و بعد سخنان بزرگان و دانشمندان و پزشكان در اين زمينه و بعد سراغ آيات و روايات رفته ام و بعد ميان اينها فصلي انتخاب كرده ام و نام نهاده ام به نام شارب (سبيل) و فصل ديگري به نام جويدن مو كه چه امراضي به بار مي آورد. و در فصل آخر كتاب فتاوي علماي بزرگ و مراجع تقليد . اگر كسي بگويد ما كاري با مراجع و علماء نداريم و نعوذ بالله بگويد: حرفهاي آنان قديمي است ما در جواب مي گوئيم كه: امام زمان (ع) فرموده اند:

«در حوادثي كه اتفاق مي افتد به كساني مراجعه كنيد كه احاديث ما اهل بيت (ع) را روايت مي كنند، آنها حجت من بر شما بوده و من حجت خدا بر آنها هستم.» و منظور امام زمان مراجع و علماء هستند. اينان مرزبانان و پرچمداران دين و شريعت هستند. انشاء الله خداوند منان اين ناچيز و كمترين را از اين بنده ي حقير قبول بفرمايد.

چكيده

در اين كتاب سعي بر اين شده است كه اثبات نمايد حرام بودن ريش تراشي را و گذاشتن ريش را و فوايد و محاسن ريش گذاشتن را از منابع چهار گانه يا ادله ي اربعه: كتاب، سنت، عقل و اجماع و در اين كتاب از سخنان دانشمندان بزرگ پيرامون اين موضوع هم بحث به ميان آمده است.

حوزه علميه اصفهان - ميرزا مهدي آقابابائي

زمين كشيده مي شده و افرادي را اسير جمع آوري آن از زير دست و پا مي كردند. در مقابل برخي ريش خود را از ته مي زدند، اسلام كه روشش بر اساس استدلال و منطق است ، اين دو طريق را مطرود اعلام كرد و راه اعتدال و ميانه روي را بر اساس آيه 143 سوره بقره كه مي فرمايد: « و كذلك جعلناكم امه وسطا» و روايات متعدد برگزيد و اكنون به نمونه هائي از آن در تاريخ توجه فرمائيد.

مردم را متوجه خود مي ساخت.

مردم يونان و روم قديم همه ريش داشتند، اما كم كم در ايام شادي ريش تراشي معمول گرديد. اما در نزد ايرانيان ريش مرسوم بوده است.

بلژيكي و مخترع دينامهاي صنعتي برق).

نسبتا به جايهاي قطب گرمسير و قشلاق مي باشد پس تمامي آنها ريشهاي انبوه خود را تراشيدند. فوري يك هفته نگذشته تمامي آنها مريض و بيمار شدند به سبب چائيدن استخوانهاي گلو و اعضاي حلق و دهان.

و صورت را براق كردن، سبب تقويت قوه جاذبه شده و تحريك و كشش هاي مغناطيسي را بين زنان و مردان افزايش مي دهد.

طبق نظريه علم فيزيولوژي و پسيكولوژي نيروي شهوت از سن پانزده سالگي به بعد رو به افزايش است و تا بيست و پنج سالگي ادامه دارد، هر چه انسان از سن پانزده سالگي بالا مي رود سيماي او بر افروخته و روشن تر مي گردد و در چشم مرد و زن شيفتگي مخصوصي پيدا مي شود. از همين سالهاست كه موي صورت روئيده خواهد شد و اين روئيدن موي صورت و نتراشيدن آن مانع برخي مفاسد اخلاقي ميان زنان و مردان شده و تا حدودي از پيش آمدن مسائل سوء شهواني جلوگيري مي نمايد. بر عكس مرد با تراشيدن ريش زنان و دختران را بيشتر متوجه خود مي سازد و در شيوع فحشاء و تحريك غريزه جنسي نقش موثري دارد.

سوال:چرا عده اي از ريش گذاشتن فرار مي كنند؟

عده اي به خاطر نداشتن آگاهي و برخور دار نبودن از ايمان قوي و از همه بيشتر به خاطر مسخره شدن مقدسات مثل حجاب و ريش و … توسط انسانهاي جاهل سعي مي كنند به خاطر در امان ماندن از حملات و طعن آنها ريش خود را بزنند، و براي تراشيدن ريش خود بهانه هائي بياورند. لذا اين افراد گاهي مي گويند كه ما به خاطر رعايت بهداشت صورت خود را مي تراشيم در حالي كه مي توان ريش داشت و بهداشت را هم رعايت كرد و اگر واقعا مسئله بهداشت مطرح است، چرا موهاي سرشان را نمي

زنند.

و گاهي مي گويند: مسئله ريش گذاشتن مربوط به صدر اسلام مي باشد به خاطر اينكه عربستان منطقه گرم و سوزاني بوده، اسلام براي حفظ پوست صورت دستور گذاشتن ريش را داده ، اين توجيه هم بطلانش با آن همه دليل بر ضررهاي تراشيدن ريش روشن است.

عده اي براي اطاعت نمودن از همسر خود اين فعل را انجام مي دهند،عده اي هم به خاطر تقليد از ديگران.

و چه زيبا شاعر سروده است:

خلق را تقليدشان بر باد داد اي دو صد لعنت بر اين تقليد باد

عده اي هم به خاطر غفلت از زيانهاي بهداشتي آن، عده اي هم به دليل زيبائي، چهره ي خود را با نداشتن مو در صورت مي دانند، عده اي هم تمدن را به تراشيدن ريش مي دانند، و عده اي هم براي فرار از ريش گذاشتن مي گويند: انسان كارهاي ديگرش را درست كند در حالي كه اين حرف هم درست نيست، زيرا اسلام مجموعه اي از دستورات حيات بخش است كه بايد واجبات آن را عمل كرد و محرماتش را ترك كرد، اگر ريش تراشي حرام شد، بايد انجام نداد و اين توجيهات پذيرفته نيست.

افرادي مي توانند ريش هاي خود را طوري كوتاه كنند كه عرفا ريش دار بودن صدق كند. آنچه در اسلام حرام مي باشد زدن ريش از ته است و ديگر فرقي بين ماشين و تيغ نيست.

3- رواياتي كه آورده مي شود در فضيلت ريش گذاشتن روشن مي كند كه اسلام ضمن بها دادن به معنويت و باطن به ظواهر بسيار اهميت مي دهد. لذا يك مسلمان وظيفه دارد هم در جهت معنويت و ارتقاء مكارم اخلاق تلاش نمايد و هم ظواهر خود و خانه و خانواده اش را بر اساس گفته هاي ائمه اطهار عليهم السلام حفظ نمايد و اگر نتوانست در جهت باطن و پرورش روح رشد كند لااقل ظاهرش را اسلامي نگه دارد، نه اينكه بگويد: اكنون كه من از جهت معنوي و اخلاقي مشكل دارم پس ظاهر را درست كردن چه فايده اي دارد و با تراشيدن ريش گناهي را بر ساير گناهان بيفزايد.

«پروردگار هم به جهت پاداش به حضرت ابراهيم (ع) فرمود: ما تو را امام بر مردم قرار داديم و سپس ((حنيفيت)) يعني پاكيزگي كه ده چيز پاك است را بر او نازل كرد، حضرت هم آنها را با خود آورد كه تاكنون نسخ نشده و تا روز قيامت هم نسخ نشده و تا روز قيامت هم نسخ نخواهد شد كه پنج چيز آن راجع به سر و عبارت است از:

1- گرفتن شارب(سبيل) 2- ريش گذاشتن 3- تراشيدن موي سر4- مسواك كردن5 - خلال نمودن.

و پنج چيز ديگر آن مربوط به بدن است كه عبارتند از:

1- تراشيدن موهاي زائد بدن2- ختنه كردن 3- ناخن گرفتن 4- غسل جنابت 5- طهارت با آب.

تا اينجا معلوم شد كه بنا به فرموده ي حضرت امام صادق (ع) يكي از احكام دهگانه ي آئين ابراهيمي ريش گذاشتن استكه خداوند بر حضرت ابراهيم (ع) نازل فرموده است.

خداوند تبارك و تعالي در سوره نحل مي فرمايد:

اتبع مله ابراهيم حنيفا.

ترجمه: (اي رسول ما از آئين حنيف و پاك حضرت ابراهيم (ع) تبعيت كن).

و معلوم شد يكي از احكام اين آئين ابراهيمي گذاشتن ريش است.

حال آيا تنها پيامبر اسلام  مامور به پيروي از آئين ابراهيمي مي باشند؟ خير زيا خداوند در سوره آل عمران فرموده:

«قل صدق الله فاتبعوا مله ابراهيم حنيفاً»

اي پيامبر به امت خود بگو، راست گفت خدا: از آئين پاك ابراهيم (ع) پيروي كنند.

« و ما اتئكم الرسول فخذوه و ما نهئكم عنه فانتهوا».

ترجمه: آنچه را پيغمبر براي شما آورده (از حكم) آنرا بگيريد و از آنچه شما را نهي فرموده است خودداري كنيد).

و

ما روايات زيادي از پيامبر اكرم  داريم پيرامون نهي از تراشيدن نهي و امر نمودن به گذاشتن ريش.

«و لا تلقوا بايديكم الي التهلكه».

ترجمه: ( و خودتان را به دست خودتان به هلاكت نيندازيد).

چون تراشيدن ريش داراي امراضي است لذا قرآن هم اشاره دارد كه نبايد كسي خود را به هلاكت بيندازد، آنهم بدست خود و امراض آن را ما در فصل اول آورديم

پس با توجه به پنج آيه ي فوق و فرمايش امام صادق عليه السلام روشن شد كه بنا به آيات قرآن، هم پيامبر  و هم امت ايشان مامورند به ريش گذاشتن.

ممكن است (درباره ي آيه 95 سوره آل عمران) گفته شود «اتبعوا» صيغه ي امر است و دلالت ب رمطلق مطلوبيت اعم از وجوب و استحباب دارد، لذا ممكن است اين پيروي كردن واجب نباشد بلكه مستحب باشد.

در جواب عرض مي شود درست است كه صيغه ي امر دلالت بر اعم از وجوب و استحباب دارد، لكن در صورتي كه قرينه ي حمل بر استحباب موجود نباشد، عقل حكم بر لزوم اطاعت از امر مولي مي كند و در اين آيه ي شريفه اين چنين است.

باز ممكن است گفته شود قرينه بر استحباب موجود است و آن اينكه ريش گذاشتن در سياق بعضي از مستحبات قرار گرفته پس به حكم وحدت سياق بايد حمل بر استحباب شود.

عرض مي شود بله در سياق بعضي از مستحبات قرار دارد ليكن در بين اين ده چيز غسل جنابت هم وجود دارد كه يكي از غسلهاي واجب مي باشد، به همين دليل مي توان گفت در اينجا قرينه حمل بر

استحباب وجود ندارد و لذا هر كدام از اينده چيز به سبب صيغه ي اتبعوا عقلاً واجب خواهد بود مگر اينكه رخصتي از جانب شارع به ما رسيده باشد كه در بعضي از اينها همچون مسواك زدن رخصت رسيده و در بعض ديگر مانند غسل جنابت و ريش تراشي رخصتي به ما نرسيده است.

نتيجه اين كه ريش گذاشتن به حكم عقل واجب مي باشد.

و ديگران همه بنده ي او هستند و اقتضاي بندگي اين مولاي عزيز، اين است كه هر چه او از ما خواسته به همان نحو مطلوبي كه مورد رضايتش مي باشد بجا آوريم تا بدين وسيله به وظيفه بندگي خويش عمل كرده باشيم.

ريش گذاشتن يكي از اموري است كه نبابر حسب آنچه از منابع موجود بر مي آيد (كتاب، سنت، عقل و اجماع) مطلوب مولاي حقيقي بوده و ترخيصي هم از او در تراشيدن آ« به ما نرسيده، لذا بندگي اقتضاء مي كند هر كس خود را بنده ي او ميد اند ريش خود را نتراشد تا به وظيفه ي بندگي خويش عمل كرده باشد كه اگر خداي ناكرده تراشيد از زمره ي بندگان او خارج شده و از ديدگاه عقل سليم كاري ناپسند و قبيح مرتكب گشته و استحقاق عقاب هم دارد.

به اميد اينكه در باقي مانده ي عمر خويش در زمره ي بندگان شايسته ي او قرار گرفته و نواهي او را ترك و دستوراتش را آن طور كه مورد رضايت او مي باشد عمل نمائيم. انشاء الله.

( در پاورقي – شيخ عباس قمي در منتهي الآمال در ماه رجب تعجب مي كنم از كساني كه ريش ندارند .... حرم شيبتي علي النار)

بانويه بعرض رساند كه پادشاه ايران (كسري) براي پادشاه يمن (باذان) نامه نوشته و فرمان داده دو نفر از مردان خود را به سوي شما فرستد شما را به خدمتش ببرند، باذان هم ما را فرستاده تا با هم به حضور پادشاه ايران برويم، اگر اين پيشنهاد را مي پذيريد، من نامه اي براي سلطان ايران مي نويسم و در آن نامه سفارش شما را مي كنم كه اذيت و آزاري به شما نرساند. و الا خودتان مي دانيد كه كسري شما را كشته و بلاد شما را نيز ويران مي كند، اين دو نفر كه حضور پيامبر  رسيده بودند ريشهاي خود را تراشيده و سبيل هاي خود را گذاشته بودند، حضرت از روي كراهت فرمودند: واي بر شما چه كسي شما را به اين وضع امر كرده؟ گفتند: خداي ما كسري، پس حضرت فرمودند:

«امرني ربي ان اعفي لحيتي و اقص شاربي»

خدايم به من دستور داده كه ريش را بلند و شاربها را كوتاه سازم.

شاهد روايت : ريش تراشيدن امري قبيح و مورد غضب پروردگار بوده كه پيامبر از ديدن آنها كراهت داشته اند و كلامشان را با كلمه ي ويل كه نام وادي جهنم است شروع كرده اند، همين دو امر كفايت مي كند بر اينكه ريش تراشي جايز نيست و لذا اگر كسي از روي عمد مرتكب شود محروم از بهشت و مستحق عقاب الهي خواهد بود.

حديث دوم: ريش زينت حضرت آدم (ع) و فرزندان ذكور اوست

عن النبي  : لَمَّا تَابَ اللَّهُ عَلَى آدَمَ عليه السلام أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكَ وَ هُوَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ- وَ يَقُولُ

يَا آدَمُ حَيَّاكَ اللَّهُ وَ بَيَّاكَ- قَالَ أَمَّا حَيَّاكَ اللَّهُ و بَيَّاكَ الله- قَالَ فَسَجَدَ آدَمُ عليه السلام فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ وَ قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي جَمَالًا فَأَصْبَحَ وَ لَهُ لِحْيَةٌسَوْدَاءُ كَالْحُمَمِ فَضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَيْهَا- فَقَالَ يَا رَبِّ مَا هَذِهِ؟ فَقَالَ هَذِهِ اللِّحْيَهُ زَيَّنْتُكَ بِهَا أَنْتَ وَ ذُكُورَ وُلْدِكَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَه.

ابن مسعود از نبي اكرم  روايت كرده: چون خداوند توبه حضرت آدم (ع) را قبول كرد، جبرئيل نزد او آمد و گفت: من فرستاده ي خدا به سوي تو هستم خدا به تو سلام مي رساند بعد خود جبرئيل گفت: زنده بدارد تو را خدا و خندان سازد تو را خدا. پس حضرت آدم (ع) سجده كرد، سپس سر از سجده برداشت و رو به طرف آسمان گفت: پروردگارا جمال مرا زياد كن، صبح كه شد ريش سياهي در صورت او روئيده شده بود با دست آنها را گرفت و عرض كرد: پروردگارا اين چيست؟ خطاب شد: اين ريش است كه زينت دادم تو را و فرزندان پسر تو را به آن تا روز قيامت.

از اين حديث استفاده مي شود آنچه را كه خالق هستي زينت دهنده ي و زيبنده مقام حضرت آدم (ع) و فرزندان ذكور او تا روز قيامت دانسته ريش است و بهه يمن جهت كه ريش زينت مردان است و در زيان فارسي هم از آن به محاسن ياد مي شود.

حديث سوم: ريش نشانه مرد بودن و سبب عزت آقايان است

عن الصادق (ع): ... فاذا ادرك و كان ذكراً طلع الشعر في وجهه فكان ذلك علامه الذكر و عز الرجل الذي

يخرج به من حد الصبا و شبه النساء و ان كانت انثي يبقي وجهها نقيا من الشعر لتبقي لها البهجه و النظاره التي تحرك الرجال لما فيه دوام النسل و بقاؤه.

امام صادق (ع) فرمودند:

زماني كه انسان به حد بلوغ رسيد، اگر مرد بود مو در صورت او روئيده مي شود كه اين موهم علامت مرد بودن و هم موجب عزت او خواهد بود.و بوسيله ي آن از مرحله ي كودكي و از شباهت داشتن به زنان خارج مي شود و اگر زن بود در صورت او مو روئيده نمي شود تا اينكه زيبائي و طرواوتي كه تحريك كننده ي مردان است به ازدواج و در سايه ي آن توليد نسل و بقاء انسان انجام مي گيرد باقي بماند.

سپس حضرت فرمودند: اگر مو در صورت مردي روئيده نشود آيا در شكل كودكان و زنان نمي ماند. بعد فرمودند: ديگر وقار و شكوهي در او ديده نمي شود.

در ادامه حديث آمده است كه مفضل عرض كرد: من عده اي از مردها را ديده ام كه در سن پيري از صورتشان مو روئيده نمي شود. حضرت فرمودند: «اين به خاطر اعمالي است كه در قبل از شماها سر زده است و خدا به بندگان خويش ظلم نمي كند».

پس روئيدن مو در صورت مردان نشانه ي خروج از زمان طفوليت و شباهت نداشتن به زنان و سبب شكوه و وقار آنها خواهد بود.

حديث چهارم: بر خلاف مشركين باشيد

رسول خدا  فرموده اند:

بر خلاف مشركين باشيد سبيل ها را از ته كوتاه كنيد و محاسن را بلند بگذاريد.

تراشيدن تغيير فرمان خداست

قال الله تبارك و تعالي : و قال لاتخذن من عبادك نصيباً مفروضاً و لاضلنهم و لامنينهم و لآمرنهم فليبتكن آذان الانعام فليغيرن خلق الله.

خداوند تبارك و تعالي مي فرمايد: شيطان مي گويد هر آينه فرا مي گيرم از بندگان تو بهره اي كه مقرر شده و هر آينه گمراه مي كنم و آرزومند مي سازم ايشان را و امر مي كنم كه بشكافند گوشهاي چهارپايان را و تغيير دهند خلقت خدا را.

شاهد در قسمت آخر آيه است كه شيطان مي گويد: من امر مي كنم كه بندگان تو تغيير دهند خلقت تو را البته البته.

سئوال: تغيير در خلقت چيست كه شيطان دستور به آن مي دهد؟

حواب: از امام باقر و صادق  در جد سوم تفسير تبيان ص 334 رويات شده كه مراد از تغيير، تغيير در فطرت توحيد و تغيير در فرمان خداست. بنابر فرمايش اين بزرگواران آيا ريش تراشيدن از موارد تغيير در فطرت توحيد و فرمان خدا نيست؟ چرا. به دليل اينكه انسانها فطرتاً محد و خداپرست و عامل بهدستورات خدا خلق شده اند و بر همين اساس با تمام وجود به دستورات او عمل مي كنند و هيچگاه بر خلاف فرامين او عمل نخواهند كرد، حال كسي كه بر اساس وسوسه هاي شيطاني ريش مي تراشد در حقيقت بر خلاف فرمان پروردگار خود عمل مي كند چرا كه پيامبر  فرموده اند: پروردگارم به من امر كرده كه ريشم را بگذارم.

حديث دوم: تراشيدن ريش از مصاديق مثله است

رسول خدا  فرموده اند:

حلق اللحيه من المثله و من مثل فعليه لعنه الله.

تراشيدن ريش

از مثله(شكنجه و آزار جسم و روح) است و هر كه مثله كند بر او باد لعنت خداوند.

مثله يعني بريدن و قطع كردن گوش يا بيني يا لب و يا انگشتان و ... كه نبي اكرم  از آن نهي فرموده اند حتي در مورد سگ گزنده و در اين روايت پيامبر  ريش تراشيدن را از مصاديق مثله كردن شمرده اند كه اين خود دليل بر حرمت ريش تراشي دارد.

حديث سوم: تراشيدن ريش سيره ي مجوسيهاست

رسول خدا  فرموده اند:

حفوا الشوارب و اعفوا الحي و لا تتشبهوا المجوس.

همانا مجوسيها ريشهاي خود را مي زدند و سبيلها را نمي زنند، اما ما سبيلهاي خود را مي زنيم ولي ريشهاي خود را نمي زنيم و اين فطرت دين است و تغيير نمي كند. در روايتي ديگر آمده است كه سبيلهاي خود را بزنيد و ريشهاي خود را نتراشيد و خود را شبيه آتش پرستها قرار ندهيد.

حديث چهارم: عمل قوم لوط

قوم لوط مردمي آلوده و ناپاك بودند كه خداوند سبحان در اثر عمل شنيع لواط آنها را نابود ساخت و يكي از اعمالي كه سبب نازل شدن عذاب بر آنها شد تراشيدن ريش بود.

رسول خدا  فرموده اند:

ده عمل زشت و گناه باعث عذاب قوم لوط شد، يكي عمل لواط و آن حضرت بقيه اعمال آنها را شمرد تا اينكه فرمود: و تراشيدن ريش و بلند گذاشتن سبيل ها دو عمل و گناهي بود كه سبب از بين رفتن قوم لوط شد.

حديث پنجم: تراشيدن ريش همراه با مسخ شدن

حضرت علي (ع) فرمودند:

در زمان گذشته گروهي ريش تراشيدند

و سبيلها را مي تا بيدند حق تعالي ايشان را مسخ كرد.

خوب به اين حديث توجه فرمائيد ببينيد كه مولا حضرت علي (ع) مي فرمايد: عده اي به خاطر اينكه ريش خود را تراشيدند مسخ شدند.

سئوال: ممكن است عده اي بپرسند مسخ در امت اسلام نخواهد بود و اين حديث نمي تواند دليل حرمت باشد؟

مسخ در مقابل نسخ است كه هب معناي قطع علاقه يك روح از بدن و تعلق آن بر بدن انسان و يا حيوان ديگر است كه به آن تناسخ هم گفته مي شود. از نظر علماي اسلامي نسخ يا همان تناسخ باطلاست و چنين چيزي امكان پذير نيست. هر چند كه بعضي از فلاسفه آن را پذيرفته اند.

ولي مسخ يعني تبديل شكل انسان به شكل حيوان ، مورد پديرش اكثريت قريب به اتفاق دانشمندان اسلامي است و ظاهر آيات و روايات به آن دلالت دارد.

در قرآن آياتي مربوط به مسخ است كه عبارتند از: (يس/67، بقره/65، نساء/47، اعراف/163-167، مائده.60) .

اين آيات به روشني بر يك حقيقت دلالت دارند و آن اينكه گروهي از گنهكاران در ميان امتهاي پيشين به صورت بوزينه و خوك مسخ شده اند به اين صورت كه چهره و قيافه انساني آ«هاتغيير يافته و به شكل حيوان در آمده است. نوع دانشمندان اسلامي اين حقيقت را به همين صورت پذيرفته اند و آن را يك معجزه الهي مي دانند.

تغيير شكل ظاهري انسان به حيوان از لحاظ عقلي محال نيست و ما نمي توانيم به صرف استبعاد، از ظاهر روشن آيات قرآني دست برداريم بخصوص اينكه ظواهر اين آيات را روايتهاي متعددي تقويت ميكند.

از جمله اين

روايات روايات متعددي است كه درباره اصحاب سبت وارد شده، بعضي از اين روايات را مرحوم علامه مجلسي (ره) در كتاب شريف بحارالانوار ج 14 ص 50 به بعد آورده است.

و در روايتي آمده كه امام صادق عليه السلام فرمودند: از خوردن مسوخ منع شده تا مردم از آنها نفع نبرند و عقوبت را خفيف نشمارند.

روايات در اين زمينه زياد است تا جايي كه در پرسشي كه از سيد مرتضي شده ادعاي تواتر اين روايات را نموده است.

گاهي كفته مي شود كه اين كار با سير كمالي انسان مخالف است و از لحاظ فلسفي انسان نمي تواند در سير استكمالي خود به ناقص برسد و يا قهقرا كند، پاسخ اين اشكال روشن است زيرا چون ماهيت انسان تغيير نمي يابد بلكه فرد مسخ شده با حفظ ماهيت انساني خود فقط از لحاظ قيافه به شكل حيوان ديده مي شود كه نوعي عقوبت الهي است و اساساً تغيير چهره ي انساني ربطي به مراحل استكمالي او ندارد و گرنه بايد تغيير قيافه ي شاداب يك جوان به قيافه ي افسرده ي پير كه در طول زمان صورت مي گيرد نيز محال باشد در حالي كه چنين نيست و همواره جوانها پير مي شوند و قيافه هاي نامطلوبي به خود مي گيرند.

مرحوم سيد مرتضي علم الهدي ضمن تائيد اينكه چنين تغيير قيافه اي محال نيست پرسشهايي را در اين زمينه مطرح مي كند. از جمله اينكه، چگونه تغيير قيافه انسان با شكل حيوان، مجازات محسوب مي شود؟ در پاسخ مي گويد: اگر اين شكل در آغاز به همين صورت آفريده شده باشد، مجازات

نيست ولي اگر يك انسان زنده اي كه به زيباترين شكل ممكن آفريده شده تغيير كشل بدهد و به صورت حيوان در آيد، اين مجازات است زيرا كه شخص از اين تغيير دچار غم و غصه و تأسف مي شود.

يعني آنها از وضع خود آگاهي داشتند و رنج مي برند.

مطلبي كه باقي مي ماند اين است كه آيا مجازات مسخ مخصوص امهاي پيشين بوده و براي امت اسلامي چنين مجازاتي اعمال نخواهد شد و يا اين يك كيفر عمومي است احتمال وقوع آن همواره موجود است؟

در بعضي از كتابها به ابن عباس نسبت داده شده كه او گفته است اين مجازات به امتهاي پيشين اختصاص داشت.

و مرحوم علامه مجلسي (ره) گفته است تمام مجازاتهاي امم گذشته در اين امت هم وجود دارد منتهي به صورت معنوي است. و مسخ در اين امت بهمعناي مردن قلب و روح انساني و حرمان از علم وك مال است هر چند كه به ظاهر صورت آدمي داشته باشد.

ولي رواياتي وارد شده كه در ميان امت اسلامي هم امكان مسخ وجود دارد . در روايتي آمده كه شخصي كه با حضرت علي (ع) عناد مي كرد و با نفرين او به صورت سگ در آمد.

و در روايتي آمده كه عمر بن سعد قاتل امام حسين (ع) پس از كشته شدن به صورت بوزينه اي در آمد كه در گردنش زنجير بود.

و همچنين در روايتي از پيامبر اسلام  آمده است كه در ميان امت من نيز خسف و مسخ اتفاق مي افتد. و در روايتي از

امام صادق (ع) آمده كه بني اميه در حال مرگ مسخ مي شدند و از جمله عبدالملك بن مروان به شكل قورباغه در آمد.

و در روايتي هم آمده است كه: هيچ يك از بني اميه نمي ميرند مگر آنكه به صورت چلپاسه (مارمولك) مسخ مي گردند.

با اين توضيحاتي كه داده شد احتمال مسخ شدن وجود دارد .

حديث ششم: دليل حرمت ريش تراشي

روي عن حبابه الوالبيه انها قالت: رأيت اميرالمومنين (ع) في شرطه الخميس و معه دره يضرب بها بياعي الجري و المار ماهي و المير و الطافي و يقول لهم يا بياعي مسوخ بني اسرائيل و جند بني مروان فقام اليه فرات بن احنف فقال له يااميرالمومنين و ما جند بني مروان؟ فقال (ع): اقوام حلقوا اللحي و فتلوا الشوارب فمسخوا.

علامه محمد باقر مجلسي (رحمه الله) به نقل از مرحوم كليني(رحمه الله) از حبابه الوالبيه روايت كرده كه مي گويد: ديدم حضرت علي (ع) را در جلو لشكر با تازيانه اي فروشندگان ماهي جري و مار ماهي و ماهي زمير و ماهي طافي(انواع ماهي هاي حرام گوشت) را مي زدند و مي فرمودند: اي فروشندگان مسوخ بني اسرائيل و بني مروان. پس فرات ين اخنف بلند شد و عرض كرد يا علي لشكر بني مروان چه كساني هستند؟ حضرت فرمودند: «اقوام حلقوا اللحي و فتلوا الشوارب فمسخوا». اقوامي بودند كه ريشهايشان را مي تراشيدند و سبيلها را تاب مي دادند و خدا هم ايشان را مسخ نمود. (در اثر اين دو گناه مسخ شدند و به شكل حيوانات در آمدند).

حديث

هفتم: تراشيدن ريش از كارهاي بابيت است

او در اقدس ص 42 مي گويد: پوشيدن لباس ابريشم براي مردها حلال است و محدود شدن در لباس و ريش برداشته شود شما در پوشيدن هر نوع لباس و تراشيدن ريش آزاديد.

حديث هشتم: ريش تراشي شبيه نمودن مرد است صورت خود را به صورت زن

عن الباقر (ع) انه قال: ان رسول الله  لعن المشتبهين عن الرجال بالنساء و لعن المشتبهات من النساء بالرجال.

از امام باقر (ع) روايت شده كه رسول اكرم  لعنت كرده اند مرداني كه خود را به شكل زنان و زناني كه خود را به شكل مردان در آورند.

ستودن محاسن براي مردان

چنانچه زنان در پوشاندن صورت آرايش كرده و زينت يافته ي خويش وظايفي دارند براي مردان نيز سزاست كه صورت خويش را از محاسن خالي نگذارند و در حقيقت سيماي مردان با وجود محاسن نشان تمايز آنان از زنان است.

امام صادق (ع) مي فرمانيد: ريش در صورت سبب عزت مرد است و بوسيله محاسن مرد از بچه بودن خارج مي شود و همچنين صورتش مثل صورت زنان نخواهد بود.

از امام رضا (ع) سئوال شد چه امتياز و ارزشي در ريش است كه مردان دارند ولي زنان ندارند؟

امام فرمود:

زين الله الرجال باللحي و جعلها فضلاً يستدل بها علي الرجال من النساء.

خداوند مردان را بوسيله ي محاسن زينت داده است و فضيلتي براي مردان است و بوسيله ريش مردان از زنان شناخته مي شوند.

رسول خدا  فرمودند: ليس منا من سلق و خرق لا حلق.

مسلمان واقعي نيست كسي كه با بي شرمي سخن گويد

و مال خود را تبذير كند و محاسن خود را بتراشد.

از امام رضا (ع) سئوال شد:آيا براي مرد جايز است ريش خود را بتراشد؟

خضرت فرمود: دو طرف صورت (گونه ها) و زير گردن اشكال ندارد، اما بقيه صورت جايز نيست.

بايد توجه داشت كه آنچه در اسلام نكوهيده و حرام مي باشد تقليد مسلمانان در فرهنگ و آداب و رسوم از بيگانگان است و اينكه حركاتي با لباس و ... از خود نشان دهند كه در جامعه انگشت نما شوند. زيرا وقتي مسلماني كه اطلاع چنداني ازد ين خود ندارد در نام گذاري فرزند، خيابان، پوشيدن لباس و چهره، غذا خوردن و شكل ساختمان و ... به كفار اقتداء كنند، به تدريج فرهنگ و هويت خد را فراموش مي كنند و متاسفانه چه بسا افرادي بوده اند كهدر اثر بي اطلاعي از اسلام ابتدا در مسائل جزيي از بيگانگان تقليد كرده اند و اين كار به مرور زمان بر وسعت خود افزوده تا جايي كه به طور كلي اصلت خود را از دست داده اند بر همين اساس است كه رسول خدا  و ا ئمه اطهار (ع) به شدت شبيه شدن به بيگانگان را منع فرموده اند و يكي از علل آنكه ريش تراشي در اسلام گناه بزرگي محسوب شده است براي آن است كه شخصي كه مرتكب اين عمل شود عالوه بر ضرر جسمي كه اين عمل دارد خود را شبيه بيگانگان و كفار نموده است.

رسول خدا  فرموده اند:

« ليس منا من تشبه بغيرنا»

كسي كه خود را شبيه به غير مسلمانان در اورد از ما نيست.

« من تشبه بقوم

فهو منهم»

هر كس خود را شبيه گروهي كند ، از آنها محسوب مي شود.

«ليس منا عن عمل بسنه غيرها»

مسلمان واقعي نيست كسي كه به دستور (آداب و رسوم بيگانه) عمل نمايد.

امام صادق (ع) فرمودند:

در حمام محاسنت و موهايت را شانه نكن كه مو را سست مي كند.

3- حضرت علي (ع) مي فرمايد:

شانه كردن ايستاده فقر مي آورد.

4- حضرت امام كاظم (ع) مي فرمايد:

شانه كردن ريش در حال ايستاده دل را ضعيف و در حال نشسته دل را قوي مي كند.

كمتر از حد عرفي نبودن

ريش بايد كمتر از حد عرفي نباشد يعني اينكه در عرف بگويند: فلاني ريش دارد و اين معنا وقتي تحقق پيدا مي كند كه موي صورت به اندازه اي بلند باشد كه بتوان با سر انگشتان آنها را گرفت.

دعاي وقت شانه كردن

اللهم صل علي محمد و آل محمد و البسني جمالا في خلقك و زينه في عبادك و حسن شعرتي و بصري و لا تبتليني بالنفاق و ارزقني المهابه بين بريتك و الرحمه من عبادك يا ارحم الراحمين.

خدايا درود فرست بر محمد و اهل بيت محمد ، و عطا كن مرا صورتي نيكو در بين خلق خودت و زيبايي در بين بندگانت و نيكو كن موي مرا و چشم مرا و مبتلا مكن مرا به دورويي و عنايت كن كه من فروتني بين آفريدگان خودت و مهرباني را نسبت به بندگانت اي مهربانترين مهربانان.

از دين حنيف ابراهيمي(ع) است.

4- از سنتهاي سر كوتاه كردن سبيل است.

5- امام صادق (ع) فرمود:

شارب گرفتن رفع غم و وسواس كند.

6- رسول خدا  فرمود:

شارب را از ته بگيريد ، به يهوديان و گبران خود را شبيه مگردانيد و فرمود: نيست از ما كسي كه شارب خود را نگيرد.

7- امام صادق عليه السلام فرمودند:

هر كه ناخن و شارب در هر جمعه بگيرد، در وقت گرفتن بگويد«بسم الله و بالله و علي سنه محمد و آل محمد» بعدد هر ريزه اي كه از مو و ناخن او بريزد حقتعالي ثواب يك بنده از فرزندان اسماعيل آزاد كردن را به او عطا فرمايد، بيمار نشود مگر به بيماري مرگ.

خود را كوتاه نكند تا قيامت در قبر عذاب مي شود.

9- اهل جهنم

«و اذا خرج من قبره كان مكتوبا بين عينيه هذا من اهل النار»

و هنگامي كه از قبرش خارج مي شود و در پيشاپيش نوشته شده كه اين شخص اهل جهنم است.

نيز حرام كرده است.

الله بافقي را مي شناخت سئوال مي كند اين آقاي بزرگوار كيست؟ او جواب مي دهد ايشان حضرت آيت الله حاج شيخ محمد تقي بافقي مي باشند. وقتي سرهنگ ارتش رضاخاني آن عالم جليل القدر را مي شناسد خدمت ايشان شرفياب مي شود و با نهايت پشيماني عذر خواهي و طلب عفو و بخشش مي كند و به ايشان قول مي دهد كه از آن زمان به بعد دست از عمل ريش تراشي بردارد و تا پايان عمر مرحوم آيت الله بافقي (رحمه الله) از نزديكان و مريدان ايشان محسوب مي گردد.

مراجع تقليد استفتاء شده كه در كتاب 14 نكته راجع به ريش و ريش تراشي آمده است كه ما آنها را در اينجا از همان كتاب به طور كامل نقل مي كنيم.

سئوال 1: تراشيدن ريش و ماشين كردن آن كه به نحو تراشيدن باشد چه حكمي دارد؟

1- حضرت آيت الله العظمي بهجت (رحمه الله):

حرام است علي الاحوط.

2- حضرت آيت الله العظمي تبريزي (رحمه الله):

بنابر احتياط واجب جايز نيست.

3- حضرت آيت الله العظمي خامنه اي (دامت بركاته):

جايز نيست علي الاحوط.

4- حضرت آيت الله العظمي سيستاني (دامت بركاته):

به احتياط واجب جايز نيست.

5-حضرت آيت الله العظمي صافي گلپايگاني (دامت بركاته):

حرام است والله العالم.

6- حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني (رحمه الله):

بنابر احتياط واجب حرام است.

7- حضرت آيت الله العظمي مجلسي (دامت بركاته):

بنا بر احتياط واجب جايز نيست.

8- حضرت آيت الله العظمي مظاهري (دامت بركاته):

حرام است.

9- حضرت آيت الله العظمي مكارم شيرازي (دامت بركاته):

احتياط در ترك آن است.

سئوال2: آيا براي رشد بهتر ريش و يا بواسطه احساس خارش مي توان آن را تراشيد يا با ماشين ته زن اصلاح نمود؟

1- حضرت آيت الله العظمي بهجت (رحمه الله):

حرام است علي الاحوط و در موارد ضرورت حكم ساير محرمات را دارد.

2- حضرت آيت الله العظمي تبريزي (رحمه الله):

روئيدن چند مو در صورت و چانه عرفا ريش حساب نمي شود و احساس خارش مجوز تراشيدن آن نيست.

3- حضرت آيت الله العظمي خامنه اي (دامت بركاته):

براي رشد بهتر ريش جايز نيست آن را تراشيد علي الاحوط و احساس خارش اگر ضرورت لازم المراعاتي ندارد جايز نيست.

4- حضرت آيت الله العظمي سيستاني (دامت بركاته):

رشد مجوز تراشيدن نيست و احساس خارش هم جايز نيست

مگر موجب حرج باشد.

5- حضرت آيت الله العظمي صافي گلپيايگاني (دامت بركاته):

خير حرام است، و احساس خارش هم مجوز تراشيدن نمي شود. والله العالم

6- حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني (رحمه الله):

خير، و اين امور موجب ارتكاب حرام نمي شود.

7- حضرت آيت الله العظمي مجلسي (دامت بركاته):

اگر موقع رشد صدق ريش كند تراشيدن آن اشكال دارد و احساس خارش هم مجوز تراشيدن نيست.

8- حضرت آيت الله العظمي مظاهري (دامت بركاته):

خير، جايز نيست.

9- حضرت آيت الله العظمي مكارم شيرازي (دامت بركاته):

اگر نمو كافي نكرد، بطوريكه صدق ريش كند اشكال ندارد و از موقع احساس خارش هم اگر مدتي بگذرد عادت مي كند.

سئوال 3: حد وجوب ريش گذذاشتن چقدر است؟

1- حضرت آيت الله العظمي بهجت (رحمه الله):

و لو با نمره بايد صدق داشتن ريش كند عرفا.

2- حضرت آيت الله العظمي تبريزي (رحمه الله):

چانه و اطراف آن است طوري كه عرفا بگويند ريش دارد.

3- حضرت آيت الله العظمي خامنه اي (دامت بركاته):

صدق داشتن ريش عرفا كفايت مي كند.

4- حضرت آيت الله العظمي سيستاني (دامت بركاته):

به مقداري كه گفته شود ريش دارد.

5- حضرت آيت الله العظمي صافي گلپايگاني (دامت بركاته):

حد آن به مقداري است كه عرفا بگويند ريش دارد.

6- حضرت آيت الله العظمي فاضل لنكراني (رحمه الله):

حدي است كه در عرف اطلاق ريش بر آن صادق آيد.

7- حضرت آيت الله العظمي مجلسي (دامت بركاته):

صدق عرفي كفايت مي كند.

8- حضرت آيت الله العظمي مظاهري (دامت بركاته):

به مقداري كه عرفا بگويند فلاني ريش دارد.

9- حضرت آيت الله العظمي مكارم شيرازي (دامت بركاته):

مسلما شامل چانه مي شود ولي اصلاح گونه ها اشكالي ندارد و بايد عرفا

صدق ريش كند.

نتيجه:

حرام بودن تراشيدن ريش و حلال بودن گذاشتن آن و فوائد آن و مضرات تيغ كشيدن با استفاده از آيات قرآن و روايات اهل بيت عصمت و طهارت (ع) و فتاوي مراجع بزرگوار تقليد و روان شناسي و پزشكي آن بيان و اثبات شد.

عليه و آله/شهيد پاك نژاد/ انتشارات ياسر، انتشارات بنياد فرهنگي/چاپ اول/1364.

ريش تراشي/ اسدالله محمدي نيا.

مبارزه با گناه/ سيد محمد رضا هاشم زاده/ موسسه انتشاراتي امام عصر عليه السلام/چاپ اول/ 1383.

كامل في التاريخ/ ابن اثير/داربيروت 1385ه.ق.

فرازهايي از تاريخ اسلام/ آيت الله العظمي سبحاني/ نشر مشعر/ چاپ يازدهم زمستان 1387.

علل الشرايع/ شيخ صدوق/مترجم: محمد جواد ذهني تهراني/انتشارات مومنين.

صحيح مسلم/ ابي الحسين مسلم نيشابوري/دارالفكرللطباعه و النشر و التوضيح/مصر/1401ه.ق.

سفينه البحار/ شيخ عباس قمي/ كانون انتشارات عابدي/بي تا.

رسائل الشريف المرتضي/ سيد مرتضي.

بابي گري و بهايي گري/ محمد محمدي اشتهاردي.

بهشت جوانان/ اسدالله محمدي نيا/ انتشارات سبط اكبر عليه السلام / چاپ شانزدهم/ 382.

نهج الفصاحه / ابوالقاسم پاينده.

سنن ابي داوود/ ابي داوود.

كنزالعمال/ علاءالدين متقي هندي/ موسسه الرساله/ بيروت 1399 ه.ق.

وسوسه و وسواس در اسلام / محمود اردكاني بهبهاني/ انتشارات مجمع ذخائر اسلامي/چاپ دوم/1379ه.ش.

الحكم الزاهره/ علي رضا هابري يزدي/ مترجم: انصاري/مركز چاپ و نشر سازمان تبليغات اسلامي.