ص: 2

ص: 3

ص: 4

معنويت سرشار مى گردد، حسّ تقرّب به او دست مى دهد، احساس «آسمانى شدن» پيدا مى كند، رشته هاى وابستگى به خاك و خانه و مال و مقام گسسته مى شود و لطافت روح خود را در آن ايام نورانى، وزش نسيمى از بهشت خدا مى يابد و آرزو مى كند كه كاش پيوسته در آنجا بود و از بركات زيارت بهره مند مى شد و هر صبح و شام در كنار كعبه، چهره بر زمين مى نهاد و عبوديت خود را ابراز مى كرد.

ولى ... چه مى شود كرد؟ اين روزها كوتاه و گذرا و اندك است و تشنگى زائر، بى نهايت.

چگونه مى تواند آن حال و هواى معنوى را كه در «غربت مدنى» يافته است، در وطن هم داشته باشد؟

ماده نگه دارنده آن خواص و آثار در گنجينه روح چيست؟ و

ص: 5

آيا مى شود آن روزها و حالات خشيت و خشوع را «امتداد» داد و آن لذّت از عبادت و انس با خدا و قرآن و عترت را «تكثير» كرد؟

ص: 6

غربت در وطن و صفاى حج در ديار خويش و همراه داشتن نسيم مشعر و عرفات در شهر و خانه و زندگى است.

ابليس هميشه در كمين است. او دشمن قسم خورده انسان است. يك لحظه هم از دام گستردن پيش پاى انسان و تلاش براى اغواى او غافل نيست. يكى از مهم ترين سلاح هاى او براى شكار انسان، «غفلت» است؛ غفلت از خدا، از خود، از راه، از هدف، از آخرت، از شيطان، از بندگى خويش، از عاقبت گناه.

كسى كه گناه مى كند، ميدان را براى شيطان خالى گذاشته است و كسى كه در ميدان «جهاد نفس» و مقابله با تمنيات شيطانى مقاومت مى كند، آن دشمن را به زمين زده است.

ص: 7

آن نيست شجاعت كه گلو چاك كنى مردانگى آنجاست كه دل، پاك كنى

وقتى كه به «باشگاه تقوا» رفتى اى كاش حريف نفس را خاك كنى

ص: 8

حال هم بيرون مى آيند.

بعضى تا در مكّه و مدينه اند، آنگونه اند، همين كه پايشان به پلّكان هواپيما رسيد، آنچه را داشتند جا مى گذارند.

بعضى تا چند روز پس از بازگشت به ميهن، سايه اى از آن حال و هوا را با خود دارند.

بعضى هم چون در ايام سفر، «متحوّل» شده اند و «انقلاب روحى» يافته اند، ديگر به حالتِ قبلى بر نمى گردند، در دنياى جديد سير مى كنند، عطر آن ايام را تا آخر عمر با خود دارند و نمى گذارند آن «نورانيت حَج» دچار خسوف شود و آن روزهاى روشن، شب تار گردد.

در حديث است كه رسول الله (ص) فرمود:

ص: 9

«لا تَنصَرِفوا عَنِ المشاهِدِ الّا بِتَوبَةٍ وَاقلاعٍ». (1)

از مشاهد شريفه و زيارتگاه ها جز با توجه و دل كندن (از گناه و بدى) بر نگرديد.

يعنى اين كنده شدن از گناه و بدى و رذائل، بايد به عنوان بهترين ارمغان حضور زائر در اين مكان هاى مقدّس همراه او باشد و آن را چون گوهرى نگه دارد و از كف ندهد.

اين كلام نبوى هم بسى آموزنده است كه فرمود:

«اذا رَجَعَ الرّجُلُ عمّا كانَ عليه من المعاصي، هذا علامَةُ قبولِ الحجّ ...». (2)

هرگاه حاجى از گناهانى كه قبلًا انجام مى داده، برگردد، اين نشانه پذيرفته شدن حج

ص: 10

است.

در حديث ديگرى است: حاجى وقتى «عرفه» را درك مى كند، مشمول رحمت الهى گشته، آمرزيده و پاك مى شود، مثل روز تولّد از مادر.

حيف است كه اين پاكيزگى روح از دست برود و دوباره غفلت بر دل و جان سايه اندازد.

راست گفته اند كه:

مهم تر از پيروزى، نگه دارى آن است.

مهم تر از حج و زيارت خانه خدا هم، حفاظت از دستاوردهاى معنوى آن است كه ثمره جهاد با نفس و مقابله با وسوسه هاى شيطانى است.

ص: 11

داشتن آن راغب تر است.

امّا وقتى چند لكه بر آن چكيد يا كمى چرك و كثيف شد، حساسيت براى تميز ماندن آن كاسته مى شود و انسان كمى بى خيال مى شود.

حضور در كنار خانه خدا و انجام حج و عمره، روح و جان را پاك و لطيف مى كند.

اين تميزى را بايد حفظ كرد و از آلوده شدن دوباره جلوگيرى نمود.

خدا وعده داده كه زائران «بيت الله» را مشمول رحمت خويش سازد و بيامرزد. اگر غفلت شود، اين طهارت و پاكيزگى روح از بين مى رود و كدورت گناه بر دل ها سايه مى اندازد.

تا چه حدّ، آن صفاى به دست آمده از سفر حج را توانسته اى حفظ كنى؟

آن دست و صورتى كه بر كعبه

ص: 12

مقدس ماليدى و اشك ريختى، بايد حرمت آن لحظات را نگه دارى.

وقتى به دور كعبه طواف كردى، ديگر نبايد مطاف تو مادّيات باشد.

تو كه به ياد هاجر و اسماعيل در «حجر اسماعيل» نماز خواندى و در پشت «مقام ابراهيم» دست به دعا برداشتى و چهره بر زمين نهادى و در حرم پروردگار، به تلاوت «كلام الله» پرداختى، يعنى چند پله بالا رفتى.

مبادا دوباره پايين برگردى و از راه رفته و مسير طى شده «رجعت» كنى و به عقب برگردى!

ص: 13

او حج و عمره را دو بازار از بازارهاى آخرت مى شمارد كه رهاورد آن «غفران الهى» است.

اى تهى دست رفته در بازار ترسمت پرنياورى دستار

نه تنها حج و عمره، بلكه كلّ زندگى دنيايى، بازارى است كه عدّه اى موفق مى شوند در اين بازار، به تجارت آخرت بپردازند و سودهاى فراوان اخروى ببرند، عدّه اى هم سرمايه عمر و نيروى جوانى و امكانات خود را هدر مى دهند و از بهره آخرت محروم مى مانند.

تو اگر از آنانى كه فرصت هاى مغتنم حضور در مكّه و مدينه را غنيمت شمرده اى و بهره برده اى، مبادا كه اين دستاوردها را به فراموشى بسپارى و از اين ميهمانى، «بركات ماندگار» نداشته باشى.

ص: 14

به فرموده حضرت سجاد (ع):

«حقُّ الحجِّ أنْ تَعْلَمَ أنّهُ وَفادَةٌ إلى ربِّك ...». (1)

حق حج آن است كه بدانى اين زيارت، ورود به آستان لطف پروردگار توست.

سوغات اين سفر، دل پاك، گناهان آمرزيده، توبه مقبول، توفيق بندگى، تزكيه نفس و تمرين اطاعت فرمان حقّ است.

مگر نه اينكه عبوديت، انسان را به قرب خدا مى رساند؟ پس نبايد پس از آن قرب، دوباره دورشوى!

مگر نه اينكه عبادت، معراج مؤمن است؟ پس نبايد پس از آن عروج، هبوط و سقوط كنى.

مگر نه اينكه زيارت بيت الله، چرخيدن برگرد محور توحيد و عمل بر مدار اخلاص است؟ پس نبايد اين محور و مدار را از

ص: 15

ى

اد ببرى و دچار ريا و ناخالصى شوى!

حاجى شدن در روز عيد قربان و همراه با ذبح قربانى و تراشيدن سر، بايد همراه با فدا كردن نفسانيات در پاى اراده و امر خدا باشد و نهادن تيغ اخلاص بر حنجره ريا و زدودنِ همه تعلّقات و تعينات و وابستگى هاى به غير خدا. اين مهم، جهاد و مراقبتى دائمى مى طلبد، مثل مراقبت از يك قله فتح شده در عمليات نظامى.

ص: 16

حفظ پيمان به آن است كه با زبانى كه «لبيك» گفتى، همچنان لبيك گوى حق باقى بمانى و دعوت نفس امّاره و خواسته هاى نفس را جواب ندهى.

دستى را كه به كعبه ماليده و با آن حجر الاسود را لمس كردى، پس از بازگشت از آن سفر به گناه و خيانت نگشايى.

چشمى را كه با آن به كعبه نگريستى، به «نگاه حرام» نيالايى.

دلى كه در مكّه به ياد حق زلال شد و از خوف قيامت لرزيد و خاشع گشت، ديگر دچار قساوت و غفلت نشود.

پايى كه در مسير «رمى جمرات» رفت و آمد داشت، يا ميان صفا و مروه هروله كرد، يا به طواف كعبه گام زد، ديگر «راه حرام» را طى نكند.

اگر به قربانگاه رفتى، بايد

ص: 17

همه زندگيت يك قربانگاه شود كه هر چه جز خدا را در پيشگاه «رضاى الهى» قربانى كنى.

حيف نيست كه آن شفافيت روح، كه دل را آماده پذيرش تجلّى هاى عرشى مى سازد، دوباره تيره شود و كدورت يابد؟

حضرت رسول (ص) فرمود:

«مَنْ حَجَّ هذا البَيْتَ فَلَمْ يَرْفَثْ وَلَمْ يَفْسِقْ، خَرَجَ مِنْ ذُنوبِهِ كَيَوْمٍ وَلَدَتْهُ امُّه». (1)

كسى كه اين خانه را حج و زيارت كند و از آن پس در پى گناه نرود و مرتكب فسق نشود، از گناهانش بيرون مى رود و پاك مى شود، همچون روزى كه از مادرش متولّد شده است.

آيا اين يك نعمت و موهبت بى نظير الهى نيست؟

حج، «چراغ راه» است. اين

ص: 18

چراغ را در روزها و شب هاى زندگى مان تا پايان عمر، روشن نگه داريم.

حج، ذخيره بردارى معنوى براى پيمودن راه طولانى «از خود تا خدا» است. اين ذخيره ها را در پيچ و خم روزمرّگى هاى زندگى جا نگذاريم.

اگر زندگى پس از بازگشت از اين سفر، با قبل از سفر تفاوتى نكرده باشد، به معناى پرداختن به جسم حج و دورماندن از «روح حج» است، و دريغا كه آن رنج ها و عبادت ها و حالت ها از دست برود.

نورانيت فراهم آمده از زيارت بيت الله را بايد در رواق جانت هميشه تابنده نگاه دارى، تنها در اين صورت است كه حج و عمره، مى تواند چراغ راه و نيروى حركت و توشه سفر باشد و ابراهيم خليل، مقتداى

ص: 19

حاجى گردد و صراط نورانى حضرت رسول (ص)، همواره پيش پاى «زائر» باشد.

در يك كلمه، ترك گناه به فرموده حضرت رسول، نشانه قبولى حج است:

«آيَةُ قَبُولِ الحَجِّ تَرْكُ ما كانَ عليهِ العبدُ مُقيماً مِنَ الذُّنُوبِ» (1)

البته هيچ كس معصوم نيست و شيطان هم از انسان دست بر نمى دارد، امّا شايسته است اگر زائر، پيش از اين سفر، بر گناهانى عادت داشته و انجام مى داده (مُقيماً ...) پس از حج، آن گناهان مستمر وعادت شده را ترك كند.

راستى ... هنوز كه حاجى هستى و حاجى مانده اى؟ خدا را شكر.

اين گوهر را از دست نده