بررسی فضائل امیرالمومنین علیه السلام در منابع معتبر اهل تسنن جلد 5

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

شناسنامه

ص: 1723

بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرّحيم

قال اللّه تعالى: ﴿ يُرِيدُونَ أَن يُطْفِئُوا نُورَ اللّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ يَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ﴾ [التوبة (9) 32].

آن ها می خواهند نور خدا را با دهان شان خاموش سازند، ولی خدا نمی گذارد و نورش را کامل می گرداند هر چند کافران خوش شان نیاید.

ص: 1724

بِسمِ اللّه الرّحمن الرّحيم

الحمد للّه ربّ العالمين، و صلّى اللّه على سيّدنا محمّد و آله الطاهرين، لا سيّما بقيّة اللّه فى الأرضين، و اللّعن الدّائم على أعدائهم إلى يوم الدّين.

فضائل امیر المؤمنین علیه السلام در کتب اهل تسنن فراوان نقل شده، به گونه ای که حیرت افزا است و به حدّی که ضرب المثل شده و اگر بخواهند چیزی را بی شمار معرّفی کنند به فضائل آن حضرت مثال می زنند. (1)

جماعتی از نویسندگان، حفّاظ و پیشوایان علم حدیث مانند احمد بن حنبل (متوفی 241)، نَسائی (متوفی 303) و... گفته اند: فضائلی که دربارۀ علی بن ابی طالب علیه السلام با اسناد صحیح، معتبر و نیکو نقل شده، دربارۀ هیچ یک از اصحاب پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم روایت نشده است. (2)

در دفتر های پیشین، چهل فضیلت از روایاتی - که دانش مندان اهل تسنن تصریح به تواتر یا صحت و اعتبار آن کرده بودند - انتخاب و تقدیم شد و سپس به واکنش مخالفان در برابر هر یک و نقد و بررسی آن پرداختیم.

ص: 1726

در دفتر های پنجم و ششم این نوشتار بر آنیم که - به یاری خداوند متعال - «واکنش های مخالفین در برابر فضائل امیر المؤمنین علیه السلام» را به صورت گسترده بررسی نموده و به پرسش هایی که در این زمینه پیش می آید پاسخ دهیم.

آمده که از حدّ شمارش بیرون است. گذشته از روایاتی که به صورت پراکنده در بخش های مختلف نقل کرده اند، عده ای از آنان کتب مستقل در فضائل و مناقب اهل بیت علیهم السلام و بویژه امیر مؤمنان علیه السلام تألیف کرده اند و جمع کثیری از آنان بابی مستقل از کتاب خویش را به این موضوع اختصاص داده اند. (1)

برابر دلائل امامت و خلافتش امر را بر مردم مشتبه نمودند.

امیر مؤمنان علیه السلام در مقام احتجاج و استدلال، فضائل خویش را بیان و بر آنان اتمام حجت نمود، بلکه بنا بر روایات شیعه، آن حضرت، نصّ حدیث غدیر، حدیث منزلت و... را نیز ذکر فرمود، ولی آن ها به دروغ ادعا کردند که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم پس از آن (مطلبی بیان نمود که باعث نسخ مطالب گذشته می شود؛ زیرا) فرمود: خدا برای خاندان ما بین نبوت و خلافت جمع نخواهد نمود! (1)

ص: 1729

[1121 / 2] امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: من ورود در شورا را پذیرفتم تا برای مردم روشن شود که رفتار عمر با مطلبی که از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم [پس از رحلت آن حضرت] نقل کرد - که خدا برای خاندان ما بین نبوت و خلافت جمع نخواهد نمود - تناقض دارد (و مُشت او باز شود) ! (1)

پیروان سقیفه در برخورد با روایات فضائل نیز همان راه را ادامه دادند، عده ای راه های کتمان، انکار و تضعیف را در پیش گرفته و بعضی دیگر در مقام توجیه دلالت آن بر آمده، مکابره کرده و گفتند: این روایات برای اثبات مدعای شیعه کافی نیست.

اگر گفته شود: دلالت آن روشن است، متفاهم عرفی از الفاظ روایات همان است که شیعه می گوید و قرائن و شواهد نیز به روشنی دلالت بر مراد دارد.

در پاسخ می گویند: پس چرا صحابه که آن را از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیدند چنین برداشتی نداشته اند؟!

آن ها مدعی هستند که: اگر مطلب به نحوی باشد که شیعه می گوید باید صحابه را - که امامت و ولایت امیر مؤمنان علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام را نپذیرفته اند - از عدالت ساقط کرد بلکه لازمه اش ارتداد آن هاست، و این اصلاً قابل قبول نیست!

ص: 1730

و عده ای دیگر فضائلی برای صحابه و خلفا ساختند تا جایی که در برابر استدلال شیعه گفته می شود: شما باید فضائل اهل بیت علیهم السلام را در یک کفه ترازو و فضائل دیگران را در کفۀ دیگر گذاشته و سپس قضاوت نمایید.

در مجموع از واکنش های مختلف که ملاحظه خواهید کرد، زور گویی، لجبازی، تعصب، عناد و اصرار در پایمال کردن حق امیر المؤمنین علیه السلام در رفتار و گفتار شان موج می زند !

﴿ وَ لَمَّا جَاءَهُمْ كِتَابُ مِنْ عِنْدِ اللّهِ مُصَدِّقُ لِمَا مَعَهُمْ وَ كَانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذِينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جَاءَهُمْ مَا عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكَافِرِينَ﴾ [البقرة (2): 89]. (1)

﴿ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَ إِنَّ فَرِيقاً مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ﴾ [البقرة (2): 146]. (2)

و به تقلید کورکورانه آنان از پدران شان، و تعصّب باطل نسبت به قوم و عشیره خویش در آیات متعدد تصریح شده است که:

﴿ وَ كَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِن نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَىٰ أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلَى آثَارِهِم مُقْتَدُونَ * قَالَ أَوَلَوْ جِئْتُكُم بِأَهْدَىٰ مِمَّا وَجَدْتُّمْ عَلَيْهِ آبَاءَكُم قَالُوا إِنَّا بِمَا أُرْسِلْتُم بِهِ كَافِرُونَ﴾ [الزخرف (43): 23-24]. (3)

﴿ وَ إِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللّهُ وَ إِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ شَيْئاً وَلاَ يَهْتَدُونَ﴾ [المائدة (5): 104]. (4)

ص: 1733

و در حسادت آنان فرموده:

﴿ أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِن فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ آتَيْنَاهُم مُلْكاً عَظِيماً﴾ [النساء (4): 54]. (1)

و درباره نادانی و لج بازی و... آنان می خوانیم:

﴿ وَ لَوْ نَزَّلْنَا عَلَيْكَ كِتَاباً فِي قِرْطَاسٍ فَلَمَسُوهُ بِأَيْدِيهِمْ لَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا سِحْرٌ مُبِينُ﴾ [الأنعام (6): 7]. (2)

﴿ وَ لَوْ فَتَحْنا عَلَيْهِم بَاباً مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّوا فِيهِ يَعْرُجُونَ * لَقَالُوا إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُونَ﴾ [الحجر (15): 14 - 15]. (3)

﴿ وَ لَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةَ وَ كَلَّمَهُمُ الْمَوْتَى وَ حَشَرْنَا عَلَيْهِمْ كُلَّ شَيْءٍ قُبُلاً مَا كَانُوا لِيُؤْمِنُوا إِلَّا أَن يَشَاءَ اللّهُ وَ لَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ يَجْهَلُونَ﴾ [الأنعام (6): 111]. (4)

و در واکنش آنان نسبت به حقائق و تحریف آن، با وجود فهم و درک و علم به آن، فرموده است: ﴿ أَفَتَطْمَعُونَ أَنْ يُؤْمِنُوا لَكُمْ وَ قَدْ كَانَ فَرِيقٌ مِنْهُمْ يَسْمَعُونَ

ص: 1734

كَلاَمَ اللّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَ هُمْ يَعْلَمُونَ﴾ [البقرة (2): 75]. (1)

بنابر روایاتی که شیعه و سنی بر نقل آن اتفاق نظر دارند و اعتبار آن را پذیرفته اند، آن چه در اُمّت های گذشته روی داده، در اُمّت اسلام نیز واقع می شود (2) پس این اُمّت نیز به تقلید کورکورانه از پدران شان، و به جهت تعصّب باطل نسبت به قوم و عشیره، و از روی نادانی و لج بازی و یا حسادت، حقائق را انکار و با وجود فهم و درک و علم به آن، آن را تحریف می کند.

در این بخش به جهاتی از انگیزه های مخالفت با فضائل اشاره می شود.

بزرگان اهل تسنن اعتراف کرده اند که عده ای برای مخالفت با شیعه به رویا رویی با روایات فضائل امیر مؤمنان علیه السلام پرداخته اند، چنان که در کلام ابن قتیبه خواهد آمد، (1) در این جا به نمونه ای دیگر اشاره می کنیم. حافظ ابن حجر عسقلانی در شرح حال علامه حلّی رحمة اللّه اشاره کرده که ابن تیمیه در ردّ منهاج الكرامة کتابی نوشته به نام منهاج السنة، او در این زمینه می نویسد:

[1122 / 3] او برای تضعیف مطالب علاّمه حلّی گاهی به عیب جویی از علی علیه السلام پرداخته و بسیاری از روایات معتبر را انکار کرده است! (2)

[1123 / 4] گویند: از محمد بن إدريس شافعی - امام شافعی ها - پرسیدند: نظرت دربارۀ علی علیه السلام چیست؟ پاسخ داد: چه بگویم دربارۀ راد مردی که دوستانش از ترس و دشمنانش از روی حسادت (و عداوت) فضائلش را کتمان می کنند ولی با این همه، فضائل و مناقبش شرق و غرب عالم را پُر کرده است! (3)

[1124 / 5] ابو جعفر اسکافی (متوفی 240) می گوید:

اگر روایات فضائل امیر المؤمنین علیه السلام در شهرت و استفاضه و فراوانیِ نقل به این اندازه فوق العاده و بی نهایت نبود به دست فراموشی سپرده می شد به جهت ترس و وحشت و تقیه از بنی مروان که دوران خلافت شان به طول انجامید و عداوت شان بسیار شدید بود.

اگر نبود سرّی که خدا در ذات این راد مرد نهاده اصلاً فضیلتی دربارهٔ

ص: 1736

او نقل نمی شد و کسی منقبتی از او نمی دانست. نمی بینی که اگر رئیس قریه ای بر یکی از اهالی خشمگین گردد و قدغن کند که کسی از او به نیکی یاد نماید، مردم او را از یاد می برند و با آن که زنده است مانند مردگان خواهد شد! (1)

[1125 / 6] ابن شهاب زهری - که منابع عامّه مملو از روایات اوست - می گوید: خالد بن عبد اللّه قسری (2) از من درخواست تدوین سیره نمود، به او گفتم: در آثار سیره نویسان به مطالبی دربارهٔ سیره علی بن ابی طالب صلوات اللّه علیه برخورد می کنم (آیا آن را بنویسم)؟ پاسخ داد: نه (هرگز)، مگر آن که او را... ! (3)

تذكر

سخن در انگیزه های مخالفت با فضائل است و بحث از اسباب دشمنی آنان نیز مفصّل است و خارج از حوصلۀ این نوشتار، ولی در آثار فراوان اشاره به کینه های بدر، اُحد، خیبر و.... شده است.

عثمان به امیر المؤمنین علیه السلام می گوید: به من چه ربطی دارد که قریش شما را دوست ندارد، تو روز بدر 70 نفر از آنان را کشتی! (4)

ص: 1737

این بر خلاف حسّ و وجدان است و نگاهی گذرا به تاریخ، ما را از شرح و بیان آن بی نیاز می نماید. (1)

[1126 / 7] پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: من از خدا درخواست نمودم که قلب علی را خالص گرداند و یاری و هم راهی او را به من عنایت فرماید، و خداوند اجابت فرمود. مردی از قریش گفت: اگر محمد از خدا پوست خشکیده ای حاوی سه كيلو خرما خواسته بود بهتر از این درخواست بود! این مطلب به گوش آن حضرت رسید و برای حضرت ناگوار آمد، در پی آن این آیه نازل گردید: ﴿ فَلَعَلَّكَ تَارِكُ بَعْضَ مَا يُوحَى إِلَيْكَ وَ ضَائِقُ بِهِ صَدْرُكَ﴾ [هود (11) 12]. (1)

[1127 / 8] انس بن مالک در ضمن حدیث طیر اعتراف می کند که پس از دعای پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم- «بار الها! محبوب ترین خلق خویش را نزد من حاضر کن تا با من از این پرنده میل نماید» - امیر المؤمنین علیه السلام مکرّر می خواست نزد پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بیاید ولی حسادت من مانع شد که به او اجازۀ ورود دهم، و از خدا خواستم که این دعا را درباره یکی از انصار مستجاب نماید! (2) آری، و همین انس حدیث غدیر را کتمان کرد و با نفرین امیر المؤمنین علیه السلام به پیسی مبتلا شد. (3)

در ضمن داستان بریده اسلمی خواهد آمد که خالد - چون می دانست بریده از امیر المؤمنین علیه السلام کینه به دل دارد - به او گفت: این فرصت مناسبی است... و هنگامی که بریده برای عیب جویی از آن حضرت وارد مدینه شد، عده ای درِ حضرت ایستاده بودند، بریده به آنان گفت: آمده ام تا به پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم اطلاع دهم که

ص: 1740

علی، کنیزی از خمس را به خود اختصاص داده، آن ها گفتند: (آری) بگو تا او را از چشم پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بیندازی! (1) حضرت این سخنان را شنید، خشمگین بیرون آمد و فرمود: ﴿ مَا بَالُ أقوَامٍ یَنتَقِصُونَ عَلِیّاً﴾ چرا عده ای از علی عیب جویی می کنند؟! هر کس از علی عیب جویی کند از من عیب جویی نموده.... (2)

در فضائل امیر المؤمنین علیه السلام مکرر به مواردی برخورد می کنیم که دیگران (بویژه شیخین) خود را جلو انداخته و پیش قدم می شدند تا فضیلتی را به خود اختصاص دهند و بر خلاف میل آن ها فضیلت به امیر مؤمنان علیه السلام تعلق می گرفت مانند: تزویج حضرت زهرا علیها السلام، (3) حديث خاصف النعل در هر دو مرتبه (4) و...

گاهی پس از آن که ناتوانی آن ها در کاری ظاهر می شد پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم آن را به امیر المؤمنین علیه السلام وا گذار می فرمود، مانند: پرچم داری در جنگ خیبر، (5) و در مواردی در معرض فضیلتی قرار می گرفتند ولی پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم آن ها را کنار زده و علی علیه السلام را به آن اختصاص می داد، مانند: حدیث طیر، (6) و بالاخره در ابلاغ سوره برائت، پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به فرمان خداوند، ابو بکر را عزل و علی علیه السلام را برای انجام آن امر مهم و خطیر فرستاد. (7)

ص: 1741

طبیعی است که امثال این موارد، حساسیت فوق العاده ای در افراد ایجاد کند.

[1128 / 9] گویند: هنگامی که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: ﴿ مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلَیٌّ مَوْلاهُ﴾ شیخین چهره در هم کشیدند و متغیّر شدند و این آیه نازل گردید که: ﴿ فَلَمَّا رَأَوْهُ زُلْفَةٌ سِيْئَتْ وُجُوهُ الَّذِينَ كَفَرُوْا﴾ [الملك (67): 27]. (1)

هنگامی که بعضی نتوانند تحمّل دیدن فضائل آن حضرت را داشته باشند، و نسبت به رفتار پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم تسلیم نباشند، مانند قضیه نجوای پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم با امیر المؤمنین علیه السلام (2) و گاهی مطالبی بگویند که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم مجبور شود تذکر دهد: «من آن چه را که از جانب خدا مأمور بودم، انجام داده ام» چنان که در سدّ الابواب (3)

ص: 1742

یا غدیر اتفاق افتاد، (1) آیا طاقت می آوردند که فضائل آن حضرت را نقل کرده و یا به آن ملتزم شوند؟!

پیش از این گذشت که برخی از صحابه حدیث غدیر را کتمان کردند و به نفرین آن حضرت مبتلا شدند! (2)

و در پاسخ به شبهات غدیر، اعتراف قاضی عبد الجبار، فخر رازی، ابن کثیر و محدّث دهلوی به دشمنی عده ای از آنان با امیر مؤمنان علیه السلام گذشت. (3)

آثاری دیگر در این زمینه تحت عنوان «اتهام پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و برخورد های نا مناسب با آن حضرت» خواهد آمد. (4)

[1129 / 10] در منابع کهن در ضمن گفت گویی آمده است که عمر - در توجیه کار اهل سقیفه و انتخاب ابو بکر - به ابن عباس گفت: قوم شما - یعنی قریش - تنفر داشتند که نبوت و خلافت در خاندان شما جمع شود و سبب تكبر و فخر فروشی شما بر آنان گردد، آن ها دست به انتخابی درست زدند و در کار شان موفق بودند !

ابن عباس پاسخ داد: اگر قریش انتخاب الهی را پذیرفته بود راه صواب را پیموده بود. خداوند می فرماید: پرودگارت آن چه بخواهد می آفریند و اختیار

ص: 1743

می نماید، و مردم (در برابر آن چه خدا فرموده) حق انتخاب ندارند. [القصص (28): 68] و نیز خدا عده ای را مذّمت کرده که: از آن چه او نازل فرموده متنفرند! [سورة محمد صلی اللّه علیه و آله و سلم (47): 9] (یعنی خلافت علی علیه السلام را که از آن تنفر دارید امری الهی است).

عمر گفت: شنیده ام که تو می گویی: خلافت از روی حسادت و ظلم و ستم از اهل بیت علیهم السلام غصب و به دیگران وا گذار شده است.

ابن عباس پاسخ داد: ستم به اهل بیت علیهم السلام (در امر خلافت) بر همه روشن است ! امیر خود می داند که صاحب حق چه کسی است.

اما حسادت به ما؛ این میراثی است که از پدر مان حضرت آدم به ارث برده ایم که ابلیس بر او حسادت ورزید و باعث بیرون شدن او از بهشت گردید.

[1130 / 11] بنا بر گزارشی دیگر عمر افزود: شاید تصور کنید ابو بکر سبب محرومیت شما از خلافت گردید، او تدبیری بهتر از این نداشت، اگر شما سر کار می آمدید، خویشی و قرابت (نسبی شما با پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم) سودی به حال تان نداشت و با وجود قریش، خلافت برای شما هموار نمی گردید (زیرا آن ها کار شکنی کرده و نمی گذاشتند شما آسایش داشته باشید)، نگاه آن ها به شما مانند نگاه گاو به قصّاب است [اشاره به آن که کفار و مشرکین قریش به دست مبارک امیر المؤمنین علیه السلام کشته شده اند و این باعث تنفر باز ماندگان آن ها شده و از آن حضرت کینه به دل دارند] !! (1)

ص: 1744

ص: 1745

هستی؟! او پاسخ داد: آن ها بهترین عطایا را به ما داده اند لذا ما مطابق ميل آن ها تنزّل کرده ایم! (1)

پس زهری درباری - بلکه سرباز بنی امیه ! (2) - برای خوشایند حاکمان اموی این گونه با آن ها همراه شده، و فضائل اهل بیت علیهم السلام را کتمان می کند.

توبیخ او بر کتمان حقائق در ضمن نامه ای، در مصادر عامه به عنوان نامۀ یکی از برادران دینی و در تحف العقول به نقل از امام سجاد علیه السلام آمده است. (3)

در منابع عامه مکرر آمده که او از حاکمان بنی امیه درخواست اموال فراوان نموده و آنان هزاران سکه طلا به او بذل و بخشش کرده اند !!

أدّى هشام بن عبد الملك عن الزهري سبعة آلاف دينار. (4)

ص: 1747

قال الزهري لهشام: اقض ديني، قال: و كم هو؟ قال: ثمانية عشر ألف دينار... فقضاها عنه. (1)

إن هشام بن عبد الملك استعمل ابنه... على الحجّ - سنة ست عشرة و مائة - و أمر الزهري أن يسير معه إلى مكّة، و وضع عن الزهري من ديوان مال اللّه سبعة عشر ألف دينار !! (2)

از آثار گذشته استفاده می شود که خلیفه اموی هشام بن عبد الملک در نوبت های مختلف، هفت هزار، هفده هزار، هجده هزار سکه طلا بابت دیون زهری پرداخت کرده، و گزارشی دیگر حاکی از آن است که ارزش بخشی از اموال او بالغ بر دویست هزار سکه طلا بوده است !! (3)

آن چه گذشت نمونه ای بود از برخورد با فضائل اهل بیت علیهم السلام و کتمان آن به جهت دنیا طلبی، و از سوی دیگر، همین دنیا طلبی عده ای را وادار به نقل فضیلت های ساختگی برای دیگران نمود، به شرحی که خواهد آمد. (4)

ص: 1748

ابن ابی الحدید از کتاب الأحداث مدائنی (1) گزارشی طولانی نقل می کند که در ضمن آن آمده است:

[1133 / 14] معاویه به کار گزاران خود دستور داد تا مردم را تشویق کنند که دربارۀ صحابه و خلفا فضیلت نقل نمایند و هر کس بپذیرد اکرام شود. از این رو انبوه فضیلت های دروغین برای صحابه پدید آمد و مردم برای دست یازیدن به دنیا از هیچ دروغی دریغ نکردند. (2)

وصایت امیر المؤمنین علیه السلام (1) می نویسد:

این حدیث که در صحیحین از علی [علیه السلام] نقل شده ردیّه ای است بر شیعه که خیال می کنند پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم وصیت به جانشینی او نموده است. اگر چنین اتفاقی رُخ داده بود هیچ یک از صحابه با آن مخالفت نمی کرد؛ زیرا آنان فرمان بردار تر از آن بوده اند که دیگری را مقدّم بدارند و کسی را که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم مقدّم داشته و تصریح به جانشینی او نموده کنار بزنند. هرگز، هیچ گاه، ابداً چنین چیزی ممکن نیست ! هر کس چنین گمان بدی به صحابه داشته باشد در حقیقت به آنان نسبت (خیانت، فسق و) فجور و توطئه بر دشمنی با پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و مخالفت صریح و ضدّیت با فرمان و نصّ صریحِ آن حضرت داده است. کسی که کارش بدین جا کشید - به اتفاق پیشوایان و بزرگان - از اسلام خارج و ریختن خون او از ریختن شراب حلال تر است. (2)

گاهی تعصّب آنان نسبت به صحابه و تأکید بر برداشت صحابه از روایات، موجب شده که مدلول و مفاد روایات فضائل را نپذیرند و بگویند: اصلاً صحابه از این روایات چنین برداشتی نداشته اند؛ لذا باید برای این روایات معنای دیگری در

ص: 1751

نظر گرفت و آن را توجیه کرد. گذشت که تفتازانی می نویسد:

اگر حدیث غدیر متواتر و دلالت آن تمام بود چرا بر بزرگان صحابه مخفی ماند؟! چرا به آن استدلال نکردند؟! چرا کار به توقف (نزاع، تشاجر و اختلاف در امر خلافت) کشید؟ (1)

مثلاً دربارۀ حديث: «أنَا مَدينةُ العلمِ...» می گوید:

[1135 / 16] در شگفتم که حاکم چگونه جرأت کرده این روایت و احادیث باطل مانند آن را صحیح بگوید. (1)

و نیز دربارهٔ حدیث گذشته به نقلی که در صدر آن آمده: ﴿ هذا اميرُ البَرَرَة، وَ قاتلُ الفَجَرَة، منصورُ مَن نَصَرَه، مَحْذُولُ مَن خَذَلَه﴾ - خطاب به حاکم می گوید:

[1136 / 17] ای شیخ با آن که (در علم حدیث) شناخت وسیعی داری، چقدر جاهل و نادان هستی !! (2)

و دربارۀ حديث: «أنا شجرة و فاطمة فرعها، و علي لقاحها، و الحسن و الحسين ثمرتها، و شيعتنا و رقها... » می گوید:

[1137 / 18] ای مؤلف، آیا حیا نمی کنی که این روایات ساختگی سر راهی را به عنوان استدراک بخاری و مسلم می آوری؟!! (3)

ولی همین ذهبی کتاب «المنتقى من منهاج الاعتدال» را در تلخیص «منهاج السنة» نگاشته و دروغ های واضح ابن تیمیه، تنقیص های او نسبت به امیر المؤمنین علیه السلام، خطا های روشن او را در نقل مطالب و... نادیده گرفته و اصلاً به رو نیاورده است. به عنوان مثال، حاکم و ذهبی حکم به صحت روایت عمرو بن میمون - در فضائل ویژه امیر المؤمنین علیه السلام به نقل از ابن عباس - کرده اند (4) و البانی نیز آن را تأیید نموده و گفته: و هو كما قالا. (5)

ص: 1753

[1138 / 19] ولی ذهبی در المنتقی کلام خود را فراموش نموده و با ابن تیمیه هم نوا شده و گفته:

این روایت مرسل است، اگر ثابت شود که عمرو بن میمون آن را نقل کرده! (1)

[1139 / 20] ذهبی روایت «أنا حرب لمن حاربكم» را مکرر با الفاظ مختلف - به نقل از احمد، ترمذی و حاکم - نقل کرده، (2) ولی در المنتقی - به تبعیت از ابن تیمیه ! - می نویسد:

به اتفاق علما این حدیث جعلی است و هیچ اصلی ندارد، در کتاب های حدیثی معروف نیامده و سند شناخته شده ای ندارد! (3)

[1140 / 21] او در ترجمه صُبیح گوید:

ترمذی و ابن ماجه از او روایت کرده اند. او غلام اُم سلمه است و روايت: «أنا حرب لمن حاربکم» را از زید بن ارقم نقل کرده. ترمذی گفته: او شناخته شده نیست. (4)

محشّی در حاشیه کتاب میزان الاعتدال از کار ذهبی شگفت زده شده و نوشته: ذهبی خودش صُبیح را در کاشف ذکر کرده و گفته: او توثیق شده است.

ص: 1754

و در کتاب تذهیب التهذیب گفته: ابن حبان او را از ثقات شمرده است.

محشّی تأکید کرده که: من خودم این مطلب را در آن دو کتاب دیده ام. (1)

نگارنده گوید: ذکر این نکته را لازم می دانم که ذهبی میزان الاعتدال را پس از تذهيب التهذيب و كاشف تألیف کرده پس نمی شود او را معذور دانست. اتمام تذهيب التهذيب سنه 719، كاشف 720 و میزان الاعتدال 724 بوده است.

در مورد تعصّب ذهبی نیز رجوع شود به مطلبی که در ترجمه حاکم حسکانی گفته: او گرایش به تشیّع دارد زیرا تألیفی در جمع آوری اسناد حدیث ردّ شمس نگاشته است. (2)

علاقه شدید به اهل بیت علیهم السلام داشته و امیر مؤمنان علیه السلام را بر عثمان مقدّم می داشته و پس از نقل حدیث «تقتل عمّاراً الفئة الباغية» گفته: هر کس در جریان خلافت با امیر مؤمنان علیه السلام به نزاع برخاست باغی و سر کش بوده است، بزرگان ما بر این مسیر رفته اند و ابن ادریس شافعی نیز اعتقادش همین بوده است.

شایان ذکر است که ابن حبان از ناقدان بخاری و مسلم است. (1)

این مطلب از مکحول فقط به همین سند نقل شده و برای مشایخ کوفه جالب بود که اهل شام روایتی را در فضائل (امیر مؤمنان علیه السلام) نقل کنند. (1)

و این بدان معناست که اهل شام حاضر نیستند فضائل اهل بیت علیهم السلام را نقل کنند.

[1142 / 23] لذا اوزاعی (2) می گوید: دوست داشتند که برای شامیان فضائل اهل بیت علیهم السلام را نقل کنند تا (هدایت شوند و) از عقیده ای که داشتند بر گردند! (3)

[1143 / 24] از ثوری نقل شده که می گفت: وقتی در شام هستی فضائل علی را نقل کن. و این به جهت انحرافی بود که اهل شام از اهل بیت علیهم السلام داشتند. (4)

[1144 / 25] و شّاء (متوفی 325) در ضمن کلامی از منصور دوانیقی نقل می کند که: شامیان کینۀ علی [علیه السلام] را برای فرزاندان شان به ارث می گذارند همان گونه که اموال منقول و غیر منقول (مانند خانه و

ص: 1757

زمین) را به ارث می گذارند! (1)

تبلیغات وسیع بنی امیه تأثیر بسزایی بر مردم گذاشته بود، و شدت علاقه و احترام مردمان آن زمان - زمان بنی امیه و بنی عباس - به عموم صحابه قابل وصف نیست. کار به جایی رسیده بود که حتی خلفا هم نمی توانستند به صراحت رأی خویش را در ملأ عام اظهار کنند و برای آن ها گران تمام می شد.

بهترین شاهد برای این مطلب فرمان معتضد است که از اجرای آن باز ماند و شرایط جامعه، عرصه را بر خلیفه عباسی هم تنگ نمود !

[1145 / 26] معتضد عباسی منشوری تهیه نمود که پس از نماز جمعه خوانده شود. بنا بر تصريح سيوطى: ذكر فيه كثيراً من مناقب علي [علیه السلام] و مثالب معاوية. یعنی بسیاری از مناقب و فضائل امیر مؤمنان [علیه السلام] و مطاعن و معایب معاویه در آن ذکر شده بود، ولی یوسف قاضی او را ترسانید و به او گفت:

مردم علیه تو شورش خواهند نمود، گذشته از آن سادات علوی از هر گوشه و کنار علیه تو خروج کرده اند، وقتی مردم این فضائل را دربارۀ اهل بیت بشنوند به آنان گرایش پیدا خواهند نمود. (2)

ص: 1758

[1146 / 27] تبلیغات مسموم چنان بر فضای جامعه تأثیر گذاشته بود که وقتی مأمون برتری امیر المؤمنین علیه السلام بر شیخین و دیگر صحابه را اظهار می کند مردم از او متنفر می شوند.

ابن کثیر این نظریه مأمون را گناهی عظیم دانسته است ! (1)

و خواهد آمد که شعبه پیش از ورود به بصره سنی نبوده و اهل بصره گفته اند: ما باعث تغییر عقیدۀ او شدیم! (2)

* مطالبی که در واکنش پنجم تحت عنوان «بر خورد با راویان فضائل» خواهد آمد نیز می تواند تا اندازه ای تأثیر فضا و جوّ حاکم بر اجتماع را در زمینهٔ نقل فضائل ترسیم نماید.

ص: 1759

امت پس از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در این آزمون موفق نبود و مانند امت های گذشته راه خطا را پیمود. (1) و اکثر آنان در برابر حق جبهه گیری کردند. (2)

آری، خداوند نمی خواهد که مردم به زور و اکراه و اجبار راه مستقیم را بپیمایند ؛ زیرا اساس این جهان را بر آزمایش و امتحان نهاده است.

شقاوت مندانی که آن روزگار نبودند تا غاصبان حق امیر المؤمنین علیه السلام را یاری نمایند، در دوران های بعد به دفاع از غاصبان و مخالفت با فضائل امیر مؤمنان علیه السلام پرداخته و با شگرد های گوناگون، نصوص کتاب و سنت را پای مال هوی و هوس خویش نمودند و نسبت به نسل های آینده ستمی روا داشتند که بالا تر از آن تصور نمی شود. و البته تبلیغات تأثیر بسزائی در جهت گیری و گرایش افراد به هر سویی دارد ولی واقعیت ها هیچ گاه تغییر نخواهد کرد، هر چند حق و حقیقت مظلوم واقع شود.

مخالفت با اهل بیت علیهم السلام و فضائل آنان به گونه های مختلف در رفتار، کردار و گفتار مخالفان و آثار و تألیفات آنان ظاهر شده که به برخی از اقسام و انوع آن اشاره می شود:

1. منع از نقل و تدوین احادیث و فضائل اهل بیت علیهم السلام از روی حسادت، دشمنی، و... یا به بهانۀ مصلحت اندیشی

2. سعی و تلاش در کتمان فضائل اهل بیت علیهم السلام و امتناع از نقل از روی ترس، طمع و...

ص: 1761

انکار وجود آن، در صورت نقل دیگران به بهانۀ دروغ بودن، به جهت مصلحت اندیشی و...

4. منکر، نا شناخته و غیر قابل قبول دانستن احادیث فضائل اهل بیت علیهم السلام

5. توهین به راویان، مخالفت با آنان، ضرب و شتم، حبس، قتل و...

6. حکم به عدم اعتبار حدیث و تضعیف راويان. حتى اگر روایات این راویان در جا های دیگر - مانند احکام فرعی و... - پذیرفته باشد در خصوص فضائل اهل بیت علیهم السلام پذیرفته نیست.

7. گاهی که راهی برای تضعیف سند حدیث نیست، از راه دیگری در آن تشکیک و تردید نموده و می گویند: چرا در صحیحین نیامده؟ یا گفته می شود: فقط مسلم آن را نقل کرده است !

8. تلاش در کم رنگ کردن و نا چیز نشان دادن فضائل

9. تحریف معنوی و توجیه معنای احادیث فضائل

10. سعی در تحریف احادیث به کم کردن، افزودن، تبدیل و تغییر الفاظ و مبهم آوردن عبارات، مانند بکار بردن الفاظ: (كذا و كذا) (أو كما قال) و...

11. اگر روایتی از همۀ مراحل جان سالم بدر برد، می گویند: گر چه ظاهر روایت با مدّعای شیعه سازگار است ولی باید آن را با مسلّمات - یعنی آن چه نزد خودشان مسلّم است - سنجید. یعنی باید آن را با فضائل دروغین و ساختگی که خود شان برای صحابه روایت کرده اند مقایسه کرد و با توجه به اجماع و اتفاق صحابه از آن نتیجه گرفت!

12. تبلیغات وسیع و دروغین با تأکید بر اشتراک امیر مؤمنان علیه السلام با دیگر صحابه و سلب امتیاز های آن حضرت به روش های گوناگون:

ص: 1762

الف) به ساختن روایت در برابر هر فضیلتی به نفی و انکار همان فضیلت

ب) انتقال آن فضیلت ها به دیگران

ج) فضیلت تراشی برای صحابه، و هم درجه قرار دادن آن ها با حضرت

د) اگر کسی بخواهد فضیلتی برای امیر مؤمنان علیه السلام نقل نماید باید در کنارش از دیگران نیز به نیکی یاد کند تا امتیازی برای آن حضرت قائل نشده باشد.

13. شکستن حرمت امیر مؤمنان علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام

14. از بین بردن آثار مربوط به آن بزرگواران

ص: 1763

کلام ابن قتیبه دینوری در واکنش مخالفان نسبت به روایات فضائل

مناسب است در ابتدای این بخش کلامی از ابن قتیبه دینوری (متوفی 276) ۔ که به تصریح اهل تسنن از اهل بیت علیهم السلام منحرف است و تمایلی به آن ها ندارد (1) - نقل شود و پس ذکر چند مثال، به شرح و بیان نکات گذشته بپردازیم.

ابن قتیبه می نویسد:

[1147 / 28] این ها - اشاره به جمعی از مخالفین - هنگامی که غلو رافضیان را دیدند در برابر شان جبهه گیری کرده و از مقام علی [علیه السلام] کاستند و در تقدیم دیگران بر او زیاده روی نمودند، و به کنایه به او نسبت ستم داده و در حق او تعدّی نموده و گفتند: به نا حق خون دیگران را ریخته و در کشتن عثمان نیز مساعدت داشته است.

آن ها به سبب جهل و نادانی او را از زمرهٔ امامان هدایت خارج و از پیشوایان فتنه معرفی کرده و گفتند: نمی شود علی را «خلیفه» گفت؛ زیرا در خلافت او اختلاف شده و همه آن را نپذیرفته اند، با آن که یزید را «خلیفه» دانسته اند و ادعا کرده اند که خلافتش اجماعی بوده!

هر کس از علی [علیه السلام] به نیکی یاد کرد متهمش ساختند.

بسیاری از دانش مندان علم حدیث از نقل فضائل على كرّم اللّه وجهه امتناع ورزیدند و وظیفۀ خویش را در اظهار فضل او بجا نیاوردند، گر چه آن احادیث توجیه صحیح دارد.

ص: 1764

کار به جایی کشید که فرزندش حسین [علیه السلام] خارجی، تفرقه انگیز و مهدور الدم دانسته شد چرا که [به] پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم [نسبت داده اند که] فرمود: هر کس بر امت من خروج نماید در حالی که آن ها (بر خلیفه ای) اتفاق نظر داشتند، او را بکشید هر که خواهد باشد.

آن ها علی [علیه السلام] را در فضیلت با دیگر افراد شورا برابر دانسته و گفتند: اگر عمر او را برتر می دانست او را بر دیگران مقدّم می داشت و کار را به شورا وا گذار نمی کرد.

اگر کسی از علی [علیه السلام] یاد می کرد یا حدیثی از فضائل او را نقل می کرد مهمل واقع می شد (و در شمار راویان قرار نمی گرفت و او را توثیق نمی کردند) لذا بسیاری از محدّثین از نقل روایات فضائل او امتناع نمودند.

به جمع آوری فضائل عمرو بن عاص و معاویه اهتمام گماردند، گویا هدف شان بالا بردن آن دو نبود بلکه می خواستند از منزلت على [علیه السلام] بکاهند.

اگر کسی بگوید: علی [علیه السلام] برادر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، پدر نوه های پیامبر [علیه السلام]: امام حسن و امام حسین علیهما السلام، یا بگوید: اصحاب کساء: علی و فاطمه و حسن و حسین [علیهم السلام]، چهره ها متغیّر، نگاه ها دگرگون و کینه ها از سینه ها ظاهر می گردد!

اگر کسی حدیث ﴿ مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلَیٌّ مَوْلاهُ﴾ يا ﴿ أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی﴾ و مانند آن از احادیث صحیح را نقل کند - به جهت کینه توزی با روافض و... - برای آن توجیهاتی را دنبال می کنند که حقّش را ضایع کرده و از ارزش آن بکاهند.

ص: 1765

جالب آن است که ابن قتیبه - با آن که خود را مدافع امیر مؤمنان علیه السلام دانسته، در جایگاه پند و اندرز قرار گرفته و دیگران را سفارش به اعتدال و میانه روی نموده و در حقیقت بین حق و باطل راه سومی را برگزیده و - در ادامه می گوید:

سلامتی (دین) تو در آن است که نه به دوستی علی و نه به دشمنی علی خود را هلاک نگردانی... به جایگاه او نسبت به پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، تربیت او بر دست آن حضرت، برادر و داماد آن حضرت بودن، صبر و استقامت او در مبارزه با دشمنان، از خود گذشتگی در جنگ ها، جایگاه رفیع او در دانش، دین، شجاعت و فضیلت، به همۀ این امور معترف باشی و او را محترم شماری ولی با شنیدن فضائل بسیارش، او را از مرتبه ای که بهترین گذشتگان (صحابه و تابعین) برای او قائل بوده اند بالا تر نبری (و او را بر دیگر صحابه ترجیح ندهی) چون:

[الف)] گذشتگان، علی و دیگر صحابه را بهتر (از ما) می شناخته اند.

[ب)] مطالبی که مورد اتفاق آن ها باشد جای شک و تردید نیست.

[ج)] گاهی در نقل احادیث تحریف روی می دهد.

ابن قتیبه در ادامه زبان به نصیحت ناصبیانی گشوده که به جهت طرف داری از صحابه، با امیر المؤمنین علیه السلام دشمنی نموده اند و می گوید:

اگر تو به احترام پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، گرایش به دوستی کسانی داری که با علی به نزاع برخاسته و با او جنگیده و او را لعن و نفرین کرده اند و تسلیم و مطیع آنان شده ای به دلیل آن که یاور و خدمت گزار پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بوده اند، علی از آنان (به محبت و تسلیم) سزاوار تر است به جهت سابقه (درخشان)، فضیلت، ویژگی ها [ی منحصر بفرد]، ارج و قرب و

ص: 1766

خویشاوندی که خدا بین او و پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم قرار داده است. در آیه مباهله که خداوند فرمان به دعوت (أَبْنَاءَنَا) داد پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، امام حسن و امام حسین علیهما السلام را دعوت نمود، و برای (نِسَاءَنَا) فاطمه علیها السلام و براى (أَنْفُسَنَا) علی علیه السلام را فرا خواند. (1)

ص: 1767

2. عسقلانی و... از خطیب نقل کرده اند که او را مجهول دانسته.

3. گذشته از آن، کسی غیر از حرّ بن سعید آن را از شریک نقل نکرده. (1)

4. ابن عدی جرجانی آن را به سندی دیگر از جابر انصاری نقل کرده و در سند آن اشکال نموده که کسی جز صالح بن ابى الاسود حنّاط کوفی آن را از اعمش نقل نکرده است.

و روایات صالح بن ابی الاسود مستقیم و سر راست نیست، گاهی مطالب منكر (و غير قابل قبول) در آن وجود دارد و خودش هم شخص معروفی نیست. (2)

5. ذهبی و ابن حجر - در جایی دیگر - گفته اند: عبد اللّه بن جعفر تغلبی [ثعلبی] به نقل آن متفرد است.

او ثقه نیست و متن روایت هم باطل است.

6. عبد اللّه بن جعفر مذکور روایت را از محمد بن کثیر نقل کرده که او هم ضعیف است. (3)

ص: 1769

7. ابن الجوزی می گوید: اصلاً محمد بن كثير متهم به ساختن این حدیث است، احمد بن حنبل احادیث او را سوزانده و یا پاره کرده. (1)

8. ابن الجوزی آن را از عبد اللّه بن مسعود نیز نقل کرده و پس از تضعیف سند آن گفته: ابو احمد جرجانی متهم به جعل آن است. (2)

9. ابن الجوزی آن را به دو طریق دیگر نیز از جابر نقل کرده و گفته: در سند اول ابو محمد (حسن بن محمد) علوی واقع شده که منکر الحدیث است و کسی جز او این را نقل نکرده است.

در سند دوم هم احمد بن نصر الذارع [الذراع] وجود دارد که دار قطنی او را دروغ گو دانسته است. (3)

10. ابن الجوزی آن را از ابو سعید نیز نقل کرده و گفته: احمد بن سالم در سند آن وجود دارد که ابن حبان درباره اش گفته: او قابل استناد نیست و از افراد مورد اطمینان مطالبی ناگوار (نا جور و غیر قابل قبول) نقل می کند. (4)

ص: 1770

11. ذهبی از رهاوی نقل کرده که شریک می گفت: «عليٌ خیر البشر، فمن أبى فقد كفر» سپس می گوید: چنین مطلبی از شریک ثابت نیست. (1)

او در جای دیگر می نویسد: بعضی از دروغ گویان این را به عنوان روایت مرفوعه نقل کرده اند. (2)

پاسخ

2-1. احمد بن يحيی صوفی - که ثقه است (3) - تصریح کرده که حرّ بن سعید از بهترین مردم بود. (4)

3. این حدیث اسناد دیگر هم دارد. (5)

ص: 1771

4. نظیر همین روایت را شریک و دیگران از اعمش نقل کرده اند و برخی از اسناد آن معتبر است. (1)

علت تضعیف صالح بن ابى الاسود هم نقل فضائل است. (2)

5 - 10. گذشت که این حدیث اسناد دیگری هم دارد و افراد مذکور به نقل آن متفرد نیستند.

ص: 1772

دربارهٔ محمد بن کثیر مناسب است بدانید او استاد يحيى بن مَعين و سعدويه (1) است و یحیی او را توثیق کرده است. (2)

و علت تضعیف ابو محمد علوی نیز نقل فضائل است. ذهبی از او عصبانی شده که چرا این فضیلت را به سندی که بنابر شرط بخاری و مسلم صحیح نقل کرده و نقل این روایت را دلیل دروغ گو و رافضی بودن او دانسته است! (3)

و شگفت آن که ابن الجوزی گاهی محمد بن کثیر را متهم به ساختن این روایت می کند و گاهی ابو احمد جرجانی را، چنان که در مطالب شماره 7 - 8 گذشت.

11. در پاسخ مطلب 4 گفته شد که این روایت به سند معتبر از شریک نقل شده است.

صورت مطلق از همه بهتر باشد، مسلمان چنین چیزی نمی گوید. (1)

او در جای دیگر پس از نقل مطلب فوق از شریک می نویسد: بدون شک ظاهر آن مراد نیست. قطعاً شریک معتقد نیست که علی [علیه السلام] از پیامبران بهتر است. چیزی که هست آن که او بهترین بشر در زمان خلافتش بوده است. (2)

13. و نیز ذهبی نقل کرده که عطیه از جابر پرسید: جایگاه علی علیه السلام در بین شما چگونه بود؟ جابر پاسخ داد: او برترین فرد بشر بود. ذهبی می گوید: شاید منظور جابر، بهترین فرد در زمان خودش بوده است! (3)

اشکال

12. تقیید اطلاق روایت به «بهترینِ در زمان خلافتش» هیچ وجهی ندارد. مسلمان وقتی حدیث فوق، حدیث طیر، آیه مباهله و... را ببیند یقین می کند که آن حضرت پس از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم از همه برتر و والا تر است.

چه اشکال دارد که علی علیه السلام از پیامبران علیهم السلام هم بالا تر باشد؟!

مگر عده ای از عامه روایت نکرده اند که حضرت عیسی علیه السلام در نماز به حضرت مهدی علیه السلام اقتدا خواهد نمود.

ص: 1774

[1149 / 2] حافظ مزّی (متوفی 742) به نقل از ابو الحسن آبری (متوفی 363) می نویسد:

روایات متواتره توسط راویان فراوان از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دربارۀ حضرت مهدی علیه السلام وارد شده که دلالت دارد او از خاندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم است و زمین را پر از عدل و داد می نماید، حضرت عیسی علیه السلام در کشتن دجال او را یاری می فرماید. حضرت مهدی علیه السلام بر این امت امامت کرده و حضرت عیسی علیه السلام در نماز به او اقتدا می کند. (1)

پس معلوم شد که فرزند امیر مؤمنان علیه السلام - یعنی حضرت مهدی علیه السلام - از حضرت عیسی علیه السلام برتر است که بر او امامت می کند چه رسد به خود امیر مؤمنان علیه السلام.

13. کلام جابر هم اطلاق دارد و تقیید آن به «بهترین در زمان خودش» وجهی ندارد و تعبیر «لعلّ» در کلام ذهبی حاکی از تردید اوست !

ص: 1775

آنان این حدیث را نظیر حديث طير سبب تقویت عقیده شیعه دانسته اند.

قال السُبكي: و يقرب من حديث الطير حديث: «علي خير البشر من أبى فقد كفر»، أخرجه الحاكم - أيضاً - و هو ممّا ينكر على الحاكم إخراجه. (1)

از کلام سُبكى (و هو ممّا ينكر على الحاكم إخراجه) معلوم شد که حاکم آن را در مستدرک نقل کرده، ولی در مستدرک موجود اثری از این حدیث نیست!!

کنانی (متوفی 963) نیز گفته: أخرجه الحاكم في المستدرك. (2)

و حذف آن از مستدرک حاکم، حاکی از امانت داری حافظان امین شریعت است !!

ص: 1777

برخی آن را به نقل مستفیض ثابت دانسته (1) و برخی در جمع آوری راویان آن کتابی مستقل تألیف نموده اند. (2)

[1150 / 3] روایت برخی از آنان چنین است: عن أبي الطفيل: ان علياً [علیه السلام] قال حديثاً طويلاً في الشورى، و فيه أنه قال لأهل الشورى: فأَنْشُدُكم باللّه هل فيكم أحد قال له رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم: «أنت قسيم النار و الجنة» غيري؟ قالوا: اللهم لا. (3)

ص: 1779

ابو الطفیل می گوید: امیر المؤمنین علیه السلام خطاب به اهل شورا فرمود: شما را به خدا سوگند آیا در بین شما کسی جز من هست که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم درباره او فرموده باشد: «تو تقسیم کنندۀ دوزخ و بهشتی»؟! همه گفتند: خدایا (شاهد باش)، نه.

[1151 /4] ابن مغازلی (متوفی 483) نقل می کند که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: «يا علي انّك قسيم النار، و انك تقرع باب الجنة فتدخلها بلا حساب». (1)

یعنی ای علی تو تقسیم کننده آتش هستی، تو بهشت را دقّ الباب کرده و بی حساب وارد آن خواهی شد.

[1152 / 5] قاضی عیاض اندلسی مالکی (متوفی 544) می نویسد: و أخبر صلی اللّه علیه و آله و سلم... أنه علیه السلام - یعنی علياً علیه السلام- «قسيم النار، يُدخل أولياءه الجنة و أعداءه النار». (2)

یعنی پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم خبر داده که علی علیه السلام تقسیم کننده آتش است، دوستانش را وارد بهشت و دشمنانش را داخل دوزخ خواهد نمود.

[1153 / 6] خطیب خوارزمی (متوفی 568) نقل می کند که حضرت فرمود: «يا عليّ، إنك قسيم النار». (3) یعنی ای علی تقسیم آتش دوزخ به دست توست.

[1154 / 1155] این مطلب آن قدر مشهور است که در اشعاری منسوب به امام شافعی نیز چنین آمده است:

ص: 1780

عليٌّ حبه جُنَّة *** قسيم النار و الجَنَّة

وصيٌ المصطفى حقّا *** إمامُ الانس و الجِنَّة (1)

و بنا بر نقل عاصمی (از علمای قرن چهارم)، شاعری دیگر گفته:

قسيم النار و الجنّة *** عليٌ سيّد الأمّة (2)

[1156 / 7] گفت گو دربارۀ این حدیث بالا گرفت و برای داوری نزد احمد بن حنبل رفتند. او [با اطمینان از صحّت حدیث] گفت: مگر در این حدیث چه نکتۀ قابل انکاری وجود دارد؟ مگر این روایت از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم نیست که: «جز مؤمن تو را دوست ندارد، و جز منافق کینۀ تو را به دل نگیرد»؟! گفتند: آری. گفت: جایگاه مؤمن کجاست؟ گفتند: بهشت. پرسید: جایگاه منافق کجاست؟ گفتند: دوزخ. گفت: پس معلوم شد که علی تقسیم کننده آتش دوزخ است. (3)

البته احمد بن حنبل این مطلب را - مستقیم یا غیر مستقیم - از حضرت ثامن الحجج علیه السلام گرفته است که در مجلس مأمون فرموده اند. (4)

ص: 1781

قاضی آن است که این مطلب از اموری است که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم از آن خبر داده، ولی کسی جز ابن اثیر آن را نقل نکرده، و چون او ثقه است و این امر هم مطلبی نیست که اجتهادی و استنباطی باشد، لذا نقل او در حکم حدیث مرفوع است. (1)

ب) عامه گفته اند: موسی بن طریف عقیده اهل شام را داشت (2) (یعنی عثمانی مذهب بود) پس چگونه می شود شیعه غالی باشد؟

ج) ابو بکر بن عیاش خودش می گوید: من در نماز بر جنازۀ موسی بن طریف حاضر شدم. (3) این با تکذیب او چگونه قابل جمع است؟!

د) دار قطنی حدیث را به سندی ضعیف دانسته ولی در سند دوم اشکالی نکرده و گفته: و إنما روى هذا الحديث الأعمش، عن موسى بن طريف، عن عباية، عن على [علیه السلام]. (4)

ص: 1784

5. عده ای دیگر گفته اند: اصلاً خود موسى بن طریف این حدیث و احادیث مشابه آن را به قصد تمسخر و استهزا نقل کرده است. (1)

پاسخ

اگر این مطالب صحت داشته باشد حاکی از فشار شدید و خفقانی است که بر اجتماع آن روز حاکم بوده و آن ها مجبور شده اند بگویند: ما اصلاً این حدیث را روایت نکرده ایم یا به قصد استهزا نقل نموده ایم.

مطالبی که در واکنش چهارم - برخورد با راویان، شماره های 11 تا 14 - خواهد آمد، قرینه روشنی است بر این مدّعا.

این مطلب از اشکال ابو بکر بن عیاش بر اعمش نیز استفاده می شود که به او می گوید: تو می گویی من آن را به قصد استهزا نقل کردم در حالی که مردم آن را در دفاتر حدیثی خود ثبت کرده اند!! (2)

ص: 1786

9. زبیدی و ابن منظور نیز مطلب گذشته را نقل کرده اند و ابن منظور (متوفی 711) افزوده: برخی گفته اند: مراد از اهل دوزخ خوارج هستند ولی قول دیگر آن است که مراد تمام کسانی هستند که با آن حضرت جنگیده اند (و شامل اهل جمل و صفین نیز می شود). (1)

10. زمخشری (متوفی 538) - با پررویی تمام !! - می گوید: مقصود حضرت آن است که اصحاب او [!!] بر دو دسته تقسیم می شوند: عده ای هدایت شده و عده ای گم راه، پس گویا حضرت آتش را بین آن ها تقسیم کرده که عده ای دوزخی و دیگران با او در بهشت هستند. (2)

پاسخ

توجه شود که توجیه مفاد روایت و تفسیر هایی که نقل شد دلالت التزامی بر پذیرفتن اصل حدیث دارد.

بهترین پاسخ در برابر تحریفات معنوی و تفسیر هایی که برای حدیث شده توجه به متن روایت است که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به امیر المؤمنین علیه السلام می فرماید: «أنت قسیم النار و الجنة» و متفاهم از آن این است که: تو تقسیم کنندۀ دوزخ و بهشت هستی.

ص: 1788

و بنابر نقل قاضی عیاض در ادامه روایت تصریح شده که: «يُدخل أولياءه الجنة و أعداءه النار» (1) يعنى او دوستانش را وارد بهشت و دشمنانش را وارد جهنم می نماید.

ابو عبید هروی نقل کرده که عده ای این معنای اخیر را برای روایت پذیرفته اند. ابن ابی الحدید نیز آن را مطابق با مضمون احادیثی دانسته که حضرت خطاب به آتش می فرماید: این شخص برای من (و دوست من) است آن را رها کن، (و با اشاره به دیگری می فرماید:) این مال تو است او را بگیر. (2)

نگارنده گوید: بنا بر نقل ابن عساکر دمشقی در روایت متعدد چنین آمده:

أنا قسيم النار يوم القيامة، أقول: خذي ذا وذري ذا.

أنا قسيم النار يوم القيامة، أقول: هذا لي و هذا لك.

أنا قسيم النار، إذا كان يوم القيامة قلت: هذا لك و هذا لي. (3)

و بنا بر روایت ابو سعید خُدرى: «... خذي هذا و اتركي هذا، خذي هذا عدوي و اتركي هذا وليي [ذري هذا وليّي]... و لذلك كان عليٌ قسيم النار و الجنة». (4)

و در روایت حاکم حسکانی آمده: نحن نوقف يوم القيامة بين الجنة و النار، فمن ينصرنا عرفناه بسيماه فأدخلناه الجنة، و من أبغضنا عرفناه بسيماه فأدخلناه النار. (5)

ص: 1789

پاسخ

1. ابن خزیمه در صحیح خود از او روایت کرده است. (1)

2. ابن حبان او را از ثقات دانسته است. (2)

3. ابن حجر نیز او را راست گو دانسته است. (3)

گر چه این روایت نزد بزرگان اهل تسنن اعتباری ندارد. ابن عساکر دمشقی گفته: این مطلب از کلام عمر ثابت است ولی روایتی که در این باره از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم نقل شده مرفوع (یعنی سندش ذکر نشده) و غریب است. (1)

بلکه راویان آن نیز نزد عامه ارزشی ندارند. (2) ابن عدی جرجانی در شرح حال راوی آن عبد اللّه بن عبد العزیز پس از تضعیف او می گوید: روایاتی نقل کرده که کس دیگری آن را روایت نکرده است (و هیچ شاهدی ندارد) و از جمله روایات بی اعتبار او روایت فوق را ذکر کرده است! (3)

امّا شگفت آن که کسانی که در مورد فضائل اهل بیت علیهم السلام ایراد های عجیب و غریب می گیرند و مو شکافی می کنند، به راحتی از کنار این مطلب باطل می گذرند و نمی گویند: متن آن منکَر و غیر قابل قبول است، دل به بطلان آن شهادت می دهد، به خدا عمر یا ابن عمر چنین سخنی نگفته، و... بلکه به توجیه آن هم می پردازند !

قال الذهبي - في قول عمر: لو وزن إيمان أبي بكر بإيمان أهل الأرض، لرجح -: مراد عمر أهل أرض زمانه. (4) یعنی مراد عمر از این کلام مردمِ زمان ابو بکر است!

ص: 1794

اشکال

چرا نمی گوید: این حرف عمر غلط است؛ زیرا از آن برتری ابو بکر بر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم استفاده می شود؟!

ملاحظه کردید که ذهبی در مورد روایت اول - فضائل امیر المؤمنین علیه السلام می گوید: ما راوی آن را نمی شناسیم! با آن که قطعاً شناخته شده و ثقه است.

و در مرحله بعد می گوید: حدیث باطل است، و قابل قبول نیست. ولی هنگامی که نظیر آن را عمر درباره ابو بکر می گوید، آن را می پذیرد و توجیه می کند، یک بام و دو هوا !!

نگارنده گوید: از ابن تیمیه نیز دربارۀ حدیث گذشته - لو وزن إيمان أبي بكر بإيمان أهل الأرض... - سؤال شده، او پاسخ داده: حدیث معروفی در سنن به مضمون آن آمده که: ابو بکر را با این امت سنجیدند، بر آنان ترجیح داده شد. (1)

اشکال

در سنن روایتی در سنجش ابو بکر با امت؛ یا ایمان ابو بکر با ایمان امت یافت نشد، (2) آری مطلبی ساختگی نقل شده است که کسی در عالم رؤیا دیده: ابو بکر با عمر سنجیده و بر او ترجیح داده شده است ! (3)

ص: 1795

و برای تشخیص ارزش و اعتبار همۀ این روایات کافی است رجوع شود به روایتی که مالک نقل کرده. او می گوید:

پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دربارۀ شهدای اُحُد فرمود: «من برای آنان گواهی خواهم داد [که آن ها با ایمان بودند]». ابو بکر گفت: مگر ما برادران آن ها نیستیم؟ ما نیز مانند آن ها اسلام آورده و جهاد نمودیم!

پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: «آری! لیک نمی دانم پس از من چه خواهید کرد»! (1) و نیز روایتی که بخاری و مسلم از عایشه نقل کرده اند که:

فاطمه [علیها السلام] از ابو بکر دوری گزید و اعراض نمود و تا هنگام مردن با او سخن نگفت، او در حالی از دنیا رفت که بر ابو بکر غضبناک بود. (2) و روایتی دیگر که در آن آمده است:

فاطمه [علیها السلام] به ابو بکر فرمود: قسم به خدا در هر نمازی که به جای می آورم، تو را نفرین می کنم. (3)

آیا ممکن است سيدة نساء اهل الجنة بر كسى غضب نموده و نفرین نماید که در ایمان بر همة اهل زمین ترجیح دارد؟!؟ (4)

ص: 1796

ص: 1797

1

شدّت این سیاست را ادامه داده و بر آن پا فشاری کردند. (1)

ص: 1799

البته این توطئه از زمان خود پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شروع شده بود.

[1158 / 1] عبد اللّه پسر عمرو بن عاص می گوید: قریش به من اعتراض داشتند که: چرا هر چه را پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم می گوید می نویسی؟ او مطالبی را در حال خوشنودی و رضا و مطالبی را در حال خشم و عصبانیت می گوید. عبد اللّه گوید: من دست از نوشتن برداشتم، و سپس مطلب را خدمت خود حضرت عرض نمودم، پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: (هرگز چنین نیست) بنویس که - در خوشنودی و خشم - جز حق از زبان من صادر نخواهد شد. (1)

توجه شود که تعبیر «حال خوشنودی و رضا و حال خشم و عصبانیت» اشاره به بیان فضائل اهل بیت علیهم السلام و مطاعن منافقان است!

[1159 / 2] خطیب بغدادی می نویسد: عبد الرحمن بن الاسود به نقل از پدرش (2) گفته: علقمه کتابی آورده بود مشتمل بر احادیثی دربارۀ خاندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، از عبد اللّه - یعنی ابن مسعود - اجازه گرفته و نزد او رفتیم و آن نوشتار را به او (نشان) دادیم، او (آن را از ما گرفت) کنیزش را صدا کرد و طشت آبی درخواست نمود. ما (هر چه التماس کرده و) به او گفتیم: نگاهی به آن بینداز،

ص: 1800

(آن را مطالعه کن) احادیث نیکویی در آن نوشته است. او (بدون این که اعتنایی به ما بنماید) آن را در طشت آب فرو برده و نوشته هایش را محو کرد و این آیه را قرائت نمود که: ﴿ نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَذَا الْقُرْآنَ﴾ [يوسف (12): 3]، سپس گفت: دل و قلب آدمی (بسان) ظرف است، ظرف دل خویش را از قرآن مملو سازید و از غیر آن فارغ بدارید. (1)

تمامی اشکالاتی که بر قول: حسبنا کتاب اللّه و قائل آن وارد است، بر این کلام نیز وارد است. (2) وانگهی اگر این احادیث دربارۀ نماز روزه و مانند آن بود آیا او چنین اظهار نظری را روا می داشت یا می گفت: ﴿ وَ مَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ﴾ [الحشر (59): 7] اگر تبیین احکام شریعت بر عهده پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم است، آیا تبیین مصادیق «اهل البیت» در آیه تطهیر و «ذوی القربی» در آیه مودت و تفسیر این آیات و امثال آن بر عهده آن حضرت نیست؟!

دوستانت در منزل مخفیانه بگو، ولی این که بخواهی آشکارا در مسجد چیزی بگویی، اصلاً برای خلیفه قابل تحمّل نیست و هیچ عذری را از ما نمی پذیرد. (1)

كاملاً روشن است که مغیره برای حفظ ریاستش - و نه به جهت انجام وظیفه و از باب تقیه - فضائل امیر مؤمنان علیه السلام را کتمان نموده و از آن حضرت بد گویی می نماید! و جالب آن که می گوید: من بهتر از تو از فضائل علی اطلاع دارم! آرى، ﴿ وَ جَحَدُوا بِهَا وَ استَيْقَتَتهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوّاً﴾ [النمل (27): 14].

[1161 / 4] ابن شهاب زهری می گوید: نزد عبد الملک بودم پرسید: می دانی پس از قتل علی بن ابی طالب در بیت المقدس چه اتفاقی افتاد؟ گفتم: آری، گفت: بگو، من از جای خویش برخاستم و از پشت سر جمعیت کنار جایگاه او رفتم، خم شد (آهسته در گوش او) گفتم: هر سنگی که برداشته می شد زیر آن خون بود! عبد الملک به من گفت: کسی نمانده که این مطلب را بداند جز من و تو. تأکید می کنم که نباید هیچ کس آن را از تو بشنود.

زهری می گوید: تا او زنده بود من آن را نقل نکردم. (2)

ص: 1802

مهم ترین فضائل امیر المؤمنین علیه السلام جلو گیری کرد و مانع نوشتن سندی شد که مانع گم راهی امت بود. ابن عباس از این کار به شدت ناراحت بود و چنان می گریست که ریگ های زمین خیس می شد !! ابن عباس می گفت: مصیبت واقعی همان جلو گیری از نوشتن مطالب پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم بود. (1)

شما را به خدا یک بار دیگر مرور کنید: پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: «ائتونی [هلم / هلموا] بكتف [بكتاب] أكتب لكم كتاباً لن [لا] تضلّوا بعده أبداً». (2)

پس آن حضرت خواست با بجای گذاشتن یک نوشته و سند مکتوب مانع گم راهی امت شود ولی عمر بن خطاب، از یک سو بیماری پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم را و از سوی دیگر کافی بودن قرآن را بهانه قرار داد و به همراهی عده ای از صحابه که با او هم نوا شده بودند، با ایجاد اختلاف و سر و صدا مانع نوشتن آن گردیدند! (3)

[1164 / 7] در ضمن گفت گوی عمر و ابن عباس آمده است که: عمر ادعا داشت گر چه پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم دربارۀ خلافت علی علیه السلام مطالبی گفته ولی آن سخنان لا يثبت حجّة ولا يقطع عذراً يعنی به گونه ای نبوده که دلالتش بر خلافت او تمام باشد و بتوان بدان بر مخالفش احتجاج نمود و عذرش را بر طرف کرد. عمر ادامه می دهد که: پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم در بیماری پیش از رحلتش می خواست به صراحت از علی نام ببرد (و خلافتش

ص: 1804

را رسماً اعلام کند) ولی من از روی دل سوزی برای حفظ اسلام مانع شدم!

سپس عمر سوگند یاد می کند که: قریش هیچ گاه (زیر بار خلافت او نمی رود و) بر او اتفاق نظر نخواهد داشت. اگر او عهده دار خلافت شود عرب از هر سو بر او شورش خواهد نمود. (1)

* در دفتر نخست صفحه 446 نهی از نقل حدیث منزلت گذشت.

* و در روایت شماره 1125 گذشت که خالد بن عبد اللّه قسری - از حاکمان بنی امیه - به ابن شهاب زهری اجازه نداد دربارۀ سیرۀ على ابن ابي طالب صلوات اللّه علیه چیزی بنویسد.

* و در روایت شماره 1274 آمده است که: ناصبی ها نمی گذارند من در مسجد جامع فضائل اهل بیت علیهم السلام را نقل کنم.

ص: 1805

2

[1165 / 1] گذشت که ابن قتیبه (متوفی 276) در ضمن کلامی گفته:

بسیاری از دانش مندان علم حدیث از نقل فضائل على كرم اللّه وجهه امتناع ورزیدند و وظیفۀ خویش را در اظهار فضل او بجا نیاوردند. (1)

[1166 / 2] ابن ابی الحدید معتزلی می گوید:

شگفتا از جماعتی که به جهت منزلت عمار تردید برای شان حاصل شود نه از جایگاه و منزلت علی علیه السلام !

استدلال کنند که حق با عراقیان است (نه شامیان) چون عمار با آن هاست، ولی توجّهی به بودن امیر المؤمنین علیه السلام ندارند!

از این که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرموده: «عمار را گروه تجاوز گر خواهد کشت» به وحشت افتند، (2) ولی کلام آن حضرت دربارۀ علی علیه السلام هیچ هراسی در آن ها ایجاد نکند که فرمود: ﴿ اَللَّهُمَّ وَ الِ مَنْ وَالاَهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ...﴾. و فرمود: ﴿ لا یُحِبُّکَ اِلاَّ مُومِنٌ ولا يُبغِضُكَ إِلَّا مُنافِقٌ...﴾ !

ص: 1807

این حاکی از آن است که قریش از ابتدای کار بنا را بر آن گذاشتند که یادی از علی علیه اللسلام نشود، فضائل و مناقبش مخفی و ویژگی هایش پوشیده و مستور بماند تا جایگاه او فراموش شود و فضیلت او از ذهن ها محو گردد. (1)

[1167 / 3] در ضمن گزارشی آمده است: عمر بن عبد العزیز به پدرش گفت: تو در خطابه فصیح ترین خطیب هستی چرا هنگامی که می خواهی این مرد - یعنی امیر المؤمنین علیه السلام - را لعن و نفرین کنی زبانت لکنت می گیرد؟! پدرش در پاسخ گفت: پسرم، اگر فضائلی که من از این مرد می دانم، این مردم می دانستند هیچ کس حاضر نبود از ما تبعیت نماید. (2)

نگارنده گوید: ممکن است از ربط پاسخ با پرسش این مطلب نیز استفاده شود که از جمله اهداف بنی امیه از لعن و نفرین و جسارت به امیر المؤمنین علیه السلام كتمان فضائل آن حضرت بود، به این که شأن آن حضرت را به گونه ای پایین بیاورند که کسی به فضائلی که نقل می شود اعتنایی نکند و اصلاً برایش قابل قبول نباشد، چنان که معاویه به این نکته تصریح کرده است. (3)

[1168 / 4] کسی از براء بن عازب:پرسید «أ شَهِدَ علىٌّ علیه السلام بدراً»؟ آيا على در جنگ بدر حضور داشت؟! او پاسخ داد: «و بارز و ظاهر» (آری) و با دشمن مبارزه کرد و بر آنان غالب گردید. (1)

پس با آن که اولین مبارزه ای که در اسلام واقع شد بین امیر المؤمنین علیه السلام و سران مشرکین در جنگ بدر بوده و آیه شریفه هم دربارۀ آن نازل شده باز برای مردم مخفی مانده به گونه ای که نیاز به سؤال دارد !

[1169 / 5] عبد اللّه بن علقمه به ابو سعید خُدری گفت: آیا دربارۀ علی فضیلتی شنیده ای؟ او قضیۀ غدیر را باز گو کرد. عبد اللّه با تعجّب پرسید: تو خودت این حدیث را شنیدی؟! (2)

[1170 / 6] کسی با تعجب به سعد بن ابی وقاص گفت: تو خودت حدیث منزلت را از پیامبر شنیدی؟! (3)

[1171 / 7] دیگری - به صورت استفهام انکاری - از سعد پرسید: این حدیثی که دربارۀ علی نقل می شود چیست؟! سعد پرسید: کدام حدیث؟! گفت: حدیث منزلت: «أنت مني بمنزلة هارون من موسى... » سعد بن ابی وقاص پاسخ داد: درست است، من خودم آن را از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیدم که به علی فرمود، آیا جای انکار دارد که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم این مطلب و برتر و بالا تر از آن را به علی بفرماید؟! (4)

ص: 1809

[1172 / 8] شخصی زید بن ارقم را قسم داد: که تو خودت حدیث غدیر را شنیدی؟! زید قسم خورد که آری، خودم شنیدم. (1)

[1173 / 9] دیگری چهار بار زید را قسم داد: آیا پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم چنین مطلبی را - یعنی حدیث غدیر را - بر زبان آورد؟! (2)

[1174 / 10] ابو الطُفیل - که آخرین صحابی و از بزرگان تابعین است - (3) منا شده به غدیر را از زبان امیر المؤمنین علیه السلام شنیده ولی تردیدی در ذهنش باقی مانده بود؛ لذا با تعجب آن را برای زید بن ارقم باز گو نمود، زید به او گفت: چه چیزی برای تو دشوار آمده که نمی توانی آن را بپذیری؟! من خودم این مطلب را از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیدم. (4)

چرا باید ابو هریره را سوگند دهند که: تو را به خدا آیا حدیث غدیر را از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیدی؟!

ص: 1810

[1175 / 11] کسی به ابو هریره گفت: تو را به خدا سوگند اگر حدیثی را از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیده ای، حاضری آن را برای من نقل کنی؟! تو را به خدا آیا شنیدی که حضرت فرمود: «من كنت مولاه فعلیٌ مولاه، اللهم و ال من والاه و عاد من عاداه»؟ او پاسخ داد: بار الها، آری. (1)

[1176 / 12] جميع بن عمیر حدیث رایت و حدیث اخوت (پیمان برادری) (2) را از ابن عمر نقل کرد، کثیر النوا شگفت زده پرسید: تو گواهی می دهی که ابن عمر چنین مطالبی را نقل کرد؟ جمیع بن عمیر سه مرتبه سوگند یاد کرد که آن را از ابن عمر شنیده است ! (3)

[1177 / 13] عبد اللّه بن نُجی نقل کرد که امیر مؤمنان علیه السلام بر منبر فرمود: من سال ها قبل از بقیۀ مردم با پیامبر صلى اللّه عليه و آله و سلم نماز گزارده ام. راوی می گوید: سه مرتبه به عبد اللّه گفتم: اگر جز این باشد (و دروغ بگویی) گوش هایت کر گردد! گفت:

ولی در این مصادر دنباله روایت را نقل نکرده اند که سائل به ابو هریره گفت: فأشهدُ باللّه لقد و اليت عدوّه، و عاديتَ وليّه. ثمّ قام عنه. (شرح ابن أبي الحديد 4 / 68)

و قال ابن أبي شيبة الكوفي: فقال الشاب: أنا منك بريء، أشهد أنك قد عاديت من والاه، و واليت من عاداه ! قال: فحصبه الناس بالحصاء. (المصنف 499/7)

یعنی: من از تو بیزارم، گواهی می دهم که تو با دوست خدا دشمنی و با دشمنش دوستی کرده ای! این سخن را گفت و مجلس را ترک نمود. و بنابر نقل ابن أبي شيبة: مردم او را سنگ باران کردند. تعجب از حافظ ابو یعلی موصلی است که مطلب را از ابن ابی شیبه نقل کرده ولی آخر روایت را حذف کرده است ! ( مسند أبي يعلى 307/11، و رجوع شود به تاریخ مدينة دمشق 42/ 232، البداية و النهاية 5 / 232، السيرة النبوية 4 / 425 )

ص: 1811

(آری) اگر جز این باشد گوش هایم کر گردد! (1)

[1178 / 14] عمرو بن ثابت می گوید: یک سال نزد ابو اسحاق سبیعی رفت و آمد داشتم و از او درخواست می کردم که خطبه امام حسن علیه السلام مجتبی پس از وفات امير المؤمنین علیه السلام را برایم نقل کند ولی او امتناع می ورزید ! (2)

[1179 / 15] ابو بکر احمد بن عبد العزیز جوهری بصری بغدادی (متوفی 323) صاحب کتاب سقیفه و فدک از نوفلی نقل می کند که اُبَیّ بن کعب می گفت: سعد بن عباده - روزی پس از سقیفه - از علی علیه السلام یادی نمود و در ضمن آن کلامی گفت که دلالت بر ولایت (و خلافت) آن حضرت داشت - نوفلی می گفت: من آن مطلب را از یاد برده ام ! - قیس، پسر سعد بن عباده (خشمناک گردید و) به پدرش گفت: تو این مطلب را از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیده ای و باز دنبال خلافت هستی و یارانت (در سقيفه) نداى: منّا أمير و منكم أمیر سر می دهند! به خدا سوگند دیگر یک کلمه با تو سخن نخواهم گفت. (3)

و قال زكريا: قلت لعبد اللّه بن نُجي: و إلاّ فصمّت أذناك [ثلاثاً] قال: و إلاّ فصمّت أذناي. (تاريخ مدينة دمشق 42/ 34)

ص: 1812

از این گزارش دو مطلب استفاده می شود که هر دو مربوط به کتمان فضائل امیر المؤمنین علیه السلام است:

1. صحابه با آن که نصّ بر خلافت امیر المؤمنین علیه السلام را می دانستند، با آن مخالفت نموده و از یاری آن حضرت دست برداشتند و به دنبال ریاست و خلافت بودند.

2. مطلبی که مدار روایت بر آن بوده نقل نشده و راوی می گوید: آن چه پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دربارهٔ ولایت امیر المؤمنین علیه السلام فرمود، من از یاد برده ام؟! (1)

پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم برادر و پدر زن من و حمزه سید الشهدا علیه السلام عموی من است.

جعفر که با فرشتگان (در بهشت) همواره پرواز می کند فرزند مادر من است.

دختر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم همسر من و گوشت و خونش با من آمیخته است.

دو سبط پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرزندان من از فاطمه علیها السلام هستند، کدام یک از شما چنین بهره ای دارد؟! من پیش از همۀ شما به اسلام گرویدم در حالی که هنوز به سن بلوغ نرسیده بودم.

هنگامی که نامه به دست معاویه رسید فرمان داد آن را مخفی کنند، مبادا اهل شام از مضمون آن مطلّع شوند و به آن حضرت تمایل پیدا کنند. (1)

کار به جایی رسیده بود که اگر محدّثی می خواست از امیر مؤمنان علیه السلام مطلبی نقل کند یا چیزی دربارۀ آن حضرت بگوید می گفت: «مردی از قریش گفته است» یا «مردی از قریش چنین کرد» و جرأت این که نام آن حضرت را بر زبان جاری کند نداشت. آن ها در صدد آن بودند که فضائل آن حضرت را به هر نحو ممکن، توجیه و تأویل و انکار کنند (و در آن شبهه وارد نمایند) ولی روز به روز بر قوّت، عظمت، روشنی و نور افشانی آن فضائل افزوده می شد.

گاهی حاکمی از روی هوا و هوس نظری می دهد و مردم را به آن وادار می کند، و مردم چنان به آن عادت می کنند که چیزی جز آن نمی شناسند، مانند حجاج که با تهدید مردم را به قرائت عثمان وا دار کرد. با آن که حکومت او حدود 20 سال بیش تر نبود ولی عراقیان بر آن اتّفاق کردند به گونه ای که اگر قرائتی دیگر نزد آنان خوانده می شد اصلاً با آن آشنایی نداشتند و آن را مستهجن و قبیح می شمردند و این گونه است که در خفقانی که توسط دولت ها ایجاد می شود، بدعت جای سنّت را می گیرد.

حجاج و دیگر خلفا و حاکمان بنی امیه بر کتمان فضائل و محاسن امیر المؤمنین علیه السلام و خاندانش بیش تر تأکید داشتند تا اسقاط قرائت دیگران و ترویج قرائت عثمان؛ زیرا آن قرائت ها تأثیری در تزلزل ارکان سلطنت و حکومت آن ها نداشت (بر خلاف فضائل اهل بیت علیهم السلام). ولی با تمام تأکیدی که در این امر داشتند مشیّت خدا بر آن قرار گرفت که روز به روز امر ولایت امیر مؤمنان علیه السلام و خاندانش روشن تر و نورانی تر، محبّتش در بین مردم افزون تر، یاد و نامش مشهور تر و معروف تر، حجّت و دلائل حقّانيّتش قوی تر و واضح تر، فضیلتش ظاهر تر و شأن و قدرش عظیم تر گردد. (1)

ص: 1815

داد: من از ابن عباس شنیدم که پرچم دار پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم علی علیه السلام بود. (1)

و گذشت که کسی به حسن بصری گفت: چرا از مدح و ستایش علی امتناع می کنی؟ پاسخ داد: در زمانی که از شمشیر حجّاج خون می چکد، چگونه می توان چنین سخنانی را بر زبان جاری نمود؟! (2)

سکوت از حضور امیر المؤمنین علیه السلام در نبرد خندق (احزاب) و کشتن عمرو بن عبدود،

سکوت از حضور در واقعه بنی قریظه،

سکوت از حضور در نبرد خیبر و قتل مرحب،

سکوت از حضور حضرت در عمرة القضاء،

سکوت از حضور حضرت در نبرد حنین،

سکوت از لیلة المبیت و نیز سکوت از هجرت با پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم،

سکوت از حدیث منزلت در غزوه تبوک و.... (1)

پس با آن که فداکاری امیر المؤمنین علیه السلام در تمام مشاهد مشهور بوده ولی او حاضر نشده آن را نقل نماید. (2)

و بنابر نقلی (از شدّت وجد و سرور): به رقص در می آیید ! به خدا سوگند هیچ گاه آن را از من نخواهید شنید. (1)

بنابر نقل خطیب بغدادی، شعبه به کیسه ای که به سقف آویزان بوده اشاره کرده و سپس گفته: ترون ذلك الجراب؟ و اللّه لقد كتبتُ فيه عن الحكم، عن عبد الرحمن بن أبي ليلى، عن علي [علیه السلام]، عن النبي صلى اللّه عليه و آله و سلم [ما] لو حدّثتكم به لرقصتم. (2)

ص: 1819

بنابر این نقل، احتمال دارد که مطالب در این زمینه بیش از یک حدیث بوده است.

تذکر دو نکته:

نکته اول: با تأمل در نقل های مختلف این روایت - که در متن و پاورقی گذشت - روشن می شود که بر سر همین مطلب نا گفته چه بلا هایی آمده و دست خوش تحریف های لفظی متعدد واقع شده است!

نکته دوم: گویند: شعبه پیش از ورود به بصره رافضی بوده و اهل بصره گفته اند: ما باعث تغییر عقیدۀ او شدیم! (1)

شاید سماع این روایت مربوط به دوران پیشین او باشد.

فقط به چند فضیلت که به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد بسنده و فضائلی را که به سند صحیح نزد او موجود بوده پنهان کرده است.

او هم - مثل دیگران ! - تلاش می کند که در حدّ امکان امیر مؤمنان علیه السلام را همسان با دیگر صحابه معرفی نماید و وانمود کند که آن ها در فضائل با آن حضرت مشترک هستند و هیچ کم و کاستی از او ندارند. لذا می گوید: عمر گفت: پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم که از دنیا رفت از علی راضی بود. (1) یعنی او یکی از چند نفری است که این فضیلت را داشته و این اختصاص به امیر مؤمنان علیه السلام ندارد !

او در پرچم داری امیر مؤمنان علیه السلام در خیبر دو روایت نقل کرده که در اولین روايت، جمله «يحبّ اللّه و رسوله و يحبّه اللّه و رسوله» حذف شده با آن که مسلم همین روایت را با همین سند آورده و قسمت مذکور - که در بخاری حذف شده - در آن موجود است.

یک نگاه اجمالی و گذرا به کتاب المغازی در صحیح بخاری و ابواب مغازی در كتاب الجهادِ صحیح مسلم برای اهل انصاف کافی است که به بی انصافی مؤلفان این دو کتاب حکم کنند ؛ زیرا در سر تا سر این دو بخش، از پروندۀ درخشان امیر مؤمنان علیه السلام در جنگ ها به ندرت چیزی دیده می شود و مدال های افتخار بزرگ ترین سردار و پرچم دار پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در جنگ ها که برای هیچ کس پوشیده نیست - با کمال وقاحت ! - در مهم ترین کتاب های اهل تسنن نادیده گرفته شده است؛ آری این مظلومیت امیرِ عالم است که از کم ترین امتیازی که دیگر صحابه از آن برخور دار هستند، محروم باشد و از او به نیکی یاد نکنند.

ص: 1821

مسلم - در کتاب الجهاد - فقط به ذکر شستن زخم پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم توسط حضرت زهرا علیها السلام با آب آوردن امیر المؤمنين علیه السلام (1) و حدیث «رایت» - که در مناقب حضرت نیز آورده - اکتفا کرده است. (2)

و بخاری - در کتاب المغازی - چند مرتبه نام حضرت را آورده است که به مفاد آن اشاره می کنیم:

1. روایت شرکت و مبارزه امیر المؤمنین علیه السلام در جنگ بدر (این روایت چند بار تکرار شده است) (3)

2. مبارزه در جنگ بدر (4)

3. گزارش مطالبۀ امیر المؤمنین علیه السلام و عباس میراث پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم را با تحریف! (5)

4. تکرار حدیث رایت دو مرتبه (6)

5. حدیث بریده با تحریف و تقطیع و حذف (7)

ص: 1822

6. حدیث منزلت (1)

7. آب آوردن امیر المؤمنین علیه السلام برای شستن زخم پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم توسط حضرت زهرا علیها السلام. (2)

در موارد گذشته به جز حدیث رایت، هیچ گزارشی از دلاوری ها و رشادت های آن حضرت نیست و فقط مورد اول و دوم تناسب با کتاب مغازی دارد، از مورد اول هم جز شرکت در جنگ چیزی فهمیده نمی شود!

آری، از مورد دوم این مطلب فهمیده می شود که چگونه فضائل آن حضرت را کتمان کرده بودند که رشادت مشهور حضرت در جنگ بدر برای مردم مخفی مانده بود که نیاز به پرسش از آن داشتند !

بخاری هنگام نقل روایات فضائل، كاملاً توجّه دارد که قسمت هایی از روایات که با «عدالت صحابه» یا «برتر دانستن شیخین» تنافی دارد، حذف و یا تغییر داده شود.

او در نقل روایت «ابو تراب» سخنی از فرمان معاویه به لعن و سبّ نمی آورد و از امیر مدینه نیز با کنایه و به عنوان «فلان» یاد می کند. (3)

ص: 1823

نظیر همین برخورد از او در نقل روایت داد خواهی امیر مؤمنان علیه السلام و عباس نزد عمر و ابو بکر دیده می شود. (1)

او هنگام نقل حدیث منزلت از سعد بن ابی وقاص نیز فرمان معاویه به سبّ امیر مؤمنان علیه السلام و امتناع سعد از آن را نقل نکرده است. (2)

بخاری در کتاب التاريخ الكبير روایات متعددی را که حاکی از فضائل امیر مؤمنان علیه السلام است نیاورده و فقط به آن اشاره کرده است، مثلاً در ترجمه راوی می گوید: او کلام علی [علیه السلام] را نقل کرده. اما این که حدیثی که نقل کرده چیست، حتی اشاره ای هم نمی کند. روایاتی مانند: تقدّم آن حضرت در اسلام و نماز و عبادت، برادری با پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، لزوم متابعت از ایشان، فارق بین حق و باطل بودن آن حضرت، ظالم بودن طلحه در مبارزه با آن حضرت، شکوه و تظلّم حضرت از بنی امیه، جانشینی حضرت، این که جدا شدن از آن حضرت جدا شدن از خداست، حدیث عفیف کِندی در اولین نماز گزار و... (3)

ص: 1824

روایت عفیف کِندی در منابع متعدد و معتبر عامه نقل و حکم به صحت و اعتبار آن شده است. همه آن را به صورت کامل نقل کرده اند ولی در نقل بخاری بخشی از آن که مربوط به امیر المؤمنین علیه السلام است حذف شده تا اولین مؤمن و اولین نماز گزار بودن آن حضرت مکتوم بماند!!! (1)

او به این هم اکتفا نکرده گفته:

این روایت فاقد (شاهد و) تابع است (و کسی آن را نقل نکرده است).

بخاری در جای دیگر به سندی دیگر از روایت عفیف اشاره کرده و بدون این که چیزی از متن آن را ذکر کند، در آن نیز به عدم متابعت و تفرّد پسر عفیف به آن خدشه نموده است. (2)

ص: 1825

نگارنده گوید: توجه داشته باشید که سند هر دو روایت معتبر است:

در مورد اول، همین سند را دیگران معتبر دانسته اند. (1)

و در مورد دوم خود بخاری، ابن حبان و... اسد بن عبد اللّه را توثیق کرده اند. (2)

اما اشکال بخاری به عدم متابعت و تفرّد راوی به نقل آن، پاسخش آن که:

اولاً: در آخر بحث واکنش ششم: «تضعیف راویان فضائل» خواهد آمد که تفرّد راوی ثقه به نقل مطلبی باعث تضعیف آن نیست. (3)

ثانياً: از رجوع به منابعی که پیش از این گذشت روشن می گردد که علاوه بر اسناد متعدد و معتبر روایت عفیف، همین مطلب را عده ای مانند: یعقوب بن شیبه، طبرانی، ابن عساكر، ابن أبی الحدید از ابن مسعود روایت کرده اند. (4)

بخاری در نقل قضیه مباهله بابی به عنوان «قصه نصارای نجران» مطرح و در آن به کلامی کوتاه از سید و عاقب اکتفا کرده که یکی به دیگری گفت:

ص: 1826

اقدام به مباهله مکن که اگر واقعاً او پیامبر باشد ما و نسل ما رستگار نخواهیم شد. سپس به حضرت گفتند: آن چه از ما بخواهی (به عنوان جزیه و مالیات) پرداخت خواهیم کرد، شخصی امین را نزد ما بفرست (تا جزیه را به او بپردازیم).

و پس از آن فضیلتی جعلی برای ابو عبيدة بن جراح نقل کرده است. (1)

ملاحظه فرمایید که بخاری اصلاً حرفی از قضیه مباهله نمی زند و نمی گوید هنگامی که آیه مباهله نازل شد پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم چه کسانی را برای مباهله برد، ولی نقل فضائل ساختگی ابو عبیده را لازم و ضروری می داند!

نشوند و گرنه موضع مناسب برای آن باب مناقب عمار (1) یا کتاب الفتن (2) است !

تذكر

کتبی که نزد عامه به «صحاح» معروف شده از تحریف مصون نمانده (3) و فراوان در آن از راویان ضعیف بلکه دروغ گو (4) نقل کرده اند. نسخه های آن مختلف و متفاوت است حتّی در مثل بخاری و مسلم، (5) و موارد فراوانی بین تضعیف و توثیق در شخصِ واحد حتی از رجالیِ واحد، تناقض وجود دارد. (6) مثلاً بخاری اشخاصی را در ضعفا ذکر کرده ولی از همان افراد در صحیح خود نقل می کند (7) و این از اعتماد بر آن حتّی نزد پیروان مکتب خلفا می کاهد.

که من روی آن تکیه می کنم آن است که نمی دانم چرا این فضائل نادیده گرفته می شود؟! من در طول عمرم، در ایام تحصیل، در مدرسه، دانشگاه، سخنرانی ها، خطبه ها، درس ها و... به ندرت چیزی از فضائل اهل بیت علیهم السلام شنیده ام. (1)

شگفت آن است که یکی از آنان نام کتابش را «دفاعاً عن الآل و الأصحاب» گذاشته ولی تمام مطالب کتابش، دفاع از خلفا و صحابه است و دفاعیه ای از اهل بیت علیهم السلام در آن به چشم نمی خورد.

ابو احمد محمد عبد اللّه الاعظمی - با آن که بنایش بر نقل همۀ روایات صحيح و معتبر است - در باب «من کنت مولاه فعلی مولاه» از میان همه روایات غدیر، فقط سه روایت کوتاه را صحیح و سه روایت کوتاه دیگر را نیکو و معتبر دانسته و از ذکر بقیه روایات امتناع کرده است. (2)

در این زمینه روایات فراوان با اسناد معتبر و تفصیلِ بیش ترِ متن نقل شد. (3)

ص: 1829

نتیجه آن که بنابر نقل سیوطی و متقی هندی در مسند ابو یعلی روایتی به نقل از امیر المؤمنین علیه السلام- مربوط به زمان بازگشت از (فتح) خیبر - از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم وجود داشته، حاکی از مطلبی که نزد آن حضرت از (همه) دنیا بهتر بوده ؛ ولی این مطلب در چاپ فعلی نیست یا لفظ «خیبر» تبدیل به «جنازه» شده است!

در هر صورت پس از تشییع جنازه یا پس از فتح خیبر مطالب مهمی بر زبان مبارک پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دربارۀ امیر المؤمنین علیه السلام جاری شده اما آن مطالب چه بوده، در مصادر گذشته اثری از آن نیست و ناقلان آثار نخواسته اند یا نتوانسته اند آن را نقل کنند، در برخی از منابع اهل تسنن آمده است که:

[1188 / 24] عن زيد بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب علیهم السلام، عن أبيه، عن جدّه، عن علي بن أبي طالب علیه السلام، قال: قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم- يوم فتحت خیبر -: «لولا أن تقول فيك طوائف من أُمتي ما قالت النصارى في عيسى بن مريم علیهما السلام لقلت فيك اليوم مقالاً لا تمرّ على ملأ من المسلمين إلّا أخذوا من تراب رجليك و فضل طهورك يستشفون به، ولكن حسبك أن

ص: 1831

تكون منّي و أنا منك، ترثني و أرثك، و أنت منّي بمنزلة هارون من موسى إلاّ أنه لا نبي بعدي، أنت تؤدّي دَيني، و تقاتل على سنتي، و أنت في الآخرة أقرب الناس منّي، و أنت غداً على الحوض خليفتي، تذود عنه المنافقين، و أنت أول من يرد علىّ الحوض، و أنت أول داخل الجنة من أُمّتي، و إن شيعتك على منابر من نور رواءً مرويّين، مبيضة وجوههم حولي، أشفع لهم فيكونون غداً في الجنة جيراني، و إن عدوّك غداً ظماء مظمَئين، مسودةً وجوههم مُقمَحين، حربك حربي، و سلمك سلمي، و سرّك سرّي و علانيتك علانيتي، و سريرة صدرك كسريرة صدري، و أنت باب علمي، و ان ولدك ولدي، و لحمك لحمي و دمك دمي، و ان الحقّ معك، و الحق على لسانك و في قلبك و بين عينيك، و الايمان مخالط لحمك و دمك كما خالط لحمي و دمي، و أن اللّه عز و جل أمرني أن أبشّرك أنك و عترتك في الجنة، و أن عدوك في النار، [يا علي] لا يرد عليّ الحوض مبغضٌ لك، ولا يغيب عنه محبٌ لك».

قال علي علیه السلام: فخررت له سبحانه و تعالى ساجداً، و حمدته على ما أنعم به علىّ من الإسلام و القرآن، و حبّبني إلى خاتم النبيين و سيّد المرسلين صلی اللّه علیه و آله و سلم. (1)

[1189 / 25] و قريب منه ما رواه ابن المغازلى، عن جابر بن عبد اللّه الأنصاري، قال: لمّا قدم عليٌّ بن أبي طالب علیه السلام بفتح خَيْبَرَ قال له النبي صلى اللّه عليه و آله و سلم: «يا عليُّ، لولا أن تقولَ طائفة من أُمّتي فيك ما قالت النصارى في عيسى بن مریم علیهم السلام لقلتُ فيك مَقالا لا تَمُرُّ بِمَلاً من المسلمين إلّا أخذوا التُرابَ من تحت رجليك و فَضْلَ طهورك يستشفون بهما، ولكن حسبك أن تكون منّي [و أنا منك، تَرِثْني و أرِثُك، و أنت مِنّي] بمنزلة هارونَ من موسى غير أنّه

ص: 1832

لا نَبيَّ بعدي، و أنت تُبْرِئُ ذِمّتي، و تستر عَوْرتي، و تُقاتِلُ على سُنَّتي، و أنت غَداً في الآخرة أقرب الخلق مِنّي، و أنت على الحوض خليفتي، و إنَّ شيعتك على مَنابِرَ من نور مُبْيَضَّة وجوهُهُم حَوْلي، أشفع لهم، و يكونون في الجنّة جيراني، و إِنَّ حَرْبَكَ حَرْبي، و سِلْمَكَ سِلْمي، و سَريرَتك سَريرتي، [و علانيتك علانيتي]، و إنَّ وُلدك وُلدي، و أنت تقضي ديني، و أنت تُنْجِزُ وَعْدي، و إنَّ الحقَّ على لسانك و في قلبك و مَعَك و بين يَدَيْك و نُصْبَ عَيْنَيْك، الإيمان مُخالِطُ لَحْمَك و دَمَك كما خالط لَحمي و دَمي، لا يَرِدُّ عَلَيَّ الحوض مُبْغِضُ لك، ولا يغيب عنه مُحِبُّ لك».

فَحْرَّ عَلِيٌّ علیه السلام ساجداً، و قال: الحمد للّه الّذي مَنَّ عَلَيَّ بالإسلام، و عَلَّمَنِي القرآن، و حَبَّبني إلى خَيْر البَريَّة، و أعزّ الخليقة، و أكرم أهل السّموات و الأرض على ربّه، و خاتَمِ النبيّين، و سَيّد المرسلين، و صَفوة اللّه في جميع العالمين إحساناً من اللّه العَلِيِّ إِلَيَّ، و تَفَضُّلا منه عَلَيَّ.

فقال له النبيُّ صلی اللّه علیه و آله و سلم: «لولا أنت - يا عليّ - ما عُرِفَ المؤمنون بعدي، لقد جعل اللّه نَسْلَ كلِّ نبي من صُلْبِه و جعل نَسْلِي من صُلْبِك يَا عَلِيّ، فَأَنْتَ أَعزُّ الخَلقِ و أكرمهُم عَلَيّ و أعَزُّهم عندي، و مُحِبُّكَ أكرم من يَرِدُّ عَلَيّ من أُمّتي».! (1)

ص: 1833

مستفاد از دو روایت گذشته آن که (1) امیر المؤمنین علیه السلام پس از فتح خیبر، شرفیاب محضر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم گردید، حضرت فرمود: ای علی، اگر (خوف آن) نبود که گروهی از امتم دربارۀ تو مطلبی را بگویند که مسیحیان در مورد حضرت عیسی علیه السلام گفتند، در فضیلت تو سخنی می گفتم که بر جماعتی از مسلمانان نگذری مگر آن که خاک زیر پا و زیادی آب وضویت را برای تبرّک و استشفا بردارند. ولی برای تو کافی است که تو از من هستی و من از تو. تو از من ارث می بری و من از تو. تو نسبت به من بسان هارون نسبت به موسی علیهما السلام هستی جز آن که پس از من پیامبری نیست. تو دیون مرا می پردازی [و مرا برىء الذمه می نمایی (و وعده های مرا عملی می کنی). تو عورت مرا می پوشانی]، تو بر سنّت من مبارزه می کنی، فردای قیامت تو نزدیک ترین مردم به من و جانشین من بر حوض (کوثر) هستی که منافقین را از آن دور می کنی. تو اولین کسی هستی که در کنار حوض کوثر نزد من می آیی و تو اولین کس از امت من هستی که وارد بهشت می شوی. شیعیان تو رو سفید بر منبر هایی از نور گِرد من باشند در حالی که کاملاً سیراب شده اند، من از آنان شفاعت می کنم و همسایگان من در بهشت خواهند بود. دشمنان تو فردای قیامت تشنه (و خشک لب) باشند، به آن ها آبی داده نشود، آنان را تشنگی دهند و رو سیاه و مُقْمَح (2) باشند]. جنگ با تو جنگ با من و آشتی با تو آشتی با من است. سرّ و نهان تو سرّ و نهان من است و ظاهر و آشکار تو ظاهر و آشکار من، و راز درون سینه (و نیت) تو مانند راز درون سینه (و نیت) من است. تو دروازهٔ علم من هستی. فرزندان تو فرزندان من هستند.

ص: 1834

گوشت تو گوشت من و خون تو خون من است. حق (همیشه) با توست، حق بر زبان و دل تو جاری و پیش روی تو و نصب العین تو است. ایمان با گوشت و خون تو آمیخته شده چنان که با گوشت و خون من آمیخته. خداوند به من فرمان داده که بشارت دهم تو را به این که تو و خاندانت در بهشت هستید و دشمنان تو در آتش. کسی که بغض و کینۀ تو را داشته باشد بر حوض (کوثر) وارد نخواهد شد (و از آن بهره ای ندارد) و دوست تو از آن بی بهره نخواهد ماند.

امیر المؤمنین علیه السلام (از شنیدن این سخنان) به سجده افتاده و (سپاس و) ستایش خدا را بجای آورد که از نعمت اسلام، ایمان و محبوبیت نزد خاتم الانبيا و سید المرسلین صلی اللّه علیه و آله و سلم بهره مند گردیده است.

[سپس عرضه داشت: سپاس خدای را که بر من به اسلام منّت گذاشته، مرا قرآن تعلیم فرمود، و نزد بهترین و عزیز ترین خلائق، گرامی ترین آسمانیان و زمینیان نزد پروردگار، آخرین پیامبران، سرور مرسلین و برگزیدۀ خدا از همه عالمیان مرا محبوب گردانید که این احسان و تفضّلی است از جانب خدای بلند مرتبه بر من].

[پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم (دو مرتبه لب به سخن گشوده و) فرمود: ای علی، اگر تو نبودی مؤمنان پس از من شناخته نمی شدند. خداوند نسل هر پیامبری را از صلب خودش قرار داده و نسل و ذریه مرا از صلب تو.

ای علی، تو عزیز ترین و گرامی ترین خلق نزد من هستی، و دوست تو گرامی ترین امت خواهد بود که بر من وارد می شود].

نگارنده گوید: در منابع عامه روایات دیگری در فضائل آن حضرت پس از

ص: 1835

بازگشت از خیبر نقل شده که در نکته دهم از فضیلت سیزدهم گذشت. (1)

و شگفت آن که عمر ادعا کرده که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم این آیه را این گونه قرائت نموده ﴿ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ﴾ و گفته: دانش کتاب از جانب خداست! (1)

﴿ اَنْتَ تُبَیِّنُ لاُمَّتی ما اخْتَلَفُوا فیه مِنْ بَعْدِی﴾، یعنی: تو پس از من برای امتم در آن چه اختلاف نمایند روشن گری می نمایی (و اختلافات آنان را حلّ خواهی نمود). (1)

[1194 / 30] در روایات فراوان در مورد کیفیت ورود پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به خانۀ عایشه در بیماری وفات، یا ورود آن حضرت به مسجد در آخرین نماز، از عایشه چنین نقل شده که آن حضرت با تکیه بر دو نفر حرکت نموده و در حالی که پا هایش بر زمین کشیده می شد وارد شد. (1)

[1195 / 31] در برخی از روایات آمده که عایشه گفت: یکی از آن دو نفر

ص: 1839

عباس بود. راوی می گوید: ابن عباس از من پرسید: عایشه نگفت که آن شخص دیگر چه کسی بود؟!

و بنا بر نقلی گفت: می دانی کسی که عایشه نامش را نبرد چه کسی بود؟

گفتم: نه، گفت او علی بن ابی طالب [علیه السلام] بود. (1)

و در برخی مصادر افزوده شده:

[1196 / 32] شخص دیگر علی علیه السلام بود ولی عایشه از او دل خوشی ندارد. (2)

[1197 / 33] و یا آن که: عایشه دوست ندارد که از او به نیکی یاد نماید.

ص: 1840

[1198 / 34] و یا: او نمی تواند از علی به نیکی یاد نماید. (1)

نگارنده گوید: این که عایشه نمی تواند از امیر المؤمنین علیه السلام به نیکی یاد نماید در روایات دیگر به این بیان آمده است که:

[1199 / 35] کسی نزد عایشه از امیر المؤمنین علیه السلام و عمار بد گویی کرد، عایشه به او گفت: من دربارۀ علی چیزی نمی گویم ولی دربارۀ عمار خودم از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم شنیدم که فرمود: هر گاه او بین دو امر مخیّر شود، امری را انتخاب می کند که به حقیقت و صواب نزدیک تر باشد. (2) حال جای این پرسش هست که چرا عایشه از بد گویی دربارۀ امیر المؤمنین صلی اللّه علیه و آله و سلم ناراحت نمی شود و حاضر نیست چیزی بگوید که دیگران را از این کار زشت باز دارد !! (3)

ص: 1841

[1200 / 36] عایشه می گوید: در یکی از جنگ ها امیر لشکر در نماز ها فقط سوره ﴿ قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ﴾ را قرائت می کرد، پس از بازگشت مطلب را به عرض پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم رساندند، حضرت فرمود: «از او بپرسید چرا چنین کرده»؟ از او پرسیدند، او پاسخ داد: این سوره وصف خدای رحمان است و من قرائت آن را دوست دارم. حضرت فرمود: «به او اطلاع دهید که خدا او را دوست دارد». (1)

ص: 1842

عایشه نخواسته بگوید که آن شخص چه کسی بود ولی در منابع شیعه آمده که آن شخص امیر المؤمنین علیه السلام بوده است. (1)

[1201 / 37] عن جميع بن عمير، قال: أتيت ابن عمر فسألته عن علي [علیه السلام] فانتهرني، ثم قال: ألا أحدّثك عن علي؟! هذا بيت رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم في المسجد و هذا بيت علي [علیه السلام]. (1)

لفظ «فانتهرني» دلالت بر طرد نمودن و مأیوس کردن جميع بن عمیر دارد و حاکی از آن است که ابن عمر از بیان فضائل امیر المؤمنین علیه السلام استنکاف دارد.

در هر صورت این مطلب قابل انکار نیست که در این روایات، ابن عمر یا راویان دیگر از تصریح به مطلب و بیانی روشن در مورد بستن درب های دیگر به مسجد و باز گذاشتن درب خانه امیر المؤمنین علیه السلام امتناع ورزیده و این مطلب مهم را نیز کاملاً مبهم و سر بسته نقل کرده اند. (2)

از این گزارش معلوم می شود که روایات فضائل به نقل معتبر نزد آنان وجود داشته ولی داعی بر نقل آن نداشته اند، چون کسی آن ها را تحویل نمی گرفته و به آن بها نمی داده بلکه واکنش منفی نسبت به آن نشان می داده اند، اما اگر موقعیت مناسبی برای نقل آن فراهم می گردید و کسی اقبال و توجه به آن روایات نشان می داد و حتی حاضر می شد که به ناقلین آن اکرام و احسان هم بنماید، از نقل آن امتناعی نداشتند.

در برخی مصادر آمده است که سلیمان گفت: یادم نیست که سعید سومین مطلب را (عمداً) نگفت، یا آن که او گفت ولی من فراموش کردم !

و شگفت آن که قریب به همین روایت در مصادر دیگر با سندی دیگر نقل می شود و باز راوی مطلب سوم را فراموش می کند! (1)

آیا ممکن است مطلب مهمی که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم هنگام وفات به آن سفارش فرموده باشد به راحتی فراموش شود؟!

ص: 1846

شما فکر می کنید چه مطلبی بوده که راوی ناچار شده خود را به فراموشی بزند؟! آیا آن مطلب مربوط به خلافت امیر المؤمنین علیه السلام نبوده است؟! (1)

در جمله اخیر نیز حذف و ابهام اعمال شده (1) ولی قضیه عاشورا به جهت حفظ حرمت خاندان یزید در پرده کتمان نهان شده است.

آری، در روایتی ساختگی - مربوط به خواستگاری دختر ابو جهل - ملاقات مسور بن مخرمه با حضرت سجاد علیه السلام پس از شهادت امام حسین علیه السلام آمده است! (2)

امیر مؤمنان علیه السلام مورد مناقشه، اشکال، تکذیب، انکار، تضعیف و.... قرار گرفته و سعی و تلاش تمام بر مخالفت با آن بکار گرفته شده و جز عده ای قلیل، همه از نقل آن خود داری کرده اند تا به دست فراموشی سپرده شده، با توجه به این مطلب، آیا کتمان و انکار نصّ صریح بر خلافت و امامت امیر المؤمنین علیه السلام بعید است؟!

صفحه 809 بعضی به بهانه فراموشی از نقل فضیلت امیر المؤمنین علیه السلام - در عزل ابو بکر از رساندن سوره برائت و... - امتناع ورزیده و آن را کتمان نمودند.

صفحه 889 بخاری روایت: لا يحلّ المسجد لجنب إلّا لمحمد و آل محمد» را کتمان و این گونه نقل نموده: «لا يحلّ المسجد لجنب إلاّ لكذا».

دفتر سوم، صفحه 958 اشاره بخاری به حدیث: ﴿ یا علي، مَنْ فَارَقَني فارَقَ اللّهَ، وَ مَنْ فَارَقَكَ فَارَقَني﴾ و امتناع از نقل آن

صفحه 979 امتناع از نقل روایت: «خاصف النعل»: شریک می گوید: من از منصور این روایت را درخواست کرده بودم ولی او حاضر نمی شد آن را نقل کند تا آن که بین ما آشنایی ایجاد شد... روایت را برایم نقل نمود.

صفحه 1007 - 1010 امتناع از نقل تفصیل مطالب خطبه حجة الوداع در تأیید مبارزات امیر المؤمنین علیه السلام.

صفحه 1332 امتناع ابن کثیر از نقل کلام عمار در البداية و النهاية.

دفتر چهارم، صفحه 1419 ترس عبد الرّزاق از نقل حدیث شماره 882 - که دلالت دارد علی علیه السلام سیّد و سالار دنیا و آخرت است و دشمن علی علیه السلام دشمن پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و دشمن خداست - و نقل کردن مخفیانه با هراس و نگرانی و عدم جرأت نقل آن برای عموم یا ذکر آن در تألیفات.

ص: 1850

سوگند ابو الازهر - پس از برخورد های نا مناسب مشایخ با او ! - که آن را نقل نکند مگر آن که صدقه بدهد!

صفحه 1497 امتناع ابن هشام صاحب سیره از نقل روايت: «و إن وصيّي لخير الوصيين»، وصى من برترین اوصیاست.

صفحه 1608 فراموش کردن - یا خود را به فراموشی زدن! - حدیث طیر، هنگام نقل ویژگی های علی علیه السلام به روایت سعد بن ابی وقاص

صفحه 1612 پرسش حارث بن مالک از سعد بن ابی وقاص - که: آیا دربارهٔ علی فضیلتی سراغ داری؟ - حاکی از آن است که جامعه پس از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بسیار زود فضائل امیر المؤمنین علیه السلام را به دست فراموشی سپرده و کتمان کرده بود!

صفحه 1615 امتناع بخاری از نقل قضیه مباهله

صفحه 1658 امتناع بخاری و دیگران از نقل حدیث ثقلین

اشاره بخاری به آن و اكتفا به جمله: «إنكم و اردون علىّ الحوض»

و در همین دفتر صفحه 1920 خواهد آمد که زُهری از نقل فضائل پشیمان شده و از مَعْمَر خواست که آن را کتمان کرده و از او نقل نکند؛ بدین دلیل که بنی امیه عذر کسی را نمی پذیرند و اجازه نمی دهند که از علی علیه السلام به نیکی یاد شود.

صفحه 1921 زُهری گفته: به خدا سوگند من فضائلی از علی می دانم که اگر آن را نقل کنم مرا به قتل می رسانند !

صفحه 2167 - 2168 یونس بن خباب گفت: ناصبی ها - و بنا بر نقلی: مرجئه فاسق - مطلبی را از حدیث قبر کتمان کرده اند، در قبر از میت پرسیده می شود: ولی (و امام) تو کیست؟ اگر پاسخ داد: علی بن ابی طالب [علیه السلام] اهل نجات است.

ص: 1851

3

است که ﴿ وَ جَحَدُوا بِهَا وَ اسْتَيْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوّاً فَانظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ﴾ [النمل (27): 14] ؛ و اگر ادعا شود که آن روایات را دیده اند ولی معتبر نمی دانند، باید تبریک گفت به کسانی که این همه روایات غیر معتبر را در مصادر شان نقل کرده اند و علما و نویسندگان آن ها ادعای اعتبارش را دارند!

برای روشن شدن سخافت کلام ابن حزم و ابن کثیر کافی است رجوع شود به عنوان «کثرت و شهرت فضائل امیر مؤمنان علیه السلام نزد اهل تسنن» (1) تا اعتراف بزرگان اهل تسنن به روایات فضائل معلوم شود.

و برای ابن حزم همان بس که او فضائل مسلّم امیر المؤمنین علیه السلام را - که حتی ابن تیمیه هم آن را قبول دارد! - نمی پذیرد، مانند حديث: ﴿ أَنْتَ مِنِّی وَ أَنَا مِنْکَ﴾، بودن آن حضرت از اصحاب کساء، شرکت در مباهله و... (2)

[1209 / 3] حاکم حسکانی در مقدمه کتاب شواهد التنزيل سبب نگارش کتابش را چنین بیان می کند که: عدۀ زیادی در مجلسی شرکت کرده بودند، کسی که ریاست بر عوام داشت، آنان را به گم راهی کشانده و صحبت را بدین جا رسانید که گفت: هیچ مفسّری نگفته که سوره ﴿ هَلْ أَتَى﴾ یا چیزی از قرآن دربارۀ علی و خاندانش نازل شده است.

من دیدم کسی از علما بر او انکار نکرد لذا لازم دانستم که برای دفع این شبهه به جمع آوری آیاتی که دربارهٔ اهل بیت علیهم السلام نازل شده بپردازم. (3)

ص: 1854

ای علی اهل هدایت به تو راه یابند و هدایت شوند. (1)

[1214 / 8] به خدا سوگند این حدیث جعلی است، راوی آن عباس ابن بكار - بنا بر گفته دار قطنی - دروغ گو است.

و ابن الجوزی نیز آن را به جهت عباس ساختگی دانسته است. (1)

نگارنده گوید: اولاً: ابن ابی حاتم رازی گفته: پدرم عباس بن بکار را از مشایخ حدیث می داند. ابن حبان نیز او را از افراد مورد اطمینان شمرده است. (2)

ثانياً: این حدیث اسناد دیگری هم دارد که عباس بن بکار در آن نیست و لذا عده ای از اهل تسنن به جهت شواهدش آن را ساختگی نمی دانند. (3)

[1215 / 9] استاد سیره نویسان، صالحی شامی می نویسد: ضمیمه شدن اسناد متعدد این روایت به یک دیگر باعث پذیرفتن آن می شود. (4)

ص: 1857

[1216 / 10] ابن ابی الحدید می گوید: پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بار ها این مطلب را دربارهٔ حضرت زهرا علیها السلام بیان فرموده و از روایات صحیح است و ضعیف نیست. (1)

و شگفت آن که ابن الجوزی آن را در کتاب العلل المتناهية ذكر كرده (2) و او متعهد شده که روایات ساختگی را در آن نقل نکند، بلکه در کتاب المدهش به آن استناد نموده که حاکی از آن است که اعتبار آن را پذیرفته است! (3)

[1218 / 12] ذهبی، او را ملامت کرده و به عنوان اعتراض بر او می نویسد:

در مثل چنین روایتی که باطل بودن آن واضح است (باید عبارت رسا تری بکار برده شود و) نباید گفت «لیس بثابت». او این مطلب را از خذلان خطیب شمرده و می گوید: «نعوذ باللّه من الخذلان»! (1)

[1220 / 14] ذهبی دربارهٔ روایتی دیگری که در آن نیز آمده: ﴿ إن أَمَرَنِی أَنْ أُزَوِّجَ فَاطِمَةَ مِنْ عَلِیٍّ فَفَعَلْتُ...﴾ به گونه ای سخن می گوید که از آن برداشت می شود دیگران هم با او هم عقیده اند و این روایت را ساختگی و راوی آن - عبد النور - را سازندۀ آن می دانند. (1)

عسقلانی بر او اشکال می کند که ابن حبان، عبد النور را در کتاب الثقات ذکر کرده، سپس می گوید: این که ذهبی به قطع گفته: عبد النور این روایت را ساخته و دیگران را به اشتباه می اندازد که این مطلب را عقیلی گفته؛ درست نیست! (2)

از موارد گذشته به خوبی روشن است که ذهبی اصرار دارد روایات فضائل اهل بیت علیهم السلام را ساختگی و بی اساس معرفی کند !

حكيم بن حزام کسی در کعبه متولد نشده است. (1)

نگارنده گوید: در این زمینه کافی است رجوع شود به کلام حاکم نیشابوری که می نویسد: روایات در این زمینه متواتر است که فاطمه بنت اسد، امير المؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام را در میان کعبه به دنیا آورد. (2)

اما در مورد ولادت حکیم بن حزام در کعبه در آینده صحبت خواهیم کرد. (3)

ابن حجر هیتمی مکی (متوفی 974) می نویسد: اکثر مفسرین بر این عقیده هستند که این آیه دربارۀ امیر مؤمنان، حضرت فاطمه، امام حسن و امام حسین علیهم السلام نازل شده است. (1)

و به شرحی که گذشت فرستادن به دنبال آن بزرگواران، دعوت از آنان، قرار دادن آنان زیر کسا و منع ام سلمه و دیگران از قرار گرفتن زیر آن به روشنی دلالت بر اختصاص آیه به آنان دارد. ام سلمه می گوید: به پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم گفتم: من هم از اهل بیت هستم و گوشۀ عبا را گرفتم تا در کنار آنان قرار گیرم، حضرت آن را از دستم کشید (و از رفتن زیر آن ممانعت فرمود). به خدا سوگند پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به خواستۀ من پاسخ مثبت نداد (و مرا از اهل بیت ندانست) و به من فرمود: تو سر جایت باش، تو بر خیر و نیکی هستی. تو از همسران پیامبر هستی. او تصریح می کند که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم نفرمود که تو از اهل بیت من هستی. (2)

اشکال

اولاً: این حدیث در منابع اهل تسنن به کیفیت های مختلف نقل شده و سیوطی در ردّ ابن الجوزی که آن را جعلی دانسته برای آن دو سند دیگر نقل کرده! (1)

ثانياً: برخی از نویسندگان اهل تسنن - مانند خطیب خوارزمی (متوفی 568)، محمد بن طلحه شافعی (متوفی 652)، ابن ابی الحدید معتزلی (متوفی 656)، و ابن صباغ مالکی (متوفی 855) - آن را از بیهقی روایت کرده اند. (2)

توجه شما را به برخی از روایات تشبیه به نقل از منابع عامّه جلب می نماییم:

[1224 / 18] روى ياقوت الحموي، عن عبد الرزاق، عن معمر، عن الزهري، عن سعيد بن المسيب، عن أبى هريرة، قال: قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم- و هو في محفل من أصحابه -: «إن تنظروا إلى آدم في علمه، و نوح في همّه، و إبراهيم في خلقه، و موسى في مناجاته، و عيسى في سنّه [سنّته ظ]، (3) و محمد في هديه و حلمه فانظروا إلى هذا المقبل»، فتطاول الناس فإذا هو علي بن أبي طالب علیه السلام. (4)

ص: 1863

شایان ذکر است که این سند نزد اهل تسنن در نهایت اعتبار و صحت است.

[1225 / 19] عن أنس بن مالك: قال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم: «من أراد [ أن ] يَنْظُرَ إلى علم آدم و فقه نوح فلينظُر إلى عليّ بن أبي طالب». (1)

[1226 / 20] و عنه قال: قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم: «من أحبّ أن ينظر إلى آدم في خلقه و أنا في خلقي، و إلى إبراهيم في خلّته، و إلى موسى في مناجاته، و إلى يحيى في زهده، و إلى عيسى في سنته فلينظر إلى علي بن أبي طالب». (2)

[1227 / 21] و قال: كنا في بعض حجرات مكة نتذاكر علياً، فدخل علينا رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم فقال: «أيها الناس، من أراد أن ينظر إلى آدم في علمه، و إلى نوح في فهمه، و إلى إبراهيم في حلمه، و إلى موسى في شدتّه، و إلى عيسى في زهادته، و إلى محمّد و بهائه، و إلى جبرئيل و أمانته، و إلى الكوكب الدري و الشمس الضحي، و القمر المضيء، فليتطاول و لينظر إلى هذا الرجل»، و أشار إلى علي بن أبي طالب [علیه السلام]. (3)

[1228 / 22] عن أبي الحمراء مولى رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم، قال: قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم: «من أراد [سرّه] أن ينظر إلى آدم في علمه، و إلى نوح في فهمه، و إلى إبراهيم في حلمه [حكمه]، و إلى يحيى بن زكريا في زهده، و إلى موسى بن عمران في بطشه فلينظر إلى علي بن أبي طالب». (4)

ص: 1864

[1229 / 23] و في رواية عنه: «من أراد ان ينظر إلى آدم في و قاره، و إلى موسى في شدة بطشه، و إلى عيسى في زهده فلينظر إلى هذا المقبل»، فأقبل علي [علیه السلام]. (1)

[1230 / 24] و في رواية ثالثة عنه: «من أراد أن ينظر إلى آدم في علمه، و إلى نوح في تقواه، و إلى إبراهيم في حلمه، و إلى موسى في هيبته، و إلى عيسى في عبادته فلينظر إلى ابن أبي طالب». (2)

[1231 / 25] و في رواية رابعة عنه، قال: كنّا حول النبي صلی اللّه علیه و آله و سلم فطلع علي بن أبي طالب رضی اللّه عنه [علیه السلام]، فقال رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم: «من سرّه أن ينظر إلى آدم في علمه، و إلى نوح في فهمه، و إلى إبراهيم في خلقه، فلينظر إلى علي بن أبي طالب». (3)

[1232 / 26] عن الحارث:... بلغنا أن النبي صلی اللّه علیه و آله و سلم كان في جمع من أصحابه فقال: «أُريكم آدم في علمه، و نوحاً في فهمه، و إبراهيم في حكمته»؟ فلم يكن بأسرع من أن طلع عليّ [علیه السلام]. (4)

[1233 / 27] عن جابر، قال: قال رسول اللّه صلى اللّه عليه و آلهو سلم: من أراد أن ينظر إلى إسرافيل في هيبته، و إلى ميكائيل في رتبته، و إلى جبرائيل في جلالته، و إلى آدم في علمه، و إلى نوح في خشيته، و إلى إبراهيم في خلّته، و إلى يعقوب في حزنه، و إلى يوسف في

ص: 1865

جماله، و إلى موسى في مناجاته، و إلى أيوب في صبره، و إلى يحيى في زهده، و إلى عيسى في عبادته، و إلى يونس في ورعه، و إلى محمّد في حسبه و خلقه، فلينظر إلى علي؛ فإن فيه تسعين خصلة من خصال الأنبياء جمعها اللّه فيه و لم يجمعها أحد غيره». (1)

[1234 / 28] و ورد في ضمن رواية: قال أبو بكر: أنا لا أتقدّم على رجل قال في حقّه رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم: «من أراد أن ينظر إلى آدم علیه السلام، و إلى يوسف و حسنه، و إلى موسى و صلاته، و إلى عيسى و زهده، و إلى محمّد صلی اللّه علیه و آله و سلم في خلقه فلينظر إلى علي بن أبي طالب». (2)

[1235 / 29] عن أبي سعيد [الخدري]، قال: كنّا حول رسول اللّه [النبي] صلی اللّه علیه و آله و سلم فأقبل علي بن أبي طالب [علیه السلام]، فأدام رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم النظر إليه، ثم قال: «من أراد أن ينظر إلى آدم في علمه، و إلى نوح في حكمه، و إلى إبراهيم في حلمه فلينظر إلى هذا». (3)

[1236 / 30] عن ابن عباس، قال صلی اللّه علیه و آله و سلم: «من أراد أن ينظر إلى إبراهيم في حلمه، و إلى نوح في حكمه [حكمته]، و إلى يوسف في جماله فلينظر إلى علي بن أبي طالب». (4)

[1237 / 31] و روى الكنجي الشافعي، عن ابن عباس، قال:.. أقبل عليّ [علیه السلام] فلمّا بصر به رسول اللّه صلى اللّه عليه و آله و سلم قال: «من أراد منكم أن ينظر إلى آدم في علمه، و إلى نوح في حكمته، و إلى إبراهيم في حلمه فلينظر إلى علي بن أبي طالب». (5)

ص: 1866

[1238 / 32] ذهبی در ترجمه مسعر بن يحيى نهدی می نویسد: من او را نمی شناسم ولی روایت منکری دارد. (1) و روایت اخیر را از او نقل کرده است.

مغربی در جایی دیگر می نویسد: (از شواهدی که نقل نمودیم) دانستی که آن چه برای علی بن ابی طالب [علیه السلام] فضیلت باشد نزد ذهبی منکر است ! (2)

تذكر

ابن شاهين (متوفی 385) و ابو نعیم اصفهانی (متوفی 430) در مورد حدیث تشبیه امیر المؤمنین علیه السلام به انبیا علیهم السلام گفته اند: این فضیلتی است ویژۀ علی علیه السلام که هیچ کس در آن با او مشترک نیست! (3)

نگارنده گوید: در حدیث منزلت و برخی از احادیث سدّ الابواب نیز تشبيه امیر مؤمنان علیه السلام به جناب هارون علیه السلام گذشت. (4)

* و در روایت 234 گذشت: يا علي، أنت منّي بمنزلة شيت من آدم، و بمنزلة سام من نوح، و بمنزلة إسحاق من إبراهيم... و بمنزلة هارون من موسى، و بمنزلة شمعون من عيسى...

* و در روایت 971 گذشت: فصاحت نخلة بأخرى... هذا موسى و أخوه هارون،

ص: 1867

ثمّ جزناهما، فصاحت رابعة بخامسة: هذا نوح و إبراهيم...

[1239 / 33] در روایات متعدد آمده است: «يا علي، إنما مثلك في هذه الأمة كمثل عيسى بن مريم... »، «إن فيك مثلاً من عيسى»، «ما شبهك في هذه الأمة إلّا عيسى في أمته» این تشبیه برای منافقین بسیار ناگوار آمد تا جایی که صدا به هلهله بلند کردند و مذمت آنان در آیه شریفه: ﴿ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلاً قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ﴾ [الزخرف (43): 57] نازل گردید! (1)

و بهذا اللفظ الآخر رواه الطبراني في معجمه من حديث أبي ذر و سليمان [و سلمان ظ]، و أخرجه صاحب مسند الفردوس من حديث الحسن بن علي [علیه السلام]، قال: قال ثعلب: اليعسوب: الذكر من النحل الذي يقدمها، يحامي عنها، و قال علي [علیه السلام]: أنا يعسوب المؤمنين. (1)

[1242 / 36] و ملا علی قاری نیز - به تبعیت از سیوطی - در دفاع از اثبات حدیث و پاسخ مخالفان به روایاتی استناد نموده که از آن حضرت به «یعسوب» تعبیر شده است. (2)

نگارنده گوید: تعبیر به «یعسوب المؤمنين» يا «يعسوب الدین» در روایات متعدد آمده است. (3) عینی (متوفای 855) در شرح صحیح بخاری از خواص و ویژگی های امیر المؤمنین علیه السلام اموری نقل کرده است، از جمله آن که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم او را یعسوب و سرورِ بزرگ دین نامیده است. (4)

بلکه شیوع این لقب به گونه ای است که برخی از اعیان اهل تسنن هنگام نام بردن آن حضرت می گویند: قال یعسوب المؤمنين عليّ كرم اللّه تعالى وجهه. (5)

ص: 1869

عبد الوهاب شبکی (متوفی 771) در ضمن اشعاری - برای تبریک به قاضی القضاة به جهت ولادت فرزندی به نام علی او را هم نام «أمير النحل» دانسته و - می گوید:

سمّي ابن سيّد أبناء العلا ب-: علي *** لا زال ذا منصب بين الأنام علي

فقلت لما أتت بشرى البشير به *** للعلم و الفضل و العلياء و الدول

بشری سمي أمير النحل حين أتت *** كانت بأفواهنا أحلى من العسل (1)

و در ضمن اشعار بدر الدين بن الدماميني (متوفی 828) آمده است:

و أعاذه بعلي أمير النحل إذ *** أضحى عليّاً في الفصاحة نظمه (2)

[1243 / 37] سبط ابن الجوزى (متوفی 654) می گوید: مؤمنان به زنبور عسل تشبیه شده اند؛ زیرا او چیز های خوب و پاکیزه را می خورد و چیزی نیک و پاکیزه (یعنی عسل) تولید می کند و علی علیه السلام امیر مؤمنان است. (3)

[1244 / 38] و نیز می نویسد: علی علیه السلام را «یعسوب المؤمنین» گویند؛ زیرا يعسوب بزرگ زنبوران عسل است که در حزم و تدبیر و زیرکی و هشیاری از همۀ آنان برتر است. کنار در کندو می ایستد و دهان زنبورانی که می خواهند وارد آن شوند می بوید، اگر بوی نا خوشی از آن استشمام نماید می فهمد که از گیاه بدی تناول نموده لذا او را دو نیم می کند و بر در کندو می اندازد تا دیگران ادب شوند. علی علیه السلام نیز بر در بهشت می ایستد و هر کس را که از او رایحۀ بغض

ص: 1870

کینه توزی نسبت به خویش استشمام نماید در دوزخ می افکند. (1)

[1245 / 39] کمال الدین دمیری (متوفی 808) می نویسد:

مراد از تشبیه امیر المؤمنین علیه السلام به «أمير النحل» و پادشاه زنبوران عسل آن است که: اهل ایمان به آن حضرت پناهنده می شوند و کفار، ستم گران و منافقان به مال دنیا پناه می برند، همان گونه که زنبوران عسل به پادشاه و امیر شان پناهنده می شوند. (2)

برود)، سوگند به غیر خدا شرک است. (1)

نگارنده گوید: روایاتی که دلالت دارد امیر المؤمنین علیه السلام از جانب پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم ساقی حوض کوثر است، پیش از این گذشت. (2)

اما پاسخ از اعتراض به سوگند به نام امیر المؤمنین علیه السلام به اختصار آن است که:

1. گر چه در سوگند نوعی تعظیم نهفته است ولی هر تعظیمی عبادت نیست.

2. در قرآن موارد فراوان سوگند به غیر خدا وجود دارد. (3)

3. در روایات عامه از صحابه نیز فراوان سوگند به غیر خدا دیده می شود بویژه تعبیر به: (لعمري). (4)

ص: 1872

4. برخی از فقهای اهل تسنن گفته اند: کسی که به لات و عزّیٰ سوگند یاد نماید جز استغفار تکلیفی ندارد، آیا سوگند به نام امیر المؤمنین علیه السلام از سوگند به بت هم حکمش سنگین تر است و گویندۀ آن محکوم به شرک می شود؟! (1)

ص: 1874

(روایات و) شواهد متعدد دارد که باعث تقویت آن می شود. (1) علامه امینی قدس سره بیش از 60 نفر از اعیان اهل تسنن را که آن را روایت کرده اند، نام برده است. (2)

[1248 / 42] ولی ابن تیمیه می گوید: این مطلب به اجماع دانش مندان حدیث دروغ است، سپس - بر خلاف مفسّران اهل تسنن بلکه بر خلاف کلام خدا ! - تمام تلاش خود را برای تکذیب خاتم بخشی امیر المؤمنين علیه السلام و فضیلت صدقه دادن در نماز بکار گرفته و گفته است:

صدقه دادن هنگام نماز کار شایسته ای نیست !

نماز گزار می تواند صدقه دادن را پس از نماز انجام دهد! (3)

علی اصلاً انگشتر نداشته است.

در آن زمان کسی انگشتر به دست نمی کرده است.

فقها گفته اند: دادن انگشتر در زکات مجزی نیست. (4)

ص: 1875

ابن تیمیه در ضمن کلامی می گوید: عدم علم، علم به عدم نیست بویژه در اقوال بی شمار امت اسلام که جز پرودگار کسی از آن اطلاع ندارد؛ لذا احمد بن حنبل مدعی اجماع را دروغ گو دانسته است! (1)

او بار ها ادعا کرده که این احادیث کذب مسلّم است و یا می گوید:

این مطلب به اتفاق حدیث شناسان دروغ است !

مانند نزول آیه های ذیل در شأن امیر المؤمنین علیه السلام:

﴿ وَ تَعِيَهَا أُذُنٌ وَ اعِيَةٌ﴾ [الحاقة (69): 12]. (2)

﴿ وَ أَرْكَعُوا مَعَ الْرَّاكِعِينَ﴾ [البقرة (2): 43]. (3)

﴿ وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْؤُولُونَ﴾ [الصافات (37): 24]. (4)

﴿ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرُ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ﴾ [الرعد (13): 7] (5)

﴿ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَيَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدّاً﴾ [مريم:(19): 96]. (6)

ص: 1878

﴿ وَ مِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللّهِ﴾ [البقرة:(2): 207]. (1)

﴿ إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَ هُمْ رَاكِعُونَ﴾ [المائدة (5): 55]. (2)

﴿ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً﴾ [المائدة (5): 3]. (3)

﴿ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ﴾ [الأنفال (8): 62]. (4)

﴿ فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾ [البقرة (2): 37]. (5)

﴿ وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِن بَنِي آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ...﴾ [الأعراف (7): 172] (6)

ص: 1879

و این که مراد از «قربی» در آیه: ﴿ قُل لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ [الشوری (42): 23] امیر المؤمنین، حضرت زهرا، امام حسن و امام حسین علیهم السلام باشند. (1)

نزول چیزی از سوره مائده در غدیر. (2)

و نزول سوره: ﴿ هَلْ أَتَى﴾ در شأن امیر المؤمنین علیه السلام. (3)

او می گوید: احادیثی که علامه حلی قدس سره در منهاج الكرامة نقل کرده به اتفاق حدیث شناسان اکثرش ضعیف یا جعلی است. (4)

و نیز ادعای اتفاق حدیث شناسان بر ساختگی بودن احادیث فراوان نموده، مانند: بازگشت ابو بکر از بین راه هنگام تبلیغ سوره توبه. (5)

تزویج امیر المؤمنین و حضرت زهرا علیها السلام در آسمان و... (6)

ص: 1880

نداى جبرئيل به: ﴿ لاَ سَیْفَ إِلاَّ ذُو الْفِقَارِ وَلاَ فَتَی إِلاَّ عَلِیٌّ﴾. (1)

أنت و شيعتك يوم القيامة راضين مرضيين، و يأتي خصماؤك غضاباً مفحمين. (1)

[عليٌّ ]... راية الهدى و إمام الأولياء، و هو الكلمة التي ألزمها للمتقين. (2)

روایت منا شده روز شورا. (3)

ادعای بی جای «اجماع اتفاق اهل حدیث و اهل دانش» از روش هایی است که ابن تیمیه در هر موردی که دوست داشته باشد از آن استفاده می کند.

به عنوان مثال دربارۀ حضرت ابو طالب علیه السلام - که از ابتدای بعثت پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم تا آخر عمر شریفش حامی و یاور آن حضرت بوده - به آسانی ادعا کرده که - العياذ باللّه - اجماع بر کفرش وجود دارد؛ (4) اما دربارۀ معاویه - که در دشمنی با پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و خاندانش سنگ تمام را گذاشته و از هیچ خباثتی فرو گذار نکرده و گاه اعتقادی به دین نداشته (5) گر چه در شرایطی قرار گرفته که مجبور شده اظهار اسلام نماید - مدعی است که:

اهل دانش اتفاق نظر دارند که او اسلام نیکویی داشته است! (6)

نسبت به اذیت و آزار به حضرت زهرا علیها السلام و هجوم به خانۀ آن حضرت نیز مدعی است که تمام مسلمانان آن را ساختگی و دروغ می دانند (7) با آن که منابع فریقین مملو از آثار و روایاتی است که شهادت بر وقوع آن می دهد. (8)

ص: 1882

دربارۀ تخلف ابو بکر از لشکر اسامه می نویسد: دانش مندان اتفاق نظر دارند که او در لشکر اسامه نبوده است (1) با آن که در منابع فراوان اهل تسنن تصریح شده که ابو بکر از جمله زیردستان اسامه در این لشکر بوده است. (2)

او - با نادیده گرفتن روایاتی که در جنگ های امیر المؤمنین علیه السلام و جنگ با آن حضرت وارد شده و اقوال بزرگان اهل تسنن (3) - به دروغ ادعا کرده که:

مسلمانان اتفاق نظر دارند که کسانی که با علی جنگیدند از قاتلان عثمان افضل و برترند، عده ای از آن ها افراد زاهد و عابد بوده اند! (4)

و ادعا کرده که اصحاب ما بدون هیچ اختلافی... محدّثين و عموم پیشوایان تسنن معتقدند که بهتر بود علی دست به جنگ نمی زد. (5)

ص: 1883

صفحه 604 ابن تیمیه دربارهٔ تنها پاسخ مثبت در آغاز رسالت می نویسد:

این روایت در صحاح، مسانید، سنن، مغازی یا کتب تفسیر - که روایات قابل احتجاج در آن آمده - نیست... این حدیث نزد حدیث شناسان دروغ است.

صفحه 627 انکار اصل مؤاخات بین مهاجرین برای انکار اخوت امیر المؤمنین علیه السلام با پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم

صفحه 719 انکار حدیث: ﴿ أَقْضَاکُمْ عَلِیٌّ﴾، برترين شما در قضاوت علی است.

صفحه 774 انکار میدان رفتن و فرار کردن ابو بکر و عمر در جنگ خیبر

صفحه 785 انکار و تکذیب حديث ردّ شمس

صفحه 820 انکار و تکذیب حديث: ﴿ لاَ یُؤَدِّی عَنِّی إِلاَّ عَلِیٌّ﴾ و ﴿ لاَ یُؤَدِّی عَنِّی إِلاَّ أَنَا أَوْ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی﴾.

صفحه 841 جعلی دانستن احاديث سدّ الأبواب

دفتر سوم، صفحه 993 انکار وجود حديث: ﴿ حَرْبُکَ حَرْبِی﴾ در مجامع روایی صفحه 1180 تکذیب روایات فرمان به مبارزه با ناکثین، قاسطین و مارقين، او می گوید: دربارۀ جنگ های بین صحابه هیچ روایتی (و دستوری) از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم وجود ندارد.

دفتر چهارم، صفحه 1659 انکار این که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در حجة الوداع در ملأ عام نامی از علی علیه السلام یا امامتش برده یا حدیث ثقلین یا... را بیان فرموده باشد.

صفحه 1662 او دربارۀ حدیث ثقلین گفته: عده ای از حفّاظ، بر این قسمت که مشتمل بر تمسک به عترت است طعن زده اند که این از حدیث نیست.

دفتر ششم، صفحه 2268 انکار کلام احمد بن حنبل در کثرت فضائل امیر مؤمنان علیه السلام

ص: 1885

صفحه 807 - 808 ابن عباس به عمر گفت: به خدا سوگند پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم- و بر نقلی خدا - علی علیه السلام را کم سنّ و سال نشمرد که او را فرستاد تا (آیات اول) سوره برائت را از ابو بکر بگیرد و خود برای مردم قرائت نماید ! عمر [که حرفی برای گفتن نداشت] سکوت کرد! ابن الجوزی می گوید: این روایت را رافضی ها ساخته اند و عده ای از راویان آن مجهول و نا شناخته اند.

صفحه 841 - 842 ابن الجوزی و ابن تیمیه ادعا کرده اند که احادیث سدّ الأبواب را رافضی ها در مقابل روایات صحیحین که دربارۀ ابو بکر وارد شده جعل کرده اند.

دفتر سوم، صفحه 993 تکذيب روايت: ﴿ حَرْبُکَ حَرْبِی...﴾ توسط ذهبى صفحه 1179 عقیلی دربارهٔ روایات فرمان به مبارزه با ناکثین، قاسطین و مارقین گفته: در این زمینه هیچ روایتی ثابت نیست !

صفحه 1182 با وجود تواتر روایات: «ویح عمار، تقتله الفئة الباغية»، ابن الجوزی نقل کرده که احمد بن حنبل، يحيى بن مَعين و... صحت و اعتبار آن را انکار کرده اند!

صفحه 1185 ابن عربی - و به تبع او محب الدین خطيب - ورود لشكر عايشه بر آب حواب و پارس کردن سگان و... را - که دلیل نهی پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم از مبارزه با امیر مؤمنان علیه السلام و از دلائل حقانیت آن حضرت است - انکار کرده اند.

صفحه 1186 پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به همسرانش فرمود: «شما حجّ خویش را بجای آوردید» و سپس از آنان خواست که ملازم خانه خویش باشند. این روایات از دلائل حقانیت جبهۀ امیر المؤمنین علیه السلام بشمار می رود.

گفته شده: این روایات را رافضی ها به قصد مذمّت عایشه ساخته اند.

ص: 1887

صفحه 1226 انکار حضور معظمِ صحابه در جبهۀ امیر المؤمنین علیه السلام، یعنی برای صحابه مسلّم نبوده که حق به جانب آن حضرت است تا او را یاری نمایند!

دفتر چهارم، صفحه 1408 - 1409 ابن کثیر دربارهٔ روايت: ﴿ طُوبَی لِمَنْ أَحَبَّکَ وَ صَدَقَ فِیکَ وَ وَیْلٌ لِمَنْ أَبْغَضَکَ وَ کَذَبَ فِیکَ﴾ گفته: روایات فراوان به این مضمون نقل شده و ساختگی است.

و نیز گفته: «من زعم أنه آمن بي و بما جئت به و هو يبغض عليّاً فهو كاذب ليس بمؤمن» این روایت با این سند ساختگی است و ثابت نیست.

صفحه 1410 یکی از معاصرین در مورد روایات شناخت منافقین به بغض امیر المؤمنین علیه السلام می نویسد: این روایات سند معتبری ندارد و در احادیث صحیح نقل نشده، عشق و علاقه به تشیّع باعث نقل این مطلب شده است.

صفحه 1416 یحیی بن مَعین بدون هیچ دلیلی حدیث شماره 882 را - که دلالت دارد علی علیه السلام سیّد و سالار دنیا و آخرت است و دشمن علی علیه السلام دشمن پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و دشمن خداست - انکار و تکذیب می کند.

صفحه 1420 بعضی دیگر بدون هیچ دلیلی فضیلت گذشته را ساختگی دانسته و گفته اند: برادر زاده معمر آن را در کتاب معمر افزوده است!

صفحه 1444 - 1445 انکار این که قاتلِ علی علیه السلام شقی ترینِ مردم است.

صفحه 1490 - 1491 انکار وصیت پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، عایشه می گفت: آن حضرت بر سينه من - یا در دامان من - جان داد، کجا به علی وصیت کرد؟!

و در مصادر متعدد آمده که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بدون وصیت از دنیا رفت.

صفحه 1492 قاری به نقل از صغانی حدیث وصایت را جعلی و ساخته دست شیعه دانسته و به آنان جسارت و نفرین نموده است.

ص: 1888

صفحه 1622 دهلوی می نویسد: لا نسلّم که مراد از ﴿ أَنْفُسَنَا﴾ حضرت امیر[رضی اللّه عنه] علیه السلام است، بل نفس نفیس پیغمبر صلی اللّه علیه و آله و سلم است.

صفحه 1698 ملا علی قاری می نویسد: دروغ پرداز ترین گروه - اشاره به شیعه - ادعا می کند که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در حضور همۀ صحابه دست علی [علیه السلام] را گرفت و فرمود: «این وصی من، برادر من، و جانشین پس از من است، به سخن او گوش دهید و فرمان بردار او باشید» ولی صحابه اتفاق بر کتمان آن نموده و با آن مخالفت کرده و دیگری را سر کار گذاشتند.

در همین دفتر صفحه 1750 - 1751 انکار دانش امیر مؤمنان علیه السلام توسط ابن کثیر صفحه 1772 - 1773 ذهبی گفته: این که علی از همه بهتر باشد، هیچ مسلمانی این را نمی گوید.

صفحه 1784 اعمش گفته من حديث: «قسيم النار» را نقل نکرده ام.

اعمش تعجب کرده: این چه حدیثی است که موسی بن طریف نقل کرده؟!

او گفته: من این حدیث را به قصد تمسخر به عبایه اسدی نقل کرده ام.

اصلاً خود موسى بن طریف آن را به قصد استهزا نقل کرده است.

صفحه 1959 عنوان: «تکذیب روایات فضائل به تضعیف راویان به بهانۀ جعل زدایی»

دفتر ششم، صفحه 2261 انکار دلالت حدیث ثقلین و روایت: ﴿ اَللَّهُمَّ أَدِرِ اَلْحَقَّ مَعَهُ حَیْثُمَا دَارَ﴾ به تحریف معنوی

صفحه 2376 انکار فضائل ویژه با انتشار روایات ساختگی یا غیر آن

ص: 1889

4

[1250 / 44] بخاری - با بی شرمی تمام - حدیث ثقلین را - که همهٔ امت اسلام پذیرفته اند - حدیثی منکر و غیر قابل قبول گفته. (1)

ذهبی به روایتی می رسد که مشتمل بر مطاعن بنی امیه است و رجال آن هم ثقه هستند و جای هیچ اشکالی در آن نیست، می گوید:

[1251 / 45] نمی دانم آفت این روایت از کجاست؟ (2)

و گذشت که در مورد روایت: «ای علی! تو سیّد و سالاری در دنیا و سیّد و سالاری در آخرت. دوست تو دوست من، و دوست من دوست خداست و دشمن تو دشمن من، و دشمن من دشمن خداست. وای بر کسی که پس از من کینۀ تو را به دل داشته باشد» می گوید:

[1252 / 46] راویان آن ثقه هستند ولی متن حدیث منکَر است، بعید نیست ساختگی باشد ! (3)

در روایت شماره 434 گذشت که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: ﴿ قُسِمَتِ اَلْحِکْمَهُ عَشْرَهَ أَجْزَاءٍ فَأُعْطِیَ عَلِیٌّ تِسْعَهَ أَجْزَاءٍ وَ اَلنَّاسُ جُزْءاً وَاحِداً﴾. یعنی: حکمت بر 10 بخش تقسیم شده، به علی 9 قسمت داده شده و به بقیه مردم یک قسمت. (4)

ص: 1891

[1253 / 47] ابن کثیر دربارهٔ این روایت نوشته:

این حدیث منكر (غير قابل قبول) بلکه جعلی است. رویش سیاه باد کسی که آن را جعل کرد و چنین افترایی را (بر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم) بست. (1)

چنان که ملاحظه می فرمایید، ابن کثیر هیچ دلیلی برای ادعایش اقامه نکرد، تنها چیزی که باعث خشم او شده آن است که تحمّل دیدن و شنیدن فضائل امیر مؤمنان علیه السلام را ندارد!

[1254 / 48] ذهبی نیز در این حدیث اشکال کرده و می گوید:

در سند آن احمد بن عمران است که معلوم نیست چه کسی است. (2)

حسنی مغربی در پاسخ او می نویسد: حافظ ابن حجر عسقلانی از وهبی نقل کرده که احمد بن عمران ثقه (مورد اطمینان) عادل و شخص پسندیده (و درست کاری) بوده است.

مغربی ادامه می دهد: اگر همه مردم هم احمد بن عمران را توثیق کنند باز ذهبی نمی پذیرد و او را دروغ گو می داند، چنان که در موارد متعدد احادیثی که حاکم در مستدرک آورده و گفته به سند شیخین صحیح است، ذهبی بدون هیچ دلیلی آن را جعلی می داند و تنها اشکالش آن است که آن روایات در فضائل علی بن ابی طالب علیه السلام است. خدا به دادمان برسد ! (3)

ص: 1892

ابو احمد الاعظمی در دفاع از ابن تیمیه و انکار «و ال من والاه» می گوید:

[1255 / 49] صحت سند، مستلزم صحت متن نیست؛ زیرا ممکن است متن شاذٌ (1) (و غیر قابل قبول) باشد !

مطلب شيخ الاسلام (ابن تیمیه) حق است و جای تردید ندارد.

علمایی که حکم به صحت آن کرده اند توجه به این نکته نداشته اند. (2)

حال باید پرسید: چرا متن شاذٌ است، چرا قابل قبول نیست؟

به جهت آن که روایت دلالت دارد بر دعای پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم برای کسانی که ولایت و محبت علی علیه السلام را پذیرفته و او را یاری کنند و نفرین بر کسانی که با علی علیه السلام دشمنی کردند یا آن حضرت را تنها گذاشته و دست از یاری او کشیدند!!

گفته شد که دلیلی برای شذوذ آن نیست، روایات فراوان بر آن دلالت دارد (3) و برخی از شواهد آن در روایات دوستی و دشمنی با آن حضرت گذشت. (4)

و نیز ابو احمد الاعظمی پس از نقل کلام امام مجتبی علیه السلام که فرمود:

﴿ يا أيها الناس، لقد فارقكم رجل ما سبقه [لم يسبقه] الأولون ولا يدركه الآخرون﴾ (5)

و دلالت دارد بر ترجیح امیر المؤمنین علیه السلام بر گذشتگان و آیندگان، می نویسد:

ص: 1893

[1256 / 50] گر چه سند این روایت اشکالی ندارد ولی متن آن منکر (و غیر قابل قبول) است ! (1)

مخالفان در مورد احادیث متعدد گفته اند: منکر و غیر قابل قبول است، چرا؟ چون مفاد آن فضائل اختصاصی امیر مؤمنان علیه السلام است و دیگران را بهره ای در آن نیست و گاهی تصریح یا تعریضی به دیگران نیز در آن وجود دارد.

به مثال هایی در این زمینه توجه فرمایید:

[1257 / 51] جمله: «لا يولّي الدبر» - که در برخی از نقل های حدیث رایت آمده - منکر دانسته شده (2) به جهت آن که اشاره به فرار شیخین و پشت کردن آن ها به جنگ دارد، چنانکه لفظ: «لیس بفرّار» نیز اشاره به همین نکته دارد. (3)

بلکه روایات صحیح و معتبر فتح خیبر که در آن بشارت به فتح و ظفر به دست مبارک امیر المؤمنین علیه السلام داده شده، می تواند به گونه ای اشعاری به انهزام و شکست آن دو نفر داشته باشد مانند: «يفتح اللّه على يديه» و امثال آن.

[1258 / 52] دربارهٔ روايت: «و الذي كرّم وجه محمد لأعطينّها رجلاً لا يفرّ، هاك يا علي» (4) نیز گفته شده که متن آن منکر است. (5)

مشکل آن نیز همین است که زبیر و دو نفر دیگری که به کنایه از آن ها یاد شده و نام شان نیامده - یعنی شیخین - مورد بی مهری و بی اعتنایی حضرت واقع شده و به هر کدام از آنان فرموده: «دور شو»!

ص: 1894

[1259 / 53] لذا فضل بن روزبهان می گوید: ما روایاتی که در فضائل امیر المؤمنین و اهل بیت علیهم السلام نقل شده می پذیریم و با آن موافقیم تا جایی که طعن بر فضلای صحابه نباشد. (1)

پس معلوم شد که تعریض به دیگران روایت را منکر و از درجه اعتبار ساقط می کند!

[1260 / 54] عده ای از آن ها «حديث سدّ الابواب» را منکر شمرده اند، بلکه ابو بلج فزاری ثقه به جهت نقل همین حدیث و امثال آن تضعیف شده است. (2)

[1261 / 55] حدیث بریده با سند معتبر - و تعابیری متفاوت و نزدیک به یک دیگر - نقل و اعتبارش پذیرفته شده، ولی روایتی که در سندش اجلح وجود دارد - با آن که جمهور او را توثیق کرده اند - منکر دانسته شده است، (3) عمدۀ مشکلش آن است که در آن لفظ: «و هو وليّكم بعدى» وجود دارد که دلالت بر

ص: 1895

ولایت و سر پرستی امیر المؤمنین علیه السلام بر مؤمنان پس از پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دارد!

[1262 / 56] در برخی از روایات بریده آمده است: «فإنما يفعل ما يؤمر»، یعنی: علی مطابق فرمانی که به او داده شد عمل کرده، (1) صاعدی این عبارت را زیاده ای منکر دانسته است. (2)

چرا منکر است؟ مگر تسلیم محض بودن آن حضرت برابر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم، شاهد در صحاح ندارد؟

بنابر نقل صحیح مسلم و دیگران در حدیث رایت گذشت که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به امیر مؤمنان علیه السلام فرمود: «برو و روی بر مگردان مگر پس از فتح و ظفر». آن حضرت اندکی رفت و (پرسشی داشت) بدون آن که صورت مبارک را برگرداند مطلب را پرسید. (3)

از این روایت و امثال آن نیز اطاعت و تسلیم محض بودن امیر مؤمنان علیه السلام نسبت به فرمان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم معلوم می شود. (4)

[1263 / 57] ورد في الرواية: من صام يوم ثماني عشرة خلت من ذي الحجة كتب له صيام ستين شهراً، و هو يوم غدير خم لمّا أخذ النبى صلی اللّه علیه و آله و سلم بید

ص: 1896

علي بن أبي طالب علیه السلام فقال: ﴿ ألَسْتُ أوْلَی بِالْمُؤْمِنِینَ من أنْفُسِهِمْ﴾ قالوا: بلى يا رسول اللّه، قال: ﴿ فَمَنْ كُنْتُ مَوْلاَهُ فَعَلِيٌّ مَوْلاَهُ﴾، فقال عمر بن الخطاب: ﴿ بَخ بَخ لك يا ابن أبي طالب ! أصبحتَ مولاي و مولى كل مؤمن﴾.

فأنزل اللّه تعالى: ﴿ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ﴾ [المائدة (5): 3]. (1)

گفته شده: سند این روایت صحیح و رجال آن همه مورد اطمینان هستند، (2) و خطیب بغدادی گفته: دیگران نیز آن را نقل کرده اند و حبشون [که از ثقات است] متفرّد به نقل آن نیست گر چه نقل او مشهور شده است. (3)

برخی چون ذهبی، ابن کثیر و... آن را منکر دانسته و صاعدی - احتياطاً ! - می گوید: شبیه روایات ساختگی و جعلی است. (4)

چرا این روایت منکر است؟! به جهت پاداشی که در آن برای روزۀ غدیر بیان شده، و نزول آیه اکمال دین نیز در روز عید غدیر دانسته شده است!

[1264 / 58] در مورد نذر اهل بیت علیهم السلام و نزول سوره ﴿ هَلْ أَتَى عَلَی﴾ نیز گفته

و نیز رجوع شود به: اسانید فضائل أمير المؤمنين علیه السلام للشيخ باسم الحلّي 2 / 200 - 203.

ص: 1897

شده: این حدیث ساختگی است و دل ها آن را نمی پذیرد. (1)

در حالی که ابن الجوزی - که مخالفتش با روایات فضائل معلوم است (2) - در تألیفاتش مکرر آن را نقل و بدان استناد نموده است. (3)

صفحه 551 ابن کثیر می گوید: روایات فراوان در تقدّم اسلام امیر مؤمنان علیه السلام نقل شده ولی آن احادیث مذکر است و اصلاً صحیح نیست!

صفحه 598 ذهبی گفته: ابو صادق از ربيعة حديث منكر و غیر قابل قبولی نقل کرده که در آن آمده: ﴿ عَلَی أَخِی وَ وَارِثِی﴾.

صفحه 626 ابن کثیر می نویسد: روایات فراوان در عقد برادری بین پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و علی [علیه السلام] نقل شده که صحیح نیست، اسنادش ضعیف و متن برخی رکیک است؛ زیرا در آن آمده: «تو برادر، وارث، جانشین و بهترین امیر پس از من هستی»، این جعلی است و با روایات صحیح مسلم و بخاری و بقیه منابع مخالف است.

صفحه 641 بخارى روايت: ﴿ انَا مَدينةُ العلمِ وَ عَليٌّ بابُها﴾ را منکر دانسته، و این مطلب به ترمذی نیز نسبت داده شده است.

صفحه 650 مستشكلى حديث: ﴿ انَا مَدينةُ العلمِ...﴾ را نپذیرفته و گفته است: راه دستیابی به علم و دانش، تحصیل و اخلاص است !

صفحه 659 - 660 ذهبی دربارۀ روایت ذيل آيه: ﴿ إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَ لِكُلٍّ قَوْمٍ هَادٍ﴾ [الرعد (13): 7] «رسول اللّه المنذر، و الهادي رجلٌ من بني هاشم» می گوید: واقعاً غریب است.

صفحه 660 ابن کثیر دربارۀ روایت معتبر شماره 426 ذیل آیه گذشته: ﴿ أَنْتَ اَلْهَادِی، بِکَ یَهْتَدِی اَلْمُهْتَدُونَ بَعْدِی﴾ می گوید: این حدیث به شدّت منکر است.

صفحه 725 - 726 ذهبی دربارۀ روایت شماره 426 - فضیلت 12 -: «علی علیه السلام تنها یار بت شکن» گفته: گر چه سند آن مشکلی ندارد، ولی متن آن منکر و غير قابل قبول است !

ص: 1900

پاورقی صفحه 740 در روایت شماره 559 آمده است: «ای علی... این جبرئیل است در جانب راست تو... تو سرور و سالار عرب هستی و من سرور و سالار بنی آدم...» که اشکالی در سند آن نیست ولی بخاری و دیگر مخالفان متن آن را منکر دانسته اند.

صفحه 774 ابن کثیر می گوید: بزار داستان فرستادن ابو بکر و عمر در جنگ خیبر و فرستادن علی [علیه السلام] پس از آن دو و فتح و پیروزی بر دست آن حضرت را نقل کرده ولی در سیاق و متن آن، مطالب غریب و منکَر وجود دارد !

صفحه 808 - 809 در روایت 595 پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به علی علیه السلام فرمود: « هر کس تو را دوست بدارد مرا دوست داشته، و هر کس مرا دوست بدارد خدا را دوست داشته است، و هر کس خدا را دوست داشته باشد با آرامش وارد بهشت می شود».

ابن عساکر دمشقی گفته: این سند معروف است و راویان آن مشهور هستند ولی متن آن منکر است!

صفحه 820 عده ای روایت ترمذی در فضیلت 15 را-: «لا ينبغي لأحد أن يبلغ هذا إلّا رجل من أهلي» - يعنی: سزاوار نیست کسی آیات اول سوره توبه را (به مشرکین) ابلاغ نماید مگر مردی از خاندانم - روایتی منکَر دانسته اند، مانند جورقانی، ابن کثیر، صاعدی.

صفحه 821 ابن کثیر در مورد روایت معتبر 601: «لن يؤدّي عنك إلّا أنت أو رجل منك» می گوید: سند این روایت ضعیف و متن آن منکر است.

و وجهش آن است که برگشتن ابو بکر در آن آمده است!

ص: 1901

صفحه 846 ذهبی و... «حديث سدّ الابواب» را منکر شمرده اند.

پاورقی صفحه 857 ابن عمر به راوی گفت: دربارۀ علی از من می پرسی! جایگاه او را که نزد پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دیده ای. حضرت همه درب هایی را که به مسجد باز بود بست مگر در خانۀ علی [علیه السلام]. ذهبی گفته: این حدیث غریب و منکر است.

صفحه 889 ترمذی درباره روایت شماره 628: «يا علي، لا يحلّ لأحد يجنب في هذا المسجد غيري و غيرك» می گوید: بخاری آن را از من شنید و آن را غریب دانست.

صفحه 898 در کلام امیر مؤمنان علیه السلام گذشت: به خدا سوگند من برادر، ولیّ، پسر عمو و وارث پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم هستم، چه کسی از من به آن حضرت سزاوار تر است؟!

ذهبی گفته: این حدیث مذکر است و برخی از او تبعیت نموده اند.

صفحه 931 در فضیلت 20: ترجیح امیر المؤمنین علیه السلام بر گذشتگان و آیندگان ! - امام مجتبى علیه السلام فرمود: ﴿ يَا أَيُّهَا النَّاسُ، لَقَدْ فَارَقَكُمْ رَجُلٌ ما سَبَقَهُ الأَوَّلُونَ وَلا يُدْرِكُهُ الآخَرُونَ﴾، ای مردم، کسی از شما جدا شد که کسی از گذشتگان بر او پیشی نگرفته و کسی از آیندگان نیز به رتبۀ او نخواهد رسید.

ابن کثیر می نویسد: این حدیث غریب و متن آن منکر است.

دفتر سوم، صفحه 958 در فضیلت 24 گذشت: «یا علی! هر کس از من جدا شود از خدا جدا شده و هر کس از تو جدا شود از من جدا شده است».

ذهبی این متن را منکر دانسته است.

صفحه 1180 از علی علیه السلام نقل شد که: «پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم با من عهد و پیمان بست که با

ص: 1902

ناکثین، قاسطین و مارقین مبارزه نمایم».

ابن کثیر گفته: این حدیث غریب و منکَر است.

صفحه 1185 یحیی بن سعید قطّان روايت كلاب حوأب را منکَر دانسته و روشن است که این روایت تأیید و تقویت جبهۀ حضرت امیر علیه السلام و طعنی بر عایشه و اصحاب جمل است.

دفتر چهارم، صفحه 1369 عسقلانی متن روایت 858-: «هر کس از علی کینه به دل داشته باشد مرا مبغوض داشته و کسی که بغض مرا داشته باشد با خدا دشمنی نموده و هر کس علی را دوست بدارد مرا دوست داشته، و هر کس مرا دوست بدارد خدا را دوست داشته است» - را منکر دانسته و سپس گفته: راویانش همه رافضی هستند بویژه محمد بن عبید اللّه خیلی ضعیف است.

صفحه 1417 ذهبی در تلخیص المستدرک بر حدیث شماره 882 - که دلالت دارد علی علیه السلام سیّد و سالار دنیا و آخرت است و دشمن علی علیه السلام دشمن پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و دشمن خداست - خرده گرفته که: گر چه راویان آن (همه) مورد اطمینان هستند ولی (متن آن) منكر (و غير قابل قبول) است!

صفحه 1455 در حدیث 908 گذشت که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: ﴿ ادْعُوا لِي أَخِي...﴾ على علیه السلام را خبر کردند، نزد آن حضرت رفت، هنگامی که بیرون آمد، از او پرسیدند: پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم چه فرمود؟ پاسخ داد: هزار باب از علم و دانش به من آموخت که از هر بابی هزار باب دیگر باز می شود.

ذهبی - به پیروی از ابن عدی جرجانی - این حدیث را غیر قابل قبول دانسته و سپس با تردید ابراز کرده کأنّه موضوع، یعنی: شاید جعلی باشد.

ص: 1903

گر چه در سندش کسی که دروغ گو و حدیث ساز باشد وجود ندارد.

پاورقی صفحه 1465 ابن کثیر درباره روایت 923 - که عایشه گفته: پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در دست علی علیه السلام جان داد - می گوید: منکر است و با روایت صحیح تنافی دارد.

صفحه 1516 در حدیث 986 گذشت که: امیر المؤمنین علیه السلام فرمود پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم وصیت فرمود که جز من کسی آن حضرت را غسل ندهد ؛ که اگر چشم کسی عورت من بیفتد کور می شود. لذا فضل و اسامه با چشم بسته از پشت پرده آب را به دست من می دادند و هر گاه می خواستم عضوی را بشویم گویا سی نفر جسد مبارک آن حضرت را زیر و رو می کردند.

ذهبی متن این روایت را منکَر و ابن کثیر آن را غریب دانسته است!

صفحه 1525 بزار روایت: «علي يقضي ديني، بدهی های مرا علی می پردازد» را روایتی منکر دانسته است.

صفحه 1635 ذهبی با آن که در تلخیص المستدرک اعتبار روایت 1098 - ویژگی های علی علیه السلام به نقل ابن عباس - را پذیرفته، در کتاب المنتقی به تبع ابن تیمیه گفته: در این روایت مطالب غیر قابل قبول وجود دارد.

صفحه 1635 - 1636 صاعدی - با آن که اعتبار سند روایت 1098 را پذیرفته - می گوید: در این حدیث عبارت های منکری وجود دارد که ابن تیمیه تذکر داده: سزاوار نیست که من (از مدینه) بیرون روم مگر آن که تو را جانشین خود (در شهر) قرار دهم. و نیز بخش: ﴿ أَنْتَ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی﴾.

پاورقی صفحه 1655 ابن كثير روايت: ﴿ فَأَنَا وَ اهلُ بیتی مُطَهَّرُونَ مِنَ [عن ظ] الذُّنُوب﴾ را غریب و منکر دانسته و گفته: فيه غرابة و نكارة.

ص: 1904

در همین دفتر پاورقی صفحه 1864 ابن کثیر حدیث تشبیه را منکر دانسته است.

صفحه 1915 خواهد آمد که ذهبی دربارۀ حدیث معتبر شماره 1284: « هر کس مرا و این دو و پدر و مادر شان را دوست بدارد روز قیامت در درجۀ من خواهد بود» می گوید: این حدیث به شدت منکر است.

ص: 1905

5

می کنم که امام مهدی رضی اللّه عنه [علیه السلام] معصوم است چنان که حدیث ثقلین نیز عصمت بقیۀ امامان اهل بیت علیهم السلام دارد... لذا آنان را امامان معصوم می گوییم. سپس از ترس اتهام به رفض و تشیع می نویسد:

[1266 / 2] هر کس در این بحث مرا به پیروی از غیر مذهب اهل سنّت نسبت دهد - که خدا می داند از آن بیزارم - گناه کرده و تهمت زده است و خدا خصم و دشمن او باشد. چگونه من از اتّهام به تشیّع نترسم، در حالی که استاد سیره نویسان (صالحی شامی) در سیرۀ شاميه (سبل الهدى و الرشاد) وقتی سند حدیث ردّ شمس را معتبر و رجالش را موثّق دانسته، ترسیده که او را به تشیّع متّهم کنند - مانند رفتاری که قبلاً با حافظ حسکانی شده بود !! - لذا گفته است:

مبادا کسی گمان برد که من میل به تشیع دارم، خدا می داند که چنین نیست ! (1)

متن عبارت صالحی شامی در سبل الهدی و الرشاد چنین است:

[1267 / 3] کسی که سخن مرا در اعتبار حدیث ردّ شمس ببیند، گمان نبرد که من تمایل به تشیّع دارم، خدا می داند که چنین نیست. آن چه مرا وادار به این تذکر نمود آن است که دیدم ذهبی در ترجمه حاکم حسکانی گفته: او گرایش به تشیّع دارد؛ زیرا تألیفی در جمع آوری اسناد حديث ردّ شمس نگاشته است.

(چگونه ذهبی به خود اجازه می دهد که چنین مطلبی را اظهار نماید) در حالی که حافظ عبد الغفار فارسی - که شاگرد حاکم حسکانی است - ذیل تاریخ نیشابور و دیگر مورخان، حاکم حسکانی را ستایش

ص: 1907

نموده اند و کسی او را متهم به تشیّع ننموده است.

خدا توفیق دهد که دانسته و ندانسته آبروی مردم را نبریم ! (1)

[1268 / 4] ذهبی می نویسد: کسی پرسید: چه کسی از همه برتر است؟ طرف مقابل پاسخ داد: اگر گفت گو با تو باشد علی علیه السلام ولی اگر نزد عموم مردم باشد ابو بکر!

[1269 / 5] و در گفت گوی دیگری نقل کرده که طرف مقابل پاسخ داد: علی علیه السلام بهتر است، ولی اگر این مطلب را نزد مردم باز گو کردی به امیر می گویم که تو را تازیانه بزند! (2)

هنگامی که به عراق رفته و به ذکر فضائل علی علیه السلام پرداختم، کسی نبود که به من حرف ناخوشایندی نزند. بهترین سخنی که می شنیدم آن بود که مخاطب به من می گفت: این مطالب را رها کن، چیزی بگو که به دردت بخورد. می گفتم: این برای من و تو هر دو مفید است. او بلند می شد و مرا رها می کرد و می رفت... تا آن که خبر به والی - ولید بن عُقبَه - رسید و او مرا به زندان انداخت! (1)

[1271 / 7] ذهبی در شرح حال مشایخ حدیث می نویسد:

ابو الأحوص شاگردانش را سوگند می داد و می گفت: هر کس با ابن فضیل و عمرو بن ثابت مجالست دارد، نزد من نیاید! (2)

و یزید بن زریع گفته: هر کس نزد جعفر بن سلیمان می رود به من نزدیک نشود. (3)

و این سه از راویان فضائل هستند چنان که در واکنش ششم خواهد آمد.

[1272 / 8] ابو بکر محمد بن أحمد بن حنب (متوفی 350) - محدث بزرگ عامه که او را فوق العاده ستوده و درباره اش گفته اند: الشيخ، العالم، المحدّث، الصدوق، المسند... البخاري، ثم البغدادي، الدهقان، نزيل بخارى و مسند ها - در مجلسی برای خلفای سه گانه فضائلی نقل کرد و سپس به نقل فضائل امیر المؤمنین علیه السلام پرداخت. کسی دیر وارد مجلس او شد و فقط بخش پایانی سخنان او را شنید، از جا برخاست و فریاد کشید: مردم! این دجّال

ص: 1909

و دروغ گوست! روایات او را ننویسید؛ و سپس از مجلس بیرون رفت. (1)

[1273 / 9] سفیان بن عیینه گفته: از جابر شنیدم که می گوید: پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم علی [علیه السلام] را خواست و هر چه می دانست به او یاد داد، علی [علیه السلام] نیز نسبت به [امام] حسن [علیه السلام] و... تا جعفر بن محمد [علیه السلام] (هر امامی دانش الهی که از امام قبل گرفته بود به امام بعد منتقل نمود). لذا من (از او کناره گرفته و) او را ترک نمودم. (2)

پس جابر و روایاتش کنار گذاشته می شود به جهت آن که روایت می کند: دانش الهی پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم به امامان معصوم علیهم السلام منتقل شده است.

با آن که سفیان ثوری دربارهٔ جابر جعفی می گوید: او در نقل حدیث نهایت احتیاط را را رعایت می کرد و من برتر از او سراغ ندارم. (3)

اهل بیت علیهم السلام مطالب عجیبی نقل کرده است. یحیی بن مَعین به شدت (با او برخورد و) به او حمله کرد و دستور داد کسی از او روایت نقل نکند! (1)

[1276 / 12] يحيى بن مَعین دید که مدت هاست وکیع فضائل علی [علیه السلام] را نقل نمی کند، از او سبب پرسید، وکیع پاسخ داد: زیرا مردم به ما حمله می کنند! (2)

می افتد. از این رو اصلاً مذهب من محبّت امام هدایت یزید و دین (درست) هم همان نصب (و عداوت اهل بیت) است !!!

هنگامی که در مجلسی از علی و فرزندانش و فاطمه زکیه علیهم السلام یاد می شود، برخی سخن دیگران را پیش می کشند.

به یقین بدان که مادرشان سَلَقلَقیه (1) بوده.

می گویند: از این سخن بگذرید، این کلام رافضی هاست.

من نزد خدا بیزارم از کسانی که محبت فاطمه علیها اللسلام را «رفض» می دانند.

صلوات پروردگار بر خاندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و لعنت و نفرینش بر این جاهلیت.

[1280 / 16] و در ضمن اشعاری نقل شده است که:

إذا ما ذكرنا من علي فضيلة *** رمونا لها جهلاً بشتم أبي بكر

یديروننا لا قدّس اللّه أمرهم *** على شتمه تبّاً لذلك من أمر

إذا ما ذكرنا فضله فكأنما *** تجرّعهم [نجرّعهم ظ] منه أمرّ من الصبر

فلا تنكروا بفضل [تفضيل] من كان هادياً *** فإن عليّاً لمياً خيركم يا بني فهر (2)

هنگامی که فضیلتی از فضائل علی علیه السلام را نقل نماییم عده ای از روی نادانی می گویند: شما می خواهید به ابو بکر دشنام دهید... گویا ما با بیان فضائل

ص: 1913

آن حضرت تلخ ترین تلخی ها را به خورد آن ها می دهیم.

پس فضیلت کسی را که هادی و راهنمای (شما) است انکار نکنید که علی بهترین - و بنابر روایات دیگر: دانش مند یا آزاد مرد - شما قریش است. (1)

[1281 / 17] سمهودی (متوفی 911) می نویسد: همیشه عده ای از اشقیا به عیب جویی از علی علیه السلام و خاندانش پرداخته و از کسانی که فضائل آنان را باز گو می نمایند کراهت دارند بلکه مجرد نقل فضائل آنان را دلیل رافضی بودن می دانند. (2)

[1282 / 18] از ابو حنیفه نیز نقل شده که در ضمن اشعاری گفته:

حبّ اليهود لآل موسى ظاهر *** و ولاؤهم وولاؤهم لبني أخیه بادِ

و إمامهم من نسل هارون الأُولَى *** بهم اقتدوا و لكلّ قوم هادي

و كذا النصارى يُكرِمون بحبّهم *** لمسيحهم نجراً من الأعواد

و متى يوالي آل أحمد مسلمٌ *** قتلوه أو سمّوه بالإلحاد (3)

هذا هو الداء العياء بمثلهِ *** ضلّت حلوم حواضر و بوادِ

لم يحفظوا حق النبي محمد *** في اللّه [آله] و اللّه بالمرصاد (4)

ص: 1914

و در همین زمینه گفته شده:

إذا ما روى الراوون ألف فضيلة *** لأصحاب مولانا النبي محمّد

يقولون هذا في الصحيحين مثبت *** بخط الإمامين الحديث فسدّد

و مهما روينا في على فضيلة *** يقولون: هذا من أحاديث ملحد

و أيضاً:

إذا ما ذكرنا من علي فضيلة *** رمينا بزنديق و بغض أبي بكر

و أيضاً:

و إن قلت عيناً من علي تغامزوا *** عَلَيَّ و قالوا: قد سببت معاوية (1)

[1283 / 19] و بر اساس آن چه گذشت اگر کسی می خواست چیزی از فضائل امیر المؤمنین علیه السلام نقل کند اول مخاطبش را امتحان می کرد و می پرسید: دوست داری دربارۀ علی علیه السلام صحبت کنم؟!؟ (2)

[1285 / 21] هنگامی که نصر بن علی این حدیث را نقل کرد متوکل فرمان داد او را هزار تازیانه بزنند، آن قدر با متوکل صحبت کردند و گفتند: نصر از اهل سنت است تا بالاخره او را رها کرد. (1)

تذکر

1. این روایت را مقدسی در الأحاديث المختارة و احمد در مسند نقل کرده پس معتبر است، بلکه برخی تصریح به اعتبار آن نموده اند. (2)

2. نصر بن علی که این روایت را نقل کرده از پیشوایان و بزرگان اهل تسنن است که دربارۀ او گفته اند: «انه حجة، من أئمة السنّة الأثبات». (3)

3. ذهبی - که همیشه سعی می کند در روایات فضائل خدشه وارد کند - می گوید: این حدیث به شدت منکر است (و قابل قبول نیست). (4)

قال الخطيب البغدادي: إنما أمر المتوكل بضربه لأنه ظنّه رافضيّاً فلمّا علم أنه من أهل السنة تركه.

ص: 1916

و با آن که ترمذی درباره آن گفته: «هذا حديث حسن غريب، لا نعرفه من حديث جعفر بن محمد [علیهما السلام] إلاّ من هذا الوجه». (1)

در نقل ذهبی عبارت: (حدیث حسن غریب) از آن افتاده و و فقط غرابت سند این گونه نقل شده: قال الترمذي: لا يعرف إلّا من هذا الوجه. (2)

4. کینه توزی و دشمنی متوکل با خاندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم باعث شده که لقب «محیی السنة» بگیرد ! (3)

و شایان ذکر است که عامه درباره اش می نویسند: و کان المتوكل كثير التحامل على عليّ و ولديه الحسن و الحسين [علیهم السلام]. (4)

ص: 1917

علي رضی اللّه عنه [علیه السلام] يزيد على الميل الذي يُطلب شرعاً... يعنی: خدا به دل من چنین انداخته که او علی را بیش از اندازه ای که شرعاً مطلوب است دوست داشته، البته نه به نحوی که از قدر خلفای ثلاثه بکاهد بلکه فکر نمی کنم علی را بر عثمان ترجیح دهد چه رسد به شیخین. او در مستدرک، عثمان را بر علی مقدّم داشته، و روایتی نقل کرده که نصّ در خلافت خلفای ثلاثه است [!] لذا به کسانی که او را رافضی خبیث یا شیعه متعصّب می دانند، اعتنا نمی شود. (1)

[1289 / 25] ابن عبد البّر - صاحب الاستيعاب - می نویسد: به محمد بن إدريس شافعی - امام شافعی ها - گفتند: در تو نیز مقداری تشیّع وجود دارد؟ پرسید: چرا؟ گفتند: چون دوستی خاندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم را اظهار می کنی !

[1290 / 26] او از کسی که در سفر مکه با شافعی همراه بود نقل می کند که وی دائماً اشعاری می خواند و در ضمن آن می گفت:

إن كان رفضاً حبّ آل محمدٍ *** فليشهد الثقلان أني رافضي

یعنی: اگر دوستی خاندان پیامبر رافضی بودن است، جن و انس شهادت دهند که من رافضی هستم. (1)

ص: 1920

[1293 / 29] ابن اثیر از زُهری به نقل از جندع صحابی روایت می کند که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم فرمود: «هر کس به عمد بر من دروغ ببندد جایگاهش پر از آتش باد»!

سپس جندع می گوید: خودم از آن حضرت شنیدم - اگر دروغ بگویم گوش هایم کر باد - که پس از حجة الوداع، در غدیر خم دست علی علیه السلام را گرفت و فرمود: «هر کس من ولیّ (و سر پرست) او هستم علی ولیّ (و سر پرست) اوست، خدایا ولیّ او را دوست بدار و دشمنش را دشمن».

راوی می گوید: به زُهری گفتم: این حدیث را در سرزمین شام نقل نکن، تو که می بینی سب و نا سزا به علی همه جا شایع است !

زُهری گفت: به خدا سوگند من فضائلی از علی می دانم که اگر آن را نقل کنم مرا به قتل می رسانند ! (1)

ص: 1922

توجه فرمودید که:

1. جندع صحابی برای نقل حدیث غدیر نیاز به مقدمه چینی داشت و حدیث: ﴿ مَنْ كذَبَ عَلَي مُتَعَمِّداً فَلْيتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ﴾ را نقل کرد.

2. سپس تأکید کرد بر این که من خودم شنیدم، و نفرین به کر شدن در صورت دروغ گویی به: «و سمعته و إلاّ صمّتا» نمود !

3. راوی برای زُهری خیر خواهی می کند که نقل این گونه احادیث به صلاح تو نیست: «لا تحدّث بهذا».

4. و علت آن را چنین بیان می کند که فضای شام آکنده از بغض آن حضرت است: «لا تحدّث بهذا بالشام و أنت تسمع ملء أذنيك سبّ علي».

5. و در آخر زُهری اعتراف می کند به وجود احادیثی در فضائل امیر مؤمنان علیه السلام که نقل آن باعث مهدورالدم شدن ناقل آن می گردد!

[1294 / 30] اعمش که از تابعین بشمار می رود می گوید: منصور دوانیقی دنبال من فرستاد، از فرستاده اش پرسیدم: او با من چکار دارد؟ گفت: نمی دانم. با خودم گفتم: در این وقت (و در دل شب) برای کار خیری مرا نخواسته، شاید از فضائل امیر مؤمنان علی علیه السلام جویا شود و هنگامی که مطلبی نقل کنم مرا به قتل برساند؛ لذا غسل کرده، کفن پوشیدم و کافور به خود مالیده (مهیای مرگ شده)، وصیت نامه ام را نوشتم و نزد او رفتم. بوی کافور که به مشامش خورد به من گفت: این چه بویی است؟! راستش را بگو وگرنه تو را می کشم. به او گفتم: فرستاده تو در دل شب از من خواست نزد تو بیایم، گفتم: از فضائل امیر مؤمنان علیه السلام

ص: 1923

می پرسی و هنگامی که برایت باز گو کنم مرا خواهی کشت لذا وصیت نامه ام را نوشتم، کفن پوشیده و حنوط کردم و سپس نزد تو آمدم.

منصور مرا سوگند داد که: فضائلی که دربارهٔ امیر مؤمنان علیه السلام از همه فقها نقل می کنی چقدر است؟ گفتم: خیلی کم است. گفت: چقدر؟ گفتم: بیش از ده هزار روایت! گفت: من دو حدیث در فضائل آن حضرت برایت نقل می کنم که تمام روایات تو را می بلعد (و آن چه می دانی در برابر این دو حدیث چیزی نیست) سپس از من خواست که آن دو حدیث را برای شیعیان نقل نکنم. (1)

[1296 / 32] حجاج از حسن بصری دربارۀ علی بن ابی طالب سؤال نمود، او به ذکر فضائل آن حضرت پرداخت، حجاج با تأکید به او گفت: دیگر در مسجد ما حديث نقل نكن! حسن (از ترس) از مسجد خارج شد و پس از آن فراری و متواری بود. (1)

[1297 / 33] حسن بصری می گفت: من در زمانی واقع شده ام که نمی توانم نام علی علیه السلام را بر زبان جاری کنم !! (2)

[1298 / 34] حجاج، یحیی بن یعمر عامری را نهی می کند از آن که بگوید فرزندان امیر المؤمنین علیه السلام و فاطمه علیها السلام، فرزندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم هستند و صریحاً به او می گوید: از بیان و نشر این مطلب خود داری کن ! (3)

[1299 / 35] بنابر نقل حاکم و دیگران به او می گوید: اگر از قرآن دلیلی بر آن اقامه نکردی تو را می کُشم. و یحیی به آیه شریفه 85 سوره انعام استدلال نمود (و دهان حجاج بسته شد) ولی او را (از عراق) به خراسان تبعید کرد! (4)

ص: 1925

[1300 / 36] و فراموش نکنیم که یکی از جهات تبعید ابوذر از مدینه به شام توسط عثمان نیز ذکر فضائل امیر مؤمنان علیه السلام بود. (1)

[1301 / 37] ابن ابی الحدید از کتاب الاحداث مدائنی حکایتی طولانی نقل می کند که در ضمن آن آمده: معاویه به کار گزاران خود نوشت: هر کس در فضیلت علی علیه السلام روایتی نقل کند، امان نخواهد داشت (و خونش هدر است).

او زیاد پسر سمیه را به فرمان روایی کوفه و بصره منصوب کرد. زیاد (کمر

ص: 1926

همت بر نابودی شیعیان بسته و) آن ها را از زیر هر سنگ و کلوخی بیرون کشیده و به قتل می رساند. تهدید شان می کرد، دست و پا می برید، بر چشم ها میل کشیده و کور شان می کرد، بر درختان به دار شان می زد، آن ها را تحت نظر قرار داده و از عراق آواره نمود. (1)

[1302 / 38] هارون الرشید در ضمن کلامی می گوید: هر کس ولایت علی را اثبات کند من او را خواهم کشت و یا با او چنین و چنان خواهم کرد. (2)

[1303 / 39] در منابع معتبر اهل تسنن آمده است:

کسی از حارث همدانی مطلبی شنید (که آن را منکَر می دانست و برای او قابل قبول نبود)، به او گفت: همین جا باش تا من برگردم و وارد خانه شد تا شمشیرش را برداشته و بیرون آید، حارث احساس خطر نمود، بلا فاصله آن جا را ترک کرد. (3)

[1304 / 40] ذهبی در شرح حال صولی (متوفی 335) می گوید: او در بصره مخفی شده بود که از دنیا رفت؛ زیرا روایتی در حقّ علی علیه السلام نقل کرده بود، از این

ص: 1927

روی عامه دنبال او بودند تا او را پیدا کنند و به قتل برسانند. (1)

ابو حنیفه به دوستانش گفت: تا حدیثی سخت تر نقل نکرده بلند شوید! (1)

هیچ گاه شکمش را سیر نکن! (1) و بنابر نقل دیگر:گفت: «ألا يرضى معاوية رأساً برأس حتى يفضل»؟! يعنى معاویه به برابری (با دیگر صحابه) راضی نمی شود که باید فضیلت و برتری (بر آنان) هم داشته باشد؟ (2)

[1309 / 45] در هر صورت (به جهت نوشتن کتاب خصائص نسبت به او حساسیت ایجاد شد و) چون از نقل فضیلت برای معاویه امتناع کرد و بنابر تصريح سُبکی به جهت نقل فضائل امیر المؤمنین علیه السلام (3) آزار فراوان دید و به شدّت بر بیضه هایش زدند و او را از مسجد جامع بیرون کردند. او به سختی بیمار و از دمشق خارج شد و در رمله جان سپرد و در مکه به خاک سپرده شد. (4)

[1310 / 46] ابن عدیم می نویسد:

اهالی بیت المَقْدِس گفته اند: نَسائی کتاب خصائص را - که ویژگی ها و فضائل مخصوص امیر المؤمنین علیه السلام بود - برای ما قرائت کرد. به او گفتیم: پس فضائل معاویه کجاست؟ پاسخ داد: معاویه به این راضی نمی شود که ما (از نقل معایبش) سکوت کنیم! هنگامی که این سخن

ص: 1931

از او صادر شد ما او را سنگ باران کردیم، آن قدر به او فشار آوردیم و به پهلویش زدیم که پس از سه روز از دنیا رفت ! (1)

هر کس قرار گرفت او وصی، خلیفه و جانشین من در بین شما خواهد بود». هنگامی که دیدند ستارۀ درخشانی - که پرتو نورش بر نور دنیا غلبه کرده بود - در خانۀ امیر المؤمنین علیه السلام فرود آمد، گفتند: محمد در محبت علی به ضلالت و گم راهی افتاده و آیات شریفه: ﴿ وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى * مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَىٰ * وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴾ [النجم (53): 1 - 4] نازل گردید. (1)

[1313 / 49] او روایتی دیگر نقل کرده که انصار 700 سکه طلا نزد آن حضرت آوردند، آيه: ﴿ قُل لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ [الشورى (42): 23] نازل شد، حضرت به آنان فرمود: جز محبت اهل بیتم از شما پاداشی نمی خواهم. منافقین (حضرت را تکذیب کردند و) گفتند: او می خواهد ما خاندانش را دوست داشته باشیم. خداوند آیات گذشته را نازل کرد که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم دروغ نمی گوید و فضیلتی که برای خاندانش ذکر فرمود از جانب خدا بود. (2)

[1314 / 50] نزول آیه: ﴿ يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ وَ إِن لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ﴾ [المائدة (5): 67] در غدیر به روشنی دلالت دارد که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در بیان فضائل علی علیه السلام از گزند دشمنان مصون نبوده و در معرض اذیت و آزار شدید آنان قرار داشته است، چه رسد به دیگران! (3) از این روی خدای تبارک و تعالی مصون ماندن آن

ص: 1933

حضرت را از گزند مردم با تعبیر: ﴿ وَ اللّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ﴾ تضمین و با تأکید فرمان به تبلیغ ولایت امیر المؤمنین علیه السلام را صادر فرمود که اگر این کار را انجام نشود رسالت الهی نا تمام مانده است. (1)

ص: 1934

نگرانی پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم از اتهام آن حضرت به جانب داری از امیر المؤمنین علیه السلام - به عنوان پسر عمو و داماد و... - از روایات دیگر نیز روشن است که فرمود:

﴿ إِنِّی قَائِلٌ لَکُمْ قَوْلاً غَیْرَ مُحَابٍ فِیهِ لِقَرَابَتِی﴾، (ای مردم) من مطلبی را برای شما می گویم (ولی بدانید من پیام آور از جانب خدا هستم) و چنین نیست که بخواهم به نا حق خویشان خویش را امتیاز دهم: خوشبخت کامل و واقعی که تمام سعادت را داراست کسی است که علی را در حیات او و پس از شهادتش دوست بدارد. (1)

ص: 1935

و فرمود: ﴿ إن اللّه تعالى أوحى إليّ بأن أقوم بفضلك، فقمتُ به في الناس و بلّغتهم ما أمرني اللّه بتبليغه﴾. يعنى خدا تعالی به من وحی فرمود که فضیلت تو را برای مردم بیان نمایم، من فرمان خدا را امتثال نموده و آن چه را فرموده بود به آن ها رساندم. (1)

و فرمود: ﴿ عَلَیکُم بِعَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ؛ فَإِنَّهُ مَولاکُم فَأَحِبّوهُ، و کَبیرُکُم فَاتَّبِعوهُ، و عالِمُکُم فَأَکرِموهُ، و قائِدُکُم إلَی الجَنَّهِ [فَعَزِّزوهُ]، و إذا دَعاکُم فَأَجیبوهُ، و إذا أمَرَکُم فَأَطیعوهُ، أحِبّوهُ بِحُبّی، و أکرِموهُ بِکَرامَتی، ما قُلتُ لَکُم فی عَلِیٍّ إلّا ما أمَرَنی بِهِ رَبّی جَلَّت عَظَمَتُهُ﴾. (2) علی بزرگ شماست از او پیروی نمایید، عالم و دانش مند شماست او را گرامی بدارید، پیشوای شما به سوی بهشت است عزیزش بدارید، و هر گاه شما را فرا خواند پاسخش دهید و هر گاه شما را فرمانی داد اطاعتش نمایید. من دربارۀ علی جز آن چه را که پرودگارم فرمان داده بود چیزی نگفتم.

و پیش از این گذشت هنگامی که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم خواست نوشته ای برای امت باقی بگذارد که گم راه نشوند با مخالفت صریح عمر مواجه گردید و حاضرین در مجلس با یک دیگر اختلاف نموده و به نزاع و خصومت و کشمکش پرداخته، هیاهو، سر و صدا، جار و جنجال و داد و فریاد شان بلند شد، و جمعی از صحابه به تأیید عمر پرداختند و اختلاف و نزاع آن ها به طول انجامید، تا آن که پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم خشمگین گردید و آن ها را بیرون کرد و فرمود: «بلند شوید و بیرون روید؛ سزاوار نیست که نزد پیامبر نزاع و مشاجره کنید». (3)

و گفتیم که نظیر این غوغا و آشوب یک بار دیگر در محضر پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم در حجّة الوداع اتفاق افتاد و آن هنگامی بود که حضرت می خواست امامت

ص: 1936

امامان دوازدگانه علیهم السلام را اعلام نماید و فرمود: «پس از من دوازده خلیفه یا امام یا... خواهد بود... ». (1)

و اشاره شد که در روایات متعدد آمده است: ﴿ یَا عَلِیُّ، إِنَّمَا مَثَلُکَ فِی هَذِهِ اَلْأُمَّهِ کَمَثَلِ عِیسَی بْنِ مَرْیَمَ...﴾، ﴿ إِنَّ فِيكَ مَثَلاً مِنْ عِيسَى﴾، ﴿ مَا شَبَهَكَ فِي هَذِهِ الْأُمَّةِ إِلاَّ عِيسَي فِي أُمَّتِهِ﴾ این تشبیه برای منافقین بسیار ناگوار آمد تا جایی که صدا به هلهله بلند کردند و مذمت آنان در آیه شریفه: ﴿ وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلاً إِذَا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ﴾ [الزخرف (43): 57] نازل گردید! (2)

دفتر چهارم، صفحه 1419 ابو الازهر حدیث شماره 882 را نقل می کرد که دلالت دارد: علی علیه السلام سیّد و سالار دنیا و آخرت است و دشمن علی علیه السلام دشمن پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و دشمن خدا بشمار می رود.

یحیی بن مَعین و دیگر مشایخ با او برخورد و بر او انکار نمودند به گونه ای که ابو الازهر قسم یاد کرد که دیگر این حدیث را نقل نکند مگر آن که صدقه بدهد! او بار ها از یحیی - به جهت نقل آن - معذرت خواهی کرد!

در همین دفتر صفحه 1757 گذشت که معتضد عباسی منشوری تهیه نمود که پس از نماز جمعه خوانده شود که بسیاری از مناقب و فضائل امیر مؤمنان علیه السلام و مطاعن معاویه در آن ذکر شده بود، ولی یوسف قاضی او را ترسانید و به او گفت: مردم علیه تو شورش خواهند نمود.

صفحه 1775 گذشت که حاكم حديث: ﴿ عَلِیٌّ خَیرُ البَشَرِ﴾ را در مستدرک نقل و دیگران بر او انکار کردند که: چرا چنین حدیثی را روایت کرده است؟! این حدیث نظير حديث طير سبب تقویت عقیده شیعه است !

گر چه در نسخه های مطبوع مستدرک اثری از این حدیث نیست!!

صفحه 2080 خواهد آمد که محمد بن اسماعیل ضراری می گوید: ما در صنعاء نزد عبد الرزاق تلمّذ می کردیم که شنیدیم یحیی بن مَعین، احمد بن حنبل و دیگران احادیث او را کنار گذاشته یا از نقل آن متنفّرند.

ممکن است این شایعه علیه عبد الرزاق از واکنش های مخالفان نسبت به راویان فضائل بشمار آید؛ که آن ها خواسته اند بدین وسیله شخصیت او را تخریب نمایند.

ص: 1939

6

نگارنده گوید: هنگامی که نقل فضائل اهل بیت علیهم السلام دلیل رافضی بودن و تشیّع باشد، و روایت رافضی از اعتبار ساقط باشد، چگونه ممکن است روایتی در فضائل باشد و مورد مناقشه واقع نشود؟! معلوم است که راوی مشهور، ثقه و مورد اطمینان با نقل حدیثی در فضائل متّهم می شود، یا دست کم روایت او در مورد فضائل پذیرفته نمی شود! آری این توطئه ناصبی هاست که بدین وسیله بسیاری از روایات را از اعتبار ساقط کرده اند حتی اگر راوی آن را ثقه و راست گو بدانند! (1) اولین کسی که این مطلب را اظهار کرده جوزجانی ناصبی است. (2)

ص: 1941

[1316 / 1] در کلام ابن قتیبه دینوری (متوفی 276) آمده است:

هر کس از علی [علیه السلام] به نیکی یاد کرد متهمش ساختند... اگر کسی از علی [علیه السلام] یاد می کرد یا حدیثی در فضائل او نقل می کرد مهمل واقع می شد (و در شمار راویان قرار نمی گرفت و او را توثیق نمی کردند) لذا بسیاری از محدّثین از نقل روایات فضائل او سر باز زدند. (1)

[1317 / 2] دکتر صاعدی، مانند دیگر نویسندگان سنی، بار ها در اشکال بر احادیث فضائل می گوید: فلان راوی شیعه، رافضی و... است و حدیث هم که در فضائل علی علیه السلام است (پس از اعتبار ساقط است). (2)

با آن که وثاقت، صدق و راستی این راویان پذیرفته شده و بدان اعتراف دارند و روایات آن ها را در بقیه موارد می پذیرند ولی در مورد فضائل روایات آن ها را کنار می گذارند.

اگر چنین باشد باید تمام روایات سنیان را که درباره خلفا یا صحابه باشد از اعتبار ساقط کنند؛ زیرا با آن ترویج مکتب و مذهب خویش کرده اند، و ادعای تفاوت چیزی جز تحکّم نیست. (3)

ص: 1942

أبو الحمراء - که نامش هلال بن الحارث يا هلال بن ظفر است - از صحابه بلکه خادم پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم بوده است. روایات متعدد در فضائل اهل بیت علیهم السلام از او نقل شده است، مانند روایت تشبیه، (1) روایات اختصاص آیه تطهیر به پنج وجود مقدّس، (2) و... بخاری در صحابی بودن او تردید نموده و صحت روایات او را هم انکار کرده است! (3)

ابو الطُفيل عامر بن واثله آخرین صحابی و از بزرگان تابعین است و گفته اند تا سنه 100 یا 110 هجری در قید حیات بوده (4) و طبیعی است که روایات و

ص: 1944

مطالب فراوانی را نقل کرده باشد. او از شیعیان و دوستان امیر المؤمنین علیه السلام بوده و محبّت زائد الوصفی از او نسبت به اهل بیت علیهم السلام نقل شده (1) و حجم وسیعی از روایات او مربوط به خاندان پیامبر صلی اللّه علیه و آله و سلم و فضائل آنان است. با آن که او از صحابه است و باید نزد اهل تسنّن کمال احترام را داشته باشد و به وثاقت او نیز تصریح شده ولی مورد بی مهری اهل حدیث و به ویژه بخاری قرار گرفته و از او روایتی - حتی آن چه ربطی به فضائل ندارد - نقل نکرده اند. این امر ناشی از تبلیغات خوارج علیه اوست؛ چرا که او امیر المؤمنین علیه السلام و خاندانش را بر دیگران مقدّم داشته و از یاران، شیعیان و دوستان آنان بشمار می رود.

بخاری و دیگر محدّثین او را شیعه افراطی و تند رو دانسته و روایات او را کنار گذاشته اند! این حال صحابی است چه رسد به دیگران، تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل! (2)

ص: 1945

[1318 / 3] ابو اسحاق جوزجانی می گوید:

عاصم بن ضمره مثل حارث (همدانی ضعیف) است.

ابن حجر عسقلانی کلام او را نپذیرفته و او را متعصّب و افراطی دانسته، می نویسد: تعصّب الجوزجاني على أصحاب على [علیه السلام] معروف. (1)

[1319 / 4] ابن حجر عسقلانی نقل کرده که جوزجانی گفته:

ابان بن تغلب منحرف و مذهبش مذموم است.

سپس ابن حجر توثیق ابان را از ابن عدی نقل کرده و گفته: اعتباری به گفته جوزجانی نیست و تضعیف اهل کوفه (یعنی شیعیان) از او پذیرفته نیست. (2)

از این روی برخی جوزجانی را اهل بدعت و تضعیفات او را از روی هوی و هوس دانسته و گفته اند:

[1320 / 5] جوزجانی از امیر المؤمنین علیه السلام و یارانش منحرف است و بی جهت بر دوستان و شیعیان آن حضرت خرده گرفته و بر آن ها طعن می زند و در این کار شدّت عمل به خرج می دهد، با آن که جماعتی از آنان را پیشوایان اهل تسنن توثیق کرده اند. او می خواهد از

ص: 1946

روایات این راویان در فضائل اهل بیت علیهم السلام آسوده خاطر گردد ! (1) در این زمینه رجوع شود به مطالبی که دربارۀ حارث هَمْدانی خواهد آمد. (2)

[1321 / 6] مغربی در اثبات اعتبار کلام ابن عباس - که گفته: كنا نتحدّث أن رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلم عهد إلى علي [علیه السلام] سبعين عهداً لم يعهده [یعهدها] إلى غيره - می گوید: ذهبی در شرح حال راوی آن - اربده یا اربد تیمی - هیچ خدشه ای دربارۀ او نکرده جز آن که پس از نقل این روایت از او گفته:

فقط احمد بن فرات این روایت را از سندی نقل کرده است. (3)

مغربی می گوید: احمد بن فرات را خود ذهبی به حافظ ثقه وصف کرده (4) و سندی را ابو عوانه، ابو حیان و طیالسی هر سه توثیق کرده اند (پس اشکالی در روایت یا راویان وجود ندارد) و لکن ذهبی هنگامی که حدیثی را در فضیلت علی علیه السلام می بیند بلافاصله به انکار آن می پردازد - به حق یا باطل ! - تا جایی که نمی داند چه می گوید (و هر چه بر زبان و قلمش جاری شود باکی ندارد). (5)

ص: 1947

نگارنده گوید: در آینده خواهد آمد که تفرّد راوی ثقه به نقل مطلبی باعث تضعیف روایت یا راوی آن نیست. (1)

[1322 / 7] مغربی در جای دیگر می نویسد: اصلاً سخن ذهبی دربارۀ فضائل علی علیه السلام پذیرفته نیست؛ زیرا هنگامی که چشمش به فضائل علی علیه السلام می افتد چنان عصبانی می شود که درک و شعور و وجدانش را از دست می دهد و نمی فهمد چه می گوید، و شروع به دشنام و نا سزا و نفرین به راویان فضائل می کند، چنان که بار ها در میزان الاعتدال و طبقات الحفاظ این کار (زشت) از او سر زده، به این بهانه که حدیث جعلی است، ولی دربارۀ کسانی که روایت های جعلی را دربارۀ دشمنان علی علیه السلام نقل کرده اند اصلاً چنین برخوردی را ندارد.

کافی است که ببینی در ترجمه عبد السلام بن صالح ابو الصلت هروی نوشته: مردی صالح و شایسته است جز آن که در تشیّع خیلی سخت و محکم است. پس هیچ ضعفی برای او نقل نکرده و او را دروغ گو نمی داند. ولی در تلخیص المستدرک هنگامی که حدیث - ﴿ اَنَا مَدينةُ العلمِ وَ عَلَيٌّ بابُها﴾ را از او نقل می کند سوگند یاد می کند که عبد السلام بن صالح نه ثقه است و نه امین !