ص:2

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم

لَقَدْصَدَقَ اللَّه رَسُولَهُ الرُّؤيا بِالْحَقِّ لَتَدْخُلُنَّ الْمَسْجِدَ الْحَرامَ إنْ شاءَ اللَّه امنين.

به بركت انقلاب اسلامى و عنايت خاص رهبر كبير انقلاب، احيا كننده حج ابراهيمى محمدىصلوات اللَّه عليهما به مسأله حج، پس از پيروزى انقلاب مراسم حج زائران ايرانى خانه خدا دگرگون شد و هر سال به فلسفه خود نزديك تر گرديد. حج سال 70 نيز تداوم بخش اين راه بود و ويژگى هايى داشت كه تنها با در نظر گرفتن آن مى توان به اهميت و عظمتش پى برد.

ويژگى هاى حج سال 70

الف. حج تجسم عينى آرمان هاى بلند امام خمينى رضى الله عنه در جهان است، و اكنون پس از رحلت جانسوز او و رهبرى رهبر معظم انقلاب حضرت آيةاللَّه خامنه اى، زائران ايرانى براى نخستين بار در مراسم حج شركت مى كنند و همه دوستان و دشمنان انقلاب اسلامى مى خواهند تداوم سياست هاى امام راحل را در همه ابعاد (1). فتح- 27.

2

انقلاب، در آيينه مراسم حج، با تفسيرى كه امام از اين مراسم داشت، مشاهده كنند.

ب. پس از فاجعه خونين سال 66 كه در آن حدود چهارصد زائر ايرانى كه تنها جرم آنها فرياد برائت از مشركان و مرگ بر آمريكا و اسرائيل بود، مظلومانه شهيد شدند، و پس از محروميت سه ساله، اكنون حجاج ايرانى عازم خانه خدا هستند. اين بار حاكمان عربستان چگونه برخورد خواهند كرد؟ آيا آن واقعه تكرار نخواهد شد؟ آيا زائران ايرانى، كه اغلب سالخورده و ناتوان هستند، با ذهنيتى كه از آن فاجعه دارند در مراسم برائت شركت خواهند كرد؟ آيا مراسم برائت را مى تون آن گونه كه در شأن جمهورى اسلامى است برگزار كرد؟ كجا؟ و چگونه؟ و بالأخره آيا حيثيت نظام و انقلاب و امام و رهبرى را مى توان در مراسم حج سال 70 حفظ كرد؟ و ...

ج. شعار مرگ بر آمريكا در سال 70 مفهوم ويژه اى دارد، زيرا زائران ايرانى كه به جرم گفتن مرگ بر آمريكا سه سال است به ناروا از زيارت بيت اللَّه محروم اند، اكنون با حضور ارتش آمريكا در منطه و به خصوص در عربستان بهصورت غولى فاتح و متجاوز، مى خواهند در كنار خانه خدا مرگ بر آمريكا بگويند.

د. توافقنامه جمهورى اسلامى ايران و عربستان نيز هرچند نكات مثبتى براى اجراى مراسم در بر داشت و در آن شرايط چيزى جز آنچه توافق شده بود ظاهراً ناممكن به نظر مى رسيد ولى، به هر حال، به دليل اينكه مكان اجراى برائت از مشركان طبق آن مى بايست با توافق عربستان باشد، مانع عمده اى به شمار مى رفت.

ه. مشخص نبودن سرپرست حجاج ايرانى تا نزديكى هاى ايام حج نيز يكى از معضلات كار بود. از روزى كه به اينجانب پيشنهاد قبول مسئوليت اين امر شد تا اولين پرواز زائران 44 روز بيشتر فاصله نبود و در اين مدت مى بايست سياستگذارى، سازماندهى و برنامه ريزى هاى لازمصورت مى گرفت و نيروهاى مجرب و كارا، شناسايى و انتخاب مى شدند و امكاناتى كه در سال 66 از بين رفته بود با مشكلاتى فراوان تهيه مى گردد و ....

و. علاوه بر همه اين مسائل، كه مسئوليت حسن اجراى آن با بعثه مقام معظم رهبرى است، تدارك امور اجرايى حج كه به سازمان حج مربوط مى شد با توجه به ضيق وقت 1 با مشكلات جدى روبرو بود. (1). با اينكه سال هاى قبل عمده كارهاى تداركاتى قبل از ماه رمضان به پايان مى رسيد، در سال 70 اواسط ماه رمضان عربستان اجازه داد كه براى اجاره منازل اقدام شود و پس ازصدور اين اجازه نيز براى جلوگيرى از متمركز شدن زائران در اماكن حساس، موانعى ايجاد كرد.

3

در فضايى كه ترسيم شد به حسب ظاهر بعيد به نظر مى رسيد كه مراسم حج سال 70 اهداف انقلاب را مطابق رهنمودهاى بنيانگذار آن تأمين كند و لذا يكى از دوستان كه در اين زمينه تجربه كافى داشت، ضمن اظهار يأس از امكان برگزارى حج ابراهيمى، وقوع آبرومندانه حج را تنها درصورت تحقق يك معجزه ميسر مى دانست.

در عين حال، نكته جالب توجه اين بود كه رهبر معظم انقلاب از نماينده خود و سرپرست حجاج ايرانى مؤكداً مى خواستند كه «كليه دستورات حضرت امام خمينى رضى الله عنه را در احكامصادره به نمايندگان محترم ايشان در حج در سال هاى گذشته در مد نظر داشته و با دقت و تمام امكان به آن عمل نمايد.

ولى به فضل خدا و على رغم توطئه دشمنان و يأس دوستان، حماسه حج ابراهيمى به گونه اى اعجازآميز و اعجاب انگيز، همان گونه كه احيا كننده آن در پيام حج سال 1367 بدان اشارت فرموده و بشارت داده بود، در فضايى شورانگيز و آرام، با شكوه تمام برگزار شد و به همين جهت خداوند منان را بر اين نعمت عظمى شاكريم.

براى ثبت اين حماسه تاريخى، هر چند شكوه آن را نمى توان به رشته تحرير كشيد، دو اقدام ضرورى بود:

1. تنظيم «اسناد سياسى حج 70»، شامل تلاش هاى بعثه مقام معظم رهبرى براى برگزارى مراسم برائت. اين اقدام قبلًاصورت گرفت و «اسناد سياسى حج 70» در 66صفحه تنظيم گردد.

2. تدوين «سيماى حج» شامل كليه اقدامات سياسى، فرهنگى و اجرايى بعثه مقام معظم رهبرى و سازمان حج، يعنى كتاب حاضر.

هرچند اين كتاب به دلايلى كه نياز به توضيح ندارد شايد نتواند همه اهداف ما را تأمين كند ولى حتماً مقدمه خوبى است براى تصوير دقيق تر سيماى حج در سال هاى آينده ان شاء اللَّه. در اينجا من لازم مى دانم از همه عزيزانى كه براى ثبت و ضبط اين حادثه عظيم تاريخ حج تلاش كرده اند جدّاً سپاسگزارى كرده و براى همه آنها از خداوند كعبه اجر جزيل طلب نمايم.

در خاتمه ذكر اين نكته نيز بى فايده نيست كه اقدام سومى هم براى ثبت حماسه حج سال 70 جريان دارد و آن تحرير خاطرات خود من از اين ماجراى شورانگيز است كه اميدوارم به تدريج در فصلنامه حج «ميقات» چاپ شود.

محمدى رى شهرى

8/ 11/ 1370

4

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم

حج سال 70 پس از سه سال وقفه در برگزارى اين فريضه بزرگ براى مسلمانان ايرانى در شرايطى غير منتظره تحقق يافت. فاجعه خونين حج در سال 1366 كه در آن حريم امن الهى هتك و گروه بى شمارى از زائران ايرانى و غيرايرانى بيت اللَّه الحرام شهيد و مجروح شدند، اندوهى جانكاه و فراموش نشدنى بر دل همگان نشاند. امام راحل سلام اللَّه عليه آن حادثه شوم را عاشوراى جمعه خونين مكه و مصيبتى براى تمام انبياء و مرسلين از آدم تا خاتم خواندند.

در عين حال، شوق تشرف خانه خدا و زيارت مضجع شريف پيامبر گرامىصلى الله عليه و آله و مزار ملكوتى ائمه بقيع عليهم السلام حتى براى لحظه اى از دل ها نرفت. امام عزيز نيز همواره نظر مباركشان اين بود كه حج به عنوان يك فريضه سياسى- عبادى مهم تعطيل نماند. از اين رو چه در زمان حيات ايشان و چه پس از آن، تلاش هاى بسيارى انجام مى گرفت، اما هربار به دلايل گوناگون، و مهمتر از همه عدم تأمين خواسته هاى به حقّ جمهورى اسلامى، اين امر ميسر نمى شد.

تحولات سياسى منطقه در يكى دو سال اخير و به خصوص تحكيم و توسعه موقعيت جمهورى اسلامى ايران، شرايط مساعدى را براى تحقق اهداف نظام در امر حج

فراهم ساخت. سرانجام، با عنايات ويژه رهبر عزيز انقلاب اسلامى حضرت آيةاللَّه خامنه اى مدّظله العالى و تدابير سنجيده رئيس جمهور محترم حضرت حجةالاسلام والمسلمين هاشمى رفسنجانى، تلاش هاى مستمر كارگزاران سياسى به نتيجه مطلوب رسيد.

نخستين توافق هاى وزيران خارجه ايران و عربستان حاكى از پذيرش شرايط اساسى ايران يعنى تعداد مورد نظر زائران و برگزارى مراسم برائت از مشركان بود. اين توافق، طليعه مطلوبى براى آغاز فعاليت هاى گسترده بعدى جهت تمهيد مقدمات برگزارى حجى عظيم گرديد.

در بيستم ماه رمضان 1411 برابر با هفدهم فروردين 1370 حضرت آيةاللَّه خامنه اى طى حكمى حجةالاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خمينى را به عنوان نماينده خود و سرپرست حجاج ايرانى معرفى نمودند.

متن كامل اين ححم به شرح زيرصادر شد.

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم

جناب حجةالاسلام والمسلمين آقاى حاج سيد احمد خمينى

دام بقائه

خداى منان را شكرگزاريم كه بار ديگر با عنايت خود، ملت شريف ايران را مشمول تفضّلات خاص فرموده و موانع را از سر راه حج ابراهيمى و حضور در ميعاد الهى و مردمى خانه مكرّم خود برطرف نموده و دل هاى مشتاق را با دعوت به وعده هاى ضيافت خود به اهتزاز آورد.

اكنون به فضل الهى و توجهات ولى اللَّه الاعظم روحى فداه ملت ايران در آستانه استيفاى حق عظيمى است كه سه سال به ناروا از او بازداشته شده بود.

بايد شك نكرد كه روح مطهر امام آزادگان و قائد درست انديشان، آن پايه گذار حج ابراهيمى و ولايت و برائت محمّدىصلى الله عليه و آله، از توفيق كرامت بار ملت ايران و تلاش و مجاهدتى كه به اين عزت منتهى شد، شاد و راضى است.

5

اينجانب با تأسى به آن بزرگوار كه جنابعالى را با اعتمادى كم نظير از همگان ممتاز ساخته بود، با اطمينان و اعتماد كامل به دانش و بصيرت و هوشمندى همراه با امانت وصداقت و كارايى كه از آن

برخوردار مى باشيد، شما را به سمت نماينده خويش و سرپرست حجاج محترم ايران منصوب مى كنم.

اين واجب بزرگ كه ذكر خدا و انابه و استغفار در آن با برائت و بيزارى از مشركين و نمايش عظمت و وحدت مسلمين توأم و همراه است، امسال در شرايطى انجام مى گيرد كه مع الاسف بخشى از سرزمين هاى اسلامى عربستان و عراق به حضور و تصرف ايادى شرك و كفر و استكبار آلوده شده و با سوء تدبير و خباثت بعضى از حكام ممالك اسلامى، اختلافات تازه و برادركشى هاى بى سابقه اى در ميان مسلمين پديد آمده است. اين چيزى است كه قلب هر مسلمان غيور و معتقد به عزت اسلام و وحدت مسلمين را جريحه دار مى سازد و حج بايد بر دل هاى خسته و مجروح مسلمين مرهم نهاده، راه رشد وصلاح را كه همانا اتحاد و همبستگى ملت هاى مسلمان و عزم راسخ آنان بر مقابله و مبارزه با اردوگاه استكبار و جهانخواران و غارتگران ثروت هاى مادّى و معنوى مسلمين است به آنان نشان دهد.

حضور جنابعالى كه يادگار عزيز و گرانقدر امام المجاهدين و خود از شخصيت هاى برجسته انقلاب اسلامى و داراى مواضع راسخ و روشن در مقابله با توطئه ها و ترفندهاى استكبارى مى باشيد به حجاج كشورهاى اسلامى اين امكان را خواهد بخشيد كه سياست الهى و به حق جمهورى اسلامى را بى واسطه از زبان يكى از برگزيدگان اين نظام بشنوند و از رهنمود جمهورى اسلامى در حوادث پيچيده دنياى كنونى و منطقه اسلامى مطلع شوند.

لازم است جنابعالى كليه دستورات حضرت امام خمينى رضى الله عنه را در احكامصادره به نمايندگان محترم ايشان در حج سال هاى گذشته در مدّ نظر داشته و با دقت و تمام امكان به آن عمل نماييد و بالخصوص مسلمين را به وحدت كلمه و دفاع از اسلام و مبارزه با ائمه كفر و سردمداران ظلم و فساد جهانى و متجاوزين به حقوق كشورها و ملت هاى ضعيف و دست نشاندگان آنان توصيه كنيد و از وقايع ظالمانه و خونينى كه در فلسطين و عراق و لبنان مى گذرد آنان را آگاه سازيد.

همچنين ضرورى است كه در هر فرصتى همه حجاج بالخصوص حجاج عزيز ايران را به ذكر و خشوع و تضرّع و تقويت علقه هاى معنوى و

رابطه با حضرت بارى تعالى و تقدس متذكر فرماييد.

اكنون در آستانه فصل مبارك حج، ياد شهيدان مظلوم و كبوتران خونين بال حريم امن الهى كه داغ آنان از دل زدوده نشده و نخواهد شد دل را مى گدازد و اشك بر ديده جارى مى سازد. اميد است كه حج ناتمام آن مظلومان به لطف خداى عزيز و قدير به كمال و تمام حج همه مسلمين بينجامد و خون به ناحق ريخته آنان تقاص همه خون هاى به ناحق ريخته جهان اسلام را در پى داشته باشد.

لازم مى دانم از جانب حجةالاسلام والمسلمين كرّوبى رئيس محترم مجلس شوراى اسلامى كه با توجه به

6

مسئوليت سنگين خود در كشور امكان اداى اين مسئوليت را نداشتند به خاطر زحمات بى دليغ در حج سالهاى گذشته تشكر كنم و توفيق جنابعالى و كسانى را كه در اين امر خطير همكار و دستيار شما خواهند بود از خداوند مسئلت نمايم.

والسلام عليكم و رحمةاللَّه

بيستم ماه رمضان 1411 برابر با هفدهم فروردين ماه 1370

على حسينى خانه اى

انتشار خبر اين انتصاب شور و هيجانى در داخل و بازتاب هاى گوناگونى در خارج از كشور در پى داشت.

رهبر معظم انقلاب با اين انتخاب و با تأكيد بر مواضع و مشى اصولى حضرت امام رضى الله عنه در برگزارى حج نشان دادند كه نظام جمهورى اسلامى همواره بر بنيان هاى انقلابى خويش پايدار است و راه امام ادامه خواهد يافت.

چندى بعد، در شرايطى كه زمان چندانى تا آغاز عزيمت زائران نمانده بود، حجةالاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خمينى بنا به دلايلى كه در نامه ايشان به محضر مقام معظم رهبرى آمده است از پذيرش اين مسئوليت پوزش خواستند. متن نامه مزبور به شرح زير است:

باسمه تعالى

حضور محترم رهبر بزرگوار انقلاب حضرت آيةاللَّه آقاى خامنه اى

دامت بركاته

خداى را شكر مى كنم كه مورد لطف و محبت آن عزيز قرار گرفتم و من را به نمايندگى خود و خدمتگزارى حجاج بيت اللَّه الحرام منصوب

فرموديد. پس ازصدور حكم با كمال شوق كار را دنبال نمودم و پيشرفت هايى هم در بعضى زمينه ها حاصل شد.

ولى امروز در ملاقات با مادر بزرگوارم با مسأله اى مواجه شدم كه تنها فرد را رهبر عزيزم دانستم تا موضوع را با او در ميان بگذارم، چرا كه جنابعالى هميشه نسبت به خانواده حضرت امام قدس سره محبت داشته ايد.

والده مريضم به جدّ دستور فرمودند تا از اين سفر منصرف شده و در كنارشان باشم.

از آن حضرت درخواست مى نمايم درصورتى كه اجازه فرماييد خواست والده مكرّمه را بر مسئوليت جديد مقدّم دارم و از اين سفر روحانى و خدمت مورد علاقه ام به خاطر مادر رنجديده ام چشم بپوشم. البته خود را موظف مى دانم تا هميشه در خدمت انقلاب و اسلام و رهبرى معظّم باشم. خداوند به جنابعالى طول عمر با بركت مرحمت فرمايد.

احمد خمينى

23/ 1/ 1370

7

مجدداً موجى از تحليل و تفسيرهاى عمدتاً نادرست فضاى خبرى پيرامون حج را فراگرفت.

از يك سو امور اجرايى گسترده و متنوّع حج نمى توانست متوقف بماند، زيرا فرصتْ بسيار اندك و كارْ بسيار عظيم بود؛ از سوى ديگر، مسأله انتصاب نماينده جديد ولىّ فقيه در بوته ابهام قرار داشت.

سرانجام، در روزهاى پايانى ماه مبارك رمضان از سوى حضرت آيةاللَّه خامنه اى به حجةالاسلام والمسلمين محمّدى رى شهرى ابلاغ شد كه امور مربوط به نمايندگى ولىّ فقيه در امر حج را تصدّى كند تا جريان فعاليت ها دچار وقفه نشود. بنابراين، فعاليت هاى بعثه قبل از اعلام رسمى انتصاب ايشان آغاز گرديد.

روز يازدهم شوال 1411 باربر با ششم ارديبهشت 1370 طى حكمى از سوى رهبر انقلاب، حجةالاسلام والمسلمين محمد رى شهرى به سمت نمايندگى ولىّ فقيه و سرپرست حجاج منصوب شد.

متن حكم به شرح زير است:

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم

جناب حجةالاسلام والمسلمين آقاى حاج شريخ محمد محمدى رى شهرى

دام بقائه

بر آشنايان معارف اسلامى پوشيده نيست كه فريضه حج بيت اللَّه از جمله تكاليف نادرى است كه در آن ابعاد متعدد و متنوع مربوط به زندگى فردى و سلوك جمعى، به شكلى باشكوه و داراى تأثير عميق در تن و جان و انديشه و نيز در منش و روش آدمى گنجانيده شده و درست گزاردن آن مى تواند او را به توفيقات بزرگى در همه عرصه هاى مادّى و معنوى نائل سازد.

در اين فريضه بزرگ، سير آفاق با سير انفس، ذكر خشوع و انابه و استغفار با سعى و حركت و وقوف و برائت، اتحاد و رفق و تراحم مؤمنان با هشدار و بيزارى و پرهيز از كافران، «از سراب خود رو برتافتن» با «در اقيانوس جمع فرورفتن»، درد خود را با طبيب القلوب گفتن با طبيبانه از درد مسلمين جهان پرسيدن و خلاصه سياست با ديانت و دنيا با آخرت، همسنگ و همعنان گرديده اند. اين تنوع و پيچيدگى همواره ايجاب كرده است كه به منظور هرچه بهتر و كامل تر برگزار شدن حج، همه ساله هدايت و زعامتى، خيل حاجيان بيت اللَّه را سرپرستى كند و به آنان در سيراب گشتن از اين سرچشمه فيض الهى يارى رساند.

اكنون كه حجاج ايرانى به فضل و توفيق الهى و تحت عنايت و به بركت دعاى حضرت ولىّ اللَّه الاعظم روحى فداه بار ديگر با رفع موانع توفيق آن يافته است كه در اين ميعاد عام مسلمين شركت كرده لواى حج ابراهيمى را برافرازد، جنابعالى را كه از چهره هاى سرافراز جمهورى اسلامى و داراى مواقف افتخارآميز در طول ساليان و پيشواى عظيم راحل آن بوده ايد به سمت نماينده خود و سرپرست حجاج محترم ايران منصوب مى كنم.

انتظار مى رود كه حجاج محترم با راهنمايى و ارشاد جنابعالى فرصت يابند به بركت مناسك و شعائر حج، دل هاى خود را در ذلال ذكر خدا تزكيه و تطهير كرده، در كنار آن با مشاهده شكوه جماعت مسلمين كه از اقطار ميهن بزرگ اسلامى به طواف كعبه آمده اند، فكر و ذهن خود را به

عظمت اسلام و مسلمين متوجه سازند و قدرتى را كه خداوند در يد واحده امت اسلامى به وديعه نهاده به چشم ببينند. غفلت مسلمانان از اين نيروى لايزال همواره موجب آن شده است كه دشمنان اسلام و غارتگران ثروت هاى مسلمين بتواند حيله گرانه بر سرنوشت ملت هاى اسلامى تسلط يابند و در اين مقطع زمان كه دست پليد اردوگاه كفر و استكبار و در رأس آن رژيم جبار و عنود آمريكا در سرزمين هاى اسلامى با همين وسيله به هر تصرف دلخواه خود دست زده در جان و مال مسلمين دست تطاول گشوده است.

در حج بايد تا سر حد توان و امكان، پيوند برادرى با مسلمين ديگر كشورها استحكام يابد و ضمن استفسار از مسائل و حوادث آنان، حقايق مسلّم سياسى كه امروز در فضاى جمهورى اسلامى بر اكثر يا همه مردم آشكار است به آنان انتقال يابد و آيه كريمه «يشهدوا منافع لهم» تحقق پذيرد.

مسلمين به اتحاد كلمه ترغيب و از كيد دشمنان برحذر داشته شوند و تجارب ملت انقلابى و فداكار ما براى آنان تشريح گردد.

لازم است همه دستورهاى حضرت امام خمينى قدس سره را به نمايندگانشان در احكامصادره سرپرستى در سال هاى گذشته در مدّنظر داشته و دقيقاً آنها را به اجرا در آوريد و بر مسئولان حج اعم از مديران دولتى و روحانيون محترم و رؤساى كاروان ها و همه حجاج محترم لازم است كه از راهنمايى ها و دستورات جنابعالى پيروى كنند.

با دعا براى تعالى درجات روح مطهر امام عزيزمان و ارواح طيّبه شهداى مظلوم حج و ديگر شهيدان راه حق، شما را به خدا مى سپارم و توفيق شما و ديگر حجاج محترم را از خداوند مسئلت مى كنم.

والسلام عليكم و رحمةاللَّه

يازدهم شوال 1411 برابر با ششم ارديبهشت ماه 1370

على حسينى خامنه اى

خطوط اساسى و مهمى كه از سوى رهبر انقلاب در خصوص برگزارى حج ترسيم گرديد به عنوان راهنماى عمل كارگزاران حج مورد توجه قرار گرفت، تحقق اهداف مورد نظر رهبرى نيازمند برنامه ريزى دقيق و همه جانبه و هماهنگى عوامل دست اندركار و استفاده از نيروهاى كارآمد بود و اين همه مى بايست در فرصتى كوتاه

جامه عمل بپوشد.

خوشبختانه موضوع حج به اندازه اى مهم و پرچاذبه است كه به سرعت همت هاى بلند دل هاى پرشور را به سوى خود مى كشاند. از همين روى بود كه در عين وقفه سه ساله كه عملًا منجر به گسيختگى تشكيلات و از بين رفتن بسيارى از امكانات بويژه در انبارهاى منازل عربستان شده بود جريان امور با شتابى كم سابقه دنبال شد و به نتيجه رسيد. يادآورى مهمترين فعاليت هايى كه قبل از اعزام زائران انجام گرفت خالى از لطف نيست:

ص: 3

آهنين عازم حج ابراهيمى باشيد.»

آقاى رى شهرى در ادامه سخنان خود اظهار داشت:

«اين يك سفر تفريحى نيست. من توصيه ام به همه خدمتگزاران بيت اللَّه اين است كه نهايت تلاش خود را بكنند كه حجاج در آسايش و راحتى باشند و مطمئن باشيد كه آنان تلاش خواهند كرد. ولى عزيزان بدانيد كه سه سال دورى از حج و با امكاناتى كه سازمان حج و زيارت در اين سه سال از دست داده و فشردگى كار در اين مدت كوتاه، طبيعتاً يك سلسله مشكلات بوجود آمورده و شما اين را به حساب كوتاهى مسئولان نگذاريد. آنان بيش از اين نتوانسته اند.»

امسال با شروع پروازهاى حاجيان ايرانى، هواپيمايى جمهورى اسلامى، با نزديك به 20 پرواز، روزانه 5500 تن از زائران خانه خدا را از فرودگاه هاى مشهد، اصفهان، كرمان، شيراز، تبريز و تهران به عربستان انتقال مى دهد. اين توضيح لازم است كه اولين پرواز حجاج ايرانى ساعت يك و پنجاه دقيقه بامداد امروز از شهر شيراز به سوى جدهصورت گرفت.

ص: 4

شهر را به يكديگر وصل مى كند بزرگراه تازه سازى است كه ازصحراى خشك و سوزان اين منطقه مى گذرد. در طول اين جاده مجتمع هاى بزرگى شامل سالن غذاخورى و فروشگاه و مسجد، هر از چند كيلومتر، آماده پذيرايى از حجاج هستند. با اينكه بهداشت مورد نياز اين گونه اماكن در مجتمع ها ديده نمى شود، ولى كاروان هاى مختلف بر سر راه خود به مدينه منوره، براى رفع عطش، خستگى و يا اداى نماز، اتوبوس هاى حامل زائران خود را در مقابل اين اماكن نگه مى دارند.

مدينه، چشم انتظار، آغوش خود را به روى ايرانيان گشوده است. تا ساعاتى ديگر حاجيان ايرانى سر بر دامن پر مهر رسولشان خواهند گذاشت و عقده سه سال دورى را با دستان گريه خواهند گشود.

ص: 5

اسلامى اشاره كرد و افزود:

«انعكاس بعضى از واقعيت ها در بعضى از مواقع به حال جامعه مضر است. مثلًا نبايد اخبار به گونه اى باشد كه دلهره ايجاد كند. در ابعاد تبليغاتى حج، واقع مسئله اين است كه دنيا با ما سرِ جنگ دارد. خبرنگاران بايد به اين مسئله به خوبى توجه كنند .... در رابطه با مسائل سياسى، ممكن است يك خبر موجب نگرانى شود؛ لذا بايد در انتقال آن عجله نكرد وصبر كرد در مورد مقتضى ارائه شود ....»

ص:6

ص: 7

ص: 8

ص: 9

گروه رسيدگى به شكايات و گزارش ها و ارزشيابى نيز در كنار اين معاونت مشغول به كار است. تعدادى از واحدهاى ستاد، به دليل نوع وظيفه خود تحت نظر قائم مقام انجام وظيفه مى كنند. اين واحدها عبارتند از:

الف. واحد آمار:

مهمترين وظايف اين واحد عبارت است از:

1. تهيه ليست كامل از كاروان ها شامل: مدير، شماره گروه، تعداد زائر و اولويت مدينه يا مكه.

2. دريافت تاريخ و ساعت ورود كاروان ها از جده به مدينه از واحد حمل و نقل 48 ساعت قبل از ورود هر كاروان و انتقال اطلاعات به واحدهاى تداركات، بازرسى، شكايات و ساير واحدها جهت شروع كار و انجام به موقع وظايف محوّله.

3. تنظيم تابلوى روزانه ورود و خروج به كاروان ها از جده به مدينه و از مدينه به مكه و از مكه به مدينه و از مدينه به جده جهت شناخت دقيق و به موقع مسئولان از وضع آمارى زائران.

4. دريافت روزانه آمار و عملكرد كليه واحدهاى ستاد و درج تابلوى راهنما جهت اطلاع و آمادگى كامل مسئولان از وضعيت كلى وصدور دستورهاى به موقع به واحدها.

ب. واحد امداد:

اين واحد به منظور ايجاد تسهيلات و ارائه خدمات لازم به زائران گمشده تشكيل شده است و با بررسى هاى مقدماتى كه قبل از حركت به عربستان انجام مى دهد و بعد از ورود به مدينه آن را تعقيب مى كند و به مرحله اجرا در مى آورد، تدابير لازم را جهت جلوگيرى از گم شدن، يافتن گمشدگان، امداد جسمى و راهنمايى و هدايت آنان به محل اقامتشان اتخاذ مى نمايد.

واحد امداد در مدينه داراى يك دفتر مركزى و تعدادى ايستگاه ثابت در كنار گورستان بقيع و محل هاى پر تجمع زائران ايرانى است كه اعضاى امداد در سه شيفت جداگانه تمام وقت در محل ها با اونيفوم مخصوص مستقرند.

اعضاى اين واحد در عرفات و منى هم فعال خواهند بود.

ص: 10

ج. واحد خوابگاه:

اين واحد تقسيم اتاق ها و مشخص كردن محل استراحت اعضاى ستاد و استقبال و پذيرايى و اسكان ميهمانان را به عهده دارد.

د. واحد روابط عمومى و مترجمان:

كليه امور تبليغى، برگزارى مراسم خاص و ترجمه كليه نامه هاى ستاد و مكاتبات با مسئولان و مقامات محلى به عهده اين واحد است.

ه. واحد پذيرش ميهمانان:

زائران ايرانى كه از مجارى ديگر- غير از سازمان حج- به مدينه وارد شده اند و علاقه مند به اقامت در كاروان هاى ايران هستند به اين واحد معرفى مى شوند و كاروان مناسب در اختيارشان قرار مى گيرد.

معاونت ادارى:

اين معاونت سه واحد را تحت پوشش دارد:

الف. واحد پاسخگويى به مراجعان و انتظامات.

اعظاى اين واحد ضمن حفظ انتظامات و راهنمايى مراجعه كنندگان، پاسخگويى به سئوالات آنان را نيز به عهده دارند.

ب. واحد امور مالى:

اين واحد طبق دستورالعمل نسبت به پرداخت كليه هزينه هاى جارى ستاد و اعتبار كاروان ها اقدام مى كند.

ج. واحد امور ادارى و خدمات:

اين واحد چند واحد كوچك تر را زير پوشش دارد، از جمله:

1. مخابرات كه كليه خطوط ارتباطى بين ستاد و ساير مراكز مربوط به ايرانيان را عهده دار است.

2. پست تصويرى

3. مركز تلفن

4. تأسيسات

ص: 11

معاونت رفاه و تداركات:

اين معاونت از پنج واحد تشكيل مى شود:

1. واحد اسكان

2. واحد توزيع و تداركات

3. واحد وجوه گمشده

4. واحد رفاه پزشكى

5. واحد حمل و نقل كه از پركارترين معاونت هاى اين ستاد به شمار مى رود.

گروه رسيدگى به شكايات و گزارش ها نيز قبل از ورود كاروان ها مستقر شده و طبق برنامه ريزى به وظايف خود عمل مى كنند.

آفتاب مدينه كه امروزصبح اولين نگاهش به زائران ايرانى افتاده بود، آرام آرام چشمان روشنش را بر مخمل سُرمه اىِ آسمان مى بندد تا راه براى بالا آمدن قرص ماه باز باشد.

ص:12

ص: 13

ص: 14

ص: 15

نوبت پيش پاى امامان معصوم خود مى ايستند و خالصانه با ايشان به گفتگو مى پردازند. كسى زيارتنامه مى خواند، ديگرى روضه اى زمزمه مى كند و آنسوتر، كسى كه در دلش غوغايى برپا است، با فريادهاى خاموش و به زبان اشك، راز مى گويد.

مردان،صحن و سراى بقيع را پر مى سازند و زنان هنوز پشت ديوارها و نرده هايى كه بقيع را محاصره كرده است، مويه مى كنند، چون از نظر مأموران سعودى زيارت براى زنان جايز نيست؟ اگرچه آنان زيارت را تا چندى پيش براى هيچكس جايز نمى شمردند. «(1)» درهاى بقيع را گشوده اند تا ايرانيان و به همراه آنان جمعى از مسلمانان ديگر كشورهاى اسلامى به زيارت بقيع نايل شوند. با وجود اين، سنت جاهلىِ ممانعت از زيارت زنان، انبوهى از زنان ايرانى را كماكان پشت درهاى بقيع نگه داشته است.

يكى از نكات جالب در زيارت بقيع عرقد، احياى سنت زيارت بزرگان است. هر روزه ايرانيان و جمعى از مسلمانان ساير كشورهاى اسلامى در ضلع شرقى قبرستان بقيع تجمع مى كنند و عاشقانه به خواندن زيارتنامه مى پردازند. متأسفانه فرهنگ «گريستن» در ميان برخى از مسلمانان به فراموشى سپرده شده است. نگاه بهت آلود و پرسش گرانه اين قبيل افراد در واقع نشانه اى از يك اختلاف فرهنگى در ميان امت اسلامى است كه بايد از سوى رهبران چاره اى براى آن انديشيده شود. اگرچه بسيارى از پيروان مذهب اربعه منعى براى زيارت احساس نمى كنند اما اين عمل مقدس (زيارت) از جايگاهى درخور و افكار و اعمال آنان برخوردار نيست.

برخى از زائران ايرانى در جريان زيارت از بقيع، به حدى از خود بى خود مى شدند كه به برداشتن خاك اقدام مى كردند. همچنين، در مواردى، بعضى از زنان كه از زيارت محروم شده اند به بستن پارچه هايى به نرده هاى بقيع- به عنوان دخيل- دست مى زنند. گزارش هاى متعددى از انجام اين قبيل اعمال كه در ديد ديگر مسلمانان كاملًا نامفهموم بوده و عمل خرافى تلقى

ص: 16

مى گردد به بعثه مقام معظم رهبرى مى رسد.

ص: 17

هنگامه آن نبرد كجا بوده، ايشان به هنگام عقب نشينى در كجا موضع گرفته و ابوسفيان را مخاطب قرار داده و ... راهنمايى نمى كند. اما آنتن هايى كه در زير سايه كوه احد- اين شاهد و موزه مظلوم جنگ اسلامى- سر برافراشته اند، چشم هاى تو را مى آزارند. و بلاهايى را مى بينى كه به رغم وجود فضاى كافى در دشت مدينه، در پاى كوه احد، جايى كه مى توانست و مى بايست يادآور و احيا كننده رشادت هاى مسلمانانصدر اسلام باشد، سبز شده اند.

به زيارت مسجد قبا كه مى روى، انتظار دارى آن فضاى كوچك را كه سرشار ازصميميت و دنيايى بزرگ ازصفا بوده است ببينى، اما با كمال تعجب مى بينى كه ساختمان عظيمى جاى آن مسجد كوچك بنا شده است؛ ساختمانى كه افتخار آن برخوردارى از سقف متحرك است و امتيازش سنگ هاى ايتاليايى و چلچراغ هاى ...!

«ذوقبلتين» تنها نامى است كه بر ساختمان بزرگ و اشرافى جديدى اطلاق مى شود؛ ساختمانى كه پس از ويران كردن مسجد ذوقبلتين برآمده است و تنها يك محراب در آن به چشم مى خورد. محراب پيشين و جاى آن يادآور حكم خداوند به استقلال اسلام از ساير اديان بوده است كه بايد محو گردد!؟

امروز دسته اى از حاجيان ايرانى به جستجوى خندق، اين يادگار نبرد دفاعى و پيروزمند اسلام، مى روند اما جز پيكره سياه بزرگراهى كه چون بختك بر روى آن زنده كننده خون جوشان رشادت ها افتاده است، چيزى نمى بينند. آنان دلتنگ به مسجد حضرت زهرا عليها السلام آمدند تا با نمازى از خداى بزرگ طلب يارى كنند، ولى با تعجب مى بينند كه پنج مسجد «(1)» منتسب به حضرت رسولصلى الله عليه و آله، حضرت امير عليه السلام حضرت زهرا عليها السلام، سلمان و ابوذر در فضايى همانند يك پارك جنگلى قرار گرفته اند. اين محيط فضايى شده است

ص: 18

كه نه معنويتى را به بيننده القاء مى كند و نه واقعيتى را به او مى نماياند؛ فضايى كه به انديشه و انديشيدن بهايى نمى دهد و بيشتر تفرّجگاهى است تا محل عبرت.

مسجد حضرت زهرا عليها السلام، اتاقكى است با طول تقريبى سه متر و عرض دو متر، بدون سقف و محراب و با ديوارهاى گچى كه كلماتى بر آن نوشته شده و توسط ديگران بر آنها خط كشيده شده است؛ فضايى كه هنوز مظلوميت از آن مى تراود!

ص: 19

دستگاه ضبط (ناگرا)، عدسى هاى مورد نياز (لنز) و ديگر ملزومان فنى به همراه داشتند. همچنين عكاسان رسانه هاى گروهى ديگر هم دوربين هاى عكاسى و ملزومات مربوطه را جهت پوشش تصويرى و ارسال به موقع و بهينه اخبار با خود آورده بودند.

مأموران سعودى با انتقال امكانات و وسايل مربوط به گروهصدا و سيما، با اين توجيه كه اينها وسايل شخصى نبوده و حرفه اى هستند و لذا ضرورتى ندارد كه يك زائر آنها را با خود حمل كند، به توقيف وسايل اقدام مى كنند.

از سوى برخى از مسئولان بعثه كه در فرودگاه حضور داشتند موضوع به طور غير رسمى پيگيرى شد و در آخرين ساعات روز 8/ 3/ 70 مقرر گرديد كه با ارائه نامه اى از ستاد حج مستقر در جده و يا از كنسولگرى جمهورى اسلامى ايران در جده، وسايل توقيف شده ترخيص گردد. مأموران سعودى براى اين كار ضرب الاجلى ده روز تعيين كرده و طى اين مدت وسايل ضبط شده را به انبار گمرك فرودگاه جده تحويل دادند. پيگيرى براى ترخيص هرچه سريع تر وسايل توقيف شده ادامه دارد.

امروز ستاد حج وزارت خارجه در فرودگاه جده مشغول به كار شد. اين ستاد اجرايى كه به منظور تسهيل در ورود حجاج ايرانى و انتقال آنان به مدينه و مكه تشكيل شده مركب از اعظاى سياسى، كنسولى، حقوقى و مطبوعاتى سركنسولگرى جمهورى اسلامى ايران در جده است. اين ستاد به رغم مشكلات فراوان بهصورت شبانه روزى مشغول كار شده است.

ص:20

ص: 21

ص: 22

ص: 23

همچون سال هاى گذشته باز نبود. علاوه بر اندك فرصتى كه براى تهيه ساختمان هاى مسكونى وجود داشت، سعودى ها نيز مقررات و قوانين تازه اى را براى اسكان حاجى هاى ايرانى در نظر گرفته بودند. از جمله موانعى كه سعودى ها در سال جارى بر سر راه تهيه مسكن ايرانيان بوجود آورده بودند اين بود كهصاحبان برخى از منازل را از اجاره دادن ساختمان هايشان به ستاد مسكن ايران منع كرده بودمد. تلاش ها و مذاكرات متعدد با مقامات سعودى بالاخره منجر به بازشدن راه هاى بسته شد و در آستانه ورود اولين كاروان ها به مدينه منوره، تهيه واحدهاى مسكونى براى 120 هزار زائر ايرانى در مكه و مدينه با موفقيت به پايان رسيد. از اين رو، طبيعى بود كه برخى از واحدهاى مسكونى، از نظر دورى مسافت نسبت به حرم نبوى و مسجدالحرام و همچنين از جهت كيفيت، چندان مطلوب نباشد.

آقاى رضا سلطانى شيرازى، مسئول ستاد مسكن مكه، در مورد دورى برخى از اماكن مسكونى حجاج به مسجدالحرام مى گويد:

«اگر زائران ما تا مرز 50 هزار نفر باشند ما مى توانيم تا شعاع چهاركيلومترى مسجدالخرام خانه ها را تهيه كنيم. چنانكه اين تعداد بهصدهزار نفر برسد ما تا شعاع 6 كيلومترى حرم، قدرت تهيه واحدهاى مسكونى را خواهيم داشت. اما تعداد حاجيان چنانكه از اين رقم بالاتر رود، آن وقت تمامى مكه بايد در حوزه خانه هاى استيجارى ما قرار گيرد. مورد ديگرى كه بايد بگويم اين است كه واحدهاى مسكونى نزديك حرم همگى از كيفيت مطلوب برخوردار نيستند، مضاف به اينكه قيمت آنها نيز بالاست.»

گفتنى است شمار زائرانى كه در مدينه تجمع مى كنند (مدينه اول) تقريباً نيمى از همه زائرانى است كه به حج مى آيند. لذا تهيه مسكن در شهر مدينه با مشكلات كمترى نسبت به مكه روبرو است؛ چرا كه هنگام شروع مناسك حج، همه حاجيان در يك زمان واحد در مكه تجمع مى كنند. مسكن حاجيان ايرانى بر مبناى استان، قرعه كشى و تقسيم مى شود. به همين دليل، زائران هر استان معمولًا در محله هاى واحد اسكان مى يابند.

با اينكه تعداد اندكى از ساختمان هاى تهيه شده زائران ايرانى از

ص: 24

كيفيت مطلوب برخوردار نبود، ولى در مقايسه با واحدهاى مسكونى حاجيان ديگر كشورها، ايرانيان در ساختمان هاى مجهز و مطلوب ترى اسكان مى يابند.

آقاى شيرازى در اين مورد مى گويد:

«در طول سال ها تجربه اى كه دارم، ديده ام كه تشكلات حج ما به شكل الگو براى ساير ملل در آمده است. تا آنجا كه من اطلاع دارم مسكن زائران هيچ يك از كشورها مثل مسكن زائران ايرانى مطلوب نيست. نه تنها مسكن بلكه تغذيه هم اين طور است. معيار ما براى محل استراحت زائران 5/ 2 متر مربع براى هر زائر است، اما واحدهاى مسكونىِ در اختيار ما مساحتى بيش از اين را نشان مى دهد.»

ص: 25

مقايسه با بازار ايران- با احتساب نرخ آزاد- تفاوت چندانى ندارد. در يك نگاه به ويترين مغازه ها، به راحتى مشاهده مى شود كه بهاى يك دستگاه تلويزيون رنگى سونىِ 21 اينچ معادل هشتادهزار تومان مى باشد كه اين قيمت گران تر از بازار كيش و برابر با بازار تهران است. اين مقايسه را مى توان به بقيه اجناس موجود در بازار مدينه نيز تعميم داد. با اين حال، بسيارى از زائران ايرانى در حاشيه زيارت هاى خود سرگرم خريد هستند.

يكى از زائران مى گويد: از سنت هاى پسنديده كشورمان بردن سوغات است، ولى با توجه به قيمت هاى موجود نمى دانم مى توانم با دست پُر به ايران بروم يا نه!

برخى از ايرانيان با ديدن بهاى كالاها ارز همراه خود را از طريقصرّاف هاى بازار مدينه به ريال ايرانى تبديل كردند تا وسوسه خريد، آنها را دچار زيان هاى احتمالى نكند.

بررسى اجمالى كالاهاى مدينه در بازار مدينه نشان مى دهد كه بيشتر اجناس، ساخت كشورهاى جنوب شرقى و شرق آسيا هستد: ژاپن، چين، هنگ گنگ، كره جنوبى، تايوان و سنگاپور. متأسفانه جاى خالى كشورهاى اسلامى در عرضه كالاهاى خود كاملًا مشهود است. به نظر مى رسد جمهورى اسلامى ايران قدرت كافى براى شركت در بازار اقتصادى كشورهاى مسلمان را دارا است. كيفيت بسيارى از اجناس همچون انواع پوشاك و كفش كه در داخل كشور توليد مى شود، مرغوب تر از كالاهاى مشابه آن در بازار مدينه است.

در اينجا لزوم مشاركت كشورهاى اسلامى در زمينه صدور كالا به يكديگر و در نهايت ايجاد بازار مشترك اسلامى براى تأمين منافع متقابل كاملًا احساس مى شود. ولى متأسفانه منافع اقتصادى حج كه مى بايست بين جوامع اسلامى توزيع گردد، از آنِ كشورهاى غير اسلامى است.

ص: 26

ديگرصداى گريه زنان دلسوخته، غربت ديرين اهل بيت را در مدينه زنده كرد. اولين دعاى كميل زائران ايرانى امشب به شكل خودجوش و غيررسمى در كنار مرقد پاك ائمه بقيع برگزار گرديد. مراسم دعا ساعت ده شب آغاز شد. از ساعتى قبل، خيابان هاى طاراف بقيع شاهد حضور دلباختگان خانواده پيامبر بود كه با گذشت زمان بر شمار آنها افزوده مى شد. در ميان حاضران، گروه هايى چند از ديگر كشورهاى مسلمان نيز به چشم مى خوردند كه در كنار برادران مسلمان ايرانى خود به زارى و تضرّع مشغول بودند.

مراسم، با اينكه به طول انجاميد، ولى با شور و حال شركت كنندگان همراه بود. ياد امام راحل و دعا براى سلامتى رهبر انقلاب پايان بخش دعاى كمل در ساعت دوازده شب بود.

گفتنى است كه پاركينگ مقابل قبرستان بقيع كه در سال هاى گذشته به عنوان محل تجمّع مؤمنان مورد بهره بردارى قرار مى گرفت، پيش از شروع مراسم، از اتومبيل هاى سعودى پر شد تا براى زائران قابل استفاده نباشد.

ص: 27

ستاد امداد گمشدگان مستقر در مدينه، با هدايت اين افراد گمشده، آنها را به كاروان هاى خود مى رسانند.

امروز 176 حاجى ايرانى در مدينه دچار اين مشكل شدند كه توسط افراد امدادگر به محل سكونت خود راهنمايى گرديدند.

ص:28

ص: 29

ص: 30

ص: 31

حضرت على عليه السلام در باب اهميت حج پرداخت و قسمت اصلى خطبه را به ضرورت اخلاص در اعمال حج و پرهيز از اعمال شرك آلود اختصاص داد. او بدون اشاره به جزئيات اعمال شرك آلود، خطبه نخست را به پايان برد.

خطيب مسجد پيامبر خطبه دوم را با دعوت خود و نمازگزاران به رعايت تقواى الهى آغاز كرد و با قرائت آيه كريمه «انَّ اللَّه ومَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبى ...» مردم را بهصلوات بر نبى اكرمصلى الله عليه و آله دعوت نمود. ايشان خطبه خود را با دعا براى مسئولان حكومت سعودى پايان داد.

ص: 32

درگيرى ها كه علت عمده آن برداشتن خاك از قبرستان، خواندن نماز بر سر مرقد ائمه، بستن دخيل و موارد مشابه بوده با مداخله عده اى از برادران ايرانى خاتمه يافته و از بروز تنش جلوگيرى شده است. تا به امروز بيش از 176 هزار زائر از كشورهاى مختلف جهان به جده وارد شده اند. از اين تعداد، 164 هزار و هفتصد و نود و شش تن از طريق هوا، 9900 نفر از طريق دريا و 1459 نفر از طريق خشكى به عربستان وارد شده اند.

همچنين تا امروز 25400 زائر ايرانى در قالب 216 كاروان به مدينه منوره رسيده اند و در محل هاى از پيش تعين شده استقرار يافته اند.

ص: 33

ص: 34

ص: 35

مدينه گفت:

«اينجا سرزمين وحى و مهبط انبياء است؛ سرزمينى است كه در هر قسمتش جاى پاى پيامبرى از پيامبران خدا است. اميدوارم كه ان شاء اللَّه بتوانيم برنامه هايى را كه اسلام و قرآن از ما و از همه زائران بيت اللَّه الحرام

خواسته است، در سرزمين وحى پياده كنيم.»

پس از سخنان كوتاه آقاى رى شهرى و تشكر ايشان از استقبال كنندگان، يكى از مقامات بلندپايه عربستان ورود نماينده مقام معظم رهبرى به شهر مدينه را به ايشان و همراهان خوشامد گفت. پس از آن اتومبيلهاى حجاج ايرانى و همراهان، فرودگاه مدينه را به سوى بعثه حضرت آيةاللَّه خامنه اى ترك كردند. آقاى رى شهرى در خيابان هاى اطراف بعثه از سوى گروه كثيرى از زائران ايرانى با شعارهاى «اللَّه اكبر»، «صلى على محمد، بوى خمينى آمد»، «صلى على محمد، ياور رهبر آمد»، «نه شرقى نه غربى جمهورى اسلامى»، «دست خدا بر سر ماست، خامنه اى رهبر ماست» مورد استقبال قرار گرفت. تراكم زائران به حدى بود كه آقاى رى شهرى براى رسيدن به محلى كه براى سخنرانى ايشان در نظر گرفته شده بود با مشكل مواجه بود.

زائران با اجتماع در مقابل بعثه حضرت آيةاللَّه خامنه اى به سخنان كوتاه حجةالاسلام والمسلمين رى شهرى گوش فرا دادند. ايشان در اين سخنان اظهار داشت:

«خيلى خوشحالم كه خود را در سرزمين وحى، در كنار قبر مطهر رسول اكرمصلى الله عليه و آله و فرزندان گرامى اش و در ميان زائران بيت اللَّه الحرام و حجاج ايرانى مشاهده مى كنم. از ابراز احساسات همه عزيزانصميمانه سپاسگزارم. اين احترام به بنده نيست- زيرا بنده خادم كوچكى براى عزيزان و در كنار همه خدمتگزاران حجاج بيت اللَّه الحرام هستم-، اين احترام به قرآن و اسلام است، احترام به امام خمينى كبير است و احترام به رهبر بزرگ انقلاب اسلامى حضرت آيةاللَّه خامنه اى تداوم بخش به حقّ راه رهبر كبير انقلاب اسلامى است. از خداوند تبارك و تعالى مى خواهم كه به همه ما توفيق عنايت كند تا حجى را برگزار كنيم كه خداوند مى خواهد و امام

ص: 36

زمان (عج) انتظار دارند و روح مطهر امام امت در انتظار آن است و رهبر عزيزمان رهنمود آن را داده اند.»

آقاى رى شهرى در خاتمه سخنان خود، با اشاره به نزديك شدن زمان برپايى نماز ظهر، بر شركت حجاج ايرانى در مراسم نمازهاى جماعت كه در مسجدالنبى و مساجد ديگر برگزار مى شود تأكيد كرد.

ص: 37

را روزانه تكميل و ارائه نمايند.

9. در پايان جلسه نماينده ولىّ فقيه و سرپرست حجاج، ضمن تشكر از زحمات برادران و كاركنان بعثه، بر انجام وظايف مصوبه توأم با اخلاص تأكيد كرد.

ص: 38

ص: 39

5. تشكيل جلسات سربازرسان از تاريخ 5/ 3/ 70 به صورت روزانه و ابلاغ تصميمات به آنان.

6. دريافت بيش از پانزده گزارش از سربازرسان در مورد مشكلات و مسائل تداركات، تغذيه، آب، امور نقليه، مسكن و ... در كاروان ها و ارسال آنها به رئيس ستاد مدينه.

7. پاسخ به مراجعات به طور روزانه، كه حداقل پنجاه نفر در روز- اعم از مدير و بازرس كاروان ها- به ستاد مراجعه مى كنند.

8. تشكيل پنج جلسه با قائم مقام و مسئول ستاد مدينه در مورد هماهنگى لازم بين قسمت هاى ستاد و معاونت بازرسى.

9. ارسال چهل فقره خبر و گزارش واصله به معاونت هاى اجتماعى، بررسى، اجرايى و ....

10. پيگيرى نحوه برگزارى مراسم سالگرد رحلت حضرت امام رحمه الله جهت اعلان به سربازرسان.

ص: 40

همچنين در اين گزارش آمده كه كيفيت بعضى از اجناس خريدارى شده از قبيل پرتقال، موز، برنج و روغن مايع مطلوب نبوده و مشكل كمبود گوشت همچنان باقى است، كه طى جلسه اى مقرر شد برنج و پرتقال كلًا تعويض و روغن حيوانى خريدارى گردد تا در كنار روغن مايع مورد استفاده قرار گيرد. در مورد گوشت نيز مقرر شد كه به جاى گوشت گوساله گوشت گوسفند تهيه گردد.

ص: 41

خير! ما اتفاقاً آزادى كامل داريم. چندين حوزه علميه در بلوچستان داريم و مثل ديگر شهروندان جمهورى اسلامى زندگى مى كنيم.

امروز هنگامى كه جمعى از جانبازان در حرم رسول خداصلى الله عليه و آله حضور يافتند، گروهى از زائران عرب كه بيشتر آنان اهل امارات بودند تحت تأثير قرار گرفته و گريه كردند. آنان درصحبت با يكى از مولوى هاى اهل سنت ايران سئوالاتى در زمينه چگونگى وضعيت جانبازان مطرح كردند و در پايان تنفر خود را ازصدام اعلام داشتند. ضمناً لعن برصدام از برخى مأموران سعودى نيز شنيده شد.

امروز يك بانوى زائر ايرانى به نام ليلا بقايى بر اثر سكته قلبى در مدينه درگذشت. اين زائر، هشتاد و سه ساله و اهل نيريز فارس بود. جنازه اين بانوى زائر در گورستان بقيع به خاك سپرده شد.

يك جوان پاكستانى امروز درصحبت با يكى از مولوى هاى اهل سنت اظهار داشت: «شما در يان در تنگنا نيستيد؟». وقتى كه مولوى پاسخ منفى مى دهد مجدداً سئوال مى كند: «پس چرا اجازه ساختن مسجد در تهران را نداريد؟». مولوى در پاسخ، تعداد كم اهل تسنن در تهران را مطرح مى كند و مى افزايد: در شرهايى مثل زاهدان و مشهد به حد كافى مسجد داريم. فقط ده مسجد در مشهد است.

شايان ذكر است كه برآيند برخوردهاى چند زائر از كشورهاى مختلف حكايت از تبليغات سوء در زمينه وضعيت اهل سنت در ايران دارد.

ص:42

ص: 43

ص: 44

ص: 45

گرامى دارند.

- چگونگى گرامى داشت سالروز قيام پانزدهم خرداد. تصميم گرفته شد كه از روز پانزدهم خرداد، ضمن بزرگداشت خاطره اين روز، ملاقات هاى عمومىِ نماينده ولىّ فقيه با كاروان هاى زائران ايرانى آغاز شود.

ص: 46

توصيه نامه اى براى زائران تهيه گردد. امروز اين توصيه نامه توسط معاونت فرهنگى و ارشاد بعثه مقام معظم رهبرى تهيه و بدين شرح منتشر شد:

1. هنگام اقامه نمازهاى يوميه در مسجد النبىصلى الله عليه و آله به سوى حرم مطهر بشتابيد و در نمازهاى جماعت شركت كنيد. حركت كردن خلاف جهت مسير نمازگزاران و بيرون آمدن از مسجد هنگام اقامه نماز و راه رفتن بينصفوف، خلاف شأن نمايندگان يك ملت شريف و مسلمان است.

2. از گذاشته مُهر، چوب، كاغذ و ... هنگام نماز در مسجدالنبىصلى الله عليه و آله پرهيز نموده و توجه داشته باشند كه سجده كردن روى فرش يا سنگ هاى داخل مسجد موجب بطلان نماز نخواهد شد.

3. از خواندن زيارتنامه باصداى بلند در داخل مسجدالنبى صلى الله عليه و آله خوددارى فرماييد.

4. از نماز خواندن كنار بقيع اجتناب نموده و نمازهاى مستحبى را در مسجدالنبىصلى الله عليه و آله بخوانيد.

5. از برداشتن خاك قبرستان بقيع و قبور ائمه معصومين عليهم السلام به شدت پرهيز نماييد.

6. از بستن نخ و پارچه به شبكه هاى قبرستان بقيع و هرگونه عملى از اينكه موجب وَهْن باشد، خوددارى نمايدى.

7. برادران محترم هنگام رفت و آمد در خيابان ها و اماكن مقدسه از پوشيدن لباس هاى نامناسب به شدت اجتناب كنند.

8. خواهران محترم، پوشش اسلامى را كاملًا مراعات نمايند.

ص: 47

1. كمبود گوشت قرمز در كاروان ها. «(1)» 2. مشكلات رفاهى مسكن براى برخى از كاروان ها.

3. مشكلات ناشى از انتقال زائران به وسيله ماشين هاى قديمى و فاقد امكانات كافىِ رفاى از جده به مدينه.

4. تبعات منفىِ ناشى از خريد و فروش اجناس توسط زائران در جده و مدينه.

5. عدم توزيعصحيح زائران از جهت سنّى در كاروان ها به گونه اى كه در چند كاروان افراد سالخورده درصد بالايى از اعضاى كاروان را تشكيل مى دهند. همچنين در كاروانى حدود سى و هشت جانباز با بيش از سى درصد معلوليت وجود دارند.

ص: 48

شيخ العمرى، با پشت سر نهادن حدود هشتاد بهار، همچون نگينى در ميان شيعيان مدينه مى درخشد، ايشان دوران تحصيلات حوزوى خورد را در نجف اشرف گذرانده و به عنوان يك شخصيت علمىِ قديمى محسوب مى شوند. در مدينه، شخصيت ديگرى همطراز با ايشان نيست. شيخ العمرى به گرمى از ديداركنندگان استقبال كرده و به آنان خوشامد گفتند. ايشان عنوان نمودند كه شيعيان نگران سلامتى حضرت آيةاللَّه خامنه اى بوده و براىصحت و سلامتى ايشان دعا مى كنند. ايشان افزودند:

«معتقدم كه ايران و عربستان به يكديگر نيازمندند. ايران به عربستان براى حج نيازمند است و عربستان براى امنيت به ايران.»

ص: 49

يك مسلمان آفريقايى به نام مالك عبداللَّه به بعثه مراجعه كرد و تقاضاى كمك كرد. اين فرد كه مليت آفريقاى جنوبى داشت اظهار نمود: كيف، پول و گذرنامه ام را گم كرده ام. وقتى به پليس عربستان مراجعه كردم، آنها يك جواز عبور پنج روزه به من داده و اخطار كردند كه بايد ظرف پنج روز اين كشور را ترك نمايم.

توسط معاونت فرهنگى و ارشاد، به بيش از شصت كاروان سركشى شد و عملكرد روحانيان آنها مورد ارزيابى قرار گرفت. همچنين توسط اين معاونت، بيست تن از روحانيان به منظور ارشاد و راهنمايى زائران و ممانعت از انجام ناپسند به مسجدالنبى و بقيع مطهر اعزام شدند.

ص:50

ص: 51

ص: 52

ص: 53

«بايد همه تلاش خود را بكنيم كه حج مردم منظم و درست انجام شود. بى نظمى در يك كاروان نشان دهنده ناتوانى روحانى آن كاروان است. شنيدن گزارش هايى مبنى بر اينكه كارهايى انجام مى شود كه امامْ آنها راصراحتاً رد كرده اند قابل تحمل نيست. بايد به مردم علاقه مند به زيارت بقيع شيوه درستِ عرض ارادت تفهيم شود. چه معنى دارد كه از آنجا خاك بردارند؟ اين خلاف شرع است. ما در حال فراهم كردن مقدماتى براى ساخته شدن بارگاه ائمه بقيع هستيم.»

آقاى رى شهرى در بخش ديگرى از سخنان خود با اشاره به رفتار زائران در طول مراسم حج گفت:

«با رفتارهاى ناخوشايند برخورد خواهد شد. اگر كسى باعث هتك حيثيت نظام مقدس ما بشود او را به ايران باز مى گردانيم. تأكيد مقام معظم رهبرى بر نماز جماعت است. مبادا ديده شود كه هنگام اقامه نماز جماعت حاجيان ايرانى حرم را ترك كنند. روحانيان محترم بايد تذكر بدهند كه اين كار خلاف انجام نشود.

مردم و روحانيان بايد از قبل براى مراسم برائت آماده باشند. اين مراسم جزء لاينفك حج است.»

آقاى رى شهرى ضمن اشاره به مسائلى چون پوشش مردان و زنان، استفاده نكردن از مُهر براى نماز، نخواندن زيارتنامه باصداى بلند، خوددارى از فرستادنصلوات باصداى بلند- به هنگام شنيدن نام مطهر پيامبرصلى الله عليه و آله- و نبوسيدن ضريح، بر نقش روحانيان در اصلاح رفتار اعضاى كاروان تأكيد ورزيد.

سرپرست حجاج ايرانى اضافه كرد:

«نكته اى كه حضرت امام رحمه الله روى آن تأكيد مى كردند، آموزش مسائل حج توسط روحانيان است و اينكه در كنار اين امر مى بايد با تبليغات دشمن مبارزه كرد و تجارب انقلاب را به مسلمانان ديگر كشورها انتقال داد.»

ايشان در پايان سخنان خود به روحانيان كاروان ها گفت:

«بعضى از زائران ايرانى در گوشه و كنار شهر مبادرت به فروش اجناس مختلف مى كنند. اين امر با شئونات جمهورى اسلامى مغايرت دارد.»

ص: 54

آقاى رى شهرى از رفتار بعضى از زائران زن ايرانى كه تا نيمه هاى شب- حتى در ساعاتى از بامداد- در خيابان ها به خريد مى پردازند انتقاد كرد و از روحانيان كاروان ها خواست تا در اين زمينه به نحو شايسته اى زائران را توجيه و راهنمايى كنند.

ص: 55

محمدىصلى الله عليه و آله را يادآور شود، انبوه حاجيان ايرانى به سويى مى رفتند تا بغضشان را در ساحل اقيانوس بالنده خاطره امام، اين احياگر بى بديل اسلام ناب محمدى، به اشك جلا دهند. در آستانه سومين سال هجرانْ زخم غريبى، چون چكان و طاقت سوز، در ضمير حاجيان آشكار بود. اگرچه از هنگام ورود حاجيان در كنار حرم پيامبرصلى الله عليه و آله، همچنانكه در كرانه بهشت بقيع، همواره ياد آن يادآور حماسه ساز اسلام ناب محمدى در ميان بوده است، اما دل ها هنوز بهانه اى براى گريستن مى جويند. حاجيان مى آيند تا در ستاد حج مستقر در مدينه كه با تصاويرى از محبوب هميشه ملت رنگ گرفته است، بر سالگرد عروج ملكوتى پير خود بگريند.

مراسم با تلاوت آياتى از كلام خدا آغاز شد. سخنران جلسه، حجةالاسلام والمسلمين مصباح يزدى بود كه از محدوديت شناخت پديده به درك شناسنده گفت. و گفت كه بزرگى امام در چشمخانه ما نمى گنجد و يك روز از زندگى حضرت امام بسى عظيم تر از حيات عرفاى بزرگ بوده است. و گفت كه وجود بركت آفرين حضرت او در تمامى ابعاد گسترده بود، به حدى كه در هيچيك از اين جهاتْ عظمت او قابل احصاء و درك كامل نيست. و چه زيبا گفت از نگاه هاى او كه آن نگاه ها هر يك در خود اشارتى داشتند رمزآلود، و كه در هر حركت و سكون او لطافتى بى مرز موج مى زد و ....

در ادامه، مداحان به زمزمه اى اندوه بار، سخن از دل هاى حاضران گفتند. دست هاى حسرت بر سينه هاى محبت و ماتم نشست و خون فراق از چشم هاى هجران بر گونه هاى تف زده از دورى دويد.

مراسم پايان يافت اما هنوز داغى عظيم- كه تسكين يافتنى نيست- بر دلهابود. هركس مى رفت تا در گوشه اى، غريب و ملتمس، كمى از اندوه خويش را بتكاند.

ص: 56

هيأت پزشكى جمهورى اسلامى در يك مصاحبه شركت كرد و تسهيلات پزشكىِ در نظر گرفته شده براى حجاج ايرانى را تشريح نمود.

دكترصدر گفت:

«ما از چند ماه قبل براى ارائه خدمات لازم به زائران خانه خدا به طور كامل بسيج شده بوديم. به خصوص كه طى سه سال گذشته تاريخ مصرف بسيارى از داروهاى ما در عربستان تمام شده و برخى از تجهيزات نيز ناقص شده و يا از بين رفته بود. ما در چندماه گذشته دارو و تجهيزات ضرورى را فراهم كرديم و اوايل هفته گذشته كليه اين امكانات- كه شامل هشتاد تن دارو و تجهيزات پزشكى بود- وارد عربستان شد و در بيمارستان هاى مدينه و مكه مستقر گرديد.»

وى افزود:

«امسال هيأت پزشكى امكانات جديد و مدرنى نيز در درمانگاه ها و بيمارستان هاى خود مستقر كرده است تا هيچ گونه كمبوده احساس نشود. در مدينه يك بيمارستان مجهز با 120 تخت و بخش هاى اصلى يك بيمارستان مثل اورژانس، قلب، سى. سى. يو، داخلى، جراحى، زنان و زايمان، آى. سى. يو، دندانپزشكى، چشم پزشكى، گوش و حلق و بينى و ارتوپدى و كليه امكانات مثل راديولوژى و آزمايشگاه مجهز وجود دارد. همچنين ما با مسئولان عربستان سعودى مذاكرات مفصلى داشته ايم كه درصورت نياز، مجهزترين بيمارستان هاى اين كشور در اختيار بيماران ما قرار بگيرد.»

دكترصدر در ادامه سخنان خود گفت:

«در مدينه پنج درمانگاه مجهز در نقاط مختلف شهر وجود دارد كه به زائران ايرانى و ديگر مسلمانان جهان خدمات لازم را بلافاصله ارائه مى دهد. همچنين در فرودگاه جده نيز يك درمانگاه مجهز خدمات اوليه را به زائران ارائه مى كند. زائران ايرانى پس از ورود به فرودگاه جده توسط بهداشت كاران در مورد مسائل مختلف بهداشتى توجيه مى شوند. علاوه بر اين، اكيپ هاى بهداشت در مدينه به محل اسكان زائران به طور مرتب سركشى نموده و توصيه هاى لازم را براى ضدعفونى كردن و سالم سازى آب آشاميدنى به

ص: 57

كاروان ها گوشزد مى كنند. همچنين اين اكيپ ها بر مواد غذايى مصرفى نظارت دائم دارند تا بهترين و سالم ترين مواد غذايى به زائران ارائه شود.»

در ادامه اين گفتگو، دكتر شفيعى سرپرست هيأت پزشكى مستقر در مدينه به اين جمع اضافه شد و جزئيات بيشترى از فعاليت هيأت پزشكى در مدينه را تشريح نمود. آقاى دكتر شفيعى گفت:

«در هر درمانگاه چهار پزشك زن به طور بيست و چهار ساعته به داواى بيماران مشغول اند. درمانگاه ها و بيمارستان هاى مدينه به طور متوسط روزانه دوهزار تا دوهزار و پانصد زائر ايرانى و گروهى از زائران ديگر كشورها را ويزيت مى كنند.»

در پايان، دكترصدر آمار هيأت پزشكى حج امسال را به شرح زير اعلام داشت:

«هيأت پزشكى ايران شامل هفتصد و چهل نفر است كهصد و پنجاه تن از اين عده را پزشكان عمومى تشكيل مى دهند. همچنين كادر پرستارى شامل دوست نفر، كادر بهداشتى شامل چهل نفر، كادر دارويى شامل هفتاد نفر و بقيه نيز كادر گروه پيراپزشكى و امداد و خدمات هستند.»

معاون وزير بهداشت و درمان تأكيد كرد كه كليه خدمات اعم از معالجه و دارو به طور رايگان در اختيار زائران حرمين شريفين قرار مى گيرد.

ص: 58

نيستيم» مانع قرائت قاريان ايرانى شدند.

بايد توضيح داد كه هرسال جمعى از برگزيدگان قرائت قرآن به حج مى آيند و جهت تبليغ در حرمين باصداى خوش قرآن مى خوانند. طبق اظهارنظر حاضراتصوت زيباى قاريان ايرانى در همان مدت كوتاه باعث جلب توجه حاضران در حرم مى شود.

بعد از نماز مغرب و عشا در مقابل «باب السلام»- يكى از درهاى مسجد حضرت رسولصلى الله عليه و آله- يكى از روحانيان ترك زبان ايرانى حدود پنجاه تا شصت تن از زائران تركيه را به دور خود جمع و براى آنها سخنرانى نمود كه مورد استقبال مستمعان قرار گرفت. استقبال به شكلى بود كه هر لحظه بر جمع اين زائران اضافه مى شد.

در همين روز يكى از زائران تكريه مقيم آلمان، در برخورد با يكى از برادران ايرانى اظهار داشته است كه امسال آمريكا و اسرائيل با عربستان توافق كرده اند كه از راه پيمايى و شعارهاى ضدّ آمريكايى و ضدّ اسرائيلى در مكه معظمه ممانعت به عمل آورند.

تا شب گذشته شمار زائران ايرانى در مدينه منوره به حدود چهل هزار تن رسيد. واحد آمار ستاد حج ضمن اعلام اين خبر اعلام كرد تا بامداد روز دو شنبه 13/ 3/ 70 جمعاً سيصد و ده كاروان ايرانى از جده وارد مدينه شده اند. اين آمار مى گويد كه حركت كاروان هاى ايرانى تا ظهر پنجشنبه 16/ 3/ 70 از جده به مدينه منوره ادامه خواهد يافت و از عصر همان روز زائران ايرانى پس از ورود به جده به سوى مكه مكرمه حركت خواهند كرد. حركت زائران ايرانى از مدينه به سوى مكه نيز از روز جمعه 17/ 3/ 70 آغاز خواهد شد.

از يك زن و شوهر ايرانى حدود 27 گرم شيره سوخته ترياك كشف شد كه پس از دو ساعت پيگيرى و رفتن و گرفتن تعهد از مدير كاروان و مسئولان ستاد و تهيه صورت جلسه، موضوع خاتمه پيدا كرد. زائران مذكور ادعا كردند كه سوخته ترياك را به منظور مداوا و استفاده شخصى به همراه آورده اند.

به دنبال نقص فنى يكى از اتوبوس هاى زائران ايرانى در مسير حده- مدينه، پليس راه سعودى بلافاصله در محل حاضر شد و در مدت بيست

ص: 59

دقيقه اتوبوس ديگرى را براى انتقال مسافران فراهم آورد. اين پليس در گفتگوهاى خود با افراد كاروان مذبور به تعريف و تمجيد از ايرانيان و رهبران آنها پرداخت.

امروز جزوه اى با عنوان «سلامت و امنيت در حج» در ميان زائران ايرانى كه وارد فرودگاه جده شده بودند، توزيع گرديد. اين جزوه كه به زبان فارسى و در شصتصفحه به چاپ رسيده توسط وزارت كشور عربستان سعودى تهيه شده است. در اين جزوه ضمن اشاره به مراسم حج و مناسك آن، قوانين و مقررات كنسولى و راهنمايى و رانندگى بيان گرديده و در چندين مورد نيز نسبت به برپايى تظاهرات و دادن شعار عليه دشمنان هشدار داده و تأكيد كرده است كه افراد خاطى طبق قانون و بدون هيچ گونه تساهلى مجازات خواهند شد.

ص:60

ص: 61

ص: 62

ص: 63

دعوت كرد تا سخنران اين مراسم باشد.

آقاى جنتى در ابتداى سخنان خود گفت:

«امام مرد نمونه تاريخ بود كه جان تا به امروز قدرش را نشناخته و تبليغات سوء دنيا اجازه نداده كه مردم او را به درستى بشناسند.»

ايشان با اشاره به اينكه حركت امام خمينى جز براى رضاى خدا نبود گفت:

«اگر امام از على و فاطمه عليهم السلام دم مى زد براى احترام به پيامبر و حديث ثقلين بود. او مى خواست به اين حديث عمل كند. اگر او نه شرقى و نه غربى مى گفت، از قرآن الهام گرفته بود .... او مى گفت بايد با اسرائيل مبارزه كرد تا از سرزمين هاى اشغالى خارج شود و مسلمين بر قبله اول خود حاكميت پيدا كنند. امام اگر از محرومان و مستضعفان حمايت مى كرد، باز بر اساس قرآن بود. قرآن حمايت از اين دو قشر را تا پاى جان و حتى شركت در جنگ ها به نفع آنان لازم مى شمرد. وحدت مسلمين يكى از شعارهاى بزرگ امام بود او درش مى سوخت كه بيش از يك ميليارد مسلمان با اين همه سرمايه هاى عظيم، چون بدنى متلاشى از هم جده هستند. او براى احياى آيه «انَّما الْمُؤمِنينَ إخْوةً» فرياد مى زد و مردم را بدان دعوت مى كرد. اگر امام مى گفت كه بايد باصدام جنگيد، براى اين بود كه اين مرد وحشى را خوب مى شناخت. مى دانست كه اگر قدرت خود را بازيابد به هيچكس رحم نخواهد كرد؛ چنانكه ديروز كويت را له كرد و امروز ملت خودش را. امروز همه به حقانيت آن اظهارات امام اعتراف مى كنند.»

آيةاللَّه جنتى در سخنان خود به فتواى حضرت امام در مورد كتاب «آيات شيطانى» و نويسنده آن سلمان رشدى اشاره كرد و افزود:

«اين فتوا براى احترام به اسلام بود. يك مسلمان غيرتمند نمى تواند ببيند پيامبرش مورد اهانت قرار گرفته است. من نمى دانم آنان كه در مقابل اين كتاب سكوت كردند چه جوابى براى گفتن دارند.»

پايان بخش سخنان آيةاللَّه جنتى تأكيد ايشان بر برگزارى حج ابراهيمى بود:

ص: 64

«ما از ابراهيم خليل ياد گرفته ايم كه از دشمنان خدا بيزارى جوييم. ما پيرو اين پيامبريم و با خداى خود پيمان بسته ايم و بر سر آن ايستاده ايم و خوشحال خواهيم بود كه بر سر اين عقيده شهيد شويم. اين راه ما است.»

استقبال حاجيان ايرانى از مراسم بزرگداشت رحلت حضرت امام چشمگير بود. گرماى بعد از ظهر مدينه با آبرسانى خوب مسئولان سقايت تا حدى اثر خود را از دست داده بود. با اينكه سيستمصوتى نتوانست همه جمعيت مشتاق براى حضور در اين مراسم را پوشش دهد، ولى حضور ايرانيان تا پايان مراسم، نشان از تأكيد آنان بر تجمع بزرگ روز برائت داشت. گفتنى است كه نظم زائران شركت كننده و رعايت تمامى نكاتى كه از سوى بعثه مقام رهبرى سفارش شده بود، كاملًا به چشم مى خورد.

بنابر گزارش هاى رسيده، مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام، در محل كاروان حجاج عراقى و مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق نيز برگزار شد. در اين مراسم، شيخ آصفى طى سخنان نقش امام خمينى را در احياى دوباره اسلام اصيل براى شنوندگان بازگو كرد.

ص: 65

مسئله باشد.

دانشگاه اسلامى مدينه براى دوره هاى كارشناسى ارشد و دكترى نيز دانشجو مى پذيرد كه سهم عمده از آن سعودى ها است. تعداد دانشجويانى كه فعلًا تحت آموزش قرار دارند تقريباً سه هزار نفر است.

در اين دانشگاه، دانشجويان از خوابگاه رايگان، شهريه ماهيانه اى معادل پانصد و چهل ريال، سلف سرويس و كتابخان برخوردارند.

ص: 66

و آشكار بربايند و در سقف گيتى ندا بردارند كه: خمينى كبير بعد از غروب در عالم خاك بار ديگر از قلب ميليون ها انسان پاك طلوع كرده است.

اينجانب مجدداً همراه علما و روحانيون محترم و زائران بيت اللَّه مراتب تسليت خويش را به پيشگاه ولى عصر (عج) و آن رهبر عزيز تقديم مى دارم.

نماينده ولى فقه و سرپرست حجاج

محمد محمدى رى شهرى

ص: 67

همچنين در اين ملاقات وزير حج و اوقاف عربستان سعودى گفت كه محلى براى تظاهرات ايرانيان در نظر گرفته شده است، لذا نماينده ايران براى بررسى اين محل سريعاً به مكه برود.

محلى كه سعودى ها براى برائت از مشركان در نظر گرفته اند، منطقه «عزيزيه» نزديك جاده طائف است.

اين منطقه حومه شهر مكه محسوب مى شود. با توجه به نامناسب بودن محل، ردّ اين پيشنهاد از طريق تلفن به اطلاع مقامات عربستان رسيد.

ص: 68

اهل سنت است تا در زيارت حرم مقدس پيامبرصلى الله عليه و آله مورد استفاده برادران سنى قرار گيرد.

ص: 69

ص: 70

سرپرست حجاج ايرانى و نماينده ولىّ فقيه تلاش هايى براى كمك به آنان انجام شد. به اين منظور، ديروز و امروز از طرف بعثه مقام معظم رهبرى، مستمندان شيعه كه در اطراف حسينيه نخاوله، انتهاى خيابان العوالى و اطراف مسجد قبا سكونت دارند (حدود هزار و دويست نفر) اطعام شدند. همچنين هزار دست لباس دخترانه و پسرانه در اندازه هاى مختلف، دويست و چهل دست لباس زنانه و دويست و چهل دست زيرپيراهن مردانه بين مستمندان مدينه توزيع شد و مقاديرى آذوقه و خاروبار، به شرح زير، در اختيار آنان قرار گرفت:

برنج حدود 5/ 7 تن

چاى 115 بسته 5/ 1 كيلويى

روغن 31 كارتن 6 گالنى

شكر حدود 300 كيلو

پياز 21 كيسه بزرگ

بنا به اخبار رسيده از ستاد حج، واحد آمار اعلام كرد كه تا بامداد فردا چهل و هفت كاروان ديگر با 5026 زائر وارد مدينه منوره خواهند شد كه با احتساب كاروان هاى قبلى، مجموعاً 406 كاروان با 46933 زائر در مدينه حضور خواهند داشت.

امروز يك زائر ايرانى- كه خود مادر دو شهيد دفاع مقدس است- با فرستادن نامه اى به نماينده ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى، نسبت به رفتار جمعى از زوار در مسجد حضرت رسولصلى الله عليه و آله و قبرستان بقيع اعتراض كرد. اين مادر كه از تهران در مراسم حج امسال شركت جسته است، در نامه دلسوزانه خود نسبت به اعمال برخى از زائران ايرانى در مسجدالنبى براى بوسيدن ضريح، برداشتن خاك از قبرستان بقيع، دخيل بستن به نرده هاى اين قبرستان كه همگى موجب وَهْنِ اسلام مى گردد، به سرپرست حجاج ايرانى شكايت برده است. خانم گرگانى در اين نامه نسبت به خريد كالا هنگام برگزارى نماز و اقلامى كه توسط ايرانيان براى فروش به مدينه آورده شده اظهار تأسف كرد و خواستار برخورد با اين گونه افراد شده است.

ص: 71

ص: 72

ص: 73

انتظامات مراسم مكلف شد كه راهى براى عبور و مرور مردم در نظر بگيرد تا از ايجاد زحمت براى عابران جلوگيرى شود. سقايت زائران و تأكيد بر جنبه هاى عبادىِ دعا از ديگر تصميمات اين جلسه بود.

ص: 74

لازم براى برگزارى هرچه بهتر مراسم دعاى كميل با بازرسان كاروان ها انجام شد. طىصدو شصت و پنج تماسى كه امروز با معاونت بازرسىصورت گرفت، اين مسائل مطرح شد:

- كمبود خبرنامه «زائر» و چگونگى توزيع آن در مناطق مختلف،

- مشكل مسكن و كمبود آب در برخى از كاروان ها،

- فقدان مجوز براى خريد يخ،

- دستگيرى يك زائر به اتهام دزدى.

امروز چهار كاروانِ برادران اهل سنت توسط هيأتى از واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى مورد بازديد قرار گرفت. امروز نيز همچون روزهاى گذشته علماى اهل سنت بعثه پاسخگوى مراجعان ايرانى و غيرايرانى بودند.

ص: 75

كنيم و به لطف و عنايت خداوند قبر اين بزرگواران را از مظلوميت نجات دهيم. ولى براى خود اين بزرگواران تفاوتى ندارد .... امام راحل، كه در واقع خورشيد او غروب كردنى نيست، در زمان حياتشان تلاش كردند كه قبر اين عزيزان را از مظلوميت دربياورند و مكرر سفارش مى كردند به وزير خارجه كه دنبال كند. هدف اصلى او اين بود كه با كمك همه شيفتگان و علاقه مندان خاندان رسالت، هدف آنان را از مظلوميت در بياورد و اين يك مسئله اى است كه روحِ مطهر امام هميشه از ما خواسته و خواهد خواست.»

آقاى رى شهرى در بخش ديگرى از سخنان خود با اشاره به حفظ احترام ساير مذهب در مجالس و محافل گفت:

«اين پيام امامصادق عليه السلام و پيام امام راحل و پيام قرآن و اسلام را به همه برسانيد كه يك جورى حركت بايد بشود كه ديگران هم علاقه مند بشوند به حركتى كه ما داريم؛ در عين اينكه ما همان راهى را مى رويم كه ائمه بزرگوار ما تصوير كرده اند، نه يك ذره كم و نه يك ذره زياد.»

ايشان در پايان سخنان خود افزود:

«چون شما همه عاشقان اهل بيت عليهم السلام هستيد و در همان مسير گام بر مى داريد، ممكن است يك كسى نداند و خداى نكرده يك حركتى را انجام دهد، شما ارشادش كنيد و توجه بدهيد. ان شاء اللَّه آن جور حركت كنيم كه امام زمان (عج) راضى است.»

ص: 76

سه شهيد از شهرستان كرج، قطعه اى ادبى در سوگ حضرت امام رحمه الله خواند و سپس حجةالاسلام والمسلمين محمدى رى شهرى به ايراد سخنان پرداخت. ايشان ضمن اشاره به نقش رهبرى در پيروزى انقلاب اسلامى گفت:

«اين حركتى كه در ملت ما ايجاد شد و اين شجاعتى كه در ملت ما پديد آمد و اين ايثارگرى كه در جوانان ما و سالخوردگان ما و زنان و مردان تحقق يافت در نتيجه ارشادات و رهنمودهاى امام عزيز و راحلمان بود.

هرچه داريم از اوست. او بود كه به جوانان ما آموخت بالاترين ارزش ها و كمالات لقاءاللَّه است.»

نماينده ولىّ فقيه در ادامه افزود:

«امروز دو سال است كه از آن رحلت جانگذاز مى گذرد، لكن چراغى كه او برافروخت همان طور كه خودش با اطمينان تمام در وصيتنامه سياسى- الهى اش فرموده، خاموش نشده بلكه برافروخته تر شده است و به وسيله شاگرد مخلص ايشان حضرت آيةاللَّه خامنه اى رهبر انقلاب اسلامى با كملات قوت تداوم پيدا كرده است. و اين نشان مى دهد كه خون شهدا به هدر نرفته و چراغى كه حضرت امام روشن كرده با اين خون هاى مقدس روز به روز فروزان تر خواهد شد.

ص: 77

در اين ملاقات كه به تقاضاى آقاى رضوى برگزار شد نامبرده كتاب هايى چون حاشيه حضرت امام بر فصوص الحكم، اسرار الصلوة و ديگر كتب عرفانى و فلسفىِ حضرت امام را درخواست كرد.

ص: 78

جوانان بحرينى در ادامه از خصوصيات و ويژگى هاى مقام معظم رهبرى جويا شدند و ضمن اشاره به وجود گروه ها و گرايش هاى مختلف در بحرين يادآور شدند كه گرچه سختيگرى نسبت به شيعيان برينى اندكى كاهش يافته اما هنوز مشكلات جدى براى آنها وجود دارد. آنان در اين زمينه گفتند:

«البته فشارها كمى كاهش يافته ولى هنوز به پايان نرسيده است. مثلًا براى شيعيان زيارت امام رضا عليه السلام ممنوع است.»

حجةالاسلام تسخيرى ضمن راهنمايى برادران بحرينى و پاسخ به مسائل مطروحه از جانب آن ان، ابعاد مختلف سياس، فقهى، عقيدتى، علمى و هنرىِ حضرت آيةاللَّه خامنه اى را تشريح كرد.

ص: 79

با آيةاللَّه امينى ديدار كردند. آنان در مورد انقلاب اسلامى گفتند:

«از ابتدا علاقه مند به انقلاب اسلامى بوده و از حضرت امام خمينى رحمه الله مى كرده ايم و هموراه نيز متهم به طرفدارى از ايران بوديم.»

آنها درباره مواضع دولت مراكش نسبت به اسلام گفتند:

«تنها تظاهر به اسلام است و اين، جز اسلام آمريكايى چيز ديگرى نيست.»

برادران مراكشى درباره يكى از روحانيان برجسته مراكش به نام عبدالسلام ياسين مطالبى عنوان نمودند و ضمن اعلام هوادارى خود از ايشان گفتند:

«وى يك عالم دينى است و به هفت زبان آشنايى داشته و در همه جاى مغرب طرفدار دارد. او در سال 74 به علت دعوت ملك حسن به عمل به اسلام (توسط يك نامه سرگشاده) سه سال و نيم زندانى شد و مقام با ارزش خود را در آموزش و پرورش از دست داد. ايشان به كمك چند نفر مجله «الجماعه» را چاپ و منتشر كرد كه پس از انتشار ده تا پانزده شماره توقيف شد. بعد از آن نشريه «اليس الصبح بقريب» را منتشر ساخت.

سپس دوباره از سال 1983 تا 1985 بازداشت شد. افرادى هم كه به ملاقات او مى آمدند، بازداشت مى شدند.

كتاب منهاج النبوى تأليف ايشان، دستور كار جماعت عدل و احسان است.»

ص: 80

و تعظيم بهصاحبش باز مى گردانند. مأمورى كه عكس ها را بازگردانده از اصحب عكس با تعبير «شهيد الخمينى» تجليل مى كند.

در اين روز كاروان جانبازان اعلام كرد كه با امكانات فراهم شده از سوى اين كاروانصندلى چرخدار كليه زائران تعمير و نواقص بوجود آمده در آنها رفع خواهد شد. همچنين اعلام داشت كه كاروان جانبازان براى حل مشكلات درمانى و توانبخشىِ كليه جانبازانى كه در كاروان هاى متلرقه مستقرند تلاش خواهد كرد.

تا به امروز از هفت حاجى ايرانى به ميزان 3/ 40 گرم ترياك كشف شده است. اين افراد به دنبال تلاش هاى بخش كنسولى و حقوقىِ ستاد وزارت خارجه آزاد شده اند.

پس از فرود هواپيماهاى جمهورى اسلامى ايران، سالن ترمينال فرودگاه جده- در قسمتى كه حجاج ايرانى وارد مى شوند- 0 تبديل به بازار خريد و فروش كالاهاى ايرانى مى گردد. در اين ميان، حجاج كاروان هاى مربوط به استان هاى خراسان، يزد، كرمان و تهارن با به همراه آوردن كالاهايى نظير پسته، گز، انگشتر عقيق و فيروزه، زعفران و تسبيح مبادرت به فروش آنها مى كنند. اكثر مأموران گمرك فرودگاه ضمن بازرسى دقيق وسايل زوار پى مى برند كه كداميك از كاروان هاى زائران حامل كالاهاى مذكور هستند. پس از استقرار زوار در محوطه سالن فرودگاه، ساير مأموران فرودگاه جده اعم از پليس، كارمندهاى هواپيمايى و گمرك و ... در اطراف كاروان هاى حجاج ايرانى تجمع و اقدام به خريد جنس مى كنند.

اشتياق حاجيان كشورهاى مختلف اسلامى به آگاهى از مسائل انقلاب اسلامى، در واقع، منبع مولد بسيارى از خبرها است كه در زير دو مورد از اين خبرها ذكر مى شود:

امروز يكى از اهالى شهر «منصوره» مصر در گفتگويى، با اشاره به تأثيرات مثبت انقلاب اسلامى و تشديد فعاليت هاى جنبش هاى آزادى بخش، گفت:

«مردم مصر از تأثيرات انقلاب اسلامى بى نصيب نبوده اند و از همان

ص:81

ص: 82

ابتدا گروه هاى اسلامى تحركات تازه اى را در مصر آغاز كرده اند. موج تفكرات اسلامى در ميان جوانان و دانشجويان ما از اين تحركات جدا نيست.»

- امروز يك مسلمانى اردنى به نام م. خليل اظهار داشت كه به رغم جوّ تبليغاتى رسانه هاى غربى در اردن، مردم كشورش درصدد بدست آوردن خبرهاىصحيح درباره رويدادهاى انقلاب اسلامى و جنبش هاى آزادى بخش جهان اسلام هستند. اين جوان اردنى افزود:

«امروز انقلاب اسلامى و تفكر روشن امام خمينى رحمه الله به عنوان الگوى نهضت هاى خستگى ناپذير ملت ها عليه ظلم جهانى مشاهده مى كنيم. انقلاب شما به مسلمانان منطقه جرأت ابراز عقيده داده است و به نظر من اين پيروزى كوچكى نيست.»

امروز در اثر دو حادثه رانندگى، دو زائر ايرانى به شدت مجروح شدند. بعد از ظهر امروز يك زائر مرد در مدينه بر اثر تصادف با اتومبيل بيهوش شد و در حالت اغما به بيمارستان انتقال يافت. يك بانوى زائر ايرانى نيز بر اثر تصادف با يك اتومبيل سوارى به شدت از ناحيه پا آسيب ديد.

ص: 83

ص: 84

ص: 85

رياست قائم مقام وزير حج اين كشور ديدار كرد. در اين ملاقات كه به درخواست مقامات عربستان انجام مى گرفت، پس از اصرار عربستان، هيأت ايرانى از محلى كه براى برگزارى برائت در نظر گرفته شده بود، ديدن كرد. گروه اعزامى ايران بار ديگر بر نامناسب بودن اين محل جهت برگزارى مراسم تأكيد ورزيد و در برابر خواست مقامات سعودى مبنى بر پيشنهاد محلى از سوى ايران، اقاى ناطق نورى مسجد «جن» را به عنوان مناسب ترين محل براى برپايى مراسم برائت از مشركان نام برد. قائم مقام وزير حج سعودى در برابر اين پيشنهاد گفت كه برگزارى مراسم در اين محل موجب آزار مردم شده و اين كار از لحاظ شرعى دچار اشكال است. آقاى ناطق نورى نيز متقابلًا گفت كه ما با آرامش مراسم را برگزار مى كنيم، همچون برپايى دو مراسم سالگرد ارتحال حضرت امام رحمه الله و دعاى كميل در مدينه. در ضمن، مشكل شرعى آن نيز به خود ما مربوط مى شود.

اين ديدار بدون نتيجه بر سر تعيين محل برپايى مراسم برائت از مشركان به پايان رسيد و مقرر گرديد كه پس از گزارش اين گفتگوها به تهران و رياض، مذاكرات بعدى از سوى مراكز دو كشور ايران و عربستان پيگيرى شود.

ص: 86

جلوگيرى از نصب بلندگوها در اطراف بقيع و كامل نشدن پوششصوتى مراسم، مانع از شركت گسترده زائران نگرديد. نظم و انظباط حاكم بر مراسم مرهون همكارىصميمانه مردم با مأموران انتظامى بعثه بود.

آب رسانى به زائران با همدلى مأمورانى كه براى اين كار موظف شده بودند، به شكل چشم گيرىصورت گرفت. حضور جمع كثيرى از زائران كشورهاى ديگر در ميان انبوه جمعيت ايرانيان قابل توجه بود.

جمعيت شركت كننده در محوطه وسيع مقابل قبرستان بقيع- كه از دو سو تا انتهاى محدوده كنترل شده از سوى پليس سعودى گسترش داشت- نشسته و گوش به آواى حزين امام اول خود سپرده بودند.

سعودى ها با اقدام به عقب كشيدن نيروهاى مستقر در اطراف مسجدالنبى و آماده سازى محوطه مقابل بقيع براى انجام مراسم دعاى كميل، عملًا با برگزارى اين مراسم در مدينه موافقت كردند.

در پايان اين مراسم پرشكوه، ايرانيان اقدام به پاكسازى محوطه برگزارى دعا كردند و مقواها و ليوان هاى يكبار مصرفِ پراكنده در اين محل را جمع آورى نمودند.

دومين تجمع حجاج ايرانى- پس از مراسمى كه به مناسبت رحلت امام رحمه الله در مقابل بعثه برگزار گرديد- در كمال آرامش و انضباط به پايان رسيد و ايرانى ها با دل هاى شفاف و جلا خورده خود، رو به سوى كاروان هايشان حركت كردند.

گفتنى است كه يكى از زائران اهل تانزانيا، با توزيع خرما در ميان شركت كنندگان، در اين مراسم حاضر شده بود.

ص: 87

دو دانشجوى جوان ايرانى، امشب مراسم ازدواج خود را در شهر پيامبر جشن گرفتند. داماد، محمد هاشم زمانى آقايى دانشجوى سال سوم رشته عمران دانشگاه مشهد و عروس، حميرا حافظ نظامى، دانشجوى سال آخل پرستارى دانشگاه آزاد تهران كه هر دو خدمه كاروان 19122 مشهد بودند، پس از چندماه كه از مراسم عقد آنان در مشهد مى گذشت، اينك در مدينه منوره پيند زناشويى بستند.

سرپرست اين كاروان مى گويد:

«مراسم ازدواج اين دو جوان از هر جهت كم نظير است، زيرا بانوان عضو كاروان همگى در فراهم كردن مقدمات عروسى شركت داشتند و حتى چند تن از خانم ها با سليقه خاص خود از كيسه هاى پلاستيك رنگارنگى كه در اختيارشان بود، گلهاى بسيار زيبايى درست كرده اند. عده ديگرى از خانم ها به فراهم كردن ميوه و شيرينى و چندنفرى نيز به خريد ديگر نيازهاى عروسى پرداخته اند.»

يكى از مردان مشهدىِ عضو اين كاروان كه در برپايى مراسم ازدواج نقش فعالى داشته گفت:

«ما در برگزارى مراسم عروسى اين دو جوان همه آداب و رسوم مشهدى ها را انجام داديم.» «

مهريه اين عروس كه از خانواده محترم شهدا است، سفر حج و چهارده سكه بهار آزادى است.

ص: 88

در ساختمان مركزى و دو دفتر كه در شرق و غرب مسجدالحرام در نظر گرفته شده است، مستقر خواهد شد و كار انتقال گمشدگان ايرانى و هدايت آنها به سوى كاروان هايشان را به عهده خواهند داشت. امسال چند پست امداد در داخل مسجدالحرام، در طول شبانه روز مستقر مى شوند تا گمشدگان را در وهله اول به گروه خود و درصورت نبود آن به كاروان هايشان برسانند. همچنين امدادگران، گشت هاى سيّارى در خيابان هاى اطراف مسجدالحرام و مناطقى كه ايرانيان رفت و آمد بيشترى دارند، به كار خواهند گمارد تا درصورت مشاهده افراد گمشده، آنان را راهنمايى كنند.

ص: 89

براى رساندن پيام.»

آنگاه آقاى موسوى توجه حاضران را به مناسك حج جلب كرد و گفت:

«شما با گفتن لبيك و اينكه فقط به خدا لبيك مى گويدى، ديگر به نگاه هاى شيطانى، دعوت هاى نفسانى و ساير اميال لبيك نگوييد. خدا خواسته كه لباس دوخته را از تن بيرون كنيد- لباسى كه شايد در آن معصيت كرده باشيد- و لباس تازه اى بپوشيد آزاد. آزادى روح و فكرت را با آزادى لباس به نمايش بگذار. بايد به زير سايه خدا بروى، ديگر نبايد زير چتر خودت باشى. مُحرم كه مى شود، خيلى از اعمال مباح بر تو حرام مى شود. اين تمرين و تقويت روح است. تصميم بگيريد بعد از مُحرم شدن، جداً گناهان را كنار بگذاريد.

مبادا دست خالى برگرديد.»

آقاى همدانى سخنان خود را با ياد خاطره اى از حج سال 61 به پايان برد:

«در عرفات دعا زياد خوانده شد. خسته شدند و خوابيدند. اعمال عرفات تمام شد و رفتيم مكه. توى اتاق بوديم كه يكى از خواهران آمد و اجازه خواست مطلبى را بگويد. او گفت: بعد از دعاى عرفات كه خسته بودم، خوابم برد. خواب ديدم چادرهاى ايرانى كه در يكجا جمع هستند، بالاى سر اين چادرها، چادر بزرگى است كه توى آسمان مى درخشد. به من گفتند بالا بروم. رفتم توى آن چادر. همه اش نور بود. قرآنى به من دادند و گفتند كه بخوان. سوره ابراهيم را خواندم. وقتى پرسيدم آن چادر از آن كيست، گفتند كه چادر امام زمان است.»

ص: 90

ديدگاه هاى اين آيين درباره امامت سئوالاتى كردند كه آقاى خليلى پاسخ داد:

«اكنون نظام امامت حاكم نيست و در حكومتى كه امامت حاكم باشد، مردمصد درصد اطاعت مى كنند.

شرايط امام، شجاعت و آگاهى و بينش سياسى است. در انتخاب امام نيز بزرگان كشورهاى اسلامى بايد از ميان علماى خود شخصى را به عنوان امام انتخاب كنند.»

اقاى خليلى در مورد فقه اباضى گفت:

«در اين آيينْ اجتهاد وجود دارد و در هر زمان مرجع نيز هست.»

وى در مورد جنگ نفت گفت:

«ما معتقديم تجاوز محكوم است. من به سفير كويت گفتم كه اين قضيه يك عذاب الهى بود و خداوند از شما كه على امام خمينى عمل كرديد انتقام گرفت.»

ص: 91

عربستان شده اند خوب است و هيچ گونه مورد حادى از بيماران يا نارسايى جسمى ديده نشده است.

امروز حجةالاسلام جمارانى سرپرست سازمان حج اوقاف و امور خيريه از فرودگاه جده ديدن كرد و از واحدهاى تداركات و حمل و نقل بازديد به عمل آورد و با عده اى از زائران نيز به گفتگو پرداخت.

طبق گزارش هاى رسيده از بندر جده، امروز دو زن ايرانى كه همراه كاروان هاى خود وارد فرودگاه جده شده بودند، زنان مسئول بازرسى بدنى در گمرك فرودگاه را به ربودن دويست دلار متهم كردند. اظهاريه اين دو بانوى ايرانى به مقامات گمرك منعكس گرديد و رئيس گمرك نيز در واكنش نسبت به اين مسئله شخصاً دستور داد و زن و مأمور گمرك متهم به دزدى را بازداشت كنند. مراتب از سوى مقامات فرودگاه جده در حال پيگيرى است.

امروز دولت عربستان، اقدام به پخش اعلاميه در چند اتوبوس ويژه انقال زائران ايرانى به مدينه كرد. اين بيانيه كه از سوى هيأت دولت عربستان سعودى در تاريخ 13/ 11/ 1408صادر شده به زائران نسبت به هرگونه اقدام در موسم حج هشدار داده است. مقامات سعودى با پخش اعلاميه اى كه سه سال پيشصادر شده درصددند از هم اكنون ايرانيان را از برگزارى مراسم برائت از مشركان بازدارند.

طى بيست و چهارساعت گذشته چهل و هفت كاروان با 5026 زائر از جده به مدينه منوره منتقل شده اند. با ورود اين تعداد زائر، در حال حاضر 453 كاروان با 51959 زائر ايرانى در مدينه منوره بسر مى برند.

ص:92

ص: 93

ص: 94

ص: 95

«تشكيل چنين جلساتى در واقع ديدار با نايب امام زمان (عج) و نماينده ايشان است.»

آقاى نورمفيدى در ادامه سخنان، فلسفه حج را خالص كردن بندگى براى خداى تبارك و تعالى خواند و اضافه كرد:

«جزء لاينفك بندگى برائت از مشركان است. اينكه حضرت امام فرمودند حجِ بدون برائت حج نيست به اين دليل است كه زندگى پيامبران كه نمونه والاى بندگى ذات احديت بوده اند مشحون از درگيرى با مشركان بوده است. حج در واقع نمايش اقتدار اسلام و آمادگىِ بندگىِ مخلص و انبوه مسلمانان است.

بندگى خدا بدون كفر به طاغوت معنا ندارد.»

ايشان در ادامه، توجه زائران را به جنبه هاى معنوى حج و حضور در شهر پيامبرصلى الله عليه و آله و تلاش براى درك قداست مدينه جلب كرد و گفت:

«اگر گوش دل را باز كنيم،صداى قرائت قرآن پيامبر شنيده مى شود. بايدصداى قرآن را در كنار حرم پيامبر به گوش دل شنيد .... مدينه شهر فاطمةالزهراء است. بقيع پيكر چهار امام معصوم و تنى چند از بزرگانصدر اسلام را در خود جاى داده است. در و ديوار اين شهر عطر و نسيم ديگرى دارد. در حرم نبوى بايد چشم دل را باز كرد؛ بايد پيامبر را با چشم دل ديد.»

ايشان در پايان سخنان خود ضمن اشاره به همين لبيك گفتن به هنگام احترام، توجه زائران را به اين نكته جلب كرد كه هنگام مُحرم شدن انسان به خداى خود پاسخ مى دهد.

ص: 96

دنياى آن روز و سلطه حكومت هاى آن روز و سلطه حكومت هاى فاسد و قيصر و دربار ساسانى پرداخت و افزود:

«تاريخ دوباره تكرار شده است، چرا كه سنت هاى الهى ثابت و تغيير ناپذيرند. امروز انقلاب اسلامى با هدايت كتاب الهى، سنت رسول اللهى و اهل بيت به دنبال تجديد و تكرار تاريخ است.»

وى در تشريح جنايت هاى حزب بعث عراق اضافه كرد:

«ويژگى حزب بعث كه يك ربع قرن از حاكميت آن بر عراق مى گذرد، ضديت با آرمان هاى اسلامى و مسخ شخصيت و هويت اسلامى است. با وجود اين، انقلاب اسلامى پس از گذشت اين مدت، سربلند و مستحكم و با اراده اى راسخ، در سرزمين بين النهرين پا گرفته است. اين انقلاب، امانتى در دست شما است.

مردم عراق مى توانند هويت خود را حفظ كنند، مى توانند در هيأت جمهورى اسلامى در عرصه گيتى آشكار شوند.»

حجةالاسلام آصفى در پايان سخنان خود اظهار اميدوارى كرد كه مردم عراق به زودى شاهد پيروزى را در كنار خود ببينند.

در خاتمه اين مراسم حجةالاسلام تسخيرى از جناب آقاى رى شهرى از حضور اعضاى مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق در بعثه مقام معظم رهبرى تشكر كرد.

ص: 97

قيمت ها گاهى به چند هزار ريال بالغ مى شود و بعضى از كتاب هاى استاد شهيد مطهرى و امام خمينى رحمه الله موجود است.»

ايشان دربارهصدام اظهار داشت:

«در عربستان تقريباً شيعه و سنى به اتفاق او را لعن مى كنند و تغييرى ديدى در اهل سنت نسبت به ايران ايجاد شده، ولى عميق نيست و علاقه قلبى بايد بوجود بيايد.»

ص: 98

ص: 99

ص: 100

ص: 101

تاكنون چهار زائر ايرانى به دليل كهولت سن و بر اثر سكته قلبى در جوار مرقد پاك رسول اللَّه به ديار ابدى شتافته اند.

يك خبر حاكى است كه در ميان افراد كاروان هاى اعزامى تنى چند معتاد به چشم مى خورند. همين خبر مى افزايد كه امروز حال يك خانم معتار رو به وخامت گذارده و بلافاصله او را در بيمارستان بسترى كرده اند.

امروز يك روحانى شيعه عربستان در ملاقاتى اظهار داشت:

«شيعيان عربستان از سياست هاى تشنج آميز سابق ايران ناراحت بودند، ولى اكنون در مقابل سياست هاى جديد، احساس آرامش مى كنند. من معتقدمد كه تظاهرات برائت بسيار خوب است و بر احساسات مسلمانان تأثير خوبى مى گذارد وليكن لازم است بر سياست هاى جارى ايران تأثير نگذارد.»

ايشان با اشاره با فعاليت «سلفى» ها عليه حكومت سعودى ها و پخش اعلاميه هاى سرّى درباره تشكيل مجلس شوراى اسلامى و قضاوت بر اساس اصول اسلامى اضافه كرد:

«سلفى ها از مخالفان شديد حضور آمريكا در عربستان هستند و حتى عليه آمريكايى ها تظاهرات كردند كه منجر به بازداشت تعدادى از آنها شد. سلفى ها در حال حاضر با فشارهاى زيادى از سوى دولت سعودى روبرو هستند و از ترس، وضع ظاهرى خود را هم تغيير داده اند. سلفى ها با شيعيان نيز همدردى مى كنند.»

اين روحانى شيعه ضمن انتقاد از سياست اقتصادى دولت سعودى در منطقه شيعه نشين گفت:

«امروز محصولات كشاورزى در منطقه به علت كمبود آب رو به نابودى است. آب هاى منطقه را سعودى ها جهت تزريق در چاه هاى نفت مورد اسفاده قرار مى دهند و از سوى ديگر با لوله كشى، آب ها را به رياض مى رسانند. اين مسئله نشان مى دهد كه حكومت درصدد تضعيف مناطق شيعه نشين است.»

يكى از مغازه داران افغانى مدينه در پاسخ به اين مطلب كه رئيس جمهور افغانستان كافر است، اظهار داشت:

ص: 102

«هرچه باشد از اين وهابى ها بهتر است.»

وقتى به وى گفته شد كه اينها مسلمان هستند و نماز مى خوانند و زنانشان حجاب دارند، جواب داد:

«من اينجا ساكن هستم و از وضعيت اينجا خبر دارم، به ظاهر زنان اينجا نگاه نكنيد. زير عبايى كه به سر مى برند اروپا است.»

امروز يك زائر مراكشى در مورد ايران و راه پيمايى برائت گفت:

«ايران يك كشور اسلامى است و ما در مراكش نظر بدى نسبت به آن ندارم. همه مسلمانان برادرند.

راه پيمايى برائت مفيد نيست و با روح عبادتى كه بايد بر اعمال حج حاكم باشد ناسازگار است. وضع ما خوب است و مساجد برقرار مى باشد و شاه حسن به مردم آزادى داده است.»

امروز پس از گفتگوى روحانى كاروان 17419 با نُه تن از اتباع خارجى در مسجدالنبى، در حين بازگشت، يكى از مأموران سعودى به او مراجعه كرده و با طرح اين موضوع كه منزل مجللى دارم و شما ميهمانان ما هستيد، از وى دعوت مى كند به منزلش برود كه مرد قبول اين روحانى واقع نمى شود.

ص: 103

ص: 104

ص: 105

توسط سربازرسان انجام شده است. سربازرسان در ديدارها و سركشى هاى خود از كاروان هاى تحت پوشش به مسائلى چون رسيدگى به دفاتر و نحوه تنظيم آنها،صحبت با روحانى و مدير كاروان، چگونگى مراعات بهداشت و ديگر مسائل رفاهى كاروان توجه مى كنند. در اين روزها جمعاً هفتاد و پنج نفر به معاونت بازرسى مراجعه كرده و ضمن پيگيرى مسائل خود، مواردى چون ادامه وضع نامطلوب خريد و فروش توسط برخى از زائران ايرانى، عدم اجراى دستور العمل مربوط به خريد پتوهاى زائران، «1» ذكر موارد تفرقه انگيز از سوى برخى مداحان در مراسم مداحى و مرثيه خوانى هايى در كنار بقيع برگزار مى شود و ... را مطرح نمودند.

ص: 106

اعزامى از واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى مورد بازديد قرار گفت. اين هيأت كه در آن روحانيانى چون حجةالاسلام ربانى نماينده ولىّ فقيه در امور اهل سنت سيستان و بلوچستان، مولوى حسين پور و مولوى درستى حضور داشتند، ابتدا به كاروان «ريگى» اعزامى از سيستان و بلوچستان سركشى كردند. در اين ديدار ابتدا آقاى مولوى حسين پور سخنرانى كرد. ايشان ضمن ابراز تشكر از احساسات زائران، از توجه مقام معظم رهبرى كه نماينده ويژه اى براى امور اهل سنت استان سيستان و بلوچستان در نظر گرفته اند قدردانى كرد. سپس حجةالاسلام ربانى به ايراد سخنانى پيرامون فلسفه حج پرداخت. پس از آن، گروه اعزامى از سوى واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى به ديدار كاروان ديگرى از برادران اهل سنت رفتند. در اين ديدار، ابتدا با مدير كاروان، پرويز هاشفرهى، و روحانى كاروان، مولوى شهنوازى، ملاقاتىصورت گرفت و بعد جلسه اى با حضور زائران در سالن هتل منعقد گشت.

در اين جلسه، نخست مولوى شهنوازى مقدم نماينده ولىّ فقيه در امور اهل سنت سيستان و بلوچستان را گرامى داشت و سپس مولوى عبداللَّه دوستى سخنانى پيرامون حج بيان كرد. در پايان، نماينده رهبرى در امور اهل سنت سيستان و بلوچستان طى سخنانى به تاريخ زندگانى رسول اكرمصلى الله عليه و آله، شرافت مدينه و تاريخچه شهداى احد و بقيع اشاره كرد.

طى امروز، بيست و پنج تن از برادران اهل سنت ايرانى، با مراجعه به بعثه مقام معظم رهبرى، سئوالات شرعى خود را با روحانيان اهل سنت در ميان گذاشته و پاسخ گرفتند.

ص: 107

عربستان نسبت به سال هاى گذشته بين بيست تا هشتاد درصد افزايش يافته و اين در حالى است كه بخشى از وسايل و اثاثيه كاروان هاى ايرانى طى سه سال گذشته در عربستان از بين رفته و تأمين اين وسايل، كه مى بايد توسط عربستان تقبل شود، در كوتاه مدت بهصرف هزينه زياد و بروز مشكلات منتهى مى شود.

اين برادر معتقد بود:

«هزينه حمل و نقل وسايل و اثاثيه كاروان ها از مدينه به مكه و بالعكس حداقل يك ميليون و دويست هزار ريال عربستان برآورد مى شود. در جريان نقل و انتقال، بسيارى از لوازم دچار استهلاك مى گردد. ستاد حج در نظر دارد با اجاره دو انبار بزرگ در مدينه و مكه، لوازم و اثاثيه مورد نياز زائران را به طورصحيح انباردارى كند. به اين ترتيب، اولًا استهلاك ناشى از حمل و نقل وسايل از ميان خواهد رفت و ثانياً هزينه اى بابت حمل و نقلصرف نخواهد شد.»

اين منبع آگاه پيش بينى كرد درصورت انجام چنين طرحى، هزينه نگهدارى اثاثيه مورد نياز زائران در عربستان به نصف كاهش يابد.

بنابر آمار موجود، تغذيه و اسكان هر زائر ايرانى در طول ايام حج 3750 ريال سعودى هزينه دارد.

ص: 108

جذب كند. دولت به وسيله كادر آموزشى خود در ميان جوانان به تبليغ وهابى گرى مى پردازد، ولى اين فعاليت ها اكثراً ناموفق بوده است، به خصوص در مورد افرادى كه در مساجد و حسينيه ها شركت فعالى دارند. برنامه هاى تبليغى وهابيت عمدتاً از طريق برنامه هاى تفريحى مانند ورزش،صورت مى پذيرد.»

او در ادامه افزود:

«دولت با فشارهاى زياد مى كوشد در مردم جوّ رعب و وحشت ايجاد كند. دولت به طور جدى از وهابى ها حمايت مى كند، به نحوى كه جزوه هاى تبليغى وهابى ها به راحتى توزيع شده و حتى در خيابان ها و معابر عمومى به مردم هديه مى گردد.»

وى در مورد نظر مردم راجع به مسائل منطقه اى اظهار داشت:

«همه مردم قطيف از جمهورى اسلامى ايران حمايت مى كنند و در مجالس حسينى و مناسبت هاى ديگر براى مقام معظم رهبرى دعا مى كنند. كليه مردم سنى و شيعه مخالف حضور نيروهاى آمريكايى در منطقه هستند، ولى نمى توانند به طور علنى اين مخالفت خود را ابراز كنند. از جمله زيان هاى آنان (آمريكايى ها) ترويج فساد، به خصوص در سطح دانشگاه ها است.»

ص: 109

اين عزيزان باصندلى هاى چرخدارِ همشكل كه توسط پرستاران ايشان هدايت مى شود، همه شاهدان را- بويژه در حرم نبوى و قبرستان بقيع- تحت تأثير قرار مى دهد و آنان را وادار مى سازد كه در مقابل بزرگى آرمان ها انقلاب اسلامى سر تحسين فرود آورند.

روح اللَّه اسلامى يكى از همين جانبازان با اشاره به برخورد گرم زائران ديگر كشورها مى گويد:

«يكى از مصرى ها كه خود را استاد دانشگاه معرفى مى كرد در مسجدالنبى به من گفت كه شما ايرانى ها واقعاً اشرف مخلوقات روى زمين هستيد و الگويى براى انسانيت شده ايد.»

امروز نخستين نوزاد ايرانى در مدينه منوره چشم به جهان گشود. اين نوزاد در سلامت كامل نزد مادرش در بيمارستان جمهورى اسلامى ايران در مدينه بسر مى برد. با اينكه بنابر توصيه پزشكان، پرواز بانوان باردار با هواپيما خطرناك تشخيص داده شده است، ساليانه عده اى از زنان زائر با لطائف الحيلى عازم خانه خدا مى شوند.

يكى از اتباع پاكستان كه به شغل بنايى اشتغال دارد و در مدينه مستقر است در برخورد با يكى از حاجيان ايرانى، از ايرانيان به عنوان برادران مسلمان خود ياد كرده و چنين مى گويد:

«سال هاى گذشته حج مزه اى نداشت و ماه هاى ذى القعهده و ذى الحجه با ماه هاى ديگر تفاوت چندانى نمى كرد. ايرانيان از بدو ورود به مدينه جوّ شهر را عوض كردند و حضور آنان كاملًا محسوس است.»

اين برادر سنى مذهب، ضمن اعلام اميدوارى به شركت در مراسم برائت، افزود:

«ما در اينجا زندانى هستيم.»

امروز بعد از نماز عصر يكى از وعاظ سعودى در مسجدالنبى، گروهى از زائران را دور خود جمع كرده و ضمن اهانت به مقدسات و اعتقادات شيعيان، آنان را مشرك خواند. اين اقدام متأسفانه مسبوق به سابقه بوده و از سوى ديگر مأموران سعودى مستقر در مسجد نيز ديده شده است.

ص: 110

طى امروز 12851 زائر در قالب 103 كاروان به مكه مكره وارد شده اند. از اين عده 5181 نفر از مدينه منوره و 7670 نفر نيز از جده عازم بيت اللَّه الحرام شده اند.

متأسفانه در اين روز بين دو گروه از زائران ايرانى در مقابل قبرستان احد درگيرى مختصرىصورت گرفت. اين درگيرى بين معاون يك كاروان و روحانى كاروان ديگر رخ داد. ظاهر مسئله چگونگى استقرار در مقابل ميله هاى پنجره اى مقابل محوطه قبور شهداى احد بوده است. به مجرد جرّ و بحث بين اين برادران، پليس سعودى در محل حاضر شده و مداخله مى كند.

امشب، بر اساس هماهنگى هاى به عمل آمده با مسئولان حرم شريف نبوى، كاروان جانبازان از ساعت ده تا ده و سى دقيقه به طور اختصاصى به زيارت حرم مطهرى پيامبرصلى الله عليه و آله پرداختند. حضور اينچنينى كاروان مذكور، نشانه اى از طواف اسوه هاى اخلاص و فداكارى بر گرد مرقد پيشواى اسلام و علامتى از حضور همراه با عزت ايرانيان در حج امسال بود.

در اين روز، در اطراف مسجدالحرام، يكى از زائران تركيه پس از ديدار با يك جانباز او را به شدت مورد قدردانى قرار داد. اين زائر ترك نخست وى را نوازش كرده و بعد با تقديم هشت ريال به عنوان نذر براى جانباز، با اصرار و التماس درخواست مى كند كه آن برادر جانباز مبلغ مذكور را بگيرد.

امروز كم آشپز يكى از كاروان هاى ايرانى متوجه خواهرى عرب زبان مى شود كه از طبقه بالاى ساختمان مجاور او راصدا مى كرده است. خواهر ياد شده درخواست مى كند تا با روحانى كاروانصحبت كند. پس از حاضر شدن روحانى كاروان، او جعبه اى محتوى پنج النگو، دو انگشتر طلا و چند دست لباس نو را به پايين پرتاب كرده و درخواست مى كند آن را به فقراى ايران برسانند. آن زن عرب، در حالى كه به تعجيل سعى مى كرد به گفتگوى خود پايان دهد، هراسان از روحانى كاروان خواهش مى كند كه براى مادرش- كه بيمار بوده- و خود وى دعا نمايد.

ص: 111

ص: 112

ص: 113

اينجانب بر خود واجب مى دانم كه از يكايك شما مردان و زنان غيور ايران كه با تحمل رنج و به عنوان بزرگداشت شعائر دينى به طور گسترده در مراسم شركت نموده ايد تشكر و قدردانى نمايم. اميدوارم همواره در انجام وظايف الهى موفق و عبادات شما مقبول درگاه احديت قرار گيرد.

ملتمس دعا: محمد محمدى رى شهرى

نماينده ولىّ فقيه و سرپرست حجاج

ص: 114

ابتدا يكى از روحانيان سُنى آياتى از كلام اللَّه مجيد قرائت كرد و سپس حجةالاسلام ابوالقاسمى مسئول واحد اهل سنت بعثه مقام معظم رهبرى به حاضران خيرمقدم گفت.

آقاى دردى پور كه يكى از روحانيان اهل سنت تركمن صحرا است بحثى پيرامون حضرت امام خمينى رحمه الله و وحدت اسلامى مطرح ساخت و در سخنرانى خود از حضرت امام به عنوان منادى وحدت اسلامى ياد كرد و گفت كه حضرت آيةاللَّه خامنه اى در ادامه اين مسير تابناك، گام بر مى دارند.

سخنران بعدى حجةالاسلام والمسلمين دكتر واعظزاده دبير كل «مجمع التقريب بين المذاهب الاسلامية» بود كه نكاتى پيرامون تقريب بين مذاهب اسلامى و راه ها و ضرورت آن سخن گفت. در ادامه، مولوى پربز از روحانيان اهل سنت خراسان دو قطعه شعر در رثاى حضرت امام خمينى رحمه الله قرائت كرد كه به شدت مورد توجه حاضران در جلسه قرار گرفت. سپس مولوى محبى از روحانيان برجسته سيستان و بلوچستان به سخنرانى پرداخت و پيرامون حج و انقلاب اسلامى سخن گفت.

پايان بخش اين مراسم، سخنان آيةاللَّه جنتى بود كه پيرامون حج و مسائل سياسى- اجتماعى آن بيان شد.

ص: 115

ايام حج به دو دسته فردى و جمعى تقسيم كرد و گفت كه در وظايف فردى، ما بايد بكوشيم حج مقبولى را انجام دهيم. و در زمينه وظايف جمعى اظهار داشت:

«در واقع، بايد آن چهره زيباى اسلام ناب محمدى را به جانيان نشان بدهيم.»

ايشان كه زائران را به رفتار مناسب و در خور شأن امت اسلامى و شهيد داده دعوت مى كرد، حاضران را به بهره گيرى كامل از روزهايى كه سپرى مى شوند فراخواند. مراسم در فضايى آكنده از معنويت و با اشك شوق و اميد زائران در انجام عبادات و قبولى طاعات پايان گرفت.

ص: 116

ص: 117

رهبرى شيخ كابلان است، امروز با مسئولان روابط بين الملل بعثه ديدار كرد. وى در اظهارات خود گفت:

«شمار مسلمانان مقيم دانمارك دويست نفر است كه از طلبه هاى الازهر براى ارشاد و تبليغ استفاده مى كنند. بعضى از زنان مسلمان در دانمارك در جامعه اروپايى حل شده اند ولى عده اى طرفدار حكومت اسلامى هستند.»

وى افزود:

«امسال در مجموع دويت حاجى از اروپا به حج آمده اند كه آقايان سيد عثمان، وجيه اللطيف و سيد نبى از علماى جماعت كابلان جزء آنها هستند.»

آقاى احمد يلماز علاقه مند به طرح مسائل سياسى بود و به اسلام زدايى زمان آتاتورك اشاره نمود. در اين زمينه به وى گفته شد:

«اگر رضاشاه موفق به اجراى نيات پليد خود شده بود، الآن وضعيت ايران و تركيه شبيه هم بود. ولى علماى ايران قدرت داشتند و مانع شدند. راه موفقت شما نيز اتحاد و رهبرى واحد است كه بايد به دنبال آن باشيد.»

ص: 118

آنان درباره وضعيت فرهنگى و اجتماعى مراكش اظهار داشتند:

«كليه مجلات اسلامى از جمله مجله «الجماعة» ارگان «جماعة العدل والاحسان» تعطيل شده است. فساد و شرب خمر و بى بند و بارى ترويج مى شود. اگرچه دين رسمى كشور اسلام است، اما قوانين كشور جز در مورد احوال شخصيه مثل ازدواج و طلاق و ارث، همه برگرفته از قوانين فرانسه است. علماى دربارى از دولت حقوق مى گيرند، ولى علماى حقيقى نه. كمك به حركت هاى اسلامى هم عمدتاً از سوى فقرا است و ثروت مندان از ترس ماليات هاى سنگين به جنبش هاى اسلامى نزديك نمى شوند.»

ص: 119

اين شهر عزيمت كرده اند

آقاى دكتر خليلى خانى زائر كاروان 19320 كه براى مناسك حج سفر كرده است با مشاهده ازدحام بيماران در بيمارستان مركزى جمهورى اسلامى ايران در مدينه منوره، داوطلبانه روزانه سه ساعت با اين بيمارستان همكارى مى كند.

امروز يك شخص غيرمسئول عرب هنگامى كه قصد ورود به طبقات فوقانى يك كاروان ايرانى را داشت با هوشيارى مسئولان كاروان متوقف شد. اين شخص علت اقدام خود را بازديد از وضعيت بهداشتى عنوان نمود و در مقابل، مسئولان كاروان به وى تفهيم كردند كه اين كار بايد با هماهنگى ستاد حج انجام شود.

شخص مذكور كه بهانه ديگرى براى ورود به داخل كاروان نداشت، از آنجا خارج مى شود.

گفتنى است كه در ساير كاروان ها نيز موارد مشابهى مشاهده شده است.

امروز يك مأمور سعودى از نصب عكس حضرت امام رحمه الله در بيرون از ساختمان مسكونى زائران كاروان 22105 جلوگيرى كرد. اين مأمور همچنين قصد برداشتن عكس حضرت امام رحمه الله را از داخل ساختمان داشت كه با مخلفت شديد مسئولان و زائران روبرو شد و اجباراً محل را ترك كرد.

همه روزه مواردى از ابراز علاقه حجاج كشورهاى ديگر به انقلاب اسلامى و حضرت امام خمينى رحمه الله ديده مى شود كه به چند مورد آن كه تاكنون به دستمان رسيده است اشاره مى كنيم:

- يك كارگر سالخورده اهل يمن در فرودگاه جده تصوير كوچكى از حضرت امام رحمه الله را از جيب خود خارج كرد و در ملأ عام آن را بوسيد.

يكى از زائران خارجى با ابراز تمايل به انقلاب و حضرت امام رحمه الله اظهار داشت: خمينى رهبر ما در دنيا و آخرت است.

يكى از اتباق سودان خهود را ايرانى خوانده و اظهار نموده است كه افتخار مى كنم خود را ايرانى بنامم.

بعضى از زائران خارجى نسبت به تشكيل دارالتقريب مذهب در

ص: 120

ايران و اقدام مسئولان جمهورى اسلامى ايران جهت تشكيل بازار مشترك اسلامى اظهار خشنودى نموده و تأكيد بر پيگيرى اين امر كرده اند همچنين آنان عملكرد كارشناسان ايرانى در خاموش كردن چاه هاى نفتى كويت را موجب سرافرازى مسلمين دانسته اند.

بر ديوار يكى از مساجد مدينه اطلاعيه اى دست نويس نصب شده بود كه حاوى انتقاد از مفاسد ذيل در عربستان سعودى بود. در اين اعلاميه بدين موارد اشاره شده بود:

الف. خطر گسترش نوارهاى ويديويى در بين خانواده ها.

ب. دوختن لباس زنانه توسط خياطان مرد.

ج. روابط ناسالم در ميان خانواده ها و ....

نصب اطلاعيه دست نويس بر ديوارهاى مساجد حاكى از فعاليت هاى غيررسمى و اعتراض پراكنده مردم است. منابع موثق معتقدند كه وضعيت نامناسب و غير قابل تصور از ناهنجارى هاى اخلاقى در پس پرده جامعه عربستان نهفته است و دير يا زود فجايع اخلاقى در اين كشور آشكار خواهد شد.

امشب هنگامى كه يكى از نگهبانان منبر نبوى در حال توضيح محل ها در مسجد نبوى بود، آيةاللَّه خزعلى نيز حضور داشت. در يك مورد ايشان حديثى براى آن نگهبان خواندند. نگهبان كه جواب نداشت، گفت:

«تو شيعه هستى، ضيعه ضد رسول اللَّه است.»

در اين حال، ايرانيان جمع شده و با بوسيدن آقاى خزعلى به آن نگهبان و عرب هاى اطراف گفتند كه ايشان حافظ قرآن است. ولى آن مأمور معاند سعودى تكرار مى كرد:

«شما ضد رسول اللَّه هستيد و از فاطمه و حسن و حسين اسم مى بريد.»

يكى از ايرانيان به وى جواب داد:

«شما ضد رسول اللَّه هستيد كه دست فهد را مى بوسيد ولى حرم نبوى را نمى بوسيد.»

با پراكنده شدن مردم موضوع خاتمه يافت.

ص: 121

امروز يك برادر روحانى كه مشغولصحبت با يك زائر مالزيايى بود توسط پليس سعودى بازداشت و پس از چند ساعت بازجويى، آزاد مى شود.

يك بانوى زائر ايرانى از كاروان 17444 امروز مبلع 325900 روپيه اندونزيايى پيدا كرد. اين بانوى نيكوكار ايرانى پس از آنكه در مسجدالنبى اين مبلغ را يافت، با راهنمايى روحانى كاروان، به بعثه اندونزى مراجعه كرد و پول پيدا شده را در اختيار مسئولان اندونزيايى قرار داد.

يك خانم از زائران شهر باختران امروز در يك حادثه رانندگى از ناحيه پا مجروح شد. راننده عرب كه با اتومبيل خود موجب شكستگى پاى اين بانوى ايرانى شده بود، بازداشت و مجبور به پرداخت پنج هزار ريال ديه گرديد.

امروز آقاى جاسبى معاون ستاد وزارت امور خارجه كشورمان در مكه مكرمه، با آقاى سعود نايب امير مكه ملاقات نمود. در اين ملاقات، امير مكه اظهار داشت:

«به دستور مقامات عالى كشور بدون كوچك ترين ترديدى همه امكانات خود را در اختيار شما قرار مى دهيم.»

سپس وى اضافه كرد:

«حج امسال محكى براى روابط دو كشور است. ميان ما و شما هستند كسانى كه هنوز كينه هاى كذشته را در دل دارند و نمى خواهند روابط برقرار شود و حتى كشورهاى ثالثى وجود دارند كه مى خواهند به هر قيمتى هست اين گونه روابط گسسته شود، وليكن اين امكان را از آنها سلب خواهيم كرد. ما از شما نه فقط در فرودگاه و در شهرهايمان بلكه در قلب هايمان استقبال مى كنيم.»

امروز عده اى از حجاج ايرانى كه عازم مسجدالحرام بودند در شارع مسجدالحرام، بعد از پل «حجون»، مورد اهانت عده اى از كودكان و نوجوانان عرب قرار گرفتند. آنان به سوى زائران ايرانى بطلى خالى نوشابه و سنگ پرتاب كردند. يكى از كودكان در توجيه اقدام خود گفت:

«ما از شما بدمان مى آيد و شاه فهد را بيشتر از هركسى دوست داريم.»

ص: 122

گفتنى است «پل حجون» همان محلى است كه مأموران سعودى در سال 66 اقدام به قتل عام حاجيان ايرانى كردند.

امروزصبح يك زائر ايرانى به هنگام عكس بردارى از قبرستان بقيع مورد شناسايى شرطه ها قرار مى گيرد، اما قبل از دستگير شدن دوربين را به دوستان خود مى دهد. شرطه ها آزادى وى را منوط به تحويل دوربين مى كنند كه در پايان پس از دادن دوربين، فيلم آنها توسط شرطه ها ضبط شده و زائر ايرانى با دوربينش آزاد مى گردد.

امروز يك روحانى اهل پنجاب پاكستان طى گفتگويى با يكى از مولوى هاى واحد اهل سنت بعثه اظهار داشت:

«كسى گمان نمى كرد با اين همه فشارى كه به دولت ايران وارد آمد (جنگ و فشارهاى اقتصادى و ...) حكومت آن سرپا بماند. انجمنصحابه كه به شدت ضدّ دولت شما است مى گفت: اگر (امام) خمينى (رحمه الله) رحلت كند كار دولت ايران تمام است و بسيارى ديگر هم مى پنداشتند كه با مرگ (امام) خمينى كار رژيم جمهورى اسلامى تمام است. اما مرگ (امام) خمينى كه پيش آمد فوراً (آيةاللَّه) خامنه اى را گذاشتند و آب از آب تكان نخود. حالا هم مى گويند مشكل است كه اين دولت دوباره از دست روحانيان ايرانى خارج شود.

امروز هم كه دولت عربستان مريد شما شده است. چون وزير خارجه عربستان به ايران رفت و نامه دعوت فهد را براى رئيس جمهور ايران برد. چه كسى گمان مى كرد كه اينها به ايران روبياورند؟»

در خاتمه مولوى ايرانى مى گويد:

«هركس با ايران مخالف باشد روزى پشيمان مى شود. ايران كشورى است كه حكومتشصد درصد اسلامى است.»

شخص ياد شده كه احتمالًا از افراد سپاهصحابه يا از گروه «ديوبندها» ى پاكستانى است در پاسخ مى گويد:

«من هم به همين نتيجه رسيده ام ولى نمى دانم چرا راجع به ايران بد مى گويند و ....»

ص: 123

در پايان، پاكستانى مذكور به مولوى ايرانى مى گويد:

«شما چقدر از رژيم ايران پول مى گيريد كه طرفدارى مى كنيد؟»

ص:124

ص: 125

ص: 126

ص: 127

قبل از شروع مراسم حج ملزم به يادگيرى و تصحيح قرائت نماز خود شوند تا در هنگام برگزارى مناسك از تشويش قبولى حجشان به دور باشند.

ص: 128

عقيده دارد:

«هربار كه به حج مى آيم سوغاتى مى خرم، اما امسال قيمت كالاها در عربستان به دليل تورم جهانى و اينكه دولت عربستان از واردات كالاها مطابق تعرفه گمركى ماليات مى گيرد، گران شده است.»

زائر ديگرى كه همراه مادر خود به زيارت حرم رسول اللَّه آمده است گفت:

«ما سه روز پيش رسيديم. در مورد سوغاتى چندان فكرى نكرده ام. در هر حال بايد چيزى بخريم.»

يكى از زائران اهل سارى معتقد بود كه بردن سوغاتِ تحميلى درست نيست، چرا كه سوغات يعنى تهيه كالايى كه در وطن مسافر وجود نداشته باشد. اما در مدينه به سراغ كدام كالا مى توان رفت كه در اين شهر و حتى در عربستان توليد شده باشد؟ منسوجات موجود در بازار هم چندان تعريفى ندارد. كالاهاى ديگر هم از خارج وارد مى شود كه در ايران خود ما وجود دارد. عجله اى براى تهيه سوغات ندارم. تا ببينم چه پيش خواهد آمد.

«بهترين سوغاتى و هديه آگاهى يافتن از شيوه زندگى رسول اللَّه و اصحاب بلندمرتبه ايشان است. آگاهى از اين روش زندگى، در چگونگى زيست و معشيت ما تأثير بسيار مثبتى خواهد گذاشت. و چه سوغاتى از اين بهتر؟ نظر شما چيست؟»

ص: 129

بنگلادش و عبدالرئوف امام جماعت شهر «دروان» آفريقاى جنوبى و علوم سعيد استاد دانشگاه از كشور فيليپين، پس از ديدار با اقاى رى شهرى و بحث و بررسى پيرامون مسائل جهان اسلام، در يك مصاحبه مطبوعاتى شركت كرده و به سئوالات خبرنگاران ايرانى پاسخ دادند.

ابتدا آقاى يوسف سيد احمد با اشاره به برگزارى مراسم برئات گفت:

«حج امسال بايد چون سال هاى گذشته كه زائران ايرانى در مناسك حج شركت داشتند برگزار شود و تمامى مسلمانان با حضور گسترده خود در اين مراسم تنفر و انزجارشان را از مشركان و آمريكا و كفر جهانى نشان دهند.»

آقاى يوسف سيد احمد در تمجيد از شخصيت حضرت امام خمينى رحمه الله اظهار داشت:

«من از طريق آثار و سخنرانى هاى امام خمينى با ايشان آشنا شدم. ايشان كسى بود كه پس از پيامبر اسلام و ائمه معصومين، اسلام را زنده نگاه داشت و با رهبرى هاى خود روح تازه اى در كالبد جهان اسلام دميد. او يگانه رهبرى بود در سراسر جهان كه شجاعانه مقابل آمريكا ايستاد.»

آقاى عبدالرئوف در پاسخ به سئوال يكى از خبرنگاران درباره تشكيل «دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميه» گفت:

«حركت مؤثرى كه از سوى امام خمينى آغاز شده است، اكنون توسط آيةاللَّه خامنه اى ادامه دارد و تشكيل دارالتقريب كه جهت اتحاد ميان مسلمانان جهان و دفع توطئه هاى دشمنصورت گرفته نشان دهنده تداوم اين راه است.»

وى پيرامون شخصيت حضرت امام رحمه الله اظهار داشت:

«ايشان در ميان مسلمانان جهان محبوبيت خاصى دارند. رهبرى ايشان قابل ستايش است. در قرن حاضر كسى چون امام خمينى در مقابل كفر و رژيم هاى استكبارى ايستادگى نكرد.»

آقاى عبدالرئوف با اشاره به جنگ نفت و كشيده شدن پاى آمريكا به منطقه، برپايى مراسم برائت از مشركان را ضرورى دانست و شركت كنندگان

ص: 130

را به نشان دادن تنفر و انزجار نسبت به آمريكا و جنايات آن تشويق كرد.

آقاى علوم سعيد شركت كننده ديگر اين مصاحبه كه از اساتيد دانشگاه كشور فيليپين مى باشد نظر خود را درباره مراسم برائت از مشركان بيان كرد و گفت:

«برائت از مشركان يكى از اعمال حج است و نزول آيه شريفه قرآن در اين رابطه جاى هيچگونه ترديدى براى برپايى اين مراسم باقى نگذاشته است. حج بزرگ ترين كنگره اسلامى در دنيا است و مهمترين پايگاهى است كه از آن مى توان براى برقرارى اتحاد ميان مسلمانان جهان استفاده كرد.»

آقاى علوم سعيد نويسنده كتاب امام حسين و حكومت اموى، كتاب جاد اكبر اثر حضرت امام را نيز به زبان فيليپينى برگردانده است.

ص: 131

كاروان با 47383 زائر وارد مكه مكره شده اند. در اين گزارش آمده است كه معاونت منى و عرفات ستاد مكه فعالانه تهيه اتوبوس، چادر و مكان مناسب براى ايام مناسك حج را پيگيرى مى كند.

بنابر اخبار رسيده، ديروز يك دستگاه اتوبوس حامل زائران زن ايرانى بدون اينكه مُحرم شوند، وارد مدينه شدند. اين بانوان، پس از پذيرايى مختصر توسط واحد امداد، به ميقات «جحفه» راهنمايى شدند تا در آنجا مُحرم شده و براى انجام عمره تمتع به مكه مكرمه بازگردند.

امروز ستاد حج مكه موفق شد براى ورود جانبازان به مسجدالحرام از مقامات سعودى مجوز بگيرد.

روزنامه «اليوم» طى گزارشى درباره شمار زائرانى كه از سراسر دنيا تا به امروز پا به عربستان گذاشته اند، نوشت:

«بيش از 460 هزار حاجى به عربستان آمده اند كه از طريق هوا 407650 نفر، از طريق زمين 38911 نفر و از طريق دريا 20444 زائر بوده اند.»

امروز يكى از زائران ايرانى در حالى كه با تيغ اقدام به ريدن پرده سياه رنگ كعبه مى كرد مورد اعتراض حجاج ديگر كشورها قرار گرفت. اين زائر در توجيه اقدام خود گفت:

«ما از رئيس كاروان سئوال كرديم و او گفت كه اين كار حرام نيست و پرده كعبه تا چند روز ديگر عوض خواهد شد.»

اين اقدام به لحاظ بازتاب منفى آن در نزد زائران ديگر كشورهاى اسلامى و همچنين ناقص كردن پوشش خانه خدا قبل از تعويض آن كارى ناشايست تلقى مى شود.

امروز روزنامه «المدينه» چاپ عربستان با درج مصاحبه هايى كه ادعا شده بود با چند تن از ايرانيانصورت گرفته است، از اصلاحات عمرانى و ساخت و ساز اطراف حرم نبوى حمايت كرد. همچنين راديو تلويزيون عربستان با اعزام گروه هايى به اطراف حرم پيامبر مى كوشد تا با زائران ايرانى و حجاج ديگر كشورهاى اسلامى مصاحبه كند و از زبان آنان به بيان تعريف و تمجيد

ص: 132

از اقدامات عمرانى حكومت عربستان بپردازد. به نظر مى رسد توسل جستن مطبوعات عربستان به ترفندهايى از اين قبيل، حاكى از واكنش شتاب زده ايشان در قبال موج اعتراض زائران حرمين شريفين نسبت به انهدام آثار اسلامى در شهرهاى مكه و مدينه است. زائران بيت اللَّه الحرام و حرم نبوى مشتاقانه در جستجوى آثار اسلامى در شهرهاى مقدس حجاز هستند، ولى آثار تاريخى اين شهرها به انحاءِ گوناگون در حال تخريب و دگرگونى است.

امروز يك زائر بحرينى با مراجعه به بعثه مقام معظم رهبرى گفت:

«امسال مسلمانان بحرين اخبار مربوط به حج، بويژه شركت مردم مسلمان ايران در مراسم حج را به طور دقيق پيگيرى مى كردند و حتى براى شركت ايرانيان روزه نذر كرده بودند. همسر خود من نذر كرده بود كه درصورت شركت زائران ايرانى در مراسم حج اسمال نُه روز، روزه بگيرد.»

متأسفانه امشب نيز يكى از زائران ايرانى كه از شاهرود براى حج اعزام شده بود به جرم داشتن مواد مخدر توسط مأموران گمرك جده بازداشت شد.

ص: 133

ص: 134

ص: 135

با نماينده محترم ولىّ فقيه در نظر گرفته شود.

ص: 136

مناسبى بارى مراسم امسال درنظر گرفته شود. طرف سعودى اظهار داشت: كارشناسان وزارت حج هشت محل را براى شما تعيين كرده بودند كه ما در بحث هاى داخلى در وزارت خارجه چهار محل را به علت برآورده نكردن نظرات شما حذف كرديم و چهار محل را هم وزير حج به شما اطلاع داده است. طرف ايرانى گفت كه تنها دو محل به ما گفته شده و خواستار توضيح پيرامون دو محل ديگر شد، ولى طرف سعودى از ذكر محل هاى ادعا شده طفره رفت. طرف سعودى وعده تهيه اتوبوس براى انتقال حجاج و واگذارى تريبون و بلندگو در محل اجتماع پيشنهادى را عنوان نمود و طرف ايرانى در پاسخ، اين قبيل مسائل را جزئى و غيرمهم خواند. طرف سعودى مسئله ترافيك، حجاج عراقى (هجده هزار نفر) و وجود احتمال نفوذ و خرابكارى آنان در مراسم برائت، احتمال درخواست ديگران براى راه اندازى تظاهرات و موارد مشابه را به عنوان مشكلات اجرايى و امنيتى سعودى ذكر كرد. طرف ايرانى عنوان نمود كه اين مشكلات غيرواقعى بوده و سال هاى پيش نيز از سوى دولت عربستان عنوان شده است و همچنين تأكيد نمود كه برائت نيز مثل حج عملى آشكار است و نمى تواند در خفا انجام شود. طرف سعودى اظهار داشت كه برگزارى مراسم برائت در مقابل بعثه به اين علت كه در راه خروجى شهر به سمت منى قرار دارد، موجب دردسر مى شود و بنابراين غيرعملى و خلاف نظر دولت سعودى است. طرف خودى عنوان نمود كه ما مشكل ترافيك و امنيت را خودمان حل مى كنيم.

اين ملاقات بدون دسيتابى به نتيجه قطعى پايان پذيرفت، اما بعد سعودى ها مسائلى چون عزم راسخ جمهورى اسلامى ايران را براى برگزارى مراسم، مورد تصريح قرار گرفت.

قائم مقام وزارت امور خارجه سعودى با اين قول كه پس از بررسى همه جانبه، پاسخ لازم را ارائه و محلى را تعيين خواهد نمود، بعثه مقام معظم رهبرى را ترك كرد.

ص: 137

ص: 138

كاروان ها و برخورد سريع و بعضاً خشن مأموران سعودى در نگرانى اين افراد سهيم بوده است.

زمانى كه به كارشكنى و دفع الوقت برخى از مأموران و مقامات سعودى در اين ايام توجه شود، مى توان به رابطه اى محتمل بين اين اقدامات و ساير فعاليت هاى سعودى ها در يك جهت كاملًا مشهص پى برد. اين جهت و مقصد همانا جلوگيرى و حداقل ايجاد خلل در برگزارى شكوهمند مراسم برائت است.

تلاش استكبار جهانى از طريق بلندگوها و بوق هاى تبليغاتى خود مبنى بر عدم برگزارى مراسم برائت و خاطره حج خونين 66 در برخى از زائران اين تصور را بوجود آورده كه اقدامات پليس و نيروهاى مسلح سعودى نشانه اى از تصميم آنان براى جلوگيرى از هرگونه تجمع و فعاليت زائران ايرانى- از جمله مراسم برائت- در مكه مكرمه است.

ص: 139

او در مورد مراسم برائت و مشكلات آن عنوان نمود:

«ما مسلمانان به دليل نداشتن امكانات كافى تبليغاتى در دنيا با مشكل مواجه هستيم. مثلًا دستگاه هاى تبليغاتى غيراسلامى درباره تظاهرات قبلى نوشتند كه ايرانى ها مى خواستند كعبه را خراب كنند. بنابراين، قبل از هر چيز ما نياز به يك مركز خبرى مثل «بى. بى. سى» يا «سى. ان. ان» داريم تا بتوانيم حرف هاى خودمان را از زبان خودمان بزنيم.»

ص: 140

كه در اين رابطه موفق به گرفتن ويزا شدند، احتمالًا آزادگان عزيز كشورمان هستند.

امارات عربى متحده باصدور ويزا براى گروهى از ايرانيان مقيم اين كشور جهت شركت در مراسم حج موافقت كرده است. براى ايرانيان مقيم ساير كشورها از جمله سوريه و قطر نيز درخواست ويزا شده است.

گفتنى است طى سه سال گذشته كه روش سهميه بندى براى ورود حجاج به عربستان به اجرا در آمده است، اتباع كشورهاى اسلامى موظف به اخذ رواديد از سفارت عربستان در كشور مبتوع خود گرديده وصدور رواديد براى اتباع كشورها در خارج از كشورشان ممنوع شده است. اين محدوديت از جانب كشورهاى فرستنده زائر، به دليل نظارت بر سهميه تعيين شده از سوى عربستان پذيرفته شده است. با اين حال، وزير حج عربستان سعودى به سفارت جمهورى اسلامى ايران در رياض قول داده است كه اين روش در مورد جمهورى اسلامى ايران اعمال نگردد.

حوالى نيمه شب اين روز مبلغ 8500 دلار، 4600 ريال سعودى و 50000 ريال ايرانى از پنج نفر از افراد كاروان 24173 به سرقت رفت. دزد عرب به هنگام دزدى ديده شد، اما توانست فرار كند.

ص: 141

ص: 142

ص: 143

در پايان، اين مسلمان اندونزيايى گفت كه احزاب اسلامى در اندونزى مشغول فعاليت هستند و خود وى از كسانى بوده كه به دليل فعاليت هاى اسلامى به زندان افتاده است.

- يك شيخ موريتانيايى درصحن مسجدالنبى ضمن اينكه از امام خمينى رحمه الله و آيةاللَّه خامنه اى تجليل كرد گفت كه در موريتانى انقلاب اسلامى را همه دوست مى دارند. وقتى از مسجد بيرون آمديم وى كه مأموران عربستان را ديده بود بدون خداحافظى از من فاصله گرفت و رفت.

ص: 144

چندبار با اعراض ايرانيان روبرو شد. زمانى كه مأمور امنيتى سعودى براى ادامه دادن به تخلف بى مورد خود متوسل به اسلحه كمرى شد، حجاج ايرانى به سادگى وى را خلع سلاح كردند و همراه اسلحه اش تحويل مركز پليس دادند. پليس عربستان پس از بازداشت شخص مذكور وعده داد كه او به خاطر اين عمل مجازات خواهد شد.

يك زائر ديگر ايرانى كه به طبابت اشتغال دارد و براى انجام حج واجب به بيت اللَّه الحرام مشرف شده ترجيح داده است كه به طول داوطلبانه با بيمارستان جمهورى اسلامى ايران در مكه همكارى كند. مسئولان بيمارستان جمهورى اسلامى در مكه ضمن استقبال از دكتر طباطبايى به طور شبانه روزى از خدمات ايشان بهره مند مى شوند.

ص: 145

ص: 146

ص: 147

براى اينكه حج امسال همان گونه كه مدّنظر است پيش برود، چه تمهيداتىصورت گرفته است؟

- زمينه حج ابراهيمى مورد نظر امام رحمه الله هشيارى دينى و سياسى است كه بحمداللَّه مردم ما از آن برخوردارند و در مقاطع مختلف آن را از خود بروز داده اند. طى يك هفته اقامت در مدينه منوره در هر سه برنامه اى كه داشته ايم، كاملًا هشيارى مردم محسوس بوده است. اميدوارم با بينش و بصيرتى كه حضرت امام و رهبر انقلاب مورد نظرشان بوده و هست امسال حج با توفيق كامل به انجام برسد.

اخيراً بعثه تماس هايى با مقامات سعودى در رابطه با مسائل مربوط به برگزارى مراسم برائت داشته است.

درصورت امكان نتايج حاصله را بيان بفرماييد.

-صحبت هايى كه در اين زمينه شده بسيار است؛ چه گفتگوهايى كه در تهران انجام شده و مسائلى كه ميان سعودالفيصل و آقاى ولايتى مطرح بوده است و چه مذاكران اينجا. اجمال مطلب اين است كه بنا شده نماينده اى به مكه بفرستند- كه فرستادند- و نماينده اى هم وزارت خارجه عربستان سعودى به مكه اعزام كند تا با هماهنگى هم يك مكانى را براى تجمع مشخص كنند. فكر مى كنم در روزهاى آينده اين اقدام انجام خواهد شد.

با توجه به مراسمى كه تاكنون انجام شده است، لطفاً ارزيابى خودتان را از برخورد مقامات سعودى بفرماييد.

- در مجموع، برخورد دولت سعودى تاكنون خوب بوده و ما مشكلى نداشته ايم. تنها در مورد برگزارى مراسم باشكوه دعاى كميل مأموران سعودى آمده و تا حدى جوّ پليسى ايجاد كرده بودند كه ما به مسئولان وزارت خارجه گفتيم كه به اين امر اعتراض شود و بگويند كه اين برخورد با توجه به روابطى كه فعلًا جمهورى اسلامى با عربستان دارد، مورد انتظار نيست. ولى، در مجموع، تاكنون مشكل جدى نداشته ايم.

مراسمى هم كه تاكنون برگزار شده بسيار خوب بوده و بيش از آن چيزى كه انتظار داشتيم عظمت و شكوه اين

ص: 148

مراسم بوده است.

با توجه به فتاوى متعدد حضرت امام رحمه الله در مورد چگونگى برخورد حجاج با آن دسته از مسائل حج و زيارت كه ممكن است مغايرتى با وحدت داشته باشند، اگر توضيحى را ضرورى مى دانيد بفرماييد.

- در اين زمينه تذكرات لازم از طرف بعثه به حجاج داده شده كه از طريق خبرنامه «زائر» نيز در مقاطع مختلف منتشر گرديده و به آگاهى زائران رسيده است. ولى تذكر نكته اى را لازم مى دانم و آن اينكه حركت زائران ايرانى بايد در جهت ايجاد الفت و تحكيم وحدت اسلامى باشد. هرگونه حركت مغاير با آن از نظر ما محكوم و حركت برخلاف آن وظيفه اى است كه اسلام از يك زائر مسلمان خواسته است. امام رضى الله عنه و رهبر انقلاب بر اين نكته تأكيد فوق العاده اى داشته اند و دارند. يعنى مبادا كارى انجام شود كه وحدت اسلامى را برهم بزند يا خداى نكرده موجب هتك حيثيت جمهورى اسلامى شود. ما گفتيم كه از طريق معاونت فرهنگى و ارشاد با اين مسئله برخورد شود و درصدد هستيم كه براى سال آينده در ايران و بهصورت كتبى نكاتى را كه لازم است زائر ايرانى به آن توجه داشته باشد و در اينجا به آن عمل كند از نظر سياسى و نكاتى كه عمل نكردن به آن موجب هتك حيثيت جمهورى اسلامى است، به طور مشخص مطرح كنيم و تعهد بگيريم و بدون اين تعهد اجازه ندهيم كسانى كه به آن پايبند نيستند به زيارت بروند و كسانى كه در حال حاضر، اعم از روحانى و غيرروحانى، بدين نكات تعهدى نشان نمى دهند بدانند كه در آينده نخواهند توانست در اين مراسم باشكوه شركت كنند.

درباره خريد و فروش توسط زائران، نقطه نظرات بعضاً متفاوتى وجود دارد. در اين خصوص نظر شما چيست؟

- ابتدا بايد از رشد و هوشيارى حجاج ايرانى تشكر كنم، ولى از آنجا كه در پاره اى از موراد، بى توجهى هايى مشاهده شده، تذكراتى را ضرورى مى دانم. من از خريد شروع مى كنم. اصولًا خريد سوغاتى براى اقوام و آشنايان

ص: 149

در حد متعارف كار ناپسندى نيست و حتى سفارشاتى هم در اين باره شده است؛ اما اين عمل نبايد با آن هدف اصلى زائر منافات داشته باشد. متأسفانه طبق گزارش هايى كه رسيده است، برخى به گونه اى عمل مى كنند كه گويا براى تجارت آمده اند و نه زيارت. امام فوق العاده روى اين نكته حساس بودند و در پيام ها و رهنمودهايشان به زائران بيت اللَّه تأكيد داشتند كه اين سفر، سفر الى اللَّه است و اين نكته اى است كه زائران بيت اللَّه بايد به آن توجه داشته باشند و به گونه اى حركت نكنند كه اين سفر در نامه عملشان سفر الى اللَّه نوشته نشود. اين يك نكته كلى است، ولى يك مسئله ديگر هم هست و نكته بسيار مهمى است كه امام رضى الله عنه فرموده اند:

«زائرانى كه براى زيارت رسول خدا و ائمه اطهار آمده اند نبايد طورى عمل كنند كه عملًا كمك به دشمنان اسلام و جمهورى اسلامى باشد.»

اما در مورد فروش كالا، اگرچه خوشبختانه حجاج محترم به حفظ شئونات اسلام و نظام توجه دارند و در مواردى خودشان به متخلفان تذكر داده و آنها را ارشاد كرده اند، ولى متأسفانه گزارش هايى در مورد بعضى از زائران ناآگاه بدست ما رسيده است كه موجب هتك حيثيت نظام است و قطعاً با اهداف حج منافات دارد.

ما گفتيم با اين گونه افراد در مورادى كه نمايندگان بعثه مى بينند برخورد كنند و ما ان شاء اللَّه براى سال هاى آينده به گونه اى برنامه ريزى خواهيم كرد كه اين مشكل وجود نداشته باشد.

ص: 150

اتوبوس بود و متأسفانه منجر به كشته شدن پنج تن از زائران ايرانى گشت.

يكى از كاگزاران كاروان مذكور طى توضيحاتى در مورد اين حادثه دلخراش اظهار داشت:

«حدود 200 كيلومتر از مدينه دور شده بوديم كه راننده اتوبوس نزديكى يك پمپ بنزين و درست در باند ميانى اتوبان براى تصميم گيرى جهتصرف چاى و يا زدن بنزين توقف كرد. متأسفانه راننده به تذكر زائران اعتنايى نكرد. در اين حال، اتوبوس ديگرى با سرعت از كنار ما رد شد كه با بهصدا در آوردن بوق، به توقف بيجاى راننده اعتراض كرد كه آن هم اثرى نبخشيد. راننده در حال عقب آمدن بود كه ناگهان كاميون بزرگى به شدت تمام با سمت راست و عقب اتوبوس تصادف كرد. اتوبوس بى سقف ما حدود 500 متر روى جاده به سم جلو رانده شد. تصادف به قدرى شديد بود كه يكى از برادران داخل اتوبوس به بيرون پرتاب شد و در دم جان سپرد.»

وى در مورد امداد و كمك به مجروحان و مقتولان اين حادثه گفت:

«نيم ساعت طول كشيد تا اولين آمبولانس سررسيد. در همين مدت دو نفر ديگر از مصدومان جان خود را از دست دادند. يك تن ديگر از برادران هم در دم جان سپده بود. نفر پنجم متأسفانه درون آمبولانس درگذشت. بيست دقيقه بعد از آمبولانس اول، سه دستگاه آمبولانس ديگر در محل حادثه حاضر شدند. با توجه به مراسم حج و آمادگى خدمات اورژانس، تصور مى رفت آمادگى اكيپ هاى سعودى بيش از اين باشد.»

مجروحان حادثه به بيمارستانى كه در همين منطقه «رابغ» قرار داشت برده شدند و بلافاصله تحت درمان كادر پزشكى اين بيمارستان قرار گرفتند.

بنابر گزارش هاى رسيده، حال عمومى يكى از مجروحان حادثه به نام اقاى جمالى نسب كه از ناحيه دو پا شكستگى دارد، خوب نيست و متأسفانه در حالت اغما بسر مى برد.

قربانيان اين حادثه عبارتند از:

1. محمد مصطفى رجايى نجف آبادى

2. محمد مهدى كاظمى

ص: 151

3. باقر شريف (معروف به حيدرى)

4. منصور قدس خواه دريايى

5. قربان قائم مقامى

مصدومان تصادف نيمه شب ديشب عبارتند از:

1. آقاى جمالى نسب، 2. احمد اشرف اسلامى، 3. محمدجعفرصادق، 4. مصطفى دهرى، 5. محمدعلى نشاط، 6. محمدعلى اياذ، 7. محمدهادى شهيدى، 8. محمدجواد ستايش، 9. سيدمحمود واعظى، 10. سعيد كريمى، 11. محمدمهدى علوى.

ص: 152

مليتى علاقه مند به گفتگو با برادران دينى خود هستند. مسلمانان دوست دارند مشكلات و مصائب خود را با همكيشان خود- كه در كنگره حج شركت كرده اند- در ميان بگذارند. آنها خواستار بوجود آمدن محيطى مناسب، آرام و همراه با امنيت در مراسم حج هستند تا بتوانند آزادانه عقده گشايى كنند و از آنچه كه در دنياى اسلام مى گذرد باخبر شوند.

در طول اين ديدارها عده اى نيز بودند كه تحت تأثير تبليغات سوء و تفرقه انگيز دشمنان، نسبت به شيعيان احساس بدبينى داشتند. آنان اظهار مى داشتند كه شيعه تك رو است و متعصب؛ شيعيان در ايران به اهل سنت احترام نمى گذارند و آزادى آنها را در امور مذهبى سلب كرده اند؛ شيعيان مساجد اهل سنت را تخريب و خود آنها را قلع و قمع مى كنند. خوشبختانه با طرح واقعيت ها و آنچه كه در جمهورى اسلامى ايران مى گذرد، بيشتر اين گوره از مسلمانان به تلقينات سوء دشمنان پى برده و با حقايق آشنا مى شوند.

اينها نشان مى دهد كه استراتژى جهان اسلام، در حركت به سوى وحدت و دورى از تفرقه و جدايى، هنوز به موفقيت قطعى نرسيده است و براى رسيدن به اين نتيجه مطلوب، بايد در جهت آگاهى مسلمانان و برملا ساختن نقشه هاى دشمن هرچه بيشتر كوشا بود. به هر حال، با گذشت سيزده سال از تولد انقلاب اسلامى در ايران، جهان اسلام همچنان در حال دورى از غفلت و سكون گذشته خويش است. جوشش و تحركى كه اكنون در خانواده جهانى اسلام مشاهده مى شود، هيچ سابقه مشابهى ندارد.

ص: 153

گزارش آمارى ستاد حج كه از بين سى هزار زائر ايرانى گرفته شده نشان مى دهد كه 90 درصد زائران براى نخستين بار است كه به حج مشرف مى شوند. اين آمار حاكى است كه 50 درصد حاجيان بين چهل تا شصت سال سن دارند. بعد از اين، بيشترين گوره سنى را كسانى تشكيل مى دهند كه سن آنها از شصت سال مى گذرد. اين بررسى نشان مى دهد كه وضعيت شغلى زائران به ترتيب: كار آزاد، كشاورزى، كارمندى و معلمى است. همچنين تعداد زنان و مردان شركت كننده در مراسم حج امسال تقريباً مساوى است.

با توجه به اين ارقام مى توان نتيجه گرفت كه متوسط سن حجاج ايرانى بسيار بالا است. شايد اين امر ناشى از توقف سه ساله شركت ايران در مراسم حج و اولويت دادن به آن دسته از زائرانى باشد كه در واپسين سال هاى زندگى نبايد از نعمت حج بى بهره گردند. با اين حال، وجود اين قشر سنى بزرگ به خودى خود مشكلاتى در پى دارد. تحمل و كشش مناسك حج- بويژه در روزهايى كه حاجيان درصحراى عرفات و منى حضور دارند-، سختى آموزش مراسم حج با توجه به اينكه بى سوادى در سنين بالا شايع تر است، و شكل پذيرى دشوار آنان در چارچوب برنامه ها، مى تواند روند پرتحرك حج را دچار كُندى سازد. به نظر مى رسد تعداد حاجيان مُسن را بايد در حدى نگه داشت كه به سهولت بتوانند در ميان مجموعه فعال زائران، از مساعدت و يارى همسفران خود- در طول مناسك حج- بهره مند گردند. شمار اندك اين دسته از زائران در هر كاروان، گذشته از احترام و عزتى كه به شكل طبيعى از سوى ديگر حجاج براى آنها فراهم مى كند، انگيزه معاضدت و كمك نسبت به افراد مُسن را نيز دوچندان مى سازد.

ص: 154

مكه را در مدت شش ماه طى كرده بود. او تاكنون نُه بار با پاى پياده به سفر حج آمده است.

امروز شوراى قضايى عربستان اعلام كرد كه هلال ماه ذى الحجه را ديده است. بدين ترتيب، روز جمعه برابر با 31 خرداد، برابر با روز عرفات خواهد بود. در كنار اين خبر، امروز روزنامه هاى عربستان از شُستن خانه كعبه توسط «ماجد»، امير مكه، عكس و گزارش هاى مفصلى چاپ كردند. اين مراسم هنگام سحر و با حضور امام جماعت مسجدالحرام، روحانيان بعثه كشورهاى مختلف اسلامى و برخى از ديپلمات ها انجام گرفت. ديوار كعبه به وسيله آب زمزم كه با كلاب آميخته شده بود، شستشو شد و با عود فضاى آن معطر گرديد. خانه خدا در طول سار دوبار شسته مى شود و ساليانه يك بار پوشش سياه آن تعويض مى گردد.

گفتنى است كه در اين مراسم، حجةالاسلام تسخيرى از سوى بعثه مقام معظم رهبرى شركت داشت.

براى تأمين گوشت مطمئن و بهداشتى زائران ايرانى در عربستان چهارصد و پنجاه تن گوشت گوسفند تهيه شد. براساس گزارش ستاد حج مكه، سازمان گوشت كشورمان براى نخستين بار با تهيه گوشت بهداشتى و ارسال آن به عربستان به يك تجربه مفيد دست يافت. اين گوشت بهداشتى از لحاظصرفه جويى نيز به سود كشور تمام شده است. هزينه گوشت گوسفند زائران يارانى در سال جارى نهصدهزار دلار برآورد شده كه نسبت به هزينه سال هاى قبل حدود 30 درصد كاهش يافته است.

بنابر گزارش هاى رسيده، يك راننده جوان اتوبوس از اهالى عربستان، در تماس با جمعى از حجاج ايرانى اظهار داشته است:

«حضور شما در مناسك حج از لحاظ معنوى آثار حيات بخشى دارد.»

ايرانيان ضمن توضيح غيبت سه ساله خود در ايام حج گفتند كه علت آن اظهار برائت از مشركان و فرياد مرگ بر آمريكا و مرگ بر اسرائيل بوده است. اين جوان عربستانى نيز در جواب گفت:

«من هم مى گويم مرگ بر آمريكا، چرا كه آمريكا عامل تفرقه ميان

ص: 155

مسلمانان جهان است.»

با نزديك شدن به ايام حج تمتع، كاروان ها زائران بيشترى را از جده و مدينه، به مكه مكرمه انتقال مى دهند.

گزارش هاى رسيده از مركز آمار ستاد حج حاكى است كه تا پايان امروز 55 كاروان از شهر مدينه با 4199 زائر و 38 كاروان از جده با 6386 زائر به مكه مكرمه وارد شده اند.

بنابر همين گزارش، امدادگران ايرانى امروز نيز همچنان فعاليت خود را پى گرفتند و 2522 زائر گمشده را به كاروان ها و محل سكونت خود هدايت كردند.

بر پايه گزارش هاى رسيده از فرودگاه جده، تا به امروزصدهزار زائر ايرانى وارد اين فرودگاه شده اند. بنابر همين گزارش، امروز در جريان بازرسى در گمرك فرودگاه، از يك زن ايرانى هجده گرم شيره ترياك كشف شد كه مراتب از سوى ستاد وزارت خارجه در حال پيگيرى است. همچنين شب گذشته يك زائر ايرانى پس از طى مراحل بازرسى در گمرك فرودگاه جده، متوجه مى شود كه دويست دلار از پول هايش كسر شده است. بنابر اظهار اين زائر، مأموران سعودى پس از مشاهده كارت شناسايى وى كه از سوى سپاه پاسداران انقلاب اسلامىصادر شده بود، بازرسى وى را شديدتر مى كنند. هم اكنون مأموران بخش حقوقى ستاد، به پيگيرى موضوع پرداخته اند.

گفته مى شود كه در مراسم حج امسال 5500 تن از زائران فلسطينى و اردنى شركت خواهند كرد. سال گذشته تعداد اين زائران سيزده هزار نفر بود كه ظاهراً با توجه پيامدهاى اقتصادى جنگ خليج فارس كاهش يافته است.

ص:156

ص: 157

ص: 158

ص: 159

شعارها است و آنچه در اين تبلور اهميت دارد، نظم است.»

سخنران با اشاره به مراسم دعاى كميلِ برگزار شده در كنار بقيع و نظم و انظباط فوق العاده آن، نسبت به برگزارى منظم مراسم برائت در مكه مكرمه اظهار اميدوارى كرد و ضروريات هوشيارى مردم را به هنگام انجام اين مراسم خاطرنشان ساخت. ايشان در بخش ديگرى از سخنان خود افزود:

«در پيشانى شما برائت از مشركان احساس مى شود .... حضور مردم كلام است، سكوت مردم سخن است و سخن نمايندگى رهبرى سخن ما است.»

ياشان ضمن تأكيد بر اينكه نظم، ركن حج ابراهيمى است، از مردم خواست كه ضمن اجتناب از هرگونه بى نظمى مراقب عوامل نفوذى آمريكا باشند. آقاى حائرى شيرازى در پايان به نمايندگى از سوى حجةالاسلامى والمسلمين رى شهرى از حاضران در مجلس تشكر و قدردانى كرد.

در پايان مراسم، حاجيان در حالى كه به حضور در نماز جمعه ترغيب مى شدند، با سرپرست حجاج ايرانى مصافحه كردند.

ص: 160

وارد شده است. تا به امروز 728 كاروان شامل 89400 زائر در مكه مكرمه استقرار يافته اند.

امروز يك زائر ايرانى از كاروان 17351 به اتفاق همسرش به هنگام ورود به مسجدالحرام مورد تفتيش بدنى قرار گرفتند و فندك نامبرده توسط شرطه ضبط شد تا هنگام خروج فندك را پس بگيرد. زائر ايرانى به هنگام ترك مسجدالحرام به شرطه مزبور جهت دريافت فندك مراجعه مى كند، ولى شرطه از وجود فندك اظهار بى اطلاعى مى نمايد. اين امر منجر به شكايت وى به شرطه خانه شده و مسئله پس از تشكيل پرونده به دادگاه ارجاع داده مى شود. اين گزارش حاكى است كه قاضى پس از بررسى، حكم خود را مبنى بر جريمه شرطه و پرداخت بيست ريال سعودى به زائر ايرانىصادر مى كند. ولى آقاى محمدى از دريافت مبلغ خوددارى كرده و اظهار مى دارد مايل است اين پول به عنوانصدقه در اختيار فقرا قرار گيرد. اين عمل زائر ايرانى از سوى قاضى مورد تحسين قرار مى گيرد و قاضى وى را در آغوش مى كشد و به خاطر داشتن روحيه اسلامى و علوطبع به او تبريك مى گويد.

بيش از 3800 تن از برادران و خواهران اهل سنت ايران از نُه استان كشور به حج مشرف شده اند. براساس همين خبر اين افراد از استان هاى آذربايجان غربى، باختران، بوشهر، خراسان، سيستان و بلوچستان، كردستان، مازندران (گنبد و گرگان)، هرمزگان و تهران (برادران افغانى)، متشكل در سى گروه به زيارت بيت اللَّه الحرام مشرف شده اند.

يك خبر رسيده از فرودگاه جده حاكى است كه بازرسى همچنان ادامه دارد. در مورد مفاتيح و كتاب هاى دعا معمولًا آسان گرفته مى شود، ولى مواردى به طور سليقه اى ضبط شده است. اخيراً جلد كتاب راهنماى اعمال حج تمتع چاپ وزارت ارشاد را كه بر روى جلد آن جمله اى از حضرت امام رحمه الله على آمريكا چاپ شده جدا مى كنند و كتاب را پس مى دهند.

امروز آقاى دكتر احمد محمد على رئيس بانك توسعه اسلامى وابسته به سازمان كنفرانس اسلامى طى تماسى با معاونت روابط بين الملل اظهار داشته است كه امسال طرحى را تنظيم كرده اند كه بر اساس آن مبلغ

ص: 161

330 ريال جهت همه حجاج گوسفند تهيه نموده و با حضور نماينده كشورها ذبح نمايند و ترتيبى اتخاذ خواهند كرد كه گوشت براى افراد فقير مكه و بعضى كشورهاى اسلامى ارسال شود. گفتنى است كه اين طرح از چند سال قبل درباره اهل سنت به اجرا درآمده و موفقيت آميز بوده است. با اينكه در مفيد بودن اين طرح جاى ترديد نيست ولى سعودى ها آن را به نفع خود تبليغ مى كنند.

يكى از روحانيان تبعه تركيه در مورد وضعيت شيعيان اين كشور به يكى از برادران ايرانى گفت:

«در تركيه محدوديت زيادى در مورد مسلمانان بويژه شيعيان اعمال مى شود و ما حتى مجاز به استفاده از لباس روحانيت نيستم و به دليل مخالفت هايى كه كرده ام حدود يك سال ممنوع الخروج بودم كه چندى قبل ممنوعيت من لغو گرديد.»

وى گفت:

«در تركيه على الظاهر در مورد انجام فرايض محدوديتى وجود ندارد ولى در واقع اين شيوه اى است كه دولت تركيه جهت زدودن اسلام ناب محمدى براى خود اتخاذ كرده است، چرا كه هيچيك از علماى شيعه مجاز نيست حتى عليه لائيك و بى حجابى سخنى بگويد و حتى در زمان حيات امام رحمه الله مجاز نبوديم نام مقدس ايشان را ببريم و اگر چنين مى كرديم با اداره اطلاعات روبرو بوديم.»

وى با اشاره به شركت اتباع تركيه در تظاهرات سال 1366 و شهادت عده اى از آنان، به بيان تبليغات سوءِ حكومت تركيه على ايران پرداخت و افزود:

«يكى از معلمان ترك كه اسم وى جهت سفر حج اعلام شده بود جهت توجيه به اوقاف فراخوانده شد. به ايشان گفته بودند كه ايرانيان نماز نمى خوانند و اصولًا مسجد را قبل ندارند و فقط جهت بوجود آوردن محيط تشنج به حج مى ايند. اين معلم وقتى در مراسم بقيع و مساجد، دعاهاى شبانه و شب زنده دارى ايرانيان را ديد به شدت تحت تأثير قرار گرفت. اكنون سنى هاى ترك به حال خوش ايرانيان غبطه مى خورند. با اينكه دستگاه اطلاعاتى تركيه،

ص: 162

مأمورانى را جهت كنترل ما با كاروان ها فرستاده است، ولى ما راه امام خمينى را تحت هر شرايطى حاضريم ادامه دهيم.»

وى در پايان به سرمايه گذارى سعودى ها در تركيه براى جذب قشر جوان به عقايد وهابيت اشاره كرد و افزود:

«در منطقه ما حزبى بوجود آمده به نام «سليمانى» كه شديداً فعاليت دارد و بودجه آن را سعودى ها تأمين مى كنند. اين حزب به شدت مى كوشد تا در ميان جوانان شيعه نفوذ كند و حتى اتومبيل، خانه و دانشگاه خارج از كشور و گرفتن همسر و مخارج زندگى را براى آنان تأمين كرده اند.»

امروز نيز زائرى از اتباع تركيه كه جوانى سى و پنج ساله بود و خود را مهندس مكانيك معرفى مى كرد در گفتگو با ايرانيان درباره مراحل مخلتفِ از بين بردن فرهنگ اسلامى در آن كشور اظهار داشت:

«به دنبال انحال دولت عثمانى و تشكيل دولت تركيه اولين گامى كه در مسير فرهنگ زدايى و مدرنيزه كردن كشور برداشته شد تغيير خط و الفبا به لاتين بود كه اين امر به طور كامل رابطه فرهنگى و دينر مردم را با گذشته خود قطع كرد. در كنار اين حركت، ترويج اسلام آمريكايى- اسلامى كه نماز و شراب را در كنار هم مى پذيرد و خطرى براى سلطه آمريكا محسوب نمى شود- آغاز شد و در مقابل، حركت هاى اصيل اسلامى به شدت تحت فشار قرار گرفتند. بعد از وقوع انقلاب اسلامى در ايران و احتمال پيدايش تغييراتى در تركيه، حساسيت آمريكا نسبت به تحولات اين كشور افزايش يافته و مى توان گفت كه هم اكنون تركيه توسط امريكا اداره مى شود.»

وى در بخش ديگرى از اظهاراتش به جنايات آل سعود در هدم آثار فرهنگى اسلام اشاره كرد و گفت:

«سعودى ها حتى كاخ ها و هتل هاى خود را مرتفع تر از مسجدالحرام بنا كرده اند. آنان نسبت به از دست دادن حاكميت خود مى ترسند، زيرا اگر مسلمانان از آنان رويگردان شوند و مكه و مدينه از دست سعودى ها خارج گردد، ديگر چيزى براى ايشان باقى نخواهد ماند.»

وى در پايان اظهاراتش اضافه كرد كه در مراسم برائت از مشركان

ص: 163

شركت خواهد كرد.

امروز يكى از زائران كاروان 17483 كه در حاشيه خيابان عزيزيه در حركت بود، توسط يكى از سرنشان اتومبيل در حال حركت، از پشت سر مورد اصابت ضربه كابل برق قرار گرفت.

ص:164

ص: 165

ص: 166

ص: 167

اسلامى است.»

سپس در ادامه افزود:

«هرجا كه پويايى وجود دارد، همراه با آن هجرت و حركت به سوى معبود است؛ از اين رود خداوند به مهاجران وعده گشايش مى دهد. با اين حال، هجرت در راه خدا خطرها دارد و مهاجران كسانى هستند كه با درك اين خطرها براى وصول به ارزش هاى الهى هجرت مى كنند. مهاجران از جمله گروه هايى هستند كه خداوند حقى را نسبت به آنان براى خود قائل شده. اينان كه لباس هجرت را همراه با احرام به تن كرده بودند، از اين گروهند.»

آقاى حسينى با اشاره به اينكه شهداى اين حادثه جانگداز مشعل روشنايى قلب هاى انسان ها را در دست گرفته بودند و در طول مراسم حج دل هاى مرده را با كلمات حيات بخش پيامبر و ائمه زنده مى كردند، گفت:

«بايد جمله لاشريك لك را نشان بدهيم؛ بايد بت هايى را كه مردم را به عبوديت خود دعوت مى كنند بشناسانيم، آنها را بشكنيم و به پاى مسلمانان جهان بريزيم.»

حجةالاسلام حسينى در پايان سخنان خود توجه مسئولان را نسبت به جابجايى زائران ايرانى توسط وسايل نقليه اى كه رانندگانش از مهارت لازم برخوردار نيستند جلب كرد و با ذكر مصيبت، ياد و راه اين عزيزان از دست رفته را گرامى داشت.

ص: 168

- زائرى از تهران:

«برائت از مشركان منشأ قرآنى دارد. وقتى آيه برائت نازل شد، حضرت على عليه السلام از طرف رسول اللَّه صلى الله عليه و آله مأمور شد كه آن را به گوش همه برساند. در حقيقت، انتخاب فردى چون اميرمؤمنان على عليه السلام نيز براى تحكيم برائت از مشركان بود. اما متأسفانه براى ساليان دراز اين حكم قرآنى فراموش شده بود، تا آنكه حضرت امام خمينى رحمه الله اين سنت مهم اديان توحيدى را زنده كرد، چون اين اصل از اصول معتبر قرآنى است و تخلف از آن تخلف از اسلام ناب محمدىصلى الله عليه و آله. بايد همان شيوه اى كه امام راحل مورد نظرشان بود و اكنون نيز شاگرد مخلصشان مقام معظم رهبرى آن را ادامه مى دهند، انجام پذيرد. برائت از مشركان اگر درست انجام شود سبب بيدارى مسلمانان مى شود، كه اين بيدارى، وحدت مسلمانان را در پى خواهد داشت.»

- زائرى از كاروان 17151 تهران:

«اعلام برائت از مشركان به دليل سوره مباركه توبه است. لذا مبناى وحى و قرآنى دارد و همه مسلمانان موظف اند آن را به هرصورت ممكن انجام دهند.»

- روحانى كاروان 13178 از اصفهان:

«نظر اين عده كه فكر مى كنند مراسم حجصرفاً عبادى است و ابعاد ديگرى ندارد، طبق آيات قرآن و روايتى كه از رسول اكرمصلى الله عليه و آله رسيده است، درست نيست. چرا آيه مباركه برائت در مورد مراسم حج نازل شد؟

ممكن بود كه اظهار تبرّا از كافران و مشركان در جاهاى ديگر نازل شود؛ اما چون حج مركز اجتماع عمومى مسلمانان جهان از تمام فرقه هاى اسلامى است، خداوند خواسته كه در اين تجمع عظيم ساليانه فرياد بيزارى عليه مشركان و دشمنان انسانيت و عدالت بلند شود.»

- يكى از روحانيان اهل سنت پاوه:

«اگر ما در مناسك حج به اين وظيفه اى كه از طرف خدا و رسول به عهده ما گذاشته است عمل نكنيم، نه تنها حيثيت ما از بين مى رود، بلكه حرمت خانه خدا نيز شكسته مى شود.»

ص: 169

- يكى از روحانيان برجسته اهل سنت از سيستان و بلوچستان:

«مراسم برائت يعنى اعلام استقلال كشورهاى اسلامى در چارچوب قوانين اسلام؛ و اين موضع در مقابل دشمنام اسلام بايد با قدرت عمل شود.»

- يكى از روحانيان اهل سنت مريوان:

«كنگره روزانه مثل نماز جماعت، كنگره هفتگى مثل نماز جمعه و كنگره ساليانه- كه عظيم ترين آنها است- حج است كه در هر يك از اين گنگره ها بايد بخشى از مسائل مبتلا به جامعه اسلامى را مطرح و راه حل هايى براى آن انتخاب كرد.»

يك زائر خراسانى:

«بجاى آوردن سنت برائت از مشركان يعنى نه يك فرد مسلمان و نه يك جامعه اسلامى هرگز زير سلطه قدرت ها قلدر زمان خود نرود، زيرا برترين قدرت ها قدرت خداوند است.»

ص: 170

كه در هر كشورى رهبرى باشد و از جمع رهبران، خليفه كل مسلمين انتخاب شود؟

ص: 171

و آن را به مراجع ذى صلاح خويش تحويل داد.

يك گزارش رسيده حاكى است كه عده زيادى از حجاج جهت خريد كالا به فروشگاه شاهد- جنب بثعه- مراجعه مى كنند، ولى در اثر برنامه ريزى نامناسب باصف هاى طولانى و معطلى فراوان و عدم پاسخگويى درست مسئولان فروشگاه مواجه مى شوند.

سرگردانى چندين ساعته زائران خانه خدا به خاطر خريد چند كالا كه سود قابل توجهى هم براى شركت شاهد دارد چندان قابل توجيه نيست. افزايش چند كارمند، افزايش ساعات كار، واگذارى سهميه به سرناظران براى تقسيم در كاروان ها و ... جزء ساده ترين راه هايى است كه حجاج محترم را از سرگردانى در كنار خيابان هاى گرم مكه نجات داده و امكانات زيارت متبرك ترين اماكن مقدسه را براى آنها فراهم كند.

امروز يك زائر عرب كه مليت وى مشخص نبود به شكل زننده اى توسط مأموران سعودى در حرم دستگير شد. همچنين يك سياه پوست آفريقايى كه در نزديك تريبون نماز قصد شعار دادن داشت دستگير شد و سخنرانى نيز متوقف گرديد. فرد مذكور در لحظات دستگيرى و انتقال، شعار «اللَّه اكبر» و «لا اله الا اللَّه» سر مى داد.

امروز يك زائر اندونزيايى در گفتگوى كوتاهى با چند تن از برادران ايرانى علاقه شديد خود را به انقلاب اسلامى ابراز داشت. وقتى وى را دعوت به شام مى كنند، نمى پذيرد و اظهار مى دارد كه من از تماس زياد ترس دارم، زيرا در اندونزى حجاج تهديد شده اند كه با ايرانيان تماس نداشته باشند.

ديروز امام جمعه مكه در سخنرانى و دعاى خود مطلب زير را عنوان كرد.

- دعا براى نصرت مجاهدان اسلام در كل عالم

- دعا براى وحدت مسلمين و زمينه اتحاد در حج

- برائت از كفار و مشركان

- درود و تحيت بر خلفاى راشدين و ائمه هدى

- دعا براى سلامتى اولى الامر

ص: 172

آخرين خبرها از ورود حجاج حاكى است كه امروز 3046 زائر در ظرفيت 31 كاروان از جده و 4780 نفر در 44 كاروان از مدينه منوره وارد مكه مكرمه شده اند. طبق اطلاع ستاد خبرى، فرودگاه جده، ساعت دوازده شب روز يكشنبه 26/ 3/ 70 بر روى كليه پروازها بسته خواهد شد.

امروز اجساد عزيزانى كه در حادثه تأثرانگيز تصادف اتوبوس جان باخته بودند با پيگيرى واحد رفاه پزشكى به جده انتقال يافت تا طى مراحل قانونى به ايران منتقل شود.

صبح امروز عكاس كاروان جانبازان كه دوربين فيلمبردارى به همراه داشت توسط پليس سعودى دستگير شد. نامبرده حدود نيمه هاى شب آزاد گرديد.

امروز ساعت ده و سى دقيقهصبح اولين كاروان آزادگان وارد مكه مكرمه شد. جوانان آزاده كشورمان كخه پس از سال ها اسارت در بازداشتگاه هاى بدوى عراق براى نخستين بار به زيارت خانه خدا مشرف مى شدند به تدريج در قالب هشت كاروان وارد مكه شده و مناسك عمره تمتع خود را بجاى آوردند.

آزادگانى كه امسال موفق به زيارت خانه خدا مى شوند حدود هزارنفر هستند كه مدت اسارتشان به هشت سال رسيده است.

ساعت سه بامداد امروز وقتى روحانى كاروان شماره 19180 وارد محل مسكونى خود مى شود مشاهده مى كند كه يك عرب مشغول كندن روزنامه هاى نصب شده به ديوار راهرو است. اين روحانى وقتى به وى اعتراض مى كند عرب مى گويد: «قرائت ... قرائت» و فوراً محل را ترك مى كند.

امروزصاحب ساختمانى كه محل اسكان كاروان 17461 است، دوبار عكس حضرت امام رحمه الله و حضرت آيةاللَّه خامنه اى را مخفيانه پاره كرده است. او كه ارتباط مشكوكى با پليس سعودى دارد گفته است:

«جلسات مربوط به مراسم برائت نبايد در اين مكان انجام شود.»

ص: 173

ص: 174

ص: 175

پس از اعلام اين خبر، آقاى رى شهرى توجه روحانيان حاضر را به مسائل شرعى زائران كه مى بايستى از سوى آنان پاسخ داده شود، جلب كرده و افزود:

«روحانيان توصيه كنند كه زائران حتى المقدور طواف مستحبى نكنند تا اعمال واجب ديگر حجاج به راحتى صورت پذيرد. شما بايد زائران را توجيه كنيد كه هنگام طواف باصداى بلند نام ائمه را نبرند.

همچنين نبايد در خانه ها نماز جماعت برگزار شود. از اين كار بايد جلوگيرى كنيد و مردم را براى برپايى نماز جماعت در مساجد و يا مسجدالحرام دعوت نماييد.»

آقاى رى شهرى خطاب به روحانيان كاروان ها گفت:

«از هم اكنون شما بايد زائران را نسبت به اعمالى كه ممكن است در مدينهصورت گيرد آگاه كنيد تا مشكلاتى كه با زائران مدينه قبل داشتيم در مدينه بعد نداشته باشيم.»

آنگاه ايشان از برخى اعمال كه موجب وهن و مخدوش نمودن دين مى گردد، ياد كرده و زائران را از دخيل بستن به نرده هاى قبرستان بقيع، بلندگو گذاشتن در كاروان ها، استفاده از كاغذ و مقوا و حصير به عنوان مُهر به هنگام برگزارى نماز جماعت در مساجد اهل سنت- كه بازتاب مثبتى ندارد- منع كرد.

در پايان، آقاى قاضى عسكر، معاون فرهنگى و ارشاد بعثه، مسائل جزئى ترى را در همين مورد يادآور شد.

ص: 176

نماينده ولىّ فقيه و سرپرست زائران ايرانى با تأمل در بخش كامپيوتر و آمار- كه امسال براى نخستين بار فعاليت خود را شروع كرده است- با جزئايت و نحوه سرويس دهى اين بخش نوپا آشنا شد.

ص: 177

رهبرى، مطالبى پيرامون فتواى حضرت امام خمينى رحمه الله در مورد شطرنج مطرح و از چند و چون آن سئوال كردند. آن ها همچنين راجع به مسائلى چون سياست هاى جمهورى اسلامى ايران، گسترش روابط با ديگر كشورهاى جهان، بدرفتارى با زائران بحرينى و ... مطالبى مطرح كردند.

1411

ص: 178

در بخشى از اطلاعيه اى كه از سوى بعثه آيةاللَّه العظمى گلپايگانى درباره مراسم برائت از مشركانصادر شده، آمده است:

«موضوع برائت از مشركين يكى از مسائلى است كه پيامبر اسلام و ائمه اسلام و علما هميشه به آن اهميت داده و مدّنظر داشته اند و ازصدر اسلام اين موضوع مورد عنايت مسلمين بوده است .... مراسم حج و اجتماع مسلمانان در اين كنگره بزرگ اسلامى يكى از مواردى است كه موضوع برائت در آن مطرح مى شود ....»

امروز همچنين از سوى سى و دو تن از روحانيان اهل سنت ايران، نامه اى خطاب به نماينده ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ارسال شد. در اين نامه علماى اهل سنت، با حمايت از برگزارى مراسم برائت از مشركان، اظهار داشته اند كه حج بى برائت، حج كامل نيست. متن كامل نامه ياد شده به شرح زير است:

محضر مبارك نماينده مقام معظم رهبرى و سرپرست حجاج

حضرت حجةالاسلام والمسلمين جناب آقاى محمدى رى شهرى

دامة افاضاته

با اهداى سلام

احتراماً اينجانبان روحانيان اهل سنت ايران، همان گونه كه امام راحل و عظيم الشأن فرمودند حج بى برائت حج نيست، ما نيز در كنار بيت اللَّه الحرام اعلام مى داريم كه حج بى برائت را كامل ندانسته و آمادگى كامل خود را جهت تحقق اهداف بلند امام راحل رحمه الله و رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آيةاللَّه خامنه اى اعلام نموده و در مراسم برائت از مشركين شركت خواهيم داشت.

اين همه در حالى است كه انبوه زائران ايرانى نيز هر يك به زبانى آمادگى خود را براى شركت در مراسم برائت اعلام مى دارند. خبرنامه «زائر» نيز در چهاردهمين شماره خود به انعكاس نظرهاى مردم در اين باره پرداخته است:

ص: 179

- روحانى كاروان 20102 ذزفول

«خداوند حضرت محمد پيامبر اسلامصلى الله عليه و آله را در روزى كه همه مردم جمع بودند مأمور كرد كه برائت خداوند و رسولش را از مشركان آن عصر به گوش همگان برساند. لذا اگر پيروان راستين آن حضرت باشيم بدون هيچ كوتاهى بايد به آن عمل كنيم، همان طور كه امام حضرت على عليه السلام با شهامت و جرأت از سوى رسول اللَّهصلى الله عليه و آله مأمور اعلام تبرّاى مسلمانان از مشركان شد. بنابراين، تمام زائران خانه خدا، بويژه زائران ايرانى بيت اللَّه الحرام به فرموده رهبر راحل رحمه الله و جانشين وى كه نائب امام زمان است، بايد بدون واهمه در اين باره اعلام موضع كنند، كه امت اسلامى زير بار هيچ مشرك و كافرى كه بخواهد بر جان و مال و ناموس ما حكمروايى كند، نخواهد رفت.»

- امام جمعه سردشت:

«اكثر اعمال حج همان ها است كه حضرت ابراهيم و پسرش اسماعيل انجام دادند و بزرگترين كار در حج بيزارى جستن و تنفر داشتن از دشمن دين است. همان طور كه حضرت اسماعيل با زدن سنگ به شيطان كينه خود را ابراز كرد، حالا ما هم دشمنان نهانى و علنى داريم كه دورى جستن و نشان دادن خشم خود به آنان وظيفه است.»

- زائرى از كاروان 3149 تويسركان:

«اينكه بايد نسبت به دشمنان خدا و رسول و امت اسلامى كينه داشته باشيم، از ابراهيم عليه السلام پدر اديان توحيدى به ما رسيده است و تنها مربوط به ما نمى شود. بنابراين، وظيفه همه مسلمانان است كه به هرصورت ممكن در اين مراسم شركت كنند و نفرت خود را از مستكبران نشان دهند.»

- زائرى ديگر:

«ما همواره پيرو خط اماميم و استمرار خط امام و داشتنصداقت در آن مستلزم اعمالى است كه سبب تبيين و گسترش آن مى شود. بنابراين، شركت در مراسم برائت از دشمنان اسلام نيز وجهى از اين تبعيت است كه هرچه مسئولان جمهورى اسلامى بفرمايند، به آن عمل خواهيم كرد.»

ص: 180

- خانم زائرى از خوزستان:

«انجام مناسك حج، هم در بُعد عبادى و هم در بُعد سياسى سبب تكامل ايمان مى شود. لذا با توجه به پيام هاى ارزشمند رهبر راحلمان در سال هاى گذشته كه تفسير كاملى بوده از آنچه در آيات و روايات درباره حج آمده است، وظيفه داريم كه از مشركان به هر نحو ممكن تبرّا جوييم تا حج ما مقبول درگاه خداوند باشد.»

- زائرى از بوكان:

«ما به عنوان حجاج ايرانى وظيفه داريم كه در مناسك حج ابراهيمى، نداى جمهورى اسلامى را به گوش حجاج اسلام برسانيم. از آنجا كه هدف امام خمينى بنيانگذار جمهورى اسلامى زنده كردن قران و اسلام در تمام جهان بوده و دشمنان دين نيز هر روز با توطئه اى درصدد از بين بردن اين حركت اند، بنابراين، بايد تلاش كنيم تا مسلمانان از سرنوشت خود آگاه شوند و هوشيارانه درصدد از بين بردن موانع برآيند كه روز برائت مى تواند زمينه آن را فراهم كند.»

ص: 181

- گزارش هاى متعدد مبنى بر آمادگى و اشتياق زائران جهت شركت در مراسم برائت.

درگيرى يك زائر ايرانى با يك راننده اتومبيل سعودى كه موجب ضر بو شتم زائر مى شود.

- سه مورد ورود مأموران سعودى به ساختمان كاروان ها.

- گرفتن فهرست زائران سه كاروان از مدير كاروان ها توسطصاحبِ خانه.

برادران اين معاونت، ضمن انجام وظايف روزمره خود از قبيل توزيع خبرنامه «زائر»، به سى و دو كاروان سركشى كردند و همچنين در جلسه اى اظطرارى با حضور برادران سربازرس مدينه قبل و مدينه بعد كه به منظور ايجاد هماهنگى تشكيل شده بود، شركت جستند.

همچنين در اين روزصد و هفتاد و پنج نفر به اين معاونت مراجعه كرده اند كه بخش عمده آنان را مديران كاروان ها تشكيل مى دادند.

ص: 182

اطراف كعبه را گرفته اند، به علت بى توجهى شرطه ها درگذشت. پيكر اين بانوى مصرى كه تا يك ساعت بعد از حمله زنده بود، پس از يك ساعت توسط شرطه ها به خارج از مسجد الحرام انتقال پيدا كرد.

يكى از مسئولان زائران اردنى در گفتگويى، با اعلام اين مطلب كه مسلمانان ايرانى پيشتازان حج ابراهيمى هستند، اظهار داشت:

«ما از اينكه ايرانيان را كه نشان دهندهصداى اسلام هستند پس از سه سال در ميان خود مى بينيم بسيار خوشحال هستيم.»

وى در ادامه اظهارات خود افزود:

«ايرانيان همواره در قلب مسلمانان جهان جاى دارند و در واقع مسلمانان جهان چشم اميد به انقلاب اسلامى ايران دوخته اند. بى شك، ايرانيان وحدت ميان مسلمانان را تحقق خواهند بخشيد و با توطئه هاى دشمنان اسلام و كفار مقابله خواهند كرد.»

در اين، روز شمار گشتى هاى پليس و كماندوهاى ضد شورش در سطح شهر مكه افزايش يافت. تعداد نيروهاى پليس ضد شورش كه وارد مكه شده و بهصورت كاروانى از خيابان هاى شهر عبور مى كنند، قابل توجه است.

امروز سه تن از روحانيان اهل سنت به ديدار مفتى حرم رفته و با استقبال گرمى مورد پذيرايى قرار گرفتند.

يك زائر ايرانى به بعثه ولىّ فقيه مراجعه كرد و با اعلام اينكه از سفر همسر وى به علت باردار بودن جلوگيرى شده است نسبت به سفر زائران زنى كه در مدينه و يا مكه مكرمه وضع حمل كرده اند اعتراض نمود.

امروز شكايات ديگرى نسبت به وضعيت فروشگاه شاهد به دفتر رسيدگى به شكايات بعثه مقام معظم رهبرى رسيد.

ص: 183

ص: 184

ص: 185

ص: 186

افراد سالخورده و ناتوان عسر و حرجى و يا اجبارى براى حضور در مراسم پيش بيايد.

ايشان ضمن اعلام حرمت شرعى هرگونه درگيرى با مأموران تأكيدى كرد كه لازم است حاجيان با رعايت موازين و اخلاق اسلامى از درگير شدن با مأموران سعودى به هر شكل خوددارى كنند، و اينكه زائران نبايد پيش از شروع مراسم و يا هنگام پايان آن و تحرك محل تجمع، شعار بدهند و يا با خود پرچم، عكس و ...

حمل كنند تا كسى نتواند از اين موضوع سوء استفاده تبليغاتى و سياسى نمايد.

آقاى رى شهرى در ادامه، ضمن تأكيد بر ضرورت تسهيل رفت و آمد حاجيان، مديران كاروان ها را به تدارك وسايل نقليه ملزم كرد و گفت كه بعثه مقام معظم رهبرى هزينه هاى مربوطه را پذيرا خواهد شد.

ايشان در پايان افزود كه مراسم برائت در واقع يك امتحان الهى است.

ص: 187

سخنران اين مراسم آيةاللَّه خزعلى بود كه پس از قرائت قرآن و ذكر مصيبت اهل بيت پيامبر اكرمصلى الله عليه و آله و شهداى مكه مكرمه به تشريح حج ابراهيمى از ديدگاه قرآن پرداخت. وى گفت:

«آهسته آمدن و آهسته رفتن و اعمال را بدون روح واقعى آن انجام دادن، حج نيست، مرگ است. حج نبايد پوك باشد، بايد مغز داشته بشد و مغز آن مخالفت با استكبار و در اين زمان رويارويى با آمريكاست. ما با استكبار دشمنيم، يعنى با هركه ضدّ خدا و رسولش باشد. امروز آمريكا دشمن ما است.»

آقاى خزعلى در گرامى داشت ياد شهداى ششم ذيحجه مكه اظهار داشت:

«با اينكه اين عزيزان شهيد شدند، اما در عزم ما هيچ سستى راه نيافت و ما آماده ايم كه بار ديگر برائت خود را از مشركان اعلام كنيم.»

وى با تأكيد بر شركت زائران ايرانى در مراسم برائت از مشركان سخنان خود را به پايان برد.

اين مراسم در ساعت يازده شب به پايان رسيد و حاجيان ايرانى، مصمم براى شركت در مراسم فردا، محل بعثه را ترك كردند.

ص: 188

مراسم ممكن نيست. لذا پس از مطالعه و بررسى هاى لازم من به اين نتيجه رسيدم كه مراسم بايد جلوى بعثه مقام معظم رهبرى برگزار شود.»

صبح روز بعد، آقاى رى شهرى در جلسه اى كه با روحانيان كاروان ها در يكى از واحدهاى مسكونى حجاج ايرانى در منطقه عزيزيه داشت، اين تصميم را به اطلاع حاضران رسانيد و از روحانيان خواست كه حجاج كاروان هاى خود را براى برپايى باشكوه تر اين مراسم آماده كنند. با وجود اين، بعد از ظهر همين روز 25/ 3/ 70 نماينده ولىّ فقيه، طى تماس با تهران، رهبر انقلاب را از تصميم خود آگاه مى كند و خواستار مطلع شدن از نظر ايشان مى شود. حضرت آيةاللَّه خامنه اى تصميم برگزارى مراسم در مقابل بعثه را تأييد مى كنند.

به دنبال قطعى شدن اين تصميم، نامه اى از سوى بعثه خطاب به وزير امور خارجه عربستان، سعود الفيصل، به وزارت خارجه اين كشور ارسال مى گردد. در اين نامه آمده بود كه در آخرين جلسه مذاكره، معاون شما قول داد كه در اسرع وقت محل مناسبى براى برپايى مراسم برائت از مشركان مبتنى بر شروط فقه اسلامى پيشنهاد كند كه متأسفانه تاكنون جوابى نرسيده است. به خاطر تنگى وقت و با حسن نيت، محل مقابل بعثه را كه بهترين مكان براى برقرار نظم و راحتى تردد است در نظر گرفتيم. مطمئن هستيم كه مراسم، درصورت همكارى ارگان هاى عربستان، در جوّى آرام و بانظم برگزار خواهد شد.

جوابيه وزير خارجه عربستان روز بعد در تاريخ 26/ 3/ 70 به بعثه رسيد. وى در پاسخ به تصميم حجةالاسلام والمسلمين رى شهرى نوشته بود:

«نامه شما را در مورد مكان تجمع دريافت كردم. مفتخرم به اطلاع برسانم كه مكان انتخابى براى تجمع، پيش از اين توسط ارگان ها ذى ربط سعودى مشخص شده بود كه هنگام استقبال از وزير خارجه ايران در 4/ 12/ 1411 (25/ 3/ 1370) به ايشان خبر دادم. ارگان هاى ذى ربط سعودى در انتخاب اين محل، تحقق خواست هاى شما و خواست هاى ما را مراعات كرده بودند تا شما از اين ناحيه مطمئن باشيد .... به شما اطمينان مى دهم كه تجمع در جوّى آرام و بانظم برگزار خواهد شد و كليه ارگان هاى عربستان هرگونه همكارى را در اين مورد انجام خواهند داد.»

ص: 189

گفتنى است كه دكتر ولايتى شنبه شب 25/ 3/ 70 وارد جده شده و مورد استقبال وزير خارجه عربستان سعودى قرار گرفته بود.

روند مكاتبات با مقامات سعودى همچنان ادامه يافت. به دنبال نامه آقاى سعود الفيصل به حجةالاسلام والمسلمين رى شهرى، در 27/ 3/ 70- امروز- تلگرامى از سوى وزير اوقاف عربستان براى آقاى رضايى رئيس سازمان حج و اوقاف فرستاده شد. وزير اوقاف كشور عربستان نوشته بود:

«درنامه بعثه به وزير خارجه، در مورد تعيين محل تجمع ايرانيان براى شنيدن سخنرانى امام خامنه اى به اطلاع مى رساند كه ما قبلًا چند مكان را براى اين منظور پيشنهاد كرديم، از جمله محلى كه قرار شد در آن تجمع برگزار شود. در آن مكان، روز 23/ 11/ 1411 (17/ 3/ 1370) آقاى ناطق و قائم مقام وزير حج شخصاً حضور يافتند و قائم مقام من براى نماينده شما توضيح داده است كه براساس توافقنامه دو وزير خارجه، مشخص كردن محل و انتخاب آن به عهده عربستان است .... بر اين اسا، عمليات آماده سازى آن انجام گرفت تا تجمع مربوطه در جوى آرام و منظم صورت گيرد.»

با اين حال، طى جلساتى كه در روزهاى 26 و 27 خرداد در بعثه تشكيل گرديد، سرپرست حجاج ايرانى، آقاى محمدى رى شهرى، بر برگزارى مراسم در مقابل بعثه به عنوان مناسب ترين محل، تأكيد كرد. عصر امروز نامه اى ديگر از سوى وزير اوقاف به بعثه مقام معظم رهبرى رسيد. در اين نامه، وزير اوقاف برپايى مراسم برائت را در زمينى به وسعت هفتادهزار متر مربع در منطقه عزيزيه پيشنهاد كرده و آن را براساس توافق قبلى بين دو وزير خارجه ايران و عربستان مبنى بر حق انتخاب محل برگزارى از سوى مقامات سعودى دانسته بود.

همچنين بعد از ظهر امروز آقاى ولايتى وزير امو خارجه و همراهان در ملاقاتى با وزير امور خارجه، وزير حج و معاون وزير خارجه سعودى پيرامون محل برگزارى مراسم به مذاكره نشستند. در اين ملاقات، آقاى ولايتى به گفته سعود الفيصل وزير خارجه سعودى مبنى بر معرف يك جاى مناسب جديد اشاره

ص: 190

مى كند. پس از اين گفتگو، دكتر ولايتى به ديدار فهد پادشاه عربستان مى رود و پيام حجةالاسلام هاشمى رفسنجاى رياست محترم جمهورى اسلامى ايران را در مورد گسترش روابط فى مابين ارائه كرده و به گفتگو مى پردازد. در ادامه اين گفتگو مسئله محل برپايى مراسم برائت مطرح مى شود. ملك فهد به توافق وزيران خارجه ايران و عربستان در مورد تعيين محل برپايى مراسم توسط مقامات سعودى تأكيد كرده و بارها- هفت بار- از آقاى ولايتى درخواست مى كند كه از محل آماده شده در عزيزيه ديدن كند.

تا اين ساعت محل برگزارى مراسم برائت از مشركان، با تصميمى كه از سوى حجةالاسلام والمسلمين رى شهرى گرفته شده، مشخص گرديده كه در مقابل ساختمان بعثه واقع در «معابده» برگزار خواهد شد.

مقامات عربستان روى تععين محل برپايى مراسم از سوى خود و توافق وزيران خارجه دولتين در اين مورد، تأكيد كرده و «عزيزيه» را كه دورترين نقطه به حرم مطهر محسوب مى شود تعيين نموده اند. اين محل تجمع به هيچ وجه مكانى مناسب براى برگزارى مراسم محسوب نمى شود، چرا كه طنين برائت از مشركان و فريادهاى مرگ بر آمريكا و مرگ بر اسرائيل در لابلاى ساختمان ها و محوطه اين محل محبوس شده و گوش حاجيان كشورهاى ديگر از شنيدن آن محروم خواهد ماند. مقامات سعودى تلاش دارند كه اين مراسم به دور از نگاه ها و گوش هاى زائران ديگر كشورهاى مسلمان برپا شود. همچنين سعى مى كنند ماهيت اين مراسم راصرفاً ايرانى و در نهايت غير اسلامى نشان دهند. به هر حال، فردا روز برائت از مشركان و روز دورى جستن از شيطان آمريكا و عوامل آشكار و پنهان اوست.

ص: 191

ميهمانان شركت كننده در چهارمين سمينار بين المللى حج از كشورهاى فيليپين، فرانسه، هند، آفريقاى جنوبى، انگليس، نيجريه، كنيا، سيرالئون، آمريكا و يوگسلاوى دعوت شده اند.

آغازگر اين سمينار حجةالاسلام رى شهرى، سرپرست زائران ايرانى بود كه پيرامون ديدگاه هاى امام خمينى رحمه الله درباره فلسفه و محتواى حج سخنرانى كرد. آقاى رى شهرى با اظهار اينكه امام راحل اين ديدگاه ها را از ناحيه خودشان ابداع نكرده بلكه با تأكيد بر متن قرآن و احاديث اسلامى آنها را بيان فرموده اند، گفت:

«تصور مى شود كه اين مبانى- مبانى تفكر حضرت امام پيرامون حج- تازگى دارد، ولى امام با بصيرت نافذ خودش اين حقايق را كشف كرد و براى جهان اسلام بيان نمود. از نظر امام حج، تجلى و تكرارصحنه هاى عشق آفرين زندگى يك انسان و جامعه متكامل دنياى اوست. حج تنها يك سلسله اعمال بى معنى و بى محتوا نيست، حج تنها براى نزديك شدن به خانه خدا نيست، بلكه حج براى نزديك شدن و اتصال بهصاحبِ خانه است. مناسك حج، مناسك زندگى است و از آنجا كه امت اسلامى از هر نژاد و ملت بايد ابراهيم شود، حج تمرين اين زندگى توحيدى است.»

آقاى رى شهرى با اشاره به اينكه امام حج را كانون معارف الهى مى دانستند افزود:

«از نظر امام، يكى از رازهاى بزرگ اين كنگره عظيم بُعد سياسى آن است. ايشان تصريح مى كردند كه اهميت اين بُعد عبادى آن نيست. از نظر امام حج بايد پاسخگوى فريادهاى مظلومانه همه مستضعفان جهان و مردم مسلمان باشد؛ بايد پاسخگوى فريادهاى مظلوم مردم فلسطين و افغانستان باشد. امام اظهار مى داشتند كه بر علما و روحانيان مسلمان لازم است كه مسائل اساسى سياسى و اجتماعى خود را با يكديگر درميان بگذارند و در اين مهبط وحى طرح هايى تهيه كنند و در بازگشت به سرزمين هايشان براى حل آن مشكلات تلاش نمايند.»

سرپرست حجاج ايرانى در ادامه سخنان خود به ديدگاه هاى امام از

ص: 192

آيات قرآن كه درباره حج نازل شده اشاره كرد و گفت:

«اين خانه محلى است برا خيزش اسلامى و انسانى. منافعى كه قرآن از حج بر مى شمرد، تنها منافع اقتصادى نيست. چه نفعى بالاتر از اينكه دست سلطه گران از كشورهاى اسلامى كوتاه شود و منافع امت مسلمانان به دست خودشان بيفتد؟ طهارت خانه خدا از نجاسات، متوجه نجاسات باطنى نيز هست كه مهمترين آن شرك است، و چه بسا نجاسات و پليدى هاى جامعه زيان بارتر از پليدى هاى ظاهرى باشد كه بالاترين آنها شرك است.»

آقاى رى شهرى با بيان مفاهيم حضرت امام از تلبيه، احرام، طواف و ديگر مناسك حج افزود:

«از نظر امام حج به سان قرآن است كه همه از آن بهره مند مى شوند، ولى انديشمندان و غواصان و دردآشنايان امت اسلامى بايد دل به اين درياى معرفت بزنند و ازصدف اين دريا گوهرهاى هدايت و رشد و آمادگى راصيد كنند.»

نماينده ولىّ فقيه با اظهار اين مطلب كه نقطه نظرهاى حضرت آيةاللَّه خامنه اى دقيقاً همان است كه امام راحل فرمودند، سخنان خود را به پايان برد و گفت:

«ايشان مكرر از ما خواسته و توصيه كرده اند كه آنچه امام درباره حج فرموده اند، موظفيم آن را پياده كنيم.»

چهارمين سمينار بين المللى حج، كار خود را با سخنرانى ميهمانان شركت كننده ادامه داد. گفتنى است كه از شركت كنندگان خارجى پانزده مقاله دريافت شده بود كه پس از بررسى و سير مراحل تصويب، شش مقاله از آن ميان مورد قبول قرار گرفته است.

سخنران بعدى، آقاى مجتبى حسينى از كشور هند بود. وى كه امام جمعه و جماعت يكى از شهرهاى هندوستان است، سخنان خود را با اين جمله از امام كه فرموده اند «حج بى برائت، حج نيست» آغاز كرد و گفت:

«اهميت سخن هركسى را با شخصيت كوينده سخن مى توان ارزيابى كرد؛ لذا اين قول امام خمينى رحمه الله را هم بايد در شخصيت وارسته و اعتبار

ص: 193

مذهبى ايشان سنجيد. راجعه به شخصيت امام نياز به توضيح مجدد نيست. دراين قرن ايشان عنايتى بودند از جانب پروردگار براى عموم مسلمانان بخصوص شيعيان. در اسلام جايگاه حج پس از نماز و روزه قرار دارد، كه اين نشانه اهميت آن است. در عين حال، امام برائت را جزء حج مى دانند.»

تيتر سخنرانى آقاى حسينى همان جمله معروفِ «حج بى برائت، حج نيست» بود. وى براساس همين عنوان اضافه كرد:

«برائت يعنى جدا ساختن گروه خود از ديگران. همچنانكه در حج لباس هاى ظاهرى و دنيوى را خارج كرده و محرم مى شويم، بايد از نظر روحى نيز با اعلام برائت از كفار پاك شويم، تا جسم و روح، هر دو پاك شوند. اولين كلمه در اسلام با برائت شروع مى شود: «لا اله»، و بعد «الا اللَّه». در اين زمان كه با وجود وسايل ارتباط جمعى قوى، خوب و بد بر كسى پوشيده نيست، لازم است از نيكى ها حمايت كنيم و از زشتى ها برائت جوييم.»

سخنران بعدىِ چهارمين سمينار بين المللى حج، اسحاق مدنى، مشاور رئيس جمهور در امور اهل سنت بود. آقاى مدنى سخنان خود را با ستايش پروردگار، از اينكه اراده او بار ديگر به حضور يكصد و پانزده هزار حاجى ايرانى در مراسم تعلق گرفت، آغاز كرد. عنوان سخنرانى مشوار رئيس جمهور، «حج ابراهيمى» بود. او با اشاره به ابعاد سياسى حج گفت:

«بناى كعبه به دست حضرت ابراهيم به منزله ايجاد يك دولت قائمه بود .... لبيك نيز شعار سياسى و رسمى اين دولت قرار گرفت. دولت اسلامى چند خصوصيت دراد كه در آن جان و مال تمام مردم در امنيت است، مردم از حقوق مساوى برخوردارند، به كسى ظلم نمى شود و كسى مورد ظلم قرار نمى گيرد و به حقوق زن احترام گذاشته مى شود.»

آقاى مدنى در بخش ديگرى از سخنان خود گفت:

«خداوندصحت حج ما را به طور روشن بيان كرده است: «لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ» (حج/ 28). اى مسلمانانى كه در انى مكان مقدس حضور پيدا كرده ايد! آيا بحران مسلمانان هند، افغانستان و عراق جزء منافع مسلمانان نيست؟ آيا قضيه فلسطين از منافع مسلمانان محسوب نمى گردد تا در اين سمينار

ص: 194

بين المللى به بحث گذاشته شود؟ ما تاكنون در سمينارهاى بسيارى شركت كرده ايم، مثل ژنو، واشنگتن و مسكو. همگى براى حل بحران فلسطين جمع شده بودند ولى آيا تا به حال هيچ سودى براى مردم فلسطين دربر داشته است؟»

آقاى مدنى با دعا براى طول عمر رهبر انقلاب اسلامى، سخنان خود را پايان داد.

سخنران بعدى عبدالحكيم ثانى از كشور نيجريه بود. وى روزنامه نگار سيه چرده اى است كه سردبيرى مجله اى به نام «شكوفه» را در كشور خود بر عهده دارد. او تحصيلات خود را در رشته علوم سياسى و با درجه فوق ليسانس از دانشگاه «لاگوس» به پايان برده است. عنوان سخنرانى عبدالحكيم ثانى «نظرات امام خمينى رضى الله عنه تپيرامون حج» بود. او در شروع سخنرانى خود گفت:

«امام خمينى به ما درس مى دهد كه چگونه مى توانيم قدرت هاى شيطانى را از بين ببريم. او بر برائت تأكيد مى كرد و مراسم حج را يك كنگره بزرگ براى مسلمانان مى دانست تا در آنجا به بحث و تبادل نظر با يكديگر بپردازند و مسائل و مشكلات خود را حل كنند.

دشمنان اسلام تلاش كرده اند تا مسلمان ساير كشورهاى جهان با ايرانيانى كه در اين مراسم حضور دارند تماس نداشته باشند. مقامات سعودى در پى توافق هاى خود با ديگر رهبران وابسته، تلاش كردند تا با ايجاد موانع زياد، از حمايت و توسعه انقلاب در ساير كشورها جلوگيرى نمايند.»

وى در ادامه سخنان خود افزود:

«سعودى ها براى از بين بردن بناهاى تاريخى و قبور شخصيت هاى مذهبى اسلام در تلاش هستند. اين كار يعنى از ميان بردن تاريخ اسلام. مسلمانان بايد در مقابل اعمال سعودى ها مقاومت كنند.»

«حج و وحدت اسلامى در پرتو انقلاب اسلامى» عنوان سخنرانى آقاى علوم الدين سعيد از كشور فيليپين بود. علوم الدين سعيد، از مسلمانان جنوب فيليپين و ساكن منطقه «مرادى» و متولد 1939 است. وى به زبان هاى عربى و انگليسى مسلط است و بيشترين فعاليت را با موسسه «اهل بيت

ص: 195

عليهم السلام» در جنوب فيليپين دارد. علوم الدين در كشورهاى مصر و عربستان تحصيل كرده، ليسانس خود را از داشنگاه الازهر مصر اخذ نموده و يك بار هم مورد تشويق جمال عبدالناصر قرار گرفته است. تأليفات و ترجمه بعضى از كتاب ها مانند ترجمه كتاب جهاد اكبر حضرت امام خمينى رحمه الله، اخلاق دكتر محمد يوسف، كليله و دمنه و برخى از آثار شهيد مرتضى مطهرى و نيز نگارش مقالاتى در موضوعات گوناگون اسلامى، بخشى از فعاليت هاى قلمى علوم الدين را تشكيل مى دهد.

آقاى علوم الدين در قسمتى از سخنرانى خود گفت:

«حج حضرت ابرهيم، حج توخالى نبود. حج امروز اثر فراوانى در تحقق وحدت مسلمانان دارد. مى بينيم چگونه دشمنان اسلام با نقشه هاى شوم خود مسلمانان را پراكنده كرده و ثروت هاى آنان را به يغما مى برند.

در اينجا كه همه از راه دور گرد هم مى آيند و همگى يك راه دارند، وظيفه اين است كه فشارهاى استعمار را بررسى و چاره جويى كرد و آنها را با مسلمانان گردآمده مطرح ساخت. بايد براى ايستادگى در مقابل دشمنان، مسائلى مانند آوارگان فلسطين مطرح گردد.»

سخنران در بخش ديگرى از سخنان خود اضافه كرده است:

«دشمنان مى گوشند تا حقيقت را واژگون كنند. آنان با انتشار كتاب هايى به زبان عربى و انگليسى و غير آن مى خواهند اسلام ناب و مذهب جعفرى را طور ديگرى جلوه دهند. من براى شما ثابت خواهم كرد كه موفق نخواهند بود. چون جمهورى اسلامى راه امام راحل و رهبرش اما خامنه اى را پيروى مى كند.

بنابراين، ما براى حفظ احكام آل محمدصلى الله عليه و آله بايد از جمهورى اسلامى ايران حمايت كنيم.»

يحيى كريستيان، شيعه سى و چهار ساله اهل فرانسه كه اين روزها درصدد تهيه و تأليف كتاب عرفان و فرسفه امام خمينى رحمه الله مى باشد، سخنران بعدى سمينار بود. عنوان سخنرانى اين آموزگار مدارس فرانسه، «برائت و حج ابراهيمى» بود. وى ضمن اشاره به كتاب ها و نوشته هايى درباره فلسفه حج گفت:

ص: 196

«اولين كسى كه رهنمود برائت از مشركان و حج ابراهيمى را زنده كرد امام خمينى رحمه الله بود. متأسفانه بعضى از مسلمانان سياست را از دين جدا دانسته و موضوع برائت را نيز جزء اعمال حج نمى دانند. درست است كه حج ذكر است، ذكر پروردگار و قيامبران آمدند براى توحيد و نه براى حكومت، اما برائت هم جزئى از حج بوده و چون ديگر اركان واجب حج بر مسلمانان واجب است. آنهايى كه مى گويند حج برائت، مخصوص زمان پيامبر بوده يعنى اينكه در اين زمان فرايض و تجليات خداوند از ما قطع شده است، در حالى كه اين طور نيست. بايدصفت هاى ابراهيمى را نشان داد و كسى از پيامبر اسلام به ابراهيم نزديك تر نيست. او رسول خدا و كسى است كه با كفار با شدت برخورد كرد و با دوستان خداوند با رحمت ....»

سخنران بعدى دكتر ابوبكر كارگيو اهل سيرالئون و استاد سابق دانشگاه «فيتان» بود. وى در بيانات خود گفت:

«على رغم تلاش هاى كفر جهانى پيروزى اهداف اسلامى به رهبرى امام رحمه الله مشعل فروزانى در قلوب مردم آفريقا برافروخت و نور آن مشعل سبب پيدايش موجى در سراسر دنيا گشت.»

دكتر كارگيو كه عضو سابق هيأت تحريريه مجله «وقايع آفريقا» است و در جامعه روشنفكر كشور خود نفوذ سياسى دارد، ضمن اشاره به فلسفه حج افزود:

«زمانى حرمين شريفين به اهداف آسمانى خود مى رسد كه نمايندگان جهانى تشكيل يك كنگره را در اينجا بدهند تا تحت نظر علما و حقوقدانان اداره شود. مكه بايد به عنوان ستاد امت اسلامى تعيين گردد. حرمين شريفين بايد بهصورت مكان مناسب و امنى جهت حل و فصل مسائل امت اسلام درآيد.»

دكتر سلمان چامچچ از يوگسلاوى، سخنران بعدى چهارمين سمينار بين المللى حج بود.

آنگاه آيةاللَّه سبحانى از مدرسان و متفكران حوزه علميه قم، ابعاد سياسى و عبادى حج را تشريح نمود و با اشاره به آيات و روايات وارده از

ص: 197

پيامبرصلى الله عليه و آله و ائمه اطهار رحمه الله گفت:

«همانا حج عملى است عبادى در عين حال كنگره اى است سياسى براى مسلمانان. آيات وارده كه جنبه عبادى حج را توضيح مى دهد، عبارت است از:

1. انسان به وسيله حج قصد مى كند كه رضايت خدا را جلب نمايد و به نداى ابراهيم خليل لبيك گويد:

«وَأذِّنْ فِى النّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُكَ رِجالًا وَعَلى كُلِّ ضامِرٍ يأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجِّ عَميقٍ.» (حج/ 27)

2. حج زمينه ذكر و عبادت خداى سبحان است كه خداوند حج بيت اللَّه الحرام را امر مى فرمايد: «فِإذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا للَّه كَذِكْرِكُمْ ابائَكُمْ أوْ أشَدَّ ذِكْراً» (بقره/ 200)

3. حج مايه تطهير وصفاى روح از پليدى ها و نهى آن از لذايذ پست نفسانى است. چنانكه مى فرمايد:

«ألحَجُّ أشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضِ فيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ ولا جِدالَ فى الحَجِّ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرً يَعْلَمْهُ اللَّه» (بقره/ 197).

4. حج تربيت و آموزش نفس براى غلبه بر هوى و هوس و تحصيل تقواى الهى است كه خداوند سبحان فرمود: «فإنَّ خَيْرَ الزّادِ التَّقْوى وَاتّقُونِ يا اولىِ الألبابِ» (بقره/ 197)

5. هدف نهايى از تجديد بناى كعبه به دست قهرمانان توحيد همانا دعوت مردم براى عبادت خداوند و رد عبادت انداد و دورى از شرك است و هرگونه غير خدا. (حج/ 26).

آيات ديگرى كه جنبه هاى عبادى حج را بيشتر توضيح مى دهند وجود دارند كه مجال بيان آنها در اين مختصر نيست. علاوه بر موارد عبادى حج كه در بالا ذكر شد، جنبه هاى ديگرى از اهتمام به امور معشيتى، اقتصادى، اجتماعى، ساسى، نظامى و حكومتى مسلمانان در آن ديده مى شود. آياتى كه اين موارد را توضيح مى دهند عبارتند از: «وَإذْ جَعَلْنَا البَيْتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَأمْناً». (بقره/ 125). مراد از «مثابه» عبارت است از محل رجوع براى مردم و عموم مسلمانان. و از آنجا كه حج عملى است اجتماعى، بايستى امنيت در آن باشد. يا مى فرمايد: «رَبِّ اجْعَلْ هذَا البَلَدَ امناً» (ابراهيم/ 35) يا «مَنْ دَخَلَهُ كانَ امِناً»

ص: 198

(آل عمران/ 97). هدف از امنيت اين است كه هركسى و هر ملتى بتواند آزادنه افكار و نظرياتش را بدون ترس و واهمه بيان نمايد. حج، در واقع، تريبون آزادى است براى همه مسلمانان. علاوه بر آن، حج اجتماعى است فرهنگى كه در آن متفكران و متخصصان وصاحب نظران جمع مى شوند كه مى توان با آخرين طرح ها و برنامه ها و نظريات آنها آشنا شد و از اين طريق مورد استفاده ديگران قرار گيرد. علاوه بر بُعد اجتماعى و فرهنگى، حج كنگره اى است سياسى كه هرسال برگزار مى شود و رهبران مسلمانان مى توانند ساليانه گرد هم جمع شوند و به همكارى و هماهنگى در زمينه هاى مختلف بپردازند كه در اين رابطه آيات متعددى وجود دارد. از جمله: «جَعَلَ اللَّه الْكَعْبَةَ البَيْتَ الحَرامَ قِياماً لِلنّاسِ» (مائده/ 97) يا «لِيَشْهَدوا مَنافِعَ لَهُم» (حج/ 28) و موارد ديگر.

آنچه كه گذشت برشمردن آيات قرآن در رباطه با ابعاد مطروحه حج است. اگر به روايات و احاديت و سنت نبوى نظر بيفكنيم، مى توانيم ابعاد سياسى حج را درك كنيم، مثل دستور پيامبر اكرمصلى الله عليه و آله كه به حضرت امام على عليه السلام فرمود: آيه برائت را در روز حج اكبر تلاوت كن: «واذان من اللَّه ورسوله الى الناس يوم الحج الاكبر ان اللَّه برى من المشركين و روسله»، و نيز حركت امام حسين عليه السلام در موسم حج كه جنايات طاغوت زمان را افشا نمود و طى سخنانى به موضع گيرى اهل بيت در رابطه با اسلام اشاره فرمودند و از حاضران خواستند كه سخنان شريفشان را به ساير مسلمانان در ساير بلاد برسانند و ضع اسفبار حاكم بر مسلمانان آن روز را توضيح دهند.

سخنران بعدى آقاى على ابوتراب اهل آفيقاى جنوبى بود. او ضمن اشاره به عظمت پيامبر كرامى اسلامصلى الله عليه و آله و حضرت ابراهيم عليه السلام يادآور شد:

«ابراهيم خليل با كمك خداوند ملتى پديد آورد موحّد، نماز گزار، زكات ده و پرچم دار. بنابراين، اولى الامر و خادم الحرمين محسوب گرديد. اين در حالى است كه امروز كسانى از اين عنوان استفاده مى برند كه داراى خصوصيات معكوس هستند.»

ص: 199

محمد مكرم احمد از هند، پس از آقاى على ابوتراب در پشت تريبون جاى گرفت و با ستايش پروردگار بزرگ سخنان خود را آغز كرد:

«خوب است كه حج را به عبادت محدود نكنيم بلكه در رابطه با اتحاد مسلمانان بينديشيم. در ايران پيشواى دينى امام خمينى رحمه الله اين كشور را زا منجلاب عيش و سستى نجات داد و روح مذهبى به آن دميد. امروز كه ايشان در ميان ما نيست، پيام روحانى او تا قيامت باقى خواهد ماند، و اتحاد مسلمانان يكى از همين پيام هاى ابدى اوست.»

عبداللَّه چله پيچ ديگر سخنران يوگسلاويايى اين سمينار بود كه معنى سياسى حج را با شااره به عبادى بودن آن برشمرد:

«1. تعاون، نيكى، تقوا

2. شناسايى و شناخت مكشلات مسلمانان

3. شناسايى امكانات و حل مشكلات

4. برنامه ريزى آينده مسلمانان

5. تقويت ارتباط بين گروه هاى اسلامى در دنيا

6. تنظيم شئون حج در سطح جهانى.»

چله پيچ در ادامه سخنان خود افزود:

«در اين مقطع كه سعى مى شود ميليون ها مسلمان از هم متفرق باشند، مثل زمان جاهليت نياز به امامى واحد كه وحدت را در جامعه اسلامى بوجود آورد و راه علمى آن داراى چهار مرحله است:

«1. تأسيس هيأت مقدماتى

2. تشكيل شوراى برنامه ريزى

3. تأسيس مجالس انتخاب براى شوراى مسلمانان

4. انتخاب خليفه در مجلس شوراى مسلمانان در جهان.»

پس از عبداللَّه چله پيچ آقاى سيد احمدالحق از بنگلادش سخنان خود را با عنوان «حج ابراهيمى» آغاز كرد.

نامبرده كه سنى (حنفى مذهب) است ضمن تجارت، در زمينه نويسندگى و شعر تأليفاتى دارد و مقالاتى درباره ايران، حضرت امام خمينى رحمه الله و اشعار مولوى، سعدى و حافظ نيز به رشته تحرير

ص: 200

در آورده است.

آقاى سيد احمدالحق در سخنرانى خود عنوان كرد:

«حج يكى از پنج ستون اسلام است. قرآن انسان را دعوت به حج نموده است. اولين بناى عبادت، مكه مباركه است و هركس در آن وارد شود امنيت خواهد داشت. حج به ما مى آموزد تا از قيد رنگ و نژاد آزاد باشيم. حج به ما مى آموزد كه به اصل خود رجعت كنيم. حج نشانه عاشقانى است كه خانه خدا را زيارت مى كنند. كعبه مكان لامكان است.

تو مكانى اصل تو در لامكان اين دكان بر بند و بگشاى آن دكان

(مولوى)

حج عشق واقعى را به ما مى آموزد؛ عشق به معناى فراموش كردن خود براى ديگران. عشق در نهايت درجه قربانى كردن خويش است.»

محمدصديق نقشبندى سخنران بعدى بود. ايشان ضمن اشاره به معناى لغوى «حج» و خصوصيات شهر مكه به عنوان يك شهر امن، گفت:

«اگر ما مكه را مركز قرار دهيم و مسلمانان را در آنجا متحد كنيم و از آنجا اسلام را انتشار دهيم خداوند ما را يارى خواهد كرد. پيشنهاد من اين است كه مسلمانان همه كشورها مكه را محل امن قرار دهند و به جاى درگيرى با اغيار به ترويج اسلام بپردازند. خواهش من از حكومت اسلامى ايران اين است كه در راه حفظ امنيت در مكه مكرمه نهايت كوشش را انجام دهند تا مسلمانان بتوانند فريضه حج را انجام دهند.»

دكتر محمد اصلان پتان سخنرانى خود را پس از سخنرانى محمدصديق نقشبندى آغاز كرد. وى در سخنان خود با اشاره به ضرورت جامعه متحد مسلمانان براى درك و همدلى و همدردى، گفت:

«ايران اسلامى بهترين جا براى تحقق اين هدف مقدس است. اين كار به سادگى با انتخاب افرادى خبره امكان پذير است. البته زمان زياد و از خود گذشتگى فراوانى را مى طلبد وليكن نتيجه آن خوب است و منافع آن به شرح زير:

ص: 201

«1. ما بهتر يكديگر را خواهيم شناخت.

2. ملت هاى مسلمان مسائل اجتماعى اسلام را مهم قلمداد كرده و با ديدى غير مسئولانه به آن نمى نگرند.

3. از همه مهمتر اينكه درصورت ايجاد و بروز هر نوع مشكل در هر كشور اسلامى، با همدلى ملت ها، بسيار ساده قابل حل خواهد بود.»

آقاى سيد محمود هاشمى از مجلس اعلاى انقلاب اسلامى عراق، سخنراى بعدى بود. آقاى هاشمى با اشاره به اينكه حج يكى از موقعيت هايى است كه در آن بايد ملل مسلمان با مشكلات يكديگر آشنا شوند، تأكيد كرد كه سخنانش عمدتاً مربوط به مسائل داخلى عراق خواهد بود. ايشان در سخنرانى خود چنين گفت:

«من امروز تنها درباره اوضاع اسف بار داخل عراق سخن خواهم گفت؛ چرا كه به حد كافى درباره حج، علماى بزرگصحبت كرده اند. مى خواهم مسلمانان بدانند كه در داخل عراق چه مى گذرد. چنگ خليج فارس چيزى جز تسلط بيشتر كفار بر مسلمانان نبود. در ابتدا آمريكا از هم پيمانانش مى خواستند ماشين جنگى عراق را از بين ببرند. از اين رو مردم احساس كردند مى توانند از زير سيطره ظلمصدامى خارج شوند. اين بود كه قيام كردند. اما نظاميان غربى از پيشروى به سوى اهداف خود امتناع كردند و بهصدام چراغ سبز نشان دادند تا حركت مردم را سركوب كند. آنها گارد رياست جمهورى را رها كردند تا در قتل عام مردم آزاد باشند .... امروز شهر كربلا بكلى ويران شده است. نظام بعثى تاكنون بيش از هفتادهزار نفر را به تقل رسانده و كودكان مظلوم را كشته و خانه ها را ويران ساخته است و قريب هزار و پانصد تن از جوانان عراق اعدام شده اند. بنابر اخبار رسيده در هر ربع ساعت يكى از كودكان در انظار عمومى به قتل مى رسد.

چه كسى ديده كه شخصى را به جرم داشتن اسمى اعدام كنند؟ اين كار راصدام انجام داده است. تمام كسانى را كه اسمشان «على حسن بن» بوده اعدام كرده است؛ چرا كه يكى از مجاهدان اسمش على حسن بن بوده است.

جنايتكاران بعثى از زنى پرسيده اند كه شوهرت كجاست؟ جواب

ص: 202

داده: نمى دانم. بچه اش را از دامنش كشيده، به ديوار كوبيده و شهيد كرده اند. بار ديگر همان سئوال را مطرح كرده اند و باز با جواب منفى آن زن مواجه شده اند. اين بار فرزند كوچك آن زن را به شهادت مى رسانند و بار سوم دختر كوچك او را و در نهايت خود زن را به شهادت مى رسانند.»

آقاى سيد محمود هاشمى با برشمردن ديگر جنايات رژيم حاكم بر عراق سخنان خود را با اين جمله پايان داد:

«اين گونه سمينارها محل مناسبى براى بيان جنايات ظالمان و همدردى با مظلومان و محرومان است.»

سخنران ديگر چهارمين سمينار بين المللى حج، تاج الدين هلالى از كشور استراليا بود. او با بيان اين مطلب كه مهمترين ثمره حج حضور مسلمانان جان با رنگ ها و زبان ها و لباس هاى مختلف بر گرد خانه خداست گفت:

«حج تأكيدى عميق بر وحدت اسلامى است. اسلام مى تواند همه را از سراسر جهان گرد هم آورد و يكى نمايد. شريعت اسلام براى اصلاح و خير مردم است. غير از دايره اسلام، عزت و كرامتى قابل تصور نيست.»

وى با شمردن خصايص حج ابراهيمى افزود:

«حج ابراهيمى بر دو پايه نهاده شده است: ولايت و برائت (لا اله، الا اللَّه). ما نه به سوى كاخ سفيد و نه به سوى كاخ سرخ روى خواهيم كرد، بلكه همه بر گرد يك خانه، آن هم خانه خدا، جمع مى شويم و با او بيعت مى كنيم. ما حجرالاسود را مى بوسيم و از آن طرف رمى جمرات مى كنيم. بايد در نظر داشته باشيم كه هر آنچه در مسير غير خداست بايد رمى شود. پس، وقتى حجاج به سرزمين هاى خود بر مى گردند بايد احكام غير الهى را رمى كنند تا حقيقت توحيد در قلوب آنان ظاهر شود. بايد حج را از مشكل هاى غير الهىِ آن پاك كنيم تا حج ما سركوبگر كافران و منافقان باشد.»

چهارمين سمينار بين المللى حج كه بعد از ظهر امروز به كار خود ادامه داد، پذيراى ديگر ميهمانان سخنران بود. محمد كفراوى از فلسطين اشغالى نيز يكى از سخنرانان بعد از ظهر بود. او گفت:

«وقتى انقلاب اسلامى با رهبرى امام خمينى رضى الله عنه

ص: 203

پيروز شد، شعارهاى خودمان را بر اساس اين انقلاب انتخاب كرديم. امروز ما هيچ پناهگاهى جز اسلام نداريم و هيچ چيز چون اسلام براى دشمنان ما خطرناك نيست.»

او با اشاره به مبارزات اهالى فلسطين اشغالى گفت:

«كودكان فلسطينى از همان اوان عمر خود، با مسائل اسلامى در خانواده هاى خود آشنا مى شوند و براساس آن عمل مى كنند. امروز در كنار آن يادگيرى ها آموزش هاى مختلف براى جهاد اسلامى، با تمام قوم، ادامه دارد. با اينكه جوانان ما هر روز در حبس و شكنجه اسرائيلى ها بسر مى برند اما ملت فلسطين جداً از جهاد مقدس خود دفاع مى كند. ما امروز خوشحاليم كه از مشرق كسانى قيام كرده و پشيمان ما هستند.»

استاد مصباح يزدى، مدرس و انديشمند حوزه علميه قم آخرين سخنران اين سمينار بود. ايشان با اشاره به اينكه داستان هجرت حضرت ابراهيم عليه السلام مسائل آموزنده اى در بر دارد گفت:

«وقتى جامعه را مى خواهيد اصلاح كنيد، بايد اصلاح كننده خود شرايط لازم را داشته باشد. ابراهيم عليه السلام بعد از طى عمرى طولانى حدودصدسال كه زحمت هاى زيادى كشيد، خود را آماده كرد و مأمور تشكيل حكومت شد.

در كوهستان بى آب و علف خانه كوچكى داشت كه اولين خانه عبادت انسان بود و از زمان حضرت آدم بنا شده بود. تاريخ آن زمان تا حضرت ابراهيم معلوم نيست اما آنچه مسلم است آولده به خرافات و شرك و مشكلات شده و خداوند دستور تطهير آن را به ابراهيم با كمك اسماعيل داده است.

بعد از اتمام ساخت خانه، ابراهيم دعا مى كند كه خداوند اين خانه را بلد امن قرار دهد. پس، قبل از آن نه امن بوده و نه بلد و شهر. مكه پس از ابراهيم بهصورت شهر درآمده و شهر امن و بلد امين شد. سِرّ مطلب چيست كه خداوند نه تنها خانه و شهر را بلكه سرزمين را تا شعاع وسيعى حرم قرار داد و حتى تعرّض به حيوانات را هم جايز ندانست؟ اين سرزمين مملو از امنيت است، حتى گياه، چه رسد به انسان و آن هم انسان موحد.

ص: 204

كسانى كه درصدد ايجاد مدينه فاضله بر مى آيند و حقيقتاً مى خواهند اصلاع عملى كنند، توجه دارند كه مردم با عقايد مختلف در خير و شرّ نمى توانند به راحتى شهرى را بنا نمايند و بدون مشكل باشد. قانونى وضع مى كنند و مى گويند اين كارها بد است و قانون ديگرى را بر آن ناظر قرار مى دهند كه ضمانت اجرا داشته باشد. پس اول يك هسته مى سازند و ديگران را دعوت مى كنند: واحد نمونه ايجاد مى كنند. خداوند هم همين كار را با كمك ابراهيم و خانواده اش انجام داد. بعد از ساخته شدن يك خانواده پاك، مثل هاجر و اسماعيل، ديگران را دعوت مى كند وصدور انقلاب مى نمايد.

قبايل مختلف به جان هم مى افتند و اختلاف پيدا مى كنند.صرف قانون و كتاب هم مشكل گشا نيست. يك مركزى بايد وجود داشته باشد كه اگر كسانى نزاع كردند به آنجا مراجعه كنند.

با توجه به وجود جوامع مختلف و نظرات مختلف در روى زمين، يك مركز امن بايد باشد. براى اينكه در روز زمين از آغاز تا پايان، دار الارض وجود داشته است: جايى كه طرفين نزاع در آن نجنگند. چنين چيزى براى زندگى ابدى روى زمين ضرورت دارد: «وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذى بِبَكَّةَ مُبارَكاً ...» (آل عمران/ 96). در عرب جاهلى هم به بيت الحرام معتقد بودند.

اهميت بيت الحرام در اين نهفته است كه بقاى استمرار زندگى بشر در دارالامن باشد كه آن را مقامى بالاتر از اسنان يعنى خداوند مهيا كرده باشد. پس بزرگترين نعمتى كه خداوند به همه انسان ها به عنوان جوامع انسانى قرار داده، همين دارالامن است و در اين مقام بزرگترين گناه را كسانى مرتكب مى شوند كه امنيت اين دارالامين را به هم مى زنند.»

چهارمين سمينار بين المللى حج در مكه مكرمه در حالى خاتمه يافت كه با وجود تلاش و فعاليت هاى معاونت بين الملل بعثه مقام معظم رهبرى و گروه برنامه ريزى سمينارها، جمعى از ميهمانان و مدعوين را به واسطه نارسايى در رسيدن دعوتنامه، نتوانستند در سمينار شركت جويند. اين سمينار با يك روز تأخير نسبت به برنامه پيش بينى شده امروز- 27/ 3/ 70- برگزار شد.

سخنرانى ها عمدتاً همان مقالات ارسالى بود كه افراد از پيش فرستاده

ص: 205

بودند و تنها آقايان تاج الدين هلالى، سيد محمود هاشمى، محمد كفراوى و آيةاللَّه مصباح يزدى بدون ارائه مقاله سخنرانى كردند.

با نظرى به پيشنهادها و نظرات ميهمانان مى توان به توفيق نسبى در سمينار در دستيابى به اهدافش اشاره كرد. آقاى علوم الدين سعيد نظرات خود را چنين ابراز كرد:

1. برگزارى سمينار بسيار خوب بود.

2. برنامه ها منظم و از قبل پيش بينى شده بود.

3. موضوع مطروحه خوب بود.

4. هيچ گونه ضعفى وجود نداشت.

5. در سمينارهاى بعدى از ساير كشورهايى كه حاجيان آنها در مكه حضور دارند، در سطح وسيع ترين دعوت به عمل آيد.

در زير، نظرات آقايان يحيى برناد، احمدالحق، محمدصديق نقشبندى و حجةالاسلام مسعودى به ترتيب آمده است:

- سمينار خوب بود. مناسب است از علماى كشورهاى ديگر دعوت جدى شود.

- سمينار خوب برگزار شد. سخنرانى آقايان رى شهرى و اسحاق مدنى بسيار خوب بود. سخنرانى هاى ديگر هم خوب بود اما معيار گزينش مقاله ها معلوم بود. مقاله من در حدّ بسيارى از مقالاتِ ارائه شده بود ولى انتخاب نشد.

- سمينار خوب بود، منظم بود، در جهت وحدت كوشش مى شد و ان شاء اللَّه مورد قبول باشد.

- سمينار با همه زحمات كشيده شده در حدّ مطلوب و كيفى نبود.

خوبختانه ميهمانان چهارمين سمينار بين المللى حج بدون بروز مشكلى به عربستان وارد و در محل تعيين شده مستقر گرديدند. تنها در دو مورد مشكلاتى بروز كرد.

در فرودگاه جده، آقاى شيخ كولا كه، بنا بر راهنمايى غلط، كارت شناسايى مزيّن به تمثال حضرت امام خمينى رحمه الله را جهت شركت در سمينار

ص: 206

به همراه خود داشت مورد سوءظن پليس سعودى قرار گرفت و پس از بررسى و تفتيش، نسبت به عزيمت وى به مدينه سختگيرى به عمل آمد و مخارج زيادى جهت خريد مجدد بليط و عوارض به وى تحميل شد.

نامبرده بليت هواپيما به مقصد جده- مدينه از شركت هواپيمايى اتيوپى داشته كه مجبور به خريد بليت از شركت سعودى مى شود.

همچنين قابل ذكر است كه آقاى سيد احمدالحق در فرودگاه جده به علت همراه داشتن عكس حضرت امام خمينى رحمه الله و كتاب در ارتباط با ايران مورد سئوال پليس سعودى قرار گرفته و به او گفته مى شود: «تو عامل ايران هستى!». وى پس از پاسخگويى به سئوالات پليس عازم مدينه مى شود.

«چهارمين سمينار بين المللى حج» باصدور قطعنامه اى د نُه ماده به كار خود پايان داد. متن كامل قطعنامه مذكور به شرح زير است:

در حالى كه جهان اسلام، از يك سو شاهد عظيم ترين جنبش بيدارى اسلامى و پرافتخارترين دوران حيات خود در دهه هاى اخير مى باشد و از سوى ديگر آماج بيشترين حملات كينه توزانه قدرت هاى استكبارى بويژه آمريكاى جهانخوار قرار گرفته است، و در روزگارى كه همدلى و همفكرى تمام مسلمانان از هر مذهب و نژاد به عنوان ضرورتى اجتناب ناپذير در روند ماقبله با دشمنان آشكار و اغيار خزيده در لباس يار تلقى مى شود، در روز پنجم ذى الحجة الحرام سال 1411 هجرى قمرى در چارچوب مراسم سياسى- عبادى حج و عظيم ترين كنگره امت اسلامى، «چهارمين سمينار بين المللى حج» در شهر مكه مكرم، پايگاه توحيد و مهبط وحى و زادگاه پيامبر خدا و ميعادگاه عاشقان اللَّه، برگزار شد. شركت كنندگان در اين سمينار پيرامون مسائل حج به عنوان مهمترين مسئله جهان اسلام به رايزنى و تبادل نظر پرداخته و درباره عناوين زير به بحث و گفتگو نشستند:

1. ويژگى هاى حج ابراهيمى

2. ابعاد سياسى حج

3. امنيت حج

4. ديدگاه هاى امام خمينى رحمه الله درباره حج.

ص: 207

در پايان اين گفتگوها شركت كنندگان موارد زير را به عنوان مصوبات اجلاس و قطعنامه پايانى سمينار مورد تأكيد قرار دادند:

1. ما بر مسئله تلاش در برگزارى حج ابراهيمى بر مبناى سنت رسول اللَّهصلى الله عليه و آله كه تزكيه درون از غير خدا و مقابله با قدرت هاى غير الهى از ويژگى هاى آن است، تأكيد مى كنيم.

2. مما رهنمودها و ديدگاه هاى حكيمانه رهبرى فقيد امت اسلامى حضرت امام خمينى رضى الله عنه را، بويژه در مورد حج ابراهيمى، بر خاسته از سرچشمه زلال اسلام ناب محمدىصلى الله عليه و آله دانسته و بر پيروى از ولىّ امر مسلمين حضرت آيةاللَّه خامنه اى- مدضله العالى- كه جانشين و تداوم بخش راه آن امام راحل است، تأكيد مى ورزيم.

3. ما اعلان برائت از مشركان زمانه را در مراسم سياسى- عبادى حج به عنوان تكليف الهى و يكى از ابعاد روشن و انكارناپذير حج ابراهيمى و محمدىصلى الله عليه و آله تلقى كرده و حج برخاسته از بينش اسلام آمريكايى را به شدت مردود مى دانيم.

4. ما بسيج مسلمين جهان براى مقابله با توطئه هاى دشمنان اسلام بويژه آمريكاى جهانخوار و اسرائيل جنايتكار را مخصوصاً در مراسم سياسى- عبادى حج يك ضرورت مسلم دانسته و بر مقابله جدى با هر عاملى كه مايه نقس وحدت و انسجام مسلمين است تأكيد مى كنيم.

5. ما آمريكا را اصلى ترين دشمن اسلام و مسلمين شناخته و همه مصائب جهان اسلام را ناشى از توطئه هاى اين ابرقدرت جنايتكار كه به درستى شيطان بزرگ نام گرفته است مى دانيم و همگامى با اين توطئه ها را محكوم مى كنيم.

6. ما بر ضرورت محو اسرائيل از جغرافياى سياسى جهان و تلاش پيگير براى آزادى فلسطين و رهايى سومين حرم شريف مسلمين از چنگال سهيونيزم جهانى تأكيد كرده و تلاش هاى جدى براى سركوب انتفاضه اسلامى و سازش با اشغالگران را محكوم مى كنيم.

7. ما ضمن حمايت از نهضت هاى آزادى بخش اسلامى، كشتار مسلمانان مظلوم و بى دفاع را توسط حكام ستمگر و دست نشانده قدرت هاى استعمالى به شدت محكوم كرده و به طور خاص جنايات وحشيانه حكام

ص: 208

بعثى عراق نسبت به مسلمانان مظلوم و بى پناه آن سامان را كه در چارچوب يك توطئه بين المللى و با حمايت مخفيانه آمريكاصورت مى گيرد، مصداق بارزى از اين روند فاجعه آميز مى دانيم.

8. ما بر ضرورت حفظ هويت آثار و مقدسات بازمانده از اعصار گذشته تاريخ پرافتخار اسلام- كه متعلق به تمامى مسلمين جهان است- تأكيد مى ورزيم و حفظ و نگهدارى آثار موجود در سرزمين وحى را از مهمترين عوامل ارتباط مسلمين با گذشته تاريخى پرافتخار خود دانسته و آن را عاملى ارزشمند در بازيابى هويت و شخصيت اصيل اسلامى امت مى شناسم.

9. ما ضمن ابراز خرسندى عميق از شركت مجدد حجاج ايرانى در مراسم سياسى- عبادى حج، كه با پيروى خود از رهنمودهاى امامْ احياگر مراسم حج ابراهيمى بوده اند، از جمهورى اسلامى ايران به خاطر فرصتى كه براى بررسى مسائل حج در اين سمينار فراهم آورده است قدردانى و تشكر مى كنيم و برگزارى چنين اجتماعاتى را در سال هاى آينده عاملى مؤثر در تحكيم پايه هاى حج ابراهيمى مى دانيم.

به اميد تحقق حج ابراهيمى

چهارمين سمينار بين المللى حج

5 ذى الحجة الحرام 1411 ه. ق.

ص: 209

بر اساس گزارش هاى رسيده، شركت انبوه و چشمگير خواهران زائر ايرانى در مراسم نمازهاى جماعت مساجد نزديك به محل كاروان هاى ايرانى در مكه، موجب حيرت و تحسين مردم عربستان و زائران ساير كشورهاى اسلامى شده است. زنان عربستان جز در ماه مبارك رمضان به ندرت در نمازهاى جماعت شركت مى كنند. از اين رو شركت زنان ايرانى در مراسم نماز جماعت موجب شده تا متوليان اين مساجد اقدام به اختصاص بخشى از فضاى مساجد به بانوان ايرانى كنند.

يكى از زائرانى كه اخيراً از مدينه منوره به مكه مشرف شده ضمن گفتگويى اظهار داشت: در قبرستان بقيع زائرى چشمش به مفاتيح من افتاد. از من سئوال كرد كه ايا زيارت حضرت زهرا عليها السلام را دارد؟ من زارت مورد نظر او را در اختيارش قرار دادم. اين زائر كه اهل استراليا بود، در حالى كه اشك مى ريخت گفت: شما ايرانيان سه سال است كه نيامده ايد و ما از بقيع و زيارت خواندن و گريه كردن محروم بوديم.

خسارات ناشى از سيل و طوفان اخير در بنگلادش موجب كاهش تعداد زائران بنگلادشى در حج امسال شده است. يك زائر بنگلادشى ضمن اعلام اين مطلب افزود: امسال كمتر از ده هزار نفر بنگلادشى به حج مشرف شده اند. هزينه سفر هم بسيار سنگين است، به طورى كه بابت هزينه اياب و ذهاب و مسكن، هر زائر بنگلادشى بايد دوهزار دلار پرداخت كند.

در پى اطلاع زائران ايرانى از گران تر بودن قيمت كالاها و وسايل برقى بازار مكه نسبت به ايران، عده اى از زائران اقدام به پس دادن كالاهاى خريدارى شده كرده اند. بنابر اين گزارش، دو زائر ايرانى كه يك دستگاه تلويزيون و يك دستگاه راديوضبط از يكى از مغازه هاى بازار مكه خريدارى كرده بودند، پس از آنكه متوجه شدند در خريد اين كالاها مغبون شده اند به فروشنده مراجعه كرده و خواستار باز پس گيرى پول خود شدند كه با مخالفت فروشنده مواجه گرديدند. در پى اين برخورد، زائران به پليس مراجعه كرده و از اين طريق موفق شدند معامله را فسخ كنند و با پس دادن كالاهاى گران قيمت، پول خود را پس بگيرند.

ص: 210

امروز باخبر شديم كه يك زائر ايرانى مبلغ هزار فرانك آفريقايى را پيدا كرده و آن را به ستاد حج تحويل داده است. مراتب براى يافتنصاحب پول از سوى ستاد در جريان است.

امروز كار يك گروه فيلمبردارى از كشورمان كه با اجازه كتبى وزارت حج و وزارت اطلاعات (ارشاد) عربستان به همراه يك مأمور سعودى در حال فيلمبردارى از قبرستان ابوطالب در مكه بودند، توسط مأموران امنيتى سعودى متوقف شد. مأموران امنيتى عربستان پس از توبيخ مأموران همراه گروه فيلمبردارى، مانع از ادامه كار مى شوند. با توجه به اجازه كتبى، اين اقدام، نيروهاى امنيتى را به عنوان عناصرى فوق قانون در اين كشور نشان مى دهد.

ص: 211

ص: 212

ص: 213

محله هاى عزيزى و از سوى خيابان هاى منتهى به مسجدالحرام خود را به محل برگزارى مراسم برائت از مشركان رساندند. مأموران سعودى نيز همزمان با استقرار دوربين هاى بزرگ فيلمبردارى بر پشت بام ها- كه روبروى ساختمان بعثه قرار داشتند- و حاضر كردن دو يا سه واحد سيار پخش مستقيم، نظارت آشكار و پنهان خود را بر اين مراسم به رخ مى كشاندند.

مراسم در تابش آفتاب طاقت فرساى بعد از ظهر مكه با قرائت آياتى از قرآن مجيد آغاز شد و با خواندن بخش هاى مهم پيام رهبر انقلاب پيرامون حج سال 1370 كه توسط حجةالاسلام ناطق نورى قرائت گرديد- ادامه يافت. پس از ترجمه اين پيام به زبان عربى، فريادهاى برائت از مشركان از جايگاه برگزارى مراسم بلند شد و ايرانيان كه شاهد حضور زائران ديگر كشورهاى اسلامى در ميان خود بودند، با تكرار پر هيجان آن خاموشى سه ساله اين فريادها را پايان بخشيدند.

آنگاه حجةالاسلام رى شهرى نماينده ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى سخنان خود را آغاز كرد:

«ما در مهبط وحى و در كنار خانه خدا و در محضر شما زائران به نمايندگى از مردم مسلمان و مبارز ايران و همه مسلمانان بيدار جهان، براى احياى يك اصل فراموش شده اسلام يعنى برائت از مشركان و ملحدان در اين هواى گرم اجتماعى باشكوه را ترتيب داده ايم. در اولين مراسم برائت كه پس از رحلت جانگداز احياگر حج ابراهيمى- امام خمينى- ترتيب يافته است، گرد هم آمده ايم تا به جهانيان اعلام كنيم كه خط امام راحل كه همان خط اسلام ناب است، به وسيله شاگرد مخلص او حضرت آيةاللَّه خامنه اى با قوت تمام ادامه دارد. ما در اينجا گرد آمده ايم تا به جهانيان اعلام كنيم كه شايعه فاصله گرفتن جمهورى اسلامى از خط امام يك توطئه حساب شده است كه به وسيله دستگاه هاى جاسوسى ابرقدرت هاى استكبارى، و در رأس آنها آمريكا، طراحى شده و از طريق بوق هاى تبليغاتى آنان تبليغ مى شود. جمهورى اسلامى بر سر مواضع اصولى خود به هيچ قيمتى و با هيچ كشورى معامله نخواهد كرد. ما آمده ايم به جهانيان اعلام كنيم كه اعلام برائت از مشركان تنها يك شعار

ص: 214

نيست و همان گونه كه امام فرمود برائت، تمرين تشكل مجاهدان براى ادامه نبرد با كفر و شرك و بت پرستى است. ما آمده ايم تا به جهانيان اعلام كنيم كه براى هدم شرك و كفر، آن گونه كه قرآن پيش بينى كرده است، آماده فداكارى هستيم. ما با همه وجود تنفر و انزجار خود را از همه قدرت هاى شيطانى اعلام مى داريم و بر اين اساس، هرگونه ارتباط با آمريكا را كه مظهر ستم عليه ملت ها است، مردود مى دانيم و همان طور كه امام راحلمان فرمود تا آخر عمر با آمريكا مبارزه خواهيم كرد و تا آن را به جايش ننشانيم و دستش را از منطقه كوتاه نسازيم و به تمام مبارزان راه آزادى كمك نكنيم از پاى نخواهيم نشست.

ما آمده ايم تا فرياد مظلوميت مردم آفريقا، فلسطين، لبنان و همه مظلومان جهان را به گوش مردم مسلمان جهان برسانيم. ما آمده ايم بگوييم كه ملت هاى مسلمان جهان بايد به فكر نجات فلسطين باشند و تنفر خود را از مصالحه ننگين رهبرانى كه نام فلسطين و آرمان فلسطين را به تباهى مى كشند اعلام كنيم. آمريكا كه از حركت مبارزان فلسطينى به وحشت افتاده است، تلاش دارد تا قدرت هاى منطقه را به پاى ميز مذاكره بكشاند و با برقرارىصلحى خفّت بار در منطقه، حاكميت اسرائيل را تثبيت كند.»

آقاى رى شهرى سخنان خود را چنين ادامه داد:

«من در اين مهبط وحى، در اين جايگاه مقدس، يك حقيقتى را از بنيانگذار جمهورى اسلامى براى دولت هاى منطقه نقل مى كنم. امام فرمودند: كسانى كه از اسرائيل حمايت مى كنند بايد بدانند كه افعى گزنده اى را با حمايت خود قوى مى كنند. چنانكهصدام جنايتكاراگر فرصت پيدا كند، خطرش براى منطقه كمتر از اسرائيل نيست و لازم است براى آرامش منطقه دولت هاى منطقه از كمك او دست بردارند كه بهصلاح دين و دنياى آنان است. درصورتى كهصدام مهلت پيدا كند به هيچيك از دولت هاى منطقه خليج فارس و ديگران رحم نخوهد كرد. همه دنيا پيشگويى و پيش بينى امام را در مورد رژيم جنايتكارصدام به عيان ديدند كه به هيچكس رحم نكرد و اين نصيحت امام را فراموش نكنند و به هيچ قيمت حاضر به مصالحه با اين غده سرطانى- يعنى اسرائيل- نشوند.»

ص: 215

آقاى رى شهرى در مورد توطئه هاى شومى كه از سوى استكبار به سركردگى امريكا عليه اسلام در جريان است به مسلمانان جهان هشدار داد و اعلام كرد كه فتواى امام خمينى رحمه الله درباره حكم اعدام سلمان راشدى نويسنده كتاب آيات شيطانى همچنان به قوت خود باقى است. ايشان افزود:

«ما آمده ايم رهنمود امام راحل در زمينه چاره جويى براى تحقق برائت عملى از شرك و كفر و بت پرستى- در فكر نوين آن- را به جهان و جهانيان اعلام كنيم. امام فرمودند يك چاره كه اساس همه چاره ها است و ريشه اين گرفتارى ها را قطع مى كند و بساط آن را از بُن مى سوزاند، اجتماع مسلمانان در مكه معظمه است و زمان اين اجتماع هنگام فريضه حج است كه ابراهيم خليل اللَّه و محمد رسول اللَّهصلى الله عليه و آله آن را شروع كردند و در آخر زمانْ حضرت بقيةاللَّه آن را تكميل مى كند.»

آقاى رى شهرى در پايان سخنان خود نويدى را كه امام خمينى به مسلمانان داده بودند يادآور شد و گفت:

«اين مژده امام راحل را به مسلمانان جهان هديه مى كنم كه فرمودند: من با اطمينان مى گويم روزى مى رسد كه اسلام ابرقدرت ها را به خاك مذلت خواهد نشاند. اسلام موانع مهم داخل و خارج محدوده خود را يكى پس از ديگرى برطرف و سنگرهاى كليدى جهان را فتح خواهد كرد.

بنابر تأكيد مجريان برگزارى مراسم برائت از مشركان، پس از پايان مراسم، پلاكاردها و پرچم ها و ديگر تراكت هاى تبليغات جمع آورى و از زائران ايرانى درخواست شد تا بدون دادن شعار و با آرامش به سوى منازل خود حركت كنند و درصورت همزمان شدن با اذان مغرب براى برگزارى نماز جماعت در مساجد حضار وشند. ماكت قدس كه برپا كردنش در اول مراسم بيش از چند دقيقه طول نكشيده بود با همان سرعت جمع شد. با پايان گرفتن مراسم، مأموران شهردارى مكه در محل حضور يافتند و در پاكسازى محوطه تجمع، با ايرانيان همكارى كردند. يك ساعت بعد، تردد ماشين هاى پربوق مكه چهره عادى خيابان معابده را به اين محل بازگرداند.

ص: 216

ص: 217

كمربندى در اطراف حضور داشتند كه تعداد آنان بيش از هزارنفر برآورد شده است.

- حضور دو نفر خارجى- سفيد پوست و چشم آبى- در بين نيروهاى امنيتى سعودى ها نظر برخى از ايرانيان را جلب كرده بود. احتمالًا آمريكايى و يا اروپايى بودند.

- يك هلى كوپتر نظامى در بالاى مراسم در حال پرواز بود. احتمالًا فرماندهان پليس يا وزير كشور به همراه گروه فيلمبردارى در آن حضور داشته و از مراسم ديدن كرده اند.

- على رغم ادعاى سابق دولت عربستان در مورد مشكل ترافيك و طرح استفاده از يك باند خيابان براى مراسم، پس از مسجّل شدن محل مراسم در جلوى بعثه، پليس توانست با بستن خيابان هاى منتهى به محل و هدايت اتومبيل ها به مسيرهاى ديگر، به راحتى مشكل ترافيك را حل كند و هيچ گونه ازدحامىصورت نگيرد. شايان ذكر است كه اين همكارى پليس در تمام مراسم هاى كشورمان براى نخستين بار بود كهصورت مى گرفت. سال هاى قبل پليس با هدايت كليه اتومبيل ها به محل، سعى در ايجاد فشار و به هم زدن مراسم را داشت.

- ده ها فيلمبردار و عكاس و حداقل سه دوربين بزرگ فيلمبردارى ماهواره اى از سه زاويه مراسم را زير ديد داشته و از مراسم فيلمبردارى مى كردند. دو اتومبيل مجهز كه داراى دوربين هاى قوى و تجهيزات اتوماتيك بودند فيلمبردارى ازصحنه هاى داخل مردم را به عهده داشتند.

ص: 218

آمريكايى و شعارهاى پارچه اى وحدت و برائت، بسيار خوب بود، اما كمبود عكس هاى حضرت امام رحمه الله در دست مردم محسوس بود.

- وجهه كلى شعارها و سخنرانى ها مناسب و بجا و متين بود ولى در بعضى موارد جزئى فضاى ايرانى مراسم را قوت مى بخشيد.

- به علت قرائت قطعنامه در ابتداى مراسم چند كاروان كه از مسير مسجدالحرام آمده بودند به گمان پايان يافتن مراسم بازگشتند كه البته عده اى از آنان را برادران دوباره به مراسم برگرداندند.

- بعضى از زائران كاروان هاى افغانى از فقدان شعار ضد شوروى گله داشتند.

- شركت زائران در مراسم بسيار خوب بود. درصد شركت مردان (بيش از 80 درصد) با بود. درصد شركت زنان نسبت به مردان كمتر بود كه البته منطقى به نظر مى رسيد. طبق گزارش هاى اوليه از سيستم بازرسى، تخمين جمعيت ايرانيان شركت كننده در مراسم بين 60 تا 70 هزار نفر بوده است.

- وجود پرچم ها و پلاكاردها در دست مردم، جمعيت را انبوه تر نشان مى داد و ابهت جمعى حاضر در مراسم را چند برابر كرده بود.

- پليس سعودى در مدخل هاى اصلى محل برگزارى مراسم از ورود خارجاين به مراسم جلوگيرى مى كرد، ولى عده اى با اصرار خود به مراسم رساندند.

- تعداد خارجيان گرچه كم ولى قابل ملاحظه بود. عده از مسلمانان افغانى، پاكستانى، عرب و ترك ديده شدند. گفته شده كه يك كاروان از شيعيان قطيف نيز در مراسم حضور داشته اند.

- دو زائر اهل تركيه با شادى زايد الوصفى شعار مى دادند. يكى از آنها پرچم سبزرنگ يك ايرانى را گرفته بود و تا پايان مرسام آن را بالاى سر خود تكان مى داد. او مى گفت:

«از اينكه ايرانيان از حقوق مردم فلسطين، لبنان، افغانستان و كشمير حمايت مى كنند بسيار خوشحاليم.»

- يك جوان مصرى كه از گرماى شديد عرق كرده بود مى گفت:

ص: 219

«از حضور در اين اجتماع خوشحالم. متأسفانه آمريكا فكر و عقل سران كشورهاى اسلامى را ربوده و اراده را از آنان سلب كرده است.»

- يك زائر يمنى نيز برائت از مشركان را جزئى از اعمال حج مى دانست و متذكر شد كه مسلمانان بايد به آن توجه داشته باشند.

- مردى شيعه اهل احسائ كه از حكومت سعودى ها متنفر بود مى گفت:

«امروز خوشحالم كه ايرانيان اين شهامت را دارند كه در مكه مراسم باشكوه برائت را برپا كنند.»

او با اشاره به كشتار حاجيان ايرانى در سال 66 ادامه داد:

«آنجا محل شهادت ايرانيان بى گناه است. من خودم با چشم هايم ديدم كه آن سال مأموران سعودى ايرانيان را به گلوله بستند. به نظرم بايد اين خيابان را «شارع الشهداء» نامگذارى كرد.»

- يك مغازه دار مقابل بعثه معقتد بود كه با آمدن حاجيان ايرانى دوباره جوّ وحشت و اضطراب در عربستان ضعيف شده و ايرانى ها نشان داده اند كه زير بار ظلم نمى روند. او با اشاره به چند مأمور سعودى گفت:

«آنها مواظب ما هستند، وگرنه ما هم به جمع شما مى پيوستيم.»

شاگر اين مغازه دار نيز در ادامهصحبت ها گفت:

«شما ايرانيان عجب شهامتى داريد! با اينكه سال 66 حاجيان شما را به خاك و خون كشيدند اما باز هم مراسم برپا كرديد و شعاد دايد.»

- پس از پايان مراسم، چهار جوان سعودى ضمن مراجعه به يكى از برادران، تقاضا مى كند كه قسمتى از ماكت قدس را به آنها بدهند، كه به جاى آن چند پرچم «مرگ بر اسرائيل» به انان داده مى شود. با مراقبتى كه از اين چهار جوان سعودىصورت گرفت مشخص گرديد كه واقعاً پرچم ها را مخفى كرده و ازصحنه خارج شدند و عامل پليس نبوده اند.

- امروز پس از پايان يافتن مراسم پرشكوه برائت از مشركان، نامه هاى تبريك و تشكر قشرهاى مختلف زائران ايرانى براى نماينده محترم ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى ارسال شد.

در نامه هاى مذكور از اينكه مراسم پرشور برائت به نحو شايسته اى در

ص: 220

كنار خانه امن خداوند برپا شده از آقاى رى شهرى به خاطر تلاش هاى خستگى ناپذيرش در اين راه تشكر و قدردانى شده است.

عناوين نامه هاى رسيده عبارت است از:

1. نامه روحانيان بعثه به مقام معظم رهبرى

2. بيانيه روحانيان اهل سنت

3. نامه روحانيان كاروان هاى شهرستان قم

4. نامه بازرسان كاروان هاى استان مازندران

5. نامه كاروان قائم شهر

6. نامه كاروان اراك

7. نامه حجةالاسلام دُرّى نجف آبادى

به ضميمه اين روز متن كامل نامه روحانيان بعثه و بيانيه روحانيان اهل سنت آمده است.

- به دنبال برگزارى مراسم باصلابت اعلام برائت از مشركان، سرپرست حجاج ايرانى ضمن ارسال نامه اى به محضر مقام معظم رهبرى حمايت هاى قاطع ايشان در جهت انجام اين مراسم و همين طور از كليه زائران بيت اللَّه الحرامِ شركت كننده در اين مراسم تشكر كرد. در زير، متن كامل نامه سرپرست حجاج ايرانى به مقام معظم رهبرى را مى خوانيد:

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم

محضر مبارك رهبر عزيز انقلاب اسلامى حضرت آيةاللَّه خامنه اى

ادام اللَّه ظله العالى

سلامٌ عليكم

خداوند متعال را سپاسگزارم كه توفيق عنايت فرمود از جوار بيت اللَّه الحرام گزارشى را هرچند به اجمال از برگزارى مراسم عظيم و باشكوه برائت از مشركين ششم ذى الحجة الحرام 1411 ه. ق به استحضار برسانم:

بحمداللَّه همان گونه كه نظر مبارك بود اين مراسم على رغم وسوه انگيزى هاى كينه توزانه دشمنان و نگرانى هاى مأيوسانه برخى دوستان به لطف و عنايت خداوند متعال و دعاى بقيةاللَّه (عج) و حمايت

ص: 221

قاطعانه حضرتعالى، دقيقاً بر اساس موازين انقلاب اسلامى و رهنمودهاى حضرت امام رحمه الله- كه اجراى كامل آن همواره مورد تأكيد آن رهبر عزيز بود- با حضور گسترده و قريب به اتفاق زائران ايرانى و بسيارى از حجاج ساير كشورهاى اسلامى در فضايى آكنده از معنويت و حماسه و نظم برگزار گرديد. اينجانب لازم مى دانم از كليه زائران بيت اللَّه الحرام كه با شركت در اين مراسم باشكوه به انقلاب اسلامى آبرو دادند و روح امام را شاد و ملت مقاوم ايران را سرافراز نمودند و همچنين از كليه كسانى كه به نحوى در آفرينش اين حماسه جاويد نقش داشتند، تشكر و تقدير نمايم. سلامتى و طول عمر آن رهبر عزيز را از خداوند بزرگ خواستارم.

ششم ذى الحجة 1411 ه. ق

مكه مكرمه: محمد محمدى رى شهرى

ص: 222

گفتنى است كه خبر فوق از طرف خبرنگاران ايرانى مقيم در مكه به تهران مخابره نشده و بعثه در جريان انتشار اين خبر نبوده است.

دو راديوى «بى. بى. سى» و اسرائيل به خاطر حساسيت بيش از حد برپايى مراسم برائت از مشركان تنها رسانه هايى بودند كه قبل از انجام مراسم، هركدام يك خبر كوتاه مخابره كردند.

راديو اسرائيل قبل از مراسم گفته بود: ديپلمات هاى خارجى گفته اند حضور آقاى ولايتى در ميان زائران ايرانى در طول ده روزى كه مناسك حج ادامه خواهد داشت اين اطمينان خاطر را به مقامات عربستان مى دهد كه رفتار و كردار ايرانيان در روزهاى آينده به آشوب و برهم زدن نظم عمومى كشانده نشود.

راديو «بى. بى. سى» قبل از برگزارى مراسم اظهار داشت: قرار است امروز مراسم برائت از مشركان توسط حجاج ايرانى در مكه برگزار شود. اين يك آزمايش سخت در روابط ديپلماتيك تازه برقرار شده ميان ايران و عربستان است. مذاكرات فشرده بين دو دولت منجر به يك توافقنامه در ماه مارس شد كه براساس آن حجاج به حج آمدند. هر دو كشور مايلند كه مراسم حج امسال به آرامى برگزار شود. رئيس جمهور رفسنجانى از يكصد و هفده هزار زائر ايرانى خواسته است كه به گونه اى رفتار كنند كه هيچ بهانه اى به دست دشمنان اسلام ندهند. اما گفته هايى كه يادآور كلام آيةاللَّه خمينى باشد هنوز از جانب حجةالاسلام رى شهرى رئيس حجاج ايرانى به گوش مى رسد كه مى گويد: حجى كه مسلمين در آن از مشركين برائت نجويند حج نيست. او آمريكا را شيطان بزرگ توصيف كرد.

ص: 223

محمديوسف و محمدابراهيم از شيعيان كابل امروز با حجةالاسلام ابراهيمى ملاقات كردند. آنان گفتند:

«گروه ماصدنفر شيعه است كه از كاروان جدا شده و مستقلًا در مقابل شعب ابوطالب منزل گرفته است.»

اين عده تقاضاى كتاب مناسك حضرت امام رحمه الله، يك وسيله نقليه و يك نفر روحانى براى كارانشان داشتند.

به سئوالات شرعىِ اين مراجعان نيز پاسخ داده شد.

ص: 224

ص: 225

در روز مراسم برائت عده اى از بچه هاى كم سن و سال به هنگام مشاهده جمعيت ايرانى و بدون زمينه قبلى شعار «نه شرقى نه غربى جمهورى اسلامى» را سر دادند.

تا امروز 286 نفر از ايرانيان خارج از كشور كه به حج تشرف يافته اند در كاروان هاى مختلف ايرانى اسكان داده شده اند.

امروز سه زائر مجروح حادثه تصادف جاده مدينه به مكه از بيمارستان مرخص شدند. بنابراين خبر، آقايان احمد اشرف اسلامى، سعيد كريمى و محمود جفاجردى از بيمارستان اجازه مرخصى يافتند. به اين ترتيب، از مجروحان حادثه جاده مدينه به مكه آقاى مصطفى دهرى همچنان در بيمارستان جمهورى اسلامى بسترى است. ضمناً آقاى جمالى نسب يكى ديگر از مجروحان اين حادثه كه در بيمارستان النور عربستان بسترى است، همچنان در حال اغما بسر مى برد و متأسفانه حال وى رضايت بخش نيست.

امشب مردى عرب، يك زائر مسنّ ايرانى را متهم به جيب برى كرد و او را تحويل شرطه داخل مسجدالحرام داد. در اين حال، چند زائر ايرانى به آنان نزديك شده و جوياى مسئله مى شوند. شرطه به يكى از ايرانيان مى گويد اين مرد عرب گفته است كه پيرمرد ايرانى قصد سرقت پول هاى او را داشته است. پس از ترجمه اين سخنان براى پيرمرد، زائر ايرانى كه تا آن لحظه نمى دانست ماجرا چيست، به شدت خشمگين شد و در حالى كه رو به كعبه به شدت مى گريست گفت: اين تهمت بزرگى است! زائران ايرانى نيز دست عرب را مى گيرند و به شرطه ها مى گويند اين مرد يا بايد تهمت را ثابت كند و يا ما براى اعاده حيثيت اين زائر پير ايرانى از وى شكايت خواهيم كرد. آن مرد عرب و شرطه ها با ديدن اين دفاع حق طلبانه و اتحاد زائران ايرانى، عذرخواهى مى كنند و عاقبت با وساطى شرطه ها ماجرا خاتمه مى يابد.

امروز در حالى كه يكى از زائران ما در محوطه مسجدالحرام مشغول خواندن نماز بود، يك زن پاكستانى با گرفتن جتر خود روى سر او، از تابش آفتاب به روى اين نمازگزار ايرانى جلوگيرى نمود و از اين طريق محبت و علاقه خود را به كشور همسايه و مردم انقلاب كرده آن نشان داد. اين بانوى پاكستانى

ص: 226

پس از پايان نماز، ضمن اظهار علاقه به مسلمانان ايرانى، از انقلاب اسلامى تقدير كرد و خود را يكى از پيروان اين نهضت شمرد.

ص: 227

ص: 228

ص: 229

مراسم حج سبغه ابراهيمى- محمدىصلى الله عليه و آله ببخشند و روح ومقدس امام راحل رضى الله عنه را شادمان كنند، اين موفقيت بزرگ مبارك باد. اميدوارم توفيق انجام كامل مناسك حج، فضل الهى را بر همه آنان كامل گرداند.

لازم مى دانم از شركت فعال همه برادران و خواهران ايرانى و غيرايرانى مخصوصاً جانبازان عزيز و آزادگان محنت كشيده و خانواده هاى مكرم شهيدان وبالاخص شهداى حج خونين كه عطرجهاد و شهادت را در اين مراسم پراكندند تشكر نمايم و از جنابعالى و ديگر خدمتگزاران عزيز حجاج و نيز از وزير محترم خارجه كه هريك به نحوى مخلصانه در راه اعلاى كلمه توحيد در اين مراسم تلاش نموده ايدصميمانه قدردانى و تشكر كنم.

والسلام عليكم ورحمةاللَّه وبركاته

على حسينى خامنه اى

ص: 230

حركت الهى شما است. از خداى كعبه عاجزانه مى خواهم همه شما را مشمول رحمت واسعه خويش قرار دهد و به ضيافت حقيقى خود مفتخر فرمايد.

محمد محمدى رى شهرى

ص: 231

«بكوشيم در كنار خانه خدا رذايل اخلاقى را از خود دور كنيم و تصميم بگيريم حق نظام جمهورى اسلامى را- هركس به نوبه و تواناى خود- ادا كنيم.»

مراسم با مرثيه خوانى و نوحه سرايى در رساى امام معصوم و بارش اشك از چشمان روشن ستارگان آزادى پايان گرفت.

ص: 232

«هرساله از خدا مى خواستم كه ايرانيان را به حج بياورد تا با آنان ملاقات كنم و سئوالاتى در مودر اسلام از ايشان بپرسم.»

ص: 233

ص: 234

هجده كشور جهان در مكه مكرمه برگزار شد.

در اين سمينار كه با حضور اعضاى اصلى مجمع التقريب بين المذاهب و نمايندگان مذاهب مختلف اسلامى در مكه مكرمه تشكيل شد و تا ظهر امروز ادامه داشت افرادى از كشورهاى گوناگون چون فيليپين، بنگلادش، آفريقاى جنوبى، انگلستان، زيمبابوه، هندوستان، يوگسلاوى، مالزى، نيجريه، تانزانيا، استراليا، مالى، بحرين، لبنان، افغانستان، سيرالئون، مغرب، عراق و جمهورى اسلامى ايران شركت داشتند.

اين نشست كه به ابتكار جمهورى اسلامى و با حضور حجةالاسلام محمدى رى شهرى نماينده ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى بيت اللَّه الحرام در محل سالن اجتماعات بعثه مقام معظم رهبرى در مكه مكرمه تشكيل شد، با تلاوت آياتى از كلام اللَّه مجيد آغاز گرديد. سپس هيأت رئيسه، متشكل از آقايان دكتر ابوبكر كارگيو از سيرالئون، مفتى محمد مكرم از هندوستان، استاد احمدالحق از بنگلادش و به رياست جناب حجةالاسلام والمسلمين واعظزاده تشكيل شد.

اولين سخنرانى توسط حجةالاسلام والمسلمين تسخيرى به نمايندگى از سوى نماينده محترم ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى حضرت حجةالاسلام والمسلمين محمدى رى شهرى ايراد شد. ايشان ضمن خوشامدگويى به ميهمانان و پيروان مذاهب مختلف و بر تأكيد بر اهميت اتحاد بين مسلمانان و ضرورت نزديك تر شدن اين مذاهب به يكديگر، اظهار داشت:

«هدف از تشكيل مجمع التقريب اذغام مذاهب نيست بلكه منظور يافتن زمينه هاى مشترك براى تقريب مى باشد.»

سخنران در اين زمينه به آراء علماى بزرگ جهان اسلام از جمله مرحوم آيةاللَّه العظمى بروجردى، حضرت امام خمينى رحمه الله، شيخ شلتوت و ديگران اشاره نمود و اظهار داشت:

«هزاران حكم مشترك فقهى زمينه قوى تقريب بين مذاهب را فراهم مى آورد.»

ايشان همچنين با اشاره بر ضرورت وحدت رهبرى در جهان اسلام به

ص: 235

عنوان يكى از اركان وحدت اسلامى، ولايت فقيه را بهترين راه حل براى اين نياز اعلام كرد.

پس از اين سخنرانى كه به زبان عربى ايراد و به انگليسى ترجمه شد، حجةالاسلام والمسلمين واعظزاده رئيس مجمع التقريب بين المذهب الاسلاميه، با اشاره به نقش كعبه به عنوان نهاد وحدت و حج به مثابه مراسمى كه ايجاد كننده وحدت اسلامى است، به توضيح اهداف تشكيل مجمع پرداخت و گفت:

«حضرت امام خمينى رضى الله عنه تأكيد زيادى بر وحدت ميان مسلمانان كرده اند و اكنون نيز حضرت آيةاللَّه خامنه اى با تداوم راه حضرت امام توجه خاصى به اين مسئله مهم دارند.»

ايشان در سخنان خود با اشراه به اصل لزوم احترام به ساير مذاهب، تأكيدات حضرت امام خمينى رحمه الله و حضرت آيةاللَّه خامنه اى را بر ضرورت وحدت يادآورى كرد و نمونه اى از آن را ذكر موضوع تقريب بين مذاهب در پيام حج سال جارى مقام معظم رهبرى دانست.

سخنران با ياد اهداف تشكيل مجمع التقريب كه به ابتكار حضرت آيةاللَّه خامنه اى رهبر معظم انقلاب اسلامى تشكيل شده اقداماتى را كه تاكنون در اين زمينه به عمل آمده است متذكر گرديد. ايشان مسئولان جمهورى اسلامى ايران را يكى از بزرگترين قدرت هاى جهان اسلام دانست كه در راه تحقق وحدت مسلمانان تلاش مى كند.

سخنران بعدى استاد محمد امينى راستى از علماى اهل سنت ايران و مدرس حوزه علميه سنندج بود كه در سخنرانى خود به ابعاد وحدت آفرين حج اشاره نمود.

پس از پايان نخستين دور نشست و پذيرايى از مدعوين، دومين دور جلسه به رياست حجةالاسلام واعظزاده خراسانى و با هيأت رئيسه متشكل از آقايان عبدالرئوفصوفى از آفريقاى جنوبى، آقاى دمبا حامد سى سى از مالى و مولوى اسحاق مدنى از ايران دنبال شد.

اولين سخنران اين بخش از سمينار دكتر شهيدى، عضو شوراى

ص: 236

مجمع التقريب بود كه در سخنرانى خود- كه به زبان عربى ايراد شد- ضمن اشاره به سوابق تاريخى تقريب بين مذاهب و وحدت موجود در زمان رسول اكرمصلى الله عليه و آله و با ذكر زمينه هاى قرآن وحدت اسلامى، ضرورت تلاش كليه مسلمانان را براى شناخت بيشتر مذاهب به منظور تحقق وحدت يادآور شد.

سخنران بعدى آقاى مولوى عبدالوهابصديقى، مرشد طريقه نقشبنديه در اروپا و استاد دانشگاه كاونترى انگلستان بود كهصحبت هاى خود را با تلاوت آيه شريفه «إنَّ اللَّه وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَ النَّبِىِ ... (احزاب/ 56) آغاز كرد. او اصل مهم وحدت را محبت بين مسلمانان دانست و افزود:

«احترام به اهل بيت عصمت و طهارت يك وظيفه است و اهل سنت نيز مى دانند كه حبّ و محبت به اهل بيت مورد عنايت خاص پيامبر گرامى اسلامصلى الله عليه و آله است.»

سخنران در ادامه، ضرورت گردهمايى و تبادل نظر را راه حل خوبى براى رسيدن به وحدت دانست و عنوان نمود كه در اين راه احترام به يكديگر از واجبات است. وى با اظهار اين نكته كه اختلاف بين آراء قابل تحمل است لكن تفرقه قابل پذيرش نيست، عوامل خارج از اسلام و دشمنان دين مبين را عامل تفرقه دانست. ايشان از انقلاب اسلامب ه عنوان انقلاب كليه مسلمانان جهان نام برد و آن را خاص ايرانيان ندانست.

پس از مولوىصديقى، آقاى يحيى كريستين از كشور فرانسه به سخنرانى پرداخت و درباره وحدت و زمينه هاى آن در ابعاد مختلف بحث نمود.

سپس آقاى عبداللَّه چله پيچ استاد دانشگاه از كشور يوگسلاوى به سخنرانى پرداخت و در سخنان خود اشتياق مسلمانان آن كشور را در آغاز حركت وحدت اسلامى اعلام نمود. وى امام خمينى رحمه الله را بيدار كننده مسلمانان يوگسلاوى دانست و اظهار اميدوارى كرد كه مسلمانان آن ديار بتوانند مظاهر اسلام را به طور كامل در جامعه خود پياده كنند. وى در ادامه به توطئه هاى دشمنان براى به انزوا كشيدن جمهورى اسلامى ايران و جدا كردن آن از جامعه جهانى اشاره كرد و گفت:

ص: 237

«دشمن تلاش مى كند جامعه اسلامى و بخصوص دنياى عرب را از ايران بترساند و بدين وسيله زمينه هاى جدايى آنان را از انقلاب اسلامى فراهم سازد.»

آخرين سخنران اين سمينار آقاى مولانا شيخ احمدالحق از بنگلادش بود كه با اشاره به تلاش هاى حضرت امام خمينى رحمه الله براى بيدارى و به حركت واداشتن مسلمانان، اشعارى به زبان فارسى قرائت كرد و از خداوند خواست كه مجمع را ر تحقق بخشيدن به اهداف حضرت امام رحمه الله موفق نمايد.

در پايان سمينار، حجةالاسلام والمسلمين واعظزاده خراسانى از حضار تشكر كرد و تلگرام شركت كنندگان در مجمع را كه به محضر حضرت آيةاللَّه خامنه اى مخابره شد قرائت نمود. در اين تلگرام از اقدامات امام گونه مقام معظم رهبرى در تأسيس مجمع التقريب بين المذاهب و تلاش براى ايجاد وحدت بين مسلمانان جهان قدردانى شده است.

ص: 238

مشركان ابراز همبستگى مى كردند.

پس از پايان مراسم برائت، زائران برخى از كشورهاى اسلامى با شنيدن خبر برگزارى تظاهرات برائت از مشركان، ضمن اظهار تأسف از بى اطلاعى از محل برگزارى، از زائران ايرانى به خاطر بى خبر گذاشتن آنان كلايه كردند.

بنابر اخبار رسيده معدودى از زائران كه بدون دليل موجه در تظاهرات شركت نكرده بودند شديداً دچار حسرت و ابراز شرمسارى كرده اند.

سه نفر از بانوان زائر مصرى طى گفتگو با بانوان زائر ايرانى ضمن اعلام همبستگى با انقلاب اسلامى و ابراز علاقه شديد نسبت به حضرت امام خمينى رحمه الله بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران و تأسف عميق نسبت به ارتحال ايشان، در حالى كه مى گريستند، مبلغ سيصد ريال سعودى به خواهران زائر ايرانى تحويل دادند و از آنان خواستند كه اين هديه در ساخت مرقد حضرت امام مصرف شود.

صبح امروز شش تن از زائران كاروان 24103 در تصادف با يك دستگاه وانت مصدوم و مجروح شدند. اين افراد ابتدا به بيمارستان سعودى و سپس به بيمارستان هيأت پزشكى كشورمان منتقل گشتند. از اين جمع، چهار تن كه جراحات سطحى داشتند مرخص و دو تن ديگر در بيمارستان بسترى شدند. راننده خاطى سعودى دسگير شده و اقدامات لازم جهت احقاق حق مصدومان در حال انجام است.

امروز بخش فارسىصداى آمريكا در برنامه خبرى خود اعلام كرد كهصدها هزار زائر ايرانى در مكه تظاهراتى برپا كردند.

از ساعت 23 امشب، طبق روال معمول، قاريان قرآن در طبقه دوم مسجدالحرام تجمع كرده و به قرائت قرآن كريم پرداختند. اين مراسم كه با حضور آيات عظام آقايان جنتى و خزعلى و همچنين حافظان قرآن مجيد برگزار شد، تا ساعت يك بامداد به طول انجاميد و مورد استقبال شايان توجه حجاج غيرايرانى قرار گرفت. پس از ختم قرائت قرآن، يكى از مداحان خودسرانه و

ص: 239

خلاف توصيه هاى بعثه مقام معظم رهبرى به مداحى پرداخت. مسئله پس از درگيرى كوچكى با تذكر حاضران خاتمه يافت.

به مناسبت هفتمين شب درگذشت قربانيان سانحه تصادف اتوبوس حامل زائران ايرانى در جاده مدينه- مكه، مراسمى در محل كاروان ايشان برگزار شد. در اين مراسم معاونت محترم امور بين الملل بعثه ولىّ فقيه شركت داشت.

امروز يك راننده تاكسى سعودى خطاب به يكى از زائران ايرانى گفت:صداى «الموت لامريكا والموت لاسرائيل» شما بلند بود و ما كه نمى توانستيم در مراسم شما شركت كنيم، از اينصداى رسا لذت مى برديم.

ص:240

ص: 241

ص: 242

ص: 243

قبل از جنگ خليج دوهزار و دويست ريال حقوق مى رگفتم ولى اكنون هزار و ششصد ريال دريافت مى كنم. در اينجا بين ما و سعودى ها خيلى تفاوت وجود دارد.»

يك پليس سعودى كه درصف نماز جماعت با يكى از حجاج ايرانى گفتگو مى كرد اظهار داشت:

«صدام يك متجاوز و يك جنايتكار است. حقانيت جمهورى اسلامى ايران براى ما ثابت شده و اكنون رابطه ايران و عربستان خوب است. من مى دانم كه آمريكا دلش به حال ما و كويت نسوخته بلكه به دنبال بردن نفت ما است.»

ديروز يكى از روحانيان كاروان ها كه براى اقامه نماز به مسجد محل كاروان خود رفته بود، پس از پايان مراسم نماز با امام جماعت اين مسجد به گفتگو مى نشيند. امام جماعت در اينصحبت مى گويد كه ما افتخار مى كنيم در كشورى مانند ايران زبان عربى و آموزش قرآن جزء برنامه هاى درسى قرار گرفته است.

امام جماعت مسجد مى گويد:

«شما ايرانى ها در چشم ما جا داريد. من وصيتنامه امام خمينى را خوانده ام. مى دانم كه اين مرد از سوى خدا هدايت شده بود و چنين حركتى در سطح جهان ايجاد كرد. امت اسلامى متأسفانه امروز متفرق هستند و آمريكاى ملعون و انگليس خبيث دشمنان امت اسلامى اند. خدا آنها را به همراهصدام لعنت كند. من وقتى جانبازان شما را مى بينم كه در اينجا به نماز مى ايستند، خدا مى داند كه قلبم به درد مى آيد.»

امام جماعت اين مسجد در ادامه گفتگوى خود اظهار داشت:

«امروز فرهنگ غرب مثل خودن در رگ هاى مسلمانان به جريان افتاده است. من به تركيه، پاكستان، مصر، سوريه و لبنان سفر كرده ام. در اين كشورها جز پستى چيزى نديده ام. زمان شاه يك بار به ايران آمدم، بعد از انقلاب نيز به كشور شما سفر كردم. ديده ام كه وضع دگرگون شده است.»

يكى از شهروندان سعودى در اظهارات خود با يكى از حجاج ايرانى گفت كه خدا رحم كرد شما ايرانى ها عربى نمى دانيد، وگرنه نسل آمريكا را در

ص: 244

عربستان بر مى داشتيد.

چند تن از مغازه داران شهر مكه نيز گفتند در اين سه سالى كه شما ايرانى ها نبوديد، حج رونقى نداشت.

ص: 245

كنندصورت گيرد. اين تلاش از زمان حضرت امام رحمه الله آغاز شد و امسال با پذيرش حداقلِّ شرايط جمهورى اسلامى ايران توسط مقامات عربستان سعودى، زمينه برگزارى مراسم حج فراهم شد. نكته اصلى در اين زمينه تعيين محل تجمع زائران براى برگزارى مراسم برائت از مشركان بود.»

آقاى رى شهرى افزود:

«على رغم قولى كه مقامات سعودى داده بودند، حتى پس از ورود من به شهر مدينه منوره اين امر در هاله اى از ابهام بود كه بالاخره مراسم برائت از مشركان را در كجا بايد انجام دهيم. البته مقامات عربستان چندين محل را پيشنهاد كرده بودند هيچيك از آنها نمى توانست مورد قبول ما باشد، چرا كه اصولًا اين اماكن با فلسفه برگزارى مراسم برائت از مشركان منافات داشت و حتى به جرأت مى توان گفت كه اهانتى به ملت ما بود. ابتدا با مسئولان عربستان سعودى مذاكره كرديم، اما متأسفانه در برخوردهايى كهصورت گرفت و تماس هايى كه انجام شد، نتيجه ملموسى حاصل نگرديد. تا اينكه حدود شش روز قبل از مراسم، احساس كردم اگر روند امور اين گونه و به اين شكل پيش برود، احتمالًا برنامه مراسم برائت از مشركان انجام نخواهد گرفت و يا اگر مكان هاى پيشنهاد شده را بپذيريم، آن هدفى كه اين مراسم تعقيب مى كند، تأمين نخواهد شد. قطعاً اگر ما در كنار انجام فريضه عبادى- سياسى حج، مراسم برائت از مشركان نداشته باشيم، بهتر از آن خواهد بود تا اين گونه مراسم در مكانى غيرمناسب برگزار شود. به همين دليل بنده احساس تكليف كردم و در مورد تعيين محل تجمع به اين نتيجه رسيدم كه در جلوى بعثه مقام معظم رهبرى اين مراسم بايد برگزار شود. با اين همه، تصميم خود را به مقامات عربستان اعلام نكردم؛ چون تا آخرين لحظه اى كه براى ما امكان داشت بايدصبر مى كرديم و چنانكه محل مناسبى از سوى سعودى ها پيشنهاد مى شد، مى پذيرفتيم. بالاخره روز شنبه گذشته طى نامه اى، رسماً به مسئولان عربستان اعلام كردم كه در حال حاضر اگر جايى را هم معرفى كنيد، ديگر نمى توانيم برنامه ريزى كنيم. ما مراسم برائت از مشركان را در مقابل بعثه برگزار خواهيم كرد. مسئولان عربستان مخالفت هاى خود را به اشكال گوناگون

ص: 246

ابراز كردند و طى سه روز، گفتگوها و مكاتبات زيادى انجام گرفت. روز آخر پيغام دادم كه اگر مقامات عربستان حتى خود مسجدالحرام را براى برگزارى مراسم مشخص كنند ما قبول نخواهيم كرد، چرا كه فرصت برنامه ريزى نداريم. پس از اينكه مقامات عربستان به اين نتيجه رسيدند كه تصميم ما براى برگزارى مراسم در محل تعيين شده جدى و تغيير ناپذير است، يك ساعت قبل از برگزارى مراسم كه تقريباً مردم براى شركت در مراسم حركت كرده بودند اعلام كردند كه موافق هستند اين مراسم در مقابل ساخمتمان بعثه مقام معظم رهبرى برپا شود.»

آقاى رى شهرى در ادامه اين گفتگو افزود:

«همه كسانى كه در اين مراسم شركت داشتند، شاهد بودند كه مراسم فوق العاده باشكوه برگزار شد و حتى رسانه هاى استكبار كه غالباً واقعيات را منعكس نمى كند على رغم شيطنت هايى كه دارند، نتوانستند اين واقعيت را كتمان كنند.»

ايشان اضافه كرد:

«خاطره تلخ فاجعه خونين مكه در سال 66 نه تنها اثر منفى روى حجاج ما نگذاشته بلكه انگيزه آنها را براى حضور در مراسم برائت از مشركان جدى تر و قوى تر كرده بود. حضور حجاج ساير كشورهاى اسلامى هم در اين مراسم براى كسانى كه درصحنه بودند كاملًا محسوس بود. اينها نشان مى دهد كه وقتى مردم مقاوم ما در امرى احساس تكليف مى كنند، هيچ چيز نمى تواند مانع انجام كار آنها باشد.»

آقاى رى شهرى در پايان اين گفتگوى مطبوعاتى از تمام افرادى كه براى برگزارى مراسم و همچنين از همه مردمى كه در آن هواى گرم و زير آفتاب سوزان مكه ساعت ها فشار جمعيت را تحمل كردند تا اين مراسم هرچه با شكوه تر برگزار شود، قدردانى كرد.

ص: 247

ص: 248

از اورين ساعات بامداد فردا زائران ايرانى با اتوبوس هاى مسقّف و بى سقف به سوى عرفات حركت خواهند كرد. جنب و جوش زائران ايرانى براى مُحرم شدن در مسجدالحرام و آمادگى براى كوچ بهصحراى آمرزش و مغفرت، امروز كاملًا محسوس بود. حج تمتع از فردا آغاز خواهد شد. فردا، جمعه، روز عرفه است و حاجيان ايرانى به اميد آمرزش و استجابت دعا به سوى عرفات حركت خواهند كرد تا به هنگام وقوف واجب خود در اينصحرا- از ظهر تا غروب شرعى- با پروردگارشان به راز و نياز بنشينند.

ص: 249

ص: 250

ص: 251

آقايان موسوى همدانى امام جمعه همدان و حائرى شيرازى امام جمعه شيراز، پيش از قرائت دعا، طى سخنانى توجه حاضران مسئولان را به حضور حضرت ساحب الزمان (عج) درصحراى عرفات و بهره گيرى از اين فرصت براى زدودن ناپاكى ها و پالايش درون از رذايل و معاصى، دعوت كردند.

در اين ساعات گرم و طاقت فرسا،صداى مناجات و زارى از پشت چادر همه ايرانيان بلند بود و حجاج به اميد بخشش گناهان و وعده اى كه خداوند درصحراى عرفات به آنان داده و با استمداد از ائمه، با پروردگار خود در راز و نياز بودند.

امسال با وجود علايم راهنمايى و پرچم هاى ويژه اى كه براى جلوگيرى از گم شدن زائران ايرانى نصب شده بود، با اين حال، در ظرف امروز 2338 تن از حاجيان محل چادرهاى خود را گم كردند كه توسط نيروهاى تلاش گر ستاد گمشدگان به سوى خيمه هاى خود راهنمايى شدند.

گروه پزشكى جمهورى اسلامى ايران، براى تأمين خدمات درمان حجاج ايرانى، يك بيمارستان و دوازده درمانگاه درصحراى عرفات و منى مستقر كرده است.

امسال مشكل دستشويى ها درصحراى عرفات همچنان باقى بود. البته دولت عربستان با ساختن معدودى توالت با شير آب و بهداشتى در حاشيه خيابان هاى اصلى تا حد نامحسوسى، از مشكلات اين مسئله كاسته بود. با اين حال، برخى از حجاج براى تجديد وضو، مدت زمانى را بين سى تا شصت دقيقه بايد درصف متراكم دستشويى ها به انتظار مى ايستادند.

با رسيدن وقت اذان مغرب، ايرانيان به نماز جماعت ايستاده و آماده حركت به سوى مشعدالحرام شدند.

جاكن شدن ناگهانى بيش از نيم ميليون زائر مسلمان ازصحراى عرفات، به طور طبيعى مشكلاتى را در پى دارد كه امسال با ناهماهنگى هاى ديگرى كه به آن افزوده شد، حجاج ايرانى را براى كوچ به مشعر، با دشوارى زيادى مواجه ساخت. از اولين دقايق حركت اتوبوس هاى ايرانى، راه بندان هفت كيلومترى امشب شروع شد. علت اين راه بندان را بايد در توقف نادرست اتوبوس ها، ناتوانى سيستم حمل و نقل (اكثر اتوبوس هاى ايرانى

ص: 252

فرسوده و كم قدرت بودند، به طورى كه در گردنه هاى مشرف به مشعر، جراثقال پليس براى كمك به اين اتوبوس ها آنها را بكسل كرد) و عدم حضور گسترده نيروهاى پليس جهت هدايت وسايل نقليه دانست. به هر حال، شمار قابل توجهى از حاجيان، از بيم آنكه به وقوف واجب مشعرالحرام نرسند، از اتوبوس ها پياده شده و با پاى پياده مسير هفت كيرومترىصحراى عرفات تا مشعرالحرام را طى كردند. بنابر گزارش هاى رسيده، امسال تعداد پليس سعودى، نسبت به سال گذشته، درصحراى مشعر كمتر بود. به همين دليل اتوبوس ها با توقف بيجا در حاشيه جاده، راه بندان امشب را بيشتر كردند.

در مشعر نيز امكانات دستشويى براى حجاج به طور مطلق وجود نداشت و از اين جهت بسيارى از حجاج در مضيقه و ناراحتى بسر بردند.

ورود حاجيان به مشعرالحرام همچنان دارد.

ص: 253

طبيعى با آمبولانس به مكه مكرمه اعزام شدند.

بنابر گزارش روابط بين الملل، امروز سه گروه از شيعيان قطيف و امارات به محل استقرار چادرهاى بعثه آمده و با مسئولان ايرانى به گفتگو و تبادل نظر پرداختند.

امروز حاجيان سنّىِ ايرانى در ديدارى كه با زائران قزاقستان و تركمنستان داشتند، پيرامون مسائل جارى جهان اسلام گفتگو و تبادل نظر كردند. اين زائران- كه امسال براى نخستين بار به حج مشرف شده بودند- خاطره شيرين خود را از ارسال پيام تاريخى حضرت امام رحمه الله به گورباچف رئيس جمهور شوروى بيان داشتند و آن را دليل اصلى آزادى دينى خود دانستند.

گزارش هاى رسيده حاكى از آن است كه كاروان هاى اهل سنت ايران، پس از استقرار در چادرهاى خود، با ادامه مناسك واعمال حج در منى و مسجدالحرام توسط روحانيان اهل سنت آشنا شدند و پاسخ سئوالات فقهى خود را از ايشان شنيدند.

ص:254

ص: 255

ص: 256

ص: 257

پيش از ظهر، قيمت گوسفندهاى قربانگاه هاى منى با اينكه به نسبت سال هاى گذشته افزايش يافته بود، اما تا حدودى مناسب بود. بعد از ظهر امروز قيمت ها كمى بالا رفت و گوسفندهاى موجود در قربانگاه به دليل سالم نبودن، حجاج ايرانى را دچال مشكل كرد. متأسفانه عده اى از حجاج ايرانى كه نسبت به عمل قربانى توجيه نشده بودند با روى هم گذاشتن وجود خود يك شتر خريده و آن را قربانى كردند و يا عده اى ديگر پول قربانى خود را بهصندوق قربانى عربستان واريز كردند. در عين حال كه اين عمل در بين حجاج به شكل استثنايى روى داد، ولى روحانيان كاروان ها بايد با نظارت كامل و رسيدگى به اين موارد، حجاج را توجيه مى كردند.

ستاد گمشدگان در روز اول استقرار حاجيان در منى موفق شد حدود بيست هزار حاجى گمشده را تك تك به چادرهاى خود برساند. با توجه به اينكه اسمال حدود نيمى از زائران ايرانى بى سواد هستند و از دانستن اسامى مدير كاروان يا شماره گروه خود عاجزند، اين واحد با بهره گيرى از كامپيوتر و مشخصات بيش ازصدهزار حاجى با مشخصات مدير كاروان و روحانى آن، توانسته است گمشدگان را با سرعت قابل توجهى به كاروان خود برساند. امسال با وجود بالون قرمزرنگ هوايى از ابتكارات خوبى بود كه توانست در هدايت گمشدگان مؤثر باشد. با اينكه پيش بينى مى شد مقامات سعودى نيسبت به اين بالون بزرگ در منى حساسيت به خرج دهند اما، بر عكس، واكنش مثبتى از خود نشان داده و از اين عمل براى هدايت حاجيان ايرانى استقبال كردند.

توقف زائران خانه خدا فردا و پس فردا نيز در منى ادامه خواهد داشت و پس از آن رفته رفته به سوى مكه مكرمه حركت خواهد كرد.

ص: 258

عيد به حاضران، به مراسم خوب عرفات و بزرگى اين روز اشاره كرد و گفت:

«هيچ وقت نشده بود كه شيعه و سنى يكجا به اول ذى حجه شهادت بدهند. ولى امسال از هشت ماه قبل گفته بودند كه روز عرفات جمعه خواهد بود. اين بشارت را داده بودند.»

آقاى خزعلى علت موفقيت حج امسال بويژه در برگزارى مراسم برائت از مشركان را تكيه به خداوند و يارى جستن از ذات بارى تعالى برشمرد و سخنان خود را با ياد حضرت امام رحمه الله و دعا براى پايدارى رهبر به پايان برد.

ص: 259

ص:260

ص: 261

ص: 262

ص: 263

خبر مى دهند.

امروز قيمت گوسفند در قربانگاه ها به شدت ترقى كرد و به مرد هشتصد ريال سعودى رسيد. بالا رفتن ناگهانى قيمت قربانى به همراه سالم نبودن گوسفندها مشكلاتى را براى حجاج فراهم كرد كه بعد از ظهر امروز تا حدى بطرف شد.

امروز حاجيان ايرانى پيام حضرت آيةاللَّه خامنه اى به مناسبت مراسم عبادى- سياسى حج در سال جارى را از بين زائران ديگر كشورهاى اسلامى توزيع كردند. مأموران سعودى به دلايل نامعلومى حاجيانى را كه اين پيام را حمل مى كنند تفتيش و بازجويى مى كنند. امروز يكى از روحانيان كويتى كه پيام آيةاللَّه خامنه اى را به زبان عربى دريافت داشته بود، توسط مأموران سعودى- كه لباس شخصى به تن داشتند- دستگير شد و ساعاتى را در بازداشت و بازجويى بسر برد. از سوى ديگر، گزارش هاى رسيده حاكى از آن است كه برخى از مأموران سعودى پيام رهبر انقلاب و ولىّ امر مسلمين را جمع آورى رده و با ايجاد رعب و وحشت، حاجيان كشورهاى ديگر را از نگهدارى آن برحذر مى دارند.

ص: 264

مسلمين باشد، تغيير يابد. همچنين پادشاه عربستان بار ديگر بر اهميتى كه كشورش براى گسترش روابط با جمهورى اسلامى ايران قائل است، تأكيد كرد.

ص: 265

شدند. اين كارگر يمنى كه خود را طرفدار مواضع جمهورى اسلامى در منطقه مى خواند از عملكرد مقامات سعودى نسبت به اتباع خارجى شكايت كرد و نسبت به لقب شاه فهد- يعنى خادم الحرمين- ابراز ترديد نمود.

ص:266

ص: 267

ص: 268

ص: 269

براى خروج از منى، ظرف ديشب و پريشب به مكه رفتند و حج تمتع خود را با مناسكى كه مى بايستى در مسجد الحرام انجام مى گرفت، به پايان بردند. شمار قابل توجهى از حاجيان نيز با كامل كردن مناسك خود طى امشب و روزهاى آينده بدين امر اقدام خواهند كرد.

ص: 270

بنابر گزارش هيأت پزشكى عده اى از زائران ايرانى كه در منى دچار گرمازدگى و بيمارى هاى سخت ديگر شنند با انتقال به مكه در بيمارستان هاى اين شهر بسترى گرديدند. تاكنون بيست و سه تن از زائران در اين بيمارستان ها بسترى شده اند.

به گفته يكى از مأموران پليس سعودى علت ترافيك سنگين عرفات به مشعر بانشسته شدن نيروهاى با تجربه پليس و به كار گماردن افراد جوا و تازه كار بوده است. ضمناً هر سال دوهزار پليس براى برقرار نظم و هدايت ترافيك به عرفات و مشعر اعزام مى شدند و هر يك حق مأموريتى معادل شش هزار ريال سعودى دريافت مى داشتند. در سال جارى از تعداد پليس هاى اعزامى كاسته شده و حق مأموريت آنها نيز لغو گرديده است.

بنابر گزارش هاى رسيده تعداد چادرهاى درنظر گرفته شده در منى براى حاجيان ايرانى كم بود و تنگى جا در اكثر كاروان ها به چشم مى خورد.

همچنين استفاده از پنكه به نسبت متساوى در همه چادرها وجود نداشت بلكه برخى از چادرها با وفور و برخى با كمبود و يا خرابى آنها مواجه بودند.

با اينكه امكانات دستشويى و توالت در منى باصحراى عرفات قابل مقايسه نيست، با اين حال،صف طولانى حاجيان براى استحمام و رفع دگير نيازها چشمگير بود. البته اين كاستى ها در مقايسه با حاجيان كشورهاى ديگر كه زير سقف آسمان و روى زمين روزهاى منى را مى گذرانند، جزءِ امكانات بسيار خوب به شمار مى آمدند.

امروز يك حاجى اهل سومالى يك پيرمرد ايرانى گمشده در منى را به دوش گرفت و پس از چند كيلومتر پياده روى، او را به ستاد امداد گمشدگان رساند حاجى اهل سومالى پس از انجام اين كار خير اظهار داشت كه اين پيرمرد را به جاى امام خمينى بر كول گرفت.

ص: 271

ص: 272

ص: 273

خالصانه اى را كه انجام گرفته به آسانى از دست ندهيم، خصوصاً اگر هواى نفس و وساوس شيطانى در قالب احساس تكليف شرعى بخواهد به سراغمان بيايد. همان طور كه پيش از اين گفته ام سياست ما اين بود كه حج بايد مظهر وحدت جامعه اسلامى ما باشد. از همه نيروهايى كه به ولايت فقيه و انقلاب اسلامى اعتقاد دارند بايد استفاده شود، بدون توجه به خط سياسى و سليقه هاى سياسى. وقتى اين سياست را نزد رهبر انقلاب عرض كردم، ايشان هم چنين نظرى داشتند. تا آنجا كه من اطلاع دارم الفت و برادرى قابل توجهى بين برادران عزيز حاكم بوده است. بياييم و در كنار خانه خدا و قبر رسول اللَّهصلى الله عليه و آله با خدا و رسول او پيمان ببنديم كه از اين به بعد كارى كه موجب از بين رفتن اينصميميت بشود نكنيم.»

«سعى كرديم از همه عزيزان و ميهمانان عزيز روحانى استفاده شود. ممكن است تشخيص بدهيم كه فلان كس براى كارى مناسب تر است و كارآيى بيشترى دارد. اين تشخيص چه بساصد درصد منطبق بر واقع نباشد. به هر حال، اين دليل بر بى مهرى نسبت به برادران ديگر نيست.صادقانه عرض مى كنم كه جزصلاحيت هاى واقعى افراد طبق تشخيص خودم كه موظف بودم به آن عمل كنم هيچ نظر ديگرى نداشتم.»

آقاى رى شهرى با تأكيد بر اين مسئله كه آنچه انجام گرفت محصول كار همه نيروها بود، گفت:

«بعثه و ستاد هر دو در اين موفقيت شريك هستند. البته اين بدان معنى نيست كه ما توانسته ايم تمام توانايى هاى خودمان را به كار گيريم. ما بايد ضعف هاى كار خودمان را پيدا كنيم و درصدد رفع آنها باشيم.

با برنامه ريزى، ضعف هاى موجود بايد به حداقل خود برسد .... من از افرادصاحب نظر مصرّانه خواهانم انتقادهايى را كه دارند به بعثه يا ستاد و يا به هر واحدى كه مشغول كار هستند بدهند و يا كتباً براى من بنويسند. بنده نه تنها از انتقاد ناراحت نمى شوم بلكه خوشحال خواهم شد كه نقطه هاى ضعف در دل كسى پنهان نماند .... نكته ديگر اينكه در سفرها به طور طبيعى انسان ها با نقاط ضعف و

ص: 274

قوت يكديگر آشنا مى شوند و رفقا و هم اطاقى ها آشنايى بيشترى نسبت به هم پيدا مى كنند. نقل ضعف دوستان پس از سفر گناه بسيار بزرگى است. برادارن پس از بازگشت مواظب آنچه كه از دوستانشان مى گويند باشند.»

آقاى رى شهرى در پايان اين ديدار، توجه حاضران را به روزهاى اندك باقيمانده از اين سفر الهى جلب كرد و يادآور شد:

«غنيمت بشماريد اين ساعات آخر را. شايد ديگر چنين لحظه هايى نصيب شما نشود. اگر مى بينيد همان طور كه آمده ايد در حال برگشتن هستيد و هيچ تغيير در شما بوجود نيامده، بدانيد كه مشكلى در كارتان بوده است. در اين روزها مثل ناتوان ها و عاجزان با خدا بگوييد كه تو دعوتم كردى و وسايل سفرم را فراهم نمودى، تو مرا به كنار قبر حضرت رسول آوردى، تو مرا به منى و عرفات بردى، تقصير از من است، كوتاهى از من است. اين ذكرها را بگوييد، شايد در اين روزهاى آخر رحمت خداوند شامل حالمان شود و ما را با دست خالى از خانه خودش به خانه خودمان نفرستد.»

ص: 275

كه دارند، براساس علاقه به انقلاب و امام و پذيرفتن رهبرى همكارى كنيم كه در خدمتشان باشيم. اين سياست را خدمت رهبر معظم عرض كردم و ايشان هم تأييد كردند. حركت ما نبايد طورى باشد كه دودستگى بين مردم ايجاد شود، كه امام به شدت از آن بيم داشتند و در جلسه اى به مسئولان بالاى كشور فرموده بودند اگر شما با هم باشيد من خوفى ندارم.»

آقاى رى شهرى در پايان اظهارات خود اضافه كرد:

«اميدوارم با تجربه اى كه به دست آورده ايم خداوند ما را مكلف كند و در آينده هم در خدمت حجاج باشيم و بتوانيم از هر تجربه اى كه كسب شده بهتر استفاده كنيم.»

ص: 276

اظهار تأسف كرد و ايشان را ستود. عزالدين سيهوبى سردبير روزنامه «الشعب» ارگان حزب آزادى بخش الجزاير واز نويسندگان نامى اين كشور است.

ص: 277

جمرات داريم. به فرموده اماممان آمريكا را شيطان بزرگ مى دانيم و رمى جمرات، نمونه از از مبارزه با شيطان است.»

ص: 278

بعدىِ اتحاد مسلمان ها اين است كه ما امروز در مدارس به كودكان خود درس وحدت و همبستگى بدهيم.

اصلًا وحدت عالم اسلامى خودش موضوع مستقلى است كه مى تواند يكى از ماده هاى درسى مسلمانان در سيستم آموزشى باشد. ما بايد به كودكان خود بياموزيم كه يك دشمن واحد داريم؛ بايد به كودكان خود بگوييم كه ما وابسته به اسلام هستيم و استعمار از هم جدامان كرده است. بايد به آنها بگوييم كه فريب قدرت دشمن را نخورند.»

آقاىصديقى در ادامه پاسخ خود گفت:

«اين توصيه ها بايد با زبان و قلم رساترى در حج بيان شود. اين روزها مسلمانان از گوشه و كنار جهان به دامن خدا پناه آورده اند. بايد اين مسائل به گوش آنها رسانده شود. مسلئه اعلام برائت، از اصول بسيار مهمى است كه توسط كشور شما در مراسم حج انجام مى شود كه خود وسيله اى است براى رساندن پيام جهانىِ اسلام به تمامىِ مسلمانان. بايد دامنه اين مراسم به ساير كشورهاى مسلمان هم كشيده شود تا نسبت به اصول مهم حج آگاهى پيدا كنند. من اميدوارم خداوند مسلمانان را پيروز كند.»

آقاى محمد عبدالوهابصديقى هم اكنون رئيس جماعت و مرشد روحانى سلسله نقشبندى در اروپا است. وى سمت استادىِ جامعه علم اسلامىِ پنجاب را نيز به عهده داشته ولى در حال حضار در جامعه اسلامىِ «كانتربرى» انگليس تدريس مى كند.

ص: 279

18/ 3/ 70 جهت برآورد قيمت ها با چند فروشنده گفتگو شد. خبرنگار خبرنامه «زائر» كه براى تهيه اين گزارش به بازار مكه رفته بود مى نويسد: يكى از فروشندگان اظهار داشت كه ايرانى ها تاكنون فقط قيمت كالاها را مى پرسند، ولى از خريد خبرى نيست. در اين روز پاره اى از كالاها به قيمت زير در بازار مكه عرصه مى شد: تلويزيون سونى 14 اينج ژاپنى 850 تا 900 ريال، جارو برقى ناسيونال 450 تا 500 ريال، راديوضبط سونىِ دوبانده و دوكاسته بزرگ 600 تا 650 ريال، ماشين لباسشويى مدل 3350 توشيبا 800 تا 880 ريال.

اخيراً به دنبال افزايش شمار زائران در مكه قيمت ها 15 تا 25 درصد بالا رفته است. گزارش گر «زائر» طى گفتگويى با چند تن از زائران ايرانى كه كالاهاى برقى خريدارى كرده اند مى نويسد: اين دسته از زائران مى گويند كه قيمت ها تفاوت زيادى با قيمت هاى كشورمان ندارد. در بسيارى از موارد با برآورد قيمتى كه از بازارهاى ايران وجود دارد، حتى قيمت برخى از كالاها گران تر از ايران نيز هست. يكى از زائران كه به تازگى از جزيره كيش ديدن كرده مى گويد كه قيمت ها به طور كلى 20 درصد گران تر از بازار كيش است.

يكى ديگر از زائران كه از استان فارس مشرف شده و يك دستگاه تلويزيون و مقدار اسباب بازى خريدارى كرده بود اظهار داشت كه من نمى دانم چرا مردم اينقدر حرص مى زنند. همه چيز گران است، ولى خريدهاى آنچنانى هنوز هم ادامه دارد. او گفت كه اين خريدها را براى يكى از اعضاط كاروان كرده ام كه شخصى است سالخورده. يكى ديگر از زائران كه از شهرستان زابل به خانه خدا آمده و سه دستگاه تلويزيون خريدارى كرده است مى گويد:

«قيمت ها خيلى گران است، اما چون قبلًا از ايران به من پول داده و سفارش كرده اند كه خريد كنم خريد كرده ام، وگرنه قدرت تهيه كالاهاى مورد نيازم را ندارم.»

در ادامه اين گزارش آمده است:صاحب يك مغازه دوربين فروشى كه مى گفت نمايندگى دوربين هاى «ياشيكا» و چند كمپانى ديگر را دارد، در پاسخ به اين سئوال كه وضع خريد حاجى ها چطور است، گفت كه حجاج ديگر كشورها به ندرت خريد مى كنند، ولى از حجاج ايرانى نعمت و بركت مى ريزد.

ص: 280

اين مغازه دار در جواب اين سئوال كه چرا قيمت ها اينقدر گران است، اظهار داشت: چون نرخ ارز تفاوت كرده است. قبلًا هر هزار يِنِ ژاپن ده ريال بود ولى الآن هر هزار يِنْ بيست و هفت ريال است.صاحب فروشگاهى كه لوازمصوتى و تصويرى عرضه مى كند به پرسش ما كه حجاج ايرانى امسال چگونه خريد مى كنند، اين گونه پاسخ داد:

«ماشاء اللَّه ما هيچ مشكلى با آنها نداريم. فروش هايمان خيلى خوب است. خوشحاليم كه ايرانيان توانستند امسال به حج بيايند. در سه سال گذشته ما داشتيم نابود مى شديم.»

به هر حال، زائرانى كه به قصد تجارت، بيشتر وقت خود را در مراكز عرضه كالا و بازار مكه سپرى مى كنند، غير از اينكه به لحاظ اقتصادى سودى عايد آنها نخواهد شد، چه بسا با بسر رسيدن زمان اين سفر الهى، جز حسرت و اندوه بر روزهاى از دست رفته چيز ديگرى با خود به ايران نبرند.

ص: 281

ائمه اطهار عليهم السلام در بقيع به مدينه منتقل خواهند شد.

امروز دكتر ولايتى وزير امور خارجه پس از ترك عربستان وارد تهران شد. اين خبر كه از سوى روزنامه «البلاد» اعلام شده حاكى است كه وزير امور خارجه ايران در رأس يك هيأت سياسى كه براى انجام مناسك حج به عربستان سفر كرده بود با بدرقه رسمى، جده را به سوى تهران ترك كرد.

متأسفانه يكى از مصدومان سانحه دلخراش رانندگى در مدينه به مكه، امروز به ديار باقى شتافت. آقاى جمالى نسب كه پس از تصادف در حالت اغما بسر مى برد، پس از سيزده روز، امروز در بيمارستان النور در مكه مكرمه دارفانى را وداع گفت. جمالى نسب ششمين قربانى اين حادثه بود.

ص:282

ص: 283

ص: 284

ص: 285

بيت المعمور فرشتگان طواف مى كنند و آنجا جايى است كه در سايه عرش خدا قرار گرفته است. يك حاجى وقتى كعبه را طواف مى كند در واقع عرش خدا را طواف مى كند. بيت المعمور قلب پيامبر است، پس حاجى با طواف كعبه قلب پيامبر را طواف مى كند.»

آقاى حجازى با اظهار اين مطلب كه كعبه تنها يك خانه سنگى نيست، گفت:

«كعبه مقدس مركز تنزيل و تصعيد است، كانون جذب و انجذاب است و شور و اشتياق. مركز تسعيد است يعنى آنچه تلاش عمل براى خدا انجام مى گيرد از طريق كعبه بالا مى رود. نماز شما از طريق كعبه بالا مى رود. پس كعبه مركزيت جذب ايمان و عملصالح است براى اوج دادن به ملكوت. اينكعبه از آسمان هم به زمين فيض مى رساند، تنزيل دارد. قرآن بزرگترين مجموعه هدايت از راه كعبه و از طريق بيت المعمور در معرض فكر و جان انسان قرار داده شده است. كعبه عنايت را از آسمان مى گيرد و به ما مى دهد و از ما عمل را مى گيرد و به آسمان مى برد. به همين دليل هيچ عبادتى مورد پذيرش نيست مگر وجه تو به سوى كعبه باشد.»

آقاى حجازى در ادامه سخنان خود به خرات بزرگى كه كعبه مقدس را تهديد مى كند اشاره كرد و گفت:

«ابليس زنده است رمى جمرات، رمىِ يك ستون مرده سنگى نيست. رمى يعنى مبارزه دائمى با شيطان.

حاجيان بايد بدانند كه امروز يكى از حساس ترين روزهاى تاريخ اسلام در حال سپرى شدن است. دشمن به اسلام دندان نشان مى دهد و چنگال خونين خود را به حلقوم مسلمين فرو كرده است. او مى خواهد كعبه نباشد، خدا نباشد، انسان «احسن تقويم» نباشد. يهود دشمن بزرگ ما است و حامى او شيطان بزرگ است.

امروز همه كفر در برابر همه اسلام قرار گرفته و با سقوط شرق و مكتب ماركسيسم، شرق و غرب متحد و دشمن مسلمين شده اند. ما ساكت نخواهيم نشست و امام در اين راه به حج حيات بخشيده تا نسبت به دشمنان برائت بجوييم. ما در اين راه چهارصد حاجى شهيد داده ايم تا دشمنان بفهمند اين ملت نفرت خودش را نسبت به

ص: 286

ابليس روزگار فراموش نمى كند.»

آقاى حجازى در پايان اين مراسم، فريب برخى از كشورهاى عربى را در سازش با يهود يادآور شد و اظهار داشت:

«قرآن مى گويد هيچگاه يهود و نصارى با شما دوست نمى شوند مگر به كيس آنها درآييد. امروز اسرائيل موقعيت خودش را با حضور آمريكا در منطقه تثبيت مى كند. سران عرب توجه داشته باشند كه براى ماندن خودشان هم كه باشد بايد به اسلام و مردم خويش برگردند. نظام ايران نشان داد كه مى توان به اسلام و مردم تكيه داشت؛ ايستاد و مقاومت كرد.»

ص: 287

آقاى رى شهرى در بازگويى رهنمودهاى امام خمينى افزود:

«امام تأكيد داشتند كه انديشمندان كشورهاى اسلامى در مراسم حج روى مسئله وحدت اسلامى فكر كرده و دست هاى تفرقه انگيز را قطع كنند. در كشورهاى مختلف اسلامى- حتى در خود ايران- جرياناتى هست كه موجب تفرقه بين مسلمين مى شود. بايد اين جريانات به جامعه اسلامى معرفى شوند و از رشد آنها جلوگيرى به عمل آيد. به عقيده امام اصلى ترين مشكل، تفرقه و تشتت بين مسلمين است.»

سرپرست حجاج ايرانى در پايان سخنان خود گفت:

«اميدوارم خداوند به همه ما توفيق دهد كه در اين شرايط استثنائى كه كمونيزم شكست خورده و جهان سرمايه دارى در منجلاب فساد و تباهى فرورفته است و در شرايطى كه مردم جهان از لحاظ فكرى به رشد نسبى رسيده و خلأ ايدئولوژى را احساس مى كنند، براى معرفى و گسترش اسلام فرصت را غنيمت بشماريم.»

ص: 288

ص: 289

جناب آقاى رى شهرى! هدف از برگزارى مراسم روز ششم ذى الحجه چه بود؟

- نام مراسم نشان دهنده هدف آن است: «برائت از مشركان». همان طور كه اسلام دعوت به خير و دوستى مى كند، به اجتناب از طاغوت هم نظر دارد. همه پيامبران اين گونه بودند. آيه «بَعَثَنا فى كُلِّ امَّةٍ ...» (نحل/ 36) فلسفه اصلى برائت است. قسمت «لا اله الا اللَّه» نفى قدرت هاى غير الهى است. ما در برائت اين معنا را به نمايش گذاشتيم.

به نظر شما وحدت مسلمين كه هدف اصلى حج است چگونه حاصل مى شود؟

- مسلمانان با نزديك شدن به هم مى توانند اختلاف را كنار بگذارند و به گرد مشتركات كه توحيد و نفى قدرت هاى ضدّخدايى است حلقه بزنند. اگر مسلمانان درست فكر كنند، مى بينند كه در توحيد و اعتقاد به قرآن مشترك هستند. سبب اختلاف، دست هاى مرموز و جهل به مبانى اسلام و قرآن است. گردهمايىِ حج مى تواند هشدارآفرين باشد و دست هاى سلطه را روكند و جهل را از ميان مسلمين جهان بردارد.

عده اى معتقدند كه تظاهرات يك وسيله سياسى است و در حج اين مسئله وجود ندارد.

- قطعاً بُعد سياسى مراسم يك بُعد اساسى است. ما معتقديم كه ديانت از سياست جدا نيست. امام خمينى فته اند كه سياست حج جزء عبادات آن است. اين دست مرموز استعمار است كه اينها را از هم جدا مى كند.

برخى از حكام سملمين به اسلام عمل نمى كنند. به نظر شما چگونه مى توان اين خلأ را جبران كرد؟

- آنچه مى تواند اين خلأ را پر كند، هشيارى مردم مسلمان كشورهاى اسلامى و آشنايى آنان با اسلام واقعى است آن گونه كه امام خمينى تعيين

ص: 290

كرد: اسلام ناب محمدى. اگر مردم به اين هشيارى و بيردارى برسند آنان ديگر نخواهند توانست خلافت كنند.

در مورد مشكل امروز فلسطين چه مى گوييد:

- راهى جز مبارزه مردم فلسطين و آحاد مسلمانان منطقه وجود ندارد.

حمايت هاى كشور شما از انقلاب فلسطين چه ابعادى دارد؟

- ما در همه ابعاد مالى، تبليغاتى و سياسى و با همه امكانات به فلسطينيان عزيز كمك مى كنيم. در ايران كميته اى در اين مورد وجود دارد و همه كارها زير نظر اين كميته انجام مى شود. ما امروز مشكل فلسطين را يكى از بزرگترين مشكلات جهان مى دانيم.

عده اى از معتقدان به حضرت مهدى (عج) عقيده دارند كه تا ظهور ايشان نبايد كارها را اصلاح كرد.

- اين تحريف محض است. ما معتقديم بايد زمينه را آماده كرد. اگر اين كار خوب بود پيروان آن حضرت اين كار را مى كردند. امروز هر تلاشى براى جهانى شدن اسلام زمينه اى است براى آن حضرت.

جهان تكنولوژى در دست غيرمسلمين است و اين باعث قدرت آنان شده. عده اى معقتدند كه آنان بعث عدم پيشرفت اسلام شده اند.

- اين وظيفه ما است كه مردم را بيدار كنيم، آنقدر كه نياز به تكنولوژى غرب نداشته و خودكفا باشيم. مسلماً عقيده آنان همراه تكنولوژى شان تزريق مى شود. غرب از نظر فرهنگى منحظ است اما تكنولوژى دارد.

ص: 291

اگر ممكن است نصيحتى از شما براى همه، بخصوص مردم آفريقا، در پايان اين گفتگو داشته باشيم.

- توصيه من به جوانان مسلمان اين است كه تلاش كنند هرچه بيشتر با اسلام واقعى آشنا شوند. براى اين هدف، رهنمودهاى امام خمينى بخصوص وصيتنامه سياسى- عبادى و اخلاقىِ ايشان را مورد مطالعه قرار دهند كه خيلى روشن راه هاى وحدت و شرف را ترسيم كره است.

ص: 292

قاريان ايرانى به قرائت قرآن مى پردازند كه مورد توجه بسيارى از زائران خارجى است.

تا ساعت 22 امشب بيش از شانزده هزار نفر از زائران ايرانى، مكه معظمه را به سوى مدينه منوره و جده ترك كرده اند.

از شب گذشته تا غروب امروز نيز جمعاً هفتاد و سه كاروان شامل حدود نُه هزار زائر ايرانى، مكه معظمه را به سوى مدينه منوره ترك كرده اند. همچنين چهل و سه كاروان ايرانى با حدود پنج هزار زائر كه از شب گذشته تا ظهر امروز به جده انتقال يافته بودند، توسط هواپيمايى جمهورى اسلامى عازم شهرهاى تهران، مشهد، تبريز و شيراز شدند. اين در حالى است كه علاوه بر آنها، بيست و دو كاروان ديگر با بيش از دوهزار و سيصد زائر ايرانى شهر مكه را به سوى جده ترك كرده اند تا در ساعات آينده از فرودگاه جده به سوى ميهن اسلامى پرواز كنند.

امروز مطلع شديم كه يك زوج زائر ايرانى هفته گذشته در مسجدالحرام متوجه مفقود شدن مبلغ قابل توجهى پول و چك همراه خود شدند. با اظهار ناراحتى شديد اين زوج، توجه اطرافيان به سوى آنان جلب شد. دوستان اين دو براى رفع مشكل اقدام به جمع آورى كمك مى كنند كه چند زائر شيعه لبنانى به جمع كمك كنندگان مى پيوندند و ضمن اظهار ارادت نسبت به حضرت امام رحمه الله و انقلاب اسلامى و مردم مسلمان ايران، مبلغ چهارصد ريال به زوج زائر ايرانى كمك مى كنند و پس از دريافت نشانى كاروان آنان، مسجدالحرام را ترك مى گويند. فرداى همان روز زائران لبنانى به محل كاروان مراجعه كرده و ضمن گفتگو با زائران ايرانى و اظهار علاقه شديد نسبت به امام و انقلاب اسلامى، مبلغ هزار و ششصد ريال ديگر به آن زوج زائر ايرانى هديه مى كنند.

ص: 293

ص: 294

ص: 295

در مقابل با خوشامدگويى به ميهمانان و ضمن آروزى قبولى حج آنان، گفت:

«اميدوارم با حج مقبول به موطن خود برگرديد و در سال هاى آينده با تقويت ارتباط با جمهورى اسلامى ايران بتوانيد بيشتر با مناسك و مسائل حج آشنا شويد و پيامبران اسلام واقعى براى مردم خود باشيد.»

آقاى رى شهرى در پايان اين ديدار ضمن اظهار خوشحالى از اينكه مسلمانان شوروى نيز توفيق تشرف به حج را يافته اند، براى پيروزى اسلام در سراسر عالم و قبول اعمال و عبادات حاجيان بيت اللَّه الحرام دعا كرد.

ص: 296

رياست جمهورى معرفى كنيد؟ كه ايشان لبخندى زده و گفتند: خير، هنوز وقت آن نشده است.»

آقاى نجفى افزود:

«آرمان شهيد بهشتى اطاعت از امام بود. همان شب قبل از جلسه، ايشان در حال وضو گرفتن بودند كه چند تن از جوانان سيستان و بلوچستانينزد او رفتند و خواستند كه براى سخنران به شهرستان آنان برود. آنها گفتند كه شما همه جا سخنرانى كرده ايد ولى به منطقه ما نيامده ايد. شهيد بهشتى به آنها گفت: امام مُهر بر دهانم نهاده. هر وقت باز شد به سيستان و بلوچستان مى آيم و براى شما سخنرانى مى كنم. او با مظلوميت خود سكوت كرده بود تا امامش اجازه بدهد.»

آقاى نجفى در پايان سخنانش گفت:

«اى كسانى كه بهشتى را نديده ايد! بگويم كه آرمان ايشان تشكيلات بود، تشكلات براى اسلام و قرآن.»

ص: 297

كمربند شخص مذكور باقى مانده است).

- سرقت 1000 دلار و 500 ريال سعودى از زائرا كاروان 13237 در مسجدالحرام.

- سرقت 1000 دلار از زائر كاروان 13115 در مسجدالحرام.

- مفقود شدن 800 ريال سعودى زائر كاروان 13289.

- سرقت 1043 ريال سعودى، دو فقره چك 350 ريالى و 5 هزارتومان از زائر كاروان 13110 در مسجدالحرام.

در يكى از موارد مفقود شدن پول، سه تن از زائران ايرانى به مأمور بازرسى سعودى مشكوك شده و موضوع را پيگيرى كردند. آنان هنگام ورود به مسجدالحارم، پس از بازرسى بدنى توسط مأموران سعودى متوجه مى شوند كه پول يكى از ايشان مفقود شده است. اين زائران با مراجعه به اداره امر به معروف و نهى از منكر مستقر در مسجدالحرام موضوع را مطرح مى كنند و روز بعد مبلغ سرقت شده توسط مأمور سعودى را دريافت مى دارند. اين مبلغ شامل يك فقره چك 500 ريالى، 30 ريال سعودى و 260 دلار بوده است.

ص: 298

در جايى خرج كنم كه شايد دوباره گلوله بشود و به طرف ما شليك گردند ....»

حجةالاسلام والمسلمين محمدى رى شهرى سرپرست حجاج ايرانى پس از خواندن نامه، همت بلند ايشان را ستود و از وى تقدير كرد و گفت مبلغ اهدايى ان شاء اللَّهصرف امور خيريه خواهد شد. در ضمن، سرپرست حجاج ايرانى هزار ريال سعودى به اين برادر هديه كرد تا براى خريد سوغات كه امرى مستحب است اقدام كند.

پس از اينكه پيام تقدير سرپرست حجاج ايرانى و نماينده محترم ولىّ فقيه به اين برادر ابلاغ و هديه مذكوربه وى تقديم شد، ايشان با كمال احترام از پذيرش هديه خوددارى كرد.

ص: 299

عكس وى با فردى كه تحت تعقيب پليس انگلستان بوده و كسب اطمينان از تمايز اين دو فرد، زائر دستگير شده توسط پليس سعودى آزاد مى شود.

يك زائر ايرانى (معاون كاروان 19803) حوالى ساعت چهار بامداد و در حالى كه در انتظار تاكسى بود، توسط مأموران سعودى دستگير و به شرطه خانه برده مى شود. اين زائر پس از هفت ساعت بازجويى، در ساعت يازده همان روز آزاد شد.

امام جماعت يكى از مساجد شهر مكه با رويى گشاده دعوت يكى از كاروان ها را مى پذيرد و به ديدار اعضاى كاروان مى رود و براى آنانصحبت مى كند. او درصحبت هاى خود مطالبى عنوان مى كند و مى گويد:

«در عربستان احكام اسلام اجرا نمى شوند ...، موارد فساد و فحشاء متعدد بوده و مشروب در منازل زياد است ....»

كاروان هاى اهل سنت از اينكه در سال جارى بيش از يك هفته در مدينه مانده و توانسته اند در چهل نماز در مسجدالنبى شركت نمايند خوشحال بودند و از مسئولان به خاطر فرصتى كه براى آنان فراهم آورده اند تشكر كردند.

حجةالاسلام والمسلمين محمد رى شهرى امشب در مراسم قرائت قرآن قاريان ايرانى در مسجدالحرام شركت كرد. مأموران سعودى به مناسبت ورود اميرالحاج ايران با خاموش كردن پنكه ها و كاستن از سر وصداى مزاحم، از اقدامات ايذايى خود كاستند. گفتنى است قاريان ايرانى كه استفاده از بلندگو- حتى بلنگوهاى دستى- براى آنها منع شده است بدون لوازمصوتى اقدام به خواندن قرآن مى كنند. اينصدا با توجه به همهمه طبيعى مسجدالحرام، جز در محوطه پيرامون ايشان شنيده نمى شود. روشن كردن پنكه هاى سقفى- با وجه بهصدايى كه ايجاد مى كردند- اين محدوده شنوايى را كوچكتر مى نمود.

عده كمى از زائران ايرانى كه در مدينه بسر مى بردند، در اين روز اقدام به برگزارى دعاى كميل كردند.

گزارش هاى رسيده حاكى است كه زائران بهصورت پراكنده و در مواردى بهصورت دسته جمعى (كاروانى) پشت ديوار بقيع تجمع كرده و به قرائت دعاى كميل پرداختند. در دو مورد، براى قرائت دعا از بلندگوى دستى استفاده شد كه خوشبختانه مورد اعتراض پليس

ص: 300

سعودى قرار نگرفت. گزارش هاى رسيده، همچنين حاكى از حضور نسبتاً جدى پيلس سعودى در اطراف قبرستان بقيع بوده است. در اين روز حدودصد پليس سعودى در حالى كه مجهز به كلاه و سپر ضد شورش بودند از ابتداى غروب به تجمع و گشت زنى در اطراف بقيع مشغول بودند.

ص: 301

ص: 302

ص: 303

مراسم ديدار حوالى ساعت ده شب و پس از قرائت آياتى از كلام اللَّه مجيد آغاز شد. حجةالاسلام والمسلمين آقاى ابراهيمى نماينده محترم مقام معظم رهبرى در امور افاغنه، سخنرانى در اين مراسم را عهده دار بود. ايشان در طليعه كلام خود ضمن تشكر از سرپرست حجاج ايرانى به واسطه به حضور پذيرفتن برادران افغانى، به وعده هاى مكرر قرآن مجيد درباره پيروزى اسلام و پيروان آن بر ساير مكاتب و دستيابى به حكومت جهانى پرداخت.

سخنران با طرح اين سئوال كه «چرا با وجود چنين وعده هايى مسلمانان در ضعف و فتور بسر مى برند؟»، شرايط تحقق وعده هاى حضرت را برشمرد و به نقل از مرحوم علامه طباطبايى رحمه الله به مورادى چون ثبات و ايتادگى، ذكر كثير خدا، اطاعت و فرمانبردارى، خوددارى از تنازع،صبر و دورى از اخلاقيات غير الهى اشاره كرد.

سخنران در بخشى ديگر از سخنان خود رمز توفيق حضرت امام خمينى را در برپايى نظام جمهورى اسلامى، آرامش مرتبط با ذات احديث ايشان دانست و در پايان به واقعه هفتم تير اشاره كرد و گفت:

«طى اين حادثه بهترين و كوشاترين افراد جامعه ايران از انقلاب و مردم انقلابى گرفته شدند ول حضور مردم در تشييع آنان، مرهمى بر دل دوستان و باعث استحكام مبادى انقلاب اسلامى شد.»

مراسم، با ابراز محب برادران افغانى نسبت به نماينده ولىّ امر مسلمين و سرپرست حجاج ايرانى خاتمه يافت.

ص: 304

انجام اعمال و مناسك حج، از طريق بندر جده عازم پنج فرودگاه مختلف كشورمان مى گردند. گروه ديگير، يعنى گروه «مدينه بعد»، پس از انجام اعمال حج به مدينه مى روند و پس از طى زمان مقرر، از مدينه عازم جده شده و از آنجا به كشور مراجعت مى كنند.

تاصبح امروز 11300 تن زائر به كشورمان بازگشته اند كه با احتساب 5700 نفرى كه در اين روز جابجا خواهند شد، شمار زائران منتقل شده به داخل كشور به هفده هزار نفر بالغ گرديد. مع الاسف امروز اعلام شد كه دوازده پروازى كه قرار است در روز هشتم تير انجام پذيرد به تعويق افتاده است. تأخيرهايى كه طى روز گذشته در انجام پروازهاى زائران ايرانى روى داده مشكلاتى را در انتقال مطلوب آنان بوجود آورده است.

به دنبال بروز مشكل در انتقال حجاج، موضوع از طريق مقامات مربوطه مورد پيگيرى قرار گرفت. در پى دستور نماينده محترم ولىّ فقيه و سرپرست حجاج ايرانى مبنى بر رسيدگى عاجل به موجوع، جلساتى به منظور بررسى علل بروز مشكل و طرق رفع آن تشكيل شد.

دلايل بروز مشكل در انتقال حاجيان به ايران عبارت بود از:

1. تغيير روش مؤسسه مطوفى: «(1)» مؤسسه مطوفىِ حجاج ايرانى عنوان كرده بود كه لازم است گذرنامه حاجيان ايرانى در طول سفر زمينى- از مكه يا مدينه به جده- همراه آنان باشد. لذا انجام برخى از اقدامات ضرورى كه مى بايد در ظرف زمانىِ چهل و هشت ساعت قبل از آمدن حجاج در فرودگاه عملى شود امكان پذير نبود. بنابراين، تشريفات مزوبر مى بايست پس از ورود حاجيان به فرودگاه انجام شود كه به طور طبيعى به اتلاف وقت زياد منتهى مى شد.

2. دير رسيدن به فرودگاه: طبق اعلام ستاد حج، كاروان ها

ص: 305

مى بايست حداقل پانزده ساعت قبل از زمان پرواز در فرودگاه حاضر باشند؛ اما برخى از كاروان ها به دلايلى مانند معطلى در بين راه، بيمارى مسافران و ... ديرتر از موعد مقرر به فرودگاه مى رسيدند.

3. مشكل بار و تحويل آن: در اين زمينه مى بايد به وجود مختلفى اشاره كرد كه عبارت است از:

1/ 3. زياد بودن حجم بار زائران: با توجه به گران بودن قيمت بسيارى از كالاها، پيش بينى مى شد كه حجم بارى كه زائران هنگام بازگشت به ميهن همراه خود دارند ناچيز باشد. اما بر خلاف اين پيش بينى، حاجيان مقادير انبوهى بار به همراه داشتند. به اين دليل و نيز به جهت عدم ظرفيت هواپيماهاى مسافرى براى تخليه بار موجود در فرودگاه، دچار تراكم بار و پيدايشصف هاى طولانى شديم.

2/ 3. هزينه اضافه بار: امسال هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران براى حمل هر كيلو بار اضافه فار دويست تا دويست و پنجاه تومان در نظر گرفته بود. مطالبه اين مقدار پول از زائران و عدم اطلاع آنان از موضوع باعث بحث و جدل با مأموران اخذ بار در فرودگاه شد. در عمل، به خطر دقت زياد در توزين بار و محاسبه اضافه بار، تحويل بار هر كاروان حدود هفت ساعت به طول مى انجاميد. در طول اين مدت، زائران ناگزير بودند همراه بار خود درصف بايستند. اضافه بر اين، بايد به مراحلى چون كنترل بار، الصاق برچسب و ... نيز اشاره كرد كه خود مستلزمصرف وقت بود.

3/ 3. مشكل كمبودصفحه بار (پليت) و نارسايى بارانداز فرودگاه جده: هر هواپيماى حامل بار (كارگو) حدود چهل و پنجصفحه بار گنجايش دارد و محل درنظر گرفته شده به عنوان برانداز بارى هواپيماهاى جمهورى اسلامى ايران، جاى نگهدارى حدود هفتادصفحه بار را داشت. اين مسئله- در حالى كهصفحه بار نيز به تعدا كافى در فرودگاه جده در اختيار نبود- باعث فقدان جاى كافى براى تحويل گرفتن بار از حاجيان و در نهايت سبب معطلى بيش از حد آنان شد.

4/ 3. مشكل كارگران مسئول حمل و جابجايى بار: هر ساله براى

ص: 306

حمل بار، از كارگران فيليپينى كه توانايى و تخصص اين كار را دارا هستند، استفاده مى شد. امسال مديران فرودگاه جده از كارگران نپالى استفاده كرده بودند و همين موضوع زمان انتقال بار را از خودروها به محل استقرار كاروان ها و بارانداز، به ميزان قابل توجهى افزايش داد.

در نتيجه مشكلات ياد شده، حاجيان ايرانى در بازگشت به ميهن دچار اتلاف وقت شدند و زمانى بين بيست تا بيست و چهار ساعت در فرودگاه جده معطل ماندند. پس از بررسى ها و هماهنگى هاى لازم مقرر شد كه هواپيماى جمهورى اسلامى با بكار گيرى هواپيماهاى حمل و نقل (كارگو)، چشمپوشى از اختصاص دادن زمان براى گرفتن اضافه بار و ... مانع از معطل شدن حجاج ايرانى در فرودگاه جده حاصل گردد.

به اين ترتيب اميد مى رود كه در روزهاى آينده مشكلى به نام معطل شدن در فرودگاه از ميان برود و يا دست كم در حد قابل قبولى كاهش يابد.

ضمناً در اين روز مقرر شد كه عمليات رزرو و تحويل بليت به مدت بيست و چهار ساعت متوقف شود تا در اين فاصله حاجيان حاضر در فرودگاه حده به مقاصد خويش اعزام گردند. همچنين هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران موظف شد پروازهاى فردا- شنبه 8/ 4/ 1370،- را به استثناى سه پرواز روز يكشنبه 9/ 4/ 70، با ظرفيت و زمان پيش بينى شده انجام دهد.

ص: 307

مختلفى چون ستين، جميزه و ... تشكيل گرديد.

همچنين گزارش هايى از معاونت بازرسى در مورد ملاقات سربازرسان و تشكيل جلسه امور بازرسان مدينه قبل دريافت شده است. برخى از موارد گزارش شده عبارت است از:

- معطلى زاد زائران در جده براى عزيمت به ايران.

- مواردى از برخورد نامناسب با زائران در درمانگاه ها و مراكز پزشكى كشورمان.

در اين روز مجموعاً يكصد و پانزده نفر به اين معاونت مراجعه كرده اند كه اكثريت آنان را بازرسان مديران و معاونان ايشان تشكيل مى دادند.

ص: 308

ايرانى مى شود به كمك او شتافته و با كرايه كردن تاكسى و مقدار زيادى پياده روى و پس ازصرف سه ساعت وقت، زائر ايرانى را به محل كاروان وى مى رساند. زائر لبنانى بدون دريافت وجهى بابت هزينه هايى كه متقبل شده بود، خداحافظى كرده و محل كاروان را ترك مى گويد.

ص: 309

ص: 310

ص: 311

آقاى نعيم آبادى با نقل تعابيرى از علماى اهل سنت كه در مدح على بن ابيطالب عليه السلام گفته شده است اظهار داشت:

«على وليد كعبه، شوهر زهرا عليها السلام و بالاتر از همه على نفس نفيس خاتم الانبياصلى الله عليه و آله است.»

امام جمعه بندرعباس با اشاره به اينكه عيد غدير را با دو نگرش مختلف مى توان بررسى كرد، گفت:

«يك نگرش براى بررسى عيد غدير نگرش كلامى است كه انديشمندان و قلم به دستان در اين زمينه داد سخن داده اند. اما نگرش دوم آن است كه غدير به عنوان الگو و اسوه مطرح است. چه در ميان اهل سنت و چه در بين شيعيان، على عليه السلام اسوه است. اگر اين بُعد حضرت امير عليه السلام در جوامع اسلامى جا بيفتد آن قوت در كنار هر قرآن شاهد يك نهج البلاغه خواهيم بود. من معتقدم كه بهترين تفسير براى قرآن، نهج البلاغه است.

عناوين اصلى قرآن در اين كتاب با زبان آن حضرت تفسير شده است: تقوا، جهاد، حج و .... على عليه السلام عامل وحدت، مبيّن قرآن و حبل المتين است. با محور قرار گرفتن او جوامع اسلامى مى توانند با همسويى در كنار هم زندگى كنند.»

در پايان اين مراسم با شيرينى و شربت از زائران پذيرايى شد.

ص: 312

خودمان نيز قابل تصور نبود.»

آقاى پورنجاتى با تأكيد بر زحمات شبانه روزى دست اندركاران خبرنامه «زائر» و سرپرستى آن، اين نشريه را يكى از بخش هاى پرتلاش و موفق معاونت بررسى خواند.

آنگاه آقاى رى شهرى ضمن تشكر از حاضران گفت:

«آنچه انجام شد به شكر خدا فوق انتظار بود، همچون خبرنامه كه نيروهايش خيلى زحمت كشيدند.

قسمت هاى ديگر هم كه كارشان عرضه نشده، اميدوارم به زودى نتيجه دهد. نكته مهمى را كه مى خواهم تذكر بدهم اين است كه برادران وقتى به محل كارشان در ايران بر مى گردند، كارى كنند كه فضاى كارشان الهى- معنوى باشد. آنچه كه مى تواند به كار ما روح دهد و تداوم آن را باعث گردد ايجاد فضاى معنوى است و اين به وجود نمى آيد مگر اينكه از خود بينى بِبُريم. آدمى تا وقتى خودش را مى پسندد و خودبين است نمى تواند خدابين باشد. يكى از حاجات و نيازهاى بزرگ ما در اين محل مقدس اين باشد كه از خدا و رسول او بخواهيم كه قدرت شكستن بت درون را به ما بدهد. تا اين بت شكسته نشود انسان نمى تواند در راه خدا حركت كند. تنها يك گروه مى توانند از دام نفس رهايى پيدا كنند و آن بندگانى هستند كه فقط خدا را مى بينند و «من» در كارهايشان راه ندارد.»

گفتنى است كه بخش هاى متعددى كه در ديدار امروز شركت داشتند عبارت بودند از: خبرنامه، بولتن، كتاب حج، ارزشيابى و امور خبرنگاران.

ص: 313

ص: 314

- تظاهرات برائت و تجمع انبوه زائران نشانه پايگاه مسئولان شما وقدرت مردمتان است.

- على رغم تبليغات شديد عليه ايران مردم مصر به كشور شما و امام خمينى عشق مى ورزند. البته اخيراً اين تبليغات كاهش يافته است.

امروز دو جوان مصرى به دو پيرزن ايرانىِ در حال طواف كمك كرده اند تا بتوانند كل طواف را به راحتى انجام دهند.

امروز اعلام شد كه در چند روز اخير جمعاً 295 كاروان شامل 35881 حاجى ايرانى مكه مكرمه را ترك كرده اند. از اين تعداد، 87 كاروان شامل 10872 نفر به مدينه منوره مشرف گرديده و 208 كاروان شامل 25009 نفر جهت مراجعت به ايران عازم جده شده اند. همچنين امروز 51 كاروان شامل 5364 نفر طى شانزده پرواز به شهرهاى تهران، مشهد، تبريز، شيراز و كرمان مراجعت كرده اند. بدين ترتيب، شمار حجاجى كه تا امروز به كشورمان مراجعت كرده اند از مرز بيست و دوهزار نفر گذشته است.

ص: 315

ص: 316

ص: 317

ص: 318

انقلاب و راهى كه حضرت امام رحمه الله پيش پاى مسلمانان گشودند تمجيد كرد و از حكم ارتداد سلمان رشدى ابراز خشنودى نمود و گفت:

«پس ازصادر شدن اين حكم من به خود مى بالم كه يك مسلمان هستم.»

ص: 319

بهداشتى مى گردد»

زائرى از كاروان 17714 اعزامى از تهران نيز مسافت طولانى ميان محل اقامت تا مسجدالحرام را مهمترين مشكل خود در طول اقامت در مكه مكرمه ياد كرد و از اختصاصصدريال سعودى به عنوان هزينه رفت و آمد ابراز خرسندى كرد. وى گفت:

«با توجه به نرخ هاى موجود در جهان، ما خيلى شكرگزاريم كه با اين مبلغ اندك از چنين سرويسى برخورداريم. با يك حساب سرانگشتى، در واقع، به طور مجانى به زيارت آمده ايم. درست نيست كه خيلى از نارسايى ها شكوه و شكايت كنيم.»

يك زائر تهرانى عقيده داشت:

«مقامات سعودى تلاش كرده اند تا زائران ايرانى را به طور پراكنده در مكه ساكن كنند تا از يك سو از تجمع و حضور دائم زائران ايرانى در مسجدالحرام بكاهند و از سوى ديگر از لحاظ اقتصادى سود حاصله از خريد زائران ايرانى را در سطح شهر مكه تقسيم كنند. ديگر اينكه درآمد خوبى عايد شركت هاى حمل و نقل شهرى شود. به نظرم هدف اصلى مقامات سعودى سياسى بود.»

آقاى رضايى سرپرست ستاد در مودر پراكندگى مسكن زائران ايرانى در شهر مكه، وضعيت بهداشتى ساختمان ها و تراكم افراد در اتاق هاى محل سكونت به سئوالات خبرنگار خبرنامه «زائر» پاسخ داد و گفت:

«به دليل حجم زياد زائرانى كه داريم به هيچ عنوان قادر به تهيه مسكن در يك يا دو نقطه از شهر مكه و يا مدينه نيستيم. امسال شعاع پراكندگى زائران ايران در شهر مكه و نسبت آن به مسجدالحرام در مقايسه با سال هاى گذشته تغيير اساسى نكرده است. بايد خداوند را شكرگزار باشيم كه در اين فاصله كوتاه توانستيم اين تعداد مسكن را تهيه كرده و در اختيار زائران قرار دهيم. ساختمان هايى كه نزديك حرم هستند به علت قديمى ساز بودن، از نظر بهداشتى مشكلاتى دارند، ولى ساختمان هايى كه دورترند نوساز هستند و مشكلات كمترى دارند. معمولًا مالكان ساختمان ها بايد پاسخگوى اين

ص: 320

مشكلات ابشند. دولت عربستان مقرراتى وضع كرده و تكاليفى را برعهده مالكان گذاشته است، از جمله مفروش بودن اتاق ها، داشتن آب سردكن در هر طبقه و يك سرى شرايط بهداشتى ديگر. ما براى سال آينده در نظر داريم كه شرايطى نظير داشتن آشپزخانه بزرگتر، سالن سخنرانى و اجتماعات و وسايل بهداشتى را كه بيشتر براى ايرانيان قابل استفاده باشد در قراردادهاى اجاره لحاظ كنيم. امسال به دليل اينكه چندماه عقب بوديم، نتوانستيم بيش از اين سخت گيرى كنيم. در مورد تراكم افراد در اتاق هاى سه در چهار بايد بگويم كه دولت عربستان استانداردهايى را براى اسكان افراد قرار داده است. در ابتدا نيز ما به اين مسئله اعتراض كرديم. در اينجا براى هركس دو متر و نيم مساحت در نظر گرفته مى شود كه حد تراكم زائران ما در اتاق ها نيز اينچنين است.»

آقاى رضايى در پاسخ به اين پرسش كه آيا براى تفكيك در نحوه اسكان مجردها و متأهل ها در كاوان ها چاره اى انديشيده شده يا خير، گفت:

«اصولًا فرهنگ ساختمان سازى در مكه و مدينه براى زائران و حجاج به گونه اى است كه اتاق ها و تركيب ساختمان ها با اين نحوه اسكان مناستبى ندارد. معمولًا اتاق هاى بزرگ، و براى سكونت پنج نفر در نظر گرفته شده است. ما در اين مورد فكر كرديم، ولى راه به جايى نبرده و گمان مى كنيم در ساختمان سازى هاى آينده بايد به اين مسئله توجه كرد. ما با شرايط فعلى اگر بخواهيم براى خانواده متأهلان محيطى مناسب در نظر بگيريم، مسائل زيادى در تدارك و اجاره مسكن خواهيم داشت. حداقل چيزى كه مى توان گفت اين است كه در كوتاه مدت هيچ راه حلى قابل پيش بينى نيست.»

ص: 321

اين دو مى دهد. اما ايرانيان از گرفتن پول سر باز مى زنند و دليل سوار نشدن به تاكسى ها را نرخ زياد آنها عنوان مى كنند. پليس با شنيدن اين حرف با اتومبيل خود آنان را به مقصدشان مى رساند.

راننده مصرى كاروان 30227 كه با اتومبيل تصادف كرده بود، در يك كار گروهى از سوى ايرانيان خسارت خود را دريافت داشت. اعضاى كاروان با جمع آورى پول از زائران كاروان، هزينه تصادف راننده مصرى را داوطلبانه به عهده مى گيرند.

بنابر گزارش هاى رسده امروز يكى از زائران ايرانى كه دو عدد سكه طلا يافته بود، آن را به مدير كاروان خود تحويل داد تا بهصاحب اصلى اش برگردانده شود.

امروز اعضاى بعثه مقام معظم رهبرى به همراه حجةالاسلام محمدى رى شهرى مكه را به سوى شهر مدينه ترك كردند تا همراه ديگر زائران ايرانىِ مدينه دوم، ايام باقيمانده را در جوار مرقد پاك حضرت رسولصلى الله عليه و آله سپرى كنند و نظارت و هدايت برنامه ها و سازماندهى كاروان ها را پيگيرى نمايند.

بنابر گزارش ستاد مدينه تا پايان امروز (9/ 4/ 70) 26761 زائر وارد مدينه منوره شده اند.

ص:322

ص: 323

ص: 324

ص: 325

عليهم السلام كه اينك همچون نگينى در حلقه عاشقان ولايت در بر گرفته شده، از جانب خود و زائران ايرانى بيت اللَّه الحرام اين روز عزيز را به حضرت عالى تبريك و تهنيت عرض مى نمايم. از خداوند متعال عاجزانه مسئلت دارم در تحقق وعده پيروزى نهايى مستضعفين جهان كه تبلور عينىِ اين عيد سعيد است، تعجيل فرمايد و ما را از زمينه سازان آن روز قرار دهد و سايه پر بركت حضرت عالى را تا ظهور آن حضرت بر سر مسلمين و مستضعفين جهان مستدام فرمايد.

محمد محمدى رى شهرى

مدينه منوره، 18 ذى حجه 1411

ص: 326

ص: 327

گفتگويى با تنى چند از مسئولان و زائران ايرانىصورت گرفته است كه توجه شما را به آن جلب مى كنيم.

يكى از بازرسان:

- «در ايران به زائران گفته بودند كه به همراه خود پتو بياورند، چرا كه بدان نياز پيدا خواهند كرد. اما حاجيان با اتاق هاى مفروش در مكه و مدينه مواجه شدند. اينان چون ديگر نمى توانند پتوها را برگردانند براى فروش آن دنبال مشترى هستند و اين به حيثيت حاجيان ما و شايد نظام ما لطمه مى زند.»

- «به امور بهداشتى محل سكونت بعضى كاروان ها به درستى سركشى و رسيدگى نمى كنند.»

- «خوب است از طرف مسئولان به دولت سعودى پيشنهاد شود كه بين راه مكه- عرفات، عرفات- مشعر، مشعر- منى و منى- مكه مترو احداث شود تا مشكلات ترافيكى اين راه ها مرتفع گردد.»

يكى از كاركنان مخابرات ستاد مكه:

- «امسال براى اولين بار در حج و به طور آزمايشى از پست تصويرى (فاكس مايل)، آن هم با يك دستگاه، استفاده شد كه با استقبال مواجه گرديد. براى سال هاى آينده لازم است كه بر تعداد اين دستگاه افزوده شود.»

- «شركت مخابرات بايد مثل بانك ها، فروشگاه هاى شاهد و سازمان هواپيمايى مستقل باشد و امكانات بيشترى را بسيج كند. امسال كاركنان مخابرات تعدادشان كم بود، به همين دليل در طور شبانه روز بيش از چهار يا پنج ساعت نمى خوابيدند و بقيه روز را در كاروان ها مشغول به كار بودند. اميد است با افزايش پرسنل و امكانات خدماتى كه به كاروان ها داده مى شود، از سال آينده خدمات بيشترى ارائه گردد.»

يكى از اعضاى واحد اهل سنت بعثه:

- «هنوز مسئله وحدت مسلمانان براى خيلى از زائران و حتى روحانيان حل نشده است. بايد اين استراتژى براى همگان از سوى نخبگان

ص: 328

جامعه اسلامى تبيين شود. با اينكه سفر حج نقطه اوج وحدت شمرده مى شود، با اين حال، شاهديم كه افرادى از سر ناآگاهى در مدينه و مكه اعمالى خلاف وحدت انجام مى دهند، حتى در عرفات.»

- «استفاده از موقف عرفات و منى بايد توأم با برنامه هاى با كيفيت باشد، بويژه در منى. در اين روز برنامه ريزى در بعثه بسيار ابتدايى بود و برخى افراد براى استفاده از اين فرصت ها به كاروان هاى ديگر رفتند.»

- «به نظر من كليه واحدهاى بعثه مثل زائران كاروان ها بايد به مدينه قبل و مدينه بعد تقسيم شود؛ زيرا بعضى واحدها پس از مناسك حج عملًا تعطيل مى شوند.»

- «محيط اطراف چادر ايرانيان در عرفات و منى به شدت غيربهداشتى بود.»

- «مشاهده مى شد كه بيماران را با فُرقون به مراكز درمانى مى رساندند. در حالى كه مى شد با بكارگيرى برانكار از بوجود آمدن اينصحنه هاى كريه جلوگيرى كرد.»

يكى از همكاران معاونت فرهنگى و ارشاد:

- «با توجه به وقفه سه ساله اى كه براى زائران ايرانى پيش آمده بود، حج خوبى برگزار شد، بويژه اينكه روى معيارهاى اصولى انقلاب تكيه شد. مراسم برائت از مشركان از دو جهت حائز اهميت بود: اول نفس برپايىِ اين مراسم بود كه احتمال برخورد و حوادث ناگوار داده مى شد، و دوم اينكه سرپرست حجاج ايرانى در سخنان خود روى نكات با اهميتى انگشت گذاشته و نشان داد كه اهداف و آرمان هاى امام خمينى رحمه الله از اصول خدشه ناپذير انقلاب اسلامى و نظام جمهورى اسلامى است.»

- «سرويس دهى بايد براى همه يكسان باشد و هيچ تفاوتى بين ستاد و بعثه و هردوى اينها با زائران حاضر در كاوان ها نباشد.»

- «بعضاً مشاهده مى شد كه با مراجعان به برخى از واحدهاى ستاد و بعثه برخورد شايسته اىصورت نمى گيرد. اين موضوع در برخورد مسئولان ستادى با مدير و معاون و خدمه كاروان ها كاملًا مشهود بود.»

ص: 329

- «يكى از مشكلات مديران و روحانيان كاروان ها، داشتن زائران كهنسال بود كه از استطاعت جسمى برخوردار نبودند.»

يك زائر تهرانى:

- «بهتر است ك لباس حاجيان ايرانى متحدالشكل باشد و از پراكندگى پوشش و فرم آن كه بعضاً شكل ناهمگون و ناموزونى دارد جلوگيرى شود.»

- «كار فرهنگى و توجيهى روى زائران بايد قبل از سفر حجصورت گيرد.»

- «با متخلفان و افرادى كه اعمال آنان مغاير با شئون انقلاب اسلامى است، بايد با قاطعيت برخورد شود، كه سهل انگارى در اين زمينه- چنانكه شاهد بوديم- خسارت بار است.»

سه تن از زائران كاروان 31156 قم:

- «امكانات بهداشتى ضعيف است، در حالى كه اين امكانات به عنوان تضمين كننده سلامت افراد، بايد در حد لازم و حتى بالاتر از آن باشد.»

- «دورى محل اسكان زائران از مسجدالحرام سبب شد كه حجاج از حضور زياد ر خانه خدا محروم شوند.

اگر وسيله اياب و ذهاب براى چنين زائرانى در نظر گرفته مى شد، خيلى خوب بود. در مكه زائران را به جاهاى ديدنى و زيارتى نبردند تا بخشى از فرصت ها بى فايده نگذرد.»

- «بازرسان كاروان ها جز هنگام رساندن خبرنامه، ديده نمى شدند، در حالى كه بازرسان هميشه بايد در دسترس زائران باشد.»

مدير يكى از كاروان هاى اعزامى از مشهد مقدس:

- «اعضاى كاروان ها عموماً از وضع مسكن گله دارند؛ البته واحد مسكونى ما خوب است. زائران از نوع خانه هايى كه در آن اقامت خواهند كرد بى اطلاع هستند.»

- «پيشنهاد مى شود همچون عرفات و منى كه نمايندگانى تعيين شدند تا با بازديد از چادرها موقعيت آن را به اطلاع زائران برسانند، براى

ص: 330

ساختمان هاى شهر هم اين عمل انجام شود تا نمايندگان در بازديد از اين اماكن اطلاعات لازم را كسب و به كاروان ها منتقل كنند.»

- «دادن چاى در عرفات و منى حل نشده است. بويژه روستاييان علاقه مند به خوردن چاى هستند و از فقدان آن گله دارند. آنان ترجيح مى دهند به جاى آب، چاى بنوشند. خوب است چراغ و كپسولى براى هر چند كاروان تهيه شود تا آنان بتوانند چاى تهيه كنند.»

به نظر من فقط كسانى بايد به حج بيايند كه غير از مستطيع بودن، از توانايى جسمى لازم نيز برخوردار باشند. ديگر اينكه زائران نوبت اولشان باشد. كسانى كه سال هاى پيش مشرف شده اند، لزومى ندارد جاى كسانى را كه هنوز نيامده اند بگيرند.»

- «برنامه اعلام برائت از مشركان با وجود خاطه تلخ و گزنده سال 1366 بسيار باشكوه برگزار شد.»

ص: 331

خبرهاى رسيده حاكى است كه زائران از كيفيت نامطلوب اتوبوس هايى كه آنان را از مكه به مدينه انتقال مى دهند ناراضى هستند. اكثر زائران از بى ادبى رانندگان، استفاده از نوارهاى موسيقى و تسلط نداشتن آنان بر اصول رانندگى در اتوبان شكايت كرده اند.

ص:332

ص: 333

ص: 334

ص: 335

اين وضعيت آن است كه آدمى متوجه شود پيرايه هاى دنيا- مثل پُست و مقام ها- نوعى سرگرمىِ اعتبارى است. اعتبارى است، چرا كه حقيقت انسان را تغيير نمى دهد. ديگر اينكه همين امر اعتبارى عمر كوتاهى دارد و تا دم مرگ بيشتر دوام نمى يابد.»

ايشان در ادامه سخنان خود خطاب به حاجيان حاضر گفت:

«حالا كه لباس عادى به تن كرده ايد به درون خود بنگريد. آيا آن نورانيت زمان احرام پيدا است؟ نكند كه در اين ايام، بيشتر با دل بستن به دنيا نقض غرض كنيم؛ نكند فكر و ذكر شبانه روزىِ شما به معامله و سودجويى و تجارت باشد؛ مبادا دنيازدگى بار ديگر در ما زنده شود. از دنيا بايد به قدر ضرورت استفاده شود. بدانيد كه چه لحظات پرمعنايى را در كنار مرقد حضرت رسول و ائمه اطهار مى گذرانيد. هر لحظه اش از دنيا و مافيهاى آن بيشتر ارزش دارد.»

آقاى مصباح با تأكيد بر اينكه مبادا نورانيت زمان حج از دست برود، با تفاوت گذاردن بين خريدهايى كه جنبه سوغاتى دارد و بازارگردى هايى كه همه وقت زائران را به خود اختصاص مى دهد گفت:

«بهترين سوغاتى همين نورانيتى است كه پيدا كرده ايم. دنيا آن قدرها ارزنده نيست كه به خاطرش تمام حواستان راصرف آن كنيد. مواظب باشيد كه اين معنويت را از شما نربايند تا در آخرت سرمايه نجاتتان باشد.»

ص: 336

«من متعجبم كه چرا شما نمى ترسيد. سه سال پيش چهارصد نفر از شما را كشتند ولى شما به محض بازشدن راه حج و آمدن به حج باز مرگ بر آمريكا گفتيد.»

پس از اين پاسخ كه ما چندين سال با آمريكا و عراق جنگ كرده ايم و رهبرمان به ما آموخته است كه فقط از خدا برتسيم، حاجى آمريكايى مى گويد:

«براى ما هم دعا كنيد چون ما از آمريكا و اسرائيل مى ترسيم. براى ما دعا كنيد كه خدا به ما ايمان بدهد.»

ص: 337

امروز يك زائر اهل نيجريه به يك زائر ايرانى گفت كه مردم نيجريه اسلام را از ايران و امام خمينى رحمه الله آموخته اند. او اضافه كرد كه عكس حضرت امام در اكثر منازل وجود دارد و مردم نيجريه خاطره ايشان را همواره گرامى مى دارند.

زائران افغانى كه از ايران مشرف شده اند على رغم پرداخت مبلغ يك ميليون و پانصد ريال، بعضاً از محل اقامت و نحوه پذيرايى گلايه دارند و آن را ناشى از تبعيض در نوع برخورد ستاد حج با كاروان افاغنه مى دانند. بايد توضيح داد كه از شش كاروان افاغنه، وضع دو كاروان آن كه پرسنل دولتىِ وزارت امور خارجه در آن بسر مى برند، مناسب تر از سايرين گزارش شده است.

گفتنى است كه طبق مصوبه سازمان حج و زيارت قرار بود امسال هفتصد نفر از افاغنه مقيم ايران به حج مشرف شوند. از اين تعداد، سهميه هايى به نهاديهاى مرتبط با موضوع افغانستان در كشور اختصاص يافت (حداكثر چهل نفر) ولى گزارش هاى رسيده حاكى است كه شمار برادران و خواهران ايرانى كه به همراه كروان هاى افاغنه عازم حج شده اند بيش از حد مصوب بوده، به طورى كه مجبور شده اند برخى از ايرانيان را با پاسپورت هاىصادر شده براى افاغنه و تغيير عكس به حج بياورند. همچنين بعضى از دست اندركاران و مسئولان ادارى، همسران و حتى دوستان خود را از اين طريق به حج آورده اند كه اين مسئله بر تضييع حقوق عده اى از افاغنه، تبعات منفىِ متعددى بر جاى گذاشته است.

در اين روزهاى واپسين، تنخويىِ مأموران نهى از منكر سعودى در بقيع زنده تر شده است. بخصوص در تربت چهار امام عليهم السلام، همواره رفتار مأموران بقيع نسبت به مأموران كعبه و حرم نبوى خشن تر بوده است. اما در مواقعى كه نماينده محترم ولىّ فقيه در بقيع حاضر شده اند با تذكرهاى مأموران امنيتى، آنان رفتار مناسب ترى از خود نشان داده اند. گفتنى است كه هر شب بقيع توسط مأموران جارو و تميز مى شود. به عنوان مثال، اوايلصبح امروز در حالى كه زائران ايرانى به همراه جمع كثيرى خارجى، مقابل قبور مطهر چهار امام معصوم عليهم السلام مشغول خواندن زيارتنامه بودند يكى از نيروهاى امنيتى

ص: 338

سعودى كه لباس شخصى بر تن داشت و احتمالًا از اداره امر به معروف بود، برخورد بسيار بدى با زائران از خود نشان داد. اما به محض ورود سرپرست محترم حجاج ايرانى به بقيع، يكى از مأموران امينتى سعودى از تيم مراقبتى ايشان كه ملبّس به لباس شخصى بود به مأمور بدرفتار سعودى مراجعه كرد و سريعاً وى را نسبت به تغيير نوع برخورد با زائران در حضور نماينده محترم رهبرى توجيه نمود. اين اقدام بسيار مؤثر بود و آن مأمور تغيير جدى در رفتار خود دارد.

بايد توضيح داد كه معمولًا سعودى ها هنگامى كه زائران ايرانى را بدون پشتوانه مى يابند از برخوردهاى تند ابايى ندارند. اين موارد در سال هاى قبل نيز وجود داشته است. امسال حضور نسبتاً طولانى تر نماينده محترم مقام معظم رهبرى در مدينه به همراه كاروان هاى مدينه، پشتوانه سياسى محكمى براى زائران فراهم نموده و اين امر در تعديل برخورد سعودى ها با زائران ايرانى بسيار مؤثر بوده است.

در شب عيد غدير در چند كيلومترى مدينه مجلس جشنى برگزار گرديد كه چند تن از مداحان شيعه عرب و فارس اشعارى را در مدح امام اول خواندند.

در اين مراسم چند تن از شيعيان خطيف خواستار وصيتنامه حضرت امام رحمه الله و پيام عربىِ رهبر انقلاب شده و اظهار داشتند كه در روزهاى ارتحال حضرت امام رحمه الله روستاها را سياه پوش و مراسم عزادارىِ عمومى برگزار كردند.

ص: 339

ص: 340

ص: 341

برساند از سوى خداوند به وى داده مى شود. عده اى با بهره گيرى از آن استعدادها خود را به مراحل بالا مى رسانند و عده اى ديگر با سوء استفاده، تنزل مى كنند. از اين آيات استفاده مى شود كه خطر سقوط، همه انسان ها را تهديد مى كند اما كليت ندارد.»

آقاى مصباح يزدى با اشاره به تعبير حضرت امام خمينى رحمه الله گفت:

«امام راحل مكرر اشاره مى كردند كه گذشتن از ظلمت به سوى نور يك جهش دفعى نيست. همچنين عبور از نور و لغزش به سوى ظلمت، ناگهانىصورت نمى پذيرد. نه هيچ فرشته اى مى تواند انسان را به ناگاه از ظلمت نور برساند و نه هيچ شيطانى مى تواند يكباره آدمى را از نور به سوى ظلمت بكشاند. هر دوى اينها تدريجى هستند. زماندار بودن اين عالم نيز از الطاف الهى است تا راه برگشت براى كسى كه بيراهه را انتخاب مى كند وجود داشته باشد. خداوند نيز وسايل بازگشت را فراهم كرده است: دستورهاى انبياء، توبه، ترغيب انسان به عملصالح و ....»

حجةالاسلام والمسلمين مصباح يزدى خطاب به زائران خانه خدا و مرقد رسول اللَّهصلى الله عليه و آله اظهار داشت:

«اين چند روز باقيمانده را تمرين كنيد؛ تمرين گذشت. در اين سفر كه در هر اتاق چند نفر روزها كنار هم بسر برده ايد چه بسا اختلاف سليقه و نظر بين شما وجود داشته باشد. شيطان از اين مسئله سوء استفاده كرده و با وسوسه، اين اختلاف سليقه را به كدورت و احياناً كينه تبديل مى كند. هركس بايد سعى كند كار ديگرى را انجام دهد. خدمت به زائر اجر زيادى دارد. اگر كسى ثواب اين خدمت را بداند زيارت را كنار مى گذارد. تا آنجا كه مى توانيد به يكديگر كمك كنيد، راهنماى يكديگر باشيد، از رفتار ناپسند همديگر بگذريد و سخن يا كار ناشايست را هم نشنيده و نديده بگيريد. اگر شما انتظار داريد كه خداوند از گناهانتان بگذرد بايد از گناهان ديگران بگذريد و اين ميزان است براى شما.»

مراسم با ابراز احساسات زائران نسبت به نمايندگىِ ولىّ امر مسلمين و سرپرست حاجيان خاتمه يافت.

ص: 342

ص: 343

بعثه توضيحات مختصرى درباره كاروان هاى اهل سنت ارائه كرد و گفت:

امسال بيست و پنج كاروان اهل سنت داشتيم كه توسط آقايان كه حضور دارند به وضعيت مادى و غيرمادى كاروان ها رسيدگى شد و از همه جهات همكارى، خوب و مثمر ثمر بود. حضور بعضى از آقايان در شوراى استفتاء بعثه مقام معظم رهبرى جهت رسيدگى به مسائل شرعى زائران اهل سنت بسيار مفيد بود.»

سپس آقاى رى شهرى ضمن تشكر از حضور آقايان و ذكر اين نكته كه وحدت و يكپارچگىِ مسلمانان جهان از اهداف اصلىِ انقلاب، امام راحل و نيز رهبر معظم انقلاب اسلامى بوده است، گفت:

«ما براى يكپارچه كردن مسلمانان جهان به طور طبيعى بايد از كشور خودمان شروع كنيم. ما اگر نتوانيم مسلمانان كشور خودمان را يكپارچه كرده و به سمت اهداف مشتركمان كه همان اعتلاى كلمه توحيد است حركت كنيم نمى توانيم در اين يكپارچگىِ جهانى موفق باشيم.»

ايشان ضمن يادآورى اين نكته كه مسئله وحدت پس ازامام راحل توسط مقام معظم رهبرى دنبال مى شود و اين تلاش همچنان ادامه دارد، گفت:

«ما در اين زمينه به طور كامل موفق نبوده ايم ول درصد بالايى از موفقيت را به دست آورده ايم و اگر غرض ورزى ها و جهالت عده اى نبود بيشتر موفق مى شديم. اين جهالت و غرض ورزى، هم در شيعه هست و هم در اهل سنت. اينها به دليل جهل يا بيمارى كه دارند مانع از يكپارچگى مسلمانان مى شوند و با سنگ اندازى هاى خود در مقابل اين هدف مقدس مى ايستند. همان هايى كه با حكومت جائر مى سازند و مدح و ثناى آنان را مى گويند، هم در شيعه هستند و هم در اهل سنت. حالا آنها آمده اند و عليه نظام مقدس كشورمان كه مى خواهد احكام قرآن را پياده كند مى ايستند. نيت ما پياده كردن احكام قرآن است، حالا چقدر موفق بوديم همين است كه مى بينيم. من اميدوارم روزى برسد كه ما بتوانيم به طور كامل به اهداف قرآن تحقق ببخشيم و افراد دلسوز بايد خودشان براى رسيدن به اين اهداف تلاش كنند و براى مردم

ص: 344

راهنما باشند. امروز نظام كشور ما تنها نظامى است كه مى خواهد احكام اسلام و قرآن را پياده كند. علماى طريقين بايد بكوشند و مشكلات را حل كنند و هرچه بيشتر به هم نزديك شوند و نبايد وسوسه خنّاسان آنان را در رسيدن به وحدت مأيوس كند. ما مى توانيم به هدف برسيم به شرط آنكه حديت داشته باشيم. ما براى حق تلاش كنيم، حالا هرچه مى خواهند بگويند.»

اين جلسه كه در جوّىصميمى و برادرانه ادامه يافت در ساعت شش و سى دقيقه به پايان رسيد.

ص: 345

بيست و شش نامه به ستاد حج) كه متضمن مشكلات و مسائل كاروان ها بوده، برگزارى جلسات عمومى و منطقه اى و ... در چند روز گذشته گزارش شده است.

در اين ايام- از تاريخ 8/ 4/ 70 تا 12/ 4/ 70- مجموعاً هفتاد و شش مورد ملاقات سربازرسان و نيز پاسخگويى به چهارصد و هشتار مورد مراجعه به اين معاونت، گزارش شده است.

ص: 346

محتواى قرآن كريم و جلوگيرى از پرداختنصورى و منحرف كننده به آن، شاهد ساختن جامعه اى قرآنى در سراسر جهان باشيم.

ص: 347

امروز يك زائر مصرى ضمن اظهار دوستى و طرفدارى از انقلاب نزد يكى از زائران ايرانى، پيام مقام معظم رهبرى را به زبان عربى تقاضا كرد.

امروز يكى از مجروحان جنگ تحميلى كه در اثر حادثه رانندگى در عربستان، مجروح شده بود، هنگام انتقال به بيمارستان مورد سئوال پليس قرار گرفت. اين پليس هنگام انتقال وى به آمبولانس، از جراحات قديمى موجود در بدنش سئوال مى كند. وى اظهار مى دارد كه اين زخم ها يادگار جنگ باصدام است. پليس مذكور با بوسيدن پيشانى برادر مجروح اظهار مى دارد كه من هم سرباز (امام) خمينى هستم.

يكى از مغازه داران مكه درصحبتى با يكى از حاجيان ايرانى از وفور فساد و فحشاء در كشورش اظهار ناراحتى مى كند.

هنگامى كه يك زائر ايرانى مشغول خواندن دعاى كميل در بقيع بوده يك زائر مغربى با شنيدن دعا به شدت متأثر شده و به گريه مى افتد. نامبرده پس از اتمام دعا خواستار خريد مفاتيح شده است كه زائر ايرانى مفاتيح خود را به وى هديه مى كند.

بنابر گزارش رسيده، مأموران امنيتىِ سعودى عكسحضرت امام خمينى رحمه الله را كه در سالن كاروان 13293 نصب شده بود پاره كرده اند.

امروز يكى از شيعيان قطيف از طريق روحانى كاروان، مبلغ هزار وصد ريال به يك پيرمرد زائر ايرانى كه پول خود را گم كرده بود هديه كرد.

از ابتداى افتتاح بيمارستان جمهورى اسلامى ايران در مدينه منوره، ده ها تن از كودكان اهل مدينه و ديگر شهرهاى عربستان، به طور رايگان ختنه شده اند. چند تن از والدين اين كودكان كه بدين منظور به بيمارستان جمهورى اسلامى ايران مراجعه كرده بودند اظهار داشتند: ما براى اينكه اين سنت اسلامى درباره فرزندانمان در بيمارستان جمهورى اسلامى ايران انجام شود سه سالصبر كرده ايم؛ چون معتقديم انجام اين عمل، كه در واقع يكى از شرايط تشرف افراد به دين اسلام است، به دست ايرانيان براى ما و فرزندانمان

ص: 348

خير و بركت خواهد آورد.»

در اين روز 5371 تن از زائران ايرانى بيت اللَّه الحرام وارد مدينه شدند. با احتساب زائرانى كه طى روزهاى گذشته وارد مدينه شده اند، شمار زائران در مدينه به 49426 نفر رسيده است.

ص: 349

ص: 350

ص: 351

خمينى رحمه الله كه به واسطه او ايرانيان سربلند شده و در بين مسلمانان جهان عزت يافتند، ياد كرد و از روح والاى آن بزرگمرد تجليل نمود. سپس پيرامون زيارت و مراتب آن و بهره گيرى زائران ايرانى از فرصت باقيمانده حضورشان در مدينه منوره چنين گفت:

«اسلام زيارت را عبادت مى داند: زيارت برادر مؤمن، زيارت خويشان، زيارت كعبه، زيارت قبر پيامبر و قبور ائمه و .... ثواب هايى نيز براى ذكر آن كرده است. روايتى از قول امام حسين عليه السلام وجود دارد كه ايشان از حضرت رسولصلى الله عليه و آله پرسيدند: پدر جان! ثواب كسى كه تو را زيارت كند چيست؟ پيامبر پاسخ دادند: پسرم! هركسى مرا در زمان زندگى يا مرگ زيارت كند و يا پدرت يا برادرت و يا خودت را زيارت نمايد بر من واجب است كه روز قيامت از او زيارت كنم. و اين زيارت همان شفاعت و پاك كردن گناهان زائر است كه اكنون اين توفيق نصيب شما شده كه قبر پيامبر و مقبره چهار امام بقيع عليهم السلام، قبر حضرت زهرا عليها السلام- البته اگر يافتيد- قبر شهداى احُد و اصحاب خاص پيامبر را زيارت كنيد.»

ايشان در مراتب زيارت گفت:

«زيارت مثل ساير عبادات داراى مراتبى است و براى همه نتيجه يكسان ندارد. مثل نماز است. هركس اخلاص بيشتر و معنويت بالاترى داشته باشد نتيجه بهترى مى گيرد. زيارتى كه آدمى روبروى قبر پيامبر با مفاتيح مى ايستد و زيارتنامه مى خواند، نماز مى خواند يا پشت نرده هاى قبرستان بقيع يا داخل آن زيارتنامه آن چهار معصوم را بر زبان مى راند و يا مدح و روضه آنان را مى خواند، يك نوع زيارت معمولى است كه البته ثواب هم دارد و از انجام آن بايد شكرگزارى كرد. زيارتى هم هست كه داراى مراحل عالى ترى است.

در اين نوع زيارت، زائر احترامى خاص براىصاحب آن قبر مقدس قائل مى شود، افكار او را قبول مى كند، اهدافش را مى پذيرد، دوستش مى دارد، با دوست او دوست مى شود و با دشمنانش دشمن، و اينها را از زبان دل مى گذراند و قول مى دهد كه از گناهان دور باشد و به دستورهاى وارد شده عمل كند. مرحله ديگرى از زيارت وجود دارد كه برقرارى نوعى ارتباط است؛

ص: 352

ارتباط روحى، نفسانى و معنوى. زائر با مقبره اى كه زيارت مى كند نوعى ارتباط برقرار مى كند كه به اصطلاح آن را ارتباط برزخى مى گويند. بدانيد كه اين ارتباط در اين شهر بهتر فراهم است. اينجا شهر وحى است. در اينجا جبرائيل هزاران بار براى نزول قرآن خدمت پيامبر رسيده است. معنويت مدينه را هيچ جاى ديگر ندارد. حيف است كه انسان از اين حقيقت بهره كمى ببرد. قدر ساعاتى را كه در اينجا هستيد بدانيد.

هر لحظه از اين رابطه ها مى تواند زندگى ما را دگرگون سازد و حال تازه اى نصيب ما كند.»

آخرين ديدار زائران با سرپرست حجاج ايرانى ساعت يازدهصبح پايان پذيرفت.

جصبح امروز آقاى رى شهرى در بعثه مجاهددين افغانى حضور يافت و با گروهى از علما، روحانيان و مجاهدان افغانى ديدار كرد. در اين ديدار، آقاى مجددى پس از خير مقدم به نماينده مقام معظم رهبرى و سرپرست حجاج ايرانى و ميهمانان همراه، يادآور شد كه فريضه جهاد نبايد در ميان مسلمانان جهان فراموش شود. مسلمانان بايد با اعتصام به حبل اللَّه، اتحاد و يكپارچگى خود را حفظ كنند. شخصيت هاى بزرگى مانند امام راحل پيدا مى شوند كه اساس اتحاد مسلمين را پى ريزى مى كنند و امروز حضور شما آقايان علماى ايرانى در بعثه افغانستان تفرقه را نابود مى كند. ما اهل يك قبله هستيم و يك پيامبر داريم. چرا بايد بين مسلمانان تفرقه باشد؟ حج ما از بركات همين اتحاد است. مسلمانان افغانستان با اتحاد توانستند استكبار شرق را شكست بدهند و آنان را از خاكشان بيرون كنند.

در پايان اين ديدار، چند تن از شعراى افغانستان با قرائت اشعار خود به مجلس گرمى خاصى بخشيدند. در اينجا به ابياتى چند از يك شعر قرائت شده در اين محفل اشاره مى كنيم:

گر مسلمانى بيا باهم شويم فى سبيل حق عليه ملحدين

غفلت و تفرقه در عصر جهاد دور مى سازد تو را ازصالحين

حج ابراهيم را دنبال كن تا شود منظور رب العالمين

حج ديگر حج واشنگتن بود نيست آن حج، حج ختم المرسلين

ص: 353

آمريكا غول است و شيطان بزرگ زان كه فرموده امام العارفين

رجم شيطان كن اگر دارىصفا با برائت از رئيس المشركين

ص: 354

ص: 355

داشت، به نظرم كارى كه امسال انجام شد يك كار فوق العاده است و بايد مورد تقدير واقع شود. البته اين بدان معنا نيست كه مشكلى وجود نداشته و يا وجود ندارد. بديهى است كارى به اين عظمت در برخى از موارد نيز ممكن است با مشكلاتى مواجه شود و مواجه هم شده است. منظور بنده اين است كه با در نظر گرفتن شرايط و امكانات و فرصتى كه براى برنامه ريزى در اختيار بود كارى كه انجام شده يك كار بسيار قوى و فوق العاده بوده است.

تن جنابعالى مستحضريد از اولين روزهاى تشرف زائران به مدينه و مكه، خبرنامه «زائر» نيز منتشر شد، آيا به نظر حضرتعالى ما در انجام اين مأموريتى كه بر عهده مان گذارده شده بود موفق بوده ايم؟

- به نظرم خبرنامه «زائر» رسالت خودش را بخوبى انجام داده و من شخصاً شاهد تلاش وصف ناپذير دست اندركاران خبرنامه بودم.

با تشكر از لفط حضرت عالى و با اعتراف به اينكه اگر موفقيتى وجود داشته در سايه عنايت خداوند بزرگ و رهنمودهاى حكيمانه حضرتعالى بوده است، اگر پيامى براى حجاج بيت اللَّه الحرام و وزيران اماكن متبركه و مقدسه داريد بفرماييد.

- توصيه بنده اين است كه از فرصت باقيمانده كمال استفاده را بكنيد. اين لحظات هميشه به دست نمى آيد بلكه براى بسيارى از مردم يك بار براى هميشه فراهم مى شود كه در كنار مرقد مطهر رسول اللَّهصلى الله عليه و آله و در مهبط وحى و در كنار ائمه بقيع باشند. و اما فرصتى كه از دست رفت نمى دانيم آيا چيزى جايش آمده است يا خير؟ كه ان شاء اللَّه آمده باشد. به هر حال، اكنون لحظات بسيار گرانقيمتى را در كنار رسول اللَّهصلى الله عليه و آله مى گذرانيم. زائران بايستى بكوشند تا از اين فرصت و از اين لحظات بهترين استفاده را بكنند و چه بسا با يك دعاى برخاسته از عمق جان بتوانند بهترين استفاده را بكنند و چه بسا با يك دعاى برخاسته از عمق جان بتوانند سعادت دنيا و آخرت را براى خود و فرزندانشان تأمين نمايند. اميدوارم كه ان شاء اللَّه همه ما بتوانيم از لحظات باقيمانده كمال استفاده را ببريم.

ص: 356

ص: 357

سرپرست حجاج ايرانى دستور تحقيق و بررسى همه جانبه اى در اين زمينهصادر گرديد. بر اسسا گزارش تحقيقاتىِ واحد بازرسى و به دنبال پى جويى و بررسى هاى گسترده، معلوم گرديد كه خوشبختانه تمامى زائران ايرانى وقوف اصلى يا اضطرارىِ اول يا دوم را درك كرده اند و تنها يك زائر موفق به درك وقوف زائر اضطرارى نشده است.

امروز واحد حمل و نقل هوايىِ ستاد حج برنامه عزيمت حجاج ايرانى از مدينه منوره به شهرهاى كشورمان را به شرح ذيل اعلام كرد:

روز يكشنبه 16 تير 6500 نفر

روز دوشنبه 17 تير 6300 نفر

روز سه شنبه 18 تير 5364 نفر

روز چهارشنبه 19 تير 5812 نفر

روز پنجشنبه 20 تير 5364 نفر

روز جمعه 21 تير 5700 نفر

روز شنبه 22 تير 5700 نفر

روز يكشنبه 23 تير 6036 نفر

ادامه اين خبر حاكى است كه شماره پرواز كليه زائران حداقل يك روز قبل از عزيمت به جده از طريق مديران كاروان ها در اختيار زائران قرار خواهد گرفت.

امروز از سوى ستاد حج مدينه منوره اعلام شد كه طى بيست و چهار ساعت گذشته چهل و يك كاروان ديگر كه شامل 5371 نفر از حجاج ايرانى بيت اللَّه الحرام مى باشند از مكه مكرمه به مدينه منوره مشرف شده اند و با اين حساب، جمع كل كاروان هاى تشرف يافته به مدينه به 372 كاروان شامل 69426 نفر بالغ گرديد.

همين گزارش حاجى است كه آخرين كاروان هاى حجاج كشورمان حداكثر طى امروز و فردا به مدينه منوره تشرف خواهند يافت و در نهايت، جمع زائران كشورمان در مدينه بعد به 56738 نفر خواهد رسيد كه اين ميزان، 1524 نفر كمتر از زائرانى است كه قبل از تشرفِ به مكه به مدينه مشرف شده اند.

ص:358

ص: 359

ص: 360

ص: 361

پرداختند. گروه ها و افرادى كه امسال به بعثه مقام معظم رهبرى مراجعه كردند خواستار آگاهى در مورد سياست هاى جديد ايران پس از ارتحال حضرت امام رحمه الله و رهبرى آيةاللَّه خامنه اى بودند. اين موضوع بيشترى سئوالات مراجعان را در بر مى گرفت. اما جنگ نفت، بقاىصدام، حضور نيروهاى آمريكايى و غربى در منطقه و مسائل داخلى ايران نظير بازسازى و پناهندگان، از مهمترين مسائل سياسى مطرح شده از سوى گروه ها و افرادى بود كه به بعثه مراجعه مى كردند. اين عده درخواست هاى متعددى نيز داشتند كه در يك برآورد درخواست كتاب هاى مختلف سياسى و مذهبى، كمك مالى، تحصيل در حوزه هاى علميه ايران، عكسحضرت امام و مقام رهبرى و اعزام مبلغ به خارج از كشور، به ترتيب تقاضاهاى آنان را شامل مى شد.

بعثه مقام معظم رهبرى موفق شد در مكه مكرمه مراسمى را به نام هاى شب عراق و شب افغانستان برگزار كند. شب عراق در 26/ 3/ 70 در كاروان مجلس اعلا و با شركت مسلمانان عراقى برپا شد و شب افغانستان در 29/ 3/ 70 در محل بعثه اين كشور- كه به يارى جمهورى اسلامى ايران تأسيس شده بود- برگزار گرديد.

در اين مدت، نزديك به چهل و پنج هزار جلد كتاب و جزوه در مدينه، مكه و منى بين حجاج ديگر كشورهاى اسلامى كه علاقه مند به آگاهى هاى بيشترى پيرامون جهان اسلام بودند، تقسيم شد. اين كتاب و جزوه ها كه در يكصد عنوان تهيه شده بود، پنج زبان عربى، انگليسى، اردو، تركى و فارسى را شامل مى گرديد. در كنار اين آثار مكتوب، يكصد و پنجاه حلقه نوار ويدئو نيز بين متقاضيان آن توزيع شد.

تماس هايى كه حاجيان ايرانى با زائران كشورهاى مسلمان داشتند، در سال جارى به حدود 8900 ديدار بالغ شد كه طرف ها به ترتيب از آفريقا، آسيا و خاورميانه بودند.

امسال حجةالاسلام والمسلمين محمدى رى شهرى در طول مدت نظارت خود بر امور جارى حج، شانزده جلسه ديدار عمومى با زائران كاروان هاى ايرانى و بيش از هفتاد ملاقات خصوصى با شخصيت هاى اسلامى ديگر داشت. در ديدارهاى عمومى، آقاى رى شهرى و يا سخنرانانى كه به نمايندگى ايشان

ص: 362

سخن گفتند، زائران ايرانى را به رعايت منش اجتماعى و اسلامى در مهبط وحى و حداكثر بهره گيرى از اين موقعيت، ترغيب و تشويق مى كردند. در ملاقات هاى خصوصى نيز، سرپرست زائران ايرانى، توجه شخصيت ها و علماى كشورهاى اسلامى را به مواضع جمهورى اسلامى ايران و سياست هاى تغيير ناپذير نظام اسلامى ايران، جلب مى نمود.

در اين مدت، بعثه بيش از هجده هزار مراجعه كننده ايرانى داشت كه به تناسب درخواست ها، بعثه پاسخگوى نيازمندى هاى آنان بود.

شوراى معاونان بعثه براى هدايت مسائل جارى حج و هماهنگى برگزارى مناسبت ها و مراسم، پانزده جلسه مشترك تشكيل داد و بر اساس تصميمات گرفته شده، سكان حج را به حركت درآورد كه مهمترين آن برگزارى مراسم ارتحال حضرت امام رحمه الله، دعاى كميل، برائت از مشركان و دو كنگره حج و تقريب مذاهب اسلامى بود.

در طول مراسم حج امسال، امور خبرنگاران بعثه موفق به ارسال 388 خبر از مكه و مدينه به ايران شد كه خبرگزارى جمهورى اسلامى با 110 خبر، بيشترين و روزنامه «ابرار» با 15 خبر كمترين اخبار را به سازمان ها و مؤسسات تابعه خود فرستاده اند.

امسال روزنامه هاى اطلاعات، كيهان، جمهورى اسلامى، رسالت و ابرار به همراه واحد مركزى خبر و خبرگزارى جمهورى اسلامى نمايندگان خود را براى تهيه گزارش رويدادهاى حج راهىِ مهبط وحى كرده بودند.

گفتنى است كه امروز آخرين روز اقامت نماينده مقام معظم رهبرى و سرپرست حجاج ايرانى در مدينه است.

ص: 363

آيةاللَّه امينى و حجةالاسلام تسخيرى ديدار و گفتگو كرد. در اين ديدار، عالمِ شيعىِ قطيف از مسئولان بعثه و حتى حضرت آيةاللَّه خامنه اى براى ميهمانى و حضور در اين منطقه دعوت به عمل آورد و گزارش مفصلى از اوضاع شيعيان آنجا ارائه كرد.

همچنين امروز آقاى شيخ محمود خطيب از شهر «سلقيبِ» سوريه با آقاى تسخيرى ديدار و گفتگو نمود.

ص:364

ص: 365

ص:366

ص: 367

ص:368

ص: 369

ولى امر مسلمانان جهان به مناسبت برپايى نخستين تظاهرات برائت از مشركان در مكه معظمه پيامى منتشر ساختند كه همزمان با اجراى مراسم برائت اين پيام در مكه قرائت شد.

ص: 370

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم

و اذن فى الناس بالحج ياتوك رجالا وعلى كل ضامر ياتين من

كل فج عميق. ليشهدوا منافع لهم و يذكروا اسم اللَّه فى ايام

معلومات على ما رزقهم من بهيمة الانعام فكلو منها واطعموا

البائس الفقير.

خداوند حكيم عزيز را حمد و سپاس كه بر بندگان منت نهاد و آنان را به گرد آمدندر خانه خود فراخواند و پيامبر بزرگ خود را به سر دادن بانگ اذان حج بر گلدسته تاريخ مأمور ساخت. ساحت خانه را امن و امانكرد و از بت هاى جاهليت پيراست و مطاف مؤمنان و ميعاد دورافتادگان و مظهر جماعت و جلوه گاه شوكت و مجمع امت قرار داد. بيت اللَّه را، كه سدنه كعبه و خدمه مطاف و مسعى در عهد جاهليت اولى بازار تجارت و دكان رياست و سياست خود كرده بودند، از آن مردم و منبع بهره و سود آنان دانست و به زعم انحصارطلبان، از راه رسيدگان را با ساكنان، داراى حقى برابر ساخت. حج را رمز وحدت و عظمت مسلمين و هماهنگى و پيوند ميان آنان قرار داد و باطل السحر بسيارى از ابتلائاتى كه افراد و جوامع مسلمين بر اثر جداماندگى از اصل و ريشه خود به آن دچار مى شوند، مانند: بيگانه گرايى، و خود فراموشى، و ترفندپذيرى، و غفلت از خدا و اسارت در دست اهل دنيا و بدبينى به برادران و شنودن شخن شمن درباره انان، و عدم حساسيت به سرنوشت امت اسلامى بلكه نشناختن كليتى

ص: 371

به نام امت اسلامى، و بى خيرى از حوادث ديگر بلاد اسلامى، و ناهشيارى در برابر نقشه هاى دشمنان دوباره اسلام و مسلمين ... و بسى بيمارى هاى مهك ديگر كه در طول تاريخ اسلام بر اثر تسلط نا اهلان و از خدا بى خبران بر زندگى سياسى و سرنوشت مسلمين، همواره مسلمانان را تهديد كرده و در قرن هاى اخير با حضور قدرت هاى استعمالى بيگانه در منطقه يا دست نشاندگان فاسد و دنياپرستشان، شكلى بحرانى و ويرانگر به خود گرفته است.

خدا را سپاس كه حج را همچون ذخيره اى تمام نشدنى و چشمه اى هميشه جوشان و چون جويبارى زلال و مستمر براى امت خالده قرار داد كه در هر حال آن كه بشناسد و قدر داند، توان استفاده ازآن را خواهد داشت و آن را داروى اين بيمارى هاى مهلك خواهد ساخت. و خدا را سپاس كه بر ملت شايسته ايران رحمت آورد و شوق كعبه مقصود را پس از سرزنش خارهاى مغيلان بيابان طلب، به جام وصلى كه شيرينى عزت و كاميابى هر دو را داشت، برآورده ساخت. حقى را كه سالى چند به ناروا از آن بازداشته شده بود، كريمانه به آنان برگرداند، و جاى خالى ملتى را كه حج ابراهيمى و محمدىصلى الله عليه و آله را جايگزين حج بوجهلى كرده بود، به نيكو وجهى پركرد، دل تفتيده مشتاقان مهجور و مصدود و محصور را با جرعه وصال، آرامش بخشيد و جان مبتهج از انوار معرفت و لبريز از شوق زيارت را لبيك اجابت گفت، بندگان مخلص را به لطفى ويژه نواخت و وعده نصرت مؤمنان را انجاز كرد و خانه خود را جايگاه طائفين و عاكفين قرار داد.

پروردگارا! به اين حاجيان مشتاق و سر از پا نشناخته و پس از انتظارى جانگزا به خلوت دوست باريافته و به همه برادران وخواهرانى كه از اقطار عالم به بارگاه عام رحمت و غفران شتافته اند، نظرى به لط و رأفت بيفكن و دلهاشان را از انوار معرفت و بصيرت روشن فرما، و هدايت و كمك خود را شامل حال آنان كن و آنان را به عزمى راسخ بر اصلاح حال امت مسلح ساز و بر دشمنانشان پيروز فرما، آمين رب العالمين.

پروردگارا! بر ارواح شهدايى كه در چهال سال پيش از اين، در حريم امن الهى هدف خصومت و كين قرار گرفته و زن و مرد و پير و

ص: 372

جوان، مظلومانه در عتبه خانه دوست به خون غلتيدند و كسان و عزيزان چشم انتظار خود را با جنازه هاى خونين خود از انتظار به در آوردند، رحمت و فضل خود را نازل فرما و ثواب حج تمام را به آنان كه در حسرت آن به ملكوت پرواز كردند عطا كن.

پروردگارا! به امام و قائد راحل ما آن عبدصالح ممتحن و آن خلفصدق اولياء، آن انسان پرهيزگار و پارسا و هوشيار كه رضاى تو را مى جست و دوستى و دشمنى اش به خاطر تو بود و در راه تو از هيچ مشكمل هراس نداشت رحمت و فضل خود را نازل و شامل فرما و از حج حاجيان و عبادت عبادتگران و كوشش تلاشگرانى كه مشمول هدايت و راهبرى او گشته اند نصيب وافر به روح پاك او عايد فرما و آرزوى بزرگ او را كه همانا قيام حج ابراهيمى و بهره بردارى امت اسلامى از اين مراسم عظيم الهى است جامه عمل بپوشان.

پروردگارا! برترينصلوات و سلام و تحيت خود را بر منجى بشريت در همه اعصار و قرون و برترين پيامبر و برگزيده ات حضرت محخمد بن عبداللَّهصلى الله عليه و آله نازل فرما كه راه راست را به بشر نشان داد و وحى تو را بر آنان فروخواند و كليدهاى سعادت دنيا و آخرت را در دسترس آنان نهاد و در حيات با بركتش سرمشق قرن هاى طولانى انسانيت را گنجانيد. درود و سلام و تحيت تو بر او و اهل بيت طيب و معصومش بويژه تحضرت بقيةاللَّه الاعظم مهدى منتظر و حجت خدا بر زمين (عج).

اينك شما برادران و خواهران كه از نقاط مختلف جهان در محشر عظيم حج گرد آمده و در هجرت از «من» قومى و نژادى و فرقه اى، به «ما» ى اسلامى و قرآنى پيوسته ايد مناسب است مسائلى را در مدّنظر داشته، درباره آن با ديگر مسلمين تبادل انديشه كنيد و پس از سفر حج، آن را سررشته تأمل و فكر و عمل سازيد.

1. اولين مطلب، قدرشناسى واجب بزرگ و پر رمز و راز حج بيت اللَّه است. حج، مظهرتوحيد و كعبه، خانه توحيد است. اينكه در آيات كريمه مربوط به حج بارها از ذكراللَّه سخن رفته نشانه آن است كه در اين خانه و به بركت آن بايد هر عامل غيرخدا ازصحنه ذهن و

ص: 373

عمل مسلمين زدوده شود و بساط انواع شرك از زندگى آنان برچيده شود. در اين محيط، محور و مركز هر حركتى خدا است و طواف و سعى و رمى و وقوف و ديگر شعائراللَّه حج، هر يك به نحوى نمايش انجذاب به «اللَّه «و طرد و نفى و برائت از «انداداللَّه» است. اين است آن «ملت حنيف ابراهيم عليه السلام»، بت شكن بزرگ و منادى توحيد برفراز قله تاريخ. شرك همواره به يك گونه نيست و بت هميشه به شكل هياكل چوب و سنگ و فلز ظاهر نمى شود. خانه خدا و حج بايد در همه زمان ها شرك را در لباس خاص آن زمان، و بت شريك خدا را با جلوه مخصوص آن بشناساند و نفى و طرد كند. امروز البته از لات و منات و عزّى خبرى نيست اما به جاى آن و خطرناكتر از آن بت هاى زر و زور استكبار و نظام هاى جاهلى و استكبارى است كه همه فاضى زندگى مسلمين را در كشورهاى اسلامى فرا گرفته است. بتى كه بسيارى از مردم جهان و از جمله بسيارى از مسلمين امروز به جبر و تحميل، به عبادت و اطاعت از آن وادار مى شوند، بت قدرت آمريكا است كه همه شئون فرهنگى و سياسى و اقتصادى مسلمين را در قبضه گرفته و ملت ها را خواه و ناخواه در جهت منافع و اغراض خود كه نقطه مقابل مصالح مسلمين است، حركت مى دهد.

عبادت، همين اطاعت بيچون و چرا است كه امروز در برابر خواست استكبار و در رأس آن آمريكا بر ملت ها تحميل مى شود و آنان با شيوه هاى گوناگون به سمت آن سوق داده مى شوند.

فرهنگ فساد و فحشاء به وسيله دست هاى استعمالى در ميان ملت ها ترويج مى شود، فرهنگ مصرف زدگى كه روز به روز زندگى ملت هاى ما را بيشتر در لجنزار خود فرو مى برد تا كمپانى هاى غربى كه مغز و قلب اردوگاه استكبارند بيشتر سود ببرند، سلطه ساسى غرب استكبارى كه پايه هاى آن بوسيله حكومت هاى دست نشانده و ضد مردمى كار گذاشته شده است، حضور نظامى كه با هر بهانه اى شكل آشكارترى به خود مى گيرد، اينها و امثال آن همه مظاهر همان شرك و بت پرستى است كه در ضديت كامل با نظام توحيدى و حيات توحيدى است كه اسلام براى مسلمانان مقرر داشته است. حج و اجتماع عظيم بر گرد خانه توحيد بايد آن مظاهر شرك را نفى كند و

ص: 374

مسلمانان را از آن برحذر دارد. حج با اين مفهوم روشن و جلى است كه برترين جايگاه برائت از مشركين شناخته شده و خداى متعال از زبان خود و نبى مكرمشصلى الله عليه و آله اعلام برائت از مشركين را به روز حج اكبر موكول ساخته است:

واذان من اللَّه ورسوله الى الناس يوم الحج الاكبر ان اللَّه برى من المشركين ورسوله فان تبتم فهو خير لكم وان توليتم فاعلموا انكم غير معجزى اللَّه وبشر الذين كفروا بعذاب اليم.»

فرياد برائت كه امروز مسلمان در حج سر مى دهد، فرياد برائت از استكبار و ايادى آن است كه مع الاسف در كشورهاى اسلامى قدرتمندانه اعمال نفوذ مى كنند و با تحميل فرهنگ و سياست و نظام زندگى شرك آلود بر جوامع اسلامى، پايه هاى توحيد عملى را در زندگى مسلمانان منهدم ساخته و آنان را دچار عبادت غيرخدا كرده اند و توحيد آنان فقط لقلقه زبان و نام توحيد است و از معناى توحيد در زندگى آنان اثرى باقى نمانده است.

حج همچنين مظهر وحدت و اتحاد مسلمانان است. اينكه خداوند متعال همه مسلمانان و هركه از ايشان را كه بتواند، به نقطه اى خاص و در زمانى خاص فرا مى خواند و در اعمال و حركاتى كه مظهر همزيستى و نظم و هماهنگس است آنان را روزها و شب هايى در كنار يكديگر مجتمع مى سازد، نخستين اثر نمايانش تزريق احساس وحدت و جماعت در يكايك آنان و نشان دادن شكوه و شوكت اجتماع مسلمين به آنان و سيراب كردن ذهن هر يك تن آنان از احساس عظمت است. با احساس اين عظمت است كه مسلمان اگر تنها در شكاف كوهى هم زندگى كند خود را تنها حس نمى كند. با احساس اين حقيقت است كه مسلمين در هر يك از كشورهاى اسلامى شجاعت برخورد با اردوگاه ضديت با اسلام يعنى همين سلطه سياسى- اقتصادى- دنياى سرمايه سالارى و عوامل و ايادى آن و نيرنگ و فتنه گرى آن را مى يابد و افسون تحقير كه اولين سلاح استعمارگران غربى در برابر ملل مورد تهاجمشان بوده و هست، در او نمى گيرد. با احساس اين عظمت است كه دولت هاى مسلمان با تكيه به مردم خود، از تكيه به قدرت هاى بيگانه خود را بى نياز حس مى كنند و اين فاصله مصيبت بار ميان ملت هاى

ص: 375

مسلمان با دستگاه هاى حاكم بر آنان پديد نمى آيد. با احساس اين وحدت و جماعت است كه نيرنگ استمعمالى ديروز و امروز يعنى احياى احساسات افراطآميز ملى گرايى، اين فاصله وسيع و عميق ميان ملت هاى مسلمان را پديد نمى آورد و قوميت عربى و فارسى و تركى و آفريقايى و آساسى، به جاى آنكه رقيب و معارض هويت واحده اسلامى آنها باشد، بخشى از آن و حاكى از سعه وجودى آن مى گردد و به جاى آنكه هر قوميتى وسيله و بهانه نفى و تحقير قوميت هاى ديگر شود، وسيله اى براى نقل و انتقال خصوصيات مثبت تاريخى و نژادى و جغرافيايى هر قوم به ساير اقوام اسلامى مى گردد.

حج با مشاهد و مناسك و شعائرخود بايد اين روح وحدت و ملائمت و جماعت و عظمت را در مسلمانان همه اقطار عالم زنده كند و از شعوب و قبايل مختلفه امت واحده پديد آورد و آن امت واحده را به وادى امن عبوديت مطلق خداوند هدايت نمايد و مقدمات تحقق گفته خداى بزر را كه: «ان هذه امتكم امة واحدة وانا ربكم فاعبدون» فراهم آورد.

تشكيل امت واحده اى كه ناصيه عبوديت بر درگاه ربوبيت و وحدانيت مى سايد همان آروزى بزرگ اسلام است و همان است كه در سايه آن نيل به همه كمالات فردى و جمعى مسلمين ميسر مى گردد و همان هدفى است كه جهاد اسلامى براى تحقق آن تشريع شده و هر يك از عبادات و فرايض اسلامى، بخشى از آن را زمينه سازى و تأمين مى كند. حج ابراهيمى و محمدىصلى الله عليه و آله بى گمان يكى از بزرگترين مقدمات و اركان اين هدف بزرگ است. بدين جهت در اين عرصه عظيم، در همان حال، كه ذكر خدا: «فاذكروا اللَّه كذكركم آبائكم او اشد ذكرا» و اعلام برائت از مشركان «واذان من اللَّه ورسوله الى الناس يوم الحج الاكبر ان اللله برى من المشركين ورسوله» ركن حج محسوب مى شود، حساسيت در برابر هر حركتى كه ميان برادران- يعنى اجزاء اين امت واحده- جدايى و دشمنى بيافريند نيز در حد اعلا است تا آنجا كه حتى بگومگوى دو برادر مسلمان نيز كه در زندگى عادى چندان مهم نمى نمايد، در حج ممنوع و حرام است: «فلا رفث ولا فسوق ولا جدال فى الحج». آرى، همانصحنه كه در آن

ص: 376

برائت از مشركن يعنى دشمنان بنيانى «امت واحده توحيدى» لازم مى شود، جدال با برادران مسلمان يعنى اجزاء بنيانى «امت واحده توحيدى» ممنوع و حرام مى گردد. و بدين گونه پايم «وحدت و جماعت» در حج،صراحت بيشترى مى يابد. رازها و رمزهاى حج بسى بيش از آن است كه در اينجا بدان اشاره شد و تدبّر در اين رازها كه همه در جهت احياى شخصيت فرد و جامعه مسلمان و مبارزه با عوامل نابودى آن است افقى جديد در برابر حاجى مى گشايد و او را به عالمى پرتلاش و پر حركت و تمام نشدنى مى كشد. اولين وظيفه هر يك از حجاج تأمل در اين راز و رمزها و تبادل نظر و جستجوى سررشته كار از اين همه است و نيز تأمل در اينكه چرا دست ها و دستگاه هايى سعى مى كنند حج را برون از همه مفاهيم سياسى و جمعى اش و تنها به عنوان عبادتى يك بُعدى كه فقط داراى خواص فردى است مطرح نمايند و چرا روحانى نمايان دين به دنيا فروش كه نام و شأن دينى آن حكم مى كند كه مردم را به اين اسرار آشنا و جسم و جان آنان را به سمت هدف هاى آن به حركت درآورند، به عكس، با هرگونه روشنگرى در اين باره مخالفت و عناد ورزيده، اصرار بر كتمان حقايق دارند، و چرا بارها و بارها در بلندگوهايى اعلام مى شود كه سياست در حج نبايد دخالت كند. مگر اسلام و احكام نورانى آن براى اداره و هدايت زندگى مادى و معنوى انسان ها نيست؟ و مگر ديانت در اسلام با سياست آميخته نيست؟ اين از جمله دردهاى بزرگ عالم اسلام است كه تحجر و كوته بينى و دنياطلبى جمعى همواره در خدمت غرض ورزى و حسابگرى هاى خباثت آورد جمعى ديگر قرار گيرد و قلم ها و زبان هايى كه بايد در خدمت اسلام و در جهت تبيين حقايق آن به كار مى افتاد، ابزارى در دست دشمنان هوشيار و توطئه گر اسلام گردد. اين همان مصيبتى است كه امام راحل رضى الله عنه بارها به تلخى از آن سخن گفته و ناليده اند و جاى آن است، كه هوشمندان امت، عامه مردم را با آن آشنا ساخته، مرز ميان علماىصادق و دين به دنيافروشان مزدور را براى آنان مشخص سازند.

2. دومين مسئله اى كه شايسته است بخصوص در اين زمان و

ص: 377

مكان به آن انديشيده شود، مسئله «پيوند امت اسلامى است با تاريخ خود و نيز با سرنوشتى كه بايد براى خود رقم زند». گذشته امت اسلامى چيزى است كه استعمار از هنگام ورود به آسيا و آفريقا همت بر مخدوش ساختن و به فراموشى سپردن آن داشته است: تسلط بر ذخاير مادى و انسانى در كشورهاى اسلامى و به دست گرفتن سرنوشت ملت هاى مسلمان كه هدف استعمارگران، مستقيم و غير مستقيم از اواخر قرن هجدهم ميلادى به اين طرف بوده، به طور طبيعى ايجاب مى كرد كه احساس غرور و شخصيت ملل مسلمان شكسته شود و آنها از گذشته پرشكوه خود كاملًا منقطع شوند و بدين گونه فرهنگ و اخلاق خود را رها كرده، آماده پذيرش فرهنگ غرب و تعاليم استعمارى شوند. و اين حيله در زمينه كاملًا مساعدى كه تسلط حكومت هاى فاسد و مستبد در كشورهاى اسلامى فراهم آورده بود كارگر افتاد و سيل فرهنگ مهاجم فربى و همه مفاهيمى كه استعمار رواج آن را در ميان ملل مسلمان براى تأمين سلطه سياسى و اقتصادى خود بر آن ملت ها ضرورى مى شمرد، به راه افتاد و نتيجه آن شد كه در طول دويست سال، كشورهاى اسلامى يكسره به سفره گسترده و بى مانع و رادعى براى غارتگران غربى تبديل شد و آنان از حاكميت مستقيم گرفته تا مالكيت ثروت هاى زيرزمينى و تغيير خط يا زبان و حتى تصرف كامل يك كشور اسلامى مانند فلسطين و تحقير مقدسات اسلامى و غيره، در اين كشورها پيش رفتند و مسلمين را از همه بركات استقلال سياسى و اقتصادى و فرهنگى كه از جمله آن رشد علمى و فرهنگى است بازداشتند.

يك نگاه به وضعيت فرهنگى و اجتماعى و اقتصادى و نظامى كشورهاى مسلمان امروز، و مشاهده ضعف روحى و مادى آن و مداقه در نظام هاى سياسى و وضع دولت هاى اغلب اين كشورها كه در آن همه چيز حاكى از احساس حقالت و ناتوانى است روشن مى سازد كه از مهمترين علت هاى اين وضع، بيگانگى و بريدگى اين كشورها و ملت ها از گذشته هاى تاريخى خود و مجد و عظمتى است كه از وراى قرن ها مى تواند هر انسان ضعيف و نوميد را به حركت و تلاش اميدوارانه سوق دهد. آن مجد و شكوه تاريخى در آغاز با قيام للَّه و جهاد مخلصانه

ص: 378

براى خدا و عمل به احكام آزادى بخش و زندگى ساز اسلام و به بركت حركت مسلمين درصدر اسلام و در غربت روزهاى مكه و جهاد دوران مدينه، پايه گذارى شد. مولود مباركى كه «جامعه اسلامى» ناميده مى شود، به بركت جهاد و مبارزه حجاز توانست به جوانى نيرمند و هوشمند بدل شود و سپس در طول قرن ها توانست مشعل علم و معرفت و درفش قدرت و سياست را بر سر چهانيان بگستراند. آن عظمت، از عظمت مبارزه مكه و مدينه سرچشمه گرفت.

اكنون اينجا، مكه و مدينه، پايگاه وحى و محل نزول بركات الهى است بر جماعتى مؤمن و مقاوم كه به بركت ايمان و عمل به آيات الهى، توانستند از خاك مذلتى كه بر آن آراميده بودند، برخاسته و قد علم كرده و آزادى شايسته انسان را براى خود تدارك ديده و پرچم آزادى بشريت و نجات انسان از سلطه امپراتورى هاى زر و زور آن دوران را برافرازند و با نوع معرفتى كه از قرآن سرچشمه مى گرفته پايگاه عظيم دانش بشرى را پديد آورند و خود قرن ها بر منبر بلند علم و معرفت بشرى قرار گيرند و سخاوتمندانه به همه بشريت بياموزند و گرانبهاترين آثار علمى را طى قرن هاى متمادى پديد آورند و سرنوشت جهان بشريت را با علم و سياست و فرهنگ خود رقم بزنند. اينها همه از بركات تعاليم خالص اسلام و حكومت الهى در عهد پيامبرصلى الله عليه و آله و برهه اى ازصدر اسلام بود كه على رغ تسلط و رشد شجره خبيثه حكومت هاى سلطنتى و رجعت از دوران توحيدى، باز تا قرن ها ثمرات خهود را به مسلمين مى چشانيد و آنان و همه بشريت را كامياب مى كرد. هر وجب از اين خاك و اين سرزمين يادآور خاطره اى از دوران پيامبر خداصلى الله عليه و آله و ياران فداكار و نورانى اوست. در اين سرزمين بود كه اسلام طلوع كرد و پرچم جهاد برافراشته شد و آزادى بشريت از همه غل و زنجيرهاى جاهليت رقم خودر.

امروز كه ملت هاى مسلمان پس از چندين قرن انحطاط و ركود و ذلت، در چهارگوشه جهان اسلام به بيدارى و قيام للَّه گراييده اند و عطر آزادى و استقلال و بازگشت به اسلام و قرآن در فضاى بسيارى از كشورهاى اسلامى منتشر گشته است، بيش از هميشه مسلمانان نياز دارند كه پيوند خود را با آن گذشته نورانى و معجز نشان، با دوران قيام للَّه و

ص: 379

مبارزه اسلامى دوران نخستين اسلام مستحكم كنند. خاطرات اسلامى در اين سرزمين براى هر مسلمان متدبر در حكم داروى شفابخشى است كه او را از ضعف و زبونى و يأس و بدبينى نجات مى دهد و راه دستيابى به هدف هاى اسلام را كه هميشه براى هر انسان برخوردار از عمق و حكمت، هدف زندگى و تلاش است نشان مى دهد.

در اينجا بود كه پيامبر عظيم الشأن با ياران مخلص خود سيزده سال همه سختى ها را به جان خريدند و مرارت ها را تحمل كردند تا نهال اسلام ريشه دوانيد، و در اينجا بود كه پس از سال هاى مصيبت بار زندگى در شعب ابيطالب، پس از شكنجه يارانى چون بلال و عمار و ياسر و سميه و عبداللَّه بن مسعود و ديگران، پس از راه پيمايى طولانى و پرمشقت و بى حاصل رسول خداصلى الله عليه و آله در ميان قبايل مكه و طائف، بيعت عقبه با اهل يثرب واقع شد و هجرت پربركت به مدينةالرسولصلى الله عليه و آله پيش آمد و دولت اسلامى تشكيل شد. در اينجا بود كه پيروزى بدر و شكست احد و محنت خندق و آزمايش خديبيه اتفاق افتاد، اينجا بود كه اخلاص وجهاد پيروزى آفريد و مال دوستى و غنيمت طلبى، ناكامى آورد .... اينجا آيه آيه قرآن نازل شد و خشت خشت بناى فرهنگ و تمدن و حيات طيبه اسلامى، كار گذاشته شد .... مسلمان با تدبر در اين گذشته و زيستن در لحظه لحظه آن، با آينده نيز پيوندى سازنده مى يابد، راه زندگى و هدف آن را مى شناسد، به خطرات راه پى مى برد، فرداى اين حركت را بالمعاينه مى بيند و خود را براى پيمودن آن آماده مى سازد و بر ترديد ناشى از احساس ضعف و حقارت و ترس از دشمن فائق مى آيد. و اين همه، از بركات حج است.

از آنچه گفتيم مى شود فهميد كه چرا استعمارگران ديروز و سردمداران سلطه استكبار جهانى امروز، اين همه از پيوند فكرى و عاطفى مسلمين با گذشته خود بيمناك و با آن در ستيزند. آرى، اين پيوند با گذشته است كه حال و آينده را رقم مى زند. پس از پيروزى انقلاب اسلامى و تشكيل جمهورى اسلامى در ايران و اعلام اينكه ملت ايران درصدد است جامعه اى براساس ارزش هاى اسلامى بسازد و در آن مقررات اسلامى را تحقق بخشد، موج تبليغات بوق هاى تبليغاتى

ص: 380

شرق و غرب و وابستگانشان، جمهورى اسلامى را به نام بنيادگرا و كهنه پرست و رو به گذشته و عناوينى از اين قبيل به شدت مورد حمله قرار داد و به نام نوگرايى، از اينكه ايران اسلامى مى خواهد پاى بند به سنت هاى گذشته باشد، انتقاد كرد. و اين درحالى بود و هست كه نظام هاى مرتجع و مستبد و پاى بند سنت هاى پوسيده كه هرگز بويى از مفاهيم نوين عالم مانند آزادى و دمكراسى و حقوق بشر استشمام نكرده و در شرق و غرب جهان كم نيستند، هيچگاه به آن نام ها مورد تعرض تبليغاتى قرار نگرفتند. و عبرت انگيز آنكه راديوهاى رژيم هايى كه در آن از ابتدايى ترين رسوم نوگرايى سياسى خبرى نيست و چيزى به نام مجلس ملى و انتخابات آزاد و نشريه غيردولتى در آن در حكم افسانه است، نيز به كشورى كه در آن به حكم اسلام، حكومتى مردمى بر سر كار است و قانون اسلامى در مجلسى مركب از نمايندگان مردم تصويب و به دست دولتى منتخب مردم اجرا مى شود و مردم در حساس ترين مسائل آن داراى حضور فعال اند، نام مرتجع دادند و هوشمندان عالم را از تقليد مسخره آميد خود به خنده انداختند.

آرى، استكبار و دارو دسته خبرى و تبليغاتى و قلم ها و بوق هاى مزدورش از اينكه كشورش در اعماق كهنه پرستى و ملتى در حال و هواى سنت هاى جاهلى خود سركند ولى درهاى خزائن مادى خود را به روى آن بگشايد و تسليم فزون خواهى و سلطه طلبى آنان شود و فرهنگ فساد و فحشاء و مصرف زدگى و ميخوارگى و شهوت رانى را از آنان بپذيرد، نه تنها نگران نيستند بلكه بسى خشنودند. آنان از بازگشت ملت ها به گذشته اى كه به آنان عزت و عظمت را يادآورى كند، راه جهاد و شهادت را به روى آنان باز كند، كرامت انسانى را به آنان برگرداند، دست سلطه گران را از غارت و چپاول به مال و ناموس آنان قطع كند، آيه «ولن يجعل اللَّه للكافرين على المؤمنين سبيلًا» را به آنان بياموزد، كريمه «وللَّه العزة ولرسوله وللمومنين) را بر آنا فروخواند، خطاب «وما لكم لا تقاتلون فى سبيل اللَّه والمتستضعفين» را به گوش و دل آنان برساند، فرمان «ان الحكم الا للَّه» را در زندگى آنان اجرا كند و خلاصه، خدا و دين و قرآن را محور زندگى آنان سازد و دست طواغيت مستكبر و مستبد و سلطه طلب را از زندگى آنان قطع

ص: 381

كند، از بازگشت به چنين گذشته اى و پيوند با چنين تاريخى ناخشنود و سراسيمه و بيمناك اند ولذا با هر بهايى مى خواند از آن مانع شوند.

مسلمين، بخصوص جوامعى كه نسيم آزادى و قيام للَّه بر آن وزيده و بالاخص علما و روشنفكران و پيشگامان آنان، بايد مراقب باشند كه در اين دام نيفتند؛ از عنوان بنيادگرايى نترسند؛ از تهمت ارتجاع و سنت گرايى آشفته نشوند؛ براى راضى كردن دشمنان خبيث و حسابگر، از اصل اسلامى خود، از احكام نورانى اسلام، از تصريح به هدف هاى جامعه دينى و نظام توحيدى، تبرا نجويند و به سخن خدا گوش فرا دهند كه: «ولن ترضى عنك اليهود لا النصارى حتى تتبع ملتهم» و «قل يا اهل الكتاب هل تنقمون منا الا ان آمنا باللَّه وما انزل الينا و ما انزل من قبل وان اكثركم فاسقون» و «فلعلك تارك بعض ما يوحى اليك وضائق بهصدرك ان يقولوا لولا انزل عليه كنز اوجاء معه ملك» و «ما نقموا منهم الا ان يؤمنوا باللَّه العزيز الحميد». در حج، در مدينه و مكه، در احد و منا و حراء، در اين سرزمين كه قدم مبارك رسول اكرمصلى الله عليه و آله و اصحاب كرامش بر آن نهاده شده و شاهد آن رنج 9 ها و دربدرى ها و مبارزات و خون دلها بوده و در قدم به قدم سرزمين وحى و جهاد و قرآن و سنت، در آن «گذشته ها» به تدبر بپردازيد، خود را آن پيوند دهيد، در پرتو آن راه و جهت را بيابيد، با تجربه آن، نتيجه و سرانجام راه را ببينيد و به حول و قوه خدا و با توكل به او و اميد به نصرت او و اعتماد به توانايى خود، در آن راه و به سمت آن هدف قدم گذاريد: «واللَّه معكم ولن يتركم اعمالكم».

3. موضوع مهم ديگرى كه حجاج بيت اللَّه به عنوان بخشى از هدف حج بايد به آن بپردازند مسائل مهم و جارى جهان اسلام است. اگر حج، كنگره عظيم ساليانه مسلمانان سراسر جهان اسلام است بى گمان فورى ترين دستور اين كنگره، مسائل روز مسلمانان در هر نقطه از جهان است. اين مسائل، در تبليغات استكبارى به گونه اى مطرح مى شود كه از آن نه درس و تجربه و اميدى به مسلمين سراسر عالم منتقل مى شود و نه اگر در آن حادث سوءنيت و سوءعمل استكبار مؤثر بوده مجرمى رسوا و حقيقتى افشا گردد، و يا به طول كلى مطرح نمى شود. حج جايى است

ص: 382

كه بايد اين خيانت تبليغاتى، افشا و حقيقت، آشكار شود و زمينه آگاهى عمومى مسلمانان فراهم آيد. اينك فهرستى از حوادث مهم جهان اسلام را به عرض برادران و خواهران مسلمان مى رسانم.

الف. مهمترين مسئله امروز، مسئله فلسطين است كه در نيم قرن اخير همواره مهمترين مسئله جهان اسلام و شايد مهمترين مسئله بشريت بوده است. اينجا سخن از محنت و آوارگى و مظلوميت يك ملت است، سخن از غصب يك كشور است سخن از ايجاد غده اى سرطانى در قلب كشورهاى اسلامى و در نقطه التقاى شرق و غرب و جهان اسلام به يكديگر است. اينجا سخن از ظلم مستمرى است كه اكنون نو نسل پى درپى از ملت مسلمان فلسطين را فرا گرفته است. امروزه كه قيام خونين اسلامىِ متكى به توده هاى مردم در سرزمين فلسطين، خطر واقعى و جدى را به اشغالگران بى وجدان و بيگانه از انسانيت و بى محابا از جنايت گوشزد مى كند، شيوه هاى دشمن از هميشه پيچيده تر و هشدار دهنده تر است و مسلمين در سراسر جهان بايد مسئله را از هميشه جدى تر بگيرند و براى آن فكرى و كارى بكنند. و اين است خبر تازه امروز.

ااكنون اوضاع آشفته جهان اسلام و وابستگى روزافزون كشورهاى منطقه به قدرت بى مهار آمريكا زمينه مساعدى براى تهاجم كينه ورزانه دولت غاصب فراهم ساخته كه با پشتگرمى به حمايت شيطان بزرگ- كه حقاً خطرناك ترين دشمن اسلام و مسلمين است- آشكارا مقاصدى را كه هرگز هم تلاش زيادى براى پنهان ساختن آن نمى كرده است دنبال كند. انتقال يهوديان شوروى كه بخشى از بهاى كمك هاى غرب به آن ابرقدرت سابق است، انتقال فلاشه هاى اتيوپى كه قرار است خدمت بهصهيونيست هاى آمريكايى و اروپايى غاصب فلسطين را بكنند و ايخراً يهوديان هند، شهرك سازى در بخش هاى غصب شده اخير فلسطين و حتى احتمالًا در بخش اشغال شده لبنان، افزايش تجهيزات نظامى و سلاح هاى كشتار جمعى در همان حال كه آمريكا جنجال تحريمصدور چنين سلاح هايى را به خاورميانه بلند كرده است، حملات هوايى روزمره و متناوب به جنوب لبنان و بمباران غيرنظاميان فلسطينى و لبنانى، سخت گيرى

ص: 383

روزافزون نسبت به شهروندان عرب فلسطينى يعنىصاحبان آن سرزمين و انجام جنايت بارزترين و وحشيانه ترين برخوردهاى پليسى با مردم ... و در همان حال درصحنه سياسى، در برابر عقب نشينى روز به روز دولت هاى عربى و ساف و ضعف نشان دادن زبونانه برخى از سياستمداران عرب، چهره مهاجم به خود گرفتن و حتى فكر تشكيل كنفرانس بين املللى و يا منطقه اى، هر يك را به نوعى رد كردن و بالاخره پيشنهاد تشكيل دولت فلسطين در گوشه اى از سرزمين فلسطين را كه محصول عقب نشينى و ذلت پذيرى طف هاى فلسطينى بود، بهصراحت و قاطعيت رد كردن ... اينها مجموعه اى از سياست ها و اعمال آشكار آدمى ستيزان سهيونيست است و يقيناً در كنار اينها چندين برابر، فعاليت پنهان در جهت توطئه و ترور و آدم ربايى و جنگ روانى و تبليغات مسموم و جنايت هاى شناخته و ناشناخته اى است كه فقط ازصهيونيست ها و همكاران آنها ساخته و متصور است. استكبار جهانى و دولت هاى استعمارگر، از آغاز تا امروز، رژيم غاصب اسرائيل را به عنوان اهرم فشارى بر روى دولت هاى عربى و سپس اسلامى منطقه پديد آورده و ذخيره كرده اند و برآنند كه اين خنجر مسموم را همواره در پهلوى جهان اسلام نگاه دارند و امروز شيطان بزرگ، سررشته اين سگ دست آموز را در سدت دارد. پس تعجبى نيست كه نقض مكرر قوانين بين الملى، نقض مداوم حقوق بشر آن هم به فجيع ترين شكل، تجاوز مكرر به كشورهاى همسايه، عمليات تروريستى و آدم ربايى به گونه آشكار، تهيه روزافزون سلاح هاى اتمى و امثال آنها كه هريك در هر يك از كشورهاى جهان كه با آمريكا و ديگر دولت هاى بزرگ رابطه ارباب رعيتى نداشته باشد، حادثه اى عظيم تلقى مى شود، ازصهيونيست ها قابل قبول باشد و هيچ اعتراض جدى از سوى شبكه استكبارى جهان مخصوصاً شيطان بزرگ برنينگيزد.

بدين ترتيب، امروز دولت غاصبصهيونيست، بزرگترين خطر براى حال و آينده جهان است و بر مسلمين است كه براى علاج اين خطر و رفع ظلمى به اين عظمت، درصدد علاج و چاره باشند. متأسفانه رفتار و گفتار اغلب سران كشروهاى اسلامى هيچ اشاره اى را به عزم آنان برعلاج اين خطر بزرگ- كه چيزى جز محو رژيم صهيونيست

ص: 384

نژاد پرست نيست- نشان نمى دهد بلكه، به عكس، نشانه هايى از گسترش كمپ ديويد و تكميل خيانت «سادات» نيز در برخى از دولت هاى عربى به چشم مى خودر و من نمى دانم آيا اين دولت ها با اين رفتار ذلت بار و تسليم ننگ آور در برابر دشمن عنود مسلمين و اعراب، چه پاسخى براى ملت هاى خود و نيز در پيشگاه خداوند آماده كرده اند؟

علاج واقعى اين خطر به دست مسلمين است. آنان مى توانند با كمك هاى حقيقى به مبارزين مسلمان، قيام داخل كشور فلسطين را قوى تر و كوبنده تر سازند، و نيز مى توانند به طرف گوناگون نگذارند كه دولت هاى منطقه به پيروى از خواست و تحميل آمريكا تن به سازش با اسرائيل دهند.

اقدام هاى فداكارانه و جوانمردانه مسلمانان سربلند لبنان كه بارهاصهيونيست هاى قلدر و حاميانشان را در موضع ضعف و انفعال قرار داده، گواهصادقى است بر اينكه ملت ها و جوانان مؤمن قادرند بسيارى از كارهاى بزرگ را انجام دهند.

ب. مسئله ديگر، حركت هاى اسلامى در برخى از كشورهاى عربى و آفريقايى است. اين يكى از مژده بخش ترين حوادث جهان اسلام است كه ملتى، با جوان هايش، با روشن فكرهايش، با مردم كوچه و بازارش، داعيه اجراى احكام اسلامى و تشكيل حكومت اسلامى داشته و در آن حركت كند. از طلوع انقلاب عظيم اسلامى در ايران و تشكيل جمهورى اسلامى، اين انتظار و اميد براى دوستان و اين هراس و نگرانى شديد براى اردوگاه استكبار و در رأس آن آمريكا وجود داشت كه انقلاب اسلامى ايران طليعه پيروزى هاى مسلمانان در ساير نقاط جهان اسلام خواهد بود.

برادران و خواهران مسلمان ما در همه جاى جهان بدانند كه بخش عمده اى از فشار مشترك شرق و غرب بر ايران اسلامى، چه در دوران جنگ تحميلى و چه قبل و بعد از آن، بدين خيال باطل بود كه با شكست جمهورى اسلامى در ايران، تجربه حركت اسلامى در چشم مسلمانان ساير كشورها ناكام جلوه كند و برق اميدى كه از پيروزى انقلاب در ايران، دل هاى آنان را روشن ساخته بود، نيروى آنان را در

ص: 385

اين راه مبارك به كار نيفكند. امروز هم تبليغات وسيع بوق هاى استكبارى كه مى خواهد انقلاب اسلامى را در ايران، راكد و متوقف و رسيده به بن بست، و نظام جمهورى اسلامى را رويگردان از خط انقلاب و امام عظيم الشأن آن رضى الله عنه و آشتى جوى با آمريكاى غدّار جلوه دهد، هدفى جز اين ندارد. اين همان بوق هايى است كه در دوران حيات امام راحل قدس سره بارها تهمت رابطه با اسرائيل و خريد تسليحات از آن و فروش نفت به آن را وقيحانه به ايران اسلامى كه جدى ترين دشمن رژيمصهيونيستى است، وارد مى كردند.

خدا را شكر كه هيچيك از تلاش هاى استكبارى، چه عملى و چه تبليغاتى، كارگر نيفتاد و شعله اميدى كه با پيروزى انقلاب اسلامى و چهره مصمم و تسليم ناپذير آن، بر دنياى اسلام و جان هاى مسلمين پرتو افكنده بود كار خود را كرد و نتيجه آن است كه امروز در تعدادى از كشورهاى اسلامى بهصورت حركت هاى عظيم مردمى در طلب حكومت اسلامى مشاهده مى شود.

ليكن اينجانب به عنوان برادرى دلسوز و مجرب وظيفه خود مى دانم به اين ملت ها ومخصوصاً به رهبران و هوشمندان و روشن فكران و علماى دينى آنان يادآورى كنم: اولًا در اين راه خطرات زيادى از ناحيه بى صبرى يا بى بصيرتى، حركت را تهديد مى كند؛ بر دو عنصر سبر و بصيرت بيش از همه چيز تأكيد بورزيد. ثانياً حركت اسلامى و انقلاب اسلامى عبارت است از طغيان بر ارزش هاى جاهلى و نظام هاى طاغوتى كه بر را به زنجير كشيده و موجب ظلم، و فساد و تبعيض طبقاتى و نژادى، و فحشاى عمومى، و ستم پذيرى توده ها، و ديگر بدبختى هاى ملت ها شده و همه چيز را فداى سود بيشتر و حاكميت ظالمانه بيشترصاحبان زر و زور نموده است. پس حركتصحيح اسلامى،صف بندى ميان دو نظام ارزشى و مبارزه ميان دو فرهنگ است: فرهنگ به زنجير كشيدن بشر و فرهنگ نجات بشر. لذا هر حركت اسلامى بايد خود را براى مقاومت همه زورمندان عالم آماده كند و غافلگير نشود. ثالثاً دشمن مى كوشد با جوّسازى و حيله هاى تبليغاتى، شما را از نام حكومت اسلامى و نظام اسلامى برحذر دارد و شايد برخى از ساده دلان به اين فكر بيفتد كه براى حساس نشدن آمريكا و

ص: 386

دولت هاى غربى، بهتر است كه در اظهارات علنى از نام حكومت اسلامى اجتناب شود. توصيه اينجانب، اجتناب جدى از اين مصلحت انديشى خلاف مصلحت است. هدف تشكيل نظام اسلامى و حاكميت قرآن و اسلام را بى هيچ انفعال بهصراحت و به تكرار و در همه شرايط بيان كنيد و با عدول از نام مقدس اسلام، دشمن را به طمع نيندازيد و هدف را مبهم و غبارآلوده نسازيد. رابعاً اسلام و حركت هاى اسلامى همواره از نفاق بيش از كفرصريح، لطمه ديده است. امروز خطر اسلام آمريكايى يعنى آنجا كه نام و عنوان اسلام در خدمت طواغيت و در جهت هدف هاى آمريكا و ديگر مستكبرين است، از خطر ابرازهاى نظامى و سياسى آمريكا كمتر نيست و بيشتر است. از علمداران نظامى و سياسى آمريكا كمتر نيست و بيشتر است. از علمداران اسلام آمريكايى، چه در لباس عالم دين و چه در موضع سياستمدار، بر حذر باشيد و آنان را در سخن و اشاره و جهت گيرى شان متهم كنيد و هرگز درصدد جلب كمك آنان نباشيد. خامساً از تجارب حركت هاى ديگر اسلامى در ساير كشورها و وضع كنونى آنان بى خبر نمانيد و على رغم ميل استكبار با آنان ارتباط بيابيد. و بالاخره سادساً آيه شريفه «واعتصموا بحبل اللَّه جمعاً و لا تفرقوا» را كه توصيه تمسك به دين و رعايت وحدت كلمه در آن است، همواره به ياد داشته، هر دو توصيه آن را نصب العين خود قرار دهيد و از كيد دشمن در اين باب بر كذر باشيد.

ج. يكى ديگر از مسائل كنونى جهان اسلام مسئله عراق و وضع مصيبت بار و گريه آور ملتى است كه بر اثر سوءِنيت و سوءِتدبير زمامدارانش، علاوه بر اختناق و حكومت پليسى شديد و پس از اينكه از ده سال پيش به اين طرف به جنگ غير عادلانه با همسايگان خود مجبور گشته و به خاطر تدابير ابلهانه و جاه طلبانه سرانش هزاران هزار زن و مرد و كودك و پير و جوانش در بمباران و تخريب ها به قتل رسيده يا داغديده و يا مجروح و معلول و بى خانمان شده و بخش عظيمى از ثروت ملى و تاريخى اش نابود شده، اكنون از سوى همان زمامدارانى كه مسبب همه اين مصائب بوده اند بهصورت مسقتيم تهديد مى شود و با بمباران ها و سلاح هاى دسته جمعى و شيميايى، قتل عام و آواره و نوميد از زندگى

ص: 387

مى گردد.

هنگامى كه ارتش عراق براى ارضاى جاه طلبى و افزونخواهى سران رژيم آن كشور به كشرو كويت حمله و آن را تصرف كرد و بهانه اى نقد به دست آمريكا براى حضور بى سابقه نظامى و بالطبع نفوذ شوم سياسى و اقتصادى در منطقه خليج فارس داد و منطقه خليج فارس از هر دو طرف- رژيم عراق و متحدين غربى- به آتش كشيده شد، كسانى از مسلمين- غالباً از روى ساده انديشى خيرخواهانه و شديد معدودى از سر بدخواهى و حسابگرانه- به جمهورى اسلامى مصرّانه پيشنهاد مى كردند كه به كمك رژيم بعثى عراق شتافته، به سهم خود ابعاد جنگ را گسترده تر سازد. اين نظر، البته بر خلاف اصول مسلم اسلام بود كه جهاد فقط در راه گسترش دين يا دفاع از ملت هاى مستضعف و يا دفاع از دولت اسلامى واجب مى شود ونه در دفاع از رژيمى مهاجم و اشغالگر و قدرت طلب، آن هم با ايدئولوژى حزب بعث كه رسماً و علنا منكر و معارض دين و معنويت است، آن هم با سوابق ظلم و فاسد و اختناق و نسل كشى كه رژيم عراق، در آن داراى وضعى استقنايى است و بالخصوص رژيمى كه سابقه تسليم و فرمان پذيرى اش در برابر قدرت هاى ظلطه گر را ايرانيان در طول هشت سال جنگى كه به خواست استكبار و با سلاح و كمك همه جانبه آنان بر نظام اسلامى تحميل كرد، بخوبى دريافته اند. آرى، اسلام، دفاع از چنين رژيمى را جهاد نمى شمرد و آن را جايز نمى داند ... ليكن اين پيشنهاد مسئولان ويرانى عراق كه در برهه اى كوتاه براى جلب نظر ساده لوحان، به دولغ دم از اسلام و مقدسات دينى مى زدند و بعضاً با اعتراف به خباثت و فساد و ظلم سران آن رژيم، دفاع از ملت عراق را انگيزه خود از اين پيشنهاد مى دانستند. ما به آنان يادآورى مى كرديم كه كمك به مردم مظلوم عراق واجب است امام ورود در جنگ به نفع رژيم عراق و تحكيم سلطه آن رژيم، كمك به مردم عراق نيست بلكه كمك به رژيم ضد مردمى عراق و ظلم به مردم عراق است كه ده سال است آن رژيم منحوس، جنگى ناخواسته را برآنان تحميل كرده است.

ص: 388

اكنون با تسليم و فرار مفتضحانه رژيم و ارتش عراق در برابر آمريكا و متحدين غربى و قبول همه شرايط مستكبران، آن رژيم توانسته خود را براى مدت نامعلوم ديگرى بر سرير حكومتى بى افتخار و قدرتى ذلت آميز تأمين كند ... و در اين حال با مردم عراق، اين ملت مظلوم كه سال ها است گروگان رژيمى خشن و ظالم و فاسد و شكنجه گرند، بايد علاوه بر تاوان جنگى كه فقط به هدف افزون خواهى سران رژيم بر آنان تحميل شده، غرامت شكست و ذلت و عقده هاى حقارت آن رژيم را نيز بپردازند. همان رژيم و ارتشى كه بيش ازصد ساعت نتوانست با دشمنان خارجى كه به داخل خانه انان آمده بودند، بجنگند و از مرگ نترسند، اكنون بيش ازصد روز است كه به جان ملت عراق افتاده، خانه ها را ويران، شهرها را بمباران، عتبات عاليات را هتك، مردم را از وطن آواره، علما و بزرگان را دستگير و بسيارى را شكنجه و ملت را قتل عام مى كنند. در شمال كردها و در جنوب اعراب را طورى كشتند و زدند و دربدر كردند و به عزاى عزيزان نشاندند كه واقعاً در مودر هيچ يك از جنايتكاران شناخته شده در روزگاران اخير ما نشنيده و گمان نبرده ايم. با مردم عراق رفتارى كردند كه انسان هاى با وجدان با حيوانات نمى كنند. كردهاى شمال عراق بر اثر اخم و تهديد آمريكا و دولت هاى غربى، فعلًا وضع بهترى دارند تا بعدها چه پيش آيد، اما شيعيان جنوب كه به دلايل متعدد مورد بغض و كينه آمريكا و متحدينش مى باشند- و دليل عمده آن است كه داعيه اسلام و تشكيل حكومت اسلامى در آنان هست- همچنان در تهديد دائم و مورد بلا و مصيبت دائم از سوى رژيم ضد دينى و ظغيانگر و نسل كش عراق اند. اين تصوير ساده اى از وضع عراق است كه گفته شد: ملتى ستمديده و مظلوم و بى پناه با دست خالى در برابر حكومتى بس خشن و بى اعتنا به همه معيارهاى اسلامى و انسانى و بى الملى و بيباك در ريختن خون مردم و ظلم به مردم ... وصداى ياللمسلمين آن مردم بلند است. و در همين چند روز علائم آشكار و محاصره و حمله اى خونين بهصدهاهزار نفر فراريانى مشاهده شد كه از بيم ارتش به مرداب هاى ميان بصره و عماره و ناصريه پناهنده شده اند و زن و مرد و كودك، بيما و بنابر خبر، بعضاً «وبا» زده و دجار بيمارى هاى واگير مى باشند. غرب و

ص: 389

بخصوص آمريكا جز نقل بعضى خبرها آن هم كوتاه و بى كشش، هيچ كمكى نكرده اند و آنان تنها اميدشان به خدا است و به توده هاى مسلمان كه البته مى توانند حداقل به شكل اعتراض به اين اعمال، آنان را يارى دهند.

د. مسئله بعدى، وضع مسلمانان كشمير است. دولت هند با استفاده از اشتغال دنياى اسلام به مسائل حاد ماه هاى اخير كه موجب غفلت عمومى از وضع آن برادران جدا افتاده و مظلوم شده، حداكثر فشارى را كه توانسته بر آن مردم وارد آورده و جان و مال و حتى بنابر نقل، ناموس آنان را مورد تعرض و تاراج قرار داده است.

اينجانب اكنون درصدد آن نيستم كه در ماهيت مسئله كشمير قضاوتى بكنم- و مطلعين مى دانند كه اين يكى از زخم هاى كهنه اى است كه انگليسى هاى استعمارگر در هنگام خروج اجبارى خود از هند بر پيكر شبه قاره وارد كرده و به وسيله آن از مسلمانان هند بزرگ، انتقام گرفتند-؛ سخن ما آن است كه دولت هند در برخورد با اين مسئله از ابزارهاى خشن و نامناسب استفاده كرده و با اطمينان به اينكه دولت هاى بزرگ و سازمان هاى مدعى حوقق بشر هيج دفاع واقعى از مسلمانان نخواهند كرد، به روش هاى غير انسانى متوسل شده است. ملت هاى مسلمان بايد بدانند كه مسلمان كشميرى از آنان متوقع است كه از او دفاع كنند، و اين وظيفه اسلامى و برادرانه مسلمين است. و دولت هند اگر تصور كند كه مى توان آن جمع كثير از مسلمانان را بدون هيچ عكس العمل از سوى مسلمين جهان براى هميشه تحت فشار نگه داشت، بى شك در اشتباه است. در همين جا لازم است درباره اقليت هاى مسلمان در برخى از كشورها و ار جمله كشورهاى اروپايى اشاره شود كه فشار وارد بر مسلمانانى كه مايلند هويت اسلامى خود را حفظ كنند، افشاگر ماهيت دمكراسى و آزادى اى است كه غرب پيوسته از آن دم مى زند! حساسيت هايى كه بعضى دولت هاى اروپايى در برابر ساختنمسجد يا تشكيل اجتماعات اسلامى يا رعايت لباس اسلامى و امثال آن، نشان مى دهند يا در مردم بر مى انگيزند، بايد مسلمانان را به مواضع واقعى آن دولت ها نسبت به اسلام آشنا سازد. اينها

ص: 390

ازجمله مسائل مهمى است كه مسلمانان جهان بايد درباه آن بينديشند و از آن براى معرفت به وظيفه خود در اين روزگار بهره گيرند.

ه. يكى از مسائل مهم اين روزگار، مسئله اختلافات فرقه اى ميان مسلمين است. اين البته مسئله تازه اى نيست و اختلافات و نزاع و بعضاً زد و خرود بر سر مسائل كلامى و فقهى و فرقه اى از قرن اول اسلام همواره وجود داشته است، ليكن در اين باب سخن تازه آن است كه پس از پيروزى انقلاب اسلامى در ايران و گسترش فرك آن در سراسر آفاق اسلامى، يكى از ترفندهاى استكبار در مقابله با اين موج همه گير اسلامى، اين بوده است كه از سويى انقلاب اسلامى ايران را يك حركت شيعى به معناى فرقه اى آن- و نه اسلامى به معناى عام- معرفى كرده و از سوى ديگر در ايجاد نفاق و نقار ميان شيعه و سنى سعى بليغ كنند.

ما از آغاز، با توجه به اين مكر شيطانى، همواره اصرار بر وحدت فِرَق مسلمين داشته و كوشيده ايم اين فتنه گرى را خنثى كنيم و بحمداللَّه با تفضل الهى توفيقات فراوان نيز داشته ايم كه يكى از آخرين آنها تشكيل مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى است و هم اكنون در سراسر جهان اسلام علما و روشنفكران و شعرا و نويسندگان و عامه مردم، از همه مذاهب اسلامى دوشادوش و با يك زبان و يك نفس از انقلاب اسلامى و جمهورى اسلامى ايران دفاع مى كنند، ليكن دشمن با پول و طرح و تبليغ و خباثت فراوان مجهز است و متأسفانه در نقاطى از جهان كسانى را مى يابد كه بتواند با تطميع و اغفال، بر ذهن و زبان آنان تسلط يابد. لذا گاه به گاه در كشورى از يك سياستمدار و در كشور ديگرى از يك عالم نما يا انقلابى نما شنيده مى شود كه به تشنيع و ناسزا به شيعيان يا به ملت ايران كه بزرگترين انقلاب معاصر را بوجود آورده و به گونه اى بهت انگيز از آن دفاع كرده اند، زبان مى گشايد و قلم مى راند. يا در كشور مسلمان پاكستان كه ملت آن در شمار عزيزترين ملت ها براى ما و هميشه در خط دفاع از اسلام و جمهورى اسلامى ايران بوده و هست، كسانى با دلارهاى دشمنان اسلام و وحدت مسلمين، جلسات داير مى كنند و كتاب و مقاله مى نويسند تا شيعه و تشيع اهل بيت پيامبرصلى الله عليه و آله را به باد حمله بگيرند و به مقدسات اهانت كنند.

ص: 391

ما همه اينها را به حساب آمريكا و دستياران و مزدورانش مى گذاريم و دامن ملت ها و علماى راستين اسلام را از آن پاك مى دانيم؛ ليكن اين از جمله مسائلى است كه بايد با هوشيارى مسلمين حل شود و مجال تاخت و تاز به دشمنان اسلام داده نشود.

و. آخرين سخن مسئله بسيار مهم سلطه روزافزون شيطان بزرگ بر ذخاير كشورهاى اسلامى و حضور بيش از پيش سياسى و اقتصادى و حتى نظامى آن در اين كشروها است. اين ابرقدرت ظالم و سلطه طلب پس از تحولات اخير جهان كه منتهى به فروريختن نظام هاى الحادى كمونيستى شد و شوروى از موضع رقابت را آمريكا فرو افتاد، درصدد است كه سراسر جهان و بخصوص مناطق زرخيز اسلامى را به منطقه نفوذ بى رقيب خود مبدل سازد، و پس از فراغت از- به اصطلاح- جنگ سرد، به جنگ همه جانبه اى با بيدارى اسلامى كه مانع مستحكمى در راه اين نفوذ است، كمر بسته است. اين حكومت شيطانى بنابر مقتضاى طبيعت ضدفطرى و ضدانسانى خود، از دورن دچار معضلات لاينحلى است، ليكن به اقتضاى همان طبيعت استكبارى و جهانخوارى، مى كوشد كه مشكلات خود را به كل جهان منتقل كند و با تسلط بر همه مراكز حساس و ثروت خيز عالم از جمله خاورميانه و مخصوصاً خليج فارس به حيات خود قدرتمندانه تر از پيش ادامه دهد. اگر اين رؤياى شوم به تحقق بپيوندد روزگار سياهى بر ملت هاى اين منطقه خواهد گذشت كه در گذشته نظير نداشته است. رژيم آمريكا اينك از هر وسيله اى براى رسيدن به آن هدف شيطانى استفاده مى كند و متأسفانه جهالت و غرور و قدرت طلبى حكام عراق كه زمينه آن را هم كمك هاى قبلى آمريكا و غرب به عراق فراهم كرده بود، اوضاعى را در اين منطقه بوجود آورد كه عواقب تلخ و دردناك آن را همه كمابيش مى دانند. و از جمله تبعات آن يكى اين است كه آمريكا به تصميم گيرنده اصلى در بخش مهمى از اين منطقه مبدل شده و دولت هاى منطقه را مرعوب خود ساخته است و اين تهديد بزرگ براى موجوديت اسلامى بلكه كيان انسانى در اين منطقه و در هر نقطه از جهان كه چنين اتفاقى بيفتد، به شمار مى آيد.

امروز بجز اسلام و انسان ها مؤمن و مصمم، هيچ نقطه اميد ديگرى

ص: 392

براى مقابله با اين تهديد بزرگ نيست. و خدا را سپاس كه امروز خورشيد منور اسلام حياتبخش، دوباره بر دل و جان انسان ها تابيدن گرفته و بسيارى ملت هاى مسلمان در راه تحقق بخشيدن اسلام در زندگى خود با عوامل دورى مردم از دين خدا، مبارزه را آغاز كرده اند. اين حركتى فرخنده و اميدبخش است و به توفيق الهى همين است كه زنجير سلطه شيطانى آمريكا و هر قدرت طغيانگر ديگر را خواهد گشود و همه را نجات خواهد داد: «كتب اللَّه لاغلبنّ انا ورسلى». ملت ها و دولت ها در قبال روحيه گرايش به اسلام ناب محمدىصلى الله عليه و آله، اسلامى كه سرلوحه اش قطع نفوذ شيطان بزرگ و بقيه شياطين از زندگى ملت ها است، به يك اندازه مسئول اند. دولت هاى اسلامى اگر به كشور و ملت خود علاقه مندند بايد بدانند اين آن چيزى است كه زندگى و شرف و استقلال ملت ها و كشورها و قدرت دولت ها را تأمين مى كند.

از خداوند متعال بيدارى همه مسلمانان عالم و شرف و عزت و رهايى آنان از چنگال استكبار و پيروزى آنان در مصاف دشمنان خدا را مسئلت مى كنم.

پروردگارا! پرتو قرآن و اسلام را بر دل هاى مسلمين مستدام بدار و رحمت و فضل خود را بر آنان نازل كن، آنها را تأييد بفرما و دلهاشان را با آميد و ايمان مستحكم بدار، قلب ولى اللَّه العظم (عج) را از ما شاد و دعايش را در حق ما مستجاب كن، حج حاجيان و تلاش تلاشگران راه خودت را به نيكى مقبول فرما، دل هاى مسلمين را روز به روز به هم نزديك تر و عوامل تفرقه را نابود فرما، ارواح مطهر شهداى راه حق و جسم و جان آسيب ديدگان اين راه را مشمول رحمتت بفرماو

پروردگارا! از هر حركتى كه در سراسر جهان براى حاكميت دين تو انجام مى شود حضرت امام خمينى آن بنده صالح و برگزيده ات را جزاى خير عنايت كن. آمين رب العالمين.

والسلام على جميع اخواننا المسلمين ورحمة اللَّه.

على الحسينى الخامنه اى

سوم ذى الحجة الحرام سال 1411 هجرى قمرى

مصادف با بيست و ششم خرداد سال 1370 هجرى شمسى

ص: 393

ص: 394

نماينده شايسته حضرت مستطاب عالى حضرت حجةالاسلام والمسلمين آقاى محمدى رى شهرى كه اين مأموريت خطير را در چنين موقعيت حساسى بخوبى و شايستگى انجام دادند و حيثيت و شئونات جمهورى اسلامى ايران را حفظ كردند تشكر و تقدير مى نمايم. اميدوارم كه احياى مجدد حج ابراهيمى مقدمه اى براى احياى اسلام ناب محمدى درتمام كشورهاى اسلامى و بهره مندى جهانيان، بويژه مستضعفان و محرومان، از اين عطيه الهى باشد و زمينه ظهور مصلح كلْ حضرت بقية اللَّه الاعظم- ارواحنا لتراب مقدمه الفداء- فراهم گردد.

ابراهيم امينى، سيد جعفر كريمى، هادى روحانى، سيد حسن ديباجى،صادق احسانبخش، سيد كاظم نورمفيدى، ابوالقاسم خزعلى، سيد مهدى روحانى، فخرالدين حجازى، مجتبى حاج آخوند، محمد واعظ عبائى، حسين واعظى اراكى، سيد على قاضى عسكر، محمد تقى مصباح يزدى، محمد على شرعى، سيد حميد روحانى،صدرالدين حائرى، حسنصانعى، محى الدين حائرى شيرائزى، سيد كاظم اكرامى، سيد على اكبر ابوترابى، حسين محمدى، واعظ زاده خراسانى، على اكبر موسوى، محمد رضا توسلى، احمد جنتى، محمد مؤمن، حسين محمدى يزدى، عبادى، شيخ حسن ابراهيمى.

ص: 395

اظهار توحيد، به نفى و نابودى حراميان شرك همت گمارده و نوا و نداى خليل خدا را همه ساله فرياد برآورند كه فرمود: «انّنى بَرئٌ مِمّا تُشرِكونَ» (انعام/ 19) و هم صدا با رهروان ابراهيم آواز سردهند كه «إنا بُرَءاوا مِنْكُم ومِمّا تَعْبُدوُنَ مِنْ دُونِ اللَّه كَفَرنا بِكُمْ وَدَا بَيْنَنا و بَينَكُمُ العَداوَةُ وَالبَغْضاءُ أبَداً» (ممتحنه/ 4) و حج موسمى است كه اعلام وفادارى و حمايت كنيم از خاتم رسولان و اعظم و اشرف فرستادگان الهى در آيه «واذانٌ مِنَ اللَّه وَ رَسُولِه إلَى النّاسِ يَوْمَ الحَجِّ الأكبَرِ أنَّ اللَّه بِرئٌ مِنَ المُشْرِكينَ وَرَسولُهُ» (توبه/ 3).

در اينجا به ميهمانى خداوند مشرف شده ايم تا با خضوع و اخلاص به پيشگاه عظمت و كبريايى اش اعلام بداريم كه قرآن جاويد تو براى هميشه بشريت دستورالعمل زندگى و عبادت و سياست و ديانت ما است و اعلام برائت تو و رسول گرامى ات از مشركين را فرمان همگانى و هميشگى دانسته و هرگز آن را به غفلت و فراموشى نخواهيم آرود. لذا ما روحانيت و حجاج اهل سنت به پيروى از ابراهيم خليل و رسول خاتم در مركز وحى و توحيد ضمن اتحاد با تمامى مسلمين عالم بانگ لا اله الا اللَّه و برائت اللَّه و رسول خدا از مشركين برآورده و با حضور خود در اين اجتماع عظيم الهى پيام زير را به تمام مسلمانان عالم اعلام مى داريم:

1. به پيروى از قرآن جاويد، شرك را گناه نابخشودنى مى دانيم كه «إنَّ اللَّه لا يَغْفِرُ أنْ يُشرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مادُونَ ذلِكَ لِمَن يَشاءُ» (نساء/ 48) و برائت از آنان را كه به معناى اثبات و اصرار به توحيد است لازم مى شماريم.

2. همان گونه كه شيوه مرضيه رسول اكرمصلى الله عليه و آله و نظر و رأى مبارك امام فقيد راحل و خلفصالح كامل ايشان مى باشد، برائت از مشركين از اركان حج واقعى ابراهيمى محمدىصلى الله عليه و آله است و در مركز توحيد بدون نفىِ شرك قصد الى اللَّه تحقق كامل نمى يابد.

3. حضور غاصبانه نيروهاى بيگانه غربى- در رأس آن آمريكا، دشمن شماره يك مسلمين- را در منطقه خليج فارس محكوم نموده و خواستار خروج سريع و بدون قيد آنان از منطقه مى باشيم.

4. سرنوشت منطقه حساس خاورميانه و فلسطين اشغالى و افغانستان و ساير بلاد اسلامى سرنوشت جهان اسلام است و به كشورها و ملت هاى اسلامى مربوط، و تكليف است براى حل آن تصميم بگيرند.

ص: 396

5. حج كنگره عظيم اسلام و تمثّل وحدت و اتحاد مسلمين جهان از همه فِرَق و مذاهب است، كه اسلام در همه جغرافياى عالم يك پيكره واحد است و اصل وحدت از اصول حاكم شريعت مقدس است كه التزام به آن بر همه مسلمين واجب شرعى است و تخلف از آن جايز نيست.

6. انقلاب اسلامى ايران به رهبرى حضرت آيةاللَّه خامنه اى، با شتاب و دقت و قاطعيت، راه پيشوا و مصلح بزرگ اسلامى حضرت امام خمينى را دنبال نموده و با حمايت قاطع ملت شريف ايران و ملت هاى مسلمان جهان در دستگيرى از مسلمانان و مبارزه با ظلم و كفر و شرك، بدون تزلزل و ترديد به راه خود ادامه مى دهد.