ گفت: نه.
امام فرمود: وقتى سنگريزه به جمرات زدى، آيا نيّت كردى كه دشمنت ابليس را رمى كرده اى؟ و با تمامى حج گرانبهايت، او را به خشم آورده اى؟ گفت: نه.
امام فرمود: وقتى سرت را تراشيدى، آيا نيّت كردى كه از آلودگى ها و از گناهان بنى آدم پاك شده اى و از گناهانت بيرون آمدى همچون روزى كه از مادر زاده شدى؟ گفت: نه.
امام فرمود: وقتى در مسجد خيف نماز خواندى، نيّت كردى كه جز از خداى متعال و گناهت نترسى و جز به رحمت خدا اميدوار نباشى؟ گفت: نه.
امام فرمود: آنگاه كه قربانى ات را سربريدى، آيا نيّت كردى كه با تمسك به حقيقتِ ورع و پرهيزكارى گلوى طمع را ببرى و از ابراهيم (عليه السلام)، كه فرزندش و ميوه دلش و گُل قلبش را به قربانگاه آورد و آن را سنّتى براى آيندگان و وسيله اى براى تقرّب به خداوند براى نسل هاى بعد قرار داد، پيروى كنى؟ گفت: نه.
ص: 120
امام فرمود: چون به مكّه بازگشتى و «طواف افاضه» كردى، آيا نيّت كردى كه از رحمت خدا كوچ كرده به طاعت او بازگردى و به دوستى او چنگ زده و واجبات الهى را ادا كرده اى و به خدا نزديك شده اى؟ گفت: نه.
امام فرمود: پس نه به منا رسيده اى، نه سنگريزه پرتاب كرده اى، نه سرت را تراشيده اى، نه اعمال حجّ خود را انجام داده اى، نه در مسجد خيف نماز خوانده اى، نه «طوافِ كوچ» به جاآورده اى و نه به قرب خدا رسيده اى!
برگرد! زيرا تو حجّ بجا نياورده اى!
سپس شبلى سخت به گريه افتاد و از اينكه نتوانسته حجّ را آن گونه كه هست بشناسد و مناسك حج را عارفانه انجام دهد از شدّت ناراحتى به خود پيچيد و از آن پس به دنبال فراگيرى اسرار و معارف حج بود تا بتواند حج سال بعد را از روى شناخت و يقين به جاى آورد.