17330 حديث از چهارده معصوم عليهم السلام

مشخصات كتاب

سرشناسه:مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان،1393

عنوان و نام پديدآور:17330 حديث از چهارده معصوم عليهم السلام/ واحد تحقيقات مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان .

مشخصات نشر ديجيتالي:اصفهان:مركز تحقيقات رايانه اي قائميه اصفهان ، 1393.

مشخصات ظاهري:نرم افزار تلفن همراه ، رايانه و كتاب

موضوع: احاديث شيعه -- قرن ‫ 13ق. ، خاندان نبوت -- احاديث ، خاندان نبوت -- فضايل

1- (4904) حديث از حضرت رسول خدا صلي الله عليه و آله

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنْ اَصابَ فِى الدُّنْيا ذَ نْبا فَعوقِبَ بِهِ ، فَاللّه ُ اَعْدَلُ مِنْ اَنْ يُثَ_نِّىَ عُقوبَتَهُعَلى عَبْدِهِ ، وَ مَنْ اَذْ نَبَ ذَ نْبا فِى الدُّنْيا فَسَتَرَهُ اللّه ُ عَلَيْهِ ، فَاللّه ُ اَكْرَمُ مِنْ اَنْ يَعودَ فى شَى ءٍقَدْ عَفا عَنْهُ ؛

هر كس در دنيا به گناهى گرفتار شود و به خاطر آن، مجازات گردد، خداوند، عادل تراز آن است كه[در قيامت] مجازات آن گناه را بر بنده اش تكرار نمايد و هركس در دنياگناهى مرتكب شود و خداوند، آن را بپوشاند (ببخشد)، خدا بزرگوارتر از آن است كه عفوخود را باز پس گيرد.

سنن ابن ماجه ، ج 2، ص 868، ح 2604

حديث446

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ الْمَعونَةَ تَأْتى مِنَ اللّه ِ عَلى قَدْرِ الْمَؤونَةِ وَ اِنَّ الصَّبْرَ يَأْتى مِنَ اللّه ِ عَلىقَدْرِ الْمُصيبَةِ؛

به راستى كه كمك از جانب خداوند به اندازه هزينه مى رسد و صبر از جانب خداوندبه اندازه گرفتارى مى آيد.

كنزالعمّال، ح 15993

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يُصيبُ عَبْدا نَ_كْبَةٌ فَما فَوقَها اَو دونَها اِلاّ بِذَنْبٍ ، وَ ما يَعْفُو اللّه ُعَنْهُ اَكثَرُ ؛

هيچ بنده اى به بدبختى و بالاتر و پايين تر از آن نمى رسد، مگر به خاطر گناهى. البتهآنچه خدا از آن در مى گذرد، بسيار بيشتر است.

سنن الترمذى ، ج 5، ص 378، ح 3252

حديث451

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

شَكى نَبىٌّ مِنَ الاَنبِياءِ اِلى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقالَ : يا رَبِّ يَكونُ العَبدُمِن عَبيدِكَ يُؤمِنُ بِكَ وَ يَعمَلُ بِطاعَتِكَ ، فَ_تَزوى عَنهُ الدُّنيا ، وَ تَعرِضُ لَهُالبَلاءَ ، وَ يَ_كونُ العَبدُ مِن عَبيدِكَ يَكفُرُ بِكَ و يَعمَلُ بِمَعاصيكَ ، فَتَزوى عَنهُالبَلاءَ وَ تَعرِضُ لَهُ الدُّنيا . فَاَوحَى اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَيهِ ؛ اَنَّ البِلادَ وَالعِبادَ لى ، و اَ نَّهُلَيسَ مِن شَى ءٍ اِلاّ يُسَبِّحُنى و يُهَلِّ_لُنى و يُ_كَبِّرُنى ، واَمّا عَبدىَ المُؤمِنُ فَلَهُسَيِّ_ئاتٌ فَاَزوى عَنهُ الدُّنيا ، و اَعرِضُ لَهُ البَلاءَ حَتّى يَأتيَنى فَاَجزِيَهُ بِحَسَناتِهِ ،و اَمّا عَبدىَ الكافِرُ فَلَهُ حَسَناتٌ فَاَزوى عَنهُ البَلاءَ ، و اَعرِضُ لَهُ الدُّنيا حَتّى يَأتيَنىفَاَجزِيَهُ بِسَيِّئاتِهِ ؛

يكى از پيامبران به پروردگارش شِكوه نمود و گفت: پروردگارا! بنده اى از بندگانت بهتو ايمان مى آورد و طبق فرمان تو عمل مى كند و تو، دنيا را از او باز مى دارى (او را از دنيامحروم مى كنى) و در معرض بلا قرارش مى دهى. و بنده اى از بندگانت به تو كفر مى ورزدو تو را نافرمانى مى كند و تو، بلا را از او باز مى دارى و دنيا را به او

ارزانى مى كنى! خداوند عزّ و جلّ به او وحى فرمود: «سرزمين ها و بندگان، از آنِ من اند و هيچ چيزى نيست، جزاين كه مرا منزه و يگانه و بزرگ مى داند. امّا بنده مؤمنم، گناهانى دارد و من دنيا را از او بازمى دارم و او را در معرض بلا قرار مى دهم تا اين كه [در قيامت] نزد من بيايد و پاداشخوبى هايش را بدهم. و امّا بنده كافرم، خوبى هايى دارد، و من بلا را از او باز مى دارم ودنيا را به او عَرضه مى كنم تا نزد من بيايد و كيفر گناهانش را بدهم».

المعجم الكبير ، ج12،ص117،ح12735

حديث452

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِنَّ الرَّجُلَ لَتَ_كونُ لَهُ دَرَجَةٌ رفيعَةٌ مِنَ الْجَنَّةِ لا يَنالُها اِلاّ بِشَى ءٍمِنَ الْبَلايا تُصيبُهُ ، حَتّى يَنْزِلَ بِهِ الْمَوتُ وَ ما بَلَغَ تِلكَ الدَّرَجَةَ ، فَيُشَدَّدُ عَلَيْهاحَتّى يَبْلُغَها ؛

انسان، گاهى درجه عالى اى در بهشت دارد كه جز در سايه برخى گرفتارى ها به آننمى رسد و چنانچه مرگش فرا رسد و او به آن درجه نرسيده باشد، هنگام مرگش، چنانبر او سخت گرفته مى شود كه به آن درجه دست يابد.

مسند زيد ، ص 410

حديث453

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِنَّ لِلشَّيْطانِ لَمَّةً بِابْنِ آدَمَ وَ لِلمَلَكِ لَمَّةً ، فَاَمّا لَمَّةُ الشَّيطانِ فَاِيعادٌ بِالشَّرِّوَ تَكذيبٌ بِالحَقِّ ، وَ اَمّا لَمَّةُ المَلَكِ فَاِيعادٌ بِالخَيْرِ وَ تَصديقٌ بِالحَقِّ ، فَمَن وَجَدَ ذلِكَ فَليَعْلَماَ نَّهُ مِنَ اللّه ِ فَلْيَحمَدِ اللّه َ ، وَ مَن وَجَدَ الاُخرى فَليَتَعَوَّذ بِاللّه ِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ ؛

شيطان القائاتى به فرزند آدم دارد و فرشته نيز الهاماتى دارد: القاى شيطان، به بدى وعده دادن و حق را تكذيب نمودن و الهام فرشته، به خوبى وعده دادن و حق را تصديقكردن است. پس هركس الهام به خوبى را در دل خود يافت، بداند كه از جانب خداونداست و بدين خاطر، خدا را ستايش نمايد و هركس چيزى غير از اين يافت، از شيطانِرانده شده، به خدا پناه ببرد.

سنن الترمذى ، ج 5، ص 219، ح 2988

حديث454

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

بحارالأنوار، ج 70، ص 233

حديث586

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا رَسولَ اللّه ِ، اَلرَّجُلُ يَكونُ حَسَنَ الْعَقْلِ كَثيرَ الذُّنوبِ؟ قالَ:ما مِنْ آدَمىٍّ اِلاّ وَ لَهُ ذُنوبٌ وَ خَطايا يَقْتَرِفُها، فَمَنْ كانَتْ سَجيَّتُهُ الْعَقْلَ وَ غَريزَتُهُالْيَقينَ لَمْ تَضُرَّهُ ذُنوبُهُ. قيلَ: كَيْفَ ذلِكَ يا رَسُولَ اللّه ِ؟ قالَ: لاَِنَّهُ كُلَّما اَخْطَاَ لَمْ يَلْبَثْ اَنْتَدارَكَ ذلِكَ بِتَوْبَةٍ وَ نَدامَةٍ عَلى ما كانَ مِنْهُ فَيَمْحو ذُنوبَهُ وَ يَبْقى لَهُ فَضْلٌ يَدْخُلُ بِهِ الْجَنَّةَ؛

اَنس گويد: سؤال شد: «اى رسول خدا! ممكن است كسى از عقل نيكو برخوردار باشدو گناهان بسيار داشته باشد؟». پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمودند: هيچ انسانى نيست، مگر اين كهگناهان و خطاهايى مرتكب مى شود، ولى هر كس سرشتش عقل و نهادش يقين باشد،گناهانش به او آسيب نمى رساند». گفته شد: «اى رسول خدا! چگونه است اين؟». فرمودند: «زيرا عاقل هرگاه مرتكبخطايى گردد، بى درنگ آن را با توبه و پشيمانى جبران كند و با اين كار، گناهانش را پاكمى گرداند و خوبى هايى برايش باقى مى ماند كه با آن، وارد بهشت مى گردد».

ربيع الأبرار، ج 3، ص 137

حديث587

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث721

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ فَاِنَّ تَعَلُّمَهُ حَسَنَةٌ وَ مُدارَسَتَهُ تَسْبيحٌ وَ الْبَحْثَ عَنْهُجِهادٌ وَ تَعْليمَهُ مَنْ لا يَعْلَمُهُ صَدَقَةٌ وَ بَذْلَهُ لاَِهْلِهِ قُرْبَةٌ لاَِن_َّهُ مَعالِمُ الْحَلالِ وَ الْحَرامِوَ سالِكٌ بِطالِبِهِ سَبيلَ الْجَنَّةِ وَ هُوَ اَنيسٌ فِى الْوَحْشَةِ وَ صاحِبٌ فِى الْوَحْدَةِ وَ دَليلٌ عَلَىالسَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ سِلاحٌ عَلَى الاَْعْداءِ وَ زَيْنٌ لِلاَْخِلاّءِ يَرْفَعُ اللّه ُ بِهِ اَقْواما يَجْعَلُهُمْ فِىالْخَيْرِ اَئِمَّةً يُقْتَدى بِهِمْ تُرْمَقُ اَعْمالُهُمْ وَ تُقْتَبَسُ آثارُهُمْ وَ تَرْغَبُ الْمَلائِكَةُ فى خِلَّتِهِمْيَمْسَحونَهُمْ فى صَلاتِهِمْ بِاَجْنِحَتِهِمْ وَ يَسْتَغْفِرُ لَهُمْ كُلُّ شَىْ ءٍ حَتّى حيتانِ الْبُحورِوَ هَوامِّها وَ سِباعِ الْبَرِّ وَ اَن_ْعامِها لاَِنَّ الْعِلْمَ حَيْاةُ الْقُلوبِ وَ نورُ الاَْبْصارِ مِنَ الْعَمى وَ قُوَّةُالاَْبْدانِ مِنَ الضَّعْفِ ، يُنْزِلُ اللّه ُ حامِلَهُ مَنازِلَ الاَْخْيارِ وَ يَمْنَحُهُ مَجالِسَ الاَْبْرارِ فِى الدُّنْياوَالآْخِرَةِ . بِالْعِلْمِ يُطاعُ اللّه ُ وَ يُعْبَدُ وَ بِالْعِلْمِ يُعْرَفُ اللّه ُ وَ يُوْخَذُ وَ بِالْعِلْمِ توصَلُ الاَْرْحامُوَ بِهِ يُعْرَفُ الْحَلالُ وَ الْحَرامُ وَ الْعِلْمُ اِمامَ الْعَمَلِ وَ الْعَمَلُ

تابِعُهُ يُلْهِمُهُ اللّه ُ السُّعَداءَوَ يَحْرِمُهُ الاَْشْقياءَ؛

علم بياموزيد كه آموختن آن نيكى است و خواندن و دوره كردن آن تسبيح و بحثآن جهاد و آموزشش به كسى كه آن را نمى داند ، صدقه و بذل آن به اهلش ، مايه نزديكىبه خداست؛ چرا كه علم نشان دهنده حلال و حرام است و جوينده اش را به بهشتراهبرى مى كند و در وحشت ، مونس و در تنهايى ، همراه و در خوشى و ناخوشى،راهنما و سِلاحى عليه دشمنان و زيورى براى همدلان است . خداوند كسانى را با آنبالا مى برد و آنها را پيشوايان نيكى قرار مى دهد كه به ايشان اقتدا مى كنند و بهاعمالشان مى نگرند و از آثارشان استفاده مى شود و فرشتگان به دوستى آنها رغبتدارند و با بال هايشان آنها را در نماز لمس مى كنند و هر چيزى ، حتّى ماهيانو جانواران درياها و درندگان و چهار پايان خشكى براى آنها آمرزش مى طلبند؛چرا كه دانش ، حيات دل ها و روشنايى ديدگان از نابينايى و توانايى پيكرها از ناتوانىاست . خدا ، حاملان دانش را به جايگاه هاى برگزيدگان مى رساند و مجالس نيكان رادر دنيا و آخرت ارزانى شان مى گرداند . با علم ، خداوند اطاعت و عبادت و شناخته و بهخدايى گرفته مى شود. با دانش ، صله رحم انجام و حلال و حرام شناخته مى شود.دانش ، پيشواى عمل است و عمل ، پيرو آن . خدا، آن را به نيكبختان الهام مى كند وتيره بختان را از آن ، محروم مى دارد .

خصال ، ص 522، ح 12

حديث722

رسول خدا

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

سنن الترمذى ، ج 5 ، ص 241 .

حديث964

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ دينَ اللّه ِ الحَنيفِيَّةُ السَّمحَةُ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :دين خدا ، راست و آسان است .

مسند الشهاب ، ج 2 ، ص 104 . در منابع شيعى مانند : دعائم الإسلام (ج 1 ، ص 131) ، با لفظ «أحبّ الأديان إلى اللّه » آمده است .

حديث965

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ شَرَّ النّاسِ عِندَ اللّه ِ يَومَ القِيامَةِ عَبدٌ أذهَبَ آخِرَتَهُ بِدُنيا غَيرِهِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :بدترينِ مردم در روز قيامت نزد خداوند ، بنده اى است كه آخرت خود را به خاطر دنياى ديگران از بين ببرد .

سنن ابن ماجة ، ج 2 ، ص 1312 .

حديث966

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ شَرَّ النّاسِ عِندَ اللّه ِ يَومَ القِيامَةِ مَن فَرِقَهُ النّاسُ اتِّقاءَ فُحشِهِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :بدترينِ مردم در روز قيامت نزد خدا ، كسى است كه مردم از ناسزاگويى او بيمناك باشند .

مسند الشهاب ، ج 2 ، ص 171 .

حديث967

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اُنصُر أخاكَ ظالِما أو مَظلوما ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :برادر خود را يارى كن، ظالم باشد يا مظلوم .

مسند أحمد ، ج 3 ، ص 201 .

حديث968

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :جهاد زن ، خوب شوهردارى كردن است .

الخصال ، ص 620 .

حديث1014

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

همان ، ص 300 .

حديث1144

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنِ انقَطَعَ إلَى اللّه ِ كَفاهُ اللّه ُ كُلَّ مَؤونَةٍ و رَزَقَهُ مِن حَيثُ لايَحتَسِبُ و مَنِ انقَطَعَ إلَى الدُّنيا وَكَلَهُ اللّه ُ إلَيها ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :

هركه به خدا روى آورَد ، خداوند ، عهده دار همه مخارجش مى شود و هركه به دنيا روى آورد ، خداوند به دنيا واگذارش مى كند .

المعجم الصغير ، ج 1 ، ص 116 .

حديث1145

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّ أن يَكونَ أكَرَمَ النّاسِ فَليَتَّقِ اللّه َ و مَن أحَبَّ أن يَكونَ أقوَى النّاسِ فَليَتَوَكَّل عَلَى اللّه ِ و مَن أحَبَّ أن يَكونَ أغنَى النّاسِ فَليَكُن بِما في يَدِ اللّه ِ أوثَقَ مِنهُ في يَدِهِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :هركه دوست دارد گرامى ترينِ مردمان باشد ، بايد از خدا پروا كند ؛ و هركه دوست دارد توانمندترينِ مردمان باشد ، بايد بر خدا توكّل كند ؛ و هركه دوست دارد بى نيازترينِ مردمان باشد ، بايد به آنچه نزد خداست بيشتر از آنچه در دست خود اوست ، اعتماد داشته باشد .

الأمالى ، صدوق ، ص 381 .

حديث1146

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّ عَمَلَ قَومٍ خَيرا كانَ أو شَرَّا كانَ كَمَن عَمِلَهُ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :هر كه كردار گروهى را ، چه نيك و چه بد ، دوست داشته باشد ، چونان كسى است كه آن را به جاى آورده است .

مسند الشهاب ، ج 1 ، ص 259 .

حديث1147

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحسَنَ صَلاتَهُ حينَ يَراهُ النّاسُ ثُمَّ أساءَها حينَ يَخلو فَتِلكَ استِهانَةٌ استَهانَ بِها رَبَّهُ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :هركس ، آن گاه كه مردم او را مى بينند ، نيكو نماز بگزارد و چون به خلوت مى رود ، آن را سبُك شمارد ، با اين كار ، پروردگارش را كوچك شمرده است .

همان ، ج 1 ، ص 304 .

حديث1148

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن سُئِلَ عَن عِلمٍ يَعلَمُهُ فَكَتَمَهُ اُلجِمَ بِلِجامٍ مِنَ النّارِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :هر كه را از دانشى بپرسند كه از آن آگاه است و او [دانش خود را] پنهان

كند و پاسخ نگويد ، [روز قيامت] لجامى آتشين بر دهانش زده مى شود .

سنن ابن ماجة ، ج 1 ، ص 97 .

حديث1159

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن سَرَّتهُ حَسَنَتُهُ و ساءَتهُ سَيِّئَتُهُ فَهُوَ مُؤمِنٌ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :هر كه از كار نيك خود ، شادمان و از كار بد خود ، اندوهناك شود ، مؤمنى راستين باشد .

عيون أخبار الرضا عليه السلام ، ج 2 ، ص 125 .

حديث1160

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مسند الشهاب ، ج 1 ، ص 348 .

حديث1202

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يُبصِرُ أحَدُكُم القَذى في عَينِ أخيهِ و يَدَعُ الجِذعَ في عَينِهِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :برخى از شما خاشاك را در چشم برادرش مى بيند و تنه درخت را در چشم خود ، وا مى گذارد .

همان ، ص 356 .

حديث1203

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يُبعَثُ النّاسُ يَومَ القِيامَةِ عَلى نِيّاتِهِم ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :آدميان در قيامت بر آن نيّتى كه دارند ، برانگيخته مى شوند .

كنز العمّال ، ح 5826 (به نقل از قُضاعى) .

حديث1204

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَدُ اللّه ِ عَلَى الجَماعَةِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :دست خدا بر سرِ جماعت است .

الأمالى ، الطوسى ، ص 237 .

حديث1205

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَسِّروا و لاتُعَسِّروا ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :كارها را [براى مردم] آسان كنيد و دشوار نكنيد .

مسند أحمد ، ج 4 ، ص 417 .

حديث1206

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اليَمينُ الكاذِبَةُ تَدَعُ الدِّيارَ بَلاقِعَ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :

سوگند دروغ ، خانه ها را [از نعمت و بركت] تهى مى گذارد .

المجازات النبوية ، ص 90 (با اندكى تفاوت) . در ديگر متون حديثى از امام صادق عليه السلام : كتاب من لايحضره الفقيه ، ج 3 ، ص 367 .

حديث1207

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَليَمينُ الكاذِبَةُ مَنفَقَةٌ لِلسِّلعَةِ مَمحَقَةٌ لِلكَسبِ ؛

رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم :سوگند دروغ ، سبب رونق و رواج كالا مى شود ؛ [ولى بركت] كسب را از بين مى برد .

السنن الكبرى ، بيهقى ، ج 5 ، ص 265 .

حديث1208

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنَا أوَّلُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ وأنتَ بَعدي تَدخُلُها والحَسَنُ والحُسَينُ وفاطِمَةُ ... اللّهُمَّ إنَّهُم أهلي فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ و طَهِّرهُم تَطهيرًا ، اللّهُمَّ اكلَأْهُم وارعَهُم وكُن

لَهُم ، وانصُرهُم وأعِنهُم، وأعِزَّهُم ولاتُذِلَّهُم، واخلُفني فيهِم، إنَّكَ عَلى كُلِّ شَيءٍ قَديرٌ

عبدالرحمن بن ابى ليلى به نقل از پدرش به نقل از پيامبر آورده است كه به على عليه السلام فرمود: من نخستين كسى هستم كه به بهشت در مى آيد و تو و حسن و حسين و فاطمه پس از من به بهشت در مى آييد، خدايا! آنها خاندان من

هستند پس هر گونه پليدى را از آنها دور كن و كاملاً پاكشان گردان. خدايا! از آنان محافظت و نگهبانى كن و براى آنها باش و يارى و مددشان رسان و ارجمندشان گردان و خوارشان مساز و جانشين من در ميان آنان باش كه تو بر همه چيز توانايى.

أمالي الطوسيّ : 351 / 726 ، المناقب للخوارزميّ : 62 / 31 .

حديث1252

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله إذا سافَرَ كانَ آخِرُ عَهدِهِ بِإِنسانٍ مِن أهلِهِ فاطِمَةَ ، وأوَّلُ مَن يَدخُلُ عَلَيها إذا قَدِمَ فاطِمَةَ ، فَقَدِمَ مِن غَزاةٍ لَهُ وقد عَلَّقَت مِسحًا أو سِترًا عَلى بابِها ، وحَلَّتِ الحَسَنَ والحُسَينَ قُلبَينِ

سليمان منبّهى به نقل از ثوبان غلام رسول خدا صلي الله عليه و آله : پيامبر صلي الله عليه و آله هر گاه به مسافرت مى رفت فاطمه، آخرين شخص از خاندانش بود كه او را

مى ديد و نخستين كسى بود كه هر گاه از سفر مى آمد به ديدن او مى رفت.

يك بار پيامبر از جنگ بازگشت و اين در حالى بود كه فاطمه، پلاس يا پرده اى بر در اتاقش آويخته بود و حسن و حسين را با دو دستبند سيمين آراسته بود. پيامبر به هنگام برگشتن به خانه فاطمه نيامد و فاطمه گمان كرد آن چه مانع از آمدن حضرت به خانه او شده چيزهايى است كه ديده است، لذا

پرده را پاره كرد و دو دستبند را از دو كودك گرفت و آنها را ميان آنها شكست. آن دو گريه كنان نزد پيامبر خدا صلي الله عليه و آله رفتند، پيامبر دستبندها را از آنها گرفت و گفت: اى ثوبان! اينها را به فلان خانواده _ كه خانوارى در مدينه بودند _ برسان، من ناخوش مى دارم كه اهل بيت من داراييهاى نيكوى خود را در زندگى دنيوى بخورند. اى ثوبان! براى فاطمه گردنبندى از عَصْب و دو دستبند از عاج بخر.

القُلْب : السوار (لسان العرب : 1 / 688) .

حديث1253

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ عَلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله : «إِنَّمَا يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرًا» في بَيتِ اُمِّ سَلَمَةَ ، فَدَعَا النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله فاطِمَةَ وحَسَنًا وحُسَينًا ، فَجَلَّلَهُم

بِكِساءٍ ، وعَلِيٌّ خَلفَ ظَهرِهِ فَجَلَّلَهُ بِكِساءٍ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلُ بَيتي ، فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهيرًا . قالَت اُمُّ سَلَمَةَ : وأنَا مَعَهُم يا

نَبِيَّ اللّه ِ ؟ قالَ : أنتِ عَلى مَكانِكِ ، وأنتِ إلى خَيرٍ

عطاء بن ابى رباح از عمر بن ابى سلمه _ ناپسرى پيامبر صلي الله عليه و آله : اين آيه: «اِنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ ويُطَهِّرَكُمْ تطهيراً» در خانه امّ سلمه

نازل شد و پيامبر صلي الله عليه و آله ، فاطمه، حسن و حسين را فرا خواند و آنها را با عبايى پوشاند و على را هم كه پشت سر او بود زير عبايى قرار داد و سپس فرمود: خدايا! اينان اهل بيت من هستند، پس هر گونه پليدى را از آنها دور كن و كاملاً پاكشان گردان. امّ سلمه گفت: اى پيامبر خدا! آيا من هم با آنها هستم. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: تو در جايگاه خود قرار دارى و به سوى خير و نيكى هستى.

سنن الترمذيّ : 5 / 663 / 3787 ، وراجع : 5 / 351 / 3205 ، اُسد الغابة : 2 / 17 ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام الحسين عليه السلام» : 71 / 104 ، تفسير الطبريّ : 12 / الجزء 22 / 8 ، إحقاق الحقّ : 3 / 528 ، 2 / 510 .

حديث1254

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله كانَ إذا طَلَعَ الفَجرُ يَمُرُّ بِبَيتِ عَلِيٍّ وفاطِمَةَ عليهماالسلام ، فَيَقولُ : السَّلامُ عَلَيكُم أهلَ البَيتِ ، الصَّلاةَ الصَّلاةَ «إنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرًا

ابو الحمراء خدمتكار پيامبر خدا صلي الله عليه و

آله : هنگامى كه سپيده مى دميد پيامبر صلي الله عليه و آله از كنار خانه على و فاطمه عبور مى كرد و مى فرمود: سلام بر شما اى اهل بيت، نماز، نماز: «اِنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» .

اُسد الغابة : 6 / 74 / 5827 ، وذكر أيضًا في : ص 66 وفيه «أقمتُ بالمدينة شهرًا فكان رسول اللّه يأتي منزل فاطمة وعليّ عليهماالسلام كلّ غداة فيقول ...» .

حديث1255

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يَجيءُ عِندَ كُلِّ صَلاةِ فَجرٍ فَيَأخُذُ بِعِضادَةِ هذَا البابِ ، ثُمَّ يَقولُ : السَّلامُ عَلَيكُم يا أهلَ البَيتِ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ . فَيَرُدّونَ عَلَيهِ مِنَ البَيتِ : وعَلَيكُمُ السَّلامُ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ ، فَيَقولُ : الصَّلاةَ رَحِمَكُمُ اللّه ُ «إنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تطهيرًا» . فَقُلتُ: يا أبَاالحَمراءِ، مَن كانَ فِي البَيتِ ؟ قالَ : عَلِيٌّ وفاطِمَةُ والحَسَنُ والحُسَينُ عليهم السلام

نفيع بن حارث به نقل از ابو الحمراء خدمتكار پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : پيامبر خدا صلي الله عليه و آله هنگام هر نماز صبح مى آمد و بازوى در را مى گرفت و مى فرمود: سلام بر شما اى اهل البيت و رحمت و بركات خدا بر شما باد. و از درون خانه به ايشان پاسخ مى دادند: و بر شما درود و رحمت و بركات الهى. پيامبر صلي الله عليه و آله مى فرمود: رحمت خدا بر شما باد، هنگام نماز است: «اِنَّما

يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ ويُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» . گفتم: اى ابا الحمراء! چه كسى درون خانه بود؟ گفت: على، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلام.

شواهد التنزيل : 2 / 74 / 694 .

حديث1256

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

سَمِعتُ النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله يَقولُ : يَكونُ اثنا عَشَرَ أميرًا . فَقالَ كَلِمَةً لَم أسمَعها ، فَقالَ أبي : إنَّهُ قالَ : كُلُّهم مِن قُرَيشٍ

از پيامبر صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: دوازده امير خواهد بود. بعد پيامبر صلي الله عليه و آله كلمه اى گفت كه من نشنيدم، پدرم گفت كه ايشان فرمود: همه آنها از قريش هستند.

صحيح البخاريّ : 6 / 2640 / 6796 .

حديث1257

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

سَمِعتُ النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله يَقولُ : لا يَزالُ أمرُ النّاسِ ماضِيًا ما وَلِيَهُمُ اثنا عَشَرَ رَجُلاً . ثُمَّ تَكَلَّمَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله بِكَلِمَةٍ خَفِيَت عَلَيَّ ، فَسَأَلتُ أبي : ماذا قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ؟ فَقالَ : كُلُّهُم مِن قُرَيشٍ

از پيامبر صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: امور مردم مادامى كه دوازده مرد بر ايشان ولايت داشته باشند جريان مى يابد. سپس پيامبر صلي الله عليه و آله كلمه اى گفت كه بر من پنهان ماند. از پدرم پرسيدم پيامبر صلي الله عليه و آله چه فرمود: پدرم گفت: فرمود: همه آنها از قريش اند.

صحيح مسلم : 3 / 1452 / 6 ، الخصال : 473 / 27 .

حديث1258

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : يَكونُ مِن بَعدِي اثنا عَشَرَ أميرًا . قالَ : ثُمَّ تَكَلَّمَ بِشَيءٍ لَم أفهَمهُ ، فَسَأَلتُ الَّذي يَليني فَقالَ : قالَ : كُلُّهُم مِن قُرَيشٍ

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: پس از من دوازده امير خواهد بود. جابر مى گويد: پيامبر صلي الله عليه و آله سپس چيزى فرمود كه من نفهميدم. از نفر پهلويىِ خود پرسيدم. او گفت: پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: همه آنها از قريش اند.

سنن الترمذيّ : 4 / 501 / 2223 ، مسند ابن حنبل : 7 / 430 / 20995 .

حديث1259

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يَقولُ : لا يَزالُ الإِسلامُ عَزيزًا إلَى اثنَي عَشَرَ خَليفَةً . ثُمَّ قالَ كَلِمَةً لَم أفهَمها ، فَقُلتُ لِأَبي : ما قالَ ؟ فَقالَ : كُلُّهُم مِن

قُرَيشٍ

از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود: اسلام تا دوازده جانشين همچنان عزيز

خواهد بود. سپس كلمه اى فرمود كه من نفهميدم. به پدرم گفتم. پيامبر صلي الله عليه و آله چه فرمود؟ او گفت: همه آنها از قريش اند.

صحيح مسلم : 3 / 1453 / 7 ، وأيضًا في : ح 8 وفيه «هذا الأمر» بدل «الإسلام» ، و ح 9 وفيه «هذا الدين عزيزًا منيعًا ...» و «صمّنيها الناس» بدل «لم أفهمها» ، مسند ابن حنبل : 7 / 412 / 20882 ،

سنن أبي داود : 4 / 106 / 4280 ، تاريخ بغداد : 2 / 126 وفيهما «فكبّر الناس وضجّوا ثمّ قال ...» .

حديث1260

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كُنتُ مَعَ أبي عِندَ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله فَسَمِعتُهُ يَقولُ : بَعدِي اثنا عَشَرَ خَليفَةً . ثُمَّ أخفى صَوتَهُ ، فَقُلتُ لِأَبي : مَا الَّذي أخفى صَوتَهُ ؟ قالَ : قالَ : كُلُّهُم مِن بَني هاشِم

با پدرم خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله بوديم. شنيدم كه پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: پس از من دوازده جانشين خواهند بود. سپس حضرت صلي الله عليه و آله صدايش را آهسته كرد. من به پدرم گفتم: آن چه آهسته فرمود چه بود؟ گفت: پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: همه آنها از بنى هاشم هستند.

ينابيع المودّة : 3 / 290 / 4 ، إحقاق الحقّ : 13 / 30 كلاهما عن مودّة القربى .

حديث1261

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

دَخَلَ جَندَلُ بنُ جُنادَةَ بنِ جُبَيرٍ اليَهودِيُّ عَلى رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَقالَ _ في حديث طويل _ : أخبِرني يا رَسولَ اللّه ِ عَن أوصِيائِكَ مِن بَعدِك لِأَتَمَسَّكَ بِهِم . قالَ : أوصِيائِيَ الاِثنا عَشَرَ . قالَ جَندَلٌ : هكَذا وَجَدناهُم فِي التَّوراةِ ، وقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، سَمِّهِم لي .

فَقالَ : أوَّلُهُم سَيِّدُ الأَوصِياءِ أبُو الأَئِمَّةِ عَلِيٌّ ، ثُمَّ ابناهُ الحَسَنُ والحُسَينُ، فَاستَمسِك بِهِم ولايَغُرَّنَّكَ جَهلُ الجاهِلينَ ، فَإِذا وُلِدَ عَلِيٌّ بنُ الحُسَينِ زَينُ العابِدينَ يَقضِي اللّه ُ عَلَيكَ ، ويَكونُ آخِرُ زادِكَ مِنَ الدُّنيا شَربَةَ لَبَنٍ تَشرَبُهُ .

فَقالَ جَندَلٌ : وَجَدنا فِي التَّوراةِ وفي كُتُبِ الأَنبِياءِ : إيليا وشَبَّرًا وشَبيرًا ،

فَهذِهِ أسماءُ عَلِيٍّ والحَسَنِ والحُسَينِ ، فَمَن بَعدَ الحُسَينِ ، وما أساميهِم ؟

قالَ صلي الله عليه و آله : إذَا انقَضَت مُدَّةُ الحُسَينِ فَالإِمامُ ابنُهُ عَلِيٌّ ويُلَقَّبُ بِزَينِ العابِدينَ، فَبَعدَهُ ابنُهُ مُحَمَّدٌ يُلَقَّبُ بِالباقِرِ ، فَبَعدَهُ ابنُهُ جَعفَرٌ يُدعى بِالصّادِقِ ، فَبَعدَهُ ابنُهُ موسى يُدعى بِالكاظِمِ ، فَبَعدَهُ ابنُهُ عَلِيٌّ يُدعى بِالرِّضا ، فَبَعدَهُ ابنُهُ مُحَمَّدٌ يُدعى بِالتَّقِيِّ والزَّكِيِّ ، فَبَعدَهُ ابنُهُ عَلِيٌّ يُدعى بِالنَّقِيِّ والهادي ، فَبَعدَهُ ابنُهُ الحَسَنُ يُدعى بِالعَسكَرِيِّ ، فَبَعدَهُ ابنُهُ مُحَمَّدٌ يُدعى بِالمَهدِيِّ والقائِمِ والحُجَّةِ ، فَيَغيبُ ثُمَّ يَخرُجُ، فَإِذا خَرَجَ يَملَأُ الأَرضَ قِسطًا وعَدلاً كَما مُلِئَت جَورًا وظُلمًا ، طوبى لِلصّابِرينَ في غَيبَتِهِ ، طوبى لِلمُقيمينَ عَلى

مَحَبَّتِهِم ، اُولئِكَ الَّذين وَصَفَهُمُ اللّه ُ في كِتابِهِ وقالَ : «هُدًى لِلمُتَّقينَ * الَّذينَ يُؤمِنونَ بِالغَيبِ

جندل بن جنادة بن جبير يهودى بر پيامبر خدا صلي الله عليه و آله وارد شد و _ در حديثى طولانى _ گفت: يا رسول اللّه ! از جانشينان پس از خود مرا آگاه كن تا بديشان توسّل جويم. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: جانشينان من دوازده تن هستند. جندل گفت: در تورات اين گونه آنها را يافته ايم. او گفت: يا رسول اللّه ! آنها را براى من نام ببر. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: نخستين آنها سرور اوصيا پدر امامان على است، سپس دو فرزند او حسن و حسين، پس بديشان توسّل جوى و نادانىِ نادانان تو را نفريبد، پس هر گاه على بن الحسين زين العابدين زاده شود خداوند عمر تو بگيرد و آخرين توشه تو از دنيا جرعه اى شير است كه آن را

مى آشامى. جندل گفت: ما در تورات و كتب انبيا ايليا و شبر و شبير ديده ايم، پس اينها اسامى على، حسن و حسين هستند. پس از حسين چه كسانى هستند و نام آنها چيست؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: چون دوران حسين سپرى شود فرزند او على امام است كه به زين العابدين ملقّب است، پس از او پسرش محمّد مى آيد كه به باقر ملقّب است و پس از او پسرش جعفر كه صادق خوانده مى شود، پس از او پسرش موسى است كه كاظم خوانده مى شود، پس از او پسرش على است كه رضا خوانده مى شود، پس از او پسرش محمّد است كه تقى و زكىّ خوانده مى شود و پس از او پسرش على است كه نقى و هادى خوانده مى شود و پس از او پسرش حسن است كه عسكرى خوانده مى شود و پس از او پسرش محمّد است كه مهدى خوانده مى شود و قائم و حجّت است و غايب مى شود و سپس خروج مى كند، پس هر گاه خروج كند زمين را از عدل و داد بياكند چنان كه از

ظلم و ستم آكنده است، خوشا به حال صابران در دوران غيبت او و خوشا به حال كسانى كه دل به محبّت آنها بسته اند، اينها همان كسانى هستند كه خداوند آنها را در كتابش توصيف كرده و فرموده است: «هدايت است براى پرهيزگاران، كسانى كه به غيب ايمان دارند»، سپس فرموده است: «ايشان حزب خدايند، هان، حزب خدا، همان رستگارانند».

البقرة : 2 و 3 .

حديث1262

رسول خدا

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّما مَثَلُ أهلِ بَيتي فيكُم مَثَلُ بابِ حِطَّةٍ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مَثَل اهل بيت من در ميان شما همچون «باب حطّة» است در ميان بنى اسرائيل. هر كس از آن درآيد آمرزيده شود.

هي فِعلة من حَطَّ الشيء يَحُطّه إذا أنزله وألقاه . ومنه الحديث في ذكر حطّة بني إسرائيل ، وهو قوله تعالى : «وقولوا حِطَّةٌ نَغفِر لَكُم خَطاياكُم» البقرة : 58 ، أي قولوا : حُطَّ عَنّا ذنوبنا ، وارتَفَعت على معنى : مَسأَلتُنا حِطَّة ، أو أمرُنا حِطَّة ، (النهاية : 1 / 402) .

أقول : قوله صلي الله عليه و آله : «مَثَل أهل بيتي فيكم مَثَل بابِ حِطّة في بني إسرائيل» إشارة إلى قوله تعالى خطابًا لبني إسرائيل : «ادخُلوا البَابَ سُجَّدًا وقولوا حِطَّةٌ نَغفِر لَكُم خَطاياكُم» البقرة : 58 .

توضيح ذلك أنّ «باب حطّة» من أبواب بيت المقدس كما عن أبي حيّان الأندلسيّ ، أو باب بلدة «أريحا» أو أوّل البلد كما احتملهما في

تفسير الميزان . وتشبيه أهل البيت في الاُمّة الإسلاميّة بباب حطّة في بني إسرائيل وتعريفهم بأنّهم أبواب مغفرة اللّه ، دليل على أنّ التمسّك بهم له دور أساسيّ في إزالة الأدناس الفرديّة والاجتماعيّة في المجتمع الإسلاميّ .

حديث1269

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن دانَ بِديني وسَلَكَ مِنهاجي واتَّبَعَ سُنَّتي ، فَليَدِن بِتَفضيلِ الأَئِمَّةِ مِن أهلِ بَيتي عَلى جَميعِ اُمَّتي ، فَإِنَّ مَثَلَهُم في هذِهِ الاُمَّةِ مَثَلُ بابِ حِطَّةٍ في بَني إسرائيلَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه دين مرا در پيش گرفت و روش مرا پيمود و از سنّت من پيروى كرد بايد برترى امامان اهل بيت مرا بر همه امّت، باور داشته باشد. مَثَل آنها در ميان اين امّت همچون «باب حطّة» در ميان بنى اسرائيل است.

أمالي الصدوق : 69 / 6 ، تنبيه الخواطر : 2 / 156 كلاهما عن ابن عبّاس .

حديث1270

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الأَئِمَّةُ بَعدِي اثنا عَشَرَ ، تِسعَةٌ مِن صُلبِ الحُسَينِ عليه السلام ، تاسِعُهُم قائِمُهُم، ألا إنَّ مَثَلَهُم فيكُم مَثَلُ سَفينَةِ نوحٍ ، مَن رَكِبَها نَجا ومَن تَخَلَّفَ عَنها هَلَكَ، ومَثَلُ بابِ حِطَّةٍ في بَني إسرائيلَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : امامان پس از من دوازده تن هستند، نُه تن از پشت حسين عليه السلامكه نهمين ايشان قائم آنهاست. هان، مَثَل آنها در ميان شما همچون كشتى نوح است كه هر كس بدان درآيد نجات يابد و هر كه از آن بازمانَد نابود شود، آنها همچون «باب حطّة» در ميان بنى اسرائيل هستند.

المناقب لابن شهرآشوب : 1 / 295 ، كفاية الأثر : 38 كلاهما عن أبي ذرّ .

حديث1271

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لِعَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام _ : مَثَلُكُم يا عَلِيُّ مَثَلُ بَيتِ اللّه ِ الحَرامِ ، مَن دَخَلَهُِ كانَ آمِناً ، فَمَن أحَبَّكُم ووالاكُم كانَ آمِنًا مِن عَذابِ النّارِ ، ومَن أبغَضَكُم اُلقِيَ فِي النّارِ . يا عَلِيُّ «وللّه ِِ عَلَى النّاسِ حِجُّ البَيتِ مَنِ استَطاعَ إلَيهِ سَبيلاً

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به على بن ابى طالب عليه السلام _ : اى على! شما همانند بيت اللّه الحرام هستيد كه هر كس بر آن درآيد ايمن شود، پس هر كه شما را دوست بدارد و از شما طرفدارى كند از عذاب آتش در امان خواهد بود و هر كه به شما كينه ورزد به آتش افكنده مى شود. اى على! «وَللّه ِِ عَلَى النّاسِ حِجُّ

الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ اِلَيْهِ سبيلاً» ، پس هر كه عذرى دارد كه دارد و هر كه كم توشه

است عذر او كم توشگى است و هر كه مريض است عذرش بيمارى اوست، ولى خداوند در كوتاهى نسبت به طرفدارى و دوستى اتان نه عذر توانگر را مى پذيرد نه عذر فقير را و نه بيمار و تندرست و نه كور و بينا را.

آل عمران : 97 .

حديث1272

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

النُّجومُ أمانٌ لِأَهلِ الأَرضِ مِنَ الغَرَقِ ، وأهلُ بَيتي أمانٌ لاُِمَّتي مِنَ الاِختِلافِ ، فَإِذا خالَفَتها قَبيلَةٌ مِنَ العَرَبِ ، اختَلَفوا فَصاروا حِزبَ إبليسَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ستارگان موجب امنيت ساكنان زمين از غرق شدن هستند و اهل بيت من موجب ايمنى امّت من هستند از اختلاف، پس هر گاه قبيله اى از عرب با آنها به مخالفت برخاستند و امّت اختلاف يافتند ديگر حزب شيطان گشته اند.

المستدرك على الصحيحين : 3 / 162 / 4715 عن ابن عبّاس .

حديث1273

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا عَلِيُّ ... مَثَلُكَ ومَثَلُ الأَئِمَّةِ مِن وُلدِكَ بَعدي مَثَلُ سَفينةِ نوحٍ ، مَن رَكِبَها نَجا ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها غَرِقَ ، ومَثَلُكُم مَثَلُ النُّجومِ ، كُلَّما غابَ نَجمٌ طَلَعَ نَجمٌ ، إلى يَومِ القِيامَةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اى على! مَثَل تو و امامان از نسل تو پس از من همچون كشتى نوح است كه هر كس بر آن درآيد رهايى يابد و هر كه از آن بازمانَد غرق شود و مَثَل شما همچون اختران است كه هر گاه يكى ناپديد شود ديگرى پيدا گردد تا به روز رستاخيز.

أمالي الصدوق : 222 / 18 ، كمال الدين : 241 / 65 ، بشارة المصطفى : 32 ، جامع الأخبار : 52 / 59 ، مائة منقبة : 65 ، فرائد السمطين : 2 / 243 / 517 كلّها عن ابن عبّاس .

حديث1274

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَثَلُهُم [أهلِ بَيتي] في اُمَّتي كَمَثَلِ نُجومِ السَّماءِ، كُلَّما غابَ نَجمٌ طَلَعَ نَجمٌ ، إنَّهُم أئِمَّةٌ هُداةٌ مَهدِيّونَ ، لا يَضُرُّهُم كَيدُ مَن كادَهُم ، ولا خِذلانُ مَن خَذَلَهُم ، بَل يَضُرُّ اللّه ُ بِذلِكَ مَن كادَهُم وخَذَلَهُم ، هُم حُجَجُ اللّه ِ في أرضِهِ ، وشُهَداؤُهُ عَلى خَلقِهِ ، مَن أطاعَهُم أطاعَ اللّه َ ، ومَن عَصاهُم عَصَى اللّه َ . هُم مَعَ القُرآنِ والقُرآنُ مَعَهُم ، لا يُفارِقُهُم ولا يُفارِقونَهُ حَتّى يَرِدوا عَلَيَّ حَوضي . وأوَّلُ الأَئِمَّةِ أخي عَلِيٌّ خَيرُهُم ، ثُمَّ ابني حَسَنٌ ، ثُمَّ ابني حُسَينٌ، ثُمَّ تِسعَةٌ مِن وُلدِ الحُسَينِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مَثَل ايشان (اهل بيت من) در ميان امّتم همچون ستارگان سپهر است كه هر گاه يكى از آنها ناپديد شود ديگرى پيدا آيد. آنها امامانى رهنما و رهيافته اند، نه كينه كسى كه بديشان كينه ورزد و نه ترك يارى كسانى كه از يارى ايشان دريغ ورزند به آنها زيان رساند، بل خداوند به كسانى كه كينه آنها را در دل دارند و از يارى به ايشان دريغ مى ورزند زيان مى رساند. آنها حجّتهاى خدا بر زمين و گواهان اويند بر خلقش، هر كس از آنها فرمان بَرد از خدا فرمان برده است و هر كه از ايشان سر پيچد از خدا سر پيچيده است. آنها با قرآن و قرآن با آنهاست، نه قرآن از آنها جدايى پذيرد و نه آنان از قرآن، تا آن كه در كنار حوض كوثر بر من وارد آيند. نخستين امام برادر من على است كه بهترين آنهاست، سپس فرزندم حسن و پس از او فرزندم حسين و در پى ايشان نُه تن از فرزندان حسين.

الغيبة للنعمانيّ : 84 / 12 عن سُليم بن قيس عن الإمام عليّ عليه السلام ، كتاب سُليم بن قيس : 2 / 686 / 14 عن الإمام عليّ عليه السلام ، الفضائل لشاذان بن جبرئيل : 114 عن سُليم بن قيس عن أبي ذرّ والمقداد وسلمان عن الإمام عليّ عليه السلام ، مشارق أنوار اليقين : 192 عن سُليم بن قيس .

حديث1275

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

فِي الجَنَّةِ دَرَجَةٌ تُدعَى «الوَسيلَةَ» فَإِذا سَأَلتُمُ اللّه َ فَسَلوا لِيَ الوَسيلَةَ ، قالوا : يا رَسولَ اللّه ِ ، مَن يَسكُنُ مَعَكَ فيها ؟ قالَ : عَلِيٌّ وفاطِمَةُ والحَسَنُ والحُسَينُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : در بهشت جايگاهى است كه «وسيله» خوانده مى شود، پس هر گاه از خدا چيزى خواستيد براى من هم «وسيله» بخواهيد. گفتند: يا رسول اللّه ! چه كسى با تو در آن جا خواهد بود؟ فرمود: على، فاطمه، حسن وحسين.

كنزالعمّال : 12 / 103 / 34195 و ج 13 / 639 / 37616 كلاهما عن ابن مردويه عن الإمام عليّ عليه السلام ، تفسير ابن كثير : 2 / 68 ؛ بشارة المصطفى : 270 نحوه كلاهما عن الحارث عن الإمام عليّ عليه السلام ، وراجع معاني الأخبار : 116 / 1 ، تفسير القمّيّ : 2 / 324 ، علل الشرايع : 164 / 6 ، بصائر الدرجات : 416 / 11 ، روضة الواعظين : 127 .

حديث1286

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

وَسَطُ الجَنَّةِ لي ولِأَهلِ بَيتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مركز بهشت از آن من و اهل بيت من است.

عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 68 / 314 عن الحسن بن عبداللّه التميميّ عن أبيه عن الإمام الرضا عن آبائه عن الإمام عليّ عليهم السلام .

حديث1287

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنَا الشَّجَرَةُ ، وفاطِمَةُ فَرعُها ، وعَلِيٌّ لَقاحُها ، والحَسَنُ والحُسَينُ ثَمَرَتُها ، وشيعَتُنا وَرَقُها ، وأصلُ الشَّجَرَةِ في جَنَّةِ عَدنٍ ، وسائِرُ ذلِكَ في سائِرِ الجَنَّةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من آن درخت هستم و فاطمه شاخه آن و على لقاح [مايه بارورى] آن و حسن و حسين ميوه آن و شيعيان ما برگهاى آن هستند و ريشه اين درخت در فردوس برين قرار دارد و ديگر قسمتهاى آن در ديگر قسمتهاى بهشت است.

المستدرك على الصحيحين : 3 / 174 / 4755 عن عبدالرحمن بن عوف .

حديث1288

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنّا أهلُ بَيتٍ قَد أذهَبَ اللّه ُ عَنَّا الفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنها وما بَطَنَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند هر گونه تبهكارى پنهان و پيدا را از ما اهل بيت دور كرده است.

الفردوس : 1 / 54 / 144 عن الإمام عليّ عليه السلام .

حديث1289

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ قَسَّمَ الخَلقَ قِسمَينِ ، فَجَعَلَنِي في خَيرِهِما قِسمًا ، وذلِكَ قَولُهُ : «وأصحابُ اليَمينِ» و «أصحابُ الشِّمالِ» فَأَنَا مِن أصحابِ اليَمينِ ، وأنَا خَيرُ أصحابِ اليَمينِ . ثُمَّ جَعَلَ القِسمَينِ أثلاثًا ، فَجَعَلَني في خَيرِها ثُلُثاً ، فَذلِكَ قَولُهُ تَعالى : «فَأَصحَابُ المَيمَنَةِ» «والسّابِقونَ السّابِقونَ

حديث1295

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا أيُّهَا النّاسُ ، إنّي فَرَطٌ لَكُم ، وأنتُم وارِدونَ عَلَيَّ الحَوضَ ، وإنّي سائِلُكُم حينَ تَرِدونَ عَلَيَّ عَنِ الثَّقَلَينِ ، فَانظُروا كَيفَ تخلُفونّي فيهِما: الثَّقَلُ الأَكبَرُ كِتابُ اللّه ِ ، سَبَبٌ طَرَفُهُ بِيَدِ اللّه ِ وطَرَفُهُ بِأَيديكُم ، فَاستَمسِكوا بِهِ ، ولا تَضِلّوا ولا تَبَدَّلوا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اى مردم! من جلودار شما هستم و شما كنار حوض كوثر بر من وارد مى آييد. هنگامى كه شما بر من وارد آييد من درباره دو «ثقل» از شما خواهم پرسيد، پس بنگريد در نبودن من حقم را درباره اين دو چگونه ادا مى كنيد: ثقل اكبر، كتاب خدا، ريسمانى است كه يك سوى آن در دست خدا و سوى ديگر آن در دست شما است، پس بدان چنگ در زنيد كه نه گمراه شويد و نه دگرگونى در شما راه يابد.

تاريخ بغداد : 8 / 442 عن حذيفة بن أسيد .

أقول : كذا في تاريخ بغداد من دون ذكر الثقل الأصغر ، وقد رواه كاملاً غير واحدٍ من الحفّاظ والمؤرّخين عن الراوي نفسه ، وراجع مجمع الزوائد : 9 / 259 / 14966 و : 10 / 658 / 18460 ، المعجم الكبير : 3 / 67 / 2683 ، و ص 180 / 3052 وغيرها ، وراجع أيضًا الغدير : 1 / 25 / 31 حيث

ذكر جملة من مصادر أهل السنّة .

حديث1296

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنّي خَلَّفتُ فيكُمُ اثنَينِ لَن تَضِلّوا بَعدَهُما أبَدًا : كِتابَ اللّه ِ ونَسَبي ، ولَن يَتَفَرَّقا حَتّى يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من در ميان شما دو چيز به يادگار مى نهم كه پس از آن دو هرگز گمراه نشويد: كتاب خدا و نَسَب (ونسل) من. اين دو از يكديگر جدايى نپذيرند تا كنار حوض كوثر بر من وارد آيند.

مجمع الزوائد : 9 / 256 / 14958 عن أبي هريرة ، وراجع كمال الدين : 235 / 47 عن أبي هريرة وفيه «كتاب اللّه وسنّتي» .

حديث1297

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنّي قَد تَرَكتُ فيكُمُ الثَّقَلَينِ ، أحَدُهُما أكبَرُ مِنَ الآخَرِ : كِتابَ اللّه ِ عَزَّوجَلَّ حَبلٌ مَمدودٌ مِنَ السَّماءِ إلَى الأَرضِ ، وعِترَتي أهلَ بَيتي ، ألا إنَّهُما لَن يَفتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من در ميان شما دو ثقل به يادگار مى نهم كه يكى از آن دو بزرگتر از ديگرى است: كتاب خداوند عزّوجل كه ريسمانى است كشيده شده از آسمان به زمين و عترت من كه همان اهل بيت من است. آگاه باشيد كه اين دو هرگز از هم جدايى نپذيرند تا كنار حوض كوثر بر من وارد آيند.

مسند ابن حنبل : 4 / 54 / 1121 عن أبي سعيد الخدريّ .

حديث1298

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ خُلَفائي وأوصِيائي وحُجَجَ اللّه ِ عَلَى الخَلقِ بَعدِي اثنا عَشَرَ ، أوَّلُهُم أخي وآخِرُهُم وَلَدي ، قيلَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، ومَن أخوكَ ؟ قالَ : عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ . قيلَ : فَمَن وَلَدُكَ ؟ قالَ : المَهدِيُّ الَّذي يَملَؤُها قِسطًا وعَدلاً كَما مُلِئَت جَورًا وظُلمًا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : جانشينان و اوصياى من و حجّتهاى خدا بر خلق، پس از من دوازده تن هستند كه نخستين آنها برادر من است و آخرين ايشان، فرزند من. گفته شد: يارسول اللّه ! برادر تو كيست؟ فرمود: على بن ابى طالب. گفتند: فرزندنت كيست؟ فرمود: مهدى كه زمين را همان گونه كه از جور و ستم آكنده شده است از داد و عدل

بياكند.

كمال الدين : 280 / 27 ، فرائد السمطين : 2 / 312 / 562 كلاهما عن عبداللّه بن عبّاس .

حديث1299

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنَا سَيِّدُ الأَنبِياءِ والمُرسَلينَ وأفضَلُ مِنَ المَلائِكَةِ المُقَرَّبينَ ، وأوصِيائي سادَةُ أوصِياءِ النَّبِيّينَ والمُرسَلينَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من سرور پيامبران و رسولان و برتر از فرشتگان مقرّب هستم و اوصياى من نيز سرور اوصياى پيامبران و رسولان هستند.

أمالي الصدوق : 245 / 12 ، بشارة المصطفى : 34 كلاهما عن ابن عبّاس .

حديث1300

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنَا سَيِّدُ النَّبِيّينَ ، وعَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ سَيِّدُ الوَصِيّينَ ، وإنَّ أوصِيائي بَعدِي اثنا عَشَرَ ، أوَّلُهُم عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ وآخِرُهُمُ القائِم

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من سرور انبياء هستم و على بن ابى طالب سرور اوصياء است . اوصياى پس از من دوازده تن هستند كه نخستين آنها على بن ابى طالب و آخرين ايشان قائم است.

كمال الدين : 280 / 29 ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : 1 / 64 / 31 ، فرائد السمطين : 2 / 313 / 564 كلّها عن ابن عبّاس .

حديث1301

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لِكُلِّ نَبِيٍّ وَصِيٌّ ووارِثٌ ، وإنَّ عَلِيًّا وَصِيّي ووارِثي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر پيامبرى وصيّى، دارد و وارثى. و على، وصىّ و وارث من است.

الفردوس : 3 / 336 / 5009 ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام عليّ عليه السلام» : 3 / 5 / 1021 و 1022 ، المناقب للخوارزميّ : 84 / 74 كلّها عن ابن بريدة عن أبيه ، المناقب لابن المغازليّ : 200 / 238 عن عبداللّه بن بريدة .

حديث1302

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في حَديثِ المِعراجِ _ : يا رَبِّ ، ومَن أوصِيائي ؟ فَنوديتُ : يا مُحَمَّدُ ، أوصِياؤُكَ المَكتوبونَ عَلى ساقِ عَرشي ، فَنَظَرتُ وأنَا بَينَ يَدَي رَبّي جَلَّ جَلالُهُ إلى ساقِ العَرشِ ، فَرَأَيتُ اثنَي عَشَرَ نورًا ، في كُلِّ نورٍ سَطرٌ أخضَرُ مَكتوبٌ عَلَيهِ اسمُ وَصِيٍّ مِن أوصِيائي ، أوَّلُهُم عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ ،

وآخِرُهُم مَهدِيُّ اُمَّتي .

فَقُلتُ : يا رَبِّ ، هؤُلاءِ أوصِيائي مِن بَعدي ؟ فَنوديتُ : يا مُحَمَّدُ ، هؤُلاءِ أولِيائي وأحِبّائي وأصفِيائي وحُجَجي بَعدَكَ عَلى بَرِيَّتي ، وهُم أوصِياؤُكَ وخُلَفاؤُكَ وخَيرُ خَلقي بَعدَكَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در حديث معراج _ : بار خدايا! اوصياى من كيانند؟ ندا در رسيد كه: اى محمّد! نام اوصياى تو بر پايه عرش من نوشته شده است. من در حالى كه در برابر پروردگار جلّ جلاله قرار داشتم به پايه عرش نگريستم و دوازده نور ديدم كه در هر نور، سطرى سبز رنگ بود كه

نام وصيّى از اوصياى من بر آن نوشته شده بود نخستين آنها على بن ابى طالب و آخرين ايشان مهدى

امّتم بود. من عرض كردم: بار خدايا! اينان اوصياى پس از من هستند؟ ندا در رسيد كه: اى محمّد! اينان اولياء، دوستان، برگزيدگان و حجّتهاى من بر مردم پس از تو هستند و ايشانند اوصياء و جانشينان تو و بهترين خلقم پس از تو.

علل الشرائع : 6 / 1 ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : 1 / 264 / 22 ، كمال الدين : 256 / 4 كلّها عن عبدالسلام بن صالح الهرويّ عن الإمام الرضا عن آبائه عليهم السلام .

حديث1303

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لاِبنَتِهِ فاطِمَةَ عليهاالسلام وقَد بَكَت لَمّا رَأتهُ في مَرَضِهِ الَّذي قُبِضَ فيهِ وشَكَت إلَيهِ خَوفَها عَلى نَفسِها ووَلَدَيها الضَّيعَةَ بَعدَهُ _ : يا فاطِمَةُ ، أما عَلِمتِ أنّا أهلُ بَيتٍ اختارَ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ لَنَا الآخِرَةَ عَلَى الدُّنيا ، وأنَّهُ حَتَمَ الفَناءَ عَلى جَميعِ خَلقِهِ ، وأنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالَى اطَّلَعَ إلَى الأَرضِ اطِّلاعَةً فَاختارَني مِن خَلقِهِ فَجَعَلَني نَبِيًّا . ثُمَّ اطَّلَعَ إلَى الأَرضِ اطِّلاعَةً ثانِيَةً فَاختارَ مِنها زَوجَكِ ، وأوحى إلَيَّ أن اُزَوِّجَكِ إيّاهُ ، وأتَّخِذَهُ وَلِيًّا ووَزيرًا ، وأن أجعَلَهُ خَليفَتي في اُمَّتي ، فَأَبوكِ خَيرُ أنبِياءِ اللّه ِ ورُسُلِهِ ، وبَعلُكِ خَيرُ الأَوصِياءِ ، وأنتِ أوَّلُ مَن يَلحَقُ بي مِن أهلي . ثُمَّ اطَّلَعَ إلَى الأَرضِ اطِّلاعَةً ثالِثَةً فَاختارَكِ ووَلَدَيكِ ، فَأَنتِ سَيِّدَةُ نِساءِ أهلِ الجَنَّةِ ، وابناكِ حَسَنٌ وحُسَينٌ سَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ ، وأبناءُ بَعلِكِ أوصِيائي إلى يَومِ القِيامَةِ، كُلُّهُم هادونَ مَهدِيّونَ، وأوَّلُ

الأَوصِياءِ بَعدي أخي عَلِيٌّ ، ثُمَّ حَسَنٌ، ثُمَّ حُسَينٌ ، ثُمَّ تِسعَةٌ مِن وُلدِ الحُسَينِ في دَرَجَتي ، ولَيسَ فِي الجَنَّةِ دَرَجَةٌ أقرَبُ إلَى اللّه ِ مِن دَرَجَتي ودَرَجَةِ أبي إبراهيم

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خطاب به دُخت خود فاطمه عليهاالسلام كه از ديدن بيمارى پيامبر كه منجر به رحلت ايشان شد گريسته بود و نزد پيامبر صلي الله عليه و آله از هراس بر خود و نابودى دو فرزندش پس از وفات پيامبر شكوه مى كرد _ : اى فاطمه، آيا هنوز ندانسته اى ما از خاندانى هستيم كه خداوند عزّوجل آخرت را بر دنياى ما برگزيده است و مرگ را بر همه خلايقش محتوم ساخته است و اين كه خداوند تبارك و تعالى به زمين نگريسته و از ميان خلقش مرا برگزيده و پيامبرم گردانيده است و پس از نگريستن براى دومين بار همسر تو را برگزيده است و به من وحى كرده كه تو را به ازدواج او در آورم و او را ياور و وزير خود بگيرم و او را جانشين خود در ميان امّتم قرار دهم. پدر تو بهترين پيامبر و رسول خداست و شوى تو بهترين اوصياء است و تو نخستين كس از خاندان من هستى كه به من مى پيوندى و اين كه خداوند براى سومين بار به زمين نگريسته و تو و دو فرزندنت را برگزيده است. تو بانوى زنان بهشتى هستى و دو فرزند تو حسن و حسين سرور جوانان بهشتى اند و فرزندان شوهر تو اوصياى من هستند تا روز رستاخيز، وهمه آنها هدايتگر رهيافته اند. نخستين اوصياى پس از

من، برادرم على و سپس حسن و در پى او حسين و به دنبال او نُه تن از فرزندان حسين هستند كه منزلتى چون من دارند و در بهشت جايگاهى نزديك تر به خدا از جايگاه من و پدرم ابراهيم نيست.

كمال الدين: 263/10 عن سُليم بن قيس الهلاليّ عن سلمان الفارسيّ، كتاب سُليم بن قيس: 2/565.

حديث1304

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَيرُ رِجالِكُم عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ ، وخَيرُ شَبابِكُمُ الحَسَنُ والحُسَينُ ، وخَيرُ نِسائِكُم فاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِما

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بهترين مردان شما على بن ابى طالب و بهترين جوانانتان حسن و حسين و بهترين زنانتان فاطمه دختر محمّد صلى اللّه عليهماست.

تاريخ بغداد : 4 / 392 / 2280 عن عبداللّه .

حديث1305

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنَا وأهلُ بَيتي صَفوَةُ اللّه ِ وخِيَرَتُهُ مِن خَلقِهِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من و خاندانم، برگزيدگان خدا و منتخبين او از ميان خلايقش هستيم.

إحقاق الحقّ : 9 / 483 نقلاً عن رسالة الاعتقاد عن أنس .

حديث1306

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا فاطِمَةُ ، ونَحنُ أهلُ بَيتٍ قَد أعطانَا اللّه ُ سَبعَ خِصالٍ لَم يُعطَ أحَدٌ قَبلَنا ولا يُعطى أحَدٌ بَعدَنا : أنَا خاتِمَةُ النَّبِيّينَ وأكرَمُ النَّبِيّينَ عَلَى اللّه ِ وأحَبُّ المَخلوقينَ إلَى اللّه ِ عَزَّوجَلَّ ، وأنَا أبُوكِ ووَصِيّي خَيرُ الأَوصِياءِ وأحَبُّهُم إلَى

اللّه ِ وهُوَ بَعلُكِ ، وشَهيدُنا خَيرُ الشُّهَداءِ وأحَبُّهُم إلَى اللّه ِ ، وهُوَ عَمُّكِ حَمزَةُ بنُ عَبدِ المُطَّلِبِ وهُوَ عَمُّ أبيكِ وعَمُّ بَعلِكِ ، ومِنّا مَن لَهُ جَناحانِ أخضَرانِ يَطيرُ فِي الجَنَّةِ مَعَ المَلائِكَةِ حَيثُ يَشاءُ وهُوَ ابنُ عَمِّ أبيكِ وأخو بَعلِكِ ، ومِنّا سِبطا هذِهِ الاُمَّةِ وهُمَا ابناكِ الحَسَنُ والحُسَينُ وهُما سَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ ، وأبوهُما _ والَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ _ خَيرٌ مِنهُما . يا فاطِمَةُ _ والَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ _ إنَّ مِنهُما مَهدِيُّ هذِهِ الاُمَّةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اى فاطمه! ما خاندانى هستيم كه خداوند به ما هفت خصلت بخشيده كه به هيچ كس، خواه پيش يا پس از ما عطا نفرموده است: من خاتم پيامبران وگرامى ترين ايشان نزد خدا و محبوبترين خلق نزد خداوند عزّوجل

هستم، من پدر تو هستم و وصىّ من بهترين اوصياء و محبوبترين ايشان نزد پروردگار است كه همان شوى توست، شهيد

ما بهترين شهداء و محبوبترين آنها نزد خداست كه همان عموى تو حمزة بن عبدالمطّلب است و عموى پدر تو و عموى شوى تو نيز هست، از ماست كسى كه با دو بال سبز در بهشت به همراه فرشتگان به هر سو كه بخواهد پرواز مى كند كه همان پسر عموى پدر تو و برادر شوى توست، از ماست دو نوه اين امّت كه دو فرزند تو حسن و حسين هستند كه سرور جوانان بهشتيان مى باشند و پدر آن دو _ سوگند به آن كه مرا به حقّ برانگيخت _ از آن دو بهتر است. اى فاطمه! سوگند به كسى كه مرا به حقّ برانگيخت _ مهدى اين امّت از همين دو تن است.

المعجم الكبير : 3 / 57 / 2675 عن عليّ المكّي الهلاليّ ، وراجع أمالي الطوسيّ : 154 / 256 ، الخصال : 412 / 16 كلاهما عن أبي أيّوب الأنصاري ، الغيبة للطوسيّ : 191 / 154 ، كشف الغمّة : 1 / 154 كلاهما عن أبي سعيد الخدريّ ، كفاية الأثر : 63 عن جابر بن عبداللّه الأنصاريّ .

حديث1307

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1313

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

نَحنُ بابُ اللّه ِ الَّذي يُؤتى مِنهُ بِنا يَهتَدِي المُهتَدونَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ما، درِ خدا هستيم كه از آن وارد مى شوند، در پرتو وجود ما هدايت جويان، ره مى يابند.

فضائل الشيعة : 50 / 7 ، تأويل الآيات الظاهرة : 498 كلاهما عن أبي سعيد الخدريّ .

حديث1314

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لِعَلِيٍّ عليه السلام _ : ثَلاثٌ اُقسِمُ أنَّهُنَّ حَقٌّ : إنَّكَ والأَوصِياءَ مِن بَعدِكَ عُرفاءُ لا يُعرَفُ اللّه ُ إلاّ بِسَبيلِ مَعرِفَتِكُم ، وعُرفاءُ لا يَدخُلُ الجَنَّةَ إلاّ مَن عَرَفَكُم وعَرَفتُموهُ ، وعُرفاءُ لا يَدخُلُ النّارَ إلاّ مَن أنكَرَكُم وأنكَرتُموهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به على عليه السلام _ : سه چيز است كه سوگند به حقّ بودنشان مى خورم: اين كه تو و اوصياى پس از تو كدخدايانى هستيد كه جز از راه شناخت شما خداوند شناخته نگردد وكدخدايانى كه كسى به بهشت در نيايد مگر كسى كه شما را بشناسد و شما هم او را بشناسيد و كدخدايانى كه كسى به آتش در نيايد مگر كسى كه شما را نشناسد و شما هم او را نشناسيد.

الخصال : 150 / 183 عن نصر العطّار عمّن رفعه .

حديث1315

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لِعَلِيٍّ عليه السلام _ : يا عَلِيُّ ، أنتَ والأَوصِياءُ مِن وُلدِكَ أعرافٌ بَينَ الجَنَّةِ والنّارِ ، لا يَدخُلُها إلاّ مَن عَرَفَكُم وعَرَفتُموهُ ، ولا يَدخُلُ النّارَ إلاّ مَن أنكَرَكُم وأنكَرتُموهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به على عليه السلام _ : اى على! تو و اوصياى از نسل تو، اعرافِ ميان بهشت و دوزخ هستيد كه كسى بدان در نيايد مگر كسى كه شما را بشناسد و شما هم او را بشناسيد و به آتش در نيايد مگر كسى كه شما را (بر حقّ) نشناسد و شما هم او را (بر صراط حقّ) نشناسيد.

دعائم الإسلام : 1 / 25 ، إرشاد القلوب : 298 عن سُليم بن قيس ، المناقب لابن شهرآشوب : 3 / 233 ، تفسير العيّاشيّ : 2 / 18 / 44 وفيه «بعدك» بدل «ولدك» ، ينابيع المودّة : 1 / 304 / 3 كلاهما عن سلمان الفارسيّ .

حديث1316

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في صِفَةِ الأَئِمَّةِ مِن وُلدِ عَلِيٍّ عليهم السلام _ : خُلَفائي وأوصِيائي وأولادي وعِترَتي ... بِهِم يُمسِكُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ السَّماءَ أن تَقَعَ عَلَى الأَرضِ إلاّ بِإِذنِهِ ، وبِهِم يَحفَظُ اللّه ُ الأَرضَ أن تَميدَ بِأَهلِها

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در توصيف امامان فرزند على عليه السلام _ : آنها، خلفا، اوصياء، فرزندان و خاندان من هستند... خداوند عزّوجل با آنها آسمان را نگاه داشته، تا جز به اذن او، بر زمين فرو نيفتد و خداوند با آنها زمين را از اين كه اهلش را بلرزاند حفظ كرده است.

كمال الدين : 258 / 3 ، الاحتجاج : 1 / 168 / 34 ، كفاية الأثر : 145 ، كلّها عن عليّ بن أبي حمزة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام .

حديث1317

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

استوار و ريسمان سخت وماييم كه خداوند به دوستى ما فرمان داده است: «پس از حقّ، جز گمراهى چه خواهد بود، پس به كجا روى مى آوريد» .

يونس : 32 .

حديث1329

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في صِفَةِ عَلِيٍّ عليه السلام _ : هُوَ سَيِّدُ الأَوصِياءِ ، اللُّحوقُ بِهِ سَعادَةٌ ، والمَوتُ في طاعَتِهِ شَهادَةٌ ، وَاسمُهُ فِي التَّوراةِ مَقرونٌ إلَى اسمِي ، وزَوجَتُهُ الصِّدّيقَةُ الكُبرى ابنَتي ، وابناهُ سَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ ابنايَ ، وهُوَ وهُما والأَئِمَّةُ بَعدَهُم حُجَجُ اللّه ِ عَلى خَلقِهِ بَعدَ النَّبِيّينَ ، وهُم أبوابُ العِلمِ في اُمَّتي ، مَن تَبِعَهُم نَجا مِنَ النّارِ ، ومَنِ اقتَدى بِهِم هُدِيَ إلى صِراطٍ مُستَقيمٍ ، لَم يَهَبِ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ مَحَبَّتَهُم لِعَبدٍ إلاّ أدخَلَهُ اللّه ُ الجَنَّةَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در توصيف على عليه السلام _ : او سرور اوصياست، نيك بختى به او پيوند خورده است و مرگ در راه فرمانبرى از او شهادت است، نام او در تورات كنار نام من است، همسر او صدّيقه كبرا دختر من است، دو پسر او سروران جوانان بهشتى دو پسر من هستند، او با آن دو و امامان پس از ايشان حجّتهاى خدا هستند بر خلق او پس از پيامبران و آنها درهاى دانش هستند در ميان امّت من، هر كه از ايشان پيروى كند از آتش رهايى يابد و هر كه به آنها اقتدا كند به راه راست هدايت شود، خداوند عزّوجل محبّت آنها را به بنده اى نبخشيده مگر آن كه او را در بهشت وارد كرده است.

أماليالصدوق : 28 / 5 ، مشارق أنوار اليقين : 56 نحوه ، حلية الأبرار : 1 / 235 ، وذكره أيضًا في : 483 كلّها عن جابر بن عبداللّه الأنصاريّ .

حديث1330

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ قالَ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالى في صِفَةِ أهلِ البَيتِ عليهم السلام _ : هُم خُزّاني عَلى عِلمي مِن بَعدِكَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند تبارك و تعالى در توصيف اهل بيت عليهم السلاممى فرمايد: آنها پس از تو گنجوران علم من هستند.

الكافي : 1 / 193 / 4 ، وذكره أيضًا في : 209 / 4 ، بصائر الدرجات : 105 / 12 كلّها عن أبي حمزة الثماليّ عن الإمام الباقر عليه السلام .

حديث1331

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أرادَ أن يَتَمَسَّكَ بِعُروَةِ اللّه ِ الوُثقَى الَّتي قالَ اللّه ُ تَعالى في كِتابِهِ ، فَليُوالِ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ وَالحَسَنَ وَالحُسَينَ عليهماالسلام ، فَإِنَّ اللّه َ يُحِبُّهُما

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه مى خواهد به دستگيره محكم خداوند كه خداى متعال در كتاب خود فرموده است، چنگ در زند، پس على بن ابى طالب و حسن و

حسين: را دوست بدارد؛ زيرا كه خداوند عرش نشين آنان را دوست مى دارد.

هكذا في المصدر ، والصواب «يحبّهم» .

حديث1361

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنَا وأهلُ بَيتي شَجَرَةٌ فِي الجَنَّةِ وأغصانُها فِي الدُّنيا ، فَمَن تَمَسَّكَ بِنَا اتَّخَذَ إلى رَبِّهِ سَبيلاً

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : من و اهل بيتم درختى هستيم كه در بهشت است و شاخه هاى آن در دنياست؛ پس هركه به ما چنگ آويزد راهى به سوى پروردگارش در پيش گرفته است.

ذخائر العقبى : 16 عن عبد العزيز بإسناده ، وراجع ينابيع المودّة : 2 / 113 / 317 ، و : 439 / 209 .

حديث1362

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن تَمَسَّكَ بِعِترَتي مِن بَعدي كانَ مِنَ الفائِزينَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هركه پس از من به عترتم تمسّك جويد از رستگاران است.

كفاية الأثر : 22 عن ابن عبّاس .

حديث1363

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الأَئِمَّةُ عليهم السلام بَعدِي اثنا عَشَرَ ، تِسعَةٌ مِن صُلبِ الحُسَينِ ، ومِنّا مَهدِيُّ هذِهِ الاُمَّةِ . مَن تَمَسَّكَ مِن بَعدي بِهِم فَقَدِ استَمسَكَ بِحَبلِ اللّه ِ ، ومَن تَخَلّى مِنهُم فَقَد تَخَلّى مِنَ اللّه ِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : امامان پس از من دوازده نفرند كه نه نفر آنان از پشت حسين هستند و مهدى اين امّت از ماست. هركه پس از من به ايشان تمسك جويد هر آينه به ريسمان خدا چنگ زده است و هركه آنان را ترك گويد خدا را ترك گفته است.

كفاية الأثر : 94 عن عثمان بن عفّان عن أبيه .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أرادَ أن يَحيا حَياتي ويَموتَ ميتَتي ويَدخُلَ جَنَّةَ عَدنٍ الَّتي غَرَسَهَا اللّه ُ رَبّي بِيَدِهِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هركه مى خواهد چون من زندگى كند و مانند من بميرد و به بهشت برينى كه پروردگارم خدا با دست [قدرت] خود آن را نشانده است درآيد بايد ولايت على بن ابى طالب را بپذيرد و با دوست او دوستى كند و با دشمنش دشمنى و در برابر اوصياى پس از او گردن نهد؛ زيرا كه آنان عترت من و از گوشت و خون من هستند، خداوند فهم و دانش مرا به آنان عطا فرموده است. به خدا شكوه مى كنم از دست آن امتم كه فضيلت ايشان را منكر شوند و حرمت خويشاوندى من با آنان را نگه ندارند، به خدا سوگند كه اينان فرزند مرا مى كشند، خدا شفاعتم را شامل حال آنان نكناد.

أي بقوّته وقدرته .

حديث1368

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لِعَلِيٍّ عليه السلام _ : مَن سَرَّهُ أن يَلقَى اللّه َ عَزَّوجَلَّ آمِنًا مُطَهَّرًا لا يَحزُنُهُ الفَزَعُ الأَكبَرُ فَليَتَوَلَّكَ ، وَليَتَوَلَّ بَنيكَ الحَسَنَ وَالحُسَينَ ، وعَلِيَّ بنَ الحُسَينِ ، ومُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ ، وجَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ ، وموسَى بنَ جَعفَرٍ ، وعَلِيَّ بنَ موسى ، ومُحَمَّدًا ، وعَلِيًّا ، وَالحَسَنَ ، ثُمَّ المَهدِيَّ وهُوَ خاتَمُهُم

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به على عليه السلام _ : هر كه خوشحال مى شود كه ايمن و پاك خداى عز و جلرا ديدار كند و از آن وحشت

بزرگ [قيامت ]اندوهى به دل راه ندهد بايد ولايت تو و ولايت دو فرزندت حسن و حسين و على بن الحسين و محمّدبن على و جعفر بن محمّد و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمّد و على و

حسن و سرانجام مهدى را كه آخرين آنهاست بپذيرد.

الغيبة للطوسيّ : 136 / 100 عن عيسى بن أحمد بن عيسى بن المنصور عن الإمام العسكريّ عن آبائه عليهم السلام ، المناقب لابن شهرآشوب : 1 / 293 ، الصراط المستقيم : 2 / 151 وفيهما «قائمهم» بدل «خاتمهم» .

حديث1369

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ فِي الأَئِمَّةِ عليهم السلام _ : يَا بنَ عَبّاسٍ ، وَلايَتُهُم وَلايتي ووَلايَتي وَلايَةُ اللّه ِ ، وحَربُهُم حَربي وحَربي حَربُ اللّه ِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ درباره ائمّه عليهم السلام _ : اى پسر عباس، ولايت آنان ولايت من است و ولايت من ولايت خداست، جنگ با آنان جنگ با من است وجنگ بامن جنگ با خدا، آشتى با آنان آشتى با من است و آشتى با من آشتى بودن با خداست.

وفي نسخة «حزبهم حزبي وحزبي حزب اللّه » .

حديث1370

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

وَلايَتي ووَلايَةُ أهلِ بَيتي أمانٌ مِنَ النّارِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ولايت من و ولايت اهل بيت من مايه ايمنى از آتش دوزخ است.

أمالي الصدوق : 383 / 8 ، بشارة المصطفى : 176 كلاهما عن عبد اللّه بن عبّاس .

حديث1371

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما بالُ أقوامٍ إذا ذُكِرَ عِندَهُم آلُ إبراهيمَ فَرِحوا وَاستَبشَروا ، وإذا ذُكِرَ عِندَهُم آلُ مُحَمَّدٍ عليه السلام اِشمَأَزَّت قُلوبُهُم ؟! وَالَّذي نَفسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ ، لَو أنَّ عَبدًا جاءَ يَومَ القِيامَةِ بِعَمَلِ سَبعينَ نَبِيًّا ما قَبِلَ اللّه ُ ذلِكَ مِنهُ حَتّى يَلقاهُ بِوَلايَتي ووَلايَةِ أهلِ بَيتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : عده اى را چه مى شود كه هرگاه در حضور آنان از خاندان ابراهيم ياد مى شود خوشحال و شادمان مى شوند، اما هر زمان كه نزد آنان از خاندان محمّد صلي الله عليه و آله نام برده مى شود ناراحت مى شوند؟! سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست اگر در روز قيامت بنده اى با عمل هفتاد پيامبر حاضر شود خداوند آنها را از او نپذيرد مگر اين كه باولايت من و ولايت اهل بيتم خدا را ديدار كند.

أمالي الطوسيّ : 140 / 229 ، بشارة المصطفى : 81 ، وذكره أيضًا في : 133 كلّها عن يونس بن الحبّاب عن الإمام عليّ بن الحسين عليهماالسلام ، كشف الغمّة : 2 / 10 عن الإمام السجّاد عليه السلام ، وراجع أمالي المفيد : 115 /

8 عن مرازم عن الإمام الصادق عليه السلام .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّ أن يَحيا حَياةً تُشبِهُ حَياةَ الأَنبِياءِ ويَموتَ ميتَةً تُشبِهُ ميتَةَ الشُّهَداءِ ويَسكُنَ الجِنانَ الَّتي غَرَسَهَا الرَّحمنُ فَليَتَوَلَّ عَلِيًّا وَليُوالِ وَلِيَّهُ وَليَقتَدِ بِالأَئِمَّةِ مِن بَعدِهِ ، فَإِنَّهُم عِترَتي خُلِقوا مِن طينَتي . اللّهُمَّ ارزُقهُم فَهمي وعِلمي ، ووَيلٌ لِلمُخالِفينَ لَهُم مِن اُمَّتي ، اللّهُمَّ لا تُنِلهُم شَفاعَتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه دوست دارد كه مانند پيامبران زندگى كند و مرگى چون مرگ شهيدان داشته باشد و در بهشتى كه خداى رحمان كاشته است ساكن شود بايد از على پيروى كند و با دوست او دوستى كند و به امامانِ پس از او اقتدا نمايد؛ زيرا كه ايشان عترت منند و از طينت من آفريده شده اند. بار خدايا! فهم و دانش مرا روزى ايشان فرما. واى بر آن دسته از امّت من كه مخالفت آنان كنند؛ بار خدايا! شفاعت مرا شامل حال اين مردمان مگردان.

الكافي : 1 / 208 / 3 عن سعد بن طريف عن الإمام الباقر عليه السلام .

حديث1377

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أهلُ بَيتي يُفَرِّقونَ بَينَ الحَقِّ وَالباطِلِ ، وهُمُ الأَئِمَّةُ الَّذينَ يُقتَدى بِهِم .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اهل بيت من حقّ را از باطل جدا مى كنند و هم ايشانند آن امامانى كه بايد به آنها اقتدا كرد.

الخصال : 464 / 4 ، الاحتجاج : 1 / 197 / 8 كلاهما عن خزيمة بن ثابت ذي الشهادتين ، اليقين : 341 ، إثبات الهداة : 1 / 730 / 247 كلاهما عن اُبيّ بن كعب .

حديث1378

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الرَّوحُ وَالرّاحَةُ وَالرَّحمَةُ وَالنُّصرَةُ وَاليُسرُ وَاليَسارُ وَالرِّضا وَالرِّضوانُ وَالمَخرَجُ وَالفَلجُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : آسايش و آسودگى و رحمت و يارى و توانگرى و آسانى و خشنودى و رضوان و گشايش و پيروزى و تقرب و دوستى خدا و رسول او براى كسى است كه على را دوست بدارد و به جانشينان او اقتدا كند.

الفَلجْ : الفوز والظفر (لسان العرب : 2 / 347) .

حديث1390

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الإِسلامُ عُريانٌ ، فَلِباسُهُ الحَياءُ وزينَتُهُ الوَقارُ ومُروءَتُهُ العَمَلُ الصّالِحُ وعِمادُهُ الوَرَعُ . ولِكُلِّ شَيءٍ أساسٌ ، وأساسُ الإِسلامِ حُبُّنا أهلَ البَيتِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اسلام برهنه است وجامه آن حياست وزيورش، وقارومردانگى اش، كردار نيك و ستونش، پارسايى. هر چيزى بنيادى دارد و بنياد اسلام، دوست داشتن ما اهل بيت است.

الكافي : 2/46/2 ، المحاسن : 1/445/1031 كلاهما عن مدرك بن عبدالرحمن عن الإمام الصادق عليه السلامعنه صلي الله عليه و آله ، أمالي الصدوق : 221 / 16 عن مبارك بن عبدالرحمن عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، شرح الأخبار : 3 / 8 / 927 عن مدرك بن عبد الرحمن عن الإمام الصادق عليه السلامكما في الكافي بطريق آخر .

حديث1391

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أحِبُوا اللّه َ لِما يَغذوكُم مِن نِعَمِهِ ، وأحِبّوني بِحُبِّ اللّه ِ ، وأحِبّوا أهلَ بَيتي لِحُبّي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خدا را به خاطر نعمتهايش كه به شما مى دهد دوست بداريد و مرا به خاطر خدا دوست بداريد و اهل بيتم را به خاطر من دوست بداريد.

سنن الترمذيّ : 5 / 622 / 3789 ، تاريخ بغداد : 4 / 160 ، المستدرك على الصحيحين : 3 / 163 / 4716 ، المعجم الكبير : 3 / 46 / 2639 ، وذكره أيضًا في : 10/281/10664 ، شعب الإيمان : 1 / 366 / 408 ، وذكره أيضًا في : 2 / 130 /

1378 ، اُسد الغابة : 2/18 ، أمالي الصدوق : 298 / 6 ، علل الشرائع : 139 / 1 ، بشارة المصطفى : 61 ، وذكره أيضًا في : 237 كلّها عن ابن عبّاس و : 132 ، أمالي الطوسيّ : 278 / 531 كلاهما عن عيسى بن أحمدبن عيسى عن الإمام الهادي عن آبائه عليهم السلام ، الصواعق المحرقة : 230 وفي بعضها «يغدوكم» بالدال المهملة .

حديث1392

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ خَلَقَ الإِسلامَ فَجَعَلَ لَهُ عَرصَةً وجَعَلَ لَهُ نورًا وجَعَلَ لَهُ حِصنًا وجَعَلَ لَهُ ناصِرًا ، فَأَمّا عَرصَتُهُ فَالقُرآنُ ، وأمّا نورُهُ فَالحِكمَةُ ، وأمّا حِصنُهُ فَالمَعروفُ ، وأمّا أنصارُهُ فَأَنَا وأهلُ بَيتي وشيعَتُنا ، فَأَحِبّوا أهلَ بَيتي وشيعَتَهُم وأنصارَهُم ، فَإِنَّهُ لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ الدُّنيا فَنَسَبَني جَبرَئيلُ عليه السلاملِأَهلِ السَّماءِ استَودَعَ اللّه ُ حُبّي وحُبَّ أهلِ بَيتي وشيعَتِهِم في

قُلوبِ المَلائِكَةِ ، فَهُوَ عِندَهُم وَديعَةٌ إلى يَومِ القِيامَةِ ، ثُمَّ هَبَطَ بي إلى أهلِ الأَرضِ ، فَنَسَبَني إلى أهلِ الأَرضِ فَاستَودَعَ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ حُبّي وحُبَّ أهلِ بَيتي وشيعَتِهِم في قُلوبِ مُؤمِني اُمَّتي ، فَمُؤمِنو اُمّتي يَحفَظونَ وَديعَتي في أهلِ بَيتي إلى يَومِ القِيامَةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند اسلام را آفريد و براى آن عرصه اى و نورى و حصارى و ياورى قرار داد. عرصه آن قرآن است و نورش، حكمت و حصارش، نيكى و ياورانش، من و اهل بيت من و شيعيان ما هستيم. پس اهل بيت من و شيعيان و ياوران آنان را دوست بداريد؛ زيرا شبى كه مرا به آسمان دنيا بالا بردند

و جبرئيل مرا به اهل آسمان معرفى كرد، خداوند محبّت مرا و محبّت اهل بيت من و شيعيان آنها را در دلهاى فرشتگان به وديعت نهاد و اين

محبّت تا روز قيامت در دل هاى آنان سپرده است. سپس [جبرئيل] مرا به

سوى زمينيان فرود آورد و مرا به اهل زمين معرفى كرد و خداوند عز و جل محبّت من و محبّت اهل بيت من و شيعيان آنها را در دلهاى مؤمنان امّتم به وديعت نهاد. بنابراين، مؤمنان امّتم اين وديعه مرا درباره اهل بيتم تا روز قيامت حفظ مى كنند.

الكافي : 2 / 46 / 3 ، بشارة المصطفى : 157 وفيه «في قلوب أهل الأرض فمؤمن» كلاهما عن عبد العظيم بن عبد اللّه الحسنيّ عن الإمام الجواد عن آبائه عليهم السلام .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لِعَلِيٍّ عليه السلام _ : لا يُبغِضُكَ مِنَ العَرَبِ إلاّ دَعِيٌّ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به على عليه السلام _ : كسى از عرب تو را دشمن ندارد، مگر حرام زاده.

المناقب للخوارزميّ : 323 / 330 عن ابن عبّاس ، وراجع فرائد السمطين : 1 / 135 / 97 ؛ الخصال : 577 / 1 ، علل الشرايع : 143 / 7 ، المناقب لابن شهر آشوب : 2 / 267 .

حديث1398

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ لِ «لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ» شُروطًا ، وإنّي وذُرِّيَّتي مِن شُروطِها

امام على عليه السلام: «لا اله الا اللّه » شروطى دارد كه من و فرزندانم از جمله شروط آن هستيم.

غرر الحكم : 3479 .

حديث1399

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَمّا وافى أبُو الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام بِنَيسابورَ وأرادَ أن يَخرُجَ مِنها إلَى المَأمونِ اجتَمَعَ إلَيهِ أصحابُ الحَديثِ ، فَقالوا لَهُ : يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، تَرحَلُ عَنّا ولا تُحَدِّثُنابِحَديثٍ فَنَستَفيدَهُ مِنكَ ؟! وكانَ قَد قَعَدَ فِي العُمارِيةِ ، فَأَطلَعَ رَأسَهُ وقالَ : سَمِعتُ أبي موسَى بنَ جَعفَرٍ يَقولُ : سَمِعتُ أبي جَعفَرَ ابنَ مُحَمَّدٍ يَقولُ : سَمِعتُ أبي مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ يَقولُ : سَمِعتُ أبي عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ يَقولُ : سَمِعتُ أبِيَ الحُسَينَ بنَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ يَقولُ : سَمِعتُ أبي أميرَ المُؤمِنينَ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ يَقولُ : سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يَقولُ : سَمِعتُ جَبرَئيلَ يَقولُ : سَمِعتُ اللّه َ جَلَّ جَلالُهُ يَقولُ : لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ حِصني ، فَمَن دَخَلَ حِصني أمِنَ مِن عَذابي . قالَ : فَلَمّا مَرَّتِ الرّاحِلَةُ نادانا : بِشُروطِها ، وأنَا مِن شُروطِها

اسحق بن راهوَيه: هنگامى كه ابوالحسن الرضا عليه السلام به نيشابور رسيد و خواست كه آن جا را به قصد رفتن نزد مأمون ترك گويد، راويان حديث، گردش را گرفتند و عرض كردند: اى پسر پيامبر خدا، از پيش ما مى روى و برايمان حديثى كه از محضرتان فيضى بريم، نمى گويى؟! حضرت كه در

كجاوه نشسته بود سرش

را بيرون آورد و فرمود: از پدرم، موسى بن جعفر شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم، جعفر بن محمّد شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم، محمّد بن على شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم، على بن الحسين شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم، حسين بن على بن ابى طالب شنيدم كه مى فرمايد: از پدرم، اميرالمؤمنين على بن ابى طالب شنيدم كه مى فرمايد: از رسول خدا صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمايد: از جبرئيل شنيدم كه مى فرمايد: از خداوند جلّ جلاله شنيدم كه مى فرمايد: (كلمه) لا اله الا اللّه حصار من است و هركس وارد حصار من شود از عذابم در امان است. اسحاق مى گويد: چون شتر به راه افتاد حضرت با صداى بلند به ما فرمود: اما اين شرط هايى دارد و من از شرط هاى آن هستم.

التوحيد : 25 / 23 ، أمالي الصدوق : 195 / 8 ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 135 / 4 ، معاني الأخبار : 371 / 1 ، ثواب الأعمال : 21 / 1 ، بشارة المصطفى : 269 ، روضة الواعظين : 51 .

حديث1400

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

عاهَدَني رَبّي أن لا يَقبَلَ إيمانَ عَبدٍ إلاّ بِمَحَبَّةِ أهلِ بَيتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : پروردگارم با من عهد بست كه ايمان هيچ بنده اى را نپذيرد، مگر آن كه با محبّت اهل بيت من همراه باشد.

إحقاق الحقّ : 9 / 454 نقلاً عن المناقب المرتضويّة و

خلاصة الأخبار .

از1401تا1600

حديث1401

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يَتِمُّ الإِيمانُ إلاّ بِمَحَبَّتِنا أهلَ البَيتِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ايمان كامل نشود مگر با دوست داشتن ما اهل بيت.

كفاية الأثر : 110 عن واثلة بن الأسقع .

حديث1402

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أرادَ أن يَعلَمَ أنَّهُ مِن أهلِ الجَنَّةِ فَيَعرِضُ حُبَّنا عَلى قَلبِهِ ، فَإِن قَبِلَهُ فَهُوَ مُؤمِنٌ

امام باقر عليه السلام: هر كه مى خواهد بداند كه اهل بهشت است [يا نه]، دوستى و محبّت ما را به قلبش عرضه كند، اگر آن را پذيرفت، مؤمن است.

كامل الزيارات : 193 عن أبي بكر الحضرميّ .

حديث1403

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كُنتُ عِندَ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ جالِسًا إذ جاءَ راكِبٌ أناخَ بَعيرَهُ ، ثُمَّ أقبَلَ حَتّى دَفَعَ إلَيهِ كِتابًا ، فَلَمّا قَرَأَهُ قالَ : ما يُريدُ مِنّا المُهَلَّبُ ؟! فَوَاللّه ِ ، ما عِندَنا اليَومَ مِن دُنيا ، ولا لَنا مِن سُلطانٍ . فَقالَ : جَعَلَنِي اللّه ُ فِداكَ ،

إنَّهُ مَن أرادَ الدُّنيا وَالآخِرَةَ فَهُوَ عِندَكُم أهلَ البَيتِ . قالَ : ما شاءَ اللّه ُ ، أما إنَّهُ مَن أحَبَّنا فِي اللّه ِ نَفَعَهُ اللّه ُ بِحُبِّنا ، ومَن أحَبَّنا لِغَيرِ اللّه ِ فَإِنَّ اللّه َ يَقضي فِي الاُمورِ مايَشاءُ . إنَّما حُبُّنا أهلَ البَيتِ شَيءٌ يَكتُبُهُ اللّه ُ في قَلبِ العَبدِ ، فَمَن كَتَبَهُ اللّه ُ في قَلبِهِ لَم يَستَطِع أحَدٌ (أن) يَمحُوَهُ ، أما سَمِعتَ اللّه َ يَقولُ : «اُولئِكَ كَتَبَ في قُلوبِهِمُ الإِيمانَ وأيَّدَهُم بِروحٍ مِنهُ

على بن محمّد بن بشر: در خدمت محمّد بن على نشسته بودم كه سواره اى از راه رسيد و شترش را خواباند و سپس جلو آمد و نامه اى به آن حضرت داد. چون حضرت نامه را خواند، فرمود: مهلّب از ما چه مى خواهد؟! به خدا سوگند كه

امروز نه دنيايى در دست ماست و نه قدرتى داريم. او گفت: خدا مرا فداى شما كند، هر كه دنيا و آخرت را بخواهد، نزد شما خاندان است. حضرت

فرمود: هر چه خدا بخواهد. بدانيد كه هركس به خاطر خدا، ما را دوست بدارد خداوند به واسطه اين محبّت به ما، او را سود بخشد و هر كه ما را براى غير خدا دوست بدارد، خداوند هر طور بخواهد، عمل خواهد كرد. دوست داشتن ما اهل بيت چيزى است كه خداوند آن را در (صفحه) دل بنده رقم مى زند، پس هركس كه خداوند اين محبّت را در دل او رقم زند، كسى نمى تواند آن را پاك كند. نشنيده اى كه خداوند مى فرمايد: «در دل اينهاست كه خدا ايمان را نوشته و آن را با روحى از جانب خود تأييد كرده است» تا آخر آيه. بنابراين، دوست داشتن ما اهل بيت [از بُن] ايمان است.

المجادلة : 22 .

حديث1404

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : لا تَزولُ قَدَما عَبدٍ حَتّى يُسأَلَ عَن أربَعَةٍ : عَن جَسَدِهِ فيما أبلاهُ ، وعُمُرِهِ فيما أفناهُ ، ومالِهِ مِن أينَ اكتَسَبَهُ وفيما أنفَقَهُ ، وعَن حُبِّ أهلِ البَيتِ . فَقيلَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فَما عَلامَةُ حُبِّكُم ؟ فَضَرَبَ صلي الله عليه و آله بِيَدِهِ عَلى مَنكِبِ عَلِيٍّ

ابو برزه: رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: [در روز قيامت] هيچ بنده اى قدم از جاى خود بر ندارد تا اين كه درباره چهار چيز از او سؤال

شود: از جسمش كه در چه راه آن را فرسوده است، از عمرش كه در چه راه صرف كرده است، از مالش كه از كجا آورده و در چه راه خرج كرده است و از محبّت نسبت به ما خاندان، عرض شد: اى رسول خدا! نشانه دوست داشتن شما چيست؟ حضرت دست خود را بر شانه على زد.

المعجم الأوسط : 2 / 348 / 2191 ، وراجع المناقب للخوارزميّ : 77 / 59 .

حديث1405

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حَدَّثَني أبي قالَ : كُنتُ عِندَ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليهماالسلام فَقَدَّمَ إلَينا طَعامًا ما أكَلتُ طَعامًا مِثلَهُ قَطُّ ، فَقالَ لي : يا سَديرُ ، كَيفَ رَأَيتَ طَعامَنا هذا ؟

قُلتُ : بِأَبي أنتَ واُمّي يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، ماأكَلتُ مِثلَهُ قَطُّ ، ولا أظُنُّ آكُلُ

أبَدًا مِثلَهُ . ثُمَّ إنَّ عَيني تَغَرغَرَت فَبَكَيتُ ، فَقالَ : يا سَديرُ ، ما يُبكيكَ ؟ قُلتُ : يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، ذَكَرتُ آيَةً في كِتابِ اللّه ِ تَعالى . قالَ : وما هِيَ ؟ قُلتُ : قَولُ اللّه ِ في كِتابِهِ : «ثُمَّ لَتُسأَلُنَّ يَومَئِذٍ عَنِ النَّعيمِ

حنان بن سدير: پدرم به من گفت: نزد جعفر بن محمّد عليهماالسلامبودم. آن حضرت غذايى در برابرم نهاد كه هرگز غذايى مانند آن نخورده بودم. پس به من فرمود: اى سدير! غذاى ما را چگونه يافتى؟ عرض كردم: پدر و مادرم

فدايت اى پسر پيامبر خدا، تاكنون چنين غذايى نخورده ام و گمان هم نمى كنم كه ديگر غذايى مانند آن بخورم. آن گاه چشمانم پر از اشك شد و گريستم.

فرمود: اى سدير! چرا گريه مى كنى؟ عرض كردم: يابن رسول اللّه ، آيه اى از كتاب خدا را به ياد آوردم. فرمود: كدام آيه؟ عرض كردم: اين آيه «سپس در آن روز از نعمت بازخواست مى شويد». مى ترسم اين غذا جزو همان نعمتى باشد كه خداوند درباره آن بازخواست مى كند. حضرت خنده اى كرد به طورى كه دندانهاى عقلش نمايان شد، سپس فرمود: اى سدير، از تو، نه درباره خوراك لذيذ سؤال خواهد شد و نه درباره جامه نرم و نه درباره بوى خوش، بلكه اينها براى ما آفريده شده و ما براى استفاده از آنها خلق شده ايم و ما بايد در آنها به طاعت خدا عمل كنيم. عرض كردم: پدر و مادرم فدايت اى پسر پيامبر خدا، پس آن نعمت كدام است؟ فرمود: دوستى على و عترت او؛ در روز قيامت خداوند مى پرسد: در برابر نعمت دوستى على و عترت او كه آن را به شما عطا كردم چگونه شكر مرا به جا آورديد.

التكاثر : 8 .

حديث1406

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في قَولِهِ تَعالى : «ما جَعَلَ اللّه ُ لِرَجُلٍ مِن قَلبَينِ في جَوفِهِ» _ : قالَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام : لا يَجتَمِعُ حُبُّنا وحُبُّ عَدُوِّنا في جَوفِ إنسانٍ ، إنَّ اللّه َ لَم يَجعَل لِرَجُلٍ مِن قَلبَينِ في جَوفِهِ فَيُحِبَّ هذا ويُبغِضَ هذا ، فَأَمّا مُحِبُّنا فَيُخلِصُ الحُبَّ لَنا كَما يَخلُصُ الذَّهَبُ بِالنّارِ لا كَدَرَ فيهِ ، فَمَن أرادَ أن يَعلَمَ حُبَّنا فَليَمتَحِن قَلبَهُ ، فَإِن شارَكَهُ في حُبِّنا حُبُّ عَدُوِّنا فَلَيسَ مِنّا ولَسنا مِنهُ ، وَاللّه

ُ عَدُوُّهُم وجَبرَئيلُ وميكائيلُ ، وَاللّه ُ عَدُوٌّ لِلكافِرينَ

ابوجارود از امام باقر عليه السلام _ درباره آيه «خدا براى هيچ مردى در درونش دو دل ننهاده است» _ : على بن ابى طالب عليه السلامفرمود: دوست داشتن ما و دوست داشتن دشمن ما، در دل يك انسان با هم جمع نمى شوند [زيرا ]خداوند براى هيچ مردى در درونش، دو دل ننهاده است كه با اين يكى دوست بدارد و با آن يكى دشمن بدارد. دوستدار ما دوستيش را نسبت به ما خالص مى گرداند همان گونه كه طلا با آتش خالص مى گردد و ناخالصيش گرفته مى شود. پس، هركه مى خواهد محبتش را نسبت به ما بداند دل خود را بيازمايد، اگر در كنار محبّت ما دشمن ما را نيز دوست داشت بداند كه نه او از ماست و نه ما از اوييم و خدا و جبرئيل و ميكائيل دشمن اوست و خداوند دشمن كافران مى باشد.

تفسير القمّيّ : 2 / 171 .

حديث1407

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لِمَن قالَ لَهُ : إنَّ فُلانًا يُواليكُم إلاّ أنَّهُ يَضعُفُ عَنِ البَراءَةِ مِن عَدُوِّكُم _ : هَيهاتَ ، كَذَبَ مَنِ ادَّعى مَحَبَّتَنا ولَم يَتَبَرَّأ مِن عَدُوِّنا

امام صادق عليه السلام _ در جواب كسى كه عرض كرد: فلانى شما را دوست مى دارد منتهى در برائت از دشمن شما ضعيف است _ : هيهات؛ دروغ مى گويد كسى كه دم از محبّت ما مى زند، ولى از دشمن ما بيزارى نمى جويد.

مستطرفات السرائر : 149 / 2 .

حديث1408

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كُنتُ جالِسًا عِندَ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام فَأَتاهُ رَجُلٌ فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ إنّي لاَُحِبُّكَ فِي السِّرِّ كَما اُحِبُّكَ فِي العَلانِيَةِ ، قالَ : فَنَكَتَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلامالأَرضَ بِعودٍ كانَ في يَدِهِ ساعَةً ، ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ : كَذَبتَ وَاللّه ِ ، ما أعرِفُ وَجهَكَ فِي الوُجوهِ ، ولاَ اسمَكَ فِي الأَسماءِ .

فَعَجِبتُ مِن ذلِكَ عَجَبًا شَديدًا ، فَلَم أبرَح حَتّى أتاهُ رَجُلٌ آخَرُ فَقالَ : وَاللّه ِ يا أميرَ المُؤمِنينَ ، إنّي لاَُحِبُّكَ فِي السِّرِّ كَما اُحِبُّكَ فِي العَلانِيَةِ ، فَنَكَتَ بِعودِهِ ذلِكَ فِي الأَرضِ طَويلاً ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ فَقالَ : صَدَقتَ ، إنّ طينَتَنا طينَةٌ مَرحومَةٌ ، أخَذَ اللّه ُ ميثاقَها يَومَ أخَذَ الميثاقَ ، فَلا يَشُذُّ مِنها شاذٌّ ، ولا يَدخُلُ

فيها داخِلٌ إلى يَومِ القِيامَةِ . أما إنَّهُ فَاتَّخِذ لِلفاقَةِ جِلبابًا ، فَإِنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يَقولُ : الفاقَةُ إلى مُحِبّيكَ أسرَعُ مِنَ السَّيلِ المُنحَدِرِ مِن أعلَى الوادي إلى أسفَلِهِ

اصبغ بن نباته: در خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام نشسته بودم كه مردى آمد و عرض كرد: اى اميرالمؤمنين! من تو را در باطن همان قدر دوست دارم كه در ظاهر دوستت مى دارم. اصبغ مى گويد: اميرالمؤمنين عليه السلام با نوك چوبى كه در دست داشت مدتى متفكرانه به زمين زد و آن گاه سر برداشت و فرمود: به خدا كه دروغ مى گويى، من نه چهره تو را در ميان چهره ها (ى دوستدارانم) مى بينم و نه نامت را در ميان نامها.

من از اين سخن سخت تعجب كردم. چندى نگذشت كه مرد ديگرى آمد و عرض كرد: به خدا قسم اى اميرالمؤمنين من تو را در باطن همان گونه دوست دارم كه در ظاهر دوستت مى دارم. حضرت اين بار نيز با نوك همان چوبش مدت طولانى به زمين زد و سپس سرش را بلند كرد و فرمود: راست

مى گويى، به راستى كه طينت ما طينتى رحمت شده است، خداوند در روز پيمان گيرى پيمانش را گرفت، بنابراين، تا روز قيامت نه عضوى از آن جدا شود و نه بيگانه اى وارد آن گردد. هان! پس، بالاپوشى براى فقر برگير؛ زيرا كه شنيدم رسول خدا صلي الله عليه و آله مى فرمايد: حركت فقر به سوى دوستداران تو، شتابنده تر است از حركت سيل از بالاى دره به پايين آن.

أمالي الطوسيّ : 409 / 921 ، وراجع بصائر الدرجات : 390 و391 ، الاختصاص : 311 و 312 .

حديث1409

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حُبُّ أهلِ بَيتي وذُرِّيَّتِي استِكمالُ الدّينِ

پيامبر خدا

صلي الله عليه و آله : دوست داشتن اهل بيت من و فرزندانم، كمال دين است.

أمالي الصدوق : 161 / 1 عن الحسن بن عبد اللّه عن أبيه عن جدّه الإمام الحسن عليه السلام .

حديث1410

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

فَضلُ عَشيرَتي وأهلِ بَيتي وذُرِّيَّتي كَفَضلِ الماءِ عَلى كُلِّ شَيءٍ ، بِالماءِ يَبقى كُلٌّ ويَحيى كَما قالَ رَبّي تبارَكَ وتَعالى : «وجَعَلنا مِنَ المَاءِ كُلَّ شَيءٍ حَيٍّ أفَلا يُؤمِنونَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : برترى خاندان و اهل بيت و ذريّه من، مانند برترى آب بر

چيزهاى ديگر است. با آب است كه همه چيز باقى و زنده مى ماند، چنان كه خداى تبارك و تعالى فرموده: «و هر چيز زنده اى را از آب پديد آورديم. آيا ايمان نمى آورند؟» . با محبّت اهل بيت و خاندان و ذريّه من است كه دين كامل مى شود.

الأنبياء : 30 .

حديث1411

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

شَفاعَتي لاُِمَّتي مَن أحَبَّ أهلَ بَيتي ، وهُم شيعَتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : شفاعت من از امتم شامل كسانى مى شود كه اهل بيت مرا دوست داشته باشند و آنان شيعيان من هستند.

تاريخ بغداد : 2 / 146 عن الإمام عليّ عليه السلام .

حديث1412

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1422

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَرِدُ عَلَيَّ الحَوضَ أهلُ بَيتي ومَن أحَبَّهُم مِن اُمَّتي كَهاتَينِ _ يَعنِي السَّبّابَتَينِ _

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اهل بيت من و كسانى از امّت من كه آنان را دوست دارند مانند اين دو _ يعنى دو انگشت اشاره كه در پهلوى هم قرار گرفته باشند _ در كنار حوض كوثر بر من وارد مى شوند.

مقاتل الطالبيّين : 76 ، شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : 16 / 45 كلاهما عن سفيان عن الإمام الحسن عليه السلام ، ذخائر العقبى : 18 ، كتاب الغارات : 2 / 586 عن الإمام الحسن عليه السلام ، وراجع مناقب الإمام أميرالمؤمنين عليه السلامللكوفيّ : 2 / 129 / 614 .

حديث1423

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّني وأهَلَ بَيتي كُنّا نَحنُ وهُوَ كَهاتَينِ _ وأشارَ بِالسَّبّابَةِ وَالوُسطى _

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه من و اهل بيتم را دوست داشته باشد، ما و او مانند اين دو _ حضرت انگشت اشاره و ميانه خود را نشان داد _ خواهيم بود.

كفاية الأثر : 35 عن أبي ذرّ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن رَزَقَهُ اللّه ُ حُبَّ الأَئِمَّةِ مِن أهلِ بَيتي فَقَد أصابَ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ ، فَلا يَشُكَّنَّ أحَدٌ أنَّهُ فِي الجَنَّةِ ، فَإِنَّ في حُبِّ أهلِ بَيتي عِشرينَ خَصلَةً ، عَشرٌ مِنها فِي الدُّنيا ، وعَشرٌ مِنها فِي الآخِرَةِ .

أمَّا الَّتي فِي الدُّنيا : فَالزُّهدُ ، وَالحِرصُ عَلَى العَمَلِ ، وَالوَرَعُ فِي الدّينِ ، وَالرَّغبَةُ فِي العِبادَةِ ، وَالتَّوبَةُ قَبلَ المَوتِ ، وَالنَّشاطُ في قِيامِ اللَّيلِ ،

وَاليَأسُ مِمّا في أيدِي النّاسِ، وَالحِفظُ لِأَمرِ اللّه ِ ونَهيِهِ عَزَّوجَلَّ، وَالتّاسِعَةُ بُغضُ الدُّنيا، وَالعاشِرَةُ السَّخاءُ .

وأمَّا الَّتي فِي الآخِرَةِ : فَلا يُنشَرُ لَهُ ديوانٌ ، ولا يُنصَبُ لَهُ ميزانٌ ، ويُعطى كِتابَهُ بِيَمينِهِ ، وتُكتَبُ لَهُ بَراءَةٌ مِنَ النّارِ ، ويَبيَضُّ وَجهُهُ ، ويُكسى مِن حُلَلِ الجَنَّةِ ، ويُشَفَّعُ في مِائَةٍ مِن أهلِ بَيتِهِ ، ويَنظُرُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ إلَيهِ بِالرَّحمَةِ ، ويُتَوَّجُ مِن تيجانِ الجَنَّةِ، وَالعاشِرَةُ يَدخُلُ الجَنَّةَ بِغَيرِ حِسابٍ، فَطوبى لِمُحِبّي أهلِ بَيتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه خداوند، محبّت اهل بيت مرا روزيش كند، بى گمان به خير دنيا و آخرت رسيده است و در اين كه او اهل بهشت است، احدى نبايد شكّ كند؛ زيرا دوست داشتن اهل بيت من، بيست نتيجه به بار مى آورد: ده تا در دنيا و ده تا در آخرت:

اما نتايج آن در دنيا عبارتند از: زهد، شوق به كار و عمل، پارسايى در دين، رغبت به عبادت، توبه پيش از مرگ، نشاط در شب زنده دارى، چشم بركندن از آن چه مردم دارند، حفظ اوامر و نواهى خداوند عز و جل، نهم: دشمن داشتن دنيا و دهم: سخاوت و بخشندگى .

و اما نتايج آن در آخرت: نامه اعمالى برايش گشوده نمى شود، ميزانى برايش برپا نمى شود، نامه اعمالش به دست راست او داده مى شود، برات آزادى از آتش دوزخ برايش نوشته مى شود، رو سفيد مى شود، از جامه هاى بهشت بر قامت او پوشيده مى شود، شفاعت او درباره صدنفر از خانواده اش پذيرفته مى گردد، خداوند

عز و جل به او با مهر و رحمت مى نگرد، از تاجهاى بهشت بر سرش مى نهند و دهم اين كه بدون حساب رسى به بهشت مى رود.

پس خوشا به حال دوستداران اهل بيت من.

الخصال : 515 / 1 عن أبي سعيد الخدريّ ، روضة الواعظين : 298 وفيه «الحرص على العلم» .

حديث1431

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ شَهيدًا .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مَغفورًا لَهُ .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ تائِبًا .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مُؤمِنًا مُستَكمِلَ الإِيمانِ .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ المَوتِ بِالجَنَّةِ ثُمَّ مُنكَرٌ ونَكيرٌ .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ يُزَفُّ إلَى الجَنَّةِ كَما تُزَفُّ العَروسُ إلى بَيتِ زَوجِها .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ في قَبرِهِ بابانِ إلَى الجَنَّةِ .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللّه ُ قَبرَهُ مَزارَ مَلائِكَةِ الرَّحمَةِ .

ألا ومَن ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله ماتَ عَلَى السُّنَّةِ وَالجَماعَةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه با دوستى آل محمّد بميرد، شهيد از دنيا رفته است.

بدانيد كه هركس با دوستى آل محمّد بميرد، آمرزيده از دنيا رفته است.

بدانيد كه هركس با دوستى آل محمّد بميرد، توبه گر از دنيا رفته است.

بدانيد كه هركس با دوستى

آل محمّد بميرد، مؤمن و با ايمان كامل از دنيا رفته است.

بدانيد كه هركس با دوستى آل محمّد بميرد، ابتدا فرشته مرگ و سپس منكر و نكير، مژده بهشت به او دهند.

بدانيد كه هركس با دوستى آل محمّد بميرد، همان گونه كه عروس را به خانه شوهرش مى فرستند،او را به سوى بهشت روانه كنند.

حديث1437

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يُبغِضُنا إلاّ مَن خَبُثَت وِلادَتُهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ما را دشمن ندارد مگر كسى كه ناپاكزاده باشد.

أمالي الصدوق : 384 / 14 ، علل الشرائع : 141 / 3 عن زيد بن عليّ بن الحسين عن أبيه عن آبائه عليهم السلام ، الفقيه : 1 / 96 / 203 عن الإمام الصادق عليه السلام وزاد «أو حملت به اُمّه في حيضها» .

حديث1438

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيلَةَ عُرِجَ بي إلَى السَّماءِ رَأَيتُ عَلى بابِ الجَنَّةِ مَكتوبًا : لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ ، مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّه ِ ، عَلِيٌّ حَبيبُ اللّه ِ ، وَالحَسَنُ وَالحُسَينُ صَفوَةُ اللّه ِ ، فاطِمَةُ خِيَرَةُ اللّه ِ ، عَلى باغِضِهِم لَعنَةُ اللّه ِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : شبى كه مرا به معراج بردند، ديدم كه بر در بهشت نوشته شده است: معبودى جز اللّه نيست، محمّد رسول خداست، على حبيب خداست، حسن وحسين برگزيده خدايند، فاطمه منتخب خداست، لعنت خدا بر دشمن آنان باد.

تاريخ بغداد : 1 / 259 وفيه «حبّ اللّه » والصحيح ما أثبتناه كما في سائر المصادر ، تهذيب تاريخ دمشق : 4 / 322 ، المناقب للخوارزميّ : 302 / 297 ، فرائد السمطين : 2 / 74 / 396 ، أمالي الطوسيّ : 355 / 737 ، كشف الغمّة : 1 / 94 ، كشف اليقين : 449 / 551 كلّها عن ابن عبّاس ، وراجع الفضائل لشاذان بن جبرئيل : 71 .

حديث1439

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَمّا اُسرِيَ بي إلَى السَّماءِ رَأَيتُ عَلى بابِ الجَنَّةِ مَكتوبًا بِالذَّهَبِ : لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ ، مُحَمَّدٌ حَبيبُ اللّه ِ ، عَلِيٌّ وَلِيُّ اللّه ِ ، فاطِمَةُ أمَةُ اللّه ِ ، الحَسَنُ وَالحُسَينُ صَفوَةُ اللّه ِ ، عَلى مُبغِضيهِم لَعنَةُ اللّه ِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : شبى كه مرا به آسمان بردند ديدم كه بر در بهشت با زر نوشته شده است: معبودى جز اللّه نيست، محمّد حبيب خداست، على ولىّ خداست، فاطمه كنيز خداست، حسن و حسين برگزيده خدايند؛ لعنت خدا بر دشمنان آنان باد.

مقتل الحسين للخوارزميّ : 1 / 108 ، الخصال : 324 / 10 ، مائة منقبة : 109 / 54 كلّها عن إسماعيل ابن موسى عن آبائه عليهم السلام .

حديث1440

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ لِكُلِّ بَني أبٍ عَصَبَةً يَنتَمونَ إلَيها إلاّ وُلدَ فاطِمَةَ ، فَأَنَا وَلِيُّهُم وأنَا عَصَبَتُهُم ، وهُم عِترَتي خُلِقوا مِن طينَتي ، وَيلٌ لِلمُكَذِّبينَ بِفَضلِهِم ، مَن أحَبَّهُم أحَبَّهُ اللّه ُ ، ومَن أبغَضَهُم أبغَضَهُ اللّه ُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : فرزندان هر پدرى براى خود، قوم و طايفه اى دارند كه خود را به او نسبت مى دهند، مگر فرزندان فاطمه كه من ولّى و قوم آنها هستم و آنان عترت منند و از طينت من آفريده شده اند. واى بر كسانى كه فضيلت آنان را تكذيب كنند؛ هر كه آنها را دوست بدارد، خداوند دوستش بدارد و هركه

ايشان را دشمن بدارد خداوند او

را دشمن بدارد.

كنزالعمّال : 12 / 98 / 34168 عن ابن عساكر عن جابر ؛ بشارة المصطفى : 40 عن جابر .

حديث1441

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ألا ومَن أبغَضَ آلَ مُحَمَّدٍ جاءَ يَومَ القِيامَةِ مَكتوبًا بَينَ عَينَيهِ : آئِسٌ مِن رَحمَةِ اللّه ِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بدانيد كه هر كس آل محمّد را دشمن بدارد، روز قيامت در حالى بيايد كه بر پيشانيش نوشته شده است: محروم از رحمت خدا.

المناقب للخوارزميّ : 73 / 51 ، مقتل الحسين للخوارزميّ : 1 / 40 ، مائة منقبة : 150 / 95 كلّها عن ابن عمر ، الكشّاف : 3 / 403 مرسلاً ، فرائد السمطين : 2 / 256 / 524 ، بشارة المصطفى : 197 ، العمدة : 54 / 52 كلّها عن جرير بن عبد اللّه ، إحقاق الحقّ : 9 / 487 وفي بعضها «ألا ومن مات على بغض آل محمّد . . .» .

حديث1442

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أبغَضَنا أهلَ البَيتِ فَهُوَ مُنافِقٌ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه ما اهل بيت را دشمن بدارد، او منافق است.

فضائل الصحابة لابن حنبل : 2 / 661 / 1126 ، الدرّ المنثور : 7 / 349 نقلاً عن ابن عديّ ، المناقب لابن شهرآشوب : 3 / 205 ، كشف الغمّة : 1 / 47 كلّها عن أبي سعيد .

حديث1443

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يُحِبُّنا أهلَ البَيتِ إلاّ مُؤمِنٌ تَقِيٌّ ، ولا يُبغِضُنا إلاّ مُنافِقٌ شَقِيٌّ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ما اهل بيت را، جز مؤمن پرهيزگار دوست ندارد و كسى جز منافق بدبخت دشمنمان نمى دارد.

ذخائر العقبى : 18 عن جابر بن عبد اللّه ، كفاية الأثر : 110 عن واثلة بن الأسقع .

حديث1444

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

وَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ ، لا تُفارِقُ روحٌ جَسَدَ صاحِبِها حَتّى يَأكُلَ مِن ثَمَرِ الجَنَّةِ أو مِن شَجَرِ الزَّقّومِ ، وحَتّى يَرى مَلَكَ المَوتِ ، ويَراني ويَرى عَلِيًّا وفاطِمَةَ وَالحَسَنَ وَالحُسَينَ ، فَإِن كانَ يُحِبُّنا قُلتُ : يا مَلَكَ المَوتِ ، اِرفَق بِهِ فَإِنَّهُ كانَ يُحِبُّني وأهلَ بَيتي ، وإن كانَ يُبغِضُني ويُبغِضُ أهلَ بَيتي قُلتُ : يا مَلَكَ المَوتِ ، شَدِّد عَلَيهِ فَإِنَّهُ كانَ يُبغِضُني ويُبغِضُ أهلَ بَيتي . لا يُحِبُّنا إلاّ مُؤمِنٌ ، ولا يُبغِضُنا إلاّ مُنافِقٌ شَقِيٌّ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : سوگند به آن كه جانم در دست اوست، هر روحى از پيكر خود جدا شود بى گمان از ميوه بهشت يا از درخت زقوم خواهد خورد و ملك الموت را خواهد ديد و من و على و فاطمه و حسن و حسين را مشاهده خواهد كرد. اگر دوستدار ما باشد، من خواهم گفت: اى ملك الموت! با او مدارا كن؛ زيرا كه وى دوستدار من و اهل بيت من بوده است و اگر با من و اهل بيتم دشمنى مى ورزيده است، خواهم گفت: اى ملك الموت! بر او

سخت گير؛ زيرا كه وى من و اهل بيتم را دشمن مى داشته است. ما را جز مؤمن دوست نمى دارد و كسى جز منافق شوربخت، با ما بغض نمى ورزد.

مقتل الحسين للخوارزميّ : 1 / 109 عن زيد بن عليّ عن آبائه عليهم السلام .

حرام كرده است، حلال شمارد و كسى كه حرامهاى خدا را روا گرداند.

المستدرك على الصحيحين : 2 / 572 / 3940 عن عبيداللّه بن عبد الرحمن بن عبد اللّه بن موهب عن عليّ بن الحسين عن أبيه عن جدّه عليهم السلام ، وراجع المعجم الكبير : 3 / 126 / 2883 ، المعجم الأوسط

: 2 / 186 / 1667 عن عائشة ، شرح الأخبار : 2 / 494 / 878 عن سفيان الثوريّ بإسناده عن رسول اللّه صلي الله عليه و آله ، الخصال : 338 / 41 عن عبد اللّه بن ميمون عن جعفر بن محمّد عن أبيه عن الإمام عليّ بن الحسين عليهم السلام .

حديث1461

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَمسَةٌ لَعَنتُهُم وكُلُّ نَبِيٍّ مُجابٍ : الزّائِدُ في كِتابِ اللّه ِ ، وَالتّارِكُ لِسُنَّتي ، وَالمُكَذِّبُ بِقَدَرِ اللّه ِ ، وَالمُستَحِلُّ مِن عِترَتي ما حَرَّمَ اللّه ُ ، وَالمُستَأثِرُ بِالفَيءِ (و) المُستَحِلُّ لَهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : پنج نفرند كه من و هر پيامبر مستجاب الدعوه اى آنان را لعنت كرده ايم: كسى كه به كتاب خدا چيزى بيفزايد، كسى كه سنّت مرا فروگذارد، كسى كه تقدير خدا را باور نداشته باشد، كسى كه آن چه را خدا درباره عترتم حرام كرده، حلال شمارد و كسى كه غنايم را [كه حقّ همه مسلمانان است] به خود اختصاص دهد و آن را براى خود روا شمارد.

الكافي : 2 / 293 / 14 عن ميسّر عن أبيه عن أبي جعفر عليه السلام .

حديث1462

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَى اليَهودِ أن قالوا : عُزَيرٌ اِبنُ اللّه ِ ، وَاشتَدَّ غَضَبُهُ عَلَى النَّصارى أن قالُوا : المَسيحُ ابنُ اللّه ِ ، و إنَّ اللّه َ اشتَدَّ غَضَبُهُ عَلى مَن أراق دَمي و آذاني في عِترَتي

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند عز و جل بر يهود به شدت خشم گرفت، چون گفتند: عزير پسر خداست و بر نصارى به شدت خشم گرفت، چون گفتند: مسيح پسر خداست. و خشم خدا سخت باشد بر كسى كه با ريختن خون و آزردن عترت من، [در واقع] خون مرا بريزد و مرا بيازارد.

كنزالعمّال : 1 / 267 /

1343 نقلاً عن ابن النجّار عن أبي سعيد الخدريّ .

حديث1463

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ حَرَّمَ الجَنَّةَ عَلى مَن ظَلَمَ أهلَ بَيتي أو قاتَلَهم أو أغارَ عَلَيهِم أو سَبَّهُم

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند بهشت را بر كسى كه به اهل بيت من ستم كند يا با آنان بجنگد، يا ايشان را مورد تاخت و تاز قرار دهد، يا ناسزايشان گويد، حرام كرده است.

ذخائر العقبى : 20 ، ينابيع المودّة : 2 / 119 / 344 وفيهما «أخرجه الإمام عليّ بن موسى الرضا عليه السلامعن الإمام عليّ عليه السلام» .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أبشِروا ثُمَّ أبشِروا _ ثَلاثَ مَرّاتٍ _ إنَّما مَثَلُ اُمَّتي كَمَثَلِ غَيثٍ لا يُدرى أوَّلُهُ خَيرٌ أم آخِرُهُ . إنَّما مَثَلُ اُمَّتي كَمَثَلِ حَديقَةٍ اُطعِمَ مِنها فَوجٌ عامًا ، ثُمَّ اُطِعمَ مِنها فَوجٌ عامًا ، لَعَلَّ آخِرَها فَوجٌ يَكونُ أعرَضَها بَحرًا وأعمَقَها طولاً وفَرعًا وأحسَنَها حُبًّا (جَناءً _ خ ل) . وكَيفَ تَهلِكُ اُمَّةٌ أنَا

أوَّلُها وَاثنا عَشَرَ مِن بَعدي مِنَ السُّعَداءِ واُولُو الأَلبابِ وَالمَسيحُ عيسَى بنُ مَريَمَ آخِرُها ؟! ولكِن يَهلِكُ مَن بَينَ ذلِكَ نَتجَ الهَرجِ ، لَيسوا مِنّي ولَستُ مِنهُم

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بشارت، بشارت _ سه بار فرمود _ حكايت امّت من، در حقيقت، حكايت بارانى است كه معلوم نيست آغازش بهتر است يا فرجامش. حكايت امّت من، در حقيقت، حكايت باغى است كه يك سال گروهى را ميوه مى دهد و سال بعد گروهى ديگر را. و شايد در آخر آن باغ، عدّه اى باشند كه

آن جا داراى نهرى

گسترده تر وطول وعرضى پهناورتر وميوه هايى [دوستى] نيكوترباشد.

چگونه هلاك شود امّتى كه آغازش من هستم و بعد از من، دوازده نفر انسان سعادتمند و خردمند هستند و مسيح، عيسى بن مريم در آخر آن قرار دارد؟! اما از بين اين امّت كسانى كه دست به فتنه و كشتار زنند، نابود مى شوند. اينان از من نيستند و من از آنان نمى باشم.

عيون أخبار الرضا عليه السلام : 1/52/18 ، الخصال : 476/39 ، كمال الدين : 269 / 14 كلّها عن الحسين بن زيد عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، كفاية الأثر : 231 عن يحيى بن جعدة بن هُبيرة عن الحسين بن عليّ ، وراجع العمدة : 432/906 عن مسعدة عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه عليهم السلام .

حديث1477

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أيُّهَا النّاسُ ، إنّا أهلَ البَيتِ عَصَمَنَا اللّه ُ مِن أن نَكونَ مَفتونينَ أو فاتِنينَ أو مُفتَّنينَ أو كَذّابينَ (كاذِبينَ _ خ ل) أو كاهِنينَ أو ساحِرينَ أو عائِقينَ (عائِفينَ _ خ ل) أو خائِنينَ (خائِبينَ _ خ ل) أو زاجِرينَ أو مُبتَدِعينَ أو مُرتابينَ أو صادِفينَ (صادّينَ _ خ ل) عَنِ الخَلقِ (أو _ خ ل) مُنافِقينَ ، فَمَن كانَ فيهِ شَيءٌ مِن هذِهِ الخِصالِ فَلَيسَ مِنّا (مِنّي _ خ ل) ولا أنَا مِنهُ ، وَاللّه ُ مِنهُ بَريءٌ ونَحنُ مِنهُ بُرَآءُ ، وَمن بَرِئَ اللّه ُ مِنهُ أدخَلَهُ جَهَنَّمَ وبِئسَ المِهادُ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَمّا بَعَثَ اللّه ُ نوحا إلى قَومِهِ بَعَثَهُ وهُوَ ابنُ خَمسينَ ومِئَتَي سَنَةٍ ، فَلَبِثَ في قَومِهِ ألفَ سَنَةٍ إلاّ خَمسينَ عاما ، وبَقِيَ بَعدَ الطّوفانِ خَمسينَ ومِئَتَي سَنَةٍ ، فَلَمّا أتاهُ مَلَكُ المَوتِ قالَ : يا نوحُ ، يا أكبَرَ الأَنبِياء ويا طَويلَ العُمُرِ ويا مُجابَ الدَّعوَةِ ، كَيفَ رَأَيتَ الدُّنيا؟ قالَ : مِثلَ رَجُلٍ بُنِيَ لَهُ بَيتٌ لَهُ بابانِ فَدَخَلَ مِن واحِدٍ وخَرَجَ مِنَ الآخَرِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَو أنَّ عَبدا عَبَدَ اللّه َ سَبعَةَ آلافِ سَنَةٍ _ وهُوَ عُمُرُ الدُّنيا _ ثُمَّ أتَى اللّه َ يُبغِضُ عَلِي بنَ أبي طالِب جاحِدا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اگر بنده اى به اندازه عمر دنيا كه هفت هزار سال است ، خدا را عبادت كند ، ولى با بغض نسبت به على بن ابى طالب و انكار حقّ او و شكستن

پيمان ولايت او بر خداوند در آيد ، خدا خوبى هايش را نابود مى كند و بينى اش را مى بُرد.

في الطبعة المعتمدة : «جاهدا» ، والتصويب من طبعة مركز الغدير .

حديث1520

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في حَديثِ إنذارِ العَشيرَةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : _ در حديث انذار عشيره _ : اى فرزندان عبد المطّلب ! به خدا سوگند، من در ميان عرب ، جوانى را نمى شناسم كه براى قوم خويش ، بهتر از آن چيزى آورده باشد كه من براى شما آورده ام. من ، خير دنيا و آخرت را براى شما آورده ام .

لمّا نزلت الآية الكريمة

حديث1521

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ لايَظلِمُ مُؤمِنا حَسَنَةً ؛ يُعطى بِها فِي الدُّنيا ويُجزى بِها فِي

الآخِرَةِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، هيچ كار نيكى از مؤمن را ناديده نمى گيرد ؛ بلكه به ازاىِ آن در دنيا عطا مى شود و در آخرت ، پاداش مى يابد.

صحيح مسلم : ج 4 ص 2162 ح 56 ، مشكاة المصابيح : ج 2 ص 648 ح 5159 ، مسند ابن حنبل : ج 4 ص 252 ح 12266 ، مسند الطيالسي : ص 269 ح 2011 ، الزهد لابن المبارك : ص 111 ح 327 كلّها عن أنس وفيهما «حسنته» بدل «حسنة» وفي الثلاثة الأخيرة «يثاب عليها الرزق» بدل «يعطى بها» ، كنز العمّال : ج 1 ص 68 ح 262 .

حديث1522

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أعظَمُ النّاسِ هَمّا ، المُؤمِنُ الَّذي يَهُمُّ بِأَمرِ دُنياهُ وأمرِ آخِرَتِهِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : با همّت ترينِ مردم، مؤمن است كه به كار دنيا و آخرتش اهتمام مى ورزد.

سنن ابن ماجة : ج 2 ص 725 ح 2143 ، الهمّ والحزن لابن أبي الدنيا : ص 75 ح 109 ، الفردوس : ج 1 ص 359 ح 1449 كلّها عن أنس ، كنز العمّال : ج 1 ص 144 ح 702 .

حديث1523

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيسَ خَيرُكُم مَن تَرَكَ الدُّنيا لِلآخِرَةِ ولاَ الآخِرَةَ لِلدُّنيا ، ولكِن خَيرُكُم مَن أخَذَ مِن هذِهِ وهذِهِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بهترينِ شما كسى نيست كه دنيا را براى آخرت يا آخرت را براى دنيا ترك كند ؛ بلكه بهترينِ شما كسى است كه از اين هر دو ، بهره گيرد.

ربيع الأبرار : ج 1 ص 53 ، تاريخ أصبهان : ج 2 ص 167 ح 1369 عن أنس ، حلية الأولياء : ج 1 ص 278 كلاهما نحوه ، كنز العمّال : ج 3 ص 733 ح 8605 نقلاً عن ابن عساكر وكلاهما عن حذيفة .

حديث1524

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيسَ خَيرُكُم مَن تَرَكَ دُنياهُ لاِآخِرَتِهِ ولاآخِرَتَهُ لِدُنياهُ ، حَتّى يُصيبَ منِهُما

جَميعا ، فَإِنَّ الدُّنيا بَلاغٌ إلَى الآخِرَةِ ، ولا تَكونوا كَلاًّ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بهترينِ شما كسى نيست كه دنيايش را به خاطر آخرتش و يا آخرتش را به خاطر دنيايش وا گذارد ؛ بلكه آن كس است كه از هر دوى اينها بهره اش برگيرد؛ چرا كه دنيا وسيله رسيدن به آخرت است. سربارِ ديگران نباشيد.

الكَلّ : العيال والثقل (الصحاح : ج 5 ص 1811 «كلل») .

حديث1525

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَيرُكُم مَن لَم يَترُك آخِرَتَهُ لِدُنياهُ ، ولادُنياهُ لاِآخِرَتِهِ ، ولَم يَكُن كَلاًّ عَلَى النّاسِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بهترينِ شما كسى است كه آخرتش را به خاطر دنيايش وا نگذارد و دنيايش را به خاطر آخرتش، و سربارِ مردم نباشد.

تاريخ بغداد : ج 4 ص 221 الرقم 1918 ، كنز العمّال : ج 3 ص 238 ح 6336 نقلاً عن الحاكم وكلاهما عن أنس .

حديث1526

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا مَزرَعَةُ الآخِرَةِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا، كشتزار آخرت است.

تنبيه الخواطر : ج 1 ص 183 ، عوالي اللآلي : ج 1 ص 267 ح 66 ؛ إحياء علوم الدين : ج 4 ص 31 .

حديث1527

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا أبا ذَر ، إنَّكُم في مَمَرِّ اللَّيلِ وَالنَّهارِ ، في آجالٍ مَنقوصَةٍ ، وأعمالٍ مَحفوظَةٍ ، وَالمَوتُ يَأتي بَغتَةً ، فَمَن يَزرَع خَيرا يوشِكُ أن يَحصُدَ رَغبَةً ، ومَن يَزرَع شَرّا يوشِكُ أن يَحصُدَ نَدامَةً ، ولِكُلِّ زارِعٍ ما زَرَعَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در توصيه هايش به ابو ذر _ : اى ابو ذر! شما در گذر شب و روز، عمرى رو به كاهش داريد و اعمالتان نگهدارى مى شود و مرگ ، ناگهان مى رسد. پس، هركه خوبى بكارد ، زودا كه بِدرَوَد و هركه بدى بكارد ، به زودى پشيمانى مى دِرَود. [آرى!] هر كشتگر ، آن درويد كه كاشت.

الأمالي للطوسي : ص 527 ح 1162 ، مكارم الأخلاق : ج 2 ص 365 ح 2661 وفيه «خيرا» بدل «رغبة» ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 53 وفيه «زرعة» بدل «رغبة» ، أعلام الدين : ص 190 كلّها عن أبي ذرّ ، بحار الأنوار : ج 71 ص 176 ح 15 .

حديث1528

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا إخصاءَ فِي الإِسلام ولا بُنيانَ كَنيسَةٍ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : در اسلام ، خواجه كردن و كليسا ساختن ، روا نيست.

السنن الكبرى : ج 10 ص 41 ح 19793 عن ابن عبّاس ، كنز العمّال : ج 16 ص 273 ح 44417 ؛ الجعفريّات : ص 80 ، النوادر للراوندي : ص 169 ح 264 كلاهما عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلام عنه صلي الله عليه و آله وفيهما «كنيسة محدثة» بدل «بنيان كنيسة» .

حديث1543

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ذَكَروا عِندَ رَسولِ اللّه صلي الله عليه و آله مَولاةً لِبَني عَبدِ المُطَّلِب ، فَقالَ : إنَّها تَقومُ اللَّيلَ وتَصومُ النَّهارَ . فَقالَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله :

لكِنّي أنَا أنامُ واُصَلّي ، وأصومُ واُفطِرُ ، فَمَنِ اقتَدى بي فَهُوَ مِنّي ، ومَن رَغِبَ

عَن سُنَّتي فَلَيسَ مِنّي .

مسند ابن حنبل _ به نقل از مجاهد ، از مردى از انصار كه صحابى پيامبر صلي الله عليه و آله بود _ : در نزد پيامبر خدا از كنيزى از بنى عبد المطّلب ، سخن به ميان آوردند. مرد انصارى گفت: آن زن ، شب ها عبادت مى كند و روزها روزه مى گيرد.

پيامبر خدا فرمود: «امّا من ، مى خوابم و نماز مى خوانم و [گاه] روزه مى گيرم و [گاه] نمى گيرم . پس، هر كه به من اقتدا كند ، از من است و هركه به راه و

رسم من پشت كند ، از من نيست».

مسند ابن حنبل : ج 9 ص 124 ح 23533 ، اُسد الغابة : ج 6 ص 377 ح 6504 نحوه ، مجمع الزوائد : ج 3 ص 442 ص 5165 .

حديث1544

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المُؤمِنُ حُلوٌ يُحِبُّ الحَلاوَةَ ، ومَن حَرَّمَها عَلى نَفسِهِ فَقَد عَصَى اللّه َ ورَسولَهُ ، لا تُحَرِّموا نِعمَةَ اللّه ِ وَالطَّيِّباتِ عَلى أنفُسِكُم ، وكُلوا وَاشرَبوا وَاشكُروا ،

فَإِن لَم تَفعَلوا لَزِمَتكُم

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مؤمن ، شيرين است و شيرينى را دوست دارد و هركس آن را بر خود حرام گردانَد ، خدا و پيامبرش را نافرمانى كرده است. نعمت خدا و حلال ها را بر خود حرام نكنيد. بخوريد و بياشاميد و شكر خدا كنيد كه اگر

چنين نكرديد ، كيفر خداى را بر شما لازم مى سازم.

في المصدر : «ألزمتكم» ، وما في المتن أثبتناه من كنز العمّال .

حديث1545

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

آن را به رُخ بكشد ، در حالى خداوند را ديدار كند كه خدا از او در خشم است.

الظاهر أنّ الصواب في العبارة : «من طلب الدنيا حلالاً مكاثرا بها . . .» كما في أغلب المصادر .

حديث1551

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن آثَرَ الدُّنيا عَلَى الآخِرَةِ حُرِمَهُما جَميعا ، ومَن آثَرَ الآخِرَةَ عَلَى الدُّنيا أصابَهُما جَميعا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هركس دنيا را بر آخرت ترجيح دهد ، از هر دوى آنها محروم مى شود و هركس آخرت را بر دنيا ترجيح دهد ، به هر دوى آنها دست يابد.

الفردوس : ج 3 ص 586 ح 5835 عن أبي هريرة .

حديث1552

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ حُسنَ الخُلُقِ ذَهَبَ بِخَيرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خوش خويى، خير دنيا و آخرت را به ارمغان مى آورد.

ثواب الأعمال : ص 215 ح 1 عن موسى بن إبراهيم رفعه ، الأمالي للصدوق : ص 588 ح 811 عن موسى بن إبراهيم عن الإمام الكاظم عن أبيه عن جدّه عليهم السلام عن اُمّ سلمة عنه صلي الله عليه و آله ، الخصال : ص 42 ح 34 عن الحسن عن أبيه بإسناده رفعه إليه صلي الله عليه و آله ، مشكاة الأنوار : ص 393 ح 1296 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 384 ح 23 ؛ المعجم الكبير : ج 23 ص 222 ح 411 ، المنتخب من مسند عبد بن حميد : ص 365 ح 1212 كلاهما عن أنس ، كنز العمّال : ج 16 ص 485 ح 45581 .

حديث1553

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن كانَ يُؤمِنُ بِاللّه ِ وَاليَومِ الآخِرِ ، فَلا يَدَع أن يَقرَأَ في دُبُرِ الفَريضَةِ بِ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد» ؛ فَإِنَّهُ مَن قَرَأَها جُمِعَ لَهُ خَيرُ الدُّنيا وَالآخِرَةِ ، وغُفِرَ لَهُ ولِوالِدَيهِ وما وَلَدا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه به خدا و آخرت ايمان دارد ، نبايد خواندن «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را در تعقيب نماز واجب ، ترك كند؛ زيرا هركس آن را بخواند ، به خير دنيا و آخرت دست مى يابد، و خودش و پدر و مادرش و فرزندانش آمرزيده مى

شوند.

جامع الأخبار : ص 123 ح 230 ، الكافي : ج 2 ص 622 ح 11 ، ثواب الأعمال : ص 156 ح 4 كلاهما عن أبي بكر الحضرمي عن الإمام الصادق عليه السلام وفيهما زيادة «اللّه » بعد «جمع» ، بحار الأنوار : ج 92 ص 345 ح 4.

حديث1554

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن اُعطِيَ لِسانا ذاكِرا فَقَد اُعطِيَ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : به هركس زبانى ذاكر داده شود ، خير دنيا و آخرت بدو داده شده است.

الكافي : ج 2 ص 499 ح 1 عن ابن القدّاح عن الإمام الصادق عليه السلام ، تفسير نور الثقلين : ج 4 ص 285 ح 147 .

حديث1555

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

«لا حَولَ ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ» كَنزٌ مِن كُنوزِ الجَنَّةِ ، مَن قالَها نَظَرَ اللّه ُ إلَيهِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : «لا حول ولا قوّة إلاّ باللّه » ، گنجى از گنج هاى بهشت است. هركس آن را بگويد ، خدا بر او مى نگرد و هركس كه خدا بر او بنگرد ، خير دنيا و آخرت را به او داده است.

في المصدر : «عليه» بدل «إليه» ، والتصويب من الفردوس .

حديث1556

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: ألا أدُلُّكُ عَلى مِلاكِ هذَا الأَمرِ الَّذي تُصيبُ بِهِ خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ؟ عَلَيكَ بِمَجالِسِ أهلِ الذِّكرِ ، وإذا خَلَوتَ فَحَرِّك لِسانَكَ

مَا استَطَعتَ بِذِكرِ اللّه ِ ، وأحِبَّ فِي اللّه ِ وأبغِض فِي اللّه ِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به حسن بن ابى رزين _ : آيا تو را بر اساس اين امر كه با آن به خير دنيا و آخرت برسى، راهنمايى كنم؟ بر تو باد مجلس هاى اهل ذكر ؛

و هرگاه خلوت كردى ، تا مى توانى زبانت را به ذكر خدا حركت بده و براى خدا دوست بدار و براى خدا دشمنى بوَرز.

حلية الأولياء : ج 1 ص 367 ، تاريخ دمشق : ج 13 ص 317 ح 3285 وفيه «بمجالسة» بدل «بمجالس» ، كنز العمّال : ج 5 ص 837 ح 43329 .

حديث1557

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الكهف : 82 .

حديث1572

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تَركَنوا إلَى الدُّنيا ؛ فَإِنَّها قَد آذَنَت بِفِراقِها ، ودَعَت إلى غُرورِها ، فَاحذَروا فَجعَتَها .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : به دنيا دل مبنديد ، كه دنيا ، جدايىِ خود را اعلام كرده و به فريبندگى هاى خويش ، فرا مى خواند. پس ، از مصيبت آفرينى هاى آن ، بر حذر باشيد.

الفردوس : ج 3 ص 586 ح 5835 عن أبي هريرة .

حديث1573

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يَابنَ مَسعودٍ ، لا تَركَن إلَى الدُّنيا ولا تَطمَئِنَّ إلَيها ؛ فَسَتُفارِقُها عَن قَليلٍ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در اندرزش به ابن مسعود _ : اى پسر مسعود! به دنيا دل مبند و بدان ميارام ؛ زيرا به زودى از آن جدا خواهى شد.

مكارم الأخلاق : ج 2 ص 353 ح 2660 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 104 ح 1 .

حديث1574

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تَكونوا مِمَّن خَدَعَتهُ العاجِلَةُ ، وغَرَّتهُ الاُمنِيَّةُ ، فَاستَهوَتهُ الخُدعَةُ ، فَرَكَنَ إلى دارِ سَوءٍ سَريعَةِ الزَّوالِ ، وَشيكَةِ الاِنتِقالِ . إنَّهُ لَم يَبقَ مِن دُنياكُم هذِهِ

في جَنبِ ما مَضى إلاّ كَإِناخَةِ راكِبٍ ، أو صَرِّ حالِبٍ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : از آنان نباشيد كه دنياى زودگذر ، فريبشان داد و آرزو ، گولشان زد و اسير نيرنگ [ ِ دنيا] شدند و در نتيجه، به سراى بدى كه زود زوال مى پذيرد و آماده انتقال [به ديگرى] است، دل بستند. آنچه از اين دنياى شما باقى مانده ، در برابر آنچه گذشته ، به اندازه خُسباندن اشترى [براى آسودن

ساعاتى] يا بستن پستان حيوان شيردهى بيش نيست. پس بر چه درنگ مى كنيد و منتظر چه هستيد؟!

أصل الصَّرّ : الجمع والشدّ . ومن عادة العرب أن تَصُرَّ ضُروع الحَلُوبات إذا أرسلوها إلى المَرْعَى سارِحَة ، فإذا راحت عَشيّاً حُلَّت تلك الأصِرّة وحُلبت (النهاية : ج 3 ص 22 «صرر») .

حديث1575

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ أخوَفَ ما أخافُ عَلَيكُم ما يُخرِجُ اللّه ُ مِن نَباتِ الأَرضِ وزَهرَةِ الدُّنيا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ترسناك ترين چيزى كه من از آن بر شما مى ترسم ، محصولات زمين و خرّمى و بهجت دنياست كه خداوند در اختيارتان مى گذارد.

مسند ابن حنبل : ج 4 ص 16 ح 11035 ، مسند الحميدي : ج 2 ص 325 ح 740 ، حلية الأولياء

: ج 7 ص 311 كلّها عن أبي سعيد الخدري .

حديث1576

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا عَجَبا كُلَّ العَجَبِ لِلمُصَدِّقِ بِدارِ الخُلودِ وهُوَ يَسعى لِدارِ الغُرورِ !

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : شگفتا، شگفتىِ تمام از كسى كه به سراى جاودانگى باور دارد و با اين حال ، براى سراى فريب (دنيا) مى كوشد!

ذمّ الدنيا لابن أبي الدنيا : ص 19 ح 14 عن عمرو بن مرّة عن الإمام الباقر عليه السلام ، الدرّ المنثور : ج 6 ص 476 نقلاً عن شُعب الإيمان عن الإمام الباقر عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله ؛ المحاسن : ج 1 ص 377 ح 831 عن أبي النعمان عن الإمام الباقر عليه السلام وفيه «يعمل» بدل «يسعى» ، بحار الأنوار : ج 78 ص 184 ح 10 .

حديث1577

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أينَ الرّاضونَ بِالمَقدورِ؟ أينَ السّاعونَ لِلمَشكورِ؟ عَجَبٌ لِمَن يُؤمِنُ بِدارِ الخُلودِ كَيفَ يَسعى لِدارِ الغُرورِ !

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كجايند خشنودان از تقدير؟ كجايند كوشندگان براى آنچه مورد قدردانى [از سوى خداوند] قرار مى گيرد؟ شگفتا از كسى كه به سراى جاودانگى ايمان دارد ، چگونه براى سراى فريب مى كوشد؟!

الزهد لهنّاد : ج 1 ص 294 ح 514 عن عمرو بن مرّة ، كنز العمّال : ج 3 ص 160 ح 5962 .

حديث1578

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما مِن غَنِيٍّ ولا فَقيرٍ إلاّ وَدَّ يَومَ القِيامَةِ أنَّهُ اُتِيَ مِنَ الدُّنيا قوتا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : در روز قيامت، هركس از دارا و نادار، آرزو مى كند كه اى كاش از دنيا به اندازه بخور و نمير به او داده مى شد.

أي بِقَدَر ما يُمسك الرَّمَق من المطعم (النهاية : ج 4 ص 119 «قوت») .

حديث1579

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما مِن ذي غِنىً إلاّ سَيَوَدُّ يَومَ القِيامَةِ لَو كانَ إنَّما اُوتِيَ فِي الدُّنيا

قوتا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هيچ توانگرى نيست ، مگر آن كه در روز قيامت آرزو خواهد كرد كه اى كاش در دنيا به اندازه نياز به او داده مى شد.

شُعب الإيمان : ج 7 ص 300 ح 10378 عن أنس ، كنز العمّال : ج 3 ص 197 ح 6143 نقلاً عن الزهد لهنّاد عن أنس .

حديث1580

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

دَعُوا الدُّنيا لاِءَهلِها ، فَمَن أخَذَ مِنَ الدُّنيا فَوقَ ما يَكفيهِ أخَذَ حَتفَهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا را براى اهلش وا گذاريد؛ زيرا هركس كه از دنيا بيش از اندازه كفايتش برگيرد، نادانسته، [عوامل] مرگ خود را برگرفته است.

الحَتْفُ : الهَلاَكُ (المصباح المنير : ص 120 «حتف») .

حديث1581

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اُترُكُوا الدُّنيا لاِءَهلِهَا ، اترُكُوا الدُّنيا لاِءَهلِهَا ، اترُكُوا الدُّنيا لاِءَهلِها ؛ فَإِنَّهُ مَن أخَذَ مِنَ الدُّنيا فَوقَ ما يَكفيهِ فَإِنَّهُ يَأخُذُ مِن جَنَّتِهِ ولا يَشعُرُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا را براى اهلش رها كنيد ، دنيا را براى اهلش رها كنيد ، دنيا را براى اهلش رها كنيد؛ زيرا هر كس كه از دنيا بيش از اندازه كفايتش بردارد، ناخودآگاه، از بهشت خود بر مى دارد [و كم مى كند].

الفردوس : ج 1 ص 108 ح 363 عن أنس ، كنز العمّال : ج 3 ص 181 ح 6058 .

حديث1582

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اللّهُمَّ اجعَل رِزقَ آلِ مُحَمَّد قوتا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بار خدايا! روزىِ خاندان محمّد را در حدّ نياز قرار بده.

صحيح مسلم : ج 2 ص 730 ح 126 ، صحيح البخاري : ج 5 ص 2372 ح 6095 وفيه «ارزق آل محمّد» ، سنن الترمذي : ج 4 ص 580 ح 2361 ، سنن ابن ماجة : ج 2 ص 1387 ح 4139 ، مسند ابن حنبل : ج 3 ص 454 ح 9760 كلّها عن أبي هريرة ، كنز العمّال : ج 3 ص 395 ح 7116 ؛ مشكاة الأنوار : ص 492 ح 1640 عن الإمام زين العابدين عليه السلام وفيه «اللّهم اجعل رزق محمّد وآل محمّد الكفاف» ، بحار الأنوار : ج 72 ص 60 .

حديث1583

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1589

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا دارُ مَن لا دارَ لَهُ ، ولَها يَجمَعُ مَن لا عَقلَ لَهُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا، سراى كسى است كه سرايى [در آخرت] ندارد و كسى براى آن گِرد مى آورد كه خِرَد ندارد.

مسند ابن حنبل : ج 9 ص 344 ح 24473 ، ذمّ الدنيا لابن أبي الدنيا : ص 92 ح 182 ، شُعب الإيمان : ج 7 ص 375 ح 10638 وفيهما بزيادة «ومال من لا مالَ له» بعد «لا دار له» وكلّها عن عائشة ، كنز العمّال : ج 3 ص 186 ح 6086 ؛ مكارم الأخلاق : ج 2 ص 340 ح 2660 عن عبد اللّه بن مسعود ، بحار الأنوار : ج 73 ص 54 ح 26 .

حديث1590

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1598

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا أبا ذَر ، إنَّ الدُّنيا سِجنُ المُؤمِنِ وَالقَبرَ أمنُهُ وَالجَنَّةَ مَصيرُهُ . يا أبا ذَرٍّ ، إنَّ الدُّنيا جَنَّةُ الكافِرِ وَالقَبرَ عَذابُهُ وَالنّارَ مَصيرُهُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به ابو ذر _ : اى ابو ذر! دنيا زندان مؤمن است و گور ، آرامشگاه او و بهشت ، سرانجامش . اى ابو ذر! دنيا ، بهشت كافر است و گور ، جايگاه عذاب او و آتش دوزخ ، سرانجامش.

حلية الأولياء : ج 6 ص 353 ، كشف الخفاء : ج 2 ص 400 ح 3276 نقلاً عن الطبراني وكلاهما عن ابن عمر ؛ إرشاد القلوب : ص 18 نحوه .

حديث1599

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا أباذَرٍّ ، الدُّنيا سِجنُ المُؤمِنِ وجَنَّةُ الكافِرِ ، وما أصبَحَ فيها مُؤمِنٌ إلاّ حَزينا ، فَكَيفَ لا يَحزَنُ المُؤمِنُ وقَد أوعَدَهُ اللّه ُ جَلَّ ثَناؤُهُ أنَّهُ وارِدُ جَهَنَّمَ ولَم يَعِدهُ أنَّهُ صادِرٌ عَنها! ولَيَلقَيَنَّ أعراضا ومُصيباتٍ واُمورا تَغيظُهُ ، ولَيُظلَمَنَّ فلا يُنتَصَرُ ، يَبتَغي ثَوابا مِنَ اللّه ِ تَعالى ، فَلا يَزالُ حَزينا حَتّى يُفارِقَها ، فَإِذا فارَقَها أفضى إلَى الرّاحَةِ وَالكَرامَةِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به ابو ذر _ : اى ابو ذر! دنيا ، زندان مؤمن و بهشتِ كافر است و هيچ مؤمنى در دنيا نيست ، مگر آن كه اندوهگين است، و چگونه مؤمن ، اندوهگين نباشد ، حالْ آن كه خداوند او را بيمِ در آمدن به دوزخ داده و نويدِ بيرون شدن از

آن را به او نداده است؟! بى گمان ، او پيشامدها و مصيبت ها و امورى خواهد ديد كه او را به خشم مى آورد، و ستم ها خواهد چشيد ، بى آن كه انتقامش گرفته شود و [از اين ره گذر [پاداشى از خداى متعال مى جويد. پس او هماره اندوهگين است تا آن گاه كه از دنيا جدا شود و چون از دنيا رفت ، به آسايش و كرامت [الهى [مى رسد.

مكارم الأخلاق : ج 2 ص 367 ح 2661 ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 55 وفيه «أمراضا» بدل «أعراضا» ، الأمالي للطوسي : ص 529 ح 1162 ، أعلام الدين : ص 192 وليس فيهما ذيله من «وليلقينّ . . .» وكلّها عن أبي الأسود الدؤلي ، بحار الأنوار : ج 77 ص 78 ح 3 .

حديث1600

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أنزَلَ اللّه ُ إلَيَّ جِبريلَ عليه السلام بِأَحسَنِ ما كانَ يَأتيني صورَةً ، فَقالَ : إنَّ السَّلامَ

يُقرِئُكَ السَّلامَ يا مُحَمَّد ، ويَقولُ : إنّي أوحَيتُ إلَى الدُّنيا أن تَمَرَّري وتَكَدَّري وتَضَيَّقي وتَشَدَّدي عَلى أولِيائي حَتّى يُحِبّوا لِقائي ، وتَسَهَّلي وتَوَسَّعي وتَطَيَّبي لاِءَعدائي حَتّى يَكرَهوا لِقائي ؛ فَإِنّي جَعَلتُها سِجنا لاِءَولِيائي وجَنَّةً لاِءَعدائي .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، جبرئيل عليه السلام را در زيباترين چهره اى كه بر من وارد مى شد ، نزد من فرستاد و او گفت: اى محمّد! سلام ، به تو سلام مى رساند و مى گويد: «من به دنيا وحى كردم كه بر دوستانم تلخ و تيره

و تنگ و سخت شو

تا مشتاق ديدار من شوند و بر دشمنانم آسان و فراخ و خوش شو تا كه ديدار مرا ناخوش بدارند؛ زيرا من ، دنيا را زندان دوستانم و بهشت دشمنانم قرار داده ام».

المعجم الكبير : ج 19 ص 7 ح 11 ، شُعب الإيمان : ج 7 ص 149 ح 9800 ، الفردوس : ج 1 ص 145 ح 521 كلاهما نحوه وكلّها عن قتادة بن النعمان ، كنز العمّال : ج 3 ص 191 ح 6110 ؛ أعلام الدين : ص 277 نحوه ، بحار الأنوار : ج 81 ص 194 ح 52 .

از1601تا1800

حديث1601

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أوحَى اللّه ُ إلى داوودَ عليه السلام : مَثَلُ الدُّنيا كَمَثَلِ جيفَةٍ اِجتَمَعَت عَلَيها كِلابٌ يَجُرّونَها ، أفَتُحِبُّ أن تَكونَ كَلبا مِثلَهُم فَتَجُرَّ مَعَهُم؟!

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند به داوود عليه السلام وحى فرمود كه: «حكايت دنيا ، حكايت لاشه اى است كه شمارى سگ بر آن گِرد آمده اند و اين سو و آن سو مى كشانند. آيا دوست دارى كه تو سگى چون آنان باشى و با آنها كشاكش كنى؟!

الفردوس : ج 1 ص 141 ح 502 عن الإمام عليّ عليه السلام ، كنز العمّال : ج 3 ص 214 ح 6215 .

حديث1602

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ مَطعَمَ ابنِ آدَمَ جُعِلَ مَثَلاً لِلدُّنيا وإن قَزَّحَهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خوراك فرزند آدم ، مثالى است از دنيا، اگرچه بر آن ادويه و نمك بزند. بنگريد كه آن خوراك به چه تبديل مى شود .

قَزَّحَهُ : أي تَوبَلَهُ ، من القِزْح وهو التابل الذي يُطرح في القدر ، كالكمّون والكزبرة ونحو ذلك (النهاية : ج 4 ص 58 «قزح») .

حديث1603

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ الدُّنيا ضُرِبَت مَثَلاً لاِبنِ آدَمَ ، فَانظُر ما يَخرُجُ مِنِ ابنِ آدَمَ _ وإن مَزَجَهُ ومَلَّحَهُ _ إلى ما يَصيرُ!

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا براى فرزند آدم ، مَثَل زده شده است . پس بنگر كه از فرزند آدم ، چه خارج مى شود ، هرچند [خوراك را] خوش مزه و نمكينش كند و[به اين كه [به چه تبديل مى شود .

تنبيه الخواطر : ج 1 ص 149 ؛ الزهد لابن المبارك : ص 169 ح 494 وفيه «قزّحه» بدل «مزجه» ، صحيح ابن حبّان : ج 2 ص 476 ح 702 ، المعجم الكبير : ج 1 ص 198 ح 531 ، شُعب الإيمان : ج 7 ص 327 ح 10473 ، حلية الأولياء : ج 1 ص 254 والأربعة الأخيرة نحوه وكلّها عن اُبيّ بن كعب .

حديث1604

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ رَسولَ اللّه صلي الله عليه و آله قالَ لَهُ : يا ضَحّاكُ ما طَعامُكَ؟ قالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، اللَّحمُ وَاللَّبَنُ . قالَ : ثُمَّ يَصيرُ إلى ماذا؟ قالَ : إلى ما قَد عَلِمتَ! قالَ : فَإِنَّ اللّه َ _ تَبارَكَ وتَعالى _ ضَرَبَ ما يَخرُجُ

مِن ابنِ آدَمَ مَثَلاً لِلدُّنيا .

مسند ابن حنبل _ به نقل از حسن از ضحّاك بن سفيان كلابى _ : پيامبر خدا به او (ضحّاك) فرمود: «اى ضحاك! خوراك تو چيست؟» .

گفت: اى پيامر خدا! گوشت و شير.

فرمود: «بعد به چه

تبديل مى شود؟» .

گفت : به چيزى كه خود مى دانيد .

فرمود: «خداوند _ تبارك و تعالى _ آنچه را از انسان دفع مى شود ، مَثَلى براى دنيا زده است».

مسند ابن حنبل : ج 5 ص 341 ح 15747 ، المعجم الكبير : ج 8 ص 299 ح 8138 ، شُعب الإيمان : ج 5 ص 29 ح 5653 كلّها عن الضحّاك بن سفيان الكلابي ، كنز العمّال : ج 3 ص 189 ح 6098 وراجع تنبيه الخواطر : ج 1 ص 149 .

حديث1605

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا ضَرَّةُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا، هووى آخرت است.

ضرّةُ المرأة : امرأة زوجها (المصباح المنير : ص 360 «ضرّ») .

حديث1606

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا وَالآخِرَةُ ضَرَّتانِ ؛ بِقَدرِ ما تَقرُبُ مِن أحَدِهِما تَبعُدُ عَنِ الاُخرى .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا و آخرت ، هووى يكديگرند. هر اندازه به يكى از آنها نزديك شوى ، از ديگرى دور مى شوى.

عوالي اللآلي : ج 1 ص 277 ح 106 و ج 4 ص 114 ح 177 .

حديث1607

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مُثِّلَت لاِءَخي عيسَى بنِ مَريَم الدُّنيا في صورَةِ امرَأَةٍ ، فَقالَ لَها : أ لَكِ زَوجٌ؟ فَقالَت : نَعَم ، أزواجٌ كَثيرَةٌ . فَقالَ : هُم أحياءٌ؟ قالَت : لا ، ولكِن قَتَلتُهُم . فَعَلِمَ حينَئِذٍ أنَّها دنيا مُثِّلَت لَهُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا براى برادرم عيسى بن مريم عليهماالسلام به صورت زنى مجسّم شد. عيسى عليه السلام به او گفت: «آيا تو شوهر دارى؟» .

دنيا گفت: آرى ؛ شوهرهاى بسيار.

عيسى عليه السلام گفت: «آنها زنده اند؟» . گفت: نه . همه آنها را كشته ام».

در اين هنگام ، عيسى عليه السلام فهميد او دنياست كه برايش مجسّم شده است.

الفردوس : ج 4 ص 167 ح 6520 عن أنس ، كنز العمّال : ج 3 ص 236 ح 6324 .

حديث1608

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَو كانَتِ الدُّنيا تَعدِلُ عِندَ اللّه ِ مِثلَ جَناحِ بَعوضَةٍ ، ما أعطى كافِرا ولا مُنافِقا مِنها شَيئا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اگر دنيا در نزد خداوند به اندازه بال پشه اى مى ارزيد، چيزى از آن را به كافر و منافق نمى داد.

تحف العقول : ص 40 ، الدعوات : ص 225 ح 624 عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله وليس فيه «ولا منافقا» ، التمحيص : ص 49 ح 79 عن عبد اللّه بن أبي يعفور عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و

آله وفيه «مثقال» بدل «مثل» ، بحار الأنوار : ج 72 ص 52 ح 72 ؛ كنز العمّال : ج 3 ص 213 ح 6208 نقلاً عن ابن المبارك .

حديث1609

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا . . . تَقولُ يَومَ القِيامَةِ : يا رَبِّ ، اجعَلني لاِءَدنى أولِيائِكَ نَصيبا اليَومَ ، فَيَقولُ : اُسكُتي يا لا شَيءَ ، إنّي لَم أرضَكِ لَهُم فِي الدُّنيا ، أرضاكِ لَهُمُ اليَومَ؟!

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا... در روز قيامت مى گويد: اى پروردگار من! امروز از من براى دون پايه ترين دوستانت نصيبى قرار ده.

خداوند مى فرمايد: «خاموش ، اى ناچيز! من در دنيا تو را براى آنان نپسنديدم . امروز ، تو را برايشان بپسندم؟!» .

تنبيه الخواطر : ج 1 ص 131 ؛ إحياء علوم الدين : ج 3 ص 301 .

حديث1618

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَقولُ اللّه ُ : وعِزَّتي وجَلالي وعَظَمَتي وَارتِفاعي فَوقَ عَرشي ، إنّي

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يَشغَلَنَّكَ طَلَبُ دُنياكَ عَن طَلَبِ دينِكَ ؛ فَإِنَّ طالِبَ الدُّنيا رُبَّما أدرَكَ فَهَلَكَ بِما أدرَكَ ، ورُبَّما فاتَهُ فَهَلَكَ بِما فاتَهُ .

الأَكثَرونَ فِي الدُّنيا هُمُ الأَقَلّونَ فِي الآخِرَةِ إلاّ مَن قالَ : هكَذا ، وهكَذا _ وحَثا بِيَدِهِ _ .

وما اُعطِيَ أحَدٌ مِنَ الدُّنيا شَيئا إلاّ كانَ أنقَصَ مِن حَقِّهِ فِي الآخِرَةِ ، حَتّى سُلَيمانُ بنُ داودَ عليه السلام فَإِنَّهُ آخِرُ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ مِنَ الأَنبِياء ؛ لِما اُعطِيَ مِنَ الدُّنيا ، ورَأسُ كُلِّ خَطيئَةٍ حُبُّ الدُّنيا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : «زنهار، كه طلب دنيايت ، تو را از طلب دينت باز مدارد؛ چرا كه طالب دنيا ، گاه [به مطلوبش [مى رسد و با همانچه بدان رسيده است ، نابود مى شود، و گاه نمى رسد و همانچه بدان نرسيده است ، مايه هلاكت او مى گردد!

آنان كه در دنيا داراترند ، در آخرت نادارترند ، مگر كسى كه چنين و چنان كند»

حديث1666

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الزُّهدُ فِي الدُّنيا يُريحُ البَدَنَ ، وَالرَّغبَةُ فِي الدُّنيا تُتعِبُ البَدَنَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دل بركندن از دنيا ، مايه آسايش تن است و دنياخواهى ، موجب خستگى تن.

الفردوس : ج 2 ص 299 ح 3364 عن أبي هريرة .

حديث1667

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الرَّغبَةُ فِي الدُّنيا تُكثِرُ الهَمَّ وَالحُزنَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنياخواهى ، گرفتگى و اندوه را زياد مى كند.

الخصال : ص 73 ح 114 عن فاطمة بنت الحسين عن أبيها عليه السلام ، مشكاة الأنوار : ص 468 ح 1564 ، روضة الواعظين : ص 484 ، إرشاد القلوب : ص 19 عن الإمام عليّ عليه السلام وفيه «تورث» بدل «تكثر» ، بحار الأنوار : ج 73 ص 91 ح 65 ؛ مسند الشهاب : ج 1 ص 188 ح 278 عن عبداللّه بن عمرو .

حديث1668

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ الدُّنيا مَشغَلَةٌ لِلقَلبِ وَالبَدَنِ ، فَاِءنَّ اللّه َ يَسأَلُ أهلَ الدُّنيا عَمّا نَعَموا

السُّكْرُ : غَيبوبة العقل واختلاطه من الشراب ، وقد يعتري الإنسان من الغضب أو العشق أو القوّة أو الظفر (المعجم الوسيط : ج 1 ص 438 «سكر») .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن قَضى نَهمَتَهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كس خواسته هاى خود را در دنيا برآورده سازد ، ميان او و خواسته هايش در آخرت ، مانع ايجاد مى شود.

النَّهْمُ : إفراط الشهوة (المصباح المنير : ص 629 «نهم») .

حديث1681

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ لُقمان عليه السلام : . . . مَن يَختارُ الدُّنيا عَلَى الآخِرَةِ فاتَتهُ الدُّنيا ، ولا يَصيرُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : لقمان عليه السلام گفت : «... هر كه دنيا را بر آخرت برگزيند ، به دنيا نمى رسد، و به مُلك آخرت [نيز] دست نمى يابد».

في نوادر الاُصول : «لا يصبر» ، والتصويب من الدرّ المنثور .

حديث1682

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا عَلِيُّ ، مَثِّلِ الآخِرَةَ في قَلبِكَ وَالمَوتَ نَصبَ عَينَيكَ ، ولا تَنسَ مَوقِفَكَ بَينَ يَدَيِ اللّه ِ ، وكُن مِنَ اللّه ِ عَلى وَجَلٍ ، وَاذكُر نِعَمَ اللّه ِ ، وَاكفُف عَن مَحارِمِ اللّه ِ ، ونابِذ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ از سفارش هاى ايشان به على عليه السلام _ : اى على! پيوسته آخرت را در دلت مجسّم بدار و مرگ را نصب العين خود ، قرار ده . حضورت

را در پيشگاه خداوند ، فراموش مكن و از خداترسان باش و نعمت هاى خدا را به ياد داشته باش . از حرام هاى خدا ، باز ايست، هَوَست را به دور افكن و از دودلى و طمع و آزمندى ، كناره گير و فروتنى و خويشتندارى و خوش خويى و نرم گويى را در پيش گير و پيرو سخن حق باش از هر كه باشد . از بخل و دروغ و ريا و خودپسندى دورى كن و نعمت خدا را كوچك مشمار و همواره ، شكر آن را به جاى آور و هميشه به ياد خدا باش و در همه حال ، او را سپاس و ستايش گوى و از كسى كه به تو ستم كرده است ، درگذر و با كسى كه از تو بُريده است ، پيوند برقرار كن و به كسى كه از تو مضايقه كرده است ، عطا كن . سكوتت توأم با انديشيدن باشد وگفتارت ، ذكر خدا و نگاه كردنت عبرت آموختن. تا مى توانى ، دوستى بوَرز و با مردم به خوبى رفتار كن و در مصائب و سختى ها صبور باش و مصيبت ها را دستِ كم مگير . درباره قيامت ، بسيار انديشه كن و به بهشت ، شوق بورز و از آتش ، به خدا پناه ببر، امر به معروف و نهى از منكر كن و در راه خدا ، سرزنش هيچ سرزنشگرى در تو اثر نكند. از حلال، هرگاه برايت فراهم شد، هر اندازه كه خواستى ، [بدون اسراف و تبذير [استفاده كن. به اخلاص و توكّل ، چنگ در زن و گمان

را رها كن و بر شالوده بنا كن. باحق باش ، هرجا كه بود. آنچه را بر تو مشتبه مى شود ، با كمك عقلت تميز بده؛ زيرا كه عقل ، حجّت خدا بر تو و سپرده اى [الهى [در وجود توست و برايت بركت ها دارد. اينهاست نشانه هاى زهد و راه و روش آن، و عاقبتْ از آنِ پرهيزگاران است.

نَبَذت الشيء : إذا ألقيته من يدك (الصحاح : ج 2 ص 571 «نبذ») .

حديث1702

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: قُلتُ : يا جَبرَئيلُ فَما تَفسيرُ الزُّهدِ؟ قالَ : الزّاهِدُ يُحِبُّ مَن يُحِبُّ خالِقُهُ ، ويُبغِضُ مَن يُبغِضُ خالِقُهُ ، ويَتَحَرَّجُ مِن حَلالِ الدُّنيا ولا يَلتَفِتُ إلى حَرامِها ؛ فَإِنَّ حَلالَها حِسابٌ وحَرامَها عِقابٌ ، ويَرحَمُ جَميعَ المُسلِمين كَما يَرحَمُ نَفسَهُ ، ويَتَحَرَّجُ مِنَ الكَلامِ كَما يَتَحَرَّجُ مِنَ المَيتَةِ الَّتي قَدِ اشتَدَّ نَتنُها ، ويَتَحَرَّجُ عَن حُطامِ الدُّنيا وزينَتِها كَما يَتَجَنَّبُ النّارَ أن تَغشاهُ ، وأن يُقَصِّرَ أمَلَهُ وكَأَنَّ بَينَ عَينَيهِ أجَلَهُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در گفتگويى با جبرئيل عليه السلام _ : گفتم: اى جبرئيل! تفسير زهد چيست؟

گفت: «زاهد ، كسى [و آنچه] را كه آفريدگارش دوست دارد ، دوست مى دارد و كسى را كه آفريدگارش او را ناخوش دارد ، ناخوش مى دارد و از حلال دنيا مى پرهيزد و به حرام آن ، توجّه نمى كند؛ زيرا حلال آن ، حساب دارد و حرامش كيفر. [ زاهد ، [همچنان كه به خويشتن رحم مى كند ، به همه مسلمانان ، رحم مى كند

و همان گونه كه از لاشه گنديده بسيار بدبو ، دورى مى كند ، از سخن [بيجا [مى پرهيزد و همان گونه كه از آتش دورى مى كند كه مبادا او را فرا گيرد ، از حُطام دنيوى و زرق و برق آن ، دورى مى كند؛ آرزويش كوتاه است ، انگار كه مرگ خود را پيش چشم دارد».

معاني الأخبار : ص 261 ح 1 ، مشكاة الأنوار : ص 423 ح 1419 وفيه «كثرة الأكل» بدل «الكلام» ، عدّة الداعي : ص 85 عن الإمام الصادق عليه السلام رفعه إليه صلي الله عليه و آله نحوه ، بحار الأنوار : ج 69 ص 373 ح 19 ؛ كنز العمّال : ج 3 ص 208 ح 6191 نقلاً عن الديلمي عن أبي هريرة .

حديث1703

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيسَ الزُّهدُ فِي الدُّنيا تَحريمَ الحَلالِ ، ولا إضاعَةَ المالِ ، ولكِنَّ الزُّهدَ فِي الدُّنيا الرِّضا بِالقَضاءِ ، وَالصَّبرُ عَلَى المَصائِبِ ، وَاليَأسُ عَنِ النّاسِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : زهد به دنيا ، به حرام كردن حلال [بر خود] و يا ترك دارايى نيست؛ بلكه زهد به دنيا ، عبارت است از: راضى بودن به قضا[ى الهى] و صبر در مصائب، و چشم اميد بر كَندن از مردم.

مستدرك الوسائل : ج 12 ص 51 ح 13488 نقلاً عن القطب الراوندي في لبّ اللباب .

حديث1704

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيسَ الزُّهدُ فِي الدُّنيا لُبسَ الخَشِنِ وأكلَ الجَشِبِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : زهدِ به دنيا ، پوشيدن جامه درشت و خوردن غذاى خشك نيست؛ بلكه زهد به دنيا ، عبارت از كوتاه كردن آرزوست.

الجَشِبُ : الغليظ الخَشِنُ من الطعام ، وكلّ بشع الطعم جَشِب (النهاية : ج 1 ص 272 «جشب») .

حديث1705

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الزَّهادَةُ فِي الدُّنيا لَيسَت بِتَحريمِ الحَلالِ ، ولا إضاعَةِ المالِ ، ولكِنَّ الزَّهادَةَ فِي الدُّنيا ألاّ تَكونَ بِما في يَدَيكَ أوثَقَ مِمّا في يَدَيِ اللّه ِ ، وأن تَكونَ في ثَوابِ المُصيبَةِ إذا أنتَ اُصِبتَ بِها أرغَبَ فيها لو أنَّها اُبقِيَت لَكَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : زهدِ به دنيا ، به حرام كردن حلال و يا ترك مال نيست؛ بلكه زهد به دنيا آن است كه به آنچه در دست توست ، مطمئن تر از آنچه در دست خداست ، نباشى و به ثواب مصيبتى كه به تو مى رسد ، چندان راغب باشى كه آرزو كنى آن مصيبت برايت باقى بماند.

سنن الترمذي : ج 4 ص 571 ح 2340 ، سنن ابن ماجة : ج 2 ص 1373 ح 4100 ، الفردوس : ج 3 ص 403 ح 5228 كلّها عن أبي ذرّ ، المعجم الأوسط : ج 8 ص 57 ح 7954 ، حلية الأولياء : ج 9 ص 303 كلاهما عن أبي الدرداء ، كنز العمّال : ج 3 ص 181 ح 6059 وراجع أعلام الدين

: ص 293 .

حديث1706

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تَقومُ السّاعَةُ حَتّى يَكونَ الزُّهدُ رِوايَةً ، وَالوَرَعَ تَصَنُّعا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : قيامت برپا نمى شود تا آن كه زهد ، قصّه سر زبان ها مى شود و پارسايى ، تظاهر.

حلية الأولياء : ج 3 ص 119 ، الفردوس : ج 5 ص 90 ح 7557 كلاهما عن أبي هريرة .

حديث1707

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَكونُ في آخِرِ الزَّمانِ قَومٌ يَلبَسونَ الصّوفَ في صَيفِهِم وشِتائِهِم ، يَرَونَ أنَّ لَهُمُ الفَضلَ بِذلِكَ عَلى غَيرِهِم ، اُولئِكَ يَلعَنُهُم مَلائِكَةُ السَّماواتِ وَالأَرضِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : در آخر زمان ، جماعتى مى آيند كه در تابستان و زمستان ، پشمينه مى پوشند و اين را براى خود ، مايه برترى بر ديگران مى دانند. فرشتگان آسمان ها و زمين ، اينان را لعنت مى كنند.

الأمالي للطوسي : ص 539 ح 1162 ، مكارم الأخلاق : ج 2 ص 381 ح 2661 كلاهما عن أبي ذرّ ، بحار الأنوار : ج 77 ص 91 ح 3 .

حديث1708

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَأتي في آخِرِ الزَّمانِ اُناسٌ مِن اُمَّتي يَأتونَ المَساجِدَ يَقعُدونَ فيها حَلَقا ، ذِكرُهُمُ الدُّنيا وحُبُّ الدُّنيا ، لا تُجالِسوهُم فَلَيسَ لِلّهِ بِهِم حاجَةٌ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : در آخر زمان ، مردمى از امّت من مى آيند كه به مساجد مى روند و گِرد هم مى نشينند و از دنيا و دوستىِ دنيا سخن مى گويند. با آنان ننشينيد؛ چرا كه خداوند را با اين افراد ، كارى نيست.

جامع الأخبار : ص 179 ح 435 ، تنبيه الخواطر : ج 1 ص 69 وفيه «ناس» بدل «اُناس من اُمّتي» ، بحار الأنوار : ج 83 ص 368 ح 27 .

حديث1709

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ موسى عليه السلام [ لِلخَضِرِ عليه السلام ] : اُريدُ أن توصِيَني بِوَصِيَّةٍ يَنفَعُنِي اللّه ُ بِها بَعدَكَ ، فَقالَ الخَضِرُ عليه السلام : . . . يا موسَى بنَ عِمران ، اجعَلِ الزُّهدَ وَالتَّقوى لِباسَكَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : موسى عليه السلام [به خضر عليه السلام ] گفت: ميل دارم به من سفارشى كنى كه بعد از تو ، خداوند مرا بدان سود برساند.

خضر عليه السلام گفت : «... اى موسى بن عمران! زهد و تقوا را جامه خود گردان».

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن زَهِدَ فِي الدُّنيا عَلَّمَهُ اللّه ُ تَعالى بِلا تَعَلُّمٍ ، وهَداهُ بِلا هِدايَةٍ ،

وجَعَلَهُ بَصيرا وكَشَفَ عَنهُ العَمى .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه دل از دنيا بر كند ، خداوند متعال او را دانش مى آموزد ، بى آن كه از كسى بياموزد، و هدايتش مى كند ، بى آن كه كسى به هدايت او بپردازد،

و او را بصيرت مى بخشد و كوردلى را از او مى زدايد.

حلية الأولياء : ج 1 ص 72 عن نصير بن حمزة عن أبيه عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، كنز العمّال : ج 3 ص 209 ح 6194 نقلاً عن أبي عبد الرحمن السلمي في كتاب المواعظ والوصايا عن ابن عبّاس ؛ تحف العقول : ص 60 نحوه ، بحار الأنوار : ج 77 ص 163 ح 187 .

حديث1726

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا رَأَيتُمُ الرَّجُلَ قَد اُعطِيَ زُهدا فِي الدُّنيا وقِلَّةَ مَنطِقٍ ، فَاقتَرِبوا مِنهُ فَإِنَّهُ يُلقِي الحِكمَةَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر گاه مردى را ديديد كه «زهد در دنيا» و «كم گويى» به او عطا شده است، به وى نزديك شويد؛ چرا كه چنين شخصى ، حكمت مى آموزد.

سنن ابن ماجة : ج 2 ص 1373 ح 4101 ، المعجم الكبير : ج 22 ص 392 ح 975 ، شُعب الإيمان : ج7 ص347 ح10534 ، حلية الأولياء : ج 10 ص 405 وفيه «يلقن»

بدل «يُلقي» ، تاريخ دمشق : ج15 ص84 ح3679 كلّها عن أبي خلاّد ، مسند أبي يعلى : ج 6 ص 190 ح 6770 عن عبداللّه بن جعفر نحوه ، اُسد الغابة : ج6 ص80 ح5839 عن أبي خالد الكندي ، كنز العمّال : ج 3 ص 183 ح 6069 ؛ الأمالي للطوسي : ص531 ح1162، مكارم الأخلاق : ج2 ص369 ح2661 كلاهما عن أبي ذرّ نحوه، بحار الأنوار : ج77 ص80 ح3 .

حديث1727

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا أبا ذَر ، ما زَهِدَ عَبدٌ فِي الدُّنيا إلاّ أثبَتَ اللّه ُ الحِكمَةَ في قَلبِهِ وأنطَقَ بِها لِسانَهُ ، وبَصَّرَهُ عُيوبَ الدُّنيا وداءَها ودَواءَها ، وأخرَجَهُ مِنها سالِما إلى دارِ السَّلامِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در سفارش به ابو ذر _ : اى ابو ذر! هيچ بنده اى در دنيا زهد نورزيد ، مگر آن كه خداوند ، حكمت را در دلش ثابت كرد و زبانش را بدان گويا ساخت، عيب هاى دنيا و درد و درمان آن را به وى شناساند، و او را سالم از دنيا به سراى سلامت (بهشت) برد.

. الأمالي للطوسي : ص 531 ح 1162 ، مكارم الأخلاق : ج 2 ص 368 ح 2661 وفيه «أنبت» بدل «أثبت» وكلاهما عن أبي ذرّ ، الكافي : ج 2 ص 128 ح 1 ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 4 ص 410 ح 5890 كلاهما عن الهيثم بن واقد الحريري عن الإمام الصادق عليه السلام ، ثواب الأعمال : ص 200 ح 1 عن سيف

عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 2 ص 33 ح 27 ؛ حلية الأولياء : ج 3 ص 191 عن جعفر بن محمّد بن عبداللّه عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام عنه صلي الله عليه و آله ، الفردوس : ج 4 ص 69 ح 6215 عن أبي ذرّ وكلاهما نحوه .

حديث1728

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

صَلاحُ أوَّلِ هذِهِ الاُمَّةِ بِالزُّهدِ وَاليَقينِ ، ويَهلِكُ آخِرُها

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ جَلَّ جَلالُهُ أوحى إلَى الدُّنيا أن أتعِبي مَن خَدَمَكِ ، وَاخدُمي مَن رَفَضَكِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، به دنيا وحى كرد كه: «آن را كه به خدمت تو در مى آيد ، به رنج افكن، و آن را كه دست از تو مى شويد ، خدمت كن».

الأمالي للصدوق : ص 354 ح 432 عن المفضّل بن عمر عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، مشكاة الأنوار : ص 450 ح 1509 ، روضة الواعظين : ص 488 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 87 ح 51 .

حديث1739

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن زَهِدَ فِي الدُّنيا هانَت عَلَيهِ المُصيباتُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كه به دنيا بى رغبت شود ، سختى ها بر او آسان مى گردند.

مكارم الأخلاق : ج 2 ص 341 ح 2660 عن عبداللّه بن مسعود ، الكافي : ج 2 ص 50 ح 1 عن جابر عن الإمام الباقر عن الإمام عليّ عليهماالسلام ، نهج البلاغة : الحكمة 31 عن الإمام عليّ عليه السلام نحوه ، الأمالي للمفيد : ص 277 ح 3 عن قبيصة بن جابر عن الإمام عليّ عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 68 ص 351 ح 19 ؛ تاريخ بغداد : ج 6 ص 301 ح 3341 ، حلية الأولياء : ج 5 ص 10 كلاهما عن الحارث الأعور عن الإمام عليّ عليه السلام عنه صلي الله عليه

و آله ، تاريخ دمشق : ج 42 ص 515 عن قبيصة بن جابر عن الإمام عليّ عليه السلام نحوه ، كنز العمّال : ج 3 ص 719 ح 8565 .

حديث1740

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

جُلَساءُ اللّه ِ غَدا أهلُ الزُّهدِ فِي الدُّنيا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : همنشينانِ خداوند در فرداى قيامت ، آنان اند كه در دنيا زاهدند.

الفردوس : ج 2 ص 109 ح 2572 ، كنز العمّال : ج 3 ص 427 ح 7279 نقلاً عن ابن لال وكلاهما عن سلمان .

حديث1741

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن يَشتَهي كَرامَةَ الآخِرَةِ يَدَع زينَةَ الدُّنيا ، هُنالِكَ استَحيَا العَبدُ مِنَ اللّه ِ ، وهُنالِكَ أصابَ وِلايَةَ اللّه ِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : آن كه خواهان كرامت آخرت است ، زيور دنيا را رها مى كند. همين جاست كه بنده از خدا حيا مى كند، و اين جاست كه به [مقام] ولايت خداوند مى رسد.

الزهد لابن المبارك : ص 107 ح 317 ، تفسير الثعالبي : ج 5 ص 487 كلاهما عن الحسن ، كنز العمّال : ج 15 ص 938 ح 43611 .

حديث1742

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أرَدتَ أن يُحِبَّكَ اللّه ُ فَأَبغِضِ الدُّنيا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اگر مى خواهى كه خداوند تو را دوست بدارد، دنيا را دشمن بدار.

تاريخ بغداد : ج 7 ص 70 ح 3754 ، تاريخ دمشق : ج 6 ص 290 ح 1549 ، البداية والنهاية : ج 10 ص 137 كلّها عن ربعي بن خراش ، كنز العمّال : ج 3 ص 182 ح 6067 .

حديث1743

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: اِزهَد فِي الدُّنيا يُحِبَّكَ اللّه ُ ، وَازهَد فيما في أيدِي النّاسِ يُحِبَّكَ النّاسُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در اندرز به مردى _ : نسبت به دنيا زهد بورز تا خداوندتو را دوست بدارد، و نسبت به آنچه مردم دارند ، زهد بورز تا مردم دوستت بدارند.

المستدرك على الصحيحين : ج 4 ص 348 ح 7873 ، سنن ابن ماجة : ج 2 ص 1374 ح 4102 وفيه «يحبّوك» بدل «يحبّك الناس» ، المعجم الكبير : ج 6 ص 193 ح 5972 ، شُعب الإيمان : ج 7 ص 344 ح 10522 و 10523 ، مسند الشهاب : ج 1 ص 373 ح 643 كلّها عن سهل بن سعد ، كنز العمّال : ج 3 ص 187 ح 6091 ؛ الأمالي للطوسي : ص 140 ح 228 وص 202 ح 344 كلاهما عن محمّد بن عيسى الكندي عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله ، بحار الأنوار :

ج 70 ص 15 ح 4 .

حديث1744

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: لَقِيَني أبو بَكر ، فَقالَ : كَيفَ أنتَ يا حَنظَلَة؟

قُلتُ : نافَقَ حَنظَلَةُ !

قالَ : سُبحانَ اللّه ِ! ما تَقولُ؟

قُلتُ : نَكونُ عِندَ رَسولِ اللّه صلي الله عليه و آله يُذَكِّرُنا بِالنّارِ وَالجَنَّةِ حَتّى كَأَنّا رَأيُ عَينٍ ، فَإِذا خَرَجنا مِن عِندِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله عافَسنَا

صحيح مسلم _ به نقل از حنظله اُسَيدى كه از كاتبان پيامبر خدا بود _ : ابو بكر به من بر خورد و گفت: چگونه اى ، اى حنظله؟

گفتم: حنظله ، منافق گشته است!

ابو بكر گفت: سبحان اللّه ! چه مى گويى؟

گفتم: وقتى نزد پيامبر خدا صلي الله عليه و آله هستيم و برايمان از آتش و بهشت مى گويد ، چنانيم كه گويا آنها را به چشم مى بينيم؛ ولى از محضر پيامبر خدا كه بيرون مى رويم ، به زن و فرزند و زندگى مان مى پردازيم و بسيارى از سخنان پيامبر را فراموش مى كنيم.

ابو بكر گفت: به خدا سوگند كه ما نيز همين حال را داريم!

پس، من و ابو بكر رفتيم تا بر پيامبر خدا وارد شديم.

من گفتم: اى پيامبر خدا! حنظله منافق گشته است!

پيامبر خدا فرمود: «چه طور؟» .

گفتم: اى پيامبر خدا! آن گاه كه نزد شما هستيم و از آتش و بهشت برايمان مى گويى ، گويا آنها را به چشم مى بينيم؛ امّا از نزد شما

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1762

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أيُّهَا النّاسُ ! اتَّقُوا اللّه َ حَقَّ تُقاتِهِ وَاسعَوا في مَرضاتِهِ ، وأيقِنوا مِنَ

الدُّنيا بِالفَناءِ ومِنَ الآخِرَةِ بِالبَقاءِ ، وَاعمَلوا لِما بَعدَ المَوتِ ، فَكَأَنَّكُم بِالدُّنيا لَم تَكُن وبِالآخِرَةِ لَم تَزَل .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اى مردم! از خدا، چنان كه بايد، بترسيد و در جلب خشنودى او بكوشيد . به فناپذيرى دنيا و جاودانگى آخرت ، يقين كنيد، و براى پس از

مرگ ، كار كنيد ، چنان كه گويى هرگز در دنيا نبوده ايد و پيوسته در آخرت زيسته ايد .

أعلام الدين : ص 344 عن أنس ، بحار الأنوار : ج 77 ص 187 ح 10 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما لي ولِلدُّنيا ! إنَّما مَثَلي ومَثَلُها كَمَثَلِ الرّاكِبِ رُفِعَت لَهُ شَجَرَةٌ في يَومٍ صائِفٍ فَقالَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مرا چه به دنيا؟! همانا حكايت من و دنيا ، حكايت سوارى است كه در يك روز گرم تابستانى ، درختى مى بيند و زير سايه آن استراحتى مى كند و سپس آن را ترك مى كند و مى رود.

قَالَ : مال واستراح (النهاية : ج 4 ص 124 «قول») .

حديث1767

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا عَلِي ، إنَّ اللّه َ قَد زَيَّنَكَ بِزينَةٍ لَم يُزَيِّنِ العِبادَ بِزينَةٍ أحَبَّ إلَى اللّه ِ مِنها ، زَيَّنَكَ بِالزُّهدِ فِي الدُّنيا وجَعَلَكَ لا تَرزَأُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اى على! خداوند تو را به زيورى آراسته كه بندگان را به زيورى محبوب تر از آن در نزد خود ، نياراسته است: تو را به زيور زهد آراسته و چُنانت قرار داده كه نه تو از دنيا چيزى بر مى گيرى و نه دنيا از تو چيزى

بر مى گيرد، و دوستى مستمندان را نيز به تو ارزانى داشته است.

يرزأ : يأخذ (النهاية : ج 2 ص 218 «رزأ») .

حديث1768

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا عَلِيُّ ، إنَّ اللّه َ خَصَّكَ بِأَمرٍ وأعطاكَهُ، لَيسَ مِنَ الأَعمالِ شَيءٌ أحَبُّ إلَيهِ ولا أفضَلُ مِنهُ عِندَهُ ؛ الزُّهدُ فِي الدُّنيا ، فَلَيسَ تَنالُ مِنها شَيئا ولا تَنالُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : اى على! خداوند ، خصلتى به تو اختصاص داده و عطايت كرده است كه هيچ عملى در نزد او محبوب تر و برتر از آن نيست: زهد در دنيا. نه تو از دنيا نوايى مى گيرى و نه دنيا از تو به نوايى مى رسد. در روز قيامت، زهد ، زيور نيكان در نزد خداوند است.

في المصدر «تَنالُهُ» وما أثبتناه هو الأوفق كما في بحار الأنوار .

حديث1769

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: أخبِرني لِمَ سُمِّيَتِ الآخِرَةُ آخِرَةً؟

قالَ[ صلي الله عليه و آله ] : لاِءَنَّها مُتَأَخِّرَةٌ تَجيءُ مِن بَعدِ الدُّنيا ، لا توصَفُ سِنينُها ، ولا تُحصى أيّامُها ، ولا يَموتُ سُكّانُها.

علل الشرائع _ به نقل از يزيد بن سلام ، در گفتگو با پيامبر خدا _ : [گفتم : [مرا خبر دهيد كه چرا آخرت را آخرت ناميده اند؟

فرمود : «چون متأخّر از دنياست و پس از آن مى آيد . سال هاى آن به وصف نمى آيد ، و روزهايش شماره نمى شود و ساكنانش نمى ميرند» .

علل الشرائع : ص 470 ح 33 ، بحار الأنوار : ج 57 ص 356 ح 2 .

حديث1770

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

القَبرُ أوَّلُ مَنازِلِ الآخِرَةِ ؛ فَإِن يَنجُ مِنهُ فَما بَعدَهُ أيسَرُ مِنهُ ، وإن لَم يَنجُ مِنهُ فَما بَعدَهُ أشَدُّ مِنهُ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : گور ، نخستين منزلگاه آخرت است . اگر [انسان] از آن به سلامت برَهَد ، منزلگاه هاى پس از آن ، آسان تر از آن است ، و اگر از آن به سلامت نَرَهد ، منزلگاه هاى پس از آن ، سخت تر از آن خواهد بود .

مسند ابن حنبل : ج 1 ص 140 ح 454 ، المستدرك على الصحيحين : ج 1 ص 526 ح 1373 كلاهما عن عثمان ، ربيع الأبرار : ج 4 ص 204 ، شرح نهج البلاغة : ج 11 ص 159 وفيها

«شرّ» بدل «أشدّ» ؛ جامع الأخبار : ص 485 ح 1351 ، روضة الواعظين : ص 542 ، بحارالأنوار : ج 6 ص 242 ح 64 .

حديث1771

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أوَّلُ عَدلِ الآخِرَةِ القُبورُ ؛ لا يُعرَفُ فيها شَريفٌ مِن وَضيعٍ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : نخستين مرحله عدالت آخرت ، گورهايند كه در آنها ميان شريف و دون پايه ، فرقى نهاده نمى شود.

دعائم الإسلام: ج 1 ص 233 ، الجعفريّات : ص 205 كلاهما عن الإمام عليّ عليه السلام ، بحار الأنوار: ج 81 ص 283 ح 40 وزاد في ذيله «وغنيّ من فقير» .

حديث1772

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّهُ سُبحانَهُ وتَعالى يُعطِي الدُّنيا لِمَن يُحِبُّ ويُبغِضُ ، ولا يُعطِي الآخِرَةَ إلاّ أهلَ صِفوَتِهِ ومَحَبَّتِهِ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند پاكِ والا ، دنيا را به دوست و دشمن مى دهد ؛ امّا آخرت را جز به كسانى كه برگزيده و محبوب او باشند ، نمى دهد.

أعلام الدين : ص 277 ، بحار الأنوار : ج 81 ص 195 ح 52 .

حديث1781

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِجعَلوا هِمَّتَكُمُ الآخِرَةَ ، لا يَنفَدُ فيها ثَوابُ المَرضِيِّ عَنهُ ، ولا يَنقَطِعُ فيها عِقابُ المَسخوطِ عَلَيهِ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : همّت خود را آخرتْ قرار دهيد ؛ آخرتى كه در آن ، پاداش كسى كه مورد رضايت [الهى [است ، پايان نمى يابد و كيفر (مجازات) شخصى كه مورد خشم [خداوند] است ، قطع نمى گردد.

أعلام الدين : ص 342 ح 30 عن أنس ، بحار الأنوار : ج 77 ص 185 ح 10 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أرادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زينَةَ الدُّنيا ؛ فَمَن فَعَلَ ذلِكَ فَقَدِ استَحيا مِنَ اللّه ِ حَقَّ الحَياءِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كس خواستار آخرت است ، زيور دنيا را وا نهد ، و هر كس چنين كند ، به راستى كه از خداوند ، حيا كرده است.

سنن الترمذي : ج 4 ص 637 ح 2458 ، مسند ابن حنبل : ج 2 ص 33 ح 3671 ، المستدرك على الصحيحين : ج 4 ص 359 ح 7915 كلّها عن عبداللّه بن مسعود ، كنز العمّال : ج 3 ص 118 ح 5753 ؛ كنزالفوائد : ج 1 ص 217 ، الخصال : ص 293 ح 58 عن عبد اللّه بن ميمون القدّاح عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام عنه صلي الله عليه و آله ، قرب الإسناد : ص 23 ح 79 عن عبداللّه بن ميمون القدّاح عن الإمام الصادق

عن أبيه عليهماالسلام عنه صلي الله عليه و آله وكلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 6 ص 131 ح 25 .

حديث1789

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا أبا ذَرٍّ ، طوبى لِلزّاهِدين فِي الدُّنيا ، الرّاغِبينَ فِي الآخِرَةِ ، الَّذينَ اتَّخَذوا أرضَ اللّه ِ بِساطا ، وتُرابَها فِراشا ، وماءَها طيبا ، وَاتَّخَذُوا الكِتابَ شِعارا ، وَالدُّعاءَ لِلّهِ دِثارا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در سفارش به ابوذر _ : اى ابوذر! خوشا به حال بى رغبتان به دنيا و شيفتگان به آخرت! كسانى كه زمين را بستر و خاك آن را فرش و آبش را گوارا و كتاب خدا را تن پوش و دعا را جامه خود كردند و از دنيا كاملاً بريدند .

حديث1790

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُبغِضُ كُلَّ جَعظَرِيٍّ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : همانا خداوند ، انسان هاى تندخوى گردن كلفت بى خير را كه در بازارها هياهو به راه مى اندازند و در شب ، مُردار و در روز ، الاغ و در كار دنيا دانا و در كار آخرت ، نادان اند ، دشمن مى دارد.

الجَعْظَرِيّ : الفَظّ الغليظ المتكبّر (النهاية : ج 1 ص 276 «جعظر») .

حديث1791

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن كانَتِ الآخِرَةُ هَمَّهُ جَعَلَ اللّه ُ غِناهُ في قَلبِهِ ، وجَمَعَ لَهُ شَملَهُ ، وأتَتهُ الدُّنيا وهِيَ راغِمَةٌ ، ومَن كانَتِ الدُّنيا هَمَّهُ جَعَلَ اللّه ُ فَقرَهُ بَينَ عَينَيهِ ، وفَرَّقَ عَلَيهِ شَملَهُ ، ولَم يَأتِهِ مِنَ الدُّنيا إلاّ ما قُدِّرَ لَهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه آخرتْ همّ و غم او باشد ، خداوند دلش را بى نياز مى گرداند و پريشانى اش را سامان مى دهد و دنيا به رغم ميلش ، به او روى مى آورد ؛ و كسى كه دنيا همّ و غم او باشد ، خداوند فقر را در پيشانى او (/ در پيش چشمانش) قرار مى دهد و خاطرش را آشفته مى سازد و از دنيا جز همان كه برايش مقدّر شده است ، نصيب او نمى شود .

سنن الترمذي : ج 4 ص 642 ح 2465 عن أنس ، سنن ابن ماجة : ج 2 ص 1375 ح 4105 ، سنن الدارمي : ج 1 ص 80 ح 233 ، مسند ابن

حنبل : ج 8 ص 140 ح 21646 كلّها عن زيد بن ثابت ، المعجم الكبير : ج 11 ص 213 ح 11690 عن ابن عبّاس وكلّها نحوه ، كنز العمّال : ج 3 ص 205 ح 6186 .

حديث1798

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن كانَتِ الآخِرَةُ هَمَّهُ وسَدَمَهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه آخرت ، همّ و غم و وِردش باشد و چشم به آن بدوزد و همواره انديشه آن را در سر بپروراند ، خداوند دلش را بى نياز مى گرداند و زندگى اش را سامان مى بخشد و دنيا ، با حالت زبونى و تسليم ، به او روى مى آورد.

السَّدَم : اللّهَج والولوع بالشيء (النهاية : ج 2 ص 355 «سدم») .

حديث1799

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أصبَحَ وأمسى وَالآخِرَةُ أكبَرُ هَمِّهِ جَعَلَ اللّه ُ لَهُ الغِنى في قَلبِهِ ، وجَمَعَ لَهُ أمرَهُ ، ولَم يَخرُج مِنَ الدُّنيا حَتّى يَستَكمِلَ رِزقَهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه شب و روز ، بزرگ ترين همّ و غمش آخرت باشد ، خداوند دلش را بى نياز مى گرداند و كارش را سامان مى بخشد و از دنيا نمى رود تا آن كه روزى اش را كامل دريافت كند.

ثواب الأعمال : ص 201 ح 1 عن ابن أبي يعفور عن الإمام الصادق عليه السلام ، الكافي : ج 2 ص 319 ح 15 عن عبد اللّه بن أبي يعفور عن الإمام الصادق عليه السلام ، مشكاة الأنوار : ص 464 ح 1546 عن الإمام الصادق عليه السلام وليس فيهما ذيله ، تحف العقول : ص 48 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 104 ح 96 .

حديث1800

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

تَفَرَّغوا مِن هُمومِ الدُّنيا مَا استَطَعتُم ؛ فَإِنَّهُ مَن كانَتِ الدُّنيا أكبَرَ هَمِّهِ أفشَى اللّه ُ ضَيعَتَهُ ، وجَعَلَ فَقرَهُ بَينَ عَينَيهِ ، ومَن كانَتِ الآخِرَةُ أكبَرَ هَمِّهِ جَمَعَ اللّه ُ لَهُ

اُمورَهُ ، وجَعَلَ غِناهُ في قَلبِهِ.

: أيُّهَا النّاسُ ! أقبِلوا عَلى ما كُلِّفتُموهُ مِن إصلاحِ آخِرَتِكُم ، وأعرِضوا عَمّا ضُمِنَ لَكُم مِن دُنياكُم ، ولا تَستَعمِلوا جَوارِحَ غُذِّيَت بِنِعمَتِهِ فِي التَّعَرُّضِ لِسَخَطِهِ بِمَعصِيَتِهِ ، وَاجعَلوا شُغلَكُم فِي التِماسِ مَغفِرَتِهِ ، وَاصرِفوا هِمَّتَكُم بِالتَّقَرُّبِ إلى طاعَتِهِ ، مَن بَدَأَ بِنَصيبِهِ مِنَ الدُّنيا فَإِنَّهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در بازگشتش از جنگ اُحُد ، در حالى كه مردمْ ايشان را در ميان گرفته بودند _ : اى مردم! به آباد كردن آخرتتان _ كه بِدان مكلّف شده ايد _ روى آوريد و از دنيايتان كه براى شما تضمين شده است [و روزىِ تان در آن ، خواه ناخواه مى رسد] ، روى گردانيد و اعضا و جوارحى را كه به نعمت هاى او تغذيه شده است ، در معصيت او _ كه موجب خشم خداوند مى شود _ به كار نگيريد و به طلب آمرزش از او بپردازيد و همّت خود را صرف تقرّب به طاعت او كنيد .

كسى كه به بهره اش از

دنيا آغاز كند ، بهره اش از آخرت را از كف مى دهد

و به آنچه از آخرت مى خواهد ، نمى رسد ؛ و كسى كه به بهره اش از آخرت آغاز كند ، سهمش از دنيا به او مى رسد و از آخرت نيز به آنچه مى خواهد ، دست مى يابد .

في أعلام الدين : «فاته» بدل «فإنَّه» ، وهو الأقرب للمعنى .

حديث1804

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَكفيكُم مِنَ النَّفلِ ذِكرُ الآخِرَةِ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : براى تفكّر ، همين شما را بس كه به ياد آخرت باشيد.

الفردوس : ج 5 ص 544 ح 9038 عن أسماء بنت أبي بكر ؛ جامع الأخبار : ص 359 ح 1000 وفيه «التفكّر» بدل «النفل» .

حديث1805

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ خطاب به على عليه السلام _ : اى على! آخرت را در دلت مجسّم كن [و همواره به ياد آن باش] و مرگ را پيش چشم خود قرار بده و ايستادنت را در پيشگاه خداوند [در روز رستاخيز براى داورى و رسيدگى به اعمال] ، فراموش مكن و از خدا بيمناك باش و نعمت هاى خدا را [همواره] به ياد داشته باش و از حرام هاى خدا باز ايست و با هوس خود ، مخالفت كن .

نابَذَ : خالَفَ (انظر المصباح المنير : ص 590 «نبذ») .

حديث1806

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رَحِمَ اللّه ُ عَبدا اِستَحيا مِن رَبِّهِ حَقَّ الحَياءِ ؛ فَحَفِظَ الرَّأسَ وما حَوى ، وَالبَطنَ وما وَعى ، وذَكَرَ القَبرَ وَالبِلى ، وذَكَرَ أنَّ لَهُ فِي الآخِرَةِ مَعادا.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : رحمت خدا بر آن بنده اى كه از پروردگارش ، چنان كه مى بايد ، شرم كرد ؛ پس ، سر و آنچه را در سر است ، و شكم و آنچه را [از خوراك [در شكم قرار مى گيرد ، [از ناپاكى و حرام] نگه داشت و قبر و پوسيدن را [همواره [ياد كرد و به ياد داشت كه او

را در آخرت ، بازگشتى است!

الاختصاص : ص 229 ، مشكاة الأنوار : ص 412 ح 1376 عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله ، بحار الأنوار : ج 71 ص 336 ح 21 .

حديث1807

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

بِئسَ العَبدُ عَبدٌ سَها ولَها ونَسِيَ المَقابِرَ وَالبِلى ، بِئسَ العَبدُ عَبدٌ عَتا وطَغى ونَسِيَ المُبتَدَأَ وَالمُنتَهى.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بد بنده اى است آن بنده اى كه دچار سرگرمى و غفلت است و قبرستان و پوسيده شدن را از ياد برده است! بد بنده اى است آن كه نافرمانى و سركشى كرده و آغاز و فرجام را به فراموشى سپرده است!

سنن الترمذي: ج 4 ص 632 ح 2448 ، المستدرك على الصحيحين : ج 4 ص 351 ح 7885 ، المعجم الكبير : ج 24 ص 156 ح 401 ، شُعب الإيمان : ج 6 ص 287 ح 8181 كلّها عن أسماء بنت عميس ، الفردوس : ج 2 ص 22 ح 2144 عن أسماء بنت عمر وكلّها نحوه ، كنز العمّال : ج 16 ص 97 ح 44054 .

حديث1808

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المستدرك على الصحيحين : ج 4 ص 366 ح 7941 وج 1 ص 533 ح 1395 ، شُعب الإيمان

: ج 7 ص 15 ح 9291 وفيهما «يتعرّض كلّ خير» بدل «يوم القيامة» وكلّها عن أبي ذرّ ، كنز العمّال : ج 15 ص 649 ح 42568 ؛ تنبيه الخواطر : ج 1 ص 288 عن أبي ذرّ نحوه وراجع الدعوات : ص 277 ح 801 .

حديث1814

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كَفى بِالمَوتِ مُزَهِّدا فِي الدُّنيا ومُرَغِّبا فِي الآخِرَةِ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مرگ ، بهترين عامل بى رغبتى به دنيا و شوق به آخرت است.

المصنّف لابن أبي شيبة : ج 8 ص 129 ح 28 عن الربيع ، كنز العمّال : ج 15 ص 547 ح 42117 .

حديث1815

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ أخوَفَ ما أخافُ عَلى اُمَّتِيَ الهَوى وطُولُ الأَمَلِ ؛ أمَّا الهَوى فَإِنَّهُ يَصُدُّ عَنِ الحَقِّ ، وأمّا طولُ الأَمَلِ فَيُنسِي الآخِرَةَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : ترسناك ترين چيزهايى كه از آنها بر امّتم مى ترسم ، هواى نفْس و آرزوى دراز است . هواى نفْس ، از حق باز مى دارد و آرزوى دراز ، آخرت را از ياد [انسان [مى برد .

الخصال : ص 51 ح 62 عن جابر بن عبداللّه ، الكافي : ج 2 ص 335 ح 3 عن يحيى بن عقيل عن الإمام عليّ عليه السلام ، الأمالي للمفيد : ص 93 ح 1 عن حبّة العرني عن الإمام عليّ عليه السلام ، نهج البلاغة : الخطبة 42 عن الإمام عليّ عليه السلام وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 73 ص 163 ح 16 ؛ شُعب الإيمان : ج 7 ص 370 ح 10616 عن جابر بن عبداللّه ، الزهد لابن المبارك : ص 86 ح 255 عن الإمام عليّ عليه السلام ، تاريخ دمشق : ج 42 ص 494 عن أبي عبد الرحمن السلمي عن الإمام

عليّ عليه السلام وكلاهما نحوه ، كنز العمّال : ج 16 ص 22 ح 43764 .

حديث1816

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِحذَرُوا المالَ ، فَإِنَّهُ كانَ فيما مَضى رَجُلٌ قَد جَمَعَ مالاً ووَلَدا ، وأقبَلَ عَلى نَفسِهِ وعِيالِهِ وجَمَعَ لَهُم فَأَوعى ، فَأَتاهُ مَلَكُ المَوتِ فَقَرَعَ بابَهُ وهُوَ في زِيِّ مِسكينٍ ، فَخَرَجَ إلَيهِ الحُجّابُ فَقالَ لَهُم : اُدعوا إلَيَّ سَيِّدَكُم . قالوا : أو يَخرُجُ سَيِّدُنا إلى مِثلِكَ! ودَفَعوهُ حَتّى نَحَّوهُ عَنِ البابِ .

ثُمَّ عادَ إلَيهِم في مِثلِ تِلكَ الهَيئَةِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : از ثروت حذر كنيد ؛ زيرا كه در گذشته مردى بود كه مال و اولاد گرد آورد و به خود و خانواده اش پرداخت و براى آنان جمع كرد و اندوخت . ملك الموت در هيئت شخصى فقير به نزد او آمد و درِ خانه اش را كوبيد . دربانان بيرون آمدند . ملك الموت به آنان گفت : خواجه خويش را صدا بزنيد كه نزد من بيايد.

دربانان گفتند : «خواجه ما براى چون تو كسى ، بيرون آيد؟!» و او را عقب راندند و از درِ خانه دورش كردند.

ملك الموت دوباره با همان هيئت به سوى آنان آمد و گفت : خواجه خويش را صدا بزنيد و به او بگوييد من ملك الموت هستم .

خواجه ، چون اين سخن را شنيد ، از ترس و هراس نشست و به يارانش گفت : با او به نرمى سخن بگوييد و به او بگوييد : خدا خيرت دهد! شايد دنبال كس ديگرى غير

از خواجه ما هستى!

ملك الموت به آنان گفت : خير . و نزد خواجه رفت و به وى گفت : برخيز و آنچه مى خواهى ، وصيّت كن ؛ زيرا پيش از آن كه بيرون روم ، جانت را خواهم گرفت .

اهل خانه فرياد زدند و گريستند.

خواجه به آنان گفت : صندوق ها را باز كنيد و آنچه را از زر و سيم در آنهاست ، بنويسيد (/ بريزيد) . آن گاه رو به پول ها كرده و به دشنام دادن به آنها پرداخت و گفت : لعنت خدا بر شما پول ها! پروردگارم را از ياد من برديد و مرا از كار آخرتم غافل ساختيد تا آن كه فرمان خدا چنين مرا غافلگير كرد!

في المصدر : «الهيبة» ، والتصويب من بحار الأنوار .

حديث1817

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أصلَحَ أمرَ آخِرَتِهِ ، أصلَحَ اللّه ُ لَهُ أمرَ دُنياهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كس كار آخرتش را درست كند ، خداوند كار دنيايش را براى او درست مى نمايد.

عدّة الداعي : ص 216 ، نهج البلاغة : الحكمة 89 ، غرر الحكم : ح 8857 كلاهما عن الإمام عليّ عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 72 ص 305 ح 51 .

حديث1818

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُعطِي الدُّنيا عَلى نِيَّةِ الآخِرَةِ ، وأبى أن يُعطِيَ الآخِرَةَ عَلى نِيَّةِ الدُّنيا.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، دنيا را با انگيزه آخرت مى دهد و امتناع دارد كه آخرت را با انگيزه دنيا بدهد.

الزهد لابن المبارك : ص 193 ح 549 ، مسند الشهاب : ج 2 ص 164 ح 1108 ، الفردوس : ج 1 ص 151 ح 546 كلّها عن أنس ، كنز العمّال : ج 3 ص 181 ح 6056 ؛ إرشاد القلوب : ص 186 وفيه «ولا» بدل «وأبى أن» ، بحار الأنوار : ج 103 ص 25 ح 29 نقلاً عن عدّة الداعي وفيه «بعمل» بدل «على نيّة» في كلا الموضعين .

حديث1819

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ثَلاثَةٌ مَن كُنَّ فيهِ يَستَكمِلُ إيمانَهُ : رَجُلٌ لا يَخافُ فِي اللّه ِ لَومَةَ لائِمٍ ، ولا يُرائي بِشَيءٍ مِن عَمَلِهِ ، وإذا عُرِضَ عَلَيهِ أمرانِ ؛ أحدُهُما لِلدُّنيا وَالآخَرُ لِلآخِرَةِ ، اختارَ أمرَ الآخِرَةِ عَلَى الدُّنيا.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : سه چيز است كه هر كس آنها را دارا باشد ، ايمانش را كامل گردانيده است ، اين كه : در راه خدا از سرزنش هيچ سرزنشگرى نهراسد ، و در هيچ كارش ريا نكند ، و هر گاه دو كار برايش پيش آيد كه يكى براى دنيا و ديگرى براى آخرت است ، كار آخرت را بر دنيا برگزيند.

تاريخ دمشق : ج 38 ص 13 ح 7577 عن

أبي هريرة ، كنز العمّال : ج 15 ص 817 ح 43247 .

حديث1820

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ العَبدَ المُؤمِنَ إذا كان فِي انقِطاعٍ مِنَ الدُّنيا وإقبالٍ مِنَ الآخِرَةِ نَزَلَ إلَيهِ مَلائِكَةٌ مِنَ السَّماءِ ، بيضُ الوُجوهِ كَأَنَّ وُجوهَهُمُ الشَّمسُ ، مَعَهُم كَفَنٌ مِن أكفانِ الجَنَّةِ ، وحُنوطٌ مِن حُنوطِ الجَنَّةِ ، حَتّى يَجلِسوا مِنهُ مَدَّ البَصَرِ ، ثُمَّ يَجيءُ مَلَكُ المَوتِ حَتّى يَجلِسَ عِندَ رَأسِهِ ، فَيَقولَ : أيَّتُهَا النَّفسُ الطَّيِّبَةُ ، اُخرُجي إلى

مَغفِرَةٍ مِنَ اللّه ِ ورِضوانٍ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بنده مؤمن ، هر گاه در حال جدا شدن از دنيا و روى آوردن به آخرت باشد ، فرشتگانى سپيدروى ، چنان كه گويى چهره هايشان آفتاب درخشان است ، از آسمان با كفنى از كفن هاى بهشت و حُنوطى از حنوط هاى بهشت نزد او فرود مى آيند و در فاصله يك چشم رس ، نزدش مى نشينند . آن گاه ملك الموت مى آيد و كنار سر او مى نشيند و مى گويد : «اى نفْس پاك!

به سوى آمرزش و رضوان خداوند ، بيرون شو» .

مسند ابن حنبل : ج 6 ص 413 ح 18559 ، المصنّف لابن أبي شيبة : ج 3 ص 256 ح 1 ، شُعب الإيمان : ج 1 ص 356 ح 395 ، الزهد لهنّاد : ج 1 ص 205 ح 339 ، المستدرك على الصحيحين : ج 1 ص 94 ح 107 ، مسند الطيالسي : ص 102 ح 753 كلاهما نحوه وكلّها عن البرّاء بن

عازب ، كنز العمّال : ج 15 ص 627 ح 42495 .

حديث1821

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا طالِبَةٌ ومَطلوبَةٌ ، وَالآخِرَةُ طالِبَةٌ ومَطلوبَةٌ ؛ فَمَن طَلَبَ الآخِرَةَ طَلَبَتهُ الدُّنيا حَتّى يَستوفِيَ مِنها رِزقَهُ ، ومَن طَلَبَ الدُّنيا طَلَبَتهُ الآخِرَةُ حَتّى يَأتِيَهُ المَوتُ فَيَأخُذَهُ بَغتَةً.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دنيا طالب است و مطلوب ، و آخرت [نيز] طالب است و مطلوب . پس ، هر كس آخرت را طلب كند ، دنيا در طلب او برمى آيد تا او روزى اش را از آن به تمام و كمال دريافت كند ؛ و هر كس دنيا را طلب كند ، آخرت در طلب او برمى آيد تا مرگ به سراغش آيد و ناگهان او را بگيرد.

تنبيه الغافلين : ص 244 ح 317 عن أبي عبيدة الأسدي ، المعجم الكبير : ج 10 ص 163 ح 10328 ، حلية الأولياء: ج8 ص120 كلاهما عن ابن مسعود نحوه وليس فيهما «والآخرة طالبة ومطلوبة»، كنز العمّال: ج3 ص225 ح6266 ؛ الكافي : ج 1 ص 18 ح 12 عن هشام بن الحكم عن الإمام الكاظم عليه السلام ، تحف العقول : ص 387 عن الإمام الكاظم عليه السلام وفيهما «فيفسد عليه دنياه وآخرته» بدل «فيأخذه بغتة» ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 4 ص 409 ح 5886 عن هشام بن سالم عن الإمام الصادق عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 78 ص 302 ح 1 .

حديث1822

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1828

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تَنالونَ الآخِرَةَ إلاّ بِتَركِكُمُ الدُّنيا وَالتَّعَرّي مِنها ، اُوصيكُم أن تُحِبّوا ما أحَبَّ اللّه ُ و تُبغِضوا ما أبغَضَ اللّه ُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : به آخرت دست نمى يابيد ، مگر با رها كردن [علاقه به] دنيا و برهنه شدن از آن . به شما سفارش مى كنم كه دوست بداريد آنچه را خدا دوست مى دارد و دشمن بداريد آنچه را خدا دشمن مى دارد.

مستدرك الوسائل : ج 12 ص 54 ح 13496 نقلاً عن القطب الراوندي في لبّ اللباب .

حديث1829

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا أغلَقَ عَلَيهِ اُمورَ الدُّنيا ، وفَتَحَ لَهُ اُمورَ الآخِرَةِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداوند هر گاه بنده اى را دوست بدارد ، امور دنيا را بر او مى بندد و امور آخرت را بر او مى گشايد.

كنز العمّال : ج 3 ص 204 ح 6181 نقلاً عن الفردوس عن أنس.

حديث1830

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يَابنَ مَسعودٍ ... اِتَّقِ اللّه َ فِي السِّرِّ

وَالعَلانِيَةِ ... فَإِنَّ اللّه َ تَعالى يَقولُ : «وَ لِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ»

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در سفارش هايش به ابن مسعود _ : اى پسر مسعود! ... در نهان و آشكار از خدا بترس ... ؛ زيرا كه خداى متعال مى فرمايد : «و براى كسى كه

از مقام پروردگارش بترسد ، دو بهشت است» و با در پيش گرفتن لذّات و شهوات ، زندگى دنيا را بر آخرت برمگزين ؛ زيرا كه خداى متعال در كتابش مى فرمايد : «و امّا هر كه طغيان كرد ، و زندگى دنيوى را برگزيد ، پس ، جايگاه او همان آتش است» . مقصود ، دنياى لعنت شده است . هر آنچه در دنياست ، لعنت شده است ، مگر آنچه براى خدا باشد.

الرحمن: 46 .

حديث1831

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يَابنَ مَسعودٍ ، وَالَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ نَبِيّا ، إنَّ مَن يَدَعِ الدُّنيا ويُقبِل عَلى تِجارَةِ الآخِرَةِ ، فَإِنَّ اللّه َ تَعالى يَتَّجِرُ لَهُ مِن وَراءِ تِجارَتِهِ ويُربِحُ اللّه ُ تِجارَتَهُ ، يَقولُ اللّه ُ تَعالى : «رِجَالٌ لاَّ تُلْهِيهِمْ تِجَ_رَةٌ وَ لاَ بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقَامِ الصَّلَوةِ وَ إِيتَاءِ الزَّكَوةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالاْءَبْصَ_رُ» .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در اندرز به ابن مسعود _ : اى پسر مسعود! سوگند به آن كه مرا به حق به پيامبرى برگزيد ،

كسى كه دنيا را وا نهد و به سوداى آخرت روى آورد ، خداوند متعال از پس سوداگرى اش ، براى او تجارت مى كند و سوداگرى اش را سودآور مى گرداند . خداى متعال مى فرمايد : «مردانى كه نه تجارتى و نه داد و ستدى ، آنان را از ياد خدا و بر پا داشتن نماز و دادن زكات ، غافل نمى سازد و از روزى كه در آن ، دل ها و ديده ها دگرگون مى شود ، مى هراسند» .

مكارم الأخلاق : ج 2 ص 356 ح 2660 عن عبد اللّه بن مسعود ، بحار الأنوار : ج 77 ص 106 ح 1 .

حديث1832

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ تَعالى : وعِزَّتي وجَلالي وعَظَمَتي وقُدرَتي وعَلائي وَارتِفاعِ مَكاني ، لايُؤثِرُ عَبدٌ هَوايَ عَلى هَواهُ إلاّ جَعَلتُ غِناهُ في نَفسِهِ ، وكَفَيتُهُ هَمَّهُ ، وكَفَفتُ عَلَيهِ ضَيعَتَهُ ، وضَمَّنتُ السَّماواتِ وَالأَرضَ رِزقَهُ ، وكُنتُ لَهُ مِن وَراءِ تِجارَةِ كُلِّ تاجِرٍ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خداى متعال مى فرمايد : «به عزّت و جلالم و عظمت و قدرتم و بلندى و رفعت مقامم سوگند ، هيچ بنده اى دلخواه مرا بر دلخواه خودش ترجيح نمى دهد ، مگر آن كه جانش را بى نياز مى گردانم و خواستش را برمى آورم و مَعاش او را سامان مى بخشم و آسمان ها و زمين را ضامن روزىِ او مى گردانم و از پس تجارت هر تاجرى ، هواى او را دارم».

المحاسن : ج 1 ص 97

ح 63 عن أبي حمزة الثمالي عن الإمام الباقر عليه السلام ، الكافي : ج 2 ص 137 ح 2 ، الزهد للحسين بن سعيد : ص 25 ح 56 كلاهما عن أبي حمزة الثمالي عن الإمام الباقر عليه السلام ، الخصال : ج 3 ص 5 عن أبي عبيدة الحذّاء عن الإمام الباقر عليه السلام ، تحف العقول : ص 395 عن الإمام الكاظم عليه السلام وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 70 ص 75 ح 2 ؛ المعجم الكبير : ج 12 ص 113 ح 12719 عن ابن عبّاس نحوه ، كنز العمّال : ج 1 ص 232 ح 1161 .

حديث1833

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

منَ خافَ أدلَجَ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : آن كه ترسيد ، سرِشب راه پيمود و آن كه سرِشب راه پيمود ، به منزل رسيد . بدانيد كه كالاى خدا گران است ؛ بدانيد كه كالاى خدا بهشت است.

يقال : أدلَجَ _ بالتخفيف _ إذا سار من أوّل الليل ، وادّلج _ بالتشديد _ إذا سارَ من آخره ... ومنهم من يجعل الإدلاج للّيل كلّه (النهاية : ج 2 ص 129 «دلج») . قال الشيخ البهائي : ربّما يطلق الإدلاج على العبادة في الليل مجازا ؛ لأنّ العبادة سير إلى اللّه تعالى (بحار الأنوار : ج 87 ص 189) .

حديث1834

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يَابنَ مَسعودٍ ، كُلُّ ما أبصَرتَهُ بِعَينِكَ وَاستَخلاهُ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ از سفارش هاى ايشان به ابن مسعود _ : اى پسر مسعود! هر آنچه را چشمت ديد و دلت هوس كرد ، براى خدا قرار بده كه اين ، تجارت (سوداگرىِ) آخرت است ؛ زيرا كه خداوند مى فرمايد : «آنچه نزد شماست ، رفتنى است و آنچه نزد خداست ، ماندنى است» .

في بحار الأنوار : «واستحلاه» .

حديث1835

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيسَ شَيءٌ أطيَبَ عِندَ اللّه ِ مِن ريحِ فَمِ صائِمٍ تَرَكَ الطَّعامَ وَالشَّرابَ لِلّهِ رَبِّ العالَمينَ ، وآثَرَ اللّه َ عَلى ما سِواهُ، وَابتاعَ آخِرَتَهُ بِدُنياهُ، فَإِنِ استَطَعتَ أن يَأتِيَكَ المَوتُ وأنتَ جائِعٌ ، وكَبِدُكَ ظَمآنُ فَافعَل ؛ فَإِنَّكَ تَنالُ بِذلِكَ أشرَفَ المَنازِلِ ، وتَحُلُّ مَعَ الأَبرارِ وَالشُّهَداءِ وَالصّالِحينَ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : نزد خداوند ، چيزى خوش تر از بوى دهان روزه دارى نيست كه به خاطر خداى پروردگار جهانيان ، از خوردن و آشاميدن ، خوددارى ورزيده و خدا را بر ماسِواى او برگزيده و آخرتش را به دنيايش خريده است .

پس ، اگر مى توانى كارى كنى كه وقتى مرگْ تو را در مى رسد ، گرسنه باشى و جگرت تشنه باشد ، چنين كن ؛ زيرا كه با اين كار ، به عالى ترين منازل مى رسى و با نيكان و شهيدان و شايستگان ، همنشين مى شوى .

التحصين لابن فهد : ص

20 ح 39 عن سعيد بن زيد بن عمرو بن نفيل ، مستدرك الوسائل: ج 7 ص 499 ح 8741 .

حديث1836

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

بَشِّر هذِهِ الاُمَّةَ بِالسَّناءِ وَالرِّفعَةِ وَالدّينِ والنَّصرِ وَالتَّمكينِ فِي الأَرضِ؛ فَمَن عَمِلَ مِنهُم عَمَلَ الآخِرَةِ لِلدُّنيا لَم يَكُن لَهُ فِي الآخِرَةِ نَصيبٌ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بشارت باد اين امّت را به بلندى و عظمت و دين و پيروزى و قدرت يافتن در زمين! پس ، هر كه از آنان كار آخرت را براى دنيا انجام دهد، در آخرت ، او را نصيبى نخواهد بود.

مسند ابن حنبل : ج 8 ص 44 ح 21278 ، المستدرك على الصحيحين : ج 4 ص 346 ح 7862 ، شُعب الإيمان : ج 5 ص 334 ح 6833 ، حلية الأولياء : ج 1 ص 255 نحوه وكلّها عن اُبيّ بن كعب ، كنز العمّال : ج 12 ص 157 ح 34465 ؛ إعلام الورى : ج 1 ص 89 عن اُبيّ بن كعب ، مجمع البيان : ج 5 ص 224 نحوه .

حديث1837

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِستَكثِروا مِنَ الإِخوانِ ؛ فَإِنَّ لِكُلِّ مُؤمِنٍ شَفاعَةً يَوم

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن هَجَرَ أخاهُ سَنَةً فَهُوَ كَسَفكِ دَمِهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هر كس يك سال از برادرش دورى كند ، مانند آن است كه خونش را بريزد .

سنن أبي داود : 4 / 279 / 4915 ، مسند ابن حنبل : 6 / 276 / 17957 ، المستدرك على الصحيحين : 4 / 180 / 7292 ، الطبقات الكبرى : 7 / 500 ، اُسد الغابة : 6 / 82 / 5844 كلّها عن أبي خراش السلمي و ج 1 / 701 / 1104 عن حدرد الأسلمي ، الأدب المفرد : 127 / 404 عن أبي خراش الأسلمي ، الفردوس : 4 / 346 / 7002 عن أبي حدرد نحوه ، كنز العمّال : 9 / 32 / 24788 ؛ جامع الأحاديث للقمّي

: 131 .

حديث1862

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا هِجرَةَ فَوقَ ثَلاثٍ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هيچ جدايى اى نبايد بيش از سه [روز يا شب ]بپايد .

الكافي : 2 / 344 / 2 عن هشام بن الحكم عن الإمام الصادق عليه السلام ، مشكاة الأنوار : 209 ، بحار الأنوار : 75 / 185 / 2 ؛ صحيح مسلم : 4 / 1984 / 27 ، مسند ابن حنبل : 3 / 319 / 8928 كلاهما عن أبي هريرة وفيهما «بعد» بدل «فوق» ، كنز العمّال : 9 / 33 / 24791 .

حديث1863

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يَحِلُّ لِمُسلِمٍ أن يَهجُرَ أخاهُ فَوقَ ثَلاثَةِ أيّامٍ ، وَالسّابِقُ يَسبِقُ إلَى الجَنَّةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : براى هيچ مسلمانى روا نيست كه بيش از سه روز ، برادرش را ترك گويد و هر كس [براى آشتى ]پيش دستى كند ، به سوى بهشت ، پيش دستى كرده است .

الأمالي للطوسي : 391 / 860 عن أبي هريرة ، كتاب من لا يحضره الفقيه : 4 / 380 / 5809 ، عوالي اللآلي : 1 / 162 / 158 وفيهما «للمؤمن» بدل «لمسلم» ، الخصال : 183 / 250 عن أنس بن مالك ، روضة الواعظين : 424 كلّها ليس فيه ذيله ، بحار الأنوار : 75 / 189 / 12 ؛ صحيح مسلم : 4 / 1984 / 26 عن عبداللّه بن عمر وفيه «للمؤمن» بدل «لمسلم» ، مسند ابن حنبل :

1 / 372 / 1519 عن سعد بن أبي وقّاص و ص 388 / 1589 عن سعد بن مالك ، مسند أبي يعلى : 4 / 315 / 4550 عن عائشة وكلّها ليس فيه ذيله ، كنز العمّال : 9 / 48 / 24874 نقلاً عن ابن النجّار عن أبي هريرة .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا أبا ذَرٍّ ، إيّاكَ وَالهِجرانَ لِأَخيكَ المُؤمِنِ ؛ فَإِنَّ العَمَلَ لا يُتَقَبَّلُ مَعَ الهِجرانِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله _ در وصيّت خود به ابوذر _ : اى ابوذر! از ترك كردن برادر مؤمنت بپرهيز كه با هجران و دورى ، عملِ [صالح] پذيرفته نمى شود .

الأمالي للطوسي : 538 / 1162 ، مكارم الأخلاق : 2 / 379 / 2661 كلاهما عن أبي ذرّ ، مشكاة الأنوار : 209 وفيهما «إيّاك وهجران أخيك» ، بحار الأنوار : 77 / 89 / 3 .

حديث1873

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يَحِلُّ لِمُسلِمٍ أن يَهجُرَ مُسلِما فَوقَ ثَلاثِ لَيالٍ ؛ فَإِنَّهُما ناكِبانِ عَن الحَقِّ ما داما عَلى صُرامِهِما . وأوَّلُهُما فَيئا يَكونُ سَبقُهُ بِالفَيءِ كَفّارَةً لَهُ ، وإن سَلَّمَ فَلَم يَقبَل ورَدَّ عَلَيهِ سَلامَهُ رَدَّت عَلَيهِ المَلائِكَةُ ، ورَدَّ عَلَى الآخَرِ الشَّيطانُ . وإن ماتا عَلى صُرامِهِما ، لَم يَدخُلاَ الجَنَّةَ جَميعا أبَدا .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : براى مسلمان روا نيست كه بيش از سه شب از مسلمانى ببُرد و اين دو تا هنگامى كه از يكديگر بريده اند ، از حق كناره گرفته اند ، و آن كسى كه زودتر [براى آشتى ]بازگردد ، همين پيش دستىِ او براى بازگشت، كفّاره اش خواهد بود ، و اگر هم سلام كرد و ديگرى نپذيرفت ، ملائكه پاسخ سلام او را خواهند داد و شيطان ، پاسخ ديگرى خواهد داد ، و اگر اين دو در حال بريدن از

يكديگر بميرند ، هرگز هيچ يك از آنان وارد بهشت نخواهد شد .

مسند ابن حنبل : 5/487/16258 ، الأدب المفرد : 127/402 ، المعجم الكبير : 22 / 175 / 454 ، مسند أبي يعلى : 2 / 220 / 1554 ، شُعب الإيمان : 5 / 269 / 6620 كلّها عن هشام بن عامر نحوه ، كنز العمّال : 9 / 48 / 24873 .

حديث1874

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَو أنَّ رَجُلَينِ دَخَلا فِي الإِسلامِ فَاهتَجَرا ، كانَ أحَدُهُما خارِجا مِنَ الإِسلامِ حَتّى يَرجِعَ الظَّالِمُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هر گاه دو تن كه داخل در [آيين ]اسلام هستند ، از يكديگر ببُرند ، يكى از آن دو [كه ظالم است] ، خارج از اسلام خواهد بود ، تا آن كه شخص ستمگر [به سوى ديگرى ]باز گردد .

المستدرك على الصحيحين : 1 / 72 / 55 ، حلية الأولياء : 4 / 173 كلاهما عن عبداللّه ، كنز العمّال : 9 / 48 / 24876 .

حديث1875

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

تُعرَضُ الأَعمالُ يَومَ الاِثنَينِ وَالخَميسِ ؛ فَمِن مُستَغفِرٍ فَيُغفَرُ لَهُ ، ومِن تائِبٍ فَيُتابُ عَلَيهِ ، ويُرَدُّ أهلُ الضَّغائِنِ لِضَغائِنِهِم حَتّى يَتوبوا .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : روزهاى دوشنبه و پنج شنبه ، اعمال ، عرضه [و بررسى ]مى شود . پس [در اين ميان] ، آمرزش خواهانى هستند كه آمرزيده مى شوند و توبه كارانى كه توبه آنان پذيرفته مى شود ؛ امّا كينه توزان به خاطر كينه هايشان بازگردانده مى شوند ، تا توبه كنند .

المعجم الأوسط : 7 / 251 / 7419 عن جابر .

حديث1876

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا أبا ذَرٍّ ، تُعرَضُ أعمالُ أهلِ الدُّنيا عَلَى اللّه ِ مِنَ الجُمُعَةِ إلَى الجُمُعَةِ في يَومِ الاِثنَينِ وَالخَميسِ ، فَيُغفَرُ لِكُلِّ عَبدٍ مُؤمِنٍ إلاّ عَبدا كانَت بَينَهُ وبَينَ أخيه

شَحناءُ ، فَيُقالُ : اُترُكوا عَمَلَ هذَينَ حَتّى يَصطَلِحا .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : اى ابوذر ! اعمال هر هفته اهل دنيا در روزهاى دوشنبه و پنج شنبه بر خداوند عرضه مى شود . پس هر مؤمنى آمرزيده مى شود ، مگر

آن كه ميان او و برادرش كينه اى باشد كه در اين صورت ، گفته مى شود : عمل اين دو را رها كنيد ، تا با يكديگر آشتى كنند .

مكارم الأخلاق : 2 / 379 / 2661 ، الأمالي للطوسي : 537 / 1162 كلاهما عن أبي ذرّ ، كنز الفوائد : 1/307 عن أبي هريرة نحوه وليس فيه

«يا أبا ذرّ» ، بحار الأنوار : 77 / 89 / 3 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ الشَّيطانَ قَد أيِسَ أن يَعبُدَهُ المُصَلّونَ في جَزيرَةِ العَرَبِ ، ولكِن فِي التَّحريشِ بَينَهُم .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : شيطان از اين كه نمازگزاران در جزيره العرب او را بپرستند ، نوميد شده است ؛ ليكن به دشمنى افكندن ميانشان [همچنان اميد دارد ] .

صحيح مسلم: 4/2166/2812، سنن الترمذي: 4/330/1937، مسند أبي يعلى: 2/413/2091، مسند ابن حنبل : 5 / 50 / 14373 و ص 153 / 14945 كلّها عن جابر وليس فيها «في جزيرة العرب» ، كنز العمّال : 12 / 305 / 35137 نقلاً عن ابن خزيمة وابن حبّان .

حديث1881

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تُفتَحُ الدُّنيا عَلى أحَدٍ إلاّ ألقَى اللّه ُ عز و جل بَينَهُمُ العَداوَةَ وَالبَغضاءَ إلى يَومِ القِيامَةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : درِ دنيا [خواهى] بر مردمى گشوده نمى شود ، مگر آن كه خداى عز و جل تا روز قيامت ، ميانشان كينه و دشمنى مى افكند .

مسند ابن حنبل : 1 / 45 / 93 ، مسند البزّار : 1 / 440 / 311 وفيه «تدخل» بدل «تفتح» وكلاهما عن عمر ، كنز العمّال : 3 / 237 / 6327 .

حديث1882

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الأَرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ ، فَما تَعارَفَ مِنهَا ائتَلَفَ ، وما تَناكَرَ مِنهَا اختَلَفَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : جان ها (روح ها) ، ]همچون] سپاهيانى فراهم آمده هستند كه هر كدام كه يكديگر را شناختند ، با يكديگر الفت مى گيرند و هر يك كه ديگرى را نشناختند ، با يكديگر اختلاف خواهند يافت .

كتاب من لا يحضره الفقيه: 4/380/5818 ، الاعتقادات: 48، جامع الأخبار : 488/1359، عوالي اللآلي: 1/288/142، مصباح الشريعة : 330 عن الإمام عليّ عليه السلام ، علل الشرايع : 84 / 1 عن الإمام الصادق عليه السلاموليس فيه «الأرواح جنود مجنّدة»، بحار الأنوار : 77/ 165/2 ؛ صحيح البخاري : 3/1213/3158 عن عائشة ، صحيح مسلم: 4/2031/2638، سنن أبيداود: 4/260/4834،مسندابن حنبل: 3/151/7940 وص621/10826 كلّها عن أبيهريرة ، المستدرك على الصحيحين: 4/467/8296، تاريخ دمشق : 11 / 458 / 2869 كلاهما عن سلمان الفارسيّ ،

المعجم الكبير : 10 / 230 / 10557 عن عبداللّه بن مسعود ، كنز العمّال : 9 / 22 / 24739 .

حديث1883

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ العَبدَ يَلتَمِسُ مَرضاةَ اللّه ِ عز و جل ، فَلا يَزالُ كَذلِكَ ، فَيَقولُ اللّه ُ : يا جِبريلُ ، إنَّ عَبدي فُلانا يَلتَمِسُ أن يُرضِيَني ، فَرِضائي عَلَيهِ .

فَيَقولُ جِبريلُ عليه السلام : «رَحمَةُ اللّه ِ عَلى فُلانٍ» وتَقولُ حَمَلَةُ العَرشِ ، ويَقولُ الَّذينَ يَلونَهُم ، حَتّى يَقولَهُ أهلُ السَّماواتِ السَّبعِ . ثُمَّ يَهبِطُ إلَى الأَرضِ .

فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : وهِيَ الآيَةُ الَّتي أنزَلَ اللّه ُ عَلَيكُم في كِتابِهِ : «إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّ__لِحَ_تِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَ_نُ وُدًّا » .

وإنَّ العَبدَ لَيَلتَمِسُ سَخَطَ اللّه ِ ، فَيَقولُ اللّه ُ عز و جل : يا جِبريلُ ، إنَّ فُلانا يُسخِطُني ، ألا وإنَّ غَضَبي عَلَيهِ .

فَيَقولُ جِبريلُ : غَضِبَ اللّه ُ عَلى فُلانٍ ، ويَقولُ حَمَلَةُ العَرشِ ، ويَقولُ مَن دونَهُم ، حَتّى يَقولَهُ أهلُ السَّماواتِ السَّبعِ . ثُمَّ يَهبِطُ إلَى الأَرضِ .

المعجم الأوسط _ به نقل از ثوبان ، از پيامبر صلي الله عليه و آله _ : بنده ، در پى كسب خشنودى خداوند برمى آيد و همواره بر آن است ، تا آن كه خداوند مى فرمايد : «اى جبرئيل! فلان بنده ام در پى آن است كه مرا خشنود كند . پس خشنودى من شاملش باد!» .

پس جبرئيل مى گويد : «رحمت خدا بر فلانى باد!» . حاملان

عرش نيز چنين مى گويند وآن گاه، فرشتگانى كه به آنان نزديك هستند و همه ساكنان آسمان هاى هفتگانه چنين مى گويند وسپس، اين سخن به زمين فرود مى آيد.

پس پيامبر خدا فرمود : اين ، همان آيه است كه خداوند بر شما در كتابش نازل ساخته است: «آنان كه ايمان آورده وكارهاى شايسته كرده اند، [خداى ]رحمان به زودى برايشان [در دل ها ]محبّتى قرار مى دهد» .

گاه نيز بنده در پىِ خشم خدا برمى آيد . پس خداى عز و جلمى فرمايد : «اى جبرئيل! فلانى مرا خشمگين ساخته است . هان! خشم من بر او باد!» .

پس از آن جبرئيل مى گويد : «خشم خدا بر فلانى باد!» . حاملان عرش نيز چنين مى گويند و فرشتگان فروتر از ايشان نيز چنين مى گويند ، تا آن كه ساكنان آسمان هاى هفتگانه اين سخن را مى گويند و سپس [اين سخن ]به زمين فرود مى آيد .

المعجم الأوسط : 2/57/1240 ، تفسير الدرّ المنثور: 5/545 نقلاً عن ابن مردويه نحوه وكلاهما عن ثوبان .

حديث1884

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قال : إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا نادى جِبريلَ : إنّي قَد أحبَبتُ فُلانا فَأَحِبَّهُ . _ قالَ : _ فَيُنادي فِي السَّماءِ ، ثُمَّ تَنزِلُ لَه

المَحَبَّةُ في أهلِ الأَرضِ ، فَذلِكَ قَولُ اللّه ِ : «إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّ__لِحَ_تِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَ_نُ وُدًّا » . وإذا أبغَضَ اللّه ُ عَبدا نادى جِبريلَ : إنّي أبغَضتُ فُلانا

حديث1890

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ومَن بَسَطَ كَفَّهُ لَهُم بِالمَعروفِ رُزِقَ المَحَبَّةَ مِنهُم .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه دستش را براى نيكى به مردم بگشايد ، دوستى آنان روزى اش خواهد شد .

كنز الفوائد : 1 / 135 ، أعلام الدين : 315 ، بحار الأنوار: 75 / 359 / 74 و ح 75 .

حديث1891

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اللّهُمَّ لا تَجعَل لِفاجِرٍ عَلَيَّ يَدا ؛ فَيُحِبَّهُ قَلبي .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : پروردگارا ! مرا مديون لطف و نعمت هيچ بدكارى قرار مده ، مبادا كه قلبم او را دوست بدارد .

المحجّة البيضاء: 8 / 11 عن مسند الفردوس .

حديث1892

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن طَلَبَ مَحَبَّةَ النّاسِ فَليَبذِل مالَهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه خواستار دوستى مردم است ، از دارايى خود ببخشد .

فردوس الأخبار : 4 / 77 / 5726 عن أنس بن مالك ، كنز العمّال : 6 / 391 / 16205 .

حديث1893

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الزِّيارَةُ تُنبِتُ المَوَدَّةَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : ديد و بازديد ، دوستى را استوار مى كند .

جامع الأحاديث للقمّي : 84 ، الجعفريّات : 153 عن موسى بن إسماعيل عن أبيه عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلامعنه صلي الله عليه و آله وفيه «تثبت» بدل «تنبت»، مستدرك الوسائل : 10 / 374 / 12210 ، بحار الأنوار : 74 / 355 /36 .

حديث1894

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا أهلَ القَرابَةِ تَزاوَروا ، ولا تَجاوَروا، وتَهادَوا ؛ فَإِنَّ الهَدِيَّةَ تَسُل

السَّخيمَةَ، وَالزِّيارَةَ تُثبِتُ المَوَدَّةَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : اى خويشاوندان! به ديدار يكديگر برويد وهمسايگى مكنيد

و به يكديگر هديه دهيد ؛ زيرا هديه دادن ، كينه را ريشه كن مى كند و ديد و بازديد ، دوستى را استوار مى سازد .

مستدرك الوسائل : 13 / 203 / 15109 موسى [ بن اسماعيل ] عن أبيه عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلام ، جامع الأحاديث للقمّي : 66 وليس فيه «يا أهل القرابة» و «والزيارة...» .

حديث1895

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا أهلَ القَرابَةِ تَزاوَروا ، ولا تَتَجاوَروا، وتَهادَوا ؛ فَإِنَّ الزِّيارَةَ تَزيدُ فِي المَوَدَّةِ، وَالتَّجاوُرَ يُحدِثُ القَطيعَةَ، وَالهَدِيَّةَ تَسُلُّ الشَّحناءَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : اى خويشاوندان ! به ديدار يكديگر برويد و همسايگى مكنيد و به يكديگر هديه بدهيد ؛ زيرا ديد و بازديد ، بر دوستى مى افزايد و همسايگى ، جدايى به بار مى آورد و هديه دادن ، كينه را ريشه كن مى كند .

مستدرك الوسائل: 13 / 205 / 15118، دعائم الإسلام: 2 / 326 / 1233.

حديث1896

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

صِلَةُ القَرابَةِ مَحَبَّةٌ فِي الأَهلِ ، ومَثراةٌ فِي المالِ ، ومَنسَأَةٌ فِي الأَجَلِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : ديدار خويشان ، [مايه] دوستى در خاندان ، افزايش دارايى و به تأخير افتادن مرگ است .

عوالي اللآلي : 1 / 255 / 19 ؛ المعجم الأوسط : 8 / 14 / 7810 عن عمرو بن سهل نحوه ، كنز العمّال : 3 / 358 / 6925 .

حديث1897

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1913

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إيّاكُم وَ الظَّنَّ ؛ فَإِنَّ الظَّنَّ أكذَبُ الكَذِبِ ، و كونوا إخوانا فِي اللّه ِ كَما أمَرَكُمُ اللّه ُ ؛ لا تَتَنافَروا ، و لا تَجَسَّسوا ، و لا تَتَفاحَشوا ، و لا يَغتَب بَعضُكُم

بَعضا ، و لا تَتَنازَعوا ، و لا تَتَباغَضوا ، و لا تَتَدابَروا ، و لا تَتَحاسَدوا ؛ فَإِنَّ الحَسَدَ يَأكُلُ الإِيمانَ كَما تَأكُلُ النّارُ الحَطَبَ اليابِسَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : از گمان بپرهيزيد ، كه گمان ، دروغ ترين دروغ است و همان گونه كه خدا به شما فرمان داده است ، برادران خدايى باشيد . از يكديگر

دورى مجوييد ، [در كار ديگران] تجسّس مكنيد ، به همديگر بدى مكنيد ، از يكديگر غيبت مكنيد ، با يكديگر نزاع مكنيد ، با يكديگر دشمنى مكنيد ، از يكديگر مبُريد و به يكديگر حسادت مورزيد كه حسادت ، همان گونه كه آتش ، چوب خشك را مى سوزاند ، ايمان را مى سوزاند .

قرب الإسناد : 29 / 94 عن مسعدة بن زياد عن الإمام الصادق عن أبيه عليهماالسلام ، بحار الأنوار : 75 / 252 / 28 .

حديث1914

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أحبَبتَ رَجُلاً فَلا تُمارِهِ ، و لا تُجارِهِ ، و لا تُشارِهِ ، و لا تَسأَل عَنهُ ؛ فَعَسى أن تُوافِقَ لَهُ عَدُوّا فَيُخبِرَكَ بِما لَيسَ فيهِ ، فَيُفَرِّقَ ما بَينَكَ و بَينَهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه با كسى دوست شدى ، با

او نزاع ، رقابت و خصومت مكن و درباره اش [از ديگران ]پرسش منما . چه بسا كه در اين راه ، با دشمن او برخورد كردى و او درباره اش چيزى برايت گفت _ كه در او نيست _ و بدين ترتيب ، ميان شما جدايى افكند .

حلية الأولياء : 5 / 136 ، عمل اليوم والليلة لابن السنّي : 75 / 200 ، الفردوس : 1 / 279 / 1090 وفيه «لا تحادّه ولا تشادّه» بدل «لا تجاره ولا تشارّه» وكلّها عن معاذ بن جبل .

حديث1915

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المَرءُ عَلى دينِ خَليلِهِ و قَرينِهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : انسان ، به دينِ دوست و همنشين خويش است .

الكافي : 2 / 375 / 3 و ص 642 / 10 كلاهما عن عمر بن يزيد عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : 74 / 201 / 40 ؛ مسند الشهاب : 1 / 141 / 127 وليس فيه «قرينه» .

حديث1916

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

سنن الترمذي : 4 / 599 / 2392 ، المصنّف لابن أبي شيبة : 6 / 257 / 216 ، الطبقات الكبرى : 6 / 65 ، حليه الأولياء: 6/181، المطالب العالية: 3/8/2726 وفيه «أقبل» بدل «أوصل» كلّها عن يزيد بن نعامة الضبي ، كنز العمّال : 9 / 24 / 24743 ؛ مشكاة الأنوار : 193 وفيه «إذا جاء الرجل فاسأله...» ، كنز الفوائد : 1 / 98 .

حديث1932

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إيّاكُم وَ البُخلَ ؛ فَإِنَّ البُخلَ دَعا أقواما فَمَنَعوا زَكاتَهُم ، و دَعاهُم

فَقَطَعوا أرحامَهُم ، و دَعاهُم فَسَفَكوا دِماءَهُم .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : از بُخل بپرهيزيد كه همين بخل ، مردمى را بر آن داشت تا زكات خود را نپرداختند و آنان را بر آن داشت تا از خويشان خود بريدند

و آنان را بر آن داشت تا خون هاى يكديگر را ريختند .

كنز العمّال : 3 / 452 / 7404 نقلاً عن ابن جرير عن أبي هريرة .

حديث1953

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كونوا عِبادَ اللّه ِ إخوانا ، المُسلِمُ أخُو المُسلِمِ ؛ لا يَظلِمُهُ ، و لا يَخذُلُهُ ، ولا يُحَقِّرُهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : اى بندگان خدا ! برادر باشيد . مسلمان ، برادر مسلمان است ، به او ستم نمى كند ، او را وا نمى گذارد و او را تحقير نمى كند .

صحيح مسلم : 4 / 1986 / 32 ، مسند ابن حنبل : 3 / 112 / 7731 و ص 283 / 8730 و ص 184/8109 ، السنن الكبرى : 6 / 153 / 11496 و ج 8 / 435 / 17129 كلّها عن أبي هريرة .

حديث1954

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1968

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يُؤمِنُ عَبدٌ حَتّى أكونَ أحَبَّ إلَيهِ مِن نَفسِهِ ، و أهلي أحَبَّ إلَيهِ مِن أهلِهِ ، و ذاتي أحَبَّ إلَيهِ مِن ذاتِهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هيچ بنده اى ايمان نمى آورد ، مگر آن كه من برايش دوست داشتنى تر از خودش باشم ، و خانواده ام برايش دوست داشتنى تر از خانواده اش باشند ، و هستى ام برايش دوست داشتنى تر از هستى اش باشد .

المعجم الكبير : 7 / 75 / 6416 عن أبي ليلى ؛ مشكاة الأنوار : 81 وفيه «عترتي» بدل «أهلي» .

حديث1969

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث1992

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أدِّبوا أولادَكُم عَلى ثَلاثِ خِصالٍ : حُبِّ نَبِيِّكُم ، و حُبِّ أهلِ بَيتِهِ ، وقِراءَةِ القُرآنِ ؛ فَإِنَّ حَمَلَةَ القُرآنِ في ظِلِّ اللّه ِ _ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ _ مَعَ أنبِيائِهِ وأصفِيائِهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : فرزندانتان را به داشتن سه صفت ، پرورش دهيد : دوست داشتن پيامبرتان ، دوست داشتن اهل بيت او

و خواندن قرآن ؛ زيرا حاملان قرآن ، در روزى كه سايه اى جز سايه خدا نيست ، همراه با پيامبران و برگزيدگان خدا در سايه اش قرار دارند .

كنز العمّال : 16 / 456 / 45409 نقلاً عن الفردوس وابن النجّار عن الإمام عليّ عليه السلام .

حديث1993

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أربَعَةٌ أنَا شَفيعٌ لَهُم يَومَ القِيامَةِ : المُكرِمُ لِذُرِّيَّتي ، وَالقاضي لَهُم حَوائِجَهُم ، وَالسّاعي لَهُم في اُمورِهِم عِندَ مَا اضطُرّوا إلَيهِ ، وَالمُحِبُّ لَهُم

حديث2001

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ألا أيُّهَا النّاسُ ، إنَّ المُسلِمَ أخُو المُسلِمِ حَقّا ، لا يَحِلُّ لاِمرِىًءُمسلِمٍ دَمَ امرِىًءمُسلِمٍ ، ومالَهُ إلاّ ما أعطاهُ بِطيبَةِ نَفسٍ مِنهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هان ، اى مردم! مسلمان ، به حق ، برادر مسلمان است . خون و مال هيچ مسلمانى ، براى هيچ مسلمانى روا نيست ؛ مگر آن كه با رضايت خاطر ، چيزى از اموال خويش را ببخشد .

تفسير القمّي : 1 / 172 ، عوالي اللآلي : 3 / 184 / 9 و ص 424 / 16 كلاهما نحوه ؛ سنن الدارقطني : 3 / 25 / 87 عن ابن عبّاس نحوه وراجع السنن الكبرى : 8 / 316 / 16756 .

حديث2002

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ المُسلِمَ أخُو المُسلِمِ ، إذا لَقِيَهُ رَدَّ عَلَيهِ مِنَ السَّلامِ بِمِثلِ ما حَيّاهُ بِهِ أو أحسَنَ مِن ذلِكَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : مسلمان ، برادر مسلمان است . هرگاه او را ديد ، بايد همان گونه كه به او سلام شده است ، يا حتّى بهتر از آن ، پاسخ سلام او را بدهد .

شُعب الإيمان : 6 / 116 / 7654 عن الحارث بن شريح ، تاريخ المدينة : 2 / 596 عن أبي معاوية يزيد بن عبدالملك نحوه ، كنز العمّال : 1 / 151 / 754 .

حديث2003

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المُؤمِنُ أخُو المُؤمِنِ ، لا يَدَعُ نَصيحَتَهُ عَلى كُلِّ حالٍ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : مؤمن ، برادرِ مؤمن است ؛ در هيچ حالى از نيكخواهى براى او دست نمى كشد .

الجامع الصغير : 2 / 662 / 9156 ، كنز العمّال : 1 / 142 / 687 كلاهما نقلاً عن ابن النجّار عن جابر .

حديث2004

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن نَصَرَ أخاهُ المُسلِمَ وهُوَ يَستَطيعُ ذلِكَ نَصَرَهُ اللّه ُ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه برادر مسلمانش را يارى كند _ در حالى كه توان يارى او را داشته باشد _ ، خداوند ، او را در دنيا و آخرت ، يارى خواهد كرد .

حلية الأولياء : 3 / 25 عن عمران بن حصين .

حديث2005

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث2025

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أتى رَجُلٌ النَّبِيَّ صلي الله عليه و آلهفَقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، رَجُلٌ يُحِبُّ مَن يُصَلّي ولا يُصَلّي إلاَّ الفَريضَةَ ، ويُحِبُّ مَن يَتَصَدَّقُ ولا يَتَصَدَّقُ إلاّ بِالواجِبِ ، ويُحِبُّ مَن يَصومُ ولا يَصومُ إلاّ شَهرَ رَمَضانَ ؟

فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : المَرءُ مَعَ مَن أحَبَّ .

الأمالى طوسى _ از عبداللّه بن الحسن، از پدرانش _ : مردى نزد پيامبر خدا آمد و گفت : اى پيامبر خدا ! كسى نمازگزاران را دوست مى دارد ؛ امّا خود ، جز نمازهاى واجب را نمى گزارد . صدقه دهندگان و زكات دهندگان را دوست مى دارد ؛ امّا خود ، جز

زكات واجب را نمى پردازد . روزه گيران را دوست مى دارد ؛ امّا جز ماه رمضان را روزه نمى گيرد .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آلهفرمود : «انسان ، همراه كسى است كه دوستش مى دارد» .

الأمالي للطوسي : 621 / 1281 ، بحار الأنوار : 68 / 70 / 128 ؛ وراجع المتحابّين في اللّه : 71 وزاد فيه «ويحبّ الذاكرين ولا يذكر إلاّ قليلاً ويحبّ المتصدّقين ولا يتصدّق إلاّ قليلاً ويحبّ المجاهدين إلاّ قليلاً وهو في ذلك يحبّ اللّه ورسوله والمؤمنين» .

حديث2026

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

وَاللّه ِ لَو أحَبَّنا حَجَرٌ حَشَرَهُ اللّه ُ مَعَنا .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : به خدا سوگند ، اگر سنگى ما را دوست بدارد ، خداوند ، او را نيز [در روز قيامت ،] با ما گرد خواهد آورد .

تفسير العيّاشي : 1 / 167 / 27 ، بحار الأنوار : 27 / 95 / 57 .

حديث2027

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّنا كانَ مَعَنا يَومَ القِيامَةِ ، ولَو أنَّ رَجُلاً أحَبَّ حَجَرا لَحَشَرَهُ اللّه ُ مَعَهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه ما را دوست بدارد ، در روز قيامت ، همراه ما خواهد بود ، و اگر شخصى سنگى را دوست بدارد ، خداوند ، او را با آن ، گرد خواهد آورد .

مشكاة الأنوار : 84 و ص 123 ، الأمالي للصدوق : 278 / 308 ، تنبيه الخواطر : 2 / 164 كلاهما عن نوف البكالي عن الإمام عليّ عليه السلام ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : 1 / 300 / 58 عن الريّان بن شبيب عن الإمام الرضا عليه السلام ، كفاية الأثر : 151 وفيهما من «لو أنّ رجلاً...» ، بحار الأنوار : 77 / 383 / 9 .

حديث2028

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا أبا دُجانَةَ ، أما عَلِمتَ أنَّ مَن أحَبَّنا وَامتُحِنَ في مَحَبَّتِنا أسكَنَهُ اللّه ُ مَعَنا ؟! ثُمَّ تَلا هذِهِ الآيَةَ : «فِى مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِيكٍ مُّقْتَدِرِم»

رسول خدا صلي الله عليه و آله : اى ابودجانه! آيا نمى دانى هركه ما را دوست بدارد و در راه دوستى ما آزموده شود [و بلا بيند]، خداوند او را كنار ما ساكن خواهد ساخت». سپس حضرت اين آيه را برخواند : «در جايگاهى راست ، نزد فرمانروايى توانا» .

القمر : 55 .

حديث2029

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا رَسولَ اللّه ِ ، الرَّجُلُ يُحِبُّ القَومَ ولا يَستَطيعُ أن يَعمَلَ كَعَمَلِهِم .

قالَ : أنتَ يا أبا ذَرٍّ مَعَ مَن أحبَبتَ .

قالَ : فَإِنّي اُحِبُّ اللّه َ ورَسولَهُ .

قالَ : فَإِنَّكَ مَعَ مَن أحبَبتَ .

قالَ : فَأَعادَها أبو ذَرٍّ فَأَعادَها رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله .

سنن أبى داوود _ به نقل از ابوذر ، در گفتگو با پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ : «اى پيامبر خدا ! كسى مردمى را دوست دارد ؛ امّا نمى تواند كارهايى همچون آنان انجام دهد .

فرمود : «تو اى ابوذر ، همراه كسى هستى كه دوستش مى دارى» .

ابوذر گفت : «من خدا و پيامبرش را دوست مى دارم» .

فرمود : «پس تو همراه آنانى كه دوستشان مى دارى» .

[راوى] گفت : ابوذر گفته خود را تكرار كرد و پيامبر

خدا نيز پاسخ خود را باز گفت .

سنن أبي داود : 4/333/5126 ، سنن الدارمي: 2/777/2685، مسند ابن حنبل: 8/107/21519 ، الأدب المفرد : 112 / 351 ، كنز العمّال : 9 / 11 / 24685 .

حديث2030

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في قَولِهِ تَعالى : «وَمَن يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَ_ئكَ . . .»

مجمع البيان _ در تفسير اين گفته خداوند متعال : «هر كه از خدا و پيامبرش پيروى كند ، پس آنان . . .» _ : گفته اند كه اين آيه ، درباره ثوبان ، غلام آزاد شده پيامبر خدا نازل شد . ثوبان ، سخت به پيامبر خدا علاقه مند و نسبت به دورى او بى تاب بود . يك روز ، در حالى كه رنگش دگرگون و بدنش لاغر شده بود، خدمت پيامبر خدا آمد .

حضرت فرمود : «اى ثوبان! چرا رنگت دگرگون شده است ؟» .

گفتند : كدام بلا ؟

فرمود : «عشق» .

كنز العمّال : 3/373/7001 و ص 779/8732 كلاهما نقلاً عن الديلمي، الفردوس: 2/174/2867 وليس في النسخة التي بأيدينا «قالوا : وأي البلاء ؟ قال».

حديث2036

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

العِشقُ مِن غَيرِ ريبَةٍ كَفّارَةٌ لِلذُّنوبِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : عشقِ پاك ، كفّاره گناهان است .

الفردوس : 3 / 94 / 4266 عن أبي سعيد الخدري .

حديث2037

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يَقولُ اللّه ُ تَعالى : إذا كانَ الغالِبُ عَلى عَبدِيَ الاِشتِغالَ بي جَعَلتُ نَعيمَهُ ولَذَّتَهُ في ذِكري ، فَإِذا جَعَلتُ نَعيمَهُ ولَذَّتَهُ في ذِكري عَشِقَني وعَشِقتُهُ ، فَإِذا عَشِقَني وعَشِقتُهُ رَفَعتُ الحِجابَ فيما بَيني وبَينَهُ ، وصِرتُ مَعالِمَ بَينَ عَينَيهِ ، لا يَسهو إذا سَهَا النّاسُ ، اُولئِكَ كَلامُهُم كَلامُ الأَنبِياءِ ، اُولئِكَ الأَبطالُ حَقّا ، اُولئِكَ الَّذينَ إذا أرَدتُ بِأَهلِ الأَرضِ عُقوبَةً وعَذابا ذَكَرتُهُم فَصَرَفتُ ذلِكَ عَنهُم .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند متعال مى فرمايد : هرگاه اشتغال به [ياد] من بر بنده ام چيره گردد، خوشى و لذّتش را در يادكرد خودم قرار مى دهم . پس چون خوشى و لذّتش را در يادكردِ خودم قرار دادم ، با من عشق مى ورزد و من با او عشق مى ورزم. پس چون با من عشق ورزيد و من با او عشق ورزيدم ، حجاب ميان خود و او را برمى دارم و خود ، نشانه هاى برابر چشمانش مى شوم . در نتيجه ، چون مردم دچار فراموشى و خطا شوند، او دچار فراموشى و خطا نمى گردد . آنان ، سخنشان سخن پيامبران است . آنان ، قهرمانان حقيقى اند . اين كسان هستند كه هرگاه بخواهم زمينيان را كيفر يا

عذابى دهم ، به يادشان مى افتم و در نتيجه ، عذاب و كيفر را از زمينيان برطرف مى كنم .

حلية الأولياء : 6 / 165 عن الحسن ، كنز العمّال : 1 / 433 / 1872 .

حديث2038

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أفضَلُ النّاسِ مَن عَشِقَ العِبادَةَ ، فَعانَقَها وأحَبَّها بِقَلبِهِ وباشَرَها بِجَسَدِهِ وتَفَرَّغَ لَها ، فَهُوَ لا يُبالي عَلى ما أصبَحَ مِنَ الدُّنيا عَلى عُسرٍ أم عَلى يُسرٍ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : برترينِ مردم ، كسى است كه عاشق عبادت گردد ، پس در آغوشش گيرد و با دلش دوستش بدارد و با پيكرش هماغوشش گردد و خود را وقف آن سازد ، و در نتيجه ، نسبت به دنيا چنان بى اعتنا گردد كه اهميّت ندهد كه در آسايش است يا سختى .

الكافي : 2 / 83 / 3 عن عمرو بن جميع عن الإمام الصادق عليه السلام ، مشكاة الأنوار : 112 عن الإمام الصادق عليه السلامعنه صلي الله عليه و آله ، الجعفريّات : 232 عن الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام عليّ عليهم السلام وفيه «على غير» بدل «على عسرٍ أم على يُسر» ، بحار الأنوار : 70 / 253 / 10 .

حديث2039

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أحِبُّوا اللّه َ مِن كُلِّ قُلوبِكُم .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : با همه دل هايتان ، خدا را دوست بداريد .

كنز العمّال : 16 / 124 / 44147 نقلاً عن هنّاد عن أبي سلمة بن عبدالرحمن .

حديث2040

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن آثَرَ مَحَبَّةَ اللّه ِ عَلى مَحَبَّةِ نَفسِهِ كَفاهُ اللّه ُ مُؤنَةَ النّاسِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه خدا دوستى را بر خودْ دوستى مقدّم دارد ، خداوند ، او را از گران بارىِ مردم ، حفظ خواهد كرد .

كنز العمّال : 15 / 790 / 43127 و ح 43128 نقلاً عن الديلمي وكلاهما عن عائشة .

حديث2041

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ناجى داودُ رَبَّهُ فَقالَ : إلهي ، لِكُلِّ مَلِكٍ خِزانَةٌ فَأَينَ خِزانَتُكَ؟ قالَ جَلَّ جَلالُهُ : لي خِزانَةٌ أعظَمُ مِنَ العَرشِ ، وأوسَعُ مِنَ الكُرسِيِّ ، وأطيَبُ مِنَ الجَنَّةِ ، وأزيَنُ مِنَ المَلَكوتِ ؛ أرضُهَا المَعرِفَةُ ، وسَماؤُهَا الإِيمانُ ، وشَمسُهَا الشَّوقُ ، وقَمَرُهَا المَحَبَّةُ ، ونُجومُهَا الخَواطِرُ ، وسَحابُهَا العَقلُ ، ومَطَرُهَا الرَّحمَةُ ، وأشجارُهَا الطّاعَةُ ، وثَمَرُهَا الحِكمَةُ . ولَها أربَعَةُ أبوابٍ : العِلمُ وَالحِلمُ وَالصَّبرُ وَالرِّضا ، ألا وهِيَ القَلبُ .

حديث2047

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الشَّريعَةُ أقوالي ، وَالطَّريقَةُ أفعالي ، وَالحَقيقَةُ أحوالي

رسول خدا صلي الله عليه و آله : شريعت ، گفته هاى من است و طريقت ، كرده هايم و حقيقت ، احوالم و معرفت ، سرمايه ام و عقل ، اساس دينم و دوستى ، بنيادم و شوق ، مركبم .

عوالي اللآلي : 4 / 124 / 212 وفيه صدر الحديث إلى قوله «أحوالي» .

حديث2048

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

بَكى شُعَيبٌ عليه السلام مِن حُبِّ اللّه ِ عز و جل حَتّى عَمِيَ ، فَرَدَّ اللّه ُ عز و جل عَلَيهِ بَصَرَهُ ، ثُمَّ بَكى حَتّى عَمِيَ ، فَرَدَّ اللّه ُ عَلَيهِ بَصَرَهُ ، ثُمَّ بَكى حَتّى عَمِيَ ، فَرَدَّ اللّه ُ عَلَيهِ بَصَرَهُ ، فَلَمّا كانَتِ الرّابِعَةُ أوحَى اللّه ُ إلَيهِ : يا شُعَيبُ ، إلى مَتى يَكونُ هذا أبَدا مِنكَ ؟! إن يَكُن هذا خَوفا مِنَ النّارِ فَقَد أجَرتُكَ ، وإن يَكُن شَوقا إلَى الجَنَّةِ فَقَد أبَحتُكَ .

قالَ : إلهي وسَيِّدي ، أنتَ تَعلَمُ أنّي ما بَكَيتُ خَوفا مِن نارِكَ ، ولا شَوقا إلى جَنَّتِكَ ، ولكِن عَقَدَ حُبُّكَ عَلى قَلبي ، فَلَستُ أصبِرُ أو أراكَ . فَأَوحَى اللّه ُ جَلَّ جَلالُهُ إلَيهِ : أما إذا كانَ هذا هكَذا فَمِن أجلِ هذا ساُخدِمُكَ كَليمي موسَى بنَ عِمرانَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : شعيب عليه السلام از دوستى خداى عز و جلچندان گريست كه نابينا شد . پس خداوند ، بينايى اش را به او بازگرداند . باز چندان گريست تا

آن كه نابينا شد . پس خداوند ، بينايى اش را به او بازگرداند . باز چندان گريست كه نابينا شد . پس خداوند ، بينايى اش را به او بازگرداند . در مرتبه چهارم ، خداوند به او وحى كرد : «اى شعيب ! اين كار را تا كى مى خواهى همچنان تكرار كنى ؟ اگر اين كارت از ترس دوزخ است ، آن را از تو بازداشتم و اگر از اشتياق به بهشت است ، آن را بر تو روا ساختم» .

شعيب گفت : بارالها و سرورا ! تو خود مى دانى كه از ترس دوزخت و يا از سرِ اشتياق به بهشتت گريه نمى كنم ؛ ليكن دوستى تو با قلبم پيوند خورده است . از اين رو ، تاب صبورى ندارم تا تو را ببينم .

پس خداوند عز و جل ، به او وحى كرد : «هان ! حال كه كارت به اين سبب است ، به زودى موسى بن عمران ، هم سخنِ خود را به خدمت تو درخواهم آورد» .

علل الشرايع : 57 / 1 عن أنس ، إرشاد القلوب : 171 نحوه ؛ تاريخ بغداد : 6 / 315 ، كنز العمّال : 11 / 498 / 32339 نقلاً عن ابن عساكر وكلاهما عن شدّاد بن أوس نحوه .

حديث2049

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الدُّنيا حَرامٌ عَلى أهلِ الآخِرَةِ ، وَالآخِرَةُ حَرامٌ عَلى أهلِ الدُّنيا ، وَالدُّنيا وَالآخِرَةُ حَرامانِ عَلى أهلِ اللّه ِ عز و جل .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : دنيا

بر اهل آخرت ، حرام است و آخرت ، بر اهل دنيا حرام ؛ امّا دنيا و آخرت ، بر اهل خداى عز و جلحرام است .

الفردوس : 2 / 230 / 3110 ، كنز العمّال : 3 / 184 / 6071 نقلاً عن مسلم وابن عساكر وكلاهما عن ابن عبّاس ؛ عوالي اللآلي : 4 / 119 / 190 .

حديث2050

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله : داوود عليه السلامدر گفتگويش با پروردگار گفت : پروردگارا ! كدام بنده ات در نزدت محبوب تر است ، تا او را به سبب دوستى ات، دوست بدارم ؟

فرمود : «اى داوود ! محبوب ترين بنده ام نزد من ، شخص پاك دلِ پاك دستى است كه به كسى بدى نمى رساند و سخن چينى نمى كند . كوه ها از جاى كنده مى شوند ؛ امّا او ثابت است . مرا دوست مى دارد و آن را كه مرا دوست بدارد نيز دوست مى دارد و مرا محبوب بندگانم مى گرداند» .

داوود عليه السلام گفت : پروردگارا ! تو نيك مى دانى كه من دوستت دارم و آن را كه دوستت بدارد نيز دوست مى دارم؛ امّا چگونه تو را محبوب گردانم ؟

فرمود : «آيات ، نعمت ها و عطاى مرا به آنان يادآورى

كن» .

شُعب الإيمان : 6 / 119 / 7668 ، الفردوس : 3 / 195 / 4543 نحوه وكلاهما عن ابن عبّاس ، كنز العمّال : 15 / 872 / 43467 نقلاً عن ابن عساكر .

حديث2055

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا مَن هُوَ غايَةُ مُرادِ المُريدينَ ، يا مَن هُوَ مُنتَهى هِمَمِ العارِفينَ ، يا مَن هُوَ مُنتَهى طَلَبِ الطّالِبينَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله _ در دعاى جوشن كبير _ : اى آن كه نهايت خواسته خواستاران است ! اى آن كه منتهاى همّت عارفان است! و اى آن كه منتهاى جستن جويندگان است !

البلد الأمين : 411 ، مصباح الكفعمي : 348 .

حديث2056

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أكثَرَ ذِكرَ اللّه ِ أحبَّهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه خداوند عز و جلرا بسيار ياد كند ، خداوند ، دوستش خواهد داشت .

بحار الأنوار : 93 / 160 / 39 .

حديث2057

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أكثَرَ ذِكرَ اللّه ِ عز و جل أحَبَّهُ اللّه ُ ، ومَن ذَكَرَ اللّه َ كَثيرا كُتِبَت لَهُ بَراءَتانِ : بَراءَةٌ مِنَ النّارِ ، وبَراءَةٌ مِنَ النِّفاقِ

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه بسيار ياد خداوند عز و جل كند ، خداوند ، دوستش خواهد داشت ، و هركه بسيار ياد خدا كند ، برايش دو برائت نامه نوشته خواهد شد : برائتى از دوزخ و برائتى از نفاق .

الكافي : 2 / 500 / 3 عن داود بن سرحان ، الزهد للحسين بن سعيد : 55 / 148 وفيه صدره عن عبدالرحمن بن الحجّاج وكلاهما عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : 93 / 160 / 39 ؛ كنز العمّال : 1 / 425 / 1828 نقلاً عن سنن الدارقطني عن عائشة .

حديث2058

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ عز و جل لي : يا مُحَمَّدُ ، لَو أنَّ الخَلائِقَ نَظَروا إلى عَجائِبِ صُنعي ما عَبَدوا غَيري ، ولَو أنَّهُم وَجَدوا حَلاوَةَ ذِكري في قُلوبِهِم لَزِموا بابي ، ولَو أنَّهُم نَظَروا إلى لَطائِفِ بِرّي مَا اشتَغَلوا بِشَيءٍ سِوايَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند عز و جلمى فرمايد : اى محمّد! اگر آفريدگان به ساخته هاى شگفت من مى نگريستند ، جز مرا نمى پرستيدند و اگر شيرينى ياد مرا در دل هايشان مى چشيدند ، ملازم درگاه من مى شدند و اگر به ظرائف نيكى هاى من مى نگريستند ، به چيزى جز

من نمى پرداختند .

مصابيح القلوب : 559 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِجعَل في دُعائِكَ : اللّهُمَّ ارزُقني لَذَّةَ النَّظَرِ إلى وَجهِكَ ، وَالشَّوقَ إلى لِقائِكَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : در دعايت اين جمله را قرار ده : بارالها ! لذّت نگريستن به رخسارت و شوق ديدارت را روزى ام گردان .

كنز العمّال : 2 / 191 / 3701 نقلاً عن الحكيم عن زيد بن ثابت .

حديث2063

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كانَ مِن دُعاءِ داودَ يَقولُ : اللّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ حُبَّكَ ، وحُبَّ مَن يُحِبُّكَ ، وَالعَمَلَ الَّذي يُبَلِّغُني حُبَّكَ . اللّهُمَّ اجعَل حُبَّكَ أحَبَّ إلَيَّ مِن نَفسي وأهلي ومِن

الماءِ البارِدِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : داوود عليه السلامدر دعاهاى خود مى گفت : بارالها ! من دوستى تو و دوستى آن كه دوستت دارد و كردارى را كه مرا به دوستى ات مى رساند ، از تو درخواست مى كنم . بارالها ! دوستى ات را نزدم محبوب تر از خودم ، خانواده ام و آب خنك ، قرار ده .

سنن الترمذي : 5 / 522 / 3490 ، المستدرك على الصحيحين : 2 / 470 / 3621 ، حلية الأولياء : 1 / 226 ، تاريخ دمشق : 17 / 86 ، الفردوس : 3 / 271 / 4810 كلّها عن أبي الدرداء ، كنز العمّال : 2 / 195 / 3718 و ص 209 / 3794 ، وراجع مسند ابن حنبل : 8 / 259 / 22170 .

حديث2064

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ مَعالِيَ الاُمورِ وأشرافَها ، ويَكرَهُ سَفسافَها .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، كارهاى والا و ارجمند را دوست مى دارد و كارهاى پَست را ناخوش مى دارد .

المعجم الكبير : 3 / 131 / 2894 عن فاطمة بنت الحسين عن أبيها الإمام الحسين عليه السلام ، مسند الشهاب : 2/150/1076 عن فاطمة بنت الحسين عن الإمام زين العابدين عن أبيه عليهماالسلام عنه صلي الله عليه و آله ، المعجم الأوسط : 7 / 78 / 6906 عن جابر نحوه وليس فيه «أشرافها» ؛ الجعفريّات : 196 ، النوادر للراوندي : 7 كلاهما عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلامعنه

صلي الله عليه و آله نحوه ، عوالي اللآلي : 1 / 67 / 117 وليس فيه «وأشرافها» ، بحار الأنوار : 75 / 137 / 5.

حديث2071

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ كَريمٌ يُحِبُّ الكَرَمَ ، ويُحِبُّ مَعالِي الأَخلاقِ ، وَيكرَهُ سَفسافَها .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، بزرگوار است و بزرگوارى را دوست مى دارد ؛ خوى هاى والا را دوست مى دارد و خوهاى پَست را ناخوش مى دارد .

المستدرك على الصحيحين : 1 / 111 / 151 ، المعجم الكبير : 6 / 181 / 5928 كلاهما عن سهل ابن سعد ، السنن الكبرى : 10 / 322 / 20780 عن طلحة بن كريز ، تاريخ دمشق : 14 / 289 / 3566 عن سعد ، شُعب الإيمان : 6 / 241 / 8011 ، حلية الأولياء : 3 / 255 كلاهما عن سهل بن سعد ، كنز العمّال : 6/347/15991 .

حديث2072

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ رَجُلاً زارَ أخا لَهُ في قَريَةٍ اُخرى ، فَأَرصَدَ اللّه ُ لَهُ عَلى مَدرَجَتِهِ مَلَكا ، فَلَمّا أتى عَلَيهِ قالَ : أينَ تُريدُ ؟ قالَ : اُريدُ أخا لي في هذِهِ القَريَةِ . قالَ : هَل لَكَ عَلَيهِ مِن نِعمَةٍ تَرُبُّها ؟ قالَ : لا ، غَيرَ أنّي أحبَبتُهُ فِي اللّه ِ عز و جل . قالَ: فَإِنّي رَسولُ اللّه ِ إلَيكَ بِأَنَّ اللّه َ قَد أحَبَّكَ كَما أحبَبتَهُ فيهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : مردى راهىِ ديدار برادر (دوست) خود در روستايى شد . خداوند ، فرشته اى بر سرِ راه او قرار داد . چون آن مردْ پيش آمد ، فرشته از او پرسيد

: «به كجا مى روى ؟». پاسخ داد : «به ديدار برادرى كه در اين روستا دارم ، مى روم» . پرسيد : «آيا نعمتى نزد او دارى كه براى رسيدنِ به آن ، نزدش مى روى ؟».

پاسخ داد : «نه ، جز اين كه او را در راه خداوند عز و جل دوست دارم» .

فرشته گفت : «من نيز پيام آور خدا به سويت هستم كه خداوند ، تو را دوست دارد ، همان گونه كه تو در راهش دوستى مى ورزى» .

صحيح مسلم : 4/1988/38، مسند ابن حنبل : 3 / 378 / 9302 و ص 528 / 10251 نحوه ، شُعب الإيمان: 6/488/9004، تاريخ بغداد: 3/400 وج 11/76 وج14/31، كنز العمّال : 9 / 7 / 24663 ؛ كشف الريبة : 80 كلّها عن أبي هريرة .

حديث2073

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حَقَّت مَحَبَّتي لِلمُتَحابّينَ فِيَّ ، وحَقَّت مَحَبَّتي لِلمُتَباذِلينَ فِيَّ ، وحَقَّت مَحَبَّتي لِلمُتَصادِقينَ فِيَّ ، وحَقَّت مَحَبَّتي لِلمُتَزاوِرينَ فِيَّ ، وحَقَّت مَحَبَّتي لِلمُتَواصِلينَ فِيَّ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند عز و جل فرمود : «دوستى ام با آنان كه در راه من يكديگر را دوست مى دارند ، قطعى است؛ و دوستى ام با آنان كه در راه من به يكديگر مى بخشند ، قطعى است؛ و دوستى ام با آنان كه در راه من با يكديگر دوستى مى كنند ، قطعى است ؛ و دوستى ام با آنان كه در راه من به ديدار يكديگر مى روند، قطعى است؛ و دوستى ام

با آنان كه در راه من با يكديگر مى پيوندند ، قطعى است» .

المستدرك على الصحيحين : 4 / 188 / 7316 عن عبادة بن الصامت .

حديث2074

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالى : وَجَبَت مَحَبَّتي لِلمُتَحابّينَ فِيَّ ، وَالمُتَجالِسينَ فِيَّ ، وَالمُتَزاوِرينَ فِيَّ ، وَالمُتَباذِلينَ فِيَّ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند متعال مى فرمايد : «دوست داشتن آنان كه در راه من يكديگر را دوست مى دارند ، در راه من با يكديگر همنشينى مى كنند ، در راه من به ديدار يكديگر مى روند و در راه من به يكديگر مى بخشند، بر من واجب است».

الموطّأ : 2 / 954 / 16 ، مسند ابن حنبل : 8 / 239 / 22091 ، صحيح ابن حبّان : 2 / 335 / 575 وليس فيه «والمتباذلين فيَّ» ، المستدرك على الصحيحين : 4 / 187 / 7314 ، المعجم الكبير : 20 / 80 / 150 ، مسند الشهاب : 2 / 323 / 1449 وليس فيه «والمتجالسين فيَّ والمتباذلين فيَّ» وكلّها عن معاذ بن جبل .

حديث2075

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ عيسَى بنُ مَريَمَ لِلحَوارِيّينَ : تَحَبَّبوا إلَى اللّه ِ وتَقَرَّبوا إلَيهِ .

قالوا : يا روحَ اللّه ِ ، بِماذا نَتَحَبَّبُ إلَى اللّه ِ ونَتَقَرَّبُ ؟

قالَ : بِبُغضِ أهلِ المَعاصي ، وَالتَمِسوا رِضَى اللّه ِ بِسَخَطِهِم .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، دوست دارد كه رخصت ها [ / مباحاتش] به جاى آورده شود ؛ همان گونه كه دوست دارد واجباتش به جاى آورده شود .

صحيح ابن حبّان : 2/69/354 ، المعجم الكبير : 11/256/11880 كلاهما عن ابن عبّاس ، المعجم الأوسط : 8 / 82 / 8032 ، مسند الشهاب : 2 / 152 / 1079 كلاهما عن عائشة ، السنن الكبرى : 3 / 200 / 5415 ، مسند ابن حنبل : 2 / 438 / 5870 و ص 439 / 5878 وفيهما «كما يكره أن تؤتى معصيته» بدل «كما يحبّ أن تؤتى عزائمه» وكلّها عن ابن عمر، كنز العمّال : 3/34/5334 ؛ بحار الأنوار : 93 / 29 نقلاً عن رسالة النعماني.

حديث2111

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث2121

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ المُؤمِنَ المُحتَرِفَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، مؤمنِ پيشه ور را دوست دارد .

المعجم الأوسط : 8/ 380 / 8934 ، شُعب الإيمان : 2 / 88 / 1237 كلاهما عن سالم عن أبيه ، مسند الشهاب: 2/149/1072، المعجم الكبير : 12 / 238 / 13200 وليس فيه «المؤمن» وكلاهما عن ابن عمر، كنز العمّال: 4/4/9199؛ مسند زيد : 255 عن الإمام زين العابدين عن أبيه عن جدّه عليهم السلام عنه صلي الله عليه و آله.

حديث2122

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ الحَيِيَّ العَيِيَّ المُتَعَفِّفَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، شخصِ آزرمگينِ سنجيده سخنِ پاكدامن را دوست دارد.

عوالي اللآلي : 1 / 70 / 128 وفيه «الحيّ» والصحيح ما أثبتناه .

حديث2123

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ الحَيِيَّ الحَليمَ العَفيفَ المُتَعَفِّفَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، شخصِ آزرمگينِ بردبارِ عفيفِ خويشتندار را دوست دارد.

الكافي : 2 / 112 / 8 عن جابر عن الإمام الباقر عليه السلام ، تحف العقول : 300 عن الإمام الباقر عليه السلام ، مسند زيد : 388 عن الإمام زين العابدين عن أبيه عن جدّه عليهم السلام عنه صلي الله عليه و آله ، تنبيه الخواطر : 1 / 124 ، روضة الواعظين : 417 ، الزهد للحسين بن سعيد : 10 / 20 عن جابر عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آلهوفي الثلاثة الأخيرة

حديث2124

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ عَبدَهُ المُؤمِنَ

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، بنده مؤمنِ خود را كه تهيدستِ خويشتن دارِ عيالوار است ، دوست دارد .

لغني» بدل«العفيف»، بحار الأنوار : 71/405/18 ؛ المعجم الكبير : 10/196/10442 عن ابن مسعود عن فاطمة عليهاالسلامعنه صلي الله عليه و آله ؛ كنز العمّال : 6 / 643 / 17192 نقلاً عن أمالي ابن صصري عن أبي هريرة .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ثَلاثَةٌ يَضحَكُ اللّه ُ يَومَ القِيامَةِ إلَيهِم : الرَّجُلُ إذا قامَ مِنَ اللَّيلِ يُصَلّي ،

وَالقَومُ إذا صَفّوا لِلصَّلاةِ ، وَالقَومُ إذا صَفّوا لِقِتالِ العَدُوِّ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، روز قيامت به سه تن لبخند مى زند : كسى كه شبانه

بر مى خيزد و نماز مى خواند؛ مردمى كه براى نماز ، صف مى بندند ؛ و مردمى كه براى پيكار با دشمن صف مى بندند .

مسند أبي يعلى : 1 / 468 / 1000 ، المنتخب من مسند عبد بن حميد : 285 / 911 وفيه «في لقاء» بدل «لقتال» ، سنن ابن ماجة : 1 / 73 / 200 نحوه ، مسند ابن حنبل : 4 / 160 / 11761 وليس فيه «والقوم إذا صفّوا للصلاة» وكلّها عن أبي سعيد الخدريّ ، كنز العمّال : 15 / 842 / 43349 .

حديث2129

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أتاني جِبرائيلُ عليه السلام مَعَ سَبعينَ ألفَ مَلَكٍ بَعدَ صَلاةِ الظُّهرِ وقالَ . . . يا مُحَمَّدُ ، مَن أحَبَّ الجَماعَةَ أحَبَّهُ اللّه ُ وَالمَلائِكَةُ أجمَعونَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : جبرئيل ، همراه هفتاد هزار فرشته ، پس از نماز ظهر نزدم آمد و گفت : ... اى محمّد ! هركس با جماعت بودن را دوست داشته باشد [و از اختلاف بپرهيزد] ، خداوند و همه فرشتگان ، دوستش خواهند داشت .

جامع الأخبار : 193 / 475 عن أبي سعيد الخدري ،

بحار الأنوار: 88 / 15 / 27 .

حديث2130

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ عز و جل حَيِيٌّ سَتيرٌ يُحِبُّ الحَياءَ وَالسَّترَ ؛ فَإِذَا اغتَسَلَ أحَدُكُم فَليَستَتِر .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند عز و جلآزرمگين و پرده پوش است و پرده پوشى را دوست دارد . پس هركس از شما غسل كرد ، خود را بپوشاند .

سنن أبي داود : 4 / 40 / 4012 ، سنن النسائي : 1 / 200 ، السنن الكبرى : 1 / 306 / 956 كلّها عن يعلى بن اُميّة ، المصنّف لعبد الرزّاق : 1 / 288 / 1111 عن عطاء ، مسند ابن حنبل : 6 / 284 / 17990 وفيه «إنّ اللّه عز و جليحبّ الحياء والستر» ، كنز العمّال : 9 / 391 / 26627 .

حديث2131

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن سَرَّهُ أن يُحِبَّ اللّه َ ورَسولَهُ أو يُحِبَّهُ اللّه ُ ورَسولُهُ فَليَصدُق حَديثَهُ إذا حَدَّثَ ، وَليُؤَدِّ أمانَتَهُ إذَا ائتُمِنَ ، وَليُحسِن جِوارَ مَن جاوَرَهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه شادمان مى شود كه خدا و پيامبرش را دوست بدارد و يا خدا و پيامبرش او را دوست بدارند ، هرگاه سخن مى گويد ، راست بگويد و هرگاه او را امين دارند ، امانتدارى كند و با همسايگانش ، نيك همسايه دارى كند .

شُعب الإيمان : 2 / 201 / 1533 ، اُسد الغابة : 3 / 485 / 3279 وليس فيه «يحبّ اللّه ورسوله أو» ، كنز العمّال : 15 / 825

/ 43278 نقلاً عن الطبراني نحوه وكلّها عن عبدالرحمن بن أبي قراد و ص 848 / 43373 .

حديث2132

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ تَعالى : حَقَّت مَحَبَّتي لِلَّذينَ يَتَصادَقونَ مِن أجلي ، وحَقَّت مَحَبَّتي لِلَّذينَ يَتَناصَرونَ مِن أجلي .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند متعال مى فرمايد : «دوستى ام براى آنان كه به خاطر من دوستى مى كنند ، قطعى است و دوستى ام براى آنان كه براى من يكديگر را يارى مى كنند ، قطعى است» .

مسكّن الفؤاد : 39؛ مسند ابن حنبل : 7/113/19455 ، الزهد لابن المبارك: 250/716 وفيهما «يتصافون» بدل «يتصادقون» ، مجمع الزوائد : 10 / 496 / 18014 نقلاً عن الطبراني .

حديث2133

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ : عَبدِيَ المُؤمِنُ أحَبُّ إلَيَّ مِن بَعضِ مَلائِكَتي .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند مى فرمايد : «بنده مؤمنم نزد من از برخى فرشتگانم محبوب تر است» .

المعجم الأوسط : 6 / 367 / 6634 عن أبي هريرة ، كنز العمّال : 1 / 145 / 711 .

حديث2134

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المُؤمِنُ القَوِيُّ خَيرٌ وأحَبُّ إلَى اللّه ِ مِنَ المُؤمِنِ الضَّعيفِ ، وفي كُلٍّ خَيرٌ . اِحرِص عَلى ما يَنفَعُكَ ، وَاستَعِن بِاللّه ِ ، ولا تَعجَز . وإن أصابَكَ شَيءٌ فَلا تَقُل : «لَو أنّي فَعَلتُ كانَ كَذا وكَذا» ، ولكِن قُل : «قَدَرُ اللّه ِ ، وما شاءَ فَعَلَ» ؛ فَإِنَّ «لَو» تَفتَحُ عَمَلَ الشَّيطانِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : مؤمنِ نيرومند ، بهتر و نزد خدا محبوب تر از مؤمن ناتوان است ، گرچه در هر يك ، خيرى است . براى به دست آوردن آنچه برايت سودمند است ، سرسختانه بكوش و از خدا يارى بخواه و از خود عجز نشان مده ، و اگر دچار مشكلى شدى ، مگو : «اگر چنين مى كردم ، چنين و چنان مى شد»؛ بلكه بگو : «اين تقدير خدا بود و هرچه خدا بخواهد ، همان مى شود» ؛ زيرا «اگر» گفتن ، راه بر كردار شيطان مى گشايد .

صحيح مسلم : 4 / 2052 / 34 ، سنن ابن ماجة : 1 / 31 / 79 و ج 2

/ 1395 / 4168 ، مسند ابن حنبل : 3 / 295 / 8799 و ص 302 / 8837 والثلاثة الأخيرة نحوه ، السنن الكبرى : 10 / 152 / 20173 كلّها عن أبي هريرة ، كنز العمّال : 1 / 115 / 540 .

حديث2135

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أكَثرَ ذِكرَ المَوتِ أحَبَّهُ اللّه ُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه بسيار ياد مرگ كند ، خداوند دوستش خواهد داشت .

الكافي : 2 / 122 / 3 ، تنبيه الخواطر : 2 / 190 كلاهما عن عبدالرحمن بن الحجّاج عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : 16 / 265 / 64 ؛ المعجم الأوسط : 5 / 140 / 4894 عن عائشة .

حديث2136

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

طَلبُ العِلمِ فَريضَةٌ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ ، ألا إنَّ اللّه َ يُحِبُّ بُغاةَ العِلمِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : دانشجويى ، بر هر مسلمانى واجب است . هان ! خداوند ، جويندگان دانش را دوست دارد .

الكافي : 1 / 30 / 1 عن عبد الرحمن بن زيد عن أبيه و ص 31 / 5 ، بصائر الدرجات : 2 / 1 عن زيد بن عليّ وكلّها عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله ، المحاسن : 1 / 353 / 745 عن الإمام الصادق عليه السلام ، مشكاة الأنوار : 133 ، بحار الأنوار : 1 / 172 / 26 .

حديث2137

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ الأَبرارَ الأَتقِياءَ الأَخفِياءَ ؛ الَّذينَ إذا غابوا لَم يُفتَقَدوا ، وإن حَضَروا لَم يُدعَوا ولَم يُعرَفوا ، قُلوبُهُم مَصابيحُ الهُدى ، يَخرُجونَ مِن كُل

غَبراءَ مُظلِمَةٍ .

/ 331 / 195 ، كنز العمّال : 16 / 4 / 43679 .

حديث2169

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ موسَى بنَ عِمرانَ سَأَلَ رَبَّهُ ورَفَعَ يَدَيهِ فَقالَ : «يا رَبِّ ، أينَ ذَهَبتُ اُوذيتُ» ! فَأَوحَى اللّه ُ تَعالى إلَيهِ : يا موسى ، إنَّ في عَسكَرِكَ غَمّازا . فَقالَ : يا رَبِّ ، دُلَّني عَلَيهِ ؟ فَأَوحَى اللّه ُ تَعالى إلَيهِ : إنّي اُبغِضُ الغَمّازَ فَكَيفَ أغمِزُ ؟!

رسول خدا صلي الله عليه و آله : موسى بن عمران ، از پروردگارش مسئلت كرد و دستانش را به دعا برداشت و گفت : پروردگارا ! هرجا كه رفتم ، آزارم دادند .

خداوند به او وحى كرد : «اى موسى ! در ميان لشكرت سخن چينى هست» .

موسى گفت : پروردگارا ! او را به من بنما .

خداوند متعال به او وحى كرد : «من سخن چين را دشمن مى دارم؛ پس چگونه خودم سخن چينى كنم ؟».

صحيفة الرضا عليه السلام : 113 / 68 ، بحار الأنوار : 75 / 293 / 1 .

حديث2170

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يُحِبُّ اللّه ُ إضاعَةَ المالِ ، ولا كَثرَةَ السُّؤالِ ، ولا قيلَ وقالَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، تباه كردن مال ، پرسش بسيار و قيل و قال را دوست ندارد .

مسند أبييعلى: 6 / 104 / 6560 ، صحيح مسلم: 3 / 1340 / 1715 ، مسند ابن حنبل: 3 / 296 / 8807 وص217 / 8342 كلّها عن أبي هريرة ، المعجم الكبير : 20 / 398 / 943 عن وراد مولى المغيرة بن شعبة ، المعجم الأوسط : 6 / 19 / 5667 عن معقل بن يسار ، كنز العمّال : 16 / 46 / 43871 ؛ الكافي : 5 / 301 / 5 عن الوشّاء عن الإمام الكاظم عليه السلام ، تحف العقول : 443 عن الإمام الرضا عليه السلام ، بحار الأنوار : 78 / 335

/ 16 .

حديث2199

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ كَرِهَ لَكُم ثَلاثا : اللَّغوَ عِندَ القُرآنِ ، ورَفعَ الصَّوتِ فِي الدُّعاءِ ، وَالتَّخَصُّرَ فِي الصَّلاةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، سه چيز را از [كارهاى] شما ناخوش مى دارد : [پرداختن به كار] لغو به هنگام قرائت قرآن ، به صداى بلند دعا كردن و دست به پهلو زدن در نماز .

الزهد لابن المبارك : 544 / 1560 ، كنز العمّال : 16 / 38 / 43834 وفيه «التحضير» بدل «التخصّر» نقلاً عن عبد الرزّاق وكلاهما عن يحيى بن أبي كثير و ص 46 / 43870 نقلاً عن الديلمي عن جابر .

حديث2200

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أبغَضُ الكَلامِ إلَى اللّه ِ عز و جل أن يَقولَ الرَّجُلُ لِلرَّجُلِ : «اِتَّقِ اللّه َ» فَيَقولَ : «عَلَيكَ بِنَفسِكَ» .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : ناخوش ترينِ سخنان در نزد خداوند عز و جل آن است كه كسى به ديگرى بگويد : «از خدا بترس!» و آن شخص پاسخ دهد : «تو خودت را بپاى!» [و پندش را گوش نكند] .

شُعب الإيمان: 1/436/630، الفردوس: 1/215/819 كلاهما عن ابن مسعود، كنز العمّال: 3/660/8387 .

از2201تا2400

حديث2201

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كَبُرَ مَقتا عِندَ اللّه ِ الأَكلُ مِن غَيرِ جوعٍ ، وَالنَّومُ مِن غَيرِ سَهَرٍ، وَالضِّحكُ مِن غَيرِ عَجَبٍ ، وصَوتُ الرَّنَّةِ عِندَ المُصيبَةِ ، وَالمِزمارُ عِندَ النِّعمَةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خوردن از سرِ سيرى ، خواب بى شب زنده دارى ، خنده بى [موجب] شگفتى ، ناله بلند به هنگام مصيبت ، و بانگ ناى در نعمت (شادمانى) ، نزد خدا سخت ناپسند است .

الفردوس : 3 / 306 / 4920 عن عبداللّه بن عمرو ، كنز العمّال : 16 / 80 / 44011 .

حديث2202

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مِنَ الغَيرَةِ ما يُحِبُّ اللّه ُ ، ومِنها ما يُبغِضُ اللّه ُ ؛ فَأَمَّا الَّتي يُحِبُّهَا اللّه ُ فَالغَيرَةُ فِي الرّيبَةِ . وأمَّا (الغَيرَةُ) الَّتي يُبغِضُهَا اللّه ُ فَالغَيرَةُ في غَيرِ ريبَةٍ .

وإنَّ مِنَ الخُيَلاءِ ما يُبغِضُ اللّه ُ ، ومِنها ما يُحِبُّ اللّه ُ ، فَأَمَّا الخُيَلاءُ الَّتي يُحِبُّ اللّه ُ فَاختِيالُ الرَّجُلِ نَفسَهُ عِندَ القِتالِ ، وَاختِيالُهُ عِندَ الصَّدَقَةِ . وأمَّا الَّتي يُبغِضُ اللّه ُ فَاختِيالُهُ فِي البَغيِ .

/ 22296 نحوه ، المعجم الكبير : 8/120/7551 ، المعجم الأوسط : 4/63/3614 و ج 6/345/6582، نوادر الاُصول : 1/425 وفيها «الصيت» بدل «اُلقيت» وكلّها عن أبي اُمامة ، كنز العمّال : 11/99/30788 .

حديث2214

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا مِن اُمَّتي قَذَفَ في قُلوبِ أصفِيائِهِ وأرواحِ مَلائِكَتِهِ وسُكّانِ عَرشِهِ مَحَبَّتَهُ لِيُحِبّوهُ ، فَذلِكَ المُحِبُّ حَقّا ، طوبى لَهُ ، ولَهُ شَفاعَةٌ عِندَ اللّه ِ يَومَ القِيامَةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه خداوند ، بنده اى از امّتم را دوست بدارد ، محبّتش را در دل هاى برگزيدگانش و در جان هاى فرشتگان و ساكنان عرشش مى افكند ، تا دوستش بدارند . چنين كسى ، به حقيقت ، دوستدار است . خوشا به حالش! و او را در روز قيامت ، نزد خداوند ، حقّ شفاعت است .

مصباح الشريعة : 524 ، بحار الأنوار : 70 / 24 / 23 .

حديث2215

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يا رَبِّ ، وَدَدتُ أنّي أعلَمُ مَن تُحِبُّ مِن عِبادِكَ فَاُحِبُّهُ .

قالَ : إذا رَأَيتَ عَبدي يُكثِرُ ذِكري فَأَنَا أذِنتُ لَهُ في ذلِكَ ، وأنَا اُحِبُّهُ ، وإذا رَأَيتَ عَبدي لا يَذكُرُني فَأَنَا حَجَبتُهُ عَن ذلِكَ ، وأنَا أبغَضتُهُ .

حديث2221

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أحَبَّ اللّه ُ عَبدا اِبتَلاهُ بِعَظيمِ البَلاءِ ، فَمَن رَضِيَ فَلَهُ عِندَ اللّه ِ الرِّضى ، ومَن سَخَطَ البَلاءَ فَلَهُ عِندَ اللّه ِ السَّخَطُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه خداوند عز و جلبنده اى را دوست بدارد ، او را به بلايى گرفتارى و مصيبتى بزرگ ، مبتلا مى كند . پس اگر آن بنده راضى گشت ، بهره اش نزد خداوند ، رضايت است و اگر ناخشنود گشت ، بهره اش نزد خداوند ، ناخشنودى است .

الكافي : 2 / 253 / 8 عن زيد الزرّاد ، الخصال : 18 / 64 عن زيد الشحّام ، مشكاة الأنوار : 297 كلّها عن الإمام الصادق عليه السلام ، التمحيص : 33 / 20 عن زيد عن الإمام الصادق عليه السلام ، تحف العقول : 41 نحوه وفيهما «من سخط فله السخط» ، بحار الأنوار : 67 / 209 / 11 ، راجع البلاء / ابتلاء أهل الإيمان _ على قدر المحبّة .

حديث2222

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث2238

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالَ اللّه ُ عز و جل : مَن أهانَ لي وَلِيّا فَقَد أرصَدَ لِمُحارَبَتي . وما تَقَرَّبَ إلَيَّ عَبدٌ بِشَيءٍ أحَبَّ إلَيَّ مِمَّا افتَرَضتُ عَلَيهِ ، وإنَّهُ لَيَتَقَرَّبُ إلَيَّ بِالنّافِلَةِ حَتّى اُحِبَّهُ ، فَإِذا أحبَبتُهُ كُنتُ سَمعَهُ الَّذي يَسمَعُ بِهِ ، وبَصَرَهُ الَّذي يُبصِرُ بِهِ ، ولِسانَهُ الَّذي يَنطِقُ بِهِ ، ويَدَهُ الَّتي يَبطِشُ بِها ، إن دَعاني أجَبتُهُ ، وإن سَأَلَني أعطَيتُهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند عز و جل فرمود : «هركس يكى از دوستانم را خوار سازد ، به پيكار من برخاسته است . هيچ بنده اى با چيزى محبوب تر در نزد من از آنچه بر او واجب ساخته ام، به من نزديك نمى شود . بنده ، با كارهاى مستحب به من نزديك مى شود ، تا آن جا كه او را دوست مى دارم . پس چون دوستش داشتم ، گوش شنوايش ، چشم بينايش ، زبان گويايش و دست نيرومندش مى شوم. اگر مرا بخواند ، پاسخش مى دهم و اگر از من بخواهد ، به

او مى بخشم» .

الكافي : 2 / 352 / 7 عن حمّاد بن بشير عن الإمام الصادق عليه السلام و ح 8 عن أبان بن تغلب عن الإمام الباقر عليه السلامعنه صلي الله عليه و آله ، المحاسن : 1 / 454 / 1047 عن حنان بن سدير عن الإمام الصادق عليه السلامعنه صلي الله عليه و آلهوفيه «تحبّب» بدل «تقرّب» و «ليتحبّب» بدل «ليتقرّب» ، التوحيد : 399 / 1 ، علل الشرايع : 12 / 7 كلاهما عن أنس ، المؤمن : 32 / 61 عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : 70 / 22 / 21 .

حديث2239

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ تَعالى قالَ : مَن عادى لي وَلِيّا فَقَد آذَنتُهُ بِالحَربِ . وما تَقَرَّبَ إلَيَّ عَبدي بِشَيءٍ أحَبَّ إلَيَّ مِمَّا افتَرَضتُ عَلَيهِ . وما يَزالُ عَبدي يَتَقَرَّبُ إلَيَّ بِالنَّوافِلِ حَتّى اُحِبَّهُ، فَإِذا أحبَبتُهُ كُنتُ سَمعَهُ الَّذي يَسمَعُ بِهِ ، وبَصَرَهُ الَّذى ¨

يُبصِرُ بِهِ ، ويَدَهُ الَّتي يَبطِشُ بِها، ورِجلَهُ الَّتي يَمشي بِها، وإن سَأَلَني لاَُعطِيَنَّهُ، ولَئِنِ استَعاذَني لاَُعيذَنَّهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يُؤتى بِعَبدٍ مُحسِنٍ في نَفسِهِ لايَرى أنَّ لَهُ ذَنبا ، فَيَقولُ لَه : هَل كُنتَ تُوالي أولِيائي ؟

قالَ : كُنتُ مِنَ النّاسِ سِلما .

قالَ : فَهَل كُنتَ تُعادي أعدائي ؟

قالَ : يا رَبِّ ، لَم يَكُن بَيني و بَينَ أحَدٍ شَيءٌ .

فَيَقولُ اللّه ُ عز و جل : لا يَنالُ رَحمَتي مَن لا يُوالي أولِيائي و يُعادي أعدائي .

رسول خدا صلي الله عليه و آله _ درباره حسابرسى روز قيامت

_ : بنده اى را كه خود را نيكوكار و بى گناه مى داند، [براى حسابرسى] مى آورند. آن گاه، خداوند به او مى فرمايد: «آيا با دوستانم دوستى مى كردى ؟».

پاسخ مى دهد : كارى به كسى نداشتم .

خداوند مى فرمايد : «آيا با دشمنانم ، دشمنى مى كردى ؟».

پاسخ مى دهد : ميان من و كسى هيچ دشمنى اى نبود .

پس خداوند عز و جلمى فرمايد : «كسى كه با دوستانم دوستى و با دشمنانم دشمنى نكند ، به رحمتم دست نمى يابد» .

المعجم الكبير : 22 / 59 / 140 ، حلية الأولياء : 5 / 186 ، نوادر الاُصول : 2 / 328 نحوه وكلّها عن واثلة بن الأسقع ، كنز العمّال : 4 / 256 / 10417 .

حديث2250

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أفضَلُ الأَعمالِ الحُبُّ فِي اللّه ِ ، وَ البُغضُ فِي اللّه ِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : برترينِ اعمال ، دوستى در راه خدا و دشمنى در راه خداست .

سنن أبي داود : 4/198/4599، الفردوس: 1/355/1429 كلاهما عن أبي ذرّ ، كنز العمّال : 9/3/24638 ؛ جامع الأخبار : 352 / 978 وفيه «الإيمان» بدل «الأعمال» .

حديث2251

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أوحَى اللّه ُ تَعالى إلى نَبِيٍّ مِنَ الأَنبِياءِ أن قُل لِفُلانٍ العابِدِ : أمّا زُهدُكَ فِي الدُّنيا فَتَعَجَّلتَ راحَةَ نَفسِكَ ، و أمَّا انقِطاعُكَ إلَيَّ فَتَعَزَّزتَ بي ، فَماذا عَمِلتَ فيما لي عَلَيكَ ؟

قالَ : يا رَبِّ ، و ماذا لَكَ عَلَيَّ ؟

قالَ : هَل عادَيتَ فِيَّ عَدُوّا ، أو والَيتَ فِيَّ وَلِيّا ؟!

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند متعال ، به يكى از پيامبرانْ وحى كرد كه به فلان عابد بگو : «با زهد خود ، راحت جانت را پيش انداخته اى ، و با [گسستن از ديگران و ]به من پيوستنت ، خودت را با من ارجمند ساخته اى . پس براى حقّى كه بر تو دارم ، چه كرده اى؟».

عابد گفت : پروردگارا ! چه حقّى بر من دارى ؟

فرمود : «آيا در راه من با يكى از دشمنانم دشمنى و يا با يكى از دوستانم دوستى كرده اى؟».

تاريخ بغداد : 3/202 ، حلية الأولياء : 10/316 ، الفردوس : 1/145 / 518 كلّها

عن ابن مسعود ، كنز العمّال : 9 / 6 / 24658 ؛ تحف العقول : 455 عن الإمام الجواد عليه السلام نحوه .

حديث2252

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أوحَى اللّه ُ تَعالى إلى موسى عليه السلام : هَل عَمِلتَ لي عَمَلاً قَطُّ ؟

قالَ : إلهي صَلَّيتُ لَكَ ، و صُمتُ ، و تَصَدَّقتُ ، و ذَكَرتُ لَكَ .

فَقالَ : إنَّ الصَّلاةَ لَكَ بُرهانٌ ، وَ الصَّومَ جُنَّةٌ ، وَ الصَّدَقَةَ ظِلٌّ ، وَ الذِّكرَ نورٌ ، فَأَيُّ عَمَلٍ عَمِلتَ لي ؟

فَقالَ موسى عليه السلام : دُلَّني عَلى عَمَلٍ هُوَ لَكَ ؟

فَقالَ : يا موسى ، هَل والَيتَ لي وَلِيّا ، و هَل عادَيتَ لي عَدُوّا قَطُّ ؟!

فَعَلِمَ موسى عليه السلامأنَّ أحَبَّ الأَعمالِ الحُبُّ فِي اللّه ِ وَ البُغضُ فِي اللّه ِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند متعال به موسى عليه السلام وحى كرد : «آيا هرگز براى من كارى كرده اى ؟».

موسى عليه السلامپاسخ داد : خدايا ! برايت نماز خوانده ام ، روزه گرفته ام، صدقه داده ام و برايت ذكر گفته ام .

خداوند فرمود : «نماز ، برايت برهان و دليل است . روزه ، سپر است .

صدقه ، سايه است و ذكر ، نور است . پس چه كارى براى من كرده اى ؟».

موسى عليه السلامگفت : مرا به كارى كه براى توست ، راهنمايى كن .

فرمود : «اى موسى ! آيا هرگز با يكى از دوستانم دوستى كرده اى

و آيا با يكى از دشمنانم دشمنى كرده اى ؟».

پس موسى عليه السلامدانست كه محبوب ترين عمل، دوستى در راه خدا و دشمنى در راه خداست.

جامع الأخبار : 352 / 976 ، مشكاة الأنوار : 124 ، الدعوات : 28 / 50 كلاهما من دون إسناد إليه صلي الله عليه و آله ، بحارالأنوار : 69 / 252 / 33 .

حديث2253

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اللّهُمَّ اجعَلنا هادينَ مُهتَدينَ ، غَيرَ ضالّينَ ولا مُضِلّينَ ، سِلما لِأَولِيائِكَ ، وعَدُوّا لِأَعدائِكَ ، نُحِبُّ بِحُبِّكَ مَن أحَبَّكَ ، و نُعادي بِعَداوَتِكَ مَن خالَفَكَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : بارالها ! ما را هدايتگر و هدايت شده _ نه گم راه و گم راه كننده _ و دوستِ دوستانت و دشمنِ دشمنانت قرار ده ، تا آن كه با دوستىِ تو ، كسانى را كه دوست مى دارند ، دوست بداريم و با دشمنىِ تو ، با كسى كه با تو مخالفت مى كند ، دشمنى كنيم .

سنن الترمذي : 5/482/3419 ، المعجم الكبير : 10/283/10668 ، كنز العمّال : 2 / 171 / 3608 نقلاً عن البيهقي في الدعوات وكلّها عن ابن عبّاس ؛ عوالي اللآلي : 1 / 193 / 283 عن ابن عبّاس .

حديث2254

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّ رَجُلاً فِي اللّه ِ ؛ لِعَدلٍ ظَهَرَ مِنهُ _ و هُوَ في عِلمِ اللّه ِ مِن أهلِ النّارِ _ آجَرَهُ اللّه ُ عَلى حُبِّهِ إيّاهُ كَما لَو أحَبَّ رَجُلاً مِن أهل الجَنَّةِ. و مَن أبغَضَ رَجُلاً فِي اللّه ِ ؛ لِجَورٍ ظَهَرَ مِنهُ _ و هُوَ في عِلمِ اللّه ِ مِن أهلِ الجَنَّةِ _ آجَرَهُ اللّه ُ عَلى بُغضِهِ إيّاهُ كَما لَو كانَ يُبغِضُ رَجُلاً مِن أهلِ النّارِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه ديگرى را به سبب ديدن عدالتى كه از او پديدار شده ، در راه خدا دوست بدارد ، حال

آن كه آن شخص ، در علم خدا دوزخى باشد ، خداوند عز و جل او را به سبب اين دوستى ، پاداش خواهد داد ، به همان گونه كه شخصى يكى از بهشتيان را دوست مى دارد . و هركه ديگرى را به سبب ستمى كه از او پديدار شده ، در راه خدا دشمن بدارد ، حال آن كه در علم خدا آن شخص ، بهشتى باشد ، خداوند به او به سبب اين دشمنى ، پاداش خواهد داد، به همان گونه كه كسى يكى از دوزخيان رادشمن مى دارد.

تنبيه الغافلين : 482 / 752 عن محمّد بن عليّ .

حديث2255

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: ألا أدُلُّكَ عَلى مِلاكِ هذَا الأَمرِ الَّذي تُصيبُ بِهِ خَيرَ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ ؟ عَلَيكَ بِمُجالَسَةِ أهلِ الذِّكرِ ، و إذا خَلَوتَ فَحَرِّك لِسانَكَ مَا

استَطَعتَ بِذِكرِ اللّه ِ ، و أحبِب فِي اللّه ِ ، و أبغِض فِي اللّه ِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هان! تو را به معيار اين مسئله كه خير دنيا و آخرت را با آن به

دست مى آورى ، راهنمايى كنم ؟ پايبند همنشينى با اهل ذكر باش و هر گاه تنها شدى ، تا مى توانى زبانت را به ذكر خدا بچرخان و در راه خدا ، دوست بدار و در راه خدا ، دشمن بدار .

تاريخ دمشق : 13 / 317 / 3285 ، حلية الأولياء : 1 / 366 عن الحسن بن أبي رزين ، كنز العمّال : 15 / 837

/ 43329 .

حديث2256

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أمّا عَلامَةُ البارِّ فَعَشَرَةٌ : يُحِبُّ فِي اللّه ِ ، و يُبغِضُ فِي اللّه ِ ، و يُصاحِبُ فِي اللّه ِ ، و يُفارِقُ فِي اللّه ِ ، و يَغضَبُ فِي اللّه ِ ، و يَرضى فِي اللّه ِ ، و يَعمَلُ فِي اللّه ِ ، و يَطلُبُ إلَيهِ ، ويَخشَعُ للّه ِِ خائِفا مَخوفا طاهِرا مُخلِصا مُستَحيِيا مُراقِبا ، و يُحسِنُ فِي اللّه ِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : نشانه شخص نيكوكار ، ده چيز است : در راه خدا دوست مى دارد؛ در راه خدا دشمن مى دارد؛ در راه خدا همراهى مى كند؛ در راه خدا جدا مى شود؛ در راه خدا به خشم مى آيد؛ در راه خدا خشنود مى گردد؛ در راه خدا عمل مى كند؛ در راه خدا مى جويد؛ ترسان و ترسيده ، پاك و پيراسته ، آزرمگين و نگران ، براى خدا فروتنى مى كند ؛ و در راه خدا نيكى مى نمايد .

تحف العقول : 21 ، بحار الأنوار : 1 / 121 / 11 .

حديث2257

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

طوبى لِلمُتَحابّينَ فِي اللّه ِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خوشا آنان كه در راه خدا با يكديگر دوستى مى كنند !

الخصال : 638 / 13 عن سهيل بن غزوان البصري عن الإمام الصادق عليه السلام ، الأمالي للمفيد : 252 / 1 ، المحاسن : 1 / 413 / 944 كلاهما عن محمّد بن عجلان عن

الإمام الصادق عليه السلام ، روضة الواعظين : 457 عن الإمام الصادق عليه السلام عنه صلي الله عليه و آله ، بحار الأنوار : 74 / 353 / 25 و ص 392 / 13 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَا استَفادَ امرُؤٌ مُسلِمٌ فائِدَةً _ بَعدَ فائِدَةِ الإِسلامِ _ مِثلَ أخٍ يَستَفيدُهُ فِي اللّه ِ عز و جل .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هيچ مسلمانى _ پس از بهره اسلام آوردن _ بهره اى همچون برادرى خدايى ، به دست نياورده است .

الأماليللطوسي:46/57، بشاره المصطفى:72، تنبيه الخواطر: 2/179 وزادفيه «متواضعين»بعد«متواصلين» وكلّها عن أبي العبّاس الفضل بن عبد الملك عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، بحار الأنوار : 74 / 275 / 3 .

حديث2265

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ثَلاثٌ مَن كُنَّ فيهِ وَجَدَ طَعمَ الإِيمانِ : مَن كانَ يُحِبُّ المَرءَ لا يُحِبُّهُ إلاّ للّه ِِ ، ومَن كانَ اللّه ُ ورَسولُهُ أحَبَّ إلَيهِ مِمّا سِواهُما ، ومَن كانَ أن يُلقى فِي النّارِ أحَبَّ إلَيهِ مِن أن يَرجِعَ فِي الكُفرِ بَعدَ أن أنقَذَهُ اللّه ُ مِنهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه داراى سه صفت باشد ، طعم ايمان را دريافته است : آن كه ديگرى را تنها براى خدا دوست مى دارد؛ آن كه خدا و پيامبرش نزدش محبوب تر از هر چيز ديگرى باشند ؛ و آن كه اگر او را در آتش اندازند ، برايش خوشايندتر از آن باشد كه پس از آن كه خداوندْ او را از كفر نجات داده است ، به كفر باز گردد .

صحيح مسلم : 1 / 66 / 68 ، صحيح البخاري : 1 / 14 / 16 ، سنن الترمذي : 5 / 15 /

2624 كلاهما نحوه وكلّها عن أنس ؛ مشكاة الأنوار : 123 .

حديث2266

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن سَرَّهُ أن يَجِدَ حَلاوَةَ الإِيمانِ فَليُحِبَّ المَرءَ لا يُحِبُّهُ إلاّ للّه ِِ عز و جل .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه دوست دارد شيرينى ايمان را بيابد ، پس بايد جز براى خدا كسى را دوست نداشته باشد .

شُعب الإيمان: 6 / 491 / 9018 و ح 9020 وفيه «حقيقة» بدل «حلاوة»، المستدرك على الصحيحين: 1/44/3، مسند ابن حنبل : 157 / 7972 وفيه «طعم» بدل «حلاوة» وكلّها عن أبي هريرة ، كنز العمّال : 9/10/ 24679 .

حديث2267

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يَحِقُّ العَبدُ حَقَّ صَريحِ الإِيمانِ حَتّى يُحِبَّ للّه ِِ تَعالى ويُبغِضَ للّه ِِ ،

المعجم الكبير : 20 / 81 / 154 عن معاذ بن جبل ، كنز العمّال : 9 / 12 / 24691 وراجع المعجم الكبير : 20 / 78 / 144 _ 153 .

حديث2275

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

سَبعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللّه ُ فِي ظِلِّهِ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ : ... ورَجُلانِ تَحابّا فِي اللّه ِ ؛ اِجتَمَعا عَلَيهِ ، وتَفَرَّقا عَلَيهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند بر هفت تن سايه مى افكند ، در روزى كه سايه اى جز سايه اش نيست : ... و دو تن كه در راه خدا با يكديگر دوستى مى كنند و بر اساس آن ، گِرد يكديگر مى آيند و از يكديگر جدا مى شوند .

صحيح البخاري : 1 / 234 / 629 و ج 2 / 517 / 1357 ، صحيح مسلم : 2 / 715 / 91 ، سنن الترمذي : 4/598/2391، سنن النسائي : 8 / 222 وليس فيه ذيله ، مسند ابن حنبل : 3 /

440 / 9671 كلّها عن أبي هريرة ، كنز العمّال : 15 / 907 / 43567 ؛ عوالي اللآلي : 1 / 367 / 67 .

حديث2276

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المُتَحابّونَ فِي اللّه ِ في ظِلِّ العَرشِ يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلُّهُ ، يَغبِطُهُم بِمَكانِهِمُ النَّبِيّونَ وَالشُّهَداءُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : دوستان خدايى ، روزى كه سايه اى جز سايه خدا نيست ، در سايه عرش هستند و پيامبران و شهيدان ، به منزلت آنانْ رشك مى برند .

مسند ابن حنبل : 8/421/22846 وص246/22125 نحوه وليس فيه ذيله، المعجم الكبير: 20/88/168، الإخوان : 92 / 7 كلاهما نحوه وفيهما «الصدّيقون» بدل «الشهداء» وكلّها عن معاذ بن جبل ، كنز العمّال : 9 / 12 / 24693 .

حديث2277

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ يَقولُ يَومَ القِيامَةِ : أينَ المُتَحابّونَ بِجَلالي ؟ اَليَومَ اُظِلُّهُم في ظِلّي يَومَ لا ظِلَّ إلاّ ظِلّي .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند ، روز قيامت مى فرمايد : «آنان كه به وسيله جلال من با يكديگر دوستى كرده اند ، كجايند ؟ امروز در سايه ام بر آنان سايه مى افكنم ؛ روزى كه سايه اى جز سايه من نيست» .

صحيح مسلم : 4 / 1988 / 37 ، الموطّأ : 2 / 952 / 13 وفيه «لجلالي» بدل «بجلالي» ، سنن الدارمي : 2 / 768 / 2655 ، مسند ابن حنبل : 3 / 303 / 8840 ، تاريخ بغداد : 5 / 71 وليس فيه «يوم القيامة» ، الإخوان : 89 / 4 كلّها عن أبي هريرة و ص 87 / 2 عن العرباض بن سارية نحوه

، كنز العمّال : 9 / 12 / 24692 .

حديث2278

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما تَحابَّ رَجُلانِ فِي اللّه ِ إلاّ وَضَعَ اللّه ُ لَهُما كُرسِيّا فَاُجلِسا عَلَيهِ حَتّى يَفرُغَ اللّه ُ عز و جل مِنَ الحِسابِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه دو تن در راه خدا با يكديگر دوستى كنند ، خداوند ، برايشان كرسى اى مى نهد و آنان را بر آن مى نشانند تا خداوند عز و جل از حساب [خلق ، ]فراغت يابد .

المعجم الكبير : 20 / 36 / 52 عن أبي عبيدة بن الجرّاح ، كنز العمّال : 9 / 5 / 24649 .

حديث2279

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: هُم ناسٌ مِن أفناءِ النّاسِ ونَوازِعِ القَبائِلِ ، لَم تَصِل بَينَهُم أرحامٌ مُتَقارِبَةٌ ، تَحابّوا فِي اللّه ِ عز و جل

وتَصافَوا ، يَضَعُ اللّه ُ لَهُم يَومَ القِيامَةِ مَنابِرَ مِن نورٍ فَيُجلِسُهُم عَلَيها ، فَيَجعَلُ وُجوهَهُم نورا ، وثِيابَهُم نورا ، يَفزَعُ النّاسُ يَومَ القِيامَةِ ولا يَفزَعونَ ، وهُم أولِياءُ اللّه ِ الَّذينَ لا خَوفٌ عَلَيهِم ولا هُم يَحزَنونَ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله _ در پاسخ به سؤال مردى باديه نشين ، درباره مردمانى كه نه پيامبرند و نه شهيد ، امّا پيامبران و شهيدان ، به سبب جايگاه و منزلت نزديكشان به خداوند ، بر آنان رشك مى برند _ : آنان ، مردمانى هستند از مردم گم نام و قبايل ناشناخته و غريب كه پيوند خويشاوندى ميانشان وجود ندارد؛ بلكه در راه خداوند عز و جلبا يكديگر دوستى ورزيده اند و با هم

، يكرنگ شده اند . خداوند ، روز قيامت ، برايشان منبرهايى از نور مى نهد و آنان را بر آنها مى نشاند و چهره هايشان را نورانى و لباس هايشان را فروزان مى سازد . روز قيامت ، مردم مى هراسند؛ امّا آنان نمى هراسند، و آنان ، اولياى خدا هستند كه نه بر آنان

ترسى است و نه اندوهگين مى شوند .

مسند ابن حنبل : 8/450/22969 عن أبي مالك، صحيح ابن حبّان: 2/332/573 عن أبي هريرة ، المستدرك على الصحيحين : 4/188/7318 عن ابن عمر وكلاهما نحوه، كنز العمّال: 9/18/24714.

حديث2280

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن آخى أخا فِي اللّه ِ رَفَعَهُ اللّه ُ دَرَجَةً فِي الجَنَّةِ لا يَنالُها بِشَيءٍ مِن عَمَلِهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه در راه خدا با كسى برادرى كند ، خداوند ، او را در بهشت به چنان منزلت والايى برمى كشد كه با ديگر اعمالش بدان دست نمى يابد .

إحياء علوم الدين : 2 / 231 .

حديث2281

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما أحدَثَ اللّه ُ تَعالى إخاءً بَينَ المُؤمِنينَ إلاّ أحدَثَ لِكُلِّ واحِد

مِنهُما دَرَجَةً .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : خداوند متعال ، در ميان مؤمنان ، برادرى اى پديد نياورد ، مگر آن كه براى هريك از آن دو [برادر] نيز درجه اى(منزلتى) قرار داد .

أعلام الدين : 280 عن أنس ، عدّة الداعي : 176 عن الإمام عليّ عليه السلام ، بحار الأنوار : 74 / 278 / 14 ؛ وراجع المطالب العالية : 3 / 10 / 2730.

حديث2282

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن أحَبَّ أخا للّه ِِ فِي اللّه ِ قالَ : «إنّي اُحِبُّكَ للّه ِِ» فَدَخَلا جَميعا الجَنَّةَ كانَ الَّذي أحَبُّ فِي اللّه ِ أرفَعَ دَرَجَةً ؛ لِحُبِّهِ عَلَى الَّذي أحَبَّهُ لَهُ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه در راه خدا و براى خدا برادرى را دوست بدارد و به او بگويد : «من تو را براى خدا دوست دارم» ، چون همگى به بهشت درآيند ، كسى كه در راه خدا ديگرى را دوست داشته است ، به سبب اين دوستى ، منزلتش از ديگرى بالاتر خواهد بود .

الأدب المفرد : 166 / 546 عن عبداللّه بن عمرو ، كنز العمّال : 9 / 18 / 24716 .

حديث2283

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن جَدَّدَ أخا فِي الإِسلامِ بَنَى اللّه ُ لَهُ بُرجا فِي الجَنَّةِ مِن جَوهَرَةٍ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركس در راه اسلام ، برادرى تازه را به دوستى بگيرد ، خداوند در بهشت ، برايش بُرجى از گوهر مى سازد .

الاختصاص : 228 ، بحار الأنوار : 75 / 260 / 56 ؛ الإخوان : 111 / 27 عن أنس وفيه «من اتّخذ أخا في اللّه بني له برجٌ في الجنّة» .

حديث2284

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما أحدَثَ رَجُلٌ أخا فِي اللّه ِ عز و جل إلاّ بَنَى اللّه ُ لَهُ بَيتا فِي الجَنَّةِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه كسى در راه خداوند عز و جل پيمان برادرى با ديگرى پديد آورَد ، خداوند در بهشت ، برايش خانه اى خواهد ساخت .

الإخوان : 110 / 27 ، المطالب العالية : 3 / 10 / 2733 وفيه «في الإسلام رفعه اللّه به درجة في الجنّة» بدل «في اللّه إلاّ بنى اللّه ...» ، الفردوس : 4 / 60 / 6190 وفيه «أحدث اللّه له درجةً في الجنّة» بدل «إلاّ بنى اللّه ...» وكلّها عن أنس، كنز العمّال : 9 / 4 / 24645 ؛ مشكاة الأنوار : 188 وفيه «إلاّ أحدث له درجة في الجنّة» بدل «إلاّ بنى اللّه ...» .

حديث2285

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ المُتَحابّينَ لَتُرى غُرَفُهُم فِي الجَنَّةِ كَالكَوكَبِ الطّالِعِ الشَّرقِيِّ أوِ الغَربِيِّ، فَيُقالُ : مَن هؤُلاءِ ؟ فَيُقالُ : هؤُلاءِ المُتَحابّونَ فِي اللّه ِ عز و جل .

مكارم الأخلاق : 2 / 353 / 2660.

حديث2408

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : بر بالين مردگان خود حاضرشويد و به آنان «لا اله الا اللّه » تلقين كنيد و نويد بهشتشان دهيد؛ زيرا حتى مردان و زنان بردبار هم در اين صحنه گيج و سرگشته مى شوند و شيطان بيش از هر زمان ديگرى در هنگام مرگ به آدمى نزديك مى گردد. سوگند به آنكه جانم در دست اوست، مشاهده ملك الموت سخت تر از هزار ضربه شمشير است. سوگند به آنكه جانم در دست اوست، جان هيچ بنده اى از دنيا نرود مگر اينكه يكايك رگ هاى او درد كشند.

كنز العمّال : 42158 .

حديث2501

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه عَزَّوجلَّ يقولُ يَومَ القِيامَةِ : يابنَ آدمَ، مَرِضتُ فلَم تَعُدْني ! قالَ: ياربِّ، كيفَ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كُلَّما ازدادَ العَبدُ إيمانا ازدادَ

حديث2632

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ تباركَ وتعالى لا يَنظُرُ إلى صُوَرِكُم ولا إلى أموالِكُم ولكنْ يَنظُرُ إلى قُلوبِكُم وأعمالِكُم .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خداوند تبارك و تعالى، به چهره هاوداراييهاى شما نمى نگرد، بلكه به دلها و كرده هاى شما مى نگرد.

الأمالي للطوسي : 536/1162.

حديث2633

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ للّه ِ تعالى في الأرضِ أوانِيَ ،ألا وهِي القُلوبُ ، فَأحَبُّها إلَى اللّه ِ ، أرَقُّها وأصفاها وأصلَبُها ؛ أرقُّها للإخوانِ، وأصفاها مِن الذُّنوبِ ، وأصلَبُها في ذاتِ اللّه ِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : همانا خداوند متعال در زمين ظرفهايى دارد. بدانيد كه آن ظرفها، همان دلهايند. پس دوست داشتنى ترين دلها نزد خداوند، نازكترين و صافترين و سختترين آنهاست: نازكترين آنها براى برادران و صافترين آنها از گناهان و سخت ترين آنها در راه خدا.

كنز العمّال : 1225.

حديث2634

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما مِن قاضٍ مِن قُضاةِ المُسلمينَ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنِ استَمَعَ إلى آيَةٍ مِن كتابِ اللّه ِ كُتِبَت لَهُ حَسَنةً مُضاعَفةً ، ومَن تَلا آيَةً مِن كتابِ اللّه ِ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ في قولِهِ تعالى : «وَرَتِّلِ القُرآنَ

تَرتيلاً» _ : بَيِّنْهُ تِبيانا ، ولا تَنثُرْهُ نَثرَ البَقْلِ ، ولا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ ، قِفُوا عندَ عَجائبِهِ ، حَرِّكُوا بهِ القُلوبَ ، ولا يَكُن هَمُّ أحَدِكُم آخِرَ السُّورَةِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله _ درباره آيه: «و رتّل القرآن ترتيلاً» _ فرمود : قرآن را روشن و شمرده بخوان و آن را مانند تخم علف پراكنده اش

مساز و همچون شعر به شتاب و بريده وبريده مخوان. در شگفتيهايش درنگ كنيد،دلها را با آن به تپش و حركت در آوريد و همه كوشش شما اين نباشد كه سوره را به آخر برسانيد.

النوادر للراوندي : 164/247.

حديث2669

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اقرَؤوا القرآنَ بالحُزنِ ؛ فإنّهُ نَزَلَ بالحُزنِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : قرآن را با آواز حزين بخوانيد؛زيرا كه آن با صوت حزين نازل شده است.

كنز العمّال : 2777.

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

فَضلُ القرآنِ على سائرِ الكلامِ كَفَضلِ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث2782

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

صِنفانِ لا تَنالُهُما شَفاعَتي : سُلطانٌ غَشومٌ عَسُوفٌ ، وغالٍ فِي الدِّينِ مارِقٌ مِنهُ غيرُ تائبٍ ولانازعٍ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : دو دسته اند كه شفاعت من به آنها نمى رسد : فرمانرواى سركش و ستمگرو كسى كه در دين غلوّ ورزد و از دين بيرون رود و از اين عمل خود توبه نكند و دست نكشد.

قرب الإسناد : 64/204.

حديث2783

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تَرفَعُونِي فَوقَ حَقِّي ؛ فإنّ اللّه َتعالى اتَّخَذَني عَبدا قبلَ أن يَتَّخِذَني نَبِيّا .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مرا از حقّ خودم (حدّى كه دارم) بالاتر نبريد؛ چرا كه خداوند متعال مرا پيش از آن كه پيامبر كند، بنده قرار داد.

النوادر للراوندي : 125/143 .

حديث2784

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ثلاثٌ لايَغُلُّ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : سه چيز است كه دلِ هيچ مرد مسلمانى در آنها خيانت و ناراستى روا نمى دارد : خالص گردانيدن عمل براى خدا و خيرخواهى و صداقت نسبت به زمامداران و همراهى با جامعه مسلمانان؛ زيرا دعاى آنها، همه ايشان را از هر سو در ميان گرفته است.

قال ابن الأثير : «ثلاث لا يغلّ عليهنّ قلب مؤمن» هو من الإغلال:الخيانة فيكلّ شيء.ويروى«يَغِلّ» بفتح الياء ، من الغِلّ وهوالحقد والشحناء : أي لايدخله حقد يزيله عن الحقّ . ورُوي «يَغِلُ» بالتخفيف من الوغول : الدخول في الشرّ ، والمعنى : أنّ هذه الخلال الثلاث تُستصلَح بها القلوب ، فمن تمسّك بها طَهُر قلبه من الخيانه والدَّغَل والشرّ ، و«عليهنّ» في موضع الحال، تقديره لايغلّ كائنا عليهنّ قلب مؤمن . (النهاية : 3/ 381).

حديث2785

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا لم تَغُلَّ اُمَّتي لم يَقُمْ لَها عَدُوٌّ أبَدا .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هرگاه امّت من نسبت به يكديگر كينه نورزند، هرگز دشمنى در برابر آنها قد علم نمى كند.

كنز العمّال : 11044.

حديث2786

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا أباذرٍّ ، هُمَّ بالحَسَنَةِ وإن

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كنز العمّال : 28666.

حديث2866

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

في المؤمنينَ مَن يَشفَعُ مِثلَ رَبِيعَةَ ومُضَرَ ، وأقَلُّ المُؤمنينَ شَفاعَةً مَن يَشفَعُ لِثَلاثِينَ إنسانا .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : در ميان مؤمنان كسانى هستند كه به اندازه قبيله هاى ربيعه و مضر شفاعت مى كنند و مؤمنانى كه كمتر از همه حق شفاعت دارند براى سى نفر شفاعت مى كنند .

حديث3229

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يُسَلِّمُ الصغيرُ عَلى الكبيرِ،

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مى گريزد از روزى مى گريخت ، باز روزى به او مى رسيد همچنان كه مرگ به او مى رسد .

مكارم الأخلاق : 2/377/2661 .

حديث3413

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ألا وإنّ الرُّوحَ الأمينَ نَفَثَ فيرُوعِي أ نّهُ لَن تَمُوتَ نفسٌ حتّى تَستَكمِلَ رِزقَها ، فاتَّقُوا اللّه َ وأجمِلُوا في الطَّلَبِ ، ولا يَحمِلْ أحَدَكُم استِبطاءُ شَيءٍ مِنَ الرِّزقِ أن يَطلُبَهُ بغَيرِ حِلِّهِ ، فإنّهُ لا يُدرَكُ ما عِندَ اللّه ِ إلّا بطاعَتِهِ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : همانا روح الامين در دلم چنين افكند كه هيچ كس نميرد تا روزى اش را به طور كامل دريافت كند ؛ پس، از خدا بترسيد و در طلب روزى آرام باشيد و دير رسيدن روزى شمارا وادار نكند كه آن را از راه غير حلال بجوييد ؛ زيرا آنچه نزد خداست جز با طاعت او به دست نمى آيد .

الكافي : 2/74/2 .

حديث3414

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنّ الرِّزقَ لا يَجُرُّهُ حِرصُ حَريصٍ ولا يَصرِفُهُ كَراهِيَةُ كارِهٍ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : نه حرص زدن حريص ، روزى را به سوى او مى كشاند و نه ناخوش داشتن كسى، آن را از او باز مى دارد.

بحار الأنوار: 77/68/7.

حديث3415

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا تَتَشاغَلْ عمّا فُرِضَ علَيكَ بِما

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : حقّ را از هركس كه برايت آورد _ كوچك يا بزرگ _ بپذير هر چند دشمنت باشد و باطل را هر كه آورد كوچك يا بزرگ به خودش برگردان هرچند دوستت باشد .

كنز العمّال : 43152 .

حديث3643

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ألَا لا يَمْنَعَنَّ رجُلاً مَهابَةُ النّاسِ أنْ يَتكَلَّم بالحقِّ إذا عَلِمَهُ . ألَا إنّ أفضَلَ الجِهادِ

حديث3709

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لا يُؤمنُ عَبدٌ حتّى أكونَ أحَبَ إلَيهِ مِن نَفْسِهِ ، وتَكونَ عِتْرَتي إلَيهِ أعَزَّ مِن عِتْرَتِهِ ، ويكونَ أهْلي أحَبَّ إلَيهِ مِن أهْلِهِ،

وتكونَ ذاتي أحَبَّ إلَيهِ مِن ذاتِهِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هيچ بنده اى ايمان نداردمگر آن گاه كه مرا از خودش دوست تر بدارد و خاندان مرا از خاندان خودش و خانواده مرا از خانواده

خودش و جان مرا بيشتر از جان خودش دوست بدارد.

علل الشرائع : 140/3 .

حديث3710

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أمّا علَامةُ البارِّ فعَشرَةٌ : يُحِبُ في اللّه ِ ، ويُبْغِضُ في اللّه ِ ، ويُصاحِبُ في اللّه ِ ، ويُفارِقُ في اللّه ِ ، ويَغْضَبُ في اللّه ِ، ويَرْضى في اللّه ِ ، ويَعملُ للّه ِ ، ويَطلُبُ إلَيهِ ، ويَخْشَعُ للّه ِ خائفا

حديث3895

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن سَرَّتْهُ حَسَنتُهُ وساءَتْهُ سَيّئتُهُ فهُو مؤمنٌ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كه از كار نيك خود شادمان باشد و از كار بد خويش ناراحت، او مؤمن است.

كنز العمّال : 700 .

حديث3896

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المؤمنُ الّذي نفسُهُ مِنهُ في عَناءٍ ، والنّاسُ في راحةٍ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن كسى است كه نفْسش از او در رنج است و مردم در آسايش.

كنز العمّال : 752

حديث3897

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المؤمن يَبدأ بالسَّلامِ ، والمنافقُ يقولُ : حتّى يُبْدأَ بي!

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مؤمن ابتدا سلام مى كند، ولى منافق مى گويد: بايد به من سلام شود.

كنز العمّال : 778 .

حديث3898

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اينكه خداوند متعال در روز قيامت او را شادمان گرداند.

الكافي : 6/6/7

حديث4083

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِعدِلوا بَينَ أولادِكُم في النُّحْلِ

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ميان فرزندان خود در عطا و بخشش به عدالت رفتار كنيد، همچنان كه دوست داريد آنان نيز، در احترام و محبت، ميان شما عادلانه عمل كنند.

النُّحْل : العطيّة والهبة ابتداءً من غير عِوَض ولا استحقاق. (النهاية : 5/29).

حديث4084

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لَمّا سُئلَ عَن حقِّ الوالِدَينِ على وَلَدِهِما_ : هُما جَنَّتُكَ ونارُكَ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله _ در پاسخ به سؤال از حق پدرو مادر بر فرزندشان _ فرمود : آن دو ، بهشت و دوزخ تو هستند.

الترغيب والترهيب : 3/316/10

حديث4085

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

منَ بَرَّ والِدَيهِ طُوبى لَهُ ، زادَ اللّه ُفي عُمرِهِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هر كه به پدر و مادرش نيكى كند، خوشا به حالش، خداوند عمرش را زياد كند.

الترغيب والترهيب : 3/ 317 / 17

حديث4086

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رِضا اللّه ِ في رِضا الوالِدِ ، وسَخَطُ اللّه ِفي سَخَطِ الوالِدِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خشنودى خدا در خشنودى پدر است و ناخشنودى خدا در ناخشنودى پدر.

الترغيب والترهيب : 3/322/30.

حديث4087

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

_ لَمّا سُئلَ عن بِرِّ الوالِدَينِ بَعدَ مَوتِهِما _ : نَعَم ، الصَّلاةُ عَلَيهِما ، والاستِغفارُ لَهُما ، وإنفاذُ عَهدِهِما مِن بَعدِهِما ، وصِلَةُ الرَّحِمِ

حديث4113

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما أخافُ على اُمَّتي إلّا ضَعفَ اليَقينِ .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : من براى امّت خود از چيزى جز سستى يقين، نمى ترسم.

كنز العمّال : 7332.

حديث4114

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنّ مِن ضَعفِ اليَقينِ أن تُرضِيَ النّاسَ بِسَخَطِ اللّه ِ تعالى ، و أن تَحمَدَهُم على رِزقِ اللّه ِ

حديث4137

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنْ دَعا اِلى هُدىً كانَ لَهُ مِنَ الاَْجْرِ مِثْلُ اُجورِ مَنْ تَبِعَهُ لا يَنْقُصُ ذلِكَ مِنْ اُجورِهِم شَيئا و مَن دَعا اِلى ضَلالَةٍ كان عَلَيْهِ مِنَ الاِثْمِ مِثلُ آثامِ مَن تَبِعَهُ لا يَنقُصُ مِنْ آثامِهِم شَيْئا؛

هر كسى، به هدايتى راهنمايى كند، پاداشى را كه براى پيروان هدايت وجود دارد، براى او نيز خواهد بود؛ بى آن كه از پاداش پيروان كاسته شود، و هر كس به گمراهى اى راهنمايى كند گناهى كه براى پيروان آن وجود دارد، براى او نيز خواهد بود؛ بى آن كه از گناه آنها كاسته شود.

منية المريد، ص 102.

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله سَاَ لَهُ رَجُلٌ فَقالَ: اَسْتَأْذِنُ يا رَسولَ اللّه ِ عَلى اُمّى؟ فَقالَ: نَعَمْ. فَقالَ: اِنّى مَعَها فِى الْبَيتِ! فَقال: اِسْتَأْذِنْ عَلَيْها. فَقالَ الرَّجُلُ: اِنّى خادِمُها! فَقالَ: اَ تُحِبُّ اَنْ تَراها عُرْيانَةً؟! قالَ: لا. قالَ: فَاسْتَأْذِنْ عَلَيْها؛

كسى از پيامبر خدا پرسيد: اى پيامبر خدا! آيا براى وارد شدن بر مادرم، اجازه بگيرم؟ فرمودند: آرى. گفت من در خانه با او زندگى مى كنم. فرمودند: براى وارد شدن بر او اجازه بگير. مرد گفت: من خدمتگزار او هستم حضرت فرمودند: آيا دوست دارى او را برهنه ببينى؟! گفت: نه. فرمودند: پس براى وارد شدن بر او،

اجازه بگير.

سنن الكبرى، ج 7، ص 157، ح 13558.

حديث4181

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَصْدَقُ القَوْلِ وَاَبْلَغُ المَوْعِظَةِ وَاَحْسَنُ القَصَصِ كِتابُ اللّه ِ؛

راست ترين سخن، رساترين پند و زيباترين حكايت، كتاب خدا (قرآن) است.

بحار الأنوار، ج 77، ص 116، ح 8.

حديث4182

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِذَ ا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرآنِ ... و لَهُ ظَهْرٌ وَ بَطْنٌ فَظاهِرُهُ حُكْمٌ وَ باطِنُهُ عِلْمٌ ... فيهِ مَصابيحُ الْهُدى وَ مَنارُ الْحِكْمَةِ وَ دَليلٌ عَلَى الْمَعْرِفَةِ لِمَنْ عَرَفَ الصِّفَةَ؛

هنگامى كه فتنه ها چون پاره هاى شب تار بر شما مشتبه شود ، به قرآن روى بياوريد ... براى قرآن ظاهرى و باطنى است . ظاهر آن حكمت و باطن آن دانش است ... در قرآن چراغ هاى هدايت و نشانه هاى حكمت و راهنماى معرفت هست، براى كسى كه ويژگى اش را شناخت .

كافى ، ج 2، ص 599 ، ح 2 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث4240

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَلدُّنْيا دُوَلٌ، فَما كانَ لَكَ مِنْها اَتاكَ عَلى ضَعْفِكَ، وَ ما كانَ عَلَيْ_كَ لَمْ تَدْفَعْهُ بِقُوَّتِكَ، وَ مَنِ انْقَطَعَ رَجاؤُهُ مِمّا فاتَ اسْتَراحَ بَدَنُهُ، وَ مَنْ رَضىَ بِما رَزَقَهُ اللّه ُ قَرَّتْ عَيْنُهُ؛

دنيا دست به دست مى شود. آنچه از آن نصيب تو باشد، اگر ناتوان هم باشى، به تو مى رسد و آنچه به زيان تو باشد، به زور نمى توانى آن را از خود دور كنى. هر كس كه از آنچه از دستش رفته دل بكَنَد، جسمش آسوده مى گردد و هر كس به آنچه خدا روزى اش نموده خشنود شود، چشمش روشن [و دلش شادمان ]مى گردد.

أمالى طوسى، ص 225، ح 393.

حديث4241

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إِذا عَمِلْتَ سَيِّئَةً فَأَحْدِثْ عِنْدَها تَوْبَةً السِّرَّ بِالسِّرِّ وَ الْعَلانيَةَ بِالْعَلانيَةِ؛

هرگاه كار بدى از تو سر زد، از آن توبه كن، براى گناه پنهانى، توبه پنهانى و براى گناه آشكار، توبه آشكار.

نهج الفصاحه، ح 222.

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قَوْلُنا: اِنَّ اِبْراهيمَ خَليلُ اللّه ِ فَانَّما هُوَ مُشْتَقٌّ مِنَ الْخَلَّةِ اَوِ الْخُلَّةِ، فَاَمَّا الْخَلَّةُ فَاِنَّما مَعْناها الفَقْرُ وَ الْفاقَةُ، وَ قَدْ كانَ خَليلاً اِلى رَبِّهِ فَقيرا، وَ اِلَيْهِ مُنْقَطِعا، وَ عَنْ غَيْرِهِ مُتَعَفِّفا مُعْرِضا مُسْتَغْنيا، وَ ذالِكَ لَمّا اُريدَ قَذْفُهُ فِى النّارِ فَرُمىَ الْمَنْجَنيقُ فَبَعَثَ اللّه ُ اِلى جَبْرَئيلَ عليه السلام وَ فَقالَ لَهُ: اَدْرِكْ عَبدى. فَجاءَهُ فَلَقيَهُ فِى الْهَواءِ، فَقالَ: كَلِّفْنى ما بَدا لَ_كَ، قَدْ بَعَثَنِى اللّه ُ لِنُصْرَتِكَ. فَقالَ: بَلْ حَسْبىَ اللّه ُ وَ نِعْمَ الْوَكيلُ، اِنّى لا اَسْاَلُ غَيْرَهُ وَ لا حاجَةَ اِلاّ اِلَيْهِ. فَسَمّاهُ خَليلَهُ اَىْ فَقيرَهُ وَ مُحْتاجَهُ وَ الْمُنْقَطِعَ اِلَيْهِ عَمّنْ سِواهُ؛

اين كه مى گوييم: «ابراهيم، خليلِ خداست» كلمه خليل، برگرفته از خَلَّة يا خُلَّة است. خَلَّه به معناى فقر و نيازمندى است؛ چرا كه او نيازمند به پروردگار خود بود و از همه بُريد و به او روى آورد و از غير او روى گرداند و اظهار بى نيازى كرد و زمانى كه خواستند او را در آتش بيندازند و با منجنيق، پرتابش كردند، خداوند به جبرئيل عليه السلام پيغام فرستاد كه: بنده ام را درياب. پس جبرئيل، خود را به ابراهيم _ كه در ميان هوا _ بود رسانيد و گفت: به

هر چه مى خواهى مرا فرمان ده كه خداوند، مرا براى يارى تو فرستاده است: ابراهيم عليه السلام فرمود: نه! خداوند، مرا كفايت مى كند و او خوب حمايتگرى است. من جز از او نمى خواهم و به هيچ كس جز او نيازى ندارم. پس خداوند، او را خليل خود ناميد، يعنى فقير و نيازمند به خود و كسى كه از همه بُريده و به او روى آورده است.

تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 554، ح 582.

حديث4252

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِشْتَدَّ غَضَبُ اللّه ِ عَلى مَنْ زَعَمَ اَ نَّهُ مَلِكُ الاَْمْلاكِ. لا مَلِكَ اِلاَّ اللّه ُ؛

خشم خدا بر كسى كه خيال كند مالك [حقيقى] دنياست، سخت خواهد بود؛ چرا كه مالكى جز خدا نيست.

كنز العمّال، ح 45244.

حديث4253

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَيْرُ نِساءِ الجَنَّةِ: مَرْيَمُ بِنْتُ عِمرانَ، وَ خَديجَةُ بِنتُ خُوَيْ_لِدٍ، وَ فاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ، وَ آسيَةُ بِنْتُ مُزاحِمٍ اِمْرَاَةُ فِرْعَوْنَ؛

بهترينْ زنان بهشت، مريم دختر عمران، خديجه دختر خويلد، فاطمه دختر محمّد و آسيه دختر مزاحم (همسر فرعون) هستند.

بحار الأنوار، ج 14، ص 201، ح 10.

حديث4254

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

هر كس از خطاها درگذرد، خدايش از او درگذرد و هر كس گذشت كند، خدا نيز از او گذشت كند.

نهج الفصاحه، ح 2809.

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث4480

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أيُّهَا النّاسُ ، إنَّ لَكُم مَعالِمَ فَانتَهوا إلى مَعالِمِكُم ، وإنَّ لَكُم نِهايَةً فَانتَهوا إلى نِهايَتِكُم ، إنَّ المُؤمِنَ بَينَ مَخافَتَينِ : يَومَ قَد مَضى لا يَدري مَا اللّه ُ قاضٍ فيهِ ، ويَومَ قَد بَقِيَ لا يَدري مَا اللّه ُ صانِعٌ بِهِ ، فَليَاخُذِ العَبدُ لِنَفسِهِ مِن نَفسِهِ ، ومِن دُنياهُ لآِخِرَتِهِ ، ومِن شَبابِهِ لِهَرَمِهِ ، ومِن صِحَّتِهِ لِسُقمِهِ ، ومِن حَياتِهِ لِوَفاتِهِ ، فَوَالَّذي نَفسي بِيَدِهِ وما بَعدَ المَوتِ مِن مُستَعتَبٍ، ولا بَعدَ الدُّنيا مِن دارٍ إلاَّ الجَنَّةَ أوِ النّارَ.

پيامبر صلي الله عليه و آله : اى مردم! براى شما نشانه هايى است . به سوى آنها حركت كنيد ، و براى شما پايانى است . به سوى آن بشتابيد . به راستى كه مؤمن ، ميان دو هراس قرار دارد : روزى كه [بر او] گذشته است و نمى داند خداوند ، چگونه درباره اش داورى مى كند ، و روزى كه باقى مانده و نمى داند خداوند با او چه خواهد

كرد . پس ، بنده بايد از خود براى خويش مايه بر گيرد ، و از دنيايش براى سراى آخرت ، و از جوانى اش براى پيرى ، واز تن درستى اش براى بيمارى ، و از زندگى اش براى مرگ . سوگند به آن كه جانم در دست اوست ، پس از مرگ ، راهى براى كسب خوش بختى و پس از دنيا ، سرايى جز بهشت و دوزخ نيست .

أعلام الدين : ص 333 .

حديث4536

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الاُمورُ مَرهونَةٌ بِأَوقاتِها .

پيامبر صلي الله عليه و آله : كارها در گِرو زمان خويش اند .

عوالي اللآلي : ج 1 ص 293 ح 180 .

حديث4537

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يُفتَحُ لِلعَبدِ يَومَ القِيامَةِ عَلى كُلِّ يَومٍ من أيّامِ عُمُرِهِ أربَعٌ وعِشرونَ خِزانَةً عَدَدَ ساعاتِ اللَّيلِ والنَّهارِ فَخِزانَةٌ يَجِدُها مَملُوءَةً نوراً وسُرورا فَيَنالُهُ عِندَ مُشاهَدَتِها مِنَ الفَرَحِ وَالسُّرورِ ما لَو وُزِّعَ عَلى أهلِ النّارِ لأََدهَشَهُم عَنِ الإِحساسِ بِأَلَمِ النّارِ ، وهِيَ السّاعَةُ الَّتي أطاعَ فيها رَبَّهُ ، ثُمَّ يُفتَحُ لَهُ خِزانَةٌ اُخرى فَيَراها مُظلِمَةً مُنتِنَةً مُفزِعَةً فَيَنالُهُ مِنها عِندَ مُشاهَدَتِها مِنَ الفَزَعِ والجَزَعِ ما لَو قُسِمَ عَلى أهلِ الجَنَّةِ لَنُغِّصَ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المَرءُ عَلى دينِ خَليلِهِ ، فَليَنظُر أحَدُكُم مَن يُخالِلُ .

پيامبر صلي الله عليه و آله : آدمى بر دين (روش) دوست خود است . پس هر يك از شما بايد بنگرد كه چه كسى را به دوستى مى گزيند .

الأمالي للطوسي : ص 518 ح 1135 .

حديث4564

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَيرُ الإِخوانِ المُساعِدُ عَلى أعمالِ الآخِرَةِ .

پيامبر صلي الله عليه و آله : بهترينِ برادران ، ياور بر كارهاى آخرتى است .

حديث4565

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَيرُ إخوانِكَ مَن أعانَكَ عَلى طاعَةِ اللّه ِ ، وصَدَّكَ عَن مَعاصيهِ ، وأمَرَكَ بِرِضاهُ .

پيامبر صلي الله عليه و آله : بهترين برادرت ، كسى است كه بر فرمانبرى از خداوند ، تو را يارى رساند و از گناهان ، باز دارد و تو را به خشنودى خداوند ، وا دارد .

حديث4566

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَيرُ إخوانِكُم مَن أهدى إلَيكُم عُيوبَكُم .

پيامبر صلي الله عليه و آله : بهترين برادر شما ، كسى است كه عيبتان را به شما هديه كند .

. تنبيه الخواطر : ج 2 ص 123 .

حديث4567

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا رَسولَ اللّه ِ ، أيُ الجُلَساءِ خَيرٌ ؟ _ : مَن ذَكَّرَكُم بِاللّه ِ رُؤيَتُهُ ، وزادَكُم في عِلمِكُم مَنطِقُهُ ، وذَكَّرَكُم بِالآخِرَةِ عَمَلُهُ

پيامبر صلي الله عليه و آله _ وقتى از ايشان پرسيده شد : _

اى پيامبر خدا! بهترين همنشين كيست؟ : آن كه ديدنش شما را به ياد خدا بيندازد ، و سخنش بر دانش شما بيفزايد ، و رفتارش شما را به ياد قيامت ، وا دارد .

الأمالي للطوسي : ص 157 ح 262 .

حديث4568

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

قالُوا [الحَوارِيّونَ لِعيسى عليه السلام] : يا روحَ اللّه ِ ، فَمَن نُجالِسُ إذاً ؟

قالَ : مَن يُذَكِّرُكُمُ اللّه َ رؤيَتُهُ ، ويَزيدُ في عِلمِكُم مَنطِقُهُ ، ويُرَغِّبُكُم فِي الآخِرَةِ عَمَلُهُ

پيامبر صلي الله عليه و آله : همراهان عيسى عليه السلام به وى گفتند : اى روح خدا! با چه كسى همنشينى كنيم؟

فرمود : «آن كه ديدنش شما را به ياد خدا اندازد ، و سخنش بر دانش شما بيفزايد ، و رفتارش شما را به سوى آخرت بكشانَد» .

تحف العقول : ص 44 .

حديث4569

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

طوبى لِمَن أسلَمَ وكانَ عَيشُهُ كَفافا وقُواهُ سَدادا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خوشا به حال آن كه اسلام آورَد و [امكاناتِ] زندگى اش به اندازه لازم باشد و نيروهايش استوار .

النوادر للراوندي : ص 90 ح 23 .

حديث4570

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المؤمِنُ القَوِيُ خَيرٌ وأحَبُّ إلَى اللّه ِ مِنَ المُؤمِنِ الضَّعيفِ وفي كُلٍّ خَيرٌ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : مؤمنِ نيرومند ، بهتر و نزد خداوند ، محبوب تر از مؤمن ناتوان است ، و در هر كدام خوبى هايى است .

صحيح مسلم : ج 4 ص 2052 ح 34 .

حديث4571

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: وعَلَى العاقِلِ مالَم يَكُن مَغلوبا عَلى عَقلِهِ أن يَكونَ لَهُ ساعاتٌ : ساعَةٌ يُناجي فيها رَبَّهُ عز و جلوساعَةٌ يُحاسِبُ نَفسَهُ ، وساعَةٌ يَتَفَكَّرُ فيما صَنَعَ اللّه ُ عز و جلإلَيهِ ، وساعَةٌ يَخلو فيها بَحَظِّ نَفسِهِ مِن الحَلالِ ؛ فَإِنَّ هذِهِ السّاعَةَ عَونٌ لِتِلكَ السّاعاتِ وَاستِجمامٌ لِلقُلوبِ ، وتَوزيعٌ لَها.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در گزارش تعاليم صحف ابراهيم _ : بر خردمند است تا عقلش شكست نخورده ، [برنامه ]وقت هايش چنين باشد : زمانى را با پروردگار عز و جل ، راز و نياز كند ، و زمانى را به حسابرسى از خود اختصاص دهد ، و زمانى را در آنچه خداوندِ عز و جلبرايش آفريده بينديشد ، و زمانى را براى بهره بُردن از خوشى هاى حلال بگذارد؛ زيرا اين زمان ، يارى كننده ديگر زمان ها باشد و دل ها را آرام و فارغ گردانَد .

الخصال : ص 525 ح 13.

حديث4572

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ أنبَتَ اللّه ُ تَعالى لِطائِفَةٍ مِن اُمَّتي أجنِحَةً ، فَيَطيرونَ مِن قُبورِهِم إلَى الجِنانِ يَسرَحونَ فيها ويَتَنَعَّمونَ كَيفَ شاؤوا ، فَتَقولُ لَهُمُ المَلائِكَةكُ: هَل رَأَيتُمُ الحِسابَ؟

فَيَقولونَ : ما رَأَينا حِسابا .

فَيَقولونَ : هَل جُزتُمُ الصِّراطَ؟

فَيَقولونَ: ما رَأَينا صِراطا .

فَيَقولونَ: هَل رَأَيتُم جَهَنَّمَ؟

فَيَقولونَ : ما رَأَينا شَيئا .

فَتَقولُ المَلائِكَةكُ : مِن اُمَّةِ مَن أنتُم؟

فَيَقولونَ : مِن اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله .

فَيَقولونَ : نَشَدناكُمُ اللّه َ ، حَدِّثونا ما كانَت أعمالُكُم فِي الدُّنيا؟

فَيَقولونَ : خَصلَتانِ كانَتا فينا ، فَبَلَّغَنَا اللّه ُ هذِهِ الدَّرَجَةَ بِفَضلِ رَحمَتِهِ .

فَيَقولونَ : وما هُما ؟

فَيَقولونَ : كُنّا إذا خَلَونا نَستَحي أن نَعصِيَهُ ، ونَرضى بِاليَسيرِ مِمّا قُسِمَ لَنا .

فَتَقولُ المَلائِكَةكُ : حَقٌّ لَكُم هذا .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه قيامت

بر پا شود ، خداوند ، براى گروهى از امّت من ، بال هايى قرار مى دهد كه با آنها ، از قبرها به سوى بهشتْ پرواز كنند ، در آن گردش نمايند و هر گونه خواستند ، از نعمت ها بهره برند . فرشتگان به آنان مى گويند : آيا حسابرسى را ديديد؟

مى گويند : ما حسابرسى نديديم .

مى پُرسند : از صراط ، عبور كرديد؟

مى گويند : ما صراطى نديديم .

مى پرسند : جهنّم را ديديد؟

مى گويند : چيزى نديديم .

آن گاه ، فرشتگان مى گويند : از امّتِ چه كسى هستيد؟

مى گويند : از امّت محمّد صلي الله عليه و آله .

مى گويند : شما را به خدا سوگند ، بگوييد رفتارتان در دنيا چه بود؟

مى گويند : دو خصلت در ما بود و بدان دو خصلت ، خداوند ، ما را بدين پايه از رحمت خويش رسانيد .

مى پرسند : آن دو خصلت چيست؟

مى گويند : هرگاه در خلوت بوديم ، شرم داشتيم نافرمانى خدا كنيم و به اندكى كه روزى ما بود ، خشنود بوديم .

فرشتگان مى گويند : اين منزلت ، سزاوار شماست .

بحار الأنوار : ج 103 ص 25 ح 31 .

حديث4585

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

وجاءَ صاحِبُ النِّصفِ الدِّرهَم فَأَرادَهُ فَدَفَعتُ إلَيهِ ثَمانِيَ عَشَرَةَ ألفاً

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : سه نفر براى گشت و گذار ، از خانه بيرون رفتند . در حالى كه در غارى بر نوك كوهى خداوند را عبادت مى

كردند ، سنگى بزرگ ، از بالاى كوه فرو افتاد و درِ غار را بست . يكى از آن سه گفت : بندگان خدا! از گرفتارى ، نجات پيدا نمى كنيد ، مگر آن كه با خداوند ، صادق باشيد . هر يك از شما آنچه را خالصانه انجام داده ، برملا سازد؛ چرا كه اينك به خاطر گناهان ، گرفتار آمده ايد .

يكى از آنان گفت : بار خدايا! تو مى دانى كه من به خاطر زيبايى زنى در پى اش بودم و ثروتى بسيار در اين راه ، خرج كردم . وقتى بر او دست يافتم و در كنارش قرار گرفتم ، آتش [دوزخ] را ياد كردم ، و به سبب ترس از تو از كنارش برخاستم . بار خدايا! اين سنگ را از جلوى غار ، بردار .

سنگ ، شكافته شد و آنان ، بدان نگريستند .

نفر دوم گفت : بار خدايا! تو مى دانى كه من ، گروهى را براى كشاورزى به كارگرى گرفتم كه به هر كدام ، نصف درهم پرداخت كنم . وقتى از كار ، دست كشيدند ، مزدشان را پرداختم .

يكى از آنان گفت : من به اندازه دو نفر كار كردم . به خدا سوگند ، كمتر از يك درهم نمى گيرم و نصفِ درهم را نزد من انداخت . من هم آن را خرج بذر

زمين كردم و خداوند ، از آن ، روزىِ بسيار نصيب كرد . روزى آن مرد آمد و نصف درهم خود را طلب كرد . من هم هجده هزار درهم به

وى دادم . خدايا! اگر آن كار را از ترس تو انجام دادم ، اين سنگ را از درِ غار بردار .

سنگ ، كمى كنار رفت ، به اندازه اى كه يكديگر را مى ديدند .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

تَزَوَّجوا فِي الحُجزِ الصّالِحِ ، فَإِنَّ العِرقَ دَسّاسٌ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : [باكسانى] از دامان شايسته ازدواج كنيد؛ چرا كه اصل و نسب ، تأثيرگذار است .

مكارم الأخلاق : ج 1 ص 432 ح 1474 .

حديث4615

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ابراهيم عليه السلام گفت : «خدا ، برايم بس است و او بهترين وكيل (كارساز) است . من از غير او چيزى درخواست نمى كنم و مرا نيازى نيست ، جز به درگاه او» . از اين پس ، او را «خليلِ» خويش ناميد؛ يعنى نيازمند و محتاج به خداوند و بُريده از غيرِ خداوند .

الاحتجاج : ج 1 ص 32 .

حديث4678

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا بَني عَبدِ المُطَّلِبِ ، إنّي وَاللّه ِ ما أعلَمُ شابّا فِي العَرَبِ جاءَ قَومَهُ بِأَفضَلَ مِمّا قَد جِئتُكُم بِهِ ؛ إنّي قَد جِئتُكُم بِخَيرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

پيامبر صلي الله عليه و آله : اى فرزندان عبدالمطّلب! به خدا سوگند ، جوانى را در ميان عرب نمى شناسم كه براى قوم خود ، بهتر از آنچه من براى شما آوردم ، آورده باشد . به راستى كه من ، خير دنيا و آخرت را براى شما آوردم .

الأمالي للطوسي : ص 583 ح 1206 .

حديث4679

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حديث4719

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ما مِن امرَأَةٍ حامِلَةٍ أكَلَت البِطِّيخَ بِالجُبنِ إلاّ يَكونُ مَولودُها

حَسَنَ الوَجهِ و الخُلُقِ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هيچ زن باردارى نيست كه خربزه با پنير بخورد ، مگر

اين كه نوزادش خوش چهره و خوش خو مى گردد .

طب النبي صلي الله عليه و آله : ص 28، بحار الأنوار : ج 62 ص 299.

حديث4720

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

أَطعِموا حَبالاكُمُ السَّفَرجَلَ ؛ فَإِنَّه يُحَسِّنُ أخلاقَ أولادِكُم.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : به زنان باردارتان بِهْ بدهيد ؛ چرا كه اخلاق فرزندانتان را نيكو مى گردانَد .

الدعوات : ص 151 ح 405 ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 372 ح 1230 نحوه ، بحار الأنوار : ج 66 ص 177 ح 37.

حديث4721

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رائِحَةُ الأَنبِياءِ عليهم السلام رائِحَةُ السَّفَرجَلِ، و رائِحَةُ الحورِ العينِ رائِحَةُ الآسِ،

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بوى پيامبران ، بوى بِهْ و بوى حورالعين ، بوى [گياه خوش بوى ]آس و بوى فرشتگان ، بوى گل است و بوى دخترم فاطمه زهرا ، بوى بِهْ و آس و گل است . خداوند ، هيچ پيامبر و هيچ وصىّ اى را برنينگيخت ، مگر آن كه او بوى بِهْ مى داد . پس آن را بخوريد و به زنان باردارتان بدهيد ، كه فرزندانتان زيبا مى شوند .

الآس : شَجَرَةٌ وَرَقُها عَطِرٌ (لسان العرب : ج 6 ص 19 «أوس»).

حديث4722

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كُلُوا السَّفرجَلَ و تَهادَوهُ بَينَكُم ؛ فَإِنَّهُ يَجلُو البَصَرَ ، و يُنبِتُ المَوَدَّةَ فِي القَلبِ، وأطعِموهُ حَبالاكُم ؛ فَإِنَّهُ يُحَسِّنُ أولادَكُم.

وفي رواية : يُحَسِّنُ أخلاقَ أولادِكُم.

مكارم الأخلاق _ به نقل از پيامبر خدا _ : «بِهْ بخوريد و به يكديگر هديه دهيد ؛ چرا كه چشم را جلا مى دهد و دوستى را در دل مى رويانَد و آن را به زنان باردارتان بدهيد ؛ چرا كه فرزندانتان را زيبا مى گردانَد» .

و در روايتى ديگر آمده كه فرمود : «اخلاق فرزندانتان را نيكو مى سازد» .

مكارم الأخلاق : ج 1 ص 372 ح 1230 ، بحار الأنوار : ج 66 ص 176 ح 37.

حديث4723

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

الخُلُقُ الحَسَنُ لا يُنزَعُ إلاّ مِن وَلَدِ حَيضَةٍ، أو وَلَدِ زِنيَةٍ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : خوش اخلاقى ، جز از فرزندِ حيض و يا فرزند زنا ، ستانده نمى شود .

الفردوس : ج 2 ص 200 ح 2992 عن أبي هريرة، كنز العمّال : ج 3 ص 3 ح 5136 .

حديث4724

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن لَم يَستَحِ فيما قالَ، أو قيلَ لَهُ فَهُوَ لِغَيرِ رِشَدَةٍ، أو حَمَلَت بِهِ اُمُّهُ عَلى غَيرِ طُهرٍ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كس از آنچه مى گويد يا به او گفته مى شود ، شرم نكند ، يا فرزند ناپاكى است يا مادرش در حال ناپاكى به او باردار شده است .

أسد الغابة : ج 2 ص 643 ح 2461 ، الفردوس : ج 3 ص 623 ح 5947 كلاهما عن شويفع ، كنز العمّال : ج 3 ص 125 ح 5794 نقلاً عن الطبراني .

حديث4725

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن جامَعَ امرَأَتَهُ وهِيَ حائِضٌ فَخَرَجَ الوَلَدُ مَجذوما أو أبرَصَ فَلا يَلومَنَّ إلاّ نَفسَهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هر كس با همسرش در حال حيض آميزش كند و فرزندش با جذام يا پيسى متولّد شود ، كسى جز خود را نبايد سرزنش كند .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 96 ح 201 ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 459 ح 1557 .

حديث4726

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إنَّ اللّه َ تَبارَكَ و تَعالى كَرِه لَكُم _ أيَّتُها الاُمَّةُ _ أربَعا وعِشرينَ خَصلَةً ، و نَهاكُم عَنها : ... كَرِهَ لِلرَّجُلِ أن يَغشَى امرَأَتَهُ و هِيَ حائِضٌ،

فَإِن غَشِيَها فَخَرَجَ الوَلَدُ مَجذوما أو أبرَصَ فَلا يَلومَنَّ إلاّ نَفسَهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هان ، اى امّت! خداوند _ تبارك و تعالى _ 24 ويژگى را براى شما نمى پسندد و شما را از آنها نهى كرده است : . . . براى مرد نمى پسندد كه با همسرش در حال حيض درآميزد ، كه اگر

درآميزد و فرزند با جذام يا پيسى زاده شود ، كسى جز خود را نبايد سرزنش كند .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج3 ص556 ح4914 ، الخصال : ص 520 ح 9 ، الأمالي للصدوق : ص 378 ح 478 كلّها عن الحسين بن زيد عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام .

حديث4727

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن وَطِئَ امرَأتَهُ و هِيَ حائِضٌ فَقُضِيَ بَينَهُما وَلَدٌ فأصابَهُ جُذامٌ فَلا يَلومَنَّ إلاّ نَفسَهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه با همسرش در حال حيض آميزش كند و فرزندى از آن دو به وجود آيد كه مبتلا به جذام باشد ، كسى جز خود را نبايد سرزنش كند .

المعجم الأوسط : ج 3 ص 326 ح 3300 عن أبي هريرة ، كنز العمّال : ج 16 ص 352 ح 44885 .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أتى أحَدُكُم أهلَهُ فَليَستَتِر ؛ فَإِنَّهُ إذا لَم يَستَتِر استَحيَتِ المَلائِكَةُ و خَرَجَت، و حَضَرَهُ الشَّيطانُ، فَإذا كانَ بَينَهُما وَلَدٌ كانَ الشَّيطانُ فيهِ شَريكٌ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه كسى از شما به همسرش درآمد ، بايد خود را بپوشانَد ؛ چرا كه اگر نپوشاند ، فرشتگان شرم مى كنند و خارج مى شوند و شيطان ، حاضر مى شود و اگر فرزندى به وجود آيد ، شيطان در [نطفه] او شريك مى شود .

كذا في المصدر و في كنز العمّال : «كان للشيطان فيه شركٌ» و هو الصواب .

حديث4732

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن وُلِدَ لَهُ فَأَذَّنَ في أُذُنِهِ اليُمنى و أَقامَ في أُذُنِهِ اليُسرى ،

الأمالي للصدوق : ص 496 ح 678 عن أبي خالد الكعبي عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 104 ص 106 ح 1 .

حديث4752

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لَيسَ لِلصَّبِيِ لَبَنٌ خَيرٌ مِن لَبَنِ اُمِّهِ .

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ألا كُلُّكُم راعٍ و كُلُّكُم مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِه ؛ فَالأَميرُ الَّذي عَلَى النّاسِ راعٍ و هُوَ مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِهِ ، وَالرَّجُلُ راعٍ عَلى أَهلِ بَيتِهِ و هُوَ مَسؤولٌ عَنهُم ، وَ المرأةُ راعِيةٌ عَلى بَيتِ بَعلِها و وُلدِهِ و هِيَ مَسؤولَةٌ عَنهُم ، وَ العَبدُ راعٍ عَلى مالِ سَيِّدِهِ و هُو مَسؤولٌ عَنهُ ، ألا فَكُلُّكُم راعٍ و كُلُّكُم مَسؤولٌ عَن رَعِيَّتِهِ .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : بدانيد كه همه شما مسئوليد و همه شما نسبت به زيردستانش بازخواست مى شويد . فرمان رواى مردم ، مسئول مردم است و نسبت به زيردستانش بازخواست مى شود . مرد ، سرپرست خانواده است و نسبت به آنان ، بازخواست مى شود .

زن ، مسئول خانه شوهر و فرزندان اوست و در برابر آنان ، بازخواست مى شود . برده ، مسئول مال مالك خود است و در برابر آن ، مسئول است . پس بدانيد كه همه شما مسئوليد و همه تان در برابر زيردستان خود ،

بازخواست مى شويد .

صحيح مسلم : ج 3 ص 1459 ح 20 ، سنن أبي داوود : ج 3 ص 130 ح 2928 كلاهما عن ابن عمر .

حديث4764

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن رَبَّى صَغيرا حَتَّى يَقولَ : «لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ» لَم يُحاسِبهُ اللّه ُ عز و جل .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : كسى كه خردسالى را تربيت كند تا بگويد : «لا إله إلاّ اللّه » ، خداوند عز و جل از او حساب نمى كشد .

المعجم الأوسط : ج 5 ص 130 ح 4865 عن عائشة ، الجامع الصغير : ج 2 ص 603 ح 8696 نقلاً عنه .

حديث4765

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

إذا أفصَحَ أولادُكُم فَعَلِّموهُم «لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ»، ثُمَّ لا تُبالوا مَتى ماتوا، وَإذا اثَّغَروا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : هرگاه كودكانتان زبان گشودند ، «لا إله إلاّ اللّه » را به آنان بياموزيد . سپس بيم نداشته باشيد كه چه وقت مُردند و هرگاه دندان [شيرى ]آنها افتاد ، آنان را به نماز ، امر كنيد .

الإتّغارُ: سُقوطُ سِنّ الصَّبِيِ وَ نَبَاتِها (النهاية: ج 1 ص 213 «ثغر»).

حديث4766

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِفتَحوا عَلى صِبيانِكُم أوَّلَ كَلِمَةٍ ب «لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ»، ولَقِّنوهُم عِندَ

حديث4792

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

خَمسٌ لا أدَعُهُنَّ حَتَّى المَماتِ : الأكلُ عَلَى الحَضيضِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : پنج چيز است كه تا هنگام مرگ ، آنها را ترك نمى كنم : غذا خوردن روى زمين با بردگان ، سوار شدن بر درازگوشِ پالان دار ، دوشيدن شير با دست خودم ، پوشيدن لباس پشمينه ، و سلام كردن به كودكان ، تا پس از من ، سنّت شود .

الحَضيض : الأرض (لسان العرب : ج 7 ص 137 «حضض») .

حديث4793

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

: يَا بنَ مَسعودٍ ، لا تَحمِلَنَّكَ

حديث4807

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اُحِبُّ الصِّبيانَ لِخَمسٍ : الأوَّلُ : أنَّهُم هُمُ البَكَّاؤونَ ، وَالثّاني :

الكافي : ج 2 ص 158 ح 5 عن درست بن أبي منصور، مشكاة الأنوار : ص 277 ح 833 كلاهما عن الإمام الكاظم عليه السلام.

حديث4837

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَن سَرَّهُ أن يُمَدَّ لَهُ في عُمُرِهِ ويُزادَ لَهُ في رِزقِهِ ؛ فَليَبَرَّ

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

المُؤمِنونَ إخوَةٌ، يَقضي بَعضُهُم حَوائِجَ بَعضٍ، فَبِقَضاءِ

و محبت اهل بيت من و محبت قرآن تربيت كنيد.

نكته : ايجاد پيوند ميان نوجوانان و اهل بيت، مانع به فساد كشيده شدن آنان است.

احقاق الحق 18/498

حديث4863

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِسْمَعُوا وَ اَطيعُوا لِمَنْ وَلاّهُ اللّه ُ الأَمْرَ،

فَ_اِنَّ_هُ نِظ_امُ الأس_لامِ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

از كسى كه خداوند به او «ولايت امر» داده است،

ح_رف ش_نوى و اطاع_ت داش_ته باش_يد،

چرا كه اين اطاعت، نظام بخِش اسلام است.

نكته : ولايت ورهبرى، رمز وحدت و عزّت مسلمانان است.

امالى مفيد، ص 14

حديث4864

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَحْبِبْ فِى اللّه ِ وَ ابْغِضْ فِى اللّه ِ

وَ والِ فِى اللّه ِ وَ ع_ادِ فِى اللّه ِ

فَاِنَّهُ لَنْ تُنالَ وُلاِيَةُ اللّه ِ اِلاّ بِذلِك،

وَ لايَجِ_دُ رَج_ُلٌ طَعْمَ الإيمانِ

وَاِنْ كَثُرَتْ صَلاتُهُ وَ صِيامُهُ

ح_َتّى ي_َكُونَ كَذلِك.

حضرت رسول روزى به يكى از اصحاب خويش فرمود:

در راه خ__دا دوست ب_دار و براى خ__دا دشمن ب_دار،

براى خدا موالات ودوستى كن وبراى خدا دشمنى كن،

يقينا ج_ز با اين، به ولاي_ت خ_دا نخ_واهى رسيد.

و ه_رگز كسى طع_م ايم_ان را نمى ي_ابد،

هر چند نماز و روزه اش فراوان باشد،

مگر آن_كه چن_ين باش_د.

نكته : عمق بخشيدن به محبّتها و كينه ها و بُعد مكتبى دادن به دوستى و دشمنى.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 440

حديث4865

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حُبّى و حُبُّ اَهْلِ بَيْتى نافِعٌ فى سَبْعَةِ مَواطِنَ

اَهْوالُ_هُنَّ عَظي_مَةٌ:

عِنْ_دَ الوَف_اةِ

و فِى الْق_َبْ_رِ

وَ عِنْدَالنُّشُورِ

وَ عِنْدَالِكتابِ

وَ عِنْدَ الحِسابِ

وَ عِنْدَ الم_يزانِ

وَ عِنْدَ الصِّراطِ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

محبّت من و محبّت اهل بي_ت من در ه_فت جا ك_ه هراس آنها بسيار بزرگ است، سودمند است:

1 _ هنگام مرگ،

2 _ در ق__بر،

3 _ هنگام برانگيخته شدن،

4 _ هنگام دريافت نامه اعمال،

5 _ هنگام حسابرسى،

6 _ هنگام سنجش اعمال،

7 _ هنگام عبور از صراط.

امالى صدوق، ص 18

حديث4866

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَيُّ_هَا النّ_اسُ!

اِنَّ رَبَّكُمْ واحِدٌ و اِنَّ اَباكُمْ واحِدٌ

كُلُّ_كُمْ لاِ?َمَ وَ آدَمُ مِنْ تُ_رابٍ

«اِنَّ اَكرَمَ_كُمِْ عِنْدَ اللّه ِ اَتْقيكُ_مْ»

وَ لَيْسَ لِعَرَبىٍّ عَلى عَجَمِىٍّ فَضْلٌ اِلاّ بِالتَّقْوى.

رسول خدا صلي الله عليه و آله در خطبه «حجّة الوداع» فرمود:

اى مردم! پروردگارتان يكى است، پدرتان هم يكى است، همه شما از آدميد و آدم از خاك است. «گرامى ترين شما نزدخداوند، پرهيزكارترين شماست»

عرب را بر عجم هيچ برترى نيست، مگر به تقوا.

نكته : تفاخرات قومى و نژادى و افتخار به زبان و رنگ و ... از نظر اسلام مردود است، تقوا ملاك برترى است.

تحف العقول، ص 34

حديث4867

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَلْمُؤْمِنُ مَنْ اَمِنَهُ المُسلِمونَ عَلى اَمْوالِهِمْ وَدِمائِهِمْ

وَالْمُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ يَدِهِ وَ لِسانِهِ،

وَ الْمُهاجِرُ مَنْ هَجَرَ السَّيّئاتِ.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمود:

مؤمن كسى است كه مسلمانان او را بر مال و جان خويش، امين بدانند، مسلمان كسى است كه مسلمانان از دست و زبانش در امان باشند. مهاجر كسى است كه از بدى ها هجرت كند و گناهان را واگذارد.

من لايحضره الفقيه، ج 4 ص 362

حديث4868

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنْ اَصْبَحَ لا يَهْتَمُّ بِاُمُورِ الْمُسلمِينَ فَلَيْسَ مِنْهُمْ،

وَ مَنْ سَمِعَ رَجُلاً يُنادى يا لَلْمُسلمِينَ

فَلَمْ يُجِبْهُ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ.

حضرت محمد صلي الله عليه و آله فرمود:

هركس صبح كند، در حالى كه به كارهاى مسلمانان اهميّتى نمى دهد (و به فكر مسلمين نيست)، او از آنان نيست. و هركس بشنود كه كسى مسلمانان را به كمك فرا مى خواند ولى پاسخش ندهد، مسلمان نيست.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 559

حديث4869

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِنَّ رَسُولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله بَعَثَ بِسَريّةٍ فَلَمّا رَجَعُوا قالَ:

مَرْحَبا بِقَوْمٍ قَضَوْا الجِهادَ الأصْغَرَ

وَ بَقِىَ لَهُ_مُ الْجِ_هادُ الأكْبَرُ.

قيلَ: يا رَسُولَ اللّه ! وَ مَا الجِهادُ الأكْبَرُ؟

قالَ: جِهادُ النَّفْسِ.

راوي

رسول خدا صلي الله عليه و آله گروهى را در پى يك مأموريت نظامى (سَريّه) فرستاد. چون بازگشتند، فرمود:

درود بر گروهى كه «جهاد كوچك» را انجام دادند

و جهاد بزرگتر براى آنان باقى مانده است.

گفتند: اى رسول خدا، جهاد بزرگتر چيست؟

فرمود: جهاد با نفس.

نكته : نفس امّاره دشمن درونى است و جهاد با آن دشوارتر است. قهرمان كسى است كه در اين جبهه، فاتح باشد.

الاختصاص، ص 240

حديث4870

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَلْجَليسُ الصّالِحُ خَيرٌ مِنَ الوَحْدَةِ وَ الْوَحْدَةُ خَيرٌ مِنْ جَليسِ السُّوءِ وَ اِمْلاءُ الْخَيْرِ خَيْرٌ مِنَ السُّكُوتِ وَ السُّكُوتُ خيرٌ مِنْ اِمْلاءِ الشَّرِّ.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

همنشين شايسته و خوب، بهتر از تنهايى است

و تن_هاي_ى به_تر از همن_شين ب_د اس_ت.

ي_اد دادن ني_كى به_تر از س_كوت است

و سكوت، بهتر از ياد دادن بدى است.

بحارالانوار، ج 74 ص 84

حديث4871

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنْ ماتَ وَ لَيْسَ لَهُ اِمامٌ يَسْمَعُ لَهُ وَ يُطيعُ،

م_اتَ مِي_تَةً ج_اهِ_لِيَّةً.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

هر كس از دنيا برود، در حالى كه او را امام و پيشوايى نباشد كه مطيع و گوش به فرمان او باشد، به مرگ جاهليّت مرده است.

نكته : در عصر غيبت هم تبعيت از «ولايت و رهبرى»، نشانه زندگى مكتبى است.

الاختصاص، ص 269

حديث4872

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِنَّ الرّياسَةَ لا تَصْلَحُ اِلاّ لِأهْلِها،

فَمَنْ دَعاالنّاسَ اِلى نَفْسِهِ وَفيهِمْ مَنْ هُوَ اَعْلَمُ مِنْهُ

لَمْ يَنْظُرِاللّه ُ اِلَيْهِ يَوْمَ القيامَةِ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

رياست، جز براى اهلش، شايسته و روا نيست. پس هركس مردم را به سوى خود بخواند، در حالى كه ميان مردم داناتر از او هست، خداوند در روز قيامت به او نگاه نخواهد كرد.

نكته : در سپردن مسؤوليت هاى اجتماعى، اولويّت دادن به معيارها و ملاكها و شايستگيها، نه اشخاص و رابطه ها!

الاختصاص، ص 251

حديث4873

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

لِلْمُؤمِنِ عَلَى الْمُؤمِنِ سَبْعَةُ حُقُوقٍ واجِبَةٍ مِنَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ عَلَيه:

اَلِأجْ_لالُ فى عَيْنِهِ،

وَ الْوُدُّ لَهُ فى صَدْرِهِ،

وَ المُواساةُ لَهُ فى مالِهِ،

وَ اَنْ يُحَ_رِّمَ غَيْبَت_َهُ

وَ اَنْ يَعُودَهُ فى مَرَضِهِ،

وَ اَنْ يُشَيِّ_عَ جِ_نازَتَهُ

وَ اَنْ لايَقُولَ فيهِ بَعْدَ مَوْتِهِ اِلاّ خَيْرا.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

مؤمن برگردن برادر مؤمنش هفت حقّ واجب دارد كه از سوى خدا بر او واجب شده است:

1 _ در چشمش به ديده احترام به او بنگرد.

2 _ در دلش محبّت او را داشته باشد.

3 _ در مالش او را هم شريك سازد.

4 _ غيبت او را حرام بشمارد.

5 _ هنگام بيمارى از او عيادت كند.

6 _ جنازه اش را تشييع كند.

7 _ پس ازمرگش، جز خيروخوبى درباره او نگويد.

من لايحضره الفقيه، ج 4 ص 398

حديث4874

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَحْسَ_نُ الهَدْىِ هَدْىُ الأن_ْبي_اءِ،

وَ اَشْرَفُ الْقَ_تْلِ قَ_تْلُ الشُّ_هَداء.

وَ اَعْمَى الْعَمى الضَّلالَةُ بَعْدَ الْهُدى،

وَ خَيْ_رُ الأَعْ_مالِ م_ا نَ_فَعَ،

وَ خَي_ْرُالْه_ُدى مَاات_ُّبِعَ،

وَ شَرُّ الْعَمى عَمَى القَلْبِ.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

بهترين روش و سلوك، راه و روش پيامبران است،

برترين مرگ، كشته شدنِ شهيدانِ است،

بدترين و كورترين كورى، گمراهى پس از هدايت است،

بهترين كارها آن است كه سودمند باشد، بهترين هدايت، آن است كه مورد پيروى قرار گيرد

و بدترين كورى، كورىِ دل است.

الاختصاص، ص 342

حديث4875

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَلاَ اُخْبِرُكُمْ بِاَشرارِكُمْ؟

قالُوا: بَلى يارَسُولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله. قالَ صلي الله عليه و آله:

اَلْمَشّاؤُونَ بِالَّنميمَةِ، اَلْمُفَرِّقُونَ بَيْنَ الأَحِبَّةِ، اَلباغُونَ لِلْبَراءِ الْعَيْبَ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله به اصحاب خويش فرمود:

آيا به شما خبر دهم كه بدترين شما كيست؟

گفتند: آرى اى رسول خدا.

فرمود: سخن چينان،

آنان كه ميان دوستان تفرقه ايجاد مى كنند،

و آنان كه براى افراد بى گناه، در پى عيب هستند.

من لايحضره الفقيه، ج 4 ص 375

حديث4876

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ثَمانِيةٌ اِنْ اُهينُوا فَلا يَلُومُوا اِلاّ اَنْفُسَهُمْ:

اَلذّاهِبُ اِلى مائِدَةٍ لَمْ يُدْعَ اِلَيْها، وَ الْمُتأمِّرُ عَلى رَبِّ الْبَيْتِ، وَطالِبُ الْخَيْرِ مِنْ اَعْدائِهِ، وَ طالِبُ الْفَضْلِ مِنَ اللِّئامِ، وَ الدّاخِلُ بَيْنَ اَثْنِيْنِ فى سرٍّ لَمْ يُدْخِلاهُ فيهِ، وَالْمُسْتَخِفُّ بِالسُّلطانِ، وَالجالِسُ فىمَجْلِسٍ لَيْسَ لَهُ بِاَهْلٍ وَالْمُقْبِلُ بِالْحَديثِ عَلى مَنْ لايَسْمَعُ مِنْهُ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

هشت نفرند كه اگر مورد اه_انت قرار گرفتند،

جز خودشان كس ديگرى را سرزنش نكنند:

1 _ كسى كه به مهمانى و سفره اى رود كه دعوت نشده است.

2 _ مهانى كه به صاحب خانه دستور دهد.

3 _ كسى كه از دشمنانش خير و نيكى بطلبد.

4 _ كسى كه از فرومايگان انتظار فضل و نيكى داشته باشد.

5 _ كسى كه در يك كار سرّى ميان دو نفر وارد شود كه او را وارد آن راز نكرده اند.

6 _ كسى كه حكومت را سبك بشمارد.

7 _ كسى كه جايى نشيند كه شايسته آنجا نيست.

8 _ كسى كه سخن خود را به كسى بگويد كه از او حرف شنوايى ندارد.

من لايحضره الفقيه، ج 4 ص 355

حديث4877

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَلا اَدُلُّكُمْ عَلى خَيْرِ اَخْلاقِ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ؟

تَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ وَ تُعْطى مَنْ حَرَمَكَ

وَتَعْ_فُو عَمَّ_نْ ظَلَمَكَ.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

آيا ش_ما را به بهترين اخلاق دنيا و آخرت راهنمايى كنم؟

آن است كه با هركس كه از توگسسته است، بپيوندى

به هر كس كه تو را محروم كرده، عطا كنى

و هر كس را كه به تو ستم كرده است، عفو كنى.

تحف العقول، ص 45

حديث4878

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

بِاْلعِلْمِ يُطاعُ اللّه ُ وَ يُعْبَدُ، وَبِاْلعِلْمِ يُعْرَفُ اللّه ُ وَيُوَحَّدُ،

وَ بِهِ تُوصَلُ الأرْحامُ و تُعْرَفُ الحَلالُ وَالْحَرامُ

وَ العِ_لْمُ اَم_امَ الْعَ_قْلِ.

حضرت محمد صلي الله عليه و آله فرمود:

به وسيله علم، خداوند اطاعت و پرستيده مى شود، به وسيله علم، خداوند شناخه مى شود و يكتا شمرده مى گردد، به وسيله علم، صله رحِم مى شود و حلال و حرام شناخته مى شود، و علم، جلودار عقل است.

تحف العقول، ص 28

حديث4879

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اُوصي_كَ بِتَق_ْوَى اللّه ِ وَصِ_دْقِ الْح_َديثِ

وَالْوَفاءِ بالْعَهْدِ وَاَداءِ الأمانَةِ وَتَرْكِ الخِيانَةِ وَ لينِ الْكَلامِ وَ بَذْلِ السَّلامِ وَ حِفْظِ الجارِ وَرَحْمَةِ الْيَتيمِ وَحُسْنِ الْعَمَلِ وَقَصْرِ الأَمَلِ.

حضرت رسول صلي الله عليه و آله فرمود:

تو را سفارش مى كنم به تقواى خدا، راستگويى، وفاى به عهد، امانت دارى، ترك خيانت، نرمش در گفتار، بذل سلام، حفظ همسايه، مهربانى با يتيم، نيكوكارى و كوتاه ساختن آرزو.

تحف العقول، ص 26

حديث4880

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

ثَلاثٌ مَنْ لَمْ يَكُنْ فَيهِ لَمْ يَقُمْ لَهُ عَمَلٌ:

وَرَعٌ يَحْجُزُهُ عَنْ مَعاصِى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ،

وَ عِلمٌ يَرُدُّ بِهِ جَهْلَ السَّفيهِ،

وَ عَقلٌ يُدارى بِهِ النّاسَ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

سه چيز است كه در هركس نباشد، هيچ كار او استوارى و قوام نيابد:

1 _ پرهيزكارى و ورعى كه او را از معصيتهاى خداى متعال نگه دارد،

2 _ دانشى كه به وسيله آن، نادانىِ سفيه را برگرداند،

3 _ و عقل و خردى كه به وسيله آن با مردم مدارا كند.

تحف العقول، ص 7

حديث4881

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِغْتَنِمْ خَمْسا قَبْلَ خَمْسٍ:

شَبابَكَ قَبْلَ هِرَمِكَ،

وَ صِحَّتَكَ قَبْلَ سُقْمِكَ،

وَ غِ_ناكَ قَبْلَ فَقْرِكَ،

وَفَراغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ،

وَ حَياتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

پنج چيز را قبل از پنج چيز، غنيمت شمار،

1 _ جوانى ات را قبل از پيرى ات،

2 _ تندرستى ات را قبل از بيمارى ات،

3 _ توانگرى ات را قبل از تهيدستى ات،

4 _ آسودگى ات را قبل از گرفتارى ات،

5 _ زندگى ات را قبل از مرگت.

نكته : بهره ورى از «داشته ها» در مسير معنويت و ه_دف و شناخت نعمتهاى الهى.

مكارم الاخلاق، ص 459

حديث4882

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنِ اشْتاقَ اِلَى الجَنَّةِ سارَعَ اِلَى الْخَيراتِ،

وَ مَنْ خافَ النّارَ تَرَكَ الشَّهَ_واتِ،

وَ مَنْ تَرَقَّبَ الْمَوتَ اَعْرَضَ عَنِ اللَّذّاتِ،

وَ مَنْ زَهِدَ فىِ الدُّنيا هانَتْ عَلَيهِ المُصيباتُ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

هركس مشتاق بهشت باشد، براى انجام كارهاى نيك مى شتابد،

هركس از آتش دوزخ بيمناك باشد، شهوت ها را رها مى كند،

هركس چشم به راه م_رگ باش_د، از لذّته_ا اعراض مى كند،

و هركس در دنيا پارسايى پيشه كند، مصيبتها براى او آسان مى گردد.

مكارم الاخلاق، ص 447

حديث4883

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَحِبُّوا الصِّبْيانَ وَ ارْحَمُوهُمْ، فَاِذا وَعَدْتُمُوهُمْ

فَفُوا لَهُمْ، فَاِنَّهُمْ لايَرَوْنَ اِلاّ اَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمود:

كودكان را دوست بداريد و به آنان مهربانى كنيد، هرگاه به آنان وعده اى داديد، به وعده خود وفا كنيد، چون شما را جز اينگونه نمى بينند كه شماييد كه روزى آنها را مى دهيد!

نكته : توجّه به ظرايف مهم در برخورد با كودكان، براى اوليا و مربيان بسيار كارساز است.

مكارم الاخلاق، ص 219

حديث4884

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَيُّما امْرَأةٍ اَعانَتْ زَوْجَها عَلَى الْحَجِّ وَالْجِهادِ اَوْطَلَبِ الْعِلْمِ اَعْطاهَااللّه ُ مِنَ الثّوابِ ما يُعْطى امْرَأةَ اَيُّوبَ عليه السلام.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

هر زنى كه در كارِ حج، جهاد، يا آموختن علم و دانش، شوهرش را يارى وهمكارى كند، خداوند به او پاداشى خواهد داد كه به همسر ايّوب (به خاطر صبورى اش) عطا مى كند.

نكته : در كارهاى علمى، مبارزاتى و عبادى، همكارى وهمراهى همسران از عوامل موفقّيت است.

مكارم الاخلاق، ص 201

حديث4885

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

عَجَبا لِمَنْ يَحْتَمى مِنَ الطَّعامِ مَخافَةً مِنَ الدّاءِ،

كَيْفَ لا يَحْتَمى مِنَ الذُّنُوبِ مَخافَةً مِنَ النّارِ.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

شگفت از كسى كه از بيم مرض و بيمارى، از غذا پرهيز مى كند، ولى از ترس آتش دوزخ، از گناه پرهيز نمى كند!

نكته : اهميّت مسائل فرهنگى و تربيتى، بيش از مسائل رفاهى و اقتصادى است.

مكارم اخلاق، ص 147

حديث4886

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

صِنْفانِ مِنْ اُمَّتى اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتى

وَ اِذا فَسَدا فَسَدَتْ اُمَّتى.

قيلَ: يارَسُولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وَ مَنْ هُمْ؟

قالَ صلي الله عليه و آله: الفُ_قَهاءُ وَ الأُمَ_راءُ.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمود:

دو صنف و گروه از امّت من هستند كه اگر صالح باشند، امّت من هم خوب و شايسته مى شوند و اگر فاسد شوند، امّت من نيز به فساد مى گرايند. پرسيدند: اى رسول خدا! آن دو گروه كدامند؟

فرمود: فقيهان و زمامداران.

نكته : اين هم نوعى از عملكرد و موضعگيرى «خواصّ» و آثار آن در جامعه است.

بحارالانوار، ج 74 ص 154

حديث4887

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِذا رَأَيْت_ُمْ اَه_ْلَ الرَّيْبِ وَ الْبِدَعِ مِنْ بَع_ْدى

فَاَظْهِرُوا الْبَرائَةَ مِنْهُم وَ اَكْثِرُوا مِنْ سَبِّهِمْ

وَ الْق_َوْلِ فيهِمْ وَ الْوَقيع_َةِ وَ باهِت_ُوهُم،

كَيْلا يَطْم_َعُوا فِى الْفَسادِ فِى الإسلام.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

پس از من هرگاه شكّ آفرينان و بدعت گذاران در دين را ديديد، از آنان ابراز برائت كنيد و به آنان زياد دشنام بگوييد و از معايب آنان بگوييد و متهّمشان كنيد، تا مبادا طمع در خراب كردن اسلام كنند!

وسائل الشيعه، ج 11 ص 508

حديث4888

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

مَنْ عَ_مِلَ عَلى غَ_يْرِ عِ_لْمٍ

كانَ ما يُفْسِدُ اَكْثَرَ مِمّا يُصْلِحُ.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

هركس كه بدون علم و آگاهى كار كند،

بيش از آنكه اصلاح كند، خراب مى كند!

نكته : سپردن كارها به كاردان، مراعات كارآيى و صلاحيت در اداره امور، و... پرهيز از دخالت در محدوده خارج از صلاحيّت علمى.

بحارالانوار، ج 74 ص 150

حديث4889

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اَلْعِلْمُ خَزائِنُ وَ مَفاتيحُهُ السُّؤالُ،

فَاسْألُوا رَحِمَكُمُ اللّه ُ فَاِنَّهُ يُؤْجَرُ اَرْبَعَةٌ:

السّائِلُ وَالْمُتَكَلِّمُ وَالْمُسْتَمِعُ وَالْمُحِبُّ لَهُمْ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

دانش، گنجينه هايى است كه كليد آن «سؤال» است. پس بپرسيد، خدا رحمتتان كند، چرا كه در پرسش چهار نفر بهره و اجر مى برند: 1 _ سؤال كننده، 2 _ گوينده، 3 _ شنونده 4 _ دوستدار آنان.

نكته : توجّه به جايگاه «سؤال و جواب» در كارهاى آموزشى و علمى.

بحارالانوار، ج 74 ص 144

حديث4890

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا اَب_اذر!

اِذا اَرادَ اللّه ُ بِعَب_ْدٍ خَي_ْرا فَق_َّهَهُ فِى الدّينِ

وَ زَهَّدَهُ فِى الدّنيا وَ بَصَّرَهُ بِعُيوُبِ نَفْسِهِ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله در سخنانى به ابوذرغفارى فرمود:

اى ابوذر! هرگاه خداوند درباره بنده اى اراده خير كند،

او را در دين، دانا مى سازد و در دنيا پارسا مى گرداند

و او را به عيبهاى خودش بينا مى سازد.

بحارالانوار ، ج 74 ص 80

حديث4891

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

شَ_رُّ النّاسِ عِندَ اللّه ِ يَوْمَ القِي_امَةِ

الَّذينَ يُ_كْرَمُونَ اتّ_ِقاءَ شَ_رِّهِمْ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

در روز قيامت، بدترين مردم نزد خدا آنانند كه

ب_ه خ_اطر پره__يز از ش_رّ و ب_دى شان

مورد احترام مردم قرار مى گيرند.

نكته : برخى بر دلها حكومت مى كنند،

بعضى بر جمجمه ها!

اصول كافى، ج 2 ص 327

حديث4892

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

طُوبى لِمَنْ طابَ خُلْقُهُ وَطَهُرَتْ سَجِيَّتُهُ

وَصَلُحَ_تْ سَريرَتُهُ وَ حَسُنَتْ ع_َلانِيَتُهُ

وَ اَنْفَقَ الْفَضْلَ مِنْ مالِهِ وَ اَمْسَكَ الْفَضْلَ مِنْ قَوْلِهِ

وَ اَنْصَفَ النّاسِ مِ_نْ نَفْسِهِ.

حضرت پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود:

خوشا براى كسى كه اخلاقش نيكو، خصلتهايش پاكيزه، درونش صالح و بيرونش نيكو باشد، مال اضافى خود را انفاق كند، سخنان اضافه را نگه دارد (ونگويد) و با مردم نسبت به خودش باانصاف رفتار كند.

اصول كافى، ج 2 ص 144

حديث4893

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِعْمَلْ بِفَرائِضِ اللّه ِ، تَكُنْ مِنْ اَتْقَى النّاسِ، وَ ارْضَ بِقِسْمِ اللّه ِ، تَكُنْ مِنْ اَغْنَى النّاسِ، وَ كُفَّ عَنْ مَحارِمِ اللّه ِ، تَكُنْ اَوْرَعَ النّاسِ، وَاَحْسِنْ مُجاوَرَةَ مَنْ جاوَرَكَ تَكُنْ مؤمِنا.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

به واجبات خ__دا عمل كن،

تا با تق_واترين مردم باشى،

به تقسيم خ__دايى راضى باش،

تا بى ني_ازترين مردم شوى،

از حرامهاى خ__دا پرهيزكن،

تا پرهيزكارترين مردم باشى،

با كسى كه همس_ايه توست، خوشرفتارى كن،

ت__ا م_ؤم_ن ب_اشى.

امالى مفيد، ص 350

حديث4894

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

كَفى بِالْمَرءِ عَيْ_با

اَنْ يَنْظُرَ مِنَ النّاسِ اِلى ما يَعْمى عَنْهُ مِنْ نَفْسِهِ،

اَوْ يُعَيِّرَ النّاسَ بِ_ما لا يَسْتَطيعُ تَرْكَهُ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

در عيب يك انسان همين بس، كه در مردم به عيبى بنگرد كه در خودش نيز هست و از ديدن آن نابيناست، يا مردم را بر چيزى سرزنش كند كه خودش نمى تواند آن را ترك كند.

امالى مفيد، ص 67

حديث4895

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

... اِخْوانى اَلّذينَ يأتُونَ مِنْ بَعْدِكُمْ، يُؤمِنُونَ بى وَ يُحِبُّونى وَ يَنْصُرونى وَ يُصَدِّقُونى وَ مارَأَونى، فَيالَيْتَ قَدْ لَقيتُ اِخوانى!

روزى پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

كاش برادرانم را مى ديدم.

ابوبكر و عمر گفتند: مگر ما برادران تو نيستيم كه ايمان آورده و هجرت كرده ايم؟ فرمود:

شما ايمان آورده و هجرت كرده ايد، ولى كاش برادرانم را ديدار مى كردم.

آن دو، آن حرف را تكرار كردند. حضرت فرمود:

شما اصحاب من هستيد، ولى ... برادران من كسانى اند كه پس از شما مى آيند، و با آنكه مرا نديده اند، به من ايمان مى آورند، مرا دوست دارند و مرا يارى وتصديق مى كنند. كاش آن برادرانم را ديدار مى كردم!

نكته :اهميّت ايمان و ديندارى در عصر غيبت و دوره آخر الزّمان.

امالى مفيد، ص 63

حديث4896

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

رَحِ__مَ اللّه ُ وَلَ_دا اَعانَ والِدَيْهِ عَلى بِرِّهِ، وَ رَحِ_مَ اللّه ُ والِ_دا اَعانَ وَلَدَهُ عَلى بِرِّهِ، وَ رَحِ_مَ اللّه ُ ج_ارا اَعانَ جارَهُ عَلى بِرِّهِ، وَ رَحِ_مَ اللّه ُ رَفيقا اَعانَ رَفيقَهُ عَلى بِرِّهِ.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

خدا رحمت كند فرزندى را كه در كار نيك، به پدر و مادرش كمك كند،

خدا رحمت كند پدرى را كه در كار نيك، پسرش را يارى كند،

خدا رحمت كند همسايه اى را كه در كار نيك، به يارى همسايه بشتابد،

و خدا رحمت كند دوستى را كه در كار نيكِ دوستش، به او كمك كند.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 592

حديث4897

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

صَنايِعُ الْمَعْرُوفِ يَقى مَصارِعَ السُّوءِ،

وَالَصَّدَقَةُ خَفِيّا تُطْفِى ءُ غَضَبَ الرَّبِّ

وَ صِلَةُ الرَّحِمِ زيادَةٌ فِى الْعُمْرِ

وَ كُلُّ مَعْ__رُوفٍ صَدَقَ_ةٌ.

رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:

كارهاى خوب، انسان را از مرگهاى بد، نگه مى دارد،

صدقه پنهانى، خشم خدا را خاموش مى سازد،

صله رحم، عمر را زياد مى كند،

و هر كار نيكى، صدقه است.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 536

حديث4898

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

تُعْرَضُ عَلَىَّ اَعْمالُكُمْ عَشِيَّةَ الاَْ?ْنَيْنِ وَ الْخَميسِ،

فَما كانَ مِنْ عَمَلٍ صالحٍ حَمِدْتُ اللّه َ عَلَيهِ،

وَ ما كانَ مِنْ عَمَلٍ سَيِّى ءٍ اسْتَغْفَرْتُ اللّه َ لَكُمْ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

شامگاه هر دو شنبه و پنج شنبه،

كارهاى شما بر من عرضه وگزارش مى شود.

هر چه كه كار شايسته وخوب باشد،

خدا را بر آن شكر مى كنم

و آنچ_ه كه كار زش_ت باش_د،

براى شما از خداوند، آمرزش مى طلبم.

نكته : توجه به اين حديث و عرضه اعمال ما نزد پيامبر و معصومين ديگر، نقش مهمّى در ترك گناه دارد.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 388

حديث4899

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

حاسِبُوا اَنْفُسَكُمْ قَبْلَ اَنْ تُحاسَبُوا،

وَ زِنُوها قَبْلَ اَنْ تُوزَنُوا و تَجَهَّزُوا لِلْعَرْضِ الأكْبَرِ.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

پيش از آنكه به حسابتان برسند، به حساب خويش برس_يد، و پيش از آن_كه شما را بسنجند و بكَشند، خود را وزن كنيد، و براى آن عرضه بزرگتر (در قيامت) آماده شويد.

نكته : «محاسبه» يكى از سودمندترين ولازمترين برنامه هاى خودسازى و تهذيب نفس است.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 380

حديث4900

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

طُوبى لِمَنْ وَجَدَ فِى صَحيفةِ عَمَلِهِ يَوْمَ القيامَةِ

تَحْتَ كُلِّ ذَنْبٍ «اَسْتَغْفِرُ اللّه َ».

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

خوشا به حال آن كس كه روز قيامت، در نامه

عملش زير هر گناهى يك «استغفراللّه » بيابد

(يعنى پس از هر گناه، توبه كرده باشد).

نكته : توبه، راهى به سوى كمال است. براى انسان هرگز همه راهها بسته نيست.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 355

حديث4901

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اِنَّ مِنْ اَشْراطِ القِيامَةِ اِضاعَةُ الصَّلاةِ وَ اتِّباعُ الشَّهَواتِ وَالْمَيْلُ مَعَ الاَهْواءِ وَ تَعْظيمُ الْمالِ وَ بَيْعُ الدُّنيا بِالدّينِ،

فَعِنْدَها يُذابُ قَلْبُ المُؤمِنِ فِى جَوفِهِ كَما يُذابُ الْمِلْحُ فِى الماءِ مِمّا يَرى مِنَ الْمُنْكَرِ فَلا يَسْتَطيعُ اَنْ يُغَيِّرَهُ.

پيامبراكرم صلي الله عليه و آله در سخنرانى خويش در حجّه الوداع، فرمود:

از نشانه هاى فرا رسيدن و نزديك شدن قيامت، تباه ساختن نماز، پيروى از شهوتها، تمايل به هوسها، بزرگداشت ثروت و فروختن دين به دنياست. در آن شرايط، همچنان كه نمك در آب حل مى شود، قلب مؤمن در درونش آب مى شود، به خاطر منكراتى كه مى بيند و توانِ تغيير دادن ندارد.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 276

حديث4902

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

بَكى شُعَيبٌ عليه السلام مِن حُبِّ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ حَتى عَمِيَ، فَرَدَّ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِ بَصَرَهُ، ثُمَّ بَكى حَتى عَمِيَ، فَرَدَّ اللّه ُ عَلَيْهِ بَصَرَهُ، ثُمَّ بَكى حَتى عَمِيَ، فَرَدَّ اللّه ُ عَلَيْهِ بَصَرَهُ، فَلَمّا كانَتِ الرّابِعَةُ أوحَى اللّه ُ إلَيهِ:

يا شُعَيبُ، إلى مَتى يَكُونُ هذا أبَداً مِنكَ؟ إنْ يَكُنْ هذا خَوفاً مِنَ النّارِ فَقَدْ أجَرْتُكَ، وَ إنْ يَكُنْ هذا شَوقاً إلَى الجَنَّةِ فَقَد أبَحْتُكَ.

قالَ: إلهى وَ سَيِّدى، أنتَ تَعلَمُ أنّى ما بَكَيْتُ خَوفاً مِن نارِكَ وَ لاشَوقاً إلى جَنَّتِكَ، وَ لكِنْ عُقِدَ حُبُّكَ عَلى قَلبى فَلَسْتُ أصبِرُ أوْ أراكَ.

فَأوحَى اللّه ُ جَلَّ جَلالُهُ إلَيهِ: أمّا إذا كانَ هذا هكَذا فَمِنْ أجْلِ هذا سَأُخدِمُكَ كَليمى مُوسَى بنَ عِمرانَ عليه السلام.

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

شعيب از عشق خداى متعال چندان گريست كه نابينا شد. پس خداوند بيناييش را به

او باز گرداند؛ ديگر بار گريست تا آنكه نابينا شد؛ خداوند دوباره بيناييش را به او باز پس داد، باز هم آن قدر گريست كه كور شد و خدا دو باره بينايش كرد، مرتبه چهارم خداوند به او وحى فرمود: اى شعيب! تا كى به اين وضع ادامه خواهى داد؟ اگر از بيم جهنم گريه مى كنى، تو را امان دادم و اگر به شوق بهشت است، آن را ارزانيت داشتم.

شعيب عرضه داشت: معبود من و سرورم! تو مى دانى كه گريه من نه از بيم دوزخ است و نه به شوق بهشت، بلكه دلم بسته محبت و عشق توست پس صبورى نمى توانم مگر آنكه تو را ببينم.

خداى عز و جل به او وحى فرمود:

حال كه چنين است، همسخنم موساى كليم را خدمتگزار تو خواهم كرد.

علل الشرايع، ص 74 ح 19

حديث4903

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

اُتِىَ بِإبراهيمَ عليه السلام يَومَ النّارِ إلَى النّارِ، فَلَمّا أبصَرَها قالَ عليه السلام:

حَسبُنَا اللّه ُ وَ نِعمَ الوَكيلُ .

پيامبرخدا صلي الله عليه و آله فرمود:

روزى كه مى خواستند حضرت ابراهيم عليه السلام را به آتش افكنند، او را كه به سوى آتش مى بردند، چون چشمش به آتش افتاد، فرمود:

خ__داون_د م_ا را ك_افى اس_ت

و او خوب پشتيبان و حمايتگرى است.

ميزان الحكمه به نقل از كنز العمال: ح 32288

حديث4904

رسول خدا صلي الله عليه و آله :

يا رَبِّ، مَرَرْتُ بِهذَا القَبرِ عامَ أوَّلَ وَ هُوَ يُعَذَّبُ، وَ مَرَرْتُ بِهِ العامَ وَ هُوَ لَيسَ يُعَذَّبُ!

فَأوحَى اللّه ُ جَلَّ جَلالُهُ إلَيهِ:

يا رُوحَ اللّه ِ قَد أدرَكَ لَهُ وَلَدٌ صالِحٌ فَأصلَحَ طَريقاً وَآوى يَتيماً، فَغَفَرتُ لَهُ بِما عَمِلَ ابنُهُ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: حضرت عيسى عليه السلام از قبرى گذشت كه صاحب آن عذاب مى كشيد. سال بعد نيز بر همان قبر گذشت، اما ديد كه ديگر عذاب نمى شود، عرض كرد:

پروردگارا! پارسال كه از اين گور گذشتم، صاحبش را عذاب مى كردند، امسال كه مى گذرم عذابش نمى كنند!

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

فَرَضَ اللّه ُ الإِيمانَ تَطهيرًا لَكُم مِنَ الشِّركِ ... وطاعَتَنا نِظامًا ، وإمامَتَنا أمنًا مِنَ الفُرقَةِ ، وحُبَّنا عِزًّا لِلإِسلامِ ... لا نَبرَحُ نَأمُرُكُم وتَأمُرونَ حَتّى دارَت لَكُم بِنا رَحَى الإِسلامِ ، ودَرَّ حَلَبُ الأَنامِ ، وخَضَعَت نَعرَةُ

الشِّركِ ، وباخَت

فاطمه زهرا عليهاالسلام _ در كلامى كه در آن ابوبكر و گروهى از مهاجران و انصار را مخاطب قرار مى دهد _ : خداوند ايمان را بر شما واجب كرده تا از شرك پاك شويد... و فرمانبرى از ما را واجب كرده تا نظام يابيد و پيشوايى ما را واجب كرده تا از پراكندگى امان يابيد... ما پيوسته به شما فرمان مى داده ايم و شما فرمان مى برديد تا اين كه آسياى اسلام با ما به گردش در آمد و باران

بركات بر مردم فرو باريد و نعره شرك فرو نشست و آتش جنگ خاموشى گرفت و دعوت هرج و مرج به آرامى گراييد و سامانه دين نظم يافت.

باخت : سكنت وفترت . (لسان العرب : 3 / 9) .

حديث21

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اِتَّقُوا اللّه َ حَقَّ تُقاتِهِ ... نَحنُ وَسيلَتُهُ في خَلقِهِ ، ونَحنُ خاصَّتُهُ ، ومَحَلُّ قُدسِهِ ، ونَحنُ حُجَّتُهُ في غَيبِهِ ، ونَحنُ وَرَثَةُ أنبِيائِهِ

فاطمه زهرا عليهاالسلام : تقواى خدا را آن گونه كه بايد در پيش گيريد... ما وسيله خداييم در ميان بندگانش و خواصّ او هستيم و جايگاه قدس اوييم، ما حجّت او هستيم در آن هنگام كه نامرئى است و ما وارثان پيامبرانيم.

شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : 16 / 211 نقلاً عن كتاب أبي بكر أحمد بن عبد العزيز الجوهريّ بإسناده عن زينب بنت عليّ عليه السلاموعن جعفر بن محمّد عن أبيه عليهماالسلاموعن جابر الجعفيّ عن الإمام الباقر عليه السلاموعن عبداللّه بن حسن بن الحسن ، وراجع دلائل الإمامة : 114 / 36 .

حديث22

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

_ لِأَهلِ الكوفَةِ بَعدَ وَقَعَةِ كَربَلاءَ وما جَرى عَلى أهلِ البَيتِ _ : أمّا بَعدُ ، يا أهلَ الكوفَةِ ، يا أهلَ المَكرِ والغَدرِ والخُيَلاءِ ، إنّا أهلُ بَيتٍ ابتَلانَا اللّه ُ بِكُم ، وابتَلاكُم بِنا ، فَجَعَلَ بَلاءَنا حَسَنًا ، وجَعَلَ عِلمَهُ عِندَنا

وفَهمَهُ لَدَينا ، فَنَحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ ، ووِعاءُ فَهمِهِ وحِكمَتِهِ ، وحُجَّتُهُ فِي الأَرضِ في بِلادِهِ لِعِبادِهِ ، أكرَمَنَا اللّه ُ بِكَرامَتِهِ ، وفَضَّلَنا بِنَبِيِّهِ صلي الله عليه و آله عَلى كَثيرٍ مِن خَلقِهِ تَفضيلاً

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ. بِسْمِ اللّه ِ النُّورِ بِسْمِ اللّه ِ نُورِ النٌّورِ بِسْمِ اللّه ِ نُورٌ عَلى نُورٍ بِسْمِ اللّه ِ الَّذى هُوَ مُدَبِّرُ الأُمُورِ بِسْمِ اللّه ِ الَّذى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَاَنْزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّورِ فىكِتابٍ مَسْطُورٍ في رَقٍّ مَنْشُورٍ بِقَدَرٍ مَقْدُورٍ عَلى نَبِىٍّ مَحْبُورٍ...

يكى از دعاهاى معروف حضرت زهرا عليهاالسلام:

به نام خداوند بخشنده مهربان، به نام خدايى كه نور است، به نام خدايى كه نور نور است، به نام خدايى كه نورى بالاى نور است، به نام خدايى كه تدبير امور به دست اوست، به نام خدايى كه نور را از نور آفريد. ستايش و سپاس خدايى را كه نور را از نور آفريد و نور را بر كوه طور فرود آورد، در _ درون _ كتابى نوشته شده، در طومارى گسترده بر پيامبرى برخوردار از نعمتها.

مهج الدعوات: 7

حديث35

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... اَيُّهَا النّاسُ اِعْلَمُوا اَنّى فاطِمَةُ وَاَبى مُحَمَّدٌ اَقُولُ عَوْدا وَبَدْءا وَلا اَقُولُ ما اَقُولُ غَلَطا وَلا اَفْعَلُ ما اَفْعَلُ شَطَطا. « لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤمِنينَ رَؤُوفٌ رَحيمٌ ...»

حضرت زهرا در بخشى از خطبه خود مى فرمايد:

اى مردم! بدانيد كه من فاطمه ام و پدرم محمد صلي الله عليه و آلهاست. پايان و آغاز سخنم يكى است، نابجا سخن نمى گويم و به كار ي_اوه و بيه_وده نمى پ_ردازم. به حقيقت پيامبرى از ميان خودتان برخاست كه رنجهاى شما بر او دشوار بود و به _ هدايت و اصلاح _ شما حريص و بر

مؤمنان دلسوز و مهربان بود.

بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 134.

حديث36

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... كِتابُ اللّه ِ النّاطِقُ وَالْقُرْانُ الصّادِقُ وَالنُّورُ السّاطِعُ وَالضِّياءُ الّلامِعُ، بَيِنَّةً بَصائِرُهُ، مُنْكَ_شِفَ_ةً سَرائِرُهُ، مُنْجَلِيَةً ظَواهِرُهُ، مُغْتَبِطَةً بِهِ اَشْياعُهُ، قائدا اِلَى الرِّضْوانِ اِتِّباعُهُ، مُؤَدٍّ اِلَى النَّجاةِ اِسْتِماعُهُ.

و در بخش ديگرى از خطبه مى فرمايد:

... كتاب گوياى خداوند و قران راستگو و نور فروغ بخش و روشنايى درخشان _ عهد الهى و يادگار پيامبر است _ كه ديدگاههايش روشن و اسرار درونى او بر ملا و ظاهر آن جلوه گر و پيروان او مورد غبطه همگان است. تبعيت از آن راهگشاى دستيابى به رضاى الهى و گوش سپردن به او موجب نجات است

بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 134.

حديث37

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... كِتابُ اللّه ِ بَيْنَ اَظْهُرِكُمْ اُمُورُهُ ظاهِرَةٌ

وَاَحْ_كامُهُ زاهِرَةٌ وَاَعْ_لامُهُ باهِ_رَةٌ

وَزَواجِرُهُ لائحَةٌ وَاَوامِرُهُ واضِحَةٌ...

و در بخش ديگرى از خطبه مى فرمايد:

كتاب الهى فرا روى شماست، امور مربوط به او ظاهر و احكامش فروزان و نشانه هايش خيره كننده و _ فرامين _ بازدارنده اش آشكار و دستورهايش واضح است.

بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 137.

حديث38

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... وَاحْمِدُوا اللّه َ الَّذى لِعَظَمَتِهِ وَنُورِهِ يَبْتَغى مَنْ فِى السَّماواتِ وَالْأرَضِ اِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَنَحْنُ وَسيلَتُهُ فى خَلْقِهِ وَنَحْنُ خاصَّتُهُ وَمَحَلُّ قُدْسِهِ وَنَحْنُ حُجَّتُهُ فى غَيْبِهِ وَنَحْنُ وَرَثَةُ اَنْبِيائِهِ...

در پايان خطبه فرمود:

سپاسِ خدايى را به جاى آريد كه به خاطر عظمت وجود و جلوه نورش هر آنچه در آسمانها و زمين است خواهان ره يافتن به سوى او هستند و _ در اين ميان تنها _ ما وسيله تقرب به او و بندگانِ برگزيده و پايگاه تقديس و تنزيه او و حجت او در غيبت و نهان و وارث پيامبران اوييم.

شرح ابن ابى الحديد ج 16:211.

حديث39

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

بِأبى أنتَ وَ اُمّى يا بِنتَ رَسُولِ اللّه ِ، ما هذَا اللَّوحُ؟

فَقالَت:

هذَا اللَّوْحُ اَهْداهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى رَسُولِهِ صلي الله عليه و آلهفيهِ اسْمُ اَبى وَفيهِ اسْمُ بَعْلى وَاسْمُ ابْنَىَّ وَاَسْماءُ الْأَوْصِياءِ مِنْ وُلْدى.

فَاَعْطانيهِ اَبى لِيَسُرَّنى بِذلِكَ.

جابر بن عبداللّه مى گويد:

در دست فاطمه زهرا عليهاالسلام لوحى زمردين ديدم، پرسيدم: اى دختر رسولخدا پدر و مادرم فداى تو باد اين چه لوحى است؟ حضرت فرمود:

اين لوح را كه در آن نام پدر و شوهرم و دو پسرم و نامهاى فرزندان معصومم نوشته شده است خداى عزوجل به پيامبرش هديه نمود و پيامبر نيز براى خوشحالى من آن را به من داد.

اكمال الدين ج 1:309.

حديث40

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

وَالَّذِى اصْطَفاكَ واجْتَباكَ وَهَداكَ

وَهَدى بِكَ الْأُمَّةَ لازِلْتُ مُقِرَّةً لَهُ ما عِشْتُ.

در جمع گرم خانواده هر يك از على و فاطمه خود را نزد پيامبر محبوبتر مى شمردند، پيامبر به فاطمه فرمود: تو را حلاوت فرزندى و على را عزّت مردان است و او نزد من محبوتر است.فاطمه گفت:

به خدايى كه تو را برگزيد و هدايت كرد و امّت را به سبب تو راه نمود، همواره تا زنده ام به _ مقام _ او مقّر خواهم بود.

قوت القلوب ج 3: 111

حديث41

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَخْبَرَنَى اَبى وَهُوَذا: هُوَ اَنَّهُ مَنْ سَلَّمَ عَلَيْهِ وَعَلَىَّ ثَلاثَةَ اَيّامٍ اَوْجَبَ اللّه ُ لَهُ الْجَنَّةَ.

قالَ الرّاوى: قُلْتُ لَها: فى حَياتِهِ وَحَياتِكِ؟

قالَتْ عليهاالسلام : نَعَمْ وَبَعْدَ مَوْتِنا.

حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود:

پدرم قبل از رحلتش به من فرمود: هر كس سه روز بر او و بر من درود فرستد خدا بهشت را بر او واجب گرداند.

راوى مى گويد: گفتم: در زندگى او و شما؟

حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود:

بلى هم در حال حيات، و هم پس از مرگ.

تهذيب الاحكام ج 6:9.

حديث42

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

قُولى لهُ: اِنْ كُنْتَ تَعْمَلُ بِما اَمَرْناكَ

وَتَنْتَهى عَمّا زَجَرْناكَ عَنْهُ

فَأَنْتَ مِنْ شيعَتِنا وَاِلاّ فَلا...

شخصى به زنش گفت: پيش فاطمه زهرا عليهاالسلام برو و بپرس: آيا من از شيعيان اهل بيت هستم؟ _ زن آمد و پرسيد، حضرت زهرا عليهاالسلام در پاسخ گفت:

به همسرت بگو: اگر به آنچه ترا فرمان داده ايم عمل مى كنى و از آنچه نهى كرده ايم پرهيز نموده اى از شيعيان خواهى بود و در غير اين صورت از شيعيان نيستى.

تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام

حديث43

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْ_أَلُكَ قُ_وَّةً فى عِب_ادَتِكَ

وَتَبَصُّرا فى كِتابِكَ وَفَهْما فى حُكْمِكَ،

اَللّ_هُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّ_دِ وَالِ مُحَمَّ_دٍ

وَلاتَجْعَلِ الْقُرْانَ بِنا ماحِلاً وَالصِّراطَ زائِلاً

وَمُحَمَّ_دا صَلَى اللّهُ عَلَيهِ وَالِهِ عَنّ_ا مُوَلِّيا.

يكى از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام اين بود:

بارالها: نيرومندى در بندگيت و بينش روشن در كتابت و فهم و درك احكامت را از تو خواستارم. خدايا بر محمد و آل محمد درود فرست و قران را دور از دسترس ما و پل صراط را لغزشگاه ما و محمد صلي الله عليه و آله را رويگردان از ما قرار مده.

بلد الامين: 101.

حديث44

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَبَوا هذِهِ الْأُمَّةِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِىٌّ

يُقيمانِ اَوَدَهُمْ وَيُنْقِذانِهِمْ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ اِنْ اَطاعُوهُما وَيُبيحانِهِمُ النَّعيمَ الدّائِم اِنْ وافَقُوهُما.

حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود:

پدران اين امّت حضرت محمد صلي الله عليه و آله _ پيامبر خدا _ و حضرت على عليه السلام _ ولى خدا _ است. اگر از آن دو اطاعت كنند، كژى هاى آنان را اصلاح مى كنند و از عذاب دردناكشان نجات مى بخشند و همراهى با آن دو نعمت جاودان _ بهشت _ را ارزانيشان مى دارد.

تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام 330.

حديث45

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَما وَاللّه ِ لَوْ تَرَكُوا الْحَقَّ عَلى اَهْلِهِ وَاتَّبَعُوا

عِتْرَةَ نَبِيِّهِ لَمَااخْتَلَفَ فِى اللّهِ تَعالى اثْنانِ.

حضرت زهرا عليهاالسلام بر سر مزار حمزه عليه السلام در پاسخ شخصى مى فرمايد:

به خدا سوگند اگر حق را به اهلش واگذار مى نمودند و از عترت پيامبر پيروى مى كردند، حتى دو نفر درباره خدا اختلاف نمى نمودند (واسلام همه عالم را فرا مى گرفت.)

كفاية الاثر: 199.

حديث46

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَصْبَحْتُ بَيْنَ كَمَدٍ وَكَرْبٍ، فُقِدَ النَّبِىُّ

وَظُلِمَ الْوَصِىُّ، هُتِكَ وَاللّه ِ حِجابُهُ...

روزى ام سلمه براى عيادت حضرت فاطمه عليهاالسلام آمد وپرسيد:

اى دختر پيامبر شب را چگونه به صبح آوردى (شب و روزت چگونه مى گذرد)؟ حضرت عليهاالسلام فرمود:

به صبح آوردم در حالى كه تاريكى غم و انده مرا فراگرفته است، پيامبر از دست رفت و وصى او مظلوم واقع شد، حَريم و حرمت پيامبر شكسته شد.

مناقب آل ابى طالب، ج 2: 205.

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... وَتَاللّه ِ لَوْمالُوا عَنِ الْمَحَجَّةِ اللاّئحَةِ وَزالُوا عَنْ قَبُولِ الْحُجَّةِ الْواضِحَةِ لَرَدَّهُمْ اِلَيْها وَحَمَلَهُمْ عَلَيها وَلَسْارَبِهِمْ سَيْرا سُجُحا لايَكْلِمُ خِشاشُهُ وَلايَكِلُّ سائِرُهُ وَلايَمُلُّ راكِبُهُ وَلَأَوْرَدَهُمْ مَنْهَلاً نَميرا صافِيا رَوِيّا...

حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از سخنانش با زنان مدينه در مورد حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد:

به خدا سوگند اگر از راه روشن منحرف مى شدند و از پذيرش دليل واضح مى لغزيدند، آنان را به راه مستقميم برگردانده و بر التزام به آن وامى داشت و با نرمى و ملايمت راهشان مى برد، به گونه اى كه خشونت و ناهموارى راه آنان را آزار نمى داد و رهروان را خسته نمى ساخت و سواران را ملول نمى كرد. و آنان را به آبشخورى پر بركت و زلال و گوارا رهنمون مى شد

احتجاج، ج 2: 148.

حديث51

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... اَما لَعَمْرى لَقَدْ لَقِحَتْ فَنَظِرَةٌ رَيْثَما تُنْتِجْ ثُمَّ احْتَلِبُوا مِلْأَ الْقَعْبِ دَما عَبيطا وَذِعافا مُبيدا، هُنالِكَ يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ وَيَعْرِفُ التّالُونَ غِبَّ ما اَسَّسَ الْأَوَّلُونَ، ثُمَّ طيبُوا عَنْ دُنْياكُمْ اَنْفُسا وَاطْمَأِنُّ_وا لِلْفِتْنَةِ جاشا وَاَبْشِرُوا بِسَيْفٍ صارِمٍ وَسَطْوَةَ مُعْتَدٍ غاشِمٍ وَبِهَرْجٍ شامِلٍ وَاِسْتِبْدادٍ مِنَ الظّالِمينَ، يَدَعُ فَيْئَكُمْ زَهيدا وَجَمْعَكُمْ حَصيدا فَياحَسْرَتا لَكُمْ وَاَنىّ بِكُمْ وَقَد عُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ…

حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش پايانى سخنانش با زنان مدينه فرمود:

... به جان خودم سوگند! نطفه فساد و تباهى بسته شد، اندكى منتظر باشيد تابه نتيجه رسد آنگاه به جاى شير، كاسه هاى پر از خون تازه و زهر كشنده بدوشيد و در آن هنگام گمراهان، زيان كجروى خود را خواهند ديد و آيندگان پيامد كار پيشينيان را خواهند دانست. آنگاه

دل از دنيا بركنيد و با فتنه ها آرامش خاطر يابيد! و مژده باد بر شما به شمشير آخته و سلطه متجاوز ستمگر و نيز هرج و مرج فراگير و استبداد زورگويان! همانان كه بخش ناچيزى از حق را به شما برگردانند و اجتماع شما را درو كنند! چه حسرت بزرگى! و چه مى توان كرد؟ در صورتى كه امروز كوركورانه برده شده ايد.

احتجاج، ج 1: 148.

حديث52

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

... فَبِعَ_يْنِ اللّه ِ ما تَفْ_عَ_لُونَ،

وَسَيَعْلَمُ الَّذينَ ظَلَمُوا اَىَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ ،

وَاَنَا ابْنَةُ نَذيرٍ لَكُمْ بَيْنَ يَدَىْ عَذابٍ شَديدٍ،

فَاعْمَلُوا اِنّا عامِلُونَ، وَانْتَظِرُوا اِنّا مُنْتَظِرُونَ...

حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از خطبه فرمود:

... آنچه مى كنيد زير نظر خداست و ستمگران به زودى خواهند دانست كه به سوى چه سرانجامى باز مى گردند! و من دختر كسى هستم كه شما را از عذاب دردناك و سخت بيم مى داد، پس هر چه خواهيد بكنيد ما نيز كار خود پيش مى گيريم و منتظر باشيد و ما نيز در انتظار به سر مى بريم.

پايان خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 141.

حديث53

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَلّلهُمَّ اِلَيْكَ نَشْكُو فَقْدَ نَبِيِّكَ وَرَسُولِكَ وَصَفِيِّكَ وَارْتِدادَ اُمَّتِهِ وَمَنْعِهِمْ اِيّانا حَقَّنَا الذَّى جَعَلْتَهُ لَنا فى كِتابِكَ الْمُنْزَلِ عَلى نَبِيِّكَ بِلِسانِهِ.

يكى ديگر از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام:

بارالها: _ درد جانكاه _ از دست دادن پيامبر و فرستاده برگزيده ات را به تو باز مى گوييم و نيز عقبگرد امّتش و جلوگيرى آنان از دسترسى ما به حقى را كه تو در كتاب و برزبان پيامبرت تعيين كرده اى به تو شكايت مى كنيم.

صحيفة الزهرا:174

حديث54

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

حُبِّبَ اِلَىَّ مِنْ دُنْياكُمْ ثَلاثٌ:

تِلاوَةُ كِتابِ اللّه ِ وَالنَّظَرُ فىوَجْهِ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

وَالْأِنْفاقُ فىسَبيلِ اللّه ِ.

حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود:

از دنياى شما سه چيز براى من دوست داشتنى است:

ت_لاوت كت_اب خ__دا _ ق__رآن _ ،

و نگاه به چهره رسول خدا صلي الله عليه و آله

و انف_اق در راه خ__دا.

وقايع الايام خيابانى ح صيام: 295

حديث55

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

مَرَّ بى رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وَأَن_َا مُضْطَجِعَةٌ مُتَصَبِّجَةً فَحَرَّكَنى بِرِجْلِهِ وَقالَ يا بُنَيَّةَ قُومى فَاشْهَدى رِزْقَ رَبِّكِ وَلاتَكُونى مِنَ الغافِلينَ، فَاِنَّ اللّه َ يُقَسِّمُ اَرْزاقَ النّاسِ ما بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ اِلى طُلُوعِ الشَّمْسِ.

حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود:

روزى پيامبر خدا صلي الله عليه و آله آمد در حالى كه من پس از نماز صبح خوابيده بودم، پيامبر صلي الله عليه و آله با پاى مباركش مرا تكان داد و فرمود:

دخ_تركم برخيز و شاهد روزى پرورگارت باش _ در طلب روزى ب_كوش _ و از غ_اف_لان مب_اش زي_را خ_داوند روزى مردم را به هنگام سپيده صبح تا طلوع خورشيد تقسيم مى كند.

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

يا رَسُولَ اللّه ِ اِنَّ سَلْمانَ تَعَجَّبَ مِنْ لِباسى، فَوَالَّذى بَعَثَكَ بِالْحَقِّ نَبِيّا مالى وَ لِعَلِىٍّ مُنْذُ خَمْسِ سِنينَ اِلاّ مِسْكَ كَبْشٍ نَعْلِفُ عَلَيْهِ بِالنَّهارِ بِعَيرَنا فَاِذا كانَ اللَّيْلُ اِفْتَرَشْناهُ وَ اِنَّ مِرْفَقَتَنا لَمِنْ اُدْمٍ حَشْوُها لِيفُ النَّخْلِ.

روزى فاطمه عليهاالسلام به محضر پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و گفت:

يا رسول اللّه سلمان از لباس ساده من تعجب مى كند! قسم به خدايى كه تو را به پيامبرى برانگيخته است، مدت پنج سال است كه زيرانداز شبانه من و على پوست گوسفندى است كه روزها علوفه شترمان را بر روى آن مى ريزيم، و بالش ما نيز قطعه پوستى است كه درون آن از ليف درخت خرماست.

الدروع الواقية: 275.

حديث60

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

يا بُنَىَّ ! اَلجارُ ثُمَّ الدّارُ.

امام حسن مجتبى عليه السلام گويد: مادرم را ديدم كه در نيمه شب مؤمنين را دعا مى كند و براى خودش دعا نمى كند، گفتم: مادرجان چرا براى خودت دعا نمى كنى؟ مادرم فرمود:

پسرم اول همسايه سپس خانه.

بحارالانوار، 43: 82.

حديث61

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اِنّى قَدِ اسْتَقْبَحْتُ ما يُصْنَعُ بِالنِّساءِ، اِنَّهُ يُطْرَحُ عَلَى الْمَرْأَةِ الثَّوْبُ فَيَصِفُها لِمَنْ رَأى، فَلاتَحْمِلينى عَلى سَريرٍ ظاهِرٍ، اُسْتُرينى سَتَرَكِ اللّه ُ مِنَ النّارِ.

اسماء بنت عميس مى گويد: فاطمه عليهاالسلام به من فرمود:

من شيوه تشييع جنازه زنان را بسيار زشت و ناپسند مى دانم، پارچه اى بر روى او مى كشند كه برجستگيهاى بدن او را براى بينندگان به نمايش مى گذارد! اى اسماء مرا بر تابوت آشكار نگذار بدن مرا بپوشان كه خدا تو را از آتش بپوشاند.

وسائل الشيعة، ج2: 876 ح 3453 و 3456 و 3457.

حديث62

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اُتْرُكْنَ التَّعْدادَ وَ عَلَيْكُنَّ بِالدُّعاءِ.

هنگام رحلت پيامبراكرم صلي الله عليه و آله دختران بنى هاشم حضرت فاطمه عليهاالسلام را در برپايى عزادارى يارى مى كردند، آن حضرت فرمود:

از شمارش مناقب و مفاخر نژادى دست برداريد

و ب_ر ش_ما ب_اد به دع_ا ك_ردن.

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

هاتى و سَلى عَمّا بَدالَكِ، اَرَأَيْتِ مَنِ اكْتَرى يَوْما يَصْعَدُ اِلى سَطْحٍ بِحَمْلٍ ثَقيلٍ وَ كِراهُ مِأَةَ اَلْفِ دينارٍ أَيَثْقُلُ عَلَيْهِ ذلِكَ؟

فَقالَتْ: لا.

فَقالَتْ عليهاالسلام:

اِكْتَرَيْتُ أَنَا لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ بِأَكْثَرَ مِنْ مِلْ ءِ ما بَيْنَ الثَّرى اِلَى الْعَرْشِ لُؤْلُؤا فَأَحْرى اَنْ لايَثْقُلَ عَلَىَّ... .

زنى به محضر فاطمه زهرا عليهاالسلام آمد و پس از چندين پرسش گفت: اى دختر رسول خدا مبادا تو را آزرده باشم؟ حضرت فرمود:

هرچه مى خواهى بپرس _ و به فكر خستگى من مباش _ زيرا اگر كسى براى حمل بار سنگينى، صد هزار دينار بگيرد آيا سنگينى بار را احساس مى كند؟

زن گفت: نه، حضرت فرمود:

من براى پاسخ هر سؤال پاداشى بيشتر از زمين تا عرش، مرواريد خواهم گرفت پس چرا بايد بر من گران آيد؟

محجّة البيضاء 1: 30.

حديث67

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

فَجَعَلَ اللّه ُ الاْءيمانَ تَطْهيرا لَكُمْ مِنَ الشِّركِ وَالصَّلاةَ تَنْزيها لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ وَ الزَّكاةَ تَزْكِيَةً لِلنَّفْسِ وَنَماءً فِى الرِّزْقِ وَ الصِّيامَ تَثْبيتا لِلاِْخْلاصِ وَ الْحَجَّ تَشْييدا لِلّدينِ وَ الْعَدْلَ تَنْسيقا لِلْقُلُوبِ وَ طاعَتَنا نِظاما لِلْمِلَّةِ وَ اِمامَتَنا اَمانا لِلْفُرْقَةِ وَ الْجِهادَ عِزّا لِلاِْسْلامِ وَالصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَى اسْتيجابِ الْأَجْرِ وَالْأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعامَّةِ وَ ... .

حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از خطبه فرمود:

... پس خداى متعال ايمان را براى پاك نمودن شما از شرك، و نماز را براى دور نمودنتان از كبر، و زكات را براى تزكيه نفس و توسعه روزى، و روزه را براى استوارى اخلاص، و حج را براى پايدارى دين، و عدالت ورزى را براى هماهنگى دلها، و فرمانبردارى از ما را براى نظم جامعه، و رهبرى ما

را سبب امنيت از پراكندگى، و جهاد را براى عزّت بخشى اسلام، و بردبارى در برابر مشكلات را كمكى در بدست آوردن پاداش، و امر به معروف را براى اصلاح جامعه قرار داد.

بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 134.

حديث68

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

ما يَصْنَعُ الصّائِمُ بِصِيامِهِ اِذا لَمْ يَصُنْ

لِسانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوارِحَهُ.

حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام فرمود:

روزه دار اگر زبان و گوش و چشم و اندامش

را حف_ظ ن_كند روزه او به چ_ه كارش آي_د؟

دعائم الاسلام 1: 268.

حديث69

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَلْبِشْرُ فى وَجْهِ الْمُؤْمِنِ يُوجِبُ لِصاحِبِهِ الْجَنَّةَ وَالْبِشْرُ فى وَجْهِ الْمُعانِدِ الْمُعادى يَقى صاحِبَهُ عَذابَ النّارِ.

حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود:

خوشرويى با مؤمن، موجب دستيابى به بهشت مى شود و خوشرويى نسبت به غير مؤمن انسان را از عذاب آتش حفظ مى كند.

فاطمه الزهرا بهجة قلب المصطفى، ج 1: 300.

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

اَللّهُمَّ بِعِلْمِكَ الْغَيْبِ وَ قُدْرَتِكَ عَلَى الْخَلْقِ

اَحْيِ_نى م_ا ع_َلِمْتَ الْحَ_ياةَ خَي_ْرا لى

وَ تَوَف_َّنى اِذا كانَتِ الْوَفاةُ خَي_ْرا لى.

اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ كَلِمَةَ الاِْخْلاصِ

وَ خَشْيَتَكَ فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ

وَ الْقَصْدَ فِى الْغِنى وَالْفَ_قْرِ.

از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام:

بارالها ! به علم غيب و قدرت فراگيرت سوگند، مرا زنده بدار تا روزى كه آن، براى من سودمند است و بميران هنگامى كه مرگ، به سود من باشد. خدايا اعتقاد خالص و ترس از خودت را به هنگام خوشنودى و خشم و ميانه روى در حال دارايى و تهى دستى را از تو خواستارم.

بحارالانوار ج 94: 225.

حديث74

فاطمه زهرا سلام الله عليها :

3- (7087) حديث از حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام

به بندگان ستم نمى كند . اگر با دعا و ناله به استقبال بلامى رفتند ، آن نعمت ها و خوشى ها نابود نمى شدند ، اگر زمانى كه عذاب برايشان فرودآمد و نعمت هايشان را گرفت، با نيّت پاك به خداوند عزّوجلّ پناه مى بردند و سستى وزياده روى (و ستم بر خويشتن) نمى كردند ، بى گمان خداوند ، نابسامانى آنان را بهسامان مى آورد و خوبى ها را به ايشان بازمى گرداند.

خصال ، ص 624، ح 10

حديث324

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بُكاءُ الْعُيونِ وَ خَشْيَةُ الْقُلوبِ مِنْ رَحْمَةِ اللّه ِ تَعالى ذِكْرُهُ ، فَاِذاوَجَدْتُموها فَاغْتَنِمُوا الدُّعاءَ وَ لَو اَنَّ عَبْدا بَكى فى اُمَّةٍ لَرَحِمَ اللّه ُ تَعالى تِلْكَ الاُْمَّةَ لِبُكاءِذالِكَ الْعَبْدِ ؛

گريه چشم ها و ترس دل ها ، از رحمت خداوند بلند نام است . بنابراين ، هر گاه اينها رادر خود يافتيد ، دعا كردن را غنيمت شماريد . اگر در ميان يك امّت ، يك بنده هم گريه كند ، خداوند متعال به خاطر گريه آن بنده ، بر آن امّت رحم مى كند .

مكارم الأخلاق ، ص 317

حديث325

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ _ تَبارَكَ وَ تَعالى _ اَخْفى اَرْبَعَةً فى اَرْبَعَةٍ : اَخْفى رِضاهُ فىطاعَتِهِ فَلا تَسْتَصْغِرَنَّ شَيئا مِن طاعَتِهِ ، فَرُبَّما و افَقَ رِضاهُ وَ اَ نْتَ لا تَعْلَمُ وَ اَخْفى سَخَطَهُ فى مَعصيَتِهِ فَلا تَستَصْغِرَنَّ شَيئا مِن مَعصيَتِهِ فَرُبَّما و افَقَ سَخَطَهُ مَعصيَتُهُو اَنتَ لا تَعلَمُ و اَخفى اِجابَتَهُ فى دَعوَتِهِ فَلا تَستَصغِرَنَّ شَيئا مِن دُعائِهِ فَرُبَّما و افَقَاِجابَتَهُ و اَنتَ لا تَعلَمُ و اَخفى وَليَّهُ فى عِبادِهِ فَلا تَستَصغِرَنَّ عَبدا مِن عَبيدِ اللّه ِ فَرُبَّمايَكونُ وَليَّهُ وَ اَنتَ لا تَعلَمُ ؛

خداوند تبارك و تعالى چهار چيز را در دلِ چهار چيز مخفى نموده است :خشنودى اش را در طاعتش مخفى نموده، پس مبادا كه چيزى از طاعت او را كوچكبشماريد ، زيرا ممكن است خشنودى او در همان باشد و تو نمى دانى . ناخشنودى اش رادر معصيتش مخفى كرده . پس مبادا كه چيزى از معصيت او را كوچك بشماريد ، زيراممكن است ناخشنودى او در

همان باشد و تو نمى دانى .اجابتش را در دعاى از خود مخفى ساخته. پس چه بسا كه اجابت او در همان باشد وتو نمى دانى و ولىّ اش را در ميان بندگانش مخفى نموده است . پس مبادا هيچ بنده اى ازبندگان خدا را كوچك بشماريد ؛ زيرا اى بسا، همو ولىّ او باشد و تو نمى دانى.

خصال ، ص 209، ح 31

حديث326

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

سَمِعَ رَجُلاً يَدعو لِصاحِبِهِ ، فَقالَ : لا اَراكَ اللّه ُ مَكروها ! فَقالَ : اِنَّمادَعَوتَ لَهُ بِالمَوتِ ، لاَِنَّ مَن عاشَ فِى الدُّنيا لا بُدَّ اَن يَرَى المَكروهَ ؛

شنيدند كه شخصى براى دوستش، چنين دعا مى كند الهى غم نبينى و گرفتارنشوى! امام عليه السلامفرمودند : تو در واقع براى مرگش دعا كردى ؛ زيرا هر كس در دنيا زندگى مى كند ، ناچار ، غم و گرفتارى مى بيند.

شرح نهج البلاغة ، ج 20، ص 289،ح 301

حديث327

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كانَ فيما وَعَظَ بِهِ لقمانُ ابنَهُ اَنْ قال لَهُ: يا بُنَىَّ لِيَعْتَبِرْ مَنْ قَصُرَ يَقينَهُوَ ضَعُفَتْ نيَّتُهُ فى طَ_لَبِ الرِّزقِ اَنَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تعالى خَلَقَهُ فى ثَلاثَةِ اَحْوالِ مِنْ اَمْرِهِوَ آتاهُ رِزْقَهُ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ فى واحِدَةٍ مِنْها كَسبٌ وَ لا حيلَةٌ اِنَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعالىسَيَرْزُقُهُ فى الحالِ الرابِعَةِ... فى رَحِمِ اُمِّهِ... مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ... مِنْ كَسبِ اَبَوَيْهِ... حتّى إذاكَبِرَ وَ عَقَلَ وَ اكْتَسَبَ لِنَفْسِهِ ضاقَ بِهِ اَمْرُهُ وَ ظَنَّ الظُّنونَ بِرَبِّهِ وَ جَحَدَ الحُقوقَ فىمالِهِ وَ قَتَرَ عَلى نَفْسِهِ وَ عِيالِهِ، مَخافَةَ اِقْتارِ رِزْقٍ وَ سوءِ يَقينٍ بِالخَلَفَ مِنَ اللّهِ تَبارَكَوَ تَعالى؛

داد... در رحم مادرش... و از شير مادرش... و از درآمد والدينش روزىاو را داد... تا آن كه بزرگ شد و عقلش رشد كرد و مستقلاً درآمد كسب كرد. در اين هنگامبر خود سخت گرفت و به پروردگارش بدگمان شد و از ترس تنگدستى و يقين نداشتن بهوعده خداى تبارك و تعالى، حقوق مالى خود (نسبت به ديگران) را ناديده گرفت و خودو خانواده اش را در سختى و تنگنا قرار داد.

خصال، ص 122، ح 114

حديث328

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث588

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث1270

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلصَّبرُ مِنَ الإيمانِ بِمَنزِلَةِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَدِ ، فَمَن لاصَبرَ لَهُ لا إيمانَ لَهُ؛

صبر نسبت به ايمان ، مانند سر است به پيكر . پس هر كه صبر ندارد ،ايمان ندارد.

حديث1271

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اَلصَّبرُ ثَلاثَةٌ : الصَّبرُ عَلَى المُصيبَةِ وَالصَّبرُ عَلَى الطّاعَةِ وَالصَّبرُ عَلَى المَعصِيَةِ؛

صبر بر سه گونه است : صبر (يا شكيبايى) بر مصيبت ، صبر (يااستقامت) بر فرمانبردارى ، و صبر (يا خوددارى) از گناه.

حديث1272

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الحَسَنَ والحُسَينَ سِبطا هذِهِ الاُمَّةِ ، وهُما مِن مُحَمَّدٍ كَمَكانِ العَينَينِ مِنَ الرَّأسِ ، وأمّا أنَا فَكَمَكانِ اليَدَينِ مِنَ البَدَنِ ، وأمّا فاطِمَةُ فَكَمَكانِ القَلبِ مِنَ الجَسَدِ . مَثَلُنا مَثَلُ سَفينَةِ نوحٍ ، مَن رَكِبَها نَجا، ومَن تَخَلَّفَ عَنها غَرِقَ

امام على عليه السلام : حسن و حسين دو نوه اين امّت هستند و آنها نسبت به محمّد چونان جاى دو چشمند براى سر و من چونان جاى دو دستم براى پيكر و فاطمه چونان قلب براى جسم است، مَثَل ما همچون كشتى نوح است كه هر كس بدان درآمد نجات يافت و هر كه از آن بازماند غرق شد.

كتاب سُليم بن قيس : 2 / 830 .

حديث1289

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنِ اتَّبَعَ أمرَنا سَبَقَ ، مَن رَكِبَ غَيرَ سَفينَتِنا غَرِقَ

امام على عليه السلام : هر كه از امر ما پيروى كرد پيشى گرفت و هر كه به كشتيى جز ما سوار شد غرقه گشت.

غرر الحكم : 7893 و 7894 .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

دَخَلَ عَلَيَّ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وأنَا نائِمٌ عَلَى المَنامَةِ ، فَاستَسقَى الحَسَنُ _ أوِ الحُسَينُ _ فَقامَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله إلى شاةٍ لَنا بَكيءٍ

امام على عليه السلام : پيامبر صلي الله عليه و آله بر من وارد شد در حالى كه من در بستر خفته بودم. حسن _ ياحسين _ آب خواست. پيامبر صلي الله عليه و آله به سوى گوسفندمان رفت كه شيرش كم شده بود. پيامبر صلي الله عليه و آله آن را دوشيد و شير از پستانش جارى شد. حسن سوى پيامبر رفت ولى پيامبر او را دور كرد. فاطمه عرض كرد: يا رسول اللّه ! گويى، آن يك را بيشتر دوست مى دارى؟ حضرت صلي الله عليه و آله فرمود: چنين نيست، بلكه او زودتر آب خواسته بود. سپس فرمود: من و تو و اين دو و اين كه در بستر است در روز رستاخيز در يك جا خواهيم خفت.

بَكَأَتِ الناقَةُ والشّاةُ تبكأُ بَكْأً ... وهي بَكيٌ و بَكيئَةٌ : قلّ لبنها ، وقيل: انقطع . (لسان العرب : 1 / 34) .

حديث1294

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أخبَرَني رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : أنَّ أوَّلَ مَن يَدخُلُ الجَنَّةَ أنَا وفاطِمَةُ والحَسَنُ والحُسَينُ ، قُلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فَمُحِبّونا ؟ قالَ : مِن وَرائِكُم

امام على عليه السلام : پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله مرا آگاهانيد كه نخستين كسانى كه به بهشت در مى آيند من هستم به همراه فاطمه، حسن

وحسين. من عرض كردم: يا رسول اللّه ! دوستداران ما چه؟ فرمود: پشت سر شما به بهشت در خواهند آمد.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في جَمعِ عَسكَرِهِ مِنَ المُهاجِرينَ

والأَنصارِ _ : أنشُدُكُمُ اللّه َ ، أتَعلَمونَ أنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قامَ خَطيبًا ولَم يَخطُب بَعدَها وقالَ : يا أيُّهَا النّاسُ ، إنّي قَد تَرَكتُ فيكُم أمرَينِ لَن تَضِلّوا ما تَمَسَّكتُم بِهِما : كِتابَ اللّه ِ و (عِترَتي) أهلَ بَيتي ، فَإِنَّهُ قَد عَهِدَ إلَيَّ اللَّطيفُ الخَبيرُ أنَّهُما لَن يَفتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ ، فَقالوا : اللّهُمَّ نَعَم ، قَد شَهِدنا ذلِكَ كُلَّهُ مِن رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

عمر بن ابى سلمه به نقل از امام على عليه السلام _ در جمع لشكريان خود از مهاجران و انصار _ : شما را به خدا سوگند آيا مى دانيد كه پيامبر خدا صلي الله عليه و آله در واپسين

حديث1304

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : شُرَكائِيَ الَّذينَ قَرَنَهُمُ اللّه ُ بِنَفسِهِ وبي وأنزَلَ فيهِم : «يا أيُّهَا الَّذينَ آمَنوا أطيعُوا اللّه َ وأطيعُوا الرَّسولَ» ، فَإِن خِفتُم تَنازُعًا في أمرٍ فَأَرجِعوهُ إلَى اللّه ِ والرَّسولِ واُولِي الأَمرِ ، قُلتُ : يا نَبِيَّ اللّه ِ ، مَن هُم ؟ قالَ : أنتَ أوَّلُهُم

امام على عليه السلام : پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: شريكان من كسانى هستند كه خداوند آنها را به خود و به من پيوند داد و اين آيه را درباره آنها نازل فرمود: «يا اَيُّهَا الّذينَ آمَنُوا اطيعوا اللّه واَطيعُوا الرَّسُولَ... الآيه» ، پس اگر از اختلاف در امرى ترسيديد آن را به خدا و رسول و اولى الامر ارجاع دهيد. عرض كردم: يا رسول اللّه ! ايشان كيانند؟ فرمود: تو نخستين آنهايى.

شواهد التنزيل : 1 / 189 / 202 ، وراجع الاعتقادات وتصحيح الاعتقادات : 5 / 121 كلاهما عن سُليم بن قيس ، كتاب سُليم بن قيس : 6 /626 .

حديث1305

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لَمّا قَدِمَ إلَى الكوفَةِ _ : عَلَيكُم يا أهلَ هذَا المِصرِ بِتَقوَى اللّه ِ وطاعَةِ مَن أطاعَ اللّه َ مِن أهلِ بَيتِ نَبِيِّكُم ، الَّذينَ هُم أولى بِطاعَتِكُم فيما أطاعُوا اللّه َ فيهِ مِنَ المُنتَحِلينَ المُدَّعينَ المُقابِلينَ إلَينا، يَتَفَضَّلونَ بِفَضلِنا ، ويُجاحِدونّاهُ ، ويُنازِعونّا حَقَّنا ، ويَدفَعونّا عَنهُ . وقَد ذاقوا وَبالَ مَا اجتَرَحوا فَسَوفَ يَلقَونَ غَيًّا

امام على عليه السلام _ هنگام آمدن به كوفه _ : اى مردم اين شهر! بر شما

باد تقواى الهى و فرمانبرى از كسى كه از خدا فرمان مى برد و از خاندان پيامبر شماست، آنها در آن چه از خدا فرمان مى برند به فرمانبرى شما شايسته تر هستند تا كسانى كه دروغ پردازند و مدّعى و در برابر ما قرار دارند، در پرتو برترى ما برترى مى فروشند و ما را انكار مى كنند و با حقّ ما به ستيز برمى خيزند و ما را از آن دور مى دارند. آنها كيفر جنايت خود را چشيده اند و به زودى به سزاى اين تبهكارى (در آخرت) خواهند رسيد.

أمالي المفيد : 127 / 5 عن عبدالرحمن بن عبيد ، الإرشاد : 1 / 260 نحوه .

حديث1306

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

نَحنُ أهلُ الذِّكرِ

امام على عليه السلام : اهل ذكر، ما هستيم.

ينابيع المودّة : 1 / 357 / 12 ، المناقب لابن شهرآشوب : 3 / 98 ، العمدة: 288 / 468 كلّها عن تفسير الثعلبيّ .

حديث1307

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ألا إنَّ الذِّكرَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ، ونَحنُ أهلُهُ ، ونَحنُ الرّاسِخونَ فِي العِلمِ ، ونَحنُ مَنارُ الهُدى ، وأعلامُ التُّقى ، ولَنا ضُرِبَتِ الأَمثالُ

امام على عليه السلام : بدانيد كه مقصود از «ذِكر» پيامبر خداست و اهل ذكر، ما هستيم و ماييم راسخان در علم و نشان هدايت و سران پرهيز كه براى ما مَثَل زده مى شود.

المناقب لابن شهرآشوب : 3 / 98 .

حديث1308

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في خُطبَةٍ يَذكُرُ فيها فَضائِلَ أهلِ البَيتِ عليهم السلام _ : نَحنُ الشِّعارُ

امام على عليه السلام _ در خطبه اى كه در آن فضائل اهل بيت عليهم السلام را بر مى شمارد : ماييم خواصّ و اصحاب و خزانه داران و درها و جز از در، به خانه در نيايند و هر كس از جز درِ خانه وارد شود دزدش نامند.

الشعار : الثوب الذي يلي الجسد لأنّه يلي شعره ، ويراد به الخاصّة والبطانة . (النهاية : 2 / 480) .

حديث1309

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى لَو شاءَ لَعَرَّفَ العِبادَ نَفسَهُ ، ولكِن جَعَلَنا أبوابَهُ وصِراطَهُ ، وسَبيلَهُ والوَجهَ الَّذي يُؤتى مِنهُ ، فَمَن عَدَلَ عَن وَلايَتِنا أو فَضَّلَ عَلَينا غَيرَنا فَإِنَّهُم عَنِ الصِّراطِ لَناكِبونَ ، فَلا سَواءٌ مَنِ اعتَصَمَ النّاسُ بِهِ

امام على عليه السلام : اگر خداوند تبارك و تعالى بخواهد خود را به بندگانش مى شناساند، ليكن ما را درها و راه خود گرداند و طريق و سويى قرار داد كه از آن مى آيند، پس هر كه از ولايت ما كناره گيرد يا ديگرى را بر ما برترى دهد از راه منحرف شده است. هر كه مردم بدو چنگ در زنند در هدايت يكسان نيست و برابر نيستند كسانى كه مردم را به چشمه هاى ناصافى راه برند كه در يكديگر مى ريزند و كسى كه با ما باشد به چشمه هايى گوارا مى رسد كه به امر پروردگار

در جوشش است و هيچ خشكى و كاستى نپذيرد.

قال الفيض

الكاشانيّ : يعنيليس كلّ من اعتصم به الناس سواء في الهداية ، ولا سواء فيما يسقيهم ، بل بعضهم يهديهم إلى الحقّ وإلى صراط مستقيم ، ويسقيهم من عيون صافية ، وبعضهم يذهب بهم إلى الباطل وإلى طريق الضلال ، ويسقيهم من عيون كدرة ، كما يفسّره فيما بعد ، «يفرغ» أي يصبّ بعضها في بعض حتّى يفرغ (الوافي : 2 / 87) .

حديث1310

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّما الأَئِمَّةُ قُوّامُ اللّه ِ عَلى خَلقِهِ ، وعُرفاؤُهُ عَلى عِبادِهِ ، ولا يَدخُلُ الجَنَّةَ إلاّ مَن عَرَفَهُم وعَرَفوهُ ، ولا يَدخُلُ النّارَ إلاّ مَن أنكَرَهُم وأنكَروهُ

امام على عليه السلام : همانا امامان، كارگزاران خدايند در ميان خلق او و كدخدايان او در ميان بندگانش. به بهشت درنيايد مگر آن كسى كه آنها را بشناسد و ايشان هم او را بشناسند و به آتش در نيايد مگر كسى كه آنها را نشناسد و آنها هم او را نشناسند.

نهج البلاغة : الخطبة 152 ، غرر الحكم : 3911 .

حديث1311

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في حَديثٍ أخبَرَهُ فيهِ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله ما يَقَعُ عَلى اُمَّتِهِ مِنَ الفِتَنِ بَعدَهُ صلي الله عليه و آله حَتّى يُدرِكَهُمُ العَدلُ _ : يا رَسولَ اللّه ِ ، العَدلُ مِنّا أم مِن غَيرِنا ؟

فَقالَ : بَل مِنّا ، بِنا فَتَحَ اللّه ُ وبِنا يَختِمُ ، وبِنا ألَّفَ اللّه ُ بَينَ القُلوبِ بَعدَ الشِّركِ ، وبِنا يُؤَلِّفُ بَينَ القُلوبِ بَعدَ الفِتنَةِ ، فَقُلتُ : الحَمدُ للّه ِِ عَلى ما وَهَبَ لَنا مِن فَضلِهِ

امام على عليه السلام _ در حديثى كه پيامبر صلي الله عليه و آله فتنه هايى را به آگاهى او مى رساند كه پس از حضرتش صلي الله عليه و آله بر امّت مى رسد تا اين كه عدالت به داد آنها مى رسد _ : يا رسول اللّه ! عدالت از ماست يا از جز ما؟ پيامبر صلي الله عليه و آله مى فرمايد: از ماست، خداوند دين را با ما مى آغازد و با ما به پايان مى برد و در پرتو وجود ما پس از شرك، ميان دلها انس مى افكند و پس از فِتنه، به دلها الفت مى بخشد. گفتم:

سپاس خداى را

براى آن چه از فضل خود به ما بخشيده است.

أمالي الطوسيّ : 66 / 96 ، أمالي المفيد : 9 / 290 كلاهما عن عمر بن عليّ ، شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : 9 / 206 قال بعد الحديث : قد رواه كثير من المحدّثين .

حديث1320

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أمِنّا المَهدِيُّ أم مِن غَيرِنا يا رَسولَ اللّه ِ ؟ قالَ : بَل مِنّا (بِنا) يَختِمُ اللّه ُ كَما بِنا فَتَحَ ، وبِنا يُستَنقَذونَ مِنَ الشِّركِ ، وبِنا يُؤَلِّفُ اللّه ُ بَينَ قُلوبِهِم بَعدَ عَداوَةٍ بَيِّنَةٍ ، كَما بِنا ألَّفَ بَينَ قُلوبِهِم بَعدَ عَداوَةِ الشِّركِ .

قالَ الإِمامُ عَلِيٌّ عليه السلام : أمُؤمِنونَ أم كافِرونَ ؟ فَقالَ صلي الله عليه و آله : مَفتونٌ وكافِرٌ

عمر بن على به نقل از پدرش امام على عليه السلام نقل مى كند كه حضرت عليه السلامبه پيامبر صلي الله عليه و آله عرض كرد: يا رسول اللّه ! آيا مهدى از ماست يا از جز ما؟ فرمود: از ماست، (با ما) خداوند پايان مى بخشد و با ما مى آغازد و همه با ما از شرك، رهايى مى يابند و خداوند با ما، دلها را پس از خصومتى آشكار، الفت مى بخشد، چنان كه پس از دشمنى شرك، دل هايشان را با يكديگر مأنوس ساخت. امام على عليه السلامعرض كرد: آيا آنها مؤمن هستند يا كافر؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: فريب خورده و كافر.

المعجم الأوسط : 1 / 57 / 157 ، الحاوي للفتاوي : 2 / 217 .

حديث1321

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في خُطبَةٍ يَذكُرُ فيها فَضائِلَ أهلِ البَيتِ عليهم السلام _ : فيهِم كَرائِمُ القُرآنِ ، وهُم كُنوزُ الرَّحمنِ ، إن نَطَقوا صَدَقوا ، وإن صَمَتوا لَم يُسبَقوا

امام على عليه السلام _ در خطبه اى كه پيرامون فضائل اهل بيت ايراده كرده _ : آيات كريمه و مدح و منقبت قرآن درباره ايشان نازل شده و آنان گنج هاى خداوند بخشنده هستند، اگر به گفتار لب بگشايند راست گويند و اگر خاموش باشند ديگرى بر آنان پيشى نگيرد.

نهج البلاغة : الخطبة

154 .

حديث1332

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

تَاللّه ِ ، لَقَد عُلِّمتُ تَبليغَ الرِّسالاتِ ، وإتمامَ العِداتِ ، وتَمامَ الكَلِماتِ ،

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ولَقَد عَلِمَ المُستَحفِظونَ مِن أصحابِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله أ نَّهُ قالَ : إنّي وأهلُ بَيتي مُطَهَّرونَ ، فَلا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا ، ولا تَتَخَلَّفوا عَنهُم فَتَزِلّوا ، ولا تُخالِفوهُم فَتَجهَلوا ، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم ، هُم أعلَمُ النّاسِ كِبارًا ، وأحلَمُ النّاسِ صِغارًا

امام على عليه السلام : اصحاب سرّ از اصحاب محمّد صلي الله عليه و آله مى دانند كه ايشان صلي الله عليه و آله فرموده است: من و خاندانم پاك هستيم، پس از آنها پيشى نگيريد كه گمراه شويد و از آنها عقب هم نمانيد كه بلغزيد و با آنها به مخالفت برنخيزيد كه نادانى يابيد

و به آنها نياموزيد كه آنها از شما داناتر هستند، آنها داناترين مردم هستند در بزرگى و خردمندترين آنها در خردى.

تفسير القمّيّ : 1 / 4 ، إثبات الهداة : 1 / 631 / 724 نقلاً عن تفسير القمّيّ .

حديث1339

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

غايَةُ كُلِّ مُتَعَمِّقٍ في عِلمِنا أن يَجهَلَ

امام على عليه السلام : غايت هر ژرف انديشى در دانش ما آن است كه نداند.

حديث1346

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في قَولِ اللّه ِ تَبارَكَ وتَعالى : «قُل كَفى بِاللّه ِ شَهيدًا بَيني وبَينَكُم ومَن عِندَهُ عِلمُ الكِتابِ» _ : أنَا هُوَ الَّذي عِندَهُ عِلمُ الكِتابِ

امام على عليه السلام _ درباره اين آيه «قُلْ كَفى بِاللّه ِ شهيداً بينى وبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتاب» _ : من هستم كه علم كتاب نزد اوست.

بصائر الدرجات : 216 / 21 عن سلمان الفارسيّ .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عُلِّمنا مَنطِقَ الطَّيرِ كَما عُلِّمَهُ سُلَيمانُ بنُ داودَ ، وكُلِّ دابَّةٍ في بَرٍّ أو بَحرٍ

امام على عليه السلام : ما همچون سليمان بن داود، با زبان پرندگان و هر جانورِ خشكى يا دريايى آشنايى يافته ايم.

المناقب لابن شهرآشوب : 2 / 54 ، بصائر الدرجات : 343 / 12 كلاهما عن زرارة عن الإمام الصادق عليه السلام .

حديث1351

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عُلِّمنا مَنطِقَ الطَّيرِ، واُوتينا مِن كُلِّ شَيءٍ، إنَّ هذا لَهُوَ الفَضلُ العَظيم

امام على عليه السلام : ما با زبان پرندگان آشنايى يافته ايم و از هر چيزى بهره برده ايم كه اين خود فضلى بزرگ است.

إثبات الوصيّة : 160 ، الاختصاص : 293 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الباقر عليه السلام .

حديث1352

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَولا آيَةٌ في كِتابِ اللّه ِ لَأَخبَرتُكُم بِما كانَ وبِما يَكونُ وما هُوَ كائِنٌ إلى يَومِ القِيامَةِ ، وهِيَ هذِهِ الآيَةُ : «يَمحُو اللّه ُ ما يَشاءُ ويُثبِتُ وعِندَهُ اُمُّ الكِتابِ

امام على عليه السلام : اگر يك آيه در كتاب خدا نبود، من درباره آن چه بوده و هست و تا روز رستاخيز خواهد بود آگاهتان مى كردم و آن آيه شريفه، اين است: «هر چه را بخواهد محو يا اثبات مى كند و اصل كتاب نزد اوست».

الرعد : 39 .

حديث1353

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتٍ عُلِّمنا عِلمَ المَنايا والبَلايا والأَنسابِ . واللّه ِ، لَو أنَّ رَجُلاً مِنّا قامَ عَلى جِسرٍ ثُمَّ عُرِضَت عَلَيهِ هذِهِ الاُمَّةُ لَحَدَّثَهُم بِأَسمائِهِم وأنسابِهِم

امام على عليه السلام : ما خاندانى هستيم كه آگاهى از مرگ و ميرها و بلاها و نَسَبها را به ما آموخته اند . به خدا سوگند، اگر كسى از ما بر سر پُلى بايستد و اين امّت همگى بر او عرضه شوند اسم و نسب همه ايشان را به آنها مى گويد.

بصائر الدرجات : 268 / 12 عن الأصبغ بن نباتة .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صِفَةِ آلِ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله _ : هُم مَوضِعُ سِرِّهِ ، ولَجَأُ أمرِهِ ، وعَيبَةُ عِلمِهِ ، ومَوئِلُ حُكمِهِ ، وكُهوفُ كُتُبِهِ ، وجِبالُ دينِهِ ، بِهِم أقامَ انحِناءَ ظَهرِهِ ، وأذهَبَ ارتِعادَ فَرائِصِهِ

امام على عليه السلام _ در توصيف خاندان پيامبر صلي الله عليه و آله _ : خاندان پيامبر، جايگاه راز او (خدا) و پناه فرمان او و خزانه دانش او و مرجع حكمتهاى او و حافظان كتابهاى او مى باشند و مانند كوههايى هستند براى دين آن حضرت عليه السلام. پيامبر به كمك آنها پشتش را راست كرد و لرزش بدنش را زايل نمود.

نهج البلاغة : الخطبة 2 .

حديث1358

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عِندَنا أهلَ البَيتِ مَفاتيحُ العِلمِ ، وأبوابُ الحِكمَةِ ، وضِياءُ الأَمرِ ،

وفَصلُ الخِطابِ

امام على عليه السلام : كليدهاى دانش و درهاى حكمت و روشنى امر و سخن انجامين

نزد ماست.

المحاسن : 1 / 316 / 629 عن أبي الطفيل ، بصائر الدرجات : 364 / 10 عن أبي المفضّل .

حديث1359

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شيعَتُنَا المُتَباذِلونَ في وَلايَتِنا ، المُتَحابّونَ في مَوَدَّتِنا ، المُتَزاوِرونَ في إحياءِ أمرِنا ، الَّذينَ إن غَضِبوا لَم يَظلِموا ، وإن رَضوا لَم يُسرِفوا ، بَرَكَةٌ عَلى مَن جاوَروا ، سِلمٌ لِمَن خالَطوا

امام على عليه السلام : شيعيان ما، در راه دوستى ما به يكديگر بذل و بخشش مى كنندودر پرتومحبّت ما يكديگر را دوست مى دارندوبراى زنده نگاهداشتن ياد ما به ديدار يكديگر مى شتابند، آنها كسانى هستند كه هرگاه خشمگين شوند،ستم روا ندارندوهرگاه خشنود شوند، زياده روى نكنند. براى همسايگان خود مايه بركت هستند و با هركه آميزش يابند، راه آشتى در پيش گيرند.

الكافي : 2 / 236 / 24 عن أبي المقدام عن الإمام الباقر عليه السلام ، وراجع الخصال : 397 / 104 ، صفات الشيعة: 91 / 23 ، تحف العقول : 300 ، مشكاة الأنوار : 6 ، التمحيص : 69 / 168 ، شرح الأخبار : 3 / 504 / 1449 .

حديث1360

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شيعَتُنا هُمُ العارِفونَ بِاللّه ِ ، العامِلونَ بِأَمرِ اللّه ِ ، أهلُ الفَضائِلِ ، والنّاطِقونَ بِالصَّوابِ ، مَأكولُهُمُ القوتُ ، ومَلبَسُهُمُ الاِقتِصادُ ، ومَشيُهُمُ التَّواضُعُ ... تَحسَبُهُم مَرضى وقَد خولِطوا وما هُم بِذلِكَ ، بَل خامَرَهُم مِن عَظَمَةِ رَبِّهِم وشِدَّةِ سُلطانِهِ ما طاشَت لَهُ قُلوبُهُم وذَهَلَت مِنهُ عُقولُهُم ، فَإِذَا استَقاموا مِن ذلِكَ بادَروا إلَى اللّه ِ بِالأَعمالِ الزَّكِيَّةِ ، لا يَرضَونَ لَهُ بِالقَليلِ ، ولا يَستَكثِرونَ الجَزيلَ

امام على عليه السلام : شيعيان ما خداشناسند و به امر الهى عمل مى كنند. آنها اهل فضيلت هستند وسخن

به درستى گويند. خوراكشان، اندك است وپوشاكشان، ميانه روى و رفتارشان به فروتنى است... آنها را بيمار مى انگارى و مى پندارى كه ديوانه اند، در حالى كه چنين نيستند و عظمت خدايشان آنها را به بيمارى افكنده وشدّت هيبت پروردگار، دلهاى آنها را بى پروا و عقلهايشان را پريشان كرده است و هرگاه از اين ها فارغ آيند، با انجام اعمال نيكو، به درگاه الهى بشتابند، آنها نه به (عمل) كم راضى اند و نه اعمال زياد را فراوان مى شمارند.

مطالب السؤول : 54 عن نوف البكاليّ .

حديث1361

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن كَلامِهِ بِالبَصرَةِ حينَ ظَهَرَ عَلَى القَومِ ، بَعدَ حَمدِ اللّه ِ والثَّناءِ عَلَيهِ _ : أمّا بَعدُ ، فَإِنَّ اللّه َ ذو رَحمَةٍ واسِعَةٍ ، ومَغفِرَةٍ دائِمَةٍ ، وعَفوٍ جَمٍّ ، وعِقابٍ أليمٍ ، قَضى أنَّ رَحمَتَهُ ومَغفِرَتَهُ وعَفَوهُ لِأَهلِ طاعَتِهِ مِن خَلقِهِ ، وبِرَحمَتِهِ اهتَدَى المُهتَدونَ ، وقَضى أنَّ نَقمَتَهُ وسَطَواتِهِ وعِقابَهُ عَلى أهلِ مَعصِيَتِهِ مِن خَلقِهِ ، وبَعدَ الهُدى والبَيِّناتِ ما ضَلَّ الضّالّونَ . فَما ظَنُّكُم يا أهلَ البَصرَةِ وقَد نَكَثتُم بَيعَتي وظاهَرتُم عَلَيَّ عَدُوّي؟ فَقامَ إلَيهِ رَجُلٌ فَقالَ : نَظُنُّ خَيرًا ، ونَراكَ قَد ظَفِرتَ وقَدَرتَ ، فَإِن عَاقَبتَ فَقَدِ اجتَرَمنا ذلِكَ ، وإن عَفَوتَ فَالعَفوُ أحَبُّ إلَى اللّه ِ ، فَقالَ : قَد عَفَوتُ عَنكُم ، فَإِيّاكُم والفِتنَةَ ، فَإِنَّكُم أوَّلُ الرَّعِيَّةِ نَكَثَ البَيعَةَ وشَقَّ عَصَا هذِهِ الاُمَّةِ .

ثُمَّ جَلَسَ لِلنّاسِ فَبايَعوهُ

امام على عليه السلام در سخن خود در بصره، هنگام چيرگى بر ايشان، پس از سپاس و ستايش خداوند فرمود: امّا بعد، همانا خداوند، رحمتى گسترده

و آمرزشى پيوسته و گذشتى فراوان و كيفرى دردناك دارد و حكم كرده است كه رحمت و آمرزش و گذشتش براى خلق اوست كه اهل طاعتند و در پرتو رحمت او، ره يافتگان ره يافتند و حكم كرده است كه انتقام و قدرت و كيفرش براى خلق اوست كه اهل سركشى هستند و ديگر پس از هدايت و دلايل آشكار گمراهان گمراه نشدند. اى اهل بصره! اينك گمان شما چيست كه بيعت مرا شكستيد و دشمنم را يارى رسانديد؟ مردى برخاست و گفت: گمان خير داريم و تو را مى بينيم كه چيرگى و توانايى يافته اى، اگر ما را به كيفر رسانى، آن مقتضاى جرم ما خواهد بود و اگر درگذرى، پس نزد خدا گذشت، محبوبتر است. على عليه السلامفرمود: از شما درگذشتم، ليكن از فتنه بر كنار باشيد كه شما نخستين مردمانى هستيد كه بيعت شكستيد و اجتماع امّت را پراكنديد. راوى مى گويد: آن گاه امام در برابر مردم نشست و آنها با او بيعت كردند.

الإرشاد : 1 / 257 ، وراجع الجمل : 407 عن الحارث بن سريع .

حديث1362

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ما عَبَدتُكَ طَمَعًا في جَنَّتِكَ، ولا خَوفًا مِن نارِكَ ، ولكِن وَجَدتُكَ أهلاً لِلعِبادَةِ فَعَبَدتُكَ

امام على عليه السلام : خدايا تو را نه به آز بهشتت پرستيدم و نه از هراس دوزخت، ليكن تو را شايسته پرستش يافتم و پرستيدمت.

عوالي اللآلي : 1/ 404 / 63 ، و : 2 / 11 / 18 ، شرح نهج البلاغة لابن ميثم البحرانيّ : 5/361 وفيه: «ما عبدتك خوفًا من عقابك

ولا طمعًا في ثوابك بل ...» ، شرح مائة كلمة لأمير المؤمنين عليه السلام : 235 .

حديث1363

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ قَومًا عَبَدُوا اللّه َ رَغبَةً فَتِلكَ عِبادَةُ التُّجّارِ ، وإنَّ قَومًا عَبَدُوا اللّه َ رَهبَةً فَتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ ، وإنَّ قَومًا عَبَدُوا اللّه َ شُكرًا فَتِلكَ عِبادَةُ الأَحرارِ

امام على عليه السلام : جماعتى خدا را از سر اميد پرستيدند كه اين پرستش بازرگانان است و جماعتى از سرِ ترس كه اين پرستش بردگان است و جماعتى او را از سرِ سپاس پرستيدند كه اين، پرستش آزادگان است.

نهج البلاغة : الحكمة 237 ، تحف العقول : 246 عن الإمام الحسين عليه السلام وزاد في آخره «وهي أفضل العبادة»، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام زين العابدين عليه السلام» : 111 / 141 ، حلية الأولياء : 3 / 134 كلاهما عن إبراهيم العلويّ عن الإمام الصادق عن أبيه عن الإمام زين العابدين عليهم السلام .

حديث1364

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ فاطِمَةَ عليهاالسلام أتَتِ النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله تَسأَلُهُ خادِمًا ، فَقالَ : ألا اُخبِرُكِ ما هُوَ خَيرٌ لَكِ مِنهُ ؟ تُسَبِّحينَ اللّه َ عِندَ مَنامِكِ ثَلاثًا وثَلاثينَ ، وتَحمَدينَ اللّه َ ثَلاثًا وثَلاثينَ ، وتُكَبِّرينَ اللّه َ أربَعًا وثَلاثينَ . فَما تَركتُها بَعدُ ، قيلَ : ولا لَيلَةَ صِفّينَ ؟ قالَ : ولا لَيلَةَ صِفّينَ

امام على عليه السلام: فاطمه عليهاالسلام نزد پيامبر صلي الله عليه و آله رفت تا از او خدمتكارى بخواهد. پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: آيا آن چه را براى تو بهتر است، به آگاهى تو برسانم؟ هنگام خوابيدن، سى و سه بار «سبحان اللّه » بگو و سى و سه بار «الحمدللّه » بگو

و سى و چهار بار «اللّه اكبر». من هنوز آن را ترك نكرده ام. پرسيدند: حتّى در شب صفّين. فرمود: حتّى در شب صفّين.

صحيح البخاريّ : 5 / 2051 / 5047 ، صحيح مسلم : 4 / 2091 / 2727 ، مسند الحميديّ : 1/24/43، تاريخ بغداد : 3 / 24 كلّها عن عبدالرحمن بن أبي ليلى ، مسند ابن حنبل : 1/322/1312 عن ابن أعبد .

حديث1365

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ إنَّهُ كانَ يَوما في حَربِ صِفّينَ مُشتَغِلاً بِالحَربِ والقِتالِ وهُوَ مَعَ ذلِكَ بَينَ الصَّفَّينِ يَرقُبُ الشَّمسَ، فَقالَ لَهُ ابنُ عَبّاسٍ : يا أميرَالمُؤمِنينَ ما هذَا الفِعلُ ؟ _ : أنظُرُ إلَى الزَّوالِ حَتّى نُصَلِّيَ ، فَقالَ لَهُ ابنُ عَبّاسٍ : وهَل هذا

وَقتُ صَلاةٍ ؟! إنَّ عِندَنا لَشُغلاً بِالقِتالِ عَنِ الصَّلاةِ ! فَقالَ عليه السلام : عَلى ما نُقاتِلُهُم ؟! إنَّما نُقاتِلُهُم عَلَى الصَّلاةِ

امام على عليه السلام در جنگ صفّين كه به جنگ و نبرد مشغول بود، در ميانه جنگ خورشيد را هم زير نظر داشت. ابن عبّاس به او عرض كرد: يا امير المؤمنين! چه مى كنى؟ حضرت عليه السلام فرمود: مى نگرم كه چه هنگام، زوال

ظهر مى شود تا

نماز بگزاريم. ابن عبّاس به حضرت عليه السلام عرض كرد: آيا حالا وقت نماز است؟! جنگ، ما را از نماز باز داشته است. حضرت عليه السلام فرمود: ما چرا با آنها مى جنگيم؟! ستيز ما با آنها فقط بر سر نماز است.

إرشاد القلوب : 217 .

حديث1366

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ما تَرَكتُ صَلاةَ اللَّيلِ مُنذُ سَمِعتُ قَولَ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله : صَلاةُ اللَّيلِ نورٌ . فَقالَ ابنُ الكَوّاءِ : ولا لَيلَةَ الهَريرِ ؟ قالَ : ولا لَيلَةَ الهَريرِ

امام على عليه السلام: از هنگامى كه اين سخن پيامبر صلي الله عليه و آله را شنيدم: «نماز شب، نور است» ديگر آن را ترك نكردم. ابن كوّاء گفت: حتّى در شب هرير، امام عليه السلامفرمود: حتّى در شب هرير.

المناقب لابن شهرآشوب : 2

/ 123 .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِبذِل لِأَخيكَ دَمَكَ ومالَكَ ، ولِعَدُوِّكَ عَدلَكَ وإنصافَكَ ، ولِلعامَّةِ بِشرَكَ وإحسانَكَ

امام على عليه السلام : جان و مالت را، نثار برادرت كن و دادگرى و انصافت را، به دشمنت و خوشرويى و احسانت را، به عموم مردم.

تحف العقول : 212 .

حديث1376

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِبذِلِ لِصَديقِكَ نُصحَكَ، ولِمَعارِفِكَ مَعونَتَكَ، ولِكافَّةِ النّاسِ بِشرَكَ

امام على عليه السلام : خيرخواهى [و اخلاص] خود را، نثار دوستت كن و ياريت را، نثار آشنايانت و خوشرويى ات را، به همه مردم ارزانى دار.

غرر الحكم : 2466 .

حديث1377

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ عِندَ وَداعِ جَماعَةٍ مِن شيعَتِهِ أتَوهُ مِنَ الكوفَةِ _ : اُوصيكُم بِتَقوَى اللّه ِ ، وَالعَمَلِ بِطاعَتِهِ ، وَاجتِنابِ مَعاصيهِ ، وأداءِ الأَمانَةِ لِمَنِ ائتَمَنَكُم ، وحُسنِ الصَّحابَةِ لِمَن صَحِبتُمُوهُ ، وأن تَكونوا لَنا دُعاةً صامِتينَ . فَقالوا : يَا بنَ رَسولِ اللّه ِ ، وكَيفَ نَدعوا إلَيكُم ونَحنُ صُموتٌ ؟ قالَ : تَعمَلونَ ما أمَرناكُم بِهِ

مِنَ العَمَلِ بِطاعَةِ اللّه ِ ، وتَتَناهَونَ عَمّا نَهَيناكُم عَنهُ مِنِ ارتِكابِ مَحارِمِ اللّه ِ، وتُعامِلونَ النّاسَ بِالصِّدقِ وَالعَدلِ ، وتُؤَدّونَ الأَمانَةَ ، وتَأمُرونَ بِالمَعروفِ ، وتَنهَونَ عَنِ المُنكَرِ ، ولا يَطَّلِعُ النّاسُ مِنكُم إلاّ عَلى خَيرٍ ، فَإِذا رَأَوا ما أنتُم عَلَيهِ قالوا: هؤُلاءِ الفُلانِيَةُ، رَحِمَ اللّه ُ فُلانًا ، ما كانَ أحسَنَ ما يُؤَدِّبُ أصحابَهُ، وعَلِموا فَضلَ ما كانَ عِندَنا ، فَسارَعوا إلَيهِ . أشهَدُ عَلى أبي مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ رِضوانُ اللّه ِ عَلَيهِ ورَحمَتُهُ وبَرَكاتُهُ ، لَقَد سَمِعتُهُ يَقولُ : كانَ أولِياؤُنا وشيعَتُنا فيما مَضى خَيرُ مَن كانوا فيهِ ، إن كانَ إمامُ مَسجِدٍ فِي الحَيِّ كانَ مِنهُم ، وإن كانَ مُؤَذِّنٌ فِي القَبيلَةِ كانَ مِنهُم ، وإن كان صاحِبُ وَديعَةٍ كانَ مِنهُم ، وإن كانَ صاحِبُ أمانَةٍ كانَ مِنهُم ، وإن كانَ عالِمٌ مِنَ النّاسِ يَقصُدونَهُ لِدينِهِم ومَصالِحِ اُمورِهِم كانَ مِنهُم، فَكونوا أنتُم كَذلِكَ، حَبِّبونا إلَى النّاسِ،

ولاتُبَغِّضونا إلَيهِم

امام على عليه السلام : هنگام خداحافظى با گروهى از شيعيان خود كه از كوفه نزد وى آمده بودند _ : شما را سفارش مى كنم به پروا داشتن از خدا و به كار بستن فرمان او و دورى از نافرمانيش و باز گرداندن امانت به كسى كه به شما امانتى سپرده است و حسن معاشرت با كسى كه با او همنشينى مى كنيد واين كه براى ما دعوتگرانى

خاموش باشيد. عرض كردند: يابن رسول اللّه ! چگونه با خاموشى به سوى شما دعوت كنيم؟ فرمود: اين كه به طاعت خدا كه ما شما را بدان فرمان داده ايم، عمل كنيد و از ارتكاب حرامهاى خدا كه ما شما را از آن باز داشته ايم، باز ايستيد و با مردم به راستى و دادگرى رفتار كنيد و امانت را ادا كنيد و به خوبيها فرا خوانيد و از زشتيها باز داريد و مردم جز خوبى، چيزى از شما نبينند؛ زيرا هر گاه اين صفات را در شما بيابند، گويند: اينان فلانيها هستند، خدا رحمت كند فلان را، چه نيكو ياران خود را تربيت كرده است. وبه ارزش آن چه ما داريم پى مى برند و در نتيجه به سوى ما بشتابند. گواهى مى دهم كه شنيدم، پدرم محمّد بن على _ رضوان و رحمت و بركات خداوند بر او باد _ مى فرمود: دوستان و شيعيان ما در گذشته بهترين افراد جامعه خود بودند، اگر در ميان تيره اى، پيشنماز مسجدى بود، از آنها بود، اگر در قبيله اى، مؤذنى بود، از آنان بود، اگر كسى بود كه به او وديعه

اى مى سپردند، از آنان بود، اگر امانت دارى بود، از آنان بود، اگر عالمى بود كه مردم، در مسائل دينى و مصلحت امور خود به او مراجعه مى كردند، از آنان بود، پس شما نيز چنين باشيد، ما را محبوب مردم گردانيد و ما را نزد آنان، منفور نگردانيد.

دعائم الإسلام : 1 / 56 .

حديث1378

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أما وَالَّذي فَلَقَ الحَبَّةَ وَبَرَأَ النَّسَمَةَ ، لَولا حُضورُ الحاضِرِ وقِيامُ الحُجَّةِ بِوُجودِ النّاصِرِ وما أخَذَ اللّه ُ عَلَى العُلَماءِ أن لا يُقارّوا عَلى كِظَّةِ ظالِمٍ ولا سَغَبِ مَظلومٍ لَأَلقَيتُ حَبلَها عَلى غارِبِها ، ولَسَقَيتُ آخِرَها بِكَأسِ أوَّلِها ، ولَأَلفَيتُم دُنياكُم هذِهِ أزهَدَ عِندي مِن عَفطَةِ عَنزٍ

امام على عليه السلام: هان! سوگند به آن كسى كه دانه را شكافت و خلايق را آفريد، اگر حضور مردم نبود و اين كه با وجود يار و ياور، حجّت تمام است و اگر خدا از عالمان، پيمان نگرفته بود كه در برابر شكمبارگى ستمگر و گرسنگى ستمديده، آرام نگيرند، بى گمان، افسار آن [اشتر خلافت] را بر گردنش مى انداختم (و رهايش مى ساختم) و در پايان، آن را با همان جامى آب مى دادم كه در آغاز دادم و هر آينه مى ديديد كه اين دنياى شما در نظرمن از باد معده (يا آب بينى) بزى هم پست تر است.

نهج البلاغة : الخطبة 3 .

حديث1379

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في بَيانِ صِفاتِ المُتَّقينَ وصِفاتِ الفُسّاقِ ، وَالتَّنبيهِ إلى مَكانِ العِترَةِ الطَّيِّبَةِ وَالظَّنِّ الخاطِئِ لِبَعضِ النّاسِ _ : عِبادَ اللّه ِ ، إنَّ مِن أحَبِّ عِبادِ اللّه ِ إلَيهِ عَبدًا أعانَهُ اللّه ُ عَلى نَفسِهِ ، فَاستَشعَرَ الحُزنَ وتَجَلبَبَ الخَوفَ ، فَزَهَرَ مِصباحُ الهُدى في قَلبِهِ ، وأعَدَّ القِرى لِيَومِهِ النّازِلِ بِهِ ... فَهُوَ مِن مَعادِنِ دينِهِ وأوتادِ أرضِهِ . قَد ألزَمَ نَفسَهُ العَدل ، فَكانَ أوَّلَ عَدلِهِ نَفيُ الهَوى عَن نَفسِهِ ، يَصِفُ الحَقَّ ويَعمَلُ بِهِ ، لا يَدَعُ لِلخَيرِ غايَةً إلاّ أمَّها

، ولا مَظِنَّةً إلاّ قَصَدَها ، قَد أمكَنَ الكِتابَ مِن زِمامِهِ ، فَهُوَ قائِدُهُ وإمامُهُ ، يَحُلُّ حَيثُ حَلَّ ثِقَلُهُ ، ويَنزِلُ حَيثُ كانَ مَنزِلُهُ .

وآخَرُ قَد تَسَمّى عالِمًا ولَيسَ بِهِ ، فَاقتَبَسَ جَهائِلَ مِن جُهّالٍ ، وأضاليلَ مِن ضُلاّلٍ، ونَصَبَ لِلنّاسِ أشراكًا مِن حَبائِلِ غُرورٍ ، وقَولِ زورٍ، قَد حَمَلَ الكِتابَ عَلى آرائِهِ ، وعَطَفَ الحَقَّ عَلى أهوائِهِ ، يُؤمِنُ النّاسَ مِنَ العَظائِمِ ، ويُهَوِّنُ كَبيرَ الجَرائِمِ ، يَقولُ : أقِفُ عِندَ الشُّبُهاتِ وفيها وَقَعَ ، ويَقولُ : أعتَزِلُ البِدَعَ وبَينَهَا اضطَجَعَ ، فَالصّورَةُ صورَةُ إنسانٍ ، وَالقَلبُ قَلبُ حَيَوانٍ ، لا يَعرِفُ بابَ الهُدى فَيَتَّبِعَهُ، ولا بابَ العَمى فَيَصُدَّ عَنهُ، وذلِكَ مَيِّتُ الأَحياءِ .

فَأَينَ تَذهَبونَ ؟! وأنّى تُؤفَكونَ ؟! وَالأَعلامُ قائِمَةٌ ، وَالآياتُ واضِحَةٌ، وَالمَنارُ مَنصوبَةٌ ، فَأَينَ يُتاهُ بِكُم ؟! وكَيفَ تَعمَهونَ وبَينَكُم عِترَةُ نَبِيِّكُم وهُم أزِمَّةُ الحَقِّ ، وأعلامُ الدّينِ ، وألسِنَةُ الصِّدقِ ؟! فَأَنزِلوهُم بِأَحسَنِ مَنازِلِ القُرآنِ ، ورِدُوهُم وُرودَ الهِيمِ العِطاشِ .

أيُّهَا النّاسُ ، خُذوها عَن خاتَمِ النَّبِيّينَ صلي الله عليه و آله : إنَّهُ يَموتُ مَن ماتَ مِنّا ولَيسَ بَمَيِّتٍ، ويَبلى مَن بَلِيَ مِنّا ولَيسَ بِبالٍ، فَلا تَقولوا بِما لا تَعرِفونَ ، فَإِنَّ أكثَرَ الحَقِّ فيما تُنكِرونَ ، وَاعذِروا مَن لا حُجَّةَ لَكُم عَلَيهِ وهُوَ أنَا . ألَم أعمَل فيكُم بِالثَّقَلِ الأَكبَرِ وأترُك فيكُمُ الثَّقَلَ الأَصغَرَ ؟! قَد رَكَزتُ فيكُم رايَةَ الإِيمانِ ، ووَقَفتُكُم عَلى حُدودِ الحَلالِ وَالحَرامِ ، وألبَستُكُمُ العافِيَةَ مِن عَدلي ، وفَرَشتُكُمُ المَعروفَ مِن قَولي وفِعلي ، وأرَيتُكُم كَرائِمَ الأَخلاقِ مِن نَفسي ، فَلا تَستَعمِلُوا الرَّأيَ فيما لا يُدرِكُ قَعرَهُ البَصَرُ ، ولا تَتَغَلغَلُ إلَيهِ الفِكَرُ

امام على

عليه السلام: در شرح ويژگيهاى پرهيزگاران و صفات نابكاران و توجه دادن به منزلت اهل بيت پاك و گمان نادرست برخى مردم _ : بندگان خدا، همانا يكى از محبوبترين بندگان خدا نزد او، بنده اى است كه خداوند او را در برابر نفسش يارى رسانده است و از اين رو، اندوه را جامه زيرين خود ساخته است و ترس [از خدا و معاد]را بالاپوش خويش. چراغ هدايت در دلش فروزان است وبراى روز مرگ خود، توشه اى فراهم ساخته است... او يكى از كان هاى دين او و كوههاى زمين اوست، خود را با عدالت پيوند زده و آغاز عدالت او، دور ساختن هواى نفس خويش است، حقّ مى گويد و بدان عمل مى كند، هيچ كار نيكى نمى يابد، مگر اين كه قصد آن مى كند و در هر چيزى سودى بيابد، آهنگ آن مى نمايد، عنان خويش را به كتاب خدا سپرده است و آن جلودار و پيشواى اوست، هر كجا باراندازد او نيز بار مى اندازد و هرجا

منزل كند او نيز منزل كند.

ديگرى بنده اى است كه خود را دانشمند مى نامد، در حالى كه چنين نيست، بلكه مشتى نادانى و گمراهى از عده اى نادان و گمراه به چنگ آورده و دامهايى از فريب و سخن دروغين، بر سر راه مردم، گسترانيده است، كتاب خدا را بر حسب انديشه هاى خود ، توجيه مى كند و حقّ و حقيقت را به خواهشهاى خويش متمايل مى گرداند، مردم را از خطرها[ى قيامت ]آسوده خاطر مى گرداند و گناهان بزرگ را كوچك جلوه مى دهد؛ مى گويد:

به هنگام رو به رو شدن با شبهات درنگ مى كنم، حال آن كه در دام آنها گرفتار آمده است؛ مى گويد: از بدعتها كناره مى گيرم، در حالى كه ميان آنها غنوده است؛ چهره [او] چهره انسان است، اما دلش، دل حيوان، نه راه راست را مى شناسد، تا آن را بپويد و نه بيراهه را، تا از آن باز دارد، اين است آن مرده در ميان زندگان.

پس، به كجامى رويد؟! وبه كدام سو از حق منحرفتان مى كند؟! علامتها، برپاست و نشانه ها، آشكار و مناره ها بر افراشته، پس اين سرگردانى تا چند؟! چرا سرگشته ايد، با آن كه خاندان پيامبرتان در ميان شماست؟! كه زمامداران حقّ و حقيقت اند و نشانه هاى دين و زبانهاى راستى؟! پس آنان را همچون قرآن، حرمت نهيد و فرمان بريد و از چشمه فيض ايشان، چونان اشتران تشنه اى كه بر گرد آب فراهم مى آيند، سيراب شويد.

اى مردم! اين سخن را از خاتم پيامبران صلي الله عليه و آله فرا گيريد كه فرمود: آن كه از ما مى ميرد، به ظاهر مرده است ليك در حقيقت، نمرده است و آن كه از ما پوسيده شود، به ظاهر پوسيده شود اما در حقيقت، نپوسد. پس چيزى را كه نمى دانيد، نگوييد؛ زيرا بيشتر حقّ و حقيقت، در چيزى است كه انكار مى كنيد و معذور داريد كسى كه شما را بر او حجّتى نيست و آن كس منم. آيا من در ميان شما ثقل اكبر (قرآن) را به كار نبستم؟! من پرچم ايمان را، در ميان شما بر زمين

فرو كردم و شما را با مرزهاى حلال و حرام آشنا ساختم و از عدالت خويش، جامه عافيت بر قامت شما پوشاندم و بساط معروف را با گفتار و كردارم در ميان شما گسترانيدم و خويهاى والا را با رفتار و منش خويش به شما نماياندم، پس در آن چه كه بصيرت به ژرفايش نمى رسد و انديشه را بدان راه نيست، رأى وانديشه خود را به كار نزنيد.

نهج البلاغة : الخطبة 87 .

حديث1380

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الإمام عليّ عليه السلام : لَنا حَقٌّ ، فَإِن اُعطيناهُ ، وإلاّ رَكِبنا أعجازَ الإِبِلِ وإن طالَ السُّرى .

امام على عليه السلام: ما را حقّى است، اگر داده شديم [چه بهتر] و گرنه بر دنباله اشتر مى نشينيم [تن به سختى ها مى دهيم]، هر اندازه هم [اين ]سفر شبانه [حقّ كشى ]به درازا كشد.

حديث1381

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عليه السلام : مَن ماتَ عَلى فِراشِهِ وهُوَ عَلى مَعرِفَةِ حَقِّ رَبِّهِ ورَسولِهِ وحَقِّ أهلِ بَيتِهِ ماتَ شَهيدًا ، ووَقَعَ أجرُهُ عَلَى اللّه ِ سُبحانَهُ ، وَاستَوجَبَ ثَوابَ ما نَوى مِن صالِحِ عَمَلِهِ ، وقامَت نِيَّتُهُ مَقامَ إصلاتِهِ سَيفَهُ ، فَإِنَّ لِكُلِّ شَيءٍ أجَلاً لا يَعدوهُ

امام على عليه السلام: هركس در بستر خود بميرد در حالى كه حقّ پروردگار خويش و رسول او و حقّ خاندان رسول او را شناخته باشد شهيد مرده است و مزدش با خداى سبحان است و مستوجب ثواب كردار شايسته اى باشد كه نيّت انجام آن را داشته است و نيّت او به جاى شمشير كشيدنش باشد؛ زيرا هر چيزى را عمرى و سررسيدى است كه از آن فراتر نمى رود.

غررالحكم : 9061 .

حديث1382

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في وَصِيَّتِهِ _ : اللّه َ اللّه َ في ذُرِّيَّةِ نَبِيِّكُم ، فَلا يُظلَمُنَّ بِحَضرَتِكُم وبَينَ ظَهرانَيكُم وأنتُم تَقدِرونَ عَلَى الدَّفعِ عَنهُم

امام على عليه السلام _ در وصيتش _ : خدا را، خدا را در حقّ فرزندان پيامبرتان؛ مبادا در حضور شما و در ميان شما به آنان ستمى رود در حالى كه شما مى توانيد آن ستم را از ايشان دور كنيد.

الكافي : 7 / 52 / 7 عن عبدالرحمن بن الحجّاج عن الإمام الكاظم عليه السلام ، التهذيب : 9 / 177 / 714 عن جابر عن الإمام الباقر عليه السلاموأبان رفعه إلى سُليم بن قيس ، الفقيه : 4 / 191 / 5433 عن سُليم بن قيس ، تحف العقول :

198 وفيه «المنع» بدل «الدفع» ، كتاب سليم بن قيس : 2 / 926 وفيها «فلا يظلمنّ بين أظهركم» .

حديث1383

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لَمّا وَلّى مُحَمَّدَ بنَ أبي بَكرٍ مِصرَ _ : يا عِبادَ اللّه ِ ، إنِ اتَّقَيتُم وحَفِظتُم نَبِيَّكُم في أهلِ بَيتِهِ فَقَد عَبَدتُموهُ بِأَفضَلِ ما عُبِدَ ، وذَكَرتُموهُ بِأَفضَلِ ما ذُكِرَ ، وشَكَرتُموهُ بِأَفضَلِ ما شُكِرَ، وأخَذتُم بِأَفضَلِ الصَّبرِ والشُّكرِ، وَاجتَهَدتُم

أفضَلَ الاِجتِهادِ ، وإن كانَ غَيرُكُم أطوَلَ مِنكُم صَلاةً ، وأكثَرَ مِنكُم صِيامًا ، فَأَنتُم أتقى للّه ِِ مِنهُ وأنصَحَ لاُِولِي الأَمرِ

امام على عليه السلام _ هنگامى كه محمّدبن ابى بكر را استاندار مصر كرد _ : اى بندگان خدا، اگر پرهيزگار باشيد و اهل بيت پيامبرتان را پاسدارى كنيد بى گمان خداوند را به بهترين وجه عبادت كرده ايد و به نيكوترين شكل يادش نموده ايد و به برترين وجه سپاسش گفته ايد و به عاليترين نوع شكيبايى و

شكرگزارى دست يافته ايد و برترين كوشش [در عبادت] را به عمل آورده ايد، هرچند ديگران نمازشان را طولانى تر از شما به جاى آورند و بيشتر از شما روزه بگيرند؛ چرا كه [در اين صورت] شما از آنان خدا پرواتريد و نسبت به زمامداران، خيرخواه تر.

أمالي الطوسيّ : 27 / 31 عن أبي إسحاق الهمدانيّ .

حديث1384

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث1390

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُنظُروا أهلَ بَيتِ نَبِيِّكُم ، فَالزَموا سَمتَهُم ، وَاتَّبِعوا أثَرَهُم ، فَلَن يُخرِجوكُم مِن هُدًى ، ولَن يُعيدوكُم في رَدًى ، فَإِن لَبَدوا فَالبُدوا وإن نَهَضوا فَانهَضوا ، ولا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا ولا تَتَأَخَّروا عَنهُم فَتَهلِكوا

امام على عليه السلام: به اهل بيت پيامبرتان بنگريد و راه و روش آنان را در پيش گيريد و پيرو ايشان باشيد؛ زيرا كه آنان هرگز شما را از راه راست بيرون نمى برند و هيچ گاه به نابودى نمى كشانند؛ اگر آنها نشستند شما نيز بنشينيد و اگر برخاستند برخيزيد و بر ايشان پيشى نگيريد كه گمراه مى شويد و از آنها عقب نمانيد كه به هلاكت مى افتيد.

نهج البلاغة : الخطبة 97 .

حديث1391

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَنا رايَةُ الحَقِّ ، مَنِ استَظَلَّ بِها كَنَّتهُ ، ومَن سَبَقَ إلَيها فازَ ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها هَلَكَ ، ومَن فارَقَها هَوى ، ومَن تَمَسَّكَ بِها نَجا

امام على عليه السلام: رايت حقّ در دست ماست، هركه در سايه آن در آيد او را پناه دهد و هركه به سوى آن بشتابد رستگار شود و هر كه از آن واپس ماند نابود شود و هركه از آن جدا گردد [به وادى هلاكت وضلالت] فرو افتد وهركه بدان چنگ زند نجات يابد.

الخصال : 633 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام .

حديث1392

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن تَمَسَّكَ بِنَا لَحِقَ ، ومَن سَلَكَ غَيرَ طَريقَتِنا غَرِقَ . لِمُحِبّينا أفواجٌ مِن رَحمَةِ اللّه ِ ، ولِمُبغِضينا أفواجٌ مِن غَضَبِ اللّه ِ . وطَريقُنَا القَصدُ ، وفي أمرِنَا الرُّشدُ

امام على عليه السلام: هركه به دامن ما چنگ زند به ساحل نجات رسد و هركه جز راه ما را بپيمايد غرق گردد، براى دوستداران ما فوجهايى از رحمت خداست و براى دشمنان و كينه توزان ما فوجهايى از خشم خدا، راه ما مستقيم است و امر ما باعث هدايت و رستگارى است.

الخصال : 627 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، تفسير فرات الكوفيّ : 368 / 499 عن عبيد بن كثير معنعنًا وفيه «من اتّبع أمرنا لحق» .

حديث1393

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في أوَّلِ خُطبَةٍ خَطَبَها بَعدَ بَيعَةِ النّاسِ لَهُ عَلَى الأَمرِ _ : ألا إنَّ أبرارَ عِترَتي وأطائِبَ أرومَتي أحلَمُ النّاسِ صِغارًا ، وأعلَمُ النّاسِ كِبارًا . ألا وإنّا أهلُ بَيتٍ مِن عِلمِ اللّه ِ عَلِمنا ، وبِحُكمِ اللّه ِ حَكَمنا ، وبِقَولٍ صادِقٍ أخَذنا ، فَإِن

تَتَّبِعوا آثارَنا تَهتَدوا بِبَصائِرِنا ، وإن لَم تَفعَلوا يُهلِككُمُ اللّه ُ بِأَيدينا . مَعَنا رايَةُ الحَقِّ ، مَن تَبِعَها لَحِقَ ، ومَن تَأَخَّرَ عَنها غَرِقَ ، ألا وبِنا تُدرَكَ تِرَةُ كُلِّ مُؤمِنٍ ، وبِنا تُخلَعُ رِبقَةُ الذُّلِّ مِن أعناقِهِم ، وبِنا فُتِحَ لا بِكُم ، وبِنا يُختَمُ لا بِكُم

امام على عليه السلام: ابو عبيده معمر بن مثنى و ديگران: اميرمؤمنان در نخستين خطبه اى كه پس از بيعت مردم

با او بر امر خلافت ابراز فرمود : بدانيد كه نيكان خاندان من و پاكان نژاد من در خردسالى بردبارترين مردمند و در بزرگى داناترين مردم. بدانيد ما اهل بيتى

هستيم كه علم ما برگرفته از علم خداست و به حكم خدا حكم مى كنيم و سخن راست را گرفته ايم، پس اگر از ما پيروى كنيد به واسطه بينشهاى ما راه را بيابيد

و اگر چنين نكنيد خداوند با دستهاى ما شما را نابود خواهد كرد؛ رايت حقّ با ماست، هركه در پى آن حركت كند به ساحل نجات رسد و هركه از آن عقب ماند غرق شود؛ بدانيد كه به واسطه ما انتقام هر مؤمنى گرفته مى شود و به واسطه ما طوق خوارى از گردنهايشان باز مى گردد و به ما آغاز مى شود نه به شما و به ما پايان مى پذيرد نه به شما.

الإرشاد : 1 / 240 عن أبي عبيدة معمر بن المثنّى ، شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : 1 / 276 ، ينابيع المودّة : 1 / 80 / 19 كلاهما عن أبي عبيدة عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، العقد الفريد : 3 / 119 عن الإمام الصادق عليه السلام ، وراجع إحقاق الحقّ : 9 / 476 ، كنز العمّال : 14 / 592 / 39679 ، كتاب سُليم بن قيس : 2 / 716 .

حديث1394

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

هُم أساسُ الدّينِ وعِمادُ اليَقينِ ، إلَيهِم يَفيءُ الغالي ، وبِهِم يَلحَقُ التّالي ، ولَهُم خَصائِصُ حَقِّ الوَلايَةِ ، وفيهِمُ الوَصِيَّةُ وَالوِراثَةُ

امام على

عليه السلام: آنان (آل محمّد) بنياد دين و تكيه گاه يقينند، تندرونده به سوى ايشان بر مى گردد و واپس مانده به آنان ملحق مى شود، ويژگيهاى حقّ ولايت (و امامت) در آنهاست و بس و وصيت و وراثت منحصر به آنان است.

نهج البلاغة : الخطبة 2 .

حديث1395

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَنا عَلَى النّاسِ حَقُّ الطّاعَةِ وَالوَلايَةِ، ولَهُم مِنَ اللّه ِ سُبحانَهُ حُسنُ الجَزاءِ

امام على عليه السلام: ما را بر عهده مردم حقّ فرمانبرى و ولايت است و براى اين كار از خداوند سبحان پاداش نيك خواهند گرفت.

غرر الحكم : 7628 .

حديث1396

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في خُطبَةٍ لَهُ في رَسولِ اللّه ِ وأهلِ بَيتِهِ عليهم السلام _ : أرسَلَهُ بِأَمرِهِ صادِعًا (ناطِقًا) ، وبِذِكرِهِ ناطِقًا (قاطِعًا) ، فَأَدّى أمينًا ، ومَضى رَشيدًا ، وخَلَّفَ فينا رايَةَ الحَقِّ ، مَن تَقَدَّمَها مَرَقَ ، ومَن تَخَلَّفَ عَنها زَهَقَ ، ومَن لَزِمَها لَحِقَ

امام على عليه السلام _ درخطبه اى راجع به رسول خدا واهل بيت او _ : خداوند او [محمّد ]را فرستاد تا فرمانش را آشكار سازد و يادش را زنده گرداند و او رسالت خود را با امانت ادا كرد و رهيافته و رستگار، جهان را وداع گفت و پرچم حقّ را در ميان ما گذاشت، هركه از آن پيشى گيرد از دين به در رود وهر كه از آن واپس ماند هلاك شود وهركه همراهى آن كند [به ساحل رستگارى و نجات] برسد.

نهج البلاغة : الخطبة 100 .

حديث1397

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَمّا خَطَبَ أبو بَكرٍ قامَ إلَيهِ اُبَيُّ بنُ كَعبٍ ، وكانَ يَومُ الجُمُعَةِ أوَّلُ يَومٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، فَقالَ : . . . أَلَستُم تَعلَمونَ أنَّ رَسولَ اللّه ِ قالَ : اُوصيكُم بِأَهلِ بَيتي خَيرًا ، فَقَدِّموهُم ولا تَقَدَّموهُم ، وأمِّروهُم ولا تَأَمَّروا عَلَيهِم . . . فَقامَت إلَيهِ رِجالٌ مِنَ الأَنصارِ فَقالوا (لَهُ) : اُقعُد رَحِمَكَ اللّه ُ يا اُبَيُّ ، فَقَد أدَّيتَ ما سَمِعتَ ووَفَيتَ بِعَهدِكَ

امام على عليه السلام : هنگامى كه ابوبكر خطبه [خلافت] خواند و آن روز، آدينه بود و مصادف با نخستين روز از ماه رمضان، اُبّى بن كعب برخاست و به او گفت:... آيا نه

اين كه مى دانيد رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: شما را درباره اهل بيتم سفارش به نيكى مى كنم؛ آنان را جلودار خود سازيد و بر ايشان پيشى نگيريد و آنان را فرمانروا سازيد و بر ايشان فرمانروايى و امارت نكنيد...

در اين هنگام گروهى از مردان انصار برخاستند و به اُبّى گفتند: رحمت خدا بر تواى اُبّى، بنشين تو آن چه را شنيده بودى گفتى وبه پيمانت وفا كردى.

الاحتجاج : 1 / 297 / 52 عن محمّد ويحيى ابنَي عبد اللّه بن الحسن عن أبيهما عن جدّهما عنه عليه السلام ، اليقين : 448 باب 170 عن يحيى بن عبد اللّه بن الحسن عن جدّه عنه عليه السلام .

حديث1398

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ذِكرُنا أهلَ البَيتِ شِفاءٌ مِنَ العِلَلِ وَالأَسقامِ ووَسواسِ الرَّيبِ

امام على عليه السلام: ياد ما اهل بيت شفابخش بيماريها و ناخوشيها و درمانگر وسوسه شكّ است.

الخصال : 625 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، تفسير فرات الكوفيّ : 367 / 499 عن عبيد بن كثير معنعنًا .

حديث1399

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ لي رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : يا عَلِيُّ ، إنَّ الإِسلامَ عُريانٌ ، لِباسُهُ التَّقوى ، ورِياشُهُ الهُدى ، وزينَتُهُ الحَياءُ ، وعِمادُهُ الوَرَعُ ، ومِلاكُهُ العَمَلُ الصّالِحُ ، وأساسُ الإِسلامِ حُبّي وحُبُّ أهلِ بَيتي

امام على عليه السلام: رسول خدا صلي الله عليه و آله به من فرمود: اى على، اسلام [به منزله پيكرى ]برهنه است كه لباس آن، پرهيزگارى مى باشد و اثاث خانه اش، هدايت و زيورش، حيا و ستونش، پارسايى و قوامش، كردار نيك و بنياد اسلام، دوست داشتن من و دوست داشتن اهل بيت من است.

كنز العمّال : 13 / 645 / 37631 عن ابن عساكر عن عليّ بن حمزة الصوفيّ عن أبيه عن موسى بن جعفر عن آبائه عليهم السلام ، كنز العمّال : 12 / 105 / 34206 عن ابن عساكر عن عليّ عليه السلام .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله : يا أبا ذَرٍّ ، مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ فَليَحمَدِ اللّه َ عَلى أوَّلِ النِّعَمِ . قالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، وما أوَّلُ النِّعَمِ ؟ قالَ : طيبُ الوِلادَةِ ، إنَّهُ لا يُحِبُّنا إلاّ مَن طابَ مَولِدُهُ

امام على عليه السلام: پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: اى اباذر! هركه ما اهل بيت را دوست دارد پس خدا را بر نخستين نعمت سپاس گويد. ابوذر پرسيد: اى رسول خدا، نخستين نعمت كدام است؟ فرمود: حلال زادگى. ما را دوست نمى دارد، مگر كسى كه حلال زاده باشد.

أمالي الطوسيّ : 455 / 1018 عن الحسين بن زيد وعبد اللّه بن إبراهيم الجعفريّ عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، وراجع معاني الأخبار : 161 / 1 ، أمالي الصدوق : 383 / 12 ، علل الشرائع : 141 / 1 ، المحاسن : 1 / 232 / 419 كلّها عن الحسين بن زيد عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام .

حديث1404

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا يُحِبُّني كافِرٌ ولا وَلَدُ زِنًا

امام على عليه السلام: كافر و زنازاده مرا دوست ندارند.

شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : 4 / 110 عن أبي مريم الأنصاريّ ، وراجع شرح الأخبار : 1 / 152 / 92 ، و ص 447 / 128 ، المناقب لابن شهر آشوب : 3 / 208 .

حديث1405

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا يُحِبُّنا عَبدٌ إلاّ كانَ مَعَنا يَومَ القِيامَةِ ، فَاستَظَلَّ بِظِلِّنا ورافَقَنا في مَنازِلِنا . وَاللّه ِ وَاللّه ِ ، لا يُحِبُّنا عَبدٌ حَتّى يُطَهِّرَ اللّه ُ قَلبَهُ ، ولا يُطَهِّرُ قَلبَهُ حَتّى يُسَلِّمَ لَنا ، وإذا سَلَّمَ لَنا سَلَّمَهُ اللّه ُ مِن سوءِ الحِسابِ يَومَ القِيامَةِ ، وأمِنَ مِنَ الفَزَعِ الأَكبَرِ . إنَّمَا يَغتَبِطُ أهلُ هذَا الأَمرِ إذَا انتَهَت نَفسُ أحَدِهِم إلى هذِهِ _ وأومَأَ بِيَدِهِ إلى حَلقِهِ _

امام صادق عليه السلام: هيچ بنده اى ما را دوست ندارد مگر اين كه روز قيامت با ما باشد و در سايه ما پناه گيرد و در منازل ما، همراه ما باشد. به خدا قسم، به خدا قسم، هيچ بنده اى نيست كه ما را دوست بدارد مگر اين كه خداوند دلش را پاك گرداند و دلش را پاك نكرد، مگر اين كه تسليم ما شد و چون تسليم ما شود، خداوند او را از سختى حساب روز قيامت به سلامت دارد و از هراس بزرگ (آن روز) ايمنش سازد. بى گمان اهل اين موضوع، هنگامى شادمان مى شوند كه نفس هريك از آنان به اين جا رسد _ و با دست خود

به گلويش اشاره كرد _ .

دعائم الإسلام: 1/73، شرح الأخبار: 3/471/1367 عن عبدالعليّبن أعين إلى قوله «الفزع الأكبر».

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنَا مَعَ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ومَعي عِترَتي وسِبطايَ عَلَى الحَوضِ ، فَمَن أرادَنا فَليَأخُذ بِقَولِنا وَليَعمَل عَمَلَنا

امام على عليه السلام: من با رسول خدا صلي الله عليه و آله و خاندانم و دو فرزندم در كنار حوض (كوثر) هستيم؛ پس هر كه ما را مى خواهد بايد به سخن ما چنگ زند و به كردار ما عمل كند.

الخصال : 624 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، تفسير فرات الكوفيّ : 367 / 499 نحوه ، جامع الأخبار : 495 / 1376 ، غرر الحكم في هامش : 3763 نحوه .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَرَجَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله ذاتَ يَومٍ فَلَقِيَهُ رَجُلٌ مِنَ الأَنصارِ فَقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ بِأَبي واُمّي أنتَ ، إنَّهُ لَيَسوؤُنِي الَّذي أرى بِوَجهِكَ وعَمّا هُوَ ؟ قالَ : فَنَظَرَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله إلى وَجهِ الرَّجُلِ ساعَةً ثُمَّ قالَ : الجوعُ .

فَخَرَجَ الرَّجُلُ يَعدو _ أو شَبيهًا بِالعَدوِ _ حَتّى أتى بَيتَهُ فَالتَمَسَ فيهِ الطَّعامَ فَلَم يَجِد شَيئًا ، فَخَرَجَ إلى بَني قُرَيظَةَ فَأَجَّرَ نَفسَهُ بِكُلِّ دَلوٍ يَنزَعُها تَمرَةً حَتّى جَمَعَ حَفنَةً أو كَفًّا مِن تَمرٍ ، ثُمَّ رَجَعَ بِالتَّمرِ حَتّى وَجَدَ

النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله في مَجلِسٍ لَم يَرِم

عنمة الجهنى: روزى پيامبر صلي الله عليه و آله بيرون آمد و در راه، مردى از انصار به آن حضرت برخورد و عرض كرد: پدر و مادرم فدايت اى رسول خدا، حالت ناراحت كننده اى در چهره شما مى بينم، علتش چيست؟ عنمه مى گويد: پيامبر صلي الله عليه و آله لختى به صورت آن مرد نگاه كرد و سپس فرمود: گرسنگى.

آن مرد دوان دوان يا با حالتى شبيه دويدن به منزل خود رفت و در جستجوى غذايى برآمد، اما چيزى نيافت. پس نزد بنى قريظه رفت و به كارگرى پرداخت و قرار گذاشت در قبال هر دلو آبى كه از چاه مى كشد يك دانه خرما بگيرد. او از اين طريق يك مشت يا يك كف دست خرما جمع كرد و آن گاه با خرماها برگشت و ديد پيامبر صلي الله عليه و آله از همان جايى كه نشسته بود، تكان نخورده است. خرماها را در برابر پيامبر گذاشت. رسول خدا صلي الله عليه و آله به او فرمود: اين خرماها را از كجا آوردى؟ مرد انصارى ماجرا را براى حضرت بازگو

كرد. رسول خدا صلي الله عليه و آله به او فرمود: من گمان مى كنم كه تو، خدا و رسول او را

دوست دارى؟ عرض كرد: آرى، سوگند به آن كه تو را به حقّ برانگيخت، تو را از خودم وفرزندانم وعيالم وداراييم بيشتر دوست دارم. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: پس در اين صورت براى فقر، تمرين شكيبايى كن وبراى بلا پوششى فراهم

آر؛ زيرا سوگند به آن كه مرا به حقّ برانگيخت فقر وبلا به سوى كسى كه دوستدار من است شتابنده تر مى آيد تا فرود آمدن آب از فراز كوه به پايين آن.

رام بالمكان : أقام وثبت ، ولم يزل فيه . (المنجد : 290) .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن أحَبَّنا أهلَ البَيتِ عَظُمَ إحسانُهُ ورَجَحَ ميزانُهُ ، وقُبِلَ عَمَلُهُ وغُفِرَ زَلَلُهُ ، ومَن أبغَضَنا لا يَنفَعُهُ إسلامُهُ

امام على عليه السلام : هر كه ما اهل بيت را دوست بدارد، نيكوكارى او زياد شود و در ترازوى اعمالش، كفه حسناتش سنگين تر شود و عملش پذيرفته (درگاه حقّ) گردد ولغزشهايش بخشوده شود و كسى كه ما را دشمن بدارد، اسلامش او را سودى نبخشد.

مشارق أنوار اليقين : 51 عن أبي سعيد الخدريّ .

حديث1424

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أشَدُّ العَمى مَن عَمِيَ عَن فَضلِنا وناصَبَنَا العَداوَةَ بِلا ذَنبٍ سَبَقَ إلَيهِ مِنّا ، إلاّ أنّا دَعَونا إلَى الحَقِّ ، ودَعاهُ مَن سِوانا إلَى الفِتنَةِ وَالدُّنيا ، فَأَتاهُما ونَصَبَ البَراءَةَ مِنّا وَالعَداوَةَ لَنا

امام على عليه السلام: بدترين كورى، كورى كسى است كه از ديدن برترى ما كور باشد و بى آن كه از ما نسبت به او خطايى سر زده باشد، در برابرمان به دشمنى برخيزد، جز اين كه [تنها گناه ما اين است كه] ما او را به سوى حقّ فرا خوانده ايم و ديگران وى را به سوى فتنه و دنيا و او فتنه و دنيا را برگزيد و پرچم بيزارى و دشمنى در برابر ما برافراشت.

الخصال : 633 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، غرر الحكم : 3296 وفيه «أشدّ الناس عمىً من عمي عن حبّنا وفضلنا . . .» .

حديث1425

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ما مِن عَبدٍ إلاّ وعَلَيهِ أربَعونَ جُنَّةً

امام على عليه السلام: هيچ بنده اى نيست، مگر اين كه براى او چهل پرده كشيده شده است، تا اين كه چهل گناه كبيره مرتكب شود. و چون چهل كبيره مرتكب شود، پرده ها از او برداشته شود. پس خداوند به آن [فرشته]ها وحى فرمايد كه بنده ام را با بالهاى خود بپوشانيد و فرشتگان با بالهايشان او را بپوشانند. سپس هيچ كار زشتى نباشد، مگر اين كه آن را انجام دهد، تا جايى كه به واسطه كردار زشت خود بر مردم فخر فروشد. آن گاه

فرشتگان گويند: پروردگارا، اين بنده تو هر كار زشتى را مرتكب مى شود و ما از آن چه او مى كند، خجالت مى كشيم. پس خداوند عز و جل به آنها وحى فرمايد كه بالهاى خود را از روى او برداريد و چون كارش بدين جا كشد، دشمنى با ما اهل بيت را در پيش گيرد و در اين هنگام است كه پرده او در آسمان و زمين دريده شود و فرشتگان گويند: پروردگارا! اين بنده تو بى پرده شده است. خداوند عز و جل به آنان وحى فرمايد كه: اگر خدا به او نيازى (و توجهى) داشت به شما دستور نمى داد كه بالهاى خود را از او برداريد.

الجُنّة _ بالضمّ _ : السُّترة ، والجمع : جُنن _ بضمّ الجيم وفتح النون _ . (لسان العرب : 13 / 94) .

حديث1426

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لِمُبغِضينا أفواجٌ مِن سَخَطِ اللّه ِ

امام على عليه السلام: براى كينه توزان ما فوجهايى از خشم و ناخشنودى خداست.

تحف العقول : 116 ، الخصال : 627 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، غرر الحكم : 7342 نحوه .

حديث1427

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَاللّه ِ ، لَأَذودَنَّ بِيَدَيَّ هاتَينِ القَصيرَتَينِ عَن حَوضِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله أعداءَنا ، ولاَُورِدَنَّهُ أحِبّاءَنا

امام على عليه السلام: به خدا قسم كه من با همين دو دست كوتاه خود، دشمنانمان را از رسيدن به حوض (كوثر) رسول خدا صلي الله عليه و آله دور مى كنم و دوستدارانمان را به كنار آن مى آورم.

بشارة المصطفى : 95 عن أبي الأسود الدؤليّ ، كشف الغمّة : 2 / 15 .

حديث1428

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنَا مَعَ رَسولِ اللّه ِ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ ومَعي عِترَتي عَلَى الحَوضِ ، وإنّا لَنَذودُ عَنهُ أعداءَنا ونَسقي مِنهُ أولِياءَنا ، فَمَن شَرِبَ مِنهُ شَربَةً لَم

يَظمَأ بَعدَها أبَدًا

امام على عليه السلام: من با رسول خدا صلوات اللّه عليه و عترم در كنار حوض [كوثر]

هستيم ، وما دشمنان خود را از آن دور مى كنيم و دوستانمان را از آن آب

مى دهيم ، هر كه شربتى آب از آن بنوشد، ديگر هرگز تشنه نمى شود.

غرر الحكم : 3763 ، وراجع تفسير فرات الكوفيّ : 367 / 499 .

حديث1429

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ وأعانَ عَلَينا بِلِسانِهِ ِويَدِهِ فَهُوَ مَعَ عَدُوِّنا فِي النّارِ . ومَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ وأعانَ عَلَينا بِلِسانِه فَهُوَ فِي النّارِ ، ومَن أبغَضَنا بِقَلبِهِ ولَم يُعِن عَلَينا بِلِسانِهِ ولابِيَدِهِ فَهُوَ فِي النّارِ

امام على عليه السلام: هر آن كس كه در دلش ما را دشمن بدارد و با زبان و دستش عليه ما يارى رساند، او به همراه دشمن ما در آتش باشد و هر آن كس كه در دلش ما را دشمن بدارد و با زبانش بر ضد ما يارى رساند، او نيز در آتش باشد؛ و هر آن كس كه در دلش ما را دشمن بدارد، ولى با دست و زبانش عليه ما كارى نكند، او هم جايش در آتش است.

الخصال : 629 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، وراجع تحف العقول : 119 ، شرح الأخبار :

1 / 165 / 120 ، و : 3 / 121 ، جامع الأخبار : 496 / 1377 ، و : 506 / 1400 .

حديث1430

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بَينَما رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله آخِذٌ بِيَدي ، ونَحنُ نَمشي في بَعضِ سِكَكِ المَدينَةِ ، إذ أتَينا عَلى حَديقَةٍ ، فَقُلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، ما أحسَنَها مِن حَديقَةٍ ! قالَ : لَكَ فِي الجَنَّةِ أحسَنُ مِنها . ثُمَّ مَرَرنا بِاُخرى فَقُلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، ما أحسَنَها مِن حَديقَةٍ ! قالَ : لَكَ فِي الجَنَّةِ أحسَنُ مِنها . حَتّى مَرَرنا بِسَبعِ حَدائِقَ ، كُلّ ذلِكَ أقولُ : ما أحسَنَها ! ويَقولُ : لَكَ فِي الجَنَّةِ أحسَنُ مِنها .

فَلَمّا خَلا لَهُ الطَّريقُ اعتَنَقَني ، ثُمَّ أجهَشَ باكِيًا . [قالَ : قُلتُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، ما يُبكيكَ ؟ قالَ : ضَغائِنُ في صُدورِ أقوامٍ لا يُبدونَها لَكَ إلاّ مِن بَعدي] . قالَ : قُلتُ : يارَسولَ اللّه ِ في سَلامةٍ مِن ديني ؟ قالَ : في سَلامةٍ مِن دينِكَ

امام على عليه السلام: رسول خدا صلي الله عليه و آله دستم را گرفته بود و با هم در يكى از كوچه هاى مدينه راه مى رفتيم، تا اين كه به باغى رسيديم. من گفتم: اى رسول خدا، چه باغ زيبايى! فرمود: از اين زيباتر در بهشت براى توست. سپس از باغ ديگرى گذشتيم و من دوباره عرض كردم: اى رسول خدا، عجب باغ زيبايى! فرمود: از اين زيباتر در بهشت براى توست. ما از هفت باغ گذشتيم و هر بار

من مى گفتم: عجب باغ زيبايى! و پيامبر مى فرمود: از اين زيباتر در بهشت براى توست.

چون رسول خدا به جاى خلوتى رسيد، مرا در آغوش گرفت و ناگهان گريست. [من عرض كردم: اى رسول خدا، چرا گريه مى كنيد؟ فرمود: به خاطر كينه هاى نهفته در دلهاى گروهى از مردم كه پس از من، آنها را نسبت به تو آشكار خواهند كرد]. عرض كردم: اى رسول خدا، آيا دينم سالم خواهد ماند؟ فرمود: دينت سالم خواهد ماند.

مسند أبي يعلى : 1 / 285 / 561 ، وراجع تاريخ بغداد : 12 / 398 ، المناقب للخوارزميّ : 65 / 35 ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام عليّ عليه السلام» : 2 / 321 / 827 _ 831 ، الايضاح : 454 ، فضائل الصحابة لابن حنبل : 2 / 652 / 1109 .

حديث1431

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

زارَنا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَعَمِلنا لَهُ حَريرَةً ، وأهدَت لَنا اُمُّ أيمَنَ قَعبًا مِن لَبَنٍ وزُبدًا وصَحفَةً مِن تَمرٍ ، فَأَكَلَ النَّبِيُّ وأكَلنا مَعَهُ ، ثُمَّ وَضَّأتُ رَسولَ اللّه ِ ، فَقامَ وَاستَقبَلَ القِبلَةَ فَدَعَا اللّه َ ما شاءَ . ثُمَّ أكَبَّ عَلَى الأَرضِ بِدُموعٍ غَزيرَةٍ مِثلِ المَطَرِ ، فَهِبنا رَسولَ اللّه ِ أن نَسأَلَهُ ، فَوَثَبَ الحُسَينُ فَقالَ : يا أبَتي ، رَأَيتُكَ تَصنَعُ ما لَم أرَكَ تَصنَعُ مِثلَهُ ! فَقالَ : يا بُنَيَّ ، إنّي سُرِرتُ بِكُمُ اليَومَ سُرورًا لَم اُسَرَّ بِكُم مِثلَهُ ، وإنَّ حَبيبي جَبرَئيلَ عليه السلام أتاني فَأَخبَرَني أنَّكُم قَتلى ، وأنَّ مَصارِعَكُم شَتّى ، فَدَعَوتُ اللّه َ لَكُم وأحزَنَني

ذلِكَ . فَقالَ الحُسَينُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فَمَن يَزورُنا عَلى تَشَتُّتِنا ، ويَتَعاهَدُ قُبورَنا ؟ قالَ : طائِفَةٌ مِن اُمَّتي يُريدونَ بِرّي وصِلَتي ، فَإِذا كانَ يَومُ القِيامَةِ شَهِدتُها بِالمَوقِفِ ، وأخَذتُ بِأَعضادِها فَأَنجَيتُها وَاللّه ِ مِن أهوالِهِ وشَدائِدِهِ

امام على عليه السلام: رسول خدا صلي الله عليه و آله به ديدن ما آمد. براى آن حضرت حريره اى تهيه كرديم و امّ ايمن قدحى شير و كره و طبقى خرما آورد. پيامبر شروع به خوردن كرد و ما نيز با آن حضرت خورديم. سپس رسول خدا را وضو دادم و آن حضرت برخاست و رو به قبله ايستاد و مقدارى دعا كرد. سپس چشمانش را به زمين دوخت و مانند باران اشكّ ريخت. ما جرأت نكرديم علت را از رسول خدا صلي الله عليه و آله جويا شويم. حسين از جا پريد و عرض كرد: پدرجان، عملى از شما ديدم كه قبلاً نديده بودم چنان كارى انجام دهيد! پيامبر فرمود: فرزند عزيزم، من امروز از ملاقات شما چنان شاد و خوشحال شدم كه سابقه نداشته است و دوستم جبرئيل نزد من آمد و به من خبر داد كه شماها كشته خواهيد شد و هر كدامتان در جايى دفن خواهيد شد. لذا من براى شما دعا كردم و اين خبر باعث غم و اندوه من گشت. حسين عرض كرد: اى رسول خدا، با اين پراكندگى، چه كسى به زيارت ما خواهد آمد و چه كسى از قبرهاى ما مواظبت خواهد نمود؟ پيامبر فرمود: گروهى از امّتم كه خواهان نيكى و ارتباط با من هستند. پس، چون روز قيامت شود، من اين

عده را در موقف مى بينم و بازوانشان را مى گيرم و به خدا قسم، آنان را از هول و هراسها و سختيهاى موقف نجات مى دهم.

مقتل الحسين للخوارزميّ : 2 / 166 ، بشارة المصطفى : 195 نحوه ، كلاهما عن محمّد بن الحسين عن جدّه الإمام زين العابدين عن الإمام الحسين بن عليّ عليهم السلام ، إعلام الورى : 44 .

حديث1432

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

. . . حَتّى إذا قَبَضَ اللّه ُ رَسولَهُ صلي الله عليه و آله رَجَعَ قَومٌ عَلَى الأَعقابِ ، وغالَتهُمُ السُّبُلُ ، وَاتَّكَلوا عَلَى الوَلائِجِ ، ووَصَلوا غَيرَ الرَّحِمِ ، وهَجَرُوا السَّبَبَ الَّذي اُمِروا بِمَوَدَّتِهِ ، ونَقَلُوا البِناءَ عَن رَصِّ أساسِهِ ، فَبَنَوهُ في غَيرِ مَوضِعِهِ . مَعادِنُ كُلِّ خَطيئَةٍ ، وأبوابُ كُلِّ ضارِبٍ في غَمرَةٍ

امام على عليه السلام: تا اين كه چون خداوند جان رسول خود را گرفت قومى به عقب برگشتند و در راههاى گوناگون هلاكتبار قدم نهادند و بر انديشه هاى نادرست خويش تكيه كردند و با غير خويشاوند [پيامبر ]پيوند برقرار كردند و از وسيله اى كه به دوستى آن مأمور شده بودند (يعنى اهل بيت) دور گشتند و بنا [ى دين و امامت] را از روى بنياد استوارش حركت دادند و آن را در غير جايش بنا كردند. اينان معدن هر خطايى بودند و دروازه هايى گشوده به روى هركسى كه خواهان گام نهادن در باطل و گمراهى بود.

نهج البلاغة : الخطبة 150 .

حديث1433

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في خُطبَةٍ لَهُ يَذكُرُ فيهاآلَ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله _ : بِهِم عادَ الحَقُّ إلى نِصابِهِ ، وَانزاحَ الباطِلُ عَن مَقامِهِ

امام على عليه السلام _ در خطبه اى كه طى آن از آل محمّد صلي الله عليه و آله ياد مى كند _ : به واسطه (پايمردى) ايشان حقّ به محلّ خود بازگشت و باطل از جايگاهش رانده شد.

نهج البلاغة : الخطبة 239 .

حديث1434

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «ونُريدُ أن نَمُنَّ عَلَى الَّذينَ استُضعِفوا فِي

الأَرضِ ونَجعَلَهُم أَئِمَّةً ونَجعَلَهُمُ الوارِثينَ» _ : هُم آلُ مُحَمَّدٍ ، يَبعَثُ اللّه ُ مَهدِيَّهُم بَعدَ جَهدِهِم ، فَيُعِزُّهُم ويُذِلُّ عَدُوَّهُم

را وادارد كه به من بهتان زند.

مسند ابن حنبل : 1 / 336 / 1376 ، مسند أبي يعلى : 1 / 274 / 530 ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام عليّ عليه السلام» : 2 / 237 / 742 ، أمالي الطوسيّ : 256 / 462 كلّها عن ربيعة بن ناجذ ، الصواعق المحرقة : 123 نقلاً عن البزّار وأبي يعلى والحاكم ، وراجع عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 63 / 263 ، المناقب لابن شهر آشوب : 2 / 260 .

حديث1444

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في وَصفِ سَلمانَ الفارِسِيِّ _ : أدرَكَ عِلمَ الأَوَّلِ وعِلمَ الآخِرِ ، بَحرٌ لا يُدرَكُ قَعرُهُ ، وهُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ

امام على عليه السلام _ در وصف سلمان فارسى _ : به دانش اول و آخر رسيده است؛ دريايى است كه ژرفايش ناپيداست. او از ما خاندان است.

تهذيب تاريخ دمشق : 6 / 201 عن أبي البختريّ ، ونحوه في أمالي الصدوق : 209 / 8 عن المسيّب بن نجيّة ، الاختصاص : 11 ، رجال الكشّيّ : 1 / 52 / 25 كلاهما عن زرارة عن الإمام الصادق عليه السلام ، الطرائف : 119 / 183 عن ربيعة السعديّ عن رسول اللّه صلي الله عليه و آله ، الدرجات الرفيعة : 209 عن أبي البختريّ .

حديث1445

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّما سُمِّيَتِ الدُّنيا دُنيا ؛ لاِءَنَّها أدنى

امام على عليه السلام : دنيا را دنيا ناميده اند ، چون فرومايه تر از هر چيزى است.

قال العلاّمة المجلسي قدس سره : أي أقرب بحسب المكان أو بحسب الزمان ، أو أخسّ وأرذل (بحار الأنوار : ج57 ص356) .

حديث1446

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ألا إنَّ الدُّنيا دارٌ لايُسلَمُ مِنها إلاّ فيها

امام على عليه السلام : هان! دنيا سرايى است كه از آن ، به سلامت نتوان رَست مگر [به زهد] در آن، و با هرآنچه براى دنيا باشد ، نجات نمى توان يافت . مردم از بهر آزمايش ، گرفتار دنيا شده اند . پس آنچه را از دنيا براى دنيا برگيرند ، از كَفِشان بيرون مى رود و براى آن حسابرسى خواهند شد، و آنچه را از دنيا براى غير آن (آخرت) برگيرند ، به آن خواهند رسيد و با آن خواهند زيست.

في شرح ابن أبي الحديد : «تقدير الكلام أنّ الدّنيا دار لا يُسلم من عقاب ذنوبها إلاّ فيها ، وهذا حق . . .» ، لكن يبدو أنّ في الكلام سقط والأصل كان : «إنّ الدنيا دار لا يسلم منها إلا بالزهد فيها» كما في «عيون الحكم والمواعظ ص107» ، و يؤيّد هذا النظر ما في بعض نسخ نهج البلاغة حيث اُضيفت كلمة «الزهد» بعد «إلاّ فيها» بين القوسين .

حديث1447

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: دارٌ بِالبَلاءِ مَحفوفَةٌ وبِالغَدرِ مَعروفَةٌ ، لاتَدومُ أحوالُها ، ولايَسلَمُ نُزّالُها ، أحوالٌ مُختَلِفَةٌ ، وتاراتٌ

والعسكري في المواعظ .

حديث1471

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُوصيكُم عِبادَ اللّه ِ بِتَقوَى اللّه ِ ، واُحَذِّرُكُمُ الدُّنيا ؛ فَإِنَّها دارُ شُخوصٍ

امام على عليه السلام : اى بندگان خدا! شما را به پروا از خدا سفارش مى كنم و از دنيا برحذرتان مى دهم؛ زيرا كه دنيا ، سراى رفتن است و جايگاه تلخى ها ؛ ساكن آن ، كوچ گراست و مقيم آن ، از دنيا جدا مى شود.

شَخَصَ من بلدٍ إلى بلدٍ شخوصاً : أي ذهب . وأشخَصَهُ غيرُه (الصحاح : ج 3 ص 1043 «شخص») .

حديث1472

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا دارُ شُخوصٍ ومَحَلَّةُ تَنغيصٍ ، ساكِنُها ظاعِنٌ ، وقاطِنُها بائِنٌ ، وبَرقُها خالِبٌ

امام على عليه السلام : دنيا ، سراى رفتن است و جايگاه تلخى ها ؛ ساكن آن ، كوچنده است و مقيم آن ، از دنيا جدا مى شود ؛ آذرخشش بى باران است، گفتارش دروغ، دارايى هايش به غارت رونده و نفايسش از كف رونده. بدانيد كه دنيا سخت گير و سركش و چموش است و دروغ گويى خيانت پيشه است.

يقال للسَّحاب يومِضُ بَرْقُه حتّى يُرجى مطَرُه ، ثمّ يُخلِف ويُقلِع وينقشع : الخُلَّب؛ وكأنّه من الخِلابة : وهي الخداع بالقول اللطيف (اُنظر النهاية : ج 2 ص 58 «خلب») .

حديث1473

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حَذَر از دنيا، كه دنياى فانى منزلگاه رفتن است ، نه جاى ماندن .

زلالى اش آميخته با تيرگى است و آسودگى اش قرين رنج .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 38 الرقم 10 .

حديث1496

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّمَا الدُّنيا فَناءٌ لَيسَ لِلدُّنيا ثُبوتُ

إنَّمَا الدُّنيا كَبَيتٍ نَسَجَتهُ العَنكَبوتُ

ولَقَد يَكفيكَ مِنها أيُّهَا الطّالِبُ قوتُ

وَلَعَمري عَن قَليلٍ كُلُّ مَن فيها يَموتُ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

جز اين نيست كه دنيا فانى است دنيا را پايندگى نيست .

دنيا ، همانند خانه اى است كه عنكبوت آن را بتَنَد .

تو را از دنيا بسنده كند اى دنياجوى، قُوتى .

به جانم سوگند كه به زودى هركه در آن است ، مى ميرد .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 162 الرقم 90 .

حديث1497

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ايد.

نهج البلاغة : الخطبة 173 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 95 ح 1 وراجع تحف العقول : ص 184 .

حديث1505

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَعالى جَعَلَ الدُّنيا لِما بَعدَها ، وَابتَلى فيها أهلَها لِيَعلَمَ أيُّهُم أحسَنُ عَمَلاً ، ولَسنا لِلدُّنيا خُلِقنا ، ولا بِالسَّعيِ لَها اُمِرنا ، وإنَّما وُضِعنا فيها لِنُبتَلى بِها ، ونَعمَلَ فيها لِما بَعدَها .

امام على عليه السلام : خداوند بلند مرتبه، دنيا را براى پس از آن آفريد و مردمش را در آن به بوته آزمايش نهاد تا معلوم شود كه چه كسى بهتر عمل مى كند. ما براى دنيا آفريده نشده ايم و به تلاش براى آن ، مأمور نشده ايم ؛ بلكه در دنيا نهاده شده ايم تا به وسيله آن ، آزموده شويم و در دنيا براى جهان پس از آن ، كار كنيم.

غرر الحكم : ح 3696 ، نهج البلاغة : الكتاب 55 وليس فيه ذيله ، معادن الحكمة : ج 1 ص 277 ، بحار الأنوار : ج 33 ص 116 ح 409 .

حديث1506

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّمَا الدُّنيا كَظِلٍّ زائِلٍ أو كَضَيفٍ باتَ لَيلاً فَارتَحَل

أو كَنَومٍ قَد يَراهُ نائِمٌ أو كَبَرقٍ لاحَ في اُفُقِ الأَمَل

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أيُّهَا النّاسُ! إنَّ الدُّنيا لَيسَت لَكُم بِدارٍ ولا قَرارٍ ، إنَّما أنتُم فيها كَرَكبٍ عَرَّسوا

امام على عليه السلام : اى مردم! دنيا ، نه سراى شهادت و نه ماندنگاهتان است؛ بلكه شما در آن به سان كاروانى هستيد كه اواخر شب در جايى اتراق مى كنند و مى آسايند، و صبحگاهان بر مى نشينند و مى كوچند ، زود در مى آيند و زود مى روند، از رفتن گزيرى نمى يابند و به آنچه بر جاى نهاده اند ، بازگشتى ندارند. آنان را به شتاب وا داشتند و شتافتند، و به دنيا ميل كردند و خود را آماده نساختند، تا آن كه حلقومشان گرفته شد و به سراى مردمانى در آمدند كه قلم هايشان خشكيد و از بيشتر آنان ، نام و نشانى نماند. در دنيا ، اندك ماندند و زود ، رهسپار آخرت شدند و شما در خانه هاى آنان ، مقيم شديد و در پىِ آنان

مى كوچيد و مَركب ها، بى هيچ خستگى و سستى، شما را مى برند. روزتان ، جسم هاى شما را مى فرسايد و شبتان ، جان هاى شما را مى بَرَد و شما ، حكايتگر حالِ آن رفتگان مى شويد و به راه آنان مى رويد. پس، زنهار كه زندگى دنيا شما را نفريبد؛ چه ، شما در دنيا مسافرانى هستيد فرود آمده [در اين منزلگاه]، و مرگ در ميان شما فرود آمده و با تيرهاى نابودى آماجتان قرار

داده و مَركب هاى آن ، خبرهاى شما را به سوى سراى پاداش و كيفر و سزا و حساب مى بَرَد.

التعريس : نزول المسافر آخر الليل نزلة للنوم والاستراحة ، يقال : عرّس (النهاية : ج 3 ص 206 «عرس») .

حديث1523

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: يابُنَيَّ إنّي قَد أنبَأتُكَ عَنِ الدُّنيا وحالِها وزَوالِها وَانتِقالِها ، وأنبَأتُكَ عَنِ الآخِرَةِ وما اُعِدَّ لاِءَهلِها فيها ، وضَرَبتُ لَكَ فيهِمَا الأَمثالَ ، لِتَعتَبِرَ بِها ، وتَحذُوَ عَلَيها .

إنَّما مَثَلُ مَن خَبَرَ الدُّنيا كَمَثَلِ قَومٍ سَفرٍ نَبا

امام على عليه السلام _ در سفارش به فرزندش حسن عليه السلام _ : فرزندم! من ، تو را از دنيا و حال و روز آن ، و از كف رفتن و دست به دست شدنش آگاه ساختم، و از آخرت و آنچه براى اهل آخرت در آن جا آماده شده است ، تو را آگاه ساختم، و درباره آن ، برايت نمونه هايى آوردم تا از آنها درس بياموزى و راه درست بپويى.

همانا حكايت آن كه حقيقت دنيا را شناخت

، [مردم دنيا در نظرش [حكايت گروه مسافرانى است كه فرود آمدن در منزلگاهى خشك و بى آب و علف را خوش ندارند و آهنگ منزلگاهى سرسبز و ناحيه اى خرّم كنند . پس دشوارى راه و فراق يار و سختى سفر و ناگوارى خوراك را تحمّل كنند تا به سراى دلباز و منزلگاه آسوده خود در آيند . چنين مسافرانى از هيچ يك از اين سختى ها درد و رنجى احساس نمى كنند و از خرج كردن در اين باره ، زيان نمى بينند و هيچ چيز برايشان دوست داشتنى تر از آن چيزى نيست كه آنان را به سرمنزل مقصود و بارافكنشان نزديك مى گردانَد.

و حكايت كسى كه فريفته دنيا شود، حكايت گروهى است كه در منزلگاهى سرسبز و خرّم ، فرود آمده باشند و از آن جا به منزلگاهى خشك بكوچند. براى چنين گروهى ، چيزى ناخوشايندتر و وحشتناك تر از آن نيست كه از آن جايى كه بوده اند ، جدا شوند و به آن جايى كه مى كوچ اند و رهسپار آن اند، بروند.

نَبَا بِهِ منزله : إذا لم يوافقه (النهاية : ج 5 ص 11 «نبا») .

حديث1524

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عِبادَ اللّه ِ ، اللّه َ اللّه َ في أعَزِّ الأَنفُسِ عَلَيكُم ، وأحَبِّها إلَيكُم ، فَإِنَّ اللّه َ قَد

أوضَحَ لَكُم سَبيلَ الحَقِّ وأنارَ طُرُقَهُ ، فَشَقوَةٌ لازِمَةٌ ، أو سَعادَةٌ دائِمَةٌ ؛ فَتَزَوَّدوا في أيّامِ الفَناءِ لاِءَيّامِ البَقاءِ ، قد دُلِلتُم عَلَى الزّادِ ، واُمِرتُم بِالظَّعنِ ، وحُثِثتُم عَلَى المَسيرِ ، فَإِنَّما أنتُم كَرَكبٍ وُقوفٍ ، لا

حديث1530

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: عَلَيكُم بِتَقوَى اللّه ِ ؛ فَإِنَّها تَجمَعُ مِنَ الخَيرِ ما لا يَجمَعُ غَيرُها ، ويُدرَكُ بِها مِنَ الخَيرِ ما لايُدرَكُ بِغَيرِها مِن خَيرِ الدُّنيا وخَيرِ الآخِرَةِ ، قالَ اللّه ُ : «وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْاْ مَاذَا أَنزَلَ رَبُّكُمْ قَالُواْ خَيْرًا لِّلَّذِينَ أَحْسَنُواْ فِى هَ_ذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ وَ لَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ وَ لَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِينَ» .

امام على عليه السلام _ در نامه اش به محمّد بن ابى بكر و مصريان _ : بر شما باد پروا داشتن از خدا؛ زيرا هيچ چيز به مانند پرواى از خدا ، جامع خوبى ها نيست و به هيچ چيز چون تقوا نمى توان به خير دنيا و آخرت رسيد . خداوندمى فرمايد: «به آنان كه تقوا پيشه كرده اند ، گفته مى شود : پروردگارتان چه فرو مى فرستاد؟ مى گويند: خوبى. براى آنان كه نيكى كردند ، در اين دنيا نيكى است، و البته سراى آخرت ، بهتر است، و چه نيكوست جايگاه تقوا پيشگان» .

بدانيد اى بندگان خدا كه مؤمن ، براى سه پاداش كار مى كند: يا براى خير دنيا؛ زيرا كه خداوند ، او را در همين دنيا براى كارش پاداش مى دهد. خداى

سبحان درباره ابراهيم فرموده است: «و مزدش را در دنيا به او داديم و در آخرت نيز

از شايستگان خواهد بود» . پس، هركه براى خداى متعال كار كند ، خداوند ، مزدش را در دنيا و آخرت به او مى دهد و در هر دو جا خواست هاى او را بر مى آورد. خداوندفرموده است: «اى بندگان من كه ايمان آورده ايد ! از پروردگارتان بترسيد. براى آنان كه خوبى كردند ، در اين دنيا خوبى است، و زمين خدا پهناور است . براستى كه شكيبايان مزد خويش را بى حساب ، دريافت خواهند كرد» . پس خداوند ، آنان را بدانچه در دنيا عطايشان كرده است ، در آخرت حسابرسى نمى كند. خداىفرموده است: «براى آنان كه كار نيك كنند ، پاداش نيك است و افزونى» . مراد از پاداش نيك، بهشت است و از افزونى، دنيا.

و يا براى خير آخرت [كار مى كند]؛ زيرا كه خداوند در برابر هر كار نيكى يك گناه مى بخشد. خداى مى فرمايد: «همانا خوبى ها بدى ها را از بين مى برند. اين ، پندى است براى پندگيرندگان» تا اين كه چون روز قيامت شود ، خوبى هايشان براى آنان محاسبه گردد، سپس به شمار هريك از آنها ، ده تا هفتصد برابر به ايشان عطا كند. خداوند مى فرمايد: «اين ، پاداشى است از پروردگار تو ؛ عطايى از روى حساب» . و مى فرمايد: «پس، براى آنان دو برابر آنچه انجام داده اند ، پاداش است و آنها در غرفه ها [ى بهشتى] آسوده خاطر خواهند بود» پس _ خدايتان رحمت كناد _ به اين همه پاداش ، روى آوريد و براى آن كار كنيد و به ترغيب يكديگر

بپردازيد.

بدانيد، اى بندگان خدا، كه تقواپيشگان ، خير دنيا و آخرت را به دست آوردند: با اهل دنيا در دنيايشان شريك اند ؛ ليكن اهل دنيا در آخرت آنان شريكشان نيستند. خداوند ، از دنيا به آن اندازه اى كه بسنده شان كند و بى نيازشان سازد، برايشان مباح و روا ساخت. خداوند بلند نام مى فرمايد: «بگو: چه كسى زيورهايى را كه خدا براى بندگانش پديد آورده و روزى هاى

پاكيزه، را حرام گردانيده است؟ بگو: همه اينها در زندگى دنيا از آنِ كسانى است كه ايمان آورده اند و روز قيامت نيز ويژه آنان است. اين گونه ، آيات خود را براى گروهى كه مى دانند ، به روشنى بيان مى كنيم» . آنان در دنيا به بهترين وجه زيستند، به بهترين وجه ، خوردند و با اهل دنيا در دنيايشان شريك اند. در كنار آنان ، از خوراك هاى پاكيزه اى كه اهل دنيا مى خورند خوردند و از نوشيدنى هاى گوارايى كه ايشان مى نوشند، نوشيدند و از بهترين لباس هايى كه مى پوشند، پوشيدند و در بهترين خانه هايى كه ايشان سكونت مى كنند، سكونت كردند و مانند آنها با بهترين همسران ، ازدواج كردند و بر بهترين مَركب ها سوار شدند ؛ همانند اهل دنيا از لذّت دنيا بهره مند شدند و فردا [ى قيامت [هم در جوار خداوند هستند و از او آرزو و تمنّا مى كنند و خدا آرزوهايشان را بر مى آورد ؛ نه دعا و درخواستى از ايشان را ردّ مى كند و نه از بهره لذّت هايشان چيزى مى كاهد.

پس، اى بندگان خدا! هركه را خِرَدى باشد ، به چنين چيزى اشتياق مى ورزد و براى آن كار مى كند و تقواى الهى در پيش مى گيرد . هيچ توش و توانى نيست ، مگر به واسطه خداوند.

النحل : 30 .

حديث1531

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خِيارُكُم مَن لَم يَدَع آخِرَتَهُ لِدُنياهُ ، ولا دُنياهُ لاِآخِرَتِهِ .

امام على عليه السلام : بهترينِ شما كسى است كه آخرتش را به خاطر دنيايش فرو نگذارد و دنيايش را به خاطر آخرتش.

كنز العمّال : ج 3 ص 732 ح 8604 نقلاً عن عليّ بن معبد في كتاب الطاعة والعصيان .

حديث1532

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ألا وإنَّ المِضمارَ اليَومَ وَالسِّباقَ غَدا ، ألا وإنَّ السُّبقَةَ الجَنَّةُ وَالغايَةَ النّارُ .

امام على عليه السلام : بدانيد كه امروز ، روز آماده سازى (خودسازى) است و فردا ، [روز [مسابقه. بدانيد كه جايزه اين مسابقه ، بهشت است و خطّ پايان [براى بازنده] ، آتش.

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 516 ح 1482 ، نهج البلاغة : الخطبة 28 ، الإرشاد : ج 1 ص 235 ، تحف العقول : ص 153 ، مصباح المتهجّد : ص 661 ح 728 عن جندب بن عبد اللّه الأزدي عن أبيه ، بحار الأنوار : ج 77 ص 294 ح 2 ؛ تاريخ دمشق : ج 42 ص 497 عن أوفى بن دلهم وفيه صدره ، مطالب السؤول : ص 51 .

حديث1533

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: إنَّ الدُّنيا دارُ تِجارَةٍ ، ورِبحُها أو خُسرُها

الآخِرَةُ ، فَالسَّعيدُ مَن كانَت بِضاعَتُهُ فيهَا الأَعمالَ الصّالِحَةَ ، ومَن رَأَى الدُّنيا بِعَينِها وقَدَّرَها بِقَدَرِها .

امام على عليه السلام _ در نامه اى به معاويه _ : دنيا، تجارت خانه اى است و سود يا زيان آن ، آخرت است [و در آخرت معلوم مى شود] . پس سعادتمند ، كسى است كه كالاى او در دنيا ، كارهاى نيك باشد و كسى كه دنيا را به چشم دنيا ديد و به آن در همان حدّ خويش ارزش نهاد.

شرح نهج البلاغة : ج 16 ص 133 ؛ بحار الأنوار : ج 33 ص 85 ح 400 .

حديث1542

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

النّاسُ أبناءُ الدُّنيا ، وَالوَلَدُ مَطبوعٌ عَلى حُبِّ اُمِّهِ .

امام على عليه السلام : مردمان ، فرزندان دنيا هستند و فرزند ، بر عشق به مادرش سرشته شده است.

غرر الحكم : ح 1850 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 55 ح 1423 .

حديث1543

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

النّاسُ أبناءُ الدُّنيا ، ولا يُلامُ الرَّجُلُ عَلى حُبِّ اُمِّهِ .

امام على عليه السلام : مردم ، فرزندان دنيا هستند و آدمى ، بر دوست داشتن مادرش ملامت نمى شود .

نهج البلاغة : الحكمة 303 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 131 ح 135 .

حديث1544

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رُوِيَ عَن أميرِ المُؤمِنين عليه السلام أنَّ رَجُلاً قامَ إلَيهِ ، فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، ما بالُنا نُحِبُّ الدُّنيا ؟

قالَ : لاِءَنّا مِنها ، وهَل يَأثَمُ الرَّجُلُ بِحُبِّهِ لاِءَبيهِ واُمِّهِ؟

قالَ : وأنشَدَنا أبو عَبدِ اللّه ِ الأَزدِي ، قالَ : أنشَدَنا ثَعلَب :

ونَحنُ بَنو الدُّنيا خُلِقنا لِغَيرِهاوما كُنتَ مِنهُ فَهُوَ شَيءٌ مُحَبَّبُ

تيسير المطالب _ به نقل از ابو الحسن على بن مهدى طبرى _ : روايت شده است كه مردى از امير مؤمنان عليه السلام پرسيد: اى امير مؤمنان! به چه سبب ما دنيا را دوست داريم؟

فرمود: «چون ما از دنيا هستيم. آيا گناه است كه انسان ، پدر و مادرش را دوست بدارد؟» .

راوى مى گويد: ابو عبد اللّه اَزْدى اين بيت را از ثَعلَب برايمان خواند:

ما فرزندان دنياييم كه براى غير آن ، آفريده شده ايم/ و تو ، آنچه را از آنى، دوست مى دارى.

تيسير المطالب : ص 340 .

حديث1545

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: فَإِن ذَمَمتَها لِصَبِرِها فَامدَحها لِشَهدِها ،

وإلاّ فَاطرَحها لا مَدحَ ولا ذَمَّ ، قَد مُثِّلَت لَكَ نَفسُكَ حَتّى ما يُغني عَنكَ بُكاؤُكَ ، ولا يَرحَمُكَ إخاؤُكَ .

امام على عليه السلام _ در حديثى نظير حديث پيشين، با اين افزوده _ : اگر دنيا را بر شَرَنگش نكوهش مى كنى ، براى شهدش نيز او را بستاى، وگرنه رهايش كن ؛

نه بستاى و نه نكوهش نماى . نفس تو برايت نمونه آورده شده

است تا جايى كه نه گريه ات گِرِه از كار تو مى گشايد، و نه برادرى و رفاقتت به تو رحم مى كند.

مطالب السؤول : ص 51 ؛ بحار الأنوار : ج 78 ص 18 ح 74 .

حديث1546

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله : لَيسَ في اُمَّتي رَهبانِيَّةٌ ، ولا سِياحَةٌ

امام على عليه السلام : پيامبر خدا فرمود: «رهبانيت و سياحت و زَم (يعنى سكوت) در امّت من نيست».

السِّياحَةُ : الذهاب في الأرض للعبادة والترهّب (لسان العرب : ج 2 ص 492 «سيح») .

حديث1547

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِعمَل لِدُنياكَ بِقَدرِ مُقامِكَ فيها .

امام على عليه السلام : براى دنيايت به اندازه ماندنت در آن، كار كن.

جامع الأخبار : ص 511 ح 1432 .

حديث1548

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: يَابنَ آدَمَ ، لَيسَ بِكَ غَناءٌ عَن نَصيبِكَ مِنَ

الدُّنيا ، وأنتَ إلى نَصيبِكَ مِنَ الآخِرَةِ أفقَرُ .

امام على عليه السلام _ در حكمت هاى منسوب به ايشان _ : اى پسر آدم! تو را از سهم

دنيايت بى نيازى نيست ؛ امّا به سهم آخرتت نيازمندترى.

شرح نهج البلاغة : ج 20 ص 321 ح 688 ، المعجم الكبير : ج 20 ص 35 ح 49 عن معاذ بن جبل من دون إسنادٍ إلى المعصوم .

حديث1549

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: الدُّنيا مَطِيَّةُ المُؤمِنِ ، عَلَيها يَرتَحِلُ إلى رَبِّهِ ، فَأَصلِحوا مَطاياكُم تُبَلِّغكُم إلى رَبِّكُم .

امام على عليه السلام _ در حكمت هاى منسوب به ايشان _ : دنيا ، مَركب مؤمن است كه با آن به سوى پروردگارش سفر مى كند . پس مَركب هايتان را بِه سازيد تا شما را بِه پروردگارتان برسانند.

شرح نهج البلاغة : ج 20 ص 317 ح 640 .

حديث1550

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كانَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله إذا أمسى قالَ : «. . . اللّهُمَّ إنَّكَ بِجَميعِ حاجَتي عالِمٌ ، وإنَّكَ عَلى جَميعِ نُجحِها قادِرٌ ، اللّهُمَّ أنجِحِ اللَّيلَةَ كُلَّ حاجَةٍ لي ، ولا تَزِدني في دُنيايَ ، ولا تَنقُصني في آخِرَتي» ، وإذا أصبَحَ قالَ مِثلَ ذلِكَ .

امام على عليه السلام : پيامبر خدا ، شب كه مى شد، مى گفت: «... بار خدايا! تو از همه حاجت هايم آگاهى و به برآوردن همه آنها توانايى. بار خدايا! امشب هر حاجتى كه دارم ، برآورده ساز و در دنيايم ميفزاى و از آخرتم مكاه...» . صبح كه مى شد نيز چنين دعايى مى كرد.

المعجم الأوسط : ج 7 ص 334 ح 7657 عن الحارث ، كنز العمّال : ج 2 ص 634 ح 4951 .

حديث1551

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: اللّهُمَّ لا تَجعَلِ الدُّنيا لي سِجنا ، ولا فِراقَها عَلَيَّ حُزنا ،

في المصدر «يديهم» والصحيح ما أثبتناه كما في بحار الأنوار

حديث1561

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

طَلَبتُ القَدرَ وَالمَنزِلَةَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِالعِلمِ ؛ تَعَلَّموا يَعظُم قَدرُكُم فِي الدّارَينِ .

وطَلَبتُ الكَرامَةَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِالتَّقوَى ؛ اتَّقوا لِتَكرُموا .

وطَلَبتُ الغِنى فَما وَجَدتُ إلاّ بِالقَناعَةِ ؛ عَلَيكُم بِالقَناعَةِ تَستَغنوا .

وطَلَبتُ الرّاحَةَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِتَركِ مُخالَطَةِ النّاسِ إلاّ لِقوامِ عَيشِ الدُّنيَا ؛ اترُكُوا الدُّنيا ومُخالَطَةَ النّاسِ تَستَريحوا فِي الدّارَينِ وتَأمَنوا مِنَ العَذابِ .

وطَلَبتُ السَّلامَةَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِطاعَةِ اللّه ِ ؛ أطيعُوا اللّه َ تَسلَموا .

وطَلَبتُ الخُضوعَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِقَبولِ الحَقِّ ؛ اقبَلُوا الحَقَّ فَإِنَّ قَبولَ الحَقِّ يُبعِدُ مِنَ الكِبرِ .

وطَلَبتُ العَيشَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِتَركِ الهَوى ؛ فَاترُكُوا الهَوى لِيَطيبَ عَيشُكُم .

وطَلَبتُ المَدحَ فَما وَجَدتُ إلاّ بِالسَّخاوَةِ ؛ كونوا أسخِياءَ تُمدَحوا .

وطَلَبتُ نَعيمَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ فَما وَجَدتُ إلاّ بِهذِهِ الخِصالِ الَّتي ذَكَرتُها .

امام على عليه السلام : قدر و منزلت را جُستم و آن را جز به دانش نيافتم. [پس] دانش بياموزيد ، تا قدر و منزلت شما در هر دو سرا بالا برود. ارجمندى را جُستم و آن را جز به تقوا نيافتم. [پس ] تقوا پيشه كنيد تا ارجمند شويد. توانگرى را جُستم و آن را جز به قناعت نيافتم پس قانع باشيد تا بى نياز و توانگر شويد. آسايش را جُستم و آن را جز در ترك آميزش با مردم، مگر در حدّ گذران

زندگى دنيا نيافتم . پس دنيا و آميزش با مردم را ترك گوييد تا در دو جهان ، آسوده شويد و از عذاب [و

رنج] در امان باشيد. سلامت را جُستم و آن را جز در اطاعت از خدا نيافتم . پس از خدا اطاعت كنيد تا به سلامت مانيد. فروتنى را جُستم و آن را جز در پذيرش حق نيافتم . پس حق را بپذيريد؛ زيرا كه پذيرش حق [آدمى را [از تكبر دور مى سازد. [لذّت [زندگى را جُستم و آن را جز در ترك هوس نيافتم. پس هوس را رها كنيد تا زندگى شما خوش و گوارا شود. ستايش را جُستم و آن را جز در سخاوت نيافتم . پس سخاوتمند باشيد تا ستوده شويد. آسايش و سعادت دنيا و آخرت را جُستم و آن را جز با [تحقّق] اين امورى كه نام بردم ، نيافتم.

جامع الأخبار : ص 341 ح 950 ، بحار الأنوار : ج 69 ص 399 ح 91 .

حديث1562

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الحَرثُ

امام على عليه السلام : كِشت ، دو گونه است: كِشت دنيا ، مال و فرزند است، و كِشت آخرت ، باقياتِ صالحات (اعمال صالح) . گاه خداوند ، همه اينها را به عدّه اى مى دهد.

الحَرْثُ : الكَسْب ؛ يقال : فلانٌ يحرُثُ لعيالِهِ ويحترث ؛ أي يكتسِب (مجمع البحرين : ج1 ص381 «حرث») .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رُبَّ فَتىً دُنياهُ مَوفورَةٌ لَيسَ لَهُ مِن بَعدِها آخِرَهْ

وآخَرُ دُنياهُ مَذمومَةٌ تَتبَعُها آخِرَةٌ فاخِرَهْ

وآخَرُ فازَ بِكِلتَيهِما قَد جَمَعَ الدُّنيا مَعَ الآخِرَهْ

وآخَرُ يُحرَمُ كِلتَيهِما لَيسَ لَهُ الدُّنيا ولاَ الآخِرَهْ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

بسا جوانى كه برخوردار از دنيا/ امّا بى بهره از آخرت است!

و ديگرى كه دنياش نكوهيده/ امّا آخرتش افتخار آفرين است!

و ديگرى كه برخوردار از هر دو/ و گِردآورنده دنيا و آخرت با هم است!

و ديگرى كه محروم است از هر دو/ نه دنيايى دارد و نه آخرتى!

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 272 الرقم 194 .

حديث1567

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أربَعَةٌ فِي النّاسِ مَيَّزتُهُمْ أحوالُهُم مَكشوفَةٌ ظاهِرَهْ

فَواحِدٌ دُنياهُ مَقبوضَةٌ تَتبَعُها آخِرَةٌ فاخِرَهْ

وواحِدٌ دُنياهُ مَحمودَةٌ لَيسَ لَهُ مِن بَعدِها آخِرَهْ

وواحِدٌ فازَ بِكِلتَيهِما قَد جَمَعَ الدُّنيا مَعَ الآخِرَهْ

وواحِدٌ مِن بَينِهِم ضائعٌ لَيسَ لَهُ دُنيا ولا آخِرَهْ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

مردم را به چهار دسته متمايز مى كنم/ كه داراى چهار حالت آشكار و نمايان اند :

يكى دستش از دنيا تهى/ امّا داراى آخرتى افتخارآميز است .

يكى دنيايش پسنديده/ امّا از آخرت ، محروم است .

حديث1573

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِركَبِ الحَقَّ وإن خالَفَ هَواكَ ، ولا تَبِع آخِرَتَكَ بِدُنياكَ .

امام على عليه السلام : همواره با حق حركت كن ، هرچند بر خلاف ميل تو باشد و آخرتت را به دنيايت مفروش.

غرر الحكم : ح 2297 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 79 ح 1907 .

حديث1574

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رِضاكَ بِالدُّنيا مِن سوءِ اختِيارِكَ وشَقاءِ جَدِّكَ

امام على عليه السلام : راضى بودن تو به دنيا ، از بدانتخابى تو و از شوربختى توست.

الجَدُّ : الحَظّ والبَخت (الصحاح : ج 2 ص 452 «جدد») .

حديث1575

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أيُّهَا النّاسُ ، اتَّقُوا اللّه َ ، فَما خُلِقَ امرُؤٌ عَبَثا فَيَلهُوَ ، ولا تُرِكَ سُدىً فَيَلغُوَ ، وما دُنياهُ الَّتي تَحَسَّنَت لَهُ بِخَلَفٍ مِنَ الآخِرَةِ الَّتي قَبَّحَها سوءُ النَّظَرِ عِندَهُ ، ومَا المَغرورُ الَّذي ظَفِرَ مِنَ الدُّنيا بِأَعلى هِمَّتِهِ كَالآخَرِ الَّذي ظَفِرَ مِنَ الآخِرَةِ بِأَدنى سَهمَتِهِ .

امام على عليه السلام : اى مردم! از خدا بترسيد ؛ زيرا هيچ كس بيهوده آفريده نشده است تا در نتيجه ، عمر خويش را به سرگرمى بگذراند، و سرِ خود رها نشده است تا در نتيجه ، زندگى اش را به پوچى و باطل سپرى كند، و دنياى او كه خويشتن را برايش آراسته ، نمى تواند جايگزين آخرتى شود كه بد نگريستن به آن ، او را در نظرش زشت جلوه گر ساخته است، و فريب خورده اى كه به بالاترين خواست خويش از دنيا دست يافته ، مانند كسى نيست كه [حتّى] به كم ترين بهره خويش از آخرت ، دست يافته باشد.

نهج البلاغة : الحكمة 370 ، تنبيه الخواطر : ج 1 ص 79 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 132 ح 136 .

حديث1576

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: أ لَستُم في مَساكِنِ مَن كانَ قَبلَكُم أطوَلَ أعمارا ، وأبقى آثارا ، وأبعَدَ آمالاً ، وأعَدَّ عَديدا ، وأكثَفَ جُنودا! تَعَبَّدوا لِلدُّنيا أيَّ تَعَبُّدٍ ، وآثَروها أيَّ إيثارٍ ، ثُمَّ ظَعَنوا

امام على عليه السلام _ بخشى از خطبه ايشان در نكوهش دنيا _ : آيا شما در خانه هاى همان كسانى نيستيد كه پيش از شما بودند و

از شما عمرى درازتر داشتند و آثارى ماندگارتر و آرزوهايى دورتر و نيروهايى آماده تر و لشكريانى انبوه تر؟! دنيا را بندگى كردند ، چه بندگى اى! و آن را برگزيدند ، چه برگزيدنى! امّا سرانجام، بى هيچ توشه اى رساننده [به سرمنزل مقصود [و مَركبى راهوار [طاعات و عبادات] از آن كوچيدند.

آيا هرگز شنيده ايد كه دنيا جانى فداى آنها كرده باشد، يا كمكى در اختيارشان نهاده باشد، يا با آنان خوش مصاحبتى كرده باشد؟! نه ؛ بلكه چونان خوره به جانشان افتاد و آنان را به كمند بلاها افكند و با مصيبت ها از پا درآوردشان و بينى هايشان را به خاك ماليد و لگدكوبشان كرد و پيشامدهاى بد روزگار را عليه شان يارى رساند.

شما خود ديده ايد كه دنيا به هركس ، سر در فرمانش نهاد و آن را [بر آخرت [برگزيد و بدان گراييد ، ناآشنايى و بى اعتنايى نمود، آن گاه كه براى هميشه از دنيا كوچيدند. آيا دنيا ، جز گرسنگى توشه اى در اختيارشان نهاد، يا

جز تنگى [معيشت [بر آنها چيزى روا داشت، يا جز تاريكى ، نورى به آنها داد، يا جز پشيمانى برايشان بر جاى گذاشت؟! پس، آيا چنين دنيايى را بر مى گزينيد، يا به آن اطمينان مى كنيد، يا بر آن حرص مى زنيد؟ بدسرايى است [دنيا] براى كسى كه به آن بدگمان نباشد و از آن ، در بيم و هراس به سر نبرد!

ظَعَنَ : اِرتَحَل (المصباح المنير : ص 385 «ظعن») .

حديث1577

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يا مُؤثِرَ

الدُّنيا عَلى دينِهِ وَالتّائِهَ الحَيرانَ عَن قَصدِهِ

أصبَحتَ تَرجُو الخُلدَ فيها وقَد أبرَزَ نابُ المَوتِ عَن حَدِّهِ

هَيهاتَ إنَّ الموتَ ذو أسهُمٍ مَن يَرمِهِ يَوما بِها يُردِهِ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

اى آن كه دنيا را بر دين ، برگزيده اى/ و سرگشته اى و از راه به در رفته اى

و اميد جاودانگى در دنيا دارى/ _ حال آن كه نيش مرگ ، نمايان است _ !

چه دور است [جاودانگى] ؛چرا كه دنيا تيرهادارد/ كه هرگاه و بر هر كه آنها را بيفكند ، نابود مى كند .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 202 الرقم 131 .

حديث1578

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

سُكونُ النَّفسِ إلَى الدُّنيا مِن أعظَمِ الغُرورِ .

امام على عليه السلام : اعتماد كردن به دنيا ، از بزرگ ترين فريب هاست.

غرر الحكم : ح 5650 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 285 ح 5155 .

حديث1579

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّي اُحَذِّرُكُمُ الدُّنيا ، فَإِنّها حُلوَةٌ خَضِرَةٌ . . . كَم مِن واثِقٍ بِها قَد فَجَعَتهُ ، وذي طُمَأنينَةٍ إلَيها قَد صَرَعَتهُ ، وذي أُبَّهَةٍ

امام على عليه السلام : من ، شما را از دنيا برحذر مى دارم؛ زيرا كه دنيا شيرين و خرّم است... چه بسيار كسانى كه به دنيا اعتماد كردند و دنيا ، آنان را دردمند ساخت، و چه بسيار كسانى كه به دنيا دل خوش كردند و دنيا ، آنان را زمين زد، و چه بسيار افراد با جاه و جلالى كه دنيا ، حقيرشان كرد!

الاُبَّهَةُ : العَظَمة والبهاء (النهاية : ج 1 ص 18 «أَبه») .

حديث1580

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ عِندَ تِلاوَتِهِ : «يَ_أَيُّهَا الاْءِنسَ_نُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ»

امام على عليه السلام _ در هنگام تلاوت آيه «اى انسان! چه چيز تو را به پروردگار كريمت بيهوده اميدوار ساخت؟» _ : به راستى مى گويم، دنيا تو را فريب نداد ؛ بلكه تو به آن فريفته شدى. دنيا به تو پندها [و درس هاى عبرت آموز] داد و عادلانه و يكسان (همانند ديگران) آگاهت ساخت و به آنچه تو را وعده مى دهد، از قبيل : رسيدن رنج و درد به جسمت و كاستى يافتن نيرويت، راستگوتر و وفادارتر از آن است كه به تو دروغ بگويد يا فريبت بدهد . دنيا ، راهنماهاى بسيار دارد ، امّا تو بدانها بدگمانى و خبرهاى راست فراوان دارد ، ليكن تو دروغشان مى پندارى.

اگر دنيا را در خانه هاى بر باد رفته و منزلگاه هاى تهى گشته [از سكنه]

«حبل») .

حديث1594

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فَلَم أرَ كَالدُّنيا بِهَا اغتَرَّ أهلُها ولا كَاليَقينِ استَوحَشَ الدَّهرَ صاحِبُهُ

أمُرُّ عَلى رَمسِ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

چيزى چون دنيا نديدم كه اهلش فريب آن را بخُورند/ و نه چون يقين (مرگ) كه صاحب آن ، از روزگار بگريزد.

بر گورِ نزديكان مى گذرم، امّا گويى/ بر گور كسى مى گذرم كه هيچ نسبتى با او ندارم .

به خدا سوگند ، اگر نبود كه هر ساعتى/ هرگاه بخواهم، كسى را مى بينم كه يارش مُرده است ،

هرگز، به هيچ روى، در برابر روزگار صبر نمى كردم/ روزگارى كه هرروز ، مصيبت هايش غمى تازه مى آفريند .

الرَّمْسُ : القَبْرُ (القاموس المحيط : ج 2 ص 220 «رمس») .

حديث1595

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أحسَنتَ ظَنَّكَ بِالأَيّامِ إذ حَسُنَت ولَم تَخَف سوءَها يَأتي بِهِ القَدَرُ

وسالَمَتكَ اللَّيالي فَاغتَرَرتَ بِها وعِندَ صَفوِ اللَّيالي يَحدُثُ الكَدَرُ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

حديث1606

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ميل كرده اند و فريفته زرق و برق هاى فراوان و فناپذير آن شده اند. معبود من! از ترفندهاى فريبكارانه دنيا به تو پناه مى بريم و براى گذشتن از پُل آن ، از تو يارى مى جوييم.

صَغَتْ : مَالَتْ (المصباح المنير : ص 342 «صغى») .

حديث1622

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَضَى الدَّهرُ وَالأَيّامُ وَالذَّنبُ حاصِلٌ وأنتَ بِما تَهوى عَنِ الحَقِّ غافِلُ

سُرورُكَ فِي الدُّنيا غُرورٌ وحَسرَةٌ وعَيشُكَ فِي الدُّنيا مُحالٌ وباطِلُ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

روزگار و روزها گذشت و حاصلش گناه بود /

و تو به سبب هواهاى نفسانى ات ، از حق غافلى .

شادى تو در دنيا ، فريب و حسرتى بيش نيست

و زيست_ن تو در دنيا ، مح_ال و ناش_دنى اس_ت .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 412 الرقم 326 .

حديث1623

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

جَميعُ فَوائدِ الدُّنيا غُرورٌ ولا يَبقى لِمَسرورٍ سُرورُ

فَقُل لِلشّامِتينَ بِنا أفيقوا فَإِنَّ نَوائِبَ الدُّنيا تَدورُ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّما مَثَلُ الدُّنيا مَثَلُ الحَيَّةِ : لَيِّنٌ مَسُّها ، قاتِلٌ سَمُّها ، فَأَعرِض عَمّا يُعجِبُكَ فيها لِقِلَّةِ ما يَصحَبُكَ مِنها ، وضَع عَنكَ هُمومَها لِما أيقَنتَ بِهِ مِن فِراقِها وتَصَرُّفِ حالاتِها ، وكُن آنَسَ ما تَكونُ بِها أحذَرَ ما تَكونُ مِنها ؛ فَإِنَّ صاحِبَها كُلَّمَا اطمَأَنَّ فيها إلى سُرورٍ أشخَصَتهُ

امام على عليه السلام : مَثَل دنيا ، مَثَل مار است: پوستش نرم است و زهرش كُشنده. پس، از آنچه در دنيا برايت جاذبه دارد ، روى بگردان ؛ زيرا آنچه از آن تو را همراهى مى كند ، اندك [كفنى] است . دغدغه هاى آن (دنيا) را از خود ، دور كن؛ چرا كه به جدا شدن از آن و ناپايدارى حالاتش يقين دارى و آن گاه كه با دنيا بيشترين انس را دارى ، بيشترين ترس و حذر را از آن داشته باش؛ زيرا كه دنيادار ، هر زمان كه در آن به خوشى

و لذّتى اطمينان كرد، دنيا او را از آن خوشى به مشكلى كشانْد، يا هرگاه انسى گرفت ، اُنس او را تبديل به تنهايى و وحشت كرد .

شَخَصَ من بلدٍ إلى بلدٍ : أي ذهب ، وأشخصَه غيرُه (الصحاح : ج 3 ص 1043 «شخص») .

حديث1638

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ومَن يَذُقِ الدُّنيا فَإِنّيطَعِمتُها وسيقَ إلَينا عَذبُها وعَذابُها

فَلَم أرَها إلاّ غُرورا وباطِلاًكَما لاحَ في أرضِ الفَلاةِ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

هر كه مى خواهد دنيا را بچشد، من آن را مزه كرده ام/ شيرينى و شرنگ آن به ما رسيده است .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا وَالآخِرَةَ عَدُوّانِ مُتَفاوِتانِ ، وسَبيلانِ مُختَلِفانِ ؛ فَمَن أحَبَّ الدُّنيا وتَوَلاّها أبغَضَ الآخِرَةَ وعاداها .

وهُما بِمَنزِلَةِ المَشرِقِ وَالمَغرِبِ وماشٍ بَينَهُما ؛ كُلَّما قَرُبَ مِن واحِدٍ بَعُدَ مِنَ الآخَرِ ، وهُما بَعدُ ضَرَّتانِ .

امام على عليه السلام : دنيا و آخرت، دو دشمن متفاوت و دو راه مختلف اند. پس، هركه دنيا را دوست بدارد و با آن دوستى ورزد ، از آخرت نفرت دارد و با آن دشمنى مى ورزد. [نيز] دنيا و آخرت ، به منزله مشرق و مغرب اند كه هركس ميان آن دو را بپيمايد ، هرچه به يكى نزديك شود ، از ديگرى دور مى شود. از اينها بالاتر، دنيا و آخرت ، هووى هم اند.

نهج البلاغة : الحكمة 103 ، خصائص الأئمّة عليهم السلام : ص 96 ، غرر الحكم : ح 3692 ، تحف العقول : ص 212 نحوه ، بحار الأنوار : ج 73 ص 129 ح 133 .

حديث1647

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا رُبَّما أقبَلَت عَلَى الجاهِلِ بِالاِتِّفاقِ ، وأدبَرَت عَنِ العاقِلِ بِالاِستِحقاقِ ، فَإِن أتَتكَ مِنها سَهمَةٌ مَعَ جَهلٍ أو فاتَتكَ مِنها بُغيَةٌ مَعَ عَقلٍ ، فَإِيّاكَ

أن يَحمِلَكَ ذلِكَ عَلَى الرَّغبَةِ فِي الجَهلِ وَالزُّهدِ فِي العَقلِ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ يُزري

دنيا ، هرگاه بيايد ، مايه گرفتارى آدمى است/ و هرگاه پشت كند ، آه و افسوس هايش بسيار است .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 522 الرقم 396 .

حديث1653

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِحذَروا هذِهِ الدُّنيا الخَدّاعَةَ الغَرّارَةَ . . . فَما لَها عِندَ اللّه ِ قَدرٌ ولا وَزنٌ ، ولا خَلقٌ _ فيما بَلَغَنا _ خَلقا أبغَضَ إلَيهِ مِنها ، وما نَظَرَ إلَيها مُذ خَلَقَها . ولَقَد عُرِضَت عَلى نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله بِمَفاتيحِها وخَزائِنِها لا يَنقُصُهُ ذلِكَ مِن حَظِّهِ مِنَ الآخِرَةِ فَأَبى أن يَقبَلَها ؛ لِعِلمِهِ أنَّ اللّه َ _ عَزَّ وجَلَّ ثَناؤُهُ _ أبغَضَ شَيئا فَأَبغَضَهُ ، وصَغَّرَ شَيئا فَصَغَّرَهُ ، وألاّ يَرفَعَ ما وَضَعَ اللّه ُ _ جَلَّ ثَناؤُهُ _ وألاّ يُكثِرَ ما أقَلَّ اللّه ُ _ جَلَّ وعَزَّ _ ، ولَو لَم يُخبِركَ عَن صِغَرِها عِندَ اللّه ِ ، إلاّ أنَّ اللّه َ _ جَلَّ

وعَزَّ _ أصغَرَها عَن أن يَجعَلَ خَيرَها ثَوابا لِلمُطيعينَ ، وأن يَجعَلَ عُقوبَتَها عِقابا لِلعاصينَ

امام على عليه السلام : از اين دنياى مكّار فريبكار ، بر حذر باشيد... كه دنيا در نزد خداوند هيچ قدر

و وزنى ندارد، و تا آن جا كه به ما خبر رسيده است ، خداوند هيچ مخلوقى نيافريده است كه در نزد او منفورتر از دنيا باشد، و از زمانى كه دنيا را آفريد ، به آن نگاه نكرد. كليدها و خزانه هاى دنيا به پيامبرمان محمّد صلي الله عليه و آله پيشنهاد شد ، بى آن كه از بهره آخرتش چيزى كم شود ؛ امّا او از پذيرفتن آن سر باز زد؛ زيرا مى دانست كه خداوند چه چيز را ناخوش مى دارد، او هم آن را ناخوش داشت، و چه چيز را كوچك مى شمارد ، او هم

كوچكش شمرد، و آنچه را خداوند پايين آورده است ، او بالا نبرد، و آنچه را خداوندكم قرار داده ، او زيادش نگرداند.

اگر درباره خُردى دنيا در نزد خداوند ، تو را جز همين اندازه خبر نداده بود كه خداوند آن را كوچك تر از آن دانسته كه خوبى اش (خوشى اش) را پاداشى براى اهل طاعت قرار دهد و كيفرهايش را كيفرى براى اهل معصيت [ ، همين، كفايت مى كرد].

جواب «لو» محذوف وتقديره : «لكفى» كما في بحار الأنوار .

حديث1654

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِن ذَمامَةِ الدُّنيا عِندَ اللّه ِ ألاّ يُنالَ ما عِندَهُ إلاّ بِتَركِها .

امام على عليه السلام : از نكوهيدگى دنيا در نزد خداوند است كه آنچه در نزد اوست، جز با ترك دنيا به دست نمى آيد.

غرر الحكم : ح 9367 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 470 ح 8585 وفيه «حقارة» بدل «ذمامة» .

حديث1655

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

على را با نعمتى كه فنا مى پذيرد و لذّتى كه از معاصى بر مى خيزد ، چه كار؟ من و شيعيانم با چشمانى زردى گرفته و شكم هايى گود افتاده ، پروردگارمان را ملاقات خواهيم كرد : «و تا خدا كسانى را كه ايمان آورده اند ، خالص گرداند و كافران را نابود سازد» .

يَلوكُها : أي يَمضُغها . واللَّوْك : إدارة الشيء في الفم (النهاية : ج 4 ص 278 «لوك») .

حديث1663

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: ألا وإنَّ لِكُلِّ مَأمومٍ إماما يَقتَدي بِهِ ، ويَستَضيءُ بِنورِ عِلمِهِ ، ألا وإنَّ إمامَكُم قَدِ اكتَفى مِن دُنياهُ بِطِمرَيهِ

امام على عليه السلام _ در نامه اش به عثمان بن حنيف ، كارگزار ايشان در بصره _ : هان! هر پيروى را پيشوايى است كه به او اقتدا مى كند و از نور دانشش روشنايى مى گيرد. هان! پيشواى شما از دنياى خود به دو جامه كهنه، و از خوراكش به دو قرص نان ، بسنده كرده است. البتّه شما توانايى اين كار را نداريد ؛ امّا با [در پيش گرفتن [پارسايى و سختكوشى [در كار و عبادت ] و پاك دامنى و راستى ، مرا يارى رسانيد.

به خدا

سوگند كه از دنياى شما زر و سيمى نيندوختم، و از غنايم آن ، مالى فراوان پس انداز ننمودم، و بر دو جامه كهنه ام جامه اى نيفزودم، و از زمين آن ، يك وجب به دست نياوردم، و از خوراك آن جز به اندازه خوراك ماده الاغى ريش پشت برنگرفتم. دنيا در چشم من ، ناقابل تر و بى ارزش تر از يك دانه مازوى تلخ است.

الطِّمر : الثوب الخلق (المصباح المنير : ص 378 «طمرت») .

حديث1664

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَاللّه ِ ما دُنياكُم عِندي إلاّ كَسَفرٍ عَلى مَنهَلٍ حَلّوا ، إذ صاحَ بِهِم سائِقُهُم فَارتَحَلوا ، ولا لَذاذَتُها في عَيني إلاّ كَحَميمٍ أشرَبُهُ غَسّاقا

امام على عليه السلام : به خدا سوگند كه دنياى شما در نظر من نيست ، مگر به سان كاروانيانى كه در آبگاهى فرود آمده باشند و ناگهان كاروان سالارشان بانگ كوچ برآورد و آنها بكوچند، و خوشى هاى آن در نگاه من نيست ، مگر چونان چركابه جوشانى كه بنوشم، يا حنظلى شرنگين كه جرعه جرعه سر كشم، يا زهر مارى كه كاسه كاسه به كامم ريخته شود، يا گردنبند آتشينى كه به گردنم آويزند.

من ، اين تن پوش خود را چندان پينه زده ام كه ديگر از پينه دوز آن ، خجالت مى كشم. او به من گفت: «اين را همچون ماده الاغ ها به دور انداز» و حاضر نشد كه آن را وصله كند. بدو گفتم: از من دور شو، كه در بامدادان، شبروانْ ستوده مى شوند و رنج بى خوابى از ما زدوده مى شود.

الغَسَّاق _ بالتخفيف والتشديد _ : ما يسيل من صديد أهل النار وغُسالتهم (النهاية : ج 3 ص 366 «غسق») .

حديث1665

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّي طَلَّقتُ الدُّنيا ثَلاثا بَتاتا لا رَجعَةَ لي فيها ، وألقَيتُ حَبلَها عَلى غارِبِها .

امام على عليه السلام : من دنيا را سه طلاقه قطعى كرده ام كه ديگر مرا بدان رجوعى نيست، و ريسمانش را بر دوش آن افكنده ام.

غرر الحكم : ح 3782 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 170 ح 3567 .

حديث1666

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: يَستَوحِشُ مِنَ الدُّنيا وزَهرَتِها ، ويَأنَسُ بِاللَّيلِ وظُلمَتِهِ ، وكَأَنّي بِهِ وقَد

أرخَى اللَّيلُ سُدولَهُ

مروج الذهب _ به نقل از ضرار بن ضَمْره ، در پاسخ به درخواست معاويه براى توصيف امام على عليه السلام _ : از دنيا و زرق و برق آن ، گريزان بود و با شب و تاريكى آن ، انس داشت . گويا مى بينم در حالى كه شب ، پرده هايش را افكنده

و ستارگانش ناپديد شده اند ، او در محراب خويش محاسنش را به دست گرفته و چون مار گزيده به خود مى پيچد و به سان مصيبت زده مى گريد و مى گويد:

«اى دنيا! غير مرا بفريب. آيا خود را به من عرضه مى كنى، يا كه خويشتن را برايم مى آرايى؟ مباد، مباد كه آن روز برسد! من تو را سه طلاقه كرده ام ، كه مرا در آن رجوعى نيست. عمر تو كوتاه است، و عيشت حقير، و اهمّيتت ناچيز. آه از كمىِ توشه، و دورى سفر و تنهايى [در] راه.

سَدَلَ الثوبَ سَدْلاً : أرخاه ، وسَدَلَت سِترَها وشَعرَها (أساس البلاغة

: ص 206 «سدل») .

حديث1667

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِحذَرِ الدُّنيا ؛ فَإِنَّها شَبَكَةُ الشَّيطانِ ومَفسَدَةُ الإِيمانِ .

امام على عليه السلام : از دنيا بر حذر باش؛ چرا كه دام شيطان و تباه كننده ايمان است.

غرر الحكم : ح 2608 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 104 ح 2340 .

حديث1668

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِحذَرُوا الدُّنيا ؛ فَإِنَّها غَدّارَةٌ غَرّارَةٌ خَدوعٌ ، مُعطِيَةٌ مَنوعٌ ، ومُلبِسَةٌ نَزوعٌ .

امام على عليه السلام : از دنيا حذر كنيد؛ (چرا كه خيانتكار ، فريبنده ، حيله گر، عطاكننده و دريغ ورزنده، و پوشاننده و برهنه كننده است.

نهج البلاغة : الخطبة 230 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 83 ح 46 .

حديث1669

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِحذَروا هذِهِ الدُّنيَا الخَدّاعَةَ الغَرّارَةَ ، الَّتي قَد تزََيَّنَت بِحُلِيِّها ، وفَتَنَت بِغُرورِها ، وغَرَّت بِآمالِها ، وتَشَوَّفَت لِخُطّابِها ، فَأَصبَحَت كَالعَروسِ المَجلُوَّةِ ، وَالعُيونُ إلَيها ناظِرَةٌ ، وَالنُّفوسُ بِها مَشغوفَةٌ ، وَالقُلوبُ إلَيها تائِقَةٌ ، وهِيَ لاِءَزواجِها كُلِّهِم قاتِلَةٌ ، فَلاَ الباقي بِالماضي مُعتَبِرٌ ، ولاَ الآخِرُ بِسوءِ أثَرِها عَلَى الأَوَّلِ مُزدَجِرٌ ، ولاَ اللَّبيبُ

امام على عليه السلام : از اين دنياى حيله گر فريبنده ، بر حذر باشيد؛ دنيايى كه خويشتن را با زيورهايش آراسته، و با فريبايى اش مفتون مى سازد، و با آرزوهايش مى فريبد، و براى خواستگارانش خودآرايى مى كند، و همچون عروس نقاب بركشيده اى شده است كه چشم ها بدو خيره گشته، و جان ها شيدايش شده، و دل ها شيفته اش گرديده اند ، و در حالى كه او قاتل همه شوهران خويش است ، نه شوهران آينده از شوهران گذشته عبرت مى گيرند، و نه بدرفتارى او با اوّلى ، عامل بازدارنده آخرى است، و نه خردمند از اين تجربه ها سود مى برد.

اللَّبِيبُ : العاقِلُ (الصحاح : ج 1 ص 216 «لبب») .

حديث1670

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا خَدّاعَةٌ صَرّاعَةٌ ، مَكّارَةٌ غَرّارَةٌ سَحّارَةٌ ، أنهارُها لامِعَةٌ ، وثَمَراتُها يانِعَةٌ ، ظاهِرُها سُرورٌ ، وباطِنُها غُرورٌ ، تَأكُلُكُم بِأَضراسِ المَنايا ، وتُبيرُكُم

امام على عليه السلام : دنيا، حيله گر است و به خاك افكن و نيرنگباز و فريبنده و افسونگر. جويبارهايش درخشان، و ميوه هايش رسيده اند و ظاهرش خوش ، و باطنش پوچ است. با دندان هاى مرگ

، شما را مى خورد، و با بلاهاى ويرانگرش نابودتان مى كند. مردم در دنيا براى مرگ ، زاده مى شوند، با اين حال ، زينت دنيا را برگزيدند و جاه آن را طلبيدند.

نادان مردى است آن مرد كه شيفته لذّت هاى دنيا شد، و به شادى آن دل خوش كرد، و از خيانت آن آسوده خاطر گشت. دنيا با مصيبت هايش شما را در ميان گرفته، و با تيرهاى مرگش شما را نشانه رفته است. او پيوسته جان هاى شما را مى ستاند و شما پيوسته براى او [ثروت] گرد مى آوريد. براى مرگ ، زاده مى شويد، و به سوى گورها مى برندتان، و در بستر خاك مى خوابانندتان، و به دست كِرم ها مى سپارندتان، و براى حسابرسى برانگيخته خواهيد شد.

المُبِير : أي المهلك ، يُسرف في إهلاك الناس (النهاية : ج 1 ص 161 «بور») .

حديث1689

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: أمّا بَعدُ ، فَإِنَّ الدُّنيا مَشغَلَةٌ عَن غَيرِها ، ولَم يُصِب صاحِبُها مِنها شَيئا إلاّ فَتَحَت لَهُ حِرصا عَلَيها ولَهَجا

امام على عليه السلام _ در نامه اش به معاويه _ : امّا بعد ؛ دنيا مايه باز داشتن از غير خود (آخرت) است، و دنياخواه ، به چيزى از آن نمى رسد ، جز آن كه درى از آزمندى و شيفتگى به دنيا بر رويش گشوده مى گردد، و با آنچه از دنيا به دست آورده ، از آنچه به دست نياورده است ، هرگز احساس بى نيازى نمى كند، در حالى كه سرانجام، بايد آنچه را گرد آورده است ، بگذارد و برود و آنچه را رشته است ، پنبه كند! و تو اگر از آنچه گذشته است ، پند مى گرفتى ، آنچه را مانده است ، پاس مى داشتى. بدرود!

يلهجُ لَهَجا : إذا

اُغري به فثابر عليه (الصحاح : ج 1 ص 339 «لهج») .

حديث1737

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: أمّا بَعدُ ، فَإِنَّ الدُّنيا مَشغَلَةٌ عَن غَيرِها ، وصاحِبَها مَقهورٌ فيها ، لَم يُصِب مِنها شَيئا قَطُّ إلاّ فَتَحَت لَهُ حِرصا ، وأدخَلَت عَلَيهِ مَؤونَةً تَزيدُهُ رَغبَةً فيها ، ولَن يَستَغنِيَ صاحِبُها بِما نالَ عَمّا لَم يَبلُغهُ ، ومِن وَراءِ ذلِكَ فِراقُ ما جَمَعَ ، وَالسَّعيدُ مَن وُعِظَ بِغَيرِهِ .

فَلا تُحبِط أجرَكَ أبا عَبدِ اللّه ، ولا تُجارِيَنَّ مُعاوِيَةَ في باطِلِهِ ، فَإِنَّ مُعاوِيَة غَمَصَ

امام على عليه السلام _ در نامه اش به عمرو بن عاص _ : امّا بعد ؛ دنيا مايه باز داشتن از غير خود (آخرت) است، و دنياپرست در آن ، شكست خورده است. او هرگز به چيزى از دنيا نرسيد ، مگر آن كه دنيا درى از آزمندى را به رويش گشود، و هزينه اى بر او بار كرد كه موجب دنياخواهى بيشتر او شد. دنيادار ، هر اندازه از دنيا به دست آورد ، باز او را از آنچه به دست نياورده است ، بى نياز نمى كند، در حالى كه سرانجام او ، جدا شدن از چيزى است كه گرد آورده است. خوش بخت ، كسى است كه از ديگران پند گيرد.

پس، اى ابو عبد اللّه ! اجر خود را ضايع مكن، و با معاويه در راه باطلش همراهى منما؛ چرا كه معاويه مردم را خوار مى شمارد و براى حق ، ارزشى قائل نيست.

غَمَصَ الناسَ : احتقرهم (النهاية : ج 3 ص 386 «غمص») .

حديث1738

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حُبُّ الدُّنيا يوجِبُ الطَّمَعَ .

امام على عليه

السلام : دنيادوستى ، موجب طمعكارى مى شود.

غرر الحكم : ح 4872 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 232 ح 4431 .

حديث1739

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن عَظُمَتِ الدُّنيا في عَينِهِ ، وكَبُرَ مَوقِعُها في قَلبِهِ ، آثَرَها عَلَى اللّه ِ تَعالى ؛ فَانقَطَعَ إلَيها وصارَ عَبدا لَها .

امام على عليه السلام : كسى كه دنيا در نظرش بزرگ آيد، و در دلش جايگاهى بشكوه يابد، آن را بر خداوند متعال مقدّم مى دارد، پس يكسره به دنيا روى مى آورد و بنده آن مى شود.

نهج البلاغة : الخطبة 160 ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 36 ، أعلام الدين : ص 246 وفيه «وعظم» بدل «وكبر» .

حديث1740

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن عَشِقَ شَيئا أعشى بَصَرَهُ ، وأمرَضَ قَلبَهُ ، فَهُوَ يَنظُرُ بِعَينٍ غَيرِ صَحيحَةٍ ، ويَسمَعُ بِاُذُنٍ غَيرِ سَميعَةٍ ، قَد خَرَقَتِ الشَّهَواتُ عَقلَهُ ، وأماتَتِ الدُّنيا قَلبَهُ ، ووَلِهَت عَلَيها نَفسُهُ ، فَهُوَ عَبدٌ لَها ولِمَن في يَدَيهِ شَيءٌ مِنها ، حَيثُما زالَت زالَ إلَيها ، وحَيثُما أقبَلَت أقبَلَ عَلَيها ، لا يَنزَجِرُ مِنَ اللّه ِ بِزاجِرٍ، ولا يَتَّعِظُ مِنهُ بِواعِظٍ ، وهُوَ يَرَى المَأخوذينَ عَلَى الغِرَّةِ _ حَيثُ لا إقالَةَ ولا رَجعَةَ _ كَيفَ نَزَلَ بِهِم ما كانوا يَجهَلونَ ، وجاءَهُم مِن فِراقِ الدُّنيا ما كانوا يَأمَنونَ ، وقَدِموا مِنَ الآخِرَةِ عَلى ما كانوا يوعَدون ، فَغَيرُ مَوصوفٍ ما نَزَلَ بِهِم .

امام على عليه السلام : كسى كه عاشق چيزى شود، آن چيزْ ديده [دلِ] او را كم سو مى گرداند، و دلش را بيمار مى كند. در نتيجه، چنين كسى با چشمى ناسالم مى نگرد، و با گوشى ناشنوا مى شنود. خواست هاى دنيوى ، خِرَد او را از هم

دريده، و دنيا دلش را ميرانده، و جانش شيفته آن گرديده است . از اين رو ، بنده دنيا و بنده كسى است كه چيزى از دنيا دارد. به هر كجا كه دنيا برود ، او نيز بدان جا مى رود، و به هر سو كه دنيا رو كند ، او نيز بدانْ رو مى كند. با هيچ نهى اى از جانب خدا ، باز نمى ايستد، و از هيچ پندى از او ، اندرز نمى گيرد، در حالى كه مى بيند مرگ ، چه سان ناگهان گريبان ديگران را مى گيرد و مجال پوزشخواهى و بازگشتى نمى دهد ، و آنچه نمى دانستند ، بر آنان فرود مى آيد، و از دنيا كه خود را در آن ايمن مى پنداشتند ، جدا مى شوند، و به آنچه در آخرت وعده داده مى شدند ، مى رسند. آنچه بر سر آنان مى آيد ، به راستى در وصف نمى گنجد.

نهج البلاغة : الخطبة 109 .

حديث1741

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن أحَبَّ الدّينارَ وَالدِّرهَمَ فَهُوَ عَبدُ الدُّنيا .

امام على عليه السلام : هر كه درهم و دينار را دوست بدارد ، بنده دنياست.

الخصال : ص 113 ح 91 عن الأصبغ بن نباتة ، بحار الأنوار : ج 2 ص 107 ح 4 .

حديث1742

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

سَبَبُ الشَّقاءِ حُبُّ الدُّنيا .

امام على عليه السلام : علّت شقاوت، عشق به دنياست.

غرر الحكم : ح 5516 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 98 ح 2269 نحوه .

حديث1743

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

دنيا ، فناپذير است و بقايى ندارد، و آخرت ، ماندگار است و فنا نمى پذيرد. دنيا رو به آخرت دارد، و آخرت ، پناهگاه دنياست.

مطالب السؤول : ص 52 ؛ بحار الأنوار : ج 78 ص 21 ح 82 .

حديث1761

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: مَنِ استَشعَرَ الشَّغَفَ

امام على عليه السلام _ در بيان زيان هاى دنيادوستى _ : آن كه دل باخته دنيا شود، دنيا اندرون او را آكنده از اندوه ها (نگرانى ها) مى كند كه در سويداى دلش به رقص در مى آيند . اندوهى او را به خود مشغول مى سازد، و غصّه اى اندوهگينش مى كند، تا آن كه گلويش گرفته ، شاه رگ هايش از كار مى افتند و در گوشه اى افكنده مى شود. خداوند ، به آسانى نابودش مى كند، و دوستان ، به راحتى در گورش مى افكنند.

شُغِفَ بالشيء : اُولِعَ به (تاج العروس : ج 12 ص 308 «شغف») .

حديث1762

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُفٍّ عَلَى الدُّنيا وأسبابِها فَإِنَّها لِلحُزنِ مَخلوقَه

هُمومُها ما تَنقَضي ساعَةً عَن مَلِكٍ فيها وعَن سوقَه

دنيا اگر روى آورد، او را از دينش باز مى دارد/ و چون برود ، او را به فقر گرفتار مى سازد .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 262 الرقم 184 .

حديث1770

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: أيُّهَا النّاسُ ، إنَّهُ لَم يَزَل أمري مَعَكُم عَلى ما اُحِبُّ حَتّى نَهَكَتكُمُ الحَربُ ، وقَد وَاللّه ِ أخَذَت مِنكُم وتَرَكَت ، وهِيَ لِعَدُوِّكُم أنهَكُ . لَقَد كُنتُ أمسِ أميرا فَأَصبَحتُ اليَومَ مَأمورا ! وكُنتُ أمسِ ناهِيا فَأَصبَحتُ اليَومَ مَنهِيّا ! وقَد أحبَبتُمُ البَقاءَ ، ولَيسَ لي أن أحمِلَكُم عَلى ما تَكرَهونَ .

مَحامِدُ دُنياكَ مَذمومَةٌ فَلا تَكسِبُ الحَمدَ إلاّ بِذَمّ

إذا تَمَّ أمرٌ بَدا نَقصُهُ تَوَقَّع زَوالاً إذا قيلَ تَمّ

وكَم قَدَرٍ دَبَّ في غَفلَةٍ فَلَم يَشعُرِ النّاسُ حَتّى هَجَم

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

شهد دنياى تو شرنگين است پس شهد را جز با شرنگ نمى خورى

دور و دراز است و اجلش نزديك؛ از نفْس خويش حساب نمى كشد؛ كم خير است؛ پُرگوست؛ كم ترس [از خدا] است؛ و هنگام غذاخوردن ، بسيار شاد است.

اهل دنيا در هنگام آسايش ، سپاس گزار نيستند، و هنگام بلا (سختى) شكيبا نيستند؛ زيادِ مردم ، در نظر آنان اندك است؛ خويشتن را به كارهاى ناكرده مى ستايند، و ادّعاى چيزهايى را مى كنند كه ندارند، و از چيزهايى سخن مى گويند كه آرزو دارند؛ و بدى هاى مردم را مى گويند و خوبى هاى آنان را پوشيده مى دارند».

پيامبر صلي الله عليه و آله گفت: اى پروردگار من! همه اين عيب ها ، در اهل دنياست؟!

[فرمود:] «اى احمد! در اهل دنيا ، نادانى و كم بخردى هاى بسيار است : در برابر كسى كه از او دانش مى آموزند ، فروتنى نمى كنند ، و خويشتن را عاقل مى پندارند، در حالى كه به نزد فهميدگان ، مردمانى كم خردند».

في المصدر «لا يُبصِرون» والأصحّ ما أثبتناه كما في بحار الأنوار .

حديث1823

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حُكِمَ عَلى مُكثِري أهلِ الدُّنيا بِالفاقَةِ ، واُعينَ مَن غَنِيَ عَنها بِالرّاحَةِ .

امام على عليه السلام : ثروتمندان اهل دنيا ، محكوم به نيازمندى اند، و هر كه از دنيا بى نيازى بجويد، آسايش به يارى او مى آيد.

غرر الحكم : ح 4938 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 233 ح 4471 وفيه «بالقناعة بالراحة» .

حديث1824

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: سُبحانَكَ خالِقا ومَعبودا! بِحُسنِ بَلائِكَ عِندَ خَلقِكَ خَلَقتَ دارا ، وجَعَلتَ فيها مَأدُبَةً ؛ مَشرَبا ومَطعَما ، وأزواجا وخَدَما ، وقُصورا ، وأنهارا ، وزُروعا وثِمارا ، ثُمَّ أرسَلتَ داعِيا يَدعو إلَيها ، فَلاَ الدّاعِيَ أجابوا ، ولا فيما رَغَّبتَ رَغِبوا ، ولا إلى ما شَوَّقتَ إلَيهِ اشتاقوا .

أقبَلوا عَلى جيفَةٍ قَدِ افتَضَحوا بِأَكلِها ، وَاصطَلَحوا عَلى حُبِّها ، ومَن عَشِقَ شَيئا أعشى

امام على عليه السلام _ در خطبه اى كه در آن ، نافرمانى خَلق را توضيح مى دهد _ : پاكى تو ، اى آفريدگار و معبودى كه از سرِ عنايتت به بندگانت، سرايى (آخرت) آفريدى و در آن ، خوانى از انواع نوشيدنى و خوردنى ، و همسران و چاكران ، و كاخ ها و رودها ، و محصولات و ميوه ها گسترانيدى ، و سپس دعوتگرى فرستادى تا [مردم را] به سوى آن [سراى و خوان گسترده] فرا بخواند؛ امّا نه دعوتگر را اجابت كردند و نه به آنچه تو ترغيبشان كردى ، رغبت نمودند، و نه بر آنچه تشويقشان كردى ، شوقى نشان دادند!

[آنان] به لاشه اى روى آوردند كه

با خوردن آن رسوا گشتند، و در دوستى آن ، با يكديگر سازش كردند . و هر كه عاشق چيزى شود ، آن چيز ، چشم او را كور و دلش را بيمار مى گرداند، و چنين كسى با چشمى ناسالم مى نگرد، و با گوشى ناشنوا مى شنود.

[ عاشق دنيا ، ] شهوات ، خِرَد او را از هم دريده، دنيا دلش را ميرانده، و جانش سرگشته دنيا شده است. از اين رو، بنده دنيا و بنده كسى است كه از دنيا چيزى دارد. به هر سو كه دنيا برود ، او نيز مى رود، و به هر طرف كه دنيا رو كند ، او نيز رو مى كند. نه با بازدارنده اى از سوى خدا باز مى ايستد و نه از هيچ پندآموزى از سوى او ، پند مى گيرد.

العَشَا : سوء البصر ، وقيل : هو ذهاب البصر (لسان العرب : ج 15 ص 56 «عشا») .

حديث1825

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: يَتَنافَسونَ في دُنيا دَنِيَّةٍ ، ويَتَكالَبونَ

امام على عليه السلام _ در توصيف ستمگران _ : در دنيايى پست رقابت مى كنند، و بر سر لاشه اى گنديده [همچون سگان] به جان يكديگر مى افتند؛ امّا زودا كه پيرو از

رهبر ، و رهبر از پيرو بيزارى بجويد، و با نفرت ، از يكديگر جدا شوند، و هنگام ديدار ، يكديگر را لعنت كنند.

يتكالبون : أي يتواثبون (المصباح المنير : ص 537 «كلب») .

حديث1826

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يا عَبيدَ الدُّنيا ، كَيفَ تُخالِفُ فُروعُكُم أصولَكُم ، وعُقولُكُم أهواءَكُم ، قَولُكُم شِفاءٌ يُبرِئُ الدّاءَ ، وعَمَلُكُم داءٌ لا يَقبَلُ الدَّواءَ ؛ ولَستُم كَالكَرمَةِ

امام على عليه السلام _ در سخنان كوتاه منسوب به ايشان _ : اى بندگان دنيا! چرا شاخه هايتان با ريشه هايتان ، و خِرَدهايتان با هوس هايتان ناسازگار است؟ گفتارتان ، دارويى است كه درد را شفا مى بخشد؛ ولى كردارتان ، دردى است كه درمان نمى پذيرد. شما نه چون تاكيد كه برگ هايش نيكو و ميوه اش خوش و بالا رفتن از آن ، آسان است؛ بلكه چون درختى هستيد كه كم برگ و پر خار است و ميوه اش غير قابل خوردن، و بالا رفتن از آن ، دشوار است.

شما دانش (معرفت) را زير پاهايتان نهاديد، و دنيا را بالاى سرهايتان. از اين رو، دانش در نزد شما خوار و بى مقدار است . و [ با شما ] به دنيا هم نمى توان رسيد، كه شما هر كسى را از

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: كانوا قَوما مِن أهلِ الدُّنيا ولَيسوا مِن أهلِها ، فَكانوا فيها كَمَن لَيسَ مِنها ، عَمِلوا فيها بِما يُبصِرونَ ، وبادَروا فيها ما يَحذَرونَ ، تَقَلَّبُ أبدانُهُم بَينَ ظَهرانَي أهلِ الآخِرَةِ ، ويَرَونَ أهلَ الدُّنيا يُعَظِّمونَ مَوتَ أجسادِهِم وهُم أشَدُّ إعظاما لِمَوتِ قُلوبِ أحيائِهِم .

امام على عليه السلام _ در وصف زاهدان _ : آنان ، گروهى از مردم دنيا هستند؛ ولى اهل دنيا (دنيا دوست) نيستند. در اين دنيا ، همچون كسانى هستند كه از آن نيستند . در دنيا ، بر اساس بينش و بصيرت عمل مى كنند و از آنچه مى ترسند (يعنى: مرگ) پيشى گرفتند؛ پيكرهايشان در ميان اهل آخرت مى گردد (جز با اهل آخرت نمى آميزند)؛ اهل دنيا را مى بينند كه مرگِ تن هاشان را بزرگ مى شمارند ، در حالى كه آنان

، مرگِ دل هاى زندگانشان را بزرگ تر مى شمارند.

نهج البلاغة : الخطبة 230 ، بحار الأنوار : ج 70 ص 320 ح 36 .

حديث1849

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الزّاهِدُ فِي الدُّنيا مَن وُعِظَ فَاتَّعَظَ ، ومَن عَلِمَ فَعَمِلَ ، ومَن أيقَنَ فَحَذِرَ ، فَالزّاهِدونَ فِي الدُّنيا قَومٌ وُعِظوا فَاتَّعَظوا ، وأيقَنوا فَحَذِروا وعَلِموا فَعَمِلوا ، إن

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: قالَ اللّه ُ تَعالى : . . . يا أحمَد ، أهَل تَعرِفُ ما لِلزّاهِدينَ عِندي؟

قالَ : لا يا رَبِّ!

قالَ : يُبعَثُ الخَلقُ ويُناقَشونَ الحِسابَ

امام على عليه السلام _ در ياد كرد حديث معراج پيامبر صلي الله عليه و آله _ : خداوند متعال فرمود : «... اى احمد! آيا مى دانى زاهدان ، چه مقامى در نزد من دارند؟» .

گفت: نه ، اى پروردگارم!

حديث1953

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كَيفَ يَزهَدُ فِي الدُّنيا مَن لا يَعرِفُ قَدرَ الآخِرَةِ !

امام على عليه السلام : كسى كه قدر آخرت را نمى شناسد ، چگونه در دنيا زهد بورزد؟!

غرر الحكم : ح 6987 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 384 ح 6489 .

حديث1954

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: فَلَو رَمَيتَ بِبَصَرِ قَلبِكَ نَحوَ ما يوصَفُ لَكَ مِنها ،

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: قالَ اللّه ُ تَعالى : . . . يا أحمَد ، إن أحبَبتَ أن تَكونَ أورَعَ النّاسِ فَازهَد فِي الدُّنيا وَارغَب فِي الآخِرَةِ ، فَقالَ [ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله ] : إلهي كَيفَ أزهَدُ فِي الدُّنيا؟ فَقالَ : خُذ مِنَ الدُّنيا حُفَنا مِنَ الطَّعامِ وَالشَّرابِ وَاللِّباسِ ولا تَدَّخِر لِغَدٍ ، ودُم عَلى ذِكري .

امام على عليه السلام _ يادكرد حديث معراج پيامبر صلي الله عليه و آله _ : خداى متعال فرمود : «... اى احمد! اگر دوست دارى كه پارساترينِ مردم باشى، به دنيا زاهد و به آخرت ، راغب باش».

[پيامبر خدا] گفت: معبودا! چگونه به دنيا زهد بورزم؟

فرمود: «از دنيا چند مشتى غذا و آب و پوشاك برگير و براى فردا ميندوز، و همواره به ياد من باش».

إرشاد القلوب : ص 199 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 22 ح 6 .

حديث1973

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: وَارزُقني مِنَ الدُّنيا وزَهِّدني فيها .

امام على عليه السلام _ در دعا _ : روزىِ مرا از دنيا عطا كن و مرا به آن ، بى رغبت گردان.

الكافي : ج 2 ص 590 ح 30 عن يعقوب بن شعيب عن الإمام الصادق عليه السلام .

حديث1974

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: أسأَ لُكَ بِاسمِكَ الَّذي عَلا أن تَمُنَّ عَلَيَّ بِواجِبِ شُكري نِعمَتَكَ ، رَبِّ ما أحرَصَني عَلى ما زهَّدتَني فيهِ وحَثَثتَني عَلَيهِ ، إن لَم تُعِنّي عَلى دُنيايَ بِزُهدٍ

امام على عليه السلام _ در دعايى در روز جَمَل ، پيش از وقوع جنگ _ : به حقّ آن نام بلندت ، از تو درخواست مى كنم كه بر من منّت نهى تا وظيفه شكرگزارى نعمتت را به جاى آورم.

پروردگارا! چه آزمندم من به آنچه تو مرا نسبت بدان ترغيب به زهد كردى و بر اين ، تشويقم نمودى! اگر به من كمك نكنى كه در دنيايم زهد بورزم و براى آخرتم تقوا بيندوزم ، نابود خواهم شد.

پروردگار من! دعوتگران (انگيزه هاى) دنيا، از زن و فرزند، مرا فرا خواندند و من به سرعت ، اجابتشان كردم و با ميل ، به دنيا گراييدم. و دعوتگران آخرت، از زهد و كوشش در عبادت، مرا فرا خواندند و من صداى آنها را خاموش كردم و آن سان كه به سوى خاشاك خشكيده و خسى كه بر باد مى رود و سرابى كه به زودى از ميان مى رود (دنيا) شتافتم ، به سوى آن دعوتگرها نشتافتم.

في

المصدر : «زهد» ، والتصويب من بحار الأنوار .

حديث1975

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: هَل هِيَ إلاّ كَلُعقَةِ الآكِلِ ، ومَذقَةِ

امام على عليه السلام _ در وصف دنيا _ : آيا دنيا جز مانند لقمه اى است كه خورنده مى خورد، و جرعه اى كه نوشنده مى نوشد، و خواب سبكى كه شخص خفته دارد؟

المَذْقَة : الشربة من اللبن (النهاية : ج 4 ص 311 «مذق») .

حديث1976

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّما الدُّنيا سِتَّةُ أشياءَ : مَطعومٌ ومَشروبٌ ومَلبوسٌ ومَركوبٌ ومَنكوحٌ ومَشمومٌ ؛ فَأَشرَفُ المَطعوماتِ العَسَلُ وهِيَ مَذقَةُ ذُبابَةٍ ، وأشرَفُ المَشروباتِ الماءُ يَستَوي فيهِ البَرُّ وَالفاجِرُ ، وأشرَفُ المَلبوساتِ الحَريرُ وهُوَ نَسجُ دودَةٍ ، وأشرَفُ المَركوباتِ الخَيلُ وعَلَيها يُقتَلُ الرِّجالُ ، وأشرَفُ المنَكوحاتِ النِّساءُ وهِيَ مَبالٌ في مَبالٍ ، وإنَّ المَرأَةَ لَتُزَيِّنُ أحسَنَ ما فيها ويُرادُ أقبَحُ ما فيها ، وأشرَفُ المَشموماتِ هُوَ المِسكُ وهُوَ بَعضُ دَمٍ .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: فَاحذَرِ الدُّنيا ، فَإِنَّهُ لا فَرَحَ في شَيءٍ وَصَلتَ إلَيهِ مِنها .

امام على عليه السلام : _ در نامه اش به معاويه _ از دنيا بر حذر باش؛ چرا كه رسيدن به هيچ چيز دنيا ، جاى شادى ندارد.

وقعة صفّين : ص 493 ، بحار الأنوار : ج 32 ص 537 ح 451 .

حديث1985

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُنظُر إلَى الدُّنيا نَظَرَ الزّاهِدِ المُفارِقِ ، ولا تَنظُر إلَيها نَظَرَ العاشِقِ الوامِقِ

امام على عليه السلام : به دنيا چون زاهدِ دنياگريز بنگر، و به آن ، چونان عاشق شيدا منگر.

وَمِقَهُ : أحبّه ، فهو وامق (الصحاح : ج 4 ص 1568 «ومق») .

حديث1986

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُنظُروا فِي الدُّنيا نَظَرَ الزّاهِدِ المُفارِقِ لَها ، فَإِنَّها تُزيلُ الثّاوِيَ السّاكِنَ وتَفجَعُ المُترَفَ الآمِنَ ، لا يُرجى مِنها ما تَوَلّى فَأَدبَرَ ، ولا يُدرى ما هُوَ آتٍ مِنها فَيُنتَظَرَ ، وُصِلَ البَلاءُ مِنها بِالرَّخاءِ ، وَالبَقاءُ مِنها إلى فَناءٍ ، فَسُرورُها مَشوبٌ بِالحُزنِ ، وَالبَقاءُ فيها إلَى الضَّعفِ وَالوَهنِ .

امام على عليه السلام : به دنيا چونان زاهد دنياگريز بنگر؛ چرا كه دنيا مقيم و ساكن خود را مى كوچاند، و مرفّه آسوده خاطر را دردمند مى سازد. آنچه از دنيا پشت كرد و رفت ، ديگر به بازگشتش اميدى نيست، و آنچه مى آيد ، دانسته نيست تا بتوان در انتظارش نشست. رنج دنيا ، با خوشى پيوسته است، و بقاى آن به فنا مى انجامد. شادى اش با اندوه آميخته است، و زندگى در آن ، به ناتوانى و سستى منتهى مى شود.

الكافي : ج 8 ص 17 ح 3 ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 39 نحوه وكلاهما عن محمّد بن إسماعيل الهمداني عن الإمام الكاظم عليه السلام ، تحف العقول : ص 202 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 39 ح 16 وراجع نهج البلاغة : الخطبة 103 وإرشاد القلوب : ص 34

ومطالب السؤول : ص 51 .

حديث1987

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يا عاشِقَ الدُّنيا لِغَيرِكَ وَجهُها ولَتَندِمَنَّ إذا أرَتكَ قَفاها

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

اى عاشقِ دنيا! دنيا رو به ديگرى دارد /

و هر گاه پشتش را به تو نشان دهد ، هر آينه پشيمان خواهى شد .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 38 الرقم 9 .

حديث1988

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ذِكرُ الدُّنيا أدوَأُ الأَدواءِ .

امام على عليه السلام : ذكر دنيا ، بدترينِ دردهاست.

غرر الحكم : ح 5176 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 255 ح 4721 وفيه «الداء» بدل «الأدواء» .

حديث1989

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن يَأمُلُ أن يَعيشَ غَدا فَإِنَّهُ يَأمُلُ أن يَعيشَ أبَدا ، ومَن يَأمُلُ أن يَعيشَ أبَدا يَقسو قَلبُهُ ، ويَرغَبُ في دُنياهُ ، ويَزهَدُ فِي الَّذي وَعَدَهُ رَبُّهُ

تَبارَكَ وتَعالى .

امام على عليه السلام : هر كه آرزو دارد كه فردا [ نيز در اين دنيا ] زندگى كند ، در واقع ، آرزو دارد كه تا ابد زندگى كند، و هر كه آرزوى زندگى كردن تا ابد را داشته باشد ، دلش سخت مى گردد، و به دنيا راغب مى شود، و به آنچه پروردگارش

_ تبارك و تعالى _ به او وعده داده است ، بى رغبت مى گردد.

الجعفريّات : ص 240 عن الإمام الكاظم عن آبائه عليهم السلام ، كنز الفوائد : ج 1 ص 62 عن رسول اللّه صلي الله عليه و آله وفيه صدره ، بحار الأنوار : ج 73 ص 167 ح 31 .

حديث1990

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أخرِجوا مِنَ الدُّنيا قُلوبَكُم مِن قَبلِ أن تَخرُجَ مِنها أبدانُكُم ، فَفيهَا

اختُبِرتُم ولِغَيرِها خُلِقتُم .

امام على عليه السلام : پيش از آن كه بدن هايتان از دنيا بروند ، دل هايتان را از آن بيرون

ببريد؛ زيرا دنيا آزمايشگاه شماست و براى غير آن ، آفريده شده ايد.

نهج البلاغة : الخطبة 203 ، عيون أخبار الرضا : ج 1 ص 298 ح 56 ، الأمالي للصدوق : ص 172 ح 174 كلاهما عن أحمد بن الحسن الحسيني عن الإمام العسكري عن آبائه عليهم السلام ، مشكاة الأنوار

: ص 468 ح 1567 ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 218 ، روضة الواعظين : ص 485 كلّها نحوه ؛ تذكرة الخواصّ : ص 132 عن ابن عجلان عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه عنه عليهم السلام .

حديث1991

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كُن فِي الدُّنيا بِبَدَنِكَ ، وفِي الآخِرَةِ بِقَلبِكَ .

امام على عليه السلام : با بدنت ، در دنيا باش و با دلت ، در آخرت.

حلية الأولياء : ج 2 ص 37 ؛ كشف الغمّة : ج 2 ص 193 كلاهما عن أبان بن الطفيل ، غرر الحكم : ح 7164 وفيه «بقلبك وعملك» .

حديث1992

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّما يَنظُرُ المُؤمِنُ إلَى الدُّنيا بِعَينِ الاِعتِبارِ ، ويَقتاتُ مِنها بِبَطنِ الاِضطِرارِ ، ويَسمَعُ فيها بِاُذُنِ المَقتِ وَالإِبغاضِ .

امام على عليه السلام : مؤمن به دنيا با ديده عبرت مى نگرد، و از آن به اندازه ضرورت مى خورد، و با گوش نفرت و دشمنى ، به آن گوش مى دهد.

نهج البلاغة : الحكمة 367 ، غرر الحكم : ح 2126 ، تحف العقول : ص 222 وفيه «النفث» بدل «المقت والإبغاض» ، بحار الأنوار : ج 73 ص 131 ح 135 .

حديث1993

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِجعَلِ الدُّنيا شَوكا وَانظُر أينَ تَضَعُ قَدَمَكَ مِنها ، فَإِنَّ مَن رَكَنَ إلَيها خَذَلَتهُ ، ومَن أنِسَ بِها أوحَشَتهُ ، ومَن رَغِبَ فيها أوهَنَتهُ ، ومَنِ انقَطَعَ إلَيها قَتَلَتهُ ، ومَن طَلَبَها أرهَقَتهُ ، ومَن فَرِحَ بِها أترَحَتهُ

امام على عليه السلام : دنيا را بوته خارى بدان و بنگر كه پاى خود را در كجاى آن مى نهى؛ زيرا هر كه به دنيا تكيه كند ، دنيا او را وا مى نهد، و هر كه به آن انس گيرد ، دنيا تنهايش مى گذارد، و هر كه آن را بخواهد ، دنيا او را خوار مى گرداند، و هر كه خود را وقف آن كند ، دنيا او را مى كُشد، و هر كه آن را بجويد ، دنيا او را به سختى مى اندازد، و هر كه به آن شاد گردد ، دنيا او را اندوهناك مى كند، و هر كه به آن طمع كند ، دنيا او را به خاك مى

افكند، و هر كه آن را پيش افكند ، دنيا او را پس مى افكند، و هر كه به آن احترام بگذارد ، دنيا به او اهانت روا مى دارد، و هر كه آن را ترجيح دهد ، دنيا او را از آخرتْ دور مى گرداند، و هر كه از آخرت دور شود ، به آتش نزديك مى گردد.

التَّرَح : ضدّ الفرح . وهو الهلاك والانقطاع أيضا (النهاية : ج 1 ص 186 «ترح») .

حديث1994

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: إنَّ الدُّنيا دارٌ رَضِيَ اللّه ُ لاِءَهلِهَا الفَناءَ ، وقَدَّرَ عَلَيهِم بِهَا الجَلاءَ ، فَكُلُّ ما فيها نافِدٌ ، وكُلُّ مَن يَسلُكُها بائِدٌ ، وهِيَ مَعَ ذلِكَ حُلوَةٌ غَضِرَةٌ

امام على عليه السلام _ در خطبه روز فطر _ : دنيا سرايى است كه خداوند براى اهل آن ، فنا خواسته، و كوچيدن از آن را برايشان مقدّر ساخته است. بنا بر اين، هر آنچه در دنياست ، تمام شدنى است، و هر كه در آن گام نهد ، از بين رفتنى . با وجود اين، دنيا شيرين و لذيذ است، و خوشايند و دل نشين. خود را براى طالبش آرايش كرده است، و به دلِ خواهانش مى چسبد. شخص آزمند ، آن را خوش مى يابد، و انسان بيمناكِ ترسان ، از آن بيزار است.

پس _ خدايتان رحمت كناد _ از دنيا با بهترين توشه اى كه در اختيار شماست ، كوچ كنيد، و جز به قدر كفاف ، از آن مجوييد، و در دنيا چونان مسافرانى باشيد كه در منزلى فرود آمدند و از كمترين

سايه آن استفاده كردند و سپس در پى كار خويش رفتند. در دنيا به ناز و نعمتى كه مرفّهان از آن

برخوردارند ، چشم مدوزيد، و در آن به خويشتن محروميت دهيد؛ چرا كه اين كار ، حساب [روز قيامت [را سبك تر مى كند و به نجات ، نزديك تر است.

عَيشٌ غَضِرٌ : ناعِمٌ رافِهٌ (تاج العروس : ج7 ص312 «غضر») . وفي بعض نسخ المصدر : «خَضِرَة» بدل «غضرة» .

حديث1995

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِعلَموا _ عِبادَ اللّه ِ _ أنَّ المُؤمِنَ لا يُصبِحُ ولا يُمسي إلاّ ونَفسُهُ ظَنونٌ

امام على عليه السلام : بدانيد _ اى بندگان خدا _ كه مؤمن ، شب را به روز و روز را به شب نمى رساند ، مگر آن كه نفْسش در نزد او متّهم است؛ پيوسته آن را سرزنش مى كند و از آن ، [كار و عبادتِ] بيشتر مى طلبد. پس، همچون كسانى باشيد كه پيش از شما رفتند و كسانى كه پيش روى شما در گذشتند . آنان ، همانند كوچ كنندگان ، خيمه خويش را از دنيا برچيدند و آن را منزل به منزل ، پيچيده داشتند .

ظَنونٌ عنده : أي متّهمة لديه بالخيانة والتقصير في طاعة اللّه تعالى (مجمع البحرين : ج 2 ص 1144 «ظنن») .

حديث1996

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: كونوا عَنِ الدُّنيا نُزّاها وإلَى الآخِرَةِ وُلاّها

امام على عليه السلام _ در سفارش به زهد ورزى و پرهيزگارى _ : از دنيا وارسته و به آخرت ، دل باخته باشيد، و آن را كه پرهيزگارى ، بلندمرتبه اش ساخته است ، پست مشماريد، و آن را كه دنيا رفعت بخشيده ، بلندمرتبه مپنداريد .

به آذرخش دنيا اميد مبنديد، و به گوينده اش گوش مسپاريد، و به دعوتش پاسخ مدهيد، و از تابشش روشنايى مجوييد، و به كالاهاى نفيس آن ، فريفته نشويد؛ چرا كه آذرخش دنيا ، بى باران و گفتارش دروغ است، و دارايى هايش تاراج و كالاهاى نفيس آن [از كف شما [ربوده مى شود.

آگاه باشيد كه دنيا [چونان مَركب ،] آزار دهنده است، و [چون اسبِ [خودسر و سركش است ، و دروغگو و خيانت پيشه است، و حق ناشناس و ناسپاس است، و ناسازگار و روى گردان است، و پيوسته كژراهه مى رود و طريق انحراف مى پويد.

خاصيّت آن ، جا به جا شدن است، و گام هايش لرزان، و عزّتش ذلّت، و جدّى اش شوخى، و بلندى اش پستى. سراى هجوم و ربودن و غارت و ويرانى است . اهل آن ، همواره آماده رفتن و پيوستن [به رفتگان] و جدا شدن [از مال و اولاد]اند . راه هايش همه سرگردانى اند ، گريزگاه هايش مايه درماندگى اند، و خواسته هايش ناكام كننده (دست نيافتنى). دژهايش اهل خود را تسليم [ دشمن [مى كنند، و خانه هايش آنان را از خود بيرون مى افكنند، و چاره گرى هايش ناتوانشان مى گردانند. پس، برخى از آنان ، رهيده اى زخم آلودند، عدّه اى گوشتى پاره پاره، عدّه اى پيكرى بى سر، و عدّه اى خونى ريخته شده. يكى دست به دندان مى گزد، ديگرى كف بر كف مى زند، يكى زانوى غم در بغل مى گيرد، و ديگرى انديشه خويش را سرزنش مى كند ، و آن ديگرى ، از تصميم خويش بر مى گردد . چاره انديشى ، بى حاصل گشته، و مرگ غافلگيرانه روى آورده است و ديگر ، فرصت گريختن نيست.

هيهات، هيهات! گذشته ها گذشتند ، و رفته ها رفتند ، و دنيا از پسِ كار خويش رفت «و آسمان و زمين برايشان نَگريست و مهلت داده نشدند» .

الوَلَه : ذهاب العقل ، والتحيّر من شدّة الوجد (النهاية : ج 5 ص 227 «وله») .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُوصيكُم عِبادَ اللّه ِ بِتَقوَى اللّه ِ وطاعَتِهِ ؛ فَإِنَّها النَّجاةُ غَدا وَالمَنجاةُ أبَدا ، رَهَّبَ فَأَبلَغَ ، ورَغَّبَ فَأَسبَغَ ، ووَصَفَ لَكُمُ الدُّنيا وَانقِطاعَها وزَوالَها وَانتِقالَها ، فَأَعرِضوا عَمّا يُعجِبُكُم فيها لِقِلَّةِ ما يَصحَبُكُم مِنها ، وأقرَبُ دارٍ مِن سَخَطِ اللّه ِ وأبعَدُها مِن رِضوانِ اللّه ِ .

فَغُضّوا (ارفِضوا) عَنكُم _ عِبادَ اللّه ِ _ غُمومَها وأشغالَها ، لِما قَد أيقَنتُم بِهِ مِن فِراقِها وتَصَرُّفِ حالاتِها ، فَاحذَروها حَذَرَ الشَّفيقِ النّاصِحِ ، وَالمُجِدِّ الكادِحِ .

امام على عليه السلام : اى بندگان خدا! شما را به پروا كردن از خدا و فرمان بردارى از او سفارش مى كنم؛ چرا كه [ مايه ] نجات در فردا[ى قيامت] و رهايى ابدى [از عذاب الهى]اند . خداوند در تهديد و ترغيب شما ذرّه اى فروگذار نكرده، و دنيا و ناپايدارى و زوال و انتقال آن [به ديگرى] را به شما شناسانده است. پس، از آنچه در دنيا خوشايند شماست ، روى گردانيد؛ چرا كه [ فقط ] اندكى از آن را با خود مى بريد.

دنيا نزديك ترين جا به خشم خدا و دورترين جا از خشنودى اوست. پس ، اى بندگان خدا! غم ها و گرفتارى هاى دنيا را از خود دور كنيد _ چرا كه به جدايى دنيا و دگرگونى حالات آن ، يقين

داريد _ و از آن حذر كنيد ، همچون حذر كردن دلسوز خيرخواه، و كوشاى رنجبر.

نهج البلاغة : الخطبة 161 .

حديث2004

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا لا تَفي لِصاحِبٍ ولا تَصفو لِشارِبٍ ، نَعيمُها يَنتَقِلُ وأحوالُها تَتَبَدَّلُ ، ولَذّاتُها تَفنى وتَبِعاتُها تَبقى ، فَأَعرِض عَنها قَبلَ أن تُعرِضَ عَنكَ ،

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا خَيرُها زَهيدٌ ، وشَرُّها عَتيدٌ

امام على عليه السلام : دنيا خوبش ناچيز است و بدش حاضر و آماده . لذّتش اندك است و افسوسش طولانى. خوشى اش با رنج آميخته است، خوش بختى اش با

بدبختى قرين است ، سودش به زيانْ پيوسته است، و شيرينى اش با تلخى ممزوج است.

العَتِيدُ : الحاضر المُهيّأ (القاموس المحيط : ج 1 ص 312 «عتد») .

حديث2014

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّهُ لَم يُصِبِ امرُؤٌ مِنكُم في هذِهِ الدُّنيا حَبرَةً

امام على عليه السلام : هيچ فردى از شما در اين دنيا به شادى اى نرسيد ، مگر اين كه دنيا براى او اشكى به بار آورد، و شبى را در پناه ايمنى به صبح نمى رساند ، مگر اين كه از فرود آمدن بلايى يا از دست رفتن نعمتى يا از بين رفتن سلامتى بيمناك است.

الحَبرة : النعمة وسعة العيش ، وكذلك الحبور(النهاية : ج 1 ص 327 «حبر») .

حديث2015

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: لَم يَكُنِ امرُؤٌ مِنها في حَبرَةٍ إلاّ أعقَبَتهُ بَعدَها عَبرَةٌ ، ولَم يَلقَ في سَرّائِها بَطنا إلاّ مَنَحَتهُ مِن ضَرّائِها ظَهرا ، ولَم تَطُلَّهُ فيها ديمَةُ رَخاءٍ إلاّ هَتَنَت

امام على عليه السلام _ در نكوهش دنيا _ : هيچ انسانى در دنيا به شادى اى نرسيد ، مگر اين كه در پى آن ، دنيا به او اشك [ و اندوه ] داد، و از خوشى هاى دنيا به نوايى نرسيد ، مگر اين كه دنيا از سختى هايش به او چشانيد، و در آن ، بارانى از آسايشْ او را تر نكرد ، مگر اين كه ابر رنج بر او فرو باريد.

اين ، رسم دنياست كه هر گاه صبحگاهان ياور انسان شود ، شامگاهان به دشمنْ بدل مى گردد، و اگر بخشى از آن گوارا و شيرين باشد ، بخش ديگرش تلخ و ناگوار است . هيچ كس از خوشى هاى آن به مرادى نمى رسد ، مگر آن كه دنيا با مصيبت

هاى خود ، او را به ستوه مى آورد، و [ هيچ كس ] روز را با آسودگى خيال ، به شب نمى رساند ، مگر آن كه شب را بر بال هاى ترس به روز مى رساند.

هَتَنَتِ السماءُ : صَبَّتْ . ومَطَرٌ هَتُون : هَطُول (لسان العرب : ج 13 ص 430 «هتن») .

حديث2016

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كَأَنَّ ما هُوَ كائِنٌ مِنَ الدُّنيا عَن قَليلٍ لَم يَكُن ، وما هُوَ كائِنٌ مِنَ الآخِرَةِ لَم يَزَل . إي وَاللّه ِ ، عَن قَليلٍ تُشقِي المُترَفَ ، وتُحَرِّكُ السّاكِنَ ، وتُزيلُ الثّاوِيَ .

صَفوُها مَشوبٌ بِالكُدرَةِ ، وسُرورُها مَنسوجٌ بِالحُزنِ ، وآخِرُ حَياتِها مُقتَرِنٌ بِالضَّعفِ ، فَلا يُعجِبكُم ما يَغُرَّنَّكُم مِنها ، فَعَن كَثَبٍ تُنقَلونَ عَنها ، وكُلُّ ما هُوَ آتٍ قَريبٌ و «هُنَالِكَ تَبْلُواْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا أَسْلَفَتْ وَ رُدُّواْ إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ و ضَلَّ عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَفْتَرُونَ»

امام على عليه السلام : آنچه از دنيا وجود دارد ، [ چنان مى شود كه ] پس از اندكى گويا نبوده، و آنچه از آخرت وجود دارد ، [ گويا ] از آغاز بوده است. آرى ، به خدا! زودا كه دنيا ، برخوردارِ مرفّه را به روز سياه نشاند، و آرام گرفته را حركت

دهد، و اقامت گزيده را بكوچاند. زلالى دنيا ، آميخته به تيرگى ، شادى اش بافته با اندوه، و پايان زندگى اش همراه با ناتوانى است. پس مبادا فريبندگى هاى دنيا شما را خوش آيد؛ چرا كه به زودى از آن مى رَويد، و هر آنچه آمدنى است ،

نزديك است و «آن جاست كه هر كس آنچه را از پيش فرستاده است ، مى آزمايد و [ همگان ] به سوى خدا، مولاى حقيقى خود، باز گردانيده مى شوند و آنچه به دروغ بر مى ساخته اند ، از دستشان به در مى رود» .

يونس : 30 .

حديث2017

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: أيُّهَا النّاسُ ، إنَّما أنتُم في هذِهِ الدُّنيا غَرَضٌ تَنتَضِلُ

امام على عليه السلام _ در يكى از خطبه هايش _ : اى مردم! شما در اين دنيا آماج تيرهاى مرگ هستيد: با هر جرعه اى ، در گلو جَستنى هست، و با هر لقمه اى ، گلوگير شدنى. از دنيا به هيچ نعمتى نمى رسيد ، مگر با از دست دادن نعمتى ديگر، و هيچ يك از شما روزى به عمرش افزوده نمى گردد ، مگر با كم شدن روزى از اجلش، و هيچ خوراكى نو به او افزوده نمى شود ، مگر با از بين رفتن چيزى از روزىِ قبل او، و هيچ رد و نشانى برايش زنده نمى شود ، مگر با از بين رفتن رد و نشانى ديگر، و هيچ چيز تازه اى برايش به وجود نمى آيد ، مگر پس از كهنه شدن چيز تازه اى از او، و هيچ خوشه اى براى او نمى رويد ، مگر آن كه خوشه اى ديگر قابل درويدن شود. ريشه هايى كه ما شاخه هاى آنها هستيم ، رفتند، و با رفتن ريشه ، آيا شاخه اى باقى مى ماند؟!

الغَرَض : الهَدَف الذي يُرمى إليه . وتناضل القوم : ترامَوا

للسَّبْق (المصباح المنير : ص 445 «غرض» و ص 610 «نضل») .

حديث2018

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِن نَكَدِ

امام على عليه السلام : از شومى دنيا ، اين است كه لذّت گرد هم آمدن را با پراكندن ، و شادى را با غصّه مكدّر مى كند.

النَكَدُ : الشُؤمُ واللُّؤم (لسان العرب : ج 3 ص 427 «نكد») .

حديث2019

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الدُّنيا لا تَصفو لِشارِبٍ ، ولا تَفي لِصاحِبٍ .

امام على عليه السلام : دنيا براى هيچ نوشنده اى زلال نمى شود و به هيچ يارى وفا نمى كند .

غرر الحكم : ح 1721 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 23 ح 173 وص 144 ح 3218 .

حديث2020

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: اُوصيكُم عِبادَ اللّه ِ بِتَقوَى اللّه ِ وكَثرَةِ ذِكرِ المَوتِ ، وَالزُّهدِ فِي الدُّنيَا الَّتي لَم يَتَمَتَّع بِها مَن كانَ فيها قَبلَكُم ، ولَن تبَقى لاِءحَدٍ مِن بَعدِكُم ، وسَبيلُكُم فيها سَبيلُ الماضينَ . ألا تَرَونَ أنَّها قَد تَصَرَّمَت وآذَنَت بِانقِضاءِ ، وتَنَكَّرَ مَعروفُها وأدبَرَت حَذّاءَ

امام على عليه السلام _ در خطبه نماز عيد قربان و عيد فطر _ : اى بندگان خدا! شما را سفارش مى كنم به پروا كردن از خدا، و ياد كردن بسيار از مرگ، و دل بركندن از دنيا؛ دنيايى كه پيشينيان شما از آن بهره اى (لذّتى) نبردند، و بعد از شما نيز براى هيچ كس باقى نمى ماند، و راه شما در دنيا ، همان راهى است كه گذشتگان پيمودند. آيا نمى بينيد كه دنيا سپرى گشته ، و اِعلام به سر آمدن كرده ، و خوبى هايش دگرگون گشته، و شتابان ، پشت كرده است و مى رود؟

دنيا از نيست شدن ، خبر مى دهد و [چون ساربان كه براى راندن شتران حُدى مى خواند ،] براى ساكنان خود ، آواز مرگ سر مى دهد. شيرينى هاى آن تلخ شده و زلالى هايش تيره گشته است، و از

دنيا جز ته مانده اى به اندازه ته مانده آب در ته مَشكى ، و جرعه اى مانند جرعه باقى مانده و در ته ظرفى كه تشنه كامى آن را مى مكد ، امّا عطش او را فرو نمى نشاند، باقى نمانده است.

پس، اى بندگان خدا! عزم رفتن از اين سرايى كنيد كه «رفتن» براى اهل آن ، رقم خورده و زندگى در آن براى مردمانش قدغن شده، و جان هايشان مقهور مرگ گشته است، چندان كه هيچ زنده اى طمع ماندگارى ندارد، و هيچ جانى نيست ، مگر اين كه به مرگْ اذعان دارد [و طعم آن را مى چشد]. پس مبادا آرزو بر شما چيره آيد، و مدّت عمر برايتان طولانى نمايد، و در دنيا فريفته آرزوها شويد!

حَذّاء : أي خفيفة سريعة (النهاية : ج 1 ص 356 «حذذ») .

حديث2021

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِمّا يَدُلُّكَ عَلى دَناءَةِ الدُّنيا أنَّ اللّه َ _ جَلَّ ثَناؤُهُ _ زَواها عَن أولِيائِهِ وأحِبّائِهِ نَظَرا وَاختِيارا ، وبَسَطَها لاِءَعدائِهِ فِتنَةً وَاختِبارا ، فَأَكرَمَ عَنها مُحَمَّدا نَبِيَّهُ صلي الله عليه و آله حينَ عَصَبَ عَلى بَطنِهِ مِنَ الجوعِ ، وحَماها موسى نَجِيَّهُ المُكَلَّمَ ، وكانَت تُرى خُضرَةُ البَقلِ مِن صِفاقِ

امام على عليه السلام : از نشانه هايى كه تو را به پستى دنيا رهنمون مى شود ، اين است كه خداوند آن را، از روى التفات و نيكخواهى، از اوليا و دوستانش گرفت، و آن را براى دشمنانش، به قصد امتحان و آزمايش، گسترانيد.

[ مثلاً ] پيامبرش محمّد صلي الله عليه و آله را از دنيا وارسته

داشت ، به طورى كه از شدّت گرسنگى ، شكم خود را مى بست .

نيز آن را از هم راز و هم سخن خود ، موسى ، باز داشت ، به طورى كه از شدّت لاغرى، سبزى علف ها از زير پوست شكمش ديده مى شد و با اين حال ، آن روز كه به سايه اى پناه برد ، از خداوند جز غذايى براى خوردن، چيزى نخواست؛ چرا كه گرسنگى ، او را بى تاب كرده بود. درباره او روايت رسيده است كه به وى وحى مى شد: «هر گاه ديدى «توانگرى» روى كرده است ، بگو: [ اثر ] گناهى است كه در كيفرش شتاب شده است، و هر گاه ديدى

كه «فقر» روى كرده است ، بگو: خوش آمدى ، اى نشانه نيكان!» .

و نيز از صاحب روح و كلمه [ى الهى] ، عيسى بن مريم عليهماالسلام ، [دنيا را باز داشت]، آن گاه كه گفت: «نانخورش من ، گرسنگى است، و جامه زيرينم ، ترس [از خدا] ، و جبّه ام پشمينه ، و ستورم دو پايم، و چراغ شبم ، ماه، و وسيله گرم كردنم در زمستان ، آفتاب، و ميوه ام ، آنچه زمين براى حيوانات مى روياند. شب را به صبح مى رسانم ، در حالى كه هيچ چيز ندارم، و با اين همه ، هيچ كسى توانگرتر و بى نيازتر از من نيست».

و يا سليمان بن داوود عليهماالسلام ، با آن سلطنتى كه به او داده شد، نان جو مى خورد و به كسانش نان گندم مى خوراند، و چون

شب مى شد ، پلاس مى پوشيد و دستش را به گردنش مى بست و تا صبح مى گريست و پيوسته مى گفت: «پروردگارا! من به خويشتن ستم بسيار كرده ام و اگر مرا نيامرزى و به من رحم نكنى ، از زيانكاران خواهم بود . معبودى جز تو نيست . منزّهى تو، و من از ستمكارانم».

آرى! اينان ، پيامبران خدا و برگزيدگان و اولياى او بودند كه از دنيا وارسته گشتند و از آن به آنچه خداوند آنان را به زهد ترغيب كرد ، قناعت ورزيدند، و آنچه را او دشمن مى داشت ، دشمن داشتند، و آنچه را او خُرد مى شمرد ، خُرد شمردند.

سپس مردان نيك ، از آنان پيروى كردند و راه هايشان را پيمودند، و دقيق انديشيدند، و از عوامل عبرت آموز ، بهره بردند، و در اين عمر كوتاه ، از كالاى فريبنده دنيا _ كه از كف مى رود ، امّا بايد برايش حساب پس داد _ صبورانه چشم پوشيدند.

با خِرَدهاى خويش به پايان دنيا نگريستند نه به آغاز آن، و به باطن دنيا نگريستند نه به ظاهر آن، و در تلخى فرجام آن انديشيدند و در نتيجه، شيرينىِ اكنون آن ، تكانشان نداد . صبر را به جان خريدند، و دنيا را چون مردار دانستند كه خوردن از آن ، جز در حال اضطرار، حرام است ، و از آن به اندازه اى كه رفع گرسنگى كنند و زنده بمانند ، خوردند، و دنيا را به منزله لاشه اى گرفتند كه بوى تعفّنش همه جا را گرفته است ، به طورى

كه هر كس از كنارش مى گذرد ، بينى اش را مى گيرد. از اين لاشه گنديده ، به كمترين قوّت ، بسنده مى كنند و هرگز سير نمى خورند، و از كسى كه از آن سير مى خورد و بدان چونان نصيبى رضايت مى دهد ، تعجّب مى كنند.

الصِّفاقُ : الجلد الذي عليه الشَّعَر (الصحاح : ج 4 ص 1508 «صفق») .

حديث2022

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: ولَقَد كانَ في رَسولِ اللّه صلي الله عليه و آله كافٍ لَكَ فِي الاُسوَةِ ، ودَليلٌ لَكَ عَلى ذَمِّ الدُّنيا وعَيبِها ، وكَثرَةِ مَخازيها ومَساويها ، إذ قُبِضَت عَنهُ أطرافُها ، ووُطِّئَت لِغَيرِهِ أكنافُها

امام على عليه السلام _ در يكى از خطبه هايش _ : [زندگى] پيامبر خدا، خود ، براى تو الگويى بسنده است، و دليلى براى تو بر نكوهيدگى و عيبناكى دنيا، و انبوهىِ ننگ ها و بدى هاى آن؛ چرا كه دنيا از ايشان گرفته شد و براى ديگران فراهم گشت، از شير [ مادر ] دنيا باز گرفته شد و از زرق و برق آن ، دور نگه داشته شد.

و اگر بخواهى، به عنوان دومين الگو ، از موسى كليم اللّه _ كه درود و سلام خدا بر او باد _ ياد مى كنم كه گفت : «پروردگارا! من به خيرى كه برايم فرو مى فرستى ، نيازمندم» . به خدا سوگند ، او از خداوند ، جز نانى براى خوردن چيزى نخواست؛ چرا كه [ پيوسته ] از رستنى هاى زمين مى خورد ، به طورى كه از شدّت لاغرى و آب شدن

گوشت بدنش، سبزى علف ها از زير پوست شكمش نمايان بود.

و اگر بخواهى ، به عنوان سومين الگو ، از داوود _ كه درود و سلام خدا بر او باد _ آن صاحب مزامير و قارى اهل بهشت ، ياد مى كنم كه با دست خود ، از ليف خرما زنبيل مى بافت و به يارانش مى گفت: «كدام يك از شما اين را برايم مى فروشد؟» و از پول آنها نان جو مى خريد و مى خورد.

و اگر بخواهى ، از عيسى بن مريم عليه السلام برايت مى گويم كه سنگ را بالش خود مى كرد و جامه درشت مى پوشيد، و خوراك خشك مى خورد، و خورش وى گرسنگى بود، و چراغش در شب ، ماه، و پناهگاهش در زمستان ، شرق و غرب عالم، و ميوه و سبزيجاتش ، علف هايى كه زمين براى چارپايان مى روياند . نه همسرى داشت كه مايه گرفتارى او شود، نه فرزندى كه غمش را بخورد، نه ثروتى كه او را مشغول خود سازد ، و نه طمعى كه موجب خوارى او گردد . مَركبش دو پاى او بود و خدمتكارش ، دو دست او.

پس، به پيامبرت _ كه از همه پاك تر و وارسته تر است _ تأسّى بجوى كه در او الگويى است براى هر كه در پى الگوست، و مايه شكيبايى براى هر كه خواهان

شكيبايى [ در برابر از دست دادن دنيا ] است. محبوب ترينِ بندگان در نزد خداوند ، كسى است كه به پيامبرش تأسّى بجويد و از او پيروى كند. او از

دنيا چندان نخورْد كه دهان را پر كند ، و بدان چندان ننگريست كه [ حتّى [گوشه چشمى بدان افكند. پهلوهايش از همه لاغرتر و شكمش از همه تهى تر بود. دنيا به او پيشنهاد شد؛ امّا از پذيرفتنش سر باز زد و دانست كه خداى سبحان چيزى (علاقه مندى به دنيا) را دشمن مى دارد ، او هم آن را دشمن گرفت، و چيزى را خوار مى دارد ، او هم آن را خوار داشت، و چيزى را خُرد مى شمارد ، او هم آن را خُرد شمرد.

اگر در ما هيچ [عيبى] نبود ، جز همين كه آنچه را خدا و پيامبر او دشمن داشته اند ، دوست داشته باشيم و آنچه را خدا و پيامبرش خُرد شمرده اند ، بزرگ شماريم ، همين خود براى مخالفت ما با خدا و سرپيچى از فرمانش كافى بود.

او روى زمين [بدون فرش] غذا مى خورد، و چون بردگان مى نشست و با دست خود كفشش را مى دوخت، و با دست خود جامه اش را وصله مى زد، و بر الاغ برهنه سوار مى شد و يك نفر را هم در ترك خود مى نشاند. و [ آن گاه كه [پرده اى نگارين بر درِ اتاقش آويخته ديد ، به همسرش فرمود : «فلانى! اين را از برابر چشم من دور كن؛ زيرا هر گاه چشمم به آن مى افتد ، به ياد دنيا و زيورهاى آن مى افتم».

آرى! او از صميم دل از دنيا روى برتافت، و ياد آن را در جان خويش ميراند، و دوست داشت كه زيب

و زيور دنيا از برابر چشمش دور باشد تا از آن ، جامه اى زيبا تهيّه نكند، و دنيا را جاى ماندن نداند، و به اقامت در آن ، اميدوار نشود. پس، دنيا را از جان خويش به در كرد، و آن را از دلْ دور ساخت، و از چشمش پنهان داشت. آرى! اين چنين است كسى كه چيزى را دشمن مى دارد : از نگاه كردن به آن و از اين كه نام آن در حضور او برده شود ، نفرت دارد.

راه و رسم پيامبر خدا ، تو را به بدى ها و عيب هاى دنيا رهنمون مى شود؛ چون او و نزديكانش در دنيا هميشه گرسنه بودند، و با وجود آن منزلت بزرگى كه [ نزد خداوند ] داشت ، زيورهاى دنيا از او دور داشته شدند. پس، هر بيننده اى بايد با خِرَد خويش بنگرد و ببيند كه: آيا خداوند با اين كار ، محمّد را تكريم كرده است ، يا خوارش داشته است؟ اگر بگويد: خوارش داشته، به خداى بزرگ ، سوگند كه دروغ

و بهتانى بزرگ بسته است، و اگر بگويد: او را تكريم كرده است، پس بداند كه خداوند ، ديگران را خوار داشته است؛ چرا كه دنيايى را كه از نزديك ترينِ كسان خود گرفته، براى آنان گسترده است.

پس، آن كه در پى الگوست ، از پيامبر خويش الگو بگيرد و پيروى او نمايد و هر جا كه او در آمده است ، در آيد ، و گرنه از تباه شدن ، ايمن نخواهد بود؛ چرا كه خداوند ، محمّد صلي الله عليه

و آله را نشانه قيامت ، و نويد دهنده بهشت ، و بيم دهنده از كيفر قرار داد . او با شكم گرسنه از دنيا رفت، و با سلامت به آخرت در آمد. سنگى بر سنگ ننهاد ، تا آن كه از دنيا رفت، و دعوتگر پروردگارش را اجابت كرد. پس، خداوند چه منّت بزرگى بر ما نهاده كه نعمت وجود او را به ما ارزانى داشت . پيشروى است كه ما پيروى اش مى كنيم، و پيشوايى است كه گام در جاى گام او مى نهيم.

به خدا سوگند ، من اين جامه پشمين خويش را چندان پينه كرده ام كه از پينه دوزش خجالت مى كشم. يكى به من گفت: نمى خواهى اين را به دور بيندازى؟ گفتم: از من دور شو كه در بامدادان ، مردم ، شبروان را مى ستايند.

الكَنَفُ : الجانب (الصحاح : ج 4 ص 1424 «كنف») .

حديث2023

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: قَد حَقَّرَ الدُّنيا وصَغَّرَها ، وأهوَنَ بها وهَوَّنَها ، وعَلِمَ أنَّ اللّه َ زَواها عَنهُ اختِيارا ، وبَسَطَها لِغَيرِهِ احتِقارا ، فَأَعرَضَ عَنِ الدُّنيا بِقَلبِهِ ، وأماتَ ذِكرَها عَن نَفسِهِ ، وأحَبَّ أن تَغيبَ زينَتُها عَن عَينِهِ ؛ لِكَيلا يَتَّخِذَ مِنها رِياشا ، أو يَرجُوَ فيها مُقاما . بَلَّغَ عَن رَبِّهِ مُعذِرا ، ونَصَحَ لاُِمَّتِهِ مُنذِرا ، ودَعا إلَى الجَنَّةِ مُبَشِّرا ، وخَوَّفَ مِنَ النّارِ مُحذِّرا .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كُلُّ شَيءٍ مِنَ الدُّنيا سَماعُهُ أعظَمُ مِن عِيانِهِ ، وكُلُّ شَيءٍ مِنَ الآخِرَةِ

عِيانُهُ أعظَمُ مِن سَماعِهِ ، فَليَكفِكُم مِنَ العِيانِ السَّماعُ ومِنَ الغَيبِ الخَبَرُ.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لِلجاثَليقِ

امام على عليه السلام : _ در پاسخ جاثليق كه پرسيد : آيا بهشت در همين دنياست ، يا در آخرت است؟ و آخرت در كجاى دنياست؟ _ : دنيا در [دل [آخرت است و آخرت ، محيط بر دنياست ؛ زيرا كه انتقال از زندگى به مرگ ، آشكار است

و در واقع ، اين آخرت است كه سراى زندگانى است . اى كاش مردم مى دانستند كه دنيا گذرگاه است و آخرت ، زندگى و اقامتگاه! حكايت آن ، حكايت شخص خفته است : جسم مى خوابد ؛ امّا روح نمى خوابد . [همين طور [بدن مى ميرد ؛ امّا روح نمى ميرد . خداوند مى فرمايد : «و سراى آخرت ، سراى زندگانى است . اى كاش مى دانستند!» .

دنيا نمادِ (مثالِ) آخرت است و آخرت ، نماد دنياست . نه دنيا ، [خودِ [آخرت است و نه آخرت ، دنياست . هر گاه روح از بدن جدا شود ، هر يك از آن دو ، به آن جايى كه از آن شروع شده و آفريده شده است ، باز مى گردد .

بهشت و دوزخ نيز ، هم در دنيا موجودند و هم در آخرت ؛ زيرا كه بنده ، هر گاه بميرد ، به خانه

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث2073

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ عَلامَةَ الرّاغِبِ في ثَوابِ الآخِرَةِ ، زُهدُهُ في عاجِلِ زَهرَةِ الدُّنيا، أما إنَّ زُهدَ الزّاهِدِ في هذِهِ الدُّنيا لا يَنقُصُهُ مِمّا قَسَمَ اللّه ُ لَهُ فيها وإن زَهِدَ، وإنَّ حِرصَ الحَريصِ عَلى عاجِلِ زَهرَةِ الحَياةِ الدُّنيا لا يَزيدُهُ فيها وإن حَرَصَ، فَالمَغبونُ مَن حُرِمَ حَظَّهُ مِنَ الآخِرَةِ .

امام على عليه السلام : نشانه كسى كه خواهان پاداش آخرت است ، زُهدورزىِ او به زرق و برق اين دنياى گذراست . بدانيد كه زهدِ زهدورزِ به اين دنيا ، چيزى از آنچه خداوند در دنيا قسمت او كرده است ، نمى كاهد ، هرچند به آن بى ميل باشد ، و آزمندىِ شخص آزمندِ به زرق و برق زندگى دنيايى ، چيزى در آن ، [افزون بر آنچه خداوند در دنيا قسمت او كرده است ،] بر او نمى افزايد ، هرچند حرص بورزد . زيان ديده ، كسى است كه از بهره آخرتش محروم گردد.

الكافي: ج 2 ص 129 ح 6 عن محمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عليه السلام ، مشكاة الأنوار : ص 206 ح 554 عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار: ج 73 ص 52 ح 24 .

حديث2074

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ الآخِرَةَ لَها أهلٌ ظَلِفَت

امام على عليه السلام : همانا آخرت را اهلى است كه جان هايشان از فخرفروشى به اهل دنيا باز ايستاده است . [آنان،] نه درباره دنيا به رقابت برمى خيزند ، نه به لذّت ها و خوشى هاى آن شادمان مى شوند ، و نه از ناخوشى هاى

آن اندوهگين مى گردند .

ظَلِفَت نفسي عن كذا : أي كَفَّت (الصحاح : ج 4 ص 1399 «ظلف») .

حديث2075

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ اللّه ُ تَعالى ... يا أحمَدُ ، إنَّ أهلَ الخَيرِ وأهلَ الآخِرَةِ رَقيقَةٌ وُجوهُهُم ، كَثيرٌ حَياؤُهُم ، قَليلٌ حُمقُهُم ، كَثيرٌ نَفعُهُم ، قَليلٌ مَكرُهُمُ ، النّاسُ مِنهُم في راحَةٍ ، أنفُسُهُم مِنهُم في تَعَبٍ ، كَلامُهُم مَوزونٌ ، مُحاسِبينَ لاِءَنفُسِهِم مُتَعَيِّبينَ

امام على عليه السلام _ در حديث معراج _ : خداى متعال فرمود : « ... اى احمد! همانا اهل خير و اهل آخرت ، كم رو و پُرحيايند ، حماقتشان اندك و سودشان بسيار است ، كمتر نيرنگ مى زنند ، مردم از آنان در آسايش اند ، نفْس هايشان از آنان در رنج است ، گفتارشان سنجيده است ، محاسبه نفْس مى كنند و بر آن خُرده مى گيرند ، چشمانشان مى خوابد و دل هايشان نمى خوابد ، ديدگانشان گريان است و دل هايشان به ياد خداست ، آن گاه كه مردم از غافلان نوشته مى شوند ، آنان از ذاكرانْ قلمداد مى شوند ، در آغاز هر نعمتى حمد مى گويند و در آخرش شكر به جا مى آورند ، دعاى آنان به درگاه خداوند ، بالا مى رود و سخنشان [به نزد او] شنيده مى شود ، فرشتگان به آنان شاد مى شوند و دعايشان در آن سوى حجاب ها مى گردد ، پروردگار دوست دارد كه

سخنشان را بشنود _ چنان كه مادرْ فرزند را دوست مى دارد _ ، چشم بر هم زدنى از

او باز نمى مانند ، علاقه اى به پرخورى و پرگويى و جامه زياد ندارند ، مردم در نظر آنان مردگان اند و خداوند در نظرشان زنده و كريم است ، پشت كنندگان را از روى كَرَم فرا مى خوانند و روى آورندگان را مهربانى مى افزايند ، و دنيا و آخرت در نزد آنان ، يكى شده است.

في بحار الأنوار : «متعبين لها» .

حديث2076

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث2084

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: إذا عَرَضَ شَيءٌ مِن أمرِ الآخِرَةِ فَابدَأ بِهِ ، وإذا عَرَضَ شَيءٌ مِن أمرِ الدُّنيا فَتَأَنَّهُ حَتّى تُصيبَ رُشدَكَ فيهِ .

امام على عليه السلام _ از سفارش هاى ايشان به فرزندش حسن عليه السلام ، در هنگام وفاتش _ : هر گاه چيزى از كار آخرت برايت پيش آمد ، [زود ،] آن را شروع كن ، و هر گاه چيزى از كار دنيا برايت پيش آمد ، درنگ كن تا راه درست را در آن بيابى .

الأمالي للمفيد : ص 221 ح 1 ، الأمالي للطوسي : ص 7 ح 8 كلاهما عن الفجيع العقيلي عن الإمام الحسن عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 71 ص 215 ح 16 .

حديث2085

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّمَا الدَّهرُ ثَلاثَةُ أيّامٍ أنتَ فيما بَينَهُنَّ :

مَضى أمسِ بِما فيهِ فَلا يَرجِعُ أبَدا ؛ فَإِن كُنتَ عَمِلتَ فيهِ خَيرا لَم تَحزَن لِذَهابِهِ وفَرِحتَ بِمَا استَقبَلتَهُ مِنهُ ، وإن كُنتَ قَد فَرَّطتَ فيهِ فَحَسرَتُكَ شَديدَةٌ لِذَهابِهِ وتَفريطِكَ فيهِ . وأنتَ في يَومِكَ الَّذي أصبَحتَ فيهِ مِن غَدٍ في غِرَّةٍ

امام على عليه السلام : روزگار ، سه روز است و تو در ميانه آنهايى :

ديروزى كه با هر آنچه در آن بود ، گذشت و هرگز برنمى گردد . پس ، اگر در آن نيكى انجام داده اى ، از رفتنش اندوهى ندارى و از آمدنش خوش حال گشته اى ، و اگر در آن [در انجام دادن اعمال نيك [كوتاهى كرده اى ، از رفتنش و كوتاهى كردنت در

آن ، سخت افسوس مى خورى .

و تو ، در امروزى كه در آن به سر مى برى ، از فردايش خبر ندارى ، و نمى دانى ، كه شايد به آن نرسى و اگر هم برسى ، شايد در آن ، همان گونه كوتاهى ورزى كه در ديروزِ گذشته كوتاهى كرده اى .

پس ، از آن سه روز ، يكى ، روزى است كه گذشته است و تو در آن ، كوتاهى ورزيده اى ، و ديگرى ، روزى است كه چشم به راهش هستى و يقين

ندارى كه در آن ، كوتاهى نمى كنى . تنها روز تو ، آن روزى است كه تو در آن به سر مى برى ، و تو را سِزَد كه در كوتاهى كردن ديروزِ از دست رفته ات بينديشى و فكر كنى كه چه كارهاى نيكى را از دست داده اى و در صدد كسب آنها برنيامده اى و چه بدى ها و گناهانى كه در انجام دادنشان كوتاهى نكرده اى . و تو ، با اين حال ، با فردايى روبه رو هستى كه مطمئن نيستى بِدان مى رسى ، و يقين ندارى كه در آن ، كار نيكى (ثوابى) كسب مى كنى و يا از بدى (گناهى) تباه كننده[ى اعمال نيك] باز مى ايستى .

بنا بر اين ، حالتِ تو نسبت به روزى كه پيش رو دارى ، همانند روزى است كه پشت سر گذاشته اى . پس ، همانند كسى عمل كن كه از روزها اميدى ندارد ، مگر به همان روز و شبى كه در آن

به سر مى برد . پس ، عمل كن يا وا گذار ، و خدا بر اين كار ، ياور است.

الغِرّة : الغفلة (النهاية : ج 3 ص 355 «غرر» ) .

حديث2086

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

نهج البلاغة : الحكمة 372 ، نزهة الناظر : ص 70 ح 66 عن ابن عبّاس نحوه وفيه «قيام الدنيا» بدل «يا جابر ، قوام الدين والدنيا» ، الدعوات : ص 229 ح 637 عن جابر ، التفسير المنسوب

إلى الإمام العسكري عليه السلام : ص 402 ح 274 نحوه وليس فيه ذيله من «فإذا ضيّع العالم . . .» وليس في الأخيرين «الدين» ، بحار الأنوار : ج 74 ص 417 ح 39 .

حديث2110

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن حَرَصَ عَلَى الآخِرَةِ مَلَكَ ، مَن حَرَصَ عَلَى الدُّنيا هَلَكَ.

امام على عليه السلام : هر كس حريص آخرتش باشد ، آن را به دست مى آورد ؛ و هر كس براى دنيا حرص بزند ، نابود مى شود.

غرر الحكم : ح 8441 و ح 8442 .

حديث2111

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حَلاوَةُ الآخِرَةِ تُذهِبُ مَضاضَةَ

امام على عليه السلام : شيرينى آخرت ، رنج و درد گرفتارى دنيا را مى بَرد.

مَضِضْت من الشيء: تَألَّمت (المصباح المنير : ص 574 «مضض») .

حديث2112

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

ذِكرُ الآخِرَةِ دَواءٌ وشِفاءٌ ، ذِكرُ الدُّنيا أدوَأُ الأَدواءِ.

امام على عليه السلام : ي_اد آخ_رت ، دارو و درم_ان اس_ت . ي_اد دنيا ، ب_دترينِ دردهاست.

غرر الحكم : ح 5175 و 5176 ، عيون الحكم والمواعظ : ص 256 ح 4748 وص 255 ح 4721 .

حديث2113

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَقَد رَأَيتُ أصحابَ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله ، فَما أرى أحَدا يُشبِهُهُم مِنكُم! لَقَد كانوا يُصبِحونَ شُعثا غُبرا ، وقَد باتوا سُجَّدا وقِياما يُراوِحونَ بَينَ جِباهِهِم وخُدودِهِم ، ويَقِفونَ عَلى مِثلِ الجَمرِ مِن ذِكرِ مَعادِهِم.

امام على عليه السلام : من ياران محمّد صلي الله عليه و آله را ديده ام و هيچ يك از شما را شبيه آنان نمى بينم! آنان صبح مى كردند ، در حالى كه موهايشان ژوليده و چهره هايشان غبارآلود بود و شب را تا صبح به سجده و قيام مى گذراندند و پيشانى ها و گونه هايشان را [در پيشگاه خداوند] به خاك مى ساييدند و از ياد مَعادشان چنان ناآرام بودند كه گويى بر روى آتش ايستاده اند.

نهج البلاغة : الخطبة 97 ، بحار الأنوار : ج 69 ص 307 ح 29.

حديث2114

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: وبَقِيَ رِجالٌ غَضَّ أبصارَهُم ذِكرُ المَرجِعِ ، وأراقَ دُموعَهُم خَوفُ المَحشَرِ ، فَهُم بَينَ شَريدٍ نادٍّ

امام على عليه السلام _ بخشى از خطبه ايشان كه در آن ، از جور زمانه اش مى گويد و مردم روزگارش را به پنج گروه تقسيم مى كند و سپس به زهد (بى رغبتى به دنيا) فرا مى خواند _ : و [معدود] مردانى باقى مانده اند كه ياد بازگشتگاه (قيامت) ، ديدگان آنان را [بر هر حرام و ناروايى] فرو بسته است و ترس رستاخيز ، اشك هايشان را جارى ساخته است .

برخى از آنان رانده و آواره شده اند ، برخى ترسان و مقهور گشته

اند، برخى خاموشى اختيار كرده و لب فرو بسته اند، برخى مخلصانه همچنان [به حق و حقيقت [دعوت مى كنند ، برخى گريان و دردمندند و تقيّه آنها را به گم نامى كشانده و ناتوانى ، وجودشان را فرا گرفته است ، چنان كه گويى در دريايى تلخ فرو رفته اند. دهان هايشان بسته و دل هايشان جريحه دار است . آن قدر نصيحت كرده اند كه خسته شده اند ، و چندان مقهور [و سركوب] گشته اند كه به خوارى و ناتوانى درافتاده اند، و چندان كشته داده اند كه شمارشان اندك گشته است.

نَدَّ : أي شرد وذهب على وجهه (النهاية : ج 5 ص 35 «ندد») . و في بحار الأنوار : «ناءٍ» .

حديث2115

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عودوا مَرضاكُم وَاشهَدوا جَنائِزَكُم وزوروا قُبورَ مَوتاكُم ؛ فَإِنَّ ذلِكَ يُذَكِّرُكُمُ الآخِرَةَ.

امام على عليه السلام : از بيمارانتان عيادت كنيد و در تشييع جنازه هايتان شركت نماييد و به زيارت قبور مردگانتان برويد ؛ زيرا كه اين كارها شما را به ياد آخرت مى اندازد.

مسند زيد : ص 180 عن الإمام زين العابدين عن أبيه عليهماالسلام .

حديث2116

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّما أهلَكَ النّاسَ خَصلَتانِ؛ هُما أهلَكَتا مَن كانَ قَبلَكُم وهُما مُهلِكَتانِ مَن يَكونُ بَعدَكُم : أمَلٌ يُنسِي الآخِرَةَ ، وهَوىً يُضِلُّ عَنِ السَّبيلِ.

امام على عليه السلام : در حقيقت ، دو خصلت ، مردم را به نابودى كشانده است . اين دو ، كسانى را كه پيش از شما بوده اند ، نابود كرده و همين دو ، كسانى را كه بعد از شما نيز مى آيند ، نابود خواهد كرد : آرزو كه آخرت را از ياد [انسان [مى برد ، و هواى نفْس كه [انسان را] گم راه مى سازد.

الغارات : ج 2 ص 501 عن يحيى بن سعيد عن أبيه ، بحار الأنوار : ج 73 ص 167 ح 30 .

حديث2117

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَعالى إذا أرادَ بِعَبدٍ خَيرا حالَ بَينَهُ وبَينَ ما يَكرَهُ ، ووَفَّقَهُ لِطاعَتِهِ ، وإذا أرادَ اللّه ُ بِعَبدٍ سوءا أغراهُ بِالدُّنيا وأنساهُ الآخِرَةَ ، وبَسَطَ لَهُ أمَلَهُ ، وعاقَهُ عَمّا فيهِ صَلاحُهُ.

امام على عليه السلام : خداى متعال هر گاه خير بنده اى را بخواهد ، ميان او و آنچه ناخوش مى دارد ، حائل مى شود و او را به طاعت خودش موفّق مى دارد ؛ و خدا هر گاه براى بنده اى بدى اراده كند ، او را فريفته دنيا مى گرداند و آخرت را از يادش مى برد و آرزويش را دراز مى سازد و او را از آنچه صلاح او در آن است ، باز مى دارد.

شرح نهج البلاغة : ج 16

ص 153 ؛ بحار الأنوار : ج 33 ص 97 ح 403 .

حديث2118

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إيّاكَ أن تَغتَرَّ بِما تَرى مِن إخلادِ أهلِ الدُّنيا إلَيها ، وتَكالُبِهِم عَلَيها ؛ فَقَد نَبَّأَكَ اللّه ُ عَنها ، ونَعَت هِيَ لَكَ عَن نَفسِها ، وتَكَشَّفَت لَكَ عَن مَساوِئِها ؛ فَإِنَّما أهلُها كِلابٌ عاوِيَةٌ ، وسِباعٌ ضارِيَةٌ ، يَهِرُّ بَعضُها عَلى بَعضٍ ، ويَأكُلُ عَزيزُها ذَليلَها ، ويَقهَرُ كَبيرُها صَغيرَها ، نَعَمٌ مُعَقَّلَةٌ

امام على عليه السلام : مبادا چسبيدن دنياپرستان به دنيا و حرص و آزمندى شان به آن ، تو را بفريبد ؛ چرا كه خداوند تو را از حال دنيا آگاه ساخته ، و دنيا ، خود نيز از حقيقت خويش ، پرده برداشته و بدى هايش را براى تو آشكار ساخته است .

هان كه به خدا سوگند ، ياد مرگ ، مرا از پرداختن به سرگرمى و بازيچه ، باز مى دارد ، و از ياد بردن آخرت ، او را از گفتن حق ، مانع مى شود . او با معاويه بيعت نكرد ، مگر آن گاه

كه با او شرط نمود عطيّه اى به او بدهد و در قبال دست بر داشتن از دينش ، آن دِهِش ناچيز (حكومت مصر) را عطايش كند.

التِّلعابَةُ : الكثير اللعب والمرَح . والتاء زائدة (النهاية : ج 1 ص 194 «تلعب») .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث2209

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قِوامُ الدُّنيا بِأَربَعَةٍ : بِعالِمٍ مُستَعمِلٍ لِعِلمِهِ ، وبِغَنِيٍّ باذِلٍ لِمَعروفِهِ ، وبِجاهِلٍ لا يَتَكَبَّرُ أن يَتَعَلَّمَ ، وبِفَقيرٍ لا يَبيعُ آخِرَتَهُ بِدُنيا غَيرِهِ.

وإذا عَطَّلَ العالِمُ عِلمَهُ ، وأمسَكَ الغَنِيُّ مَعروفَهُ ، وتَكَبَّرَ الجاهِلُ أن يَتَعَلَّمَ ، وباعَ الفَقيرُ آخِرَتَهُ بِدُنيا غَيرِهِ فَعَلَيهِمُ الثُّبورُ

امام على عليه السلام : استوارى دنيا ، به چهار چيز است : عالِمى كه علمش را به كار مى گيرد ، توانگرى كه نيكى (بخشش) مى كند ، نادانى كه از آموختنْ تكبّر نمى ورزد ، و نادارى كه آخرتش را براى دنياى ديگرى نمى فروشد.

هر گاه عالِم ، علمش را به كار نبندد و توانگر ، از نيكى (بخشش) دريغ كند و نادان از آموختنْ تكبّر ورزد و نادار ، آخرتش را براى دنياى ديگرى بفروشد ، نابودى گريبانگيرشان مى شود.

الثُّبور : الهلاك (النهاية : ج 1 ص 206 «ثبر») .

حديث2210

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُحِبُّ لَيالِيَ الهَجرِ لا فَرَحا

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

شب هاى هجران را دوست دارم ، نه اين كه بدانها شادمان باشم/

در مورد نااهلش به كار برى .

نهج البلاغة : الكتاب 31 ، تحف العقول : 81 وفيه «والمسألة» بدل «والمقاربة» ، كشف المحجّة : 232 عن عمر بن أبي المقدام عن الإمام الباقر عليه السلامعنه عليه السلام ، غرر الحكم : 2452 نحوه ، بحار الأنوار : 74 / 168 / 35 ؛ وراجع كنز العمّال : 16 / 178 / 44215 .

حديث2281

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِحمِل نَفسَكَ عِندَ شِدَّةِ أخيكَ عَلَى اللّينَ ، وعِندَ قَطيعَتِهِ عَلَى الوَصلِ ، وعِندَ جُمودِهِ عَلَى البَذلِ ، وكُن لِلَّذي يَبدو مِنهُ حَمولاً ، ولَهُ وَصولاً .

امام على عليه السلام : به هنگام درشتى برادرت ، خود را به نرمى وادار و چون جدايى پيشه كند ، به پيوند بپرداز و چون بخل ورزد ، بخشش كن و آنچه را از او سر مى زند ، تحمّل كن و با او بپيوند .

غرر الحكم : 2450 .

حديث2282

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: لا يَكونَنَّ أخوكَ عَلى قَطيعَتِكَ أقوى مِنكَ علَى صِلَتِهِ ، ولا عَلَى الإِساءَةِ إلَيكَ أقوى مِنكَ عَلَى الإِحسانِ إلَيهِ .

امام على عليه السلام _ در نامه اى به فرزندش محمّد بن حنفيه _ : مبادا كه برادرت در بريدن از تو ، قوى تر از پيوستنت به او ، و در بدى كردن به تو ، قوى تر از نيكى ات به او باشد .

كتاب من لا يحضره الفقيه : 4 / 392 / 5834 ، نهج البلاغة : الكتاب 31 نحوه ، خصائص الأئمّة عليهم السلام : 117 ، تحف العقول : 82 ، كشف المحجّة : 232 عن عمر بن أبي المقدام عن الإمام الباقر عليه السلام عنه عليه السلاموفيها «في كتابه لابنه الحسن عليه السلام» ، الدرّة الباهرة : 20 ، بحار الأنوار : 74 / 168 / 35 ، وراجع مشكاة الأنوار : 106 .

حديث2283

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: لا تَقطَع أخاكَ إلاّ بَعدَ عَجزِ الحيلَةِ عَنِ استِصلاحِهِ ، ولا تُتبِعهُ بَعدَ القَطيعَةِ وَقيعَةً فيهِ فَتَسُدَّ طَريقَهُ عَنِ الرُّجوعِ إلَيكَ ، ولَعَلَّ التَّجارِبَ أن تَرُدَّهُ عَلَيكَ وتُصلِحَهُ لَكَ .

امام على عليه السلام _ در حكمت هاى منسوب به ايشان _ : از برادرت مَبُر ، مگر پس از آن كه از به صلاح آوردنش عاجز گشتى ، و پس از بريدن ، از او بدگويى مكن ، مبادا كه راه بازگشتش را به سويت ببندى؛ باشد كه تجربه ها او را به سويت بازگرداند و برايت اصلاحش كند .

شرح نهج البلاغة :

20 / 327 / 748 ؛ أعلام الدين : 292 عن الإمام الصادق عليه السلام نحوه وليس فيه «لا تقطع . . . عن استصلاحه» ، بحار الأنوار : 74 / 166 / 31 .

حديث2284

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إن أرَدتَ قَطيعَةَ أخيكَ فَاستَبقِ لَهُ مِن نَفسِكَ بَقِيَّةً يَرجِعُ إلَيها إن بَدا لَهُ ذلِكَ يَوما ما .

امام على عليه السلام : اگر خواستى از برادرت ببُرى ، از خودت چيزى (زمينه دوستى اى) برايش بگذار كه اگر روزى نظرش بر آن قرار گرفت ، بازگردد .

نهج البلاغة : الكتاب 31 ، كشف المحجّة : 232 عن عمر بن أبي المقدام عن الإمام الباقر عليه السلام عنه عليه السلام ، غرر الحكم : 3720 ، خصائص الأئمّة عليهم السلام : 117 ، تحف العقول : 82 كلاهما نحوه ، بحار الأنوار : 74 / 168 / 35 .

حديث2285

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

نَهى [رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله] عَنِ الهِجرانِ . فَمَن كانَ لابُدَّ فاعِلاً فَلا يَهجُر أخاهُ أكثَرَ مِن ثَلاثَةِ أيّامٍ ؛ فَمَن كانَ مُهاجِرا لِأَخيهِ أكثَرَ مِن ذلِكَ كانَتِ النّار

أولى بِهِ .

امام على عليه السلام : بهترين چيزهايى كه مردم با آنها ، دل هاى دوستانشان را به دست مى آورند و كينه ها را از دل هاى دشمنانشان مى زدايند ، خوش رويى به هنگام ديدارشان است ، و پرسش حال آنها در هنگام نبودشان و گشاده رويى در حضورشان .

تحف العقول : 218 ، بحار الأنوار : 78 / 57 / 124 .

حديث2385

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

العَقلُ غِطاءٌ سَتيرٌ ، وَالفَضلُ جَمالٌ ظاهِرٌ ، فَاستُر خَلَلَ خُلقِكَ بِفَضلِكَ ،

حديث2428

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيرُ إخوانِكَ مَن دَعاكَ إلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ ، ونَدَبَكَ إلى

مسئله روياروى مى شد ، مى نگريست كه كدام يك به هواى نفسْ ، نزديك تر است و با آن ، مخالفت مى كرد . پس اين خوى ها را به چنگ آوريد و پايبند آنها باشيد و در كسب آنها با يكديگر رقابت كنيد . اگر هم نتوانستيد همه آنها را كسب كنيد ، بدانيد كه به دست آوردن اندك ، بهتر از رها كردن بسيار است .

الصِلّ : الحيّة من أخبث الحيّات (المعجم الوسيط : 1 / 521) .

حديث2511

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مانند پدرى كه به فرزندانش مهربانى مى كند/

براى دوستت فروتنى كن .

آنان را چونان بيمارى كه تندرستى خود را مى جويد ، بجوى/

[قِياسُ النَّعلِ بِالنَّعلِإذا ما هُوَ حاذاهُ]

امام على عليه السلام _ به مردى كه دوست شدنش را با مردى سبكْ عقل خوش نداشت _ :

با جاهل ، مصاحبت مكن /

از او برحذرت مى دارم .

چه بسيار جاهلى كه چون /

با شخصى بردبار دوستى كرد ، او را هلاك ساخت .

انسان با كسى كه با او همگام است /

سنجيده مى شود .

براى هر چيز ، سنجه /

و همانندى در چيزهاى ديگر است .

نعل را با نعل مى سنجند /

چون همسوى با آن باشد .

و دل را به دل ، راهنمايى است /

چون ببيندش .

ما بين المعقوفين أثبتناه من تاريخ الخلفاء .

حديث2600

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَوَدَّةُ الحَمقى تَزولُ كَما يَزولُ السَّرابُ ، و تُقشِعُ كَما يُقشِع

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا تَصحَبَنَّ أبناءَ الدُّنيا ؛ فَإِنَّكَ إن أقلَلتَ استَثقَلوكَ ، و إن أكثَرتَ حَسَدوكَ .

امام على عليه السلام : با فرزندان دنيا مصاحبت مكن ؛ زيرا چون نادار شوى ، سنگينت مى شمارند و چون دارا شوى ، بر تو حسد مى برند .

غرر الحكم : 10322 .

حديث2613

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

[شنيدن ]زشتى نقص هايش ناشنواست .

غرر الحكم : 6314 .

حديث2657

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: العِشقُ مَرَضٌ لَيسَ فيهِ أجرٌ ولا عِوَضٌ .

امام على عليه السلام _ در حكمت هاى منسوب به ايشان _ : عشق ، بيمارى اى است كه نه پاداشى دارد و نه عوضى .

شرح نهج البلاغة : 20 / 260 / 46 .

حديث2658

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: العِشقُ جَهدٌ عارِضٌ ، صادَفَ قَلبا فارِغا .

امام على عليه السلام _ در حكمت هاى منسوب به ايشان _ : عشق ، رنجى است كه با دل فارغ [از انديشه و كار] ، روياروى مى شود .

شرح نهج البلاغة : 20 / 332 / 807 .

حديث2659

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الهِجرانُ عُقوبَةُ العِشقِ .

امام على عليه السلام : جدايى ، كيفر عشق است .

مطالب السؤول : 56 ؛ بحار الأنوار : 78 / 11 / 70 .

حديث2660

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رُبَّ صَبابَةٍ غُرِسَت مِن لَحظَةٍ .

امام على عليه السلام : بسا [نهال ]شيفتگى كه با يك نگاه ، غرس شده است .

غرر الحكم : 5314 .

حديث2661

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن عَشِقَ شَيئا أعشى (أعمى) بَصَرَهُ ، وأمرَضَ قَلبَهُ ، فَهُوَ يَنظُرُ بِعَينٍ غَيرِ صَحيحَةٍ ، ويَسمَعُ بِاُذُنٍ غَيرِ سَميعَةٍ ، قَد خَرَقَتِ الشَّهَواتُ عَقلَهُ ، وأماتَتِ الدُّنيا قَلبَهُ ، ووَلِهَت عَلَيها نَفسُهُ ، فَهُوَ عَبدٌ لَها ولِمَن في يَدَيهِ شَيءٌ مِنها ، حَيثُما زالَت زالَ إلَيها ، وحَيثُما أقبَلَت أقبَلَ عَلَيها ، لا يَنزَجِرُ مِنَ اللّه ِ بِزاجِرٍ ، ولا يَتَّعِظُ مِنهُ بِواعِظٍ ، وهُوَ يَرَى المَأخوذينَ عَلَى الغِرَّةِ .

امام على عليه السلام : هركه عاشق چيزى شود ، [آن چيز ، ]ديده اش را كم سو (نابينا) و دلش را بيمار مى كند . در نتيجه ، او با چشمى نادرست مى نگرد و با گوشى ناشنوا مى شنود . شهوت ها [پرده] خردش را دريده اند و دنيا ، دلش را ميرانده و جانش شيفته آن شده است . پس او بنده دنيا و بنده كسى است كه از آن ، بهره اى دارد و [دنيا ]به هر جا رفت ، او نيز مى رود و به هر سو روى آورد ، او نيز روى مى آورد . در پىِ هيچ يك از فرمان هاى بازدارنده خدا باز نمى ايستد و از هيچ پند دهنده از جانب او پند نمى گيرد ، حال آن كه خود ، كسانى را كه مرگ ، بى خبر ، گرفتارشان ساخته

است ، مى بيند .

نهج البلاغة : الخطبة 109 .

حديث2662

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: ثَلاثَةُ أشياءَ لا دَوامَ لَها : المالُ في يَدِ المُبَذِّرِ ، وسَحابَةُ الصَّيفِ ، وغَضَبُ العاشِقِ .

امام على عليه السلام : _ در حكمت هاى منسوب به ايشان _ : سه چيز ، ناپايدار است : مال در دست گشاده دست ، ابر تابستانى و خشم عاشق !

شرح نهج البلاغة : 20 / 301 / 435 .

حديث2663

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّ اللّه َ أوحى إلى موسى : ... ياموسى ، ذِكري لِلذّاكِرينَ ، وزِيارَتي لِلمُشتاقينَ ، وجَنَّتي لِلمُطيعينَ ، وأنَا خاصَّةٌ لِلمُحِبّينَ .

امام على عليه السلام : خداوند به موسى عليه السلام وحى كرد : اى موسى! يادم براى يادآوران است و بهشتم براى فرمانبران ؛ اما من ويژه دوستداران هستم .

إرشاد القلوب : 100 و ص 60 ، أعلام الدين : 279 ، بحار الأنوار : 14 / 40 / 23 و ج 77 / 42 كلّها نحوه من دون إسناد إليهِ عليه السلام .

حديث2664

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: إلهي ، وعِزَّتِكَ وجَلالِكَ لَقَد أحبَبتُكَ مَحَبَّةً اِستَقَرَّت حَلاوَتُها في قَلبي ، وما تَنعَقِدُ ضَمائِرُ مُوَحِّديكَ عَلى أنَّكَ تُبغِضُ مُحِبِّيكَ .

امام على عليه السلام _ در نيايشش _ : بارالها! به عزّت و جلالت سوگند كه چنان تو را دوست دارم كه شيرينى آن ، در دلم استوار گشته است . هرگز جان هاى كسانى كه تو را به يگانگى مى پرستند، به اين باور نمى رسند كه تو دوستانت را دشمن مى دارى.

البلد الأمين : 318 عن الإمام العسكريّ عن آبائه عليهم السلام ، بحار الأنوار : 94 / 108 / 14.

حديث2665

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: يا إلهي ورَبّي وسَيِّدي ومَولايَ ، لِأَيِّ الاُمورِ إلَيكَ أشكو ؟! ولِما مِنها أضِجُّ وأبكي ؟! لِأَليمِ العَذابِ وشِدَّتِهِ ؟! أم لِطولِ البَلاءِ ومُدَّتِهِ ؟! فَلَئِن صَيَّرتَني لِلعُقوباتِ مَعَ أعدائِكَ ، وجَمَعتَ بَيني وبَينَ أهلِ بَلائِكَ ، وفَرَّقتَ بَيني وبَينَ أحِبّائِكَ وأولِيائِكَ ، فَهَبني _ يا إلهي وسَيِّدي ومَولايَ ورَبّي _ صَبَرتُ عَلى عَذابِكَ فَكَيفَ أصبِرُ عَلى فِراقِكَ ؟!

امام على عليه السلام _ در دعايش _ : بارالها! پروردگارا! سرور و مولاى من! از چه چيز به تو شكايت برم و براى كدام يك از آنها بمويم و بگريم ؟ براى عذاب دردناك و سختى آن ؟ يا براى طولانى بودن كيفر (مجازات) و مدّت آن ؟ پس اگر مرا براى كيفرها در كنار دشمنانت بگذارى و مرا با كيفرديدگانت گِردآورى و ميان من و اوليا و دوستانت جدايى بيندازى _ اى اله و سرور و مولا و پروردگارم! _ ،

گيرم كه بر عذابت صبر كردم ؛ چگونه بر فراقت صبر كنم ؟!

مصباح المتهجّد : 847 ، إقبال الأعمال : 3/335 كلاهما عن كميل بن زياد النخعي، البلد الأمين: 190 .

حديث2666

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِختَرتُ مِنَ التَّوراةِ اثنَتَي عَشرَةَ آيَةً فَنَقَلتُها إلَى العَرَبِيَّةِ ، وأنَا أنظُرُ إلَيها في كُلِّ يَومٍ ثَلاثَ مَرّاتٍ ؛ الاُولى : يَابنَ آدَم ، لا تَخافَنَّ سُلطانا ما دامَ سُلطاني عَلَيكَ باقٍ ، وسُلطاني علَيكَ باقٍ أبَدا . ألثّانِيَةُ : يَابنَ آدَمَ ، لا تَأنَس

بِأَحَدٍ ما وَجَدتَني ، فَمَتى أرَدتَني مَملُوَّةً ، وخَزائِني مَملُوَّةً أبَدا . الثّالِثَةُ : يَابنَ آدَمَ ، لا تَأنَس بِأَحَدٍ ما وَجَدتَني ، فَمَتى أرَدتَني وَجَدتَني بارّا قَريبا . الرّابِعَةُ : يَابنَ آدَمَ ، إنّي اُحِبُّكَ فَأَنتَ أيضا أحبِبني . . . العاشِرَةُ : يَابنَ آدَم كُلٌّ يُريدُكَ لِأَجْلِهِ وَأَنَا أُرِيدُكَ لِأَجْلِكَ فَلا تَفِرَّ مِنّي !... .

امام على عليه السلام : از تورات ، دوازده آيه برگزيدم و آنها را به عربى ترجمه كردم. اينك ، هر روز ، سه بار به آنها مى نگرم .

نخستين آيه اين است : اى آدميزاد ! از هيچ سيطره اى تا هنگامى كه سيطره من بر تو پايدار است ، مترس . سيطره من نيز هميشه پايدار است .

دوم : اى آدميزاد ! چون مرا يافتى ، با هيچ كس اُنس مگير . پس هرگاه مرا خواستى ، [مرا ]سرشار خواهى يافت و خزانه هاى من ، همواره سرشار است .

سوم : اى آدميزاد ! چون مرا يافتى ، با هيچ كس اُنس مگير

ومِنَ الدَّلائِلِ زُهدُهُ فيما تَرى مِن دارِ ذُلٍّ وَالنَّعيمِ الزّائِلِ

ومِنَ الدَّلائِلِ أن يُرى في عَزمِهِ طَوعَ الحَبيبِ وإن ألَحَّ العاذِلُ

ومِنَ الدَّلائِلِ أن يُرى مِن شَوقِهِ مِثلَ السَّقيمِ وفِي الفُؤادِ غَلائِلُ

ومِنَ الدَّلائِلِ أن يُرى مِن اُنسِهِ مُستَوحِشا مِن كُلِّ ما هُوَ شاغِلٌ

ومِنَ الدَّلائِلِ ضِحكُهُ بَينَ الوَرى وَالقَلبُ مَحزونٌ كَقَلبِ الثّاكِلِ

ومِنَ الدَّلائِلِ حُزنُهُ ونَحيبُهُ جَوفَ الظلامِ

امام

على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

فريفته مشو ، كه دوستدار را نشانه هايى است /

و از نجواى محبوب ، نزدش نامه هايى .

از جمله آن دلايل ، خُرّمى اوست ، به هر آن بلايى كه دچارش مى شود/

و شادمانى اوست ، به هر آنچه محبوب مى كند .

لذا منع از سوى محبوب ، خود ، بخششى نيك است/

و فقر ، گراميداشت و لطفى بى درنگ .

نشانه ديگرِ آن دوستدار ، اين كه هر چه بر سرش فرود مى آيد/

خود را نگاه مى دارد و ساده زندگى مى نمايد .

نشانه ديگر ، آن كه او را جامه به كمر بسته/

بر كناره آب و آماده هر كار مى بينى.

نشانه ديگر ، بى رغبتى اوست /

به آنچه از سراى ذلّت و نعمتِ گذرا مى بينى .

نشانه ديگر ، آن است كه عزمش /

بر فرمانبرى محبوبْ استوار است؛ گرچه سرزنشگر ، پافشارى كند .

نشانه ديگر ، آن است كه بر اثر شوقش/

همچون بيمارى به چشم مى آيد كه قلبش [از شدّت تشنگى ]مى سوزد .

نشانه ديگر ، آن است كه به سبب اُنس با محبوب/

از هر چيزى كه او را از محبوب بازدارد ، مى رمد .

نشانه ديگر ، آن است كه در ميان مردم ، مى خندد/

امّا قلبش چون عزيزْ از دست دادگان ، غمگين است .

نشانه ديگر ، اندوه و مويه اوست در پناهِ/

تاريكى هاى شب ، كه هيچ

چيزْ او را از آن ، باز نمى دارد .

نشانه ديگر ، آن است كه شيفته برآوردنِ/

درخواست كسى است كه از آن بهره مند مى شود .

نشانه ديگر ، آن است كه چون عاقلى /

او را در كار زشتى ببيند ، گريانش مى يابى .

نشانه ديگر ، آن است كه او را پويا/

در راه جهاد و هر كار با فضيلتى مى بينى.

نشانه ديگر ، آن است كه او را مى بينى/

كه همه كارها را به فرمان رواى عادلى سپرده است .

في الطبعة المعتمدة «الظلم» وما أثبتناه من طبعة اُخرى .

حديث2717

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن أرادَ مِنكُم أن يَعلَمَ كَيفَ مَنزِلَتُهُ عِندَ اللّه ِ فَليَنظُر كَيفَ مَنزِلَةُ اللّه ِ مِنهُ عِندَ الذُّنوبِ ، كَذلِكَ تَكونُ مَنزِلَتُهُ عِندَ اللّه ِ تَبارَكَ وتَعالى .

امام على عليه السلام : هريك از شما كه مى خواهد بداند موقعيتش نزد خدا چگونه است ، به موقعيت خدا نزد خودش به هنگام گناه بنگرد ؛ موقعيت او نزد خداوند متعال ، همان گونه است .

الخصال : 617 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، تحف العقول : 107 ، مكارم الأخلاق : 1 / 317 / 1016 عن الإمام الصادق عن آبائه عنه عليهم السلام وفيهما إلى «الذنوب» ، بحار الأنوار : 70 / 18 / 11 .

حديث2718

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

محبّة اللّه .

حديث2734

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : يَزورُ أهلُ الجَنَّةِ الرَّبَّ تَبارَكَ وتَعالى في كُلِّ يَومِ جُمُعَةٍ، وذَكَرَ ما يُعطَونَ ، قالَ : ثُمَّ يَقولُ اللّه ُ تَعالى : اِكشِفُوا الحُجُبَ . فَيَكشِفوا حِجابا ثُمَّ حِجابا حَتّى يَتَجَلّى لَهُم تَبارَكَ وتَعالى عَن وَجهِهِ فَكَأَنَّهُم لَم يَرَوا نِعمَةً قَبلَ ذلِكَ ، وهُوَ قَوله تَعالى : «وَ لَدَيْنَا مَزِيدٌ » .

امام على عليه السلام : پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود : «بهشتيان هر روز جمعه با پروردگار متعال ديدار مى كنند» . سپس حضرت ، آنچه را كه به آنان عطا مى شود ياد كرد و افزود: «آن گاه خداوند متعال مى فرمايد : "پرده ها را برداريد" . پس از آن پرده ها يكى يكى برداشته مى شوند ، تا آن كه خداوند متعال با رخسار بزرگوارش چنان بر آنان تجلّى مى كند كه گويى پيش از آن ، هيچ نعمتى نديده اند؛ و اين است معناى گفته خداوند متعال : «و بيش از آن نزد ماست» » .

كنز العمّال : 2 / 509 / 4614 نقلاً عن أبي القاسم اللالكائي .

حديث2735

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الأنفال : 72 .

حديث2751

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عَلَى التَّواخي فِي اللّه ِ تَخلُصُ المَحَبَّةُ .

امام على عليه السلام : بر اساس برادرى در راه خداست كه دوستى به يكرنگى مى انجامد.

غرر الحكم: 6191 وفي طبعة بيروت: 2/28/20 وطبعة طهران: 488/20 «على قدر» بدل «على» .

حديث2752

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن كانَت صُحبَتُهُ فِي اللّه ِ كانَت صُحبَتُهُ كَريمَةً ، ومَوَدَّتُهُ مُستَقيمَةً .

امام على عليه السلام : هركه مصاحبتش در راه خدا باشد ، مصاحبتش گرامى و دوستى اش راست و درست است .

غرر الحكم : 8977 .

حديث2753

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وكُلُّ مَوَدَّةٍ للّه ِِ يَصفوولا يَصفو مِنَ الفِسقِ الإِخاءُ يُديمونَ المَوَدَّةَ ما رَأَونى ¨

ويَبقَى الوُدُّ ما بَقِيَ اللِّقاءُ أخِلاّءُ إذَا استَغنَيتُ عَنهُم

وأعداءٌ إذا نَزَلَ البَلاءُ وإن غُيِّبتُ عَن أحَدٍ قَلانى ¨

وعاقَبَني بِما فيهِ اكتِفاءُ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان آمده است _ :

هر دوستىِ براى خدا ، به يكرنگى مى انجامد/

حال آن كه هيچ برادرى اى بر بنياد فسق،به يكرنگى نمى انجامد .

تا مرا مى بينند، دوستى را ادامه مى دهند /

و تا ديدار مى پايد ، دوستى پاينده است .

هرگاه از آنان بى نياز شوى ، دوستان هستند /

و چون مصيبتى دور شوم ، دشمنان اند .

و چون از يكى دور شوم ، با من دشمنى مى كند /

و چنان كيفرم مى دهد كه مرا بس باشد .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : 28 .

حديث2754

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث2768

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّ التَّقوى في اليَومِ الحِرزُ والجُنَّةُ ،وفي غَدٍ الطّريقُ إلَى الجَنَّةِ ، مَسلَكُها واضِحٌ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صِفَةِ الدُّنيا _ : إنَّ الدُّنيا دارُمَوعِظَةٍ لِمَنِ اتَّعَظَ بِها ... ذَكَّرَتهُمُ الدُّنيا فتَذَكَّروا ،

نهج البلاغة : الكتاب 27.

حديث2956

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أظهَرُ النّاسِ نِفاقا مَن أمَرَ بالطّاعَةِ ولَم يَعمَلْ بها، ونَهى عنِ المَعصيَةِ ولَم يَنتَهِ

عنها .

امام على عليه السلام : آشكارترين منافق كسى است كه به طاعت [خدا] فرا خواند و خودش بدان عمل

نكند و از معصيت باز دارد و خودش از آن باز نايستد.

غرر الحكم : 3214

حديث2957

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أشَدُّ النّاسِ نِفاقا مَن أمَرَ بالطّاعَهِ ولَم يَعمَلْ بها ، ونَهى عَنِ المَعصيَةِ ولم يَنتَهِ عنها .

امام على عليه السلام : بدترين منافق كسى است كه به طاعت [خدا] امر كند و خودش بدان عمل نكند و از معصيت باز دارد و خودش از آن باز نايستد.

غرر الحكم : 3309.

حديث2958

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لو ضَرَبتُ خَيشومَ المُؤمِنِ بسَيفي هذا على أن يُبغِضَني ما أبغَضَني ، ولو صَبَبتُ الدُّنيا بِجَمّاتِها علَى المُنافِقِ على أن يُحِبَّني ما أحَبَّني ، وذلكَ أنّهُ قُضِيَ فانقَضى على لِسانِ النَّبيِّ الاُمِّيِّ صلى الله عليه و آله ، أنّهُ قالَ : يا عليُّ، لا يُبغِضُكَ مُؤمِنٌ ، ولا يُحِبُّكَ مُنافِقٌ .

امام على عليه السلام : اگر با اين شمشيرم بُن بينى مؤمن را بزنم تا با من دشمنى ورزد هرگز دشمنى نخواهد كرد و اگر همه دنيا را به پاى منافق بريزم تا مرا دوست داشته باشد، هيچ گاه مرا دوست نخواهد داشت و اين از آن روست كه قلم قضا بر اين امر رقم خورده و اين قضاى الهى بر زبان پيامبر امّى صلى الله عليه و آله گذشته است كه فرمود : اى على! هيچ مؤمنى با تو دشمنى نمى كند و هيچ منافقى تو را دوست نمى دارد .

نهج البلاغة: الحكمة45.

حديث2959

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صِفَةِ عيسى عليه السلام _ : وإن شِئتَ قُلتُ في عيسَى بنِ مَريمَ عليه السلام ، فلَقد كانَ يَتَوسَّدُ الحَجَرَ ، ويَلبَسُ الخَشِنَ ، ويأكُلُ الجَشِبَ ، وكانَ إدامُهُ الجُوعَ ، وسِراجُهُ باللَّيلِ القَمَرَ ، وظِلالُهُ في الشِّتاءِ مَشارِقَ الأرضِ ومَغارِبَها ، وفاكِهَتُهُ ورَيحانُهُ ما تُنبِتُ الأرضُ لِلبَهائمِ ، ولَم تَكُن لَهُ زَوجَةٌ تَفتِنُهُ ، ولا وَلَدٌ يَحزُنُهُ (يَخزِنُهُ) ، ولا مالٌ يَلفِتُهُ، ولا طَمَعٌ يُذِلُّهُ، دابَّتُهُ رِجلاهُ، وخادِمُهُ يَداهُ!

امام على عليه السلام _ در وصف عيسى عليه السلام _ فرمود : و اگر خواهى، از عيسى بن مريم عليه السلام برايت بگويم؛ او سنگ را بالش خود مى كرد و جامه خشن مى پوشيد و نان خشك و گلوآزار مى خورد. خورش او گرسنگى بود و چراغش در شب، ماه و سرپناهش در زمستان، آفتابگيرهاى صبح و عصر و ميوه و سبزيجاتش، علف و گياهانى كه زمين براى چهار پايان مى روياند. نه زنى داشت كه مايه گرفتارى او باشد و نه فرزندى كه اندوهگينش سازد و نه مال و ثروتى كه دل او را به خود مشغول گرداند و نه طمعى كه به خواريش اندازد. مركب او دو پايش بود و خدمتكارش دو دست او!

نهج البلاغة : الخطبة 160 .

حديث3030

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَو أنَّ أحَدا يَجِدُ إلَى البَقاءِ سُلَّما،أو لِدَفعِ المَوتِ سَبيلاً ، لَكانَ ذلكَ سُلَيمانُ بنُ داوودَ عليه السلام ، الّذي سُخِّرَ لَهُ مُلكُ الجِنِّ والإنسِ ، مَع

النُّبُوّةِ وعَظيمِ الزُّلفَةِ ، فلَمّا استَوفى طُعمَتَهُ ، واستَكمَلَ مُدَّتَهُ ، رَمَتهُ قِسِيُّ الفَناءِ بنِبالِ المَوتِ

، وأصبَحَتِ الدِّيارُ مِنهُ خالِيَةً ، والمَساكِنُ مُعَطَّلَةً ، ووَرِثَها قَومٌ آخَرونَ .

امام على عليه السلام : اگر بنا بود كسى براى بالارفتن به سوى جاودانگى نردبانى بيابد يا براى دور كردن مرگ از خود راهى پيدا كند، بى گمان آن كس سليمان بن داوود عليه السلام بود كه افزون بر مقام نبوّت و منزلت والا، سلطنت بر جنّ و انس نيز در اختيار او نهاده شد. چون روزىِ خود را به طور كامل دريافت كرد و مدّت عمرش به سر آمد، كمان هاى

نابودى او را آماج تيرهاى مرگ قرار دادند و خانه ها از او خالى گشت و مسكن ها بى صاحب ماند و گروهى ديگر وارث آنها شدند.

نهج البلاغة : الخطبة 182 .

حديث3031

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أوحَى اللّه ُ عَزَّوجلَّ إلى داوودَ عليه السلام :إنّكَ نِعمَ العَبدُ لَولا أنّكَ تأكُلُ مِن بَيتِ المالِ ولا تَعمَلُ بِيَدِكَ شيئا . قالَ : فبَكى داوودُ عليه السلام ، فأوحَى اللّه عَزَّوجلَّ إلَى الحَديدِ : أنْ لِنْ لِعَبدي داوودَ ، فلانَ ، فألانَ اللّه ُ تعالى لَهُ الحَديدَ ، فكانَ يَعمَلُ كلَّ يَومٍ دِرعا فيَبيعُها بألفِ دِرهَمٍ ، فعَمِلَ عليه السلام ثلاثَمِائةٍ وسِتّينَ دِرعا فباعَها بثلاثِمِائةٍ وسِتِّينَ ألفا ، واستَغنى عن بَيتِ المالِ .

امام على عليه السلام : خداوند عز و جل به داوود عليه السلام وحى كرد :تو چه بنده خوبى هستى اگر نبود كه از بيت المال مى خورى و با دست خود هيچ كارى نمى كنى. داوود عليه السلام گريست. پس خداوند عز و جل به آهن وحى كرد: براى بنده ام،

داوود نرم شو. پس آهن نرم شد، البته خداوند متعال آهن را براى او نرم كرد. از آن پس، داوود روزى يك زره مى بافت وآن را به هزار درهم مى فروخت. او 360 زره بافت و آنها را به 360 هزار درم فروخت و از بيت المال بى نياز شد.

كتاب من لا يحضره الفقيه : 3/162/3594 .

حديث3032

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في بيان زهد الأنبياء _ : وإنْ شئتَ ثَنَّيتُ بموسى كَليمِ اللّه ِ صلى الله عليه و سلم ؛ حَيثُ يقولُ : «رَبِّ إنّي لِما أنْزَلْتَ إلَيَّ مِن خَيرٍ فَقيرٌ»

امام على عليه السلام : _ در بيان زهد انبيا _ و اگر بخواهم نمونه دومى _ از زهد انبيا _ را بياورم، از موسى كليم اللّه ياد مى كنم، آنجا كه مى فرمايد : «پروردگارا! من به آن خوبى اى كه تو برايم فرو فرستى نيازمندم». به خدا سوگند كه او از خداوند چيزى جز نانى براى خوردن نخواست؛ زيرا از علف و سبزه زمين تغذيه مى كرد.

القصص : 24 .

حديث3033

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الحَمدُ للّه ِ ... الّذي كَلَّمَ موسى تَكلِيما ، وأراهُ مِن آياتِهِ عَظيما ، بلا جَوارِحَ ولا أدَواتٍ ، ولا نُطقٍ ولا لَهَواتٍ .

امام على عليه السلام : سپاس و ستايش خدايى را... كه با موسى به تمام و كمال سخن گفت و از نشانه هاى خود آيتى بزرگ به او نماياند، بى آنكه عضو و ابزارى يا زبان و زبانچه اى داشته باشد.

نهج البلاغة : الخطبة 182 .

حديث3034

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أيُّها النّاسُ، إنّما يَجمَعُ النّاسَ الرِّضى والسُّخطُ ، وإنّما عَقَرَ ناقَةَ ثَمودَ رجُلٌ

واحِدٌ فعَمَّهُمُ اللّه ُ بالعَذابِ لَمّا عَمُّوهُ بالرِّضا ، فقالَ سبحانَهُ : «فعَقَرُوها فأصْبَحُوا نادِمينَ»

امام على عليه السلام : اى مردم! جز اين نيست كه راضى بودن و راضى نبودن [به يك عمل ]است كه مردم را گرد هم مى آورد. ناقه ثمود را فقط يك مرد پى كرد، امّا خداوند همه آنان را عذاب كرد؛ چون همه آنان به اين كار او راضى بودند. خداى سبحان

مى فرمايد : «آن را پى كردند، پس پشيمان گشتند». عذاب آنها اين بود كه سرزمينشان صدايى همچون صداى فرو رفتن ميخ گداخته در زمين نرم و هموار، برآورد و فرو رفت.

الشعراء : 157 .

حديث3035

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

... فلَمّا مَهَدَ أرضَهُ ، وأنفَذَ أمرَهُ ، اختارَ آدَمَ عليه السلام خِيَرَةً مِن خَلقِهِ ، وجَعَلَهُ أوّلَ جِبِلَّتِهِ

امام على عليه السلام : ... چون زمينش را آماده ساخت و فرمانش را روان ساخت، آدم عليه السلام را به عنوان مخلوق برتر خود برگزيد و او را نخستين آفريده خود [از نوع انسان ]قرار داد.

أي خلقته .

حديث3036

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صِفَةِ خَلقِ آدَمَ عليه السلام _ : ثُمّ جَمَعَ سبحانَهُ مِن حَزْنِ الأرضِ وسَهْلِها ، وعَذْبِها وسَبَخِها ، تُربَةً سَنَّها (سَنّاها) بالماءِ حتّى خَلَصَت ، ولاطَها بالبَلَّةِ حتّى لَزِبَت ، فَجَبَلَ مِنها صُورَةً ذاتَ أحناءٍ ووُصولٍ ، وأعضاءٍ وفُصولٍ ، أجمَدَها حتَّى استَمسَكَت ، وأصلَدَها حتّى صَلْصَلَت ، لِوَقتٍ مَعدودٍ وأمَدٍ مَعلومٍ . ثُمّ نَفَخَ فيها مِن رُوحهِ فَمَثُلَت (فتَمثّلَت) إنسانا ذا أذهانٍ يُجيلُها وفِكَرٍ يَتَصَرّفُ بها ... مَعجونا بطِينَةِ الألوانِ المُختَلِفَةِ ، والأشباهِ المُؤتَلِفَةِ ، والأضدادِ المُتَعادِيَةِ ، والأخلاطِ المُتَبايِنَةِ ، مِن الحَرِّ والبَردِ ، والبَلَّةِ والجُمودِ .

امام على عليه السلام _ در بيان آفرينش آدم عليه السلام _ فرمود : سپس، خداوند سبحان از قسمت هاى سخت و نرم زمين و شيرين و شوره زار آن، خاكى برداشت و بر آن آب ريخت تا پاك و خالص شد و با رطوبت بياميختش تا آنكه چسبناك گشت. آن گاه از آن هيكلى بيافريد، داراى اعضا و پيوندها و گسستگى ها؛مدتى مشخص و زمانى معلوم آن را بداشت تا اينكه خشكيد و به هم پيوست و چون سفال سخت شد. آن گاه از روح خويش در آن

دميد، تا به صورت انسانى گرديد صاحب ذهن هايى كه آنها را به حركت در مى آورد و انديشه اى كه با آن [در كارهايش ]دخل وتصرف مى كند... آميخته به طينتى با رنگ هاى گوناگون و چيزهايى همانند يكديگر و حالاتى متضاد و آميخته هايى ناهمگون از قبيل گرمى و سردى و رطوبت و خشكى .

نهج البلاغة : الخطبة 1 .

حديث3037

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صِفَةِ الأنبياءِ : _ : كانُواقَوما مُستَضعَفِينَ ، قدِ اختَبرَهُمُ اللّه ُ بالمَخمَصَةِ ، وابتَلاهُم بالمَجهَدَةِ ، وامتَحَنَهُم بالمَخاوِفِ ، ومَخَضَهُم بالمَكارِهِ ... ولَقد دَخَلَ موسَى بنُ عِمرانَ ومَعهُ أخُوهُ هارونُ علَيهِما السّلامُ على فِرعَونَ وعلَيهِما مَدارِعُ الصُّوفِ ، وبأيديهِما العِصِيُّ ...

ولَو أرادَ اللّه ُ سبحانَهُ لأنبيائهِ حَيثُ بَعَثَهُم أن يَفتَحَ لَهُم كُنوزَ الذِّهْبانِ ، ومَعادِنَ العِقْيانِ ، ومَغارِسَ الجِنانِ ... لَفعَلَ ، ولَو فَعَلَ لَسَقَطَ البَلاءُ ، وبَطَلَ الجَزاءُ ...

ولكنَّ اللّه َ سبحانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ اُولي قُوَّةٍ في عَزائمِهِم ، وضَعَفةً فيما تَرَى الأعيُنُ مِن حالاتِهِم ، مَعَ قَناعَةٍ تَملَأُ القُلوبَ والعُيونَ غِنىً ، وخَصاصَةٍ تَملَأُ الأبصارَ والأسماعَ أذىً .

امام على عليه السلام _ در وصف پيامبران عليهم السلام _ فرمود : آنان مردمى به ظاهر ناتوان بودند كه خداوند آنها را با گرسنگى آزمود و به سختى ها مبتلايشان فرمود و با ترس و هراس ها امتحانشان نمود و در بوته ناملايمات زير و روشان كرد... موسى بن عمران به همراه برادرش هارون، عليهماالسلام در حالى نزد فرعون رفتند كه لباس پشمين برتن و عصاى چوبين در دست داشتند...

و اگر خداوند سبحان،

آن گاه كه پيامبرانش را برانگيخت، مى خواست گنجينه هاى طلا و كان هاى زرِ ناب و باغ هاى پر درخت را به رويشان بگشايد... هر آينه اين كار را مى كرد و اگر چنين مى كرد، آن گاه آزمايش از ميان مى رفت و پاداش منتفى مى شد... .

اما خداوند سبحان فرستادگان خود را صاحب اراده هايى استوار قرار داد و از نظر حالات ظاهريشان فقير گردانيد، امّا توأم با قناعتى كه دل ها و چشم ها را از بى نيازى مى آكند، و نيازمندى و فقرى كه چشم ها و گوش ها را از ناراحتى لبريز مى سازد.

نهج البلاغة : الخطبة 192 .

حديث3038

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فبَعَثَ فيهِم رُسُلَهُ وواتَرَ إلَيهِم أنبياءهُ ؛ لِيَستَأدُوهُم مِيثاقَ فِطرَتِهِ ، ويُذَكِّروهُم مَنسِيَّ نِعمَتِهِ ، ويَحتَجُّوا علَيهِم بالتَّبليغِ ، ويُثيروا لَهُم دَفائنَ العُقولِ ، ويُرُوهُم آياتِ المَقدِرَةِ .

امام على عليه السلام : پس [خداوند] رسولان خود را در ميان آنان برانگيخت و پيامبرانش را پياپى سوى ايشان فرستاد، تا از آنان بخواهند عهد الهى را كه در فطرتشان نهاده است، بگزارند و نعمت فراموش شده او را به يادشان آورند و با رساندن پيام الهى حجّت را بر آنان تمام كنند و گنجينه هاى خردهايشان را بيرون آورند و نشانه هاى قدرت [خدا] را به آنها نشان دهند.

نهج البلاغة : الخطبة 1 .

حديث3039

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُنظُروا إلى مَواقِعِ نِعَمِ اللّه ِ علَيهِم حِينَ بَعَثَ إلَيهِم رَسولاً فعَقدَ بمِلَّتِهِ طاعَتَهُم ، وجَمعَ على دَعوَتِهِ اُلفتَهُم : كيفَ نَشَرَتِ النِّعمَةُ علَيهِم جَناحَ كَرامَتِها ، وأسالَت لَهُم جَداوِلَ نَعيمِها ، والتَفّتِ المِلّةُ بِهِم في عَوائدِ بَرَكَتِها ، فأصبَحوا في نِعمَتِها غَرِقِينَ!

امام على عليه السلام : بنگريد به نعمت هاى بزرگى كه خداوند عطايشان فرمود آنگاه كه پيامبرى سوى آنان فرستاد و فرمانبردارى ايشان را به آيين خود پيوند داد و ايشان را برگرد دعوت خويش همدل و همداستان ساخت؛ [بنگريد كه] چگونه اين نعمت ، بال كرامت خويش را بر سر آنان گسترد و نهرهاى نعمت هايش را برايشان روان ساخت واين آيين ، با فوايد و حاصل هاى بركت خويش، آنان را فروگرفت و در نعمت آن غرق شدند!

نهج البلاغة : الخطبة 192 ، انظر تمام الكلام .

حديث3040

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّ اللّه َ تباركَ وتعالى بَعَثَ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث3106

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بحار الأنوار : 78/53/85.

حديث3202

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِن كَمالِ الإيمانِ مُكافاةُ المُسيءِ بِالإحسانِ .

امام على عليه السلام : از [نشانه هاى] كمال ايمان اين است كه بدى كننده را به نيكى پاداش دهى.

غرر الحكم : 9413.

حديث3203

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا سُؤدُدَ مَع انتِقامٍ .

امام على عليه السلام : با انتقامگيرى، سَروَرى در كار نيست.

غرر الحكم : 10518

حديث3204

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إذا حُيِّيتَ بِتَحِيَّةٍ فَحَيِّ بأحسَنَ مِنها ،وإذا اُسدِيَت إلَيكَ يَدٌ فكافِئْها بِما يُربي عَليها ، والفَضلُ مَعَ ذلكَ لِلبادِئِ .

امام على عليه السلام : هر گاه به تو درودى گفته شد، با درودى بهتر از آن پاسخ گوى و هر گاه احسانى به تو شد، به احسانى بهتر از آن جبرانش كن. با وجود اين، فضيلت از آنِ آغازگر [نيكى] است.

نهج البلاغة : الحكمة 62.

حديث3205

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أطِلْ يَدَكَ في مُكافَأةِ مَن أحسَنَ إلَيكَ،فإن لَم تَقدِرْ فلا أقَلَّ مِن أن تَشكُرَهُ .

امام على عليه السلام : براى عوض دادن به كسى كه به تو نيكى كرده است دستت را دراز كن و اگر توانايى [جبران ]نداشتى، دست كم از او تشكر كن.

غرر الحكم : 2383.

حديث3206

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في بَيان الحُقوقِ _ : ثُمّ جَعَلَ سُبحانَهُ مِن حُقوقِهِ حُقوقا افتَرَضَها لِبَعضِ النّاسِ عَلى بَعضٍ ، فَجَعَلَها تَتَكافَأُ في وُجوهِها .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن كتابٍ كَتَبَهُ للأشتَرِ لَمّا وَلّاهُ على مِصرَ _ : ثُمّ اختَرْ لِلحُكمِ بينَ الناسِ أفضَلَ رَعِيَّتِكَ في نَفسِكَ ، ممَّن لا تَضيقُ بهِ الاُمورُ ، ولا تُمَحِّكُهُ الخُصومُ ، ولا يَتَمادى في الزَّلَّةِ ، ولايَحصَرُ مِنَ الفَيءِ إلَى الحَقِّ إذا عَرَفَهُ ، ولا تُشرِفُ نَفسُهُ على طَمَعٍ ، ولا يَكتَفي بأدنى فَهمٍ دونَ أقصاهُ ، وأوقَفَهُم في الشُّبُهاتِ ، وآخَذَهُم بالحُجَجِ وأقَلَّهُم تَبَرُّما بمُراجَعَةِ الخَصمِ ، وأصبَرَهُم على تَكشُّفِ الاُمورِ ،

وأصرَمَهُم عِند اتِّضاحِ الحُكمِ ، مِمّن لا يَزدَهيهِ إطراءٌ ، ولا يَستَميلُهُ إغراءٌ ، واُولئكَ قَليلٌ ، ثُمّ أكثِر تَعاهُدَ (تَعهُّدَ) قَضائهِ .

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر _ نوشت : براى داورى ميان مردم، بهترين و برترين فردى را كه به نظرت مى رسد از ميان رعيت انتخاب كن؛ كسى كه كارها بر او تنگ نيايد [و از حل اختلافات در نماند] و [ستيزه گرى ]طرفين دعوا او را به لجاجت و پافشارى در رأى خويش وا ندارد ، در لغزش فرو نرود و هر گاه حقيقت را شناخت [و به

حكم نادرست خود پى برد]، از بازگشت به حق خوددارى نكند و خويشتن را در پرتگاه طمع ننشاند و به فهم سطحى قضايا بسنده نكند و دنبال فهم عميق و دقيق آنها باشد. در موارد شبهه ناك بيش از همه درنگ و

احتياط كند و بيش از همه دنبال دليل و برهان باشد و از مراجعه داد خواهان كمتر به ستوه آيد و در كشف حقيقت دعاوى، از همه شكيباتر باشد و چون حقيقت روشن شد [در صدور حكم]، از هر كس ديگر بيشتر قاطعيت نشان دهد. كسى باشد كه مدح و ستايش، او را فريفته و خودبين نسازدوتشويق وتحريك، او را به سويى متمايل نسازد و البته چنين كسانى اندك شمارند. آن گاه، خودت به كار قضاوت او بسيار رسيدگى كن.

نهج البلاغة : الكتاب 53.

حديث3307

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لِشُرَيحٍ _ : يا شُرَيحُ ، قدجَلَستَ مَجلِسا لا يَجلِسُهُ إلّا نَبيٌّ أو وَصيُّ نَبيٍّ أو شَقيٌّ .

امام على عليه السلام _ به شريح _ فرمود: اى شريح! تودر جايى نشسته اى كه جز پيامبرى يا وصىّ پيامبرى و يا شقاوتمندى در آن جا نمى نشيند.

الكافي : 7/406/2 .

حديث3308

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ عندَ انصِرافِهِ مِن صِفِّينَ فيجَوابِ شَيخٍ سَألَهُ عن مَسِيرِهِم إلَى الشامِ : أبِقَضاءٍ وقَدَرٍ ؟ _ : والذي خَلَقَ الحَبَّةَ وبَرَأ النَّسَمَةَ ، ما قَطَعنا وادِيا ولا عَلَونا تَلعَةً إلّابقَضاءٍ وقَدَرٍ ... لعلَّكَ ظَنَنتَه قَضاءً لازِما وقَدَرا حاتِما ، لو كانَ ذلكَ لَسَقَطَ الوَعدُ والوَعيدُ وبَطَلَ الثَّوابُ والعِقابُ ، ولا أتَت لائمَةٌ مِن اللّه ِ

لِمُذنِبٍ ولا مَحمَدَةٌ مِن اللّه ِ لُمحسِنٍ ، ولا كانَ الُمحسِنُ أولى بثَوابِ الإحسانِ مِن المُذنِبِ ، ذلكَ مَقالُ أحزابِ عَبَدَةِ الأوثانِ ... ومَجُوسِها ، ولكنَّ اللّه َ أمَرَ بالخَيرِ تَخييرا ونَهى عَنِ الشَّرِّ تَحذيرا ، ولم يُعصَ مَغلوبا ولم يُطَعْ مُكرَها ، ولا يُمَلِّكُ تَفويضا .

امام على عليه السلام : بار خدايا! همچنان كه عيسى بن مريم از نصارا بيزارى جست، من نيز از غاليان [در حقّ خود ]بيزارم؛ بار خدايا! آنان را براى هميشه تنها و بى ياور گذار و هيچ كدام آنان را يارى مرسان.

بحار الأنوار : 25/284/32.

حديث3443

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

هَلَكَ فِيَّ رَجُلانِ : مُحِبٌّ غالٍ ،

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن وَصِيَّتِهِ لِلحَسَنَينِ عليهماالسلام بعدَأن ضَرَبَهُ ابنُ مُلجَمٍ _ : لا تَترُكوا الأمرَ بِالمَعروفِ والنَّهيَ عَنِ المُنكَرِ فَيُوَلّى عَلَيكُم شِرارُكُم ثُمَّ

غرر الحكم : 4000 _ 4001

حديث3723

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مِلاكُ المَعروفِ تَركُ المَنِّ بِهِ .

امام على عليه السلام : معيار خوبى كردن، منت ننهادن به آن است .ر. ك : صدقه باب 1117 .

غرر الحكم : 9724.

حديث3724

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أحْيِ مَعروفَكَ بِإماتَتِهِ .

امام على عليه السلام : با ميراندن (فراموش كردن) احسان خود، آن را زنده گردان.

غرر الحكم : 2282.

حديث3725

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

المَعروفُ ذَخيرَةُ الأبَدِ .

امام على عليه السلام : خوبى كردن اندوخته ابدى است [يعنى هميشه ماندگار است و ذخيره روز قيامت].

غرر الحكم : 980 .

حديث3726

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فِعلُ المَعروفِ ، وإغاثَهُ المَلهوفِ ، وإقراءُ الضُّيوفِ ، آلَةُ السِّيادَةِ .

امام على عليه السلام : خوبى كردن، كمك به ستمديده و ميهمان نوازى، ابزار سرورى است.

غرر الحكم : 6585

حديث3727

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث3739

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عنِ العَدلِ _ : العَدلُ ألّا

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صِفَةِ المَلائكَةِ _ : وإنَّهُم عَلى مَكانِهِم مِنكَ ، ومَنزِلَتِهِم عِندَكَ ، واستِجماعِ أهوائهِم فيكَ ، وكَثرَةِ طاعَتِهِم لَكَ ، وقِلَّةِ غَفلَتِهِم عَن

أمرِكَ ، لَو عايَنوا كُنهَ ما خَفِيَ عَلَيهِم مِنكَ لَحَقَّروا أعمالَهُم ، ولَزَرَوا عَلى أنفُسِهِم ، ولَعَرَفوا أ نَّهُم لَم يَعبُدوكَ حَقَّ عِبادَتِكَ ، ولَم يُطيعوكَ حَقَّ طاعَتِكَ .

حديث3857

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حُسنُ الظَّنِّ يُخَفِّفُ الَهمَّ ، ويُنجي من

الخصال : 616/10 .

حديث3925

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

صَوتانِ مَلعونانِ يُبغِضُهُما اللّه ُ : إعوالٌ عندَ مُصيبَةٍ،

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث4001

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إن صَبَرتَ صَبرَ الأكارِمِ ، وإلّا سَلَوتَ سُلُوَّ البَهائمِ .

امام على عليه السلام : اگر همچون بزرگواران صبر كنى [چه بهتر ]وگرنه همچون ستوران [رنج را] فراموش خواهى كرد .

نهج البلاغة : الحكمة 414 .

حديث4002

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الصَّبرُ : إمّا صَبرٌ على المُصيبَةِ ، أوعلى الطاعَةِ ، أو عنِ المَعصيَةِ ، وهذا القِسمُ الثالثُ أعلى دَرجَةً مِنَ القِسمَينِ الأوَّلَينِ .

امام على عليه السلام : شكيبايى، يا شكيبايى در برابر مصيبت است يا در انجام طاعت و يا در ترك معصيت كه نوع سوم آن از دوگونه نخست برتر است .

شرح نهج البلاغة : 1/319 .

حديث4003

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الصَّبرُ صَبرانِ : صَبرٌ على ما تَكرَهُ ،

امام على عليه السلام : خوشبخت ترين مردم در دنيا كسى است كه از آنچه مى داند برايش زيان آور است دورى كند، و بدبخت ترين آنان كسى است كه از هواى نفس خود پيروى كند .

وقعة صفّين : 108 .

حديث4139

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اتَّقوا معاصيَ اللّه ِ في الخَلَواتِ ، فإنّ الشاهِدَ هُو الحاكِمُ .

امام على عليه السلام : از معاصى خدا در تنهاييها[ى خود ]بپرهيزيد ؛ زيرا آن كه شاهد است [يعنى خداوند] ، همان داور است.

بحار الأنوار : 78/70/25

حديث4315

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أكثِرُوا ذِكرَ اللّه ِ عزّوجلّ إذا دَخَلتُمُ الأسواقَ عِندَ اشتِغالِ الناسِ، فإنّهُ كَفّارةٌ لِلذُّنوبِ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الحَرثُ حَرثانِ : فحَرثُ الدنيا

امام على عليه السلام : اى كسى كه دنيا را نكوهش مى كنى، اما فريفته پوچيها و اباطيل آن هستى! فريفته دنيايى و نكوهشش مى كنى؟ آيا تو او را مجرم و گناهكار مى دانى يا او تو را چنان مى داند؟ دنيا كِى شيفته ات كرد يا كِى فريبت داد؟ . . . دنيا براى كسى كه از در راستى با آن درآيد سراى راستى است و براى كسى كه آن را نيك بفهمد سراى عافيت و سعادت است و براى كسى كه از آن توشه بردارد سراى توانگرى و بى نيازى است .

نهج البلاغة: الحكمة 131 .

حديث4429

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَثَلُ الدنيا كَظِلِّكَ؛ إن وَقَفتَ وَقَفَ ، وإن

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث4513

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

سُبحانَكَ ما أعْظَمَ ما نَرى مِن خَلْقِكَ ! وما أصْغَرَ كُلَّ عَظيمةٍ في جَنْبِ قُدْرَتِكَ !

نهج البلاغة: الحكمة 323

حديث4545

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث4685

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أيُّها النّاسُ ، إنّما بَدْءُ وُقوعِ الفِتَنِ

حديث4735

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وفَرَضَ علَيكمُ حَجَّ بَيتِهِ الحَرامِ الّ_ذي جَعَلهُ قِبلَ_ةً للأن_امِ ، يَرِدُونَ_هُ وُرودَ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ في صفةِ الجنّةِ _ : دَرَجاتٌ مُتَفاضِلاتٌ ، ومَنازِلُ مُتَفاوِتاتٌ .

امام على عليه السلام _ در وصف بهشت _ فرمود : بهشت داراى درجاتى است كه يكى بر ديگرى برترى دارد و داراى منازلى است كه با هم تفاوت دارند.

نهج البلاغة : الخطبة 85.

حديث4831

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

جالِسِ العُلَماءَ يَزدَدْ علمُكَ ،

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لِرجُلٍ يُوصيهِ ومَعهُ سِلْعَةٌ يَبيعُها _ : سَمِعْتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : السَّماحُ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كُلّما كانتِ البَلوى والاختبارُ أعظمَ كانتِ المَثُوبةُ والجَزاءُ أجْزَلَ ، ألَا تَرَونَ أنَّ اللّه سبحانه اخْتَبرَ الأوَّلِينَ مِن لَدُنْ آدمَ صلواتُ اللّه ِ عليهِ إلى الآخِرينَ مِن هذاالعالَمِ بأحجارٍ لا تَضُرُّ ولا تَنفَعُ ، ولا تُبصِرُ ولا تَسمَعُ ، فجَعَلَها بَيتَهُ الحَرامَ الّذي جَعَلَهَ اللّه ُ للنّاسِ قِياما ...؟!

ولكنّ اللّه يَخْتبِرُ عِبادَهُ بأنواعِ الشَّدائدِ ، ويَتَعبّدُهُم بأنواعِ المَجاهِدِ ، ويَبْتَليهِم بضُروبِ المَكارِهِ ؛ إخْراجا للتَّكَبُّرِ مِن قلوبهِمْ ، وإسْكانا للتَّذَلُّلِ في نُفوسِهِم ، ولِيَجْعلَ ذلكَ أبوابا فُتُحا إلى فضلِهِ ، وأسبابا ذُلُلاً لِعَفوِهِ .

صَومٌ ولا صلاةٌ ولا حلالٌ ولا حرامٌ .

امام على عليه السلام : اگر ايمان تنها گفتار بود، روزه و نماز و حلال و حرام نازل نمى شد.

بحار الأنوار : 69 / 19 / 2 .

حديث5095

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الإيمانُ إخلاصُ العملِ .

امام على عليه السلام : ايمان، خالص كردن عمل است [براى خدا].

غرر الحكم : 873

حديث5096

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الإيمانُ صَبرٌ في البَلاءِ ، وشُكْرٌ في الرَّخاءِ .

امام على عليه السلام : ايمان، شكيبايى در سختى و گرفتارى است و سپاسگزارى در آسايش و نعمت.

غرر الحكم : 1350

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

واللّه ِ ، لَأنْ أبِيتَ على حَسَكِ السَّعْدانِ مُسَهَّدا أو اُجَرّ في الأغْلالِ مُصَفَّدا أحَبُّ إليَّ مِن أنْ ألقَى اللّه َ ورسولَه يومَ القيامةِ ظالما ... .

واللّه ِ ، لو اُعْطيتُ الأقالِيمَ السَّبعةَ بما تَحتَ أفلاكِها على أن أعصِيَ اللّه َ في نَمْلةٍ أسْلُبُها جُلْبَ شَعيرةٍ ما فَعَلْتُه .

امام على عليه السلام : به خدا سوگند اگر شب را بر روى اشتر خار تا صبح بيدار مانم و مرا در كُند و زنجيرها كت بسته بكشند خوش تر دارم از اين كه در روز رستاخيز، خدا و پيامبرش را با عنوان ستمكار ديدار كنم... .

به خدا سوگند اگر هفت اقليم را با آنچه زير آسمانهاى آنهاست به من دهند تا با گرفتن پوست جوى از دهان مورچه اى خدا را نافرمانى كنم چنين نخواهم كرد.

نهج البلاغة : الخطبة 224 .

حديث5108

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنا أوَّلُ مَن يَجْثو لِلخُصومَةِ بينَ يدَيِ اللّه ِ عزّ وجلّ يومَ القيامةِ .

امام على عليه السلام : من نخستين كسى هستم كه در روز قيامت براى دادخواهى [ از دشمنان ]در برابر خداوند عز و جلبر زانو مى نشيند.

تاريخ دمشق : 42 / 475

حديث5109

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنا أوَّلُ مَن أسلَمَ .

امام على عليه السلام : من نخستين كسى هستم كه اسلام آوردم.

تاريخ دمشق : 42 / 31

حديث5110

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنا الهادي ، وأنا المُهتَدي ، وأناأبو اليَتامى والمَساكينِ ، وزوجُ الأراملِ ، وأنا مَلْجَأُ كلِّ ضعيفٍ ، ومأمَنُ كلِّ خائفٍ ، وأنا قائدُ المؤمنينَ إلَى الجنّةِ ، وأنا حَبلُ اللّه ِ المتينُ، وأنا عُروَةُ اللّه ِ الوُثْقى ، وكلمةُ التَّقوى ، وأنا عَينُ اللّه ِ ،

ولسانُهُ الصّادقُ ، ويَدُهُ .

امام على عليه السلام : من رهنمايم، من رهيافته ام. پدر يتيمان و مستمندانم ، سرپرست بيوه زنانم، پشت و پناه هر ناتوانى هستم و مأمن هر وحشتزده اى؛ من رهنماى مؤمنان به سوى بهشتم، ريسمان استوار خدايم، حلقه و دستاويز محكم خدايم و كلمه تقوا؛ من چشم

خدايم و زبان راستگوى او و دست او.

التوحيد : 164 / 2 .

حديث5111

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنا عَلَمُ الهُدى ، وكَهْفُ التُّقى ، ومَحَلُّ السَّخاءِ ، وبَحرُ النَّدى ، وطَودُ النُّهى .

امام على عليه السلام : من پرچم هدايتم، و پناهگاه پرهيزگارى، و جايگاه سخاوت، و درياى جود و جوانمردى، و كوه خِرد.

نهج السعادة : 3 / 79 .

حديث5112

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنا قَسيمُ اللّه ِ بينَ الجَنّةِ والنّارِ ، لا يَدخُلُهاداخِلٌ إلّا على حَدِّ قَسْمي ، وأنا الفاروقُ الأكبرُ ، وأنا الإمامُ لِمَن بَعدِي ، والمُؤَدِّي عَمَّن كانَ قَبلي .

امام على عليه السلام : من از جانب خدا قسمت كننده بهشت و دوزخم . هيچ كس وارد آن نمى شود مگر به تقسيم من. منم فاروق اكبر (بزرگترين جداساز حق و باطل)، منم امام مردم پس از خودم، و اداكننده از جانب كسى كه پيش از من بود (يعنى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ).

الكافي : 1 / 198 / 3 .

حديث5113

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ وقد قيلَ له : إنّكَ على هذا الأمرِ [الخلافة ]لَحريصٌ _ : بَلْ أنتُم واللّه ِ لَأحْرَصُ

الإرشاد : 1 / 35 .

حديث5125

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بَعَثَ النَّبيُّ صلى الله عليه و آله جَيْشا وأمَّرَ عَلَيْهِمْ رَجُلاً وأمَرَهُمْ أنْ يَسْتَمِعوا لَهُ ويُطيعوا ، فأجَّجَ نارا وأمَرَهُمْ أنْ يَقْتَحِموا فيها ، فأبى قومٌ أنْ يَدْخُلوها وقالوا : إنّا فَرَرْنا مِنَ النّار. وأرادَ قومٌ أنْ يَدْخُلوها ، فَبَلَغَ ذلكَ النّبيَّ صلى الله عليه و آله فقالَ : لو دَخَلوها لَم يَزالوا فيها ، وقالَ : لا طاعةَ في مَعْصيةِ اللّه ِ ، إنّما الطّاعةُ في المَعْروفِ .

امام على عليه السلام : پيامبر صلى الله عليه و آله سپاهى را گسيل داشت و مردى را فرمانده آنان كرد و به سپاهيان فرمود تادستورهاى او را بشنوند و اطاعت كنند. او آتشى بيفروخت و به سپاهيان دستور داد خود را در آن بيندازند. گروهى از ورود به آتش سر باز زده گفتند: ما از آتش گريخته ايم و گروهى تصميم گرفتند وارد آتش شوند. اين خبر به پيامبر صلى الله عليه و آله رسيد، فرمود: اگر به ميان آتش مى رفتند براى

هميشه در آتش بودند. آن گاه فرمود: در معصيت خدا نبايد از كسى اطاعت كرد بلكه فقط در خوبيها بايد فرمان برد.

تنبيه الخواطر : 1 / 51 .

حديث5134

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنّ شَرَّ النّاسِ عِنْدَ اللّه ِ إمامٌ جائرٌ ضَلَّ وضُلَّ بِهِ ، فأماتَ سُنَّةً مأخُوذَةً وأحيا بِدْعةً مَتْروكَةً ، وإنّي سَمِعْتُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : يُؤتى يومَ القِيامَةِ بالإمامِ الجائرِ ولَيسَ مَعَهُ نَصيرٌ ولا عاذِرٌ ، فيُلقى في نارِ جَهَنَّمَ ، فَيَدُورُ فيها كما تَدورُ الرَّحى ، ثُمَّ يُرْتَبَطُ في قَعْرِها .

امام على عليه السلام : بدترينِ مردم نزد خداوند پيشواى ستمگرى است كه هم خود گمراه است و هم سبب گمراهى است؛زيرا سنّت معمول را مى ميراند و بدعت متروك را زنده مى كند. شنيدم پيامبر خدا صلى الله عليه و آله مى فرمود: در روز قيامت پيشواى ستمگر آورده مى شود بى آن كه پشتيبان و عذرخواهى داشته باشد. پس، در آتش دوزخ افكنده مى شود و همچون سنگ آسيا در دوزخ به چرخش در مى آيد، سپس در قعر آن به بند كشيده مى شود.

نهج البلاغة : الخطبة 165 .

حديث5135

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أمّا بَعْدُ ، فإنَّ حَقّا عَلَى الوالي أَلاّ يُغَيِّرَهُ على رَعِيَّتِهِ فَضْلٌ نالَهُ ، ولا طَوْلٌ خُصَّ بِهِ ، وأنْ يَزيدَهُ ما قَسَمَ اللّه ُ لَهُ مِنْ نِعَمِهِ دُنُوّا مِنْ عِبادِهِ ، وعَطْفا على إخْوانِهِ.

ألَا وإنَّ لَكُمْ عِندي ألّا أحْتَجِزَ دُونَكُمْ سِرّا إلّا في حَرْبٍ ، ولا أطْويَ دُونَكُمْ أمْرا إلّا في حُكْمٍ ، ولا اُؤخِّرَ لَكُمْ حَقّا عَنْ مَحِلِّهِ ، ولا أقِفَ بِهِ دُونَ مَقْطَعِهِ ، وأنْ تَكونوا عِندي في الحَقِّ سَواءً ، فإذا فَعَلْتُ ذلكَ وَجَبَتْ للّه ِ عَلَيْكُمُ النِّعْمَةُ ولي عَلَيْكُمُ الطّاعةُ .

امام على عليه السلام : اما بعد، وظيفه حكمران است كه اگر به زيادتى رسيد يا به نعمتى مخصوص گشت موجب تغيير حال و دگرگونى رفتار او بر رعيتش نشود و نعمتهايى كه خدا نصيبش كرده بر نزديكى او به بندگان خدا و مهربانى او به برادرانش بيفزايد.

بدانيد حقّ شماست بر من كه رازى را از شما نپوشانم مگر در جنگ، و بدون رايزنى با شما كارى را نكنم مگر در قضاوت، و در اداى حقّ شما تأخير نكنم (حقوق و عطاياى شما را به موقع بپردازم) و در رساندن آن درنگ نكنم و همه شما را در حق يكسان بدانم. پس، هرگاه چنين كردم، خداوند بر شما حقّ نعمت خواهد داشت و من بر شما حقّ اطاعت.

نهج البلاغة : الكتاب 50 .

حديث5136

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حَقٌّ على الإمامِ أنْ يَحْكُمَ بماأنْزَلَ اللّه ُ وأنْ يُؤدّيَ الأمانةَ ، فإذا فَعَلَ فَحَقٌ علَى النّاسِ أنْ يَسْمَعوا لَهُ وأنْ يُطيعوا وأنْ يُجيبوا إذا دُعوا .

امام على عليه السلام : امام وظيفه دارد بر طبق آنچه خدا نازل كرده است حكومت كند و امانت را ادا نمايد. چون چنين كند مردم وظيفه دارند سخنش را بشنوند، فرمانش را ببرند و هرگاه آنان را فرا خواند، اجابت كنند.

كنز العمّال : 14313 .

حديث5137

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّهُ لَيسَ علَى الإمامِ إلّا ما حُمِّلَ مِنْ أمرِ رَبِّهِ : الإبلاغُ في المَوعِظةِ ، والاجتهادُفي النَّصيحةِ ، والإحْياءُ للسُّنّةِ، وإقامةُ الحُدودِ على مَسْتَحِقِّيها ، وإصدارُ السُّهْمانِ على أهْلِها .

امام على عليه السلام : چيزى بر عهده امام نيست جز همان وظايفى كه پروردگار بر عهده اش نهاده است: جدّيت در موعظه و اندرز، كوشش در خيرخواهى و ارشاد، زنده كردن سنّت، اجراى حدود الهى بر آنان كه سزاوار آنند و رساندن سهام (بيت المال) به كسانى كه سهم مى برند.

نهج البلاغة : الخطبة 105 .

حديث5138

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إنَّ اللّه َ جَعَلَني إماما لِخَلْقِهِ ، فَفَرَضَ عَلَيَّ التَّقْديرَ في نَفْسي ومَطْعَمي ومَشْرَبي ومَلْبَسي كَضُعَفاءِ النّاسِ، كَيْيَقْتَديَ الفقيرُ بِفَقْري، ولا يُطْغِيَ الغَنِيَّ غِناهُ .

امام على عليه السلام : خداوند مرا پيشواى خلق خود قرار داد. از اين رو، بر من واجب كرد كه درباره خودم و خورد و خوراك و پوشاكم همانند مردمان تنگدست باشم تا نادار به نادارى من تأسى جويد و توانگر را توانگرى اش به طغيان و سركشى نكشاند.

بحار الأنوار : 40 / 336 / 17 .

حديث5139

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ لابنِهِ محمّدِ بنِ الحَنَفيَّةِ لَمّاأعطاهُ الرّايَةَ يَومَ الجَمَلِ _ : تَزولُ الجِبالُ ولا تَزُلْ ، عَضَّ على ناجِذِكَ ، أعِرِ اللّه َ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلّاهُ مِصرَ _ : وأشعِرْ قَلبَكَ الرَّحمَةَ لِلرَّعِيَّةِ،والمَحَبَّة لَهُم، واللُّطفَ بِهِم ، ولاتَكونَنَّ علَيهِم سَبُعا ضارِيا تَغتَنِمُ أكلَهُم ؛ فإنَّهُم صِنفانِ : إمّا أخٌ لَكَ في الدِّينِ ، أو نَظيرٌ لَكَ في الخَلقِ ، يَفرُطُ مِنهُمُ الزَّلَلُ ، وتَعرِضُ لَهُمُ العِلَلُ ، ويُؤتى على أيديهِم في العَمدِ والخَطأِ ، فأعطِهِم مِن عَفوِكَ وصَفحِكَ مِثلَ الّذي تُحِبُّ وتَرضى أن يُعطِيَكَ اللّه ُ مِن عَفوِهِ وصَفحِهِ ، فإنَّكَ فَوقَهُم ، وَوالِي الأمرِ علَيكَ فَوقَكَ ، واللّه ُ فَوقَ مَن وَلّاكَ !

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر _ نوشت : دل خود را آكنده از مهر و محبّت و لطف نسبت به مردم گردان و مبادا براى آنان چون جانور درنده اى باشى كه خوردنشان را غنيمت دانى؛ زيرا كه مردم دو دسته اند: يا برادر دينى تو هستند و يا همنوع تو. در معرض لغزش و خطا قرار دارند و گاه از روى عمد يا

خطا دست به گناه و تجاوز مى آلايند. پس همان گونه كه خود دوست دارى خداوند نسبت به تو بخشش و گذشت كند، تو نيز نسبت به آنان بخشش و گذشت داشته باش؛ زيرا تو بالادست آنها هستى و فرمانرواى بر تو بالادست تو مى باشد و خداوند بالا دست كسى است كه تو را به امارت گماشته است!

نهج البلاغة : الكتاب 53.

حديث5315

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلّاهُ مِصرَ _ :ولْيَكُن أحَبَّ الاُمورِ إلَيكَ أوسَطُها في الحَقِّ ، وأعَمُّها في العَدِل ، وأجمَعُها لرِضا الرَّعِيَّةِ؛ فإنَّ سُخطَ العامَّةِ يُجحِفُ برِضا الخاصَّةِ ، وإنَّ سُخطَ الخاصَّةِ يُغتَفَرُ مَع رِضا العامَّةَ . ولَيسَ أحَدٌ مِن

الرَّعِيَّةِ أثقَلَ علَى الوالِي مَؤونَةً في الرَّخاء ، وأقَلَّ مَعونَةً لَهُ في البَلاءِ ، وأكرَهَ للإنصافِ ، وأسألَ بالإلحافِ ، وأقَلَّ شُكرا عِندَ الإعطاءِ ، وأبَطأ عُذرا عِندَ المَنعِ ، وأضعَفَ صَبرا عِندَ مُلِمّاتِ الدَّهرِ ، مِن أهلِ الخاصَّةِ . وإنّما عِمادُ الدِّينِ وجِماعُ المُسلمينَ والعُدَّةُ للأعداءِ : العامَّةُ مِن الاُمَّةِ ، فلْيَكُنْ صِغوُكَ لَهُم ، ومَيلُكَ مَعهُم .

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر بهمالك اشتر _ نوشت : بايد ميانه روى در حقّ و گستراندن عدالت و عمل به آنچه بيش از هر چيز

رضايت ملّت را فراهم مى آورد، محبوبترين كارها در نزد تو باشد؛ زيرا نارضايى توده مردم رضايت خواصّ را بى اثر مى سازد و نارضايتى خواص، با رضايت توده مردم، بخشوده مى شود. و هيچ يك از افراد ملّت همچون طبقه خواصّ نيست؛ زيرا اين طبقه به هنگام آسايش بار

سنگين ترى بر دوش حكمران هستند و در گرفتارى ها و مشكلات، كمتر به او كمك مى كنند، دادگرى را ناخوش مى دارند، خواسته ها و توقّعات بيشترى دارند، اگر به آنها چيزى داده شود، كمتر قدردانى مى كنند و اگر دريغ شود ديرتر عذر مى پذيرند و در پيشامدهاى ناگوار روزگار ناشكيباترند. ستون دين و جامعه مسلمانان و نيروى هميشه آماده در برابر دشمنان، درحقيقت همان توده ملت است. پس بايد گرايش و توجه تو به آنان باشد.

نهج البلاغة: الكتاب53.

حديث5316

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ فيما كَتبَ للأشتَرِ لمَّا وَلّاهُ مِصرَ _ : ثُمّ انظُرْ في اُمورِ عُمّالِكَ ، فاستَعمِلْهُمُ اختِبارا ، ولا تُوَلِّهِم مُحاباةً وأثَرَةً ؛ فإنَّهُما جِماعٌ مِن شُعَبِ الجَورِ والخِيانَةِ . وتَوَخَّ مِنهُم أهلَ التَّجرِبَةِ والحَياءِ مِن أهلِ البُيوتاتِ الصّالِحَةِ ، والقَدَمِ في الإسلامِ المُتَقَدِّمَةِ .

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر _ نوشت : ديگر آنكه در كارهاى كارگزارانت انديشه و تأمل كن و پس از آزمودنِ آنها، ايشان را به كار گمار و به صرف جانبدارى يا علاقه به كسى او را عهده دار كارى مكن؛ زيرا اين دو، كانون انواع ستم وخيانت است. كارگزاران خود را از ميان افراد با تجربه و آبرومند از خاندان هاى نيك و خوشنام و پيشگام در اسلام انتخاب كن.

نهج البلاغة : الكتاب 53.

حديث5317

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلّاهُ مِصرَ _ : ثُمّتَفَقَّدْ أعمالَهُم ، وابعَثِ العُيونَ

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر _ نوشت : آنگاه به كارهاى آنان (كارگزاران) رسيدگى كن و از ميان افراد با صداقت و وفادار مراقبانى بر آنها بگمار؛ زيرا مراقبتِ نهانى تو در كارهاى ايشان، آنان را به رعايت امانت و خوشرفتارى با مردم وا مى دارد و با دقّت مراقب دستياران خويش باش و اگر يكى از آنان دست به خيانت گشود و گزارش هاى همه مراقبانت آن را تأييد كرد، همان گزارش ها را شاهد بگير و بى درنگ او را كيفر جسمانى ده و از ثروتى كه از

طريق مقامش به دست آورده بازخواست كن و او را به خوارى بكشان و داغِ خيانت بر پيشانيش بنشان و حلقه ننگ تهمت به گردنش بياويز.

العَين : الذي يُبعَث ليتجسّس الخبر (لسان العرب : 13/301) .

حديث5318

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ من كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلّاهُ مِصرَ _ : فلا تُطَوِّلَنَّ احتِجابَكَ عَن رَعِيَّتِكَ ، فإنَّ احتِجابَ الوُلاةِ عَن الرَّعِيَّةِ شُعبَةٌ مِن الضِّيقِ ، وقِلَّةُ عِلمٍ بالاُمورِ ، والاحتِجابُ مِنهُم يَقطَعُ عَنهُم عِلمَ ما احتَجَبوا دُونَهُ ، فيَصغُرُ عِندَهُمُ الكَبيرُ ، ويَعظُمُ الصَّغيرُ ، ويَقبُحُ الحَسَنُ ، ويَحسُنُ القَبيحُ ، ويُشابُ

الحَقُّ بِالباطِلِ ... .

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر بهمالك اشتر _ نوشت : مبادا كه خويشتن را زياده از حدّ از مردم پنهان نگه دارى؛ زيرا روى نهان داشتن حكمرانان از توده مردم، نوعى تنگ حوصلگى و سبب كم اطلاعى از امور است، و حكمران اگر از مردم روى نهان كند، باعث مى شود كه مردم از حقايق پشت پرده آگاه نشوند و از اين رو كارهاى بزرگ و مهم در نظر آنان كوچك و بى اهميت مى آيد و كارهاى كوچك، بزرگ. زيبا زشت جلوه مى كند و زشت زيبا و حق و باطل در

هم آميخته مى شود... .

نهج البلاغة : الكتاب 53.

حديث5319

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلّاهُ مِصرَ _ : ... ثُمَّ اللّه َ اللّه َ في الطَّبَقَةِ السُّفلى مِنَ الّذينَ لا حِيلَةَ لَهُم ، مِن المَساكينِ والمُحتاجِينَ وأهلِ البُؤْسى والزَّمنى ، فإنَّ في هذهِ الطَّبَقَةِ قانِعا ومُعتَرّا ، واحفَظْ للّه ِ ما استَحفَظَكَ مِن حَقِّهِ فيِهم، واجعَلْ لَهُم قِسْما مِن بَيتِ مالِكَ ...

وتَفَقَّدْ اُمورَ مَن لايَصِلُ إلَيكَ مِنهُم مِمَّن تَقتَحِمُهُ العُيونُ ، وتَحقِرُهُ الرِّجالُ ، ففَرِّغْ لاُولئكَ ثِقَتَكَ مِن أهلِ الخَشيَةِ والتَّواضُعِ ، فلْيَرفَعْ

إلَيكَ اُمورَهُم ، ثُمّ اعمَلْ فيهِم بالإعذارِ إلَى اللّه ِ يَومَ تَلقاهُ ؛ فإنَّ هؤلاءِ مِن بَينِ الرَّعِيَّةِ أحوَجُ إلَى الإنصافِ مِن غَيرِهِم ، وكلٌّ فأعذِرْ إلَى اللّه ِ في تَأدِيَةِ حَقِّهِ إلَيهِ .

امام على عليه السلام _ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر _ نوشت : ... ديگر آنكه درباره طبقه پايين، از كسانى كه راه چاره اى ندارند و نيازمندان و بينوايان و رنجوران، خدا را در نظر گير؛ زيرا در ميان اين طبقه تهيدستانى وجود دارند كه دست نياز سوى اين و آن دراز مى كنند و عدّه اى هم روى گدايى ندارند. بنابراين، حقّ آنان را كه خداوند اداى آن را از تو خواسته است ادا كن و از بيت المال براى آنان هم سهمى در نظر گير...

و به كار كسانى از آنان كه به تو دسترسى ندارند و چشم ها آنان را خرد و بزرگان آنها را حقير مى شمارند، رسيدگى كن و براى اين كار از افراد خداترس و فروتن مورد اعتماد خود كسانى را مأمور رسيدگى به امور ايشان كن تا احوال آنها را به تو گزارش دهند و آنگاه درباره آنان آن گونه عمل كن كه روزى كه خدا را ديدار مى كنى عذرت را بپذيرد؛ زيرا اين گروه از مردم به دادگرى نيازمندتر از ديگران هستند.پس در اداى حقّ هر يك از اينان،در پيشگاه خدا عذر و حجّتى داشته باش.

نهج البلاغة : الكتاب 53.

حديث5320

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ أيضا _ : واجعَل لِذَوي الحاجاتِ مِنكَ قِسما تُفَرِّغُ لَهُم فيهِ شَخصَكَ ، وتَجلِسُ لَهُم مَجلِسا عامّا

، فتَتَواضَعُ فيهِ للّه ِ الّذي خَلَقَكَ ، وتُقعِدَ عَنهُم جُندَكَ وأعوانَكَ مِن أحراسِكَ وشُرَطِكَ ، حتّى يُكَلِّمَكَ مُتَكلِّمُهُم غَيرَ مُتَتَعتِعٍ ؛ فإنّي سَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَقولُ في غَيرِ مَوطِنٍ : لَن تُقَدَّسَ اُمَّةٌ لا يُؤخَذُ لِلضَّعيفِ فِيها حَقُّهُ مِن القَوِيِّ غَيرَ مُتَتَعتِعٍ .

ثُمّ احتَمِلِ الخُرقَ مِنهُم والعِيَّ ، ونَحِّ عَنهُمُ الضِّيقَ والأنَفَ ... .

امام على عليه السلام _ در همان فرمان _ نوشت: و مقدارى از وقت خود را به نيازمندان خود اختصاص ده و با آنان در يك مجلس عمومى بنشين و شخصاً به مشكلاتشان رسيدگى كن و در آن مجلس براى خداوندى كه تو را آفريده است فروتنى نما و سربازان و يارانت را كه از پاسداران و نگهبانان تو هستند از آنان دور بدار تا هر كه مى خواهد سخن بگويد بدون لكنت زبان و ترس و واهمه مطالبش را بگويد ؛ چرا كه من از رسول خدا صلى الله عليه و آله بارها شنيدم كه مى فرمود: ملّتى كه در آن حقّ ناتوان بدون ترس و واهمه از قدرتمندان گرفته نشود هرگز روى رستگارى را نمى بيند.همچنين درشتى و درماندگى و ناتوانى آنان را در سخن گفتن تحمل كن و كم حوصلگى و تكبّر را از خود دور گردان... .

نهج البلاغة : الكتاب 53.

حديث5321

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مجاهدت هاى گوناگون به بندگى مى گيرد و با گرفتارى هاى مختلف امتحان مى كند، تا كبر و خودپسندى را از دل هايشان بيرون كند و فروتنى و خاكسارى را در جان هايشان بنشاند و درهاى فضل و رحمتش را به روى آنان بگشايد و اسباب عفو خويش را به آسانى در اختيارشان گذارد.

نهج البلاغه، خطبه 192.

حديث5523

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ رَكَّبَ فِى الْمَلائِكَةِ عَقْلاً بِلا شَهْوَةٍ وَ رَكَّبَ فِى الْبَهائِمِ شَهْوَةً بِلا عَقْلٍ وَ رَكَّبَ فى بَنى آدَمَ كِلَيْهِما فَمَنْ غَلَبَ عَقْلُهُ شَهْوَتَهُ فَهُوَ خَيْرٌ مِنَ الْمَلائِكَةِ وَ مَنْ غَلَبَتْ شَهْوَتُهُ عَقْلَهُ فَهُوَ شَرٌّ مِنَ الْبَهائِمِ؛

خداوند _ عزّ و جلّ _ ، در وجود فرشتگان، عقل بدون شهوت و در چارپايان، شهوت بدون عقل و در وجود انسان، عقل و شهوت را با هم قرار داد. پس هر كس كه عقلش بر شهوتش پيروز گردد، از فرشتگان بهتر است و هر كس شهوتش بر عقلش پيروز گردد، از چارپايان بدتر است.

علل الشرايع، ص 4، ح 1.

حديث5524

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فَسادُ الاَْخْلاقِ بِمُعاشَرَةِ السُّفَهاءِ وَ صَلاحُ الاَْخْلاقِ بِمُنافَسَةِ الْعُقَلاءِ وَ الْخَلْقُ اَشْكالٌ فَكُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ؛

معاشرت با نابخردان، اخلاق را فاسد و رقابت با عقلا، اخلاق را اصلاح مى نمايد و مردم متفاوتند، و هر كس بر حسب طينت خود، رفتار مى كند.

بحار الأنوار، ج 78، ص 82 ، ح 78.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث5665

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

وَ عَنْ ذلِكَ ما حَرَسَ اللّه ُ عِبادَهُ الْمُؤْمِنينَ بِالصَّلَواتِ وَ الزَّكَواتِ وَ مُجاهَدَةِ الصِّيامِ فِى الاَْيّامِ الْمَفْروضاتِ تَسْكينا لاَِطْرافِهِمْ وَ تَخْشيعا لاَِبْصارِهِمْ وَ تَذْليلاً لِنُفوسِهِمْ وَ تَخْفيضا لِقُلُوبِهِمْ وَ اِذْهابا لِلْخُيَلاءِ عَنْهُمْ ... اُنْظُروا اِلى ما فى هذِهِ الاَْفْعالِ مِن قَمْعِ نَواجِمِ الْفَخْرِ وَ قَدْعِ طَوالِعِ الْكِبْرِ؛

از اين جاست كه خداوند، بندگان مؤمن خود را به وسيله نمازها و زكات ها و جدّيت

در روزه دارى در روزهاى واجب، نگهبانى مى كند؛ زيرا كه اين امور باعث آرام شدن اعضا و جوارح و خشوع ديدگان و فروتنى جان ها و خضوع دل ها و بيرون راندن كبر و نخوت از وجود آنان مى شود ... بنگريد، كه اين اعمال چگونه نمودهاى فخرفروشى را در هم مى شكند و آثار و نشانه هاى تكبّر را مى زدايد!

نهج البلاغه، از خطبه 192.

حديث5666

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَرُّ النّاسِ مَنْ لايَثِقُ بِاَحَدٍ لِسُوءِ ظَنِّهِ وَ لايَثِقُ بِهِ اَحَدٌ لِسوءِ فِعْلِهِ؛

بدترين مردم كسى است كه به خاطر بدگمانيش، به كسى اعتماد نمى كند و به خاطر كردار بدش، كسى به او اعتماد نمى نمايد.

غرر الحكم، ح 5748.

چيزى پَست تر (يعنى دنيا) به جاى چيزى بهتر (يعنى آخرت) است اين بود [شرح] نفاق و پايه ها و شاخه هاى آن!

كافى، ج 2، ص 393.

حديث5717

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لاتَلْتَمِسِ الدُّنْيا بِعَمَلِ الآْخِرَةِ، و لاتُؤْثِرِ الْعاجِلَةَ عَلَى الآْجِلَةِ؛ فَاِنَّ ذلكَ شيمَةُ الْمُنافِقينَ وَ سَجيَّةُ الْمارِقينَ؛

كار آخرتى را وسيله رسيدن به اهداف دنيايى قرار نده و دنيا را بر آخرت، ترجيح مده؛ زيرا اين [دو]، خصلت منافقان و روش بى دينان است.

غرر الحكم، ح 10405.

حديث5718

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اُحَذِّرُكُمْ اَهْلَ النِّفاقِ، فَاِنَّهُمُ الضّالّونَ الْمُضِلّونَ، وَ الزّالّونَ الْمُزِلّونَ، يَتَلَوَّنونَ اَلْواناً، وَ يَفْتَنّونَ افْتِنانا، وَ يَعْمِدونَ_كُمْ بِكُلِّ عِمادٍ، وَ يَرْصُدونَ_كُمْ بِكُلِّ مِرْصادٍ. قُلُوبُهُمْ دَويَّةٌ، وَ صِفاحُهُمْ نَقيَّةٌ. يَمْشونَ الْخَفاءَ، وَ يَدِبّونَ الضَّرّاءَ. وَصْفُهُمْ دَواءٌ، وَ قَوْلُهُمْ شِفَاءٌ، وَ فِعْلُهُمُ الدّاءُ الْعَياءُ. حَسَدَةُ الرَّخاءِ، وَ مُؤَكِّدُو الْبَلاءِ، وَ مُقَ_نِّطو الرَّجاءِ لَهُمْ بِكُلِّ طَريقٍ صَريعٌ، وَ اِلى كُلِّ قَلْبٍ شَفيعٌ، وَ لِكُلِّ شَجْوٍ دُمُوعٌ. يَتَقارَضونَ الثَّناءَ، وَ يَتَراقَبونَ الْجَزاءَ. اِنْ سَاَ لُوا اَ لْحَفوا، وَ اِنْ عَذَلوا كَشَفوا، وَ اِنْ حَكَموا اَسْرَفُوا. قَدْ اَعَدّوا لِكُلِّ حَقٍّ باطِلاً، وَ لِكُلِّ قائِمٍ مَائِلاً، وَ لِكُلِّ حىٍّ قاتِلاً، وَ لِكُلِّ بابٍ مِفتاحاً، وَ لِكُلِّ لَيْلٍ مِصْباحا. يَتَوَصَّلونَ اِلَى الطَّمَعِ بِالْيَاْسِ لِيُقيموا بِهِ اَسْواقَهُمْ، وَ يُنْفِقُوا بِهِ اَعْلاقَهُمْ. يَ_قولونَ فَيُشَبِّهونَ، وَ يَصِفونَ فَيُمَوِّهونَ. قَدْ هَوَّنُوا الطَّريقَ، وَ اَضْلَعُوا الْمَضيقَ. فَهُمْ لُمَةُ الشَّيْطانِ، وَ حُمَةُ النِّيرانِ: «اُولئِكَ حِزْبُ الشَّيْطانِ اَلا اِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ الْخاسِرونَ»؛

شما را از منافقان، بر حَذَر مى دارم؛ چرا كه آنان مردمانى گم راه و گم راه كننده اند. خود، لغزيده اند و ديگران را نيز مى لغزانند. به رنگ هاى گوناگون در مى آيند و از هر راهى [شما را] مى فريبند و با هر وسيله اى قصد [ضربه زدن به] شما را مى كنند و در هر كمينگاهى به

كمين شما مى نشينند.

دل هايشان بيمار است و ظاهرشان پاك [ و آراسته]. پنهانى كار مى كنند و براى آسيب رساندن، آهسته مى خزند. شرح و بيانشان، دارو و گفتارشان، شفاست؛ امّا رفتارشان، دردِ بى درمان است.

به آسايش [و رفاه] مردم، حسادت مى ورزند و به گرفتارى آنان دامن مى زنند و اميدشان را به نوميدى مى كشانند. در هر سويى زمين خورده اى و به هر دلى راهى و براى هر اندوهى اشك هايى [دروغين] دارند.

تعريف و تمجيد به هم قرض مى دهند و از يكديگر، انتظار پاداش دارند. اگر چيزى بخواهند، پافشارى مى كنند و اگر سرزنش كنند، پرده درى مى نمايند و اگر داورى كنند، از انصاف، خارج مى شوند.

در برابر هر حقّى، باطلى و در برابر هر كار درستى، انحرافى و براى هر زنده اى قاتلى و براى هر درى كليدى و براى هر شبى چراغى آماده دارند.

زهدنمايى مى كنند تا به طمع هاى خويش برسند و از اين راه، بازار خود را گرم كنند و كالاهاى خود را بفروشند.

سخن مى گويند و ترديد مى افكنند، و شرح مى دهند و حقيقت را وارونه جلوه مى دهند. راه ها را هموار نشان مى دهند و سپس خود، روندگان را به تنگناها دچار مى كنند.

اينان، دار و دسته شيطان و هيزم دوزخ اند. «آنان، حزب شيطان اند و بدانيد كه حزب شيطان، به يقين، زيانكار خواهند بود».

نهج البلاغه، خطبه 194.

حديث5719

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أربَعَةُ أشياءَ لا يَعرِفُ قَدرَها إلاَّ أربَعَةٌ : الشَّبابُ لا يَعرِفُ قَدرَهُ إلاَّ الشُّيوخُ ،

امام على عليه السلام : ارزش چهار چيز را جز

چهار گروه نمى شناسند :[ارزش ]جوانى را جز پيران نمى شناسند؛ [ارزش] آرامش (آسايش) را جز گرفتاران نمى شناسند ؛ [ارزش] سلامت را جز بيماران نمى شناسند ، و[ارزش] زندگى را جز مُردگان نمى دانند .

يقول المثل الحكيم : «أوّاه لو عرف الشباب ، و أوّاه لو قدر المشيب»، ومأساة الحياة أنّها لاتعطينا الحكمة إلاّ حينما نشيب ويُسلب منّا الشباب . وفي الشباب نحن قادرون على الفعل ، ولكن فعل ماذا ونحن لا نعرف ؟! وفي الشيخوخة يكون العجز عن الفعل مع أنّنا نعرف!» (المعجم الشامل لمصطلحات الفلسفة ، عبدالمنعم الحنفي : ص 433) .

حديث5720

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَيئانِ لا يَعرِفُ فَضلَهُما إلاّ مَن فَقَدَهُمَا : الشَّبابُ ، وَالعافِيَةُ .

امام على عليه السلام : برترى (ارزشِ) دو چيز را جز آنان كه آنها را از دست دهند ، نمى شناسند : جوانى و آرامش .

غرر الحكم : ح 5764 .

حديث5721

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَيئانِ لَو بَكَتِ الدِّماءَ عَلَيهِماعَينانِ حَتّى تُؤذِنا بِذَهابِ

لَم تَبلُغَا المِعشارَ مِن حَقَّيهِمافَقدُ الشَّبابِ وفُرقَةُ الأَحبابِ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

دو چيز است كه اگر ديدگان ، بر آن خون بگِريند /

تا به مرز كورى برسند ،

به يكْ دهمِ سزايشان نرسيده اند : /

ازدست دادن جوانى و جدايىِ دوستان!

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 100 .

حديث5722

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بَكَيتُ عَلى شَبابٍ قَد تَوَلّىفَيالَيتَ الشَّبابَ لَنا يَعودُ

فَلَو كانَ الشَّبابُ يُباعُ بَيعالأََعطَيتُ المُبايِعَ ما يُريدُ

ولكِنَّ الشَّبابَ إذا تَوَلّىعَلى شُرَفٍ فَمَطلَبُهُ بَعيدُ

امام على عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

بر جوانى ، چون كه بگذشت ، گريستم /

كاش جوانى به سوى ما باز مى گشت!

اگر جوانى به فروش مى رسيد /

به فروشنده اش هر چه مى خواست ، مى دادم .

ليكن جوانى چون بر ستيغ كوه ها نشيند /

به دست آوردنش دشوار است .

الديوان المنسوب إلى الإمام عليّ عليه السلام : ص 206 .

حديث5723

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

_ مِن وَصِيَّتِهِ لِلإِمامِ عَلِيٍ عليه السلام _ يا عَلِيُ ، بادِر بِأَربَعٍ قَبلَ أربَعٍ : شَبابِكَ قَبلَ هَرَمِكَ ، وصِحَّتِكَ قَبلَ سُقمِكَ ، وغِناكَ قَبلَ فَقرِكَ ، وحَياتِكَ قَبلَ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عَجِبتُ لِمَن يَجهَلُ نَفسَهُ كَيفَ يَعرِفُ رَبَّهُ .

امام على عليه السلام : در شگفتم از آن كه خود را نمى شناسد ، چگونه پروردگارش را مى شناسد؟

غرر الحكم : ح 6270 .

اِعلَموا أنَّ اللّه َ _ تَبارَكَ وَتَعالى _ يُبغِضُ مِن عِبادِهِ المُتَلَوِّنَ فَلا تَزولوا عَنِ

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

صارَعَ عَلِيٌّ عليه السلام رَجُلاً فَصَرَعَهُ ، فَقالَ الرَّجُلُ لِعَلِيٍّ : ثَبَّتَكَ اللّه ُ يا أميرَالمُؤمِنينَ .

قالَ عَلِيٌّ : صَدرَكَ.

كنز العمّال _ به نقل از على بن ابى ربيعه _ : على عليه السلام با مردى كُشتى گرفت و او را بر زمين زد . مرد به على عليه السلام گفت : اى امير مؤمنان! خداوند ، تو را ثابتْ قدم گردانَد .

على عليه السلام فرمود : «مراقب سينه خود باش» .

كنز العمّال : ج 13 ص 130 ح 36414.

حديث5798

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قَعَدَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله مَوضِعَ الجَنائِزِ و أنَا مَعَهُ فَطَلَعَ الحَسَنُ وَالحُسَينُ فَاعتَرَكا فَقالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله : إيها حَسَنُ خُذ حُسَينا .

فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام : يا رَسولَ اللّه ِ أعَلى حُسَينٍ تُواليهِ وهُوَ أكبَرُهُما؟

فَقالَ : هذا جِبريلُ يَقولُ : إيها حُسَينُ.

امام على عليه السلام : پيامبر خدا ، در كنار گورستان نشست و من ، همراه وى بودم . حسن و حسين: آمدند و شروع به كُشتى گرفتن كردند . پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود : «حسن! حسين را بگير» .

على عليه السلام گفت : اى پيامبر خدا! حسن را بر حسين تشويق مى كنى با اين كه حسن ، بزرگ تر است؟

فرمود : «جبرئيل دارد حسين را تشويق مى كند» .

تاريخ دمشق : ج 14 ص 165 ح 3498 .

حديث5799

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شَبَّ إسماعيلُ وإسحاقُ فَتَسابَقا ، فَسَبَقَ إسماعيلُ ، فَأَخَذَهُ إبراهيمُ فَأَجلَسَهُ في حِجرِهِ وأجلَسَ إسحاقَ إلى جَنبِهِ.

امام على عليه السلام : اسماعيل و اسحاق8 به جوانى رسيدند و با يكديگر مسابقه دادند . اسماعيل ، برنده شد . ابراهيم عليه السلام ، او را گرفت و در دامان خود نشانْد و اسحاق را در كنار خود نشانْد .

بحار الأنوار : ج 12 ص 111 ح 37.

حديث5800

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن يَعمَل يَزدَد قُوَّةً ، مَن يُقَصِّر فِي الَعمَلِ يَزدَد فَترَةً .

امام على عليه السلام : آن كه كار كند ، نيرويش افزون گردد ، و آن كه در كار كوتاهى كند ، سستى اش افزون گردد .

غرر الحكم : ح 7990 و 7991 .

حديث5807

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رَأَيتُ أبَا الحَسَنِ عليه السلام يَعمَلُ في أرضٍ لَهُ قَدِ استَنقَعَت قَدَماهُ فِي العَرَقِ ، فَقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ! أينَ الرِّجالُ؟

فَقالَ : يا عَلِيُّ ، قَد عَمِلَ بِاليَدِ مَن هُوَ خَيرٌ مِنّي في أرضِهِ ومِن أبي.

فَقُلتُ لَهُ : ومَن هُوَ؟

فَقالَ : رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وأميرُ المُؤمِنينَ وآبائي عليهم السلامكُلُّهم كانوا قد عَمِلوا بِأَيديهِم ، وهُوَ مِن عَمَلِ النَّبِيّينء وَالمُرسَلينَ وَالأَوصِياءِ وَالصّالِحينَ .

الكافى به نقل از على بن ابى حمزه _ : ابو الحسن [امام كاظم] عليه السلام را ديدم كه در زمينى كار مى كرد و پاهايش از عَرَق ، خيس شده بود . گفتم : جانم فدايت! مردان (كارگران) كجايند؟

حديث5827

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كُنتُ قاعِدا فِي البَقيعِ مَعَ رَسولِ اللّه ِ في يَومِ دَجنٍ ومَطَرٍ ، إذ مَرَّتِ امرَأَةٌ عَلى حِمارٍ فَوَقَعَ يَدُ الحِمارِ في وَهدَةٍ فَسَقَطَتِ المَرأَةُ فَأَعرَضَ

النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله ، فَقالوا : يا رَسول اللّه ِ ، إنَّها مُتَسَروِلَةٌ .

قالَ : اللّهُمَّ اغفِر لِلمُتَسَروِلاتِ _ ثَلاثا _ أيُّهَا النّاسُ اتَّخِذُوا السَّراويلاتِ ، فَإِنَّها مِن أستَرِ ثِيابِكُم ، وحَصِّنوا بِها نِساءَكُم إذا خَرَجنَ .

امام على عليه السلام : در روزى تاريك و بارانى به همراه پيامبر صلي الله عليه و آله در بقيع نشسته بودم كه زنى ، سوار بر الاغ ، گذشت . پاى الاغ در چاله اى افتاد و زن ، از آن به پايين افتاد . پيامبر صلي الله عليه و آله ، رو گردانْد . ياران پيامبر صلي الله عليه و آله گفتند : اى پيامبر خدا! اين زن ، شلوار به پا دارد .

فرمود : «خدايا! زنان شلوار پوش راببخشاى!» . سه مرتبه اين دعا را تكرار كرد . [سپس فرمود :] «اى مردم! شلوار بر تن كنيد؛ چرا كه شلوار ، پوشنده ترينِ لباس هاست و زن ها را هنگامى كه از خانه بيرون مى روند ، با آن در امان بداريد .

مستدرك الوسائل : ج 3 ص 244 ح 3490 .

حديث5828

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الحَقودُ مُعَذَّبُ النَّفسِ ، مُتَضاعَفُ الهَمِّ .

امام على عليه السلام : آدم كينه توز ، در شكنجه و عذاب است و اندوه مضاعف دارد .

حديث5881

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَنِ اطَّرَحَ الحِقدَ استَراحَ قَلبُهُ ولُبُّهُ .

امام على عليه السلام : آن كه كينه را كنار بگذارد ، قلب و عقلش آرامش مى يابد .

. غرر الحكم : ح 1962 ، ح 8584 .

حديث5882

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

شرح نهج البلاغة : ج 20 ص 337 ح 866 .

حديث5900

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إن شِئتَ ثَنَّيتُ بِموسىع كَليمِ اللّه ِ _ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِ _ إذ يَقولُ : «رَبِّ إِنِّى لِمَآ أَنزَلْتَ إِلَىَّ مِنْ خَيْرٍ فَقِيرٌ» وَاللّه ِ ما سَأَلَهُ إلاّ خُبزا يَأكُلُهُ ، لأَِ نَّهُ كانَ يَأكُلُ بَقلَةَ الأَرضِ . ولَقَد كانَت خُضرَةُ البَقلِ تُرى مِن شَفيفِ صِفاقِ بَطنِهِ ، لِهُزالِهِ وتَشَذُّبِ لَحمِهِ .

امام على عليه السلام : ... اگر مى خواهى ، يكى ديگر [از انبياى الهى] ، را موساى كليم اللّه _ كه درود و سلام خدا بر او باد _ را نمونه [در تنگ دستى] بياورم ، آن زمان كه گفت : «پروردگارا! من به هر خيرى كه به سويم بفرستى سخت نيازمندم» . به خدا سوگند ، از خداوند ، جز نانى كه بخورد ، نخواست؛ چرا

كه وى ، از سبزى هاى زمين مى خورد ، چندان كه به خاطرِ لاغرى تن و تكيدگى گوشت بدن ، رنگ آن سبزى از پوست تُنُك شكم او نمايان بود .

نهج البلاغة : الخطبة 160 .

حديث5901

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فَلَمّا رَجَعَتِ

امام على عليه السلام : چون دختران شعيب ، نزد پدر باز گشتند ، پدر ، بدانان گفت : «زود برگشتيد؟!» .

آنان ، داستان موسى عليه السلام را باز گفتند، ولى وى را نمى شناختند . شعيب عليه السلام ، به يكى از آنان گفت : «به سويش برو و او را فرا خوان تا پاداش آب دادن به گوسفندان را به وى بدهيم» .

دختر به سوى موسى عليه السلام آمد و آن چنان كه خداوند در قرآن حكايت مى كند : «با شرم ، راه مى رفت» و گفت : پدرم ، تو را مى خوانَد تا پاداش آب دادن به گوسفندان را به تو بدهد .

موسى عليه السلام به همراه دختر برخاست . دختر از جلو حركت مى كرد و چون باد لباسش را تكان داد و پشتش نمايان مى شد ، موسى عليه السلام به وى گفت : «پشت سرِ من ، حركت كن و مرا با ريگ هايى كه به جلو پرتاب مى كنى ، راهنمايى كن؛ چرا كه ما مردمانى هستيم كه به پشت سرِ زنان ، نگاه نمى كنيم» .

وقتى موسى عليه السلام بر شعيب عليه السلام وارد شد ، داستانش را براى شعيب عليه السلام ، باز گفت . شعيب عليه

السلام به وى گفت : «مترس! از دست ستمگران ، نجات يافتى» .

يكى از دختران شعيب گفت : «اى پدر! او را استخدام كن؛ چرا كه بهترين كسى است كه استخدام مى كنى . هم نيرومند [و هم] امانتدار است» .

شعيب عليه السلام به آن دختر گفت : نيرومندى اش را با كشيدن دلو از چاه به تنهايى ، دانستى ، امانتدارى اش را از كجا شناختى؟

دختر گفت : آن گاه كه به من گفت : «پشتِ سرم حركت كن و مرا راهنمايى نما؛ چرا كه ما مردمانى هستيم كه به پشت سرِ زنان ، نگاه نمى كنيم» ، دانستم كه او از مردمانى است كه به پشت سرِ زنان ، نگاه نمى كند و اين ، نشانه امانتدارى اش بود .

في المصدر : «رجعتا ابنتا» وما أثبتناه هو الأصحّ .

حديث5902

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ لَهُ _ أي لِموسىع _ شُعَيبعٌ : « إِنِّى أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَىَّ هَ_تَيْنِ عَلَى أَن تَأْجُرَنِى ثَمَ_نِىَ حِجَجٍ فَإِنْ أَتْمَمْتَ عَشْرًا فَمِنْ عِندِكَ وَ مَآ أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ سَتَجِدُنِى إِن شَآءَ اللَّهُ مِنَ الصَّ__لِحِينَ » .

فَقالَ لَهُ موسىع : «ذَ لِكَ بَيْنِى وَ بَيْنَكَ أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ قَضَيْتُ فَلاَ عُدْوَ نَ عَلَىَّ» أي لا سَبيلَ عَلَيَّ إن عَمِلتُ عَشرَ سِنينَ أو ثمانِيَ سِنينَ ، فَقالَ موسىع : «اللَّهُ عَلَى مَا نَقُولُ وَ كِيلٌ» .

امام على عليه السلام : شعيب عليه السلام به [موسى عليه السلام] گفت : «مى خواهم يكى از آن دو دختر خود را به نكاح تو درآورم ، به

اين شرط كه هشت سال براى من كار كنى ، و اگر ده سال را تمام گردانى ، اختيار با توست و نمى خواهم بر تو سخت بگيرم و مرا _ إن شاءاللّه _ از درستكاران خواهى يافت» .

موسى عليه السلام به [شعيب عليه السلام] گفت : اين ، قرارداد ميان من و تو باشد كه هر يك از دو مدّت را به انجام رسانيدم ، بر من تعدّى نباشد ؛ يعنى سلطه اى بر من نباشد اگر ده سال يا هشت سال كار كردم .

سپس موسى عليه السلام گفت : «و خدا بر آنچه مى گوييم ، وكيل است» .

تفسير القمّي : ج 2 ص 138 .

حديث5903

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

بَرَزَ الإِيمانُ كُلُّهُ إلَى الشِّركِ كُلِّهِ .

پيامبر صلي الله عليه و آله _ به هنگام رويارويى امام على عليه السلام با عمرو بن عبدِ وَد _ : تمام ايمان در برابر تمام شرك ، ظاهر گشت .

كنز الفوائد : ج 1 ص 297 .

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عَلَيكُم في طَلَبِ الحَوائِجِ بِشِرافِ النُّفوسِ، ذَوي الاُصولِ

الطَّيِّبَةِ ؛ فَإِنَّها عِندَهُم أقضَى، و هِيَ لَدَيكُم أَزْكى.

امام على عليه السلام : بر شما باد كه در برآوردن نيازهايتان ، نزد انسان هاى

شرافتمندِ داراى ريشه هاى نيكو برويد ؛ چرا كه نيازِ شما نزد آنان بيشتر برآورده مى شود و آنان ، نزد شما پاكيزه ترند .

غرر الحكم : ح 6162 .

حديث5917

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

عَلَيكُم في قَضاءِ حَوائِجِكُم بِكِرامِ الأنفُسِ و الاُصولِ ، تُنجَح لَكُم عِندَهُم مِن غَيرِ مِطالٍ و لا مَنٍّ .

امام على عليه السلام : بر شما باد كه در بر آوردن نيازهايتان به سراغ انسان هاى كرامتمند و ريشه دار رويد . نزد آنان ، بى درنگ و بى منّت ، حاجت روا مى شويد .

غرر الحكم : ح 6158 .

حديث5918

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: فَأَتاهُ عَلِيٌ عليه السلام : فَضَرَبَهُ بِقائِمِ سَيفِهِ وقالَ : أَدرَكَكَ عِرقٌ مِن اُمِّكَ.

مروج الذهب _ در يادكرد محمّد بن حنفيه هنگامى كه در بحران جنگ جمل در مواجهه با نيزه ها و تيرها توقف كرد _ امام على عليه السلامبه سوى او آمد و با غلاف شمشير به او زد وفرمود: «رگى از مادرت در تو تأثير گذاشته است!».

مروج الذهب : ج 2 ص 375 ، شرح نهج البلاغة : ج 1 ص 243.

حديث5919

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : لِيَكُن أوَّلُ ما تَأكُلُ النُّفَسَاءُ الرُّطَبَ ؛ فَإنَّ اللّه َ تَعالى قالَ لِمَريَمَ : «وَ هُزِّى إِلَيْكِ بِجِذْع النَّخْلَة تُسَ_قِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا » .

امام على عليه السلام : پيامبر خدا فرمود: «رطب ، بايد نخستين چيزى باشد كه زائو مى خورد ؛ چرا كه خداوند متعال به مريم [پس از تولّد مسيح ]فرمود : «وتنه درخت خرما را به سوى خود تكان ده ، بر تو خرماى تازه فرو مى ريزد» » .

گفته شد : اى پيامبر خدا! اگر وقتِ رطب نباشد ؟

فرمود : «هفت خرما از خرماى مدينه . اگر نبود ، هفت خرما از خرماى شهرهايتان ؛ چرا كه خداوند عز و جلمى فرمايد : "به عزّت و جلال و عظمت و والايى جايگاهم ، سوگند ، زائو ، روز زايمان رطب نمى خورَد ، مگر اين كه فرزند او ، پسر باشد يا دختر ، بردبار خواهد شد"».

مريم : 25.

حديث5920

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

خَيرُ تُمورِكُم البَرنيّ،

امام على عليه السلام : بهترين خرماى شما ، بَرنى است .از آن به زنان در دوران

نفاسشان بدهيد تا فرزندانتان حكيم شوند .

البَرني : ضَرْبٌ من التمر أحمر مُشْرَبٌ بِصُفْرَة، كثيرُ اللِّحاء، عَذبُ الحلاوة (لسان العرب : ج 13 ص 50 «برن»).

حديث5921

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

جَميلُ المَقصَدِ يَدُلُّ عَلى طَهارَةِ المَولِدِ.

امام على عليه السلام : زيبايى هدف بر پاكى ولادت ، دلالت دارد .

غرر الحكم : ح 4758.

حديث5922

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: لا يُبغِضُكُم إلاّ ثَلاثَةٌ: وَلَدُ زِنا، وَ مُنافِقٌ، وَ مَن حَمَلَت بِهِ اُمُّهُ و هِيَ حائِضٌ.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ به على عليه السلام _ : جز [اين] سه گروه ، كسى شما را دشمن نمى دارد : زنازاده ، منافق ، و كسى كه مادرش در حال حيض ، باردار شده باشد .

علل الشرايع : ص 142 ح 6 عن اُم سلمة ، بحار الأنوار : ج 27 ص 151 ح 19.

حديث5923

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : إنَّ اللّه َ حَرَّمَ الجَنَّةَ عَلى كُلِّ فَحّاشٍ بَذيءٍ قَليلِ الحَياءِ، لا يُبالي ما قالَ، و لا ما قيلَ لَهُ ؛ فَإِنَّكَ إن فَتَّشتَهُ لَم تَجِدهُ إلاّ لِغَيَّةٍ

امام على عليه السلام : پيامبر خدا فرمود : «همانا خداوند ، بهشت را بر هر بد زبانِ ناسزاگوى كم حيايى كه نه از آنچه مى گويد ، باكى دارد و نه از آنچه درباره اش گفته مى شود ، حرام كرده است . اگر حال او را بررسى كنى ، او را جز زنازاده يا شريك شيطان نمى يابى» .

پرسيده شد : اى پيامبر خدا! آيا در ميان انسان ها شريك شيطان وجود دارد ؟

پيامبر خدا فرمود : «آيا اين سخن خداوند عز و جل [به شيطان ]را نخوانده اى : «و در اموال و فرزندان با آنان شريك شو» ؟

لِغَيَّةٍ : أي مخلوق من زنا، نقيض لِرشدَةٍ (مجمع البحرين : ج 2 ص 1343

«غوى»).

حديث5924

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن لَؤُمَ ساءَ ميلادُهُ.

امام على عليه السلام : هر كس پست باشد ، ولادتش ناشايست بوده است .

غرر الحكم : ح 7817.

حديث5925

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إذا أرادَ أحَدُكُم مُجامَعَةَ زَوجَتِهِ فَليَقُل : اللّهُمَّ إنّي استَحلَلتُ فَرجَها بِأَمرِكَ، و قَبِلتُها بِأَمانَتِكَ ، فَإِن قَضَيتَ لي مِنها وَلَدا فَاجعَلهُ ذَكَرا سَوِيّا، و لا تَجعَل لِلشَّيطانِ فيهِ نَصيبا و لا شَريكا.

امام على عليه السلام : هرگاه يكى از شما قصد آميزش با همسرش را داشت ، بايد بگويد : «بار الها! شرمگاه او را به فرمان تو بر خود حلال كردم و او را به عنوان امانت تو پذيرفتم . پس اگر فرزندى از او براى من تقدير كردى ، او را پسرى سالم قرار ده و براى شيطان ، نه بهره اى در او قرار ده ، نه شراكتى».

الخصال : ص 637 ح 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام ، تحف العقول : ص 125 ، بحار الأنوار : ج 10 ص 115 ح 1.

حديث5926

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يا عَلِيُ، لا تُجامِع امرَأتَكَ في أوَّلِ الشَّهرِ و وَسَطِهِ و آخِرِهِ ؛ فَإِنَّ الجُنونَ وَ الجُذامَ وَ الخَبَلَ لَيُسرِعُ إلَيها و إلى وَلَدِها.

يا عَلِيُ، لا تُجامِع امرَأَتَكَ بَعدَ الظُّهرِ ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ في ذلِكَ الوَقتِ يَكونُ أحوَلَ، و الشَّيطانُ يَفرَحُ بِالحَوَلِ فِي الإنسانِ.

يا عَلِيُ ، لا تَتَكَلَّم عِنْدَ الجِماعِ ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ لا يُؤمَنُ أن يَكونَ أخرَسَ، و لا يَنظُرَنَّ أحَدٌ إلى فَرْجِ امرَأتِهِ، و ليَغُضَّ بَصَرَهُ عِندَ الجِماعِ، فَإِنَّ النَّظَرَ إلَى الفَرجِ يورِثُ العَمى فِي الوَلَدِ.

يا عَلِيُّ ، لا تُج_امِعِ امرَأَتَكَ بِشَهوَةِ امرَأَةِ غَيرِكَ ؛ فَإِنِّي أخشى إن

قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ أن يَكونَ مُخَنَّثا أو مُؤَنَّثا مُخبَّلاً ... .

يا عَلِيُ ، لا تُجامِعِ امرَأتَكَ مِن قِيامٍ، فَإِنَّ ذلِكَ مِن فِعلِ الحَميرِ ، فَإِن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ كانَ بَوّالاً فِي الفِراشِ ، كالحَمير البَوّالَةِ في كُلِّ مَكانٍ.

يا عَلِيُ ، لا تُجامِعِ امرَأتَكَ فِي لَيلَةِ الأضحى فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَيْنَكُما وَلَدٌ يَكونُ لَهُ سِتُّ أصابِعَ أو أربَعُ أصابِعَ.

يا عَلِيُ ، لا تُجامِعِ امرَأتَكَ تَحتَ شَجَرَةٍ مُثمِرَةٍ ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ يَكونُ جَلاَّدا قَتَّالاً أو عَريفا.

يا عَلِيُ ، لا تُجامِعِ امرَأتَكَ في وَجهِ الشَّمسِ وتَلَألُئِها إلاّ أن تُرخِيَ سِترا فَيَستُرَكُما؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ لا يَزالُ في بُؤسٍ وفَقرٍ حَتَّى يَموتَ.

يا عَلِيُ ، لا تُجامِعِ امرَأتَكَ بَينَ الأذانِ وَالإِقامَةِ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ يَكونُ حَريصا عَلى إهراقِ الدِّماءِ.

يا عَلِيُ ، إذا حَمَلَتِ امرَأتُكَ فَلا تُجامِعها إلاّ و أنتَ عَلى وُضوءٍ ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ يَكونُ أعمَى القَلبِ بَخيلَ اليَدِ.

يا عَلِيُ ، لا تُجامِع أهلَكَ فِي النِّصفِ مِن شَعبانَ ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ يَكونُ مَشؤوما، ذا شأمَةٍ في وَجهِهِ.

يا عَلِيُ ، لا تُجامِع أهلَكَ في آخِرِ دَرَجَةٍ مِنهُ إذا بَقِيَ يَومانِ ؛ فَإِنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ يَكونُ عَشّارا

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در سفارش به على عليه السلام _ : اى على! با همسر خود در آغاز ماه و ميانه آن و پايان آن ، آميزش نكن ، چرا كه ديوانگى و جذام و بى خِردى با شتاب به سراغ همسر و فرزندش مى رود .

اى على! بعد از ظهر با همسرت آميزش نكن ، كه اگر در اين زمان فرزندى ميان شما به وجود آيد ، لوچ مى شود و شيطان از چپ بودن چشم انسان ، خرسند مى گردد .

اى على! هنگام آميزش سخن مگو ؛ چرا كه اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، از اين كه لال شود ، ايمن نيست . نبايد هيچ كس به شرمگاه همسرش نگاه كند و بايد هنگام آميزش ، چشم خود را ببندد ؛ چرا كه نگريستن به شرمگاه ، كورىِ فرزند را در پى مى آورد .

اى على! با شهوت زن ديگرى با همسر خود آميزش مكن ؛ چرا كه من بيم آن را دارم كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آمد ، خنثا باشد يا دختر ديوانه . . . .

اى على! ايستاده با همسرت آميزش مكن ؛ چرا كه اين ، كارِ درازگوش است . اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، بر بستر بول مى كند ، مانند درازگوش كه در هر جا بول مى كند .

اى على! شبِ عيد قربان با همسر خود آميزش مكن ؛ چرا كه اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، يا شش انگشتى مى شود يا چهار انگشتى .

اى على! زير درخت ميوه با همسر خود آميزش مكن ، چرا كه اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، يا جلاّد آدم كُش شود يا عريف .

اى على! زير خورشيد و تابش آن با همسرت آميزش مكن ، مگر از رواندازى استفاده كنى كه

شما را بپوشانَد ؛ چرا كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ، هماره در گرفتگى و فقر باشد تا بميرد .

اى على! ميان اذان و اقامه با همسر خود آميزش مكن ؛ چرا كه اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، به خون ريزى حريص مى گردد .

اى على! هرگاه همسرت باردار شد ، با او آميزش مكن ، مگر اين كه وضو داشته باشى ؛ چرا كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ، كوردل و خشكْ دست مى گردد .

اى على! در نيمه شعبان با همسر خود آميزش مكن ؛ چرا كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ، شوم گشته و چهره اى زشت مى يابد .

اى على! دو روز مانده به آخر شعبان با همسرت آميزش مكن ؛ چرا كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ، يا باج بگير مى شود و يا ياور ستمكاران ، و نابودى گروهى از مردم به دست او خواهد بود .

اى على! بر پشت بام ساختمان ها با همسرت آميزش مكن ؛ چرا كه اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، منافقِ رياكارِ بدعت گذار مى شود .

اى على! هرگاه براى مسافرت حركت كردى ، همان شب با همسر خود آميزش مكن ؛ چرا اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ، مال خود را به ناحق مصرف مى كند . «همانا تبذيرگران ، برادرانِ شيطان اند» .

اى على! هرگاه به اندازه سه روز و سه شب سفر كردى ، با همسر خود

آميزش مكن ؛ چرا كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ، عليه تو ياور هر ستمگرى مى شود.

اى على! آغاز شب با همسر خود آميزش مكن ؛ چراكه اگر ميان شما فرزندى به وجود آيد ، از اين كه افسونگر و ترجيح دهنده دنيا بر آخرت شود ، ايمن نيست .

العَشّارُ: و هو _ مَن _ أَخَذَ العُشر من أموال الناس بأمر الظالم (مجمع البحرين: ج 2 ص 1218 «عشر»).

حديث5927

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يا عَلِيُ ، عَلَيكَ بالجِماعِ لَيلَةَ الإثنَينِ ؛ فَإنَّهُ إن قُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ يَكونُ حافِظا لِكِتابِ اللّه ِ، راضِيا بِما قَسَمَ اللّه ُ عز و جل .

يا عَلِيُ ، إن جامَعتَ أهلَكَ في لَيلَةِ الثُّلاثاءِ فَقُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ ؛ فَإِنَّهُ يُرزَقُ الشَّهادَةَ بَعدَ شَهادَةِ أن لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ و أنَّ مُحَمَّدا رَسولُ اللّه ِ، و لا يُعذِّبُهُ اللّه ُ مَعَ المُشرِكينَ ، و يَكونُ طَيِّبَ النَّكهَةِ وَ الفَمِ، رَحيمَ القَلبِ، سَخِيَ اليَدِ، طاهِرَ اللِّسانِ مِنَ الغيبَةِ وَ الكِذبِ وَ البُهتانِ .

يا عَلِيُ ، إن جامَعتَ أهْلَكَ لَيلَةَ الخَميسِ فَقُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ ؛ فَإِنَّهُ يَكونُ حاكِما مِنَ الحُكّامِ ، أو عالِما مِنَ العُلَماءِ . و إن جامَعتَها يَومَ الخَميسِ عِندَ زَوالِ الشَّمسِ عَن كَبِدِ السَّماءِ فَقُضِيَ بَينَكُما وَلَدٌ ، فَإِنَ الشَّيطانَ لايَقرَبُهُ

حَتّى يَشيبَ ، و يَكونُ قَيِّما ،

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله _ در سفارش به على عليه السلام _ : اى على! بر تو باد آميزش در شب دوشنبه ؛ چرا كه اگر فرزندى ميان شما به وجود آيد ،

حافظ كتاب خدا و راضى به قسمت خدا مى شود .

اى على! اگر شب سه شنبه با همسرت آميزش كردى و فرزندى ميان شما به وجود آمد ، بعد از گواهى به اين كه «خدايى جز اللّه نيست» و اين كه «محمّد ، فرستاده خداست» ، شهادت روزى اش مى شود و خداوند ، او را با مشركان عذاب نمى كند . خوش بو دهان ، دل مهربان وگشاده دست مى شود ، و از غيبت و دروغ و تهمت ، پاكْ زبان مى شود .

اى على! اگر شبِ پنج شنبه با همسرت آميزش كردى و فرزندى ميان شما به وجود آمد ، يا فرمان روايى از فرمان روايان و يا دانشمندى از دانشمندان مى شود . و اگر روز پنج شنبه ، هنگام مايل شدن خورشيد از وسط آسمان با او آميزش كردى و فرزندى ميان

شما به وجود آمد ، شيطان به او نزديك نمى شود تا پير شود و به سرپرستى مى رسد و خداوند ، سلامت دين و دنيا را روزى وى مى گردانَد.

اى على! واگر شب جمعه با او آميزش كردى و فرزنددار شديد ، گوينده سخنورِ زبان آور مى شود و اگر عصرِ جمعه با او آميزش كردى و فرزندى ميان شما به وجود آمد ، دانشمندى معروف و مشهور مى گردد و اگر جمعه شب ، بعد از نماز عشا با او آميزش كردى ، اميد است كه آن فرزند ، از اَبدال باشد ، إن شاء اللّه تعالى!

القَيِّمُ : السَّيِّدُ وَسائِسُ الأَمْرِ (لسان العرب : ج 12 ص

502 «قوم»).

حديث5928

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إذا أرادَ أحَدُكُم أن يَأتِيَ أهلَهُ فَليَتَوَقَّ أوَّلَ الأهِلَّةِ و أَنصافَ الشُّهورِ ؛ فَإِنَّ الشَّيطانَ يَطلُبُ الوَلَدَ في هذَينِ الوَقتَينِ، وَ الشَّياطينُ يَطلُبونَ الشِّركَ فيهِما ، فَيَجيؤونَ و يُحبِلونَ .

امام على عليه السلام : هرگاه كسى از شما خواست به همسرش درآيد ، بايد در اوّل ماه ها و نيمه ماه ها خوددارى كند ؛ چرا كه شيطان در اين دو زمان ، فرزند خواهى مى كند و شيطان ها در اين زمان ، خواستار مشاركت [در نطفه ]هستند . از اين رو ، مى آيند و باردار مى كنند .

الخصال : ص 637 ح 10 عن أبي بصير ومحمد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام، تحف العقول : ص 125 وليس فيه «ذيله».

حديث5929

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أولَمَ أبُو الحَسَنِ مُوسى عليه السلاموَليمَةً عَلى بَعضِ وُلدِهِ ، فَأَطعَمَ أهلَ المَدينَةِ ثَلاثَةَ أيّامٍ الفالوذَجاتِ

الكافى _ به نقل از على بن حكم ، از يكى از شيعيان _ : امام كاظم عليه السلامدر تولّد يكى از فرزندانش ، تا سه روز با كاسه هاى بزرگ در مساجد و كوچه ها به مردم مدينه با فالوده ، وليمه داد .

الفالوذَج : نوعٌ من الحلواء (مجمع البحرين : ج 3 ص 1414 «فلذج»).

حديث5930

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لَمّا حَضَرَت وِلادَةُ فاطِمَةَ عليهاالسلام، قال رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهلِأَسماءَ بِنتِ عُمَيسٍ و اُمِّ سَلَمَةَ : اِحضَراها ، فإِذا وَقَعَ وَلَدُها واستَهَلَّ فَأَذِّنا في اُذُنِهِ اليُمنى و أَقِيما في اُذُنِهِ اليُسرى ؛ فَإِنَّهُ لا يُفعَلُ ذلِكَ بِمِثلِهِ إلاّ عُصِمَ مِنَ الشَّيطانِ ، و لا تُحدِثا شَيئا حَتّى آتِيَكُما.

فَلَمَّا وَلَدَت فَعَلَتا ذلِكَ ، فَأتاهُ النَّبِيُ صلي الله عليه و آلهفَسَرَّهُ وَ لَبَّأهُ

امام على عليه السلام : وقتى زمان زايمان فاطمه سلام اللّه عليها فرا رسيد ، پيامبر خدا به اسماء بنت عميس و امّ سلمه فرمود : «در كنارش باشيد . وقتى فرزندش به دنيا آمد و گريست ، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگوييد ؛ چرا كه هر جا همانند اين كار انجام شده ، نوزاد از شيطان در امان مانده است و هيچ نكنيد تا من بيايم» .

وقتى فاطمه عليهاالسلام[او را] به دنيا آورد، آنان همين كار را كردند سپس ، پيامبر خدا آمد و ناف او را بُريد

و نخستين خوراك را با آب دهانش به او داد و گفت : «خداوندا! من او را و فرزندان او را از شرّ شيطان رانده شده ، در پناه تو قرار مى دهم» .

ألبأَهُ بِرِيقِهِ : أي صبّ رَيقَهُ في فيهِ (لسان العرب : ج 1 ص 150 «لبأ»).

حديث5931

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أنّ رسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهكانَ يُؤتى بالصّبيانِ فَيُبَرِّكُ عَلَيهِم و يُحَنِّكُهُم.

صحيح مسلم _ به نقل از عايشه _ هنگامى كه كودكان را نزد پيامبر خدا مى آوردند ، ايشان آنان را متبرّك مى كرد و كام آنان را برمى داشت .

141 . امام على عليه السلام : كام فرزندانتان را با خرما برداريد . پيامبر صلي الله عليه و آله با حسن و حسين عليهماالسلاماين گونه كرد .

صحيح مسلم : ج 3 ص 1691 ح 27 ، المصنّف لابن أبي شيبة : ج 5 ص 430 ح 4.

حديث5932

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أما إنَّ أهلَ الكوفَةِ لو حَنَّكوا أولادَهُم بِماءِ الفُراتِ لَكانوا شيعَةً لَنا.

امام على عليه السلام : آگاه باشيد كه اگر اهل كوفه ، كام فرزندانشان را با آب فرات برمى داشتتند ، هر آينه ، پيرو ما مى شدند .

پسرانت را در كودكى به [آموختن] آداب ، تشويق كن/

تا در بزرگ سالى ، چشمان تو به آنان روشن شود .

و همانا حكايت آدابى كه آن را گِرد مى آورى/

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مَن نَصَبَ نَفسَهُ لِلنّاسِ إماما فَليَبدَأ بِتَعليمِ نَفسِهِ قَبلَ

تَعليمِ غَيرِهِ ، وليَكُن تَأديبُهُ بِسيرَتِهِ قَبلَ تَأديبِهِ بِلِسانِهِ . ومُعَلِّمُ نَفسِهِ ومُؤَدِّبُها أَحَقُّ بِالإِجلالِ مِن مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِم .

امام على عليه السلام : هر كس خود را پيشواى مردم قرار دهد ، بايد پيش از

آموزش دادن مردم ، از ياد دادن به خود آغاز كند ، و بايد پيش از تربيت زبانى ، با رفتارش تربيت كند . آموزگار و مربّى خود ، بيش از آموزگار و مربّى مردم، شايسته احترام است .

نهج البلاغة : الحكمة 73 ، بحار الأنوار : ج 2 ص 56 ح 33 .

حديث5972

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

الإِفراطُ فِي المَلامَةِ يَشُبُّ نيرانَ اللَّجاجِ.

امام على عليه السلام : زياده روى در سرزنش كردن ، آتش لجاجب را شعله ور مى سازد .

تحف العقول : ص 84 ، غرر الحكم : ح 1768، بحار الأنوار : ج 77 ص 212 ح 1 نقلاً عن كشف المحجّة .

حديث5973

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إيّاكَ أن تُكَرِّرَ العَتَبَ ؛ فَإِنَّ ذلكَ يُغري بِالذَّنبِ، ويُهَوِّنُ العُتبَ.

امام على عليه السلام : بپرهيز از اين كه پى در پى ، سرزنش كنى ؛ چرا كه اين كار ، بر گناه جرئت مى دهد و سرزنش را بى اثر مى سازد .

غرر الحكم : ح 3748، عيون الحكم والمواعظ : ص 163 ح 3481.

حديث5974

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: إذا عاتَبتَ الحَدَثَ فَاترُك لَهُ مَوضِعا

مِن ذَنبِهِ ؛ لَئِلاّ يَحمِلُهُ الإِخراج عَلَى المُكابَرَةِ.

امام على عليه السلام _ از حكمت هاى منسوب به ايشان _ : هرگاه جوان را

سرزنش كردى ، جايى [براى عذر آوردن] از گناه برايش قرار ده تا قرار گرفتن در تنگنا ، او را به درشتى و سرسختى نكشانَد .

شرح نهج البلاغة : ج 20 ص 333 ح 819 .

حديث5975

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ .

امام على عليه السلام : با خشم تربيت [ممكن] نيست .

غرر الحكم : ح 10529، عيون الحكم والمواعظ : ص 531 ح 9654.

حديث5976

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

: قَدِّمِ العَدلَ عَلَى البَطشِ تَظفَر بِالمَحَبَّةِ، ولا تَستَعمِل الفِعلَ حَيثُ يَنجَعُ

امام على عليه السلام : عدالت را بر خشونت ، پيش دار تا به محبّت دست يابى ، و آن جا كه سخن كارگر مى افتد ، دست به كار مشو .

نَجَعَ فيه القَول والخطابُ والوَعظ : عمل فيه ودخَلَ وأثَّرَ (لسان العرب : ج 8 ص 348 «نجع») .

حديث5977

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

يَثَّغِرُ الصَّبِيُ لِسَبعٍ، ويُؤمَرُ بِالصَّلاةِ لِتِسعٍ، ويُفَرَّقُ بَينَهُم فِي المَضاجِعِ لِعَشرٍ.

امام على عليه السلام : كودك ، در هفت سالگى ، دندان هايش مى ريزد و در نُه سالگى به نماز وادار مى گردد و در ده سالگى ، بسترهايشان جدا مى شود .

الكافي : ج7 ص69 ح8 ، تهذيب الأحكام : ج9 ص183 ح738 كلاهما عن عيسى بن زيد عن الإمام الصادق عليه السلام.

حديث5978

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

رُفِعتُ إلى رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهفي صِغَري وعَلَيَ خِرقَةٌ وقَد كُشِفَت عَورَتي ، فَقالَ : غَطُّوا حُرمَةَ عَورَتِهِ ؛ فَإِنَّ حُرمَةَ عَورَةِ الصَّغيرِ كَحُرمَةِ عَورَةِ الكَبيرِ، ولا يَنظُرُ اللّه ُ إلى كاشِفِ عَورَةٍ.

المستدرك على الصحيحين : به نقل از محمّد بن بياض : در خردسالى ام مرا خدمت پيامبر خدا بردند . پاره لباسى بر تنم بود و عورتم آشكار شد .

ايشان فرمود : «حريم عورتش را بپوشانيد كه حرمت عورت كودك ، همانند حرمت عورت بزرگ سال است و خداوند ، به آشكار كننده عورت نگاه نمى كند .

المستدرك على الصحيحين : ج 3 ص 288 ح 5119 ، الإصابة : ج 6 ص 25 ح 7815.

حديث5979

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

مُباشَرَةُ المَرأَةِ ابنَتَها إِذا بَلَغَت سِتَّ سِنينَ شُعبَةٌ مِنَ الزِّنا.

امام على عليه السلام : تماس [بدنى ]زن با دخترش ، وقتى به شش سالگى رسيد ، بخشى از زناست .

مكارم الأخلاق : ج 1 ص 479 ح 1660 عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 104 ص 96.

حديث5980

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

كانَ أبُو الحَسَنِ

الماضي عليه السلامعِندَ مُحمَّدِ بنِ إبراهيمَ والي مَكَّةَ ، وهُو زَوجُ فاطِمَةَ بِنتِ أبي عَبدِ اللّه ِ ، وكانَت لِمُحَمَّدِ بنِ إبراهيمَ بِنتٌ تُلبِسُها الثِّيابَ وتَجيءُ إلَى الرِّجالِ فَيَأخُذُها الرَّجُلُ ويَضُمُّها إلَيهِ ، فَلَمّا تَناهَت إلى أبي الحَسَنِ عليه السلام أمسَكَها بِيَدَيهِ مَمدودَتَينِ ، قالَ :

إذا أتَت عَلَى الجارِيَةِ سِتُّ سِنينَ لَم يَجُز أن يُقَبِّلَها رَجُلٌ لَيسَ هِيَ بِمَحرَمٍ لَهُ ، ولا يَضُمَّها إلَيهِ .

تهذيب الأحكام _ به نقل از على بن عقبه ، از يكى از شيعيان _ : امام كاظم عليه السلامنزد محمّد بن ابراهيم ، فرماندار مكّه و همسر فاطمه دختر

امام صادق عليه السلام بود . محمّد بن ابراهيم ، دخترى داشت كه لباس [زيبا ]بر او مى پوشاندند و نزد مردان مى آمد و مردان ، او را گرفته ، به آغوش مى كشيدند . هنگامى كه به امام كاظم عليه السلامرسيد ، ايشان ، در حالى كه دستان خود را كشيده بود ، او را [از اين كه به آغوشش درآيد ]نگه داشت و فرمود : «وقتى دختر به شش سالگى رسيد ، جايز نيست مردى كه مَحرم او نيست ، او

را ببوسد و در آغوش بكشد» .

تهذيب الأحكام : ج 7 ص 461 ح 1846 ، وسائل الشيعة : ج 14 ص 170 ح 6 .

حديث5981

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أتى رَجُلٌ إلى رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قالَ : يا رَسولَ اللّه ِ، هَل أستَأذِنُ عَلى اُمّي إذا أرَدتُ الدُّخولَ عَلَيها؟

قالَ : نَعَم، أيَسُرُّكَ أن تَراها عُريانَةً؟! قالَ : لا .

قالَ : فَاستَأذِن عَلَيها إذا .

امام على عليه السلام : كسى خدمت پيامبر خدا آمد و گفت : اى پيامبر خدا! آيا هرگاه خواستم بر مادرم وارد شوم ، از او اجازه بگيرم ؟

ما أقبَحَ بِالرَّجُلِ أن يَعرِفَ أخوهُ حَقَّهُ، ولا يَعرِفَ حَقَّ أخيهِ!

امام على عليه السلام : چه زشت است براى انسان كه برادرش ، حقّ او را بشناسد و او حقّ برادرش را نشناسد .

مصادقة الإخوان : ص 144 ح 5 عن مرازم.

از6001تا6200

حديث6001

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

لِيَتَأَسَّ صَغيرُكُم بِكَبيرِكُم ، وَليَرأَف كَبيرُكُم بِصَغيرِكُم ، ولا تَكونوا كَجُفاةِ الجاهِلِيَّةِ ؛ لا فِي الدّينِ يَتَفَقَّهونَ ، ولا عَنِ اللّه ِ يَعقِلُونَ ، كَقَيضِ بَيضٍ في أداحٍ ؛ يَكونُ كَسرُها وِزرا ، وَيَخرُجُ حِضانُها شَرّا

امام على عليه السلام : كوچك تر ، بايد از بزرگ تر الگو بگيرد و بزرگ تر بايد به كوچك تر ، مهر بورزد . همانند انسان هاى خشنِ جاهليت نباشيد كه نه فهم دين داشتند ، نه درباره خدا انديشه مى كردند ؛ به سان تخم افعى اى كه در لانه شترمرغ پيدا شود ، كه شكستن آن ، گناه است و جوجه اى هم كه از آن خارج مى شود ، زيانبار است .

القَيض : الكسر والفَلق . واستعارَ عليه السلام لفظة «الأداحي» للأعشاش مجازا ؛ لأنّ الأداحي لا تكون إلاّ للنعام تدحوها بأرجلها وتبيض فيها ، ودحوُها : توسيعها . شبّههم عليه السلامببيض الأفاعي في الأعشاش ، يُظَنّ بيض القطا فلا يحلّ لمن رآه أن يكسره لأنّه يظنّه بيض القطا ، وخِصانه يخرج شرّا ؛ لأنّه يفقصُ عن أفعى (شرح نهج البلاغة : ج 9 ص 282 و 283) .

حديث6002

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

إذا نَبَتَ الوُدُّ ، وَجَبَ التَّرافُدُ

امام على عليه السلام : هرگاه دوستى بِرويَد ، هميارى و همكارى واجب مى شود .

رَفَدَهُ : أعطاهُ وأعانَهُ (المصباح المنير : ص 232 «رفد») .

حديث6003

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اِبذِل مالَكَ فِي الحُقوقِ، وواسِ بِهِ الصَّديقَ ؛ فَإِنَّ السَّخاءَ

فرصت را غنيمت شمار پيش از آن كه اندوهى گلوگير شود.

نهج البلاغه ، ن 31، ص 931.

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

أَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لا تَدْرِكُهُ الشَّواهِدُ وَ لاَ تَحْويهِ الْمَشاهِدُ وَ لا تَراهُ النَّواظِرُ وَ لا تَحْجُبُهُ السَّواتِرُ. الدّالُ عَلىَ قِدَمِهِ بِحُدُوثِ خَلْقِهِ وَ بِحُدُوثِ خَلْقِهِ عَلى وُجُودِهِ وَ بِاشْتِباهِهِمْ عَلى أَنْ لاشَبَهَ لَهُ.

حضرت على عليه السلام فرمود:

سپاس خداوندى را كه تجربه ها او را دريافت نمى كند و در هيچ عرصه اى نمى گنجد، چشمها او را نمى بينند و پرده ها او را نمى پوشند. با آفرينش پديدارها برقديم بودن خود دليل آورد و پديده ها را دليل هستى خود ساخت و همانندى آنها را گواه بى همانندى خود آورد.

نهج البلاغه، الخطب : 185

حديث7049

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

فَانْظُرْ إِلَى الشَّمْسِ وَالْقَمَرِ، وَالنَّبَاتِ وَالشَّجَرِ، وَالْمَاءِ وَالْحَجَرِ، وَاخْتِلاَفِ هذَا اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ، وَتَفَجُّرِ هذِهِ الْبِحَارِ، وَكَثْرَةِ هذِهِ الْجِبَالِ، وَطُولِ هذِهِ الْقِلاَلِ. وَتَفَرُّقِ هذِهِ اللُّغَاتِ، وَالْأَلْسُنِ الُْمخْتَلِفَاتِ.فَالْوَيْلُ لِمَنْ أَنْكَرَ الْمُقَدِّرَ، وَجَحَدَ الْمُدَبِّرَ! زَعَمُوا أَنَّهُمْ كَالنَّبَاتِ مَا لَهُمْ زَارِعٌ، وَلاَ لاِخْتِلاَفِ صُوَرِهِمْ صَانِعٌ؛ وَلَمْ يَلْجَؤُوا إِلَى حُجَّةٍ فِيها ادَّعَوْا، وَلاَ تَحْقِيقٍ لِمَا أَوْعَوْا. وَهَلْ يَكُونُ بِنَاءٌ مِنْ غَيْرِ بَانٍ، أَوْ جِنَايَةٌ مِنْ غَيْرِ جَانٍ!

حضرت على عليه السلام فرمود:

خورشيد و ماه وگياه و درخت و آب و سنگ را بادقت بن_گر، و نيز آم_د و شد شب و روز را و درهم خروشيدن درياها و انبوهى كوهها و بلنداى قله ها را و نيز كث_رث واژگان و گوناگونى زبانها را در نظر آر.با اين همه، واى بر آنان كه تقدير گر آفرينش را انكار مى كنند و مدبر نظام هستى را ناديده مى گيرند. اينان مى پندارند چون علفهاى هرز، كشاورزى ندارند و چهره هاى گونه گون آنان را نگارگرى نيست، بى

آنكه براى پندار خود به دليل و برهانى تكيه كنند و براى جنجال بيهوده شان پشتوانه تحقيق و پژوهشى داشته باشند.

نهج البلاغه، الخطب : 185

اميرالمؤمنين علي عليه السلام :

حديث34

امام حسن عليه السلام :

قيلَ : فَمَا الشُّحُّ؟ قالَ : أن تَرى ما في يَدَيكَ شَرَفاً وما أنفَقتَهُ تَلَفاً؛

پرسيدند : بخل چيست؟ فرمود : «آنچه را در دست خود ببينى [و نگهدارى] ، مايه شرف پندارى و آنچه را انفاق كنى ، از دست رفته بدانى.

حديث35

امام حسن عليه السلام :

قيلَ فَمَا الفَقرُ؟ قالَ : شَرَهُ النَّفسِ إلى كُلِّ شَيءِ؛

پرسيدند : نيازمندى چيست؟ فرمود : «آزمندى نفس به هر چيز».

حديث36

امام حسن عليه السلام :

ما تَشَاوَرَ قَومٌ إلاّ هُدُوا إلى رُشدِهِم؛

هيچ مردمى با هم مشورت نمى كنند ، مگر آن كه به راه پيشرفتِ خويش رهنمون خواهند شد.

حديث37

امام حسن عليه السلام :

اَللَّومُ أن لاتَشكُرَ النِّعمَةَ؛

فرومايگى اين است كه سپاسِ نعمت نگزارى.

حديث38

امام حسن عليه السلام :

اَلقَريبُ مَن قَرَّبَتهُ ، المَوَدَّةُ وإن بَعُدَ نَسَبُهُ ، والبَعيدُ مَن باعَدَتهُ المَوَدَّةُ وإن قَرُبَ نَسَبُهُ؛

خويشاوند ، كسى است كه دوستى ، او را به آدمى نزديك ساخته ، گرچه

نژاد (و تبار) او دور باشد ؛ و بيگانه كسى است كه از ديدگاه دوستى دور است ، هر چند تبار (و نژاد) او نزديك باشد.

حديث39

امام حسن عليه السلام :

مَنِ اتَّكَلَ عَلى حُسنِ الاِختِيارِ مِنَ اللّه ِ لَهُ لَم يَتَمَنَّ أنَّهُ في غَيرِ الحالِ الَّتِياختارَهَا اللّه ُ لَهُ؛

هر كه بر نيكْ گزينىِ خداوند پشتْ گرم باشد ، آرزو نمى كند در وضعى جز آن كه خدا برايش اختيار فرموده ، قرار گيرد.

حديث40

امام حسن عليه السلام :

اَلخَيرُ الَّذي لاشَرَّ فيهِ : اَلشُّكرُ مَعَ النِّعمَةِ وَالصَّبرُ عَلَى النّازِلَةِ؛

امام حسن عليه السلام :

لَمّا نَزَلَت آيَةُ التَّطهيرِ جَمَعَنا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله في كِساءٍ لاُِمِّ سَلَمَةَ خَيبَرِيٍّ، ثُمَّ قالَ: اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلُ بَيتي وعِترَتي، فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهيرًا

امام حسن عليه السلام : چون آيه تطهير نازل شدپيامبر خدا صلي الله عليه و آله ما را در عبايى خيبرى كه از آنِ امّ سلمه بود گرد آورد و فرمود: بار خدايا! اينان اهل بيت و عترت من هستند، پس هر گونه پليدى را از آنها دور كن و كاملاً پاكشان گردان.

المناقب لابن المغازليّ : 302 / 346 ، أمالي الطوسيّ : 559 / 1173 ، وراجع مجمع البيان : 8 / 560 كلّها عن زاذان .

حديث49

امام حسن عليه السلام :

_ في خُطبَةٍ حينَ قُتِلَ عَلِيٌّ عليه السلامفَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ ، ثُمَّ قالَ _ : أنَا ابنُ البَشيرِ وأنَا ابنُ النَّذيرِ ، وأنَا ابنُ الدّاعي إلَى اللّه ِ بِإِذنِهِ ، وأنَا ابنُ السِّراجِ المُنيرِ ، وأنَا مِن أهلِ البَيتِ الَّذي كانَ جِبريلُ يَنزِلُ إلَينا و يَصعَدُ مِن عِندِنا ، وأنَا مِن أَهلِ البَيتِ الَّذي أذهَبَ اللّه ُ عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهَّرَهُم تَطهيرًا

امام حسن عليه السلام به هنگام شهادت حضرت على عليه السلام در خطبه اى پس از حمد و ثناى الهى فرمود: منم فرزند مژده دهنده و بيم دهنده و فرزند كسى كه با اذن خدا به سوى او فرا مى خواند. منم فرزند آن چراغ پرتو افشان، من از اهل بيتى هستم كه جبرئيل به سوى ما نازل مى شد و از نزد ما اوج مى گرفت.

من از اهل بيتى هستم كه خداوند هر گونه پليدى را از آنها دور كرده كاملاً پاكشان گردانيده است.

المستدرك على الصحيحين : 3 / 188 / 4802 عن عمر بن عليّ عن الإمام زين العابدين عليه السلام ، مقاتل الطالبيّين : 62 عن زيد بن عليّ بن الحسين بن زيد بن الحسن ؛ الإرشاد : 2 / 7 عن أبي إسحاق السبيعي وغيره ، بشارة المصطفى : 240 وليس في الثلاثة الأخيرة «وأنا من أهل البيت الّذي كان جبريل ينزل إلينا و يصعد من عندنا» ، أمالي الطوسيّ : 269 / 501 كلاهما عن أبي الطفيل ، مسائل عليّ بن جعفر : 328 / 818 عن عمر بن الإمام عليّ عليه السلام ، إعلام الورى : 208 كلاهما نحوه .

حديث50

امام حسن عليه السلام :

_ في خُطبَةٍ لَهُ _ : يا أهلَ العِراقِ ، اِتَّقُوا اللّه َ فينا ، فَإِنّا اُمراؤُكُم وضيفانُكُم ، ونَحنُ أهلُ البَيتِ الَّذي قالَ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ : «إنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرًا

امام حسن عليه السلام : در خطبه اى: اى اهل عراق! در حقّ ما تقوا در پيش گيريد كه ما امرا و ميهمانان شما هستيم و اهل بيتى هستيم كه خداوند در حقّ ما فرموده است: «اِنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ ويُطَهِّرَكُمْ تَطهيراً» .

المعجم الكبير : 3 / 93 / 2761 ، المناقب لابن المغازليّ : 382 / 431 ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام الحسن عليه السلام»: 180 / 304 و305 كلّها عن أبي جميلة ، وأيضًا : 182 /

306 و 307 عن هلال بن يساف .

حديث51

_ في مَجلِسِ مُعاوِيَةَ _ : وأنَا ابنُ خِيرَةِ الإِماءِ وسَيِّدَةِ النِّساءِ ، غَذّانا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله بِعِلمِ اللّه ِ تَبارَكَ وتَعالى ، فَعَلَّمَنا تَأويلَ القُرآنِ ، ومُشكِلاتِ الأَحكامِ ، لَنَا العِزَّةُ الغَلباءُ والكَلِمَةُ العَلياءُ ، والفَخرُ والسَّناءُ

امام حسن عليه السلام _ در مجلس معاويه _ : من پسر بهترين كنيزان (خدا) و سرور زنانم. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ما را با علم خداوند تبارك و تعالى تغذيه كرده است و تأويل قرآن و احكام دشوار را به ما آموخته است. سترگ ترين ارجمندى و والاترين كلمه و افتخار و بلندى از آنِ ماست.

الاحتجاج : 2 / 47 .

حديث56

امام حسن عليه السلام :

إنَّ العِلمَ فينا ، ونَحنُ أهلُهُ ، وهُوَ عِندَنا مَجموعٌ كُلُّهُ بِحَذافيرِهِ ، وإنَّهُ لا يَحدُثُ شَيءٌ إلى يَومِ القِيامَةِ حَتّى أرشُ الخَدشِ إلاّ وهُوَ عِندَنا مَكتوبٌ بِإِملاءِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وخَطِّ عَلِيٍّ عليه السلام بِيَدِهِ

امام حسن عليه السلام : علم در ميان ماست و ما اهل آنيم و همه آن به كمال نزد ماست و تا روز رستاخيز حتّى ديه خراشى تعلّق نخواهد گرفت مگر آن كه با املا پيامبر صلي الله عليه و آله و دست خط على عليه السلام نزد ما نوشته موجود است.

الاحتجاج : 2 / 63 / 155 عن ابن عبّاس .

حديث57

امام حسن عليه السلام :

_ أنَّهُ سُئِلَ عَن رَأيِ أبيهِ فِي الخِيارِ ؛ مِن مَباحِثِ البُيوعِ والمُعامَلاتِ _ : فَدَعا بِرَبعَةٍ ، فَأَخرَجَ مِنها صَحيفَةً صَفراءَ مَكتوبٌ فيها قَولُ عَلِيٍّ فِي الخِيارِ

از امام حسن عليه السلام درباره نظر پدرش پيرامون مسأله «خيار» _ [يعنى حقّ به هم زدن معامله] كه از مباحث خريد و فروش و معاملات است _ پرسش شد. حضرت عليه السلامصندوقى را خواست و از ميان آن صحيفه زرد رنگى بيرون آورد كه نظر على عليه السلام در باره «خيار» در آن نوشته شده بود.

العلل لابن حنبل : 1 / 346 / 639 .

حديث58

امام حسن عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لِأَميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام : اُكتُب ما اُملي عَلَيكَ ، فَقالَ : يا نَبِيَّ اللّه ِ ، أتَخافُ عَلَيَّ النِّسيانَ ؟ قالَ صلي الله عليه و آله : لَستُ أخافُ عَلَيكَ النِّسيانَ ، وقَد دَعَوتُ اللّه َ لَكَ أن يُحَفِّظَكَ ولا يُنسِيَكَ ، ولكِنِ اكتُب لِشُرَكائِكَ . قالَ : قُلتُ : ومَن شُرَكائي يا نَبِيَّ اللّه ِ ؟ قالَ : الأَئِمَّةُ مِن وُلدِكَ ، بِهِم تُسقى اُمَّتِي الغَيثَ ، وبِهِم يُستَجابُ دُعاؤُهُم ، وبِهِم يَصرِفُ اللّه ُ عَنهُمُ البَلاءَ ، وبِهِم يُنزِلُ الرَّحمَةَ مِنَ السَّماءِ ، وهذا أوَّلُهُم ، وأومَأَ بِيَدِهِ إلَى الحَسَنِ بنِ عَلِيٍّ عليهماالسلام ، ثُمَّ أومَأَ بِيَدِهِ إلَى الحُسَينِ عليه السلام ، ثُمَّ قالَ : الأَئِمَّةُ مِن وُلدِهِ

امام حسن عليه السلام : پيامبر صلي الله عليه و آله به على عليه السلام فرمود: آن چه را بر تو املا مى كنم،

بنويس. على عرض كرد: يا رسول اللّه ! بيم دارى چيزى را فراموش كنم؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: از فراموشى تو نمى ترسم، من به درگاه خداوند دعا كرده ام كه حافظه تو را قوى گرداند و از فراموشى بر كنارت دارد، ليكن براى شريك هاى خود بنويس. على عليه السلام عرض كرد: شريكان من چه كسانى هستند يا رسول اللّه ؟ فرمود: آن فرزندان تو كه امامند، به بركت وجود آنهاست كه بر امّت من باران مى بارد و در پرتو وجود آنها دعايشان مستجاب مى گردد و خداوند به سبب آنها بلا از امّت مى گرداند و به بركت وجود آنها از آسمان رحمت مى بارد و اين نخستين ايشان است و با دست به حسن بن على عليه السلاماشاره كرد، سپس به حسين اشاره كرد و فرمود: فرزندان او كه امامند.

أمالي الصدوق : 327 / 1 ، كمال الدين : 206 / 21 ، بصائر الدرجات : 167 / 22 كلّها عن أبي الطفيل .

حديث59

امام حسن عليه السلام :

دَخَلتُ عَلى سَيِّدي عَلِيِّ بنِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ ابنِ موسَى بنِ جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ بنِ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليهم السلام ، فَلَمّا بَصُرَني (بَصُرَ بي) قالَ لي : مَرحَبًا بِكَ يا أبَا القاسِمِ ، أنتَ

وَلِيُّنا حَقًّا . فَقُلتُ لَهُ : يَا بنَ رَسولِ اللّه ِ ، إنّي اُريدُ أن أعرِضَ عَلَيكَ ديني ، فَإِن كانَ مَرضِيًّا ثَبَتُّ عَلَيهِ حَتّى ألقَى اللّه َ عَزَّوجَلَّ ، فَقالَ : هاتِ يا أبَا القاسِمِ ، فَقُلتُ : إنّي أقولُ : إنَّ اللّه َ

تَعالى واحِدٌ لَيسَ كَمِثلِهِ شَيءٌ ، خارِجٌ مِنَ الحَدَّينِ : حَدِّ الإِبطالِ وحَدِّ التَّشبيهِ، وإنَّهُ لَيسَ بِجِسمٍ ولا صورَةٍ ولا عَرَضٍ ولا جَوهَرٍ ، بَل هُوَ مُجَسِّمُ الأَجسامِ ومُصَوِّرُ الصُّوَرِ ، وخالِقُ الأَعراضِ والجَواهِرِ ، ورَبُّ كُلِّ شَيءٍ ومالِكُهُ وجاعِلُهُ ومُحدِثُهُ .

وأنَّ مُحَمَّدًا عَبدُهُ ورَسولُهُ خاتَمُ النَّبِيّينَ ، فَلا نَبِيَّ بَعدَهُ إلى يَومِ القِيامَةِ ، وأنَّ شَريعَتَهُ خاتِمَةُ الشَّرائِعِ فَلا شَريعَةَ بَعدَها إلى يَومِ القِيامَةِ .

وأقولُ : إنَّ الإِمامَ والخَليفَةَ ووَلِيَّ الأَمرِ بَعدَهُ أميرُ المُؤمِنينَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ ، ثُمَّ الحَسَنُ ثُمَّ الحُسَينُ ثُمَّ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ ثُمَّ جَعفَرُ بنُ مُحَمَّدٍ ثُمَّ موسَى بنُ جَعفَرٍ ثُمَّ عَلِيُّ بنُ موسى ثُمَّ مُحَمَّدُ بنُ عَلِيٍّ ثُمَّ أنتَ يا مَولايَ . فَقالَ عَلِيٌّ عليه السلام : ومِن بَعدِيَ الحَسَنُ ابني ، فَكَيفَ لِلنّاسِ بِالخَلَفِ مِن بَعدِهِ ؟ فَقُلتُ : وكَيفَ ذاكَ يا مَولايَ ؟ قالَ : لِأَ نَّهُ لا يُرى شَخصُهُ ولا يَحِلُّ ذِكرُهُ بِاسمِهِ حَتّى يَخرُجَ فَيَملَأَ الأَرضَ قِسطًا وعَدلاً كَما مُلِئَت ظُلمًا وجَورًا . فَقُلتُ : أقرَرتُ .

وأقولُ : إنَّ وَلِيَّهُم وَلِيُّ اللّه ِ، وعَدُوَّهُم عَدُوُّ اللّه ِ، وطاعَتَهُم طاعَةُ اللّه ِ ، ومَعصِيَتَهُم مَعصِيَةُ اللّه ِ .

وأقولُ : إنَّ المِعراجَ حَقٌّ ، والمُساءَلَةَ فِي القَبرِ حَقٌّ ، وإنَّ الجَنَّةَ حَقٌّ ، والنّارَ حَقٌّ ، والصِّراطَ حَقٌّ ، والميزانَ حَقٌّ ، وإنَّ السّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيبَ فيها ، وإنَّ اللّه َ يَبعَثُ مَن فِي القُبورِ .

وأقولُ : إنَّ الفَرائِضَ الواجِبَةَ بَعدَ الوَلايَةِ : الصَّلاةُ والزَّكاةُ والصَّومُ والحَجُّ والجِهادُ والأَمرُ بِالمَعروفِ والنَّهيُ عَنِ المُنكَرِ .

فَقالَ عَلِيُّ بنُ مُحَمَّدٍ عليهماالسلام :

يا أبَا القاسِمِ ، هذا واللّه ِ دينُ اللّه ِ الَّذِي ارتَضاهُ لِعِبادِهِ ، فَاثبُت عَلَيهِ أثبَتَكَ اللّه ُ بِالقَولِ الثّابِتِ فِي الحَياةِ الدُّنيا وفِي الآخِرَةِ .

عبدالعظيم بن عبداللّه حسنى: بر سرورم على بن محمّد بن على بن موسى بن جعفر بن محمّد بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب عليهم السلاموارد شدم.

چون مرا ديد فرمود: اى ابا القاسم! خوش آمدى، تو به راستى دوستدار مايى. عرض كردم: اى فرزند رسول خدا! مى خواهم دينم را بر شما عرضه كنم تا اگر پسنديده است تا هنگام ديدار خداوند عز و جل، بر آن پايدارى ورزم. امام عليه السلامفرمود: عرضه كن اى ابو القاسم. عرض كردم: من اعتقاد دارم: خداوند متعال يكى است و چيزى مانند او وجود ندارد و از دو حدّ ابطال و تشبيه بيرون است، نه جسمى دارد و نه صورتى و نه عَرَضى و نه جوهرى. بلكه اوست كه به اجسام، جسميّت و به صورتها، تصوير مى بخشد و اَعراض و جواهر را مى آفريند و پروردگار و مالك و آفريننده و پديد آورنده هر پديده اى است و اين كه محمّد بنده و رسول او، خاتم پيامبران است و تا روز رستخير پيامبرى پس از او نخواهد بود و آيين او آيين پايانى است كه تا روز قيامت، آيينى پس از آن نخواهد بود.

من معتقدم امام و جانشين و ولىّ امر پس از او، اميرالمؤمنين على بن ابى طالب و سپس حسن و آن گاه حسين و على بن حسين و محمّد بن على و جعفر بن محمّد و موسى بن

جعفر و على بن موسى و محمّد بن على و سپس تويى اى سرورم. امام هادى عليه السلام فرمود: پس از من، فرزندم حسن، جانشين من خواهد بود، ولى جانشين او در ميان مردم چگونه خواهد بود؟ عرض كردم: چگونه خواهد بود سرورم؟ فرمود: شخص او ديده نمى شود و روا نيست نامش برده شود تا خروج كند و زمين را همان گونه كه از ظلم و ستم آكنده بود از داد و عدل بياكند. عرض كردم: بدان اقرار مى كنم.

من معتقدم: دوستدار آنها، دوستدار خدا و دشمن آنها، دشمن خداست، فرمانبرى از آنها، فرمانبرى از خدا و سركشى از آنها، سركشى از خداست. به اعتقاد من، معراج و سؤال و جواب قبر و بهشت و دوزخ و رستاخيز، حقّ است

و ترديدى در آن نيست و خداوند هر آن كه را در گور خفته بر خواهد انگيخت.

به اعتقاد من، فرائض واجب پس از ولايت، نماز و زكات و روزه و حج، جهاد و امر به معروف و نهى از منكر هستند.

على بن محمّد عليه السلام فرمود: اى ابا القاسم! به خدا سوگند اين همان دينى است كه خداوند براى بندگانش برگزيده است. بر آن پايدار باش، خداوند تو را بر اين عقيده استوار در دنيا و آخرت پايدار بدارد.

أمالي الصدوق : 278 / 24 ، التوحيد : 81 / 37 ، كمال الدين : 379 ، روضة الواعظين : 39 ، كفاية الأثر : 282 ، وراجع صفات الشيعة : 127 / 68 .

حديث60

امام حسن عليه السلام :

عَلى

فُقَراءَ وقَد وَضَعوا كُسَيراتٍ عَلَى الأَرضِ وهُم قُعودٌ يَلتَقِطونَها ويَأكُلونَها ، فَقالوا لَهُ : هَلُمَّ يَا بنَ بِنتِ رَسولِ اللّه ِ إلَى الغَداءِ . قالَ : فَنَزَلَ وقالَ : إنَّ اللّه َ لا يُحِبُّ المُستَكبِرينَ ، وجَعَلَ يَأكُلُ مَعَهُم حَتَّى اكتَفَوا وَالزّادُ عَلى حالِهِ بِبَرَكَتِهِ ، ثُمَّ دَعاهُم إلى ضِيافَتِهِ وأطعَمَهُم وكَساهُم

روايت شده كه حسن بن على بر گروهى از فقرا گذشت كه تكّه نانهايى بر زمين نهاده و گرد يكديگر نشسته بودند و از آن بر مى داشتند و مى خوردند. اين جماعت به امام عليه السلام گفتند: اى پسر دختر رسول خدا! بفرماييد. راوى مى گويد: حضرت عليه السلام فرود آمد و فرمود: خداوند مستكبران را دوست ندارد و همراه آنان به خوردن نشست تا از خوردن دست كشيدند و اين در حالى بود كه به بركت وجود امام عليه السلام، چيزى از نانها كم نشده بود. امام عليه السلام سپس آنها را به مهمانى دعوت كرد و اطعامشان نمود و جامه شان بخشيد.

المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 23 .

حديث61

امام حسن عليه السلام :

اُخِذَ ابنُ مُلجَمٍ فَاُدخِلَ عَلى عَلِيٍّ عليه السلام ، فَقالَ : أطيبوا طَعامَهُ وألينوا فِراشَهُ ، فَإِن أعِش فَأَنَا وَلِيُّ دَمي ، عَفوٌ أو قِصاصٌ ، وإن مُتُّ فَأَلحِقوهُ بي اُخاصِمهُ عِندَ رَبِّ العالَمينَ

امام حسن عليه السلام: ابن ملجم دستگير و به حضور على عليه السلام برده شد. امام عليه السلامفرمود: خوراكش را نيكو و بسترش را نرم گردانيد، اگر زنده ماندم كه صاحب خون، خودم هستم، بخواهم در مى گذرم يا قصاص مى كنم و اگر مُردم، او

را به من مُلحق كنيد كه نزد خداوند جهانيان از او دادخواهى مى كنم.

اُسد الغابة : 4 / 113 ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام عليّ عليه السلام» : 3 / 300 / 1400 كلاهما عن محمّد بن سعد ، أنساب الأشراف : 2 / 495 / 529 ، الإمامة والسياسة : 1 / 181 وفي ذيلهما «ولا تعتدوا، إنّ اللّه لا يحبّ المعتدين» .

حديث62

امام حسن عليه السلام :

يا مَولايَ «والكاظِمينَ الغَيظَ» . قالَ : خَلّوا عَنهُ . قالَ : يا مَولايَ «والعافينَ عَنِ النّاسِ» . قالَ : قَد عَفَوتُ عَنكَ . قالَ : يا مَولايَ «واللّه ُ يُحِبُّ المُحسِنينَ

روايت شده است كه غلام حسن بن على بن ابى طالب عليه السلام جرمى مرتكب شد كه سزاوار كيفر بود، حضرت عليه السلام دستور داد او را بزنند. او گفت: سرورم! «آنان كه خشم خويش فرو مى خورند» ، حضرت عليه السلامفرمود: از او دست بداريد. او گفت: سرورم! «و از خطاى مردم در مى گذرند» ، حضرت عليه السلامفرمود: از تو در گذشتم. او گفت: سرورم! «و خدا نيكوكاران را دوست مى دارد» ، حضرت عليه السلامفرمود: تو در راه خدا آزادى و از آنِ تو باد دو برابر آن چه به تو مى دادم.

آل عمران : 134 .

حديث63

امام حسن عليه السلام :

رَأَيتُ اُمّي فاطِمَةَ عليهاالسلامقائِمَةً في مِحرابِها لَيلَةَ الجُمُعَةِ ، فَلَم تَزَل راكِعَةً ساجِدَةً حَتَّى انفَجَرَ عَمودُ الصُّبحِ، وسَمِعتُها تَدعو لِلمُؤمِنينَ والمُؤمِناتِ وتُسَمّيهِم وتُكثِرُ الدُّعاءَ لَهُم ولا تَدعو لِنَفسِها بِشَيءٍ ، فَقُلتُ : يا اُمّاه ، لِمَ لا تَدعينَ لِنَفسِكِ كَما تَدعينَ لِغَيرِكِ ؟ فَقالَت : يا بُنَيَّ ، الجارَ ثُمَّ الدّارَ

امام حسن عليه السلام: مادرم فاطمه عليهاالسلام را در شب جمعه در محراب ديدم كه به عبادت ايستاده بود. او همچنان در ركوع بود، تا روشنى بامداد برآمد. شنيدم كه او به مردان و زنان مؤمن دعا مى كرد و آنها را نام مى بُرد و براى آنها فراوان دعا مى كرد در حالى كه

براى خود دعايى نمى كرد. گفتم: مادر! چرا همان گونه كه براى ديگران دعا مى كنى براى خود دعا نمى كنى؟ فرمود: فرزندم! نخست همسايه و سپس [ اهل ] خانه.

دلائل الإمامة : 152 / 65 ، علل الشرائع : 181 / 1 ، كشف الغمّة : 2 / 94 ، ضيافة الإخوان : 265 كلّها عن فاطمة الصغرى عن الإمام الحسين عليه السلام .

حديث64

امام حسن عليه السلام :

ما كانَ في هذِهِ الاُمَّةِ أعبَدُ مِن فاطِمَةَ ، كانَت تَقومُ حَتّى تَوَرَّمَت قَدَماها

حسن بصرى: در ميان اين امّت، عابدتر از فاطمه نبوده است، او آن قدر [ براى عبادت ] مى ايستاد كه دو پايش ورم مى كرد.

المناقب لابن شهرآشوب : 3 / 341 ، ربيع الأبرار : 2 / 104 .

حديث65

امام حسن عليه السلام :

أعتَقَ عَلِيٌّ عليه السلام ألفَ أهلِ بَيتٍ بِما مَجَلَت يَداهُ وعَرِقَ جَبينُهُ

عبداللّه بن الحسن [بن الحسن] بن على بن ابى طالب مى گويد: على عليه السلامهزار خانوار را با درآمدى كه با پينه دست و عرق جبين، به دست آورده بود، آزاد كرد.

الغارات : 1 / 91 ، شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد : 2 / 202 عن عبداللّه بن الحسين بن الحسن وفيه «أعتق عليّ عليه السلام في حياة رسول اللّه صلي الله عليه و آله ...» .

حديث66

امام حسن عليه السلام :

كانَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ سَيِّدًا زاهِدًا وَرِعًا صالِحًا ناصِحًا حَسَنَ الخُلُقِ ، فَذَهَبَ ذاتَ يَومٍ مَعَ أصحابِهِ إلى بُستانِهِ ، وكانَ في ذلِكَ البُستانِ غُلامٌ لَهُ اسمُهُ صافي ، فَلَمّا قَرُبَ مِنَ البُستانِ رَأَى الغُلامَ قاعِدًا يَأكُلُ خُبزًا ، فَنَظَرَ الحُسَينُ إلَيهِ وجَلَسَ عِندَ نَخلَةٍ مُستَتِرًا لا يَراهُ ، فَكانَ

يَرفَعُ الرَّغيفَ فَيَرمي بِنِصفِهِ إلَى الكَلبِ ويَأكُلُ نِصفَهُ الآخَرَ . فَتَعَجَّبَ الحُسَينُ مِن فِعلِ الغُلامِ، فَلَمّا فَرَغَ مِن أكلِهِ قالَ : الحَمدُ للّه ِِ رَبِّ العالَمينَ ، اللّهُمَّ اغفِر لي ، وَاغفِر لِسَيِّدي، وبارِك لَهُ كَما بارَكتَ عَلى أبَوَيهِ، بِرَحمَتِكَ يا أرحَمَ الرّاحِمينَ .

فَقامَ الحُسَينُ وقالَ : يا صافي ، فَقامَ الغُلامُ فَزِعًا وقالَ : يا سَيِّدي وسَيِّدَ المُؤمِنينَ ، إنّي ما رَأَيتُكَ ، فَاعفُ عَنّي . فَقالَ الحُسَينُ : اِجعَلني في حِلٍّ يا صافي ، لِأَنّي دَخَلتُ بُستانَكَ بِغَيرِ إذنِكَ . فَقالَ صافي : بِفَضلِكَ يا سَيِّدي وكَرَمِكَ وسُؤدُدِكَ تَقولُ هذا . فَقالَ الحُسَينُ : رَأَيتُكَ تَرمي بِنِصفِ الرَّغيفِ لِلكَلبِ وتَأكُلُ النِّصفَ الآخَرَ ، فَما

مَعنى ذلِكَ ؟ فَقالَ الغُلامُ : إنَّ هذَا الكَلبَ يَنظُرُ إلَيَّ حينَ آكُلُ ، فَأَستَحي مِنهُ يا سَيِّدي لِنَظَرِهِ إلَيَّ ، وهذا كَلبُكَ يَحرُسُ بُستانَكَ مِنَ الأَعداءِ ، فَأَنَا عَبدُكَ ، وهذا كَلبُكَ ، فَأَكَلنا رِزقَكَ مَعًا .

فَبَكَى الحُسَينُ وقالَ : أنتَ عَتيقٌ للّه ِِ ، وقَد وَهَبتُ لَكَ ألفَي دينارٍ بِطيبَةٍ مِن قَلبي . فَقالَ الغُلامُ : إن أعتَقتَني فَأَنَا اُريدُ القِيامَ بِبُستانِكَ . فَقالَ الحُسَينُ : إنَّ الرَّجُلَ إذا تَكَلَّمَ بِكَلامٍ فَيَنبَغي أن يُصَدِّقَهُ بِالفِعلِ ، فَأَنَا قَد قُلتُ : دَخَلتُ بُستانَكَ بِغَيرِ إذنِكَ ، فَصَدَّقتُ قَولي ، ووَهَبتُ البُستانَ وما فيهِ لَكَ ، غَيرَ أنَّ أصحابي هؤُلاءِ جاؤوا لِأكلِ الثِّمارِ والرُّطَبِ فَاجعَلهُم أضيافًا لَكَ وأكرِمهُم مِن أجلي ، أكرَمَكَ اللّه ُ يَومَ القِيامَةِ وبارَك لَكَ في حُسنِ خُلقِكَ وأدَبِكَ . فَقالَ الغُلامُ : إن وَهَبتَ لي بُستانَكَ فَأَنَا قَد سَبَّلتُهُ لِأَصحابِكَ وشيعَتِكَ . قالَ الحَسَنُ [ البَصرِيُّ ] : فَيَنبَغي لِلمُؤمِنِ أن يَكونَ كَنافِلَةِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

حسن بصرى: حسين بن على، سرورى زاهد، پاكدامن، نيكوكار، خيرخواه و خوش اخلاق بود. امام عليه السلام، روزى با اطرافيان خود به باغش رفت. در اين باغ غلامى كار مى كرد كه نامش صافى بود. چون حضرت عليه السلامبه باغ نزديك شد، غلام را ديد كه نشسته نان مى خورد. حسين عليه السلامبدو نگريست و زير درخت خرمايى كه او را مى پوشاند و غلام نمى توانست حضرت عليه السلامرا ببيند نشست.

غلام، يك گرده نان را بر مى داشت و نصف آن را به طرف سگش مى انداخت و نيم ديگر را خود مى خورْد.

حسين عليه السلاماز اين كار غلام در شگفت شد. غلام چون از خوردن آسوده گشت گفت: سپاس خداوند جهانيان را، خدايا من و سرورم را بيامرز و به او بركت بده، چنان كه به پدر و مادر او بركت دادى، به رحمت خودت اى ارحم الراحمين.

در اين هنگام حسين عليه السلام برخاست و گفت: اى صافى! غلام وحشت زده برخاست و گفت: سرورم و سرور همه مؤمنان! من شما را نديدم، مرا ببخش. حسين عليه السلامگفت: مرا حلال كن اى صافى، زيرا من بدون اجازه تو به باغت وارد شدم. صافى گفت. به سبب فضيلت و كرم و سرورى خودت چنين سخنى را مى گويى سرورم. حسين عليه السلام فرمود: ديدم كه نيمى از گرده نان را به سگت مى دهى و نيم ديگر آن را، خود مى خورى، اين كار چه معنا دارد؟ غلام گفت: هنگامى كه من نان مى خوردم، اين سگ به من مى نگريست، سرورم! من از نگاه او شرم كردم، آخر اين هم سگ توست كه باغت را در برابر دشمنان حفظ مى كند. من برده توام و اين سگ توست و هر دو با هم، رزق از تو رسيده را خورديم.

حسين عليه السلام گريست و فرمود: تو در راه خدا آزادى و با طيب خاطر به تو دو هزار دينار مى بخشم. غلام گفت: اگر مرا آزاد مى كنى من باز هم مى خواهم عهده دار باغ تو باشم. حسين عليه السلام فرمود: مرد هرگاه سخنى بر زبان مى آورد، شايسته است كه آن را با عمل خود تأييد كند، من گفتم: بدون

اجازه تو به باغت وارد شدم و سخن خود را تأييد كردم و باغ را با هر آن چه در آن است به تو بخشيدم، ولى اين گروه از اطرافيان من آمده اند تا ميوه و خرما بخورند، آنها را به خاطر من، ميهمان خود بدار و ارجشان نه كه خداوند در روز رستاخيز بر تو ارج نهد و به سبب خوش اخلاقى و ادبت به تو بركت دهد. غلام گفت: اگر تو باغت را به من بخشيدى، من هم آن را وقف اطرافيان و شيعيان تو مى كنم.حسن [بصرى ]مى گويد: بر مؤمن شايسته است كه همچون نوه پيامبر خدا باشد.

مقتل الحسين عليه السلامللخوارزميّ : 1 / 153 .

حديث67

امام حسن عليه السلام :

شَكَوتُ إلى أبي جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ عليهماالسلامالحاجَةَ وجَفاءَ الإِخوانِ ، فَقالَ : بِئسَ الأَخُ أَخٌ يَرعاكَ غَنِيًّا ويَقطَعُكَ فَقيرًا . ثُمَّ أمَرَ غُلامَهُ فَأَخرَجَ كيسًا فيهِ سَبعُمِائَةِ دِرهَمٍ، وقالَ: اِستَنفِق هذِهِ فَإِذا نَفِدَت فَأَعلِمني.

حسن بن كثير: نزد ابو جعفر محمّد بن على عليه السلام از فقر و بريدن برادران شكوه كردم. امام عليه السلامفرمود: بدترين برادر، برادرى است كه تو را به وقت توانگرى در نظر داشته باشد و هنگام فقر، از تو ببُرد، سپس به غلامش دستور داد هميانى بياورد كه در آن هفتصد درهم بود. امام عليه السلامفرمود: اين را خرج كن و هرگاه تمام شد مرا آگاه كن.

الإرشاد : 2 / 166 ، روضة الواعظين : 225 ، المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 207 .

حديث68

امام حسن عليه السلام :

سَأَلتُ خالي هِندَ بنَ أبي هالَةَ التَّميمِيَّ _ وكانَ وَصّافًا _ عَن حِليَةِ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله : صِف لي مَنطِقَهُ . قالَ : كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله مُتَواصِلَ الأَحزانِ ، دائِمَ الفِكرَةِ ، لَيسَت لَهُ راحَةٌ ، لا يَتَكَلَّمُ في غَيرِ حاجَةٍ ، طَويلَ السَّكتَةِ ، يَفتَتِحُ الكَلامَ ويَختِمُهُ بِأَشداقِهِ

امام حسن عليه السلام: از دايى خود، هند بن ابى هاله تميمى _ كه توصيف گر بود _ درباره آراستگيهاى پيامبر صلي الله عليه و آله پرسش كردم و گفتم: سخن گفتن او را براى من توصيف كن. او گفت: پيامبر صلي الله عليه و آله ، پيوسته غمگين بود وهماره در انديشه، آسودگى نداشت و بدون نياز، سخن

نمى گفت، سكوتش طولانى بود، از آغاز تا پايان سخن، دهانش را كاملاً باز نمى كرد و سخنانى فراگير مى فرمود، كلامش، فصل بود كه در آن نه فزونى ديده مى شد و نه كاستى، نرمخو بود و از خشكى و جسارت بركنار، نعمت را هر چند ناچيز، بزرگ مى داشت و چيزى از آن را نمى نكوهيد، تغيير ذائقه دهندگان را نه مى نكوهيد و نه مى ستود، دنيا و آن چه در آن است، او را به چشم نمى آورد. چون چيزى مانع حق مى گشت، هيچ چيز ياراى خشم او را نداشت تا آن كه حق را يارى كند، او براى خود خشمگين نمى شد و براى خود چيرگى نمى خواست، هرگاه اشاره مى كرد، با تمام كَفَش اشاره مى كرد و هرگاه شگفت زده مى شد، دست خود را مى گرداند و هرگاه سخن مى گفت، دست خود را به يكديگر مى پيوست و شست دست چپش را به گودى كف دست راستش مى زد و هرگاه خشمگين مى شد، رويش

را بر مى گرداند و چهره اش را بر مى تافت و هرگاه شاد مى شد ديگان خود را مى هليد، بيشتر خنده او لبخند بود و هرگاه لبخند مى زد دندانهايش چونان دانه هاى تگرگ خودنمايى مى كرد.

الأشداق : جوانب الفم (لسان العرب : 2 / 149) ، والمراد أنّه لا يفتح فاه كلّه .

حديث69

امام حسن عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتٍ إذا عَلِمنَا الحَقَّ تَمَسَّكَنا بِهِ

امام حسن عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه هرگاه حقّ را شناختيم، بدان چنگ در

مى زنيم.

مقاتل الطالبيّين : 76 عن سفيان بن الليل .

حديث70

امام حسن عليه السلام :

أرسَلَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله إلَى الأَنصارِ فَأَتَوهُ ، فَقالَ لَهُم : يا مَعشَرَ الأَنصارِ ، ألا أدُلُّكُم عَلى ما إن تَمَسَّكتُم بِهِ لَن تَضِلّوا بَعدَهُ ؟ قالوا : بَلى يا رَسولَ اللّه ِ . قالَ : هذا عَلِيٌّ ، فَأَحِبّوهُ بِحُبّي وكَرِّموهُ لِكَرامَتي ، فَإِنَّ جَبرَئيلَ عليه السلامأمَرَني بِالَّذي قُلتُ لَكُم عَنِ اللّه ِ عَزَّوجَلَّ

امام حسن عليه السلام: رسول خدا صلي الله عليه و آله در پى انصار فرستاد و آنان نزدش آمدند. پيامبر به ايشان فرمود: اى جماعت انصار! آيا شما را به چيزى راهنمايى نكنم كه اگر به دامنش چنگ زنيد پس از وى هرگز گمراه نشويد؟ عرض كردند: چرا، اى رسول خدا. فرمود: اين على. به دوستى من او را دوست بداريد و به احترام من به او احترام نهيد؛ زيرا جبرئيل از جانب خداى عز و جلبه من دستور داد كه اين مطلب را به شما بگويم.

المعجم الكبير : 3 / 88 / 2749 ، حلية الأولياء : 1 / 63 كلاهما عن ابن أبي ليلى ، وراجع أمالي الطوسيّ : 223 / 386 ، بشارة المصطفى : 109 كلاهما عن سلمان الفارسي .

حديث71

امام حسن عليه السلام :

خَرَجتُ إلَى المَدينَةِ وأنَا وَجِعٌ ثَقيلٌ ، فَقيلَ لَهُ [أي لِأَبي جَعفَرٍ عليه السلام] : مُحَمَّدُ بنُ مُسلِمٍ وَجِعٌ ، فَأَرسَلَ إلَيَّ أبو جَعفَرٍ بِشَرابٍ مَعَ الغُلامِ مُغَطًّى بِمِنديلٍ ، فَناوَلَنيهِ الغُلامُ وقالَ لي : اِشرَبهُ فَإِنَّهُ قَد أمَرَني أن لا أرجِعَ حَتّى تَشرَبَهُ ، فَتَناوَلتُهُ فَإِذا رائِحَةُ المِسكِ مِنهُ ، وإذا شَرابٌ طَيِّبُ الطَّعمِ

بارِدٌ ، فَلَمّا شَرِبتُهُ قالَ لِيَ الغُلامُ : يَقولُ لَكَ إذا شَرِبتَ فَتَعالَ .

فَفَكَّرتُ فيما قالَ لي ولا أقدِرُ عَلَى النُّهوضِ قَبلَ ذلِكَ عَلى رِجلي ، فَلَمَّا استَقَرَّ الشَّرابُ في جَوفي كَأَنَّما نَشَطتُ مِن عِقالٍ ، فَأَتَيتُ بابَهُ فَاستَأذَنتُ عَلَيهِ ، فَصَوَّتَ بي : صَحَّ الجِسمُ ، ادخُل ادخُل . فَدَخَلتُ وأنا باكٍ ، فَسَلَّمتُ عَلَيهِ وقَبَّلتُ يَدَهُ ورَأسَهُ ، فَقالَ لي : وما يُبكيكَ يا مُحَمَّدُ ؟ فَقُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، أبكي عَلَى اغتِرابي وبُعدِ الشُّقَّةِ وقِلَّةِ المَقدِرَةِ عَلَى المُقامِ عِندَكَ والنَّظَرِ إليكَ . فَقالَ لي : أمّا قِلَّةُ المَقدِرَةِ فَكَذلِكَ جَعَلَ اللّه ُ أولِياءَنا وأهلَ مَوَدَّتِنا وجَعَلَ البَلاءَ إلَيهِم سَريعًا ، وأمّا ما ذَكَرتَ مِنَ الغُربَةِ فَلَكَ بِأَبي عَبدِاللّه ِ اُسوَةٌ بِأَرضٍ ناءٍ عَنّا بِالفُراتِ .

وأمّا ما ذَكَرتَ مِن بُعدِ الشُّقَّةِ ، فَإِنَّ المُؤمِنَ في هذِهِ الدّارِ غَريبٌ وفي هذَا الخَلقِ المَنكوسِ حَتّى يَخرُجَ مِن هذِهِ الدّارِ إلى رَحمَةِ اللّه ِ ، وأمّا ما ذَكَرتَ مِن حُبِّكَ قُربَنا وَالنَّظَرَ إلَينا وأنَّكَ لا تَقدِرُ عَلى ذلِكَ فَاللّه ُ يَعلَمُ ما في قَلبِكَ وجَزاؤُكَ عَلَيهِ

محمّد بن مسلم: با جسمى دردمند و سنگين به مدينه رفتم. به ايشان (حضرت باقر عليه السلام) گفته شد: محمّد بن مسلم، دردمند و عليل است. حضرت به وسيله خدمتكار خود ظرف شربتى كه روى آن با دستمالى پوشيده شده بود برايم فرستاد. خدمتكار ظرف را به دست من داد و گفت: بنوش؛ زيرا حضرت به من دستور داده است كه تا آن را ننوشى برنگردم. من ظرف را گرفتم، ديدم بوى مشك از آن بلند است و شربت خوشمزه و خنكى است، چون

على عليه السلامفرمود: درباره من دو گروه به هلاكت رسند، در حالى كه تقصير من نيست: دوست افراطى و دشمن افراطى و من به پيشگاه خداى تبارك و تعالى، اعلام بيزارى مى كنم از كسى كه درباره ما غلو كند و ما را از حدّمان فراتر برد، همان گونه كه عيسى بن مريم عليه السلام از نصارا بيزارى جست. خداوند متعال فرموده است: «و (ياد كن) هنگامى را كه خدا فرمود: اى عيسى بن مريم، آيا تو به مردم گفتى: من و مادرم را همچون دو خدا به جاى خداوند بپرستيد؟ گفت: منزّهى تو، مرا نزيبد كه [درباره خويشتن ]چيزى را كه حقّ من نيست بگويم. اگر آن را گفته بودم، قطعاً آن را مى دانستى. آن چه در نفس من است، تو مى دانى و آن چه در ذات توست، من نمى دانم، چرا كه تو خود داناى رازهاى نهانى. من جز آن چه را بدان فرمانم دادى، به آنان نگفتم؛ (گفته ام:) كه خدا، پروردگار من و پروردگار خود را عبادت كنيد و تا وقتى در ميانشان بودم، بر آنان گواه بودم، پس چون روح مرا گرفتى، تو خود بر آنان نگهبان بودى و تو بر همه چيز، گواهى» . و فرموده است: «مسيح از اين كه بنده خدا باشد، هرگز امتناع نمى ورزد و فرشتگان مقرّب نيز [امتناع ندارند]» . و فرموده است: «مسيح پسر مريم، جز پيامبرى نبود كه پيش از او نيز پيامبرانى آمده بودند و مادرش زنى بسيار

راستگو بود، هر دو غذا مى خوردند» . يعنى هر دو قضاى حاجت مى كردند. پس هركه براى پيامبران، ادّعاى ربوبيّت و براى امامان، ادّعاى ربوبيّت يا نبوّت و براى غير امامان ادّعاى امامت، كند ما در دنيا و آخرت از او بيزاريم.

آل عمران : 79 و 80 .

حديث79

امام حسن عليه السلام :

كُنتُ بِخُراسانَ مَعَ عَلِيِّ بنِ موسَى الرِّضا عليهماالسلام

في مَجلِسِهِ ، وزَيدُ بنُ موسى حاضِرٌ قَد أقبَلَ عَلى جَماعَةٍ فِي المَجلِسِ يَفتَخِرُ عَلَيهِم ويَقولُ : نَحنُ ونَحنُ ، وأبُو الحَسَنِ عليه السلام مُقبِلٌ عَلى قَومٍ يُحَدِّثُهُم ، فَسَمِعَ مَقالَةَ زَيدٍ فَالتَفَتَ إلَيهِ فَقالَ : يا زَيدُ ، أغَرَّكَ قَولُ بَقّالِي الكوفَةِ : إنَّ فاطِمَةَ أحصَنَت فَرجَها فَحَرَّمَ اللّه ُ ذُرِّيَّتَها عَلَى النّارِ ؟! وَاللّه ِ ، ما ذلِكَ إلاّ لِلحَسَنِ وَالحُسَينِ ووُلدِ بَطنِها خاصَّةً ، فَأَمّا أن يَكونَ موسَى بنَ جَعفَرٍ عليهماالسلاميُطيعُ اللّه َ ويَصومُ نَهارَهُ ويَقومُ لَيلَهُ وتَعصيهِ أنتَ ، ثُمَّ تَجيئانِ يَومَ القِيامَةِ سَواءً ؟! لَأنتَ أعَزُّ عَلَى اللّه ِ عَزَّوجَلَّ مِنهُ ! إنَّ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليهماالسلامكانَ يَقولُ : لِمُحسِنِنا كِفلانِ مِنَ الأَجرِ ولِمُسيئِنا ضِعفانِ مِنَ العَذابِ .

وقالَ الحَسَنُ الوَشّاءُ : ثُمَّ التَفَتَ إلَيَّ فَقالَ : يا حَسَنُ ، كَيفَ تَقرَؤون هذِهِ الآيَةَ : «قالَ يا نوحُ إِنَّهُ لَيسَ مِن أهلِكَ إنَّهُ عَمَلٌ غَيرُ صالِحٍ

حسن بن موسى وشّاء بغدادى: من در خراسان، در مجلس على بن موسى

الرضا عليهماالسلام

بودم و زيد بن موسى (برادر حضرت) نيز حضور داشت و رو به عده اى از مجلسيان كرده بود و بر آنان فخر مى فروخت و مى گفت: ما چنين و

حديث87

امام حسن عليه السلام :

: يا عَمّاه ؛ إنَّ القَومَ قَد أتَوا إلَيكَ ما قَد تَرى ، وإنَّ اللّه َ بِالمَنظَرِ الأَعلى ، فَدَع عَنكَ ذِكرَ الدُّنيا بِذِكرِ فِراقِها ، وشِدَّةَ ما يَرِدُ عَلَيكَ لِرَخاءِ ما بَعدَها .

امام حسن عليه السلام _ در گفتارى در هنگام بدرود با ابو ذر _ : عموجان! اين مردم ، با تو آن كردند كه مى بينى، و البتّه خداوند در منظر برين است [و ناظر بر همه اين كارهاست]. پس، با ياد كردن از جدايى دنيا ، ياد دنيا را از دل برون كن، و به خاطر آسايشِ پس از آن ، سختى هايى را كه به تو مى رسند ، تحمّل كن.

الكافي : ج 8 ص 207 ح 251 عن أبي جعفر الخثعمي ، بحار الأنوار : ج 22 ص 436 ح 51 وراجع شرح نهج البلاغة : ج 8 ص 253 .

حديث88

امام حسن عليه السلام :

: الغَريبُ مَن لَم يَكُن لَهُ حَبيبٌ .

امام على عليه السلام _ در وصيّت خويش به امام حسن عليه السلام _ : غريب ، كسى است كه دوستى ندارد .

نهج البلاغة : الكتاب 31 ، تحف العقول : 84 ، كشف المحجّة : 233 عن عمر بن أبي المقدام عن الإمام الباقر عنه عليهماالسلام ، بحار الأنوار : 74/165/28 ؛ ربيع الأبرار : 3 / 538 ، كنز العمّال : 16 / 181 / 44215 نقلاً عن وكيع والعسكريّ في المواعظ .

حديث89

امام حسن عليه السلام :

خَطَبَ النّاسَ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِما فَقالَ : أيُّهَا النّاسُ ، أنَا اُخبِرُكُم عَن أخٍ لي كانَ مِن أعظَمِ النّاسِ في عَيني ، وكانَ رَأسُ ما عَظُمَ بِهِ في عَيني صِغَرَ الدُّنيا في عَينِهِ .

كانَ خارِجا مِن سُلطانِ بَطنِهِ ؛ فَلا يَشتَهي ما لا يَجِدُ ، ولا يُكثِرُ إذا وَجَدَ .

كانَ خارِجا مِن سُلطانِ فَرجِهِ ؛ فَلا يَستَخِفُّ لَهُ عَقلَهُ ولا رَأيَهُ .

كانَ خارِجا مِن سُلطانِ الجَهالَةِ ؛ فَلا يَمُدُّ يَدَهُ إلاّ عَلى ثِقَةٍ لِمَنفَعَةٍ .

كانَ لا يَتَشَهّى ، ولا يَتَسَخَّطُ ، ولا يَتَبَرَّمُ . كانَ أكثَرَ دَهرِهِ صَمّاتا ، فَإِذا قالَ بَذَّ القائِلينَ ، كانَ لا يَدخُلُ في مِراءٍ ، ولا يُشارِكُ في دَعوى ، ولا يُدلي بِحُجَّةٍ حَتّى يَرى قاضِيا . وكانَ لا يَغفُلُ عَن إخوانِهِ ، ولا يَخُصُّ نَفسَهُ بِشَيءٍ دونَهُم . كانَ ضَعيفا مُستَضعَفا ، فَإِذا جاءَ الجِدُّ كانَ لَيثا عادِيا .

كانَ لا يَلومُ أحَدا فيما يَقَعُ العُذرُ في

مِثلِهِ حَتّى يَرَى اعتِذارا . كانَ يَفعَلُ ما يَقولُ ، ويَفعَلُ ما لا يَقولُ . كانَ إذَا ابتَزَّهُ أمرانِ لا يَدري أيُّهُما أفضَلُ نَظَرَ إلى أقرَبِهِما إلَى الهَوى فَخالَفَهُ . كانَ لا يَشكو وَجَعا إلاّ عِندَ مَن يَرجو عِندَهُ البُرءَ ، ولا يَستَشيرُ إلاّ مَن يَرجو عِندَهُ النَّصيحَةَ . كانَ لا يَتَبَرَّمُ ، ولا يَتَسَخَّطُ ، ولا يَتَشَكّى ، ولا يَتَشَهّى ، ولا يَنتَقِمُ ، ولا يَغفُلُ عَن العَدُوِّ .

فَعَلَيكُم بِمِثلِ هذِهِ الأَخلاقِ الكَريمَةِ إن أطَقتُموها ، فَإِن لَم تُطيقوها كُلَّها فَأَخذُ القَليلِ خَيرٌ مِن تَركِ الكَثيرِ ، ولا حَولَ ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه .

الكافى _ به نقل از احمد بن محمّد بن خالد، از پاره اى از يارانش كه اين حديث را به امام حسن عليه السلاممى رسانند _ : امام حسن عليه السلام براى مردم ، خطبه خواند و فرمود : «اى مردم ! من شما را از برادرى خبر مى دهم كه در چشمم از بزرگ ترينِ مردم بود . علّت اصلى بزرگ جلوه نمودنش در چشمم، كوچكى دنيا در چشم او بود .

او مغلوب شكمش نبود . پس آنچه را نمى يافت ، آرزو نمى كرد و اگر مى يافت ، از حد نمى گذراند .

او مغلوب شهوتش نبود. پس براى آن ، نه عقل خود را سبك مى كرد و نه رأيش را .

مغلوب نادانى نبود. پس دستش را جز به سوى شخص مورد اطمينان براى سودى دراز نمى كرد .

نه هوسران بود ، نه خشمگين مى شد و نه افسرده مى گشت .

بيشتر روزگارش را

خاموش بود ؛ اما چون سخن مى گفت، بر گويندگان پيشى مى گرفت و در هيچ جدالى وارد نمى شد و در هيچ دعوايى شركت نمى جست و تا قاضى اى ] براى شنيدن سخنانش [نمى يافت ، حجّت آورى نمى كرد .

از برادرانش غافل نمى گشت و چيزى را از آنان بازنمى داشت و ويژه خود نمى ساخت . به ظاهر ، ناتوان مى نمود ؛ اما به هنگام كوشش ، شيرى شَرزه بود .

هيچ كس را به سبب كارى كه در مثل آن ، پوزش مى آورند ، سرزنش نمى كرد ، تا عذرش را بداند .

آنچه مى گفت ، انجام مى داد و آنچه نمى گفت ، نيز انجام مى داد.

هرگاه با دو مسئله روياروى مى شد و نمى دانست كدام يك از آنها برترند ، مى نگريست كه كدام يك به هواى نفس ، نزديك تر است . پس با آن مخالفت مى كرد .

از هيچ دردى شِكوه نمى كرد ، مگر نزد كسى كه اميد بهبود خود را از او داشت ، و جز با كسى كه از او اميد نيكخواهى داشت ، مشورت نمى كرد .

امام حسن عليه السلام :

امام حسن عليه السلام :

فِي المَائدةِ اثْنَتَا عَشرَةَ خَصْلَةً يَجِبُ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ أنْ يَعْرِفَهَا : أرْبَعٌ مِنْها فَرْضٌ ، وَ أرْبَعٌ سُنَّةٌ، وأرْبَعٌ تأدِيبٌ.

فَأمَّا الفَرْضُ : فَالمَعْرِفَةُ ، وَالرِّضَا ، وَالتَّسْمِيَةُ، وَالشُّكْرُ .

وَأمَّا السُّنَّةُ : فَالوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ ، والجُلُوسُ عَلَى الجَانِبِ الأيْسَرِ ، والأكْلُ بِثَلاثِ أصَابِعَ ، وَلَعْقُ الأصَابِعِ.

وَأمّا التَّأدِيبُ : فَالأكْلُ مِمَّا يَلِيكَ ، وَتَصْغِيرُ اللُّقْمَةِ ، وَتَجْوِيدُ المَضْغِ ، وَقِلّةُ النّظَرِ فِي وُجُوهِ النّاسِ .

امام حسن عليه السلام : سفره دوازده رسم دارد كه هر مسلمانى بايد آنها را بداند: چهارتاى آنها لازم ، چهار تا خوب و چهار تا ادب است. آن چهارتا كه لازمند : معرفت، خشنودى، نام خدا بر زبان آوردن و شكرگزارى است. آن چهار كه خوب است: دست شستن پيش از غذا خوردن، نشستن بر طرف چپ، خوردن با سه انگشت [ و نه دو انگشت] و ليسيدن انگشتهاست. اما آن چهار كه از باب رعايت ادب است : خوردن از [غذاى ]جلوى خود، كوچك گرفتن لقمه، خوب جويدن غذا و كمتر نگريستن به صورت ديگران.

وسائل الشيعة : 16/539/1.

حديث136

امام حسن عليه السلام :

لا أدبَ لِمَن لا عَقْلَ لَهُ .

امام حسن عليه السلام : آن را كه خرد نيست، ادب نيست.

بحار الأنوار:78/111/6.

_ تاريخ الخلفاء، ص191؛ تهذيب، ابن عساكر، ج4، ص217 بيانگر مضمون فوق است.

حديث143

امام حسن عليه السلام :

إنَّ هَذَا القُرآنَ فِيهِ مَصابِيحُ النُّورِ، وَشِفاءُ الصُّدُورِ،

فَلْيَجُلْ جالٌ بَصَرَهُ وَ يَفْتَحُ لِلْضِّياءِ نَظَرَهُ،

فَإِنَّ التَّفْكِيرَ حَياةُ القَلْبِ البَصيرِ،

كَما يَمْشِى المُسْتَنِيرُ فِى الظُّلُماتِ بِالنُّورِ.

امام حسن مجتبى عليه السلام در توصيف و شرح حال قرآن مجيد فرمود:

«در اين قرآن است چراغهاى درخشنده هدايت و شفاى دلها و قلب ها، پس بايد دلها را با فروغ تابناكش روشن ساخت و با گوش فرادادن به فرامينش، قلب را كه مركز فرماندهى بدن است، در اختيارش گذاشت؛ زيرا به وسيله انديشيدن، قلب، زندگىِ روشن خود را مى يابد، همان طورى كه رهروان در پرتو نور از تاريكيها گذر مى كنند و مى رهند.»

كشف الغمه، ابو الفتح اربلى، ج2، ص199؛ بحارالانوار، ج75، ص112، ح6؛ اصول كافى، شيخ كلينى، ج2، ص600، ح5، باب فضل القرآن: روايت فوق را مرحوم كلينى با اختلاف مختصرى از امام صادق _ ع _ نقل كرده است.

حديث144

امام حسن عليه السلام :

«ما بَقِىَ فِى الدُّنْيا بَقِيَّةٌ غَيْرَ هَذَا القُرآنِ

فَاتَّخ_ِذُوهُ إماما يَدُلُّكُمْ ع_َلى هُداكُمْ،

وَإنَّ أَحَقَ النّاسِ بِالقُرآنِ مَنْ عَمِلَ بِهِ وَإنْ لَمْ يَحْفَظْهُ

وَأَبْعَدَهُمْ مِنْهُ مَنْ لَمْ يَعْمَلْ بِهِ وَإنْ كانَ يَقْرَأُهُ.»

امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:

«تنها چيزى كه در اين دنياى فانى، باقى مى ماند قرآن است، پس قرآن را پيشوا و امام خود قرار دهيد، تا به راه راست و مستقيم هدايت شويد.

همانا نزديك ترين مردم به قرآن كسانى هستند كه بدان عمل كند، گرچه به ظاهر (آيات) آن را حفظ نكرده باشند و دورترين افراد از قرآن كسانى هستند كه به دستورات آن عمل نكنند گرچه قارى و خواننده آن باشند.»

ارشاد القلوب، ديلمى، ص102

حديث145

امام حسن عليه السلام :

«إنَّ هذا القُرآنَ يَجِئُ يَوْمَ القِيمَةِ قائِدا وسائِقا

يَقُ_ودُ قَوْما إلَى الج_َن_َّةِ

أَحَلُّوا حَلالَهُ وَحَرَّمُوا حَرامَهُ وآمَنُوا بِمُتَشابِهِهِ

ويَسُ_وقُ قَوْما إلَى الن_ّارِ

ضَيَّعُوا حُدُودَهُ وأَحْكامَهُ وَاسْتَحَلُّوا حَرامَهُ.»

امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:

«قرآن در صحنه قيامت به صورت رهبر و امام ظهور يافته، مردم را به دو دسته تقسيم مى كند:

1 _ كسانى كه به قرآن عمل نموده، حلال و حرام آن را همانگونه كه هست بجا آورده اند و متشابه آن را با قلب پذيرا شده اند، قرآن اينان را به سوى بهشت جاويدان هدايت مى نمايد.

2 _ آنان كه حدود و قوانينش را ضايع نمودند و محرّماتش را حلال شمرده و به آن تعدّى كردند، قرآن آنها را به سوى آتش (جهنّم) روانه مى سازد.»

ارشاد القلوب، ديلمى، ص103، مركز نشر كتاب.

حديث146

امام حسن عليه السلام :

«أَيُّهَا النّاسُ اِعْقِلُوا عَنْ رَبِّكُمْ، إنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ اصْطَفى آدَمَ وَنُوحا وآلَ إبراهيمَ وَآلَ عِمْرانَ عَلَى العالَمينَ، ذُرِّيَةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَاللّه ُ سَميعٌ عَليمٌ، فَنَحْنُ الذُرِّيَةُ مِنْ آدَمَ وَالأُسْرَةُ مِنْ نُوحٍ، وَالصَّفْوَةُ مِنْ إبراهيمَ، وَالسُّلالَةُ مِنْ إسماعيلَ وَآلُ مُحَمَّدٍ نحْنُ، فيكُمْ كَالسَماءِ المَرْفُوعَةِ وَالأرْضِ المَدْحُوَّةِ وَالشَّمْسِ الضاحِيَةِ وَكَالشَّجَرَةِ الزَّيْتُونَةِ، لا شَرْقِيَّةٌ وَلا غَربيَّةٌ الَّتى زَيْتُها النَبِيٌّ صلي الله عليه و آله وَعَلِىٌّ فَرْعُها، وَنَحْنُ وَاللّه ِ ثَمَرَةُ تِلْكَ الشَّ_جَرَةِ، فَمَنْ تَع_َلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْص_انِها نَجَى وَمَنْ تَخَل_َّفَ عَنْها فَإلَى النّارِ هَوى.»

امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:

«اى مردم علم و معرفت را از پروردگار خود بياموزيد. همانا خداوند بزرگ آدم و نوح و آل ابراهيم و آل عمران را براى جهانيان، به پيامبرى برگزيد، آنان دودمانى بودند كه (پاكى، تقوا و فضيلت را) بعضى از بعض

ديگر گرفته بودند. خداوند (به كوششهاى آنان در راه رسالت) شنوا و داناست.

مردم! ما _ اهل بيت _ از فرزندان آدم و دودمان نوح و فرزندان برگزيده ابراهيم و تبار اسماعيليم، ما آل محمد، در ميان شما همانند آسمان بلند و همچون زمين گسترده و مثل خورشيد پر فروغيم. همانند درخت زيتونيم كه نه به شرق مايل است و نه به غرب. درختى كه ريشه اش رسول خدا صلي الله عليه و آلهاست و شاخه اش على بن ابى طالب عليه السلام. سوگند به خدا ما (اهل بيت) ميوه آن درختيم، پس هر كس به يكى از شاخه هاى آن چنگ زند نجات مى يابد (و سعادتمند است) و هر كس از آن جدا شود جايگاهش آتش است.»

الروائع المختارة، سيد مصطفى موسوى، ص72، خطبه 45؛ به نقل از جلاء العيون، سيد عبد اللّه شبّر.

حديث147

امام حسن عليه السلام :

مَكارِمُ الأَخْلاقِ عَشَرَةٌ:

صِدْقُ اللِّسانِ وَ صِدْقُ اليَأْسِ

امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:

مكارم اخلاق ده چيز است:

1. راستگوئى

2. نوميدى راستين از غير خدا

3. بخشش به نيازمندان

4. خوش خلقى

5. پاداش در برابر خدمات ديگران

6. پيوند و رفت و آمد با خويشاوندان

7. حمايت از همسايه

8. توجّه به حقوق دوستان

9. مهمان نوازى

10. و مهمترين اينها شرم و حياء است.

_ در بعضى نسخه ها «صدق البأس» آمده است بأس داراى دو معنى است: 1 _ شجاعت 2 _ فقر و تنگدستى.

حديث148

امام حسن عليه السلام :

«أَمّا بَعْدُ فَإنَّ عَلِيّا بابٌ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِنا

وَمَنْ خَرَجَ مِنْهُ كانَ كافِرا، أَقُولُ قَوْلِي هَذا،

وَأَسْتَغْ_فِرُ اللّه َ لِي وَلَ_كُمْ.»

امام مجتبى عليه السلام در حضور پدر گرامى اش خطبه اى خواند كه در بخشى از آن فرمود:

«همانا على بن ابى طالب عليه السلام دربى است كه هركس بر آن وارد شود؛ يعنى او را بشناسد و بر او اقتدا كند، آرامش و امنيت كامل را درمى يابد و هركس به آن درب روى نياورد و مخالفت با او كند كفر و بدبختى و تيره روزى او را فرا خواهد گرفت، سپس فرمود: اين گفته و مطلب اساسى من است،

آنگاه براى خود و ديگران طلب رحمت و آمرزش نموده و گفت: استغفر اللّه لى ولكم و آنگاه از منبر فرود آمد.»

الروائع المختارة، ص7؛ تفسير فرات كوفى، ح54، ص79؛ بحارالانوار، ج43، ص351

حديث149

امام حسن عليه السلام :

«وَاللّه ِ لا يُحِبُّنا عَبْدٌ أَبَدا وَلَوْ كانَ أَسيرا فِى الدَّيْلَمِ

إلاّ نَف_َعَهُ حُب_ُّنا

وَإنَّ حُبَّنا لَيُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَنِيآدَمَ

كَما يُساقِطُ الريحُ الوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ.»

امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:

«سوگند به خداوند كه كسى دوست نمى دارد ما را _ گر چه در دورترين نقاط؛ همچون ديلم اسير باشد _ مگر اين كه دوستى ما به حال او مفيد خواهد بود، همانا ولايت و محبت ما _ اهل بيت _ گناهان فرزندان آدم را از بين مى برد همان طورى كه باد، برگ درختان را از شاخه و تنه او جدا مى كند و به زمين مى ريزد.»

بحارالانوار، ج44، ص25

حديث150

امام حسن عليه السلام :

النّاسُ فِي دارِ سَهْوٍ وَ غَفْلَةٍ يَعْمَلُونَ وَلا يَعْلَمُونَ

فَاِذا صارُوا إلى الآخِرَةِ صارُوا اِلى دارِ يَقينٍ

يَعْلَمُونَ وَ لا يَعْمَلُونَ.

امام حسن مجتبي عليه السلام فرمود:

مردم] در اين دنيا] در خانه بى خبرى و غفلت بسر مى برند، پس هر كارى را انجام مى دهند، نمى دانند [ثمرش را] و چون به خانه آخرت روند، به وادى يقين در آيند و همه چيز را بدانند و لكن نتوانند عمل سودمندى را در آنجا براى خويش انجام دهند.

سيدعبدالله شبّر، مصابيح الانوار، ج 2، ص 271.

حديث151

امام حسن عليه السلام :

«إنَّما هذَا الأمْرُ لِي وَالخِلافَةُ لِي وَلِأهْلِ بَيْتِي،

وَإنَّها لَُمحَرَّمَةٌ عَلَيْكَ وَعَلى أَهْلِ بَيْتِكَ

سِمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله .

وَاللّه ِ لَوْ وَجَدْتُ صابِرينَ عارِفينَ بِحَقّى

غَيْرَمُنْكِرينَ ما سَلَّمْتُ لَكَ وَلا أَعْطَيْتُكَ ما تُريدُ.»

امام مجتبى عليه السلام در پاسخ به نامه اى كه معاويه براى آن حضرت فرستاده بود، چنين جواب دادند:

«همانا اين امر (حكومت) و جانشينى رسول خدا صلي الله عليه و آله

از آنِ من و مربوط به اهل بيت من است

و بر تو و خاندانت حرام است.

اين مطلب را از رسول خدا صلي الله عليه و آلهشنيده ام.

سپس فرمود:

سوگند به خداوند، چنانچه يارانى آگاه و آشنا به حقم، مى يافتم (كه در راه احياى حق ايستادگى مى نمودند) حكومت را به تو واگذار نمى كردم و آنچه را كه تو مى خواستى، به تو نمى دادم».

بحارالانوار، ج44، ص45.

حديث152

امام حسن عليه السلام :

«وَاللّه ِ لَقَدْ عَهِدَ إلَيْنا رَسُولُ اللّه ِ

يَمْلِكُهُ إثناعَشَرَ إماما مِنْ وُلْدِ عَلِيٍّ وَفاطِمَةَ،

ما مِنّا إلاّ مَسْمُومٌ أَوْ مَقْتُولٌ.»

جناده گويد: در روزهاى واپسين عمر امام مجتبى عليه السلامخدمت آن حض_رت رسيدم، آن حض_رت به من نگاهى كرد و ف_رم__ود:

«سوگند به خداوند كه رسول خدابما وعده نمود: امامت و وصايت بعد از او را دوازده نفر بدست مى گيرند، يازده نفر آنان از فرزندان على وفاطمه عليهماالسلام هستند.

سپس حضرت فرمود: ما جانشينان او در فرجام كار، در راه خدا يا مسموم مى گرديم و يا كشته مى شويم.»

بحارالانوار، ج44، ص139؛ جلاءالعيون، شبّر، ج1، ص370.

حديث153

امام حسن عليه السلام :

«يا عَبْدَ اللّه ِ إنْ كُنْتَ لَنا فِى أَوامِرِنا وَزَواجِرِنا مُطيعا فَقَ_دْ صَ_دَقْ_تَ، وَإنْ كُنْ_تَ بِخِ_لافِ ذلِكَ فَلا تَزِدْ فِي ذُنُوبِكَ بِدَعْواكَ مَرْتَبَةً شَ_ريفَةً لَسْتَ مِنْ أَه_ْلِها، لا تَقُلْ أَنَا مِنْ شِيعَتِ_كُمْ ولكِنْ قُلْ أَنَا مِنْ مُوالِيكُمْ وَمُحِبِّيكُمْ وَمُعادِي أَعْدائِكُمْ وَأَنتَ فِى خَيْرٍ وَإلى خَيْرٍ.»

مردى رو به امام حسن عليه السلام كرد و سپس گفت: «اى پسر رسول خدا من شيعه شما هستم.» امام عليه السلام فرمود:

«اى بنده خدا، اگر در انجام واجبات و خوددارى از محرمات (گناهان) پيرو ما هستى و تبعيت مى كنى كه راست مى گويى، و چنانچه اينگونه نيستى، با اين ادّعاى دروغ بر گناهان خود افزودى؛ زيرا شيعه و پيرو ما از مقام والا و بلندى برخوردار است و تو اهل آن نيستى، مگو كه من شيعه تو هستم، بلكه بگو من از دوستان و هواداران و نيز از بدخواهان دشمنان شمايم، در اين صورت تو در خير و نيكى بسر مى برى و در مسير خير

خواهى قرار دارى.»

مجموعه ورام، ص113، چاپ تهران، مؤسسه حيدرى.

حديث154

امام حسن عليه السلام :

«قال عليه السلام : إيّاكَ أَنْ تَمْدَحَنى فَأَنا أَعْلَمُ بِنَفْسى مِنْكَ أَوْ تُ_كَذِّبَنى فَإنَّ_هُ لا رَأْىَ لِمَ_كْذُوبٍ أَوْ تَغْتابَ عِنْدِى أَحَدا، فَقالَ لَهُ الرَجُلُ: إئذِنْ لِي فِى الإنْصِرافِ.

فَقالَ عليه السلام : نَعَمْ إذا شِئْتَ.»

مردى از امام حسن عليه السلام خواست كه دوست و همنشين وى باشد، امام عليه السلام سه شرط را برايش مطرح نمود:

«ف_رم__ود:

1 _ اوّل آن كه از من ستايش و تعريف نكنى؛ زيرا من نسبت به خودم از تو آگاه ترم.

2 _ مرا دروغگو ندانى؛ زيرا دروغگو رأى و عقيده درستى ندارد.

3 _ مبادا در برابر من از كسى غيبت كنى.

چون آن مرد شرايط دوستى با آن حضرت را دشوار ديد گفت:

تحف العقول عن آل الرسول، ص236، باب حكمه عليه السلام و مواعظه.

حديث155

امام حسن عليه السلام :

فقال عليه السلام: هِيَ أَنْ تَرْعى حُقُوقَ اللّه ِ، حُقُوقَ الأحْياءِ، وَحُقُوقَ الأمواتِ. فَأمّا حُقُوقُ اللّه ِ فَأداءُ ما طُلِبَ وَاجْتِنابُ عَمّا نُهِىَ.

وَأمّا حُقُوقُ الأحْياءِ: فَهِىَ أَنْ تَقُومَ بِواجِبِكَ نَحْوَ إخْوانِكَ، وَلا تَتَأخَّرَ عَنْ خِدْمَةِ أُمَّتِكَ وَأَنْ تُخَلِّصَ لِوَلِىِّ الأمْرِ ما أَخْلَصَ لِأُمَّتِهِ وأنْ تَرْفَعَ عَقِيرَتَكَ فِى وَجْهِهِ إذا ما حادَ عَنِ الطَّريقِ السَويّ.

وأمّا حُقُوقُ الأمواتِ: فَهِىَ أنْ تُذْكَرَ خَيْراتِهِمْ وَتَتَغاضى عَنْ مَساوِئِهِمْ فَإنَّ لَهُمْ رَبّا يُحاسِبُهُمْ.

مردى از امام مجتبى عليه السلام پرسيد: سياست چيست؟ف_رم_ود:

«سياست، رعايت حقوق خدا، و حقوق زندگان از مردم و حقوق اموات آنان است.

اما حق خداوند: انجام دادن فرايض (واجبات) و دورى كردن از آنچه ما را نهى كرده است (محرّمات).

اما حقوق زندگان: اين كه وظيفه خود را نسبت به مردم انجام دهى و هرگز از خدمت

الروائع المختارة، سيد مصطفى موسوى، ص118؛ مجموعه ورام، ص301.

حديث156

امام حسن عليه السلام :

«لَوْ جَع_َلْتُ الدُنْيا كُلَّها لُقْم_َةً واحِدَةً لَقَمْتُها

مَنْ يَعْبُدُ اللّه َ خالِصا لَرَأَيْتُ أَنّى مُق_َصِّرٌ فِى حَقِّهِ،

وَلَوْ مَنَعْتُ الكافِرَ مِنْها حَتّى يَمُوتَ جُوعا وَعَطَشا

ثُمَّ أَذَقْتُهُ شَرْبَةً مِنَ الماءِ لَرَأَيْتُ أَنّى قَدْ أَسْرَفْتُ.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«اگر همه دنيا را تبديل به يك لقمه غذا كنم و به انسانى كه خدا را از روى خلوص عبادت مى كند بخورانم، درباره او كوتاهى كرده و خودم را مقصّر مى دانم و چنانچه فرد كافرى را گرسنگى دهم تا به آن اندازه كه جانش از شدّت گرسنگى و تشنگى به لب برسد، آنگاه مقدارى كمى آب به او بدهم، خود را نسبت به او اسراف كار مى پندارم.»

مجموعه ورام، ص350.

حديث157

امام حسن عليه السلام :

يا بُنَيَّ لا تُؤاخِ أَحَدا حَتّى تَعْرِفَ مَوارِدَهُ وَمَصادِرَهُ

فَإذا اسْتَنْبَطْتَ الخُبْرَةَ وَرَضِيتَ العِشْرَةَ

فَآخِهِ عَلى إقالَةِ العَثْرَةِ وَالمُواساةِ فِى العُسْرَةِ.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«پسرم با هيچ كس پيمان دوستى مبند مگر اين كه بدانى از كجا مى آيد و به كجا مى رود؛ يعنى خصوصيات اخلاقى و خانوادگى اش را بدست آور، و چون دقيق بررسى كردى و او را انسانى شايسته يافتى، بر پايه گذشت و اغماض و برادرى در سختيها و لغزشها با او رفتار كن و دوستى ات را استمرار بخش.»

تحف العقول عن آل الرسول، ص233، باب حكمه عليه السلامومواعظه.

حديث158

امام حسن عليه السلام :

«أَعْرَفُ الناسِ بِحُقُوقِ إخوانِهِ وَأَشَدُّهُمْ قَضاءا لَها أَعْظَمُهُمْ عِنْدَاللّه ِ شَأْنا وَمَنْ تَواضَعَ فِى الدُّنْيا لاِءخْوانِهِ فَهُوَ عِنْدَاللّه ِ مِنَ الصِّدِيقينَ وَ مِنْ شيعَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبىطالِبٍ عليه السلام »

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«والاترين مقام در نزد خداوند از آن كسى است كه آشنا به حقوق مردم باشد وسعى در اداى آن نمايند، وكسى كه در برابر برادران دينى اش تواضع داشته باشد، خداوند او را از راستگويان وشيعيان على بن ابيطالب عليه السلاممحسوب خواهد كرد.»

حياة الامام الحسن بن علي عليهماالسلام، ج1، ص319؛ مجموعه ورام، ص312، چاپ تهران، مؤسسه حيدرى.

حديث159

امام حسن عليه السلام :

اَلْمَعْرُوفُ مالَمْ يَتَقَدَّمَّهُ مَطَلٌ وَلا يَتْبَعُهُ مَنٌّ

وَ الإع_ْطاءُ قَبْلَ السُؤالِ مِنْ أكْبَرِ السُؤدَدْ.

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

كار نيك آن است كه قبل از انجامش هيچگونه سستى و مسامحه اى انجام نگيرد و بعد از پايان كار هيچ منّتى همراه نداشته باشد] بعد فرمود: [بخشندگى قبل از سؤال كردن نشانه بزرگوارى است.

بحار الانوار، ج 75، ص 112، ب 19، ح 7.

حديث160

امام حسن عليه السلام :

إِنَّ اللّه َ تَعالَى يُباهي مَلائِكَتَهُ بِعِبادِةِ يَوْمِ عَرَفَةِ فَيَقُولُ:

عِباِدي جاؤُنِي شُعْثا يَتَعَرَّضُونَ لِرَحْمَتِي فَأُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ غَفَرَتُ لُِمحْسِنِهِمْ وَ شَفَّعْتُ مُحْسِنَهُمْ فِيمُسِيئِهِمْ وَإِذا كانَ يَوْمَ الْقِيامَةِ فَمِثْلُ ذلِكَ.

امام حسن عليه السلام فرمود:

همانا خداوند مباهات و افتخار به بندگانِ خود در سرزمين عرفات مى كند و به فرشتگان خود مى گويد:

بندگانِ من بر روى خاكها نشسته اند و طلب رحمت مى كنند گواه باشيد كه من نيكوكاران آنها را بخشيدم و آنان را شافع و واسطه در بخشش گناهكاران آنها قرار دادم و به هنگام قيامت نيز آنان شفاعت مى كنند.

تاريخ ابن عساكر، ج 12، ص 529.

حديث161

امام حسن عليه السلام :

«إتَّقُوااللّه َ عِبادَاللّه ِ وَجِدُّوا فِى الطَّلَبِ وَتِجاهَ الهَرَبِ

وَ بادِرُوا العَمَلَ قَبْلَ مُقَطِّعاتِ النَّقِماتِ وَهادِمِ اللَّذّاتِ،

فَإنَّ الدُنْيا لا يَدُومُ نَعيمُها وَلا تُؤْمَنُ فَجِيعُها

وَلا تُتَوَقّى مَساوِيها، غُرُورٌ حائِلٌ و سِنادٌ مائِلٌ.»

بخشى از سخنان امام عليه السلام درباره پرهيزكارى:

«اى بندگان خدا، از نافرمانى در برابرش بپرهيزيد. و براى تحقّق خواسته هاى خويش كوشش نماييد و از كارهاى ناروا بگريزيد قبل از اينكه سختيها به شما رو آورد و به آغوش مرگ بيفتيد به كارهاى نيك مبادرت ورزيد. همانا نعمتهاى دنيا زودگذر و ناپايدار است و كسى از خطرها در امان نيست و مصون از بدبختيها نخواهد بود، دنيا فريب گر مانعِ خوشبختى است و تكيه گاهى سست و بى اساس است.»

تحف العقول عن آل الرسول، ص236

حديث162

امام حسن عليه السلام :

قال عليه السلام : «إنَّ اللّه َ جَميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ فَأَتَجَمَّلُ لِرَبّى وَقَرَأَ الآية:

يا بَنى آدَمَ خُذُوا زينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ.»

امام حسن مجتبى عليه السلام هرگاه مى خواست نماز بپا دارد، بهترين لباسهاى خويش را مى پوشيد، بعضى از آن حضرت سبب آن را پرسيدند.

«همانا خداوند زيبا است (منبع و مجمع همه زيباييها است) و زيبايى را دوست دارد و چنانچه من در وقت اقامه نماز لباس زيبا به تن مى كنم فقط به خاطر پروردگار و خالقم مى باشد. در آن هنگام آيه شريف ذيل را خواند:

اى انسانها به هنگام عبادت خداوند، لباسهاى زيبا و زينتى خود (بهترين لباسهايتان) را بپوشيد.

_ اعراف : 31

حديث163

امام حسن عليه السلام :

«رَبِّ اهْدِنى فيمَنْ هَدَيْتَ وَعافِني فيمَنْ عافَيْتَ

وَتَوَلَّنى فيمَنْ تَوَلَّ_يْتَ وَب_ارِكْ لى فيما أَعْ_طَيْتَ

وَقِني شَرَّ ما قَضَيْتَ إِنَّكَ تَقْضي وَلا يُقْضى عَلَيْكَ

إِنَّهُ لا ي_ُذِلُّ مَنْ والَيْتَ تَبارَكَ رَبَّنا وَتَع_الَيْتَ.»

ابى الجوزاء مى گويد: خدمت امام مجتبى عليه السلام بودم كه در دعا، دست چنين مى فرمود:

«پروردگارا؛ مرا به راه كسانى هدايت كن كه خود، آنها را هدايت فرمودى، و سلامتى را آن گونه عنايت كن كه به آنها عنايت كردى و دوست بدار مرا همانطورى كه آنها را دوست داشتى و بركت ده در آنچه بر من ارزانى داشتى و نگهدار مرا از شرّ و بدى آنچه حكم كردى _ ] در سايه اعمال زشت، بعضى از شرور به صورت طبيعى سراغ انس_ان مى آيد كه عكس العمل افعال و كردار شخص است] _ همانا تو حاكم بر همه اشيائى و هيچ چيز بر تو غالب نخواهد بود، پروردگارا خوار و

ذليل نمى شود كسى را كه تو دوست بدارى، پاك و منزه و بلند مرتبه است پروردگار ما.»

_ الامام المجتبى ابومحمد الحسن بن على _ عليهماالسلام _ ، حسن المصطفوى، ص250؛ به نقل از تهذيب ابن عساكر، ج4، ص199.

حديث164

امام حسن عليه السلام :

«اِلهى ضَيْفُكَ بِبابِكَ يا مُحْسِنُ قَدْ أَتاكَ المُسِى ء،

فَتَجاوَزْ عَنْ قَبيحِ ما عِنْدي

بَجَميلِ ما عِنْدَكَ ياكَريمُ.»

امام مجتبى عليه السلام به هنگام ورود به مسجد، سر را به طرف آسمان بلند مى كرد و مى فرمود:

«پروردگارا مهمان تو، جلو در خانه ات ايستاده است. اى نيكوكار، بنده تباه كار و بدرفتار به درگاهت شتافته، از زشتيهايى كه مرتكب شده به خاطر زيباييهايى كه در نزد تواست، درگذر وببخش، اى بخشنده كريم.»

بحارالانوار، ج43، ص339؛ جلاءالعيون، ج1، ص321.

حديث165

امام حسن عليه السلام :

«مَنْ أَدامَ الاِخْتِلافَ إلَى المَسْجِدِ أَصابَ إحدى ثَمانِ: آيَةً مُحْكَمةً، وَأَخا مُسْتَفادا وَعِلْما مُسْتَطْرِفا، وَرَحْمَةً مُنْتَظِرَةً وَكَلِمَةً تَدُلُّ عَلَى الهُدى، أَوْ تَرُدُّهُ عَنْ رَدى وَتَركَ الذُّنُوبِ حُبّا أَوْ خَشْيَةً.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«كسى كه به مسجد رفت و آمد (تردّد) داشته باشد، بر يكى _ يا بيشتر _ از نعمتهاى هشتگانه دسترسى پيدا خواهد نمود:

1 _ استدلالهاى استوار و محكم در امور دينى خود (اعتقادى، فقهى، سياسى و...)؛

2 _ دستيابى به دوستان سودمندى كه تردّد با آنها مايه بهره ورى است؛

3 _ معلومات و دانش تازه و شگفت انگيز؛

4 _ رحمت و نعمتى كه چشم به راه اوست؛

5 _ دستيابى به سخنان هدايت كننده اى كه شخص را به راه راست رهبرى مى كند؛

6 _ دستيابى به مطالبى كه انسان را از پستيها و ضد ارزشها دور مى دارد؛

7 _ دورى از گناه و محرمات يا بدان جهت كه ترك گناه را دوست مى دارد؛

8 _ دورى از گناه و محرمات يا بدان جهت كه مى ترسد گرفتار عقوبت الهى شود يا آبرو و حيثيت خود را با انجام گناه

از بين ببرد.»

_ الروائع المختارة، ص111؛ به نقل از: عيون الأخبار، ابن قتيبه، ج3، ص3؛ در بعضى نسخه ها «أو تردعه عن ردى» مى باشد.

حديث166

امام حسن عليه السلام :

«إنّما أَبْكِي لِخَصْلَتَيْنِ:

لِهَوْلِ المُطْلَعِ، و فَراقِ الأحِبَّةِ.»

گاهى امام عليه السلام را محزون و اندوهگين مى ديدند، بطورى كه اشكهاى چشم امام عليه السلام بر روى صورتش جارى بود، از آن حضرت مى پرسيدند: چرا شما محزونيد و گريه مى كنيد؟! و حال آن كه شما وارث پيامبر و وصى او هستيد، فرمود:

«گريه من براى دو چيز است:

1 _ وحشت از ورود به صحنه قيامت

2 _ جدايى از دوستان و عزيزانى كه انسان بدانها وابسته و علاقه مند است.»

بحارالانوار، ج44، ص150؛ الوافى، فيض كاشانى، ج2، ص174.

حديث167

امام حسن عليه السلام :

«إِنَّ اللّه َ جَعَلَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْمارا لِخَلْقِهِ فَيَسْتَبِقُونَ فيهِ بِطاعَتِهِ إلى مَرْضاتِهِ، فَسَبَقَ قَوْمٌ فَفازُوا وَقَصَّرَ آخَرُونَ فَخابُوا، فَالْعَجَبَ كُلَّ العَجَبِ مِنْ ضاحِكٍ لاعِبٍ فِي اليَوْمِ الَّذي يُثابُ فيهِ الُمحْسِنُونَ وَيَخْسَرُ فيهِ المُبْطِلُونَ، وَأيْمُ اللّه ِ لَوْ كُشِفَ الغِطاءُ لَعَلِمُوا أَنَّ الُمحْسِنَ مَشْغُولٌ بِإحْسانِهِ وَالمُسى ءَ مَشْغُولٌ بِإساءَتِهِ،»

ث_ُمَّ م_َضى.

«روز عيد فطرى بود، امام مجتبى عليه السلام به جمعى كه مشغول به بازى و خنده بودند برخورد، بالاى سر آنان ايستاد و فرمود:

خداوند ماه رمضان را ميدان مسابقه و بهره بردارى براى مخلوق خويش قرار داده كه با اطاعت و بندگى بر يكديگر پيشى و سبقت گيرند و خشنودى خداى را به دست آورند، گروهى سبقت جستند و مسابقه را بردند و گروهى ديگر عقب ماندند و متضرر شدند. شگفت و تعجب از آنانى است كه در روز پاداش گرفتن نيكوكاران و زيان ديدن بى هدفان، به خنده و لهو و لعب پرداخته اند. به خدا قسم اگر حجابها بركنار شود، خواهيد ديد نيك رفتار به نيكى خويش مشغول است

و بدكردار به رفتار بدش گرفتار؛ يعنى قيامت را به چشم خويش مى بيند و نتايج رمضان را مشاهده مى كند.

سپس آنها را به حال خويش وا گذاشت و رفت.»

تحف العقول عن آل الرسول، ص236.

حديث168

امام حسن عليه السلام :

«اِفْعَلْ خَمْسَةَ أَشْياءٍ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ، لا تَأْكُلْ رِزْقَ اللّه ِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ، وَاطْلُبْ مَوْضِعا لا يَراكَ اللّه ُ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ، وَاْخْرُجْ مِنْ وِلايَةِ اللّه ِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ، وَإذا جاءَ مَلَكُ المَوْتِ لِيَقْبِضَ رُوحَكَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِكَ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ، وَإذا أَدْخَلَكَ مالِكُ النّارِ فَلا تَدْخُلْ فِى النّارِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ.»

مردى خدمت امام مجتبى عليه السلام رسيد، عرض كرد: من بنده اى گنهكارم و برانجام معصيت عادت نموده ام نمى توانم گناه نكنم. اى فرزند پيامبر خدا، مرا پند و اندرز ده و موعظه كن. حضرت فرمود:

«چنانچه نمى توانى ترك گناه كنى، پنج كار را انجام بده و هر چه مى خواهى گناه كن:

1 _ روزى خداى را نخور.

2 _ گناه را در جايى انجام ده كه خداوند تو را نبيند.

3 _ از سرزمين خدا خارج شو، (و برو به جايى كه در زير سلطه و قدرت خداوند نباشد!).

4 _ آنگاه كه فرشته مرگ (عزرائيل) خواست جانت را بگيرد او را از خود دور كن.

5 _ هنگامى كه مالك دوزخ خواست تو را داخل آتش كند، پس با قدرت ايستادگى كن و داخل نشو.

اين پنج عمل را انجام بده، بعد هر چه خواستى گناه كن.»

اثنى عشرية، محمد بن قاسم حسينى، ص12.

حديث169

امام حسن عليه السلام :

هَلاكُ النّاسِ فى ثَلاثٍ: اَلْكِبْرُ وَالحِرْصُ وَالْحَسَدُ،

فَالكِبْرُ هَلاكُ الدّينِ وَ بِهِ لُعِنَ إِبْليسُ

وَ الحِرْصُ عَدُوُّ النَفْسِ وَ بِهِ أُخْرِجَ آدَمُ مِنَ الجَنَّةِ

وَ الحَسَدُ رائِدُ السُوءِ وَ مِنْهُ قَتَلَ قابيلُ هابيلَ.»

در مورد آثار شوم بعضى از رذائل اخلاقى، امام مجتبى عليه السلامفرمودند:

«سه چيز مردم را به هلاكت مى رساند: تكبّر، حرص و

آز، حسد. پس خودبينى و تكبر، دين انسان را از بين مى برد، همانطورى كه شيطان تكبر كرد و دينش نابود شد و منفور گرديد. حرص و آز دشمن شخصيت هر فرد است همانطور كه آدم ابوالبشر (بواسطه حرصى كه در وى به وجود آمد) از بهشت رانده شد. حسد (آرزوى زوال نعمت از ديگران) راهبر بدبختيها و تيره روزيها است، بواسطه حسد قابيل هابيل را كشت.»

الروائع المختارة، سيد مصطفى موسوى، ص116

حديث170

امام حسن عليه السلام :

«البُخْلُ جامِعٌ لِلْمَساوى وَالعُيُوبِ

وَ قاطِعٌ لِلْمَوَدّاتِ مِنَ القُلُوبِ.»...فَقالَ عليه السلام : «هُوَ أَنْ يَرَى الرَجُلُ ما أَنْفَقَهُ تَلَفا وَأَمْسَكَهُ شَرَفا.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«بخل سرآمد همه بديها و زشتيها است،

كه محبت و دوستى را از دلها مى زدايد.»

مردى پرسيد بخل چيست؟

« در جواب آن مرد فرمود: بخل آن است كه انسان هرآنچه را

حياه الامام الحسن، باقر شريف قرشى، ج1، ص319.

حديث171

امام حسن عليه السلام :

«فِى المائِدَةِ اثْنَتَى عَشَرَ خِصْلَةً يَجِبُ عَلى كُلِ مُسْلِمٍ أَنْ يَعْرِفَها، أَرْبَعٌ فيها فَرْضٌ، وَأَرْبَعٌ سُنَّةٌ، وَأَرْبَعٌ تَأْديبٌ:

الفَرْضُ: المَعْرِفَةُ، الرِّضا، التَّسْمِيَةُ، الشُّكْرُ.

اَلسُّنَّةُ: الوُضُوءُ قَبْلَ الطَعامِ، الجُلُوسُ عَلى_apos;feالجانِبِ الأيْسَرِ، الاكْلُ بِثَلاثَةِ أَصابِعَ، وَلَعْقِ الأصابِعِ.

التَأْدِيبُ: الاكْلُ مِمّا يَليكَ، تَصْغِيرُ اللُّقْمَةِ، تَجْويدُ المَضْغِ، قِلَّةُ النَظَرِ فى وُجُوهِ الناسِ.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«سزاوار است مسلمان هنگام غذاخوردن دوازده چيز را رعايت نمايد. كه چهارتاى آن واجب (اخلاقى) و چهار امر ديگر آن سنت و سيره اسلامى است و چهارتاى باقى مانده، از آداب محسوب مى گردد.

اما چهار امر لازم:

1 _ شناسايى غذا

2 _ خشنود بودن بدانچه روزى ات گرديده

3 _ نام خدا را بر زبان جارى كردن (بسم اللّه گفتن)

4 _ شكر گزارى در برابر نعمتى كه به تو داده شده.

اما چهار موضوعى كه مراعات آن ثواب وسنّت است:

1 _ وضو گرفتن پيش از شروع به غذا

2 _ نشستن بر جانب چپ بدن

3 _ غذا را با سه انگشت بردارد و بخورد.

4 _ انگشتان خود را بليسد.

و چهار امر باقى مانده كه از ادب اسلامى به شمار مى رود:

1 _ لقمه را از جلو خويش بگيرد

2 _ لقمه هاى

غذا را كوچك بردارد

3 _ غذا را خوب بجود

4 _ به صورت ديگران نگاه نكند.»

من لا يحضره الفقيه، ج3، ص227، ح38.

حديث172

امام حسن عليه السلام :

ق_الَ الحَسنُ عليه السلام :

«غَسْلُ اليَ_دَيْنِ قَبْ_لَ الطَعامِ

يُنْفى الفَقْرَ وَبَعْدَهُ يُنْفى الهَمَّ.»

_ اثنى عشرية، ص55، و نيز حديث فوق از امام صادق _ ع _ نقل شده. رك_ : فروع كافى، ج6، ص290.

«شستشوى دو دست قبل از غذا،

فقر و بيچارگى را از بين مى برد

و بعد از غذا، غم و غصه را از بين مى برد.»

حديث173

امام حسن عليه السلام :

«إنَّكُمْ أَخْرَبْتُمْ آخِرَتَكُمْ وَعَمَّرْتُمْ دُنْياكُمْ،

فَأَنْتُمْ تَكْرِهُونَ النُّقْلَةَ مِنَ الْعُمْرانِ إلى الخَرابِ.»

مردى از امام مجتبى عليه السلام پرسيد: چرا سفر مرگ براى ما ناخوش آيند است و از او استقبال نمى كنيم؟! حضرت فرمود:

« شما خانه آخرت را خراب كرده ايد و خانه دنيا را آباد، طبيعى است كه انتقال از اقامتگاه آباد به جايگاه خراب براى شما ناخوشايند است .»

بحارالانوار، ج44، ص110، ح1.

حديث174

امام حسن عليه السلام :

«إنّى لِلّهِ س_ائِلٌ، وَفيهِ راغِبٌ، وَأَن_ا أَسْتَحْ_يى أنْ أَكُونَ سائِلاً وَأَرُدَّ سائِلاً، وَإِنَ اللّه َ عَوَّدَنى عادَةً أَنْ ي_ُفيضَ نِعَمَهُ عَلَيَّ وَع_َوَّدْتُهُ أَنْ أَفيضَ نِعَمَهُ عَلَى النّاسِ

فَأَخْشى إنْ قَطَعْتُ العادَةَ أَنْ يَمْنَعَنى العادَةَ.»

گروهى در محضر امام مجتبى عليه السلام بودند، از حضرت سؤال كردند:

«چگونه است كه شما هرگز سائل و نيازمندى را نااميد برنمى گردانيد، گرچه سوار بر اشتر، در حالت رفتن باشيد؟

«فرمود: من هم به درگاه خداوند محتاج و سائلم و مى خواهم كه خداوند مرا محروم نگرداند و شرم دارم كه با چنين اميدوارى، سائلان را نااميد كنم، خدايى كه نعمتهايش را بر من ارزانى داشته، مى خواهد كه من هم به مردم كمك كنم و مى ترسم كه اگر بخشش خود را از مردم دريغ دارم، خداوند هم به من عنايتش را دريغ دارد و منع نمايد.

نورالابصار، شبلنجى، ص123؛ كنز المدفون، جلال الدين سيوطى، ص434؛ به نقل از بلاغة الامام الحسن عليه السلام، ص135.

حديث175

امام حسن عليه السلام :

«أَنْتِ حُرَّةٌ لِوَجْهِ اللّه ِ!» فَقيلَ لَهُ فى ذلِكَ:

فقال عليه السلام: «هكَذا أَدَّبَنا اللّه ُ _ تعالى _ قالَ: (إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها)

انس بن مالك مى گويد: يكى از كنيزان امام مجتبى عليه السلامدسته گلى را ب_ه آن حض_رت ه_ديه كرد. حض_رت در پاس_خ ب_ه او فرمود:

تو را در راه خدا آزاد نمودم. پس از اين پاسخ زيبا، بعضى گفتند: در برابر يك دسته گل آزادى او، يعنى چه؟!

حضرت فرمود: خداوند اينگونه ما را تربيت نموده است؛ زيرا فرموده: آنگاه كه جهت احترام به شما، هديه اى دادند و يا تهنيتى فرستادند، شما با وضع بهترى

پاسخ_گوى تحيّت آنان ب_اشيد. و سپ_س ف_رمود: برتر از هديه او، آزادى و رهاييش بود.

_ نساء : 85

حديث176

امام حسن عليه السلام :

«عَ_جِبْتُ لِمَنْ يَتَفَكَّ_رُ فى مَ_أْكُولِهِ

كَيْ_فَ لا يَتَفَ_كَّ_رُ فى مَعْ_قُ_ولِهِ،

فَيُجَنِّبُ بَطْنَهُ ما يُؤْذيهِ، وَيُودِعُ صَدْرَهُ ما يُرْدِيهِ.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«در شگفتم از كسى كه درباره خوراكيهاى خود انديشه و تأمل مى كند و ليكن درباره نيازمنديهاى فكرى و عقلى اش تأمل نمى كند، پرهيز مى كند از آنچه معده اش را اذيت مى نمايد و سينه و قلب خود را از پست ترين چيزها پر مى كند.»

_ بحارالانوار، ج1، ص218

حديث177

امام حسن عليه السلام :

«أَخْرَبْتَ دارَكَ وَعَمَّرْتَ دارَ غَيْرِكَ

أَحَبَّكَ مَنْ فِى الأرْضِ وَمَقَّتَكَ مَنْ فِى السَّماءِ.»

مردى خدمت امام مجتبى عليه السلام رسيد و گفت: آقا! خانه اى تازه ساخته ام دوست دارم در آن منزل جهت تيمن و تبرك داخل شويد و دعا كنيد، امام عليه السلام به منزل آن شخص داخل شد و نگاهى به اطراف كرد و فرمود:

«ويران كردى خانه خويش را و آبادى كردى خانه ديگران را، زمينيها دوستدار تو شدند و عرشيان دشمن تو.»

الارشاد لمن طلب الرشاد، شيخ حسن نائينى، ص95.

حديث178

امام حسن عليه السلام :

«حُسْنُ السُؤالِ نِصْفُ الْعِلْمِ

وَمُداراةُ الناسِ نِصْفُ العَقْلِ

وَالْقَصْدُ فِى المَعيشَةِ نِصْفُ المَؤُونَةِ.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«پرسش صحيح و نيكو، نيمى از دانش است.

سازش و مدارا نمودن با مردم نيمى از تدبير و انديشه انسانى است.

ميانه روى و مراعات اقتصاد در زندگى، نيمى از مخارج انسان را مى كاهد.»

شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد، ج4، ص333 چهار جلدى.

حديث179

امام حسن عليه السلام :

«اَئِمَةُ بَعْدَ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله اِثْنا عَشَرَ

تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ أَخيالحُسَين،

وَمِنهُم مَهْدِيُّ هذِهِ الاُمَّةِ.»

اصبغ بن نباته مى گويد امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«امامان و پيشوايان بعد از پيامبر خدا صلي الله عليه و آلهدوازده نفر هستند كه نُه نفر آنها از فرزندان برادرم حسين مى باشند و از جمله آنها: مهدىِ اين امّت است.»

معجم احاديث الامام المهدى، ج3، ص171 به نقل از اثبات الهداة، ج1، ص599-598، ب9، ف27، ح569؛ بحارالانوار، ج36، ص383، ب43، ح1.

حديث180

امام حسن عليه السلام :

«ذلِكَ التاسِعُ مِنْ وُلْدِ أَخىالحُسَيْنِ ابْنُ سَيِّدَةِ الإماءِ،

يُطيلُ اللّه ُ عُمْرَهُ فى غَيْبَتِهِ، ثُمَّ يُظْهِرُهُ بِقُدْرَتِهِ

فى صُورَةِ شابٍّ دُونَ أَرْبَعينَ سَنَةً،

وَذلِكَ لِيَعْلَمَ أَنَّ اللّه َ عَلى كُلِّ شَىْ ءٍ قَديرٍ.»

امام مجتبى عليه السلام فرمود:

«آن نهمين نفر، از فرزندان برادرم حسين فرزند اشرف كنيزان _ نرجس _ است، در دوران غيبتش خداوند طولانى مى كند عمرش را، سپس او را به قدرت خويش به صورت جوانى كه كمتر از چهل سال دارد، آشكار خواهد ساخت.

تا بدينوسيله خداوند ثابت كند كه بر ايجاد همه اشياء قادر و توانا است.»

اِكمال الدين، ج1، ص315، ب29، ح2؛ اعلام الورى، الطبرسى، ص401، ب2، ف2؛ بحارالانوار، ج14، ص394، ب24، ح12؛ احتجاج طبرسى، ج2، ص10، مكتبة المصطفوى بقم.

حديث181

حديث31

امام حسين عليه السلام :

فَإنّي لا أرَى المَوتَ إلاّ سَعادَةً ولا الحَياةَ مَعَ الظّالِمينَ إلاّبَرَماً؛

به راستى كه من مرگ را جز خوش بختى نمى دانم ، و زندگى با ستمكاران را جز ملال .

حديث32

امام حسين عليه السلام :

لِرَجُلٍ اغتابَ عِندَهُ رَجُلاً : يا هذا كُفَّ عَنِ الغِيبَةِ فَإنَّها إدامُ كِلابِ النّارِ؛

به مردى كه نزد او از ديگرى غيبت مى كرد ، فرمود : «اى فلان!زبان از غيبت فرو بند كه غيبت ، خورشِ سگان دوزخ باشد».

حديث33

امام حسين عليه السلام :

امام حسين عليه السلام :

إيّاكَ وما يُعتَذَرُ مِنهُ ؛ فَإنَّ المُؤمِنَ لايُسييءُ ولايَعتَذِرُ والمُنافِقُ كُلَّ يوَمٍ يُسييءُ ويَعتَذِرُ؛

از آنچه موجب پوزش خواهى شود ، بپرهيز ؛ زيرا مؤمن ، نه بد كند و

نه پوزش خواهد ، و منافق ، هر روز بد كند و [هر دَم] پوزش خواهد.

حديث40

امام حسين عليه السلام :

لِلسَّلامِ سَبعونَ حَسَنَةً ، تِسعٌ و سِتّونَ لِلمُبتَدِى ءِ وواحِدَةٌ لِلرّادِّ؛

سلام را هفتاد حسنه (و پاداش نيك) باشد : شصت و نُه حسنه از آنِ سلام دهنده و يك حسنه از آنِ پاسخ گوينده آن است.

حديث41

امام حسين عليه السلام :

اَلبَخيلُ مَن بَخِلَ بِالسَّلامِ؛

بخيل ، كسى است كه در سلام كردن بخل ورزد.

حديث42

امام حسين عليه السلام :

مَن حاوَلَ أمرا بِمَعصِيَةِ اللّه ِ كانَ أفَوتَ لِما يَرجُو وأسرَعَ لِما يَحذَرُ؛

كسى كه با نافرمانى خدا در پىِ كارى باشد ، آنچه را اميد دارد ، بيشتر ازدست بدهد و به آنچه از آن مى پرهيزد ، زودتر گرفتار آيد.

امام حسين عليه السلام :

إنَّ اللّه َ اصطَفى مُحَمَّدًا صلي الله عليه و آله عَلى خَلقِهِ ، وأكرَمَهُ بِنُبُوَّتِهِ ، واختارَهُ لِرِسالَتِهِ ، ثُمَّ قَبَضَهُ اللّه ُ إلَيهِ وقَد نَصَحَ لِعِبادِهِ ، وبَلَّغَ ما اُرسِلَ بِهِ صلي الله عليه و آله . وكُنّا أهلَهُ وأولِياءَهُ وأوصِياءَهُ ووَرَثَتَهُ وأحَقَّ النّاسِ بِمَقامِهِ فِي النّاسِ ، فَاستَأثَرَ عَلَينا قَومُنا بِذلِكَ ، فَرَضينا ، وكَرِهنَا الفُرقَةَ ، وأحبَبنَا العافِيَةَ ،

ونَحنُ نَعلَمُ أنّا أحَقُّ بِذلِكَ الحَقِّ المُستَحَقِّ عَلَينا مِمَّن تَوَلاّهُ

امام حسين عليه السلام : خداوند، محمّد صلي الله عليه و آله را براى خلقش برگزيد و با پيامبرى گراميش داشت و او را براى رسالت خود برگزيد. سپس خداوند، او را در حالى نزد خود برد كه حضرت صلي الله عليه و آله براى بندگان خدا خير خواسته بود و آن چه را كه براى آن فرستاده شده بود رسانده بود. ما خاندان،

ياوران، اوصياء، وارثان و سزاوارترين مردم هستيم براى دست يافتن به مقام او در ميان مردم. اما قوم

ما اين مقام را از ما گرفتند و به خود اختصاص دادند و ما هم بدين امر تن داديم و از تفرقه تنفّر و عافيت را خوش داشتيم و اين در حالى است كه مى دانيم ما به اين حقّ كه حقّ ماست، سزاوارتر از كسانى هستيم كه آن را در اختيار گرفته اند.

تاريخ الطبريّ : 5 / 357 عن أبي عثمان النهديّ ، البداية والنهاية : 8 / 157 .

حديث47

امام حسين عليه السلام :

_ في خُطبَتِهِ لِمَن جاءَ إلى مُحاصَرَتِهِ بِكَربَلاءَ _ : أمّا بَعدُ ، أيُّهَا النّاسُ ، فَإِنَّكُم إن تَتَّقوا وتَعرِفُوا الحَقَّ لِأَهلِهِ يَكُن أرضى للّه ِِ عَنكُم ، ونَحنُ أهلُ بَيتِ مُحمَّدٍ أولى بِوَلايَةِ هذَا الأَمرِ عَلَيكُم مِن هؤُلاءِ المُدَّعينَ ما لَيسَ لَهُم ، والسّائِرينَ فيكُم بِالجَورِ والعُدوانِ . وإن أبَيتُم إلاّ كَراهِيَةً لَنا والجَهلَ بِحَقِّنا فَكانَ رَأيُكُمُ الآنَ غَيرَ ما أتَتني بِهِ كُتُبُكُم وقَدِمَت بِهِ عَلَيَّ رُسُلُكُم ، انصَرَفتُ عَنكُم

امام حسين عليه السلام در خطبه خود خطاب به كسانى كه براى محاصره او به كربلا آمده بودند _ : امّا بعد، اى مردم! اگر شما تقوا در پيش گيريد و حقّ را براى اهلش شناسيد خدا از شما خشنودتر خواهد گشت و ما خاندان محمّد به داشتن ولايت اين امر بر شما شايسته تر هستيم از اين مدّعيانى كه از آن بى بهره اند و در ميان شما به ظلم و تجاوز مى گردند و اگر ما را خوش نمى داريد و اين

حقّ را براى ما نمى شناسيد، كه در اين صورت اين نظر شما جز آن چيزى است كه نامه هاى شما به من مى گويد و پيكهاى شما به من گفته اند، پس من از نزد شما برمى گردم.

الإرشاد : 2 / 79 ، وقعة الطفّ : 170 ، الكامل في التاريخ : 2 / 552 .

حديث48

امام حسين عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتِ الكَرامَةِ ، ومَعدِنُ الرِّسالَةِ ، وأعلامُ الحَقِّ الَّذينَ أودَعَهُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ قُلوبَنا ، وأنطَقَ بِهِ ألسِنَتَنا .

امام حسين عليه السلام _ به عتبة بن ابى سفيان : ما، اهل خانه كرامت و كان رسالت و نشانه هاى حقّى هستيم كه خداوند آن را در دل ما به وديعت نهاده و زبان ما را بدان گويا ساخته است.

أمالي الصدوق : 130 / 1 عن عبد اللّه بن منصور عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه عليهم السلام .

حديث49

امام حسين عليه السلام :

أيُّهَا الأَميرُ، إنّا أهلُ بَيتِ النُّبُوَّةِ ، ومَعدِنُ الرِّسالَةِ ، ومُختَلَفُ المَلائِكَةِ ، ومَهبَطُ الرَّحمَةِ ، بِنا فَتَحَ اللّه ُ وبِنا خَتَم

امام حسين عليه السلام _ به وليد والى مدينه _ : اى امير! ما خاندان نبوّت و كان رسالت و جايگاه آمد و شد فرشتگان و فرودگاه رحمتيم كه خداوند كارها را با ما مى آغازد و با ما به پايان مى بَرد.

مقتل الحسين للخوارزميّ : 1 / 184 ، الملهوف : 98 .

حديث50

امام حسين عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ، والحَقُّ فينا ، وبِالحَقِّ تَنطِقُ ألسِنَتُنا

امام حسين عليه السلام : ما خاندان رسول خداييم، حقّ در ميان ماست و زبان ما به حقّ گوياست.

الفتوح : 5 / 17 ، مقتل الحسين للخوارزميّ : 1 / 185 .

حديث51

امام حسين عليه السلام :

_ في يَومِ عاشوراءَ _ :

أنَا ابنُ عَلِيِّ الخَيرِ مِن آلِ هاشِمٍ كَفاني بِهذا مَفخَرًا حينَ أفخَرُ

وجَدّي رَسولُ اللّه ِ أكرَمُ خَلقِهِ ونَحنُ سِراجُ اللّه ِ فِي الأَرضِ يَزهَرُ

وفاطِمُ اُمّي مِن سُلالَةِ أحمَدَ وعَمِّيَ يُدعى ذَا الجَناحَينِ جَعفَرُ

وفينا كِتابُ اللّه ِ اُنزِلَ صادِقًا وفينَا الهُدى والوَحيُ بِالخَيرِ يُذكَرُ

ونَحنُ أمانُ اللّه ِ لِلخَلقِ كُلِّهِمُ نُسِرُّ بِهذا فِي الأَنامِ ونَجهَرُ

ونَحنُ وُلاةُ الحَوضِ نَسقي وَلِيَّنا بِكَأسِ رَسولِ اللّه ِ ما لَيسَ يُنكَرُ

وشيعَتُنا فِي النّاسِ أكرَمُ شيعَةٍ ومُبغِضُنا يَومَ القِيامَةِ يَخسَرُ

امام حسين عليه السلام _ در روز عاشورا _ :

من پسر على هستم كه برگزيده خاندان هاشم است * هنگام به خود باليدن، مرا همين افتخار كافى است

نياى من پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله است كه بهترين خلق خداست * و ما چراغ خداييم كه در زمين مى درخشد.

و فاطمه، مادر من است كه از سلاله احمد است * و عموى من جعفر كه دارنده دو بال ناميده مى شود

كتاب خدا در ميان ما به حقّ نازل شد * و هدايت در ميان

ماست و وحى از ما به نيكى ياد مى كند

ما امان خداييم براى همه خلايق * و اين را در ميان مردم، پنهان و پيدا مى گوييم

ماييم عهده داران حوض كوثر كه دوستان خود را سيراب مى كنيم * با جامى از رسول خدا و اين چيزى است كه هرگز انكار نمى شود

شيعه و طرفداران ما در ميان مردم بهترين طرفداران هستند * و بدخواه ما در روز رستاخيز زيان مى كند.

المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 80 ، الاحتجاج : 2 / 103 / 168 ، ينابيع المودّة : 3 / 75 ، موسوعة كلمات الإمام الحسين عليه السلام : 498 / 286 مع اختلاف في عدد الأبيات والألفاظ .

حديث52

امام حسين عليه السلام :

ما نَدري ما تَنقِمُ الناسُ مِنّا ! إنّا لَبَيتُ الرَّحمَةِ ، وشَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، ومَعدِنُ العِلم

امام حسين عليه السلام : ما نمى دانيم چرا مردم كينه ما را مى جويند! در حالى كه ما خانه رحمت و درخت نبوّت و كان علم و معرفتيم.

نزهة الناظر : 85 / 21 .

حديث53

امام حسين عليه السلام :

نَحنُ الَّذينَ عِندَنا عِلمُ الكِتابِ وبَيانُ ما فيهِ ، ولَيسَ لِأَحَدٍ مِن خَلقِهِ ما عِندَنا ، لِأَنّا أهلُ سِرِّ اللّه ِ

امام حسين عليه السلام : ما همانهايى هستيم كه علم كتاب و بيان آن چه در آن است نزد ما مى باشد و آن چه نزد ماست نزد هيچ يك از خلايق نيست، زيرا ما اهل سرّ الهى هستيم.

المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 52 عن الأصبغ بن نباتة .

حديث54

امام حسين عليه السلام :

دَخَلتُ عَلى أبي جَعفَرٍ عليه السلامفَقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فَداكَ يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، إنّي وَجَدتُ فيكُتُبِ أبي أنَّ عَلِيًّا عليه السلامقالَ لِأَبي مَيثَمٍ : ... إنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وهُوَ يَقولُ : «إنَّ الَّذينَ آمَنوا وعَمِلُوا الصّالِحاتِ اُولئِكَ هُم خَيرُ البَرِيَّةِ

يعقوب بن ميثم تمّار، وابسته على بن الحسين عليه السلام: بر امام باقر عليه السلاموارد شدم و عرض كردم: قربانت گردم اى فرزند رسول اللّه ! در كتابهاى پدرم ديده ام كه على عليه السلام به پدرم ميثم فرموده است... از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى گفت: «همانا كسانى كه ايمان آورده اند و عمل شايسته كرده اند، ايشان بهترين مرد مانند» . سپس به من رو كرد و فرمود: به خدا سوگند، مقصود از ايشان، تو و شيعيان هستند اى على و وعده تو با آنها فردا بر سر حوض كوثر است. شما

سپيدرويان دست و پا سفيد سرمه كشيده تا جدار خواهيد بود.

ابو جعفر عليه السلامفرمود: اين عيناً در

كتاب على عليه السلام آمده است.

البيّنة : 7 .

حديث55

امام حسين عليه السلام :

سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّه ِ عليه السلاميَقولُ: إنَّ عِندِيَ الجَفرَ الأَبيَضَ . قُلتُ : فَأَيُّ شَيءٍ فيهِ ؟ قالَ : زَبورُ داودَ وتَوراةُ موسى وإنجيلُ عيسى وصُحُفُ إبراهيمَ عليهم السلام، والحَلالُ والحَرامُ ، ومُصحَفُ فاطِمَةَ . ما أزعُمُ أنَّ فيهِ قُرآناً ، وفيهِ ما يَحتاجُ النّاسُ إلَينا ولا نَحتاجُ إلى أحَدٍ ، حَتّى فيهِ الجَلدَةُ ونِصفُ الجَلدَةِ ورُبعُ الجَلدَةِ وأرشُ الخَدشِ

حسين بن ابى العلاء: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود: جفر سفيد نزد من است. عرض كردم: در آن چيست؟ فرمود: زبور داود و تورات موسى و انجيل عيسى و صحف ابراهيم عليه السلام و حلال و حرام و مصحف فاطمه، نمى گويم در آن چيزى از قرآن هست (بلكه) در آن امورى هست كه مردم را نيازمند ما مى كند و ما به كسى نيازى نداريم، حتّى در آن (مجازات) يك تازيانه و نيم تازيانه و يك چهارم تازيانه و ديه كوچكترين خراش وجود دارد.

الكافي : 1 / 240 / 3 ، بصائر الدرجات : 150 / 1 .

حديث56

امام حسين عليه السلام :

_ في يَومِ عاشوراءَ لِلحُسَينِ عليه السلام _ : جَعَلَنِي اللّه ُ فِداكَ يَا بنَ رَسولِ اللّه ِ ، أنَا صاحِبُكَ الَّذي حَبَستُكَ عَنِ الرُّجوعِ ، وسايَرتُكَ فِي الطَّريقِ ، وجَعجَعتُ بِكَ في هذَا المَكانِ . واللّه ِ الَّذي لا إلهَ إلاّ هُوَ ما ظَنَنتُ أنَّ القَومَ يَرُدّونَ عَلَيكَ ما عَرَضتَ عَلَيهِم أبَدًا ... وإنّي قَد جِئتُكَ تائِبًا مِمّا كانَ مِنّي إلى رَبّي ، ومُواسِيًا لَكَ بِنَفسي حَتّى أموتَ بَينَ يَدَيكَ ، أفَتَرى ذلِكَ لي

تَوبَةً ؟ قالَ : نَعَم ، يَتوبُ اللّه ُ عَلَيكَ ، ويَغفِرُ لَكَ ، مَا اسمُكَ ؟ قالَ : أنَا الحُرُّ بنُ يَزيدَ . قالَ : أنتَ الحُرُّ كَما سَمَّتكَ اُمُّكَ ، أنتَ الحُرُّ إن شاءَ اللّه ُ فِي الدُّنيا والآخِرَةِ ، اِنزِل . قالَ : أنَا لَكَ فارِسًا خَيرٌ مِنّي راجِلاً، اُقاتِلُهُم عَلى فَرَسي ساعَةً ، وإلَى النُّزولِ ما يَصيرُ آخِرُ أمري . قالَ الحُسَينُ : فَاصنَع يَرحَمكَ اللّه ُ ما بَدا

مقتل الحسين عليه السلام للخوارزميّ : 1 / 147 نقلاً عن الشافعيّ .

حديث62

امام حسين عليه السلام :

أتاهُ [أيِ الإمامَ الجَوادَ] عليه السلامرَجُلٌ فَقالَ لَهُ : أعطِني عَلى قَدرِ مُرُوَّتِكَ ، فَقالَ : لا يَسَعُني . فَقالَ : عَلى قَدري ، قالَ : أمّا ذا فَنَعَم ، يا غُلامُ أعطِهِ مِائَةَ دينارٍ

على بن الحسين: مردى خدمت امام جواد عليه السلام رسيد و عرض كرد: به قدر مروّت خود به من بخششى كن. حضرت عليه السلام فرمود: توان آن را ندارم. آن مرد گفت: پس به قدر مروّت من بخشش كن. امام فرمود: اين شدنى است، اى غلام صد دينار بدو بده.

كشف الغمّة : 3 / 158 ، المناقب لابن شهر آشوب : 4 / 360 ذكره في أحوال الإمام الرضا عليه السلامنقلاً عن يعقوب بن إسحاق النوبختيّ .

حديث63

امام حسين عليه السلام :

سَأَلتُ أبي عليه السلامعَن ... مَجلِسِهِ [أي رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ] فَقالَ : كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لا يَجلِسُ ولا يَقومُ إلاّ عَلى ذِكرٍ ، ولا يوطِنُ الأَماكِنَ ، ويَنهى مِن إيطانِها ، وإذَا انتَهى إلى قَومٍ جَلَسَ حَيثُ يَنتَهي بِهِ المَجلِسُ ويَأمُرُ بِذلِكَ، يُعطي كُلَّ جُلَسائِهِ نَصيبَهُ ، لا يَحسِبُ جَليسُهُ أنَّ أحَدًا أكرَمُ عَلَيهِ (مِنهُ) ، مَن جالَسَهُ أو قاوَمَهُ في حاجَةٍ صابَرَهُ حَتّى يَكونَ هُوَ المُنصَرِفَ ، ومَن سَأَلَهُ حاجَةً لَم يَرُدَّهُ إلاّ بِها أو بِمَيسورٍ مِنَ القَولِ ، قَد وَسِعَ النّاسَ مِنهُ بَسطُهُ وخُلُقُهُ ، فَصارَ لَهُم أبًا وصاروا عِندَهُ فِي الحَقِّ سَواءً ، مَجلِسُهُ مَجلِسُ حِلمٍ وحَياءٍ وصَبرٍ وأمانَةٍ ، لا تُرفَعُ فيهِ الأَصواتُ ، ولا تُؤبَنُ فيهِ الحُرَم

امام حسين

عليه السلام: از پدرم عليه السلام درباره نشستن او [رسول خدا صلي الله عليه و آله ] پرسش كردم پس فرمود: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نمى نشست و بر نمى خاست مگر آن كه ذكر بر لب داشت و جايى را به خود اختصاص نمى داد و از اين كار، نهى مى داشت و هرگاه نزد جماعتى مى رفت در پايين مجلس مى نشست و به اين كار فرمان مى داد، بهره هريك از همنشينانش را ادا مى كرد، تا آن جا كه همنشين او فكر نمى كرد كسى نزد رسول خدا از او ارجمندتر است، هر كه با او همنشين مى شد يا پى كارى را با هم مى گرفتند، حضرت آن قدر شكيبايى مى ورزيد تا اين كه او خود مى رفت و كسى كه از ايشان [برآوردن ]حاجتى را مى طلبيد، يا نيازش را برمى آورد يا كلامى خوش به او مى گفت. گشاده رويى و اخلاقش، همه مردم را در بر مى گرفت و [ديگر ]پدر آنها گشته بود و آنها در (دادن و گرفتن) حقّ نزد او يكسان بودند، مجلس ايشان، مجلس شكيبايى، شرم، صبر و امانتدارى بود و در آن نه صدايى بلند مى شد و نه سخن زشتى بر زبان رانده مى شد و نه خطاهاى آن مجلس، گفته مى شد. همه [در مجلس او] برابر بودند و با تقوا بر يكديگر برترى داده مى شدند و فروتن بودند، بزرگ را احترام مى نهادند و بر كوچك، رحم مى آوردند و نيازمند را بر خود ترجيح مى دادند و بيگانه را پاس مى داشتند.

[به پدرم] عرض كردم: شيوه حضرت صلي الله عليه و آله با همنشينانش چگونه بود؟ فرمود: پيامبر خدا صلي الله عليه و آله گشاده رو و خوش اخلاق و نرمخو بود و نه خشن و زمخت و نه، فرياد مى كشيد و ناسزا مى گفت و نه عيب جويى مى كرد و نه بسيار شوخى مى كرد. خود را از آن چه دوست نمى داشت، به غفلت مى زد و ديگران را نه از آن نوميد مى ساخت و نه بدان ترغيب مى كرد. سه چيز را از خود دور كرده بود: لجاجت، پرگويى و بيهودگى و سه چيز را از مردم كنار نهاده بود: هيچ كس را، نه مى نكوهيد و نه عيب مى كرد و در پى جستن زشتيهاى او نبود، وسخنى نمى گفت، مگر در آن چه اميد ثوابش را مى بُرد. هرگاه سخن مى گفت، همنشينانش خاموشى مى گزيدند تا آن جا كه گويى، پرنده بر سر ايشان نشسته است و هرگاه پيامبر صلي الله عليه و آله سكوت مى كرد، آنها سخن مى گفتند و در خدمت حضرت صلي الله عليه و آله كشمكش نمى كردند، اگر كسى سخن مى گفت، به او گوش مى دادند

تا از سخن گفتن آسوده شود. سخن آنها نزدحضرت صلي الله عليه و آله ،

همان سخن نخستين نفر مجلس بود. از آن چه مى خنديدند، او هم مى خنديد و از آن چه تعجّب مى كردند، حضرت صلي الله عليه و آله هم تعجّب مى كرد. حضرت صلي الله عليه و آله بر خشك و زمخت سخن گفتن شخص غريب و

تقاضاى او صبر مى كرد، تا آن كه اصحابش آنها را گرد مى آوردند و مى فرمود: هرگاه كسى را ديديد كه حاجتى مى طلبد، او را يارى رسانيد. حضرت صلي الله عليه و آله ، ستايش را از كسى جز از مسلمان حقيقى نمى پذيرفت، وسخن كسى را قطع نمى كرد، تا آن كه از حد مى گذراند، پس با نهى يا برخاستن، كلام او را قطع مى كرد.

أي يُذْكَرنَ بقبيح ، كان يصان مجلسه عن رَفث القول . (النهاية : 1 / 17) .

حديث64

امام حسين عليه السلام :

_ فِي الأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهيِ عَنِ المُنكَرِ _ : اِعتَبِروا أيُّهَا النّاسُ بِما وَعَظَ اللّه ُ بِهِ أولِياءَهُ مِن سوءِ ثَنائِهِ عَلَى الأَحبارِ إذ يَقولُ : «لَولا يَنهاهُمُ الرَّبّانِيّونَ وَالأَحبارُ عَن قَولِهِمُ الإِثمَ

امام حسين عليه السلام _ درباره امر به معروف و نهى از منكر _ : اى مردم! از بدگويى خداوند نسبت به ملاّيان يهود پند گيريد كه خداوند بدين وسيله دوستان خويش را اندرز داده است پند گيريد، آن جا كه مى فرمايد: «چرا عالمان ربّانى و ملاّيان، آنان را از گفتار گناه آلودشان نهى نمى كنند» و مى فرمود: كافران بنى اسرائيل لعنت شدند _ تا آن جا كه فرمايد _ چه بد بود آن چه انجام مى دادند». خداوند از اين رو آنان را نكوهش كرده است كه ايشان از ستمگرانى كه در ميانشان بودند، زشت كارى و تباهى مى ديدند، اما به طمع بهره اى كه از آن ستمگران مى بردند و به سبب هراس از آن چه از آن مى ترسيدند، آنان

را از كردارهايشان باز نمى داشتند. در حالى كه خداوند مى فرمايد: «از مردم نترسيد و از من بترسيد» . و فرموده: «مردان و زنان مؤمن، دوستان يكديگرند، به نيكى فرمان مى دهند و از زشت كارى باز مى دارند» . خداوند از امر به معروف و نهى از منكر، به عنوان فريضه اى از جانب خود، آغاز كرده است، چون مى دانسته است كه هرگاه اين فريضه ادا گردد و بر پاى داشته شود تمام فرايض ديگر، از آسان و دشوار، بر پاى داشته خواهند شد. چرا كه امر به معروف و نهى از منكر، دعوت به اسلام است، همراه با ردّ مظالم و مخالفت با ستمكار و تقسيم بيت المال و غنايم و گرفتن بجاى صدقات [زكات] و هزينه كردن بجاى آنها.

بارى، شما اى جماعت، گروهى هستيد كه به دانش شهره ايد و به نيكى نامور و به خيرخواهى معروف و به لطف خداوند، در دلهاى مردمان شكوه و هيبت داريد، بزرگان [و قدرتمندان] از شما پروا مى كنند و ناتوانان، گراميتان مى دارند و آن كسى هم كه شما را بر او مزيتى نيست و وامدار احسانتان نمى باشد، شما را بر خويشتن ترجيح مى دهد، نيازمندان، هرگاه از رسيدن به نياز خود درمانند، شما را واسطه قرار مى دهند و در كوچه و خيابان با شوكت شهرياران و كرامت بزرگان، گام برمى داريد. آيا اين همه از آن رو نيست كه شما به منزلتى رسيده ايد كه از شما انتظار مى رود به برپا داشتن حقّ خدا قيام كنيد، هرچند در برپاى داشتن بيشتر حقّ او، كوتاهى مى

ورزيد؟! شما حقّ امامان را خوار شمرديد. و حقّ ناتوانان را تباه ساختيد، ولى آن چه را حقّ خود مى پنداريد، طلب كرديد، نه مالى را بخشيديد و نه جانى را در راه جان آفرين، به خطر افكنديد و نه به خاطر خدا، با عشيره اى دشمنى

ورزيديد و با اين حال از خداوند تمناى بهشت او و همجوارى با رسولانش و ايمنى از عذابش را داريد.

اى كسانى كه از خداوند اين گونه آرزوها داريد، بيم آن دارم كه كيفرى از

كيفرهاى او بر شما فرود آيد؛ چرا كه شما از كرامت الهى، به چنان پايگاهى رسيديد كه به واسطه آن، بر ديگران برترى يافتيد. شما كسانى را كه به خداشناسى معروفند، گرامى نمى داريد، حال آن كه شما به خاطر خدا در ميان بندگان او گرامى داشته مى شويد. شما پيمانهاى خدا را شكسته شده مى بينيد، اما به هراس نمى افتيد، در حالى كه براى شكسته شدن برخى از پيمانهاى پدرانتان به وحشت مى افتيد و نگران مى شويد. عهد و زنهار رسول خدا صلي الله عليه و آله را تحقير شده و نابينايان و لالان و زمينگيران را در شهرها [ى جهان اسلام] وانهاده مى بينيد، اما نه دل مى سوزانيد و نه در مقام و منزلتى كه داريد كارى مى كنيد و نه بدان كس كه در اين باره كارى مى كند، يارى مى رسانيد و با تملق و چاپلوسى پيش ستمگران، خود را ايمن و آسوده خاطر مى سازيد. همه اينها از آن مواردى است كه خداوند به شما فرمان داده است تا هم خود از

آن كناره گيريد و هم يكديگر را از آن باز داريد، اما شما از آن [مأموريت] غفلت مى ورزيد. اگر شعور داشتيد [در مى يافتيد كه ]مصيبت شما از همه مردم بزرگتر است ؛ چرا كه مقام و منزلت عالمان، از شما ستانده شده است و اين از آن روست كه مجارى امور و احكام به دست كسانى است كه خدا را مى شناسند و بر حلال و حرام او، امين اند. اما اين منزلت از شما گرفته شده است و اين از شما سلب نگشت، مگر به سبب پراكنده شدن شما از پيرامون حقّ و اختلافتان در سنّت [پيامبر] كه آشكار و روشن بود. اگر بر آزارها شكيبا بوديد و در راه خدا تحمّل رنج مى كرديد، در كارهاى خداوند، مرجع همگان مى شديد، ليكن شما، خود، ستمگران را بر مقام و منزلت خويش مسلّط ساختيد و زمام امور خدا را به دست آنان سپرديد كه به شبهات عمل مى كنند و در راه خواهشهاى نفسانى گام بر مى دارند. گريز شما از مرگ و علاقه تان به اين زندگى، كه به هر حال از شما جدا خواهد شد، آنان را بر اين مقام، تسلّط بخشيده است. شما ناتوانان را به چنگال آنان سپرديد كه برخى بنده و مقهور و برخى ديگر در تأمين معاش خود، درمانده و مغلوب گشته اند. در كار كشوردارى، خودسرانه عمل مى كنند، جامه رسوايى هوس رانى هايشان را [بى محابا] به تن كرده اند، چرا كه تبهكاران را الگوى خويش ساخته اند و بر خداوند جبّار گستاخ شده اند. در هريك از شهرهايشان، خطيبى زبان آور بر منبر

دارند، ميدان برايشان خالى گشته

ودستهايشان در آن، باز است و مردم، چاكران و غلامان آنها گشته اند و دست تعرضى را از خود دور نتوانند كرد، برخى زورگوى و سرسختند و برناتوانان مى تازند و سخت

مى گيرند و برخى فرمانروايانى هستند كه آفريننده بازگرداننده را نمى شناسند.

شگفتا! و چرا در شگفت نباشم حال آن كه زمين در اختيار دغلكارى غاصب و سركش وباجگيرى ستم پيشه وحاكمى است كه به مؤمنان رحم نمى كند. در كشمكشى كه ما داريم و در مشاجره اى كه ميان ماست، خداوند تنها حَكم و داور است.

بار خدايا! تو خود مى دانى كه آن چه از ما سرزده نه از روى رقابت در قدرت بود و نه براى به دست آوردن حطام دنيايى، بلكه به خاطر آن بود كه نشانه هاى دين تو را نمايان سازيم و صلاح (و آبادانى) را در سرزمينت، آشكار گردانيم و بندگان ستمديده ات، آسايش و امنيّت يابند و فرايض و سنّتها و احكامت، به كار بسته شود. پس اگر شما (مردم) ما را يارى نرسانيد و به ما حقّ ندهيد، ستمگران بر شما، زور شوند و در راه خاموش ساختن نور پيامبرتان، بكوشند. خداوند، ما را بس است، به او توكل مى كنيم و به او روى مى آوريم و بازگشت به سوى اوست.

امام حسين عليه السلام :

مَن أحَبَّنا لِلدُّنيا فَإِنَّ صاحِبَ الدُّنيا يُحِبُّهُ البَرُّ وَالفاجِرُ ، ومَن أحَبَّنا للّه ِِ كُنّا نَحنُ وهُوَ يَومَ القِيامَةِ كَهاتَينِ _ وأشارَ بِالسَّبّابَةِ وَالوُسطى _

امام حسين عليه السلام: هر كه ما را به خاطر دنيا دوست بدارد، [بايد بداند كه ]دنيادار را خوب وبد دوست دارند و هركس ما را براى خدا دوست بدارد، ما و او در روز قيامت مانند اين دو خواهيم بود _ وانگشت اشاره وميانه خود را نشان داد _ .

المعجم الكبير : 3 / 125 / 2880 عن بشر بن غالب .

حديث69

امام حسين عليه السلام :

مَن أحَبَّنا للّه ِِ وَرَدنا نَحنُ وهُوَ عَلى نَبِيِّنا صلي الله عليه و آله هكَذا _ وضَمَّ إصبَعَيهِ _ ومَن أحَبَّنا لِلدُّنيا فَإِنَّ الدُّنيا تَسَعُ البَرَّ وَالفاجِرَ

امام حسين عليه السلام: هر كه ما را به خاطر خدا دوست بدارد، من و او اين چنين _ حضرت دو انگشت خود را به هم چسباند _ بر پيامبرمان صلي الله عليه و آله وارد خواهيم شد و هر كه ما را به خاطر دنيا دوست بدارد (بداند كه) دنيا، نيكوكار و بدكار را در بر مى گيرد.

أمالي الطوسيّ : 253 / 455 ، بشارة المصطفى : 123 نحوه ، كلاهما عن بشر بن غالب .

حديث70

امام حسين عليه السلام :

مَن أحَبَّنا لا يُحِبُّنا إلاّ للّه ِِ جِئنا نَحنُ وهُوَ كَهاتَينِ _ وقَدَّرَ بَينَ سَبّابَتَيهِ _ ، ومَن أحَبَّنا لا يُحِبُّنا إلاّ لِلدُّنيا فَإِنَّهُ إذا قامَ قائِمُ العَدلِ وَسِعَ عَدلُهُ البَرَّ وَالفاجِرَ

امام حسين عليه السلام: هر كه ما را دوست بدارد و اين محبّت او جز به خاطر خدا نباشد [در روز قيامت] ما و او مانند اين دو _ حضرت دو انگشت اشاره اش را به موازات هم قرار داد _ وارد مى شويم و هر كه ما را دوست بدارد و اين محبّت او جز براى دنيا نباشد [بايد بداند كه] هرگاه برپا كننده عدالت قيام كند، عدالت و دادگرى او شامل نيكوكار و بدكار خواهد شد.

المحاسن : 1 / 134 / 168 عن بشر بن غالب الأسديّ .

حديث71

امام حسين عليه السلام :

لَمّا قُبِضَت فاطِمَةُ عليهاالسلامدَفَنَها أميرُ المُؤمِنينَ سِرًّا وعَفا عَلى مَوضِعِ قَبرِها ، ثُمَّ قامَ فَحَوَّلَ وَجهَهُ إلى قَبرِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَقالَ : السَّلامُ عَلَيكَ يا رَسولَ اللّه ِ عَنّي ، وَالسَّلامُ عَلَيكَ عَنِ ابنَتِكَ وزائِرَتِكَ وَالبائِتَةِ فِي الثَّرى بِبُقعَتِكَ وَالمُختارِ اللّه ِ لها سُرعَةَ اللَّحاقِ بِكَ ، قَلَّ يا رَسولَ اللّه ِ عَن صَفِيَّتِكَ صَبري ، وعَفا عَن سَيِّدَةِ نِساءِ العالَمينَ تَجَلُّدي ، إلاّ أنَّ لي فِي التَّأَسّي بِسُنَّتِكَ في فُرقَتِكَ مَوضِعَ تَعَزٍّ ، فَلَقَد وَسَّدتُكَ في مَلحودَةِ قَبرِكَ ، وفاضَت نَفسُكَ بَينَ نَحري وصَدري . بَلى ، وفي كِتابِ اللّه ِ (لي) أنعَمُ القَبولِ ، إنّا للّه ِِ وإنّا إلَيهِ راجِعونَ ، قَدِ استُرجِعَتِ الوَديعَةُ واُخِذَتِ الرَّهينَةُ ، واُخلِسَتِ الزَّهراءُ

، فَما أقبَحَ الخَضراءَ وَالغَبراءَ يا رَسولَ اللّه ِ ! أمّا حُزني فَسَرمَدٌ ، وأمّا لَيلي فَمُسَهَّدٌ ، وهُمٌّ لا يَبرَحُ مِن قَلبي أو يَختارَ اللّه ُ لي دارَكَ الَّتي أنتَ فيها مُقيمٌ ، كَمَدٌ مُقَيِّحٌ ، وهَمٌّ مُهَيِّجٌ ، سَرعانَ ما فُرِّقَ بَينَنا وإلَى اللّه ِ أشكو ، وسَتُنَبِّئُكَ ابنَتُكَ بِتَظافُرِ اُمَّتِكَ عَلى هَضمِها ، فَأَحفِهَا السُّؤالَ

وَاستَخبِرهَا الحالَ ، فَكَم مِن غَليلٍ مُعتَلِجٍ بِصَدرِها لَم تَجِد إلى بَثَّهِ سَبيلاً ، وسَتَقولُ ويَحكُمُ اللّه ُ وهُوَ خَيرُ الحاكِمينَ .

سَلامَ مُوَدِّعٍ لا قالٍ ولا سَئِمٍ ، فَإِن أنصَرِف فَلا عَن مَلالَةٍ ، وإن أقُم فَلا عَن سوءِ ظَنٍّ بِما وَعَدَ اللّه ُ الصّابِرينَ

امام حسين عليه السلام: چون فاطمه عليهاالسلام از دنيا رفت، اميرالمؤمنين عليه السلام او را مخفيانه به خاك سپرد و محل قبرش را ناپديد ساخت و سپس برخاست و رو به سوى قبر رسول خدا صلي الله عليه و آله كرد و گفت: سلام من بر تو اى رسول خدا و سلام بر تو از جانب دخترت، همو كه اينك به ديدار تو آمده و از من جدا گشت و در آرامگاه تو در خاك خفت و خدا خواست كه زودتر به تو ملحق شود. يا رسول اللّه ، از فراق دخت برگزيده ات، صبرم كم شده است و از جدايى سرور زنان عالم، شكيباييم را از كف داده ام. امّا تأسى به سنّت تو و غم و دردى كه از فراقت كشيدم، باعث تسليت من (در مصيبت دخترت فاطمه) است. زيرا من خود تو را در لحد آرامگاهت نهادم و در حالى جان دادى كه سرت به سينه

من چسبيده بود. آرى در كتاب خدا براى من بهترين عامل پذيرش [و تحمل اين مصيبتها] وجود دارد، ما همه از آن خداييم و همه به سوى او باز مى گرديم؛ هر آينه امانت پس گرفته شد و گروگان دريافت گرديد و زهرا از كفم ربوده شد. يا رسول اللّه ! اينك اين آسمان نيلگون و اين زمين تيره چه زشت در نظرم جلوه مى كند! اندوهم هميشگى است و شبهايم به بيدارى مى گذرد و غم و اندوه هرگز از دلم رخت برنبندد تا آن گاه كه خداوند، خانه اى را كه تو در آن جاى گرفته اى، برايم برگزيند [بميرم و به تو ملحق

شوم]. مرا غصّه اى است بس دلخراش و اندوهى كه آرام و قرار نمى گذارد؛ چه زود ميان ما جدايى افتاد. شكايت خود پيش خدا مى برم.

دخترت از همدست شدن امّتت در ستم بر او، به تو گزارش خواهد داد، همه ماجرا را از او بپرس و اوضاع و احوال را از او جويا شو؛ زيرا چه بسا غمهاى سوزانى در سينه اش داشت كه راهى براى شرح و بيان آنها نمى يافت ولى اكنون [به تو]خواهد گفت وخدا هم داورى مى كند و اوبهترين داوران است.

اينك با تو بدرود مى گويم، بدرود وداع كننده اى كه نه خشمگين است و نه خسته و بيزار؛ زيرا اگر از اين جا بروم از روى ملال و خستگى نيست و اگر بمانم به واسطه بدگمانى به وعده اى كه خداوند به شكيبايان داده است، نباشد.

الكافي : 1 / 458 / 3 ،

أمالي المفيد : 281 / 7 نحوه ، أمالي الطوسيّ : 109 / 166 ، بشارة المصطفى : 258 كلّها عن عليّ بن محمّد الهرمزانيّ عن الإمام زين العابدين عليه السلام ، نهج البلاغة : الخطبة 202 .

حديث72

امام حسين عليه السلام :

أحِبّونا بِحُبُّ الإِسلامِ ، فَإِنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قالَ : لا تُعَرِّفوني فَوقَ حَقّي ؛ فَإِنَّ اللّه َ تَعالَى اتَّخَذَني عَبدًا قَبلَ أن يَتَّخِذَني رَسولاً

امام حسين عليه السلام: ما را به عشق اسلام دوست بداريد؛ زيرا رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: مرا بيش از آن چه سزاوارم معرفى نكنيد؛ چرا كه خداوند متعال پيش از آن كه مرا به رسالت برگزيند، به بندگى برگزيد.

المعجم الكبير : 3 / 128 / 2889 عن يحيى بن سعيد عن الإمام زين العابدين عليه السلام .

حديث73

امام حسين عليه السلام :

إنَّ النّاسَ عَبيدُ الدُّنيا ، وَالدّينُ لَعقٌ عَلى ألسِنَتِهِم

امام حسين عليه السلام : مردم ، بنده دنيايند و به ظاهر ، دم از دين مى زنند و تا زمانى كه زندگى شان تأمين شود ، از آن دفاع مى كنند؛ امّا چون در بوته آزمايش قرار

گيرند ، ديندارانْ اندك اند.

قال الطريحي : من كلام عليٍّ عليه السلام : «وصار دين أحدكم لُعقَةً على لسانه» ؛ قال بعض الشارحين : اللُّعقَة : اسم لما تأخذه الملعَقَة ، استعارة للإقرار بالدين باللسان ، وكنّى به عن ضعفه وقلّته (مجمع البحرين : ج 3 ص 1634 «لعق») .

حديث74

امام حسين عليه السلام :

بَينا أميرُ المُؤمِنينَ _ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ _ ذاتَ يَومٍ جالِسٌ مَعَ

أصحابِهِ يُعَبِّئُهُم لِلحَربِ ، إذ أتاهُ شَيخٌ عَلَيهِ شَحبَةُ

امام حسين عليه السلام : روزى امير مؤمنان _ كه درودهاى خداوند بر او باد _ با يارانش نشسته بود و آنها را براى جنگ ، بسيح مى كرد كه پيرمردى ، در حالى كه رنج

و خستگى سفر در چهره اش نمايان بود ، بر او وارد شد و گفت: امير مؤمنان كجاست؟

ايشان را به او نشان دادند. پيرمرد بر او سلام كرد و آن گاه گفت: اى امير مؤمنان، من از منطقه شام آمده ام. پيرى سالخورده ام كه درباره تو فضايل بى شمارى شنيده ام و گمان مى كنم به زودى ترور خواهى شد. پس، از آنچه خداوند به تو آموخته است ، مرا چيزى بياموز.

امام عليه

السلام فرمود: «باشد ، اى پيرمرد! ... خداوند عدّه اى را آفريد و از سرِ لطف، دنيا را بر آنان تنگ كرد و ايشان را به زهد و بى رغبتى به دنيا و حطام دنيوى ترغيب فرمود و آنان ، به سراى سلامت (بهشت) كه خدا بدان فرايشان خوانده بود ، رغبت كردند و بر سختى معيشت ، صبر كردند و ناملايمات را تحمّل نمودند و به كرامت و پاداشى كه نزد خداوند است ، شوق ورزيدند. براى جلب خشنودى خداوند ، فداكارى كردند و عاقبت زندگى شان ، شهادت شد. پس، خداوند را در حالى ملاقات كردند كه از ايشان ، خشنود بود ، دانستند كه مرگ ، راهى است كه گذشتگان پيمودند و ماندگان ، خواهند پيمود. از اين رو، براى آخرت خويش ، توشه اى غير از زر و سيم بر گرفتند ، جامه خشن پوشيدند و در گرفتارى ها شكيبايى نمودند. مازاد [نياز خود را براى آخرت [پيش فرستادند ، از براى خدا ، دوستى ورزيدند و از براى خدا ، دشمنى نمودند. اينان ، چراغ هاى تابان اند و در آخرت ، برخوردار از نعمت. والسلام!

الشاحِبُ : المتغيّر اللّون والجسم لعارض من سفر أو مرض ونحوهما (النهاية : ج 2 ص 448 «شحب») .

حديث75

امام حسين عليه السلام :

قالَ أبو عَبدِاللّه ِ عليه السلام : أتُحِبُّ إخوانَكَ يا حُسَينُ ؟

قُلتُ : نَعَم .

قالَ : تَنفَعُ فُقَراءَهُم ؟

قُلتُ : نَعَم .

قالَ : أما إنَّهُ يَحِقُّ عَلَيكَ أن تُحِبَّ مَن يُحِبُّ اللّه ، أما وَ اللّه ِ لا تَنفَعُ

مِنهُم أحَدا حَتّى تُحِبَّهُ .

الكافى _ به نقل از حسين بن نعيم صحّاف _ : امام صادق عليه السلامفرمود : «اى حسين ! برادرانت را دوست دارى ؟» .

گفتم : آرى .

امام حسين عليه السلام :

الصَّمَدُ: الّذي لا جَوفَ لَهُ ، والصَّمَدُ : الّذي قَدِ انتَهى سُؤدَدُهُ ، والصَّمَدُ الّذي

لا يَأكُلُ ولا يَشرَبُ ، والصَّمَدُ : الّذي لا يَنامُ ، والصَّمَدُ : الدّائمُ الّذي لَم يَزَلْ ولا يَزالُ .

امام حسين عليه السلام : صمد، كسى است كه ميانْ تهى[ممكن الوجود] نيست؛ صمد كسى است كه سرورى و مهتريش در اوج است؛ صمد كسى است كه نه مى خورد و نه مى آشامد؛ صمد كسى

است كه نمى خوابد؛ صمد آن مانايى است كه پيوسته بوده و خواهد بود.

التوحيد : 90/3.

حديث94

امام حسين عليه السلام :

امام حسين عليه السلام :

_ مِن كَلامِهِ يَومَ عاشوراءَ _ : ألا وَإنَّ الدَّعيَّ ابنَ الدَّعيِّ قَد رَكَّزَ بَينَ اثنَتينِ بَينَ السُلَّهِ وَالذِلَّةِ وَهَيهاتَ مِنّا الذِلَّةُ يَأبى اللّه ُ ذلك لَنا وَرَسولُهُ وَالمُؤمِنونَ وَحُجورٌ طابَت وَطَهُرَت وَأنوفُ حَميَّةٍ وَنُفوسُ أبيَّةٍ مِن أن تُؤثِرَ طاعَةَ اللِئامِ عَلى مَصارِعِ الكِرامِ .

امام حسين عليه السلام _ در بخشى از سخنانش در روز عاشورا _ فرمود : هان ! اين حرامزاده پسر حرامزاده مرا ميان دو چيز مخيّر كرده است : ميان شمشير و تن دادن به خوارى . و هيهات كه ما تن به ذلّت و خوارى دهيم . خدا و رسول او و مؤمنان و دامنهاى پاك و مطهّر[ى كه ما در آن پرورش يافته ايم] و دلهاى غيرتمند و جانهاى بزرگمنش ، اين را بر ما نمى پذيرند كه فرمانبرى از فرومايگان را بر مرگ شرافتمندانه ترجيح دهيم .

اللهوف : 97 .

حديث116

امام حسين عليه السلام :

امام حسين عليه السلام :

: در شبى تاريك و ابرى كه طواف ، خلوت بود و زائران به خواب رفته بودند و چشم ها را خواب ربوده بود ، با على بن ابى طالب عليه السلام در طواف بودم . در اين هنگام ، صداى حزن آلود دل شكسته اى به گوش مى رسيد كه با دلى آكنده از درد ، [از خداى غفّار ، ]فريادرسى مى طلبيد و پناه مى جست و رحمت مى خواست و مى گفت :

اى آن كه دعاى درماندگان در تاريكى ها را به اجابت مى رسانى!/

اى آن كه زيان و گرفتارى بيمارى ها را برطرف مى سازى!

ميهمانان تو ، گرداگرد كعبه ، مى خوابند و بيدار مى شوند/

تو را مى خوانند ، در حالى كه چشم تو _ اى پاينده _ به خواب نمى رود .

با بخشندگى ات ، با بهترين گذشت ، از گناهانم درگذر/

اى آن كه همه خلايق در حرم امنش تنها به او [اميدوارند و به او] اشاره دارند .

اگر گنهكاران ، عفو تو را در نيابند/

پس چه كسى نعمت [رحمت و عفو] خود را بر آنان ببخشايد؟!

پدرم (اميرمؤمنان) به من فرمود : «اى ابا عبد اللّه ! آيا به اين شخص كه داد از گناهانش دارد و از پروردگارش دادخواهى

مى كند ، گوش سپردى؟» .

گفتم : بله ، شنيدم .

فرمود : «از پى او برو . شايد او را ببينى» .

پس در آن تاريكى شب ، دست [به اين سو و آن سو] مى ماليدم و در ميان خفتگان مى گشتم . همين كه بين رُكن و مقام رسيدم ، شخصى ايستاده بر من نمودار شد. دقّت كردم، دريافتم كه هموست كه به نماز ايستاده است. گفتم: سلام بر تو اى بنده خدا كه به گناهان خود ، اعتراف دارى و در پىِ گذشت و آمرزش و

پناه خداوندى! تو را به خدا ، فرا خوانى پسر عموى پيامبر خدا را اجابت كن .

با شتاب ، سجده و تشّهد و سلام نماز را به پايان برد و بى آن كه سخنى گويد ، [برخاست و] با دست به من اشاره نمود كه پيش بيفت .

پيش افتادم و او را به حضور اميرمؤمنان آورده ، گفتم : اين ، همان مرد است .

امام عليه السلام بر او نگريست كه جوانى خوش رو و پاكيزه لباس بود . از او پرسيد : «كيستى؟» .

گفت : از برخى قبايل عرب هستم .

پرسيد : «نامت چيست؟» .

گفت : مُنازل شيبانى .

پرسيد : «حالت چگونه است؟ چرا گريه و استغاثه مى كردى؟» .

گفت : چگونه باشد حال كسى كه به گناه عاقّ ، گرفتار آمده و اكنون ، در تنگى معيشت و در گرو بدبختى و بلاست، آن گونه كه اگر توبه كند، نمى پذيرند؟!

پرسيد : «چرا چنين شده اى؟» .

گفت : من در ميان مردم خود ، سرگرم هوس رانى و خوش گذرانى بودم ، نافرمانى حق تعالى را در ماه هاى رجب و شعبان نيز ادامه دادم و از پروردگار مهربان ، نمى ترسيدم . پدرى مهربان و نرم خو داشتم كه مرا از پيشامدهاى ناگوارِ ريشه برانداز روزگار ، برحذر مى داشت و از عِقاب آتش خشم خداوندى مى ترساند و مى گفت : چه قدر نور و تاريكى ، شب ها و روزها ، ماه ها و سال ها ، و فرشتگان بزرگوار ، از دست تو به [ستوه و] فرياد آيند [و تو از خطا و گناه خود برنگردى]؟!

هرگاه در اندرز دادنم اصرار مى ورزيد ، من ، پرخاشگرانه ، او را كتك مى زدم . روزى خواستم قدرى سكّه طلا را كه در خيمه بود ، بردارم و در عيّاشى صرف كنم . پدرم مانع شد و من ، او را آزردم و دستش را پيچاندم و سكّه هاى زر را برداشتم و رفتم . او دستش را به زانو نهاد تا از جاى برخيزد؛ ولى از شدّت درد و ناراحتى نتوانست . پس اين اشعار را سرود :

ميان من و «مُنازل» ، قرابتى پيش آمد /

درست به همان گونه كه طالب باران ، آن را مى طلبد .

او را پروراندم تا نيرومند و بلندقامت گشت /

هرگاه بر مى خاست ، يال او چون يال گوساله بود .

در خردسالى اش هرگاه گرسنه مى شد /

گواراترين خوراك را به او مى دادم .

پس همين كه به عُنفوان جوانى رسيد /

زبانش همچون نيزه رُدّينى [دراز و برّان] گشت .

اين چنين ، به ستم مالم را رُبود و دستم را پيچاند /

خدايى كه به او غالب است ، دستش را بپيچاند!

سپس سوگند ياد كرد كه قطعاً به خانه خدا آيد تا از خدا عليه من يارى بطلبد . چندين هفته ، روزه گرفت و چندين ركعت ، نماز گزارد و دعا كرد و بر شترى راهرو ، سوار شد و از دشت ها و بيابان ها و كوه ها گذشت تا در روز حجّ اكبر ، وارد مكّه شد . از شتر پياده شد و رو به خانه خدا آورد . پس از سعى و طواف ، به پرده كعبه آويخت و با التماس و لابه ، نيايش كرد و اين گونه سرود :

اى آن كه حاجيان بر كجاوه ها با منتهاى كوشش خود/

از دورترين سرزمين ها به سوى او مى آيند .

من نيز به سوى تو آمده ام/

اى آن كه [نااميد نمى سازد] كسى را كه او را با لابه و زارى به يگانگى و بى نيازى بخواند .

اين ، مُنازل است كه از نافرمانى (آزُردن) من ، خشنود است/

اى جبّار! حقّ مرا از فرزندم بگير .

تا به يارى تو پهلويش فلج شود/

اى آن كه از هر عيب و نقص ، پاكى و نه خود ، زاده شدى و نه چيزى را زادى!

سوگند به خدايى كه آسمان را افراشت و آب را به جريان انداخت ، دعايش را به پايان نبرده بود كه

اين بلايى كه مى بينى ، بر من نازل شد .

سپس ، پهلوى راست خود را گشود . ديدم فلج شده است .

[و ادامه داد :] سه سال است كه از او مى خواهم تا در همان جا كه نفرينم كرد ، دعايم كند ، و نپذيرفته است ، تا امسال كه بر من منّت نهاد و پذيرفت . پس به اميد عافيت ، او را به شترى لاغر ، سوار كردم و با شتاب و تلاش ، از موطن خود بيرون آمديم . همين كه به منزل اراك و خرابه هاى سرزمين سياك رسيديم ، در شب ، پرنده اى رميد و از صداى آن ، شتر پدرم رَم كرد و او را به زمين افكند و ميان دو سنگ [صدمه ديد و] درگذشت . او را همان جا دفن نمودم . بالاتر از همه اين مصيبت ها اين است كه اكنون در ميان مردم ، شناخته نيستم ، مگر با عنوانِ : «گرفتارِ نفرين پدر!» .

اميرمؤمنان به او فرمود : «لحظه دادرسى ات فرا رسيده است . آيا به تو دعايى را بياموزم كه پيامبر به من آموخت و در آن، اسم اعظم خداى اكبرِ عزيزِ اكرم است؛ اسمى كه خداوند به وسيله آن ، هر كه او را بخواند ، پاسخ مى دهد و هر كه از او

بخواهد ، عطايش مى بخشد و با آن ، اندوه ها را مى گشايد ، ناراحتى ها را برطرف مى سازد، غم ها را مى بَرَد ، بيمارى را بهبود مى بخشد ، شكسته را سامان مى

دهد، فقير را غنى مى كند، قرض ها را مى پردازد، چشم را بر مى گردانَد، گناهان را مى آمرزد، عيب ها را مى پوشاند،و هربيمناك از شيطان سركش و ستمگر سرسخت را امان مى دهد ، و اگر فرمانبردار از خدا ، آن را بر كوه بخواند ، از جايش كَنده مى شود و اگر بر مُرده اى بخواند ، خدا او را زنده مى كند و اگر آن را بر آب بخواند _ در صورتى كه خودْ شيفتگى او را نگيرد _ بر آن راه مى رود؟ پس ، اى مرد! تقواى الهى پيشه ساز كه دلم برايت مى سوزد . خداى سبحان ، بايد از تو صدقِ نيّت ببيند . آن را در [آلودگى به] معصيت نخوان و آن را جز به آن كه در دين تو مورد اطمينان است ، ارزانى مدار . اگر با خلوص نيّت اقدام كنى ، خدا دعايت را مى پذيرد و پيامبر خود ، محمّد صلي الله عليه و آله را در رؤيا مى بينى كه به تو مژده بهشت و اجابت مى دهد» .

امام حسين عليه السلام مى گويد : شادمانى من به فايده دعا بيشتر از شادمانى آن جوان به عافيت خود و آنچه برايش پيش آمده بود ، شد؛ زيرا من پيش از اين ، نه آن را از اميرمؤمنان شنيده بودم ، و نه از آن ، خبرى داشتم .

سپس [پدرم على عليه السلام به من] فرمود : «قلم و كاغذى بياور و آنچه را بر تو املا مى كنم ، بنويس» .

چنين كردم . فرمود

: «بار الها! از تو درخواست مى كنم به نام تو ، به نام خداوند بخشنده مهربان ، اى آن كه شكوهمند و بزرگوارى! ... .» .

مُهج الدعوات _ به نقل از امام حسين عليه السلام _ : در شبى تاريك و ابرى كه طواف ، خلوت بود و زائران به خواب رفته بودند و چشم ها را خواب ربوده بود ، با على بن ابى طالب عليه السلام در طواف بودم . در اين هنگام ، صداى حزن آلود دل شكسته اى به گوش مى رسيد كه با دلى آكنده از درد ، [از خداى غفّار ، ]فريادرسى مى طلبيد و پناه مى جست و رحمت مى خواست و مى گفت :

اى آن كه دعاى درماندگان در تاريكى ها را به اجابت مى رسانى!/

اى آن كه زيان و گرفتارى بيمارى ها را برطرف مى سازى!

ميهمانان تو ، گرداگرد كعبه ، مى خوابند و بيدار مى شوند/

تو را مى خوانند ، در حالى كه چشم تو _ اى پاينده _ به خواب نمى رود .

با بخشندگى ات ، با بهترين گذشت ، از گناهانم درگذر/

اى آن كه همه خلايق در حرم امنش تنها به او [اميدوارند و به او] اشاره دارند .

اگر گنهكاران ، عفو تو را در نيابند/

پس چه كسى نعمت [رحمت و عفو] خود را بر آنان ببخشايد؟!

پدرم (اميرمؤمنان) به من فرمود : «اى ابا عبد اللّه ! آيا به اين شخص كه داد از گناهانش دارد و از پروردگارش دادخواهى مى كند ، گوش سپردى؟» .

گفتم : بله

، شنيدم .

فرمود : «از پى او برو . شايد او را ببينى» .

پناه خداوندى! تو را به خدا ، فرا خوانى پسر عموى پيامبر خدا را اجابت كن .

پيش افتادم و او را به حضور اميرمؤمنان آورده ، گفتم : اين ، همان مرد است .

امام عليه السلام بر او نگريست كه جوانى خوش رو و پاكيزه لباس بود . از او پرسيد : «كيستى؟» .

گفت : از برخى قبايل عرب هستم .

پرسيد : «نامت چيست؟» .

گفت : مُنازل شيبانى .

پرسيد : «حالت چگونه است؟ چرا گريه و استغاثه مى كردى؟» .

پرسيد : «چرا چنين شده اى؟» .

گفت :

من در ميان مردم خود ، سرگرم هوس رانى و خوش گذرانى بودم ، نافرمانى حق تعالى را در ماه هاى رجب و شعبان نيز ادامه دادم و از پروردگار مهربان ، نمى ترسيدم . پدرى مهربان و نرم خو داشتم كه مرا از پيشامدهاى ناگوارِ ريشه برانداز روزگار ، برحذر مى داشت و از عِقاب آتش خشم خداوندى مى ترساند و مى گفت : چه قدر نور و تاريكى ، شب ها و روزها ، ماه ها و سال ها ، و فرشتگان بزرگوار ، از دست تو به [ستوه و] فرياد آيند [و تو از خطا و گناه خود برنگردى]؟!

ميان من و «مُنازل» ، قرابتى پيش آمد /

درست به همان گونه كه طالب باران ، آن را مى طلبد .

او را پروراندم تا نيرومند و بلندقامت گشت /

هرگاه بر مى خاست ، يال او چون يال گوساله بود .

در خردسالى اش هرگاه گرسنه مى شد /

گواراترين خوراك را به او مى دادم .

پس همين كه به عُنفوان جوانى رسيد /

زبانش همچون

نيزه رُدّينى [دراز و برّان] گشت .

اين چنين ، به ستم مالم را رُبود و دستم را پيچاند /

خدايى كه به او غالب است ، دستش را بپيچاند!

اى آن كه حاجيان بر كجاوه ها با منتهاى كوشش خود/

از دورترين سرزمين ها به سوى او مى آيند .

من نيز به سوى تو آمده ام/

اى آن كه [نااميد نمى سازد] كسى را كه او را با لابه و زارى به يگانگى و بى نيازى بخواند .

اين ، مُنازل است كه از نافرمانى (آزُردن) من ، خشنود است/

اى جبّار! حقّ مرا از فرزندم بگير .

تا به يارى تو پهلويش فلج شود/

اى آن كه از هر عيب و نقص ، پاكى و نه خود ، زاده شدى و نه چيزى را زادى!

سوگند به خدايى كه آسمان را افراشت و آب را به جريان انداخت ، دعايش را به پايان نبرده بود كه اين بلايى كه مى بينى ، بر من نازل شد

سپس ، پهلوى راست خود را گشود . ديدم فلج شده است .

بخواهد ، عطايش مى بخشد و با آن ، اندوه ها را مى گشايد ، ناراحتى ها را برطرف مى سازد، غم ها را مى بَرَد ، بيمارى را بهبود مى بخشد ، شكسته را سامان مى دهد، فقير را غنى مى كند، قرض ها را مى

پردازد، چشم را بر مى گردانَد، گناهان را مى آمرزد، عيب ها را مى پوشاند،و هربيمناك از شيطان سركش و ستمگر سرسخت را امان مى دهد ، و اگر فرمانبردار از خدا ، آن را بر كوه بخواند ، از جايش كَنده مى شود و اگر بر مُرده اى بخواند ، خدا او را زنده مى كند و اگر آن را بر آب بخواند _ در صورتى كه خودْ شيفتگى او را نگيرد _ بر آن راه مى رود؟ پس ، اى مرد! تقواى الهى پيشه ساز كه دلم برايت مى سوزد . خداى سبحان ، بايد از تو صدقِ نيّت ببيند . آن را در [آلودگى به] معصيت نخوان و آن را جز به آن كه در دين تو مورد اطمينان است ، ارزانى مدار . اگر با خلوص نيّت اقدام كنى ، خدا دعايت را مى پذيرد و پيامبر خود ، محمّد صلي الله عليه و آله را در رؤيا مى بينى كه به تو مژده بهشت و اجابت مى دهد» .

سپس [پدرم على عليه السلام به من] فرمود : «قلم و كاغذى بياور و آنچه را بر تو املا مى كنم ، بنويس» .

چنين كردم . فرمود : «بار الها! از تو درخواست مى كنم به نام

تو ، به نام خداوند بخشنده مهربان ، اى آن كه شكوهمند و بزرگوارى! ... .» .

جوان گفت : چون خواب چشمانم را رُبود و پرده تاريك شب ، فرو افتاد ، دستم را با آن دعانوشته بالا بردم و چند بار خدا را به حقّ آن ، خواندم . در مرتبه دوم ، پاسخ شنيدم : «بس است كه خدا را به اسم اعظم او خواندى» . سپس به خواب رفتم . در خواب ، پيامبر خدا را ديدم كه دست خود را بر من كشيد و فرمود : «خداى بزرگ را [براى خود] نگه دار كه تو بر سرنوشت نيك واقع شدى» .

پس بيدار شدم ، در حالى كه شفا يافته بودم .

ر . ك : مفاتيح الجنان ، دعاى «مشلول» .

حديث132

امام حسين عليه السلام :

سَألتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام عَنِ التَّهنِئَةِ بِالوَلَدِ مَتى؟ فَقالَ : إِنَّهُ قالَ : لَمَّا وُلِدَ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام هَبَطَ جَبرَئيلُ بِالتَّهنِئَةِ عَلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه و آلهفِي اليَومِ السّابِعِ ، وأمَرَهُ أن يُسَمِّيَهُ ويُكَنِّيَهُ ويَحلِقَ رَأسَهُ ويَعُقَّ عَنهُ ويَثقُبَ أُذُنَهُ، وكَذلِكَ كانَ حينَ وُلِدَ الحُسَينُ عليه السلام، أتاهُ فِي اليَومِ السّابِعِ فَأَمَرَهُ بِمِثلِ ذلِكَ . قالَ : وكانَ لَهُما ذُؤبَتانِ فِي القَرنِ الأيْسَرِ ، وكانَ الثَّقبُ فِي الأُذُنِ اليُمنى فِي شَحمَةِ الأُذُنِ ، وفِي اليُسرى فِي أعلَى الأُذُنِ ، فَالقُرطُ فِي اليُمنى وَالشَّنفُ

الكافى _ به نقل از حسين بن خالد _ : از امام رضا عليه السلام هنگام تبريك گفتن براى فرزند را پرسيدم . فرمود : «وقتى حسن بن على

عليهماالسلاممتولّد شد ، جبرئيل عليه السلامروز هفتم براى تبريك گفتن بر پيامبر صلي الله عليه و آلهفرود آمد و به ايشان فرمان داد كه نام و كنيه بر او بگذارد و سرش را بتراشد و عقيقه كند و گوشش را سوراخ نمايد . همين گونه بود ، هنگامى كه حسين عليه السلاممتولّد شد . روز هفتم ، نزد ايشان آمد و به همان شكل ، فرمان داد . آنان ، دو گيسو سمت چپ داشتند ؛ سوراخ گوش راست در نرمه گوش بود و سوراخ گوش چپ در بالاى آن . پس قُرط در گوش راست بود و شنف در گوش چپ .

الشَّنْفُ : من حُلِيّ الاُذُن (مجمع البحرين : ج 2 ص 980 «شنف») .

حديث133

امام حسين عليه السلام :

: أُوصيكُما _ وجَميعَ وُلدي وأهلي ومَن بَلَغَهُ كِتابي _ بِتَقوَى اللّه ِ ونَظمِ أمرِكُم.

امام على عليه السلام _ از سفارشش به حسن و حسين عليهماالسلام هنگامى كه ابن ملجم (كه نفرين خدا بر او) به ايشان ضربه زد _ : شما و همه فرزندانم و خانواده ام را و كسى را كه نوشته من به او مى رسد ، به پرواكردن از خداوند و نظم دادن كارها سفارش مى كنم .

نهج البلاغة : الكتاب 47، روضة الواعظين : ص 152.

حديث134

امام حسين عليه السلام :

مَنْ عَرَفَ حَقَّ اَبَوَيْهِ الْأفْضَلَيْنِ: مُحَمَّدٍ وَعَلّىٍ

وَاَطاعَه_ُما حَقَّ طاع_َتِهِ، قي_لَ لَهُ:

تَبَحْبَحْ في اَىِّ جِنانٍ شِئْتَ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

كسى كه حق دو پدر برتر (از پدر طبيعى) خود يعنى حضرت محمّد صلي الله عليه و آله و على عليه السلام را بشناسد و آنها را آنطور كه شايسته است اطاعت كند به او گفته مى شود: در هر جاى بهشت كه دوست دارى فرود آى و جاى بگير.

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام 590، ح589.

حديث135

امام حسين عليه السلام :

نَحْنُ حِزْبُ اللّه ِ الْغالِبُونَ،

وَعِتْرَةُ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهالاَْقْرَبُونَ، وَاَهْلُ بَيْتِهِ الطَّيِّبُونَ،

وَأَحَدُالثَّقَلَيْنِ الَّذينَ جَعَلَنا رَسُولُ اللّه ِ ثانِىَ كِتابِ اللّه ِ

. . .

امام حسين عليه السلام فرمود:

ما حزب اللّه پيروزيم، و عترت نزديكتر رسول خدا و خاندان پاك اوييم، و ما يكى از دو وزنه سنگينيم كه رسول خدا ما را همتاى كتاب خدا قرار داده است.

احتجاج طبرسى، 229، وسائل الشيعه، ج 18، ص 144.

حديث136

امام حسين عليه السلام :

مَنْ أحَبَّنا لايُحِبُّنا إلاّ لِلّهِ، جِئْنا نَحْنُ وَهُوَ كَهاتَيْنِ _ وَقَدَّرَ بَيْنَ سَبّابَتَيْهِ _ وَمَنْ أَحَبَّنا لايُحِبُّنا إلاّ لِلدُّنْيا، فَإنَّهُ إذا قامَ قائِمُ الْعَدْلِ وَسِعَ عَدْلُهُ الْبِرَّ وَالْفاجِرَ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

كسى كه ما را تنها، بخاطر خدا دوست بدارد، ما و او مثل اين دو (اشاره به دو انگشت) مى آييم، و كسى كه ما را بخاطر دنيا هم دوست داشته باشد (باز مفيد است زيرا) هنگامى ك امام زمان عليه السلام ظهور كند، عدالت او شامل خوب و بد مى شود.

محاسن البرقى، ج 1، ص 134 _ بحارالانوار، ج 27، ص 90

حديث137

امام حسين عليه السلام :

اَيُّهَا النّاسُ! اِنَّ اللّه َ جَلَّ ذِكْرُهُ ماخَلَقَ الْعِبادَ اِلاّ لِيَعْرِفُوهُ، فَاِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَإذا عَبَدُوهُ اسْتَغْنُوا بِعِبادَتِهِ عَنْ عِبادَةِ ماسِواهُ.

فَقالَ لَهُ رَجُلٌ: يَابْنَ رَسُولِ اللّه ِ بِأَبى أَنْتَ وَاُمّي فَما مَعْرِفَةُ اللّه ِ؟

قالَ: «مَعْرِفَةُ أَهْلِ كُلِّ زَمانٍ إِمامَهُمْ اَلَّذى يَجِبُ عَلَيْهِمْ طاعَتُهُ.»

امام حسين عليه السلام فرمود:

اى مردم! همانا خداى بزرگ بندگان را نيافريده مگر براى آنكه او را بشناسند، وقتى او را شناختند او را پرستش خواهند كرد، هنگامى كه او را پرستش كردند از بندگى غير او بى نياز مى شوند. مردى گفت:

اى فرزند رسول خدا، پدر و مادرم فدايت باد، شناخت خدا چيست؟

فرمود: عبارتست از شناخت مردم هر زمان امامشان را، آن امامى كه اطاعت او بر آنها واجب است.

علل الشرايع، ص 9.

حديث138

امام حسين عليه السلام :

ما كُنّا نَعْرِفُ الْمُنافِقِينَ عَلى عَهْدِ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

اِلاّ بِبُغْضِهِمْ ع_َلي_ّاً وَوُلْ_دَهُ عليه السلام.

امام حسين عليه السلام فرمود:

م_ا زمان رس_ول خدا صلي الله عليه و آله، منافقين را فقط با

دشمنى با على عليه السلام و فرزندان او مى شناختيم.

عيون اخبارالرضا، ج 2، ص 72 _ بحارالانوار، ج 39، ص 302.

حديث139

امام حسين عليه السلام :

مَنْ دَمَعَتْ عَيْناهُ فينا دَمْعَةً بِقَطْرَةٍ

اَعْطاهُ اللّه ُ تَعالى الْجَ_نَّةَ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

كسى كه چشمانش قطره اى اشك براى ما بريزد،

خ__داوند بهشت را ب_ه او عطا خواه_د ك_رد.

ينابيع المودة، ص 228.

حديث140

امام حسين عليه السلام :

لَوْلَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيا إلاّيَوْمٌ واحِدٌ

لَطَوَّلَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ ذلِكَ الْيَوْمَ

حَتّى يَخْرُجَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدى،

فَيَمْلاَءُها عَدْلاً وَقِسْطاً كَما مُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً،

كَذلِكَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهيَقُول.

امام حسين عليه السلامفرمود:

اگر از دنيا بجز يك روز باقى نمانده باشد،

خ_داوند آن روز را ط_ولانى خواه_د ك_رد

تا اينكه مردى از خاندان من ظهور كند،

و دن_يا را پ_ر از ع_دل و داد كند

همانگونه كه از ظلم و ستم پر شده است،

از رسول خدا صلي الله عليه و آله چنين شنيدم.

كمال الدين، ص317 _ بحارالانوار، ج51، ص133.

حديث141

امام حسين عليه السلام :

اتَّ_قِ اللّه َ وَ لا تَدّْعِيَنَّ شَيْئاً يَقُولُ اللّه ُ لَكَ كَذِبْتَ وَفَجَرْتَ فِى دَعْواكَ، إِنَّ شيعَتَنا مَنْ سَلُمَتْ قُلُوبُهُمْ مِنْ كُلِّ غِشٍّ وَغِلٍّ وَدَغَلٍ، وَلكِنْ قُلْ أَنَا مِنْ مَوالِيكُمْ وَمُحِبّيكُمْ.

مردى به امام حسين عليه السلام گفت:

اى فرزند رسول خدا من از شيعيان شمايم، فرمود:

از خدا بترس! چيزى را ادّعا نكن كه خدا بگويدت دروغ گفتى و ادّعاى گزافى كردى، شيعيان ما كسانى اند كه دلهايشان از هر نوع غلّ و غشّ و دغلكارى پاك باشد، ولى تو بگو: من از دوستان و علاقه مندان شمايم.

بحارالانوار، ج 68، ص 156.

حديث142

امام حسين عليه السلام :

لِيَكُنْ كُلُّ امْرِئٍ مِنْكُمْ حِلْساً مِنْ اَحْلاسِ بَيْتِهِ

م_ادامَ هذَا الرَّج_ُلُ حَي_ّاً

فَاِنْ يُهْلَكْ وَاَنْتُمْ أحْ_ياءٌ رَجَوْنا اَنْ يُخَيِّرَاللّه ُ لَنا

وَيُؤْتينا رُشْدَنا وَلا يَكِلَنا اِلى انْفُسِنا،

«اِنَ اللّه َ مَعَ الَّذينَ اتَّقَوا وَالَّذينَ هُمْ مُحْسِنُون.»َ

امام حسين عليه السلام فرمود:

هريك از شما تا زمانى كه اين مرد (معاويه) زنده است خانه نشين در خانه خودش باشد (يعنى حركتى نكند) پس وقتى كه او به هلاكت رسيد و شما زنده بوديد اميد است كه خداوند رشد و رستگارى را براى ما برگزيند و ما را بخودمان وامگذارد،

(همانطور كه در قرآن وعده فرموده است كه)

خدا با كسانى است كه تقوا پيشه كنند

و كار نيكو انجام دهند.

_ نحل، 128

حديث143

امام حسين عليه السلام :

اِنّا لِلّهِ وَاِنّا اِلَيْهِ راجِعُونَ وَعَلَى الاِْسْلامِ الْسَّلامُ

اِذ قَدْ بُلِيَتِ الاُْمَّةُ بِراعٍ مِثْلَ يَزيدَ،

وَلَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهيَقُولُ:

اَلْخِلافَةُ مُحَرَّمَةٌ عَلى آلِ اَبى سُفيانَ.

امام حسين عليه السلام(در پاسخ به پيشنهاد مروان بن حكم كه با يزيد بيعت كن) فرمود:

در اين ص_ورت بايد گفت: انا للّه و انا اليه راجعون و فاتحه اسلام را خواند زيرا امّت اسلام گرفتار چوپانى همانند يزيد شده است و من خودم از رسول خدا صلي الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمود:

خ_لافت بر آل ابوس_فيان ح_رام است.

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام 285، ح252.

حديث144

امام حسين عليه السلام :

أَلا وَاِنَّ الدَّعِ_ىَّ ابْنَ الدَّعِ_ىِّ ق_َدْ تَرَكَنى

بَيْنَ السِلَّةِ وَالذِّلَةِ، وَهَيْهاتَ لَهُ ذلِكَ مِنّى!

هَيْ_هاتَ مِنَّ_االذِّلَّ_ةِ!!

أَبَى اللّه ُ ذلِكَ لَنا وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ

وَ ح_ُج_ُورٌ طَهُرَتْ وَ ج_ُدُودٌ طابَتْ،

اَنْ يُؤْثِرَ طاعَةَ اللِّئامِ عَلى مَصارِعِ الْكِرامِ.

امام حسين عليه السلام(در روز عاشورا) فرمود:

آگاه باشيد اين حرام زاده پسر حرام زاده ما را ميان شمشير كشيده و خوارى (بيعت) قرار داده ولى خوارى و ذلّت از ما بدور است، ما و ذلّت هرگز!!

خداوند و پيامبرش و مؤمنان و دامنهاى پاك و دودمان پاكيزه براى ما نپسنديدند كه فرمان بردارى از پست فطرتان را بر جنگ با عزّت برگزينيم .

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام 425، ح412.

حديث145

امام حسين عليه السلام :

مَوْتٌ في عِزٍّ خَيْرٌ مِنْ حَياةٍ في ذُلٍّ

اَلْمَوْتُ اَوْلى مِنْ رُكُوبِ الْعارِ

وَالْعارُ اَوْلى مِنْ دُخُولِ النّارِ

امام حسين عليه السلام(روز عاشورا) فرمود:

م_رگ با ع_زّت از زندگى ذلي_لانه ب_رتر اس_ت.

مرگ برتر از همراه شدن با عار و خوارى است

و خوارى از ورود در آتش برتر است

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام 499، ح289.

حديث146

امام حسين عليه السلام :

وَيْحَكُمْ يا شِيعَةَ آلِ اَبى سُفْيانَ،

اِنْ لَمْ يَكُنْ لَكُمْ دِيْنٌ وَكُنْتُمْ لاتَخافُونَ الْمَعادَ

فَكُونُوا اَحْ_راراً فِى دُنْي_اكُمْ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

واى ب_ر ش_مااى پي_روان آل س_فيان،

اگر دين نداريد و از روز قيامت نمى ترسيد،

پس حداقلّ در دنياى خودتان آزادمرد باشيد.

بحارالانوار، ج 45، ص 51 _ مقتل خوارزمى، ج 2، ص 33.

حديث147

امام حسين عليه السلام :

لَيْسَ شَأْنى شَأنُ مَنْ يَخافُ الْمَوْتَ، ما أَهْوَنَ الْمَوْتِ عَلى سَبيلِ نَيْلِ الْعِزِّ وَاِحْياءِ الْحَقِّ، لَيْسَ الْمَوْتُ في سَبيلِ الْعِزِّ اِلاّ حَياةً خالِدَةً وَلَيْسَتِ الْحَياةُ مَعَ الذُّلِّ اِلاَّالْمَوْتَ الَّذى لاحَياةَ مَعَهُ، اَفَبِالْمَوْتِ تُخَوِّفُنى...

وَهَلْ تَقْدِرُونَ عَلى أَكْثَرِ مِنْ قَتْلى؟!

مَرْحَباً بِالْقَتْلِ فيسَبيلِ اللّه ِ، وَلكِنَّكُمْ لاتَقْدِروُنَ عَلى هَدْمِ مَجْدى وَمَحْوِ عِزّى وَشَرَفى.

امام حسين عليه السلامفرمود:

جايگاه من جايگاه كسى كه از مرگ بترسد نيست مرگ در راه عزّت و احياى حقّ چقدر پيش من آسان است، مرگ در راه عزّت چيزى جز حيات جاودانه نيست و زندگى با ذلّت جز مرگ و نيستى كه هيچ حياتى همراه ندارد نيست، آيا مرا با مرگ مى ترسانيد.

آيا بيش از كشتن من مى توانيد؟

آفرين به مرگ در راه خدا، ولى شما نمى توانيد شكوه مرا نابود كنيد و عزّت و شرافتم را از بين ببريد.

كلمات الامام الحسين عليه السلام، 360، ح 348

حديث148

امام حسين عليه السلام :

هُوَ اَنْ تَخْرُجَ مِنْ بَيْتِكَ، فَلا تُلْقِىَ اَحَداً

اِلاّ رَأَيْتَ لَهُ الْفَضْلَ عَلَيْكَ.

از امام حسين عليه السلاممعناى ادب را پرسيدند؟ امام عليه السلام فرمود:

ادب عبارتست از اينكه وقتى كه از خانه خارج مى شوى

به هركسى برخورد مى كنى او را برتر از خود بينى.

(يعنى هميشه ديگران را از خود بهتر بينى

و احترام آنها را نگهدارى)

ديوان الامام الحسين عليه السلام، ص99،

و موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام، 910.

حديث149

امام حسين عليه السلام :

خَمْسٌ مَنْ لَمْ تَكُنْ فِيهِ، لَمْ يَكُنْ فِيهِ كَثيرُ مُسْتَمْتَعٍ:

اَلْعَقْلُ، وَالدّينُ وَالْأَدَبُ، وَالْحَياءُ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

پن_ج چيز است اگر در انس_ان نباشد، در او به_ره زيادى نخ_واهد بود:

1_ عقل 2 _ دين 3 _ ادب 4 _ حيا 5 _ خوش اخلاقى.

حياة الامام الحسين عليه السلام، ج 1، ص 181.

امام حسين عليه السلام :

اِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللّه َ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبادَةُ التُّجّارِ،

وَاِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللّه َ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبادَةُ الْعَبيدِ،

وَاِنَّ قَوْماً عَبَدُوا اللّه َ شُكْراً فَتِلْكَ عِبادَةُ الاَْحْرارِ،

وَ هِىَ اَفْضَلُ العِبادَةِ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

گروهى خدا را با علاقه (به پاداش) پرستش مى كنند، اين عبادت تاجران است،

گروهى خ_دا را از روى ت_رس عبادت مى كنند، اين پرستش بردگان است،

و گروهى خدا را بخاطر س_پاسگزارى و تش_كّر از او پرستش مى كنند، اين ع_بادت آزادمردان است و آن بهترين عبادت است.

بحارالانوار، 78، 117. موسوعه كلمات الامام الحسين 748، ح 906.

بلاغة الامام على بن الحسين، ص 171 باب سوم كلمات قصار.

حديث156

امام حسين عليه السلام :

مَنْ عَبَدَاللّه َ حَقَّ عِبادَتِهِ

آتاهُ اللّه ُ فَوْقَ اَمانِيهِ وَ كِفايَتِهِ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

كسى كه خدا را آنطور كه شايسته اوست عبادت كند

خ_داوند بيش ازآنچه آرزو وكفايت اوست به اومى دهد.

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام، 748، ح 906.

حديث157

امام حسين عليه السلام :

اِرْجِعْ اِلَيْهِمْ فَاِنْ اسْتَطَعْتَ اَنْ تُؤَخِّرَهُمْ اِلى غَدْوَةٍ وَتَدْفَعَهُمْ عَنّا الْعَشِيَّةَ لَعَلَّنا نُصَلّى لِرَبِّنَا الْلَّيْلَةَ وَنَدْعُوَهُ وَنَسْتَغْفِرَهُ،

فَهُوَ يَعْلَمُ اَنِّى قَدْ كُنْتُ اُحِبُّ الصَّلاةَ لَهُ وَتِلاوَةَ كِتابِهِ وَكَثْرَةَ الدُّعاءِ وَالاِسْتِغْفارِ.

امام حسين عليه السلام(شب عاشورا كه لشكر عمرسعد خواست حمله را آغاز كند به برادرش ابوالفضل) فرمود:

به طرف آنها برو، اگر توانستى آنرا تا فردا تأخير بينداز و حمله آنها را امشب از ما دفع كن تا اينكه امشب براى پروردگارمان نماز بخوانيم و دعا كنيم و استغفار كنيم،

زيرا خ_دا مى داند كه نماز براى او و ت_لاوت قرآن و دعاى زياد و استغفار را دوست دارم.

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام، حديث 392، ح 379.

امام حسين عليه السلام :

اِفْعَلْ خَمْسَةَ أشْياءَ وَاذْنِبْ ماشِئْتَ،

فَأَوَّلُ ذلِكَ: لا تَأْكُلْ رِزْقَ اللّه ِ وَاذْنِبْ ماشِئْتَ،

وَالثّانى: اُخْرُجْ مِنْ وِلايَةِ اللّه ِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ،

وَالثالِثُ:اُطْلُبْ مَوْضِعاً لايَراكَ اللّه ُ وَاذْنِبْ ماشِئْتَ،

وَالرّابِعُ: اِذا جاءَ مَلَكُ الْمَوْتِ لِيَقْبضَ رُوحَكَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِكَ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ،

وَالْخامِسُ: اِذا اَدْخلَكَ مالِكٌ فى النّارِ فَلا تَدْخُلْ فِى النّارِ وَاذْنِبْ ما شِئْتَ.

مردى آمد خدمت امام حسين عليه السلام و گفت مردى گناهكارم و نمى توانم از گناه خودارى كنم مرا موعظه كن.

امام عليه السلام در پاسخ فرمود:

پنج كار انجام بده بعد هر چه خواستى گناه كن:

1 _ روزى خدا را نخور هر چه مى خواهى گناه كن؛

2 _ از حكومت و سرپرستى خدا خارج شو، هر چه دلت مى خواهد انجام ده؛

3 _ جايى را انتخ_اب كن كه خ_دا ت_و را نبيند بع_د هر چه مى خواهى گناه مرتكب شو؛

4 _ زمانى كه عزرائيل آمد روح ترا از بدنت بگيرد او را از خودت دور كن هر چه خواستى انجام بده؛

5 _ وقتى كه مالك جهنم خواست تو را وارد آتش كند وارد نشو بعد هرگناهى كه مى خواهى انجام ده .

موسوعة كلمات الامام الحسين عليه السلام، ح 559

حديث162

امام حسين عليه السلام :

إِنَّ اَعْمالَ هذِهِ الاُْمَّةِ ما مِنْ صَباحٍ

اِلاّ وَتُعْ_رَضُ ع_َلَى اللّه ِ تَعالى.

امام حسين عليه السلام فرمود:

اع_مال اين امّ_ت ه_ر روز

بر خداوند متعال عرضه مى شود.

بحارالانوار، ج 73، ص 353.

عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 48.

حديث163

امام حسين عليه السلام :

اِنَّ سُكّانَ السَّمواتِ يَفْنُونَ

وَاَهْلَ الاَْرْضِ يَمُوتُونَ وَجَمِيعُ الْبَرِيَّةِ لا يَبْقُونَ

وَكُلَّ شَىْ ءٍ هالِكٌ اِلاّ وَجْهَهُ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

آسمانيان فانى مى شوند و زمينيان مى ميرند،

و همه آنها ناپايدارند و همه چيز از بين رفتنى است

ج_ز خ___دا.

فتوح ابن اعثم، ج 5، ص 94 _ مقاتل الطالبيين، ص 112.

حديث164

امام حسين عليه السلام :

وُجِدَ لَوْحٌ تَحْتَ حائِطِ مَدينَةٍ مِنْ الْمَدائِنِ مَكْتُوبٌ فِيهِ:

عَجِبْتُ لِمَنْ اَيْقَنَ بِالْمَوْتِ كَيْفَ يَفْرَحُ؟

وَعَجِبْتُ لِمَنْ اَيْقَنَ بِالْقَدَرِ كَيْفَ يَحْزَنُ؟

وَعَجِبْتُ لِمَنِ اخْتَبَرَ الدُّنْيا كَيْفَ يَطْمَئِنُّ اِلَيْها.

امام حسين عليه السلام فرمود:

زير ديوار شهرى از شهرها لوحى پيدا شد كه در آن چنين نوشته شده بود:

تعجّب مى كنم براى كسى كه به مرگ يقين دارد چطور شادى مى كند،

و در شگفتم از كسى كه سرنوشت را قبول دارد چگونه اندوهگين مى شود،

و عجب دارم از كسى كه دنيا را آزمايش كرده، باز چگونه به آن اطمينان پيدا مى كند!

عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 48.

حديث165

امام حسين عليه السلام :

يَابْنَ آدَمَ تَفَكَّرْ وَقُلْ اَيْنَ مُلُوكُ الدُّنْيا وَاَرْبابُهَا

الَّذينَ عَمَرُوا وَاحْتَفَرُوا أَنْهارَها وَغَرَسُوا أَشْجارَها

وَمَدَنُوا مَدائِنَها، فارَقُوها وَهُمْ كارِهُونَ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

اى فرزندآدم! انديشه كن وبگو: كجايند پادشاهان جهان و صاحبان دنيا كه آن را آباد كردند و نهرها كندند و درختان را كاشتند و شهرها را بنا كردند و بعد با ناخرسندى از آنها جدا شدند.

ارشاد القلوب، ج 1، ص 29.

حديث166

امام حسين عليه السلام :

لَوْلا ثَلاثَةٌ ما وَضَعَ ابْنُ آدَمَ رَأْسَهُ لِشَىْ ءٍ:

اَلْفَقْرُوَ الْمَرَضُ وَالْمَوْتُ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

اگر سه چيز نبود انسان در مقابل هيچ چ_يز

سر فرود نمى آورد:

1 _ فقر و تنگدستى 2 _ بي_مارى 3 _ م_رگ.

نزهة الناظر، ص 80.

امام حسين عليه السلام :

شَرُّ خِصالِ الْمُلُوكِ: اَلْجُبْنُ مِنَ الاَْعْداءِ،

وَالْقَسْوَةُ عَلَى الضُّعَفاءِ وَالْبُخْلُ عِنْدَ الاِْعْطاءِ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

بدترين خصلت پادشاهان عبارت است از:

1 _ ترس در مقابل دشمنان

2 _ قساوت در مورد ضعيفان

3 _ بخل ورزيدن هنگام بخشش.

مناقب ابن شهرآشوب، ج4، ص65 _ بحارالانوار، ج44، ص189.

حديث171

امام حسين عليه السلام :

مَنْ لَبِسَ ثَوْباً يُشْهِرُهُ كَساهُ اللّه ُ يَوْمَ الْقِيامَةِ ثَوْباً مِنَ النّارِ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

كسى كه لباسى بپوشد كه او را مشهور (وانگشت نما) كند، خداوند روز قيامت لباسى از آتش بر او خواهد پوشاند.

فروع كافى، ج 6، ص 445 _ وسائل الشيعة، ج 3، ص 354.

حديث172

امام حسين عليه السلام :

يا هَذا كُفَّ عَنِ الْغيبَةِ

فَاِنَّها اِدامُ كِلابِ النّارِ.

امام حسين عليه السلامبه مردى كه پيش او غيبت مرد ديگرى را كرد فرمود:

ف_لانى! از غيبت بپرهيز

زيرا غيبت، خورشت سگهاى دوزخ است.

تحف العقول، ص 175 _ بحارالانوار، ج 78، ص 117.

حديث173

امام حسين عليه السلام :

لا يَنْبَغى لِنَفْسٍ مُؤْمِنَةٍ

تَرى مَنْ يَعْصِى اللّه َ فَلا تُنْكِرُ.

امام حسين عليه السلام فرمود:

براى مؤمن شايسته نيست كه ببيند

كسى خدا را معصيت مى كند

و از آن جلوگيرى و نهى نكند.

كنزالعمال، ج 3، ص 85.

حديث174

امام حسين عليه السلام :

6- (437) حديث از حضرت امام سجاد عليه السلام

بزرگ ترين مصيبت ، بدهكارى است و بالاترين محروميت و بلا ، همان بدهكارى است و سودمندترين ثروت ، بى نيازىِ دل است . پس در همه اينها درنگ كن و به آنچه خدا قسمت فرموده ، قانع و خشنود باش . هر گاه دزد بدزدد ، خداوند عز و جلاو را از روزى اش باز مى دارد و گناه آن ، بر عهده اوست . حال اگر شكيبايى مى ورزيد ، از راه خودش به آن روزى دست مى يافت . اى پسرم! طاعتِ (عبادتِ) الهى را خالصانه انجام بده ، به طورى كه گناه كوچكى هم با آن مخلوط نشود . سپس با پيروى از دارندگانِ ايمان حقيقى ، طاعت خود را زينت ببخش ؛ زيرا طاعت آنان ، به طاعت الهى پيوسته است. و همين طاعت را با دانش ، آراسته كن . و دانشت را با بردبارى حراست كن ، تا حماقت با آن درنياميزد. و بردبارى ات را با نرم خويى ذخيره كن ، تا با نادانى همراه نگردد. و نرم خويى ات را با تدبيرْ استوار كن ، تا نابودى در آن راه نيابد . و تدبيرت را با مدارا درآميز ، تا زورى در آن نباشد .

قصص الأنبياء : ص 196 ح 247 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 420 ح 15 .

حديث5

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

اَللّهُمَّ اِنَّهُ يَحْجُبُنى عَنْ مَساَ لَتِكَ خِلالٌ ثَلاثٌ وَ تَحدونى عَلَيْها خَلَّةٌواحِدَةٌ يَحْجُبُنى اَمْرٌ اَمَرْتَ بِهِ فَاَبْطَاْتُ عَنْهُ وَ نَهىٌ نَهَيْتَنى عَنْهُ فَاَسْرَعْتُ اِلَيْهِ وَ نِعْمَةٌ اَنْعَمْتَ بِها عَلَىَّ فَقَصَّرتُ فى شُكْرِها وَ يَحدونى عَلى مَسْاَ لَتِكَ تَفَضُّلُكَ عَلى مَنْ اَقْبَلَبِوَجْهِهِ اِلَيْكَ ، وَ وَفَدَ بِحُسْنِ ظَنِّهِ اِلَيْكَ ، اِذْ جَميعُ اِحْسانِكَ تَفَضُّلٌ و اِذْ كُلُّ نِعَمِكَ ابْتِداءٌ ؛

بار خدايا! سه چيز باعث مى شود كه من از تو درخواست نكنم و تنها يك چيز مرا بر آنمى دارد . آنچه مرا باز مى دارد ، يكى آن است كه تو مرا فرمان دادى و من در انجام آن سستىكردم ، ديگر آن كه مرا از كارى نهى فرمودى ، امّا من به انجام دادن آن شتافتم ، سوم آن كه مرانعمت ارزانى داشتى ، ولى من در شكرگزارى آن ، كوتاهى كردم . امّا آنچه مرا به درخواستكردن از تو مى كشانَد ، تفضّل تو بر

كسى است كه به درگاهت روى كند و با خوش گمانى به سوىتو آيد ، كه همه احسان هايت ، تفضّل است و همه نعمت هايت ، نخستين است.

صحيفه سجّاديّه ، از دعاى 12

حديث60

امام سجاد عليه السلام :

اَللّهُمَّ... وَصُنْ وَجْهى بِالْيَسارِ وَ لا تَبْتَذِلْ جاهى بِالاِْقْتارِ فَاَسْتَرْزِقَاَهْلَ رِزْقِكَ وَ اَسْتَعْطىَ شِرارَ خَلْقِكَ، فَاُفْتَتَنَ بِحَمْدِ مَنْ اَعطانى وَ اُبْتَلى بِذَمِّ مَنْ مَنَعَنىوَ اَنْتَ مِنْ دونِهِم وَلىُّ الإِعطاءِ وَ الْمَنْعِ؛

خدايا... با توانگرى آبرويم را نگهدار و به تنگدستى حرمتم را از بين مبر كه بر اثر آناز كسانى روزى بخواهم كه روزى خوار تو هستند و از بندگان پست و بدكردار تو عطا وبخشش طلبم و در نتيجه، به ستايش آن كه به من بخشيده و نكوهش آن كه از من دريغكرده است، گرفتار شوم. حال آن كه بخشيدن و نبخشيدن در حقيقت به دست توست.

صحيفه سجاديه، از دعاى 20

حديث61

امام سجاد عليه السلام :

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمّدٍ وَ آلِهِ وَ اكْفِنى مَؤونَةَ الاِْكْتِسابِ وَ ارْزُقْنى مِنْغَيْرِ اِحْتِسابٍ فَلا اَشْتَغِلَ عَنْ عِبادَتِكَ بِالطَّلَبِ و لا اَحْتَمِلَ اِصْرَ تَبِعاتِ الْمَكْسَبِ؛

خدايا! بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از كسب روزىِ همراه با رنج، بى نياز گردان واز جايى كه گمان نمى رود، روزى ام ده، تا به خاطر طلب روزى، از عبادت تو باز نمانم و بارسنگين مشكلات كسب روزى را به دوش نكشم.

صحيفه سجاديه، از دعاى 20

صحيفه سجاديه الجامعه، ص 410

حديث88

امام سجاد عليه السلام :

وأمّا حَقُّ بَصَرِكَ فَغَضُّهُ عَمّا لايَحِلُّ لَكَ وتَركُ ابتِذالِهِ إلاّ لِمَوضعِ عِبَرَةٍ تَستَقبِلُ بِها بَصَرا أو تَستَفيدَ بِها عِلماً ، فَإنَّ البَصَرَ بابُ الاِعتِبارِ؛

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

نَحنُ أئِمَّةُ المُسلِمينَ ، وحُجَجُ اللّه ِ عَلَى العالَمينَ ، وسادَةُ المُؤمِنينَ ، وقادَةُ الغُرِّ المُحَجَّلينَ ، ومَوالِي المُؤمِنينَ ، ونَحنُ أمانُ أهلِ الأَرضِ كَما أنَّ النُّجومَ أمانٌ لِأَهلِ السَّماءِ ، ونَحنُ الَّذينَ بِنا يُمسِكُ اللّه ُ السَّماءَ أن تَقَعَ عَلَى الأَرضِ إلاّ بِإِذنِهِ ، وبِنا يُمسِكُ الأَرضَ أن تَميدَ بِأَهلِها ، وبِنا يُنزِلُ الغَيثَ ، وبِنا يَنشُرُ الرَّحمَةَ ، ويُخرِجُ بَرَكاتِ الأَرضِ ، ولَولا ما فِي الأَرضِ مِنّا لَساخَت بِأَهلِها

امام سجاد عليه السلام : ما امامان مسلمانان و حجّتهاى الهى بر جهانيان و سروران مؤمنان و جلوداران سپيد پيشانيهاى دست و پا سفيد و سالار مؤمنان هستيم. ما موجب امنيت زمينيان هستيم چنان كه ستارگان، سبب امان آسمانيان هستند. خداوند به سبب ما آسمان را نگاه داشته تا مبادا _ جز به اذان او _ بر زمين فرو افتد و با ما زمين را حفظ كرده تا اهل زمين را

نلرزاند. باران را به سبب ما فرو مى فرستد و رحمت را در پرتو وجود ما مى پراكند و بركتهاى زمين را بيرون مى دهد و اگر كسى از ما در زمين نمى بود اهل خود را فرو مى كشيد.

أمالي الصدوق : 156 / 15 ، كمال الدين : 207 / 22 ، ينابيع المودّة : 1 / 75 / 11 ، فرائد السمطين : 1 / 45 / 11 كلّها عن الأعمش عن الإمام الصادق عن أبيه عليهماالسلام ، روضه الواعظين : 220 عن عمرو بن دينار .

حديث112

امام سجاد عليه السلام :

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ذاتَ يَومٍ جالِسًا وعِندَهُ عَلِيٌّ وفاطِمَةُ والحَسَنُ والحُسَينُ عليهم السلام ، فَقالَ : والَّذي بَعَثَني بِالحَقِّ بَشيرًا ، ما عَلى وَجهِ الأَرضِ خَلقٌ أحَبَّ إلَى اللّه ِ عَزَّوجَلَّ ولا أكرَمَ عَلَيهِ مِنّا، إنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى شَقَّ لِيَ اسمًا مِن أسمائِهِ فَهُوَ مَحمودٌ وأنَا مُحَمَّدٌ ، وشَقَّ لَكَ يا عَلِيُّ اسمًا مِن أسمائِهِ فَهُوَ العَلِيُّ الأَعلى وأنتَ عَلِيٌّ ، وشَقَّ لَكَ يا حَسَنُ اسمًا مِن أسمائِهِ فَهُوَ المُحسِنُ وأنتَ حَسَنٌ ، وشَقَّ لَكَ يا حُسَينُ اسمًا مِن أسمائِهِ فَهُوَ ذُو الإِحسانِ وأنتَ حُسَينٌ ، وشَقَّ لَكِ يا فاطِمَةُ اسمًا مِن أسمائِهِ فَهُوَ الفاطِرُ وأنتِ فاطِمَةُ .

ثُمَّ قالَ صلي الله عليه و آله : اللّهُمَّ إنّي اُشهِدُكَ أنّي سِلمٌ لِمَن سالَمَهُم ، وحَربٌ لِمَن حارَبَهُم ، ومُحِبٌّ لِمَن أحَبَّهُم ، ومُبغِضٌ لِمَن أبغَضَهُم ، وعَدُوٌّ لِمَن عاداهُم، ووَلِيٌّ لِمَن والاهُم ، لِأَنَّهُم مِنّي وأنَا مِنهُم

امام سجاد عليه السلام : روزى پيامبر خدا صلي الله

عليه و آله نشسته بود و على، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلام نزد او بودند. حضرت صلي الله عليه و آله فرمود: سوگند به كسى كه مرا به حقّ مژده رسان برانگيخت، بر روى زمين هيچ كس نزد خداوند عزّوجل محبوب تر و گرامى تر از ما نيست خداوند تبارك و تعالى نام مرا از يكى از نامهاى خود مشتق ساخت، او محمود است و من محمّد و اى على! خداوند نام تو را از نامهاى خود مشتق ساخته است، اوست «العلىّ الاعلى» و تويى على و تو اى حسن! خداوند نامت را از نامهاى خود بر گرفته كه او «محسن» است و تو حسن و تو اى حسين! خداوند نام تو را نيز از نامهاى خود گرفته كه او «ذوالاحسان» است و تو حسين و تو اى فاطمه! خداوند نام تو را نيز از نامهاى خود برگرفته كه او «فاطر» است و تو فاطمه. سپس فرمود: خدايا! تو را گواه مى گيرم كه با هر كس با ايشان آشتى در پيش گيرد آشتى در پيش مى گيرم و با هر كه با ايشان سر جنگ داشته باشد سر جنگ دارم و دوستدار كسى هستم كه ايشان را دوست داشته باشد و كينه كسى را در دل دارم كه كينه ايشان را در دل دارد و دشمن كسى هستم كه دشمن آنهاست و دوست كسى هستم كه دوست آنهاست، زيرا آنها از من و من از آنهايم.

معاني الأخبار : 55 / 3 عن عبد اللّه بن الفضل الهاشميّ عن الإمام الصادق عن أبيه عليهماالسلام .

حديث113

امام سجاد عليه السلام :

_ مِن خُطبَةٍ لَهُ في مَجلِسِ يَزيدَ _ : أيُّهَا النّاسُ ، اُعطينا سِتًّا، وفُضِّلنا بِسَبعٍ : اُعطينَا العِلمَ ، والحِلمَ، والسَّماحَةَ ، والفَصاحَةَ ، والشَّجاعَةَ ، والمَحَبَّةَ في قُلوبِ المُؤمِنينَ . وفُضِّلنا بِأَنَّ مِنَّا النَّبِيَّ المُختارَ مُحَمَّدًا صلي الله عليه و آله ، ومِنّا الصِّدّيقُ ، ومِنَّا الطَيّارُ ، ومِنّا أسدُ اللّه ِ وأسَدُ الرَّسولِ ، ومِنّا سَيِّدَةُ نِساءِ العالَمينَ فاطِمَةُ البَتولُ ، ومِنّا سِبطا هذِهِ الاُمَّةِ وسَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ

امام سجاد عليه السلام _ در خطبه اى در مجلس يزيد _ : اى مردم! به ما شش سرشت بخشيده شده و به هفت امر، فضيلت داده شده ايم. به ما علم، خرد، بردبارى، بخشش، گشاده زبانى، دليرى و محبّت در دل مؤمنان بخشيده شده است و برترى داده شده ايم به اين كه پيامبر برگزيده، محمّد صلي الله عليه و آله و صدّيق و طيّار و شير خدا و شير پيامبر و سرور بانوان جهان، فاطمه بتول و دو نوه اين امّت و سالار جوانان بهشتى از ما هستند.

مقتل الحسين للخوارزميّ : 2 / 69 .

حديث114

امام سجاد عليه السلام :

_ في صِفَةِ أهلِ البَيتِ عليهم السلام _ : مِن فُروعِ الشَّجَرَةِ المُبارَكَةِ، وبَقايَا

الصَّفوَةِ الَّذينَ أذهَبَ اللّه ُ عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهَّرَهُم ، وبَرَأَهُم مِنَ الآفاتِ ، وافتَرَضَ مَوَدَّتَهُم فِي الكِتابِ . هُمُ العُروَةُ الوُثقى ، و [هُم ]مَعدِنُ التُّقى ، وخَيرُ حِبالِ العالَمينَ ووَثيقُها

امام سجاد عليه السلام _ در توصيف اهل بيت عليهم السلام _ : آنها از شاخه هاى شجره مباركه و

باقيمانده برگزيدگانى هستند كه خداوند هر گونه پلشتى

را از آنها دور ساخته است پاكشان گردانيده و از آفات مبرّايشان داشته و دوستى با آنها را در كتابش واجب ساخته است. آنها دستاويز استوار و كان پرهيزگارى و نيكو و ريسمانى استوار براى جهانيان هستند.

ينابيع المودّة : 2 / 367 / 50 ، كشف الغمّة : 2 / 311 كلاهما عن أبي الطفيل عامر بن واثلة ، الصواعق المحرقة : 152 .

حديث115

امام سجاد عليه السلام :

نَحنُ أبوابُ اللّه ِ ، ونَحنُ الصِّراطُ المُستَقيمُ ، ونَحنُ عَيبَةُ عِلمِهِ ، ونَحنُ تَراجِمَةُ وَحيِهِ ، ونَحنُ أركانُ تَوحيدِهِ ، ونَحنُ مَوضِعُ سِرِّهِ

امام سجاد عليه السلام : ما درهاى خدا هستيم و راه راست اوييم. ما ظرف علم او و بازگو كننده وحى او هستيم و پايه هاى توحيد او و جايگاه راز اوييم.

معاني الأخبار : 35 / 5 ، ينابيع المودّة : 3 / 359 / 1 كلاهما عن ثابت الثماليّ .

حديث116

امام سجاد عليه السلام :

وجب القلب وجيبًا : إذا خَفَقَ (النهاية : 5 / 154) .

حديث123

امام سجاد عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَعالى أعطانَا الحِلمَ والعِلمَ والشَّجاعَةَ والسَّخاوَةَ والمَحَبَّةَ في قُلوبِ المُؤمِنينَ

امام سجاد عليه السلام: خداوند متعال به ما شكيبايى و دانش و دليرى و بخشش و مهر در دل مؤمنان را ارمغان داده است.

منتخب الأثر : 172 / 96 نقلاً عن الكامل ، معجم أحاديث الإمام المهدي : 3 / 200 ، وراجع : ص 242 / 325 من كتابنا هذا .

حديث124

امام سجاد عليه السلام :

معاشِرَ أصحابي، اُوصيكُم بِالآخِرَةِ ولَستُ اُوصيكُم بِالدُّنيا ، فَإِنَّكُم بِها مُستَوصَونَ وعَلَيها حَريصونَ وبِها مُستَمسِكونَ .

معاشِرَ أصحابي ، إنَّ الدُّنيا دارُ مَمَرٍّ والآخِرَةَ دارُ مَقَرٍّ ، فَخُذوا مِن مَمَرِّكُم لِمَقَرِّكُم ، ولا تَهتِكوا أستارَكُم عِندَ مَن لا يَخفى عَلَيهِ أسرارُكُم ، وأخرِجوا مِنَ الدُّنيا قُلوبَكُم قَبلَ أن تَخرُجَ مِنها أبدانُكُم

امام سجاد عليه السلام: اى گروه اصحاب من! شما را به آخرت سفارش مى كنم و به دنيا سفارشتان نمى كنم؛ زيرا خود بدان سفارش شده ايد و بدان آزمنديد و به دامن آن چنگ افكنده ايد.

اى گروه اصحاب من! دنيا، سراى گذر است و آخرت، سراى ماندن، پس از گذرگاه خود براى قرارگاهتان توشه برگيريد و پرده هاى خود را در پيشگاه كسى كه رازهايتان بر او پوشيده نيست، مَدَريد و دلهاى خود را از دنيا بيرون كنيد، پيش از آن كه كالبدهايتان از آن بيرون رود.

أمالي الصدوق : 182 / 5 عن طاووس اليمانيّ .

حديث125

امام سجاد عليه السلام :

_ في كِتابِهِ إلى مُحَمَّدِ بنِ مُسلِمٍ الزُّهرِيِّ يَعِظُهُ _ : كَفانَا اللّه ُ وإيّاكَ مِنَ الفِتَنِ ورَحِمَكَ مِنَ النّارِ ، فَقَد أصبَحتَ بِحالٍ يَنبَغي لِمَن عَرَفَكَ بِها أن يَرحَمَكَ ، فَقَد أثقَلَتكَ نِعَمُ اللّه ِ بِما أصَحَّ من بَدَنِكَ وأطالَ مِن عُمُرِكَ ، وقامَت عَلَيكَ حُجَجُ اللّه ِ بِما حَمَّلَكَ مِن كِتابِهِ ، وفَقَّهَكَ فيهِ مِن دينِهِ ، وعَرَّفَكَ مِن سُنَّةِ نَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله ، فَرَضِيَ لَكَ في كُلِّ نِعمَةٍ أنعَمَ بِها عَلَيكَ ، وفي كُلِّ حُجَّةٍ اِحتَجَّ بِها عَلَيكَ الفَرضَ بِما

قَضى ، فَما قَضى إلاَّ ابتَلى شُكرَكَ في ذلِكَ وأبدى فيهِ فَضلَهُ عَلَيكَ ، فَقالَ : «لَئِن شَكَرتُم لَأَزيدَنَّكُم ولَئِن كَفَرتُم إنَّ عَذابي لَشَديدٌ

امام سجاد عليه السلام _ در اندرزنامه اش به محمّد بن مسلم زهرى _ : خداوند، ما و تو را از فتنه ها نگهدارد و بر تو، از آتش [دوزخ] رحم كند؛ زيرا تو اينك به حالى در افتاده اى كه هركس تو را بدين حال بيند، سزد كه بر تو رحم آورد. چه، نعمتهاى خداوند تو را سنگين بار ساخته كه تنى سالم و عمرى دراز ارزانى ات داشته است. حجّت هاى او، بر تو تمام گشته است، بدان سبب كه بار كتابش را، بر دوش تو نهاده [قرآن را مى شناسى] و تو را در دينش، فقيه و آگاه ساخته و سنّت پيامبرش محمّد صلي الله عليه و آله را، به تو شناسانده است. در هر نعمتى كه به تو ارزانى داشته و در هر حجّتى كه بدان وسيله، برايت حجّت آورده، فريضه اى بر تو واجب گردانيده است و مرادش جز اين نيست كه سپاسگزارى تو را در آن بيازمايد و تفضّلى را كه به تو نموده، آشكار گرداند و فرموده است: «اگر سپاس بگزاريد، بى گمان [نعمت] شما را افزون گردانم و اگر ناسپاسى كنيد، به راستى كه عذاب من بسى سخت است» .

پس، بنگر كه فرداى قيامت چگونه مردى خواهى بود، آن گاه كه در پيشگاه خداوند بايستى و او از نعمتهايش بر تو، بپرسد كه آنها را چگونه پاس داشتى؟! و از حجّت هايش بر تو بازخواستت كند كه آنها را

چگونه به جاى آوردى؟! هرگز مپندار

كه خداوند از تو عذر و بهانه اى خواهد پذيرفت و يا به كوتاهى كردنهاى تو رضايت خواهد داد. هيهات، هيهات! نه چنين است. او در كتاب خويش از علما پيمان گرفته، آن جا كه فرموده است: «بايد آن [حقايق قرآن] را براى مردم بيان كنيد و آن را كتمان مكنيد» .

بدان كه كمترين حقيقتى را كه كتمان كرده اى و سبكترين بارى را كه بر دوش دارى، اين است كه با نزديك شدنت به ستمگر و پذيرش دعوت او، آن گاه كه تو را دعوت كرد، مونس تنهايى ستمگرشدى وراه گمراهى را برايش سهل وهموار ساختى. وه چه مى ترسم كه فردا [ى قيامت] همراه خيانت كاران به كيفر گناهت گرفتارآيى واز آن چه در برابر يارى رساندنت به ستم ستمگران گرفته اى، بازخواست شوى؛ تو چيزى را از كسى كه به تو بخشيده است، گرفته اى كه از آنِ تو نيست وبه كسى نزديك شده اى كه حقّ احدى را نپرداخته است و تو نيز از زمانى كه به او نزديك گشته اى، از باطلى جلوگيرى نكرده اى. تو كسى را به دوستى گرفته اى كه با خدا به دشمنى و مخالفت برخاسته است، آيا نه اين است كه با دعوت او از تو، آن گاه كه تو را [به همكارى] دعوت كرد، تو را محورى براى به چرخش درآوردن آسياب ستمگريهايشان قرار دادند و پلى براى عبور به سوى بلا آفرينى هايشان و نردبانى براى ضلالتشان و مبلّغ گمراهى آنان و پوينده راهشان؟! به واسطه تو كارى كرده اند كه مسلمانان به

علما [ى راستين ]نيز به ديده شكّ و بدگمانى بنگرند و به وسيله تو دلهاى نادانان را به دنبال خود مى كشانند ؛ [حتّى] مقربّترين وزيران و نيرومندترين ياران آنها هم در درست جلوه دادن تباهكارى هاى آنان و كشاندن مردم، از خاصّ و عام به سوى آنان به پاى تو نرسيدند. چه اندك است آن چه به تو دادند، در مقايسه با آن چه از توگرفتند؟! وچه ناچيز است آن چه [از دنيا] برايت آبادساختند؟! وچه عظيم است آن چه از تو ويران ساختند [خانه ايمان و آخرتت را]؟! پس مراقب نفس خود باش كه كسى جز تو آن را نپايد و چونان مردى مسؤول، به حساب نفست رسيدگى كن.

بنگر كه چگونه از كسى كه تو را در خُردى و بزرگيت با نعمتهايش پرورانده، سپاس مى گزارى؟ وه چه مى ترسم كه تو آن گونه باشى كه خداوند در كتابش فرموده است: «پس، بعد از آنان، جانشينانى وارث كتاب (آسمانى) شدند كه متاع اين دنياى پست را مى گيرند و مى گويند: بخشيده خواهيم شد» تو در سراى ماندگارى نيستى ؛ تو در سرايى هستى كه بانگ رحيل سر داده است ؛ مگر انسان پس از همگنانش (كه رفته اند) چه اندازه مى زِيَد؟! خوشا به حال كسى كه در دنيا، هراسناك به سر برد و بدا به حال آن كسى كه بميرد و پس از او، گناهانش بماند.

بر حذر باش، زيرا خبردار شده اى و بشتاب، زيرا مهلتت محدود است. تو با كسى معامله مى كنى كه نادان نيست و آن كه مراقب توست [لحظه اى] غافل

نمى شود. آماده شو، زيرا كه سفرى دور و دراز به تو نزديك شده است

و [درد ]گناهت را درمان كن زيرا كه مرضى سخت به جانت راه يافته است.

گمان مبر كه قصدم توبيخ و سرزنش و نكوهش كردن توست، بلكه مى خواهم خداوند، انديشه از دست رفته ات را جان دهد و دين از كف رفته ات را به تو باز گرداند و اين سخن خداى متعال در كتابش را يادآور شوم كه فرموده است : «يادآورى كن كه يادآورى، مؤمنان را سود مى بخشد» .

تو ياد آن عده از همسالان و همگنانت را كه رفته اند به دست غفلت سپرده اى و پس از آنان، چونان تك شاخ قوچى هستى كه شاخ ديگرش شكسته است [تنها و بى ياور مانده اى] بنگر كه آيا آنان نيز به همان بلايى گرفتار شدند كه تو شده اى؟ يا آيا آنها هم در همان مهلكه اى افتادند كه تو افتاده اى؟ و يا آيا فكر مى كنى خيرى را يادآور شده اى كه آنان فروگذاشتند و چيزى را مى دانى كه آنان نمى دانستند؟ [نه چنين است ]بلكه تو از مقام و منزلتى بهره مند گشته اى كه سبب شده است تا در دلهاى توده مردم جاى گيرى و به تو عشق ورزند؛ از انديشه ات پيروى مى كنند و فرمان تو را به كار مى بندند؛ اگر تو چيزى را روا شمارى، آنان نيز روايش مى شمارند و اگر چيزى را ناروا دانى، آنها نيز آن را ناروا مى دانند، حال آن كه تو از اين شايستگى برخوردار نيستى،

امّا علاقه آنان به آن چه تو دارى [علم و دانش] و از دست رفتن علمايشان و چيره آمدن جهل و نادانى بر تو و برايشان و رياست طلبى و دنياخواهى تو و آنان، باعث شده است تا از تو پشتيبانى و پيروى كنند. آيا نمى بينى كه تو خود گرفتار چه جهل و غفلتى شده اى و مردم دچار چه بلا و فتنه اى گشته اند؟! بى گمان تو آنان را گرفتار كرده اى و به فتنه درافكنده اى و از كار و زندگى بازشان داشته اى؛ زيرا همه مشتاق آنند كه در علم و دانش به پايه تو برسند، يا به مانند آن چه تو دست يافته اى، دست يابند، از اين رو، به واسطه تو به دريايى كه ژرفايش ناپيداست و به بلايى كه اندازه اش نامعلوم است در افتادند. خدا به داد ما و تو برسد و اوست كه دست مدد به سويش دراز مى شود.

پس اينك از اين وضعى كه دارى، روى بگردان تا بدان شايستگانى بپيوندى كه در جامه هاى ژنده و فرسوده خويش مدفون گشته اند، شكمهايشان [از شدّت گرسنگى و روزه دارى] به پشتهايشان چسبيده، ميان آنان و خداوند حجابى نيست، دنيا فريبشان ندهد و آنها نيز فريفته دنيا نشوند، خواستند و طلبيدند و ديرى

نپاييد كه [به خواسته اخروى خود ]رسيدند. وقتى دنيا با چون تويى كه سالخورده و دانشمند و دم مرگ هستى چنين كند، پس جوان نورسته اى كه از دانش بى بهره است و انديشه اى ناپخته و خردى ناقص دارد، چگونه ايمن ماند؟! اناللّه و انا اليه راجعون.

به كه بايد تكيه كرد؟ و از چه كسى بايد

عذر خواست؟ از اندوه خود و وضعى كه در تو مى بينيم به خدا شِكوه مى كنيم و مصيبتى را كه به واسطه تو بر ما وارد شده است به حساب خدا مى گذاريم.

پس بنگر كه سپاسگزارى تو از كسى كه در خردى و بزرگيت تو را با نعمتهايش پرورده، چگونه است؟ و كسى را كه به واسطه دينش، تو را در ميان مردم خوشنام كرده است، چگونه بزرگ مى دارى؟ و از خلعت كسى كه با پوشاندن آن بر قامت تو، تو را در ميان مردم پوشيده [و آبرومند] داشته است، چگونه نگهدارى مى كنى؟ و نزديكى يا دورى تو از كسى كه به تو فرمان داده است خود را به او نزديك كنى و در برابرش خوار و فروتن باشى، تا چه حدّ است؟ تو را چه شده كه از خواب (غفلت) خود بيدار نمى شوى و از لغزشت توبه نمى كنى و بگويى: به خدا سوگند كه من حتى يك بار هم براى خدا به زنده كردن [حكمى از احكام] دين او و ميراندن باطلى اقدام نكردم؛ زيرا همين، خود، سپاسگزارى تو از كسى است كه اين بار [دانش] را بر دوش تو نهاده [به كارت گرفته]است! چقدر مى ترسم كه تو از آنانى باشى كه خداوند متعال در كتابش فرموده است: «نماز را تباه ساختند واز خواهشهاى نفسانى پيروى نمودند، پس زودا كه كيفر گمراهى را بيابند» . خداوند، كتابش را بر دوش تو نهاد و عملش را به امانت، نزد تو سپرد، اما تو آن را تباه

كردى. خداى را سپاس و ستايش مى گوييم كه ما را از آن چه تو را بدان گرفتار ساخت، به سلامت داشت، والسلام.

إبراهيم : 7 .

حديث126

امام سجاد عليه السلام :

خَطَبَ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ النّاسَ حينَ قُتِلَ عَلِيٌّ ، فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ ثُمَّ قالَ : . . . وأنَا مِن أهلِ البَيتِ الَّذِي افتَرَضَ اللّه ُ مَوَدَّتَهُم عَلى كُلِّ مُسلِمٍ ، فَقالَ تَبارَكَ وتَعالى لِنَبِيِّهِ صلي الله عليه و آله : «قُل لا أسأَلُكُم عَلَيهِ أجرًا إلاَّ المَوَدَّةَ فِي القُربى ومَن يَقتَرِف حَسَنَةً نَزِد لَهُ فِيها حُسنًا» فَاقتِرافُ الحَسَنَةِ مَوَدَّتُنا أهلَ البَيتِ

امام سجاد عليه السلام: حسن بن على پس از كشته شدن على براى مردم سخنرانى كرد و پس از حمد و ثناى خداوند فرمود:... من از خانواده اى هستم كه خداوند دوستى آنان را بر هر مسلمانى فرض كرده است. او، تبارك و تعالى، به پيامبرش فرمود: «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم مگر دوستى با خويشاوندان و هر كس نيكى به جاى آورد براى او در ثواب آن خواهيم افزود» . انجام دادن نيكى همان دوستى ما اهل بيت است.

المستدرك على الصحيحين : 3 / 189 / 4802 عن عمربن عليّ ، مجمع الزوائد : 9 / 203 / 14798 نحوه عن أبي الطفيل عن الإمام الحسن عليه السلام ، تأويل الآيات الظاهرة : 530 عن الحسن بن زيد عن أبيه عليهم السلام .

حديث127

امام سجاد عليه السلام :

حُبُّنا أهلَ البَيتِ يُكَفِّرُ الذُّنوبَ ويُضاعِفُ الحَسَناتِ

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : دوست داشتن ما اهل بيت، گناهان را پاك مى كند و حسنات را دو چندان مى سازد. ?

أمالي الطوسيّ : 164 / 274 عن عليّ بن مهديّ عن أبيه

عن الإمام الرضا عن آبائه عليهم السلام ، إرشاد القلوب : 253 عن الإمام الرضا عن آبائه عليهم السلام .

حديث128

امام سجاد عليه السلام :

قَصيرَةٌ مِن طَويلَةٍ

امام سجاد عليه السلام: سخن كوتاه : هركس ما را دوست بدارد، اما نه به خاطر آن كه از قِبَل ما به دنيايى برسد و دشمن ما را دشمن بدارد، ليكن نه به سبب كينه اى كه ميان آن دو است، روز قيامت به همراه محمّد صلي الله عليه و آله و ابراهيم و على عليهماالسلامبه پيشگاه خدا در آيد.

قوله «قصيرة من طويلة» إمّا كلام الراوي ، أي : اقتصر عليه السلاممن الكلام الطويل على قليل يغني غناءه ، أو من كلامه عليه السلامبأن يكون معمولاً لفعل محذوف أي : خُذها كما هو المتعارف ، أو خبر مبتدأ محذوف ، أي : هذه . (كما في هامش المحاسن) .

حديث129

امام سجاد عليه السلام :

_ في فَضلِ كَربَلاءَ وزِيارَةِ الحُسَينِ عليه السلام _ : يوحِي اللّه ُ إلَى السَّماواتِ وَالأَرضِ وَالجِبالِ وَالبِحارِ ومَن فيهِنَّ . . . وعِزَّتي وجَلالي

لاَُعَذِّبَنَّ مَن وَتَرَ رَسولي وصَفِيّي ، وَانتَهَكَ حُرمَتَهُ ، وقَتَلَ عِترَتَهُ ، ونَبَذَ عَهدَهُ ، وظَلَمَ أهلَ بَيتِهِ عَذابًا لا اُعَذِّبُهُ أحَدًا مِنَ العالَمينَ

امام سجاد عليه السلام _ در فضيلت كربلا و زيارت حسين عليه السلام _ : خداوند به آسمانها و زمين و كوهها و درياها و هر موجودى كه در آنهاست وحى مى فرمايد... سوگند به

عزّت و جلالم كه هركس به رسول و برگزيده ام ستم كند و حرمت او را بشكند و عترتش را بكشد و پيمانش را زير پا نهد و به اهل بيت او ستم كند، وى را عذابى دهم كه هيچ يك

از جهانيان را چنان عذابى نچشانم.

كامل الزيارات : 264 عن قدامة بن زايدة عن أبيه .

حديث130

امام سجاد عليه السلام :

رَبِّ صَلِّ عَلى أطائِبِ أهلِ بَيتِهِ الَّذينَ اختَرتَهُم لِأَمرِكَ ، وجَعَلتَهُم خَزَنَةَ عِلمِكَ ، وحَفَظَةَ دينِكَ ، وخُلفاءَكَ في أرضِكَ ، وحُجَجَكَ عَلى عِبادِكَ ، وطَهَّرتَهُم مِنَ الرِّجسِ وَالدَّنَسِ تَطهيرًا بِإِرادَتِكَ ، وجَعَلتَهُمُ الوَسيلَةَ إلَيكَ وَالمَسلَكَ إلى جَنَّتِكَ . . . اللّهُمَّ فَأَوزِع لِوَلِيِّكَ شُكرَ ما أنعَمتَ بِهِ عَلَيهِ ، وأوزِعنا مِثلَهُ فيهِ ، وآتِهِ مِن لَدُنكَ سُلطانًا نَصيرًا ، وَافتَح لَهُ فَتحًا يَسيرًا ، وأعِنهُ بِرُكنِكَ الأَعَزِّ ، وَاشدُد أزرَهُ ، وقَوِّ عَضُدَهُ ، وراعِهِ بِعَينِكَ ، وَاحمِهِ بِحِفظِكَ ، وَانصُرهُ بِمَلائِكَتِكَ ، وَامدُدهُ بِجُندِكَ الأَغلَبِ ، وأقِم بِهِ كِتابَكَ وحُدودَكَ وشَرائِعَكَ وسُنَنَ رَسولِكَ صَلَواتُكَ اللّهُمَّ عَلَيهِ وآلِهِ ، وأحيِ بِهِ ما أماتَهُ الظّالِمونَ مِن مَعالِمِ دينِكَ ، وَاجلُ بِهِ صَدَأَ الجَورِ عَن طَريقَتِكَ ، وأبِن بِهِ الضَّرّاءَ مِن سَبيلِكَ ، وأزِل بِهِ النّاكِبينَ عَن صِراطِكَ ، وَامحَق بِهِ بُغاةَ قَصدِكَ عِوَجًا ، وألِن جانِبَهُ لِأَولِيائِكَ ، وَابسُ يَدَهُ عَلى

أعدائِكَ ، وهَب لَنا رَأفَتَهُ ورَحمَتَهُ وتَعَطُّفَهُ وتَحَنُّنَهُ ، وَاجعَلنا لَهُ سامِعينَ مُطيعينَ ، وفي رِضاهُ ساعينَ ، وإلى نُصرَتِهِ وَالمُدافَعَةِ عَنهُ مُكنِفينَ ، وإلَيكَ وإلى رَسولِكِ صَلَواتُكَ اللّهُمَّ عَلَيهِ وآلِهِ بِذلِكَ مُتَقَرِّبينَ

امام سجاد عليه السلام: اى پروردگار من، بر پاك تران اهل بيت او درود و صلوات فرست؛ همانان كه ايشان را براى امر خود (راهنمايى و هدايت مردم) برگزيدى و خزانه داران دانشت و نگهبانان دينت و جانشينان خود در زمينت و حجّت هاى خويش بر بندگانت قرار دادى و به خواست و اراده خود،

آنان را از پليدى و ناپاكى پاك ساختى و ايشان را وسيله واصل شدن به مقام قرب خود و راه رسيدن به بهشتت قرار دادى... بار خدايا، به ولىّ خود شكر و سپاس نعمتى را كه به او ارزانى داشته اى، الهام فرما و به ما نيز همانند او چنين سپاسى را الهام ده و به او سلطنت و قدرتى يارى گر عطايش فرما و به او پيروزى و فتحى آسان ارزانى دار و با نيرومندترين ركن قدرت خود ياريش ده و پشتش را محكم و بازوانش را توانا گردان و تحت مراقبت خويش قرارش ده و در سايه حفظ خود نگاهش دار و با فرشتگانت ياريش نما و به وسيله لشكر پيروزمند خود، مددش رسان و كتاب خود و حدود و شرايعت و سنتهاى پيامبرت را _ كه درود تو اى پروردگار بر او و خاندانش باد _ به وسيله او برپا دار و آن چه را از نشانه هاى دينت كه ستمگران از بين برده اند، به واسطه او زنده گردان و به وسيله او، زنگار ستم (ستمگران) را از آيين خود بزداى و به وسيله او، سختى و دشواريها را از راه خود دور گردان و به نيروى او، منحرفان از راه خود را از ميان بردار و به وسيله او، كسانى را كه

خواهان كج ساختن راه راست تو هستند، نيست و نابود كن؛ و او را نسبت به دوستان خود، نرمخو ومهربان ساز و دست قدرت وى را بر دشمنانت بگشاى و رأفت ومهربانى و عطوفت و محبّتش را نصيب ما گردان و ما را گوش به فرمان و

مطيع او قرار ده و چنان كن كه در راه خشنودى او بكوشيم و در حمايت و دفاع از او جدّيت كنيم و بدين سبب، به تو و رسول تو _ كه درود تو اى پروردگار بر او و خاندانش _ تقرّب جوييم.

الصحيفة السجّاديّة : الدعاء 47 ص 190 و 191 ، إقبال الأعمال : 2 / 91 .

حديث131

امام سجاد عليه السلام :

إنَّ اليَهودَ أحَبّوا عُزَيرًا حَتّى قالوا فيهِ ما قالوا ، فَلا عُزَيرٌ مِنهُم ولا هُم مِن عَزَيرٍ . وإنَّ النَّصارى أحَبّوا عيسى حَتّى قالوا فيهِ ما قالوا ، فَلا عيسى مِنهُم ولا هُم مِن عيسى .

وإنّا عَلى سُنَّةٍ مِن ذلِكَ ، إنَّ قَومًا مِن شيعَتِنا سَيُحِبّونَنا حَتّى يَقولوا فينا ما قالَتِ اليَهودُ في عُزَيرٍ وما قالَتِ النَّصارى في عيسَى بنِ مَريَمَ ، فَلا هُم مِنّا ولا نَحنُ مِنهُم

امام سجاد عليه السلام: يهود، عزير را چندان دوست داشتند كه درباره او گفتند آن چه گفتند [و با اين حرفها كار را به جايى رساندند كه] نه عزير از آنان است و نه آنان از عزير؛ نصارا نيز عيسى را چندان دوست داشتند كه درباره او گفتند آن چه گفتند، پس نه عيسى از آنان است و نه آنان از عيسى.

درباره ما نيز همين شيوه پيموده خواهد شد؛ گروهى از شيعيان ما، آن قدر ما را دوست خواهند داشت كه راجع به ما همان چيزى را بگويند كه يهود درباره عزير گفتند و نصارا درباره عيسى بن مريم؛ اين گروه از ما نيستند و ما نيز از آنان نمى باشيم.

رجال

الكشّيّ : 1 / 336 / 191 عن أبي خالد الكابليّ .

حديث132

امام سجاد عليه السلام :

اِعلَموا أنَّ اللّه َ لَم يُحِبَّ زَهرَةَ الدُّنيا وعاجِلَها لاِءَحَدٍ مِن أولِيائِهِ ، ولَم يُرَغِّبهُم فيها وفي عاجِلِ زَهرَتِها وظاهِرِ بَهجَتِها ، وإنَّما خَلَقَ الدُّنيا وخَلَقَ أهلَها لِيَبلُوَهُم فيها أيُّهُم أحسَنُ عَمَلاً لاِآخِرَتِهِ ، واَيمُ اللّه ِ لَقَد ضَرَبَ لَكُم فيهِ

الأَمثالَ ، وصَرَّفَ الآياتِ لِقَومٍ يَعقِلونَ ، ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ .

امام زين العابدين عليه السلام : بدانيد كه خداوند زرق و برق زودگذر دنيا را براى هيچ يك از دوستانش نخواسته است و آنان را به دنيا و به زيور گذراى آن و زيبايى ظاهرى آن ، ترغيب نكرده است؛ بلكه دنيا را آفريد و اهل آن را خلق كرد تا آنان را در دنيا بيازمايد كه كدامينشان براى آخرتش بهتر عمل مى كنند. به خدا سوگند كه او در اين باره ، براى شما مثال ها آورده و براى مردمى كه خِرد ورزند دلايل

گوناگون آورده است ؛ و نيرويى نيست ، مگر به واسطه خداوند.

الكافي : ج 8 ص 75 ح 29 عن سعيد بن المسيّب ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 49 ، تحف العقول : ص 251 وليس فيه «وعاجلها» ، الأمالي للصدوق : ص 595 ح 882 عن سعيد بن المسيّب وفيه «لم يختر هذه الدنيا» بدل «لم يحبّ زهرة الدنيا» ، أعلام الدين : ص 225 وفيه «هذه الدنيا» بدل «زهرة الدنيا» ، بحار الأنوار : ج 78 ص 145 ح 6 .

حديث133

امام سجاد عليه السلام :

العَجَبُ كُلُّ العَجَبِ لِمَن عَمِلَ لِدارِ الفَناءِ ، وتَرَكَ دارَ البَقاءِ .

امام زين العابدين عليه السلام : شگفتا ، بس شگفتا از آن كه براى سراى نيستى مى كوشد و بر سراى ماندگارى چشم مى پوشد!

الأمالي للطوسي : ص 664 ح 1387 ، المحاسن : ج 1 ص 378 ح 832 نحوه وكلاهما عن أبي حمزة الثمالي ، جامع الأخبار : ص 296 ح 810 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 142 ح 4 .

حديث134

امام سجاد عليه السلام :

: أما بَلَغَكُم ما قالَ عيسَى بنُ مَريَمَ عليه السلام لِلحَوارِيّين ! قالَ لَهُم : الدُّنيا قَنطَرَةٌ ، فَاعبُروها ولا تَعمُروها

امام زين العابدين عليه السلام _ به يارانش _ : آيا به شما نرسيده است كه عيسى بن مريم عليه السلام به حواريان چه گفت؟ به آنان فرمود: «دنيا، پُلى است . پس ، از آن بگذريد و آبادش مسازيد».

قال في تنبيه الخواطر بعد نقله قول النبيّ عيسى عليه السلام : هو مثال واضح ، فإنّ حياة الدنيا معبر الآخرة ، والمَهد هو المثل الأوّل على رأس القنطرة ، واللحد هو المثل الثاني ، وبينهما مسافة محدودة ؛ فمن الناس من قطع نصف القنطرة ، ومنهم من قطع ثلثها ، ومنهم من قطع ثلثيها ، ومنهم من لم يبق إلاّ خطوة واحدة وهو غافل عنها ، وكيف ما كان لابدّ من العبور .

حديث135

امام سجاد عليه السلام :

إنَّ جَميعَ ما طَلَعَت عَلَيهِ الشَّمسُ في مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها _ بَحرِها وبَرِّها وسَهلِها وجَبَلِها _ عِندَ وَلِيٍّ مِن أولِياءِ اللّه ِ وأهلِ المَعرِفَةِ بِحَقِّ اللّه ِ ، كَفَيءِ الظِّلالِ .

امام زين العابدين عليه السلام : همه آنچه خورشيد بر آن طلوع كند ، در خاوران و باختران زمين _ از درياها و خشكى هايش و دشت ها و كوه هايش ، در نزد هر يك از اولياى خدا و به نزد آنان كه خدا را به درستى مى شناسند، همانند جا به جا شدن سايه هاست.

تحف العقول : ص 391 عن الإمام الكاظم عليه السلام ، بحار الأنوار : ج

78 ص 306 ح 1 .

حديث136

امام سجاد عليه السلام :

الدُّنيا سوقُ الآخِرَةِ ، وَالنَّفسُ تاجِرٌ ، وَاللَّيلُ وَالنَّهارُ رَأسُ المالِ ، وَالمَكسَبُ الجَنَّةُ ، وَالخُسرانُ النّارُ .

امام زين العابدين عليه السلام : دنيا ، بازار آخرت است و نفس ، بازرگان است و شب و روز ، سرمايه و سود ، بهشت و زيان ، دوزخ.

أعلام الدين : ص 96 .

حديث137

امام سجاد عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله : ألا اُخبِرُكُم بِما يَكونُ بِهِ خَيرُ الدُّنيا وَالآخِرَةِ ، وإذا كُرِبتُم

امام زين العابدين عليه السلام : پيامبر خدا فرمود: «آيا به شما خبر دهم از چيزى كه خير دنيا و آخرت به آن است، و هرگاه ناراحت و اندوهگين شديد ، با آن خدا را بخوانيد و خداوند ، غم و رنج شما را بزدايد؟»

گفتند: بگو اى پيامبر خدا!

فرمود: «بگوييد: "لا إله إلاّ اللّه ربّنا ، لا نشرك به شيئاً ؛ جز خداى يكتا كه پروردگار ماست ، خدايى نيست و ما هيچ گونه به وى شِرك نمى ورزيم" . سپس ، هر دعايى كه خواستيد ، بكنيد».

كرَبَهُ الأمرُ : شقّ عليه (المصباح المنير : ص 529 «كرب») .

حديث138

امام سجاد عليه السلام :

اللّهُمَّ قَد تَعلَمُ ما يُصلِحُني مِن أمرِ دُنيايَ وآخِرَتي ، فَكُن بِحَوائِجي حَفِيّا .

امام زين العابدين عليه السلام : بار خدايا! تو مى دانى كه كار دنيا و آخرتِ مرا چه چيز به صلاح مى آورد . پس حاجت هايم را عطا فرما.

الصحيفة السجّاديّة : ص 95 الدعاء 22 وراجع مصباح المتهجّد : ص82 ح132 و ص471 ح568 وفلاح السائل : ص 329 ح 317 وبحار الأنوار : ج 86 ص 15 ح 11 .

حديث139

امام سجاد عليه السلام :

اللّهُمَّ أعطِني كُلَّ سُؤلي ، وَاقضِ لي حَوائِجي ، ولا تَمنَعنِي الإِجابَةَ وقَد ضَمِنتَها لي ، ولا تَحجُب دُعائي عَنكَ وقَد أمَرتَني بِهِ ، وَامنُن عَلَيَّ بِكُلِّ ما يُصلِحُني في دُنيايَ وآخِرَتي ؛ ما ذَكَرتُ مِنهُ وما نَسيتُ ، أو أظهَرتُ أو أخفَيتُ ، أو أعلَنتُ أو أسرَرتُ .

امام زين العابدين عليه السلام : بار خدايا! همه درخواست هايم را به من عطا فرما، حوايجم را برآور و اجابت را كه برايم تضمين كرده اى ، از من دريغ مكن و دعايم را كه تو خود به آن دستور داده اى ، از درگاهت محجوب مگردان و هر آنچه را كه سبب اصلاح من در دنيا و آخرتم شود ، به من عطا فرما ؛ چه آنهايى را كه ياد كردم و يا فراموش نمودم، چه آنهايى را كه اظهار كردم و يا نهان داشتم، چه آنهايى را كه آشكارا گفتم و يا در دل ، بيان داشتم.

الصحيفة السجادية : ص 106 الدعاء 25 .

حديث140

امام سجاد عليه السلام :

كَتَبَ رَجُلٌ إلى أبيَ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام : يا سَيِّدي أخبِرني بِخَيرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ . فَكَتَبَ إلَيهِ :

بِسمِ اللّه ِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ

أمّا بَعدُ ، فَإِنَّ مَن طَلَبَ رِضَا اللّه ِ بِسَخَطِ النّاسِ كَفاهُ اللّه ُ اُمورَ النّاسِ ، ومَن طَلَبَ رِضَا النّاسِ بِسَخَطِ اللّه ِ وَكَلَهُ اللّه ُ إلَى النّاسِ . وَالسَّلامُ .

امام زين العابدين عليه السلام : مردى به پدرم حسين بن على عليهماالسلام نوشت: «سرورم! مرا از خير دنيا و آخرت ، خبر ده».

به او نوشت: «به نام خداوند بخشنده مهربان. بدان كه هر كس خشنودى خدا را بر ناخشنودى مردم برگزيند ، خدا او را از مردم ، بى نياز مى گرداند و هركه خشنودى مردم را با ناخشنودى خدا بجويد ، خداوند ، او را به مردم وا مى گذارد. بدرود!».

الأمالي للصدوق : ص 268 ح 293 عن يحيى بن أبي القاسم عن الإمام الصادق عن أبيه عليهماالسلام ، الاختصاص : ص 225 عن الإمام الصادق عن أبيه عن جدّه عليهم السلام ، روضة الواعظين : ص 485 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 208 ح 17 .

حديث141

امام سجاد عليه السلام :

لا تَركَنوا إلى ما في هذِهِ الدُّنيا رُكونَ مَنِ اتَّخَذَها دارَ قَرارٍ ومَنزِلَ استيطانٍ ، وَاللّه ِ إنَّ لَكُم مِمّا فيها عَلَيها لَدليلاً وتَنبيها ؛ مِن تَصريفِ أيّامِها وتَغَيُّرِ انقِلابِها ومَثُلاتِها

امام زين العابدين عليه السلام : به آنچه در اين دنياست ، دل مبنديد ، چونان دل بستگىِ كسى كه آن را خانه ماندن و منزلگاه هميشگى قرار داده است. به خدا سوگند كه در امور اين دنيا ، براى شما نشانى و هشدارى بر [بى وفايى و ناپايدارىِ [دنياست: امورى چون كشاكش روزگار ، فراز و نشيب هاى آن ، كيفرهاى عبرت آموزش و به بازى گرفتن اهل خود. دنيا، گم نام را بالا مى برد و بلندْ پايه را پست مى گردانَد و فرداى قيامت ، اقوامى را به آتش مى افكند و در اين همه ، عبرت و تجربه و مايه بازدارندگى است براى شخص هشيار.

المَثُلات : الأشباه والأمثال ممّا

يُعتبر به (مجمع البحرين : ج 3 ص 1671 «مثل») .

حديث142

امام سجاد عليه السلام :

: أما بَلَغَكُم ما قالَ عيسَى بنُ مَريَمَ عليه السلام لِلحَوارِيّين؟ قالَ لَهُم : . . . أيُّكُم يَبني عَلى مَوجِ البَحرِ دارا؟ تِلكُمُ الدّارُ الدُّنيا ، فَلا

تَتَّخِذوها قَرارا .

امام زين العابدين عليه السلام _ به يارانش _ : آيا آنچه عيسى بن مريم عليهماالسلام به حواريان فرمود: به شما نرسيده است؟ او به آنان فرمود : «... كدام يك از شما بر [روى [موج دريا خانه اى مى سازد؟ دنيا، چنين خانه اى است. پس، آن را اقامتگاه مگيريد».

الأمالي للمفيد : ص 43 ح 1 عن أبي حمزة الثمالي ، تنبيه الخواطر : ج 1 ص 76 وص133 من دون إسنادٍ إلى المعصوم ، بحار الأنوار : ج 73 ص 107 ح 107 ؛ الزهد لابن حنبل : ص 76 عن مكحول من دون إسنادٍ إلى المعصوم وراجع الدرّ المنثور : ج 2 ص 207 والبداية والنهاية : ج 2 ص 89 .

حديث143

امام سجاد عليه السلام :

الدُّنيا دُنياءانِ : دُنيا بَلاغٍ ، ودُنيا مَلعونَةٍ .

امام زين العابدين عليه السلام : دنيا دو گونه است: دنياى در حدّ كفاف و دنياى لعنت شده.

الكافي : ج 2 ص 131 ح 11 عن محمّد بن مسلم بن شهاب وص 317 ح 8 عن محمّد بن مسلم بن عبيد اللّه ، مشكاة الأنوار : ص 466 ح 1555 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 20 ح 9 .

حديث144

امام سجاد عليه السلام :

لَمَّا اشتَدَّ الأَمرُ بِالحُسَينِ بنِ عَلِي بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام نَظَرَ إلَيهِ مَن كانَ مَعَهُ فَإِذا هُوَ بِخِلافِهِم ؛ لاِءَنَّهُم كُلَّمَا اشتَدَّ الأَمرُ تَغَيَّرَت ألوانُهُم وَارتَعَدَت فَرائِصُهُم

امام زين العابدين عليه السلام : [در كربلا] چون كار بر حسين بن على بن ابى طالب عليه السلام سخت شد ، همراهانش به او نگريستند ، ديدند كه ايشان به خلاف ايشان است؛ چرا كه هرچه كار سخت تر مى شد ، رنگ از چهره آنان بر مى گشت و بدن هايشان به لرزه و قلب هايشان به تپش مى افتاد ؛ امّا حسين عليه السلام و عدّه اى از ياران خاصّ او ، رنگ چهره شان روشن مى شد و بدن هايشان آرام مى گرفت و دل هايشان تسكين مى يافت. همراهان به يكديگر گفتند: ببينيد، از مرگ باكى ندارد!

حسين عليه السلام به ايشان فرمود: «صبور باشيد ، اى بزرگ زادگان؛ زيرا مرگ ، چيزى نيست ، جز پلى كه شما را از رنج و سختى به سوى بهشت هاى پهناور و خوشى و آرامش

هميشگى عبور مى دهد. پس كدام يك از شما دوست ندارد كه از زندانى به كاخى منتقل شود؟ و براى دشمنان شما ، مرگ چيزى نيست ، جز همانند كسى كه از كاخى به زندان و شكنجه گاهى منتقل شود. پدرم از پيامبر خدا برايم حديث كرد كه: «دنيا، زندان مؤمن و بهشت كافر است و مرگ ، پل آنان به سوى بهشتشان و پل اينان به سوى دوزخشان است. هرگز دروغ نگفته ام و به من ، دروغ گفته نشده است».

الفَريصة : اللحمة بين الجَنب والكتف ، التي لا تزال تُرعَد من الدابّة ، وجمعها فريص وفرائص (الصحاح : ج 3 ص 1048 «فرص») .

حديث145

امام سجاد عليه السلام :

وَاللّه ِ مَا الدُّنيا وَالآخِرَةُ إلاّ كَكَفَّتَيِ الميزانِ ؛ فَأَيُّهُما رَجَحَ ذَهَبَ بِالآخَرِ .

امام زين العابدين عليه السلام : به خدا سوگند ، دنيا و آخرت ، درست مانند دو كفّه ترازويند كه هركدام سنگين تر شود ، ديگرى سبُك تر مى شود.

الخصال : ص 64 ح 95 عن الزهري ، عوالي اللآلي : ج 4 ص 115 ح 178 وفيه «نقصت» بدل «ذهب» ، بحار الأنوار : ج 73 ص 92 ح 69 .

حديث146

امام سجاد عليه السلام :

مِن هَوانِ الدُّنيا عَلَى اللّه ِ تَعالى أنَّ يَحيَى بنَ زَكَرِيّا عليه السلام اُهدِيَ رَأسُهُ [ إلى ]

امام زين العابدين عليه السلام : از نشانه هاى بى ارزشى دنيا در نزد خداوند متعال، اين است كه سر يحيى بن زكريّا عليه السلام در تشتى از طلا به يك روسپى پيشكش شد، و اين خود ، مايه تسلّى خاطر هر آزاده بافضيلتى است كه مى بيند يك فرد بى كمال پست ، از دنيا به بهره وافر مى رسد، چنان كه آن روسپى به آن پيشكش گران سنگ دست يافت.

ما بين المعقوفين إضافة منّا يقتضيها السياق .

حديث147

امام سجاد عليه السلام :

خَرَجنا مَعَ الحُسَينِ عليه السلام فَما نَزَلَ مَنزِلاً ولاَ ارتَحَلَ مِنهُ إلاّ ذَكَرَ يَحيَى بنَ زَكَرِيّا عليه السلام وقَتلَهُ ، وقالَ يَوما : ومِن هَوانِ الدُّنيا عَلَى اللّه ِ أنَّ رَأسَ يَحيَى بنَ زَكَرِيّا عليه السلام اُهدِيَ إلى بَغِيٍّ مِن بَغايا بَني إسرائيل .

امام زين العابدين عليه السلام : با حسين عليه السلام به راه افتاديم. ايشان در هيچ منزلى فرود نمى آمد و از آن نمى كوچيد، مگر آن كه از يحيى بن زكريّا عليه السلام و كشته شدن او ياد مى كرد. روزى فرمود: «از بى ارزشى دنيا در نزد خداست كه سر يحيى بن زكريّا عليه السلام به فاحشه اى از فاحشه هاى بنى اسرائيل پيشكش شد».

الإرشاد للمفيد : ج 2 ص 132 عن عليّ بن يزيد ، كشف الغمّة : ج 2 ص 221 ، إعلام الورى : ج 1 ص 429 كلاهما عن

عليّ بن زيد ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 85 ، عوالي اللآلي : ج 4 ص 81 ح 83 نحوه من دون إسنادٍ إلى المعصوم ، بحار الأنوار : ج 45 ص 298 ح 10 .

حديث148

امام سجاد عليه السلام :

: ما مِن عَمَلٍ بَعدَ مَعرِفَةِ اللّه ِ _ جَلَّ وعَزَّ _ ومَعرِفَةِ رَسولِهِ صلي الله عليه و آله أفضَلَ مِن بُغضِ الدُّنيا ، وإنَّ لِذلِكَ لَشُعَبا كَثيرَةً

حديث155

امام سجاد عليه السلام :

وفيدونِ ما عايَنتَ مِن فَجَعاتِها إلى رَفضِها داعٍ وبِالزُّهد آمِرُ

فَجِدَّ ولا تَغفَل فَعَيشُكَ زائِلٌ وأنتَ إلى دارِ المَنِيَّةِ صائِرُ

ولا تَطلُبِ الدُّنيا فَإِنَّ طِلابَها وإن نِلتَ مِنها غِبُّهُ

امام زين العابدين عليه السلام :

در كمترين ناملايمات دنيا كه ديده اى / دعوتگرى است به طرد آن ، و دستور دهنده اى است به ترك آن

پس، بكوش و غافل مشو؛ زيرا زندگى تو ، به سر آمدنى است / و تو به سراى مرگ ، ره سپارى

و دنيا را مَطَلب ، كه طلبيدن دنيا / اگر چه به چيزى از آن برسى ، عاقبت برايت زيانبار است .

غِبُّ كلِّ شيء : عاقبته (الصحاح : ج 1 ص 190 «غبب») .

حديث156

امام سجاد عليه السلام :

: وَانزِع مِن قَلبي حُبَّ دُنيا دَنِيَّةٍ تَنهى عَمّا عِندَكَ ، وتَصُدُّ عَنِ ابتِغاءِ الوَسيلَةِ إلَيكَ ، وتَذهَلُ عَنِ التَّقَرُّبِ مِنكَ .

امام زين العابدين عليه السلام _ در دعايش در روز عرفه _ : دوستىِ دنياى دون را از دلم بَر كن كه از [دستيابى به] آنچه نزد توست ، باز مى دارد، و از جستن وسيله رسيدن به تو مانع مى شود، و از نزديك شدن به تو غافل مى سازد .

الصحيفة السجّاديّة : ص 197 الدعاء 47 ، الإقبال : ج 2 ص 97 نحوه .

حديث157

امام سجاد عليه السلام :

إلهي أسأَ لُكَ بِحَقِّكَ الواجِبِ عَلى جَميعِ خَلقِكَ . . . أن تُسَلِّيَ نَفسي عَنِ الدُّنيا بِمَخافَتِكَ ، وأن تُثنِيَني بِالكَثيرِ مِن كَرامَتِكَ بِرَحمَتِكَ .

امام زين العابدين عليه السلام : معبود من! به آن حقّ تو كه بر همه آفريدگانت واجب است ، از تو درخواست مى كنم... كه با افكندن خوفت در دلم ، دنيا را از يادم ببرى، و به مهربانى ات به كرامت (احسان) فراوانت بازم گردانى.

الصحيفة السجّاديّة : ص 223 الدعاء 52 .

حديث158

امام سجاد عليه السلام :

اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وآلِ مُحَمَّد ، وَاقبِض عَلَى الصِّدقِ نَفسي ، وَاقطَع مِنَ الدُّنيا حاجَتي ، وَاجعَل فيما عِندَكَ رَغبَتي شَوقا إلى لِقائِكَ .

امام زين العابدين عليه السلام : بار خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و جانم را بر راستى [در پندار و گفتار و كردار] بگير، و نيازم را از دنيا قطع كن، و مرا به آنچه نزد توست ، راغب نما تا به ديدارت مشتاق گردم.

الصحيفة السجّاديّة : ص 228 الدعاء 54 .

حديث159

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

حديث171

امام سجاد عليه السلام :

: إلهي فَاجعَلنا مِنَ الَّذينَ تَوَشَّحَت

امام زين العابدين عليه السلام _ در مناجاة العارفين _ : معبود من! ما را از كسانى قرار بده كه باغ هاى سينه هاى آنان ، كمربند مرصّع نشانِ شوقِ به تو را بر كمر بسته اند ... و نهادِ آنان با رسيدن به خواسته شان و نِيل به آرزويشان آرام گرفته است و با فروختن دنيا به آخرت ، تجارتى سودآور كرده اند.

الوِشاح : شيء يُنسج من أديم عريضا ، ويرصّع بالجواهر ، وتشدّه المرأة بين عاتقيها. توشّحت هي : أي لبسته (الصحاح : ج 1 ص 415 «وشح») . والكلام هنا على سبيل الاستعارة .

حديث172

امام سجاد عليه السلام :

الكافي : 2 / 508 / 7 عن ثوير وراجع بحار الأنوار : 93 / 387 _ 392 .

حديث180

امام سجاد عليه السلام :

أمّا حَقُّ الخَليطِ فَأَن لا تَغُرَّهُ ، ولا تَغُشَّهُ ، ولا تُكَذِّبَهُ ، ولا تُغَفِّلَهُ ، ولا تَخدَعَهُ ، ولا تَعمَلَ فِي انتِقاضِهِ عَمَلَ العَدُوِّ الَّذي لا يَبقى عَلى صاحِبِهِ ، وإنِ اطمَأَنَّ إلَيكَ استَقصَيتَ لَهُ عَلى نَفسِكَ ، وعَلِمتَ أنَّ غَبنَ المُستَرسِلِ رِبا .

امام سجاد عليه السلام : امّا حقّ دوست آميزگار ، آن است كه او را فريفته اش نكنى ، به او نيرنگ نزنى ، او را تكذيب نكنى ، او را غافل نسازى

، او را نفريبى و همچون دشمن كه بر ضدّ رقيب خود مى كوشد ، بر ضدّش نكوشى و اگر به تو اعتماد كرد ، هرچه مى توانى برايش انجام دهى و بدانى كه فريفتن آن كه به شخص اعتماد كرده است ، [گناهش مانند ]ربا خوارى است .

تحف العقول : 268 / 36 ، كتاب من لا يحضره الفقيه : 2 / 624 / 3214 عن ثابت بن دينار ، الخصال : 569 / 1 عن أبي حمزة الثمالي وفيهما «وتتّقي اللّه تبارك وتعالى في أمره» .

حديث181

امام سجاد عليه السلام :

أمّا حَقُّ الصّاحِبِ فَأَن تَصحَبَهُ بِالفَضلِ ما وَجَدتَ إلَيهِ سَبيلاً ، وإلاّ فَلا أقَلَّ مِنَ الإِنصافِ . وأن تُكرِمَهُ كَما يُكرِمُكَ ، وتَحفَظَهُ كَما يَحفَظُكَ . ولا يَسبِقَكَ فيما بَينَكَ وبَينَهُ إلى مَكرُمَةٍ ، فَإِن سَبَقَكَ كافَأتَهُ . ولا تُقَصِّرَ بِهِ عَمّا يَستَحِقُّ مِنَ المَوَدَّةِ . تُلزِمُ نَفسَكَ نَصيحَتَهُ ، وحِياطَتَهُ ، ومُعاضَدَتَهُ عَلى طاعَةِ رَبِّهِ ، ومَعونَتِهِ عَلى نَفسِهِ فيما لا يَهُمُّ بِهِ مِن مَعصِيَةِ رَبِّهِ . ثُمَّ تَكونُ (عَلَيهِ) رَحمَةً ، ولا تَكونُ عَلَيهِ عَذابا .

امام سجاد عليه السلام : امّا حقّ هم صحبت ، آن است كه هرچه مى توانى به او خوبى كنى ، وگرنه ، دست كم ، انصاف را مراعات كنى و همان گونه كه تو را گرامى مى دارد ، گرامى اش بدارى و آن گونه كه تو را حفظ مى كند ، حفظش كنى، و در هيچ كَرَمى بر تو پيش دستى نكند و اگر چنين كرد ، آن را جبران كنى و در برآوردن حقّ دوستى او

كوتاهى نكنى . بر خود ، لازم بدانى كه نيكخواه و حامى و پشتيبان او در فرمانبرى پروردگارش باشى و او را در آنچه به نافرمانىِ پروردگارش نمى انجامد ، يارى دهى و براى او مايه رحمت باشى ، نه مايه رنج .

تحف العقول : 266 / 32 ، كتاب من لا يحضره الفقيه : 2 / 623 / 3214 عن ثابت بن دينار ، الخصال : 569 / 1 عن أبي حمزة الثمالي وكلاهما نحوه .

حديث182

امام سجاد عليه السلام :

: سَيِّدي ، أنتَ أنقَذتَ أولِياءَكَ مِن حَيرَةِ الشُّكوكِ ، وأوصَلتَ إلى نُفوسِهِم حَبرَةَ المُلوكِ ... وعَقَدتَ عَزائِمَهُم بِحَبلِ مَحَبَّتِكَ .

امام سجّاد عليه السلام : سرورم! تو دوستانت را از حيرت شك ها رهايى بخشيدى و به جان هايشان شادمانىِ پادشاهان را رساندى ... و اراده شان را با رشته دوستى خودت استوار كردى .

بحار الأنوار : 94 / 172 / 22 نقلاً عن كتاب أنيس العابدين من مؤلّفات بعض قدمائنا .

مصباح المتهجّد : 596 ، إقبال الأعمال : 1 / 172 ، مصباح الكفعمي : 795 كلّها عن أبي حمزة الثمالي ، البلد الأمين : 212 ، بحار الأنوار : 98 / 92 / 2 .

حديث189

امام سجاد عليه السلام :

أوحَى اللّه ُ عز و جل إلى موسى عليه السلام : حَبِّبني إلى خَلقي ، وحَبِّبِ الخَلقَ إلَيَّ .

قالَ : يا رَبِّ كَيفَ أفعَلُ ؟

قالَ : ذَكِّرهُم آلائي ونَعمائي لِيُحِبّوني ، فَلَئِن تَرُدَّ آبِقا عَن بابي أو ضالاًّ عَن فِنائي أفضَلُ لَكَ مِن عِبادَةِ مِائَةِ سَنَةٍ بِصِيامِ نَهارِها وقِيامِ لَيلِها .

امام سجاد عليه السلام : خداوند عز و جل به موسى عليه السلاموحى كرد : «مرا محبوب خلقم گردان و خلقم را محبوب من گردان» .

موسى عليه السلام گفت : پروردگارا ! چگونه اين كار را انجام دهم ؟

فرمود : «نعمت ها و عطاهاى مرا به آنان

يادآورى كن ، تا مرا دوست بدارند ، كه اگر شخصِ گريزان از درگاهم و يا گم شده از آستانم را بازگردانى و هدايت نمايى ، از عبادت صد ساله اى كه روزهايش را روزه دار و شب هايش را شب زنده دار باشى ، برايت برتر است» .

تنبيه الخواطر : 2 / 108 ، منية المريد : 116 ، التفسير المنسوب إلى الإمام العسكريّ عليه السلام : 342 / 219 ، بحارالأنوار : 2 / 4 / 6 .

حديث190

امام سجاد عليه السلام :

: يا أمَلي ، يا رَجائي ، يا خَيرَ مُستَغاثٍ ، يا أجوَدَ المُعطينَ ، يا مَن سَبَقَت رَحمَتُهُ غَضَبَهُ ، يا سَيِّدي ومَولايَ ورجَائي وثِقَتي ومُعتَمَدي ، ويا ذُخري وظَهري وعُدَّتي وغايَةَ أمَلي ورَغبَتي .

امام سجّاد عليه السلام _ در دعاى روز عَرَفه _ : اى آرزويم ! اى اميدم ! اى بهترين فريادرس ! اى بخشنده ترينِ بخشندگان ! اى آن كه رحمتش بر غضبش پيشى گرفته است ! اى سرورم ، مولايم ، اميدم ، تكيه گاهم و مايه اطمينانم ! اى پشتوانه و پشتيبان و ساز و برگ و نهايت آرزو و خواسته ام !

إقبال الأعمال : 2 / 108 .

حديث191

امام سجاد عليه السلام :

: إلهي ... يا مُنتَهى أمَلِ الآمِلينَ ، ويا غايَةَ سُؤلِ السّائِلينَ ، ويا أقصى طَلِبَةِ الطّالِبينَ ، ويا أعلى رَغبَةِ الرّاغِبينَ ... لَكَ تَخَضُّعي وسُؤالي ، وإلَيكَ تَضَرُّعي وَابتِهالي .

امام سجّاد عليه السلام : بارالها ! . . . اى نهايت آرزوى آرزومندان ! اى نهايت درخواستِ درخواست كنندگان ! اى غايت خواسته خواستاران ! اى والاترين اميدِ اميدواران ! ... فروتنى ام براى تو و درخواستم از توست و مويه و زارى ام به سوى توست .

بحار الأنوار : 94 / 150 .

حديث192

امام سجاد عليه السلام :

أتُحرِقُني بِالنّارِ يا غايَةَ المُنى؟!فَأَينَ رَجائي! ثُمَّ أينَ مَحَبَّتي!

الصحيفة السجّادية : 41 الدعاء 6 ، مصباح المتهجّد : 246 وليس فيه «وعن أيماننا وعن شمائلنا» ، العدد القويّة : 363 ، بحار الأنوار

: 97 / 307 .

حديث200

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

: إلهي ، فَاجعَلنا مِنَ الَّذينَ تَوَشَّحَت أشجارُ الشَّوقِ إلَيكَ في حَدائِقِ صُدورِهِم ، وأخَذَت لَوعَةُ مَحَبَّتِكَ بِمَجامِعِ قُلوبِهِم . . . وقَرَّت بِالنَّظَرِ إلى مَحبوبِهِم أعيُنُهُم .

امام سجّاد عليه السلام _ در «مناجاةُ العارفين» _ : بارالها ! ما را از كسانى قرار ده كه درختان شوق تو در باغ سينه هاشان، شاخه گسترده و آتش محبّتت ، دل هايشان را فرا گرفته است ... و چشمانشان با نگريستن به تو روشن گشته است .

بحار الأنوار : 94 / 150 .

حديث217

امام سجاد عليه السلام :

: إلهي ، مَن ذَا الَّذي ذاقَ حَلاوَةَ مَحَبَّتِكَ فَرامَ مِنكَ بَدَلاً ! ومَن ذَا الَّذي أنِسَ بِقُربِكَ فَابتَغى عَنكَ حِوَلاً ! إلهي ، فَاجعَلنا مِمَّنِ اصطَفَيتَهُ لِقُربِكَ ووِلايَتِكَ ، وأخلَصتَهُ لِوُدِّكَ ومَحَبَّتِكَ ، وشَوَّقتَهُ إلى لِقائِكَ ، ورَضَّيتَهُ بِقَضائِكَ ، ومَنَحتَهُ بِالنَّظَرِ إلى وَجهِكَ ، وحَبَوتَهُ بِرِضاكَ ، وأعَذتَهُ مِن هَجرِكَ وقَلاكَ ، وبَوَّأتَهُ مَقعَدَ الصِّدقِ في جِوارِكَ ، وخَصَصتَهُ بِمَعرِفَتِكَ ، وأهَّلتَهُ لِعِبادَتِكَ ، وهَيَّمتَهُ لاِءِرادَتِكَ ، وَاجتَبَيتَهُ لِمُشاهَدَتِكَ ، وأخلَيتَ وَجهَهُ لَكَ ، وفَرَّغتَ فُؤادَهُ لِحُبِّكَ ، ورَغَّبتَهُ فيما عِندَكَ ، وألهَمتَهُ ذِكرَكَ ، وأوزَعتَهُ شُكرَكَ ، وشَغَلتَهُ بِطاعَتِكَ ، وصَيَّرتَهُ مِن صالِحي بَرِيَّتِكَ ، وَاختَرتَهُ لِمُناجاتِكَ ، وقَطَعتَ عَنهُ كُلَّ شَيءٍ يَقطَعُهُ عَنكَ .

اللّهُمَّ اجعَلنا مِمَّن دَأبُهُمُ الاِرتِياحُ إلَيكَ وَالحَنينُ ، ودَهرُهُمُ الزَّفرَةُ وَالأَنينُ ، جِباهُهُم ساجِدَةٌ لِعَظَمَتِكَ ، وعُيونُهُم ساهِرَةٌ في خِدمَتِكَ ، ودُموعُهُم سائِلَةٌ مِن خَشيَتِكَ ، وقُلوبُهُم مُتَعَلِّقَةٌ بِمَحَبَّتِكَ ، وأفئِدَتُهُم مُنخَلِعَةٌ مِن مَهابَتِكَ .

يا مَن أنوارُ قُدسِهِ لِأَبصارِ مُحِبّيهِ رائِقَةٌ ، وسُبُحاتُ وَجهِهِ لِقُلوبِ

عارِفيهِ شائِقَةٌ ، يا مُنى قُلوبِ المُشتاقينَ ، ويا غايَةَ آمالِ المُحِبّينَ ، أسأَلُكَ حُبَّكَ ، وحُبَّ مَن يُحِبُّكَ ، وحُبَّ كُلِّ عَمَلٍ يوصِلُني إلى قُربِكَ ، وأن تَجعَلَكَ أحَبَّ إلَيَّ مِمّا سِواكَ ، وأن تَجعَلَ حُبّي إيّاكَ قائِدا إلى رِضوانِكَ ، وشَوقي إلَيكَ ذائِدا عَن عِصيانِكَ ، وَامنُن بِالنَّظَرِ إلَيكَ عَلَيَّ ، وَانظُر بِعَينِ الوُدِّ وَالعَطفِ إلَيَّ ، ولا تَصرِف عَنّي وَجهَكَ ، وَاجعَلني مِن أهلِ الإِسعادِ وَالحُظوَةِ عِندَكَ ، يا مُجيبُ ، يا أرحَمَ الرّاحِمينَ .

امام سجاد عليه السلام _ در «مناجاةُ المحبّين» _ : بارالها ! چه كسى شيرينى محبّت تو را چشيد و پس از آن ، در پىِ جايگزينى برايت برآمد ؟ چه كسى به نزديكى با تو اُنس گرفت و پس از آن ، خواستار جابه جايى از كنارت شد ؟

بارالها! ما را از كسانى قرار ده كه براى نزديكى و دوستى ات برگزيدى ، و براى محبّت و دوستى ات خالصشان ساختى ، و به ديدارت مشتاقشان كردى ، و به قضايت خشنودشان نمودى ، و نگريستن به رخسارت را به آنان بخشيدى ، و خشنودى ات را به آنان عطا كردى ، و از دورى و هجرانت ايمنشان ساختى ، و در كنارت در جايگاهى راستينْ جايشان دادى ، و شناختت را ويژه ايشان ساختى ، و آنان را اهليّت عبادتت دادى و شيفته اراده ات كردى ، و براى مشاهده خودت برگزيدى و چهره ات را برايشان بى پرده ساختى و دلشان را به دوستى خودت پرداختى و آنان را خواستار آنچه نزدت هست ، نمودى ، و يادت را به آنان

الهام نمودى ، و آنان را وادار به شكرگزارى ات كردى و به فرمانبرى ات مشغولشان ساختى ، و آنان را از صالحانِ خلقت قرار دادى و آنان را براى رازگويى ات برگزيدى و هر آنچه آنان را از تو بِبُرَد ، از آنان بريدى .

بارالها ! ما را از كسانى قرار ده كه عادتشان شادابى و شوق به تو باشد و روزگارشان در سوز و گداز و ناله [از هجران تو ]به سر شود . پيشانى هايشان براى عظمت تو به سجده درآمده ، چشمانشان در خدمت

به تو شب ها بيدار مانده، اشك هايشان از هراس توريزان است،قلب هايشان به محبّتت پيوسته ، و دل هايشان از هيبت و شُكوه تو بركَنده است .

اى آن كه روشنى هاى قِداستش براى چشمان دوستدارانش مى درخشد و درخشش هاى رخسارش براى دل هاى شناسندگانش شوق آور است ! اى اميد دل هاى مشتاقان و اى نهايت آرزوهاى دوستداران ! دوستى تو را و دوستى آنان را كه دوستت دارند و دوستى هر آن عملى را كه مرا به نزديكى تو مى رساند ، از تو مسئلت مى كنم . از تو مى خواهم كه خودت را نزدم محبوب تر از هر آنچه جز توست ، قرار دهى و دوستى مرا نسبت به خودت ، راهبر به سوى خشنودى ات و شوق مرا به تو ، بازدارنده از نافرمانى ات قرار دهى . بر من منّت بگذار تا به تو بنگرم ، و با نگاه دوستى و توجّه به من بنگر و رخسارت را از من برمگردان و مرا از سعادتمندان

و بهره مندان نزد خودت قرار بده ، اى اجابت كننده و اى مهربان ترين مهربانان !

بحار الأنوار : 94 / 148 .

حديث218

امام سجاد عليه السلام :

: وَانْهَجْ لي إلى مَحَبَّتِكَ سَبيلاً سهَلَةً ، أكمِل لي بِها خَيرَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

امام سجّاد عليه السلام _ در دعا _ : و به سوى محبّتت ، راهى آسان برايم بگشا كه بدان ، خير دنيا و آخرت را برايم كامل گردانى .

الصحيفة السّجادية : 87 الدعاء 20 .

حديث219

امام سجاد عليه السلام :

: مَولايَ وَ ارحَمني في حَشري و نَشري ، وَ اجعَل في ذلِكَ اليَومِ مَعَ أولِيائِكَ مَوقِفي ، و في أحِبّائِكَ مَصدَري ، و في جِوارِكَ مَسكَني ، يا رَبَّ العالَمينَ .

امام سجّاد عليه السلام _ در دعايش _ : سرورم ! در روزى كه مرا زنده مى كنى و براى حسابْ حاضر مى كنى ، بر من رحم كن و ايستادنم را در كنار دوستانت و بازگشتم را همراه دوستدارانت و مَسكنم را در جوارتْ قرار ده ، اى پروردگارِ عالميان!

الصحيفة السجّادية : 226 الدعاء 53 .

حديث220

امام سجاد عليه السلام :

: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ . . . وَ اجعَلنا بِخِدمَتِكَ لِلعُبّادِ وَ الأَبدالِ في أقطارِها طُلاّبا ، و لِلخاصَّةِ مِن أصفِيائِكَ أصحابا ، و لِلمُريدينَ المُتَعَلِّقينَ بِبابِكَ أحبابا .

امام سجّاد عليه السلام _ در مناجات موسوم به «مناجات كوتاه» _ : بارالها ! بر محمّد و آل محمّد ، درود فرست و ما را در راه خدمتت ، جوينده عابدان و عارفان در سراسر زمين و يارانى براى اولياى خاصّ خودت و دوستانى براى خواستارانت كه به درِ [رحمت ]تو درآويخته اند ، قرار ده .

بحار الأنوار : 94 / 128 نقلاً عن الكتاب العتيق الغروي .

حديث221

امام سجاد عليه السلام :

إذا جَمَعَ اللّه ُ عز و جلالأَوَّلينَ وَالآخِرينَ قامَ مُنادٍ فَنادى يُسمِعُ النّاسَ ، فَيَقولُ : أينَ المُتَحابّونَ فِي اللّه ِ ؟ قالَ : فَيَقومُ عُنُقٌ مِنَ النّاسِ ، فَيُقالُ لَهُم : اِذهَبوا إلَى الجَنَّةِ بِغَيرِ حِسابٍ . قالَ : فَتَلقاهُمُ المَلائِكَةُ فَيَقولونَ : إلى أينَ ؟ فَيَقولونَ : إلَى الجَنَّةِ بِغَيرِ حِسابٍ . قالَ : فَيَقولونَ : فَأَيُّ ضَربٍ أنتُم مِنَ النّاسِ ؟ فَيَقولونَ : نَحنُ المُتَحابّونَ فِي اللّه ِ . قالَ : فَيَقولونَ : وأيُّ شَيءٍ كانَت أعمالُكُم ؟ قالوا : كُنّا نُحِبُّ فِي اللّه ِ ، ونُبغِضُ فِي اللّه ِ . قالَ : فَيَقولونَ : نِعمَ أجرُ العامِلينَ .

الكافى _ به نقل از ابوحمزه ثُمالى ، از امام سجاد عليه السلام_ : چون خداوند ، اوّلين و آخرينِ خلق را گرد آورد ، مُنادى اى برمى خيزد و در حالى كه مردم

را مى شنوانَد ، مى گويد : «دوستانِ خدايى كجايند ؟».

گروهى از مردم برمى خيزند . به آنان گفته مى شود : «بى حسابرسى به بهشت درآييد» .

فرشتگان ، آنان را مى بينند و مى پرسند : «كجا ؟».

پاسخ مى دهند : بى حسابرسى به سوى بهشت [مى رويم] .

از آنان مى پرسند : «از كدام گروهِ مردمان هستيد؟».

پاسخ مى دهند: ما دوستانِ خدايى هستيم .

امام زين العابدين عليه السلام : حق استاد تو اين است كه به او احترام گذارى، محضرش را موقّر دارى، با دقت به سخنانش گوش بسپارى، رويت به او باشد و به او توجّه نمايى، صدايت را بر صداى او بلندتر نكنى، هرگاه كسى از او سؤالى كند تو جواب ندهى، بلكه بگذارى

خودش جواب دهد. در محضر او با كسى سخن نگويى، در حضور او از كسى غيبت نكنى، اگر پيش تو از او بدگويى شود،

از وى دفاع كنى. عيبهايش را بپوشانى، خوبيها و صفات نيكش را آشكار سازى، با دشمن او همنشينى نكنى و با دوستش دشمنى نورزى. هر گاه اين كارها را كردى فرشتگان خدا درباره ات گواهى دهند كه تو براى رضاى خداى بلند نام، نه براى مردم، نزد آن استاد رفته اى و دانش او را فرا گرفته اى.

الخصال : 567/1.

حديث261

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

مِسكينٌ ابنُ آدَمَ ! لَهُ في كُلِّ يَومٍ ثَلاثُ مَصائبَ لا يَعتَبِرُ بِواحِدَةٍ مِنهُنَّ، ولَوِ اعتَبَرَ لَهانَت عَلَيهِ المَصائبُ وأمرُ الدُّنيا: فَأمّا المُصيبَةُ الاُولى : فاليَومُ الَّذي يَنقُصُ مِن عُمرِهِ، وإنْ نالَهُ نُقصانٌ في مالِهِ اغتَمَّ بِهِ، والدِّرهَمُ يَخلُفُ عَنهُ وَالعُمرُ لا يَرُدُّهُ شيء.

والثانِيةُ : أنَّهُ يَستَوفي رِزقَهُ، فإن كانَ حَلالاً حُوسِبَ عَلَيهِ، وإن كانَ حَراما عُوقِبَ عَلَيهِ.

والثّالِثَةُ أعظَمُ مِن ذلِكَ _ قيلَ : وما هِيَ؟ قالَ _ : ما مِن يَومٍ يُمسي إلّا وقَد دَنا مِنَ الآخِرَةِ مَرحَلَةً، لا يَدري عَلَى الجَنَّةِ أم عَلَى النّارِ ؟!

بحار الأنوار به نقل از امام زين العابدين عليه السلام : بينوا آدمى! هر روز سه مصيبت به او مى رسد و حتى از يكى از آنها پند نمى گيرد كه اگر پند مى گرفت، سختيها و كار دنيا بر او آسان مى شد: مصيبت نخست روزى است كه از عمر او كم مى شود. در صورتى كه اگر از مال او چيزى كم گردد، اندوهگين مى شود حال آن كه درهم (مال) جايگزين دارد اما عمر از دست رفته جبران نمى شود.

مصيبت دوم اين است كه روزيش را به طور

امام سجاد عليه السلام :

_ في المناجاةِ _ : فكيفَ لي بتَحصيلِ الشُّكرِ ، وشُكرِي إيّاكَ يَفتَقِرُ إلى

شُكرٍ؟! فَكُلَّما قُلتُ : لكَ الحَمدُ ، وَجَبَ عَلَيَّ لذلكَ أن أقولَ : لكَ الحَمدُ .

امام زين العابدين عليه السلام _ در مناجات با خدا _ گفت : چگونه شكر تو توانم كرد وقتى شكرگزارى من از تو خود نيازمند شكرگزارى است؟ هر بار كه بگويم : تو را سپاس . به خاطر

همين سپاس گويى بر من واجب مى آيد كه [بار ديگر ]بگويم : تو را سپاس .

بحار الأنوار : 94/146/21 .

حديث284

امام سجاد عليه السلام :

_ في دعائهِ _ : فلَولا أنَّ الشَّيطانَ يَختَدِعُهُم عَن طاعَتِكَ ما عَصاكَ عاصٍ ، ولَولا أ نّهُ صَوَّرَ لَهُمُ الباطِلَ في مِثالِ الحَقِّ ما ضَلَّ عَن طَرِيقِكَ ضالٌّ .

امام زين العابدين عليه السلام _ در دعاى خود _ گفت : اگر شيطان با فريبكارى آنان را از طاعت تو باز نمى داشت ، هيچ معصيت كارى معصيت تو نمى كرد، و اگر او باطل را در لباس حق براى آنان در نمى آورد ، هيچ ره گم كرده اى راه تو را گم نمى كرد .

الصحيفة السجّاديّة : الدعاء 37 .

حديث285

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

_ في وصيّتهِ لابنهِ الباقرِ عليه السلام _ : إيّاكَ يا بُنيَّ أنْ تُصاحِبَ الأحمَقَ أو تُخالِطَهُ ، واهْجُرْهُ ولا تُحادِثْهُ ؛ فإنّ الأحمَقَ هُجْنَةٌ غائبا كانَ أو حاضِرا ، إنْ تَكَلَّم فضَحَهُ حُمقُهُ ، وإنْ سَكَتَ قَصُرَ بهِ عِيُّهُ ، وإنْ عَمِلَ أفسَدَ ، وإنِ اسْتُرعِيَ أضاعَ . لا عِلمُهُ مِن نَفْسِهِ يُغْنيهِ ، ولا عِلمُ غَيرهِ يَنْفَعُهُ ، ولا يُطيعُ ناصِحَهُ ، ولا يَستريحُ مقارِنُهُ ، تَوَدُّ اُمُّهُ أنّها ثَكَلَتْهُ ، وامْرَأتُهُ أنّها فَقَدتْهُ ، وجارُهُ بُعدَ دارِهِ ، وجَليسُهُ الوَحْدةَ مِن مُجالَسَتِهِ . إنْ كانَ أصْغَرَ مَن في المَجلِسِ أعْنى مَن فَوقَهُ ، وإنْ كانَ أكْبَرَهُم أفْسَدَ مَن دُونَهُ .

امام زين العابدين عليه السلام _ در سفارش به فرزند بزرگوار خود حضرت باقر عليه السلام _ فرمود : فرزندم ! از همنشينى يا رفت و آمد با احمق بپرهيز و از او دورى كن و با وى همسخن مشو ؛ زيرا آدم احمق، غايب باشد يا حاضر ، پست و فرومايه است ؛ هرگاه زبان به سخن گشايد حماقتش او را رسوا كند و هرگاه

خاموش شود به دليل ناتوانى در سخن گفتن باشد ، اگر كارى كند خرابى به بار آورد و چون مسؤوليتى به عهده گيرد آن را تباه سازد ، نه علم خودش به كار او مى آيد و نه دانش ديگران سودش مى رساند ، به سخن خيرخواه خود گوش نمى دهد، وهمنشينش از دست او آسوده نيست ، مادرش آرزوى مرگ او را دارد و همسرش آرزوى از دست دادن او را و همسايه اش آرزوى رفتن از همسايگى اش را و همنشينش آرزوى خلاصى از همنشينى او را. اگر در مجلسى كمترين فرد مجلس باشد بالاتر از خود را به رنج افكند و اگر بالاترين فرد باشد فرو دستان خود را به فساد و تباهى كشاند .

الأماليللطوسي:613/1268.

حديث314

امام سجاد عليه السلام :

إنّهُ لَيُعْجِبُني الرّجُلُ أنْ يُدرِكَهُ حِلمُهُ عِندَ غَضَبِهِ .

امام زين العابدين عليه السلام : من از مردى كه هنگام خشم بردبارى كند، خوشم مى آيد .

امام سجاد عليه السلام :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ كُلَّ قَلبٍ حَزينٍ .

امام زين العابدين عليه السلام : خداوند دلهاى حزين را دوست دارد .

الكافي : 2/99/30 .

حديث319

امام سجاد عليه السلام :

إنْ أخَذْتَ الأسيرَفعَجَزَ عنِ المَشْيِ ولَم يَكُنْ مَعكَ مَحْمِلٌ فأرْسِلْهُ ولا تَقْتُلْهُ ؛ فإنّكَ لا تَدري ما حُكْمُ الإمامِ فيهِ .

امام زين العابدين عليه السلام : اگر اسيرى گرفتى كه قدرت راه رفتن نداشت وتو وسيله اى براى حمل او نداشتى او را نكش وآزادش كن ؛ زيرا نمى دانى كه حكم امام درباره او چيست .

علل الشرائع : 565/1 .

حديث320

امام سجاد عليه السلام :

حِجّوا واعْتَمِروا ، تَصِحَّ أجْسامُكُم ، وتَتّسِعْ أرْزاقُكُم ، ويَصْلُحْ إيمانُكُم، وتُكْفَوا مؤونَةَ النّاسِ ومؤونَةَ عِيالاتِكُم .

امام سجاد عليه السلام : حجّ و عمره به جاى آوريد تا بدنهايتان سالم بماند و روزيها (درآمدهايتان) زياد شود و ايمانتان استوار گردد و هزينه مردم و خانه خود را تأمين كنيد.

ثواب الأعمال : 70/3 .

حديث321

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

امام سجاد عليه السلام :

مَرَّ رَسولُ اللّه ِ بِقَومٍ يَرفَعونَ حَجَرا فَقالَ : ما هذا ؟

قالوا : نَعرِفُ بِذاكَ أشَدَّنا وأقوانا .

فَقالَ صلي الله عليه و آله : ألا اُخبِرُكُم بِأَشَدِّكُم وأقواكُم ؟

قالوا : بَلى ، يا رَسولَ اللّه ِ .

قالَ : أشَدُّكُم وَأقواكُم الَّذي إذا رَضِيَ لَم يُدخِله رِضاهُ في إثمٍ ولا باطِلٍ ، وإذا سَخِط لَم يُخرِجهُ سَخَطُهُ مِن قَولِ الحَقِّ ، وإذا قَدَرَ لَم يَتَعاطَ مالَيسَ بِحَقٍّ .

امام زين العابدين عليه السلام : پيامبر صلي الله عليه و آله بر گروهى گذشت كه سنگى را بلند مى كردند . فرمود : «اين چه كارى است؟» .

گفتند : با اين كار ، نيرومندترين و محكم ترينِ خود را مى شناسيم .

فرمود : «آيا به شما خبر دهم كه محكم ترين و نيرومندترينِ شما كيست؟» .

گفتند : بلى ، اى پيامبر خدا .

فرمود : «محكم ترين و نيرومندترينِ شما ، كسى است كه هر گاه خشنود شود ، خشنودى اش او را به گناه و باطل نكشاند ، و هر گاه خشمگين شود ، خشمش ، او را از سخن

حق ، بيرون نراند ، و هر گاه به قدرت رسيد ، به كارِ غير حق ، دست نزند» .

معاني الأخبار : ص 366 .

حديث381

امام سجاد عليه السلام :

رَأَيتُ الخَيرَ كُلَّهُ قَدِ اجتَمَعَ في قَطعِ الطَّمَعِ عَمّا في أيدِي النّاسِ .

امام زين العابدين عليه السلام : تمام خير و بركت را در بُريدن طمع از آنچه در دست مردم است ، يافتم .

الكافي : ج 2 ص 148 ح 3 .

حديث382

امام سجاد عليه السلام :

أمّا حَقُّ جَليسِكَ : فَأَن تُلينَ لَهُ جانِبَكَ ، وتُنصِفَه في مُجازاةِ اللَّفظِ ، ولا تَقومَ مِن مَجلِسِكَ إلاّ بِإِذنِهِ . ومَن يَجلِسُ إلَيكَ يَجوزُ لَهُ القِيامُ عَنكَ بِغَيرِ إذنِكَ ، وتَنسى زَلاّتِهِ ، وتَحفَظَ خَيراتِهِ ، وَلا تُسمِعَهُ إلاَّ خَيرا .

امام زين العابدين عليه السلام : حقّ همنشين تو عبارت است از اين كه : با او نرمى كنى ، و در توبيخ لفظى ، انصاف را رعايت كنى ، و جز با اذن او از جايت برنخيزى ، و اين كه اگر نزد تو نشست ، بتواند بدون اجازه تو برخيزد ، لغزش هايش را فراموش كنى و خوبى هايش را به ياد داشته باشى و جز نيكى به گوشش نرسانى .

الخصال : ص 569 .

حديث383

امام سجاد عليه السلام :

إنَّ رَجُلاً رَكِبَ البَحرَ بِأَهلِهِ فَكُسِرَ بِهِم ، فَلَم يَنجُ مِمَّن كانَ فِي السَّفينَةِ إلاَّ امرَأَةُ الرَّجُلِ ، فَإِنَّها نَجَت عَلى لَوحٍ مِن ألواحِ السَّفينَةِ حَتّى ألجَأَت عَلى جَزيرَةٍ مِن جَزائِرِ البَحرِ ، وكانَ في تِلكَ الجَزيرَةِ رَجُلٌ يَقطَعُ الطَّريقَ ولَم يَدَع لِلّهِ حُرمَةً إلاَّ انتَهَكَها ، فَلَم يَعلَم إلاَّ وَ المَرأَةُ قائِمَةٌ عَلى رَأسِهِ ، فَرَفَعَ رَأسَهُ إلَيها فَقالَ : إنسِيَّةٌ أم جِنِّيَّةٌ؟

فَقالَت : إنسِيَّةٌ ، فَلَم يُكَلِّمها كَلِمَةً حَتّى جَلَسَ مِنها مَجلِسَ الرَّجُلِ مِن أهلِهِ ، فَلَمّا أن هَمَّ بِهَا اضطَرَبَت ، فَقالَ لَها : ما لَكِ تَضطَرِبينَ؟

فَقالَت : أفرَقُ مِن هذا؟ وأومَأَت بِيَدِها إلَى السَّماءِ .

قالَ : فَصَنَعتِ مِن هذا شَيئاً .

قالَت : لا وعِزَّتِهِ .

قالَ :

فَأَنتِ تَفرَقينَ مِنهُ هذَا الفَرَقَ ولَم تَصنَعي مِن هذا شَيئاً ، وإنَّما أستَكرِهُكِ استِكراهاً ، فَأَنَا وَاللّهِ أولى بِهذَا الفَرَقِ وَالخَوفِ وأحَقُّ مِنكِ ، قالَ فَقامَ ولَم يُحدِث شَيئاً ، ورَجَعَ إلى أهلِهِ ولَيسَت لَهُ هِمَّةٌ إلاَّ التَّوبَةُ وَالمُراجَعَةُ ، فَبَينا هُوَ يَمشي إذ صادَفَهُ راهِبٌ يَمشي فِي الطَّريقِ فَحَمِيَت عَلَيهِمَا الشَّمسُ ، فَقالَ الرّاهِبُ لِلشّابِّ : اُدعُ اللّهَ يُظِلَّنا بِغَمامَةٍ ، فَقَد حَمِيَت عَلَينَا الشَّمسُ .

فَقالَ الشّابُّ : ما أعلَمُ أنَّ لي عِندَ رَبّي حَسَنَةً فَأَتَجاسَرَ عَلى أن أسأَ لَهُ شَيئاً!

قالَ : فَأَدعو أ نَا وتُوءمِّنُ أنتَ .

قالَ : نَعَم ، فَأَقبَلَ الرّاهِبُ يَدعو وَالشّابُّ يُوءمِّنُ ، فَما كانَ بِأَسرَعَ مِن أن أظَلَّتهُما غَمامَةٌ فَمَشَيا تَحتَها مَلِيّاً مِنَ النَّهارِ ، ثُمَّ تَفَرَّقَتِ الجَادَّةُ جَادَّتَينِ ، فَأَخَذَ الشَّابُّ في واحِدَةٍ وأخَذَ الرّاهِبُ في واحِدَةٍ ، فَإِذَا السَّحابَةُ مَعَ الشّابِّ!

فَقالَ الرّاهِبُ : أنتَ خَيرٌ مِنّي لَكَ استُجيبَ ولَم يُستَجَب لي فَأَخبِرني ما قِصَّتُكَ ، فَأَخبَرَهُ بِخَبَرِ المَرأَةِ .

فَقالَ : غُفِرَ لَكَ مَا مَضى حَيثُ دَخَلَكَ الخَوفُ ، فَانظُر كَيفَ تَكونُ فيما تَستَقبِلُ؟!

امام زين العابدين عليه السلام : مردى با خانواده خود ، به سفرى دريايى رفت . كشتى آنها درهم شكست و هيچ كس ، جز همسر آن مرد ، نجات پيدا نكرد . او بر تخته شكسته اى از كشتى نجات يافت و به جزيره اى پناه برد .

در آن جزيره ، مردى راهزن بود كه هيچ حريمى براى خدا نبود كه او آن را هتك نكرده باشد . ناگهان ديد كه آن زن بالاى سرش ايستاده است . سرش را

به سوى او بلند كرد و پرسيد : انسانى يا جنّى؟

زن پاسخ داد : انسانم .

مرد ، بى آن كه با او سخنى بگويد ، همانند مردى كه با همسرش مى نشيند ، نزد او نشست . هنگامى كه قصد نزديكى با او كرد ، زن پريشان شد . مرد از وى پرسيد : چرا پريشان و نگران شدى؟

پاسخ داد : از اين (خدا) مى ترسم ، و به آسمان اشاره كرد .

مرد گفت : آيا تا به حال چنين كارى كرده اى (زنا داده اى)؟

زن پاسخ داد : نه ؛ به عزّتش سوگند .

مرد گفت : تو اين چنين از او مى ترسى ، در حالى كه چنين كارى نكرده اى . و اينك هم من تو را مجبور مى كنم؟! به خدا سوگند كه من به پريشانى و ترس ، از تو سزاوارترم .

سپس مرد برخواست . و هيچ كارى نكرد و به سوى خانواده اش رهسپار شد ، در حالى كه هيچ فكرى جز توبه به سوى خداوند نداشت .

در همان انديشه راه مى رفت كه راهبى در راه با او برخورد كرد . خورشيد ، گرماى سوزانى بر آن دو مى تابانْد . راهب به جوان گفت : از خداوند بخواه كه برايمان ابرى سايه افكن فراهم كند . خورشيد ، گرماى سوزانى دارد .

جوان گفت : گمان نمى كنم هيچ خوبى اى در پيشگاه خداوند داشته باشم تا با آن جرئت درخواست از او را داشته باشم .

راهب گفت :

پس من دعا مى كنم ، تو آمين بگو.

جوان پاسخ داد : باشد .

راهب ، دعا مى كرد و جوان ، آمين مى گفت ، طولى نكشيد كه ابرى بر آنها سايه گسترانْد . هر دو مدّتى را زير سايه ابر ، راه طى كردند . آن گاه ، راهشان جدا شد . جوان به راهى و راهب به راه ديگرى رفت . ابر با جوان همراه شد . راهب به وى گفت : تو از من بهترى . براى اين كه دعاى تو اجابت شد و دعاى من اجابت نشد . به من بگو ماجرايت چيست؟

جوان ، ماجراى خود را با آن زن براى راهب بازگفت . راهب گفت : به جهت ترسى كه از خداوند در دلت راه يافت ، گناهان گذاشته ات آمرزيده شد . دقّت كن كه در آينده چگونه خواهى بود .

الكافي : ج 2 ص 69 ح 8 .

حديث384

امام سجاد عليه السلام :

اللَّجاجَةُ مَقرونَةٌ بِالجَهالَةِ ، وَالحَمِيَّةُ مَوصولَةٌ بِالبَلِيَّةِ ، وسَبَبُ الرِّفعَةِ التَّواضُعُ .

امام زين العابدين عليه السلام : لجاجت ، با نادانى همراه است؛ غيرت ، با گرفتارى گره خورده است؛ و عامل بزرگى ، فروتنى است .

نزهة الناظر : ص 91 ح 14 .

حديث385

امام سجاد عليه السلام :

: رَبَّنا ... وَامنُن عَلَينا بِالنَّشاطِ وأعِذنا مِنَ الفَشَلِ وَالكَسَلِ .

امام زين العابدين عليه السلام _ در مناجاتش _ : پروردگارا! شادابى را به ما ارزانى كن و از كاهلى و سستى ، ما را پناه ده .

بحار الأنوار : ج 94 ص 125 .

حديث386

امام سجاد عليه السلام :

: اللّهُمَّ ومُنَّ عَلَيَّ بِبَقاءِ وُلدي وبِإِصلاحِهِم لي وبِإِمتاعي بِهِم .

إلهِي امدُد لي في أعمارِهِم ، وزِد لي في آجالِهِم ، ورَبِّ لي صَغيرَهُم ، وقَوِّ لي ضَعيفَهُم ، وأصِحَّ لي أبدانَهُم وأديانَهُم وأخلاقَهُم ، وعافِهِم في أنفُسِهِم وفي جِوارِحِهِم وفي كُلِّ ما عُنِيَت بِهِ مِن أمرِهِم ، وأدرِر لي وعَلى يَدي أرزاقَهُم .

وَاجعَلهُم أبرارا أتقِياءَ بُصَراءَ سامِعينَ مُطيعينَ لَكَ ، ولِأَولِيائِكَ مُحِبّينَ مُناصِحينَ ، ولِجَميعِ أعدائِكَ مُعانِدينَ ومُبغِضينَ ، آمينَ .

اللّهُمَّ اشدُد بِهِم عَضُدي ، وأقِم بِهِم أوَدي ، وكَثِّر بِهِم عَدَدي ، وزَيِّن بِهِم مَحضَري ، وأحيِ بِهِم ذِكري ، وَاكفِني بِهِم في غَيبَتي ، وأعِنّي بِهِم عَلى حاجَتي ، وَاجعَلهُم لي مُحِبّينَ ، وعَلَيَّ حَدِبينَ مُقبِلينَ مُستَقيمينَ لي ، مُطيعينَ ، غَيرَ عاصينَ ولا عاقّينَ ولا مُخالِفينَ ولا خاطِئينَ .

وأعِنّي عَلى تَربِيَتِهِم وتَأديبِهِم ، وبِرِّهِم ، وهَب لي مِن لَدُنكَ مَعَهُم أولادا ذُكورا ، وَاجعَل ذلِكَ خَيرا لي ، وَاجعَلهُم لي عَونا عَلى ما سَأَلتُكَ . وأعِذني وذُرِّيَّتي مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ .

فَإِنَّكَ خَلَقتَنا وأمَرتَنا ونَهَيتَنا ورَغَّبتَنا في ثَوابِ ما أمَرتَنا ورَهَّبتَنا عِقابَهُ ، وجَعَلتَ لَنا عَدُوّا يَكيدُنا ، سَلَّطتَهُ مِنّا عَلى ما لَم تُسَلِّطنا عَلَيهِ مِنهُ ، أسكَنتَهُ صُدورَنا ،

وأجرَيتَهُ مَجارِيَ دِمائِنا .

لا يَغفُلُ إن غَفَلنا ، ولا يَنسى إن نَسينا ، يُؤمِنُنا عِقابَكَ ، ويُخَوِّفُنا بِغَيرِكَ . إن هَمَمنا بِفاحِشَةٍ شَجَّعَنا عَلَيها ، وإن هَمَمنا بِعَمَلٍ صالِحٍ ثَبَّطَنا عَنهُ ، يَتَعَرَّضُ لَنا بِالشَّهَواتِ ، ويَنصِبُ لَنا بِالشُّبَهاتِ ، إن وَعَدَنا كَذَبَنا ، وإن مَنّانا أخلَفَنا ، وإلاّ تَصرِف عَنّا كَيدَهُ يُضِلَّنا ، وإلاّ تَقِنا خَبالَهُ يَستَزِلَّنا .

اللّهُمَّ فَاقهَر سُلطانَهُ عَنّا بِسُلطانِكَ حَتّى تَحبِسَهُ عَنّا بِكَثرَةِ الدُّعاءِ لَكَ فَنُصبِحَ مِن كَيدِهِ فِي المَعصومينَ بِكَ .

اللّهُمَّ أعطِني كُلَّ سُؤلي ، وَاقضِ لي حَوائِجي ، ولا تَمنَعنِي الإِجابَةَ وقَد ضَمِنتَها لي ، ولا تَحجُب دُعائي عَنكَ وقَد أمَرتَني بِهِ ، وَامنُن عَلَيَّ بِكُلِّ ما يُصلِحُني في دُنيايَ وآخِرَتي ما ذَكَرتُ مِنهُ وما نَسيتُ ، أو أظهَرتُ أو أخفَيتُ أو أعلَنتُ أو أسرَرتُ .

وَاجعَلني في جَميعِ ذلِكَ مِنَ المُصلِحينَ بِسُؤالي إيّاكَ ، المُنجِحينَ بِالطَّلَبِ إلَيكَ غَيرِ المَمنوعينَ بِالتَّوَكُّلِ عَلَيكَ . المُعَوَّدينَ بِالتَّعَوُذِ بِكَ ، الرّابِحينَ في التِّجارَةِ عَلَيكَ ، المُجارينَ بِعِزِّكَ ، المُوَسَّعِ عَلَيهِمُ الرِّزقُ الحَلالُ مِن فَضلِكَ ، الواسِعِ بِجودِكَ وكَرَمِكَ ، المُعَزّينَ مِنَ الذُّلِّ بِكَ ، وَالمُجارينَ مِنَ الظُّلمِ بِعَدلِكَ ، وَالمُعافَينَ مِنَ البَلاءِ بِرَحمَتِكَ ، والمُغنَينَ مِنَ الفَقرِ بِغِناكَ ، والمَعصومينَ مِنَ الذُّنوبِ وَالزَّلَلِ وَالخَطاءِ بِتَقواكَ، وَالمُوَفَّقينَ لِلخَيرِ وَالرُّشدِ وَالصَّوابِ بِطاعَتِكَ ، وَالمُحالِ بَينَهُم وبَينَ الذُّنوبِ بِقُدرَتِكَ ، التّارِكينَ لِكُلِّ مَعصِيَتِكَ ، السّاكِنينَ في جِوارِكَ .

اللّهُمَّ أعطِنا جَميعَ ذلِكَ بِتَوفيقِكَ ورَحمَتِكَ ، وأعِذنا من عَذابِ السَّعيرِ ، وأعطِ جَميعَ المُسلِمينَ وَالمُسلِماتِ وَالمُؤمِنينَ وَالمُؤمِناتِ مِثلَ الَّذي سَأَلتُكَ لِنَفسي ولِوُلدي في عاجِلِ الدُّنيا وآجِلِ الآخِرَةِ ، إنَّكَ قَريبٌ مُجيبٌ سَميعٌ عَليمٌ عَفُوٌّ غَفورٌ رَؤوفٌ رَحيمٌ .

وآتِنا فِي الدُّنيا حَسَنَةً ، وفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً وقِنا عَذابَ النّارِ .

امام زين العابدين عليه السلام _ از دعاهاى ايشان براى فرزندانش _ : بار خدايا! بر من منت گذار و فرزندانم را برايم نگه دار ، شايستگى شان ده ، و برايم بهره اى در آنان نِه ، عمرشان را دراز فرما و بر زندگانى شان بيفزا ، خُردسالشان را پرورش ده ، نَاتوانشان را توانا ساز ، تنشان ، دينشان و اخلاقشان را به سلامت دار ، در جان و جسمشان ، و در هر كار از كارهايشان كه در آن مى كوشند ، عافيت نِه ، و روزى شان را براى من و به دست من ، پيوسته قرار ده .

[بار خدايا!] فرَزندانم را همه ، از نيكان ، پرهيزگاران ، بينايان ، شنوندگان ، فرمانبردارانِ خويش و دوستدار و نيكخواه دوستانت گردان ، و چنان كن كه دشمن و كين توز دشمنانت باشند . آمين!

بار خدايا! بازويم را به نيروى فرزندانم توانا ساز ، نابسامانى هايم را بدانان سامان ده ، شمار يارانم را بديشان فزونى بخش ، و مجلسم را بدانان بياراى ، نامم را بديشان زنده بدار ، و در نبودنم ، آنان را به كارم برگمار ، و در نيازمندى ها آنان را به يارى ام وا دار .

[بار خدايا!] چنان كن كه فرزندانم دوستدار من باشند ، به من مهر بورزند ، به من روى آورند ، و در يارى ام پايدار باشند . چنان كن كه فرمانبردارم باشند ، نه عصيانگر و نافرمان ، و نه از

مخالفان و خطاكاران .

[بار خدايا!] مرا در پرورش و تربيت و نيكى به آنان موفّق دار، و همراه آنان ، فرزندانى پسر نيز ارزانى ام دار، خيرم را در آن نِه، و مرا در آنچه از تو خواسته ام، بدانان يارى ده ، و مرا و فرزندانم را از شرّ شيطان رانده شده ، پناه ده .

[بار خدايا!] تو ما را آفريده اى و به نيكى امر كرده و از بدى بازداشته اى ، به ثوابِ فرمانبردارى ات تشويق ، و از عقابِ نافرمانى ات بيمناك ساخته اى، كسى را كه در كار ما نيرنگ مى كند ، به دشمنىِ ما گمارده اى ، و در امورى وى را بر ما چيره كرده اى كه ما را بر وى چيره نكرده اى . او را در سينه هاى ما جاى داده اى و چون خون در رگ هايمان روان ساخته اى .

اگر از وى شويم ، از ما غافل نمى شود ، اگر فراموشش كنيم ، فراموشمان نمى كند ، كيفرت را در نظر ما ناچيز مى نمايد ، و ما را از ديگرى جز تو مى ترساند . اگر آهنگِ گناه كنيم ، در ارتكاب آن ، دليرمان مى گرداند و اگر آهنگ كارى شايسته كنيم ، از گزاردنش بازمان مى دارد ، هواهاى نفسانى را براى ما مى آرايد و شبهات را به ما مى نماياند . اگر وعده مان دهد ، دروغ ، مى گويد ، و اگر آرزويى در دلمان برانگيزد ، خلاف آن مى كند . اگر مكرش را از ما باز نگردانى ،

گم راهمان مى سازد و اگر از تبهكارى اش بازمان ندارى ، ما را مى لغزاند .

بار خدايا! به توانايى ات قدرتش را در هم شكن ، تا بنيان سعادتمان را نلرزاند ، و توفيق دعايمان ده تا ما را از مكر و فريبش نگه دارد .

بار خدايا! همه خواسته هايم را عطا كن ، حوايجم را برآور ، و از اجابت محرومم مساز ، كه اجابت را خود بر عهده گرفته اى . دعايم را از درگاهت مگردان ، كه خود بدان فرمانم داده اى . آنچه دنيا و آخرتم را اصلاح مى كند ، عطايم كن : بر زبانش آورده باشم يا از يادش برده باشم ، اظهارش كرده باشم يا در دل نهان داشته باشم ، آشكارش كرده باشم يا پوشانده باشم .

[بار خدايا!] چنان كن كه در همه حال ، با درخواست از تو ، از مصلحان باشم ، و با طلب از درگاهت ، از كام يافتگان گردم ، و با توكلّ بر تو از كسانى نباشم كه محروم اند .

[بار خدايا!] در شمارِ آنانم بر پناه جستن به تو خو گرفته اند و از سودايت سود برده اند و در آسايشگاهِ عزّتت آرميده اند و از كَرَمت به روزىِ حلال ، دست يافته اند و از بخششت به فراخىِ نعمت رسيده اند و با تو از ذلّت به عزّت دست يافته اند و از ستم به دادگرى ات پناه جسته اند و به مِهرت از گرفتارى رهيده اند و از توانگرى ات توانگرى يافته اند و به پارسايى ات از گناه

و لغزش مصون مانده اند و به طاعتت به خير و رشاد و صواب ، توفيق يافته اند ، و به قدرتت از گناهان رهايى يافته و در كوى رحمت آرميده اند .

بار خدايا! همه اين خواسته ها را به توفيق و مهرت ارزانى ام دار ، و ما را از عذاب دوزخت نگه دار ، و همه مردان و زنان با ايمان را در اين سراى در گذار و آخرت ماندگار ، بدانچه براى خود و فرزندانم خواسته ام گرامى دار ، كه تو نزديك و اجابت كننده اى ، شنواى دانايى ، در گذرنده و آمرزگارى ، نرم خوى و مهربانى .

ما را در اين دنيا نيكى و در آخرت ، نيكى عطا فرماى و از عذاب آتش ، رهايى مان بخش .

الصحيفة السجادية : ص 105 الدعاء 25 .

حديث387

امام سجاد عليه السلام :

إنَّ أعرابِيّا أتى رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَخَرَجَ إلَيهِ فى رِداءٍ مُمَشَّقٍ .

فَقالَ : يا مُحَمَّدُ ، لَقَد خَرَجتَ إلَيَّ كَأَنَّكَ فَتىً .

فَقالَ صلي الله عليه و آله : نَعَم يا أعرابِيُّ ، أنَا الفَتَى ، ابنُ الفَتى ، أخُو الفَتى .

فَقالَ : يا مُحَمَّدُ ، أمَّا الفَتى فَنَعَم ، وكَيفَ ابنُ الفَتى وأخُو الفَتى؟

فَقالَ : أما سَمِعتَ اللّه َ عز و جل يَقولَ : «قَالُواْ سَمِعْنَا فَتًى يَذْكُرُهُمْ يُقَالُ لَهُو إِبْرَ هِيمُ»

امام زين العابدين عليه السلام : مردى باديه نشين ، نزد پيامبر خدا آمد . پيامبر صلي الله عليه و آلهبا عبايى سرخ رنگ

، بيرون آمد . باديه نشين گفت : اى محمّد! طورى بيرون آمده اى كه گويا جوان هستى؟!

فرمود : «بلى ، اى باديه نشين! من جوانم ، فرزند جوان و برادرِ جوان» .

مرد گفت : اى محمّد! خودت جوانى ، آرى ؛ ولى چگونه فرزندِ جوان و برادرِ جوانى؟

فرمود : «آيا سخن خداوند عز و جل را در قرآن نشنيده اى كه مى فرمايد : «گفتند : شنيديم جوانى ، از آنها [به بدى] ياد مى كرد كه به او ابراهيم گفته مى شود ...» و من ، فرزند ابراهيم هستم . و امّا برادرِ جوان هستم؛ زيرا در روز نبرد اُحد ، منادى از آسمان ندا داد كه : "شمشيرى جز ذو الفقار ، و جوانى جز على نيست" و على ، برادر من است و من ، برادر اويم» .

الأنبياء : 60 .

حديث388

امام سجاد عليه السلام :

في قَولِ اللّه ِ عز و جل : «لَوْلاَ أَن رَّءَا بُرْهَ_نَ رَبِّهِى» _ قالَ : قامَتِ امرَأَةُ العَزيزِ إلَى الصَّنَمِ فَأَلقَت عَلَيهِ ثَوبا ، فَقالَ لَها يوسُفعُ : ما هذا

فَقالَت : أستَحيي مِنَ الصَّنَمِ أن يَرانا .

فَقالَ لَها يوسُفعُ : أتَستَحيينَ مَن لا يَسمَعُ ولا يُبصِرُ ولا يَفقَهُ ولا يَأكُلُ ولا يَشرَبُ ولا أستَحيي أ نَا مِمَّن خَلَقَ الإِنسانَ وعَلَّمَهُ فَذلِكَ قَولُهُ عز و جل : «لَوْلاَ أَن رَّءَا بُرْهَ_نَ رَبِّهِى».

امام زين العابدين عليه السلام _ درباره اين سخن خداوند عز و جل : _

«اگر برهان پروردگارش را نديده بود ، ...» : همسر عزيز مصر

به سمت بُت رفت و پارچه اى بر او افكند . يوسف عليه السلام به وى گفت : «اين ، چه كارى است؟» .

زن گفت : خجالت مى كشم كه بت ما را ببيند .

يوسف عليه السلام به وى گفت : «تو از چيزى كه نمى شنود و نمى بيند و درك نمى كند و نمى خورد و نمى آشامد ، حيا مى كنى و من از كسى كه انسان را آفريد و به او آموخت ، حيا نكنم؟!» . اين است معناى سخن خداوند عز و جل : «اگر برهان پروردگارش را نديده بود ...» .

عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج 2 ص 45 ح 162 .

حديث389

امام سجاد عليه السلام :

مِن سَعادَةِ الرَّجُلِ أن يَكونَ لَهُ وُلدٌ يَستَعينُ بِهِم .

امام زين العابدين عليه السلام : از سعادت مرد ، داشتن فرزندانى است كه از آنها كمك مى گيرد .

الكافي : ج 6 ص 2 ح 2 ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 164 ح 3598.

حديث390

امام سجاد عليه السلام :

: و أمّا حَقُّ وَلَدِكَ فَأن تَعلَمَ أنَّهُ مِنكَ ، و مُضافٌ إلَيكَ في عاجِلِ الدُّنيا بِخَيرِهِ وَشَرِّهِ ، وأَنَّكَ مَسؤولٌ

عَمّا وَليتَهُ مِن حُسنِ الأَدَبِ وَالدِّلالَةِ عَلى رَبِّهِ، عز و جلوَالمَعونَةِ عَلى طاعَتِهِ ، فَاعمَل في أمرِهِ عَمَلَ مَن يَعلَمُ أنَّهُ مُثابٌ عَلَى الإِحسانِ إلَيهِ ، مُعاقَبٌ عَلَى الإِساءَةِ إلَيهِ .

امام زين العابدين عليه السلام : و امّا حقّ فرزندت اين است كه بدانى او از توست و با خوب و بدش در دنيا ، منتسب به توست و بى گمان ، تو درباره

آنچه بر عهده ات است : خوب تربيت كردن او و او را به سوى خداوند عز و جلراهنمايى كردن و به فرمان بردارى از او (خداوند) يارى كردن ، مسئولى . پس در كار او ، همانند كسى عمل كن كه مى داند براى نيكى كردن به او پاداش مى گيرد و بر بدى كردن به او مجازات مى شود .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 2 ص 622 ح 3214 ، الخصال : ص 568 ح 1 كلاهما عن أبى حمزة الثمالي (ثابت بن دينار).

حديث391

امام سجاد عليه السلام :

وأمّا حَقُّ وَلَدِكَ فَتَعَلَمَ أَنَّهُ مِنكَ ، ومُضافٌ إِلَيكَ في عاجِلِ الدُّنيا بِخَيرِهِ وشَرِّهِ ، وأَنَّكَ مَسؤولٌ عَمّا وَلِيتَهُ مِن حُسنِ الأَدَبِ وَالدِّلالَةِ عَلى رَبِّهِ، وَالمَعونَةِ لَهُ عَلى طاعَتِهِ فيكَ وفي نَفسِهِ ، فَمُثابٌ عَلى ذلِكَ ومُعاقَبٌ ، فَاعمَلْ فِي أمرِهِ عَمَلَ المُتَزَيِّنِ بِحُسنِ أثَرِهِ عَلَيهِ في عاجِلِ الدُّنيا ، المُعذِرِ إلى رَبِّهِ فيما بَينَكَ وبَينَهُ بِحُسنِ القِيامِ عَلَيهِ وَالأَخذِ لَهُ مِنهُ ،

ولا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ .

امام زين العابدين عليه السلام : و امّا حقّ فرزندت ، اين است كه بدانى او از توست و با خوب و بدش در دنيا منسوب به توست و تو درباره آنچه بر عهده ات است ، يعنى : خوب تربيت كردن او ، او را به سوى خداوند عز و جلراهنمايى كردن ، و در كار فرمان بردارى از خداوند در حقّ تو و خودش يارى كردن ، مسئولى و بر آن، هم پاداش مى گيرى و هم مجازات مى شوى . پس در كار [تربيت] او ، همانند كسى رفتار كن كه در اين دنيا با اثر نيكش در حقّ او كارش را مى آرايد و در آنچه ميان تو و پروردگارت است، به خاطر انجام دادن درستِ آن و نتيجه اى كه از آن مى گيرى، نزد او معذور است و نيرويى نيست جز از خدا .

تحف العقول : ص 263 ح 23 ، بحار الأنوار : ج 74 ص 15 ح 2 .

حديث392

امام سجاد عليه السلام :

أمَّا صَومُ التَّأديبِ فَأَن يُؤخَذَ الصَّبِيُ إذا رَاهَقَ بِالصَّومِ، تَأديبا و لَيسَ بِفَرضٍ .

امام زين العابدين عليه السلام : امّا روزه آموزشى اين است كه وقتى كودك ، نزديك بلوغ رسيد ، براى تربيت ، و نه آن كه واجب باشد ، به روزه گرفتن ، وا داشته مى شود .

الكافي : ج 4 ص 86 ح 1 ، تهذيب الأحكام : ج 4 ص 296 ح 895 كلاهما عن الزهري .

حديث393

امام سجاد عليه السلام :

حَقُّ الصَّغيرِ رَحمَتُهُ في تَعليمِهِ، وَالعَفوُ عَنهُ وَالسِّترُ عَلَيهِ، وَالرِّفقُ بِهِ ، وَالمَعونَةُ لَهُ ... وحَقُّ أهلِ مِلَّتِكَ ... أن يَكونَ شُيوخُهُم بِمَنزِلَةِ أبيكَ، وشُبّانُهُم، بِمَنزِلَةِ إخوَتِكَ ، وعَجائِزُهُم بِمَنزِلَةِ اُمِّكَ، وَالصِّغارُ بِمَنزِلَةِ أولادِكَ.

امام زين العابدين عليه السلام : حقّ خردسال ، مهربانى در آموزش او ، بخشيدن او و پوشاندن [اشتباهات ]او ، مدارا كردن با او و يارى كردن اوست . . . وحقّ هم كيشان تو اين است كه . . . پيرمردانِ آنها به جاى پدر تو باشند و جوانانشان ، به جاى برادران تو وزنان پيرشان به جاى مادر تو و خردسالان [آنها]به جاى فرزندان تو .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 2 ص 625 ح 3214 ، الخصال : ص 570 ح 1 كلاهما عن أبي حمزة الثمالي (ثابت بن دينار).

حديث394

امام سجاد عليه السلام :

قالَ النَّبِيُ صلي الله عليه و آلهلَهُما [لِلحَسَنِ وَالحُسَينِ عليهماالسلام] : قُوما الآنَ فاصطَرعا،فَقاما لِيَصطَرِعا،وقَد خَرَجَت فاطِمَةُ عليهاالسلام في بَعضِ حاجَتِها، فَدَخَلَت فَسَمِعَتِ النَّبِيَ صلي الله عليه و آله وهُوَ يَقولُ : إيهِ

امام زين العابدين عليه السلام : پيامبر صلي الله عليه و آله به آن دو (امام حسن و امام حسين عليهماالسلام) فرمود : «هم اكنون ، برخيزيد و كُشتى بگيريد» .

آن دو از جاى برخاستند تا كشتى بگيرند . فاطمه عليهاالسلام كه براى كارى [از خانه ]خارج شده بود ، بر آنان وارد شد و شنيد كه پيامبر صلي الله عليه و آلهمى گويد : «دوباره ، اى حسن ! حسين را محكم بگير

و به زمين بزن» .

[از اين رو] به پدر گفت : شگفتا اى پدر ! اين را بر آن ديگرى تحريك مى كنى؟ آيا بزرگ تر را بر كوچك تر تحريك مى كنى ؟!

پيامبر صلي الله عليه و آله به او فرمود : «دختر عزيزم ! آيا خشنود نيستى از اين كه من بگويم : "اى حسن! حسين را محكم بگير و به زمين بزن ؛ در حالى كه دوست من جبرئيل مى گويد : "اى حسين! حسن را محكم بگير و بر زمين بزن ؟"» .

إيهِ : هذه كلمة يراد بها الاستزادة (النهاية : ج 1 ص 87 «إيه»).

حديث395

امام سجاد عليه السلام :

: اللّهُمَّ ومُنَّ عَلَيَ بِبَقاءِ وُلدِي، وبِإصلاحِهِم لي، وبِإمتاعي بِهِم، إلهي امدُد لي في أعمارِهِم، وزِد لي في آجالِهِم، ورَبِّ لي صَغيرَهُم، وقَوِّ لي ضَعيفَهُم، وأصِحَّ لي

أبدانَهُم وأديانَهُم وأخلاقَهُم، وعافِهِم في أنفُسِهِم وفي جَوارِحِهِم وفي كُلِّ ما عُنيتُ بِهِ مِن أمرِهِم، وأدرِر لي وعَلى يَدَيَ أرزَاقَهُم، وَاجعَلهُم أبرارا أتقياءَ بُصَراءَ سامِعينَ مُطيعينَ لَكَ، ولِأَولِيائِكَ مُحِبِّينَ مُناصِحينَ ، ولِجَميعِ أعدائِكَ مُعانِدينَ ومُبغِضينَ، آمينَ .

اللّهمَّ اشدُد بِهِم عَضُدِي، وأقِم بِهِم أوَدي

امام زين العابدين _ از جمله دعاهاى ايشان براى فرزندانش _ : بار الها ! با بقاى فرزندانم و با صالح گردانيدن آنان براى من و با بهره مند شدن من از آنان، بر من منّت گذار . خداى من! عمر آنان را براى من، طولانى گردان و مدّتْ زمان [زندگى] آنان را براى من بيفزا و خردسالشان را برايم بپرور و ناتوانشان را برايم نيرومند گردان وجسم

و دين و اخلاق آنان را برايم سالم بدار و آنان را در جان

و اعضايشان و در هر آنچه از امور آنان كه در نظر دارم ، سلامت بدار و به دست من، روزى آنان را براى من ، فراوان گردان و آنان را نيكوكار ، پارسا ، بينا ، شنوا ، فرمان بُردار خود ، دوست خيرخواهِ دوستان خود و دشمنِ خشمگين همه دشمنانت قرار ده . آمين!

خداوندا! بازويم را به وجودشان نيرومند گردان و نابه سامانى امورم را به وجودشان استوار كن ونفرات مرا با آنان ، فراوان نما ومحضر مرا به وجودشان آراسته كن و يادم را به وسيله آنان ، زنده نگه دار و در نبودِ من، امورم را به وسيله آنان، كفايت نما و به وسيله آنان، مرا در [برآوردن ]نيازهايم يارى فرما . و آنان را دوستدار من و نسبت به من ، دلسوزِ توجّه كننده استوار [در اين راه] ، و [نيز ]فرمان بردارانى قرار ده كه نه نافرمان باشند ، نه بدكردار ، نه مخالف و نه خطاكار .

و مرا در تربيت كردن و ادب آموختن و نيكى كردن به آنان ، يارى فرما و با وجود اينان ، از نزد خود به من ، فرزندانِ پسرى عطا كن و اين را مايه خير من قرار ده و آنان را در آنچه از تو خواسته ام ، ياورم قرار ده .

و من و خاندانم را از شيطان رانده شده ، پناه ده ، كه همانا تو ، ما را آفريدى و امر كردى و نهى نمودى و ما را

به پاداش آنچه امر نمودى ، تشويق كردى و از مجازاتش بيم دادى و براى ما، دشمنى قرار دادى كه با ما نيرنگ كند . به او تسلّطى بر ما دادى كه به ما همانند آن ، تسلّطِ بر او را ندادى . او را در دل هاى ما جاى دادى و او را در مجراى خون ما روان ساختى . اگر ما غفلت كنيم ، او غافل نمى مانَد و اگر ما فراموش كنيم ، او فراموش نمى كند . او ما را از كيفر تو ، ايمن مى گردانَد و از كسى غير از تو بيم مى دهد . اگر به كار زشتى همّت گماريم ، ما را بر آن ، دلير مى گردانَد و اگر به كار شايسته همّت كنيم ، ما را از آن ، باز مى ايستانَد. شهوت ها را به ما عرضه مى كند و شبهات را در برابر ما قرار مى دهد . اگر به ما وعده بدهد ، دروغ مى گويد و اگر ما را [به چيزى ]آرزومند كند ، خلافش عمل مى كند . اگر نيرنگ او را از ما نگردانى ، گم راهمان مى سازد و اگر ما را از فساد او نگه ندارى ، ما را مى لغزانَد . بار الها! با چيره مندى ات ، چيرگى او را

از ما بگردان ، به گونه اى كه به خاطر فراوانى دعا براى تو ، او را از ما باز دارى و از كسانى شويم كه از نيرنگش ايمن مى دارى .

بار الها! همه خواسته هايم را به من بده ونيازم را

برايم برآورده ساز واجابت را از من ، باز مدار كه خود ، آن را برايم ضمانت كرده اى و دعايم را از خودت نپوشان كه خود ، ما را به آن وا داشتى و با [اعطاى] هر آنچه دنيا و آخرتِ مرا اصلاح مى كند ؛ چه آنچه را ياد كرده ام يا فراموش ، آشكار ساخته ام يا پنهان ، علنى كرده ام يا پوشيده ، بر من منّت گذار و در همه اينها به خاطر درخواستم از تو ، مرا از [شمار ]مصلحان و به خاطر عرض نياز به سوى تو ، از كاميابان و به خاطر تكيه برتو ، از منع نشدگان و به خاطر پناه بردن به تو ، از پناهندگان ، و [همچنين مرا] از سودكنندگان در سوداى با تو ، از پناه برندگانِ به عزّت تو ، از توسعه يافتگان در روزى حلال از فضلت كه به خاطر جود و كَرَم توست ، از عزّت يافتگان از خوارى به وسيله تو و از پناه جويانِ از ستم به عدل تو و از رَهيدگان از بلا با رحمت تو و بى نياز شدگان از فقر با غناى تو و از ايمن شدگان از گناهان و لغزش ها و خطاها به وسيله [توان ]بازدارى تو و از توفيق مندان به خير و رشد و درستى به خاطر فرمان بردارى از تو ، و از فاصله افتادگان ميان آنان و گناهان با قدرت تو و ترك كنندگان هر گونه نافرمانى تو و از ساكنان در كنار خود ، قرار ده .

بار الها! با توفيق خودت و رحمت خودت ،

همه اينها را به من ده و از عذاب دوزخ سوزان ، پناهمان ده و به همه مردان و زنان مسلمان ، و مردان و زنان اهل ايمان ، همانند آنچه را براى خودم و فرزندانم در حالِ دنيا و آينده آخرت از تو خواستم ، عطا كن كه تو نزديك ، پاسخگو ، شنوا ، دانا ، بخشايشگر ، آمرزنده ، مهربان و بخشنده اى .

الأَوَدُ : العِوَجُ (النهاية : ج 1 ص 79 «أود») .

حديث396

امام سجاد عليه السلام :

: اللّهُمَّ اجعَلني أهابُهُما هَيبَةَ السُّلطانِ العَسوفِ

اِنَّ عَلَّى بَنُ الْحُسينِ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيْهِما اِسْتَقْبَلَهُ مَ_وْلىً لَهُ فى لَيْ_لَةٍ بارِدَةٍ وَعَلَيْهِ جُب_َّةُ ومُطْرَفُ خَزٍّ وَعَمامَةُ خَزٍّ وَهُوَ مُتَغَلِّفٌ بالْغالِيَةِ فَقالَ لَهُ جُ_عِلْتُ فَداكَ فى مِثْلِ هذه الساعَةِ عَلى هذهِ الْهَيْئَة اِلى اَيْنَ؟ ق_الَ: فَ_قالَ:

اِلى مَسْ_جِدِ جَدّى رَسُ_ولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

اَخْطُبُ الْحُورَ العينَ اِلَى اللّه ِ عَزَّوَجَلّ.

امام ص_ادق عليه السلام فرموده است:

يكى از غلامان امام چهارم آن بزرگوار را در شبى خنك ديد. كه. لباس خَزّ، روپوش «پالتو» خَزَّ و عمّامه خزّ «گرانبهائى» پوشيده و غرق بوى خوش است. به حضرت گفت:

اين موقع شب با اين لباس به كجا مى رويد؟

امام صادق عليه السلام فرمود:

امام سجاد عليه السلام چنين پاسخ داد:

به مسجد جدّم رسول خدا صلي الله عليه و آلهمى روم تا از خداى عَزَّوَجَلَّ حورالعين را خواستگارى كنم!

بحارالانوار، ج 46، ص 59.

حديث404

امام سجاد عليه السلام :

اِيّ_اكُمْ وَصَحْ_بَةَ الْعاص_ينَ

وَمَعُونَهَ الظالِمينَ وَمجاوِرَة الْفاسقينَ

اِحْذَروُا فِتْنَتَهُمْ وَتَباعِدُوا مِنْ ساحَتِهِمْ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

ه_شدار، از همنش_ينى گن_اه_كاران

و يارى ستمگران و همسايگى بدكاران بپرهيزيد،

از فتنه آنان برحذر باشيد و از ناحيه آنان دور شويد.

الروضة من الكافى، ص 16.

حديث405

امام سجاد عليه السلام :

اِعْ_لَمُوا عِب_ادَ اللّه ِ اَنَّ اَهْ_لَ الشِّرْكِ

لايُنْصَبُ لَهُمْ اَلمَوازينَ وَلايُنْشَرُ لَهُم الدَّواوينَ

وَاِنمّا يُحْشَرُونَ اِلى جَهَن_َّمَ زُمَرا

وَاِنمّا نَصْبُ الْمَوازينَ وَنَشْرُ الدَواوينَ

لاَهِ_لِ الاِسْلامِ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

بندگان خدا! بدانيد، بپاداشتن ميزان

و گشودن ديوان اعمال براى مشركان نيست

آنان دسته جمعى بسوى جهنّم محشور مى شوند.

نصب مي_زان و باز ك_ردن دفتر اع_مال

ويژه اهل اس_لام است.

الروضه من الكافى، ص 75.

حديث406

امام سجاد عليه السلام :

لَوْماتَ مَنْ بَيْنِ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ

لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ يَكُونَ الْقُرآنُ مَعى.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

اگر همه آنها كه بين مشرق و مغرب هستند، بميرند،

تا وقتى قرآن با من باشد، احساس تنهائى نمى كنم.

الانوار البهيّه، الشيخ عباس القمى ص 94، منشورات الشريف الرضى قم.

اصول كافى، ج 2، ص 602.

حديث407

امام سجاد عليه السلام :

اَكْرَهُ اَنْ تَسْبِقَ يَدِىَ اِلى ما سَبَقَتْ اِلَيْهِ عَيْنُها

فَ_اَكُونَ عاقَّ_ا لَه_ا.

به امام سج_اد عليه السلام گفتند: شما كه نيكوكارترين مردمى، چرا همراه با مادرت از يك كاسه غذا نمى خورى و حال آنكه مادرت بدين كار مايل است. فرمود:

مى ترسم دستم بسوى لقمه اى پيشى گيردكه قبلاً اوبدان چشم دوخته است و بدين گونه حق او را رعايت نكنم.

الانوار البهية، ص 100.

حديث408

امام سجاد عليه السلام :

ي_ابُنّ_ى ايّاكَ وَظُلْمَ

مَنْ لايَجِدُ عليكَ ناصِرا اِلاّ اللّه .

امام سجاد عليه السلام فرمود:

فرزن_دم! بپره_يز از س_تم

بر كسى كه ياورى جز خدا ندارد.

اصول الكافى، ج 2، ص 331.

حديث409

امام سجاد عليه السلام :

فَ_قْ_دْ الاَْحِبَّ_ةِ غُ_رْبَ_ةٌ.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

از دست دادن دوس__تان

ن_وعى «غريبى» اس_ت.

كشف الغمه، ج 2، ص 75 و 102.

حديث410

امام سجاد عليه السلام :

مَرْحَبا بِمَنْ يَحْمِلُ لى زادى اِلىَ الآخِرَة.

وقتى نيازمندى به نزد او مى آمد چنين مى فرمود:

آفري_ن و خوش_آمد! ب_ه كسى ك_ه

توشه ى مرا بسوى آخرت حمل مى كند.

كشف الغمه، ج 2، ص 76.

حديث411

امام سجاد عليه السلام :

اِنَّ صَدَقَةَ السِّرِ تُطْفِى ءُ غَضَبَ الرَبِّ.

ابوحمزه ثمالى نقل كرده كه امام زين العابدين كيسه نان بدوش مى گرفت و شبانه صدقه مى داد و مى فرمود:

براستى صدقه پنهانى خشم خدا را فرومى نشاند.

كشف الغمه، ج 2، ص 77.

حديث412

امام سجاد عليه السلام :

الرِّضا بِمَكْرُوهِ الْقَضاءِ

اَرْفَعُ دَرَج_اتِ الْيَقينِ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

خوشنودى به قضاى ناخوشايند الهى

عالى ترين پايه هاى ايمان و يقين است.

تحف العقول، ص 318.

حديث413

امام سجاد عليه السلام :

وَالذّىَ بَعَثَ مُحمَّدا بِالْحَقِّ بَشيرا ونَذيرا

اِنّ الاَْب_ْرارَ مِنّ_ا اه_لَ الْبَيْتِ

وَشْيعَتِهِمْ بِمَنْزَلَةِ مُوسى وشيعَتِهِ

وَاِنّ ع_َدُوَّن_ا وَاَشْي_اعَهِمْ

بَمْنِزِلَةِ فِرْعَوْنَ وَاَشْياعِهِ.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

سوگند به كسى كه محمّد صلي الله عليه و آله را به عنوان مژده بخش و بيم رسان برانگيخت، نيكان ما اهل بيت و پيروان ما همانند موسى و شيعيان اويند و دشمنان ما و پيروان ايشان همانند فرعون و پيروان آنان محسوب مى شوند.

مجمع البيان، ج 7، ص 239.

حديث414

امام سجاد عليه السلام :

مَنْ قَنَعَ بِما قَسَّمَ اللّه ُ لَهُ

فَهُوَ مِنْ اَغْنَى الن_اسِ.

امام چهارم عليه السلام فرمود:

هر كس به تقسيم الهى قانع باشد

از بى ني_ازترين م_ردم اس_ت.

كشف الغمه، ج 2، ص 102.

حديث415

امام سجاد عليه السلام :

مَنْ لَمْ يَرَىَ الدّنيا خَطَرا لِنَفْسِهِ.

به ام_ام س_جاد عليه السلام گفتند مهم_ترين م_ردم كيست؟

فرمود:

آنكه دنيا را مايه ارزش خود نداند.

كشف الغمه، ج 2، ص 107.

حديث416

امام سجاد عليه السلام :

عَجِبْتُ لِمَنْ يَحْتَمى مِنَ الطَّعامِ لِمَضَرَّتِهِ

وَلايَحْتَمى مِنَ الذَّنْبِ لَمِعَرَّتَهِ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

در شگفتم از كسى كه از غذا مى پرهيزد

ت_ا گ_رف_ت_ار زي_ان آن نش_ود ؛

ولى از گ_ناه پ_ره_يز نمى ك_ند

تا گرفتار ننگ و عار آن نگردد.

كشف الغمه، ج 2، ص 107.

حديث417

امام سجاد عليه السلام :

نَظَرُ الْمُؤمِنِ فى وَجْهِ اخيهِ الْمُؤمِنِ

لِلْم_َوَدَّةِ وَالمَح_َبَّةِ لَهُ عِب_ادَةٌ.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

نگاه مؤمن از روى دوستى و مهربانى

به سيماى برادر مؤمِنش عبادت است.

تحف العقول، علميه اسلاميه ص 332.

حديث418

امام سجاد عليه السلام :

لاعَ_مَ_لَ اِلاّ ب_الن_يَّ_ةِ.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

عم_ل ب_دون نيّت ارزش ن_دارد.

رساله نيّت: آقا جمال خوانسارى،

مصباح الشريعه، محدث ارموى، ص 586،

اصول كافى، ج 3، ص 132.

حديث419

امام سجاد عليه السلام :

ما اخْتَلَجَ عِرْقٌ وَلاصُدِعَ مُؤمِنٌ اِلاّ بِذَنْبِهِ

وَ م_ا يَع_ْف_ُو اللّه ُ عَن_ْهُ اَكْ_ثَرُ .

وَكانَ اِذا رَأَى الْمَريضَ قَدْبَرَئَ قالَ:

لَيُهَنِّئُكَ الطُّهْرُ مِنَ الذُّنُوبِ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

رگى نمى جهد، و سر مؤمنى درد نگيرد مگر به دليل گناهش و آنچ_ه خ_داوند ع_فو مى كند بيش از آن است.

وقتى امام سجاد عليه السلام مى ديد كه بيمارى بهبود يافته است. مى ف_رم__ود:

گوارا باد بر تو پاكى از گناهان،

هم اكنون كار را از سرگير.

امالى مفيد، ص 47.

حديث420

امام سجاد عليه السلام :

مَنْ كَسى مُؤَمِنا كَساهُ اللّه ُ مِنَ الثِيابِ الْخُضْرِ

وَقالَ فى حَديثٍ آخَرَ:

وَلايَزالُ فى ضِمانِ اللّه ِ مادامَ عَلَيْه سِلْكٌ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

هركس مؤمنى را جامه پوشاند، خداوند از جامه هاى سبز «بهشتى» بر او بپوشاند. و در ضمان خدا هست تا وقتى كه ريشه او باقى است.

و در حديث ديگر فرمود:

تا وقتى نخى از آن جامه باقى باشد در ضمان خدا باشد.

اصول كافى مترجم، ج 3، ص 293.

حديث421

امام سجاد عليه السلام :

مَنْ عَمِلَ بِما افْتَرَضَ اللّه ُ عَلَيْهِ

فَهُ_وَ مِ_نْ خَيْ_رِ الن_اسِ.

امام چهارم فرمود:

هر كس كه به واجبات الهى رفتار كند

از به_تري_ن م_ردم اس_ت.

اصول كافى، ج 3، ص 128.

حديث422

امام سجاد عليه السلام :

اَلصَّبْرُ مِنَ الاْيمانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ

وَ لا ايم_انَ لِم_َنْ لا صَبْرَ لَهُ .

امام سجاد عليه السلام فرمود:

«شكيبائى» نسبت به «ايمان»

چ_ون س_ر نسبت به پ_يكر اس_ت.

و كسى كه «صبر» ندارد «ايمان» ندارد.

اصول كافى، ج 3، ص 128.

حديث423

امام سجاد عليه السلام :

اِنّى لاَُحِبُّ اَنْ اُداوِمَ عَلَى الْعَمَلَ وَاِنْ قَلَّ.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

من دوست دارم، كار «نيك» را ادامه دهم

اگر چ_ه كم ب_اش__د.

اصول كافى، ج 3، ص 130.

حديث424

امام سجاد عليه السلام :

مَنْ اَطْعَمَ مُؤمِن_ا مِنْ ج_ُوعٍ

اَطْعَمَهُ اللّه ُ مِنْ ثِمارِ الجن_َّةِ

وَم_َنْ سَقى مُؤمِن_ا مِنْ ظ_َمَاً?

سَقاهُ اللّه ُ مِنَ الرَّحيقِ الْمَخَتُومِ.

وَ مْ_نَ كس_اه مِ_ن عُ_رىً

كساه اللّه ُ مِنْ اسْتَبْرقٍ وَ حريرٍ.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

هر كس مؤمنى را از گرسنگى سير كند،

خدايش از ميوه هاى بهشت به او بخوراند،

و هر كه مؤمن تشنه اى را آب دهد،

خداوند از نوشابه ى سر به مهربهشتى به اوبنوشاند

و هركه مؤمنى را بپوشاند در صورتيكه برهنه باشد

مى پوشاند او را از الباس استبرق و حرير.

اصول كافى، ج 3، ص 288.بلاغة الامام على بن الحسين، باب سوم، ح 18، باب سوم، ح 186.

حديث425

امام سجاد عليه السلام :

وَدَدْتُ وَاللّه ِ اَنّى افْتَدَيْتُ خَصْلَتينِ فى الشّيَعةِ لَنا

بِبْعضِ لَحْمِ ساعِدى، النَزْقَ وَقِلَّةَ الْكِتْمانِ.

ابو حمزه ثمالى مى گويد، امام سجاد عليه السلامفرمود:

به خدا سوگند، دوست داشتم قدرى از گوشت بازويم را فديه مى دادم تا دو خصلت «تندخوئى» و «نا راز دارى» از ميان شيعه برداشته شود.

اصول كافى، ج 3، ص 314.

حديث426

امام سجاد عليه السلام :

مِنْ اَخْ_لاقِ الْمُؤمِ_نِ،

الاْنِفاقُ عَلى قَدْرِ الاْقِت_ارِ

وَالتَوَسُّعُ عَلى قَدِرْ التَوَّسُعَ

وَ اِن_ْص__افُ الن_اسِ

وَابْتِداؤُهُ بالسّلام عَلَيْهِمْ.

ابو حمزه ثمالى مى گويد، امام سجاد عليه السلامفرمود:

از جمله اخلاق مؤمن آن است كه

به قدر تنگدستى و توسعه خرج مى كند

و «بر اهل و عيال» توسعه مى دهد

با مردم به انصاف رفتار مى كند

و در سلام كردن پيشى مى گيرد.

امام سجاد عليه السلام :

اِتَّقُوا الْكِذْبَ؛ اَلصّغيرَ مِنْهُ والْكَبيرَ فىكُلِّ جِدٍّ وَهَزْلٍ

فَاِنَّ الرَّجُلَ اِذا كَذَبَ فىالصّغير، اِجَتَرئَ عَلَى الْكَبيرِ.

امام باقر عليه السلام فرم_ود كه حض_رت س_جاد عليه السلام ب_ه فرزن_دانش چن_ين مى گف_ت:

از دروغ بپرهيزيد، چه دروغ كوچك و چه دروغ بزرگ خواه در امورى جدّى و خواه به شوخى، زيرا وقتى انسان در كارهاى كوچك دروغ بگويد. بر گفتن دروغ هاى بزرگ، گستاخ مى شود.

اصول كافى، ج 3، ص 35.

حديث431

امام سجاد عليه السلام :

اِنَّ الْمُنافِقَ يَنهى وَلايَنتَهى وَيَأْمُرْ بِما لايَأتى وَاِذا قامَ اِلى الصَّلاةِ اعْتَرَضَ.

قُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولِ اللّه ِ وَما الاِْعْتِراضُ؟ قالَ:

اَلاِْلْتِفاتُ وَاِذا رَكَعَ رَبَضَ، يُمْسى وَهَمُّهُ الْعَشاءُ وَهُوَ مُفْطِرٌ وَيُصْبِحُ وَهَمُّهُ النَّومُ وَلَمْ يَسْهَرْ. اِنْ حَدَّثَكَ كَذَبكَ وَاِنْ ائتَمَنْتَهُ خانَكَ وَاِنْ غِبْتَ اغْتابَكَ وَاِنْ وَعَدَكَ اَخْلَفَكَ.

ابوحمزه ثمالى از امام سجاد عليه السلام نقل كرده كه فرمود:

همانا منافق نهى مى كند و خود باز نمى ايستد، امر مى كند و خود انجام نمى دهد و چون به نماز بايستد «اعتراض» مى كند.

گفتم اى فرزند رسول خدا «اعتراض» چيست؟ فرمود:

روگرانيدن به راست و چپ و چون ركوع كند مثل گوسفند به زمين مى خوابد «بعد از ركوع قيام نمى كند» روز را به شب مى برد و اندوهى جز شام خوردن ندارد؛ با اينكه روزه نداشته است و در هر بامداد فكرى جز خوابيدن ندارد و حال آنكه كم خوابى نكشيده است. اگر باتو سخن گويد، به تو دروغ مى گويد. و اگر او را امين شمارى، به تو خيانت مى كند. و اگر از او پنهان شوى، تو را غيبت مى كند و اگر به تو وعده دهد، وفا نمى

كند.

اصول كافى، ج 4، ص 112.

حديث432

امام سجاد عليه السلام :

اِنَّ اَسْرَعَ الْخَيرِ ثَوابا اَلْبِرُّ

واَسْرَعَ الشَرِّ عُقُوبَةً اَلْبَغْىُ

وكَفى بِالْمَرْءِ عَيبا اَنْ يَنْظُرَ فى عُيُوبِ غَيْرِهِ ماَيعْمى عَلَيْهِ مِنْ عَيْبِ نَفْسِهِ

اَوْ يُؤذى جَليسَهُ بِما لايَعنيهِ.

اَوْ يَنهَى النّاسَ عَمّا لايَسْتَطيعُ تَرْكَهُ.

ابوح_مزه ثمالى از امام باقر و امام س_جاد عليهم السلامنق_ل كرده ك_ه فرم_ودند:

براستى پاداش نيكوكارى «به خويشان و عموم مردم» سريع تر از هر كار خيرى داده مى شود و كيفر ستمكارى «بر مردم يا حاكم اسلامى» زودتر از هر كارى به انسان مى رسد. و براى مرد همين عيب بس كه عيبى كه در ديگران مى بيند در خويش نبيند يا بى جهت همنشين خود را آزار دهد. يا از كارى كه خود توان تركش ندارد، ديگران را نهى كند.

اصول كافى، ج 3، ص 200.

حديث433

امام سجاد عليه السلام :

اِنَّ الدُّعاءَ وَالْبَلاءَ لَيَتَرافَقانِ اِلَى يَوْمِ الْقيامَةِ،

اِنّ الدُّعاءَ لَيَرُدُّ الْبَلاءَ وَقَدْ اُبْرِمَ اِبْراما.

امام رضا عليه السلام فرمود: امام سجاد عليه السلام فرموده است:

براستى دعا و بلا تا روز قيامت با هم رفاقت و همراهى كنند و همانا دعا بلائى را كه قطعى و مستحكم شده، باز مى گرداند.

اصول كافى، ج 3، ص 215.

حديث434

امام سجاد عليه السلام :

نَح_ْكُمُ بِح_ُكْم آلِ داودَ،

فَاِنْ عَيِينا شيئا تَلَقّانا به رُوحُ الْقُدُس.

حعيد همدانى گفته از امام زين العابدين عليه السلامپرسيدم:

به چه روشى شما بين مردم قضاوت و حكومت خواهيد كرد؟ فرمود:

بر روش داورى و حكم خاندان داود عليه السلام و اگر از چيزى ناتوان شديم، روح القدس بما الهام مى كند.

بحارالانوار، ج 25، ص 56.

حديث435

امام سجاد عليه السلام :

ثَلاثَةٌ لايُكَلِّمُهُمُ اللّه ُ يَوْمَ الْقيامَةِ وَلايَنْظُرُ اِلَيْهِمْ وَلايُزَكيّهِمْ وَلَهُمْ عَذابٌ

م_َنَ حَج_َدَ اِماما م_ِنَ اللّه ِ

اَوْ ادَّعى امِاما مِنْ غ_َيرِ اللّه ِ

اَوْ زَعَمَ لِفُلانَ وَفُلانٍ فِى اْلإسْلامِ نَصيبا.

ابو حمزه ثمالى از امام چهارم عليه السلام نقل كرده كه فرمود:

سه گروه اند كه خداوند در روز قيامت با آنان سخن نگويد و به آنان نظر نكند و ايشان را پاك نسازد و براى آنان عذابى دردناك است:

1 _ كسى كه امامِ از سوى خدا را انكار كند.

2 _ كسى كه امامى از سوى غيرِخدا را بپذيرد. و ادّعا كند.

3 _ كسى كه خيال كند، فلانى و فلانى از اسلام بهره اى دارند.

بحارالانوار، ج 25، ص 111.

حديث436

امام سجاد عليه السلام :

ما مِنْ مُؤمِنٍ تُصي_بُهُ رُف_اهيَةٌ فى دَوْلَةِ الْباطِلِ اِلاّ ابْتُلِىَ قَبْلَ مَوْتِهِ بَبِدَنِهِ اَوْ مالِهِ حَتَى يَتَوَفَّرَ حَظُّهُ فى دَوْلَةِ الْحَقّ.

امام زين العابدين عليه السلام فرمود:

هر مؤمنى كه در ح_كومت باطل به رف_اه برسد،

قبل از مرگ گرفتارى جانى يا مالى پيدا مى كند

ت_ا س_هم او در دولت ح_ق كاهش ني_ابد

و كام_ل از آن به_ره م_ند گ_ردد.

بحارالانوار، ج 6، ص 57.

حديث437

امام سجاد عليه السلام :

اِنَّ الْقَبْرَ رَوْضَةٌ مِنْ رِياضِ الجَنَّةِ

اَوْ حُفَ_رةٌ مِنْ حُفَ_رِ النّ_يران.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

ه_مانا ق_بر ب_اغى از باغ_هاى بهش_ت

يا گودالى از گودالهاى آتش جهنم است.

بحارالانوار، ج 6، ص 214.

7- (786) حديث از حضرت امام باقر عليه السلام

قرب الإسناد : ص

72 ح 232 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 415 ح 6 .

حديث7

امام باقر عليه السلام :

كانَ فيما وَعَظَ بِهِ لُقمانُ عليه السلام ابنَهُ أن قالَ: يا بُنَيَّ ، إن تَكُ في شَكٍّ مِنَ المَوتِ ، فَارفَع عَن نَفسِكَ النَّومَ ولَن تَستَطيعَ ذلِكَ . وإن كُنتَ في شَكٍّ مِنَ البَعثِ ، فَادفَع عَن نَفسِكَ الاِنتِباهَ ولَن تَستَطيعَ ذلِكَ ، فَإِنَّكَ إذا فَكَّرتَ عَلِمتَ أنَّ نَفسَكَ بِيَدِ غَيرِكَ ، وإنَّمَا النَّومُ بِمَنزِلَةِ المَوتِ ، وإنَّمَا اليَقَظَةُ بَعدَ النَّومِ بِمَنزِلَةِ البَعثِ بَعدَ المَوتِ . وقالَ : قالَ لُقمانُ عليه السلام : يا بُنَيَّ ، لا تَقتَرِب فَيَكونَ أبعَدَ لَكَ ولا تَبعُد فَتُهانَ . كُلُّ دابَّةٍ تُحِبُّ مِثلَها ، وَابنُ آدَمَ لا يُحِبُّ مِثلَهُ . لا تَنشُر بِرَّكَ (بَزَّكَ) إلا عِندَ باغيهِ، وكَما لَيسَ بَينَ الكَبشِ وَالذِّئبِ خُلَّةٌ ، كَذلِكَ لَيسَ بَينَ البارِّ وَالفاجِرِ خُلَّةٌ، مَن يَقتَرِب مِنَ الرَّفثِ (الزِّفتِ) يَعلَق بِهِ بَعضُهُ كَذلِكَ مَن يُشارِكِ الفاجِرَ يَتَعَلَّم مِن طُرُقِهِ ، مَن يُحِبَّ المِراءَ يُشتَم ، ومَن يَدخُل مَدخَلَ السَّوءِ يُتَّهَم ، ومَن يُقارِن قَرينَ السَّوءِ لا يَسلَم ومَن لا يَملِك لِسانَهُ يَندَم . وقالَ : يا بُنَيَّ ، صاحِب مِئَةً ولا تُعادِ واحِداً . يا بُنَيَّ ، إنَّما هُوَ خَلاقُكَ وخُلُقُكَ ، فَخَلاقُكَ دينُكَ ، وخُلُقُكَ بَينَكَ وبَينَ النّاسِ ، فَلا تَبَغَّضَنَّ إلَيهِم

امام باقر عليه السلام :

اِتَّقُوا اللّه َ وَ اسْتَعينوا عَلى ما اَنْتُمْ عَلَيْهِ بِالْوَرَعِ وَ الاِْجْتِهادِ فى طاعَةِ اللّه ِفَاِنَّ اَشَدَّ ما يَكونُ اَحَدُكُمْ اغْتباطا ما هُوَ عَلَيْهِ لَوْ قَدْ صارَ فى حَدِّ الآْخِرَةِ وَ انْقَطَعَتِالدُّنْيا عَنْهُ فَاِذا كانَ فى ذلِكَ الحَدِّ عَرَفَ اَنَّهُ قَدِ اسْتَقْبَلَ النَّعيمَ وَ الْكَرامَةَ مِنَ اللّه ِ وَالْبُشْرى بِالْجَنَّةِ وَ اَمِنَ مِمَّنْ كانَ يَخافُ وَ اَيْقَنَ اَنَّ الَّذى كانَ عَلَيْهِ هُوَ الْحَقُّ وَ اَنَّ مَنْخالَفَ دينَهُ عَلى باطِلٍ هالِكٍ؛

حديث159

امام باقر عليه السلام :

امام باقر عليه السلام :

يَا بنَ ذَرٍّ

ثوير بن ابى فاخته به نقل از حضرت باقر عليه السلام: اى ابن ذرّ! آيا پيرامون پاره اى از احاديث ما كه دريافت كرده اى با ما سخن نمى گويى؟ او گفت: آرى، اى فرزند رسول اللّه . پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: من در ميان شما دو ثقل به يادگار مى نهم كه يكى بزرگتر از ديگرى است: كتاب خدا و اهل بيتم كه اگر بدان دو چنگ در زنيد هرگز گمراه نشويد.

امام باقر عليه السلام : فرمود: اى ابن ذرّ! اگر پيامبر خدا صلي الله عليه و آله را ديدار كردى و او به تو فرمود: بعد از من در حقّ ثقلين چه كردى، به او چه مى گويى؟ [ راوى مى گويد: ] ابن ذرّ آن قدر گريست كه ديدم سرشكش از ريشش روان گشته است. سپس گفت: ثقل اكبر را كه از هم دريديم و ثقل اصغر را هم كشتيم.

هو عمرو بن ذرّ القاصّ ، نزل مع ابن قيس الماصر والصلت بن بهرام إلى أبي جعفر عليه السلام حتّى يسألوه عن مسائل كثيرة ، فلمّا دخلوا عليه لم يتكلّموا بشيء

وطال ذلك ، فلمّا رأى ذلك أبو جعفر عليه السلامقال : يا بن ذرّ ... إلى آخر الحديث .

حديث166

امام باقر عليه السلام :

خَطَبَ أميرُ المؤُمِنينَ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ بِالكوفَةِ بَعدَ مُنصَرَفِهِ مِنَ النَّهرَوانِ ، وبَلَغَهُ أنَّ مُعاوِيَةَ يَسُبُّهُ ويَلعَنُهُ ويَقتُلُ

أصحابَهُ ، فَقامَ خَطيبًا فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ وصَلّى عَلى رَسولِ اللّه ِ ، وذَكَرَ ما أنعَمَ اللّه ُ عَلى نَبِيِّهِ وعَلَيهِ ، ثُمَّ قالَ : لَولا آيَةٌ في كِتابِ اللّه ِ ما ذَكَرتُ ما أنَا ذاكِرُهُ في مَقامي هذا ، يَقولُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ : «وأمّا بِنِعمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّث

امام باقر عليه السلام : اميرالمؤمنين على بن ابى طالب صلوات اللّه عليه پس از بازگشت از نهروان به كوفه، شنيد كه معاويه او را دشنام مى دهد و نفرينش مى كند و ياران او را مى كشد. حضرت عليه السلام به خطبه برخاست و حمد و ثناى الهى

آن آگاهى دارند و از رسول خدا صلي الله عليه و آله به ما رسيده است.

التوحيد : 138 / 14 عن ابن سنان عن الإمام الصادق عليه السلام ، بصائر الدرجات : 111 / 12 عن حنان الكنديّ عن أبيه ، وذكره أيضًا في : 109 / 1 عن حنان بن سدير .

حديث182

امام باقر عليه السلام :

قالَ رسول اللّه صلي الله عليه و آله : إنَّ أوَّلَ وَصِيٍّ كانَ عَلى وَجهِ الأَرضِ هِبَةُ اللّه ِ بنُ آدَمَ ، وما مِن نَبِيٍّ مَضى إلاّ ولَهُ وَصِيٌّ ، وكانَ جَميعُ الأَنبِياءِ مِائَةَ ألفِ نَبِيٍّ وعِشرينَ ألفَ نَبِيٍّ ، مِنهُم خَمسَةٌ اُولُو العَزمِ : نوحٌ ، وإبراهيمُ ، وموسى ، وعيسى ، ومُحَمَّدٌ عليهم السلام . وإنَّ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ كانَ هِبةَ اللّه ِ لِمُحَمَّدٍ ، ووَرِثَ عِلمَ الأَوصِياءِ وعِلمَ مَن كانَ قَبلَهُ ، أما إنَّ مُحَمَّدًا وَرِثَ عِلمَ مَن كانَ قَبلَهُ مِنَ الأَنبِياءِ والمُرسَلينَ

امام باقر عليه السلام: پيامبر خدا

صلي الله عليه و آله فرمود: نخستين جانشينى كه بر زمين بود هبه اللّه پسر آدم بود و پيامبرى رحلت نكرده است مگر آن كه جانشينى داشته و شمار همه پيامبران صد و بيست هزار پيامبر بوده است كه پنج تن از ايشان يعنى نوح، ابراهيم، موسى، عيسى ومحمّد عليهم السلاماولوالعزم بوده اند و على بن ابى طالب هديه خداوند به محمّد است و دانش كسانى را كه پيش از او بوده اند به ارث برده است، ولى محمّد دانش پيامبران و رسولان پيشين را به ارث برده است.

الكافي : 1 / 224 / 2 عن عبد الرحمن بن كثير عن الإمام الباقر عليه السلام ، بصائر الدرجات : 121 / 1 عن عبدالرحمن بن بكير الهجريّ عن الإمام الباقر عليه السلام ، أعلام الدين : 464 عن عبد اللّه بن بكير عن الإمام الباقر عليه السلام ، وفيهما «مائة ألف نبيّ وأربعة وعشرين» .

حديث183

امام باقر عليه السلام :

إنَّ العِلمَ الَّذي نَزَلَ مَعَ آدَمَ عليه السلاملَم يُرفَع والعِلمُ يُتَوارثُ ، وكانَ عَلِيٌّ عليه السلامعالِمُ هذِهِ الاُمَّةِ ، وإنَّهُ لَم يَهلِك مِنّا عالِمٌ قَطُّ إلاّ خَلَفَهُ مِن أهلِهِ مَن عَلِمَ مِثلَ عِلمِهِ ، أو ما شاءَ اللّه ُ

امام باقر عليه السلام : علمى كه با آدم فرود آمد ديگر بالا نرفت، وعلم به ارث برده مى شود و على عليه السلام، عالم اين امّت است و هرگز در ميان ما عالمى رحلت نكرده مگر آن كه از خاندان خود كسى را به جانشينى نهد كه علمى همچون او يا آن چه را خدا بخواهد بداند.

الكافي :

1 / 222 / 2 عن زرارة والفضيل ، كمال الدين : 223 / 14 عن الفضيل بن يسار عن الإمام الصادق والإمام الباقر عليهماالسلام نحوه وفيه «والعلم يتوارث وكلّ شيء من العلم وآثار الرسل والأنبياء لم يكن من أهل هذا البيت فهو باطل وأنّ عليًّا عليه السلامعالم ...» .

حديث184

امام باقر عليه السلام :

أيُّهَا النّاسُ ، إنَّ أهلَ بَيتِ نَبِيِّكُم شَرَّفَهُمُ اللّه ُ بِكَرامَتِهِ ، وأعَزَّهُم بِهُداهُ ، واختَصَّهُم لِدينِهِ ، وفَضَّلَهُم بِعِلمِهِ ، واستَحفَظَهُم وأودَعَهُم عِلمَهُ ... فَهُمُ الأَئِمَّةُ الدُّعاةُ ، والقادَةُ الهُداةُ ، والقُضاةُ الحُكّامُ ، والنُّجومُ الأَعلامُ، والاُسوَةُ المُتَخَيَّرَةُ ، والعِتَرةُ المُطَهَّرَةُ ، والاُمَّةُ الوُسطى ، والصِّراطُ الأَعلَمُ ، والسَّبيلُ الأَقوَمُ ، زينَةُ النُّجَباءِ ، ووَرَثَةُ الأَنبِياءِ

امام باقر عليه السلام : اى مردم! خداوند خاندان پيامبر شما را به كرامت خود ارجمندى بخشيده و به هدايتش عزيز داشته است و به دينش اختصاص داده و به علمش فضيلت بخشيده ودانش خود را بديشان سپرده واز آنهاخواهان پاسدارى آن شده است. آنان امامان دعوتگر و جلوداران هدايتگر و داوران حاكم و اخگران راهنما و الگوى نيكو و خاندان پاك و امّت ميانه رو و مشخّص ترين وراست ترين راه و موجب آرايش مردم نژاده و وارثان پيامبران هستند.

تفسير فرات الكوفيّ : 337 / 460 عن الفضل بن يوسف القصبانيّ معنعنًا .

حديث185

امام باقر عليه السلام :

امام باقر عليه السلام :

شَجَرَةٌ أصلُها رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ، وفَرعُها أميرُ المُؤمِنينَ عَلِيٌّ عليه السلام ، وأغصانُها فاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ عليهاالسلام ، وثَمَرَتُهَا الحَسَنُ والحُسَينُ عليهماالسلام ، فَإِنَّها شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ ، ونَبتُ

امام باقر عليه السلام : درختى كه ريشه آن، رسول خدا و شاخه آن، اميرالمؤمنين على عليه السلامو نوشاخه هاى آن فاطمه، دخت محمّد صلي الله عليه و آله و ميوه هاى آن حسن و حسين است، درخت نبوّت است كه روييده رحمت و كليد حكمت و كان معرفت و جايگاه رسالت و مكان آمد و شد فرشتگان و موضع سرّ و سپرده الهى و امانتى است كه بر آسمانها و زمين عرضه شده

و پردگيان بزرگ خدا و بيت و حرم قديم اوست.

في بعض نسخ المصدر : «وبيت الرحمة» .

حديث192

امام باقر عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «قُل كَفى بِاللّه ِ شَهيدًا بَيني وبَينَكُم ومَن عِندَهُ عِلمُ الكِتَابِ» _ : إيّانا عَنى ، وعَلِيٌّ أوَّلُنا وأفضَلُنا وخَيرُنا بَعدَ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله

امام باقر عليه السلام : مقصود از اين آيه شريفه «قُلْ كَفى بِاللّه ِ شَهيداً بينى وبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَه عِلْمُ الْكِتاب» ما هستيم. على پس از پيامبر صلي الله عليه و آله ، نخستين ما و برترين و بهترين ماست.

الكافي: 1 / 229 / 6، تفسير العيّاشيّ : 2 / 220 / 76 كلاهما عن بريد بن معاوية ، بصائر الدرجات : 214 / 7 عن عبد الرحمن بن كثير عن الإمام الصادق عليه السلام .

حديث193

امام باقر عليه السلام :

ما يَستَطيعُ أحَدٌ أن يَدَّعِيَ أنَّ عِندَهُ جَميعَ القُرآنِ كُلَّهُ ظاهِرَهُ وباطِنَهُ غَيرَ الأَوصِياءِ

امام باقر عليه السلام : هيچ كس نمى تواند ادّعا كند كه همه قرآن اعمّ از ظاهر و باطن آن را مى داند مگر اوصياء.

الكافي : 1 / 228 / 2 ، بصائر الدرجات : 193 / 1 كلاهما عن جابر .

حديث194

امام باقر عليه السلام :

مَا ادَّعى أحَدٌ مِنَ النّاسِ أ نَّهُ جَمَعَ القُرآنَ كُلَّهُ كَما اُنزِلَ إلاّ كَذّابٌ ، وما جَمَعَهُ وحَفِظَهُ كَما نَزَّلَهُ اللّه ُ تَعالى إلاّ عَلِيُّ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام والأَئِمَّةُ عليهم السلاممِن بَعدِهِ

امام باقر عليه السلام : كسى از مردم ادّعا نكرده است كه همه قرآن را چنان كه فرو آمده گرد آورده است مگر آن كه دروغ مى گويد. قرآن را آن گونه كه خداوند متعال فرو فرستاده گرد نياورده و حفظ نكرده مگر على بن ابى طالب عليه السلام و امامان پس از او.

الكافي : 1 / 228 / 1 عن جابر .

حديث195

امام باقر عليه السلام :

ولَقد أتاهُ جَبرَئيلُ عليه السلامبِمَفاتيحِ خَزائِنِ الأَرضِ ثَلاثَ مَرّاتٍ يُخَيِّرُهُ ، مِن غَيرِ أن يَنقُصَهُ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالى مِمّا أعَدَّ اللّه ُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ شَيئًا، فَيَختارُ التَّواضُعَ لِرَبِّهِ جَلَّ وعَزَّ

امام باقر عليه السلام: جبرئيل سه بار كليدهاى خزانه هاى زمين را براى پيامبر صلي الله عليه و آله آورد، بى آن كه خداوند تبارك و تعالى از آن چه براى او در روز رستاخيز آماده كرده است، چيزى بكاهد و پيامبر، در برابر خداوند عزّوجل، فروتنى را برگزيد.

الكافي : 8 / 130 / 100 ، أمالي الطوسيّ : 692 / 1470 كلاهما عن محمّد بن مسلم .

حديث205

امام باقر عليه السلام :

إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله اُتِيَ بِاليَهودِيَّةِ الَّتي سَمَّتِ الشّاةَ لِلنَّبِيِّ صلي الله عليه و آله ، فَقالَ لَها : ما حَمَلَكِ عَلى ما صَنَعتِ ؟ فَقالَت : قُلتُ : إن كانَ نَبِيًّا لَم يَضُرَّهُ وإن كانَ مَلِكًا أرَحتُ النّاسَ مِنهُ ، قالَ : فَعَفا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله عَنها

امام باقر عليه السلام: آن زن يهودى را كه گوسفندى براى پيامبر مسموم كرده بود، نزد ايشان آوردند، پيامبر صلي الله عليه و آله به او فرمود: چه چيز تو را به اين كار وا داشت؟ آن زن گفت: به خود گفتم: اگر او پيامبر است اين كار، به او زيانى نرساند و اگر سلطان است مردم را از شرّ او آسوده گردانيده ام. امام باقر عليه السلاممى فرمايد: پيامبر صلي الله عليه و آله از گناه او درگذشت.

الكافي : 2 / 108 / 9 عن زرارة .

حديث206

امام باقر عليه السلام :

إنَّ عَلِيًّا عليه السلام قالَ فِي ابنِ مُلجَمٍ بَعدَما ضَرَبَهُ : أطعِموهُ واسقوهُ ، أحسِنوا إسارَهُ ، فَإِن عِشتُ فَأَنَا وَلِيُّ دَمي ، أعفو إن شِئتُ وإن شِئتُ استَقَدتُ ، وإن مُتُّ فَقَتَلتُموهُ فَلا تُمَثِّلوا

امام باقر عليه السلام: على عليه السلام پس از ضربت خوردن به دست ابن ملجم، در حقّ وى فرمود: به او خوراك دهيد و سيرابش گردانيد و در اسارتش نيكو رفتارى كنيد، اگر زنده ماندم كه صاحب خون، خودم هستم، اگر خواستم از او در مى گذرم و اگر خواستم قصاص مى كنم و اگر مُردم و او را كشتيد، اندامش را مثله نكنيد.

السنن الكبرى : 8 / 317 / 16759 عن إبراهيم بن محمّد عن الإمام الصادق عليه السلام ، تاريخ دمشق «ترجمة الإمام عليّ عليه السلام» : 3 / 297 / 1398 ذكره إلى «استقدت» عن ابن عياض عن الإمام الصادق عليه السلام ، الاستيعاب : 3 / 219 نحوه ، المناقب لابن شهرآشوب : 3 / 312 مرسلاً نحوه ، الجعفريّات : 53 نحوه وذكره إلى «استقدتُ» عن الإمام الصادق عليه السلام ، قرب الإسناد : 143 / 515 عن أبي البختريّ عن الإمام الصادق عليه السلام .

حديث207

امام باقر عليه السلام :

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله عِندَ عائِشَةَ لَيلَتَها ، فَقالَت : يا رَسولَ اللّه ِ ، لِمَ تُتعِبُ نَفسَكَ وقَد غَفَرَ اللّه ُ لَكَ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِكَ وما تَأَخَّرَ؟ فَقالَ: يا عائِشَةُ، ألا أكونُ عَبدًا شَكورًا ؟! قالَ : وكانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

يَقومُ عَلى أطرافِ أصابِعِ رِجلَيهِ، فَأَنزَلَ اللّه ُ سُبحانَهُ وتَعالى: «طه * ما أنزَلنا عَلَيكَ القُرآنَ لِتَشقى

امام باقر عليه السلام: پيامبر اكرم در آن شبى كه بايد نزد عائشه مى بود، در كنار او به سر مى بُرد. عائشه عرض كرد: يا رسول اللّه ! چرا خود را خسته مى كنى، در حالى كه خداوند، گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است؟ حضرت صلي الله عليه و آله فرمود: اى عائشه، آيا نبايد بنده اى شكرگزار باشم؟! امام باقر عليه السلاممى فرمايد: پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله بر سر انگشتان پايش مى ايستاد كه خداوند اين آيه را نازل فرمود: «طه، ما قرآن را بر تو نازل نكرديم تا در رنج افتى» .

الكافي : 2 / 95 / 6 عن أبي بصير ، وراجع الاحتجاج : 1 / 520 ، والآية 1 و 2 من سورة طه .

حديث208

امام باقر عليه السلام :

إنَّ فاطِمَةَ بِنتَ عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ لَمّا نَظَرَت إلى ما يَفعَلُ ابنُ أخيها عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ بِنَفسِهِ مِنَ الدَّأبِ فِي العِبادَةِ أتَت جابِرَ بنَ عَبدِاللّه ِ بنِ عَمرِو بنِ حِزامٍ الأَنصارِيّ فَقالَت لَهُ : يا صاحِبَ رَسولِ اللّه ِ ، إنَّ لَنا عَلَيكُم حُقوقًا ، ومِن حَقِّنا عَلَيكُم أن إذا رَأَيتُم أحَدَنا يُهلِكُ نَفسَهُ اجتِهادًا أن تُذَكِّروهُ اللّه َ وتَدعوهُ إلَى البُقيا عَلى نَفسِهِ ، وهذا عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ بَقِيَّةُ أبيهِ الحُسَينِ قَدِ انخَرَمَ أنفُهُ وثَفِنَت جَبهَتُهُ ورُكَبتاهُ وراحَتاهُ دَأبًا مِنهُ لِنَفسِهِ فِي العِبادَةِ .

فَأَتى جابِرُ بنُ عَبدِ اللّه ِ بابَ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليهماالسلام، وبِالبابِ أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ بنُ

عَلِيٍّ عليهماالسلام في اُغَيلِمَةٍ مِن بَني هاشِمٍ قَدِ اجتَمَعوا هُناكَ ، فَنَظَرَ جابِرٌ إلَيهِ مُقبِلاً فَقالَ : هذِهِ مِشيَةُ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسَجِيَّتُهُ ، فَمَن أنتَ يا غُلامُ ؟ فَقالَ : أنَا مُحَمَّدُ بنُ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ، فَبَكى جابِرُ بنُ عَبدِ اللّه ِ رضى الله عنه ، ثُمَّ قالَ : أنتَ وَاللّه ِ الباقِرُ عَنِ العِلمِ حَقّاً ، اُدنُ مِنّي بِأَبي أنتَ واُمّي ، فَدَنا مِنهُ فَحَلَّ جابِرٌ إزارَهُ ووَضَعَ يَدَهُ في صَدرِهِ فَقَبَّلَهُ وجَعَلَ عَلَيهِ خَدَّهُ ووَجهَهُ وقالَ لَهُ : اُقرِئُكَ عَن جَدِّكَ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله السَّلامَ ، وقَد أمَرَني أن أفعَلَ بِكَ ما فَعَلتُ ، وقالَ لي : يوشِكُ أن تَعيشَ وتَبقى حَتّى تَلقى مِن وُلدِي مَنِ اسمُهُ مُحَمَّدٌ يَبقَرُ العِلمَ بَقرًا ، وقالَ لي : إنَّكَ تَبقى حَتّى تَعمى ثُمَّ يُكشَفُ لَكَ عَن بَصَرِكَ .

ثُمَّ قالَ لي : اِئذَن لي عَلى أبيكَ، فَدَخَلَ أبو جَعفَرٍ عَلى أبيهِ فَأَخبَرَهُ الخَبَرَ وقالَ : إنَّ شَيخًا بِالبابِ وقَد فَعَلَ بي كَيتَ وكَيتَ ، فَقالَ : يا بُنَيَّ ، ذلِكَ جابِرُ ابنُ عَبدِ اللّه ِ . ثُمَّ قالَ : أمِن بَين وِلدانِ أهلِكَ قالَ لَكَ ما قالَ وفَعَلَ بِكَ ما فَعَلَ؟ قالَ: نَعَم، [قالَ :]

عمرو بن عبداللّه بن هند جملى به نقل از امام باقر عليه السلام: فاطمه دختر على بن ابى طالب چون سخت كوشى پسر برادرش على بن الحسين را در عبادت ديد، نزد جابر بن عبداللّه بن عمرو بن حزام انصارى آمد و به او گفت: اى صحابى رسول اللّه ! ما بر شما حقوقى داريم و از حقّ

ما بر شما اين است كه هرگاه شما يكى از ما را ديديد كه با سخت كوشى، خود را نابود مى كند، خدا را به او ياد آوريد و از او بخواهيد جانش را حفظ كند. اين على بن الحسين است كه از سخت كوشى در عبادت، بينى اش ترك برداشته و پيشانى و زانوان و دو كف دستش پينه بسته است.

جابر بن عبداللّه به درِ خانه على بن الحسين عليه السلام رفت و در كنارِ در، ابو جعفر محمّد بن على عليه السلام را در ميان جمعى نوجوان از بنى هاشم ديد كه در آن جا گرد آمده بودند. جابر در حالى كه به آن سو مى رفت، بدو نگريست و گفت: اين راه رفتن و خوى رسول اللّه است، اى نوجوان تو كيستى؟ فرمود: من محمّد بن على بن الحسين هستم. جابر بن عبداللّه گريست و آن گاه گفت: به خدا، تو به حقّ، شكافنده علم هستى، نزديك من آى، پدرم و مادرم فداى تو باد. امام عليه السلامنزديك او رفت، جابر جامه اش را گشود و دست او را بر سينه اش گذاشت و بوسيد و چهره اش را بر دست و چهره امام عليه السلامنهاد و به او عرض كرد: سلام نيايت رسول اللّه صلي الله عليه و آله را به تو مى رسانم، او به من دستور داده است، سلامش را به تو برسانم، پيامبر صلي الله عليه و آله به من فرمود: باشد كه تو آن قدر زندگى كنى و باقى باشى و فرزندى از من را ديدار كنى كه نامش محمّد است و علم را

به كمال مى شكافد. پيامبر صلي الله عليه و آله به من فرمود: تو آن قدر زنده خواهى ماند كه كور شوى و سپس نور به ديدگانت باز گردد. امام باقر عليه السلاممى فرمايد:

او به من

گفت: از پدرت اجازه بگير تا به ديدارش روم. ابو جعفر بر پدرش وارد شد و او را آگاه كرد و گفت: پيرمردى بر درِ خانه است كه با من چنين و چنان كرد. حضرت عليه السلام فرمود: فرزندم! او جابر بن عبداللّه است، سپس فرمود: آيا او از ميان كودكان خويشانت، تنها به تو چنين گفت و با تو چنين كرد؟ امام باقر عليه السلامعرض كرد: آرى، ما از آنِ خداييم، او به بدى آهنگ تو نكرده است اما (به سبب شناساندن ارج تو) در خون تو كوشيده است.

امام زين العابدين عليه السلام به جابر اجازه داد و او وارد شد و حضرت عليه السلام را در محرابش ديد كه عبادت او را فرسوده است. امام عليه السلام برخاست و با گرمى از حال او پرسش كرد و او را در كنار خود نشاند. جابر به حضرت روى كرد و گفت: اى فرزند رسول اللّه ! آيا نمى دانيد كه خداوند، بهشت را براى شما و دوستداران شما آفريده و آتش را براى بدخواهان و دشمنان شما خلق كرده است، پس اين همه تلاش كه خود را بدان ملزم كرده اى چيست؟ على بن الحسين عليه السلام به او فرمود: اى صحابى رسول اللّه ! آيا نمى دانى كه خداوند، گناهان گذشته و آينده نياى مرا بخشوده بود، ولى پيامبر، سخت كوشى

در راه خدا را كنار ننهاد و همچنان عبادتش مى كرد _ پدر و مادرم فداى او باد _ تا آن كه ساق و كف پاهايش ورم كرد.

به ايشان صلي الله عليه و آله عرض شد: آيا چنين مى كنى؟ و حال آن كه خداوند، گناهان گذشته وآينده ات را بخشوده است؟ وپيامبر صلي الله عليه و آله پاسخ فرمود: آيا بنده اى شكرگزار نباشم؟! چون جابر به على بن الحسين عليه السلامنگريست و ديد سخن او در منصرف كردن امام از سخت كوشى و اعمال طاقت فرسا و راضى كردن او به ميانه روى سودى ندارد، به او عرض كرد: اى فرزند رسول خدا! خود را حفظ كن كه تو از خاندانى هستى كه در پرتو وجود آنها، بلا دفع مى شود و سختى و مشقّت برطرف مى گردد و آسمان از براى ايشان باران مى بارانَد. امام عليه السلامفرمود: اى جابر! من همچنان بر شيوه پدر و نياى خود خواهم بود و آن دو _ صلوات اللّه عليهما _ را الگوى خود مى دانم تا ديدارشان كنم.

جابر روى به حاضران كرد و گفت: به خدا سوگند، من در ميان فرزندان پيامبران، همچون على بن الحسين نديده ام، مگر يوسف بن يعقوب عليه السلام، به خدا

سوگند ذريه على بن الحسين عليه السلام از ذريّه يوسف بن يعقوب برتر است، چه، از آنهاست كسى كه زمين را از داد مى آكَند آن گونه كه از ستم آكنده شد.

إضافة من عندنا يقتضيها السياق .

حديث209

امام باقر عليه السلام :

كانَ أبي عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ

عليهماالسلام إذا حَضَرَتِ الصَّلاةُ يَقشَعِرُّ جِلدُهُ ، ويَصفَرُّ لَونُهُ ، وتَرتَعِدُ فَرائِصُهُ

امام باقر عليه السلام: پدرم على بن الحسين عليه السلام، به هنگام نماز، پوست بدنش مى ترنجيد و رنگش زرد مى شد و گوشت تنش به لرزه مى افتاد و موى بر تنش راست مى شد و در حالى كه اشكش بر گونه روان بود مى فرمود: اگر بنده مى دانست با كه مناجات مى كند، از نماز دست نمى كشيد.

الفريصة : لحمة عند نغض الكتف في وسط الجنب عند منبض القلب ، وهما فريصتان ترتعدان عند الفزع . (لسان العرب : 7 / 64) .

حديث210

امام باقر عليه السلام :

كانَت لِعَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليهماالسلامناقَةٌ حَجَّ عَلَيهَا اثنَتَينِ وعِشرينَ حَجَّةً ما قَرَعَها قَرعَةً قَطُّ . قالَ : فَجاءَت بَعدَ مَوتِهِ وما شَعَرنا بِها إلاّ وقَد جاءَني بَعضُ خَدَمِنا أو بَعضُ المَوالي ، فَقالَ : إنَّ النّاقَةَ قَد خَرَجَت فَأَتَت قَبرَ عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ عليهماالسلامفَانبَرَكَت عَلَيهِ فَدَلَكَت بِجِرانِهَا القَبرَ وهِيَ تَرغو ، فَقُلتُ : أدرِكوها وجيئوني بِها قبلَ أن يَعلَموا بِها أو يَرَوها ، فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : وما كانَت رَأَتِ القَبرَ قَطُّ

امام باقر عليه السلام: على بن الحسين عليه السلام شترى داشت كه بيست و دو بار با آن به حج رفته بود و هرگز آن را شلاّقى نزد. امام باقر عليه السلاممى فرمايد: پس از رحلت امام على بن الحسين عليه السلام، بى آن كه ما بفهميم، آن شتر خارج شد. يكى از خادمان يا غلامان ما خبر آورد كه شتر بر گور على بن الحسين عليه السلامرفته و گردن خود را

به خاك مى مالد و مى نالد. من گفتم: آن را دريابيد و پيش از آن كه آن را بشناسند و ببينند نزد ما بياوريد. ابو جعفر عليه السلاممى فرمايد: اين شتر، هرگز قبر را نديده بود.

الكافي : 1 / 467 / 2 ، بصائر الدرجات : 353 / 15 ، الاختصاص : 300 كلّها عن زرارة .

حديث211

امام باقر عليه السلام :

خَرَجتُ مَعَ مَولايَ حاجًّا ، فَلَمّا دَخَلَ المَسجِدَ نَظَرَ إلَى البَيتِ فَبَكى حَتّى عَلا صَوتُهُ، فَقُلتُ : بِأَبي واُمّي ، إنَّ النّاسَ يَنظُرونَ إلَيكَ فَلَو رَفَعتَ [رَفَعتَ] بِصَوتِكَ قَليلاً ، فَبَكى وقالَ : وَيحَكَ ! لِمَ لا أبكي؟! لَعَلَّ اللّه َ أن يَنظُرَ إلَيَّ بِرَحمَةٍ مِنهُ ، فَأَفوزَ بِها عِندَهُ . ثُمَّ طافَ بِالبَيتِ ورَكَعَ عِندَ المَقامِ ورَفَعَ رَأسَهُ مِن سُجودِهِ ، فَإِذا مَوضِعُهُ مُبتَلٌّ مِن دُموعِهِ

افلح، غلام امام باقر عليه السلام: با سرورم به سوى حج رفتيم. چون امام عليه السلام به مسجد در آمد و به خانه خدا نگريست، گريست تا صدايش بالا گرفت. عرض كردم: پدر و مادرم فداى تو باد، اگر ممكن است صداى خود را پايين بياور كه مردم به تو مى نگرند. حضرت گريست و فرمود: عجب! چرا گريه نكنم، شايد كه خدا با رحمت خود به من بنگرد و نزد او رستگارى يابم. سپس خانه خدا را طواف كرد و نزد مقام نماز خواند و هنگامى كه سر از سجده برداشت، جايگاهش از اشك خيس شده بود.

تذكرة الخواصّ : 339 ، صفة الصفوة : 2 / 64 ، الفصول المهمّة : 209 ، مطالب السؤول : 80

، كشف الغمّة : 2 / 360 ، نور الأبصار : 158 .

حديث212

امام باقر عليه السلام :

نَدعُو اللّه َ فيما نُحِبُّ ، فَاِءذا وَقَعَ الَّذي نَكرَهُ لَم نُخالِفِ اللّه َ عَزَّوجَلَّ فيما أحَبَّ

امام باقر عليه السلام: خدا را در آن چه مى خواهيم مى خوانيم و اگر آن، بر ما افتد كه خوش نمى داريم، در آن چه خداوندعزّوجل خواسته است، به مخالفت برنمى خيزيم.

حلية الأولياء : 3 / 187 عن عمرو بن دينار ، كشف الغمّة : 2 / 363 عن أحمد بن حمدون .

حديث213

امام باقر عليه السلام :

إنّا أهلَ البَيتِ نَصِلُ مَن قَطَعَنا ونُحسِنُ إلى مَن أساءَ إلَينا ، فَنَرى وَاللّه ِ في ذلِكَ العاقِبَةَ الحَسَنَةَ

امام باقر عليه السلام: ما اهل بيت به هر كه از ما گسلد، مى پيونديم و به كسى كه به ما بدى كند، نيكى مى كنيم. به خدا سوگند، فرجام نيك را، در اين مى بينيم.

الكافي : 2 / 488 / 1 عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر عن الإمام الرضا عليه السلام .

حديث214

امام باقر عليه السلام :

كانَ يَدخُلُ عَلَيهِ إخوانُهُ فَلا يَخرُجونَ مِن عِندِهِ حَتّى يُطعِمَهُمُ الطَّعامَ الطَّيِّبَ ويَكسُوَهُمُ الثِّيابَ الحَسَنَةَ ويَهَبَ لَهُمُ الدَّراهِمَ ، فَأَقولُ لَهُ في ذلِكَ لِيُقِلَّ مِنهُ ، فَيَقولَ : يا سَلمى ، ما حَسَنَةُ الدُّنيا إلاّ صِلَةُ الإِخوانِ وَالمَعارِفِ

سلمى كنيز امام باقر عليه السلام: برادران امام عليه السلام، بر او وارد مى شدند و از پيش او نمى رفتند، مگر آن كه حضرت عليه السلام ايشان را خوراك نيكو مى داد و جامه فاخر بر تنشان مى كرد و چند درهم، بديشان صله مى داد. من به ايشان عرض مى كردم تا از اين همه نيكى بكاهد، امّا امام مى فرمود: اى سلمى! نيكى دنيا نيست مگر بخشش و احسان نسبت به برادران.

كشف الغمّة : 2 / 330 ، الفصول المهمّة : 212 .

حديث215

امام باقر عليه السلام :

قالَ لي : يا جابِرُ ، أيَكتَفي مَن يَنتَحِلُ

جابر از امام باقر عليه السلام: آن حضرت به من فرمود: اى جابر! آيا كسى را كه ادعاى تشيّع مى كند همين كافى است كه دم از محبّت ما خاندان زند؟! به خدا سوگند، شيعه ما نيست، مگر آن كسى كه از خدا پروا كند و او را فرمان برد. اى جابر! اينان شناخته نشوند، مگر با فروتنى و خشوع و امانت دارى و بسيار بودن به ياد خدا و روزه و نماز و نيكى به پدر و مادر و رسيدگى به همسايگان تهيدست و مستمند و بدهكاران و يتيمان و راستگويى و تلاوت قرآن و درباره مردم چيزى جز خير و خوبى نگفتن و

اين كه در همه چيز، امين و امانتدار معاشران خود باشند. جابر مى گويد: عرض كردم: يابن رسول اللّه ! امروزه ما احدى را با اين صفات سراغ نداريم. حضرت فرمود: اى جابر! زنهار كه عقايد [باطله] گوناگون تو را به بيراهه نكشاند. آيا همين بس است كه فردى بگويد: من على را دوست دارم و او را ولىّ خود مى دانم اما، با اين حال، در كار و عمل (براى آخرت) كوشا نباشد؟ اگر بگويد: من رسول خدا صلي الله عليه و آله را دوست دارم، رسول خدا صلي الله عليه و آله كه بهتر از على عليه السلام است، اما از روش او پيروى نكند و به سنّت وى رفتار ننمايد، محبّتش به پيامبر او را هيچ سودى نرساند. پس، از [كيفر ]خدا بترسيد و براى [رسيدن به] آن چه نزد خداست، كار كنيد. خدا با هيچ كس، خويشاوندى ندارد.

محبوبترين بندگان نزد خداى عز و جل (و گراميترين آنان در پيشگاه او) ، پرهيزگارترين و فرمانبردارترين آنان است. اى جابر! به خدا قسم كه جز با طاعت، به خداى تبارك و تعالى نزديك نتوان شد و ما برات آزادى [از دوزخ براى كسى] نداريم و هيچ كس را بر خداوند حجّتى نيست. هر كه

فرمانبردار خدا باشد همو دوست

ماست و هر كه نافرمانى خدا كند همو دشمن ماست و ولايت و دوستى ما، جز با عمل و پارسايى به دست نيايد.

أي يدّعيه من غير أن يتّصف به .

حديث216

امام باقر عليه السلام :

أعينونا بِالوَرَعِ ، فَإِنَّهُ مَن لَقِيَ اللّه َ عَزَّوجَلَّ مِنكُم بِالوَرَعِ

كانَ لَهُ عِندَ اللّه ِ فَرَجٌ ، وإنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ يَقولُ : «مَن يُطِعِ اللّه َ والرَّسولَ فَاُولئِكَ مَعَ الَّذينَ أنعَمَ اللّه ُ عَلَيهِم مِنَ النَّبِيّينَ وَالصِّدّيقينَ والشُّهَداءِ والصّالِحينَ وحَسُنَ اُولئِكَ رَفيقًا

امام باقر عليه السلام: ما را با پارسايى (خود) يارى رسانيد، زيرا هر كس از شما خداى عز و جلرا با پارسايى ديدار كند، او را نزد خداوند گشايش باشد و خداى عز و جلمى فرمايد: «و آنها كه از خدا و رسول فرمان برند در زمره كسانى خواهند بود كه خدا ايشان را گرامى داشته است (يعنى) با پيامبران و صدّيقان و شهيدان و شايستگان اند و چه نيكو همدمانى هستند اينان» . پيامبر از ماست و صدّيق و شهيدان و شايستگان (نيز) از ما هستند.

النساء : 69 .

حديث217

امام باقر عليه السلام :

_ لِفُضَيلٍ _ : بَلِّغ مَن لَقيتَ مِن مُوالينا عَنَّا السَّلامَ ، وقُل لَهُم : إنّي لا اُغني عَنكُم مِنَ اللّه ِ شَيئًا إلاّ بِوَرَعٍ ، فَاحفَظوا ألسِنَتَكُم وكُفّوا أيدِيَكُم ، وعَلَيكُم بِالصَّبرِ وَالصَّلاةِ ، إنَّ اللّه َ مَعَ الصّابِرينَ

امام باقر عليه السلام _ به فضيل _ : دوستان ما را كه ديدى، از جانب ما سلام برسان و به ايشان بگو: در نزد خدا از دست من براى شما كارى ساخته نيست، جز اين كه پارسايى پيشه كنيد. پس زبانهاى خود را حفظ كنيد و دستهايتان را باز داريد و بر شما باد شكيبايى و نماز كه خداوند، با شكيبايان است.

تفسير العيّاشيّ : 1 / 68 / 123 ، دعائم الإسلام : 1 / 133 وفيه «بورع

واجتهاد» ، مستطرفات السرائر : 74 / 17 ، مشكاة الأنوار : 44 ، وذكره أيضًا في : 46 كلاهما عن الفضيل عن الإمام الصادق عليه السلام .

حديث218

امام باقر عليه السلام :

_ في وَصِيَّتِهِ لِجابِرِ بنِ يَزيدَ الجُعفِيِّ _ : اِعلَم بِأَنَّكَ لا تَكونُ لَنا وَلِيًّا حَتّى لَوِ اجتَمَعَ عَلَيكَ أهلُ مِصرِكَ وقالوا : «إنَّكَ رَجُلُ سَوءٍ» لَم يَحزُنكَ ذلِكَ ، ولَو قالوا : «إنَّك رَجُلٌ صالِحٌ» لَم يَسُرَّكَ ذلِكَ ، ولكِنِ اعرِض نَفسَكَ عَلى كِتابِ اللّه ِ ، فَإِن كُنتَ سالِكًا سَبيلَهُ ، زاهِدًا في تَزهيدِهِ ، راغِبًا في تَرغيبِهِ ، خائِفًا مِن تَخويفِهِ فَاثبُت وأبشِر ، فَإِنَّهُ لا يَضُرُّكَ ما قيلَ فيكَ ، وإن كُنتَ مُبائِنًا لِلقُرآنِ فَماذَا الَّذي يَغُرُّكَ مِن نَفسِكَ ؟ !

امام باقر عليه السلام _ در سفارش خود به جابربن يزيد جعفى _ : بدان كه تو دوستدار ما نخواهى بود، مگر آن گاه كه اگر همه همشهريانت عليه تو هم داستان شوند و [يك زبان] بگويند: «تو آدم بدى هستى» اين، اندوهگينت نسازد و اگر بگويند: «تو آدم خوبى هستى» اين[نيز ]شادمانت نكند. بلكه خود را با كتاب خدا بسنج، اگر ديدى پوينده راه آنان هستى و از آن چه قرآن به اعراض از آن فرا خوانده روى گردانى و به آن چه ترغيب كرده، راغبى و از آن چه بيم داده است، بيمناكى، پس ثابت قدم باش و مژده ات باد كه آن چه درباره تو گفته شود، زيانت نرساند، اما اگر ديدى از قرآن جدايى، پس چرا بايد خود را بفريبى؟!

تحف العقول : 284 .

حديث219

امام باقر عليه السلام :

_ في وَصِيَّتِهِ لِبَعضِ شيعَتِهِ _ : يا مَعشَرَ شيعَتِنا ؛ اِسمَعوا وَافهَموا وَصايانا وعَهدَنا إلى أولِيائِنَا ، اُصدُقوا في قَولِكُم ، وبَرّوا في أيمانِكُم لِأَولِيائِكُم

وأعدائِكُم ، وتَواسَوا بِأَموالِكُم ، وتَحابّوا بِقُلوبِكُم ، وتَصَدَّقوا عَلى فُقَرائِكُم ، وَاجتَمِعوا عَلى أمرِكُم ، ولا تُدخِلوا غِشًّا ولا خِيانَةً عَلى أحَدٍ ، ولا تَشُكّوا بَعدَ اليَقينِ ، ولا تَرجِعوا بَعدَ الإِقدامِ جُبنًا ، ولا يُوَلِّ أحَدٌ مِنكُم

أهلَ مَوَدَّتِهِ قَفاهُ ، ولا تَكونَنَّ شَهوَتُكُم في مَوَدَّةِ غَيرِكُم ، ولا مَوَدَّتُكُم فيما سِواكُم ، ولا عَمَلُكُم لِغَيرِ رَبِّكُم ، ولا إيمانُكُم وقَصدُكُم لِغَيرِ نَبِيِّكُم ، وَاستَعينوا بِاللّه ِ وَاصبِروا ، «إنَّ الأَرضَ لِلّهِ يورِثُها مَن يَشاءُ مِن عِبادِهَ والعاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ

امام باقر عليه السلام _ در سفارش به برخى شيعيان خود _ : اى گروه شيعيان ما، توصيه ها و سفارش ما به دوستانمان را بشنويد و نيك دريابيد. راست گفتار باشيد، به سوگندتان با دوستان و دشمنانتان وفادار باشيد، با اموالتان به مدد يكديگر بشتابيد، قلباً يكديگر را دوست بداريد، به درويشانتان صدقه دهيد، در كار خود متحد باشيد، به هيچ كس دغلى و خيانت روا مداريد، بعد از يقين [در

عقيده به حقّانيت ما] دچار شكّ و ترديد نشويد، بعد از پيشروى، از ترس، گام واپس ننهيد، هيچ يك از شما به دوستدار خود پشت نكند، زنهار به دوستى با غير خود ميل نكنيد وبه اغيار دست مودّت ندهيد و كارتان جز براى پروردگارتان نباشد و ايمان و عقيده تان به كسى جز پيامبرتان نباشد و از خدا يارى طلبيد و شكيبا باشيد كه «زمين از آنِ خداست و آن را به هركس از بندگانش كه بخواهد به ارث مى دهد و فرجام، از آن پرهيزگاران است». زمين از آنِ خداوند است و او آن را به بندگان شايسته اش، به

ارث مى دهد.

سپس فرمود: از شيعيان ما، آن كسى دوستدار خدا و دوستدار رسول اوست كه هرگاه سخن گويد، راست گويد و هرگاه وعده اى دهد، بدان وفا كند و هرگاه امانتى بدو سپرده شود، آن را برگرداند و هرگاه در راه حقّ بارى بر دوش او نهند، آن را به دوش كشد و هرگاه حقّ واجبى از او خواسته شود، عطا كند و هرگاه به كار حقّى فرمان داده شود، انجامش دهد. شيعه ما كسى است كه علم او از گوشش فراتر نرود [اسرار ما را كه مى شنود حفظ كند] ؛ شيعه ما كسى است كه عيب جوى ما را مدح نمى گويد، با كسى كه به ما بغض مى ورزد، پيوند برقرار نمى سازد، با كينه جوى ما، همنشينى نمى كند، اگر به مؤمنى برسد، به او احترام مى گذارد، اگر به نادانى برخورَد، از او دورى مى كند؛ شيعه ما كسى است كه [از سختيها و گرفتاريها] چونان سگ، زوزه نمى كشد و مانند كلاغ، طمّاع نيست و به سوى احدى جز برادران خود، دست نياز دراز نمى كند، حتى اگر از گرسنگى بميرد؛ شيعه ما كسى است كه به عقيده ما معتقد باشد، به خاطر ما، دوستان خود را ترك مى گويد، كسانى را كه از او دور و بيگانه اند، اما دوستدار مايند، به خود نزديك مى كند و نزديكان خود را كه با ما دشمن اند از خود دور مى گرداند.

الأعراف : 128 .

حديث220

امام باقر عليه السلام :

«قُل لا أسأَلُكُم عَلَيهِ أجرًا إلاَّ المَوَدَّةَ فِي القُربى» قالَ : هُمُ

الأَئِمَّةُ عليهم السلام

عبداللّه بن عجلان از حضرت باقر عليه السلام روايت مى كند كه آن حضرت درباره آيه «بگو: من به ازاى اين از شما مزدى نمى خواهم مگر دوستى خويشاوندانم» فرمود: [مقصود ]خويشاوندان ائمّه عليهم السلامهستند.

الكافي : 1 / 413 / 7 ، المحاسن : 1 / 241 / 443 .

حديث221

امام باقر عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «قُل ما سَأَلتُكُم مِن أجرٍ فَهُوَ لَكُم» _ : الأَجرُ الَّذي هُوَ المَوَدَّةُ فِيالقُربَى الَّتي لَم أسأَلكُم غَيرَها فَهُوَ لَكُم ، تَهتَدونَ بِها وتَسعَدونَ بِها ، وتَنجونَ مِن عَذابِ اللّه ِ يَومَ القِيامَةِ

امام باقر عليه السلام _ درباره آيه «بگو: هرمزدى كه از شما خواستم آن براى شماست» _ : [يعنى] اين مزدى كه عبارت از دوستى خويشاوندان است و من جز آن چيزى از شما نمى خواهم در حقيقت براى خود شماست؛ زيرا شما به واسطه آن هدايت مى شويد و به خوشبختى مى رسيد و در روز قيامت از عذاب خدا رهايى مى يابيد.

ينابيع المودّة : 1 / 316 / 5 .

حديث222

امام باقر عليه السلام :

لَمّا قُبِضَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله باتَ آلُ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله بِأَطوَلِ لَيلَةٍ _ إلى أن قالَ : _ فَبَينا هُم كَذلِكَ إذ أتاهُم آتٍ لا يَرَونَهُ ويَسمَعونَ كَلامَهُ فَقالَ : السَّلامُ عَلَيكُم أهلَ البَيتِ ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ . . . فَأَنتُمُ الأَمانَةُ المُستَودَعَةُ ، ولَكُمُ المَوَدَّةُ الواجِبَةُ وَالطّاعَةُ المَفروضَةُ

امام باقر عليه السلام: چون رسول خدا صلي الله عليه و آله درگذشت آل محمّد صلي الله عليه و آله [از شدت تأثر و اندوه ]طولانى ترين شب را گذراندند _ تا آن جا كه فرمود: _ در يك چنان حال و هوايى ناگهان يكى بر آنان وارد شد كه خودش را نمى ديدند اما سخنش را مى شنيدند. او گفت: درود و رحمت و بركات خدا بر شما اهل

بيت باد... شماييد آن امانت سپرده شده، دوستى شما [بر مردم] واجب است و اطاعت از شما فريضه.

الكافي : 1 / 445 / 19 عن يعقوب بن سالم عن رجل .

حديث223

امام باقر عليه السلام :

آلُ مُحَمَّدٍ عليهم السلامهُم حَبلُ اللّه ِ الَّذي أمَرَنا بِالاِعتِصامِ بِهِ ، فَقالَ : «وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللّه ِ جَميعًا ولا تَفَرَّقوا

جابر از امام باقر عليه السلام: آل محمّد عليهم السلام همان ريسمان خدايند كه ما را به چنگ زدن بدان فرمان داده و فرموده است: «و همگى به ريسمان خدا چنگ زنيد و پراكنده مشويد» .

تفسيرالعيّاشيّ: 1 / 194 / 123 ، وذكر أيضًا في : 1 / 102 / 298 ، والآية 103 من سورة آل عمران .

حديث224

امام باقر عليه السلام :

بُنِيَ الإِسلامُ عَلى خَمسِ دَعائِمَ : إقامِ الصَّلاةِ ، وإيتاءِ الزَّكاةِ ، وصَومِ شَهرِ رَمَضانَ ، وحَجِّ البَيتِ ، وَالوَلايَةِ لَنا أهلَ البَيتِ

امام باقر عليه السلام: اسلام بر پنج پايه استوار شده است: نماز خواندن، زكات دادن، روزه ماه رمضان، حج خانه خدا و (پذيرش) ولايت ما اهل بيت.

أمالي الطوسيّ : 124 / 192 ، الخصال : 278 / 21 ، أمالي المفيد : 353 / 4 ، بشارة المصطفى : 69 كلّها عن أبي حمزة الثماليّ ، وراجع الكافي : 2 / 18 باب دعائم الإسلام ، التهذيب : 4 / 151 / 418 .

حديث225

امام باقر عليه السلام :

إنَّ اللّه َ جَلَّ وعَزَّ طَهَّرَ أهلَ بَيتِ نَبِيِّهِ عليهم السلام وسَأَلَهُم

امام باقر عليه السلام: خداوند عز و جل اهل بيت پيامبر خود را پاك گردانيد و مزد رسالت را دوستى با ايشان قرار داد و ولايت را براى آنان مقرر داشت و ايشان را اوصياء و دوستان او قرار داد كه پس از وى در ميان امّتش پايدارند. پس، اى مردم! در آن چه گفتم بينديشيد كه خداوند عز و جلولايت و طاعت و دوستى خود را در او نهاده و وى را استنباط كننده علمش و دلايل و حجّت هايش گردانيده است. بنابراين، فقط او را بپذيريد و تنها به او تمسك جوييد تا به واسطه او نجات يابيد و در روز قيامت حجّت داشته باشيد، راه پروردگارتان عز و جل، جز به واسطه آنان پيموده نمى شود و هيچ ولايتى جز به واسطه آنان به خداى عز

حُبِّكَ ، وأخَذَ ميثاقَ المُنافِقينَ عَلى بُغضِكَ . ولَو ضَرَبتَ خَيشومَ المُؤمِنِ ما أبغَضَكَ ، ولَو نَثَرتَ الدَّنانيرَ عَلَى المُنافِقِ ما أحَبَّكَ . يا عَلِيُّ ، لا يُحِبُّكَ إلاّ مُؤمِنٌ ، ولا يُبغِضُكَ إلاّ مُنافِقٌ

ابوذر: شنيدم رسول خدا صلي الله عليه و آله به على عليه السلام مى فرمايد: خداوند از مؤمنان بر محبّت تو پيمان گرفته است و از منافقان بر بغض نسبت به تو. اگر بينى مؤمن

را قطع كنى، باز تو را دشمن نخواهد داشت و اگر دينارها به پاى منافقان بريزى، باز هم دوستت نخواهند داشت. اى على، تو را دوست ندارد، مگر مؤمن و تو را دشمن نمى دارد، مگر منافق.

تاريخ دمشق «ترجمه الإمام عليّ عليه السلام»: 2/204/695، الغارات: 2/520 عن حبّه العرنيّ، من دون ذيله .

حديث237

امام باقر عليه السلام :

عَبدِ اللّه ِ عليه السلام ، فَقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ ، إنَّ رَجُلاً مِنَ المَكِّيّينَ يُقالُ لَهُ سُدَيفٌ حَدَّثَني عَن أبيكَ بِحَديثٍ ، فَقالَ : وتَحفَظُهُ ؟ فَقُلتُ : كَتَبتُهُ ، قالَ : فَهاتِهِ ، فَعَرَضتُهُ عَلَيهِ ، فَلَمَّا انتَهى إلى «مَثَّلَ لي اُمَّتي فِي الطّينِ ، وعَلَّمَني أسماءَ اُمَّتي كَما عَلَّمَ آدَمَ الأَسماءَ كُلَّها» قالَ أبو عَبدِ اللّه ِ عليه السلام : يا سَديرُ ، مَتى حَدَّثَكَ بِهذا عَن أبي ؟ قُلتُ : اليَومُ السّابِعُ مُنذُ سَمِعناهُ مِنهُ يَرويهِ عَن أبيكَ ، فَقالَ : قَد كُنتُ أرى أنَّ هذَا الحَديثَ لا يَخرُجُ عَن أبي إلى أحَدٍ

امام باقر عليه السلام _ به نقل از جابربن عبداللّه انصارى _ : رسول خدا صلي الله عليه و آله تشريف آورد و منبر رفت و مهاجران و انصار براى نماز جمع شدند. حضرت فرمود: اى مردم! هر كه ما اهل بيت را دشمن بدارد، خداوند او را يهودى محشور كند. جابر مى گويد: من برخاستم و عرض كردم: اى رسول خدا، اگر چه شهادت به

لا اله الا اللّه و به پيامبرى شما دهد؟ فرمود: آرى، اگر چه شهادت دهد. او با شهادت دادن [به يگانگى خدا و رسالت من] فقط سبب مى شود كه خونش ريخته نشود و يا با دست خود و ذليلانه، جزيه ندهد.

سپس فرمود: اى مردم، هركس ما اهل بيت را دشمن بدارد خداوند در روز قيامت او را يهودى محشور كند و اگر به زمان دجّال برسد به او ايمان آورد و اگر آن زمان را درك نكند، از گورش برانگيخته گردد، تا به او ايمان

بياورد. همانا پروردگارم عز و جل، در ابتداى خلقت كه گل آدميان را مى سرشتند، امّت مرا برايم مجسّم نمود و نامهاى همه افراد امّت مرا به من آموخت، همان گونه كه تمام اسماء را به آدم تعليم داد. پس پرچمداران از برابر من گذشتند و من براى على و شيعيان او آمرزش طلبيدم.

حنان (بن سدير راوى اين خبر) گويد: پدرم به من گفت: اين حديث را بنويس و من نوشتم. فردا به جانب مدينه حركت كرديم و وارد آن شديم و خدمت ابى عبداللّه (الصادق) عليه السلام رسيديم. من به آن حضرت عرض كردم: فدايت شوم، مردى از مكّيان به نام سديف، حديثى از پدرتان به من گفته است، حضرت فرمود: آن را حفظ دارى؟ عرض كردم: مكتوبش كرده ام. فرمود: بده ببينم. من آن را به حضرت نشان دادم. چون به جمله «در آن هنگام كه گل آدميان را مى سرشتند خداوند امّت مرا برايم مجسم نمود و نامهاى همه افراد امّتم را به من آموخت، همان گونه كه تمام اسماء را به آدم تعليم داد» رسيد فرمود: اى سدير، چه هنگام اين حديث را از قول پدرم برايت نقل كرد؟ عرض كردم: هفت روز است كه روايت او را از پدرتان شنيده ام. فرمود: من فكر مى كردم كه اين حديث، از دهان پدرم براى احدى خارج نخواهد شد.

أمالي الطوسيّ : 649 / 1347 ، وراجع أمالي المفيد : 126 / 4 كلاهما عن حنّان بن سدير عن سديف المكّيّ ، المحاسن : 1 / 173 / 266 ، ثواب الأعمال : 243 / 1 ، دعائم

الإسلام : 1 / 75 .

حديث243

امام باقر عليه السلام :

جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله فَقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، أكُلُّ مَن قالَ لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ مُؤمِنٌ ؟ قالَ : إنَّ عَداوَتَنا تُلحِقُ بِاليَهودِ وَالنَّصارى ، إنَّكُم لا تَدخُلونَ الجَنَّةَ حَتّى تُحِبّوني ، وكَذَبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ يُحِبُّني و يُبغِضُ هذا _ يَعنى عَلِيًّا عليه السلام _

امام باقر عليه السلام : مردى خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و عرض كرد: اى رسول خدا! آيا هر كس بگويد: لا اله الا اللّه ، مؤمن است؟ فرمود: دشمنى با ما، باعث ملحق شدن به جرگه يهود و نصارى مى شود. شما به بهشت نخواهيد رفت مگر اين كه مرا دوست بداريد؛ و دروغ مى گويد، كسى كه گمان مى كند مرا دوست دارد اما اين _ يعنى على عليه السلام_ را دشمن مى دارد.

أمالي الصدوق : 221 / 17 عن جابر بن يزيد الجعفيّ ، بشارة المصطفى : 120 عن جابر .

حديث244

امام باقر عليه السلام :

لَو أنَّ كُلَّ مَلَكٍ خَلَقَهُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ وكُلَّ نَبِيٍّ بَعَثَهُ اللّه ُ وكُلَّ صِدّيقٍ وكُلَّ شَهيدٍ شَفَعوا في ناصِبٍ لَنا أهلَ البَيتِ أن يُخرِجَهُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ مِنَ النّارِ ما أخرَجَهُ اللّه ُ أبَدًا ، وَاللّه ُ عَزَّوجَلَّ يَقولُ في كِتابِهِ : «ماكِثينَ فيهِ أبدًا » .

امام باقر عليه السلام: اگر حتّى همه فرشتگانى كه خداوند عز و جل آفريده و همه پيامبرانى كه خدا برانگيخته و همه صدّيقان و شهيدان، در حقّ دشمن كينه توز ما اهل بيت، شفاعت كنند كه خداى

عز و جل او را از آتش دوزخ بيرون آورد، هرگز خداوند او را بيرون نخواهد آورد. خداوند عز و جلدر كتاب خود مى فرمايد: «براى هميشه در آن ماندگارند» .

ثواب الأعمال : 247 / 5 عن حمران بن أعين ، والآية 3 من سورة الكهف .

حديث245

امام باقر عليه السلام :

لَمّا نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ : «يَومَ نَدعوا كُلَّ اُناسٍ بِإِمامِهِم

امام باقر عليه السلام :

وَجَدنا في كِتابِ عَلِيٍّ عليه السلام : «إنَّ الأَرضَ للّه ِِ يورِثُها مَن يَشاءُ مِن عِبادِهِ والعاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ

امام باقر عليه السلام: در كتاب على (كه به املاى رسول خدا صلي الله عليه و آله و خط على عليه السلاماست) آمده است: «همانا زمين از آنِ خداست و آن را به هركس از بندگانش كه بخواهد، به ارث مى دهد و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است» . من و اهل بيتم همان كسانى هستيم كه خداوند زمين را به ما به ارث مى دهد و ماييم، پرهيزگاران و زمين، تماماً از آنِ ماست. پس هريك از مسلمانان زمينى را احيا كند، بايد آبادش سازد و ماليات آن را به امام از اهل بيت من بپردازد و هرچه از آن زمين استفاده كند و بخورد، حقّ اوست و اگر زمين را رها سازد يا خرابش كند و بعد از او، مرد ديگرى از مسلمانان آن را بگيرد و آباد و احيايش كند، او نسبت به آن زمين از كسى كه آن را رها كرده سزاوارتر است و بايد مالياتش را به امام از خاندان من بپردازد و هرچه از آن زمين استفاده كند، حقّ اوست، تا زمانى كه قائم از خاندان من، با شمشير ظهور كند. در اين

زمان، او آن اراضى را تصرف كند و جلو آنها را بگيرد و تصرف كنندگانشان را از آنها اخراج كند _ همان گونه كه رسول خدا صلي الله عليه و آله زمينها را تصرف كرد و آنها را حفظ كرد _ مگر زمينهايى كه در دست شيعيان ما باشد كه حضرت قائم نسبت به آن اراضى با آنان مقاطعه مى بندد و زمين را در دست ايشان باقى مى گذارد.

الأعراف : 128 .

حديث252

امام باقر عليه السلام :

اِعلَم أنَّ لِبَني اُمَيَّةَ مُلكًا لا يَستَطيعُ النّاسُ أن تَردَعَهُ ، وأنَّ لِأَهلِ الحَقِّ دَولَةً إذا جاءَت وَلاّهَا اللّه ُ لِمَن يَشاءُ مِنّا أهلَ البَيتِ ، فَمَن أدرَكَها مِنكُم كانَ عِندَنا فِيالسَّنامِ الأَعلى ، وإن قَبَضَهُ اللّه ُ قَبلَ ذلِكَ خارَ لَهُ

امام باقر عليه السلام: بدان كه براى بنى اميّه سلطنتى است كه مردم نمى توانند مانع آن شوند و براى اهل حقّ دولتى است كه چون (زمانش) فرا رسد، خداوند آن را به هريك از ما اهل بيت كه بخواهد مى سپارد. پس هريك از شما آن دولت را درك كند، نزد ما مقامى بالا و رفيع داشته باشد و هر كه پيش از آن، خداوند جانش را بستاند، اجرش با خدا باشد.

الغيبة للنعمانيّ : 195 / 2 عن أبي الجارود .

حديث253

امام باقر عليه السلام :

_ في قَولِهِ عَزَّوجَلَّ : «وقُل جاءَ الحَقُّ وزَهَقَ الباطِلُ

امام باقر عليه السلام: درباره آيه «و بگو: حقّ آمد و باطل نابود شد» _ : هرگاه قائم عليه السلامقيام كند، دولت باطل از بين برود.

الإسراء : 81 .

حديث254

امام باقر عليه السلام :

كَأَنّي بِقَومٍ قَد خَرَجوا بِالمَشرِقِ يَطلُبونَ الحَقَّ فَلا يُعطَونَهُ ، ثُمَّ يَطلُبونَهُ فَلا يُعطَونَهُ ، فَإِذا رَأَوا ذلِكَ وَضَعوا سُيوفَهُم عَلى عَواتِقِهِم ، فَيُعطَون ما سَأَلوهُ فَلا يَقبَلونَهُ حَتّى يَقوموا ، ولا يَدفَعونَها إلاّ إلى صاحِبِكُم . قَتلاهُم شُهَداءُ ، أما إنّي لَو أدرَكتُ ذلِكَ لاَستَبقَيتُ نَفسي لِصاحِبِ هذَا الأَمرِ

امام باقر عليه السلام: گويى مردمى را مى بينم كه در مشرق زمين قيام كرده اند و حقّ را مطالبه مى كنند اما به آنان داده نمى شود و باز مطالبه مى كنند، ولى باز هم به آنان نمى دهند و چون وضع را اين گونه ديدند، شمشيرهاى خود را از نيام مى كشند و در اين زمان، آن چه را طلب كرده اند به آنان مى دهند، اما آن را نمى پذيرند تا اين كه برخيزند و آن را به صاحب (و امام زمان) شما دهند. كشتگان آنان شهيدند. بدانيد كه اگر من آن زمان را درك كنم، جانم را براى صاحب اين امر نگه مى دارم.

الغيبة للنعمانيّ : 273 / 50 عن أبي خالد الكابليّ .

حديث255

امام باقر عليه السلام :

دَولَتُنا آخِرُ الدُّوَلِ ، ولَم يَبقَ أهلُ بَيتٍ لَهُم دَولَةٌ إلاّ مَلَكوا قَبلَنا ، لِئَلاّ يَقولوا إذا رَأَوا سيرَتَنا : إذا مَلَكنا سِرنا مِثلَ سِيرَةِ هؤُلاءِ ! وهُوَ قَولُ اللّه ِ عَزَّوجَلَّ : «وَالعاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ

امام باقر عليه السلام: دولت ما آخرين دولتست و هيچ خاندان داراى حكومتى باقى نمى ماند، مگر اين كه قبل از ما، به حكومت مى رسد تا اين كه وقتى شيوه (حكومت) ما را ديدند

نگويند: اگر ما به حكومت مى رسيديم، به همين شيوه اينان رفتار مى كرديم! و اين فرموده خداى عز و جل است كه: «و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است» .

الأعراف : 128 ، القصص : 83 .

حديث256

امام باقر عليه السلام :

العارِفُ مِنكُم هذَا الأَمرَ المُنتَظِرُ لَهُ المُحتَسِبُ فيهِ الخَيرَ كَمَن جاهَدَ وَاللّه ِ مَعَ قائِمِ آلِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله بِسَيفِهِ

امام باقر عليه السلام: آن كس از شما كه اين امر را بشناسد [و بدان معتقد باشد] و منتظر آن باشد و خير و خوبى را در آن بداند، به خدا قسم همچون كسى است كه در كنار قائم آل محمّد صلي الله عليه و آله با شمشير او جهاد كند.

مجمع البيان : 9 / 359 عن الحارث بن المغيرة ، تأويل الآيات الظاهرة : 640 .

حديث257

امام باقر عليه السلام :

لِيُقَوِّ شَديدُكُم ضَعيفَكُم ، وَليَعُد غَنِيُّكُم عَلى فَقيرِكُم ، ولا تَبُثّوا سِرَّنا ، ولا تُذيعوا أمرَنا ، وإذا جاءَكُم عَنّا حَديثٌ فَوَجَدتُم عَلَيهِ شاهِدًا أو شاهِدَينِ مِن كِتابِ اللّه ِ فَخُذوا بِهِ ، وإلاّ فَقِفوا عِندَهُ ثُمَّ رُدّوهُ إلَينا حَتّى يَستَبينَ لَكُم .

وَاعلَموا أنَّ المُنتَظِرَ لِهذَا الأَمرِ لَهُ مِثلُ أجرِ الصّائِمِ القائِمِ ، ومَن أدرَكَ قائِمَنا فَخَرَجَ مَعَهُ فَقَتَلَ عَدُوَّنا كانَ لَهُ مِثلُ أجرِ عِشرينَ شَهيدًا ، ومَن قُتِلَ مَعَ قائِمِنا كانَ لَهُ مِثلُ أجرِ خَمسَةٍ وعِشرينَ شَهيدًا

امام باقر عليه السلام: تواناى شما به ناتوانتان يارى رساند و داراى شما به نادارتان كمك كند و راز ما را فاش نسازيد و امر [امامت] ما را آشكار نكنيد و هرگاه حديثى از ما به شما رسيد و يك يا دو دليل از كتاب خدا برايش پيدا كرديد، آن را بپذيريد و گرنه درباره آن درنگ كنيد و سپس آن را به ما ارجاع دهيد (و از

ما بپرسيد) تا [حقيقت امر] برايتان روشن شود.

بدانيد كه انتظار كشنده اين امر [ ظهور قائم عليه السلام] پاداشى همانند شخص روزه دار شب زنده دار دارد. و هركس قائم ما را درك كند و همراهيش كند و دشمن ما را بكشد، اجر بيست شهيد دارد و هركس در ركاب قائم ما كشته شود، اجر بيست و پنج شهيد دارد.

الكافي : 2 / 222 / 4 عن عبداللّه بن بكير عن رجل ، وراجع أمالي الطوسيّ : 232 / 410 ، بشارة المصطفى : 113 كلاهما عن جابر .

حديث258

امام باقر عليه السلام :

ما ضَرَّ مَن ماتَ مُنتَظِرًا لِأَمرِنا أن لا يَموتَ في وَسَطِ فِسطاطِ المَهدِيِّ وعَسكَرِهِ ؟ !

امام باقر عليه السلام: كسى كه در انتظار امر (فرج و ظهور ما) از دنيا رود، او را چه زيان كه در ميان خيمه مهدى و سپاه او نميرد؟!

الكافي : 1 / 372 / 6 عن هاشم .

حديث259

امام باقر عليه السلام :

_ في بَيانِ كَيفيَّةِ الخُطبَةِ الثّانِيَةِ مِن صَلاةِ الجُمُعَةِ _ : اللّهُمَّ إنّا نَرغَبُ إلَيكَ في دَولَةٍ كَريمَةٍ ، تُعِزُّ بِهَا الإِسلامَ وأهلَهُ ، وتُذِلُّ بِهَا النِّفاقَ وأهلَهُ ، وتَجعَلُنا فيها مِنَ الدُّعاةِ إلى طاعَتِكَ وَالقادَةِ إلى سَبيلِكَ، وتَرزُقُنا بِها كَرامَةَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ

امام باقر عليه السلام _ در بيان كيفيت خطبه دوم نماز جمعه _ : بار خدايا! ملتمسانه از تو مى خواهيم دولت با شكوهى را برپا دارى كه به وسيله آن اسلام و مسلمانان را عزّت بخشى ونفاق ومنافقان را به ذلّت كشانى و در آن، ما را از دعوتگران به سوى طاعتت و پيش آهنگان راهت قرار دهى و به واسطه آن، كرامت دنيا و آخرت را نصيبمان فرمايى.

الكافي : 3 / 424 / 6 عن محمّد بن مسلم .

حديث260

امام باقر عليه السلام :

مَن أحَبَّنا فَهُوَ مِنّا أهلَ البَيتِ . قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ، مِنكُم ؟ ! قالَ : مِنّا وَاللّه ِ ، أما سَمِعتَ قَولَ إبراهيمَ عليه السلام : «فَمَن تَبِعَني فَإِنَّهُ مِنّي

ابو عبيده از امام باقر عليه السلام: هر كه ما را دوست بدارد، او از ما اهل بيت است. به ايشان عرض شد: يابن رسول اللّه از شماست؟ فرمود: به خدا قسم، از ماست؛ آيا نشنيده اى اين سخن ابراهيم را كه: «پس هركه از من پيروى كند، او از من است» ؟!

تفسير العيّاشيّ : 2 / 231 / 32 .

حديث261

امام باقر عليه السلام :

دَخَلَ أبو ذَرٍّ عَلى سَلمانَ وهُوَ يَطبَخُ قِدرًا لَهُ ، فَبَينا هُما يَتَحَدَّثانِ إذِ انكَبَّتِ القِدرُ عَلى وَجهِها عَلَى الأَرضِ ، فَلَم يَسقُط مِن مَرَقِها ولا وَدَكِها

امام باقر عليه السلام :

إنَّ اللّه َ _ تَبارَكَ وتَعالى _ أنزَلَ كِتابا مِن كُتُبِهِ عَلى نَبِيٍّ مِن أنبِيائِهِ ، وفيهِ :

إنَّهُ سَيَكونُ خَلقٌ مِن خَلقي يَلحَسونَ الدُّنيا بِالدّينِ ، يَلبَسونَ مُسوكَ

امام باقر عليه السلام : خداوند _ تبارك و تعالى _ كتابى از كتاب هايش را بر پيامبرى از پيامبرانش فرو فرستاد و در آن آمده بود:

«به زودى ، بندگانى از مخلوقات من خواهند آمد كه دنيا

را به واسطه دين مى خورند، لباس ميش بر دل هايى مى پوشند كه چون دل هاى گرگ هاست و

تلخ تر از صبر زرد . زبان هايشان شيرين تر از عسل است و كردارهاى باطنى شان متعفّن تر از مُردار.

آيا به من غرّه مى شوند، يا مرا مى فريبند، يا بر من بزرگى مى نمايند؟! به عزّتم سوگند ، فتنه اى بر آنان انگيزم كه افسارْ گسيخته پيش مى رود تا آن كه همه جاى زمين را فرا مى گيرد و خردمند را در خود ، حيران مى كند».

المَسْك : الجلد ، الجمع : مُسُوك (تاج العروس : ج 13 ص 640 «مسك») .

حديث271

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أميرَ المُؤمِنين عليه السلام لَمَّا انقَضَتِ القِصَّةُ فيما بَينَهُ وبَينَ طَلحَة وَالزُّبَير وعائِشَة بِالبَصرَة ، صَعِدَ المِنبَرَ فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ وصَلّى عَلى رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ثُمَّ قالَ :

يا أيُّهَا النّاسُ ، إنَّ الدُّنيا حُلوَةٌ خَضِرَةٌ ، تَفتِنُ النّاسَ بِالشَّهَواتِ وتُزَيِّنُ لَهُم بِعاجِلِها ، وَايمُ اللّه ِ إنَّها لَتَغُرُّ مَن أمَّلَها وتُخلِفُ مَن رَجاها ، وسَتورِثُ أقواما النَّدامَةَ وَالحَسرَةَ بِإِقبالِهِم عَلَيها وتَنافُسِهِم فيها ، وحَسَدِهِم وبَغيِهِم عَلى أهلِ الدّينِ وَالفَضلِ فيها ظُلما وعُدوانا وبَغيا وأشَرا

امام باقر عليه السلام : امير مؤمنان عليه السلام ، چون ماجراى ميان او و طلحه و زبير و عايشه در بصره پايان يافت، بر منبر رفت و حمد و ثناى خداوند به جاى آورد و بر پيامبر خدا درود فرستاد و آن گاه فرمود: «اى مردم! دنيا شيرين و دل پذير

است، مردم را با خواست ها مى فريبد و زرق و برق گذراى خود را در نگاه آنان مى آرايد. سوگند به خدا كه دنيا ، هر كه را آرزومند آن شود، مى فريبد و هركه را بدان اميد بندد ، نوميد مى سازد و به زودى ، مردمانى را كه به آن روى آورده اند و در آن به رقابت برخاسته اند و بر سر آن بر يكديگر حسادت مى ورزند و بر اهل دين و فضيلت ستم و تعدّى و زورگويى و سركشى و گستاخى مى كنند، دچار پشيمانى و افسوس خواهد كرد.

الأَشَرُ : البَطَرُ ، وقيل : أشدّ البَطَر (النهاية : ج 1 ص 51 «أشر») .

حديث272

امام باقر عليه السلام :

اُوصيكُم عِبادَ اللّه ِ بِتَقوَى اللّه ِ . . . فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الدُّنيا ولا تَركَنوا إلَيها ؛ فَإِنَّها دارُ غُرورٍ ، كَتَبَ اللّه ُ عَلَيها وعَلى أهلِهَا الفَناءَ ، فَتَزَوَّدوا مِنهَا الَّذي أكرَمَكُمُ اللّه ُ بِهِ مِنَ التَّقوى وَالعَمَلِ الصّالِحِ ، فَإِنَّهُ لا يَصِلُ إلَى اللّه ِ مِن أعمالِ العِبادِ إلاّ ما خَلَصَ مِنها ، ولا يَتَقَبَّلُ اللّه ُ إلاّ مِنَ المُتَّقينَ .

امام باقر عليه السلام : اى بندگان خدا ! شما را به تقواى الهى سفارش مى كنم... زنهار ، دنيا شما را نفريبد و به آن دل مبنديد كه دنيا ، فريبكده اى بيش نيست و خداوند ، براى آن و اهلش نابودى رقم زده است. پس، از دنيا توشه تقوا و كار نيك برگيريد ، كه خداوند ، ارجمندى شما را در آنها نهاده است؛ زيرا از اعمال بندگان ، تنها

آن عملى به درگاه خداوند مى رسد كه پاك و خالص باشد، و خدا فقط از پرهيزگاران مى پذيرد.

الكافي : ج 3 ص 422 ح 6 عن محمّد بن مسلم .

حديث273

امام باقر عليه السلام :

إنَّ فيما ناجَى اللّه ُ بِهِ موسى عليه السلام أن قالَ : إنَّ الدُّنيا لَيسَت بِثَوابٍ لِلمُؤمِنِ بِعَمَلِهِ ، ولا نِقمَةٍ لِلفاجِرِ [بِقَدرِ]

امام باقر عليه السلام : از جمله مناجات هاى خداوند با موسى عليه السلام اين بود كه فرمود: «دنيا ، نه پاداشى است براى عمل مؤمن، و نه كيفر گناه گنهكار است. دنيا ، سراى ستمكاران است ، مگر اين كه كسى در آن ، كار نيك كند كه در اين صورت ، براى او نيكوسرايى است».

ما بين المعقوفين سقط من المصدر ، وأثبتناه من بحار الأنوار .

حديث274

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أميرَ المُؤمِنينَ عليه السلام لَمَّا انقَضَتِ القِصَّةُ فيما بَينَهُ وبَينَ طَلحَة وَالزُّبَير وعائِشَة بِالبَصرَة ، صَعِدَ المِنبَرَ فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ وصَلّى عَلى رَسولِ اللّه صلي الله عليه و آله ، ثُمَّ قالَ :

يا أيُّهَا النّاسُ ، إنَّ الدُّنيا حُلوَةٌ خَضِرَةٌ ، تَفتِنُ النّاسَ بِالشَّهَواتِ وتُزَيِّنُ لَهُم بِعاجِلِها ... .

امام باقر عليه السلام : امير مؤمنان عليه السلام پس از آن كه ماجراى ميان او و ميان طلحه و زبير و عايشه در بصره [در جنگ جمل] خاتمه يافت ، بر منبر رفت و حمد و ثناى الهى گفت و بر پيامبر خدا درود فرستاد . آن گاه فرمود: «اى مردم! دنيا شيرين و خوش است. مردم را با خواست ها[ى دنيوى [مى فريبد، و ظاهر خويش را براى آنان مى آرايد.

الكافي : ج 8 ص 256 ح 368 عن سلام بن المستنير ، بحار الأنوار : ج 32 ص

233 ح 186 .

حديث275

امام باقر عليه السلام :

كانَ عَلى عَهدِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله مُؤمِنٌ فَقيرٌ شَديدُ الحاجَةِ مِن أهلِ الصُّفَّةِ

امام باقر عليه السلام : در زمان پيامبر خدا ، مؤمنى نادار و سخت نيازمند از اهل صُفّه بود كه در همه اوقات نماز ، ملازم پيامبر خدا بود و در هيچ نمازى غيبت نداشت. پيامبر خدا ، نادارى و غربت او را مى ديد و دلش به حال وى مى سوخت و مى فرمود: «اى سعد! اگر چيزى دستم بيايد ، نيازت را برطرف مى كنم».

مدّت ها گذشت و به پيامبر خدا چيزى نرسيد. غم ايشان براى سعد ، شدّت گرفت. خداوند سبحان كه مى دانست پيامبر خدا براى سعد ، غم بسيار مى خورد ، جبرئيل عليه السلام را با دو درهم فرستاد. جبرئيل به ايشان گفت:

اى محمّد! خدا مى داند كه تو براى سعد ، غم مى خورى. آيا دوست دارى كه او را بى نياز گردانى؟

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود : «آرى».

جبرئيل گفت: اين دو درهم را بگير و به او بده و بگو با آنها كاسبى كند.

پيامبر خدا [ آن دو را ] گرفت و سپس براى نماز ظهر ، بيرون رفت . سعد بر درِ اتاق هاى پيامبر خدا ، منتظر ايشان ايستاده بود. پيامبر خدا چون او را ديد ، فرمود: «اى سعد! كاسبى مى دانى؟» .

سعد گفت: به خدا سوگند ، هيچ گاه پولى نداشته ام كه با آن كاسبى كنم!

پيامبر صلي الله عليه و آله آن دو درهم را به او داد و فرمود: «با اينها كاسبى كن و براى به دست آوردن روزى خدا ، تلاش نما».

سعد ، آن دو درهم را گرفت و همراه پيامبر صلي الله عليه و آله رفت و نماز ظهر و عصر را با ايشان خواند. آن گاه ، پيامبر صلي الله عليه و آله به او فرمود: «برخيز و در پى روزى برو، كه من از حال و روز تو _ اى سعد _ ناراحت بوده ام».

از آن پس ، سعد اگر چيزى با يك درهم مى خريد ، با دو درهم مى فروخت، و اگر با دو درهم مى خريد ، به چهار درهم مى فروخت . بدين ترتيب ، دنيا به سعد رو كرد و سرمايه و ثروتش زياد شد و تجارتش رونق گرفت. پس، بر درِ مسجد ، جايى گرفت و در آن جا نشست و به كسب پرداخت. هر گاه بلال براى نماز اقامه مى گفت ، پيامبر صلي الله عليه و آله بيرون مى آمد و مى ديد كه سعد همچنان سرگرم دنياست و نه _ آن چنان كه پيش از پرداختن به دنيا مى كرد _ وضو گرفته و نه آماده نماز شده است . پيامبر صلي الله عليه و آله مى فرمود: «اى سعد! دنيا تو را از نماز باز داشته است!» و او مى گفت : چه كنم؟ مالم را ضايع كنم؟ به اين يكى فروخته ام و مى خواهم پولش را از او بگيرم و از آن يكى خريده ام و مى خواهم پولش

را بدهم.

اين وضع سعد ، پيامبر خدا را ناراحت تر از زمانى كرد كه براى نادارى اش غصّه مى خورد. پس، جبرئيل عليه السلام بر او فرود آمد و گفت: اى محمّد! خداوند

از اين غم تو براى سعد ، آگاه است. كدام يك را دوست تر دارى : حالت نخست را ، يا اين حالت را؟

پيامبر صلي الله عليه و آله به او فرمود: «اى جبرئيل! حالت نخست را. دنياى او آخرتش را از بين برده است!» .

جبرئيل عليه السلام به او گفت: علاقه مندى به دنيا و ثروت ، گرفتارى و مايه باز ماندن از آخرت است. به سعد بگو آن دو درهمى را كه به او داده اى ، به تو برگرداند. با اين كار ، به همان حال اوّلش باز مى گردد.

پيامبر صلي الله عليه و آله بيرون رفت و به سعد برخورد . به او فرمود: «اى سعد! نمى خواهى آن دو درهمى را كه به تو داده ام ، به من برگردانى؟» .

حديث281

امام باقر عليه السلام :

: يا جابِرُ . . . أنزِلِ الدُّنيا كَمَنزِلٍ نَزَلتَهُ ثُمَّ ارتَحَلتَ عَنهُ ، أو كَمالٍ وَجَدتَهُ في مَنامِكَ فَاستَيقَظتَ ولَيسَ مَعَكَ مِنهُ شَيءٌ . إنّي إنَّما ضَرَبتُ لَكَ هذا مَثَلاً ؛ لاِءنَّها عِندَ أهلِ اللُّبِّ وَالعِلمِ بِاللّه ِ كَفَيءِ الظِّلالِ .

امام باقر عليه السلام _ به جابر _ : اى جابر!... دنيا را چون منزلگاهى بدان كه در آن فرود آمده اى و سپس از آن مى كوچى، يا مانند مالى بدان كه در عالم خواب يافته اى و چون بيدار مى شوى ، خبرى از آن نيست. من اين را تنها از اين رو براى تو مثال آوردم كه دنيا در نزد خردمندان و خداشناسان همانند ، جا به جا شدن سايه هاست.

الكافي : ج 2 ص 133 ح 16 عن جابر ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 194 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 36 ح 17 ؛ حلية الأولياء : ج 3 ص 187 عن جابر وراجع الأمالي للطوسي : ص 296 ح 582 والزهد للحسين بن سعيد : ص 50 ح 133 ومشكاة الأنوار : ص 470 ح 1574 وبشارة المصطفى : ص 189 والفضائل : ص 7 وكشف الغمّة : ج 2 ص 334 .

حديث282

امام باقر عليه السلام :

كَتَبَ الحُسَينُ بنُ عَلِيٍّ عليه السلام إلى مُحَمَّدِ

امام باقر عليه السلام : حسين بن على عليهماالسلام از كربلا به محمّد بن على نوشت: «به نام خداوند رحمتگر مهربان. از حسين بن على به محمّد بن على و ديگر فرزندان هاشم. امّا بعد :

دنيا چنان است كه گويى هرگز نبوده است و آخرت ، چنان است كه گويى همواره بوده است! بدرود».

يعني محمّد بن الحنفيّة .

حديث283

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أميرَ المُؤمِنينَ عَلِيَّ بنَ أبي طالِبٍ عليه السلام اُتِيَ بَخَبيصٍ

امام باقر عليه السلام : مقدارى افروشه براى امير مؤمنان على بن ابى طالب عليه السلام آوردند؛ امّا ايشان از خوردن آن امتناع ورزيد.

گفتند: حرامش مى دانى؟

فرمود: «نه؛ امّا مى ترسم بدان علاقه مند شوم و خواهان آن گردم». سپس اين آيه را خواند: «نعمت هاى پاكيزه خود را در زندگى دنيايتان صرف كرديد و از آنها برخوردار شديد» .

الخَبِيصُ : المعمول من التمر والسمن ؛ حَلواء معروف يُخبَص [أي يُخلط] بعضه في بعض (تاج العروس : ج 9 ص 265 «خبص») .

حديث284

امام باقر عليه السلام :

الآخِرَةُ دارُ قَرارٍ وَالدُّنيا دارُ فَناءٍ وزَوالٍ ، ولكِنَّ أهلَ الدُّنيا أهلُ غَفلَةٍ.

امام باقر عليه السلام : آخرت ، سراى ماندن است و دنيا سراى رفتن و نيست شدن ؛ امّا اهل دنيا اهل غفلت اند .

الكافي : ج 2 ص 133 ح 16 ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 193 كلاهما عن جابر ، تحف العقول : ص 377 عن سفيان الثوري عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 73 ص 36 ح 17.

حديث285

امام باقر عليه السلام :

إنَّ اللّه َ يُعطِي الدُّنيا مَن يُحِبُّ ويُبغِضُ ، ولا يُعطِي الآخِرَةَ إلاّ مَن أحَبَّ.

امام باقر عليه السلام : خداوند ، دنيا را به دوست و دشمنش مى دهد ؛ امّا آخرت را جز به كسى كه دوستش مى دارد ، نمى دهد.

فضائل الشيعة : ص 71 ح 32 ، التمحيص : ص 51 ح 92 كلاهما عن محمّد بن مسلم ، المؤمن : ص 27 ح 47 ، بحار الأنوار : ج 93 ص 368 ح 2 .

حديث286

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أبناءَ الآخِرَةِ هُمُ المُؤمِنونَ العامِلونَ الزّاهِدونَ ، أهلُ العِلمِ وَالفِقهِ ، وأهلُ فِكرَةٍ وَاعتِبارٍ وَاختِبارٍ ، لا يَمَلّونَ مِن ذِكرِ اللّه ِ.

امام باقر عليه السلام : فرزندان آخرت ، آنان اند كه ايمان دارند و عمل مى كنند و زُهدپيشه اند ، [و] اهل دانش و فقه اند و مرد انديشه و عبرت آموزى و آزمون اند و از ياد خدا خسته نمى شوند .

تحف العقول : ص 287 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 165 ح 2.

حديث287

امام باقر عليه السلام :

اللّهُمَّ إنّي أسأَ لُكَ مَفاتيحَ الخَيرِ وخَواتيمَهُ ... اللّهُمَّ انهَج إلَيَّ أسبابَ مَعرِفَتِهِ ، وَافتَح لي أبوابَهُ ، وغَشِّني بِبَرَكاتِ رَحمَتِكَ ، ومُنَّ عَلَيَّ بِعِصمَةٍ عَنِ الإِزالَةِ عَن دينِكَ ، وطَهِّر قَلبي مِنَ الشَّكِّ ، ولا تَشغَل قَلبي بِدُنيايَ ، وعاجِلِ مَعاشي عَن آجِلِ ثَوابِ آخِرَتي.

امام باقر عليه السلام : بارخدايا! من از تو آنچه را نيكى با آن آغاز مى شود و پايان مى يابد ، درخواست مى كنم ... .

بارخدايا! اسباب شناخت خير (خوبى) را برايم روشن بگردان و درهاى آن را به رويَم بگشاى و مرا غريق بركات رحمتت بگردان و با مصون داشتنم از انحراف از دينت ، مرا رهين منّتت ساز و قلبم را از ترديد ، پاك بگردان و دلم را با مشغول كردن به دنيايم و مَعاش اين جهان گذرا ، از پاداش آينده آخرتم باز مدار.

الكافي : ج 2 ص 588 ح 26 ، تهذيب الأحكام : ج 3 ص 76 ح 234 ،

مُهج الدعوات : ص 217 كلّها عن أبي حمزة الثمالي ، المقنعة : ص 178 من دون إسنادٍ إلى المعصوم ، بحار الأنوار : ج 94 ص 269 ح 3 .

حديث288

امام باقر عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «يَ_أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَ_رَةٍ تُنجِيكُم مِّنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ» _ : فَقالوا : لَو نَعلَمُ ما هِيَ لَبَذَلنا فيهَا الأَموالَ وَالأَنفُسَ وَالأَولادَ ، فَقالَ اللّه ُ : «تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَتُجَ_هِدُونَ فِى سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَ لِكُمْ وَ أَنفُسِكُمْ _ إلى قَولِهِ _ ذَ لِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» .

امام باقر عليه السلام : _ درباره آيه شريف «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! آيا شما را رهنمون شوم به تجارتى كه شما را از عذابى دردناك مى رهاند؟» _ : [مؤمنان [گفتند : اگر بدانيم كه آن تجارت چيست ، جان و مال و فرزندانمان را در راه آن مى بخشيم .

پس خداوند فرمود : «به خدا و رسول او ايمان آوريد و در راه خدا با اموال و جان هايتان جهاد كنيد ... . اين است رستگارى بزرگ» .

تفسير القمّي : ج 2 ص 365 عن أبي الجارود .

حديث289

امام باقر عليه السلام :

اِعلَم أنَّ الإِلفَ مِنَ اللّه ِ وَالفِركَ مِنَ الشَّيطانِ .

امام باقر عليه السلام : بدان كه اُنس گرفتن [با مردم] ، كارى خدايى و دشمنى ، كارى شيطانى است .

الكافي : 3 / 481 / 1 و ج 5 / 500 / 1 ، تهذيب الأحكام : 7 / 410 / 1636 كلّها عن أبي بصير .

حديث290

امام باقر عليه السلام :

إنَّ الشَّيطانَ يُغري بَينَ المُؤمِنينَ ما لَم يَرجِع أحَدُهُم عَن دينِهِ ، فَإِذا فَعَلوا ذلِكَ استَلقى عَلى قَفاهُ وتَمَدَّدَ ، ثُمَّ قالَ : فُزتُ . فَرَحِمَ اللّه ُ امرَأً ألَّفَ بَينَ وَلِيَّينِ لَنا ، يا مَعشَرَ المُؤمِنينَ ، تَأَلَّفوا وتَعاطَفوا .

امام باقر عليه السلام : شيطان ، همچنان به ايجاد دشمنى ميان مؤمنان مى پردازد تا آن كه يكى از آنان از دين خود بازگردد و چون [افسونش كارگر گشت و ]چنين كردند ، به پشت مى افتد و دراز مى كشد و سپس مى گويد : «پيروز شدم». پس خداوند ، رحمت كند كسى را كه ميان دو تن از دوستان ما الفت برقرار كند . اى گروه مؤمنان ! با يكديگر الفت بگيريد و به هم مهربانى كنيد .

الكافي : 2 / 345 / 6 ، منية المريد : 326 كلاهما عن زرارة ، عوالي اللآلي : 2 / 115 / 316 وفيه «قررت» بدل «فزت» ، بحار الأنوار : 75 / 187 / 6 .

حديث291

امام باقر عليه السلام :

ألا وإنَّ الأَرواحَ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ ، فَما تَعارَفَ مِنهَا ائتَلَفَ ، وما تَناكَرَ مِنهَا اختَلَفَ . فَإِذا كانَتِ الرّوحُ فِي السَّماءِ تَعارَفَت وتَباغَضَت ، فَإِذا تَعارَفَت فِي السَّماءِ تَعارَفَت فِي الأَرضِ ، وإذا تَباغَضَت فِي السَّماءِ تَباغَضَت فِي الأَرضِ .

امام باقر عليه السلام : هان ! جان ها [همچون ]سپاهيانى فراهم آمده اند . پس آنها كه يكديگر را بشناسند ، با يكديگر الفت خواهند گرفت و آنها كه يكديگر را نشناسند ، با يكديگر اختلاف خواهند يافت

. چون جان در همان آسمان ، دوستى و دشمنى مى كند . پس اگر در آسمان دوستى كرد ، در زمين نيز دوستى مى كند و اگر در آسمان دشمنى كرد ، در زمين نيز دشمنى مى كند .

الأمالي للصدوق : 209 / 232 عن معاوية بن عمّار ، روضة الواعظين : 540 ، بحار الأنوار : 61 / 31 / 4 .

حديث292

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أعرابِيًّا مِن بَني تَميمٍ أتَى النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله فَقالَ لَهُ : أوصِني . فَكانَ مِمّا أوصاهُ : تَحَبَّب إلَى النّاسِ يُحِبّوكَ .

امام باقر عليه السلام : يكى از اعراب قبيله بنى تميم ، نزد پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و به ايشان گفت : مرا سفارشى كن . از جمله سفارش هاى حضرت به او اين بود : «با مردم ، اظهار دوستى كن ، تا دوستت بدارند» .

الكافي : 2 / 642 / 1 عن أبي بصير ، مشكاة الأنوار : 177 و ص 75 عن أبي بصير نحوه .

حديث293

امام باقر عليه السلام :

صِلَةُ الأَرحامِ تُزَكِّي الأَعمالَ . . . وتُحَبِّبُ في أهلِ بَيتِهِ .

امام باقر عليه السلام : صله رحم ، كارها[ى انسان] را بارور مى كند . . . و [شخص را ]محبوب خاندانش مى سازد .

الكافي : 2 / 152 / 13 عن أبي حمزة ، بحار الأنوار: 74 / 118 / 81 .

حديث294

امام باقر عليه السلام :

دَخَلَ مُحَمَّدُ بنُ شِهابٍ الزُّهرِيُّ عَلى عَلِيِّ بنِ الحُسَينِ زَينِ العابِدينَ عليه السلامو هُوَ كَئيبٌ حَزينٌ ، فَقالَ لَهُ زَينُ العابِدينَ عليه السلام : ما بالُكَ مَغموما مَهموما ؟

قالَ : يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، غُمومٌ وهُمومٌ تَتَوالى عَلَيَّ ؛ لِمَا امتُحِنتُ بِهِ مِن حُسّادِ نِعَمي وَ الطّامِعينَ فِيَّ و مِمَّن أرجوهُ ومِمَّن أحسَنتُ إلَيهِ ، فَتَخَلَّفَ ظَنّي .

فَقالَ لَهُ عَلِيُّ بنُ الحُسيَنِ عليه السلام : اِحفَظ عَلَيكَ لِسانَكَ ؛ تَملِك بِهِ إخوانَكَ .

قالَ الزُّهرِيُّ : يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، إنّي اُحسِنُ إلَيهِم بِما يُبذَرُ مِن كَلامي .

قالَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام : هَيهاتَ ، إيّاكَ أن تُعجَبَ مِن نَفسِكَ بِذلِكَ، و إيّاكَ أن تَتَكَلَّمَ بِما يَسبِقُ إلَى القُلوبِ إنكارُهُ و إن كانَ عِندَكَ اعتِذارُهُ ؛ فَلَيسَ كُلُّ مَن تُسمِعُهُ نُكرا يُمكِنُكَ أن توسِعَهُ عُذرا .

ثُمَّ قالَ : يا زُهرِيُّ ، مَن لَم يَكُن عَقلُهُ مِن أكمَلِ ما فيهِ كانَ هَلاكُهُ مِن أيسَرِ ما فيهِ .

ثُمَّ قالَ : يا زُهرِيُّ ، أما عَلَيكَ أن تَجعَلَ المُسلِمينَ مِنكَ بِمَنزِلَةِ أهلِ بَيتِكَ ؛ فَتَجعَلَ كَبيرَهُم بِمَنزِلَةِ والِدِكَ ، و تَجعَلَ صَغيرَهُم بِمَنزِلَةِ

وَلَدِكَ ، و تَجعَلَ تِربَكَ مِنهُم بِمَنزِلَةِ أخيكَ ! فَأَيُّ هؤُلاءِ تُحِبُّ أن تَظلِمَ ؟! وأيُّ هؤُلاءِ تُحِبُّ أن تَدعُوَ عَلَيهِ ؟! وأيُّ هؤُلاءِ تُحِبُّ أن تَهتِكَ سِترَهُ ؟! فَإِن عَرَضَ لَكَ إبليسُ لَعَنَهُ اللّه ُ بِأَنَّ لَكَ فَضلاً عَلى أحَدٍ مِن أهلِ القِبلَةِ ، فَانظُر ؛ إن كانَ أكبَرَ مِنكَ فَقُل : قَد سَبَقَني إلَى الإيمانِ وَ العَمَلِ الصّالِحِ فَهُوَ خَيرٌ مِنّي ، و إن كانَ أصغَرَ مِنكَ فَقُل : سَبَقتُهُ إلَى المَعاصي وَ الذُّنوبِ فَهُوَ خَيرٌ مِنّي ، و إن كانَ تِربَكَ فَقُل : أنَا عَلى يَقينٍ مِن ذَنبي و في شَكٍّ مِن أمرِهِ فَما لي أدَعُ يَقيني لِشَكّي، وإن رَأَيتَ المُسلِمينَ يُعَظِّمونَكَ و يُوَقِّرونَكَ و يُبَجِّلونَكَ فَقُل: هذا فَضلٌ أخَذوا بِهِ ، و إن رَأَيتَ مِنهُم جَفاءً وَانقِباضا عَنكَ فَقُل : هذا ذَنبٌ أحدَثتُهُ ؛ فَإِنَّكَ إذا فَعَلتَ ذلِكَ سَهُلَ عَلَيكَ عَيشُكَ ، و كَثُرَ أصدِقاؤُكَ ، و قَلَّ أعداؤُكَ ، و فَرِحتَ بِما يَكونُ مِن بِرِّهِم، و لَم تَأسَف على ما يَكونُ مِن جَفائِهِم .

وَ اعلَم أنَّ أكرَمَ النّاسِ عَلَى النّاسِ مَن كانَ خَيرُهُ عَلَيهِم فائِضا ، و كانَ عَنهُم مُستَغنِيا مُتَعَفِّفا . و أكرَمَ النّاسِ بَعدَهُ عَلَيهِم مَن كانَ مُتَعَفِّفا و إن كانَ إلَيهِم مُحتاجا ؛ فَإِنَّما أهلُ الدُّنيا يَتَعَقَّبونَ الأَموالَ ، فَمَن لَم يَزدَحِمهُم فيما يَتَعَقَّبونَهُ كَرُمَ عَلَيهِم ، و مَن لَم يَزدَحِمهُم فيها و مَكَّنَهُم مِن

بَعضِها كانَ أعَزَّ و أكرَمَ .

امام باقر عليه السلام : محمّد بن شهاب زُهْرى ، افسرده و اندوهگين بر امام سجاد (زين العابدين) عليه السلاموارد شد . حضرت به او فرمود : «چرا غمناك و اندوهگينى ؟»

گفت : اى پسر پيامبر خدا ! به محنت حسودان بر نعمت هايم و آزمندانِ به موقعيّتم گرفتار آمده ام و نيز اين [محنت] كه به كسى خوبى كرده و به خيرش اميدوار بودم و پندارم خطا بود ، و از اين همه ، غم و اندوه پياپى به سراغم مى آيد .

حضرت سجّاد عليه السلام فرمود : «زبانت را از زيان زدن به خودت نگه دار تا مالك برادرانت شوى» .

زُهْرى گفت : اى پسر پيامبر خدا ! من با سخنانى كه مى پراكَنم ، به آنان خوبى مى كنم [و بر دانش آنان مى افزايم] .

امام سجاد عليه السلامفرمود : «هيهات ! مبادا براى اين كار ، دچار خودبينى شوى . مبادا چيزى بر زبان آورى كه نادرستىِ آن زودتر بر دل ها نشيند ، گرچه عذر (توجيه) آن را داشته باشى ؛ زيرا هر آن كس كه سخن نادُرستى را به او مى شنوانى ، چنين نيست كه بتوانى عذرت را نيز به او بقبولانى» .

سپس فرمود : «اى زهرى ! هركه عقلش كامل ترين صفتش نباشد ، تباه شدنش آسان ترين ويژگى اش خواهد بود» .

سپس فرمود : «اى زهرى ! چه اشكالى دارد كه مسلمانان را چون خانواده ات بشمارى و بزرگشان را به منزلت پدر بدانى و كوچكشان را به منزلت فرزندت و همسالت را به منزلت برادرت ؟ حال به كدام يك از اينان دوست دارى ستم كنى ؟ كدام يك از اينان را دوست دارى نفرين كنى ؟ آبروى كدام يك از اينان را دوست

دارى بريزى ؟

اگر هم ابليس _ كه نفرين خدا بر او باد _ در تو اين پندار را پديد آورد كه تو بر يكى از اهل قبله برترى دارى ، [اندكى درنگ كن و] بنگر . اگر آن شخص ، بزرگ تر از تو بود، [با خودت ]بگو : پيش از من ايمان آورده و به عمل صالح پرداخته است . پس بهتر از من است`` . اگر كوچك تر از تو بود ، بگو : من پيش از او به گناهان و معصيت ها روى آوردم . پس او بهتر از من است`` و اگر همسالت بود ، بگو : من نسبت به گناه خود ، يقين دارم و درباره او تنها شك دارم . پس چرا يقينم را بر اثر شك خود ، رها كنم ؟`` .

اگر ديدى مسلمانان به تو حرمت مى نهند ، بزرگت مى شمارند و گرامى ات مى دارند ، بگو : اين فضيلتى است كه آنان به چنگ آورده اند`` و اگر از آنان درشتى و رويگردانى از خودت را ديدى ، بگو : اين به سبب گناهى است كه از من سر زده است`` . در واقع ، اگر تو چنين كنى ، زندگى ات آسان مى شود ، دوستانت فراوان مى گردند ، دشمنانت اندك مى شوند و از نيكى مردم ، شادمان مى گردى و از درشتى و جفايشان اندوهگين نمى شوى .

اين را بدان كه گرامى ترينِ مردم نزد آنان ، كسى است كه خيرش به آنان برسد و خود از آنان بى نياز باشد و از درخواست

چيزى خوددارى كند . پس از او ، گرامى ترينِ مردم نزدشان ، كسى است كه از درخواست كردن

خوددارى كند ، گرچه بدانها نيازمند باشد . در حقيقت ، اهل دنيا اموال خود را به شدّت حفظ مى كنند و هركه مزاحم آنچه نگهش مى دارند ، نشود ، نزدشان گرامى است و اگر مزاحم اموالشان نشود و حتّى بدانان چيزى از اموالش ببخشد ، عزيزتر و گرامى تر خواهد بود» .

تنبيه الخواطر: 2 / 93 ، التفسير المنسوب إلى الإمام العسكريّ عليه السلام : 25 / 8 ، بحار الأنوار: 71 / 229 / 6 .

حديث295

امام باقر عليه السلام :

قامَ رَجُلٌ بِالبَصرَةِ إلى أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، أخبِرنا عَنِ الإِخوانِ ؟

فَقالَ : الإِخوانُ صِنفانِ : إخوانُ الثِّقَةِ ، وإخوانُ المُكاشَرَةِ . فَأَمّا إخوانُ الثِّقَةِ فَهُمُ الكَفُّ ، وَالجَناحُ ، وَالأَهلُ ، وَالمالُ . فَإِذا كُنتَ مِن أخيكَ عَلى حَدِّ الثِّقَةِ فَابذِل لَهُ مالَكَ وبَدَنَكَ ، وصافِ مَن صافاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وَاكتُم سِرَّهُ وعَيبَهُ ، وأظهِر مِنهُ الحُسنَ . وَاعلَم أيُّهَا السّائِلُ أنَّهُم أقَلُّ مِنَ الكِبريتِ الأَحمَرِ .

وأمّا إخوانُ المُكاشَرَةِ فَإِنَّكَ تُصيبُ لَذَّتَكَ مِنهُم ، فَلا تَقطَعَنَّ ذلِكَ مِنهُم ، ولا تَطلُبَنَّ ما وَراءَ ذلِكَ مِن ضَميرِهِم ، وَابذِل لَهُم ما بَذَلوا لَكَ مِن طَلاقَةِ الوَجهِ وحَلاوَةِ اللِّسانِ .

امام باقر عليه السلام : در بصره مردى بر پا خاست و گفت : اى امير مؤمنان ! ما را از [حال ]برادران خبر ده .

حضرت فرمود : «برادران ، دو گونه

اند : برادرانِ قابل اعتماد و برادرانِ [مفيدِ تنها براى] شوخى و شادمانى . امّا برادران قابل اعتماد ، دست و بال و خانواده و دارايى [شخص] هستند . پس اگر نسبت به برادرت اعتماد داشتى ، مال و تنت را بدو ببخش و با دوستش دوستى و با دشمنش دشمنى كن و رازش را پنهان دار و خوبى اش را آشكار ساز . اى پرسشگر ! بدان كه اين گونه برادران ، كمياب تر از گوگرد سرخ هستند .

امّا برادارن شوخى و شادمانى ، پس [بدان كه ]تو از آنان لذّت خود را مى برى . پس آن را از آنان مبُر و... بيش از آن ، از درونشان مخواه و به همان ميزان كه روى گشاده و زبان شيرين خود را به تو ارزانى مى دارند ، تو نيز چنين كن» .

الكافي : 2 / 248 / 3 ، الاختصاص : 251 وفيه «كالكف» بدل «الكف» كلاهما عن أبي مريم الأنصاري ، الخصال : 49 / 56 عن جابر ، مصادقة الإخوان : 131 / 1 عن يونس بن عبد الرحمن عن أبي جعفر الثاني عليه السلاموفيه «كالكفّ ... سرّه وأعنه» بدل «الكفّ ... سرّه وعيبه» ، تحف العقول : 204 من دون نقل عن الإمام الباقر عليه السلام ، بحار الأنوار : 67 / 193 / 3 و ج 74 / 281 / 2 .

حديث296

امام باقر عليه السلام :

كانَ لي أخٌ في عَيني عَظيمٌ ، وكانَ الَّذي عَظَّمَهُ في عَيني صِغَرَ الدُّنيا في عَينِهِ .

امام باقر عليه السلام : مرا برادرى بود

كه در چشمم بزرگ مى نمود . آنچه او را در چشمم بزرگ مى كرد ، كوچكى دنيا در چشم او بود .

حلية الأولياء : 3 / 186 عن أحمد بن محمّد ، تذكرة الخواصّ : 339 عن أحمد بن يحيى ، البداية والنهاية : 9 / 311 عن عبداللّه بن عطاء .

حديث297

امام باقر عليه السلام :

أتى رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله رَجُلٌ فَقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، أوصِني . فَكانَ فيما أوصاهُ أن قالَ : اِلقَ أخاكَ بِوَجهٍ مُنبَسِطٍ .

امام باقر عليه السلام : مردى نزد پيامبر خدا آمد و گفت : اى پيامبر خدا ! مرا سفارشى كن» .

از جمله سفارش هاى حضرت به او اين بود كه : «با روى گشاده ، با برادرت ديدار كن» .

الكافي : 2 / 103 / 3 عن أبي بصير ، تحف العقول : 41 من دون إسناد إلى الإمام الباقر عليه السلام ، بحار الأنوار : 74 / 171 / 38 .

حديث298

امام باقر عليه السلام :

تَبَسُّمُ الرَّجُلِ في وَجهِ أخيهِ حَسَنَةٌ ، و صَرفُ القَذى عَنهُ حَسَنَةٌ . وما عُبِدَ اللّه ُ بِشَيءٍ أحَبَّ إلَى اللّه ِ مِن إدخالِ السُّرورِ عَلَى المُؤمِنِ .

امام باقر عليه السلام : لبخند انسان به روى چهره برادرش ، نيكى است و برطرف ساختن خاشاك از سر راهش نيكى است . خداوند به چيزى بالاتر از شاد ساختن مؤمنان ، پرستيده نشده است .

الكافي : 2 / 188 / 2 ، مصادقة الإخوان : 158 / 2 كلاهما عن جابر بن يزيد وفيه : «المؤمن» بدل «الرجل» ، وراجع مشكاة الأنوار : 180.

حديث299

امام باقر عليه السلام :

إنَّ المُؤمِنَ أخُو المُؤمِنِ ؛ لا يَشتِمُهُ ، و لا يَحرِمُهُ ، و لا يُسيءُ بِهِ الظَّنَّ .

امام باقر عليه السلام : مؤمن ، برادرِ مؤمن است ؛ به او دشنام نمى دهد ، او را محروم نمى سازد و به او بدگمان نمى شود .

تحف العقول : 296 ، بحار الأنوار : 78 / 176 / 35 .

حديث300

امام باقر عليه السلام :

إنَّ نَفَرا مِنَ المُسلِمينَ خَرَجوا إلى سَفَرٍ لَهُم فَضَلُّوا الطَّريقَ ، فَأَصابَهُم عَطَشٌ شَديدٌ ، فَتَكَفَّنوا ولَزِموا اُصولَ الشَّجَرِ ، فَجاءَهُم شَيخٌ و عَلَيهِ ثِيابٌ بيضٌ ، فَقالَ : قوموا فَلا بَأسَ عَلَيكُم فَهذَا الماءُ . فَقاموا و شَرِبوا وَ ارتَوَوا ، فَقالوا : مَن أنتَ يَرحَمُكَ اللّه ُ ؟ فَقالَ : أنَا مِنَ الجِنِّ الَّذينَ بايَعوا رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله، إنّي سَمِعتُ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهيَقولُ : «المُؤمِنُ أخُو المُؤمِنِ ، عَينُهُ و دَليلُهُ» ، فَلَم تَكونوا تَضَيَّعوا بِحَضرَتي .

امام باقر عليه السلام : گروهى از مسلمانان براى سفرى ، راهى شدند ؛ ليكن راه را گم كردند و دچار تشنگى شديدى گشتند . پس [تن به مرگ دادند و ]كفن پوشيدند و كنار تنه هاى درختان ، ماندگار شدند . آن گاه پيرى با جامه هاى سفيد ، نزدشان آمد و گفت : «برخيزيد كه مشكلى برايتان پيش نمى آيد و اين آب است» . آنان برخاستند و نوشيدند و سيراب گشتند .

پس از آن گفتند : خداوند ، رحمتش را شامل حالت كند .

كيستى ؟

پاسخ داد : «من از جنّيانى هستم كه با پيامبر خدا بيعت كردند . شنيدم پيامبر خدا مى فرمود : مؤمن ، برادر مؤمن است ؛ ديده بان و راهنماى اوست . ``پس نمى شد كه با حضور من تباه شويد» .

الكافي : 2 / 167 / 10 عن فضيل بن يسار ، المؤمن : 43 / 100 ، بحار الأنوار : 74 / 272 / 13 .

حديث301

امام باقر عليه السلام :

حُبُّنا أهلَ البَيتِ نِظامُ الدّينِ .

امام باقر عليه السلام : دوستىِ ما اهل بيت ، [مايه] انتظام دين است .

الأمالي للطوسي : 296 / 582 عن جابر بن يزيد الجعفي ، بحار الأنوار : 78 / 183 / 8 .

حديث302

امام باقر عليه السلام :

العِلمُ خَزائِنُ ، وَ المَفاتيحُ السُّؤالُ ، فَاسأَلوا يَرحَمكُمُ اللّه ُ ؛ فَإِنَّهُ يُؤجَرُ فِي العِلمِ أربَعَةٌ : السّائِلُ ، وَ المُتَكَلِّمُ ، وَ المُستَمِعُ ، وَ المُحِبُّ لَهُم .

امام باقر عليه السلام : دانش ، گنجينه اى است كه پرسش ، كليد آن است . پس _ خدايتان رحمت كند _ بپرسيد ، كه در راه دانش به چهار تن پاداش داده مى شود : پرسنده ، گوينده ، شنونده و دوستدار آنان .

الخصال : 245 / 101 عن السكوني ، روضة الواعظين : 11 وليس فيه «في العلم» وكلاهما عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : 1 / 196 / 1 .

حديث303

امام باقر عليه السلام :

قالَ لي عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِما : يا بُنَيَّ ، اُنظُر خَمسَةً فَلا تُصاحِبهُم ، و لا تُحادِثهُم ، و لا تُرافِقهُم في طَريقٍ .

فَقُلتُ : يا أبَه مَن هُم ؟

قالَ : إيّاكَ ومُصاحَبَةَ الكَذّابِ ؛ فَإِنَّهُ بِمَنزِلَةِ السَّرابِ ؛ يُقَرِّبُ لَكَ البَعيدَ ، و يُباعِدُ لَكَ القَريبَ . و إيّاكَ ومُصاحَبَةَ الفاسِقِ ؛ فَإِنَّهُ بائِعُكَ بِاُكلَةٍ أو أقَلَّ مِن ذلِكَ . و إيّاكَ و مُصاحَبَةَ البَخيلِ ؛ فَإِنَّهُ يَخذُلُكَ في مالِهِ أحوَجَ ما تَكونُ إلَيهِ . و إيّاكَ و مُصاحَبَةَ الأَحمَقِ ؛ فَإِنَّهُ يُريدُ أن يَنفَعَكَ فَيَضُرَّكَ . و إيّاكَ و مُصاحَبَةَ القاطِعِ لِرَحِمِهِ ؛ فَإِنّي وَجَدتُهُ مَلعونا في كِتابِ اللّه ِ عز و جل في ثَلاثِ مَواضِعَ : قالَ اللّه ُ عز و جل : «فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُواْ فِى الْأَرْضِ

وَتُقَطِّعُواْ أَرْحَامَكُمْ * أُوْلَ_ئكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمَى أَبْصَ_رَهُمْ »

امام باقر عليه السلام : [پدرم] على بن الحسين _ صلوات اللّه عليهما _ به من فرمود : «پسركم ! بنگر كه با پنج تن ، نه دوستى كن ، نه هم سخن شو و در هيچ راهى [نيز ]با آنان همراه مشو» .

گفتم : پدر! آنان كيان اند ؟

فرمود : «از مصاحبت با دروغگو بپرهيز ، كه چونان سراب است . دور را برايت نزديك مى نماياند و نزديك را برايت دور نشان مى دهد . از مصاحبت با فاسق بپرهيز ، كه تو را به لقمه اى _ و حتّى كمتر از آن _ مى فروشد . از مصاحبت با بخيل بپرهيز ، كه تو را آن هنگام كه بيشترين نياز را به مال او دارى ، رها مى كند . از مصاحبت با احمق بپرهيز ، كه مى خواهد به تو سودى برساند ، امّا به تو زيان مى زند . از مصاحبت با بُرنده پيوند خويشانْ بپرهيز ، كه در سه جاى كتاب خداى عز و جل ديده ام كه لعنت (نفرين) شده است : «آيا اگر به قدرت رسيديد ، مى خواهيد در زمين ، فساد كنيد و پيوند خويشاوندى تان را ببُريد ؟ اينان اند كه خدا لعنتشان كرده است و گوش هايشان را كَر و چشمانشان را كور ساخته است» . نيز مى فرمايد : «و آنان كه پيمان خدا را پس از استوار كردنش مى شكنند و آنچه را كه خدا به پيوستن آن فرمان داده ، مى گسلند و

در زمين ، فساد مى كنند . لعنت بر آنهاست و بدفرجامى در آن سرا ، بهره ايشان» . همچنين در سوره بقره مى فرمايد : «كسانى كه پيمان خدا را پس از استوار كردنش مى شكنند و آنچه را خداوند فرمان به پيوستن آن داده ، مى گسلند و در زمين ، فساد مى كنند ، آنان ، خود ، زيانكارند» » .

محمّد : 22 و 23 .

حديث304

امام باقر عليه السلام :

مَن بَخِلَ بِمَعونَةِ أخيهِ المُسلِمِ وَالقِيامِ لَهُ في حاجَتِهِ ابتُلِيَ بِمَعونَةِ مَن يَأثَمُ عَلَيهِ ولا يُؤجَرُ .

امام باقر عليه السلام : هركه از كمك كردن به برادر مسلمانش و برآوردن نيازهايش كوتاهى كند ، ناگزير از كمك كردن به كسى مى شود كه كمك به او گناه است و پاداشى نمى برد .

ثواب الأعمال : 298 / 2 عن الحسين بن أبان ، الكافي : 2 / 365 / 1 عن حسين بن أمين ، المحاسن : 1 / 184 / 299 عن الحسين بن أنس ، بحار الأنوار : 75 / 175 / 9 وراجع الكافي : 2 / 366 / 3 .

حديث305

امام باقر عليه السلام :

قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : أيَجيءُ أحَدُكُم إلى أخيهِ فَيُدخِلُ يَدَهُ في كيسِهِ فَيَأخُذُ حاجَتَهُ فَلا يَدفَعُهُ ؟

فَقُلتُ : ما أعرِفُ ذلِكَ فينا .

فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : فَلا شَيءَ إذا .

قُلتُ : فَالهَلاكُ إذا !

فَقالَ : إنَّ القَومَ لَم يُعطَوا أحلامَهُم بَعدُ .

الكافى _ به نقل از سعيد بن حسن _ : امام باقر عليه السلامفرمود : «آيا شده است كه يكى از شما بيايد و دست در جيب برادرش كند و آنچه نياز دارد ، از آن بردارد و كسى مانعش نشود ؟» .

گفتم : چنين چيزى در ميان خودمان نديده ام .

امام باقر عليه السلامفرمود : «پس هنوز به هيچ چيزى نرسيده ايد» .

گفتم : در اين صورت ، همه هلاك شده ايم؟!

فرمود : «هنوز اين مردم ، خِردهايشان كامل نشده است» .

الكافي : 2 / 174 / 13 ، المؤمن : 44 / 103 ، بحار الأنوار : 74 / 254 / 51 .

حديث306

امام باقر عليه السلام :

اِعرِفِ المَوَدَّةَ في قَلبِ أخيكَ بِما لَهُ في قَلبِكَ .

امام باقر عليه السلام : ميزانِ دوستى [خود] را در دل برادرت ، از دوستى اى كه در دلت نسبت به او دارى ، بشناس .

تحف العقول : 295 ، كشف الغمّة : 2 / 331 ، بحار الأنوار : 46 / 291 / 15 ؛ الإخوان : 146 / 80 ، حلية الأولياء : 3 / 187 كلاهما عن القاسم بن الفضل .

حديث307

امام باقر عليه السلام :

إنَّ رَجُلاً أتَى النَّبِيَّ صلي الله عليه و آله فَقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، اُحِبُّ المُصَلّينَ ولا اُصَلّي ، واُحِبُّ الصَّوّامينَ ولا أصومُ ؟

فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : أنتَ مَعَ مَن أحبَبتَ ، ولَكَ مَا اكتَسَبتَ .

امام باقر عليه السلام : مردى نزد پيامبر خدا آمد و گفت : اى پيامبر خدا ! نمازگزاران را دوست دارم ؛ امّا خودْ نماز نمى خوانم . روزه گيران را دوست دارم ؛ امّا خودْ روزه نمى گيرم .

پيامبر خدا به او فرمود : «تو همراه كسى هستى كه دوستش دارى و بهره ات همان است كه به دست آورده اى» .

الكافي : 8 / 80 / 35 ، تنبيه الخواطر : 2 / 51 كلاهما عن بريد بن معاوية ، تفسير فرات الكوفي : 430 / 567 عن بريد بن معاوية العجلي وإبراهيم الأحمري ، دعائم الإسلام : 1 / 72 وفيه قبل قول النبيّ صلي الله عليه و آله «قال

أبو جعفر عليه السلام : يعني لا اُصلّي ولا أصوم التطوّع ليس الفريضة» وليس فيه «ولك ما اكتسبت» ، بحار الأنوار : 68 / 63 / 114 .

حديث308

امام باقر عليه السلام :

إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ أنَّ فيكَ خَيرا فَانظُر إلى قَلبِكَ ؛ فَإِن كانَ يُحِبُّ أهلَ طاعَةِ اللّه ِ ويُبغِضُ أهلَ مَعصِيَتِهِ فَفيكَ خَيرٌ وَاللّه ُ يُحِبُّكَ ، وإن كانَ يُبغِضُ أهلَ طاعَةِ اللّه ِ ويُحِبُّ أهلَ مَعصِيَتِهِ فَلَيسَ فيكَ خَيرٌ وَاللّه ُ يُبغِضُكَ ، وَالمَرءُ مَعَ مَن أحَبَّ .

امام باقر عليه السلام : هرگاه خواستى بدانى كه در تو خيرى هست ، به قلبت بنگر . اگر فرمانبران خدا را دوست و معصيت كاران را دشمن مى داشت ، پس در تو خير هست و خداوندْ دوستت مى دارد ، و اگر پيروان خدا را دشمن مى داشت و معصيت كاران را دوست مى داشت ، پس در تو خيرى نيست و خداوندْ ، دشمنت مى دارد ؛ چون انسان ، همراه كسى است كه دوستش مى دارد .

الكافي : 2 / 126 / 11 ، مصادقة الإخوان : 156 / 3 ، علل الشرايع : 117 / 16 ، تنبيه الخواطر : 2 / 191 ، المحاسن : 1 / 410 / 935 وفيه «ففيك شرّ» بدل «فليس فيك خير» ، وكلّها عن جابر الجعفي ، مشكاه الأنوار : 121 ، بحار الأنوار : 69 / 247 / 22 .

حديث309

امام باقر عليه السلام :

عن أبي جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِيٍّ عليهماالسلام : أنَّ قَوما أتَوهُ مِن خُراسانَ ،

فَنَظَرَ إلى رَجُلٍ مِنهُم قَد تَشَقَّقَتا رِجلاهُ ، فَقالَ لَهُ : ما هذا ؟

فَقالَ : بُعدُ المَسافَةِ يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ، ووَاللّه ِ ما جاءَ بي مِن حَيثُ جِئتُ

إلاّ مَحَبَّتُكُم أهلَ البَيتِ .

قالَ لَهُ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : أبشِر ، فَأَنتَ وَاللّه ِ مَعَنا تُحشَرُ .

قالَ : مَعَكُم يَابنَ رَسولِ اللّه ِ ؟

قالَ : نَعَم ، ما أحَبَّنا عَبدٌ إلاّ حَشَرَهُ اللّه ُ مَعَنا ، وهَلِ الدّينُ إلاَّ الحُبُّ ، قالَ اللّه ُ عز و جل : «قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ»

دعائم الإسلام _ درباره امام باقر عليه السلام _ : گروهى از خراسان ، نزد امام باقر عليه السلام

آمدند. حضرت به مردى از آنان كه پاهايش [بر اثر پياده روى بسيار، ]چاك چاك شده بود ، نگريست و به او فرمود : «اين چيست ؟» .

پاسخ داد : «اى پسر پيامبر خدا ! بر اثر مسافتِ بسيار است . به خدا سوگند ، مرا از آن جا كه آمده ام ، جز دوستى شما اهل بيت ، بدين جا نياورد .

امام باقر عليه السلام به او فرمود : «مژده باد بر تو كه به خدا سوگند ، با ما محشور مى شوى» .

آن مرد گفت : «اى پسر پيامبر خدا ! با شما؟

فرمود : «آرى ! هيچ بنده اى ما را دوست نمى دارد ، جز آن كه خداوند ، او را با ما محشور خواهد كرد . مگر دين ، چيزى جز دوستى است ؟

خداوند عز و جلمى فرمايد : بگو : اگر شما خداوند را دوست داريد ، پس از من پيروى كنيد تا خداوند ، شما را دوست بدارد``» .

آل عمران : 31

حديث310

امام باقر عليه السلام :

_ في قَولِهِ: «قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا» _ : قَد حَجَبَها حُبُّهُ عَنِ النّاسِ فَلا تَعقِلُ غَيرَهُ .

امام باقر عليه السلام _ در تفسير «شيفته او شده است» _ : عشق به يوسف ، آن زن را از مردم ، محجوب ساخت و در نتيجه ، جز به او (يوسف) نمى انديشيد .

تفسير القمّي : 1 / 357 عن أبي الجارود ، بحار الأنوار : 12 / 253 / 17 .

حديث311

امام باقر عليه السلام :

خَرَجَ عَلِيٌّ عليه السلام يَسيرُ بِالنّاسِ ، حَتّى إذا كانَ بِكَربَلاءَ عَلى ميلَينِ أو ميلٍ تَقدَّمَ بَينَ أيديهِم حَتّى طافَ بِمَكانٍ يُقالُ لَهَا المقدفانُ ، فَقالَ : قُتِلَ فيها مِائَتا نَبِيٍّ ومِائَتا سِبطٍ ، كُلُّهُم شُهَداءُ ، ومُناخُ رِكابٍ ، ومَصارِعُ عُشّاقٍ شُهَداءَ ، لا يَسبِقُهُم مَن كانَ قَبلَهُم ، ولا يَلحَقُهُم مَن بَعدَهُم .

امام باقر عليه السلام : على عليه السلامهمراه مردم از شهر خارج شد ، تا آن كه به يك ميلى يا دو ميلى كربلا رسيد . آن گاه از آنان جلو افتاد ، تا آن كه جايى را كه «مقدفان» ناميده مى شد ، طواف كرد و فرمود : «در اين جا ، دويست پيامبر و دويست سِبط (پيامبرزاده) كشته شدند كه همه شان شهيدند و اين جا ، محلّ فرو نشستن شتران و قتلگاه هاى عاشقان شهيدى است كه نه پيش از آنان كسى بر آنان پيشى گرفته است و نه پس از آنان كسى به مرتبت آنان خواهد رسيد» .

بحار الأنوار : 41 / 295 / 18 نقلاً

عن الخرائج والجرائح .

حديث312

امام باقر عليه السلام :

أوْحى اللّه ُ تعالى إلى موسى عليه السلام : أحبِبني وحَبِّبني إلى خَلقي . قالَ موسى : يا رَبِّ ، إنّك لَتَعلَمُ أنّهُ لَيس أحَدٌ أحَبَّ إلَيَّ مِنكَ ، فكيفَ لِي رَبّي بقُلوبِ العِبادِ ؟ فأوحى اللّه ُ تعالى إلَيهِ : فَذَكِّرهُم نِعمَتي وآلائي ، فإنَّهُم لا يَذْكرونَ مِنّي إلاّ خَيرا

امام باقر عليه السلام : خداى تعالى به موسى عليه السلاموحى فرمود: «مرا دوست بدار و محبوب بندگانم گردان» .

موسى عرض كرد : پروردگارا! تو مى دانى كه هيچ كس را بيشتر از تو دوست نمى دارم ؛ اما _ پروردگارا! _ بادل هاى بندگان چه كنم ؟

خداى تعالى به او وحى فرمود : «نعمت ها و نيكى هايم را به آنان يادآور شو؛ زيرا كه آنان جز خوبى از من نديده اند و به ياد ندارند» .

قصص الأنبياء : 161 / 179 .

حديث313

امام باقر عليه السلام :

امام باقر عليه السلام : از پيامبر خدا پرسيدند : چه كارى نزد خداوند عز و جلمحبوب تر است ؟

قصص الأنبياء : 163 / 185 ، جامع الأحاديث للقمّي : 201 عن الإمام عليّ عليه السلام وفيه «أبغض الخلق إلى اللّه جيفة بالليل ، بطّال بالنهار» ، بحار الأنوار : 13 / 354 / 52 .

حديث328

امام باقر عليه السلام :

ما أحَدٌ أبغَضَ إلَى اللّه ِ عز و جل مِمَّن يَستَكبِرُ عَن عِبادَتِهِ ، ولا يَسأَلُ ما عِندَهُ .

امام باقر عليه السلام : هيچ كس در نزد خداوند عز و جلدشمن تر از كسى نيست كه نسبت به عبادت خدا تكبّر مى ورزد و از درخواست آنچه نزد خداست ، تن مى زند (دعا نمى كند) .

الكافي : 2 / 466 / 2 ، مكارم الأخلاق : 2 / 7 / 1976 ، عوالي اللآلي : 4 / 19 / 49 كلّها عن سدير الصيرفي ، بحار الأنوار : 93 / 294 / 23 .

حديث329

امام باقر عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عز و جل يُعطِي الدُّنيا مَن يُحِبُّ ويُبغِضُ ، ولا يُعطِي الآخِرَةَ إلاّ مَن أحَبَّ .

امام باقر عليه السلام : خداوند عز و جل دنيا را هم به كسى كه [خودْ] دوستش دارد و هم به كسى كه دشمنش مى دارد ، مى بخشد؛ امّا آخرت را جز به كسى كه دوستش دارد ، نمى بخشد .

فضائل الشيعة: 71/32، التمحيص: 51/92 كلاهما عن محمّدبن مسلم، المؤمن: 27/47، مشكاة الأنوار: 290.

حديث330

امام باقر عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى إذا أحَبَّ عَبدا غَتَّهُ بِالبَلاءِ غَتّا ، وثَجَّهُ بِالبَلاءِ ثَجّا . فَإِذا دَعاهُ ، قالَ : لَبَّيكَ عَبدي ، لَئِن عَجَّلتُ لَكَ ما سَأَلتَ إنّي عَلى ذلِكَ لَقادِرٌ ، ولَئِنِ ادَّخَرتُ لَكَ فَمَا ادَّخَرتُ لَكَ فَهُوَ خَيرٌ لَكَ .

امام باقر عليه السلام : خداوند متعال ، هرگاه بنده اى را دوست بدارد ، او را در بلا ، نيك فرو مى برد و بلا را سخت بر او سرازير مى كند . پس چون آن بنده دعا كند ، خداوند مى گويد : «بنده ام ، لبّيك ! اگر [بخواهم] آنچه را از من درخواست كرده اى ، به سرعت برايت فراهم آورم ، بر اين كار قادرم و اگر آن را برايت ذخيره كنم ، آنچه ذخيره كرده ام ، برايت بهتر است» .

الكافي : 2 / 253 / 7 عن حمّاد عن أبيه ، المؤمن : 25 / 39 ، التمحيص : 34 / 25 عن سدير ، جامع الأخبار : 312 / 868

وفيه «عنّه بالبلاء عنّا» بدل «غتّه بالبلاء غتّا» و «بجّه بالبلاء بجّا» بدل «ثجّه بالبلاء ثجّا» ، بحارالأنوار : 67 / 208 / 10 .

حديث331

امام باقر عليه السلام :

رَوَوا عَن جَعفَرِ بنِ مُحَمَّدٍ عليهماالسلام [في تفسير قوله تعالى : «وَ سَقَ_اهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُورًا »

امام باقر عليه السلام : _ در تفسير گفته خداوند متعال «و پروردگارشان به آنان شرابى پاك نوشاند» _ : از هر چيزى جز خدا پاكشان مى كند ؛ زيرا جز خدا چيزى نيست كه از آلودگى هاى هستى (ممكن) پاك باشد .

الإنسان : 21 .

حديث332

امام باقر عليه السلام :

الإِيمانُ حُبٌّ و بُغضٌ .

امام باقر عليه السلام : ايمان ، دوستى و دشمنى است .

الأمالى طوسى _ به نقل از ابوحمزه ثُمالى ، از امام باقر عليه السلام ، از پدرانش عليهم السلام ، از پيامبر خدا _ : «چون روز قيامت شود ، خداوند، همه خلايق را در يك عرصه گِرد مى آورد ... آن گاه مُنادى اى از سوى خداوند عز و جل بانگ مى زند و آخرينشان را چنان مى شنوانَد كه اوّلينشان را مى شنوانَد و مى گويد : همسايگان خداوند _ جلّ جلاله _ در خانه اش كجايند ؟``

گروهى از مردم، از جاى برمى خيزند و جمعى از فرشتگان به استقبالشان مى روند و به آنان مى گويند : در دنيا چه مى كرديد كه به سبب آن، امروز همسايگان خداوند متعال در خانه اش هستيد ؟

آنان پاسخ مى دهند : ما در راه خداوند عز و جليكديگر را دوست مى داشتيم، در راه خدا به يكديگر مى بخشيديم و در راه خدا يكديگر را يارى مى داديم .

پس از آن ، مُنادى اى از سوى خداوند بانگ مى زند : "بندگانم راست مى گويند . رهايشان كنيد تا بى حسابرسى به بهشت درآيند و در جوار

خداوند ، جاى گيرند" . پس بى حسابرسى به بهشت درمى آيند» .

آن گاه امام باقر عليه السلام فرمود : «اينان، همسايگان خداوند در خانه اش هستند . مردم مى ترسند ؛ امّا آنان نمى ترسند . از مردم حسابرسى مى شود ؛ امّا از آنان حسابرسى نمى شود» .

الأمالي للطوسي :

103 / 158 ، بحار الأنوار : 7 / 171 / 1 و ج 74 / 393 / 14 وراجع الزهد للحسين بن سعيد : 93 / 250 ؛ وراجع المطالب العالية : 4 / 394 / 4663 ، تنبيه الغافلين : 522 / 830 .

حديث339

امام باقر عليه السلام :

كانَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام يقولُ :إنّ لِأهلِ التَّقوى عَلاماتٍ يُعرَفونَ بِها: صِدقُ الحَديثِ، وأداءُ الأمانَةِ ، والوَفاءُ بِالعَهدِ ... وقِلَّةُ المُؤاتاةِ لِلنِّساءِ ، وبَذلُ المَعروفِ ، وحُسنُ الخُلقِ ، وسَعَةُ الحِلمِ ، واتِّباعُ العِلمِ فيما يُقَرِّبُ إلَى اللّه ِ عَزَّوجلَّ .

امام باقر عليه السلام : امير المؤمنين عليه السلام مى فرمود: تقوا پيشگان نشانه هايى دارند كه با آنها شناخته مى شوند: راستگويى، امانتدارى، وفاى به عهد... كم آميختن با زنان، احسان كردن بيدريغ، خوش خويى، بردبارى زياد و پيروى از علمى كه به خداوند عز و جل نزديك مى كند.

الخصال : 483/56.

حديث340

امام باقر عليه السلام :

إنّ أهلَ التَّقوى أيسَرُ أهلِ الدُّنيامَؤونَةً ، وأكثَرُهُم لكَ مَعونَةً ، تَذكُرُ فيُعِينونَكَ ، وإن نَسِيتَ ذَكَّروكَ ، قَوّالُونَ بأمرِ اللّه ِ ، قَوّامُونَ على أمرِ اللّه ِ ، قَطَعوا مَحَبَّتَهُم بمَحَبَّةِ رَبِّهِم ، ووَحَّشوا الدُّنيا لِطاعَةِ مَليكِهِم ، ونَظَروا إلَى اللّه ِ عَزَّوجلَّ وإلى مَحَبَّتِهِ بِقُلوبِهِم ، وعَلِموا أنّ ذلكَ هُو المَنظورُ إلَيهِ ، لِعَظيمِ شَأنِهِ .

امام باقر عليه السلام : تقواپيشگان كم خرج ترين مردم دنيا و كمك كارترين آنان به تو هستند. به ياد داشته باشى، ياريت مى دهند، فراموش كنى، به يادت مى آورند، پيوسته گوينده امر خدايند و همواره برپا دارنده آن . براى دوستى خدا، از هر دوستى و محبتى دل كنده اند و به خاطر طاعت پادشاه خويش از دنيا گريخته اند و از صميم دل به خداوند عز و جل و دوستى و محبّت او رو كرده اند و دانسته اند تنها به همو

بايد چشم داشت كه شأن و مرتبى عظيم دارد.

الكافي : 2/133/16.

حديث341

امام باقر عليه السلام :

_ فيما كَتَبَ إلى سَعدِ الخَيرِ _ : إنّ اللّه َ عَزَّوجلَّ يَقِي بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ ، ويُجَلِّي بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وجَهلَهُ ، وبِالتَّقوى نَجا نُوحٌ ومَن مَعهُ فيالسَّفينَةِ ،

حديث367

امام باقر عليه السلام :

_ لمحمّدِ بنِ مُسلمٍ _ : يا محمّدُ،

لَعلَّكَ تَرى أ نّهُ [يَعني رَسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ]شَبِعَ مِن خُبزِ البُرِّ ثَلاثةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةٍ مِن أن بَعَثَهُ اللّه ُ إلى أن قَبَضَهُ ؟! لا واللّه ِ ، ما شَبِعَ مِن خُبزِ البُرِّ ثَلاثةَ أيّامٍ مُتَوالِيَةٍ مُنذُ بَعَثَهُ اللّه ُ إلى أن قَبَضَهُ . أما إنّي لا أقولُ : إنّهُ كانَ لا يَجِدُ ، لَقد كانَ يُجيزُ الرّجُلَ الواحِدَ بالمِائةِ مِن الإبلِ ، فلو أرادَ أن يأكُلَ لَأكَلَ .

امام باقر عليه السلام _ به محمّد بن مسلم _ فرمود : اى محمّد! آيا فكر مى كنى رسول خدا صلى الله عليه و آله ، از زمانى

كه خداوند او را برانگيخت تا وقتى جانش را گرفت، سه روز پياپى از نان گندم سير خورد؟! نه به خدا قسم! آن حضرت از زمانى كه خداوند او را برانگيخت تا وقتى جانش را گرفت، هيچ گاه سه روز پياپى از نان گندم سير نخورد.

هان! من نمى گويم كه چيزى پيدا نمى كرد [تا بخورد]. آن حضرت گاهى اوقات به يك نفر صد شتر جايزه مى داد. بنابراين، اگر مى خواست بخورد، مى توانست.

الكافي : 8 / 130 / 100 .

حديث368

امام باقر عليه السلام :

إنّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله لَم يُورِّثْ دِينارا ولا دِرهَما ولا عَبدا ولا وَليدَةً ولا شاةً ولا بَعيرا ، ولقد قُبِضَ صلى الله عليه و آله وإنّ دِرعَهُ مَرهونَةٌ عِند يَهوديٍّ مِن يَهودِ المَدينَةِ بعِشرينَ صاعا مِن شَعيرٍ استَسلَفَها

نَفَقَةً لأهلِهِ .

امام باقر عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله نه دينارى به ارث گذاشت و نه درهمى و نه بنده اى و نه كنيزى و نه گوسفندى و نه شترى. زمانى كه درگذشت زره او در گرو يكى از يهوديان مدينه بود كه در قبال قرض كردن بيست صاع جو براى خرجى خانواده اش، آن را نزد وى به گرو گذاشته بود.

قرب الإسناد: 91/304.

حديث369

امام باقر عليه السلام :

كانَ رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله يأكُلُ أكلَ العَبدِ ، ويَجلِسُ جِلسَةَ العَبدِ ، وكانَ يأكُلُ علَى الحَضيضِ ، ويَنامُ علَى الحَضيضِ .

امام باقر عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله مانند عبد غذا مى خورد و مانند عبد مى نشست و روى زمين چيز مى خورد و روى زمين مى خوابيد.

المحاسن : 2 / 244 / 1759.

حديث370

امام باقر عليه السلام :

ولَقَد أتاهُ جَبرئيلُ عليه السلام بمَفاتيحِ خَزائنِ الأرضِ ثَلاثَ مَرّاتٍ يُخَيِّرُهُ مِن غَيرِ أن يَنقُصَهُ اللّه ُ تباركَ وتعالى مِمّا أعَدَّ اللّه ُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ شيئا ، فيَختارُ التَّواضُعَ لِربِّهِ جلَ وعَزَّ .

امام باقر عليه السلام : جبرئيل عليه السلام كليدهاى گنجينه هاى زمين را سه بار نزد پيامبر آورد و او را در انتخاب آنها آزاد گذاشت، بدون آنكه خداى تبارك و تعالى از آنچه در روز قيامت برايش آماده كرده است، چيزى بكاهد. اما هر بار پيامبر فروتنى در برابر خداوند عز و جلرا برگزيد.

الكافي: 8/130/100.

حديث371

امام باقر عليه السلام :

الجَسَدُ إذا لم يَمرَضْ أشِرَ ،ولا خَيرَ في جَسَدٍ يَأشَرُ .

امام باقر عليه السلام : جسم اگر بيمار نشود، سرمست مى شود و در بدنى كه [به بيمارى دچار نشود و] سرمست شود، خيرى نيست.

مشكاة الأنوار : 487/1626 .

حديث385

امام باقر عليه السلام :

الخصال : 26/92.

حديث399

امام باقر عليه السلام :

لمّا أنزلَ اللّه ُ عزّوجلّ على رسولِ اللّه صلى الله عليه و آله : «انّما الخَمرُ والمَيسِرُ» قيلَ: يا رسولَ اللّه ِ، مَا المَيسِرُ؟ قال: كُلُّ ما تُقُومِرَ بهِ حتَّى الكِعابُ والجَوزُ .

قيلَ : فما الأنصابُ ؟ قالَ : ما ذَبَحُوهُ لآِلِهَتِهم . قيلَ : فما الأزلامُ ؟ قالَ : قِداحُهُم التي يَستَقسِمُونَ بها .

امام باقر عليه السلام : هنگامى كه خداوند عز و جل آيه «انّما الخمر و الميسر» را بر پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نازل كرداز ايشان درباره ميسر پرسيدند، حضرت فرمود: هر چيزى، حتى تاسهاى تخته نَرد و گردو، كه با آن برد و باخت شود. عرض شد: «انصاب» چيست؟ فرمود: آنچه براى خدايانشان ذبح مى كردند. عرض شد: «ازلام» چيست؟ فرمود: تيرهايى كه به وسيله آنها، قرعه مى انداختند.

الكافي : 5/123/2 .

حديث400

امام باقر عليه السلام :

تَعَرَّضْ لِرِقَّةِ القَلبِ بكَثرَهِ الذِّكرِ فيالخَلَواتِ .

امام باقر عليه السلام : رقّت قلب را با ذكر بسيار [خدا]در خلوتها، بجوى.

تحف العقول : 285.

از401تا600

حديث401

امام باقر عليه السلام :

إنَّ للّه ِ عُقوباتٍ في القُلوبِ والأبدانِ : ضَنْكٌ في المَعيشَةِ ووَهنٌ في العِبادَةِ، وما ضُرِبَ عَبدٌ بِعُقوبَهٍ أعظَمَ مِن قَسوَةِ القَلبِ.

امام باقر عليه السلام : خداوند را براى دلها و بدنها كيفرهايى است؛ تنگى در معيشت و سستى در عبادت و به هيچ بنده اى كيفرى بزرگتر از سختدلى چشانده نشده است.

تحف العقول : 296.

حديث402

امام باقر عليه السلام :

لا عِلمَ كَطَلَبِ السَّلامَةِ ،ولا سَلامَةَ كسَلامَةِ القَلبِ .

امام باقر عليه السلام : هيچ دانشى چون سلامت جويى نيست و هيچ سلامتى چون سلامت دل نيست.

امام باقر عليه السلام :

حديث494

امام باقر عليه السلام :

_ في قولِهِ تعالى : «ولَسَوْفَ

يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى» _ : الشَّفاعَةُ ، واللّه ِ الشَّفاعةُ ، واللّه ِ الشَّفاعَةُ .

امام باقر عليه السلام _ درباره آيه: «و بزودى پروردگارت تو

را عطا مى كند تا خشنود شوى» _ فرمود : آن، شفاعت است . به خدا سوگند، شفاعت است ؛ به خدا سوگند، شفاعت است .

بحار الأنوار : 8/57/72

حديث495

امام باقر عليه السلام :

_ في قولِهِ تعالى : «والشُّعَراءُ يَتَّبِعُهُمُ الغاوُونَ» _ : هل رَأيتَ شاعرا يَتَّبِعُهُ أحَدٌ ؟! إنّما هُم قَومٌ تَفَقَّهُوا لِغَيرِ الدِّينِ فَضَلُّوا وأضَلُّوا .

امام باقر عليه السلام _ درباره آيه: «و شاعران را گمراهان پيروى مى كنند» _ فرمود : آيا شاعرى را ديده اى كه كسى از او پيروى كند؟ اينان ، در حقيقت، جماعتى هستند كه براى غير دين ، دانش آموختند و در نتيجه ، هم خود گمراه شدند و هم ديگران را گمراه كردند .

معانيالأخبار: 385/19.

حديث496

امام باقر عليه السلام :

تَحَرَّزْ مِن إبليسَ بالخَوفِ الصادِقِ .

امام باقر عليه السلام : با ترس واقعى ، خود را از ابليس مصون دار .

بحار الأنوار : 78/164/1 .

حديث497

امام باقر عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عن أدنَى الشِّركِ _ :

حديث527

امام باقر عليه السلام :

امام باقر عليه السلام :

الجُنُبُ إذا أرادَ أنْ يَأكُلَ ويَشْرَبَ ، غَسَلَ يَدَهُ وتَمَضْمَضَ وغَسَلَ وَجهَهُ ، وأكَلَ وشَرِبَ .

امام باقر عليه السلام : انسان جنب هرگاه بخواهد چيزى بخورد و بياشامد، دست و صورت خود را بشويد و آب در دهان بگرداند، آن گاه بخورد و بياشامد.

وسائل الشيعة: 1/495/1 .

حديث604

امام باقر عليه السلام :

الصَّدَقةُ يَومَ الجُمُعةِ تُضاعَفُ ،لفَضْلِ يَومِ الجُمُعةِ على غَيرهِ من الأيّامِ.

امام باقر عليه السلام : در روز جمعه [ثواب] صدقه دو چندان مى شود؛ زيرا روز جمعه بر ديگر روزها فضيلت دارد.

ثواب الأعمال : 220/1.

حديث605

امام باقر عليه السلام :

الخَيرُ والشَرُّ يُضاعَفُ يَومَ الجُمُعةِ .

امام باقر عليه السلام : خير و شر ، در روز جمعه دوچندان مى شود.

بحار الأنوار: 89/283/28.

حديث606

امام باقر عليه السلام :

إذا دَخلَ أحدُكُم على أخيهِ في رَحْلِهِ فلْيَقعُدْ حيثُ يأمرهُ صاحبُ الرَّحْلِ ،

فإنّ صاحبَ الرّحْلِ أعْرَفُ بِعَورَةِ بَيتِهِ مِن الدّاخلِ عليهِ .

امام باقر عليه السلام : هرگاه يكى از شما به منزل برادرخود وارد مى شود بايد هر جا كه صاحبخانه گفت همان جا بنشيند؛ چون

صاحبخانه به موقعيّت خانه خود آشناتر از ميهمان است .

قرب الإسناد : 69/222.

حديث607

امام باقر عليه السلام :

أشَدُّ الجَزعِ الصُّراخُ بالوَيْلِ والعَويلِ ، ولَطْمُ الوَجهِ والصَّدرِ ، وجَزُّ الشَّعْرِ . ومَن أقامَ النّواحَةَ فقد تَركَ الصّبرَ .

امام باقر عليه السلام : بدترين نوع بيتابى سر دادن فغان و شيون و زدن بر سر و سينه و كندن موهاست. كسى كه نوحه گرى به راه اندازد، شكيبايى را ترك كرده است.

مسكّن الفؤاد : 99.

حديث608

امام باقر عليه السلام :

أصحابُ القائِمِ ثَلاثُمِائَةٍ وثَلاثَةَ عَشَرَ رَجُلاً أولادُ العَجَمِ ، بَعضُهُم يُحمَلُ فِي السَّحابِ نَهارا يُعرَفُ بِاسمِهِ وَاسمِ أبيهِ ونَسَبِهِ وحِليَتِهِ ، وبَعضُهُم نائِمٌ عَلى فِراشِهِ فَيُوافيهِ في مَكَّةَ عَلى غَيرِ ميعادٍ .

امام باقر عليه السلام : ياران قائم سيصد و سيزده نفر از فرزندان عجم اند . برخى از آنها در روز با ابرها اين سو و آن سو برده مى شوند و با نام و نام پدر ، نسب و زيورآلاتشان شناخته مى شوند و شمارى ديگر در رختخواب خود آرميده اند و بدون تعيين وقت در كنار قائم در مكه حضور به هم مى رسانند .

الغيبة للنعماني : ص 329 .

حديث609

امام باقر عليه السلام :

مَن بَلَغهُ ثَوابٌ مِن اللّه ِعلى عَمل، فعَمِلَ ذلكَ العَملَ الْتِماسَ ذلكَ الثَّوابِ اُوتِيَهُ وإنْ لَم يَكُنِ الحَديثُ كَما بَلَغَهُ .

امام باقر عليه السلام : هر كس شنيده باشد كه خداوند براى انجام عملى پاداش مى دهد و براى دست يافتن به آن پاداش، آن كار را بكند به او داده مى شود، هر چند حديث، آن گونه نباشد كه به او رسيده است.

الكافي : 2/87/2 .

حديث610

امام باقر عليه السلام :

_ وقد سألَهُ شَيخٌ مِن النَّخَعِ : إنّي لَم أزَلْ والِيا مُنذُ زَمنِ الحَجّاجِ إلى يَومي هذا، فهَلْ لي مِن تَوبةٍ ؟ قالَ : فَسَكتَ، ثُمّ أعَدْتُ علَيهِ ، فقالَ _ : لا ، حتّى تُؤَدّيَ إلى كُلِّ

الغيبة للطوسي : 426 / 411 .

حديث630

امام باقر عليه السلام :

فإذا خَرجَ أسْندَ ظَهْرَهُ إلَى الكعبةِ،واجْتَمعَ إليهِ ثلاثُمائةٍ وثلاثةَ عَشَرَ رجُلاً، فأوّلُ ما يَنطِقُ بهِ هذهِ الآيةُ: «بَقِيّةُ اللّه ِ خيرٌ لكم إنْ كُنتم مؤمنين» .

امام باقر عليه السلام : هرگاه قيام كند به كعبه تكيه مى دهد و سيصد و سيزده مرد بر گردش حلقه مى زنند . نخستين سخنى كه مى گويد اين آيه است : «بقيّة اللّه براى شما بهتر است اگر ايمان داشته باشيد» . آن گاه مى فرمايد : من بقيّة اللّه هستم و حجّت و جانشين خدا بر شما . هيچ درود فرستنده اى به او درود نمى فرستد مگر چنين : درود بر تو اى باقيمانده خدا در زمين او .

هود : 86 .

حديث631

امام باقر عليه السلام :

«ومَنْ قُتِلَ مظلوما فقد جَعَلْنا لوليّهِ سُلطانا . . . إنّه كان منصورا»

امام باقر عليه السلام _ درباره آيه «هر كه به ستم كشته شود به ولىّ او قدرتى داده ايم ... همانا او پيروزمند است» _ فرمود : خداوند مهدى را «منصور (پيروزمند)» ناميد، همچنان كه [پيامبر را] احمد و محمّد و محمود ناميد و همچنان كه عيسى را مسيح نامگذارى كرد.

الإسراء : 33 .

حديث632

امام باقر عليه السلام :

إنَّ الحَقَّ استَصرَخَني وَقَد حَواهُ الباطِلِ في جَوفِهِ ، فَبَقَرتُ عَن خاصِرَتِهِ وَاطَّلَعتُ الحَقَّ عَن حُجُبِهِ حَتَّى ظَهَرَ وَانتَشَرَ ، بَعدَ ما خَفيَ وَاستَتَرَ .

امام باقر عليه السلام : حق ، كه باطل ، آن را در شكم خود گرفته بود ، از من فرياد طلبيد ، و من پهلوى باطل را شكافتم و حق را از ميان پرده هاى شكم آن درآوردم و پس از آن حق كه پوشيده و پنهان بود ، آشكار و منتشر شد.

ربيع الأبرار : 2 / 603 .

حديث633

امام باقر عليه السلام :

إنَّ عَليَّ بنَ الحُسَينِ عليهماالسلام قاسَمَ اللّه َ عزّ وجلّ مالَهُ مَرَّتَينِ .

امام باقر عليه السلام : على بن الحسين عليهماالسلام اموال خود را دو بار با خداوند عز و جل تقسيم كرد .

حلية الأولياء: 3 / 140 .

حديث634

امام باقر عليه السلام :

إنَّهُ كانَ يَعولُ مائَةَ بَيتٍ مِن فُقَراءِ المَدينَةِ وَكانَ يُعجِبُهُ أن يَحضُرَ طَعامَهُ اليَتامى وَالأضِرّاءُ وَالزَّمني وَالمَساكينُ الَّذينَ لا حيلَةَ

لَهُم وَكانَ يُناوِلُهُم بِيَدِهِ وَمَن كانَ مِنهُم لَهُ عِيالٌ حَمَلَهُ إلى عِيالِهِ مِن طَعامِهِ ، وَكانَ لا يَأكُلُ طَعاما حَتّى يَبدَأ فَيَتَصَدَّقُ بِهِ .

امام باقر عليه السلام : او يكصد خانوار از فقراى مدينه را سرپرستى مى كرد ، و دوست داشت كه يتيمان و تنگدستان و افراد عاجز و مستمندان بيچاره بر سر سفره او حاضر شوند . او با دست خود براى آنها غذا مى آورد ، و اگر كسى از آنها عائله اى

داشت ، حضرت از غذاى خود براى خانواده او مى برد . هيچ غذايى نمى خورد مگر اين كه ابتدا از آن صدقه مى داد .

المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 154.

حديث635

امام باقر عليه السلام :

حديث671

امام باقر عليه السلام :

حديث677

امام باقر عليه السلام :

فى قولِهِ تَعالى: «لِكُلِّ اُمَّةٍ رَسولٌ» _ : تَفسيرُها بِالْباطِنِ اَنَّ لِكُلِّ قَرْنٍ مِنْ هذِهِ الاُمَّةِ رَسولاً مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ يَخرُجُ اِلَى الْقَرْنِ الَّذى هُوَ اِلَيْهِمْ رَسُولٌ، وَ هُمُ الاَْوْلياءُ، وَ هُمُ الرُّسُلُ؛

درباره آيه «و براى هر اُمّتى رسولى است» فرمودند: تفسير باطنى آن، اين است كه براى هر نسلى از اين امّت، رسولى (فرستاده اى) از خاندان محمّد، ظهور مى كند كه به سوى آنان فرستاده شده است و همانان اوليا و همانان فرستادگانِ خداوندند.

تفسر عياشى، ج 2، ص 123، ح 23.

حديث678

امام باقر عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ يُحِبُّ الْمُداعِبَ فِى الْجَماعَةِ بِلارَفَثٍ؛

خداوند _ عزّ و جلّ _ ، كسى را كه در ميان جمع شوخى كند، دوست دارد به شرط آن كه ناسزا نگويد.

كافى، ج 2، ص 663، ح 4.

حديث679

امام باقر عليه السلام :

مَنْ لَمْ يوصِ عِنْدَ مَوْتِهِ لِذَوى قَرابَتِهِ مِمَّنْ لا يَرِثُهُ فَقَدْ خَتَمَ عَمَلَهُ بِمَعْصيَةٍ؛

هر كس به هنگام مرگ، در حقّ خويشاوندانى كه از او ارث نمى برند، وصيّتى نكند، [كارنامه] اعمال خود را به معصيتى ختم كرده است.

تهذيب الأحكام، ج 9، ص 174، ح 708.

حديث680

امام باقر عليه السلام :

قَضى اَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلامفى رَجُلٍ تُوُفِّىَ وَ اَوْصى بِمالِهِ كُلِّهِ اَوْ اَكْثَرِهِ، فَقالَ لَهُ: الوَصيَّةُ تُرَدُّ اِلَى الْمَعْروفِ، غَيرِ الْمُنكَرِ، فَمَنْ ظَ_لَمَ نَفْسَهُ وَ اَتى فى وَصيَّتِهِ الْمُنْكَرَ وَ الْحَيْفَ فَاِنَّها تُرَدُّ اِلَى الْمَعْروفِ، وَ يُتْرَكُ لاَِهْلِ الْميراثِ مِيراثُهُم؛

امير المؤمنين عليه السلام درباره كسى كه مرده بود و همه مال خود يا بيشتر آن را وصيّت كرده بود، اين گونه قضاوت فرمودند كه: وصيّت، به معروف (يعنى آنچه در شرع آمده است) برگردانده مى شود. پس هر كس به خود، ستم كند و در وصيّتش مرتكب خلاف و ظلم گردد، آن وصيّت، به معروف، برگردانده مى شود و ارثِ ارث بَران به آنان داده مى شود.

وسائل الشيعه، ج 13، ص 358، ح 1.

حديث681

امام باقر عليه السلام :

و امّا دوستان ظاهرى ، پس [بدان كه] تو لذّت خود را از آنان مى برى .

پس آن را از آنان مَبُر و بيش از اين ، از درونشان مخواه و هر مقدار با تو با گشاده رويى و شيرين زبانى برخورد كردند ، تو نيز چنان كن» .

كاشره : إذا ضحك في وجهه وباسطه (النهاية : ج 4 ص 176) .

حديث711

امام باقر عليه السلام :

اِتَّبِع مَن يُبكيكَ وهُوَ لَكَ ناصِحٌ ، ولا تَتَّبِع مَن يُضحِكُكَ وهُوَ لَكَ غاشٍ .

امام باقر عليه السلام : از كسى كه تو را به گريه مى اندازد ، ولى خيرخواه توست ، پيروى كن و از كسى كه تو را مى خنداند ، ولى با تو نيرنگ مى كند ، پيروى منما .

الكافي : ج 2 ص 638 ح 2 .

حديث712

امام باقر عليه السلام :

كانَ في بَني إسرائيلَ رَجُلٌ عاقِلٌ كَثيرُ المالِ وكانَ لَهُ ابنٌ يُشبِهُهُ فِي الشَّمائِلِ مِن زَوجَةٍ عَفيفَةٍ ، وَكانَ لَهُ ابنانِ مِن زَوجَةٍ غَيرِ عَفيفَةٍ ، فَلَمّا حَضَرَتهُ الوَفاةُ ، قالَ لَهُم : هذا مالي لِواحِدٍ مِنكُم . فَلَمّا تُوُفِّيَ ، قالَ الكَبيرُ : أ نَا ذلِكَ الواحِدُ .

وقالَ الأَوسَطُ : أ نَا ذلِكَ .

وقالَ الأَصغَرُ : أ نَا ذلِكَ .

فَاختَصَموا إلى قاضيهِم قالَ : لَيسَ عِندي في أمرِكُم شَيءٌ ، اِنطَلِقوا إلى بَني

غَنّامٍ الإِخوَةِ الثَّلاثِ فَانتَهَوا إلى واحِدٍ مِنهُم فَرَأَوا شَيخاً كَبيرا .

فَقالَ لَهُم : اُدخُلوا إلى أخي فُلانٍ فَهُوَ أكبَرُ مِنّي فاسأَلوهُ .

فَدَخَلوا عَلَيهِ ، فَخَرَجَ شَيخٌ كَهلٌ ، فَقالَ : سَلوا أخِيَ الأَكبَرَ مِنّي .

فَدَخَلوا عَلَى الثّالِثِ فَإِذا هُوَ فِي المَنظَرِ أصغَرُ فَسَأَلوهُ أوَّلاً مِن حالِهِم ، ثُمَّ مُستَبيناً لَهُم فَقالَ : أمّا أخِي الَّذي رَأَيتُموهُ أوَّلاً هُوَ الأَصغَرُ وإنَّ لَهُ امرَأَةَ سَوءٍ تَسوؤُهُ وقَد صَبَرَ عَلَيها مَخافَةَ أن يُبتَلى بِبَلاءٍ لا صَبرَ لَهُ عَلَيهِ ، فَهَرَّمَتهُ ، وأمَّا الثّاني أخي فَإِنَّ عِندَهُ زَوجَةً تَسوؤُهُ وتَسُرُّهُ وهُوَ مُتَماسِكُ الشَّبابِ

، وأمّا أ نَا فَزَوجَتي تَسُرُّني ولا تَسوؤُني لَم يَلزَمني مِنها مَكروهٌ قَطُّ مُنذُ صَحِبَتني ، فَشَبابي مَعَها مُتَماسِكٌ ، وأمّا حَديثُكُمُ الَّذي هُوَ حَديثُ أبيكُمُ ، انطَلِقوا أوّلاً وبَعثِروا قَبرَهُ وَاستَخرِجوا عِظامَهُ وأحرِقوها ، ثُمّ عودوا لأَِقضِيَ بَينَكُم .

فَانصَرَفوا فَأَخَذَ الصَّبِيُ سَيفَ أبيهِ وأخَذَ الأَخَوانِ المَعاوِلَ فَلَمّا هَمّا بِذلِكَ ، قالَ لَهُمُ الصَّغيرُ : لا تُبَعثِروا قَبرَ أبي وأ نَا أدَعُ لَكُما حِصَّتي ، فَانصَرَفوا إلَى القاضي .

فَقَال : يُقِنعُكُما هذا ، اِيتوني بِالمالِ .

فَقالَ لِلصَّغيرِ : خُذِ المالَ فَلَو كانَا ابنَيهِ لَدَخَلَهُما مِنَ الرِّقَّةِ ، كَما دَخَلَ عَلَى الصَّغيرِ .

امام باقر عليه السلام : در ميان قوم بنى اسرائيل ، مردى خردمند و ثروتمند بود . وى را پسرى بود از همسرى پاك دامن كه در شمايل ، شبيه وى بود و دو پسر داشت از همسرى غيرِ پاك دامن . چون هنگام مرگش فرا رسيد ، به آنان گفت : اين ثروت من ، براى يكى از شماست .

چون از دنيا رفت ، پسر بزرگ تر گفت : «آن يكى من هستم» .

پسر وسطى گفت : «آن يكى ، من هستم» .

پسر كوچك تر گفت : «آن يكى ، من هستم» .

[چون نزاع بالا گرفت ،] شكايت به قاضىِ شهر بردند . قاضى گفت : مرا در اين باره ، نظرى نيست . نزد سه برادر كه فرزندان چوپان اند ، برويد .

آنها نزد يكى از برادران آمدند و پيرى كهن سال را ديدند . به آنان گفت :

نزد برادرم برويد .

او از من بزرگ تر است . از او بپرسيد . بر او وارد شدند . پيرمردى ميان سال ، بيرون آمد و گفت : از برادرِ بزرگ ترم بپرسيد . بر سومين برادر ، وارد شدند . او را كم سال تر يافتند . نخست ، از او خواستند شرح حالِ خودشان را بگويد و سپس به پرسش ، آنها پاسخ دهد .

او گفت : آن برادرم را كه نخست ديديد ، كوچك ترين برادر است . همسرى ناسازگار داشت كه به وى ، بدى مى كرد . [برادرم] بر اين بدى ها صبر كرد ، مبادا به گرفتارى بزرگ تر و طاقت فرسا مبتلا شود . آن زن ، او را پير كرد . برادر دوم ، همسرى داشت كه گاهى او را مى رنجانْد و گاهى او را شاد مى كرد . لذا او در مرزِ جوانى و پيرى قرار دارد . و امّا من ، همسرم هميشه مرا شاد مى كرد و هيچ گاه مرا آزار نداد و هرگز از او بدى به من نرسيد . بدين جهت ، جوانى ام با او پايدار است . و امّا مسئله شما كه وصيّت پدرتان است ، نخست برويد نبش قبر كنيد ، استخوان هايش را بيرون آوريد و بسوزانيد و نزد من برگرديد ، تا ميانِ شما داورى كنم .

برادران رفتند . برادر كوچك تر ، شمشير پدر را برداشت و دو برادر ديگر ، كلنگ برداشتند . وقتى خواستند نبشِ قبر كنند ، برادر كوچك تر گفت : نبش قبر نكنيد . من سهم خود را به

شما وا مى گذارم .

برادران ، نزد قاضى بازگشتند . مرد گفت : اين ، شما را كفايت مى كند . مال را نزد من آوريد . آن گاه به برادر كوچك تر گفت كه ثروت را بردارد . [سپس افزود : ]اگر آن دو فرزندان آن مرد بودند ، [به هنگام نبش قبر ،] احساس ناراحتى به آنان دست مى داد ، چنان كه به فرزند كوچك تر دست داد .

بحار الأنوار : ج 104 ص 296 ح 1.

حديث713

امام باقر عليه السلام :

: كانَ أبوهُ يَجمَعُ وُلدَهُ ووُلدَ إخوَتِهِ ، ثُمَّ يَأمُرُهُم بِالصِّراعِ، وذلِكَ خُلُقٌ فِيالعَرَبِ، فَكانَ عَلِيٌّ عليه السلاميَحسِرُ عَن ساعِدَينِ لَهُ غَليظَينِ قَصيرَينِ وهُوَطِفلٌ، ثُمَّ يُصارِعُ كِبارَ إخوَتِهِ وصِغارَهُم، وكِبارَ بَنيعَمِّهِ وصِغارَهُم فَيَصرَعُهُم ، فَيَقولُ أبوهُ : ظَهَرَ عَلِيٌّ ، فَسمّاهُ ظَهيرا وعندَ العَرَبِ عَلِيٌ .

امام باقر عليه السلام _ درباره امام على عليه السلام _ : پدر على عليه السلام ، فرزندان خود و فرزندان برادرش را جمع مى كرد و آنان را به كُشتى گرفتن وا مى داشت ، و اين ، سُنّت مردمان عرب بود . على عليه السلام آستين ها را بالا مى زد و با اين كه كم سن بود ، ساعدهايى قوى و كوتاه داشت و با برادران بزرگ تر و كوچك تر خود و پسر عموهاى بزرگ تر و كوچك تر از خود ، كُشتى مى گرفت و همه را بر زمين مى زد . پدرش مى گفت : «على ، پيروز شد» و بدين جهت ، او را «ظَهير (پيروز)» ناميد و نام او

نزد مردم عرب ، «على» بود .

معاني الأخبار : ص 61 ح 9 .

حديث714

امام باقر عليه السلام :

إنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله أجرَى الخَيلَ الَّتي اُضمِرَت مِنَ الحَفياءاِ إلى مَسجِدِ بَني زُرَيقٍ وسَبَّقَها مِن ثَلاثِ نَخَلاتٍ فَأَعطَى السّابِق عُذقا ، و أعطَى المُصَلِّيَ عُذقا ، وأعطَى الثّالِثَ عُذقا.

امام باقر عليه السلام : پيامبر خدا ، اسب هايى را كه براى مسابقه ورزيده شده بودند ، از محلّه حَفيا تا مسجد بنى زُرَيْق به مسابقه وا داشت و سه نخله خرما ، جايزه آن قرار داد . به نفر اوّل ، يك نخله ، به نفر دوم [كه سرِ اسب او مقابل كَفَل اسب اوّل بود ، ]يك نخله ، و به نفر سوم هم يك نخله خرما بخشيد .

الكافي : ج 5 ص 48 ح 5 .

حديث715

امام باقر عليه السلام :

ثَلاثٌ لَم يَجعَلِ اللّه ُ عز و جل لِأَحَدٍ فيهِنَّ رُخصَةً : أداءُ الأَمانَةِ إلَى البِرِّ وَالفاجِرِ ، وَالوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبِرِّ وَالفاجِرِ ، وبِرُّ الوالِدَينِ بِرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ .

امام باقر عليه السلام : سه چيز است كه خداوند عز و جل ، به كسى اجازه ترك آن را نداده است : امانتدارى نسبت به انسان هاى صالح و فاجر (درسْتكار و بدكار) ، وفاى به عهد نسبت به صالح و فاجر ، و نيكى به پدر و مادر ؛ نيك باشند يا بد .

الكافي : ج 2 ص 162 ح 15.

حديث716

امام باقر عليه السلام :

اِلبَس وتَجَمَّل ، فَإِنَّ اللّه َ جَميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ ، وَليَكُن مِن حَلالٍ .

امام باقر عليه السلام : سزاوار نيست زن ، خود را بدون آرايش بگذارد . لااقل ، گردنبندى به گردن بيندازد .

الكافي : ج 6 ص 442 ح 7 .

حديث717

امام باقر عليه السلام :

امام باقر عليه السلام :

لَمّا دَعا نوحٌ عليه السلام

رَبَّهُ عز و جل عَلى قَومِهِ أتاهُ إبليسُ لَعَنَهُ اللّه ُ ، فَقالَ : يا نوحُ... اذكُرني في ثَلاثَةِ مَواطِنَ ، فَإِنّي أقرَبُ ما أكونُ إلَى العَبدِ إذا كانَ في إحداهُنَّ : اُذكُرني إذا غَضِبتَ ، وَاذكُرني إذا حَكَمتَ بَينَ اثنَينِ ، وَاذكُرني إذا كُنتَ مَعَ امرَأَةٍ خالِيا لَيسَ مَعَكُما أحَدٌ .

امام باقر عليه السلام : وقتى كه نوح عليه السلام به درگاه پروردگار عز و جل قومش را نفرين كرد ، شيطان _ كه نفرين خدا بر او باد _ نزد وى آمد و گفت : اى نوح! مرا در سه جا ياد كن؛ چرا كه من در آن مكان ها نزديك ترين حالت را به بندگان دارم : هنگامى كه خشمگين شدى ، مرا ياد كن؛ هنگامى كه ميان دو نفر داورى مى كنى ، مرا ياد كن؛ و هنگامى كه با زنى خلوت كردى و ديگرى با شما نيست ، مرا ياد كن .

الخصال : ص 132 ح 140 .

حديث722

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أبي نَظَرَ إلى رَجُلٍ ومَعَهُ ابنُهُ يَمشي وَالاِبنُ مُتَّكِئٌ عَلى ذِراعِ الأَبِ ، قالَ : فَما كَلَّمَهُ أبي عليه السلام مَقتا لَهُ حَتّى فارَقَ الدُّنيا .

امام باقر عليه السلام : پدرم به مردى نگريست كه راه مى رفت و فرزندش همراه وى بود . پسر بر دست پدر ، تكيه داده بود . پدرم از روى خشم با وى سخن نگفت تا از دنيا رفت .

الكافي : ج 2 ص 349 ح 8 .

حديث723

امام باقر عليه السلام :

شَرُّ الآباءِ مَن دَعاهُ البِرُّ إلَى الإِفراطِ ، وشَرُّ الأَبناءِ مَن دَعاهُ التَّقصيرُ إلَى العُقوقِ .

امام باقر عليه السلام : بدترينِ پدران ، كسى است كه نيكى [به فرزند] ، او را به زياده روى بكشانَد ، و بدترينِ فرزندان ، كسى است كه كوتاهى [در حقّ پدر و مادر] ، او را به نافرمانى بكشاند .

تاريخ اليعقوبي : ج 2 ص 320 .

حديث724

امام باقر عليه السلام :

إنَّهُ (عَليّا عليه السلام) أتَى البَزّازينَ ، فَقالَ لِرَجُلٍ : «بِعني ثَوبَينِ» .

فَقالَ الرَّجُلُ : يا أميرَالمُؤمِنينَ ، عِندي حاجَتُكَ ، فَلَمّا عَرَفَهُ مَضى عَنهُ ، فَوَقَفَ عَلى غُلامٍ فَأَخَذَ ثَوبَينِ أحَدُهُما بِثَلاثَةِ دَراهِمَ وَالآخَرُ بِدِرهَمَينِ ، فَقالَ : «يا قَنبَرُ ، خُذِ الَّذي بِثَلاثَةٍ» .

فَقالَ : أنتَ أولى بِهِ تَصعَدُ المِنبَرَ وتَخطُبُ النّاسَ .

فَقالَ : «وأنتَ شابٌّ ولَكَ شَرَهُ الشَّبابِ ، وأنَا أستَحيي مِن رَبّي أن أتَفَضَّلَ عَلَيكَ» .

امام باقر عليه السلام : على عليه السلام به بازار پارچه فروش ها آمد و به مردى فرمود : «دو جامه به من بفروش» .

آن مرد گفت : اى امير مؤمنان! آنچه مطلوب شماست ، نزد من است .

چون پارچه فروش ، امير مؤمنان را شناخت ، [از او خريد نكرد و ]گذشت . نزديك [فروشنده] جوانى ايستاد و دو جامه خريد ، يكى را به سه درهم و ديگرى را به دو درهم . آن گاه به قنبر فرمود : «اى قنبر! تو اين جامه را كه به سه درهم خريدم ،

بردار» .

قنبر گفت : شما بدان سزاوارتريد ، منبر مى رويد و براى مردم ، سخنرانى مى كنيد .

على عليه السلام فرمود : «و تو جوانى و خواسته هاى جوانى دارى و من ، از پروردگارم خجالت مى كشم كه خود را بر تو ، مقدّم بدارم» .

بحار الأنوار : ج 40 ص 324 ح 6 .

حديث725

امام باقر عليه السلام :

اِتَّخَذَ اللّه ُ عز و جل إبراهيمَ خَليلاً ، لأَِنَّهُ لَم يَرُدَّ أحَدا ، ولَم يَسأَل أحَدا غَيرَ اللّه ِ عز و جل .

امام باقر عليه السلام : خداوند عز و جل ابراهيم را به دوستى گرفت؛ زيرا [درخواست ]كسى را رد نكرد و از كسى جز خداوند عز و جل درخواست ننمود .

علل الشرائع : ص 34 ح 2 .

حديث726

امام باقر عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى «إِنَّ إِبْرَ هِيمَ لَأَوَّ هٌ حَلِيمٌ » _ : الأَوّاهُ هُوَ لدَّعّاءُ .

امام باقر عليه السلام _ درباره تفسير كلمه «اَوّاه» : _

«به راستى كه ابراهيم ، اَوّاه و بردبار بود» : يعنى بسيار دعا كننده بود .

الكافي : ج 2 ص 466 ح 1 .

حديث727

امام باقر عليه السلام :

خَرَجَ إبراهيمُ عليه السلام ذاتَ يَومٍ يَسيرُ فِي البِلادِ لِيَعتَبِرَ فَمَرَّ بِفَلاةٍ مِنَ الأَرضِ فَإِذا هُوَ بِرَجُلٍ قائِمٍ يُصَلّي قَد قَطَعَ إلَى السَّماءِ صَوتَهُ ولِباسُهُ شَعَرٌ ، فَوَقَفَ عَلَيهِ إبراهيمُ عليه السلام فَعَجِبَ مِنهُ وجَلَسَ يَنتَظِرُ فَراغَهُ ، فَلَمّا طالَ ذلِكَ عَلَيهِ حَرَّكَهُ بِيَدِهِ وقالَ لَهُ : إنَّ لي حاجَةً فَخَفِّف ، قالَ : فَخَفَّفَ الرَّجُلُ وجَلَسَ إبراهيمُ ، فَقالَ له إبراهيمُ عليه السلام : لِمَن تُصَلّي؟

فَقالَ : لإِِلهِ إبراهيمَ .

فَقالَ : ومَن إلهُ إبراهيمَ؟

قالَ : الَّذي خَلَقَكَ وخَلَقَني .

فَقالَ لَهُ إبراهيمُ : لَقَد أعجَبَني نَحوُكَ وأ نَا اُحِبُّ أن اُؤاخِيَكَ فِي اللّه ِ عز و جل ، فَأَينَ مَنزِلُكَ إذا أرَدتُ زِيارَتَكَ ولِقاءَكَ؟

فَقالَ لَهُ الرَّجُلُ : مَنزِلي خَلفَ النُّطفَةِ _ وأشارَ بِيَدِهِ إلَى البَحرِ _ وأمّا مُصَلاّيَ فَهذَا المَوضِعُ تُصيبُني فيهِ إذا أرَدتَني إن شاءَ اللّه ُ ، ثُمَّ قالَ الرَّجُلُ لاِءِبراهيمَ : لَكَ حاجَةٌ؟

فَقالَ إبراهيمُ : نَعَم .

فَقالَ الرَّجُلُ : وما هِيَ؟

قالَ لَهُ : تَدعُو اللّه َ واُؤَمِّنُ أنَا عَلى دُعائِكَ ، أو أدعو أ نَا وتُؤَمِّنُ أنتَ عَلى دُعائي؟

فَقالَ لَهُ الرَّجُلُ : وفيمَ نَدعُو اللّه

َ؟

قالَ لَهُ إبراهيمُ : لِلمُذنِبينَ المُؤمِنينَ .

فَقالَ الرَّجُلُ : لا .

فَقالَ إبراهيمُ : ولِمَ؟

فَقالَ : لأَِنّي دَعَوتُ اللّه َ مُنذُ ثَلاثِ سِنينَ بِدَعوَةٍ لَم أرَ إجابَتَها إلَى السّاعَةِ ، وأ نَا أستَحيي مِنَ اللّه ِ عز و جل أن أدعُوَهُ بِدَعوَةٍ حَتّى أعلَمَ أنَّهُ قَد أجابَني .

فَقالَ إبراهيمُ : وفيما دَعَوتَهُ؟

فَقالَ لَهُ الرَّجُلُ : إنّي لَفي مُصَلاّيَ هذا ذاتَ يَومٍ إذ مَرَّ بي غُلامُ أروَعُ ، النّورُ يَطلُعُ مِن جَبهَتِهِ ، لَهُ ذُؤابَةٌ مِن خَلفِهِ ، وَمَعَهُ بَقَرٌ يَسوقُها ، كَأَنَّما دُهِنَت دَهنا ، وغَنَمٌ يَسوقُها كَأَنَّما دُخِسَت دَخساً . قالَ : فَأَعجَبَني ما رَأيتُ مِنهُ ، فَقُلتُ : يا غُلامُ ، لِمَن هذا البَقَرُ وَالغَنَمُ ؟

فَقالَ : لي .

فَقُلتُ : ومَن أنتَ ؟

فَقالَ : أ نَا إسماعيلُ بنُ إبراهيمَ خَليلِ الرَّحمنِ عز و جل . فَدَعَوتُ اللّه َ عز و جل عِندَ ذلِكَ وسَأَلتُهُ أن يُرِيَني خَليلَهُ .

فَقالَ لَهُ إبراهيمُ عليه السلام : فَأَ نَا إبراهيمُ خَليلُ الرَّحمنِ ، وذلِكَ الغُلامُ ابني .

فَقالَ لَهُ الرَّجُلُ عِندَ ذلِكَ : الحَمدُ لِلّهِ رَبِّ العالَمينَ ، الَّذي أجابَ دَعوَتي ، قالَ : ثُمَّ قَبَّلَ الرَّجُلُ صَفحَتَي وَجهِ إبراهيمَ وعانَقَهُ ، ثُمَّ قالَ : الآنَ فَقُم وَادعُ حَتّى اُؤَمِّنَ عَلى دُعائِكَ ، فَدَعا إبراهيمُ عليه السلاملِلمُؤمِنينَ والمُؤمِناتِ المُذنِبينَ مِن يَومِهِ ذلِكَ إلى يَومِ القِيامَةِ بِالمَغفِرَةِ وَالرِّضا عَنهُم ، قالَ : وأمَّنَ الرَّجُلُ عَلى دُعائِهِ .

فَقالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : فَدَعوَةُ إبراهيمَ بالِغَةٌ لِلمُؤمِنينَ المُذنِبينَ مِن شيعَتِنا إلى يَومِ القِيامَةِ .

امام باقر

عليه السلام : روزى ابراهيم عليه السلام براى عبرت گرفتن به سياحت در شهرها پرداخت . از سرزمينى گذشت و مردى را ديد كه ايستاده است و نماز مى گزارد ، صدايش را به آسمان بلند كرده و لباسش از موست .

ابراهيم عليه السلام ، نزد او ايستاد و از او شگفت زده شد و منتظر فراغت وى از عبادت شد . چون نمازش طولانى شد ، ابراهيم عليه السلام با دست ، تكانَش داد و گفت : «[نماز خود را] كوتاه كن كه مرا خواسته اى است» .

مرد ، [نمازش را] كوتاه كرد . ابراهيم عليه السلام نشست و به وى گفت : «براى چه كسى نماز مى خوانى» .

گفت : براى خداى ابراهيم .

گفت : «خداى ابراهيم كيست؟» .

گفت : آن كه تو و مرا آفريد .

سپس ابراهيم عليه السلام به وى گفت : «از روش عبادت تو خوشم آمده است و من دوست مى دارم با تو در راه خداى عز و جل برادرى كنم . اگر خواستم تو را زيارت و ملاقات كنم ، خانه ات كجاست؟» .

مرد گفت : خانه ام پشت اين درياست _ و با دستش به دريا اشاره كرد _ و محلّ عبادتم همين جاست . گفت هرگاه خواستى ، مرا همين جا مى يابى ، إن شاءاللّه .

سپس ، مرد به ابراهيم عليه السلام گفت : خواسته اى دارى؟

ابراهيم عليه السلام گفت : «بلى» .

مرد گفت : چيست؟

ابراهيم عليه السلام گفت : «تو ،

خدا را بخوانى و من بر دعايت آمين بگويم يا من ، خدا را بخوانم و تو بر دعايم آمين بگويى» .

مرد گفت : درباره چه خدا را بخوانم؟

ابراهيم عليه السلام گفت : «براى مؤمنان گنهكار» .

مرد گفت : نه .

ابراهيم عليه السلام پرسيد : «چرا؟»

مرد گفت : سه سال است كه خدا را به خواسته اى مى خوانم و تا اين لحظه ، آن را مستحبات نيافته ام و از خداوند عز و جل خجالت مى كشم كه او را به خواسته اى ديگر بخوانم ، مگر بدانم خواسته ام را اجابت كرده است .

ابراهيم عليه السلام گفت : «درباره چه دعا كردى؟» .

مرد گفت : روزى در همين محلّ عبادت بودم كه جوانى زيباروى كه نور از پيشانى اش مى تابيد و گيسوانش از پشت فرو ريخته بود ، از كنارم گذشت ، و گاوى _ كه گويى روغن به بدنش ماليده بودند _ و گله اى از گوسفندان پرگوشت ، با خود داشت و آنها را به پيش مى برد . آنچه از وى ديدم ، مرا خوش آمد . پرسيدم : اى جوان! اين گاو و گله گوسفند از كيست؟

گفت : از خودم .

پرسيدم : تو كيستى؟

گفت : من ، اسماعيل پسر ابراهيم خليل الرحمان هستم . در آن هنگام ، خداوند عز و جل را خواندم كه خليلش را به من نشان دهد .

گفت : «من ، ابراهيم خليل الرحمان هستم و آن جوان ، پسرم است» .

مرد در اين هنگام گفت : سپاس ، خدايى را كه پروردگار جهانيان است؛ او كه خواسته ام را اجابت كرد . آن گاه ، پيشانى ابراهيم عليه السلام را بوسيد و با وى مُعانقه (ديده بوسى) كرد . سپس گفت : اينك آماده ام . تو دعا كن تا من ، دعايت را آمين گويم .

ابراهيم عليه السلام براى زنان و مردان مؤمن گنهكار ، از آن روز تا روز قيامت ، درخواست بخشش و خشنودى خداوند را كرد و مرد ، بر دعايش آمين گفت .

امام باقر عليه السلام فرمود : «دعاى ابراهيم به مؤمنان گنهكار از شيعيان ما تا روز قيامت هم مى رسد» .

كمال الدين : ص 140 ح 8 ، الكافي : ج 8 ص 392 ح 591 نحوه .

حديث728

امام باقر عليه السلام :

لَمّا أصابَتِ امرَأَةَ العَزيزِ الحاجَةُ قيلَ لَها : لَو أتَيتِ يوسُفعَ عليه السلام ، فَشاوَرَت في ذلِكَ ، فَقيلَ لَها : إنّا نَخافُهُ عَلَيكِ .

قالَت : كَلاّ إنّي لا أخافُ مَن يَخافُ اللّه َ ، فَلَمّا دَخَلَت عَلَيهِ فَرَأَتهُ في مُلكِهِ قالَت : الحَمدُ لِلّهِ الَّذي جَعَلَ العَبيدَ مُلوكا بِطاعَتِهِ ، وجَعَلَ المُلوكَ عَبيدا بِمَعصِيَتِهِ ، فَتَزَوَّجَها فَوَجَدَها بِكرا .

فَقالَ : أ لَيسَ هذا أحسَنَ ؟ أ لَيسَ هذا أجمَلَ؟

فَقالَت : إنّي كُنتُ بُليتُ مِنكَ بِأَربَعِ خِصالٍ : كُنتُ أجمَلَ أهلِ زَماني ، وكُنتَ

أجمَلَ أهلِ زَمانِكَ ، وكُنتُ بِكرا ، وكانَ زَوجي عِنّينا .

امام باقر عليه السلام : هنگامى كه همسر عزيز (زليخا) نيازمند شد ،

به وى گفتند : خوب است نزد يوسف عليه السلام بروى . در اين باره مشورت كرد ، به وى گفتند : ما از او بر تو مى هراسيم .

زليخا گفت : من هرگز از كسى كه از خدا مى ترسد ، نمى ترسم .

وقتى زليخا بر يوسف عليه السلام وارد شد و او را بر اريكه قدرت ديد ، گفت : سپاس ، خدا را كه بردگان را به خاطر فرمان بردن از او ، پادشاه كرد و پادشاهان را به خاطر گناه ، برده گردانيد .

آن گاه ، يوسف عليه السلام با وى ازدواج كرد و او را باكره يافت . به وى گفت : «آيا اين چنين ، بهتر نيست؟ آيا اين چنين ، زيباتر نيست؟» .

زليخا گفت : من به خاطر چهار چيز در دام تو گرفتار شدم : من ، زيباترين

زنِ زمانه خود بودم و تو ، زيباترين مرد زمانه ات بودى . من ، باكره بودم و شوهرم ناتوانى جنسى داشت .

الأمالي للطوسي : ص 456 ح 1020 .

حديث729

امام باقر عليه السلام :

: وإن كانَ صاحِبُكُم لَيَجلِسُ جِلسَةَ العَبدِ ، ويَأكُلُ أكلَةَ العَبدِ ، ويُطعِمَ النّاسَ خُبزَ البُرِّ وَاللَّحمَ ، وَيرجِعُ إلى أهلِهِ فَيَأكُلُ الخُبزَ وَالزَّيتَ ، وإن كان ليَشتَرِي القَميصَ السُّنبُلانِيَّ ، ثُمَّ يُخَيِّرُ غُلامَهُ خَيرَهُما ، ثُمَّ يَلبَسُ الباقِيَ ، فَإِذا جازَ أصابِعَهُ قَطَعَهُ ، وإذا جازَ كَعبَهُ حَذَفَهُ ، وما وَرَدَ عَلَيهِ أمرانِ قَطُّ كِلاهُما لِلّهِ رِضىً إلاّ أخَذَ بِأَشَدِّهِما عَلى بَدَنِهِ .

ولَقَد وُلِّىَ النّاسَ خَمسَ سِنينَ فَما

وَضَعَ آجُرَّةً عَلى آجُرَّةٍ ولا لَبِنَةً عَلى لَبِنَةٍ ، ولا أقطَعَ قَطيعَةً ، ولا أورَثَ بَيضاءَ ولا حَمراءَ إلاّ سَبعَمِئَةِ دِرهَمٍ فَضَلَت مِن عَطاياهُ ، أرادَ أن يَبتاعَ لأَِهلِهِ بِها خادِما ، وما أطاقَ أحَدٌ عَمَلَهُ ، وإن كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليهماالسلام لَيَنظُرُ فِي الكِتابِ مِن كُتُبِ عَلِيٍّ عليه السلام فَيَضرِبُ بِهِ الأَرضَ ، ويَقولُ : مَن يُطيقُ هذا .

امام باقر عليه السلام _ در توصيف امام على عليه السلام _ : رهبر شما مانند بردگان مى نشست ، مانند بردگان غذا مى خورد ، نان گندم و گوشت را به مردم ، مى خورانْد و خود به خانه برمى گشت و نان [جو] و روغن زيتون مى خورد . [دو] پيراهن سُنبُلانى مى خريد و به غلامش مى فرمود تا بهترينِ [آن دو] را انتخاب كند و خود ، ديگرى را مى پوشيد و اگر آستينش از انگشتانش بلندتر بود ، آن را قيچى مى كرد و اگر از قوزك پايش درازتر بود ، آن را مى بُريد و هرگاه دو كار بر او روى مى آورد كه در هر دو [موجب ]خشنودى خداوند بود ، سخت ترينِ بر جسم خود را برمى گزيد .

او پنج سال زمامدار مردم بود و آجرى روى آجر و خشتى روى خشت نگذاشت و زمينى از زمين هاى خراج [و اموال عمومى] را به كسى نبخشيد و درم و دينارى به ارث نگذاشت ، جز هفتصد درهم كه از بخشش هايش زياده آمده بود و مى خواست براى خانواده اش مستخدمى خريدارى كند . كسى را توان كارى كه او انجام مى داد

، نبود .

على بن حسين عليه السلام در نوشته هاى على عليه السلام مى نگريست و بر زمين مى كوبيد و مى فرمود : «كيست كه بتواند چنين كند؟!» .

الكافي : ج 8 ص 130 ح 100 .

حديث730

امام باقر عليه السلام :

مِن سَعادَةِ الرَّجُلِ أن يَكونَ لَهُ الوَلَدُ يُعرَفُ فيهِ شِبهُهُ، خَلقُهُ و خُلُقُهُ و شَمائِلُهُ.

امام باقر عليه السلام : از سعادت هاى مرد ، اين است كه فرزندش در جسم و اخلاق و رفتار ، به او شباهت داشته باشد .

الكافي : ج 6 ص 4 ح 2 عن سدير ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 477 ح 1644 عن الإمام الصادق عليه السلام .

حديث731

امام باقر عليه السلام :

أتى رَجُلٌ مِنَ الأنصارِ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله، فَقالَ : هذهِ ابنَةُ عَمِّي وامرَأتي لا أعلَمُ إلاّ خَيرا، وَ قَد أتَتني بِوَلَدٍ شَديدِ السَّوادِ، مُنتَشِرِ

المِنخِرَينِ، جَعدٍ،

امام باقر عليه السلام : يكى از انصار ، خدمت پيامبر خدا رسيد و گفت : اين ، دخترعمو و همسر من است . [از او] جز نيكى چيزى نمى دانم و با اين

حال ، او فرزندى براى من آورده است ، بسيار سياه ، سوراخ هاى بينى اش بزرگ ، مويش فرفرى و بينى اش پهن است. شبيه او را نه در دايى هايم مى شناسم ، نه در نياكانم .

پيامبر خدا به همسر او فرمود : «تو چه مى گويى ؟» گفت : نه . سوگند به آن كسى كه تو را به حق برانگيخته است ، در مدّتى كه او مرا در اختيار گرفته ، هيچ كس را به جاى او ننشانده ام .

حديث743

امام باقر عليه السلام :

شَرُّ الآباءِ مَن دَعاهُ البِرُّ إلَى الإِفراطِ، وشَرُّ الأَبناءِ مَن دَعاهُ التَّقصيرُ إلَى العُقوقِ.

امام باقر عليه السلام : بدترين پدر ، كسى است كه نيكى كردن ، او را به زياده روى وا دارد و بدترين فرزند ، كسى است كه كوتاهى كردن ، او را به نافرمانى و آزردن [ پدر] وا دارد .

تاريخ اليعقوبي : ج 2 ص 320، الجوهرة : ص 52 .

حديث744

امام باقر عليه السلام :

كانَ عَلِيُ بنُ الحُسَينِ عليه السلامإذا حَضَرَ وِلادَةُ المَرأةِ قالَ : أخرِجوا مَن فِي البَيتِ مِنَ النِّساءِ ؛ لا تَكونُ المَرأَةُ أوَّلَ ناظِرٍ إلى عَورَتِهِ .

امام باقر عليه السلام : امام زين العابدين عليه السلام همواره وقتى هنگام زايمان زن فرا مى رسيد ، مى فرمود : «زنانى را كه در اتاق هستند ، بيرون كنيد تا نخستين نگاه زنان ، نگاه به عورت نباشد» .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 560 ح 4925 ، الكافي : ج 6 ص 17 ح 1 ، تهذيب الأحكام : ج 7 ص 436 ح 1737 كلاهما نحوه وكلّها عن جابر.

حديث745

امام باقر عليه السلام :

ثَلاثٌ لَم يَجعَلِ اللّه ُ عز و جل لِأَحَدٍ فيهِنَّ رُخصَةً : أداءُ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ، وَالوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبَرِّ وَالفاجِرِ، وبِرُّ الوالِدَينِ بَرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ .

امام باقر عليه السلام : سه چيز است كه خداوند عز و جل رُخصتى در آنها براى كسى قرار نداده است : بازگرداندن امانت ، به نيكوكار و بدكار ؛ وفاى به پيمان ، با نيكوكار و بدكار ؛ ونيكى به پدر و مادر ، نيكوكار باشند يا بدكار .

الكافي : ج 2 ص 162 ح 15 عن عنبسة بن مصعب و ج 5 ص 132 ح 1، تهذيب الأحكام : ج 6 ص 350 ح 988 كلاهما عن الحسين بن مصعب الهمداني عن الإمام الصادق عليه السلاموفيه «لا عذر لأحد فيها» بدل «لم يجعل ... رخصة».

حديث746

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أبي نَظَرَ إلى رَجُلٍ ومَعَهُ ابنُهُ يَمشي ، وَالاِبنُ مُتَّكِئٌ عَلى ذِراعِ الأَبِ، قالَ : فَما كَلَّمَهُ أبي عليه السلاممَقتا لَهُ حَتّى فارَقَ الدُّنيا.

امام باقر عليه السلام : نگاه پدرم به كسى افتاد كه پسرش همراه او بود ، در حالى كه او مى رفت و پسر به بازوى پدر ، تكيه زده بود . پدرم از سرِ ناراحتى ، با آن پسر ، سخن نگفت تا از دنيا رفت .

الكافي : ج 2 ص 349 ح 8 عن عبداللّه بن سليمان، مشكاة الأنوار : ص 285 ح 862 عن عبداللّه بن مسكان وليس فيه «يمشي».

حديث747

امام باقر عليه السلام :

قالَ: فَيَهلِكُ كُلُّ شَى ءٍ وَ يَبْقَى الوَجْهُ اَنّ عَزَّوَجَلَّ اَعْظَمُ مِنْ اَنْ يُوصَفَ بِالوَجهِ وَلِكن مَعُناهُ كُلُّ شَى ءٍ هالِكٌ اِلاّ دينُهُ وَ الوَجْهُ الذّى يُؤتى مِنهُ.

ام_ام ب_اقر عليه السلام درب_اره آي_ه« كل شى ه_الك الاّ وج_هه »ب_ه ابوحمزه ثمالى فرمود:

هر چيز نابود مى شود و وجه باقى مى ماند.

خداوند بزرگ تر از آن است كه وجه (چهره) داشته باشد و معناى آيه اين است كه همه چيز نابود مى شود الاّ دين خدا و سمت و سويى كه مردم از آن به سمت خدا رو مى آورند.

معانى الاخبار، ص 12.

حديث748

امام باقر عليه السلام :

هَلْ يَعْطِفُ الغَنِىُّ عَلى الفَقيرَ، وَ يَتَجاوَزُ المُحْسِنُ عَنْ المُسى ء وَ يَتَواسُونَ؟

قُلْتُ: لا، قالَ عليه السلام :

لَيْسَ هؤُلاءِ الشّيعَةَ، الشَّيعَةُ مَنْ يَفْعَلُ هذا.

يكى از ياران امام باقر عليه السلام به آن حضرت گفت: شيعيان در منطقه ما زيادند. حضرت فرمود:

آي_ا توان_گر آنان بر فقير مهر مى ورزد؟ و نيكوكار از بدكار مى گذرد؟ و مواسات و بذل و بخشش مالى دارند؟

گفت: خير. حضرت فرمود:

اينان شيعه نيستند. شيعه كسى است كه چنين باشد.

قضاء حقوق المؤمنين، الشيخ ابو على الصورى، ص 21، ح 22.

حديث749

امام باقر عليه السلام :

كُلُ عَيْنٍ باكِيَةٌ يَوْمَ القِيامَةِ اِلاّ ثَلاثَ عُيُونٍ:

عَيْنٌ سَهَ_رَتْ فِى سَب_يلِ اللّه ِ.

وَ عَيْنٌ فاضَت مِنْ خَشْيَةِ اللّه ِ.

وَ عَيْنٌ غَضَّتْ عَنْ مَحارِمِ اللّه ِ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

روز قيامت همه چشم ها گريان است مگر سه چشم:

چشمى كه در راه خدا بيدار مانده است،

چشمى كه از خوف خدا گريسته است،

چشمى كه از محارم الهى فرو بسته شده است.

معدن الجواهر و رياضة الخواطر، ص 34.

حديث750

امام باقر عليه السلام :

تِسْعُ خِصالٍ خَصَّ اللّه ُ بِها رُسُلَهُ فَاْمتَحِنُوا أنفُسَكُمْ فَإنْ كانت فَيكُمْ فَاحْمَدُوا اللّه َ تَعالى عَلَيْها فاْسَاَلُوُهُ فِيْها، وَ هُمُ:

اليَقينُ وَ القَناعَةُ وَ الصَّبْرُ وَ الشُّكْرُ وَ الحِلْمُ

وَ حُسْنُ الخُلْقِ وَ السَّخاءُ وَ الشَّجاعَةُ وَ التَّنَزُّهُ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

نُه خصلت است كه خداوند آن ها را از ويژگيهاى پيامبرانش قرار داده است. پس خود را بيازماييد بنگريد اگر آنها را داريد، خدا را حمد و ستايش كنيد و اگر نداريد از او بخواهيد. آن ها عبارتند از:

يقين، قناعت، صبر، شكر، حلم، حسن خلق، سخاوت، شجاعت، پاكيزگى و پارسايى.

معدن الجواهر و رياضة الخواطر، ص 34.

حديث751

امام باقر عليه السلام :

مَنْ كَذَبَ ذَهَبَ جَمالُهُ،

وَ مَنْ ساءَ خُلقُهُ عَذَّبَ نَفْسَهُ وَ كَثُرَتْ هُمُومُهُ وَتَظاهَرَ عَلَيْهِ الْ_نِّعمَةَ فَلْيُكْثِر مِنَ الشُّكْرِ،

وَ مَنْ كَثُرَتْ هُمُومُهُ فَليُكثِرْ مِنْ الاِسْتِغفارِ،

وَ مَنْ اَلَحَّ ع_َلَيْهِ الفَقرُ، فَليَقُلْ « لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ العَلِىّ العَظيمِ».

امام باقر عليه السلام فرمود:

هر كس دروغ بگويد آراستگى او برود،

هر كس اخ_لاقش بد شود خ_ود را عذاب مى دهد و اندوهش فراوان مى شود.

هر كس نعمت ها پيايى بر او فرود آيد، بايد زياد شكر كند.

هر كس اندوهش زياد شود، بسيار استغفار كند.

و هر كس فقر بر او فشار آورد، بگويد: «لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللّه ِ العَلِى العَظيمِ».

معدن الجواهر و رياضة الخواطر، ص 34.

حديث752

امام باقر عليه السلام :

ما مِنْ خُطْوَةٍ اَحَبُّ [إلَى] اللّه ِ مِنْ خُطْوَتَينِ:

خُطْوَةٌ تَشُدُّ صَفّاً فى سَبيلِ اللّه ِ.

وَ خُطْوَةٌ إلِى ذى رَحِمٍ قاطِعٍ

وَ ما مِنْ جُرعَةٍ اَحَبُّ [الِىَّ] مِنْ جُرعَتَيْنِ:

جُرْعَةُ غَيْظٍ رَدَّها مُؤمِنٌ بِحِلْمٍ

وَ جُرعَةُ مُصيبَةٍ رَدَّها مُؤمِنٌ بِصَبْرٍ

وَ ما مِنْ قَطْرَةٍ اَحَبُّ الِىَ اللّه ِ مِنْ قَطْرَتَينِ:

قَطْرَةُ دَمٍ فِى سَبيلِ اللّه ِ

وَقَطْرَةُ دَمْعٍ فِى سَوادِاللَّيلِ لايُريدُ بِها إلاَّاللّه َ عَزَّوَجَلَّ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

دو گام است كه از آن محبوب تر نزد خدا نيست:

1. گامى به سوى جبهه ها براى تحكيم صف مجاهدان راه خدا.

2. گامى به سوى خويشاوندى كه پيوند خويش گسسته است.

دو جرعه است كه از آن محبوب تر نزد خدا نيست:

1. جرعه اى از خشم كه مؤمن آن را با حلم فرو برد.

2. جرعه اى از مصيبت كه با صبر آن را باز گرداند.

و دو قطره است كه از آن نزد خدا بهتر نيست:

1. قطره اى خون

در راه خدا،

2. قطره اى اش_ك در سياهى شب كه جز براى خ_دا

نيفشاند.

معدن الجواهر و رياضة الخواطر، ص 27.

حديث753

امام باقر عليه السلام :

اِنّ مِنْ عِبادى مَنْ يَتَقَرَّبُ بِالحَسَنَةِ فَاُحكِمُهُ فِى الجَنَّةِ، فَقالَ مُوسى: يا رَبِّ ما تِلْكَ الحَسَنَةُ؟

قالَ: يَمْشى فِىحاجَةِ اَخيهِ المُؤمِن قُضِيَت اَوْ لَمْ تُقْضَ!

امام باقر عليه السلام: فرمود:

خداوند به موسى عليه السلام وحى كرد كه:

بعضى از بندگان من آن قدر كار نيك انجام مى دهد كه او را در بهشت حاكم و برقرار مى سازم.

موسى گفت: خدايا آن كار نيك چيست؟

فرمود: براى تأمين نياز برادرش تلاش مى كند، موفق به قضاى حوائج او بشود يا نشود.

مصادقة الاخوان، ص 66 صدوق(ره).

حديث754

امام باقر عليه السلام :

ثَلاثةٌ مِنْ أفْضَلِ الاَعْمالِ:

شِبْع_َةُ جُوْع_َةِ المُسْلِمِ

وَ تَنْفيسُ كُرْبَتِهِ وَ تَكْسُو عَوْرَتَهُ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

سه چيز از برترين اعمال است:

سير كردن گرس_نگى مسلم_ان،

زدودن غم مسلمان، پوشاندن زشتى و عيب او.

مصادقة الأخوان، ص 44.

حديث755

امام باقر عليه السلام :

لَوَ اَنَّ رَجُلاً اَحَبَّ رَجُلاً فِىاللّه لاََثابَهُ اللّه ُ عَلى حُبِّهِ

وَ اِنْ كانَ المَحْبُوبُ فِى عِلْمِ اللّه ِ مِن اَهْلِ النّارِ

وَلَوَاَنَّ رَجُلاً اَبَغَضَ رَجُلاً للّه ِِ لاََثابَهُ عَلى بُغْضِهِ اِيّاهُ،

وَ اِنْ كانَ المُبْغَضُ فِى عِلْمِ اللّه ِ مِنْ اَهْلِ الجَنَّةِ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

اگر كسى مردى را در راه خدا دوست بدارد، خداوند به او پاداش محبتش را مى دهد، گرچه آن شخص محبوب در علم الهى اهل آتش باشد و اگر كسى شخصى را در راه خدا دشمن بدارد، خداوند پاداش بغض و خشم او را مى پردازد، گرچه شخص مورد خشم و نفرت در علم الهى از اهل بهشت باشد.

مصادقة الأخوان، ص 50.

حديث756

امام باقر عليه السلام :

تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فِى وَجْهِ اَخيهِ حَسَنَةٌ وَ صَرْفُهُ القَذا عَنهُ حَسَنَةٌ وَ ما عُبِدَاللّه ُ بِشَى ءٍ اَحَبُّ اِلَيْهِ مِنْ اِدْخالِ السُّرُورِ عَلى المُؤمِنِ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

لبخند انسان به چهره برادرش حسنه و كار نيك است و دور كردن خار و خاشاك و رنج و گرفتارى از برادر دينى حسنه است و خداوند به چيزى بهتر از شاد كردن مؤمن عبادت نشده است.

مصادقة الأخوان، ص 52.

حديث757

امام باقر عليه السلام :

اَتَتَجالَسُونَ؟

قُلْتُ: نَعَمْ.

قالَ: واهاً لِتِلْكَ المَجالِسِ.

فضيل بن يسار مى گويد: امام باقر عليه السلام به من فرمود:

آيا با هم جلسه و نشست داريد؟

گفتم: آرى.

فرمود: خوشا به آن مجلس ها.

مصادقة الأخوان، ص 34.

حديث758

امام باقر عليه السلام :

قالَ رَسُولُ اللّه صلي الله عليه و آله :

مَنْ سَرَّ مُؤمِناً فَقَدْ سَرَّنى

وَ مَنْ سَرَّنى فَقَد سَرَّ اللّه َ.

ابوحمزه مى گويد: از امام باقر عليه السلام شنيدم كه فرمود:

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده است:

هر كس مؤمنى را شاد كند مرا شاد كرده است

و ه_ر كس م__را ش_اد س_ازد ،

در حقيقت خدا را مسرور ساخته است.

مصادقة الأخوان، ص 62.

حديث759

امام باقر عليه السلام :

مِنَ القَواصِمِ الفَواقِرِ الَّتى تَقْصِمُ الظَّهْرَ جارُالسَوْءِ،

اِنْ رَأى حَسَنَةً اَخْفاها وَ اِنْ رَأى سَيِئةً اَفْشاها.

امام باقر عليه السلام فرمود:

يكى از عوامل كمر شكن، همسايه بد است،

اگ_ر ك_ار خ_وبى ببيند پنه_ان مى س_ازد

و اگر كار بدى مشاهده كند، افشا گرى مى كند.

اصول كافى، ج 2، ص 668.

حديث760

امام باقر عليه السلام :

حَدُّ الجِوارِ أربَعُونَ داراً مِن كُلِّ جانِبٍ،

مِن بَينِ يَدَيهِ وَ مِن خَلفِهِ وَ عَنْ يَمينِهِ وَشِمالِهِ.

جميل بن دراج مى گويد: امام باقر عليه السلام فرمود:

حدّ همسايگى چهل منزل است ار هر س_و،

از ج_لو ، از پشت س_ر ، از راس_ت و از چپ.

اصول كافى، ج 2، ص 669 .

حديث761

امام باقر عليه السلام :

ألخَ_يرُ وَ الشَّ_رُّ

يُضاعَفُ يَوْمَ الجُمُعَةِ.

جابر از امام باقر عليه السلام نقل مى كند كه فرمود:

كار خير و شرّ در روز جمعه دو چندان مى گردد.

( يع_نى پ_اداش و كيف_رش دو برابر اس_ت. )

جامع الاحاديث، ص 156.

حديث762

امام باقر عليه السلام :

مَنْ أصابَ مالاً مِنْ غَلُولٍ أوَ رِباً أَو خِيانَةٍ اوَ سِرقَةٍ

لَمْ يُقب_َلْ مِن_هُ

فى زَكوةٍ وَ لا فى صَدَقَهٍ وَ لا فى حَجٍّ وَ لا عُمرَةٍ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

هركس مالى از راه اختلاس يا ربا يا خيانت و يا دزدى به چنگ آورد، مصرف آن در راه زكات واجب و صدقه و حج و عمره از وى پذيرفته نمى شود.

امالى صدوق، ص 442.

حديث763

امام باقر عليه السلام :

ما مِنْ شَى ءٍ اَحَبَّ إلَى اللّه ِ

مِ_نْ أنْ يُسْ_ألَ ما عِنْ_دَهُ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

هيچ چيز در نزد خدا آن قدر مطلوب و محبوب نيست

كه آنچه نزد اوست از وى درخواست و تقاضا شود.

المحاسن، ص 292، جامع الاحاديث، ص 183.

حديث764

امام باقر عليه السلام :

اَحَبُّ الاَعمالِ إلَى اللّه ِ تَعالى

أدوَمُه_ا وَاِنْ قَلَّتْ .

ابوحمزه ثمالى مى گويد: امام باقر عليه السلام فرمود:

محبوبترين كارها نزد خداى متعال آن كارى است

كه دوام بيش_ترى دارد، گرچ_ه ان_دك باش_د.

جامع الاحاديث، ص 182.

حديث765

امام باقر عليه السلام :

إنَّ أحَبَّ الاَعمالِ إلَى اللّه ِ تَع_الى سَبعَةٌ:

اِشْباعُ جُوْعَةِ مُؤمِنٍ، وَ تَن_فيسُ كُرْبَتِهِ،

وَ قَضاءُ دينِهِ، وَ إنَّ مَن يَفعَلُ ذلِكَ لَقَليلٌ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

محبوبترين كارها در نزد خداى تعالى هفت چيز است، از جمله: گرسنگى مؤمنى را سير كند،

اندوه غمزده اى را برطرف سازد،

قرض بدهكارى را بپردازد.

كسانى كه اين گونه رفتار كنند، اندكند.

جامع الاحاديث، ص 183، بحارالانوار، ج 74، ص369.

حديث766

امام باقر عليه السلام :

عَلَي_كُم ب_ِالوَرَعِ

فَاِنَّهُ لَيْسَ شَى ءٌ اَحَبَّ إلَى اللّه ِ تَعالى

مِنَ ال_وَرَعِ وَ عِف_َّةِ بَطْنٍ وَ فَرْجْ.

ابو حمزه ثمالى مى گويد امام باقر عليه السلام فرمود:

بر ش_ما باد ورع و پارس_ايى،

كه چيزى نزد خداى متعال محبوب تر از

پارسايى ومهار زدن بر شكم وغريزه جنسى نيست.

مستدرك، ج 11، ص 265، جامع الاحاديث، ص 183.

امام باقر عليه السلام :

قال رسول اللّه صلي الله عليه و آله:

خيارُ اُمَّتى ألّذينَ إذا سافَرُوا قَصَّرُوا وَ أفْطَرُوا

وَ إذا اَحْسَنُوا، استَبْشَرُوا وَ إذا اَساؤُا استَغْفَرُوا.

امام باقر عليه السلام فرمود:

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرموده است:

نيكان امّت من كسانى اند كه هنگام سفر نماز را شكسته مى خوانند و روزه را افطار مى كنند.

وقتى نيكى كنند، شادمان مى شوند،

هنگامى كه كار بدى كردند، استغفار مى كنند.

الكافى، ج 4، ص 127، جامع الاحاديث، ص 215.

حديث771

امام باقر عليه السلام :

يا جابِرُ ! مَنْ دَخَلَ عَلَيهِ شَهرُ رَمضانَ وَ صامَ نَهارَهُ وَ قامَ وَرْداً مِنْ لَيْلِهِ، وَ حَفِظَ لِسانَهُ وَ فَرجَهُ وَ غَضَّ بَصَرَهُ وَ كَفَّ اذانَهُ، خَرَجَ مِن الذُّنُوبِ كَيَومٍ وَلَدَتهُ اُمُّهُ.

قالَ قُلْتُ: ما احَسنَ هَذا مِنْ حَديث، جُعِلتُ فِداكَ. قالَ:

ما اشَدَّ هَذا مِنْ شَرْطٍ.

جابر مى گويد، امام باقر عليه السلام به من فرمود:

هر كس ماه رمضان بر او وارد شود و روزهايش را روزه بدارد و پاسى از شب را به نيايش برخيزد و زبانش را نگهدارد و چشم خود از حرام بربندد و آزار به كسى نرساند، مثل روز تولد از مادر از گناه پاكيزه مى شود.

گفتم: چه حديث خوبى! فرمود:

چه شرايط دشوارى !

جامع الاحاديث، ص 222، الكافى، ج 2، ص 87.

حديث772

امام باقر عليه السلام :

. قالَ:

مَنْ قالَ إنِّيإمامٌ وَ لَيْسَ بِإمامٍ.

قُلتُ: وَ اِنْ كانَ عَلَوِيّاً؟

قالَ عليه السلام: وَ اِنْ عَلَوِيّاً.

قُلتُ: وَ اِنْ كانْ مِنْ وُلدِ عَلِيِ بنِ أبى طالِبٍ؟

قالَ عليه السلام: وَ اِنْ كان.

راوى درباره آيه«وَ يَوْمَ القِيامَةِ تَرَى الَّذينَ كَذَبُوا عَلَى اللّه ِ وُجُوهُهُمْ مُسوَدَّةٌ»از امام باقر عليه السلام پرسيد (يعنى روز قيامت، تكذيب كنندگان بر خداوند را سيه رو مى بينى). حضرت فرمود:

هركس امام نباشد و مدعى امامت شود، مشمول آيه است.

گفتم: گر چه ع_لوى باشد؟

حضرت فرمود: اگر چه ع_لوى باشد.

گفتم: اگر چه از فرزندان على بن أبى طالب باشد؟

حضرت فرمود: اگر چه از آنان باشد.

الكافى، ج 1، ص 307.

حديث773

امام باقر عليه السلام :

اِنَّ هذِهِ الدُّنيا يُعطيهَا اللّه ُ البِرَّ وَ الفاجِرَ

وَ لايُعْطِى الإيمانَ إلاّ صَفْوَتَهُ مِنْ خَلْقِهِ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

خ__دا اين دني_ا را به ني_كوكار و بدكار مى بخ_شد،

ولى «ايمان» را جز به برگزيدگان خلقش نمى دهد.

اصول كافى(با ترجمه)، ج 3، ص 305.

امام باقر عليه السلام :

اَبلِغْ شيعَتَنا إنَّهُ لَنْ يُنالَ ما عِندَ اللّه ِ إلاّ بِعَمَلٍ

وَ اَبْلِغْ شيعَتَنا إنَّ اَعْظَمَ النّاسِ حَسرَةً يَوْمَ القِيامَةِ

مَنْ وَصَفَ عَدْلاً ثُمَّ يُخالِفُهُ إلى غَيرِهِ.

خيثمه گويد، امام باقر عليه السلام به من فرمود:

به شيعيان ما ابلاغ كن به آنچه نزد خداست، جز با عمل «صالح» نمى توان رسيد.

به شيعيان ما بگو: در روز قيامت حسرت كسى بزرگتر و بيشتر است كه رفتار عادلانه اى راستايش كند و بر خلاف آن سمت و سوى ديگر حركت كند.

اصول كافى، ج 3، ص 409.

حديث782

امام باقر عليه السلام :

ألكِ_برُ رِداءُ اللّه ِ

وَ الْمُتَكَبِّرُ يُنازِعُ اللّه َ رِدآءَهُ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

برترى و بزرگى، جامه بلند شايسته خداست

ومتكبر درجامه ويژه خدا، با خدا به كشمكش مى پردازد.

اصول كافى، ج 3، ص 423.

حديث783

امام باقر عليه السلام :

مَنْ هَمَّ بِشَى ءٍ مِنْ الْخَيْرِ فَلْيُعَجِّلْهُ

فَاِنَّ كُلَّ شَى ءٌ فيهِ تَأخيرٌ فَإنَّ لِلشَّيطانِ فيهِ نَظْرَةٌ.

ابوالجارود گويد، از امام باقر عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:

هركس تصميم به كارخيرى گرفت، سريع اقدام كند،

زيرا اگر در آن تاخير روا دارد، شيطان در آن كار مهلت مى يابد. (و فرصت انجام آن را مى گيرد.)

اصول كافى، ج 3، ص 213.

حديث784

امام باقر عليه السلام :

قالَ إنّ ِللّه ِ جَنَّةٌ لايَدْخُلُها إلاّ ثَلاثَةٌ:

اَحَدُهُمْ مَنْ حَكَمَ فى _ على _ نَفْسِهِ بِالْحَقِّ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

خداوند بهشتى دارد كه جز سه كس به آن وارد نمى شوند. يكى از آن سه، كسى است كه درباره خويش به حق داورى كند.

اصول كافى، ج 3، ص 218.

حديث785

امام باقر عليه السلام :

صِلَةُ الرَّحِمِ تُزَكِّى الاَعمالُ وَ تَدْفَعُ البَلْوى

وَ تُنْمِى الاَم_والَ وَ تُنسِى ءُ لَهُ فى ع_ُمْرِهِ.

وَ تُوَسِّعُ فى رِزَقِهِ وَ تُحَبِّبُ فى اَهْلِ بَيتِهِ

فَلْيَتَّقِ اللّه َ وَ لْيَصِلْ رَحِمَهُ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

صله ارحام، اعمال را افزايش مى دهد،

ب_لا و گرفتارى را بر طرف مى كن_د،

ام_وال را ف_زونى مى بخ_شد،

م_رگ را به ت_أخير مى افك_ند،

و مايه وسعت روزى و محبوبيت خانوادگى مى شود.

پس ب_ايد [انسان] تق_وا پيشه ك_ند

و ب_ه خويشان ني_كى نم_ايد.

اصول كافى، ج 3، ص 223.

حديث786

امام باقر عليه السلام :

ثَلاثٌ لَمْ يَجعَلِ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ فيهِنَّ رُخصَةً:

أداءُ الاَمانَةِ إلَى البَرِّ وَ الفاجِرِ وَ الوَفاءُ بِالعَهْدِ لِلبَرِّ وَ الفاجِرِ وَ بَرُّ الوالِدَينِ بِرَّيْنِ كانا أوْ فاجِرَينِ.

امام باقر عليه السلام فرمود:

سه چيز است كه خداى عزوجل به هيچ كس رخصت و اجازه نقض آن را نداده است:

1. اداى امانت به نيكو كار و بدكار.

2. وفاى به پيمان در برابر نيكوكار و بد كار.

3. خوشرفتارى و نيكى نسبت به پدر و مادر، چه نيك باشند و چه بد كار.

اصول كافى، 3، ص 236.

8- (2591) حديث از حضرت امام صادق عليه السلام

نسبت به آن و از رفتن در پىِ غير آن بپرهيز ؛ زيرا اگر در برابر دنيا شكست بخورى ، در برابر آخرت ، مغلوب نمى شوى ؛ ولى اگر جستجوى دانش در جايگاه هاى خودش را از دست بدهى ، در برابر آخرت ، مغلوب مى شوى . بخشى از روزها و شب ها و لحظاتت را براى جستجوى دانش قرار بده ؛ چرا كه تو زيانى شديدتر از ترك آن را نمى يابى. و در آن ، با هيچ فرد لجوجى مستيز، و با هيچ فقيهى مجادله، با هيچ پادشاهى دشمنى، و با هيچ ستمگرى همراهى نكن و او را تصديق منما . و با فاسقِ آلوده به گناه ، همنشينى نكن، و با متّهم [نيز] همنشينى نكن، و دانش خود را ذخيره كن ، همان طور كه پولت را ذخيره مى كنى.

في المصدر : «غني» ، والتصويب من بحار الأنوار وقصص الأنبياء : ص 194 ح 243 . وعَنَى الأَمرُ فلاناً : أهَمَّهُ . ويقال : عَنى بأمر فلان (المعجم الوسيط : ج 2 ص 633 «عنا»).

حديث5

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، لا تَتَعَلَّمِ العِلمَ لِتُباهِيَ بِهِ العُلَماءَ ، أو تُمارِيَ بِهِ السُّفَهاءَ ، أو تُزانَ بِهِ فِي المَجالِسِ ، ولا تَترُكِ العِلمَ زَهادَةً فيهِ ورَغبَةً فِي الجَهلِ .

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش گفت: «اى پسرم! دانش را براى فخر فروشى نزد دانشمندان يا نزاع با سفيهان يا زينت مجالس ، نياموز و همچنين ، دانش را از سرِ بى رغبتى به آن و تمايل به نادانى ، رها نكن» .

دعائم الإسلام

: ج 1 ص 83 ، قصص الأنبياء : ص 190 ح 238 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 417 ح 10 .

حديث6

امام صادق عليه السلام :

_ فيما وَعَظَ لُقمانُ ابنَهُ _ : يا بُنَيَّ ، جالِسِ العُلَماءَ وزاحِمهُم بِرُكبَتَيكَ ، لا تُجادِلهُم فَيَمنَعوكَ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان نصايح لقمان عليه السلام به پسرش _ : اى پسرم! با دانشمندان همشين باش و با زانو زدنت ، جايشان را تنگ كن ؛ ولى با آنان به مجادله نپرداز ، كه در اين صورت ، تو را از حضور باز مى دارند.

تفسير القمّي : ج 2 ص 164 ، بحار الأنوار : ج 1 ص 204 ح 22 .

حديث7

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ عليه السلام : يا بُنَيَّ ، لا تَتَّخِذِ الجاهِلَ رَسولاً ، فَإِن لَم تُصِب عاقِلاً حَكيماً يَكونُ رَسولَكَ فَكُن أنتَ رَسولَ نَفسِكَ . يا بُنَيَّ ، اِعتَزِلِ الشَّرَّ يَعتَزِلكَ .

امام صادق عليه السلام :لقمان گفت: «اى پسرم! نادان را پيك خود انتخاب مكن. اگر شخص عاقل و حكيم كه فرستاده تو باشد، پيدا نكردى، خود فرستاده خودت باش. اى پسرم! از بدى دورى كن تا آن هم از تو دورى كند» .

قصص الأنبياء : ص 196 ح 247 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 421 ح 16 .

حديث8

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا قيلَ لَهُ ما كانَ في وَصِيَّةِ لُقمانَ _ : كانَ فيهَا الأَعاجيبُ ، وكانَ أعجَبَ ما فيها أن قالَ لاِبنِهِ : خَفِ اللّه َ خيفَةً لَو جِئتَهُ بِبِرِّ الثَّقَلَينِ لَعَذَّبَكَ ، وَارجُ اللّه َ رَجاءً لَو جِئتَهُ بِذُنوبِ الثَّقَلَينِ لَرَحِمَكَ .

امام صادق عليه السلام _ وقتى به ايشان گفته شد : در وصيت لقمان چه بود؟ _ : در آن ، شگفتى هاى فراوانى بود و عجيب تر از همه ، اين است كه به پسرش گفت: «از خدا چنان بترس كه [گويى] حتّى اگر با همه خوبى هاى انس و جن به پيشگاهش برسى ، عذابت مى كند و چنان به خدا اميدوار باش كه [گويى ]حتّى اگر با همه بدى هاى انس و جن به پيشگاهش برسى ، به تو رحم مى كند» .

الكافي : ج 2 ص 67 ح 1 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 259 ح 151 .

حديث9

امام صادق عليه السلام :

_ فيما وَعَظَ لُقمانُ ابنَهُ _ : يا بُنَيَّ ، خَفِ اللّه َ خَوفاً لَو أتَيتَ القِيامَةَ بِبِرِّ الثَّقَلَينِ خِفتَ أن يُعَذِّبَكَ ، وَارجُ اللّه َ رَجاءً لَو وافَيتَ القِيامَةَ بِإِثمِ الثَّقَلَينِ رَجَوتَ أن يَغفِرَ لَكَ . فَقالَ لَهُ ابنُهُ : يا أبَتِ ، وكَيفَ أُطيقُ هذا وإنَّما لي قَلبٌ واحِدٌ . فَقالَ لَهُ لُقمانُ : يا بُنَيَّ لَوِ استُخرِجَ قَلبُ المُؤمِنِ فَشُقَّ لَوُجِدَ فيهِ نورانِ ، نورٌ لِلخَوفِ ونورٌ لِلرَّجاءِ

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش موعظه كرد : «اى پسرم! از خدا چنان بترس كه اگر قيامت را با همه خوبى هاى انس

و جن دريابى، باز هم بهراسى كه خداوند عذابت كند. و به خدا چنان اميدوار باش كه اگر قيامت را با همه بدى هاى انس و جن دريابى، اميدوار باشى كه خداوند تو را بيامرزد » . پسرش به او گفت: اى پدرم! چگونه مى توانم چنين باشم ، در حالى كه تنها يك قلب دارم؟ لقمان گفت: «اى پسرم! اگر قلب مؤمن بيرون آورده و پاره شود، دو نور در آن دريافت مى گردد : نورى براى خوف و نورى براى رجا ، كه اگر وزن شوند ، هيچ يك ذرّه اى بر ديگرى ترجيح نخواهد داشت . هر كس به خدا ايمان آورَد ، سخن خدا را تصديق مى كند و هر كس گفته خداوند را تصديق كند، به دستور او جامه عمل مى پوشد . و هر كس به دستور او جامه عمل نپوشد، گفته خدا را تصديق نكرده است زيرا اين خلق و خوى ها ، بر درستىِ يكديگر شهادت مى دهند. پس هر كس به خدا ايمان صادقانه داشته باشد، در عمل نيز با خدا خالصانه و خيرخواهانه رفتار مى كند و هر كه در راه خدا خالصانه و خيرخواهانه عمل كند ، حقيقتا صادقانه به خدا ايمان آورده است . و هر كه خدا را اطاعت كند، از او مى ترسد و هر كه از او بترسد، او را دوست مى دارد و هر كه او را دوست بدارد، از فرمانش پيروى مى كند و هر كه از فرمانش پيروى كند ، مستحقّ بهشت و رضوانش مى گردد ، و هر كه از رضوان الهى پيروى نكند، غضب خدا

بر او هموار مى گردد. از غضب خدا ، به خدا پناه مى بريم!» .

في المصدر : «نورين نورا للخوف ونورا للرجاء» والصحيح ما أثبتناه كما في بحار الأنوار.

حديث10

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، اِختَرِ المَجالِسَ

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش گفت: «اى پسرم! مجالس را با دو چشمانت، آگاهانه انتخاب كن. پس اگر گروهى را ديدى كه خدا را ياد مى كنند، همراهشان بنشين؛ زيرا اگر عالم باشى، هم دانشت به تو سود مى رساند و هم آنهابر دانشت مى افزايند، و اگر نادان باشى، تو را دانش مى آموزند و چه بسا خداوند بر آنان نظر رحمت افكنَد، پس تو را نيز در بر گيرد».

قال العلاّمة المجلسي رحمه الله : اختر المجالس على عينك : أي على بصيرة منك ، أو بعينك ، فإنّ «على» قد تجيئ بمعنى الباء ، أو رجحِّها على عينك ، وعلى الاخير التفصيل لبيان المجلس الذي ينبغي أن يختار على العين (بحار الأنوار : ج 1 ص 201) .

حديث11

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، إن كُنتَ زَعَمتَ أنَّ الكَلامَ مِن فِضَّةٍ ، فَإِنَّ السُّكوتَ مِن ذَهَبٍ

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش گفت: «پسرم! اگر گمان كردى كه سخن، نقره است، پس [بدان كه ]سكوت، طلاست».

قال العلاّمة المجلسي قدس سره فى تبيين الحديث : «يدل على أن السكوت أفضل من الكلام ، وكأنه مَبنيّ على الغالب وإلاّ فظاهر أنّ الكلام خير من السكوت في كثير من الموارد ، بل يجب الكلام ويحرم السكوت عند إظهار اصول الدين وفروعه ، والأمر بالمعروف والنهي عن المنكر ، ويستحب في المواعظ والنصايح ، وإرشاد الناس إلى مصالحهم وترويج العلوم الدينية ، والشفاعة للمؤمنين ، وقضاء حوائجهم وأمثال ذلك، فتلك الأخبار مخصوصة بغير تلك الموارد أو بأحوال عامّة الخلق ، فإنّ غالب كلامهم إنما هو فيما لا يعنيهم ، أو هو

مقصور على المباحات وقد مرّ في كتاب العقل في حديث هشام أنّ أمير المؤمنين عليه السلام كان يقول : «إنّ من علامة العاقل أن يكون فيه ثلاث خصال يجيب إذا سئل ، وينطق إذا عجز القوم عن الكلام ، ويشير بالرأي فيه» (بحار الأنوار : ج 71 ص 297) .

حديث23

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : إذا سافَرتَ مَعَ قَومٍ فَأَكثِرِ استِشارَتَكَ إيّاهُم في أمرِكَ واُمورِهِم ، وأكثِرِ التَّبَسُّمَ في وُجوهِهِم ، وكُن كَريماً عَلى زادِكَ . وإذا دَعَوكَ فَأَجِبهُم ، وإذَا استَعانوا بِكَ فَأَعِنهُم ، وَاغلِبهُم بِثَلاثٍ: بِطولِ الصَّمتِ ، وكَثرَةِ الصَّلاةِ ، وسَخاءِ النَّفسِ بِما مَعَكَ مِن دابَّةٍ أو مالٍ أو زادٍ . وإذَا استَشهَدوكَ عَلَى الحَقِّ فَاشهَد لَهُم ، وَاجهَد رَأيَكَ لَهُم إذَا استَشاروكَ ثُمَّ لا تَعزِم حَتّى تَثَبَّتَ وتَنظُرَ ، ولا تُجِب في مَشوَرَةٍ حَتّى تَقومَ فيها وتَقعُدَ وتَنامَ وتَأكُلَ وتُصَلِّيَ وأنتَ مُستَعمِلٌ فِكرَكَ وحِكمَتَكَ في مَشوَرَتِهِ ، فَإِنَّ مَن لَم يُمحِضِ النَّصيحَةَ لِمَنِ استَشارَهُ سَلَبَهُ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالى رَأيَهُ ، ونَزَعَ عَنهُ الأَمانَةَ . وإذا رَأَيتَ أصحابَكَ يَمشونَ فَامشِ مَعَهُم ، وإذا رَأَيتَهُم يَعمَلونَ فَاعمَل مَعَهُم ، وإذا تَصَدَّقوا وأعطَوا قَرضاً فَأَعطِ مَعَهُم ، وَاسمَع لِمَن هُوَ أكبَرُ مِنكَ سِنّا ، وإذا أمَروك بِأَمرٍ وسَأَلوكَ فَقُل : نَعَم ولا تَقُل : لا ، فَإِنَّ لا عِيٌّ ولُؤمٌ . وإذا تَحَيَّرتُم في طَريقِكُم فَانزِلوا ، وإذا شَكَكتُم فِي القَصدِ فَقِفوا ، وتَآمَروا ، وإذا رَأَيتُم شَخصاً واحِداً فَلا تَسأَلوهُ عَن طَريقِكُم ولا تَستَرشِدوهُ ، فَإِنَّ الشَّخصَ الواحِدَ فِي الفَلاةِ مُريبٌ ، لَعَلَّهُ أن يَكونَ عَيناً لِلُّصوصِ ، أو يَكونَ هُوَ الشَّيطانَ الَّذي حَيَّرَكُم ، وَاحذَرُوا الشَّخصَينِ أيضاً

إلاّ أن تَرَوا ما لا أرى ؛ فَإِنَّ العاقِلَ إذا أبصَرَ بِعَينِهِ شَيئاً عَرَفَ الحَقَّ مِنهُ ، وَالشّاهِدَ يَرى ما لا يَرَى الغائِبُ . يا بُنَيَّ ، وإذا جاءَ وَقتُ صَلاةٍ فَلا تُؤَخِّرها لِشَيءٍ ، وصَلِّها وَاستَرِح مِنها ؛ فَإِنَّها دَينٌ . وصَلِّ في جَماعَةٍ ولَو عَلى رَأسِ زُجٍّ . ولا تَنامَنَّ عَلى دابَّتِكَ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ سَريعٌ في دَبرِها ، ولَيسَ ذلِكَ مِن فِعلِ الحُكَماءِ إلاّ أن تَكونَ في مَحمِلٍ يُمكِنُكَ التَّمَدُّدُ لاِستِرخاءِ المَفاصِلِ ، وإذا قَرُبتَ مِنَ المَنزِلِ فَانزِل عَن دابَّتِكَ ، وَابدَأ بِعَلَفِها قَبلَ نَفسِكَ ، وإذا أرَدتَ النُّزولَ فَعَلَيكَ مِن بِقاعِ الأَرضِ بِأَحسَنِها لَوناً ، وأليَنِها تُربَةً ، وأكثَرِها عُشباً . وإذا نَزَلتَ فَصَلِّ رَكعَتَينِ قَبلَ أن تَجلِسَ ، وإذا أرَدتَ قَضاءَ حاجَةٍ فَأَبعِدِ المَذهَبَ فِي الأَرضِ ، وإذَا ارتَحَلتَ فَصَلِّ رَكعَتَينِ ، ووَدِّعِ الأَرضَ الَّتي حَلَلتَ بِها ، وسَلِّم عَلَيها وعَلى أهلِها ؛ فَإِنَّ لِكُلِّ بُقعَةٍ أهلاً مِنَ المَلائِكَةِ . وإنِ استَطَعتَ أن لا تَأكُلَ طَعاماً حَتّى تَبدَأَ فَتَتَصَدَّقَ مِنهُ فَافعَل ، وعَلَيكَ بِقِراءَةِ كِتابِ اللّه ِ عَزَّ وجَلَّ ما دُمتَ راكِباً ، وعَلَيكَ بِالتَّسبيحِ ما دُمتَ عامِلاً ، وعَلَيكَ بِالدُّعاءِ ما دُمتَ خالياً . وإيّاكَ وَالسَّيرَ مِن أوَّلِ اللَّيلِ ، وعَلَيكَ بِالتَّعريسِ وَالدُّلجَةِ مِن لَدُن نِصفِ اللَّيلِ إلى آخِرِهِ ، وإيّاكَ ورَفعَ الصَّوتِ في مَسيرِكَ .

امام صادق عليه السلام _ در بين سفارش لقمان عليه السلام به پسرش _ هر گاه با گروهى مسافرت كردى ، با آنان در كارهاى مربوط به خود و آنها، بسيار مشورت كن و به رويشان بسيار لبخند بزن و نسبت به زاد و توشه ات، كريم و بخشنده باش. هر گاه دعوتت

كردند، بپذير و هر گاه از تو يارى خواستند، كمكشان كن و با سه چيز، بر آنان فائق باش: سكوت طولانى، نماز گزاردنِ بسيار و سخاوتمندى نسبت به آنچه از حيوان و مال و توشه دارى. هر گاه تو را به گواهى طلبيدند، برايشان گواهى بده. هر گاه با تو مشورت كردند ، درباره رأى خود، كوشش كن؛ اما تصميم قطعى نگير، تا اين كه [انديشه ات] تثبيت شود و تأمّل كرده باشى . پاسخ هيچ مشورتى را نده ، مگر آن كه درباره آن _ در حالى كه قيام و قعود مى كنى و مى خوابى و مى خورى و نماز مى خوانى _ فكر كنى و حكمتت را به كار گيرى؛ زيرا هر كس براى مشورتْ خواه، خالصانه خيرخواهى نكند ، خداوند _ تبارك و تعالى _ نظرش را از او سلب مى كند و امانت [ _ِ اهليت مشورت ]را باز مى گيرد. و هر گاه ديدى كه يارانت مى روند ، تو هم با آنان برو، و هر گاه ديدى كار مى كنند ، تو هم با آنان كار كن. هر گاه صدقه دادند و قرضى عطا كردند، تو هم بده و حرف بزرگ تر را گوش بده. و هر گاه به تو امر كردند و از تو چيزى خواستند، در جوابشان آرى «بگو» و «نه» نگو؛ زيرا «نه» گفتن، درماندگى و پستى است . هر گاه در راهتان سرگردان شديد، پياده شويد و هر گاه در مقصدتان ترديد پيدا كرديد ، درنگ و مشورت كنيد و اگر شخص تنهايى را ديديد ، درباره راهتان از او نپرسيد و از او

راه نمايى نخواهيد؛ زيرا شخص تنها در بيابان، مشكوك است؛ شايد ديده بان و جاسوس دزدان باشد ، يا شايد او همان شيطانى باشد كه شما را متحيّر ساخته است. و اگر دو شخص بودند ، باز هم احتياط و حذر كنيد ، مگر چيزى را تشخيص دهيد كه من الآن تشخيص نمى دهم ؛ زيرا عاقل، وقتى به چيزى با ديده بصيرت بنگرد ، حق را در آن مى يابد و شخص شاهد و حاضر، چيزى را مى بيند كه غايب نمى بيند. اى پسرم! هر گاه وقت نماز رسيد ، آن را به خاطر چيز ديگرى به تأخير نينداز و آن را بخوان و خود را از آن راحت كن؛ زيرا نماز، بدهى [به خداوند ]است. نماز را به جماعت بخوان ؛ هرچند بر نوك پيكان باشد. بر روى حيوانت نخواب؛ زيرا اين كار ، پشت حيوان را زود زخم مى كند و اين ، كار حكيمان نيست؛ مگر محملى داشته باشد كه بتوانى در آن دراز بكشى و مفاصلت را راحت سازى. هر گاه به منزل نزديك شدى ، از حيوانت پياده شو و قبل از [پرداختن به] خود ، علف آن را بده . هر گاه خواستى در جايى نزول كنى ، بهترين جاى زمين را بر گزين كه خوش منظره، خاكش نرم و علفزار باشد. هر گاه پياده شدى ، قبل از نشستن ، دو ركعت نماز بخوان. هر گاه خواستى قضاى حاجت كنى ، قدرى در زمين راه برو كه دور[از ديگران] باشى. هر گاه خواستى كوچ كنى ، دو ركعت نماز بخوان و با زمينى كه در آن

بودى، وداع كن و بر آن زمين و اهل آن، سلام كن؛ زيرا هر جايى از زمين، ساكنانى از فرشتگان دارد . اگر توانستى از طعامى نخورى تا اين كه ابتدا از آن صدقه بدهى ، اين كار را انجام بده. و بر توباد كه تا سواره اى ، كتاب خداوند عز و جل را قرائت كنى، و بر توباد كه تا مشغول كارى هستى ، تسبيح بگويى، و بر توباد كه تا بيكارى ، دعا كنى. از سفر كردن در اوّل شب، بپرهيز و در آخر شب، رحل اقامت بيفكن و از نيمه شب به بعد تا آخر آن، سفر كن و در هنگام حركت، از بلند كردن صدا بپرهيز.

الكافي : ج 8 ص 348 ح 547 ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 2 ص 298 ح 2505 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 422 ح 18 .

حديث24

امام صادق عليه السلام :

في وَصِيَّةِ لُقمانَ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، سافِر بِسَيفِكَ وخُفِّكَ وعِمامَتِكَ وخِبائِكَ وسِقائِكَ وإبرَتِكَ وخُيوطِكَ ومِخرَزِكَ ، وتَزَوَّد مَعَكَ مِنَ الأَدوِيَةِ ما تَنتَفِعُ بِها أنتَ ومَن مَعَكَ ، وكُن لِأَصحابِكَ مُوافِقاً إلاّ في مَعصِيَةِ اللّه ِ عَزَّ وجَلَّ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان سفارش لقمان عليه السلام به پسرش _ : پسرم! شمشير، كفش، عمامه، خيمه، مَشك ، سوزن، نخ و درفش خود را در مسافرت، همراه داشته باش و از ادويه، آنچه خود و همراهانت لازم داريد ، توشه بردار و با يارانت، جز در معصيت خداوند عز و جل سازگار باش .

الكافي : ج 8 ص 303 ح 466 ، بحار الأنوار

: ج 76 ص 270 ح 26 .

حديث25

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : ... يا بُنَيَّ ، إن عَدِمَكَ ما تَصِلُ بِهِ قَرابَتَكَ ، وتَتَفَضَّلُ بِهِ عَلى إخوَتِكَ فَلا يَعدَمَنَّكَ حُسنُ الخُلُقِ وبَسطُ البِشرِ ؛ فَإِنَّهُ مَن أحسَنَ خُلُقَهُ أحَبَّهُ الأَخيارُ وجانَبَهُ الفُجّارُ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان آنچه لقمان عليه السلام به پسرش گفت _ : پسرم! اگر چيزى ندارى كه بدان صله رحم كنى و به برادران [دينىِ] خود بخشش نمايى، نيك خويى و گشاده رويى را از دست نده ؛ زيرا هر كس اخلاقش را نيكو گردانَد ، نيكوكاران او را دوست مى دارند و بدكاران از او كناره مى گيرند.

قصص الأنبياء : ص 195 ح 244 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 420 ح 14 .

حديث26

امام صادق عليه السلام :

_ فيما وَعَظَ لُقمانُ ابنَهُ _ : ولا تُجادِلَنَّ فَقيهاً ، ولا تُعادِيَنَّ سُلطاناً ، ولا تُماشِيَنَّ ظَلوماً ، ولا تُصادِقَنَّهُ ، ولا تُصاحِبَنَّ فاسِقاً نَطِفاً ، ولا تُصاحِبَنَّ مُتَّهَماً .

امام صادق عليه السلام _ در بيان موعظه لقمان عليه السلام به پسرش _ : با فقيه ، مجادله و با پادشاه ، دشمنى و با ستمگر ، همراهى و دوستى و با فاسقِ پليد ، رفاقت نكن و با متّهم نيز رفاقت نكن .

تفسير القمّي : ج 2 ص 164 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 412 ح 2 .

حديث27

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ عليه السلام : يا بُنَيَّ ، إنِ احتَجتَ إلَى السُّلطانِ فَلا تُكثِرِ الإِلحاحَ عَلَيهِ ، ولا تَطلُب حاجَتَكَ مِنهُ إلاّ في مَواضِعِ الطَّلَبِ ، وذلِكَ حينَ الرِّضا وطيبِ النَّفسِ ، ولا تَضجَرَنَّ بِطَلَبِ حاجَةٍ ؛ فَإِنَّ قَضاءَها بِيَدِ اللّه ِ ولَها أوقاتٌ ، ولكِنِ ارغَب إلَى اللّه ِ وسَلهُ ، وحَرِّك أصابِعَكَ إلَيهِ .

امام صادق عليه السلام :لقمان گفت: «اى پسرم! اگر محتاج پادشاه شدى ، زياد اصرار نكن و حاجت خود را جز در جاى مناسبِ درخواست ، از او نخواه، و آن، هنگام خشنودى و خوش حالى است. و در طلب حاجت ، بى قرارى نكن؛ زيرا برآورده شدن آن، به دست خداست و آن هم اوقاتى دارد ؛ ولى تمايل و توجّهت، به خداوند باشد و از او بخواه و انگشتانت را به سوى او بجنبان».

قصص الأنبياء : ص 195 ح 245 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 420 ح 14 .

حديث28

امام صادق عليه السلام :

لَمّا وَعَظَ لُقمانُ ابنَهُ فَقالَ : ... يا بُنَيَّ ، لِيَكُن مِمّا

امام صادق عليه السلام :وقتى كه لقمان پسرش را موعظه مى كرد ، به او گفت: « . . . اى پسرم! چيزهايى كه مى خواهى با آنها بر دشمنت چيره شوى، اينها باشند: پرهيز از محرّمات، برترى در دينت ، حفظ جوان مردى ات ، تكريم نفس خود تا به نافرمانى هاى خداى رحمان و اخلاق بد و كردار زشت، آلوده نگردد. رازت را پنهان كن و باطنت را نيكو گردان؛ چرا كه هر گاه چنين كردى ، در پناه خداوند خواهى بود

تا از دستيازىِ دشمن بر نقطه ضعف تو و يا پى بردن او به لغزشت ، در امان بمانى . خود را از حيله دشمن، در امان نبين تا مبادا در برخى از حالات ، فريبش را بخورى . هر گاه توانست، به تو حمله مى كند و هيچ لغزشى را از تو نمى بخشد. بايد يكى از سلاح هايى كه تو در برابر دشمنت به كار مى گيرى، اعلان رضايت از او باشد. در جلب منفعت، بسيار را اندك، و در زيان ديدن ، كوچك را بزرگ بشمار» .

في المصدر : «ما» ، وما أثبتناه من بحار الأنوار .

حديث29

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :در سفارش لقمان به پسرش ناتان است كه گفت: «اى پسرم! از جمله چيزهايى كه بايد داشته باشى تا بتواند تو را در برابر دشمن، مسلّح گرداند و زمينگيرش كند ، نرم زبانى با دشمن و اعلان رضايت از اوست؛ ولى با كناره گيرى ، او را رها نكن؛چرا كه در اين صورت ، آنچه در ضمير توست ، برايش آشكار مى شود و آن گاه، خود را برايت آماده مى كند ».

الأمالي للصدوق : ص 766 ح 1031 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 413 ح 3 .

حديث30

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : ... يا بُنَيَّ ، اِستَصلِحِ الأَهلينَ وَالإِخوانَ مِن أهلِ العِلمِ إنِ استَقاموا لَكَ عَلَى الوَفاءِ ، وَاحذَرهُم عِندَ انصِرافِ الحالِ بِهِم عَنكَ ؛ فَإِنَّ عَداوَتَهُم أشَدُّ مَضَرَّةً مِن عَداوَةِ الأَباعِدِ بِتَصديقِ النّاسِ إيّاهُم لاِطِّلاعِهِم عَلَيكَ .

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش گفت: « . . . پسرم! ميان خودى ها و برادران اهل علم ، اگر به تو وفادارند ، اصلاح كن، و اگر موضعشان نسبت به تو عوض شده ، از آنان بر حذر باش ؛ زيرا از آن جايى كه مردم نظر آنها را _ به دليل آگاهى شان بر تو _ تصديق مى كنند، زيان دشمنىِ آنان، بيش از زيان دشمنىِ بيگانگان است » .

قصص

الأنبياء : ص 194 ح 244 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 419 ح 13 .

حديث31

امام صادق عليه السلام :

_ كانَ فيما أوصى بِهِ لُقمانُ ابنَهُ _ : يا بُنَيَّ ، حَمَلتُ الجَندَلَ وَالحَديدَ وكُلَّ حِملٍ ثَقيلٍ فَلَم أحمِل شَيئا أثقَلَ مِن جارِ السَّوءِ ، وذُقتُ المَراراتِ كُلَّها فَلَم أذقُ شَيئاً أمَرَّ مِنَ الفَقرِ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان سفارش هاى لقمان عليه السلام به پسرش _ : اى پسرم! صخره بزرگ و آهن و هر چيز سنگينى را بر دوش خود كشيدم ؛ ولى بارى سنگين تر از همسايه بد حمل نكردم ، و همه تلخى ها را چشيدم ؛ ولى چيزى تلخ تر از فقر نچشيدم .

الأمالي للصدوق : ص 766 ح 1031 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 413 ح 3 .

حديث32

امام صادق عليه السلام :

قيلَ لِلعَبدِ الصّالِحِ لُقمانَ : ... أيُّ النّاسِ أشَرُّ ؟ قالَ : الَّذي لا يُبالي أن يَراهُ النّاسُ مُسيئاً .

امام صادق عليه السلام :به بنده صالح ، لقمان ، گفته شد : . . . بدترينِ مردم كيان اند ؟ گفت : «آن كه اهميّت ندهد كه مردم او را بدكار ببينند » .

قصص الأنبياء : ص 197 ح 248 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 421 ح 16 .

حديث33

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ عليه السلام لاِبنِهِ : ... يا بُنَيَّ ، سَيِّدُ أخلاقِ الحِكمَةِ دينُ اللّه ِ تَعالى ، ومَثَلُ الدّينِ كَمَثَلِ الشَّجَرَةِ الثّابِتَةِ ، فَالإِيمانُ بِاللّه ِ ماؤُها ، وَالصَّلاةُ عُروقُها ، وَالزَّكاةُ جِذعُها ، وَالتَّآخي فِي اللّه ِ شُعَبُها ، وَالأَخلاقُ الحَسَنَةُ وَرَقُها ، وَالخُروجُ عَن مَعاصِي اللّه ِ ثَمَرُها ، ولا تَكمُلُ الشَّجَرَةُ إلاّ بِثَمَرَةٍ طَيِّبَةٍ ، كَذلِكَ الدّينُ لا يَكمُلُ إلاّ بِالخُروجِ عَنِ المَحارِمِ .

امام صادق عليه السلام :لقمان به پسرش گفت: . . . «اى پسرم! سرور اخلاق حكيمانه، دين خداى متعال است . مَثَل دين ، همانند درخت استوار است ؛ ايمان به خدا آب آن است و نماز ، ريشه هاى آن و زكات ، تنه آن و برادرى در راه خدا ، شاخه هاى آن و اخلاق نيك ، برگ هاى آن و بيرون آمدن از گناهان ، ميوه آن و همان گونه كه درخت ، جز با [دادنِ] ميوه پاكيزه به كمال نمى رسد، دين نيز جز با بيرون آمدن از محرّمات، كامل نمى شود» .

قصص الأنبياء : ص 196 ح 245 ،

بحار الأنوار : ج 13 ص 420 ح 14 .

حديث34

امام صادق عليه السلام :

_ فيما وَعَظَ لُقمانُ ابنَهُ _ : يا بُنَيَّ ، إنَّ الدُّنيا بَحرٌ عَميقٌ ، قَد هَلَكَ فيها عالَمٌ كَثيرٌ ، فَاجعَل سَفينَتَكَ فيهَا الإِيمانَ ، وَاجعَل شِراعَهَا التَّوَكُّلَ ، وَاجعَل زادَكَ فيها تَقوَى اللّه ِ ، فَإِن نَجَوتَ فَبِرَحمَةِ اللّه ِ ، وإن هَلَكتَ فَبِذُنوبِكَ .

امام صادق عليه السلام _ در پندهاى لقمان عليه السلام به پسرش _ : اى پسرم! دنيا ، درياى عميقى است كه بسيارى در آن هلاك گرديده اند . پس كشتى ات را در دنيا ، ايمان به خدا قرار بده و بادبان آن را توكّل بر خدا ، و توشه راهت را تقواى خداوند عز و جل قرار بده ؛ اگر نجات يافتى، از رحمت خداست و اگر هلاك شدى، به سبب گناهانت خواهد بود .

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، إيّاكَ وَالضَّجَرَ وسوءَ الخُلُقِ وقِلَّةَ الصَّبرِ ، فَلا يَستَقيمُ عَلى هذِهِ الخِصالِ صاحِبٌ ، وألزِم نَفسَكَ التُّؤَدَةَ في اُمورِكَ ، وصَبِّر على مَؤُوناتِ الإِخوانِ نَفسَكَ ، وحَسِّن مَعَ جَميعِ النّاسِ خُلُقَكَ . يا بُنَيَّ ، إن عَدِمَكَ ما تَصِلُ بِهِ قَرابَتَكَ ، وتَتَفَضَّلُ بِهِ عَلى إخوَتِكَ فَلا يَعدَمَنَّكَ حُسنُ الخُلقِ وبَسطُ البِشرِ ؛ فَإِنَّهُ مَن أحسَنَ خُلُقَهُ أحَبَّهُ الأَخيارُ وجانَبَهُ الفُجّارُ ، وَاقنَع بِقَسمِ اللّه ِ لَكَ يَصفُ عَيشُكَ ، فَإِن أرَدتَ أن تَجمَعَ عِزَّ الدُّنيا فَاقطَع طَمَعَكَ مِمّا في أيدِي النّاسِ ، فَإِنَّما بَلَغَ الأَنبِياءُ وَالصِّدّيقونَ ما بَلَغوا بِقَطعِ طَمَعِهِم .

امام صادق عليه السلام _ در بيان سفارش هاى لقمان عليه السلام به پسرش _ : اى پسرم ! از بى حوصلگى و بد اخلاقى و كم صبرى ، بپرهيز ؛ چرا كه هيچ كس با اين ويژگى ها استوار نمى ماند . خو كن كه در كارهايت با وقار باشى و بر زحمت هاى برادران ، شكيبايى كنى ، و با همه مردم ، خوش اخلاق باش . اى پسرم ! اگر چيزى ندارى كه با آن ، صله رحم به جا آورى و بر برادرانت بخششى نمايى ، خوش اخلاقى و خوش رويى را از دست نده ؛ چرا كه هر كس اخلاقش را نيكو گرداند ، نيكان او را دوست مى دارند و بدان از او كناره مى گيرند . و به

آنچه خدا قسمت تو فرموده ، قانع باش ، تا زندگى ات صفا يابد . پس اگر خواستى عزّت دنيا را گرد آورى ، طمع خود را از آنچه در دستان مردم است ، قطع كن ؛ زيرا پيامبران و صدّيقان ، تنها به سبب قطع طمع ، به چنان مقاماتى رسيدند .

قصص الأنبياء : ص 195 ح 245 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 419 ح 14 .

حديث39

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : إن تَأَدَّبتَ صَغيرا انتَفَعتَ بِهِ كَبيراً ، ومَن عَنى بِالأَدَبِ اهتَمَّ بِهِ ، ومَنِ اهتَمَّ بِهِ تَكَلَّفَ عِلمَهُ ، ومَن تَكَلَّفَ عِلمَهُ اشتَدَّ لَهُ طَلَبُهُ ، ومَنِ اشتَدَّ لَهُ طَلَبُهُ أدرَكَ بِهِ مَنفَعَةً ، فَاتَّخِذهُ عادَةً . وإيّاكَ وَالكَسَلَ مِنهُ وَالطَّلَبَ بِغَيرِهِ ، وإن غُلِبتَ عَلَى الدُّنيا فَلا تُغلَبَنَّ عَلَى الآخِرَةِ ، وإنَّهُ إن فاتَكَ طَلَبُ العِلمِ فَإِنَّكَ لَن تَجِدَ تَضييعا أشَدَّ مِن تَركِهِ . يا بُنَيَّ ، اِستَصلِحِ الأَهلينَ وَالإِخوانَ مِن أهلِ العِلمِ إنِ استَقاموا لَكَ عَلَى الوَفاءِ ، وَاحذَرهُم عِندَ انصِرافِ الحالِ بِهِم عَنكَ ، فَإِنَّ عَداوَتَهُم أشَدُّ مَضَرَّةً مِن عَداوَةِ الأَباعِدِ بِتَصديقِ النّاسِ إيّاهُم لاِطِّلاعِهِم عَلَيكَ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان سفارش هاى لقمان عليه السلام به پسرش _ : اى پسرم! اگر در كودكى ادب شوى ، در بزرگى سودش را مى برى. هر كه قصد ادب كند ، به [كسب بيشتر] آن اهتمام مى ورزد و هر كه به آن اهتمام ورزد ، خود را براى آموختن آن ، به سختى مى اندازد و هر كه خود را براى آموختن آن ، خود را به سختى اندازد ،

شديدتر [و تشنه تر] آن را طلب مى كند و هر كه آن را به شدّت طلب كند ، به سودش دست مى يابد . پس آن را عادت خود قرار بده و بپرهيز از اين كه در كسب آن ، تنبلى كنى و در پىِ چيز ديگرى بروى . اگر در برابر دنيا شكست خوردى ، در برابر آخرت شكست نخور ، و اگر دانش نجويى ، هرگز زيانى شديدتر از ترك آن نخواهى يافت . اى پسرم ! ميان خودى ها و برادران اهل علم ، اگر به تو وفادارند ، اصلاح كن ، و اگر نظرشان نسبت به تو عوض شده ، از آنان بر حذر باش ؛ زيرا از آن جا كه مردم نظر آنان را _ به دليل آگاهى شان بر تو _ دشمنىِ آنان ، زيانبارتر از دشمنىِ بيگانگان است .

قصص الأنبياء : ص 194 ح 244 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 419 ح 13 .

حديث40

امام صادق عليه السلام :

لَمّا وَعَظَ لُقمانُ ابنَهُ فَقالَ : أنَا مُنذُ سَقَطتُ إلَى الدُّنيا استَدبَرتُ وَاستَقبَلتُ الآخِرَةَ ، فَدارٌ أنتَ إلَيها تَسيرُ أقرَبُ مِن دارٍ أنتَ مِنها مُتَباعِدٌ . يا بُنَيَّ ، لا تَطلُب مِنَ الأَمرِ مُدبِرا ، ولا تَرفُض مِنهُ مُقبِلاً ، فَإِنَّ ذلِكَ يُضِلُّ الرَّأيَ ويُزري بِالعَقلِ . يا بُنَيَّ ، لِيَكُن مِمّا

امام صادق عليه السلام :وقتى كه لقمان پسرش را موعظه كرد ، به او گفت : «من از وقتى به دنيا آمدم ، پشت به دنيا و رو به آخرت كرده ام . خانه اى كه تو به سوى آن مى روى ، نزديك

تر از خانه اى است كه از آن دور مى شوى . اى پسرم ! كارى را كه گذشته است ، پيگيرى نكن ، و كار پيشِ رو را رها نكن ؛ چرا كه آن ، انديشه را گم راه و خِرد را سبك مى گردانَد . اى پسرم ! از جمله چيزهايى كه به سبب آن ، بر دشمنت پيروز مى گردى ، اينها باشد : پرهيز از محرّمات ، برترى در دينت ، حفظ جوان مردى ات ، و گرامى داشتن نفْست ، به گونه اى كه آن را به گناهانِ خداى بخشنده و اخلاق بد و كارهاى زشت ، آلوده نسازى . رازت را پنهان كن و باطنت را نيكو گردان ؛ چرا كه تو هر گاه چنين كردى ، به سبب پوشش خداوندى ، از دستيابى دشمن به راز ، تو يا از پى بردن او به لغزش تو ، در امان مى مانى . خود را از مكر دشمن ، در امان نبين تا مبادا در بعضى از حالت ها فريبت دهد . پس هر گاه بر تو توانا گشت ، بر تو مى جهد و هيچ لغزشى را از تو نمى بخشد . بايد از جمله سلاح هايى كه در برابر دشمنت به كار مى گيرى ، اعلان رضايت از او باشد . در جلب منفعت ، بسيار را اندك ، و در زيان بينى ، كوچك را بزرگ بشمار . اى پسرم ! با مردم ، بر خلاف روش خودشان همنشينى نكن و بيش از توانشان بر آنان بار نكن كه [اگر چنين كنى ،] همنشين تو پيوسته

از تو گريزان مى گردد و كسى كه بيش از توانش بر او بار شده ، از تو كناره مى گيرد و در اين هنگام ، تو تنها خواهى ماند و نه رفيقى خواهى داشت كه همدمت شود و نه برادرى كه تو را يارى رسانَد ، پس وقتى كه تنها ماندى ، خوار مى شوى و ذليل مى گردى . به درگاه كسى كه دوست ندارد عذر تو را بپذيرد و براى تو حقّى قايل نيست ، عذر نبر . و در كارهايت ، از كسى يارى نجوى ، جز از كسى كه مى خواهد در برابرِ برآوردن حاجت تو ، مزدى بگيرد ؛ زيرا هر گاه چنين باشد ، همان گونه در پىِ بر آوردن آن حاجت براى تو مى رود كه گويى آن را براى خودش پيگيرى مى كند ؛ چرا كه او پس از برآورده شدن آن براى تو ، در دنياى فانى سودى مى بَرد و در خانه باقىِ آخرت نيز نصيب و ذخيره اى خواهد داشت ، پس بدين جهت ، در برآوردن آن براى تو مى كوشد . برادران و يارانى كه براى خود بر مى گزينى و از آنان براى كارهايت يارى مى جويى ، بايد اهل جوان مردى و قناعت و خير و خرد و پاك دامنى باشند ؛ كسانى كه اگر سودشان دهى ، سپاست بگزارند ، و اگر از همسايگى شان غايب شوى ، يادت كنند» .

في المصدر : «ما» ، وما أثبتناه من بحار الأنوار .

حديث41

امام صادق عليه السلام :

_ في تَفسيرِ قَولِهِ تعالى : «وَ إِذْ قَالَ لُقْمَ_نُ لاِبْنِهِ

وَ هُوَ يَعِظُهُ يَ_بُنَىَّ لاَ تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُ_لْمٌ عَظِيمٌ » _ : فَوَعَظَ لُقمانُ لاِبنِهِ بِآثارٍ حَتّى تَفَطَّرَ وَانشَقَّ . وكانَ فيما وَعَظَهُ بِهِ ... أن قالَ : يا بُنَيَّ ، إنَّكَ مُنذُ سَقَطتَ إلَى الدُّنيَا استَدبَرتَ وَاستَقبَلتَ الآخِرَةَ ، فَدارٌ أنتَ إلَيها تَسيرُ أقرَبُ إلَيكَ مِن دارٍ أنتَ مِنها مُتَباعِدٌ . يا بُنَيَّ ، جالِسِ العُلَماءَ وزاحِمهُم بِرُكبَتَيكَ ، لا تُجادِلهُم فَيَمنَعوكَ ، وخُذ مِنَ الدُّنيا بَلاغاً ، ولا تَرفُضها فَتَكونَ عِيالاً عَلَى النّاسِ ، ولا تَدخُل فيها دُخولاً يَضُرُّ بِآخِرَتِكَ ، وصُم صَوما يَقطَعُ شَهوَتَكَ ، ولا تَصُم صَوما يَمنَعُكَ مِنَ الصَّلاةِ ؛ فَإِنَّ الصَّلاةَ أحَبُّ إلَى اللّه ِ مِنَ الصِّيامِ . يا بُنَيَّ ، إنَّ الدُّنيا بَحرٌ عَميقٌ ، قَد هَلَكَ فيها عالَمٌ كَثيرٌ ، فَاجعَل سَفينَتَكَ فيهَا الإِيمانَ ، وَاجعَل شِراعَهَا التَّوَكُّلَ ، وَاجعَل زادَكَ فيها تَقوَى اللّه ِ ، فَإِن نَجَوتَ فَبِرَحمَةِ اللّه ِ ، وإن هَلَكتَ فَبِذُنوبِكَ . يا بُنَيَّ ، إن تَأَدَّبتَ صَغيرا انتَفَعتَ بِهِ كَبيراً ، ومَن عَنى

امام صادق عليه السلام _ در تفسير اين گفته خداى متعال : «و هنگامى كه لقمان به پسرش _ در حالى كه او را موعظه مى كرد _ گفت : «اى پسرك من ! به خدا شرك نورز ؛ چرا كه شرك ، ستمى بزرگ است»» _ : لقمان به حكمتى چند ، پسرش را موعظه كرد ، تا [سپيده صبح ،] شكافته شد . و در موعظه او به پسرش ، چنين بود كه گفت : «اى پسرم ! از زمانى كه تو به دنيا آمدى ، پشت به آن كرده اى و رو به آخرت

دارى ، پس خانه اى كه به سوى آن مى روى ، به تو نزديك تر است از خانه اى كه از آن دور مى شوى . اى پسرم ! با دانشمندان همنشينى كن و تنگاتنگ آنان بنشين ، [ولى] با آنان مجادله نكن ، كه بازت مى دارند . و به اندازه لازم ، از دنيا برگير ، و آن را چنان رها نكن كه سربارِ مردم شوى ، و آن چنان در آن وارد نشو كه به آخرتت زيان رسانَد . روزه اى بگير كه شهوتت را قطع كند ، و چنان روزه اى نگير كه از نماز ، بازت بدارد ؛ چرا كه نماز ، نزد خدا محبوب تر از روزه است . اى پسرم ! دنيا دريايى عميق است كه بسيارى در آن هلاك شده اند . پس كشتىِ خود را در دنيا ، ايمان ، بادبان آن را توكّل ، و توشه خود را در آن ، تقواى الهى قرار بده . پس اگر نجات يافتى ، در سايه رحمت خداست ، و اگر هلاك شدى ، به سبب گناهانت خواهد بود . اى پسرم ! اگر در كودكى ادب شوى ، در بزرگى سودش را مى برى . هر كه آهنگ ادب كند ، به [كسب هر چه بيشترِ] آن همّت مى گمارد و هر كه به آن همّت گمارد ، خود را براى آموختن آن ، به سختى مى اندازد و هر كه خود را براى آموختن آن ، به سختى بيندازد ، آن را شديدتر طلب مى كند و هر كه آن را به شدّت طلب كند

، به سودش دست مى يابد . بنا بر اين ، آن را عادت خود قرار بده . تو جانشين پيشينيانت هستى ، و جانشين تو از آن سود خواهد برد و مشتاق ، به تو اميد دارد و ترسا ، از قدرت تو مى هراسد . و بپرهيز از اين كه در كسب آن (ادب) ، تنبلى كنى و در پىِ چيز ديگرى بروى . اگر در برابر دنيا شكست خوردى ، در برابر آخرت شكست نخور ، حال اگر دانش را در جايگاهش نجستى ، هر آينه در برابر آخرت نيز شكست خورده اى . در روزها و شب ها و لحظاتت ، براى خودت زمانى را جهت جستجوى دانش قرار بده ؛ چرا كه تو براى آن ، چيزى ضايع كننده تر از رها كردنِ آن نمى يابى . و در باره آن ، با لجوج ، بگومگو نكن و با فقيه ، مجادله نكن و با پادشاه ، دشمنى نكن و با ستمگر ، همراهى و دوستى نكن و با فاسدِ پليد و متّهم ، رفاقت نكن و دانشت را ذخيره كن ؛ همان گونه كه سكّه ات را ذخيره مى كنى . اى پسرم ! از خدا چنان بترس كه اگر در روز رستاخيز ، نيكىِ دو جهان را به همراه داشته باشى ، [بازهم ]از عذابش بترسى ، و چنان به خدا اميدوار باش كه اگر در روز رستاخيز ، گناه دو جهان را به همراه داشته باشى ، [بازهم] به آمرزش او اميدوار باشى» . پسرش به او گفت : اى پدر ! چگونه مى توانم چنين باشم

، در حالى كه تنها يك دل دارم ؟ لقمان بدو گفت : «پسرم ! اگر دل مؤمن بيرون آورده شود و شكافته شود ، دو نور در آن يافت مى شود : نورى براى ترس و نورى براى اميد ، كه اگر وزن شوند ، هيچ يك بر ديگرى ، هموزن ذرّه اى برترى نمى يابد . هر كه به خدا ايمان آورَد ، سخن خدا را تصديق مى كند و هر كه سخن خدا را تصديق كند ، امر خدا را به جا مى آورد ، و هر كه امر خدا را به جا نياورَد ، سخن خدا را تصديق نكرده است . بخشى از اخلاق ، بخش ديگر را تأييد مى كند ؛ پس آن كه ايمانِ راستين به خدا دارد ، خالصانه و خيرخواهانه براى خدا كار مى كند و آن كه خالصانه و خيرخواهانه براى خدا كار كند ، هر آينه ايمان راستين به خدا دارد ، و آن كه خدا را اطاعت كند ، از او مى ترسد و آن كه از او بترسد ، دوستش دارد ، و آن كه دوستش داشته باشد ، از فرمانش پيروى مى كند و آن كه از فرمانش پيروى كند ، شايسته بهشت و خشنودىِ اوست ، و آن كه از خشنودى خدا پيروى نكند ، خشم او را بر خود آسان گردانيده است . از خشم خدا به خدا پناه مى بريم ! اى پسرم ! به دنيا اتّكا نكن و دلت را به آن مشغول نساز ؛ چرا كه خداوند ، هيچ چيزى را سست تر از آن نيافريده است

. مگر نمى بينى كه نعمتِ دنيا را پاداش فرمان بُرداران قرار نداده ، و گرفتارىِ آن را كيفر نافرمانان قرار نداده است ؟!» .

في المصدر : «غني» ، والتصويب من بحار الأنوار وقصص الأنبياء : ص 194 ح 243 . وعَنَى الأَمرُ فلانا : أهَمَّهُ . ويقال : عَنى بأمر فلان (المعجم الوسيط : ج 2 ص 633 «عنا») .

حديث42

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، لِكُلِّ شَيءٍ عَلامَةٌ يُعرَفُ بِها ويُشهَدُ عَلَيها ، وإنّ لِلدّينِ ثَلاثَ عَلاماتٍ : العِلمَ وَالإِيمانَ وَالعَمَلَ بِهِ . ولِلإِيمانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : الإِيمانُ بِاللّه ِ وكُتُبِهِ ورُسُلِهِ . ولِلعالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : العِلمُ بِاللّه ِ وبِما يُحِبُّ وبِما يَكرَهُ . ولِلعامِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : الصَّلاةُ وَالصِّيامُ وَالزَّكاةُ . ولِلمُتَكَلِّفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يُنازِعُ مَن فَوقَهُ ، ويَقولُ ما لا يَعلَمُ ، ويَتَعاطى ما لا يَنالُ . ولِلظّالِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَظلِمُ مَن فَوقَهُ بِالمَعصِيَةِ ، ومَن دونَهُ بِالغَلَبَةِ ، ويُعينُ الظَّلَمَةَ . ولِلمُنافِقِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يُخالِفُ لِسانُهُ قَلبَهُ ، وقَلبُهُ فِعلَهُ ، وعَلانِيَتُهُ سَريرَتَهُ . ولِلآثِمِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَخونُ ، ويَكذِبُ ، ويُخالِفُ ما يَقولُ . ولِلمُرائي ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَكسَلُ إذا كانَ وَحدَهُ ، ويَنشَطُ إذا كانَ النّاسُ عِندَهُ ، ويَتَعَرَّضُ في كُلِّ أمرٍ لِلمَحمَدَةِ . ولِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَغتابُ إذا غابَ ، ويَتَمَلَّقُ إذا شَهِدَ ، ويَشمَتُ بِالمُصيبَةِ . ولِلمُسرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَشتَري ما لَيسَ لَهُ ، ويَلبَسُ ما لَيسَ لَهُ ، ويَأكُلُ ما لَيسَ لَهُ . ولِلكَسلانِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَتَوانى حَتّى يُفَرِّطَ ، ويُفَرِّطُ حَتّى يُضَيِّعَ ، ويُضَيِّعُ حَتّى يَأثَمَ . ولِلغافِلِ ثَلاثُ عَلاماتٍ

: السَّهوُ وَاللَّهوُ وَالنِّسيانُ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان آنچه لقمان عليه السلام به پسرش گفت _ : پسرم ! هر چيزى ، نشانه اى دارد كه بدان شناخته مى شود و بر اساس آن ، مورد گواهى قرار مى گيرد ، و همانا دين ، سه نشانه دارد : دانش ، ايمان ، و عمل به آن . ايمان ، سه نشانه دارد : ايمان به خدا و كتاب هاى او و فرستادگانش . دانشمند ، سه نشانه دارد : شناخت خدا و شناخت آنچه مى پسندد و شناخت آنچه نمى پسندد . صالح ، سه نشانه دارد : نماز و روزه و زكات . متظاهر نيز سه نشانه دارد : با برتر از خود مى ستيزد ، و چيزى را مى گويد كه نمى داند ، و در پىِ چيزى است كه به آن ، دست نمى يابد . ستمگر ، سه نشانه دارد : به بالاتر از خودش با نافرمانى ، و به پايين تر از خودش با چيرگى ، ستم مى كند و به ستمگران ، يارى مى رساند . منافق ، سه نشانه دارد : زبانش مخالف دلش ، و دلش مخالف كارش ، و ظاهرش مخالف باطنش است . گنهكار ، سه نشانه دارد : خيانت مى ورزد ، دروغ مى گويد ، و با سخن خودش نيز مخالفت مى كند . رياكار ، سه نشانه دارد : هنگامى كه تنها باشد ، تنبلى مى كند و هنگامى كه نزد مردم باشد ، چابك است و در هر كارى ، خود را در مَعرض ستايش ديگران

قرار مى دهد . حسود ، سه نشانه دارد : هر گاه غايب باشد ، غيبت مى كند و هر گاه حاضر باشد ، چاپلوسى مى كند ، و به خاطر گرفتارى ، سركوفت مى زند . اسرافكار ، سه نشانه دارد : چيزى را مى خرد كه لازم ندارد ، و چيزى را مى پوشد كه لازم ندارد ، و چيزى را مى خورد كه لازم ندارد . تنبل ، سه نشانه دارد : تا آن جا سستى مى كند كه كوتاهى مى شود ، و تا آن جا كوتاهى مى كند كه ضايع مى سازد ، و تا آن جا ضايع مى سازد كه گناه مى كند . غافل ، سه نشانه دارد : اشتباه و سرگرمى و فراموشى .

الخصال : ص 121 ح 113 ، بحار الأنوار : ج 13 ص 415 ح 8 .

حديث43

امام صادق عليه السلام :

حديث263

امام صادق عليه السلام :

لِلمُفَضَّلِ بنِ عُمَرَ _ : اُنْظُرِ الآنَ اِلى ذَواتِ الاَْربَعِ كَيْفَ تَراهاتَتبَعُ اُمَّهاتِها مُستَقِلَّةً بِاَنفُسِها ... و كَذلِكَ تَرى كَثيرا مِنَ الطَّيرِ كَمِثلِ الدَّجاجِوَ الدُّرّاجِ وَ القَبَجِ تَدرُجُ و تَلقُطُ حينَ يَنقابُ عَنهَا البَيضُ فَاَمّا ما كانَ مِنها ضَعيفالا نُهوضَ فيهِ ، كَمِثلِ فِراخِ الحَمامِ وَ اليَمامِ وَ الحُمَّرِ فَقَد جُعِلَ فِى الاُمَّهاتِ فَضلُعَطفٍ عَلَيها فَصارَت تَمُجُّ الطَّعامَ فى اَفواهِها بَعدَما توعيهِ حَواصِلُها فَلا تَزالُ تَغذوهاحَتّى تَستَقِلَّ بِاَنفُسِها وَ لِذلِكَ لَم تُرزَقِ الحَمامُ فِراخا كَثيرَةً مِثلَما تُرزَقُالدَّجاجُ لِتَقوَى الاُمُّ عَلى تَربيَةِ فِراخِها فَلا تَفسُدَ وَ لا تَموتَ فَكُلٌّ اُعطىَ بِقِسطٍ مِنتَدبيرِ الحَكيمِ اللَّطيفِ الخَبيرِ ؛

به مفضل بن عمر: اكنون به اين چارپايان بنگر. ببين چگونه هر يك به طور جداگانهدر پىِ مادرانشان هستند... همچنين بسيارى از پرندگان، مانند: مرغ و قرقاول و كبك، رامى بينى كه از همان ساعتى كه از تخم بيرون مى آيند به دنبال دانه مى روند. آنجوجه هايى كه ناتوان اند و حركتى ندارند، مانند: جوجه كبوتر

اهلى و كبوتر صحرايى وسينه سرخ، در قلب مادران آنها، مهربانى زيادى نهاده شده است؛ به گونه اى كه خوراكرا پس از جمع آورى در چينه دانشان، در دهان آنها مى گذارند، و پيوسته آنها را غذامى دهند تا خودشان در انجام دادن كارهايشان استقلال يابند. به همين دليل (ناتوانىجوجه ها) است كه كبوتر، مانند مرغ، از جوجه زياد بر خوردار نمى شود، به جهت اين كهمادر بتواند جوجه هايش را خوب بپروراند تا رنجور نگردند و تلف نشوند. روزىِ همه آنهابه عدالت و از روى تدبير [خداوندِ] داناى مهربانِ آگاه، عطا شده است.

بحار الأنوار ، ج 64، ص 54

حديث264

امام صادق عليه السلام :

اَلنّاسُ يَسْتَغْنونَ اِذا عُدِلَ بَيْنَهُمْ وَ تُنْزِلُ السَّماءُ رِزْقَها وَ تُخْرِجُالاَْرْضُ بَرَكَ_تَها بِاِذْنِ اللّه ِ تَعالى؛

اگر در ميان مردم عدالت اجرا شود، بى نياز مى شوند و به اذن خداوند متعال، آسمانروزىِ خود را فرو مى فرستد و زمين بركاتش را بيرون مى ريزد.

كافى، ج 3 ، ص 568، ح 6

حديث265

امام صادق عليه السلام :

عن يونس... عن الإمام الصادق عليه السلام ، قالَ : قالَ لَهُ رَجُلٌ : جُعِلْتُ فِداكَ ،اَجبَرَ اللّه ُ العِبادَ عَلَى المَعاصى ؟ فَقالَ : اللّه ُ اَعدَلُ مِن اَن يُجبِرَهُم عَلَى المَعاصىثُمَّ يُعَذِّبَهُم عَلَيها . فَقالَ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ ، فَ_فَوَّضَ اللّه ُ اِلَى العِبادِ ؟ قالَ : فَقالَ :لَو فَوَّضَ اِلَيهِم لَم يَحصُرهُم بِالاَمرِ وَ النَّهىِ . فَقالَ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ فَبَينَهُما مَنزِلَةٌ ؟ قالَ : فَقالَ : نَعَم ، اَوسَعُ ما بَينَ السَّماءِ وَالاَْرضِ ؛

به نقل از يونس: مردى به امام صادق عليه السلامگفت: فدايت شوم! آيا خداوند، بندگان را برانجام گناهان مجبور ساخته؟ امام فرمودند:« خداوند، عادل تر از آن است كه آنان را برانجام گناهان مجبور سازد و سپس به خاطر آن، كيفرشان نمايد». گفت: فدايت شوم! پسخداوند، اختيار آن را به بندگان واگذاشته است؟ فرمودند: «اگر به اختيار آنانمى گذاشت، امر و نهيشان نمى كرد». عرض كرد: فدايت شوم! آيا ميان جبر و واگذار كردن،جايگاه ديگرى هم هست؟ فرمود: «آرى، گسترده تر از فاصله ميان آسمان و زمين».

كافى ، ج 1، ص 159، ح 11

حديث266

امام صادق عليه السلام :

ما نَهاهُ اللّه ُ عَنْ شَى ءٍ اِلاّ وَ قَدْ عَلِمَ اَ نَّهُ يُطيقُ تَرَ كَهُ ، وَ لا اَمْرَهُ بِشَى ءٍ اِلاّوَ قَدْ عَلِمَ اَ نَّهُ يَسْتَطيعُ فِعْلَهُ ؛ لاَِ نَّهُ لَيْسَ مِنْ صِفَتِهِ الْجَورُ وَ العَبَثُ وَالظُّلْمُ وَ تَكليفُ الْعِبادِما لا يُطيقونَ ؛

«خداوند از چيزى نهى نكرد، جز اين كه مى داند بنده توان ترك آن را دارد و به چيزىامر نكرد، جز اين كه مى داند

بنده توان انجام آن را دارد، زيرا جُور و سرگرمى و ستم وتكليف كردن بندگان به آنچه توانش را ندارند، از صفات خداوند نيستند».

الاحتجاج ، ج 2، ص 223

امام صادق عليه السلام :

هذِهِ الآفاتُ... مِنَ الوَباءِ وَ الجَرادِ و ما اَشبَهَ ذلِكَ ما بالُها لا تَدومُ ...و يُلذَعُ اَحيانا بِهذِهِ الآفاتِ اليَسيرَةِ لِتَأديبِ النّاسِ وَ تَقويمِهِم ، ثُمَّ لا تَدومُ هذِهِالآفاتُ ، بَل تَ_كشِفُ عَنْهُم عِندَ القُنوطِ مِنهُم ، فَتَ_كونُ وُقوعُها بِهِمْ مَوعِظَةً و كَشفُهاعَنهُم رَحمَةً ... . فَاِذا عَضَّتهُ المَكارِهُ وَ وَجَدَ مَضَضَهَا اتَّعَظَ وَ اَبصَرَ كَثيرا مِمّاكانَ جَهِلَهُ وَ غَفَلَ عَنهُ ، وَ رَجَعَ اِلى كَثيرٍ مِمّا كانَ يَجِبُ عَلَيهِ ... اِنَّ هذِهِ الآفاتِ وَ اِن كانَتتَنالُ الصّالِحَ وَ الطّالِحَ جَميعاً ، فَاِنَّ اللّه َ جَعَلَ ذلِكَ صَلاحا لِلصِّنفَينِ كِلَيهِما :اَمَّا الصّالِحونَ فَاِنَّ الَّذى يُصيبُهُم مِن هذا يَرُدُّهُم

نِعَمَ رَبِّهِم عِندَهُم فى سالِفِ اَيّامِهِم فَيَحدوهُم ذلِكَ عَلَى الشُّكرِ وَ الصَّبرِ ، وَ اَمَّا الطّالِحونَ فَاِنَّ مِثلَ هذا اِذا نالَهُمكَسَرَ شِرَّتَهُم وَ رَدَعَهُم عَنِ المَعاصى وَالفَواحِشِ ، وَ كَذلِكَ يَجْعَلُ لِمَن سَلِمَ مِنهُممِنَ الصِّنفَينِ صَلاحا فى ذلِكَ ، اَمَّا الاَبرارُ فَاِنَّهُم يَغتَبِطونَ بِماهُم عَلَيهِ مِنَ البِرِّوَ الصَّلاحِ و يَزدادونَ فيهِ رَغبَةً وَ بَصيرَةً ، و اَمَّا الفُجّارُ فَاِنَّهُم يَعرِفونَ رَأفَةَ رَبِّهِموَ تَطَوُّلَهُ عَلَيهِم بِالسَّلامَةِ مِن غَيرِ استِحقاقِهِم ، فَيَحُضُّهُم ذلِكَ عَلَى الرَّأفَةِ بِالنّاسِوَالصَّفحِ عَمَّن اَساءَ اِلَيهِم ؛

اين آفت ها، از قبيل وبا و هجوم ملخ و مانند اينها، دوام ندارند...و گاهىبا اين آفت هاى زودگذر، آسيبى به مردم مى رسد تا ادب شوند و مقاوم گردند.البته آفت ها دوامى ندارند و همين كه موجب نااميدى مردم شوند، برداشته مى شوندتا معلوم گردد كه گرفتار شدن به آفات، اندرزى براى مردم و برطرف شدن آفات [نيز]بخشايشى در حق آنان است... پس هرگاه سختى ها انسان را فرا گرفتند و او رنج آنهارا چشيد، پند مى گيرد و از بسيارى چيزها كه نمى دانست و غفلت داشت، آگاه مى گرددو به سوى بسيارى چيزها كه بر او واجب بوده، توجه مى كند... هرچند چنين آفت هايىهم به نيكوكاران و هم به بدكاران مى رسند، امّا خداوند، آنها را براى هر دو گروه، خوبقرار داده است.براى نيكوكاران، خوب است، چون هر آسيبى به آنان برسد، آنها را نسبت بهنعمت هاى پروردگارشان _ كه در گذشته داشته اند _ هشيارتر مى كند و به سپاس گزارى وصبر بر مى انگيزد. براى بدكاران هم خوب است، چون وقتى چنين آسيبى به آنها برسد،شرارتشان را در هم مى شكند و

از گناهان و زشتى ها بازشان مى دارد.همچنين خداوند، جانِ سالم به در بُردن از آفت ها را براى هر دو گروه،خوب قرار داده است. براى نيكوكاران، خوب است، چون آنها را به نيكىو درستكارى خويش اميدوار مى كند و براى بدكاران هم خوب است، چون مهربانى و احسان پروردگارشان را در مى يابند كه آنها را سالم قرار داد، با آن كهشايسته اش نبودند، و همين، آنها را به مهربانى با مردم و گذشت از بدى هاى ديگراندر حقّ خويش، تشويق مى كند.

بحار الأنوار ، ج 3، ص 138 و 139

حديث271

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

صَلاةُ مُتَطَيِّبٍ اَفْضَلُ مِنْ سَبعينَ صَلاةً بِغَيْرِ طيبٍ؛

يك نماز با بوى خوش (عطر) بهتر از هفتاد نماز بدون بوى خوش است.

كافى، ج 6، ص 511 ، ح 7

امام صادق عليه السلام :

اِنَّ قَوما فيما مَضى قالوا لِنَبىٍّ لَهُم : اُدْعُ لَنا رَبَّكَ يَرْفَع عَنَّا الْمَوتَفَدَعا لَهُم فَرَفَعَ اللّه ُ عَنْهُمُ المَوتَ فَكَثُروا حَتّى ضاقَت عَلَيهِمُ المْنازِلُ وَ كَثُرَ النَّسلُوَ يُصْبِحُ الرَّجُلُ يُطْعِمُ اَباهُ وَ جَدَّهُ وَ اُمَّهُ وَ جَدَّ جَدِّهِ وَ يُوَضّيهِم وَ يَتَعاهَدُهُم فَشَغَلوا عَنْ طَ_لَبِ الْمَعاشِ . فَقالوا : سَل لَنا رَبَّكَ اَن يَرُدَّنا اِلى حالِنَا الَّتى كُنّا عَلَيها فَسَاَلَ نَبيُّهُم رَبَّهُفَرَدَّهُم اِلى حالِهِم ؛

يكى از اقوام گذشته به پيامبرشان گفتند : دعا كن پروردگارت مرگ را از ما بردارد . اودعا كرد و خداوند ، مرگ را از آنها برداشت . جمعيت آنان زياد شد، چندان كهمنزل هايشان ديگر گنجايش آنها را نداشت و جمعيت چنان زياد شد

كه هر مردى ناچاربود خرج پدر و جدّ و مادر و جدّ جدّش را بدهد و به نظافت و امور ديگر آنها رسيدگى كندو بدين ترتيب از طلب معاش باز ماندند .بار ديگر آمدند و درخواست كردند كه : دعا كن پروردگارت ما را به همان حال كه بوديمباز گرداند . پيامبرشان به درگاه پروردگارشان دعا كرد و آنها را به حال اوّلشان باز گرداند.

كافى ، ج 3، ص 260، ح 36

يَا ابنَ جُندَبَ! لاتَقُل فِيالمُذنِبينَ مِن أهلِ دَعوَتِكُم إلاّ خَيرا وَاستَكينُوا إلَى اللّه ِ في تَوفيقِهِم وسَلُوا التَّوبَةَ لَهُم؛

اى پسر جندب! در حقّ گنهكارانى كه اهل دعوتِ شمايند ، جز نيك مگو و[همه] براى توفيق آنان به درگاه خداوند ، زارى كنيد و بازگشت از گناه را برايشان درخواست كنيد.

حديث493

امام صادق عليه السلام :

يَا ابنَ جُندَبَ! مَن حَرَّمَ نَفسَهُ كَسبَهُ فَإنَّما يَجمَعُ لِغَيرِهِ؛

اى پسر جندب! هر كه خود را از دستاورد خويش [كه دست مايه آخرت است] محروم دارد ، آن را براى ديگرى اندوخته است.

حديث494

امام صادق عليه السلام :

اُرجُ اللّه َ رَجاءً لايُجَرّيكَ عَلى مَعصِيَتِهِ وخَفهُ خَوفاً لايُؤيِسُكَ مِن رَحمَتِهِ؛

چندان به خداوند اميدوار باش كه [اين اميد] تو را به نافرمانىِ اونكشانَد ، و چندان از او بيم دار كه [اين بيم] تو را از رحمت او نوميد نسازد.

حديث495

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

حديث531

امام صادق عليه السلام :

_ عَن آبائِهِ عليهم السلام _ : قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : إنّي مُخَلِّفٌ فيكُمُ الثَّقَلَينِ : كتابَ اللّه ِ ، وعِترَتي أهلَ بَيتي ، فَإِنَّهُما لَن يَفتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ كَهاتَينِ _ وضَمَّ بَينَ سَبّابَتَيهِ _ . فَقامَ إلَيهِ جابِرُ بنُ عَبدِاللّه ِالأَنصارِيُّ وقالَ: يا رَسولَ اللّه ِ، مَن عِترَتُكَ ؟ قالَ : عَلِيٌّ والحَسَنُ والحُسَينُ والأَئِمَّةُ مِن وُلدِ الحُسَينِ إلى يَومِ القِيامَةِ

امام صادق عليه السلام : به نقل از پدرانش عليهم السلام: پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: من در ميان شما دو چيز گرانسنگ به يادگار مى نهم: كتاب خدا وعترتم كه همان اهل بيت من هستند، اين دو هرگز از يكديگر جدا نشوند تا كنار حوض كوثر بر من وارد شوند، مِثلِ اين دو _ و دو انگشت سبّابه خود را به يكديگر چسباند _، جابر بن عبداللّه انصارى برخاست وعرض كرد: يا رسول اللّه ! عترت تو چه كسانى هستند؟ فرمود: على، حسن، حسين و امامانى كه از پشت حسين هستند تا روز رستاخيز.

كمال الدين : 244 عن محمّد بن عمارة عن أبيه ، معاني الأخبار : 91 / 5 عن محمّد بن عمارة .

حديث532

امام صادق عليه السلام :

_ عَن آبائِهِ عليهم السلام _ : سُئِلَ أميرُالمُؤمِنينَ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ عَن مَعنى قَولِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : إنّي مُخَلِّفٌ فيكُمُ الثَّقَلَينِ كِتابَ اللّه ِ وعِترَتي ، مَنِ العِترَةُ ؟

فَقالَ : أنَا والحَسَنُ والحُسَينُ والأَئِمَّةُ التِّسعَةُ مِن وُلدِ الحُسَينِ ، تاسِعُهُم

مَهدِيُّهُم وقائِمُهُم ، لا يُفارِقونَ كِتابَ اللّه ِ ولا يُفارِقُهُم حَتّى يَرِدوا عَلى رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله حَوضَهُ

امام صادق به نقل از پدرانش عليهم السلام مى فرمايد: درباره اين سخن پيامبر خدا صلي الله عليه و آله كه:

«من در ميان شما دو چيز گرانسنگ به يادگار مى نهم: كتاب خدا و عترتم» ، از امير المؤمنين عليه السلام پرسش شد كه «عترت» چه كسانى هستند؟ اميرالمؤمنين عليه السلامفرمود: من و حسن و حسين و امامان نه گانه از فرزندان حسين كه نهمين آنها مهدى ايشان و قائم آنهاست و هرگز از كتاب خدا جدا نشوند و كتاب خدا هم از ايشان جدا نشود تا در كنار حوض كوثر بر پيامبر خدا صلي الله عليه و آله وارد آيند.

كمال الدين : 240 / 64 ، معاني الأخبار : 90 / 4 ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : 1 / 57 / 25 كلّها عن غياث بن إبراهيم .

حديث533

امام صادق عليه السلام :

عَن أبيهِ عَن جَدِّهِ عَنِ الحَسَنِ بنِ عَلِيٍّ عليهم السلام _ في بَيانِ قَولِهِ تَعالى : «إنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرًا» _ : فَلَمّا نَزَلَت آيَةُ التَّطهيرِ جَمَعَنا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله أنَا وأخي واُمّي وأبي ، فَجَلَّلَنا ونَفسَهُ في كِساءٍ لاُِمِّ سَلَمَةَ خَيبَرِيٍّ ، وذلِكَ في حُجرَتِها وفي يَومِها ، فَقالَ : اللّهُمَّ هؤُلاءِ أهلُ بَيتي ، وهؤُلاءِ أهلي وعِترَتي ، فَأَذهِب عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهِّرهُم تَطهيرًا . فَقالَت اُمُّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللّه ُ عَنها : أدخُلُ مَعَهُم يا رَسولَ

اللّه ِ ؟ فَقالَ لَها صلي الله عليه و آله : يَرحَمُكِ اللّه ُ ، أنتِ عَلى خَيرٍ ، وإلى خَيرٍ ، وما أرضاني عَنكِ ، ولكِنَّها خاصَّةٌ لي ولَهُم

امام صادق عليه السلام : به نقل از پدرش و او به نقل از جدّش حسن بن على عليه السلامدر بيان اين آيه مباركه: «اِنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ ويُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» . فرمود: چون آيه تطهير نازل شد پيامر خدا صلي الله عليه و آله من و برادرم و مادرم و پدرم را گرد آورد و ما و خودش را با عبايى خيبرى كه از آنِ امّ سلمه بود پوشاند. اين در خانه امّ سلمه و در روزى بود كه پيامبر به خانه او مى رفت. پس پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: خدايا! اينان اهل بيت، خاندان و عترت من هستند، پس هر گونه پليدى را از آنها دور كن و كاملاً پاكشان گردان. امّ سلمه _ رضى اللّه عنها _ گفت: يا رسول اللّه ! آيا من هم همراه ايشان زير عبا بيايم؟ پيامبر صلي الله عليه و آله به او فرمود: خداوند بر تو رحمت آورَد، تو بر خير و به سوى خيرى و من چقدر از تو خشنودم، ولى اين به من و ايشان اختصاص دارد.

أمالي الطوسيّ : 564 / 1174 عن عبدالرحمن بن كثير ، وراجع ينابيع المودّة : 3 / 368 .

حديث534

امام صادق عليه السلام :

_ في حَديثٍ طَويلٍ _ : «إنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرًا» ، فَكانَ عَلِيٌّ والحَسَنُ والحُسَينُ

وفاطِمَةُ عليهم السلام ، فَأَدخَلَهُم رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله تَحتَ الكِساءِ في بَيتِ اُمِّ سَلَمَةَ ، ثُمَّ قالَ : اللّهُمَّ إنَّ لِكُلِّ نَبِيٍّ أهلاً وثَقَلاً ، وهؤُلاءِ أهلُ بَيتي وثَقَلي . فَقالَت اُمُّ سَلَمَةَ : ألَستُ مِن أهلِكَ ؟ فَقالَ : إنَّكِ إلى خَيرٍ ، ولكِن هؤُلاءِ أهلي وثَقَلي

امام صادق عليه السلام در حديثى مفصّل مى فرمايد: مقصود از آيه: «اِنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» على، حسن و حسين و فاطمه بود. پيامبر خدا صلي الله عليه و آله آنها را در خانه امّ سلمه زير عبايى قرار داد و سپس فرمود: خدايا هرپيامبر خانواده اى دارد و گنجينه اى نفيس واينان اهل بيت و گنجينه نفيس من هستند. امّ سلمه گفت: آيا من از اهل بيت تو نيستم؟ پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: تو به سوى خير روانى، ولى اهل بيت و گنجينه نفيس من اينانند.

الكافي : 1 / 287 / 1 عن أبي بصير .

حديث535

امام صادق عليه السلام :

_ فِي احتِجاجِهِ عَلى مُعاوِيَةَ عِندَ الصُّلحِ _ : ثُمَّ مَكَثَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله بَعدَ ذلِكَ

امام صادق عليه السلام : به نقل از پدرش به نقل از نيايش زين العابدين به نقل از حسن عليهم السلام در استدلالش با معاويه هنگام صلح: پس از آن (نزول آيه تطهير) پيامبر خدا صلي الله عليه و آله تا زمانى كه زنده بود هر روز هنگام دميدن سپيده نزد ما مى آمد و مى فرمود: رحمت خدا بر شما باد، گاه

نماز است «اِنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ اَهْلَ البيتِ ويُطَهِّرَكُمْ تَطْهيراً» .

أي بعد نزول آية التطهير وقضيّة الكساء ، وراجع ص 74 / 60 من كتابنا هذا .

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِ اللّه ِ عَزَّوجَلَّ : «ومَن يُؤتَ الحِكمَةَ فَقَد اُوتِيَ خَيرًَا كَثيرًا

امام صادق عليه السلام _ درباره آيه شريفه «وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ اُوتِىَ خَيْراً كَثيراً » _ : مقصود فرمانبرى از خدا و شناخت امام است.

البقرة : 269 .

حديث540

امام صادق عليه السلام :

_ في دُعاءٍ عَلَّمَهُ لِزُرارَةَ _ : اللّهُمَّ عَرِّفنينَفسَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفني نَفسَكَ لَم أعرِف نَبِيَّكَ ، اللّهُمَّ عَرِّفني رَسولَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفني رَسولَكَ لَم أعرِف حُجَّتَكَ ، اللّهُمَّ عَرِّفني حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إن لَم تُعَرِّفني حُجَّتَكَ ضَلَلتُ عَن ديني

امام صادق عليه السلام _ در دعايى كه به زراره آموخت _ : خدايا! خود را به من بشناسان، زيرا اگر تو خود را به من نشناسانى پيامبرت را نخواهم شناخت، خدايا! پيامبرت را به من بشناسان كه اگر پيامبرت را به من نشناسانى حجّت تو را نخواهم شناخت، خدايا حجّت خود را به من بشناسان كه اگر حجّت خود را به من نشناسانى از دينت به كژ راهه خواهم افتاد.

الكافي : 1 / 337 / 5 عن زرارة .

حديث541

امام صادق عليه السلام :

كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليهماالسلامإذا زالَتِ الشَّمسُ صَلّى ثُمَّ دَعا ، ثُمَّ صَلّى عَلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله فَقالَ : اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ ، ومَوضِعِ الرِّسالَةِ ، ومُختَلَفِ المَلائِكَةِ ، ومَعدِنِ العِلمِ ، وأهلِ بَيتِ الوَحيِ . اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، الفُلكِ الجارِيَةِ فِي اللُّجَجِ الغامِرَةِ ، يَأمَنُ مَن رَكِبَها ، ويَغرَقُ مَن تَرَكَها ، المُتَقَدِّمُ لَهُم مارِقٌ ، والمُتَأَخِّرُ عَنهُم زاهِقٌ ،

واللاّزِمُ لَهُم لاحِقٌ

امام صادق عليه السلام :

_ في حَديثٍ طَويلٍ _ : قالَ جَلَّ ذِكرُهُ : «فَاسأَلوا أهلَ الذِّكرِ إن كُنتُم لا تَعلَمونَ» قالَ : الكِتابُ (هُوَ) الذِّكرُ ، وأهلُهُ آلُ مُحَمَّدٍ عليهم السلام ، أمَرَ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ بِسُؤالِهِم ، ولَم يُؤمَروا بِسُؤالِ الجُهّالِ

امام صادق عليه السلام _ در حديثى طولانى _ : خداوند و الانام مى فرمايد: «فَاسْأَلُوا اَهْلَ الذِّكْرِ اِنْ كُنْتُمْ لا تَعْمَلُونَ» : كتاب، همان ذكر است و اهل آن همان خاندان محمّد است كه خداوند دستور داده است از

آنها پرسش كنند و به سؤال كردن از نادانان مأمور نگشته اند .

الكافي : 1 / 295 / 3 .

حديث552

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِ اللّه ِ تَعالى : «وإنَّهُ لَذِكرٌ لَكَ ولِقَومِكَ وسَوفَ تُسأَلونَ» _ : الذِّكرُ القُرآنُ ، ونَحنُ قَومُهُ ، ونَحنُ المَسؤولونَ

امام صادق عليه السلام : درباره آيه شريفه «وَإِنَّه لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ» _ : مقصود از «ذكر» قرآن است و ما قوم آن هستيم و از ما بايد سؤال شود!

الكافي : 1 / 211 / 5 ، تفسير القمّيّ : 2 / 286 عن عبد الرحمن بن كثير ، بصائر الدرجات : 37 / 1 عن الفضيل ، وذكره أيضًا في : 37 / 6 عن بريد بن معاوية عن الإمام الباقر عليه السلام .

حديث553

امام صادق عليه السلام :

_ في رِسالةٍ إلى أصحابِهِ _ : أيَّتُهَا العِصابَةُ المَرحومَةُ المُفلِحَةُ ، إنَّ اللّه َ أتَمَّ لَكُم ما آتاكُم مِنَ الخَيرِ ، واعلَموا أنَّهُ لَيسَ مِن عِلمِ اللّه ِ ولا مِن أمرِهِ أن يَأخُذَ أحَدٌ مِن خَلقِ اللّه ِ في دينِهِ بِهَوىً ولا رَأيٍ ولا مَقاييسَ ، قَد أنزَلَ اللّه ُ القُرآنَ ، وجَعَلَ فيهِ تِبيانَ كُلِّ شَيءٍ ، وجَعَلَ لِلقُرآنِ ولِتَعَلُّمِ القُرآنِ أهلاً ، لا يَسَعُ أهلَ عِلمِ القُرآنِ الَّذينَ آتاهُمُ اللّه ُ عِلمَهُ أن يَأخُذوا فيهِ بِهَوًى ولا رَأيٍ ولا مَقاييسَ ، أغناهُمُ اللّه ُ عَن ذلِكَ بِما آتاهُم مِن عِلمِهِ، وخَصَّهُم بِهِ، ووَضَعَهُ عِندَهُم ، كَرامَةً مِنَ اللّه ِ أكرَمَهُم بِها ، وهُم أهلُ الذِّكرِ الَّذينَ أمَرَ اللّه ُ هذِهِ الاُمَّةَ بِسُؤالِهِم

الكافي : 1 / 221 / 3 ، بصائر الدرجات : 57 /

6 كلاهما عن خيثمة .

حديث561

امام صادق عليه السلام :

نَحنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ ، ومَعدِنُ الرِّسالَةِ ، ومُختَلَفُ المَلائِكَةِ ، ونَحنُ عَهدُ اللّه ِ وذِمَّتُهُ ، ونَحنُ ودائِعُ اللّه ِ وحُجَّتُهُ

امام صادق عليه السلام : ما شجره نبوّت و كان رسالت و جايگاه آمد و شد فرشتگان و عهد و پيمان الهى هستيم. ماييم سپرده هاى خدا و حجّت او.

تفسير القمّيّ : 2 / 228 عن شهاب بن عبد ربّه .

حديث562

امام صادق عليه السلام :

نَحنُ حُجَّةُ اللّه ِ في عِبادِهِ ، وشُهَداؤُهُ عَلى خَلقِهِ ، واُمَناؤُهُ عَلى وَحيِهِ ، وخُزّانُهُ عَلى عِلمِهِ ، ووَجهُهُ الَّذي يُؤتى مِنهُ ، وعَينُهُ في بَرِيَّتِهِ ، ولِسانُهُ النّاطِقُ ، وقَلبُهُ الواعي، وبابُهُ الَّذي يَدُلُّ عَلَيهِ . ونَحنُ العالِمونَ بِأَمرِهِ ، والدّاعونُ إلى سَبيلِهِ. بِنا عُرِفَ اللّه ُ ، وبِنا عُبِدَ اللّه ُ . نَحنُ الأَدِلاّءُ عَلَى اللّه ِ ، ولَولانا ما عُبِدَ اللّه ُ

امام صادق عليه السلام : ما حجّت خداييم در ميان بندگان و گواهان او در ميان خلايق و معتمدان او در وحى مقام كبريايى و گنجوران او در دانشش و چهره او كه بدان روى مى آورند و چشم او در ميان مردم و زبان گوياى او و دل ديده ور او و درى كه بدان هدايت مى كند. ماييم آگاهان از امر او و دعوتگران به راهش. خدا با ما شناخته و با ما پرستيده مى شود. ما رهنمايان به سوى خداييم و اگر ما نمى بوديم خداوند پرستش نمى شد.

التوحيد : 152 / 9 عن ابن أبي يعفور .

حديث563

امام صادق عليه السلام :

أمالي المفيد : 60 / 4 عن محمّد بن شريح .

حديث575

امام صادق عليه السلام :

قالَ لي : إنَّ الحَكَمَ بنَ عُتَيبَةَ مِمَّن قالَ اللّه ُ : «ومِنَ النّاسِ مَن يَقولُ آمَنّا بِاللّه ِ وبِاليَومِ الآخِرِ وما هُم بِمُؤمِنينَ

ابو بصير به نقل از امام صادق عليه السلام: حضرت عليه السلام به من فرمود: حكم بن عتيبه از كسانى است كه خداوند درباره او فرموده است: «برخى از مردم مى گويند كه به خدا و روز واپسين ايمان آورده ايم در حالى كه ايمان ندارند»، حكم چه به شرق برود چه به غرب، به خدا سوگند، به علمى دست نيابد مگر از اهل بيتى كه جبرئيل بر ايشان نازل شده است.

البقرة : 8 .

حديث576

امام صادق عليه السلام :

يا يونُسُ ، إذا أرَدتَ العِلمَ الصَّحيحَ فَخُذ عَن أهلِ البَيتِ ، فَإِنّا رُويناهُ ، واُوتينا شَرحَ الحِكمَةِ ، وفَصلَ الخِطابِ ، إنَّ اللّه َ اصطَفانا وآتانا ما لَم يُؤتِ أحَدًا مِنَ العالَمينَ

امام صادق عليه السلام : اى يونس! هرگاه طالب علم صحيح بودى آن را از اهل بيت بستان، چه، آن براى ما روايت شده است و به ما شرح حكمت و سخن فصل داده اند. خداوند ما را برگزيده است و به ما آن داده كه به هيچ يك از جهانيان نداده است.

البحار : 26 / 158 / 5 نقلاً عن كتاب المحتضر ، الصراط المستقيم : 2 / 157 نحوه ، إثبات الهداة : 1 / 602 كلّها عن يونس بن ظبيان .

حديث577

امام صادق عليه السلام :

_ وعِندَهُ اُناسٌ مِن أهلِ الكوفَةِ _ : عَجَبًا لِلنّاسِ ، إنَّهُم أخَذوا عِلمَهُم كُلَّهُ عَن رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَعَمِلوا بِهِ واهتَدَوا، ويَرَونَ أنَّ أهلَ بَيتِهِ لَم يَأخُذوا عِلمَهُ ! ونَحنُ أهلُ بَيتِهِ وذُرِّيَّتُهُ، في مَنازِلِنا نَزَلَ الوَحيُ ، ومِن عِندِنا خَرَجَ العِلمُ إلَيهِم ، أفَيَرَونَ أنَّهُم عَلِموا واهتَدَوا وجَهِلنا نَحنُ وضَلَلنا ؟! إنَّ هذا مُحالٌ

امام صادق عليه السلام : در حالى كه گروهى از كوفيان در خدمت ايشان بودند _ : شگفت از مردمى كه همه علم خود را از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله ستاندند و بدان عمل كردند و ره يافتند و گمان مى كنند اهل بيت او علمش را نستانده اند در حالى كه ما اهل بيت و ذرّيه

او هستيم، وحى در خانه هاى ما فرود آمد و علم از سوى ما بديشان صادر شد. آيا آنها گمان مى كنند كه آگاه شده اند و ره يافته اند، ولى ما نمى دانيم و گمراه شده ايم؟ اين امرى محال است.

الكافي : 1 / 398 / 1 ، أمالي المفيد : 122 / 6 ، بصائر الدرجات : 12 / 3 كلّها عن يحيى بن عبداللّه .

حديث578

امام صادق عليه السلام :

نَحنُ الرّاسِخونَ فِي العِلمِ ، ونَحنُ نَعلَمُ تَأويلَهُ

امام صادق عليه السلام : ما، راسخان در دانش هستيم و ما تأويل قرآن را مى دانيم.

الكافي : 1 / 213 / 1 ، بصائر الدرجات : 204 / 5 ، وذكره أيضًا في : 204 / 7 عن الإمام الباقر عليه السلام ، تفسير العيّاشيّ : 1 / 164 / 8 ، تأويل الآيات الظاهرة : 106 كلّها عن أبي بصير .

حديث579

امام صادق عليه السلام :

الرّاسِخونَ فِي العِلمِ : أميرُ المُؤمِنينَ والأَئِمَّةُ عليهم السلام مِن بَعدِهِ

امام صادق عليه السلام : راسخان در دانش، اميرالمؤمنين و امامان پس از او هستند.

الكافي : 1 / 213 / 3 عن عبد الرحمن بن كثير .

حديث580

امام صادق عليه السلام :

كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليهماالسلامإذا زالَتِ الشَّمسُ صَلّى ، ثُمَّ دَعا ، ثُمَّ صَلّى عَلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله : اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ ، ومَوضِعِ الرِّسالَةِ ، ومُختَلَفِ المَلائِكَةِ ، ومَعدِنِ العِلمِ ، وأهلِ بَيتِ الوَحيِ

امام صادق عليه السلام : چون زوال ظهر مى شد على بن الحسين عليه السلامنماز مى گزارْد و سپس دعا مى كرد و پس از آن بر پيامبر صلي الله عليه و آله چنين درود مى فرستاد: خدايا درود فرست بر محمّد و خاندان محمّد كه درخت نبوّت و جايگاه رسالت و مكان آمد و شد فرشتگان و كان علم و معرفت و اهل بيت وحى هستند.

جمال الاُسبوع : 250 ، مصباح المتهجّد : 361 .

ولكثرة الأحاديث في هذا المضمار راجع إحقاق الحقّ : 10 / 409 دعاء النبيّ صلي الله عليه و آله لعليّ وفاطمة عليهماالسلامليلة العرس ، وفيه «جعل نسلهما مفاتيح الرحمة ومعادن الحكمة» ، إقبال الأعمال : 3 / 299 في دعاء الإمام الكاظم عليه السلام وفيه «الأئمّة ينابيع الحكمة»، الكافي: 1/203/2 عن الإمام الصادق عليه السلام وفيه «إنّ اللّه عزّوجلّ ... فتح بهم عن باطن ينابيع علمه» ، البحار : 102 / 189 عن الإمام الرضا عليه السلام

وفيه «وأودع قلوبهم ينابيع الحكمة» .

حديث581

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «قالَ الَّذي عِندَهُ عِلمٌ مِنَ الكِتابِ أنَا آتيكَ بِهِ قَبلَ أن يَرتَدَّ إلَيكَ طَرفُكَ

عبدالرحمن بن كثير به نقل از امام صادق عليه السلام _ درباره اين آيه «قالَ الّذى عِنْدَه عِلْمٌ مِنَ الْكِتابِ اَنَا آتيكَ بِهِ قَبْلَ اَنْ يَرْتَدَّ اِلَيْكَ طَرْفُكَ» : امام صادق عليه السلامميان انگشتان خود را باز كرد و آنها را روى سينه اش نهاد و سپس فرمود: به خدا سوگند همه علم كتاب نزد ماست.

النمل : 40 .

حديث582

امام صادق عليه السلام :

إنَّ عيسَى بنَ مَريَمَ عليه السلاماُعطِيَ حَرفَينِ كانَ يَعمَلُ بِهِما ، واُعطِيَ موسى أربَعَةَ أحرُفٍ ، واُعطِيَ إبراهيمُ ثَمانِيَةَ أحرُفٍ ، واُعطِيَ نوحٌ خَمسَةَ عَشَرَ حَرفًا ، واُعطِيَ آدَمُ خَمسَةً وعِشرينَ حَرفًا ، وإنَّ اللّه َ تَعالى جَمَعَ ذلِكَ كُلَّهُ لِمُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله . وإنَّ اسمَ اللّه ِ الأَعظَمَ ثَلاثَةٌ وسَبعونَ حَرفًا ، اُعطِيَ مُحَمَّدٌ صلي الله عليه و آله اِثنَينِ وسَبعينَ حَرفًا وحُجِبَ عَنهُ حَرفٌ واحِدٌ

امام صادق عليه السلام : به عيسى بن مريم دو حرف داده شد كه به وسيله آن دو عمل مى كرد و به موسى چهار حرف و به ابراهيم هشت حرف و به نوح پانزده حرف و به آدم بيست و پنج حرف و خداوند تبارك و تعالى همه اينها را براى محمّد صلي الله عليه و آله گرد آورده است و اسم اعظم خداوند، هفتاد و سه حرف است كه هفتاد و دو حرف از آن را به محمّد داده اند و يك حرف را از او ممنوع داشته

اند.

الكافي : 1 / 230 / 2 ، بصائر الدرجات : 208 / 2 ، تأويل الآيات الظاهرة : 479 كلّها عن هارون ابن الجهم عن رجل من أصحاب الإمام الصادق عليه السلام .

حديث583

امام صادق عليه السلام :

دَخَلَ عَلَيهِ قَومٌ مِن أهلِ خُراسانَ ، فَقالَ _ ابتِداءً قَبلَ أن يُسأَلَ _ : مَن جَمَعَ مالاً يَحرُسُهُ عَذَّبَهُ اللّه ُ عَلى مِقدارِهِ ، فَقالوا لَهُ _ بِالفارِسِيَّةِ _ : لا نَفهَمُ بِالعَرَبِيَّةِ ، فَقالَ لَهُم : هر كه درم اندوزد جزايش دوزخ باشد

احمد بن قابوس به نقل از پدرش به نقل از امام صادق عليه السلاممى گويد: گروهى از مردم خراسان بر حضرت عليه السلام وارد شدند. پيش از اين كه آنها چيزى بپرسند، حضرت عليه السلام فرمود: هر كس مالى جمع كند و آن را نگه دارد خداوند به همان مقدار كيفرش كند. آنها به فارسى گفتند: ما عربى نمى فهميم. امام عليه السلام به زبان فارسى فرمود: «هر كه درم اندوزد جزايش دوزخ باشد».

الخرائج والجرائح : 2 / 753 / 70 .

حديث584

امام صادق عليه السلام :

اللّهُمَّ يامَن أعطانا عِلمَ ما مَضى وما بَقِيَ ، وجَعَلَنا وَرَثَةَ الأَنبِياءِ ، وخَتَمَ بِنَا الاُمَمَ السّالِفَةَ ، وخَصَّنا بِالوَصِيَّةِ

امام صادق عليه السلام : بار خدايا! اى كسى كه آگاهى از گذشته و آينده را به ما بخشيده است و ما را وارثان پيامبران قرار داده است و امّتهاى گذشته را با ما به پايان برده است و ما را به جانشينى اختصاص داده است.

بصائر الدرجات : 129 / 3 عن معاوية بن وهب .

حديث585

امام صادق عليه السلام :

إنّي لَأَعلَمُ ما فِي السَّماواتِ وما

فِي الأَرضِ ، وأعلَمُ ما فِي الجَنَّةِ ، وأعلَمُ ما فِي النّارِ ، وأعلَمُ ما كانَ وما يَكونُ . ثُمَّ مَكَثَ هُنَيئَةً فَرَأى أنَّ ذلِكَ كَبُرَ عَلى مَن سَمِعَهُ مِنهُ ، فَقالَ : عَلِمتُ ذلِكَ مِن كِتابِ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ ، إنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ يَقولُ : فيهِ تِبيانُ كُلِّ شَيءٍ

حارث بن مغيره به نقل از امام صادق عليه السلام مى گويد كه امام فرمود: بدون ترديد من

به آن چه در

آسمانها و زمين و بهشت و دوزخ است و آن چه تحقّق يافته وتحقّق خواهد يافت آگاهى دارم. امام سپس لحظه اى درنگ كرد و چون ديد اين سخن بر شنوندگان گران آمد فرمود: اين را من از كتاب خداوند عزّوجل يافته ام، چه، خداوند مى فرمايد: «در آن بيان هر چيزى هست».

يشير عليه السلامبالمعنى إلى قوله تعالى «تِبيانًا لِكُلِّ شَيءٍ»(النحل : 89) .

حديث586

امام صادق عليه السلام :

قَد وَلَدَني رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وأنَا أعلَمُ كِتابَ اللّه ِ وفيهِ بَدءُ الخَلقِ ، وما هُوَ كائِنٌ إلى يَومِ القِيامَةِ ، وفيهِ خَبَرُ السَّماءِ وخَبَرُ الأَرضِ ، وخَبَرُ الجَنَّةِ وخَبَرُ النّارِ ، وخَبَرُ ما كانَ (وخَبَرُ) ما هُوَ كائِنٌ ، أعلَمُ ذلِكَ كَما أنظُرُ إلى كَفّي ، إنَّ اللّه َ يَقولُ : فيهِ تِبيانُ كُلِّ شَيءٍ

امام صادق عليه السلام : من فرزند پيامبر خدا صلي الله عليه و آله هستم. من از كتاب خدا آگاهى دارم؛ كتابى كه آغاز آفرينش و آن چه تا روز رستاخيز وجود مى

يابد و خبر از آسمانها وزمين وبهشت ودوزخ وخبر از گذشته و حال در آن نهفته است. اينها را مانند كف دستم مى شناسم. خداوند مى فرمايد: «تِبْيانُ كُلِّ شى ءٍ» .

الكافي : 1 / 61 / 8 ، بصائر الدرجات : 197 / 2 ، ينابيع المودّة : 1 / 80 / 20 كلّها عن عبد الأعلى بن أعين ، وراجع تفسير العيّاشيّ : 2 / 266 / 56 .

حديث587

امام صادق عليه السلام :

حديث595

امام صادق عليه السلام :

«ولَقَد كَتَبنا فِي الزَّبورِ مِن بَعدِ الذِّكرِ

عبداللّه بن سنان به نقل از امام صادق مى آورد كه از حضرت عليه السلامدرباره آيه شريفه «و پس از ذكر در زبور نوشتيم» و اين كه «زبور» و «ذكر» چيست پرسش كرد . حضرت عليه السلام فرمود: ذكر، نزد خداست و زبور، همان كتابى است كه بر داود نازل شد و هر كتابى كه نازل شود نزد اهل علم است كه ماييم.

الأنبياء : 105 .

حديث596

امام صادق عليه السلام :

دَعا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله عَلِيًّا عليه السلامودَعا بِدَفتَرٍ ، فَأَملى عَلَيهِ رَسولُ اللّه ِ صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِما بَطنَهُ

امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا صلي الله عليه و آله على عليه السلام را فرا خواند و دستور داد دفترى بياورند

و آن قدر بر على املا كرد كه شكم آن (پوست) پر شد.

الاختصاص : 275 عن حنان بن سدير .

امام صادق عليه السلام :

مُصحَفُ فاطِمَةَ عليهاالسلامما فيهِ شَيءٌ مِن كِتابِ اللّه ِ ، وإنَّما هُوَ شَيءٌ اُلقِيَ عَلَيها بَعدَ مَوتِ أبيها صَلَّى اللّه ُ عَلَيهِما

امام صادق عليه السلام : در مصحف فاطمه چيزى از كتاب خدا نيامده است و آن كتابى است كه پس از مرگ پدرش صلي الله عليه و آله بر فاطمه القا شده است.

بصائر الدرجات : 159 / 27 عن أبي حمزة .

از601تا800

حديث601

امام صادق عليه السلام :

_ لِوَليدِ بنِ صَبيحٍ _ : يا وَليدُ ، إنّي نَظَرتُ في مُصحَفِ فاطِمَةَ عليهاالسلامفَلَم أجِد لِبَني فُلانٍ فيهِ إلاّ كَغُبارِ النَّعلِ

امام صادق عليه السلام _ به وليد بن صبيح _: اى وليد! من در مصحف فاطمه نگريستم و اينك مورد سؤال قرار مى گيرم و براى بنى فلان در حكومت، بهره اى به اندازه غبار كفش نيافتم.

بصائر الدرجات : 170 / 7 .

حديث602

امام صادق عليه السلام :

يا أبا مُحَمَّدٍ ، وإنَّ عِندَنَا الجامِعَةَ ، وما يُدريهِم مَا الجامِعَةُ ؟ قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، ومَا الجامِعَةُ ؟ قالَ : صَحيفَةٌ طولُها سَبعونَ ذِراعًا بِذِراعِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وإملائِهِ مِن فَلقِ فيهِ وخَطِّ عَلِيٍّ بِيَمينِهِ ، فيها كُلُّ حَلالٍ وحَرامٍ ، وكُلُّ شَيءٍ يَحتاجُ النّاسُ إلَيهِ حَتَّى الأَرشِ فِي الخَدشِ . وضَرَبَ بِيَدِهِ إلَيَّ فَقالَ : تَأذَنُ لي يا أبا مُحَمَّدٍ ؟ قُلتُ : جُعِلتُ

فِداكَ ، إنَّما أنَا لَكَ فَاصنَع ما شِئتَ ، فَغَمَزَني بِيَدِهِ وقالَ : حَتّى أرشِ هذا ، كَأَنَّهُ مُغضَبٌ ، قُلتُ : هذا واللّه ِ العِلمُ ، قالَ : إنَّهُ لَعِلمٌ ولَيسَ بِذاكَ

ابو بصير از امام صادق عليه السلام: اى ابا محمّد! «جامعه» نزد ماست و آنها چه مى دانند جامعه چيست؟ عرض كردم: قربانت گردم: «جامعه» چيست؟ فرمود: صحيفه اى است با طول هفتاد ذرع به ذرع رسول اللّه و املاى آن حضرت از دهان مباركش و دست خط على. هر حلال و حرام و هر چيزى كه مردم بدان نياز داشته باشند، حتّى ديه خراشهاى كوچك در

آن آمده است. امام با دستش به

من زد و فرمود: اى ابا محمّد! به من اجازه مى دهى؟

عرض كردم: قربانت گردم، من در اختيار تو هستم، هر چه مى خواهى بكن. حضرت عليه السلامهمچون كسى كه خشمگين است دست مرا نيشگون گرفت و فرمود: حتّى ديه اين. عرض كردم: به خدا اين علم است. فرمود: اين علم است ولى نه همه آن.

الكافي : 1 / 239 / 1 ، بصائر الدرجات : 143 / 4 إلى «في الخدش» .

حديث603

امام صادق عليه السلام :

ضَلَّ عِلمُ ابنِ شُبرُمَةَ

امام صادق عليه السلام : دانش «ابن شبرمه» در برابر جامعه كه به املاى پيامبر صلي الله عليه و آله و دست خط على مى باشد، گم است. جامعه، براى هيچ كس جاى سخنى باقى نگذاشته و در آن علم حلال و حرام نهفته است.

هو عبداللّه بن شبرمة ، كان قاضيًا على الكوفة للمنصور ، وكان يعمل بالقياس .

حديث604

امام صادق عليه السلام :

إنَّ عِندَنَا الجَفرَ ، ومايُدريهِم مَا الجَفرُ ؟ قُلتُ : ومَا الجَفرُ ؟ قالَ : وِعاءٌ مِن أدَمٍ فيهِ عِلمُ النَّبِيّينَ والوَصِيّينَ ، وعِلمُ العُلَماءِ الَّذينَ مَضَوا مِن بَني إسرائيلَ ، قُلتُ : إنَّ هذا هُوَ العِلمُ . قالَ : إنَّهُ لَعِلمٌ ولَيسَ بِذاكَ

ابو بصير از امام صادق عليه السلام: جفر نزد ماست و آنها چه مى دانند جفر چيست؟ عرض كردم: جفر چيست؟ فرمود: ظرفى از چرم كه علم انبيا و اوصيا و علماى درگذشته بنى اسرائيل در آن نهفته است. عرض كردم: اين همان علم است.

امام فرمود: البته اين علم است ولى همه آن نيست.

الكافي : 1 / 239 / 1 .

حديث605

امام صادق عليه السلام :

أخبِرني عَن عِلمِ عالِمِكُم . قالَ : وِراثَةٌ من رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ومِن عَلِيٍّ عليه السلام . قُلتُ : إنّا نَتَحَدَّثُ أنَّهُ يُقذَفُ في قُلوبِكُم ويُنكَتُ في آذانِكُم ! قالَ : أو ذاكَ

حارث بن مغيره به نقل از امام صادق عليه السلام: عرض كردم: مرا از علم عالِمتان آگاه گردان. فرمود: ارثى است از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله و على عليه السلام. عرض كردم: ما مى گوييم كه آن به دل شما الهام و در گوشتان نجوا مى شود. فرمود: اين هم هست.

الكافي : 1 / 264 / 2 ، بصائر الدرجات : 327 / 5 .

حديث606

امام صادق عليه السلام :

كانَ عَلِيٌّ مُحَدَّثاً وكانَ سَلمانُ مُحَدَّثاً . قُلتُ : فَما آيَةُ المُحَدَّثِ ؟ قالَ : يَأتيهِ مَلَكٌ ، فَيَنكُتُ في قَلبِهِ كَيتَ وكَيتَ

ابو بصير از امام صادق عليه السلام: على عليه السلام، محدَّث بود و سلمان هم محدَّث بود. عرض كردم: نشانه محدَّث چيست؟ فرمود: فرشته اى نزد او مى آيد و به دلش چنين و چنان الهام مى كند.

أماليالطوسيّ : 407 / 914 ، وراجع رجال الكشّيّ : 1 / 64 / 36 ، بصائر الدرجات : 322 / 4 ، الخرائج والجرائح : 2 / 830 / 46 .

حديث607

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الإِمامَ إذا شاءَ أن يَعلَمَ عَلِم

امام صادق عليه السلام : امام هر گاه بخواهد كه بداند، مى داند .

الكافي : 1 / 258 / 1 ، وذكره أيضًا في : ح 2 وفيه «اُعلم» بدل «علم» ، بصائر الدرجات : 315 / 3 كلّها عن أبي الربيع ، وذكره أيضًا في : ح 2 عن يزيد بن فرقد النهديّ .

حديث608

امام صادق عليه السلام :

يُبسَطُ لَنا فَنَعلَمُ ، ويُقبَضُ عَنّا فَلا نَعلَمُ ، والإِمامُ يولَدُ وَيلِدُ ، ويَصِحُّ ويَمرَضُ ، ويَأكُلُ ويَشرَبُ ، ويَبولُ ويَتَغَوَّطُ ، ويَفرَحُ ويَحزَنُ ، ويَضحَكُ ويَبكي ، ويَموتُ ويُقبَرُ ، ويُزادُ فَيَعلَمُ . ودَلالَتُهُ في خَصلَتَينِ : فِي العِلمِ ، واستِجابَةِ الدَّعوَةِ ، وكُلُّ ما أخبَرَ بِهِ مِنَ الحَوادِثِ الَّتي تَحدُثُ قَبلَ كَونِها كَذلِكَ ، بِعَهدٍ مَعهودٍ إلَيهِ مِن رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله تَوارَثَهُ مِن آبائِهِ عليهم السلام

امام صادق عليه السلام : علم براى ما گشايش مى يابد و ما آگاهى مى يابيم و يا گرفتگى مى يابد و ما آگاهى نمى يابيم. امام، زاده مى شود و مى زاياند و تندرستى مى يابد و بيمار مى شود و مى خورد و مى آشامد و بول و غائط مى كند و شاد مى شود و محزون مى گردد و مى خندد و مى گريد و مى ميرد و به خاك سپرده مى شود و رشد مى كند و آگاهى مى يابد و نشانه او، برخوردارى از دو ويژگى است: برخوردارى از علم و استجابت دعا و از هر رويدادى كه

پيشتر خبر دهد، همان شود و اين در پرتو عهدى است كه پيامبر خدا صلي الله عليه و آله به او سپرده و او، آن را از پدرانش به ارث برده است.

الخصال : 528 / 3 .

حديث609

امام صادق عليه السلام :

لَيسَ يَخرُجُ شَيءٌ مِن عِندِ اللّه عَزَّوجَلَّ حَتّى يُبدَأَ بِرَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ، ثُمَّ بِأَميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام ، ثُمَّ بِواحِدٍ بَعدَ واحِدٍ لِكَي لا يَكونَ آخِرُنا أعلَمَ مِن أوَّلِنا

امام صادق عليه السلام : چيزى از درگاه خداوند عز و جل صادر نمى شود، مگر آن كه نخست از پيامبر خدا صلي الله عليه و آله آغاز شود و سپس به اميرالمؤمنين عليه السلام برسد و همين طور، يكى پس از ديگرى تا آخرين ما از نخستين ما اعلم نباشد.

الكافي : 1 / 255 / 4 ، الاختصاص : 313 ، بصائر الدرجات : 392 / 2 كلّها عن يونس بن عبدالرحمن عن بعض أصحابه .

حديث610

امام صادق عليه السلام :

اِمتَحِن_وا شيعَتَن_ا عِندَ ثَ_لاثٍ : عِندَ مَواقيتِ الصَّلاةِ كَيفَ مُحافَظَتُهُم عَلَيها ، وعِندَ أسرارِهِم كَيفَ حِفظُهُم لَها عَن عَدُوِّنا ، وإلى

امام صادق عليه السلام :

اِفتَرَقَ النّاسُ فينا عَلى ثَلاثِ فِرَقٍ : فِرقَةٌ أحَبّونَا انتِظارَ قائِمِنا لِيُصيبوا مِن دُنيانا ، فَقالوا وحَفِظوا كَلامَنا وقَصَّروا عَن فِعلِنا ، فَسَيَحشُرُهُمُ اللّه ُ إلى النّارِ .

وفِرقَةٌ أحَبّونا وسَمِعوا كَلامَنا ولَم يُقَصِّروا عَن فِعلِنا ، لِيَستَأكِلُوا النّاسَ بِنا ، فَيَملَأُ اللّه ُ بُطونَهُم نارًا ، يُسَلِّطُ عَلَيهِمُ الجوعَ والعَطَشَ .

وفِرقَةٌ أحَبّونا وحَفِظوا قَولَنا وأطاعوا أمرَنا ولَم يُخالِفوا فِعلَنا ، فَاُولئِكَ مِنّا ونَحنُ مِنهُم

امام صادق عليه السلام : مردم درباره ما، سه گروه شده اند: گروهى كه به انتظار قائم ما دوستمان دارند تا از دنياى ما بهره گيرند. آنها سخن ما را مى گويند و حفظ مى كنند ولى از كردار ما كوتاهى مى ورزند، خداوند اين گروه را به آتش در اندازد و گروهى كه ما را

دوست دارند و سخن ما را مى شنوند و از كردار ما كوتاهى نمى ورزند تا با نام ما، اموال مردم را بستانند، خداوند، شكم آنان را از آتش مى آكند وگرسنگى و تشنگى بر ايشان حاكم گرداند و گروهى كه ما را

دوست دارند وسخن ما را حفظ مى كنند و فرمان ما مى برند و با رفتار ما مخالفت نمى ورزند، آنها از مايند و ما از ايشان هستيم .

تحف العقول : 514 عن المفضّل .

حديث617

امام صادق عليه السلام :

_ لِرَجُلٍ ادَّعَى الحُبَّ لِأَهلِ البَيتِ عليهم السلام _ : مِن أيِّ مُحِبّينا أنتَ ؟ فَسَكَتَ الرَّجُلُ ، فَسَأَلَهُ سَديرٌ

امام صادق عليه السلام : به مردى كه مدّعى حبّ اهل بيت عليهم السلام بود: تو از كدام دوستداران ما هستى؟ آن مرد خاموش ماند. سدير پرسيد: اى فرزند رسول خدا، دوستداران شما چند گروه هستند؟ امام عليه السلامفرمود: آنها سه گروهند: گروهى كه ما را در ظاهر دوست دارند و در خفا دوستمان ندارند و گروهى كه ما را در خفا دوست دارند و در ظاهر دوست ندارند و گروهى كه هم در ظاهر و هم در خفا ما را دوست مى دارند، اينان الگوى والا هستند. گروه دوم، پايين ترين طبقه هستند كه فقط در ظاهر ما را دوست دارند و شيوه سلاطين را در پيش مى گيرند، زبانشان با ما و شمشيرهايشان بر ماست. طبقه سوم، نمونه ميانه هستند كه ما را در پنهان دوست مى دارند و در آشكار دوستمان نمى دارند. به جان خودم سوگند آنها كه ما را در پنهان

دوست مى دارند و نه در ظاهر همانهايى هستند كه روزها روزه دار و شبها به عبادت مى ايستند و رنگ خدايى را در رخسارشان مى بينى و اهل سازگارى و فرمانبردارى اند.

آن مرد گفت: من از آنهايى هستم كه در ظاهر و خفا شما را دوست مى دارم. امام صادق عليه السلام فرمود: كسانى كه ما را در ظاهر و باطن دوست مى دارند، نشانه هايى دارند كه بدان شناخته مى شوند. آن مرد گفت: اين نشانه ها كدام است؟ امام عليه السلامفرمود: اينها صفاتى است كه نخستين آنها اين است كه توحيد را چنان كه بايد، شناخته اند و علم توحيد را استوار ساخته اند.

سدير بن حكيم بن صهيب الصيرفيّ من أصحاب السجّاد والباقر والصادق عليهم السلام(رجال الطوسيّ) .

حديث618

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

_ وذَكَرَ صَلاةَ النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله _ : كانَ يُؤتى بِطَهورٍ فَيُخَمَّرُ عِندَ رَأسِهِ، ويوضَعُ سِواكُهُ تَحتَ فِراشِهِ ، ثُمَّ يَنامُ ما شاءَ اللّه ُ ، فَإِذَا استَيقَظَ جَلَسَ، ثُمَّ قَلَّبَ بَصَرَهُ فِي السَّماءِ، ثُمَّ تَلاَ الآياتِ مِن آلِ عِمرانَ : «إنَّ في خَلقِ السَّماواتِ والأَرضِ واختِلافِ اللَّيلِ والنَّهارِ...» ، ثُمَّ يَستَنُّ ويَتَطَهَّرُ ، ثُمَّ يَقومُ إلَى المَسجِدِ فَيَركَعُ أربَعَ رَكَعاتٍ عَلى قَدرِ قِراءَتِهِ رُكوعُهُ ، وسُجودُهُ عَلى قَدرِ رُكوعِهِ . يَركَعُ حَتّى يُقالَ مَتى يَرفَعُ رَأسَهُ ؟! ويَسجُدُ حَتّى يُقالَ مَتى يَرفَعُ رَأسَهُ ؟! ثُمَّ يَعودُ إلى فِراشِهِ فَيَنامُ ما شاءَ اللّه ُ ، ثُمَّ يَستَيقِظُ فَيَجلِسُ، فَيَتلُو الآياتِ مِن آلِ عِمرانَ، ويُقَلِّبُ بَصَرَهُ فِي السَّماءِ ، ثُمَّ يَستَنُّ ويَتَطَهَّرُ ، ويَقومُ إلَى المَسجِدِ فَيُصَلّي أربَعَ رَكَعاتٍ كَما رَكَعَ قَبلَ ذلِكَ ، ثُمَّ يَعودُ إلى فِراشِهِ فَيَنامُ ما شاءَ اللّه ُ ، ثُمَّ يَستَيقِظُ فَيَجلِسُ فَيَتلُو الآياتِ مِن آلِ عِمرانَ ويُقَلِّبُ بَصَرَهُ فِي السَّماءِ ، ثُمَّ يَستَنُّ ويَتَطَهَّرُ ، ويَقومُ

إلَى المَسجِدِ فَيوتِرُ ويُصَلِّي الرَّكعَتَينِ ثُمَّ يَخرُجُ إلَى الصَّلاةِ

امام صادق عليه السلام _ در ذكر نماز پيامبر صلي الله عليه و آله _ : حضرت صلي الله عليه و آله ، ظرف آبى مى آورد و روى آن را مى پوشاند و بالاى سر خود مى گذاشت و مسواكش را زير بسترش مى نهاد و قدرى مى آرميد، سپس بيدار مى شد و مى نشست و در پى آن ديده در آسمان مى گردانْد و اين آيه را تلاوت مى فرمود «اِنَّ فِى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلافِ الَّليْلِ وَالنَّهارِ» ، آن گاه دندانهايش را مسواك مى زد و وضو مى گرفت و به مسجد مى رفت و چهار ركعت نماز مى گزارْد كه هر ركوعش، به قدر قيامش بود و هر سجودش، به قدر ركوعش. ركوع او، آن قدر طول مى كشيد كه گفته مى شد كى قامت راست مى كند؟! و سجده اش آن قدر طولانى مى گشت كه گفته مى شد كى سر از سجده برمى دارد؟! او سپس به بسترش باز مى گشت و قدرى مى آرميد، آن گاه بيدار مى شد و مى نشست و آياتى از سوره آل عمران را قرائت مى كرد و ديده در آسمان مى گرداند، سپس مسواك مى زد و وضو مى گرفت و به مسجد مى رفت و همانند دفعه قبل چهار

ركعت نماز مى گزارد، آن گاه به بستر برمى گشت و مقدارى مى خوابيد. سپس بيدار مى شد و مى نشست و آيات آل عمران را تلاوت مى كرد و به اطراف آسمان مى نگريست و آن گاه مسواك مى

زد و وضو مى گرفت و به مسجد مى رفت و وتر به جاى مى آورْد و دو ركعت نماز مى گزارْد و آن گاه براى نماز (صبح) بيرون مى رفت.

التهذيب : 2 / 334 / 1377 عن معاوية بن وهب .

حديث637

امام صادق عليه السلام :

كانَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلاميَدخُلُ إلى أهلِهِ ويَقولُ : عِندَكُم شَيءٌ وإلاّ صُمتُ ؟ فَإِن كانَ عِندَهُم شَيءٌ أتَوهُ بِهِ وإلاّ صام

امام صادق عليه السلام: امير المؤمنين عليه السلام به خانه در مى آمد و مى فرمود: آيا چيزى نزد شما هست، وگرنه روزه بگيرم. اگر نزد آنها چيزى يافت مى شد، نزد امام عليه السلاممى آوردند و در غير اين صورت، روزه مى گرفت.

التهذيب : 4 / 188 / 531 ، عوالي اللآلي : 3 / 135 / 15 كلاهما عن هشام بن سالم .

حديث638

امام صادق عليه السلام :

لا تَكسَلوا في طَلَبِ مَعايِشِكُم ؛ فَإِنَّ آباءَنا كانوا يَركُضونَ فيها ويَطلُبونَها

امام صادق عليه السلام: در طلب معاش خود كاهلى نكنيد كه پدران ما براى آن مى دويدند و آن را جستجو مى كردند.

الفقيه : 3 / 157 / 3576 عن حمّاد اللحّام .

حديث639

امام صادق عليه السلام :

قَسَّمَ نَبِيُّ اللّه ِ صلي الله عليه و آله الفَيءَ، فَأَصابَ عَلِيًّا عليه السلام أرضًا ، فَاحتَفَرَ فيها عَينًا فَخَرَجَ ماءٌ يَنبُعُ فِيالسَّماءِ كَهَيئَةِ عُنُقِ البَعيرِ فَسَمّاها يَنبُعَ، فَجاءَ البَشيرُ يُبَشِّرُ فَقالَ عليه السلام : بَشِّرِ الوارِثَ هِيَ صَدَقَةٌ بَتَّةً بَتلاً في حَجيجِ بَيتِ اللّه ِ وعابِري سَبيلِ اللّه ِ ، لا تُباعُ ولا توهَبُ ولا تورَثُ ، فَمَن باعَها أو وَهَبَها فَعَلَيهِ

لَعنَةُ اللّه ِ وَالمَلائِكَةِ وَالنّاسِ أجمَعينَ ، لا يَقبَلُ اللّه ُ مِنهُ صَرفًا ولا عَدلاً

امام صادق عليه السلام: پيامبر خدا صلي الله عليه و آله غنايم را تقسيم كرد و به على عليه السلامقطعه زمينى رسيد. امام عليه السلام در آن چاهى حفر كرد و از آن، آبى به قطر گردن شتر به آسمان جهيد، امام عليه السلام آن را «ينبع» ناميد. پس مردى آمد و آن را بشارت داد، امام عليه السلامفرمود: به وارث من بشارت ده كه آن را صدقه اى حتمى و قطعى

قراردادم براى حاجيان بيت اللّه و عابران راه الهى، نه فروخته مى شود و نه بخشيده مى گردد و نه به ارث مى رسد. هر كه آن را بفروشد يا هبه كند، لعنت خدا، فرشتگان و همه مردم بر او باد كه

خداوند،نه بازگشت و توبه اش را بپذيرد و نه عوض و فديه اش را.

الكافي : 7 / 54 / 9 ، التهذيب : 9 / 148 / 609 وفيه «عابر سبيله» بدل «عابري سبيل اللّه » وكلاهما عن أيّوب بن عطيّة الحذّاء .

حديث640

امام صادق عليه السلام :

_ عِندَ ذِكرِ عَلِيٍّ عليه السلام _ : وَاللّه ِ ، لَقَد أعتَقَ ألفَ مَملوكٍ لِوَجهِ اللّه ِ عَزَّوجَلَّ دَبِرَت فيهِم يَداهُ

امام صادق عليه السلام _ در يادكرد على عليه السلام _ : به خدا سوگند، او هزار برده را در راه خداوند عزّوجل آزاد كرد. دستان حضرت عليه السلام به خاطر آزاد كردن اين برده ها، زخم شده بود.

الكافي : 8 / 165 / 175 عن معاوية بن وهب ، وذكره أيضًا في : 5 / 74 / 2 عن الفضل بن أبي قرّة وفيه «إنّ أمير المؤمنين أعتق ... من ماله وكدّ يده» ، الغارات : 1 / 92 وفيه «أعتق عليّ عليه السلام ... ممّا عملت يداه» ، ودَبِرَت يداه : أصابتهما الدَّبَرة ، وهي القَرْحة . (لسان العرب : 4 / 273) .

حديث641

امام صادق عليه السلام :

إنَّ مُحَمَّدَ بنَ المُنكَدِرِ كانَ يَقولُ : ما كُنتُ أرى أنَّ عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليهماالسلاميَدَعُ خَلَفًا أفضَلَ مِنهُ حَتّى رَأَيتُ ابنَهُ مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ عليهماالسلام ، فَأَرَدتُ أن أعِظَهُ فَوَعَظَني ، فَقالَ لَهُ أصحابُهُ : بِأَيِّ شَيءٍ وَعَظَكَ ؟ قالَ : خَرَجتُ إلى بَعضِ نَواحِي المَدينَةِ في ساعَةٍ حارَّةٍ ، فَلَقِيَني أبو جَعفَرٍ مُحَمَّدُ ابنُ عَلِيٍّ _ وكانَ رَجُلاً بادِنًا ثَقيلاً _ وهُوَ مُتَّكِئٌ عَلى غُلامَينِ أسوَدَينِ أو مَولَيَينِ ، فَقُلتُ في نَفسي : سُبحانَ اللّه ِ ! شَيخٌ مِن أشياخِ قُرَيشٍ في هذِهِ السّاعَةِ عَلى هذِهِ الحالِ في طَلَبِ الدُّنيا ! أما لَأَعِظَنَّهُ ، فَدَنَوتُ مِنهُ فَسَلَّمتُ

عَلَيهِ، فَرَدَّ عَلَيَّ السَّلامَ بِنَهرٍ

امام صادق عليه السلام : محمّدبن منكدر مى

گفت: من گمان نمى كردم على بن الحسين عليه السلامجانشينى برتر از خود بنهد تا آن كه پسرش محمّد بن على عليه السلامرا ديدم و خواستم بدو پند دهم، ولى او مرا پند داد. دوستانش به منكدر گفتند: امام عليه السلامبه چه چيزى تو را پند داد؟ گفت: در ساعات گرم روز به يكى از مناطق مدينه رفتم، ابو جعفر محمّد بن على _ كه مردى جسيم و سنگين بود _ مرا ديد، او به دو غلام سياه يا دو برده، تكيه كرده بود. با خود گفتم: سبحان اللّه ، بزرگى از

بزرگان قريش در اين ساعت، در طلب دنياست! خوب است او را اندرز دهم. به او نزديك شدم و سلام كردم. او در حالى كه عرق مى ريخت به تندى، جواب سلام مرا داد. گفتم: خدا حالت را نيكو گردانَد، بزرگى از بزرگان قريش در اين ساعت در طلب دنياست! هيچ مى دانى اگر در اين وضع مرگ تو فرا رسد چه مى كنى؟ فرمود: اگر در اين وضع، مرگ من فرا رسد در حالى فرا رسيده است كه من در حال فرمانبرى از خدا هستم و با اين فرمانبرى و اطاعت، خود و خانواده ام را از نياز به تو و مردم باز مى دارم، من از اين مى هراسم كه اگر مرگ من در حال معصيت خدا رسد، چه كنم. عرض كردم: خدا بر تو رحمت آورَد، راست مى گويى، من خواستم به تو پند دهم ليكن تو به من پند دادى.

النَّهْر : الزَّجْر ، يقال : نَهَره وانْتَهَره . (المصباح المنير : 628) .

حديث642

امام صادق

عليه السلام :

إنَّ الحَسَنَ بنَ عَلِيٍّ عليهماالسلامقاسَمَ رَبَّهُ ثَلاثَ مَرّاتٍ ، نَعلاً ونَعلاً، وثَوبًا وثَوبًا ، ودينارًا ودينارًا

امام صادق عليه السلام: حسن بن على عليه السلام سه بار هر آن چه داشت از كفش و جامه و دينار، با خدا تقسيم كرد.

التهذيب : 5 / 11 / 29 ، الاستبصار : 2 / 141 / 461 ، حلية الأبرار : 3 / 56 / 5 كلّها عن الحلبيّ ، وراجع تاريخ دمشق «ترجمة الإمام الحسن عليه السلام»: 142 / 236 _ 241 ، السنن الكبرى : 4/542/8645 ، المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 14 .

حديث643

امام صادق عليه السلام :

كانَ أبي عليه السلام أقَلَّ أهلِ بَيتِهِ مالاً وأعظَمَهُم مَؤونَةً ، وكانَ يَتَصَدَّقُ كُلَّ جُمُعَةٍ بِدينارٍ ، وكانَ يَقولُ : الصَّدَقَةُ يَومَ الجُمُعَةِ تُضاعَفُ ؛ لِفَضلِ يَومِ الجُمُعَةِ عَلى غَيرِهِ مِنَ الأَيّام

امام صادق عليه السلام: پدر من در ميان اهل بيتش، مالش از همه كمتر و مخارجش از همه بيشتر بود. او هر جمعه، يك دينار صدقه مى داد و مى فرمود: صدقه در روز جمعه، به سبب فضيلت روز جمعه بر ديگر روزها، دو چندان مى شود.

ثواب الأعمال : 220 / 1 عن عبداللّه بن بكير وغيره .

حديث644

امام صادق عليه السلام :

في كِتابِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : إذَا استَعمَلتُم ما مَلَكَت أيمانُكُم في شَيءٍ يَشُقُّ عَلَيهِم فَاعمَلوا مَعَهُم فيهِ ، وإن كانَ أبي لَيَأمُرُهُم فَيَقولُ : كَما أنتُم، فَيَأتي فَيَنظُرُ فَإِن كانَ ثَقيلاً قالَ: بِسمِ اللّه ِ، ثُمَّ عَمِلَ مَعَهُم، وإن كانَ خَفيفًا تَنَحّى عَنهُم

امام صادق عليه السلام: در نامه رسول خدا صلي الله عليه و آله آمده است: هرگاه خدمتگزارانتان را به كارى گمارديد كه بر آنها دشوار است، شما هم با آنها در آن كار، شركت جوييد. پدرم هرگاه بديشان دستورى مى داد، به آنها مى فرمود: چگونه ايد، پس مى آمد و بديشان مى نگريست و اگر كار، سنگين بود مى فرمود: بسم اللّه و همراه آنان كار مى كرد و اگر كار، سبك بود، آنها را به حال خود مى گذاشت.

الزهد للحسين بن سعيد : 44 / 117 عن داود بن فرقد .

حديث645

امام صادق عليه السلام :

ما أكَلَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله مُتَّكِئًا مُنذُ بَعَثَهُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ إلى أن قَبَضَهُ تَواضُعًا للّه ِِ عَزَّوجَلَّ ، وماأرى رُكبَتَيهِ أمامَ جَليسِهِ في مَجلِسٍ قَطُّ ، ولا صافَحَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله رَجُلاً قَطُّ فَنَزَعَ يَدَيهِ مِن يَدِهِ حَتّى يَكونَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذي يَنزِعُ يَدَهُ ، ولا كافَأَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله بِسَيِّئَةٍ قَطُّ ، قالَ اللّه ُ تَعالى لَهُ : «اِدفَع بِالَّتي هِيَ أحسَنُ السَّيِّئَةَ

امام صادق عليه السلام: پيامبر اكرم از آن هنگام كه خداوند عز و جل او را

به پيامبرى برانگيخت تا آن هنگام كه او را به سوى خود برگرفت، براى فروتنى در پيشگاه الهى، هرگز لميده، چيزى نخورد و در هيچ مجلسى دو زانوى خود را در برابر همنشينش نشان نداد و هيچ گاه پيامبر صلي الله عليه و آله با مردى دست نداد كه دستش را از دست او بكشد تا آن كه آن مرد، دست خود را [عقب] كشد و هرگز پيامبر صلي الله عليه و آله ، كار كسى را با بدى جبران نكرد، خداوند تبارك و تعالى به او فرموده است: «سخن بد آنان را به هرچه نيكوترت مى آيد پاسخ گوى» و او نيز چنين كرد و هرگز گدايى را پس نزد، اگر چيزى نزدش بود مى بخشيد و گرنه مى فرمود: خدا بدو بدهد. پيامبر صلي الله عليه و آله هرگز به حساب خداوند عزّوجل چيزى را نبخشيد، مگر آن كه خداوند، آن را اجازه داد و اگر بهشت را هم [به حساب خدا به كسى مى بخشيد] خداوند عزّوجل آن را اجازه مى داد.

المؤمنون : 96 .

حديث646

امام صادق عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتٍ إِذا عَلِمنا مِن أحَدٍ خَيرًا لَم تُزِل ذلِكَ عَنهُ مِنّا أقاويلُ الرِّجالِ

امام صادق عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه هرگاه خيرى در كسى سراغ داشته باشيم، گفته هاى مردم، اين خير را از نظر ما نمى بَرد.

بصائر الدرجات : 362 / 3 عن داود بن فرقد .

حديث647

امام صادق عليه السلام :

لَيسَ فِي الجُملَةِ مِن أخلاقِ الصّالِحينَ ولا مِن شِعار المُتَّقينَ التَّكَلُّفُ ! مِن أيِّ بابٍ كانَ . قالَ اللّه ُ تَعالى لِنَبِيِّهِ: «قُل ما أسأَلُكُم عَلَيهِ مِن أجرٍ وما أنَا مِنَ المُتَكَلِّفينَ

امام صادق عليه السلام: به طور كلّى تكلّف و رنج پذيرى بيهوده از اخلاق صالحان و شعار پرهيزگاران نيست، هر گونه كه باشد . خداوند به پيامبرش فرمود: «بگو من از شما مزدى نمى طلبم و از متكلفان نيستم» پيامبر نيز فرمود: ما پيامبران و امانت داران و پرهيزگاران، از تكلّف بيزاريم.

ص : 86 .

حديث648

امام صادق عليه السلام :

يَا بنَ جُندَبٍ ، بَلِّغ معاشِرَ شيعَتِنا وقُل لَهُم : لا تَذهَبَنَّ بِكُمُ المَذاهِبُ ، فَوَاللّه ِ لا تُنالُ وَلايَتُنا إلاّ بِالوَرَعِ وَالاِجتِهادِ فِي الدُّنيا ، ومُواساةِ الإِخوانِ فِي اللّه ِ ، ولَيسَ مِن شيعَتِنا مَن يَظلِمُ النّاسَ

امام صادق عليه السلام: اى پسر جندب! به گروه شيعيان ما [پيام] برسان و به آنان بگو: مبادا راههاى گوناگون، شما را به بيراهه كشاند، زيرا به خدا سوگند كه ولايت و دوستى ما، جز با پارسايى و سخت كوشى در دنيا و هميارى و همدردى با برادران دينى به دست نيايد و كسى كه به مردم ستم كند، شيعه ما نيست.

تحف العقول : 303 .

حديث649

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عَزَّوجَلَّ أوضَحَ بِأَئِمَّةِ الهُدى مِن أهلِ بَيتِ نَبِيِّنا عَن دينِهِ ، وأبلَجَ بِهِم عَن سَبيلِ مِنهاجِهِ ، وفَتَحَ بِهِم عَن باطِنِ يَنابيعِ عِلمِهِ ، فَمَن عَرَفَ مِن اُمَّةِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله واجِبَ حَقِّ إمامِهِ وَجَدَ طَعمَ حَلاوَةِ إيمانِهِ وعَلِمَ فَضلَ طَلاوَةِ إسلامِهِ

امام صادق عليه السلام: خداوند عز و جل به وسيله پيشوايان هدايت از خاندان پيامبر ما دينش را آشكار ساخت و به وسيله ايشان راهش را روشن نمود و به واسطه آنان چشمه هاى پنهان دانش خود را گشود. پس از امّت محمّد صلي الله عليه و آله هركس كه حقّ واجب امامش را بشناسد، مزه شيرين ايمانش را بچشد و به ارزش دلپذيرى اسلام خود پى برد.

الكافي : 1 / 203 ، الغيبة للنعمانيّ : 224 / 7 ، مختصر بصائر

الدرجات : 89 وفيه «طراوة» بدل «طلاوة» كلّها عن إسحاق بن غالب ، بصائر الدرجات : 413 / 2 وفيه «طلاقة» بدل «طلاوة» عن ابن إسحاق بن غالب .

حديث656

امام صادق عليه السلام :

اِحفَظوا فينا ما حَفِظَ العَبدُ الصّالِحُ فِي اليَتيمَينِ ، وكانَ أبوهُما صالِحًا

امام صادق عليه السلام: درباره ما همان چيزى را نگهدارى كنيد كه آن بنده شايسته [خضر عليه السلام] براى آن دو كودك يتيم كه پدرشان مردى صالح بود نگهدارى كرد.

أمالي الطوسيّ : 273 / 514 عن البرذون بن شبيب .

حديث657

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الأَنصارَ جاؤوا إلى رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَقالوا : يا رَسولَ اللّه ِ ، إنّا كُنّا ضُلاّلاً فَهَدانَا اللّه ُ بِكَ ، وعَيلَةً فَأَغنانَا اللّه ُ بِكَ ، فَاسأَلنا مِن أموالِنا ما شِئتَ فَهُوَ لَكَ ، فَأَنزَلَ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ : «قُل لا أسأَلُكُم عَلَيهِ أجرًا إلاَّ المَوَدَّةَ فِي القُربى» . ثُمَّ رَفَعَ أبو عَبدِ اللّه ِ يَدَهُ إلَى السَّماءِ وبَكى حَتَّى اخضَلَّت لِحيَتُهُ

وقالَ : الحَمدُ للّه ِِ الَّذي فَضَّلَنا

حديث669

امام صادق عليه السلام :

_ لِداوُدَ بنِ سَرحانَ _ : يا داوُدُ ، أبلِغ مُوالِيَّ عَنِّي السَّلامَ ، وأنّي أقولُ : رَحِمَ اللّه ُ عَبدًا اِجتَمَعَ مَعَ آخَرَ فَتَذاكَرا أمرَنا ، فَإِنَّ ثالِثَهُما مَلَكٌ يَستَغفِرُ لَهُما . ومَا اجتَمَعَ اثنانِ عَلى ذِكرِنا إلاّ باهَى اللّه ُ تَعالى بِهِمَا المَلائِكَةَ ، فَإِذَا اجتَمَعتُم فَاشتَغِلوا بِالذِّكرِ ، فَإِنَّ فِي اجتِماعِكُم ومُذاكَرَتِكُم إحياءَنا . وخَيرُ النّاسِ مِن بَعدِنا مَن ذاكَرَ بِأَمرِنا ودَعا إلى ذِكرِنا

امام صادق عليه السلام: به داود بن سرحان _ : اى داود، سلام مرا به دوستدارانم برسان و به آنان ابلاغ كن كه من مى گويم: رحمت خدا بر آن بنده اى كه با ديگرى گرد آيد و دو نفرى درباره قضيه ما گفتگو كنند؛ كه در اين حال سومين نفر آنان فرشته اى است كه براى آن دو آمرزش مى طلبد. هيچ دو نفرى گرد هم نيامدند و از ما ياد نكردند مگر اين كه خداوند متعال به وجود آنان بر فرشتگان باليد. پس، هرگاه گرد هم آمديد به ذكر مشغول شويد؛ زيرا گردهمايى و مذاكره شما با يكديگر باعث زنده شدن ما مى شود. بهترين مردم بعد

از ما كسى است كه درباره كار ما مذاكره كند و به ياد و نام ما فرا خواند.

أمالي الطوسيّ : 224 / 390 ، بشارة المصطفى : 110 وفيه «إحياء لأمرنا» بدل «إحياءنا» ، كلاهما عن معتب مولى أبي عبداللّه .

حديث670

امام صادق عليه السلام :

إنَّ مِنَ المَلائِكَةِ الَّذينَ فِي السَّماءِ لَيَطَّلِعونَ عَلَى الواحِدِ وَالاِثنَينِ وَالثَّلاثَةِ وهُم يَذكُرونَ فَضلَ آلِ مُحَمَّدٍ ، فَيَقولونَ : أما تَرَونَ إلى هؤُلاءِ في قِلَّتِهِم وكَثرَةِ عَدُوِّهِم يَصِفونَ فَضلَ آلِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله ؟! فَتَقولُ الطّائِفَةُ الاُخرى مِنَ المَلائِكَةِ : «ذلِكَ فَضلُ اللّه ِ يُؤتيهِ مَن يَشاءُ وَاللّه ُ ذُو الفَضلِ العَظيمِ

امام صادق عليه السلام: برخى از فرشتگان آسمان يكى دو سه نفر [از اهل زمين ]را مى بينند كه مشغول سخن گفتن از فضايل آل محمّد هستند، پس مى گويند: نمى بينيد اين عده را كه با تعداد اندكشان وداشتن دشمنان فراوان، از فضايل آل محمّد صلي الله عليه و آله ياد مى كنند؟! گروه ديگرى از فرشتگان مى گويند: «اين فضل خداست كه آن را به هركه بخواهد عطا مى كند و خدا داراى فضل بسيار است».

الكافي : 8 / 334 / 521 ، وذكره أيضًا في : 2 / 187 / 4 ، تأويل الآيات الظاهرة : 667 كلّها عن المستورد النخعي عمّن رواه ، والآية : 4 من سورة الجمعة .

حديث671

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

مَن كانَ يُحِبُّنا وهُوَ في مَوضِعٍ لا يَشينُهُ فَهُوَ مِن خالِصِ اللّه ِ تَبارَكَ وتَعالى . قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، ومَا المَوضِعُ الَّذي لا يَشينُهُ؟ قالَ: لايُرمى فيمَولِدِهِ. _ وفيخب آخر: لَم يُجعَل وَلَدَزِنًا _

ابن بكير از امام صادق عليه السلام: هركس مارا دوست بدارد و در وضعى هم نباشد كه مايه عيب و ننگ او باشد، چنين كسى از مخلصان خداى تبارك و تعالى است. عرض كردم: فدايت شوم، يعنى چه در وضعى نباشد كه مايه عيب و ننگ او باشد؟ فرمود: در نسبش متهم نباشد.

در خبرى ديگر آمده است: زنازاده نباشد.

معاني الأخبار : 166 / 1 .

حديث680

امام صادق عليه السلام :

وَاللّه ِ لا يُحِبُّنا مِنَ العَرَبِ وَالعَجَمِ إلاّ أهلُ البُيوتاتِ وَالشَّرَفِ وَالمَعدِنِ ، ولا يُبغِضُنا مِن هؤُلاءِ وهؤُلاءِ إلاّ كُلُّ دَنَسٍ مُلصَقٍ

امام صادق عليه السلام: به خدا سوگند كه از عرب و عجم ما را دوست ندارند مگر كسانى كه خانواده دار و شريف و اصيل هستند و از اين رو از اينان و آنان ما را دشمن ندارد، مگر كسى كه آلوده و بى نسب باشد.

الكافي : 8 / 316 / 497 عن ربعيّ ، الملصق _ بتشديد الصاد ويخفّف _ : الدعيّ المتّهم في نسبه ، والرجل المقيم في الحيّ وليس منهم ، ووردت الأخبار المتواترة على أنّ حبّ أهل البيت علامة طيب الولادة وبغضهم علامة خبثها . (مرآة العقول : 26 / 420) .

حديث681

امام صادق عليه السلام :

رَأَيتُ جابِرًا مُتَوَكِّئًا عَلى عَصاهُ وهُوَ يَدورُ في سِكَكِ الأَنصارِ ومَجالِسِهِم وهُوَ يَقولُ : . . . يا مَعشَرَ الأَنصارِ ، أدِّبوا أولادَكُم عَلى حُبِّ عَلِيٍّ ، فَمَن أبى فَانظُروا في شَأنِ اُمِّهِ

ابو زبير مكّى: جابر را ديدم كه عصا زنان در كوى و برزن انصار و در انجمنهاى آنان مى گشت و مى گفت:... اى گروه انصار، فرزندان خود را دوستدار على بار آوريد و هريك نپذيرفت در حال مادر او بينديشيد.

علل الشرائع : 142 ، الفقيه : 3 / 493 / 4744 ، رجال الكشّيّ : 1 / 236 ، الثاقب في المناقب : 124 / 123 .

حديث682

امام صادق عليه السلام :

ابو زبير و عطيّه عوفى و جوّاب: هريك جداگانه گفته اند: جابر را ديدم كه تكيه زنان بر عصاى خويش در كوچه هاى مدينه و محل تجمع مردم مدينه مى گردد و اين خبر را روايت مى كند و سپس مى گويد: اى گروه انصار، فرزندان خود را دوستدار على بار آوريد و هر كدام آنها نپذيرفت بايد در حال مادر او انديشه كرد.

جوّاب _ بتثقيل الواو وآخره موحّدة _ : ابن عبداللّه التيميّ الكوفيّ ، صدوق رُمي بالإرجاء ، من السادسة .

حديث683

امام صادق عليه السلام :

يا مَعشَرَ الشّيعَةِ ، عَلِّموا أولادَكُم شِعرَ العَبدِيِّ

امام صادق عليه السلام: اى گروه شيعيان، به فرزندانتان اشعار عبدى را بياموزيد؛ چه او بر دين خداست. اينك نمونه هايى از اشعار عبدى:

آيا پرسشت از نشان خانه ويران يار، درد ناخوش عشقت را درمان مى كند؟!

و يا سوز دلت را در آن روز كه فراق دوست نزديك مى شود قطره هاى ريزان اشكت، فرو مى نشاند؟!

هيهات ، عشق برانگيخته را پايان نمى بخشد دورى دوستى كه رفته و ديگر باز نمى گردد.

اى پيشاهنگ قبيله! چشمان اشكبار، قبيله را از آب وگياه بى نياز مى كند

تا آن جا كه مى گويد:

اى شترسوارى كه گامهاى مركب نيرومندت پهناى دشت را به تقريب و جنب [دو نوع از راه سپردن شتر تند و كند] در مى نوردد. و در فزار غزال خوش خط و خال را مى گيرد و در نشيب شاهين

تيز بال را خسته مى كند.

و بادهاى سهمگين را چون اشتران خسته و رنجور بيابان پشت سر مى گذارد،

درود مرا به قبرى كه در نجف است و بهترين انسان از عرب و عجم را در بردارد برسان.

و در آن جا، شعار خدايى تو، فروتنى در برابرش باشد و بهترين وصّى و داماد بهترين پيامبر را ندا ده.

تا آن جا كه مى گويد:

تو كسى نيستى مگر برادر و ياور آن [پيامبر] راهنما و آشكار كننده حقّى و ستايش شده كتابها [ى آسمانى] .

تو همسر پاره تن پيغمبر، زهرايى و تنها نگهبان او و پدر فرزندان بزرگوار اويى.

فرزندانى كه در راه خدا سختكوشند و از او يارى مى جويند و بدو معتقدند و براى همو كار مى كنند.

و چنان راهنمايانى هستند كه اگر شب ديجور گمراهى همه جا را فرا گيرد شبروان را بهتر از هر كوكب و شهابى راهنمايى مى كنند.

از آن روز كه مهر خود را به پاى آنان ريختم مرا رافضى خواندند و اين بهترين لقبى است كه بدان خوانده مى شوم!

درود خداى عرش نشين، پيوسته و هماره، بر فرزند غمگسار فاطمه باد.

و آن دو فرزندى كه يكى به زهر ستم نابهنگام مرد و آن ديگرى كه با گونه خاك آلود به خاك رفت.

و پس از وى، بر آن عبادت پيشه پارسا، سجّاد و آن گاه بر شكافنده دانش كه به غايت طلب نزديك شد.

سپس بر جعفر و فرزندش موسى و آن گاه بر امام نيكوكار حضرت رضا و جواد عابد كوشا.

و بر عسكريين و مهدى كه قائم آنان و صاحب امر است و جامه هاى پاك و سپيد هدايت به تن دارد، همو كه زمين آكنده شده از ظلم و بيداد را از عدل و داد مى آكند و گمراهان و شرآفرينان را سركوب مى كند.

پيشواى دليران بى باك و رزمنده اى است كه براى بركندن گياهان هرزه به پيكار سركشان مى روند.

نمونه ديگرى از اشعار عبدى:

اى سروران من، اى فرزندان على، اى آل طه و اى آل «صاد».

كيست كه با شما برابرى كند، شمايانى كه نمايندگان خدا در زمين هستيد؟!

شما ستارگان راهنمايى هستيد كه خداوند هر رهجويى را به واسطه آن راه مى نمايد.

اگر رهبرى شما نبود ما گمراه مى شديم وراه از بيراهه بازشناخته نمى شد.

پيوسته عمر خويش را با مهر شما مى گذرانم و با دشمنان شما دشمنى مى ورزم.

توشه اى جز مهر شما ندارم و اين بهترين رهتوشه است.

مهر شما اندوخته من است كه در پهنه قيامت بدان تكيه مى كنم.

دوستى شما و بيزارى از آن كه دشمن شماست اعتقاد من است.

أبو محمّد سفيان بن مصعب العبديّ الكوفيّ ، من شعراء أهل البيت الطاهر المتزلّفين إليهم بولائه وشعره ، المقبولين عندهم لصدق نيّته وانقطاعه إليهم . وقد ضمّن شعره غير يسير من مناقب مولانا أمير المؤمنين الشهيرة ، وأكثر

من مدحه ومدح ذرّيّته الأطيبين وأطاب ، وتفجّع على مصائبهم ورثاهم على ما انتابهم من الِمحن ، ولم نجد في غير آل اللّه له شعرًا . . .

ماييم برگزيدگان [خدا] و پيشتازان ما (به سوى حوض كوثر) پيشتازان پيامبرانند؛ من وصى پيامبران هستم، من حزب خدا و رسول او هستم و آن گروه سركش و ياغى حزب شيطانند. پس هركه دوست دارد حال خود را درباره محبّت ما بداند دلش را بيازمايد، اگر در آن نسبت به كسى كه مردم را بر ضد ما مى شوراند احساس دوستى كرد، بداند كه خدا و جبرئيل و ميكائيل دشمن او هستند و خداوند دشمن كافران مى باشد.

الأحزاب : 4 .

حديث688

امام صادق عليه السلام :

مَن أحَبَّنا للّه ِِ نَفَعَهُ حُبُّنا ولَو كانَ في جَبَلِ الدَّيلَمِ ، ومَن أحَبَّنا لِغَيرِ ذلِكَ فَإِنَّ اللّه َ يَفعَلُ ما يَشاءُ ، إنَّ حُبَّنا أهلَ البَيتِ يُساقِطُ عَنِ العِبادِ الذُّنوبَ كَمايُساقِطُ الرّيحُ الوَرَقَ مِنَ الشَّجَرِ

امام سجاد عليه السلام: هر كه ما را به خاطر خدا دوست بدارد، اين محبّت او نسبت به ما، وى را سود بخشد حتى اگر در كوه ديلم باشد و هر كه ما را به خاطر چيزى غير از خدا

دوست بدارد، خداوند هر گونه كه بخواهد عمل خواهد كرد. همانا دوست داشتن ما اهل بيت، گناهان را از بندگان فرو مى ريزاند همان گونه كه باد، برگهاى درخت را مى ريزد.

بشارة المصطفى : 3 عن أبي رزين ، شرح الأخبار : 2 / 513 / 906 نحوه عن عليّ بن حمزة عن الحسين ، وذكر أيضًا في : 1 / 163 / 116 نحوه عن الإمام الحسين عليه السلام .

امام صادق عليه السلام :

وَاللّه ِ ، لا يَموتُ عَبدٌ يُحِبُّ اللّه َ ورَسولَهُ ويَتَوَلَّى الأَئِمَّةَ عليهم السلامفَتَمَسَّهُ النّارُ

امام صادق عليه السلام: به خدا سوگند، هر بنده اى كه خدا و رسولش را دوست داشته و ولايت ائمّه عليهم السلامرا پذيرفته باشد و از دنيا برود، آتش دوزخ به او نمى رسد.

رجال النجاشيّ : 1 / 138 عن إلياس بن عمرو البجليّ ، شرح الأخبار : 3 / 463 / 1355 عن الحضرميّ .

حديث696

امام صادق عليه السلام :

مَن أحَبَّنا لَم يُحِبَّنا لِقَرابَةٍ بَينَنا وبَينَهُ ولا لِمَعروفٍ أسدَيناهُ إلَيهِ ، إنَّما أحَبَّنا للّه ِِ ولِرَسولِهِ ، فَمَن أحَبَّنا جاءَ مَعَنا يَومَ القِيامَةِ كَهاتَينِ _ وقَرَنَ بَينَ سَبّابَتَيهِ _

امام صادق عليه السلام: هركس ما را دوست بدارد، نه به خاطر قرابتى كه ميان ما و اوست و يا به خاطر خوبى و احسانى كه به او كرده ايم، بلكه فقط به خاطر خدا و رسول او ما را دوست بدارد، در روز قيامت با ما مانند اين دو _ حضرت دو انگشت اشاره خود را به هم نزديك كرد _ وارد خواهد شد.

أعلام الدين : 460 عن عبيدة بن زرارة .

حديث697

امام صادق عليه السلام :

بَينا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله في سَفَرٍ إذ نَزَلَ فَسَجَدَ خَمسَ سَجَداتٍ ، فَلَمّا رَكِبَ قالَ لَهُ بَعضُ أصحابِهِ : رَأَيناكَ يا رَسولَ اللّه ِ صَنَعتَ ما لَم تَكُن تَصنَعُهُ ! قالَ : نَعَم ، أتاني جَبرَئيلُ عليه السلام فَبَشَّرَني أنَّ عَلِيًّا فِي الجَنَّةِ ، فَسَجَدتُ شُكرًا للّه ِِ تَعالى ، فَلَمّا رَفَعتُ رَأسي قالَ : وفاطِمَةُ فِيالجَنَّةِ ، فَسَجَدتُ شُكرًا للّه ِِ تَعالى ، فَلَمّا رَفعتُ رَأسي قالَ : وَالحَسَنُ وَالحُسَينُ سَيِّدا شَبابِ أهلِ الجَنَّةِ ، فَسَجَدتُ شُكرًا للّه ِِ تَعالى ، فَلَمّا رَفَعتُ رَأسي قالَ : ومَن يُحِبُّهُم فِي الجَنَّةِ ، فَسَجَدتُ للّه ِِ تَعالى شُكرًا ، فَلَمّا رَفَعتُ رَأسي قالَ : ومَن يُحِبُّ مَن يُحِبُّهُم فِي الجَنَّةِ (فَسَجَدتُ شُكرًا للّه ِِ تَعالى

امام صادق عليه السلام: رسول خدا صلي الله عليه و آله در سفرى از مركب خود

پياده شد و پنج سجده به جاى آورد. چون بر مركب نشست، يكى از اصحابش عرض كرد: اى رسول خدا، ما كارى از شما ديديم كه قبلاً نكرده بوديد! حضرت فرمود: آرى، جبرئيل عليه السلام نزد من آمد و بشارتم داد كه على، اهل بهشت است و من به شكرانه آن در پيشگاه خداى متعال سجده كردم. چون سر برداشتم گفت: فاطمه هم اهل بهشت است و من به شكرانه آن نيز خداى متعال را سجده كردم. چون سربرداشتم گفت: حسن و حسين، سرور جوانان بهشتى اند و من باز به شكرانه آن خداى متعال را سجده كردم، چون سربرداشتم گفت: دوستدار آنان نيز اهل بهشت است و من براى خداى متعال، سجده شكر به جاى آوردم. چون سربرداشتم گفت: و هركس دوستدار ايشان را دوست بدارد، او نيز اهل بهشت است و من باز به شكرانه آن، در پيشگاه خداى متعال سجده كردم.

أمالي المفيد : 21 / 2 عن أبي عبد الرحمن .

حديث698

امام صادق عليه السلام :

إنَّ المُؤمِنَ لَيَشفَعُ لِحَميمِهِ إلاّ أن يَكونَ ناصِبًا ، ولَو أنَّ ناصِبًا شَفَعَ لَهُ كُلُّ نَبِيٍّ مُرسَلٍ ومَلَكٍ مُقَرَّبٍ ما شُفِّعوا

امام صادق عليه السلام: مؤمن براى خويشاوند خود شفاعت مى كند، مگر اين كه ناصبى باشد. در حقّ ناصبى، حتى اگر پيامبرى مرسل يا فرشته اى مقرّب هم شفاعت كنند، شفاعت پذيرفته نمى شود.

ثواب الأعمال : 251 / 21 ، المحاسن : 1 / 296 / 595 كلاهما عن عليّ الصائغ .

حديث699

امام صادق عليه السلام :

النور : 55 .

حديث707

امام صادق عليه السلام :

تُربَةُ قُمَّ مُقَدَّسَةٌ ، وأهلُها مِنّا ونَحنُ مِنهُم ، لا يُريدُهُم جَبّارٌ بِسوءٍ إلاّ عُجِّلَت عُقوبَتُهُ ما لَم يَخونوا إخوانَهُم (يُحَوِّلوا أحوالَهُم _ خ ل) ، فَإِذا فَعَلوا ذلكَ سَلَّطَ اللّه ُ عَلَيهِم جَبابِرَةَ سَوءٍ . أما إنَّهُم أنصارُ قائِمِنا ودُعاةُ حَقِّنا . ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ إلَى السَّماءِ وقالَ : اللّهُمَّ اعصِمهُم مِن كُلِّ فِتنَةٍ ، ونَجِّهِم مِن كُلِّ هَلَكَةٍ

امام صادق عليه السلام: خاك قم، مقدّس است و مردم آن، از ما هستند و ما از آنهاييم. هر جبّارى كه بخواهد به آنان بدى و گزندى برساند، زود كيفر بيند و اين تا زمانى است كه آنان [اهل قم] به برادران خود خيانت نكنند؛ اگر اين كار را بكنند، خداوند پادشاهانى نابكار بر ايشان مسلّط گرداند. بدانيد كه مردم قم، ياران قائم ما و دعوتگران به حقّ ما هستند. حضرت سپس سرش را به طرف آسمان بلند كرد و گفت: بار خدايا، آنان را از هر فتنه اى نگه دار و از هر نابودى و هلاكتى نجاتشان بخش.

البحار : 60 / 218 / 49 نقلاً عن كتاب تاريخ قم .

حديث708

امام صادق عليه السلام :

سَتَخلو كوفَةُ مِنَ المُؤمِنينَ ، ويَأرِزُ

امام صادق عليه السلام: به زودى كوفه از مؤمنان خالى گردد و بساط علم از آن برچيده شود همان گونه كه مار در سوراخش مى خزد. سپس علم و دانش در شهرى به نام قم آشكار گردد و اين شهر به كانون علم و فضل تبديل شود، تا جايى كه در روى زمين، مستضعف دينى باقى نماند، حتى زنان پرده نشين.

اينها همه در زمانى اتفاق افتد كه ظهور قائم ما، نزديك است. خداوند، قم و اهل آن را به منزله حجّت قرار مى دهد. اگر نه چنين بود، بى گمان زمين، مردم را در كام خود فرو مى برد و در زمين، حجّتى باقى نمى ماند. علم و دانش از قم به ساير نقاط شرق و غرب عالم سرازير مى شود و بدين سان حجّت خدا بر خلق تمام مى شود، تا جايى كه در روى زمين كسى باقى نمى ماند كه دين و علم به او نرسيده باشد؛ پس از آن، قائم عليه السلام ظهور مى كند.

وفي المصدر : يأزر ، والصحيح ما فيالمتن . أرزت الحيّة : لاذت بجحرهاورجعت إليه . (لسان العرب: 5/305) .

حديث709

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ احتَجَّ بِالكوفَةِ عَلى سائِرِ البِلادِ ، وبِالمُؤمِنينَ مِن أهلِها عَلى غَيرِهِم مِن أهلِ البِلادِ ، وَاحتَجَّ بِبَلدَةِ قُمَّ على سائِرِ البِلادِ ، وبِأَهلِها عَلى جَميعِ أهلِ المَشرِقِ وَالمَغرِبِ مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ ، ولَم يَدَعِ اللّه ُ قُمَّ وأهلَهُ مُستَضعَفًا بَل وَفَّقَهُم . . . وسَيَأتي زَمانٌ تَكونُ بَلدَةُ قُمَّ وأهلُها حُجَّةً عَلَى الخَلائِقِ وذلِكَ في زَمانِ غَيبَةِ قائِمِنا عليه السلام إلى ظُهورِهِ ، ولَولا ذلِكَ لَساخَتِ الأَرضُ بِأَهلِها . وإنَّ المَلائِكَةَ لَتَدفَعُ البَلايا عَن قُمَّ وأهلِهِ ، وما قَصَدَهُ جَبّارٌ بِسوءٍ إلاّ قَصَمَهُ قاصِمُ الجَبّارينَ

امام صادق عليه السلام :

_ في دُعاءٍ لَهُ _ : اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، وعَلى إمامِ المُسلِمينَ ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ ومِن فَوقِهِ ومِن تَحتِهِ ، وَافتَح لَهُ فَتحًا يَسيرًا ، وَانصُرهُ نَصرًا عَزيزًا ، وَاجعَل لَهُ مِن لَدُنكَ سُلطان_ًا نَصي_رًا . اللّهُ_مَّ عَجِّل فَرَجَ آلِ مُحَمَّدٍ ، وأهلِك أعداءَهُم مِنَ الجِنِّ وَالإِنسِ

امام صادق عليه السلام _ در يكى از دعاهاى خود _ : بار خدايا، بر محمّد و ال محمّد و بر امام مسلمانان، درود و صلوات فرست و او را از پيش رو و از پشت سرش و از جانب راست و از جانب چپش و از بالاى سر و از زير پايش (از همه جهت) محافظت فرما و پيروزى و فتحى آسان (و بى

رنج) نصيبش گردان و نصرتى عزت بخش عطايش كن و از جانب خود براى او تسلطى (و قدرتى) يارى گر قرار ده؛ بار خدايا، فرج آل محمّد را شتاب بخش و دشمنان آنان را، از جنّ و انس، نيست و نابود گردان.

مصباح المتهجّد : 392 ، جمال الاُسبوع : 293 .

حديث718

امام صادق عليه السلام :

مَن قالَ إنّا أنبِياءُ فَعَلَيهِ لَعنَةُ اللّه ِ ، ومَن شَكَّ في ذلِكَ فَعَليهِ لَعنَةُ اللّه ِ

امام صادق عليه السلام: هر كه بگويد ما پيامبر هستيم، لعنت خدا بر او باد و لعنت خدا بر كسى كه در اين باره (كه ما پيامبر نيستيم) شكّ كند.

رجال الكشّيّ : 2 / 590 / 540 عن الحسن الوشّاء عن بعض أصحابنا .

حديث719

امام صادق عليه السلام :

_ في ذِكرِ الغُلاةِ _ : إنَّ فيهِم مَن يَكذِبُ ، حَتّى إنَّ الشَّيطانَ لاَحتاجَ إلى كَذِبِهِ

امام صادق عليه السلام: در وصف گزاف گويان _ : بعضى از آنها دروغهايى مى گويند كه حتى شيطان به دروغ آنها احتياج دارد [و بايد نزد آنها درس دروغ گويى بخواند].

رجال الكشّي : 2 / 587 / 526 عن هشام بن سالم .

حديث720

امام صادق عليه السلام :

_ بَعدَ ذَمِّ بَعضِ الغُلاةِ _ : فَوَاللّه ِ ما نَحنُ إلاّ عَبيدُ الَّذي خَلَقَنا وَاصطَفانا ، ما نَقدِرُ عَلى ضُرٍّ ولا نَفعٍ ، وإن رَحِمَنا فَبِرَحمَتِهِ ، وإن عَذَّبَنا فَبِذُنوبِنا . وَاللّه ِ ، ما لَنا عَلَى اللّه ِ مِن حُجَّةٍ ، ولا مَعَنا مِنَ اللّه ِ بَراءَةٌ ، وإنّا لَمَيِّتونَ ومَقبورونَ ومُنشَرونَ ومَبعوثونَ ومَوقوفونَ ومَسؤولونَ

امام صادق عليه السلام: بعد از نكوهش يكى از غاليان _ : به خدا قسم، ما نيستيم مگر بندگانى كه خداوند ما را آفريد و برگزيدمان، نه مى توانيم سودى برسانيم و نه زيانى وارد كنيم، اگر به ما رحم كند، از رحمت و مهربانى اوست و اگر عذابمان كند، به واسطه گناهانمان مى باشد. به خدا سوگند، ما را بر خدا حجّتى نيست و از او با خود براتى [براى آزادى از دوزخ] نداريم، ما نيز مى ميريم و دفن مى شويم و در روز قيامت محشور و برانگيخته مى شويم و براى حساب رسى نگهمان مى دارند و بازخواست مى شويم.

رجال الكشّيّ : 2 / 491 / 403 عن عبدالرحمن بن كثير .

حديث721

امام صادق عليه السلام :

لا تُصَلِّ خَلفَ الغالي وإن كانَ يَقولُ بِقَولِكَ ، وَالمَجهولِ وَالمُجاهِرِ بِالفِسقِ وإن كانَ مُقتَصِدًا

امام صادق عليه السلام: پشت سر غالى مذهب نماز مخوان، اگر چه به ظاهر عقيده تو

[تشيع] را داشته باشد؛ همچنين پشت سركسى كه مذهب وعقيده اش معلوم نيست و كسى كه آشكارا گناه مى كند، نماز مخوان، اگر چه ميانه رو باشد.

التهذيب : 3 / 31 /

109 عن خلف بن حمّاد عن رجل ، الفقيه : 1 / 379 / 1110 نحوه .

حديث722

امام صادق عليه السلام :

اِحذَروا عَلى شَبابِكُمُ الغُلاةَ لا يُفسِدونَهُم ، فَإِنَّ الغُلاةَ شَرُّ خَلقِ اللّه ِ ، يُصَغِّرونَ عَظَمَةَ اللّه َ ويَدَّعونَ الرُّبوبِيَّةَ لِعِبادِ اللّه ِ . وَاللّه ِ ، إنَّ الغُلاةَ أشَرُّ مِنَ اليَهودِ وَالنَّصارى وَالمَجوسِ وَالَّذينَ أشرَكوا

امام صادق عليه السلام: مواظب باشيد غاليان، جوانانتان را فاسد نكنند؛ زيرا غاليان بدترين خلق خدايند، عظمت خدا را پايين مى آورند و براى بندگان خدا ادعاى ربوبيّت مى كنند؛ به خدا قسم كه غاليان از يهود و نصارى و مجوس و مشركان بدترند.

أمالي الطوسيّ : 650 / 1349 عن فضيل بن يسار .

حديث723

امام صادق عليه السلام :

أدنى ما يَخرُجُ بِهِ الرَّجُلُ مِنَ الإِيمانِ أن يَجلِسَ إلى غالٍ فَيَستَمِعَ إلى حَديثِهِ ويُصَدِّقَهُ عَلى قَولِهِ ، إنَّ أبي حَدَّثَني عَن أبيهِ عَن جَدِّهِ عليهم السلامأنَّ رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آله قالَ : صِنفانِ مِن اُمَّتي لا نَصيبَ لَهُما فِي الإِسلامِ : الغُلاةُ ، وَالقَدَرِيَّةُ

امام صادق عليه السلام: كمترين چيزى كه آدمى را از ايمان خارج مى سازد اين است كه نزد غالى مذهب بنشيند و به سخنانش گوش دهد و گفته اش را تأييد كند. پدرم، از پدرش، از جدش عليهم السلام برايم روايت كرد كه رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: دو گروه از امّت من هستند كه بهره اى از اسلام ندارند: غالى مذهبان و قدريّه.

الخصال : 72 / 109 عن سالم .

امام صادق عليه السلام : نوح عليه السلام دو هزار و سيصد سال ، عمر كرد. هشتصد و پنجاه سالِ آن را پيش از آن كه برانگيخته شود، نهصد و پنجاه سال را به دعوت قومش پرداخت و پانصد سال پس از آن كه از كشتى فرود آمد و آب ، فروكش كرد و شهرها را ساخت و فرزندانش را در آبادى ها اسكان داد.

سپس ،

مَلَك الموت ، نزد او كه در گوشه آفتاب نشسته بود، آمد و گفت: سلام بر تو!

نوح عليه السلام جواب سلامش را داد و گفت: «براى چه آمده اى ، اى ملك الموت؟» .

گفت: آمده ام كه جان تو را بگيرم.

نوح عليه السلام گفت: «اجازه بده كه از آفتاب به سايه بروم».

ملك الموت گفت: باشد.

نوح عليه السلام به سايه رفت و سپس گفت: اى ملك الموت! اين همه عمرى كه در دنيا سپرى كردم ، همانند اين رفتنم از آفتاب به سايه بود . حالا مأموريتت را اجرا كن».

ملك الموت نيز جان نوح عليه السلام را گرفت.

نضبَ الماء : غار في الأرض (المصباح المنير : ص 609 «نضب») .

حديث739

امام صادق عليه السلام :

اِصبِروا عَلى طاعَةِ اللّه ِ وتَصَبَّروا عَن مَعصِيَةِ اللّه ِ ، فَإِنَّمَا الدُّنيا ساعَةٌ ؛ فَما مَضى فَلَيسَ تَجِدُ لَهُ سُرورا ولا حُزنا ، وما لَم يَأتِ فَلَيسَ تَعرِفُهُ ، فَاصبِر عَلى تِلكَ السّاعَةِ الَّتي أنتَ فيها ، فَكَأَنَّكَ قَدِ اغتَبَطتَ .

امام صادق عليه السلام : بر طاعت خدا بشكيبيد و بر ترك معصيت او صبورى كنيد ؛ چرا كه دنيا ساعتى بيش نيست؛ زيرا براى آنچه گذشته است ، نه شادى اى مى يابى و نه اندوهى، و آنچه هم كه نيامده است ، نمى دانى چگونه است. پس، بر آن ساعتى كه در آنى صبر كن، گويا كه تو رشك برده شده اى.

الكافي : ج 2 ص 459 ح 21 عن سماعة وص 454 ح 4 نحوه ،

تحف العقول : ص 396 عن هشام بن الحكم عن الإمام الكاظم عليه السلام وراجع الزهد للحسين بن سعيد : ص 46 ح 124 .

حديث740

امام صادق عليه السلام :

أحكِم أمرَ دينِكَ كَما أحكَمَ أهلُ الدُّنيا أمرَ دُنياهُم ، فَإِنَّما جُعِلَتِ الدُّنيا شاهِدا يُعرَفُ بِها ما غابَ عَنها مِنَ الآخِرَةِ ، فَاعرِفِ الآخِرَةَ بِها ، ولا تَنظُر إلَى الدُّنيا إلاّ بِالاِعتِبارِ .

امام صادق عليه السلام : كار دينت را استوار ساز ، چنان كه دنياداران ، كار دنيايشان را استوار مى سازند؛ زيرا دنيا، در حقيقت، علامت و گواهى قرار داده شده تا با آن ، غيب دنيا، يعنى آخرت، شناخته شود . پس به وسيله دنيا ، آخرت را بشناس و به دنيا ، جز با ديده اعتبار منگر.

الكافي : ج 8 ص 243 ح 337 عن خالد بن نجيح ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 153 .

حديث741

امام صادق عليه السلام :

إنَّ هذِهِ الدُّنيا وإن أمتَعَت بِبَهجَتِها وغَرَّت بِزِبرِجِها ، فَإِنَّ آخِرَها لا يَعدو أن يَكونَ كَآخِرِ الرَّبيعِ الَّذي يَروقُ بِخُضرَتِهِ ثُمَّ يَهيجُ عِندَ انتِهاءِ مُدَّتِهِ . وعَلى مَن نَصَحَ لِنَفسِهِ وعَرَفَ حَقَّ ما عَلَيهِ ولَهُ ، أن يَنظُرَ إلَيها نَظَرَ مَن عَقَلَ عَن رَبِّهِ جَلَّ وعَلا ، وحَذَرَ سوءَ مُنقَلَبِهِ ؛ فَإِنَّ هذِهِ الدُّنيا قَد خَدَعَت قَوما فارَقوها أسَرَّ

ما كانوا إلَيها ، وأكثَرَ ما كانُوا اغتِباطا بِها ، طَرَقَتهُم آجالُهُم بَياتا وهُم نائِمونَ ، أو ضُحىً وهُم يَلعَبونَ ... .

امام صادق عليه السلام : اين دنيا، اگرچه با خرّمى هايش لذّت مى بخشد و با زرق و برقش مى فريبد، امّا فرجامى جز فرجام بهار ندارد كه سرسبزى آن ، دل نشين است ؛ ليكن در پايان عمر بهار ، آن همه

خرّمى مى خشكد. آن كه دلسوز خويش است و وظايف و حقوق خويشتن را مى شناسد ، بايد به دنيا چونان كسى بنگرد كه خداپسندانه مى انديشد و از بدفرجامى خويش بترسد؛ زيرا اين دنيا ، مردمانى را فريفت و در حالى از دنيا جدا شدند كه در اوج سرخوشى از دنيا و شادمانى نسبت به آن بودند ، شب هنگام كه خفته بودند يا روز هنگام كه سرگرم بازى [و تفريح [بودند، اجل هايشان ، ناگاه به سراغشان آمد... .

بحار الأنوار : ج 94 ص 272 ح 1 نقلاً عن مهج الدعوات : ص 222 عن الربيع وفي بعض عباراته شيء من التصحيف .

حديث742

امام صادق عليه السلام :

كانَ فيما وَعَظَ بِهِ لُقمان ابنَهُ : يابُنَيَّ . . . اجعَلِ الدُّنيا بِمَنزِلَةِ قَنطَرَةٍ عَلى نَهرٍ ، جُزتَ عَلَيها وتَرَكتَها ، ولَم تَرجِع إلَيها آخِرَ الدَّهرِ .

امام صادق عليه السلام _ از اندرزهاى لقمان به فرزندش _ : فرزندم!... دنيا را به سان پلى بر رودخانه اى بدان كه از آن بگذرى و رهايش كنى و ديگر ، هرگز به سويش باز نگردى.

الكافي : ج 2 ص 134 ح 20 ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 194 كلاهما عن يحيى بن عقبة الأزدي ، بحار الأنوار : ج 73 ص 69 ح 36 .

حديث743

امام صادق عليه السلام :

سَمِعتُ أبا عَبدِاللّه ِ عليه السلام يَقولُ : دَخَلَ عَلَى النَّبِي صلي الله عليه و آله رَجُلٌ وهُوَ عَلى حَصيرٍ قَد أثَّرَ في جِسمِهِ ، ووِسادَةِ ليفٍ قَد أثَّرَت في خَدِّهِ . فَجَعَلَ يَمسَحُ ويَقولُ : ما رَضِيَ بِهذا كِسرى ولا قَيصَر ، إنَّهُم يَنامونَ عَلَى الحَريرِ وَالدّيباجِ وأنتَ عَلى هذَا الحَصيرِ؟!

قالَ : فَقالَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله : لاَءَنا خَيرٌ مِنهُما وَاللّه ِ ، لاَءَنَا أكرَمُ مِنهُما وَاللّه ِ ، ما أنَا وَالدُّنيا ، إنَّما مَثَلُ الدُّنيا كَمَثَلِ رَجُلٍ راكِبٍ مَرَّ عَلى شَجَرَةٍ ولَها فَيءٌ فَاستَظَلَّ تَحتَها ، فَلَمّا أن مالَ الظِّلُّ عَنهَا ارتَحَلَ فَذَهَبَ وتَرَكَها .

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

: قالَ [الزِّنديقُ ] : فَلاِءَيِّ عِلَّةٍ خَلَقَ الخَلقَ وهُوَ غَيرُ مُحتاجٍ إلَيهِم ولا مُضطَرٍّ إلى خَلقِهِم ، ولايَليقُ بِهِ التَّعَبُّثُ بِنا؟

قالَ عليه السلام : خَلَقَهُم لاِءِظهارِ حِكمَتِهِ ، وإنفاذِ عِلمِهِ ، وإمضاءِ تَدبيرِهِ .

قالَ : وكَيفَ لايَقتَصِرُ عَلى هذِهِ الدّارِ فَيَجعَلَها دارَ ثَوابِهِ ومُحتَبَسَ عِقابِهِ؟

قالَ : إنَّ هذِهِ الدّارَ دارُ ابتِلاءٍ ، ومَتجَرُ الثَّوابِ ، ومُكتَسَبُ الرَّحمَةِ ، مُلِئَت

آفاتٍ ، وطُبِّقَت

الاحتجاج _ در بيان پرسش هاى زنديق از امام صادق عليه السلام _ : زنديق گفت: پس به چه علّت خداوند ، خلق را آفريد ، در حالى كه نه به آنها نياز داشت ، نه به آفريدنشان مجبور بود، و بازيچه قرار دادن ما هم شايسته او نيست؟

فرمود: «آنها را آفريد تا حكمت خويش را نمايان سازد و دانش خويش را به اجرا درآورد و تدبيرش را به كار بَرَد».

زنديق گفت: چرا به همين سرا بسنده نمى كند و آن را سراى پاداش و زندان كيفر خويش قرار

نمى دهد [و به آخرت موكول كرده است]؟

فرمود: «اين سرا، سراى آزمايش، تجارت خانه ثواب و محلّ كسب رحمت است ؛ آكَنده از آفات و پُر از شهوات ، قرار داده شده است تا خداوند ، در آن بندگانش را به طاعت بيازمايد. پس، خانه عمل، خانه پاداش نيست».

طَبَّقَ الغيم : إذا أصاب بمطره جميع الأرض (الصحاح : ج 4 ص 1512 «طبق») .

حديث755

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ _ تَبارَكَ وتَعالى _ أعطى مُحَمَّدا صلي الله عليه و آله شَرائِعَ نوح وإبراهيم وموسى وعيسى عليهم السلام : التَّوحيدَ وَالإِخلاصَ وخَلعَ الأَندادِ وَالفِطرَةَ الحَنيفِيَّةَ السَّمحَةَ ، ولا رَهبانِيَّةَ ولا سِياحَةَ ، أحَلَّ فيهَا الطَّيِّباتِ وحَرَّمَ فيهَا الخَبائِثَ ، ووَضَعَ عَنهُم إصرَهُم

امام صادق عليه السلام : خداى _ تبارك و تعالى _ شريعت هاى نوح و ابراهيم و موسى و عيسى عليهم السلام را به محمّد صلي الله عليه و آله عطا كرد: يكتاپرستى را ، اخلاص را ، شرك ستيزى را و فطرت حنيفى آسان (آيين اسلام و خداپرستى) را. رهبانيت و سياحت ، روا نيست. در اين شريعت ها ، چيزهاى پاك و پاكيزه را حلال كرد و پليدى ها را حرام گردانيد و سختگيرى ها و زنجيرهايى را كه بر گردن آنها بود، از ايشان برداشت.

الإصر : الإثم والعقوبة ، وأصله من الضيق والحبس ، يقال : أصره إذا حبسه وضيّق عليه (النهاية : ج 1 ص 52 «أصر») .

حديث756

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «يَ_أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ لاَ تُحَرِّمُواْ طَيِّبَ_تِ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ» _ : نَزَلَت هذِهِ الآيَةُ في أميرِ المُؤمِنين عليه السلام وبِلال وعُثمانَ بنِ مَظعون ، فَأَمّا أميرُ المُؤمِنين عليه السلام فَحَلَفَ ألاّ يَنامَ بِاللَّيلِ أبَدا ، وأمّا بِلالٌ فَإِنَّهُ حَلَفَ ألاّ يُفطِرَ بِالنَّهارِ أبَدا ، وأمّا عُثمانُ بنُ مَظعونٍ فَإِنَّهُ حَلَفَ ألاّ يَنكِحَ أبَدا .

فَدَخَلَتِ امرَأَةُ عُثمان عَلى عائِشَةَ وكانَتِ امرَأَةً جَميلَةً ، فَقالَت عائِشَة :

ما لي أراكِ مُعَطَّلَةً؟ فَقالَت : ولِمَن

أتَزَيَّنُ؟ فَوَاللّه ِ ما قارَبَني زَوجي مُنذُ كَذا وكَذا ، فَإِنَّهُ قَد تَرَهَّبَ ولَبِسَ المُسوحَ وزَهِدَ فِي الدُّنيا .

فَلَمّا دَخَلَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله أخبَرَتهُ عائِشَة بِذلِكَ ، فَخَرَجَ فَنادَى الصَّلاةَ جامِعَةً ، فَاجتَمَعَ النّاسُ ، فَصَعِدَ المِنبَرَ فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ ، ثُمَّ قالَ :

ما بالُ أقوامٍ يُحَرِّمونَ عَلى أنفُسِهِمُ الطَّيِّباتِ؟! ألا إنّي أنامُ بِاللَّيلِ ، وأنكِحُ ، واُفطِرُ بِالنَّهارِ ، فَمَن رَغِبَ عَن سُنَّتي فَلَيسَ مِنّي .

فَقاموا هؤُلاءِ فَقالوا : يا رَسولَ اللّه ، فَقَد حَلَفنا عَلى ذلِكَ ! فَأَنزَلَ اللّه ُ تَعالى : «لاَ يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِى أَيْمَ_نِكُمْ وَلَ_كِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ الاْءَيْمَ_نَ فَكَفَّ_رَتُهُ إِطْعَامُ عَشَرَةِ مَسَ_كِينَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَن لَّمْ يَجِدْ فَصِيَامُ ثَلَ_ثَةِ أَيَّامٍ ذَ لِكَ كَفَّ_رَةُ أَيْمَ_نِكُمْ إِذَا حَلَفْتُمْ»

امام صادق عليه السلام _ درباره آيه شريف «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! پاكيزه هايى را كه خدا براى شما حلال كرده است ، حرام مشماريد» _ : اين آيه درباره امير مؤمنان عليه السلام و بلال و عثمان بن مظعون ، نازل شد. امير مؤمنان ، سوگند خورد كه شب ، هرگز نخوابد ؛ بلال ، سوگند خورد كه هميشه روزه بگيرد عثمان بن مظعون نيز سوگند خورد كه هرگز نزديكى نكند.

[روزى] همسر عثمان _ كه زن زيبايى بود _ نزد عايشه آمد. عايشه گفت: چرا به خودت نمى رسى؟

گفت: براى چه كسى آرايش كنم؟ به خدا سوگند كه شوهرم از فلان و بهمان وقت با من نزديكى نكرده است ، رهبانيت پيشه كرده و

پشمينه پوشيده و زاهد شده است.

چون پيامبر خدا آمد، عايشه ، موضوع را به ايشان گفت. پيامبر صلي الله عليه و آله بيرون آمد و مردم را به مسجد فرا خواند. مردم جمع شدند. ايشان بر منبر رفت و حمد و ثناى الهى به جاى آورد و سپس فرمود: «عدّه اى را چه مى شود كه چيزهاى پاك و روا را بر خود ، حرام مى شمارند؟! بدانيد كه من ، شب مى خوابم و نزديكى مى كنم، و روز ، غذا مى خورم. پس، هر كه از راه و رسم من روى گردانَد ، از من نيست.

آن سه نفر برخاستند و گفتند: اى پيامبر خدا! ما بر اين كار ، سوگند خورده ايم .

در اين هنگام ، خداوند متعال اين آيات را فرو فرستاد: «خدا ، شما را بر سوگندهاى بيهوده تان مؤاخذه نمى كند ؛ بلكه به سوگندهايى كه [از روى اراده] ، مى خوريد [و مى شكنيد] ، شما را مؤاخذه مى كند وكفّاره اش ، خوراك دادن به ده بينوا _ از غذاهاى متوسّطى است كه به كسان خود مى خورانيد ، يا پوشانيدن آنان ، يا آزاد كردن بنده اى، و كسى كه [هيچ يك از اينها را ] نيابد ، سه روز روزه بدارد. اين است كفّاره سوگندهاى شما ، وقتى كه سوگند مى خوريد» .

المائدة : 89 .

حديث757

امام صادق عليه السلام :

جاءَتِ امرَأَةُ عُثمانَ بنِ مَظعون إلَى النَّبِي صلي الله عليه و آله فَقالَت : يا رَسولَ اللّه ، إنَّ عُثمانَ يَصومُ النَّهارَ ويَقومُ اللَّيلَ!

فَخَرَجَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله مُغضَبا يَحمِلُ نَعلَيهِ ، حَتّى جاءَ إلى عُثمان فَوَجَدَهُ يُصَلّي ، فَانصَرَفَ عُثمانُ حينَ رَأى رَسولَ اللّه صلي الله عليه و آله ، فَقالَ لَهُ : يا عُثمان ، لَم يُرسِلنِي اللّه ُ تَعالى بِالرَّهبانِيَّةِ ، ولكِن بَعَثَني بِالحَنيفِيَّةِ السَّهلَةِ السَّمحَةِ ، أصومُ واُصَلّي وألمِسُ أهلي ، فَمَن أحَبَّ فِطرَتي فَليَستَنَّ بِسُنَّتي ومِن سُنَّتِيَ النِّكاحُ .

امام صادق عليه السلام : زن عثمان بن مظعون ، نزد پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و گفت: اى پيامبر خدا! عثمان، كارش اين شده كه روزها را روزه بگيرد و شب ها را به عبادت بگذراند .

پيامبر خدا ، پاى افزار به دست و خشمناك ، بيرون شد تا نزد عثمان آمد . او را مشغول نماز خواندن يافت. عثمان با ديدن پيامبر خدا ، نمازش را سلام داد و به او فرمود: «اى عثمان! خداوند متعال ، مرا با رهبانيت نفرستاده؛ بلكه با آيين مستقيم و ساده و آسانگير ، فرستاده است. من ، هم نماز مى خوانم، هم روزه مى گيرم و هم به همسرم مى رسم. پس، هر كه آيين مرا دوست دارد ، بايد از سنّت من پيروى كند، و از سنّت من است نزديكى كردن».

الكافي : ج 5 ص 494 ح 1 عن ابن القدّاح ، بحار الأنوار : ج 22 ص 264 ح 3 .

حديث758

امام صادق عليه السلام :

إنَّ ثَلاثَ نِسوَةٍ أتَينَ رَسولَ اللّه صلي الله عليه و آله فَقالَت إحداهُنَّ : إنَّ زَوجي لا يَأكُلُ اللَّحمَ ، وقالَتِ الاُخرى :

إنَّ زَوجي لا يَشُمُّ الطّيبَ ، وقالَتِ الاُخرى : إنَّ زَوجي لا يَقرَبُ النِّساءَ .

فَخَرَجَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله يَجُرُّ رِداءَهُ حَتّى صَعِدَ المِنبَرَ ، فَحَمِدَ اللّه َ وأثنى عَلَيهِ ، ثُمَّ قالَ : ما بالُ أقوامٍ مِن أصحابي لا يَأكُلونَ اللَّحمَ ولا يَشُمّونَ الطّيبَ ولا يَأتونَ النِّساءَ ! أما إنّي آكُلُ اللَّحمَ وأشُمُّ الطّيبَ وآتِي النِّساءَ ، فَمَن رَغِبَ عَن سُنَّتي فَلَيسَ مِنّي .

امام صادق عليه السلام : سه زن نزد پيامبر خدا آمدند. يكى از آنها گفت: شوهرم گوشت نمى خورد.

ديگرى گفت: شوهرم بوى خوش نمى بويد .

سومى گفت: شوهرم به زنان نزديك نمى شود.

پيامبر خدا ، رداكشان بيرون رفت و بر منبر شد و حمد و ثناى الهى به جاى آورد و سپس فرمود: «عدّه اى از ياران مرا چه شده است كه گوشت نمى خورند و عطر نمى بويند و به زنان نزديك نمى شوند؟! بدانيد كه من، خود، گوشت مى خورم و عطر مى بويم و پيش زنان مى روم. پس، هركه از سنّت من روى گردانَد ، از من نيست».

الكافي : ج 5 ص 496 ح 5 ، بحار الأنوار : ج 22 ص 124 ح 94 وراجع كنز العمّال : ج 3 ص 670 ح 8415 .

ولمزيد من الاطّلاع على روايات اُخرى في هذا الباب راجع تفسير الطبري: ج 5 الجزء 7 ص 9 والدرّ المنثور: ج 3 ص 139 .

حديث759

امام صادق عليه السلام :

: أمّا قَولُكَ فِي النِّساءِ فَقَد عَلِمتَ ما كانَ لِرَسولِ اللّه ِ صلي

الله عليه و آله مِنَ النِّساءِ، وأمّا قَولُكَ فِي الطَّعامِ فَكانَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله يَأكُلُ اللَّحمَ وَالعَسَلَ .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ نامه سُكين نخعى كه به عبادت روى آورده و زن و استعمال بوى خوش و خوردن غذا [هاى لذيذ] را ترك كرده و در اين باره از امام عليه السلام پرسيده بود چنين نوشت _ : امّا سخن تو درباره زن . تو خود مى دانى كه پيامبر خدا زنانى داشته است؛ و امّا سخن تو درباره خوراكى ها . پيامبر خدا ، گوشت و عسل مى خورد.

الكافي : ج 5 ص 320 ح 4 ، رجال الكشّي : ج 2 ص 688 ح 691 ، دعائم الإسلام : ج 2 ص 193 ح 702 كلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 70 ص 117 ح 6 .

حديث760

امام صادق عليه السلام :

_ في بَيانِ ما وَعَظَ بِهِ لُقمان ابنَهُ _ : خُذ مِنَ الدُّنيا بَلاغا ، ولا تَرفُضها فَتَكونَ عِيالاً عَلَى النّاسِ ، ولا تَدخُل فيها دُخولاً يَضُرُّ بِآخِرَتِكَ .

امام صادق عليه السلام _ در ذكر اندرزهاى لقمان به فرزندش _ : از دنيا به قدر كفاف برگير؛ نه آن را به كلّى كنار نِه كه نانخور مردم شوى، و نه آن سان به دنيا درآى كه به آخرتت زيان بزند.

تفسير القمّي : ج 2 ص 164 عن حمّاد ، قصص الأنبياء : ص 190 ح 238 عن إبراهيم بن عبد الحميد عن أبي الحسن عليه السلام نحوه ، بحار الأنوار : ج 13 ص

411 ح 2 .

حديث761

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِ اللّه ِ : «رَبَّنَا ءَاتِنَا فِى الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِى الآخِرَةِ حَسَنَةً» _ : رِضوانَ اللّه ِ وَالجَنَّةَ فِي الآخِرَةِ ، وَالمَعاشَ وحُسنَ الخُلُقِ فِي الدُّنيا .

امام صادق عليه السلام : _ درباره اين سخن خداوند «اى پروردگار ما! در دنيا به ما نيكى دِه و در آخرت نيز نيكى» _ : [يعنى] خشنودى خدا و بهشت در آخرت، و اخلاق خوش در دنيا.

الكافي : ج 5 ص 71 ح 2 ، تهذيب الأحكام : ج 6 ص 327 ح 900 ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 156 ح 3566 ، معاني الأخبار : ص 175 ح 1 وزاد فيهما «والسعة في الرزق» بعد «الآخرة» وكلّها عن جميل بن صالح ، تفسير العيّاشي : ج 1 ص 98 ح 274 عن عبد الأعلى وفيه «السعة في المعيشة» بدل «المعاش» ، بحار الأنوار : ج 71 ص 383 ح 18 .

حديث762

امام صادق عليه السلام :

كانَ عِلِيُّ بنُ الحُسَين عليه السلام يَدعو بِهذَا الدُّعاءِ :

اللّهُمَّ إنّي أسأَ لُكَ حُسنَ المَعيشَةِ ، مَعيشَةً أتَقَوّى بِها عَلى جَميعِ حَوائِجي ، وأتَوَصَّلُ بِها فِي الحَياةِ إلى آخِرَتي ، مِن غَيرِ أن تُترِفَني

امام صادق عليه السلام : على بن حسين عليهماالسلام اين دعا را مى خواند:

«بار خدايا! از تو نيكويىِ معشيت را درخواست مى كنم؛ معيشتى كه با آن بتوانم همه نيازهايم را برآورم، و بدان وسيله ، در اين زندگى به آخرتم نايل آيم؛ نه آن چنان مرا در آن غوطه ور سازى كه

دچار طغيان شوم، و نه آن سان بر من تنگ گيرى كه به رنج و سختى بيفتم، از روزىِ حلالت به من گشايش ده و از باران فضلت بر من بريزان. نعمتى بى نقض و دَهِشى بى وقفه از جانب خودت [به من ارزانى دار] ؛ امّا نه چندان بر آن بيفزاى كه خرّمى اش مرا به خود سرگرم سازد و شكوه و زيبايى اش فريفته ام گردانَد و در نتيجه ، از شكر نعمتت بازمانم، و نه چندان آن را بر من بِكاه كه رنج تحصيلش باعث كوتاهى ام در عمل [وعبادت] شود و همّ و غمش سينه ام را پُر كند.

اى معبود من! از اين روزى ات آن قدر به من عطا فرما كه از بَدانِ خَلقت

بى نياز شوم و به وسيله آن ، به خشنودىِ (/ بهشتِ) رضوان تو نايل آيم.

پناه مى برم به تو ، اى معبود من! از شرّ دنيا و شرّ آنچه در دنياست. دنيا را بر من زندان مگردان و جدايى آن را مايه اندوهم قرار مده. مرا از اين سراى آزمايش ، در حالى به سراى زندگانى و سكونتگاه نيكان [آخرت [بِبَر كه از من ، خشنود باشى و اعمالم پذيرفته باشد ، و نعمت هاى آن سراى ماندگار را جايگزين اين دنياى فنا پذيرم كن.

بار خدايا! به تو پناه مى برم از سختى و بلاهاى دنيا و يورش هاى شياطين و سلاطين آن ، و تنبيه و مجازات هايش، و از زورگويى و ستمِ كسى كه در اين دنيا به من ستم كند و زورگويى كند.

بار خدايا! هركه برايم نقشه كشيد ، تو برايش نقشه بكش، و هركه قصد من كرد ، قصد او كن و تيغ آن كس را كه بر رويم تيغ كشيد، كُند كن و آتش آن كس را كه براى من آتش افروخت ، خاموش كن و دسيسه دسيسه گران را از من بگردان و چشم هاى كافران را از من ، كور گردان و بدسِگالى كسى را كه نسبت به من در سر پرورانده ، از من دور كن و گزند بدخواهان (يا: شور چشمان) را از من دفع كن و با آرامش [خود] ، مرا از آن نگه دار و زره محكم خود را بر من بپوشان و مرا در پرده نگه دارنده ات پنهان بدار، حالم را نكو گردان و كردارم را مطابق گفتارم قرار ده و به خانواده ام و اموالم بركت عطا فرما.

المُتْرَفُ : المُتَنَعِّم المتوسّع في ملاذّ الدنيا وشهواتها (النهاية : ج1 ص 187 «ترف») .

حديث763

امام صادق عليه السلام :

: أعطِني مِن خَيرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ ما أنتَ أهلُهُ ، وَاصرِف عَنّي مِن شَرِّ الدُّنيا وَالآخِرَةِ ما أنتَ أهلُهُ .

امام صادق عليه السلام _ بخشى از دعايى كه امام عليه السلام به يونس بن عمّار آموخت _ : از نيكى دنيا و آخرت ، آنچه را كه تو اهل آنى ، به من عطا فرما و از بدى دنيا و آخرت نيز ، آنچه را كه تو اهل آنى ، از من بگردان.

الكافي : ج 2 ص 259 ح 30 و ص 565 ح 4 و ج 3 ص 327 ح

20 ، عدّة الداعي : ص 257 كلّها عن يونس بن عمّار ، مصباح المتهجّد : ص 139 ح 226 ، المصباح للكفعمي : ص 196 كلاهما من دون إسنادٍ إلى المعصوم ، بحار الأنوار : ج 95 ص 80 ح 6 .

امام صادق عليه السلام :

: اللّهُمَّ إنّي أعوذُ بِكَ مِن دُنيا تَمنَعُ خَيرَ الآخِرَةِ ، ومِن عاجِلٍ يَمنَعُ خَيرَ الآجِلِ ، وحَياةٍ تَمنَعُ خَيرَ المَماتِ ، وأمَلٍ يَمنَعُ خَيرَ العَمَلِ .

امام صادق عليه السلام _ از دعاى ايشان در تعقيب نمازش _ : خدايا! پناه مى برم به تو از دنيايى كه مانعِ خير آخرت شود و از اكنونى كه مانعِ خير آينده شود و از زندگى اى كه مانعِ خير مرگ گردد و از آرزويى كه مانعِ نيكويىِ عمل گردد.

مصباح المتهجّد : ص 64 ح 101 ، فلاح السائل : ص 320 ح 215 ، البلد الأمين : ص 15 كلّها عن معاوية بن عمّار ، بحار الأنوار : ج 86 ص 69 ح 4 .

حديث778

امام صادق عليه السلام :

مَن طَلَبَ الدُّنيا بِغَيرِ حَقٍّ ، حُرِمَ الآخِرَةَ بِحَقٍّ .

امام صادق عليه السلام : هركس دنيا را به ناحق بجويد، از آخرت به حقْ محروم مى شود.

تحف العقول : ص 321 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 235 ح 57 .

حديث779

امام صادق عليه السلام :

خَرَجَ النَّبِي صلي الله عليه و آله وهُوَ مَحزونٌ ، فَأَتاهُ مَلَكٌ ومَعَهُ مَفاتيحُ خَزائِنِ الأَرضِ ، فَقالَ : يا مُحَمَّدُ ، هذِهِ مَفاتيحُ خَزائِنِ الأَرضِ ، يَقولُ لَكَ رَبُّكَ : اِفتَح وخُذ مِنها ما شِئتَ مِن غَيرِ أن تَنقُصَ شَيئا عِندي .

فَقالَ رَسولُ اللّه صلي الله عليه و آله : الدُّنيا دارُ مَن لا دارَ لَهُ ، ولَها يَجمَعُ مَن لا عَقلَ لَهُ .

فَقالَ المَلَكُ : وَالَّذي بَعَثَكَ بِالحَقِّ نَبِيّا ، لَقَد سَمِعتُ هذَا الكَلامَ مِن مَلَكٍ يَقولُهُ فِي السَّماءِ الرّابِعَةِ حينَ اُعطيتُ المَفاتيحَ!

امام صادق عليه السلام : روزى پيامبر صلي الله عليه و آله در حالى كه غمگين بود ، بيرون آمد. فرشته اى باكليدهاى خزانه هاى زمين ، نزد ايشان آمد و گفت: «اى محمّد! اينها كليدهاى خزانه هاى زمين است . پروردگارت به تو مى گويد: [خزانه ها را] باز كن و از آنها هر اندازه كه مى خواهى ، بردار ، بى آن كه از آنچه [از مقام و پاداش] نزد من دارى ، چيزى كم شود».

پيامبر خدا فرمود: دنيا ، سراى كسى است كه سرايى ندارد و كسى براى آن گِرد مى آورد كه خِرد ندارد.

فرشته گفت: «سوگند به آن

كه تو را به حق به پيامبرى برانگيخت، هنگامى كه در آسمان چهارم كليدها به من داده شد ، از فرشته اى نيز شنيدم كه همين سخن را مى گفت» .

الكافي : ج 2 ص 129 ح 8 عن عبد اللّه بن سنان ، بحار الأنوار : ج 73 ص 54 ح 26 .

حديث780

امام صادق عليه السلام :

كانَ فيما وَعَظَ اللّه ُ بِهِ عيسَى بنَ مَريَمَ عليه السلام أن قالَ لَهُ : . . . يا عيسى ، إنَّ الدُّنيا سِجنٌ ضَيِّقٌ مُنتِنُ الرّيحِ وَحِشٌ ، وفيها ما قَدتَرى مِمّا قَد ألَحَّ عَلَيهِ الجَبّارونَ ، فَإِيّاكَ وَالدُّنيا ، فَكُلُّ نَعيمِها يَزولُ ، وما نَعيمُها إلاّ قَليلٌ .

امام صادق عليه السلام : از جمله اندرزهاى خداوند به عيسى بن مريم عليهماالسلام اين بود كه به او فرمود: «... اى عيسى! دنيا، زندانى تنگ و بدبو و وحشتناك است و در آن ، گاه چيزهايى مى بينى كه گردنگشان بر آنها پاى مى فشارند. پس، از دنيا بپرهيز كه همه ناز و نعمت دنيا ، از بين رفتنى است و ناز و نعمتش جز اندك نيست».

الأمالي للصدوق : ص 610 ح 842 عن أبي بصير ، الكافي : ج 8 ص 137 ح 103 عن عليّ بن أسباط عنهم عليهم السلام وليس فيه «ضيّق» وفيه «وحسن فيها» بدل «وحش وفيها» ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 143 وفيهما «تذابح» بدل «ألحّ» ، أعلام الدين : ص 231 من دون إسنادٍ إلى المعصوم وفيه «وحسن فيها» بدل «وحش وفيها» و«يتذابح» بدل «ألحّ» ، بحار الأنوار : ج

14 ص 294 ح 14 .

حديث781

امام صادق عليه السلام :

إنَّ في كتابِ عَلِي صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ : إنَّما مَثَلُ الدُّنيا كَمَثَلِ الحَيَّةِ ؛ ما أليَنَ مَسَّها وفي جَوفِهَا السَّمُّ النّاقِعُ

امام صادق عليه السلام : در كتاب على _ كه درودهاى خدا بر او باد _ آمده است: حكايت دنيا، در حقيقت، حكايت مار است كه پوستى بس نرم دارد ؛ امّا در درونش

زَهر كُشنده است . آدم خردمند ، از آن پرهيز مى كند ؛ امّا كودك نادان ، دست به سويش دراز مى نمايد.

سَمٌّ ناقِع : بالغٌ ثابت (القاموس المحيط : ج 3 ص 90 «نقع») .

حديث782

امام صادق عليه السلام :

قَد رَأَيتُ القُرونَ كَيف تَفانَت دَرَسَت ثُمَّ قيلَ كانَ وكانَت

هِيَ دُنيا كَحَيَّةٍ تَنفُثُ السَّمَّ وإن كانَتِ المَجَسَّةُ

امام صادق عليه السلام _ در ديوان منسوب به ايشان _ :

ديدم كه چه سان نسل ها نابود شدند/ از ميان رفتند و آن گاه ، گفته شد: فسانه گشتند .

اين دنياست كه چون مار ، زهر مى ريزد/ هرچند پوستى نرم دارد .

چه بسيار كارها كه در آنها سخت گرفتم/ امّا بعد كه آسانشان گرفتم ، بر من آسان شدند .

جسّه : أي مسّه ، والمجسّة الموضع الذي يجسّه الطبيب (الصحاح : ج 3 ص 913 «جسس») .

حديث783

امام صادق عليه السلام :

مَثَلُ الدُّنيا كَمَثَلِ ماءِ البَحرِ ؛ كُلَّما شَرِبَ مِنهُ العَطشانُ ازدادَ عَطَشا حَتّى يَقتُلَهُ .

امام صادق عليه السلام : حكايت دنيا، حكايت آب درياست كه هرچه تشنه از آن بيشتر بنوشد ، تشنه تر مى شود تا سرانجام ، او را بكُشد.

الكافي : ج 2 ص 136 ح 24 ، الزهد للحسين بن سعيد : ص 48 ح 129 وفيه «البحر المالح» بدل «ماء البحر» وكلاهما عن طلحة بن زيد ، تحف العقول : ص396 عن الإمام الكاظم عليه السلام ، تنبيه الخواطر : ج 2 ص 195 ، بحار الأنوار : ج73 ص79 ح40 .

حديث784

امام صادق عليه السلام :

: الدُّنيا بِمَنزِلَةِ صورَةٍ ؛ رَأسُهَا الكِبرُ ، وعَينُهَا الحِرصُ ، واُذُنُهَا الطَّمَعُ ، ولِسانُهَا الرِّياءُ ، ويَدُهَا الشَّهوَةُ ، ورِجلُهَا العُجبُ ، وقَلبُهَا الغَفلَةُ ، ولَونُهَا الفَناءُ ، وحاصِلُهَا الزَّوالُ . فَمَن أحَبَّها أورَثَتهُ الكِبرَ ، ومَنِ استَحسَنَها أورَثَتهُ الحِرصَ ، ومَن طَلَبَها أورَثَتهُ الطَّمَعَ ، ومَن مَدَحَها ألبَسَتهُ الرِّياءَ ، ومَن أرادَها مَكَّنَتهُ مِنَ العُجبِ ، ومَنِ اطمَأَنَّ إلَيها أركَبَتهُ الغَفلَةَ ، ومَن أعجَبَهُ مَتاعُها فَتَنَتهُ ولا تَبقى لَهُ ، ومَن جَمَعَها وبَخِلَ بِها أورَدَتهُ إلى مُستَقَرِّها وهِيَ النّارُ .

مصباح الشريعة _ در سخنى به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است _ : دنيا ، به منزله شكلى است كه سرِ آن ، تكبّر است و چشمش ، آزمندى و گوشش ، طمع و زبانش ، ريا و دستش ، شهوت و پايش ، خودپسندى و قلبش ، غفلت و رنگش ، نابودى و حاصلش ،

زوال. پس، هركه دنيا دوست شد ، دنيا به او تكبّر داد و هر كه دنيا را پسنديد ، به او آزمندى داد و هركه دنيا را طلبيد ، به او طمع داد و هركه دنيا را ستود ، جامه ريا بر قامت او پوشانْد و هركه خواهان دنيا شد ، به او خودپسندى داد و هركه به دنيا اطمينان كرد ، او را بر مَركب غفلت نشانْد و هركه كالاى دنيا خوشايندش شد ، او را فريفت و برايش باقى نماند و هركه دنيا را گِرد آورد و بخل ورزيد ، او را به قرارگاهش، يعنى آتش، در آورد.

مصباح الشريعة : ص 196 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 105 ح 100 .

حديث785

الأمالي للمفيد : ص 209 ح 43 عن ابن سنان ، بحار الأنوار : ج 14 ص 325 ح 38 .

حديث807

امام صادق عليه السلام :

مَرَّ عيسَى بنُ مَريَمَ عليه السلام عَلى قَريَةٍ قَد ماتَ أهلُها وطَيرُها ودَوابُّها ، فَقالَ : أما إنَّهُم لَم يَموتوا إلاّ بِسَخطَةٍ

امام صادق عليه السلام : عيسى بن مريم عليه السلام بر آبادى اى گذشت كه مردمان و مرغان و چارپايان آن ، همگى مرده بودند. فرمود: «قطعاً اينها بر اثر خشم [الهى [مرده اند، كه اگر جدا جدا مرده بودند ، حتما يكديگر را دفن مى كردند».

حواريان گفتند: اى روح و كلمه خدا! دعا كن كه خداوند ، آنها را برايمان زنده گرداند تا به ما بگويند كه چه اعمالى داشته اند ، تا ما از آنها دورى گزينيم.

عيسى عليه السلام به درگاه پروردگارش دعا كرد. از آسمان ندا آمد كه: آنان را صدا بزن.

عيسى عليه السلام شب هنگام ، بر تپّه اى از زمين ايستاد و گفت: «اى اهالى اين آبادى!» .

از ميان آنان ، يكى پاسخش را داد كه: بله، اى روح خدا و كلمه او!

عيسى گفت:

«واى بر شما! اعمالتان چه بود [كه به اين روز افتاديد]؟» .

گفت: پرستش طاغوت و دنيادوستى، و ترس اندك [از خدا]، و آرزوى دراز، و غفلت و فرو رفتن در لهو و لعب.

عيسى گفت: «دنيادوستى تان چگونه بود؟» .

جواب داد: همانند علاقه مندى كودك به مادرش. هر گاه دنيا به ما رو مى آورد ، خوش حال و شاد مى شديم و هر گاه از ما روى بر مى گرداند، گريه مى كرديم و اندوهناك مى شديم.

عيسى گفت: «طاغوت پرستى شما چگونه بود؟» .

گفت: از گناهكاران اطاعت مى كرديم.

عيسى گفت: «فرجام كارتان چگونه بود؟» .

گفت : شب به سلامت خفتيم و صبح در هاويه بوديم.

عيسى گفت: «هاويه چيست؟» .

گفت: سجّين .

عيسى گفت: «سجّين چيست؟» .

گفت: كوه هايى از اخگر كه تا روز قيامت بر ما فروزان اند.

عيسى گفت: «شما چه گفتيد و چه پاسخ شنيديد؟» .

گفت: ما گفتيم: ما را به دنيا باز گردان تا در آن ، زهد ورزيم. و به ما گفته شد: دروغ مى گوييد.

عيسى گفت: «واى بر تو! چرا از ميان آنان ، فقط تو با من سخن گفتى؟» .

گفت: اى روح خدا! بر آنان لگامى از آتش زده شده كه در دست فرشتگانى خشن و سختگير است . من در ميان آنان بودم ؛ امّا از آنان نبودم و چون عذاب فرود آمد، مرا هم در بر گرفت، و من به مويى بر كناره دوزخ آويخته ام و نمى

دانم كه در آن خواهم افتاد ، يا نجات خواهم يافت.

عيسى عليه السلام به حواريان رو كرد و گفت: «اى اولياى خدا! خوردن نان خشك با نمكِ نيم كوفته و خفتن در خرابه ها به همراه عافيت دنيا و آخرت، بسيار بهتر است».

السُّخْط : الغضب (المصباح المنير : ص 269 «سخط») .

حديث808

امام صادق عليه السلام :

: الطَّمَعُ وَالرَّغبَةُ فِي الدُّنيا أصلانِ لِكُلِّ شَرٍّ ، وصاحِبُهُما لا يَنجو مِنَ النّارِ إلاّ أن يَتوبَ عَن ذلِكَ .

مصباح الشريعة _ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است _ : طمع و دنياخواهى ، ريشه هر بدى هستند، و دارنده آنها از آتش نمى رهد ، مگر آن كه از اين دو خصلت ، توبه كند.

مصباح الشريعة : ص 185 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 349 ح 18 .

حديث809

امام صادق عليه السلام :

: الزُّهدُ وضِدُّهُ الرَّغبَةُ .

امام صادق عليه السلام _ در يادكرد از سربازان خِرد و نابخردى _ : زهد كه ضدّ آن ، رغبت است.

الكافي : ج 1 ص 21 ح 14 ، الخصال : ص 589 ح 13 ، علل الشرائع : ص 114 ح 10 ، المحاسن : ج 1 ص 312 ح 620 كلّها عن سماعة بن مهران ، بحار الأنوار : ج 1 ص 110 ح 7 .

حديث810

امام صادق عليه السلام :

: الزّاهِدُ ؛ الَّذي يَختارُ

الآخِرَةَ عَلَى الدُّنيا ، وَالذُّلَّ عَلَى العِزِّ ، وَالجَهدَ عَلَى الرّاحَةِ ، وَالجوعَ عَلَى الشِّبَعِ ، وعاقِبَةَ الآجِلِ عَلى مَحَبَّةِ العاجِلِ ، وَالذِّكرَ عَلَى الغَفلَةِ ، ويَكونُ نَفسُهُ فِي الدُّنيا وقَلبُهُ فِي الآخِرَةِ .

مصباح الشريعة _ در آنچه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده _ : زاهد ، كسى است كه آخرت را بر دنيا بر مى گزيند و خوارى [و گم نامى] را بر عزّت [و جاه

و جلال]، و رنج و زحمت را بر تن آسايى، و گرسنگى را بر سيرى، و سعادت آخرت را بر محبّت دنيا، و يادِ [خدا بودن] را بر غفلت؛ و پيكرش در دنياست و دلش در آخرت.

مصباح الشريعة : ص 192 ، بحار الأنوار : ج 70 ص 315 ح 20 .

حديث811

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الزُّهّادَ فِي الدُّنيا نورُ الجَلالِ عَلَيهِم ، وأثَرُ الخِدمَةِ بَينَ أعيُنِهِم ، وكَيفَ لا يَكونونَ كَذلِكَ ؟ وإنَّ الرَّجُلَ لَيَنقَطِعُ إلى بَعضِ مُلوكِ الدُّنيا فَيُرى عَلَيهِ أثَرُهُ ، فَكَيفَ بِمَن يَنقَطِعُ إلَى اللّه ِ تَعالى لا يُرى أثَرُهُ عَلَيهِ؟!

امام صادق عليه السلام : زاهدانِ به دنيا ، از نور جلال و عظمت ، منوّرند و نشانه چاكرى بر پيشانى آنان ، هويداست. چگونه چنين نباشند؟ آدمى ، وقتى خود را وقف چاكرى حكمرانى از حكمرانان دنيا مى كند ، آثار آن در او ديده مى شود . پس چگونه ممكن است كسى خود را وقف خدمت به خداى متعال كند و اثر آن بر وى

ديده نشود؟!

أعلام الدين : ص304، نزهة الناظر : ص119 ح67 وفيه «إلى ملك الملوك» بدل «إلى اللّه »، بحار الأنوار: ج 78 ص 278 ح 113 .

حديث812

امام صادق عليه السلام :

حديث813

امام صادق عليه السلام :

جُعِلَ الخَيرُ كُلُّهُ في بَيتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الزُّهدَ فِي الدُّنيا .

امام صادق عليه السلام : همه خوبى ها در يك اتاق نهاده شده و كليد آن ، زهد به دنيا قرار داده شده است.

الكافي : ج 2 ص 128 ح 2 عن حفص بن غياث ، مشكاة الأنوار : ص 462 ح 1540 ، بحار الأنوار : ج 73 ص 49 ح 20 .

حديث814

امام صادق عليه السلام :

قالَ رَجُلٌ لاِءَبي : مَن أعظَمُ النّاسِ فِي الدُّنيا قَدرا؟ فَقالَ : مَن لَم يَجعَلِ الدُّنيا لِنَفسِهِ في نَفسِهِ خَطَرا .

امام صادق عليه السلام : مردى به پدرم گفت: پُر منزلت ترينِ مردم در دنيا ، چه كسى است؟

فرمود: «كسى كه دنيا در دل و ديده اش بى قدر و منزلت باشد».

مستطرفات السرائر : ص 165 ح 10 ، الحكايات للمفيد : ص 97 ح 10 عن يزيد بن خليفة وفيه «تجعل» بدل «يجعل» ، كشف الغمّة : ج 2 ص 363 عن الإمام الباقر عليه السلام نحوه .

حديث815

امام صادق عليه السلام :

طَلَبتُ الرّاحَةَ فَوَجَدتُها فِي الزُّهدِ .

امام صادق عليه السلام : آسايش را جستم و آن را در زهد يافتم.

مستدرك الوسائل : ج 12 ص 174 ح 13810 نقلاً عن مجموعة الشهيد .

حديث816

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ يَطَّلِعُ عَلَى الدُّنيا في كُلِّ يَومٍ مَرَّةً أو مَرَّتَينِ ، فَيَقولُ : يا دُنيا . . . مَن خَدَمَكِ فَاستَخدِميهِ ، ومَن خَدَمَني فَاخدُميهِ .

امام صادق عليه السلام : خداوند در هر روز ، يكى دو بار به دنيا سرى مى زند و مى فرمايد : «اى دنيا!... هر كه خدمتِ تو مى كند ، او را به خدمت گير، و هر كه خدمت من مى كند ، خدمتش كن».

تنبيه الخواطر : ج 2 ص 200 وراجع شرح نهج البلاغة : ج 2 ص 95 وج 6 ص 232 .

حديث817

امام صادق عليه السلام :

الكافي : ج 2 ص 317 ح 9 ، ثواب الأعمال : ص 263 ح 1 ، الأمالي للصدوق : ص 765 ح 1028 ، تفسير القمّي : ج 1 ص 243 كلّها عن حفص بن غياث ، مشكاة الأنوار : ص 470 ح 1575 ، روضة الواعظين : ص 490 كلّها نحوه ، بحار الأنوار : ج 73 ص

21 ح 10 .

حديث823

امام صادق عليه السلام :

: إنَّهُ خَرَجَ يَقرَأُ الزَّبور ، وكانَ إذا قَرَأَ الزَّبورَ لايَبقى جَبَلٌ ولا حَجَرٌ ولا طائِرٌ إلاّ جاوَبَتهُ .

فَانتَهى إلى جَبَلٍ ، فَإِذا عَلى ذلِكَ الجَبَلِ نَبِيٌّ عابِدٌ ، يُقالُ لَهُ : حِزقيل ، فَلَمّا سَمِعَ دَوِيَّ الجِبالِ وأصواتَ السِّباعِ وَالطَّيرِ عَلِمَ أنَّهُ داوودُ عليه السلام ، فَقالَ داوودُ عليه السلام : يا حِزقيل ، تَأذَنُ لي فَأَصعَدَ إلَيكَ؟ قالَ : لا .

فَبَكى داوودُ عليه السلام ، فَأَوحَى اللّه ُ إلَيهِ : يا حزقيلُ ، لا تُعَيِّر داوودَ وسَلنِي العافِيَةَ .

قالَ : فَأَخَذَ حِزقيلُ بِيَدِ داوودَ ورَفَعَهُ إلَيهِ .

فَقالَ داوودُ عليه السلام : يا حِزقيل ، هَل هَمَمتَ بِخَطيئَةٍ قَطُّ؟

قالَ : لا .

قالَ : فَهَل دَخَلَكَ العُجبُ بِما أنتَ فيهِ مِن عِبادَةِ اللّه ِ ؟

قالَ : لا .

قالَ : فَهَل رَكَنتَ إلَى الدُّنيا فَأَحبَبتَ أن تَأخُذَ مِن شَهَواتِها ولَذّاتِها؟

قالَ : بَلى ، رُبَّما عَرَضَ ذلِكَ بِقَلبي .

قالَ : فَما كُنتَ تَصنَعُ إذا كانَ ذلِكَ؟

قالَ : أدخُلُ هذَا الشِّعبَ فَأَعتَبِرُ بِما فيهِ .

قالَ : فَدَخَلَ داوودُ عليه السلام الشِّعبَ ، فَإِذا سَريرٌ مِن حَديدٍ عَلَيهِ جُمجُمَةٌ بالِيَةٌ وعِظامٌ فانِيَةٌ ، وإذا لَوحٌ مِن حَديدٍ فيهِ كِتابَةٌ ، فَقَرَأَها داوودُ عليه السلام فَإِذا هِيَ :

أنَا أروَى بنُ سَلَم ، مَلَكتُ ألفَ سَنَةٍ ، وبَنَيتُ ألفَ مَدينَةٍ ، وافتَضَضتُ ألفَ بِكرٍ ، فَكانَ آخِرُ عُمُري أن صارَ التُّرابُ فِراشي ، وَالحِجارَةُ وِسادَتي ، وَالدّيدانُ وَالحَيّاتُ جيراني ، فَمَن رَآني فَلا

يَغتَرَّ بِالدُّنيا .

امام صادق عليه السلام _ در حديثى كه در آن ، قصّه داوود عليه السلام را فرمود _ : او بيرون رفت و به خواندن زبور پرداخت، و هر گاه زبور مى خواند ، همه كوه ها و سنگ ها و پرندگان ، با او هم صدا مى شدند.

به كوهى رسيد. بر آن كوه ، پيامبرى عابد بود كه به او حِزقيل مى گفتند. او چون همهمه كوه ها و صداى درندگان و پرندگان را شنيد ، دانست كه داوود عليه السلام است.

داوود عليه السلام گفت: اى حِزقيل! اجازه مى دهى كه به نزد تو فراز آيم؟

حزقيل گفت: نه.

داوود عليه السلام گريست.

خداوند به حزقيل وحى فرمود كه: «اى حزقيل! داوود را سرزنش مكن، و از من ، عافيت بخواه».

پس ، حزقيل ، دست داوود را گرفت و به سوى خود ، بالا كشيد.

داوود عليه السلام گفت: اى حزقيل! آيا هرگز قصد گناهى كرده اى؟

گفت: نه.

داوود گفت: آيا از اين كه عبادت خدا را در پيش گرفته اى هرگز دچار غرور شده اى؟

گفت: نه.

داوود گفت: آيا هرگز ميل به دنيا كرده اى و دوست داشته اى كه از خواسته ها و خوشى هاى آن برگيرى؟

گفت: آرى ، گاهى به دلم خطور كرده است.

داوود گفت: در اين صورت ، چه مى كنى؟

گفت: به اين درّه مى آيم و از آنچه در آن است ، عبرت مى گيرم.

داوود عليه السلام وارد درّه شد .

تختى آهنين ديد كه بر آن ، جمجمه اى فرسوده و استخوان هاى پوسيده است، و نيز لوحى از آهن كه در آن چيزى نوشته بود. داوود عليه السلام آن نوشته را خواند . چنين آمده بود:

«من اَروى پسر سَلَمْ هستم . هزار سال پادشاهى كردم، و هزار شهر بساختم، و با هزار دختر ، عروسى كردم؛ امّا سرانجام خاك ، بسترم شد و سنگ ، بالشم و كرم ها و مارها همسايگانم. پس ، هر كه مرا مى بيند ، نبايد فريب دنيا را بخورد».

كمال الدين : ص 524 ح 6 ، الأمالي للصدوق : ص 159 ح 157 كلاهما عن هشام بن سالم ، تفسير القمّي : ج 2 ص 231 ، روضة الواعظين : ص 484 كلاهما نحوه ، بحار الأنوار : ج 14 ص 25 ح 3 .

حديث824

امام صادق عليه السلام :

لَمّا اُدخِلَ رَأسُ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ عليه السلام عَلى يَزيد _ لَعنَهُ اللّه ُ _

حديث830

امام صادق عليه السلام :

اِعمَل عَلى مَهَلٍ فَإِنَّكَ مَيِّتٌ وَاختَر لِنَفسِكَ أيُّهَا الإِنسانُ

فَكَأَنَّ ما قَد كانَ لَم يَكُ إذ مَضىوكَأَنَّ ما هُوَ كائِنٌ قَد كانَ

امام صادق عليه السلام _ مى فرمود _ :

در مهلتى كه دارى ، بكوش؛ چرا كه تو مردنى هستى /

و براى خودت _ اى انسان _ نيكى برگزين

آنچه بود وگذشت، گويا اصلاً نبوده است/ و ه_ر آينده اى، گويا از ابتدا بوده اس_ت!

الأمالي للصدوق : ص 578 ح 793 عن محمّد بن أبي عمير ، المناقب لابن شهرآشوب : ج 4 ص 276 ، روضة الواعظين : ص 538 ، بحار الأنوار : ج 71 ص 172 ح 3 .

امام صادق عليه السلام :

اللّهُمَّ إنّي أعوذُ بِكَ مِن شَرِّ الدُّنيا وشَرِّ أهلِها وشَرِّ ما فيها ، ولا تَجعَلِ الدُّنيا عَلَيَّ سِجنا ، ولا تَجعَل فِراقَها لي حُزنا ، أجِرني مِن فِتنَتِها ، وَاجعَل عَمَلي فيها مَقبولاً وسَعيي فيها مَشكورا ، حَتّى أصِلَ بِذلِكَ إلى دارِ الحَيَوانِ ومَساكِنِ الأَخيارِ.

امام صادق عليه السلام : بارخدايا! از شرّ دنيا و شرّ اهل دنيا و شرّ آنچه در دنياست ، به تو پناه مى برم . بارخدايا! دنيا را بر من ، زندان مگردان و جدايى از آن را مايه اندوهم مساز . از فتنه دنيا پناهم بده و اعمالم در آن را پذيرفته درگاهت و تلاش هايم را مورد قدردانى خود قرار بده تا بدين وسيله به سراى زندگى [_ِ حقيقى [و سكونتگاه نيكان ، نايل آيم.

الإقبال : ج 1 ص 134 عن هارون بن موسى التلعكبري ، جمال الاُسبوع : ص 241 عن أبي يحيى الصنعاني عن الإمام الباقر عن الإمام زين العابدين عليهماالسلام نحوه ، مصباح المتهجّد : ص 394 ، البلد الأمين : ص 76 وفيهما ذيله من «لا تجعل الدنيا ... » نحوه ، بحار الأنوار : ج 97 ص 338 ح 1 .

حديث835

امام صادق عليه السلام :

: يَا بنَ جُندَبٍ ، الخَيرُ كُلُّهُ أمامَكَ ، وإنَّ الشَّرَّ كُلَّهُ أمامَكَ ، ولَن تَرَى الخَيرَ وَالشَّرَّ إلاّ بَعدَ الآخِرَةِ؛ لاِءنَّ اللّه َ _ جَلَّ وعَزَّ _ جَعَلَ الخَيرَ كُلَّهُ فِي الجَنَّةِ ، وَالشَّرَّ كُلَّهُ فِي النّارِ ؛ لاِءَن_َّهُما الباقِيانِ .

امام صادق عليه السلام _ در وصيّتش به پسر جندب _ : اى

پسر جندب ، همه خوبى ، فرا روى توست و همه بدى نيز فراروىِ توست و تو خوب و بد را جز پس از آخرت نمى بينى ؛ زيرا كه خداوند تمام خوب را در بهشت ، و تمام بد را در جهنّم قرار داد ؛ چرا كه اين دو ، ماندگارند.

تحف العقول : ص 306 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 284 ح 1 .

حديث836

امام صادق عليه السلام :

«عُلُوًّا فِى الاْءَرْضِ وَلاَ فَسَادًا»

امام صادق عليه السلام : _ درباره آيه شريف «در زمين ، خواستار برترى (سركشى) و فساد نيستند» _ : مراد از «عُلُوّ» ، بزرگى و برترى است ، و مراد از «فساد» ، زنا (زنبارگى و فساد جنسى) .

القصص : 83 .

حديث837

امام صادق عليه السلام :

: رَبِّ دَعَتني دَواعِي الدُّنيا فَأَجَبتُها سَريعا ورَكَنتُ إلَيها طائِعا ، ودَعَتني دَواعِي الآخِرَةِ فَتَثَبَّطتُ عَنها وأبطَأتُ فِي الإِجابَةِ وَالمُسارَعَةِ إلَيها ، كَما سارَعتُ إلى دَواعِي الدُّنيا وحُطامِهَا الهامِدِ

امام صادق عليه السلام _ در دعا _ : پروردگارا! دعوتگرانِ دنيا مرا فرا خواندند و من سراسيمه دعوت آنان را پذيرفتم و داوطلبانه اطاعتشان كردم ؛ و دعوتگرانِ آخرت مرا فرا خواندند و من درنگ كردم و در پذيرفتن دعوت آنان و شتافتن به سوى آنان كُندى ورزيدم ، چنان كه [بر عكس] به سوى دعوتگران دنيا و خس و خاشاك و علف هاى خشكيده نابودشونده آن (متاع پوچ و بى ارزش دنيا) و سراب از بين رفتنى اش ، شتاب كردم.

الهامِد : اليابس (النهاية : ج 5 ص 273 «همد») .

حديث838

امام صادق عليه السلام :

مَن كانَتِ الآخِرَةُ أكبَرَ هَمِّهِ ، كَشَفَ اللّه ُ عَنهُ ضيقَهُ ، وجَمَعَ لَهُ أمرَهُ ، وأتَتهُ الدُّنيا وهِيَ راغِمَةٌ.

امام صادق عليه السلام : كسى كه آخرت ، بزرگ ترين همّ و غم او باشد ، خداوند سختى و تنگنايى را از او برطرف مى سازد و امورش را سامان مى بخشد و دنيا به رغم ميلش ، به او روى مى آورد.

الزهد للحسين بن سعيد : ص 49 ح 132 عن أبي هاشم ، بحار الأنوار : ج 73 ص 126 ح 122.

حديث839

امام صادق عليه السلام :

كَم مِن طالِبٍ لِلدُّنيا لَم يُدرِكها ، ومُدرِكٍ لَها قَد فارَقَها ، فَلا

يَشغَلَنَّكَ طَلَبُها عَن عَمَلِكَ ، وَالتَمِسها مِن مُعطيها ومالِكِها ، فَكَم مِن حَريصٍ عَلَى الدُّنيا قَد صَرَعَتهُ ، وَاشتَغَلَ بما أدرَكَ مِنها عَن طَلَبِ آخِرَتِهِ ، حَتّى فَنِيَ عُمُرُهُ وأدرَكَهُ أجَلُهُ.

امام صادق عليه السلام : چه بسيار دنياطلبانى كه به آن نرسيدند و چه بسيار كسانى كه به

دنيا رسيدند و از آن جدا شدند [و رفتند] ! پس مبادا كه طلب دنيا ، تو را از عمل كردن [براى آخرت] باز بدارد . و دنيا را از دهنده آن و مالكش (خداوند) بخواه . اى بسا آزمندِ به دنيا كه دنيا او را به خاك افكنْد و به جهت آنچه از دنيا به دست آورْد ، از طلب آخرتش باز مانْد ، تا آن كه عمرش سپرى شد و مرگش فرا رسيد!

الكافي : ج 2 ص 455 ح 9 ، مشكاة الأنوار :

ص 464 ح 1549 نحوه .

حديث840

امام صادق عليه السلام :

تَقولُ إذا أصبَحتَ وأمسَيتَ : ... اللّهُمَّ إنَّ اللَّيلَ وَالنَّهارَ خَلقانِ مِن خَلقِكَ فَلا تَبتَلِيَنّي فيهِما بِجُرأَةٍ عَلى مَعاصيكَ ، ولا رُكوبٍ لِمَحارِمِكَ ، وَارزُقني فيهِما عَمَلاً مُتَقَبَّلاً وسَعيا مَشكورا وتِجارَةً لَن تَبورَ.

امام صادق عليه السلام : در هر بام و شام مى گويى : « ... بارخدايا! شب و روز ، دو آفريده از آفريده هاى تو هستند . پس ، در آنها مرا گرفتار گستاخى بر معاصى ات و ارتكاب حرام هايت مگردان ، و در آنها مرا عملى پذيرفته ، تلاشى در خورِ تقدير ، و تجارتى كه هرگز كساد نمى شود ، روزى فرما.

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 337 ح 982 عن عمّار بن موسى ، مصباح المتهجّد : ص 206 ح 299 نحوه ، بحار الأنوار : ج 86 ص 287 ح 48.

حديث841

امام صادق عليه السلام :

إنّي لاَُملِقُ أحيانا فَاُتاجِرُ اللّه َ بِالصَّدَقَةِ.

امام صادق عليه السلام : من گاهى اوقات ، تنگ دست مى شوم و [براى رفع تنگ دستى خود ،] با صدقه دادن ، به تجارت با خداوند مى پردازم.

كشف الغمّة: ج 2 ص 417 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 206 ح 54 .

حديث842

امام صادق عليه السلام :

«وَ لَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ» بِالعَذابِ ، إذ باعُوا الآخِرَةَ بِالدُّنيا ورَهَنوا بِالعَذابِ الدّائِمِ أنفُسَهُم «لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ»

امام صادق عليه السلام : «چه بد است آنچه جان هايشان را به آن فروختند» ، يعنى به عذاب ؛ زيرا كه آخرت را به دنيا فروختند و جان هايشان را به گروِ عذابِ هميشگى دادند . (اى كاش مى دانستند) كه جان هايشان را به عذاب فروخته اند؛ امّا به دليل كافر بودنشان به آن (عذاب) ، اين را [كه جان خود را به بد چيزى فروخته اند ، [نمى دانند .

پس ، چون انديشيدن در حجّت هاى خدا را فرو نهادند تا [در نتيجه اين انديشه و تأمّل ، اين حقيقت را] بدانند ، خداوند آنان را به سبب اعتقاد باطلشان و انكار حق ، عذاب كرد.

البقرة: 102 .

حديث843

امام صادق عليه السلام :

: اللّهُمَّ ، إنّي أشهَد أنَّهُ ... بَذَلَ

مُهجَتَهُ فيكَ لِيَستَنقِذَ عِبادَكَ مِنَ الجَهالَةِ وحَيرَةِ الضَّلالَةِ ، وقَد تَوازَرَ عَلَيهِ مَن غَرَّتهُ الدُّنيا وباعَ حَظَّهُ بِالأرذَلِ الأدنى .

امام صادق عليه السلام :

لا يَنبَغي لِمَن لَم يَكُن عالِما أن يُعَدَّ سَعيدا ، ولا لِمَن لَم يَكُن

وَدودا أن يُعَدَّ حَميدا .

امام صادق عليه السلام : سزاوار نيست آن كس كه دانا نيست ، نيك بخت ، و آن كس كه

پُر محبّت نيست ، ستوده به شمار آيند .

تحف العقول : 364 ، بحار الأنوار : 78 / 246 / 70 .

حديث855

امام صادق عليه السلام :

رَحِمَ اللّه ُ عَبدا اِجتَرَّ مَوَدَّةَ النّاسِ إلى نَفسِهِ ؛ حَدِّثوهُم بِما يَعرِفونَ ، وَاستُروا عَنهُم ما يُنكِرونَ .

امام صادق عليه السلام : خداوند رحمت كند بنده اى را كه دوستى مردم را به سوى خود جلب كند . با آنان (مخالفان) ، از آنچه نيك مى شمارند ، سخن بگوييد و آنچه را براى آنان خوشايند نيست نهان داريد .

الكافي : 2 / 223 / 5 ، الغيبة للنعماني : 35 / 3 نحوه وفيه «إلى نفسه وإلينا» ، مختصر بصائر الدرجات : 101 وفيه «إليَّ وإلى نفسه» كلّها عن عبدالأعلى ، الخصال : 25 / 89 عن مدرك بن الهزهاز ، روضة الواعظين : 404 وفيهما «وترك» بدل «واستروا عنهم» ، دعائم الإسلام : 1 / 61 ، شرح الأخبار : 3 / 507 / 1456 وفيهما «إلينا وإلى نفسه» ، بحار الأنوار : 75 / 74 / 22 .

حديث856

امام صادق عليه السلام :

لا يَزالُ إبليسُ فَرِحا مَا اهتَجَرَ المُسلِمانِ ، فَإِذَا التَقَيَا اصطَكَّت رُكبَتاهُ ، وتَخَلَّعَت أوصالُهُ ، ونادى : يا وَيلَهُ ، ما لَقِيَ مِنَ الثُّبورِ؟!

امام صادق عليه السلام : تا هنگامى كه دو مسلمان از يكديگر بريده اند ، شيطان ، همواره شادمان است و چون آن دو يكديگر را ديدار كنند ، زانوانش [از ترس ]به يكديگر مى خورد و [گويا] اعضايش از يكديگر جدا مى شود و بانگ مى زند : واى بر من ، چه سان هلاك شدم؟!

الكافي : 2 / 346 / 7 ، منية المريد : 326

كلاهما عن أبي بصير ، بحار الأنوار : 75 / 187 / 7 .

حديث857

امام صادق عليه السلام :

قامَ رَجُلٌ يُقالُ لَهُ هَمّامٌ _ وكانَ عابِدا ناسِكا مُجتَهِدا _ إلى

أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلاموهُوَ يَخطُبُ ، فَقالَ : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، صِف لَنا صِفَةَ المُؤمِنِ كَأَنَّنا نَنظُرُ إلَيهِ . فَقالَ : يا هَمّامُ ، المُؤمنُ . . . لا يَهجُرُ أخاهُ ، ولا يَغتابُهُ ، ولا يَمكُرُ بِهِ .

امام صادق عليه السلام : در حالى كه امير مؤمنان خطبه مى خواند ، مردى عبادت پيشه ،

پرهيزگار و كوشا[در راه خدا] به نام همّام ، برخاست و گفت : اى «امير مؤمنان! شخص مؤمن را چنان براى ما وصف كن كه گويى او را مى بينيم» .

حضرت فرمود : «اى همّام ! مؤمن . . . از برادرش نمى بُرد ، غيبتش را نمى كند و به او نيرنگ نمى زند» .

الكافي : 2 / 226 / 1 عن عبداللّه بن يونس .

حديث858

امام صادق عليه السلام :

ثَلاثَةٌ مَكسَبَةٌ لِلبَغضاءِ : النِّفاقُ ، وَالظُّلمُ ، وَالعُجبُ .

امام صادق عليه السلام : سه چيز ، دشمنى به بار مى آورد : نفاق ، ستمگرى و خودپسندى .

تحف العقول : 316 ، بحار الأنوار : 78 / 229 / 6 .

حديث859

امام صادق عليه السلام :

: أما تُحِبّونَ أن يُظهِرَ اللّه ُ تَبارَكَ وتَعالَى الحَقَّ وَالعَدلَ فِي البِلادِ ، ويَجمَعَ اللّه ُ الكَلِمَةَ ، ويُؤَلِّفَ اللّه ُ بَينَ قُلوبٍ مُختَلِفَةٍ ؟!

امام صادق عليه السلام : _ در حديثى درباره به ارزش عبادتِ پنهانى با امام پنهان در دولت باطل _ آيا دوست نداريد كه خداوند متعال ، حق و عدالت را بر بسيط زمين ، آشكار ]و پيروز [كند و وحدت كلمه ايجاد كند و ميان دل هاى پراكنده ، الفت برقرار سازد ؟!

الكافي : 1 / 334 / 2 ، كمال الدين : 647 / 7 كلاهما عن عمّار الساباطي ، بحار الأنوار: 52 / 128 / 20 .

حديث860

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الأَرواحَ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ ، فَما تَعارَفَ مِنها فِي الميثاقِ ائتَلَف

هاهُنا ، وما تَناكَرَ مِنها فِي الميثاقِ (اختَلَفَ هاهُنا)

امام صادق عليه السلام : جان ها [همچون ]سپاهيانى فراهم آمده اند . پس آنها كه در

[عالم ]ميثاق ، يكديگر را بشناسند ، در اين جا با يكديگر الفت مى گيرند وآنها كه [در عالم ميثاق ، ]يكديگر را نشناسند ، در اين جا اختلاف خواهند كرد .

مابين القوسين أثبتناه من بحار الأنوار نقلاً عن علل الشرايع .

حديث861

امام صادق عليه السلام :

الأَرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ ، تَلتَقي فَتَتَشامُّ كَما تَتَشامُّ الخَيلُ ، فَما تَعارَفَ مِنهَا ائتَلَفَ ، وما تَناكَرَ مِنها اختَلَفَ ، ولَو أنَّ مُؤمِنا جاءَ إلى مَسجِدٍ فيهِ اُناسٌ كَثيرٌ لَيسَ فيهِم إلاّ مُؤمِنٌ واحِدٌ لَمالَت روحُهُ إلى ذلِكَ المُؤمِنِ حَتّى يَجلِسَ إلَيهِ .

امام صادق عليه السلام : جان ها [همچون ]سپاهيانى فراهم آمده اند كه يكديگر را مى بينند و چنان كه اسبان يكديگر را مى بويند ، يكديگر را مى بويند . پس آنها كه يكديگر را شناختند ، با يكديگر الفت مى گيرند و آنها كه يكديگر را نشناختند ، با هم اختلاف خواهند كرد ، [تا آن جا كه] اگر مؤمنى به مسجد بيايد كه در آن ، مردمان بسيارى هستند و جز يك مؤمن در ميان آنان نيست ، جان او به سوى آن مؤمن ، ميل پيدا مى كند ، تا كنارش بنشيند .

المؤمن : 39 / 89 ، بحار الأنوار : 74 / 273 / 16 .

حديث862

امام صادق عليه السلام :

حديث863

امام صادق عليه السلام :

كتاب من لا يحضره الفقيه : 1 / 209 / 632 ، بحار الأنوار : 84 / 260 / 59 نقلاً عن أسرار الصلاة .

حديث869

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

إذا قالَ الرَّجُلُ لِأَخيهِ : اُفٍّ ، اِنقَطَعَ ما بَينَهُما مِنَ الوِلايَةِ ، و إذا قالَ : أنتَ عَدُوّي ، كَفَرَ أحَدُهُما ، فَإِذَا اتَّهَمَهُ انماثَ الإِيمانُ في قَلبِهِ كَما يَنماثُ المِلحُ فِي الماءِ .

امام صادق عليه السلام : هرگاه كسى به برادرش [از سر دل تنگى و درد] اُف بگويد ، دوستى ميان آنها گسسته مى شود و اگر بگويد :« تو دشمن منى» ، يكى از آن دو كافر شده است ، و هر گاه به او تهمتى بزند ، ايمان در دلش چنان آب مى شود كه نمك در آب ، ذوب مى شود .

الكافي : 2 / 170 / 5 عن إبراهيم بن عمر اليماني ، الخصال : 623 / 10 عن أبي بصير ومحمّد بن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام عن الإمام عليّ عليه السلام وفيه «كافر» بدل «عدوّي» ، المؤمن : 67 / 175 ، تحف العقول : 114 عن الإمام عليّ عليه السلام وليس فيها «من الولاية» ، الاختصاص : 28 نحوه ،

مشكاة الأنوار : 105 وليس فيه «وإذا قال أنت عدوّي كفر أحدهما» وفيه «اهنته» بدل «اتهمه» و ص 319 وفيه ذيله فقط.

حديث882

امام صادق عليه السلام :

لا تَعتَدَّ بِمَوَدَّةِ أحَدٍ حَتّى تُغضِبَهُ ثَلاثَ مَرّاتٍ .

امام صادق عليه السلام : به دوستى كسى اعتماد مكن ، تا آن كه او را سه بار به خشم آورى.

تحف العقول : 357 ، بحار الأنوار : 78 / 239 / 5 .

حديث883

امام صادق عليه السلام :

لا تَسِمِ الرَّجُلَ صَديقا _ سِمَةَ مَعرِفَةٍ _ حَتّى تَختَبِرَهُ بِثَلاثٍ : تُغضِبَهُ فَتَنظُرَ غَضَبُهُ يُخرِجُهُ مِنَ الحَقِّ إلَى الباطِلِ ، و عِندَ الدّينارِ و الدِّرهَمِ ، و حَتّى تُسافِرَ مَعَهُ .

امام صادق عليه السلام : بر كسى از سرِ شناخت ، عنوان دوست مگذار ، تا آن كه او را به سه چيز بيازمايى: او را به خشم آورى و ببينى كه آيا اين خشم، او را از حق به سوى باطل مى برد [يا نه]؛ و به نزد درهم و دينار (در امور مالى) ؛ و تا آن كه با او همسفر شوى.

الأمالي للطوسي : 646 / 1339 عن عليّ بن عقبة ، مصادقة الإخوان : 178 / 1 نحوه ، بحار الأنوار : 74 / 180 / 28 .

حديث884

امام صادق عليه السلام :

مَن غَضِبَ عَلَيكَ ثَلاثَ مَرّاتٍ فَلَم يَقُل فيكَ سوءا فَاتَّخِذهُ لَكَ خِلاًّ .

امام صادق عليه السلام : هركس سه بار بر تو خشمگين شد و درباره ات سخنى ناروا نگفت ، او را به دوستى بگير .

تاريخ اليعقوبي : 2 / 383 ، الأمالي للصدوق : 767 / 1034 ، روضة الواعظين : 425 ، تنبيه الخواطر : 2 / 118 كلّها نحوه .

حديث885

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام : هركه به روى برادرش لبخند بزند ، برايش ثوابى (پاداشى) خواهد بود .

الكافي : 2 / 205 / 1 عن سعدان بن مسلم ، مصادقة الإخوان : 158 / 3 .

حديث897

امام صادق عليه السلام :

قُلتُ لَهُ : ما حَدُّ حُسنِ الخُلُقِ ؟

امام صادق عليه السلام :

المُسلِمُ أخُو المُسلِمِ ؛ لا يَظلِمُهُ ؛ ولا يَخذُلُهُ ، ولا يَخونُهُ . ويَحِقُّ عَلَى المُسلِمينَ الاِجتِهادُ فِي التَّواصُلِ ، وَالتَّعاوُنُ عَلَى التَّعاطُفِ ، وَالمُواساةُ لِأهلِ الحاجَةِ ، وتَعاطُفُ بَعضِهِم عَلى بَعضٍ ، حَتّى تَكونوا كَما أمَرَكُمُ اللّه ُ عز و جل رُحَماءَ بَينَكُم مُتَراحِمينَ ، مَغتَمّينَ لِما غابَ عَنكُم مِن أمرِهِم ، عَلى ما مَضى عَلَيهِ مَعشَرُ الأَنصارِ عَلى عَهدِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله .

امام صادق عليه السلام : مسلمان ، برادرِ مسلمان است ؛ به او ستم نمى كند ، او را تنها نمى گذارد و به او خيانت نمى ورزد . بر مسلمانان لازم است كه براى پيوند و همكارى در جهت توجّه به يكديگر و همدردى با نيازمندان و سهيم كردن آنان در

مال خود و مهربانى برخى نسبت به برخى ، كوشش كنند ، تا همان گونه باشيد كه خداوند عز و جل به شما فرمان داده است : مهربان و مهرورز ميان خودتان ، و اندوهگين از گرفتارى هايشان كه از شما پنهان مانده است ، به گونه اى كه انصار در روزگار پيامبر خدا بودند .

الكافي : 2 / 174 / 15 عن أبي المغرا .

حديث908

امام صادق عليه السلام :

قالَ الحارِثُ الأَعوَرُ لِأَميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام : يا أميرَ المُؤمِنينَ ، أنَا وَاللّه

اُحِبُّكَ .

فَقالَ لَهُ : يا حارِثُ ، أما إذا أحبَبتَني فَلا تُخاصِمُني ، ولا تُلاعِبُني ، ولا تُجاريني ، ولا تُمازِحُني ، ولا تُواضِعُني ، ولا تُرافِعُني .

امام صادق عليه السلام :

عَلَيكُم بِحُبِّ المَساكينِ المُسلِمينَ ؛ فَإِنَّهُ مَن حَقَّرَهُم و تَكَبَّرَ عَلَيهِم فَقَد زَلَّ عَن دينِ اللّه ِ ، وَ اللّه ُ لَهُ حاقِرٌ ماقِتٌ ، و قَد قالَ أبونا رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : «أمَرَني رَبّي بِحُبِّ المَساكينِ المُسلِمينَ (مِنهُم)» . وَ اعلَموا أنَّ مَن حَقَّرَ أحَدا مِنَ المُسلِمينَ ألقَى اللّه ُ عَلَيهِ المَقتَ مِنهُ وَ المَحقَرَةَ حَتّى يَمقُتَهُ النّاسُ ، وَ اللّه ُ لَهُ أشَدُّ مَقتا . فَاتَّقُوا اللّه َ في إخوانِكُمُ المُسلِمينَ المَساكينِ ؛ فَإِن

لَهُم عَلَيكُم حَقّا أن تُحِبّوهُم ؛ فَإِنَّ اللّه َ أمَرَ رَسولَهُ صلي الله عليه و آلهبِحُبِّهِم ، فَمَن لَم يُحِبَّ مَن أمَرَ اللّه ُ بِحُبِّهِ فَقَد عَصَى

اللّه َ و رَسولَهُ ، و مَن عَصَى اللّه َ و رَسولَهُ وماتَ عَلى ذلِكَ ماتَ و هُوَ مِنَ الغاوينَ .

امام صادق عليه السلام : مسكينانِ مسلمان را دوست بداريد ، كه هركس آنان را حقير شمارد و بر آنان بزرگى بفروشد ، از دين خدا لغزيده است و خداوند ، او را حقير مى كند و دشمنش مى دارد . پدرمان پيامبر خدا فرمود : «پروردگارم به من فرمان داد تا مسكينانِ مسلمان را دوست بدارم» .

بدانيد هركس مسلمانى را حقير شمارد ، خداوند ، دشمنى و حقارت را بر او خواهد فرستاد ، تا آن جا كه مردمْ دشمنش مى دارند ، حال آن كه دشمنى خدا شديدتر است . پس درباره برادرانِ مسلمان و مسكين خود ، از خدا بترسيد ، كه آنان را بر شما اين حق است كه دوستشان بداريد ؛ زيرا

خداوند به فرستاده اش فرمان داد كه آنان را دوست بدارد . پس هركه آن را كه خداوند به دوستى اش فرمان داده ، دوست نداشته باشد ، نافرمانى خدا و پيامبرش كرده است ، و هركه از خدا و فرستاده اش نافرمانى كند و بر آن حالت بميرد ، در حال گم راهى مرده است .

الكافي : 8 / 8 / 1 عن إسماعيل بن جابر ، تحف العقول : 315 ، بحار الأنوار : 78 / 217 / 93 .

حديث915

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

مَن أحَب

كافِرا فَقَد أبغَضَ اللّه َ ، ومَن أبغَضَ كافِرا فَقَد أحَبَّ اللّه َ . ثُمَّ قالَ عليه السلام : صَديقُ عَدُوِّ اللّه ِ عَدُوُّ اللّه ِ .

الأمالى صدوق _ به نقل از علاء بن فُضَيل، از امام صادق عليه السلام _ : «هركس كافرى

را دوست بدارد ، با خدا دشمنى كرده است و هركه با كافرى دشمنى كند ، خدا را دوست داشته است» .

سپس فرمود : «دوستِ دشمن خدا ، دشمن خداست» .

الأمالي للصدوق : 702 / 960 ، روضة الواعظين : 457 وفيه «أحبّ صديق اللّه » بدل «أحبّ اللّه » وليس فيه ذيله ، بحار الأنوار : 69 / 237 / 3 .

حديث924

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِ اللّه ِ عز و جل : «وَ لاَ تَرْكَنُواْ إِلَى الَّذِينَ ظَ_ لَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ» _ : هُوَ الرَّجُلُ يَأتِي السُّلطانَ فَيُحِبُّ بَقاءَهُ إلى أن يُدخِلَ يَدَهُ إلى كيسِهِ فَيُعطِيَهُ .

امام صادق عليه السلام _ در تفسير آيه «به ستمكاران ، ميل مكنيد كه آتش مى سوزاندتان» _ : مقصود ، شخصى است كه نزد سلطانى مى رود و به مقدارى كه سلطان ، دستش را در كيسه اش مى كند تا به او عطايى بدهد ، آرزومند زنده ماندنش است .

الكافي : 5 / 108 / 12 عن سهل بن زياد رفعه .

حديث925

امام صادق عليه السلام :

أربَعٌ يَذهَبنَ ضَياعا : مَوَدَّةٌ تُمنَحُ مَن لا وَفاءَ لَهُ ، و مَعروفٌ يوضَعُ عِندَ مَن لا يَشكُرُهُ ، و عِلمٌ يُعَلَّمُ مَن لا يَستَمِعُ لَهُ ، و سِرٌّ يودَعُ مَن لا حَضانَةَ لَهُ .

امام صادق عليه السلام : چهار چيزْ هدر مى رود : دوستى اى كه نثار شخص بى وفا شود ؛ نيكى كردن در حقّ آن كه سپاس آن را نمى گزارد ؛ آموختن دانش به آن كه بدان گوش نمى سپارد؛ و رازى كه با شخص كم ظرفيت در ميان گذاشته شود .

كتاب من لا يحضره الفقيه : 4 / 417 / 5907 عن أبي بصير ، الخصال : 264 / 144 عن درست بن أبي منصور الواسطي نحوه ، بحار الأنوار : 74 / 194 / 20 و ص 411 / 20 .

امام صادق عليه السلام :

كانَ أميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام إذا صَعِدَ المِنبَرَ قالَ : يَنبَغي لِلمُسلِمِ أن يَتَجَنَّبَ مُؤاخاةَ ثَلاثَةٍ : الماجِنِ الفاجِرِ ، وَ الأَحمَقِ ، وَ الكَذّابِ .

فَأَمَّا الماجِنُ الفاجِرُ فَيُزَيِّنُ لَكَ فِعلَهُ ، و يُحِبُّ أنَّكَ مِثلُهُ ، و لا يُعينُكَ عَلى أمرِ دينِكَ و مَعادِكَ ، و مُقارَبَتُهُ جَفاءٌ و قَسوَةٌ ، و مَدخَلُهُ و مَخرَجُهُ عارٌ عَلَيكَ .

و أمَّا الأَحمَقُ فَإِنَّهُ لا يُشيرُ عَلَيكَ بِخَيرٍ ، و لا يُرجى لِصَرفِ السّوءِ عَنكَ و لَو أجهَدَ نَفسَهُ ، و رُبَّما أرادَ مَنفَعَتَكَ فَضَرَّكَ ، فَمَوتُهُ خَيرٌ مِن حَياتِهِ ، و سُكوتُهُ خَيرٌ مِن نُطقِهِ ، و بُعدُهُ خَيرٌ مِن قُربِهِ .

وأمَّا الكَذّابُ فَإِنَّهُ لا يَهنَؤُكَ مَعَهُ عَيشٌ ، يَنقُلُ حَديثَكَ ، و يَنقُلُ إلَيكَ الحَديثَ ، كُلَّما أفنى اُحدوثَةً مَطَرَها بِاُخرى مِثلِها ، حَتّى أنَّهُ يُحَدِّثُ بِالصِّدقِ فَما يُصَدَّقُ ، و يُفَرِّقُ بَينَ النّاسِ بِالعَداوَةِ فَيُنبِتُ السَّخائِمَ فِي الصُّدورِ . فَاتَّقُوا اللّه َ عز و جلوَ انظُروا لِأَنفُسِكُم .

امام صادق عليه السلام : چون امير مؤمنان بر منبر بالا مى رفت ، مى فرمود : «شايسته مسلمان ، آن است كه از برادرى با سه تن بپرهيزد : بدكارِ بى

شرم ، احمق و دروغگو .

امّا بدكارِ بى شرم ، رفتار خود را برايت مى آرايد و دوست دارد كه تو نيز چون او باشى ، در كار دين و قيامتت به تو كمك نمى كند و نزديك شدن به او ، مايه جفا و سخت دلى است و رفت و آمدش ننگى است براى تو .

امّا احمق ، تو را به خيرى راهنمايى نمى كند ، و گرچه خود را رنجه و خسته كند ، انتظار آن كه بدى را از تو دور كند ، از او نمى رود و چه بسا بخواهد به تو سودى برساند ، امّا به تو ضرر بزند ؛ پس مرگش بهتر از زندگى اش و خاموشى اش بهتر از سخن گفتنش و دورى اش بهتر از نزديكى اش است .

امّا دروغگو ، با او زندگى برايت گوارا نخواهد بود . سخنت را پيش ديگران مى برد و سخن ديگران را نزد تو مى آورد . هرگاه دروغى ببافد و آن را به سر رساند ، آن را با دروغ ديگرى همچون آن ، درمى پيوندد ، تا آن جا كه گاه ، سخنِ راست مى گويد ؛ امّا تصديقش نمى كنند . ميان مردم ، با دشمنى جدايى مى اندازد و در دل ها تخم كينه مى كارد . پس ، از خداى عز و جلبترسيد و خود را بپاييد» .

الكافي : 2 / 639 / 1 و ص 376 / 6 كلاهما عن محمّد بن سالم الكندي عمّن حدّثه ، تحف العقول : 205 عن الإمام عليّ عليه السلام

وكلاهما نحوه ، بحار الأنوار : 78 / 42 / 31 .

حديث930

امام صادق عليه السلام :

إنَّما سُمّوا إخوانا لِنَزاهَتِهِم عَنِ الخِيانَةِ ، وسُمّوا أصدِقاءَ لِأَنَّهُم تَصادَقوا حُقوقَ المَوَدَّةِ .

امام صادق عليه السلام : [دوستان] به دليل دورى شان از خيانت ، «برادر» و به دليل پاسداشتِ حقوق دوستى و راستى ، «صَديق» ناميده شده اند .

الأمالي للطوسي : 609 / 1258 عن سفيان بن عيينة ، بحار الأنوار : 74 / 179 / 26 .

حديث931

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ جَلَّ ذِكرُهُ لَيَحفَظُ مَن يَحفَظُ صَديقَهُ .

امام صادق عليه السلام : خداوندِ والا نام ، حافظِ كسى است كه دوست خود را حفظ كند .

الكافي : 8 / 162 / 166 عن عبيد بن زرارة .

حديث932

امام صادق عليه السلام :

ما أقبَحَ بِالرَّجُلِ أن يَعرِفَ أخوهُ حَقَّهُ ، ولا يَعرِفَ حَقَّ أخيهِ!

امام صادق عليه السلام : چه قدر براى انسان ، زشت است كه برادرش حقّ دوستى او را بشناسد ؛ امّا او حقّ برادرش را نشناسد!

مصادقة الإخوان : 144 / 5 عن مرازم .

حديث933

امام صادق عليه السلام :

ما مِن مُؤمِنٍ يَخذُلُ أخاهُ وهُوَ يَقدِرُ عَلى نُصرَتِهِ إلاّ خَذَلَه

الأمالي للصدوق : 343 / 409 عن عبد الرحمن بن الحجّاج ، روضة الواعظين : 320 ، مشكاة الأنوار : 77 ، بحار الأنوار : 75 / 65 / 2 .

حديث939

امام صادق عليه السلام :

اِلتَمِسوا لاِءِخوانِكُمُ العُذرَ في زَلاّتِهِم وهَفَواتِ تَقصيراتِهِم ، فَإِن لَم تَجِدوا لَهُمُ العُذرَ في ذلِكَ فَاعتَقِدوا أنَّ ذلِكَ عَنكُم ؛ لِقُصورِكُم عَن مَعرِفَةِ وُجوهِ العُذرِ .

امام صادق عليه السلام : براى لغزش ها و تقصيرهاى پيش آمده برادرانتان ، عذرى (توجيهى) بيابيد . اگر هم براى آن عذرى نيافتيد ، باور كنيد كه اين مسئله ، بر اثر ناآگاهى شما نسبت به گونه هاى عذر است .

تنبيه الخواطر : 2 / 250 ، مستدرك الوسائل : 9 / 57 / 10193 .

حديث940

امام صادق عليه السلام :

حَقُّ المُسلِمِ عَلَى المُسلِمِ أن لا يَشبَعَ ويَجوعُ أخوهُ ،

ولا يَروى ويَعطَشُ أخوهُ ، ولا يَكتَسِيَ ويَعرى أخوهُ . فَما أعظَمَ حَقَّ المُسلِمَ عَلى أخيهِ المُسلِمِ ! أحِبَّ لِأَخيكَ المُسلِمِ ما تُحِبُّ لِنَفسِكَ . وإذَا احتَجتَ فَسَلهُ ، وإن سَأَلَكَ فَأَعطِهِ ، لا تُملِهِ خَيرا ولا يُملِهِ لَكَ . كُن لَهُ ظَهرا ؛ فَإِنَّهُ لَكَ ظَهرٌ . إذا غابَ فَاحفَظهُ في غَيبَتِهِ ، وإذا شَهِدَ فَزُرهُ وأجِلَّهُ وأكرِمهُ ؛ فَإِنَّهُ مِنكَ وأنتَ مِنهُ . فَإِن كانَ عَلَيكَ عاتِبا فَلا تُفارِقهُ حَتّى تَسأَلَ سَميحَتَهُ . وإن أصابَهُ خَيرٌ فَاحمَدِ اللّه َ ، وإنِ ابتُلِيَ فَاعضُدهُ ، وإن تُمُحِّلَ لَهُ فَأَعِنهُ .

الكافى _ به نقل از ابراهيم بن عمر يمانى، از امام صادق عليه السلام_ : «حقّ مسلمان بر مسلمان ، آن است كه خود ، سير نباشد و برادرش گرسنه ؛ خود ، سيراب نباشد و برادرش تشنه ، و خود ، پوشيده نباشد و برادرش برهنه . چه قدر حقّ مسلمان بر

برادر مسلمانش بزرگ است!» .

نيز حضرت فرمود : «آنچه را براى خود دوست دارى ، براى برادرِ مسلمانت دوست بدار . هرگاه نيازمند شدى ، از او درخواست كن و اگر از تو چيزى درخواست كرد ، به او ببخش . در نيكى به او تأخير مكن و او نيز تأخير ميندازد . پشتيبان او باش كه او پشتيبان توست . هرگاه غايب گشت ، او را در غيابش حفظ كن و هرگاه حضور يافت ، به ديدارش شتاب . بزرگش شمار و گرامى اش دار كه او از توست و تو از اويى . اگر تو را توبيخ كرد ، تا از او عذرِ تقصير نخواسته اى ، از او جدا نشو . اگر خيرى به او رسيد ، خدا را سپاسْ گوى و اگر مبتلا شد ، حمايتش كن و اگر برايش دامى چيده شد ، او را يارى ده» .

الكافي : 2/170 / 5 ، المؤمن : 42 / 95 ، الأمالي للصدوق : 401 / 519 عن عبداللّه بن مسكان عن الإمام الباقر عليه السلام، الاختصاص : 27 ، مشكاة الأنوار : 104 كلّها نحوه ، بحار الأنوار : 74 / 243/43.

حديث941

امام صادق عليه السلام :

لا تَكونُ الصَّداقَةُ إلاّ بِحُدودِها ، فَمَن كانَت فيهِ هذِهِ الحُدودُ أو شَيءٌ مِنها فَانسِبهُ إلَى الصَّداقَةِ ، ومَن لَم يَكُن فيهِ شَيءٌ مِنها فَلا تَنسِبهُ إلى شَيءٍ مِنَ الصَّداقَةِ ؛ فَأَوَّلُها : أن تَكونَ سَريرَتُهُ وعَلانِيَتُهُ لَكَ واحِدَةً . وَالثّاني : أن يَرى زَينَكَ زَينَهُ ، وشَينَكَ شَينَهُ . وَالثّالِثَةُ : أن لا تُغَيِّرَهُ عَلَيكَ وِلايَةٌ ولا

مالٌ . وَالرّابِعَةُ : أن لا يَمنَعَكَ شَيئا تَنالُهُ مَقدُرَتُهُ . وَالخامِسَةُ _ وهِيَ تَجمَعُ هذِهِ الخِصالَ _ : أن لا يُسَلِّمَكَ عِندَ النَّكَباتِ .

امام صادق عليه السلام : دوستى ، جز با صفات و حدود آن ، راست نمى آيد و هركه همه يا بخشى از آنها در او بود ، عنوان دوست بر او بنه و اگر هيچ يك از آنها در او نبود ، هرگز عنوان دوست بر او منه .

نخستين حدّ دوستى ، آن است كه آشكار و نهانِ دوست ، برايت يكى باشد .

دومْ آن كه زيورِ تو را زيور خود و نقص تو را نقصِ خود بداند .

سومْ آن كه مال و مقام ، دوستى او را نسبت به تو تغيير ندهد .

چهارمْ آن كه آنچه را در اختيار دارد ، از تو باز ندارد .

پنجم _ كه عصاره همه اين صفات است _ ، آن كه تو را در گرفتارى ها رها نكند .

الكافي : 2 / 639 / 6 عن عبيداللّه الحلبي ، الخصال : 277 / 19 ، الأمالي للصدوق : 767 / 1033 كلاهما عن يزيد بن خالد (مخلد) النيسابوري ، تحف العقول : 366 كلّها نحوه ، بحار الأنوار : 74 / 173 / 1 .

حديث942

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

: اللّهُمَّ املَأ قَلبي حُبّا لَكَ ، وخَشيَةً مِنكَ ، وتَصديقا وإيمانا بِكَ ، وفَرَقا مِنكَ ، وشَوقا إلَيكَ ، يا ذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ . اللّهُمَّ حَبِّب إلَيَّ لِقاءَكَ ، وَاجعَل لي في لِقائِكَ خَيرَ الرَّحمَةِ وَالبَرَكَةِ .

امام صادق عليه السلام _ در دعايش _ : بارالها ! اى صاحب كرامت و جلال ! قلبم را از دوستى تو، ترس از تو ، تصديق تو و ايمان به تو ، هراس از تو و اشتياق به خودت سرشار كن . بارالها ! ديدارت را محبوبم ساز و برايم در ديدارت ، بهترين رحمت و بركت را قرار ده .

الكافي : 2 / 586 / 24 عن ابن أبي يعفور ، مصباح المتهجّد : 143 ، إقبال الأعمال

: 1 / 173 ، مصباح الكفعمي : 795 ، البلد الأمين : 213 وفي الثلاثة الأخيرة عن أبي حمزة الثمالي عن الإمام زين العابدين عليه السلاموفيها «حبّب إليَّ لقاءك وأحبب لقائي واجعل لي في لقائك الراحة والفرج والكرامة»، بحار الأنوار: 98/92/ 2.

حديث955

امام صادق عليه السلام :

: سَيِّدي ، أنَا مِن حُبِّكَ جائِعٌ لا أشبَعُ ، أنَا مِن حُبِّكَ ظَمآنُ لا أروى ، وا شَوقاهُ إلى مَن يَراني ولا أراهُ ! يا حَبيبَ مَن تَحَبَّبَ إلَيهِ ، يا قُرَّةَ عَين

مَن لاذَ بِهِ وَانقَطَعَ إلَيهِ ، قَد تَرى وَحدَتي مِنَ الآدَمِيّينَ ووَحشَتي فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ وَاغفِر لي وآنِس وَحشَتي وَارحَم وَحدَتي وغُربَتي .

امام صادق عليه السلام _ در دعايش _ : سرورم ! من گرسنه دوستى توام و سير نمى شوم . من تشنه دوستى توام و سيراب نمى شوم . آه ، چه اشتياقى دارم به آن كه مرا مى بيند و من او را نمى بينم ! اى محبوبِ آن كه او را دوست بدارد ! اى روشنى چشم آن كه به او پناه ببرد و يكسره به او بپيوندد ! تو

تنهايى و بى كسىِ مرا در ميان آدميزادگان مى بينى . پس بر محمد و آل محمد ، درود بفرست و مرا بيامرز و وحشتم را به اُنس بدل كن و به تنهايى و غربتم ، رحم نما .

إقبال الأعمال : 1 / 135 ، بحار الأنوار : 97 / 338 / 1 .

حديث956

امام صادق عليه السلام :

إنَّ العُبّادَ ثَلاثَةٌ : قَومٌ عَبَدُوا اللّه َ عز و جل خَوفا فَتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ ، وقَومٌ عَبَدُوا اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى طَلَبَ الثَّوابِ فَتِلكَ عِبادَةُ الاُجَراءِ ، وقَومٌ عَبَدُوا اللّه َ عز و جل حُبّا لَهُ فَتِلكَ عِبادَةُ الأَحرارِ ، وهِيَ أفضَلُ العِبادَةِ .

امام صادق عليه السلام : بندگان ،

سه گونه اند : مردمى كه از سرِ ترس ، خدا را مى پرستند كه اين، پرستش بندگان است. مردمى ، خداوند عز و جل را براى به دست آوردن پاداش مى پرستند كه اين ، پرستش مزدبگيران است . مردمى كه خداوند عز و جل را براى آن كه دوستش دارند ، مى پرستند . پس اين ، پرستش آزادگان است و برترين نوعِ پرستش است .

الكافي : 2 / 84 / 5 عن هارون بن خارجة ، نهج البلاغة : الحكمة 237 ، تحف العقول : 246 عن الإمام الحسين عليه السلام وكلاهما نحوه ، بحار الأنوار : 70 / 255 / 12 ؛ البداية والنهاية : 9 / 105 عن الإمام زين العابدين عليه السلام نحوه .

حديث957

امام صادق عليه السلام :

إنَّ النّاسَ يَعبُدونَ اللّه َ عز و جل عَلى ثَلاثَةِ أوجُهٍ : فَطَبَقَةٌ يَعبُدونَهُ رَغبَةً في ثَوابِهِ فَتِلكَ عِبادَةُ الحُرَصاءِ وهُوَ الطَّمَعُ ، وآخَرونَ يَعبُدونَهُ فَرَقا مِنَ النّارِ فَتِلكَ عِبادَةُ العَبيدِ وهِيَ الرَّهبَةُ ، ولكِنّي أعبُدُهُ حُبّا لَهُ عز و جل فَتِلكَ عِبادَةُ الكِرامِ وهُو

الأَمنُ ؛ لِقَولِهِ عز و جل : «وَ هُم مِّن فَزَعٍ يَوْمَ_ئذٍ ءَامِنُونَ »

امام صادق عليه السلام : مردم ، خداوند عز و جلرا سه گونه مى پرستند : طبقه اى خدا را به اميد پاداشش مى پرستند كه اين ، پرستش آزمندان است و [انگيزه] آن ، آزمندى است . ديگرانى ، خدا را از ترس دوزخ مى پرستند كه اين ، پرستش بندگان است و [انگيزه] آن ، ترس. ليكن من ، خداى عز و جل

را از سرِ دوستى اش مى پرستم كه اين ، پرستش بزرگواران است و [انگيزه] آن ، ايمنى است ؛ چون كه خداوند عز و جلمى فرمايد : «آنان در آن روز ، از هراس ، ايمن هستند» . نيز به سبب اين گفته خداى عز و جل : «بگو : اگر خدا را دوست مى داريد، از من پيروى كنيد تا دوستتان بدارد و گناهان شما را

بيامرزد» . پس هركه خدا را دوست بدارد ، خداوند عز و جل ، دوستش خواهد داشت و هركه خداوند عز و جلدوستش بدارد ، از آن افرادِ ايمن ، به شمار خواهد رفت .

النمل : 89 .

حديث958

امام صادق عليه السلام :

لَو يَعلَمُ النّاسُ ما في فَضلِ مَعرِفةِ اللّه ِ عز و جل ما مَدّوا أعيُنَهُم إلى ما مَتَّعَ اللّه ُ بِهِ الأعداءَ مِن زَهرَةِ الحَياةِ الدُّنيا ونَعيمِها ، وكانَت دُنياهُم أقَل

عِندَهُم مِمّا يَطَؤونَهُ بِأرجُلِهِم ، ولَنَعِموا بِمَعرِفَةِ اللّه ِ جَلَّ وعَزَّ ، وتَلَذَّذوا بِها تَلَذُّذَ مَن لَم يَزَل في رَوضاتِ الجِنانِ مَعَ أولِياءِ اللّه ِ .

إنَّ مَعرِفَةَ اللّه ِ عز و جل آنِسٌ مِن كُلِّ وَحشَةٍ ، وصاحِبٌ مِن كُلِّ وَحدَةٍ ، ونورٌ مِن كُلِّ ظُلمَةٍ ، وقُوَّةٌ مِن كُلِّ ضَعفٍ ، وشِفاءٌ مِن كُلِّ سُقمٍ .

امام صادق عليه السلام : اگر مردم از فضيلت شناختِ خداى عز و جل باخبر مى شدند ، به نعمت ها و خوشى هاى زندگى دنيوى كه خداوند ، دشمنان را از آن

برخوردار ساخته است ، چشم نمى دوختند و دنيايشان از آنچه با گام

هايشان بر آن پاى مى نهند نيز كمتر مى شد و با نعمت معرفت خدا عز و جلمتنعّم مى شدند و از آن ، لذّت مى بردند ؛ لذّت بردنِ كسى كه همواره در باغ هاى بهشت ، در كنار اولياى خداست!

در حقيقت ، شناخت خدا ، مونسى در برابر هر بى كسى ، همدمى در برابر هر تنهايى ، نورى در برابر هر تاريكى ، نيرويى در برابر هر ناتوانى ، و درمانى براى هر بيمارى است!

الكافي : 8 / 247 / 347 عن جميل بن درّاج .

حديث959

امام صادق عليه السلام :

حديث965

امام صادق عليه السلام :

إذا تابَ العَبدُ تَوبَةً نَصوحا أحَبَّهُ اللّه ُ ، فَسَتَرَ عَلَيهِ فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

امام صادق عليه السلام : هرگاه بنده خالصانه توبه كند ، خداوند ، او را دوست مى دارد و گناهانش را در دنيا و آخرت بر او مى پوشاند .

الكافي : 2 / 430 / 1 و ص 436 / 12 وليس فيه «في الدنيا والآخرة» ، ثواب الأعمال : 205 / 1 كلّها عن معاوية بن وهب ، مشكاة الأنوار : 111 عن الإمام الباقر عليه السلام وفيه «أحبّ اللّه أن يستر عليه» بدل «أحبّه اللّه فستر عليه» ، بحار الأنوار : 6 / 28 / 31 .

حديث966

امام صادق عليه السلام :

قُلتُ لَهُ : مَن أحَبُّ الخَلقِ إلَى اللّه ِ ؟

قالَ : أطوَعُهُم للّه ِِ .

مكارم الأخلاق _ به نقل از عثمان بن عيسى ، از كسى كه اين حديث را از امام صادق عليه السلامبرايش نقل كرد _ : به حضرت گفتم : محبوب ترين خلق در نزد خدا كيست ؟

فرمود : «فرمانبرترينِ آنان نسبت به خدا» .

مكارم الأخلاق : 2 / 100 / 2288 .

امام صادق عليه السلام :

ما يَقدَمُ المُؤمِنُ عَلَى اللّه ِ عز و جل بِعَمَلٍ _ بَعدَ الفَرائِضِ _ أحَبَّ إلَى اللّه ِ تَعالى مِن أن يَسَعَ النّاسَ بِخُلُقِهِ .

امام صادق عليه السلام : مؤمن ، پس از عمل به واجبات ، عملى محبوب تر از اين كه با مردم با اخلاقِ [نيك ]خود رو به رو شود ، به پيشگاه خداوند عز و جلتقديم نداشته است .

الكافي : 2 / 100 / 4 عن عنبسة العابد ، بحار الأنوار: 71 / 375 / 4 .

حديث971

امام صادق عليه السلام :

قالَ رَجُلٌ لِلنَّبِيِّ صلي الله عليه و آله : يا رَسولَ اللّه ِ ، عَلِّمني شَيئا إذا أنَا فَعَلتُهُ أحَبَّنِي اللّه ُ مِنَ السَّماءِ، وأحَبَّني أهلُ الأَرضِ.

قالَ: اِرغَب فيما عِندَ اللّه ِ يُحِبَّكَ اللّه ُ، وَازهَد فيما عِندَ النّاسِ يُحِبَّكَ النّاسُ.

امام صادق عليه السلام :

أوحَى اللّه ُ عز و جل إلى ذِي القَرنَينِ : وعِزَّتي وجَلالي ، ما خَلَقت

خَلقا أحَبَّ إلَيَّ مِنَ المَعروفِ ، وسَأَجعَلُ لَهُ عَلَما ؛ فَمَن رَأَيتَني حَبَّبتُ

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جل به ذوالقرنين وحى كرد : به عزّت و جلالم

سوگند، هيچ آفريده اى كه نزدم محبوب تر از كار نيك باشد، نيافريدم. از اين رو ، نشانى برايش خواهم گذاشت. پس هركه را ديدى كه كار نيك و انجام دادن آن را برايش محبوب گردانده ام و درخواست كردن از او را محبوب مردم ساخته ام، او را دوست بدار و با او دوستى كن كه من دوستش دارم و با او دوستى مى كنم؛ و هركه را ديدى كه كار نيك را ناخوشايندش ساخته ام و درخواست از او را ناخوشايند مردم گردانده ام، با

او دشمنى كن و با او دوستى مكن كه او از بدترينْ آفريده هاى من است.

في المصدر «أحببت» والصحيح ما أثبتناه كما في كنز العمّال .

حديث980

امام صادق عليه السلام :

إنَّ مِمّا خَصَّ اللّه ُ عز و جل بِهِ المُؤمِنَ أن يُعرِّفَهُ بِرَّ إخوانِهِ وإن قَلَّ ،

ولَيسَ البِرُّ بِالكَثرَةِ ؛ وذلِكَ أنَّ اللّه َ عز و جل يَقولُ في كِتابِهِ : «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ» ، ثُمَّ قالَ : «وَ مَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَ_ئكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ »

امام صادق عليه السلام : از جمله ويژگى هايى كه خداوند به مؤمن بخشيده ، آن است

كه نيكى كردن به برادرانش را _ گرچه كم باشد _ به او آموخته است . نيكى كردن ، به زياد بودن آن نيست ؛ زيرا خداوند عز و جل در كتابش مى فرمايد : «ديگران را بر خويشتن مقدّم مى دارند ، گرچه بدان نيازمند باشند» . آن گاه مى فرمايد : «آنان كه جانشان از بُخلْ ايمن گردد ، پس آنان همان رستگاران اند» . خداوند عز و جلهر كه را بدين صفت بشناسد ، او را دوست مى دارد و هر كه خداوند متعال ، دوستش بدارد ، روز قيامت ، پاداش او را بى حساب ، و به كمال ، پرداخت خواهد كرد .

الحشر : 9 .

حديث981

امام صادق عليه السلام :

إنَّ القَصدَ أمرٌ يُحِبُّهُ اللّه ُ عز و جل .

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جل ، ميانه روى را دوست دارد .

الكافي : 4 / 52 / 2 ، الخصال : 10 / 36 ، ثواب الأعمال : 221 / 1 كلّها عن داود الرقّي ، بحار الأنوار :

71 / 346 / 10 .

حديث982

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عز و جل يُحِبُّ البَيتَ الَّذي فيهِ العُرسُ .

امام صادق عليه السلام : خداوند ، خانه اى را كه در آن عروسى است ، دوست دارد .

الكافي : 6 / 54 / 2 عن أبي خديجة .

حديث983

امام صادق عليه السلام :

مِن أحَبِّ الأَعمالِ إلَى اللّه ِ تَعالى زِيارَةُ قَبرِ الحُسَينِ عليه السلام .

امام صادق عليه السلام : از محبوب ترين كارها نزد خداوند متعال ، زيارت آرامگاه حسين عليه السلاماست .

كامل الزيارات : 146 عن أبان الأزرق عن رجل .

حديث984

امام صادق عليه السلام :

: هُمُ الزّارِعونَ كُنوزَ اللّه ِ في أرضِهِ . وما فِي الأَعمالِ شَيءٌ أحَبُّ إلَى اللّه ِ مِنَ الزِّراعَةِ ، وما بَعَثَ اللّه ُ نَبِيّا إلاّ زَرّاعا ، إلاّ إدريسَ عليه السلام فَإِنَّهُ كانَ خَيّاطا .

امام صادق عليه السلام _ چون يزيد بن هارون واسطى درباره كشاورزان از ايشان پرسيد _ : آنان ، كشتگران ، گنجينه هاى خدا در زمينش هستند . هيچ يك از كارها در نزد خداوند ، محبوب تر از كشاورزى نيست و هيچ پيامبرى برانگيخته نشد ، مگر آن كه كشاورز بود ، جز ادريس عليه السلامكه خيّاط بود .

تهذيب الأحكام: 6/384/1138، جامع الأحاديث للقمّي:183 وليس فيه صدره، بحار الأنوار: 103/69/25.

حديث985

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ يُحِبُّ العَبدَ أن يَطلُبَ إلَيهِ فِي الجُرمِ العَظيمِ ، ويُبغِض

العَبدَ أن يَستَخِفَّ بِالجُرمِ اليَسيرِ .

امام صادق عليه السلام : خداوند ، دوست دارد كه بنده اش درباره گناه بزرگ از او [بخشش ]بخواهد ، و بنده اى را كه گناه كوچك را سبك شمارد ، دشمن مى دارد .

الكافي : 2 / 427 / 6 ، المحاسن : 1 / 456 / 1055 كلاهما عن عنبسة العابد ، بحار الأنوار : 73 / 359 / 80 .

امام صادق عليه السلام :

إذا تَخَلَّى المُؤمِنُ مِن الدُّنيا سَما ، ووَجَدَ حَلاوَةَ حُبِّ اللّه ِ ،

وكانَ عِندَ أهلِ الدُّنيا كَأَنَّهُ قَد خُولِطَ ، وإنَّما خالَطَ القَومُ حَلاوَةَ حُبِّ اللّه ِ فَلَم يَشتَغِلوا بِغَيرِهِ .

امام صادق عليه السلام : هرگاه مؤمنْ خود را از دنيا خالى كند ، والا گردد وشيرينى

دوستىِ خدا را دريابد و از نظر اهل دنيا، گويى ديوانه به شمار آيد؛ حال آن كه شيرينىِ دوستى خدا، با اينان درآميخته است و در نتيجه ، به كسى جز او نمى پردازند.

الكافي : 2 / 130 / 10 عن عبداللّه بن القاسم ، مشكاة الأنوار : 121 وفيه «تحلّى ... بسيماء» بدل «تخلّى ... سما» ، بحار الأنوار : 73 / 56 / 28 .

حديث993

امام صادق عليه السلام :

إذا رَأَيتُمُ العالِمَ مُحِبّا لِدُنياهُ فَاتَّهِموهُ عَلى دينِكُم ؛ فَإِنَّ كُلَّ مُحِبٍّ لِشَيءٍ يَحوطُ ما أحَبَّ .

وقالَ صلي الله عليه و آله : أوحَى اللّه ُ إلى داودَ عليه السلام : لا تَجعَل بَيني وبَينَكَ عالِما مَفتونا بِالدُّنيا ؛ فَيَصُدَّكَ عَن طَريقِ مَحَبَّتي ؛ فَإِنَّ اُولئِكَ قُطّاعُ طَريقِ عِبادِيَ المُريدينَ . إنَّ أدنى ما أنَا صانِعٌ بِهِم أن أنزَعَ حَلاوَةَ مُناجاتي عَن قُلوبِهِم .

امام صادق عليه السلام : هرگاه عالمى را دوستدار دنيايش ديديد ، در دين خود، به او اعتماد مكنيد؛ زيرا هر دوستدار چيزى، آنچه را دوست دارد، حفظ مى كند.

نيز [حضرت] فرمود : خداوند به داوود عليه السلاموحى كرد كه : «ميان من و خودت ، عالِمى را كه دلباخته دنياست قرار

مده ، كه تو را از طريق محبّتم باز مى دارد . اينان ، در حقيقت ، راهزنان راه بندگانِ جوياى من هستند . كمترين كيفرى كه به آنان مى دهم ، اين است كه شيرينىِ مناجات با خودم را از دل هايشان بر مى دارم» .

الكافي : 1 / 46 / 4 ، علل الشرايع : 394 / 12 كلاهما عن حفص بن غياث ، منية المريد : 138 ، مشكاة الأنوار : 140 ، تحف العقول : 397 عن الإمام الكاظم عليه السلام لهشام وفيه من «أوحى اللّه تعالى إلى داود . . . إلخ» نحوه ، بحار الأنوار : 2 / 107 / 7 و ح 8 .

حديث994

امام صادق عليه السلام :

قالَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله : إنَّ اللّه َ عز و جل لَيُبغِضُ المُؤمِنَ الضَّعيفَ الَّذي لا دينَ لَهُ . فَقيلَ لَهُ : ومَا المُؤمِنُ الَّذي لا دينَ لَهُ ؟ قالَ : الَّذي لا يَنهى عَنِ المُنكَرِ .

امام صادق عليه السلام : پيامبر صلي الله عليه و آلهفرمود : «خداوند عز و جل مؤمن ناتوانى را كه دين ندارد ، دشمن مى دارد» .

به ايشان گفتند : مؤمنى كه دين ندارد ، كيست ؟

فرمود : «آن كه نهى از منكر نمى كند» .

الكافي : 5 / 59 / 15 عن مسعدة بن صدقة ، المحاسن : 1 / 311 / 619 عن السكوني وفيه إلى «لا دين له» .

حديث995

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عز و جليُبغِضُ الغَنِيَّ الظَّلومَ ، وَالشَّيخَ الفاجِرَ ، وَالصُّعلوكَ المُختالَ . ثُمَّ قالَ : أتَدري مَا الصُّعلوكُ المُختالُ ؟

فَقُلنا : القَليلُ المالُ .

قالَ : لا ، هُوَ الَّذي لا يَتَقَرَّبُ إلَى اللّه ِ عز و جل بِشَيءٍ مِن مالِهِ .

امام صادق عليه السلام : چون موسى عليه السلامبر بالاى طور رفت ، پروردگارش را خواند و گفت : پروردگارا ! دشمن ترين آفريدگان در نزدت كيست ؟

فرمود : «كسى كه مرا متّهم مى دارد» .

پرسيد : آيا از آفريدگانت ، كسى هست كه تو را متّهم بدارد ؟

فرمود : «آرى . كسى كه از من خير مى طلبد كند و من برايش خيرى برمى گزينم و برايش سرنوشتى رقم مى زنم كه خيرش در آن است و باز مرا متّهم مى دارد» .

قصص الأنبياء : 165 / 190 عن مقاتل بن سليمان ، بحار

الأنوار : 13 / 356 / 57 .

از1001تا1200

حديث1001

امام صادق عليه السلام :

قُلتُ لِأَبي عَبدِاللّه ِ عليه السلام : مَن أبغَضُ الخَلقِ إلَى اللّه ِ؟

قالَ : مَن يَتَّهِمُ اللّه َ .

قُلتُ : وأحَدٌ يَتَّهِمُ اللّه َ ؟!

قالَ : نَعَم ، مَنِ استَخارَ اللّه َ فَجاءَتهُ الخِيَرَةُ بِما يَكرَهُ فَسَخِطَ ، فَذلِكَ يَتَّهِمُ اللّه َ .

المحاسن _ به نقل از عثمان بن عيسى ، به نقل از يكى از راويان شيعه _ : از امام صادق عليه السلامپرسيدم : دشمن ترينِ خلق در نزد خداوند كيست ؟

فرمود : «كسى كه خدا را متّهم مى دارد» .

پرسيدم : مگر كسى خدا را متّهم مى دارد ؟

فرمود : «آرى . آن كه از خداوند ، خيرخواهى مى كند و چون خير با سختى و به صورت ناخوشايندِ او برايش پديدار شد ، خشمگين مى شود . اين همان كسى است كه خدا را متّهم مى دارد» .

المحاسن : 2 / 432 / 2499 ، تحف العقول : 364 ، جامع الأحاديث للقمّي : 204 عن القاسم بن الوليد ، مكارم الأخلاق : 2 / 100 / 2288، بحار الأنوار : 91 / 223 / 2 .

حديث1002

امام صادق عليه السلام :

قالَ : ثُمَّ ماذا؟

قالَ : الأَمرُ بِالمَعروفِ ، وَالنَّهيُ عَنِ المُنكَرِ .

قالَ : فَقالَ الرَّجُلُ : فَأَيُّ الأَعمالِ أبغَضُ إلَى اللّه ِ؟

قالَ : الشِّركُ بِاللّه ِ .

قالَ : ثُمَّ ماذا؟

قالَ : قَطيعَةُ الرَّحِمِ .

قالَ : ثُمَّ ماذا؟

قالَ : الأَمرُ بِالمُنكَرِ ، وَالنَّهيُ عَنِ المَعروفِ .

الكافى _ به نقل از عبداللّه بن محمّد ، از امام صادق عليه السلام_ : مردى از قبيله خَثعَم به نزد پيامبر خدا آمد و گفت : اى پيامبر خدا ! مرا از برترين مرحله اسلام ، باخبر ساز .

فرمود : «ايمان به خدا» .

پرسيد : پس از آن چيست ؟

فرمود : «آن گاه ، پيوند با خويشان و صله رحم» .

پرسيد : پس از آن چيست ؟

فرمود : «امر به معروف و نهى از منكر» .

آن گاه آن مرد گفت : منفورترين كار در نزد خداوند چيست ؟

فرمود : «شرك ورزيدن به خداوند» .

پرسيد : پس از آن چيست ؟

فرمود :

«بريدن از خويشان» .

پرسيد : پس از آن چيست ؟

فرمود : «امر به منكر و نهى از معروف» .

الكافي : 5 / 58 / 9 ، تهذيب الأحكام : 6 / 176 / 355 ، تنبيه الخواطر : 2 / 123 ، الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا عليه السلام : 376 ، المحاسن : 1/454/1048 و ص 459/1064 كلاهما عن طلحة بن زيد ، مشكاة الأنوار : 49 و ص 167 ، روضة الواعظين : 399 ، بحار الأنوار : 74 / 96 / 30 .

حديث1009

امام صادق عليه السلام :

أبغَضُ ما يَكونُ العَبدُ إلَى اللّه ِ عز و جل إذَا امتَلَأَ بَطنُهُ .

امام صادق عليه السلام : منفورترين حالتِ بنده در نزد خداوند عز و جلهنگامى است كه شكمش پُر باشد .

الكافي: 6/269/4 ، المحاسن: 2/231/1707 كلاهما عن أبي بصير، بحار الأنوار : 66/336/25 .

حديث1010

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى أوحى إلى داودَ عليه السلام : ما لي أراكَ وحدانا ؟!

قالَ هَجَرتُ النّاسَ وهَجَروني فيكَ .

قالَ : فَما لي أراكَ ساكِتا ؟!

قالَ : خَشيَتُكَ أسكَتَتني .

قالَ : فَما لي أراكَ نَصِبا ؟!

قالَ : حُبُّكَ أنصَبَني .

امام صادق عليه السلام : خداوند متعال به داوود عليه السلام وحى كرد : «چرا تنهايت مى بينم ؟».

گفت : در راه تو از مردم بريده ام و آنان از من بريده اند .

خداوند فرمود : «چرا خاموشت مى بينم ؟».

گفت : ترس از تو خاموشم كرده است .

خداوند فرمود : «چرا خسته ات مى بينم ؟» .

گفت : محبتّت خسته ام ساخته است .

. الأمالي للصدوق: 263/280 عن يونس بن ظبيان، مشكاة الأنوار: 227وفيه من «فما لي أراك ساكتا» إلخ ، بحار الأنوار: 14/34/3.

حديث1011

امام صادق عليه السلام :

كانَ عَلِيُّ بنُ الحُسَينِ عليه السلام شَديدَ الاِجتِهادِ فِي العِبادَةِ ؛ نَهارَهُ صائِمٌ ولَيلَهُ قائِمٌ ، فَأَضَرَّ ذلِكَ بِجِسمِهِ ، فَقُلتُ لَهُ : يا أبَة ، كَم هذَا الدُّؤوبُ ؟!

فَقالَ : أتَحَبَّبُ إلى رَبّي لَعَلَّهُ يُزلِفُني .

امام صادق عليه السلام : امام سجاد عليه السلامدر كار عبادت ، بسيار مى كوشيد . روز را روزه دار بود و شب را شب زنده دار . اين كار به بدنش زيان زد . از اين رو به او گفتم : پدر ! اين پيوستگى و خستگى در عبادت ، تا كى

و براى چيست ؟

فرمود : «بدين ترتيب ، با پروردگارم دوستى مى كنم ، تا مرا به خود ، نزديك سازد» .

المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 155 عن معتب ، بحار الأنوار : 46 / 91 / 78 .

حديث1012

امام صادق عليه السلام :

وَاللّه ِ ما أحَبَّ اللّه َ مَن أحَبَّ الدُّنيا ووالى غَيرَنا ، ومَن عَرَفَ حَقَّنا وأحَبَّنا فَقَد أحَبَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى .

امام صادق عليه السلام : به خدا سوگند ، آن كه دنيا را دوست دارد و با جز ما دوستى مى كند ، خدا را دوست ندارد . هركه حقّ ما را بشناسد و ما را دوست بدارد ، در حقيقت ، خداوند متعال را دوست داشته است .

الكافي : 8 / 129 / 98 عن حفص بن غياث ، تحف العقول : 357 ، تنبيه الخواطر : 2 / 137 ، بحار الأنوار : 78 / 226 / 95 .

حديث1013

امام صادق عليه السلام :

كانَ فيما ناجَى اللّه ُ عز و جل بِهِ موسَى بنَ عِمرانَ عليه السلام أن قالَ لَهُ : يَابنَ عِمرانَ ، كَذِبَ مَن زَعَمَ أنَّهُ يُحِبُّني فَإِذا جَنَّهُ اللَّيلُ نامَ عَنّي ؛ ألَيسَ كُلُّ مُحِبٍّ يُحِبُّ خَلوَةَ حَبيبِهِ ؟! ها أنَا ذا _ يَابنَ عِمرانَ _ مُطَّلِعٌ عَلى أحِبّائي ، إذا جَنَّهُمُ اللَّيلُ حُوِّلَت أبصارُهُم مِن قُلوبِهِم ، ومَثُلَت عُقوبَتي بَينَ أعيُنِهِم ، يُخاطِبونّي عَنِ المُشاهَدَةِ ، ويُكَلِّمونّي عَنِ الحُضورِ .

يَابنَ عِمرانَ ، هَب لي مِن قَلبِكَ الخُشوعَ ، ومِن بَدَنِكَ الخُضوعَ ، ومِن عَينَيكَ الدُّموعَ فِي ظُلَمِ اللَّيلِ ، وَادعُني ؛ فَإِنَّكَ تَجِدُني قَريبا مُجيبا .

امام صادق عليه السلام : از جمله رازگويى هاى خداوند عز و جل با موسى بن عمران عليه السلام آن بود كه به او فرمود : «اى پور عمران ! دروغ مى گويد آن كه

مى پندارد دوستم مى دارد و چون شب درآيد ، از من غفلت مى كند و مى خوابد . مگر هر دوستدارى ، خلوت با محبوبش را دوست ندارد ؟ اى پور عمران ! اينك اين منم كه بر دوستانم آگاهم كه چون شبْ آنان را فرو پوشد ، ديده دلشان مى گردد و كيفرم (مجازاتم) پيش چشمانشان پديدار مى شود و چنان با من سخن مى گويند كه گويى مرا مى بينند و چنان مرا مخاطب مى سازند كه گويى در حضورم هستند .

اى پور عمران ! از قلبتْ شكستگى ، از تنتْ افتادگى و از چشمانتْ اشك ها را در تاريكى شب ، نثار من كن و مرا بخوان كه مرا نزديك و اجابت كننده خواهى يافت» .

الأمالي للصدوق : 438 / 577 عن المفضّل بن عمر ، روضة الواعظين : 361 ، بحار الأنوار : 13 / 329 / 7 وراجع أعلام الدين: 263، إرشادالقلوب: 93؛ وراجع ربيع الأبرار: 2/95 ، عيون الأخبار لابن قتيبة : 2/300 .

حديث1014

امام صادق عليه السلام :

: المُشتاقُ لا يَشتَهي طَعاما ، ولا يَلتَذُّ شَرابا ، ولا يَستَطيبُ رُقادا ، ولا يَأنَسُ حَميما ، ولا يَأوي دارا ، ولا يَسكُنُ عُمرانا ، ولا يَلبَسُ لَيِّنا ، ولا يَقِرُّ قَرارا ، ويَعبُدُ اللّه َ لَيلاً ونَهارا راجِيا بِأَن يَصِلَ إلى مَا اشتاقَ إلَيهِ ، ويُناجِيَهُ بِلِسانِ الشَّوقِ مُعَبِّرا عَمّا في سَريرَتِهِ ، كَما أخبَرَ اللّه ُ تَعالى عَن موسَى عليه السلام في ميعادِ رَبِّهِ بِقَولِهِ : «وَ عَجِلْتُ إِلَيْكَ رَبِّ لِتَرْضَى »

امام صادق عليه السلام _ در آنچه

به ايشان نسبت داده شده است _ : مشتاق ، نه ميل به غذا دارد ، نه از نوشيدنى اى لذّت مى برد ، نه خوابى خوش دارد ، نه با دوستى انس مى گيرد ، نه به خانه اى روى مى آورد ، نه در جايى آبادان ، منزل مى كند ، نه لباسى نرم به تن مى كند و نه هيچ قرار و آرامى دارد . شب و روز ، خدا را عبادت مى كند و آرزومند رسيدن به چيزى است كه اشتياقش را دارد و با زبان شوقِ خود كه از نهانش خبر مى دهد ، با او راز مى گويد ؛ همان گونه كه خداوند ، از ميعاد موسى بن عمران عليه السلامبا پروردگارش ، چنين خبر مى دهد : «پروردگارا ! به سويت شتافتم تا خشنود گردى» . پيامبر صلي الله عليه و آله حال شوق موسى عليه السلامرا به پروردگارش چنين توضيح داده كه آن حضرت در مدت چهل روز كه رفت و آمدش به ميقات طول كشيد ، نه چيزى خورد ، و نه چيزى آشاميد ، و نه خوابيد ، و نه به چيزى از اين كارها ميل پيدا كرد .

پس هرگاه به ميدان شوق گام نهادى ، بر نفْست و خواسته دنيايى ات [به نشانه ترك آنها ]تكبير بزن و آنچه را بدان انس دارى ، واگذار و از هر چيزى جز معشوقت پرهيز نما و ميان زندگى و مرگت ، بانگ «لبيك ، اللهم لبيك!» سر ده كه خداوند متعال ، پاداشت را عظيم گرداند . حكايت

مشتاق ، حكايت غريق است

كه انديشه اى جز رهايى خويش ندارد و هر چيزى جز آن را فراموش مى كند .

طه : 84 .

حديث1015

امام صادق عليه السلام :

قُلتُ لِأَبي عَبدِاللّه ِ عليه السلام : إنَّ مَن قَبلَنا يَقولونَ : إنَّ اللّه َ تَبارَكَ وتَعالى إذا أحَبَّ عَبدا نَوَّهَ بِهِ مُنَوِّهٌ مِنَ السَّماءِ : إنَّ اللّه َ يُحِبُّ فُلانا فَأَحِبّوهُ،فَتُلقى لَهُ المَحَبَّةُ في قُلوبِ العِبادِ ، فَإِذا أبغَضَ اللّه ُ تَعالى عَبدا نَوَّهَ مُنَوِّهٌ مِنَ السَّماءِ : إنَّ اللّه َ يُبغِضُ فُلانا فَأَبغِضوهُ ، قالَ : فَيُلقِي اللّه ُ لَهُ البَغضاءَ في قُلوبِ العِبادِ ؟

قالَ : كانَ عليه السلام مُتَّكِئا فَاستَوى جالِسا ، فَنَفَضَ يَدَهُ ثَلاثَ مَرّاتٍ يَقولُ : لا ، لَيسَ كَما يَقولونَ ، ولكِنَّ اللّه َ عز و جل إذا أحَبَّ عَبدا أغرى بِهِ النّاسَ فِي الأَرضِ ؛ لِيَقولوا فيهِ فَيُؤثِمَهُم ويَأجُرَهُ ، وإذا أبغَضَ اللّه ُ عَبدا حَبَّبَهُ إلَى النّاسِ ؛ لِيَقولوا فيهِ فَيُؤثِمَهُم ويُؤثِمَهُ .

ثُمَّ قالَ عليه السلام : مَن كانَ أحَبَّ إلَى اللّه ِ مِن يَحيَى بنِ زَكَرِيّا عليه السلام ؟! أغراهُم بِهِ حَتّى قَتَلوهُ . ومَن كانَ أحَبَّ إلَى اللّه ِ عز و جل مِن عَلِيِّ بنِ أبي طالِبٍ عليه السلام ؟! فَلَقِيَ مِنَ النّاسِ ما قَد عَلِمتُم . ومَن كانَ أحَبَّ إلَى اللّه ِ تَعالى مِنَ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيهِ ؟! فَأَغراهُم بِهِ حَتّى قَتَلوهُ .

معانى الأخبار _ به نقل از احمد بن محمّد بن عيسى ، از مفَضَّل بن عمر _ : به امام صادق عليه السلام گفتم : اطرافيان ما مى گويند: هرگاه خداوند متعال ،

بنده اى را دوست بدارد، كسى در آسمان ، او را بلند آوازه مى سازد و مى گويد : خداوند ، فلانى را دوست دارد. پس دوستش بداريد. در نتيجه ، محبّتش در دل هاى بندگان خدا افكنده مى شود و چون خداوند متعال، بنده اى را دشمن بدارد ، كسى در آسمان اعلام مى دارد . خداوند، فلانى را دشمن مى دارد . پس او را دشمن بداريد . در نتيجه ، دشمنى او در دل هاى بندگان خدا افكنده مى شود .

حضرت تكيه داده بود. نشست و سه بار دستانش را تكان داد و بر يكديگر زد و فرمود : «نه ! چنين نيست كه مى گويند؛ ليكن خداوند عز و جل

هرگاه بنده اى را دوست بدارد ، مردم را بر آن مى دارد تا از او بدگويى كنند و در نتيجه، آنان را گناهكار كند و به او پاداش دهد، و هرگاه خداوند عز و جل بنده اى را دشمن بدارد ، او را محبوب مردم مى گرداند تا درباره اش به نيكى سخن بگويند و در نتيجه، او را و آنان را گناهكار كند» .

سپس حضرت فرمود : «چه كسى نزد خداوند ، محبوب تر از يحيى بن زكريا عليه السلامبود ؟ مردم را بر او شوراند تا او را كشتند . چه كسى نزد خداوند عز و جلمحبوب تر از على بن ابى طالب عليه السلام بود ؟ در حالى كه مى دانيد كه از دست مردم چه كشيد. چه كسى نزد خداوند متعال ، محبوب تر از حسين بن على عليهماالسلام بود ؟ امّا

مردم را بر او شوراند تا او را كشتند» .

معاني الأخبار : 381 / 11 ، مشكاة الأنوار : 286 ، المؤمن : 20 / 18 ، أعلام الدين : 434 وزاد في آخرهما «ومن كان أبغض إلى اللّه من أبي فلان وفلان ، ليس كما قالوا» وكلّها نحوه ، بحار الأنوار : 71 / 371 / 2 .

حديث1016

امام صادق عليه السلام :

كانَ أميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام يَقولُ وهُوَ ساجِدٌ : اِرحَم ذُلّي بَينَ يَدَيكَ، وتَضَرُّعي إلَيكَ، ووَحشَتي مِنَ النّاسِ ، واُنسي

امام صادق عليه السلام : امير مؤمنان در حال سجده مى گفت : «بر ذلّتم در برابر خودت، مويه ام برايت ، گريزم از مردم و همدمى ام با تو، رحم كن ، اى كريم !» .

في الطبعة المعتمدة «وآنسني» ، والصحيح ما أثبتناه كما في مرآة العقول : 15 / 139 .

حديث1017

امام صادق عليه السلام :

إنَّ الدُّنيا يُعطيهَا اللّه ُ عز و جل مَن أحَبَّ ومَن أبغَضَ ، وإنَّ الإِيمانَ لا يُعطيهِ إلاّ مَن أحَبَّهُ .

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جل دنيا را هم به كسى كه دوستش دارد و هم به كسى كه دشمنش مى دارد،مى بخشد؛ امّا ايمان را جز به كسى كه دوستش دارد، نمى بخشد .

الكافي : 2 / 215 / 4 ، المحاسن : 1 / 342 / 705 كلاهما عن ميسّر ، تحف العقول : 374 ، مشكاة الأنوار : 291 وفيه «أهل صفوته من خلقه» بدل «من أحبّه» ، بحار الأنوار : 68 / 204 / 5 .

حديث1018

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ إذا أحَبَّ عَبدا بَعَثَ إلَيهِ مَلَكا ، فَيَقولُ : أسقِمهُ ، وشَدِّد

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ إذا أحَبَّ عَبدا عَصَمَهُ ، (وجَعَلَ غَناهُ في نَفسِهِ) ، وجَعَلَ ثَوابَهُ بَينَ عَينَيهِ .

امام صادق عليه السلام : خداوند ، هرگاه بنده اى را دوست بدارد ، او را از گناهان ، حفظ مى كند ، و بى نيازى اش را در جانش قرار مى دهد ، و پاداشش را برابر چشمانش مى نهد .

المؤمن : 35 / 72 ، أعلام الدين : 438 وفيه «عظّمه» بدل «عصمه» و «نوره» بدل «ثوابه» .

حديث1027

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عز و جل أدَّبَ نَبِيَّهُ عَلى مَحَبَّتِهِ ، فَقالَ : «وَ إِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ » .

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جلپيامبرش را بر اساس محبّت خود ، تربيت كرد و فرمود : «در حقيقت ، تو را خويى است والا» و نيز خداوند عز و جلفرمود : «هركه از پيامبر فرمان بَرد ، از خداوندْ فرمان برده است» .

القلم : 4 .

حديث1028

امام صادق عليه السلام :

إنَّما اُولُو الأَلبابِ الَّذينَ عَمِلوا بِالفِكرَةِ حَتّى وَرِثوا مِنهُ حُبَّ اللّه ِ ؛ فَإِنَّ حُبَّ اللّه ِ إذا وَرِثَهُ القَلبُ استَضاءَ ، وأسرَعَ إلَيهِ اللُّطفُ ، فَإِذا نَزَلَ مَنزِلَةَ اللُّطفِ صارَ مِن أهلِ الفَوائِدِ ؛ تَكَلَّمَ بِالحِكمَةِ ، فَإِذا تَكَلَّمَ بِالحِكمَةِ صارَ صاحِبَ فِطنَةٍ ، فَإِذا نَزَلَ مَنزِلَةَ الفِطنَةِ عَمِلَ بِها فِي القُدرَةِ ، فَإِذا عَمِلَ بِها فِي القُدرَةِ عَرَفَ الأَطباقَ السَّبعَةَ ، فَإِذا بَلَغَ إلى هذِهِ المَنزِلَةِ صارَ يَتَقَلَّبُ فِكرُهُ بِلُطفٍ وحِكمَةٍ وبَيانٍ ، فَإِذا بَلَغَ هذِهِ المَنزِلَةَ جَعَلَ شَهوَتَهُ ومَحَبَّته

امام صادق عليه السلام : خردمندان ، در حقيقت ، كسانى هستند كه انديشه شان را به كار بستند ، تا آن كه از آن ، خدا دوستى را به ميراث بردند ؛ زيرا چون قلبْ خدا دوستى را به ميراث بَرَد ، روشنى مى گيرد و لطف و توجّه به سويش مى شتابد. پس چون به منزلت لطف و توجّه برسد، از فايده مندان مى گردد؛ يعنى حكيمانه سخنى مى گويد . پس چون حكيمانه سخن بگويد ، داراى هشيارى و زيركى مى شود .

پس چون به منزلتِ زيركى برسد ، آن را در راه قدرت به كار مى برد و چون آن را در راه قدرت به كار بَرَد ، طبقات هفتگانه را مى شناسد و چون به اين منزلت برسد ، انديشه اش با لطف ، حكمت و بيان ، همراه مى شود و آنها را به كار مى بندد و چون به اين منزلت برسد ، خواسته و دوستى اش را در راه خالق خود قرار مى دهد . پس چون چنين كرد ، به منزلتِ بزرگ تر مى رسد و خدا را با چشمِ دلش مى بيند و حكمت را از راهى جز راه حكيمان به ميراث مى بَرد ، و علم را از راهى جز راه عالمان به ميراث مى بَرَد و صدق را از راهى جز راه صدّيقان به ميراث مى برد .

في المصدر «مَحَبَّة» والصحيح ما أثبتناه .

حديث1029

امام صادق عليه السلام :

مَن أحَبَّ اللّه َ أحَبَّهُ اللّه ُ ، ومَن أحَبَّهُ اللّه ُ عز و جل كانَ مِن الآمِنينَ .

امام صادق عليه السلام : هركس خدا را دوست بدارد ، خدا دوستش مى دارد و هركس خدا دوستش بدارد ، از ايمنان خواهد بود .

الخصال : 188 / 259 ، علل الشرايع : 13 / 8 ، الأمالي للصدوق : 92 / 65 كلّها عن يونس بن ظبيان ، روضة الواعظين : 456 وفيه «وكان» بدل «ومن أحبّه اللّه عز و جل كان » ، بحار الأنوار : 70 / 18 / 9 .

حديث1030

امام صادق عليه السلام :

: نَجوَى العارِفينَ تَدورُ عَلى ثَلاثَةِ اُصولٍ : الخَوفِ ، وَالرَّجاءِ ، وَالحُبِّ. فَالخَوفُ فَرعُ العِلمِ، وَالرَّجاءُ فَرعُ اليَقينِ، وَالحُبُّ فَرعُ المَعرِفَةِ . فَدَليلُ الخَوفِ الهَرَبُ ، ودَليلُ الرَّجاءِ الطَّلَبُ ، ودَليلُ الحُبِّ إيثارُ المَحبوبِ عَلى ما سِواهُ .

فَإِذا تَحَقَّقَ العِلمُ فِي الصَّدرِ خافَ . وإذا صَحَّ الخَوفُ هَرَبَ . وإذا هَرَبَ نَجا . . . وإذا تَمَكَّنَ مِنهُ رَجا . وإذا وَجَدَ حَلاوَةَ الرَّجاءِ طَلَبَ . وإذا وُفِّقَ لِلطَّلَبِ وَجَدَ . وإذا تَجَلّى ضِياءُ المَعرِفَةِ فِي الفُؤادِ هاجَ ريحُ المَحَبَّةِ ، وإذا هاجَ ريحُ المَحَبَّةِ استَأنَسَ (في) ظِلالِ المَحبوبِ ، وآثَرَ المَحبوبَ عَلى ما سِواهُ ، وباشَرَ أوامِرَهُ، وَاجتَنَبَ نَواهِيَهُ . وإذَا استَقامَ عَلى بِساطِ الاُنسِ بِالمَحبوبِ _ مَعَ أداءِ أوامِرِهِ وَاجتِنابِ نَواهيهِ _ وَصَلَ إلى روحِ المُناجاةِ .

مصباح الشريعة _ در سخنى كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است _ : مناجات عارفان ، بر سه

اصل مى چرخد : بيم ، اميد و دوستى .

بيم، خود، زاده دانش است و اميد ، زاده يقين و دوستى ، زاده شناخت .

نشانِ بيم ، گريز است و نشانِ اميد ، جستجوست و نشانِ دوستى ، مقدّم داشتن محبوب بر جز اوست .

پس چون دانش در سينه پديدار شد ، شخصْ بيمناك مى شود و چون بيم درست گردد ، شخصْ گريزان مى گردد و چون بگريزد ، نجات مى يابد ... و چون دلش استوار گردد ، اميد مى بندد و چون شيرينى اميد را دريابد ، به جستجو برمى آيد و چون توفيق جستجويش دهند ، مى يابد . هرگاه روشنى شناخت بر دل بتابد ، نسيم دوستى مى وزد و چون نسيم دوستى بوزد ، شخص در سايه سار محبوب ، انس مى گيرد و محبوب را بر جز او رجحان مى نهد و با فرمان هايش همگام مى شود و از نافرمانى هايش دورى مى گزيند و چون كنار بساط انس با محبوب ، استقامت ورزد و فرمان هايش را به جاى آورد و از نافرمانى او بپرهيزد ، به روح مناجات ، دست مى يابد .

مصباح الشريعة : 12 ، بحار الأنوار : 70 / 22 / 22 .

حديث1031

امام صادق عليه السلام :

: حُبُّ اللّه ِ إذا أضاءَ عَلى سِرِّ عَبدٍ أخلاهُ عَن كُلِّ شاغِلٍ . وكُل

ذِكرٍ سِوَى اللّه ِ تَعالى ظُلمَةٌ . وَالمُحِبُّ أخلَصُ النّاسِ سِرّا للّه ِِ تَعالى ، وأصدَقُهُم قَولاً ، وأوفاهُم عَهدا ، وأزكاهُم عَمَلاً ، وأصفاهُم ذِكرا ، وأعبَدُهُم

نَفسا ، يَتَباهَى المَلائِكَةُ بِهِ عِندَ مُناجاتِهِ ، ويَفخَرُ بِرُؤيَتِهِ ، وبِهِ يَعمُرُ اللّه ُ بِلادَهُ ، وبِكَرامَتِهِ يُكرِمُ عِبادَهُ ، يُعطيهِم إذا سَأَلوا بِحَقِّهِ ، ويَدفَعُ عَنهُمُ البَلايا بِرَحمَتِهِ . فَلَو عَلِمَ الخَلقُ ما مَحَلُّهُ عِندَ اللّه ِ ومَنزِلَتُهُ لَدَيهِ ما تَقَرَّبوا إلَى اللّه ِ تَعالى إلاّ بِتُرابِ قَدَمَيهِ .

مصباح الشريعة _ در سخنى كه به امام صادق عليه السلام نسبت داده شده است _ : دوستى خدا چون بر ضمير بنده اى بتابد ، او را از هر مشغوليتى مى پردازد

(خالى مى كند) . هر يادى جز ياد خداوند متعال ، تاريكى است . شخص دوستدار ، ضميرش از همه مردم براى خدا خالص تر، سخنش راست تر، عهدش وفادارانه تر ، كردارش پاك تر، يادش پاكيزه تر و جانش بنده تر است . چون مناجات كند ، فرشتگان به او مباهات مى ورزند و به ديدارش افتخار مى كنند . خداوند به سبب او ، سرزمين ها را آباد مى كند ، و به سبب گراميداشت او ، بندگانش را گرامى مى دارد و به سبب حقّ او ، چون بندگان از او درخواستى كنند ، به آنان مى بخشد ، و به سبب رحمت بر او ، بلاها را از آنان برطرف مى كند . اگر خلق مى دانستند كه وى در نزد خداوند ، چه جايگاه و منزلتى دارد ، جز با خاكِ پاى او ، به خداوند عز و جلتقرّب نمى جستند .

مصباح الشريعة : 521 ، بحار الأنوار : 70 / 23 / 23 .

حديث1032

امام صادق عليه السلام :

حُبُّ أولِياءِ اللّه ِ وَ الوِلايَةُ لَهُم واجِبَةٌ ، وَ البَراءَةُ مِن أعدائِهِم واجِبَةٌ .

امام صادق عليه السلام : دوست داشتن اولياى خدا و همدلى با آنان ، واجب است ؛ بيزارى از دشمنانشان نيز واجب است .

الخصال : 607 / 9 عن الأعمش ، بحار الأنوار : 27 / 52 / 3 .

حديث1033

امام صادق عليه السلام :

كُلُّ مَن لَم يُحِبَّ عَلَى الدّينِ و لَم يُبغِض عَلَى الدّين فَلا دينَ لَهُ .

امام صادق عليه السلام : هركه بر اساس دين ، دوستى نكند و بر اساس دين ، دشمنى نورزد ، دين ندارد .

الكافي : 2 / 127 / 16 عن إسحاق بن عمّار ، بحار الأنوار : 69 / 250 / 27 .

حديث1034

امام صادق عليه السلام :

مَن سَرَّهُ أن يَلقَى اللّه َ و هُوَ مُؤمِنٌ حَقّا حَقّا فَليَتَوَلَّ اللّه َ و رَسولَهُ وَالَّذينَ آمَنوا ، وَ لَيبرَأ إلَى اللّه ِ مِن عَدُوِّهِم ، و يُسَلِّم لِمَا انتَهى إلَيهِ مِن فَضلِهِم .

امام صادق عليه السلام : هركه شادمان مى شود كه خدا را در حالى ببيند كه به حقيقتْ مؤمن است ، بايد با خدا و پيامبرش و كسانى كه ايمان آورده اند ، دوستى كند و از دشمنان آنها ، بيزارى جويد و فضايلى را كه از آنها به وى رسيده است ، بپذيرد .

الكافي : 8 / 10 / 1 عن إسماعيل بن جابر ، بحار الأنوار : 78 / 219 / 93 .

حديث1035

امام صادق عليه السلام :

قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لِأَصحابِهِ : أيُّ عُرَى الإِيمانِ أوثَقُ ؟

فَقالوا : اللّه ُ و رَسولُهُ أعلَمُ ، و قالَ بَعضُهُم : الصَّلاةُ ، و قالَ بَعضُهُم : الزَّكاةُ ، و قالَ بَعضُهُم : الصِّيامُ ، و قالَ بَعضُهُم : الحَجُّ وَ العُمرَةُ ، و قالَ بَعضُهُم : الجِهادُ .

فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : لِكُلِّ ما قُلتُم فَضلٌ و لَيسَ بِهِ، و لكِن أوثَقُ عُرَى الإِيمانِ الحُبُّ فِي اللّه ِ وَ البُغضُ فِي اللّه ِ ، و تَوالي (وتَوَلّي) أولِياءِ اللّه ِ وَ التَّبَرّي مِن أعداءِ اللّه ِ .

امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا به يارانش فرمود : «استوارترين دستاويز ايمان ، كدام است ؟».

گفتند : خدا و پيامبرش داناترند

برخى از آنان گفتند : نماز است .

پاره اى گفتند : زكات است .

عدّه اى گفتند : روزه است .

گروهى گفتند : حج و عمره است .

برخى نيز گفتند : جهاد است .

پيامبر خدا فرمود : «هر آنچه گفتيد ، فضيلتى دارد؛ امّا آن نيست . بلكه استوارترين دستاويز ايمان ، دوستى در راه خدا و دشمنى در راه خدا و دوستى كردن با دوستان خدا و بيزارى جستن از دشمنان خداست» .

الكافي : 2 / 125 / 6 ، المحاسن : 1 / 411 / 939 و ص 267 / 518 كلّها عن عمرو بن مدرك الطائي عن الإمام الصادق عليه السلام ، معاني الأخبار : 398 / 55 عن عليّ بن مروك الطائي عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلامعنه صلي الله عليه و آله ، بحار الأنوار : 69 / 242 / 17 وراجع الاختصاص : 365 ؛ وراجع شُعب الإيمان : 1 / 46 / 13 ، الإخوان : 86 / 1 .

حديث1036

امام صادق عليه السلام :

مِن أوثَقِ عُرَى الإِيمانِ أن تُحِبَّ فِي اللّه ِ و تُبغِضَ فِي اللّه ِ ، وتُعطِيَ فِي اللّه ِ و تَمنَعَ فِي اللّه ِ .

امام صادق عليه السلام : از استوارترين دستاويزهاى ايمان ، آن است كه در راه خدا دوست بدارى ، در راه خدا دشمن بدارى ، در راه خدا ببخشى و در راه خدا نبخشى .

الكافي : 2 / 125 / 2 ، ثواب الأعمال : 202 / 1 ،

الأمالي للمفيد : 151 / 1 ، الأمالي للصدوق : 674 / 911 ، المحاسن : 1 / 410 / 932 كلّها عن سعيد الأعرج ، الزهد للحسين بن سعيد : 17 / 35 ، تحف العقول : 362 ، روضة الواعظين : 457 ، بحار الأنوار : 69 / 236 / 2 .

حديث1037

امام صادق عليه السلام :

المُؤمِنُ أخُو المُؤمِنِ كَالجَسَدِ الواحِدِ ؛ إنِ اشتَكى شَيئا مِنهُ وَجَدَ ألَمَ ذلِكَ في سائِرِ جَسَدِهِ . وأرواحُهُما مِن روحٍ واحِدَةٍ ، وإنَّ روحَ المُؤمِنِ لَأَشَدُّ اتِّصالاً بِروحِ اللّه ِ مِنِ اتِّصالِ شُعاعِ الشَّمسِ بِها .

امام صادق عليه السلام : مؤمن ، برادرِ مؤمن است ، همچون يك پيكر كه اگر عضوى از آن بنالد ، [شخص دردمند ]درد آن را در ساير اعضاى خود مى بيند ؛ و روح هايشان از يك روح است و پيوستگىِ روحِ مؤمن به روح خدا ، بيشتر از پيوستگىِ پرتو خورشيد به خورشيد است .

الكافي : 2 / 166 / 4 ، مصادقة الإخوان : 151 / 2 كلاهما عن أبي بصير ، المؤمن : 38 / 86 ، الاختصاص : 32 وفيهما «روح اللّه » بدل «روح واحدة» ، بحار الأنوار : 74/268/8 و ص 277 / 9 .

حديث1038

امام صادق عليه السلام :

إنَّمَا المُؤمِنونَ إخوَةٌ بَنو أبٍ واُمٍّ ، وإذا ضَرَبَ عَلى رَجُلٍ مِنهُم عِرقٌ سَهَرَ لَهُ الآخَرونَ .

امام صادق عليه السلام : در حقيقت ، مؤمنان ، برادرند ؛ فرزندان يك پدر و مادر ، و هرگاه يكى از آنان بيمار شود ، ديگران برايش بى خوابى مى كشند .

الكافي : 2 / 165 / 1 عن المفضّل بن عمر ، المؤمن : 38 / 84 ، بحار الأنوار : 74 / 264 / 4 .

حديث1039

امام صادق عليه السلام :

قَد يَكونُ حُبٌّ فِي اللّه ِ و رَسولِهِ ، و حُبٌّ فِي الدُّنيا ، فَما كانَ فِي اللّه ِ ورَسولِهِ فَثَوابُهُ عَلَى اللّه ِ ، و ما كانَ فِي الدُّنيا فَلَيسَ بِشَيءٍ .

امام صادق عليه السلام : دوستى ، گاه در راه خدا و پيامبرش است و گاه در راه دنياست . پس آنچه در راه خدا و پيامبرش باشد ، پاداش آن بر عهده خداست و آنچه در راه دنيا باشد ، پوچ و بى اثر است .

الكافي : 2 / 127 / 13 ، المحاسن : 1 / 414 / 948 كلاهما عن بشير الكناسي و ص 263 / 506 ، تفسير العيّاشي : 1 / 167 / 26 كلاهما عن بشير الدهّان وفيه «حبّا للّه وفي اللّه » بدل «حبّ في اللّه » ، مصادقة الإخوان : 154 / 1 ، بحار الأنوار : 27 / 94 / 56 و ج 69 / 249 / 24 .

حديث1040

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

إنَّ المُتَحابّينَ فِي اللّه ِ يَومَ القِيامَةِ عَلى مَنابِرَ مِن نورٍ ، قَد أضاءَ نورُ وُجوهِهِم ونورُ أجسادِهِم ونورُ مَنابِرِهِم كُلَّ شَيءٍ حتّى يُعرَفوا بِهِ ،

فَيُقالُ : هؤُلاءِ المُتَحابّونَ فِي اللّه ِ .

امام صادق عليه السلام : روز قيامت ، دوستانِ در راه خدا بر منبرهايى از نور قرار دارند و نورِ چهره هايشان و نورِ پيكرهايشان و نورِ منبرهايشان ، همه چيز را روشن كرده و بر آنها تابيده است ، تا آن جا كه با اين نور شناخته

مى شوند و گفته مى شود : «اينان ، دوستان در راه خداوند هستند» .

الكافي : 2 / 125 /

4 ، المحاسن : 1 / 413 / 943 وليس فيه «نور وجوههم» وكلاهما عن أبي بصير ، ثواب الأعمال : 182 / 1 عن الحسن بن عليّ بن فضّال عن أبي الحسن عليه السلام ، الاُصول الستّة عشر (أصل جعفر بن محمّد الحضرمي) : 65 عن جابر ، بحار الأنوار : 7 / 195 / 63 .

حديث1048

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عَن قَولِهِ تعالى : «اتَّقُوا اللّه َ حَقَّ تُقاتِهِ» _ : يُطاعُ فلا يُعصى ، ويُذكَرُ فلا يُنسى ، ويُشكَرُ فلا يُكفَرُ .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ به سؤال از آيه «از خداآن گونه كه حقّ پروا كردن از اوست ، پروا كنيد» _ فرمود : [حقّ تقوا از خدا اين است] كه اطاعت شود و نافرمانى نشود و پيوسته ياد شود و هرگز فراموش نگردد و سپاسگزارى شود و ناسپاسى نشود.

بحار الأنوار : 70/291/31.

حديث1049

امام صادق عليه السلام :

مَنِ اعتَصمَ باللّه ِ بتَقواهُ عَصَمَهُ اللّه ُ ، ومَن أقبَلَ اللّه ُ عليهِ وعَصَمَهُ لَم يُبالِ لَو سَقَطَتِ السَّماءُ علَى الأرضِ ، وإنْ نَزلَتْ نازِلَةٌ على أهلِ الأرضِ فشَمِلَهُم بَلِيَّةٌ كانَ في حِرزِ اللّه ِ بِالتَّقوى مِن كُلِّ بَلِيَّةٍ ، ألَيسَ اللّه ُ تعالى يَقولُ : «إنّ المُتَّقِينَ في مَقامٍ أمِينٍ»

امام صادق عليه السلام : هر كه با تقوا داشتن از خدا به او پناه برد، خداوند او را نگه دارد و هر كس كه خداوند به او رو كند و نگهدارش باشد، وى را از افتادن آسمان بر زمين باكى نباشد و اگر بر اهل زمين بلايى فرود آيد و همگان را در بر گيرد، او به سبب تقوا از هر بلايى در امان ماند، مگر نه اينكه خداوند متعال مى فرمايد: «براستى كه پرهيزگاران در جايگاهى امن هستند»!

الدخان : 51 .

حديث1050

امام صادق عليه السلام :

ثَلاثَةٌ لا عُذرَ لأحَدٍ فيها :أداءُ الأمانَةِ إلَى البَرِّ والفاجِرِ ، والوَفاءُ بِالعَهدِ لِلبَرِّ والفاجِرِ ، وبِرُّ الوالِدَينِ بَرَّينِ كانا أو فاجِرَينِ .

امام صادق عليه السلام : سه چيز است كه هيچ كس در آنها معذور نيست: برگرداندن امانت به نيك و بد، وفاى به عهد با نيك و بد ، و خوشرفتارى با پدر و مادر، خوب باشند يا بد.

الخصال : 123/118.

حديث1051

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام : از بزرگترين جادو، سخن چينى است، [زيرا] با سخن چينى ميان دوستان جدايى افكنده مى شود، ياران يكدل را با هم دشمن مى كند، به واسطه آن خون ها ريخته مى شود، خانه ها ويران مى گردد و پرده ها دريده مى شود. آدم سخن چين بدترين كسى است كه روى زمين گام برمى دارد.

بحار الأنوار : 63 / 21 / 14.

حديث1103

امام صادق عليه السلام :

بحار الأنوار : 58 / 223 / 3.

حديث1127

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عمّا اشتَهَرَ بينَ النّاسِ مِن حُرمَةِ النَّظَرِ في النُّجومِ وعن ضَررِهِ بالدِّينِ _ : لَيس كما يَقولونَ ، لا تَضُرُّ بدِينِكَ. إنّكُم تَنظُرونَ في شَيءٍ مِنها كثيرُهُ لا يُدرَكُ ، وقَليلُهُ لا يُنتَفَعُ بهِ .

امام صادق عليه السلام _ وقتى به ايشان عرض شد : دربين مردم چنين شهرت

دارد كه پرداختن به علم نجوم حرام است و به دين انسان آسيب مى رساند _ فرمود : چنان نيست كه مى گويند، به دينت آسيبى نمى رساند. شما به موضوعى مى پردازيد كه زيادِ آن دست نيافتنى است و اندكِ آن هم كارآيى ندارد.

الكافي : 8 / 195 / 233.

أقول : قال الشيخ الأنصاريّ في كتاب «المكاسب» في مبحث التّنجيم : يجوز الإخبار بحدوث الأحكام عند الاتّصالات والحركات المذكورة ؛ بأن يحكم بوجود كذا في المستقبل عند الوضع المعيّن من القرب والبعد والمقابلة والاقتران بين الكوكبَين إذا كان على وجه الظنّ ... بل الظاهر حينئذٍ جواز الإخبار على وجه القطع إذا استند إلى تجربة قطعيّة ؛ إذ لا حرج على من حكم قطعا بالمطر في هذه الليلة نظرا إلى ما جرّبه من نزول كلبه عن السطح إلى داخل البيت مثلاً ، كماحكي أنّه اتّفق ذلك لمروّج هذا العلم بل محييه نصير الملّة والدين حيث نزل في بعض أسفاره على طحّان له طاحونه خارج البلد ، فلمّا دخل منزله صعد السطح لحرارة الهواء فقال له صاحب المنزل : انزل ونَم في البيت تحفّظا من المطر ، فنظر المحقّق إلَى الأوضاع الفلكيّة فلم يرَ شيئا فيما هو مظنّة للتأثير في المطر، قال صاحب المنزل : إنّ لي كلبا ينزل في كلّ ليلة يحسّ المطر فيهاإلَى البيت ، فلم يقبل منه المحقّق ذلك وبات فوق السطح فجاءه المطر في الليل وتعجّب المحقّق . (المكاسب : 25) .

حديث1128

امام صادق عليه السلام :

نَزَلَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في غَزوَهِ ذاتِ الرِّقاعِ تَحتَ شَجَرَةٍ على شَفيرِ وادٍ ،فأقبَلَ

سَيلٌ فحالَ بَينَهُ وبَينَ أصحابِهِ فرآهُ رجُلٌ مِن المُشرِكينَ والمُسلِمونَ قِيامٌ على شَفيرِ الوادي يَنتَظِرونَ مَتى يَنقَطِعُ السَّيلُ ،فقالَ رجُلٌ مَن المُشرِكينَ لقَومِهِ : أنا أقتُلُ محمّدا ، فجاءَ وشَدَّ على رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بالسَّيفِ ، ثُمّ قالَ : مَن يُنْجِيكَ مِنّي يا محمّدُ ؟! فقالَ : رَبِّي ورَبُّكَ ، فنَسَفَهُ جَبرئيلُ عليه السلام عن فَرَسِهِ فسَقَطَ على ظَهرِهِ ، فقامَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله وأخذَ السَّيفَ وجَلَسَ على صَدرِهِ وقالَ : مَن يُنْجِيكَ مِنّي يا غورثُ ؟! فقالَ : جُودُكَ وكَرمُكَ يا محمّدُ ، فتَرَكَهُ فقامَ وهُو يقولُ : واللّه ِ، لَأنتَ خَيرٌ مِنّي وأكرَمُ .

امام صادق عليه السلام : در جنگ ذات الرقاع، رسول خدا صلى الله عليه و آله در كنار درّه اى زير درختى توقف كرد. در همين هنگام سيلى آمد و ميان آن حضرت ويارانش فاصله انداخت.

مردى از مشركان متوجه شد كه ياران پيامبر از او دور افتاده و منتظر بند آمدن سيل هستند، به همرزمان خود گفت : من محمّد را مى كشم. و آمد و به روى پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شمشير كشيد و گفت : اى محمّد! كيست كه تو را از دست من نجات دهد؟ پيامبر فرمود : آنكه پروردگار من و توست. در اين هنگام جبرئيل آن مرد را از اسبش پرت كرد و او به پشت روى زمين افتاد. رسول خدا صلى الله عليه و آله برخاست و شمشير را برداشته روى سينه او نشست و فرمود : اى غورث! كيست كه تو را از دست من نجات

دهد؟ عرض كرد : بخشندگى و آقايى تو اى محمّد! پيامبر او را رها كرد. مرد از جا برخاست، در حالى كه مى گفت : به خدا قسم كه تو از من بهتر و بزرگوارترى .

الكافي : 8 / 127 / 97 .

حديث1129

امام صادق عليه السلام :

كانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يُقَسِّمُ لَحَظاتِهِ بَينَ أصحابِهِ، يَنظُرُ إلى ذا ويَنظُرُ إلى ذا بالسَّوِيَّةِ .

امام صادق عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله نگاه هاى خود را ميان اصحابش تقسيم مى كرد و به اين و آن يكسان مى نگريست.

الكافي : 8/268/393.

امام صادق عليه السلام :

إنّ إسماعيلَ كانَ رَسولاً نَبيّا ، سُلِّطَ علَيهِ قَومُهُ فقَشَروا جِلدَةَ وَجهِهِ وفَروَةَ رأسِهِ ، فأتاهُ رَسولٌ مِن رَبِّ العالَمينَ، فقالَ لَهُ : ربُّكَ يُقرِئُكَ السّلامَ ويقولُ : قَد رأيتُ ما صُنِعَ بكَ وقد أمَرَني بطاعَتِكَ فمُرْني بما شِئتَ ، فقالَ : يكونُ لِي بالحُسَينِ بنِ عليٍّ عليهماالسلام اُسوَةٌ .

امام صادق عليه السلام : اسماعيل، فرستاده اى پيامبر بود.

قومش بر او مسلّط شدند و پوست سر و صورتش را كندند. پس ، فرشته اى از جانب پروردگار جهانيان آمد و گفت: پروردگارت تو را سلام مى رساند و مى گويد: آنچه را با تو شد ديدم. خداوند به من دستور داده كه از تو اطاعت كنم. پس هر دستورى مى خواهى به من بده. او گفت : حسين بن على عليهاالسلاممقتداى من است.

علل الشرائع : 78/3 .

حديث1140

امام صادق عليه السلام :

إنّ اسماعيلَ الّذي قالَ اللّه ُ عَزَّوجلَّ في كِتابهِ : «واذْكُرْ فِي الكِتابِ إسْماعيلَ ...» لَم يَكُن إسماعيلَ بنَ إبراهيمَ ، بَل كانَ نَبيّا مِن الأنبياءِ بَعَثَهُ اللّه ُ عَزَّوجلَّ إلى قَومِهِ ، فأخَذوهُ فسَلَخوا فَروَةَ

امام صادق عليه السلام : آن اسماعيل كه خداوند عز و جل دركتاب خود فرموده است: «در اين كتاب از اسماعيل ياد كن...» آن اسماعيل فرزند ابراهيم نيست. بلكه پيامبرى از پيامبران است كه خداوند عز و جل او را به سوى قومش فرستاد و آنها او را گرفتند و پوست سر و رويش را كندند. فرشته اى نزد وى آمد و گفت : خداوند مرا نزد تو فرستاده است، هر دستورى كه مى خواهى به من بده. او گفت : من به آنچه با حسين عليه السلام مى شود اقتدا مى كنم.

الفروة : جلدة الرأس . (القاموس المحيط : 4/373) .

حديث1141

امام صادق عليه السلام :

مَسجِدُ السَّهلَةِ مُناخُ الرَّاكِبِ . قيلَ :ومَنِ الرّاكِبُ ؟ قالَ : الخضرُ عليه السلام .

امام صادق عليه السلام : مسجد سهله، اقامتگاه آن سواره است، عرض شد : آن سواره كيست؟ فرمود : خضر عليه السلام .

بحار الأنوار : 13/303/25 .

حديث1142

امام صادق عليه السلام :

إنّ الخضرَ كانَ نَبيّا مُرسَلاً ،بَعَثَهُ اللّه ُ تباركَ وتعالى إلى قَومِهِ فدَعاهُم إلى تَوحيدِهِ والإقرارِ بأنبيائهِ ورُسُلِهِ وكُتُبِهِ ، وكانَتْ آيَتُهُ أ نّهُ كانَ لا يَجلِسُ على خَشَبَةٍ يابِسَةٍ ولا أرضٍ بَيضاءَ إلّا أزهَرَت خَضِرا ، وإنّما سُمِّيَ خضرا لذلكَ .

امام صادق عليه السلام : خضر، پيامبرى مرسل بود كه خداوند تبارك و تعالى وى را به سوى قومش فرستاد و او آنان را به يگانه دانستن خدا و اقرار به پيامبران و فرستادگان او و كتاب هايش فراخواند و معجزه اش اين بود كه روى هر چوب خشك يا هر زمين بى علفى مى نشست، سبز مى شد و از اين رو «خضر» ناميده شد.

علل الشرائع: 59/1 .

حديث1143

امام صادق عليه السلام :

إنّ فِرعَونَ لَمّا وَقَفَ على أنّ زَوالَ مُلكِهِ على يدِ موسى أمرَ بإحضارِ

الكَهَنَةِ ، فدَلُّوهُ على نَسَبِهِ وأ نّهُ مِن بَني إسرائيلَ ، فلَم يَزَلْ يأمُرُ أصحابَهُ بِشَقِّ بُطونِ الحَوامِلِ مِن بَني إسرائيلَ حتّى قَتَلَ في طَلَبِهِ نَيّفا و عِشرينَ ألفَ مَولودٍ ، وتَعَذّرَ علَيهِ الوُصولُ إلى قَتلِ موسى ؛ لحِفظِ اللّه ِ تباركَ وتعالى إيّاهُ .

امام صادق عليه السلام :

ما يَموتُ مُوالٍ لَنا مُبغِضٌ لأعدائنا إلّا ويَحضُرُهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله وأميرُالمؤمنينَ والحسنُ والحسينُ عليهم السلام فَيَسُرُّوهُ ويُبَشِّروهُ، وإن كانَ غيرَ مُوالٍ لَنا يَراهُم بحَيثُ يَسوؤهُ .

والدّليلُ على ذلكَ قَولُ أميرِ المؤمنينَ عليه السلام لحارثِ الهَمْدانيِّ :

يا حارَ هَمْدانَ مَن يَمُتْ يَرَني مِن مؤمنٍ أو مُنافِقٍ قُبُلا .

امام صادق عليه السلام : هيچ كس نيست كه دوستدار ما و دشمن دشمنان ما باشد و بميرد، مگر اينكه [در هنگام مرگش ]رسول خدا صلى الله عليه و آله و اميرمؤمنان و حسن و حسين _ صلوات اللّه عليهم _ حاضر شوند و اگر دوستدار ما نباشد، آنان را به گونه اى كه ناراحت شود، مشاهده كند. دليل بر اين مطلب، فرموده اميرمؤمنان عليه السلام به حارث همدانى است كه :

اى حارث همدانى! هر كس بميرد مرا

رو در رو مى بيند، مؤمن باشد يا منافق .

تفسير القمّي : 2/265 .

حديث1169

امام صادق عليه السلام :

_ لمّا سُئلَ : هل يُكرَهُ المؤمنُ على قَبضِ رُوحِهِ ؟ _ : لا واللّه ِ ، إنّهُ إذا أتاهُ ملَكُ المَوتِ لقَبضِ رُوحهِ جَزِعَ عِندَ ذلكَ ، فيَقولُ لَهُ ملَكُ المَوتِ : يا وَليَّ اللّه ِ لا تَجزَعْ ، فوالّذي بَعَثَ محمّدا صلى الله عليه و آله لَأنا أبَرُّ بِكَ وأشفَقُ علَيكَ من والِدٍ رَحيمٍ لو حَضَرَكَ ، افتَحْ عَينَكَ فانظُرْ . قالَ : ويُمَثَّلُ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله وأميرُ المؤمنينَ وفاطمةُ والحسنُ والحسينُ والأئمةُ من ذُرِّيتِهِم عليهم السلام فيقالُ لَهُ

: هذا رسولُ اللّه ِ و ... رُفَقاؤكَ ... فما شيءٌ أحَبَّ إلَيهِ مِنِ استِلالِ رُوحِهِ واللُّحوقِ بالمُنادي .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ به اين پرسش كه آيا مؤمن از جان كندن خود ناراحت مى شود؟ _ فرمود : نه، به خدا، زمانى كه ملك الموت براى ستاندن جانش مى آيد، او بى تابى مى كند. امّا ملك الموت به او مى گويد : اى دوست خدا! بى تابى مكن؛ زيرا سوگند به آنكه محمّد صلى الله عليه و آله را برانگيخت، من از پدر مهربانى كه به بالينت بيايد، با تو خوشرفتارتر و مهربانترم. چشمت را باز كن و بنگر. رسول خدا صلى الله عليه و آله و اميرمؤمنان و فاطمه و حسن و حسين و امامان از نسل آنها، عليهم السلام ، در برابرش نمايان مى شوند و به او گفته مى شود : اين رسول خدا و... رفيقان و همرهان تو هستند... در اين هنگام، چيزى براى او خوشتر از اين نيست كه جانش ستانده شود و به منادى بپيوندد.

الكافي : 3/127/2 .

حديث1170

امام صادق عليه السلام :

حديث1176

امام صادق عليه السلام :

إنّ الملائكةَ لا يأكُلونَ،ولا يَشرَبونَ ، ولايَنكِحونَ ، وإنّما يَعيشونَ بِنَسيمِ العَرشِ.

امام صادق عليه السلام : فرشتگان نه مى خورند، نه مى آشامند و نه ازدواج مى كنند؛ بلكه با نسيم عرش زندگى مى كنند.

تفسير القمّي : 2/206 .

حديث1177

امام صادق عليه السلام :

والّذي نَفسي بيَدِهِ ، لَملائكةُ اللّه ِ في السَّماواتِ أكثَرُ مِن عَدَدِ التُّرابِ في الأرضِ ، ومافي السَّماءِ مَوضِعُ قَدَمٍ إلّا وفيها مَلكٌ يُسَبِّحُهُ ويُقَدِّسُهُ ، ولا في الأرضِ شَجَرٌ ولا مَدَرٌ إلّا

وفيها مَلَكٌ مُوَكَّلٌ بِها .

امام صادق عليه السلام : سوگند به آنكه جانم در دست اوست، فرشتگان خدا در آسمان ها بيشتر از شمار خاك در زمين هستند و در آسمان هيچ جاى پايى نيست، مگر اينكه در آنجا فرشته اى مشغول تسبيح و تقديس خداست، و در زمين هيچ درخت و كلوخى نيست مگر اينكه در آن

فرشته اى است گماشته بر آن .

بحار الأنوار:59/176/7.

حديث1178

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ عَزَّوجلَّ خَلَقَ المَلائكةَ مِن النُّورِ .

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جل، فرشتگان را از نور آفريد.

الاختصاص : 109 .

حديث1179

امام صادق عليه السلام :

أفضَلُ المُلوكِ مَن اُعطِيَثلاثَ خِصالٍ : الرّأفةَ ، والجُودَ ، والعَدلَ .

امام صادق عليه السلام : برترين شهرياران كسى است كه سه خصلت داشته باشد : مهربانى، بخشندگى و دادگرى.

تحف العقول : 319 .

حديث1180

امام صادق عليه السلام :

ليسَ لِلبَحرِ جارٌ،ولا للمَلِكِ

مجمع البيان : 7/157.

حديث1198

امام صادق عليه السلام :

لا يَلبَسُ الرّجُلُ الحَريرَ والدِّيباجَ إلّا في الحَربِ .

امام صادق عليه السلام : مرد به جز در جنگ نبايد، جامه حرير و ديبا بپوشد.

الكافي : 6/453/1.

حديث1199

امام صادق عليه السلام :

عَمَّمَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله علِيّا عليه السلام بِيَدِهِ ، فسَدَلَها مِن بَينِ يَدَيهِ وقَصَّرَها مِن خَلفِهِ قَدْرَ أربَعِ أصابِعَ، ثُمّ قالَ : أدبِرْ فأدبَرَ، ثُمّ قالَ: أقبِلْ فأقبَلَ، ثُمّ قالَ: هكذا تِيجانُ المَلائكَةِ .

امام صادق عليه السلام : رسول خدا صلى الله عليه و آله با دست خود برسر على عليه السلام ، عمامه بست و از جلو، سر پَر آن را آويزان كرد و از پشت سر به اندازه چهار انگشت كوتاه كرد و آن گاه فرمود: برگرد. على عليه السلام برگشت. فرمود: رويت را به طرف من كن. و على عليه السلام به طرف پيامبر رو كرد. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: تاجهاى فرشتگان، اين گونه است.

الكافي: 6/461/4.

حديث1200

امام صادق عليه السلام :

المالُ مالُ اللّه ِ يَضَعُهُ عِندَ

الرّجُلِ وَدايِعَ ، وجَوّزَ لَهُم أن يأكُلوا قَصدا ويَلبَسوا قَصدا .

امام صادق عليه السلام :

القُضاةُ أربَعةٌ : ثلاثةٌ فيالنارِ وواحِدٌ في الجَنَّةِ : رجُلٌ قَضى بجَورٍ وهُو يَعلَمُ فهُو في النارِ ، ورَجُلٌ قَضى بجَورٍ وهو لا يَعلَمُ فهُو في النارِ ، ورجلٌ قَضى بالحَقِّ وهُو لا يَعلَمُ فهُو في النارِ ، ورجُلٌ قَضى بالحَقِّ وهو يَعلَمُ فهُو في الجَنَّةِ .

امام صادق عليه السلام : قاضيان چهار گروهند: سه گروه در آتشند و يك گروه در بهشت. مردى كه دانسته حكم ناحق صادر كند، اين قاضى در آتش است. مردى كه ندانسته [و بى اطلاع از احكام و قوانين ]حكم ناحق دهد، اين نيز در آتش است. مردى كه ندانسته حكم درست و حق صادر كند، اين هم در آتش است و مردى كه دانسته حكم حق و درست را صادر كند، اين قاضى در بهشت است.

الكافي : 7/407/1.

حديث1257

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

حديث1323

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا ذَكَرَ رجُلٌ عندَهُ الأغنياءَ ووَقَعَ فيهِم _ : اُسكُتْ ! فإنَّ الغَنيَّ إذا كانَ وَصُولاً لِرَحِمِهِ بارّا بِإخوانِهِ ، أضعَفَ اللّه ُ لَهُ الأجرَ ضِعفَينِ ؛ لأنَّ اللّه َ يقولُ : «وما أموالُكُم ولا أولادُكُم بالّتي تُقَرِّبُكُم عِندَنا زُلْفى إلّا مَن آمَنَ وعَمِلَ صالِحا فاُولئكَ لَهُم جَزاءُ الضِّعْفِ بِما عَمِلُوا وهُمْ في الغُرُفاتِ آمِنونَ » الآية .

امام صادق عليه السلام _ وقتى مردى در حضورش از توانگران سخن به ميان آورد و از آنان بدگويى كرد _ فرمود : خاموش! ثروتمند، چنانچه به خويشان خود رسيدگى كند و به برادرانش احسان نمايد، خداوند دو برابر به او مزد مى دهد؛ زيرا خدا مى فرمايد : «و اموال و فرزندانتان چيزى نيست كه شما را به پيشگاه ما نزديك گرداند، مگر كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده باشند. پس، آنان را براى آنچه كرده اند دو برابر پاداش است و آنان در غرفه ها[ى بهشتى ]آسوده خاطر خواهند بود» .

تفسير القمّي : 2/203.

حديث1324

امام صادق عليه السلام :

مَن رُزِقَ ثلاثا نالَ ثلاثاوهُو الغِنَى الأكبَرُ : القَناعَةُ بما اُعطِيَ ، واليَأسُ مِمّا في أيدِي الناسِ ، وتَركُ الفُضولِ .

امام صادق عليه السلام : هر كه از سه چيز برخوردار شود، به سه چيز دست يابد و اين بزرگترين ثروت است : قانع بودن به آنچه عطايش شده است، چشم اميد بركندن از آنچه مردم دارند و ترك زياديها (آنچه براى زندگى ضرورى نيست).

تحف العقول : 318.

حديث1325

امام صادق عليه السلام :

مَن قَنِعَ بما رَزَقَهُ اللّه ُ فهُو مِن أغنَى الناسِ .

امام باقر يا امام صادق عليهماالسلام : هر كه به آنچه خداوند روزيش كرده است قانع باشد، توانگرترين مردم است.

الكافي : 2/139/9.

حديث1326

امام صادق عليه السلام :

سَلُوا اللّه َ الغِنى فِي الدّنيا والعافِيَةَ ، وفي الآخِرَةِ المَغفِرَةَ والجَنَّةَ .

امام صادق عليه السلام : از خداوند توانگرى و تندرستى در دنيا، و آمرزش و بهشت در آخرت را بخواهيد.

الكافي : 5/71/4.

حديث1327

امام صادق عليه السلام :

جاءَ رجُلٌ مُوسِرٌ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله نَقِيُّ الثَّوبِ فَجَلَسَ إلى رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، فجاءَ رَجُلٌ مُعسِرٌ دَرِنُ الثَّوبِ فَجَلَسَ إلى جَنبِ المُوسِرِ ، فَقَبَضَ المُوسِرُ ثيابَهُ مِن تَحتِ فَخِذَيهِ ، فقالَ لَهُ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أخِفتَ أن يَمَسَّكَ مِن فَقرِهِ شَيءٌ ؟! قالَ : لا ، قالَ : فَخِفتَ أن يُصيبَهُ مِن غِناكَ شَيءٌ ؟! قالَ : لا ، قالَ : فَخِفتَ أن يُوَسِّخَ ثِيابَكَ ؟! قالَ : لا ، قالَ : فما حَمَلَكَ على ما صَنَعتَ ؟ فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، إنَّ لي قَرينا يُزَيِّنُ لي كُلَّ قَبيحٍ ، ويُقَبِّحُ لي كُلَّ حَسَنٍ ، وقد جَعَلتُ لَهُ نِصفَ مالي !

فإن قُلتَ : وها هُوَ الآنَ قَد سُتِرَ عَنهُ مِقدارُ حَياتِه وصارَ يَتَرَقَّبُ المَوتَ ، في كُلِّ ساعَةٍ يُقارِفُ الفَواحِشَ ويَنتَهِكُ المَحارِمَ ! قُلنا : إنَّ وَجهَ التَّدبيرِ في هذا البابِ هُوَ الّذي جَرى عَلَيهِ الأمرُ فيهِ ، فإن كانَ الإنسانُ مَعَ ذلكَ لا يَرعَوي ولا يَنصَرِفُ عَنِ المَساوئِ فإنَّما ذلكَ مِن مَرَحِهِ

امام صادق عليه السلام : اينك اى مفضل! درباره مخفى بودن مدت عمر انسان از

او، بينديش؛ زيرا اگر آدمى بداند كه مدت عمرش چقدر است و عمرش كوتاه باشد زندگى بر او ناگوار شود چون منتظر است كه مرگ در زمانى كه مى داند فرا رسد. بلكه مانند كسى است كه مالش از بين رفته يا در آستانه نابود شدن باشد. چنين كسى از ترس نابود شدن اموالش و گرفتار شدن به فقر عملاً احساس فقر مى كند. اين در حالى است كه ترس ناشى از به سر آمدن عمر به مراتب بيشتر از ترس ناشى از نابود شدن اموال است؛ زيرا كسى كه ثروتش كم شود به اميد اين كه آن را جايگزين كند آرامش پيدا مى كند ، اما كسى كه به تمام شدن عمرش [در زمان مشخص و معلوم ]يقين داشته باشد، يأس وجودش را فرا مى گيرد.

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عَن عِلمِهِ بِالمَكانِ: أكانَ قَبلَ تَكوينِهِ أم حِينَهُ وبَعدَهُ ؟ _ : تَعالَى اللّه ُ ! بَل لَم يَزَلْ عالِما بِالمَكانِ قَبلَ تَكوينِهِ كَعِلمِهِ بِهِ بَعدَ ما كَوَّنَهُ ، وكَذلِكَ عِلمُهُ بِجَميعِ الأشياءِ كعِلمِهِ بِالمَكانِ .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ به اين پرسش كه: آيا علم خدا به مكان ، پيش از ايجاد آن بوده يا همزمان با ايجادش يا بعد از آن؟ _ فرمود : بلند مرتبه است خدا! او پيوسته عالم بوده است و علم او به مكان پيش از ايجاد آن همانند علم اوست به آن بعد از ايجادش. علم او به همه اشياء نيز همچون علم او به مكان است.

التوحيد : 137/9 .

حديث1431

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عِلمٌ لا جَهلَ فيهِ ، حَياةٌ

لا مَوتَ فيهِ ، نورٌ لا ظُلمَةَ فيهِ .

امام صادق عليه السلام : خداوند علمى است كه هيچ نادانى

در او نيست، زندگى اى است كه مرگى با او نيست و روشنايى اى است كه هيچ تاريكى در او نباشد.

التوحيد : 137/11 .

حديث1432

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عَنِ الدَّليلِ عَلى أنَّ اللّه َواحِدٌ _ : اتِّصالُ التَّدبيرِ ، وتَمامُ الصُّنعِ ، كَما قالَ اللّه ُ عَزَّوجلَّ : «لَو كانَ فيهِما آلِهَةٌ إلَا اللّه ُ لَفَسَدَتا» .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ به اين پرسش كه دليل بر يگانگى خدا چيست _ فرمود : پيوستگى و هماهنگى تدبير و نظام حاكم بر هستى و كامل بودن آفرينش ؛ چنان كه خداوند عز و جل فرموده است : «اگر در زمين و آسمان خدايانى جز اللّه مى بود ، هر دو تباه مى شدند» .

التوحيد : 250 / 2

حديث1433

امام صادق عليه السلام :

_ مِن مُناظَرَتِهِ زِندِيقا _ : إن قُلتَ : إنَّهُما اثنانِ لَم يَخْلُ مِن أن يَكونا مُتَّفِقَينِ مِن كُلِّ جِهَةٍ ، أو مُفتَرِقَينِ مِن كُلِّ جِهَةٍ ، فلَمّارَأينا الخَلقَ مُنتَظِما،والفَلَكَ جارِيا

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ عَزَّوجلَّ جَعَلَ التُّرابَ

السجدة : 16 و 17 .

حديث1499

امام صادق عليه السلام :

شَرَفُ المُؤمِنِ صلاتُهُ بالليلِ، وعِزُّ المؤمِنِ كَفُّهُ عن أعراضِ الناسِ .

امام صادق عليه السلام : شرافت مؤمن در نماز شب اوست ، و عزّت مؤمن در خوددارى او از لطمه زدن به آبروى مردم .

الكافي : 3/488/9 .

حديث1500

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا سُئلَ عَمَّن أحَقُّ أن يَؤمَّ _ : إنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قالَ : يَتَقَدَّمُ القَومَ أقرَؤهُم لِلقرآنِ، فإن كانُوا في القِراءَةِ سَواءً فَأقدَمُهُم هِجرَةً ، فإن كانُوا في الهِجرَةِ سَواءً فَأكبَرُهُم سِنّا، فإن كانوا فِي السِّنِّ سَواءً فَليَؤمَّهُم أعلَمُهُم بِالسُّنَّةِ وأفقَهُهُم فِي الدِّينِ، ولا يَتَقَدَّمَنَّ أحَدُكُمُ الرَّجُلَ في مَنزِلِهِ، ولا صاحِبَ ( ال_ ) سُلطانِ في سُلطانِهِ .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ به اين سؤال كه چه كسى براى امامت جماعت شايسته تر است _ فرمود : رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : پيشنمازى مردم را كسى به عهده گيرد كه قارى تر (قرآن خوان تر يا قرائتش بهتر) باشد ؛ اگر در قرائت يكسان بودند آن كه در هجرت مقدمتر است ، پيشنماز شود و اگر در هجرت نيز يكسان بودند آنكه سنّش بيشتر است به عهده گيرد ؛ اگر همسنّ بودند آن كه به سنّت داناتر و در دين فقيه تر است ، امامت كند . هيچ يك از شما در خانه كسى بر صاحب خانه مقدم [در پيشنمازى ]نشود و نه بر صاحب نفوذى در قلمرو نفوذش .

الكافي : 3/376/5 .

حديث1501

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

بحار الأنوار:78/206/54

حديث1535

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ تبارَكَ وتعالى يقولُ :

ما مِن شَيءٍ إلّا وقد وَكَّلتُ مَن يَقبِضُهُ غَيرِي، إلّا الصَّدَقةَ؛ فإنّي أتَلَقَّفُها بِيَدِي تَلَقُّ_فا .

امام صادق عليه السلام : خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد : هيچ چيزى نيست مگر اين كه كسى را مأمور

گرفتن آن كرده ام بجز صدقه كه آن را با دست خودم به سرعت مى ربايم .

بحار الأنوار : 96/134/68 .

حديث1536

امام صادق عليه السلام :

لا تَكونُ الصَّداقَةُ إلّابِحُدُودِها، فَمَن كانَت فيهِ هذهِ الحُدودُ أو شَيءٌ مِنهُ ، وإلّا فلا تَنسِبْهُ إلى شَيءٍ مِن الصَّداقَةِ ، فَأوَّلُها : أن تكونَ سَرِيرَتُهُ وعَلانِيَتُهُ لكَ واحِدَةً ، والثانيةُ : أن يَرى زَينَكَ زَينَهُ ،وشَينَكَ شَينَهُ ، والثالثةُ : أن لا تُغَيِّرَهُ علَيكَ وِلايَةٌ ولا مالٌ ، والرابعةُ : لا يَمنَعُكَ شَيئاتَنالُهُ مَقدُرَتُهُ ، والخامسةُ _ وهي تَجمَعُ هذهِ

الخِصالَ _ : أن لا يُسلِمَكَ عِندَ النَّكَباتِ .

امام صادق عليه السلام : دوستى مرزهايى دارد كه هر كس همه يا برخى از آنها را داشته باشد، دوست است وگرنه او را اصلاً دوست مشمار: نخست اين كه ظاهر و باطنش با تو يكى باشد؛ دوم اين كه آبروى تو را آبروى خودش داند و عيب و بى آبرويى تو را عيب و بى آبرويى خودش؛ سوم اين كه مقام و مال ، (برخورد) او را نسبت به تو عوض نكند؛ چهارم اين كه هر كمكى از دستش

بر مى آيد از تو دريغ ننمايد ؛ و پنجم كه در بردارنده همه اين خصلتهاست، اين كه در هنگام

گرفتارى ها تو را تنها نگذارد .

بحار الأنوار : 78/249/90 .

حديث1537

امام صادق عليه السلام :

إن أرَدتَ أن يَصفُوَ لكَ وُدُّأخِيكَ فلا تُمازِحَنَّهُ ، ولا تُمارِيَنَّهُ ، ولا تُباهِيَنَّهُ ، ولا تُشارَّنَّهُ .

امام صادق عليه السلام : اگر مى خواهى كه دوستى برادرت براى تو خالص بماند، هرگز با او شوخى مَكن، با او ستيزه مَكن، به او فخر مفروش، و با وى خصومت مورز .

بحار الأنوار :78/291/2 .

حديث1538

امام صادق عليه السلام :

اِصحَبْ مَن تَتَزَيَّنُ بهِ ، ولا تَصحَب مَن يَتَزَيَّنُ بكَ

امام صادق عليه السلام : با كسى مصاحبت كن كه به او آراسته شوى ، و با كسى يار مشو كه به تو آراسته شود .

بحار الأنوار : 76/267/9 .

حديث1539

امام صادق عليه السلام :

الأمالي للصدوق : 327/17 .

حديث1549

امام صادق عليه السلام :

_ لعبد الأعلى _ : ياعبدَ الأعلَى ... فَأقرِئهُمُ السلامَ ورَحمَةَ اللّه ِ _ يَعنِي الشِّيعَةَ _ وقُل : قالَ لَكُم : رَحِمَ اللّه ُ عَبدا استَجَرَّ مَوَدَّةَ الناسِ إلى نفسِهِ وإلَينا ، بأن يُظهِرَ لَهُم ما يَعرِفُونَ ويَكُفَّ عَنهُم ما يُنكِرُونَ .

امام صادق عليه السلام _ به عبد الأعلى _ : اى عبد الأعلى!...سلام و رحمت خدا را به شيعيان برسان و بگو : او (حضرت صادق) به شما مى گويد : رحمت خدا بر آن بنده اى باد كه با اظهار سخنانى كه مردم درك مى كنند، و با خوددارى از بيان آنچه درك نمى كنند ، دوستى مردم را به سوى خودش و ما جلب كند .

بحار الأنوار : 2/77/62 .

حديث1550

امام صادق عليه السلام :

الشِّيعَةُ ثلاثٌ : مُحِبٌّ وادٌّفهُو مِنّا ، ومُتَزَيِّنٌ بنا ونحنُ زَينٌ لِمَن تَزَيَّنَ بنا، ومُستَأكِلٌ بِنَا الناسَ ، ومَنِ استَأكَلَ بِنَا افتَقَرَ .

امام صادق عليه السلام : شيعه سه نوع است : دوستدارِ مهرورز ]نسبت به ما] . چنين شيعه اى از ماست، و شيعه اى كه خود را به ما مى آرايد و ما مايه آراستگى كسى هستيم كه خود را به ما بيارايد ، و شيعه اى كه ما را وسيله ارتزاق خود قرار مى دهد و كسى كه به وسيله ما ارتزاق كند فقير مى شود .

الخصال : 103/61 .

حديث1551

امام صادق عليه السلام :

ليسَ مِن شِيعَتِنا مَن أنكَرَ أربَعهَ أشياءَ: المِعراجَ ، والمُساءَلَةَ فِي القَبرِ ، وخَلقَ الجَنَّةِ وَالنارِ ، وَالشَّفاعَةَ .

امام صادق عليه السلام : شيعه ما نيست كسى كه چهار چيز را انكار كند : معراج ، سؤال قبر ، آفريده شدن بهشت و دوزخ ، و شفاعت .

بحار الأنوار : 69/9/11 .

حديث1552

امام صادق عليه السلام :

قَومٌ يَزعُمُونَ أ نّي إمامُهُم ، واللّه ِ ما أنالَهُم بِإمامٍ ، لَعَنَهُمُ اللّه ُ ، كُلَّما سَتَرتُ سِترا هَتَكُوهُ ، أقولُ : كذا وكذا ، فيقولونَ : إنّما يَعني كذا وكذا ، إنّما أنا إمامُ مَن أطاعَني .

امام صادق عليه السلام : گروهى مى گويند كه من امام آنها هستم . به خدا قسم كه من امام آنها نيستم . خدا لعنتشان كند ، هر چه من پرده پوشى مى كنم ، آنان پرده درى مى كنند . من مى گويم : چنين و چنان ، آنان مى گويند : مقصودش فلان و بهمان است . من در حقيقت امامِ كسى هستم كه اطاعتم كند .

بحار الأنوار : 2/80/76

حديث1553

امام صادق عليه السلام :

لَيسَ مِن شِيعَتِنا مَن قالَ

امام صادق عليه السلام : هرگاه بنده بگويد : ما شاء اللّه لا حول و لا قوّة الا باللّه ، خداوند فرمايد : اى فرشتگان من! بنده ام تسليم شد ، كمكش كنيد ، او را دريابيد ، حاجتش را برآوريد .

بحار الأنوار : 93/190/25 .

حديث1611

امام صادق عليه السلام :

لَم يَكُن رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ لِشيءٍ

امام صادق عليه السلام :

مَن زارَنا في مَماتِنا فكأنّما

بحار الأنوار : 96/ 342/6 .

حديث1707

امام صادق عليه السلام :

_ مِن وَصِيَّتِهِ لِولْدِهِ عِندَدُخُولِ شَهرِ رَمَضانَ _ : فاجهَدُوا أنفُسَكُم فإنّ فيهِ تُقسَمُ الأرزاقُ ، وتُكتَبُ الآجالُ ، وفيهِ

حديث1765

امام صادق عليه السلام :

قالَ اللّه ُ تعالى : ابنَ آدمَ ،اُذكُرْني في نَفسِكَ أذكُركَ في نَفسي . ابنَ آدمَ اُذكُرني في الخَلاءِ أذكُركَ في خَلاءٍ . ابنَ آدمَ اُذكُرني في مَلَأٍ أذكُرْكَ في مَلَأٍ خَيرٍ

امام صادق عليه السلام :

مَن عَرَفَ دينَهُ مِن كتابِ اللّه ِ

امام صادق عليه السلام :

حديث1801

امام صادق عليه السلام :

مَن كانَت لَهُ حاجَةٌ إلى اللّه ِ عزّوجلّ فَلْيَبدَأ بِالصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ ، ثُمَّ يَسألْ حاجَتَهُ ، ثُمَّ يَختِمْ بِالصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ ، فإنَّ اللّه َ عزّوجلّ أكرَمُ مِن أن يَقبَلَ الطَّرَفَينِ ويَدَعَ الوَسَطَ إذ كانَتِ الصَّلاةُ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ لا تُحجَبُ عَنهُ .

امام صادق عليه السلام : هر كه مى خواهد از خداوند عز و جلحاجتى طلب كند ، به صلوات فرستادن بر محمّد و خاندان او آغاز نمايد ، سپس حاجتش را بخواهد و در پايان نيز بر محمّد و آل محمّد صلوات فرستد ؛ زيرا خداوند عز و جل كريمتر از آن است كه آغاز و انجام دعا را بپذيرد و وسط را واگذارد ؛ چرا كه صلوات بر محمّد و آل محمّد از خداوند پوشيده نمى ماند [حتما مستجاب مى شود] .

مكارم الأخلاق:2/19/2040.

حديث1802

امام صادق عليه السلام :

جاءَ رجلٌ إلى أميرِ المؤمنينَ عليه السلام فقال : إنّي دَعَوتُ اللّه َ فلَم أرَ الإجابةَ ! فقالَ : لقد

وَصَفتَ اللّه َ بغيرِ صِفاتِهِ ، و إنَّ للدُّعاءِ أربعَ خصالٍ : إخلاصُ السَّريرةِ ، و إحضارُ النِّيّةِ ، ومَعرفةُ الوسيلةِ ، والإنصافُ في المسألةِ ، فهل دَعَوتَ وأنتَ عارفٌ بهذهِ الأربعةِ ؟ قالَ : لا ، قالَ : فاعرِفْهُنَّ .

امام صادق عليه السلام : مردى خدمت اميرالمؤمنين عليه السلام آمد و عرض كرد : من خدا را مى خوانم ولى اجابتى نمى بينم؟ حضرت فرمود : چون تو خدا را با صفاتى جز صفات او وصف مى كنى (مى خوانى) همانا دعا را چهار

خصلت باشد : اخلاص باطنى ، حضور نيّت (قلب) ، شناخت

وسيله، و انصاف داشتن در خواسته . آيا تو با آگاهى از اين چهار نكته دعا مى كنى؟ عرض كرد : خير . حضرت فرمود : پس ، آنها را بشناس [و با توجه به اين چهار نكته دعا كن] .

تنبيه الخواطر : 1/302 .

حديث1803

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عزّوجلّ يَقولُ :وَعِزَّتي وَجَلالي ، لا اُجِيبُ دَعوَةَ مَظلومٍ دَعاني في مَظلِمَةٍ ظُلِمَها ولأحدٍ عندَهُ مثلُ تِلك المَظلِمَةِ .

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جل مى فرمايد: سوگندبه عزّت و جلالم كه نفرين ستمديده اى را در حقّ ستم كننده بدو اجابت نمى كنم اگر خود نسبت به ديگرى چنان ستمى را روا داشته است .

بحار الأنوار : 75/312/20 .

حديث1804

امام صادق عليه السلام :

إذا رَقَّ أحدُكُم فَليَدعُ ، فإنَّ القلبَ لا يَرِقُّ حَتّى يَخلُصَ

امام صادق عليه السلام : هر زمان كه به يكى از شمارقّت قلب دست داد ، دعا كند ؛ زيرا قلب تا خالص و پاك نشود رقّت نمى يابد .

الكافي : 2/477/5 .

حديث1805

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ لا يَستَجِيبُ دُعاءًبظَهرِ قلبٍ قاسٍ .

امام صادق عليه السلام : همانا خداوند دعايى را كه ازپشت قلب با قساوت برخيزد مستجاب نمى كند .

الكافي : 2/474/4

حديث1806

امام صادق عليه السلام :

إذا أرَادَ أحدُكُم أن يُستَجابَ لَهُ فَليُطَيِّبْ كَسبَهُ ولْيَخرُجْ مِن مَظالِمِ الناسِ ،

حديث1842

امام صادق عليه السلام :

_ وقد سُئلِ : بِما عَرفْتَ ربَّكَ ؟ _ : بفَسْخِ العَزْمِ ونَقْضِ الهَمِّ ؛ عَزمْتُ ففَسَخَ عَزْمي ، وهَمَمْتُ فنَقَضَ هَمّي .

امام صادق عليه السلام _ در پاسخ به اين سؤال كه: خدايت را به چه شناختى؟ _ فرمود : به درهم شكستن تصميم و برهم خوردن خواست و اراده . تصميم گرفتم و تصميمم را درهم شكست، و اراده كردم اما اراده ام را برهم زد .

التوحيد : 289/8 .

امام صادق عليه السلام :

مَن سَعى في حاجَةِ أخيهِ المسلمِ _ طَلَبَ وَجْهِ اللّه ِ _ كَتبَ اللّه ُ عزّوجلّ لَهُ

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام : حجّت [خدا] پيش از خلق بوده و با خلق هست و بعد از خلق نيز خواهد بود.

الكافي : 1/177/4 .

حديث1926

امام صادق عليه السلام :

مَن شَكَّ أو ظَنَّ فأقامَ على أحَدِهِما

حديث1986

امام صادق عليه السلام :

أوحى اللّه ُ عزّ وجلّ إلى داوودَ النَّبيِّ على نبيّنا وآلهِ وعلَيهِ السّلامُ : يا داوودُ ،إنّ عَبديَ المؤمنَ إذا أذْنَبَ ذَنبا ثُمّ رَجعَ وتابَ

مِن ذلكَ الذَّنبِ واسْتَحيى مِنّي عندَ ذِكْرِهِ غَفَرْتُ لَهُ ، وأنسَيْتُهُ الحَفَظَةَ وأبْدَلْتُهُ الحسَنَةَ ، ولا اُبالي وأنا أرْحَمُ الرّاحِمينَ .

امام صادق عليه السلام : خداوند عز و جل به داوود پيامبر _ كه بر پيامبر ما و خاندانش و بر او درود باد _ وحى كرد: اى داوود! هرگاه بنده مؤمن من گناهى كند و سپس از آن گناه برگردد و توبه نمايد و به

هنگام ياد كردن از آن گناه از من شرم كند، او را مى آمرزم و آن گناه را از ياد فرشتگان نگهبان اعمال مى برم و آن را به نيكى بدل مى كنم . و از اين كار باكى ندارم كه من مهربانترين مهربانانم.

بحار الأنوار : 6/28/30.

حديث1987

امام صادق عليه السلام :

إنّ اللّه َ تباركَ وتعالى لَيُبْغِضُ المُنَفِّق سِلْعتَهُ بالأيْمانِ .

امام صادق عليه السلام : هر آينه خداوند تبارك و تعالى از كسى كه با سوگند ياد كردن كالاى خود را به فروش رساند نفرت دارد.

الأمالي للصدوق : 571/775.

حديث1988

امام صادق عليه السلام :

_ وقد سُئلَ عنِ الخَبَرِ الّذي رُويَ أنّ رِبْحَ المؤمنِ على المؤمنِ رِبا ، ما هُو ؟ _ : ذاكَ إذا ظَهرَ الحقُّ وقامَ قائمُنا أهلَ البيتِ ، فأمّا اليومَ فلا بأسَ .

امام صادق عليه السلام _ آنگاه كه درباره اين روايت كه سود گرفتن مؤمن از مؤمن رباست سؤال شد _ فرمود: اين در زمانى است كه حق حاكم شود و قائم ما خاندان قيام كند؛ اما امروزه اشكالى ندارد.

وسائل الشيعة : 12/294/4.

حديث1989

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

_ لأبي العبّاسِ في المُباهَلة _ : تُشَبِّكُ أصابِعَكَ في أصابِعِهِ ثُمَّ تقولُ : «اللّهُمَّ إنْ كانَ فُلانٌ جَحَدَ حقّا وأقَرَّ بباطلٍ فأصِبْهُ بِحُسْبانٍ مِن السَّماءِ أو بِعذابٍ مِن عِندِكَ» وتُلاعِنُهُ

سَبعينَ مرّةً .

امام صادق عليه السلام _ به ابوالعباس درباره مباهله _ فرمود : پنجه ات را در پنجه او مى گذارى، آن گاه مى گويى: «خدايا ! اگر فلانى حقّى را انكار يا به باطلى اقرار كرده او را به بلايى آسمانى، يا عذابى از جانب خودت گرفتار كن» و هفتاد بار او را نفرين مى كنى .

الكافي : 2/514/4.

حديث1999

امام صادق عليه السلام :

_ ناقِلاً عن حكيمٍ _ : البُهْتانُ على البَريءِ أثْقَلُ مِن الجِبالِ الرّاسِياتِ .

امام صادق عليه السلام _ به نقل از يك حكيم _ فرمود : بهتان زدن به آدم بيگناه سنگين تر از كوههاى استوار است.

بحار الأنوار : 75/194/3 .

حديث2000

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

إنّ أرواحَ الكُفّارِ في نارِ جَهنّمَ يُعْرَضونَ علَيها يقولونَ : ربَّنا ، لا تُقِمْ لنا السَّاعةَ ، ولا تُنْجِزْ لنا ما وَعَدْتَنا، ولا تُلْحِقْ آخِرَنا بأوَّلِنا!

امام صادق عليه السلام : جانهاى كافران در آتش دوزخ است و بر آن عرضه مى شوند و مى گويند: پروردگارا! قيامت را براى ما بر پا مدار و تهديدت را درباره ما اجرا مكن و آخر ما را به اوّل ما ملحق مكن.

بحار الأنوار : 6 / 270 / 127 .

حديث2035

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

_ وقد سألَهُ عبدُ اللّه ِ بنُ سِنانٍ : الملائكةُ أفضلُ أمْ بَنو آدمَ ؟ _ : قالَ أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام : إنّ اللّه َ عزّ وجلّ ركّبَ في الملائكةِ عقلاً بلا شَهوةٍ ، وركّبَ في البهائمِ شَهوةً بلا عقلٍ ، وركّبَ في بني آدمَ كِلْتَيْهما ، فمَنْ غلَبَ عقلُهُ شهوتَهُ فَهُو خيرٌ مِن

الملائكةِ ، ومَن غلَبتْ شَهوتُهُ عقلَهُ فهُو شَرٌّ مِن البهائمِ .

امام صادق عليه السلام _ در بيان حال ائمّه و ويژگيهاى آنان _ فرمود : خداوند آنان را [مايه ]حيات مردمان و چراغهايى در تاريكى و كليدهاى سخن و ستونهاى اسلام قرار داد.

الكافي : 1 / 204 / 2 .

حديث2087

امام صادق عليه السلام :

مَنِ ادّعى الإمامةَ ولَيسَ مِنْ أهلِها فَهُوَ كافِرٌ .

امام صادق صلى الله عليه و آله : هر كه ادّعاى امامت كند در حالى كه شايستگى آن را ندارد، كافر است.

بحار الأنوار : 25 / 112 / 7.

حديث2088

امام صادق عليه السلام :

مَنْ أشْرَكَ مَعَ إمامٍ إمامتُهُ مِنْ عِنْدِ اللّه ِ مَنْ لَيسَتْ إمامَتُهُ مِنَ اللّه ِ كانَ مُشْرِكا باللّه ِ .

امام صادق عليه السلام : هركس پيشواى غيرالهى را با پيشوايى كه امامتش از جانب خداست شريك گرداند به خدا شرك ورزيده است.

الكافي : 1 / 373 / 6 .

حديث2089

امام صادق عليه السلام :

لا يَقْبَلُ اللّه ُ مِنَ العِبادِ الأعمالَ الصّالحةَ الّتي يَعْمَلونَها إذا تَوَلَّوا الإمامَ الجائرَ الّذي ليسَ مِنَ اللّه ِ تعالى .

امام صادق عليه السلام : اگر بندگان، پيشواى ستمگر را كه از جانب خدا نيست به زمامدارى گيرند، خداوند كارهاى شايسته اى را كه انجام مى دهند نخواهد پذيرفت.

الأمالي للطوسي: 417 / 939 .

حديث2090

امام صادق عليه السلام :

مَن لَم يَعْرِفْنا ولَم يُنْكِرْنا كانَ ضالّاًحتّى يَرْجِعَ إلَى الهُدَى الّذي افْتَرَضَ اللّه ُ عَلَيْهِ مِنْ طاعَتِنا الواجِبةِ ، فإن يَمُتْ على ضَلالَتِهِ

حديث2141

امام صادق عليه السلام :

إنّ الغِنى والعِزَّ يَجُولانِ ،فإذا ظَفِرا بمَوضِعِ التَّوكُّلِ أوطَنا .

امام صادق عليه السلام : بى نيازى و عزّت در گردش اندو چون به جايگاه توكّل مى رسند، در آنجا سكنا مى گزينند.

الكافي : 2/65/3

حديث2142

امام صادق عليه السلام :

بحار الأنوار : 75/340/18.

حديث2160

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

كانَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله اِذا اَرادَ اَنْ يَبْعَثَ سَريَّةً دَعاهُمْ فَاَجْلَسَهُمْ بَيْنَ يَدَيْهِ، ثُمَّ يَقولُ: سيروا بِسْمِ اللّه ِ وَ بِاللّه ِ وَ فى سَبيلِ اللّه ِ وَ عَلى مِلَّةِ رَسولِ اللّه ِ لا تَغُلّوا، وَ لا تُمَثِّلوا، وَ لا تَغْدِروا، وَ لا تَقْتُلوا شَيْخا فانيا وَ لا صَبيّا، وَ لا اِمْرَاَةً، وَ لا تَقْطَعوا شَجَرا اِلاّ اَنْ تُضْطَرُّوا اِلَيْها، وَ اَ يُّما رَجُلٍ مِنْ اَدْنَى الْمُسْلِمينَ اَوْ اَفْضَلِهِمْ نَظَرَ اِلى رَجُلٍ مِنَ الْمُشْرِكينَ فَهُوَ جارٌ حَتّى يَسْمَعَ كَلامَ اللّه ِ فَاِنْ تَبِعَ_كُمْ فَاَخوكُمْ فِى الدّينِ، وَ اِنْ اَبى فَاَبْلِغُوهُ مَأْمَنَهُ وَ اسْتَعينوا بِاللّه ِ عَلَيهِ؛

رسول خدا، هرگاه تصميم مى گرفت كه گروهى را براى جنگ بفرستد، آنها را فرا مى خواند و پيش روى خويش مى نشاند و مى فرمود: با نام خدا و براى خدا و در راه خدا و بر دين رسول خدا برويد و كينه توزى نكنيد و كُشته هاى دشمن را مُثله نكنيد (گوش و بينى و ساير اعضاى بدنشان را نبُريد) و پيمان شكنى نكنيد و پيرمردِ از كار افتاده و كودك

و زنى را نكشيد و درختى را قطع نكُنيد _ مگر وقتى كه چاره اى جز آن نباشد _ و اگر مسلمانِ دون پايه يا عالى رتبه اى يكى از مُشركان را پناه داد، آن مشرك، در پناه اسلام است تا كلام خدا را بشنود. پس از آن، اگر از شما پيروى كرد [و مسلمان شد]، برادر دينى شماست و اگر امتناع ورزيد، او را به پناهگاهش برسانيد و از خدا بخواهيد كه در فرصت ديگرى، شما را بر او چيره سازد.

فروع كافى، ج 5، ص 27، ح 1.

حديث2234

امام صادق عليه السلام :

سِتَّةٌ لاتَ_كونُ فِى الْمُؤْمِنِ: اَلْعُسْرُ وَ النَّ_كَهُ وَ الْحَسَدُ وَ اللَّجاجَةُ وَ الْكَذِبُ وَ الْبَغْىُ؛

شش (صفت) در مؤمن نيست: سخت گيرى، بى خيرى، حسادت، لجاجت، دروغگويى و تجاوز.

تحف العقول، ص 377.

حديث2235

امام صادق عليه السلام :

قيلَ لِلصّادِقِ عليه السلام: إِنّى اُنْفِقُ وَ لا أرى خَلَفا! قالَ: اَفَتَرَى اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ أخْلَفَ وَعْدَهُ؟ قيلَ: لا، قالَ: فَمِمَّ ذالِكَ؟ قيل: لا اَدْرى. قالَ: لَوْ اَنَّ اَحَدَكُمُ اِكْتَسَبَ الْمالَ مِنْ حِلِّهِ لَمْ يُنْفِقْ دِرْهَما اِلاّ اَخْلَفَ عَلَيْهِ؛

شخصى به امام صادق عليه السلام عرض كرد من اِنفاق مى كنم ولى عوضى براى آن نمى بينم. حضرت فرمودند: آيا ديده اى كه خداى _ عزّ و جلّ _ وعده خلاف بدهد؟ گفت: نه! فرمودند: پس اين [مشكل] از كجاست؟ عرض كرد: نمى دانم. فرمودند: اگر كسى مال حلالى به دست آوَرَد و از آن مال، دِرهمى انفاق كند، خدا، قطعا عوض آن را به وى مى دهد.

تفسير صافى، ج 4، ص 223، ح 39.

حديث2236

امام صادق عليه السلام :

_ لَمّا ذَكَرَ رَجُلٌ عِنْدَهُ الاَْغْنياءَ وَ وَقَعَ فيهِم _ : اُسْكُتْ! فَاِنَّ الغَنَّى اِذا كانَ وَصولاً لِرَحِمِهِ بارّا بِاِخْوانِهِ اَضْعَفَ اللّه ُ لَهُ الاَجْرَ ضِعْفَيْنِ لاَِنَّ اللّه َ يَقولُ: «وَ ما اَمْوالُكُمْ وَ لا اَوْلادُكُم...»؛

مردى در حضور امام صادق عليه السلام از ثروتمندان، سخن به ميان آورد و از آنان بدگويى كرد. حضرت فرمودند: خاموش! ثروتمند، چنانچه به خويشاوندان خود رسيدگى كند و به برادرش احسان نمايد، خداوند دو برابر به او مزد مى دهد؛ زيرا خداوند مى فرمايد: «اموال و فرزندانتان، شما را به ما نزديك نمى كنند، مگر مؤمنان و شايسته كاران را كه پاداش دو چندان دارند».

تفسير على بن ابراهيم، ج 2، ص 203.

حديث2237

امام صادق عليه السلام :

حديث2247

امام صادق عليه السلام :

لَوْ يَعْلَمُ النّاسُ ما فِى التُّفّاحِ، ما داوَوْا مَرضاهُمْ إِلاّ بِهِ، أَلا وَ إِنَّهُ أَسْرَعُ شَىْ ءٍ مَنْفَعَةً لِلْفُؤادِ خاصَّةً وَ إِنَّهُ نَضوحَةٌ؛

اگر مردم مى دانستند چه خواصى در سيب وجود دارد، بيماران خود را تنها با آن درمان مى كردند. سيب از هر چيزى سريع تر به قلب فايده مى بخشد بويژه آن كه خوش بو كننده است.

طبّ الأئمّه، ص 135.

حديث2248

امام صادق عليه السلام :

حديث2274

امام صادق عليه السلام :

لَمّا اُسرىَ بِرَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله حَضَرتِ الصَّلاةُ، فَاَذَّنَ وَ اَقامَ جَبْرَئيلُ فَقالَ: يا مُحَمَّدُ، تَقَدَّمْ. فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: تَقَدَّمْ يا جَبرَئيلُ. فَقالَ لَهُ: اِنّا لا نَ_تَقَدَّمُ الآْدَميّينَ مُنْذُ اُمِرْنا بِالسُّجودِ لآِدَمَ عليه السلام؛

شبى كه پيامبر صلي الله عليه و آله به معراج برده شد، وقت نماز رسيد. پس جبرئيل، اذان و اقامه گفت و سپس عرض كرد: اى محمّد! [براى امامت نمازْ] پيش برو. پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: تو پيش برو، اى جبرئيل! جبرئيل گفت: از آن زمان كه به ما دستور داده شد بر آدمْ سجده كنيم، خود را بر آدميان، مقدّم نمى داريم.

بحار الأنوار، ج 18، ص 404، ح 108.

حديث2275

امام صادق عليه السلام :

پس خداى _ عزّ و جلّ _ به نوح، فرمان داد كه نخل بكارد. نوح عليه السلام به دستور خدا به كاشتن نخل پرداخت؛ ولى قومش بر او مى گذشتند و مسخره اش مى كردند و مى گفتند: «پيرمردى كه نُهصد سال عمر كرده، نخل مى كارد!» و به او سنگ مى زدند.

پس چون پنجاه سال گذشت و نخل ها رسيدند و محكم شدند، نوح عليه السلاممأمور شد كه درختان نخل را قطع كند. قومش او را مسخره كردند و گفتند: «نخل ها به بار نشسته اند؛ امّا [اين پيرمردْ] آنها را قطع مى كند! اين پيرمرد، خِرِفت شده و پيرى اش از حد، گذشته است». خداوند در اين باره مى فرمايد: «و ثروتمندان قومش، هرگاه بر او مى گذشتند، مسخره اش مى كردند. نوح گفت: اگر ما را مسخره مى كنيد، بدانيد كه ما نيز، روزى، به همين گونه، شما را مسخره خواهيم كرد، و به زودى خواهيد دانست».

پس از آن،

امام صادق عليه السلام :

امام صادق عليه السلام :

مَنْ اَحْصى عَلى اَخيهِ الْمُو?مِنِ عَيْبا لِيَعيبَهُ بِهِ يَوْما ما كانَ مِنْ اَهْلِ هذِهِ الاْيَةِ، قالَ اللّه ُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ : «اِنَّ الَّذينَ يُحِبُّونَ اَن تَشيعَ الْفاحِشَةُ فِى الَّذينَ آمَنوا لَهُمْ عَذابٌ اَليمٌ فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ وَ اللّهُ يَعْلَمُ وَ اَنتُمْ لاَ تَعْلَمونَ»؛

هر كس در صدد عيب جويى برادر مؤمنش برآيد، تا با آن روزى او را سرزنش كند، مشمول اين آيه است: «كسانى كه دوست دارند، زشتى ها در ميان مردم با ايمان، شيوع پيدا كند، عذاب دردناكى براى آنان در دنيا و آخرت خواهد بود. و خداوند مى داند و شما نمى دانيد».

مستدرك الوسائل، ج

9، ص 110، ح 10379.

حديث2376

امام صادق عليه السلام :

مَنْ قالَ فى مُؤْمِنٍ ما رَاَتْهُ عَيْناهُ وَ سَمِعَتْهُ اُذُناهُ فَهُوَ مِنَ الَّذينَ قالَ اللّه ُ _ عَزَّ وَ جَلَّ _ : «اِنَّ الَّذينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشيعَ الْفاحِشَةُ فِى الَّذينَ آمَنوا لَهُمْ عَذابٌ أَليمٌ فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ وَ اللّهُ يَعْلَمُ وَ اَنتُمْ لاَ تَعْلَمونَ»؛

هر كس درباره مؤمنى چيزى را كه با چشم هاى خود ديده و با گوش هاى خود شنيده است بازگو كند، از شمار كسانى است كه خداى _ عزّ و جلّ _ فرموده است: «كسانى كه دوست دارند كه زشتى ها در ميان مردم با ايمان، شيوع پيدا كند، عذاب دردناكى براى آنان در دنيا و آخرت خواهد بود. و خداوند مى داند و شما نمى دانيد».

كافى، ج 2، ص 357، ح 2.

حديث2377

امام صادق عليه السلام :

از2401تا2591

حديث2401

امام صادق عليه السلام :

لَو اُتيتُ بِشابٍّ مِن شيعَتِنا لَم يَتَفَقَّه لأََحسَنتُ أدَبَهُ .

امام صادق عليه السلام : اگر جوانى را از شيعيانمان بيابم كه درپى كسب آگاهى دينى نيست ، او را نيكو ادب مى كنم .

دعائم الإسلام : ج 1 ص 80 .

حديث2402

امام صادق عليه السلام :

بادِروا أحداثَكُم بِالحَديثِ قَبلَ أن تَسبِقَكُم إلَيهِمُ المُرجِئَةئُ .

امام صادق عليه السلام : جوانان را با حديث (معارف دينى) دريابيد ، پيش از آن كه مُرجِئه [يا ديگر گروه هاى انحرافى ]بر شما پيشى گيرند و به سوى آنان بروند .

تهذيب الأحكام : ج 8 ص 111 ح 381 .

امام صادق عليه السلام :

الإِخوانُ ثَلاثَةٌ : فَواحِدٌ كَالغِذاءِ الَّذي يُحتاجُ إلَيهِ كُلَّ وَقتٍ

فَهُوَ العاقِلُ ، وَالثّاني في مَعنَى الدّاءِ وهُوَ الأَحمَقُ ، والثّالِثُ في مَعنَى الدَّواءِ فَهُوَ اللَّبيبُ .

امام صادق عليه السلام : برادران ، سه گروه اند . دسته اى از آنان ، مانند غذايند كه هميشه

بدان ، نياز است و آن ، خردمند است . دسته دوم ، مانند بيمارى و آفت است و آن ، نادان است . گروه سوم ، مانند داروست و آن ، حكيم است .

تحف العقول : ص 323 .

حديث2413

امام صادق عليه السلام :

: عَلَيكَ بِالتِّلادِ ، و إيّاكَ وَ كُلَّ مُحدَثٍ لا عَهدَ لَهُ و لا أمانَةَ و لا ذِمَّةَ و لا ميثاقَ ، و كُن عَلى حَذَرٍ مِن أوثَقِ النّاسِ في نَفسِكَ ؛ فَإِنَّ النّاسَ أعداءُ النِّعَمِ .

امام صادق عليه السلام _ خطاب به مردى _ : بر تو باد دوستانِ قديمى ، و بپرهيز از هر دوست جديدى كه هيچ پيمان و امانتدارى و پايبندى اى ندارد و حتى از مورد اعتمادترينِ مردم نيز پرهيز داشته باش كه مردم ، دشمن نعمت هايند .

الكافي : ج 8 ص 249 ح 350 .

حديث2414

امام صادق عليه السلام :

إنَّ في حِكمَةِ آلِ داوودَ : ... يَنبَغي لِلمُسلِمِ العاقِلِ أن يَكونَ لَهُ ساعَةٌ يُفضي بِها إلى عَمَلِهِ فيما بَينَهُ وبَينَ اللّه ِ عز و جل ، وساعَةٌ يُلاقي إخوانَهُ الَّذينَ يُفاوِضُهُم

امام صادق عليه السلام : در حكمت آل داوود ، چنين آمده است : سزاوار است مسلمان خردمند ، زمانى را به اعمال ميان خود و خداوند ، اختصاص دهد ، و زمانى را به ديدار برادران و گفتگوى درباره امور آخرت ، اختصاص دهد ، و زمانى را با خوشى هاى حلال سپرى كند كه اين زمان ، كمك به آن دو وقت ديگر خواهد بود .

فاوضه في أمره : أي جاراه، و تفاوضوا الحديث : أخذوا فيه (لسان العرب : ج 7 ص 210).

حديث2415

امام صادق عليه السلام :

النُشرَةُ في عَشَرَةِ أشياءَ: المَشيِ، وَالرُّكوبِ ، وَالاِرتِماسِ فِي الماءِ ، وَالنَّظَرِ إلَى الخُضرَةِ ، وَالأَكلِ وَالشُّربِ ، وَالنَّظَرِ إلَى المَرأَةِ الحَسناءِ ، وَالجِماعِ ، وَالسِّواكِ ، وغَسلِ الرَّأسِ بِالخَطمِيِّ فِي الحَمّامِ وغَيرِهِ ، ومُحادَثَةِ الرِّجالِ.

امام صادق عليه السلام : شادابى ، در ده چيز است : پياده روى ، سواركارى ، فرو رفتن در آب ، نگاه كردن به سبزه ، خوردن و آشاميدن ، نگاه كردن به زن زيبا ، هم بسترى ، مسواك كردن ، شستن سر با [گُل] خَطْمى در حمّام و جاهاى ديگر ، و گفتگو با مردان [بزرگ] .

المحاسن : ج 1 ص 78 ح 40.

حديث2416

امام صادق عليه السلام :

كانَ عابِدٌ في بَني إسرائيلَ لَم يُقارِف مِن أمرِ الدُّنيا شَيئا ، فَنَخَرَ إبليسُ نَخرَةً فَاجتَمَعَ إلَيهِ جُنودُهُ ، فَقالَ : مَن لي بِفُلانٍ .

فَقالَ بَعضُهُم : أ نَا لَهُ .

فَقالَ : مِن أينَ تَأتيهِ؟

فَقالَ : مِن ناحِيَةِ النِّساءِ .

قالَ : لَستَ لَهُ ، لَم يُجَرِّبِ النِّساءَ .

فَقالَ لَهُ آخَرُ : فَأَ نَا لَهُ .

فَقالَ لَهُ : مِن أينَ تَأتيهِ؟

قالَ : مِن ناحِيَةِ الشَّرابِ وَاللَّذّاتِ .

قالَ : لَستَ لَهُ ، لَيسَ هذا بِهذا .

قالَ آخَرُ : فَأَ نَا لَهُ .

قالَ : مِن أينَ تَأتيهِ؟

قالَ : مِن ناحِيَةِ البِرِّ؟

قالَ : انطَلِق فَأَنتَ صاحِبُهُ ، فَانطَلَقَ إلى مَوضِعِ الرَّجُلِ فَأَقَامَ حِذاهُ يُصَلّي .

قالَ : وكانَ الرَّجُلُ يَنامُ وَالشَّيطانُ لا يَنامُ ، ويَستَريحُ

والشَّيطانُ لا يَستَريحُ ، فَتَحَوَّلَ إلَيهِ الرَّجُلُ وقَد تَقاصَرَت إلَيهِ نَفسُهُ وَاستَصغَرَ عَمَلَهُ .

فَقالَ : يا عَبدَ اللّه ِ بأَيِّ شَيءٍ قَويتَ عَلى هذِهِ الصَّلاةِ؟ فَلَم يُجِبهُ ، ثُمَّ أعادَ عَلَيهِ فَقالَ : يا عَبدَ اللّه ِ إنّي أذنَبتُ ذَنبا وأ نَا تائِبٌ مِنهُ ، فَإِذا ذَكَرتُ الذَّنبَ قَويتُ عَلَى الصَّلاةِ .

قالَ : فَأَخبِرني بِذَنبِكَ حَتّى أعمَلَهُ وأتوبَ فَإِذا فَعَلتُهُ قَويتُ عَلَى الصَّلاةِ .

قالَ : اُدخُلِ المَدينَةَ فَسَل عَن فُلانَةَ البَغِيَّةِ فَأَعطِها دِرهَمَينِ ونِل مِنها .

قالَ : ومِن أينَ لي دِرهَمَينِ ما أدري مَا الدِّرهَمَينِ ، فَتَناوَلَ الشَّيطانُ مِن تَحتِ قَدَمِهِ دِرهَمَينِ فَناوَلَهُ إيّاهُما .

فَقامَ فَدَخَلَ المَدينَةَ بِجَلابيبِهِ يَسأَلُ عَن مَنزِلِ فُلانَةَ البَغِيَّةِ ، فَأَرشَدَهُ النّاسُ ، وظَنّوا أنَّهُ جاءَ يَعِظُها ، فَأَرشَدوهُ فَجاءَ إلَيها فَرَمى إلَيها بِالدِّرهَمَينِ وقالَ : قومي ، فَقامَت فَدَخَلَت مَنزِلَها .

وقالَت : اُدخُل ، وقالَت : إنَّكَ جِئتَني في هَيئَةٍ لَيسَ يُؤتى مِثلي في مِثلِها ، فَأَخبِرني بِخَبَرِكَ ، فَأَخبَرَها ، فَقالَت له : يا عَبدَ اللّه ِ إنَّ تَركَ الذَّنبِ أهوَنُ مِن

طَلَبِ التَّوبَةِ ، ولَيسَ كُلُّ مَن طَلَبَ التَّوبَةَ وَجَدَها ، وإنَّما يَنبَغي أن يَكونَ هذا شَيطانا مُثِّلَ لَكَ ، فَانصَرِف فَإِنَّكَ لا تَرى شَيئا ، فَانصَرَفَ ، وماتَت مِن لَيلَتِها ، فَأَصبَحَت فَإِذا عَلى بابِها مَكتوبٌ : اُحضُروا فُلانَةَ فَإِنَّها مِن أهلِ الجَنَّةِ ، فَارتابَ النّاسُ فَمَكَثوا ثَلاثا لا يَدفِنوهَا ارتِيابا في أمرِها .

فَأَوحَى اللّه ُ عز و جل إلى نَبِيٍّ مِنَ الأَنبِياءِ لا أعلَمُهُ إلاّ موسَى بنَ عِمرانعَ عليه السلام : أنِ ايتِ فُلانَةَ فَصَلِّ عَلَيها ، ومُرِ النّاسَ أن يُصَلّوا

عَلَيها ، فَإِنّي قَد غَفَرتُ لَها ، وأوجَبتُ لَهَا الجَنَّةَ بَتَثبيطِها عَبدي فُلاناً عَن مَعصِيَتي .

امام صادق عليه السلام : عابدى در بنى اسرائيل بود كه هيچ از دنيا استفاده نمى كرد . [روزى] شيطان ، نعره زد و لشكريانش را جمع نمود و گفت : چه كسى مى تواند اين عابد را از راه به دَر كند؟

يكى گفت : من .

شيطان پرسيد : چگونه؟

گفت : از طريق زنان .

شيطان گفت : نمى توانى . اين عابد ، زنان را تجربه نكرده است .

ديگرى گفت : من [مى توانم] .

پرسيد : چگونه؟

گفت : از راه مى گسارى و خوش گذرانى .

شيطان گفت : نمى توانى . او اين كاره نيست .

ديگرى گفت : من[مى توانم] .

پرسيد : چگونه؟

گفت : با كارهاى خوب .

شيطان گفت : برو كه تو مى توانى . شيطانك به محل سكونت عابد رفت و در كنار او به نماز ايستاد . عابد ، مى خوابيد و شيطانك ، نمى خوابيد . عابد ، استراحت مى كرد و شيطانك ، استراحت نمى كرد . عابد ، رو به او كرد و در حالى كه خود و كارهاى خود را كوچك مى ديد ، پرسيد : اى بنده خدا! چگونه اين همه توان بر انجام دادن نماز دارى؟ شيطانك ، پاسخ نداد . [عابد ]دوباره پرسيد .

شيطانك ، در پاسخ گفت : اى بنده خدا! من گناه كردم و از آن ، توبه نمودم .

اينك ، هرگاه به ياد آن گناه مى افتم ، بر انجام دادن نماز ، نيرو مى گيرم .

عابد گفت : بگو چه گناهى مرتكب شدى تا من هم انجام بدهم و توبه كنم و بر نماز خواندن بيشتر ، نيرومند گردم .

شيطانك گفت : وارد شهر شو و سراغ فلان زن روسپى را بگير و دو درهم به وى بده و مرتكب فحشا شو .

عابد گفت : دو درهم را از كجا بياورم؟ اصلاً دو درهم چيست؟ شيطانك از زير پايش دو درهم بيرون آورد و به وى داد . عابد با لباس بلند خود ، وارد شهر شد و سراغ خانه زن روسپى را گرفت . مردم ، او را راهنمايى كردند و گمان كردند كه آمده تا او را موعظه نمايد . عابد ، نزد زن آمد و دو درهم را پيش او انداخت و گفت : بلند شو! زن بلند شد ، داخل خانه شد و به عابد گفت : داخل شو .

سپس به عابد گفت : با هيئتى نزد من آمدى كه آن گونه ، كسى نزد من نمى آيد . داستانت چيست؟ به من بگو . عابد ، داستان را برايش تعريف كرد .

زن گفت : اى بنده خدا! ترك گناه ، آسان تر از توبه است و چنين نيست كه

هر كسى بخواهد توبه كند ، بدان ، دست يابد . به نظر مى رسد آن مرد ، شيطانى بوده كه در شمايل مردى ظاهر شده است . بازگرد كه چيزى نخواهى ديد .

مرد عابد

، بازگشت . آن زن ، همان شب از دنيا رفت . صبح ، بر درِ خانه اش نوشته شده بود : «بر جنازه اين زن ، حاضر شويد كه از بهشتيان است» .

مردم ، به ترديد افتادند . سه روز صبر كردند و او را دفن نكردند . خداوند عز و جلبه پيامبرى از پيامبرانش (يعنى موسى بن عمران عليه السلام) وحى فرستاد كه : «بر جنازه آن زن ، حاضر شو ، بر او نماز بگزار و به مردم ، دستور بده كه بر او نماز بگزارند . به راستى كه او را بخشيدم و بهشت را بر او واجب كردم؛ زيرا بنده ام را از گناه ، باز داشت» .

الكافي : ج 8 ص 384 ح 584 .

حديث2417

امام صادق عليه السلام :

إنَّ أميرَالمُؤمِنينَ عليه السلام كانَ يَخرُجُ ومَعَهُ أحمالُ النَّوى ، فَيُقالُ لَهُ : يا أبَا الحَسَنِ ما هذا مَعَكَ؟

فَيَقولُ : نَخلٌ إن شاءَ اللّه ُ ، فَيَغرِسُهُ فَلَم يُغادِر مِنهُ واحِدَةً .

امام صادق عليه السلام : امير مؤمنان ، از خانه بيرون مى رفت و با خود ، هسته خرما حمل مى كرد . به وى گفته شد : اى ابو الحسن! اينها چيست؟

مى فرمود : «إن شاءاللّه ، درخت خرماست!» .

آنها را مى كاشت و هيچ يك خطا نمى رفت .

الكافي : ج 5 ص 75 ح 9 .

حديث2418

امام صادق عليه السلام :

مَن لَم يَستَحيِ مِن طَلَبِ المَعاشِ خَفَّت مَؤونَتُهُ ، ورَخى بالُهُ ، ونُعِّمَ عِيالُهُ

امام صادق عليه السلام : آن كه از كسبِ روزى حيا نكند ، هزينه اش آسان و خاطرش آسوده و خانواده اش در رفاه خواهد بود .

ثواب الأعمال : ص 200 .

امام صادق عليه السلام :

إنَّ عيسى عليه السلام مَرَّ بِقَومٍ مُجَلِّبينَ فَسَأَلَ عَنهُم ، فَقيلَ : بِنتُ فُلانٍ تُهدى إلى بَيتِ فُلانٍ ، فَقالَ : صاحِبَتُهُم مَيِّتَةٌ مِن لَيلَتِهِم ، فَلَمّا كانَ مِنَ الغَدِ ، قيلَ : إنَّها حَيَّةٌ .

فَذَهَبَ مَعَ النّاسِ إلى دارِها ، فَخَرَجَ زَوجُها ، فَقالَ لَهُ : سَل زَوجَتَكَ ما فَعَلتِ البارِحَةَ مِنَ الخَيرِ .

فَقالَت : ما فَعَلَتُ شَيئا إلاّ أنَّ سائِلاً كانَ يَأتيني كُلَّ لَيلَةِ جُمُعَةٍ فيما مَضى ،

وإنَّهُ جاءَنا لَيلَتَنا فَهَتَفَ فَلَم يُجَب ، فَقالَ : عَزَّ عَلَيَّ أَنَّها لا تَسمَعُ صَوتي ، وعِيالي يَبقَونَ اللَّيلَةَ جِياعا ، فَقُمتُ مُتَنَكِّرَةً فَأَنَلتُهُ مِقدارَ ما كنُتُ اُنيلُهُ فيما مَضى .

قالَ عيسى عليه السلام : تَنَحَّي عَن مَجلِسِكِ ، فَتَنَحَّت فإِذا تَحتَ ثِيابِها أفعىً عاضٌّ عَلى ذَنَبِهِ .

فَقالَ : بِما تَصَدَّقتِ صُرِفَ عَنكِ هذا.

امام صادق عليه السلام : عيسى عليه السلام از كنار قومى گذشت كه در ميانشان هياهو برپا بود . پرسيد : «چه خبر است؟» . گفته شد : دختر فلانى به خانه شوهر مى رود . فرمود : «آن زن ،

امشب مى ميرد» .

چون فردا شد ، به عيسى عليه السلام گفته شد : آن زن ، زنده است .

عيسى عليه السلام با مردم به خانه آن زن رفت . شوهرش بيرون آمد . به وى گفت : «از همسرت بپرس كه شب گذشته چه كار نيكى انجام داده است» .

زن گفت : كارى نكردم ، جز اين كه مستمندى در شب هاى جمعه گذشته نزد من مى آمد . ديشب نيز آمد و بانگ زد . كسى پاسخش را نداد . مرد مستمند با خود گفت : چه قدر سخت است كه صدايم را نمى شنود و امشب ، خانواده ام گرسنه مى مانند . [چون چنين گفت ،] به صورت ناشناس ، برخاستم و به اندازه شب هاى گذشته چيزى به وى دادم .

عيسى عليه السلام فرمود : «از جايت بلند شو» .

چون زن بلند شد ، در زير فرش ها افعى اى آماده نيش زدن بود . عيسى عليه السلام فرمود : «به خاطر صدقه ات اين بلا از تو دور شد» .

بحار الأنوار : ج 14 ص 324 ح 37.

حديث2423

امام صادق عليه السلام :

فَقالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : يا مَعشَرَ الشَّبابِ عَلَيكُم بِالباهِ .

امام صادق عليه السلام : جوانى از انصار ، نزد پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و از نيازمندى اش نزد ايشان ، شِكوه كرد . پيامبر صلي الله عليه و آله به وى فرمود : «ازدواج كن!» .

پيامبر خدا به وى فرمود : «آيا نصيحت پذير هستى ، اگر به تو سفارشى كنم؟» .

امام صادق عليه السلام : در مدينه ، مردى بيكار بود كه مردم را مى خندانْد . آن مرد گفت : اين مرد (امام سجّاد عليه السلام) مرا ناتوان كرد در اين كه او را بخندانم . امام سجّاد عليه السلاممى گذشت و پشتِ سر ايشان ، دو غلامش حركت مى كردند . آن مرد آمد و عباى امام عليه السلام را از دوشش برداشت و رفت . امام سجّاد عليه السلام ، به وى هيچ التفاتى نكرد . غلامان ، دنبال مرد رفتند و عبا را از وى گرفتند و آمدند و آن را بر دوش ايشان انداختند . امام سجّاد فرمود : «اين مرد كيست؟» .

گفتند

: اين ، مرد بيكارى است كه مردم مدينه را مى خندانَد .

فرمود : «به وى بگوييد كه : خداوند را روزى است كه باطل كاران ، در آن زيان مى كنند » .

بحار الأنوار : ج 46 ص 68 ح 39 .

حديث2439

امام صادق عليه السلام :

اُنظُر إلى كُلِّ من لا يُفيدُكَ مَنفَعَةً في دينِكَ فَلا تَعتَدَّنَّ بِهِ ، و لا تَرغَبَنَّ في صُحبَتِهِ ؛ فَإِنَّ كُلَّ ما سِوَى اللّه ِ _ تَبارَكَ وَ تَعالى _ مُضمَحِلٌّ وَخيمٌ عاقِبَتُهُ

امام صادق عليه السلام : بنگر ، هر كه براى ديندارى ات سودمند نيست ، به او اعتنا مكن و در همنشينى اش رغبت مدار؛ چرا كه هر چيزى غير از خداوند متعال ، نابود و بَدپايان است .

بحار الأنوار : ج 74 ص 191 ح 5 .

حديث2440

امام صادق عليه السلام :

النَّظَرُ سَهمٌ مِن سِهامِ إبليسَ مَسمومٌ ، وكَم مِن نَظرَةٍ أورَثَت حَسرَةً طَويلَةً!

امام صادق عليه السلام : نگاه ، تيرى زهرآگين ، از تيرهاى شيطان است ، و چه بسيار نگاهى كه پشيمانى درازمدّت به جاى مى گذارد .

الكافي : ج 5 ص 559 ح 12 .

حديث2441

امام صادق عليه السلام :

كانَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله يُسَلِّمُ عَلَى النِّساءِ ويَردُدنَ عليه السلام وكانَ أميرُالمُؤمِنينَ عليه السلاميُسَلِّمُ عَلَى النِّساءِ وكانَ يَكرَهُ أن يُسَلِّمَ عَلَى الشّابَّةِ مِنهُنَّ ويَقولُ : أتَخَوَّفُ أن تُعجِبَني صَوتُها فَيَدخُلَ عَلَيَّ أكثَرُ مِمّا أطلُبُ مِنَ الأَجرِ .

امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا ، به زنانْ سلام مى كرد و آنان پاسخ مى دادند ، و اميرمؤمنان ، به زنان سلام مى كرد؛ ولى خوش نداشت به زن جوان ، سلام كند و مى فرمود : «مى ترسم از صدايش خوشم بيايد و گناهى بيش از پاداشى كه جستجو مى كنم ، بر من وارد گردد» .

الكافي : ج 2 ص 648 ح 1 .

حديث2442

امام صادق عليه السلام :

: قُلوبٌ خَلَت عَن ذِكرِ اللّه ِ ، فَأَذاقَهَا اللّه ُ

امام صادق عليه السلام : تقواى

الهى پيشه سازيد و به يكديگر ، حسادت نورزيد . گشت و گذار در شهرها ، جزو شريعت عيسى بن مريم عليه السلام بود . در يكى از سفرهاى عيسى عليه السلام ، مردى كوتاه قد ، همراه او بود كه از ملازمان وى به شمار مى رفت . وقتى عيسى عليه السلام به دريا رسيد ، «بسم اللّه » را از روى يقين گفت و بر روى آب ، راه رفت . مرد كوتاه قد ، چون ديد عيسى عليه السلام عبور كرد ، «بسم اللّه » را با يقين گفت و بر روى آب ، راه رفت و به عيسى عليه السلام پيوست .

در اين هنگام ، عُجْب او را فرا گرفت . [با خود] گفت : اين ، عيسى روح اللّه است كه بر روى آب راه مى رود و من هم بر روى آب ، راه مى روم . پس او چه برترى اى بر من دارد؟

در اين هنگام ، در آب فرو رفت و از عيسى عليه السلامكمك خواست . عيسى عليه السلام او را از آب بيرون كشيد و به وى گفت : «مرد! چه گفتى [كه چنين گرفتار شدى]؟» .

مرد گفت : [با خود] گفتم : اين ، روح اللّه است كه بر آب راه مى رود و من هم بر روى آب راه مى روم ، و گرفتار عُجب شدم .

عيسى عليه السلام به وى فرمود : «خود را در منزلتى غير از آنچه خدا برايت مقر?رّر كرده بود ، قرار دادى . پس خداوند بر گفته ات بر

تو خشم گرفت . از گفته ات به سوى خداوند ، توبه كن» .

مرد ، توبه كرد و به منزلتى كه خداوند برايش قرار داده بود ، بازگشت .

پس ، تقواى الهى پيشه كنيد و به يكديگر ، حسادت نورزيد .

الكافي : ج 2 ص 306 ح 3 .

حديث2452

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : . . . لِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ : يَغتابُ إذا غابَ ، وَيَتَمَلَّقُ اذا شَهِدَ ، وَيَشمَتُ بِالمُصيبَةِ .

امام صادق عليه السلام : لقمان به فرزندش گفت : حسود ، سه نشانه دارد : پشت سر ، بدگويى مى كند؛ در حضور ، چاپلوسى مى نمايد؛ و در گرفتارى ها شادى مى كند .

الخصال : ص 121 ح 113 .

حديث2453

امام صادق عليه السلام :

الحاسِدُ مُضِرٌ بِنَفسِهِ قَبلَ أن يَضُرَّ بِالمَحسودِ ، كَإِبليسَ أورَثَ بِحَسَدِهِ لِنَفسِهِ اللَّعنَةَ ولآِدَمَ عليه السلام الاِجتِباءَ .

امام صادق عليه السلام : حسود به خود زيان مى رساند ، پيش از آن كه به شخص مورد حسادت ، زيان رسانَد ، مانند شيطان كه با حسادتش براى خود ، نفرين بر جاى گذاشت و براى آدم ، برگزيده شدن را .

بحار الأنوار : ج 73 ص 255 ح 23 .

حديث2454

امام صادق عليه السلام :

اِجتَمَعَ الحَوارِيّونَ إلى عيسى عليه السلام فَقالوا لَهُ : يا مُعَلِّمَ الخَيرِ أرشِدنا .

فَقالَ لَهُم : إنَّ موسىع كَليمَ اللّه ِ عليه السلام أمَرَكُم ألاّ تَحلِفوا بِاللّه ِ _ تَبارَكَ وتَعالى _ كاذِبينَ ، وأ نَا آمُرُكُم ألاّ تَحلِفوا بِاللّه ِ كاذِبينَ ولا صادِقينَ .

قالوا : يا روحَ اللّه ِ زِدنا .

فَقالَ : إنَّ موسىع نَبِيَّ اللّه ِ عليه السلام أمَرَكُم ألاّ تَزنوا ، وأ نَا آمُرُكُم ألاّ تُحَدِّثوا أنفُسَكُم بِالزِّنا فَضلاً عَن أن تَزنوا ، فَإِنَّ مَن حَدَّثَ نَفسَهُ بِالزِّنا كانَ كَمَن أوقَدَ

في بَيتٍ مُزَوَّقٍ فَأَفسَدَ التَّزاويقَ الدُّخانُ ، وإن لَم يَحتَرِقِ البَيتُ.

امام صادق عليه السلام : حواريان بر گِرد عيسى عليه السلام جمع شدند و به وى گفتند : اى آموزگار نيكى ها! ما را راهنمايى كن .

عيسى عليه السلام به آنان فرمود : «موسى ، كليم خداوند ، به شما دستور داد كه سوگند دروغ به خداوند مخوريد ، و من به شما فرمان مى دهم كه سوگند راست و دروغ به خداوند

مخوريد» .

گفتند : اى روح خدا! بيشتر راهنمايى كن .

فرمود : «موساى پيامبر ، به شما دستور داد كه زنا مكنيد و من به شما

دستور مى دهم درباره آن ، انديشه [نيز] مكنيد ، چه رسد كه زنا كنيد؛ زيرا هر كه در زنا انديشه كند ، مانند كسى است كه در خانه آراسته [و زينت شده] ، آتش روشن كند ، كه اگر خانه را نسوزاند ، دودش آراستگىِ خانه را تباه مى سازد» .

الكافي : ج 5 ص 542 ح 7 .

حديث2455

امام صادق عليه السلام :

دَعِ ابنَكَ يَلعَب سَبعَ سِنينَ ، ويُؤَدَّب سَبعَ سِنينَ وألزِمهُ نَفسَكَ سَبعَ سِنينَ .

امام صادق عليه السلام : بگذار فرزندت هفت سال بازى كند ، هفت سال تربيت شود و هفت سال ، او را با خود ، همراه بدار .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 492 ح 4743 .

حديث2456

امام صادق عليه السلام :

العَدلُ أحلى مِنَ الماءِ يُصيبُهُ الظَّمآنُ ، ما أوسَعَ العَدلَ إذا عُدِلَ فيهِ وإن قَلَّ .

امام صادق عليه السلام : عدالت ، گواراتر است از آبى كه به تشنه اى برسد . و چه قدر عدالت ، گشايش ايجاد مى كند _ اگر بدان رفتار شود _ گرچه اندك باشد!

الكافي : ج 2 ص 146 ح 11.

حديث2457

امام صادق عليه السلام :

أيُّما رَجُلٍ دَعا عَلى وَلَدِهِ أورَثَهُ اللّه ُ الفَقرَ .

امام صادق عليه السلام : هر كس فرزند خود را نفرين كند ، فقر [و تنگ دستى] را برايش به ارث گذاشته است .

عدّة الداعي : ص 80 .

حديث2458

امام صادق عليه السلام :

يَذكُرانِ أنَّهُ لَمّا كانَ يَومُ التَّروِيَةِ قالَ جَبرَئيلُ لاِءِبراهيمَ عليهماالسلام : تَرَوَّه مِنَ الماءِ فَسُمِّيَتِ التَّروِيَةَ ، ثُمَّ أتى مِنىً فَأَباتَهُ بِها ، ثُمَّ غَدا بِهِ إلى عَرَفاتٍ فَضَرَبَ خِباهُ بِنَمِرَةَ دونَ عَرَفَةَ فَبَنى مَسجِدا بِأَحجارٍ بيضٍ وكانَ يُعرَفُ أثَرُ مَسجِدِ إبراهيمَ حَتّى اُدخِلَ في هذَا

المَسجِدِ الَّذي بِنَمِرَةَ حَيثُ يُصَلِّي الإِمامُ يَومَ عَرَفَةَ فَصَلّى بِهَا الظُّهرَ وَالعَصرَ ، ثُمَّ عَمَدَ بِهِ إلى عَرَفاتٍ ، فَقالَ : هذِهِ عَرَفاتٌ فَاعرِف بِها مَناسِكَكَ وَاعتَرِف بِذَنبِكَ فَسُمِّي عَرَفاتٍ ، ثُمَّ أفاضَ إلَى المُزدَلِفَةِ فَسُمِّيَتِ المُزدَلِفَةَ ، لِأَ نَّهُ ازدَلَفَ إلَيها ، ثُمَّ قامَ عَلَى المَشعَرِ الحَرامِ فَأَمَرَهُ اللّه ُ أن يَذبَحَ ابنَهُ وقَد رَأى فيهِ شَمائِلَهُ وخَلائِقَهُ وأنِسَ ما كانَ إلَيهِ .

فَلَمّا أصبَحَ أفاضَ مِنَ المَشعَرِ إلى مِنىً فَقالَ لاُِمِّهِ : زورِي البَيتَ أنتِ وَاحتَبَسَ الغُلامَ ، فَقالَ : يا بُنَيَّ هاتِ الحِمارَ وَالسِّكّينَ حَتّى اُقَرِّبَ القُربانَ .

فَقالَ أبانٌ : فَقُلتُ لِأَبي بَصيرٍ : ما أرادَ بِالحِمارِ وَالسِّكّينِ .

قالَ : أرادَ أن يَذبَحَهُ ، ثُمَّ يَحمِلَهُ فَيُجَهِّزَهُ ويَدفِنَهُ ، قالَ : فَجاءَ الغُلامُ بِالحِمارِ وَالسِّكّينِ ، فَقالَ : يا أبَتِ أينَ القُربانُ ؟

قالَ : رَبُّكَ يَعلَمُ أينَ هُوَ؟ يا بُنَيَّ أنتَ وَاللّه ِ هُوَ إنَّ اللّه َ قَد أمَرَني بِذَبحِكَ ، فَانظُر ماذا

تَرى ؟

قالَ : «يَ_أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِى إِن شَآءَ اللَّهُ مِنَ الصَّ_بِرِينَ» قالَ : فَلَمّا عَزَمَ عَلَى الذَّبحِ ، قالَ : يا أبَتِ ، خَمِّر وَجهي وشُدَّ وَثاقي .

قالَ : يا بُنَيَ ، الوَثاقُ مَعَ الذَّبحِ وَاللّه ِ لا أجمَعُهُما عَلَيكَ اليَومَ .

قالَ أبو جَعفَرٍ عليه السلام : فَطَرَحَ لَهُ قُرطانَ الحِمارِ ، ثُمَّ أضجَعَهُ عَلَيهِ وأخَذَ المَديَةَ فَوَضَعَها عَلى حَلقِهِ ، قال َ: فَأَقبَلَ شَيخٌ فَقالَ : ما تُريدُ مِن هذَا الغُلامِ ؟

قالَ : اُريدُ أن أذبَحَهُ .

فَقالَ : سُبحانَ اللّه ِ ! غُلامٌ لَم يَعصِ اللّه َ طَرفَةَ عَينٍ تَذبَحُهُ ؟

فَقالَ : نَعَم ، إنَّ اللّه َ قَد أمَرَني بِذَبحِهِ .

فَقالَ : بَل رَبُّكَ نَهاكَ عَن ذَبحِهِ ، وإنَّما أمَرَكَ بِهذَا الشَّيطانُ في مَنامِكَ ، قالَ :

وَيلَكَ ! الكَلامُ الَّذي سَمِعتُ هُوَ الَّذي بَلَغَ بي ماتَرى، لا وَاللّه ِ لا اُكَلِّمُكَ ، ثُمَّ عَزَمَ عَلَى الذَّبحِ .

فَقالَ الشَّيخُ : يا إبراهيمُ ، إنَّكَ إمامٌ يُقتَدى بِكَ فَإِن ذَبَحتَ وَلَدَكَ ذَبَحَ النّاسُ أولادَهُم ، فَمَهلاً فَأَبى أن يُكَلِّمَهُ .

قالَ أبو بَصيرٍ : سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ عليه السلاميَقولُ : فَأَضجَعَهُ عِندَ الجَمرَةِ الوُسطى ، ثُمَّ أخَذَ المَديَهَ فَوَضَعَها عَلى حَلقِهِ ، ثُمَّ رَفَعَ رَأسَهُ إلَى السَّماءِ ، ثُمَّ انتَحى عَلَيه فَقَلَبَها جَبرَئيلُ عليه السلام عَن حَلقِهِ فَنَظَرَ إبراهيمُ فَإِذا هِيَ مَقلوبَةٌ ، فَقَلَبَها إبراهيمُ عَلى خَدِّها وقَلَبَها جَبرَئيلُ عَلى قَفاها فَفَعَلَ ذلكَ مِرارا ، ثُمَّ نودِيَ مِن مَيسرَةِ مَسجِدِ الخَيفِ : يا إبراهيمُ ، قَد صَدَّقتَ الرُّؤيا واجتَرَّ الغُلامَ مِن تَحتِهِ ، وتَناوَلَ جَبرَئيلُ

الكَبشَ مِن قُلَّةِ ثَبيرٍ فَوَضَعَهُ تَحتَهُ .

وخَرَجَ الشَّيخُ الخَبيثُ حَتّى لَحِقَ بِالعَجوزِ حينَ نَظَرَت إلَى البَيتِ ، وَالبَيتُ في وَسَطِ الوادي فَقالَ : ما شَيخٌ رَأَيتُهُ بِمِنىً ؟ فَنَعَتَ نَعتَ إبراهيمَ .

قالَت : ذاكَ بَعلي .

قالَ : فَما وَصيفٌ رَأَيتُهُ مَعَهُ ، ونَعَتَ نَعتَهُ .

قالَت : ذاكَ ابني .

قالَ : فَإِنّي رَأَيتُهُ أضجَعَهُ وأخَذَ المَديَةَ لِيَذبَحَهُ .

قالَت : كَلاّ ما رَأَيتُ إبراهيمَ إلاّ أرحَمَ النّاسِ وكَيفَ رَأَيتَهُ يَذبَحُ ابنَهُ .

قالَ : ورَبِّ السَّماءِ وَالأَرضِ ، ورَبِّ هذِهِ البَنِيَّةِ ، لَقَد رَأَيتُهُ أضجَعَهُ وأخَذَ المَديَةَ لِيَذبَحَهُ .

قالَت : لِمَ ؟

قالَ : زَعَمَ أنَّ رَبَّهُ أمَرَهُ بِذَبحِهِ .

قالَت : فَحَقٌّ لَهُ أن يُطيعَ رَبَّهُ .

الكافى _ به نقل از ابان ، از ابو بصير كه وى از امام باقر و امام صادق عليهماالسلامشنيده است _ : چون روز ترويه فرا رسيد ، جبرائيل عليه السلام به ابراهيم عليه السلام گفت : «با خود ، آب بردار» و بدين جهت ، «ترويه» ناميده شد .

آن گاه به مِنا آمد و شب ، ابراهيم عليه السلام را در آن جا نگاه داشت . آن گاه ، صبح روز بعد ، او را به سرزمين عرفات بُرد و در سرزمين نمره ، پيش از عرفه ، خيمه اش را برپا كرد و با سنگ هاى سفيد ، مسجدى ساخت و نشانه هاى مسجد ابراهيم ، معلوم بود و در داخل مسجدى قرار گرفت كه اينك در نمره است . همان جا كه امام عليه السلام در

روز عرفه نماز مى گزارد ، ابراهيم عليه السلام ، نماز ظهر و عصر را در آن جا به جا آورد .

سپس او را به عرفات بُرد و گفت : «اين ، سرزمين عرفات است . مناسك آن را بشناس و به گناهانت اعتراف كن» . از اين رو ، «عرفات» نام گرفت . سپس او را به «مزدلفه» كوچ داد و از آن رو مزدلفه گفته شد كه بدان نزديك شد . آن گاه در مشعر الحرام ، اقامت كرد و خداوند به وى [در خواب] دستور داد فرزندش را قربانى كند و در خواب ، شمايل و خُلق و خويَش را ديد و با آنچه در پيش است ، مأنوس گشت . چون صبح شد ، از مشعر به سمت منا كوچ كرد و به مادر فرزند گفت : «تو كعبه را زيارت كن» و فرزند را نزد خود ، نگاه داشت .

آن گاه به فرزند گفت : «فرزندم! الاغ و كارد را بياور تا قربانى كنم» .

ابان مى گويد : به ابو بصير گفتم : الاغ و كارد را چرا درخواست كرد .

گفت: زيرا مى خواست فرزند را قربانى كند ، سپس او را كفن كرده ، دفن نمايد.

جوان ، الاغ و كارد را آورد و گفت : پدرم! قربانى كجاست؟

ابراهيم عليه السلام گفت : «پروردگارت مى داند كجاست . فرزندم! به خدا سوگند ، تو همان قربانى اى هستى كه خدا مرا به قربانى كردنت دستور داد. نظرت چيست؟».

جوان گفت : پدرم! آنچه را بدان مأمور شدى

، انجام بده . ان شاء اللّه ، مرا از شكيبايان خواهى يافت .

چون ابراهيم عليه السلام خواست فرزند را قربانى كند ، جوان گفت : پدرم! صورتم را بپوشان و دست و پايم را محكم ببند .

ابراهيم عليه السلام گفت : فرزندم! دست و پا بستن و قربانى كردن؟! به خدا سوگند ، امروز ، اين دو را با هم درباره تو انجام نمى دهم .

امام باقر عليه السلام فرمود : «ابراهيم عليه السلام ، روانداز الاغ را روى زمين پهن كرد . سپس ، فرزند را به پهلو بر زمين خوابانيد و كارد را برداشت و بر گلوى فرزند نهاد .

در اين هنگام ، پيرمردى آمد و گفت : از اين جوان ، چه مى خواهى؟

ابراهيم عليه السلام گفت : «مى خواهم او را قربانى كنم» .

پير مرد گفت : پناه بر خدا! جوانى را كه هرگز گناهى مرتكب نشده ، قربانى مى كنى؟!

ابراهيم عليه السلام گفت : «بلى! خداوند ، مرا بدان دستور داد» .

پير مرد گفت : پروردگارت تو را از اين كار نهى كرده و همانا شيطان ، در خواب ، اين مطلب را به تو القا كرده است .

ابراهيم عليه السلام گفت : «صدايى كه شنيدم ، همان صدايى بود كه مرا بدين منزلت و مرتبت (پيامبرى) رسانيد . به خدا سوگند ، ديگر با تو سخن نمى گويم» . سپس تصميم بر قربانى كردن گرفت .

پيرمرد گفت : اى ابراهيم! تو پيشوايى هستى كه به تو اقتدا مى

گردد . اگر فرزندت را قربانى كنى ، مردم هم فرزندان خود را قربانى مى كنند . پس در اين كار ، درنگ كن .

ابراهيم عليه السلام با وى سخن نگفت .

ابو بصير مى گويد : شنيدم كه امام باقر عليه السلام مى فرمود : «ابراهيم ، فرزندش را نزديك جَمَره وُسطا خوابانيد و كارد را گرفت و بر گلويش نهاد . سپس ، سر به آسمان بلند كرد و كارد را كشيد ؛ امّا جبرئيل عليه السلام آن را وارونه كرد . ابراهيم عليه السلامنگاه كرد و كارد را وارونه يافت . مجدّدا آن را با لبه تيز بر گلوى فرزند نهاد و جبرئيل عليه السلامآن را واژگون كرد . اين كار ، چند بار تكرار شد . آن گاه ، از سمت چپ مسجد خيف ، صدايى آمد كه : اى ابراهيم! خوابت را درست تعبير كردى . جوان را از زير كارد ، كنار ببر .

و جبرائيل عليه السلام قوچى را از قلّه ثُبَير آورد و زير كارد نهاد . پيرمرد پليد ، از آن جا خارج شد و هنگامى كه مادر به كعبه نظر مى افكند و كعبه در وسط گودى بود ، خود را به مادر جوان رسانيد و چنين گفت : پيرمردى را كه در منا ديدم . كيست؟ و اوصاف ابراهيم عليه السلام را بازگو كرد .

مادر گفت : او شوهر من است .

سپس گفت: جوانى را به همراه او ديدم. او كيست؟ و اوصاف جوان را باز گفت.

مادر گفت : او فرزند من است .

پيرمرد گفت : ديدم كه آن پيرمرد ، جوان را بر زمين خوابانده بود و كارد برداشته بود تا او را بكشد .

مادر گفت : هرگز! ابراهيم ، مهربان ترينِ مردم است . چگونه ديدى كه فرزندش را مى كشد؟

پيرمرد گفت : به پروردگار آسمان و زمين و اين خانه سوگند كه ديدم او را خوابانده بود و كارد برداشته بود تا او را بكشد .

مادر گفت : چرا [چنين مى كرد؟] .

پير مرد گفت : گمان مى كرد خداوند ، او را به قربانى كردن جوان ، فرمان داده است .

مادر گفت : سزاوار است كه از پروردگارش اطاعت كند .

الكافي : ج 4 ص 207 ح 9 .

حديث2459

امام صادق عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى «إِنَّ إِبْرَ هِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّ هٌ مُّنِيبٌ » _ : دَعّاءٌ .

امام صادق عليه السلام _ درباره تفسير كلمه «اَوّاه» : _

«به راستى كه ابراهيم ، بردبار ، اَوّاه و انابه كننده بود» : يعنى بسيار دعا كننده بود .

تفسير العيّاشي : ج 2 ص 154 ح 51 .

حديث2460

امام صادق عليه السلام :

اِستَأذَنَت زَليخا عَلى يوسُفعَ ، فَقيلَ لَها : يا زَليخا ، إنّا نَكرَهُ أن نُقَدِّمَ بِكِ عَلَيهِ لِما كانَ مِنكِ إلَيهِ ؛ قالَت : إنّي لا أخافُ مَن يَخافُ اللّه َ ، فَلَمّا دَخَلَت .

قالَ لَها : يا زَليخا ، مالي أراكِ قَد تَغَيَّرَ لَونُكِ؟

قالَت : الحَمدُ لِلّهِ الَّذي جَعَلَ المُلوكَ بِمَعصِيَتِهِم عَبيدا ، وجَعَلَ العَبيدَ بِطاعَتِهِم مُلوكا .

قالَ لَها : يا زَليخا ، مَا الَّذي دَعاكِ إلى ما كانَ مِنكِ؟

قالَت : حُسنُ وَجهِكَ يا يوسُفعُ .

فَقالَ : كَيفَ لَو رَأَيتِ نَبِيّا يُقالُ لَهُ : مُحَمَّدٌ يَكونُ في آخِرِ الزَّمانِ أحسَنَ مِنّي وَجها ، وأحسَنَ مِنّي خُلُقا ، وأسمَحَ مِنّي كَفّا .

قالَت : صَدَقتَ .

قالَ : وكَيفَ عَلِمتِ أنّي صَدَقتُ؟

قالَت : لِأَ نَّكَ حينَ ذَكَرتَهُ وَقَعَ حُبُّهُ في قَلبي ، فَأَوحَى اللّه ُ عز و جلإلى يوسُفعَ : أنَّها قَد صَدَقَت ، وأنّي قَد أحبَبتُها لِحُبِّها مُحَمَّدا صلي الله عليه و آله ، فَأَمَرَهُ اللّه ُ _ تَبارَكَ وتَعالى _ أن يَتَزَوَّجَها.

امام صادق عليه السلام : زليخا از يوسف عليه السلام اجازه [ى ملاقات] خواست

. به وى گفته شد : اى زليخا! به خاطر رفتارت با يوسف ، خوش نداريم تو را نزد او ببريم .

زليخا گفت : من از كسى كه از خدا مى ترسد ، نمى ترسم .

وقتى بر يوسف عليه السلاموارد شد ، يوسف عليه السلام به وى گفت : «زليخا! چه شد كه تو را رنگ پريده مى بينم؟» .

زليخا گفت : سپاس ، خداى را كه پادشاهان را بر اثر معصيت ، برده گردانيد و بردگان را به خاطر اطاعت ، پادشاه گردانيد .

يوسف عليه السلام به وى گفت : «چه چيزى تو را بدان رفتار ، وا داشت؟» .

گفت : زيبايىِ چهره ات ، اى يوسف!

يوسف عليه السلام گفت : «چه مى كردى كه اگر پيامبرى را به نام محمّد مى ديدى كه در آخر زمان ، خواهد بود و او از من ، زيباروتر ، خوش خُلق تر و دست و دل بازتر است؟» .

زليخا گفت : راست مى گويى .

يوسف عليه السلام گفت : «چگونه دانستى كه من راست مى گويم؟» .

زليخا گفت : زيرا هنگامى كه از او ياد كردى ، مهرش در دلم افتاد .

آن گاه ، خداوند عز و جل به يوسف عليه السلام وحى كرد كه : «زليخا راست مى گويد و من هم او را دوست مى دارم ، چون محمّد صلي الله عليه و آله را دوست دارد .»

پس از آن ، خداوند _ تبارك و تعالى _ به يوسف عليه السلام دستور

داد با زليخا ازدواج كند .

علل الشرائع : ص 55 ح 1 .

حديث2461

امام صادق عليه السلام :

لَمّا تَلَقّى يوسُفعُ يَعقوبَ تَرَجَّلَ لَهُ يَعقوبُ ولَم يَتَرَجَّل لَهُ يوسُفعُ ، فَلَم يَنفَصِلا مِنَ العِناقِ حَتّى أتاهُ جَبرَئيلُ ، فَقالَ لَهُ : يا يوسُفعُ ، تَرَجَّلَ لَكَ الصِّدّيقُ ولَم تَتَرَجَّل لَهُ ! ابسُط يَدَكَ ، فَبَسَطَها فَخَرَجَ نورٌ مِن راحَتِهِ .

فَقالَ لَهُ يوسُفعُ : ما هذا؟

قالَ : هذا آيَةٌ لا يَخرُجُ مِن عَقِبِكَ نَبِيٌّ عُقوبَةً.

امام صادق عليه السلام : وقتى يوسف عليه السلام با يعقوب عليه السلام ملاقات كرد ، يعقوب عليه السلامپياده شد؛ ولى يوسف عليه السلام پياده نشد . هنوز از آغوش يكديگر جدا نشده بودند كه جبرئيل عليه السلام بر يوسف عليه السلامفرود آمد و به وى گفت : «اى يوسف! صدّيق (يعقوب) براى تو پياده شد ؛ ولى تو برايش پياده نشدى . دستت را باز كن» .

يوسف عليه السلام ، دستش را باز كرد . نورى از كف دستش بيرون رفت . يوسف عليه السلامبه جبرئيل گفت : اين ، چه بود؟

جبرئيل عليه السلام گفت : «اين ، نشانه اى است كه به عنوان كيفر ، از نسل تو پيامبرى بيرون نخواهد آمد» .

علل الشرائع : ص 55 ح 1 .

حديث2462

امام صادق عليه السلام :

إنَّ يوسُفعَ لَمّا تَزَوَّجَ امرَأَةَ العَزيزِ وَجَدَها عَذراءَ ، فَقالَ لَها : ما حَمَلَكِ عَلَى الَّذي صَنَعتِ؟

قالَت : ثَلاثُ خِصالٍ : الشَّبابُ ، وَالمالُ ، وأنّي كُنتُ لا زَوجَ لي _ يَعني كانَ المَلِكُ عِنّينا _ .

امام صادق عليه السلام : وقتى يوسف عليه السلام با همسر عزيز ،

ازدواج كرد ، او را باكره يافت . به وى گفت : «چه چيزى تو را بر آن كار ، وا داشت؟» .

گفت : سه خصلت : جوانى ، ثروت ، و اين كه همسر نداشتم (يعنى پادشاه ، ناتوانى جنسى داشت) .

بحار الأنوار : ج 12 ص 296 ح 79.

حديث2463

امام صادق عليه السلام :

تُؤتى بِالمَرأَةِ الحَسناءِ يَومَ القِيامَةِ الَّتي قَدِ افتُتِنَت في حُسنِها ، فَتَقولُ : يا رَبِّ ، حَسَّنتَ خَلقي حَتّى لَقيتُ ما لَقيتُ ، فَيُجاءُ بِمَريَمعَ عليهاالسلام

فَيُقالُ : أنتِ أحسَنُ أو هذِهِ؟ قد حَسَّنّاها فَلَم تُفتَتَن ، ويُجاءُ بِالرَّجُلِ الحَسَن الَّذي قَدِ افتُتِنَ في حُسنِهِ ، فَيَقولُ : يا رَبِّ ، حَسَّنتَ خَلقي حَتّى لَقيتُ مِنَ النِّساءِ ما لَقيتُ ، فَيُجاءُ بِيوسُفعَ عليه السلامفَيُقالُ : أنتَ أحسَنُ أو هذا؟ قَد حَسَّنّاهُ فَلَم يُفتَتَن ، و يُجاءُ بِصاحِبِ البَلاءِ الَّذي قَد أصابَتهُ الفِتنَةُ في بَلائِهِ فَيَقولُ : يا رَبِّ ، شَدَّدتَ عَلَيَّ البَلاءَ حَتَّى افتُتِنتُ ، فَيُؤتى بِأَيّوبَ فَيُقالُ : أبَلِيَّتُكَ أشَدُّ أو بَلِيَّةُ هذا؟ فَقَدِ ابتُلِيَ فَلَم يُفتَتَن.

امام صادق عليه السلام : روز قيامت ، زنى زيبا آورده مى شود كه به خاطر زيبايى اش فريب خورده است . زن مى گويد : خدايا! مرا زيبا آفريدى و گرفتار شدم .

مريم عليه السلام ، آورده مى شود و گفته مى شود : «تو زيباترى يا اين؟ او را زيبا قرار داديم و فريفته نشد» .

و نيز مرد زيبايى آورده شود كه به خاطر زيبايى اش فريفته شده و مى گويد : پروردگارا! مرا زيبا آفريدى و چنين

، گرفتار زنان شدم .

در اين هنگام ، يوسف عليه السلام آورده مى شود و به وى گفته مى شود : «تو زيباترى يا اين؟ او را زيبا قرار داديم و فريفته نشد» .

و مصيبت زده اى را مى آورند كه به خاطر مصيبت ، در فتنه افتاده است و مى گويد : پروردگارا : گرفتارى ام را فراوان كردى و چنين ، فريب خوردم .

آن گاه ، ايّوب آورده شود و به وى گفته مى شود : «گرفتارى تو بيشتر بود يا اين؟ وى ، گرفتار شد و فريب نخورد» .

الكافي : ج 8 ص 228 ح 291 .

امام صادق عليه السلام :

إنَّ أصحابَ الكَهفِ وَالرَّقيمِ كانوا في زَمَنِ مَلِكٍ جَبّارٍ عاتٍ وكانَ يَدعو أهلَ مَملَكَتِهِ إلى عِبادَةِ الأَصنامِ ، فَمَن لَم يُجِبهُ قَتَلَهُ ، وكانَ هؤُلاءِ

قَوما مُؤمِنينَ يَعبُدونَ اللّه َ عز و جل ووَكَّلَ المَلِكُ بِبابِ المَدينَةِ وُكَلاءَ ولَم يَدَع أحَدا يَخرُجُ حَتّى يَسجُدَ لِلأَصنامِ ، فَخَرَجَ هؤُلاءِ بِحيلَةِ الصَّيدِ وَذلِكَ أنَّهُم مَرّوا بِراعٍ في طَريقِهِم فَدَعَوهُ إلى أمرِهِم فَلَم يُجِبهُم وكانَ مَعَ الرّاعي كَلبٌ فَأَجابَهُمُ الكُلبُ وخَرَجَ مَعَهُم ... فَلَمّا أمسَوا دَخَلوا ذلِكَ الكَهفَ وَالكَلبُ مَعَهُم ، فَأَلقَى اللّه ُ عَلَيهِمُ النُّعاسَ كَما قالَ اللّه ُ تَعالى : «فَضَرَبْنَا عَلَى ءَاذَانِهِمْ فِى الْكَهْفِ سِنِينَ عَدَدًا» ، فَناموا حَتّى أهلَكَ اللّه ُ ذلِكَ المَلِكَ وأهلَ مَملَكَتِهِ ، وذَهَبَ ذلِكَ الزَّمانُ وجاءَ زَمانٌ آخَرُ وقَومٌ آخَرونَ ، ثُمَّ انتَبَهوا فَقَال بَعضُهُم لِبَعضٍ : كَم نِمنا هاهُنا؟ فَنَظَروا إلَى الشَّمسِ قَدِ

ارتَفَعَت فَقالوا : نِمنا يَوما أو بَعضَ يَومٍ ، ثُمَّ قالوا لِواحِدٍ مِنهُم: خُذ هذَا الوَرَقَ وَادخُلِ المَدينَةَ مُتَنَكِّرا لا يَعرِفوكَ فَاشتَرِ لَنا طَعاما؛ فَإِنَّهُم إن عَلِموا بِنا وعَرَفونا يَقتُلونا أو يَرُدّونا في دينِهِم ، فَجاءَ ذلِكَ الرَّجُلُ فَرَأى مَدينَةً بِخِلافِ الَّذي عَهِدَها ورَأى قَوما بِخِلافِ اُولئِكَ لَم يَعرِفهُم ولَم يَعرِفوا لُغَتَهُ ولَم يَعرِف لُغَتَهُم .

فَقالوا لَهُ : مَن أنتَ ، ومِن أينَ جِئتَ ؟ فَأَخبَرَهُم فَخَرَجَ مَلِكُ تِلكَ المَدينَةِ مَعَ أصحابِهِ وَالرَّجُلُ مَعَهُم حَتّى وَقَفوا عَلى بابِ الكَهفِ وأقبَلوا يَتَطَلَّعونَ فيهِ ، فَقالَ بَعضُهُم : هؤُلاءِ ثَلاثَةٌ ورابِعُهُم كَلبُهُم .

وقالَ بَعضُهُم : خَمسَةٌ وسادِسُهُم كَلبُهُم .

وقالَ بَعضُهُم : هُم سَبعَةٌ وثامِنُهُم كَلبُهُم وحَجَبَهُمُ اللّه ُ عز و جلبِحِجابٍ مِنَ الرُّعبِ فَلَم يَكُن أحَدٌ يَقدَمُ بِالدُّخولِ عَلَيهِم غَيرُ صاحِبِهِم ، فَإِنَّهُ لَمّا دَخَلَ إلَيهِم وَجَدَهم خائِفينَ أن يَكونَ أصحابُ دَقيانوسَ شَعَروا بِهِم فَأَخبَرَهُم صاحِبُهُم أنَّهُم كانوا نائِمينَ هذَا الزَّمنَ الطَّويلَ ، وأنَّهُم آيَةٌ لِلنّاسِ فَبَكَوا وسَأَلُوا اللّه َ تَعالى أن يُعيدَهُم إلى مَضاجِعِهِم نائِمينَ كَما كانوا .

ثُمَّ قالَ المَلِكُ : يَنبَغي أن نَبنِيَ هاهُنَا مَسجِدا ونَزورَهُ فَإِنَّ هؤُلاءِ قَومٌ

مُؤمِنونَ ، فَلَهُم في كُلِّ سَنَةٍ نَقلَتانِ يَنامونَ سِتَّةَ أشهُرٍ عَلى جُنوبِهِمُ اليُمنى ، وسِتَّةَ أشهُرٍ عَلى جُنوبِهِمُ اليُسرى ، وَالكَلبُ مَعَهُم قَد بَسَطَ ذِراعَيهِ بِفِناءِ الكَهفِ .

امام صادق عليه السلام : اصحاب كهف و رقيم ، در زمان پادشاهى جبّار و طغيانگر ، زندگى

مى كردند . وى ، مردم سرزمينش را به پرستش بت ها فرا مى خواند و هر كس اجابت نمى كرد ، او را مى كُشت . اينان ،

مردمانى مؤمن بودند كه خداوند عز و جل را پرستش مى كردند . پادشاه ، بر دروازه شهر ، نمايندگانى گماشت و نمى گذاشت كسى بيرون برود ، مگر بر بت ها سجده كند .

آنان ، با به بهانه شكار ، بيرون رفتند . در ميان راه ، بر چوپانى گذشتند . وى را به كيش خود دعوت كردند؛ ولى چوپان ، اجابت نكرد . با چوپان ، سگى بود و سگ ، اجابت كرد و با آنان بيرون رفت . ... چون شب شد ، بدان غار داخل شدند و سگ ، همراه آنان بود . خداوند ، بر آنان خوابى مستولى كرد ، چنان كه در قرآن فرموده است : «پس در آن غار ، ساليانى چند بر گوش هايشان پرده زديم» .

آنان ، خوابيدند تا خداوند ، آن پادشاه و مردمانش را نابود ساخت . آن دوران ، سپرى شد و دوره جديد و مردمانى جديد آمدند . آن گاه ، آنان از خواب برخاستند . به يكديگر گفتند : چه قدر در اين جا خوابيديم؟ به خورشيد نگريستند كه بالا آمده بود و گفتند : يك روز يا پاره اى از روز . آن گاه به يكى از خود گفتند : اين پول را بگير و به صورت ناشناس ، وارد شهر شو تا تو را نشناسند و براى ما غذايى تهيه كن؛ چرا كه اگر از ما اطّلاع يابند و ما را بشناسند ، خواهند كُشت و يا به دين خود برمى گردانند .

آن مرد آمد و شهر را به گونه اى ديگر يافت

و مردمان را بر خلاف مردمان زمان خود ديد . آنان را نمى شناخت و آنان ، زبان او را نمى فهميدند و وى ، زبان آنان را نمى فهميد . مردم به وى گفتند : كيستى و از كجا آمده اى؟

داستان را به آنان گفت . پادشاه و مردم شهر ، همراه آن مرد از شهر بيرون آمده ، بر درِ غار ايستادند و به درون ، سر مى كشيدند . برخى گفتند : «آنان ، سه نفرند و چهارمِ آنان سگ آنهاست» و برخى گفتند : «پنج نفرند و سگشان ، ششمين آنهاست» و برخى گفتند : «هفت نفرند و سگشان هشتمين آنهاست» .

خداوند عز و جل ، پرده اى از ترس و رُعب را حجاب آنان قرار داد و كسى جرئت وارد شدن نداشت ، جز رفيق آنها . وقتى او داخل غار شد ، يارانش در هراس و

ترس ديد كه مبادا ياران دقيانوس بر آنان دست يافته اند . وى به آنان گزارش داد كه اين مدّت طولانى در خواب بوده اند و آنان براى مردم ، نشانه اند . همه گريستند و از خداوند خواستند كه آنان را به خواب برگرداند ، چنان كه در خواب بودند . پادشاه گفت : سزاوار است در اين جا مسجدى بسازيم و آن را زيارت كنيم؛ چرا كه اينها مردمانى مؤمن اند .

آنان ، در هر سال ، دو بار حركت مى كردند ، شش ماه بر پهلوى راست مى خوابيدند و شش ماه بر پهلوى چپ ، و سگ به همراه آنان ، دست

هايش را بر درِ غار ، پهن كرده بود .

تفسير القمّي : ج 2 ص 32 .

حديث2468

امام صادق عليه السلام :

اِنهَزَمَ النّاسُ يَومَ اُحُدٍ عَن رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهفَغَضِبَ غَضَبا شَديدا ، قالَ : وكانَ إذا غَضِبَ انحَدَرَ عَن جَبينِهِ مِثلُ اللُّؤلُؤِ مِنَ العَرَقِ ، قالَ : فَنَظَرَ فَإِذا عَلِيٌّ عليه السلام إلى جَنبِهِ فَقالَ لَهُ : اِلحَق بِبَني أبيكَ مَعَ مَنِ انهَزَمَ عَن رَسولِ اللّه ِ .

فَقالَ : يارَسولَ اللّه ِ ، لي بِكَ اُسوَةٌ .

قالَ : فَاكفِني هؤُلاءِ فَحَمَلَ فَضَرَبَ أوَلَّ مَن لَقِيَ مِنهُم .

فَقالَ : جَبرَئيلُ عليه السلام : إنَّ هذِهِ لَهِيَ المُؤاساةُ يا مُحَمَّدُ .

فَقالَ : إنَّهُ مِنّي وأ نَا مِنُه .

فَقالَ جَبرَئيلُ عليه السلام : وأ نَا منِكُما يا مُحَمَّدُ .

فَقالَ أبو عَبدِ اللّه ِ عليه السلام : فَنَظَرَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهإلى جَبرَئيلَ عليه السلام عَلى كُرسِيٍّ مِن ذَهَبٍ بَينَ السَّماءِ وَالأَرضِ ، وهُوَ يَقولُ : لا سَيفَ إلاّ ذُو الفَقارِ ولا فَتىً إلاّ عَليٌّ .

امام صادق عليه السلام : در روز نبرد اُحُد ، مردم از اطراف پيامبر صلي الله عليه و آله گريختند . پيامبر خدا به شدّت خشمگين شد و هرگاه خشمگين مى شد ، از گونه هايش عرق ، مانند مرواريد ، فرو مى ريخت . آن گاه پيامبر صلي الله عليه و آلهنگاه كرد و على عليه السلام را در كنار خود ديد . به وى فرمود : «تو هم به [آن دسته از] برادرانت كه

از پيامبر خدا گريختند ، بپيوند» .

على عليه السلام گفت : اى پيامبر خدا! تو برايم الگو هستى .

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود : «پس مرا از شرّ اينها در امان بدار» .

على عليه السلام بر آنان يورش بُرد و به نخستين كسى كه از دشمن ديد ، ضربتى زد . جبرئيل عليه السلام گفت: اى محمّد! اين همان مُواسات (از خود گذشتگى/فداكارى) است .

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود : «او از من است و من از اويم» .

جبرئيل عليه السلام هم گفت : و من از شمايم ، اى محمّد!

امام صادق عليه السلام فرمود : «پيامبر صلي الله عليه و آله به جبرئيل عليه السلام نظر افكند كه بر تختى طلايى ميان آسمان و زمين نشسته و مى گويد : "شمشيرى جز ذو الفقار و جوان مردى جز على نيست"» .

الكافي : ج 8 ص 110 ح 90 .

حديث2469

امام صادق عليه السلام :

إنَّ وَلِيَّ عَلِيٍّ عليه السلام لا يَأكُلُ إلاَّ الحَلالَ ؛ لأَِنَّ صاحِبَهُ كانَ كَذلِكَ . . . أما وَالَّذي ذَهَبَ بِنَفسِهِ ، ما أكَلَ مِنَ الدُّنيا حَراما قَليلاً ولا كَثيرا حَتّى فارَقَها ، ولا عَرَضَ لَهُ أمرانِ كِلاهُما لِلّهِ طاعَةٌ إلاّ أخَذَ بِأَشَدِّهِما عَلى بَدَنِهِ ، ولا نَزَلَت بِرَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله شَديدَةٌ قَطُّ إلاّ وَجَّهَهُ فيها ثِقَةً بِهِ ، ولا أطاقَ أحَدٌ مِنَ هذِهِ الاُمَّةِ عَمَلَ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله بَعدَهُ غَيرُهُ ، ولَقَد كانَ يَعمَلُ عَمَلَ رَجُلٍ كَأَنَّهُ يَنظُرُ إلَى

الجَنَّةِ وَالنّارِ .

ولَقَد أعتَقَ ألفَ مَملوكٍ مِن صُلبِ مالِهِ ، كُلُّ ذلِكَ تَحَفّى

امام صادق عليه السلام : دوستدار على عليه السلام جز حلال نمى خورَد؛ زيرا رهبرش چنين بود . سوگند به خدايى كه جان او را گرفت ، از مال دنيا حرامى را تناول نكرد ، نه كم و نه زياد ، تا از دنيا رحلت كرد . و هيچ گاه دو كار بر او عرضه نشد كه در هر دو مورد ، خشنودى خدا بود ، جز آن كه سخت ترينش را بر جسم خود برمى گزيد ، و هيچ حادثه دشوارى بر پيامبر صلي الله عليه و آله روى نياورد ، جز آن كه به جهت اطمينان و اعتماد ، على عليه السلام را بدان مأمور كرد . هيچ يك از امّت اسلامى

توان انجام دادن كارهاى پيامبر صلي الله عليه و آله را جز او نداشت . وى مانند كسى رفتار مى كرد كه به بهشت و جهنّم مى نگرد . هزار برده از ثروت خويش ، آزاد ساخت ، كه همه آن ، حاصل دست رنج و عرق پيشانى اش بود و اين همه را به خاطر خداوند عز و جل و رهايى از آتش ، انجام مى داد . غذاى او سركه و روغن زيتون بود و شيرينى اش خرما ، اگر بدان دست مى يافت . لباسش كرباس بود و اگر لباس بلند بود ، قيچى مى خواست و آن را كوتاه مى كرد .

تحفّى : بالغ، أو من الحَفا : وهو رقّة القدم (لسان العرب : ج 14 ص 186 _

187) .

حديث2470

امام صادق عليه السلام :

پيش از اين توضيح داديم كه «جوانى» ، نقشى بنيادين در پذيرش حق ، خودسازى و سازندگى دارد . پيامبران خدا همگى جوان بودند و پيروان پيامبر اسلام را نيز غالبا قشر جوان تشكيل مى دادند . همچنين اشاره شد كه ارائه الگوهاى عينى براى پرورش ارزش هاى اخلاقى در جوانان مى تواند فوق العاده مؤثّر باشد . بر اين اساس ، نمونه هايى از جوانانى كه در صدر اسلام با رهنمود پيامبر خدا و امام على عليه السلامپرورش يافتند و تا پايان زندگى در همه صحنه هاى سياسى و اجتماعى ، ثابت قدم و استوار ماندند و در فتنه ها نلغزيدند و از آزمون ها سربلند بيرون آمدند ، ارائه مى گردد ، بدان اميد كه تأمّل در زندگى آنان ، درسى باشد براى جوانانِ امروز و فرداى ما .

گفتنى است آنچه در اين فصل مى آيد ، گزيده اى است از جلد دوازدهم دانش نامه امير المؤمنين عليه السلام ، و كسانى كه علاقه مندند اطّلاعات بيشترى از بزرگانى كه شرح حال آنان در اين جا آمده ، داشته باشند ، به آن كتاب مراجعه كنند .

ابو ذر غِفارى

جُندَب بن جُناده ، كه به كنيه اش (ابو ذر) مشهور است ، صداى رساى حق ، فرياد بلندِ فضيلت و عدالت ، از صحابيان والا مقام و از پيش گامان ايمان و از استوارْ گامان صراط مستقيم بود . او پيش از اسلام ، موحّد بود و از بت پرستى تَن زده بود . او از باديه به

مكّه آمد و آيين حق را با همه وجود پذيرفت و آيات الهى را نيوشيد .

ابو ذر را چهارمين و يا پنجمين كسى دانسته اند كه اسلام را پذيرفته و اسلام جويى و حق خواهى و باور به آيين جديد را از آغازين روز ، آشكارا اظهار كرده بود .

او در استوارگامى ، راستگويى و صراحت لهجه ، بى بديل بود . پيامبر خدا ، در كلامى جاودانه به پاس اين ويژگى والاى او فرمود :

ما أظَلَّتِ الخَضراءُ وما أقَلَّتِ الغَبراءُ أصدَقَ لَهجَةٍ مِن أبي ذَرٍّ .

آسمان ، بر كسى سايه نيفكنْد و زمين ، كسى را بر پشت خود نگرفت كه راستگوتر از ابو ذر باشد .

ابوذر ، از معدود كسانى است كه در هنگامه ديگرسانى هاى پس از پيامبر صلي الله عليه و آله ، حريم حق را پاس داشت و جان خويش را سپر دفاع از جايگاه والاى ولايت على عليه السلامساخت و از سه نفرى است كه هرگز از آن بزرگوار ، جدا نشدند .

در والايى ها و فضليت هاى ابو ذر ، بايد از نماز گزاردن او بر پيكر مطهّر بانوى اسلام ، حضرت زهرا عليهاالسلامنيز ياد كرد . او از معدود كسانى است كه در آن هنگامه آميخته به رنج و غم ، بر پيكر فاطمه زهرا عليهاالسلام نماز خواندند .

خروش او عليه بيداد ، شُهره تاريخ است . او اسراف ، تبذير و بخشش هاى ناهنجار خليفه سوم را برنتابيد و عليه آنها خروشيد و تحريف هايى را كه مى خواستند براى پشتوانه سازى اين حاتم بخشى ها

درست كنند ، نيارَست و بر خليفه و توجيه گرى كعب الأحبار ، طعن زد و خليفه ، او ، اين فريادِ رساى

عدالتخواهى را به شام _ كه ديارى تازه مسلمان و ناآشنا به فرهنگ اسلام بود _ تبعيد كرد .

معاويه نيز كه در شام ، چونان شاهان مى زيست و اعمال قيصرگونه انجام مى داد و عملاً احكام اسلام را زير پا مى نهاد ، از فريادهاى ابو ذر در امان نماند و بدين سان ، به عثمان نوشت كه اگر ابو ذر در شام بماند ، آن جا را به آشوب خواهد كشيد . عثمان نيز دستور داد كه ابو ذر را به مدينه بازگردانند ، و چنين كردند ، با سخت ترين و رنج آميزترين شكل .

ابو ذر به مدينه آمد . نه شيوه عثمان ديگرگون شده بود و نه موضع ابو ذر ! پس اعتراض بود و فرياد كردن ، حق گويى بود و افشاگرى ؛ و چون تطميع ها و تهديدهاى دستگاه حكومت ، كارگر نيفتاد ، شيوه برخورد حكومت به گونه اى ديگر شد : تبعيد او به رَبَذه ، بيابان خشك و سوزان ، و بخش نامه خليفه كه هيچ كس حق ندارد ابو ذر را بدرقه كند .

على عليه السلام ، آن بخش نامه ستمگرانه را برنتابيد و با فرزندان و تنى چند از صحابيان ، ابو ذر را بدرقه كرد و در جملاتى سنگين ، مظلوميت ابو ذر را بيان فرمود . ديگران نيز سخن گفتند تا مردمان بدانند كه ابو ذر ، اين صحابى بزرگ را ، حقگويى و

ستم ستيزى اش به ربذه مى فرستد ، نه چيزهاى ديگر .

تبعيد ابو ذر ، از جمله زمينه هاى شورش عليه عثمان بود . او به ربذه رفت ، با دلى شاد از اين كه از زير بار مسئوليت حقگويى ، شانه خالى نكرده است و با قلبى آكنده از غم كه تنهايش گذاشتند و او را از مرقد مطهّر حبيبش پيامبر خدا ، جدا ساختند .

عبد اللّه بن حواش كعبى مى گويد : ابو ذر را در ربذه ديدم ، نشسته در سايه سايبانى ، تنهاى تنها . گفتم : هان ، ابو ذر! تنهايى؟

گفت : هماره امر به معروف و نهى از منكر ، شعارم بود و حقگويى شيوه ام و اين همه ، همراهى برايم باقى نگذاشت .

ابو ذر ، به سال 32 هجرى ، زندگى را بدرود گفت و آنچه را كه پيامبر خدا در آينه زمان ديده بود ، جامه واقعيت پوشيد . پيامبر خدا فرموده بود :

يَرحَمُ اللّه ُ أبا ذرٍّ ، يَعيشُ وَحدَهُ ، ويَموتُ وَحدَهُ ، ويُحشَرُ يَومَ القِيامَةِ وَحدَهُ .

خدا رحمت كند ابو ذر را ! تنها زندگى مى كند ، تنها زندگى را بدرود مى گويد و در هنگامه قيامت ، تنها برانگيخته مى شود .

گروهى از مؤمنان ، از جمله مالك اشتر ، پس از مرگ آن صحابى بزرگ ، فرا رسيدند و با تجليل و احترام ، پيكر نحيف آن حقگوى روزگار را به خاك سپردند .

ابو هَيثم

مالك بن تَيِّهان بن مالك كه به كُنيه اش (ابو

هَيثَم) مشهور است ، جزو نخستين گروه انصار بود كه پيش از هجرت پيامبر صلي الله عليه و آله در مكّه ايمان آوردند . او قبل از اسلام هم موحّد بود و از پرستش بت ، تن مى زد .

ابوهيثم ، در تمام نبردهاى پيامبر خدا شركت داشت و از جمله كسانى است كه «حديث غدير» را روايت كرده اند . او از پيش گامان شناختِ حق پس از پيامبر خداست كه پس از ايشان ، در شناخت خلافت حق ، پيشتاز شد و به ديگرسانى خلافت ، تن نداد و در زمره دوازده نفرى بود كه در مسجد النبى ، به دفاع از على عليه السلامدر برابر دگرگونى مسير خلافت ، فرياد اعتراض برآوردند . چنين بود كه ابو هيثم ، از آغاز شكل گيرى خلافت على عليه السلام با ايشان همراه شد و همراه با عمّار بن ياسر ، مسئول بيعت گرفتن از مردم شد . امام عليه السلام ، ابو هيثم را به همراه عمّار بن ياسر ، بر بيت المال گمارد كه نشانى است از سلامت نفس او .

على عليه السلام ، در اوج تنهايى و در تنگناى سستى همراهانش ، آن گاه كه با سوز و گداز ، ياران استوار گامِ از دست رفته اش را ياد كرده است ، از مالك بن تَيّهان نيز نام برده و بر نبودش تأسف خورده است .

مورّخان ، درباره زمان درگذشت ابو هيثم ، يكْ داستان نيستند ؛ امّا على عليه السلامهم زمان و در يك سخن ، از نبود او و عمّار و خُزَيمة بن ثابت (ذو شهادتين) ،

با سوز

ياد كرده و فرموده است :

أينَ إخوانِيَ الَّذينَ رَكِبُوا الطَّريقَ ومَضَوا عَلَى الحَقِّ ؟ أينَ عَمّارٌ ؟ وأينَ ابنُ التَّيِّهانِ ؟ وأينَ ذُو الشَّهادَتَينِ؟ وأينَ نُظَراؤُهُم مِن إخوانِهِمُ الَّذينَ تَعاقَدوا عَلَى المَنِيَّةِ ، واُبرِدَ بِرُؤوسِهِم إلَى الفَجَرَةِ ؟

كجايند برادران من كه بر راه [ صحيح] رفتند و با حق گذشتند؟! كجاست عمّار؟ و كجاست ابن تيّهان؟ و كجاست ذو شهادتين؟! و كجايند برادران همانند ايشان كه پيمان مرگ بستند و سرهايشان را براى فاجران فرستادند؟!

از اين سخن امام عليه السلام ، روشن مى شود كه وى در صفّين به شهادت رسيده است . ابن ابى الحديد و علاّمه محمّد تقى شوشترى ، بر اين نظر ، تصريح كرده اند .

اَصبغ بن نُباته

اَصبَغ بن نُباته تميمى حَنْظلى مُجاشِعى ، از ياران ويژه امير مؤمنان على عليه السلامو از چهره هاى برجسته ياران ايشان و از معتمدان ايشان است .

استوار گامى او در دوستى على عليه السلام مشهور است . او در متون كهن تاريخى ، به «شيعه» معروف است . او از «شُرطة الخَميس (نيروهاى ويژه)» و از فرماندهان آنان است كه تا مرز مرگ و شهادت ، با مولا على عليه السلامپيمان بسته بودند .

اصبغ ، در جنگ هاى جمل و صِفّين ، همراه على عليه السلام بود و از ياران باوفاى وى به شمار مى رفت. اصبغ ، سفارش نامه على عليه السلام به مالك اشتر را نقل كرده كه مجموعه اى بزرگ و جاودان است . پس از ضربت خوردن على عليه السلام ، وى از

معدود افرادى است كه اجازه حضور بر بالين ايشان را يافت . اصبغ را از ياران امام حسن عليه السلام نيز شمرده اند .

اُوَيس قَرَنى

اُوَيس بن عامر بن جَزْء مُرادى قَرَنى ، پاكْ نهادى نيك انديش و از چهره هاى پرفروغ تاريخ اسلام است . او به روزگار پيامبر صلي الله عليه و آله اسلام آورد ؛ امّا ايشان را نديد . از اين رو ، او را در شمار تابعيانْ ياد كرده اند .

پيامبر صلي الله عليه و آله ، او را بهترين و برترينِ تابعيان شمرده است و بر شفيع بودن او در قيامت _ كه كسان بسيارى را شفاعت خواهد كرد _ تصريح كرده است . او را يكى از زهّاد مشهور و از هشت زاهد معروف صدر اسلام برشمرده اند .

اويس ، در جريان هاى اجتماعى حضور آشكارى نداشته ؛ ولى در عبادت ، بسى سختكوش بوده است . آورده اند كه او گاهى شب را يكسر در سجود به سر مى برد .

اويس ، در جنگ هاى جمل و صِفّين ، شركت كرد و در صفّين ، تا مرز شهادت با على عليه السلامپيمان بست و در همان نبرد ، خونين چهره ، شهدِ شهادت نوشيد و در همان مكان ، به خاك سپرده شد .

توصيف امام موسى بن جعفر عليهماالسلام از اويس ، ياد كردنى است كه فرمود :

إذا كانَ يَومُ القِيامَةِ نادى مُنادٍ ... : أينَ حوارِيُّو عَلِيِّ بن أبي طالِبٍ . . . فَيَقومُ عَمرُو بنُ الحَمِقِ ... و اُوَيسٌ القَرَنِيُّ .

چون قيامت

بر پا گردد و ندا دهنده اى ندا در دهد : "حواريان على كجايند ؟" ، عمرو بن حَمِق و ... و اويس قرنى به پا خواهند خاست .

بلال بن رَباح

بلال بن رَباح كه كنيه اش «ابو عبد الكريم» بود ، از پيشتازان در پذيرش اسلام بود . وى از كسانى است كه در راه خداوند عز و جل شكنجه مى شد و استقامت مى ورزيد .

ابو جهل ، او را در برابر خورشيد ، بر صورت فرو مى افكنْد و سنگ آسياب به رويش مى گذاشت تا آفتاب ، او را بسوزاند و به وى مى گفت : به پروردگار محمّد ، كافر شو .

بلال در پاسخ مى گفت : «اَحَدْ ، اَحَد (خداى يگانه ، خداى يگانه)!» ، و در دينش بسيار استوار بود . ابو بكر ، در حالى كه بلال در زير سنگ ها شكنجه مى شد ، او را خريد . بلال ، نخستين كسى است كه براى پيامبر خدا ، اذان گفت و مؤذّن و خزانه دار پيامبر صلي الله عليه و آله بود .

هنگامى كه پيامبر صلي الله عليه و آله از دنيا رفت ، بلال تصميم گرفت به شام برود؛ ولى ابو بكر به وى گفت : نزد من باش .

بلال در پاسخ گفت : اگر مرا براى خود آزاد ساختى ، اينك ، مرا حبس كن و اگر به خاطر خداوند آزاد كردى ، رهايم كن تا به سوى خداوند عز و جل بروم . آن گاه ، ابو بكر اجازه داد و او به

سوى شام رفت و در همان جا سكونت داشت تا از دنيا رفت .

بلال ، در دمشق به سال 20 هجرى در شصت و چند سالگى از دنيا رفت و در باب الصغير ، مدفون شد . برخى گفته اند او در سال هفدهم يا هيجدهم هجرى درگذشته است .

جابر بن عبد اللّه انصارى

ابو عبد اللّه جابر بن عبد اللّه بن عمرو انصارى ، از صحابيان بلندآوازه اى بود كه روزگارى دراز بزيست . او در شب تاريخى و سرنوشت ساز پيمان بستنِ يثربيان با پيامبر خدا ، براى دفاع و پشتيبانى از او (كه در تاريخ اسلام به «بيعت عقبه دوم» مشهور است) ، به همراه پدرش شركت جُست . چون پيامبر صلي الله عليه و آله وارد مدينه شد ، او با آن بزرگوار ، همراهى كرد و در جنگ هاى پيامبر خدا ، كنار ايشان حاضر بود .

جابر بن عبد اللّه ، پس از پيامبر صلي الله عليه و آله ، از پاسدارى حق ، تن نزد و از اين كه ، جايگاه والاى على عليه السلام را فرياد كند ، دريغ نكرد .

امامان عليهم السلام ، جايگاه والاى جابر را در شناخت مكانت ائمه عليهم السلام و درك عميق او از جريان هاى پس از پيامبر خدا و معارف ويژه تشيّع ، و فهم نافذ او را از ژرفاى قرآن ، ستوده اند و او را از معدود كسانى دانسته اند كه پس از پيامبر خدا ، راه ديگرى نجست و بر صراط مستقيم ، پاى فشرد .

گفتيم كه او روزگارى

دراز بپاييد و بدين سان ، نام ارجمند او در ميان صحابيان امام على ، امام حسن ، امام حسين ، امام سجّاد و امام باقر عليهم السلام آمده است . او حامل سلام پيامبر خدا براى امام باقر عليه السلامبود .

جابر ، در جنگ صِفّين ، همراه على عليه السلام بود . او اوّلين كسى است كه پس از حادثه كربلا بر مزار شهيدان ، حضور يافته و بر ابا عبد اللّه الحسين عليه السلام ، سرشك فشانده است .

روايات منقول از او درباره على عليه السلام ، نقل هاى تفسيرى بر جاى مانده از او ، و گفتگوها و مناظرات او ، همه وهمه ، نشان دهنده استوارگامى ، نيك انديشى و ايمان ژرف و باور پايدار اوست . «صحيفه جابر» نيز مشهور است .

او عثمان را يارى نكرده بود . از اين رو ، حَجّاج بن يوسف ، به قصد خوار كردن وى ، بر دست او مُهر زد . جابر به سال 78 هجرى ، زندگى را بدرود گفت .

جارية بن قُدامه سَعدى

جارية بن قدامه تميمى سعدى ، از صحابيان پيامبر خدا و از ياران پاكْ نهاد و شجاع على عليه السلاماست . او بُرنا دل و ژرف نگر بود و از شخصيتى والا و محبوبيتى بسيار ، برخوردار بود . او در دوستى على عليه السلام ، استوار گام و بر دشمنان او بسى سختگير بود .

چون على عليه السلام به خلافت رسيد ، جاريه در بصره براى او بيعت گرفت . او از جمله شخصيت هاى پاكبازى بود كه به

«شُرطة الخميس (نيروهاى ويژه)» مشهور بودند . وى در نبردهاى سه گانه على عليه السلامحضورى جدّى داشت و در صِفّين ، فرماندهى

قبيله هاى سعد و رَباب به عهده او بود .

جاريه ، سخنورى چيره دست بود . گفتگوهاى او در كشاكش جنگ صِفّين و سخنرانى دليرانه او در كاخ معاويه ، و سخنان كوبنده و استوارش در دفاع از مولا على عليه السلام ، گواهى است بر بلاغت و زبان آورى او .

هنگامى كه اهالى نَجرانْ مرتد شدند ، على بن ابى طالب عليه السلام ، او را به سوى آنان فرستاد . پس از جنگ نهروان ، غارتگرى ها و هجوم هاى ستمگرانه معاويه در اطراف سرزمين عراق ، آغاز شد . معاويه ، عبد اللّه بن عامر حَضْرَمى را به بصره فرستاد تا براى او بيعت گيرد . ابن حضرمى چنين كرد و بر شهر ، مسلّط شد .

امام عليه السلام ، ابتدا اَعيَن بن ضبيعه را براى خاموش كردن فتنه ابن حضرمى به بصره گسيل داشت كه شبانه در بستر به شهادت رسيد . پس از آن ، جاريه را به بصره فرستاد و او با تدبير ، دقّت و شجاعت ، بر شهر ، مسلّط شد و امام عليه السلام ، او را ستود .

على عليه السلام در آخرين روزهاى حيات خود ، جاريه را براى خاموش ساختن فتنه گرى هاى بُسر بن اَرْطات _ كه در تيره جانى و زشت خويى بى بديل بود _ به سوى وى گسيل داشت . جاريه در مأموريت بود كه على عليه السلام به شهادت رسيد .

جاريه ، استوار گام و با شناخت ژرف از حق ، از مردم مكّه و مدينه براى امام حسن عليه السلام بيعت گرفت .

او جانى منوّر و روحى بزرگ داشت و از بيان حق ، هرگز نمى هراسيد . چنين بود كه پس از صلح امام حسن عليه السلام نيز در حضور معاويه ، از على عليه السلام دفاع كرد و بر استوارى در موضع خود ، تأكيد كرد .

جاريه بعد از به خلافت رسيدنِ يزيد ، زندگى را بدرود گفت .

جعفر بن ابى طالب

جعفر پسر عموى پيامبر صلي الله عليه و آله و برادر تنىِ على بن ابى طالب عليه السلام است . وى ، ده سال از امام على عليه السلام بزرگ تر بود و اندكى پس از اسلام آوردن على عليه السلام ، مسلمان شد .

روايت شده كه ابو طالب ديد پيامبر صلي الله عليه و آله و على عليه السلام نماز مى گزارند و على عليه السلام در سمت راست پيامبر عليه السلامايستاده است . به جعفر گفت : بال ديگر پسر عمويت را بساز و در سمت چپ او نماز بگزار .

از امام على عليه السلام روايت شده كه پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود :

وأمّا أنتَ _ يا جَعفَرُ _ فَأَشبَهتَ خَلقي وخُلقي ، و أنتَ مِن عِترَتِيَ الَّتي أنَا مِنها .

اى جعفر! تو در سيرت و صورت ، شبيه منى . و تو از عترت (خانواده) منى ، همچنان كه من از آنم .

پيامبر خدا ، او را «پدرِ تهى

دستان» مى ناميد . جعفر ، دو بار هجرت كرد : هجرت به حبشه و هجرت به مدينه . پيامبر صلي الله عليه و آله ، جعفر را در جمادى سال هشتم به جنگ موته فرستاد و چون زيد بن حارثه كشته شد ، او پرچم را به دست گرفت و جنگيد تا كشته شد .

روايت شده كه چون خبر شهادت جعفر به پيامبر خدا رسيد ، نزد همسرش اسماء بنت عميس آمد و مرگ جعفر را به وى تسليت گفت . در اين هنگام ، فاطمه عليهاالسلاموارد شد ، در حالى كه گريه مى كرد و مى گفت :

وا عمّاه!

آه ، عمو جان!

آن گاه ، پيامبر خدا فرمود :

عَلى مِثلِ جَعفَرٍ فَلتَبكِ البَواكي .

گريه كنندگان بايد بر مانند جعفر ، گريه كنند .

از خبر شهادت جعفر ، اندوهى بسيار بر پيامبر خدا رسيد ، تا اين كه جبرئيل عليه السلامبر ايشان فرود آمد و خبر داد كه :

أنَّ اللّه َ قَد جَعَلَ لِجَعفَرٍ جَناحَينِ مُضَرَّجَينِ بِالدَّمِ يَطيرُ بِهِما مَعَ المَلائِكَةِ .

خداوند ، براى جعفر دو بال آغشته به خون قرار داده و همراه فرشتگان ، پرواز مى كند .

هنگامى كه آزار قريش نسبت به پيامبر صلي الله عليه و آله و يارانش كه به وى ايمان آورده بودند ، در مكّه ، پيش از هجرت به مدينه ، شدّت يافت ، پيامبر صلي الله عليه و آله به يارانش دستور داد به حبشه هجرت كنند و به جعفر بن ابى طالب ، دستور داد تا همراه آنان ،

هجرت كند . جعفر و هفتاد مرد از مسلمانان ، از مكّه بيرون رفتند تا به دريا رسيده ، بر كشتى سوار شدند . وقتى خبر به قريش رسيد ، عمرو بن عاص و عَمّارة بن وليد را به سوى پادشاه حبشه ، نجاشى فرستادند تا مهاجران را برگرداند . . . نمايندگان قريش ، بر نجاشى وارد شدند و با خود ، هدايايى برده بودند . نجاشى ، هدايا را از آنان پذيرفت .

عمرو بن عاص گفت : اى پادشاه! گروهى از مردم ما به مخالفت با آيين ما برخاسته و خدايان ما را دشنام مى دهند و اينك ، نزد تو آمده اند . آنها را به ما برگردان .

نجاشى به دنبال جعفر فرستاد . او را آوردند . رو به جعفر كرد و گفت : اينها چه مى گويند؟

جعفر گفت : اى پادشاه! چه مى گويند؟

گفت : مى خواهند شما را به آنان بازگردانم .

جعفر گفت : اى پادشاه! از آنان بپرس آيا ما برده آنانيم؟

عمرو بن عاص گفت : خير؛ آزادگانى بزرگوارند .

جعفر گفت : اى پادشاه! از آنان بپرس آيا ما به آنان بدهكاريم كه آن را مطالبه مى كنند؟

عمرو گفت : خير ، ما از شما طلبى نداريم .

جعفر گفت : آيا بر عهده ما خون بهايى است كه مطالبه مى كنيد؟

عمرو گفت : خير .

جعفر گفت : پس از ما چه مى خواهيد؟ ما را آزار داديد . بدين جهت ، از شهرتان خارج شديم .

عمرو بن عاص گفت : اى پادشاه! آنان با

آيين ما مخالفت كردند و خدايان ما را دشنام دادند ، جوانان ما را گم راه كرده ، در جامعه تفرقه انداختند . آنان را به ما بازگردان تا جامعه ما اتّحاد خود را باز يابد .

جعفر گفت : اى پادشاه! ما با آنان مخالفت كرديم؛ زيرا خداوند ، از ميان ما پيامبرى برانگيخت كه دستور داد بت ها را كنار نهيم و قرعه زدن را رها كنيم . ما را به نماز و زكات ، فرمان داد . ستم و خونريزى به ناحق و زنا ، رباخوارى ، خوردن مردار و خون را حرام كرد ، ما را به عدل و احسان و بخشش به خويشاوندان ، فرمان داد و از زشتى ها و منكر ، باز داشت .

نجاشى گفت : خداوند ، عيسى بن مريم عليه السلام را نيز با همين تعاليم ، مبعوث كرد . آن گاه افزود : اى جعفر! آيا از آنچه خداوند بر پيامبرت نازل كرده ، چيزى در حفظ دارى؟

جعفر گفت : آرى . و سوره مريم را خواند تا به اين آيه رسيد :

«وَ هُزِّى إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَ_قِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا * فَكُلِى وَ اشْرَبِى وَ قَرِّى عَيْنًا ؛ و تنه درخت خرما را به طرف خود [ بگير و] بتكان ، بر تو خرماى تازه مى ريزد . و بخور و بنوش و ديده ، روشن دار» .

چون نجاشى اين آيه را شنيد ، به شدّت گريست و گفت : به خدا سوگند ، اين سخنان ، حق است .

عمرو بن عاص گفت : اى پادشاه! اين مرد

، مخالف ماست . او را به ما بازگردان .

نجاشى ، به صورت عمرو سيلى زد و گفت : ساكت باش! به خدا سوگند ، اگر از وى به بدى سخن بگويى ، نابودت مى كنم .

عمرو بن عاص برخاست ، در حالى كه خون از صورتش جارى بود و مى گفت : اى پادشاه! اگر چنان است كه مى گويى ، ما ديگر با وى كارى نداريم .

جُوَيرية بن مُسهِر

جُوَيرية بن مُسهِر عبدى ، از ياران ديرين و نزديكان امام على عليه السلام بود . او فردى شايسته ، مورد اطمينان و علاقه امام و دوست او بود . در روزگار خلافت معاويه ، زياد بن اَبيه ، دست و پاى او را بُريد و وى را به دار كشيد و به شهادت رساند .

حارث هَمْدانى

ابو زُهَير ، حارث بن عبد اللّه بن كعب اَعوَر هَمْدانى كوفى ، از ياران امام على و امام حسن عليهماالسلام و از شيعيان نخستين به شمار مى رود . او دانشى فراوان داشت و از دين شناس ترينِ مردم و آشناترينِ افراد به احكام ارث بود و اين دانش را از امام على عليه السلام آموخته بود .

او از سرشناسان كوفه و از جمله كسانى بود كه بر عثمان شوريدند و خواستار عزل سعيد بن عاص شدند . عثمان هم آنان را تبعيد كرد . او در سال 65 هجرى در كوفه درگذشت .

حُجْر بن عَدى

ابو عبد الرحمان ، حُجْر بن عَدىّ بن معاويه كِنْدى ، مشهور به «حُجرُ

الخير (حجر

نيكوكار)» و «ابن اَدبَر» ، از كسانى است كه جاهليت و اسلام را درك كرده است . او بر پيامبر صلي الله عليه و آلهوارد شد و با ايشان ، مصاحبت داشت .

حُجر ، از چهره هاى منوّر تاريخ اسلام و از قلّه سانان پُرفروغ تاريخ تشيّع است . او هنوز در سنين جوانى بود كه به محضر پيامبر خدا درآمد و اسلام آورد . دنيا گريزى ، زهد ، نمازگزارى و روزه دارىِ بسيار ، سلحشورى و رزم آورى ، شرافت و كرامت و درستكارى و عبادت ، از ويژگى هاى اوست .

او به زهد ، معروف بود . روح پاك ، نفْس سالم ، مَنش والا و روش پيراسته حُجر ، او را مستجاب الدعوه ساخته بود . او هرگز در برابر حق كشى ها و باطل گرايى ها سكوت نمى كرد . چنين بود كه همراه مؤمنان و مجاهدان ، بر عثمان شوريد و در عينيت بخشيدن به حاكميت مولا على عليه السلام ، از هيچ كوششى دريغ نكرد و بدين سان ، از ياران ويژه و پيروان مطيع او به شمار مى رفت .

او در نبردهاى على عليه السلام نيز شركت داشت . در جمل ، فرمانده سواره نظام كِنديان بود و در صفّين ، فرماندهى قبيله خود را به عهده داشت و در نهروان ، جناح چپ و يا راست سپاه على عليه السلام را فرماندهى مى كرد .

او زبانى گويا و كلامى نافذ داشت ، به بلاغتْ سخن مى گفت و با فصاحت ، حقايق را بيان مى نمود . سخنان

زيبا و بيدارگر او درباره جايگاه والاى على عليه السلام ، نشانى است از اين حقيقت .

او يار باوفاى على عليه السلام و از مدافعان سختكوش وى بود . چون ضحّاك بن قيس براى غارتگرى روى به عراق نهاد ، حجر بن عدى از على عليه السلام براى رويارويى با او فرمان گرفت و با دلاورى ، او را شكست داد و ضحّاك ، پا به فرار نهاد .

حجر ، لحظاتى قبل از ضربت خوردن على عليه السلام ، از توطئه خبر يافت و با تمام توان كوشيد تا ايشان را خبر كند ؛ امّا موفّق نشد و غمِ به خون نشستن على عليه السلام بر جانش نشست .

او از ياران غيور و استوارْگام امام حسن عليه السلام نيز بود . وى چون خبر صلح را شنيد ، خون غيرت در رگ هايش به جوش آمد و بر اين صلح ، اعتراض كرد . امام حسن عليه السلامبه او فرمود :

لَو كانَ غَيرُك مِثلَكَ لَما أمضَيتُهُ .

اگر ديگران نيز چون تو [ عزّت طلب] بودند ، هرگز اين قرارداد را امضا نمى كردم .

حجر ، از معاويه دلى آكنده از درد داشت و هماره ، از اين چهره پليد «حزب الطُّلَقاء (گروه آزادشدگان فتح مكّه)» كه حكومت يافته بودند ، بيزارى مى جست و همراه با جمع شيعيان ، بِدو نفرين مى كرد؛ چرا كه آنها گروهى بودند كه پيامبر خدا ، آنها را «ملعون» دانسته بود .

هرگاه مُغَيره _ كه در پليدى و زشت خويى و پَستى نظير نداشت و با حاكميت

«حزب الطلقاء» ، حكومت كوفه را يافته بود _ بر على عليه السلام و پيروان او طعن مى زد ، حجر ، بى هيچ هراسى به دفاع مى ايستاد و او را ملامت مى كرد .

معاويه كه از موضعگيرى ها ، افشاگرى ها ، سرسختى ها و استوارى هاى حجر به ستوه آمده بود ، دستور قتل او را صادر كرد و او را به همراه يارانش در «مَرْج عَذراء» به سال 51 هجرى به شهادت رساند .

حجر ، چهره اى محبوب ، شخصيتى نافذ و وجهه اى نيكو داشت . شهادت او بر مردم ، گران آمد . لذا به معاويه اعتراض كردند و او را بر اين كردار پليد ، نكوهش كردند . از جمله ، امام حسين عليه السلام در نامه اى به معاويه ، ضمن ستايش فراوان و يادكردِ نيكو از ستم ستيزى حُجر ، بدو اعتراض كرد و يادآورى كرد كه معاويه ، پيمان شكسته و ستمكارانه ، خون پاك حُجر را بر زمين ريخته است . عايشه نيز با ذكر روايتى درباره شهيدانِ «مَرْج عَذراء» ، به معاويه ، اعتراض كرد .

معاويه ، با همه تيره جانى ، قتل حُجر را از اشتباهاتش مى دانست و از آن ، اظهار ندامت مى كرد و در هنگام مرگ مى گفت : اگر نصيحتگرى مى بود ، ما را از قتل حجر ، باز مى داشت .

مُصعَب بن زُبَير ، دو فرزند حُجْر (عبيد اللّه و عبد الرحمان) را پس از به بند كشيدن ، به قتل رساند .

على عليه السلام از شهادت حجر

خبر داده بود و شهادت او و يارانش را به شهادت «اصحاب اُخدود» ، مانند كرده بود .

روايت شده هنگامى كه حجر را آوردند و فرمان قتل او را صادر شد ، گفت : مرا در لباس هايم دفن كنيد ، كه در قيامت به دادخواهى بر مى خيزم .

حُذَيفة بن يَمان

ابو عبد اللّه ، حُذَيفة بن يَمان بن جابر عَبْسى ، از ياران برجسته پيامبر خداست . رجاليان و شرح حال نگاران ، او را با ويژگى هايى چون : نجيب زاده ، صحابى بزرگ پيامبر خدا ، رازدار پيامبر صلي الله عليه و آله و داناترينِ مردم به منافقان ، ستوده اند .

پيامبر خدا ، نام هاى منافقان را چون رازى به حُذَيفه سپرد و بدو سفارش كرد كه در هنگامه بروز فتنه ها ، آنها را آشكار ننمايد . آن راز بايد بماند تا روزگارى كه پرده ها كنار مى روند و رازها هويدا مى شوند . او پس از جنگ بدر ، هماره بِشْكوه و نستوه ، در نبردهاى پيامبر صلي الله عليه و آلهحاضر بود . حُذَيفه ، از معدود كسانى است كه باورهاى خود را ديگرگون نكردند و پس از وفات پيامبر خدا ، دگرگونى حقّ خلافت و خلافت حق را بر نتابيدند و با استوار گامى تمام در كنار على عليه السلامايستادند .

حُذَيفه ، از معدود كسانى است كه همراه با على عليه السلام بر پيكر مطهّر فاطمه عليهاالسلامنماز خواند . او در زمان عمر و عثمان ، حكومت مدائن را به عهده داشت و در هنگام خلافت يافتن امير

مؤمنان ، در بستر بيمارى بود . با اين همه ، بيان نكردن والايى ها و فضايل على عليه السلام را برنتابيد و با تن رنجور ، بر فراز منبر شد و على عليه السلامرا با بيانى

شكوهمند و از جمله با تعبيرهايى چون «به خدا سوگند ، او از آغاز تا انجام ، بر حق است» و «او بهترين فرد در ميان درگذشتگان و بازماندگان پس از پيامبرتان است» ، ستود و براى على عليه السلام بيعت گرفت و با وى بيعت كرد و به فرزندانش وصيّت كرد كه هم گامى با على عليه السلام را فرو نگذارند . او در اين وصيّت ، سفارش كرد كه : «به خدا سوگند ، او (على عليه السلام) بر حق است و مخالفانش بر باطل اند» . او سپس هفت و يا چهل روز پس از اين ، زندگانى را بدرود گفت .

حنظله غَسيلُ الملائكه

حنظله فرزند ابو عامر ، مردى از قبيله خزرج بود . او در شامى كه صبح آن جنگ اُحُد رُخ داد ، با دختر عبد اللّه بن ابى سلول ، ازدواج كرد و در همان شب ، عروسى نمود . وى پيش از زفاف ، از پيامبر صلي الله عليه و آله اجازه خواست شب را نزد همسرش بماند . پس ، اين آيه نازل شد :

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِى وَ إِذَا كَانُواْ مَعَهُو عَلَى أَمْرٍ جَامِعٍ لَّمْ يَذْهَبُواْ حَتَّى يَسْتَ_?ذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَ_?ذِنُونَكَ أُوْلَ_ل_ءِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِى فَإِذَا اسْتَ_?ذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَن لِّمَن شِئْتَ مِنْهُمْ ؛ همانا

مؤمنان ، كسانى اند كه به خدا و پيامبرش گرويده اند ، و هنگامى كه با او بر سرِ كارى اجتماع كردند ، تا از وى كسب اجازه نكنند ، نمى روند . در حقيقت ، كسانى كه از تو كسب اجازه مى كنند ، آنان اند كه به خدا و پيامبرش ايمان دارند . پس چون براى برخى از كارهايشان از تو اجازه خواستند ، به هر كس از آنان كه خواستى ، اجازه ده» .

پيامبر صلي الله عليه و آله نيز اجازه داد ... صبح آن روز ، حنظله ، با حالت جنابت در نبرد حاضر شد . هنگام رفتن به نبرد ، همسر حنظله ، چهار نفر از انصار را فرا خواند و در حضور

حنظله ، آنان را گواه گرفت كه آنان ، عروسى كرده اند . به زن گفته شد : چرا چنين كردى؟

گفت : ديشب در خواب ديدم آسمان ، دهان باز كرد و حنظله در آن افتاد و آسمان ، بسته شد . آن را به شهادت تعبير كردم . از اين رو ، نمى پسنديدم بدون گواه ، از وى حامله شوم .

وقتى حنظله در صحنه نبرد حضور يافت ، ابو سفيان را ديد كه سوار بر اسبى ميان دو لشكر جولان مى دهد . به وى حمله بُرد و بر پىِ پاى اسبش ضربه زد . اسب ، حركتى كرد و ابو سفيان بر زمين افتاد و فرياد زد : اى قريشيان! من ابو سفيانم و حنظله مى خواهد مرا بكشد .

ابو سفيان ، پا به فرار گذارد و حنظله

به دنبالش بود تا اين كه يكى از مشركان به سويش آمد و نيزه اى به او زد . حنظله با نيزه به سمت مرد رفت و او را به قتل رساند و خود نيز در ميان حمزه ، عمرو بن جموح ، عبد اللّه بن حزام و گروهى از انصار ، بر زمين افتاد . پيامبر خدا فرمود :

رَأَيتُ المَلائِكَةَ يُغَسِّلونَ حَنظَلَةَ بَينَ السَّماءِ وَالأَرضِ بِماءِ المُزنِ في صَحائِفَ مِن ذَهَبٍ .

ديدم فرشتگان در ميان زمين و آسمان ، حنظله را با آب باران ، در برگ هايى از طلا ، غسل مى دادند .

بدين جهت ، وى «غسيل الملائكه (غسل داده شده توسط فرشتگان)» ، نام گرفت .

خُزَيمة بن ثابت (ذو شهادَتَين)

ابو عماره ، خُزَيمة بن ثابت بن فاكِه انصارى اَوسى ، از ياران برجسته پيامبر

خداست . او در جنگ اُحد و ديگر نبردهاى پيامبر خدا ، همگام آن بزرگوار بود و از آن رو كه پيامبر خدا گواهى او را در حُكمِ دو شاهد قرار داد ، به «ذو شهادَتَين» مشهور شد .

خزيمه ، از معدود كسانى است كه پس از پيامبر صلي الله عليه و آله بر «حقّ خلافت» و «خلافت حق» ، استوار ماند و از جمله كسانى بود كه فرياد دفاع از خلافت على عليه السلام را در مسجد پيامبر صلي الله عليه و آلهسرداد و با تكيه بر عنوان و جايگاهى كه پيامبر خدا به او داده بود ، گواهى داد كه پيامبر صلي الله عليه و آله ، اهل بيت عليهم السلام

را معيارِ شناخت حق از باطل ، معرّفى كرده است و پيشوايى را به نام آنان ، رقم زده است .

خزيمه ، در نبردهاى على عليه السلام ، در محضر آن بزرگوار ، استوار گام بود و پس از شهادت عمّار بن ياسر ، او نيز شهدِ شهادت نوشيد .

رُشَيد هَجَرى

رُشَيد هَجَرى ، از عالمان و محدّثان بزرگ شيعى و از ياران بيداردل و استوارگام على عليه السلاماست . او را از ياران امام حسن و امام حسين عليهماالسلام نيز شمرده اند .

على عليه السلام رُشَيد را بزرگ مى داشت و به او «رُشَيد بلايا» مى گفت . نگاه نافذ او به فراسوى ظاهر دنيا راه يافته بود و از اين رو ، او را عالم به حوادث گذشته و آينده دانسته اند . على عليه السلام روزى به رُشيد فرمود :

كَيفَ صَبرُكَ إذا أرسَلَ إلَيكَ دَعِيُّ بَني اُمَيَّةَ ، فَقَطَعَ يَدَيكَ و رِجلَيكَ و لِسانَكَ ؟

آن گاه كه زنازاده بنى اميّه ، تو را به برائت جُستن از من فرا خوانَد و چون تن ندهى ، دست ها و پاهايت را قطع كند ، چگونه شكيبايى خواهى كرد؟ .

گفت : آيا فرجام آن ، بهشت است؟

امام عليه السلام فرمود :

نَعم يا رُشَيدُ ، و أنتَ مَعي فِي الدُّنيا وَالآخِرَةِ .

آرى! و تو در دنيا و آخرت با من خواهى بود .

بدين سان ، رُشيد ، شكوه شكيبايى را رقم زد و استوار گامى در عشق على عليه السلام را بيان كرد و چون

آن هنگامه رسيد و زياد بن اَبيهْ چنان كرد ، او از حق ، روى برنتافت و شهد شهادت نوشيد و به دار كشيده شد .

از زياد بن نضر حارثى نقل شده كه مى گويد : نزد زياد بودم كه رُشَيد هَجَرى را آوردند . زياد به او گفت : سرورت (يعنى على عليه السلام) به تو گفته است كه ما با تو چه مى كنيم؟

گفت : دست و پايم را مى بُريد و به دارم مى كشيد .

زياد گفت : به خدا سوگند ، كارى مى كنم كه سخنش دروغ درآيد . آزادش بگذاريد .

و چون رشيد خواست بيرون برود ، زياد گفت : به خدا سوگند ، كارى بدتر از آنچه سرورش خبر داده ، نمى توانيم بر سرش بياوريم . دست و پايش را ببُريد و به دارش كشيد .

رشيد گفت : دريغا كه هنوز كار ديگرى مانده كه امير مؤمنان ، خبرش را به من داده و شما هنوز نكرده ايد .

زياد گفت : زبانش را ببُريد .

رشيد گفت : به خدا سوگند ، اكنون خبر امير مؤمنان ، تصديق شد .

زيد بن صُوحان

زيد بن صوحان بن حجر عبدى ، برادر صَعصَعه و سَيحان ، از خطيبان زِبَردست ، شجاعان استوارگام ، بزرگان ، زاهدان ، ارجمندان و از ياران وفادار امير مؤمنان بود . او به روزگار پيامبر خدا ، اسلام آورد و از ياران پيامبر صلي الله عليه و آلهشمرده شده و به حضور

ايشان نيز رسيده است .

پيامبر صلي الله عليه و

آله ، از او به نيكى ياد مى كرد و مى فرمود :

مَن سَرَّهُ أن يَنظُرَ إلى رَجُلٍ يَسبِقُهُ بِعضُ أعضائِهِ إلَى الجَنَّةِ فَليَنظُر إلى زَيدِ بنِ صوحانَ .

هر كس دوست دارد مردى را ببيند كه يكى از اعضايش پيش تر از او به سوى بهشت مى رود ، به زيد بن صوحان بنگرد .

اين سخن والاى پيامبر خدا _ كه فضيلتى بزرگ براى زيد بود _ در جنگ جَلولاء ، مصداق يافت .

زيد ، زبانى حقگو و افشاگر داشت . چنين بود كه عثمان ، وجودش را در مدينه برنتابيد و او را به شام ، تبعيد كرد و چون انقلابيانْ حركت اعتراض آميز خود عليه عثمان را در مدينه شكل دادند ، زيد بدانها پيوست .

او در جنگ جمل ، شركت كرد و خود از شهادتش خبر داد . عايشه ، با نامه اى از وى دعوت كرد كه به يارى اش برخيزد . او چون نامه را خواند ، هوشمندانه و زيبا گفت : تو را به چيزى فرمان داده اند و ما را به چيزى ديگر ؛ امّا تو به كار ما پرداخته اى و به ما فرمان مى دهى كه به كار تو بپردازيم . به تو فرمانِ در خانه نشستن داده شده و به ما فرمانِ جنگيدن تا رفع فتنه . والسلام!

زيد ، در دفاع از على عليه السلام ، زبانى گويا و در حراست از آن بزرگوار ، گامى استوار داشت . على عليه السلام ، چون بر بالينش نشست ، فرمود :

رَحِمَكَ اللّه ُ ، يا زَيدُ

، قَد كُنتَ خَفيفَ المَؤونَةِ ، عَظيمَ المَعونَةِ .

خدا تو را رحمت كند! همانا تو كم هزينه و بسيار يارى رسان بودى .

سعيد بن قيس

سعيد ، جنگاورى دلير و قهرمانى كم نظير بود . او در جنگ هاى جمل و صِفّين ،

شركت داشت و در جمل و صفّين ، امام عليه السلام ، او را به سردارى بنى هَمْدان گماشت . او در ضمن سخنرانى اى رسا در جمع يارانش چگونگى دو سپاه را به نيكويى بَر نمود و عظمت سپاه على عليه السلام را _ كه گروهى از بدريان در آن حضور داشتند _ نشان داد و آن گاه ، جايگاه والاى على عليه السلام را به زيبايى تبيين كرد و با تكيه هوشمندانه بر پيشينه زشت معاويه ، رسوايى او و پدرانش را بيان كرد .

او در موارد بسيارى ، اطاعت مطلق خود از على عليه السلام را با عبارت هايى هيجان بار بيان كرده است . على عليه السلامنيز آن پارسامرد رزم آور را مى ستود . از جمله فرمود :

يَقودُهُمُ حامِي الحَقيقَةِ ماجِدٌ سَعيدُ بنُ قَيسٍ ، وَالكَريمُ مُحامٍ .

پشتيبان بزرگ حقيقت ، آنان را به پيش مى بَرَد /

سعيد بن قيس [ را مى گويم] ، آن بزرگْ پشتيبان را .

پس از جنگ صِفّين ، امام عليه السلام براى جلوگيرى از غارتگرى هاى سفيان بن عوف در شهر انبار ، او را بدان سوى ، گسيل داشت .

سعيد ، پس از على عليه السلام نيز بر صراط حق ، استوار ماند و در

جمع ياران امام حسن عليه السلامقرار گرفت و امام حسن عليه السلام او را به عنوان جانشين قيس بن سعد به نبرد با معاويه گسيل داشت .

ابو عمرو كَشّى ، او را بدين سان ستوده است : او از بزرگان تابعيان و از سران و زاهدان آنان بود .

سعيد بن قيس ، حدود سال 41 هجرى ، زندگى را بدرود گفت .

سهل بن حُنَيف

سهل بن حُنَيف بن واهب انصارى اَوسى ، برادر عثمان بن حُنَيف و از صحابيان پيامبر خدا و از بدريان است . سهل در تمام نبردهاى پيامبر صلي الله عليه و آله حضور داشت و در

هنگامه شكست سپاه پيامبر صلي الله عليه و آله در اُحد و در اوج دشوارى نبرد ، از جمله معدود افرادى بود كه در كنار پيامبر صلي الله عليه و آلهماند و نگريخت .

سهل ، از پيشتازان مدافعانِ على عليه السلام است كه پس از پيامبر خدا ، حريم «خلافت حق» را پاس داشت و از جمله معدود افرادى است كه آشكارا به دفاع از على عليه السلامپرداخت .

على عليه السلامبه روزگار خلافتش او را به حكومت شام برگزيد ؛ امّا سربازان معاويه ، او را از ميانه راه ، بازگرداندند . سپس ، مدّتى او را به حكومت مدينه گماشت تا اين كه در جنگ صِفّين ، وى را به لشكرش فرا خواند و تمّام بن عبّاس را به جانشينى او گمارد .

او در جنگ صفّين ، فرماندهى سواره نظام سپاه بصره را به عهده داشت . پس از آن ، فرماندار فارس

شد ؛ امّا به سبب تشنّج و هرج و مرجى كه در آن ديار به وجود آمده بود ، على عليه السلام به پيشنهاد كسانى چون ابن عبّاس ، زياد بن ابيه را به جاى وى منصوب كرد .

او به سال 38 هجرى ، در كوفه درگذشت و امام عليه السلامدر مراسم تدفين وى از او به بزرگى ياد كرد .

از ذَريح محاربى نقل شده كه امام صادق عليه السلام از سهل بن حُنَيف ، ياد كرد و فرمود :

كانَ مِنَ النُّقَباء .

از نقيبان بود .

گفتم : از نقيبان دوازده گانه پيامبر خدا؟

فرمود :

نَعَم ، كانَ مِنَ الَّذينَ اختيروا مِنَ السَّبعينَ .

آرى . از كسانى كه از ميان هفتاد نفر [انصار نخستين] ، برگزيده شدند .

به او گفتم : آنان كه كفيلِ (عهده دار) امور قوم خود شدند؟

فرمود :

نَعَم ، إنَّهُم رَجَعوا وفيهِم دَمٌ فَاستَنظَروا رَسولَ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهإلى قابِلٍ ، فَرَجَعوا فَفَزِعوا مِن دَمَهِم وَاصطَلَحوا ، وأقبَلَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آلهمَعَهُم .

آرى . آنان بازگشتند ، در حالى كه ميانشان جنگ و خونريزى بود . پس منتظر شدند تا در سال بعد ، پيامبر خدا را ببينند . پس بازگشتند و از خونريزى بيزار شدند و صلح نمودند و پيامبر صلي الله عليه و آله با آنان آمد .

امام صادق عليه السلام از سهل ، ياد كرد و فرمود :

ما سَبَقَهُ أحَدٌ مِن قُرَيشٍ ولا مِنَ النّاسِ بِمَنقَبَةٍ .

نه از قريش

و نه از ديگر مردم ، كسى در فضيلت و كمال ، بر او پيشى نگرفت .

جوانى اهل معرفت

نوجوانى كه به سنّ بلوغ نرسيده بود ، بر پيامبر صلي الله عليه و آلهسلام كرد و از شادمانى به پيامبر صلي الله عليه و آله لبخند زد . پيامبر صلي الله عليه و آله به وى فرمود :

أتُحِبُّني يا فَتى؟

جوان! آيا مرا دوست دارى؟ .

گفت : بلى ، به خدا سوگند ، اى پيامبر خدا!

پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود :

مِثلَ عَينَيكَ؟

مانند چشمانت؟

گفت : بيشتر .

فرمود :

مِثلَ أبيكَ؟

مانند پدرت؟

گفت : بيشتر .

فرمود :

مِثلَ اُمِّكَ ؟

مانند مادرت؟

گفت : بيشتر .

فرمود :

مِثلَ نَفسِكَ ؟

به اندازه خودت؟

گفت : به خدا سوگند ، بيشتر ، اى پيامبر خدا!

فرمود :

أمِثلَ رَبِّكَ ؟

مانند پروردگارت؟

گفت : خدا ، خدا ، خدا! اى پيامبر! اين دوستى از آنِ تو يا هيچ كس ديگر نيست . همانا تو را به خاطر دوستى خداوند ، دوست مى دارم .

پيامبر صلي الله عليه و آله به اطرافيانش رو كرد و فرمود :

هكذا كونوا ، أحِبُّوا اللّه َ لاِءِحسانِهِ إلَيكُم وإنعامِهِ عَلَيكُم ، وأحِبّونِي لِحُبِّ اللّه ِ .

اين چنين باشيد . خداوند را به خاطر احسان و نعمت هايش بر شما دوست بداريد و مرا به خاطر دوستى خداوند .

جوان روشن ضمير

از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود : پيامبر خدا ، نماز صبح را با مردم

خواند . سپس ، جوانى را در مسجد ديد كه از شدّت بى خوابى سر مى جنبانَد . رنگش زرد بود ، جسمش لاغر شده و چشمانش در كاسه سر ، فرو رفته بود . پيامبر صلي الله عليه و آلهبه وى فرمود : «جوان! چگونه صبح كردى؟» .

گفت : اى پيامبر! با يقين صبح كردم .

پيامبر صلي الله عليه و آله از سخنش شگفت زده شد و فرمود : «هر يقينى حقيقتى دارد . حقيقتِ يقين تو چيست؟» .

گفت : اى پيامبر! يقين من همان است كه مرا اندوهگين ساخته و شب ها بيدار نگاهم داشته و روزها تشنه ام كرده است . خودم را از دنيا و آنچه در آن است ، رها ساختم ، گويا بر عرش پروردگارم مى نگرم كه براى رستاخيز ، بر پا شده و مردم ، براى حسابرسى از قبرها سر برآورده اند و من در ميان آنانم .

پيامبر خدا به يارانش فرمود : «اين ، بنده اى است كه خداوند ، دلش را به نور ايمان ، روشن ساخته است» .

سپس فرمود : «آنچه دارى ، نگه دار!» .

جوان گفت : اى پيامبر! برايم دعا كن همراه تو به شهادت نايل آيم .

پيامبر صلي الله عليه و آله برايش دعا كرد . چيزى نگذشت كه در يكى از جنگ هاى پيامبر صلي الله عليه و آله ، شركت جُست و پس از به شهادت رسيدن نُه نفر ،

به شهادت رسيد و او دهمين نفر بود .

صَعصَعة بن صُوحان

صَعْصَعة بن صوحان بن حُجر عبدى ، در زمان پيامبر صلي الله عليه و آله مسلمان شد ؛ امّا به زيارتش نايل نيامد . او از بزرگان ياران امام على عليه السلام و از كسانى بود كه او را چنان كه بايد ، شناختند .

صعصعه ، سخنورى چيره دست و پُرآوازه بود . اديب نام آور عرب ، جاحظ ، او را در

فنّ خطابه ، پيشتاز دانسته و برترين گواه بر اين حقيقت را خطابه گويى او در محضر على عليه السلام و درخواست على عليه السلام از او براى ايراد سخن دانسته است . شرح حال نگاران ، او را با عناوينى چون : شريف ، امير ، فصيح ، گشاده زبان ، سخنور ، زبان آور ، ديندار و فاضل ، ستوده اند .

عثمان ، او را به همراه مالك اشتر و بزرگانى ديگر ، از كوفه به شام تبعيد كرد و چون مردمان بر عثمان شوريدند و پس از آن بر خلافت على عليه السلام يكْ داستان شدند ، او _ كه در شناخت عظمت على عليه السلام ژرف انديش و كم نظير ، و در خطابه ، چيره دست و گزيده گوى بود _ به پا خاست و بدين سانْ گويا و زيبا ، باور ارجمندش را درباره على عليه السلام بازگفت : اى امير مؤمنان! به خدا سوگند ، تو خلافت را زينت دادى و خلافت ، سبب زينت تو نشد . و تو خلافت را بالا بردى و آن

، مقام تو را بالا نبرد . و نياز خلافت به تو ، بيشتر از نياز تو به آن است !

در منابع به نقل از صعصعه آمده است : با گروهى از مصريان بر عثمان بن عفّان ، وارد شديم . عثمان گفت : فردى از خود را مقدّم داريد تا با من سخن بگويد .

مرا جلو انداختند . عثمان گفت : «اين؟!» ، و گويى مرا جوان مى ديد .

به او گفتم : اگر علم به سن بود ، من و تو از آن نصيبى نداشتيم ؛ بلكه به تعلّم است .

عثمان گفت : [ آنچه مى خواهى] بگو .

گفتم : به نام خداوند بخشنده مهربان .

«الَّذِينَ إِن مَّكَّنَّ_هُمْ فِى الْأَرْضِ أَقَامُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَوُاْ الزَّكَوةَ وَ أَمَرُواْ بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْاْ عَنِ الْمُنكَرِ وَ لِلَّهِ عَ_قِبَةُ الْأُمُورِ ؛ آنان كه چون در زمينْ مسلّطشان كرديم ، نماز مى خوانند و زكات مى پردازند و به نيكى فرمان مى دهند و از زشتى باز مى دارند . و فرجام كارها ، از آنِ خداست» .

عثمان گفت : اين آيه ، در شأن ما نازل شده است .

به او گفتم : پس به نيكى فرمان ده و از زشتى ، باز دار .

عثمان گفت : اين را وا گذار و مقصودت را بگو .

به او گفتم : به نام خداوند بخشنده مهربان .

«الَّذِينَ أُخْرِجُواْ مِن دِيَ_رِهِم بِغَيْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَن يَقُولُواْ رَبُّنَا اللَّهُ ؛ آنان كه به ناحق از ديارشان رانده شده اند ، تنها به جرم اين كه مى گفتند

: پروردگار ما ، خداى يگانه است ...» .

عثمان گفت : اين آيه هم در حقّ ما نازل شده است .

به او گفتم : پس آنچه را از خدا گرفته اى ، به ما

حديث2471

امام صادق عليه السلام :

«وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُم بِإِيمَ_نٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ» : قَصَرَتِ الأبناءُ عَن عَمَلِ الآباءِ، فألحَقُوا الأبناءَ بِالآباءِ لِتَقَرَّ بِذلِكَ أعيُنُهُم.

امام صادق عليه السلام : _ درباره اين سخن خداوند عز و جل «و آنان كه ايمان آوردند و فرزندانشان [با درجه اى از] ايمان ، آنان را پيروى كردند ، فرزندانشان را به آنان ملحق مى كنيم» _ : عمل فرزندان از پدرانشان كمتر است . پس فرزندان را به پدرانشان ملحق مى كنند تا ديده آنان روشن گردد .

الكافي : ج3 ص249 ح 5 عن ابن بكير ، التوحيد : ص 394 ح 7 عن أبي بكر الحضرمي .

حديث2472

امام صادق عليه السلام :

لَمّا لَقِيَ يوسُفُ أخاهُ قالَ لَهُ : يا أَخي كَيفَ استَطَعتَ

أن تَتَزوَّجَ النِّساءَ بَعدي؟

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 484 ح 4709

، علل الشرايع : ص 103 ح 1.

حديث2478

امام صادق عليه السلام :

: بِأَبي أنتَ و اُمِّي يَا ابنَ رَسولِ اللّه ِ، أشهَدُ أنَّكَ كُنتَ نُورا فِي الأصلابِ الشّامِخَةِ وَ الأرحامِ الطّاهِرَةِ، لَم تُنَجِّسكَ الجاهِلِيَّةُ بِأنجاسِها، و لَم تُلبِسكَ المُدلَهِمَّاتِ

امام صادق عليه السلام _ در زيارت اربعين سيّد الشهدا _ : پدر و مادرم فداى تو اى فرزند پيامبر خدا! گواهى مى دهم كه تو نورى در پشت هاى بزرگوار و رَحِم هاى پاك بودى ، آلودگى هاى جاهليت ، تو را نيالود و ناپاكى ها ، لباسش را بر تو نپوشانْد .

المُدْلَهِمُّ : الأَسْوَدُ (لسان العرب : ج 12 ص 206 «لهم»).

حديث2479

امام صادق عليه السلام :

قامَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهخَطيبا فَقالَ : أيُّهَا النّاسُ، إيّاكُم و خَضراءَ الدِّمَنِ . قيلَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، و ما خَضراءُ الدِّمَنِ؟ قالَ : المَرأَةُ الحَسناءُ في مَنبَتِ السَّوءِ .

امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا ، خطبه خواند و فرمود : «اى مردم! از سبزه هاى مَزبَله بپرهيزيد».

گفته شد : اى پيامبر خدا! سبزه مزبله چيست ؟

فرمود : «زن زيباروى در رستنگاه (خانواده) بد» .

الكافي : ج 5 ص 332 ح 4 ، تهذيب الأحكام : ج 7 ص 403 ح 1608 كلاهما عن السكوني ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 391 ح 4377 ، بحار الأنوار : ج 103 ص 232 ح 10 نقلاً عن معاني الأخبار عن محمّد بن أبيطلحة .

حديث2480

امام صادق عليه السلام :

شِركُ الشَّيطانِ ما كانَ مِن

مالٍ حَرامٍ فَهُوَ مِن شِركَةِ الشَّيطان، و يَكونُ مَعَ الرَّجُلِ حِينَ يُجامِعُ ، فَيَكونُ نُطفَتُهُ مَعَ نُطفَتِهِ إذا كانَ حَراما، قالَ : كِلتَيهِما جَميعا مُختَلِطَينِ ، و قالَ : رُبَّما خُلِقَ مِن واحِدَةٍ ، و رُبَّما خُلِقَ مِنهُما جَميعا.

تفسير العيّاشى _ به نقل از محمّد، از امام باقر يا امام صادق عليهماالسلام _ :

همتاى شيطان ، فرزندى است كه از مال حرام به وجود آيد. [چنين فرزندى در واقع] از مشاركت شيطان ، متولّد شده است . اگر مال ، حرام باشد، او همراه مرد خواهد بود تا اين كه آميزش كند و از اين رو، نطفه اش با

نطفه مرد مى آميزد . هر دو (نطفه) با هم آميخته هستند. گاهى فرزند از يك نطفه آفريده مى شود و گاهى از هر دو با هم.

تفسير العياشي : ج 2 ص 300 ح 108 ، بحار الأنوار : ج 103 ص 294 ح 48.

حديث2481

امام صادق عليه السلام :

كَسبُ الحَرام يَبينُ فِي الذُّرِيَّةِ.

امام صادق عليه السلام : [اثر] درآمد حرام ، در نسل آشكار مى شود .

الكافي : ج 5 ص 124 ح 4 عن عبيد بن زرارة.

حديث2482

امام صادق عليه السلام :

مَن أكَلَ سَفَرجَلَةً عَلَى الرِّيقِ طابَ ماؤُهُ ، و حَسُنَ وَلَدُهُ.

امام صادق عليه السلام : هر كس ناشتا يك بِهْ بخورد ، نطفه اش پاكيزه مى شود و فرزندش نيكو مى گردد .

الكافي : ج 6 ص 357 ح 3 ، المحاسن : ج 2 ص 365 ح 2273 .

حديث2483

امام صادق عليه السلام :

: يَنبَغي أن يَكونَ أبو هذَا الغُلامِ أكَلَ السَّفَرجَلَ .

امام صادق عليه السلام _ هنگامى كه به جوان زيبايى نگاه كرد _ : بايد پدر اين پسر ، بهْ خور باشد .

الكافي : ج 6 ص 22 ح 2 ، المحاسن : ج 2 ص 365 ح 2274 كلاهما عن محمّد بن مسلم ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 373 ح 1241 و زاد في آخره «ليلة الجماع» .

حديث2484

امام صادق عليه السلام :

حديث2490

امام صادق عليه السلام :

أكبَرُ ما يَكونُ الإِنسانُ يَومَ يولَدُ، و أصغَرُ ما يَكونُ

يَومَ يَموتُ.

امام صادق عليه السلام : بزرگ ترين روز انسان ، روزى است كه زاده مى شود

و كوچك ترين روز او ، روزى است كه مى ميرد .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 1 ص 194 ح 595 .

حديث2491

امام صادق عليه السلام :

هَنَّأَ رَجُلٌ رَجُلاً أصابَ ابنا فَقالَ : يُهنِئُكَ الفارِسُ . فَقالَ لَهُ الحَسَنُ عليه السلام : ما عِلمُكَ يَكونُ فارِسا أو راجِلاً؟

قَالَ : جُعِلتُ فِداكَ فَما أَقولُ؟

قال : تَقولُ : شَكَرتَ الواهِبَ ، و بورِكَ لَكَ فِي المَوهوبِ ، و بَلَغَ أَشُدَّه ، و رَزَقَكَ بِرَّهُ.

امام صادق عليه السلام : شخصى در تبريك به كسى كه پسردار شده بود ، گفت : تولّد فرزند سواركار ، بر تو مبارك باد .

امام صادق عليه السلام :

جاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِ صلي الله عليه و آله، فَقالَ : يا رَسولَ اللّه ِ ، وُلِدَ لي غُلامٌ فَماذا اُسَمِّيهِ؟ قالَ : سَمِّهِ بِأَحَبِّ الأَسماءِ إلَيَ : حَمزَةَ.

امام صادق عليه السلام : كسى خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله رسيد و گفت : اى پيامبر خدا! فرزندى برايم زاده شده است ، او را چه بنامم ؟

فرمود : «او را به محبوب ترين نام نزد من ، حمزه بنام» .

الكافي: ج6 ص19 ح9، تهذيب الأحكام: ج7 ص438 ح1749 كلاهماعن ابن القدّاح.

حديث2498

امام صادق عليه السلام :

: تَطهيرُهُ مِن شَعرِ الرَّحِمِ.

امام صادق عليه السلام _ وقتى علّت تراشيدن سرِ نوزاد را از ايشان پرسيدند _ : [به جهت] پاك كردن او از موى رَحِم .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 489 ح 4728، علل الشرايع : ص 505 ح 1، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 488 ح 1693.

حديث2499

امام صادق عليه السلام :

فرمود : «آيا صداى گريه كودك را نشنيديد؟» .

تهذيب الأحكام : ج 3 ص 274 ح 796 ، الكافي : ج 6 ص 48 ح 4 نحوه كلاهما عن عبداللّه بن سنان.

حديث2509

امام صادق عليه السلام :

إنَّ خَيرَ ما وَرَّثَ الآباءُ لِأَبنائِهِم الأَدَبُ لاَ المالُ ؛ فَإِنَّ المالَ يَذهبُ ، و الأَدَبَ يَبقى.

امام صادق عليه السلام : بهترين چيزى كه پدران براى پسرانشان به ارث مى گذارند ، تربيت است ، نه مال ؛ چرا كه مال مى رود و تربيت مى ماند .

الكافي : ج 8 ص 150 ح 132 عن مسعدة بن صدقة، غرر الحكم : ح 5036 نحوه .

حديث2510

امام صادق عليه السلام :

لا يَزالُ العَبدُ المُؤمِنُ يُوَرِّثُ أهلَ بَيتِهِ العِلمَ وَ الأَدَبَ الصّالِحَ، حَتّى يُدخِلَهُمُ الجَنَّةَ جَميعا، حتّى لا يَفقِدَ مِنهُم صَغيرا و لا كَبيرا و لا خادِما و لا جارا، و لا يَزالُ العَبدُ العاصِي يُوَرِّثُ أهلَ بَيتِهِ الأدَبَ السَّيِّئَ حَتّى يُدخِلَهُمُ النّارَ جَميعا، حَتّى لا يَفقِدَ فيها مِن اهلِ بَيتِهِ صَغيرا و لا كَبيرا و لا خادِما و لا جارا.

امام صادق عليه السلام : مؤمن ، همواره به خانواده اش ، دانش و تربيت شايسته ارث مى دهد تا همه را وارد بهشت سازد ، به گونه اى كه نه از كوچكشان ، نه از بزرگشان ، نه از خادمشان ، نه از پناهنده شان خالى نباشد . بنده نافرمان [خدا ]براى خانواده اش ادب ناشايست به ارث مى گذارد تا همه آنان را وارد دوزخ سازد ، به گونه اى كه نه از كوچك خانواده اش ، نه از بزرگشان ، نه از خادمشان و نه از همسايه شان تهى نباشد .

دعائم الإسلام : ج 1 ص 82 .

حديث2511

امام صادق عليه السلام :

قالَ لُقمانُ : يا بُنَيَ إن تَأدَّبتَ صَغيرا انتَفَعتَ بِهِ كَبيرا، و مَن عَنا بِالأَدَبِ اهتَمَّ بِهِ، و مَنِ اهتَمَّ بِهِ تَكَلَّفَ عِلمَهُ، و مَن تَكَلَّفَ عِلمَهُ اشتَدَّ لَهُ

طَلَبُهُ، ومَنِ اشتَدَّ لَهُ طَلَبُهُ أدرَكَ بِهِ مَنفَعَةً

امام صادق عليه السلام : لقمان گفت : اى فرزندم! اگر در كودكى تربيت شدى ، در بزرگ سالى از آن بهره مند مى شوى . هر كس آهنگِ تربيت كند ، به

آن اهتمام مى ورزد و

هر كس به آن اهتمام ورزد ، براى دانستن آن ، خود را به زحمت مى اندازد و هر كس خود را براى دانستن آن به زحمت مى اندازد ، به شدّت در جستجوى آن مى شود و هر كس جستجويش شدّت يابد ، از آن ، بهره مند مى شود .

في تفسير القمي : «مَنفَعَتَهُ»، و هو الأصوب .

حديث2512

امام صادق عليه السلام :

دَخَلَ عَلى أبي عليه السلام رَجُلٌ فَقالَ : رَحِمَكَ اللّه ُ ، اُحَدِّثُ أهلِي؟ قالَ نَعَم، إنَّ اللّه َ يَقولُ : «يَ_أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجَارَةُ» ، وَقالَ : «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَوةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَيْهَا» .

امام صادق عليه السلام : كسى بر پدرم وارد شد و گفت : رحمت خدا بر تو باد! براى خانواده ام حديث بخوانم ؟

فرمود: آرى . خداوند عز و جل مى فرمايد : «اى كسانى كه ايمان آورديد! خودتان و خانواده تان را از آتشى نگه داريد كه آتشگيره آن ، مردم و سنگ ها هستند» .

و فرمود : «وخانواده ات را به نماز امر كن و خود بر آن ، شكيبا باش» » .

الاُصول الستة عشر : ص 70 عن جابر الجعفي ، بحار الأنوار : ج 2 ص 25 ح 92.

حديث2513

امام صادق عليه السلام :

إذا بَلَغَ الغُلامُ ثَلاثَ سِنينَ، يُقالُ لَهُ : قُل لا إلهَ إلاَّ اللّه سَبْعَ مَرّاتٍ . ثُمَّ يُترَكُ حَتّى يَتِمَّ لَهُ ثَلاثُ سِنينَ و سَبعَةُ أشهُرٍ و عِشرونَ يَوما، فَيُقالُ لَهُ : قُل : «مُحَمَّدٌ رَسولُ اللّه ِ» سَبعَ مَرّاتٍ . و يُترَكُ حَتّى يَتِمَّ لَهُ أربَعُ سِنينَ، ثُمَّ يُقالُ لَهُ قُل : سَبعَ مَرّاتٍ : «صَلَّى اللّه ُ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِهِ». ثُمَّ يُترَكُ حَتّى يَتِمَّ لَهُ خَمسُ سِنينَ ، ثُمَّ يُقالُ لَهُ : أيُّهُما يَمينُكَ و أيَّهُما شِمالُكَ ؟ فَإِذا عَرَفَ ذلِكَ حُوِّلَ وَجهُهُ إلى القِبلَةِ و يُقالُ لَهُ : أسجُد. ثُمَّ يُترَكُ حَتَّى يَتِمَّ لَهُ

امام صادق عليه السلام : [لازم است ]مرد هنگام وارد شدن بر پدرش اجازه بگيرد ؛ ولى لازم نيست پدر از پسرش اجازه بگيرد ، و مرد از دخترش و خواهرش ، هنگامى كه ازدواج كرده باشند ، [لازم است ]اجازه بگيرد .

الكافي : ج 5 ص 528 ح 3 عن أبي أيوب الخزّاز وراجع : مشكاة الأنوار : ص 344 ح 1101 .

حديث2528

امام صادق عليه السلام :

لِيَستَأذِنِ الَّذينَ مَلَكَت أيمانُكُم وَالَّذين لَم يَبلُغُوا الحُلُمَ مِنكُم ثَلاثَ مَرَّاتٍ كَما أمَرَكُمُ اللّه ُ عز و جل ، ومَن بَلَغَ الحُلُمَ فَلا يَلِجُ عَلى اُمِّهِ ولا عَلى اُختِهِ ولا عَلى خالَتِهِ ولا عَلى سِوى ذلِكَ إلاّ بإذنٍ، فَلا تَأذَنوا حَتّى يُسَلِّمَ.

امام صادق عليه السلام : كسانى كه مملوك شما هستند و كسانى كه بالغ نشده اند ، بايد در سه هنگام ، اجازه بگيرند ، همان گونه كه خداوند عز و جلبه شما امر كرده است ، و كسى كه بالغ شد ، بدون اجازه ، نه بر مادرش ، نه بر خواهرش ، نه بر خاله اش و نه بر ديگران ، وارد نشود . اجازه [ى ورود] ندهيد ، تا [براى اطّلاع دادن ورودش ]سلام كند .

الكافي : ج 5 ص 529 ح 1 عن جرّاح المدائني ، مشكاة الأنوار : ص 342 ح 1097.

حديث2529

امام صادق عليه السلام :

لا يُجامِعِ الرَّجُلُ امرَأَتَهُ ولا جارِيَتَهُ وفِي البَيتِ صَبِيٌ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ مِمَّا يورِثُ الزِّنا.

امام صادق عليه السلام : در حالى كه كودكى در اتاق باشد ، مرد نبايد با زن و كنيزش آميزش كند ؛ چرا كه اين ، از آن چيزهايى است كه زنا را در پى مى آورد .

الكافي : ج 5 ص 499 ح 1 عن ابن راشد عن أبيه ، تهذيب الأحكام : ج 7 ص 414 ح 1655 عن أبي راشد عن أبيه .

حديث2530

امام صادق عليه السلام :

إنَّ اللّه َ لَيَرحَمُ العَبدَ لِشِدَّةِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ.

امام صادق عليه السلام : بدون ترديد ، خداوند بر بنده خود به خاطر شدّت محبّت به فرزندش ، رحم مى كند .

الكافي : ج 6 ص 50 ح 5 عن ابن أبي عمير عمّن ذكره ، كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 482 ح 4695.

حديث2531

امام صادق عليه السلام :

قالَ موسَى بنُ عِمرانَ عليه السلام : يا رَبِّ، أيُ الأعمالِ أفضَلُ عِندَكَ ؟

فَقالَ : حُبُّ الأَطفالِ، فَإِنِّي فَطَرتُهُم عَلى تَوحيدي، فَإِن أَمَتُّهُم أدخَلتُهُم بِرَحمَتِي جَنَّتي.

امام صادق عليه السلام : موسى بن عمران عليه السلام گفت : پروردگارا ! كدام عمل ، نزد تو برترين است ؟

فرمود : «دوست داشتن كودكان ؛ چرا كه من ، آنان را بر توحيد خود سرشته ام . اگر آنان را بميرانم ، به رحمت خودم آنان را وارد بهشتم خواهم كرد» .

المحاسن : ج 1 ص 457 ح 1057 ، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 505 ح 1751 كلاهما عن المساور ، بحار الأنوار : ج 104 ص 97 ح 57 .

حديث2532

امام صادق عليه السلام :

جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِيِ صلي الله عليه و آله فَقالَ : ما قَبَّلتُ صَبِيّا قَطُّ. فَلَمّا وَلّى قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله : هذا رَجُلٌ عِندِي أنَّهُ مِن أهلِ النّارِ.

امام صادق عليه السلام : مردى خدمت پيامبر صلي الله عليه و آله رسيد و گفت : هرگز كودكى را نبوسيده ام . وقتى بازگشت پيامبر خدا فرمود : «اين ، كسى است كه در نظر من از اهل آتش است» .

الكافي : ج 6 ص 50 ح 7 ، تهذيب الأحكام : ج 8 ص 113 ح 391 .

حديث2533

امام صادق عليه السلام :

قالَ والِدي عليه السلام : وَاللّه ِ إنِّي لاَُصانِعُ بَعضَ وُلدِي واُجلِسُهُ عَلى فَخِذِي واُكثِرُ لَهُ المَحَبَّةَ ، واُكثِرُ لَهُ الشُّكرَ، وإنَّ الحَقَّ لِغَيرِهِ مِن وُلدِي ، ولكِن مُحافَظَةً عَلَيهِ مِنهُ ومِن غَيرِهِ ؛ لِئَلاّ يَصنَعوا بِهِ ما فَعَلَ بِيوسُفَ

امام صادق عليه السلام : پدرم عليه السلامفرمود : «به خدا سوگند ، من نسبت به يكى از فرزندانم تظاهر مى كنم و او را بر زانويم مى نشانم و بسيار به او محبّت مى كنم و بسيار از او تشكّر مى كنم . هر چند حق با فرزند ديگر من است ؛ ليكن به خاطر حفاظت كردن وى از او و ديگران ، چنين مى كنم تاكارى را كه برادران يوسف با او كردند ، اينان با وى نكنند . خداوند ، سوره يوسف را فرو نفرستاده است ، مگر نمونه اى براى آن كه برخى از ما نسبت به برخى ديگر ،

حسادت نورزد ، همان گونه كه برادران يوسف بر او حسادت ورزيدند و ستم نمودند» .

في المصدر : «وإخوته» ، وما أثبتناه هو الصحيح .

حديث2534

امام صادق عليه السلام :

دَع ابنَكَ يَلعَبُ سَبعَ سِنينَ، ويُؤَدَّبُ سَبعَ سِنينَ، وألزِمهُ نَفسَكَ سَبعَ سِنينَ، فإن أفلَحَ، وإلاّ فَإنّهُ مِمَّن لا خَيرَ فيهِ.

امام صادق عليه السلام : فرزندت را رها كن تا هفت سال بازى كند و در هفت سال [دوم] ، او را تربيت كن و هفت سال [سوم] ، او را با خودت همراه كن . اگر رستگار شد ، چه خوب ؛ در غير اين صورت ، از كسانى است كه هيچ خيرى در آنها نيست .

كتاب من لا يحضره الفقيه : ج 3 ص 492 ح 4743، مكارم الأخلاق : ج 1 ص 477 ح 1647 .

حديث2535

امام صادق عليه السلام :

أيُّما رَجُلٍ دَعا عَلى وَلَدِهِ أورَثَهُ اللّه ُ الفَقرَ.

امام صادق عليه السلام : هر كس فرزندش را نفرين كند ، خداوند او را فقير نمايد .

عدّة الداعي : ص 80 ، بحار الأنوار : ج 104 ص 99 ح 77.

حديث2536

امام صادق عليه السلام :

«وَبِالْوَ لِدَيْنِ إِحْسَ_نًا» : الإحسانُ

جشن تولّد ، بزرگداشت روزى است كه نخستين

نعمت الهى كه خلعت وجود است ، انسان را فرا مى گيرد و او با كمال عزّت و بزرگوارى ، ديده به جهان مى گشايد .

پيامبر خدا از امام على عليه السلام پرسيد: «نخستين نعمتى كه خداوند به تو عنايت كرد ، چيست ؟

امام پاسخ داد : «نخستين نعمت الهى بر من ، اين است كه مرا آفريد ، در حالى كه چيز در خور ذكرى نبودم .

بنا بر اين ، تكرار همه ساله جشن تولّد ، به

منظور سپاس گزارى از نخستين نعمت الهى ، شايسته و نيكوست ، هرچند دليل خاصّى كه استحباب اين جشن را اثبات نمايد ، وجود ندارد ؛ مانند جشن تكليف .

2 . غُسل دادن

درباره غسل نوزاد ، چند نكته قابل توجّه است :

الف _ مقصود از اين غُسل ، شستشوى نوزاد نيست ؛ بلكه مقصود ، غُسل به مفهوم شرعى آن است . بنا بر اين ، كسى كه نوزاد را غُسل مى دهد ، بايد احكام غسل (مانند: قصد قربت و ترتيب) را رعايت نمايد .

ب _ استحباب اين غسل ، مشروط است به ضرر نداشتن آن براى كودك .

ج _ استحباب غسل نوزاد ، هنگام تولّد است و تأخير در آن ، تا دو سه روز ، مانعى ندارد .

د _ برخى از فقهاى گذشته ، غسل نوزاد را واجب دانسته اند .

3 . اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد

نكاتى كه در مورد اين اقدام قابل توجّه است ، اينهاست :

الف _ اذان ، بايد در گوش راست نوزاد گفته شود و اقامه ، در گوش چپ او .

ب _ هنگام گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد ، در برخى روايات ، پس از بلند شدن صداى طفل و در برخى ، قبل از افتادن ناف او ذكر شده است .

ج _ اين سنّت اسلامى ، حاكى از نقش آفرينى نخستين صداها در طبيعت كودك و تأثير آن در تربيت و سرنوشت اوست .

4 . برداشتن كام كودك

مقصود از اين عمل

، ماليدن مقدارى تربت سيّدالشهدا عليه السلام و آب فرات به كام نوزاد است .

حكمت اين كار ، آن است كه حق طلبى ، عدالت خواهى و دوستى اهل بيت عليهم السلامدر آغاز زندگىدر جان كودك نفوذ كند ، چنان

كه در برخى روايات به اين معنا اشاره شده است .

در شمارى از روايات ، برداشتن كام كودك با آب باران ، آب گرم ، خرما و عسل نيز توصيه شده است و از اين رو ، در صورت امكان ، بهتر است قدرى عسل و خرما با كمى آب فرات يا آب باران مخلوط كنند و به كام كودك بمالند .

اين رهنمود نيز نشان دهنده نقش نخستين خوردنى ها ، مانند نخستين شنيدنى ها ، در سرنوشت كودك است .

5 . انتخاب نام نيكو

در روايات اسلامى ، انتخاب نام نيكو براى نوزاد ، نخستين نيكى خانواده به فرزند ، شمرده شده است . شايسته است خانواده هاى مسلمان ، با بهره گيرى از رهنمودهاى پيشوايان خود ، بهترين نام را براى فرزندان خويش انتخاب نمايند . اين رهنمودها عبارت اند از :

الف _ خانواده ها مى تواند هر نام زيبايى را براى كودك خود ، انتخاب كنند ؛

ب _ صادق ترين نام ها ، نام هايى است كه حاكى از عبوديت و پيوند انسان با آفريدگار خود باشد ؛

ج _ بهترين نام ها ، نام انبياى الهى و پيشوايان دينى و بهتر از همه ، نام محمّد است ؛

د _ كسانى كه خداوند

متعال ، چهار فرزند پسر به

آنها عنايت كرده ، نكوهيده است كه نام يكى از آنها را «محمّد» نگذارند ؛

ه _ نام گذارى فرزند قبل از تولّد ، انجام شود و اگر معلوم نيست كه جنين ، دختر است يا پسر ، نامى كه با هر دو تناسب دارد ، انتخاب گردد . البته تغيير نام پس از تولّد مانعى ندارد ؛

و _ نام گذارى پسر به «محمّد» تا هفت روز پس از تولّد ، و تغيير آن پس از گذشتن اين مدّت ، در صورت تمايل .

ز _ برخى نام ها مانند : محمّد و فاطمه ، به دليل ارتباط آنها با شخصيت هاى بزرگ اسلامى احترام ويژه اى دارند كه بايد رعايت گردد ؛

ح _ نام هايى مانند : شهاب ، حريق ، حباب ، كلب ، فرار ، حرب و ظالم ، كه حاكى از شر و يا اشرارند مكروه است ؛

ط _ نام هايى كه حاكى از خودستايى است يا هنگام نفى آنها در گفتگو فال بد زده مى شود (مانند : مبارك) ، نكوهيده شمرده شده است .

ى _ نام هايى كه شايسته خداوند متعال است (مانند : قدوس ، حَكَمْ ، وخالق) ، نبايد در نام گذارى مورد استفاده قرار گيرند و برخى ، اين گونه نام گذارى را تحريم كرده اند .

6 . تراشيدن سرِ نوزاد

مستحب است كه روز هفتم ولادت ، موهاى سر نوزاد ، تراشيده شود و هم وزن آن ، طلا يا نقره ، صدقه داده شود . در استحباب اين عمل ،

تفاوتى ميان نوزد دختر و

پسر نيست .

7 . عقيقه كردن براى نوزاد

عقيقه كردن ، عبارت است از ذبح گوسفند هنگام ولادت براى اطعام .

نكاتى كه در اين بايد مورد توجّه قرار گيرد ، عبارت است از :

الف _ عقيقه كردن براى فرزند ، مستحبّ مؤكّد است ؛ بلكه برخى از فقها

آن را واجب دانسته اند .

ب _ مستحب است براى پسر ، گوسفند نر عقيقه شود و براى دختر ، گوسفند ماده .

ج _ زمان عقيقه كردن ، روز هفتم ولادت است و اگر در آن تأخير بيفتد ، استحباب آن ساقط نمى شود ؛ بلكه اگر پدر و مادر براى فرزند عقيقه نكردند ، مستحب است شخص پس از بلوغ براى خود ، عقيقه كند .

د _ مستحب است كه گوشت عقيقه را ميان مؤمنان تقسيم كنند و از آنان بخواهند براى نوزاد ، دعا كنند ؛ ولى بهتر است عقيقه را بپزند و حدّاقل ، ده نفر از اهل ايمان را براى خوردن آن ، دعوت كنند تا از آن بخورند و براى نوزاد ، دعا نمايند .

ه _ مستحب است در

تقسيم كردن گوشت عقيقه ، استخوان هاى آن را نشكنند و پا و ران ، بلكه يك چهارم آن را براى ماما بفرستند .

و _ براى پدر و مادر نوزاد و عائله پدر ، مكروه است از عقيقه نوزادشان بخورند و اين كراهت ، براى مادر نوزاد ، بيشتر است .

ز _ دعا كردن هنگام ذبح عقيقه ، مستحب است . دعاهايى كه در اين باره از اهل بيت

عليهم السلاموارد شده ، بسيار است .

8 . ختنه كردن نوزاد

ختنه كردن پسر در روز هفتم ولادت ، مستحب است و تأخير آن تا هنگام بلوغ ، جايز است . احتياط ، آن است كه اولياى كودك ، او را قبل از بلوغ ختنه كنند ؛ امّا پس از بلوغ ، ختنه ، واجبِ فورى است و تأخير آن جايز نيست .

همچنين ، مستحب است كه هنگام ختنه كودك ، دعاى مأثور خوانده شود .

حديث2550

امام صادق عليه السلام :

يكى از مباحث مهم تربيتى ، عدالت ورزى والدين در اظهار محبّت به فرزندان و واگذارى امكانات مادّى به آنهاست . اين مسئله از دو نگاه ، قابل بحث و بررسى است : فقهى _ حقوقى و تربيتى .

آنچه در اين جا مورد نظر است ، عدالت ورزى نسبت به فرزندان از نگاه دوم است .

عدالت ورزى نسبت به فرزندان ، مى تواند آثار تربيتى مهمّى را بدين شرح به دنبال داشته باشد :

1 . فرزندان نيز متقابلاً به والدين لطف و نيكى مى كنند و حقوق آنان را رعايت خواهند كرد .

2 . آنان نيز نسبت به فرزندان خود ، از مرز عدالت تجاوز نخواهند كرد .

3 . عدالت ورزى ميان فرزندان ، مانع از حسادت و كينه ورزى آنان نسبت به هم خواهد شد .

4 . مهم تر اين كه كودك ، از آغاز زندگى با روح عدالت ورزى پرورش خواهد يافت و رفتار عادلانه خانواده ، زمينه را براى تأمين عدالت اجتماعى فراهم

خواهد ساخت .

بر عكس ، بى عدالتى و رفتار تبعيض آميز نسبت به فرزندان ، نه تنها والدين را از محبّت آنان محروم مى كند ؛ بلكه آينده فرزندان را نيز با خطر مواجه مى نمايد . از اين رو ، دانشمندان تعليم و تربيت در عصر حاضر ، رعايت عدالت در برخورد با فرزندان را براى پرورش انسان هاى شايسته ، ضرور مى دانند ؛ امّا اسلام از چهارده قرن پيش بر اين امر تأكيد نموده است و پيامبر خدا به مسلمانان توصيه مى فرمود كه نه تنها در واگذارى امكانات مادّى ، بلكه در بوسيدن فرزندان نيز عدالت را رعايت كنند .

بديهى است كه رفتار عادلانه ، به معناى برخورد مساوى و يكسان نيست . چه بسا رعايت عدالت ايجاب مى نمايد كه پدر براى برخى از فرزندان خود ، به دليل استعداد بيشتر و

يا كمتر ، يا به دليل بيمارى و يا جهات ديگر ، هزينه بيشترى را متحمّل گردد . اين ، به معناى بى عدالتى نيست . البته در اين گونه موارد نيز بايد ساير فرزندان را نسبت به اقدام خود ، توجيه نمايند .

همچنين ، در صورتى كه پدر احساس كرد رعايت حقّ يكى از فرزندان ، پيامدهاى منفى و خطرناكى را به دنبال خواهد داشت ، از آن صرف نظر نمايد ، چنان كه امام صادق عليه السلاممى فرمايد :

ومِن غَيرِهِ ؛ لِئَلاّ يَصنَعوا بِهِ ما فَعَلَ بِيوسُفَ إخوَتُهُ؛

پدرم عليه السلام فرمود : «به خدا سوگند ، من نسبت به يكى از فرزندانم تظاهر مى كنم و او را بر زانويم مى نشانم و بسيار به او محبّت مى كنم و بسيار از او تشكّر مى كنم . هر چند حق با فرزند ديگر من است ؛ ليكن به خاطر حفاظت كردن وى از او و ديگران ، چنين مى كنم تاكارى را كه برادران يوسف با او كردند ، اينان با وى نكنند .

همان طور كه در اين حديث آمده است ، امام باقر عليه السلام براى پيشگيرى از حسادت برخى از فرزندان خود و تبعات سوء آن ، نه تنها نسبت به فرزندى كه بايد بيش از ديگران مورد محبّت او قرار گيرد ، اظهار محبّت نمى كند ؛ بلكه فرزند ديگرى را كه در معرض بيمارى حسادت است ، مورد لطف و محبّت قرار مى دهد تا بدين وسيله ، فرزند برتر را از خطر حسادت برادر ، حفظ نمايد و اين ، درس تربيتى مهمّى است براى مربّيان ، بويژه پدران و مادران .

حديث2551

امام صادق عليه السلام :

از هنگامى كه كودك به مرحله درك مى رسد ، در تعامل خود با والدين ، با وعده هايى برخورد مى كند . اين وعده ها گاه عملى مى شوند و گاه نمى شوند . در آموزه هاى اسلام ، اين مسئله مورد توجّه قرار گرفته و نسبت به وفاى به عهد ، توصيه اكيد شده است . دليل اين توصيه را به چند وجه

مى توان تحليل و تبيين كرد :

يكى جنبه اخلاقى مسئله است . تخلّف از وعده ، از اخلاق ناپسند است و در همه جا و نسبت به هر كس ، صادق است و يكى از مصاديق آن هم كودك است .

ديگرى ، جنبه بدآموزى آن براى كودك است . هر چند خُلف وعده ، نهى عام دارد ؛ ولى درباره كودك به جهت شرايط سنّى و تربيتى خاصّى كه دارد ، از اهميّت ويژه اى برخوردار است . كودك ، از رفتار ديگران ، بخصوص والدين ، الگو مى گيرد و اين الگوگيرى ، چون در سنين كودكى است ، تأثير پايدار و عميق بر شخصيت وى مى گذارد ، به گونه اى كه اصلاح آن ، غير ممكن يا بسيار دشوار خواهد بود .

و امّا جنبه سوم ، تأثير منفى آن بر رابطه كودك با خدا در آينده

است . برخى پژوهش ها نشان داده كه نوع ارتباط كودك با خداوند ، تحت تأثير نحوه ارتباط والدين با كودك بوده است . پيش از آن كه كودك با مفهوم خدا آشنا شود ، والدين ، بخصوص پدر را رب و صاحب اختيار خود مى داند و به تعبيرى نقش خداوندى براى وى قائل است (و به همين دليل ، والدين خود را بى عيب و نقص و داراى همه كمالات و فضايل مى داند و حتّى تصوّر هم نمى كند كه آنان ، داراى عيب و نقصى باشند) . حال اگر والدين به وعده هايى كه به كودك خود داده اند ، عمل نكنند ، او اين خُلفِ وعده

را به مفهوم خداوندى تسرّى مى دهد و ناخودآگاه ، در آينده ، رابطه او با خداوند را تحت تأثير منفى قرار مى دهد . اتّفاقا در حديث شريف نيز تعليلى آمده كه به اين حقيقت ، اشاره دارد : «آنان تصور مى كنند شما به آنها روزى مى دهيد» .

آن مفهومى كه از خداوندى براى كودك ، قابل فهم است ، «روزى رسانى» است و روزى رسانى در نظر او ، برابر با خداوندگارى است . حال اگر از خداوندگارِ كودكى خود ، خُلف وعده ببيند ، نسبت به خداوند و جايگاه او ، همواره بدبين مى گردد . حديث شريف : «الجنّة تحت أقدام الاُمّهات» نيز در همين بستر مى تواند تحليل گردد ؛ يعنى گذشته از تلاش هايى كه مادران براى تربيت دينى كودك مى كنند ، شكل ارتباط مادر با كودك ، تأثير مهمّى در شكل گيرى تصوّر كودك از خداوند دارد و اين ، مى تواند در آينده كودك تأثير گذار باشد .

حديث2552

امام صادق عليه السلام :

مَنْ بَدَءَ بِكَلامٍ قَبْلَ سَلامٍ فَلاتُجيبُوهُ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

كسى كه قبل از سلام سخن گويد،

ب_ه او اعت_نا نكن_يد.

تحف العقول/ 245

حديث2553

امام صادق عليه السلام :

صَلاحُ حالِ التَّعايُشِ وَالتَّعاشُرِ مِلْ ءُ مِكْيالٍ

ثُلْث_اهُ فِطْنَةٌ وَثُلْث_ُهُ تَغ_افُلٌ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

اصلاح زندگانى فردى و معاشرت اجتماعى

پيمانه پُرى است كه دو سومش زيركى

و يك س_ومش چشم پ_وشى است.

تحف العقول/ 376

حديث2554

امام صادق عليه السلام :

اِذا صَلُحَ اَمْرُدُنْياكَ فَاتَّهِمْ دينَكَ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

هر گاه كار دنيايت به سامان شد،

دينت را مته_م س_از.

(مواظب باش دينت آسيب نديده باشد.)

تحف العقول/ 377.

حديث2555

امام صادق عليه السلام :

لاتَنْظُرُوا في عُيُوبِ النّاسِ كَالْأرْبابِ

وَانْظُرُوا في عُيُوبِكُمْ كَهَيْئَةِ الْعَب_ْدِ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

ارباب گونه به عيوب ديگران ننگريد،

ب_لكه چ_ون بن_ده اى مت_واضع،

عيب هاى خود را وارسى كنيد.

تحف العقول/ 295.

حديث2556

امام صادق عليه السلام :

ثَلاثٌ مَنْ كُنَّ فيهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَاِنْ صامَ وَصَلّى:

مَنْ اِذا حَدَّثَ كَذِبَ وَاِذا وَعَدَ اَخْلَفَ

وَ اِذَا ائْت_ُمِنَ خ_انَ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

سه خصلت ع_لامت نفاق اس_ت،

گر چه صاحبش اهل نماز و روزه باشد:

دروغگويى، خلف وعده و خيانت در امانت.

تحف العقول/ 229.

امام صادق عليه السلام :

إخْتَبِرُوا إخْوانَكُمْ بِخَصْلَتَينِ: فَإنْ كانَتا فيهِمْ وَإلاّ فَأعْزُبْ ثُمَّ اَعْزُبْ ثُمَّ أعْزُبْ: ألْمُحافَظَةُ عَلَى الصَّلَواتِ فى مَواقيتِها وَالبِرُّ بِالإخْوانِ فِى العُسْرِ وَاليُسْرِ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

برادران خود را با دو صفت امتحان كنيد، كه اگر آن دو صفت را داشتند به دوستى و رفاقت خود با آنها ادامه دهيد وگرنه از آنان دورى كنيد ، دورى كنيد، دورى كنيد:

1 _ مراقبت بر نماز اول وقت. 2 _ نيكى به برادران چه در سختى وتنگدستى، چه درهنگام آسايش وگشايش .

وسائل الشيعه ج8، ص503

حديث2562

امام صادق عليه السلام :

يَابْنَ جُنْدَب! ...

حَقٌّ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ يَعرِفُنا اَن يُعرِضَ عَمَلَهُ فى كُلِّ يَومٍ وَلَيلَةٍ عَلى نَفْسِهِ فَيَكُونَ مُحاسِبَ نَفْسِهِ فَإنْ رَأى حَسَنَةً استَزادَ مِنها وَإنْ رَاى سَيِّئَةً استَغفَرَ مِنها لِئَلاّ يَخزِىَ يَومَ القِيامَةِ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

اى پسر جندب ... سزاوار است هر مسلمانى كه مارا مى شناسد، كردارش را در هر شبانه روز بر خودش عرضه كند و خود را حسابرسى نمايد، اگر خوبى ديد برآن بيفزايد و اگر گناه ديد، از آن آمرزش بخواهد تا در روز قيامت رسوا نشود .

تحف العقول ص311.

حديث2563

امام صادق عليه السلام :

اِنَّ العَبدَ المُؤمِنَ الفَقيرَ لَيَقوُلُ : يارَبِّ ارزُقنى حَتىّ أفعَلَ كَذا وَ كَذا مِن البِرِّ وَ وُجُوهِ الخَيرِ، فَاذا عَلِمَ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ ذلِكَ مِنهُ بِصِدقِ نِيَّةٍ كَتَبَ اللّه ُ لَهُ مِنَ الأجرِ مِثلَ ما يَكتُبُ لَهُ لَو عَمِلَهُ، اِنَ اللّه َ واسِعٌ كَريمٌ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

بنده مؤمن فقير مى گويد: پروردگارا ثروتى روزى ام كن تا در راه خير واحسان چنين و چنان كنم .و چون خداوند به راستىِ نيتش پى مى برد ، براى او همان اجر وپاداش را مى نويسد كه اگر انجام مى داد مى نوشت. همانا خداوند وسعت بخش وكريم است.

اصول كافى ج3، ص 135

حديث2564

امام صادق عليه السلام :

اِنَّما خُلِّدَ أهلُ النّارِ فِى النّارِ ِلأَنَّ نِيّاتِهِم كانَتْ فِى الدُّنيا أنْ لَو خُلِّدُوا فيها أن يَعصُوااللّه َ أبَداً ؛

وَإنَّما خُلِّدَ أهلُ الجَنَّة ِ فِى الجَنَّة ِ لاِ?نَّ نِيّاتِهِم كانَتْ فِى الدُّنيا أن لَو بَقَوا فيها أن يُطيعُوااللّه َ أبَداً ؛

فَبِالنِّياتِ خُلِّدَ هؤُلاءِ وَ هؤُلاءِ.

ثُمَّ تَلا قَولَهُ تَعالى :

«قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ» قالَ: عَلى نِيَّتِهِ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

اهل دوزخ از اين رو در دوزخ براى هميشه مى مانند كه قصد داشتند، اگر در دنيا جاودان ماندند، هميشه نافرمانى خدا كنند و اهل بهشت از اين رو در بهشت جاودانند كه نيت داشتند اگر در دنيا باقى بمانند هميشه در اطاعت خدا باشند؛ پس اين دسته و آن دسته به سبب نيّت خود (در بهشت يا جهنم) جاودانى شدند.

سپس اين آيه را تلاوت فرمود:

« بگو هركس برابرِ برنامه خود عمل مى كند»، يعنى برابر نيت خويش .

اصول كافى ج3، ص 135 و 136

حديث2565

امام صادق عليه السلام :

مَكتُوبٌ فِى التَّوراةِ:

نُحنا لَكُم فَلَم تَبكُوا، وَشَوَّقناكُم فَلَم تُشاقُوا.

أعلِمِ القَتّالينَ أنَّ لِلّهِ سَيفاً لايَنامُ وَ هُوَ جَهَنَّمُ.

أبناءُ الاربَعينَ أوفُوا لِلحِسابِ،

أبناءُ الخَمسينَ زَرعٌ قَد دَنا حَصادُهُ،

أبناءُ السِّتينَ ماذا قَدَّمتُم وَ ماذا أخَّرتُم ؟

أبناءُ السَّبعينَ عُدُّوا أنفُسَكُم فِى المَوتى،

أبناءُ الثَّمانينَ تُكتَبُ لَكُمُ الحَسَناتُ وَ لا تُكتَبُ عَلَيكُمُ السَّيِّئاتُ ،

أبناءُ التِّسعينَ أنتُم اُسَراءُاللّه ِ فى أرضِهِ ثُمَّ يَقُولُ: ما يَقُولُ كَريمٌ أسَرَ رَجُلاً؟ ماذا يَصنَعُ بِهِ؟

قُلتُ: يُطعِمُهُ وَ يُسقيهِ وَ يَفعَلُ بِهِ .

فَقالَ: فَما تَرَى اللّه َ صانِعاً بِأسيرِهِ ؟

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

در تورات چنين آمده است:

برايتان نوحه سرايى كرديم، اما نگريستيد، تشويقتان كرديم اما به شوق نيامديد.

(اى پيامبر) به خونريزان بفهمان كه

خداى را شمشيرى است كه آرامش ندارد وآن جهنم است .

پس اى چهل ساله ها آماده حساب باشيد،

پنجاه ساله ها شما كاشته اى هستيد كه زمان برداشتش نزديك است .

شصت ساله ها! چه پيش فرستاده ايد وچه به جاى نهاده ايد ؟

هفتاد ساله ها! خود را جزء رفتگان به حساب آريد،

هشتاد ساله ها! فقط برايتان حسنه مى نويسند و گناه برايتان نوشته نمى شود،

نود ساله ها! شما اسيران خدا در زمينيد،

سپس مى گويد: بخشنده اى كه مردى را اسير كرده چه مى گويد؟ وبا اسير خود چه مى كند؟

راوى مى گوي_د: عرض كردم او را نان و آب مى دهد و از او كار مى كشد؟.

امام صادق عليه السلام :

قُلتُ لأبِى عَبْدِاللّه عليه السلاماِنَّ قَوماً يَروُونَ اَنَّ رَسُولَ اللّه صلي الله عليه و آله قالَ: اختِلافُ اُمَّتى رَحَمَةٌ.

فَقالَ عليه السلام: صَدَقُوا.

فَقُلتُ: اِنْ كانَ اختِلافُهُمْ رَحَمَةً فَاجتِماعُهُم عَذابٌ؟

قالَ عليه السلام: لِيْسَ حَيْثُ تَذهَبُ وَذَهَبُوا، اِنّما اَراد قَولَ اللّه ِ عَزَّوَجلَّ: «فَلَوْلاَ نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِيالدِّينِ وَلِيُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ»

فَأمَرَهُمْ أنْ يَنَفِرُواإلى رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله، وَيَختَلِفُوا اِليَهِ فَيَتَعَلَّمُوا ثَّمْ يَرْجِعُوا اِلى قَومِهِم فَيُعَلِّمُوهُمْ، إنَّما اَراد اختِلافَهُمْ مِنْ البُلدان لااختِلافاً فىدين اللّه ِ إنَّمَا الدّينُ واحِدٌ.

عبدالمؤمن انصارى مى گويد:

به امام صادق عليه السلام عرض كردم گروهى از پيامبر نقل مى كنند كه آن حضرت فرموده اختلاف امت من رحمت است. امام صادق عليه السلامفرمود: راست گفته اند.

انصارى مى گويد، عرض كردم: اگر اختلافشان رحمت است پس با هم بودنشان عذاب است؟ امام صادق عليه السلامفرمود:

نه چنين است كه تو مى پندارى

وآنان پنداشته اند. پيامبر صلي الله عليه و آله اين آيه را در نظر داشته است كه «چرا از هر گروهى عده اى نمى كوچند تا داناى در دين شوند و سپس به سوى قوم خود بازگشته وآنها را [از آتش] بيم دهند.»

پس پيامبر صلي الله عليه و آله مسلمانان را امر كرد كه براى يادگيرى دين به سويش بيايند وسپس به سوى قوم خود رهسپار شوند وآنان را آموزش دهند؛ پس پيامبر صلي الله عليه و آله رفت و آمد در شهرها را اراده كرده نه اختلاف در دين خدا را ؛ دين خدا يكى بيش نيست.

موسوعة الامام الصادق(ع)، ج 4، ص 66،بنقل ازالاحتجاج ص355.

حديث2570

امام صادق عليه السلام :

مَنْ طَلَبَ ثَلاثَةً بِغَيْرِحَقٍّ حَرُمَ ثَلاثَةً بِحَقٍّ:

مَنْ طَلَبَ الدُّنيا بِغَيْرِحَقٍّ حَرُمَ الاخِرَةَ بِحَقٍّ؛

وَمَنْ طَلَبَ الرِّآسَةَ بِغَيْرِحَقٍّ حَرُمَ الطّاعَهَ لَهُ بِحَقٍّ؛

وَ مَنْ طَلَبَ المال بِغَيْرِحَقٍّ حَرُمَ بَقاؤُهُ لَهُ بِحَقٍّ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

هر كه سه چيز را بناحقّ بخواهد، از سه چيز ديگر بحقّ محروم مى گردد:

هر كه دنيا را به بناحق بخواهد از آخرت حقيقتاً محروم مى گردد؛

و هر كه بناحقّ رياست طلبى كند از اطاعت زيردستان بحقّ محروم مى شود؛

و هر كه بناحقّ مالى را بخواهد، از ماندگار بودن آن مال بحقّ محروم مى شود.

تحف العقول، ص 335.

حديث2571

امام صادق عليه السلام :

ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَوِيَتْ عَلَيْهِ النِّيَّةُ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

در موردى كه نيت و اراده آدمى قوى باشد،

ب_دن دچ_ار ضع_ف و نات_وانى نمى گ_ردد.

وسائل الشيعه، ج 1، باب استحباب نية الخير.

حديث2572

امام صادق عليه السلام :

اِنَّ أَولِياءَ اللّه ُ لَم يَزالُوا مُستَضعَفينَ قَليلينَ

مُن_ذُ خ_َلَقَ اللّه ُ آدَمَ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

اولياء خدا، از زمانى كه خداوند آدم را آفريد،

همواره در ضعف و اقليت بوده اند.

بحار الأنوار، ج 68 ص 154

حديث2573

امام صادق عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ جَعَلَ وَلِيَّهُ فِى الدُّنيا غَرَضاً لِعَدُوِّهِ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

خ__داوند در دنيا دوست خود را،

آماج دشمن خويش قرار داده است.

بحارالانوار، ج 68 ص 221

حديث2574

امام صادق عليه السلام :

عَلَيكَ بِالسَّخاءِ وَ حُسْنِ الخُلقِ

فَإنَّهُما يَزينانِ الرَّجُلَ كَما تَزينُ الواسِطَةُ الْقِلادَةَ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

بر تو باد بخشندگى و خوشخويى، زيرا همان گونه كه گوهر درشتِ وسط گردنبند، سبب زيبايى آن است، اين دو خصلت نيز مايه زينت و زيور مردند.

ميزان الحكمه ص 2300 ح 8010 به نقل از بحار ج 71 ص 391

حديث2575

امام صادق عليه السلام :

اِتَّقُوا عَلى دينِكُم فَاحْجُبُوهُ بِالتَّقِيَّةِ؛

فَاِنَّهُ لا ايمانَ لِمَن لا تَقِيَّةَ لَهُ،

اِنَّما اَنتُم فِى النّاسِ كَالنَّحْلِ فِى الطَّيرِ،

لَو اَنَّ الطَّيرَ تَعلَمُ ما فى أجْوافِ النَّحلِ،

ما بَقِىَ مِنها شَىْ ءٌ اِلا أَكَلَتْهُ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

نگران دين خود باشيد و آن را با تقيه پوشيده نگهداريد، زيرا كسى كه تقيه ندارد، ايمان ندارد. شما در ميان مردم مانند زنبوران عسل در ميان پرندگان هستيد. اگر پرندگان بدانند كه درون زنبور عسل چيست، همه آنها را مى خورند و چيزى باقى نمى گذارند.

ميزان الحكمه ج 14 ح 22494 ص 7046

به نقل از كافى ج 2 ص 218

حديث2576

امام صادق عليه السلام :

مَنْ تَوَلّى أمْراً مِن اُمُورِالنّاسِ فَعَدَلَ وَ فَتَحَ بابَهُ وَ رَفَعَ شَرَّهُ وَ َنَظَرَ فى اُمُورِ النّاسِ كانَ حَقّاً عَلَى اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ أَن يُؤَمِّنَ رَوْعَتَهُ يَومَ القِيامَةِ وَ يُدْخِلَهُ الجَنَّةَ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

هركس زمام امرى از امور مردم را به دست گيرد و عدالت پيشه كند و درِ خانه خود را به روى مردم بگشايد وشر نرساند وبه امور مردم رسيدگى كند، برخداى عزّوجل است كه در روز قيامت او را از ترس وهراس ايمن گرداند و به بهشتش برد.

ميزان الحكمه ح 2773 ص 7122 به نقل از بحار ج 75 ص 340

حديث2577

امام صادق عليه السلام :

لا يا أبابَصيرُ، فَاِنَّ الرُّوحَ اِذا فارَقَتِ البَدَنَ

لَمْ تَعُدْ اِلَيهِ، غَيْرَ أَنَّها عَينُ الشَّمسِ

مَركُوزَةً فِى السَّماءِ فِى كَبِدِها وَ شعاعُها فِى الّدنيا.

ابوبصير از امام صادق عليه السلام پرسيد: آيا هنگام خواب روح از بدن خارج مى شود؟ حضرت فرمودند:

نه!اى ابابصير، روح اگر از بدن جدا شود، ديگر به آن باز نمى گردد، امّا روح چون خورشيد است كه در وسط آسمان جاى دارد، امّا پرتو آن همه جا را فرامى گيرد.

ميزان الحكمه ص 2158 ح 7505 به نقل از بحار ج 61 ص 43 ح 19

حديث2578

امام صادق عليه السلام :

حديث2583

امام صادق عليه السلام :

تَأْمُرُهُمْ بِما أَمَرَهُم اللّه ُ وَ تَنهاهُم عَمّا نَهاهُمُ اللّه ُ عَنْهُ

فَاِنْ أَطاعُوكَ كُنْتَ قَدْ وَقَيتَهُم

وَ إِنْ عَصَوكَ فَكُنتَ قَدْ قَضَيتَ ما عَلَيكَ.

امام صادق عليه السلام در پاسخ به ابوبصير از آيه «خود و خانواده خود را از آتش ... نگه داريد»، پرسيد چگونه خانواده را بايد از آتش نگه داشت؟ فرمود:

آنها رابه انجام آن چه خدا فرمان داده است فرمان دهى

و از آن چه خدا منعشان فرموده است، منع كنى.

اگر از تو اطاعت كردند آنان را از آتش حفظ كرده اى

و اگر نافرمانيت كردند تو وظيفه ات را انجام داده اى.

ميزان الحكمه ص 3704 ح 12710 به نقل از تحف العقول ص 237

حديث2584

امام صادق عليه السلام :

السُّجُودُ مُنتَهَى العِبادَةِ مِن بَنى آدَمَ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

س_ج_ده، اوج عبادت بنى آدم است.

ميزان الحكمه ص 2380 ح 8272

حديث2585

امام صادق عليه السلام :

بَيْنا رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فى سَفَرٍ اِذا نَزَلَ فَسَجَدَ خَمْسَ سَجَداتٍ فَلَمّا رَكِبَ قالَ لَهُ بَعضُ اَصحابِهِ: رَأَيناك يا رَسُولَ اللّه ِ صَنَعْتَ مالَمْ تَكُنْ تَصْنَعُهُ: قالَ صلي الله عليه و آله: نَعَمْ أَتانى جَبْرَئيلُ عليه السلام فَبَشَّرَنى اَنَّ عَليّاً فى الَجنَّةِ فَسَجَدْتُ شُكْراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسِى قالَ: وَ فاطمةُ فى الجَنَّةِ فَسَجَدْتُ شُكْراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسى قالَ: وَ الحَسَنُ وَ الحُسَينُ سَيِّدا شبابِ أَهَل الجَنَّةِ، فَسَجَدْتُ شُكراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسِى قالَ: وَ من يُحِبُّهُم فى الجَنَّةِ، فَسَجَدْتُ شُكْراً لِلّهِ تَعالى، فَلمّا رَفَعْتُ رَأسى قالَ: وَ مَنْ يُحِبُّ مَنْ يُحِبُّهُمْ فى الجَنَّةِ.

امام صادق عليه السلام فرمود:

رسول خدا در سفرى از مركب خود پياده شد و پنج مرتبه به سجده افتاد، چون سوار مركب شد يكى از يارانش عرض كرد: ما كارى از شما ديديم كه تاكنون چنان نكرده بوديد؟!

فرمود: آرى جبرئيل عليه السلام نزد من آمد و مرا بشارت داد كه على عليه السلام اهل بهشت است. من بشكرانه اين نعمت به پيشگاه خدا سجده آوردم، چون سر برداشتم گفت فاطمه هم اهل بهشت است. من بشكرانه آن نيز سجده آوردم. چون سر برداشتم گفت: حسن و حسين دو سرور جوانان بهشتى اند. بازهم بشكرانه آن سجده كردم. چون سر برداشتم گفت هركس هم كه ايشان را دوست بدارد نيز اهل بهشت است. من بشكرانه آن سجده كردم. چون سر برداشتم، گفت هركس هم

كه دوستِ دوستان ايشان باشد، اهل بهشت است و من بشكرانه آن نيز سجده كردم.

امالى شيخ مفيد، مجلس سوم ح 2 ص 32 و 33

حديث2586

امام صادق عليه السلام :

عَلَيْكُمْ بِالدُّعاءِ فَاِنَّكُمْ لاتَتَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لاتَتْرُكُوا صَغيرَةً لِصِغَرِها أَنْ تَسأَلُوها فَإِنَّ صاحِبَ الصِّغارِ هُوَ صاحِبُ الكِبارِ.

سيف تمّار گويد از امام صادق عليه السلام شنيدم كه مى فرمود:

هيچگاه دست از دعا بر نداريد، كه شما به هيچ وسيله اى بمانند آن به درگاه خدا نزديكى پيدا نمى كنيد، و هيچ گاه درخواست حاجتى را بخاطر كوچك بودنش رها نكنيد، چرا كه اختياردار حاجات ناچيز همان اختياردار حوائج بزرگ است.

امالى مفيد، مجلس دوم ح 9 ص 31

حديث2587

امام صادق عليه السلام :

اِنَّ العَبْدَ إذا كَثُرَتْ ذُنُوبُهُ وَ لَمْ يكُنْ عِندَهُ مايُكَفِّرُها

إبت_َلاهُ اللّه ُ تَعالى بِالحُزْنِ فَيُكَفِّرُ عَنهُ ذُنُوبَهُ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

چون گناه بنده (مؤمنى) فراوان شود و عمل صالحى نداشته باشد كه جبران آن گناهان كند، خ_داوند او را به غ_م و ان_دوه گرفتار مى سازد تا گناهانش را پاك كند.

امالى مفيد، مجلس سوم ح 7 ص 36

حديث2588

امام صادق عليه السلام :

هُمُ البَرَرَةُ بِالاِخْوانِ فى حالِ العُسرِ وَاليُسرِ،

ألمُؤثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِم فى حالِ العُسرِ،

كَذلِكَ وَصَفَهُمُ اللّه ُ فَقالَ:

«وَيُؤثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِم وَلَوْ كانَ بِهِم خَصاصَةٌ.»

امام صادق عليه السلام در وصف مؤمنان كامل مى فرمايد:

آنان كسانى اند كه در روزگار سختى وآسايش به برادران خود نيكى مى كنند، در تنگدستى ديگران را بر خود ترجيح مى دهند و خداوند در وصف ايشان فرموده است «و از خود گذشتگى مى كنند، در حالى كه خود بشدّت به آن نياز دارند.»

بحارالأنوار ج 67 ص 351 ح54

حديث2589

امام صادق عليه السلام :

تَكاريْنا لأبي_apos;daَبدِاللّه عليه السلام قَوْما يَعْمَلُونَ في بُستانٍ لَهُ وَكانَ اَجَلُهُمْ إلى العَصرِ فَلَمّا فَرَغُوا قالَ لِمُعَتَّبٍ:

أَعطِهِمْ أُجُورَهُمْ قَبلَ أَنْ يَجُفَّ عَرَقُهُم.

شعيب مى گويد:

گروهى را اجير كرديم كه تا هنگام عصر در باغ امام صادق عليه السلام كار كنند. همين كه كارشان تمام شد آن حضرت فرمود:

مزد آنان را قبل ازآنكه عرقشان خشك شود، بپرداز.

اصول كافى ج 2 ص 289 ح 3

حديث2590

امام صادق عليه السلام :

يَعيشُ الناسُ بِاِحسانِهِم أَكثَرَمِمّا يَعيشُونَ بِأَعْمارِهِمْ

وَ يَمُوتُونَ بِذُنُوبِهِم أَكثَرَ مِمّا يَمُوتُونَ بِآجالِهِم.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

مردم بيش از آنكه با عمر خود زندگى كنند،

ب_ااحس_ان و ني_كو كارى خ_ويش مى زين_د،

وبيش از آنكه به سبب فرارسيدن اجل خود بميرند،

براثر گن_اهان خ_ود مى م_يرند.

بحارالأنوار، ج 5 ص 140 ح7

حديث2591

امام صادق عليه السلام :

ثَلاثَةٌ لا تُعرَفُ إلاّ فى ثَلاثِ مَواطِنَ:

لا يُعرَفُ الحَليمُ إلاّ عِندَ الغَضَبِ،

وَ لاَ الشُّجاعُ إلاّ عِندَ الحَربِ،

وَ لا أخٌ إلاّ عِندَ الحاجَةِ.

ام_ام ص_ادق عليه السلام فرم_ود:

سه كس را جز در سه جا نتوان شناخت:

انسان بردبار را به هنگام خشم،

شج_اع را ب_ه گاه نبرد،

و برادر را به وقت نياز.

تحف العقول ص 329

9- (305) حديث از حضرت امام كاظم عليه السلام

قصص الأنبياء : ص 190 ح 238 ، بحار الأنوار : ج 13

ص 416 ح 10 .

حديث5

امام كاظم عليه السلام :

حديث81

امام كاظم عليه السلام :

اِجعَلوا لِأَنفُسِكُم حَظَّاَ مِنَ الدُّنيا بِإعطائِها ما تَشتَهي مِنَ الحَلالِ وما لا يَثلَمُ المُرُوَّةَ

وما لا سَرَفَ فيهِ واستَعينُوا بِذلِكَ عَلى اُمورِ الدّينِ ؛

براى نفس خود از دنيا بهره اى قرار دهيد . به آن اندازه كه آنچه خواهشِ حلال كند و به مردانگى خللى نرساند و زياده روى در آن نباشد ، به او بدهيد ، و از اين روش ، در انجام دادن امور دين يارى جوييد (و نيرو يابيد).

حديث82

امام كاظم عليه السلام :

مَن لَم يَتَفَقَّه فِي الدِّينِ لَم يَرضَ اللّه ُ لَهُ عَمَلاً؛

هر كه فهمِ دين نيابد ، خداوند ، هيچ كردارى را از او نپسندد.

حديث83

امام كاظم عليه السلام :

اَلإيمانُ هُوَ مَعرِفَةٌ بِالقَلبِ وإقرارٌ بِاللِّسانِ وعَمَلٌ بِالأركانِ؛

ايمان ، شناخت به دل ، اقرار به زبان و كردار به اندام هاست.

امام كاظم عليه السلام :

مَبلَغُ عِلمِنا عَلى ثَلاثَةِ وُجوهٍ : ماضٍ وغابرٍ وحادِثٍ ، فَأَمَّا الماضي فَمُفَسَّرٌ ، وأمَّا الغابِرُ فَمَزبورٌ ، وأمَّا الحادِثُ فَقَذفٌ فِي القُلوبِ ، ونَقرٌ فِي الأَسماعِ ، وهُوَ أفضَلُ عِلمِنا ، ولا نَبِيَّ بَعدَ نَبِيِّنا

امام كاظم عليه السلام : دانش ما به سه گونه : گذشته، آينده و پديد شونده، گذشته، كه تفسير شده است و آينده، كه در جامعه و مصحف نوشته شده و پديد شونده، كه از راه الهام به دل و تأثير در گوش باشد و اين بهترين دانش ماست و پس از پيامبر ما ديگر پيامبرى نيست.

الكافي : 1 / 264 / 1 عن عليّ السائيّ ،

وذكره أيضًا في : 8 / 125 / 95 عن عليّ بن سويد ، بصائر الدرجات : 319 / 3 عن عليّ السائيّ ، وذكره أيضًا في : 318 / 1 عن عليّ السائيّ عن الإمام الصادق عليه السلام ، دلائل الإمامة : 524 / 495 عن عليّ بن محمّد السمريّ عن الإمام المهديّ عليه السلام .

حديث89

امام كاظم عليه السلام :

نَحنُ فِي العِلمِ وَالشَّجاعَةِ سَواءٌ ، وفِي العَطايا عَلى قَدرِ ما نُؤمَرُ

امام كاظم عليه السلام: ما همه در علم و شجاعت، يكسانيم ولى در بخشش، به اندازه اى هستيم كه مأموريم.

الكافي : 1 / 275 / 2 ، بصائر الدرجات : 480 / 3 كلاهما عن عليّ بن جعفر .

حديث90

امام كاظم عليه السلام :

_ لَمّا طَلَبَ مِنهُ السِّندِيُّ بنُ شاهَكَ أن يُكَفِّنَهُ _ : إنّا أهلُ بَيتٍ حَجُّ صَرورَتِنا ومُهورُ نِسائِنا وأكفانُنا مِن طَهورِ أموالِنا

امام كاظم عليه السلام _ به سندى بن شاهك كه خواستار به عهده گرفتن تكفين ايشان بود ، فرمود : ما خاندانى هستيم كه [هزينه ]نخستين حج و كابين زنان و [هزينه ]كفنمان از پاك ترين اموال ماست.

الفقيه : 1 / 189 / 577 ، الإرشاد : 2 / 243 ، تحف العقول : 412 ، روضة الواعظين : 243 ، فلاح السائل : 72 ، الغيبة للطوسيّ : 30 / 6 .

امام كاظم عليه السلام :

أسأَلُكَ أن تُصَلَّيَ عَلى مُحَمَّدٍ عَبدِكَ ورَسولِكَ . . . اللّهُمَّ صَلِّ عَلى أهلِ بَيتِهِ أئِمَّةِ الهُدى ، ومَصابيحِ الدُّجى ، واُمَنائِكَ في خَلقِكَ ، وأصفِيائِكَ مِن عِبادِكَ، وحُجَجِكَ فيأرضِكَ، ومَنارِكَ فيبِلادِكَ، الصّابِرينَ عَلى بَلائِكَ ، الطّالِبينَ رِضاكَ ، الموفينَ بِوَعدِكَ ، غَيرَ شاكّينَ فيكَ ولا جاحِدينَ عِبادَتَكَ، وأولِيائِكَ ، وسَلائِلِ أولِيائِكَ ، وخُزّانِ عِلمِكَ ، الَّذين جَعَلتَهُم مَفاتيحَ الهُدى ، ونورَ مَصابيحِ الدُّجى ، صَلَواتُكَ عَلَيهِم ورَحمَتُكَ ورِضوانُكُ .

اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلُ مُحَمَّدٍ ، وعَلى مَنارِكَ في عِبادِكَ ، الدّاعي إليكَ بِإِذنِكَ ، القائِمِ بِأَمرِكَ ، المُؤَدّي عَن رَسولِكَ عَلَيهِ وآلِهِ السَّلامُ .

اللّهُمَّ إذا أظهَرتَهُ فَأَنجِز لَهُ ما وَعَدتَهُ ، وسُق إلَيهِ أصحابَهُ وَانصُرهُ ، وقَوِّ ناصِريهِ ، وبَلِّغهُ أفضَلَ أمَلِهِ ، وأعطِهِ سُؤلَهُ ، وجَدِّد بِهِ عَن مُحَمَّدٍ وأهلِ بَيتِهِ بَعدَ الذُّلِّ الَّذي قَد نَزَلَ بِهِم بَعدَ نَبِيِّكَ فَصاروا مَقتولينَ مَطرودينَ مُشَرَّدينَ خائِفينَ غَيرَ آمِنينَ . لَقوا في جَنبِكَ _ ابتِغاءَ مَرضاتِكَ وطاعَتِكَ _ الأَذى وَالتَّكذيبَ ، فَصَبَروا عَلى ما أصابَهُم فيكَ ، راضينَ بِذلِكَ ، مُسَلِّمينَ لَكَ في

جَميعِ ما وَرَدَ عَلَيهِم وما يَرِدُ إلَيهِم .

اللّهُمَّ عَجِّل فَرَجَ قائِمِهِم بِأَمرِكَ ، وَانصُرهُ وَانصُر بِهِ دينَكَ الَّذي غُيِّرَ وبُدِّلَ ، وجَدِّد بِهِ مَا امتَحى مِنهُ وبُدِّلَ بَعدَ نَبِيِّكَ صلي الله عليه و آله

امام كاظم عليه السلام: بارخدايا، بر اهل بيت او (محمّد صلي الله عليه و آله ) صلوات

فرست، همانان كه پيشوايان هدايتند وچراغهاى فروزان در تاريكيها و اُمناى تو در ميان خلقت وبندگان برگزيده ات وحجّت هاى تو در روى زمينت ومناره هاى تو در شهرهايت، شكيبايان بر بلايت، جويندگان خشنوديت، وفاكنندگان به وعده ات، آنان كه در تو شكّ ندارند و منكر عبادت تو نيستند، دوستان تواند و از نسل دوستان تو و خزانه داران دانش تو، همانان كه كليدهاى هدايت قرارشان دادى و پرتو چراغهاى تاريكيها، درود و رحمت و رضوان تو بر آنان باد.

بارخدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست و نيز بر او كه چراغ راهنماى تو در ميان بندگان توست، همو كه به اذن تو به سوى تو دعوت مى كند و فرمان تو را بر پا مى دارد و پيام رسول تو را، كه بر او و خاندانش سلام باد، مى رساند.

بارخدايا، آن گاه كه او را آشكار ساختى، وعده اى را كه به او داده اى به كار بند و يارانش را به سوى او روان كن و ياريش رسان و يارانش را نيرو ده و او را به بهترين آرزويش برسان و خواسته اش را برآور و به واسطه او، محمّد و اهل بيتش را كه بعد از پيامبرت آن بلاها و ستمها بر سرشان آمد، قدرتى تازه بخش، همانان كه دستخوش كشتار و طرد و آوارگى و رعب و وحشت و ناامنى شدند و به خاطر آن كه جوياى خشنودى و طاعت تو بودند، آزارها ديدند و تكذيب شدند، ولى بر آن چه [از رنج و سختى و محنت كه ]در راه

تو به آنان

رسيد، شكيبايى كردند و آنها را به جان خريدند و در تمام آن چه كه بر سرشان آمد و مى آيد، تسليم (خواست) تو شدند.

بار خدايا! در فرج قائم آنان كه فرمان تو را برپا مى دارد، تعجيل فرما و او را يارى رسان و به واسطه او دينت را كه دستخوش تغيير و تبديل شده است، نصرت عطا فرما و به وسيله او آن چه را از دينت كه بعد از پيامبر تو نابود و تحريف گشته، تجديد فرما.

جمال الاُسبوع : 186 .

حديث95

امام كاظم عليه السلام :

رَجُلٌ مِن أهلِ قُمَّ يَدعُو النّاسَ إلَى الحَقِّ ، يَجتَمِعُ مَعَهُ قَومٌ كَزُبَرِ الحَديدِ ، لا تُزِلُّهُمُ الرِّياحُ العَواصِفُ ، ولا يَمِلّونَ مِنَ الحَربِ ولا يَجبُنونَ ، وعَلَى اللّه ِ يَتَوَكَّلونَ ، وَالعاقِبَةُ لِلمُتَّقينَ

امام كاظم عليه السلام: مردى از اهالى قم، مردم را به سوى حقّ فرا مى خواند و عده اى برگردش جمع مى شوند كه چونان قطعات آهن، سخت و استوارند، بادهاى توفنده، آنان را از جاى نمى جنباند و از جنگ، خسته نمى شوند و از آن، نمى هراسند، به خدا توكّل دارند و عاقبت، از آنِ پرهيزگاران است.

البحار : 60 / 216 / 37 نقلاً عن كتاب تاريخ قم عن أيّوب بن يحيى الجندل .

حديث96

امام كاظم عليه السلام :

_ في بَيانِ ذِكرِ سَجدَةِ الشُّكرِ _ : اللّهُمَّ إنّي أنشُدُكَ بِإِيوائِكَ

حديث113

امام كاظم عليه السلام :

: إنَّ شَيئاً هذا آخِرُهُ لَحَقيقٌ أن يُزهَدَ في أوَّلِهِ، وإنَّ شَيئاً هذا أوَّلُهُ لَحَقيقٌ أن يُخافَ آخِرُهُ .

امام كاظم عليه السلام _ در سخنانى بر سر قبرى كه بر آن حاضر شده بود _ : چيزى (دنيا و زندگى) كه پايانش اين است ، سزاوار است كه به ابتداى آن ، دل بسته نشود ، و چيزى (آخرت) كه ابتدايش اين جاست ، سزاوار است كه از پايان آن ، ترسيده شود.

معاني الأخبار : ص 343 ، تحف العقول : ص 408 كلاهما عن حفص بن غياث النخعي ، بحار الأنوار: ج

73 ص 103 ح 91 .

حديث114

امام كاظم عليه السلام :

: يا هِشامُ ، إنَّ المَسيحَ عليه السلام قالَ لِلحَوارِيّينَ : ... يا عَبيدَ الدُّنيا ، بِحَقٍّ أقولُ لَكُم : لا تُدرِكونَ شَرَفَ الآخِرَةِ إلاّ بِتَركِ ما تُحِبّونَ ، فَلا تُنظِروا بِالتَّوبَةِ غَدا ؛ فَإِنَّ دونَ غَدٍ يَوما ولَيلَةً و قَضاءَ اللّه ِ فيهِما يَغدو و يَروحُ.

امام كاظم عليه السلام _ خطاب به هشام بن حَكَم _ : اى هشام! مسيح عليه السلام به حواريان فرمود : « ... اى بندگان دنيا! حقيقتى را به شما بگويم : به شرافت آخرت نمى رسيد ، مگر با وا نهادن آنچه دوست مى داريد . پس ، كار توبه را به فردا ميفكنيد ؛ زيرا كه قبل از فردا[ىِ قيامت] ، روز و شبى است و قضاى (حُكم) خداوند در آن روز و شب ، آمد و شد مى كند» .

تحف العقول : ص 392 و ص 508 عن عيسى عليه السلام ، بحار الأنوار : ج 1 ص 145 ح 30 .

حديث115

امام كاظم عليه السلام :

: اللّهُمَّ بِبِرِّكَ القَديمِ ... أنتَ اللّه ُ الَّذي لا إلهَ إلاّ أنتَ ، لَقَد فازَ مَن والاكَ ، وسَعَدَ مَن ناجاكَ ، وعَزَّ مَن ناداكَ ، وظَفِرَ مَن رَجاكَ ، وغَنِمَ مَن قَصَدَكَ ، ورَبِحَ مَن تاجَرَكَ.

امام كاظم عليه السلام _ از دعاى ايشان در تعقيبات نماز _ : بارخدايا! به حقّ احسان ديرين و ازلى ات ... ؛ تويى آن خدايى كه معبودى جز تو نيست . هر آينه رستگار شد آن كه پيروى تو كرد ، و نيك بخت شد آن كه

با تو به راز و نياز پرداخت ، و عزّتمند شد آن كه تو را صدا زد ، و كامياب شد آن كه به تو اميد بست ، و غنيمت بُرد آن كه آهنگ [كوى] تو كرد ، و سود بُرد آن كه با تو سودا كرد.

مصباح المتهجّد : ص 59 ح 92 ، البلد الأمين : ص 13 ، المصباح للكفعمي : ص 35 وفيه «ورُحِمَ» بدل «وربح» من دون إسنادٍ إلى المعصوم ، بحار الأنوار : ج 86 ص 53 ح 58 نقلاً عن الكتاب العتيق الغروي .

حديث116

امام كاظم عليه السلام :

لا رِبحَ إلاّ لِمَن باعَ اللّه َ نَفسَهُ .

امام كاظم عليه السلام : سود نبُرد ، مگر آن كس كه خويشتن را به خدا فروخت.

أعلام الدين : ص 120.

حديث117

امام كاظم عليه السلام :

مَن رَضِيَ مِنَ اللّه ِ بِالدُّنيا فَقَد رَضِيَ بِالخَسيسِ.

امام كاظم عليه السلام : كسى كه از خداوند به دنيا رضايت دهد ، به پَست ، رضايت داده است.

تحف العقول : ص 391 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 306 ح 1 .

حديث118

امام كاظم عليه السلام :

لا تُذهِبِ الحِشمَةَ بَينَكَ وبَينَ أخيكَ ، أبقِ مِنها ؛ فَإِنَّ ذَهابَها ذَهابُ الحَياءِ ، وبَقاءُ الحِشمَةِ بَقاءُ المَوَدَّةِ .

امام كاظم عليه السلام : احترام ميان خود و برادرت را از بين مَبَر و چيزى از آن بگذار ؛ زيرا از ميان رفتن آن ، از ميان رفتن شرم است و بر جاى بودن احترام ، [عامل ]بر جاى بودن دوستى است .

تحف العقول : 409 و ص 370 ، الكافي : 2 / 672 / 5 عن الإمام الكاظم عليه السلاموليس فيه «وبقاء الحشمة» ، مشكاة الأنوار : 220 و ص 105 عن خالد بن نجيح عن الإمام الصادق عليه السلام ، بحار الأنوار : 78 / 320 / 14 .

حديث119

امام كاظم عليه السلام :

دَخَلتُ عَلى أبِي الحَسَنِ الأَوَّلِ عليه السلام فَقالَ لي: يا صَفوانُ، كُلُّ شَيءٍمِنكَ حَسَنٌ جَميلٌ ماخَلا شَيئا واحِدا .

قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ، أيُّ شَيءٍ؟

قالَ : إكراؤُكَ جِمالَكَ مِن هذَا الرَّجُلِ ؛ يَعني هارونَ .

قُلتُ : وَاللّه ِ ما أكرَيتُهُ أشَرا ، ولا بَطَرا ، ولا لِصَيدٍ ، ولا لِلَهوٍ ، ولكِنّي اُكريهِ لِهذَا الطَّريقِ؛ يَعني طَريقَ مَكَّةَ، ولا أتَوَلاّهُ بِنَفسي ولكِن أنصِبُ غِلماني.

فَقالَ لي : يا صَفوانُ ، أيَقَعُ كِراؤُكَ عَلَيهِم؟

قُلتُ : نَعَم جُعِلتُ فِداكَ .

قالَ : فَقالَ لي : أتُحِبُّ بَقاءَهُم حَتّى يَخرُجَ كِراؤُكَ؟

قُلتُ : نَعَم .

قالَ : فَمَن أحَبَّ بَقاءَهُم فَهُوَ مِنهُم ، ومَن كانَ مِنهُم كانَ وَرَدَ النّارَ .

قالَ صَفوانُ : فَذَهَبتُ وبِعتُ جِمالي

عَن آخِرِها .

فَبَلَغَ ذلِكَ إلى هارونَ ، فَدَعاني ، فَقالَ لي : يا صَفوانُ ، بَلَغَني أنَّكَ بِعتَ جِمالَكَ؟

قُلتُ : نَعَم .

فَقالَ : لِمَ؟

قُلتُ : أنَا شَيخٌ كَبيرٌ ، وإنَّ الغِلمانَ لا يَفونَ بِالأَعمالِ .

فَقالَ : هَيهاتَ أيهاتَ ، إنّي لَأَعلَمُ مَن أشارَ عَلَيكَ بِهذا ؛ موسَى بنُ جَعفَرٍ .

قُلتُ : ما لي ولِموسَى بنِ جَعفَرٍ!

فَقالَ : دَع هذا عَنكَ ، فَوَاللّه ِ لَولا حُسنُ صُحبَتِكَ لَقَتَلتُكَ .

رجال الكشّى _ به نقل از حسن بن على بن فَضّال، از صَفْوان بن مِهران جَمّال _ : نزد امام موسى كاظم عليه السلامرفتم. ايشان به من فرمود: «اى صفوان! همه رفتارت خوب است ، جز يك چيز».

گفتم : فدايت شوم ! چه چيز ؟

فرمود : «كرايه دادن شترهايت به اين مرد ، يعنى هارون» .

گفتم : به خدا سوگند ، شترهايم را براى سرمستى و بدمستى يا شكار و لهو ، به او كرايه نمى دهم ؛ بلكه آنها را براى پيمودن اين راه (راه مكّه) كرايه مى دهم و خودم نيز همراه او نمى روم و غلامانم را براى اين كار، راهى مى كنم.

حضرت به من فرمود : «اى صفوان! آيا كرايه تو را بايد بپردازند ؟» .

گفتم : فدايت شوم ، آرى!

فرمود : «آيا دوست دارى تا زمانى كه كرايه ات را دريافت مى كنى ، زنده بمانند ؟» .

گفتم : آرى .

فرمود : «هركس خواستار بقاى آنان باشد ، از آنان است و

هركس از آنان باشد ، به دوزخ مى رود» .

[صفوان مى گويد : ]من نيز رفتم و همه شترهايم را فروختم .

خبر اين ماجرا به هارون رسيد و او مرا خواند و به من گفت : اى صفوان! شنيده ام كه شترهايت را فروخته اى ؟

گفتم : آرى .

گفت : چرا ؟

گفتم : من پيرمردى فرتوت هستم و غلامانم نيز كارها را درست انجام نمى دهند .

هارون گفت : هيهات ! اين طور نيست . من مى دانم چه كسى تو را به اين كار وا داشته است ؛ موسى بن جعفر .

گفتم : مرا چه به موسى بن جعفر!

گفت : دست بردار! به خدا سوگند ، اگر به جهت خوش معاشرتى ات نبود ، تو را مى كشتم .

رجال الكشّي : 2 / 740 / 828 .

حديث120

امام كاظم عليه السلام :

: وقَد عَلِمتُ أنَّ أفضَل

امام كاظم عليه السلام :

امام كاظم عليه السلام :

يا رسولَ اللّه ِ قد عَلَّمتُ ابني هذا الكتابَ ففي أيِّ شيءٍ اُسَلِّمُهُ ؟ فقالَ _ : سَلِّمْهُ للّه ِ أبوكَ ، ولا تُسَلِّمْهُ في خَمسٍ : لا تُسَلِّمْهُ سَيّاءً ، ولا صايغا ، ولا قَصّابا ، ولا حَنّاطا ، ولا نَخّاسا .

فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، وما السَّيّاءُ ؟ قالَ : الذي يَبيعُ الأكفانَ ويَتَمَنّى مَوتَ اُمَّتي ، ولَلمَولُودُ مِن اُمَّتي أحَبُّ إلَيَّ ممّا طَلَعَت علَيهِ الشَّمسُ ، وأما الصائغُ فإنّهُ يُعالِجُ غَبنَ اُمّتي ، فأمّا القَصّابُ فإنّهُ يَذبَحُ حتّى تَذهَبَ الرَّحمَةُ مِن قَلبِهِ ، وأمّا الحَنَّاطُ فإنّهُ يَحتَكِرُ الطَّعامَ على اُمَّتي ، ولَأن يَلقَى اللّه ُ العَبدَ سارِقا أحَبُ إليَّمِن أن يَلقاهُ

قدِ احتَكَرَ طَعاما أربَعينَ يَوما . وأمّا النَّخّاسُ فإنّهُ أتاني جَبَرئيلُ عليه السلام فقالَ : يا محمّدُ ، إنَّ شِرارَ اُمَّتِكَ الذينَ يَبيعُونَ النّاسَ .

امام كاظم عليه السلام : مردى خدمت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آمدو به ايشان عرض كرد: من اين فرزندم را سواد آموخته ام؛ حالا او را به چه شغلى بگمارم؟ حضرت فرمود : خدا پدرت را بيامرزد، او را در هر شغلى بگذار اما به پنج گروه مسپارش: سيّاء، زرگر، قصّاب، گندم فروش و برده فروش.

مرد عرض كرد: اى رسول خدا! سيّاء كيست؟ فرمود: كسى كه كفن مى فروشد و آرزوى مرگ افراد امّت مرا دارد، در حالى كه يك نوزاد امّت خود را، از هر آنچه آفتاب بر آن مى تابد بيشتر دوست دارم. اما زرگر؛ زيرا به فكر مغبون ساختن افراد امّت من است. اما قصاب؛ زيرا آنقدر حيوان مى كشد كه رحم از دلش رخت بر مى بندد. اما گندم فروش؛ زيرا ارزاق امّت مرا احتكار مى كند. اگر كسى با عنوان دزد، خدا را ديدار كند بهتر است از اين كه او را ديدار كند، در حالى كه چهل روز خوراك مردم را احتكار كرده باشد. اما برده فروش؛ زيرا جبرئيل عليه السلام نزد من آمد و گفت: اى محمّد! بدترين افراد امّت تو، كسانى هستند كه انسان خريد و فروش مى كنند.

بحار الأنوار : 103/77/1.

حديث141

امام كاظم عليه السلام :

_ لِهشامٍ وهُو يَعِظُهُ _ : إنّ العاقِلَ لا يَكذِبُ وإن كانَ فيهِ هَواهُ .

امام كاظم عليه السلام _ در اندرز به هشام

_ فرمود : خردمند دروغ نمى گويد، اگر چه منافع اودر آن باشد.

بحار الأنوار : 78/305/1.

حديث142

امام كاظم عليه السلام :

إنّ الزَّرعَ يَنبُتُ في السَّهلِ ولا يَنبُتُ في الصَّفا ، فكذلكَ الحِكمَةُ تَعمُرُ في قَلبِ المُتَواضِعِ ولا تَعمُرُ في قَلبِ المُتَكبِّرِ الجَبّارِ ؛ لِأنَّ اللّه َ جَعَلَ التَّواضُعَ آلةَ العَقلِ ، وجَعَلَ التَّكبُّرَ مِن آلةِ الجَهلِ ، ألَم تَعلَمْ أنّ مَن شَمَخَ إلَى السَّقفِ برأسِهِ شَجَّهُ ، ومَن خَفَضَ رأسَهُ استَظَلَّ تَحتَهُ وأكَنَّهُ ؟! وكذلكَ مَن لم يَتَواضَعْ للّه ِِ خَفَضَهُ اللّه ُ ، ومَن تَواضَعَ للّه ِِ رَفَعَهُ .

امام كاظم عليه السلام : همانا زراعت، در دشت پست مى رويد و روى تخته سنگ نمى رويد. حكمت نيز چنين است: در دل شخص فروتن آباد مى شود و در دل متكبّر گردنفراز آباد نمى شود؛ زيرا كه خداوند فروتنى را ابزار خرد و دانايى قرار داده و تكبّر را از ابزار نادانى. مگر نمى دانى كه هر كس سرش را به سقف سايد، سرش مى شكافد و هر كه سر پايين گيرد در زيرسقف سايه و پناه مى گيرد. بدين سان نيز هر كه براى خدا فروتنى نكند، خداوند او را پست گرداند و هر كه براى خدا فروتنى كند، خداوند او را بالا برد.

تحف العقول : 396.

حديث143

امام كاظم عليه السلام :

الكافي : 8/291/443 .

حديث197

امام كاظم عليه السلام :

لَيسَ مِن دواءٍ إلّا وهو يُهَيِّجُ داءً ، وليسَ شيءٌ في البَدنِ أنفَعَ مِن إمساكِ اليدِ

إلّا عمّا يَحتاجُ إلَيهِ .

امام كاظم عليه السلام : هيچ دارويى نيست ، مگر آنكه خود بيمارى تازه اى را دامن مى زند . و براى

بدن چيزى سودمندتر از پرهيز و خوردن غذا در حدّ نياز بدن نيست .

الكافي : 8/273/409 .

حديث198

امام كاظم عليه السلام :

إنّ لُقمانَ قالَ لِابنِهِ: ... إنّ الدنيا بحرٌعميقٌ ، قد غَرِقَ فيها عالَمٌ كثيرٌ ، فلتَكُنْ سَفينتُكَ فيها تَقوَى اللّه ِ ، وحَشوُها الإيمانُ وشِراعُها التوكُّلُ ، وقَيِّمُها العقلُ ، ودليلُها العِلمُ ، وسُكّانُها الصَّبرُ .

امام كاظم عليه السلام : لقمان به فرزندش فرمود : ... همانا دنيا دريايى ژرف است . خلقى بسيار در آن غرقه گشته اند ؛ پس بايد كه كشتى تو در اين دريا، تقواى خدا باشد و بار و بُنه اش ايمان و بادبانش توكّل و ناخدايش خِرَد وراهنمايش دانش وسكّانش شكيبايى.

الكافي : 1/16/12 .

حديث199

امام كاظم عليه السلام :

مَثَلُ الدنيا مَثَلُ ماءِ البحرِ ؛ كُلَّما شَرِبَ مِنهُ العَطشانُ ازدادَ عَطَشاً حتّى يَقتُلَهُ .

امام كاظم عليه السلام : دنيا به آب دريا مى ماند كه هر چه تشنه از آن بنوشد ، تشنه تر مى شود تا سرانجام او را مى كشد .

تحف العقول : 396 .

حديث200

امام كاظم عليه السلام :

امام كاظم عليه السلام :

لَيس مِنّا مَن لَم يُحاسِبْ نَفْسَهُ في كُلِّ يَومٍ ، فإنْ عَمِلَ خَيرا اسْتَزادَ اللّه َ مِنهُ وحَمِدَ اللّه َ علَيهِ ، وإنْ عَمِلَ شَيئا شَرّا اسْتَغْفَرَ اللّه َ وتابَ إلَيهِ .

امام كاظم عليه السلام : از ما نيست كسى كه هر روز به حساب خود رسيدگى نكند و ببيند كه اگر كار نيكى انجام داده است از خداوند توفيق انجام بيشتر آن را بخواهد و خدا را بر آن سپاس گويد و اگر كار بدى انجام داده است از خدا آمرزش بخواهد و توبه كند .

الاختصاص : 26 .

حديث213

امام كاظم عليه السلام :

إنَّ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله كانَ يأتيأهلَ الصُّفَّةِ وكانوا ضِيفانَ رسولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله ، كانوا هاجَروا مِن أهاليهِم وأموالِهِم إلى المَدينَةِ فأسْكَنَهُم رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله صُفَّةَ المَسجِدِ، وهُم أربَعُمِائةِ رجُلٍ [ كان]، يُسَلِّمُ علَيهِم بالغدوةِ والعَشِيِّ، فأتاهُم ذاتَ يومٍ فمِنهُم مَن يَخصِفُ نَعلَهُ ، ومِنهُم مَن يَرقَعُ ثَوبَهُ ، ومِنهُم مَن يَتَفلّى ، وكانَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يَرزُقُهُم مُدّا مُدّا مِن تمرٍ في كُلِّ يَومٍ .

فقامَ رجُلٌ مِنهُم فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، التَّمرُ الّذي تَرْزُقُنا قَد أحْرَقَ بطُونَنا !

فقالَ رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : أمَا إنّي لَوِ اسْتَطَعْتُ أنْ اُطْعِمَكُمُ الدُّنيا لَأطعَمْتُكُم ، ولكنْ مَن عاشَ مِنكُم من بَعدي فسَيُغدى علَيهِ بالجِفانِ ويُراحُ علَيهِ بالجِفانِ ، ويَغدو أحَدُكُم في قَميصةٍ ويَروحُ في اُخرى ، وتُنَجِّدونَ بُيوتَكُم كما

تُنَجَّدُ الكَعبَةُ .

فقامَ رجُلٌ فقالَ : يا رسولَ اللّه ِ ، إنّا على ذلكَ الزَّمانِ بالأشْواقِ ! فمَتى هُو ؟!

قالَ صلى الله عليه و آله : زَمانُكُم هذا خَيرٌ مِن ذلكَ الزّمانِ ، إنَّكُم إنْ مَلَأتُم بطُونَكُم مِن الحَلالِ تُوشِكونَ أنْ تَملؤوها مِن الحَرامِ .

امام كاظم عليه السلام : اهل صفّه ميهمان رسول خدا صلى الله عليه و آله بودند. آنها خان ومان خود را رها كرده به مدينه هجرت كرده بودند . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله آنان را كه چهل مرد بودند در صفّه مسجد اسكان داد . آن حضرت هر صبح و شام نزد ايشان مى رفت و بر آنان سلام مى داد . روزى بر صفّه نشينان وارد شد، ديد يكى كفش خود را پينه مى كند ، ديگرى لباسش را وصله مى زند و عده اى هم جامه هاى خودرا از شپش پاك مى كنند . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله هر روز يك مُدّ (تقريبا يك چارك) خرما به آنها مى داد . مردى از ميان آنها برخاست و عرض كرد : اى رسول خدا ! خرمايى كه به ما مى دهى معده هاى ما را سوزاند! پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : بدانيد كه اگر مى توانستم دنيا را خوراك شما كنم اين كار را مى كردم اما كسانى از شما كه پس از من

زنده بمانند صبح و شام غذاى سير خواهند خورد ، هركدام صبح يك پيراهن خواهيد پوشيد و شب پيراهنى ديگر و خانه هايتان را ، همانند كعبه ، بر افراشته

بحار الأنوار : 78/323/23 .

حديث219

امام كاظم عليه السلام :

قالَ: فَكَم تَرجو أن تُصيبَ؟

قالَ : لَستُ أعلَمُ الغَيبَ .

قالَ لَهُ : إنّما قُلتُ : كَم تَرجو أن يَجيئَكَ فيهِ؟

قالَ : أرجو أن يَجيءَ مِئَتا دينارٍ .

قالَ : فَأَخرَجَ لَهُ أبُوالحَسَنِ عليه السلامصُرَّةً فيها ثَلاثُمِئَةِ دينارٍ ، وقالَ : هذا زَرعُكَ عَلى حالِهِ

وَاللّه ُ يَرزُقُكَ فيهِ ما تَرجو .

قالَ : فَقامَ العُمَرِيُ فَقَبَّلَ رَأسَهُ وسَأَلَهُ أن يَصفَحَ عَن فارِطِهِ ، فَتَبَسَّمَ إلَيهِ أبُوالحَسَنِ وَانصَرَف .

قالَ : وراحَ إلَى المَسجِدِ فَوَجَدَ العُمَرِيَ جالِسا ، فَلَمّا نَظَرَ إلَيهِ قالَ : اللّه ُ أعلَمُ حَيثُ يَجعَلُ رِسالاتِهِ .

قالَ : فَوَثَبَ أصحابُهُ إلَيهِ .

فَقالوا لَهُ : ما قَضِيَّتُكَ؟ قَد كُنتَ تَقولُ غَيرَ هذا

قالَ : فَقالَ لَهُم : قَد سَمِعتُم ما قُلتُ الآنَ ، وجَعَلَ يَدعو لأَِبِي الحَسَنِ عليه السلامفَخاصَموهُ وخاصَمَهُم .

فَلَمّا رَجَعَ أبُوالحَسَنِ إلى دارِهِ ، قالَ لِجُلَسائِهِ الَّذينَ سَأَلوه في قَتلِ العُمَرِيِّ

أيُّما كانَ خَيرا ما أرَدتُم أم ما أرَدتُ إنَّني أصلَحتُ أمرَهُ بِهذَا المِقدارِ الَّذي عَرَفتُم وكُفيتُ بِهِ شَرَّهُ.

بحار الأنوار _ به نقل از حسن بن محمّد ، از جدّش ، و او از چند تن از ياران امام كاظم عليه السلام _ : مردى از نوادگان عمر بن خطّاب ، در مدينه ، امام كاظم عليه السلام را آزار مى داد و هر گاه ايشان را مى ديد ، به على عليه السلام دشنام مى داد . برخى از اطرافيان امام كاظم عليه السلام به ايشان گفتند : اجازه بفرماييد اين بدكار را به قتل برسانيم .

امام كاظم عليه السلام آنان را از اين كار ، به شدّت باز داشت و منع كرد و سراغِ [نشانى ]مرد دشنام گو را گرفت . گفته شد در فلان منطقه از مدينه كشاورزى مى كند .

امام عليه السلام ، سوار بر مَركب ، به سويش رفت و او را در مزرعه اش

ديد . با الاغش داخل مزرعه شد . آن مرد فرياد زد : زراعت ما را لگدمال مكن!

امام عليه السلام ، با الاغ از داخل زراعت به سوى مرد رفت تا نزديك وى رسيد . پياده شد و در كنارش نشست . با او خوش و بِش كرد و به وى فرمود : «چه قدر خسارت بر زراعت تو وارد كردم؟» .

مرد گفت : صد دينار .

فرمود : «اميد دارى چه قدر محصول به دست بياورى؟» .

گفت : غيب نمى دانم .

فرمود : «گفتم چه قدر اميد دارى؟» .

گفت : اميد دارم دويست دينار محصول به دست آورم .

امام كاظم عليه السلام كيسه اى به وى داد كه در آن ، سيصد دينار بود و فرمود : «زراعت تو بر جايش باقى است و خداوند ، آنچه اميد دارى ، به تو روزى مى كند» .

مرد ، به پا خاست و سرِ ايشان را بوسيد و خواست تا از تقصيرش درگذرد . امام عليه السلامتبسّمى كرد و بازگشت .

امام كاظم عليه السلام به مسجد رفت و مرد دشنام گو را ديد كه در مسجد ، نشسته است . وقتى نگاهش به امام عليه السلام افتاد ، گفت : خداوند ، مى داند رسالت خود را كجا قرار دهد!

ياران امام كاظم عليه السلام به سوى آن مرد شتافتند و به وى گفتند : داستان چيست؟ تو تا به حال به گونه اى ديگر سخن مى گفتى؟!

مرد گفت : «شنيديد الآن چه گفتم» و شروع

به دعا كردن براى امام كاظم عليه السلام كرد . گفتگوها ميان مرد و ياران امام عليه السلام ادامه يافت . وقتى امام كاظم عليه السلام به خانه اش بازمى گشت ، به اطرافيانش كه [پيش از آن ،]

مى خواستند مرد را بكُشند ، فرمود : «كارى كه شما مى خواستيد انجام دهيد ، بهتر بود يا آنچه من انجام دادم؟ من با اين مقدار پول ، كارش را اصلاح كردم و از شرّش در امان گشتم» .

بحار الأنوار : ج 48 ص 102 .

حديث255

امام كاظم عليه السلام :

مَنِ استَشارَ لَم يَعدَم عِندَ الصَّوابِ مادِحا ، وعِندَ الخَطَأَ عاذِرا .

امام كاظم عليه السلام : آن كه مشورت كند ، در صورت درستى [تصميمش] ستايشگر را از دست نمى دهد و در صورت خطا ، عذرپذير را .

الدرّة الباهرة : ص 34 .

حديث256

امام كاظم عليه السلام :

أخَذَ أبيِ بِيَدي ، ثُمَّ قالَ : يا بُنَيَّ ، إنَّ أبي مُحَمَّدَ بنَ عَلِيٍّ عليه السلامأخَذَ بِيَدي ، كَما أخَذتُ بِيَدِكَ ، وقالَ : إنَّ أبي عَلِيَّ بنَ الحُسَينِ عليهماالسلامأخَذَ بِيَدي ، وقالَ : يا بُنَيَّ افعَلِ الخَيرَ إلى كُلِّ مَن طَلَبَهُ مِنكَ ، فَإِن كانَ مِن أهلِهِ فَقَد أصَبتَ مَوضِعَهُ ، وإن لَم يَكُن مِن أهلِ_هِ كُنتَ أنتَ مِن أهلِهِ ، وإن شَتَمَكَ رَجُلٌ عَن يَمينِكَ ، ثُمَّ تَحَوَّلَ إلى يَسارِكَ فَاعتَذَرَ إلَيكَ فَاقبَل عُذرَهُ .

امام كاظم عليه السلام : پدرم دستم را گرفت و فرمود : پسرم! پدرم محمّد بن على عليه السلام (امام باقر عليه السلام) ، دستم را گرفت ، چنان كه من ، دست تو را گرفتم و فرمود : «پدرم على بن حسين عليه السلام (امام سجّاد عليه السلام) دستم را گرفت و فرمود : "فرزندم! كار نيك را براى هر كه از تو درخواست كرد ، انجام بده . اگر سزاوار آن باشد ، به جايش انجام داده اى و اگر سزاوار آن نباشد ، تو شايسته آنى . اگر مردى تو را از سَمت راست دشنام داد و به سَمت چپِ تو رفت و عذر خواست ، عذرش را بپذير"» .

الكافي

: ج 8 ص 152 ح 141 .

حديث257

امام كاظم عليه السلام :

إنَّ اللّه َ _ جَلَّ و عَزَّ _ يُبغِضُ العَبدَ النَوّامَ الفارِغَ .

امام كاظم عليه السلام : خداوند عز و جل بنده پُرخواب و بيكار را دشمن مى دارد .

الكافي : ج 5 ص 84 ح 2 .

حديث258

امام كاظم عليه السلام :

إنَّ اللّه َ عز و جل لَم يُحَرِّمِ الخَمرَ لاِسمِها ، ولكِنَّهُ حَرَّمَها لِعاقِبَتِها ؛ فَما كانَ عاقِبَتُهُ عاقِبَةَ الخَمرِ فَهُوَ خَمرٌ .

امام كاظم عليه السلام : خداوند عز و جل شراب را براى نامش حرام نكرد؛ بلكه به جهت آثار و پيامدهايش حرام كرد و هرچه پيامدش مانند شراب باشد، آن هم شراب است.

الكافي : ج 6 ص 412 ح 2 .

حديث259

امام كاظم عليه السلام :

_ في قَولِ اللّه ِ عز و جل «يَ_أَبَتِ اسْتَ_ئجِرْهُ إِنَّ خَيْرَ مَنِ اسْتَ_ئجَرْتَ الْقَوِىُّ الْأَمِينُ» _ : قالَ لَها شُعَيبعٌ : يا بُنَيَّةُ هذا قَوِيٌّ قَد عَرَفتِهِ بِدَفعِ الصَّخرَةِ ، الأَمينَ مِن أينَ عَرَفتِهِ؟

قالَت : يا أبَتِ ، إنّي مَشَيتُ قُدّامَهُ ، فَقالَ : اِمشي مِن خَلفي فَإِن ضَلَلتُ فَأَرشِديني إلَى الطَّريقِ ، فَإِنّا قَومٌ لا نَنظُرُ في أدبارِ النِّساءِ.

امام كاظم عليه السلام : _ درباره اين سخن خداوند عز و جل به نقل از دختر شعيب ، خطاب به پدر كه : «اى پدر! او (موسى) را استخدام كن؛ چرا كه بهترين كسى است كه استخدام مى كنى : هم نيرومند [و هم] امانتدار است» _ : شعيب عليه السلام به دخترش گفت : «دخترم! نيرومندى اين مرد را با برداشتن سنگ ، دانستى ، امانتدارى اش را از كجا دانستى؟» .

دختر گفت : پدرم! من ، پيشاپيش او راه مى رفتم . به من گفت : پشتِ سرم حركت كن و اگر اشتباه رفتم ، راه را به من نشان بده . زيرا ما مردمانى هستيم

كه به پشتِ سر زنان ، نگاه نمى كنيم .

امام كاظم عليه السلام :

اِنَّ اَبْدانَكم لَيْسَ لَها ثَمَنٌ اِلاَّ الْجَنَّةُ،

فَ_لاتَبيعُ_وها بِغَيْ_رِها.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

همانا بدنهاى شما را بهايى جز بهشت نيست.

پس آن_را به غ_ير بهشت نف_روش_يد.

تحف العقول، ص 389.

حديث267

امام كاظم عليه السلام :

اَلْمَغْبُونُ مَن غَبَنَ مِنْ عُمْرِهِ ساعَةً.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

زي_ان_كار، كسى است ك_ه

ساعتى از عمر خويش را باخته است.

حياة الامام موسى بن جعفر عليه السلام ، ج 1 ص 280.

حديث268

امام كاظم عليه السلام :

تَفَ_قَّ_هُوا فى دي_نِ اللّه ِ،

فَإنَّ الْفِقْهَ مِفْتاحُ الْبَصيرَةِ وَتَمامُ الْعِبادَةِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

در دين خ_دا دانا شويد،

ه_مانا دين ش_ناسى و ف_قه،

كليد بصيرت و كمال عبادت است.

مسند الامام الكاظم عليه السلام، ج 3 ص 249.

حديث269

امام كاظم عليه السلام :

مَنْ ب_َذَّرَ وَاَس_ْرَفَ

زالَ_تْ عَنْهُ الن_ِّعْمَةُ.

از امام كاظم عليه السلام روايت است:

هركس ولخرجى و اسراف كند،

نع_مت از دس_تش م_ى رود.

بحارالانوار، ج 75 ص 327.

حديث270

امام كاظم عليه السلام :

مَ_نْ وَل_َّدَهُ الْف_َقْرُ

اَبْط_َرَهُ الْغ_ِنى.

امام موسى بن جعفر عليه السلام فرمود:

كس_ى كه زاده ف_قر ب_اش_د،

ثروتمندى او را به طغيان و سرمستى مى كشد.

مسندالامام الكاظم عليه السلام ، 2 ص 357.

حديث271

امام كاظم عليه السلام :

وَجَدْتُ عِلْمَ النّاسِ فى اَرْبَ_عٍ:

اَوَّلُ__ها اَنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ،

وَالثّانِيَةُ اَنْ تَعْرِفَ ما صَنَعَ بِكَ،

وَالثّ_الِثَةُ اَنْ تَعْ_رِفَ م_ا اَرادَ مِنْكَ،

وَالرّابِعَةُ اَنْ تَعْرِفَ ما يُخْرِجُكَ مِنْ دينِكَ.

ام_ام كاظ_م عليه السلام فرمود:

دانش مردم را در چهار چيز يافتم:

اوّل: آنكه پروردگارت را بشناسى،

دوم: آنكه بدانى با تو و براى تو چه كرده است،

سوم: آنكه بدانى از تو چه خواسته است،

چهارم: آنكه بدانى چه چيز تو را از دينت بيرون مى كند.

كشف الغمّه، ج 3 ص 45.

حديث272

امام كاظم عليه السلام :

اِذا كانَ ثَلاثَةٌ فى بَيْتٍ

فَلايَتَناجىَ اثنانِ دُونَ صاحِبِهِما،

فَإنَّ ذالِكَ مِمّا يَغ_ُم_ُّهُ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

ه_ر گاه سه نفر در خانه اى هستند، دو نفرشان جدا از رفيق خود، نجوا و صحبتِ درگوشى نكنند، چرا كه اين كار، او را اندوهگين مى سازد.

مسندالامام الكاظم عليه السلام، ج 1 ص 497.

حديث273

امام كاظم عليه السلام :

مَثَلُ الدُّنْيا مَثَلُ ماءِ الْبَحْرِ

كُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعَطْش_انُ

ازْدادَ عَطَشا حَتّى يَقْت_ُلَهُ.

از وصاياى امام كاظم عليه السلام به هشام:

مَثَل دنيا، همچون آب درياست (كه شور است).

تشنه هر چه از آن بنوشد،

تشنه تر مى شود، تا آنكه او را مى كشد.

بحارالانوار، ج 75 ص 311.

حديث274

امام كاظم عليه السلام :

بِئْسَ الْعَب_ْدُ عَب_ْدٌ

يَكُونُ ذا وَجْهَيْنِ وَذا لِسانَيْنِ

ي_ُطْرى اَخ_اهُ اِذا شاه_َدَهُ

وَي_َأْكُلُهُ اِذا غابَ عَ_نْهُ.

از سخنان امام كاظم عليه السلام:

بد بنده اى است، بنده اى كه دورو و دوزبان است،

هرگاه برادر دينى اش را مى بيند،

او را مى ستايد و تملّق مى گويد

و پشت سرش (بابدگويى) او را مى خورد!

بحارالانوار، ج 75 ، ص 310.

حديث275

امام كاظم عليه السلام :

اَلْمُصيبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ

وَلِلْج_ازِعِ اثن_َت_انِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

مصيبت، براى انسان شكيبا يكى است

و ب_راى بى تابى كننده دو ت_ا مى ش_ود!

بحارالانوار، ج 75 ، ص 326.

حديث276

امام كاظم عليه السلام :

اَفْضَلُ ما يَتَقَرَّبُ بِهِ الْعَبْدُ اِلَى اللّه ِ

بَعْ_دَ المَعْ_رِفَةِ بِهِ

الَصَّ_لاةُ وِ بِرُّ الْوالِدَيْنِ

وَ تَرْكُ الْحَسَدِ وَالُعْجبِ وَالفَخْرِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

پس ازخداشناسى، برترين كارى كه بنده به وسيله آن به خداوند نزديك مى شود عبارت است از:

نم__از، ني_كى به پ_در و م_ادر،

و ترك حسد و خودپسندى و فخرفروشى.

تحف العقول، ص 391.

حديث277

امام كاظم عليه السلام :

اِسْتَحْي_ُوا مِنَ اللّه ِ فى س_َرائِ_رِكُمْ

كَما تَسْتَحْيُونَ مِنَ النّاسِ فى عَلانِيَتِكُمْ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

در پنهان هايتان از خداوند شرم كنيد،

هم_چ_نان ك_ه در آش_كارِ خ_ود

از م_ردم خ_جالت مى كشيد.

تحف العقول، ص 394

حديث278

امام كاظم عليه السلام :

اِنَّ لِلّهِ عَلَى النّاسِ حُجَّتَيْنِ

حُج_َّةً ظاهِ_رَةً وَحُج_َّةً باطِن_َةً،

فَاَمَّا الَّظاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَالأَنْبِياءُ وَالأَئِمَّةُ،

وَاَم_َّا الْب_اطِن_َةُ فَالْع_ُق_ُولُ.

امام كاظم عليه السلام درسخنان خود به هشام بن حكم فرمود:

خ_داوند را بر مردم دو حجّ_ت اس_ت:

حج_تى آشكار و حجّتى پنهان و درونى.

امّا «حجت آشكار»، رسولان و پيامبران و امامانند.

ام_ّا «حجت باطنى»، عق_لهاس_ت.

اصول كافى ج 1 ص 16

حديث279

امام كاظم عليه السلام :

اَداءُ الْأَمانَةِ وَالصِّدْقُ يَجْلِبانِ الرِّزْقَ،

والْخِيانَةُ وَالْكِذْبُ يَجْلِبانِ الْفَقْرَ وَالنِّفاقَ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

امانت دارى و راستى، روزى آور است،

و خيانت و دروغ، فقر و نفاق مى آورد.

تحف العقول، ص 403.

حديث280

امام كاظم عليه السلام :

ثَلاثَةٌ يُجْلينَ الْبَصَرَ: الَنَّظَرُ اِلَى الْخُضْرَةِ وَالنَّظَرُ

اِلَى الْماءِ الجارى وَالَّنَظَرُ اِلَى الْوَجْهِ الْحَسَنِ.

از سخنان امام كاظم عليه السلام است:

سه چيز است كه چشم را روشن و پرنور مى كند:

نگاه ب_ه س_بزه،

نگاه ب_ه آب جارى،

و نگاه ب_ه چهره زيبا.

خصال، شيخ صدوق، ص 92.

حديث281

امام كاظم عليه السلام :

لَيْسَ الْق_ُ_بْلَةُ عَلَى الْف_َمِ

اِلاّ لِلزَّوْجَةِ وَالْوَلَدِ الصَّغيرِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

بوس_ه زدن بر ده__ان،

جز نسبت به همسر و فرزند خردسال، روا نيست.

بحارالانوار، ج 75 ص 321.

حديث282

امام كاظم عليه السلام :

ثَلاثَةٌ يَسْتَظِلُّونَ بِظِلِّ عَرْشِ اللّه ِ

ي_َوْمَ لاظ_ِلَّ اِلاّ ظ_ِلُّ_هُ:

رَجُلٌ زَوَّجَ اَخاهُ الْمُسْلِمَ،

اَوْ اَخْ_دَم_َهُ،

اَوْكَتَمَ لَهُ سِرّا.

امام هفتم فرمود:

سه كس اند كه در روز قيامت، كه هيچ سايه اى جز سايه عرش الهى نيست، در پناه سايه عرش خداوندند:

مردى كه براى برادر دينى اش زن بگيرد،

يا به او خدمت كند،

يا راز او را نگهدارد.

بحارالانوار، ج 72 ص 70.

حديث283

امام كاظم عليه السلام :

مَنْ لَمْ يَعْرِفِ الزّيادَةَ عَلى نَفْسِهِ فَهُوَ فىالنُقْصانِ

وَمَنْ كانَ اِلَى الن_ُّقْصانِ اَكْث_َرَ

فَالْمَوْتُ خَي_ْرٌ لَهُ مِنَ الْح_َياةِ.

امام موسى بن جعفر عليه السلام فرمود:

هركس كه در خود، افزايش و رشد نبيند،

پي_وس_ته در ح_ال كاه_ش اس_ت

و هركس كه بيشتر رو به نقصان و كاهش رود،

م_رگ براى او به_تر از زن_دگى است.

كشف الغُمه، ج 3 ص 42.

حديث284

امام كاظم عليه السلام :

مَنْ سَرَّ مُؤْمِنا فَبِاللّه بَدَءَ

وَبِالنَّبِىِّ صلي الله عليه و آله ثَنّى وَبِنا ثَلَّثَ.

امام كاظم عليه السلام به على بن يقطين فرمود:

هر كس مؤمنى را شاد سازد،

اوّل خدا را شاد كرده است،

دوّم پيامبر خدا صلي الله عليه و آله را،

و در مرحله سوّم، ما را.

بحارالانوار، ج 71 ص 314.

حديث285

امام كاظم عليه السلام :

اِنَّ لِلّهِ عِبادا فىِ الأَرْضِ يَسْعَوْنَ فىحَوائِجِ النّاسِ

ه_ُمُ الاْمِنُونَ ي_َوْمَ القِي_امَةِ.

معمّر بن خلاد گويد شنيدم كه امام كاظم عليه السلاممى فرمود:

خ_داوند را در روى زمين بندگانى است

كه در تأمين نيازهاى مردم مى كوشند.

آن_ان در روز قي_امت، ايم_ن اند.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 582.

حديث286

امام كاظم عليه السلام :

لَيْسَ مِنّاَ مَنْ لَمْ يُحاسِبْ نَفْسَهَ كُلَّ يَوْمٍ

فَاِنْ عَمِلَ حَسَنا استَ_زادَ اللّه َ

وَاِنْ عَمِلَ سَيِّئَا اسْتَغْفَرَاللّه َ مِنْهُ وَتابَ اِلَيْهِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

كسى كه هر روز به حساب خود نرسد، از ما نيست.

پس اگر كار نيك كرده است، از خداوند توفيق بيشتر آن را بخواهد،

و اگر كار ب_د كرده است، از آن كار استغ_فار كند و به سوى خ_دا توبه نمايد.

وسائل الشيعه، ج 11 ص 377.

حديث287

امام كاظم عليه السلام :

لا تَسْتَكْثِرُوا كَثيرَ الْخَيْرِ

وَلا تَسْتَقِلُّوا قَليلَ الذُّنُوبِ،

فَإنَّ قَليلَ الذُّنُوبِ يَجْتَمِعُ حَتّى يَكُونَ كَثيرا.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

كار نيك بسيار را، زياد نشماريد،

و گناهان كم را هم كم به حساب نياوريد،

چرا كه گناهان اندك، جمع مى شوند،

تا آنكه گناه بزرگ و بسيار مى گردند.

امالى، شيخ مفيد، ص 157

حديث288

امام كاظم عليه السلام :

كَفى بِالتَّجارِبِ تَأْديبا

وَبِمَمَرِّ الأَيّ_امِ عِ_ظَةً.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

تج_ربه ها ب_راى ادب ك_ردن،

و گذشت روزها براى موعظه و پند، كافى است.

حياة الامام موسى بن جعفر عليه السلام، ج 1 ص 256.

حديث289

امام كاظم عليه السلام :

اِيّاكَ اَنْ يَراكَ اللّه ُ فى مَعْصِيَةٍ نَهاكَ عَنْها

وَاِيّاكَ اَنْ يَفْقِدَكَ اللّه ُ عِنْدَ طاعَةٍ اَمَرَكَ بِها.

از امام كاظم عليه السلام:

بپرهيز كه خداوند، تو را در معصيتى ببيند كه از آن نهى كرده است،

و بپرهيز كه خداوند تو را در طاعتى نيابد كه به آن فرمان داده است.

مسند الامام الكاظم عليه السلام، ج 3 ص 246 و 248.

حديث290

امام كاظم عليه السلام :

اَلْمُؤمِنُ اَعَزُّ مِنَ الْجَبَلِ،

اَلْجَبَلُ يُسْتَفَلُّ بِاْلمَعاوِلِ

وَالْمُؤْمِنُ لايُسْتَفَلُّ دينُهُ بِشَئٍ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

مؤمن سرسخت تر از كوه است.

ك_وه ب_ا كلنگ كن_ده مى ش_ود،

امّا از دين مؤمن هيچ چيز كاسته و كم نمى گردد.

امام كاظم عليه السلام :

اَلتَّحَدُّثُ بِنِعَمِ اللّه ِ شُكْرٌ وَتَرْكُ ذلِكَ كُفْرٌ،

فَارْبِ_طُوا نِعَ_مَ رَبِّ_كُمْ بِالشُّ_كْرِ

وَحَصِّنُوا اَمْوالَكُمْ بِالزَّكاةِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

ياد كردن نعمتهاى الهى «شكر» است،

و ترك آن ناسپاسى است.

پس نعمتهاى پروردگار را به شكر پيوند دهيد،

وداراييهاى خود را با پرداخت زكات، حفظ كنيد.

حياة الامام موسى بن جعفر عليه السلام، ج 1 ص 248.

حديث295

امام كاظم عليه السلام :

لاتُضَيِّعْ حَقَّ اَخيكَ إتِّكالاً عَلى مابَيْنَكَ وَبَيْنَهُ،

فَاِنَّهُ لَيْسَ بِأَخٍ مَنْ ضَيَّعْتَ حَقَّهُ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

حق برادر دينى خود را، به اتكاى دوستى و رفاقت ميان خود و او، ضايع مكن، زيرا كسى كه حقش را تباه كنى، ديگر «برادر» نيست!

حياة الامام موسى بن جعفر عليه السلام، ج 1 ص 280.

حديث296

امام كاظم عليه السلام :

اِنّم_ا يُحْتاجُ مِنَ الإمامِ اِذا قالَ صَدَقَ،

وَاِذا وَع_َدَ اَن_ْجَزَ، وَاِذا ح_َكَمَ ع_َدَلَ.

از سخنان امام كاظم عليه السلام:

از امام و پيشوا، اين موردِ نياز است كه:

هرگاه سخن مى گويد، راست بگويد،

و چون وعده مى دهد، وفا كند،

و چون حكم مى كند، به عدالت رفتار كند.

حياة الامام موسى بن جعفر عليه السلام، ج 1 ص 280.

حديث297

امام كاظم عليه السلام :

لاَءقامَةُ الْحَدِّ لِلّهِ اَنْفَعُ فِى الأَرْضِ

مِنَ الْق_َطَرِ اَرْب_َعينَ ص_َباحا.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

بر پاداشتن و اجراى حدّ براى خدا، در روى زمين

سودمن_دتر از ب_اران چهل روز است.

تهذيب، ج 10، ص 146، ح 573 .

حديث298

امام كاظم عليه السلام :

لَيْسَ مِنْ دَواءٍ اِلاّ وَ ه_ُوَ يُهَي_ِّجُ داءً

وَلَيْسَ شَىْ ءٌ فِى الْبَدَنِ اَنْفَعَ مِنْ اِمْساكِ الْيَدِ،

اِلاّ عَم_ّا يَحْت_اجُ اِلَيْهِ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

هيچ دارويى نيست؛ مگرآنكه دردى را تحريك مى كند.

براى بدن، چيزى سودمندتر از امساك ونخوردن نيست،

مگر آنچ_ه كه مورد نياز بدن باشد.

مسندالامام الكاظم عليه السلام، ج 3 ص 256.

حديث299

امام كاظم عليه السلام :

لَوْ اَنَّ النّاسَ قَصَدُوا فِى الطَّعامِ

لاَسْت_َق_امَتْ اَب_ْدان_ُهُمْ.

عمرو بن ابراهيم گويد: شنيدم كه امام كاظم عليه السلاممى فرمود:

اگر مردم در خوراك، ميانه روى داشته باشند،

بدنه_ايشان اس_توار و س_لامت مى شود.

محاسن برقى، ص 439.

حديث300

امام كاظم عليه السلام :

اَللَّحْمُ يُنْبِتُ اللَّحْمَ، مَنْ اَدْخَلَ جَوْفَهُ

ل_ُقْمَةَ ش_َحْمٍ اَخ_ْرَجَتْ مِثْل_َها داءً.

موسى بن بكر گويد شنيدم كه امام كاظم عليه السلاممى فرمود:

«گوشت»، گوشت را مى روياند، هر كس يك لقمه «چربى» وارد بدن خود كند، به همان اندازه «درد» پديد مى آورد.

محاسن برقى، ص 465.

حديث301

امام كاظم عليه السلام :

كَث_ْرَةُ الْه_َمِّ ت_ُورِثُ الْهِ_رَمَ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

ان_دوه بس_يار، پ_يرى مى آورد.

مسندالامام الكاظم، ج 3 ص 265.

حديث302

امام كاظم عليه السلام :

مَنْ ذَكَرَ رَجُلاً مِنْ خَلْفِهِ،

بِما هُوَفيهِ مِمّا عَرَفَهُ النّاسُ لَمْ يَغْتَبْهُ،

وَمَنْ ذَكَرَهُ مِنْ خَلْفِهِ،

بِما هُوَ فيهِ مِمّا لا يَعْرِفُهُ النّاسُ اِغْتابَهُ،

وَمَنْ ذَكَرَهُ بِما لَيْسَ فيهِ فَقَدْ ب_َه_َتَهُ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

هر كس پشت سر ديگرى، چ_يزى بگويد كه در او هست و م_ردم ه_م آن را مى دانند، او را غيبت نكرده است.

هر كس پشت سر او چيزى بگويد كه در او هست ولى مردم آن را نمى دانند، غيبتش را كرده است.

و هر كس چيزى درباره كسى بگويد كه در او نيست، به او بهتان زده است.

اصول كافى، ج 2 ص 358.

حديث303

امام كاظم عليه السلام :

اَلْعَجَ_بُ كُلَّ الْعَجَ_بِ

لِلْمُحْتَمينَ مِنَ الطَّعامِ وَالشَّرابِ

مَخافَةَ الدّاءِ اَنْ يَنْزِلَ بِهِمْ،

كَيْفَ لايَحْتَمُونَ مِنَ الذُّنُوبِ

مَخافَةَ النّارِ اِذَا اشْتَعَلَتْ فى اَبْدانِهِمْ.

امام كاظم عليه السلام فرمود:

شگفت_ا! شگفت_ا!

از آنان كه از خوردنى و آشاميدنى پرهيز مى كنند،

از بي_م آن_كه درد، بر آن_ان فرود آي_د،

چ_گونه از گن_اهان پره_يز نمى كنند،

از بيم آتش، آنگاه كه در بدنهايشان شعله افكند!

مسند الامام الكاظم عليه السلام، ج 3 ص 251.

حديث304

امام كاظم عليه السلام :

لاتَمْنَحُوا الْجُهّالَ الحِكْمَةَ فَتَظْلِمُوها،

وَلاتَمْن_َع_ُوها اَهْ_لَها فَتَ_ظْلِمُوهُمْ.

از وصاياى امام كاظم عليه السلام به هشام:

«حكمت» را به نادانان ندهيد،كه به حكمت ظلم كرده ايد

و آن را از اهلش دريغ نكنيد، كه به آنان ستم كرده ايد.

بحارالانوار، ج 75، ص 303.

حديث305

امام كاظم عليه السلام :

اِنَّ الزَّرْعَ يَنْبُتُ فِى السَّهْلِ وَلايَنْبُتُ فِى الصَّفا،

فَكَذلِكَ الْحِكْمَةُ تَعْمُرُ فِى الْقَلْبِ الْمُتَواضِعِ

وَلاتَعْمُرُ فِى الْقَلْبِ الْمُتَكَبِّرِ الْجَبّارِ.

امام موسى بن جعفر عليه السلام فرمود:

زراعت، در زمين هموار مى رويد، نه در سنگلاخ.

حكمت هم در دل متواضع، آباد مى شود،

نه در دل متكبّر و گردنكش.

بحارالانوار، ج 75 ص 312.

10- (356) حديث از حضرت امام رضا عليه السلام

از1تا200

حديث1

امام رضا عليه السلام :

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ : يا بُنَيَّ ، لا يَنزِلَنَّ بِكَ أمرٌ رَضيتَهُ أو كَرِهتَهُ إلاّ جَعَلتَ فِي الضَّميرِ مِنكَ أنَّ ذلِكَ خَيرٌ لَكَ . قالَ : أمّا هذِهِ فَلا أقدِرُ أن اُعطِيَكَها دونَ أن أعلَمَ ما قُلتَ إنَّهُ كَما قُلتَ . قالَ : يا بُنَيَّ ، فَإِنَّ اللّه َ قَد بَعَثَ نَبِيّاً ، هَلُمَّ حَتّى نَأتِيَهُ فَعِندَهُ بَيانُ ما قُلتُ لَكَ . قالَ : اِذهَب بِنا إلَيهِ . قالَ : فَخَرَجَ وهُوَ عَلى حِمارٍ ، وَابنُهُ عَلى حِمارٍ ، وتَزَوَّدوا ما يُصلِحُهُم مِن زادٍ ، ثُمَّ سارا أيّاماً ولَيالِيَ حَتّى تَلَقَّتهُما مَغارَةٌ ، فَأَخَذا اُهبَتَهُما لَها ، فَدَخَلاها فَسارا ما شاءَ اللّه ُ أن يَسيرا حَتّى ظَهَرا وقَد تَعالَى النَّهارُ ، وَاشتَدَّ الحَرُّ ، ونَفَدَ الماءُ وَالزّادُ ، وَاستَبطَئا حِمارَيهِما ، فَنَزَلَ لُقمانُ ونَزَلَ ابنُهُ ، فَجَعَلا يَشتَدّانِ عَلى سَوقِهِما . فَبَينا هُما كَذلِكَ إذ نَظَرَ لُقمانُ أمامَهُ ، فَإِذا هُوَ بِسَوادٍ ودُخانٍ ، فَقالَ في نَفسِهِ : السَّوادُ سَحَرٌ

الرضا عن اللّه ، ابن أبى الدنيا _ به نقل از سعيد بن مُسيَّب _ : لقمان به پسرش گفت: «[بكوش تا] هيچ كار خوش آيند و ناخوش آيندى براى تو پيش نيايد ، مگر اين كه در باطن خود ، آن را خيرى براى خوش بشمارى» .

پسر لقمان گفت: به اين سفارش تو نمى توانم عمل كنم ، مگر بدانم كه مطلب ، همان گونه است كه گفتى . لقمان گفت: «اى پسرم! همانا خداوند عز و جل پيامبرى را مبعوث كرده است . بيا تا پيش او برويم كه بيان آنچه برايت گفتم ، نزد اوست» . پسر لقمان گفت: ما را پيش او ببر . لقمان و پسرش ، هر كدام سوار بر الاغ جداگانه ، به راه افتادند و هر چه زاد و توشه لازم داشتند ، با خود برداشتند. روزها و شب ها راه رفتند تا به غارى رسيدند و خود را براى سفر به درون آن غار ، مهيّا كردند . داخل غار شدند و به اندازه اى كه خداوند خواسته بود ، در آن راه رفتند ، تا اين كه از غار بيرون آمدند ، در حالى كه روز ، بالا آمده بود و گرما شدّت گرفته بود و آب و توشه تمام شده بود. الاغ ها ايستاندند . لقمان و پسرش پياده شدند و الاغ ها را از پشت سر ، به سرعت راندند. وقتى لقمان جلو را نگاه كرد ، ديد سياهى و دودى ، از دور پيداست. پيش خود گفت: «سياهى، درخت است و دود هم آبادى و مردم» . در حالى كه در حركت بودند ، پاى پسر لقمان ، روى استخوان تيزى رفت . استخوان ، از كف پا فرو رفت و از بالاى آن بيرون آمد. پسر لقمان ، بى هوش به زمين افتاد . لقمان ، وقتى متوجّه شد كه پسرش به زمين افتاده ، به سويش پريد

امام رضا عليه السلام :

حديث85

امام رضا عليه السلام :

كَثْرَةُ اَكْلِ الْبَيْضِ وَ اِدْمانُهُ يورِثُ الطُّحالَ وَ رياحا فى رَأسِ الْمَعِدَةِ وَالاِْمْتِلاءُ مِنَ الْبَيْضِ الْمَسْلوقِ يورِثُ الرَّبوَ وَ الاِْبْتِهارَ؛

زياد خوردن تخم مرغ و معتاد شدن به آن، بيمارى ورم طحال مى آورد و ايجادكننده بادهايى در سرِ معده است و زياد خوردن تخم مرغ آب پز، نفَس تنگى و نفَسبريدگى مى آورد.

بحارالأنوار، ج 59، ص 321

حديث86

امام رضا عليه السلام :

يَنْبَغى اَنْ تَحْذَرَ... اَنْ تَجْمَعَ فى جَوفِكَ الْبَيضَ وَ السَّمَكَ فى حالٍواحِدَةٍ، فَاِنَّها اِذَا اجْتَمَعا وَلَّدا القُولَنْجَ و رياحَ الْبَواسيرِ، وَ وَجَعَ الاَْضْراسِ؛

بپرهيز از اين كه... تخم مرغ و ماهى را هم زمان بِخورى، چرا كه هرگاه اين دو بايكديگر خورده شوند، قولنج، باد بواسير و دندان درد مى آورند.

حياة الامام الرضا، ج 1، ص 222

حديث87

امام رضا عليه السلام :

_ لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ _ : اِسْتَ_كْثِروا لَنا مِنَ الباذَن_ْجانِ، فَاِنَّهُ حارٌّ فى وَقْتِالْبَرْدِ، بارِدٌ فى وَقْتِ الْحَرِّ، مُعْتَدِلٌ فِى الاَْوقاتِ كُلِّها جَيِّدٌ فى كُلِّ حالٍ؛

به يكى از پيشكاران خود _ : براى ما، بادمجان زياد تهيه كنيد، چرا كه در هنگام سرما،گرم و در هنگام گرما، سرد است، در همه اوقات، معتدل و در هر حال، خوب است.

طب الائمة، ص 139

حديث88

امام رضا عليه السلام :

فَقالَ جَبرَئيلُ : اِقرَأْ يا مُحَمَّدُ : «إنَّما يُريدُ اللّه ُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ أهلَ البَيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطهيرًا» فِي النَّبِيِّ وعَلِيٍّ وفاطِمَةَ والحَسَنِ والحُسَينِ عليهم السلام

امام رضا عليه السلام : به نقل از پدرانش به نقل از امام سجّاد به نقل از امّ سلمه: اين آيه در خانه من و در روزى كه پيامبر در خانه من بود نازل شد. پيامبر صلي الله عليه و آله نزد من بود كه على، فاطمه، حسن و حسين را فرا خواند. جبرئيل هم آمد و پيامبر

عباى فدكى را بر آنها گستراند و سپس فرمود: 0پروردگارا! اينان اهل بيت

من هستند، خدايا! هرگونه پليدى را از آنها دور كن و كاملاً پاكشان گردان. جبرئيل گفت: اى محمّد! آيا من هم از شمايم؟ پيامبر فرمود: تو نيز از مايى اى جبرئيل.

امّ سلمه: عرض كردم: يا رسول اللّه ! من هم از اهل بيت تو هستم و پيش رفتم تا در كنار آنها باشم. پيامبر فرمود: در جاى خود باش اى امّ سلمه، تو به سوى خير هستى، تو از همسران پيامبر خدايى. جبرئيل گفت: اى محمّد بخوان: «إنّما يريدُ اللّه ُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمْ الرِّجْسَ أهْلَ البيتِ ويُطَهِّرَكُم تَطْهيراً» ، كه در حقّ پيامبر، على، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلاماست.

أمالي الطوسيّ : 368 / 783 عن عليّ بن عليّ بن رزين .

حديث108

امام رضا عليه السلام :

_ في زِيارَةِ قُبورِ الأَئِمَّةِ عليهم السلام _ : السَّلامُ عَلى مَحالِّ مَعرِفَةِ اللّه ِ ... مَن عَرَفَهُم فَقَد عَرَفَ اللّه َ ، ومَن جَهِلَهُم فَقَد جَهِلَ اللّه َ

امام رضا عليه السلام _ در زيارت قبور ائمّه _ : سلام بر جايگاههاى شناخت الهى... هر كه ايشان را شناسد خداى را شناخته است و هر كه ايشان را نشناسد خداى را نشناخته است.

الكافي : 4 / 578 / 2 ، كامل الزيارات : 315 كلاهما عن عليّ بن حسّان .

حديث109

امام رضا عليه السلام :

مَن ماتَ ولَم يَعرِفهُم [أي الأَئِمَّةَ مِن أهلِ البَيتِ عليهم السلام] ماتَ ميتَةً جاهِلِيَّةً

امام رضا عليه السلام : هر كه بميرد و ايشان _ امامان اهل بيت عليهم السلام _ را نشناسد مرده است چونان در جاهليت.

عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 122 / 1 عن شاذان بن جبرئيل ، وراجع الكافي : 1 / 376 باب من مات وليس له إمام من أئمّة الهدى و 371 / 5 و 378 / 2 و 397 / 1 ، و : 8 / 146 / 123 ، المحاسن : 1 / 251 باب 22 من لا يعرف إمامه ، البحار : 23 / 76 باب 4 وجوب معرفة الإمام ، وراجع القسم الخامس / مذهب أهل البيت عليهم السلام / الفصل الأوّل ص 346 / 535 .

حديث110

امام رضا عليه السلام :

حديث122

امام رضا عليه السلام :

_ فيما كَتَبَ إلى عَبدِاللّه ِ بنِ جُندَبٍ _ : أمّا بَعدُ ، فَإِنَّ مُحَمَّدًا كانَ أمينَ اللّه ِ في خَلقِهِ، فَلَمّا قُبِضَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و آله كُنّا أهلَ البَيتِ وَرَثَتَهُ، فَنَحنُ اُمَناءُ اللّه ِ في أرضِهِ، عِندَنا عِلمُ المَنايا والبَلايا، وأنسابُ العَرَبِ، ومَولِدُ الإِسلام

امام رضا عليه السلام _ در نامه اى خطاب به عبداللّه بن جندب _ : امّا بعد، محمّد، امين خدا در ميان مردم بود و چون رحلت فرمود ما اهل بيت وارثان او گشتيم و اينك ماييم امينان خدا بر زمين و آگاهى از مرگ و ميرها و بلاها و نَسَبهاى عرب و زادگاه اسلام، در ميان ماست.

تفسير القمّيّ : 2 / 104 ، مختصر بصائر الدرجات : 174 ، بصائر الدرجات : 267 / 5 .

حديث123

امام رضا عليه السلام :

_ في بَيانِ عَلاماتِ الإِمامِ _: يَكونُ عِندَهُ الجَفرُالأَكبَرُ والأَصغَرُ _ إهابُ ماعِزٍ وإهابُ كَبشٍ _ فيهِما جَميعُ العُلومِ حَتّى أرشُ الخَدشِ ، وحَتَّى الجَلدَةِ ونِصفِ الجَلدَةِ وثُلُثِ الجَلدَةِ ، ويَكونُ عِندَهُ مُصحَفُ فاطِمَةَ عليهاالسلام

امام رضا عليه السلام _ در بيان نشانه هاى امام _ : جفر اكبر و اصغر _ پوست بز وپوست قوچ _ نزد اوست كه در اين دو، همه علوم، حتى ديه كوچكترين خراش و يك تازيانه و نيم تازيانه و يك سوم تازيانه وجود دارد و مصحف فاطمه عليهاالسلامنزد اوست.

الفقيه : 4 / 419 / 5914 عن الحسن بن فضّال .

حديث124

امام رضا عليه السلام :

إنَّ العَبدَ إذَا اختارَهُ اللّه ُ عَزَّوجَلَّ لاُِمورِ عِبادِهِ شَرَحَ لِذلِكَ صَدرَهُ ، وأودَعَ قَلبَهُ يَنابيعَ الحِكمَةِ ، وألهَمَهُ العِلمَ إلهامًا ، فَلَم يَعيَ بَعدَهُ بِجَوابٍ ، ولا يَحيرُ فيهِ عَنِ الصَّوابِ ، فَهُوَ مَعصومٌ مُؤَيَّدٌ ، مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ ، قَد أمِنَ الخَطايا والزَّلَلَ والعِثارَ ، يَخُصُّهُ اللّه ُ بِذلِكَ لِيَكونَ حُجَّتَهُ عَلى عِبادِهِ ، وشاهِدَهُ عَلى خَلقِهِ ، و «ذلِكَ فَضلُ اللّه ِ يُؤتيهِ مَن يَشاءُ واللّه ُ ذُو الفَضلِ العظيمِ

امام رضا عليه السلام : هرگاه خداوند، بنده اى را براى امور بندگانش برگزيند، براى اين كار سينه اش را گشاده گرداند و چشمه هاى حكمت به دل او سپارد و علم را به كمال بر او الهام كند و از اين پس ديگر در پاسخى درمانده نگردد و در (تشخيص) صواب، سرگشته نشود. او معصوم است و تأييد شده (از جانب خدا) و توفيق يافته و رهنمون گشته

و از خطا و لغزش و افتادن در امان است. خداوند او را به اين امور اختصاص داده تا حجّت او بر بندگان خدا و گواه او بر خلقش باشد و «و اين فضل خداست كه به هر كه خواهد، دهد و خدا صاحب فضل بزرگ است».

الجمعة : 4 ، الحديد : 21 .

حديث125

امام رضا عليه السلام :

إنّي اُحِبُّ أن تَجمَعَ لي مِنَ الحَلالِ والحَرامِ والفَرائِضِ والسُّنَنِ ، فَإِنَّكَ حُجَّةُ اللّه ِ عَلى خَلقِهِ ومَعدِنُ العِلمِ . فَدَعَا الرِّضا عليه السلام بِدَواةٍ وقِرطاسٍ وقالَ عليه السلاملِلفَضلِ : اُكتُب :

حَسبُنا شَهادَةُ أن لا إلهَ إلاَّ اللّه ُ ، أحَدًا صَمَدًا ، لَم يَتَّخِذ صاحِبَةً ولا وَلَدًا ، قَيّومًا ، سَميعًا بَصيرًا ، قَوِيًّا قائِمًا ، باقِيًا نورًا ، عالِمًا لا يَجهَلُ ، قادِرًا لا يَعجَزُ ، غَنِيًّا لا يَحتاجُ ، عَدلاً لا يَجورُ ، خَلَقَ كُلَّ شَيءٍ ، لَيسَ كَمِثلِهِ شَيءٌ ، لا شِبهَ لَهُ ولا ضِدَّ ولا نِدَّ ولا كُفوَ .

وأنَّ مُحَمَّدًا عَبدُهُ ورَسولُهُ وأمينُهُ وصَفوَتُهُ مِن خَلقِهِ ، سَيِّدُ المُرسَلينَ

وخاتَمُ النَّبِيّينَ ، وأفضَلُ العالَمينَ ، لا نَبِيَّ بَعدَهُ ، ولا تَبديلَ لِمِلَّتِهِ ولا تَغييرَ . وأنَّ جَميعَ ما جاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صلي الله عليه و آله أنَّهُ هُوَ الحَقُّ المُبينُ ، نُصَدِّقُ بِهِ وبِجَميعِ مَن مَضى قَبلَهُ مِن رُسُلِ اللّه ِ وأنبِيائِهِ وحُجَجِهِ . ونُصَدِّقُ بِكِتابِهِ الصّادِقِ «لا يَأتيهِ الباطِلُ مِن بَينِ يَدَيهِ ولا مِن خَلفِهِ تَنزيلٌ مِن حَكيمٍ حَميدٍ

روايت شده است كه مأمون، فضل بن سهل ذوالرياستين را به سوى امام رضا عليه السلامفرستاد. او به امام عليه السلام عرض

كرد: دوست دارم حلال و حرام و فريضه ها و سنن را يكجا براى من گرد آورى، چه تو حجّت خدا براى مردم و كان دانشى. امام رضا عليه السلامدوات و كاغذى طلبيد و به فضل گفت بنويس:

بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

ما را همين بس كه گواهى دهيم خدايى جز «اللّه » نيست و اوست يكتا و صمد، نه همسرى دارد و نه فرزندى، قائم به ذات است و بينا، نيرومند و برپا و نورى پاينده است ، دانايى است كه نادانى نمى كند، توانايى است كه ناتوانى از او دور است، توانگرى است كه نياز نمى يابد، دادگرى است كه ستم نمى كند، همه چيز را او آفريده است، همچون او و شبيه او چيزى نيست، نه ضدّى دارد و نه مانند و همسنگى.

محمّد، بنده و فرستاده او و امين و برگزيده اش در ميان بندگان اوست كه

سرور رسولان و خاتم پيامبران است. او برترينِ جهانيان است كه پيامبرى پس از او نيايد، آيين او تحوّل و دگرگونى نپذيرد و هر آن چه محمّد صلي الله عليه و آله به ارمغان آورده، حقّ آشكار است. ما هر آن چه را محمّد آورده تصديق داريم و به وجود رسولان الهى و پيامبران پيشين و حجّتهاى خدا اعتراف داريم و كتاب صادق او را تصديق مى كنيم: «نه از پيش روى، باطل بدو راه يابد و نه از پس، از جانب خداوندى حكيم و ستودنى نازل شده است» و اين كه قرآن، پاسدار همه كتابهاى آسمانى ديگر است و از آغاز تا انجام آن، حقّ خالص مى

باشد. به محكم و متشابه و خاص و عامّ و وعده و وعيد و ناسخ و منسوخ و اخبار آن، ايمان داريم و كسى از آفريده ها نمى تواند مانند آن را بياورد و اين كه راهنما و حجّت پس از او، براى مؤمنان و عهده دار امور مسلمانان و قرآن گويا و داناى به احكام آن، برادر و جانشين و وصىّ او، يعنى اميرمؤمنان كه براى حضرت صلي الله عليه و آله همچون هارون نسبت به موسى بود، او امام پرهيزگاران و جلودار سپيدرويان دست و پا سفيد و راهبر مؤمنان و برترينِ جانشينان پس از هر پيامبرى است و پس از او، حسن و حسين عليهماالسلام يكى پس از ديگرى كه تا امروز ادامه دارد و همه از خاندان پيامبر هستند و به كتاب و سنّت، از همه آگاهتر و در داورى، از همه دادگرتر و در هر عصر و زمانى، از همگان به امامت شايسته ترند. آنها استوارترين دستاويز و امامان هدايت و حجّت اهل دنيايند تا آن گاه كه خداوند، زمين و هر آن چه را بر آن است به ارث بَرَد كه او بهترين ارث برنده است و اين كه هركس با ايشان (اهل بيت) به مخالفت برخيزد، گمراهِ رهزن است و حقّ و هدايت را كنار نهاده، تنها ايشان بيان كننده قرآن و گويندگان بيان نبوى هستند. هركس بميرد و آنها را نشناسد و مشخّصاً با نام آنها و پدرانشان بديشان محبّت نورزد به مرگى جاهلى مرده است.

فصّلت : 42 .

حديث126

امام رضا عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتٍ وَرِثنَا العَفوَ مِن آلِ يَعقوبَ ،

ووَرِثنَا الشُّكرَ مِن آلِ داودَ

امام رضا عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه گذشت را از آل يعقوب و سپاسگزارى را از آل داود، به ارث برده ايم.

الكافي : 8 / 308 / 480 عن محمّد بن الحسين بن يزيد . وقال عليّ بن أسباط بعد ذكر الحديث عن محمّد بن الحسين : زعم أنّه كان كلمة اُخرى ونسيها محمّد ، فقلت له : لعلّه ، قال : وورثنا الصبر من آل أيّوب ! فقال : ينبغي .

حديث127

امام رضا عليه السلام :

_ في كِتابِهِ لِلفَضلِ بنِ سَهلٍ _ : إنَّ مِن دينِهِم [أيِ الأَئِمَّةِ عليهم السلام] الوَرَعَ وَالعِفَّةَ ، وَالصِّدقَ وَالصَّلاحَ وَالاِجتِهادَ ، وأداءَ الأَمانَةِ إلَى البَرِّ وَالفاجِرِ ، وطولَ السُّجودِ ، وَالقِيامَ بِاللَّيلِ ، وَاجتِنابَ المَحارِمِ ، وَانتِظارَ الفَرَجِ بِالصَّبرِ ،

وحُسنَ الصُّحبَةِ ، وحُسنَ الجِوارِ ، وبَذلَ المَعروفِ ، وكَفَّ الأَذى، وبَسطَ الوَجهِ ، وَالنَّصيحَةَ ، وَالرَّحمَةَ لِلمُؤمِنينَ

امام رضا عليه السلام _ در نامه اش به فضل بن سهل _ : جزو دين ايشان [امامان عليه السلام ]است پاكدامنى و عفّت، راستى و صلاح و سخت كوشى، اداى امانت به نيكوكار و

تبهكار، سجده طولانى، عبادت شبانه، دورى از حرام، انتظار گشايش با شكيبايى، نيكو همنشينى و نيك همسايگى، نيكى كردن، دست از آزار شستن، گشاده رويى، خيرخواهى و رحمت براى مؤمنان.

تحف العقول : 416 .

حديث128

امام رضا عليه السلام :

إنّا أهلُ بَيتٍ نَرى وَعدَنا عَلَينا دَينًا كَما صَنَعَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله

امام رضا عليه السلام: ما خاندانى هستيم كه چونان رسول خدا صلي الله عليه و آله پيمان خود را، بدهى خويش مى دانيم.

تحف العقول : 446 ، مشكاة الأنوار : 173 وفيه «ما وعدنا» .

حديث129

امام رضا عليه السلام :

لَنا أهلَ البَيتِ عِندَ نَومِنا عَشرُ خِصالٍ

امام رضا عليه السلام: ما اهل بيت، هنگام خواب ده خوى و خصلت داريم: طهارت، خوابيدن به طرف راست، سى و سه بار تسبيح خدا گفتن، سى و سه بار حمد خدا گفتن، سى و چهار بار تكبير گفتن، رو به قبله بودن چهره، خواندن سوره حمد و آية الكرسى وآيه «شهد اللّه أنّه لا إله إلاّ هو» تا پايان آن ... هر كه چنين كند بهره خود را از شبش برده است.

قال عليّ بن موسى بن جعفر بن محمّد بن محمّد الطاووس : هكذا وجدتُ هذا الحديث ، فإنّ الراوي ذكر عشر خصال ثمّ عدّد تسع خصال ، فلعلّه سها في الجملة أو التفصيل ، والظاهر أنّه في التفصيل لأنّ خصالهم عند النوم أكثر من تسع كما رويناه . ولعلّه قد وقع السهو عن ذكر قراءة «قل هو اللّه أحد» أو قراءة «إنّا أنزلناه» . (البحار : 76 / 210) .

حديث130

امام رضا عليه السلام :

_ لِعَبدِ العَظيمِ الحَسَنِيِّ _ : يا عَبدَ العَظيمِ ، أبلِغ عَنّي أولِيائِيَ السَّلامَ، وقُل لَهُم أن لا يَجعَلوا لِلشَّيطانِ عَلى أنفُسِهِم سَبيلاً ، ومُرهُم بِالصِّدقِ فِي الحَديثِ وأداءِ الأَمانَةِ ، ومُرهُم بِالسُّكوتِ ، وتَركِ الجِدالِ فيما لا يَعنيهِم ، وإقبالِ بَعضِهِم عَلى بَعضٍ ، وَالمُزاوَرَةِ ، فَإِنَّ ذلِكَ قُربَةٌ إلَيَّ . ولا يَشغِلوا

امام رضا عليه السلام _ به عبدالعظيم حسنى _ : اى عبدالعظيم! دوستانم را از جانب من سلام برسان و به آنان بگو كه شيطان را به خود راه ندهند؛ و ايشان را به راستگويى

و امانتدارى سفارش كن. به آنان توصيه كن كه خاموشى گزينند و بحث و جدلهاى بيهوده را رها كنند، به يكديگر روى آورند و به ديدن هم بروند؛ زيرا كه اين امور، باعث نزديك شدن به من مى شوند، خود را سرگرم تكه پاره كردن يكديگر نكنند؛ زيرا من به جان خودم سوگند ياد كرده ام كه هركس چنين كند و دوستى از دوستان مرا خشمگين سازد، از خدا بخواهم كه در دنيا، سخت ترين عذاب را به او بچشاند و در آخرت، از زيانكاران باشد. به آنان بگو كه خداوند، نيكوكار ايشان را آمرزيده و از بدكارشان گذشت كرده است، مگر كسى كه بدو شرك آورد يا دوستى از دوستان مرا آزار دهد و يا نسبت به او قصد بدى داشته باشد؛ زيرا [در اين صورت ] خداوند او را نمى بخشد تا زمانى كه از اين كارها [يا از اين بدانديشى] دست بردارد و اگر دست برنداشت، روح ايمان از دلش كنده شود و از ولايت و دوستى من خارج گردد و نصيبى در ولايت ما نداشته باشد، پناه مى برم به خدا از اين امر.

في المصدر «يشتغلوا» والصحيح ما أثبتناه كما في بحارالأنوار : 74 / 230 / 27 .

حديث131

امام رضا عليه السلام :

كَمالُ الدّينِ وَلايَتُنا وَالبَراءَةُ مِن عَدُوِّنا

امام رضا عليه السلام: كمال دين در ولايت ما و بيزارى جستن از دشمن ماست.

مستطرفات السرائر : 149 / 3 .

امام رضا عليه السلام :

_ كان يَأمُرُ لِصاحِبِ الأَمرِ بِهذَا الدُّعاءِ _ : اللّهُمَّ ادفَع عَن وَلِيِّكَ وخَليفَتِكَ وحُجَّتِكَ عَلى خَلقِكَ ، ولِسانِكَ المُعَبِّرِ عَنكَ النّاطِقِ بِحُكمِكَ ، وعَينِكَ النّاظِرَةِ بِإِذنِكَ ، وشاهِدِكَ عَلى عِبادِكَ ، الجَحجاحِ المُجاهِدِ ، العائِذِ بِكَ ، العابِدِ عِندَكَ ، وأعِذهُ مِن شَرِّ جَميعِ ما خَلَقتَ وبَرَأتَ وأنشَأتَ وصَوَّرتَ ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ ومِن

فَوقِهِ ومِن تَحتِهِ بِحِفظِكَ الَّذي لا يَضيعُ مَن حَفِظتَهُ بِهِ ، وَاحفَظ فيهِ رَسولَكَ وآباءَهُ أئِمَّتَكَ ودَعائِمَ دينِكَ ، وَاجعَلهُ في وَديعَتِكَ الَّتي لا تَضيعُ ، وفي جِوارِكَ الَّذي لا يُخفَرُ ، وفي مَنعِكَ وعِزِّكَ الَّذي لا يُقهَرُ ، وآمِنهُ بِأَمانِكَ الوَثيقِ الَّذي لا يُخذَلُ مَن آمَنتَهُ بِهِ ، وَاجعَلهُ في كَنَفِكَ الَّذي لا يُرامُ مَن كانَ فيهِ ، وَانصُرهُ بِنَصرِكَ العَزيزِ ، وأيِّدهُ بِجُندِكَ الغالِبِ ، وقَوِّهِ بِقُوَّتِكَ ، وأردِفهُ بِمَلائِكَتِكَ ، ووالِ مَن والاهُ ، وعادِ مَن عاداهُ ، وألبِسهُ دِرعَكَ الحَصينَةَ ، وحُفَّهُ بِالمَلائِكَةِ حَفًّا .

اللّهُمَّ اشعَب بِهِ الصَّدع ، وَارتُق بِهِ الفَتقَ ، وأمِت بِهِ الجَورَ ، وأظهِر بِهِ العَدلَ ، وزَيِّن بِطولِ بَقائِهِ الأَرضَ ، وأيِّدهُ بِالنَّصرِ ، وَانصُرهُ بِالرُّعبِ ، وقَوِّ ناصِريهِ ،

وَاخذُل خاذِليهِ ، ودَمدِم مَن نَصَبَ لَهُ ، ودَمِّر مَن غَشَّهُ ، وَاقتُل بِهِ جَبابِرَةَ الكُفرِ وعَمَدَهُ ودَعائِمَهُ ، وَاقصِم بِهِ رُؤوسَ الضَّلالَةِ وشارِعَةَ البِدَعِ ومُميتَةَ السُّنَّةِ ومُقَوِّيَةَ الباطِلِ ، وذَلِّل بِهِ الجَبّارينَ ، وأبِر بِهِ الكافِرينَ وجَميعَ المُلحِدينَ في مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها وبَرِّها وبَحرِها وسَهلِها وجَبَلِها حَتّى لا تَدَعَ مِنهُم دَيّارًا ولا تُبقِيَ لَهُم آثارًا .

اللّهُمَّ طَهِّر مِنهُم بِلادَكَ ، وَاشفِ مِنهُم عِبادَكَ ، وأعِزَّ بِهِ المُؤمِنينَ ، وأحيِ بِهِ سُنَنَ المُرسَلينَ ، ودارِسَ حُكمِ النَّبِيّينَ ، وجَدِّد بِهِ مَا امتَحى مِن دينِكَ وبُدِّلَ مِن حُكمِكَ حَتّى تُعيدَ دينَكَ بِهِ وعَلى يَدَيهِ جَديدًا غَضًّا مَحضًا صَحيحًا لا عِوَجَ فيهِ ولا بِدعَةَ مَعَهُ ، وحَتّى تُنيرَ بِعَدلِهِ ظُلَمَ الجَورِ ، وتُطفِئَ بِهِ نيرانَ الكُفرِ ، وتَوضِحَ بِهِ معاقِدَ الحَقِّ ومَجهولَ العَدلِ ، فَإِنَّهُ عَبدُكَ الَّذِي استَخلَصتَهُ لِنَفسِكَ وَاصطَفَيتَهُ عَلى غَيبِكَ وعَصَمتَهُ مِنَ الذُّنوبِ وبَرَّأتَهُ مِنَ

العُيوبِ وطَهَّرتَهُ مِنَ الرِّجسِ وسَلَّمتَهُ مِنَ الدَّنَسِ .

اللّهُمَّ فَإِنّا نَشهَدُ لَهُ يَومَ القِيامَةِ ويَومَ حُلولِ الطّامَّةِ أنَّهُ لَم يُذنِب ذَنبًا ، ولا أتى حوبًا ، ولَم يَرتَكِب مَعصِيَةً ، ولَم يُضِع لَكَ طاعَةً ، ولَم يَهتِك لَكَ حُرمَةً ، ولَم يُبَدِّل لَكَ فَريضَةً ، ولَم يُغَيِّر لَكَ شَريعَةً ، وأنَّهُ الهادِيُ المُهتَدِيُ الطّاهِرُ التَّقِيُّ النَّقِيُّ الرَّضِيُّ الزَّكِيُّ .

اللّهُمَّ أعطِهِ في نَفسِهِ وأهلِهِ ووُلدِهِ وذُرِّيَّتِهِ واُمَّتِهِ وجَميعِ رَعِيَّتِهِ ما تُقِرُّ بِهِ عَينَهُ وتَسُرُّ بِهِ نَفسَهُ ، وتَجمَعُ لَهُ مُلكَ المَملَكاتِ كُلِّها قَريبِها وبَعيدِها وعَزيزِها وذَليلِها ، حَتّى يُجرِيَ حُكمَهُ عَلى كُلِّ حُكمٍ ويَغلِبَ بِحَقِّهِ كُلَّ باطِلٍ .

اللّهُمَّ اسلُك بِنا عَلى يَدَيهِ مِنهاجَ الهُدى وَالمَحَجَّةَ العُظمى وَالطَّريقَةَ الوُسطَى الَّتي يَرجِعُ إليَها الغالي ويَلحَقُ بِهَا

التّالي ، وقَوِّنا عَلى طاعَتِهِ ، وثَبِّتنا عَلى مُشايَعَتِهِ ، وَامنُن عَلَينا بِمُتابَعَتِهِ ، وَاجعَلنا في حِزبِهِ القَّوّامينَ بِأَمرِهِ الصّابِرينَ مَعَهُ الطّالِبينَ رِضاكَ بِمُناصَحَتِهِ ، حَتّى تَحشُرَنا يَومَ القِيامَةِ في أنصارِهِ وأعوانِهِ ومُقَوِّيَةِ سُلطانِهِ .

اللّهُمَّ وَاجعَل ذلِكَ لَنا خالِصًا مِن كُلِّ شَكٍّ وشُبهَةٍ ورِياءٍ وسُمعَةٍ ، حَتّى لا نَعتَمِدَ بِهِ غَيرَكَ ولا نَطلُبَ بِهِ إلاّ وَجهَكَ ، وحَتّى تُحِلَّنا مَحِلَّهُ وتَجعَلَنا فِي الجَنَّةِ مَعَهُ ، وأعِذنا مِنَ السَّأَمَةِ وَالكَسَلِ وَالفَترَةِ ، وَاجعَلنا مِمَّن تَنتَصِرُ بِهِ لِدينِكَ وتُعِزُّ بِهِ نَصرَ وَلِيِّكَ ، ولا تَستَبدِل بِنا غَيرَنا ؛ فَإِنَّ استِبدالَكَ بِنا غَيرَنا عَلَيكَ يَسيرٌ وهُوَ عَلَينا كَثيرٌ .

اللّهُمَّ صَلِّ عَلى وُلاةِ عَهدِهِ وَالأَئِمَّةِ مِن بَعدِهِ ، وبَلِّغهُم آمالَهُم ، وزِد في آجالِهِم ، وأعِزَّ نَصرَهُم ، وتَمِّم لَهُم ما أسنَدتَ إلَيهِم مِن أمرِك لَهُم ، وثَبِّت دَعائِمَهُم ، وَاجعَلنا لَهُم أعوانًا وعَلى دينِكَ أنصارًا ؛ فَإِنَّهُم مَعادِنُ كَلِماتِكَ وخُزّانُ عِلمِكَ وأركانُ تَوحيدِكَ ودَعائِمُ دينِكَ ووُلاةُ أمرِكَ وخالِصَتُكَ مِن عِبادِكَ وصَفوَتُكَ مِن خَلقِكَ وأولِياؤُكَ وسَلائِلُ أولِيائِكَ وصَفوَةُ أولادِ نَبِيِّكَ ، وَالسَّلامُ عَلَيهِ وعَلَيهِم ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ

امام رضا عليه السلام به خواندن اين دعا براى حضرت صاحب الامر دستور مى داد: بار خدايا، دور گردان (بلاها را) از ولّى خودت و جانشينت و حجّت تو بر خلقت و آن كه زبان گوياى توست و سخنگوى حكم تو و ديده توست كه به اذن و اجازه تو مى نگرد و گواه تو بر بندگانت مى باشد، سرور است و مجاهد، پناه برنده به توست و عبادت كننده تو؛ او را از شرّ هر آن چه آفريده اى و ساخته اى و پديد آورده

اى و صورت بخشيده اى، در پناه خود بدار و با نگهداشت خود، او را از پيش رو و راست و چپ و بالاى سر و زير پايش نگه

دار، نگهداشتى

كه هركس را با آن حفظ كنى، از بين نرود و با حفظ او [راه و رسم ]رسول خودت و پدران او را كه امامان تو و اركان تو هستند، حفظ فرما و او را در وديعه خود گير؛ وديعه اى كه [چون تو امانت دار آن هستى ]هرگز تباه نمى شود و او را در امان و زنهار ناشكستنى خويش و در پناه حمايت و قدرت مقهور ناشدنى خود، قرار ده و با امان استوارت او را امان ده؛ امانى كه هركس را بدان امان دهى، هرگز تنها و بى ياور نماند و اورا در سايه حمايت و رحمت خويش نگه دار؛ سايه حمايتى كه هركس در آن باشد، گزندى نبيند؛ با يارى عزّتمند خويش، او را يارى رسان و با سپاه همواره چيره ات، تأييدش فرما و بانيروى خويش او را نيرو بخش و [شكر ]فرشتگانت را پشت سر او قرار ده و دوستدار او را دوست بدار و با دشمن او دشمن باش و زره محكم خويش را بر قامت او بپوشان و او را در حلقه اى از انبوه فرشتگان، محفوظ بدار.

بار خدايا، به وسيله او، از هم گسيختگى [ما] را به پيوستگى و تفرقه و جدايى را به همبستگى مبدل گردان و ستم را نابود كن و عدل و داد را آشكار گردان و زمين را به طول عمر او، آراسته گردان و او را

نصرت عطا فرما و از طريق ايجاد رعب [در دل دشمنانش]، او را يارى و پيروزى ده و يارانش را قدرت بخش و كسانى را كه تنها و بى ياورش گذارند، تنها گذار و هركه را كمر به دشمنى او بندد، نابود كن و هر كه را با او دغلى و ناراستى كند، واژگون ساز و سران و استوانه ها و اركان كفر را با دست او، از ميان بردار و سردمداران گمراهى و بدعت گزاران و از بين برندگان سنّت [پيامبر] و تقويت كنندگان باطل را به وسيله او، درهم شكن و جبّاران را به دست او، خوار گردان و كافران و همه ملحدان را در شرق و غرب عالم و خشكى و دريا و دشت و كوه، به دست او هلاك گردان تا جايى كه احدى از آنان نگذارى و نشانى از آنها برجاى ننهى.

بار خدايا! شهرهايت را از (لوث وجود) آنان پاك گردان و انتقام بندگانت را از ايشان بگير و به وسيله او (امام زمان) مؤمنان را بر سرير عزّت (و قدرت) بنشان و سنتهاى فرستادگان را به دست او زنده بگردان و حكمتها (و تعاليم) پيامبران را آموزش ده و از دين و احكامت، آن چه را كه محو و تحريف گشته است، به دست او تجديد گردان، تا اين كه دينت را به وسيله او و با دست او، دوباره نو و تازه و ناب و درست و عارى از كژى و بدعت

سازى و ظلمت ستم را به نور عدالتش روشن گردانى و آتشهاى كفر را به دست او فرو نشانى و حقّ را

كه پيچيده و مبهم گشته و عدالت را كه ناشناخته مانده

است، روشن سازى؛ زيرا او، بنده توست كه وى را براى خودت برگزيده اى و بر عالم غيب خويش، ترجيحش داده اى و از گناهان، مصونش داشته اى و از هر گونه عيبى، مبرّايش ساخته اى و از پليدى، پاكش كرده اى و از آلودگى، سالم نگهش داشته اى.

بار خدايا، در روز قيامت و در روز فرا رسيدن آن هنگامه بزرگ، ما براى او گواهى مى دهيم كه هيچ گناهى نكرد و هيچ معصيتى مرتكب نشد و كمترين طاعتى از تو را فرو نگذاشت و حرمت تو را زير پا ننهاد و هيچ فريضه اى از فرايض تو را تغيير ندارد و هيچ شريعتى از شرايع تو را عوض نكرد و او هدايتگر و هدايت شده و پاك و پرهيزگار و پاكيزه و پسنديده و وارسته است.

بار خدايا! به او و همسر و فرزندان و ذريّه و امّت و همه رعيتش، آن عطا فرما كه مايه روشنى ديدگان او و شادمانى جانش گردد و سراسر گيتى را، از نزديك و دور و قدرتمند و ضعيف، در قلمرو او در آور تا فرمان او بر هر فرمانى جارى گردد و با حقّ خود بر هر باطلى چيره آيد.

بار خدايا، ما را به دست او، سالك طريق هدايت و شاهراه [رستگارى ]و راه ميانه كه تندرونده پيش افتاده، بدان بر مى گردد و واپس مانده، به آن ملحق مى شود، قرارده و قدرت فرمانبرى از او عطايمان فرما و در پيروى از او استوارمان بدار ونعمت

پيروى از او را به ما ارزانى دار، ما را در حزب او در آور و از آنان قرارمان ده كه فرمان او را برپا مى دارند و در ركاب او شكيبايى مى ورزند و با خيرخواهى و خلوص نسبت به او، خشنودى تو را مى جويند، تا اين كه روز قيامت ما را در زمره ياران و مددكاران و تقويت كنندگان قدرت و سلطنت او، محشور فرمايى.

و گفت : اى پيامبر خدا! نخل فلانى را به [بهاى] باغم خريدم.

پيامبر خدا به او

فرمود : «به جاى آن ، يك نخل در بهشت از آنِ توست» .

پس ، خداوند متعال ، اين آيه را بر پيامبرش صلي الله عليه و آله نازل فرمود : «و سوگند به آن كه نر و ماده را آفريد ، همانا تلاش شما پراكنده است . امّا آن كه عطا كرد ...» يعنى درخت خرما را « ...و پروا داشت و پاداش نيكوتر را تصديق كرد ...» يعنى وعده پيامبر خدا را « ...به زودى راه آسانى را پيش پاى او خواهيم گذاشت» .

الليل : 1.

حديث149

امام رضا عليه السلام :

الاِستِكثارُ مِنَ الأَصدِقاءِ فِي الحَياةِ يُكثِرُ الباكينَ بَعدَ الوَفاةِ .

امام رضا عليه السلام : افزودن بر شمار دوستان در زندگى ، گريه كنندگان پس از مرگ را افزايش مى دهد .

أعلام الدين : 308 ، بحار الأنوار : 78 / 358 / 12 .

حديث150

امام رضا عليه السلام :

مِن عَلاماتِ الفِقهِ الحِلمُ ، وَالعِلمُ ، وَالصَّمتُ . إنَّ الصَّمتَ بابٌ مِن أبوابِ الحِكمَةِ . إنَ الصَّمتَ يَكسبُ المَحَبَّةَ . إنَّهُ دَليلٌ عَلى كُلِّ خَيرٍ .

امام رضا عليه السلام : بردبارى ، دانش و خاموشى ، از نشانه هاى فهم است . خاموشى ، درى از درهاى حكمت است . خاموشى ، دوستى را نصيب [انسان] مى كند و راهنمايى به سوى هر نيكى است .

الكافي : 2 / 113 / 1 ، الخصال : 158 / 202 ، قرب الإسناد : 369 / 1321 ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : 1 / 258 / 14 وفيه «الفقيه» بدل «الفقه» كلّها عن أحمد بن محمّد بن أبي نصر ، تحف العقول : 445 وفيه «الحلم والعلم ، والصمت بابٌ . . .» و ص 442 ، الاختصاص : 232 كلاهما نحوه ، بحار الأنوار : 71 / 276 / 8 ، وراجع مشكاة الأنوار : 175 .

حديث151

امام رضا عليه السلام :

: الإِمامُ الأَنيسُ الرَّفيقُ ، وَالوالِدُ الشَّفيقُ ، وَالأَخُ الشَّقيقُ ، وَالاُمُّ البَرَّةُ بِالوَلَدِ الصَّغيرِ .

امام رضا عليه السلام _ در تعريف «امام» _ : امام ، همدم و رفيق است و پدر مهربان ؛ و برادرِ همسان است و مادر نيكوكار به فرزند كوچكش .

الكافي : 1 / 200 / 1 ، الغيبة للنعماني : 219 / 6 ، تحف العقول : 439 نحوه وفيه «الولد» بدل «الوالد» ، كمال الدين : 678 / 31 ، معاني الأخبار : 98 / 2 ، الأمالي

للصدوق : 776 / 1049 والثلاثة الأخيرة نحوه إلى «الشقيق» وكلّها عن عبد العزيز بن مسلم ، بحار الأنوار : 25 / 123 / 4 .

حديث152

امام رضا عليه السلام :

مَن تَبَسَّمَ في وَجهِ أخيهِ المُؤمِنِ كَتَبَ اللّه ُ لَهُ حَسَنَةً ، و مَن كَتَبَ اللّه ُ لَهُ حَسَنَةً لَم يُعَذِّبهُ .

امام رضا عليه السلام : هركه به روى برادر مؤمن خود لبخند بزند ، خداوند برايش ثوابى خواهد نوشت و هركه خداوند برايش ثوابى بنويسد ، او را عذاب نخواهد داد .

مصادقة الإخوان : 157 / 1 .

حديث153

امام رضا عليه السلام :

: التَّجَرُّعُ لِلغُصَّةِ ، و مُداهَنَةُ الأَعداءِ ، و مُداراةُ الأَصدِقاءِ .

امام رضا عليه السلام _ چون از ايشان پرسيدند كه عقل چيست ، فرمود _ : اندك اندك فرو خوردن غصه ، مسالمت با دشمنان و مداراى با دوستان .

الأماليللصدوق : 358/441 عن الحسين بن خالد، روضة الواعظين: 8 ، بحار الأنوار : 75/393/3 .

حديث154

امام رضا عليه السلام :

حَضَرنا مَجلِسَ عَلِيِّ بنِ موسى عليه السلام ، فَشَكا رَجُلٌ أخاهُ ، فَأَنشَأَ يَقولُ :

اِعذِر أخاكَ عَلى ذُنوبِهوَاستُر وغَطِّ عَلى عُيوبِه

وَاصبِر عَلى بَهتِ السَّفيهولِلزَّمانِ عَلى خُطوبِه

ودَعِ الجَوابَ تَفَضُّلاًوكِلِ الظَّلومَ إلى حَسيبِه

عيون أخبار الرضا عليه السلام _ به نقل از حسين (كاتب ابو فياض) _ : در مجلس امام رضا عليه السلامبوديم كه مردى از برادرش شكايت كرد . حضرت [در پاسخ ]اين اشعار را برخواند:

برادرت را در گناهانش معذور دار/

و عيب هايش را بپوشان

در برابر دروغ زنى و تهمت زدن بى خرد/

و گرفتارى هاى روزگار ، شكيبا باش

و از سرِ بزرگوارى ، پاسخ مده/

و ستمكار را به حسابرس او واگذار كن .

عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 176 / 4 ، بشارة المصطفى : 78 عن إبراهيم بن هاشم ، إعلام الورى : 318 وفيه من «شكا رجل . . . إلخ» ، بحار الأنوار : 49 / 110 / 5 .

حديث155

امام رضا عليه السلام :

سَأَلتُ الرِّضا عليه السلام فَقُلتُ لَهُ : ... جُعِلتُ فِداكَ ، أشتَهي أن أعلَمَ كَيفَ أنَا عِندَكَ ؟

قالَ : اُنظُر كَيفَ أنَا عِندَكَ .

عيون أخبار الرضا عليه السلام _ به نقل از حسن بن جَهْم _ : از امام رضا عليه السلام پرسيدم : فدايت گردم ! خوش دارم بدانم كه نزدت چه جايگاهى دارم .

حضرت فرمود : «نگاه كن كه من چه جايگاهى نزدت دارم [كه جايگاه تو در نزد من

نيز مانند آن است]» .

عيون أخبار الرضا عليه السلام : 2 / 50 / 192 ، الأمالي للصدوق: 312/360 ، تنبيه الخواطر : 2/165، روضه الواعظين : 418 ، إرشاد القلوب : 135 وفيه «اُحبّ أن أعرف» بدل «أشتهي أن أعلم» ، بحار الأنوار : 70 / 54 / 20 .

حديث156

امام رضا عليه السلام :

قُلتُ لِأَبِي الحَسَنِ عليه السلام : لا تَنسَني مِنَ الدُّعاءِ .

قالَ : (أ)وَتَعلَمُ أنّي أنساكَ ؟

فَتَفَكَّرتُ في نَفسي وقُلتُ : هُوَ يَدعو لِشيعَتِهِ وأنَا مِن شيعَتِهِ ، قُلتُ : لا ، لا تَنساني .

قالَ : وكَيفَ عَلِمتَ ذلِكَ ؟

قُلتُ : إنّي مِن شيعَتِكَ ، وإنَّكَ لَتَدعو لَهُم .

فَقالَ : هَل عَلِمتَ بِشَيءٍ غَيرِ هذا ؟

قُلتُ : لا .

قالَ : إذا أرَدتَ أن تَعلَمَ ما لَكَ عِندي فَانظُر (إلى) ما لي عِندَكَ .

الكافى _ به نقل از حسن بن جَهْم _ : به امام رضا عليه السلامگفتم : مرا از دعا فراموش مكن .

حضرت فرمود : «گمان مى كنى كه من فراموشت مى كنم ؟».

اندكى در خودم انديشيدم و با خود گفتم : او براى شيعيانش دعا مى كند و من نيز از شيعيانش هستم . آن گاه گفتم : نه ، فراموشم نمى كنى .

فرمود : «از كجا فهميدى ؟» .

گفتم : من از شيعيانت هستم و تو برايشان دعا مى كنى .

فرمود : «آيا متوجّه چيز ديگرى جز اين شدى ؟».

گفتم : نه .

فرمود

: «هرگاه خواستى بدانى كه نزد من چه جايگاهى دارى ، ببين من نزدت چه جايگاهى دارم» .

الكافي : 2 / 652 / 4 .

حديث157

امام رضا عليه السلام :

الحُبُّ داعِي المَكارِهِ .

امام رضا عليه السلام : دوستى ، دعوتگر ناخوشى هاست .

العدد القويّة : 299 / 35 ، أعلام الدين : 308 ، بحار الأنوار : 78 / 355 / 9 .

حديث158

امام رضا عليه السلام :

امام رضا عليه السلام :

إنَّ النَّومَ سُلطانُ الدِّماغِ ،وهُو قِوامُ الجَسَدِ وقُوَّتُهُ .

امام رضا عليه السلام : خواب، سلطان مغز است و مايه قوام و نيروى بدن.

بحار الأنوار : 62 / 316.

حديث171

امام رضا عليه السلام :

اِستِعمالُ العَدلِ والإحسانِ مُؤْذِنٌ بِدَوامِ النِّعمَةِ .

امام رضا عليه السلام : به كار بستن عدالت و نيكوكارى، خبر از دوام نعمت مى دهد.

عيون أخبار الرِّضا : 2 / 24 / 52 .

حديث172

امام رضا عليه السلام :

مِن أخلاقِ الأنبياءِ التَّنَظُّفُ .

امام رضا عليه السلام : پاكيزگى از اخلاق پيامبران است.

بحار الأنوار : 78 / 335 / 4.

حديث173

امام رضا عليه السلام :

_ مِمّا كَتَبَ في جَوابِ مَسائلِ محمّدِ بنِ سِنانٍ _ : وحُرِّمَ النَّظَرُ إلى شُعورِ النِّساءِ المَحجوباتِ بالأزواجِ وإلى غَيرِهِنَّ مِن النِّساءِ ؛ لِما فيهِ مِن تَهييجِ الرِّجالِ ، وما يَدعو التَّهييجُ إلَيهِ مِن الفَسادِ والدُّخولِ فيما لا يَحِلُّ ولايَجمُلُ ، وكذلكَ ما أشبَهَ الشُّعورَ ، إلّا الّذي قالَ اللّه ُ تعالى : «والقَ_واعِدُ مِ_ن النِّس_اءِ ال_لاتي لا يَ_رجُونَ نِكاحا ...»

امام رضا عليه السلام _ در پاسخ به يكى از پرسش هاى محمّد بن سنان _ فرمود : نگاه كردن به موى زنان شوهردار و ديگر زنان به اين علّت حرام شده است كه باعث تحريك مردها مى شود و اين تحريك به فساد و ارتكاب اعمال حرام و ناشايست مى انجامد. همچنين است چيزهايى كه [به لحاظ تحريك كنندگى ]مانند مو باشد. مگر در مواردى كه خداى متعال فرموده است «والقواعد من النساء اللاتى لا يرجون نكاحا... ؛ و زنان از كار افتاده اى كه اميد به ازدواج ندارند ...» ... نگاه كردن به موهاى اين گونه زنان اشكالى ندارد.

النور : 60 .

حديث174

امام رضا عليه السلام :

وسائل الشيعة : 10/394/8.

حديث202

امام رضا عليه السلام :

مَن كانَ يَومُ عاشوراءَ يَومَ مُصيبَتِهِ وحُزنِهِ وبُكائهِ ، يَجعَلِ اللّه ُ عزَّوجلَ يَومَ القِيامَةِ يَومَ فَرَحِهِ وسُرورِهِ .

امام رضا عليه السلام : هر كه روز عاشورا روز سوگوارى و اندوه و گريه اش باشد، خداوند عز و جل روز قيامت را روز شادى و سرور او قرار دهد.

علل الشرائع : 227/2.

حديث203

امام رضا عليه السلام :

_ في تَعزِيَتِهِ لِلحَسَنِ بنِ سَهلٍ _ : التَّهنِئَةُ بِآجِلِ الثَّوابِ أولى مِن التَّعزِيَةِ عَلى عاجِلِ المُصيبَةِ .

امام رضا عليه السلام _ در تسليت به حسن بن سهل _ فرمود : تبريك گفتن براى ثواب آخرت، سزاوارتر از تسليت گفتن براى سوگوارى دنياست.

بحار الأنوار : 78/353/9 .

حديث204

امام رضا عليه السلام :

المَشيئَةُ والإرادَةُ مِن صِفاتِ الأفعالِ، فمَن زَعَمَ أنَّ اللّه َ تَعالى لَم يَزَلْ مُريدا شائيا فلَيسَ بِمُوَحِّدٍ .

امام رضا عليه السلام : مشيّت و اراده از صفات فعلند؛بنابراين هر كس خيال كند كه خداوند متعال هميشه مريد و خواهنده بوده است موحّد نيست.

التوحيد : 338/5.

حديث205

امام رضا عليه السلام :

أمّا اللَّطيفُ فلَيسَ عَلى قِلَّةٍ وقَضافَةٍ وصِغَرٍ ، ولكِنَّ ذلِكَ عَلَى النَّفاذِ في الأشياءِ ، والامتِناعِ مِن أن يُدرَكَ ، أمّا الخَبيرُ فالّذي لا يَعزُبُ عَنهُ شَيءٌ ولا يَفوتُهُ ، لَيسَ لِلتَّجرِبَةِ ولا لِلاعتِبارِ بِالأشياءِ ، فعِندَ التَّجرِبَةِ والاعتِبارِ عِلمانِ ، ولَولاهُما ما عَلِمَ ؛ لأنَّ مَن كانَ كذلِكَ كانَ جاهِلاً .

امام رضا عليه السلام : لطيف بودن خدا به معناى كمى و باريكى و خُردى نيست بلكه به معناى نفوذ [علم و قدرت او ]در اشياء و غير قابل درك بودن است ، اما خبير بدين معناست كه چيزى بر او پوشيده و از نظرش پنهان نمى ماند. آگاه بودن خدا [از اشياء ]ناشى از آزمودن و نتيجه گيرى نيست؛ زيرا آزمودن و نتيجه گيرى (رسيدن از علمى به علم ديگر) دو علم است و اگر اين دو نبود علم و دانشى وجود نداشت؛ چه، كسى كه چنين باشد (علم و دانشش از طريق تجربه و كسب به دست آيد) قبلاً جاهل بوده است [و آگاهى خدا چون از اين دو طريق به دست نمى آيد، پس هميشه آگاه بوده است] .

الكافي : 1/122/2 .

حديث206

امام رضا عليه السلام :

لَمّا لَم يَخفَ عَلَيهِ خافِيَةٌ مِن

أثَرِ الذَّرَّةِ السَّوداءِ ، عَلَى الصَّخرَةِ الصَّمّاءِ ، في اللَّيلَةِ الظَّلماءِ ، تَحتَ الثَّرى وبحار الأنوار ، قُلنا : بَصيرٌ .

امام رضا عليه السلام : از آن جا كه هيچ امر پنهانى حتّى

همچون ردپاى مورى سياه بر روى خرسنگى تيره در شبى تار در زير زمين و درياها بر او پوشيده

نيست، مى گوييم: او بيناست.

التوحيد : 65/18 .

حديث207

امام رضا عليه السلام :

ظاهِرٌ لا بِتأويلِ المُباشَرَةِ ،مُتَجَلٍّ لا بِاستِهلالِ رُؤيَةٍ ، باطِنٌ لا بِمُزايَلَةٍ .

امام رضا عليه السلام : آشكار است، اما نه به واسطه حواسّ و تماس حسّى؛ پيداست اما نه پيدايى ناشى از ديدن با چشم؛ نهان است اما نه به سبب دور بودن.

التوحيد : 37/2 .

حديث208

امام رضا عليه السلام :

الحَمدُ للّه ِِ فاطِرِ الأشياءِ إنشاءً ، ومُبتَدِعِها ابتِداءً بِقُدرَتِهِ وحِكمَتِهِ ، لا مِن شَيءٍ فَيَبطُلَ الاختِراعُ ، ولا لِعِلَّةٍ فلا يَصِحَّ الابتِداعُ ، خَلَقَ ما شاءَ كَيفَ شاءَ .

امام رضا عليه السلام : ستايش خداى را سزد كه با قدرت و حكمت خويش اشياء را آفريد و ابداع كرد نه از چيزى ديگر كه اختراع صادق نيايد و نه به علّتش تا در نتيجه، ابداعى در كار نباشد. او آفريد هر آنچه كه خواست و هر گونه كه خواست.

التوحيد : 98/5 .

حديث209

امام رضا عليه السلام :

_ في قولِهِ تعالى : «لا تُدرِكُهُ الأبصارُ ...» _ : لا تُدرِكُهُ أوهامُ القُلوبِ ، فكَيفَ تُدرِكُهُ أبصارُ العُيونِ ؟ !

امام رضا عليه السلام _ درباره آيه «ديدگان او را در نمى يابند...» _ فرمود : اوهام دلها او را در نمى يابند، چگونه نگاه چشمها دريابندش؟!

الأمالي للصدوق : 495/673 .

حديث210

امام رضا عليه السلام :

أوَّلُ عِبادَةِ اللّه ِ مَعرِفتُهُ،

حديث216

امام رضا عليه السلام :

_ لمّا سُئلَ عن العلّةِ التي من أجلِها لا تَحِلُّ المُطَلَّقَةُ لِلعِدَّةِ لِزَوجِها حتّى تَنكِحَ زَوجا غيرَهُ _ : إنَّ اللّه َ تباركَ و تعالى إنّما أذِنَ في الطلاقِ مَرَّتَينِ، فقالَ عَزَّوجلَّ : «الطَّلاقُ مَرَّتانِ فَإِمْساكٌ بِمَعْروفٍ أَوْ تَسْريحٌ بِإِحْسانٍ»

امام رضا عليه السلام _ در پاسخ به اين سؤال كه چرا زن مطلّقه به طلاق عدّى ، براى شوهر خود حلال نيست ، مگر اين كه با كس ديگرى ازدواج كند؟ _ فرمود : خداوند تبارك وتعالى تا دوبار اجازه طلاق داده است و فرموده : «طلاق، دو بار است ، آن گاه به شايستگى نگهداشتن يا به نيكى رها كردن» كه همان طلاق سوم است . از آن جا كه مرد با سوّمين طلاق، كارى كرده كه خداوند عز و جلخوش ندارد ، پس خداوند، آن زن را بر وى حرام كرد و ديگر بر او حلال نيست، مگر اين كه با مرد ديگرى ازدواج كند، تا مردم طلاق را سبك نگيرند و زنان زيان و لطمه نبينند.

البقرة : 229 .

حديث217

امام رضا عليه السلام :

امام رضا عليه السلام :

ما رَأيتُ أبا الحَسَنِ الرّضا عليه السلام جَفا أحَدا بِكَلِمَةٍ قَطُّ وَلا رَأيتُهُ قَطَعَ عَلى أحَدٍ كَلامَهُ حَتَّى يَفرُغَ مِنهُ ، وَمارَدَّ أحَدا عَن حاجَةٍ يَقدِرُ عَلَيها وَلا حَدَّ رِجلَهُ بَينَ يَدَي جَليسٍ لَهُ قَطُّ وَلا اتَّكى بَينَ يَدَي جَليسٍ لَهُ قَطُّ ، وَلا رَأيتُهُ شَتَمَ أحَدا مِن مَواليهِ وَمَماليكِهِ قَطُّ ، وَلا رَأيتُهُ تَفَلَ وَلا رَأيتُهُ يُقَهقِهُ في ضِحكِهِ قَطُّ ، بَل كانَ ضِحكُهُ التَّبَسُّمُ ، وَكانَ إذا خَلا وَنَصَبَ مائِدَتَهُ أجلَسَ مَعَهُ عَلى مائِدَتِهِ مَماليكَهُ وَمَواليهِ حَتَّى البَوّابَ السّائِسَ .

عيون أخبار الرضا _ به نقل از ابراهيم بن العباس _ : هرگز نديدم كه امام رضا عليه السلام به كسى سخن تندى بگويد ، و يا پيش از آن كه كسى سخنش تمام شود سخن او را قطع كند . اگر مى توانست حاجت كسى را برآورد ، هرگز او را دست خالى برنمى گرداند ؛ هيچ گاه در برابر كسى پاى خود را دراز نمى كرد ، و چنانچه كسى در حضور او نشسته بود ، تكيه نمى كرد . هرگز نديدم كه به يكى از غلامان و خدمتكارانش ناسزا بگويد ؛ هرگز نديدم كه آب دهان بيندازد ، و يا هنگام خنديدن قهقهه سر دهد ، بلكه خنده اش تبسّم بود . هرگاه سفره اش را پهن مى كرد غلامان و خدمتكاران خود و

حتى دربان [و ]مِهتر اسبان را با خود سر سفره مى نشاند .

عيون أخبار الرضا : 2 / 184 / 7 .

حديث268

امام رضا عليه السلام :

إنّ المأمونَ قالَ للرِّضا عليه السلام : يابنَ رسولَ اللّه ِ ... إنّي قد رأيتُ أنْ أعزِلَ نَفْسي عنِ الخِلافةِ ، وأجْعَلَها لكَ واُبايِعَكَ !

فقالَ له الرِّضا عليه السلام : إنْ كانتْ هذهِ الخلافةُ لكَ واللّه ُ جَعلَها لكَ فلا يَجوزُ لكَ أنْ تَخْلَعَ لِباسا ألبَسَكَهُ اللّه ُ وتَجْعلَهُ لِغَيرِكَ ، وإنْ كانتِ الخِلافةُ لَيستْ لكَ فلايَجوزُ لكَ أن تَجْعلَ لِي ما ليسَ لكَ.

فقالَ له المأمونُ : يابنَ رسولِ اللّه ِ ، فَلابُدَّ لكَ مِن قَبولِ هذا الأمرِ! فقالَ : لَستُ أفْعَلُ ذلك طائعا أبدا ... تُريدُ بذلكَ أن يَقولَ النّاسُ : إنّ عليَّ بنَ موسى الرِّضا لم يَزْهَدْ في الدُّنيا بل زَهِدَتِ الدُّنيا فيهِ ! ألا تَرَونَ كيفَ قَبِلَ وِلايةَ العهدِ طمَعا في الخِلافة ؟ ! فغَضِبَ المأمونُ ثُمَّ قالَ : ... فباللّه ِ اُقسِمُ لَئنْ قَبِلْتَ وِلايةَ العهدِ وإلّا أجْبَرتُكَ على ذلكَ ، فإنْ فَعلتَ وإلّا ضَرَبتُ عُنُقَكَ .

عيون أخبار الرضا : مأمون به حضرت رضا عليه السلام گفت: اى پسر رسول خدا! ... من صلاح ديدم كه خود را از خلافت عزل كنم و آن را به تو بسپارم و با تو بيعت كنم!

حضرت رضا عليه السلام فرمود: اگر اين خلافت از آنِ توست و خدا به تو داده است كه روا نيست جامه اى را كه خدا بر قامت تو پوشانده از تن به درآورى و به ديگرى بپوشانى و اگر خلافت

از آنِ تو نيست ، حق ندارى آنچه را از آنِ تو نيست به من واگذارى.

مأمون گفت: اى فرزند رسول خدا! بايد اين كار را بپذيرى . امام فرمود: من با ميل خود هرگز اين كار را نمى كنم ... تو با اين كار مى خواهى مردم بگويند: على بن موسى به دنيا پشت نكرده بود، بلكه دنيا به او پشت كرده بود، مگر نمى بينيد كه چگونه به طمع خلافت ، ولايتعهدى را پذيرفت؟! مأمون در خشم شد و گفت: ... به خدا سوگند اگر ولايتعهدى را نپذيرى تو را به پذيرفتن آن مجبور مى كنم. اگر اين كار را كردى چه بهتر و گرنه گردنت را مى زنم.

عيون أخبار الرضا : 2 / 139 / 3 .

حديث269

امام رضا عليه السلام :

كانَت لأبي الحَسَنِ موسَى بنِ جَعفَرٍ عليهماالسلام بِضعَ عَشَرهَ سِنَةٍ كُلَّ يَومٍ سَجدَةٌ بَعدَ ابيضاضِ الشَّمسِ إلى وَقتِ الزَّوالِ قالَ : فَكانَ هارونُ رُبَّما صَعَدَ سَطحا يُشرِفُ مِنهُ عَلى الحَبسِ الَّذي حَبَسَ فيهِ أبا الحَسَنِ عليه السلام فَكانَ يَرى أبا الحَسَنِ عليه السلام ساجِدا فَقالَ للرَّبيعِ : ما ذاكَ الثَّوبُ الَّذي أراهُ كُلَّ يَومٍ في ذلك المَوضِعِ؟ قالَ : يا أميرَالمُؤمِنينَ ما ذاك بِثَوبٍ وإنّما هُوَ موسَى بنُ جَعفَرٍ عليهماالسلاملَهُ كُلُّ يَومٍ

سَجدَةٌ بَعدَ طُلوعِ الشَّمسِ إلى وَقتِ الزَّوالِ ، قالَ الرَّبيعُ : فَقالَ لي هارونُ : أما إنَّ هذا من رُهبانِ بَني هاشِمٍ ، قُلتُ : فَما لَكَ فَقَد ضَيَّقتَ عَليهِ في الحَبسِ ؟! قالَ : هَيهاتَ لابُدَّ مِن ذلك .

عيون أخبار الرضا _ به نقل از ثوبانى _ : ابوالحسن

موسى بن جعفر عليهماالسلام ، به مدّت ده سال و اندى ، هر روز پس از بالا آمدن آفتاب به سجده مى رفت و تا هنگام ظهر در سجده بود. گاهى اوقات هارون روى بامى كه مشرف بر زندان امام كاظم عليه السلام بود مى رفت و حضرت را در حال سجده مى ديد . يك بار به ربيع گفت : اين جامه اى كه هر روز در آن جا مى بينم چيست ؟ ربيع گفت : اى امير المؤمنين ! آن جامه نيست بلكه موسى بن جعفر عليهماالسلاماست كه هر روز بعد از طلوع خورشيد تا هنگام ظهر به

سجده مى افتد . ربيع گفت : هارون به من گفت : براستى كه او از راهبان بنى هاشم است . من گفتم : پس چرا در زندان عرصه را بر او تنگ كرده اى ؟ ! گفت : هيهات كه چاره اى جز اين نيست .

عيون أخبار الرضا : 1 / 95 .

حديث270

امام رضا عليه السلام :

امام رضا عليه السلام :

حَرَّمَ اللّه ُ السَّرِقَةَ لِما فيهِ مِنْ فَسادِ الاَْمْوالِ وَ قَتْلِ النَّفُسِ لَوْ كانَتْ مُباحَةً، وَ لِما يَأْتِى فِى التَّغاصُبِ مِنَ الْقَتلِ وَ التَّنازُعِ وَ التَّحاسُدِ وَ ما يَدْعو اِلى تَرْكِ التِّجاراتِ وَ الصِّناعاتِ فِى الْمَكاسِبِ وَ اقْتِناءِ الاَْمْوالِ اِذا كانَ الشَّىْ ءُ الْمُقتَنى لا يَ_كونُ اَحَدٌ اَحَقَّ بِهِ مِنْ اَحَدٍ وَ عِلَّةُ قَطْعِ الْيَمينِ مِنَ السّارِقِ لاَ نَّهُ يُباشِرُ الاَْشْياءَ بِيَمينِهِ، وَ هِىَ اَفْضَلُ اَعْضائِهِ وَ اَ نْفَعُها لَهُ، فَجُعِلَ قَطْعُها نَ_كالاً وَ عِبْرَةً لِلْخَلْقِ لِئَلاّ يَبْتَغوا اَخْذَ الاَْمْوالِ مِنْ غَيْرِ حِلِّها، وَ لاَ نَّهُ اَكْثَرُ ما يُباشِرُ السَّرِقَةَ بِيَمينِهِ؛

خداوند، دزدى را حرام فرمود؛ چرا كه اگر مُجاز

بود، باعث ضايع شدن اموال و آدم كشى مى شد و نيز به اين خاطر كه غصب اموال يكديگر، مايه كشتار و درگيرى و حسد ورزى نسبت به يكديگر مى شود و در نتيجه، تجارت و توليد و كسب و كار، ترك مى گردد و اموال به ناحق به دست مى آيد. علّت قطع دست راستِ دزد، آن است كه او با دست راست خود با اشياء تماس دارد و اين دست، بهترين و كار آمدترين عضو بدن اوست. پس قطع آن، مجازاتى براى دزد و درس عبرتى براى ديگران است كه در صدد تصرّف اموال [ديگران] از راه غير حلال نباشند و نيز علّت ديگر [قطع دست راست دزد]، آن است كه دزد، بيشتر با دست راستش مرتكب دزدى مى شود.

تفسير نور الثقلين، ج 1، ص 627، ح 183.

حديث289

امام رضا عليه السلام :

اِنَّ نوحا قالَ: «رَبِّ اِنَّ ابْنى مِنْ اَهْلى وَ اِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَ اَ نْتَ اَحْكَمُ الحاكِمينَ»، فَقالَ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ: «يا نوحُ اِنَّهُ لَيْسَ مِنْ اَهْلِكَ اِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالِحٍ» فَاَخْرَجَهُ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ اَنْ يَ_كونَ مِنْ اَهْلِهِ بِمَعْصيَتِهِ؛

نوح عليه السلام گفت: «پروردگارا! پسر من هم از خانواده من است و وعده تو حق است [كه نجات خانواده مرا تضمين فرمودى] و البته تو بهترينْ قضاوت كننده اى». خداوند _ عزّ و جلّ _ فرمود: «اى نوح! آن پسر، از خانواده تو نيست؛ چرا كه [فرزندى] ناصالح است». بدين ترتيب، خداوند، آن پسر را به خاطر گناهانش، از خانواده نوح، بيرون كرد.

بحار الأنوار، ج 11، ص 321، ح 28.

حديث290

امام رضا عليه السلام :

عَنِ الرِّضا عليه السلام قالَ: قُلْتُ لَهُ: لاَِىِّ عِلَّةٍ اَغْرَقَ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ الدُّنْيا كُلَّها فى زَمَنِ نوحٍ عليه السلاموَ فيهمُ الاَْطْفالُ، وَ فيهِمْ مَنْ لا ذَ نْبَ لَهُ؟ فَقالَ عليه السلام: ما كانَ فيهِمُ الاَْطْفالُ لاَِنَّ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ اَعْقَمَ اَصْلابَ قَوْمِ نُوحٍ عليه السلاموَ اَرْحامَ نِسائِهِمْ اَربَعينَ عامّا، فَانْقَطَعَ نَسْلُهُمْ، فَغَرِقوا وَ لا طِفْلَ فيهِمْ، وَ ما كانَ اللّه ُ عَزَّ وَ جَلَّ لِيُهْلِكَ بِعَذابِهِ مَنْ لا ذَ نْبَ لَهُ. وَ اَمَّا الْباقونَ مِنْ قَوْمِ نوحٍ عليه السلامفَاُغْرِقُوا لِتَ_كْذِيبِهِم لِنَبىِّ اللّه ِ نُوحٍ عليه السلام، وَ سائِرُهُمْ اُغْرِقوا بِرِضاهُمْ بِتَ_كْذيبِ الْمُكَذِّبِينَ وَ مَنْ غابَ عَنْ اَمْرٍ فَرَضىَ بِهِ كانَ كَمَنْ شَهِدَهُ وَ اَتاهُ؛

شخصى مى گويد: از امام رضا عليه السلام سؤال كردم: چرا خداوند _ عزّ و جلّ _ همه دنيا را

در زمان نوح عليه السلام غرق كرد، در حالى كه كودكان و مردمِ بى گناه نيز در ميان آنها بودند. امام رضا عليه السلام فرمودند: كودكان در ميان آنها نبودند؛ زيرا خداى _ عزّ و جلّ _ ، تا چهل سال، مردان قوم نوح را عقيم و زنان آن قوم را نازا نمود و نسل آنها منقطع گرديد. بدين ترتيب، آنها در حالى غرق شدند كه خُردسال در ميانشان نبود. به علاوه، خداوند _ عزّ و جلّ _ بنا ندارد كه بى گناهان را عذاب كند؛ امّا از قوم نوح، تنها كسانى غرق شدند كه يا پيامبر خدا را تكذيب [و نبوّتش را انكار] نموده بودند و يا به رفتار تكذيب كنندگان، راضى [و در برابر آن، ساكت] بودند، و هر كس كه در كارى سهيم نباشد، امّا به آن رضايت دهد، همانندِ كسى است كه در آن، سهيم بوده و آن را انجام داده است.

بحار الأنوار، ج 11، ص 320، ح 25.

حديث291

امام رضا عليه السلام :

اَوَّلُ عِبادَةِ اللّه ِ، مَعرِفَتُهُ؛

آغاز بندگى خدا، شناخت اوست.

التوحيد، ص 34، ح 2.

حديث292

امام رضا عليه السلام :

فى بَيانِ عِلَّةِ الْعِبادَةِ: لِئَلاّ يَكونوا ناسينَ لِذِكْرِهِ، و لا تارِكينَ لاَِدَبِهِ، و لا لاهينَ عَنْ اَمْرِهِ وَ نَهْيِهِ، اِذ كانَ فيهِ صَلاحُهُم و قِوامُهُم، فَلَو تُرِكوا بغَيرِ تَعَبُّدٍ، لَطالَ عَلَيْهِمُ الاَْمَدُ، فَقَسَتْ قُلوبُهُم؛

در توضيح علّت عبادت، مى فرمايد: تا اين كه مردم، ياد خدا را فراموش نكنند و آداب او را ترك ننمايند و از امر و نهى او _ كه اصلاح كننده آنان و مايه استوارى كارشان است _ غافل نشوند و اگر بدون عبادت، به حال خود رها مى شدند، زمانى بر آنها مى گذشت و دل هايشان سخت مى شد.

عيون أخبار الرضا7، ج 2، ص 103، ح 1.

حديث293

امام رضا عليه السلام :

اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ، لاَِنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عامٌّ، فَاَرادَ اَنْ يَكونَ لِلاَْميرِ سَبَبٌ اِلى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغيبِهِمْ فِى الطّاعَةِ وَ تَرْهيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصيَةِ وَ تَوْقيفِهِمْ عَلى ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دينِهِمْ وَ دُنْياهُمْ وَ يُخْبِرَهُمْ بِما وَرَدَ عَلَيْهِمْ مِنَ الاْفاقِ وَ مِنَ الاَْهْوالِ الَّتى لَهُمْ فيها الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ؛

فلسفه خطبه نماز جمعه اين است كه: چون جمعه، روز حضور عامه مردم است، حاكم، وسيله اى براى پند و اندرز آنان داشته باشد و مردم را به طاعت، تشويق كند و از معصيت، بر حذر دارد و از تصميم خود درباره مصالح دين و دنيايشان، آگاه سازد و از آنچه از گوشه و كنار مى رسد و حوادثى كه در آنها براى مردم سود و زيانى هست، خبردار كند.

وسائل الشيعة، ج 5، ص 39، ح 6.

حديث294

امام رضا عليه السلام :

ولَهُ أربَعَةُ أيدٍ : يَدانِ في صَدرِهِ ويَدانِ في مِنكَبِهِ ، وإذا عَراقيبُهُ قَوادِمُهُ ، و أصابِعُهُ خَلفَهُ ، وَعلَيهِ قَباءٌ وقَد شَدَّ وَسَطَهُ بِمِنطَقَةٍ فيها خُيوطٌ مُعَلَّقَةٌ بَينَ أحمَرَ و أخضَرَ وأصفَرَ وَجميعِ الأَلوانِ ، وإذا بِيَدِهِ جَرَسٌ عَظيمٌ ، وعَلى رَأسِهِ بَيضَةٌ ، وإذا فِي البَيضَةِ حَديدَةٌ مُعَلَّقَةٌ شَبيهَةٌ بِالكُلاّبِ .

فَلَمّا تَأَمَّلَهُ يَحيى عليه السلام قالَ لَهُ : ما هذِهِ المِنطَقَةُ الَّتي في وَسَطِكَ؟

فَقالَ : هذِهِ المَجوسِيَّةُ ، أ نَا الَّذي سَنَنتُها وزَيَّنتُها لَهُم .

فَقالَ لَهُ : فَما هذِهِ الخُيوطُ الأَلوانُ؟

قالَ : هذِهِ جَميعُ أصباغِ النِّساءِ ، لا تَزالُ المَرأَةُ تَصبَغُ الصِّبغَ حَتّى تَقَعَ مَعَ لَونِها ، فَأَفتَتِنَ النّاسَ بِها .

فَقالَ لَهُ : فَما هذَا الجَرَسُ الَّذي بِيَدِكَ؟

قالَ : هذا مَجمَعُ كُلِّ لَذَّةٍ مِن طُنبورٍ و بَربَطٍ ومِعزَفَةٍ وطَبلٍ ونايٍ وصُرنايٍ ، وإنَّ القَومَ لَيَجلِسونَ عَلى شَرابِهِم فَلايَستَلِذّونَهُ فَاُحَرِّكُ الجَرَسَ فيما بَينَهُم ، فَإِذا سَمِعوهُ استَخَفَّهُمُ الطَّرَبُ ، فَمِن بَينِ مَن يَرقُصُ ومِن بَينِ مَن يُفَرقِعُ أصابِعَهُ ، ومِن بَينِ مَن يَشُقُّ ثِيابَهُ .

فَقالَ لَهُ : وأيُّ الأَشياءِ أقَرُّ لِعَينِكَ ؟

قالَ : النِّساءُ ، هُنَّ فُخوخي ومَصائِدي ، فَإِنّي إذَا اجتَمَعَت عَلَيَّ دَعَواتُ الصّالِحينَ ولَعَناتُهُم صِرتُ إلَى النِّساءِ فَطابَت نَفسي بِهِنَّ .

فَقالَ لَهُ يَحيى عليه السلام : فَما هذِهِ البَيضَةُ الَّتي عَلى رَأسِكَ؟

قالَ : بِها أتَوَقّى دَعوَةَ المُؤمِنينَ .

قالَ : فَما هذِهِ الحَديدَةُ الَّتي أراها فيها؟

قالَ : بِهذِهِ اُقَلِّبُ قُلوبَ الصّالحِينَ .

قالَ يَحيى عليه السلام : فَهَل ظَفِرتَ بي ساعَةً قَطُّ؟

قالَ : لا ، ولكِن

فيكَ خَصلَةٌ تُعجِبُني .

قالَ يَحيى : فَما هِيَ ؟

قالَ : أنتَ رَجُلٌ أكولٌ ، فَإِذا أفطَرتَ أكَلتَ وبَشِمتَ فَيَمنَعُكَ ذلِكَ مِن بَعضِ

صَلاتِكَ وقِيامِكَ بِاللَّيلِ .

قالَ يَحيى عليه السلام : فَإِنّي اُعطِي اللّه َ عَهدا أنّي لا أشبَعُ مِنَ الطَّعامِ حَتّى ألقاهُ .

قَالَ لَهُ إبليسُ : وأ نَا اُعطِي اللّه َ عَهدا أنّي لا أنصَحُ مُسلِما حَتّى ألقاهُ ، ثُمَّ خَرَجَ فَما عادَ إلَيهِ بَعدَ ذلِكَ .

امام رضا عليه السلام _ به نقل از پدرانش _ : شيطان ، از زمان آدم عليه السلام تا هنگامى كه خداوند ، مسيح عليه السلام را برانگيخت ، سراغ پيامبران مى آمد ، با آنان سخن مى گفت و از آنان سؤال مى كرد و بيش از همه با يحيى بن زكريا عليه السلام مأنوس بود . [روزى ]يحيى به وى گفت : «اى ابا مُرّه (پدر تلخى ها)! از تو خواسته اى دارم» .

شيطان گفت : تو برتر از آنى كه خواسته ات را رد كنم . هرچه مى خواهى بپرس . به راستى كه من ، در كارى كه تو بخواهى ، مخالف تو نيستم .

يحيى عليه السلام گفت : «اى ابا مُرّه! دوست دارم برايم دام ها و تله هايت كه با آنها آدميان را به دام مى اندازى ، بيان كنى» .

شيطان گفت : [چشم ،] با علاقه و احترام! و وعده فردا را داد .

چون صبح شد ، يحيى عليه السلام در خانه نشست و منتظر قرار بود و در را محكم بست تا

اين كه با او از روزنه خانه ، مواجه شد كه صورتش صورت بوزينه و بدنش ، بدن خوك بود . چشمان و دهانش از طول شكافته بود . دندان ها و دهانش يك استخوان بدون چانه و ريش بود و چهار دست داشت : دو دست در سينه و دو دست در شانه ، پىِ پاهايش در جلو و انگشتانش در پشت بود . قبايى به تَن داشت كه وسطش را با كمربندى كه خط هاى رنگارنگ داشت ، بسته بود . زنگى بزرگ در دست داشت . كلاه خُودى روى سرش بود و در آن ، آهنى آويزان بود ، شبيه چنگال آهنين . وقتى يحيى در وى نگريست ، به وى گفت : «اين كمربندِ وسط [قبا] چيست؟» .

گفت : اين ، نشان مَجوسيّت (زُنّار) است . من آن را بنياد كردم و برايشان آرايش دادم .

پرسيد : «اين خط هاى رنگى چيست؟» .

گفت : اين ، نماى رنگ هاى زنان است . زن با آن ، رنگ عوض مى كند تا مردم را بدان بفريبد .

پرسيد : «اين زنگ در دست تو چيست؟» .

گفت : اين ، در بر دارنده همه خوشى ها از قبيل : تار ، عود ، ساز ، دُهُل ، نِى و كَرناست . مردمان ، وقتى بر سفره شراب مى نشينند و از آن لذّت مى برند ، اين زنگ را در ميان آنان به صدا درمى آورم . وقتى آن را بشنوند ، طرب ، آنان را سُست مى گرداند . برخى مى رقصند ،

برخى بِشكن مى زنند و برخى لباسشان را پاره مى كنند .

پرسيد : «چه چيز ، [مايه] چشم روشنى توست؟» .

گفت : زنان . آنها تله ها و دام هاى من اند . هرگاه دعاى صالحان و نفرين آنها بر من سرازير شود ، سراغ زنان مى روم و آرامش مى گيرم .

يحيى عليه السلام گفت : «اين كلاه خُود روى سرت چيست؟» .

گفت : با آن خود را ، از دعاى مؤمنان ، نگه مى دارم .

گفت : اين آهنى كه داخل آن است ، چيست؟

گفت : با آن ، دل صالحان را دگرگون مى سازم .

يحيى عليه السلام گفت : «آيا تاكنون بر من پيروز شده اى؟» .

گفت : نه؛ ولى در تو خصلتى است كه خوشم مى آيد .

يحيى عليه السلام گفت : «آن خصلت چيست؟» .

گفت : تو مردى پُرخورى . وقتى افطار مى كنى و مى خورى و پُرخورى مى كنى ، تو را از نماز و شب زنده دارى باز مى دارد .

يحيى عليه السلام گفت : «با خدا پيمان مى بندم كه از اين پس ، از غذا سير نشوم تا خدا را ملاقات كنم» .

شيطان گفت : و من هم با خدا عهد مى بندم كه مسلمانى را نصيحت نكنم تا خدا را ملاقات كنم .

پس ، از نزد يحيى عليه السلام بيرون رفت و ديگر برنگشت .

الأمالي للطوسي : ص 339 ح 692 .

حديث306

امام رضا عليه

السلام :

قالَ السَّجّانُ لِيوسُفعَ : إنّي لاَُحِبُّكَ .

فَقالَ يوسُفعُ : ما أصابَني بَلاءٌ إلاّ مِنَ الحُبِّ أن كانَت خالَتي أحَبَّتني

فَسَرَّقَتني ، وأن كانَ أبيأحَبَّني فَحَسَدوني إخوَتي ، وأن كانَتِ امرَأَةُ العَزيزِ أحَبَّتني فَحَبَسَتني ، قالَ : وشَكا يوسُفعُ فِي السِّجنِ إلَى اللّه ِ ، فَقالَ : يا رَبِّ ، بِماذَا استَحقَقتُ السِّجنَ ؟ فَأَوحَى اللّه ُ إلَيهِ : أنتَ اختَرتَهُ حينَ قُلتَ : «رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَىَّ مِمَّا يَدْعُونَنِى إِلَيْهِ» ، هَلاّ قُلتَ : العافِيَةُ أحَبُّ إلَيَّ مِمّا يَدعونَني إلَيهِ؟!

امام رضا عليه السلام : زندانبان به يوسف عليه السلام گفت : من ، تو را دوست دارم .

يوسف عليه السلام گفت : «هر بلايى به من رسيده ، از دوست داشتن است . خاله ام مرا دوست داشت، مرا دزديد. پدرم مرا دوست داشت، برادرانم به من حسادت ورزيدند . همسر عزيز مصر ، مرا دوست داشت ، مرا به زندان انداخت» .

يوسف عليه السلام در زندان به خداوند شكوه كرد و گفت : پروردگارا! من به چه جرمى گرفتار زندان شدم؟

خداوند بر يوسف عليه السلام وحى فرستاد : «تو آن را انتخاب كردى ، آن هنگام كه گفتى : «پروردگارا! زندان ، برايم دوست داشتنى تر است از آنچه مرا بدان مى خوانند» . چرا نگفتى : سلامتى و رهايى برايم دوست داشتنى تر است از آنچه مرا بدان مى خوانند؟» .

امام رضا عليه السلام :

امام رضا عليه السلام :

حديث317

امام رضا عليه السلام :

لا يَسْتَكْمِلُ عَبْدٌ حَقيقَةَ الايم_انِ

حَتّى تَكُونَ فيهِ خِصالٌ ث_َلاثٌ:

اَلت_َف_َق_ُّهُ فىالدّينِ،

وَ حُسْنُ التَّقْديرِ فِى الْمَعيشَةِ

وَالصَّبْرُ عَ_لَى الرَّزايا.

امام رضا عليه السلام فرمود:

هي_چ بنده اى به كمال حقيقى ايمان نمى رسد،

تا اينكه اين سه خصلت در او باشد:

دين ش_ناسى.

اندازه و برنامه ريزى در زندگى.

شكيبايى بر سختيها و ناملايمات.

تحف العقول، ص 446.

حديث318

امام رضا عليه السلام :

اَلاْءيم_انُ ه_ُوَ مَعْرِف_َةٌ بِالْق_َلْبِ

وَ اِقْرارٌ بِالّلِسانِ وَ عَمَلٌ بِالْأرْكانِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

ايمان عبارت است از:

شناخت قلبى، اعتراف زبانى، عمل با اعضاء وجوارح

تحف العقول، ص 422.

حديث319

امام رضا عليه السلام :

اَلْمُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ عَنْ حَقٍّ،

وَ اِذا رَضِىَ لَمْ يُدْخِلْهُ رِضاهُ فى باطِلٍ،

وَ اِذا قَدَرَ لَمْ يَأْخُذْ اَكْثَرَ مِنْ حَقِّهِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

مؤمن، هرگاه خشمگين شود، غضبش او را از حق بيرون نمى برد و هرگاه خرسند شود، خوشنوديش او را به باطل نمى كشاند و هرگاه قدرت يابد، بيش از حق خودش بر نمى دارد.

بحار الانوار، ج 75، ص 355.

حديث320

امام رضا عليه السلام :

لايُحِبُّنا كافِرٌ وَلا يُبْغِضُنا مُؤْمِنٌ، وَ مَنْ ماتَ

وَهُوَ يُحِبُّنا كانَ عَلَى اللّه ِ حَقّا اَنْ يَبْعَثَهُ مَعَنا.

امام هشتم عليه السلام فرمود:

هيچ كافرى ما را دوست نمى دارد و هيچ مؤمنى دشمن ما نمى شود. هركس با محبّت ما اهل بيت بميرد، بر خداوند حتمى است كه او را در قيامت با ما برانگيزد.

مسند الامام الرضا عليه السلام ، ج 1، ص 358.

حديث321

امام رضا عليه السلام :

اِنَّ الإمامَةَ زِمامُ الدّينِ وَ نِظامُ الْمُسْلِمينَ

وَ ص_َلاحُ الدُّني_ا وَ عِ_زُّ الْم_ُؤْمِنينَ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

امامت و رهبرى، رشته دارى دين

و نظام بخشى مسلمانان است

و م_وجب اص_لاح دني_ا

و عزّت و سربلندى مؤمنان است.

اصول كافى، ج 1، ص 200.

حديث322

امام رضا عليه السلام :

اِنَّ زُوّارَ قَبْرى لَأَكْرَمُ الْوُفُودِ عَلَى اللّه ِ يَوْمَ الْقِيامَةِ،

وَ ما مِنْ مُؤْمِنٍ يَزُورُنى فَيُصيبُ وَجْهَهُ مِنَ الْماءِ

اِلاّ حَرَّمَ اللّه ُ تَعالى جَسَدَهُ عَلَى الن_ّارِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

زائران قبرم از گرامى ترين گروههايى اند كه روز قيامت، بر خدا وارد مى شوند.

هيچ مؤمنى نيست كه مرا زيارت كند و در راه زيارتم بر چهره اش قطره آبى بچكد، مگر آنكه خداى متعال، بدن او را بر آتش دوزخ حرام مى كند.

عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 2، ص 248.

حديث323

امام رضا عليه السلام :

ح_ُبُّ اَوْلِياءِ اللّه ِ واجِبٌ وَ كَذلِكَ

بُغْضُ اَعْدائِهِمْ وَ الْبَرائَةُ مِنْهُمْ وَ مِنْ اَئِمَّتِهِمْ.

امام رضا عليه السلام در نوشته خود به مأمون، فرموده است:

دوستى با دوستان خدا واجب است، همچنين دشمن داشتن و بيزارى جستن از دشمنان دوستان خدا و سران آنان واجب است.

وسائل الشيعه، ج11، ص433.

حديث324

امام رضا عليه السلام :

مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلى زِيارَتِنا فَلْيَزُرْ صالِحى مَوالينا

يُكْتَبْ لَهُ ثَوابُ زِيارَتِنا.

از امام رضا عليه السلام روايت است:

هركس نت_واند ما را زي_ارت كن_د،

دوستان و پيروان شايسته ما را زيارت كند،

ت_ا پاداش زي_ارت م_ا برايش نوش_ته ش_ود.

مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 2، ص 254.

حديث325

امام رضا عليه السلام :

اَلَّذينَ اِذا اَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا،

وَاِذا اَساؤُوا اسْتَغْفَرُوا،

وَ اِذا اُعْطُوا شَكَرُوا،

وَ اِذَا ابْتَلَوْا صَبَرُوا،

وَ اِذا غَضِبُوا عَفَوا.

از حضرت رضا عليه السلام درباره بهترين بندگان پرسيدند.

حض_رت ف_رم__ود:

آنان كه هرگاه نيكى مى كنند، خوشحال مى شوند،

هرگاه بدى مى كنند، استغفار مى كنند،

هرگاه چيزى به آنان داده مى شود، سپاس مى گويند،

هرگاه مبتلا و گرفتار مى شوند، شكيبايى مى كنند،

و هرگاه خشمگين مى شوند، عفو و گذشت مى كنند.

مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 1 ص 284.

حديث326

امام رضا عليه السلام :

سِ_عَةُ الْمَنْزِلِ وَ كَثْرَةُ الْمُحِ_بّينَ.

از حضرت رضا عليه السلام پرسيدند: بهترين خوشى و لذّت دنيا چيست؟ ف__رم_ود:

خ_انه وس_يع و بس_يارى دوس_تان.

بحار الانوار، ج 71، ص 177.

حديث327

امام رضا عليه السلام :

مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقينَ،

لَمْ يَشْكُرِ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

هركس كه صاحبان نعمت و نيكى را از مردم،

تش_كّر و س_پاس ن_كن_د،

خداى متعال را هم سپاس نكرده است.

عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 2، ص 27.

حديث328

امام رضا عليه السلام :

مَ_وَدَّةُ عِشْ_رينَ سَنَ_ةً قَرابَ_ةٌ.

ابراهيم بن عباس مى گويد شنيدم كه حضرت رضا عليه السلاممى فرمود:

دوس_تى بيست س_ال،

در حكم خويشاوندى است.

بحار الانوار، ج 71، ص 175.

حديث329

امام رضا عليه السلام :

تُعْرَضُ عَلى رَسُولِ اللّه ِ عَلَيْهِ وَآلِهِ السَّلامُ

اَعْمالُ اُمَّتِهِ كُلَّ صَباحٍ اَبْرارِها وَ فُجّارِها،

فَاحْ_ذَرُوا.

از امام رضا عليه السلام روايت شده است:

كارهاى امّت پيامبر صلي الله عليه و آله، چه نيكان و چه بدكاران، هر بامداد به محضر رسول خدا صلي الله عليه و آلهگزارش و عرضه مى شود ، پس حذر كنيد!

مسندالامام الرضا عليه السلام، ج 1، ص 339.

حديث330

امام رضا عليه السلام :

لا يَجْتَمِعُ الْمالُ اِلاّ بِخِصالٍ خَمْسٍ:

بِبُخْلٍ شَديدٍ

وَ اَمَلٍ طَويلٍ

وَ حِرْصٍ غالِبٍ

وَقطيعَةِ الرَّحِمِ

وَ ايثارِ الدُّنْيا عَلَى الآخِرَةِ.

از سخنان امام رضا عليه السلام:

ه_رگز ثروت جمع و اندوخته نمى گردد، مگر ب_ا پن_ج خ_صلت:

بخ_ل ش_ديد،

آرزوى دور و دراز،

ح_رصِ غالب،

قطع رح_م

و برگزيدن دنيا بر آخ_رت.

كشف الغمّه، ج 3، ص 84.

حديث331

امام رضا عليه السلام :

اِجْعَلُوا لِأَنْفُسِكُمْ حَظّا مِنَ الدُّنْيا،

بِاِعْطائِها ماتَشْتَهى مِنَ الْحَلالِ

وَ مالَمْ يَنَلِ المُرُوَّةَ وَلاسَرَفَ فيهِ،

وَاسْتَعينوُا بِذلِكَ عَلى اُمُورِالدّينِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

براى خودت_ان بهره اى از دني_ا قرار ده_يد،

به اينكه خواسته هاى دل را از حلال به آن بدهيد،

تا حدّى كه مروّت را از بين نبرد و اسراف در آن نباشد،

و بدين وسيله، بر كارهاى دين، كمك بجوييد.

فقه الرضا عليه السلام، ص 337.

حديث332

امام رضا عليه السلام :

كُلَّما اَحْدَثَ الْعِبادُ مِنَ الذُّنُوبِ ما لَمْ يَكُونُوا يَعْمَلُونَ،

اَحْدَثَ اللّه ُ لَهُمْ مِنَ الْبَلاءِ ما لَمْ يَكُونُوا يَعْرِفُونَ.

از عباس بن هلال شامى است كه، شنيدم امام رضا عليه السلاممى فرمود:

ه_رگاه كه بندگان، گناهان تازه پ_ديد آورن_د كه قبلاً مرتكب نمى شدند، خداوند بلاى تازه اى برايشان پيش مى آورد كه قبلاً نمى شناختند.

وسائل الشيعه، ج 11، ص 240.

حديث333

امام رضا عليه السلام :

ما اَفادَ عَبْدٌ فائِدَةً خَيْرا مِنْ زَوْجَةٍ صالِحَةٍ اِذا رَآها

سَرَّتْهُ وَ اِذا غابَ عَنْها حَفِظَتْهُ فى نَفْسِها وَ مالِهِ.

از امام رضا عليه السلام روايت است:

بنده مؤمن، هيچ بهره اى نبرده كه بهتر از همسر خوب و شايسته اى باشد كه هنگام حضور شوهر، مايه خوشحالى او باشد و در غياب شوهر، نگهدار ناموس و مال او باشد.

مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 2، ص 256.

حديث334

امام رضا عليه السلام :

عَلَيْكَ بِطاعَةِ الأَبِ وَ بِرِّهِ وَ التَّواضُعِ وَ الخُضُوعِ

وَالاْءعْظامِ وَ الاْءكْرامِ لَهُ وَ حَفْضِ الصَّوْتِ بِحَضْرَتِهِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

بر تو باد كه از پدر، فرمانبردارى كنى، به او نيكى كنى، در برابرش فروتنى و كرنش و بزرگداشت و احترام داشته باشى و صدايت را در حضور او پايين بياورى.

فقه الرضا عليه السلام، ص 334.

حديث335

امام رضا عليه السلام :

يَنْبَغى لِلرَّجُلِ اَنْ يُوَسِّعَ عَلى عِيالِهِ

لِئ_َلاّ يَتَم_َنَّوْا م_َوْت_َهُ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

سزاوار است كه مرد، در هزينه ها و خرجها

بر خانواده خود توسعه و گشايش دهد،

تا آرزوى مرگش را نداشته باشند.

من لا يحضره الفقيه، ج 23، ص 68.

حديث336

امام رضا عليه السلام :

اِصْحَبِ السُّلْطانَ بِالْحَذَرِ، وَ الصَّديقَ بِالتَّواضُعِ،

وَ الْع_َدُوَّ بِالْح_َذَرِ، وَ الْعامَّةَ بِالْبِشْ_رِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

با حاكم، با احتياط همنشينى كن،

با دوس_ت ه_مراه با تواض_ع،

با دشمن، همراه با هشيارى و پرهيز،

و با عم_وم م_ردم با خوش_رويى.

بحار الانوار، ج 75، ص 355.

امام رضا عليه السلام :

ي_َكُونُ الرَّج_ُلُ يَصِلُ رَحِمَهُ

فَيَكُونُ قَدْ بَقِىَ مِنْ عُمْرِهِ ثَلاثُ سِنينَ،

فَيُصَيِّرُهَا اللّه ُ ثَلاثينَ سَن_َةً

وَ يَفْع_َلُ اللّه ُ ما يَش_اءُ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

گ_اهى كسى ص_له رح_م مى كن_د،

در حالى كه از عمرش سه سال باقى است.

خ_داون_د (ب_ه خ_اطر اي_ن عم_ل)

باقى مانده عمر او را سى سال مى كند

و خ__دا آنچ_ه بخ_واهد مى كن_د.

اصول كافى، ج 2، ص 150.

امام رضا عليه السلام :

مَنْ غابَ عَنْ اَمْرٍ فَرَضِىَ بِهِ

كانَ كَ_مَنْ شَهِ_دَهُ وَ اَت_اهُ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

كسى كه از صحنه كارى غايب باشد،

اما به آن كار (چه نيك و چه بد) راضى باشد،

همچون كسى است كه در صحنه عمل حاضر بوده

و آن را انج_ام داده اس_ت.

امام رضا عليه السلام :

اِعْلَمْ اَنَّهُ لا وَرَعَ اَنْفَعُ مِنْ تَجَنُّبِ مَحارِمِ اللّه ِ

وَالْكَ_فِّ عَنْ اَذَى الْمُ_ؤمِنِ.

از امام رضا عليه السلام روايت شده است:

بدان كه هيچ ورع و پرهيزگارى، سودمندتر از پرهيز از حرامهاى خدا و اجتناب از اذيّت مؤمن نيست.

فقه الرضا عليه السلام، ص 356.

حديث350

امام رضا عليه السلام :

مَنْ قَصَدَ اِلَيْهِ رَجُلٌ مِنِ اخْوانِهِ

مُسْتَجيرا بِهِ فى بَعْضِ اَحْوالِهِ

فَلَمْ يُجِرْهُ بَعْدَ اَنْ يَقْدِرَ عَلَيْهِ،

فَقَدْ قَطَعَ وِلايَةَ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ.

از امام رضا عليه السلام روايت است:

كسى كه يكى از برادران دينى اش براى كارى به او پناه آورد ولى او، با آنكه مى تواند، پناه ندهد و كارى برايش نكند، رشته ولايت خداى متعال را بريده است.

بحار الانوار، ج 72، ص 181.

حديث351

امام رضا عليه السلام :

لَتَأمُرَنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ لَتَنْهَنَّ عَنِ الْمُنْكَرِ،

اَوْ لَ_يَسْتَ_عْمِلَنَّ عَلَ_يْكُمْ شِ_رارُكُمْ

فَيَدْعُو خِيارُكُمْ فَلا يُسْتَجابُ لَهُمْ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

حت_ما امر به معروف و نهى از منكر كنيد،

وگرنه اشرارتان بر شما مسلّط و حاكم مى شوند،

آن_گاه خوبانت_ان هم دع_ا مى كنند،

امّا دع_ايشان مستج_اب نمى ش_ود.

وسائل الشيعه، ج 11، ص 394.

حديث352

امام رضا عليه السلام :

اِذا كَذِبَ الوُلاةُ حُبِسَ الْم_َطَرُ،

وَ اِذا جارَ السُّلْطانُ هانَتِ الدَّوْلَةُ،

وَاِذا حُبِسَتِ الزَّكاةُ ماتَتِ الْمَواشى.

از امام رضا عليه السلام روايت شده است:

هرگاه زمامداران دروغ بگويند، خشكسالى مى شود.

هرگاه حاكم، ستم كند، ح_كومت سست مى شود.

و هرگاه زكات نپ_ردازند، چه_ارپايان مى م_يرند.

امالى، شيخ مفيد، ص 310.

حديث353

امام رضا عليه السلام :

اَلصَّغائِرُ مِنَ الذُّن_ُوبِ طُ_رُقٌ اِلَى الْكَبائِرِ

ومَنْ لَمْ يَخَفِ اللّه َ فِى الْقَليلِ، لَمْ يَخَفْهُ فِى الْكَثيرِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

گناهان كوچك، راهى به سوى گناهان كبيره است.

هر كس ك_ه در گن_اهان كوچ_ك از خ__دا نترس_د،

در مورد گناهان بزرگ و بسيار هم از او نمى ترسد.

مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 1، ص 290.

حديث354

امام رضا عليه السلام :

اِنَّمَا النّاسُ رَجُلانِ:

مُسْتَريحٌ بِالْمَوْتِ وَ مُسْتَراحٌ مِنهُ بِهِ.

امام رضا عليه السلام هنگام عيادت از يكى از اصحابش فرمود:

مردم دو دسته اند:

يكى آنكه با م_رگ، آس_وده مى شود.

ديگرى آنكه مردم با مرگش از دست او آسوده مى شوند.

مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 1، ص 263.

حديث355

امام رضا عليه السلام :

اَلسَّخِىُّ يَأْكُلُ مِنْ طَعامِ النّاسِ

لِي_َأْك_ُلُوا مِنْ ط_َع_امِهِ،

وَالْبَخيلُ لايَأكُلُ مِنْ طَعامِ النّاسِ

لِ_ئَلاّ ي_َأْك_ُلُوا مِنْ ط_َع_امِهِ.

امام رضا عليه السلام فرمود:

بخشنده و سخاوتمند، از غذاى مردم مى خورد،

ت_ا از غ_ذايش بخ_ورن_د،

ولى بخيل از غذاى ديگران نمى خورد،

ت_ا از غ_ذاى او نخورن_د.

مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 1، ص 295.

حديث356

امام رضا عليه السلام :

مَنْ رَضِىَ بِالْيَسيرِ مِنَ الْحَلالِ

خ_َفَّتْ م_َؤُنَت_ُهُ وَ تَنَع_َّمَ اَه_ْل_ُهُ

وَ بَصَّرَهُ اللّه ُ داءَ الدُّنْيا وَ دَوائَها

وَ اَخْرَج_َهُ مِنْها سالِما

امام جواد عليه السلام :

_ في قُنوتِهِ _ : اللّهُمَّ أدِل لِأَولِيائِكَ مِن أعدائِكَ الظّالِمينَ . . .

الَّذينَ . . . اتَّخَذوا _ اللّهُمَّ _ مالَكَ دُوَلاً ، وعِبادَكَ خَوَلاً ، وتَرَكُوا اللّهُمَّ عالَمَ أرضِكَ في بَكماءَ عَمياءَ ظَلماءَ مُدلَهِمَّةٍ ، فَأَعيُنُهُم مَفتوحَةٌ ، وقُلوبُهُم عَمِيَةٌ ، ولَم تُبقِ لَهُمُ اللّهُمَّ عَلَيكَ مِن حُجَّةٍ . لَقَد حَذَّرتَ اللّهُمَّ عَذابَكَ وبَيَّنتَ نَكالَكَ ، ووَعَدتَ المُطيعينَ إحسانَكَ ، وقَدَّمتَ إلَيهِم بِالنُّذرِ ، فَآمَنَت طائِفَةٌ ، فَأَيِّدِ اللّهُمَّ الَّذينَ آمنَوا عَلى عَدُوِّكَ وعَدُوِّ أولِيائِكَ ، فَأَصبَحوا ظاهِرينَ وإلَى الحَقِّ داعينَ ولِلإِمامِ المُنتَظَرِ القائِمِ بِالقِسطِ تابِعينَ

امام جواد عليه السلام :

إذا نَزَلَ الْقَضاءُ ضاقَ الْفَضاءُ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

آن_گاه ك_ه قض_اى الهى فرا رس_د،

فضا هم بر انسان تنگ مى ش_ود.

بحار 78/364

حديث69

امام جواد عليه السلام :

... اِنَّ أنْف_ُسَنا وَأَم_ْوالَن_ا

مِنْ مَواهِبِ اللّه ِ ألْهَنيئَةِ وَعواريهِ المُسْتَوْدَعَةِ

يُمَت_ِّعُ بِما مَت_َّعَ مِنْها فيس_ُرُورٍ وَغِبْ_طَةٍ

وَي_َأخُذُ ما اَخ_َدَ مِنْها فى اَجْرٍ و حِسْبَ_ةٍ.

فَمَنْ غَلَبَ جَزَعُهُ عَلى صَبْرِهِ حَبِطَ أَجْرُهُ

وَن_َع_ُوذُ بِاللّه ِ مِنْ ذلِكَ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

همانا جانها و مالهايمان از موهبتهاى گوارا و امانتهاى سپرده خداوند است، هر چه بخواهد، با خوشحالى وخرسندى از آنها بهره مندمان مى گرداند، و هر چه را كه بخواهد، با دادن ثواب و پاداش مى گيرد، آنكه بى تابيش بر تحمل و استقامت وى افزون شود، اجر او از بين رفته است و از اين حالت به خدا پناه مى بريم.

تحف العقول، 726.

حديث70

امام جواد عليه السلام :

لاتَكُنْ وَليّا لِلّهِ فىِ الْعَلانِيّةِ،

عَ_دُوّا لَهُ فِى السِّ_رِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

اينگونه مباش كه در ظاهر با خدا دوستى كنى

و در پن_هانى دش_منى

بحار الانوار 78/365.

حديث71

امام جواد عليه السلام :

اَلْمُؤمِنُ يَحْتاجُ اِلى تَوْفيقٍ مِنَ اللّه ِ

وَواعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَقَبُولٍ مِمَّنْ يَنْصَحُهُ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

م_ؤمن به سه چ_يز م_حتاج است:

1 _ توفيق الهى، كه كارها را بخوبى به پيش ببرد.

2 _ واعظ درونى كه هرلحظه او را پند و انذار دهد.

3 _ پذيرش نصحيت كسى كه او را پند مى دهد.

تحف العقول، ص 729.

حديث72

امام جواد عليه السلام :

اَوْحَى اللّه ُ اِلى بَعْضِ الأنبِياءِ:

أمّا زُهْدُكَ في الدُّنيا فَتُعَجِّلُكَ الرّاحَةَ

وَامّا انْقِطاعُكَ اِلىَّ فَيُعَزِّزُكَ بي،

وَلكِنْ هَلْ عادَيْتَ لي عَدُوّا وَ والَيْتَ لي وَليّا.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

خ_داوند به يكى از پيامبران وح_ى كرد:

امّا زُهد تو، آسايشى را به دنبال دارد كه به زودى به تو خواهد رسيد،

امّا جدايى از ديگران و پيوستنت به من، تو را عزيز خواهد كرد، (اينها براى خودت بود)

امّا آيا براى من با دشمنم دشمنى كردى؟ و با دوستم رفاقت كردى؟

تحف العقول، ص 726.

حديث73

امام جواد عليه السلام :

كَتَبْتُ اِلى اَبىجَعفرِالثّانى عليه السلام: عَلِّمِنى شَيْئا إذا أنَا قُلْتُهُ كُنْتُ مَعَكُمْ فِى الدُّنيا وَالآخِرةِ، قالَ: فَ_كَتَبَ بِخَ_طِّهِ أَعْ_رِفْهُ:

اَكْثِرْ مِنْ تِلاوَةِ «إنّا أنزَلْناهُ»

وَرَطِّبْ شَفَتَيْكَ بِالأسْتِغْفارِ.

اسماعيل بن سهل گويد:

خدمت امام جواد عليه السلام نوشتم، چيزى به من تعليم فرما كه اگر آن را بگويم (بخوانم) در دنيا و آخرت با شما باشم. حضرت به خط خود نوشت:

س_وره «انا انزالناه» را زي_اد بخ_وان

و لبهايت به گفتن استغ_فار « ت_ر » باش_د،

(يعنى آنقدر استغفار كُنى كه هيچگاه لبت خشك نشود).

ثواب الاع_مال، ص 197.

حديث74

امام جواد عليه السلام :

ما عَظُمَتْ نِعَمُ اللّه ِ عَلى اَحَدٍ

إلاّ عَظُمَتْ إلَيْهِ حوائِجُ النّاسِ

فَمَنْ لَمْ يَحْتَمِلْ تِلْكَ الْمَعُونَةَ

عَرَّضَ تِلْكَ الن_ِّعمَةَ لِلزَّوالِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

عظمت و بزرگى نعمتهاى الهى بر كسى معلوم نمى شود مگر آنكه مردم از او درخواستهاى بزرگى بكنند و هر كس اين سخن (درخواستهاى مردم) را تحمل نكند، (پاسخ نگويد) آن نعمت خداوندى را در معرض نابودى قرار داده است.

الفصول المهمة 274/275.

حديث75

امام جواد عليه السلام :

اَلدّينُ عِزٌّ

وَالْعِلمُ كَنزٌ

وَالصَّمْتُ نُورٌ

وَغايَةُ الزُّهدِ ألوَرَعُ

وَلاهَدْمَ لِلدّينِ مِثْلُ الْبِدَعَ

وَلااَفسَدَ لِلرَّجُلِ مِنَ الط_َّمَعِ

وَبِالرّاعى تَصْلِحُ الرَّعِي_َّةُ

وَبِالدُّعاءِ تُصْرَفُ الْبَلِيَّةُ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

دين سرفرازى است،

و دانش، گنج است،

و سكوت نورى است،

و نهايت زهد پاكدامنى است،

و هيچ چيز مثل بدعت دين را از بين نمى برد،

و هيچ چيز مثل طمع مرد را تباه نمى كند،

و به واسطه رؤساء مردم هم اصلاح مى شوند،

و بلا به وسيله دعا بر طرف مى گردد.

الفصول المهمة 274/275 ؛ مسند امام جواد 246.

حديث76

امام جواد عليه السلام :

تَوَسَّدِ الصَّ_بْرَ وَاعْت_َنِقِ الْف_َقْرَ

وَارْفَضِ الشَّهَواتِ وَخالِفِ الهَوى

وَاعْلَمْ أنَّكَ لَنْ تَخْلُو مِنْ عَيْنِ اللّه ِ

ف_َانْظُرْ كَيْفَ ت_َكُونَ.

مردى از امام جواد عليه السلام درخواست نصيحت كرد.

حضرت فرمود: مى پذيرى؟

گفت: آرى.

فرمود:

صبر را بالش خودساز، فقر را در آغوش بگير،

لذته_ا را ره_ا كن، ب_ا ه_وس مخ_الفت ك_ن ،

و بدان كه هرگز از ديد خداوند بيرون نيستى،

پس آن_گاه ببين در چ_ه ح_التى هس_تى.

تحف العقول، ص 726.

حديث77

امام جواد عليه السلام :

ثَ_لاثٌ يَبْلُغْنَ بِالْعَبْدِ رِضْوانَ اللّه ِ تَعالى:

كِثْ_رَةُ الاْءسْتِغف_ارِ

وَلِينُ الْجانِبِ

وَكَثْرةُ الصَّدَقَةِ.

وَثَ_لاثٌ مَنْ كُنَّ فيهِ لَمْ يَنْ_دَمْ:

تَرْكُ الْعَجَلةِ

وَالمْشَوَرَةِ

وَالتَّوَكُّلِ عَلىَ اللّه ِ عِنْدَ الْعَزْمِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

سه چيز است كه اگر در كسى باشد سبب خوشنودى خداست:

* زياد استغفار كردن

* و همنشينى خوب

* زياد صدقه دادن

و سه چيز است كه هركس دارا باشد پشيمان نمى شود :

* پرهيز از عجله و شتاب

* مشورت در كارها

امام جواد عليه السلام :

إظْهارُ الشَّيْى ءِ قَبْلَ اَنْ يُستَحْكَمَ

مَفْسَ_دَةٌ لَ_هُ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

آشكار كردن هرچيزى پيش از استحكام يافتن،

سب_ب خ_رابى آن خ_واهد ب_ود.

تحف العقول، ص 729.

حديث82

امام جواد عليه السلام :

مَنْ شَهِدَ أمْرا فَكَرِهَهُ كانَ كَمَنْ غابَ عَنْهُ

ومَنْ غابَ عَنْ اَمرٍ فَرَضِيَهُ كانَ كَمَنْ شَهِدَهُ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

هركس در كارى شركت داشته باشد ولى از آن كار ناراضى باشد مثل كسى است كه در آن كار دست ندارد، و آن كه غايب باشد و راضى، مانند كسى كه در آن كار شريك است.

تحف العقول 726.

حديث83

امام جواد عليه السلام :

اَلْأيّامُ تَهْتِكُ لَكَ الاَْمْرَ عَنِ الأسْرارِ الْكامِنَةِ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

روزگار از رازهاى نهفته

برايت پرده بر مى دارد.

بحارالانوار 78/365.

حديث84

امام جواد عليه السلام :

راكِبُ الشَّهَواتِ لاتُسْتَقالُ لَهُ عَثْرَةٌ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

كسى كه بر مركب شهوت سوار است،

هيچ لغزشى، از او بخ_شوده نمى شود.

بحارالانوار 70/78.

حديث85

امام جواد عليه السلام :

م_َنْ أمِ_لَ ف_اجِ_را

كانَ اَدْنى عُقُوبَتِهِ الْحِرْمانُ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

هر كس به انسان بدكارى اميد داشته باشد،

كم_ترين عق_وبت او

محروميت و نرسيدن به آرزوى خود است.

العقول المهمة 274/275؛ مسند امام جواد 248.

حديث86

امام جواد عليه السلام :

مَ_نْ انْ_قادَ اِلى الطُّ_مَأْنينَةِ قَبْلَ الْخُ_بْرَةِ

فَقَدْ عَرَّضَ نَفْسَهُ لِلْهَلَكَةِ وَالْعاقِبَةِ الْمُتِعْبَةِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

هر كس قبل از آزمايش نسبت به چيزى اطمينان پيدا كند (بدون آگاهى اعتماد كند) خودش را در معرض نابودى و عاقبتى دردناك قرار داده است.

بحار 71/340.

حديث87

امام جواد عليه السلام :

عِ_زُّ الْمُؤمِ_نِ، غِ_ناهُ عَنِ النّاسِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

عزّت مؤمن در بى نيازى از مردم است

(يعنى خود را نيازمن_د خ_دا بداند)

بحار 75/109.

حديث88

امام جواد عليه السلام :

اَمّا هذِهِ الدُّنيا فَإنّا فيها مُغْتَرِقُونَ وَلكِنْ مَنْ كانَ هَواهُ هَوى صاحِبِهِ ودانَ بِدينِهِ فَهُوَ مَعَهُ حَيْثُ كانَ، وَالاْخِرَةُ هِىَ دارُالقَرارِ.

امام جواد به يكى از دوستان خود نوشت:

ما همه در اين دنيا با هم آشناييم و با هم زندگى مى كنيم ولى هركس با دوستش همفكر باشد و از مكتب و مرام او پيروى كند، هرجا برود با اوست و خانه هميشگى، آخرت است. [يعنى اگر با ما همفكر باشى و از ما پيروى كنى هميشه با مايى حتى در آخرت].

تحف العقول، ص 726.

حديث89

امام جواد عليه السلام :

إيّ_اكَ وَ مُص_احَبَةَ الشَّ_ريرِ

فَاِنَّهُ كَالسَّيْفِ يَحْسُنُ مَنْظَرُهُ ويَقْبَحُ اَثَرُهُ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

از رف_اقت با تب_هكار بپ_ره_يز

كه مانند شمشير، ظاهرى خوب واثرى زشت دارد.

بحار، ج 17، ص 214.

حديث90

امام جواد عليه السلام :

كُفْرُ النِّعْمَةِ داعِيَةٌ لِلْمَقْتِ

وَ م_َنْ ج_ازاكَ بِالش_ُّكْرِ

فَقَدْ أعْطاكَ اَكْثَرَ مِمّا اَخَذَ مِنْكَ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

ن_اس_پاسى نع_مت سبب دشمنى اس_ت

و هركس پاداش تو را با شكر نعمت بدهد،

پ_س آنچ_ه ب_ه ت_و داده اس_ت

بيش از آن چيزى است كه از تو گرفته.

الفصول المهمة 274/275

حديث91

امام جواد عليه السلام :

قَد عاداكَ مَنْ سَتَرَ عَنْكَ الرُّشْدَ

اتّب_اعا لِما ت_َهْ_واهُ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

كسى كه به دلخواه تو راههاى رشد و ترقّى را

از تو پنهان مى كند، با تو دشمنى كرده است.

(يع_نى اگر با ت_و دوس_ت باش_د

راههاى خير و صلاح را به تو نشان خواهد داد).

بحار الانوار 78/364.

حديث92

امام جواد عليه السلام :

لَوْ سَكَتَ الْجاهِلُ مَا اخْتَلَفَ النّاسُ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

اگر نادان سخن نگويد. مردم اختلاف نمى كنند

[سخنان ناآگانه سبب بسيارى از اختلافات است].

الفصول المهمة 274/275

حديث93

امام جواد عليه السلام :

مَنْ لَمْ يَرْضَ مِنْ أخيهِ بِحُسْنِ النِّيَّةِ

لَ_مْ يَ_رْضَ بِالْعَ_طِيَّ_ةِ.

امام جواد عليه السلامفرمود:

كسى كه حسن نيت برادر مؤمن خود را نپسندد

ه_ديه و بخشش او را نخ_واه_د پسنديد،

(ارزش نيّت خير از هديه مادى بهتر است)

بحارالانوار 78/364.

حديث94

امام جواد عليه السلام :

اَلتَّحَ_فُّ_ظُ عَلى قَدْرِ الْخَ_وْفِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

حفاظت به مق_دار ترس لازم است.

(يعنى به مقدارى كه خطر وجود دارد حفاظت بايد كرد

و نه بيشتر و زياده روى درست نيست).

بحار 78/365.

حديث95

امام جواد عليه السلام :

لَؤْكانَتِ السَّمواتُ وَالْأرْضُ رَتْقَا عَلى عَبْدٍ

ثُمَّ اتَّقىَ اللّه َ تَعالى لَجَعَلَ مِنْها مَخْ_رَجا.

امام جواد عليه السلام فرمود:

اگر آسمانها و زمين بر شخصى بسته باشد،

ولى تق_واى الهى پي_شه ك_ند،

خداوند گشايشى از آنها برايش قرار مى دهد.

الفصول المهمة 274/285

حديث96

امام جواد عليه السلام :

ألصَّبْرُ عَلىَ المُصيبَةِ مُصيبَةٌ لِلشّامِتِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

تحمّل مصيبت، مصيبتى است بر ملامت گران،

[ يعنى اگر انسان در سختيها، صبر پيشه كند، صبر او مصيبتى خواهد بود براى كسى كه انسان را سرزنش مى كند ].

الفصول المهمة 274/275

حديث97

امام جواد عليه السلام :

ألعِفافُ زينَةُ الْفَقْرِ وَالشُّكْرُ زينَةُ الْغِنى وَالصَّبْرُ زينَةُ البَلاءِ وَالتَّواضُعُ زينَةُ الْحَسَبِ وَالفَصاحَةُ زينَةُ الْكَلامِ وَالْحِفظُ زينَةُ الرِّوايَةِ وَخَفْضُ الْجِناحِ زينَةُ الْعِلْمِ وَحُسْنُ الْأدَبِ زينَةُ العَقْلِ وَبَسْطُ الْوَجْهِ زينَةُ الكَرَمِ وَتَركُ الْمَنِّ زينَةُ الْمَعْرُوفِ وَالخُشُوعِ زينَةُ الصَلّوةِ وَالتَّنَفُّلُ زينَةُ القَناعَةِ وَتَرْكُ ما يُعنى زينَةُ الْوَرَعِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

* زينت فقر پاكدامنى است

* زينت غنى (بى نيازى) شكر است

* زينت بلا و سختى صبر است

* زينت سخن فصاحت است

* زينت روايت حفظ (از برداشتن) است

* زينت علم تواضع است

* زينت عقل، ادب است

* زينت بزرگوار خوشرويى است

* زينت نيكوكارى منّت نگذاشتن است

* زينت نماز خشوع (توجه قلبى) است.

* زينت قناعت انفاق بيش از وظيفه است

* زينت ورع ترك خواسته هاست.

الفصول المهمه 274/275

حديث98

امام جواد عليه السلام :

مَنِ اسْتَحْسَنَ قَبيحا

كانَ شَري_كا ف_يهِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

هر كس كار زشتى را نيكو بداند،

او ه_م در آن كار شري_ك است.

الفصول المهمه 274/275

حديث99

امام جواد عليه السلام :

مَنْ خَطِبَ إليْكُمْ فَرَضيتُمْ دينَهُ وَامانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ،

إلاّ تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةً فى الْأرْضِ وَ فَسادٍ كَبيرٍ.

حسين بن بشار گويد، به امام جواد عليه السلام نامه اى نوشته ام تا در مورد ازدواج از او سؤال كنم، ح_ضرت در جوابم نگاشت:

اگر خواستگارى برايتان آمد كه از ديانت و امانت او راضى هستيد، به او زن بدهيد. و اگر او را ردّ كنيد (و اين دو شرط را در نظر نداشته باشيد) سبب فتنه و فساد بزرگى خواهد شد.

التهذيب، ج 7، ص 369.

حديث100

امام جواد عليه السلام :

كَفى بِالْم_َرْءِ خِيانَةٌ

أنَ يَكُونَ أمينا لِلْخَوَنَةِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

در خائن بودن شخص همين بس

ك_ه امين خي_انت_كاران ب_اش_د،

(كسى كه امين خيانتكاران باشد، خود خائن است)

بحارالانوار 75/380.

حديث101

امام جواد عليه السلام :

مَنْ عَمِلَ عَلى غَيْرِ عِلْمٍ

ما يُفْسِدُ اَكْثَرَ مِمّا يُصْلِحْ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

ه_ر كس ب_دون آگاهى ك_ار ك_ند،

بيش از آنكه درست كند، خراب مى كند.

بحار 78/346.

حديث102

امام جواد عليه السلام :

مَنْ زارَ قَبْرَ اَخيهِ الْمُؤْمِنَ فَجَلَسَ عَنْ قَبْرِهِ

وَاسْتَ_قْبَلَ الْقِبْلَةَ وَوَضَ_عَ يَ_دَهُ عَلىَ الْقَ_بْرِ

وَقَرَأَ «اِنّا اَنْزَلْناهُ فى لَيْلَةِ الْقَدرِ» سَبْعَ مَرّاتٍ

أَمِنَ مِنَ الْف_َزَعِ الْأكْبَرِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

هر كس به زيارت قبر برادر مؤمن خود برود

و ك_ن_ار ق_بر رو ب_ه ق_ب_له بنشي_ند

و دس_ت خ_ود را ب_ر ق_بر ب_گذارد

و سوره «قدر» را هفت مرتبه بخواند،

از ع_ذاب بزرگ در ام_ان خواهد بود.

مسند امام جواد، ص 215.

حديث103

امام جواد عليه السلام :

م_َنْ اَطاعَ ه_َواهُ

اَعْطى عَدُوَّهُ مُناهُ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

كسى كه از هواى نفس خود اطاعت كند

آرزوهاى دشمن خويش را برآورده است.

سفينة البحار، ص 728.

حديث104

امام جواد عليه السلام :

هُوَ النَّوْمُ الَّذى يَأْتيكُمْ كُلَّ لَيْلَةٍ

اِلاّ اَنَّهُ طَويلٌ مُدَّتُهُ لايُنتَبَهُ مِنْهُ اِلاّ يَوْمَ الْقِيامَةِ.

از حضرت جواد عليه السلام سؤال شد: مرگ چيست؟

در پاسخ فرمود:

مرگ همان خواب است كه هرشب سراغ شما مى آيد

جز آنكه م_دت خ_واب م_رگ ط_ولانى اس_ت

وآدمى از آن خواب بيدار نمى شود، جز روز قيامت.

بحارالانوار، ج 3، ص 134.

حديث105

امام جواد عليه السلام :

مَوْتُ الاْءنسانِ بِالذُّنُوبِ أكْثَرُ مِنْ مَوْتِهِ بِالْأجَلِ

وَحَياتُهُ بِالْبِّرِ أكْثَرُ مِنْ حَياتِهِ بِالْعُمْرِ.

امام جواد عليه السلام فرمود:

مرگ انسان به سبب گناه بيش از مگر با اجل است

و زن_دگى به خ_اطر ني_كوكارى

بيش از زندگى عُمر و سال است

(برخى از گناهان سبب كوتاهى عمر

وبرخى از كارهاى نيك سبب طول عمر انسان مى شود).

الفصول المهمه 274 _ 275

حديث106

حديث31

امام هادي عليه السلام :

مَن كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِن رَبِّهِ هانَت عَلَيهِ مَصائِبُ الدُّنيا و لَو قُرِضَ ونُشِرَ؛

هر كه را از جانب پروردگارش حجّتى باشد ، هرچند مصيبت هاى دنيا او را با قيچى تكّه تكّه كنند و پراكنده اش سازند ، بر او سبُك آيد.

حديث32

امام هادي عليه السلام :

اَلشاكِرُ أسعَدُ بِالشُّكرِ مِنهُ بِالنِّعمَةِ الَّتي أوجَبَتِ الشُّكرَ لِأنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَالشُّكرَ نِعَمٌ

و عُقبى؛

شكرگزار را ، به جهت شكرگزارى ، سعادتى است بزرگ تر از نعمتى كه شكرگزارى را بر او واجب كرده است ؛ زيرا نعمت ، كالايى است و شكر ، نعمتى همراه با آخرت .

حديث33

امام هادي عليه السلام :

إنَّ الظّالِمَ الحالِمَ يَكادُ أن يُعفى عَلى ظُلمِهِ بِحِلمِهِ ، وإنَّ المُحِقَّ السَّفيهَ يَكادُأن يُطفِئَنُورَ حَقِّهِ بِسَفَهِهِ؛

دور نيست كه ستمِ ستمگرِ بردبار ، به سبب بردبارى اش بخشوده شود ، و حق به جانبِ نابخرد ، نزديك است كه به سبب نابخردى اش ، نور حقّانيت خود را خاموش كند .

حديث34

امام هادي عليه السلام :

مَن جَمَعَ لَكَ وُدَّهُ ورَأيَهُ فَاجمَع لَهُ طاعَتَكَ؛

هر كه تمامت دوستى خود را براى تو فراهم آورْد ، تو نيز تمامت طاعت خود را برايش فرآهم آور .

حديث35

امام هادي عليه السلام :

مَن هانَت عَلَيهِ نَفسُهُ فَلا تَأمَن شَرَّهُ؛

امام هادي عليه السلام :

_ فِي الزِّيارَةِ الجامِعَةِ الَّتي يُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ عليهم السلام _ : السَّلامُ عَلى مَحالِّ مَعرِفَةِ اللّه ِ ، ومَساكِنِ بَرَكَةِ اللّه ِ ، ومَعادِنِ حِكمَةِ اللّه ِ ، وحَفَظَةِ سِرِّ اللّه ِ ، وحَمَلَةِ كِتابِ اللّه ِ ، وأوصِياءِ نَبِيِّ اللّه ِ ، وذُرِّيَّةِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله ، ورَحمَةُ اللّه ِ وبَرَكاتُهُ

امام هادى عليه السلام در زيارت جامعه اى كه با آن حرم امامان را زيارت مى كنند _ : درود و رحمت و بركات خدا بر جايگاه هاى شناخت الهى و جاى باش هاى بركت خداوندى و كان هاى حكمت پروردگار و حافظان سرّ خدا و حاملان كتاب خدا و اوصياى پيامبر پروردگار و نسل رسول اللّه .

توضيح: احاديثى كه دلالت دارد بر اين كه امامانِ اهل بيت، همان جانشينان پيامبر صلي الله عليه و آله هستند بسيار فراوانند. ابو جعفر محمّد بن على بن الحسين بن بابويه قمىّ مى گويد: اخبار صحيح با اسانيد خدشه ناپذير حاكى از آن است كه پيامبر خدا صلي الله عليه و آله به امر خداوند، على بن ابى طالب را وصىّ قرار داد

و على بن ابى طالب، حسن را و حسن، حسين را و حسين على بن الحسين را و على بن الحسين، محمّد بن علىّ الباقر را و محمّد بن علىّ الباقر، جعفر بن محمّد الصادق را و جعفر بن محمّد الصادق،

موسى بن جعفر را و موسى بن جعفر، پسرش على بن موسى الرضا را و على بن موسى الرضا، پسرش محمّد بن على را و محمّد بن على، پسرش على بن محمّد را وعلى بن محمّد، پسرش حسن بن على را و حسن بن على پسرش حجّة اللّه القائم بالحق را كه اگر از دنيا يك روز بيشتر باقى نمانده باشد خداوند اين روز را آن قدر بلند گرداند تا او خروج كند و زمين را همان گونه كه از ظلم و ستم آكنده شده از عدل و داد بياكند، درود خدا بر او و پدران پاكش.

التهذيب : 6 / 96 / 177 ، وراجع ص 156 / 169 من كتابنا هذا .

حديث40

امام هادي عليه السلام :

التهذيب : 6 / 96 / 177 ، وراجع : ص 156 / 169 من كتابنا هذا .

حديث46

امام هادي عليه السلام :

_ في زِيارَةِ صاحِبِ الأَمرِ _ : اللّهُمَّ وصَلِّ عَلَى الأَئِمَّةِ الرّاشِدينَ ، والقادَةِ الهادينَ ، والسّادَةِ المَعصومينَ ، والأَتقِياءِ الأَبرارِ ، مَأوَى السَّكينَةِ والوَقارِ ، وخُزّانِ العِلمِ، ومُنتَهَى الحِلمِ والفَخارِ ، ساسَةِ العِبادِ ، وأركانِ البِلادِ ، وأدِلَّةِ الرَّشادِ ، الأَلِبّاءِ الأَمجادِ ، العُلَماءِ بِشَرعِكَ

الزُّهّادِ ، ومَصابيحِ الظُّلَمِ ، ويَنابيعِ الحِكَمِ ، وأولِياءِ النِّعَمِ ، وعِصَمِ الاُمَمِ ، قُرَناءِ التَّنزِيل وآياتِهِ ، واُمَناءِ التَّأويلِ ووُلاتِهِ ، وتَراجِمَةِ الوَحيِ ودَلالاتِهِ

امام هادى عليه السلام _ در زيارت صاحب الامر _ : بار الها بر امامان راست رو و جلوداران هدايتگر و سروران معصوم و پرهيزگاران نيك كه

جايگاه آرامش و وقار و گنجوران علم و پايان خرد و باليدن و گردانندگان بندگان و پايه هاى بلاد و رهنمايان راست رفتارى و خردمندان بزرگوار و عالمان شريعت تو كه

تقواپيشه اند وچراغهاى تاريكى و سرچشمه هاى حكمت و صاحبان نعمت ونگاهدارنده هاى امّتها و همسنگهاى قرآن و آيات آن و معتمدان در تأويل وعهده داران آن وبازگوكنندگان وحى ورهنمودهاى آن مى باشند، درود فرست.

البحار : 102 / 180 نقلاً عن مصباح الزائر .

حديث47

امام هادي عليه السلام :

اِسمُ اللّه ِ الأَعظَمُ ثَلاثَةٌ وسَبعونَ حَرفًا ، كانَ عِندَ آصَفَ حَرفٌ فَتَكَلَّمَ بِهِ فَانخَرَقَت لَهُ الأَرضُ فيما بَينَهُ وبَينَ سَبَأٍ ، فَتَناوَلَ عَرشَ بِلقيسَ

التهذيب : 6 / 97 / 177 ، وراجع : ص 156 / 169 من كتابنا هذا .

امام هادي عليه السلام :

: لا تَطلُبِ الصَّفاءَ مِمَّن كَدَرتَ عَلَيهِ ، ولاَ الوَفاءَ مِمَّن غَدَرتَ بِهِ ، ولاَ النُّصحَ مِمَّن صَرَفتَ سوءَ ظَنِّكَ إلَيهِ ؛ فَإِنَّما قَلبُ غَيرِكَ (لَكَ) كَقَلبِكَ لَهُ .

امام هادى عليه السلام _ به متوكّل عبّاسى _ : صفاى دوستى را از آن كه دوستى اش را برآشفتى ، مخواه . وفادارى از آن كه به او نيرنگ زدى ، مطلب ، و خيرخواهى را از آن كه بدگمانى ات را متوجّه او كردى ، مجو ؛ چرا كه دل ديگرى نسبت به تو ، همچون دل تو نسبت به اوست .

أعلام الدين : 312 ، الدرّة الباهرة «طبعة النجف» : 42 ، بحار الأنوار : 74 / 181 .

حديث57

امام هادي عليه السلام :

: السَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ إلَى اللّه ِ ، وَالأَدِلاّءِ عَلى مَرضاةِ اللّه ِ ، المُستَقِرّينَ في أمرِ اللّه ِ ، وَالتّامّينَ في مَحَبَّةِ اللّه ِ

امام هادى عليه السلام _ در زيارت جامعه براى همه امامان عليهم السلام _ : سلام بر دعوتگران به سوى خدا و راهنمايان به سوى خشنودى خدا ! آنان كه در فرمان خدا استقرار يافته اند و در دوستى خدا ، به كمال رسيده اند !

في تهذيب الأحكام «حجّة اللّه » بدل «محبّة اللّه » وهو تصحيف والشاهد عليه مع المصادر الاُخرى : الطبعة الجديدة المحقّقة من تهذيب الأحكام : 6 / 108 وكذا لا يبعد كون «عمران» في العيون مُصَحّفا من «عبداللّه » إذ غير خفيّ أنّ الزيارة في المصادر الثلاثة واحدة .

حديث58

امام هادي عليه السلام :

: ومَن أحَبَّكُم فَقَد أحَبَّ اللّه َ ، ومَن

از ح_دّ خ_ود تج_اوز ن_كن

و روزگار را در كار خدا دخيل مدان.

تحف العقول، ص 483.

حديث89

امام هادي عليه السلام :

مَنْ اَطاعَ الخالِقَ لَمْ يُبالِ سَخَطَ المَخْلُوقينَ

وَمَنْ اَسْخَطَ الخالِقَ فَلْيَيْقَنْ اَنْ يَحِّلَ بِهِ سَخَطُ المَخْلُوقينَ .

امام هادى عليه السلام فرمود:

كسى كه از آفريدگار پيروى كند

از خشم آفري_ده ها ب_اكى ن_دارد.

و كسى كه خ__دا را به خش_م آورد،

بايد باور كند كه مردم بر او خشم خواهند آورد.

تحف العقول، ص 482.

حديث90

امام هادي عليه السلام :

اَبْق_ُوا النِّع_َمَ بِحُسْنِ مُج_اوَرَتِها

وَالْتَمِسوُا الزِيّادَةَ فيها بِالشُّكرِ عَلَيها.

امام هادى عليه السلام فرمود:

نعمتها را با برخ_ورد درست، باقى ن_گه داري_د

و با شكر نعمتها اسباب فزونى آنها را فراهم آوريد.

(استفاده درست از نعمت سبب دوام آن

و ش_كر نعمت سبب ف_زونى آن است).

بحار الانوار، ج 78، ص 370.

حديث91

امام هادي عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ اِذا أَرادَ بِعَبْدٍ خَيرا

إذا عُوتِ_بَ قَبِ_لَ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

اگر خداوند خير كسى را بخواهد، چنان مى شود

كه هرگاه م_ورد توبي_خ قرار گيرد، مى پ_ذيرد.

تحف العقول، ص 481.

امام هادي عليه السلام :

أَلدُّني_ا س_ُوقٌ

رَبِحَ فيها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخ_َرُونَ.

امام على النقى عليه السلام فرمود:

دني__ا ب_ازارى اس_ت كه

جمعى درآن سود مى برند وگروهى زيان مى بينند.

تحف العقول، ص 774.

حديث96

امام هادي عليه السلام :

اَلنّاسُ فِي الدُّنيا بِالْأَموالِ

وَفىِ الاْخِ_رَةِ بِالاَْع_مالِ.

امام هادى عليه السلامفرمود:

ارزش مردم در دنيا وابسته به اموال است،

و در آخ_رت ب_ه اع_مال.

بحارالانوار / /78 369.

حديث97

امام هادي عليه السلام :

اِنَّ الظّالِمَ الْحالِمَ يَكادُ اَنْ يُعْفى عَلى ظُلْمِهِ بِحِلْمِهِ

وَإنَّ الْمُحِقَّ السَّفيهَ يَكادُ اَنْ يُطْفِى ءَ نُورَحَقِّهِ بِسَفَهِهِ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

ظالم بردبار (خردمند) ممكن است كه با بردبارى خود مورد عفو و گذشت از ظلمش قرار گيرد، ولى حق دارِ نادان، ممكن است، به سبب سفاهتش نور حقش را خاموش كند.

تحف العقول، ص 772.

حديث98

امام هادي عليه السلام :

راكِبُ الْحَرُونِ اَسيرُ نَفْسِهِ

وَالْج_اهِلُ اَس_يرُ لِسانِهِ.

امام محمد تقى عليه السلام فرمود:

سوار بر مركب چموش و خيره سر، اسيرِ جانِ خود

و ف_ردِ ن_ادان، اسيرِ زب_انِ خ_ود است.

بحار الانوار ج 78 ص 369.

حديث99

امام هادي عليه السلام :

سَمِعْتُ ابَاالحَسَنِ عليه السلام يَقُولُ لِرَجلٍ ذَمَّ اِلَيهِ وَالِدا لَهُ فَقْالَ:

اَلْعُقُوقُ ثَكَلُ مَنْ لَمْ يَثْكَلْ.

يحيى بن عبدالحميد گويد:

از امام هادى عليه السلامشنيدم كه به مردى كه نزد ايشان از پدر خود بدگويى كرد فرمود:

نافرمانى پدر و مادر داغى است

ب_راى كسى ك_ه داغ ن_ديده اس_ت،

يعنى مثل آن است كه پدر ومادرش از دنيا رفته باشند.

بحارالانوار، ج 78، ص 369.

حديث100

امام هادي عليه السلام :

إذا كانَ زَمانٌ أَلْعَدلُ فيهِ اَغْلَبُ مِنَ الْجَورِ

فَحَرامٌ أنْ يُظَنَّ بِاَحَدٍ سُوءٌ حَتّى يُعْلَمَ ذلِكَ مِنهُ،

وَإذا كانَ زَمانٌ الْجَوْرُ أغلَبُ فيهِ مِنَ الْعَدْلِ

فَلَيْسَ لِأَحَدٍ اَنْ يَظُنَّ بِأَحَدٍ خَيرا مالَمْ يَعْلَمْ ذلِكَ مِنْهُ

امام هادى عليه السلام فرمود:

زمانى كه عدل و داد در جامعه بيش از ظلم و ستم باشد، در آن موقع حرام است كه به كسى گمان بد ببرند، مگر وقتى كه آن ب_دى از وى معلوم شود، و زمانى كه ظلم و ستم بر عدل و داد غلبه داشته باشد، سزاوار نيست احدى گمان خوب به كسى ببرد، مگر وقتى كه آن خوبى از او معلوم شود.

بحارالانوار ، ج 17، ص 216.

حديث101

امام هادي عليه السلام :

اَقْبِلْ عَلى شَ_أنِكَ،

فإنَّ كَثرَةَ الْمَلَقِ يَهْجُمُ عَلَى الْظِنَّةِ،

وَإذا حَلَلْتَ مِنْ اَخيكَ فى مَحَلِّ الثِّقَةِ

فَاعْدِلْ عَنِ المَلَقِ إِلى حُسْنِ النِّيَّةِ.

امام هادى عليه السلام خطاب به كسى كه در ستايش از ايشان زياده روى كرده بود، فرمود:

از اين عمل بپرهيز و به كار خودت بپرداز،

كه تملّق زياد سبب بدگمانى است

و اگر اطمينان برادر مؤمنت از تو سلب شد،

تملّق گويى را رها كن و حسن نيّت نشان ده.

مسند الإمام الهادى عليه السلام، ص 302.

حديث102

امام هادي عليه السلام :

إِنَّ اللّه َ يُحِبُّ الجَمالَ وَ التَّجَمُّلَ

وَيَ_كْرَهُ البُؤْسَ وَ البائِسَ .

امام هادى عليه السلام فرمود:

خداوند زيبايى و آراستگى را دوست دارد

و ژولي_دگى و ژولي_ده را دوست نمى دارد.

حياة الإمام على الهادى ص 153.

حديث103

امام هادي عليه السلام :

اَلعُقُوقُ يُعَقِّبُ القِلَّةَ ويُؤَدّى إِلَى الذِّلَّةِ.

امام دهم عليه السلام فرمود:

نافرمانى پدر و مادر كمبود را به دنبال دارد

و به خ_وارى مى كش_د.

بحار، ج 74 ، ص 84.

حديث104

امام هادي عليه السلام :

العُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ

داعٍ إِلَى الغ_َمْطِ والْج_َهْلِ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

خودبينى انسان را از دانش آموختن باز مى دارد

واو را ب_ه ن_ادانى و پستى مى ك_شاند.

افتادگى آموز اگرطالب فيضى

هرگز نخورد آب زمينى كه بلند است

اعيان الشيعة، ج 2، ص 39.

حديث105

امام هادي عليه السلام :

مَنْ سَأَلَ فَوقَ قَدْرِ حَقِّهِ

فَه_ُوَ أَولى بِالحِرم_انِ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

هر كس بيش از اندازه و حق خودش بخواهد،

او ب_ه مح_روميت شايسته تر اس_ت.

حياة الإمام على الهادى ص 157.

حديث106

امام هادي عليه السلام :

مَ_نْ جَ_مَ_عَ لَ_كَ وُدَّهُ وَرَأْيَ_هُ

فَ_اجْمَ_عْ ط_اعَتَ_كَ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

كسى كه دوستى و رأى خود را براى تو جمع كند؛

(دوستانه تو را راهنمايى كند)

از او پي__روى ك_ن.

تحف العقول، ص 772.

حديث107

امام هادي عليه السلام :

اُذْكُ_رْ حَسَ_راتِ التَّ_فْري_طِ

بِ_أَخْ_ذِ تَقْ_ديمِ الْحَ_زْمِ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

حسرت وپشيمانىِ كوتاهى درانجام كارها را به ياد آور

و ب_ا تصميم ج__دّى و تدبير جب_ران كن.

بحارالانوار، ج 78، ص 370.

حديث108

امام هادي عليه السلام :

اِنَّ اللّه َ جَعَلَ الدُّنيا دارَ بَلْوى وَالاْخِرَةَ دارَ عُقْبى

وَجَ_عَلَ بَ_لوَى الدُّنيا لِثَ_وابِ الاْخِ_رَةِ سَبَبَا

وَثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلوَى الدُّنيا عِوَضا.

امام هادى عليه السلام فرمود:

خداوند، دنيا را جاى گرفتارى قرار داده

و آخ__رت را س_راى پ_اداش،

گرفتارى دنيا را سبب ثواب آخرت قرار داده

و ث_واب آخ_رت را ع_وض گرفت_ارى دن_يا.

تحف العقول، ص 772.

حديث109

امام هادي عليه السلام :

مَنِ اتَّقَى اللّه َ يُتَّقى وَمنْ اَطاعَ اللّه َ يُطاعُ

امام هادى عليه السلام فرمود:

هر كه از خدا پروا كند، از او پروا كنند،

و هركس از خدا اطاعت كند، اطاعتش كنند.

تحف العقول، ص 770.

حديث110

امام هادي عليه السلام :

الشّاكِرُ اَسْعَدُ بِالشُّكِر مِنْهُ بِالنِّعمَةِ الَّتى اَوْجَبَتْ الشُّكر لِأَنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَالشُّكْرُ نِعَمٌ وَعُقبى.

امام هادى عليه السلام فرمود:

كسى كه شكر نعمت بجا آورد، براى سپاس سزاوارتر است از نعمتى كه شكر دارد، چون نعمت ها كالايى است وشكر، هم نعمت است وهم آخرت.

تحف العقول، ص 772.

حديث111

امام هادي عليه السلام :

مَ_نْ رَضِ_ىَ عَ_نْ نَفْ_سِهِ،

كَثُ_رَ السّ_اخِطُ_ونَ عَلَ_يْهِ.

امام دهم عليه السلام فرمود:

كسى كه از خود راضى باشد،

دشمنانش زياد خواهند شد.

بحارالانوار، ج 78 ص 368.

حديث112

امام هادي عليه السلام :

مَنْ اَمِنَ مَكْرَ اللّه ِ وَأَليمَ أَخْذِهِ

تَكَبَّرَ حَتّى يَحِلَّ بِهِ قَضاؤُهُ و نافِذُ اَمْرِهِ

و مَنْ كانَ عَلى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ

هانَتْ عَلَيْهِ مَصائِبُ الدُّنيا وَلَو قُرِضَ وَنُشِرَ.

امام على النقى عليه السلام فرمود:

هركس خود را از مكر و مؤاخده پروردگار در امان بداند، كبر ورزيده است، تا آنكه قضاى الهى و دستور تخلف ناپذير او گريبانش را بگيرد، و هركس از طرف خداوند دليل روشنى داشته باشد، (براى كارهايش دليل شرعى داشته باشد،) هرمصيبتى بر او سبك و قابل تحمل خواهد بود، هر چند بدنش را قيچى كنند و پاره پاره شود.

تحف العقول، ص 772.

حديث113

امام هادي عليه السلام :

اَلْمِراءُ يُفْسِدُ الصِّداقَةَ الْقَديمَةَ

وَ يَحِّلُ الْعُقْدَةَ الْوَثيقَةَ

وَ أَقَلُّ ما فيهِ اَنْ تَكُونَ فيهِ الْمُغالَبَةُ،

وَالمُغالَبَةُ اُسُّ اَسْبابِ الْقَطيعَةِ.

امام على النقى عليه السلام فرمود:

و از كسى كه به او بدگمانى، خيرخواهى نخواه،

چون هر چه تو نسبت به او در دل دارى، او هم نسبت به تو در دل دارد.

بحارالانوار، ج 78 ص 370.

امام هادي عليه السلام :

ألْحِكْمَةُ لاتَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَةِ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

حكمت در سرشت هاى فاسد تأثيرى ندارد.

بحارالأنوار، ج 78 ص 370.

امام هادي عليه السلام :

اَلْمَقاديرُ تُريكَ ما لَمْ يَخْطُرْ بِبالِكَ.

امام دهم عليه السلام فرمود:

حسابرسى ها، آنچه را كه به ذهنت خطور نمى كند

به ت_و نش_ان خواه_د داد.

بحارالأنوار، ج 78 ص 368.

حديث126

امام هادي عليه السلام :

العِت_ابُ مِفْت_احُ الثِّق_الِ

وَالْعِت_ابُ خَي_رٌ مِ_نَ الْحِقْ_دِ.

امام دهم عليه السلام فرمود:

سرزنش، كليد آزار است

و سرزنش بهتر از كينه است.

(يعنى اگر نسبت به كسى كينه در دل داشته باشى

بدتر از آن است كه او را سرزنش كنى)

بحارالأنوار ج 78 ص 369.

حديث127

امام هادي عليه السلام :

اَلْمُ_صيبَ_ةُ لِلصّ_ابِرِ واحِ_دَةٌ

ولِلْ_ج_ازِعِ اثْنت_انِ.

امام هادى عليه السلام فرمود:

مصيبتبراى كسى كه صبر مى كند،

ي_ك مش_كل بيش ني_ست،

ولى براى كسى كه بى تابى مى كند، دوتاست.

بحارالأنوار، ج 78 ص 369.

حديث128

حديث46

امام حسن عسكري عليه السلام :

_ لِشيعَتِهِ _ : اُوصيكُم بِتَقوَى اللّه ِ ، وَالوَرَعِ في دينِكُم ، وَالاِجتِهادِ للّه ِِ، وصِدقِ الحَديثِ، وأداءِالأَمانَهِ إلى مَنِ ائتَمَنَكُم مِن بَرٍّ أو فاجِرٍ، وطولِ السُّجودِ، وحُسنِ الجِوارِ ، فَبِهذا جاءَ مُحَمَّدٌ صلي الله عليه و آله . صَلّوا في عَشائِرِهِم ، وَاشهَدوا جَنائِزَهُم ، وعودوا مَرضاهُم ، وأدّوا حُقوقَهُم ، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنكُم إذا وَرَعَ في دينِهِ وصَدَقَ في حَديثِهِ وأدَّى الأَمانَةَ وحَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ النّاسِ قيلَ: هذا شيعِيٌّ، فَيَسُرُّني ذلِكَ. اِتَّقُوا اللّه َ وكونوا زَينًا ولا تَكونوا شَينًا ، جُرّوا إلَينا كُلَّ مَوَدَّةٍ وَادفَعوا عَنّا كُلَّ قَبيحٍ ، فَإِنَّهُ ما قيلَ فينا مِن حَسَنٍ فَنَحنُ أهلُهُ ، وما قيلَ فينا مِن سوءٍ فَما نَحنُ كَذلِكَ

. لَنا حَقٌّ في كِتابِ اللّه ِ وقَرابَةٌ مِن رَسولِ اللّه ِ وتَطهيرٌ مِنَ اللّه ِ ، لا يَدَّعيهِ أحَدٌ غَيرُنا إلاّ كَذّابٌ . أكثِروا ذِكرَ اللّه ِ وذِكرَ المَوتِ وتِلاوَةَ القُرآنِ وَالصَّلاةَ عَلَى النَّبِيِّ صلي الله عليه و آله ، فَإِنَّ

الصَّلاةَ عَلى رَسولِ اللّه ِ عَشرُ حَسَناتٍ . اِحفَظوا ماوَصَّيتُكُم بِهِ، وأستَودِعُكُمُ اللّه َ، وأقرَأُ عَلَيكُمُ السلام

امام عسكرى عليه السلام _ به شيعيان خود _ : شما را سفارش مى كنم به تقواى الهى و پارسايى در دينتان و كار و كوشش براى خدا و راستگويى و اداى امانت به كسى كه امانتى به شما سپرده است، نيكوكار باشد يا تبهكار و سجده طولانى و نيكو همسايه دارى ؛ زيرا محمّد صلي الله عليه و آله براى اين امور آمده است. در ميان عشيره هايشان، نماز بخوانيد، در تشييع جنازه هايشان، شركت ورزيد، از بيمارانشان، عيادت كنيد، حقوق آنان، را بگزاريد؛ زيرا هرگاه فردى از شما در دينش، پارسا و در گفتارش، راستگو باشد و امانت را ادا كند و با مردم خوشخويى كند، گفته شود: اين شيعه است و اين، مرا شاد مى سازد. از خدا پروا كنيد و مايه آراستگى ما باشيد، نه باعث ننگ و زشتى، هرگونه دوستى را براى ما جلب كنيد و هرگونه زشتى را از ما دور سازيد؛ زيرا هر خوبى كه در حقّ ما گفته شود، ما اهل آن هستيم و هر بدى كه درباره ما گفته آيد، نه چنانيم. ما را در كتاب خدا، حقّى است و با رسول خدا، خويشاونديم

وخداوند، ما را پاك شمرده است و جز ما، هر كس

چنين ادعايى كند، دروغ گوست. خدا و مرگ را، فراوان ياد كنيد و بسيار قرآن بخوانيد و فراوان بر پيامبر صلي الله عليه و آله صلوات فرستيد؛ زيرا صلوات بر رسول خدا صلي الله عليه و آله ده ثواب دارد. آن چه را به شما سفارش كردم پاس داريد، شما را به خدا مى سپارم و بدرودتان مى گويم.

تحف العقول : 487 .

حديث47

امام حسن عسكري عليه السلام :

قَد وَضَعَ بَنو اُمَيَّةَ وبَنُو العَبّاسِ سُيوفَهُم عَلَينا لِعِلَّتَينِ ، إحداهُما: أنَّهُم كانوا يَعلَمونَ أنَّهُ لَيسَ لَهُم فِي الخِلافَةِ حَقٌّ ، فَيَخافونَ مِنِ ادِّعائِنا إيّاها وتَستَقِرُّ في مَركَزِها . وثانيهِما : أنَّهُم قَد وَقَفوا مِنَ الأَخبارِ المُتَواتِرَةِ عَلى أنَّ زَوالَ مُلكِ الجَبابِرَةِ وَالظَّلَمَةِ عَلى يَدِ القائِمِ مِنّا ، وكانوا لا يَشُكّونَ أنَّهُم مِنَ الجَبابِرَةِ وَالظَّلَمَةِ، فَسَعَوا في قَتلِ أهلِ بَيتِ رَسولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وإبادَةِ نَسلِهِ ، طَمَعًا مِنهُم فِي الوُصولِ إلى مَنعِ تَوَلُّدِ القائِمِ عَجَّلَ اللّه ُ فَرَجَهُ ، أو قَتلِهِ ، فَأَبَى اللّه ُ أن يَكشِفَ أمرَهُ لِواحِدٍ مِنهُم ، إلاّ أن يُتِمَّ نورَهُ ولَو كَرِهَ الكافِرونَ

امام عسكرى عليه السلام: بنى اميّه و بنى عباس به دو دليل به قتل و كشتار ما پرداختند: يكى اين كه: آنها خود مى دانستند كه خلافت، حقّ آنان نيست، لذا مى ترسيدند كه ما ادعاى خلافت كنيم و خلافت در جايگاه [اصلى ]خود استقرار يابد. دوم اين كه: آنها، از طريق اخبار متواتر فهميده بودند كه حكومت جباران و ستمگران به دست قائم ما نابود خواهد شد و از طرفى در اين كه آنان از جباران و

ستمگران هستند، شكّ نداشتند. از اين رو، در كشتار اهل بيت رسول خدا صلي الله عليه و آله و نابود كردن نسل او كوشيدند تا بلكه با اين كار، مانع تولد قائم عجل اللّه تعالى فرجه شوند يا او را به قتل رسانده باشند.

اما خداوند نخواست كه قضيّه او [قائم] حتى براى يك نفر از ايشان (خلفاى اموى و عباسى) معلوم شود تا آن گاه كه نور خويش را كامل گرداند، هرچند كافران خوش نداشته باشند.

إثبات الهداة : 3 / 570 / 685 عن عبداللّه بن الحسين بن سعيد الكاتب .

حديث48

امام حسن عسكري عليه السلام :

_ فِي الصَّلاةِ عَلى وَلِيِّ الأَمرِ المُنتَظَرِ عليه السلام _ : اللّهُمَّ صَلِّ عَلى وَلِيِّكَ وَابنِ أولِيائِكَ الَّذينَ فَرَضتَ طاعَتَهُم ، وأوجَبتَ حَقَّهُم ، وأذهَبتَ عَنهُمُ الرِّجسَ وطَهَّرتَهُم تَطهيرًا .

اللّهُمَّ انتَصِر بِهِ لِدينِكَ ، وَانصُر بِهِ أولِياءَكَ وأولِياءَهُ وشيعَتَهُ وأنصارَهُ وَاجعَلنا مِنهُم .

اللّهُمَّ أعِذهُ مِن شَرِّ كُلِّ باغٍ وطاغٍ ومِن شَرِّ جَميعِ خَلقِكَ ، وَاحفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ ومِن خَلفِهِ وعَن يَمينِهِ وعَن شِمالِهِ ، وَاحرُسهُ وامنَعهُ أن يوصَلَ إلَيهِ بِسوءٍ ، وَاحفَظ فيهِ رَسولَكَ وآلَ رَسولِكَ ، وأظهِر بِهِ العَدلَ وأيِّدهُ بِالنَّصرِ ، وَانصُر ناصِريهِ ، وَاخذُل خاذِليهِ ، وَاقصِم بِهِ جَبابِرَةَ الكَفَرَةِ ، وَاقتُل بِهِ الكُفّارَ وَالمُنافِقينَ وجَميعَ المُلحِدينَ ، حَيثُ كانوا وأينَ كانوا مِن مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها وبَرِّها وبَحرِها ، وَاملَأ بِهِ الأَرضَ عَدلاً ، وأظهِر بِهِ دينَ نَبِيِّكَ عَلَيهِ وآلِهِ السَّلامُ ، وَاجعَلنِي اللّهُمَّ مِن أنصارِهِ وأعوانِهِ وأتباعِهِ وشيعَتِهِ ، وأرِني في آلِ مُحَمَّدٍ ما يَأمُلونَ وفي عَدُوِّهِم مايَحذَرونَ ، إلهَ الحَقِّ آمينَ

امام عسكرى عليه السلام _ در درود فرستادن بر ولى امر منتظر عليه السلام _ : بار خدايا، بر ولىّ خود و فرزند اوليايت درود فرست؛ همانان كه اطاعت از ايشان را فرض دانستى و حقّ آنان را واجب شمردى و پليدى را از وجودشان زدودى و به كلّى پاك و پاكيزه شان گردانيدى.

حديث54

امام حسن عسكري عليه السلام :

: إنَّ اللّه َ تَعالى _ بِجودِه

ورَأفَتِهِ _ قَد مَنَّ عَلى عِبادِهِ بِنَبِيِّهِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله بَشيرا ونَذيرا ، ووَفَّقَكُم لِقَبولِ دينِهِ ، وأكرَمَكُم بِهِدايَتِهِ . . . فَلَم تَزَل نِيَّتُنا مُستَحكِمَةً ، ونُفوسُنا إلى طيبِ آرائِكُم ساكِنَةً ، القَرابَةُ الرّاسِخَةُ بَينَنا وبَينَكُم قَوِيَّةً . وَصِيَّةٌ أوصى بِها أسلافُنا وأسلافُكُم ، وعَهدٌ عُهِدَ إلى شُبّانِنا ومَشايِخِكُم ، فَلَم يَزَل عَلى جُملَةٍ كامِلَةٍ مِنَ الاِعتِقادِ ، لِما جَمَعَنَا اللّه ُ عَلَيهِ مِنَ الحالِ القَريبَةِ ، وَالرَّحِمِ الماسَّةِ ؛ يَقولُ العالِمُ سَلامُ اللّه ِ عَلَيهِ إذ يَقولُ : المُؤمِنُ أخُو المُؤمِنِ لاُِمِّهِ وأبيهِ .

امام عسكرى عليه السلام _ از جمله آنچه به مردم قم و آوه نوشت _ : خداوند با بخشش و مهربانى خود ، بر بندگانش منّت گذاشت و پيامبرش محمد صلي الله عليه و آلهرا نويد دهنده و

بيم دهنده فرستاد و شما را براى پذيرش دينش توفيق

داد و به هدايت خود ، گرامى داشت ... نيّت ما همواره استوار و جان هايمان به انديشه هاى پاك شما آرام است . خويشاوندىِ برقرار ميان ما و شما نيرومند است . اين [خويشاوندى] ، سفارشى است كه گذشتگان ما و گذشتگان شما بدان سفارش كرده اند و عهدى است كه با جوانان ما و پيران شما بسته شده است و به سبب حالت نزديك و خويشاوندى پيوسته اى كه خداوندْ ما را بر آن نگه داشته است ، همچنان بر اعتقادى كامل ، استوار است . عالمِ [معصوم] عليه السلاممى فرمايد : «مؤمن ، برادرِ تنىِ مؤمن است» .

المناقب لابن شهرآشوب : 4 / 425 ، بحار الأنوار : 50 / 317 / 14 .

حديث55

امام حسن عسكري عليه السلام :

: قالَ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله لِبَعضِ أصحابِهِ ذاتَ يَومٍ : يا عَبدَاللّه ِ ، أحبِب فِي اللّه ِ ، وأبغِض فِي اللّه ِ ، ووالِ فِي اللّه ِ ، وعادِ فِي اللّه ِ ؛ فَإِنَّهُ لا تُنالُ وِلايَةُ اللّه ِ إلاّ بِذلِكَ ، ولا يَجِدُ الرَّجُلُ طَعمَ الإِيمانِ _ وإن كَثُرَت صَلاتُهُ وصِيامُهُ _ حَتّى يَكونَ كَذلِكَ . وقَد صارَت مُؤاخاةُ النّاسِ يَومَكُم هذا أكثَرُها فِي الدُّنيا ؛ عَلَيها يَتَوادّونَ ، وعَلَيها يَتَباغَضونَ ، وذلِكَ لا يُغني عَنهُم مِنَ اللّه ِ شَيئا .

فَقالَ الرَّجُلُ : يا رَسولَ اللّه ِ ، فَكَيفَ لي أن أعلَمَ أنّي قَد والَيتُ وعادَيتُ فِي اللّه ِ ؟ ومَن وَلِيُّ اللّه ِ عز و جل حَتّى

اُوالِيَهُ ، ومَن عَدُوُّهُ حَتّى اُعادِيَهُ ؟

فَأَشارَ لَهُ رَسولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله إلى عَلِيٍّ عليه السلام ، فَقالَ : أتَرى هذا ؟ قالَ : بَلى . قالَ : وَلِيُّ هذا وَلِيُّ اللّه ِ ؛ فَوالِهِ ، وعَدُوُّ هذا عَدُوُّ اللّه ِ ؛ فَعادِهِ ، ووالِ وَلِيَّ هذا ولَو أنَّهُ قاتِلُ أبيكَ ووَلَدِكَ ، وعادِ عَدُوَّ هذا ولَو أنَّهُ أبوكَ ووَلَدُكَ .

امام عسكرى عليه السلام _ به نقل از پدرانش _ : پيامبر خدا روزى به يكى از يارانش فرمود : «اى بنده خدا ! در راه خدا دوست بدار ، در راه خدا دشمن بدار ، در راه خدا دوستى بورز و در راه خدا دشمنى بورز ؛ زيرا ولايت خدا ، جز از اين راه به دست نمى آيد و انسان ، گرچه نماز و روزه اش بسيار باشد ، طعم ايمان را درنمى يابد ، مگر آن كه چنين باشد؛ ليكن امروز ، بيشتر دوستى ها و برادرى هايتان براى دنيا و در راه آن است . بر اساس آن ، با يكديگر دوستى مى كنند و براى آن با يكديگر دشمنى مى ورزند؛ حال آن كه اين دوستى و دشمنى ، در برابر خداوند ، هيچ سودى برايشان ندارد» .

آن مرد گفت : اى پيامبر خدا ! چگونه بدانم كه در راه خدا دوستى و دشمنى كرده ام ؟ و دوست خدا كيست تا با او دوستى كنم؟ و دشمن خدا كيست تا با او دشمنى ورزم ؟

پيامبر خدا به على عليه السلاماشاره كرد و به آن مرد فرمود :

امام حسن عسكري عليه السلام :

_ بَعدَ تَقبِيحِ تَقلِيدِ عَوامِ اليَهودِ لِعُلَماءِ الفَسَقَةِ _ : فَمَن قَلَّدَ مِن عَوامِّنا

مِثلَ هؤلاءِ الفُقَهاءِ فَهُم مِثلُ اليَهودِ الذينَ ذَمَّهُمُ اللّه ُ بالتَّقليدِ لِفَسَقَةِ فُقَهائهِم .

فَأمّا مَن كانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدينِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِيعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن يُقَلِّدُوهُ ، وذلكَ لا يكونُ إلّا بَعضَ فُقَهاءِ الشِّيعَةِ لا جَميعَهُم .

حديث97

امام حسن عسكري عليه السلام :

خَيرُ إخوانِكَ مَن نَسِيَ ذَنبَكَ ، وذَكَرَ إحسانَكَ إلَيهِ .

امام عسكرى عليه السلام : بهترين برادر تو ، آن است كه گناهت (بدى ات نسبت به او) را فراموش كند و خوبى ات را نسبت به او به ياد داشته باشد .

أعلام الدين : ص 313 .

حديث98

امام حسن عسكري عليه السلام :

جُرأَةُ الوَلَدِ عَلى والِدِهِ في صِغَرِهِ تَدعو إلَى العُقوقِ في كِبَرِهِ .

امام عسكرى عليه السلام : گستاخى فرزند بر پدر و مادر در خردسالى ، به نافرمانى در بزرگْ سالى مى كشانَد .

تحف العقول : ص 489 .

حديث99

امام حسن عسكري عليه السلام :

: شَكَرَ اللّه ُ لِأَبي إِسحاقَ إِبراهيمَ بنِ إسماعيلَ صَنيعَتَهُ إِلى شيعَتِنا، و غَفَرَ لَهُ ذُنوبَهُ ، و رَزَقَهُ ذَكَرا سَوِيّا قائِلاً بِالحَقِّ، فَقُل لَهُ : يَقولُ لَكَ الحَسَنُ بنُ عَليٍ : سَمِّ ابنَكَ أَحمَدَ.

امام حسن عسكرى عليه السلام _ به جعفر بن شريف جرجانى _ : خداوند ، خود از خدمت ابو اسحاق ابراهيم بن اسماعيل به شيعيان ما سپاس گزارى كند و گناهان او را بيامرزد و پسرى تمام و كمال و حق باور ، روزى اش گردانَد . به او بگو كه حسن بن على مى گويد : نام فرزندت را احمد بگذار .

الخرائج والجرائح : ج 1 ص 424 ح 4، كشف الغمّة : ج 3 ص 217 كلاهما عن جعفر بن الشريف الجرجاني.

حديث100

قلب و دل احمق در دهان اوست

و دهان انسان حكيم در (اختيار) قلب اوست.

(يعنى انسان نادان نسنجيده حرف مى زند

وانسان خردمند وحكيم پس از انديشه صحبت مى كند.)

بحارالانوار 78: 374 ح 21

حديث105

امام حسن عسكري عليه السلام :

جُرأَةُ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ فى صِغَرِهِ

تَ_دْعُو إلَى العُ_قُوقِ فى كِ_بَرِهِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

پررويى و گستاخى فرزند در مقابل پدر در كودكى

موج_ب نافرمانى و آزار او در بزرگى مى ش_ود.

بحارالانوار، 78: 374 ح 27

حديث106

امام حسن عسكري عليه السلام :

حُسْنُ الصُّ_ورَةِ جَمالٌ ظاهِرٌ،

وَ حَسْنُ الْعَ_قْلِ جَمالٌ باطِنٌ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

زيبايى چهره، زيبايى ظاهرى است

و خوبى انديشه زيبايى باطنى است.

بحارالانوار 1: 95 ح 27

حديث107

امام حسن عسكري عليه السلام :

مَنْ كانَ الْوَرَعُ سَجيَّتَهُ، وَ الْكَرَمُ طَبيعَتَهُ،

وَ الْحِلْمُ خُلَّتَهُ، كَثُرَ صَديقُهُ وَ الثَّناءُ عَلَيْهِ،

وَ انْتَصَرَ مِنْ أَعْدائِهِ بِحُسْنِ الثَّناءِ عَلَيْهِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

كسى كه پارسايى جزء سرشت او وجود و سخاوت جزء طبيعت او و بردبارى دوست او گردد دوستانش و تعريف او زياد خواهد شد و از دشمنانش با ستايش كردن بر او انتقام مى گيرد.

اعلام الدين 314

حديث108

امام حسن عسكري عليه السلام :

لايَعْرِفُ النِّعْ_مَةَ اِلاَّ الشاكِرُ،

وَ لا يَشْكُرُ النِّعْمَةَ اِلاَّ الْعارِفُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

نعمت را ج_ز سپاسگزار كسى نمى ش_ناسد

و جز عارف و دانا نعمت را سپاسگزارى نمى كند.

اعلام الدين 313

حديث109

امام حسن عسكري عليه السلام :

خِ_صْلَتانِ لَيْسَ فَوْقَ_هُما شَ_يْءٌ:

أَلايم_انُ بِاللّهِ وَ نَف_ْعُ الإخ_وانِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

دو خصلت است كه بالاتر از آنها چيزى نيست:

1 _ ايمان به خدا

2 _ سود رسانى به برادران دينى.

بحارالانوار 78: 374 ح 26

حديث110

امام حسن عسكري عليه السلام :

اَلْغَضَبُ مِفتاحُ كُلِّ شَرٍّ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

خشم، كليد هر بدى و زشتى است.

تحف العقول: 488

حديث111

امام حسن عسكري عليه السلام :

جُعِلَتِ الْخَبائِثُ كُلُّها فى بَيْتٍ،

وَ جُعِلَ مِفْتاحُها الْكِذْبُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

ت_مام پليديها در خ_انه اى گردآم_ده

و كليد آنها دروغگويى قرار داده شده است.

جامع الاخبار ص 418 ح 1162

حديث112

امام حسن عسكري عليه السلام :

اَعْرَفُ النّاسَ بِحُقُوقِ إخوانِهِ وَ أشَدُّهُمْ قَضاءً لَها

أعْظَ_مُ_هُمْ عِنْدَ اللّهِ شَ_اَ?ا،

وَ مَنْ تَواضَعَ فى الدُّنيا لاِءخوانِهِ

فَهُوَ عِنْدَاللّه ِ مِنَ الصِّدّيقينَ

وَمِنْ شيعَةِ عَلىِ بْنِ أبى طالِبٍ عليه السلامحَقّا.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

برترين مردم پيش خدا كسى است كه نسبت به حقوق برادرانش آشناتر و در اداى آن حقوق كوشاتر باشد، و كسى كه در دنيا براى برادرانش فروتنى كند، او پيش خدا از صديقين و از شيعيان راستين على بن ابى طالب عليه السلام به شمار مى آيد.

نكته: شناخت حقوق متقابل در ميان افراد، به تحكيم و سلامت روابط كمك مى كند.

بحارالانوار 41: 55 ح 5

حديث113

امام حسن عسكري عليه السلام :

لاتُ_مارِ فَي_َذْهَبَ بَهاءُكَ

وَ لاتُمازِحْ فَيُجْتَرَءَ عَلَيْكَ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

ستيزه و جدال مكن كه آبرويت مى رود،

و ش_وخى نكن كه بر ت_و گس_تاخ شوند.

بحارالانوار 78: 370 ح 1

حديث114

امام حسن عسكري عليه السلام :

بِئْسَ الْعَبْدُ عَبْدٌ يَكُونُ ذاوَجْهَيْنِ وَذالِسانَيْنِ،

يُ_طرى أَخاهُ شاهِ_دا وَ يأْكُ_لُهُ غائبا

إنْ اُعْطِىَ حَسَدَهُ، وَ إِن اُبْتُلِىَ خانَهُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

انسانى كه دو رو و دو زبانه باشد بد بنده اى است،

در روب_رو از برادرش تع_ريف مى ك_ند

و پشت سر گوشتش را (با غيبت) مى خ_ورد،

اگر نعمتى به او داده شود حسد مى ورزد

و اگر گرفتار شود به او خيانت مى كند.

نكته : نفاق و دورويى، موجب سلب اعتماد در جامعه مى گردد.

اى جان فداى آنكه دلش با زبان يكى است.

بحارالانوار 78: 373 ح 14

حديث115

امام حسن عسكري عليه السلام :

خَيْرُ إخْوانِكَ مَنْ نَسِىَ ذَنْبَكَ

وَ ذَكَ_رَ إحس_انَكَ اِلَ_يْهِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

بهترين برادر تو كسى است كه:

خ_طاى ت_و را فراموش ك_ند

و نيكى تو را نسبت به خودش يادآورى كند.

اعلام الدّين: 313

حديث116

امام حسن عسكري عليه السلام :

مَنْ وَعَظَ أخاهُ سِرّا فَقَدْ زانَهُ

وَ مَنْ وَعَظَهُ عَلانِيَةً فَقَدْ شانَهُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

كسى كه دوستش را در خلوت موعظه كند

او را آراس__ته اس_ت،

و كسى كه آشكارا او را موعظه كند

عيبهاى او را بر م_لا كرده است.

بحارالانوار 78: 374 ح 33

حديث117

امام حسن عسكري عليه السلام :

مِنَ الْجَهْلِ الضِّحْكُ مِنْ غَيْرِ عَجَبٍ.

امام يازدهم عليه السلام فرمود:

خنده بى جهت و بدون تعجّب

نش_انه ج_هل و ن_ادانى اس_ت.

تحف العقول 487

حديث118

امام حسن عسكري عليه السلام :

لَ_يْسَ مِ_نَ الْأَدَبِ

إِظْهارُ الْفَرَحَ عِنْدَ الْمَحْزُونِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

شادى كردن در حضور انسان غمناك

از ادب انس_انى نيس_ت.

تحف العقول : 489

حديث119

امام حسن عسكري عليه السلام :

مِنَ الْفَواقِرِ التّىِ تَقْصِمُ الظَّهْرَ، ج_ارٌ

إنْ رَأى حَسَنَةً أَطْفَأَها وَ اِنْ رَأى سَيِّئةً أَفشاها.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

يكى از مصيبتهاى كمرشكن، همسايه اى است كه:

چون خوبى را ببيند روى آن سرپوش مى گذارد

و اگر بدى ببيند آن را افشا مى كند.

تحف العقول: 487

حديث120

امام حسن عسكري عليه السلام :

أَقَ_لُّ النّاسِ راحَ_ةً الحَ_قُودُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

كم آسايش ترين م__ردم،

انس_ان كينه توز است.

تحف العقول: 488

حديث121

امام حسن عسكري عليه السلام :

حُبُّ الأبْ_رارِ لِلأبْ_رارِ ثَوابٌ لِلأبْ_رارِ،

وَ حُبُّ الفُ_جّارِ لِلأبْرارِ فَضِيلَةٌ لِلأبْ_رارِ،

وَ بُغْضُ الفُ_جّارِ لِلأبْرارِ زَيْنٌ لِلأبْ_رارِ،

وَ بُغْضُ اْلأبْرارِ لِلْفُجّارِ خِزْىٌ عَلَى الفُجّارِ .

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

محبت خوبان با همديگر براى خوبان پاداش دارد، و محبت تبهكاران نسبت به خوبان براى خوبان فضيلت است، و دشمنى تبهكاران با خوبان زينت براى خوبان است و دشمنى نيكان با تبهكاران مايه خوارى تبهكاران است.

نكته : دوستى معيار شخصيّت انسانهاست.

انسانهاى مكتبى، در دوستى و دشمنى هاى خود، ارزشهاى دينى را معيار قرار مى دهند.

بحارالانوار 78: 372 ح 8

امام حسن عسكري عليه السلام :

لَيْسَتِ الْعِبادَةُ كَثْرَةَ الصِّيامِ وَ الصَّلاةِ،

وَ إنَّما اَلْعِبادَةُ كَثْرَةُ التَّفَكُّرِ فِى أمْرِ اللّهِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

عبادت به روزه و نماز زياد نيست، بلكه عبادت، زياد فكر و انديشه كردن درباره كار و امر خداست.

بحارالانوار 78: 373 ح 13

حديث127

امام حسن عسكري عليه السلام :

اَوْرَعُ النّاسِ مَنْ وَقَفَ عِنْدَ الشُّبْهَةِ،

اَعْبَدُ النّاسِ مَنْ أقامَ عَلَى الْفرائِضِ،

أزْهَدُ النّاسِ مَنْ تَرَكَ الْحَرامَ،

أشَدُّ النّاسِ إجْتِهادا مَنْ تَرَكَ الذُّنُوبَ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

پارساترين مردم كسى است كه در موارد شبهه توقف كند،

عابدترين مردم كسى است كه در برپايى واجبات، استوار باشد،

زاهدترين مردم كسى است كه حرام را ترك كند،

كوشاترين مردم شخصى است كه گناهان را رها كند.

بحارالانوار 78: 373 ح 18

حديث128

امام حسن عسكري عليه السلام :

أكْثِرُوا ذِكْرَ اللّهِ وَ ذِكْرَ الْمَوْتِ

وَ تِلاوَةَ الْقُرآنِ وَ الصَّلاةَ عَلَى النبىِّ صلي الله عليه و آله،

فَإنَّ الصَّلاةَ عَلى رَسُولِ اللّه صلي الله عليه و آله عَشْرُحَسَناتٍ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

زياد ياد خدا و ياد مرگ باشيد و قرآن را زياد بخوانيد و برپيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فراوان درود فرستيد كه درود بر رسول خدا صلي الله عليه و آله ده حسنه به شمار مى رود.

بحارالانوار 78: 372 ح 12

حديث129

امام حسن عسكري عليه السلام :

قَ_دِمَ جَم_اعَةٌ فَاسْتَ_أْذَنُوا عَلىَ الرِّضا عليه السلام وَ ق_الُوا:

نَ_حْنُ مِنْ ش_يعَةِ عَ_لىٍّ عليه السلام، فَمَ_نَعَهُمْ أيّ_اما ثمّ لَمّا دَخَلُوا ق_الَ لَهُ_مْ:

وَيْحَكُمْ اِنَّما شيعَةُ عَلىٍّ أميرِالْمُؤْمِنينَ عليه السلام

اَلْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ سَلْمانُ وَ أبُوذرٍّ وَ الْمِقْدادُ وَ عَمّارٌ وَ مُحَمَّدُ بْنُ اَبى بَكْرٍ اَلَّذينَ لَمْ يُخالِفُوا شَيْئا مِنْ أوامِرِهِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

گروهى خدمت امام رضا عليه السلام رسيدند و اجازه ورود خواستند و گفتند: ما از شيعيان على عليه السلامهستيم. امام چند روز اجازه ورود نداد . سپس (بعد از چند روز اجازه گرفته و) داخل شدند. امام عليه السلام به آنان فرمود:

واى بر شما! شيعه اميرمؤمنان على عليه السلام امام حسن و امام حسين عليه السلام و سلمان و ابوذر و مقداد و عمار و محمد بن ابى بكر هستند كه با هيچ يك از فرمانهاى على عليه السلام مخالفت نكردند.

نكته : شيعه بودن به عمل و رفتار است، نه به ادّعا و شعار.

سفينة البحار 4: 551

حديث130

امام حسن عسكري عليه السلام :

عَلاماتُ الْمُؤْمِنينَ [المؤمن] خَمْسٌ:

صَلاةُ الاْءحْدى وَالْخَمْسينَ،

وَ زيارَةُ الْأرْبَعينَ،

وَ التَّختُّمُ بِالْيَمينِ،

وَ تَعْفيرُ الجَبينِ،

وَ الْجَهرُ بِبسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

نشانه هاى مؤمنان (شيعيان) پنج چيز است:

1 _ پنجاه و يك ركعت نماز (نمازهاى واجب و مستحب روزانه)

2 _ زيارت اربعين

3 _ انگشتر به دست راست داشتن

4 _ پيشانى را (در سجده) بر خاك نهادن

5 _ بس_م الله الرح_من الرحيم را (در نمازها) بلن_د گف_تن.

نكته : پيروان اهل بيت عليهم السلام بايد با نحوه عملشان معرِّف مكتب خويش باشند.

مصباح المتهجد 788

حديث131

امام حسن عسكري عليه السلام :

إتَّ_قُوااللّه َ وَ كُونُوا زَيْنا وَ لاتَكُونُوا شَيْنا،

جُرُّوا إلَيْنا كُلَّ مَوَّدَةٍ، وَادْفَعُوا عَنّا كُلَّ قَبيحٍ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

از خدا پروا كنيد و مايه زينت باشيد و مايه ننگ نباشيد، همه محبّتها را به سوى ما جلب كنيد و همه زشتيها را از ما دفع كنيد.

ميزان الحكمة 5: 241 ح 9976

حديث132

امام حسن عسكري عليه السلام :

ما أقْبَحَ بِالْمُؤْمِنِ أَنَ تَكُونَ لَهُ رَغْبَةٌ يُذِّلُهُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

چه قدر زشت است انسان مؤمن دلبستگى

و خواسته اى داشته باشد كه او را خوار سازد.

نكته : دو عامل مهّم اسارت انسان «ترس» و «طمع» است.

تحف العقول: 489

حديث133

امام حسن عسكري عليه السلام :

مِنَ الذُّنُوبِ الَّتى لاتُ_غ_ْفَرُ:

لَي_ْتَنى لا اُؤاخَذُ اِلاّ بِهذا.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

از گناهان نابخشودنى اين است كه گفته شود:

اى كاش مرا به غير از اين گناه مؤاخذه نكنند

(يعنى گناه را كوچك و سبك شمارد).

تحف العقول: 487

حديث134

امام حسن عسكري عليه السلام :

اَلاِْش_ْ_راكُ ف_ِى ال_نّاسِ

اَخْفى مِنْ دَبيبِ النَّمْلِ عَلَى الْمِسْحِ الأْسوَدِ

فى اللَّي_ْلَةِ الْمُ_ظْ_لِمَة.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

ش_رك در مي_ان م__ردم

از ردّ پاى مور بر فرش سياه در شب تيره وتاريك

مخ_فى ت_ر اس_ت.

تحف العقول: 487

حديث135

امام حسن عسكري عليه السلام :

إنَّكُمْ فى آجالٍ مَنْقُوصَةٍ وَ أيّامٍ مَعْدُودَةٍ وَالْمَوْتُ يَأتى بَغْتَةً، مَنْ يَزْرَعْ خَيْرا يَحْصُدُ غِبْطَةً وَ مَنْ يَزْرَعْ شَرّا يَحْصُدُ نَدامَةً، لِكُلِّ زارِعٍ ما زَرَعَ. لايُسْبَقُ بَطيى ءٌ بِحَظِّهِ وَ لايُدْرِكُ حَريصٌ مالَمْ يُقَدَّرْ لَهُ. مَنْ اُعْطِىَ خَيْرا فَاللّهُ أَعْطاهُ، وَ مَنْ وُقِىَ شَرّا فَاللّهُ وَقاهُ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

عمرهاى شما رو به كاهش است، دوران شما محدود است، مرگ ناگهان فرا مى رسد،

هر كه نيكى بكارد خوشى درو مى كند وهر كس زشتى بكارد، پشيمانى درو مى كند،

هر كسى آنچه را كشت كند درو خواهد كرد، نه كند رو از بهره و نصيب خود عقب مى ماند و نه حريص بيش از آنچه مقدّر اوست به دست آورد،

امام حسن عسكري عليه السلام :

هذا صاحِبُكُمْ مِنْ بَعْدى.

عمرو اهوازى مى گويد:

امام عسكرى عليه السلام فرزندش را به من نشان داد و فرمود:

اين فرزند، بعد از من صاحب (و امام) شماست.

كافى 1/328 ح 3

حديث140

امام حسن عسكري عليه السلام :

فَإذا قامَ قَضى بَيْنَ النّاسِ بِعِلْمِهِ

كَ_قَ_ضاءِ داوُدَ عليه السلاملايَسْأَلُ البَي_ِّنَةَ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

زمانى كه (حضرت مهدى عليه السلام) قيام كند، در ميان مردم با علم خودش قضاوت مى كند، همان گونه كه حضرت داود عليه السلام قضاوت مى كرد و از مردم، بيّنه و شاهد نمى طلبد.

كافى 1/509 ح 13

حديث141

امام حسن عسكري عليه السلام :

... أم_ا إنَّ لَهُ غَي_ْبَةٌ يُحارُ في_هَا الْجاهِلُونَ،

وَ يَهْلِكُ فيهَا الْمُبطِلُونَ، وَ يُكَذِّبُ فيهَا الْوَقّاتُونَ،

ثُمَّ يَخْرُجُ فَكَأَن_ّى أنْظُرُ اِلىَ الأَعْلامِ الْبيضِ

تَخْفِقُ فَوْقَ رَأسِهِ بِنَجَفِ الْكُ_وفَةِ.

امام عسكرى عليه السلام فرمود:

حضرت مهدى عليه السلام داراى غيبتى است (طولانى) كه

نادانها در آن زمان متحير مى شوند،

اهل باطل در آن غيبت به هلاكت مى رسند

و وقت تعيين كنندگان دروغ مى گويند،

سپس ظهور و خروج مى كند،

گويا مى بينم پرچمهاى سفيدى را كه در نجفِ كوفه بالاى سر او به اهتزار در آمده است.

نكته : غيبت امام زمان يك «امتحان» است و عصر غيبت، تكليف شيعه را سنگين تر مى كند.

كمال الدين 409 ح 9

حديث142

امام مهدى عليه السلام _ در توصيف اوصيا _ : خداوند، دين خود را با آنها احيا كرده و با آنها نورش را به كمال رسانده و ميان آنها و برادرانشان و پسرعموهاشان و خويشان نزديك و نزديكترشان فرقانى آشكار قرار داده است كه با آن حجّت از آن كه حجّت براى او آورده شده و امام از مأموم شناسايى مى شود و اين از

آن روست كه خداوند آنها را از هر گونه پلشتى مصون داشته و از عيوب مبرّايشان كرده و از ناپاكى پاكشان گردانده و از درهم شدگى منزّه شان داشته است و آنها را گنجوران علم خود و مخزن حكمتش و جايگاه سرّش قرار داده است.

خداوند آنها را با دلايل خود تأييد كرده و اگر چنين نمى بود مردم همه يكسان بودند و هر كس مدّعى امر [ منصوب شدن از سوى ] خداوند عزّوجل مى شد و ديگر حقّ از باطل و دانا از نادان شناخته نمى شد.

الغيبة للطوسيّ : 288 / 246 ، الاحتجاج : 2 / 540 / 343 كلاهما عن أحمد بن إسحاق .

حديث19

امام مهدي عليه السلام :

مَن أحَبَّنا فَليَعمَل بَعَمَلِنا ، وَليَستَعِن بِالوَرَعِ ، فَإِنَّهُ أفضَلُ مايُستعانُ بِهِ في أمرِ الدُّنيا وَالآخِرَةِ

امام على عليه السلام: هر كه ما را دوست دارد، بايد به كردار ما عمل كند و از پارسايى

مدد گيرد ؛ چرا كه آن، بهترين مددكار در امر دنيا و آخرت است.

الخصال: 614/10 عن أبي بصير ومحمّدبن مسلم عن الإمام الصادق عن آبائه عليهم السلام، تحف العقول: 104 .

حديث20

امام مهدي عليه السلام :

: اللّهُمَّ لَكَ الحَمدُ عَلى ماجَرى بِهِ قَضاؤُكَ في أولِيائِكَ ، الَّذينَ استَخلَصتَهُم لِنَفسِكَ ودينِكَ ، إذِ اختَرتَ لَهُم جَزيلَ ما عِندَكَ مِنَ النَّعيمِ المُقيمِ الَّذي لا زَوالَ لَهُ ولاَ اضمِحلالَ ، بَعدَ أن شَرَطتَ عَلَيهِمُ الزُّهدَ في دَرَجاتِ هذِهِ الدُّنيَا الدَّنِيَّةِ وزِبرِجِها ، فَشَرَطوا لَكَ ذلِكَ ، وعَلِمتَ مِنهُمُ الوَفاءَ بِهِ ، فَقَبِلتَهُم وقَرَّبتَهُم وقَدَّمتَ لَهُمُ الذِّكرَ العَلِيَّ ، وَالثَّناءَ الجَلِيَّ ، وأهبَطتَ عَلَيهِم مَلائِكَتَكَ ، وكَرَّمتَهُم بِوَحيِكَ ، ورَفَدتَهُم بِعِلمِكَ .

مصباح الزائر _ به نقل از كتاب محمّد بن حسين بن سفيان بَزوفَرى، در دعاى ندبه، و گفته است كه اين ، دعاى صاحب الزمان عليه السلام است _ : بار خدايا! سپاس ، توراست بر آنچه به قضاى تو بر اوليايت گذشت؛ همانان كه آنان را براى خودت و دينت برگزيدى؛ چرا كه نعمت هاى فراوانِ ماندگار و زوال ناپذير و از بين نرفتنى را _ كه نزد توست _ براى آنان انتخاب كردى، پس از آن كه با آنان شرط كردى كه از مقامات و زينت اين دنياى پست ، چشم بپوشند، و آنان هم اين شرط

تو را پذيرفتند، و دانستى كه به اين شرط ، وفا مى كنند. پس ، آنان را پذيرفتى و مقرّب درگاه خويش نمودى و نامشان را بلند داشتى و آشكارا آنان را ستوده، فرشتگانت را بر آنان فرو فرستادى، و به وحى خويش سرافرازشان نموده، از دانش خود عطايشان كردى.

مصباح الزائر : ص 446 نقلاً عن كتاب محمّد بن الحسين بن سنان البزوفري ، الإقبال : ج 1 ص 504 ، بحار الأنوار : ج 102 ص 104 .

حديث21

امام مهدي عليه السلام :

: اللّهُمَّ بِكَ أعوذُ وبِكَ ألوذُ ... ومِنكَ أسأَلُ أن تُصَلِّيَ عَلى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ ، و لا تَرُدَّني إلاّ بِذَنبٍ مَغفورٍ و سَعيٍ مَشكورٍ و تِجارَةٍ لَن تَبورَ.

امام مهدى عليه السلام _ در دعاى معروف به دعاى عَلوى مِصرى _ : بارخدايا! به تو پناه مى برم و دست به دامن تو مى شوم ... و از تو درخواست مى كنم كه بر محمّد و آل محمّد درود فرستى و مرا از درگاهت برمگردانى ، مگر با آمرزش گناهم و پذيرفته شدن تلاشم و [نيز با] تجارتى كه هرگز كساد نمى شود.

مُهج الدعوات : ص 349 عن محمّد بن عليّ العلوي المصري ، بحار الأنوار: ج 95 ص 278 ح 34 وراجع الفقه المنسوب للإمام الرضا عليه السلام : ص 404 .

حديث22

امام مهدي عليه السلام :

_ في قَولِهِ تَعالى : «فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى »

امام مهدى عليه السلام _ درباره گفته خداى متعال كه «كفشت را بيرون آر ، كه تو در سرزمين مقدسِ «طُوى» هستى» _ : موسى در وادى مقدّس با پروردگارش مناجات كرد و گفت : پروردگارا ! محبّتم را براى تو خالص ساخته ام و قلبم را از غير تو شسته ام» ، در حالى كه ايشان ، بسيار خانواده اش را دوست مى داشت. پس از آن ، خداوند متعال فرمود : «كفشت را در آور» ؛ يعنى اگر محبّتت براى من خالص و قلبت از گرايش به غير من پاك است ، محبّت به خانواده ات را از قلبت

بركَن .

طه : 12.

حديث23

امام مهدي عليه السلام :

لا يَحِلُّ لأِحدٍ أن يَتَصَرَّفَ في مالِ غَيرِهِ بغَيرِ إذنِهِ .

امام مهدى عليه السلام : بر هيچ كس روا نيست كه بدون اجازه ديگرى در مال او تصرف كند.

وسائل الشيعة : 17/309/4.

حديث24

امام مهدي عليه السلام :

يا سيّدي ، متى يكونُ هذا الأمرُ ؟ _ إذا حِيلَ بينَكُم وبينَ سبيلِ الكعبةِ .

امام مهدى عليه السلام _ در پاسخ به اين پرسش على بن مهزيار كه: سرورم! اين امر (ظهور) كى خواهد بود؟ _ فرمود : هرگاه راه كعبه بر شما بسته شود.

نور الثقلين: 5/461/4.

حديث25

امام مهدي عليه السلام :

أمّا وَج_هُ الانْتِفاعِ بي في غَيبَتي فكالانْتِفاعِ بالشَّمسِ إذا غَيَّبها عَنِ الأبصارِ السَّحابُ ، وإنّي لَأمانٌ لأهلِ الأرضِ كما أنّ النُّجومَ أمانٌ لأهلِ السَّماءِ .

امام مهدى عليه السلام : چگونگى بهره مند شدن از من در روزگار غيبتم همچون بهره مند شدن از خورشيد است، آنگاه كه در پس ابر از ديدگان پنهان مى شود. من مايه امان زمينيانم همچنان كه ستارگانْ مايه امان آسمانيان هستند.

بحار الأنوار : 52 / 92 / 7 .

حديث26

امام مهدي عليه السلام :

إنَّ اللّه َ تَعالى لَمْ يَخْلُقِ الْخَلْقَ عَبَثاً ولا أهْمَلَهُمْ سُدىً، بَلْ خَلَقَهُمْ بِقُدْرَتِهِ وَ جَعَلَ لَهُمْ أسْماعاً وَ أبْصاراً وَ قُلُوباً وَ ألْباباً، ثُمَّ بَعَثَ اِلَيْهِمُ النَبيّينَ عليهم السلاممُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرينَ ،يأمُرُونَهُمْ بِطاعَتِهِ، وَ يَنهُونَهُمْ عَنْ مَعْصيَتِهِ، وَ يُعَرِّفُونَهُمْ ما جَهِلُوهُ مِنْ أمْرِ خالِقِهِمْ وَ دِينِهِمْ.

حضرت امام مهدى عليه السلام فرمود:

خداوند بزرگ مخلوقات را بيهوده نيافريده و آنان را پوچ و بيهوده رها نكرده، بلكه آنان را با قدرت خود آفريد و براى آنان چشم و گوش و قلب و عقل قرار داد و سپس انبيائى كه بشارت دهنده و هشدار دهنده هستند به سوى آنان فرستاد كه آنان را به اطاعت از او فرمان مى دهند و از معصيت او نهى مى كنند و چيزهايى را كه در مورد پروردگارشان و دينشان نمى دانستند به آنان شناساندند.

بحارالانوار، 53، 194.

حديث27

امام مهدي عليه السلام :

ثُمَّ بَعَثَ مُحَمَّداً صلي الله عليه و آله رَحْمَةً لِلْعالَمينَ، وَ تَمَّمَ بِهِ نِعْمَتَهُ

وَ خَتَمَ بِهِ أنْبياءَهُ وَ أرْسَلَهُ إلىَ النّاسِ كافَّةً... .

از امام زمان عليه السلام آمده است كه فرمود:

سپس خداوند حضرت محمد صلي الله عليه و آله را بعنوان رحمت براى جهانيان بر انگيخت و نعمتش را به وسيله او تمام كرد و پيامبرانش را با او خاتمه بخشيد و او را به سوى تمام مردم فرستاد.

بحارالانوار، 53، 194.

حديث28

امام مهدي عليه السلام :

وَجَعَلَ الاَْمْرَ بَعْ_دَهُ صلي الله عليه و آله إلى أخيهِ

وَ ابْنِ عَمِّهِ وَ وَصيِّهِ وَ وارِثِهِ عَليِّ بْنِ أبىطالِبٍ

ثُمَّ إلىَ الْأوْصياءِ مِن وُلْدِهِ واحِداً واحِداً

أحْيا بِهِمْ دينَهُ وَ أتَ_مَّ بِهِمْ نُ_ورَهُ.

از حضرت مهدى عليه السلام نقل شده كه فرمود:

خداوند پس از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله كار امّت را به برادر و پسر عمو و وصىّ و وارث او على بن ابى طالب عليه السلامسپرد، سپس به جانشينان او از فرزندانش يكى پس از ديگرى واگذار كرد. و توسط آنان دين خود را زنده كرد و نور خود را به اتمام رسانيد.

بحارالانوار 53 : 194.

حديث29

امام مهدي عليه السلام :

وَجَعَلَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ إخْوانِهِمْ وَ بَنى عَمِّهِمْ وَ الْأدنينَ فَالْأدْنينَ مِنْ ذَوِى أرْحامِهِمْ فُرْقْاناً بَيِّناً يُعْرَفُ بِهِ الْحُجَّةَ مِنَ المْحَجُوج، وَالاْءمامَ مِنَ الْمَأْمُومِ، بِأنْ عَصَمَهُمْ مِنَ الذُّنُوبِ وَبَرَأهُمْ مِنَ الْعيُوبِ وَطَهَّرَهُمْ مِنَ الدَّنَسِ وَ نزَّهَهُمْ مِنَ الْلَّبْسِ وَ جَعَلَهُمْ خُزّانَ عِلْمِهٍ، وَ مُسْتَوْدَعَ حِكْمَتِهِ، وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ أيَدَّهُمْ بِالدَّلائلِ، وَ لَوْلا ذلِكَ لَكانَ النّاسُ سَواءً وَ لاَءدَّعى أمْرَاللّه ِ عَزَّوَجَلَّ كُلُ اَحَدٍ وَلَما عُرِفَ الحقُّ مِنَ الْباطِلِ وَ لاَ الْعالِمُ مِنَ الْجاهِلِ.

از حضرت مهدى عليه السلام نقل شده كه فرمود:

و ميان آن امامان و برادرانشان و پسر عموها و خويشان نزديك آنان تفاوت آشكارى قرار داد تا حجّت خدا از مردم عادى شناخته شود و امام و مأموم از يكديگر مشخصّ گردد. از اين رو آنان را از گناهان و لغزشها و اشتباهات و پليديها و عيبها مصون و معصوم قرار داد و آنان را خزينه هاى علم و حكمت و جايگاه اسرار خود قرار داد و

آنان را با دلايل و برهان تأييد كرد و اگر چنين نمى كرد همه مردم برابر بودند و هر كس ادعاى رهبرى و امامت مى كرد و حق و باطل و عالم و نادان تشخيص داده نمى شد.

بحارالانوار 53: 194.

حديث30

امام مهدي عليه السلام :

وَ قَدْ أَبَى اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اَنْ يَكُونَ [الإمامَةُ]

فى أخَوَيْنِ بَعْدَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ عليهماالسلام

از امام عليه السلام چنين آمده است:

خداوند بزرگ اجازه نداد و نخواست كه امامت پس از امام حسن و امام حسين عليهماالسلام در دو برادر جمع شود.

بحارالانوار 53: 196.

حديث31

امام مهدي عليه السلام :

وَ أمَّا الْأئمَّةُ عليهم السلام فَإنَّهُمْ يَسْألُونَ اللّه َ تَعالى

فَيَخ_ْلُقُ وَ يَسْ_ألُون_َهُ فَي_َرْزُقُ

إيجاباً لِمَسْألَتِهِمْ وَ إعْظاماً لِحَقِّهِمْ.

امام مهدى عليه السلام فرمود:

پيشوايان كه درود خدا بر آنان باد از خدا درخواست مى كنند پس او پديد مى آورد و آنان از او مى خواهند و او روزى مى دهد، بخاطر اجابت درخواست آنان و احترام و بزرگداشت حق آنان.

كتاب الغيبة: 178.

حديث32

امام مهدي عليه السلام :

...أوَلَمْ تَروَا أنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لَكُمْ مَعاقِلَ تَأْوُونَ إلَيْها وَاَعْلاماً تَهْتَدُونَ بِها مِنْ لَدُنْ آدَمَ عليه السلامإلى أنْ ظَهَرَ الْماضى [ابومحمّد ]صَلواتُ اللّه ِ عَلَيْهِ.

از آن حضرت نقل شده كه فرمود:

آيا نمى بينيد كه خداوند براى شما منابع عقل را قرار داده كه به آن منابع پناه مى بريد و پرچمها و نشان هايى نصب كرده كه بواسطه آنها هدايت مى شويد و اين روش از زمان حضرت آدم شروع شد تا اينكه امام عسكرى عليه السلام كه درود خدا بر او باد آشكار شد.

كمال الدين و تمام النعمة 2: 487.

حديث33

امام مهدي عليه السلام :

أوَلَمْ يَعُلَمُوا انْتِظامَ أَئِمَّتِهِمْ بَعْدَ نَبيِّهِمْ صلي الله عليه و آلهواحِداً بَعْدَ واحِدٍ إلى أنْ أفْضىَ الْأمْرُ بِأمْرِاللّه ِ عَزَّوَجَلَّ إلىَ الماضى _ يَعْنى الْحَسَنَ بْنَ عَلَىٍّ _ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَيْهِ فَقامَ مَقامَ آبائِهِ عليهم السلام يَهْدى إلىَ الْحَقِّ وَ إلى طَريقٍ مُسْتَقيمٍ.

از امام مهدى عليه السلام آمده است:

مگر نمى دانند كه امامان آنان بعد از پيامبرشان يكى پس از ديگرى به طور منظم آمدند تا به فرمان خدا نوبت به امام پيشين يعنى امام حسن عسكرى عليه السلام رسيد كه به جاى پدرانش نشست تا به سوى حق و راه مستقيم رهنمون گردد.

امام مهدي عليه السلام :

أما تعْلَمُونَ أنَّ الاَْرْضَ لا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ

إم_ّا ظاهِراً وَ إم_ّا مَغْمُوراً.

به نقلى از امام مهدى عليه السلام فرمود:

م_گر نمى داني_د ك_ه زم_ين،

هرگز از حجّت خالى نخواهد بود،

آشكار يا غايب و پنهان.

بحارالانوار، 53: 191.

حديث39

امام مهدي عليه السلام :

... اِنَّ زَكَرِيّا عليه السلام سَأَلَ رَبَّهُ أنْ يُعَلِّمَهُ أسْماءَ الْخَمْسَةَ، فَأهْبَطَ عَلَيْهِ جَبْرَئيلَ عليه السلام فَعَلَّمَهُ إيّاهُ فَكانَ زَكَريّا اِذا ذَكَرَ مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ فاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ سُرِّى عَنْهُ هَمُّهُ وَ انْجَلى كَرْبُهُ وَ إذا ذَكَرَ اَلْحُسَيْنَ خَنَقَتْهُ الْعَبْرةَ وَ وَقَعَتْ عَلَيْهِ الْبَهَرَةُ.

از حضرت مهدى عليه السلام آمده است كه فرمود:

حضرت زكريّا عليه السلام از خدا خواست تا نامهاى «پنج تن» را به او بياموزد، پس جبرئيل را بر او نازل كرد، و آموخت. پس از آن هنگامى كه نام محمد و على و فاطمه و حسن را ياد آور مى شد غم و اندوهش برطرف مى شد ولى هنگامى كه امام حسين را به ياد مى آورد گريه گلويش را مى فشرد و نفسهايش به شماره مى افتاد... .

بحارالانوار 52: 84.

حديث40

امام مهدي عليه السلام :

كانَ نُوراً ساطِعاً وَ قَمَراً زَاهِراً،

إخْت_ارَاللّه ُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ ما عِنْ_دَهُ،

فَمَضى عَلى مِنْهاجِ آبائِهِ عليه السلامحَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ.

امام دوازدهم در مورد پدر بزرگوارش فرمود:

او نورى فروزان و ماهى درخشان بود كه خداوند بزرگ آنچه را نزد خود بود، براى او برگزيد، پس او راه و روش پدران بزرگوار خود را گام به گام دنبال كرد تا رحلت فرمود.

بحارالانوار 53: 191.

حديث41

امام مهدي عليه السلام :

وَلْيَعْلَمُوا أنَّ الْحَقَّ مَعَنا وَ فينا، لايَقُولُ ذلِكَ سِوانا

إلاّ كَذّابٌ مُفْتَرٍ وَ لا يَدَّعيهِ غَيْرُنا إلاّ ضالٌّ غَوى.

امام عصر عليه السلام فرمود:

بايد بدانيد كه حق در ميان ما و با ماست، كسى غير از ما چنين چيزى نمى گويد مگر دروغ گوى افتراء زننده و كسى جز ما چنين ادعايى نمى كند مگر گمراه، گمراه شده.

كمال الدين و تمام النعمة 510: 42.

حديث42

امام مهدي عليه السلام :

وَأمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فيها إلى رُواةِ حَديثِنا فَإنَّهُمْ حُجَّتى عَلَيْكُمْ وَ أنَا حُجَّهُ اللّه ِ عَلَيْهِمْ.

از حضرت مهدى عليه السلام چنين آمده است:

امّا در رخدادهايى كه پيش مى آيد

به راويان احاديث ما مراجعه كنيد،

كه آنان حجّت من بر شما هستند

و م_ن ح_جّت خ__دا ب_ر آن_ان_م.

امام مهدي عليه السلام :

وَ أمّا ظُهُورُ الْفَرَجِ فَإنَّهُ اِلىَ اللّه ِ

وَ كَ_ذِبَ الْوَق_ّات_ُونَ.

در نامه حضرت مهدى عليه السلامآمده است:

اما ظه_ور ف_رج مربوط به خ__داست

و وقت تعيين كنندگان دروغ گفته اند.

بحارالانوار 53: 181.

حديث47

امام مهدي عليه السلام :

وَ إذا أذِنَ اللّه ُ لَنا فىالْقَوْلِ ظَهَرَ الْحَقُّ وَ اضْمَحَلَّ الْباطِلُ وَانْحَسَرَ عَنْكُمْ وَاِلىَ اللّه ِ أرْغَبُ فى الْكِفايَةِ وَ جَميلِ الصُّنْعِ وَ الْوِلايَةِ…

از حضرت مهدى عليه السلام نقل شده كه فرمود:

و هن_گامى كه ب_ه م_ا اج_ازه س_خن داده شود، حق آشكار وباطل ريشه كن واز شما دور خواهد شد، از خ__دا مى خواه_م كه اين مه_مّ را بنحو احسن و در حد كفايت و با ولايت م_ا انجام دهد.

بحارالانوار 53: 196.

حديث48

امام مهدي عليه السلام :

فَقَدْ وَقَعَتْ الغَيْبَةُ الثانِيَةُ فَلا ظُهُورَ إلاّ بَعْدَ إذْنِ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ وَ ذلِكَ بَعْدَ طُولِ الْأمَدِ وَ قَسْوَةِ الْقُلُوبِ، وَ امْتِلاءِ الْأرْضِ جَوْراً.

امام عصر عليه السلام فرمود:

غيبت دوم به وقوع پيوست، پس ظهورى نخواهد بود مگر بعد از اذن خدا و آن بعد از مدت طولانى و قساوت دلها و پُر شدن زمين از ظلم و ستم خواهد بود .

كمال الدين و تمام النعمة 516: 44.

حديث49

امام مهدي عليه السلام :

وَ اَمّا عِلَّةُ ما وَقَعَ مِنَ الْغَيْبَةِ فَاِنَّ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ: يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لاتَسْألُوا عَنْ أشْ_ياءَ اِنْ تُبْدَ لَكُمْ تَسُؤْكُمْ.

از حضرت ولى عصر عليه السلام نقل شده كه فرمود:

اما در مورد علّت غيبت، خداوند متعال مى فرمايد: اى ايمان آورندگان از چيزهايى كه اگر روشن شود بدتان مى آيد سئوال نكنيد.

زيرا هيچ يك از پدران من نبودند جز اينكه تعهدى نسبت به طاغى زمان خود داشتند ولى زمانى كه من خروج كنم هيچ تعهدى نسبت به هيچ يك از طاغوت ها ندارم (يعنى در برابر هيچ كس وظيفه تقيه ندارم).

امام مهدي عليه السلام :

وَ أَمّ_ا ما وَصَلْتَنا بِهِ فَ_لا قَبُ_ولَ عِنْدَن_ا

إلاّ ما طابَ وَ طَهُرَ وَ ثَمَنُ الْمُغَنِّيَةِ حَرامٌ.

از حضرت مهدى عليه السلام در پاسخ اسحاق بن يعقوب چنين آمده است:

اما آنچه را كه به ما رساندى مورد قبول نيست

م_گر آنچ_ه پ_اك و پاك_يزه باش_د

و دستمزد آوازخوان حرام است.

معجم احاديث المهدى عليه السلام، ج 4، ص 294.

حديث55

امام مهدي عليه السلام :

بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

لَعْنَةُ اللّه ِ وَ الْمَلائِكَةِ وَالنّاسِ أجْمَعينَ

عَلى مَنِ اسْتَحَّلَ مِنْ أمْوالِنا دِرْهَماً.

امام زمان عليه السلام فرمود:

به نام خداوند بخشنده مهربان،

امام مهدي عليه السلام :

وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ حَمْداً لا شَريكَ لَهُ

ع_َلى إحْسانِهِ إلَيْنا وَ ف_َضْلِهِ ع_َلَيْنا،

أبَى اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ لِلْحَقِّ إلاّ إتْماماً

وَ لِلْباطِلِ إلاّ زَهُوقاً.

از حضرت نقل شده كه فرمود:

حمد و ستايش مخصوص خداوندى است كه پروردگار جهانيان است و همتايى ندارد. ستايش بخاطر احسانش به ما و نيكى او بر ما، خداوند بزرگ و با عظمت براى حق جز پايدارى و كمال چيزى نمى پسندد و براى باطل نيز جز نابودى چيزى مقدر نكرده است.

بحارالانوار 53: 193.

حديث60

امام مهدي عليه السلام :

وَ أن_َا أعُ_وذُ بِاللّه ِ مِنَ الْع_َمى بَعْدَ الْجَ_لاء،

وَمِنَ الضَّلالَةِ بَعْدَ الهُدى وَ مِنْ مُوبِقاتِ الْأعْمالِ،

وَ مُرْدي_اتِ الْفِ_تَنِ فَإن_َّهُ عَ_زَّ وَ جَ_لَّ يَقُ_ولُ:

الم أحَسِبَ النّاسُ أنْ يُتْرَكُوا أنْ يَقُولُوا آمَن_ّا

وَهُ__مْ لا يُفْت_َنُون.

حضرت مهدى عليه السلام فرمود:

به خدا پناه مى برم از كورى بعد از روشنايى و روشن بينى و از گمراهى بعد از هدايت، و از چيزهايى كه موجب نابودى اعمال مى شود و به او پناه مى برم از آزمايشهاى هلاك كننده. زيرا خداوند متعال فرمايد:

آيا مردم تصور مى كنند همين كه گفتند ايمان آورديم رها مى شوند و مورد آزمايش قرار نمى گيرند؟

بحارالانوار 53: 190.

حديث61

امام مهدي عليه السلام :

... فَما أرْغَمُ أنْفُ الشَيْطانَ بِشَى ءٍ مِثْلَ الصَّلاةِ،

فَصَ_لِّها وَ أرْ غَ_مْ أنْ_فَ الشَّ_يْطانَ.

در پاسخ شخصى كه از نماز در وقت طلوع و غروب آفتاب سؤال كرده بود فرمود:

با هيچ چيز مثل نماز، بينى شيطان به خاك ماليده نمى شود پس نماز را به پادار و بينى شيطان را به خاك بمال.

بحارالانوار 53: 182.

حديث62

امام مهدي عليه السلام :

وَ أمّا ما سَألْتَ عَنْهُ مِنَ الثِّمارِ مِنْ أمْوالِنا يَمُرُّ بِهِ الْمارُّ فَيَتَناوَلُ مِنْهُ وَ يَأكُلُ هَلْ يَحِلُّ لَهُ ذلِكَ؟

فَإنَّهُ يَحِلُّ لَهُ أكْلُهُ، وَ يَحْرُمُ عَلَيْهِ حَمْلُهُ.

امام مهدى عليه السلام فرمود:

اما سئوال كردى كه شخصى به ميوه جات اموال ما مى گذرد و از آن برداشته و مى خورد (حق المارّه) آيا حلال است يا خير؟ پاسخ اين است خوردن برايش حلال است ولى بردن آن حرام است.

بحارالانوار 53: 183.

حديث63

امام مهدي عليه السلام :

وَ أمّا ما سَئَلْتَ عَنْهُ مِنْ اَمْرِ الْوَقْفِ عَلى ناحِيَتِنا

وَ م_ا يَجْ_عَلُ لَنا ثُمَّ يَحْ_تاجُ اِلَيْهِ ص_احِبُهُ،

فَكُلُّ ما لَمْ يُسَلِّمْ فَصاحِبُهُ فيهِ بِالْخِيارِ،

وَ كُلَّ_ما سَ_لَّمَ فَلاخيارَ لِص_احِبِهِ فيهِ،

إحْتاجَ اَوْ لَمْ يَحْتَجْ، إفْتَقَر إلَيْهِ أوِاسْتَغْنى عَنْهُ.

از حضرت نقل شده كه فرمود:

اما آنچه در مورد وقف براى ما سؤال كردى و آنچه كه صاحبش براى ما قرار مى دهد و بعد به آن احتياج پيدا مى كند پاسخ اين است كه هر چيزى را كه هنوز تحويل نداده صاحبش مختار است و هر چه را كه تحويل داده ديگر حق ندارد چه به آن نيازمند باشد يا نباشد.

بحارالانوار 53: 182.

حديث64

امام مهدي عليه السلام :

أنَ_ا بَقِي_َّةٌ مِنْ آدَمَ وَ ذَخ_يرَةٌ مِنْ نُ_وحٍ

وَمُصْطفى مِنْ إبراهيمَ وَصَفْوَةٍ مِنْ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله.

از آن حضرت آمده كه چنين گويد:

من باقي_مانده از آدم و ذخ_يره ن_وح

و برگزيده از ابراهيم و خلاصه محمد

[كه درود خدا بر آنان باد ]مى ب_اش_م.

غيبت نعمانى: 281، ح 67.

حديث65

امام مهدي عليه السلام :

وَاللّه ِ إنَّ صاحِبَ هذَاالْأمْرِ لَيَحْضُرَالْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ،

فَيَرى النّاسَ وَ يَعْرِفُهُمْ وَ يَرَوْنَهُ وَ لايَعْرِفُونَهُ.

محمد بن عثمان عمرى[نايب امام عليه السلام ] گويد: از حضرت شنيدم كه مى فرمود:

بخدا قسم صاحب الامر هرسال در مراسم حج حضور پيدا مى كند و مردم را مى بيند و آنان را مى شناسد ولى مردم او را مى بينند ولى او را نمى شناسند.

كمال الدين و تمام النعمة 440: 8.

حديث66

امام مهدي عليه السلام :

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109