پيوند هاي نماز

مشخصات كتاب

سرشناسه : قرائتي، محسن، 1324 -

عنوان و نام پديدآور : پيوندهاي نماز/ محسن قرائتي.

مشخصات نشر : تهران: ستاد اقامه نماز، 1391.

مشخصات ظاهري : 144 ص.؛ 14×21 س م.

شابك : 20000 ريال 978-964-537-055-6 : ؛ 20000 ريال (چاپ چهارم) ؛ 30000 ريال (چاپ هفتم)

وضعيت فهرست نويسي : فاپا

يادداشت : پشت جلد به انگليسي: Mohsen Gharaati. Prayer links.

يادداشت : چاپ قبلي: مركز فرهنگي درسهايي از قرآن : 1390.

يادداشت : چاپ چهارم

يادداشت : چاپ پنجم.

يادداشت : چاپ هفتم: تابستان 1392.

يادداشت : كتابنامه: ص.137-144؛ همچنين به صورت زيرنويس.

موضوع : نماز

موضوع : نماز -- جنبه هاي قرآني

موضوع : نماز -- احاديث

شناسه افزوده : ستاد اقامه نماز

رده بندي كنگره : BP186/ق4پ9 1391

رده بندي ديويي : 297/353

شماره كتابشناسي ملي : 2829281

مقدمه

الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي سيدنا و نبينا محمد و آله الطاهرين

در رمضان سال 1389 با جمعي از دوستان طلبه در مشهد بوديم و براي امور تبليغي و انتقال تجربه ها و مهارت ها، روزي چند ساعت گفتگو داشتيم.

روزي موضوع بحث ما، پيوندهاي نماز بود و تعدادي از اين پيوند ها را كه پيشتر يادداشت كرده بودم گفتم و تعدادي را هم دوستان در آن جلسه گفتند. متوجه شديم كه گويا نماز يك نقشه جامع اسلامي است كه با همه چيز پيوند خورده است. گويا طراح و مهندس نماز همه چيز را در نظر گرفته و نماز را به گونه اي طراحي كرده كه حتي براي بنده كه نيم قرن در لباس روحانيت و در حوزه ها و دانشگاه ها و جامعه و صدا و سيما بوده ام، تازگي داشت و لذا اين پيوندها را مجدداً بازبيني و تكميل نموده و براي چاپ آماده كردم.

سيماي نماز

نماز عبادتي است كه بر انبياء پيشين نيز واجب بوده است. در روايات نماز به نور، برهان، چراغ، منهاج انبياء، عمود دين، قيم دين، رأس الامر، اصل اسلام، پرچم ايمان، سيماي دين، بهترين اعمال، ملت و آيين، بهترين وسيله توسل، محبوبترين اعمال، نور چشم پيامبر(ص)، اول واجب دين براي انسان، اول چيزي كه بايد به تازه مسلمانان آموزش داد، اول چيزي كه در قيامت مورد محاسبه قرار مي گيرد، آخرين وصيت پيامبر(ص)، آنچه بايد بيشترين همت صرف آن شود، وسيله نجات از آتش قيامت، ميزان اعمال، باقيات الصالحات توصيف شده است كه تمامي اين تعبيرات متن روايات ائمه اطهار(ع) مي باشد.

و در روايتي ديگر مي خوانيم كه براي نمازگزار آثاري است از جمله؛ محبوبيت نزد فرشتگان، بركت

رزق، وسيله طرد شيطان، راحتي بدن، سلاحي عليه كافر، مستجاب شدن دعا، توشه قيامت، شفيع براي ملك الموت، انس در قبر، جواب نكير و منكر است.

همچنين نماز در قيامت براي سر مؤمن تاج، براي صورتش نور، براي پايش عبور از صراط، براي بهشت كليد و براي حورالعين مهريه است و در حديثي ديگر مي خوانيم براي ميزان سنگيني و براي خدا رضايت مي باشد. هر كس نماز را اقامه كند، دين را اقامه كرده و هر كس نماز را رها كند، دين را رها كرده است.

و در روايات مي خوانيم كه پيامبر اكرم فرمودند: كسي كه نماز را ترك كند، خداوند عملش را حبط مي كند. امام صادق(ع) در ذيل آيه (فقه حبط) فرمودند: از مصاديق آيه آن است كه انسان بدون بيماري و اشتغال نماز را رها كند.

در روايات بسيار ديگر از منابع شيعه و اهل سنت مي خوانيم: كسي كه نماز را عمداً ترك كند از مكتب اسلام خارج است. «مَنْ تَرَكَ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ بَرِئَ مِنْ ذِمَّةِ اللَّهِ وَ ذِمَّةِ رَسُولِ اللَّه»

از نظر آمار احاديث شيعه و سني، هيچ يك از موضوعات و واجبات دين به اندازه نماز روايت و حديث ندارد.

1.پيوند نماز با تاريخ

نماز مخصوص اسلام نيست زيرا به گفته قرآن قبل از اسلام، حضرت عيسي نيز مأمور به نماز بود. قرآن از زبان او مي فرمايد: «وَ أَوْصاني بِالصَّلاة» يعني خدا مرا به نماز سفارش كرد. چنانكه قبل از او حضرت موسي و قبل از او حضرت شعيب و قبل از او نيز حضرت ابراهيم مأمور به اقامه نماز بودند.

با اين حساب نماز هم با تاريخ گذشته پيوند دارد و هم با تاريخ آينده يعني

زماني كه امام زمان(عج) ظاهر شود، حضرت عيسي از آسمان به زمين آمده و پشت سر ايشان نماز مي خوانند.

از اين رو بر هر يك از مسلمانان واجب است كه نماز را به نسل بعد از خود كه تاريخ سازان آينده هستند، آموزش دهند.

2.پيوند نماز با جغرافيا

نماز تنها مخصوص زمينيان نيست زيرا قرآن كريم در آيات بسياري از سجده و تسبيح و قنوت فرشتگان در اوج آسمان ها، يونس در عمق دريا، نوح در روي آب، ابراهيم در بيابانهاي بي آب و گياه مكه و انبياء الهي در مناطق مختلف سخن به ميان آورده است.

از طرفي وجوب نماز در خانه، مسجد، مسافرت، كشتي، هواپيما، فرودگاه و بنادر نشانه آن است كه نماز با همه زمين ها و مناطق و جغرافيا گره خورده است و اختصاص به مكان يا منطقه خاصي ندارد.

3.پيوند نماز با خورشيد

طلوع، غروب و دلوك خورشيد يك نوع زمان بندي طبيعي، همگاني و همه جايي براي اقامه نماز است. اولين فرصت براي نماز صبح، فجر و آخرين فرصت آن، طلوع شمس و اولين فرصت نماز ظهر، دلوك شمس و آخرين فرصت براي نماز عصر نيز غروب خورشيد است.

«دلوك» هنگامى است كه خورشيد از وسط آسمان رو به مغرب ميل مى كند كه زوال ناميده مى شود و وقت نماز ظهر و عصر است. آيه «غَسَقِ اللَّيلِ» بيانگر وقت نماز مغرب و عشاست كه تاريكى، فراگير مى شود.

4. پيوند نماز با ماه

اقامه نماز عيد فطر با ديدن ماه شوّال است و همچنين اوقات نمازهاي اول نيمه و يا آخر ماه را بايد از طريق شكل هاي متفاوتي كه براي ماه است شناسائي كنيم.

5.پيوند نماز با ستاره ها

در تشخيص قبله نماز از ستاره ها استفاده مي شود. كساني كه در بيابان و جاده سفر مي كنند و يا در كشورهاي خارجي زندگي مي كنند، بوسيله ستاره ها مي توانند جهت هاي جغرافيايي و همچنين جهت قبله را تشخيص دهند.

6.پيوند نماز با آب

پيوند نماز با آب بر كسي پوشيده نيست زيرا طهارت بدن و لباس و غسل و وضو در شرايط عادي، شرط صحت نماز است. آب مظهر حيات و پاكي است و وضو گرفتن قبل از هر نماز نيز تأكيدي بر حيات معنوي انسان و پاكي او دارد.

7.پيوند نماز با خاك و زمين

در شرايطي كه آب در دسترس نيست و يا براي سلامتي انسان ضرر دارد، بايد با خاك تيمم كنيم. خاك نيز از جمله مطهرات است و موجب طهارت جسم و روح انسان مي شود. علاوه بر آن، در هر نماز بايد بر زمين و خاك پاك سجده كنيم.

حضرت علي (ع) در حديثي مي فرمايند: تأويل سجده اول آن است كه از خاك بوده ايم و سر برداشتن از آن يعني از همين خاك بيرون آمده ايم و سجده دوم رمز آن است كه با مرگ وارد خاك مي شويم و سر برداشتن از سجده دوم رمز آن است كه در قيامت از همان خاك بيرون مي آيم.

8.پيوند نماز با آسمان

در روايات سفارش شده بهتر است كه بعضي نمازها در زير آسمان خوانده شود، مانند نماز عيد قربان، عيد فطر، نماز باران و نماز روز عرفه و شايد اين رمزي باشد كه انسان خود را از قيد و اسارت تنگناها و محدوديت ها خارج ساخته و در فضاي بزرگتري به خالق بي نهايت هستي توجه كند.

9.پيوند نماز با سلامتي

اگر وضو و غسل براي بدن ضرر دارد، تيمم مي كنيم.

اگر آب تميز و پاكيزه براي وضو وجود نداشت، تيمم مي كنيم.

اگر ايستادن در حال نماز مشكل بود يا ضرر داشت، مي توانيم بنشينيم.

اگر نشستن ضرر داشت، مي توانيم در حال خوابيده نماز بخوانيم.

اگر جان انسان در شرايط جبهه و جنگ در خطر بود، شكل و شيوه نماز تغيير مي كند.

10.پيوند نماز با نظافت

اگر لباس انسان از نظر شرعي پاك باشد ولي نظيف و تميز نباشد، نماز در آن لباس قابل قبول نيست، گرچه رفع تكليف مي كند، يعني كثيفي لباس مانع قبولي و عروج نماز است و لذا در نماز علاوه بر طهارت، نظافت و تمييزي بدن و لباس و محل برپايي نماز مورد توجه است.

در روايات مي خوانيم كه امام حسن(ع) بهترين لباسش را براي نماز مي پوشيد و در ديگر روايات بر اموري همچون شانه زدن، لباس سفيد پوشيدن، به همراه داشتن زينت، مسواك كردن و معطر بودن سفارش شده است.

در تاريخ آمده است كه محل سجده امام صادق(ع) از بوي عطر ايشان شناخته مي شد و از ايشان روايت شده است كه بوي خوش پاداش نماز را بيش از 70 برابر مي كند.

11.پيوند نماز با نشاط

اسلام سفارش مي كند كه با آب سرد وضو بگيريد و پاداش كسي كه آب وضو را خشك نكند، 30 برابر قرار داده شده است. اين مطلب شايد به خاطر آن باشد كه هرچه آب سرد روي پوست بماند، نشاط انسان بيشتر مي شود.

در حديث مي خوانيم كه امام رضا (عليه السلام) فرمودند: يكي از فوايد وضو ايجاد نشاط و آمادگي روحي است. در حديث ديگر مي خوانيم كه افراد با وضو نيز وضوي خود را تجديد كنند كه وضو روي وضو، نورُ عَلَي نور است.

و در قرآن مي خوانيم نماز افراد منافق همراه با كسالت است: «وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى».

اميرالمومنين(ع) در اين رابطه فرمودند: «لَا يقُومَنَّ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ مُتَكَاسِلًا وَ لَا نَاعِسا» در حال كسالت و خواب آلودگي به نماز نايستيد. در دعاها و مناجاتها مي خوانيم كه خدايا پناه مي برم به تو از عبادت با

كسالت و بدون نشاط.

تأخير نماز از اول وفت در حالاتي كه مانع نشاط و حضور قلب و توجه او مي باشد، جايز است.

12.پيوند نماز با ادب

امام صادق(ع) فرمودند: بعضي در نماز با خداوند آنگونه سخن مي گويند و نماز مي خوانند آنگونه نماز مي خوانند كه اگر با همسايه خود آنگونه سخن گويند، او، قبول نمي كند و اين خود نوعي بي ادبي در نماز است.

همچنين در نماز جماعتِ بايد نسبت به امام جماعت ادب كنيم، جلو او نايستيم، هنگامي كه او مشغول قرائت است ساكت باشيم و صدايمان در ذكرها، بلندتر از صداي او نباشد.

13.پيوند نماز با آرامش رواني

قرآن مي فرمايد: انسان كم ظرفيت و ناآرام است و همين كه با تلخي و شرّ برخورد كند، جيغ و فرياد مي كند: «إِنَّ الْانسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعًا وَ إِذَا مَسَّهُ الخَْيرُْ مَنُوعًا» و سپس مي فرمايد: «إِلَّا الْمُصَلِّينَ» يعني تنها اهل نمازند كه به خاطر اتصال به قدرت خدا، توكل بر او، استمداد از او، پناه بردن به او، صبر و تحمل براي رضاي او به ريسمان محكمي چنگ مي زنند و جلوي اضطراب خود را مي گيرند.

همه اضطراب ها و ناهنجارى هاى روحى و روانى و كمبودهاى معنوى، با نماز تقويت و درمان مى يابد. قرآن عوامل آرامش انسان را ايمان، عمل صالح، نماز و زكات مي داند و مي فرمايد: « إِنَّ الَّذين آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ... لا خَوْفٌ عَلَيهِمْ وَ لا هُمْ يحْزَنُونَ»

14.پيوند نماز با بهشت و دوزخ

در حديث مي خوانيم: «مفتاح الجنة الصلاة» يعني نماز كليد بهشت است.

در قرآن مي خوانيم: بهشتيان از دوزخيان مي پرسند چه چيزي شما را به جهنم روانه كرد؟ پاسخ مي دهند: ما پايبند نماز نبوديم و به گرسنگان بي اعتنا بوديم و مثل افراد بي اراده، به هر سازي مي رقصيديم و قيامت را تكذيب مي كرديم: «قَالُواْ لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ وَ لَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِينَ وَ كُنَّا نخَُوضُ مَعَ الخَْائضِينَ وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِيوْمِ الدِّينِ». در اين آيات يكي از عوامل ورود به دوزخ را ترك نماز مي يابيم.

15.پيوند نماز با علم و دانش

پيامبر اسلام(ص) فرمودند: دو ركعت نماز عالم، از هفتاد ركعت نماز جاهل بهتر است.

16.پيوند نماز با اخلاص

شرط عبادت وجود اخلاص است. عبادتي كه اخلاص ندارد مثل لامپي است كه برق ندارد. قرآن مي فرمايد: «وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِيعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفاءَ وَ يقيمُوا الصَّلاة» يعني مردم سفارش شده اند به اينكه مخلصانه بندگي كرده و نماز به پاي دارند. خداوند در جايي ديگر به پيامبرش مي فرمايد: نه تنها نماز و عبادات، كه مرگ و حيات تو هم بايد براي پرودگار عالميان باشد: «قُلْ إِنَّ صَلاتي وَ نُسُكي وَ مَحْياي وَ مَماتي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمين».

17.پيوند نماز با اخلاق اسلامي

قرآن مي فرمايد: لقمان در كنار سفارش به نماز، پسرش را به چند چيز ديگر نيز سفارش كرده است: «يا بُنَي أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ اصْبِرْ عَلى ما أَصابَك وَ لَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَ لَا تَمْشِ فىِ الْأَرْضِ مَرَحًا» كه از اين چند آيه استفاده مي شود آن چه به نماز جلوه مي دهد و نماز را پر جاذبه مي كند امر به معروف و نهي از منكر، صبر و تحمل سختي ها، تواضع و فروتني، اعتدال در زندگي و گفتگوي نرم مي باشد.

آري كساني كه نماز مي خوانند ولي نسبت به معروف ها و منكرها در جامعه بي تفاوتند، يا نماز مي خوانند ولي افرادي زودرنج يا متكبر و غير متعادل مي باشند و با صداي بلند سبب رنجش ديگران مي شوند، نمي توانند ديگران و حتي فرزندان و وابستگان خود را به نماز دعوت كنند زيرا مردم نماز او را دور از يك اخلاق صحيح و اسلامي مي دانند.

18.پيوند نماز با ميراث فرهنگي

قرآن به كساني كه براي حج و عمره به مكه مي روند، سفارش كرده كه بعد از طواف، پشت مقام ابراهيم(ع) نماز بخوانند: «وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى». مقام ابراهيم، سنگي است كه حضرت ابراهيم روي آن ايستاد و پايه هاي كعبه را بالا برد. اين سنگ امروزه در محفظه اي شيشه اي در كنار خانه خداست.

19.پيوند نماز با زمان بندي

قرآن، نماز را واجب موقوت خوانده است: «كِتاباً مَوْقُوتاً» يعني واجبي داراي وقت و زمان مشخص. نماز داراي برنامه زماني مشخص و معين است و آغاز نماز آن در هر صبح و ظهر و شام براساس اوقات طبيعي تعيين گرديده است. اين آموزه ديني، انسان را به يك فرد وقت شناس، برنامه ريز و منظم تبديل مي كند.

20.پيوند نماز با پايداري

آن چه به ايمان ارزش مي دهد، تداوم و استمرار آن است و از ايمان و توجهات لحظه اي كه انسان به هنگام خطر پيدا مي كند انتقاد شده است. قرآن بارها مي فرمايد: گروهي همينكه در دريا گرفتار موج مي شوند، خالصانه دعا مي كنند، اما هنگامي كشتي آنان به ساحل مي رسد، خدا را فراموش مي كنند « فَإِذا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذا هُمْ يشْرِكُون»

قرآن از كساني ستايش مي كند كه نسبت به نماز پايدارند: «الَّذينَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ دائِمُون».

امام صادق(ع) فرمودند: بهترين اعمال نزد خداوند، با دوام ترين آنهاست، اگرچه كم باشد: «أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دَاوَمَ الْعَبْدُ عَلَيهِ وَ إِنْ قَلَّ»

21.پيوند نماز با جبران گذشته ها

اگر نمازي قضا شد يا سجده اي يا تشهدي فراموش شد، بايد آن گونه كه در رساله مراجع آمده است، جبران شود و اين يك درس است كه مي توان فراموش شده ها و تلف شده ها را جبران نمود. اگر در كاري نقصي پيدا شد، نبايد دلسرد و نااميد گشت، بلكه بايد به انسان فرصتي داده شود تا كمبودها را جبران كند، همان گونه كه براي گناهان، راه توبه باز است.

امام سجاد (ع) در دعاي مكارم الاخلاق مي فرمايد: خدايا تو براي هر كاري كه تلف شده است جايگزيني داري: «وَ عِنْدَكَ مِمَّا فَاتَ خَلَفٌ» و براي كارهاي فاسد راه اصلاح گشوده اي: «وَ لِمَا فَسَدَ صَلَاحٌ» و براي كارهايي كه نمي پسندي راه تغيير قرار داده اي: «وَ فِيمَا أَنْكَرْتَ تَغْييرٌ».

22.پيوند نماز با تنوع

در نمازهاي واجب و مستحب تنوع بسيار مي بينيم؛ در انتخاب سوره، مقدار ذكر، تعداد ركعات مانند نماز يك ركعتي (نماز وتر)، دو ركعتي (نماز صبح و نمازهاي مستحبي)، سه ركعتي (نماز مغرب)، چهار ركعتي (نماز ظهر و عصر و عشاء)، گاهي با پنج ركوع (نماز آيات)، گاهي با پنج قنوت (نماز عيدين)، گاهي با تكرار سوره (نماز وحشت)، گاهي بدون وضو و غسل (نماز ميت)، گاهي بدون سوره توحيد و گاهي با 1000 سوره توحيد در يك ركعت (نماز شب عيد فطر). براي بعضي از روزها نماز مخصوص آمده است. هريك از امامان معصوم ما نمازي مخصوص داشته اند. در اين موضوع كتاب هايي نوشته شده و چند صد نوع نماز جمع آوري شده است.

23.پيوند نماز با كيفيت و كميت

قرآن در ابتداي سوره مومنون مي فرمايد: رستگاران واقعي كساني هستند كه در نماز خشوع داشته باشند، كه اين نشانه كيفيت در انجام نماز است. در آيات ديگر مي فرمايد: «وَ اذْكُرُوا اللَّهَ كَثيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُون» يعني بسيار ياد خدا كنيد و ناگفته پيداست كه نماز ياد خداست: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري» و اين نشان دهنده كميت در نماز است.

24.پيوند نماز با پرهيزكاري و تقوا

پرهيز از خوردن، آشاميدن، قهقهه، به اطراف نگاه كردن، سخن گفتن، باطل كردن وضو، گريه براي مصائب دنيوي و ساير اموري كه در رساله مراجع تقليد آمده، نمونه هايي است از اموري كه بايد نمازگزار از آنها پرهيز كند.

به عبارت ديگر اگر پرهيز از خوردن و آشاميدن در يك ماه روزه رمضان است در هر شبانه روز بايد اين نوع پرهيزها را در دقايقي تمرين كنيم همانگونه كه زائران خانه خدا مادامي كه در لباس احرام هستند، بايد از بسياري امور پرهيز كنند و اين پرهيزها يك تقوا و تمرين عملي است كه در كنار سفارش به تقوا، در تربيت انسان آثار محسوسي دارد.

25.پيوند نماز با ديگر اعمال

در اذان نماز مي گوييم: «حَي عَلَى خَيرِ الْعَمَل» بشتابيد به سوي بهترين عملها. بنابراين نماز، بهترين عمل است، الگوي همه اعمال باشد يعني ببينيم در نماز چه ظرافتهايي از قبيل اخلاص، طهارت، انجام به وقت، حضور قلب، حضور در جماعت، رهبري يك عالم عادل، حفظ حقوق ديگران، حفظ جان و مال، لقمه حلال، تلاوت قرآن، پذيرفتن رهبري آسماني، انجام فعاليت بدني در بهترين لباس و عطر و شانه، و صدها نكته ديگر نهفته است كه آن را الگوي همه اعمال، خود قرار دهيم.

هرگاه تصميم بگيريم تمام كمالاتي را كه در نماز نهفته است در تمام كارهاي خود تزريق كنيم، آن وقت همه كارهاي ما خير العمل خواهد شد و آنگاه است كه ما هم براي ديگر مردمان الگو خواهيم شد: « وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقينَ إِماماً».

26.پيوند نماز با دوستي خدا

عصر تاسوعا، دشمن قصد حمله داشت اما امام حسين (ع) فرمودند جنگ را به فردا موكول كنيد، زيرا من امشب مي خواهم نماز بخوانم. سپس فرمودند «اني احب الصلوه» يعني من نماز را دوست دارم. چنين نمازي بالاتر از آن نمازي است كه ما به خاطر فرار از جهنم مي خوانيم. او نماز را به خاطر عشق به خدا مي خواند، نه از ترس دوزخ و نه به طمع بهشت.

علاقه عميق حضرت علي(ع) به نماز بود كه تير از پاي او كشيدند و متوجه نشد. چنانكه اگر بچه اي به استخر بيفتد،، علاقه مادر او را وادار مي كند كه حتي اگر زمستان است و شنا نمي داند، خود را به استخر افكند تا بچه را نجات دهد.

27.پيوند نماز با استقرار و آرامش

يكي از شرايط نماز آن است كه مكان نمازگزار، دچار تزلزل و اضطراب و لغزندگي و شيب تند نباشد. زيرا نمازگزار استقرار و آرامش نيست و هر لحظه در معرض لغزندگي است.

28.پيوند نماز با آموزش

نمازگزاران بايد احكام نماز را آموزش ببينند و دانستن احكام نماز بر هر مسلماني واجب است. چه بسيارند افرادي كه به خاطر ندانستن احكام مدتها عبادت مي كنند ولي كارشان باطل است. و به قول قرآن كريم: «عامِلَةٌ ناصِبَةٌ تَصْلى ناراً حامِيةً» يعني كار كرده اند و خود را به سختي انداخته اند، اما به خاطر نداشتن اخلاص يا ندانستن شيوه كار، گرفتار دوزخ مي شوند. همچون كساني كه بدون پروانه در مكانهاي غيرمجاز ساختماني بنا مي كنند كه هم هزينه كرده اند و هم دولت خانه آنها را خراب نموده و جريمه مي كند. كوتاهي سخن آنكه بايد نماز و احكام آن را ياد بگيريم و بر والدين و معلمان و علماء واجب است كه احكام ضروري را به ديگران بياموزند.

29.پيوند نماز با اولياي خدا

از اينكه به ما سفارش شده در حرم پيامبر و امامان معصوم(ع) جلوتر از قبر آن بزرگواران نماز نخوانيم و در صورتي كه نماز خواندن، نوعي بي احترامي به آنان باشد، نماز اشكال دارد، مي فهميم كه احترام به اولياء الهي، حتي در نماز لازم است.

30.پيوند نماز با آماده سازي

انجام نماز، مقدماتي چون طهارت بدن و لباس، وضو و در بعضي موارد، غسل گفتن اذان و اقامه دارد و اين بسترها براي آماده سازي نماز لازم است. همانگونه كه ورزشكاران قبل از ورزش رسمي، تمريناتي دارند و هواپيما نيز قبل از پرواز مقداري در باند حركت مي كند، در روايات آمده كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله، قبل از نماز شب آيات آخر سوره آل عمران را مى خواند و سفارش شده است كه ما نيز اين آيات را بخوانيم: «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ».

31.پيوند نماز با سرعت و سبقت

بر خلاف جمله معروفي كه مي گويند: عجله كار شيطان است، در انجام كارهاي خير، سرعت و سبقت سفارش شده است داشته باشند و قرآن با جمله «فَاسْتَبِقُوا الْخَيرات»، «سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُم» و «فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّه» مومنين را به شتاب در امور خير و به خصوص در عباداتي مثل نماز سفارش كرده است. جملات حي علي الصلوة، حي علي الفلاح، حي علي خيرالعمل در اذان، مردم را به شتاب در نماز دعوت مي كند.

32.پيوند نماز با تلاش براي رفع موانع

نماز در هيچ شرايطي تعطيل بردار نيست و نمي توان از زير بار آن شانه خالي كرد، بلكه در هر شرايطي لازم است اقامه شود. در حال سلامت يا بيماري ايستاده يا نشسته يا خوابيده بنابراين بايد براي هر يك از شرايط و واجبات آن تلاش كرد و موانع را برطرف نمود چون هيچ مشكلي مانع از انجام چنين فريضه اي نمي شود. در سفر بايد تلاش شود برنامه سفر به گونه اي تنظيم شود كه نماز ضايع نشود.

33.پيوند نماز با معراج

همانگونه كه در معراج، پيامبر از زمين جدا شد، در نماز نيز بايد انسان از ماديات جدا شده و به مبدا معنويات يعني خالق هستي توجه كند.

از خوردن و آشاميدن جدا شود، از همسر و فرزند جدا شود، از خواب و استراحت جدا شود، تجارت و داد را رها كند، حتي اگر با ديگران حرف مي زند، به احترام نماز اول وقت سخن خود را قطع كند. به چند خاطره توجه كنيد:

خاطره اول: نماز اوّل وقت حضرت علي وسط ميدان جنگ

ابن عباس ديد كه حضرت على(ع) در وسط جنگ به آسمان نگاه مى كند. پرسيد: چرا به آسمان نگاه مى كنيد؟ حضرت فرمود: براى اينكه نماز اوّل وقت از دستم نرود. گفت: شما در حال جنگ هستيد. حضرت فرمود: از نماز اوّل وقت نبايد غفلت شود، حتّى در ميدان جنگ.

خاطره دوم: توجه امام رضا به نماز اول وقت

يكى از فرقه هايي كه نامش در قرآن آمده، «صابئين» هستند كه خود را پيروان حضرت يحيى مي دانند و براى ستارگان تأثيرى قائلند. نماز و مراسم ويژه اى دارند و هنوز هم در خوزستان گروهى از آنان هستند.

اين فرقه، رهبرى دانشمند ولى مغرور داشت كه

بارها با امام رضا (ع) گفتگو كرد، ولى حق را نمي پذيرفت. در يكى از جلسات، امام رضا(ع) استدلالى مطرح كرد كه او تسليم شد و گفت: اكنون روح من نرم شده و حاضرم مكتب شما را بپذيرم. ناگهان صداى اذان بلند شد. امام رضا(ع) با شنيدن صداي اذان جلسه را ترك كردند. ديگران گفتند: اكنون فرصت حساسى است ولي امام فرمودند: اوّل نماز!

آن فرد صائبي كه اين تعهّد را از امام ديد، علاقه اش بيشتر شد و بعد از نماز گفتگويش را تكميل كرد و ايمان آورد.

خاطره سوم: اهميت نماز اول وقت براي امام خميني(ره)

روزي كه شاه از ايران فرار كرد، صدها خبرنگار در پاريس جمع شده بودند تا با امام خميني مصاحبه كنند. خبرنگاران دوربين هاي خود را مستقر كردند و همزمان سخن امام را به تمام كشورها مخابره مي كردند. فرزند ايشان (حاج احمد آقا) مي گويد: حضرت امام در وسط سخنراني رو به من كرد و پرسيد آيا هنگام اذان شده است؟ گفتم: بله، اكنون وقت نماز است. در اين هنگام، امام سخن خود را قطع كرد و بدون خداحافظي براي اقامه نماز حركت كردند.

34.پيوند نماز با صداقت

نماز نشانه صداقت است. كسى كه ديگرى را دوست دارد سخن گفتن با او را هم دوست دارد. آنها كه با زبان، مدّعى خداخواهى و خدادوستى اند، ولى نماز نمي خوانند، در ادّعاى خود صداقت ندارند. نماز ملاك و ميزان تعهّدى است كه انسان در اظهارات خود دارد. به همين دليل نماز منافق همچون ساير اعمالش همراه با صداقت نيست.

35.پيوند نماز با دريافت الطاف الهي

خداوند مى فرمايد: «فَاذْكُرُوني أَذْكُرْكُم» مرا ياد كنيد تا شما را ياد مى كنم. ياد ما براى خداوند سودى ندارد، ولى ياد او، مايه همه چيز است زيرا لطفش را نصيب ما مى فرمايد، لغزش ما را مى بخشد، دعاى ما را مى پذيرد، مشكل ما را حل مى كند و لطف او براى ما بى نهايت ارزش دارد.

آري، اگر همه انسانها از بندگي خداوند روي برگردانند، چيزي از خداوند كاسته نمي شود و اگر همه بندگي او را بكنند، چيزي به او اضافه نمي شود، چنانكه اگر همه خانه ها رو به خورشيد ساخته شوند، چيزي به خورشيد اضافه نمي شود و اگر همه پشت به خورشيد كنند، چيزي از آن كم نمي شود.

36.پيوند نماز با آمرزش گناهان

حضرت على عليه السلام بر جمعى وارد شده و از آنها سؤال فرمود: اميدبخش ترين آيه ى قرآن كدام است؟! هر كس به فراخور حال خويش آيه اى را عنوان كرد:

بعضى گفتند: آيه «إِنَّ اللَّهَ لا يغْفِرُ أَنْ يشْرَكَ بِهِ وَ يغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ» يعنى خداوند جز شرك، گناهان ديگر را مى بخشد.

بعض ديگر گفتند: آيه «وَ مَنْ يعْمَلْ سُوءاً أَوْ يظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يسْتَغْفِرِ اللَّهَ يجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيماً» يعنى هر كس خلافكار و ظالم باشد ولى استغفار كند، خداوند را بخشنده و مهربان خواهد يافت.

عدّه اى اظهار داشتند: آيه «يا عِبادِي الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ، لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ يغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً» يعنى اى بندگان من كه در حقّ خود اسراف كرده ايد! از رحمت خدا مأيوس نشويد، زيرا او همه ى گناهان را مى بخشد.

تعدادى هم نظر به اين آيه داشتند: «وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ، ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ» يعنى كسانى كه

اگر كار زشتى انجام دادند و به خودشان ظلم كردند، ياد خداوند مى كنند و براى گناهان خويش استغفار مى نمايند، و كيست جز خداوند كه گناهان را ببخشد.

بعد از اينكه حضرت نظرات آنان را شنيد، فرمود: از حبيبم رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شنيدم كه فرمود: اميدبخش ترين آيه در قرآن اين آيه است: «أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَي النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيلِ، إِنَّ الْحَسَناتِ يذْهِبْنَ السَّيئاتِ» در دو طرف روز، و اوايل شب، نماز را برپا دار چرا كه حسنات، سيئات (و آثار آنها را) از بين مى برند اين تذكّرى است براى كسانى كه اهل تذكّرند!

سپس پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ادامه دادند: يا على! سوگند به خداوندى كه مرا بشير و نذير به سوى مردم مبعوث كرد، وقتى كه انسان براى نماز وضو مي گيرد، گناهانش ريخته مى شود، و زمانى كه رو به قبله كند، پاك مى شود. يا على! مثال اقامه كننده ى نمازهاى روزانه، مثل كسى است كه هر روز پنج مرتبه در نهر آبى كه جلوى منزل اوست خود را شستشو كند.

37.پيوند نماز با نياز

در هنگام روز كه انسان سر و كارش با افراد گوناگون و كارهاي مختلف است، زمينه لغزش و انحرافش بيشتر مي شود.

هوس ها، جلوه ها، حيله ها و تمام پرتگاه ها در روز جلوه ديگرى دارند و لذا اوّل روز و آخر روز بايد نماز خوانده شود وبراى وسط روز سفارش ويژه آمده است: «حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى»

از آنجا كه روزهاى جمعه و عيد ايام فراغت است و معمولاً فساد در ايام فراغت بيشتر به سراغ انسان مى آيد، سفارش به نماز جمعه و نماز عيد شده است. و هرگاه مشكل

اضافه اى براى انسان پيش آمد سفارش به نماز بيشترى شده است: «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة»

به هرحال شايد بتوان گفت: برنامه ريزى نماز مناسبت كامل با نيازها روحى وروانى انسان دارد.

38.پيوند نماز با توكل

در نماز بارها آيه مباركه «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ» را بر زبان جارى مى كنيم. حرف «باء» در بسم اللَّه رمز استمداد و توكّل از خداوند است. با ياد او شروع كردن نشانه آن است كه تنها از قدرت او كمك بگيريم و به او توكّل كنيم، چنانكه ياد او نشانه مهر او و عشق به اوست.

39.پيوند نماز با رحم

خواندن سوره حمد در نماز واجب است و در اين سوره 4 بار واژه رحمت به كار رفته است: 2 بار در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ» كه قبل از حمد و ستايش خداوند است و 2 بار هم بعد از آن در «الرحمن الرحيم» و 2 بار هم در بسم الله سوره اي كه بعد از فاتحه الكتاب خوانده مي شود. پس در هر ركعت 6 بار اين واژه به كار مي رود و در هر شبانه روز حداقل 60 بار اين ذكر گفته مي شود. به راستي نمازگزاري كه هر روز 60 بار از رحمت خدا سخن مي گويد، مي تواند در زندگي انسان بي رحمي باشد؟

نمازگزار بايد بداند كه شرط دريافت رحمت الهي، آن است كه نسبت به ديگران رحم داشته باشيم و از لغزش هاي ديگران بگذريم. قرآن در اين زمينه مي فرمايد: «وَ لْيعْفُوا وَ لْيصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحيم». يعني مردم بايد يكديگر را عفو كنندو از كدورت ها در گذرند. سپس براي تشويق مي فرمايد: آيا دوست نداريد كه خداوند شما را ببخشد؟ ببخشيد تا بخشيده شويد.

40.پيوند نماز با وحدت

هر انساني در طول روز به خاطر هدفهاي مختلفي كه دارد، تلاش هاي گوناگوني مي كند، اما هنگامي كه زمان نماز مي رسد، هم دل ها به يك سو متمايل گشته و تشتت ها متمركز، بدنها در كنار هم، قدم ها به سوي يك نقطه (مسجد) در حركت، همه يك جمله مي گويند، و همه در برابر يك خدا ركوع و سجود مي كنند. بنابراين نماز اهرمي است براي ايجاد وحدت در كساني كه در هدفها، نژادها، لهجه ها سليقه ها و كارها متفاوت مي باشد.

41.پيوند نماز با هديه

اسلام، نماز را هديه اي ارزشمند براي زندگان و مردگان قرار داده است، چنانكه خود نماز يك هديه الهي است كه خداوند به بشر عطا كرده تا از آن طريق با او گفتگو كنند. انسان مي تواند نماز بخواند و ثواب آن را به افرادي كه مورد نظرش هست، هديه كند.

برخى مفسّران معتقدند كه آيه 199 سوره آل عمران «وَ إِنَّ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَمَن يؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ مَا أُنزِلَ إِلَيكُمْ وَ مَا أُنزِلَ إِلَيهِْمْ خَاشِعِينَ لِلَّهِ لَا يشْترَُونَ بَِاياتِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلاً أُوْلَئكَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ إِنَّ اللَّهَ سرَِيعُ الْحِسَاب» درباره نجاشى، پادشاه حبشه است كه در سال نهم هجرى وفات يافت. وقتى رسول خدا (ص) مطلع شد، به مردم فرمود: يكى از برادران شما در خارج از حجاز وفات يافته، حاضر شويد تا به پاس خدمات او بر وى نماز بخوانيم.

پرسيدند: او كيست؟ فرمود: نجاشى. آن گاه مسلمانان به همراه رسول خدا (ص) به قبرستان بقيع رفته براي او نماز گزاردند.

چنانكه جعفر طيار برادر حضرت علي(ع) كه بنيانگذار اسلام در آفريقا بود هنگامي كه در بازگشت از سفرش با پيامبر(ص) ملاقات كرد، حضرت نمازي به او تعليم و هديه

فرمودند كه به نام نماز جعفر طيار در كتب ادعيه و مفاتيح الجنان آمده و از بهترين نمازهاي مستحبي مي باشد.

42.پيوند نماز با رنگ ها

نماز، علاوه بر آنكه به خاطر قصد قربت و نيت خالص، به انسان رنگ معنوي الهي مي دهد، با رنگ هاي ظاهري نيز پيوندهايي دارد. سفارش شده است با لباس سفيد نماز را اقامه كنيد و با لباس سياه نماز خواندن مكروه است. در ميان رنگ ها رنگ سفيد نشانه پاكي و صفا است. رنگي است كه هم نوزاد را با آن مي پوشانند و هم ميت را و هم براي مراسم حج، احرام حاجيان سفيد رنگ است.

رنگ سفيد، آلودگي روي لباس را بهتر نشان مي دهد و انسان را زودتر به فكر نظافت مي اندازد. در اسلام جز كفش و عبا و عمامه، پوشيدن لباس سياه مكروه است. خوشبختانه چادر نماز زنان ما معمولاً به رنگ سفيد و روشن است.

43.پيوند نماز با آهنگ و قالب زيبا

اگر انسان به سوره فاتحه الكتاب كه خواندن آن در همه نمازها واجب است، بنگرد، مشاهده مي كند كه اين سوره داراي يك آهنگ و ريتم خاصي است و تمام كلمات پاياني آيات اين سوره، قالب هاي مشابه دارند: «العالمين، الرحيم، الدين، نستعين، المستقيم و الضالين».

همچنين است سوره توحيد: «احد، صمد، يلد، يولد». در بسياري ديگر از سوره هاي قرآن نيز اين آهنگ و ريتم خاص در كلمات پاياني قابل مشاهده است كه اين مطلب نشان مي دهد محتواي خوب بايد در ظرف و قالب خوبي عرضه شود.

44.پيوند نماز با تحريم شراب

با اينكه شراب، مفاسد جسمى، روحى و اجتماعى فراوانى دارد، امّا قرآن درباره آثار سوء آن مى فرمايد: «وَ يصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ» ميان شما كينه ايجاد مى كند و شما را از ياد خداوند و نماز باز مى دارد.

در اين آيه، از ميان دهها خطر و ضررى كه شراب دارد، روى ضرر اجتماعى و معنوى آن تكيه شده است؛ ضرر اجتماعى، پيدا شدن كينه و ضرر معنوى غفلت از ياد خدا و نماز.

45.پيوند نماز با تمام عمر

نماز تا آخرين نفس همراه انسان است و تعطيل بردار نيست: « وَ أَوْصاني بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيا»

هر يك از دستورات اسلامى ممكن است به دليلى تعطيل شود. مثلاً جهاد بر بيمار و نابينا واجب نيست. روزه بر مسافر و مريض واجب نيست، خمس و زكات و حج، بر طبقه محروم واجب نيست، امّا تنها عبادتى كه بر همه افراد و اقشار جامعه از مرد و زن، فقير و غنى، سالم و بيمار واجب است، نماز است كه تا لحظه مرگ حتّى يك روز قابل تعطيل شدن نيست. گرچه بانوان در هر ماه، چند روزي از انجام آن معافند.

46.پيوند نماز با نذر

قرآن مي فرمايد: «إِذْ قالَتِ امْرَأَتُ عِمْرانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ ما في بَطْني مُحَرَّراً فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّميعُ الْعَليم».

در تفاسير و كتب روايى آمده است: دو خواهر به نام هاى «حَنّه» و «اشياع»، كه اوّلى همسر «عمران» از شخصيت هاى برجسته بنى اسرائيل، و دوّمى همسر زكرياى پيامبر بود، بچّه دار نمى شدند. روزى «حَنّه» زير درختى نشسته بود، پرنده اى را ديد كه به جوجه هايش غذا مى دهد. محبّت مادرانه، آتش عشقِ به فرزند را در وجود او شعله ور ساخت، در همان حال دعا كرد و از خداوند فرزند خواست. از سوى ديگر به شوهرش الهام شد كه فرزندش از اولياى خدا خواهد بود و بيماران را شفا و مردگان را زنده خواهد كرد.

وقتى «حَنّه» باردار شد، از آنجا كه پيش بيني مي كرد فرزندش پسر باشد، نذر كرد كه فرزندش خدمتكار بيت المقدس شود. امّا چون نوزاد به دنيا آمد، ديدند دختر است. آنها فهميدند كه آن الهام الهى در مورد خود مريم نبوده است، بلكه

درباره فرزند او خواهد بود. خدمت در مسجد به قدرى ارزشمند است كه اولياى خدا عزيزان خود را قبل از تولّد نذر آن مى كردند.

47.پيوند نماز با سير باطني

همان گونه كه براى انجام نماز، طهارت ظاهرى، در قالب وضو و غسل و تيمم، شرط است، قبول و پذيرفته شدن نماز نيز، به طهارت باطنى نياز دارد. بارها قرآن به پاكى دل اشاره كرده است و مى فرمايد: تنها قلب سليم به درگاه خداوند راه دارد. قلب سليم، قلبى است كه در آن شك و شرك راه نداشته باشد.

نماز نيز همانند قرآن كريم ظاهرى دارد و باطنى و آنچه ما انجام مى دهيم، اگر درست باشد ظاهر نماز است، كه بايد سكّوى پرواز به باطن آن باشد. نمازى بر اساس معرفت و عشق. نمازى برخاسته از اخلاص و محبّت. نمازى با حال خشوع. نمازى دور از غرور و عُجب و ريا. نمازى سازنده و محرّك. نمازى از قلبى بى هوى و بى مرض. نمازى كه پرتوى از آن را فهميديم و نوشتيم و گفتيم، ولى لياقت خواندن يك ركعت آن را نويسنده در تمام عمرش پيدا نكرده است.

48.پيوند نماز با تعقل، تفكر و تدبّر

پيامبر اكرم فرمودند: افرادي نماز مي خوانند در حالي كه حتي يك دهم آن پذيرفته نيست زيرا از نماز آن مقداري قبول است كه همراه با تعقل باشد: «إِنَّ الْعَبْدَ لَيصَلِّي الصَّلَاةَ لَا يكْتَبُ لَهُ سُدُسُهَا وَ لَا عُشْرُهَا وَ إِنَّمَا يكْتَبُ لِلْعَبْدِ مِنْ صَلَاتِهِ مَا عَقَلَ مِنْهَا».

در روايات متعدد، از نماز با تفكر و تدبر ستايش شده و ارزش آن را بالاتر از نماز شب و ديگر نوافل مستحب دانسته اند: «يا أَبَاذَرٍّ؛ رَكْعَتَانِ مُقْتَصَدَتَانِ فِي تَفَكُّرٍ خَيرٌ مِنْ قِيامِ لَيلَةٍ وَ الْقَلْبُ سَاهٍ» و «صَلَاةُ رَكْعَتَين بالتدبر خَيرٌ مِنْ قِيامِ لَيلَةٍ وَ الْقَلْبُ سَاهٍ».

49.پيوند نماز با وقت شناسي

قرآن مي فرمايد: «وَ الَّذينَ هُمْ عَلى صَلَواتِهِمْ يحافِظُون» در روايات متعدد مي خوانيم كه مراد از حفاظت نماز، حفاظت از وقت نماز است كه به تأخير نيفتد.

حضرت علي(ع) در نامه اي به محمد بن ابي بكر نوشت: مراقب وقت نماز باش و آن را در وقت خود به جاي آور. نه به خاطر فراغت، در اقامه آن عجله كن و نه به خاطر مشغله كاري، آن را به تأخير انداز: «صَلِّ الصَّلَاةَ لِوَقْتِهَا الْمُؤَقَّتِ لَهَا وَ لَا تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغٍ وَ لَا تُؤَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لِاشْتِغَال»

در حديث مي خوانيم: نماز در اول وقت، رضوان خداوند و در آخر وقت عفو خداوند است. در حديث ديگري نيز مي خوانيم: برتري اول وقت بر آخر وقت، مثل برتري آخرت بر دنياست.

50.پيوند نماز با مرگ آسان

در حديث آمده است: هيچ بنده اي نيست كه به اوقات نماز اهتمام ورزد، مگر آنكه مرگ آسان و بدون غم و اندوه و نجات از آتش را براي او ضمانت كنم. «مَا مِنْ عَبْدٍ اهْتَمَّ بِمَوَاقِيتِ الصَّلَاةِ وَ مَوَاضِعِ الشَّمْسِ إِلَّا ضَمِنْتُ لَهُ الرَّوْحَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ انْقِطَاعَ الْهُمُومِ وَ الْأَحْزَانِ وَ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ».

51.پيوند نماز با ساير كارها

در نامه حضرت علي عليه السلام به محمد بن ابي بكر مي خوانيم: تمام كارهاي تو تابع نماز تو است و هر كس نماز را ضايع كند، ساير كارها را بيشتر ضايع خواهد كرد: «أَنَّ كُلَّ شَي ءٍ تَبَعٌ لِصَلَاتِكَ وَ اعْلَمْ أَنَّ مَنْ ضَيعَ الصَّلَاةَ فَهُوَ لِغَيرِهَا أَضْيع»

حتي در هنگام پيش آمدن دو وظيفه جهاد و نماز، نبايد يكى فداى ديگرى شود و به همين دليل در قرآن كريم براي نماز در حال خوف و اضطرار دستوراتي بيان شده است.

52.پيوند نماز با مقام محمود

قرآن به پيامبرش مي فرمايد: براي دريافت مقام محمود بايد پاسي از شب را بيدار باشي و به نماز بايستي: «فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى اَن يبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً» آرى مقام رهبرى، مستلزم تكاليف سنگين ترى است ولذا تمام انبيا نماز شب داشتند.

در حقيقت مقامى ارزشمند است كه نزد خدا پسنديده باشد وگرنه شهرت هاى پوچ، ارزشمند و ماندگار نيست. امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: پاداش نماز شب آن قدر زياد است كه خداوند مى فرمايد: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِي لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْينٍ جَزاءً بِما كانُوا يعْمَلُونَ» هيچ كس پاداشى را كه براى آنان در نظر گرفته شده نمى داند.

53.پيوند نماز با تربيت

1- انسان در تلاوت سوره ى حمد با «بِسْمِ اللَّهِ» از غير خدا قطع اميد مى كند.

2- با «رَبِّ الْعالَمِينَ» و «مالِكِ يوْمِ الدِّينِ» احساس مى كند كه مربوب و مملوك است و خودخواهى و غرور را كنار مى گذارد.

3- با كلمه «عالمين» ميان خود و تمام هستى ارتباط برقرار مى كند.

4- با «الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» خود را در سايه لطف او مى داند.

5- با «مالِكِ يوْمِ الدِّينِ» غفلتش از آينده زدوده مى شود.

6- با گفتن «إِياكَ نَعْبُدُ» ريا و شهرت طلبى را زايل مى كند.

7- با «إِياكَ نَسْتَعِينُ» از ابرقدرت ها نمى هراسد.

8- از «أَنْعَمْتَ» مى فهمد كه نعمت ها به دست اوست.

9- با «اهْدِنَا» رهسپارى در راه حقّ و طريق مستقيم را درخواست مى كند.

10- در «صِراطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيهِمْ» همبستگى خود را با پيروان حقّ اعلام مى كند.

11- با «غَيرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيهِمْ» و «لَا الضَّالِّينَ» بيزارى و برائت از باطل و اهل باطل را ابراز مى دارد.

54.پيوند نماز با زبان واحد

نماز وسيله اي است تا همه مسلمانان يك زبان مشترك و واحد داشته باشند. همانگونه كه تمامي خلبانان دنيا هرگاه بخواهند با هر فرودگاهي تماس بگيرند، بايد با زبان انگليسي صحبت كنند، همه مسلمانان نيز بايد در نماز كه اساس آن بر جماعت است با زبان واحدي صحبت كنند.

55.پيوند نماز با نور قلب

در روايات مي خوانيم كه نماز نور است و هر كس مي خواهد قلب خودش را با نور معنوي روشن كند، نماز بخواند.: «الصَّلَاةُ نُورُ الْمُؤْمِنِ وَ الصَّلَاةُ نُورٌ مِنَ اللَّهِ»

56.پيوند نماز با اولويت سنجي

امام حسن مجتبي(ع) فرمودند: اگر نمازهاي مستحبي و نوافل به نمازهاي واجب ضرر مي رساند، لازم است كه نوافل كنار گذاشته و ترك شوند.

57.پيوند نماز با حسن عاقبت

در حديث مي خوانيم: جواني پشت سر پيامبر(ص) نماز مي خواند ولي مرتكب گناه و فحشا نيز مي شد. هنگامي كه ماجراي او را براي پيامبر نقل كردند، فرمود: مي رسد روزي كه نماز او را از گناه باز دارد: «إِنَّ صَلَاتَهُ تَنْهَاهُ يوْما».

58.پيوند نماز با نزول رحمت

در حديث مي خوانيم نماز موجب نزول رحمت الهي براي انسان مي شود: «الصَّلَاةُ تَسْتَنْزِلُ الرَّحْمَة».

59.پيوند نماز با روابط اجتماعي

در نماز جماعت، با اينكه زن و مرد در كنار همديگر در اين فريضه الهي شركت مي كنند اما حجاب و عفاف و تقوا، نظم و ادب و پاكي بر همه حاكم است. در مسجد همه با هم هستند هيچكس به خاطر سنّ و سواد و سرمايه بر ديگري افتخار نمي كند. آري مسجد و نماز جماعت، يك الگوي بسيار خوب براي نحوه روابط اجتماعي در محيط هاي مختلف است.

60.پيوند نماز با خيرخواهي

امام حسن عليه السلام مي فرمايد كه: مادرم فاطمه زهرا سلام الله عليها در نماز شب خود، مردان و زنان مومن را نام برده و براي آنان دعا مي كرد و براي خود دعايي نمي كرد. هنگامي كه دليل آن را جويا شدم، فرمود: «الْجَارُ ثُمَّ الدَّار». اول همسايه، سپس اهل خانه. در تاريخ آمده است: امام حسين عليه السلام هنگام خداحافظي با خواهرش در كربلا، فرمود: اي زينب، در نماز شبت مرا فراموش نكن. «لا تنسيني في نافله الليل».

61.پيوند نماز با همسايگان

به همسايگان مسجد، حضور براي نماز جماعت، به طور ويژه سفارش شده است. اهميت اين حضور تا آنجاست كه در حديث مي خوانيم: «لَا صَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلَّا فِي مَسْجِدِه» يعني نماز همسايه مسجد جز در مسجد، ارزشي ندارد.

62.پيوند نماز با عموم مردم

حضور در نماز جمعه، به هم اهالي يك شهر توصيه شده است. نماز جمعه، قبل از هر چيز يك عبادت بزرگ دسته جمعى است و اثر عمومى عبادات را كه تلطيف روح و جان و شستن دل از آلودگيهاى گناه و زدودن زنگار از قلب مى باشد در بردارد.

اما از نظر اجتماعى و سياسى، يك كنگره عظيم هفتگى است كه بعد از كنگره سالانه حج، بزرگترين كنگره اسلامى مى باشد و به همين دليل در روايتى از پيغمبر اكرم (صلّى اللّه عليه و آله) نقل شده كه نماز جمعه، حجّ كسانى است كه قادر به شركت در مراسم حجّ نيستند.

در حقيقت اسلام، به سه اجتماع بزرگ اهميت مى دهد: اجتماع روزانه كه در نماز جماعت حاصل مى شود، اجتماع هفتگى كه در مراسم نماز جمعه است و اجتماع حجّ كه در كنار خانه خدا و هر سال يك بار انجام مى گيرد.

نقش نماز جمعه در اين ميان بسيار مهم است، بخصوص كه يكى از خطبه هاي خطيب در نماز جمعه، ذكر مسائل مهم سياسى و اجتماعى مورد نياز مردم است.

63.پيوند نماز با مسلمين جهان

شركت در مراسم حج برپائي نماز در كنار خانه خدا به همه مسلمانان جهان، سفارش شده است. خانه خدا ياد آور نماز جماعت سه نفرى پيامبر اكرم، حضرت خديجه و حضرت على عليهم السلام مي باشد و اكنون نماز جماعت ميليونى است. خانه خدا مِلك هيچ كس نيست، همه مردم در آنجا يكسانند و گويا به منزل خود آمده اند و از اين رو نمازشان را مى توانند چهار ركعتى بخوانند و گويا مسافر نيستند. آرى! در چهار مركز، انسان مسافر مى تواند نمازش را تمام بخواند:

مركز الوهيت: مكه،

مركز نبوّت: مسجد پيامبرصلى

الله عليه وآله در مدينه،

مركز ولايت: مسجد كوفه،

مركز شهادت: حرم امام حسين عليه السلام،

اين مراكز، خانه همه است و همه مي توانند نمازشان را تمام بخوانند.

64.پيوند نماز با والدين

كسي كه به والدين خود، گرچه به او ظلم كرده باشند، نگاه خصمانه كند، خداوند نماز او را قبول نمي كند: «مَنْ نَظَرَ إِلَى أَبَوَيهِ نَظَرَ مَاقِتٍ وَ هُمَا ظَالِمَانِ لَهُ لَمْ يقْبَلِ اللَّهُ لَهُ صَلَاةً».

در اسلام، نماز قضاي والدين بر عهده فرزند بزرگ است و اين دستور منطقي و عادلانه است زيرا اولاً فرزند بزرگ از والدين بهره بيشتري برده و خدمات بيشتري را دريافت كرده، ثانياً زمانهاي بيشتري با آنها انس داشته، ثالثاً به طور طبيعي انسانها از فرزند بزرگترشان توقع بيشتري دارند همانگونه كه بايد برادران و خواهران به فرزند بزرگتر احترام بيشتري بگذارند. در حديث مي خوانيم احترام فرزند بزرگتر مثل احترام پدر بر سايرين لازم است، رابعاً بعضي از اموال پدر، مخصوص فرزند بزرگ تر است.

65.پيوند نماز با فرزندان

در قرآن و روايات بارها سفارش شده كه نسبت به نسل و فرزندان خود حساس باشيد. به چند نمونه اشاره مي كنيم:

در قيامت، بهشتيان در گفتگوي خود مي گويند: ما در دنيا نسبت به اهل خود نگران و مشفق بوديم: «قالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِي أَهْلِنا مُشْفِقِينَ»

از اين بيم داشتيم كه فرزندان و خانواده ما راه خطا پيش گيرند و در وادى ضلالت، گمراه و سرگردان شوند.

حضرت ابراهيم از خداوند مي خواهد كه خود و ذريه او اقامه كننده نماز باشند: «رَبِّ اجْعَلْني مُقيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيتي» در عمل هم خانواده خود را در كنار كعبه كه منطقه بي آب و گياه است، براي اقامه نماز مسكن داد و فرمود: «رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيتي بِوادٍ غَيرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيقيمُوا الصَّلاة»

جالب اينكه تمام مردم كه به مكه مي روند، براي حج و

عمره مي روند، اما بنيانگذار مكه، براي اقامه نماز مي رفت.

خداوند به پيامبر فرمان مي دهد كه خانواده اش را به نماز فرمان دهد و در اين كار مقاومت كند: «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيها»

در روايات مي خوانيم فرزندان خود را قبل از رسيدن به سن تكليف گام به گام با نماز آشنا كنيد. دعوت فرزندان به نماز بايد همراه با مهر و منطق و تسهيلات باشد و از تمام جاذبه ها استفاده كنيم.

اگر اهل مساجد ما با لباس خوب و بوي خوش و اخلاق نيكو به مسجد روند، اگر نماز ما طولاني برگزار نشود، اگر موذن ما خوش صدا و امام جماعت ما خوش قرائت باشد، و اگر هر روز مردم از امام جماعت حرف تازه اي بشنوند، در چنين مسجدي، نسل نو حاضر و به طور طبيعي نماز را ياد مي گيرند همان گونه كه ماهي در فضاي دريا شنا را ياد مي گيرد.

البته والدين بايد در آموزش نماز به فرزندان خود به واجبات اكتفاء كنند و تشويق و هدايا و محبت هاي خود را بر اساس نماز قرار دهند.

اميرالمومنين عليه السلام فرمودند: نماز را در خردسالي به فرزندان خود بياموزيد و هنگامي كه به هشت سالگي رسيدند، نماز را از آنها مطالبه كنيد. «عَلِّمُوا صِبْيانَكُمُ الصَّلَاةَ وَ خُذُوهُمْ بِهَا إِذَا بَلَغُوا ثَمَانِي سِنِين»

66.پيوند نماز با همسر

هركس به مكه رود و اعمال حج يا عمره را انجام دهد، اما طواف نساء و نماز آن را به جا نياورد به همسر خود حرام است و با هيچ كسي نيز نمي تواند ازدواج كند. بنابراين اين نماز راه بازگشت به مدار خانواده است.

67.پيوند نماز با تولد

در اسلام سفارش شده است در گوش راست نوزاد، اذان و در گوش چپ او اقامه بگوئيد كه جملات «حي علي الصلوه» و «حي علي الفلاح» در اولين ساعات تولد به گوش نوزاد برسد.

68.پيوند نماز با مرگ

اسلام به قدري بر مسأله نماز پافشاري و اصرار دارد كه حتي بعد از مرگ، واجب كرده است كه بر ميت نماز گذارده شود و اگر ميت را بدون نماز دفن كردند، بر قبر او نماز گذارده شود و حتي اجازه داده كه از برخي شروط نماز مانند طهارت، وضو يا غسل، پاكي بدن يا لباس نمازگزار صرف نظر شود ولي نماز بر ميت اقامه شود.

69.پيوند نماز با محتضر

محتضر كسي است كه در حال جان دادن مي باشد. از جمله سفارش هايي كه براي انسان در حال احتضار شده است، اينكه او را به محل اقامه نمازش منتقل كنيد.

از اين مطلب معلوم مي شود بين جان دادن و مكاني كه انسان در حال سلامتي نماز خوانده، رابطه اي است. البته اين رابطه ها را تنها خالق هستي مي داند و معلوم مي شود كار خوب، حتي در جمادات اثر مي گذارد و جمادات در انسانها نقش دارند.

70.پيوند نماز با هدايت شدگان

در نماز از خداوند تقاضاي همراهي با هدايت شدگان مي كنيم: «اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيهِمْ».

مراد از نعمت در «أَنْعَمْتَ عَلَيهِمْ»، نعمتِ هدايت است. زيرا در آيه ى قبل سخن از هدايت مي كند. علاوه بر آنكه نعمت هاى مادى را كفّار و منحرفين و ديگران نيز دارند. البته هدايت شدگان نيز در معرض خطرند و بايد دائماً از خدا بخواهيم كه مسير ما، به غضب و گمراهى كشيده نشود. اين آيه راه مستقيم را، راه كسانى معرّفى مى كند كه مورد نعمت الهى واقع شده اند و عبارتند از: انبيا، صدّيقين، شهدا و صالحين.

توجّه به راه اين بزرگواران و آرزوى پيمودن آن و تلقين اين آرزو به خود، انسان را از خطر كجروى و قرار گرفتن در خطوط انحرافى باز مى دارد. همان گونه كه در سوره حمد از خداوند پيمودن راه كساني را مي خواهيم كه مورد لطف و نعمت او واقع شده اند، در سلام نماز نيز به افراد صالح در هر زمان و مكاني سلام مي كنيم و اين نشان دهنده ارزش و احترام دين اسلام براي خوبان و دعوت به محبت آنان است.

71.پيوند نماز با برائت از مغضوبين

در نماز از خداوند تقاضاي جدايي از غضب شدگان مي كنيم: «غَيرِْ الْمَغْضُوبِ عَلَيهِمْ».

در قرآن، افرادى همانند فرعون و قارون و ابو لهب و امّت هايى همچون قوم عاد، ثمود و بنى اسرائيل، به عنوان غضب شدگان معرّفى شده اند. در آيات متعدّدى از قرآن ويژگى هاى گمراهان و غضب شدگان و مصاديق آنها بيان شده است كه براى نمونه به يك مورد اشاره مى شود:

بنى اسرائيل كه داستان زندگى و تمدن آنها در قرآن بيان شده است، زمانى بر مردم روزگار خويش برترى داشتند: «فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ» لكن

بعد از اين فضيلت و برترى، دچار قهر و غضب خداوند شدند: «وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ».

اين تغيير سرنوشت، به علّت تغيير در رفتار و كردار آنان بود. دانشمندان يهود، دستورات و قوانين آسمانى تورات را تحريف كردند، «يحَرِّفُونَ الْكَلِمَ» و تجّار و ثروتمندان آنان نيز به ربا و حرام خوارى و رفاه طلبى روى آوردند، «أَخْذِهِمُ الرِّبَوا» و عامّه مردم نيز در برابر دعوت به جهاد و مبارزه، از روى تن پرورى و ترس، از رفتن به جبهه نبرد و ورود به سرزمينِ مقدّس، سر باز زدند. «فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقاتِلا إِنَّا هاهُنا قاعِدُونَ» به خاطر اين انحرافات، خدا آنان را از اوج عزّت و فضيلت، به نهايت ذلّت و سرافكندگى مبتلا ساخت.

ما در هر نماز، از خداوند مى خواهيم كه مانند غضب شدگان نباشيم. يعنى نه اهل تحريف آيات و نه اهل ربا و نه اهل فرار از جهاد در راه حقّ، و همچنين از گمراهان نباشيم، آنان كه حقّ را رها كرده و به سراغ باطل مى روند و در دين و باور خود غلوّ و افراط كرده و يا از هوى و هوس خود و يا ديگران پيروى مى كنند.

72.پيوند نماز با برائت از گمراهان

در نماز از خداوند تقاضاي جدايي از گمراهان مي كنيم.

«ضلالت» كه حدود دويست مرتبه در قرآن آمده است، گاهى در مورد تحير بكار مى رود، «وَ وَجَدَكَ ضَالًّا» و گاهى به معناى ضايع شدن است، «أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ» ولى اكثراً به معناى گمراهى است و همراه با تعبيرات گوناگونى نظير: «ضَلالٍ مُبِينٍ»، «ضَلالٍ بَعِيدٍ»، «ضَلالِكَ الْقَدِيمِ» به چشم مى خورد.

در قرآن نام برخى به عنوان گمراه كننده آمده است، از قبيل: ابليس، فرعون، سامرى، دوست بد، رؤسا و نياكان

منحرف. گمراهان خود بستر و زمينه ى انحراف را فراهم و گمراه كنندگان از اين بسترها و شرايط آماده، استفاده مى كنند. بسترهاى انحراف در قرآن عبارتند از: هوسها، گناهان، پذيرش ولايت باطل، جهل و نادانى. اين ابراز تنفّر از مغضوبان و گمراهان در نماز، جامعه اسلامى را در برابر پذيرش حكومت آنان، مقاوم و پايدار مى كند.

73.پيوند نماز با معماري

قرآن مي فرمايد «وَ اجْعَلُوا بُيوتَكُمْ قِبْلَة» اين جمله داراي چند معنا است كه يكي از آنها اين است كه خانه هاي خود را رو به قبله بسازيد. همچنين سفارش شده در خانه، محلي را مخصوص نماز قرار دهيد.

قرآن مي فرمايد: خداوند اولين مكان زمين را براي نماز قرار داد: «إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذي بِبَكَّةَ مُبارَكا».

شايد بتوان گفت: در طول تاريخ مهمترين و زيباترين و محكم ترين و بزرگترين و باشكوه ترين ساختمانها، آنهايي است كه به نحوي با عبادات مردم پيوند داشته است، خواه بتخانه باشد يا كنيسه يا كليسا و يا مسجد.

براي يادمان اصحاب كهف كه بعضي پيشنهاد كردند بر مزارشان ساختمان ساخته شود قرآن مي فرمايد: فرهيختگان پيشنهاد كردند كه اگر بنا است ساختمان ساخته شود، بهتر است مسجد ساخته شود: «قالَ الَّذينَ غَلَبُوا عَلى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيهِمْ مَسْجِدا».

74.پيوند نماز با طبيعت

نماز آيات، كه براي خورشيد گرفتگي، ماه گرفتگي، زلزله و امثال آن خوانده مي شود. نشان آن است كه امور هستي تحت سيطره خداست.

جالب اينكه در نماز عيد قنوت ها تكرار مي شود و در نماز آيات ركوع ها تكرار مي شود. شايد به خاطر آن كه در عيد مي خواهيم از خداوند عيدي بگيريم لذا دست ها را بلند كرده و خواسته هاي خود را طلب مي كنيم ولي در نماز آيات چون شبيه حوادث قيامت را مي بينيم با ركوع و تواضع، از خداوند طلب مغفرت مي كنيم.

75.پيوند نماز با زمان و مكان

اسلام براي بعضي زمان ها و مكان ها نمازهاي ويژه اي قرار داده است مانند نماز روز جمعه و اعياد و همچنين نماز تحيت مساجد و نمازهاي ويژه مساجد مقدس كه براي توضيح به كتاب هاي دعا و رساله مراجع مراجعه شود.

خداوند به تمام قطعات زمان سوگند ياد كرده است. مانند: «وَ الْفَجْرِ» ، «وَ الصُّبْحِ» ، «وَ النَّهارِ» ، «وَ الْعَصْرِ» اما به سحر سه بار سوگند ياد شده است: «وَ اللَّيلِ إِذا يسْرِ» ، «وَ اللَّيلِ إِذا عَسْعَسَ» ، «وَ اللَّيلِ إِذْ أَدْبَرَ» يعنى سوگند به شب هنگام تمام شدنش و در باره ى استغفار كه بخشي از نماز شب است دو آيه آمده: «وَ بِالْأَسْحارِ هُمْ يسْتَغْفِرُونَ» ، «الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحارِ».

همچنين بعضي نمازها به صورت روزانه، برخي به صورت هفتگي و برخي ماهانه و برخي ديگر ساليانه خوانده مي شوند، برخي هنگام حوادث مانند نماز آيات و برخي به هنگام شادي مانند نماز شب زفاف خوانده مي شوند.

76.پيوند نماز با محرومان

حضرت علي عليه السلام در بين نماز انگشتر خود را به فقير داد و حتي صبر نكرد تا نمازش تمام شود و بعد كمك كند.

بعضي مي پرسند: توجه به فقير در حال نماز و انگشتر دادن نشانه حواس پرتي نيست؟ پاسخ آن است كه توجه از نماز به كمك فقرا، توجه از كار خدايي به كار خدايي است. زيرا در قرآن قرض دادن به مردم، قرض دادن به خدا شمرده شده است: «مَنْ ذَا الَّذي يقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَنا».

آنچه عيب و نقص است آن است كه توجه انسان از كار خدايي به كار غير خدايي باشد.

در قرآن كمك به فقرا در صدها آيه مطرح شده است؛ گاهي با لفظ

زكات، گاهي با لفظ اعطاء، گاهي با لفظ ايتاء، گاهي با لفظ صدقه، گاهي با لفظ قرض، گاهي با لفظ ايثار، گاهي با لفظ اطعام، گاهي با لفظ رحمت، گاهي با لفظ كفاره، گاهي با لفظ انفاق و گاهي هم با لفظ فديه.

رسيدگي به فقرا در همه برنامه هاي ديني ديده مي شود و توصيه شده است:

در كنار نماز، مسأله زكات

در كنار روزه خواري، اطعام شصت فقير.

در مراسم حج، گوشت قرباني به فقرا.

در عيد فطر، نان رساني.

در عيد قربان، گوشت رساني به فقرا.

در جهاد، بخشي از غنائم به فقرا اختصاص داده شده است.

در كفاره بعضي از گناهان، سير كردن فقرا قرار داده شده است.

در زكات، بخشي براي فقر زدايي تعيين شده است.

77.پيوند نماز با حق الناس

در نماز بايد لباس و مكان مباح باشد و غصبي نباشد.

اگر در نماز طلبكاري به انسان مراجعه كند و طلب خود را بخواهد، لازم است ابتدا طلب او پرداخت شود و سپس به اقامه نماز بپردازيم و حتي اگر تأخير در پرداخت براي طلبكار مشكل آفرين باشد مي توان نماز را شكست و دَين را پرداخت نمود.

78.پيوند نماز با حقوق والدين

اگر والدين، امر به رفتن و يا نهي از رفتن به مسجد كردند، اطاعت آنان واجب است، چرا كه در واقع اين اطاعت، اطاعت از فرمان خداوند است كه مي فرمايد: « لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَينِ إِحْساناً»

احسان به والدين، از صفات انبياست چنان كه در مورد حضرت عيسى، توصيفِ «بَرًّا بِوالِدَتِي» و در مورد حضرت يحيى «بَرًّا بِوالِدَيهِ» آمده است.

البته والدين، تنها پدر و مادر طبيعى نيستند. بلكه پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و اميرالمؤمنين (عليه السلام) پدر امّت محسوب مي شوند: «أنا و علىّ أبوا هذه الامّة».

79.پيوند نماز با حقوق همسر

اگر نماز مستحب با حق همسر منافات داشت، اقامه آن جايز نيست.

در نماز مهمترين موقعيت ها، سجده است. از جمله دعاهاي وارده در سجده آخر نماز، تأمين هزينه زندگي همسر و خانواده است: «وارزقني و لعيالي».

همانگونه كه گفته شد در نماز كه مهمترين عبادتهاست، به خانواده توجه شده، در جايي ديگر از كنار خانواده، به خدا توجه شده است آنجا كه قرآن كريم مي فرمايد: «نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوه».

در اين آيه كه سخن از آميزش و لذت جنسي است با جمله «قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ» ذهن ها را به آينده نگري و قيامت متوجه مي كند و به انسان مي گويد؛ تو فقط غريزه و لذت و كاميابي نيستي، بلكه مأموريت تو فراهم كردن ساز و توشه براي قيامت است. راستي اين چه مكتبي است كه از سجده به سمت حقوق همسر و از همسر به سمت خدا و قيامت سوق مي دهد. آيا انسان عادي مي تواند اين همه جامع نگر باشد؟ و آيا در برنامه ها و

قوانين بشري اين جامع نگري به چشم مي خورد؟

همچنين پيامبر اكرم(ص) فرمودند: نماز برخي افراد قبول نمي شود كه يكي از آنها زن ناشزه اي است كه شوهرش از دست او عصباني باشد «ثمانية لا تقبل منهم صلاة.. و الناشز و زوجها ساخط عليها».

80.پيوند نماز با حقوق مجاورين

سفارش شده است قبل از رفتن به مسجد پياز نخوريد تا كساني كه در اطراف شما هستند از بوي دهان شما ناراحت نشوند. به محل سجده فوت نكنيد تا غبارش مجاورين شما را آزار ندهد.

اگر كسي سجاده اي در محلي پهن كرده، ديگري حق ندارد سجاده او را برداشته و خودش جاي او نماز بخواند. چرا كه اگر فرد اول راضي نباشد، نماز در محل غصبي است و اشكال دارد. اگر كودكي در مجلسي نشسته است حتي بالاترين شخصيت هم حق ندارد او را بلند كند و جاي او بنشيند.

81.پيوند نماز با ازدواج

در اسلام سفارش شده كه اگر كسى اهل مسجد و جماعت نيست و عملاً به عبادت و وحدت و امّت، بدون عذر پشت پا مى زند، او را بايكوت كرده و به عنوان همسر انتخاب نكنيد. همين سفارش مى تواند جوانان را به نماز تشويق كرده و مساجد را پر كند. زيرا كسي كه بفمهد رها كردن مسجد و مسلمين به قيمت طرد عملى او از جامعه اسلامي تمام مى شود، هرگز مساجد را رها نخواهد كرد.

همچنين در فضيلت ازدواج و تشويق به اين امر مهم در روايات آمده است: اگر انسان ازدواج كند، ثواب نمازش هفتاد برابر مي شود.

82.پيوند نماز با جمعيت

هر مسجدي كه جمعيت نماز گزارانش بيشتر باشد، نماز جماعت آن مسجد ثواب بيشتري دارد.

در ابتداي نماز با جملات «إِياكَ نَعْبُدُ وَ إِياكَ نَسْتَعين» به نمايندگي از جمع دعا مي كنيم و در انتهاي نماز نيز با جمله «السلام علينا و علي عباد الله الصالحين» به جمعيت و جامعه اسلامي سلام مي كنيم.

اينكه در فرهنگ دينى بيان شده «يد الله مع الجماعة» تأكيد ديگري بر اين مطلب است.

83.پيوند نماز با مشورت

از آنجا كه اسلام دين جامع و كاملي است، لذا همه مسائل را با يك مهندسي خاص در كنار هم چيده است، مثلاً در سوره شوري مسائل عبادي و نماز را در كنار مسائل سياسي و اجتماعي قرار داده است و مي فرمايد: مومنان هم نماز به پا مي دارند و هم در امور خود اهل مشورتند: «وَ الَّذينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمْ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ أَمْرُهُمْ شُورى بَينَهُم».

نمازگذاري كه تنها به فكر خود تكيه كند و در رأي و انديشه، استبداد داشته باشد از نظر قرآن مردود است.

نكته جالب اينكه دستور مشورت، در آيه «و شتورهم في الامر» زماني بر پيامبر نازل شد كه مسلمانان مورد هجوم كفار مكه واقع شده بودند لذا پيامبر اكرم با اصحاب مشورت كردند كه آيا به استقبال دشمنان برويم يا در كوچه هاي مدينه سنگر بگيريم و با اينكه نظر پيامبر سنگر گرفتن در شهر بود، ولي به احترام رأي مردم به بيرون از شهر رفتند و در منطقه اُحد با دشمن جنگيدند كه در نهايت شكست خوردند، اما خداوند مي فرمايد: اين شكستي كه در اثر مشورت بود، نبايد تو را از مشورت با مردم باز دارد.

آري ارزش مشورت مهم تر از رسيدن

به مطلوب است. مشورت لازم است گرچه در مواردي به ناكامي كشيده شود.

84.پيوند نماز با اخبار جهان

امام رضا (عليه السلام) فرمودند: يكي از وظايف امام جمعه اين است كه مردم را نسبت به اخبار جهان آگاه كند: «وَ يخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَيهِمْ مِنَ الْآفَاقِ»

85.پيوند نماز با حفظ ارزشها

سفارش شده است كه در صف اول نماز جماعت كساني بايستند كه باتقواترند.

همچنين پيامبر فرمودند: امام جماعت كسي باشد كه بيشتر قرآن بخواند و يا قرائتش زيباتر باشد و اگر دو نفر در قرائت مساوي هستند، كسي امام جماعت شود كه سابقه هجرتش بيشتر است و اگر در آن نيز مساوي بودند كسي مقدم شود كه سنش بيشتر است و اگر در آن نيز مساوي بودند كسي امام شود كه نسبت به سنّت داناتر و در دين فقيه تر باشد.

اگر در خانه اقامه جماعت مي شود، صاحبخانه مقدم است و اگر حاكم عادل است، او بر ديگران مقدم است: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ يتَقَدَّمُ الْقَوْمَ أَقْرَؤُهُمْ لِلْقُرْآنِ فَإِنْ كَانُوا فِي الْقِرَاءَةِ سَوَاءً فَأَقْدَمُهُمْ هِجْرَةً فَإِنْ كَانُوا فِي الْهِجْرَةِ سَوَاءً فَأَكْبَرُهُمْ سِنّاً فَإِنْ كَانُوا فِي السِّنِّ سَوَاءً فَلْيؤُمَّهُمْ أَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ وَ أَفْقَهُهُمْ فِي الدِّينِ وَ لَا يتَقَدَّمَنَّ أَحَدُكُمُ الرَّجُلَ فِي مَنْزِلِهِ وَ لَا صَاحِبَ السُّلْطَانِ فِي سُلْطَانِهِ».

86.پيوند نماز با اعتماد سازي

در نماز جماعت گاهي امام يا ماموم در تعداد ركعات شك مي كنند. در اين مورد اسلام اجازه داده است به همديگر اعتماد كرده و شك خود را برطرف كنند همانگونه كه در پاكي لباس و مكان و حلال بودن امكانات و تشخيص قبله، به همديگر اعتماد مي كنند.

اگر صاحب خانه گفت جهت قبله به كدام سمت است، بايد به گفته او اعتماد كرد.

اگر مسلماني گفت اين فرش، لباس و مكان پاك است بايد به گفته او اعتماد كرد.

اگر جمعيتي از مؤمنين را ديديم كه پشت سر شخصي به جماعت ايستاده اند، بايد به آن جمعيت اعتماد و در نماز جماعت شركت كنيم. چنانكه اگر افرادي اهل نماز جماعت و مسجد هستند،

مي توانيم به گواهي و شهادت آنها در مسائل قضايي اعتماد كنيم.

87.پيوند نماز با نظم

نماز انسان را منظم مي كند، زيرا نمي توان در هر وقتي يا در هر مكاني يا با هر كلامي يا به هر سويي آن را انجام داد، چنانكه در نماز جماعت، انسان بايد همراه با ساير نماز گزاران نه جلوتر و نه عقب تر آن را انجام دهد و اين خود نوعي آموزش نظم است. اگر در رساله مراجع تقليد مي خوانيم كه ترتيب و موالات از واجبات نماز است شايد به خاطر اين است كه اين دو واجب انسان را روي فرم آورده و منظم مي كند.

88.پيوند نماز با صالحان

در جملات پاياني نماز به افراد صالح با جمله «السَّلَامُ عَلَينَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ» سلام مي كنيم.

در قرآن مجيد نيز افرادي به عنوان صالحان معرفي شده اند كه به يك نمونه اشاره مي شود:

حضرت شعيب هنگامي كه خواست دختر خود را به ازدواج حضرت موسي درآورد به وي گفت: اكنون كه تو تحت تعقيب حكومت فرعون هستي و پناه گاهي نداري، نگران نباش، من يكي از دخترانم را به ازدواج تو در مي آورم و كار تو را به جاي مهريه مي پذيرم زيرا بنا ندارم بر تو سخت بگيرم و تو خواهي ديد كه من انشاالله از صالحين هستم: «وَ ما أُريدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيكَ سَتَجِدُني إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحينَ».

از اين آيه استفاده ميشود: افرادي كه به جواني كمك كنند و به او همسر و شغلي دهند و سختگيري نكنند، از صالحان هستند و مشمول سلام مسلمانان در نمازها مي شوند چون به چنين افرادي مشخصاً لقب صالح داده شده است.

آري، افرادي كه با گوشه گيري از اجتماع، مشغول عبادت هستند، نه در جبهه هاي حق حضور دارند و نه مشكلات اقتصادي

و اجتماعي ديگران را حل مي كنند و با همان چند دعا و چند زيارت خود را جزء صالحان مي دانند، در اشتباهند.

89.پيوند نماز با آينده سازان تاريخ

در قرآن مي خوانيم: وارثان زمين، بندگان صالح خدا هستند، يعني آينده جهان از آن مؤمنان واقعي است كه به رهبري حضرت مهدي(ع) خواهد بود: «أَنَّ الْأَرْضَ يرِثُها عِبادِي الصَّالِحُون» . ما در هر نماز به اين بندگان صالح با جمله «السَّلَامُ عَلَينَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ» درود مي فرستيم.

90.پيوند نماز با حفظ آبرو

در حديث مي خوانيم: كساني كه با غيبت كردن آبروي يكديگر را مي ريزند، اگرچه نمازشان باطل نيست، اما بي ارزش و غير قابل قبول است. در روايات آمده است كسي كه غيبت كند تا چهل روز نمازش قبول نمي شود.

در قرآن كريم، اقامه نماز با گفتار نيكو در كنار هم آمده اند: «قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاة».

91.پيوند نماز با اصلاح فرد و جامعه

در قرآن مي خوانيم: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر» يعني نماز فرد و جامعه را از فحشاء و منكر باز مي دارد، همان گونه كه اگر انسان لباس سفيد و تميزي بپوشد، روي زمين آلوده نمي نشيند يعني لباس تميز او را از نشستن در جاي نامناسب باز مي دارد.

نكته: معناي «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر» اين نيست كه نماز مانع از خلافكاري است زيرا قرآن نفرموده نماز مانع از انجام منكر است، بلكه مي فرمايد: نماز نهي مي كند از فحشاء و منكر و كه يا قبل از ارتكاب جرم انسان را نهي مي كند و يا اگر خلافي كرد، نماز به او اخطار مي دهد كه تو گناه كرده اي بايد توبه كني و از تكرار آن خود را حفظ كني، يعني نماز يك زنگ خطر و يك هشدار دهنده است.

92.پيوند نماز با دوستان خوب

دوستان مومن، انسان را به ايمان و نماز فرا مي خوانند، ولي دوستان ناباب انسان را از نماز منحرف مي كنند. قرآن مي فرمايد: افرادي در قيامت از شدت حدت انگشت به دندان مي گيرند. كه چرا با افراد ناباب رفيق شده اند و مي گويند: آن دوستان ناباب ما را از ذكر خدا منحرف كردند: «لَقَدْ أَضَلَّني عَنِ الذِّكْر» و ناگفته پيداست كه نماز بالاترين ذكر خداست: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري»

در حديث مي خوانيم كساني كه اهل مسجد هستند به هشت ارزش و فضيلت دست پيدا مي كنند كه يكي از آنها، آشنايي با دوست و برادر ايماني خوب است. در واقع مسجد بهترين مكان براي دوست يابي مي باشد: «مَنِ اخْتَلَفَ إِلَى الْمَسْجِدِ أَصَابَ إِحْدَى الثَّمَانِ؛ أَخاً مُسْتَفَاداً فِي اللَّهِ و...»

93.پيوند نماز با عفاف و حجاب

خداوند به زنان پيامبر مي فرمايد: تبرّج و جلوه گري نكنيد و نماز را به پا داريد: «وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيةِ الْأُولى وَ أَقِمْنَ الصَّلاة».

زنان بايد به هنگام نماز پوشش كامل داشته باشند، با اينكه خداوند به همه محرم است، زيرا پوشش كامل براي انسان يك شأن و مقام و ارزش است. در تمام دنيا اگر كسي بخواهد ملاقاتي با مقام مهمي داشته باشد، لباس كامل و مناسب پوشيده و به ملاقات مي رود. علاوه بر زنان، به مردان نيز سفارش شده است كه با لباس كامل به نماز بايستند.

برهنگي، يك نوع بي حرمتي به خود و حراج كردن شخصيت خود است. ولي زنان با حجاب براي خود ارزش قائل شده با زبان حال مي گويند: هركسي حق ندارد به ما نگاه كند، و از ما كام بگيرد.

94.پيوند نماز با حضور زنان در جامعه

قرآن مي فرمايد: «إِنَّ أَوَّلَ بَيتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ» خانه خدا براي همه مردم، (چه زن و چه مرد) نباشد.. از حضور زنان در مسجد الحرام و انجام مراسم حج مي فهميم كه زنان در بزرگترين اجتماعات هم بايد حضور جدي داشته باشند، چنانكه حضرت فاطمه زهرا(س) عليه حكومت وقت، در مسجد خطبه خواند.

در حديث مي خوانيم اگر زني براي رفتن به مسجد از شوهرش اجازه خواست، مانع نشويد: «إِذَا اسْتَأْذَنَتْ أَحَدَكُمْ امْرَأَتُهُ إِلَى الْمَسْجِدِ فَلَا يمْنَعْهَا».

جالب آنكه حتي زماني كه زنان مورد مزاحمت قرار مي گيرند، دستور خانه نشيني نيامده، بلكه به طرح هاي مصونيت آفرين سفارش شده است: «يا أَيهَا النَّبِي قُلْ لِأَزْواجِكَ وَ بَناتِكَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنينَ يدْنينَ عَلَيهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ ذلِكَ أَدْنى أَنْ يعْرَفْنَ فَلا يؤْذَينَ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحيما» اي پيامبر، به زنان و دختران خود و زنان مومنين

بگو كه پوششهايشان را بر خود بيچند كه اين كار سبب مي شود به پاكي و عفت شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند.

زماني كه خديجه كبري و حضرت علي(ع) به پيغمبر اسلام(ص) اقتدا مي كردند و در مسجدالحرام نماز جماعت 3 نفري برپا مي داشتند، مشركان مكه اين صحنه را مي ديدند و تماشاگر بودند.

ابن ابي عوفا در سوگواري همسرش مي گفت: او براي ساختن مسجد قبا، سنگ جمع مي كرد و ما روزها كار مي كرديم.

البته زنان و مردان حق ندارند مختلط با همديگر نماز بخوانند، بلكه بايد با وجود فاصله و مانعي به نماز بايستند.

95.پيوند نماز با امنيت زنان

در رساله ها مي خوانيم: نماز مرد در خانه اي كه زن نامحرم در آنجاست و كسي نمي تواند وارد بشود، مشكل دارد زيرا خلوت كردن زن و مرد در مكاني در بسته، بستري براي وسوسه هاي شيطاني و زمينه اي براي گناه است.

96.پيوند نماز با زينت

با اينكه لباس ابريشمي و استفاده از طلا براي مردان حرام است، لكن براي زنان جايز مي باشد، زيرا آرايش به زيورآلات، در جنس زن عجين شده و برنامه هاي اسلام چون فطري است با آن مخالف نيست.

97.پيوند نماز با وحدت و محبت و برادري

توده هاي متراكم، نمازگزار، در كنار هم با يك صدا حاضر و با يك تكبير وارد نماز شده و با يك سلام همه با هم از نماز خارج مي شوند. ارتباط همه با امام جماعت يكسان، همه به يك سو، با يك شعار، با هم به ركوع و سجود مي روند، همه دعا مي خوانند، با هم از امام جماعتي واحد پيروي مي كنند، نه از اشرافيگري در صفوف نمازگزاران خبري است، نه از نژاد، نه از مقام و عنوان و نه جايگاه اجتماعي. همه اين موارد موجب ايجاد يگانگي و محبت و برادري در ميان نمازگزاران مي شود.

اسلام اجازه نمي دهد بين صفوف فاصله زياد باشد و بايد به نحوي باشد كه افراد شانه به شانه هم بايستند و بين آنها فضاي خالي و يا مانعي نباشد.

98.پيوند نماز با حضور به موقع

نماز جماعت به انسان مي آموزد كه در فاصله چند دقيقه همه بايد در يك جا حاضر شوند و اگر مسير كسي دور است بايد زودتر حركت كند تا خود را به جماعت برساند. اين حضور به وقت، يك تمرين براي وقت شناسي و حضور به موقع است.

در حديث آمده است: حضرت موسي از خداوند پرسيد: پاداش كسي كه نماز خود را اول وقت بخواند چيست؟ خداوند فرمود: دعايش را مستجاب مي كنم.

در حديث ديگري مي خوانيم: به كسي كه بر زمان اول وقت نمازهاي خود مداومت و مراقب نمايد، در لحظه مرگ شهادتين تلقين شده و ابليس از او دور مي شود.

در حديث ديگري آمده است: محافظت بر اوقات نماز را از خروس ياد بگيريد.

99.پيوند نماز با بركات مسجد

گرچه مسجد براي نماز ساخته مي شود، ولي بركات مسجد تنها مخصوص نماز نيست. امر به معروف، نهي از منكر، تبليغ و آموزش دين كمك به جبهه ها و يافتن دوست، كسب اطلاعات جديد و شناسايي افراد، به صورت طبيعي و بدون تشريفات، حذف امتيازات موهوم، تجليل از بزرگان دين و زنده نگه داشتن آثار و افكار آنان، حمايت از رهبر مسلمين، كمك هاي مالي به فقرا و كمك هاي علمي به عموم مردم در مسجد انجام مي شود: «مَنِ اخْتَلَفَ إِلَى الْمَسَاجِدِ أَصَابَ إِحْدَى الثَّمَانِ أَخاً مُسْتَفَاداً فِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْ عِلْماً مُسْتَطْرَفاً أَوْ آيةً مُحْكَمَةً أَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً أَوْ كَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رَدًى أَوْ يسْمَعُ كَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَى هُدًى أَوْ يتْرُكُ ذَنْباً خَشْيةً أَوْ حَياءً».

100.پيوند نماز با جذب حداكثري

در كارهاي گروهي نبايد كساني كه تأخير كرده اند به كلي محروم شوند بلكه بايد آنان را نيز شريك كرد ولي وظايف خاصي را به گردن آنان گذاشت. اگر كساني به ركعت اول نماز جماعت نرسيدند مي توانند در ساير ركعات به نماز ملحق شوند و آنگونه كه در رساله مراجع تقليد گفته شده، عمل كنند تا از اين فيض عمومي محروم نشوند.

101.پيوند نماز با مديريت

بخشي از توفيقات هر گروهي مربوط به مدير آن گروه است. اگر مدير منظم، عادل، خوش اخلاق، پاسخگو، دانشمند، محبوب، مهربان، داراي لحني زيبا، خوشبو، در كارهاي خير پيشگام و در رفتار و گفتار صادق باشد، اينچنين مديري در هر كاري توفيقش از كساني كه فاقد برخي از اين صفات مي باشند، بيشتر است.

اين صفات در امام جماعت، برخي به عنوان شرط صحت و برخي به عنوان شرط كمال قرار داده شده است و لذا مي توان گفت نماز با تمام مؤلفه هاي مديريت و شرايط و صفات توفيق يك مدير عجين و هماهنگ شده است.

همانگونه كه گاهي به خاطر برخي از صفات زشت مدير، جمع و گروه متلاشي و يا ناكارآمد مي شود، كه در اين موارد بايد مدير را تغيير يابد، در نماز نيز در شرايطي كه در رساله هاي عمليه آمده، انسان نبايد پذيراي امام جماعتي باشد كه به خاطر صفات ناروا، از جمعيت نمازگزاران كاسته و از رونق نماز كم مي كند.

102.پيوند نماز با تعاون و مشاركت

شريك كردن ديگران در كارهاى خير، از عوامل الفت جامعه است. حتي در نماز جماعتي كه در ميدان جنگ و در حالت خوف از دشمن خوانده مي شود، دو ركعت نماز جماعت ميان دو گروه رزمندگان تقسيم شده تا تبعيضى پيش نيايد و همه در اين خير شريك باشند. براي چگونگي تقسيم شدن دو ركعت نماز در جبهه ميان دو گروه به آيه 102 سوره نساء و تفسير آن مراجعه فرماييد.

يكي از مشكلات بعضي از مساجد آن است كه امام جماعت سالمند يا بيمار بوده و حوصله لازم را براي برقراري ارتباط با مأمومين جوان را ندارد. در اينگونه موارد بايد ائمه جماعاتي كه در اثر

كهولت سن توانايي لازم را ندارند، يا مهارت تبليغ و كلاسداري و يا فرصت مطالعه ندارند، از روحانيون جوان بهره بگيرند و اداره مسجد را با مشاركت آنان انجام دهند.

روحاني سالمند امام جماعت شود و روحاني جوان تازه نفس، مسئول تعليم و تفقد و برقراري ارتباط باشد. اين سخن را مي توان از آيات قرآن نيز استفاده كرد آنجا كه خداوند حضرت موسي را مأمور تبليغ مي كند و او مي گويد چون هارون فن بيان بهتري دارد، او را شريك من در اين مأموريت قرار بده: «وَ اجْعَل لىّ ِ وَزِيرًا مِّنْ أَهْلىِ هَارُونَ أَخِى... وَ أَشْرِكْهُ فىِ أَمْرِى» و سپس مي فرمايد نتيجه اين مشاركت اين است كه تسبيح و ذكر تو بيشتر مي شود: «كىَ ْ نُسَبِّحَكَ كَثِيرًا».

آري اگر بتوانيم با شريك كردن افرادي، موجب كثرت نمازگزاران در مسجد بشويم، تسبيح و ذكر خدا بيشتر خواهد شد، پس گاهي لازم است در كارها شريك بگيريم. اين شركت تنها در اداره مسجد نيست، بلكه در بسياري از كارهاي خير اگر سليقه هاي مختلف با همديگر شريك شوند و تقسيم كار بر اساس تخصص ها و لياقتها و ظرفيت ها و ذوق ها و استعدادها و گرايش ها باشد، شركت افراد متعدد، انواع سليقه ها را جمع و كار نيز با رونق بيشتري صورت خواهد گرفت.

103.پيوند نماز با مراعات افراد ضعيف

در نماز جماعت بايد مراعات ضعيفترين افراد را نمود. اميرالمومنين(ع) در نامه اش خطاب به مالك اشتر مي نويسد كه در برپايي نماز جماعت بايد مراعات حال ضعيفترين مأمومين را داشته باشي و اين نصيحت را از قول پيامبر اكرم(ص) هنگامي كه آن حضرت را براي تبليغ به يمن فرستاده بودند، براي او نقل مي كنند: «وَ قَدْ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ (ص) حِينَ

وَجَّهَنِي إِلَى الْيمَنِ كَيفَ أُصَلِّي بِهِمْ؟ فَقَالَ: صَلِّ بِهِمْ كَصَلَاةِ أَضْعَفِهِمْ».

104.پيوند نماز با دوري از تجملات

همانگونه كه نمازگزار حق ندارد از لباس ناپاك، غصبي، از اجزاء مردار، از حيوان حرام گوشت استفاده كند، همچنين حق ندارد از لباسي كه از ابريشم خالص بافته شده و يا از طلا استفاده كند. اين مطلب نشان دهنده اين است كه در نماز از تجملات بايد دوري كرد. البته چنانكه قبلاً گفتيم در خصوص زنان، كه زينت كردن امري طبيعي براي آنان است، اشكالي ندارد.

105.پيوند نماز با وقار

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم شخصي را ديدند كه سجده هاي خود را ناتمام و سريع انجام مي داد، فرمودند: سجده او مثل نوك زدن كلاغ به زمين است و اگر اين شخص با اين وضعيت و با اين نماز از دنيا برود، بر غير دين من از دنيا رفته است: «لَئِنْ مَاتَ هَذَا وَ هَكَذَا صَلَاتُهُ لَيمُوتَنَّ عَلَى غَيرِ دِينِي».

106.پيوند نماز با واقعيت ها

نمازگزار مسافر نمازهاي چهار ركعتي خود را دو ركعتي مي خواند. شايد بتوان گفت دليل آن اين است كه در سفر به طور طبيعي براي انسان مشكلاتي دارد كه اقتضاي تخفيفي از طرف خداوند را به دنبال دارد.

حتي در وطن نيز نماز جمعه دو ركعت معين شده و اين به خاطر آن است كه نماز جمعه داراي دو خطبه است، كه گوش دادن به آنها تكليف است. لذا خداوند دو ركعت از نماز جمعه كاسته است تا تخفيف و جبراني بر آن تكليف باشد: «وَ إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجُمُعَةُ رَكْعَتَينِ مِنْ أَجْلِ الْخُطْبَتَينِ جُعِلَتَا مَكَانَ الرَّكْعَتَينِ الْأَخِيرَتَينِ».

همچنين روزي كه نماز عيد با نماز جمعه تقارن پيدا مي كند تنها نماز عيد كفايت مي كند و لازم نيست كه مردم در يك روز دو بار به مصلاي نماز بيايند

نمونه ديگر آنجاست كه دعاي لحظه افطار كه انسان گرسنه است يك سطر بيشتر نيست ولي براي سحر دعاهاي طولاني و چند صفحه اي تعيين شده است. براي زيارت اولياء خدا نيز از سلام مختصر تا زيارت جامعه كبيره مطرح است تا هر انساني مطابق حوصله و نشاط و فرصتي كه دارد استفاده كند و هيچ كس از اين خير و فضيلت محروم نشود.

نمونه ديگر اين انعطاف ها را

در نماز نافله شب مي بيينيم كه هم مي توان 11 ركعت حتي بدون سوره در چند دقيقه خواند و هم مي توان تنها در ركعت آخر آن به 40 مومن دعا كرد و 70 مرتبه استغفار نمود و با 300 بار كلمه «العفو» از خداوند تقاضاي عفو نمود، هم مي توان بعضي ركعات را ايستاده و بعضي را نشسته خواند، هم مي توان بعضي ركعات را سحر و بعضي ديگر را بعد از طلوع فجر خواند.

تمام اين اجازه ها براي آن است كه نماز و رابطه با خدا تنها مخصوص افراد عارف و فارغ با حوصله نباشد بلكه براي افراد عادي و بي حوصله نيز تدبير و برنامه اي لازم است تا محروم نباشند.

107.پيوند نماز با نظافت

خداوند به دو پيامبر خود، حضرت ابراهيم و حضرت اسماعيل، دستور مي دهد براي خدمت به زائران خانه خدا كه براي طواف و اعتكاف به مكه مي آيند، مسجدالحرام را تطهير و آماده كنند. عبادت و نماز به قدرى مهم است كه ابراهيم و اسماعيل براى انجام مراسم آن مأمور نظافت خانه خدا مى شوند: «طَهِّرا بَيتِي».

108.پيوند نماز با دوري از تملق

انسان در نماز خداوندى را حمد و سپاس مى كند كه خالق تمام هستى است، سرچشمه تمام رحمت ها و بركات است، مالك روز قيامت است.

زبانى كه ثناگوى خالق هستى شد، ديگر تن به ثناگويى هر نالايقى نمى دهد. امام حسين (عليه السلام) فرمود: كسى كه وصل به پيامبر صلى الله عليه وآله باشد و از دامن زهرا عليها السلام برخاسته باشد، بيعت يزيد را نخواهد پذيرفت.

ديگران چه و كه هستند و چه قدرتى دارند كه من ثناگوى آنها باشم؟ به خصوص كه مي دانم اگر ظالمى ستايش شود عرش خداوند به لرزه در مى آيد.

آري، ثناى او، چنان روح بزرگى به ما مى دهد كه ديگر حاضر به ثناى ديگران نمى شويم و اين روح بزرگ را از نماز و حمد مى توان تحصيل كرد. حيف كه ما با توجّه نماز نخوانديم و مزه نماز را نچشيديم.

109.پيوند نماز با زندانيان

در اسلام سفارش شده است كه در روز جمعه حتي زندانيان را براي شنيدن خطبه هاي نماز جمعه حاضر كرده و سپس آنها را به زندان باز گردانيد. در اين دستور بركاتي است: براي زندانيان تفريح و استراحت است، آگاهي آنان بالا مي رود، عظمت و اجتماع بزرگ مومنان و نمازگذاران را مي بينند، بر رفتار خود پشيمان شده و نادم مي شوند، و مردم با ديدن ايشان متنبه شده و درس عبرت مي گيرند و از ميزان و آمار جرم و فساد در جامعه آگاه مي شوند.

110.پيوند نماز با تحرّك

نماز در گوشه نشستن و ذكر خدا گفتن نيست بلكه در مقدمات نماز و خود نماز دستورات، وظايف و اعمالي است كه در همه آنها نوعي تحرك به چشم مي خورد. در روايات براي هر گامي كه براي نماز برداشته مي شود پاداشي بيان شده است. نماز با جملات «حَي عَلَى الصَّلَاة» كه به معناي شتاب و حركت است و با جمله «فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّه» و «بحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِه اقوم و اقعد» كه در آن حركت است و با قيام و قعود و ركوع و سجود و بلند كردن دستها انواع تحركها و جنب و جوش ها را مي بينيم.

كوتاه سخن آنكه اسلام طرفدار تحرك و مخالف ركود است، خواه ركود طبيعت، خواه ركود سرمايه و خواه ركود علم و لذا در نماز كه مهمترين عبادت است انواع تحركها را مشاهده مي كنيم.

اينهمه ثواب براي نماز جماعت، در سايه حركت به سمت مسجد به دست مي آيد. ثواب اقتدا كردن يك نفر به يك نفر را 150 برابر دانسته تا انسان را از خانه و ركود بيرون آورد و به مسجد و جمع متصل كند.

111.پيوند نماز با جماعت

نماز، زماني ارزش والايي دارد كه در مسجد و با جماعت اقامه شود و به تعداد هر فردي كه به اين جماعت اضافه شود، پاداش نماز بيشتر مي شود تا آنكه تعداد نمازگزاران به بيش از 10 نفر برسد، كه در اين هنگام جز خداوند هيچ كس نمي تواند ثواب چنين نمازي را حساب كند.

به يك مثال توجه كنيد: هر انگشتي در كنار انگشت ديگر قرار گيرد، كارايي آن اضافه مي شود ولي هنگامي كه تعداد انگشتان به 10 برسد، نمي توان تعداد كارايي آنها را به

حساب آورد. يعني هيچگاه انساني پيدا نشده كه بگويد كاري براي من پيش آمد كه نياز به 11 انگشت داشتم. نماز جماعت نيز اينگونه است به 10 نفر كه مي رسد، ثوابش بي حد است.

112.پيوند نماز با تشكيلات

چنانچه براى امام جماعت حالتى پيش آيد كه نتواند به نماز ادامه دهد، يكى از كسانى كه پشت سر او هستند و شرايط امام جماعت را داراست، مي تواند امامت را به عهده گيرد و اين نشانگر آن است كه برنامه هاى اسلامى با رفتن يك فرد نبايد بهم ريزد، بلكه بايد تشكيلات و نظام چنان پايه گذارى و برنامه ريزى شود كه هرگاه فردى رفت، نظام از هم نپاشد و تشكيلات همچنان پا بر جا باشد. مهمّ، تداوم راه است، هر چند پيشوا عذرى پيدا كند.

در جنگ احد ندايي بلند شد كه پيامبر كشته شده است. بعضي باور كرده و مأيوس شده و فرار كردند كه در اين هنگام آيه نازل شد: «أفَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُم» آيا اگر پيغمبر ازدنيا برود يا شهيد بشود شما بايد به عقب بازگرديد؟

نظام اسلامي بايد از چنان تشكيلات و انسجام و برنامه ريزي و مديريتي برخوردار باشد كه حتي با مرگ يا شهادت رهبر نيز از هم نپاشد.

113.پيوند نماز با كمك به محرومان

يكى از بركات نماز در مساجد، امدادگرى است. هميشه محرومان به مساجد روانه مى شدند و مشكلات خود را با مردم در ميان مى گذاشتند و در آن مكان مقدّس آن را حل مى كردند. سابقه اين كار از زمان رسول اكرم (صلى الله عليه وآله) بوده است و قرآن صحنه اى را نقل مى كند كه فقيرى وارد مسجد شد و از مردم استمداد كرد. كسى به او توجّهى نكرد و فقير با ناله به خداوند حال خود را گفت.

حضرت على (عليه السلام) مشغول نماز بود و اين صحنه را متوجه شد، به فقير اشاره كرد و او جلو آمد و حضرت در حال

ركوع انگشتر خود را به او داد، آيه نازل شد كه: سرپرست شما فقط خداوند و پيامبرش و كسانى هستند كه در حال ركوع انفاق و به فقرا رسيدگى مى كنند: «إِنَّما وَلِيكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون».

همين كه مردم آيه را شنيدند به مسجد آمدند تا ببينند اين آيه درباره چه كسى نازل شده است. فهميدند كه مورد آيه شخص على بن ابيطالب است. به هر حال، امدادرسانى به جبهه هاى جنگ و كمك به فقراء از مسجد، در سايه بركات نماز بوده و خواهد بود.

مسلمين از پايگاه مساجد به جبهه مى رفتند، انقلاب اسلامى ايران هم از مساجد شروع شد. در قرآن بارها نماز و انفاق، نماز و زكات، نماز و قربانى در كنار هم آمده و در حديث مى خوانيم: نماز كسى كه زكات ندهد قبول نيست.

114.پيوند نماز با محبوبيت اجتماعي

رسول خدا فرمودند: اگر مردم از امام جماعتي ناراضي باشند و او محبوب مردم نباشد و وجود او را با اكراه پذيرفته باشند، نمازش قابل قبول نيست. «و إمام قوم يصلي بهم و هم له كارهون»

115.پيوند نماز با پاكي چشم و روح

خداوند به حضرت داوود فرمود: چه بسا نماز بنده ام را به صورتش پرتاب مي كنم و نمي گذارم صدايش به من برسد. آيا مي دانيد اين افراد چه كساني هستند؟ آنها كساني هستند كه پيوسته به ناموس مردم نگاه بد مي كنند و با خود مي گويند: اگر قدرتي داشتم، گردن مردم را مي زدم.

116.پيوند نماز با اعتماد سازي

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله وسلم فرمودند به كساني كه نمازهاي يوميه خود را به جماعت مي خوانند، اميد خير داشته باشيد: «مَنْ صَلَّى الْخَمْسَ فِي جَمَاعَةٍ فَظُنُّوا بِهِ خَيرا»

117.پيوند نماز با مردم شناسي

امام صادق فرمودند: فلسفه نماز جماعت آن است كه نماز خوان از غير آن شناخته شود و حافظ نماز از ضايع كننده آن نيز شناخته شود. «إِنَّمَا جُعِلَ الْجَمَاعَةُ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَى الصَّلَاةِ لِكَي يعْرَفَ مَنْ يصَلِّي مِمَّنْ لَا يصَلِّي وَ مَنْ يحْفَظُ مَوَاقِيتَ الصَّلَوَاتِ مِمَّنْ يضَيع»

118.پيوند نماز با راه شناسي

انسان خودش را در بين راه هاي مختلف مي بيند:

خواسته ها و توقعات و آرزوهاي دروني او را به سويي مي كشد و انتظارات و هوس هاي مردم او را به سوي ديگري.

وسوسه هاي شيطاني به سويي و راه هاي طاغوت ها به سويي ديگر.

آداب و رسوم نياكان به سويي و آداب و رسوم جديد به سويي ديگر.

در نماز انسان همه اين راه ها را كنار مي گذارد و دائم از خداوند راه مستقيم مي خواهد كه در قرآن اين راه، راه خدا و انبياء و بندگي اوست.

راه خدا راهي ثابت، واحد، مطمئن و شكست ناپذير است در حالي كه راه هاي ديگر هم ثابت نيست و هم متعدد است و هم غير قابل اطمينان و شكست پذير.

119.پيوند نماز با اذان

امام سجاد (ع) مي فرمايند: مؤذن به گردن مردم حق دارد، چون او خداوند را به ياد مردم انداخته و آنان را به دريافت الطاف الهي دعوت مي كند، پس بايد از او تشكر نموده و احترامش در جامعه اسلامي حفظ شود.

120.پيوند نماز با سياست

براساس روايات، اگر نماز با بهترين شرايط اقامه شود ولي همراه با ولايت رهبران معصوم نباشد، قبول نيست.

در مراسم حج مشاهده مي شود كه بهترين نمازها در مكه و در مسجدالحرام اقامه مي شود ولي اثري كه بايد داشته باشد ندارد. جمعيت ميليوني در كنار كعبه و مقابل قبله واقعي، وضو با بهترين آب يعني آب زمزم، ايستادن در بهترين مكان (مسجدالحرام)، و اقامه نماز به امامت فردي كه حافظ و قاري قرآن است اما اين نماز در اين نيم قرن اخير نه مانع فحشا شده است و نه مانع منكر، مسلمانان زيادي در فلسطين كشته شدند و فحشا توسعه پيدا كرد ولي اين نماز ميليوني اثري كه بايد داشته باشد نداشت.

آيا نعوذ بالله وعده خداوند درباره اثر نماز كه «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر» است، دروغ مي باشد؟يا نمازي كه اكنون در كنار كعبه خوانده مي شود، آن نماز قرآني نيست زيرا علاوه بر جمعيت و قبله و طهارت و قرائت، از روح نماز خالي است و بر اساس روايات روح نماز، ولايت رهبران معصوم يعني اميرالمومنين و ائمه اطهار عليهم السلام است.

121.پيوند نماز با استقلال

پيوند نماز با استقلال در قبله است، زيرا قبله يهود و مسيحيت در جهات ديگر است و قرآن مي فرمايد: ما كعبه را قبله ي شما قرار داديم تا مستقل باشيد و ديگران نگويند شما به قبله ما نماز مي خوانيد و با اين حرف بر شما منّت بگذارند و حجتي داشته باشند: «لِئَلاَّ يكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيكُمْ حُجَّةٌ».

122.پيوند نماز با انتخاب

در نماز انسان حق انتخاب دارد و مي تواند در چارچوب ارزشها، مكان يا زمان يا امام جماعتي را انتخاب كند و در آن مكان و زمان و با آن امام جماعت، نماز خود را اقامه نمايد.

همچنين بعد از سوره حمد، انتخاب سوره ديگر (به جز سوره هاي داراي سجده واجب) به نمازگزار سپرده شده است تا او با، سليقه، حافظه، فرصت و علاقه اي كه دارد، سوره اي را انتخاب كند. همچنين در قنوت و دعاهاي بعد از نماز انسان مي تواند اذكار و ادعيه هايي را كه دوست دارد انتخاب و اختيار كند.

123.پيوند نماز با شهادت

حضرت علي امير المومنين(ع) در نماز شهيد شد و امام حسين(ع) نيز در لحظاتي قبل از شهادت در روز عاشورا به نماز ايستادند. اين مطلب نشان مي دهد نه حضرت علي(ع) به خاطر شهادت مسجد را ترك كردند و نه امام حسين(ع) به علت جنگ، لحظه اي در اقامه نماز درنگ نمودند.

همچنين سفارش شده بهترين چيز براي سجده خاك كربلا است. خاك كربلا نشانه عزت، صلابت و شهادت است. تاريخ كربلا داروي همه نوع تهديداتي است كه ابر قدرتها بر عليه مسلمانان دارند.

كربلا يعني مقاومت در برابر تحريم اقتصادي تا آنجا كه حداقل آب هم براي نوشيدن نداشتند.

كربلا يعني مقاومت در برابر محاصره نظامي تا آنجا كه هفتاد و دو نفر در مقابل حدود سي هزار نفر ايستادند.

كربلا يعني زير سم اسب رفتن ولي زير بار ظلم نرفتن.

سجده بر اين خاك علاوه بر بندگي خدا، ياد آور عزت، شهامت، شجاعت، عصمت و شهادت مي باشد.

در روايات مي خوانيم از نماز آن بخش هايي قبول است كه انسان حضور قلب داشته باشد و اگر حضور قلب نبود، نمازهاي نافله سبب قبولي آن است. نمازهاي

نافله كليد قبولي نمازهاي واجب است و اگر نه حضور قلبي بود و نه نافله، لااقل سجده بر خاك كربلا سبب قبولي نماز و صعود آن مي شود.

امام حسين(ع) در روز عاشورا براي دو ركعت نماز، تير باران دشمن را براي خود و اصحابش پذيرفت. در جمهوري اسلامي نيز امامان جمعه اي همچون آيت الله اشرفي، دستغيب، مدني، صدوقي شهيد محراب شدند.

124.پيوند نماز با تحمل شكنجه ها

مرحوم حجت الاسلام والمسلمين ابوترابي كه در جبهه هاي جنگ حضور داشته و 10 سال نيز اسير دشمن بعثي بود، در اجلاس سراسري نماز خطاب به حضار گفت: زماني از سوي صدام (جنايتكار تاريخ كه براي براندازي جمهوري اسلامي از زمين و آسمان ايران را مورد هجوم قرار داد و صدها هزار شهيد و جانباز و اسير و مفقودالاثر از ايران اسلامي گرفت) دستور آمد كه اسيران موثر در ميان اسراي رزمنده ايراني را شبانه نابود كنيد. نيمه شب شكنجه گران بعثي به اردوگاه اسرا آمدند و من و جمعي را جدا كردند و به قصد كشتن آنگونه شكنجه دادند كه خود را در لحظات پاياني زندگي يافتيم و در خون خود مي غلتيديم. ميخ در سر بعضي كوبيدند و بر صورت بعضي آنگونه ضربه وارد كردند كه چشمش از كاسه در آمد و روي زمين افتاد. نفس ها به شماره افتاد، هيچ رمقي نمانده بود، از روزنه سلول بازداشتگاه سفيدي صبح را ديديم و با همان حال دو ركعت نماز خوانديم و بعد متوجه شديم آن سپيده، سپيده صبح نبوده و لذا دوباره نماز صبح خوانديم.

ايشان سپس فرمود:اي كساني كه در اجلاس نماز شركت كرده ايد و رهبر معظم براي شما و امت پيام داده و

رئيس جمهور و مسئولين در آن شركت كرده اند، بدانيد كه ما در دوران اسارت اينگونه نماز را حفظ مي كرديم.

آري، كساني كه ارزش چيزي رابدانند، حاضرند جان خود را فداي آن كنند و با هيچ بهانه اي آن را از دست نمي دهند ولي در مقابل اين ايثارگران؛

الف: عدّه اى ايمان ندارند ونماز نمى خوانند: «فَلا صَدَّقَ وَ لا صَلَّى»

ب: عدّه اى مانع نماز ديگران مى شوند: «أَرَءَيتَ الَّذِى ينهَْى عَبْدًا إِذَا صَلى»

ج: عدّه اى نماز را مسخره مى كنند: «وَ إِذا نادَيتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوها هُزُواً وَ لَعِبا»

د: عدّه اى بى نشاط نماز مى خوانند: «وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى»

ه_ : عدّه اى گاهى مى خوانند و گاهى نمى خوانند: «الَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُون»

و: عدّه اى به خاطر رسيدن به دنيا، از نماز كم مى گذارند: «وَ إِذا رَأَوْا تِجارَةً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا إِلَيها وَ تَرَكُوكَ قائِما»

125.پيوند نماز با حكومت

در قرآن كريم مي خوانيم: «الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ» كسانى كه اگر آنان را در زمين به قدرت برسانيم، نماز بر پا مى دارند و زكات مى دهند و (ديگران را) به خوبى ها دعوت مى كنند و از بدى ها باز مى دارند و پايان همه ى امور براى خداست.

اين آيه بيانگر اين مطلب است كه اقامه نماز، به قدرت و امكانات نياز دارد و اوّلين ثمره حكومت صالحان، نماز و زكات و امر به معروف و نهى از منكر است.

اگر قدرت و امكانات، در دست افراد صالح باشد، بهره بردارى صحيح مى كنند و اگر در اختيار نااهلان قرار گيرد سوء استفاده مى كنند. بنابراين دنيا و قدرت، براى گروهى نعمت و براى گروهى وسيله ى بدبختى است

و قرآن از هر دو نمونه ياد كرده است: اگر مؤمنان به قدرت برسند، به سراغ نماز و زكات و امر به معروف مى روند ولى انسان هاى منحرف و نااهل، اگر قدرتمند شوند كارشان طغيان است، «إِنَّ الْإِنْسانَ لَيطْغى» و در راه نابودى منابع اقتصادى و نسل بشر گام بر مى دارند، «وَ إِذا تَوَلَّى سَعى فِي الْأَرْضِ لِيفْسِدَ فِيها وَ يهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ» و عاقبت، مردم را به دوزخ مى كشانند «أَئِمَّةً يدْعُونَ إِلَى النَّارِ».

126.پيوند نماز با اطاعت

در نماز جماعت لازم است كه انسان از حركات و اعمال امام جماعت كه در نقش رهبر است، اطاعت كامل داشته باشد. اينكه قبل از امام جماعت حق نداريم نماز را آغاز كنيم و يا به ركوع و سجود برويم نشان دهنده نقش و اهميت اطاعت از امام جماعت است. اين اطاعت در جامعه اسلامي و تبعيت از رهبري الهي نيز بايد متجلي باشد.

127.پيوند نماز با موضع گيري هاي اجتماعي و سياسي

قرآن مي فرمايد: «لا تُصَلِّ عَلى أَحَدٍ مِنْهُم» اي پيامبر بر جنازه افرادي كه از جبهه فرار كرده اند و منافق هستند نماز نگذار و با اين ترك نماز، موضع و قهر خودت را نسبت به آنان نشان بده.

حضرت زهرا(س) نيز وصيت كرد شبانه مرا غسل دهيد و بر من نماز گزاريد، تا قاتلين من و غاصبين حكومت شوهرم در تدفين من شركت نكنند و با اين وصيت خشم خود را نسبت به حكومت وقت اعلام كرد.

به ما سفارش شده كه در ركعت اول نماز جمعه، سوره جمعه خوانده شود و در ركعت دوم سوره منافقين تا لرزه بر اندام منافقين بيفتد.

128.پيوند نماز با تزلزل نظام هاي فاسد

هنگامي كه به امام رضا(ع) پيشنهاد كردند نماز عيد را برگزار كند، فرمود: به شرط آن كه نماز را به طريق نماز رسول الله(ص) اقامه كنم و نه آن گونه كه حكومت بني اميه و بني عباس انجام مي دهند كه با اشراف و اسب هاي زين كرده و انواع تجملات براي نماز مي رفتند.

مأمون ابتدا شرط را پذيرفت و امام رضا(ع) با پاي پياده و برهنه و با حال تواضع و خضوع آن گونه حركت كرد كه برق سادگي و اخلاص و قداست همه را دگرگون كرد. جمعيت چنان زياد شد و دعاها و تكبيرات روز عيد آن چنان اثر عميق در جامعه گذاشت كه به مأمون گفتند: اگر اين نماز تمام شود و پايان بگيرد تو ديگر نمي تواني در اين كشور حكومت كني زيرا با اين نماز روح تازه اي در جامعه دميده شده و تفاوت اسلام ناب با اسلام اموي و عباسي به نمايش گذاشته شده است. لذا دستور داد امام رضا(ع) را از وسط راهي كه

به سوي مصلي براي انجام نماز عيد مي رفت، برگردانند.

129.پيوند نماز با رهبري

شايد بتوان گفت كه اقامه نماز چيزي هم وزن رهبري است، زيرا حضرت ابراهيم(ع) در دو مورد براي نسلش دعا كرد: يكي براي مقيم نماز شدن كه اينچنين دعا كرد: «رَبِّ اجْعَلْني مُقيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيتي» و يكي هم براي امام و رهبر شدن هنگامي كه خدا او را به رهبري رساند و به او فرمود: «إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً» او از خدا خواست كه ذريه او هم رهبر شوند: «قالَ وَ مِنْ ذُرِّيتي» كه خداوند به او فرمود امامت يك عهد الهي است كه به ظالمين نمي رسد: «قالَ لا ينالُ عَهْدِي الظَّالِمين».

بنابراين از حلقوم مبارك حضرت ابراهيم دو بار كلمه «وَ مِنْ ذُرِّيتي» صادر شد: يكي براي اقامه نماز و ديگري هم براي رهبري كه اين مطلب نشان مي دهد، نماز هم سنگ مسأله رهبري است.

130.پيوند نماز با ترويج ارزش ها

شرايطي كه براي امام جماعت بيان شده و امتيازات تعيين شده، نشان دهنده آن است كه بايد ارزشها را پاس داشته و احترام نمائيم.

اگر مردم پشت سر شخصي به نماز بايستند، همين اقتدا كردن، امام جماعت را وادار به حفظ و مراعات بيشتر و پوشيدن لباس تقوا و پرهيز از بسياري از اعمال قرار مي دهد. يعني توجه مردم و اقتداي آنان صلاحيت افراد را تثبيت مي كند.

131.پيوند نماز با عدالت

امامِ جماعت بايد انسان وارسته، با كمال، با سواد و با تقوى باشد. مگر نه اين است كه امام جماعت، رابط من با خداست؟ به هر ريسمانى كه نمى توان چنگ زد و با هر نردبانى كه نمى توان بالا رفت و با هركسي كه نمي توان به خدا نزديك شد.

اگر امامت چند نفر در مسجد، شايستگى هايى لازم دارد، امامت امت و جامعه، شايستگى هاي بيشترى مى خواهد، به همين دليل سفارش شده است پشت سر كسى نماز بخوانيد كه به ايمان و عدالت او اطمينان داريد.

132.پيوند نماز با معيارهاي مكتبي

هر مسلماني در هر كجاى زمين، هر روز پنج بار بايد به تمام هم كيشان و همفكرانش سلام كند: «السَّلَامُ عَلَينَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِين» سلام بر بندگان صالح خدا، سلام بر طرفداران مكتب حقّ.

در نماز، سياست خارجى اسلام را يكى آيه «غَيرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيهِمْ وَ لاَ الضَّالِّين» تعيين مى كند و يكى هم جمله «السَّلَامُ عَلَينَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِين». آرى كسى كه هر روز به بندگان خدا سلام مي كند، به آنها حيله نمى زند، خيانت نمى كند و كلاه سرشان نمى گذارد.

133.پيوند نماز با راه حق

ما در هر نماز با گفتن «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ» از خداوند راه مستقيم را مى خواهيم.

راه مستقيم، راه خدا و اولياى خداست.

راهى است كه از هرگونه خطا و انحراف دور است.

راهى است كه ترسيم كننده آن مرا دوست دارد و نيازم را مى داند.

راهى است كه به بهشت منتهى مى شود.

راهى است كه با فطرت سالم هماهنگ است.

راهى است كه اگر در آن راه بميرم شهيد محسوب مى شوم.

راهى است كه از عالم بالا و بالاتر از علم ماست.

راهى است كه انسان دچار شك وپشيمانى نمى شود.

و بالاخره راه انبيا، شهدا، صالحان وصديقين است.

اينها نشانه هاى راه حقّ و مستقيم است كه شناخت آن مشكل و دقيق است و حركت و پايدارى در آن نياز به امداد الهى دارد.

134.پيوند نماز با تسليم

حضرت علي عليه السلام مي فرمايند: تأويل اينكه سفارش شده در ركوع، گردن خود را بكشيد، اين است كه خدايا من به تو ايمان دارم گرچه گردنم زده شود: «آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ لَوْ ضُرِبَتْ عُنُقِي».

135.پيوند نماز با مسأله جبر و اختيار

در نماز مي گوييم: «اياك نعبد» يعني ما با اراده و اختيار خود تو را بندگي مي كنيم و سپس مي گوييم «و اياك نستعين» يعني همه چيز به ما تفويض نشده و ما همچنان به خداوند نياز داريم. مثل كساني كه آموزش رانندگي مي بينند كه شاگرد در گاز دادن و ترمز گرفتن اختيار دارد، ولي يك پدال گاز و ترمز هم زير پاي معلم است. انسان نيز اينگونه است كه هم اختيار دارد و هم پشت سرش قدرت ديگري نيز هست.

136.پيوند نماز با تجارت

قرآن در مواردي در كنار نماز، به مسأله داد و ستد و تجارت اشاره كرده و در سوره جمعه مي فرمايد: همين كه صداي اذان بلند شد، تجارت را رها و به سوي نماز جمعه بشتابيد: «إِذا نُودِي لِلصَّلاةِ مِنْ يوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِكْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَيع» اما همين كه نماز جمعه تمام شد مجدداً به سوي كسب و كار و درآمد برويد: «فَإِذا قُضِيتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّه».

در قرآن از تجارت و داد و ستد به هنگام نماز انتقاد شده و مي فرمايد: بعضي از مردم هنگامي كه تجارت يا لهوي را مي بينند به سوي آن مي روند و نماز و خطبه هاي نماز جمعه را ترك و رهبر خود را كه مشغول خطبه خواندن است، تنها مي گذارند: «وَ إِذَا رَأَوْاْ تجَِارَةً أَوْ لهَْوًا انفَضُّواْ إِلَيهَْا وَ تَرَكُوكَ قَائمًا قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَيرٌْ مِّنَ اللَّهْوِ وَ مِنَ التِّجَارَةِ».

از طرفي در آيه ديگر مي فرمايد: رادمرداني هستند كه هيچ گونه تجارت و داد و ستدي آنان را از ياد خدا باز نمي دارد و همين كه صداي اذان را بشنوند به سوي

نماز مي روند: «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاة».

كوتاه سخن آنكه تجارت به جاي نماز ممنوع، ولي بعد از نماز يا قبل از آن پسنديده است.

137.پيوند نماز با لقمه حلال

در روايات مي خوانيم: مثال كساني كه با لقمه حرام عبادت مي كنند، مثال كساني است كه روي شن هاي نرم خانه مي سازند: «الْعِبَادَةُ مَعَ أَكْلِ الْحَرَامِ كَالْبِنَاءِ عَلَى الرَّمْلِ»

138.پيوند نماز با پاداش الهي

همانگونه كه كارگران و كارمندان در مواردي كه ساعاتي را بيش از ساعت مقرر كار مي كنند، سود بيشتري به دست مي آورند، در نماز هم افرادي كه نوافل و نمازهاي مستحبي را در كنار نمازهاي واجب انجام دهند، علاوه بر پاداش بيشتر، سبب جبران كمبودهاي نماز واجب و قبولي آنها نيز مي گردند.

139.پيوند نماز با سختي كار

پاداش همه نمازها يكسان نيست، بلكه نوع كار و شرايط زماني، مكاني، اجتماعي، سياسي و امثال آن در پاداشها اثر گذار است. همانگونه كه در حديث مي خوانيم: «ضربه علي يوم الخندق افضل من عباده الثقلين» چون شرايط جنگ خندق با جنگهاي ديگر تفاوت داشت و بسيار سخت تر بود. در آن روز تمام كفر در برابر تمام اسلام صف آرايي كرده بود.

140.پيوند نماز با حساب و كتاب

در نماز بايد شكل و شيوه و قالب ها مراعات شود. تعداد ركعات هر نماز، ركوع ها و سجده ها و اذكار آنها هركدام حساب و كتاب دارد و نمي توان به جاي سوره حمد، سوره ديگري را قرائت كرد. اينكه گفته شده بعد از نماز 34 بار «الله اكبر»، 33 بار «الحمدلله» و 33 بار «سبحان الله» بگوييم و نه كمتر و نه بيشتر، انسان را با حساب و كتاب آشنا مي كند.

قبل از شروع نماز، گفتن 6 تكبير مستحب است (نه 5 و نه 7 تكبير)، مقدار خم شدن در ركوع تا آنجاست كه كف دست به زانو برسد، در سجده بايد 7 موضع به زمين برسد. كلمات تشهد، تعداد سلام هاي پايان نماز، تعداد تسبيحات اربعه مشخص است.

مستحب است در نماز سوره قدر خوانده شود و قدر يعني اندازه گيري و حساب و كتاب، ولي نه آن حساب و كتابي كه ما مي فهميم، بلكه حساب و كتابي كه علم آن تنها نزد خالق يكتاست. براي عموم مردم شب قدر با ديگر شبها يكسان است لكن اين خالق هستي است كه مي فرمايد: شب قدر بهتر از هزار ماه است: «لَيلَةُ الْقَدْرِ خَيرٌْ مِّنْ أَلْفِ شهَْر»

يعني هم حساب و كتاب و اندازه در كار است و هم

همه حساب و كتابها را بشر نمي فهمد. خداوند در قرآن كريم بارها با جمله «وَ مَا أَدْرَئك» به پيامبرش مي فرمايد: تو هم نمي داني. اين مطلب نشان مي دهد لازم نيست همه فرمول هاي هستي را همه ابناء بشر بدانند.

اينكه در ذكر ركوع «سبحان ربي العظيم» مي گوييم و در سجده «سبحان ربي الاعلي»، نشان دهنده نوعي انتخاب حكيمانه به فرمان پيغمبر(ص) است زيرا در حديث مي خوانيم: «لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ قَالَ النَّبِي اجْعَلُوهَا فِي رُكُوعِكُمْ فَلَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى قَالَ النَّبِي اجْعَلُوهَا فِي سُجُودِكُم». هنگامي كه آيه «فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ» نازل پيامبر فرمود: آن را در ركوع قرار دهيد و چون آيه «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى» نازل شد، فرمود: آن را در سجده خود قرار دهيد.

141.پيوند نماز با رعايت ادب

انسان حق ندارد نماز را نيمه كاره رها كند، زيرا همانگونه كه رها كردن كلاس درس براي معلم و رها كردن كار براي كارگر اتلاف وقت و انرژي و سرمايه و يك نوع بي اعتنايي است، رها كردن نماز نيز نوعي بي اعتنايي و اهميت ندادن به نماز مي باشد چنانكه اگر با شخص محترمي گفتگو مي كنيم و ناگهان كلام خود را قطع كنيم، به مخاطب خود توهين كرده ايم.

142.پيوند نماز با تكميل كارها

نماز گزار بايد تمام واجبات نماز را به طور كامل انجام دهد و اگر هر يك از اركان و واجبات نماز را كم كند، نماز او قابل قبول نيست و اين خود يك درس مهم است كه بايد در زندگي از ناقص كاري و اهمال كاري اجتناب نمود.

اسلام مي فرمايد: عقايد خود را با استدلال و برهان فرا گيريد، نه با گفته افراد و آنجا كه به كارشناس رجوع مي كنيد و مسائلي را از ديگران مي آموزيد، آن كارشناس بايد مجتهد عالم و اعلم باشد و آنجا كه قضاوت مي كنيد بايد پاي شاهدان عادل در كار باشد و آنجا كه خبري را از غير عادل مي شنويد لازم است تحقيق كنيد.

در حديث مي خوانيم كه خداوند دوست دارد كارها با دقت و استحكام انجام گيرد: «وَ لَكِنَّ اللَّهَ يحِبُّ عَبْداً إِذَا عَمِلَ عَمَلًا أَحْكَمَه».

143.پيوند نماز با عمران و آبادي

در قرآن مي خوانيم كه حضرت ابراهيم(ع) به سخت ترين نقطه زمين و بياباني بي آب و گياه هجرت كرد تا با اين هجرت خود و اقامه نماز در آنجا، آن منطقه را به شهري امن و آباد تبديل كند. « رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيتي بِوادٍ غَيرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيقيمُوا الصَّلاة».

144.پيوند نماز با رزق و روزي

قرآن مي فرمايد: نماز ذكر خداست، «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري» و در جاي ديگر مي فرمايد: هركس از ذكر خدا اعراض كند زندگي تنگ و سختي خواهد داشت. «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكا» در حديث مي خوانيم: نماز شب سبب جلب روزي است: «وَ صَلَاةُ اللَّيلِ تَجْلِبُ الرِّزْق».

145.پيوند نماز با عالم غيب

در قرآن بعد از ايمان به غيب، مسئله ي نماز مطرح شده است: «الَّذينَ يؤْمِنُونَ بِالْغَيبِ وَ يقيمُونَ الصَّلاة».

خود نماز و آنچه گفته مي شود و انجام مي شود، همه از عالم غيب است.

اصلاً نماز رابطه با غيب است، پيوند بي نهايت كوچك با بي نهايت بزرگ است، گفتگوي يك موجود مادي است با مقامي كه نه چشم او را مي بيند و نه ذهن مي تواند او را تصور كند: «لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ».

146.پيوند نماز با خودسازي

از امام خميني نقل شده است كه فرمودند: نماز كارخانه انسان سازي است. آري كسي كه بلندترين نقطه بدن خود، پيشاني را در 17 ركعت نماز روزانه 34 بار برخاك مي گذارد، نمي تواند شخص متكبري باشد.

حضرت فاطمه زهرا(س) فرمودند: نماز براي پاك كردن انسان از تكبر است: «تطهيرا للكبر».

شرط نماز نيز اخلاص است و در خودسازي انسان بايد از خودنمائي دوري كند. آري اگر در مكاني نماز بخوانيم كه خود را نشان بدهيم يا در زماني انجام دهيم كه ديگران را به تحسين وادار كنيم يا تنها يكي از واجبات يا مستحبات آن را براي غير خدا انجام دهيم يا در قيافه و لباس و قالبي نماز گزاريم كه حتي نيم درصد آن براي غير خدا باشد، كل نماز باطل است. همانگونه كه اگر روزنه اي در توپ وارد شود، كل بازي تعطيل مي شود و اگر لخته خوني در مغز وارد شود، انسان را از پا مي اندازد و به مرگ تهديد مي كند.

كوتاه سخن آنكه هيچ وسيله اي ساده تر، آسان تر، در دسترس تر، رايگان تر و بدون تشريفات تر از نماز براي خدايي شدن و قرب به خدا نيست. نماز برنامه اي است كه نه هزينه اي

دارد و نه محدوديتي و هركس در هر سن و در هر شرايطي مي تواند با مبدأ هستي ارتباط برقرار كند.

147.پيوند نماز با هوشياري و غفلت زدائي

قرآن مي فرمايد: اهل آسمانها و زمين و پرندگان تسبيح خدا را مي گويند و سپس مي فرمايد: نماز و تسبحشان آگاهانه است: «كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَ تَسْبيحَه» در جايي ديگر خطاب به نمازگزاران مي فرمايد: در حال مستي نماز نخوانيد تا بدانيد چه مي گوييد: «لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُون».

راستي جاي شرمندگي است كه نماز پرندگان آگاهانه باشد ولي نماز انسان غير آگاهانه. در نماز، تنها اذكار و حركات كافى نيست، توجّه و شعور لازم است. عبادات ناآگاهانه نيز قبول نيست، گرچه تكليف را ساقط مى كند.

شرط اول در خود سازي هوشياري است. قرآن مي فرمايد: بعضي انسانها از چهارپايان منحرف ترند، زيرا افراد غافلي هستند: «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُون».

و بهترين داروي غفلت نماز است، آن هم نمازي همراه با ديگران در مسجد و به امامت عالمي بصير. اين نماز است كه انسان را از غفلت ها بيرون مي آورد چون عالم بصير دشمنان پيدا و ناپيدا را مي شناسد و هشدار مي دهد.

حضور در مسجد انسان را از سرگرم شدن به مسائل دنيوي بازمي دارد.

كنار هم ايستادن در نماز جماعت انسان را از انزوا و گوشه گيري جدا مي كند.

همانگونه كه فضاي دريا بستري براي رشد و حيات ماهيان است، مساجدي كه برنامه هاي تربيتي خوبي دارند، فضايي براي رشد و تكامل و خروج از غفلت هستند.

در حديثي مي خوانيم: خداوند نماز را بر انسان ها واجب كرد تا غافل نشوند و او را فراموش نكنند: «لا يغفل عنه و ينسوه»

امام رضا عليه السلام فرمودند:

فراموش كردن خدا سبب طغيان مي شود و اقامه نماز، اقرار به ربوبيت و سبب دوري از شرك، خضوع و اعتراف به بندگي و تعظيم و توقير (وقار) خداوند است.

148.پيوند نماز با مبدأ

نماز با الله اكبر شروع مي شود و در سراسر نماز حمد و تسبيح و تهليل و تكبير الهي تكرار مي شود. در پيوند نماز با مبدأ، همين بس كه قرآن كريم مي فرمايد: «لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْني وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْري».

هدف از اقامه نماز تنها رعايت قالب آن نيست، بلكه توجّه به قلب آن، يعنى احساس حضور است: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي».

149.پيوند نماز با معاد

به گفته روايات، اولين سوال در قيامت مربوط به نماز است.

آرى، همانگونه كه اوّلين واجب بر هر مكلّفى قبل از روزه و خمس و زكات و حج و... نماز است، در قيامت نيز در اوّلين فرصت، از اوّلين تكليف سؤال مي شود. مردم نسبت به رستاخيز و معاد چند دسته هستند:

1- گروهى به قيامت شك دارند: «يا أَيهَا النَّاسُ إِنْ كُنْتُمْ في رَيبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ تُراب»

2- گروهى به قيامت گمان دارند: «يظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِم»

3- گروهى به قيامت يقين دارند: «وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ يوقِنُون»

4- گروهى منكر قيامت هستند: «وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِيوْمِ الدِّين»

5 - گروهى ايمان دارند ولى فراموش مى كنند: «نَسُوا يوْمَ الْحِساب»

قرآن براى رفع شك گروه اول استدلال كرده و از مؤمنين و باوردارندگان معاد ستايش كرده است و از منكران، برهان خواسته كه دليل انكار شما چيست و براى گروه پنجم دائماً تذكّراتى داده كه انسان فراموش نكند.

نماز، هم شك زدايى مى كند و هم «غفلت»ها را به «ياد» تبديل مى سازد. در نماز با گفتن «مالك يوم الدّين» در هر شبانه روز حداقل ده بار، انسان مسئله قيامت را به خود تلقين مى كند و تذكّر مى دهد.

همچنين سفارش شده هنگام وضو

كه صورت خود را مي شوييم، بگوييم خدايا مرا در قيامت رو سفيد كن: «اللَّهُمَّ بَيضْ وَجْهِي يوْمَ تَسْوَدُّ فِيهِ الْوُجُوهُ وَ لَا تُسَوِّدْ وَجْهِي يوْمَ تَبْيضُّ فِيهِ الْوُجُوهُ».

به هنگام شستن دست راست بگوييم خدايا در قيامت نامه مرا به دست راستم بده: «اللَّهُمَّ أَعْطِنِي كِتَابِي بِيمِينِي وَ الْخُلْدَ بِيسَارِي».

به هنگام مسح پا بگوييم خدايا پاي مرا بر صراط نلغزان: «اللَّهُمَّ ثَبِّتْ قَدَمَي عَلَى الصِّرَاطِ يوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ»

150.پيوند نماز با تشكر

خداوند به همه مخلوقات لطف كرده و به انسانها بيشتر و به انبياء لطف مخصوص و به پيغمبر اسلام(ص) لطف بي نظير كه نامش را كوثر نهاده و سپس مي فرمايد: اولين تشكر از اين كوثر نماز است: «إِنَّا أَعْطَينَاكَ الْكَوْثَر. فَصَلّ ِ لِرَبِّكَ وَ انحَْرْ. إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتر»

يكى از اسرار نماز، تشكّر از خدا است، قرآن مى فرمايد: عبادت كنيد پروردگارى كه شما و نياكان شما را آفريد، «يا أَيهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذي خَلَقَكُمْ وَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ»

نماز بهترين نوع شكرگزارى است كه شيوه آن را خداوند بيان فرموده و تمام انبيا و اوليا هم آن شيوه را به كار بسته اند.

151.پيوند نماز با شعائر

در ميان عبادات حج و نماز همراه با فرياد است، لكن فرياد حج، كلمه لبيك است كه در مكان خاص و زمان خاص مي باشد آن هم به هنگام برخورد كاروانها با يكديگر اما فرياد نماز اذان است كه در هر صبح و شام سفارش شده است.

اذان از كلمه الله شروع مي شود و با كلمه الله پايان مي يابد و داراي يك دور عقايد و دعوت به نماز و بهترين عمل است.

اذان شكستن سكوت است، زنگ بيدار باش است، نسيم معنويت است، نشانه آزادي و هوشياري است، نشانه عشق به مكتب و دعوت به مكتب است.

اذان، عبور از فرد و دعوت به جمع است، سيماي دين است، پلي است ميان ماديات و معنويت، فرودگاهي است براي پرواز و معراج.

در دو آيه پي در پي در قرآن كريم چنين مي خوانيم: مخالفان دين شما را مسخره مي كنند: «يأَيهَُّا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ الَّذِينَ اتخََّذُواْ دِينَكمُ ْ هُزُوًا وَ لَعِبًا» و اذان شما را به تمسخر

مي گيرند «وَ إِذَا نَادَيتُمْ إِلىَ الصَّلَوةِ اتخََّذُوهَا هُزُوًا وَ لَعِبًا». ناراحتي از دين شماست.

در روايات آمده كه هنگام بلند شدن صداي اذان، شيطان عصباني مي شود و فرار مي كند.

در تاريخ مي خوانيم براي تصرف قلعه خيبر و برخورد با يهود پيمان شكن، همين كه فرماندهي به اميرالمؤمنين(ع) واگذار شد، حضرت دستور داد مسلمين دور قلعه را بگيرند و با صداي رسا تكبير بگويند. صداي تكبير لرزه بر روح و روان يهوديان انداخت و آنها منطقه را ترك كردند.

ملت ايران براي طرد نظام شاهنشاهي شبها به بام ها رفته و تكبير گفتند و طومار رژيم پادشاهي براي هميشه در ايران در هم پيچيده شد. كوتاه سخن آنكه هيچ عبادتى به اندازه نماز تبليغات ندارد.

در هر شبانه روز پنج نماز واجب داريم و در هر نمازى سفارش شده اذان را بلند بگوييد و سپس و اقامه بگوييد.در اين دو نداى آسمانى جمعاً:

بيست مرتبه «حىّ على الصلوة»

بيست مرتبه «حىّ على الفلاح»

بيست مرتبه «حىّ على خيرالعمل»

و ده مرتبه «قد قامت الصّلوة» مى گوئيم.

با توجّه به اينكه مراد از «فلاح» و «خير العمل» در اذان همان نماز است، هر مسلمانى در هر شبانه روز هفتاد مرتبه با كلمه «حىّ» به خود و ديگران، تلقين شتاب به سوى نماز مى كند.

152.پيوند نماز با زيارت

به هنگام زيارت پيشوايان، نماز زيارت سفارش شده است و در روايات متعدد داريم كه نماز زيارت را خوانده و ثواب آن را به پيشوايان و ائمه اطهار(ع) هديه كنيد.

153.پيوند نماز با دعا

در نماز، جايگاه دعا برجسته است. هم قبل از نماز دعاهايي سفارش شده و هم در نماز دعا مي كنيم و از خداوند به طور مكرر هدايت به راه مستقيم را مي خواهيم و هم در قنوت و سجده آخر و هم بعد از نماز دعاهايي وارد شده است.

نكته: شايد بتوان از اينكه در ميان همه دعاها «اهدنا الصراط المستقيم» در سوره حمد قرار گرفته و تلاوت آن در ركعت اول و دوم واجب شده، استفاده كرد كه مهم ترين دعا پيمودن راه مستقيم است كه بدون استمداد از خداوند نمي شود، زيرا مي بينيم بسياري از دانشمندان هم مسير صحيح را نمي روند.

آري اگر عقل كافي بود اين همه پشيماني در كار نبود. پشيماني هاي انسان نشانه اين است كه عقل او كافي نيست.

اگر هم انتخاب هاي انسان درست بود، هيچ همسري از همسرش جدا نمي شد و طلاقي در كار نبود. عقل بشري مثل ترازوي زرگري است كه بسيار دقيق است، اما توان توزين و سنجش هر كالايي را ندارد.

بنابراين انسان در كنار عقل، نياز به راهنماي آسماني و انبياء و رهبران معصوم دارد.

از همه گذشته اگر كساني باشند كه از نظر فكري، عملي و روحي صددرصد در راه مستقيم باشند، بايد براي تداوم آن همواره از خداوند بخواهند كه: «اهدنا الصراط المستقيم» زيرا ممكن است در ادامه راه دچار لغزش شوند مثل راننده اي كه تمام جاده را به خوبي طي كرده ولي نزديك مقصد، گرفتار تصادف تلخي

مي شود.

به يك نمونه مهم توجه كنيد:

حضرت علي عليه السلام كه دوم شخصيت عالم هستي مي باشد در چند مورد از رسول خدا(ص) سوال كرد: آيا در لحظه مرگ دين من سالم خواهد بود؟ و پيامبر فرمودند: بله.

آيا زماني كه شخصي مثل اميرالمؤمنين(ع) نسبت به عاقبت كار خود دغدغه دارد، ما مي توانيم با خيال راحت فريب تحصيلات و كارهاي خود را بخوريم و راه حق را براي خود تضمين شده بدانيم؟

در قرآن مي خوانيم كه حضرت يوسف در اواخر دوران پر فراز و نشيب خود كه به حكومت الهي رسيده بود، باز از خدا مي خواست كه مسلم از دنيا برود و مي گفت: «تَوَفَّني مُسْلِماً» يعني جان مرا زماني بگير كه من صددرصد بنده مطيع و تسليم تو باشم.

در قرآن مي خوانيم بعضي از انبياء به نسل خود سفارش مي كردند راه مستقيم را تا لحظه آخر از دست ندهيد: «فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُون».

در قرآن موارد متعددي يافت مي شود كه افرادي راه مستقيم را رها كردند و بعد از ايمان، كافر شدند: «الَّذينَ آمَنُوا ثُمَّ كَفَرُوا».

بعد از خداپرستي سراغ گوساله پرستي رفتند: «ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْل».

بعد از دريافت نعمت هاي ويژه الهي سوي دنياگرايي رفتند نظير بلعم باعورا كه اسم اعظم و علوم خاصي را از جانب خداوند دريافت كرد ولي به خاطر جاذبه هاي مادي از آنها دست برداشت و گرفتار هوس هاي زود گذر شده و در دام شيطان قرار گرفت.

قرآن بارها از شيطان، با سابقه طولاني عبادتش به عنوان موجود بد عاقبت نام برده و در مقابل از افرادي به عنوان خوش عاقبت ستايش كرده نظير ساحراني كه با دستور فرعون براي رسوا كردن

موسي اجتماع كردند و بعد از عمري انحراف در سحر و جادو، در يك لحظه به خداي موسي ايمان آورده و به سجده افتادند و تهديدات فرعون را پوچ انگاشتند.

آري آنقدر راههاي انحرافي، افكار، اعمال، وسوسه ها، دوستان و جاذبه هاي انحرافي هست كه هر مسلماني حداقل روزي ده مرتبه بايد در نمازهاي خود از خدا با جمله «اهدنا الصراط المستقيم» در فهميدن، در عمل و در دور نگه داشتن عمل از آفات، مدد بجويد.

154.پيوند نماز با نيازها

در قرآن مي خوانيم كه در مشكلات از نماز كمك بگيريد «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاة» و در روايات براي حل مشكلات و برآورده شدن حاجات سفارش به نماز هايي شده است كه از نمونه هاي برجسته آن نماز جعفر طيار است.

در حديث مي خوانيم هر گاه براي پيامبر اسلام(ص) و حضرت علي(ع) مشكلاتي پيش مي آمد نماز مي خواندند و دعا مي كردند.

در حديث ديگري مي خوانيم دعاي بعد از نماز مستجاب و حاجات برآورده مي شود.

در تاريخ مي خوانيم: هر گاه براي بوعلي سينا مشكلي علمي پيش مي آمد، دو ركعت نماز مي خواند و از خدا استمداد مي كرد.

155.پيوند نماز با جهاد

قرآن در سوره نساء آيه 102 نحوه اقامه نماز در جبهه ها را مطرح كرده است و مي فرمايد: «وَ إِذا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْيكُونُوا مِنْ وَرائِكُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ يصَلُّوا فَلْيصَلُّوا مَعَكَ وَ لْيأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِكُمْ وَ أَمْتِعَتِكُمْ فَيمِيلُونَ عَلَيكُمْ مَيلَةً واحِدَةً وَ لا جُناحَ عَلَيكُمْ إِنْ كانَ بِكُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ أَوْ كُنْتُمْ مَرْضى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَكُمْ وَ خُذُوا حِذْرَكُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْكافِرِينَ عَذاباً مُهِيناً»

(اى پيامبر!) هر گاه (در سفرهاى جهادى) در ميان سپاه اسلام بودى و براى آنان نماز برپا داشتى، پس گروهى از آنان با تو (به نماز) بايستند و سلاحهاى خود را همراه داشته باشند، پس چون سجده كردند (قيام نمايند و ركعت دوّم را فرادى انجام داده پس بروند و) پشت سر شما (نگهبان) باشند، و گروه ديگر كه نماز نخوانده اند (از ركعت دوّم) با تو نماز بخوانند و وسايل دفاع و سلاحهاى خود را با

خود داشته باشند، كافران دوست دارند كه شما از سلاح و ساز و برگ خود غافل شويد تا يكباره بر شما حمله آورند، و اگر از باران رنجى به شما رسيد يا بيمار و مجروح بوديد، گناهى بر شما نيست كه سلاحهايتان را بر زمين بگذاريد و (فقط) وسايل دفاع با خود داشته باشيد. همانا خداوند براى كافران عذابى خواركننده فراهم كرده است.

در سال ششم هجرى، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم با گروهى به سوى مكّه عزيمت كردند. در منطقه ى حديبيه، با خالد بن وليد و دويست نفر همراه او مواجه شدند كه براى جلوگيرى از ورود آن حضرت، سنگر گرفته بودند. پس از اذانِ بلال و برپايى نماز جماعت، خالد بن وليد فرصت را مناسب ديد كه هنگام نماز عصر يكباره حمله كند كه در اين هنگام آيه مذكور نازل شد و از توطئه دشمنان خبر داد.

خالد پس از ديدن اين معجزه، مسلمان شد. در اين نماز، گروه اوّل پس از پايان ركعت اوّل، برخاسته بقيه نماز را خود تمام مى كنند و امام جماعت صبر مى كند تا گروه ديگر به ركعت دوّم برسند و با سلاح، به نماز جماعت بپيوندند.

اين آيه بيانگر اين مطلب است كه:

نماز، حتّى در صحنه جنگ نيز تعطيل نمى شود و رزمنده نمي تواند بى نماز باشد.

در اهميت نماز جماعت همين بس كه در جبهه جنگ با دشمن، حتّى با يك ركعت هم برپا مى شود.

در هنگام پيش آمدن دو وظيفه (جهاد و نماز)، نبايد يكى فداى ديگرى شود.

در همه حال، هشيارى لازم است و حتّى نماز هم نبايد مسلمانان را از خطر دشمن غافل كند.

رهبر، محور وحدت و عبادت است.

در تاريخ

مي خوانيم: كه حضرت علي عليه السلام در جنگ صفين گاهي به آسمان نگاه مي كرد، پرسيدند: دليل نگاه شما چيست؟ فرمود: مراعات وقت نماز مي كنم. گفتند: الآن در گرما گرم جنگ هستيم. فرمود: نبايد از نماز غافل شويم. نمونه ديگرش را نماز امام حسين عليه السلام در ظهر عاشورا مشاهده مي كنيم كه براي دو ركعت نماز سي تير به سوي حضرت رها شد. نماز اول وقت آن هم با جماعت در برابر دشمن، نمازي كه به قيمت شهيد شدن و مجروح شدن برخي از ياران حضرت انجاميد.

156.پيوند نماز با حج

طواف از اركان حج است و براي هر طوافي دو ركعت نماز الزامي است.

در حديث مي خوانيم شخصي به علت محروميت از حج ناراحت بود كه حضرت (ع) به او فرمودند به نماز جمعه برو كه آن حج مساكين است: «عَلَيكَ بِالْجُمُعَةِ فَإِنَّهَا حَجُّ الْمَسَاكِين»

157.پيوند نماز با هجرت

حضرت ابراهيم دليل هجرت خودش را به مكه، انجام مراسم حج يا عمره ندانست، بلكه فرمود: من با زن و بچه به اين منطقه هجرت مي كنم براي اقامه نماز: «رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيتي بِوادٍ غَيرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيقيمُوا الصَّلاةَ»

158.پيوند نماز با وقف

تمام مساجد و مكان هاي عبادي در طول تاريخ، تحت عنوان وقف عام ساخته شده و براي تعمير و عمران آنها نيز، موقوفات بسياري از سوي مردم نيكوكار قرار داده شده است. اصولاً مسجد وقف است و از ملك مردم خارج شده است.

159.پيوند نماز با مبارزه

مشركين به حضرت شعيب(ع) مي گفتند:اي شعيب، آيا نمازت به تو امر مي كند كه در مقابل مراسم سنتي ما بايستي و نگذاري ما راه نياكان خود را برويم: «قالُوا يا شُعَيبُ أَ صَلاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ ما يعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ في أَمْوالِنا ما نَشؤُا».

از اين آيه معلوم مي شود نماز واقعي، انسان را شخصي با صلابت، مقاوم، مبارز و مصلح مي سازد كه حتي مخالفين مي گويند: اين قدرتِ نماز است كه انبياء را اين گونه مخالف شرك قرار داده است.

160.پيوند نماز با شناخت خدا

در نماز با صفات خداوند نيز آشنا مي شويم، نظير؛ مالكيت، رحمانيت، ربوبيت، عظمت، معبوديت، الوهيت، هدايت، وحدانيت و صمديت او.

161.پيوند نماز با انبياء، صديقين، شهدا و صالحين

نمازگزار در نماز از خدا مي خواهد به راه كساني هدايت شود كه خداوند به آنها نعمت ويژه داده است «صِراطَ الَّذينَ أَنْعَمْتَ عَلَيهِم» كه اين افراد در ديگر آيات قرآن كريم انبيا، صديقين، شهدا و صالحان معرفي شده اند: «وَ مَنْ يطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيهِمْ مِنَ النَّبِيينَ وَ الصِّدِّيقينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحينَ».

گويا غير از انبيا و شهدا و صدّيقان و صالحان، ديگران بيراهه مى روند و راه مستقيم، منحصراً راه يكى از اين چهار گروه است. در روايات، بهترين نمونه ى صدّيقان، امامان معصوم عليهم السلام و حضرت صديقه زهرا سلام الله عليها معرّفى شده است. مراد از «شهدا» هم، يا كشتگان ميدان جهادند يا گواهان اعمال در قيامت.

162.پيوند نماز با پيامبر اسلام(ص)

قرآن مي فرمايد: «وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أَطيعُوا الرَّسُول» يعني نماز و زكات بايد در كنار ولايت پذيري و در سايه اطاعت از رهبر آسماني باشد و به عبارت ديگر عبادت بايد در كنار سياستِ صحيح باشد.

همچنين در نماز با جمله «السَّلَامُ عَلَيكَ أَيهَا النَّبِي وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ» نسبت به شخص پيامبر اسلام اظهار عشق و ادب مي كنيم. همانگونه كه در اذان و اقامه و تشهد به رسالت حضرت گواهي مي دهيم و اين وعده خداوند به پيامبر است كه مي فرمايد: «وَ رَفَعْنا لَكَ ذِكْرَك» نام تو را بلند مرتبه قرار مي دهيم و خداوند تجليل و تكريم پيامبر را در آيه 157 سوره اعراف نشانه فلاح و رستگاري قطعي مؤمنان دانسته و با كلمه «هُمُ الْمُفْلِحُون» از آنان ياد كرده است.

163.پيوند نماز با اهل بيت(ع)

ما ماموريم كه در تشهد نماز نسبت به اهل بيت پيامبر سلام و درود بفرستيم و علاقه خود را در قالب صلوات بر ايشان ابراز مي كنيم: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد»

اين صلوات بر اهل بيت پيامبر، در تشهد اهل سنت نيز وجود دارد و امام شافعي در اشعار خود مي گويد:اي اهل بيت پيامبر، در ارزش شما همين بس كه اطاعت شما واجب و هر كس در نماز بر شما صلوات نفرست، نمازش باطل است:

يا آل بيت رسول اللّه حبّكم فرض من اللّه فى القرآن أنزله

يكفيكم من عظيم المجد أنّكم من لم يصلّ عليكم لا صلاة له»

در پايان هر نماز تسبيحات فاطمه زهرا سلام الله عليها بهترين تعقيب شمرده شده و پاداش هزار ركعت نماز دارد. در حديث مي خوانيم: كه امام رضا عليه السلام بعد از نماز خود به هريك از

ائمه معصومين سلام مي كردند.

164.پيوند نماز با قرآن

در مواردي نماز و قرآن در كنار يكديگر ذكر شده اند مثلاً در قرآن مي خوانيم: «الَّذينَ يتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاة» و در جاي ديگر مي خوانيم: «الَّذينَ يمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ وَ أَقامُوا الصَّلاة».

امام رضا عليه السلام فرمودند: در نماز قرائت سوره حمد واجب شد تا قرآن مطرح شود و مهجور نشود. به اين ترتيب كساني كه نماز مي خوانند در هر شبانه روز حداقل 2 سوره از قرآن را بارها مي خوانند.

در آيات قرآن نيز بحث نماز، عبادت، ركوع، سجود، قنوت و تسبيح به چشم مي خورد. بنابراين هم قرآن ما را به نماز سوق مي دهد و هم نماز ما را به سمت قرآن سوق مي دهد، همان گونه كه ريشه درخت، مواد غذايي را به شاخه تحويل مي دهد و شاخه نيز انرژي دريافت شده از نور را به ريشه مي رساند.

165.پيوند نماز با سايرعبادات

در حديث مي خوانيم اگر نماز قبول شود، ساير عبادات نيز قبول مي شود و اگر نماز قبول نشود، ديگر عبادات نيز قبول نمي شود.

آري پيوند پذيرش عبادات ديگر به قبولى نماز، نقش كليدى آن را نشان مى دهد مثل آنكه اگر پليس، از شما گواهينامه رانندگى بخواهد، شما هر مدرك و كارت شناسايى معتبر ديگرى هم ارائه دهيد، پذيرفته نمي شود. مجوّز رانندگى، داشتن گواهينامه است و بدون آن تمام مدارك بى اثر خواهد بود. در قيامت نيز مجوّز عبور از صراط، اقامه نماز است.

166.پيوند نماز با اديان آسماني

در قرآن مي خوانيم كه اقامه نماز همراه با ايمان به تمام كتب آسماني قبل مطرح شده است: « وَ الْمُؤْمِنُونَ يؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيكَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَ الْمُقيمينَ الصَّلاة». همانگونه كه فرمان در نماز كتب آسماني ديگر نيز مطرح شده است.

در قرآن مي خوانيم: «أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ اتَّقُوه» يعني نماز را به پا داريد و خود را از مخالفت با اوامر الهي حفظ كنيد. همچنين در جاي ديگر مي خوانيم شرط قبولي هر كار خوبي آن است كه افراد با تقوا آن را انجام دهند كه اين مطلب نشان مي دهد، هر كاري، از هر كسي قبول نمي شود، همان گونه كه ما آب را با در ظرف تميز مي خوريم و نه با هر ظرفي، اگر شربتي را در ظرف كثيف بريزند، هيچ كس مصرف نمي كند. آري شرط قبولي اعمال نيز تقواست كه ظرف دروني انسان را پاك مي كند. «إِنَّما يتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقين»

167.پيوند نماز با امر به معروف و نهي از منكر

قرآن كريم مي فرمايد: «يأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ينْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يقيمُونَ الصَّلاة» و در آيه ديگر مي خوانيم: «الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاة» يعني صالحين همين كه حكومت را در دست گرفتند، اقامه نماز و زكات و امر به معروف و نهي از منكر را با هم انجام مي دهند.

در اذان با كلمه «حَي عَلَى الصَّلَاة» مردم را به بزرگترين معروفها كه نماز است دعوت مي كنيم در عين حال كه نماز خود نهي از منكر است: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ».

البته معناي آيه اين نيست كه نمازگزار ديگر قادر به انجام فحشا و منكر نيست، بلكه معناي آيه اين است كه نماز به انسان خلافكار نهيب مي زند كه اثر

آن يا ترك خلاف است و يا توبه و استغفار. نظير اينكه مي گوييم لباس سفيد انسان را از آلودگي حفظ مي كند به اين معنا كه هرگاه خواست به سمت آلودگي برود، لباس سفيدش به او نهيب مي زند و يا در صورت آلوده شدن به او نهيب مي زند كه هرچه سريعتر آن را تميز كند.

168.پيوند نماز با توبه

در قرآن مي خوانيم: «فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّين» يعني يكي از شروط قبولي توبه، اقامه نماز است. آري كسي كه تارك نماز بوده اگر توبه كرد بايد نمازهاي متروكه خود را قضا كند.

اصولاً در قرآن هر جا كلمه «تابُوا» آمده در كنارش يك دستور ديگر نيز هست نظير؛ توبه و نماز، توبه و اصلاح «تابُوا وَ أَصْلَحُوا» ، توبه و ايمان «وَ الَّذينَ عَمِلُوا السَّيئاتِ ثُمَّ تابُوا مِنْ بَعْدِها وَ آمَنُوا» ، توبه و تبعيت از پيامبر(ص) «فَاغْفِرْ لِلَّذينَ تابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبيلَك».

169.پيوند نماز با انابه

قرآن مي فرمايد: «مُنيبينَ إِلَيهِ وَ اتَّقُوهُ وَ أَقيمُوا الصَّلاة» يعني خداوند انابه و تضرع به سوي خود و تقوا و اقامه نماز را با هم ديده است كه نشان مي دهد وجود هر يك بدون ديگري كارساز نيست.

با كمال تأسف افرادي در جلسات مناجات، توسل و دعا شركت مي كنند و جلسات هفتگي و ماهيانه در اين امور دارند ولي حضورشان در نماز جمعه يا جماعت كمرنگ يا بي رنگ است. از سوي ديگر افرادي به نماز مي ايستند ولي دامن خود را از گناهان حفظ نمي كنند، در حالي كه قرآن، نماز و تقوا و انابه را در كنار هم قرار داده است.

170.پيوند نماز با كارهاي خير

قرآن مي فرمايد: «وَ أَوْحَينا إِلَيهِمْ فِعْلَ الْخَيراتِ وَ إِقامَ الصَّلاة» يعني ما به انبياء وحي كرديم كارهاي خير انجام دهند و نماز را اقامه كنند. در اين آيه تمام كارهاي خير در يك كفه ترازو و اقامه نماز در كفه ديگر ترازو قرار گرفته است كه نشان از همسنگي اين دو دارد.

171.پيوند نماز با فرشتگان

قرآن مي فرمايد: حضرت زكريا آن گاه كه در محراب نماز ايستاده بود، بشارت فرزند را از فرشتگان دريافت كرد: «فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يصَلِّي فِي الْمِحْرابِ أَنَّ اللَّهَ يبَشِّرُكَ بِيحْيى»

172.پيوند نماز با تجديد عهد

در هر نماز، انسان بندگي خود را نسبت به خداوند با زبان و عمل اعلام مي كند. اين تجديد ميثاق به طور فردي و اجتماعي، گاهي بلند و گاهي آهسته، ايستاده و خميده و نشسته، شبانه و روزانه و به طور دائم در نماز صورت مي گيرد.

173.پيوند نماز با وصيت

در بعضى روايات مى خوانيم كه نماز، هم اوّلين سفارش انبيا بوده و هم آخرين وصيت اوليا.

در تاريخ زندگى امام صادق(ع) آمده است كه حضرت در آخرين لحظه هاى عمر مبارك خود چشم باز كرده و خواستند كه تمام بستگان جمع شوند و سپس فرمودند: شفاعت ما شامل كسانى كه نسبت به نماز سهل انگارى كنند نخواهد شد: «لَا ينَالُ شَفَاعَتَنَا مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلَاة».

174.پيوند نماز با ايمان

نماز يعني ايمان. بعد از حدود 15 سال كه مسلمانان به سوى بيت المقدّس نماز مى خواندند، وقتى به دلائلى قبله به سوى كعبه تغيير كرد، سؤالى براى مسلمانان پيش آمد كه نمازهاى قبلى ما چه حكمى دارد؟ اين مسئله را از پيامبر پرسيدند. آيه نازل شد كه نمازهاى قبلى شما صحيح است و خداوند پاداش نمازهاى شما را ضايع نمى كند.

لكن آيه اى كه نازل شد اين بود: «وَ ما كانَ اللَّهُ لِيضيعَ إيمانَكُم» خداوند ايمان شما را ضايع نمى كند. يعنى به جاى اينكه بگويد: نمازهايتان از بين نرفته و صحيح است، مى فرمايد: ايمانتان ضايع نشده، كه اين تعبير نشان دهنده آن است كه نماز يعنى ايمان و ترك نماز يعنى ترك ايمان.

175.پيوند نماز با تعميق دين

بر خلاف تصوّر بعضى كه نماز را تكراري مى دانند، نماز نردبان ترقى است كه هر چه بيشتر با حضور قلب خوانده شود بالاتر مى روى، گرچه در ظاهر ركوع و سجودها تكرار مى شود ولى در حقيقت همانند پلّه هاى نردبانى است كه موجب بالا رفتن معرفت و ايمان انسان مى شود.

به تعبير ديگر اين اعمال به ظاهر تكرارى، همانند كلنگى است كه براى حفر چاه مى زنند، كلنگ زدن در ظاهر تكرارى است، امّا در واقع هر كلنگى كه مى زنيد به عمق بيشترى مى رويد و يك قدم به آب نزديك تر مى شويد. به هر حال، ظاهر نماز تكرارى است، امّا در واقع عمق بخشيدن به بندگي است.

176.پيوند نماز با تغذيه

از شرايط تربيت و تزكيه و خودسازي، بهره گرفتن از غذاي حلال است. اگر شكم انسان از غذاي حرام پر شود، نصيحت و كلام امام معصوم عليه السلام نيز كارساز نيست.

امام حسين عليه السلام در روز عاشورا چند بار مردم را نصيحت كردند و در آخر فرمودند: شكم شما از حرام پر شده است «فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُكُمْ مِنَ الْحَرَام» كه سخنان مرا نمي شنويد.

امروز متخصصين تعليم و تربيت شرق و غرب، از نقش تغذيه در تربيت غافل اند و اين از امتيازات اسلام است كه تغذيه حلال را بستري براي خود سازي و تربيت قرار داده است.

در روايات مي خوانيم: كسي كه شراب بنوشد تا مدّتي نماز او گرچه واجب است و انجامش رفع تكليف مي كند، ولي قبول نمي شود. همچنين در روايات نماز شب، رمز سلامتى بدن و روشنايى قبر دانسته شده است.

177.پيوند نماز با قلب

اصل نماز توجه قلبي است و از نماز آن مقداري قبول مي شود كه در آن توجه قلبي باشد. شروع نماز با قلب و نيت است بعد با زبان بعد با حركات بدن. نماز بدون حضور قلب نظير ميوه هاي تزييني و پلاستيكي است. حضور قلب نظير نخ اسكناسي است كه اگر نباشد، اسكناس قابل قبول نيست. جالب آنكه هريك از واجبات و مستحبات نماز در موقعيت خاصي است مانند قرائت در حال قيام، ذكر در حال ركوع و سجده ولي آنچه در تمام نماز شرط است. نيت و حضور قلب است.

178.پيوند نماز با دل شب

اسلام براي زمانهايي كه همه خوابند ولي دل هاي مردان خدا بيدار است، نماز شب را قرار داده و براي شركت بيشتر مردم همه نوع تسهيلات را در آن نهاده است مانند: ايستاده يا نشسته خواندن، بلند يا آهسته خواندن، با سوره يا بدون سوره خواندن، و اگر وقت كم بود به ركعات آخر نماز شب (شفع و وتر) قناعت كردن.

خداوند در سوره اسراء آيه 79 مي فرمايد «وَ مِنَ اللَّيلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَكَ عَسى أَنْ يبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً» و پاسى از شب را بيدار باش و تهجّد و عبادت كن و اين وظيفه اى افزون براى توست، باشد كه پروردگارت تو را به مقامى محمود و پسنديده برانگيزد.

«هجود»، به معناى خوابيدن است و «تهَجُّدْ»، به معناى برطرف كردن خواب با عبادت مى باشد. نماز شب از نمازهاى بسيار با فضيلت است و در سوره هاى مزّمل و مدّثر نيز بيان شده است: «قُمِ اللَّيلَ إِلَّا قَلِيلًا». در روايات بيش از 30 فضيلت براى نماز شب برشمرده شده است كه به برخى ازآنها اشاره مى شود:

تمام انبيا نمازشب

داشتند.

نماز شب، رمز سلامتى بدن و روشنايى قبر است.

نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، اداى دين و نور چشم مؤثّر است.

نماز شب، گناه روز را محو مى كند و نور قيامت است.

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: پاداش نماز شب آن قدر زياد است كه خداوند مى فرمايد: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِي لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْينٍ جَزاءً بِما كانُوا يعْمَلُونَ» يعني هيچ كس پاداشى را كه براى آنان در نظر گرفته شده نمى داند.

امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد: شرف مؤمن، نماز شب است و عزّتش، اذيت نكردن مردم.

ابوذر كنار كعبه مردم را نصيحت مى كرد كه براى وحشت و تنهايى قبر، در دل شب دو ركعت نماز بخوانيد.

درمانده كسى است كه ديگران را از نماز شب محروم باشد.

بهترين شما كسى است كه اطعام كرده و آشكارا سلام كند و هنگامى كه مردم در خوابند، نماز بخواند.

سه چيز بر پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله واجب بود و بر ديگران مستحبّ: نماز شب، مسواك و سحرخيزى. آرى جايگاه رهبرى، مستلزم تكاليف سنگين ترى است.

179.پيوند نماز با ورزش

گر چه ركوع و سجود براي قرب به خدا و بندگي اوست، اما در اين اعمال نوعي ورزش بدني نيز نهفته است. نظير فردي كه با دست لباس مي شويد و هدفش تميزي لباس است، اما در اين كار نوعي ورزش، نيز نهفته است. عبادات اسلام همراه با نوعي حركت است و با سلامتي رابطه دارد، در حج و جهاد وصله رحم و عيادت و زيارت حركت است و در روزه نيز به مسائل سلامتي توجه شده تا آنجا كه فرمودند «صُومُوا تَصِحُّوا»

180.پيوند نماز با تواضع

يكي از بركات نماز جماعت آن است كه گاهي افرادِ بزرگ سال به جوانها اقتدا مي كنند كه در اين اقتدا نوعي تواضع است. آري همينكه همه مردم با هر مقام و موقعيتي كه دارند در كنار هم و هماهنگ با هم بدون هيچگونه تشريفات قرار مي گيرند روحيه تواضع و فروتني شكوفا مي شود.

181.پيوند نماز با خشوع

قرآن كريم مي فرمايد: قطعاً مومناني رستگارند كه در نمازشان خشوع داشته باشند.

از پيامبر اكرم(ص) سوال كردند خشوع در نماز چيست؟ حضرت در پاسخ فرمود: با تمام قلب، توجه به خدا.

نماز براى رسول اللَّه (صلى اللَّه عليه و آله) و امثال او نور چشم است و لكن براى بعضى ها كه خشوع ندارند، بار سنگين است. خشوع، مربوط به قلب و روح و خضوع، مربوط به اعضاى بدن است. نمازِ با توجّه، انسان را به ياد قدرت بى نهايت خدا مى اندازد و غير او را هر چه باشد كوچك جلوه مى دهد. مِهر او را در دل زياد مى كند، روحيه ى توكّل را تقويت مى كند و انسان را از وابستگى هاى مادّى مى رهاند.

در حديث مي خوانيم كه حضرت مردي را ديد كه در نماز با ريش خود بازي مي كند. فرمودند: اگر قلب او خاشع بود اين كار را نمي كرد و در ادامه فرمودند: خشوع، زينت نماز است و كسي كه خشوع ندارد، نماز كاملي ندارد.

همسر پيامبر مي گويد: پيامبر با ما گفتگو مي كرد و همينكه وقت نماز مي رسيد، گويا ما را نمي شناخت. حضرت علي هنگام نماز رنگ صورتش تغيير مي كرد و مي لرزيد و مي فرمود: وقت اداء امانتي فرا رسيده است كه خداوند بر آسمانها و زمين عرضه داشت و آنها نپذيرفتند اما انسان پذيرفت.

خشوع فاطمه زهرا(س) در نماز به گونه اي

بود كه نوري از محرابش به آسمان مي درخشيد و خداوند با آن نور بر فرشتگانش مباهات مي كرد و مي فرمود شما را گواه مي گيرم كه شيعيان او را از آتش ايمن كرده ام.

امام صادق(ع) فرمودند: نشانه خشوع در چشم، فرو بستن آن است. طبرسي در تفسير خود مي گويد: منظور، به چپ و راست توجه نكردن است.

ساير ائمه اطهار(ع) نيز اينگونه بوده اند، چنانكه در رابطه با امام حسن مجتي(ع) داريم كه رنگ صورتش تغيير مي كرد (تغير لونه) و در رابطه با امام كاظم(ع) داريم كه رنگ صورتش زرد مي شد: (اصفر وجهه) و راجع به امام باقر و امام صادق(ع) داريم كه (تغيرت الوانهما).

182.پيوند نماز با تمركز

اسلام براي اقامه نماز سفارشاتي دارد تا انسان در نماز حضور قلب داشته باشد و از چيزهايي كه مانع تمركز فكر است نهي كرده كه به چند نمونه اشاره مي شود:

1- روبروي درب باز نماز نخوانيد.

2 - روبروي آتش، وسط راه و در حال نگاه داشتن بول و غائط نماز نخوانيد.

3- در حديث مي خوانيم: هنگام نماز در مقابل پيامبر اسلام(ص) پرده اي آويخته بودند كه در آن طرح هاي نقاشي شده بود. حضرت فرمودند: پرده را برداريد تا هنگام نماز، تمركز و حضور قلب من از بين نرود.

با توجه به اين حديث بايد محراب هاي مساجد دور از هرگونه تصوير و نقاشي باشد و ما نبايد به اسم هنر و يا تقليد از ديگران، جلوي نمازگزاران صحنه هاي تمركززا طراحي كنيم.

4- نماز در حمام، آشپزخانه نيز كراهت دارد.

183.پيوند نماز با خوداتكائي

در نماز بايد روي پاي خود بايستيم و نبايد به ديگران يا ديوار يا ستون مسجد تكيه كنيم. همچنين در وضو گرفتن نبايد كسي ما را در وضو گرفتن كمك كند. اين مطلب تأكيدي ديگر بر خوداتكائي و استقلال و روي پاي خود ايستادن است.

184.پيوند نماز با سحرخيزي

قرآن كريم، دريافت مقام محمود را وابسته به سحرخيزي و تهجد مي داند و با اين كه به صبح و فجر و پيش از ظهر و عصر يك بار سوگند خورده ولي به سحر سه بار سوگند خورده تا به ما هشدار دهد بهترين وقت ها سحر است.

در ورايات مي خوانيم: پيشوايان معصوم از فرصت سحر و بين الطلوعين براي نيايش بهر ه ها گرفته اند. با كمال تأسف امروزه در جوامع بشري دير خوابيدن تبديل به يك عادت شده و متأسفانه اكثر مردم از لذت سحرخيزي (جز ماه مبارك

رمضان) محروم اند، در حالي كه در روايات مي خوانيم: محروم واقعي كسي است كه از سحرخيزي و نماز شب محروم باشد.

قرآن براي بعضي كارها پاداش دو برابر و براي بعضي امور پاداش چند برابر يا ده برابر و براي بعضي از انفاق ها و كمك رساني هاي خالصانه پاداش هفتصد برابر و بيشتر بيان داشته اما براي كساني كه سحرخيزند و پهلوي خود را از رختخواب جدا كرده و به مناجات مي ايستند، پاداشي را ذخيره كرده كه هيچ انساني مقدار آن را نمي داند: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِي لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْينٍ جَزاءً»

185.پيوند نماز با مراقبت

قرآن در مورد نماز، عبادات «حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ» و «عَلى صَلَواتِهِمْ يحافِظُون» را به كار برده است كه از اين تعبيرات استفاده مي شود، نماز به مراقبت و محافظت نياز دارد و نماز همچون يك گوهر گران بها و ظريف مي باشد كه اگر محفاظت نشود، ضايع شده و از دست مي رود.

امام زين العابدين(ع) در سحرهاي ماه مبارك رمضان در دعايي كه به ابوحمزه ثمالي ياد دادند، مي فرمايند: خدايا چرا هر وقت به نماز مي ايستم رخوت و كسالت بر من عارض مي شود؟ چه شده كه اين گونه شده ام؟

آن حضرت عواملي براي اين حالت بيان مي كنند و از جمله مي فرمايند: شايد اين سنگيني در عبادت؛

به خاطر آن باشد كه حرف هاي ياوه گفته يا شنيده ام،

شايد به خاطر آن باشد كه از مجالس دانشمندان دوري كرده ام،

شايد به خاطر آن باشد كه صداقت در كلام من نيست،

شايد به خاطر آن باشد كه آن قدر گناه كرده ام كه لياقت گفتگو با تو را از دست داده ام،

و با اين كلمات آفتهايي را بيان مي كنند كه هر يك از

آنان مي تواند لذت عبادت را از انسان بگيرد و رخوت و سنگيني به انسان بدهد.

186.پيوند نماز با حفظ انسان

به گفته قرآن كريم، هم انسان بايد نماز را حفظ كند و بر پاي دارد «وَ الَّذينَ هُمْ عَلى صَلاتِهِمْ يحافِظُون» و «حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى» و هم نماز انسان را حفظ مي كند: «الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر».

همچنين قرآن مي فرمايد: هنگامي كه در جبهه و در مقابل دشمن نماز مي گذاريد، اسلحه خود را به همراه داشته باشيد و لحظه اي از اسلحه خود جدا نشويد تا جان شما حفظ شود: «وَ إِذا كُنْتَ فيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَكَ وَ لْيأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُم».

به راستي قرآن چه گونه كتابي است كه اينچنين مومنين را هوشيار و جامع نگر تربيت مي كند؛

هم به اصل نماز توجه دارد، هم به جماعت، هم به حفظ جان رزمندگان، هم توجه به نماز اول وقت.

187.پيوند نماز با مقام انسان

در حديث مى خوانيم كه هر كس مى خواهد بداند مقام و ارزش او نزد خداوند چگونه است، ببيند كه خداوند نزد او چه مقامى دارد. اگر نماز در نزد تو بزرگ و محترم بود، تو نيز نزد خداوند احترام دارى و اگر نسبت به انجام فرمان او بى تفاوت بودى، مقام و ارزشى نزد او ندارى و همچنين اگر نماز ترا از فساد و فحشا بازداشت، نشانه تأثير و قبولى نماز است.

قرآن مى فرمايد: «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعين» نماز بار سنگينى است مگر براى افراد خاشع. بنابراين هرگاه احساس كرديم نماز براى ما سنگين است بايد بفهميم روح خشوع نسبت به پروردگارمان نداريم و رفتن خشوع زمينه بى تفاوتى و كبر است.

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109