نام كتاب: كتاب شناسى تحرير الوسيلة( پويا)
نويسنده: پويا، حسن
تاريخ وفات مؤلف: معاصر
موضوع: كتابشناسى
زبان: فارسى
تعداد جلد: 1
ناشر: موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى( ره)
مكان چاپ: تهران
سال چاپ: 1383 ه. ش
نوبت چاپ: دوم
حضرت امام خمينى (س)، چنان كه در ميان عالمان دينى، در جايگاه مسائل سياسى و اجتماعى سرآمد آنان بود، در مقام فقه و فقاهت نيز از جايگاه بلندى برخوردار بود، آن گونه كه در همه علوم حوزوى صاحب نظر و در اكثر آنها صاحب تأليف بودند و تاكنون نزديك به 60 جلد از تأليفات ايشان در زمينه هاى فقهى، اصولى، اخلاقى، عرفانى و فلسفى و ... به چاپ رسيده است؛ و اين همه به جز شرح ها، تقريرات و ساير كتاب هايى است كه درباره آثار و انديشه هاى حوزوى ايشان به نگارش درآمده است.
يكى از كتاب هاى حوزوى ايشان «تحرير الوسيله» است كه مهم ترين و جامع ترين رساله فقهى- فتوايى معظم له به شمار مى رود. اين كتاب به لحاظ جامعيت و نيز برخوردارى از اضافاتى در مسائل مستحدثه، يكى از ماندگارترين آثار فقهى شيعه اماميه است كه تاكنون شرح ها و تعليقه هاى فراوانى از ابتداى تأليف تاكنون بر آن نوشته شده است.
اكنون در اين نوشتار مختصر، معرفى كوتاهى از ترجمه شرح و تعليقه هايى كه بر «تحرير الوسيله» تاكنون نوشته شده است خواهيم داشت.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 3
روح اللّه موسوى خمينى
بهار 1380 ش
وزيرى: 3000 نسخه
1 جلد
829 صفحه
اين تعليقات اولين اثر فقهى- فتوايى امام خمينى (س) بر «وسيلة النجاة» آيةالله العظمى سيدابوالحسن اصفهانى است، كه چندين سال پيش از وفات آيةالله العظمى بروجردى (فروردين 1340 ش) به نگارش درآمده است.
اين اثر، كه نگارش آن در سال 1372 ق به پايان رسيده، اساسِ كتاب تحريرالوسيلة امام خمينى (س) را تشكيل مى دهد، كه در دوران اقامت ايشان در تركيه نوشته شده است. گفتنى است در برخى موارد، بين فتاواى حضرت امام خمينى (س) در تحرير الوسيله
و اين تعليقه تفاوت هايى وجود دارد كه به دليل تأخّر زمانى، تحرير الوسيله بر اين تعليقه رجحان دارد و مى تواند ملاك عمل مكلّفان قرار گيرد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 4
روح اللّه موسوى خمينى
بهار 1380 ش
وزيرى: 3000 نسخه
1 جلد
1040 صفحه
اين اثر تعليقات امام خمينى (س) بر متن عروة الوثقى است. عروة الوثقى از تأليفات ماندگار مرحوم آيةالله سيدمحمدكاظم يزدى اصفهانى (1247- 1337 ق) به شمار مى آيد كه به دليل جامعيت و پرداختن به فروعات متنوّع فقه، محور گفت وگوهاى فقهى و تعليقات فراوان فقيهان در يكى دو قرن اخير قرار گرفته است.
امام خمينى (س) پيش از عروة الوثقى، ابتدا بر كتاب وسيلة النجاة مرحوم آيةالله العظمى سيدابوالحسن اصفهانى (1284- 1365 ق) تعليقه زدند كه بعدها تحت عنوان تحرير الوسيله به چاپ رسيد. ناگفته نماند، گرچه تحرير الوسيله به لحاظ ابواب، گسترده تر از عروة الوثقى است ولكن دربرگيرنده تمامى فروع و جزئيات فقهى نيست و نمى تواند ما را از مراجعه به تعليقات امام خمينى (س) بر عروة الوثقى بى نياز سازد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 5
روح اللّه موسوى خمينى
بهار 1379 ش
وزيرى: 3000 نسخه
2 جلد
1270 صفحه
تحرير الوسيله كتاب فقهى، فتوايى و عملى است كه حضرت امام خمينى (س) آن را به عنوان حاشيه و- به عبارت ديگر- تكمله اى بر وسيلة النجاة مرحوم حاج سيدابوالحسن اصفهانى نوشته اند. و ابوابى مانند «حج»، «جهاد»، «امر به معروف و نهى از منكر»، «حدود»، «قصاص» و «ديات» را بر آن افزوده اند.
تحرير الوسيله را حضرت امام (س) در «بورساى» تركيه و در سال 1384 ه- ق در حالى كه كتب و منابع محدود و اندكى در دسترس ايشان بود، به نگارش درآوردند. با اين حال، كتاب مزبور اثرى است دقيق، علمى، كامل و داراى فروعات و فروضات متعدد. اين كتاب مورد استقبال گسترده علما و فضلاى حوزه هاى علميه قرار گرفته، به گونه اى كه محور بحث
و فحص درس خارج فقه بعضى از آيات عظام است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 6
آيةالله العظمى امام خمينى
پاييز 1378 ش
وزيرى: 3000 نسخه
1 جلد
409 صفحه
كتاب مزبور اولين رساله عمليّه فارسى حضرت امام (س) است كه در اوان مرجعيّت ايشان در اوايل دهه چهل شمسى جمع آورى گرديد.
اين كتاب در بيشتر موارد، ترجمه كتاب وسيلة النجاة، اثر مرحوم آيةالله حاج سيدابوالحسن اصفهانى و در برخى موارد، برگرفته از كتاب عروة الوثقى، اثر آيةالله سيدكاظم طباطبائى يزدى است.
كتاب نجاة العباد با توجه به حواشى حضرت امام (س) بر اين كتاب و با استفاده از نظرات شفاهى معظّم له تنظيم گرديده است.
اگرچه پس از ارتحال مرحوم آيةالله بروجردى و با در دسترس قرار گرفتن رساله توضيح المسائل حضرت امام (س) اين اثر به فراموشى سپرده شد، اما مراجعه به آن از لحاظ علمى، در مواردى، بسيار مفيد است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 7
آيةالله العظمى امام خمينى
خرداد 1358 ش
وزيرى: 100000 نسخه
1 جلد
508 صفحه
اين رساله، كه براى مقلّدان فارسى زبان به نگارش درآمده، در واقع برگرفته از مسائل تحرير الوسيله مى باشد.
احكام، از «تقليد» گرفته تا «تشريح و پيوند اعضا» و مسائل متفرقه، موضوعات اصلى اين رساله مى باشد. اعضاى دفتر استفتائات حضرت امام كه اين رساله را تصحيح نموده و به صحّت آن شهادت داده اند، طى نامه اى به محضر امام خمينى (س) موافقت ايشان را درباره مطابقت اين رساله با فتاواى آن حضرت كسب كرده اند.
از اين رساله چه قبل از انقلاب اسلامى و چه بعد از آن طى ساليان متمادى، به جهت تقاضاى فراوان مقلّدان، هزاران نسخه به چاپ رسيده است. علاوه بر آن مجموعه استفتائاتى كه از محضر حضرت امام (س) مى شد، جداگانه بارها به چاپ رسيده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 8
سيد محمد باقر موسوى همدانى
چاپ هفتم/ 1376 ش
وزيرى: 2000 نسخه
4 جلد
1859 صفحه
كتاب تحرير الوسيلة حضرت امام خمينى (س) به عنوان رساله فتوايى و فقهى معظم له بارها و بارها به گونه هاى مختلفى به چاپ رسيده است. لكن از آن جا كه افراد بسيارى از فارسى زبانان علاقه مند به استفاده از اين كتاب بودند، لذا برخى به فكر ترجمه اين كتاب برآمدند و تاكنون چند ترجمه از آن منتشر شده است.
كتاب حاضر توسط حجة الاسلام والمسلمين سيدمحمدباقر موسوى همدانى، مترجم تفسير الميزان علامه طباطبايى (س) ترجمه شده است. در مقدمه آورده اند: پس از اتمام ترجمه الميزان به اين كار همّت گماردم.
اين ترجمه را جناب حجة الاسلام والمسلمين آقاى سيدمحمد ابطحى كاشانى، تصحيح و مقابله كرده اند.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 9
قاضى زاده و اسلامى
چاپ هفدهم/ 1378 ش
وزيرى: 2000 نسخه
4 جلد
2388 صفحه
به پيشنهاد جامعه مدرسين حوزه علميه قم ترجمه ديگرى از تحرير الوسيله توسط حجج اسلام قاضى زاده و اسلامى انجام گرفته و در چهار جلد به چاپ رسيده است.
در مقدمه آمده است: از آن جا كه كتاب تحرير الوسيله، مشتمل بر معظم احكام شرعى و مسائل مورد ابتلاء و مستحدثه مى باشد و نيز شامل آخرين نظرات فتوائى حضرت امام نيز هست، لذا براى استفاده بيشتر مقلدان ترجمه آن را به آقايان قاضى زاده و اسلامى پيشنهاد كرديم كه به انجام رسيد.
سپس براى اطمينان بيشتر، به حضرت آيةالله مؤمن و آيةالله طاهرى خرم آبادى واگذار گرديد تا مورد مطالعه و تأييد قرار دهند.
اين كتاب تاكنون بارها به چاپ رسيده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 10
مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام (س)- قم
چاپ اول/ 1385 ش
وزيرى: 2000 نسخه
2 جلد
1439 صفحه
«تحرير الوسيله» تنها كتاب فقهى امام خمينى (س) است كه بيش ترين مراجعه را در بين خواص و عموم دارد و تاكنون شرح هاى فراوانى بر آن نوشته شده است. و نيز دو ترجمه از اين كتاب به علاقه مندان عرضه گرديده است. ولكن از آن جا كه ترجمه هاى موجود داراى نقايصى است و در سال هاى گذشته به چاپ رسيده است و نيازمند ويرايش و اصلاح بوده. از اين رو دفتر قم توانست با صرف وقت فراوان ترجمه اى روان تر و صحيح تر عرضه نمايد.
كتاب حاضر در دو جلد توسط انتشارات عروج وابسته به مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س) به چاپ رسيده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 11
امور بين الملل
1416 ق/ 1996 م
وزيرى: 10000 نسخه
4 جلد
2428 صفحه
كتاب فقهى فتوايى «تحرير الوسيله» كه توسط شخص حضرت امام خمينى (س) در زمان تبعيد در «بورساى» تركيه نوشته شده، به زبان عربى است و براى عرب زبانان و يا طلاب حوزه هاى علميه قابل استفاده بود و هست.
از اين رو چنان كه براى مقلّدان فارسى زبان، اين كتاب توسط چند تن از علاقه مندان به فارسى ترجمه شده، معاونت امور بين الملل مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س) هم به جهت درخواست هاى مكرّر مقلدان اردو زبان به ترجمه «اردو» ى آن همت گماشته و آن را در چهار جلد ترجمه و منتشر كرده است.
امتياز اين ترجمه اين است كه در يك صفحه متن عربى و در صفحه مقابل متن اردو آمده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 12
روح اللّه موسوى خمينى
1402 ق
وزيرى: 3000 نسخه
1 جلد
244 صفحه
زبدة الاحكام خلاصه جامعى است كه توسط برخى از شاگردان حضرت امام (س) از كتاب تحرير الوسيله انتخاب شده و به همه كتب فقهى آن پرداخته و مسائل ضرورى مورد ابتلاى عموم را گزينش كرده است، و مسائلى كه كم تر مورد ابتلا بوده حذف گرديده تا حجم كمترى را در برگيرد و دسترسى سهل و آسان باشد.
اين كتاب بارها به چاپ رسيده ولكن بدون مقدمه و فهرست و تنها چاپ منقّحى همراه با مقدمه، اضافات، فهرست كامل و توضيح برخى مصطلحات در سال 1404 ه توسط سازمان تبليغات اسلامى با جلد گالينگور به چاپ رسيده است. در ابتداى كتاب دست خط حضرت امام با مضمون ذيل آمده است:
لا بأس بالعمل بهذه الرسالة وهو مجز ومبرء للذمة إنشاءالله تعالى.
روح الله الموسوى الخمينى
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 13
محسن فقيهى
1422 ق/ 1380 ش
وزيرى: 2000 نسخه
1 جلد
242 صفحه
مركز مطالعه و تدوين متون درسى مركز جهانى علوم اسلامى، با تلخيص تمامى ابواب كتاب تحرير الوسيله حضرت امام خمينى (س) آن را به صورت كتاب درسى درآورده است.
اين كتاب در راستاى اصلاح متون درسى، براى استفاده طلاب غير ايرانى تهيه و تدوين شده است.
گرچه اين كتاب توسط آقاى محسن فقيهى تلخيص شده ولكن مقدمه اى دراز دامن توسط آيةالله محمد مهدى آصفى بر آن نوشته شده است.
در اين مقدمه كه با عنوان «مدخل الى دراسة الفقه»، نوشته شده، به مسائلى همچون ارزش انسان، خصوصيات فقه، مصادر فقه، تطورات اجتهاد در عصرها و حوزه هاى مختلف و ... پرداخته شده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 14
عبد الكريم بى آزار شيرازى
سال هاى مختلف
وزيرى: 150000 نسخه
4 جلد
1258 صفحه
استاد عبدالكريم بى آزار شيرازى، از عالمان صاحب سبك در تدوين معارف الهى و قرآنى است كه اكثر كتاب هاى ايشان برخوردار از نوآورى و عرضه مفيد و سودمند، به ويژه براى قشر جوان مى باشد.
رساله نوين كه به مسائل «عبادت و خودسازى»، «مسائل اقتصادى»، «مسائل خانواده» و «مسائل سياسى- اجتماعى» پرداخته، بارها و بارها در تيراژ وسيع به چاپ رسيده، و بسيارى از مسائل فقهى آن ترجمه بخش هايى از تحرير الوسيله حضرت امام و يا متن رساله و يا استفتائات ايشان مى باشد.
اين مجموعه همچون ساير فعاليت هاى علمى مؤلف، برخوردار از چينش دقيق و همچنين بسيارى از مسائل مورد ابتلا و جديد مى باشد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 15
سيد مصطفى خمينى
جمادى الثانى 1418 ق
وزيرى: 3000 نسخه
2 جلد
959 صفحه
مستند تحرير الوسيله، تعليقه و شرحى است بر مباحث «طهارت»، «صلاة»، «مكاسب و متاجر»، «صوم»، «بيع»، «خيارات» و «نكاح» از كتاب تحرير الوسيله امام خمينى (س)، كه توسط فرزند ايشان، حاج آقا مصطفى خمينى، به رشته تحرير درآمده است.
اين كتاب توسط محققان مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم تحقيق و در دو جلد، در سال 1376 مطابق با 1418، به مناسبت بيستمين سالگرد شهادت ايشان منتشر شده است.
حجم كتاب و حواشى حاج آقا مصطفى خمينى، با تحقيقات جامع نشان دهنده وسعت و دقت نظر نامبرده و نيز احاطه علمى ايشان است، به ويژه آن كه برخى مباحث با حضور در محضر درس پدر- چنان كه در متن اشاره مى فرمايند- تصحيح و تكميل و تبيين شده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 16
محمد فاضل لنكرانى
سال هاى مختلف
وزيرى: 2000 نسخه
27 جلد
حدود 13500 صفحه
بى شك مفصل ترين و جامع ترين شرحى كه تاكنون بر تحرير الوسيله حضرت امام (س) نوشته شده، توسط حضرت آيةالله العظمى فاضل لنكرانى با عنوان «تفصيل الشريعة فى شرح تحرير الوسيله» است، زيرا برخى از جلدهاى آن به قبل از انقلاب و دوران تبعيد معظم له برمى گردد.
اين كتاب كه تاكنون حدود 20 جلد آن در چاپ هاى متعدد منتشر شده، اكنون با بازبينى ديگرى و با چاپى وزين و چشم نواز، برخى از جلدهاى آن منتشر شده است.
تاكنون كتاب طهارت، نجاسات، صلاة، حج (5 جلد)، اجاره، حدود، وقف، مضاربه، ديات، قصاص و ... از اين مجموعه منتشر شده است.
اميد است به توفيق الهى تمامى تحرير الوسيله توسط ايشان شرح و به چاپ سپرده شود.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 17
شيخ يوسف صانعى
مقرر: سيد ضياء مرتضوى
بهار 1380 ش
وزيرى 3000 نسخه
2 جلد
1262 صفحه
فقه الثقلين از جمله آثارى است كه به شرح بخشى از مباحث تحرير الوسيله امام خمينى (س) پرداخته است.
اين اثر، كه در واقع درس خارج فقه آيةالله العظمى يوسف صانعى درباره «كتاب الطلاق» و «كتاب القصاص» تحرير الوسيله مى باشد، توسط يكى از شاگردان ايشان تقرير شده. و توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم تحقيق و به زيور طبع آراسته شده است.
امتياز اين اثر بر برخى آثار ديگر از اين دست اين است كه حضرت آيةالله العظمى صانعى، ابتدا اين مباحث را در حوزه علميه قم به بحث گذاشته اند و سپس با بازبينى تقريرات براى چاپ آماده ساخته اند، كه اين خود بر ارزش كتاب افزوده است.
اميد است جلدهاى بعدى آن نيز به زودى آماده و چاپ
گردد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 18
ناصر مكارم شيرازى
1425 ق
وزيرى: 1000 نسخه
3 جلد
2095 صفحه
آيةالله العظمى مكارم شيرازى، از فقيهانى است كه از دير باز به مسائل نو و جديد توجه خاصى داشته و آنها را از ديدگاه فقهى بازگشائى كرده اند.
اين كتاب، نگاهى است استدلالى به مسائل فقهى، به ويژه مسائل مستحدثه كه متن آن را تحرير الوسيله حضرت امام (س) تشكيل مى دهد. در مقدمه كتاب آمده است: متن تحرير الوسيله را به اين جهت انتخاب كردم كه اساس آن وسيلة النجاة آيةالله سيدابوالحسن اصفهانى بود، و همچنين بدان جهت كه مشتمل بر مسائل بسيارى است كه در عصر حاضر به آنها نيازمنديم و ديگران به آن كمتر توجه كرده اند و نيز شامل تمام مباحث عروة الوثقى نيز مى باشد. از اين مجموعه، تنها كتاب نكاح منتشر شده و برخى ديگر در حال تدريس و تحقيق مى باشد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 19
محمد مؤمن قمى
بهار 1380 ش
وزيرى: 3000 نسخه
3 جلد
1694 صفحه
اين اثر شروح آيةالله محمد مؤمن قمى، يكى از شاگردان امام خمينى (س)، بر كتاب تحرير الوسيله مى باشد كه هنگام تدريس مباحث مربوط به قضاء، حدود و شهادات در مدرسه عالى تربيت قضات بر «كتاب القضاء»، «كتاب الشهادات» و «كتاب الحدود» به رشته تحرير درآمده است.
مبانى تحرير الوسيله، به ترتيب، نگارش جلد نخست آن در بهمن ماه 1361 ش، و جلد دوم آن در آذر ماه 1362 ش به پايان رسيده است.
اين كتاب توسط محققان مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم تحقيق و در سال 1380 به چاپ سپرده شده است كه يك جلد آن در بهار و جلد ديگر آن در زمستان همان سال منتشر شده است.
كتاب
شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 20
مرتضى بنى فضل
تابستان 1380 ش
وزيرى: 3000 نسخه
5 جلد
3030 صفحه
درون مايه اين اثر در ابتدا، توسط آيةالله بنى فضل در ميان جمعى از طلاب و فضلاى حوزه علميه قم، تدريس شده و سپس به صورت اثرى مستقل به رشته تحرير درآمده است.
امتياز اين شرح بر ساير شرح هاى تحرير الوسيله اين است كه در اين تحقيق، علاوه بر شرح و تبيين برخى از مسائل آمده در متن تحرير الوسيله، مدارك قرآنى، روايى و اجماعى آن نيز بيان شده و به همين علت مدارك تحرير الوسيله، نام گرفته است.
تاكنون از ميان مباحث تحرير الوسيله، تنها سه كتاب (كتاب الصوم، كتاب الصلاة در سه جلد و كتاب الزكاة و الخمس) مورد بحث و تقرير قرار گرفته است. اميد است دنباله مباحث نيز توسط آيةالله بنى فضل تحقيق و آماده گردد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 21
احمد مطهرى
محرم 1408 ق
وزيرى: 2000 نسخه
8 جلد
4300 صفحه
بيش از بيست سال پيش مرحوم حجة الاسلام والمسلمين شيخ احمد مطهرى به نوشتن مستند تحرير الوسيله حضرت امام خمينى (س) پرداخت، در زمانى كه شايد كمتر كسى توجه به اين نكته داشت كه مستندى بر تحرير الوسيله بنگارد.
مجموعه اى كه از ايشان در دست است شامل: كتاب طهارت در دو جلد، رهن، مواريث و قضاء، حدود و قصاص، ديات، مسائل مستحدثه، غصب، صيد و ذباحه هركدام يك جلد.
متأسفانه اين مجموعه به لحاظ اين كه در ساليان گذشته به چاپ رسيده، نه تنها برخوردار از فهرست هاى فنى نيست بلكه از مقدمه اى هم كه گوياى تلاش مؤلف ارجمند و نحوه كار وى باشد خالى است.
برخى از اين مجموعه ها مثل كتاب رهن ظاهراً توسط خود مؤلف به فارسى نوشته شده
و برخى توسط ديگران به فارسى ترجمه شده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 22
جمعى از محققان
1428 ق
وزيرى: 1500 نسخه
1 جلد
441 صفحه
مستند نويسى براى كتب فقهى يكى از فعاليت هاى علمى متداول در ميان محققان و نويسندگان مى باشد. اين كار معمولًا در مورد كتب غير استدلالى به انجام مى رسد تا مستندات و استدل هاى مؤلف گران قدر تحقيق و بررسى گردد.
درباره كتاب ارزشمند «تحرير الوسيله» نيز چند مستند تاكنون نوشته شده كه يكى از آنها توسط حجة الاسلام والمسلمين سيد مصطفى خمينى (س) در دو جلد تدوين يافته و ديگرى كتاب 8 جلدى است كه توسط حجة الاسلام والمسلمين آقاى احمد مطهرى تأليف شده است.
كتاب حاضر نيز توسط جمعى از محققان دفتر قم طراحى، تهيه و تدوين شده است و قرار است اين كار تا پايان «تحرير الوسيله» ادامه يابد. اين كتاب تنها بحث اجتهاد و تقليد را بررسى كرده است و تفاوت عمده آن اين است كه به صورت جمعى و از انظار مختلف مورد بررسى قرار گرفته است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 23
عبدالنبى نمازى
1414 ق
وزيرى: 3000 نسخه
4 جلد
1210 صفحه
مصباح الشريعة از جمله آثارى است كه در شرح تحرير الوسيله امام خمينى (س) توسط حجة الاسلام و المسلمين عبد النبى نمازى به نگارش درآمده است. اين اثر، كه در سال هاى متمادى به چاپ رسيده، شرحى بر مباحث «اجتهاد و تقليد»، «صلاة مسافر»، «خمس» و «صوم» مى باشد.
سه كتاب از اين مجموعه (اجتهاد و تقليد، صلاة مسافر و صوم) توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم تحقيق و چاپ شده؛ و كتاب خمس آن توسط ناشر ديگرى به چاپ رسيده است.
در مقدمه آمده: آنچه مرا به اين كار هدايت كرد يكى حق بزرگ حضرت امام (س) بر فقه
و فقاهت و حوزه هاى علميه بود و ديگرى احياى حيات اسلامى در ايران ... و بر اهل نظر و تحقيق است كه در احياى نظرات آن امام بكوشند به ويژه در فقه سياسى و حكومتى حضرت امام (س).
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 24
على اكبر سيفى مازندرانى
شعبان 1417 ق
وزيرى: 3000 نسخه
8 جلد
2015 صفحه
بر كتاب تحرير الوسيله، شرح ها، مستندها و ترجمه هايى نوشته شده؛ از جمله، كتاب دليل تحرير الوسيله توسط حجة الاسلام والمسلمين على اكبر سيفى مازندرانى است، كه تاكنون 8 جلد آن به چاپ رسيده و در اختيار محققان و علاقه مندان به مباحث فقهى قرار گرفته است.
از اين مجموعه 3 جلد با عناوين «ولاية فقيه»، «خمس» و «احكام ستر و نظر» توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار حضرت امام خمينى (س)- دفتر قم تحقيق و به چاپ سپرده شده و 3 جلد ديگر تحت عنوان «امر به معروف و نهى از منكر»، «احياء موات و لقطه» و «صيد و ذباحه» توسط مركز انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم به چاپ رسيده است.
از اين مجموعه 5 عنوان ديگر در سال هاى اخير به چاپ رسيده كه عبارتند از: «شركت»، «احكام اسره»، «وقف»، «مضاربه» و «خمس» با تجديد نظر و اضافات كه دو جلد آن به زودى انتشار مى يابد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 25
سيد حسين موسوى تبريزى
زمستان 1383 ش
وزيرى: 3000 نسخه
1 جلد
395 صفحه
حضرت امام خمينى (س)، هنگام اقامت در حوزه قم و نجف شاگردان بسيارى را تربيت كردند كه اكنون برخى از آنان بر مسند فقه و فقاهت نشسته اند و خود صاحب تأليفات و انديشه هاى فقهى هستند.
برخى از اين شاگردان به پاس قدرشناسى و ترويج انديشه هاى بلند فقهى آن فقيه كم نظير، متن تحرير الوسيله را كتاب درسى قرار داده و در حوزه علميه قم به تعليم و تدريس پرداخته اند.
آيةالله سيدحسين موسوى تبريزى نيز برخى از كتاب هاى تحرير الوسيله را مبناى درس خارج خود قرار داده و پس از تدريس، به نگارش
آنها اقدام كرده اند.
اكنون كتاب خمس آن پس از بازبينى توسط محققان مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم به چاپ سپرده شده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 26
عباس ظهيرى
بهار 1382 ش
وزيرى: 1500 نسخه
1 جلد
426 صفحه
معتمد تحرير الوسيله، يكى ديگر از شرح هايى است كه با نگاهى به مسائل مستحدثه بر كتاب تحرير الوسيله امام خمينى (س) نوشته شده است.
مؤلف محترم در مقدمه كوتاه كتاب تأكيد مى كنند كه: چون حضرت امام (س) براى اولين بار بابى را در كتاب فتوائى خود با عنوان مسائل مستحدثه گشوده اند و به اين مسائل توجه خاص نمودند، و همچنين از مسائلى است كه در عصر شارع مقدس نبوده است، از اين رو به آنها پرداخته ام.
در اين جلد به مباحث: بيمه، سرقفلى و سفته پرداخته شده، كه توسط محققان مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم بازبينى و به چاپ سپرده شده و جلدهاى بعدى نيز توسط مؤلف در حال تحقيق و آماده سازى مى باشد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 27
سيد نورالدين شريعتمدار جزائرى
1423 ق/ 1381 ش
وزيرى: 3000 نسخه
جلدهاى متعدد
حدود 4000 صفحه
كتاب «النور المبين فى شرح التحرير و منهاج الصالحين»، يكى از كتاب هايى است كه به شرح كتاب تحرير الوسيلة حضرت امام خمينى (س) و منهاج الصالحين آيةالله حكيم پرداخته است.
اين كتاب توسط مؤسسه دارالكتاب با ظاهرى آراسته و وزين به چاپ رسيده و برخى از قسمت هاى آن جهت چاپ به مؤسسه تحويل شده است.
مؤلف در مقدمه آورده اند:
چون در صدد تهيه موسوعه اصولى و موسوعه فقهى برآمدم، در موسوعه فقهى، به شرح منهاج الصالحين و تحرير الوسيله پرداخته و كتاب هاى ذيل را از تحرير الوسيله شرح كردم: حج، قضا و شهادات، قصاص، حدود، ديات، مسائل مستحدثه و اجتهاد و تقليد و ....
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 28
احمد سبط الشيخ انصارى
محرم 1412 ق
وزيرى: 1000 نسخه
1 جلد
310 صفحه
كتاب شرح تحرير وسيلة النجاة، از كتبى است كه سال ها پيش به شرح تحرير الوسيله حضرت امام خمينى (س) پرداخته است و لكن مع الاسف تنها يك جلد آن چاپ شده و ظاهراً توفيق يار نبوده تا مؤلف ارجمند آن، حضرت آيةالله حاج شيخ احمد سبط الشيخ انصارى بتوانند آن را ادامه دهند.
اين جلد كه در سال 1412 در قم به چاپ رسيده شامل مباحث: تقليد، طهارت، (آبها، تخلى و مسائل مربوطه به آن، وضو و شرايط آن، احكام خلل و جبيره) مى باشد.
اين كتاب با چاپ نسبتاً خوبى توسط فيروزآبادى با جلد شوميز عرضه شده و لكن همچون ساير كتاب هاى آن زمان فاقد پاورقى و يا منابع و مآخذ مى باشد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 29
على حسينى اشكورى
1422 ق/ 1380 ش
وزيرى: 2000 نسخه
2 جلد
499 صفحه
نويسنده محترم جناب حجة الاسلام والمسلمين اشكورى از اساتيد پژوهشكده امام خمينى (س) و انقلاب اسلامى، به جهت اين كه در آن پژوهشكده به تدريس فقه اشتغال داشته اند انگيزه تدوين اين شرح را در مقدمه كوتاه كتاب چنين آورده اند:
چون در پژوهشكده به تدريس بحث «قضاء و شهادات در اسلام» اشتغال داشتم، به كتاب تحرير الوسيله مراجعه كردم و ملاحظه نمودم كه از امتيازات علمى و فروعات فقهى بالايى برخوردار است و لكن چون براى فتوا نوشته شده نه براى تدريس، از اين رو همت گماشتم تا ضمن نوشتن شرحى بر آن، آن را به صورت كتاب درسى درآورم.
كتاب قضاء در سال 1380 و كتاب شهادات در سال 1384 توسط پژوهشكده امام خمينى (س) و انقلاب اسلامى به چاپ رسيده است.
كتاب شناسى تحرير
الوسيلة (پويا)، ص: 30
ابوطالب تجليل تبريزى
پاييز 1379 ش
وزيرى: 3000 نسخه
1 جلد
716 صفحه
التعليقة الاستدلالية على تحرير الوسيله، از جمله تعليقاتى است كه توسط آيةالله تجليل تبريزى بر متن تحريرالوسيلة امام خمينى (س) به نگارش درآمده است.
ايشان در اين كتاب، ابتدا متن تحرير الوسيله را آورده و سپس به ذكر ادلّه آن از كتاب و سنّت و نقل اقوال علماى سلف پرداخته و- احياناً- در جايى كه با امام خمينى (س) هم رأى نبوده، نظرات خود را بيان كرده است.
از آن جا كه متن تحرير الوسيله در اين كتاب تنها در مواردى آورده شده كه مؤلف ارجمند بر آن تعليقه و يا شرحى داشته اند، از اين رو اين كتاب انسان را از متن تحرير الوسيله بى نياز نمى كند.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 31
شيخ يوسف صانعى
بهار 1389 ش
وزيرى: 1000 نسخه
2 جلد
1331 صفحه
آية الله العظمى شيخ يوسف صانعى از شاگردان مورد توجه حضرت امام خمينى (س) مى باشند كه سال ها افتخار همراهى و شاگردى ايشان را داشتند. ايشان ضمن اين كه همواره مبناى درس خارج خودشان را كتاب تحرير الوسيله قرار داده اند، تاكنون شروحى بر برخى كتب تحرير نيز به رشته تحرير درآورده اند كه بسيارى از آنها به چاپ رسيده است.
كتاب حاضر با عنوان «التعليقة على تحرير الوسيله» در دو جلد با حواشى و آخرين تعليقات ايشان بر تحرير تدوين شده و پس از بازبينى علمى توسط محققان دفتر قم به چاپ و نشر سپرده شده است در گذشته يك جلد از تحرير الوسيله با حواشى ايشان با عنوان «تحرير الوسيله مع تعاليق آيت الله العظمى صانعى» به چاپ رسيده بود، كه اكنون با بازبينى، مجدداً معظم له و تمام تعليقات ايشان بر دو جلد تحرير
الوسيله تقديم خوانندگان گرامى مى گردد.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 32
سيد محمدعلى علوى گرگانى
زمستان 1383
وزيرى: 2000 نسخه
2 جلد
1220 صفحه
التعليقة على تحرير الوسيله، دومين تعليقه كامل بر تحرير الوسيله است كه توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س)- دفتر قم بازبينى و به چاپ سپرده شده است.
اين تعليقه توسط حضرت آيةالله العظمى سيد محمدعلى علوى گرگانى نوشته شده و در مقدمه كوتاه آن نوشته اند: كتاب تحرير الوسيله، مهم ترين و جامع ترين رساله فتوايى است كه از ابتداى تأليف تاكنون، مورد مراجعه بسيارى از عالمان و مورد عمل بسيارى از مؤمنين قرار گرفته، و برخوردار از نظمى دقيق و دربردارنده تمام ابواب فقه و بسيارى از فروعات آن است.
يادآورى مى شود، مؤلف ارجمند، اين تعليقه را پس از تعليقه بر «عروة الوثقى» و «وسيلة النجاة» نوشته اند.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 33
شيخ زين العابدين احمدى
(آيةالله زنجانى)
1425 ق
24 دفتر مكتوب
3340 صفحه
«بيان تحرير الوسيله»، دست نوشته هايى است كه حضرت آيةالله زنجانى (شيخ زين العابدين احمدى)، به منظور تدوين كتاب درسى بر مبناى تحرير الوسيلة حضرت امام خمينى (س) در ساليانى چند نوشته اند.
اين مجموعه كه اخيراً تحويل مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى (س) شده در 24 دفتر با خطى خوانا و با زحماتى طاقت فرسا نوشته شده است. در دفترهاى مختلف نام هاى گوناگونى بر اين مجموعه نوشته شده، مثل: «بيان تحرير وسيله»، «كتاب البيان على تحرير الوسيلة للإمام» و ...، كه اينك با نام بيان تحرير الوسيله به چاپ رسيده است.
اين مجموعه با مقدمه 25 صفحه اى درباره مسائل مختلف تقليد، اجتهاد، تربيت فرزندان و احكام آنها و نيز پنج مقصد در ارتباط با اصول دين تدوين شده است.
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)، ص: 34
على مشكينى
1429 ق
وزيرى: 1000 نسخه
1 جلد
348 صفحه
از جمله تلاش هاى علمى و پژوهشى كه در حوزه ها مرسوم بوده است تلخيص كتاب هاى مفصل است كه جهت دسترسى علاقه مندان انجام مى پذيرد.
آيت الله شيخعلى مشكينى (ره) از شاگردان امام خمينى (س) مى باشد كه كتاب هاى متعددى از جمله رسائل شيخ انصارى (ره) را نيز تلخيص كرده اند كه در برخى حوزه ها تدريس شده است. ايشان كتاب تحرير الوسيله امام خمينى (س) را نيز بر همين منوال و جهت بهره مندى بيشتر و استفاده از مسائل مبتلابه تلخيص كرده اند كه اكنون در يك جلد مختصر تقديم علاقه مندان مى گردد.
اين كتاب در سالگرد رحلت مرحوم آيت اللّه مشكينى به چاپ رسيده و توسط حجة الاسلام والمسلمين سيد مرتضى سيد ابراهيمى تحقيق و تصحيح شده است.[1]
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)
كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا)
مقدمه
وسيلة النجاة مع تعاليق الامام الخمينى
العروة الوثقى مع تعاليق الامام الخمينى
تحرير الوسيله
رسالة نجاة العباد
رساله توضيح المسائل
ترجمه تحرير الوسيله
ترجمة تحرير الوسيله
ترجمة تحرير الوسيله
ترجمه اردو تحرير الوسيله
زبدة الاحكام
معرفة أبواب الفقه تلخيص تحرير الوسيلة للإمام الخمينى(س)
رساله نوين(ترجمه بخش هائى از تحرير الوسيلة امام خمينى(س))
مستند تحرير الوسيله
تفصيل الشريعة فى شرح تحرير الوسيله
فقه الثقلين فى شرح تحرير الوسيله
أنوار الفقاهة فى أحكام العترة الطاهرة
مبانى تحرير الوسيله
مدارك تحرير الوسيلة
مستند تحرير الوسيله
مستند تحرير الوسيله(الاجتهاد والتقليد)
مصباح الشريعة فى شرح تحرير الوسيلة
دليل تحرير الوسيله
مفتاح الشريعة فى شرح تحرير الوسيله
معتمد تحرير الوسيله(المسائل المستحدثه)
النور المبين فى شرح التحرير و منهاج الصالحين
شرح تحرير وسيلة النجاة
تحرير التحرير فى شرح تحرير الوسيله(كتاب القضاء)
التعليقة الاستدلالية على تحرير الوسيله
التعليقة على تحرير الوسيله
التعليقة على تحرير الوسيله
كتاب البيان على تحرير الوسيلة للإمام
تحرير تحرير الوسيله
________________________________________
[1] پويا، حسن، كتاب شناسى تحرير الوسيلة (پويا) - تهران، چاپ: دوم، 1383 ه.ش.