ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

واجبات طواف ... 116

شكيات طواف ... 135

نماز طواف ... 137

سعى بين صفا و مروه ... 141

تقصير ... 144

وقوف در عرفات ... 146

وقوف در مشعرالحرام ... 149

واجبات منى ... 153

اوّل: رمى جمره ... 153

دوم: ذبح (قربانى) ... 164

سوم: تقصير ... 181

واجبات بعد از اعمال منى ... 187

ماندن شب در منى (بيتوته) ... 193

رمى جمره هاى سه گانه ... 196

صدّ و حصر ... 199

كتاب امر به معروف و نهى از منكر

اقسام امر به معروف و نهى از منكر و موارد آن ... 203

شرايط وجوب امر به معروف و نهى از منكر ... 233

اول: شناخت معروف و منكر ... 233

دوم: احتمال تأثير دادن ... 235

سوم: اصرار بر استمرار گناه داشتن و توبه نكردن ... 238

چهارم: مفسده نداشتن ... 244

مراتب امر به معروف و نهى از منكر ... 244

ص: 6

احكام دفاع

دفاع از اسلام، حضور در جبهه و امور مربوط به آن ... 248

فرار از جنگ و ترك دفاع و عقب نشينى ... 335

آموزش نظامى بانوان، و حضور ايشان در جبهه ها ... 336

رضايت والدين براى حضور در جبهه ... 342

غنائم جنگى ... 454

مثله كردن جنازه هاى دشمن ... 476

نحوۀ برخورد و رفتار با اسراى جنگى ... 477

دفاع از نفس و مال به قدر استطاعت ... 479

نظام وظيفه ... 484

مكاسب محرمه

خريد و فروش و استعمال اعيان نجس و متنجس ... 495

خريد و فروش كوپن ... 503

خريد و فروش ارز ... 507

خريد و فروش مواد مخدر ... 526

خريد و فروش حيوانات ... 529

خريد و فروش آلات و وسايلى كه از آن ها استفاده حرام مى شود ... 531

كسب كردن به وسيله اعمال حرام:

قمار، مسابقات و شرط بندى ... 541

شطرنج و تخته نرد ... 545

مجسمه سازى و تصوير ... 548

ريش تراشى ... 559

غنا و موسيقى ... 577

ص: 7

غيبت

... 590

دروغ

... 597

فحش و ناسزا گفتن ... 601

كمك به ظلمه و همراهى با آن ها ... 602

نگهدارى و مطالعه كتب ضلال و استماع راديوهاى بيگانه ... 607

سحر، شعبده، احضار ارواح، هيپنوتيزم ... 611

غش در معامله ... 616

گران فروشى و احتكار ... 618

اخذ اجرت براى انجام واجبات ... 640

آداب تجارت ... 643

تحصيل ثروت و راه هاى مشروع آن ... 644

تعدد كسب و شغل ... 646

خريد و فروش چيزهايى كه اسماء جلاله دارد ... 647

حق العمل و دلالى در معاملات ... 648

خريد و فروش تمبر ... 650

ص: 8

ص: 2

[سؤال 5487]

2681

بسمه تعالى 6 / 3 / 1362

حضرت آيت الله العظمى، امام امت خمينى، دام ظله

با عرض سلام، بنده تبعۀ افغانستان هستم. مدت تقريباً چهار سال است كه واجب الحج هستم، اما تهيه پاسپورت برايم ميسر نيست تا اين كه فريضه را انجام دهم و خود از افغانستان فرار كرده، فعلاً در ايران هستم. لطفاً بفرماييد كه با نبود راه براى رفتن به حج، وظيفۀ شرعى بنده فعلاً چيست؟ والسلام عليكم ورحمة الله

بسمه تعالى، با فرض نبودن راه براى رفتن به مكه، حج بر شما واجب نيست.

[سؤال 5488] 2682

بسمه تعالى

شخصى از دنيا رفته و ارثى به عيال او رسيده است. آن زن قبل از ارث رسيدن مريض بوده و اين كسالت تا آخر عمر ادامه داشته؛ آيا اين زن كه بعد از، از دست دادن سلامتى كامل، صاحب چنين ثروتى شد؛ حج بر او واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مرض او به نحوى است كه قدرت بر رفتن به حج ندارد، مستطيع نشده و حج واجب نيست.

[سؤال 5489] 2683

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى آقاى خمينى، مدّ ظله العالى، سلام

پس از عرض سلام، نظر مبارك را در اين مسأله بيان فرماييد:

1. موقعى كه ثبت نام براى رفتن حجاج به مكۀ معظمه براى پنج سال به پايان رسيده بود و براى ثبت نام ديگر پول نمى پذيرفتند، من پولى به دستم رسيده و مستطيع شدم؛ و تا پنج سال ديگر، انجام اعمال حج براى ما ميسّر نمى شود. تا چند ماه ديگر

ص: 4

ممكن است پولى كه به دست ما آمده، خرج معاش و تأمين زندگى شود. آيا وصيت براى انجام حج استيجارى براى من واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، وصيت لازم نيست و اگر پول خرج شد، حج بر شما واجب نيست.

[سؤال 5490]

2. پس از سپرى شدن پنج سال يا برطرف شدن مانع براى حج، انجام حج، در صورت مستطيع نبودن من، واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر قبل از اين كه بتوانيد به مكه برويد پول خرج شد و از جهت مالى استطاعت نداشته باشيد، حج واجب نيست.

[سؤال 5491] 2684

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى زعيم الشيعه حاج آقاى روح الله خمينى دام ظله الشريف، عرض مى شود:

1. در صورتى كه حج براى مستطيع به غير از طريق اوقاف ميسر نباشد آيا وجوب حج ساقط يا بايد به همين طريق برود، بيان فرماييد.

بسمه تعالى، حج ساقط نيست و بايد برود.

[سؤال 5492]

2. اگر طريق ديگر باشد و لكن با زحمت و مشقت باز اختياراً جايز است از طريق مذكور در سؤال اول حج را به جا آورد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

3. شخصى 15 روز مسافرت مى كند و 15 روز در وطن خود توقف دارد و شغل آن رانندگى است. حكم نماز و روزه آن 15 روز كه در سفر است بيان فرماييد.

بسمه تعالى، بايد نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد. بلى در سفر اولى كه بعد ازماندن 15 روز

مى كند حكم ساير مسافرين را دارد كه نمازش قصر است و بايد روزه را افطار كند.

ص: 5

[سؤال 5493]

2685

بسمه تعالى 14 / 2 / 1362

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

پس از عرض سلام و دست بوسى از راه دور معروض مى گردد:

1. اگر شخصى از مورّث پدرى خود آب و املاكى داشته باشد كه اين ها تأمين كنندۀ مخارج زندگى او محسوب نمى شوند و از آن طرف وسيلۀ تأمين مخارج زندگى، حقوق يا شهريۀ طلبگى باشد، آيا چنين شخصى مستطيع محسوب مى شود يا خير؟ و در صورتى كه با اين وضع حج كند، آيا به نيت وجوب باشد يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه درآمد كسب و ملك او براى معيشت او كافى نيست مستطيع محسوب نمى شود و حج بر او واجب نيست.

2. در وصيت نامه شهيدى آمده است: ... و تا مى توانيد از اموال من در راه خدا انفاق كنيد. مستدعى است مراد از عبارت فوق را بيان فرماييد تا رفع شبهه گردد.

بسمه تعالى، حتى الامكان احتياط مراعات شود.

3. اگر كسى زن ثيّبى را به عقد خود درآورد و قبل از دخول طلاق دهد، آيا تمام المهر را بپردازد يا نصف المهر؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، نصف مهر را بايد بپردازد.

4. اگر از پدرى بعد از مرگش نوشته اى به اين صورت به دست آيد: (طلب گواهى مى نمايم اين جانب..... ولايتاً و قيومتاً از طرف فرزندم.... از آقايانى كه اطلاع دارند بر اين كه مقدار.... ملك ابتياعى و موروثى اين جانب است) مستدعى است مرقوم فرمايند كه آيا اين نوشتۀ دليل بر ملكيت فرزند مشاراليه هست يا خير؟

بسمه تعالى، مجرد نوشته اعتبار ندارد.

[سؤال 5494] 2686

بسمه تعالى

با عرض سلام خدمت رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، نايب امام زمان (عج)، حضرت آيت الله العظمى آقاى حاج سيد روح الله الموسوى

ص: 6

الخمينى، مدّ ظله، با عرض معذرت، چند مسأله را از حضورتان استفتا مى نمايم:

1. شخصى است كه از ارث، مقدارى پول - كه تقريباً 94 هزار تومان مى باشد - به او رسيده و در حوزۀ علميه قم در يكى از مدارس آن مشغول درس خواندن مى باشد و مخارج تحصيلى و خرج زندگى را به او مى دهند، و همچنين در مواقع تعطيلى مدرسه - در ايام محرم و صفر و تابستان - به كسب و كار مشغول مى شود و مقدارى پول به دست مى آورد؛ اين شخص با اين كه خانه ندارد، اما با پول خود و ساير ورثه مى تواند براى خودش خانه اى تهيه كند و در آن زندگى نمايد، و همچنين قصد ازدواج نيز دارد؛ آيا جهت رفتن به حج مستطيع مى باشد يا خير؟ و نيز با اين شرايط، در چه صورتى مى تواند مستطيع شود؟

بسمه تعالى، اگر علاوه بر مصارف حج، وسيلۀ امرار معاش از غير دريافت وجوه شرعيه دارد مستطيع است؛ و اگر مسكن مورد حاجت است و يا آن كه نياز به ازدواج دارد، به نحوى كه ترك آن موجب مشقت و حرج باشد يا خوف وقوع در حرام داشته باشد، مى تواند پول را صرف آن نمايد و حج واجب نيست. و همچنين اگر ترك تزويج موجب نقص و مهانت باشد عرفاً.

[سؤال 5495]

2. پسرى مقدارى پول به پدرش بخشيده و مقدارى نيز خود پدر داشته و مقدارى هم از ديگران قرض گرفته است و با اين پول ها به مكه مشرّف شده است و حج به جا آورده. آيا اين شخص مستطيع بوده يا نه؟ و آيا دوباره لازم است به حج برود؟

بسمه تعالى، اگر در برگشت، وسيلۀ امرار معاش لايق به حال خود را نداشته، مستطيع نبوده و هر وقت استطاعت حاصل شد، بايد حج اسلام به جا آورد.

ص: 7

[سؤال 5496]

3. شخصى مقدارى پول داشته و مقدارى را نيز قرض گرفته و تمام اين پول ها را به كسى بخشيده و به او گفته كه با اين پول ها حج به جا آورد؛ آيا اين شخص مستطيع مى باشد و واجب است حج به جا آورد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اگر پول ها وافى به مصارف حج است، بر مشارٌاليه واجب مى شود حج به جا آورد و مجزى از حجّة الاسلام است.

4. طلابى كه جهت تبليغ و ارشاد مردم به جبهه هاى جنگ و يا به شهرها و روستاها مى روند، و با اين كه خود را عادل نمى دانند، اما در مكان هاى مذكور به آن ها اصرار مى كنند كه امامت جماعت را قبول كنند، چون مى گويند مورد تقويت اسلام و نيرو بخشيدن به رزمندگان و موجب كشاندن مردم به مساجد و بزرگ داشتن شعائر اسلامى مى باشد، و اگر قبول نكنند موجب دلسردى و بدبينى آن ها به اسلام و روحانيت مى شود، در اين مورد آيا اجازۀ قبول امامت جماعت يا كارهايى كه عدالت در آن شرط است را مى دهيد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در نظر مأمومين امام جماعت عادل است، اقتدا صحيح است و گرنه باطل است.

5. آيا در شرايطى كه كشور به تبليغات نياز دارد و مردم در شهرها و روستاها نياز به طلاّب و خطبا دارند، كه اگر به آن جاها مسافرت نكنند، مردم از مسائل دينى و شناخت ضروريات اسلام بى خبر مى مانند و احتمال گمراه شدن و از خط اسلام منحرف گرديدن گروهى از جوانان وجود دارد، در اين صورت بر مبلغين اسلامى، واجب كفايى است كه در اين امر دخالت كنند؟ و آيا اگر شانه خالى نمايند، مرتكب گناه شده اند؟

بسمه تعالى، موكول به تشخيص خود شخص است؛ اگر احساس مى كند كه نشر معارف اسلام به وجود او نياز دارد، در صورت امكان بايد اقدام نمايد.

6. با اين كه بسيار تأكيد شده كه انسان بعد از نماز فوراً تسبيحات حضرت زهرا عليهاالسلامرا بگويد، اما در مساجد، بعضى بعد از نمازها جهت بزرگداشت شعائر دينى و اسلامى و دعا براى رزمندگان، اذكارى را مى گويند؛ حال آيا بعد از نماز شعارهاى اسلامى را بدهيم يا تسبيحات حضرت زهرا عليهاالسلام؛ چون با دادن اين شعارها، ديگر وقت و فرصتى جهت تسبيحات نمى ماند؟

بسمه تعالى، اختيار با نمازگزار است و جمع بين هر دو بهتر است.

ص: 8

7. آيا با اين كه مى بينيم مردم در ظرف هاى آشغال و در زباله ها، نان، برنج، نمك، گوشت و... مى ريزند و مرتب نيز در همه جا ديده شده، وظيفۀ ما نسبت به اين امور چيست؛ با اين كه اسراف و تبذير و بى احترامى به نعمت هاى الهى مى باشد؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط، امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

8. كسى كه خمس خود را با حاكم شرع در رأس سال حساب كرده و مثلاً مقدار هزار تومان شده است،

اگر اين پول را از اين مال ندهد و بخواهد از خرج ساليانۀ سال ديگرى كه كسب و كار كرده بدهد، آيا دادن خمس از اين مال جديد صحيح مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر خواست از درآمد جديد بپردازد، بايد خمس آن را بدهد.

9. گاهى ديده مى شود كه بعضى از افراد، چيزى را كه با يك مرتبه طاهر مى شود، دو يا سه مرتبه مى شويند، و يا اين كه دست را با آب كُر، دو مرتبه يا بيشتر آب مى كشند؛ آيا اين كار بدعت و حرام است يا خير؟

بسمه تعالى، بدعت نيست.

10. اگر انسان نان خور كسى باشد و آن شخص در كسب و كارى كه مى كند رعايت موازين شرعى را نمى نمايد، مثلاً خمس پول را نمى دهد يا در معامله غش مى كند و يا دروغ مى گويد و در بعضى اوقات جنس ها را كم مى فروشد و يا تقلبى به مردم مى دهد، در همۀ اين حالات، آيا نفقه گيرنده مى تواند از مال يا خوراك و يا وسايلى كه نفقه دهنده به او مى دهد استفاده كند؟ و اگر نمى تواند، چه بايستى بكند تا از نظر شرعى درست شود؟

بسمه تعالى، اگر يقين ندارد مال مصرفى او حرام يا مخلوط به حرام است، چيزى بر او نيست.

11. در بعضى از مكان هاى حساس و مقرهاى سپاه و بسيج و خانه هاى شخصيت هاى مملكتى، پاسدارها و نيروهاى انتظامى مجبور هستند به خانه هاى اطراف يا به پشت بام ها يا توى خانه ها نگاه كنند. آيا اين امر از نظر شرعى صحيح مى باشد؟

بسمه تعالى، مقررات شرعى را بايد مراعات نمايند.

12. روغنى (نفت، گازوييل، بنزين) كه جهت سوختن استفاده مى شود، اگر نجس شود و بعد از سوختن، به صورت دوده شود، آيا در اين حالت استحاله شده و پاك مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، دودۀ متنجس نجس نيست، مگر آن كه آلوده به ذرات متنجس باشد.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عج) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

ص: 9

[سؤال 5497]

2687

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

يكى از طلاب قم سه سال در محلى امام جماعت بوده و مخارجش از منبر و وجوهات بوده و در اين مدت از پول منبر و اجارۀ منزل، به عنوان حجة الاسلام به مكه مشرف شده؛ آيا مستطيع بوده و عمل او صحيح بوده يا خير؟ وى در سال ديگر، به عنوان روحانى كاروان مكه مشرف شده و اجير هم شده و قصد نيابت كرده؛ آيا اين حج صحيح بوده است يا وظيفه داشته سال دوم را به عنوان حجة الاسلام انجام دهد؟ و آيا وظيفۀ فعلى او چيست؟ و آيا مى تواند فعلاً حجى به عنوان مافى الذمة اعم از حجة الاسلام و نيابت مستحب و واجب انجام دهد؟

بسمه تعالى، پول منبر و اجارۀ منزل اگر علاوه بر كفايت براى مؤونه سال، وافى به مصارف حج بوده مستطيع بوده است و هر دو حج صحيح واقع شده است؛ ولى اگر در حج اول مستطيع نبوده، حج اسلام محسوب نمى شود و هر وقت مستطيع شده، بايد حجة الاسلام به جا آورد؛ و در موقع حج نيابتى اگر مستطيع نبوده، حج نيابتى صحيح است.

[سؤال 5498] 2688

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى، ادام الله بقائه

هرگاه زنى با كسب بتواند مخارج خودش را متكفل شود و مخارج حجّش را نيز دارد، لكن ممكن است در صورتى كه حج برود، شوهرش براى مخارج به زحمت بيفتد. آيا اين زن مستطيع است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر به زحمت افتادن شوهر موجب حرج براى او نباشد، مستطيع است.

ص: 10

[سؤال 5499]

1876

5. آيا خانمى كه كارمند است ولى حقوقش را خرج مخارج زندگى مى نمايد و پس اندازى ندارد، آيا چون نفقه به عهدۀ همسرش مى باشد و او موظف به خرج كردن براى زندگى نبوده است، به صرف اين كه كارمند است بر او حج واجب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر شوهر نفقه او را مى پردازد و زن به مقدارى دارد كه به مكه برود و برگردد، مستطيع مى شود.

[سؤال 5500] 2689

بسمه تعالى

سلام عليكم ورحمة الله، از محضر محترم جناب عالى تقاضا دارم به سؤالات زير پاسخ دهيد:

1. امسال با نام نويسى قبلى مى توانم به مكۀ معظمه شرفياب شوم، آيا جايز است كه اين حج را به پدرم ببخشم؟

ضمناً شرايط من اين چنين است كه مبلغ بيست هزار تومانى كه بابت ثبت نام داده ام، هشت هزار تومانش از درآمد خودم بوده؛ ده هزار تومانش را مادرم بخشيده و دو هزار تومانش نيز قرض است و اين قرض را هم نمى توانم بپردازم و خمسى را هم كه از ده هزار تومان بايد بدهم، ندارم و از طرفى، معيشت زندگى خود و شوهرم نيز متوسط است و پس اندازى نداريم و منزلمان نيز اجاره اى است. در مقابل، پدرم سال هاى قبل واجب الحج بوده و نرفته و امسال نيز مى تواند پول حج را بپردازد و چون پدرم بزرگ تر است و حق به گردنم دارد مى خواهم حج خود را به ايشان بدهم؛ آيا مى توانم اين كار را بكنم يا خير؟

بسمه تعالى، شما مستطيع نيستيد و چنانچه با مقررات مطابق باشد مى توانيد به ديگرى واگذار كنيد.

2. از 9 سالگى تا چند سال روزه نگرفته ام؛ به اين ترتيب كه پدر و مادر نمى گذاشتند بگيرم و مى گفتند كه توانايى جسمى ندارى، (با اين كه مى توانستم) و سحر بيدارم نمى كردند و كمى هم كه بزرگ تر شدم

ص: 11

گاهى عمداً مى خوردم چون اولاً كه مسائل كفارۀ روزه را نمى دانستم و دوم اين كه اهميتى به مسأله روزه نمى دادم؛ حال تنها قضاى روزه ها را مى گيرم و نمى دانم كه تكليفم چيست؛ آيا بايد كفاره بدهم يا خير؟ و در ضمن، اگر كفاره واجب است، ارتباط آن با مسأله واجب الحج بودن چگونه است؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه يقين داريد مى توانسته ايد روزه بگيريد و عمداً و بدون عذر افطار كرده ايد كفاره دارد و واجب الحج نبودن شما در مسأله قبل معلوم شد.

3. كسى كه اصل مالش اشكال دارد - به اين ترتيب كه يا از كسب حرام به دست آمده يا ارثى است كه مساوات شرعى در آن رعايت نشده - اگر هديه اى به انسان بدهد، چگونه مى شود آن را مصرف كرد؟

بسمه تعالى، اگر يقين به بودن مال حرام در آنچه هديه داده شده نباشد، مصرف آن جايز و بلامانع است.

4. اگر انسان به اين طريق كه پولى به صاحب خانه بدهد و كرايه اى پرداخت نكند منزلى را رهن نمايد اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، حكم ربا دارد و نمى تواند در خانه تصرف كند.

[سؤال 5501] 2299

6. با داشتن قرض اقساطى در صورت استطاعت، حج واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر علاوه بر مخارج حج بتواند بعد از برگشتن، مخارج خود را به اضافۀ دادن اقساط وام، از درآمد كسب تأمين نمايد، حج واجب است.

[سؤال 5502] 2690

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

با سپاس و درود از مجاهدات و زحمات شما و ساير علماى اعلام كه در به ثمر رساندن انقلاب اسلامى تلاشى شبانه روزى داشته و داريد لازم دانستم كه اين مسأله شرعى را استفتا نمايم و از اين كه وقت گران بهايتان را مى گيرم قبلاً پوزش مى طلبم.

حقير استوار بازنشستۀ ژاندارمرى هستم حقوق ماهيانۀ اين جانب 2420 تومان

ص: 12

است. تا سال 1358 به شغل رانندگى نيز اشتغال داشتم و از اين شغل مبلغ 85000 تومان جهت خريدارى جهيزيه براى دو دخترم پس انداز نمودم. از اين مبلغ، 55000 تومان بابت خريد جهيزيۀ يكى از دخترانم پرداخت نمودم و بقيه موجود است. در ضمن خمس پول را نپرداخته ام پس طبعاً با در نظر گرفتن اين وجه، تكليف شرعى حج به ذمه ام مانده است و هم گرانى و مشكلات مالى؛ در هر صورت بفرماييد:

1. چه مبلغ خمس بدهكارم و به چه شكلى، نقدى يا قسطى امكان پرداختش هست؟ حساب بانكى را مشخص كنيد.

2. آيا مستطيع هستم ياخير؟ در صورت مستطيع بودن با پرداخت خمس پولى براى رفتن به حج باقى نمى ماند. ضمناً خانۀ مسكونى ام نيز شخصى مى باشد كه هنوز مبلغى بابت آن به بانك بدهكارم.

بسمه تعالى، براى تصفيۀ حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه كنيد. و اگر قبلاً استطاعت داشته ايد يا فعلاً بعد از پرداخت خمس مستطيع باشيد، بايد به حج برويد.

[سؤال 5503] 2764

13. شخصى مستطيع است و از بابت حساب شرعى هم مديون است و اگر بخواهد حساب شرعى را تصفيه كند و همه را بدهد نمى شود به مكه برود رفتن به مكه مقدم است يا دادن حساب شرعى يعنى سهم امام عليه السلام و سهم سادات؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً استطاعت نداشته در فرض مذكور مستطيع نيست و بايد خمس بدهد و اگر قبلاً استطاعت داشته بايد به حاكم شرع مراجعه و از او اجازه بگيرد.

[سؤال 5504] 4528

2. مدت چهار سال است كه براى زيارت به خانه خدا شركت مى كنم و موفق نشدم تا اين كه امسال مبلغ پنجاه هزار ريال به عنوان ثبت نام به اداره اوقاف واريز كردم ولى

ص: 13

متأسفانه در قرعه كشى موفق نشدم، به اين جانب وعده دادند اگر پول را پس نگيريد سال آينده پول شما محفوظ است و بدون قرعه كشى حق تقدم داريد. با اين شرايط سال آينده مى توانم بدون قرعه كشى به حج بروم يا اين كه با پس گرفتن پول مجدداً در قرعه كشى شركت نمايم، آيا وجه ياد شده را وصول نمايم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مستطيع هستيد نبايد زمينه حج براى سال آينده را تفويت كنيد.

[سؤال 5505] 2691

بسمه تعالى 8 / 11 / 1360

محضر شريف حضرت امام دام ظله العالى

بنده در قم در منزل كسى سكونت داشتم كه از من اجاره نمى گرفت و از حيث مدت، چند سال ديگر هم اجازۀ ماندن در آن خانه را داشتم. در اين ميان، زمينى در شهرقائم قم ابتياع كرده و در آن ساختمان ساختم. هنوز در آن سكونت نكرده بودم كه به عللى ناچار به فروش آن شدم و از پولش كه حدود 130 هزار تومان بود، يك قطعه زمين 105 مترى در قم خريده و از باقيماندۀ پول آن حدود پنجاه هزار تومان را پس انداز كردم تا سال بعد روى آن زمين، خانه اى بسازم. خلاصه خانه اى ساختم و الآن در آن هستم. در همان زمان مسأله را با بعضى در ميان نهادم كه شبهۀ حصول استطاعت حج را مطرح كردند، لذا جهت زيارت بيت الله الحرام ثبت نام كردم؛ اما هنوز قرعه به نام من نيفتاده است الآن اعلام ثبت نام شده و حال آن كه زمينۀ مسافرت (از حيث مخارج) چندان برايم جور نيست. با توجه به اين كه در اصل وجوب حج، براى خودم بدان صورت «يقين» ندارم. لطفاً معلوم بفرماييد كه آيا اقدام براى سفر حج،برايم واجب است يا خير؟

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

بسمه تعالى، اگر نياز به خانه ملكى داشته ايد با پول آن مستطيع نشده ايد.

ص: 14

[سؤال 5506]

2692

بسمه تعالى

با سلام حضور محترم رهبر كبير انقلاب، حضرت امام خمينى و با درود به شهيدان انقلاب اسلامى و رزمندگان اسلام، سخن را آغاز مى كنم و با سلام حضور محترم شما خدمتگزاران در دفتر حضرت امام، چند مسأله را عنوان مى كنم و از شما خواهش مى كنم كه جواب حضرت امام را برايم بفرستيد؛ سؤال ها از اين قرار است:

1. اگر شخصى كه استطاعت مالى دارد، خواست به مكه برود و در اين صورت اين شخص، فرزندى داشت نوجوان كه پايش يا يكى از اعضاى ديگر بدنش - فرقى نمى كند - ناقص بود و دكتر گفت كه اين پسر را اگر به جاهاى بالا ببريد و پول خرجش كنيد، خوب مى شود، آيا اين پدر مى تواند به مكه برود يا خير؟ اولويت با كدام است، در صورتى كه شخص براى بار اول به مكه مى رود؟

بسمه تعالى، اگر معالجۀ بچه از مخارج عرفيۀ او محسوب است و نتواند هم خرج معالجه او را بدهد و هم به مكه برود، مستطيع نيست.

2. آيا اگر پدر او اقدام نكرد و پسر هم طلبه بود، مى تواند از سهم امام عليه السلام خرج كند و اگر مى تواند، بايد از نمايندۀ حضرت امام پول بگيرد يا پدر او در صورتى كه سهم امام داشت، مى تواند خود خرج او كند؟

بسمه تعالى، امر سهم مبارك امام با حاكم شرع (مرجع تقليد) است و بدون اجازۀ او نمى توانند صرف كنند.

3. اگر انسان بداند كه يك شى مثل نوشابۀ غير الكلى را اگر بخورد براى او ضرر دارد، آيا خوردن اين شى جايز است؟ و اگر جايز نيست، پس مثل چاى - كه مى گويند ضرر دارد - يا مثل سيگار، چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، ضررها مختلف هستند و حكم نيز مختلف مى شود.

با آرزوى موفقيت براى رزمندگان اسلام، از شما خوانندۀ عزيز نامه يا كسى كه از شما به حضور حضرت امام رفتيد تقاضا دارم از حضرت امام بخواهيد كه اولاً سلام مرا پذيرا باشند و ثانياً چون كه شخص معلول سائل خود من هستم از حضرت امام بخواهيد كه براى من دعا كنند كه ان شاء الله پايم خوب شود و به جبهه بروم چون كه خيلى دلم مى خواهد به جبهه بروم. والسلام عليكم و رحمة الله.

ص: 15

[سؤال 5507]

2157

3. شخصى كه سال گذشته مستطيع شده از جهت پولى، و در اثر پيشامد جنگ تحميلى به جاى ديگر رفته، اگر امسال قبل از رسيدن موسم حج آن پول را صرف ساختمان منزل مسكونى كند كه به آن منزل احتياج دارد و در موسم حج ديگر استطاعت مالى نداشته باشد حج از او ساقط است يا خير؟ و آيا فرق است بين اين كه منزل همين امسال مورد احتياج باشد و بين اين كه فعلاً محتاج نيست ولى در آينده مثلاً دو سال ديگر محتاج است به منزل؟ چون فعلاً شغل او در محلى است كه دولت منزل با اجاره كم به او داده ولى مى خواهد بعد از دو سال ديگر از آن محل برگردد به محل خود و در آن محل معلوم نيست كه دولت منزل كم اجاره به او بدهد.

بسمه تعالى، اگر در زندگى احتياج به آن منزل دارد مستطيع نيست.

[سؤال 5508] 2693

بسمه تعالى

شخصى به اندازۀ رفتن به حج و مراجعت پول دارد، ولى منزل شخصى ندارد و احتياج به منزل نيز دارد، آيا منزل خريدن مقدم است يا به مكه رفتن؟

بسمه تعالى، اگر احتياج به منزل ملكى دارد، در منزل صرف كند، و در فرض مذكور مستطيع نيست.

[سؤال 5509] 2295

3. مى گويند بنا به فتواى امام، هر كس مبلغ 20 هزار تومان داشته باشد، واجب الحج مى شود. آيا با شرايط بالا، اين جانب واجب الحج مى باشم يا نه؟

بسمه تعالى، شما مستطيع نيستيد.

[سؤال 5510] 2694

بسمه تعالى

1. افرادى كه مستطيع هستند و ازدواج نكرده اند حج را مقدم بدارند يا ازدواج را؟

ص: 16

بسمه تعالى، اگر نياز به ازدواج دارند، در صورتى مستطيع هستند كه علاوه بر مصارف حج، مخارج ازدواج را هم داشته باشند.

2. غسل جنابت كه انسان پيش از وقت نماز انجام مى دهد احتياج به وضو دارد يا خير؟

بسمه تعالى، احتياج به وضو ندارد.

3. غسل واجب كه بر انسان هست، مى توان با غسل مستحب به يك نيت انجام داد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

4. پولى كه به نام فرزندش پس انداز مى كند در صورت احتياج از آن پول برداشته و دوباره به حساب فرزند مى گذارد؛ آيا بايد خمس آن را بپردازد؟

بسمه تعالى، اگر مناسب شأن خود به فرزند بخشيده خمس ندارد.

5. مقدار مصالح ساختمانى كه از بنّايى زياد آمده و سال بر آن گذشته، حال مى خواهد بفروشد يا مورد استفاده مجدد قرار دهد، خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب تهيه شده بايد تخميس شود.

[سؤال 5511]

6. شخصى كه وام دريافت نموده و قسط خانه مى پردازد و مقدارى پس انداز به اندازۀ حج كه برود، دارد آيا بر او واجب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر منبع درآمدى كه زندگى او بعد از حج اداره شود، دارد در فرض سؤال، حج واجب است.

[سؤال 5512]

7. كسانى كه به عنوان آشپز و غيره به سفر حج مى روند، در صورت مستطيع شدن سال هاى بعد آيا باز هم حج بروند؟

بسمه تعالى، اگر با قبول آشپزى و غيره استطاعت حج حاصل شده، حجّة الاسلام واجب شده و در صورت انجام آن، ديگر واجب نيست.

8. مقدارى پارچه و لباس و ديگر مؤونه براى مصرف سالش خريده و سال بر آن گذشته، حال كه مى خواهد خمسش را بپردازد قيمت زمان خريد جنس را حساب كند يا قيمت سر سال خمسى اش كه فرا رسيده يا اين كه زمانى كه مى خواهد مورد استفاده مجدد قرار دهد؟

ص: 17

بسمه تعالى، قيمت سر سال خمسى.

9. لباس و پارچه اى كه براى زن و فرزندش خريده خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر مورد نياز بوده و در وسط سال خريده شده خمس آن واجب نيست.

10. جنسى را كه براى خانه خريده - مانند خوراك و پوشاك - بايد سر سال خمسى اش حساب نمود يا كه يك سال از زمان خريد آن ها بگذرد؟

بسمه تعالى، سر سال خمسى بايد حساب شود.

11. قرآن و بلندگويى را براى هيأتى مورد استفاده قرار مى دادند، حال، هيئت به هم خورده، آيا جايز است در مكان هاى ديگر كه مورد احتياج است استفاده كرد؟

بسمه تعالى، اگر وقف شده بايد در مماثل هيئت مورد استفاده قرار گيرد.

12. هر سال مقدارى جهيزيه براى دختر مى خرند تا زمانى كه مى خواهد شوهر كند؛ آيا بايد خمس آن ها را بپردازند؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

13. شخصى مقدارى وام دريافت نموده و مقدارى از آن را بابت خريد خانه و يا پرداخت قرض به ديگران صرف نموده؛ مقدارى ديگر كه مانده، آيا سر سال بايد خمس آن را حساب نموده و بپردازد، در صورتى كه بابت وام دريافتى قسط مى پردازد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 5513] 2695

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

به عرض مى رساند كه فرزند اين جانب در تاريخ 8 / 7 / 1360، به اتفاق سرتيپ فلاحى و سرتيپ فكورى و ساير همراهان، در اثر سقوط هواپيما سى 130، در كهريزك شهيد شد. او داراى يك خانه كوچك است كه شايد به مبلغ يك صد و پنجاه هزار تومان بخرند و يك زوج قالى يك متر و نيمى دارند كه شايد سه هزار تومان بخرند. چون مجرّد بود و ازدواج نكرده، آيا با داشتن خانه و قالى فوق الذكر، استطاعت داشت يا خير؟ مرقوم فرماييد. در خاتمه، سلامتى آن رهبر

ص: 18

عالى مقام را از خداوند متعال خواستارم.

بسمه تعالى، مستطيع نبوده است.

[سؤال 5514] 2430

2. كارمند بازنشسته هستم و با حقوقى كه دارم مى توانم زندگى خود را اداره نمايم با شخصى اخيراً در مرغدارى شريك شدم كه حقوق (درآمدى) حدود 4 هزار تومان به دست مى آورم ولى در مقابل، مبلغ شصت هزار تومان بدهى دارم آيا پس از پرداخت بدهى زيارت حج بر من واجب هست؟

بسمه تعالى، اگر پس از پرداخت بدهى، مصارف حج و ساير شرايط را داريد مستطيع هستيد.

[سؤال 5515] 2057

4. چون اين پول فعلاً از پسرم به من رسيده ولى تكليف او روشن نيست كه زنده باشد و اسير و برگردد يا از بين رفته باشد، چنانچه از بين رفته باشد و اين پول مال بنده بشود، فدوى مستطيع مى شوم و حج به فدوى واجب مى شود. در اين صورت، تكليفم چه خواهد بود؟

بسمه تعالى، اگر زايد بر لوازم زندگى و وسيلۀ امرار معاش در برگشت، مصارف رفت و برگشت سفر حج را داشته باشيد مستطيع هستيد.

[سؤال 5516] 2179

2. اگر كسى كسبى دارد كه زندگى او را كفايت مى كند و يك خانه دارد كه مقدارى از آن را مى تواند كرايه بدهد و يا رهن بدهد و بعداً هم براى از رهن خارج كردن آن ناراحت نخواهد شد و مى تواند به خوبى با پول رهن مكه برود؛ آيا اين شخص واجب الحج است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر به فروش آن مستطيع نمى شود، اجاره دادن و رهن دادن آن لازم نيست.

ص: 19

[سؤال 5517]

2696

بسمه تعالى

شخصى كه در غير ماه ذى الحجّه به مكه مشرف مى شود و در همان وقت از مكه بيرون مى شود، آيا دفعه دوم در مراسم حج واجب بايد اين شخص برود؟ چون كه اختلاف است به اين كه اين شخص چون در غير ماه قربان قدرت پيدا كرده به انجام حج، بر ذمه اش واجب است كه در ماه ذى الحجّه نيز به حج برود. اميدوارم كه جواب را واضح بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر مستطيع بوده بايد به حج برود و در غير اين صورت لازم نيست و شرايط استطاعت در رساله ذكر شده است.

[سؤال 5518] 2496

2. حج بيت الله الحرام به طور كلى بر چه شخصى واجب است؟

بسمه تعالى، بر كسى كه استطاعت مالى و قدرت بدنى داشته باشد، يك بار در مدت عمر واجب مى شود.

[سؤال 5519] 2697

بسمه تعالى 20 / 7 / 1361

محضر مبارك رهبر انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

ان شاء الله كه وجود مبارك از جميع بليات ارضى و سماوى محفوظ باشد. بارى، مادر پيرى دارم به سن هفتاد سال كه درآمدى ندارد، فقط مبلغ يك صد هزار تومان به قيمت حاضر آب و ملك دارد، كه درآمد آن در سال به پانصد تومان نمى رسد. آيا مكه رفتن به ايشان واجب است يا خير؟

به اميد پيروزى رزمندگان اسلام بر كفر جهانى، والسلام

بسمه تعالى، اگر ملك مزبور وسيلۀ اعاشۀ او هست و در صورت فروش و صرف در حج، نفقه تأمين نيست، مستطيعه نيست.

ص: 20

[سؤال 5520]

2698

بسمه تعالى بيستم ذوالقعده 1399 ق

محضر مقدس رهبر بزرگ انقلاب و پيشواى جهان اسلام، نايب الامام، امام خمينى، ادام الله ظله على رؤوس المسلمين

1. كسى كه منزل گران قيمت دارد، مثلاً كنار خيابان است؛ اگر آن را بفروشد و مقدارى دورتر بخرد، با تفاوت قيمت مى تواند مكه برود؛ آيا مستطيع است؟

بسمه تعالى، اگر منزلى كه دارد زايد بر شؤون او نباشد، لازم نيست آن را بفروشد و با اين فرض مستطيع نيست.

[سؤال 5521]

2. طلبه اى با اجاره نشينى زندگى مى كند و در زحمت هم نيست و زمينى خريده براى تهيۀ منزل و چون بودجۀ ساختمان ندارد؛ زمين باير مانده است. آيا لازم است بفروشد و به حج رود؟

بسمه تعالى، اگر با وجوه شرعيه زندگى مى كند، مستطيع نيست.

[سؤال 5522]

3. اگر طلبه اى پول به اندازۀ حج دارد يا با مقدارى قرض و موجودى، مى تواند حج برود و بدون فشار قرض را هم ادا كند. البته درآمد او از شهريه و منبر و امثال آن مى باشد. آيا مستطيع است؟

بسمه تعالى، اگر از غير وجوه شرعيه زندگى او اداره نمى شود، مستطيع نيست.

[سؤال 5523]

4. چون زندگى طلاّب غالباً به وسيلۀ شهريه و منبر و امثال آن اداره مى شود، اگر احياناً پولى به اندازۀ مخارج حج به دست او آمد، آيا مستطيع مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، حكم آن از مسأله قبل معلوم شد.

ص: 21

5. آيا طلبۀ مستغنى از شهريه، مى تواند شهريه بگيرد يا نه؟

بسمه تعالى، فقر شرط نيست، ولى بايد با مقررات دفتر شهريه باشد.

[سؤال 5524]

6. آيا طلبۀ سيد و غيره يا سيد غير طلبه از سهم امام عليه السلام يا سهم سادات مى تواند يك بار به اندازۀ پول حج قبول كند و استطاعت حاصل مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، نمى تواند قبول كند و مستطيع نمى شود.

[سؤال 5525]

7. اگر مسألۀ فوق اشكال دارد و كسى هم با اين پول مكه رفته، آيا مجزى است يا دوباره بايد برود؟

بسمه تعالى، كفايت نمى كند.

[سؤال 5526]

8. كسى اموالى مثل زمين و خانه دارد و فعلاً ارتزاق او به وسيلۀ آن ها نيست و اگر بفروشد، آن ها را كمتر از قيمت معمولى مى خرند. آيا لازم است به همان قيمت كم بفروشد و به حج رود؟

بسمه تعالى، اگر ضرر فاحشى نيست - به طورى كه بر او اجحاف باشد - بايد بفروشد و به مكه برود.

[سؤال 5527]

9. طلبۀ معمولى اى شغلش درس در حوزه است و در بين سال و خصوصاً ايام تبليغى تبليغ مى رود به محل خود، آيا ماشين جزء مؤونه او است يا نه؟ خصوصاً اگر مسافت بين محل فرد با قم زياد باشد مثل اصفهان و غيره. با توجه به اين كه مسافرت با

ماشين هاى عمومى با زن و بچه براى طلاب مشكل است يا اين كه منزل او بيرون قم است و اگر ماشين شخصى نباشد، هر روز ساعاتى را بايد صرف رفت و آمد كند. البته

ص: 22

اكثر طلاب ماشين ندارند و با ماشين هاى عمومى مسافرت مى كنند. آيا ماشين جزء مؤونه است در مورد حج و خمس يا نه؟

بسمه تعالى، اشخاص مختلفند و ميزان احتياج و شؤون است.

[سؤال 5528] 2725

6. آيا داشتن كتاب كه به مرور زمان و تدريجاً خريدارى شده و تقريباً مورد مطالعه مى باشد، شخص را جهت انجام فريضۀ حج مستطيع مى سازد يا خير؟ چنانچه باعث استطاعت مى شود آيا بايد آن ها را بفروشد و فريضه را به جا بياورد يا اين كه صبر كند تا وجه نقدى عايدش بشود؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور مستطيع نمى شود.

[سؤال 5529] 2169

2. زنى كه طلا آلات داشته و آن را مى پوشيده است و مال ديگرى غير از آن ندارد، ولى اگر آن ها را بفروشد، توانايى رفتن حج را دارد. آيا زيورآلات زن مستثنا از استطاعت است يا به وسيلۀ آن ها زن مستطيع مى گردد و بايد آن ها را فروخته و به حج برود؟ و چنانچه مرده باشد، آيا بايد براى او نايب بگيرند؟

بسمه تعالى، اگر داشتن زيورآلات براى او لازم نيست و نداشتن آن عيب نيست، مستطيع است و بايد به حج برود.

[سؤال 5530] 6457

3. آيا پولى را كه من به عنوان پول حج واجب از مادرم گرفته ام مى توانم پس بدهم در صورتى كه راضى نيست پول را پس بگيرد و مى گويد بايد بروى حج، يا اين كه مى توانم اين پول را به عنوان حق خود - كه به آن دو خواهر به يكى 14000 تومان داده و به يكى ديگر هم ماهى 500 تومان در حدود 3 سال مى دهد ولى به من هيچى نداده - بردارم و نه برايش حج بروم و نه پول را به او پس بدهم؟ در صورتى كه از خواهران من يكى معلم است و ديگرى هم شوهرش پول دار است و در صورتى كه مادر من در

ص: 23

حدود 30000 تومان پول دارد. و حقوق را هم كه در هر ماه مى گيرد.

بسمه تعالى، اگر هنگام ثبت نام اجير شديد از طرف مادر كه براى او حج به جا آوريد واجب است بر طبق قرارداد اجاره عمل نماييد و بعداً اگر استطاعت داشتيد براى خودتان حج به جا آوريد ولى اگر اجير نشديد و الآن خودتان مستطيع هستيد واجب است براى خودتان حج به جا آوريد.

[سؤال 5531] 2699

بسمه تعالى

اگر شخصى اجير شد براى حج و بعد از عقد اجاره از راه ديگر غير از اجرت حج مستطيع شد حج منوب عنه مقدم است يا حج خودش يا اجاره باطل مى شود؟

بسمه تعالى، اجاره صحيح است و حج استيجارى مقدم است.

[سؤال 5532] 2700

بسمه تعالى 7 / 1 / 1361

حضور محترم حضرت امام خمينى رهبر انقلاب اسلامى و مرجع تقليد شيعيان

پس از عرض سلام و آرزوى پيروزى براى اسلام و مسلمين دو سؤال دارم كه اگر امكان دارد جواب بفرماييد:

1. اگر كسى مقدار پولى را كه امروزه براى انجام فريضه حج لازم است و مقدار كمى هم بيشتر در اختيار داشته باشد، ولى بترسد كه اگر به حج رود، بعد از بازگشت خرجى نداشته باشد؛ و يا شغلى گيرش نيايد؛ آيا مى تواند از رفتن به حج خوددارى كند؟

بسمه تعالى، اگر در برگشت، وسيلۀ امرار معاش مطابق با شؤون خود ندارد، مستطيع نيست

2. اگر معلم يا سخنورى كه آشنايى به زبان عربى و ديگر علوم قرآنى نداشته باشد در سخنانش از آياتى

ص: 24

كه بسيار مورد استفاده قرار مى گيرد مانند:)إنْ تَنْصُرُوا الله يَنْصُرْكُم( و يا )وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا...( و آياتى مشابه آنچه ذكر شد در سخنانش استفاده كند و فقط به معناى ظاهرى آن اكتفا كند؛ از لحاظ شرعى اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 5533] 2701

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، دام ظله

به شخصى پولى رسيده كه مى توانسته به مكه برود و به زندگى او تغييرى داده نشود (با توجه به اين كه زندگى او از وجوهات است و كسب و كارى ندارد)؛ ولى او به حساب خود، مكه نرفته است و نيابت گرفته و به مكه مشرف شده. آيا اين شخص، اگر حجة الاسلام بر او واجب شده كه بايد برود، تكليف او با نيابت چيست؟ آيا بايد پول را برگرداند و خبر بدهد يا نگه دارد و بعداً برود؛ با اين كه احتمال دارد نگذارند او ديگر، به مكه برود؟

بسمه تعالى، اگر در بازگشت از حج بايد با وجوه شرعيه ارتزاق نمايد، مستطيع نبوده و حج نيابى او صحيح است.

[سؤال 5534] 2702

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله

معروض آن كه طلبه و اهل علمى كه مشغول تحصيل علوم دينيه مى باشد و شهريه مى گيرد، از روضه خوانى و غيره، پول به دست آورده است، آيا اين شخص واجب الحج است يا نه؟ خواهشمند است كه مسأله را واضح بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر پس از برگشت از حج بايد با شهريه زندگانى خود را ادامه دهد، مستطيع نيست.

ص: 25

[سؤال 5535]

2703

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى آقاى خمينى، مدّ ظله العالى

با ابلاغ سلام، محترماً؛ به عرض مى رساند: اين جانب به منظور تحصيل استطاعت حج از راه كسب، قدرى فعاليت نموده و در حال حاضر خود را مستطيع مى دانم. و خلاصۀ مطلب اين كه كل مخارج حج ونيمى از مؤونۀ زندگى از راه كسب اداره مى شود و نيمى ديگر از مؤونه زندگى از راه شهريه اداره مى گردد. با توجه به شرح مرقوم، وظيفۀ بنده چيست؟ انجام حج به نيت واجب و يا به نيت مستحب و يا راه ديگرى دارد؟ مستدعى است، راهى را كه به مراعات احتياط نزديك تر باشد، راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر در ادارۀ زندگى خود، بعد از مراجعت از حج نياز به شهريه داريد، مستطيع نيستيد.

[سؤال 5536] 2704

بسمه تعالى

محضر مقدس آيت الله العظمى نايب الامام، امام خمينى، أدام الله ظله الوارف

زنى مبلغ پنجاه هزار تومان املاك خود را فروخته و به پسرش به عنوان قرض داده و او خانه خريده و درآمدى ندارد؛ آيا اگر پسرش بتواند به قدر مخارج حج، پول مادر را بدهد، مستطيع است يا خير؟

توضيح آن كه ايشان غير از مبلغ مزبور كه قرض داده، مالكيتى ندارد مگر يك دانگ خانۀ كوچك؛ و فعلاً در خانۀ پسرش نشسته و پسرش هم چون ازدواج نكرده، خرجش را مى دهد؛ ولى معلوم نيست بعداً كه زن به خانه آورد، بتوانند با يكديگر زندگى كنند يا نه؛ و اين زن پنجاه و چند سال دارد و كارى از او برنمى آيد كه مخارجش را تأمين كند. لطفاً حكم مسأله دربارۀ حج ايشان روشن شود.

بسمه تعالى، اگر در برگشت از سفر حج، وسيلۀ كسبى كه زندگى وى را تأمين نمايد ندارد مستطيعه نيست.

ص: 26

[سؤال 5537]

2705

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

پس از عرض سلام و اميد سلامتى و طول عمر و موفقيت جناب عالى، پدر اين جانب كه دارايى او عبارت است از يك باب منزل مسكونى، كه من و مادر و خانواده ام در آن زندگى مى كنيم و يك باغچه كه در گذشته هيچ درآمدى نداشته و مجاور خانه و حدود پانصد متر مى باشد و من از حدود سال 1353 تا كنون مشغول كار هستم و يك حقوق ماهانه دارم و پدرم در سال 1354 از دنيا رفته و مخارج روزمره او را مقدارى خودم كه در حين تحصيل كار مى كردم داده ام و مقدارى را نيز مردم خيّر چون سيد بوده به او كمك مى كرده اند:

1. اولاً پدرم مستطيع بوده يا نه؟

بسمه تعالى، اگر از كمك مردم كسرى زندگانى خود را تأمين مى كرده، مستطيع نبوده است.

[سؤال 5538]

2. من مستطيع هستم يا نه؟

بسمه تعالى، شما در صورتى مستطيع مى شويد كه اضافه بر شغل، لوازم و احتياجات زندگى خودتان را داشته باشيد و بتوانيد به حج برويد و برگرديد.

[سؤال 5539]

3. در صورتى كه پدرم و من هردو مستطيع هستيم، براى كدام اول واجب است به حج بروم؟ و آيا مى توانم از وام ادارى كه 4% سود به عنوان كارمزد گرفته مى شود،به حج بروم؟ چون اين باغچه راه مناسب ندارد و كسى به طور عادلانه خريدار آن نيست.

ص: 27

بسمه تعالى، اگر شما مستطيع هستيد براى خودتان بايد به حج برويد و نمى توانيد براى پدرتان قبل از اين كه حج خود را به جا آوريد، حج برويد. بلى، مى توانيد شخص ديگرى را اجير كنيد كه براى او به حج برود و گرفتن وام مانع ندارد، هرچند بهرۀ آن را ضامن نيستيد.

[سؤال 5540] 2058

3. اگر طلبه از بانك اسلامى مبلغ بيست هزار تومان (000\200 ريال) قرض گرفته كه براى مخارج حج تقريباً كافى است حج واجب مى شود يا نه؟ در اين صورت كه اقساط وام از شهريه پرداخت خواهد شد و وام را براى ازدواج گرفته بود كه وقت حج رسيده.

بسمه تعالى، در فرض مسأله حج واجب نمى شود.

[سؤال 5541] 1613

3. آيا كسى مى تواند زن سيده خود را از سهم سادات مال خود مستطيع كند يا بر فرض از طرف مجتهدى اجازه و وكالت داشته باشد از مال ديگرى سهم سادات را به زنش بدهد و او را بفرستد مكه يا خير؟

بسمه تعالى، با سهم سادات مستطيع نمى شود و جايز نيست سهم سادات را در اين راه صرف كند.

[سؤال 5542] 6359

4. در صورتى كه وجهى به صبيه بنده برسد، با آن چه كار مى شود كرد؟ و احياناً اگر مستطيع شود وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، شبهۀ وجوب حج اگر از ناحيۀ رسيدن ارث شوهر به وى باشد، در فرض مرقوم، مستطيعه نشده و دارايى زن پس از كسر بدهى و وصيت، به والدين او مى رسد.

ص: 28

[سؤال 5543]

2706

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى الامام الخمينى دام ظله الوارف

يك خانم شوهرش فوت كرده و دو دختر از او به جا مانده است بعد از مدتى اين دو دختر فوت كرده مال و اثاثيه خانه آن مرد در حدود هفتاد هزار افغانى شمارش شده ولى اين پيرزن ده هزار افغانى را براى سهم امام عليه السلام و خمس داده است باقيمانده است 60 هزار افغانى و اين زن عازم ايران شده تقريباً چهل و پنج هزار افغانى به يك نفر داده و او را كرايه كرده تا او را به ايران برساند وقتى كه ايران رسيده 15 هزار افغانى مانده و اين زن 50 سال عمر دارد و سرپرست هم ندارد آيا حج به اين زن واجب شده يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال حج واجب نيست.

[سؤال 5544] 2707

بسمه تعالى

حضور رهبر گرامى، حضرت آيت الله العظمى، آقاى روح الله موسوى خمينى

با درود فراوان، اين جانب داراى سه دختر مكلف تحت تكفل هستم و شوهرم بازنشسته راه آهن بوده و چندين سال است به رحمت ايزدى پيوسته و فعلاً از بابت بازنشستگى آن مرحوم، 1600 تومان دريافت مى دارم و از نظر مسكن نيز، بچه ها از آن مرحوم خانه اى را به ارث برده اند. هدف از تصديع اين است كه به اين جانب از پدرم مبلغ بيست هزار تومان ارث رسيده است و اين مبلغ را مدت دو سال است در اختيار دارم و اكنون سر دو راهى قرار گرفته ام و مسأله را به انواع مختلف برايم مى گويند. با توجه به اين كه پول بازنشستگى پدرشان - طورى كه مشاهده مى فرماييد - كافى نيست، و فقط مى تواند غذاى آن ها را تأمين بنمايد و در خرج خانه پسر من كه او هم داراى اولاد و عيال مى باشد، كمك مى نمايد، آيا من مى توانم اين پول را صرف جهيزيه و يا تحصيل دخترانم بنمايم؟ و يا اين كه مستطيع هستم؟ بعضى مى گويند: چون ارث

ص: 29

پدرى است، بايد به زيارت خانه خدا بروى و اين پول كفايت مخارج خانه خدا را مى نمايد و جهيزيه دختران و تشريفات برگشت و غيره ضرورى نيست. از رهبر گرامى تقاضا مى شود تكليف شرعى مرا روشن بنمايند.

بسمه تعالى، اگر در زمان فوت پدر، شوهر نداشته ايد و يا قبل از فوت شوهر، متمكن از تصرف در ارث پدر خود نبوده ايد، در فرض مذكور مستطيع نيستيد.

[سؤال 5545] 3780

2. شخصى از دنيا رفت و سه پسر دارد. قبل از تقسيم اموال، پسر بزرگ تر با رضايت برادرها از مال مشترك به حج مشرف شد. آيا اين حج از حجة الاسلام او كافى است يا بعد از تقسيم اموال، در صورت استطاعت نيز بايد به حج مشرف شود؟

بسمه تعالى، اگر مستطيع بوده، كفايت مى كند.

[سؤال 5546] 5981

2. زنى سؤال مى كند كه من با مرد پيرى ازدواج كردم و مهريۀ من بيست هزارتومان است؛ آيا من با اين مهريه، مستطيع هستم و حال آن كه به غير از اين مهريه، چيز ديگرى ندارم و بعد از شوهر، كسى كه خرج مرا عهده دار شود ندارم؟

بسمه تعالى، در صورتى كه تمام احتياجات زن، به توسط همسر او رفع مى شود و وجه مذكور براى مخارج حج او كافى است، مستطيع است.

[سؤال 5547] 6405

6. اين خانم در موقع ازدواج از نظر مهريه مستطيع بوده، ولى شوهر مهريه او را ندارد يا نداشته بدهد. وقتى زن فوت نمود از نظر حج تكليف چيست؟ در صورتى كه اموال زن اعم از جهيزيه و مهريه بين وارث تقسيم مى شود، تكليف حج او چه

ص: 30

مى باشد؟ اين زن حج بر عهده او مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر نمى توانسته مهريه را بگيرد يا شوهر فقير بوده كه زن حق مطالبه نداشته مستطيع نبوده است و حج بر او واجب نشده است.

[سؤال 5548] 2708

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

حضور محترم حضرت مستطاب، حجت الاسلام و المسلمين، رئيس الملّة و الدين، آيت الله العظمى، جناب آقاى حاج آقا روح الله موسوى خمينى

استدعا دارم ضمن پذيرفتن سلام نوجوانى، به چند مسأله زير پاسخ فرماييد تا ان شاء الله الرحمان راه الهى را در پيش گيريم:

1. خود شما واقفيد كه در اين زمانه مهريه هاى عروس ها را نسبتاً زياد مى گيرند؛ مثلاً اين جا كه يك ده مى باشد، حدوداً دويست الى پانصد هزار تومان و مقدارى طلا، زمين و خانه نيز به آن اضافه مى نمايند، آيا چنين عروس هايى واجب الحج نيستند؟ و آيا چنين امرى جايز مى باشد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و مهريه هر چه كم باشد بهتر است و اگر بتواند مهريۀ خود را بگيرد و به حج برود مستطيع است.

2. در نشريه هاى تبليغى و خبرى و روزنامه ها و اطلاعيه ها، نام ائمۀ اطهار عليهم السلام و پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و

همچنين نام خدا ذكر مى شود، آيا مى توان بدون وضو چنين اسامى را مسح نمود؟ و همچنين بعد از اين كه روزنامه ها و نشريه ها و اعلاميه ها مورد استفاده واقع شد، براى از بين بردن آن ها چه بايد كرد؟ و اگر اين اطلاعيه ها كه در كوچه و خيابان پخش مى شود نجس شود چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، بايد از انداختن آن در جاهايى كه موجب هتك يا تنجيس است اجتناب نمايند.

3. امروزه برخى از اجناس از طريق كوپن داده مى شود. اگر چنانچه كسى اجناسى را كه از طريق كوپن مى دهند مصرف نداشته باشد چه بايد بكند؟

بعضى از مردم عقيده دارند كه اين حق همان فرد است و صاحب آن مى باشد و مى تواند بازار آزاد بفروشد؛ آيا اين عمل مخالف اسلام نيست؟ و آيا اين يك فعل حرام نمى باشد؟

بسمه تعالى، اگر مطابق مقررات باشد مانع ندارد.

ص: 31

[سؤال 5549]

2709

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت امام خمينى

اگر قبالۀ زنى، يك صد و ده هزار تومان، باشد و شوهرش خرج او را بدهد، زن مستطيع است يا نه؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر بتواند از مهر خود براى حج استفاده نمايد و در اختيار او باشد، حج بر او واجب است. و در صورت امكان اخذ مهر بدون زحمت زياد نيز بايد بگيرد و حج برود.

[سؤال 5550] 662

4. اگر مهريه زوجه مثلاً صد هزار تومان باشد مستطيعه است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شوهر اقدام به نفقه او دارد و مى تواند مهريه را وصول كند و به حج برود، مستطيع است.

[سؤال 5551] 2343

3. كارمند دولت كه شرعاً مستطيع نيست، اگر از طرف دولت به جهت كارى مانند طبابت يا ارسال خبر يا غيرهما مأمور بشود و به مكه برود و مناسك حج و عمره را به جا آورد، آيا اين حج مسقط حجة الاسلام است - كه اگر آن كارمند بعد از آن شرعاً استطاعت پيدا كند، حج بر او واجب نشود - يا مسقط نيست؟

بسمه تعالى، مسقط از حجة الاسلام نيست.

[سؤال 5552] 2651

5. اين جانب در ايام حكومت طاغوتى به وسيله اداره اوقاف به زيارت خانه خدا و حج مشرف شده ام آيا يك بار ديگر مى توانم حج را قضا نمايم؟

بسمه تعالى، حج قضا ندارد و اگر صحيح انجام داده ايد كفايت مى كند.

ص: 32

[سؤال 5553]

5410

5. يك طلبه اى امسال به عنوان روحانى گروه به حج رفته و مستطيع هم بوده و اسم خود را نوشته چند سال ديگر درآمده آيا باز هم بايد به حج برود يا همان كافيست؟

بسمه تعالى، اگر مستطيع بوده و براى خودش حج به جا آورده كفايت مى كند.

[سؤال 5554] 331

4. شخصى سه دانگ از يك عمارت را مالك بوده و به همسرش واگذار نموده است؛ همسر او غير از اين خانه، چيز ديگرى ندارد و اگر آن خانه را بفروشد، شوهرش و خودش بدون خانه مى مانند. آيا واجب است كه زن، خانه را بفروشد و به مكه برود يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، كه زندگى زن، وابسته به داشتن آن خانه است، فروش خانه براى حج لازم نيست و مستطيع نيستند.

[سؤال 5555] 2710

بسمه تعالى 15 / 11 / 1361

محضر مبارك حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

خداوند تبارك و تعالى حضرت امام را سلامت و طول عمر عطا بفرمايد.

از حضرت امام راجع به دو مسأله ذيل ارشاد مى طلبم.

1. كسى كه مستطيع مى باشد و قدرت رفتن حج را دارد، آيا مى تواند به جاى رفتن به حج، مسجدى بسازد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد به حج برود و دادن پول به مسجد، كفايت از حج نمى كند.

2. زنى دخترى دارد؛ مردى زن را به عقد ازدواج خود در مى آورد و پس از مدتى زن را يا طلاق مى دهد و يا آن كه زن از دنيا مى رود. در اين موقع مرد، دختر آن زن - كه از شوهر قبل بوده است - را به عقد خود

ص: 33

در مى آورد و زندگى را با وى ادامه مى دهد. آيا چنين عقدى درست است؟

بسمه تعالى، اگر دخول به مادر شده، جايز نيست دختر او را عقد كند و ازدواج با دختر او باطل است.

[سؤال 5556] 2711

بسمه تعالى

شخصى كه استطاعت رفتن به حج را پيدا كرده است، با توجه به شرايط كنونى كشور آيا مى شود به جاى رفتن به حج پول آن را به حساب يكى از مصارف لازمه واريز نمايد، به طورى كه از حج واجب كفايت كند؟

بسمه تعالى، مستطيع بايد به حج برود و دادن پول در مصارف مذكور كافى از حج واجب نيست.

[سؤال 5557] 2712

بسمه تعالى

سلام به رهبر كبير انقلاب

پس از تقديم سلام، سلامتى آن رهبر بزرگ انقلاب را از خداوند يكتا خواهانم. خواستم خدمت رهبر بزرگ عرض كنم كه اين جانب امسال مستطيع شدم و اگر خدا بخواهد، مى خواهم به زيارت خانۀ خدا بروم، اما با اين وضع كشورمان، كه اين همه آوارۀ جنگ و بى خانمان دارد كه احتياج به كمك دارند، خواهشمندم بنده را راهنمايى بفرماييد كه آيا به برادران و خواهران جنگ زده كمك شود، يا به زيارت خانه خدا بروم؟ جواب را ارسال فرماييد.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى(عج) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

بسمه تعالى، اگر مستطيع هستيد بايد به حج برويد و خيرات ديگر كفايت نمى كند.

ص: 34

410 هزار تومان مى باشم. عيالم نيز فوت شده و احتياج به عيال هم ندارم؛ داراى پنج فرزند هستم كه همگى زن و فرزند دارند و احتياج مالى هم به من ندارند. خانه مسكونى نيز دارم و در حال حاضر حدود هشتاد سال سن دارم و مريض هستم. در اين صورت آيا مى توانم تقاضاى سفر حج كنم يا خير؟ از نظر مالى مى توانم بروم؛ ولى مريض هستم و نمى توانم بروم. آيا مى توانم در موقع حيات خود نايب بگيرم يا نه؟

توضيح اين كه درآمد اين ملك ها خرج روزانۀ مرا تأمين نمى كند؛ چون خودم نمى توانم كشت و زرع كنم و آن ها را اجاره داده ام.

بسمه تعالى، چنانچه قبلاً مستطيع بوده ايد، در صورتى كه از جهت پيرى يا مرضى كه اميد خوب شدن آن نباشد نتوانيد خودتان به حج برويد، واجب است نايب بگيريد. و اگر قبلاً استطاعت نداشته ايد و نتوانيد برويد، حج بر شما واجب نيست.

[سؤال 5561] 2714

بسمه تعالى چهارم صفر 1403 ق

به خدمت مقدس جناب آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى كه او را تصدق و فدا شوم.

جناب آقا، سرور گرامى، عرض بنده آن كه خلاصه، بنده مقلد شمايم و يك مرد ضعيفم و حج بيت الله بر من واجب شده و بنده از ضعيفى و پيرى نمى توانم اعمال حج را به جا بياورم. آيا بنده در اين موقع، مى توانم اجير بگيرم كه برايم حج كند يا نه؟ لطفاً جواب مرحمت فرماييد.

بسمه تعالى، اگر از جهت پيرى نمى توانيد به حج برويد و قبلاً مستطيع بوده ايد، بايد نايب بگيريد كه براى شما به حج برود.

ص: 36

[سؤال 5562]

2715

بسمه تعالى 29 / 10 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله عمره الشريف حتى ظهور امام العصر (عج)

1. آيا شخصى كه مستطيع الحج باشد و ثبت نام براى حج بكند و نوبتش براى سال 1365 باشد و بعد از ثبت نام، ازدواج كند و پولى را كه دارد خرج ازدواج كند، آيا شخص مذكور، واجب الحج است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً مستطيع نبوده، در فرض مزبور، مستطيع نيست و واجب نيست به حج برود.

2. آيا پولى كه براى ثبت نام حج در بانك مى ماند، به اين پول، حق الله تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر سال اول استطاعت باشد و سال بر آن بگذرد، خمس دارد.

3. آيا شخصى كه نتواند به حضرت امام، حق الله برساند و در منطقه، اگر نمايندۀ امام را نشناسد، آيا حسابى وجود دارد كه در آن حساب بتوان اين حقوق را پرداخت نمود؟

بسمه تعالى، مى توانند به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله كنند.

[سؤال 5563] 1116

2. مسأله ديگر: بنده ثبت نام كرده ام براى حج و در قرعه كشى، نام بنده براى سال 1365 درآمده است و پولم - ان شاء الله - تا سال 1365 در اختيار دولت جمهورى اسلامى مى باشد، اگر فوت كردم كه خداوند - ان شاء الله - از من راضى شد و به خانۀ ابديت رفتم، مسأله حج من چه مى شود؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً استطاعت نداشته ايد، با مردن قبل از تمكّن، كشف مى شود كه حج واجب نشده است.

[سؤال 5564] 1817

3. شخصى از نظر مالى، واجب الحج است؛ ولى از نظر جسمانى نمى تواند برود و ثبت نام هم نكرده. حال با وجود اين كه اوقاف اعلام كرده كه تا 5 سال آينده ثبت نام

ص: 37

نمى كند و بعد هم براى فرستادن به مكه، اولويت قرار داده كه با همۀ اين احوال، رفتن اين شخص، يك مقدارى امكانش كم است، اين شخص، از مرجع خود سؤال مى كند كه آيا مى تواند خرج سفر خود را به حساب 100 امام يا بازسازى مناطق جنگى بريزد؟ آيا اين كار از حج، واجب تر نيست بر فردفرد مسلمانان؟! اگر آن مرجع عالى قدر اجازه مى فرمايند، بنويسيد كه به كدام حساب پولش را بريزد؟

بسمه تعالى، اگر سال اول استطاعت مالى است، تا استطاعت بدنى و آزادى راه نباشد، حج واجب نيست؛ ولى اگر از قبل، مستطيع بوده و نرفته و حاليه نمى تواند برود، بايد نايب بگيرد.

[سؤال 5565] 2716

بسمه تعالى 17 / 4 / 1361

با عرض سلام و تحيّت، سلامت كامل وجود مبارك امام امت و رهبر عالى قدر انقلاب را از خداوند متعال خواستار و توفيق اعضاى محترم دفتر امام را در خدمت به اسلام عزيز و امت حزب الله مسئلت دارم.

غرض از تصديع آن كه لطفاً پاسخ مسألۀ ذيل را اعلام و ابلاغ فرماييد:

والدۀ اين جانب كه به سن كهولت رسيده است، از فروش سهم الارث خانۀ موروثى خويش كه بالغ بر بيست و هشت هزار تومان مى باشد، از لحاظ امكان مالى، مستطيع گرديده است ولى خود قادر به انجام مناسك حج و عزيمت به خانۀ خدا نيست و در آينده هم احتمال بهبود مزاج و قدرت بر عزيمت به خانه خدا نيست؛ بنابراين مستدعى است جواب مسأله هاى زير را بفرماييد:

1. آيا مى تواند در حال حيات، كسى را به نيابت خود به حج بفرستد؟

بسمه تعالى، اگر قبل از ناتوانى مستطيع شده است، بايد نايب بگيرد و حجّة الاسلام محسوب مى شود.

2. مبلغ فوق كه از فروش ملك موروثى خانه به دست آمده آيا به آن خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 38

3. كسى كه حج نيابتى را قبول مى كند، اگر به عنوان روحانى كاروان باشد و مدير كاروان مبلغى به او مى پردازد و يا مخارج او (كرايۀ اياب و ذهاب و پذيرايى در طول سفر) را تأمين مى كند، مى تواند به عنوان حج نيابتى، مثلاً مبلغ 25 هزار تومان دريافت كند؟ در صورتى كه من در رسالۀ امام ديده ام بايد شخص از اول به قصد حج نيابتى از طرف كسى ثبت نام كند اما من وجه آن را به يكى از روحانيان بابل داده ام، لطفاً در اسرع وقت جواب اين مسائل را مرقوم و ارسال داريد.

بسمه تعالى، چنانچه با كارهايى كه بايد انجام دهد منافات نداشته، اشكال ندارد.

[سؤال 5566] 2717

بسمه تعالى 28 / 7 / 1358

رياست محترم دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

محترماً؛ به عرض مى رساند: اين دومين عريضه اى است كه به آن دفتر محترم، ملجأ و مرجع مسلمانان تقديم داشتم، ولى متأسفانه به جواب آن تا كنون نائل نشدم. اينك چون امر مذهبى است؛ مجدداً مزاحم شده و از آن مقام محترم استدعاى عاجزانه دارم جوابم را مرقوم فرموده و مرا از اين ناراحتى درون و آشفتگى، آسوده خاطر سازيد.

اين جانب با اين كه از جميع جهات مستطيع هستم، ولى به خاطر كسالتى كه دارم توان تشرف و زيارت خانۀ خدا را ندارم. قبل از اين كه براى اين امر كه واقعاً كار مذهبى است نايب بگيرم، از آن مقام منيع و رفيع اسلام و تشيع تقاضا مى كنم در صورت اجازه، مبلغى را كه خودشان قيد مى فرمايند به حساب مستضعفان واريز كنم. در ضمن اين را هم معروض دارم كه اين جانب قريب ده يا دوازده سال است كه مقلد آن بزرگوار هستم. در هر حال، از حضور امام تقاضا دارم تكليف شرعى اين جانب را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر قبل از مرض استطاعت داشته ايد و از جهت مرض نمى توانيد برويد و مأيوس از خوب شدن هستيد، بايد نايب بگيريد و دادن پول به حساب مستضعفان كفايت نمى كند.

ص: 39

[سؤال 5567]

6457

2. آيا با اين عناوين كه ذكر كردم پولى را كه مادرم روى هم گذاشته بايد خرج حج كند يا اين كه بايد از اين پول هايى كه دارد به ما هم بدهد؟

بسمه تعالى، اگر پول هايى كه جمع كرده شرعاً حق او بوده و در ايام صحت توانايى رفتن به حج را داشته، حج بر او مستقر شده و واجب است حج به جا آورد ولى اگر در آن پول ها حق ساير ورثه هم بوده، بايد حق ساير ورثه را بپردازد.

[سؤال 5568] 2332

2. حاجى عمره تمتع را خاتمه داده و مُحل شده؛ قبل از محرم شدن براى حج تمتع، در مكه فوت مى كند. آيا برى ءالذمه شده يا لازم است براى او نايب بگيرند؟

اگر نايبِ شيعه نباشد و بنا شد نايب بگيرند، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، از حج كفايت مى كند و لازم نيست نايب بگيرند.

[سؤال 5569] 2718

بسمه تعالى 14 / 12 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله العالى، سلام عليكم

احتراماً به عرض مى رساند اين جانب ساكن ابرقوى فارس كه قبلاً از وضع مالى نسبتاً خوبى برخوردار بوده و بديهى است كه مستطيع نيز بوده ام اما آن زمان موفّق به زيارت خانۀ خدا نشدم، ولى پس از چندى دفعتاً به خواست پروردگار وضع زندگى من دگرگون شده به مرور در عرض يكى دو سال مجبور شدم هر آنچه داشتم از املاك و وسايل زندگى را به فروش برسانم و دين خود را به بدهكاران ادا نمايم. ناچاراً هم اكنون زندگى را به سختى مى گذرانم. از لحاظ بدنى نيز حال چندان خوبى ندارم و به ضعف اعصاب و عوارض ناشى از آن مبتلا گشته ام، بنابراين در حال حاضر در عين حال كه پشيزى در بساط ندارم از نظر جسمى و روانى نيز حالم وخيم مى باشد، لذا

ص: 40

خواستم از جناب عالى كسب تكليف نمايم كه وظيفۀ اين جانب را در رابطه با عمل حج و اداى دين خود مشخص فرمايند. ضمناً آيا جايز است با خريدن ميقاتى اين تكليف شرعى را انجام دهم؟

بسمه تعالى، اگر مرض او به نحوى است كه خودش نمى تواند به حج برود و مأيوس از خوب شدن است بايد نايب بگيرد و حج ميقاتى كفايت مى كند.

[سؤال 5570] 2719

بسمه تعالى 23 / 11 / 1361

تهران، دفتر محترم امام خمينى

شخصى مستطيع مريض كه قادر به حركت نيست، آيا مى شود به نيابت از وى حج نمود؟

بسمه تعالى، اگر مريض است و اميد خوب شدن تا آخر عمر - به طورى كه خودش به حج برود - ندارد، بايد نايب بگيرد و كفايت از حج او مى كند.

[سؤال 5571] 2897

4. اگر كسى نتواند به حج برود، پولش را قبول مى كنيد يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه از جهت پيرى يا مرضى كه مأيوس باشد از خوب شدن - و با وجود استقرار حج از قبل - نتواند حج برود، نايب مى گيرد و دادن پول كفايت نمى كند.

[سؤال 5572] 2720

بسمه تعالى چهاردهم شعبان 1404 ق

حضور محترم رهبر انقلاب امام خمينى

برادرى هجده ساله و مجرد داشتم كه مدت سى روز است شهيد شده است.

پدرم يك طبقه از آپارتمانِ مسكونى اى را به اسم او كرده بود و او هنوز ازدواج

ص: 41

نكرده و در خانۀ پدرى زندگى مى كرد و شهيد شد. سؤالم اين است كه آيا به اين برادر حج واجب است يا خير و آيا مى شود احتياطاً برايش حج انجام داد؟

بسمه تعالى، اگر زايد بر احتياجات زندگى و وسيلۀ امرار معاش، مصارف حج را داشته و مى توانست به حج برود مستطيع بوده و بايد از مال او برايش حج به جا آورند وگرنه واجب نيست؛ ولى اگر ورثه بخواهند براى او احتياطاً حج به جا آورند مانع ندارد.

[سؤال 5573] 2721

بسمه تعالى 12 / 6 / 1361

امام بزرگ، مرجع عالى قدر و رهبر عظيم الشأن ضمن سلام و آرزوى بقاى عمر براى شما، از محضر آن جناب استفتا مى نمايم، و آن اين كه پسرى داشتم كه بنا به پيش بينى خودم، بعد از من مى بايست جانشينم مى گشت و سرپرستى خانه و خانواده ام را عهده دار مى شد. پنج سال قبل بنا به همين پيش بينى و به جهت اين كه مبادا پس از مرگ، مقروض ديگران بمانم مقدار 5/5 هكتار زمين كشاورزى خريدارى، و به نام فرزندم ثبت نمودم، كه اگر بعد از مرگم مقروض ديگران مانده باشم، او با فروش مقدارى زمين، دِين مرا ادا كند، كه البته پيش بينى من درست از كار درنيامد و او قبل از من افتخار شهادت نصيبش شده و به لقاء الله پيوست.

پسرم تقريباً اوايل جنگ بود كه پس از پايان تحصيل و اخذ ديپلم، جهت مبارزه با صداميان عازم جبهه ها شد و در تاريخ 3 / 8 / 1359 در جبهۀ آبادان به شهادت رسيد، البته چون جنازۀ ايشان به دست بعثيون افتاده بود، پس از يك سال - كه حصر آبادان شكست - جنازۀ او پيدا شده و به ما تحويل گرديد.

موضوع استفتائيه من اين است كه چنانچه از زمين ملكى ايشان - كه بنده به نام او ثبت نموده بودم - ساليانه مبلغ پانصد هزار ريال درآمد عايد شود، با وجود اين كه او در حين حيات خود نان خور من بوده، اين درآمد مى تواند او را مستطيع كند؟ اگر بله، آيا

ص: 42

بنده كه خود فريضۀ حج را انجام داده و مستطيع نيستم، مى توانم دِين او را ادا كنم؟

منتظر راهنمايى هاى پدرگونۀ شما هستم.

بسمه تعالى، مجرد ثبت به نام فرزند، ملك شرعى او نمى شود و زمين و درآمد آن، مربوط به خود مالك شرعى آن است و چنانچه واقعاً زمين به او تمليك شده، و در زمان حياتش، استطاعت پيدا شده و اقدام نكرده، بايد براى او نايب گرفت و نيابت خود شما هم مانع ندارد.

[سؤال 5574] 2722

بسمه تعالى

رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

زن شوهردارى كه تمام مصارف و مايحتاج او را شوهرش به عهده دارد و متحمل است، در حال حيات شوهر، اين زن يك مقدار مال و زمين مزروعى را به ارث مى برد، كه در هر مقطع از زمان، قيمت آن زمين - با در نظر گرفتن شرايط استطاعت همان عصر و زمان - براى رفتن به مكه معظمه كافى بوده است؛ ولى زن موصوفه، جاهل به حكم و از مسأله استطاعت غفلت داشته است، و مدت چند سال شوهرش زمين را زراعت مى نموده و بعد از آن، زمين را به دو دخترش - كه شوهر آن ها با هم برادر مى باشند - هبه نموده است و در حين هبه، با داماد بزرگش شرط گذاشته است كه او را به زيارت كربلاى معلّى ببرد و قبل از تحقق شرط، آن زن وفات نموده و داماد بزرگش را ناظر و پسر خود را وصى قرار داده است و وصيت نايب حج هم نكرده است.

اوّلاً: زن مذكوره از نظر شرعى مستطيع بوده است يا خير؟ و بر فرض استطاعت، هبۀ زمين مذكورۀ موروثى صحيح است يا خير؟ و بر فرض استقرار وجوب حج و عدم صحت هبۀ زمين، آيا بعد از وفاتش، نايب حج بلدى براى او بگيرد يا ميقاتى؟

و ثانياً: زمين مال كسى است كه اجرت نايب را مى دهد و يا اين كه زمين مال همۀ ورثه و اجرت نايب، بر عهدۀ همۀ آن ها است؟

ص: 43

و ثالثاً: اين كه زمين فعلاً تحت تصرّف ناظر ميت است و بر فرضى كه ناظر، از نايب گرفتن حج سر باز بزند و زمين را تسليم وصى - كه پسر ميت است - ننمايد، تكليف و وظيفۀ وصى چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حج بر ذمه مشارٌ اليها مستقر است و اگر تركه اى از خود باقى گذاشته، واجب است براى او حج ميقاتى بدهند و در هر صورت، هبه صحيح است و چيزى از اين بابت بر موهوب لها نيست.

[سؤال 5575] 2723

بسمه تعالى

محضر مرجع بزرگ عالم اسلام و تشيع، حضرت آيت العظمى امام خمينى، حفظه الله تعالى

مادرم پيش از بدرود حيات، بنا به وصيت مى گذارد و وصى خود را دو نفر از اولاد ذكور خود - كه يكى خود اين جانب است - تعيين مى كند. و ثلث خود را به هر دو نفر ما واگذار مى كند كه پس از حيات، چندين صوم و صلات جهت خود او و مادر و پدرش به جا بياوريم. و خمس و زكات نيز بپردازيم. و نيز اضافه كرده است كه هرچه خود ما كه وصى هستيم صلاح بدانيم، كارهاى خير ديگرى را به نيابت او انجام دهيم. اما در وصيت نامه اسمى از حج نبرده است. برادر بزرگم نيز كه وصى بوده، سه سال بعد از حيات مادرم بدرود حيات گفته و موارد وصيت نامۀ مادرم از قبيل صوم و صلات و خمس و زكات را اكثراً انجام داده ام؛ چنانچه ملكى را كه به عنوان ثلث مى باشد، بفروشم؛ به اندازۀ زيارت حج، بودجه تحصيل خواهد شد. آيا واجب است زيارت مكه را به نيابت مادرم انجام بدهم يا خير؟ احكام را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر استطاعت داشته و در زمان حيات حج بر او واجب شده و انجام نداده، بايد از تركۀ او حج او را بدهيد و مراعات ثلث در حج واجب نمى شود. لكن حج ميقاتى كافى است.

ص: 44

[سؤال 5576]

2724

بسمه تعالى 16 / 3 / 1361

پدر من در سال 1357 براى مكه اسم نويسى كرده و اسمشان براى مكه درنيامده و وجهى هم پرداخت نكرده اند و الآن چهار سال است كه فوت كرده اند؛ ما يك مادر پير و دو برادر داماد شده و پنج تا خواهر صغير و كبير هستيم و من قيّم اين بچه ها هستم؛ چون بعضى از مردم و روحانيون به من مى گويند كه شما بايستى براى پدرتان به مكه برويد و بعضى ها مى گويند چون صغير داريد نمى توانيد، لذا خواهشمندم تكليف من را روشن فرماييد.

لازم به تذكر است چون امسال اسم نويسى، پنج ساله بود و به من گفتند تو بايستى براى مكه اسم نويسى كنى، براى اين كه دِينى اسلامى در گردن من و بلكه در گردن پدرم نباشد، من براى مكه اسم نويسى كردم و همين امسال اسمم براى مكه درآمده، ولى پدرم هيچ وصيتى نكرده. آيا من بايستى از پول خودم و بچه ها برايشان به مكه بروم؟ آيا اگر از پول خودم به مكه بروم و ثوابش براى پدرم باشد، اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، اگر براى حج مستطيع بوده، مخارج يك حج ميقاتى از تركه او خارج مى شود؛ و اگر مستطيع نبوده، از سهم صغار نبايد مخارج را بردارند؛ و در هر صورت اگر از مال خودتان هم براى او حج به جا آوريد صحيح است و براى او واقع مى شود، ولى بايد قصد نيابت كنيد نه مجرد اهداى ثواب به او؛ و اگر خودتان مستطيع هستيد، اول بايد براى خودتان حج برويد.

[سؤال 5577] 2725

بسمه تعالى

1. آيا مى توان از وجه فروش مال الارث، براى ميت فريضۀ حج به جا آورد؛ در حالى كه ميت هيچ گونه وصيتى نداشته است؟

بسمه تعالى، با رضايت ورثه اشكال ندارد.

ص: 45

2. آيا كسى كه وجه خمس خود را با نمايندۀ مسلم الوكالۀ حضرت امام، مدّ ظله العالى دستگردان كرده و بر ذمه دارد كه به تدريج بپردازد، مى تواند فريضۀ حج را نيابتاً براى مرحوم والد خود به جا آورد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. نماز و روزۀ قضاى پدر كه بر فرزند بزرگ واجب است هنوز تماماً به جا آورده نشده. فرزند بزرگ مى تواند قبل از اتمام آن ها، فريضۀ حج را - نيابتاً - براى والد خود انجام بدهد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 5578]

4. براى انجام فريضۀ حج - نيابتاً - براى مرحوم پدر در صورتى كه هزينۀ آن از مال الارث تأمين شده باشد، آيا رضايت ساير ورثه شرط است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر وصيت نكرده، اجازۀ ساير ورثه لازم است تا هزينۀ حج معيّن شود، هرچند اصل حج واجب نياز به اجازه ندارد.

5. شخصى در هنگام اجابت مزاج - مخصوصاً موقع يبوست - چيزى شبيه منى از او دفع مى شود كه طبق گفتۀ پزشك امرى طبيعى است؛ زيرا كه روده ها به غدۀ پروستات فشار مى آورند و باعث دفع ترشحات غدۀ پروستات مى شود؛ آيا محكوم به غسل است يا خير؟ و در صورتى كه نياز به غسل دارد، چنانچه در روز، دو يا سه مرتبه اين عمل واقع مى شود، حكم به چه صورت است؟ و نماز و عبادات واجبى كه قبلاً انجام داده و غسل ننموده، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در صورت شك در جنابت غسل واجب نيست.

6. آيا داشتن كتاب كه به مرور زمان و تدريجاً خريدارى شده و تقريباً مورد مطالعه مى باشد، شخص را جهت انجام فريضۀ حج مستطيع مى سازد يا خير؟ چنانچه باعث استطاعت مى شود آيا بايد آن ها را بفروشد و فريضه را به جا بياورد يا اين كه صبر كند تا وجه نقدى عايدش بشود؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور مستطيع نمى شود.

7. كسى كه فريضۀ حج را - نيابتاً - براى كسى انجام مى دهد آيا بايد طبق فتاواى مرجع تقليد خود عمل نمايد يا طبق فتاواى مرجعى كه ميت قبلاً تقليد مى كرده است؟

بسمه تعالى، بايد طبق فتواى مرجع خودش عمل كند.

ص: 46

[سؤال 5579]

2726

بسمه تعالى 18 / 5 / 1358

پيشگاه معظم رهبر عالى قدر، مرجع بزرگ تقليد، نايب الامام امام خمينى

در كمال احترام؛ معروض مى دارد: پدر اين جانبان حدود سى و دو روز قبل، دار فانى را وداع گفت. در حدود سى سال قبل، از نظر مالى مستطيع بودند و انجام فريضۀ حج بر آن مرحوم واجب شده بود. ولى ظرف چند مدت به علّت عدم وصول طلب ها ايشان ورشكست گرديد و تا لحظۀ مرگ از نظر مالى براى بار دوم مستطيع نگرديده بوده است. لذا خواهشمند است بفرماييد: آيا اداى حج براى مشاراليه از طرف پسران ايشان واجب است؟ و اگر واجب مى باشد، بايد خرج حج چگونه تأمين گردد؟ و نيز اگر واجب مى باشد، مى توان خرج حج وى را به پيروى از دستورات آن رهبر والا مقام به حساب مستضعفين اسلامى واريز نمود يا خير؟ منتظر پاسخ و مراحم بى پايان آن رهبر مى باشيم. در خاتمه بقاى عمر و سلامتى كامل آن روشنايى ديدۀ اسلامى را از درگاه ايزد منّان مسئلت داريم.

بسمه تعالى، بايد يك حج ميقاتى از تركۀ او بدهند وگرنه در تركه نمى توانند تصرف نمايند.

[سؤال 5580] 1854

8. كسى كه از دنيا رفته و مستطيع بوده و به مكه نرفته اكنون وراث او بايد حج بلدى يا ميقاتى براى او انجام دهند و آيا در كم و زياد بودن ثروت و صغير داشتن و نداشتن متوفى حكم آن فرق مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، از اصل تركه مصارف حج ميقاتى برداشته مى شود و كفايت مى كند.

[سؤال 5581] 4156

9. پول موجود حج پدرم و مادرم را چطور مى شود رد كرد؟ يعنى مادرم چگونه

ص: 47

مى تواند حج برود؟ آيا از ارثى كه به او مى رسد، به او رد شود؟

بسمه تعالى، پول موجود اگر به كسى بخشيده نشده، جزء تركه است و به تمام ورثه مى رسد. و مادر اگر مستطيعه است، بايد از مال خود حج به جا آورد و پدر هم اگر مستطيع واجب الحج بود، بايد از تركه براى او حج ميقاتى نايب بگيرند.

[سؤال 5582] 2727

بسمه تعالى 21 / 1 / 1362

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى بزرگ، متّع الله المسلمين بطول بقائه

1. زنى مستطيعه شد، مكه نرفت و مرحومه شد؛ وارث اين مرحومه تصميم دارد كسى را به عنوان نيابت از طرف اين زن به مكه بفرستد، آيا واجب است از همان بلد كه منزل اين مرحومه است و در حدود ششصد فرسخ يا بيشتر است، نايب بگيرد و بفرستد يا اگر از خود مكه هم نايب بگيرد از يكى از ميقات گاه ها و حج را انجام داد كافى است؟

بسمه تعالى، حج از ميقات كفايت مى كند.

2. آيا ردّ مظالم را مى شود براى مسجد يا حمام و يا حسينيه خرج كرد يا نمى شود؟

بسمه تعالى، بايد به فقير داده شود.

[سؤال 5583] 2728

بسمه تعالى رمضان 1402 ق

دفتر محترم آيت الله العظمى، نايب الامام، امام خمينى، أدام الله ظله العالى

صحت و سلامتى و موفقيت آن يگانه مرجع و رهبر عالى قدر را از خداوند بزرگ خواستار و اميدوارم در ظلّ توجهات ولى عصر، روحى له الفداء و عليه الصلاة والسلام، از بليات ارضى و سماوى، مصون و محفوظ بوده باشيد.

ص: 48

1. زنى فوت كرده و داراى صغير مى باشد و واجب الحج بوده و فعلاً اگر حج بلدى خريدارى شود، به ضرر صغير خواهد بود و اگر بخواهند حج ميقاتى خريدارى نمايند، فعلاً امكان ندارد؛ زيرا مى دانيد بردن پول ممنوع است و ضمناً در حال حيات، مبلغ بيست هزارتومان نزد شخصى سپرده بوده است براى حج. فعلاً تكليف چيست؟

بسمه تعالى، حج ميقاتى كفايت مى كند و اگر حج ميقاتى امكان ندارد، حج بلدى نايب بگيرند.

2. مشعر الحرام يعنى مكان آن، براى اشخاص غالباً نامعلوم است و ممكن است اشخاص با فاصلۀ كم يا زياد وقوف نمايند و سؤال هم براى اشخاص تقريباً غير ممكن است؛ زيرا اولاً به گفتۀ آنان معلوم نخواهد شد و آنان هم زوار مى باشند. تكليف چيست؟

بسمه تعالى، بايد از اهل خبره سؤال كنند و بر طبق وظيفه عمل نمايند.

3. روز دهم در منى شخص مى آيد براى رمى جمرۀ عقبه، ولى در اثر ازدحام زياد نمى تواند رمى كند. آيا جايز است در اين صورت، قبلاً برود قربانى و حلق انجام دهد و شب، براى رمى جمره برگردد يا خير؟

بسمه تعالى، تقديم جايز نيست. اگر در روز نمى تواند، در شب رمى كند؛ بعداً ذبح نمايد و سپس حلق انجام دهد.

[سؤال 5584] 2729

بسمه تعالى 8 / 7 / 1358

محضر مبارك زعيم عالى قدر نايب الامام حجت الاسلام سيدالعلماء والمجتهدين رئيس الملة والدين، جناب آقاى حاج آقا روح الله خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقاء

وجوده الشريف

پس از ابلاغ سلام، معروض مى دارد كه شخصى بدون وصيت فوت كرده، كمال استطاعت را داشته و دارد. اكنون داراى دو صغير است، با دارا بودن قيّم. آيا شخص قيّم مى تواند حج بلدى يا ميقاتى از جهت متوفى خريدارى نمايد يا خير؟ حكم الله را مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، بايد يك حج ميقاتى براى او بدهند.

ص: 49

[سؤال 5585]

2730

بسمه تعالى

حضور حضرت آيت الله العظمى، رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، دام ظله العالى

شخصى به انجام حج بلدى نيابتاً وصيت نموده اما در اثر تسامح وصى، به تأخير افتاده است، تا اين كه فعلاً امكان اداى وصيت ميت از بلد او نيست. آيا در اين صورت وصى مى تواند از بلاد قريب نيابتاً انجام دهد، يا از ميقات گاه نيز كافى است؟ اگر از ميقات گاه نايب بگيرد و بعداً متمكن شود كه از بلد ميت نايب بگيرد، ذمه اش برى ء است يا خير؟ لطفاً تصريح فرماييد.

بسمه تعالى، از هر جا پول كفايت مى كند، نايب بگيرد.

[سؤال 5586] 6305

4. هر گاه مال پدر در دست پسر باشد، آيا مى تواند براى پدر حج ميقاتى به جا بياورد يا بايد با اذن عمو و عمه كه وارث هستند باشد؟

بسمه تعالى، اگر پدر مستطيع بوده و حج بر ذمّۀ او مستقر شده و نرفته از مال او بايد برايش حج به جا آورند و حج ميقاتى كفايت مى كند و اذن عمو و عمه شرط نيست.

[سؤال 5587] 2731

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

محترماً؛ اين جانب كارمند بانك ملى شعبه كرج تقاضا دارم نسبت به سؤالات زير اين جانب را راهنمايى فرماييد.

پدرم دو ماه پيش فوت نمود. آن مرحوم در روستا زندگى مى كرد و باغ و ملكى داشت كه چندان ارزشى نداشت و توانايى مالى چندانى نداشت كه حج بر او واجب شود؛ اما از چندى پيش كه حج بر نامبرده واجب شد، قصد داشت قسمتى از ملك

ص: 50

خود را بفروشد و دين خود را انجام دهد؛ ولى وقتى به اين فكر افتاد كه در سن 90 سالگى بود و امكان داشت خود توانايى انجام مناسك را نداشته باشد، ولى مى خواست با فروش قسمتى از زمين خود اين دين را ادا نمايد و در موقع صحبت كردن با خريدار زمين همان لحظه بر اثر سكته فوت نمود و اكنون ما فرزندان آن مرحوم كه هفت نفر هستيم در نظر داريم اين دين را از گردن نامبرده خارج نماييم؛ ولى نمى دانيم به چه صورت امكان دارد!

1. آيا قبل از فروش زمين هاى نامبرده مى توانيم هر يك به اندازه توانايى خود پول فراهم كنيم و براى مكه آن مرحوم بپردازيم و يا اين كه حتماً بايد زمين هاى خودش را بفروشيم؟

2. اگر بايد حتماً زمين هاى خودش فروخته شود با توجه به اين كه ما در نظر داريم قبل از گذشت يك سال از فوتش نسبت به فروش زمين اقدام نكنيم؛ آيا در آن دنيا آرامش خواهد داشت؟

3. پسر بزرگ و پسر دوم آن مرحوم هر يك يك بار به مكه شرفياب شده اند؛ اگر بايد آن ها براى آن مرحوم به مكه بروند اكنون كه تا چهار سال ديگر جهت مكه اسم نويسى نمى شود، به چه صورت خواهد شد؟

4. آيا مى شود پول مكه را جهت راه هاى ديگر كه در اين زمان مسائل جبهه و جنگ زدگان و ديگر مسائل خرابى هاى شهرها در ميان هست خرج نمود؟ اگر امكان دارد خواهشمند است مبلغ آن را تعيين فرماييد.

5. در روستاى ما حمامى وجود دارد كه به علت نداشتن بودجه، بيشتر اوقات سال بسته است و اهالى آن روستا كيلومترها بايد راه بروند جهت استفاده از حمام هاى ديگر روستاها و يا شهرها. آيا مى شود پول مكه را جهت آن استفاده نمود؟

6. آيا افراد ديگر كه خمس بدهكار هستند، مى توانند خمس خود را براى مصارف حمام بپردازند؟

ص: 51

خواهشمند است به هر صورت كه ممكن است بفرماييد تا اين دين از گردن آن مرحوم خارج شود. در اين زمينه اين جانب را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر قبلاً استطاعت داشته، ورثه بايد يك حج ميقاتى از اصل تركه براى او بدهند و الاّ نمى توانند در تركه تصرف كنند و لازم نيست زمين ها را بفروشند و نمى توانند پول حج را در مصارف ديگر صرف كنند و دادن خمس در مصارف حمام بدون اجازۀ خاصه از حاكم شرع جايز نيست.

[سؤال 5588] 2732

بسمه تعالى

1. شخصى در سال 1361 براى حج شركت نموده اند، ولى در تاريخ 1 / 7 / 1361 فوت كرده است. شرايط ايشان چگونه مى باشد؟ كدام يك از اقوام مى توانند جاى ايشان حج مشرف شوند؟

بسمه تعالى، اگر از قبل مستطيع بوده، بايد براى او نايب بگيرند كه براى او حج بجا آورد و حج ميقاتى كافى است.

2. اموال پدرى ايشان موجود مى باشد به ورثۀ او مى رسد يا به مادرش يا شرايط ديگر دارد؟ راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، آنچه در وقت مردن او ملك او بوده، به همۀ ورثه اش مى رسد.

3. خرج كفن و دفن ايشان حدود سى هزار تومان مقدارى بيشتر شده است، آيا خمس و زكات تعلق مى گيرد يا خير؟ در ضمن اگر شوهر خرج كرده باشد و طلب كند، شرايط آن چگونه است؟

بسمه تعالى، مخارجى كه شده اگر متعارف بوده و از درآمد بين سال شده، خمس ندارد و آنچه را شوهر خرج كرده، نمى تواند از كسى مطالبه كند، مگر اين كه به دستور ديگران خرج كرده باشد.

[سؤال 5589] 1850

5. شخصى در موقع استطاعت به حج نرفته، بعد ثروتش از بين رفته؛ به وسيلۀ

ص: 52

شخص ديگرى به عنوان مستخدم و كارگر به حج مى رود؛ آيا قبلاً كه در موقع استطاعت ترك حج نموده، ذمه اش ساقط مى گردد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد مناسك حج را به نيت انجام حج واجب به جا آورد و بدون آن، حج از ذمه اش ساقط نمى شود.

[سؤال 5590] 2733

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، با آرزوى طول عمر و سلامتى آن حضرت و به اميد پيروزى نهايى رزمندگان اسلام

1. اگر چنانچه مدير كاروان حج بيت الله الحرام كه بايد چند نفرى جهت خدمۀ كاروان - براى خدمت به حجاج - ببرد، چند نفرى را كه در قرعه كشى اسم آن ها در نيامده يا به عللى موفق به انجام وظيفۀ شرعى حج بيت الله الحرام نشده اند، ببرد و مبالغى از آن ها بگيرد تا هم براى خدمۀ گروه كاروان از آن ها استفاده كند و هم در

ضمن، اعمال حج را به جا بياورند، اين كار مدير و سرپرست كاروان صحيح است يا خير؟ و اعمال حج آن افراد كه پول مى دهند و به عنوان خدمه، خدمت مى كنند چه صورت دارد؟ آيا قبول است يا خير؟

بسمه تعالى، حج ايشان صحيح است؛ ولى بردن آن ها براى حج بايد مطابق مقررات باشد.

2. اگر در دو خطبۀ نماز وحدت بخش جمعه، سورۀ آخر خطبه خوانده نشود چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر سهواً يا نسياناً باشد، مانع ندارد و نماز صحيح است.

3. آيا كسانى كه فاصلۀ آن ها از اطراف، تا محل برگزارى نماز جمعه، از چهار فرسخ شرعى به بالا باشد و نماز عصر آن ها شكسته مى شود، شركت آن ها در نماز جمعه، الزامى مى باشد؟ و در صورت شركت، نماز آن ها چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، نمازشان صحيح است و نماز جمعه، واجب تخييرى است.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

ص: 53

[سؤال 5591]

1328

2. اگر كسى در زمان معين، حج بر او واجب شده است - يعنى از نظر مالى مستطيع شده است - و نتوانسته حج برود و پس از مدتى به دليل نياز، پول را خرج كرده و اكنون استطاعت رفتن به حج را از نظر مالى ندارد، آيا اين فرد بايد حج برود يا خير؟ (البته

اين فرد، زن است نه مرد و پول خويش را در جهت رفاه زندگى خرج كرده است).

بسمه تعالى، اگر ساير شرايط استطاعت برايش موجود بوده و حج بر او مستقر شده، بايد به هر نحو شده حج به جا آورد.

[سؤال 5592] 2734

بسمه تعالى 3 / 10 / 1361

محضر محترم امام عزيز، سلامٌ عليكم، از دور، دست مبارك شما را مى بوسم و از خداوند بزرگ، عمر با عزت شما را خواستارم.

در ضمن، سال گذشته دولت اعلام كرده: به مدت پنج سال، جهت زيارت حج ثبت نام نمى كنند. امسال عده اى از مؤمنين رفتند دفتر آيت الله منتظرى حساب خود را واريز كردند. سهم امام و سهم سادات را پرداخت نمودند و مشمول زيارت خانۀ خدا شدند. از طرفى، طبق اعلام قبلى دولت، اين ها به مدت چهار سال ثبت نام نخواهند شد. چنانچه وسط چهارسال بميرند، مسئوليت شرعى اين ها به چه صورت است؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً استطاعت نداشته اند، چيزى بر آن ها نيست.

[سؤال 5593] 752

4. با وجودى كه سال هاى قبل، استطاعت زيارت حج را داشته ام و اهمال كرده ام، با توجه به اين كه تا چهار سال آينده عملاً براى بنده زيارت خانۀ خدا مقدور نمى باشد، اگر قبل از توفيق زيارت حج فوت شدم و برايم حج خريدارى نمايند، باز هم شرعاً مسئول هستم يا نه؟

بسمه تعالى، بايد از تأخير عمدى حج واجب توبه كنيد و حج را به جا آوريد يا براى شما بعد از فوت، به جا آورند.

ص: 54

هم نمى خواهم اين گره را بگشايد. خانواده به شما سلام مى رساند و تقاضاى شفاعت دارد.

بسمه تعالى، اگر شخص نايب شيعى مذهب بود و گفت انجام دادم و شما در آن وقت و وقت هاى ديگر نمى توانستيد انجام دهيد كفايت مى كند.

[سؤال 5596] 2737

بسمه تعالى

شخصى به نيت نيابت براى عمره تمتع محرم شده است، بعداً معلوم شد شرايط استطاعت در خودش موجود بوده است. آيا نيابت او صحيح است و وظيفه او چيست؟

بسمه تعالى، نيابت او صحيح نيست و بايد براى خودش محرم شود و عمره و حج خودش را انجام دهد.

[سؤال 5597] 2738

بسمه تعالى 2 / 2 / 1362

حضور مرجع معظم، حضرت امام، رهبر عالى قدر اسلام

احتراماً؛ به عرض مى رسانم: پسرزادۀ اين جانب در سن 16 سالگى به درجۀ شهادت نائل آمده و شخص نامبرده مستطيع بوده. حاليه از طرف بنياد شهيد، اين جانب را به مكۀ معظمه دعوت مى نمايند، چون ولى شهيد مى باشم؛ چون كه شهيد، پدر ندارد و از دنيا رفته. در عين حال، من خودم مستطيع هستم و در قرعه كشى سال چهارم نوبت دارم. با توجه به سن بنده، كه 82 سال مى باشد، لطفاً بفرماييد: آيا مى توانم امسال

براى خودم حج به جا بياورم و براى شهيد، نايب بگيرم يا خير؟ والسلام

بسمه تعالى، بايد در فرض سؤال، حج امسال را براى خودت نيت نمايى و براى شهيد مى توانى نايب بگيرى كه برايش در امسال و اگر نشد، در سال هاى بعد، حج به جا آورند.

ص: 56

[سؤال 5598]

2823

2. در تحرير الوسيله، شرط ششم از شروط نايب مرقوم شده است: «عدم اشتغال ذمّته بحجّ واجب عليه في ذلك العام كما مرّ». سؤال اين است كه آيا اين، شرط صحت نيابت است يا شرط صحت حج و برائت ذمۀ منوب عنه، به اين معنا كه در صورت عدم رعايت اين شرط، نايب پس از انجام حج فقط مستحق گرفتن اجرة المثل است، ولى حجش صحيح بوده و بالنتيجه ذمۀ منوب عنه، برى ء شده است و يا آن كه ذمۀ منوب عنه، برى ء نشده و لازم است كه نايب ديگرى مجدداً براى او حج انجام دهد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حج صحيح نيست و ذمه منوب عنه، برى ء نمى شود.

[سؤال 5599] 4

2. كسى كه در سال هاى گذشته به قصد نيابت از شخص مرده ثبت نام كرده و در سال جارى كه بايد به مكۀ معظمه مشرف شود خود نيز مستطيع است، بايد حج نيابتى را به جا آورد يا حجى كه بر خودش واجب گشته است؟

بسمه تعالى، اگر اجير نبوده، بايد حج خود را مقدم بدارد.

[سؤال 5600] 2739

بسمه تعالى

شخصى استطاعت مالى و بدنى دارد لكن سازمان حج به او اجازه رفتن به حج نمى دهد مگر به نيابت. آيا مى تواند نيابت را قبول كند يا قبل از آن كه براى خودش حج به جا آورد نمى تواند نايب شود؟

بسمه تعالى، چنانچه استطاعت سربى (از جهت راه) براى خودش ندارد و حج هم قبلاً بر او مستقر نشده مى تواند نيابت را قبول كند و در صورت قبول نيابت بايد عمل نيابى انجام دهد و صحيح است.

ص: 57

[سؤال 5601]

2754

12. طلاب سورى و پاكستانى با عمره مفرده به مكه مشرف مى شوند و در مكه براى حج ميقاتى اجير مى شوند، ولى فرصت اين كه به ميقات جحفه يا قرن المنازل بروند نيست، يا حكومت مانع است، آيا استيجار اين گروه براى حج ميقاتى در صورت مفروضه جايز و كافى از حجة الاسلام است يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور مجزى نيست.

[سؤال 5602] 2740

بسمه تعالى

استنابه افرادى كه به خاطر عذر وقوف بين الطلوعين را در مشعر ترك مى كنند مانند خدمۀ كاروان ها كه همراه زن ها شبانه به منى مى روند جايز و مبرء ذمّه منوب عنه مى باشد يا نه؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم.

بسمه تعالى، اگر قبل از استنابه معذور بوده اند استنابه صحيح نيست و چنانچه استنابه قبلاً واقع شده بايد وقوف اختيارى را درك كنند و ديگرى را همراه زنها بفرستند يا براى درك وقوف بين الطلوعين به مشعر برگردند. بلى اگر طورى معذور شوند كه نه كسى را بتوانند همراه آن ها بفرستند و نه بتوانند برگردند و اختيارى را درك كنند و عذر بعد از اجاره عارض شده باشد حج نيابى صحيح است.

[سؤال 5603] 2741

بسمه تعالى

استنابه زن ها كه وقوف بين الطلوعين را در مشعر الحرام درك نمى كنند و شبانه به منى مى روند چگونه است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد هرچند منوب عنه مرد باشد.

ص: 58

[سؤال 5604]

2205

3. عده اى هستند كه حج به نيابت ديگرى اجيراً يا تبرعاً انجام مى دهند و چون صحيح العمل هستند وقتى خودشان كه نماز طواف خواندند باز از باب احتياط نايب مى گيرند آيا اين نيابت جايز است يا نه؟ بر فرض جواز بايد نماز را به نيابت نايب انجام داد يا از طرف منوب عنه و اصلاً چنين كسى مى تواند نيابت كند يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه نمى تواند اعمال حج و از جمله نماز طواف را صحيح انجام دهد صحيح نيست اجير شود براى حج و نماز طواف را هر كسى بايد خودش بخواند و احتياط مانع ندارد و در نيابت بايد به قصد منوب عنه باشد.

[سؤال 5605] 2767

3. آيا نايب كه به نيابت از كسى به حج مى رود، مى تواند در بعضى از كارها كه مى توان نايب گرفت نايب بگيرد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد. و استنابۀ ذوى الاعذار صحيح نيست.

[سؤال 5606] 2760

6. به كسى كه قرائت نماز او صحيح نيست، ولى در مقام اصلاح هست و به كارمندى و خدمت به حجاج مشغول است، مى شود نيابت حج واگذار كرد؟

بسمه تعالى، اگر در وقت عمل، قرائت خود را درست كند و صحيح بخواند، مانع ندارد.

[سؤال 5607] 1890

26. كسى مى خواهد نيابتاً به حج برود اگر درست انجام مناسك را نمى داند و قرائتش هم درست نيست. ولى با كمك و راهنمايى افراد ديگر و نيابت در نماز

ص: 59

مى تواند حج را به جا آورد، آيا مى تواند نايب شود يا نه؟

بسمه تعالى، اجارۀ او صحيح نيست مگر آن كه بتواند در وقت عمل خودش آن را به طور صحيح انجام دهد.

[سؤال 5608] 2742

بسمه تعالى

قم، دفتر استفتائات حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

بعد التحية والسلام، محترماً به عرض مى رساند: شخصى از طرف سازمان حج و زيارت به عنوان نظارت بر اوضاع كاروان، به مكه معظمه سفر مى نمايد، آيا اين شخص مى تواند از طرف ميت نيابت قبول كند و منوب عنه برى ءالذمه مى شود يا خير؟ البته شخص نامبرده حج واجب خود را انجام داده و به علاوه تحصيل كرده نيز مى باشد. لطفاً نظر و فتواى حضرت امام خمينى را در اين مورد بيان فرماييد. موفقيت همه خدمتگزاران به دين مبين اسلام را از خداوند متعال خواستار است.

بسمه تعالى، مانع ندارد و موجب برائت ذمۀ ميت مى شود.

[سؤال 5609] 2716

3. كسى كه حج نيابتى را قبول مى كند، اگر به عنوان روحانى كاروان باشد و مدير كاروان مبلغى به او مى پردازد و يا مخارج او (كرايۀ اياب و ذهاب و پذيرايى در طول سفر) را تأمين مى كند، مى تواند به عنوان حج نيابتى، مثلاً مبلغ 25 هزار تومان دريافت كند؟ در صورتى كه من در رسالۀ امام ديده ام بايد شخص از اول به قصد حج نيابتى از طرف كسى ثبت نام كند اما من وجه آن را به يكى از روحانيان بابل داده ام، لطفاً در اسرع وقت جواب اين مسائل را مرقوم و ارسال داريد.

بسمه تعالى، چنانچه با كارهايى كه بايد انجام دهد منافات نداشته، اشكال ندارد.

ص: 60

[سؤال 5610]

2743

بسمه تعالى

نايب، حج را مطابق با نظر مرجع تقليد خود بجا مى آورد در حالى كه منوب عنه مقلد مرجع ديگرى است كافى است يا نه؟

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، نايب نبايد عمل را برخلاف نظر مرجع تقليد خودش انجام دهد ولى اگر منوب عنه زنده است يا كسى كه براى ميت اجير گرفته مقلد مرجع ديگرى است احوط آنست كه مراعات فتواى او هم بشود.

[سؤال 5611] 2725

2. آيا كسى كه وجه خمس خود را با نمايندۀ مسلم الوكالۀ حضرت امام، مدّ ظله العالى دستگردان كرده و بر ذمه دارد كه به تدريج بپردازد، مى تواند فريضۀ حج را نيابتاً براى مرحوم والد خود به جا آورد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 5612] 2725

3. نماز و روزۀ قضاى پدر كه بر فرزند بزرگ واجب است هنوز تماماً به جا آورده نشده. فرزند بزرگ مى تواند قبل از اتمام آن ها، فريضۀ حج را - نيابتاً - براى والد خود انجام بدهد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 5613] 2725

7. كسى كه فريضۀ حج را - نيابتاً - براى كسى انجام مى دهد آيا بايد طبق فتاواى مرجع تقليد خود عمل نمايد يا طبق فتاواى مرجعى كه ميت قبلاً تقليد مى كرده است؟

بسمه تعالى، بايد طبق فتواى مرجع خودش عمل كند.

ص: 61

[سؤال 5614]

2812

2. در طواف نساء، نايب نماز آن را به چه نيتى انجام دهد؟ بنابر اين كه لازم باشد به قصد ما فى الذمه انجام دهد؛ اگر يك طواف از طرف خود و يكى از طرف منوب عنه انجام دهد، كفايت مى كند يا اين كه حتماً بايد به قصد ما فى الذمه انجام دهد؟

بسمه تعالى، احتياط آن است كه نيت ما فى الذمه كند.

[سؤال 5615] 511

3. نايب، طواف نساء را به جهت منوب عنه انجام دهد يا به قصد ما فى الذمه؟

بسمه تعالى، احتياط آن است كه نيت ما فى الذمه كند؛ گرچه مى تواند به نيت منوب عنه انجام دهد.

[سؤال 5616] 2744

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى متّع الله المسلمين بدوام ظله الشريف، به شرف عرض مقدس مى رساند چون مسائل زير محل ابتلاى حجاج است و در مناسك مفصلاً به آن اشاره نشده است مستدعى است جواب را مرقوم فرماييد؟

1. نايب طواف النساء را براى خود انجام دهد يا براى منوب عنه.

بسمه تعالى، براى منوب عنه به جا آورد و احوط قصد ما فى الذمه است.

2. در صورت ازدحام كثير حجاج مى توان از پشت مقام ابراهيم عليه السلام طواف كرد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت امكان ولو در وقت خلوت بايد در حد طواف كنند و اگر ممكن نيست طواف در خارج حد صحيح است با مراعات الاقرب فالاقرب.

3. در هدى مى فرماييد ذابح شيعه باشد در اين فرض قهراً جمع كثيرى از حجاج جدا خواهند شد و بيّن خواهد بود آيا اين بر خلاف تقيه نيست.

بسمه تعالى، ذابح بايد شيعه باشد و خلاف تقيه نيست.

4. در شب عيد اضحى مى فرماييد خانم ها و پيرمردان و مريض ها و همراهانشان مى توانند پس از نيمه شب از مشعر به منى كوچ كنند، آيا در شب هم مى توانند رمى جمره عقبه را بنمايند يا خير؟

ص: 62

بسمه تعالى، مانع ندارد.

5. آيا در شب، مى توان ذبح كرد يا خير؟ و در فرض عدم جواز اگر جاهل قاصر يا مقصر باشد و ذبح كند كفايت مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، احوط آن است كه ذبح را از روز عيد تأخير نيندازند و در هر صورت ذبح در شب هم كفايت مى كند و در صورت عذر شب عيد هم ذبح جايز است.

6. آيا حلق و تقصير را در شب مى توان انجام داد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت عذر مانع ندارد شب عيد انجام دهيد.

7. در فرض تقيه كه افاضه لازم است ولو با علم به خلاف آيا اعمال منى را هم تقيّتاً در همان ايام بايد انجام دهد يا تقيه منتفى است و آنچه واقع است انجام دهد مثلاً روز دهم واقعى ذبح كند و حلق و تقصير و رمى جمره عقبه كند و شب سوم را هم در منى بخوابد يا خير؟

بسمه تعالى، در اعمال منى تقيّه نيست.

8. پاسدارانى كه به حج مى آيند براى حفظ انتظامات و رساندن حجاج گم شده به منازلشان آيا مى توانند بين عمره تمتع و حج براى يادگرفتن مراكز و مواضع سكناى حجاج ايرانى و راه هاى منى و عرفات بدون احرام بيرون روند يا خير؟ خصوصاً اگر بقا بر احرام برايشان مشكل باشد؟

بسمه تعالى، جايز نيست مگر در مورد حاجت محرماً به احرام حج.

9. آيا نماز جماعت با سنى ها را مجزى مى دانيد تقيتاً اگر اتصال معتبر نزد خودشان كه سماع صوت است باشد ولى اتصال معتبر نزد شيعه نباشد كفايت مى كند يا خير؟ و اگر امام جماعت را بدانيم ناصبى است مى توان به او اقتدا كرد و مجزى خواهد بود يا خير؟

بسمه تعالى، در هر صورت عملى كه از روى تقيّه انجام شود صحيح است.

10. مسافر در مسجد الحرام و مسجد النبى كه از اماكن اربعه تخيير هستند مخير است بين قصر و اتمام، آيا اين حكم اختصاص به مسجد النبى و مسجد الحرام دارد يا شامل جميع شهر مكه و مدينه منوره مى شود و بر فرض اختصاص ملحقات به مسجدين شريفين همان حكم را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اختصاص به مسجد دارد و احوط اكتفا به مقدار اصلى آن ها است نه ملحقات.

11. آيا مى توان هدى را در غير منى كشت مثلاً در مكه يا در وطنش يا خير؟ و اكنون كه قربان گاه ساخته شده در خارج از منى مى توان آن جا ذبح كرد يا خير؟ و در صورت جهل قصوراً يا تقصيراً ذبح كند مجزى است يا خير؟

بسمه تعالى، بايد در منى ذبح كنند و ذبح در مسلخ جديد صحيح است.

ص: 63

12. اگر طواف عمره باطل باشد و بعد از اعمال حج متوجه شود تكليف چيست؟ و اگر طواف حج باطل باشد و بعد از طواف نساء متوجه شود آيا بعد از اعادۀ طواف حج و سعى، طواف نساء را هم بايستى اعاده كند يا خير؟

بسمه تعالى، بايد خصوص طواف و نماز باطل شده را به جا آورد و اتيان اعمال بعد از طواف لازم نيست.

13. احرام براى حج بايستى از شهر مكه معظمه باشد آيا محلات ملحقه به شهر مكه مكرمه همان حكم را دارند يا بايستى در شهر قديم محرم شود؟

بسمه تعالى، از محلات مكه هم كفايت مى كند.

[سؤال 5617] 2773

10. در نيابت از غير، آيا واجب است نايب خود را به منزلۀ منوب عنه فرض كند يا اين كه مجرد نيت از غير كافى است؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

[سؤال 5618] 4191

5. اگر كسى به نيابت شخصى حج برود و اعمال عمرۀ تمتع را به جا آورد؛ اما به واسطۀ فوت يا مرض نتواند وقوف به عرفه يا مشعر بنمايد - نه اختيارى و نه اضطرارى - آيا نايب، برى ءالذمه مى شود يا نه؟ و در صورت برى ءالذمه شدن، نسبت به منوب عنه، چه وظيفه اى است؟

بسمه تعالى، اگر بعد از احرام و داخل حرم شدن فوت كند، نايب و منوب عنه، هر دو برى ءالذمه مى شوند؛ و اگر به واسطۀ مرض نتواند حج به جا آورد، بايد به وظيفۀ محصور عمل كند و منوب عنه، برى ءالذمه نمى شود.

[سؤال 5619] 2068

5. كسانى كه نايب مى شوند در اعمال حج، اگر به واسطه بى مبالاتى هاى اعراب مخصوصاً با آلودگى هايى كه در اطراف مسجد الحرام برخورد مى كنند منطبق و

ص: 64

عقيده شان اين باشد كه مسجد آلوده است و چون چاره نيست من هم با همين آلودگى و نجاست 99 درصد اعمال را انجام مى دهم وگرنه به عقيده خود پاك نمى دانم آيا چنين كسى مى تواند نيابت كند و يا نيابت اين افراد جايز نيست بر فرض عدم جواز نسبت به اعمال گذشته و اجرتى كه گرفته است چيست؟

بسمه تعالى، از وسواس بايد اجتناب نمايد و احراز طهارت بر وفق موازين شرعيه كافى است و عمل محكوم به صحت و مجزى است ليكن اگر يقين دارد كه عمل مشروط به طهارت را بدون طهارت انجام داده محكوم به بطلان است و استحقاق اجرت ندارد و در فرض يقين به عدم تمكن از عمل صحيح نمى تواند نايب شود.

[سؤال 5620] 4999

2. در نيابت حج بلدى ميزان، بلد موت است يا بلد سكنا؟

بسمه تعالى، اگر بلد سكنا و موت مختلف است و مى خواهند براى حج بلدى استيجار كنند، درضمن اجاره بايد تعيين كنند كه از كدام بلد باشد.

[سؤال 5621] 2745

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم ورحمة الله، مستدعى است نظر خود را در مورد مسائل زير بيان فرماييد:

1. آيا در حج نيابتى مردان، عدم انجام طواف و نماز نساء، حرام بودن زن را بر منوب عنه نگاه مى دارد يا بر نايب؟

بسمه تعالى، بر نايب.

2. آيا انجام طواف و نماز نسائى كه از حج تمتع باقيمانده، فقط در ماه هاى حج ممكن هست، يا در ماه هاى ديگر نيز مى توان انجام داد؟ و چنانچه فقط در ماه هاى حج ممكن است، در سال هاى بعد با توجه به مراسم آن سال، چگونه مى توان آن را انجام داد؟ و تا آن زمان تكليف چيست؟

بسمه تعالى، وقت معينى ندارد.

ص: 65

[سؤال 5622]

3. شخصى به نيابت از پدرش كه در قيد حيات است، به حج رفته، طواف و نماز نساء را همان گونه كه در مناسك آمده، با نيت «مافى الذمّه»، ولى در عين حال همراه با

ذكر كلمۀ «واجب» به انجام رسانده و گفته است: «هفت شوط طواف نساء (يا دو ركعت نماز طواف نساء) مافى الذمّه از حجى كه به نيابت پدرم انجام داده ام، به جاى مى آورم واجب قربةً الى الله»؛ به مفهوم ديگر اين نيت را داشته كه: «طواف و نماز نسائى را كه از حج نيابتى پدرم بر گردن دارم، به جاى مى آورم واجب قربةً الى الله»، آيا نيت فوق صحيح بوده است يا خير؟ و به طواف و نماز نساء اين شخص اشكالى وارد مى آورد يا خير؟

بسمه تعالى، صحيح است و اشكال ندارد.

[سؤال 5623] 251

6. زنى به حج مشرف شده كه حج واجب خود را به جا آورد؛ در ميقات، مسأله گو گفته: هر كس نايب براى پدر و مادر است نيت كند كه عمرۀ تمتع را به نيت مادر يا پدر به جا مى آورم؛ خانم مذكور با شنيدن اين كلام نيت مى كند كه عمره را براى مادرم به جا مى آورم و بعد، حج را براى خودم و به اين نيت عمره را تمام كرده و قبل از وقوف به عرفات يا بعد از وقوفين فهميده كه بايد عمره را هم براى خود نيت كند؛ تكليف اين زن چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، عمره باطل است و اگر وقت براى اعادۀ عمره، ضيق شده بايد به وظيفۀ حج افراد عمل كند و چنانچه به وظيفۀ حج افراد عمل نكرده باشد، در صورتى كه حج بر او مستقر بوده، بايد سال بعد براى خودش حج تمتع به جا آورد.

[سؤال 5624] 2770

10. كسى كه حج مستحبى انجام مى دهد آيا مى تواند بدون عذر و اختياراً در بعض

ص: 66

اعمال مثلاً طواف و يا رمى و غيره به ديگرى نيابت بدهد؟

بسمه تعالى، جايز نيست و فرقى بين حج مستحبى و واجبى نيست.

[سؤال 5625] 2746

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

پس از تقديم عرض سلام، مستدعى است جواب مسائل ذيل را مرقوم فرماييد:

1. شهيدى وصيت كرده است كه خانمش به جاى او حج واجب به جا بياورد و چنانچه شرعاً نمى شود، شخص ثالثى انجام دهد؛ لطفاً مرقوم فرماييد: جايز است زن به جاى مرد به مكه برود يا نه؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2. اگر كسى وصيت كرده باشد كه براى او حج واجب بروند و شخصى را معين كرده باشد، آيا مى شود به جاى رفتن كسى، در مكه براى او حج واجب را خريد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر ثلث تركه به وصيت وافى است، بايد به هر نحو وصيت كرده عمل شود.

[سؤال 5626] 2754

2. شخصى عمره مستحبى تمتع انجام داد سپس مى خواهد اجير شود براى حج ميقاتى، آيا مى تواند اين كار را بكند يا نه؟

بسمه تعالى، مرتهن به حج است و نمى تواند براى ديگرى نايب شود.

[سؤال 5627] 2205

6. آيا مى شود يك عمره مفرده براى چند نفر انجام داد يا بايد به طريق اهداى ثواب باشد؟

بسمه تعالى، به هر دو طريق مانع ندارد.

[سؤال 5628] 2069

3. اگر كسى تبرعاً به نيابت چند نفر براى عمره مفرده محرم شد و اعمال عمره را

ص: 67

انجام داد اين عمره براى تمام چند نفر واقع شده يا اين كه براى يك نفر آن ها واقع شده يا اين كه براى هيچ كدام واقع نشده؟ در صورتى كه براى هيچ كدام واقع نشده باشد، اين شخص هنوز محرم است يا خير؟

بسمه تعالى، در عمره استحبابى نيابت از چند نفر مانع ندارد.

[سؤال 5629] 2798

3. آيا عمرۀ مفردۀ مستحبى را مى توان به نيابت چند نفر به جا آورد، يعنى ثواب اين عمل را براى چند نفر در نظر گرفت يا بايد فقط به نيت يك شخص معين باشد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

و هنوز منزل قيد شده در صلح نامه فروش نشده بود. از عموزاده اش مبلغ بيست هزار تومان، به قرض گرفتم و در بانك ملى مشهد به اسم على واريز نمودم. بعداً خدمت آيت الله شيرازى براى دست بوسى رفتم. مذاكره شد كه چنين كارى كرده ام. فرمود: خوب نكرده ايد. بايد شخصاً برويد. بنويس تا جواب دهم. نوشتم و جواب داد. جواب را در همان تاريخ به ارشاد برده و نشان دادم. فرمودند شما در سال پنجاه و هشت به مكه مشرّف شده ايد و از طرفى پول را به اسم على واريز كرده ايد؛ نمى شود شما برويد، بايد ايشان برود. مستدعى است چنانچه جان نثار با اين وصف، مديون نيستم؛ اجازه دهيد فرزندش على به نيابت حج به جا بياورد. و اگر مديون هستم و بايد به نيابت شخصاً بروم؛ چون ارشاد خراسان رضايت ندارد. اگر صلاح است، تقاضا دارم لطفاً دستور فرماييد تا ارشاد اجازه دهد وجهى كه براى على فرزند مصالح در بانك واريز كرده ام، به حساب چاكر واريز نمايند و اشكال اين كه در سال پنجاه و هشت به مكه مشرّف شده ام را رفع نمايند تا ان شاء الله بنده به نيابت بتوانم بروم حج به جا بياورم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم كه دولت با رفتن شما موافقت نمى كند، مى توانيد با رضايت ورثه، فرزند متوفى را به حج بفرستيد.

[سؤال 5631] 2746

2. اگر كسى وصيت كرده باشد كه براى او حج واجب بروند و شخصى را معين كرده باشد، آيا مى شود به جاى رفتن كسى، در مكه براى او حج واجب را خريد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر ثلث تركه به وصيت وافى است، بايد به هر نحو وصيت كرده عمل شود.

[سؤال 5632] 2748

بسمه تعالى

شخصى در مرض موت، براى نيابت حج مالى معين نموده و وصيت كرده كه برادرم كه در نجف است، حج كند و اگر از آن جا نشد وصىّ خود را گفت شما از بلد

ص: 69

برويد حج كنيد. پس برادر ميت از نجف از جانب او حج نمود. از اين مال معيّن، يك مقدار باقيمانده است. آيا باقيمانده از نايب است و يا اين كه رجوع به ميت و ورثۀ او مى كند.

بسمه تعالى، بايد تمام مقدار پول تعيين شده به او داده شود.

ديگر به جا آورد در فاصله كمتر از يك ماه به قصد رجاء انجام دهد و بعد از عمرۀ تمتع از مكه خارج نشود مگر در صورت عذر محرماً به احرام حج.

[سؤال 5638] 2818

2. بعضى از خدمۀ كاروان حج كه قبلاً - براى تهيۀ وسايل - وارد مكه مى شوند، مى توانند عمرۀ مفرده به جا بياورند و بعداً با حجاج، از جحفه يا مسجد شجره احرام ببندند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 5639] 2752

بسمه تعالى 16 / 2 / 1362

محضر معظم مرجع عالى قدر شيعه و رهبر انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، خواهشمند است به مسائل زير كه در موقع سفر حج مبتلابه مى باشد پاسخ فرمايند:

1. آيا مى شود در ماه ذى قعده به عنوان عمرۀ مفرده، وارد مكه شد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2. چون خدمۀ كاروان هاى مدينه بعد، چند روز قبل از حركت حجاج مدينه به مكه مى روند، براى رفتن به جحفه وسيله وجود ندارد، آيا مى توانند با نذر در جده به عنوان عمرۀ مفرده، وارد مكه شوند و بعد از اين كه حجاج به جده آمدند، مجدداً به جده برگشته، همراه حجاج به جحفه بروند و براى عمرۀ تمتع احرام ببندند يا خير؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه نمى توانند به ميقات بروند، مانع ندارد با نذر از جده محرم شوند و بهتر است احتياطاً در حده تجديد احرام نمايند و در فرض مسأله، عمرۀ مفرده و عمرۀ تمتع آن ها صحيح است.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

ص: 72

6. اگر حمله دار و يا كارگران كاروان حج، براى اجاره كردن منزل و يا بردن اثاثيه به مدينه، به مكه بروند و در مسجد تنعيم - به نيت عمرۀ مفرده - محرم شوند و بعد از اعمال عمره، به جدّه و يا به مدينه بروند و دوباره براى اعمال حج و عمرۀ تمتع، از ميقاتگاه (مسجد شجره يا جحفه) محرم شوند، جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از خارج مى خواهند به مكه بروند، براى عمرۀ مفرده بايد به يكى از مواقيت

بروند و از ادنى الحل نمى توانند محرم شوند و بعد از انجام عمرۀ مفرده مى توانند از مكه خارج شوند و بعد، عمره و حج تمتع را انجام دهند.

7. زنان و پيرمردان و بيماران و كسانى كه خوف از مشقت و ازدحام دارند، آيا جايز است شب دوازدهم، بعد از بيتوته در منى رمى جمرات را شبانه انجام بدهند و به مكۀ معظمه بروند و ديگر به منى برنگردند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر عذر دارند از رمى در روز، مى توانند شب رمى كنند و به مكه بروند.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

[سؤال 5641] 2764

2. افرادى كه به مكه مى روند بعد از انجام عمرۀ تمتع و قبل از حج تمتع، مى توانند عمرۀ مفرده انجام دهند يا نه؟ و بين دو عمره بايد چقدر فاصله بشود؟

بسمه تعالى، جايز نيست خروج از مكه بدون احرام به حج، بعد از عمرۀ تمتع. و بر فرض خروج بدون احرام، صحت عمرۀ مفرده محل اشكال است. و اگر فاصله بين دو عمره كمتر از يك ماه است رجائاً آورده شود.

[سؤال 5642] 2837

3. فاصله بين دو عمره چقدر بايد باشد؟ آيا مى شود كسى بعد از تمام كردن اعمال حج برود به عمرۀ مفرده براى چند بار؟

بسمه تعالى، در فاصلۀ كمتر از يك ماه به قصد رجا به جا آورد.

ص: 74

احرام بروند و برگردند يا نه؟

بسمه تعالى، بنابر احتياط بدون احرام حج از مكه خارج نشوند.

2. شخصى عمره مستحبى تمتع انجام داد سپس مى خواهد اجير شود براى حج ميقاتى، آيا مى تواند اين كار را بكند يا نه؟

بسمه تعالى، مرتهن به حج است و نمى تواند براى ديگرى نايب شود.

3. شخصى خصوص نماز طواف را فراموش كرد و بعد از تقصير متوجه شد، آيا بايد با لباس به جا آورد يا لازم نيست؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

4. اگر طواف عمره و يا طواف حج را نسياناً يا جهلاً به جا نياورد، تدارك آن ها در هر وقت جايز است يا بايد در اشهر حج باشد؟ و آيا بين وقت طواف عمره و حج از اين نظر فرق است يا نه؟ و صورت جهل و نسيان تفاوت دارد يا نه؟

بسمه تعالى، تدارك در هر وقت ممكن است و فرقى نيست.

5. حاجى بنا دارد كه طواف را از مبدأ آن كه شارع فرموده به جا آورد ولى خيال كرده مبدأ آن مقابل درب كعبه يا حجر اسماعيل عليه السلام است و طواف را به اين نحو تمام كرده و قبل از ضيق وقت حج يا بعد از ضيق وقت متوجه شد تكليف در هر دو صورت چيست؟

بسمه تعالى، با تخلّل فعل كثير احوط اتمام طواف و اعادۀ آن است.

6. ده متر مثلاً از سعى را به طور صحيح انجام داد بعد متوجه شد كه رفيقش نيامده برگشت به اول مسعى و سعى را مجدداً با رفيقش شروع كرد آيا اشكال دارد يا نه و دستور چيست؟

بسمه تعالى، با فرض جهل مانع ندارد.

7. نايب در حج طبق وظيفه تقليدى خود عمل كند يا تقليد منوب عنه خود؟

بسمه تعالى، اگر اجير شده بر عمل صحيح، واجب است بر طبق تقليد خودش عمل كند و احوط آن است كه براى عملى كه باطل مى داند اجتهاداً يا تقليداً اجير نشود.

8. طواف كننده مقدارى از طواف را از جهت ترديد در اشواط با ترديد طواف كرده، آيا طواف او صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، با فرض بقاى ترديد در عدد اشواط طواف باطل است.

9. حاجى قبل از طواف نساء زنى را عقد كرده و دخول نموده جهلاً يا عمداً، تكليف اين فرد نسبت به كفاره و نسبت به اين زن خصوصاً اگر زن هم طواف نساء در عهده داشته است چيست؟

ص: 76

بسمه تعالى، عقد باطل و در صورت علم كفاره و حرمت ابديه حاصل است و كفاره آن يك بدنه است.

10. آيا رافع را محاذى ميقات يا قبل از ميقات مى دانيد يا هيچ كدام؟

بسمه تعالى، ثابت نيست.

11. حمل مغصوب در حال احرام خصوصاً در حال طواف چه صورت دارد آيا مخلّ به طواف است يا نه؟

بسمه تعالى، مخلّ نيست.

12. طلاب سورى و پاكستانى با عمره مفرده به مكه مشرف مى شوند و در مكه براى حج ميقاتى اجير مى شوند، ولى فرصت اين كه به ميقات جحفه يا قرن المنازل بروند نيست، يا حكومت مانع است، آيا استيجار اين گروه براى حج ميقاتى در صورت مفروضه جايز و كافى از حجة الاسلام است يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور مجزى نيست.

13. كسى كه نماز طواف او غلط است و مى خواهد به جماعت بخواند آيا اقتدا به نماز يوميه كافى است يا بايد نماز امام هم نماز طواف واجب باشد.

بسمه تعالى، مشروعيت جماعت در نماز طواف محل اشكال است.

14. در چند دور طواف دست خود را روى حجر اسماعيل عليه السلام يا پاى خود را روى شاذروان نهاده آيا طواف او اشكال دارد و فرقى بين عمد و جهل است يا نه، و اگر واقع شده تكليف چيست؟

بسمه تعالى، دست روى ديوار حجر اسماعيل گذاشتن در حال طواف مانع ندارد و مجرد پا گذاشتن روى شاذروان بدون اين كه از روى آن راه برود نيز اشكال ندارد.

[سؤال 5647] 2755

بسمه تعالى

چه مى فرماييد در اين دو مسأله:

1. افراد كارمند در ماه ذى قعده براى آوردن اثاثيه مى روند مكه، عند ورود مى تواند محرم بشود به احرام عمرۀ مفرده، و بعد از انجام اعمال عمرۀ مفرده بيايد به جدّه و يا مدينه، اول ذى حجة با حجاج كه وارد مى شود مكه محرم شود به احرام عمرۀ تمتع. اگر اين مسأله را تجويز نكنيد و بفرماييد حتماً بايد محرم شود به احرام عمرۀ تمتع با

ص: 77

در نظر گرفتن اين سخن كه اگر بعد از اعمال عمرۀ تمتع محرم بشود به احرام حج، از مكه خارج شدن چون بايد مدت 20 روز از حجاج پذيرايى كند، در حال احرام اين پذيرايى حرج دارد، چه كند؟ در تحرير دارد: «إن لم يحرم وخرج عصى وصحّ حجة» در اين صورت موقع وارد شدن مكه با حجاج بدون احرام جايز نيست از ميقات عبور كند بنابراين چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، اگر عمرۀ مفرد به جا آورد مى تواند از مكه خارج شود و بعد عمرۀ تمتع به جا آورد و حج او صحيح است و چنانچه عمرۀ تمتع به جا آورده بنابر احتياط نمى تواند از مكه خارج شود مگر محرماً به احرام حج و اگر بدون احرام خارج شده معصيت كرده ولى ضرر به حج او نمى زند و اگر در مراجعت از ميقات يا محاذى آن عبور مى كند بايد محرم شود و با اتيان اعمال عمره از احرام خارج شود و بنابر احتياط قصد عمرۀ تمتع يا مفرده نكند بلكه نيّت ما فى الذمة نمايد و در صورتى كه با عمره اول كمتر از يك ماه فاصله شده عمره دوم را رجائاً به جا آورد.

2. شخصى نايب مى شود براى بعضى اعمال حج نحو ذبح براى نايب آيا نايب دوم، نايب منوب عنه اول را نيت كند يا منوب عنه دوم را؟

بسمه تعالى، با فرض جواز نيابت قصد عمل نيابى كه بر عهدۀ نايب اول است را بكند.

[سؤال 5648] 2797

3. خدمۀ كاروان هاى حج، هر دفعه كه از مكه خارج مى شوند، مثلاً به جده مى روند و برمى گردند، آيا لازم است براى ورود، مجدداً محرم بشوند؟ اگر لازم است از كجا بايد محرم شوند؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور براى دخول مكه احرام لازم نيست، ولى اگر عمرۀ تمتع به جا آورده، نبايد از مكه خارج شود، مگر در صورت حاجت، محرماً به احرام حج.

ص: 78

[سؤال 5649]

2767

2. مستخدمين كاروان كه براى كرايۀ منزل زودتر به مكۀ معظمه مى روند و بعد برمى گردند با حجاج مى روند؛ از كجا بايد محرم شوند؟ آيا بيرون آمدنشان از مكه اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، بايد از ميقات محرم شوند. واگر عمرۀ تمتع به جا آورند، نمى توانند از مكه خارج شوند، مگر در صورت حاجت محرماً به احرام حج.

[سؤال 5650] 2764

18. بعد از عمل عمره تمتع و قبل از انجام حج تمتع انسان مى تواند از مكه خارج شود به جبل النور و غار ثور يا جده يا طائف برود و برگردد؟ و اگر جايز باشد در مراجعت بايد عمل عمره مفرده انجام دهد يا نه؟

بسمه تعالى، به احتياط واجب خارج نشود از مكه مگر در صورت حاجت محرماً به احرام حج.

[سؤال 5651] 2744

8. پاسدارانى كه به حج مى آيند براى حفظ انتظامات و رساندن حجاج گمشده به منازلشان آيا مى توانند بين عمره تمتع و حج براى يادگرفتن مراكز و مواضع سكناى حجاج ايرانى و راه هاى منى و عرفات بدون احرام بيرون روند يا خير؟ خصوصاً اگر بقا بر احرام برايشان مشكل باشد؟

بسمه تعالى، جايز نيست مگر در مورد حاجت محرماً به احرام حج.

[سؤال 5652] 2325

4. خروج از مكه به غار حرا خروج از حرم است يا نه؟ بر فرض آن كه از حرم خارج باشد براى كسى كه نمى دانسته و قبل از عرفات و منى مثلاً روزهاى اول ورود به

ص: 79

مكه آن جا رفته باشد تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، غار حرا را نمى دانم خارج حرم است يا نه و بر فرض خروج تكليف اين بوده است كه خارج نشود و اگر ضرورت اقتضا مى كرده بايد محرم به حج تمتع بشود و محرم برود و در صورتى كه عمل نكرده است به حج او ضرر نمى رسد.

[سؤال 5653] 2773

9. آيا جايز است براى كسى كه عمره تمتع را در مكه انجام داده و مُحل شده از شهر مكه خارج شود: 1. براى زيارت غار حرا؛ 2. رفتن به عرفات و غيره؟

بسمه تعالى، به احتياط واجب نمى تواند از مكه خارج شود مگر در مورد ضرورت. و در اين صورت بايد به احرام حج محرم شود.

[سؤال 5654] 2844

5. بعضى از كارمندان و كاركنان حج، بين عمرۀ تمتع و حج تمتع، از مكه براى كارهاى حجاج به جده، عرفات و منى مى روند، آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، احتياط واجب اين است كه بعد از عمرۀ تمتع از مكه خارج نشوند مگر در مورد ضرورت، و در اين مورد محرم شوند به احرام حج و از مكه خارج شوند.

[سؤال 5655] 2760

3. در فاصلۀ بين عمرۀ تمتع و حج تمتع، آيا راهنما مى تواند براى تسهيل امور حجاج، به قصد رفت و برگشت به جده يا ديدن خيمه در عرفات و منى، از مكه خارج شود؟

بسمه تعالى، بدون احرام براى حج، نمى تواند از مكه خارج شود على الأحوط.

ص: 80

[سؤال 5656]

2756

بسمه تعالى

محضر مبارك زعيم عالى قدر، رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

محترماً؛ به عرض عالى مى رساند: اكنون كه شهر مكه توسعه يافته و در اطراف آن خانه هاى جديدى مانند عزيزيه و امثال آن كه پايين تر از خيابان شيشه است، ساخته اند،

استدعا دارد نظر مبارك را در مورد دو سؤال زير اعلام و به مهر مبارك مزين فرماييد.

1. اگر حجاج را در اماكن فوق الذكر اسكان دهند، از نظر اين كه بين عمره و حج نبايد از مكه خارج گردند؛ آيا دچار اشكال نخواهند شد؟

بسمه تعالى، اگر اماكن مذكوره از منازل شهر مكه شمرده شود، اشكال ندارد.

[سؤال 5657]

2. كارمندان كاروان ها كه حج واجب به عمل مى آورند؛ آيا مى توانند براى انجام كارهاى خدماتى بعد از عمره به منى و عرفات يا جده بروند و برگردند يا خير؟

بسمه تعالى، بعد از عمرۀ تمتع نمى توانند از مكه خارج شوند، على الأحوط مگر در مورد ضرورت. و در اين صورت بايد براى حج محرم شوند و خارج شوند.

[سؤال 5658] 2826

11. كارمندانى كه براى تنظيم امور كاروانى بايد به عرفات بروند مثلاً دو روز قبل از حركت به عرفات بدون احرام خارج مى شوند و برمى گردند و مى گويند نمى توانيم با لباس احرام كارهاى خود را انجام بدهيم آيا مى توانند بدون احرام حج از مكه خارج شوند يا خير؟ بر فرض حرمت آيا موجب كفاره هم خواهد بود يا نه؟

بسمه تعالى، خروج بدون احرام جايز نيست لكن كفاره ندارد.

ص: 81

[سؤال 5659]

2827

2. جمعى از كارمندان كاروان ها كه قبلاً به مكه مى روند براى آماده كردن وسايل منزل مكه و مدينه، و پس از بازگشت به جده و آمدن حجاج بايد فوراً به مكه مراجعه نمايند براى آماده كردن غذاى حجاج و امكان رفتن به جحفه و احرام از ميقات براى آشپز و آبدار نيست، آيا با انجام اعمال عمره تمتع و بازگشت به جدّه و خروج از حرم به مادون ميقات كه جدّه باشد با فرض يقين به عدم فوت اعمال حج آيا فقط مرتكب عمل حرامى شده يا به عمل حج او صدمه وارد مى گردد؟

بسمه تعالى، به اعمال حج ضرر نمى زند.

[سؤال 5660] 2842

3. افرادى كه مثل حمله دار و معاون او در ايامى كه در مكه هستند هر روز و يا دو روز يك مرتبه لازم است براى انجام كارهاى ادارى و غيره به جده بروند. آيا در مراجعت به مكه لازم است محرم بشوند و يا حكم حشاش و حطاب را دارند؟

بسمه تعالى، لازم نيست و استثنا حشاش و حطاب از كسانى است كه از ميقات يا محاذى آن تجاوز مى كنند.

[سؤال 5661] 2817

3. فردى براى عمرۀ تمتع واجب از ميقات محرم شده؛ ولى قبل از اين كه بتواند اعمال عمره انجام دهد، مريض مى شود. به طورى كه جز گرفتن نايب چاره اى ندارد. آيا مى تواند كسى را كه عمرۀ تمتع خود را انجام داده، به عنوان نايب براى انجام اعمال عمره انتخاب نمايد؟

بسمه تعالى، مورد نيابت نيست و چنانچه در اثر مرض نتواند تا وقتى وقت رفتن به عرفات ضيق شود اعمال عمره را انجام دهد، وظيفه او تبديل به حج افراد مى شود و بعد از انجام اعمال حج كه با همان احرام انجام داده، بايد يك عمرۀ مفرده هم اتيان نمايد.

ص: 82

[سؤال 5662]

2822

5. زنى كه در عمره تمتع، شب نهم پاك نشده و حج خود را بدل به افراد نموده ولى قبل از ظهر نهم در عرفات از حيض پاك شده آيا با تبديل نيت و بازگشت او وظيفه او افراد است و يا تمتع؟

بسمه تعالى، در صورت امكان اتيان به عمرۀ تمتع و درك اختيارى عرفه بايد برگردد و اعمال عمرۀ تمتع را به جا آورد.

[سؤال 5666]

2758

بسمه تعالى

1. محرم شدن برادران جانباز در مسجد شجره، گاهى به جهت كثرت جمعيت مشكل است. آيا مى توانند بيرون مسجد محرم شوند؟

بسمه تعالى، نمى توانند در خارج مسجد محرم شوند.

2. جانبازانى كه نمى توانند خود طواف كنند، آيا براى آن ها نايب بگيرند يا بدهند به عرب ها كه روى سر، در تخته طواف دهند؟

بسمه تعالى، حتى الامكان بايد خودشان - ولو با كمك غير - طواف كنند و اگر ممكن نيست، آن ها را طواف دهند؛ ولى طواف دهنده بايد حتى المقدور مراعات حدود طواف و مطاف را بنمايد، الأقرب فالأقرب.

3. براى بعضى از جانبازان، طواف در داخل مطاف مشكل است. آيا مى توانند در خارج مطاف طواف

كنند يا نايب بگيرند؟

بسمه تعالى، با فرض عدم امكان طواف در حد - ولو در وقت خلوت - طواف در خارج حد، با مراعات اقرب فالأقرب صحيح است.

4. چون در عرفات، زير چادرها هوا فوق العاده گرم است، آيا براى جانبازان، وقوف چند لحظه كافى است؟

بسمه تعالى، از واجب كفايت نمى كند و بايد تا غروب بمانند. هرچند در صورت خروج حج صحيح است.

5. وقوف به مشعر براى جانبازان، تا صبح طاقت فرسا است. جناب عالى هم مى فرماييد: به احتياط

واجب، قبل از نصف شب حركت نكنند و حال آن كه اين هم به جهاتى براى آن ها مشكل است. آيا مى شود با كمى توقف، در ماشين قصد وقوف كنند و سپس حركت نمايند؟

بسمه تعالى، افراد جانباز مختلف هستند و هر كدام عذر دارند، به تكليف معذور - كه در مناسك ذكر شده است و در مسائل بعد هم گفته مى شود - عمل كنند.

[سؤال 5667] 2759

بسمه تعالى

محضر مجاهد كبير، حضرت آيت الله العظمى جناب آقاى خمينى، دامت بركاته

ص: 84

پس از عرض ارادت، اين جانب عازم بيت الله الحرام هستم. لطفاً جواب مسائل ذيل را مرقوم فرماييد.

1. آيا از جحفه و يا از حديبيه مى شود محرم شد؟ و حضرت عالى اجازه مى فرماييد يا نه؟

بسمه تعالى، كسانى كه با هواپيما به جدّه مى روند، بايد به يكى از مواقيت مثل جحفه بروند و از آن جا محرم شوند. ولى اگر از مدينه مى روند، بايد از مسجد شجره محرم شوند. و حديبيه ميقات عمرۀ مفرده است، براى كسانى است كه در مكه هستند.

[سؤال 5668]

2. چون كه ميقات براى اين جانب و همراهانم مشخص نيست؛ آيا به گفتۀ بلد كه مى گويد اين جا جحفه است، مى شود محرم شد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر از گفتۀ او اطمينان حاصل شود، مانع ندارد. والا بايد به عرف محل مراجعه شود.

3. در صورت كثرت جمعيت؛ چون كه مقام ابراهيم را عقب برده اند، آيا تا ديوار زمزم كه پشت مقام قبلى است و تقريباً سى ذراع با بيت فاصله دارد، مى شود طواف كرد يا نه؟

بسمه تعالى، در هر صورت، بايد در حد تقريباً 5/26 ذراع طواف نمايند، بلى اگر ممكن نباشد، حتى در وقت خلوت، مى توانند در خارج حد، با مراعات اقرب فالاقرب طواف كنند.

4. در صورت ازدحام جمعيت در جمرات، از طبقۀ فوقانى مى شود رمى جمرات كرد يا نه؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، حتى در وقت خلوت.

[سؤال 5669] 2825

9. حجاجى كه مدينه بعد هستند، در صورتى كه عزيمت به جحفه مشقت داشته باشد، مى توانند از جده يا يكى از ميقات هاى نزديك، مثل حديبيه براى عمرۀ تمتع محرم شوند يا خير؟

بسمه تعالى، بايد به يكى از مواقيت معروفه مثل جحفه بروند و اگر ممكن

ص: 85

نيست، با نذر از جدّه محرم شوند و بهتر است احتياطاً در حده تجديد احرام كنند.

[سؤال 5670] 2760

بسمه تعالى

حضور محترم قائد عظيم الشأن و مرجع عالى قدر شيعه، حضرت آيت الله العظمى خمينى، مدّ ظله العالى

سلامٌ عليكم، ضمن تقاضاى سلامتى آن رهبر بزرگوار از خداى متعال، مستدعى است مسائل و فروع ذيل را ضمن جواب، به مهر شريف ممهور بفرماييد.

1. با بودن امكان و وقت براى رفتن به ميقات جحفه، آيا مى شود با نذر، در جدّه، به احرام عمرۀ تمتع يا عمرۀ مفرده در آمد؟

بسمه تعالى، بايد به جحفه برود و در فرض مرقوم، احرام از جدّه - ولو با نذر - كافى نيست.

2. وقتى به شهر مكه وارد شد، در فاصلۀ بين منزل و حرم، با حال احرام، استفاده از اتومبيل مسقّف جايز است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

3. در فاصلۀ بين عمرۀ تمتع و حج تمتع، آيا راهنما مى تواند براى تسهيل امور حجاج، به قصد رفت و برگشت به جده يا ديدن خيمه در عرفات و منى، از مكه خارج شود؟

بسمه تعالى، بدون احرام براى حج، نمى تواند از مكه خارج شود على الأحوط.

4. افرادى كه وقوف اضطرارى در مشعر مى نمايند و بعد از نيمه شب به منى وارد مى شوند، آيا مى توانند همان شبانه، رمى جمرۀ عقبه بنمايند؟

بسمه تعالى، اگر معذور باشند از رمى در روز، اشكال ندارد. و زن ها مطلقاً مى توانند همان شب رمى كنند.

5. در رابطه با قربانى، اگر شرايط يا بعض از آن ميسر نگردد، صرف قربانى مجزى است؛ مانند بريدگى گوش و غيره؟

بسمه تعالى، اگر با تأخير ذبح - ولو تا آخر ذى حجّه - ميسر شود، بايد تأخير بيندازد و واجد شرايط، قربانى كند.

ص: 86

6. به كسى كه قرائت نماز او صحيح نيست، ولى در مقام اصلاح هست و به كارمندى و خدمت به حجاج مشغول است، مى شود نيابت حج واگذار كرد؟

بسمه تعالى، اگر در وقت عمل، قرائت خود را درست كند و صحيح بخواند، مانع ندارد.

[سؤال 5671] 2761

بسمه تعالى 4 / 7 / 1358

محضر مقدس رهبر انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله

پس از تقديم سلام و تحيات وافره، مستدعى است جواب سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. راجع به احرام بستن حجاجى كه مدينه بعد هستند جواب صريح و قاطع بيان فرماييد؛ زيرا براى اكثر آن ها رفتن به جحفه از جدّه، عسر و حرج خواهد بود.

بسمه تعالى، بايد از ميقات مثل جحفه محرم شوند و اگر ممكن نيست، احتياطاً با نذر از جدّه محرم شوند و در حده تجديد نيت كنند.

2. آيا آن مقدار از منزل مسكونى كه مورد احتياج نيست - مثلاً نصف يا ثلث - و به اجاره داده شده، متعلق خمس مى باشد يا خير؟ و در صورت اول، اگر به اجارۀ آن جهت امرار معاش احتياج داشته باشد، باز هم به او خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

3. منزلى را دو برادر ابتدائاً به قصد فروش ساخته اند؛ ولى بعداً خودشان در آن سكونت كردند و مازاد بر احتياج نيست، و منزل قبلى را به پدر و مادر خود واگذار كردند كه نصف آن خالى است. كدام يك متعلق خمس است؟

بسمه تعالى، اگر بعد از سال، منتقل به منزل جديد شده اند، خمس آن را بايد بدهند؛ و اگر واگذارى منزل قديم به پدر و مادر از شؤون فرزند باشد، به نحوى كه مؤونه صدق كند، خمس ندارد؛ و الاّ خمس منزل قديم را هم بايد بدهند.

[سؤال 5672] 2762

بسمه تعالى

حاجى در وسعت وقت و در حال اختيار چه براى عمره تمتع و چه براى عمره

ص: 87

مفرده آيا مجاز است كه در حده محرم شود يا خير؟

بسمه تعالى، چون محاذات حده با يكى از مواقيت معلوم نيست نمى توانند از حده محرم شوند.

[سؤال 5673] 2754

10. آيا رافع را محاذى ميقات يا قبل از ميقات مى دانيد يا هيچ كدام؟

بسمه تعالى، ثابت نيست.

[سؤال 5674] 2763

بسمه تعالى 7 / 3 / 1362

محضر مقدس مرجع عالى قدر و رهبر عظيم الشأن اسلام، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، السلام عليكم

1. با كمال جسارت، چون فعلاً حجاج آذربايجان، مدينه بعد هستند و لازم است جهت محرم شدن، به جحفه بروند و با در نظر گرفتن مشقت و ناهموارى راه جحفه و احتمال خطر وسايط نقليه - به طورى كه تصادف ناگوار سال 1361 گروه شهرستان زنجان، شاهد موضوع مى باشد - چنانچه آن مرجع بزرگوار، در مناسك حج، مسأله 7 محاذى ميقات را كه (حده) ناميده مى شود اجازه فرموده اند، چون تاحال، حده شناخته نشده، در اين صورت با چه ترتيب و شرايطى مى توان همان محل را پيدا كرد؟ و شهادت يك نفر از اهالى جدّه يا مكه، كافى است و به قول آن مى توان اعتماد نمود يا نه؟

بسمه تعالى، قول يك نفر كافى نيست و بايد از اهل محل تحقيق شود.

2. كسى كه سفر اول او است، بنابر رأى مبارك آن حضرت در حج تمتّع، قطعاً بايد سر بتراشد و يا تقصير، كافى است؟

بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب بايد سر بتراشد.

3. با غسل احرام، مى توان نماز واجب را خواند يا نه؟

بسمه تعالى، غسل احرام، مجزى از وضو نيست و كفايت از غسل هاى ديگر هم نمى كند؛ پس كسى كه محدث است، با غسل احرامِ تنها، نمى تواند نماز بخواند.

ص: 88

[سؤال 5675]

2753

6. اگر حمله دار و يا كارگران كاروان حج، براى اجاره كردن منزل و يا بردن اثاثيه به مدينه، به مكه بروند و در مسجد تنعيم - به نيت عمرۀ مفرده - محرم شوند و بعد از اعمال عمره، به جدّه و يا به مدينه بروند و دوباره براى اعمال حج و عمرۀ تمتع، از ميقاتگاه (مسجد شجره يا جحفه) محرم شوند، جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از خارج مى خواهند به مكه بروند، براى عمرۀ مفرده بايد به يكى از مواقيت بروند و از ادنى الحل نمى توانند محرم شوند و بعد از انجام عمرۀ مفرده مى توانند از مكه خارج شوند و بعد، عمره و حج تمتع را انجام دهند.

[سؤال 5676] 2764

بسمه تعالى

1. افرادى كه به مكه مى روند، مى توانند در جده محرم شوند يا نه؟ و آيا در ضيق وقت و وسعت وقت حكم آن فرق مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، بايد به يكى از ميقات هاى معروفه بروند و اگر ممكن نيست، احتياطاً با نذر در جدّه محرم شوند و در حدّه تجديد احرام نمايند.

2. افرادى كه به مكه مى روند بعد از انجام عمرۀ تمتع و قبل از حج تمتع، مى توانند عمرۀ مفرده انجام دهند يا نه؟ و بين دو عمره بايد چقدر فاصله بشود؟

بسمه تعالى، جايز نيست خروج از مكه بدون احرام به حج، بعد از عمرۀ تمتع. و بر فرض خروج بدون احرام، صحت عمرۀ مفرده محل اشكال است. و اگر فاصله بين دو عمره كمتر از يك ماه است رجائاً آورده شود.

3. در باب طواف كه مى گويند شيعه بايد در موقع طواف مابين خانۀ كعبه و مقام ابراهيم باشد و به همين نسبت در سه طرف خانۀ كعبه مراعات كند كه بيشتر فاصله نداشته باشد؛ با اين ازدحام جمعيت، خيلى مشكل است. اگر از مقام ابراهيم بگذرند و مانند اهل تسنن طواف كنند، اشكال دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در مورد اختيار جايز نيست. واگر ممكن نيست - ولو در وقت خلوت - طواف در حد طواف؛ در خارج حد با مراعات اقرب فالاقرب مانع ندارد.

ص: 89

4. مى گويند نماز طواف را بايد پشت مقام ابراهيم خواند و اين هم باز مشكل است. آيا جايز است، هر مكانى كه ممكن باشد نماز طواف را بخوانند؟

بسمه تعالى، در حال اختيار جايز نيست و در صورت عدم امكان تفصيلى است. در مناسك ذكر شده است.

5. در سعى صفا و مروه كه دو طبقه ساخته اند، آيا در طبقۀ دوم هم حجاج مى توانند سعى صفا و مروه را انجام دهند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر محرز نيست كه بين صفا و مروه سعى مى شود، جايز نيست.

6. افرادى كه در شب يازدهم ذى حجه در منى هستند و مى خواهند بروند مكه و بقيه اعمال حج تمتع را انجام دهند؛ قبل از نيمه شب مى توانند از منى خارج شوند يا نه؟

بسمه تعالى، قبل از نصف شب جايز نيست.

7. افرادى كه بعد از ظهر روز عيد قربان از منى به مكه مى روند تا بقيۀ اعمال حج تمتع را انجام دهند؛ چه موقعى بايد در منى حاضر باشند؟

بسمه تعالى، اول شب.

8. افرادى كه در روز عيد قربان در منى بايد قربانى كنند و مستحق در آن جا نيست و بيشتر گوشت ها زير خاك مى رود؛ اجازه و امر مى فرماييد تا در ايران، روز عيد قربان از طرف حاجى كه در منى مى باشد قربانى كنند يا نه؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

9. يك سوم گوشت قربانى را كه بايد به فقير بدهند، آيا مى توانند به آن سودانى ها بدهند و به هر حال تكليف افرادى كه گوسفند قربانى مى كنند با گوشت آن ها چيست؟ و بايد چه كنند؟

بسمه تعالى، تقسيم واجب نيست، بلكه مستحب است.

10. خانم هايى كه به مكه مى روند يا در ماه رمضان روزه مى گيرند؛ قرص هايى مى خورند كه در مدت يك ماه حيض نشوند كه بتوانند در اين مدت داخل مسجد الحرام و مسجد النبى صلى الله عليه و آله بشوند و در ماه رمضان روزه بگيرند. خوردن اين قرص ها جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

11. در حال اختيار افراد شيعه مى توانند در نماز جماعت اهل تسنن شركت كنند و حال اين كه دست بسته نماز مى خوانند و آمين مى گويند اگر در حال اختيار نتوانند و در ضرورت شركت كنند آيا بايد آن نماز را اعاده كنند يا خير؟

ص: 90

بسمه تعالى، در مورد تقيه شركت جايز است و نماز صحيح است و مختص به مورد ضرورت نيست.

12. در مكه و مدينه نماز را به جماعت در مسافرخانه و هتل بخوانند يا در مسجدالحرام و مسجدالنبى صلى الله عليه و آله فرادا، كدام افضل است؟

بسمه تعالى، در مسافرخانه و هتل نماز جماعت نخوانند و چنانچه خلاف تقيه باشد صحت جماعت مشكل است.

13. شخصى مستطيع است و از بابت حساب شرعى هم مديون است و اگر بخواهد حساب شرعى را تصفيه كند و همه را بدهد نمى شود به مكه برود رفتن به مكه مقدم است يا دادن حساب شرعى يعنى سهم امام عليه السلام و سهم سادات.

بسمه تعالى، اگر قبلاً استطاعت نداشته در فرض مذكور مستطيع نيست و بايد خمس بدهد و اگر قبلاً استطاعت داشته بايد به حاكم شرع مراجعه و از او اجازه بگيرد.

14. شخصى اگر با ماشين سقف دار رانندگى مى كند و از مدينه محرم مى شود و به مكه مى رود يك گوسفند بايد كفاره بدهد و يا اين كه هر مرتبه از ماشين پياده و سوار شد بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

بسمه تعالى، يك گوسفند در هر احرام كفايت مى كند.

15. گوشت گوسفندى كه حاجى به عنوان كفاره مى دهد خودش مى تواند از آن گوشت بخورد يا نه؟

بسمه تعالى، نمى تواند بخورد.

16. كسانى كه به مكه مى روند و سفر اولشان مى باشد در مورد مردها حتماً بايد سرشان را بتراشند يا مخيّر هستند در تراشيدن سر يا تقصير؟

بسمه تعالى، در منى بايد سر بتراشند.

17. كسانى كه در نمازشان غلط دارند نماز طواف عمره و حج و طواف نساء را به جماعت بخوانند كفايت مى كند يا بايد نايب بگيرند و در صورتى كه نايب بگيرند خودشان هم بايد فرادا بخوانند يا نه و نماز طواف را بايد آهسته بخوانند يا بلند؟

بسمه تعالى، بايد خودشان فرادا بخوانند و مخيرند بين جهر و اخفات.

18. بعد از عمل عمره تمتع و قبل از انجام حج تمتع انسان مى تواند از مكه خارج شود به جبل النور و غار ثور يا جده يا طائف برود و برگردد؟ و اگر جايز باشد در مراجعت بايد عمل عمره مفرده انجام دهد يا نه؟

بسمه تعالى، به احتياط واجب خارج نشود از مكه مگر در صورت حاجت محرماً به احرام حج.

ص: 91

19. افرادى كه شب عيد قربان در مشعر الحرام هستند قبل از طلوع آفتاب مى توانند از وادى محسّر خارج شوند يا نه؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

20. در باب نماز يكى از مكان هاى تخيير از جهت قصر و اتمام مسجد الحرام و مسجد النبى مى باشد اين حكم اختصاص به مسجد الحرام و مسجد النبى دارد يا در تمام مكه و مدينه تخيير مى باشد؟

بسمه تعالى، اختصاص به مسجد دارد.

[سؤال 5677] 613

3. شخصى در عمرۀ تمتع مثل شخص مذكور از جده به نذر احرام بست، آيا عمره اش صحيح است؟ و اگر بعد از حج منكشف شد كه صحيح نيست، آيا قضاى حج بر او واجب است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بعيد نيست صحت عمل، اگر چه احتياط خوب است.

[سؤال 5678] 613

4. شخصى از روى جهالت يا غفلت، به نذر از جدّه احرام بست و وقتى فهميد كه عمل او درست نيست كه ديگر امكان رفتن به ميقات نيست، آيا عمره اش درست است؟ و اگر امكان رفتن به ادنى حل باشد كه كمتر از جدّه است، آيا اعادۀ عمره واجب است يا خير؟ و در صورت عدم اعاده جاهلاً، عمره اش باطل است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اعتقاد داشته كه محرم است و عامد نبوده، عملش صحيح است.

[سؤال 5679] 2068

13. كسانى كه عمره مشرف مى شوند مى توانند از جده يا از يكى از مواقيت عمره مانند تنعيم و جعرانه مثلاً محرم شوند يا لازم است از ميقات عمره تمتع محرم شوند هرچند بعد از تشرف به مكه ميقات عمره مفرده را فرموده ايد مى شود از تنعيم و

ص: 92

جعرانه و يا يكى از مواقيت عمره تمتع محرم شد. لذا عده اى بدون احرام از مواقيت عمره تمتع رفته اند در مسجد تنعيم محرم شده و خيال كرده اند كه مخيرند بين مواقيت در احرام مطلقاً.

بسمه تعالى، از خارج اگر خواست وارد مكه شود بايد از يكى از مواقيت محرم شود و عبور از ميقات بدون احرام جايز نيست و در حال اختيار احرام از جدّه صحيح نيست بلكه بايد برود به يكى از مواقيت ولى اگر نمى تواند، احرام از جدّه مانع ندارد و احوط در اين صورت آن است كه با نذر باشد.

[سؤال 5680] 2765

بسمه تعالى سوم جمادى الاولى 1400 ق

شخصى كه در ايران نذر كرده در جده محرم شود براى عمره مفرده و در جده محرم شده و عمل را انجام داده صحيح است يا خير؟ و بر فرض عدم صحت اگر جاهل به اين بوده كه در صورت امكان بايد برود جحفه يا يكى از مواقيت ديگر، چه صورت دارد؟ و آيا فرق است بين اين كه واقعاً هم مشقت داشته باشد براى رفتن به يكى از مواقيت ولو توجه نداشته يا خير؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه جاهل بوده و اعمال را انجام داده عمرۀ او محكوم به صحت است.

[سؤال 5681] 2766

بسمه تعالى

زن نذر مى كند كه قبل از ميقات محرم شود يا نذر كرده و محرم شده در حالى كه از شوهر در اين نذر اذن نداشته است. آيا نذر او بى اشكال است يا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، نذر زن بدون اذن شوهر باطل است. بنابراين اگر زن خوف دارد كه وقت احرام از مسجد شجره حائض باشد مى تواند ولو در ايران از

ص: 93

شوهرش اذن بگيرد كه نذر كند و ازمدينه محرم شود و در اين صورت احرام او از مدينه صحيح است بشرط اين كه نذر او با صيغۀ شرعى معتبر باشد.

[سؤال 5682] 2767

بسمه تعالى

لطفاً بفرماييد:

1. آيا مى شود از بندرعباس يا تهران با نذر محرم شد كه ديگر حجّاج به جحفه نروند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد واگر در روز زير سقف سفر مى كنند، بايد كفاره بدهند.

2. مستخدمين كاروان كه براى كرايۀ منزل زودتر به مكۀ معظمه مى روند و بعد برمى گردند با حجاج مى روند؛ از كجا بايد محرم شوند؟ آيا بيرون آمدنشان از مكه اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، بايد از ميقات محرم شوند. واگر عمرۀ تمتع به جا آورند، نمى توانند از مكه خارج شوند، مگر در صورت حاجت محرماً به احرام حج.

3. آيا نايب كه به نيابت از كسى به حج مى رود، مى تواند در بعضى از كارها كه مى توان نايب گرفت نايب بگيرد.

بسمه تعالى، مانع ندارد. و استنابۀ ذوى الاعذار صحيح نيست.

[سؤال 5683] 2752

2. چون خدمۀ كاروان هاى مدينه بعد، چند روز قبل از حركت حجاج مدينه به مكه مى روند، براى رفتن به جحفه وسيله وجود ندارد، آيا مى توانند با نذر در جده به عنوان عمرۀ مفرده، وارد مكه شوند و بعد از اين كه حجاج به جده آمدند، مجدداً به جده برگشته، همراه حجاج به جحفه بروند و براى عمرۀ تمتع احرام ببندند يا خير؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه نمى توانند به ميقات بروند، مانع ندارد با نذر از جده محرم شوند و بهتر است احتياطاً در حده تجديد احرام نمايند و در فرض مسأله، عمرۀ مفرده و عمرۀ تمتع آن ها صحيح است.

ص: 94

[سؤال 5684]

2768

بسمه تعالى

عده كثيرى از مردم چند ماه قبل از حج وارد مكه مى شوند و عمره مفرده به جا مى آورندوقتى اوان حج رسيد اگر به عللى از رفتن به ميقات عمره تمتع ممنوع شدند و در تمام اين مدت در مكه بودند وظيفه اين گروه چيست آيا عمره مفرده اى كه چند ماه قبل به جا آورده اند كفايت از عمره تمتع مى كند يا خير و بر فرض دوم آيا احرام عمره تمتع از ادنى الحل كافى است يا خير؟

بسمه تعالى، عمره مفرده كفايت نمى كند و اگر متمكن از رفتن به ميقات نيست لازم است به خارج حرم برود و از آن جا محرم شود و از ادنى الحل كافى است.

[سؤال 5685] 613

2. شخصى از جدّه براى عمرۀ مفرده احرام بست و از روى جهالت يا كسالت مندى به جحفه نرفت، آيا عمره اش صحيح است؟

بسمه تعالى، اگر جاهل يا معذور بوده و بعد از گذشتِ وقت جبران متوجه شود، عمره صحيح است.

[سؤال 5686] 2769

بسمه تعالى

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. شخصى در ذى قعده، عمرۀ تمتع كرد و بعداً محتاج شد به رفتن به مدينه يا جده - براى استقبال رفقا يا كارهاى ديگر - آيا واجب است كه با احرام حج برود و تا يك ماه در حالت احرام بماند، يا صورت ديگر هم ممكن است؟ و در هر دو صورت، اگر اين عمل را جاهلاً انجام داد، آيا حج و عمره اش باطل مى شود يا فقط گنه كار است و اگر گنه كار است، آيا كفاره هم واجب است يا خير؟

ص: 95

بسمه تعالى، بعد از عمرۀ تمتع نبايد از مكه خارج شود على الاحوط؛ مگر در مورد ضرورت، محرماً به احرام حج؛ و در هر صورت، اگر بدون احرام خارج شد، ضرر به صحت عمل او نمى زند.

2. در قربانى آيا رسانيدن حصّۀ فقرا به آن ها يا وكلاى آن ها واجب است؛ اگرچه آن ها در منى باشند؟ و اگر واجب است كه قيمت ثلث را برساند، قيمت ثلث حيوان زنده واجب است يا حيوان مذبوح - و آن هم قيمت گوشت در منى كه ثلث حيوان، شايد پنج ريال هم قيمت نداشته باشد - يا قيمت گوشت بازار؟

بسمه تعالى، تقسيم قربانى و دادن ثلث به فقير واجب نيست.

3. شخصى كه پول قربانى را ندارد، آيا مستطيع محسوب مى شود يا خير؟ و اگر پول دارد و مى خواهد كه عوض هدى، روزه بگيرد - با وجودى كه هدى ممكن است - آيا اين روزه كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، اگر ساير شرايط را دارد، مستطيع است و اگر پول هدى را ندارد، بايد روزه بگيرد، به تفصيل مناسك.

4. پختن و خوردن گوشت قربانى در اين روزها تقريباً غير ممكن است. آيا در اين صورت هم خوردن واجب است و اگر نخورد، آيا كفاره واجب است يا فقط استغفار كفايت مى كند يا آن هم واجب نيست؟

بسمه تعالى، خوردن گوشت قربانى واجب نيست.

5. كسى كه در طواف يا نماز طواف نيابت مى كند، آيا لازم است كه او هم محرم باشد يا بدون احرام هم نيابت ممكن است؟

بسمه تعالى، احرام لازم نيست.

6. كسى كه راكباً يا محمولاً مى تواند طواف كند و از روى جهالت، ديگرى را نايب تعيين كرد و بعداً محلّ شد، آيا اين احلال، درست است يا اعادۀ طواف واجب است؟ و در صورت وجوب اعاده، منافيات احرام را كه در اين اثنا مرتكب شده، آيا كفاره آن ها هم واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، اعادۀ طواف، واجب است و در فرض جهل، كفاره واجب نيست.

[سؤال 5687]

7. شخصى كه امكان دارد به جحفه برود و مع ذلك، از كراچى - به نذر - احرام بست، آيا اين شخص، معصيت كرده و استغفار برايش واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، معصيت نيست و با فرض نذر، احرام صحيح است.

ص: 96

8. كسى كه ما مى دانيم نماز طوافش درست نيست، آيا مى توانيم بعد از طواف نساء و نمازش، به او دختر بدهيم يا برايش عقد بخوانيم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر خودش نمازش را صحيح مى دانسته، همان نماز كافى است و ازدواج او مانع ندارد.

9. كسى كه نماز طوافش باطل است، آيا مى شود كه به فرزندش، ولدالحرام گفته شود؟

بسمه تعالى، ولد حرام نيست.

10. شخصى كه كمربندش از جلد غيرمعلوم التذكيه است، آيا احرامش درست است؟ و اگر درست نيست، آيا اعادۀ حج و عمره برايش واجب است يا خير؛ خصوصاً در صورت جهل به مسأله يا عدم التفات به مسأله؟

بسمه تعالى، مضر به صحت احرام نيست و اعادۀ حج و عمره، لازم نيست.

11. گوسفند قربانى كه گوشش به قدر يك انگشت بريده باشد، آيا كفايت مى كند يا خير؟ و در صورت عدم اجزا، تكليف حاجى چيست؛ خصوصاً در صورتى كه بعداً ملتفت به مسأله شده؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال در موردى كفايت مى كند كه بريده بودن گوش، به نحو شكاف باشد؛ و اگر به طور قطع بوده صحيح نيست.

[سؤال 5688] 1890

17. افرادى در كاروان حج استخدام مى شوند براى تمشيت كارها، روى ضرورت چند بار بايد از جدّه بروند مكه معظمه و برگردند به جدّه، تكليف اين افراد در اين چند

دفعه رفت و آمد از نظر وظيفه به طورى كه اشكالى نداشته باشد چيست؟

بسمه تعالى، اگر عمرۀ تمتع به جا آورده باشند حقّ ندارند خارج شوند مگر آن كه براى حج محرم شوند و اگر عمرۀ مفرده به جا آورده باشند خروج بدون احرام مانع ندارد و بنابر احتياط هر بار خارج شدند براى دخول مكه از محل احرام براى عمرۀ مفرده محرم شوند و وارد شوند و عمره مفرده به جا آورند و عمرۀ تمتع را وقتى اتيان كنند كه بعد از آن از مكه خارج نشوند.

ص: 97

[سؤال 5689]

2205

2. كسانى كه براى عمره مفرده به مكه مشرف مى شوند آيا مى توانند عمداً از يكى از مواقيت عمره تمتع محرم نشوند و از مسجد تنعيم يا جعرانه مثلاً محرم شوند يا نه، لازم است كه از ميقات عمره تمتع محرم شوند.

بسمه تعالى، تجاوز از ميقات بدون احرام جايز نيست و در صورت تجاوز واجب است برگردد به ميقات و اگر نتوانست برگردد هر جا كه هست محرم شود.

2. عرض مطاف را در همه حال در مناسك در حدود 5/26 ذراع مقرّر داشته اند آيا اذن مى فرمايند در مواردى كه به علت كثرت جمعيت طواف دشوار مى گردد در فاصله اى دورتر از اين مقدار طواف انجام گيرد و يا اذن مى فرمايند مقلدين حضرت آيت الله در اين يك مسأله به مجتهد ديگرى كه واجد شرايط بوده و بيش از اين مقدار طواف را جايز مى داند رجوع نمايند؟

بسمه تعالى، مسأله از موارد رجوع به غير نيست و چنانچه در اثر كثرت جمعيت، طواف در حد ممكن نباشد ولو در وقت خلوت مى توانند درخارج حد طواف كنند با رعايت اقرب فالاقرب.

3. به طورى كه استحضار دارند در سنوات جارى به علت كثرت حجاج، زن ها، پيرمردان، بيماران و اشخاص ضعيف قدرى از شب عيد را در مشعر الحرام توقف و همين كه شب از نيمه گذشت به جانب منى حركت مى كنند، آيا اين قبيل افراد مى توانند در همان شب عيد نيز جمره عقبى را رمى كنند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

4. آيا مطلق ترس از تزاحم جمعيت از عذرهايى شمرده مى شود كه مى توان براى رمى جمار نايب گرفت؟

بسمه تعالى، در وقت خلوت رمى كنند و مجرد ترس كافى نيست.

5. اگر كسى تعدادى از سنگريزه ها را به جمره زد ولى به علّت كثرت جمعيت مدتى فاصله شد تا دوباره خود را به جمره برساند آيا اينك بايد دوباره از نو رمى كند و يا بقيه عمل گذشته را اگر تمام كند كافى است؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور بقيه را تمام كند و كفايت مى كند.

6. رمى به قسمت هاى تازه ساخته شده جمار و يا از طبقه فوقانى را آيا كافى مى دانيد؟

بسمه تعالى، كافى است.

7. به طورى كه مستحضريد بلندى هاى منى را اخيراً تسطيح و بدان ملحق نموده كه سال گذشته گروه هايى از حجاج در آن قسمت ها بيتوته نمودند تمنا دارد نظر مبارك را در اين قبيل امكنه بيان فرمايند و آيا مى توان به علامت ها و نشانه هايى كه به عنوان وادى محسّر يا منى و... گذاشته اند اعتماد نمود و آن را ملاك قرار داد.

بسمه تعالى، اگر از منى است بيتوته در آن صحيح است.

8. به طورى كه مشهور است تمام يكى از دو مسلخ و قسمت اعظم يكى ديگر از آن ها در وادى محسّر

قرار دارد با عرض اين كه معمولاً اجازه داده نمى شود كه حجاج در خود منى اقدام نمايند تكليف آنان در اين خصوص چيست؟

ص: 99

بسمه تعالى، با امكان ذبح در منى بايد در منى قربانى كند و در هر صورت قربانى در مسلخ جديد مجزى است.

9. با توجه به اختلاف نظر موجود در وقت نماز صبح و مغرب از طرفى و تأكيد لزوم شركت در جماعت عامه از طرف ديگر تمنا دارد كيفيت اقتدا و به خصوص اين كه آيا قرائت در اين قبيل موارد هم از مأمومين ساقط مى باشد يا خير و اعاده هم لازم دارد يا نه امر فرماييد مفصلاً مرقوم دارند؟

بسمه تعالى، جماعت با آن ها در مورد تقيّه صحيح است و اعاده ندارد به خصوص كه آن ها هم در وقت نماز بخوانند.

10. كسى كه حج مستحبى انجام مى دهد آيا مى تواند بدون عذر و اختياراً در بعض اعمال مثلاً طواف و يا رمى و غيره به ديگرى نيابت بدهد؟

بسمه تعالى، جايز نيست و فرقى بين حج مستحبى و واجبى نيست.

11. آيا كسانى كه به قصد بيت الله الحرام مثلاً از تهران حركت مى كنند در فرودگاه تهران نماز خود را مى بايستى قصر بخوانند و يا تمام؟

بسمه تعالى، اگر از حد ترخص منزل آن ها خارج است قصر بخوانند.

12. آيا اجير مى تواند در بعض امور مثل قربانى ديگرى را وكيل كند به خصوص اگر شرط مباشرت در انجام تمام كارها نشده باشد؟

بسمه تعالى، در قربانى مانع ندارد.

13. آيا مى توان روى احرام از كمربند دوخته نشده و يا از يك نوع كمربند كه حتى قلاب هم ندارد و معروف به كمربند سربازى است جهت بستن آن استفاده نمود؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

14. تبعيت از عامه كه در سال گذشته اعلام فرمودند مجزى است آيا فقط در مورد درك وقوفين مى بايستى رعايت گردد يا در كليه اعمال؟

بسمه تعالى، در وقوفين كه تقيه است بايد متابعت كنند و در اعمال منى تبعيت نيست.

[سؤال 5691] 5657

6. كسى كه حج واجب خود را انجام داده ظاهراً، ولى مى خواهد باز هم از باب احتياط مجدداً به عمل بياورد آيا قصد احتياط كند يا به قصد ما فى الذمه به جا آورد؟

بسمه تعالى، به قصد قربت مطلقه به جا آورد كفايت مى كند.

ص: 100

بسمه تعالى، با فرض تعذر تطهير مانع ندارد و در هر صورت احرام صحيح است و در صورت حرجى بودن تطهير، طواف صحيح است.

2. بعضى از معلولين با خود كيسه بول دارند - چون با حركت بدن بول از آن ها خارج مى شود - اين ها در طواف و نماز چه بايد بكنند؟

بسمه تعالى، به وظيفۀ سلس البول عمل كند؛ يعنى قبل از نماز وضو بگيرند و آنچه در حال نماز بول بيايد ضرر ندارد و حكم طواف نيز همين طور است.

3. بعضى از معلولين كه طهارت از حدث اصغر براى آن ها ممكن نيست؛ چون قوۀ ماسكه را از دست داده اند چه كنند؟

بسمه تعالى، مضر به صحت طواف و نماز نيست، در صورتى كه به وظيفۀ مسلوس با مبطون كه در رساله ذكر شده عمل كنند.

[سؤال 5696]

4. استفاده از پا و دست هاى مصنوعى كه از خارج وارد مى شود در حج چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر معلوم نيست كه از حيوان است يا نه، اشكال ندارد.

5. دست و پاى مصنوعى كه با چرم هاى دوخته شده به بدن مى بندند چه صورت دارد؟ آيا كفاره دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و احوط دادن كفاره است.

6. حركت معلولين در صبح روز دهم از مشعر براى منى مشكل است و طاقت فرسا مخصوصاً با چرخ؛

آيا مى شود در شب حركت كنند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

7. براى معلولين، طواف و نماز حج بعد از برگشت از منى بسيار مشكل است، آيا مى توانند بعد از احرام بستن انجام بدهند يا خير؟

بسمه تعالى، مى توانند مقدم دارند.

8. براى معلولين در روز نوعاً رَمى جمرات مقدور نيست، آيا در شب مى توانند بزنند يا خير؟ در صورت مثبت بودن، مسأله همراهان به چه صورت در مى آيد؟

بسمه تعالى، مى توانند در شب رمى كنند، ولى همراهان بايد به تكليف خودشان عمل كنند.

ص: 102

[سؤال 5697]

2763

3. با غسل احرام، مى توان نماز واجب را خواند يا نه؟

بسمه تعالى، غسل احرام، مجزى از وضو نيست و كفايت از غسل هاى ديگر هم نمى كند؛ پس كسى كه محدث است، با غسل احرامِ تنها، نمى تواند نماز بخواند.

آيا كفاره دارد يا نه؟

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

[سؤال 5701]

6. جاهل به حرمت تدهين در حال احرام اگر تدهين كند چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

7. آيا ذبح كردن كفاره هاى احرام عمره در مكه و ذبح كردن كفاره هاى حج در منى به نحو وجوب است؟ آيا مى شود كه آن ها را در بلد خود ذبح نمود؟

بسمه تعالى، واجب است على الاحوط؛ ولى اگر ترك كرد، مى تواند در محل خود ذبح كند و صدقه بدهد.

[سؤال 5702]

8. آيا جايز است براى محرم كه بدن خود را با صابون بودار بشويد؟ و آيا جايز است بشويد با مطلق صابون؟

بسمه تعالى، شستن با صابون اشكال ندارد؛ ولى اگر صابون عطرى است بايد اجتناب شود.

9. آيا جايز است براى كسى كه عمره تمتع را در مكه انجام داده و مُحلّ شده از شهر مكه خارج شود:

1. براى زيارت غار حرا؛ 2. رفتن به عرفات و غيره؟

بسمه تعالى، به احتياط واجب نمى تواند از مكه خارج شود مگر در مورد ضرورت. و در اين صورت بايد به احرام حج محرم شود.

10. در نيابت از غير، آيا واجب است نايب خود را به منزلۀ منوب عنه فرض كند يا اين كه مجرد نيت از غير كافى است؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

[سؤال 5703] 6552

4. شخصى حاجى در راه مكه معظمه با زن اجنبى كه حاجيه است زنا مى كند در مكه كه رسيد توبه مى كند خانه خدا را طواف مى كند حج آن ها درست است؟

ص: 104

بسمه تعالى، اگر در حال احرام نبوده مضر به حج آن ها نيست و اگر بوده تفصيل آن در مناسك است.

[سؤال 5704] 6552

5. شخصى احرام بسته است نصف عمل حج را به جا آورده زنا مى كند غسل مى كند نصف عمل باقيمانده را به جا مى آورد درست است يا نه دوباره از سر بگيرد يا اين كه حج آن ها باطل است؟

بسمه تعالى، اگر در احرام عمره بوده باطل نمى شود و بايد عمل را تمام كند و كفاره بدهد و اگر در احرام حج قبل از وقوف به عرفات بوده حج او باطل است بلا اشكال و اگر قبل از وقوف به مشعر بوده بنابر اقوا باطل است و در اين دو صورت بايد عمل را تمام كند و كفاره بدهد و سال بعد حج به جا آورد و اگر بعد از وقوف به مشعر بوده حج او صحيح است لكن اگر قبل از تجاوز از نصف طواف نساء بوده بايد كفاره بدهد و كفاره در همه صور يك شتر است.

[سؤال 5705] 2774

بسمه تعالى

خدمت برادران ارجمند، سلام عليكم

من و همسرم يك زوج جوان هستيم. سال گذشته (1360) به مكه مشرف شديم، ولى مثل اين كه يك عمل خلافى انجام داده ايم و خودمان هم نمى دانيم كه آيا اين عمل تقصير بوده و كفاره دارد يا خير؟ مى خواستم شما در اين مورد ما را راهنمايى و يارى بفرماييد (ما مقلد امام هستيم) و آن اشكال اين است كه وقتى ما از مدينه بيرون آمديم، پس از اين كه بين راه محرم شديم و داشتيم به طرف مكه براى اعمال حج مى رفتيم، چون من و همسرم با هم روى يك صندلى اتوبوس سر باز نشسته بوديم و شب هنگام هم بود كه در حركت بوديم، براى مدت نيم ساعت همسرم (در حال احرام) سرش را

ص: 105

گذاشت روى پاى من و به همان صورت خوابيد، تا به مكه رسيديم و ما بعدها متوجه شديم كه ممكن است تقصيرى شده باشد. حالا مى خواستيم شما محبت كنيد و به ما بفرماييد كه آيا ما بايد كفاره گوسفند بدهيم يا نه؟ با توجه به اين كه تمام 24 مورد محرمات احرام را مى دانستيم ولى اين مورد را اصلاً متوجه نبوديم.

تذكر اين كه: خود من با تمام دقت ها و توجهاتى كه مى كردم، مع ذلك دو بار تقصير كردم كه يك مورد آن را از شما سؤال كردم، فرموديد: تقصير نبوده. به هر حال مورد فوق هم بر اثر فراموشى و يا شايد عدم آگاهى (از ناحيۀ همسرم) رخ داده و ما مى خواهيم تكليف خودمان را بدانيم.

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

[سؤال 5706] 2754

9. حاجى قبل از طواف نساء زنى را عقد كرده و دخول نموده جهلاً يا عمداً، تكليف اين فرد نسبت به كفاره و نسبت به اين زن خصوصاً اگر زن هم طواف نساء در عهده داشته است چيست؟

بسمه تعالى، عقد باطل و در صورت علم كفاره و حرمت ابديه حاصل است و كفاره آن يك بدنه است.

[سؤال 5707] 2775

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

اين جانب وقتى به مكه مشرف شدم، فكر مى كردم طواف نساء فقط بر متأهلين واجب است، ولى محرمات احرام، من جمله حرمت عقد كردن را بر محرم مى دانستم و پس از مراجعت، دخترى را عقد نمودم و مقاربتى هم انجام دادم. بعد از فهميدن مسأله، در انجام طواف نساء شك كردم و چون گفتند قاعده فراغ جارى نمى شود، دومرتبه به مكه مشرف شده و قضاى آن را به جا آوردم؛ ولى هنوز نگران حكم آن

ص: 106

مى باشم. لطفاً بفرماييد: آيا اين زن بر من حرام ابدى است يا خير؟ توضيحاً اين كه هنوز عروسى هم نكرده ام.

بسمه تعالى، به ترتيبى كه نوشته ايد، زن بر شما حرام ابدى نمى شود و عقدى كه قبلاً كرده ايد باطل است و مجدداً بايد عقد كنيد.

[سؤال 5708] 2155

4. در لباس احرام حقير مى خواستم حمام بروم. گفتند روحانى كاروان گفته مصرف صابون اشكال ندارد، و بنده هم استفاده كردم. چند روز بعد روحانى كاروان گفت شك دارد كه اين مسأله يعنى بودار بودن صابون درست است يا نه، تكليف بنده در اين مورد چيست؟ يعنى مى بايست يك گوسفند قربانى بنمايم؟ و اگر اين چنين است من مبلغ آن را به كجا بدهم؟ و در ضمن مبلغ آن چقدر است؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله تكليفى بر شما نيست.

[سؤال 5709] 2770

13. آيا مى توان روى احرام از كمربند دوخته نشده و يا از يك نوع كمربند كه حتى قلاب هم ندارد و معروف به كمربند سربازى است جهت بستن آن استفاده نمود؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5710] 1622

4. مقصود از دوخته نبودن لباس احرام و گره نداشتن آن مطلق دوخت و گره است يا دوخت و گره قطعات آن به يكديگر؟

بسمه تعالى، مقصود مطلق لباسى است كه صدق كند دوخته شده يا در آن گره هست.

[سؤال 5711] 2772

5. دست و پاى مصنوعى كه با چرم هاى دوخته شده به بدن مى بندند چه صورت

ص: 107

دارد؟ آيا كفاره دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و احوط دادن كفاره است.

[سؤال 5712] 123

3. ايشان امسال با جانبازان انقلاب به حج مشرف شدند و هنگام طواف ناچار بودند كه پاى مصنوعى اش را بپوشد و در اين پاى مصنوعى مقدارى نخ دوخته شده به كار رفته است، آيا بر او كفاره هست يا نه؟

بسمه تعالى، با فرض جهل، كفاره نيست.

[سؤال 5713] 1622

3. پوشيدن نعلينى كه بندهاى عريضى داشته باشد، در حال احرام جايز است؟

بسمه تعالى، اگر تمام روى پا را نمى گيرد، مانع ندارد.

[سؤال 5714] 1622

2. براى زنان، پوشاندن پشت پا در حال احرام جايز است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5715] 2155

3. حقير در لباس احرام در اثر دست كشيدن به سر، 20 عدد از موهايم افتاد. مى خواهم بدانم كفاره آن چقدر مى شود؟ و در ضمن در اين جا به كجا مى توانم بدهم؟

بسمه تعالى، بنا بر احتياط براى هر دفعه كه دست كشيده ايد و يك يا چند مو افتاده يك كف طعام (گندم) به فقير بدهيد.

[سؤال 5716] 2776

بسمه تعالى 14 / 10 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پس از ابلاغ سلام، شخصى در عمرۀ تمتع حجت الاسلام، پس از انجام طواف

ص: 108

وضويش باطل شده و با علم بر اين كه نماز طوافش بدون وضو خوانده شده، به بهانۀ اين كه كثرت جمعيت و گرمى هوا مانع از تماس با روحانى كاروان و كسب تكليف او گرديده، نماز طواف را بدون وضو، همراه با ديگران خوانده و طبعاً به دنبالش سعى و سپس تقصير كرده و از احرام خارج شده و پس از آن با مشورت با روحانى كاروان، دوباره لباس احرام پوشيده و طواف و نماز طواف و سعى و تقصير را انجام داده؛ آيا اين عمره صحيح است؟ و آيا كفاره اى برايش واجب هست يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، عمره صحيح است و اگر در تقصير اول، جاهل به مسأله بوده كفاره ندارد و در صورت علم، يك گوسفند كفاره دارد و چنانچه پيش از تدارك اعمال، لباس دوخته پوشيده است، در صورت علم و عمد، براى آن نيز بايد يك گوسفند بابت كفاره قربانى كند.

[سؤال 5717] 2155

5. بعد از اين كه حقير در منى حلق سر نمودم، آمدم و سر برادران ديگر را حلق نمودم كه يكى از برادران گفت: چند تا مو در سرم مانده و دوباره حلق نمودم. حالا مى خواهم بدانم اين عمل كفاره دارد يا خير؟ يعنى بودن چند تار مو و در همان حال حلق سر چند برادر را انجام دادن؟ و اگر كفاره دارد مبلغ آن چقدر است و به كجا بايد بپردازم؟

بسمه تعالى، كفاره بر شما واجب نيست.

[سؤال 5718] 2826

12. زيدى در مسجد شجره قبل از احرام پيشانى اش زخم شد و دستمالى بست به دور سرش كه قسمت عمده سر، باز بوده است آيا براى بستن بعض سر كفاره لازم است يا خير؟ و چون گاهى باز كرده جهت تيمم و بعد بسته آيا تكرارش هم موجب تكرار كفاره مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، پوشاندن بعض سر نيز كفاره دارد و در صورت تكرار، كفاره تكرار نمى شود گرچه احوط است.

ص: 109

[سؤال 5719]

2777

بسمه تعالى

حاجى در حال احرام براى سردرد دستمالى به دور سر مى بندد اگر تمام سر را يكسره يا فقط به دور سر ببندد كفاره دارد يا خير؟

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

[سؤال 5720] 2798

4. كسى كه در روز از مكه محرم به احرام حج مى شود، و در ضمن سير به سوى عرفات، از زير چند پل كه در مسير است مى گذرد، آيا اشكالى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، استظلال نيست و مانع ندارد.

[سؤال 5721] 2807

2. در منى و عرفات و جاهاى ديگر گاهى پل هوايى زده شده، آيا حجاجى كه از زير پل بايد رد شوند و يا در تونل هايى كه در منى احداث شده و در حال سير هستند آيا اشكالى دارد يا خير، استظلال محسوب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5722] 1464

5. در سال هاى اخير، پل هاى متعددى در مسير به عرفات و مشعر و منى ساخته شده كه شخص محرم با ماشين و گاهى پياده، ناچار است از زير پل ها عبور كند. آيا زير اين پل ها عبوركردن، كفاره به ذمۀ حاجى مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

[سؤال 5723] 2778

بسمه تعالى

1. استظلال كه براى شخص محرم جايز نيست و موجب كفاره است مختص سايه اى است كه با شخص حركت كند مثل چتر و ماشين مسقف و امثالهما يا اين كه

ص: 110

شامل سايه ثابت هم كه محرم از زير آن عبور كند مى شود مثل پل و غيره و در تعلق كفاره بين اجبار و اختيار فرق است يا خير؟

بسمه تعالى، حركت چيزى كه سايه دارد معتبر نيست و فرقى بين اجبار و اختيار نيست و به عبور از زير پل هايى كه در جاده ها هست استظلال صادق نيست.

2. اشخاصى كه با پول غير مخمس چيزى خريده اند و آن چيز از قيمت خريد خيلى تنزل كرده الآن كه مى خواهند حساب كنند و خمس بدهند اگر وكيل حاكم معامله را امضا كند فرموده ايد به قيمت فعلى بايد خمس بدهد در اين گونه موارد كه تفاوت روز خريد با روزى كه مى خواهند حساب كنند زياد است و امضا موجب تفويت مقدار زيادى مى شود براى وكيل جايز است امضا يا خير؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است و موازين بايد مراعات شود.

3. اشخاصى ابزارى دارند كه از پول غير مخمس خريده اند مثل اره نجار و ماله بنّا و امثالهما، آيا كسانى كه به وسيله اين ابزار كار مى كنند و مزد مى گيرند و به تدريج از آن مزد مؤونه زندگى خود را تهيه مى كنند مزد آن ها خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 5724] 2807

3. آيا حجاج وقتى در ماشين رو باز سوار هستند ديواره ماشين بر آن ها سايه بياندازد اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5725] 2779

بسمه تعالى

مسجد تنعيم در حال حاضر داخل مكه است و به نظر عرف محل حتى مقدارى قبل از تنعيم را هم مكه مى گويند براى كسى كه محرم شود در مسجد مذكور براى عمره و به جانب مسجد الحرام برود استظلال جايز است يا جايز نيست؟

بسمه تعالى، مكه منزل است و استظلال در آن مانع ندارد.

ص: 111

[سؤال 5726]

2780

بسمه تعالى

يكى دو سال است بين مشعر و منى پل هايى ساخته شده كه حجاج ناچار بايد خواه پياده يا سوار اتومبيل از زير آن ها عبور كنند. آيا كفاره تعلق مى گيرد يا نه؟ و به فرض تعلق كفاره، چون پل ها متعدد است؛ كفاره تكرار مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، كفاره تعلّق نمى گيرد.

[سؤال 5727] 2781

بسمه تعالى 21 شوال 1400 ق

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى رهبر عالى قدر امام خمينى دامت بركاته

1. مرد محرم در مكه معظمه منزل براى خود معيّن مى كند آيا مى تواند يا شب و يا روز از منزل خود براى رفتن به مسجد الحرام از ماشين سرپوشيده استفاده كند يا خير؟ و اگر مى تواند شب يا روز از ماشين سرپوشيده استفاده كند آيا كفاره دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و موجب كفاره نيست.

2. جمره عقبه يك طرف است و اطراف جمره و پشت آن سيمان است حاجى اختياراً مى تواند به سيمان كه دور جمره است يا پشت جمره سنگ بزند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر احراز نمى شود كه رمى جمره شده كفايت نمى كند.

[سؤال 5728] 2782

بسمه تعالى دهم شوال 1402 ق

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

از منى تا مكه تونل (راه مسقّف) درست كرده اند، در اين صورت تكليف حاجى چيست؟

بسمه تعالى، بعد از انجام اعمال روز عيد، عبور از زير سقف مانع ندارد.

ص: 112

[سؤال 5729]

1464

4. وقتى محرم وارد شهر مكۀ معظمه شد و در هتل - كه براى او آماده شده - جاى گرفت، آيا مى تواند در ماشين سرپوش دار بنشيند و براى طواف برود؟ چون گاهى در آن منزل كه جاى گرفته، تا مسجد الحرام يك فرسخ راه است و پياده رفتن براى بسيارى، كار پرزحمتى است.

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5730] 2760

2. وقتى به شهر مكه وارد شد، در فاصلۀ بين منزل و حرم، با حال احرام، استفاده از اتومبيل مسقّف جايز است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5731] 2783

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام بقائه

آيا محرم پس از ورود به مكه معظمه، مى تواند از وسايل نقليه مسقف استفاده نمايد و در داخل آن، زير سقف بنشيند يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، اگر چه احوط استحبابى آن است كه در حال راه رفتن، زير سايه راه نرود.

[سؤال 5732] 1622

8. استظلال براى مردان محرم، در شب و هواى ابرى چه حكم دارد؟

بسمه تعالى، در شب استظلال نيست و درهواى ابرى، در روز جايز نيست.

[سؤال 5733] 2764

14. شخصى اگر با ماشين سقف دار رانندگى مى كند و از مدينه محرم مى شود و به

ص: 113

مكه مى رود يك گوسفند بايد كفاره بدهد و يا اين كه هر مرتبه از ماشين پياده و سوار شد بايد يك گوسفند كفاره بدهد.

بسمه تعالى، يك گوسفند در هر احرام كفايت مى كند.

[سؤال 5734] 2753

3. تزريق آمپول در حال احرام اگر خون بيايد، براى تزريق كننده يا محرم كه تزريق شده چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر نمى دانسته، اشكال ندارد.

[سؤال 5738]

2758

2. جانبازانى كه نمى توانند خود طواف كنند، آيا براى آن ها نايب بگيرند يا بدهند به عرب ها كه روى سر، در تخته طواف دهند؟

بسمه تعالى، حتى الامكان بايد خودشان - ولو با كمك غير - طواف كنند و اگر ممكن نيست، آن ها را طواف دهند؛ ولى طواف دهنده بايد حتى المقدور مراعات حدود طواف و مطاف را بنمايد، الأقرب فالأقرب.

[سؤال 5739] 2785

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

بعضى افراد پير و مريض و عليل كه به حج مى روند، شخصاً نمى توانند بعضى از مناسك حج را انجام دهند و از جمله اعمال حج، طواف است كه اين قبيل افراد را اهل تسنن، آن هم خارج از مطاف به وسيله تخت كه به سر گرفته اند طواف مى دهند. با در نظر گرفتن اين كه مطوِّف اهل سنت است و طواف هم خارج از مطاف انجام مى گيرد چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، خروج از مطاف اگر به مقدار ضرورت باشد و از صدق طواف بيت بيرون نرود مانع ندارد و مصححِ طواف، نيت خود شخص است نه نيت طواف دهنده.

[سؤال 5740] 2769

6. كسى كه راكباً يا محمولاً مى تواند طواف كند و از روى جهالت، ديگرى را نايب تعيين كرد و بعداً محل شد، آيا اين احلال، درست است يا اعادۀ طواف واجب است؟ و در صورت وجوب اعاده، منافيات احرام را كه در اين اثنا مرتكب شده، آيا كفاره آن ها هم واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، اعادۀ طواف، واجب است و در فرض جهل، كفاره واجب نيست.

ص: 115

طواف ها و نمازهاى طواف، و اگر خودش نمى تواند، نايب بگيرد و تا طواف نساء انجام نگرفته زن بر او حلال نشده است.

[سؤال 5743] 2788

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت مستطاب امام خمينى، دام ظله العالى

محترماً؛ معروض مى دارد: پس از اهداى سلام، اين جانب استطاعت مالى دارم كه جهت زيارت خانۀ خدا مشرف شوم و سعادت داشته ام كه به عنوان يكى از زوّار خانۀ خدا انتخاب شوم. حدود چهارسال قبل، به علت بيمارى رودۀ بزرگ، تحت عمل جراحى قرار گرفتم و رودۀ بزرگ اين جانب را برداشتند و از كيسۀ پلاستيكى كه روى سوراخى در پهلويم (روى شكم) قرار گرفته، به جاى مقعد استفاده مى كنم، كه مدفوع - بى اختيار - به آن كيسه وارد مى شود. موقع نماز، وضو مى گيرم و نماز خود را مى خوانم. موقع غسل، كيسه را برداشته و غسل مى كنم وكيسه را عوض مى كنم. با اين حال، وظيفۀ شرعى من در حج چطور است و در طواف، اشكال ندارد؟ آيا اين كيسه، باعث هتك حرمت بيت الله و مسجدالحرام مى شود؟ ديگر اين كه اگر با اين حال به حج نروم، شرعاً معذورم؟

بسمه تعالى، اگر بتوانيد در وقت طواف، خود را پاك نگه داريد اشكالى نيست؛ و اگر نتوانيد، بايد به دستور مبطون - كه در رساله است - عمل كنيد و در هر صورت، بايد به حج برويد.

[سؤال 5744] 2789

بسمه تعالى

شخصى از روى جهل به مسأله، مدتى در غسل جنابت، اول طرفين و بعد سر و گردن را انجام داده و با همين حال مكه رفته و مناسك حج را انجام داده. بعد متوجه اشتباه خود شده. حكمش چيست؟ بر فرض بطلان حج و لزوم كفاره، اگر بعد از غسل

ص: 117

جنابت و قبل از اتيان به مناسك حج چندين غسل مستحبى به همان ترتيب سابق انجام داده - البته بين اغسال مستحبه چند روز فاصله بوده - و در حين غسل مستحبى توجه به غسل جنابت نداشته، آيا اگر چند غسل مستحبى كرده و بين هر كدام هم، حدث اصغر برايش رخ داده، اولاً، اين حدث مبطل غسل قبلى هست يا خير؟ و اگر مبطل نباشد، با تعدد اغسال، ترتيب حاصل شده يا نه؟ و در اين صورت اگر ترتيب حاصل شده و يك غسل را مسلم صحيح انجام داده، آيا كفايت از غسل جنابت كه قبلاً بر ذمه اش بوده مى كند يا خير؟

خداوند سايه شريف آن وجود مقدس را بر سر مسلمين جهان مستدام بدارد.

بسمه تعالى، طواف در حال جنابت باطل است و با فرض جهل به حكم مسأله، در حكم ترك عمدى طواف است و موجب بطلان عمره است. و حدث اصغر در اثناى غسل موجب بطلان نيست، على الاقوى. ليكن كفايت غسل مستحبى از غسل جنابت در صورتى كه قصد آن را نكرده باشد، محل اشكال است و احتياط در اين باره ترك نشود.

[سؤال 5745] 2790

بسم الله الرحمن الرحيم يوم العرفة ذي الحجّة 1402 ق

باسم الذي أمرنا بالسؤال إن لم نعلم وله الحمد والسلام على اوليائه

ما حكم الله عزّ وجلّ - أيّها الفقيه العالم بأحكامه تعالى، أيّها المؤسّس لجمهورية الإسلامية بإيران، السيّد روح الله الموسوي الخميني، قائد الثورة الإسلامية الإيرانية، حُفظ إلى قيام المهدي (عج) - في رجل حجّ حجّة الإسلام، ثمّ رجع إلى بلده فتيقّن بأنّه كان جنباً من قبل الإحرام أزوجته عليه حرام؟ تجيبني بالعربية أو الفارسية.

بسمه تعالى، نعم، إذا كان جنباً حال الطواف، هو باق فى إحرامه وتحرم عليه النساء حتّى يعيد طواف النساء ويجب عليه إعادة طواف العمرة وطواف الحجّ أيضاً.

ص: 118

[سؤال 5746]

2791

بسمه تعالى

با عرض سلام

سه سال پيش به مكه رفتم و اين مسأله را كه زن هم مثل مرد جنب مى شود نمى دانستم. شبى كه در عرفات بوديم اين برنامه برايم پيش آمد؛ گرچه نمى دانستم خيلى ناراحت شدم؛ براى اين كه محرم بودم و به پاك بودنم اهميت مى دادم. غسل كردن هم در آن مكان مشكل بود. چند روز گذشت و ما را براى طواف آوردند و من در جلوى همان چادر روى خاك تيمم كردم. نمى دانم درست انجام دادم يا نه؟ چند ماه است اين مسأله را شنيدم و خيلى ناراحت شدم و اسم نوشتم. و اسمم در سال 1365 درآمده است. شما را به خدا قسم مرا راهنمايى كنيد كه چه كنم؟

بسمه تعالى، اگر يقين داريد طواف، در حال جنابت واقع شده باطل است و اگر طواف نساء بوده، در احرام باقى هستيد ولى اگر شك داريد كه منى از شما خارج شده، حكم جنابت ندارد و چيزى بر شما نيست.

[سؤال 5747] 1029

3. كسى كه غسل مسّ ميت به عهده اش بوده و فراموش كرده و طواف نموده؛ طواف و حج او چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، حج او صحيح است؛ ولى طواف اعاده دارد.

[سؤال 5748] 5746

2. شخصى در سفر حج، قبل از شروع مناسك، جنب مى شود و غسل را فراموش مى نمايد. بعد از پايان اعمال و آمدن به شهر خود، يادش مى آيد. وظيفۀ اين شخص چيست؟

بسمه تعالى، حج، صحيح است؛ ولى بايد براى طواف و نمازهاى عمره و حج و نساء، مراجعت نموده، انجام دهد و در صورت عدم امكان، بايد نايب بگيرد.

ص: 119

[سؤال 5749]

2805

2. خانمى در زمان حج، قرص مى خورده كه حيض نشود و بتواند اعمالش را انجام بدهد و از زمانى كه وارد مدينه شده اند و قرص خوردن را شروع كرده اند، هميشه لباس ايشان زرد رنگ به صورت زرد چرك تاب بوده است و چون زمان حيض ايشان بوده، شك داشته اند كه اين ترشحات استحاضه است يا نه و خودشان مى گويند در همان موقع قدرت تشخيص نداشتند كه ببينند استحاضه هست يا خير و در نتيجه بنا گذاشتند كه مستحاضه نيستند و مسائل مربوط به آن را رعايت نكرده اند و طواف و نماز طواف به جا آورده اند. حالا اعمالشان صحيح هست يا خير؟ و محرم باقيمانده اند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شك دارند كه ترشحات ذكر شده خون بوده، حكم استحاضه ندارد و اعمالشان صحيح است.

[سؤال 5750] 2792

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر عالى قدر، دامت بركاته العالى، اميدوارم وجود مبارك از جميع بليات ارضى و سماوى محفوظ باشد.

پس از ابلاغ سلام و عرض ارادت محترماً به عرض عالى مى رساند:

1. بعضى از خانم ها در سفر حج براى پيش گيرى از عادت قرص مى خورند، گاهى با خوردن قرص باز هم عادت مى شوند، اما به وسيلۀ آمپول از ادامۀ آن جلوگيرى مى كنند. آيا با جلوگيرى به وسيلۀ آمپول، حكم طهارت از حيض بر اين خانم اطلاق مى شود و مى تواند وارد مسجدالحرام بشود و اعمالى كه متوقف بر طهارت از حيض است، از قبيل طواف و نماز انجام دهد؟ پس از جلوگيرى از آمدن خون، به چه عنوان بايد غسل كند؟

بسمه تعالى، اگر سه روز متوالى خون نبيند، حكم حيض مترتّب نيست و نماز و روزه صحيح است و كمتر از سه روز حكم استحاضه دارد.

ص: 120

2. همان طور كه به سمع مبارك رسيده سعودى مسلخ را در وادى محسر قرار داده، آيا قربانى در آن جا مكفى است؟ برفرض عدم كفايت، بعضى كه از روى ندانستن يا به خيال اين كه از قربانى در منى جلوگيرى مى كنند، در آن جا قربانى كرده اند، چه بايد بكنند؟

بسمه تعالى، با امكان ذبح در منى، بايد در منى ذبح كند و در هر صورت ذبح در مسلخ جديد كافى است.

3. بر اثر زيادى حجاج محترم، در اغلب اوقات بلكه مى شود گفت در تمام اوقات طواف، آن ها از پشت مقام طواف مى كنند و چون نماز طواف بايد در پشت مقام يا يكى از دو طرف آن خوانده شود، بعضى از حجاج محترم ايرانى براى نماز دور يك نفر حلقه وار جمع مى شوند كه بتواند آن شخص نماز طواف را بخواند. اين عمل انعكاس خوبى در ميان برادران اهل سنت ندارد و مزاحم طواف آن ها مى باشد.

گاهى هم با كمال ناراحتى مى گويند: حرام، حرام. آيا با اين وضع نماز صحيح است يا وظيفه دارند بروند عقب تر؟ البته با مراعات الاقرب فالاقرب كه مزاحم ديگران نباشند كه باعث توهين به حجاج محترم شيعه باشد. از مقام شامخ رهبر عظيم الشأن تقاضا دارم حكم الله را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، نماز صحيح است؛ ولى در صورت مزاحمت طورى عمل كنند كه مانع طواف ديگران نشوند.

[سؤال 5751] 3387

10. خوردن قرص در ايام حج و يا بعضى مواقع كه زن ها ميل دارند عادت ماهيانه نداشته باشند، اشكال دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در صورت مضر نبودن اشكال ندارد.

[سؤال 5752] 339

2. اگر زن در مكه، در حال انجام دادن اعمال، حيض شود، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، صور مختلفى دارد كه در رساله مذكور است.

[سؤال 5753] 2793

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى مرجع عالى قدر امام خمينى ادام الله بركاته

1. شخصى پس از مراجعت از اعمال حج واجب متوجه شده است كه وضوى او

ص: 121

صحيح نبوده، به اين كيفيت كه اول باقصد وضو آب را روى ابروها مى ريخته و به طرف پايين دست مى كشيده و بعد از آن فقط قسمت پيشانى را تا روى ابرو به قصد وضو دست مى كشيده، اين وضو چه صورتى دارد و تكليف نمازهاى گذشته چه مى شود؟

بسمه تعالى، اگر تمام صورت شسته شده در فرض مذكور وضو صحيح است و قضاى نمازها لازم نيست اگرچه احتياط مطلوب است.

[سؤال 5754]

2. شخصى كه پس از اتمام حج واجب در مراجعت به وطن متوجه شود وضوهاى ايام حج باطل بوده است تكليف حج چه مى شود باعث بطلان طواف است يا تمام اعمال حج باطل است توضيح فرماييد و در حال حاضر به احرام باقى است يا از احرام خارج شده است؟

بسمه تعالى، طواف ها را بايد اعاده كند و تا طواف نساء را به جا نياورده از احرام نساء خارج نشده است ولى حج او باطل نيست.

[سؤال 5755]

3. در صورتى كه در حال احرام باشد كدام يك از تروك و محرمات احرام بر او باقى است؟

بسمه تعالى، فقط از جهت نساء و طيب محرم است.

[سؤال 5756]

4. تا مدتى كه متوجه اين اشكال نشده است مبتلا به بعضى از تروك احرام شده آيا كفاره بر او هست و چه چيز است؟

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

[سؤال 5757]

5. اگر بعد از توجّه به اشكال از باب ناچارى يا گمان عدم حرمت بعضى از تروك احرام را مرتكب شده باشد چطور است؟

ص: 122

بسمه تعالى، اگر علم پيدا كرده و از جهت نساء مخالفت كرده بايد كفاره بدهد.

[سؤال 5758]

6. فعلاً اگر در حال احرام باقى است راه خروج از آن كه برايش ممكن و بى مشقت باشد چيست؟

بسمه تعالى، بايد خودش طواف را اعاده كند و اگر خودش نمى تواند برود مى تواند نايب بگيرد.

[سؤال 5759]

7. آيا بطلان وضو كه موجب ترك شرط طواف است به حكم ترك خود طواف است جهلاً و موجب بدنه و اعاده حج است چنان كه در تحرير الوسيله فرموده ايد يا حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، بدنه واجب نيست.

[سؤال 5760]

8. آيا جاهل قاصر يا مقصر در اين جا فرق دارند يا نه و چنين شخصى قاصر است يا مقصر؟

بسمه تعالى، فرق نمى كند.

9. شخصى پس از اعمال حج واجب و مراجعت به وطن متوجه شده است كه قرائت نمازش صحيح نبوده، تكليف حجش چه مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور چيزى بر او نيست.

[سؤال 5761] 2794

بسمه تعالى 13 / 5 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

خانمى هنگام انجام طواف واجب، در اثر فشار جمعيت بول از او خارج شده و

ص: 123

طواف خود را بدون تطهير و تجديد وضو انجام داده و از روى خجالت به كسى هم نگفته و اكنون كه حتماً تا چند سال ديگر براى رفتن به مكه به كسى تذكره نمى دهند، تكليف او چيست؟

1. آيا تفاوتى بين طواف عمرۀ تمتع با حج تمتّع هست يا خير؟

2. آيا اين خانم هنوز محرم است يا خير؟ در صورتى كه شوهر هم دارد و ناچار محرّمات احرام را هم انجام مى دهد.

3. آيا بايد براى ارتكاب هريك از محرّمات، كفاره بدهد؟

4. با وجود اين كه يقيناً تا سال 1366 و بعد از آن براى او رفتن به مكه ميسّر نخواهد شد، آيا مى تواند نايب بگيرد؟

بسمه تعالى، اگر از روى علم و عمد نبوده حج او باطل نيست، ولى طواف و نماز را بايد اعاده كند و اگر خودش نمى تواند، بايد نايب بگيرد و فرقى بين طواف عمره و طواف حج نيست و اگر طواف نساء و نماز آن را صحيح انجام داده، از احرام خارج شده است.

[سؤال 5762] 2826

9. رعايت شرايط طواف و نماز از نظر طهارت و نجاست مخصوصاً در عرفات و مشعر و منى در غايت صعوبت است بلكه عادتاً قطع پيدا مى شود كه متنجساً انجام داده مى شود آيا چنين حجى مبرء ذمه است؟ بر فرض ابراء آيا از باب عسر و حرج است يا اصلاً مى فرماييد كه متنجس منجس نيست؟

بسمه تعالى، رعايت شرايط لازم است و شك و وسواس را اعتنا نكند و متنجس با كثرت وسايط منجس نيست.

[سؤال 5763] 251

2. بنابر اشتراط ختان در صحت طواف، تكليف كسى كه مستطيع شده و ختان براى

ص: 124

او - با تشخيص خبره - ضرر دارد چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، احوط آن است كه هم خودش طواف كند و هم براى طواف نايب بگيرد.

[سؤال 5764] 2754

11. حمل مغصوب در حال احرام خصوصاً در حال طواف چه صورت دارد آيا مخلّ به طواف است يا نه؟

بسمه تعالى، مخلّ نيست.

[سؤال 5765] 1890

16. انگشتر طلا در حال طواف مبطل طواف است يا نه؟

بسمه تعالى، بطلان طواف معلوم نيست لكن احوط مراعات است.

[سؤال 5766] 2795

بسمه تعالى

1. شخصى موقع طواف كردن به فاصله هفت هشت متر نرسيده به حجرالاسود، مطوّف به او گفته: «نيت كنيد». او هم خيال كرده حجرالاسود همين جا است و نيت كرده، ولى شوط هفتم را به خود حجر ختم كرده است. اين مقدار كه نرسيده به حجر نيت كرده، جزء زيادى در طواف است و موجب بطلان طواف مى شود يا اين كه طواف او صحيح است؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور طواف صحيح است.

2. در صيغه نذر اگر بگويند: «خدايا اگر حاجتم برآورده شد، فلان كار را مى كنم» يا بگويند: «نذر كردم كه چنين كنم»، در انعقاد نذر كافى است يا اين كه حتماً بايد «لله علىّ كذا» و الفاظ مترادف آن باشد؟

بسمه تعالى، كافى نيست و بايد صيغه مخصوصه خوانده شود.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عج) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

ص: 125

[سؤال 5767]

2796

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر عاليقدر حضرت امام خمينى دام ظله

1. شخصى در طواف عمره تمتع به اعتقاد اين كه اول طواف بايد از قبل از مقام باشد پيش از حجر وارد مطاف شده كه اول طواف خود را قبل از مقام قرار دهد با همين فكر و نيت هفت شوط طواف كرده و آخر شوط هفتم را ركن مقام قرار داده است پس از مراجعت از سفر حج متوجه اشتباه خود شده بيان فرماييد حكم طواف و عمره و حج او چيست؟

بسمه تعالى، در طواف بايد ابتداء به حجر الاسود و ختم به آن شود و اگر برخلاف شده طواف باطل است و بايد اعاده شود و در فرض مسأله ضرر به صحّت حج و عمره ندارد.

2. شخصى از مسجد الحرام وارد مسعى شده به گمان آن كه شروع به سعى از درب مسجد كافى است بدون اين كه به كوه صفا برود به طرف مروه حركت كرده و سعى را تمام مى كند ظاهراً در اشواط بعد از اوّلى به صفا مى رود. توجه به اشتباه پس از تقصير بوده و اعتنا نكرده است چون يكى از روحانيون گفته، اعتنا نكن حكم سعى و عمره و حج او چيست؟

بسمه تعالى، در مفروض سؤال سعى باطل است و بايد اعاده شود ولى ضرر به صحّت حج و عمره ندارد.

3. عده اى از خانم ها براى آموزش كمك هاى اوليه كلاس مى بينند براى تجربه و تمرين آن به بيمارستان ها مى روند تا مباشرت در تزريق و پانسمان داشته باشند و اكثراً با بيماران مرد تماس پيدا مى كنند بديهى است وضع كنونى بيمارستان ها رعايت نمى كنند كه اين خانم ها تمرينات خود را مخصوص بيماران زن قرار دهند آيا براى اين تمرين كنندگان اقدام به اين گونه تمرينات با علم به تماس با مرد جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، از تماس با بدن نامحرم بايد اجتناب كنند.

[سؤال 5768] 2754

5. حاجى بنا دارد كه طواف را از مبدأ آن كه شارع فرموده به جا آورد ولى خيال

ص: 126

كرده مبدأ آن مقابل درب كعبه يا حجر اسماعيل عليه السلام است و طواف را به اين نحو تمام كرده و قبل از ضيق وقت حج يا بعد از ضيق وقت متوجه شد تكليف در هر دو صورت چيست؟

بسمه تعالى، با تخلّل فعل كثير احوط اتمام طواف و اعادۀ آن است.

[سؤال 5769] 2797

بسمه تعالى

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. ممكن است در حال طواف، در اثر فشار و ازدحام جمعيت پشت به خانه شود و قسمتى از طواف به اين صورت انجام گيرد. همچنين ممكن است فشار جمعيت آدمى را مقدارى جلو برد و امكان برگشت و اعادۀ به غير اين صورت هم نباشد، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، مقدارى از طواف كه پشت به خانه يا بدون اختيار بوده، بايد اعاده شود و اگر نمى تواند برگردد، با جمعيت - بدون قصد طواف - برود تا به جايى كه بايد از آن جا طواف را اعاده كند، برسد.

2. امامت در نماز جمعه شرطى غير از آنچه در امامت ساير نمازها هست، دارد يا خير؟

بسمه تعالى، شرايط امام جمعه همان شرايط امام جماعت است، بلى امامت صبيان و زن ها و مسافر در جمعه جايز نيست.

3. خدمۀ كاروان هاى حج، هر دفعه كه از مكه خارج مى شوند، مثلاً به جده مى روند و برمى گردند، آيا لازم است براى ورود، مجدداً محرم بشوند؟ اگر لازم است از كجا بايد محرم شوند؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور براى دخول مكه احرام لازم نيست، ولى اگر عمرۀ تمتع به جا آورده، نبايد از مكه خارج شود، مگر در صورت حاجت، محرماً به احرام حج.

4. آيا اجراى هر حد و تعزيرى مثل حد زنا، بايد در حضور جمعى از مؤمنين باشد؟ حكم آن از نظر وجوب و استحباب و غيرهما چيست؟

بسمه تعالى، حدود مختلف است.

ص: 127

[سؤال 5770]

2798

بسمه تعالى 15 / 9 / 1358

محضر شريف رهبر عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى الخمينى، حفظه الله وأدام توفيقاته، پس از عرض سلام و دعاگويى، مستدعى است جواب مسائل زير را مرقوم فرماييد، كه مورد لزوم است.

1. اگر كسى پس از انجام اعمال حج تمتّع فهميد كه در طواف عمرۀ حج از روى جهل به مسأله، چند شوط از هفت شوط را از داخل حجر اسماعيل دور زده است، تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، حج صحيح است و بايد طواف را اعاده كند.

2. كسى كه مى دانسته بايد هفت مرتبه بين صفا و مروه سعى كند و با همين نيت از صفا شروع كرده است و رفت و برگشت را يك مرتبه حساب نموده، يعنى چهارده مرتبه سعى نموده است، آيا صحيح

است، يا بايد اعاده كند؟ و چنانچه اعاده لازم است، اگر در حين انجام اعمال حج دانست كه در عمرۀ حج از روى جهل چنين اشتباهى كرده، چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، سعى را اعاده كند احتياطاً، اگرچه اقوا كفايت است.

3. آيا عمرۀ مفردۀ مستحبى را مى توان به نيابت چند نفر به جا آورد، يعنى ثواب اين عمل را براى چند نفر در نظر گرفت يا بايد فقط به نيت يك شخص معين باشد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

4. كسى كه در روز از مكه محرم به احرام حج مى شود، و در ضمن سير به سوى عرفات، از زير چند پل كه در مسير است مى گذرد، آيا اشكالى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، استظلال نيست و مانع ندارد.

[سؤال 5771] 2744

2. در صورت ازدحام كثير حجاج مى توان از پشت مقام ابراهيم عليه السلام طواف كرد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت امكان ولو در وقت خلوت بايد در حد طواف كنند و اگر ممكن نيست طواف در خارج حد صحيح است با مراعات الاقرب فالاقرب.

ص: 128

[سؤال 5772]

2825

5. در صورت ازدحام و كثرت جمعيت، آيا مى توان بيشتر از بيست و شش ذراع و نيم، طواف نمود يا نه؟

بسمه تعالى، در صورت امكان بايد در حد طواف كنند و اگر ممكن نيست، طواف در خارج حد مانع ندارد با مراعات اقرب فالأقرب.

[سؤال 5773] 2764

3. در باب طواف كه مى گويند شيعه بايد در موقع طواف مابين خانۀ كعبه و مقام ابراهيم باشد و به همين نسبت در سه طرف خانۀ كعبه مراعات كند كه بيشتر فاصله نداشته باشد؛ با اين ازدحام جمعيت، خيلى مشكل است. اگر از مقام ابراهيم بگذرند و مانند اهل تسنن طواف كنند، اشكال دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در مورد اختيار جايز نيست. واگر ممكن نيست - ولو در وقت خلوت - طواف در حد طواف؛ در خارج حد با مراعات اقرب فالاقرب مانع ندارد.

[سؤال 5774] 2799

بسمه تعالى سوم ذى القعده 1399 ق

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله

1. در اين زمان در اثر كثرت و ازدحام حجاج طواف بيت اللهى در محدوده اى كه با ذراع معين شده خيلى مشكل و بعضى از اوقات غير ممكن است مخصوصاً براى اهل تشيع كه در تمام جاها در حين طواف بايد بيت خدا در يسار باشد آيا طواف در خارج از آن حد معين صحيح است و اگر در اثر كثرت حجّاج در حين طواف مقام حضرت ابراهيم عليه السلام داخل در طواف باشد چطور؟

بسمه تعالى، اگر ممكن است ولو دروقت خلوت بايد در حد، طواف كنند و اگر ممكن نيست طواف در خارج حد بامراعات اقرب فالاقرب مانع ندارد.

ص: 129

2. يك سوم قربانى كه سهم فقير است، ولى حجّاج در منى به فقرا دسترسى ندارند. تكليف چيست؟

بسمه تعالى، تثليث قربانى واجب نيست.

[سؤال 5775] 2818

8. در صورت ازدحام و كثرت جمعيت، آيا مى توان خارج از مقام ابراهيم - بيش از بيست و شش ذراع و نيم - طواف نمود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در اثر كثرت ازدحام نتواند در مطاف، طواف كند، طواف در فاصلۀ دورتر با مراعات الاقرب فالاقرب مانع ندارد.

[سؤال 5776] 2800

بسمه تعالى

لطفاً پاسخ سه سؤال ذيل را مرقوم فرماييد:

1. آيا طواف در فاصله اى بيش از فاصلۀ كعبه و مقام، در حال كثرت و ازدحام چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، با تمكن ولو در وقت خلوت، بايد در حد طواف كنند. و اگر ممكن نيست، در خارج حد با مراعات اقرب فالاقرب كفايت مى كند.

2. سعى و رمى در طبقات بالا چه حكم دارد؟

بسمه تعالى، در رمى اشكال ندارد. و در سعى، اگر احراز نشود كه بين صفا و مروه سعى مى شود، كافى نيست.

3. قربانى در همان محلى كه براى اين كار معلوم شده، آيا كفايت مى كند با وجودى كه محتمل است كه از منى خارج باشد؟

بسمه تعالى، با تمكن، بايد در منى قربانى كنند. و قربانى در آن مكان نيز صحيح است.

[سؤال 5777] 2759

3. در صورت كثرت جمعيت؛ چون كه مقام ابراهيم را عقب برده اند، آيا تا ديوار زمزم كه پشت مقام قبلى است و تقريباً سى ذراع با بيت فاصله دارد، مى شود طواف كرد يا نه؟

ص: 130

بسمه تعالى، در هر صورت، بايد در حد تقريباً 5/26 ذراع طواف نمايند، بلى اگر ممكن نباشد، حتى در وقت خلوت، مى توانند در خارج حد، با مراعات اقرب فالاقرب طواف كنند.

[سؤال 5778] 2807

4. آيا تا چند متر خلف مقام ابراهيم عليه السلام صدق مى كند و وقتى كه قسمتى از خلف مقام مطاف شده و شك داريم كه آيا بعد از اين مقدار هم خلف مقام است يا نه چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، بايد احراز شود و خصوصيات مسأله در رساله مذكور است.

[سؤال 5779] 2801

بسمه تعالى

محضرمبارك رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله العالى

ضمن عرض تحيات وافره، معروض مى دارد: نظر به اين كه جهت امر تبليغ، گروهى از عزيزان جانباز، در مراسم حج امسال - از طرف بنياد شهيد - شركت خواهند جست، با توجه به ازدحام بيش از حد زائرين، امكان طواف و انجام مناسك، در بعضى از موارد براى برادران معلول، ايجاد مشكلاتى خواهد نمود. لذا تمنا دارد آن امام عزيز، موارد زير را اعلام نظر فرمايند:

1. آيا امام تجويز مى فرمايند كه معلولين، خارج از محدودۀ بيت و مقام طواف كنند؟

بسمه تعالى، اگر طواف در حد ممكن نيست - و لو در وقت خلوت - مانع ندارد.

2. آيا براى معلولين جايز است بعد از محرم شدن به احرام حج و قبل از رفتن به عرفات، اعمال حج به جا بياورند؟

بسمه تعالى، نمى توانند؛ مگر در صورت خوف از اين كه در اثر ازدحام نتوانند اعمال را انجام

دهند.

ص: 131

3. در مورد رمى جمرۀ سه گانه كه جهت معلولين، به جاى روزهاى دهم و يازدهم و دوازدهم، شب انجام بگيرد، آيا جايز است كه محافظين هم در همان شب، رمى جمره انجام دهند يا خير؟

بسمه تعالى، جايز نيست؛ مگر آن ها هم از رمى در روز عذر داشته باشند.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عج) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

[سؤال 5780] 2758

3. براى بعضى از جانبازان، طواف در داخل مطاف مشكل است. آيا مى توانند در خارج مطاف طواف كنند يا نايب بگيرند؟

بسمه تعالى، با فرض عدم امكان طواف در حد - ولو در وقت خلوت - طواف در خارج حد، با مراعات اقرب فالأقرب صحيح است.

[سؤال 5781] 2770

2. عرض مطاف را در همه حال در مناسك در حدود 5/26 ذراع مقرّر داشته اند آيا اذن مى فرمايند در مواردى كه به علت كثرت جمعيت طواف دشوار مى گردد در فاصله اى دورتر از اين مقدار طواف انجام گيرد و يا اذن مى فرمايند مقلدين حضرت آيت الله در اين يك مسأله به مجتهد ديگرى كه واجد شرايط بوده و بيش از اين مقدار طواف را جايز مى داند رجوع نمايند؟

بسمه تعالى، مسأله از موارد رجوع به غير نيست و چنانچه در اثر كثرت جمعيت، طواف در حد ممكن نباشد ولو در وقت خلوت مى توانند در خارج حد طواف كنند با رعايت اقرب فالاقرب.

[سؤال 5782] 2826

7. آيا نظر مبارك در مطاف از طرف حجر اسماعيل همان شش ذراع و نيم است يا تغيير كرده؟

بسمه تعالى، تغيير نكرده است.

ص: 132

[سؤال 5783]

2802

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله

با تقديم سلام، آيا نظر مبارك در مورد طواف، لزوم رعايت شش ذراع است در ناحيۀ حجر اسماعيل يا عدم لزوم، و كفايت وقوع طواف ولو در مسافتى دورتر از حد مذكور مى باشد؟ مستدعى است، جواب را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در صورت امكان لازم است مراعات حد در طواف، بلى اگر ممكن نيست ولو در وقت خلوت مى توانند خارج حد با مراعات اقرب فالاقرب طواف كنند.

[سؤال 5784] 2144

2. در طواف واجب اگر از محدوده بيست و شش ذراع بيرون رود، با توجه به كثرت جمعيت و عدم اختيار، خصوصاً در طرف حجر اسماعيل، آيا طواف او صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، طواف صحيح است.

[سؤال 5785] 2754

14. در چند دور طواف دست خود را روى حجر اسماعيل عليه السلام يا پاى خود را روى شاذروان نهاده آيا طواف او اشكال دارد و فرقى بين عمد و جهل است يا نه، و اگر واقع شده تكليف چيست؟

بسمه تعالى، دست روى ديوار حجر اسماعيل گذاشتن در حال طواف مانع ندارد و مجرد پا گذاشتن روى شاذروان بدون اين كه از روى آن راه برود نيز اشكال ندارد.

[سؤال 5786] 2820

5 . اگر در يكى از اشواط طواف، پيشآمدى كرد كه بايد طواف، يعنى آن شوط را

ص: 133

اعاده كند، آيا از بقيۀ شوط صرف نظر نموده و از حجرالاسود شروع كند و يا قسمت باقيماندۀ شوط را رها كند و از حجرالاسود، تا محل حادثه را حساب نموده و همان شوط ناقص را تكميل نمايد؟

بسمه تعالى، بايد همان شوط را تكميل نمايد.

[سؤال 5787] 2803

بسمه تعالى

شخصى دو شوط طواف يا چهار شوط طواف را به نحو صحيح انجام داده بعد مى گويد به دلم نچسبيد بدون اين كه از مطاف خارج شود و بدون هيچگونه منافى طواف را از سر مى گيرد آيا صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، طواف مزبور صحيح نيست و بايد اعاده شود.

[سؤال 5788] 2837

2. آيا رمل و هروله (حركت سريع) مستحب است در طواف؟

بسمه تعالى، استحباب ندارد، بلكه بهتر است به نحو متعارف طواف كنند.

[سؤال 5789] 511

4. يك زن در حال طواف واجب، در اثر فشار جمعيت، بول از او خارج شده و طواف را بدون طهارت بدن و تجديد وضو انجام داده.

اوّلاً: آيا فرقى بين طواف عمره و طواف حج مى توان تصوّر كرد يا نه؟

ثانياً: اين زن فعلاً مُحرم است يا خير؟

ثالثاً: در صورت مُحرم بودن، نامبرده تا چند سال ديگر برايش مقدور نيست كه اين عمل را برود و صحيحاً انجام دهد؛ آيا مى تواند جهت حجة الاسلام خود نايب بگيرد يا آن كه صبر نمايد ولو چند سال طول بكشد؟

رابعاً: نامبرده عالم به تمام محرّمات بر شخص محرم است؛ از طرفى مجبور است كه مرتكب بعض آن ها گردد چون ازالۀ مو و ناخن آيا معاف از كفاره است يا خير به

ص: 134

تعداد انجام دو عمل مذكور ولو چند سال طول بكشد بايد كفاره بدهد؟

بسمه تعالى، اگر از روى علم و عمد نبوده حج او باطل نيست ولى طواف و نماز را بايد اعاده كند و اگر خودش نمى تواند بايد نايب بگيرد و فرقى بين طواف عمره و طواف حج نيست و اگر طواف نساء و نماز آن را صحيح انجام داده از احرام خارج شده است.

گروه به من اجازه مى داد در يكى از گروه هاى آشنا يا ستاد حج مى ماندم و اعمال خود را انجام مى دادم، اشكال در حج من پيدا نمى شد. حال بيان فرماييد حج مشار اليها صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اجازه ندادن مدير گروه، موجب شده كه نتواند بماند تا پاك شود، وظيفۀ او گرفتن نايب بوده و عملش صحيح است.

[سؤال 5791] 2805

بسمه تعالى

پس از عرض سلام

1. من در هنگام طواف عمرۀ تمتع بين شوط 2 و 3 بود يا 3 و 4 شك كردم و در همان هنگام، مسأله را مى دانستم كه اگر كسى قبل از شوط چهارم شك كرد، طواف او باطل است و بايد دوباره از اول شروع كند، ولى راستش چون فكر مى كردم فقط طواف نساء را اگر كسى صحيح انجام ندهد، محرم باقى مى ماند به شكّم اعتنا نكرده و طواف را ادامه دادم. حالا كه آمدم به تهران بعضى مى گويند اگر طواف عمرۀ تمتع باطل باشد، آدم به احرام عمرۀ تمتع باقى مى ماند و بعضى مى گويند: انسان بعد از تقصير از احرام درمى آيد، ولى يك طواف عمره به گردنش باقى مى ماند. حالا من مى خواستم از امام سؤال شود كه كدام يك از اين ها درست است و من مى توانم ازدواج كنم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر جدّاً آنچه مرقوم شده صحيح است و وسوسه نيست، باقى بر احرام هستيد و با انجام اعمال عمرۀ مفرده از احرام خارج مى شويد و بايد سال بعد به حج برويد.

2. خانمى در زمان حج، قرص مى خورده كه حيض نشود و بتواند اعمالش را انجام بدهد و از زمانى كه وارد مدينه شده اند و قرص خوردن را شروع كرده اند، هميشه لباس ايشان زرد رنگ به صورت زرد چرك تاب بوده است و چون زمان حيض ايشان بوده، شك داشته اند كه اين ترشحات استحاضه است يا نه و خودشان مى گويند در همان موقع قدرت تشخيص نداشتند كه ببينند استحاضه هست يا خير و در

نتيجه بنا گذاشتند كه مستحاضه نيستند و مسائل مربوط به آن را رعايت نكرده اند و طواف و نماز

ص: 136

طواف به جا آورده اند. حالا اعمالشان صحيح هست يا خير؟ و محرم باقيمانده اند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شك دارند كه ترشحات ذكر شده خون بوده، حكم استحاضه ندارد و اعمالشان صحيح است.

[سؤال 5792] 2754

8. طواف كننده مقدارى از طواف را از جهت ترديد در اشواط با ترديد طواف كرده، آيا طواف او صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، با فرض بقاى ترديد در عدد اشواط طواف باطل است.

طواف، آن ها از پشت مقام طواف مى كنند و چون نماز طواف بايد در پشت مقام يا يكى از دو طرف آن خوانده شود، بعضى از حجاج محترم ايرانى براى نماز دور يك نفر حلقه وار جمع مى شوند كه بتواند آن شخص نماز طواف را بخواند. اين عمل انعكاس خوبى در ميان برادران اهل سنت ندارد و مزاحم طواف آن ها مى باشد. گاهى هم با كمال ناراحتى مى گويند: حرام، حرام. آيا با اين وضع نماز صحيح است يا وظيفه دارند بروند عقب تر؟ البته با مراعات الاقرب فالاقرب كه مزاحم ديگران نباشند كه باعث توهين به حجاج محترم شيعه باشد. از مقام شامخ رهبر عظيم الشأن تقاضا دارم حكم الله را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، نماز صحيح است؛ ولى در صورت مزاحمت طورى عمل كنند كه مانع طواف ديگران نشوند.

[سؤال 5796] 2764

4. مى گويند نماز طواف را بايد پشت مقام ابراهيم خواند و اين هم باز مشكل است. آيا جايز است، هر مكانى كه ممكن باشد نماز طواف را بخوانند؟

بسمه تعالى، در حال اختيار جايز نيست و در صورت عدم امكان تفصيلى است. در مناسك ذكر شده است.

[سؤال 5797] 1622

9. نماز طواف واجب را با كثرت طواف كنندگان و نمازگزاران اطراف مقام، كجا بايد خواند؟

بسمه تعالى، پشت مقام و اگر نشد در يكى از دو جانب، به تفصيلى كه در مناسك ذكر شده است.

[سؤال 5798] 2826

8. آيا در صورت ازدحام كه نشود پشت مقام يا احد جانبين آن نماز طواف خواند تا حدود منبر، و نماز در قسمت راست يا چپ منبر خوانده شد باز هم اعادۀ نماز در

ص: 138

مقام در صورت امكان همان روز يا روزهاى ديگر لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، تا وقت سعى ضيق نشده احوط اعاده است.

[سؤال 5799] 2753

4. همچنان كه اطلاع داريد، خلف مقام ابراهيم از بس جمعيت زياد است، ممكن نيست كه زن، پشت سر مرد قرار گيرد؛ و لذا يا محاذى است يا جلو يا عقب. نماز صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 5800] 2772

2. بعضى از معلولين با خود كيسه بول دارند - چون با حركت بدن بول از آن ها خارج مى شود - اين ها در طواف و نماز چه بايد بكنند؟

بسمه تعالى، به وظيفۀ سلس البول عمل كند؛ يعنى قبل از نماز وضو بگيرند و آنچه در حال نماز بول بيايد ضرر ندارد و حكم طواف نيز همين طور است.

[سؤال 5801] 2772

3. بعضى از معلولين كه طهارت از حدث اصغر براى آن ها ممكن نيست؛ چون قوۀ ماسكه را از دست داده اند چه كنند؟

بسمه تعالى، مضر به صحت طواف و نماز نيست، در صورتى كه به وظيفۀ مسلوس با مبطون كه در رساله ذكر شده عمل كنند.

[سؤال 5802] 2754

13. كسى كه نماز طواف او غلط است و مى خواهد به جماعت بخواند آيا اقتدا به نماز يوميه كافى است يا بايد نماز امام هم نماز طواف واجب باشد.

بسمه تعالى، مشروعيت جماعت در نماز طواف محل اشكال است.

ص: 139

[سؤال 5803]

2764

17. كسانى كه در نمازشان غلط دارند نماز طواف عمره و حج و طواف نساء را به جماعت بخوانند كفايت مى كند يا بايد نايب بگيرند و در صورتى كه نايب بگيرند خودشان هم بايد فرادا بخوانند يا نه و نماز طواف را بايد آهسته بخوانند يا بلند؟

بسمه تعالى، بايد خودشان فرادا بخوانند و مخيرند بين جهر و اخفات.

[سؤال 5804] 2793

9. شخصى پس از اعمال حج واجب و مراجعت به وطن متوجه شده است كه قرائت نمازش صحيح نبوده، تكليف حجش چه مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور چيزى بر او نيست.

[سؤال 5805] 2769

8. كسى كه ما مى دانيم نماز طوافش درست نيست، آيا مى توانيم بعد از طواف نساء و نمازش، به او دختر بدهيم يا برايش عقد بخوانيم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر خودش نمازش را صحيح مى دانسته، همان نماز كافى است و ازدواج او مانع ندارد.

[سؤال 5806] 2496

4. آيا كسى كه در مكۀ معظمه، براى خواندن نماز طواف نساء خودش، با قرائت كامل، نماز طواف نساء را بخواند، احتياج به نيابت هم دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد خودش بخواند و نيابت كافى نيست.

[سؤال 5807] 2806

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

محترماً؛ به عرض مبارك مى رسد: پيرو اعلاميه اى كه در ايام حج تمتع سال جارى

ص: 140

مرقوم فرموده بوديد مبنى بر اين كه حجاج محترم در مكه معظمه صلات طواف كعبه و صلات طواف النساء را خودشان مى توانند به جا بياورند؛ آيا حضرت عالى در عمرۀ مفرده هم اجازه مى فرماييد كه صلات طواف كعبه و صلاة النساء را خودشان بخوانند؟

خداوند بر طول عمر شما بيفزايد.

بسمه تعالى، بايد خودشان به جا آورند.

[سؤال 5808] 2754

3. شخصى خصوص نماز طواف را فراموش كرد و بعد از تقصير متوجه شد، آيا بايد با لباس به جا آورد يا لازم نيست؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

[سؤال 5809] 2827

4. عمدۀ ازدحام در مقام حضرت ابراهيم، از كسانى است كه نمازهاى طواف مستحبى را حتماً مى خواهند در نزديكى مقام بخوانند. براى روشن شدن حكم، آيا در تمام مسجد الحرام مى توان نمازهاى طواف مستحب را خواند؟

بسمه تعالى، در هر جاى مسجد الحرام جايز است.

[سؤال 5811]

2754

6. ده متر مثلاً از سعى را به طور صحيح انجام داد بعد متوجه شد كه رفيقش نيامده برگشت به اول مسعى و سعى را مجدداً با رفيقش شروع كرد آيا اشكال دارد يا نه و دستور چيست؟

بسمه تعالى، با فرض جهل مانع ندارد.

[سؤال 5812] 2764

5. در سعى صفا و مروه كه دو طبقه ساخته اند، آيا در طبقۀ دوم هم حجاج مى توانند سعى صفا و مروه را انجام دهند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر محرز نيست كه بين صفا و مروه سعى مى شود، جايز نيست.

[سؤال 5813] 2807

بسمه تعالى

1. آيا سعى بين صفا و مروه در طبقه دوم جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر احراز نشود كه بين صفا و مروه سعى مى شود صحيح نيست.

2. در منى و عرفات و جاهاى ديگر گاهى پل هوايى زده شده، آيا حجاجى كه از زير پل بايد رد شوند و يا در تونل هايى كه در منى احداث شده و در حال سير هستند آيا اشكالى دارد يا خير، استظلال

محسوب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

3. آيا حجاج وقتى در ماشين روباز سوار هستند ديواره ماشين بر آن ها سايه بياندازد اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

4. آيا تا چند متر خلف مقام ابراهيم عليه السلام صدق مى كند و وقتى كه قسمتى از خلف مقام مطاف شده و شك داريم كه آيا بعد از اين مقدار هم خلف مقام است يا نه چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، بايد احراز شود و خصوصيات مسأله در رساله مذكور است.

ص: 142

5. آيا در مسجد شجره و امثال آن ملاك همان مسجد قديم است يا مقدار توسعه يافته هم در حكم مسجد شجره را دارد؟

بسمه تعالى، احوط اقتصار به مسجد اصلى و محاذات آن است.

6. آيا وقوف در منى شب يازدهم و دوازدهم ذى الحجه اگر در جاهايست كه مشكوك است از منى است يا نه، و اقامت رسمى كاروان ها در آن جا دليل خواهد بود يا نه، و همچنين تقصير يا حلق نمودن در چنين مكان هايى چگونه است؟

بسمه تعالى، بايد احراز شود كه از منى است و قول اهل محل معتبر است.

7. اگر كسى بعد از ذبح در همان جايى كه مشكوك است از منى است يا ملحق شده به آن، حلق يا

تقصير كند و بعد ملتفت شود چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، در صورت امكان احوط اعاده حلق يا تقصير است.

8. آيا حلق كردن و يا قربانى كردن در شب يازدهم در صورتى كه موفق به انجام آن در روز دهم نشود چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

9. آيا حلق كردن قسمتى از سر در روز دهم كافى است يا بايد همۀ سر حلق شود؟

بسمه تعالى، بايد همه سر را حلق كند.

[سؤال 5814] 251

3. شوط سوم سعى يا شوط پنجم بوده كه حال سعى كننده به هم خورده و او را از سعى، به مريض خانه و از آن جا به ايران آورده اند و پس از دو سال، متوجه مسأله شده؛

تكليف چنين شخصى چيست در صورتى كه عذر در سعى عمرۀ تمتع بوده؟ و همچنين اگر در سعى در حج تمتع بوده؟ و آيا فرقى بين شوط سوم و پنجم هست يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بايد برگردد و سعى را تمام كند و اگر برگشتن به مكه براى اتمام سعى، مشقت دارد نايب بگيرد و فرقى بين سعى عمره و سعى حج و يا بين شوط سوم و پنجم نيست و اگر سعى مزبور، مربوط به عمرۀ تمتع بوده، بايد براى اعمال حج تمتع نيز نايب بگيرند.

ص: 143

[سؤال 5815]

2796

2. شخصى از مسجد الحرام وارد مسعى شده به گمان آن كه شروع به سعى از درب مسجد كافى است بدون اين كه به كوه صفا برود به طرف مروه حركت كرده و سعى را تمام مى كند ظاهراً در اشواط بعد از اوّلى به صفا مى رود. توجه به اشتباه پس از تقصير بوده و اعتناء نكرده است چون يكى از روحانيون گفته، اعتنا نكن حكم سعى و عمره و حج او چيست؟

بسمه تعالى، در مفروض سؤال سعى باطل است و بايد اعاده شود ولى ضرر به صحّت حج و عمره ندارد.

[سؤال 5816] 2773

4. كفاره ترك سعى بين صفا و مروه در حج؟

بسمه تعالى، حكم ترك طواف را دارد.

ديگرى را انجام دهند. بعد از آمدن به وطن خود، موضوع را براى ديگران تعريف مى كنند، يكى از آن هايى كه وارد بود مى گويد: حتماً تقصير بعد از صفا و مروه را نكردى مى گويند: نه، بعد از صفا و مروه تقصير نكردم، و جواب داده مى شود كه چون تقصير نكردى، حجتان اشكال دارد و از يكى - دو روحانى سؤال مى كنند، مى گويند: چون صفا و مروه را به جا آوردى و بعد از آن تقصير نكردى و به علت اين كه هم نمى دانستى و سؤال هم نكردى، حجت قبول نيست. خواهشمند است نظر خودتان را در اين باره ارسال داريد، تا تكليف ايشان معلوم شود كه آيا در صورت مستطيع شدن مجدد، حج از گردن ايشان برداشته شده است، يا در ذمۀ ايشان مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر تقصير را ترك كرده و از روى فراموشى نبوده، حج او حج افراد شده و از احرام بيرون آمده است، ولى احتياط واجب آن است كه پس از تمام كردن حج افراد، عمرۀ مفرده به جا آورد و در سال بعد حج را اعاده كند.

[سؤال 5818] 2809

بسمه تعالى

پيشگاه حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

شخصى به احرام عمرۀ تمتع محرم شده و وارد مكه شده، اعمال عمره را به جز تقصير به جا آورده است، و تقصير نكرده و دو مرتبه براى حج لباس احرام پوشيده و به عرفات رفته و مشعر و منى و جميع اعمال را به جا آورده و متوجه نشده و به ايران آمده

و حالا فهميده است. استدعا دارد مشروحاً بيان فرماييد اگر جاهل بوده، چه حكمى دارد، و اگر ناسى بوده، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در مورد نسيان عمل او صحيح است و چيزى بر او نيست، و مستحب است يك گوسفند قربانى كند و در صورت جهل، حج او مبدّل به حج افراد مى شود و بايد بعد از اتمام حج، عمرۀ مفرده به جا آورد بنابر احتياط، و سال بعد حج را اعاده كند احتياطاً.

ص: 145

مى فرماييد در اعمال منى تقيّه نيست و بايد وظيفۀ ديگرى انجام دهد حقيقت را روشن و معلوم بداريد كه وظيفه نسبت به گذشته چيست مخصوصاً در صورتى كه حج نيابتى بوده است چه كند؟

بسمه تعالى، اعمالى را كه مى توانست در وقت مقرر بدون تقيّه انجام دهد اگر پيش از وقت انجام داده صحيح نيست و بايد در همان سال و اگر وقت گذشت در سال بعد اعاده كند، ولى اگر در حين عمل به توهّم آن كه وقت است با قصد قربت انجام داده و بعداً شك كرده كه در وقت بوده يا پيش از وقت محكوم به صحت است.

[سؤال 5823] 2828

3. آنچه از مناسك فارسى حضرت عالى بر مى آيد آن است كه علم به مخالفت در ثبوت هلال با عامه، عادةً حاصل نمى شود و در صورت شك و عدم ثبوت نزد شيعه، موافقت با عامه لازم است، تا حدودى كه تقيه ايجاب مى كند؛ و در بقيۀ اعمال بايد بر طبق آنچه مسلم نزد شيعه است عمل شود؛ بدين صورت كه اگر تقيه، در وقوف عرفات باشد، موافقت بايد در خصوص همان وقوف باشد؛ و اگر تقيه، در وقوفين باشد، بايد اعمال روز عيد را كه برخلاف تقيه نيست، بايد يازدهم نزد عامه انجام داد و همچنين بيتوتۀ شب سيزدهم. بفرماييد آيا حضرت عالى به همين فتوا باقى هستيد يا نظر مبارك تغيير كرده؟ چون از بعضى مسموع شده كه فرموده ايد: عند الشك بايد در جميع مناسك، با عامه موافقت شود و مجزى است.

بسمه تعالى، فتوا همان است كه در مناسك درج شده و تغيير نكرده است.

[سؤال 5824] 90

4. كسى كه به حكم مفتى عربستان در مورد اول ماه ذى الحجه يقين حاصل نمى كند، در مورد عرفه و عيد قربان چگونه عمل نمايد؟

بسمه تعالى، در وقوفين تبعيت از آن ها لازم است.

ص: 147

[سؤال 5825]

2811

بسمه تعالى دوم ذى القعده 1399 ق

محضر شريف رهبر انقلاب اسلامى، حضرت مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

محترماً؛ حضور مبارك معروض مى دارد كه چون مسأله مناسك منى مورد ابتلاى فعلى حجاج است؛ لذا وظيفۀ شرعيه اقتضا كرد كه مزاحم شوم.

راجع به وقوفين كه امر به متابعت فرموده ايد، آيا در مناسك منى كه تقيه اى نيست هم بايد متابعت نمايد يا بر طبق نظر شيعه در امر هلال عمل كنند يا فرق است بين صورت علم به مخالفت با واقع و عدم علم، كما أفتى به السيد الحكيم - طاب ثراه - فأفتى بوجوب العمل على طبق نظر الشيعة في الاُولى دون الثانية؟

بسمه تعالى، در اعمال منى تقيّه نيست. و اگر در موردى تقيّه باشد، بايد تقيه كنند.

[سؤال 5826] 2812

بسمه تعالى

1. مى فرماييد: حجاج در منى، چون تقيه نيست؛ بايد اعمال منى را از روز بعد شروع كنند. امسال كه الحمد لله فتواى حضرت عالى را مى شود آزادانه اعلام كرد، اما اين كه اكثر مردم شيعه كه مقلد حضرت عالى هستند اعمال را تأخير بياندازند و روز بعد قربانى كنند. محتمل است عامه متوجه شوند و خلاف تقيه ولو مداراتى باشد. در اين صورت هم بايد شيعه اعمال را تأخير بيندازند يا خير؟

بسمه تعالى، خلاف تقيه نيست و بايد تأخير بيندازند، ولى اعلام در حجاز نبايد بشود.

2. در طواف نساء، نايب نماز آن را به چه نيتى انجام دهد؟ بنابر اين كه لازم باشد به قصد ما فى الذمه انجام دهد؛ اگر يك طواف از طرف خود و يكى از طرف منوب عنه انجام دهد، كفايت مى كند يا اين كه حتماً بايد به قصد ما فى الذمه انجام دهد؟

ص: 148

بسمه تعالى، احتياط آن است كه نيت ما فى الذمه كند.

3. دولت سعودى از روى جمرۀ عقبه پل هوايى ساخته و در آن پل، محاذى جمرۀ عقبه يك جمره ساخته است. آيا رمى جمرۀ تازه ساخته شده، مجزى است يا نه؟

بسمه تعالى، رمى از طبقۀ دوم هم صحيح است.

[سؤال 5827] 2744

7. در فرض تقيه كه افاضه لازم است ولو با علم به خلاف، آيا اعمال منى را هم تقيتاً در همان ايام بايد انجام دهد يا تقيه منتفى است و آنچه واقع است انجام دهد مثلاً روز دهم واقعى ذبح كند و حلق و تقصير و رمى جمره عقبه كند و شب سوم را هم در منى بخوابد يا خير؟

بسمه تعالى، در اعمال منى تقيّه نيست.

[سؤال 5828] 2813

بسمه تعالى

در مناسك و استفتايى كه از محضر مبارك حضرت آيت اللهى شده چنين آمده كه در قسمتى كه تقيه نيست حجاج اگر رؤيت هلال شرعاً ثابت نشد بايد اعمال منى؛ يعنى رمى و ذبح و حلق را به روز بعد تأخير اندازند. فعلاً گفته شده كه حضرت مستطاب عالى رأى مباركتان عوض شده و فرموده ايد در منى هم بايد حجاج تبعيت كنند و لو تقيتاً باشد. اين مطلب صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه در مناسك ذكر شده است.

است؛ زيرا اولاً به گفتۀ آنان معلوم نخواهد شد و آنان هم زوار مى باشند. تكليف چيست؟

بسمه تعالى، بايد از اهل خبره سؤال كنند و بر طبق وظيفه عمل نمايند.

[سؤال 5830] 2764

19. افرادى كه شب عيد قربان در مشعر الحرام هستند قبل از طلوع آفتاب مى توانند از وادى محسّر خارج شوند يا نه؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

[سؤال 5831] 2844

4. بعضى از كاركنان كاروان تا صبح در مشعر نمى مانند، به حساب آن كه بايد در منى وسايل پذيرايى حجاج را فراهم نمايند، آيا اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، اگر به نحوى است كه عذر محسوب است، اشكال ندارد.

[سؤال 5832] 2772

6. حركت معلولين در صبح روز دهم از مشعر براى منى مشكل است و طاقت فرسا مخصوصاً با چرخ؛ آيا مى شود در شب حركت كنند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5833] 1622

6. براى زنان و ضعفا و سرپرست و راهنماى آن ها (نايب و غيره) آيا جايز است قبل از آفتاب، بلكه قبل از فجر، خروج از مشعر و رمى و قربانى و حلق و تقصير؟

بسمه تعالى، خروج از مشعر و رمى در شب، در صورت عذر مانع ندارد. و با تمكن از قربانى ولو با استنابه در روز عيد، روز قربانى كنند و همچنين حلق يا تقصير بايد روز عيد باشد.

ص: 150

[سؤال 5834]

2814

بسمه تعالى

براى زن ها آيا جايز است شبانه از مشعر الحرام بروند منى؟ آيا براى آن ها جايز است كه قبل از طلوع آفتاب يا قبل از طلوع فجر رمى جمره بكنند يا خير؟ و آيا فرقى بين معذورين و غير معذورين هست يا خير؟

بسمه تعالى، اگر معذور باشند مانع ندارد.

[سؤال 5835] 2758

5. وقوف به مشعر براى جانبازان، تا صبح طاقت فرسا است. جناب عالى هم مى فرماييد: به احتياط واجب، قبل از نصف شب حركت نكنند و حال آن كه اين هم به جهاتى براى آن ها مشكل است. آيا مى شود با كمى توقف، در ماشين قصد وقوف كنند و سپس حركت نمايند؟

بسمه تعالى، افراد جانباز مختلف هستند و هر كدام عذر دارند، به تكليف معذور - كه در مناسك ذكر شده است و در مسائل بعد هم گفته مى شود - عمل كنند.

[سؤال 5836] 2815

بسمه تعالى

خدمت امام عزيزم سلام، از درگاه خداوند تعالى عمر هر چه بيشتر شما را آرزو دارم. اى امام مهربان! مسأله اى برايم پيش آمده كه خواستم در اين باره با شما مشورت

كنم و راه حلّم را از شما جويا شوم. اين جانب پارسال به مراسم حج رفتم. در مراسم عرفات، شب را همان جا خوابيديم؛ شب عيد آمديم براى مشعر؛ پياده مان كردند كه سنگ جمع كنيم؛ وقتى جمع كرديم، سركاروان به ما نگفت كه بايد شب را اين جا بمانيم تا صبح بشود؛ شبانه حركت كرديم براى منى؛ از مشعر كه حركت كرديم، من نمى دانم ساعت 10 بود يا 12 شب؛ چند تا مسافر كه با ما همسفر بودند - وقتى كه از

ص: 151

آن جا حركت كرديم - گفتند كه ساعت 5/10 بود (يعنى حركت از مشعر به منى). حالا مى گويند يك ركن حج شما باطل است. حكم چيست؟

بسمه تعالى، اگر مقدارى از شب عيد اضحى را در مشعر بوده ايد، حج صحيح است.

[سؤال 5837] 2816

بسمه تعالى 18 / 9 / 1358

حضور محترم جناب مستطاب آقاى امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً به عرض مى رساند: اين جانب خدمۀ يكى از كاروان هاى تهران هستم؛ چندين مرتبه به مكۀ معظمه مشرف شده ام. در مشعر الحرام به مشكلى برخوردم؛ سؤال هم كردم ولى از جواب ها قانع نشدم؛ عرفات را درك كردم. با ماشين اسباب كاروان به مشعرالحرام وارد شدم؛ از ماشين پياده شدم و سنگ ها را جمع كرده (نيت نكردم) پيش از نصف شب با ماشين اسباب براى منى حركت كرديم تا اسباب را در منى خالى كرده و طبق برنامۀ همه ساله، برگردم به مشعر الحرام براى وقوف به تقصير. شوفر ماشين در منى گم شد تا نزديك صبح، و ديگر براى وقوف مجدد به مشعر الحرام برنگشتيم، ولى بقيۀ اعمالم را تا آخر انجام دادم. با آن كه در مشعرالحرام وقوف بدون نيت داشتم، تكليف بنده چيست؟ (ميقاتى هم داشتم).

بسمه تعالى، با فرض اين كه نيت وقوف نداشته ايد و وقوف اختيارى مشعر ترك شده، حجى كه آورده ايد كفايت نمى كند و بايد اعاده شود.

[سؤال 5838] 2835

2. اگر كسى پس از وقوف در عرفات، بعد از ظهر روز نهم مريض شده باشد و او را به بيمارستان مكه انتقال داده باشند و پس از بهبودى روز دهم يا يازدهم او را به منى آورده باشند و قربانى و رمى جمرات را ديگران نيابتاً از او انجام داده باشند و پس از اتمام اعمال حج، به وطن بازگشته - چون وقوف به مشعر را نه اختياراً و نه اضطراراً

ص: 152

درك نكرده - تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، اگر از جهت مرض، درك مشعر نكرده و قربانى كرده - ولو با نايب گرفتن - و طواف نساء را انجام داده، مُحل شده است؛ ولى بنابر احتياط بايد حج را اعاده كند.

ارزش روز و بازار آزاد انجام مى گيرد. آيا انجام چنين مبادله اى براى حجاج جايز است؟

بسمه تعالى، بايد مطابق مقررات دولت اسلامى عمل شود.

3. فردى براى عمرۀ تمتع واجب از ميقات محرم شده؛ ولى قبل از اين كه بتواند اعمال عمره انجام دهد، مريض مى شود. به طورى كه جز گرفتن نايب چاره اى ندارد. آيا مى تواند كسى را كه عمرۀ تمتع خود را انجام داده، به عنوان نايب براى انجام اعمال عمره انتخاب نمايد؟

بسمه تعالى، مورد نيابت نيست و چنانچه در اثر مرض نتواند تا وقتى وقت رفتن به عرفات ضيق شود اعمال عمره را انجام دهد، وظيفه او تبديل به حج افراد مى شود و بعد از انجام اعمال حج كه با همان احرام به جا آورده، بايد يك عمرۀ مفرده هم اتيان نمايد.

[سؤال 5840] 2818

بسمه تعالى نوزدهم رمضان 1402 ق

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، مدّ ظله العالى، با احترام و عرض ادب، چه مى فرماييد:

1. جمره عقبى را كه از سه طرف، سيمان كارى نموده اند و فقط يك طرف باز است، مى توان از اطرافى كه سيمان كارى شده، رمى جمره نمود يا نه؟

بسمه تعالى، كافى نيست.

2. بعضى از خدمۀ كاروان حج كه قبلاً - براى تهيۀ وسايل - وارد مكه مى شوند، مى توانند عمرۀ مفرده به جا بياورند و بعداً با حجاج، از جحفه يا مسجد شجره احرام ببندند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. حدود مسجد النبى و مسجد الحرام را كه مسافر، بين نماز قصر و اتمام، مخيّر است، معين فرماييد؟

بسمه تعالى، در جايى كه بر مسجد اصلى، اضافه شده احتياط، قصر است؛ اگر چه تمام خواندن هم صحيح است.

4. محل ذبح قربانى را به وادى محسّر يا مكان ديگر - خارج از حدود منى - منتقل نموده اند. تكليف حجاج چيست؟

بسمه تعالى، در صورت امكان - ولو با صبر كردن تا آخر ذى حجه - بايد در منى ذبح كند و در هر صورت ذبح در محلى كه دولت تعيين كرده، مجزى است.

ص: 154

[سؤال 5841]

5. محل رمى جمرات را دو طبقه كرده و عمود محل جمره را مرتفع نموده اند. آيا از طبقۀ فوقانى و سمت بالا رمى جمره، مجزى است يا نه؟

بسمه تعالى، مجزى است.

6. طيور منجمد كه در بلاد اسلامى از دست مسلمان خريده مى شود و روى كارتن هاى آن ها نوشته شده كه مذبوح به ذبح اسلامى است و علاوه، افرادى كه مى فروشند مى گويند كه يك نفر از خودمان مى فرستيم به مذبحۀ بلاد ديگر و با دست مسلمان ذبح مى شود، خوردن آن ها جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر احتمال مى دهيد كه فروشندۀ مسلمان، احراز تذكيۀ شرعى نموده و مى فروشد، اشكال ندارد.

7. آيا كفاراتى كه در حج تمتع واجب مى شود را مى توان بعد از مراجعت به وطن پرداخت نمايند؟

بسمه تعالى، احتياط واجب آن است كه در منى ذبح شود؛ واگر ترك نمود و در جاى ديگر ذبح نمود، مجزى است.

8. در صورت ازدحام و كثرت جمعيت، آيا مى توان خارج از مقام ابراهيم - بيش از بيست و شش ذراع و نيم - طواف نمود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در اثر كثرت ازدحام نتواند در مطاف، طواف كند، طواف در فاصلۀ دورتر با مراعات الاقرب فالاقرب مانع ندارد.

[سؤال 5842] 2825

6. جمرۀ عقبى را كه از سه طرف سيمان كارى نموده اند و فقط يك طرف باز است، آيا مى توان از اطرافى كه سيمان شده است، رمى جمره نمود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر احراز نمى شود كه رمى جمره شده است، كفايت نمى كند.

[سؤال 5843] 2781

2. جمره عقبه يك طرف است و اطراف جمره و پشت آن سيمان است حاجى اختياراً مى تواند به سيمان كه دور جمره است يا پشت جمره سنگ بزند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر احراز نمى شود كه رمى جمره شده كفايت نمى كند.

ص: 155

[سؤال 5844]

2819

بسمه تعالى

محضر مقدس زعيم عاليقدر و رهبر عظيم الشأن، امام خمينى متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

تقاضامندم نظر مبارك را نسبت به دو مسأله ذيل مرقوم داريد:

1. در جمره عقبه چون يك طرف از جمره را سيمان كشيده اند شيعه و سنّى همه پشت به قبله ايستاده و رمى جمره مى كنند و همين معنى موجب ازدحام و كثرت جمعيت در اين قسمت و در نتيجه رمى را به صورت مشكل و بلكه قريب به محال درآورده است. اجازه مى فرماييد رو به قبله ايستاده و به طرف هاى سيمان كشيده شده رمى كنند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر جمره رمى نمى شود صحيح نيست.

2. گفته مى شود مسلخ فعلى در وادى محسّر واقع شده آيا وادى محسّر جزء منى است يا خير و در صورتى كه خارج منى باشد قربانى در آن را اجازه مى فرماييد يا خير؟

بسمه تعالى، وادى محسّر از منى نيست و با امكان ذبح در منى بايد در آن جا قربانى كنند هر چند قربانى در مسلخ جديد كفايت مى كند.

[سؤال 5845] 2770

6. رمى به قسمت هاى تازه ساخته شده جمار و يا از طبقه فوقانى را آيا كافى مى دانيد؟

بسمه تعالى، كافى است.

[سؤال 5846] 2827

3. همان طور كه به استحضار حضرت عالى رسيده، اخيراً به واسطۀ كثرت ازدحام، كمى جمرات را مرتفع نموده اند و براى تسهيل در رمى، دو طبقه ساخته شده؛ آيا در طبقۀ فوقانى، رمى نمودن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 156

[سؤال 5847]

1175

3. اخيراً حجاجى كه از مكه معظمه مراجعت نموده اند اظهار مى دارند جمرات ثلاث را برداشته اند و به جاى آن ها ستون هاى مرتفع ترى ساخته اند كه از طبقه بالا و پايين هر دو رمى مى شود نظر مبارك در رمى با اين حال چيست؟ رمى از پايين چه صورت دارد؟ آيا از طبقه بالا هم مى توان رمى نمود يا نه؟

بسمه تعالى، رمى از طبقه بالا و پايين اشكال ندارد.

[سؤال 5848] 2800

2. سعى و رمى در طبقات بالا چه حكم دارد؟

بسمه تعالى، در رمى اشكال ندارد. و در سعى، اگر احراز نشود كه بين صفا و مروه سعى مى شود، كافى نيست.

[سؤال 5849] 2812

3. دولت سعودى از روى جمرۀ عقبه پل هوايى ساخته و در آن پل، محاذى جمرۀ عقبه يك جمره ساخته است. آيا رمى جمرۀ تازه ساخته شده، مجزى است يا نه؟

بسمه تعالى، رمى از طبقۀ دوم هم صحيح است.

[سؤال 5850] 2759

4. در صورت ازدحام جمعيت در جمرات، از طبقۀ فوقانى مى شود رمى جمرات كرد يا نه؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، حتى در وقت خلوت.

[سؤال 5851] 2826

4. در مناسك مرقوم فرموده ايد كه سنگ ريزه حيازت شده شخص ديگرى نباشد آيا حيازت شده ها را كه به يكديگر با رغبت و ميل مى دهند باز هم اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 157

[سؤال 5852]

2770

5. اگر كسى تعدادى از سنگريزه ها را به جمره زد ولى به علّت كثرت جمعيت مدتى فاصله شد تا دوباره خود را به جمره برساند آيا اينك بايد دوباره از نو رمى كند و يا بقيه عمل گذشته را اگر تمام كند كافى است؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور بقيه را تمام كند و كفايت مى كند.

[سؤال 5853] 2843

2. سيدى! ممكن است نسبت به رمى جمرات توجهى كامل معطوف داريد. در اين دو سال اخير ما شاهد هتك حرمت خانم ها بوده ايم و در رمى جمرۀ عقبه دو زن و مردى از بين رفته اند. البته ممكن است حجاج محترمى كه مشرف بوده اند، توضيحات بيشترى خدمتتان عرضه دارند. آنچه مسلم است از هر صد نفرى يك نفر نمى تواند به طريق صحيح رمى نمايد، خصوصاً افرادى كه نايب از چند نفر عاجز هستند. اگر انسان پس از حضور نزد جمرات، متوجه هلاكت و هتك گردد، اجازه مى فرماييد ريگ هايش را دورتر از جمره رمزاً بيندازد، يا آن كه دستور ديگرى مى فرماييد؟

بسمه تعالى، سؤال كاملاً معلوم نشد و شخص بايد به طورى رمى كند كه ريگ هاى او به جمره اصابت نمايد و مى تواند در وقت خلوت، يا در طبقه فوقانى رمى كند.

[سؤال 5854] 2826

3. در جمره عقبه رمى از جهاتى مشكل بلكه براى عده اى متعذر شده الف - از لحاظ يك طرف رمى كردن، ب - از جهت بالا آمدن سنگ ريزه، ج - تشخيص ندادن اصابت سنگ خود بين هزاران سنگ ريزه، مع الوصف در رمى جمره عقبه نظر مباركتان چيست، آيا انداختن سنگ ريزه به طرف جمره براى حفظ شعائر كافى است يا از اصابت به هدف لابد منه است؟

بسمه تعالى، بايد اطمينان به اصابت حاصل شود.

ص: 158

[سؤال 5855]

2820

بسمه تعالى

روحى فداك، مسائلى چند كه در سفر حج سؤال شده و جواب آن از مناسك ملاحظه نمى شود:

1. در رمى جمرات، مخصوصاً جمرۀ عقبه و بالاخص روز عيد قربان، براى اكثر افراد، سنگ را به محل مخصوص زدن مقدور نيست و يا به واسطۀ كثرت سنگ ها، يقين به وصول به هدف حاصل نمى شود. آيا مانند حضرات اهل سنت - كه سنگ ها را از دور به طرف جمره پرتاب مى كنند - كافى است يا حتماً ايصال به موضع مخصوص لازم است؟ و آيا در جمرۀ عقبه، زدن به ديوار سيمانى دو طرف سنگ چين كفايت مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، در رمى، وصول به خود جمره معتبر است و خوردن به اطراف آن كافى است. و خوردن به ديوار سيمانى كفايت نمى كند.

2 . كفش ها و نعلين هايى كه پاى جمرات جمع مى شود و به حسب ظاهر، صاحبان آن اعراض كرده اند،

تصرف در آن ها را جايز مى دانيد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض اعراض، تصرف مانع ندارد.

3 . مذبح جديد كاملاً روشن نيست كه خارج از منى باشد؛ ولى كسانى كه مى خواهند - احتياطاً - در يكى از مذبح هاى قديم ذبح كنند، با آن هواى گرم و عسرى كه هست، و گاهى هم به واسطۀ كمى گوسفند، ذبح به شب مى افتد. اجازه مى فرماييد در مذبح جديد واقع شود يا خير؟

بسمه تعالى، بايد در منى ذبح شود؛ و در هر صورت، ذبح در مذبح جديد كفايت مى كند.

4. اگر كسى روز عيد و يازدهم نتواند ذبح كند، مى تواند تقصير يا حلق كند يا بايد حلق يا تقصير را نيز تأخير بيندازد؟

بسمه تعالى، در صورت علم و عمد و همچنين در صورت فوق، بايد حلق و تقصير، بعد از ذبح باشد، على الاحوط.

5 . اگر در يكى از اشواط طواف، پيش آمدى كرد كه بايد طواف، يعنى آن شوط را اعاده كند، آيا از بقيۀ شوط صرف نظر نموده و از حجرالاسود شروع كند و يا قسمت باقيماندۀ شوط را رها كند و از

ص: 159

حجرالاسود، تا محل حادثه را حساب نموده و همان شوط ناقص را تكميل نمايد؟

بسمه تعالى، بايد همان شوط را تكميل نمايد.

6 . در كاروان ها يا اجتماعات ديگر كه جماعت منعقد مى شود، با عدم احراز عدالت امام آيا مى شود كه نمازى را به جماعت خواند و سپس فرادا نيز بخواند يا خير؛ با توجه به اين كه گاهى شركت نكردن، از نظر اخلاقى ممكن است مفاسدى ايجاد كند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

7. وجوهى كه بابت هزينۀ حج پرداخت شده، بعد از مدتى كه - به آخر - سال خمس مى رسد، آيا تنها در سال اول، اگر حج رفت خمس ندارد يا ولو قرعه به نام او در سال هاى آينده هم اصابت كرده باشد، خمس ندارد؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً حج بر او استقرار پيدا نكرده و در همان سال، قرعه به اسم او اصابه نكرده، بايد تخميس شود.

[سؤال 5856] 2821

بسمه تعالى

1. اگر شخصى به واسطه كثرت جمعيت و خوف هلاك شدن، رمى جمرۀ عقبه را خودش انجام نداد و نايب گرفت و وقتى به وطن برگشت، متوجه شد كه بايد خودش رمى كرده باشد؛ آيا بر اين شخص واجب است كه در سال بعد نايب بگيرد يا نه؟ بر فرض وجوب، آيا نايب بايد همان روز عيد رمى كند يا اين كه تا روز سيزدهم رمى كردن كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، اگر فهميد كه نايب گرفتن او مورد نداشته، بايد خودش، و اگر نمى تواند نايبش دو مرتبه رمى كنند و بايد سال بعد روز عيد، و اگر نشد تا آخر ايام تشريق انجام دهد.

2. در مناسك حج در احكام بيتوته به منى در مسأله 16 آمده: «اگر پيش از نصف شب خارج شدند يا از اول شب قدرى خارج بودند، احتياط آن است كه قربانى كنند، گرچه بعيد نيست عدم وجوب» و حال اين كه در سؤال و جواب هايى كه اخيراً به مناسك ملحق شده، در احكام منى، سؤال يازدهم چنين است: «مسأله گويى به حجاج گفته كه در بيتوته در منى وظيفه اين است كه از اول شب تا نصف شب يا

ص: 160

از نصف شب تا صبح باشد و خودش اين عمل را انجام داده». در جواب آمده كه «احتياط واجب، دادن كفاره است». جمع بين «عدم وجوب كفاره» و «احتياط واجب به دادن كفاره است» چگونه است؟ و يا اين كه مورد مسأله اول و دوم فرق دارد؟

بسمه تعالى، گرچه دو مسأله در دو موضوع است و بين دو مسأله منافاتى نيست و مسأله مناسك، مربوط به دير آمدن به منى از سر شب يا خارج شدن از منى قبل از نصف شب است و مسأله ديگر، مربوط به نيامدن قسمت اول شب به منى و آمدن كمى آخر آن براى مبيت نصف دوم شب است، لكن در تحرير الوسيله احتياط وجوبى است كه بايد به آن عمل شود.

[سؤال 5857] 2770

4. آيا مطلق ترس از تزاحم جمعيت از عذرهايى شمرده مى شود كه مى توان براى رمى جمار نايب گرفت؟

بسمه تعالى، در وقت خلوت رمى كنند و مجرد ترس كافى نيست.

[سؤال 5858] 1464

3. چون روز عيد، رمى جمره براى زن ها و مريض ها و پيرمردها بسيار كار دشوارى شده و شب ها هم اياب و ذهاب خيلى سخت شده، آيا زن ها و مريض ها و پيرمردها مى توانند جهت رمى جمره نايب بگيرند - كه اصلاً خودشان از خيمۀ منى بيرون نروند - يا نه؟

بسمه تعالى، در صورت عذر، جايز است.

[سؤال 5859] 2822

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى

1. حكم كسانى كه شب عيد نمى توانند رمى نمايند در روز يازدهم و دوازدهم هم جارى است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر عذر دارند از رمى در روز مى توانند شب رمى كنند.

2. مكانى كه در توسعه مسجد شجره به آن اضافه شده آيا احرام در آن صحيح است يا خير؟ و آيا

ص: 161

مجموع ذوالحليفه مكان احرام هست يا خير؟

بسمه تعالى، احوط آنست كه در مسجد سابق يا محاذى آن محرم شوند.

3. مرغ هايى در مكه و مدينه از كشورهاى كفر مى آورند و نوشته شده المذبوح على الطريقة الاسلامية حلال مى باشد يا حرام؟

بسمه تعالى، اگر احتمال داده شود كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده محكوم به حليت است.

4. قربانى و حلق در شب جايز است يا خير و در صورت عدم جواز در مورد كسى كه جهل به حكم داشته و عمل كرده شرعاً مسئوليت او چيست؟

بسمه تعالى، احوط آنست كه قربانى را از روز عيد تأخير نيندازد و در هر صورت قربانى در شب صحيح است و تأخير حلق تا آخر ايام تشريق مانع ندارد.

5. زنى كه در عمره تمتع، شب نهم پاك نشده و حج خود را بدل به افراد نموده ولى قبل از ظهر نهم در عرفات از حيض پاك شده آيا با تبديل نيت و بازگشت او وظيفه او افراد است و يا تمتع؟

بسمه تعالى، در صورت امكان اتيان به عمرۀ تمتع و درك اختيارى عرفه بايد برگردد و اعمال عمرۀ تمتع را به جا آورد.

[سؤال 5860] 2770

3. به طورى كه استحضار دارند در سنوات جارى به علت كثرت حجاج، زن ها، پيرمردان، بيماران و اشخاص ضعيف قدرى از شب عيد را در مشعر الحرام توقف و همين كه شب از نيمه گذشت به جانب منى حركت مى كنند، آيا اين قبيل افراد مى توانند در همان شب عيد نيز جمره عقبى را رمى كنند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5861] 2744

4. در شب عيد اضحى مى فرماييد خانم ها و پيرمردان و مريض ها و همراهانشان مى توانند پس از نيمه شب از مشعر به منى كوچ كنند، آيا در شب هم مى توانند رمى جمره عقبه را بنمايند يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 162

[سؤال 5862]

2760

4. افرادى كه وقوف اضطرارى در مشعر مى نمايند و بعد از نيمه شب به منى وارد مى شوند، آيا مى توانند همان شبانه، رمى جمرۀ عقبه بنمايند؟

بسمه تعالى، اگر معذور باشند از رمى در روز، اشكال ندارد. و زنها مطلقاً مى توانند همان شب رمى كنند.

[سؤال 5863] 2825

7. در صورت عدم امكان رمى جمره در روز به واسطۀ ازدحام جمعيت، آيا جايز است به جاى روز گذشته يا آينده، شب رمى جمره نمود يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت عذر مانع ندارد.

[سؤال 5864] 1464

2. كسانى كه مى توانند قبل از طلوع فجر، از مشعر الحرام به سوى منى حركت كنند؛ مثل زن ها و مريض ها و پيرمردها، آيا جايز است كه در همان شب - قبل از طلوع فجر - رمى جمرۀ عقبه كنند يا بايد روز براى رمى جمره بروند؟

بسمه تعالى، اگر عذر ندارند، بايد صبر كنند و در صورت عذر، مانع ندارد.

[سؤال 5865] 2823

بسمه تعالى 28 / 6 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، جناب آقاى خمينى، مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام، تقاضا دارد در مورد 2 مسأله زير - كه مربوط به حج است - نظر مبارك را مرقوم دارند.

1. افرادى كه به جهتى مجاز بوده اند كه شب عيد قربان، قبل از طلوع آفتاب در منى باشند، آيا مى توانند در همان شب - قبل از طلوع آفتاب - رمى جمرۀ عقبه كنند يا نه؟

بسمه تعالى، چنانچه در روز معذور باشند، مى توانند شب رمى كنند.

2. در تحرير الوسيله، شرط ششم از شروط نايب مرقوم شده است: «عدم اشتغال ذمّته بحجّ واجب

ص: 163

عليه في ذلك العام كما مرّ». سؤال اين است كه آيا اين، شرط صحت نيابت است يا شرط صحت حج و برائت ذمۀ منوب عنه به اين معنا كه در صورت عدم رعايت اين شرط، نايب پس از انجام حج فقط مستحق گرفتن اجرة المثل است، ولى حجش صحيح بوده و بالنتيجه ذمۀ منوب عنه، برى ء شده است و يا آن كه ذمۀ منوب عنه، برى ء نشده و لازم است كه نايب ديگرى مجدداً براى او حج انجام دهد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حج صحيح نيست و ذمه منوب عنه، برى ء نمى شود.

مى باشد آيا مجزى است يا نه؟

بسمه تعالى، با امكان بايد در منى ذبح كنند و در هر صورت ذبح در مسلخ جديد مجزى است.

2. زنان و پيرمردان كه در رفتن از منى به مكه بعد از روز دوازدهم ذى حجه جهت كثرت جمعيت به مشقت مى افتند آيا مى توان آن ها را قبل از ظهر حركت داد يا نه؟

بسمه تعالى، با وجود عذر مانع ندارد.

3. در شب يازدهم و دوازدهم بعد از توقف كوتاه در منى براى طواف و ساير افعال واجب به مكه مى توان رفت يا نه؟

بسمه تعالى، بعد از نصف شب جايز است.

4. طيور منجمد كه در بلاد مسلمين از دست مسلمان خريده مى شود و در روى كارتون نوشته شده مذبوح به ذبح اسلامى آيا مى توان خورد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر احتمال داده مى شود كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده محكوم به حلّيت است.

5. در صورت ازدحام و كثرت جمعيت آيا مى توان بيشتر از بيست و شش ذراع و نيم طواف نمود يا نه؟

بسمه تعالى، در صورت امكان بايد در حد، طواف كنند و اگر ممكن نيست، طواف در خارج حد، مانع ندارد به صورت اقرب فالاقرب.

6. جمره عقبى را كه از سه طرف سيمان كارى نموده اند فقط يك طرف باز است، آيا مى توان از اطرافى كه سيمان شده است، رمى جمره نمود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر احراز نمى شود كه رمى جمره شده است كفايت نمى كند.

7. در صورت عدم امكان رمى جمره در روز به واسطه ازدحام آيا جايز است به جاى روز گذشته يا آينده شب رمى جمره نمود يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت عذر مانع ندارد.

8. زن ها و پيرمردان و كسانى كه خوف مشقت دارند آيا جايز است شب دوازدهم رمى جمره نموده به مكه رفته و ديگر به منى برنگردند.

بسمه تعالى، در صورت عذر اشكال ندارد، ولى قبل از نصف شب نبايدبيرون بروند.

9. حجاجى كه مدينه بعد هستند آيا از جدّه و يا يكى از ميقات هاى نزديك مثل حديبيه براى عمره تمتع محرم شوند يا خير؟ در صورتى كه عزيمت به جحفه مشقت داشته باشد؟

ص: 165

بسمه تعالى، بايد به يكى از مواقيت معروفه مثل جحفه بروند و اگر ممكن نيست با نذر از جدّه محرم شوند و بهتر است احتياطاً در حده تجديد احرام كنند.

[سؤال 5869] 1890

18. شنيده شده كه محل ذبح را از منى آورده اند به وادى محسّر، اگر چنين شده باشد تكليف حاجى از لحاظ قربانى چيست؟

بسمه تعالى، اگر متمكن از ذبح در منى نيستند در همان محل قربانى كنند كفايت مى كند.

[سؤال 5870] 2744

11. آيا مى توان هدى را در غير منى كشت مثلاً در مكه يا در وطنش يا خير؟ و اكنون كه قربان گاه ساخته شده در خارج از منى مى توان آن جا ذبح كرد يا خير؟ و در صورت جهل قصوراً يا تقصيراً ذبح كند مجزى است يا خير؟

بسمه تعالى، بايد در منى ذبح كنند و ذبح در مسلخ جديد صحيح است.

[سؤال 5871] 2068

3. ذبح در مذبح جديد و رمى در قسمت فوقانى جمرات به نظر مبارك صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر ذبح در منى ميسور نباشد در مكان فعلى با رعايت الاقرب فالاقرب صحيح و مجزى است و رمى از طبقۀ فوقانى اگر بلندى مفرط نباشد مجزى است.

[سؤال 5872] 2826

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمين مرجع عالى قدر آيت الله العظمى امام خمينى دامت بركاته و مدّ ظله العالى

1. ذبح قربانى را در مذبح جديد كه خارج از منى است طبق علائمى كه از طرف

ص: 166

دولت سعودى تعيين شده كافى مى دانيد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت عدم امكان ذبح در منى مجزى است.

2. رمى جمرات را در قسمت فوقانى كه اخيراً احداث شده جايز مى دانيد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر علوّ مفرط نباشد مجزى است.

3. در جمره عقبه رمى از جهاتى مشكل بلكه براى عده اى متعذر شده، الف - از لحاظ يك طرف رمى كردن، ب - از جهت بالا آمدن سنگ ريزه ج - تشخيص ندادن اصابت سنگ خود بين هزاران سنگ ريزه، مع الوصف در رمى جمره عقبه نظر مباركتان چيست آيا انداختن سنگ ريزه به طرف جمره براى حفظ شعائر كافى است يا از اصابت به هدف لابد منه است.

بسمه تعالى، بايد اطمينان به اصابت حاصل شود.

4. در مناسك مرقوم فرموده ايد كه سنگ ريزه حيازت شده شخص ديگرى نباشد آيا حيازت شده ها را كه به يكديگر با رغبت و ميل مى دهند باز هم اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

5. زيدى در مذبح بعد از قربانى فوراً تقصير كرده كه دچار تطهير نجاست بدن و لباس احرام نگردد و بعد از رسيدن به چادر حلق كند از يك طرف صروره است و از طرفى در حلق قصد احلال نكرده تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، تقصير در صورت جهل كفاره ندارد و حلق را اگر به قصد قربت و به حساب يكى از اعمال انجام داده است كافى است.

6. صروره به واسطه بلند بودن موى سر اول سر را ماشين كرده و بلا فاصله سر را تراشيده است به نظر مبارك جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، جايز نيست و در صورت علم و عمد كفاره دارد.

7. آيا نظر مبارك در مطاف از طرف حجر اسماعيل همان شش ذراع و نيم است يا تغيير كرده؟

بسمه تعالى، تغيير نكرده است.

8. آيا در صورت ازدحام كه نشود پشت مقام يا احد جانبين آن نماز طواف خواند تا حدود منبر، و نماز در قسمت راست يا چپ منبر خوانده شد باز هم اعادۀ نماز در مقام در صورت امكان همان روز يا روزهاى ديگر لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، تا وقت سعى ضيق نشده احوط اعاده است.

9. رعايت شرايط طواف و نماز از نظر طهارت و نجاست مخصوصاً در عرفات و مشعر و منى در

ص: 167

غايت

صعوبت است بلكه عادتاً قطع پيدا مى شود كه متنجساً انجام داده مى شود آيا چنين حجى مبرء ذمه است؟ بر فرض ابراء آيا از باب عسر و حرج است يا اصلاً مى فرماييد كه متنجس منجس نيست؟

بسمه تعالى، رعايت شرايط لازم است و شك و وسواس را اعتنا نكند و متنجس با كثرت وسايط منجس نيست.

10. امام جماعت كه مثل همه مردم آلوده و اگر بخواهد رعايت احتياط از نظر طهارت بيشتر از مأمومين كند به مشقت خواهد افتاد اجازه مى فرماييد اقامه جماعت كند و با چنين وضعى وبال مردم بر عهده او نخواهد آمد و گاهى براى بيرون رفتن از زير بار جماعت مردم را سوق به مسجد النبى و مسجد الحرام مى دهد و اين كه تأكيد شده با عامه نماز بخوانيد اين راهنمايى به نظر مبارك صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، رعايت شرايط نماز لازم است و راهنمايى مزبور اشكال ندارد.

11. كارمندانى كه براى تنظيم امور كاروانى بايد به عرفات بروند مثلاً دو روز قبل از حركت به عرفات بدون احرام خارج مى شوند و برمى گردند و مى گويند نمى توانيم با لباس احرام كارهاى خود را انجام بدهيم آيا مى توانند بدون احرام حج از مكه خارج شوند يا خير؟ بر فرض حرمت آيا موجب كفاره هم خواهد بود يا نه؟

بسمه تعالى، خروج بدون احرام جايز نيست لكن كفاره ندارد.

12. زيدى در مسجد شجره قبل از احرام پيشانى اش زخم شد و دستمالى بست به دور سرش كه قسمت عمده سر، باز بوده است آيا براى بستن بعض سر كفاره لازم است يا خير؟ و چون گاهى باز كرده جهت تيمم و بعد بسته آيا تكرارش هم موجب تكرار كفاره مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، پوشاندن بعض سر نيز كفاره دارد و در صورت تكرار، كفاره تكرار نمى شود گرچه احوط است.

13. در حلق ماشين نمره يك كافى است يا بايد با تيغ تراشيد و اگر صدق تراشيدن نمى كند پس بايد ريش را با ماشين يك زدن اشكالى نداشته باشد كما اين كه بعضى معتقدند به نظر مبارك حقيقت چيست معلوم بداريد؟

بسمه تعالى، بايد با تيغ باشد و ميزان در حلق لحيه چيز ديگر است و با هم فرق دارند.

14. نماز خواندن پشت مقام تا آخر دايره مسجد الحرام گاهى به واسطه كثرت جمعيت نه تنها مشكل است بلكه گاهى هم مورد طعن و اهانت است كه غالباً به ايرانى ها حمله زبانى مى شود و مى گويند

ص: 168

حرام است و طريق طواف را سد كرده ايد آيا مع ذلك اگر كسى بخواهد نماز بخواند باطل نيست و نبايد چنين نماز اعاده شود؟

بسمه تعالى، بايد نماز طواف در مكان مزبور باشد و صحيح است و با وجود مزاحمت مى توانند با فاصله پشت مقام نماز كنند و صحيح است.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

[سؤال 5873] 2818

4. محل ذبح قربانى را به وادى محسّر يا مكان ديگر - خارج از حدود منى - منتقل نموده اند. تكليف حجاج چيست؟

بسمه تعالى، در صورت امكان - ولو با صبر كردن تا آخر ذى حجه - بايد در منى ذبح كند و در هر صورت ذبح در محلى كه دولت تعيين كرده، مجزى است.

[سؤال 5874] 2800

3. قربانى در همان محلى كه براى اين كار معلوم شده، آيا كفايت مى كند با وجودى كه محتمل است كه از منى خارج باشد.

بسمه تعالى، با تمكن، بايد در منى قربانى كنند. و قربانى در آن مكان نيز صحيح است.

[سؤال 5875] 2840

2. اگر مذبح را از منى بيرون ببرند كما اين كه برده اند، آيا ذبح در همان جا كفايت مى كند يا حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، اگر ذبح در منى ميسور نباشد، در مكان مقرّر فعلى مجزى است.

[سؤال 5876] 2792

2. همان طور كه به سمع مبارك رسيده سعودى مسلخ را در وادى محسر قرار داده،

ص: 169

آيا قربانى در آن جا مكفى است؟ برفرض عدم كفايت، بعضى كه از روى ندانستن يا به خيال اين كه از قربانى در منى جلوگيرى مى كنند، در آن جا قربانى كرده اند، چه بايد بكنند؟

بسمه تعالى، با امكان ذبح در منى، بايد در منى ذبح كند. و در هر صورت ذبح در مسلخ جديد كافى است.

[سؤال 5877] 2819

2. گفته مى شود مسلخ فعلى در وادى محسّر واقع شده آيا وادى محسّر جزء منى است يا خير و در صورتى كه خارج منى باشد قربانى در آن را اجازه مى فرماييد يا خير؟

بسمه تعالى، وادى محسّر از منى نيست و با امكان ذبح در منى بايد در آن جا قربانى كنند هر چند قربانى در مسلخ جديد كفايت مى كند.

[سؤال 5878] 1486

9. في منى - هذه الأيام - يمنع الحجّاج من ذبح الهدي إلاّ في الأماكن المخصّصة للذبح، التي يشكّ في كونها تابعة لمنى، فهل الذبح فيها مجزٍ ومبرءٌ للذمّة؟

بسم الله تعالى، مجزئ ومبرئ للذمّة.

[سؤال 5879] 2820

3 . مذبح جديد كاملاً روشن نيست كه خارج از منى باشد؛ ولى كسانى كه مى خواهند - احتياطاً - در يكى از مذبح هاى قديم ذبح كنند، با آن هواى گرم و عسرى كه هست، و گاهى هم به واسطۀ كمى گوسفند، ذبح به شب مى افتد. اجازه مى فرماييد در مذبح جديد واقع شود يا خير؟

بسمه تعالى، بايد در منى ذبح شود؛ و در هر صورت، ذبح در مذبح جديد كفايت مى كند.

ص: 170

[سؤال 5880]

2827

بسمه تعالى

1. معروض مى دارد: در منى، مسلخ فعلى كمى در وادى محسّر و قسمت عمدۀ آن در مشعر الحرام ساخته شده، با وضع اكثر حاجى هاى ايرانى كه گروهى قريب صد نفر مى خواهند با يك روحانى قربانى كنند و زحمت پيدا كردن گوسفند سالم و كمى آن و يا نبود آن در منى؛ آيا قربانى در مشعر و مسلخ فعلى مجزى و صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت امكان ولو تا آخر ذى حجّه، بايد در منى قربانى كنند. هر چند قربانى در مسلخ جديد مجزى است.

2. جمعى از كارمندان كاروان ها كه قبلاً به مكه مى روند براى آماده كردن وسايل منزل مكه و مدينه، و پس از بازگشت به جده و آمدن حجاج بايد فوراً به مكه مراجعه نمايند براى آماده كردن غذاى حجاج و امكان رفتن به جحفه و احرام از ميقات براى آشپز و آبدار نيست، آيا با انجام اعمال عمره تمتع و بازگشت به جدّه و خروج از حرم به مادون ميقات كه جدّه باشد با فرض يقين به عدم فوت اعمال حج آيا فقط مرتكب عمل حرامى شده يا به عمل حج او صدمه وارد مى گردد؟

بسمه تعالى، به اعمال حج ضرر نمى زند.

3. همان طور كه به استحضار حضرت عالى رسيده، اخيراً به واسطۀ كثرت ازدحام، كمى جمرات را مرتفع نموده اند و براى تسهيل در رمى، دو طبقه ساخته شده؛ آيا در طبقۀ فوقانى، رمى نمودن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

4. عمدۀ ازدحام در مقام حضرت ابراهيم، از كسانى است كه نمازهاى طواف مستحبى را حتماً مى خواهند در نزديكى مقام بخوانند. براى روشن شدن حكم، آيا در تمام مسجد الحرام مى توان نمازهاى طواف مستحب را خواند؟

بسمه تعالى، در هر جاى مسجد الحرام جايز است.

5. نماز در مسجد الحرام و مسجد النبى كه تمام است، منحصر به حدود زمان رسول اكرم است و يا تا زمان ائمه را شامل مى گردد يا به لفظ اسم مسجد الحرام با توسعۀ فعلى هم نماز تمام است؟

بسمه تعالى، احوط، اقتصار بر مسجد اصلى است، گرچه در تمام مسجد فعلى هم همان حكم را دارد.

ص: 171

[سؤال 5881]

2828

بسمه تعالى 3 / 5 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، اميد است سايۀ بلند پايۀ وجود اقدستان مستدام باد

به عرض مى رساند: مسائل ذيل، از نظر اوضاع فعلى حج بسيار ضرورى است. لطفاً جواب مرحمت فرماييد.

1. اخيراً مذبح كوچك باقيمانده در منى را نيز خراب كرده اند. ديگر به هيچ وجه، محلى براى ذبح در منى در موسم حج وجود ندارد؛ بنابراين امر ذبح، داير است بين اين كه روز عيد يا روز بعد، در مذبح فعلى - كه واقع در وادى محسّر و احياناً واقع در

مشعر الحرام است - انجام گيرد و يا آن كه تأخير بيندازند تا بعد از ايام تشريق، در خود منى ذبح كنند و يا آن كه ذبح را ترك، و بدل آن، ده روز روزه بگيرند (ثلاثةٌ في الحج وسبعةٌ إذا رجعوا). آيا حضرت عالى كدام يك از اين سه امر را ترجيح مى دهيد؟

بسمه تعالى، در صورت امكان ذبح در منى بايد تأخير اندازد تا در منى ذبح كند؛ و در هر صورت، ذبح در محلى كه براى آن مقرر كردند مجزى است.

2. با توجه به مسأله فوق، در صورتى كه تأخير ذبح تا روز سيزدهم را ترجيح مى دهيد، آيا حاجى مى تواند همان روز عيد، پس از رمى جمرۀ عقبه، حلق يا تقصير نموده و از احرام، خارج شود يا آن كه بايد محرم بماند و حلق يا تقصير را عقب بيندازد؟ و در هر دو صورت آيا مى تواند قبل از ذبح، به مكه بيايد و طواف و سعى حج را انجام دهد يا خير؟ و عين همين سؤال، در صورت مبدّل شدن تكليف به روزه گرفتن پيش مى آيد.

بسمه تعالى، به احتياط واجب بايد حلق ياتقصير، بعد از ذبح باشد و تا حلق يا تقصير انجام نگرفته، از احرام خارج نمى شود؛ و بدون عذر نمى تواند طواف و نماز و سعى را بر مناسك منى مقدم بدارد.

3. آنچه از مناسك فارسى حضرت عالى بر مى آيد آن است كه علم به مخالفت در ثبوت هلال با عامه، عادتاً حاصل نمى شود و در صورت شك و عدم ثبوت نزد شيعه، موافقت با عامه لازم است، تا حدودى كه تقيه ايجاب مى كند؛ و در بقيۀ اعمال بايد بر طبق آنچه مسلّم نزد شيعه است عمل شود؛

ص: 172

بدين صورت كه اگر تقيه، در وقوف عرفات باشد، موافقت بايد در خصوص همان وقوف باشد؛ و اگر تقيه، در وقوفين باشد، بايد اعمال روز عيد را كه برخلاف تقيه نيست، بايد يازدهم نزد عامه انجام داد و همچنين بيتوتۀ شب سيزدهم. بفرماييد: آيا حضرت عالى به همين فتوا باقى هستيد يا نظر مبارك تغيير كرده؟ چون از بعضى مسموع شده كه فرموده ايد: عند الشك بايد در جميع مناسك، با عامه موافقت شود و مجزى است.

بسمه تعالى، فتوا همان است كه در مناسك درج شده و تغيير نكرده است.

[سؤال 5882] 2829

بسمه تعالى 20 / 5 / 1361

از قائدى كه از قادات افضل است و نايب بر حق حضرت قائم است. از فقيهى كه والاتر از فقها و حامى فقرا است. از خلف مرد غدير خم، از خمينى، خم كنندۀ قامت ستمگران. (خدايش خميده ننمايد و خاموش نگرداند تا حضرت مهدى را زيارت نمايد) از خليل مستضعفان جهان، از خليفه اى كه خود را طلبه اى بيش نمى داند، استفتا مى نمايم.

1. مسلمانانى كه به حكم الله به زيارت خانۀ خدا مشرف مى شوند، حداقل يك گوسفند را مى كشند و در بعض موارد بيش از يكى را سر مى برند. با توجه به اين كه مى دانيم اكثر گوشت قربانى ها در عربستان سعودى مى گندد و يا به زير خاك مى رود؛ آيا اين كشتارها قربانى محسوب مى شوند؟ مگرنه اين است كه گوشت قربانى بايد به نيازمندان داده شود؟ آيا بهتر نيست كه هر حاجى قربانى و يا قربانى هاى خود را در كشور خود قربانى كند تا به مستمندان برسد؟

بسمه تعالى، قربانى بايد در منى باشد.

2. عده اى را عقيده بر آن است كه چون خمس آل محمد صلى الله عليه و آله و سهم مبارك امام عليه السلام را مى پردازند و از خيرات و مبرات نيز دريغ نمى نمايند؛ اگر ماليات حقيقى و واقعى خود را به دولت جمهورى اسلامى نپردازند و يا اين كه اصولاً مالياتى را به دولت ندهند، مرتكب خطا و لغزش نشده اند آن بزرگوار چه مى فرمايند؟

بسمه تعالى، مقررات جمهورى اسلامى، لازم المراعات است.

ص: 173

[سؤال 5883]

2764

8. افرادى كه در روز عيد قربان در منى بايد قربانى كنند و مستحق در آن جا نيست و بيشتر گوشت ها زير خاك مى رود؛ اجازه و امر مى فرماييد تا در ايران، روز عيد قربان

از طرف حاجى كه در منى مى باشد قربانى كنند يا نه؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

[سؤال 5884] 2844

2. پيدا كردن گوسفند با شرايط، چون همه روحانى را وكيل مى كنند، خيلى مشكل است، آيا مى شود بعضى از شرايط را، چون پيدا نمى شود يا مشكلات زياد دارد، ناديده گرفت؟

بسمه تعالى، كفايت نمى كند.

[سؤال 5885] 2753

5. لازم است كه قربانى روز عيد در منى نر باشد يا اگر نر نباشد، مجزى است؟

بسمه تعالى، لازم نيست نر باشد وتفصيل، در مناسك ذكر شده است.

[سؤال 5886] 2760

5. در رابطه با قربانى، اگر شرايط يا بعض از آن ميسر نگردد، صرف قربانى مجزى است؛ مانند بريدگى گوش و غيره؟

بسمه تعالى، اگر با تأخير ذبح - ولو تا آخر ذى حجّه - ميسر شود، بايد تأخير بيندازد و واجد شرايط، قربانى كند.

[سؤال 5887] 2769

11. گوسفند قربانى كه گوشش به قدر يك انگشت بريده باشد، آيا كفايت مى كند يا خير؟ و در صورت عدم اجزا، تكليف حاجى چيست؛ خصوصاً در صورتى كه بعداً ملتفت به مسأله شده؟

ص: 174

بسمه تعالى، در فرض سؤال در موردى كفايت مى كند كه بريده بودن گوش، به نحو شكاف باشد؛ واگر به طور قطع بوده صحيح نيست.

[سؤال 5888] 2770

12. آيا اجير مى تواند در بعض امور مثل قربانى ديگرى را وكيل كند به خصوص اگر شرط مباشرت در انجام تمام كارها نشده باشد؟

بسمه تعالى، در قربانى مانع ندارد.

[سؤال 5889] 251

5. براى ذبح گوسفند مى گويد: تو را وكيل كردم كه گوسفندى در قربانگاه براى من بخرى و براى من قربانى كنى، يا مى گويد: تو را نايب گرفتم كه براى من گوسفندى تهيه كنى و قربانى كنى؛ آيا بين وكالت و نيابت فرقى هست يا نه؟ و بر فرض فرقى داشته باشد، جهات افتراق را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، در عمل به وظيفه و اسقاط تكليف، فرقى بين نيابت و وكالت نيست.

[سؤال 5890] 2830

بسمه تعالى

دفتر محترم امام خمينى، سلام عليكم

با درود فراوان به امام خمينى عزيز و شهيدان به خون خفتۀ انقلاب اسلامى مسأله اى داشتم كه خواهشمندم عنايت فرموده و جواب آن را ارسال نماييد.

سال گذشته به نيابت از طرف پدرم به مكۀ معظمه مشرف شدم. در روز عيد قربان در منى هنگام قربانى نمودن، يك نفر سياه پوست آمد و با اخذ مبلغى، قربانى را به عوض من ذبح نمود و من دستم را روى دست او گذاشتم. بعد يكى از رفقا گفتند كه از نظر امام خمينى بايد ذابح، شيعۀ اثنى عشرى باشد. حال با توجه به اين كه من در آن هنگام مسأله را نمى دانستم و توجه نداشتم و سپس متوجه شدم مقلد امام خمينى

ص: 175

هستم و با توجه به اين كه نمى دانم آن سياه پوست عرب، شيعه بوده و يا سنى تكليف چيست؟ ضمناً عده اى از خواهران نيز خريد و ذبح قربانى شان را به من واگذار نموده بودند كه آن ها هم در بلاتكليفى هستند. خواهشمندم جواب را زودتر بدهيد.

بسمه تعالى، حج صحيح است و ذبح را به احتياط واجب اعاده نمايند.

[سؤال 5891] 2844

3. جناب عالى مى فرماييد ذابح بايد شيعه باشد، در اين كاروان پيدا كردن چند ذابح مشكل است و يكى - دو نفر هم نمى توانند كار را تمام كنند، آيا مى شود از غير شيعه كمك گرفت يا خير؟

بسمه تعالى، ذابح بايد شيعه باشد.

[سؤال 5892] 2831

بسمه تعالى

در صورتى كه قربانى براى شيعه به دست سنّى انجام گيرد، و اين شخص بعداً متوجه شود كه فتواى حضرت آيت الله خمينى اين است كه حتماً بايد شيعه ذبح كند، چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، بايد دو مرتبه قربانى كند در منى.

[سؤال 5893] 2744

3. در هدى مى فرماييد ذابح شيعه باشد در اين فرض قهراً جمع كثيرى از حجاج جدا خواهند شد و بيّن خواهد بود آيا اين بر خلاف تقيه نيست؟

بسمه تعالى، ذابح بايد شيعه باشد و خلاف تقيه نيست.

[سؤال 5894] 2744

5. آيا در شب، مى توان ذبح كرد يا خير؟ و در فرض عدم جواز اگر جاهل قاصر يا مقصر باشد ذبح كند كفايت مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، احوط آن است كه ذبح را از روز عيد تأخير نيندازند و در هر

ص: 176

صورت ذبح در شب هم كفايت مى كند و در صورت عذر شب عيد هم ذبح جايز است.

[سؤال 5895] 2822

4. قربانى و حلق در شب جايز است يا خير و در صورت عدم جواز در مورد كسى كه جهل به حكم داشته و عمل كرده شرعاً مسئوليت او چيست؟

بسمه تعالى، احوط آنست كه قربانى را از روز عيد تأخير نيندازد و در هر صورت قربانى در شب صحيح است و تأخير حلق تا آخر ايام تشريق مانع ندارد.

[سؤال 5896] 2807

8. آيا حلق كردن و يا قربانى كردن در شب يازدهم در صورتى كه موفق به انجام آن در روز دهم نشود چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 5897] 4340

3. شخصى كه به حج مشرف شده بود مقدارى پول به يكى از آشنايان خود داد كه گوسفندى براى قربانى برايش خريد كند. او شخص ديگرى را براى خريد معين كرد و پول به شخص معين تحويل گرديد و شخص معين كه وكيل بود مبلغى براى اجرت ذبح مطالبه كرد و گرفت ضمناً يك گوسفند ذبح شده اى هم در آن جا ديده شد بعداً مراجعه به فتواى آيت الله خمينى شد اين طور فرموده بودند كه ذابح بايد شيعه باشد جوياى وكيل خريدار قربانى شدم پيدا نشد و آن طرف آشنا هم كه آن را معرفى كرده بود گفت نمى شناسم يكى را معرفى كرد گفت من نبودم اول خلجانى در مغزش پيدا شد كه شايد ذابح غير شيعه بوده بعداً به وسوسه افتاد كه شايد به كلى ذبح ننموده است ضمناً عرضه مى دارد كه اصل حج هم احتياطى بوده و اكنون آيا لازم است كه گوسفند در منى قربانى شود يا در منطقه زائر حج و يا لازم نيست؟ و با توجه به اين كه خارج

ص: 177

نمودن ارز از مملكت محدود است و هر فردى كه مشرف مى شود به قدر خودش ارز دريافت مى نمايد هرچه امر مبارك امام امت دام عمره است ذيلاً بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر در اصل تحقق ذبح شك دارد بايد ذبح كند و محل ذبح منى است.

[سؤال 5898] 2764

9. يك سوم گوشت قربانى را كه بايد به فقير بدهند، آيا مى توانند به آن سودانى ها بدهند و به هر حال تكليف افرادى كه گوسفند قربانى مى كنند با گوشت آن ها چيست؟ و بايد چه كنند؟

بسمه تعالى، تقسيم واجب نيست، بلكه مستحب است.

[سؤال 5899] 2325

5. كسى كه متوجه به تثليث گوشت قربانى نبوده يا بوده ولى از فقير شيعه وكالت نگرفته كه براى او يك ثلث را قبول كند، يا قبول كرده حاليه چه مبلغ بايد به فقير بپردازد آيا قيمت ثلث گوشت منى را كه خيلى كم ارزش است يا قيمت يك ثلث گوسفند را؟

بسمه تعالى، تثليث واجب نيست و چيزى بر او نيست.

[سؤال 5900] 2799

2. يك سوم قربانى كه سهم فقير است، ولى حجاج در منى به فقرا دسترسى ندارند. تكليف چيست؟

بسمه تعالى، تثليث قربانى واجب نيست.

[سؤال 5901] 2769

4. پختن و خوردن گوشت قربانى در اين روزها تقريباً غير ممكن است. آيا در اين صورت هم خوردن واجب است و اگر نخورد، آيا كفاره واجب است يا فقط استغفار

ص: 178

كفايت مى كند يا آن هم واجب نيست؟

بسمه تعالى، خوردن گوشت قربانى واجب نيست.

[سؤال 5902] 2769

2. در قربانى آيا رسانيدن حصّۀ فقرا به آن ها يا وكلاى آن ها واجب است؛ اگرچه آن ها در منى باشند؟ و اگر واجب است كه قيمت ثلث را برساند، قيمت ثلث حيوان زنده واجب است يا حيوان مذبوح - و آن هم قيمت گوشت در منى كه ثلث حيوان، شايد پنج ريال هم قيمت نداشته باشد - يا قيمت گوشت بازار؟

بسمه تعالى، تقسيم قربانى و دادن ثلث به فقير واجب نيست.

[سؤال 5903] 2832

بسمه تعالى 8 / 8 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى آقاى خمينى، دامت بركاته

با كمال احترام؛ كسى در موقع اعمال حج نتوانسته اعمال طواف نساء را انجام دهد و انجام آن را به كسى محول نموده و ايشان طواف نساء انجام داده است، ولى با توجه به اين كه هر نفرى مطابق ارز خود مخارج دارد، نتوانسته قربانى انجام دهد. اميد است از محضر مقدس بفرماييد براى قربانى چه عمل انجام دهد؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، اگر خودش متمكن از طواف نبوده، در فرض مرقوم از احرام خارج شده، ولى قربانى بر عهدۀ او است كه سال بعد يا خودش يا نايبش بايد انجام دهد.

[سؤال 5904] 2818

7. آيا كفاراتى كه در حج تمتع واجب مى شود را مى توان بعد از مراجعت به وطن پرداخت نمايند؟

ص: 179

بسمه تعالى، احتياط واجب آن است كه در منى ذبح شود؛ واگر ترك نمود و در جاى ديگر ذبح نمود، مجزى است.

[سؤال 5905] 2773

7. آيا ذبح كردن كفاره هاى احرام عمره در مكه و ذبح كردن كفاره هاى حج در منى به نحو وجوب است؟ آيا مى شود كه آن ها را در بلد خود ذبح نمود؟

بسمه تعالى، واجب است على الاحوط؛ ولى اگر ترك كرد، مى تواند در محل خود ذبح كند و صدقه بدهد.

[سؤال 5906] 2764

15. گوشت گوسفندى كه حاجى به عنوان كفاره مى دهد خودش مى تواند از آن گوشت بخورد يا نه؟

بسمه تعالى، نمى تواند بخورد.

[سؤال 5907] 2769

3. شخصى كه پول قربانى را ندارد، آيا مستطيع محسوب مى شود يا خير؟ و اگر پول دارد و مى خواهد كه عوض هدى، روزه بگيرد - با وجودى كه هدى ممكن است - آيا اين روزه كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، اگر ساير شرايط را دارد، مستطيع است و اگر پول هدى را ندارد، بايد روزه بگيرد، به تفصيل مناسك.

[سؤال 5908] 2755

2. شخصى نايب مى شود براى بعضى اعمال حج نحو ذبح براى نايب آيا نايب دوم، نايب منوب عنه اول را نيت كند يا منوب عنه دوم را؟

بسمه تعالى، با فرض جواز نيابت قصد عمل نيابى كه بر عهدۀ نايب اول است را بكند.

ص: 180

رسول را بيان فرماييد چه صورت دارد؟ با تقديم احترام

بسمه تعالى، اين طور كه نوشته ايد نيت محقّق شده و در نيت تلفظ واجب نيست و حج شما صحيح است ان شاء الله.

[سؤال 5911] 2826

5. زيدى در مذبح بعد از قربانى فوراً تقصير كرده كه دچار تطهير نجاست بدن و لباس احرام نگردد و بعد از رسيدن به چادر حلق كند از يك طرف صروره است و از طرفى در حلق قصد احلال نكرده تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، تقصير در صورت جهل كفاره ندارد و حلق را اگر به قصد قربت و به حساب يكى از اعمال انجام داده است كافى است.

[سؤال 5912] 2826

6. صروره به واسطه بلند بودن موى سر اول سر را ماشين كرده و بلافاصله سر را تراشيده است به نظر مبارك جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، جايز نيست و در صورت علم و عمد كفاره دارد.

[سؤال 5913] 2826

13. در حلق ماشين نمره يك كافى است يا بايد با تيغ تراشيد و اگر صدق تراشيدن نمى كند پس بايد ريش را با ماشين يك زدن اشكالى نداشته باشد كما اين كه بعضى معتقدند، به نظر مبارك حقيقت چيست معلوم بداريد؟

بسمه تعالى، بايد با تيغ باشد و ميزان در حلق لحيه چيز ديگر است و با هم فرق دارند.

[سؤال 5914] 2764

16. كسانى كه به مكه مى روند و سفر اولشان مى باشد در مورد مردها حتماً بايد سرشان را بتراشند يا مخيّر هستند در تراشيدن سر يا تقصير؟

بسمه تعالى، در منى بايد سر بتراشند.

ص: 182

[سؤال 5915]

251

4. طفل خردسالى را در كودكى به حج برده اند و پس از كبير شدن، مستطيع شده و به حج رفته؛ آيا از صروره بودن خارج مى شود؟

بسمه تعالى، در حكم صروره نيست.

[سؤال 5916] 2763

2. كسى كه سفر اول او است، بنابر رأى مبارك آن حضرت در حج تمتّع، قطعاً بايد سر بتراشد و يا تقصير، كافى است؟

بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب بايد سر بتراشد.

[سؤال 5917] 991

5. آيا بين اين دو استفتا كه منسوب به حضرت عالى است، تناقضى وجود دارد يا خير؟

الف. يكى از محرمات احرام ازالۀ مو است، شخص محرم كه حج او صروره است و نمى تواند در منى سر خود را بتراشد، چنانچه مُحلّى هم يافت نشود و يا مشكل باشد پيدا كردن او، براى حلق تكليف او چيست؟ و آيا فرقى بين يافت نشدن و مشكل بودن هست يا خير؟

جواب: بسمه تعالى، بايد صبر كند تا شخص محلّى پيدا شود.

ب. در صورت لزوم حلق، محرم مى تواند براى خروج از احرام سر خود را بتراشد يا خير؟ و نيز سر ديگرى را، قبل از خروج از احرام مى تواند بتراشد يا خير؟

جواب: بسمه تعالى، در هر دو صورت اشكالى ندارد.

بسمه تعالى، حلق يا تقصيرى كه در مقام احلال است، از حرمت ازالۀ شعر خارج است و محرم مى تواند خودش انجام دهد. ولى نسبت به ديگرى جايز نيست، هرچند اگر انجام داد ديگرى از احرام خارج مى شود.

ص: 183

[سؤال 5918]

2744

6. آيا حلق و تقصير را در شب مى توان انجام داد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت عذر مانع ندارد شب عيد انجام دهيد.

[سؤال 5919] 2835

بسمه تعالى

محضر شريف رهبر عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام، دوام عمر شريف مقرون به صحت و سلامتى را براى آن قائد عزيز، از درگاه حضرت احديّت خواهانم.

1. فرموده ايد: در قربانگاه جديد، قربانى كردن صحيح است. آيا تقصير هم در همان مكان مجزى است يا خير؟ و چنانچه مجزى نباشد، اگر كسى در آن جا حلق يا تقصير كرده باشد و پس از فراغ از اعمال حج به وطن بازگشته، تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، اگر در غير منى تقصير كرده، بايد تقصير و اعمال مكه و طواف نساء را اعاده كند؛ و بدون اعاده، مُحل نشده است و اگر خودش نمى تواند به مكه برود، در محل خودش تقصير كند يا حلق نمايد و در صورت امكان، مو را به منى بفرستد و براى اعمال مكه و طواف نساء نايب بگيرد.

2. اگر كسى پس از وقوف در عرفات، بعد از ظهر روز نهم مريض شده باشد و او را به بيمارستان مكه انتقال داده باشند و پس از بهبودى روز دهم يا يازدهم او را به منى آورده باشند و قربانى و رمى جمرات را ديگران نيابتاً از او انجام داده باشند و پس از اتمام اعمال حج، به وطن بازگشته - چون وقوف به مشعر را نه اختياراً و نه اضطراراً درك نكرده - تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، اگر از جهت مرض، درك مشعر نكرده و قربانى كرده - ولو با نايب گرفتن - و طواف نساء را انجام داده، مُحل شده است؛ ولى بنابر احتياط بايد حج را اعاده كند.

3. اگر كسى در جايى قصد اقامت نمود و پس از آن، هر روز مى خواهد براى كاركردن، به مادون مسافت

ص: 184

برود - كه تقريباً هشت ساعت كار كند - و برگردد به محل اقامه، تا زمانى كه به حد مسافت نرفته باشد، آيا نمازهاى او قصر است يا تمام؟ و آيا اگر از اول، قصد چنين كارى را داشته كه بعد از ده روز، براى كاركردن برود و برگردد، يا تصادفاً چنين تصميمى را اتخاذ كرده، فرق دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر بعد از ده روز، به كمتر از مسافت رفته، نماز او تمام است؛ هر چند از اول قصد آن را داشته باشد.

4. اگر كسى از وطنش - مثلاً - براى ديدن تعليمات نظامى به پنج فرسخى برود و نمى داند كى به وطن باز مى گردد، در ضمن ده روز يا يك ماه و يا دو ماه آيا نمازهاى او شكسته است يا تمام؟

بسمه تعالى، نماز او شكسته است؛ مگر آن كه سى روز مردّد در آن جا بماند، كه در اين صورت، بايد بعد از آن تمام بخواند.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

[سؤال 5920] 2753

2. امسال مشهور بود كه امام مى فرمايند: در مسلخِ جنب وادى محسّر، سر تراشيدن جايز نيست. اگر چنين باشد، كسى كه اين عمل را انجام داده و بعد از طواف زيارت متوجه شد، چه كند؟ يا اگر در وطن فهميد، يا نايب بود، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، اگر معلوم شده كه در منى حلق نكرده، حلق و اعمال مترتّبه را بايد انجام دهد و اگر خودش نمى تواند برود، در محل خودش سر بتراشد و مو را در صورت امكان به منى بفرستد و براى اعمال مترتّبه نايب بگيرد.

[سؤال 5921] 2728

3. روز دهم در منى شخص مى آيد براى رمى جمرۀ عقبه، ولى در اثر ازدحام زياد نمى تواند رمى كند. آيا جايز است در اين صورت، قبلاً برود قربانى و حلق انجام دهد و شب، براى رمى جمره برگردد يا خير؟

بسمه تعالى، تقديم جايز نيست. اگر در روز نمى تواند، در شب رمى كند؛ بعداً ذبح نمايد و سپس حلق انجام دهد.

ص: 185

[سؤال 5922]

2828

2. با توجه به مسأله فوق، در صورتى كه تأخير ذبح تا روز سيزدهم را ترجيح مى دهيد، آيا حاجى مى تواند همان روز عيد، پس از رمى جمرۀ عقبه، حلق يا تقصير نموده و از احرام، خارج شود يا آن كه بايد محرم بماند و حلق يا تقصير را عقب بيندازد؟ و در هر دو صورت آيا مى تواند قبل از ذبح، به مكه بيايد و طواف و سعى حج را انجام دهد يا خير؟ و عين همين سؤال، در صورت مبدّل شدن تكليف به روزه گرفتن پيش مى آيد.

بسمه تعالى، به احتياط واجب بايد حلق ياتقصير، بعد از ذبح باشد و تا حلق يا تقصير انجام نگرفته، از احرام خارج نمى شود؛ و بدون عذر نمى تواند طواف و نماز و سعى را بر مناسك منى مقدم بدارد.

[سؤال 5923] 2820

4. اگر كسى روز عيد و يازدهم نتواند ذبح كند، مى تواند تقصير يا حلق كند يا بايد حلق يا تقصير را نيز تأخير بيندازد؟

بسمه تعالى، در صورت علم و عمد و همچنين در صورت فوق، بايد حلق و تقصير، بعد از ذبح باشد، على الاحوط.

[سؤال 5924] 2807

7. اگر كسى بعد از ذبح در همان جايى كه مشكوك است از منى است يا ملحق شده به آن، حلق يا تقصير كند و بعد ملتفت شود چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، در صورت امكان احوط اعاده حلق يا تقصير است.

[سؤال 5925] 2807

9. آيا حلق كردن قسمتى از سر در روز دهم كافى است يا بايد همۀ سر حلق شود؟

بسمه تعالى، بايد همه سر را حلق كند.

ص: 186

[سؤال 5928]

2801

2. آيا براى معلولين جايز است بعد از محرم شدن به احرام حج و قبل از رفتن به عرفات، اعمال حج به جا بياورند؟

بسمه تعالى، نمى توانند؛ مگر در صورت خوف از اين كه در اثر ازدحام نتوانند اعمال را انجام دهند.

[سؤال 5929] 2837

بسمه تعالى

1. آيا در حج قران تحلّل مانند حج تمتع است يا خير؟

بسمه تعالى، با انجام اعمال حج در مواضع ثلاثه تحلّل حاصل مى شود و بيان مواضع در رساله شده است.

2. آيا رمل و هروله (حركت سريع) مستحب است در طواف؟

بسمه تعالى، استحباب ندارد، بلكه بهتر است به نحو متعارف طواف كنند.

3. فاصله بين دو عمره چقدر بايد باشد؟ آيا مى شود كسى بعد از تمام كردن اعمال حج برود به عمرۀ مفرده براى چند بار؟

بسمه تعالى، در فاصلۀ كمتر از يك ماه به قصد رجا به جا آورد.

[سؤال 5930] 2804

2. يكى از خواهران اظهار مى دارد كه پس از اتمام اعمال عرفات و منى، براى انجام بقيۀ اعمال حج عازم مسجدالحرام بوده كه حائض مى گردد. از آن جايى كه عادت وى كمتر از هفت روز نبوده و از طرفى گروه مربوطه طبق نوبت تنظيمى از طرف سازمان حج و زيارت زودتر به ايران حركت مى كرد، لذا مدير گروه مربوطه اين خواهر را وادار مى نمايد كه براى انجام طواف و نماز، نايب بگيرد و خود سعى را به جا آورد؛ او هم چنين كار را انجام مى دهد. پس از مراجعت به ايران معترض مى گردد كه اگر مدير گروه به من اجازه مى داد در يكى از گروههاى آشنا يا ستاد حج مى ماندم و اعمال خود را

ص: 188

انجام مى دادم، اشكال در حج من پيدا نمى شد. حال بيان فرماييد حج مشار اليها صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اجازه ندادن مدير گروه، موجب شده كه نتواند بماند تا پاك شود، وظيفۀ او گرفتن نايب بوده و عملش صحيح است.

[سؤال 5931] 2838

بسمه تعالى

اين جانب مدّتى وضوى خود را اشتباه انجام مى داده ام، البته در اين مدت از شخصى غير از حضرت امام تقليد مى كردم و دربارۀ وضويم احتمال اشتباه هم نمى دادم، در اين مدّت به حجّ هم رفته ام و اعمال حج را با همان وضوى اشتباه انجام داده ام، اكنون كه به رسالۀ حضرت امام مراجعه كرده ام، متوجه اشتباه خود شده ام، لطفاً بفرماييد حجّى كه انجام داده ام چه مى شود؟ و آيا مى توانم ازدواج كنم؟

بسمه تعالى، حج شما صحيح است ولى طواف ها و نماز آن ها را بايد اعاده كنيد و اگر خود شما نمى توانيد، نايب بگيريد و بهتر است اگر مى توانيد خودتان به حجّ برويد و پس از اتيان طواف ها و نماز آن، حجّ را بجا آوريد و تا طواف نساء صحيح را انجام نداده ايد، نبايد ازدواج نماييد.

[سؤال 5932] 2839

بسمه تعالى 15 / 8 / 1361

دفتر امام در قم، بخش مسائل شرعى

اين جانب در سال 1360 به حج مشرف شدم، ولى به علت عادت زنانه در حرم مقدس خانۀ خدا نتوانستم طواف نساء و طواف واجب حج تمتع انجام دهم؛ چون كه شش روز بعد عازم ايران بوديم و خطا و اشتباهات ديگر هم داشتم؛ چون كه موقع ورود به فرودگاه جده، مأمورين سعودى مناسك حج را از ما گرفتند و من بار اولم بود. به سازمان حج و زيارت تلفن زدم، گفتند كه از دفتر امام ورقۀ كتبى بياوريد تا

ص: 189

براى

شما كارى انجام دهيم.

بسمه تعالى، اگر شما براى طواف حج و سعى و طواف نساء نايب گرفته ايد، بعد از به جا آوردن نايب اين اعمال را، به شوهر خود حلال شده ايد و اشتباهات و خطاها، اگر مربوط به محرمات احرام است، حج را باطل نمى كند.

[سؤال 5933] 2744

12. اگر طواف عمره باطل باشد و بعد از اعمال حج متوجه شود تكليف چيست؟ و اگر طواف حج باطل باشد و بعد از طواف نساء متوجه شود آيا بعد از اعادۀ طواف حج و سعى، طواف نساء را هم بايستى اعاده كند يا خير؟

بسمه تعالى، بايد خصوص طواف و نماز باطل شده را به جا آورد و اتيان اعمال بعد از طواف لازم نيست.

[سؤال 5934] 2840

بسمه تعالى

1. اگر شخصى حجّى را باطل كند و به وطن برگردد، آيا تا سال بعد كه به حج برگردد و عمل را به جا آورد، محرم است يا به واسطۀ تقصير از احرام خارج مى شود.

بسمه تعالى، اگر حج فاسد شده را به اتمام رسانده، از احرام خارج شده است، وگرنه در احرام باقى است.

2. اگر مذبح را از منى بيرون ببرند كما اين كه برده اند، آيا ذبح در همان جا كفايت مى كند يا حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، اگر ذبح در منى ميسور نباشد، در مكان مقرّر فعلى مجزى است.

[سؤال 5935] 2205

7. آيا كسى كه حجش فاسد شد لازم است به حال احرام باقى بماند تا سال آينده قضا كند يا از باب عسر و حرج بعضى از محرمات احرام را مانند مباشرت با زن و نحو

ص: 190

ذلك مى تواند انجام بدهد؟

بسمه تعالى، با انجام اعمال مقرره از احرام خارج مى شود يعنى بايد حج فاسد را تمام كند در اين صورت از احرام خارج مى شود.

[سؤال 5936] 2745

2. آيا انجام طواف و نماز نسائى كه از حج تمتع باقيمانده، فقط در ماه هاى حج ممكن هست، يا در ماه هاى ديگر نيز مى توان انجام داد؟ و چنانچه فقط در ماه هاى حج ممكن است، در سال هاى بعد با توجه به مراسم آن سال، چگونه مى توان آن را انجام داد؟ و تا آن زمان تكليف چيست؟

بسمه تعالى، وقت معينى ندارد.

[سؤال 5937] 2841

بسمه تعالى 30 / 1 / 1360

محضر محترم حضرت حجت الاسلام، آيت الله امام خمينى، دامت بركاته

با كمال احترام، به عرض مى رساند: كسى در دورۀ طاغوت به عنوان كمك انجام حج، با كاروان به مكه رفته، ضمناً حج نيابتى هم خريدارى نموده و تمام اعمال حج را تا روز سيزدهم انجام داده، و فقط قربانى نكرده و پايش درد گرفته است. پس از رسيدن به مكه دستور حركت كاروان رسيده كه حركت كنند و ايشان موفق نشده اعمال حج نساء را به جا آورد، حكم الله را بفرماييد؛ چون امسال عازم مكه مى باشد. آيا اعمال را تمام و كمال بايد به جا آورد، يا اين كه فقط طواف نساء كفايت مى كند؟ ضمناً چهار سال است كه با همسر خود همبستر است، آيا تقصيرى را هم مرتكب شده است؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور محل نشده است و بايد از زن اجتناب كند و اگر طواف نساء و نماز آن را به جا آورد كفايت مى كند، ولى قربانى را هم بايد در وقت آن، در منى انجام دهد.

ص: 191

[سؤال 5938]

5657

7. شخصى دو طواف نساء بر ذمه اش بوده مثلاً، آخرى را انجام داده ولى اولى بر ذمه اش مانده آيا مى شود گفت به مقتضى صحت عمل كه در آخر واقع شده زن بر او حلال است يا به لحاظ اولى هنوز زن بر او حرام است؟

بسمه تعالى، با انجام طواف نساء در آخر عمل زن بر او حلال مى شود.

[سؤال 5939] 2842

بسمه تعالى 7 / 6 / 1358

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

1. شخصى چندين مرتبه عمرۀ

مفرده به جا آورده و در هيچ كدام طواف نساء نكرده. آيا يك طواف نساء براى تمام عمره ها كفايت مى كند يا بايد براى هر كدام طواف جداگانه انجام دهد؟

بسمه تعالى، يك طواف كفايت مى كند.

2. در اقتدا به جماعت اهل سنت حمد و سوره را بايد ترك كرد و يا براى خودش بخواند؟

بسمه تعالى، اگر خلاف تقيّه مى شود، نبايد بخواند.

3. افرادى كه مثل حمله دار و معاون او در ايامى كه در مكه هستند هر روز و يا دو روز يك مرتبه لازم است براى انجام كارهاى ادارى و غيره به جده بروند. آيا در مراجعت به مكه لازم است محرم بشوند و يا حكم حشاش و حطاب را دارند؟

بسمه تعالى، لازم نيست و استثنا حشاش و حطاب از كسانى است كه از ميقات يا محاذى آن تجاوز مى كنند.

4. افرادى كه از طرف ادارۀ اوقاف به نام حمله دار معين شده اند و به آن ها دستور داده اند چند نفر را براى آشپزى و طبابت و خدمت تعيين كنند. چنانچه ديگران افرادى را به آن ها تحميل كنند و آن ها را مجبور كنند كه فلانى را براى خدمه بودن اسمش را بنويس چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، تحميل جايز نيست و بايد مراعات مقررات دولت اسلامى بشود.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

ص: 192

[سؤال 5940]

2773

3. كفارۀ ترك طواف حج عمداً چيست؟

بسمه تعالى، اگر از روى جهل ترك كرده و برگشته به محل خود، بايد علاوه بر اعاده حج، يك شتر قربانى كند.

[سؤال 5941] 2769

9. كسى كه نماز طوافش باطل است، آيا مى شود كه به فرزندش، ولدالحرام گفته شود؟

بسمه تعالى، ولد حرام نيست.

بسمه تعالى، سؤال كاملاً معلوم نشد و شخص بايد به طورى رمى كند كه ريگ هاى او به جمره اصابت نمايد و مى تواند در وقت خلوت، يا در طبقه فوقانى رمى كند.

[سؤال 5943] 2764

6. افرادى كه در شب يازدهم ذى حجه در منى هستند و مى خواهند بروند مكه و بقيه اعمال حج تمتع را انجام دهند؛ قبل از نيمه شب مى توانند از منى خارج شوند يا نه؟

بسمه تعالى، قبل از نصف شب جايز نيست.

[سؤال 5944] 2764

7. افرادى كه بعد از ظهر روز عيد قربان از منى به مكه مى روند تا بقيۀ اعمال حج تمتع را انجام دهند؛ چه موقعى بايد در منى حاضر باشند؟

بسمه تعالى، اول شب.

[سؤال 5945] 1622

7. شب هايى را كه بايد در منى بيتوته كرد، آيا تمام شب لازم است يا قسمتى از آن هم كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، مقدار واجب از غروب آفتاب است تا نصف شب.

[سؤال 5946] 2825

3. در شب يازدهم و دوازدهم بعد از توقف كوتاه در منى براى طواف و ساير افعال واجب به مكه مى توان رفت يا نه؟

بسمه تعالى، بعد از نصف شب جايز است.

[سؤال 5947] 2770

7. به طورى كه مستحضريد بلندى هاى منى را اخيراً تسطيح و بدان ملحق نموده كه سال گذشته گروه هايى از حجاج در آن قسمت ها بيتوته نمودند تمنا دارد نظر مبارك را

ص: 194

در اين قبيل امكنه بيان فرمايند و آيا مى توان به علامت ها و نشانه هايى كه به عنوان وادى محسّر يا منى و... گذاشته اند اعتماد نمود و آن را ملاك قرار داد.

بسمه تعالى، اگر از منى است بيتوته در آن صحيح است.

[سؤال 5948] 2807

6. آيا وقوف در منى شب يازدهم و دوازدهم ذى الحجه اگر در جاهايست كه مشكوك است از منى است يا نه، و اقامت رسمى كاروان ها در آن جا دليل خواهد بود يا نه، و همچنين تقصير يا حلق نمودن در چنين مكان هايى چگونه است؟

بسمه تعالى، بايد احراز شود كه از منى است و قول اهل محل معتبر است.

[سؤال 5949] 2068

4. مسأله گويى به حجاج گفته كه در بيتوته در منى وظيفه اين است كه يا اول شب تا نصف شب در منى باشيد يا از نصف شب تا صبح و اتفاقاً خودش و جمعى چند سال چنين عمل مى كردند عصر عيد مكه مى آمدند و تا اعمال را انجام مى دادند و مراجعت مى كردند به منى همين قدر مى شد كه نصف شب نشده وارد منى مى شدند و حال متوجه شده كه نظر مبارك شما نسبت به اين قسم احتياط دادن كفاره است آيا اولاً اين كفاره لازم است يا خير؟ و ثانياً تكليف مسأله گو با ديگران چيست و آيا رجوع به غير شما در اين گونه موارد مسقط كفاره مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، در مفروض سؤال احتياط واجب دادن كفاره است و مسأله گو ضامن كفارۀ ديگران نيست ليكن بايد مسأله را براى كسانى كه اشتباه براى آن ها نقل كرده بيان كند و رجوع بعد از عمل مسقط كفاره نيست.

[سؤال 5950] 2821

2. در مناسك در احكام بيتوته در منى در مسأله 16 آمده: «اگر پيش از نصف شب خارج شدند يا از اول شب قدرى خارج بودند، احتياط آن است كه قربانى كنند، گرچه بعيد نيست عدم وجوب»، و حال اين كه در سؤال و جواب هايى كه اخيراً به مناسك

ص: 195

ملحق شده، در احكام منى، سؤال يازدهم چنين است: «مسأله گويى به حجاج گفته كه در بيتوتۀ در منى وظيفه اين است كه از اول شب تا نصف شب، يا از نصف شب تا صبح باشد و خودش اين عمل را انجام داده»، در جواب آمده كه «احتياط واجب دادن كفاره است؛» جمع بين «عدم وجوب كفاره» و «احتياط واجب دادن كفاره است»، چگونه است؟ و يا اين كه مورد مسأله اول و دوم فرق دارد؟

بسمه تعالى، گرچه دو مسأله در دو موضوع است و بين دو مسأله منافاتى نيست و مسأله مناسك، مربوط به دير آمدن به منى از سر شب يا خارج شدن از منى قبل از نصف شب است و مسأله ديگر، مربوط به نيامدن قسمت اول شب به منى و آمدن كمى آخر آن براى مبيت نصف دوم شب است، لكن در تحريرالوسيله احتياط وجوبى است كه بايد به آن عمل شود.

[سؤال 5951] 2825

2. زنان و پيرمردانى كه در رفتن از منى به مكه بعد از روز دوازدهم ذى حجه، به علت كثرت جمعيت به مشقت مى افتند، آيا مى توان آن ها را قبل از ظهر حركت داد يا نه؟

بسمه تعالى، با وجود عذر مانع ندارد.

بعضى از شرايط را، چون پيدا نمى شود يا مشكلات زياد دارد، ناديده گرفت؟

بسمه تعالى، كفايت نمى كند.

3. جناب عالى مى فرماييد ذابح بايد شيعه باشد، در اين كاروان پيدا كردن چند ذابح مشكل است و يكى - دو نفر هم نمى توانند كار را تمام كنند، آيا مى شود از غير شيعه كمك گرفت يا خير؟

بسمه تعالى، ذابح بايد شيعه باشد.

4. بعضى از كاركنان كاروان تا صبح در مشعر نمى مانند، به حساب آن كه بايد در منى وسايل پذيرايى حجاج را فراهم نمايند، آيا اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، اگر به نحوى است كه عذر محسوب است، اشكال ندارد.

5. بعضى از كارمندان و كاركنان حج، بين عمرۀ تمتع و حج تمتع، از مكه براى كارهاى حجاج به جده، عرفات و منى مى روند، آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، احتياط واجب اين است كه بعد از عمرۀ تمتّع از مكه خارج نشوند مگر در مورد ضرورت، و در اين مورد محرم شوند به احرام حج و از مكه خارج شوند.

[سؤال 5953] 90

3. آيا جهت رمى جمرات براى افراد ضعيف و پير و بيمار كه نمى توانند در آن گرما و ازدحام رمى نمايند:

الف. اگر چنانچه خودشان بخواهند رمى نمايند، احتمال از بين رفتن آنان مى باشد، نيابت در رمى صحيح است؟

بسمه تعالى، اگر وقتى كه خودشان بتوانند رمى كنند، نباشد صحيح است.

[سؤال 5954]

ب. كسانى كه اين گونه عمل كرده اند و در يك و يا هر سه روز نايب گرفته اند، آيا حج آنان صحيح است يا باطل؟

بسمه تعالى، در هر صورت حج صحيح است.

[سؤال 5955]

ج. اگر چنانچه باطل است، تكليف اين گونه اشخاص در حال حاضر چگونه است؟ و آيا هنوز محرم مى باشند؟

ص: 197

بسمه تعالى، محرم نيستند هر چند رمى آن ها باطل باشد و حكم رمى گذشت.

[سؤال 5956] 2753

7. زنان و پيرمردان و بيماران وكسانى كه خوف از مشقت و ازدحام دارند، آيا جايز است شب دوازدهم، بعد از بيتوته در منى رمى جمرات را شبانه انجام بدهند و به مكۀ معظمه بروند و ديگر به منى برنگردند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر عذر دارند از رمى در روز، مى توانند شب رمى كنند و به مكه بروند.

[سؤال 5957] 2825

8. زن ها و پيرمردان و كسانى كه خوف مشقت دارند، آيا جايز است شب دوازدهم رمى جمره نموده و مكه رفته و ديگر به منى برنگردند؟

بسمه تعالى، در صورت عذر اشكال ندارد، ولى قبل از نصف شب نبايد بيرون بروند.

[سؤال 5958] 2801

3. در مورد رمى جمرۀ سه گانه كه جهت معلولين، به جاى روزهاى دهم و يازدهم و دوازدهم، شب انجام بگيرد، آيا جايز است كه محافظين هم در همان شب، رمى جمره انجام دهند يا خير؟

بسمه تعالى، جايز نيست؛ مگر آن ها هم از رمى در روز عذر داشته باشند.

[سؤال 5959] 2772

8. براى معلولين در روز نوعاً رَمى جمرات مقدور نيست، آيا در شب مى توانند بزنند يا خير؟ در صورت مثبت بودن، مسأله همراهان به چه صورت در مى آيد؟

بسمه تعالى، مى توانند در شب رمى كنند، ولى همراهان بايد به تكليف خودشان عمل كنند.

ص: 198

[سؤال 5960]

4967

3. كسى كه رمى را فراموش كرده يا باطل انجام داده، روز بعد مى تواند به هر يك از جمرات، اول، قضاى روز قبل و بعد اداى امروز را رمى نمايد يا آن كه حتماً اول بايد قضاى روز قبل را تمام كند و بعد اداى اين روز را شروع كند؟

بسمه تعالى، بايد اول قضاى روز قبل را انجام دهد.

[سؤال 5961] 2826

2. رمى جمرات را در قسمت فوقانى كه اخيراً احداث شده جايز مى دانيد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر علوّ مفرط نباشد مجزى است.

ص: 200

ص: 202

[سؤال 5965]

261

2. رزمندگان هنگام رفتن به مرخصى در تهران مواجه شده اند با افراد بى حجاب و يا نوارفروش هايى كه نوارهاى موسيقى و مبتذل خوانندگان طاغوتى را روشن مى كنند و آن هم در پشت بلندگوها، كه در روحيۀ بعضى از آنان اثر سوء مى گذارد و اكثراً از اين موضوع شكايت مى نمايند، بفرماييد وظيفه شرعى ما در قبال ديدن اين صحنه ها چيست؟ و آيا نبايستى به مسئولين مملكتى در اين مورد تذكرات لازم داده شود؟ با توجه به اين كه آن طور كه شنيده شد اكثر اين افراد از وابستگان سابق گروهك ها و يا طاغوت زدگان مى باشند.

بسمه تعالى، لازم است تذكر دهند.

[سؤال 5966] 2846

بسمه تعالى 22 / 10 / 1361

محضر مبارك مرجع و رهبرم، حضرت امام خمينى دام بقائه، سلام عليكم

امام عزيز شش پسر دارم كه دو تاى آن ها آن طور كه دلم مى خواهد اهل صلاح و خلف صالح هستند و روزى چند بار شكر خدا را مى گويم. اما چهارتاى ديگر اگر بفرماييد يك ريال ارزش داشته باشند ندارند. با اين سفارشى كه شده كه به بى نماز لقمه نانى ندهيد، قطره آبى ندهيد، زير جنازه اش نرويد و... بفرماييد تكليف شرعى پدر چيست؟ با آن ها كه تا اين تاريخ 22 / 10 / 1361 نصايح پدر و مادر و غيره كوچك ترين اثرى نداده چه كنم؟ اخراج كنم، از هستى محرومشان كنم؟ چه كنم؟ به طور كامل براى هميشه فكر بنده را آرام بفرماييد.

بسمه تعالى، قطع رحم نكنيد و تا ممكن است آن ها را ارشاد نماييد.

[سؤال 5967] 379

2. آيا صلۀ رحم در صورتى كه باعث تضعيف روحيه و احياناً قطع رويه امر به معروف و نهى از منكر شود و مناعت طبع انسان را كم كند يا از بين ببرد واجب است؟

ص: 204

يا قطع آن لااقل تا مدتى كه اين حالات از بين برود اشكال ندارد؟ لطفاً جواب هر دو قسمت سؤال را بفرماييد.

بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست و سعى كنند مفاسد را با تنبيه و موعظه برطرف كنند.

[سؤال 5968] 2847

بسمه تعالى 17 / 11 / 1361

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى

محترماً به استحضار مى رساند همان گونه كه مطلع هستيد، در ادارات دولتى و غير دولتى نماز جماعت برگزار مى گردد، لكن بعض اشخاص بدون داشتن عذر در نماز جماعت شركت نمى كنند و بر ما نيز يقين حاصل است كه آن ها نماز نمى خوانند و با امر به معروف برادران هم تن به اين كار نمى دهند. بفرماييد با توجه به پيام هاى اخير حضرت عالى با اين گونه افراد چطور بايد رفتار نمود؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، وظيفۀ شما نسبت به آنان ارشاد و هدايت است.

[سؤال 5969] 381

2. افرادى كه به خدا اعتقاد دارند، ولى نماز نمى خوانند و مى دانند نماز ركن دين است، و حتى چند سال پيش نماز مى خوانده اند الآن حكم آن ها چيست؟ و آيا رابطه با آن ها درست است يا نه؟

بسمه تعالى، بايد آن ها را امر به معروف نماييد.

[سؤال 5970] 1863

5. آيا نهى كردن كسى كه با تيغ صورتش را مى تراشد، لازم است يا نه؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط نهى از منكر واجب است على الاحوط.

ص: 205

[سؤال 5971]

5546

4. آيا مى توان فردى را به دليل اين كه قبلاً مسائل شرعى را رعايت نمى كرده، مورد مؤاخذه قرار داد؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است.

[سؤال 5972] 2848

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

دفتر محترم امام خمينى

خواهشمند است مقرر فرماييد كه گناه و كيفر زنى كه موى سرش بيرون و معلوم باشد چيست؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم.

بسمه تعالى، حجاب از نامحرم واجب است و كسى كه دانسته تخلف مى كند، بايد او را نهى از منكر نمايند.

[سؤال 5973] 2849

بسمه تعالى 4 / 4 / 1362

محضر مبارك حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

لطفاً جواب اين مسأله را روشن فرماييد كه با فاميل نزديك كه اهل نماز و روزه و تقوا نيستند، رفت و آمد و آميزش چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، قطح رحم جايز نيست و با امر به معروف و نهى از منكر و ارشاد، آنان را هدايت نماييد و وادار به خير و صلاح كنيد.

[سؤال 5974] 2850

بسمه تعالى

رئيس محترم دفتر امام خمينى، أرواحنا فداه

اگر مسلمانى در مدت عمرش نماز نخوانده و روزه نگرفته، معاشرت با چنين

ص: 206

شخصى چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، بايد او را ارشاد و امر به معروف نمود.

[سؤال 5975] 95

2. رفت و آمد به خانۀ افرادى كه عليه امام خمينى يا عليه انقلاب اسلامى حرف مى زنند و دولت را قبول ندارند صحيح است يا خير؟ به خانه كمونيست ها چطور؟

بسمه تعالى، اگر موجب تأييد آن ها شود جايز نيست و بايد آن ها را نهى از منكر و ارشاد نمود، و كمونيست ها كافرند و از مراوده با آنان اجتناب كنند.

[سؤال 5976] 2851

بسمه تعالى 5 / 5 / 1361

سرپرست محترم دفتر امام خمينى، سلام عليكم، دو سؤال فقهى:

1. با دوستان و آشنايانى كه بعد از چندين بار تذكر، رعايت حجاب اسلامى را نمى كنند، از نظر شرع مقدس اسلام بايد با آن ها چگونه رفتارى داشته باشيم؟ و اگر شخص مورد نظر، پدر يا مادر و خواهر يا برادر باشد چطور؟ آيا رفتار با همه بايد يكسان باشد يا هر كدام به شكلى؟ و كسانى كه برضد انقلاب اسلامى صحبت مى كنند چطور؟ در اين مورد هم همه يكسان هستند يا پدر و مادر استثنا هستند؟

خواهشمند است دستور شرع مقدس اسلام را به طور مشروح در رابطه با هر كدام از بستگان نزديك و فاميل و دوست شرح دهيد كه بدانيم قطع رابطه، مفيد است يا برخلاف دستور اسلام مى باشد؟

بسمه تعالى، امر به معروف و نهى از منكر نسبت به تمام افراد واجب است و دربارۀ والدين بايد با مراعات آداب برخورد با والدين باشد و در هر صورت، نسبت به رحم، قطع رحم جايز نيست.

2. آيا عام مى تواند مرجع باشد؟

بسمه تعالى، با اجتماع ساير شرايط مانع ندارد.

ص: 207

[سؤال 5977]

2852

بسمه تعالى 15 / 2 / 1361

حضور محترم حضرت امام خمينى، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

1. كسى كه نماز نمى خواند و معلوم نيست چه عقيده اى دارد (مثلاً يكى از خويشاوندان)، با او چه رفتارى بايد داشت؟

بسمه تعالى، او را امر به معروف و نهى از منكر كنيد.

2. مرغ هاى ذبح شده كه از بازار مى خريم، چنانچه مرغ ها با ماشين ذبح شده باشند (همچنان كه مى شوند...) آيا گوشتشان حلال است؟

بسمه تعالى، ذبح با ماشين، صحيح نيست و گوشت هاى مشكوك تفصيلى دارد كه در رساله ذكر شده است.

3. آيا وقت نمازهاى يوميه را مى توان از تقويم گرفت؟ در صورت اختلاف چند تقويم چطور؟

بسمه تعالى، بايد يقين به دخول وقت حاصل شود.

4. آيا مى شود پشت سر كسى كه لكنت زبان دارد و نمى تواند درست كلمات را ادا كند نماز اقتدا كرد؟

بسمه تعالى، اگر صحيح نمى گويد، اقتدا صحيح نيست.

5. آيا نمازخانه، حكم مسجد را دارد؟

بسمه تعالى، ندارد.

6. بنده در سال گذشته، به علت عمل جرّاحى كه داشتم، نتوانسته بودم روزه بگيرم، و اكنون نيز به علت ضرر جسمانى نمى توانم روزه بگيرم. اگر تا قبل از ماه مبارك رمضان، نتوانم قضاى روزه را بگيرم و يا چند روز روزۀ قضا را بتوانم بگيرم و مابقى را نتوانم، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، قضاى روزه در موردى كه مرض، تا رمضان بعد استمرار داشته باشد ساقط است.

[سؤال 5978] 4961

4. مسلمانى كه واجبات را انجام نمى دهد - مثلاً نماز نمى خواند - چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، معصيت كار است و بايد او را امر به معروف كرد.

ص: 208

[سؤال 5979]

2853

بسمه تعالى

پس از عرض سلام خدمت امام عزيزم، و آرزوى سلامتى از درگاه خداوند متعال

امام عزيز من شش برادر دارم كه همۀ آن ها وظايف دينى خود را انجام نمى دهند، و هرگاه با آن ها صحبت كرده ام، خدا را هم رد نكرده اند - كافر حربى هم نيستند - ولى از اسلام پيروى نمى كنند و من مطمئن هستم كه اگر طاغوت بر سر كار بيايد، از او پيروى مى كنند. خواهش مى كنم مرا راهنمايى كن كه با آن ها چگونه بايد رفتار كنم؟ از آن ها بايد كاملاً جدا شوم، يا با آن ها مى توانم رابطۀ عادى داشته باشم؟

بسمه تعالى، قطع رحم نكنيد وامر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 5980] 2854

بسمه تعالى 21 / 4 / 1361

خدمت امام امت و رهبر انقلابِ جهانى اسلام، سلام عرض مى كنم. نمى دانم چگونه سخنم را آغاز كنم. زيرا سخن گفتن با امامى كه در اعلى درجات معنوى به سر مى برد و از مقربين درگاه الهى مى باشد، براى بنده گناهكارى چون من كارى بس مشكل است. اكنون مى خواهم بى مقدمه و بدون آن كه مزاحم وقت گران بهايتان باشم، خلاصه اى از وضع زندگيم را بيان كنم و مسائلى را كه در اين رابطه برايم پيش آمده است، مطرح مى كنم تا راهنماييم كنيد:

اى امام بزرگوار! من تا كلاس سوم نظرى درس خوانده ام. در عين حال فردى كوچك از جوانان حزب الله هستم فردى كه سراپاى وجودش را عشق به اسلام و عشق به شما فرا گرفته است. فردى كه حاضر است در راه اجراى فرامين شما جانفشانى كند.

همواره از خدا خواسته ام كه مرا در حمايت از دين بر حق اسلام و خدمت به انقلاب اسلامى يارى دهد و همواره سعى بر انجام وظايفم داشته ام. اما در اين راه به مشكلى برخورده ام كه مانع انجام اين رسالت الهى مى شود و آن مشكل، مشكل

ص: 209

خانوادگى است. خانواده اى كه در آن زندگى مى كنم يك خانوادۀ غير اسلامى است، تنها من و مادرم در اين خانواده نماز مى خوانيم (كه مادرم نيز در انجام اين فريضۀ الهى سهل انگار و غير كوشا است) از زمانى كه به ياد دارم، پدرم نماز نمى خواند. (البته به كلى منكر نيست) برادرم قبل از انقلاب فردى مؤمن و معتقد بود. اما متأسفانه بعد از انقلاب از راه راست الهى منحرف شده و كمونيست شد و اكنون به كلى منكر خدا است و جزو حزب توده است. خواهرم نيز كمونيست مى باشد و بى حجاب است و تنها من در اين خانواده سعى در انجام احكام الهى دارم. امام عزيز، من از اين شرايط (بى حجابى خواهرم و...) رنج فراوان مى برم، اما بالاتر از اين رنج، سؤالاتى است كه در رابطه با مسائل شرعى در اين مورد برايم پيش آمده است و از محضر شما تقاضا دارم، مرا در اين امر راهنمايى كنيد كه: آيا زندگى كردن من در چنين خانواده اى صحيح است يا خير؟ آيا نماز و روزۀ من كه با اين افراد در تماس هستم صحيح است؟ يا اين كه بايد خانه و خانواده را ترك كنم؟ و اگر حكم كرديد كه خانواده را ترك كنم، آيا ولايت پدر و مادر نسبت به من باقى است يا خير؟ آيا از نظر شرعى و با توجه به شرايطى كه ذكر كردم، پدر و مادرم مى توانند مانع رفتن من به جبهه باشند و آيا من مى توانم بدون رضايت آن ها به جبهه بروم يا خير؟ ضمناً آيا نمازها و روزه هايى را كه تا كنون گرفته ام و با كافر (برادر و خواهرم) در تماس بوده ام، صحيح است يا بايد قضا كنم؟ (البته، همواره احتياط مى كرده ام كه در تماس زياد با آن ها نباشم و آلوده نشوم).

ضمناً تصميم گرفته ام كه اگر تكليف الهى من، بر ترك خانه قرار گرفت، روزها در خدمت بسيج باشم و هزينه زندگى ام را از اين راه تأمين كنم و شب ها نيز يك كلاس ديگرى را كه از درسم باقيمانده، به پايان ببرم.

اى امام بزرگوار! اى اميد مسلمين و مستضعفين جهان از شما تقاضا دارم به اين سؤالات من پاسخ دهيد.

بسمه تعالى، در حد صله رحم و اين كه قطع رحم نكرده باشيد، بايد با برادر

ص: 210

و خواهر رابطه داشته باشيد و رعايت احترام پدر و مادر را بنماييد و پدرتان را به نماز خواندن وادار نماييد و شما مى توانيد در بسيج يا غير آن با رعايت مقررات دولت اسلامى شركت نماييد و در جبهه رفتن تا واجب است، اذن والدين شرط نيست.

[سؤال 5981] 2855

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

خواهشمندم چند سؤال اين جانب را كه برايم مبهم مى باشد، توضيح دهيد.

1. لطفاً توضيح دهيد كه آيا انسان مى تواند از نظر شرعى با خويشاوندانى كه بى تقوا و بى نماز و ضد انقلاب هستند از قبيل پدر، مادر، برادر، خواهر و غيره قطع رحم نمايد؟

بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست؛ ولى بايد آن ها را با مراعات موازين، امر به معروف و نهى از منكر نمايند.

2. نگاه كردن به نامحرم با توجه به شغل ادارى در رابطه با افراد مراجعه كننده را توضيح دهيد، با تشكر.

بسمه تعالى، نظر به وجه و كفين بدون ريبه و مفسده مانع ندارد.

[سؤال 5982] 2894

17. مراد از دعوت نيروهاى باطل به اسلام در شرايط كنونى چيست؟

بسمه تعالى، اگر احتمال بدهند كه مهاجمين اغفال شدند و با ارشاد و بيان مسائل لازمه دست از هجوم برمى دارند، بايد اول بر آن ها اتمام حجت شود.

[سؤال 5983] 3165

11. تكليف انسان با فردى كه نماز نمى خواند چيست؟

بسمه تعالى، بايد او را امر به معروف كند.

ص: 211

[سؤال 5984]

2856

بسمه تعالى 10 / 11 / 1361

دفتر حضرت آيت الله امام خمينى

محترماً ضمن عرض سلام، اگر زنى در زندگى، اطاعت از شوهر نكرد و براى شوهرش ارزش قائل نبود و اسرار زندگى را در همه جا فاش نمود و در زندگى مرتب دروغ گفت، تكليف مرد از نظر شرعى با چنين زنى چيست؟

اميد است از راهنمايى هاى لازم، اين جانب را بهره مند سازيد.

بسمه تعالى، بايد او را امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 5985] 2973

2. دوستى با كسى كه مسلمان است و فرايض دينى خود، نظير نماز و روزه را انجام مى دهد، ولى اعتقادى به ولايت فقيه و رهبرى امام خمينى و به دولت جمهورى اسلامى ايران ندارد و از نظر طرز فكر، گرايشاتى به طرز فكر التقاطى و شرق زده دارد چگونه است؟ آيا لازم است با مباحثات، امر به معروف و نهى از منكر را انجام داد و يا قطع رابطه نماييم؟

بسمه تعالى، او را ارشاد نماييد.

[سؤال 5986] 3170

3. آن برادرانى كه معمّم هستند آيا رفتن اين ها به سپاه (يعنى هميشه ثبت نام مى كنند و در سپاه مى مانند) چطور است؟

بسمه تعالى، براى ارشاد و تعليم معارف اسلامى مانع ندارد.

[سؤال 5987] 2894

28. وظيفۀ روحانيون و اهل علم در جبهۀ حق عليه باطل چيست؟

بسمه تعالى، علاوه بر شركت با برادران در جبهه ها بايد به وظيفۀ ارشاد و راهنمايى و بيان مسائل مورد حاجت قيام نمايند.

ص: 212

[سؤال 5988]

7384

2. كمك نمودن به اقوام نزديك و حتى فرزندان، در صورتى كه مرام الحادى داشته ولى محارب با جمهورى اسلامى نيستند، شرعاً چگونه است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و سعى كنند آن ها را ارشاد نمايند.

[سؤال 5989] 2857

بسمه تعالى

السلام عليكم ورحمة الله وبركاته، خواهشمندم جواب سؤال هاى فقهى زير را به من بدهيد:

1. آيا درست است كه با آن دسته از خويشان و اقوام كه ضد انقلاب هستند و ولايت فقيه را قبول ندارند و حتى در قيام امام حسين هم شك دارند، قطع رحم كنيم؟ آيا اين ها كافرند؟

بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست و آن ها را ارشاد و امر به معروف كنيد.

2. در صورتى كه قطع رحم كردن صحيح نباشد و ما به خانۀ اين افراد برويم و بدانيم كه خمس و زكات نمى دهند، مالشان كه به صورت خوردنى است بر ما حلال است؟

بسمه تعالى، تصرف در مالى كه متعلّق خمس است و خمس آن داده نشده جايز نيست.

3. اگر شخصى بداند كه نماز، چيز خوبى است و بداند كه دستور خدا است و فلسفۀ آن را نيز بداند اما به دلايل خاص خودش نخواند كافر است؟ و آيا بايد همسر و دخترانش از او رو بگيرند؟

بسمه تعالى، اگر انكار نكند كافر نيست.

4. اگر شخصى خمس و زكات ندهد آيا مالش بر همسر و فرزندانش حلال است؟

بسمه تعالى، جواب آن معلوم شد.

5. اگر شخصى نماز بخواند و در طول نماز، حضور قلب نداشته باشد و بعد از نماز پشيمان شود آيا مى تواند همان نماز را دوباره بخواند؟

بسمه تعالى، اعادۀ نماز مانع ندارد رجائاً و از وسواس احتراز كند.

6. آيا اشكال دارد كه غسل واجبى را دو بار انجام دهيم؟ و يا براى غسلى، از خود نيتى بكنيم؛ مثلاً نيت كنيم براى پاكى از گناه؟

ص: 213

بسمه تعالى، در غسل، تكرار نيست و اغسال مستحبه در رساله ذكر شده است.

7. اگر به كسى تهمتى زديم و يا در غيابش غيبتى كرديم اگر زنده باشد بايد چه كار كنيم و اگر مرده باشد چه كار كنيم؟

بسمه تعالى، بايد از گناه توبه كنيد و نسبت به او وظيفه اى نداريد.

8. حدود حجاب براى خانم ها از نظر امام خمينى چيست؟

بسمه تعالى، ستر تمام بدن غير از وجه و كفّين.

[سؤال 5990] 1328

7. حكم ارتباط با افرادى كه ولايت فقيه را قبول ندارند - يا به خاطر منافع يا جاهلانه - چيست؟

بسمه تعالى، بايد با مراعات اخلاق اسلامى با آن ها برخورد و ارشاد نمايند.

[سؤال 5991] 1034

3. آيا پدرى كه به جمهورى اسلامى عقيده اى ندارد و اصلاً به اسلام مؤمن نيست، رابطۀ با او بايد چطور باشد؟ آيا مى توان در خانۀ او بود و با او هم صحبت شد يا خير و چرا؟

بسمه تعالى، با احترام ارشادش كنند.

[سؤال 5992] 2858

بسمه تعالى 1 / 3 / 1361

حضور محترم آيت الله العظمى امام خمينى

لطفاً توضيح فرماييد كه با وجوب صلۀ رحم، تكليف فردى كه بعضى خويشان و نزديكانش ضدانقلاب و يا ساواكى و... هستند چيست؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، قطع رحم نكند و تا ممكن است، آن ها را ارشاد نمايد.

ص: 214

[سؤال 5993]

2859

بسمه تعالى

اگر پدر يا مادر نسبت به اسلام و مقدسات آن مخالف باشند، ارتباط فرزند با آن ها بايد چگونه باشد؟

بسمه تعالى، قطع رحم نكنند و با احترام، در ارشاد و راهنمايى آنان كوشش نمايند.

[سؤال 5994] 2860

بسمه تعالى 29 / 1 / 1361

محضر مقدس امام امت، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

سلام عليكم، پس از حمد و ثناى خداوند تبارك و تعالى به خاطر اعطاى نعمت بزرگ انقلاب اسلامى به رهبرى آن حضرت، كه همان وعدۀ كتاب مقدس آسمانى اش است كه فرمود: «اراده كرديم تا مستضعفين جهان را وارثان زمين گردانيم» و به شكرانۀ نعمت وجود مقدس جناب عالى، اين ارادۀ خداوند تحقق پيدا كرد. خداوند تبارك و تعالى را به وجود اقدس ولى عصر، صاحب الزمان، بقية الله اعظم قسم مى دهم، ادامه اين انقلاب را به انقلاب مقدس حضرت بقية الله (عج) پيوند دهد و ان شاء الله تعالى

فرج و ظهورش را هرچه زودتر نزديك بگرداند، تا چشمانمان به وجود مقدسش روشن گردد.

حضرت امام! همان طور كه مستحضريد پس از انقلاب شكوهمند اسلامى ايران، عده اى كه به ظاهر خود را مسلمان مى پنداشتند، نتوانستند انقلاب عزيز را درك كنند و به پوچى ايمان ظاهريشان، كه در لواى هوس ها و شهوت هاى كاذب، گريبان گير انسان سست بى ايمان است، اكتفا كردند. اما در ظاهر مى پندارند كه فقط با اداى نماز و روزه، دينشان را به مذهب مقدس اسلام ادا كرده اند، غافل از اين كه اداى نماز و روزه فقط دو

ركن از احكام دين است.

ص: 215

اما از اين كه مزاحم وقت گران بهاى حضرت عالى گشته ام، تكليف شرعى بنده در قبال عده اى از اين عناصر مى باشد و اين امر در شرايطى است كه اشخاص فوق، پدر، مادر، برادر، خواهر و شوهر خواهرم مى باشند. لازم به تذكر است كه شوهر خواهر بنده، از عناصر ساواك منحله بوده و طبيعى است كه نمى تواند در ايدئولوژى خود تغييرى دهد، هرچند كه به نماز و روزۀ خود پايبند باشد و اين شخص كه تأثير به سزايى در روحيۀ خانواده ام دارد، آن ها را هم از راه اسلام انقلابى و پيروى انقلاب شكوهمند اسلامى، بازداشته است، به طورى كه مذهب در خانواده ام به صورت اداى نماز و روزه خلاصه گشته، و دشنام به روحانيت مبارز مرسوم گشته است و حتى آن ها يكبار هم در مراسم نماز جمعه و دعاى كميل و راهپيمايى ها شركت نكرده و اخيراً با خريد دو دستگاه ويدئو، مشغول تماشاى فيلم هاى مبتذل ايرانى و خارجى هستند و به اين طريق خود را سرگرم كرده اند. من كه مدت سه سال است ازدواج كرده ام و از محيط آن خانواده، دور گشته ام و به جهت اين كه خانوادۀ همسرم الحمد لله انقلابى بوده و هميشه سعى در ادامۀ خط امام امت را داشته اند، با خانوادۀ خود به مخالفت برخاسته ام و حتى همسرم كه به بخشدارى مركزى شهرستان كهكيلويه منصوب گشته است، مدت دو سال است با خانواده ام قطع رابطه كرده و فقط گاهى اوقات به من اجازه مى دهد كه براى ديدنشان به آن جا بروم. اما من تا كنون نتوانسته ام هيچ گونه تأثيرى در آن ها به وجود آورم، حتى گاهى اوقات مجبور بودم در جلسات مشركانۀ آن ها شركت نمايم. اكنون همسرم از رفتن من به آن جا ممانعت بيشترى مى نمايد و همواره به آن ها بد مى گويد. لازم به تذكر است كه به خاطر خودخواهى و مال و دنياپرستى مادرم اكثر فاميلمان، حتى خانوادۀ مادريم هميشه با او اختلاف دارند و عدم سازگارى از جانب مادرم مى باشد.

حضرت امام از آن جايى كه بنده خود را كوچك ترين و نالايق ترين مقلد حضرت عالى مى دانم، استدعا دارم تكليف شرعى بنده و همسرم را با خانواده ام تعيين

ص: 216

نماييد، تا مبادا خداى ناكرده تخلفى را مرتكب شده باشيم. در خاتمه از وجود مقدس حضرت عالى تمنا دارم سلام خالصانۀ ما را به محضر مقدس بقية الله اعظم(عج) برسانيد و براى اين روسياهان درگاه خداوند تبارك و تعالى، دعاى خير بنماييد و در صورت امكان در يك وقت مناسب، اجازۀ زيارت وجود مقدستان را عطا بفرماييد، تا از ديدارتان مسرور و شادمان گرديم. در انتظار مرقومۀ جناب عالى مى باشيم.

بسمه تعالى، در صورت امكان، آن ها را ارشاد و راهنمايى كنيد و اگر براى شما ممكن نيست، شما معذور هستيد.

[سؤال 5995] 6041

5. آيا صلاحيت شوراى اسلامى زنان يا مردان متعهد در خارج از كشور، كمتر است از يك انجمنى كه بر مردم تحميل شده و در دوران منحوس پهلوى براى شاه معدوم سر و دست مى شكسته و هنوز هم اميدوار است كه بچه او به كشور بازگشته و سلطنت نمايد؟

بسمه تعالى، هر كس از زن و مرد در حدود توان خود با مراعات ضوابط اسلامى، موظف است در خدمت به اسلام و معرفى آن و توحيد صفوف مسلمين كوشا باشد.

[سؤال 5996] 7377

4. آيا مى شود با افراد فاميل و پدر و مادر كه نماز نمى خوانند رابطه داشت و به منزل آنان رفت و آمد كرد؛ و به پدر و مادرى كه معتاد به مواد مخدر (ترياك) باشند كمك مالى نمود؟

بسمه تعالى، رابطه و كمك مانع ندارد؛ بلكه قطع رحم جايز نيست و آن ها را ارشاد نمايد.

[سؤال 5997] 2686

5. آيا در شرايطى كه كشور به تبليغات نياز دارد و مردم در شهرها و روستاها نياز به

ص: 217

طلاّب و خطبا دارند، كه اگر به آن جاها مسافرت نكنند، مردم از مسائل دينى و شناخت ضروريات اسلام بى خبر مى مانند و احتمال گمراه شدن و از خط اسلام منحرف گرديدن گروهى از جوانان وجود دارد، در اين صورت بر مبلغين اسلامى، واجب كفايى است كه در اين امر دخالت كنند؟ و آيا اگر شانه خالى نمايند، مرتكب گناه شده اند؟

بسمه تعالى، موكول به تشخيص خود شخص است؛ اگر احساس مى كند كه نشر معارف اسلام به وجود او نياز دارد، در صورت امكان بايد اقدام نمايد.

[سؤال 5998] 6020

4. اگر شخصى مدير يا مسئول كارى باشد، مثلاً مدير دبستان يا راهنمايى يا دبيرستان باشد ودر مديريت، كارهايى انجام دهد كه احتمالاً شرعاً صحيح نباشد، مثلاً براى انتخاب نمايندۀ دبيران، شورا بگذارد و شورا نماينده را انتخاب نمايد، با توجه به

اين كه همۀ افراد دبيران، مكتبى نمى باشند و معيارهايى كه در نظر گرفته مى شود معيارهاى شوراى اسلامى نباشد، آيا رفتار اين مدير را مى توان به مسئول بالاتر گفت ويا حتى به شخص ديگرى كه مسئول نمى باشد ولى مى تواند حرف ها را به مسئول بالاتر برساند؟ آيا اين عمل، غيبت مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مخالف موازين شرعى عمل شده، مى توانند گزارش كنند.

[سؤال 5999] 1216

6. افرادى در ادارات هستند كه انسان احساس مى كند با انقلاب ميانه اى ندارند و فقط ظاهر خود را عوض كرده و احتمالاً گاهى اوقات هم كارشكنى مى كنند؛ آيا معرفى اين طور افراد به مقامات ذى صلاح مملكت از نظر شرعى اشكالى ندارد؟ رفت و آمد خانوادگى با آنان چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه كارشكنى بكند بعد از ارشاد، معرفى او اشكال ندارد.

ص: 218

[سؤال 6000]

2951

2. روحانيونى كه امريكا و يا دولت هاى دست نشاندۀ امريكا و ديگر دولت هاى كفر را با توجيهى كه دارند، علناً تأييد مى كنند، آيا جايز است كه با چنين روحانيونى مبارزه شود و در مجالس و محافل، از خط سياسى آنان انتقاد شود تا به رسوايى كشيده شوند و عوام مردم، فريب آنان را نخورند؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است و ممكن است اشخاص مزبور را به مقامات جمهورى اسلامى معرفى كنند تا مسئولين اقدام مقتضى معمول دارند.

[سؤال 6001] 764

2. استادى در حوزه تدريس مى كند؛ ولى نسبت به انقلاب بدبين است و حتى جوسازى هم مى نمايد و چه قبل از انقلاب و يا بعدش نقشى ايفا ننموده، شركت در درس او و يا ارتباط با او چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر چنين است، بايد به مسئولين مربوطه معرفى شود تا اقدام مقتضى بنمايند.

[سؤال 6002] 6881

4. با پوزش از اين كه وقتتان را گرفتم يك موضوع ديگرى را احساس مى كنم بايد به اطلاعتان برسانم هرچند كه شايد اطلاع كامل داريد و بارها شنيدم كه امام و ديگر مسئولان مملكتى راجع به اين موضوع اخطار كرده اند، اما متأسفانه هيچ گونه ترتيب اثرى داده نشده برايتان شرح بدهم. در مورد پاكسازى سفارت خانه ها و اداره ها و ديگر جاهايى كه نماينده كشور اسلامى ايران هستند در خارج از كشور بارها صحبت شده و بحمدالله سفارت خانه ايران در لندن تا حدود زيادى پاكسازى شده، اما در بانك ملّى ايران در لندن و همچنين شركت هواپيمايى ايران هما در لندن جز بر ديوار زدن عكس

ص: 219

رهبر انقلاب هيچ گونه پاكسازى نشده و بالعكس رفتار كسانى كه در اين جور مكان ها انجام وظيفه مى كنند جز مسخره كردن اسلام و از زير رعايت قوانين اسلامى فرار كردن چيز ديگرى نيست؛ به عنوان مثال يك نمونه خدمتتان عرض مى كنم. خانم هايى كه در شركت هواپيمايى ايران هما در لندن كار مى كنند با وضع خيلى بدى كه واقعاً لطمه به انقلاب مى زنند مشغول به كار هستند، همگى شان با يك روسرى تور سياه كه تازه بهتره بگوييم دور گردنى، چون بيشتر از اين كه روى سرشان باشد دور گردنشان است و لباسشان هم كه رنگش چون سرمه اى مايل به سياه هست هر شخصى وارد آن مكان مى شود فكر مى كند كه اين ها عزا دارند كه واقعاً هم عزاى بى بند و بارى هايى كه تا حدودى جلويش برايشان گرفته شده هستند. من همين يك نمونه را عرض كردم تا خيلى جدى تر توسط مسئولين رسيدگى بشود؛ چون اين ها حتى قانون اسلام را زير پا گذاردند.

بسمه تعالى، با كوشش دولت جمهورى اسلامى و همكارى ملت مسلمان ان شاء الله مشكلات ذكر شده رفع مى شود.

[سؤال 6003] 2946

3. در جمهورى اسلامى اگر كسانى پيدا شوند كه اسلحه قاچاق در خانه داشته باشند و كسانى مطلع باشند كه اين ها اسلحۀ قاچاق دارند، مى توانند به مقامات جمهورى اسلامى گزارش دهند؟

بسمه تعالى، اگر احتمال خطر براى نفس محترمى بدهيد گزارش لازم است.

[سؤال 6004] 7118

5. آيا اعمال خلاف كه در ادارات مشاهده مى شود، فرد مسلمان اگر به مقامات گزارش كند جاسوسى نيست؟ و چه صورت شرعى دارد؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است.

ص: 220

[سؤال 6005]

2861

بسمه تعالى

به نام خداوند بخشنده و مهربان كه جان ما در يد قدرت او است.

خدمت رهبر كبير انقلاب، امام خمينى سلام عرض مى كنم و سلامتى شما را از خداوند منان خواستارم.

امام عزيز! بنده سؤالى از شما دارم كه خواهشمندم جواب آن را زودتر بدهيد. چون اين امر مرا خيلى نگران كرده و هميشه در عذاب هستم.

من جوانى 19 ساله هستم و با يك پدر و يك برادر زندگى مى كنم. برادرم در جبهه است و پدرم كار مى كند. پدر بنده اين طور كه من خبر دارم نمازش را نمى خواند و من نديدم كه در خانه نماز بخواند. بيرون هم نديدم. مثلاً در خانه صبح ها نمازش را نمى خواند و موقعى ديگر هم نديدم بخواند. با اين كه در اسلام و در قرآن كريم و طبق گفته هاى پيامبر عزيز اسلام صلى الله عليه و آلهاين همه دربارۀ نماز سفارش شده او بى توجهى مى كند حتى من از رسول خدا روايتى دارم كه به اين امر مهم اشاره فرموده، مى گويد: «هركس به تارك صلاة كمك بكند حتى به يك لقمه يا به يك جرعۀ آب؛ مانند كسى است كه انبياى خدا را كه اول آن حضرت آدم عليه السلام و آخر آن حضرت محمد صلى الله عليه و آله مى باشد، كشته است». طبق اين حديث تكليف من چيست؟ آيا من در گناه زندگى نمى كنم؟ لطفاً مرا راهنمايى كنيد و از اين عذاب روحى نجاتم دهيد.

بسمه تعالى، با احترام به او تذكر دهيد تا نماز بخواند.

[سؤال 6006] 2862

بسمه تعالى

خدمت برادران عزيز در دفتر امام

اميد است حكم شرعى امام را در جواب سؤال زير بفرماييد.

خانمى كه به مسائل شرعى - مثل نماز و ديگر مسائل - بى اهميت باشد؛ به

ص: 221

خصوص نماز صبح را هيچ گاه به پا نمى دارد، وظيفۀ شرعى شوهر او چيست؟

بسمه تعالى، بايد او را امر به معروف نماييد و به خواندن نماز وادارش كنيد.

[سؤال 6007] 2863

بسمه تعالى

استفتا از محضر مبارك امام:

فرزند پدرى هستم كه هيچ گونه اعتقادى به خدا، پيامبر و معاد ندارد و مسلّماً نماز هم نمى خواند؛ بلكه در مواردى توهين به آستان قدس خدا و پيامبر مى كند و با انقلاب، فوق العاده بد است. اخلاق خانوادگى او به خاطر اين كه مادرم و خواهر و برادرانم همه معتقد به مبانى مذهبى هستند، فوق العاده شديد و به دور از عواطف پدرى است. من تا آن جا كه توانستم، با محبت و رفتار ملايم، با پدرم صحبت كرده و او را از روشى كه در مقابل خدا و پيامبر و در مقابل خانواده پيش گرفته است نهى كرده ام؛ اما محبت و طبع ملايم هم در او كارگر نيست و اكنون وضع خانواده، آشفته و هر روز دعوا و ناسزاگويى از طرف پدرم در خانواده شديدتر شده و من هم با پدرم دعوا كرده و از او قهر نمودم. البته متذكر مى شوم كه من ازدواج كرده و اكنون در منزل همسرم زندگى مى كنم و شوهرم گفته است كه ديگر راضى نيستم به خانۀ مادرت بروى و با پدرت روبه رو شوى. حال از امام عزيز مى خواهم كه تكليف اين جانب را نسبت به پدرم كه كافر به همه چيز است روشن كند. ضمناً او به من گفته است كه ديگر حق ندارى به خانۀ من بيايى.

والسلام على من اتبع الهدى

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

بسمه تعالى، از قطع رحم اجتناب كنيد و حتى المقدور، در هدايت او كوشش نماييد.

ص: 222

[سؤال 6008]

2864

بسمه تعالى

دفتر محترم حضرت امام خمينى دام ظله، لطفاً به سؤالات ذيل جواب بفرماييد.

1. در سرزمين كفر و نفاق و شرك و بت پرستى كه ايمان انسان در خطر است و براى حفظ ايمان دچار مشكلات زيادى مى شود، آيا هجرت واجب است يا خير؟ و اگر شرايط هجرت به يك سرزمين اسلامى ميسّر نشد، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، چنانچه حفظ ايمان، موقوف به رفتن به محلى ديگر است، بايد برود.

2. خانواده اى كه از زيادى فرزندان دچار فشار مالى و تربيتى است، آيا مى تواند با عمل جراحى روى زن براى هميشه از باردارشدن زن جلوگيرى كند يا خير؟ در صورت جايز نبودن، چنان كه كسانى مرتكب چنين عملى شده اند، كفارۀ اين گناه چيست؟

بسمه تعالى، اگر با اين عمل، زن عقيم مى شود جايز نيست و كفاره ندارد.

3. دربارۀ ديدن فيلم هاى علمى، كمدى، كاراته و ديگر فيلم هاى رزمى كه ظاهراً صحنه هاى هيجان انگيز ندارد، نظر مباركتان را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، با فرض اين كه بدون مفسده است مانع ندارد.

[سؤال 6009] 2865

بسمه تعالى 28 / 10 / 1361

سلام عليكم ورحمة الله وبركاته

1. مكاتبه و نامه نوشتن به يك خانم خارجى براى دعوت و تبليغ ايشان به اسلام و انقلاب اسلامى توسط يك برادر مسلمان، از لحاظ شرعى چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر فساد نداشته باشد مانع ندارد.

2. هيأت هاى نوازنده، كسانى كه در مراسم تشييع جنازۀ شهدا موزيك عزا مى زنند، از لحاظ شرعى چه حكمى دارند؟ و آيا خريد و فروش آن لوازم موسيقى حرام است يا خير؟

بسمه تعالى، خريد و فروش آلات لهو حرام است و موسيقى مطرب جايز نيست و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

ص: 223

3. آيا كسى كه پولى در بانك به عنوان پس انداز گذاشته است، آيا در سرِ سال مازاد بر مؤونه حساب شده و بايد خمس آن را داد؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 6010] 6041

2. زنى كه بى حجاب است و حاضر نيست كه با حجاب شود، آيا مى تواند عضو شوراى اسلامى باشد؟

بسمه تعالى، عضو شوراى اسلامى بايد متعهد به اسلام و عامل به دستورات دينى باشد.

[سؤال 6011] 6041

4. فرق بين ايرانى مسلمان مقيم، با يك دانشجوى مسلمان پيرو خط امام چيست؟ تكليف ما زنان كه پيرو خط امام و قرآن هستيم، با كسانى كه بين ما و دانشجويان متعهد به اسلام تفرقه مى اندازند ولو شوهر يا فرزندمان باشند چيست؟

بسمه تعالى، بين مسلمانان از زن و مرد فرقى نيست و همه موظف هستند از اسلام و رهنمودهاى آن تبعيت كنند و از تفرقه كه موجب ضعف و شكست مى شود حذر كنند.

[سؤال 6012] 2866

بسمه تعالى 4 / 11 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

پس از ابلاغ سلام و عرض ادب، محترماً معروض مى دارد: شخصى مدت زيادى، محرك زن برادرش بوده و با رفت وآمدهاى مشكوك و برخورد شبهه آميز، شوهرش را وادار نمود تا او را طلاق دهد و پس از عدّه، با او ازدواج كرد. البته اين شخص محرك هيچ يك از مسائل اسلامى را انجام نمى دهد و در زمان طاغوت، در فساد و فحشا در بين دوستانش مشهور بوده و توبه هم نكرده. تقاضا مى شود بيان فرماييد كه

ص: 224

رفت وآمد با او كه دزد ناموس برادرش بوده و اين براى همگان روشن شد - براى پدر و مادر و برادرانش كه متأهل هستند - چگونه است؟ آيا جايز است يا خير؟

خداوند عمر شريف را طولانى فرمايد

بسمه تعالى، قطع رحم جايز نيست و رفت وآمد اشكال ندارد، و با مراعات شرايط مقرره، امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6013] 5563

3. با مجروحانى كه بر اثر عدم اعتقاد كامل، نماز را برپاى نمى دارند، به عنوان يك پرستار چگونه بايد رفتار كرد؟

بسمه تعالى، وظيفه، امربه معروف و نهى از منكر است با مراعات مقررات آن.

[سؤال 6014] 7128

2. خواهرى در ده دارم كه دستش كج است، تكليف من دربارۀ او چيست؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، او را ارشاد و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6015] 2867

بسمه تعالى 22 / 11 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، سلام عليكم

استدعا دارم صريحاً حد و حدود شرعى جرم شخصى (در هر لباس و مقام كه باشد) را كه عكس عروس و دامادى را كه هفده سال قبل ازدواج نموده و عروس ملبس به لباس عروسى مى باشد را گرفته و براى مقاصدى آن را به شخص يا اشخاص نامحرم نشان دهد بيان فرماييد؟ با توجه به اين كه عروس و داماد هر دو مسلم و معتقد و واجبات خود را به جا مى آورند.

بسمه تعالى، عمل مزبور اگر موجب هتك صاحب عكس باشد و يا آن كه صاحب عكس را بيننده بشناسد حرام است و بايد عامل اين كار را نهى از

ص: 225

منكر نمايند و اگر دست برنداشت با مراجعه به حاكم شرع تعزير دارد.

[سؤال 6016] 6070

2. اگر گناهى از شوهر سر بزند و همسر او بخواهد او را راهنمايى كند، آيا اين حق را دارد يا ندارد؟ و اگر زن را به كار خطا دعوت كند، آيا اين جا زن بايد از شوهرش اطاعت كند يا نه؟ آيا زن بايد آنچه كه اسلام مى گويد انجام دهد يا هرچه شوهر مى گويد بايد انجام دهد؟ و اگر همسر آمد شوهرش را امر به معروف كرد و شوهر بگويد كه تو نبايد كارى به كار من داشته باشى و خودم مى دانم و بس، وظيفۀ زن در اين جا چه مى باشد؟

بسمه تعالى، با شرايط بايد او را امر به معروف و نهى از منكر نمايد.

[سؤال 6017] 6070

3. آيا گناهانى كه زن انجام مى دهد، بر گردن شوهر او است؛ يعنى روز قيامت زن بايد جواب گناهانش را بدهد يا نه شوهر بايد جواب بدهد؟

بسمه تعالى، بر عهدۀ خود زن است.

[سؤال 6018] 1855

2. وظيفه زنى كه شوهرش قبلاً نماز نمى خوانده و خمس و زكات نمى داده، ولى در حال حاضر نماز مى خواند خمس و زكات نمى دهد چيست؟ البته مطهرات و كارهاى ديگر دينى خود را انجام مى داده است.

بسمه تعالى، اگر مى داند كه شوهرش خمس و زكات بدهكار است و نمى دهد، با شرايط، او را امر به معروف كند.

[سؤال 6019] 2946

2. اگر كسى توهين به يك پاسدار شهيد نمايد و كسى بشنود، چه عكس العملى بايد نشان دهد؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط، نهى از منكر نمايد.

ص: 226

[سؤال 6020]

7184

4. اماما! اگر مادرى نسبت به واجبات، از قبيل نماز و غيره چندان توجه نداشته باشد و براى يادگيرى آن از خود رغبتى نشان نمى دهد، تكليف فرزندان نسبت به او چيست؟ و همچنين بعضى مواقع كفر نيز مى گويد، از قبيل نفى قيامت و يا توهين به ذات اقدس الهى، تكليف در اين باره چيست؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6021] 3060

2. با كسانى كه بعضى مواقع اسلام و امامان را مسخره مى كنند، چه كنم؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6022] 2686

7. آيا با اين كه مى بينيم مردم در ظرف هاى آشغال و در زباله ها، نان، برنج، نمك، گوشت و... مى ريزند و مرتب نيز در همه جا ديده شده، حال وظيفۀ ما نسبت به اين امور چيست؛ با اين كه اسراف و تبذير و بى احترامى به نعمت هاى الهى مى باشد؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط، امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6023] 2951

3. امروز كه در مناطق و كشورهاى مختلف، مسلمانان مشغول مبارزه با طاغوت و كفر جهانى هستند، اگر در افرادى نقاط ضعفى مشاهده شود، ولى موضع گيرى در مقابل مبارزين و انقلابيون نداشته باشند، آيا جايز است با آن افراد در جهت ضعفى كه دارند مبارزه شود يا آن كه به منظور حفظ وحدت بايد از نقاط ضعف چشم پوشى كرد؟ و اساساً چه ضابطه اى مى تواند ملاك تقديم وحدت بر خط مبارزه و يا بالعكس باشد؟

بسمه تعالى، اگر انقلاب اسلامى را تضعيف نمى كنند و توطئه بر ضد جمهورى اسلامى ندارند، در امانند و نبايد با آنان مبارزه كرد.

ص: 227

[سؤال 6024]

3553

3. من با اين مرد كه تمام وقت براى ما ايجاد ناراحتى مى كند چطور بايد زندگى كنم؟

بسمه تعالى، بيش از امر به معروف و نهى از منكر، با مراعات شرايط آن تكليفى ندارند.

[سؤال 6025] 2868

بسمه تعالى 22 / 8 / 1361

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پيرو سؤالات ارسالى به انجمن اسلامى از جانب كارگران، لطفاً از امام استفتا فرماييد:

1. از نظر شرعى تكليف يك فرد مسلمان، در رابطه با معاشرت خانوادگى با بستگان درجۀ يك يا دوستانى كه مسلمان هستند، اما نماز نمى خوانند، چه مى باشد؟

2. از نظر شرعى تكليف يك فرد مسلمان، در رابطه با معاشرت با بستگان درجۀ يك يا دوستانى كه مسلمانند و نماز مى خوانند، اما نسبت به انقلاب اسلامى، بدگويى به عمل مى آورند چه مى باشد؟ السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، وظيفه، امربه معروف و نهى از منكر، با مراعات شرايط مقرّره است.

[سؤال 6026] 2869

بسمه تعالى 9 / 10 / 1361

1. شخص مسلمانى حدود بيست سال نزد بهايى ها به كار اشتغال داشته و داراى شمارۀ تسجيل در تشكيلات بهايى ها است كه اين شماره قاعدتاً حاكى از تصديق بهاييت توسط او است.

2. نامبرده اكنون به شهرك تازه احداثى نزديك شهر ما مهاجر شده و عضو شوراى

ص: 228

مسجد محل است. (كسى در اين شهرك از سابقۀ او اطلاعى ندارد).

3. در اين شهرك تعدادى خانوادۀ مهاجر بهايى سكونت دارند.

4. نامبرده به دوستش كه از وضع او اطلاع داشته گفته كه توبه كرده و فرزندش مجروح جنگى است.

5. معلوم نيست كه نامبرده واقعاً توبه كرده يا عامل نفوذى است. تكليف من كه از معدود كسانى هستم كه اطلاعات فوق را در مورد اين شخص دارم چيست؟

بسمه تعالى، مى توانيد اطلاعات خود را به مسئولين مربوطه تذكر دهيد و تا قبل از روشن شدن مطلب از كارى كه موجب هتك او است خوددارى كنيد.

[سؤال 6027] 2870

بسمه تعالى

لطفاً پاسخ دو سؤال ذيل را مرقوم فرماييد:

1. اين جانب مقلد امام بزرگوارمان مى باشم با توجه به اين كه شوهرم دوباره نماز را ترك كرده و اهل روزه و خمس دادن هم نيست و نبوده و فعلاً كاملاً مخالف راه اسلام و انقلاب است و اين كه از نظر خانوادگى قدرت تأمين زندگى براى من هست و من هم در طول اين چند سال، درس خوانده و ديپلم گرفتم، حالا از شما كسب تكليف مى كنم كه آيا از نظر شرعى من بايد از اين مرد جدا شده و او را در زندگى تنها بگذارم

- كه احتمال مى دهم راهش كج تر از اين شود - و يا اين كه با او زندگى و مدارا كنم تا شايد دوباره به راه دين برگردد؟

بسمه تعالى، بيش از امر به معروف و نهى از منكر با مراعات شرايط آن، تكليفى در اين باره نداريد و مى توانيد زندگى زناشويى را با انجام وظايف شرعيه ادامه دهيد.

2. با توجه به اين كه شوهرم خمس نمى دهد و اگر من داشته باشم، آيا موظف به دادن خمس هستم يا

ص: 229

به عهدۀ شوهرم مى باشد؟

بسمه تعالى، چيزهايى كه مورد تصرف شما قرار مى گيرد اگر يقين به وجود خمس در آن نداريد، چيزى بر شما نيست؛ ولى در صورت يقين، بايد نسبت به مقدار خمس از مرجع تقليد يا نمايندۀ مجاز او اجازه بگيريد.

[سؤال 6028] 6999

4. اگر در ميان خويشاوندان خود، افرادى داريم كه ضد انقلاب هستند، بايد با آن ها چگونه رفتار كنيم؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، ارشاد و امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6029] 3346

2. كسى كه اين نوارها را گوش مى دهد در جمهورى اسلامى چه حكمى داشته و وظيفۀ مردم در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، ارشاد و امر به معروف و نهى از منكر است.

[سؤال 6030] 4477

12. افرادى كه به روحانيت جسارت مى كنند چه حكم دارند؟ آيا اجتناب از آن ها جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، امر به معروف و نهى از منكر نماييد.

[سؤال 6031] 1328

3. ما در بين اقوام خويش، فردى را داريم كه نمازش را به طور عمدى و دائمى - تا حال - ترك كرده است و ولايت فقيه را هم قبول ندارد و اصلاً با حكومت اسلامى موافق نيست، حال يا آگاهانه است يا جاهلانه، كه ما نمى دانيم. به دليل اين كه شوهر خواهر من است مجبوريم كه با او رابطه برقرار بكنيم و رفت و آمد داشته باشيم؛ چون

ص: 230

به خاطر خواهرم هم كه شده مجبورم به خانۀ آن ها بروم؛ زيرا اگر نروم او ناراحت شده و احتمالاً رابطۀ خواهرى بين ما تيره خواهد شد؛ از نظر شرعى آيا بايد خانۀ آن ها بروم يا خير؟ و آيا اين فرد، كافر محسوب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، تا ارتداد مسلمان ثابت نشود، محكوم به كفر نمى شود و قطع رحم جايز نيست؛ ولى امر به معروف و نهى از منكر، در صورت وجود شرايط آن، لازم است.

[سؤال 6032] 1734

2. در مورد بى حجابى، آيا مى توانيم و امر مى فرماييد كه آن ها را به مغازه راه ندهيم و به آن ها جنس عرضه ننماييم؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، امر به معروف و نهى از منكر نماييد و چنانچه به مغازه راه ندادن و جنس نفروختن موجب مى شود دست از خلاف بردارند مانع ندارد.

[سؤال 6033] 2871

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى خواهشمند است نظر شريف خود را در مورد سؤالات زير بفرماييد:

1. فردى كه اكنون پس از چهار سال كه از پيروزى انقلاب اسلامى و تشكيل جمهورى اسلامى مى گذرد، با انقلاب اسلامى و رژيم جمهورى اسلامى مخالفت مى كند، حكم فاسق در مورد او جارى است يا خير؟

بسمه تعالى، حكم به فسق وى مى شود؛ بايد با مراعات شرايط، او را نهى از منكر نمايند.

2. آيا احراز تساوى علم دو مرجع براى عدول كافى است؟

بسمه تعالى، كافى نيست.

ص: 231

3. اشيايى از قبيل آلبوم كه از آن براى حفظ و نگهدارى عكس استفاده مى شود، اگر سال بر آن بگذرد خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، چنانچه از احتياجات شخص محسوب باشد خمس ندارد.

4. مجله و روزنامه كه پس از خواندن بايگانى مى شود خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از مورد حاجت بودن خارج شود و داراى ارزش باشد خمس دارد.

5. خونى كه در نماز عفو شده به اندازۀ دو ريالى است يا يك ريالى؟

بسمه تعالى، به اندازۀ بند انگشت سبابه اشكال ندارد.

6. اگر احتمال مى رود كه در اوايل تكليف، اشتباهاتى در نماز بوده، اكنون خواندن نماز احتياطى بهتر است يا نماز نافله؟

بسمه تعالى، اگر بطلان نماز محرز نباشد قضا واجب نيست.

7. در اسم هايى مثل «حبيب الله» و يا «عبدالله» دست زدن بى وضو به نام «الله» اشكال دارد؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

با تشكر از حضرت آيت الله العظمى حاج آقا روح الله الموسوى الخمينى، روحى له الفداء

[سؤال 6034] 1690

2. اگر من به دنبال استاد اخلاق و در راه پيدا كردن او باشم، بايد تا چه حدى اصرار بورزم و نشانۀ او چيست؟ نكند به ضلالت ببرد؟

بسمه تعالى، از افراد مورد وثوق جويا شويد.

[سؤال 6035] 4031

11. اگر زن نسبت به بعضى از مسائل مثل نماز جمعه، دعاى كميل و ... بى توجه و در بعضى موارد مخالف باشد بايد با او چه كرد؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره او را ارشاد و راهنمايى نماييد.

[سؤال 6036] 727

12. در باب امر به معروف و نهى از منكر چنانچه با در نظر گرفتن مقدار احتمال تأثير و موضوع مورد امر يا نهى و از طرفى ديگر با در نظر گرفتن ضررهاى مالى و

ص: 232

جانى و آبرويى كه متوجه انسان مى شود فعلاً امر و نهى تركش اولى باشد آيا هنوز امر و نهى لازم است؟

بسمه تعالى، موارد امر به معروف و نهى از منكر و شرايط وجوب آن در رساله مذكور است.

بسمه تعالى، قرائت قرآن به قصد قرآنيت - نه ورود - مانع ندارد.

6. اگر كسى مدت ها در تشهد، به جاى «عَبْدُهُ»، «عَبْدَهُ» گفته باشد، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، در فرض غفلت از غلط بودن، اعاده و قضا لازم نيست.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عج) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

[سؤال 6038] 1040

6. هل يجب تنبيه النائم للصلاة أم لا؟

بسمه تعالى، لا يجب؛ إلاّ إذا كان المكلّف مسؤولاً في حثّ الغير على إقامة الصلاة، كالوالدين بالنسبة لأولاده الذين تحت تكفّله.

[سؤال 6039] 5213

2. وقت نماز يكى خوابيده يكى بيدار است. كسى كه بيدار است نماز مى خواند آن كه خوابيده را بيدار نمى كند معصيت كرده يا بر اين چيزى نيست؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، چيزى بر او نيست.

[سؤال 6040] 6

2. اگر انسان ببيند كسى نماز خود را غلط مى خواند آيا واجب است تذكر دهد؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 6041] 311

8. اگر توبه كننده اى چند بار توبه كند و توبه اش ناخواسته، شكسته شود و توبه كند و بالاخره توبۀ نهايى بگيرد، آيا مقبول است؟ منظورم اين است كه پيش خداوند تبارك و تعالى شكستن توبه هاى گذشته باعث بى اعتبارى او نمى شود كه توبۀ نهايى مقبول نيفتد؟

بسمه تعالى، توبه در هر صورت قبول مى شود.

ص: 234

[سؤال 6043]

2. آيا دخترى با شرط رعايت كردن موازين اسلامى مى تواند پسرى را راهنمايى و كمك كند و خواهش مى كنم جواب اين را هم بدهيد.

بسمه تعالى، با مراعات موازين اسلامى مانع ندارد.

[سؤال 6044] 690

2. در شرايط امروز، امر به معروفِ افراد ناشناسى كه نمى دانيم اثر دارد يا نه، وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، در فرض احتمال اثر و اجتماع ساير شرايط، واجب است.

[سؤال 6045] 2874

بسمه تعالى 1983 م

از: پاكستان - جارا

به: محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى، اميد مستضعفين جهان و مرجع شيعيان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، بعد از قدم بوسى:

يك پدر در خانۀ خودش راديو، ضبط صوت، تلويزيون، دف و امثال اين ها دارد و از اين چيزها استفاده مشروع مى كند؛ ولى چند فرزند سركش و نافرمان دارد؛ اين فرزندان از راديو و امثال اين، استفادۀ نامشروع مى كنند. آيا براى پدر گذاشتن و نگهدارى كردن اين چيزها براى استفادۀ مشروع جايز است يا خير؟ اين فرزندان مى دانند كه استفادۀ نامشروع گناه دارد، ولى معصيت مى كنند؛ اگر براى پدر جايز است در اين صورت گناه استفادۀ نامشروعِ فرزندان بر گردن خود فرزندان بالغ هست يا پدر هم در گناه ايشان شريك محسوب مى شود؟ لطفاً كامل توضيح بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر پدر بتواند، بايد فرزندان را نهى از منكر كند و از استفادۀ نامشروع آن ها جلوگيرى نمايد.

ص: 236

[سؤال 6046]

2875

بسمه تعالى 3 / 3 / 1361

محضر مبارك امام خمينى، دام ظله العالى

اين جانب سرايدار مدرسۀ استثنايى - مدرسه اى كه دانش آموزان ناشنوا، نابينا و عقب مانده در آن تحصيل مى كنند - در بندرعباس هستم. مدت دو سال است كه يك دانش آموز ناشنوا، در همين مدرسه، در كلاس چهارم ابتدايى تحصيل مى كند و در منزل اين جانب زندگى مى كند ضمناً عمه هايش نيز در همين بندرعباس زندگى مى كنند، كه يكى شوهرش درجه دار ژاندارمرى و يكى هم كارمند نيروى دريايى است. پدرش كشاورز است ودر روستا زندگى مى كند. سن نامبرده شانزده سال است. واجبات دينى و مذهبى - نماز، غسل، طهارت... - را نمى داند، و چون ناشنوا مى باشد، ياد دادن واجبات مزبور به وى برايم مقدور نيست. آيا از نظر شرعى اشكالى دارد يا ندارد؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه قدرت نداريد، اشكالى ندارد.

[سؤال 6047] 201

4. پدر و مادر و برادرى كه نمازشان اشتباه است و اگر از آن ها بخواهيم كه بياييد تا نمازتان را صحيح كنيم و در مقابل، علاوه بر اين كه نمى خواهند كه اشتباه نمازشان را رفع كنيم، مى گويند: اگر اشتباه است براى خودمان است و اگر نيست هم براى خودمان مى باشد و حتى بعضى اوقات مى گويند: به جناب عالى ربطى ندارد؛ ما در قبال اين عكس العمل كه هرچه ارشاد مى كنيم گوش نمى كنند، مى خواهم جدا شوم. جواب ما را لطف بفرماييد؟

بسمه تعالى، اگر ارشاد و راهنمايى تأثير ندارد تكليف از شما ساقط است.

[سؤال 6048] 7375

3. معاشرت با افراد شرابخوار و قمارباز و زناكار و غيره؟

بسمه تعالى، اگر موجب تنبّه آنان باشد معاشرت نماييد.

ص: 237

بيشتر در اين مورد و به طور كلى مسأله توبه لطف فرماييد.

بسمه تعالى، كسى كه معصيتى كرده، واجب است فوراً توبه كند و معناى توبه اين است كه با پشيمانى از گناهى كه كرده، تصميم بگيرد تكرار نكند و اگر حق الناس است از عهده برآيد، و اگر حق الله است و قضا دارد، قضا نمايد.

[سؤال 6052] 676

6. اگر خداى نكرده شخصى فعل حرامى را انجام داد - سهواً يا عمداً - شرايطى را كه بايد توبه اش داشته باشد تا قبول گردد - ان شاء الله - چيست؟ به عبارت ديگر، چه كار بكند تا توبۀ صحيحى انجام داده باشد؟

بسمه تعالى، با پشيمانى از گناه و تصميم به ترك آن در آينده، توبه حاصل مى شود و چنانچه قضا يا جبران دارد، بايد تدارك كند.

[سؤال 6053] 2879

بسمه تعالى

با عرض سلام بر اعضاى محترم دفتر امام خمينى و با عرض تشكر فراوان از شما عزيزان، درخواست مى كنم كه اين مسأله شرعى مرا هر چه زودتر جواب بدهيد تا مسئوليت خود را در قبالش انجام دهم. با عرض تشكر از امام امت.

من در سن نوجوانى دست به چند عمل خلاف زده ام و عمل خلافم اين بوده كه با چند نفر تفخيذ كرده ام، خواهشمندم وضعيت من را هر چه زودتر نسبت به اين مسأله روشن كنيد.

بسمه تعالى، بايد توبه كنيد و ان شاء الله خداوند مى آمرزد.

[سؤال 6054] 2880

بسمه تعالى 29 / 12 / 1361

بنده چون كه مال مردم را برداشته ام خجالت مى كشم كه پيششان بروم و به آن ها

ص: 239

بگويم من اين كار را كرده ام. 2000 تومان به حساب 100 امام واريز كرده ام. كلاً حساب كرده، ديدم اين مقدار حق مردم را برداشتم. حالا اگر زيادتر هم مى شود، با كمال ميل حاضرم بپردازم.

زمانى هم كه خواستم توبه كنم، فكر مى كنم يك غسلى دارد كه با آن روحم از آن قالب كثيف بيرون بيايد و پاك شود تا ديگر هر كارى كه مى كنم از اين به بعد پيش خدا باشد و براى خدا باشد. خداوند رحمان و رحيم آن اعمال كثيف و پليد گذشته ام را ببخشد. زياد سرتان را درد آورده ام مرا مى بخشيد.

بسمه تعالى، اگر صاحبان اموال را مى شناسيد بايد رضايت آن ها را تحصيل كنيد و يا به نحوى اموال را به آن ها رد كنيد و لازم نيست به آن ها مطلب را بگوييد و دادن پول به حساب مذكور كفايت نمى كند.

[سؤال 6055] 2881

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، محترماً به عرض مى رساند:

اين جانب مدتى است كه در وضعيت بدى قرار گرفته ام، به صورتى كه چندين بار دست به خودكشى زده ام، اما دوستان از آن جلوگيرى كرده اند. در يك خانوادۀ مستضعف در يكى از دهات به دنيا آمدم. دوازده سال داشتم كه پدرم را از دست دادم. در مدت هشت سالى كه پدر نداشتم، به فساد اخلاقى كشيده شدم. تنها شانسى كه داشتم همين بود كه در ده بودم وگرنه ديگر هيچ. با اوج گرفتن انقلاب و ريخته شدن خون جوانان اسلام، در من تغيير حالت به وجود آمد؛ از آن روز هميشه در پى توبه بودم، ولى خداوند توفيق توبه را نصيب من نمى كرد. سرانجام خدمت سربازى پيش آمد و آمديم خدمت. تصميم گرفتم كه جبهه بروم، بلكه بتوانم خود را پاك كنم، ولى نشد الآن از شما مى خواهم كه براى من تكليفى تعيين كنيد. من در زندگى دو گناه بزرگ كرده ام:

1. استمناء به دفعات مكرر. 2. تماس با گوسفندان به دفعات مكرر.

ص: 240

ضمناً دسترسى به گوسفندان نيز ندارم كه براى سوزاندن آن ها اقدام كنم. هر حكمى كه در مورد من بايد صادر شود، دوست دارم با دست خط خود امام باشد تا به چشم بنهم و انجام دهم.

اگر حكم اعدام در مورد من بايد اجرا شود، به من بنويسيد تا خود را معرفى كنم.

اگر حدى بايد بر من جارى شود، باز بنويسيد تا بيايم خودم را معرفى كنم.

اگر بايد پول نقدى - كفاره - بدهم، بنويسيد كه چقدر و به كه بدهم.

اين را بايد براى شما بنويسم كه براى من راه سومى وجود ندارد. 1. اعدام 2. جهاد و شهادت در راه خدا. اگر براى من دومى است، دستور آن را بنويسيد كه مرا مستقيماً يا به بسيج بفرستند يا به جبهه هاى جنوب بفرستند كه بتوانم جبران گناهان گذشته ام را بكنم و بتوانم خون كثيفم را با خون پاك جوانان عزيز، عجين كرده و پاك كنم. ولى اگر ممكن بود دوست دارم بسيجى باشم. باز هم متذكر شوم كه نمى توانم در پادگان باشم؛ حتماً بايد به جبهه بروم، وگرنه اين جا كار دست خودم مى دهم.

بسمه تعالى، در فرض عدم دسترسى به گوسفندان و صاحبان آن بايد جداً توبه كنيد و اظهار گناه نزد غيرخدا نكنيد، و اگر صاحبان آن ها را نمى شناسيد، بايد قيمت آن ها را از جانب آنان به فقير صدقه بدهيد.

[سؤال 6056] 1910

2. شخصى چند بار توبه كرده كه ديگر كار زشتِ پيش از توبه را انجام ندهد، ولى باز بعد از توبه، همان كار زشت را انجام مى دهد؛ ولى اين بار مى خواهد توبۀ آخرى را بكند كه آن كار زشت را انجام ندهد. چطور مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر جدّاً توبه كند، قبول است ان شاء الله تعالى.

[سؤال 6057] 2882

بسمه تعالى

پس از عرض سلام خدمت رهبرم و برادران سؤالى داشتم آن هم اين است كه اگر

ص: 241

كسى گناه كوچكى انجام دهد تا مرتكب گناه بزرگ ترى نشود آيا باز هم آن گناه محسوب مى شود يا خير، يا درجۀ گناه كوچك پايين تر است؟

بسمه تعالى، گناه هرچه باشد چون مخالفت فرمان خدا است بزرگ است و توبه از آن واجب فورى است.

[سؤال 6058] 2883

بسمه تعالى

آيا كسى مى تواند به بهانۀ آن كه ممكن است گناه بزرگ ترى را مرتكب شود، گناه كوچك ترى را انجام دهد؟

بسمه تعالى، گناه هر چه باشد، چون مخالفت فرمان خدا است، بزرگ است و ارتكاب آن به هيچ وجه جايز نيست و توبه از آن، واجب فورى است.

[سؤال 6059] 2884

بسمه تعالى

خدمت مرجع عالى قدر امام خمينى

ضمن عرض سلام، اميدوارم كه حالتان خوب باشد. بنده مرتكب گناهى شده ام و خواهش مى كنم در اين مورد فتواى خويش را بفرماييد. من دختر 17 ساله اى هستم كه با كمال شرمندگى از وقتى كه به ياد دارم از بچگى به مرض استشها و همجنس بازى آلوده بودم. چندين بار مادرم متوجه من مى شد و به شدت مرا از اين كار زشت بر حذر مى داشت و تا حدودى به عواقب بد آن اشاره مى كرد، اما به گوش من نمى رفت. با آن كه مى دانستم كه كار بدى است ولى از گناه و حرام بودن آن خبرى نداشتم. تا اين كه تقريباً يك سال پيش، كتاب «جوانان چرا؟» را مطالعه كردم و متوجه گناه آن شده و به شدت پشيمان شدم، با آن كه يكى دو ماه قبل از مطالعۀ اين كتاب، اين كار من به شدت گذشته ها نبود و مدت كمى بود كه آن عمل را انجام نمى دادم؛ ولى از آن موقع به بعد

ص: 242

هرگز چنين كارى را انجام ندادم. و فكر مى كنم اشخاص ديگرى كه با من بودند 99% و شايد 100% آن ها هم دچار پشيمانى شده اند. تكليف چيست؟ والسلام

بسمه تعالى، اگر جداً توبه كنيد، قبول مى شود ان شاء الله.

[سؤال 6060] 2885

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

لطفاً به سؤالات زير پاسخ دهيد:

1. شخصى رفتار ناشايستى نسبت به كسى داشته - به طورى كه زباله از پنجره به منزل او مى انداخته است - وى هم اكنون از كار خود نادم مى باشد وظيفۀ اين شخص نسبت به اعمالى كه قبلاً مرتكب شده چيست؟ (در ضمن صاحب منزل فوت كرده ولى همسرش حيات دارد).

بسمه تعالى، بهتر است از آنان معذرت بخواهد و ان شاء الله، توبه او قبول است.

2. در نمازهاى جمعه ديده مى شود كه عدۀ كثيرى را با يك رديف صف يا يك ستون صف به هم متصل مى گردانند. آيا اين نمازها صحيح است؟ اين اتصال اغلب در موقع نماز مى باشد و در موقع خطبه ها اين اتصال هم نمى باشد.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. اكثراً قبله ها كمى انحراف دارند. آيا در موقع اداى نماز حتماً بايد انحراف رعايت شود؟ و نمازهايى كه اين انحراف رعايت نشده صحيح مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد رو به قبله بايستند و چنانچه انحراف به طورى باشد كه رو به قبله صدق نكند، بايد مراعات شود.

4. در بعضى مواقع مردم براى دريافت وسيله اى جمع شده اند و ازدحام جمعيت به قدرى است كه كنترل جمعيت براى گردانندگان ميسر نيست. به طورى كه احياناً كسى كه نوبت او نيست، خارج از نوبت وسيله را دريافت مى نمايد اما ديگرى كه در صف مى باشد، تا نوبت او شود. وسيله تمام مى شود. تكليف انسان در اين مواقع چيست؟

بسمه تعالى، مراعات نوبت، اخلاقاً بسيار مطلوب است، ولى چنانچه حقى از كسى تضييع نشود، الزام شرعى ندارد.

ص: 243

احتراماً به عرض عالى مى رساند شخصى است مبادرت به خوردن مشروبات الكلى در اين جمهورى اسلامى مى نمايد و به نواميس مسلمانان تجاوز مى كند و به مراجع عالى قدر توهين مى نمايد از نظر وظيفه شرعى نصيحت و نهى از منكر شده است متأسفانه مؤثر واقع نگرديده است تقاضا دارم حكم الله را از نظر معاشرت و طهارت و نجاست و حد شرعى بيان فرماييد؟

بسمه تعالى، اگر ترك معاشرت موجب مى شود شخص مشاراليه دست از اعمال خلاف خود بردارد لازم است از معاشرت با او خوددارى نماييد و تا ارتداد او ثابت نشود محكوم به حكم ساير مسلمين است.

[سؤال 6065] 2845

2. اگر ايشان صحبت هاى مخالفت آميز بكنند آيا صحيح است در آن هنگام مخالفت خودم را به طريقى ابراز كنم؟

بسمه تعالى، ابراز تنفر و انزجار از وقوع عمل محرم با رعايت ضوابط اسلامى لازم است.

[سؤال 6066] 7374

5. معاشرت با افرادى كه عمل حرامى چون مشروبخورى و زنا و غيره انجام داده اند.

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، نهى از منكر نمايند و ترك معاشرت، يكى از درجات نهى از منكر است.

[سؤال 6067] 774

2. آيا خريد اجناس از مغازه هايى كه صاحبان آن ها ايرانى و مانند ساير امريكاييان، كافر مى باشند، مجاز است يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، مگر آن كه ترك معامله با اين گونه افراد موجب شود كه از انحراف برگردند.

ص: 245

[سؤال 6068]

2664

2. معاشرت با شخص كاهل نماز به اين معنا كه احتمالاً ماهى، هفته اى ممكن است يكى - دو ركعت به جا آورد، چگونه است؟ و همچنين استفاده از غذا در آن منزل؟

بسمه تعالى، با مراعات شرايط مقرّره، امر به معروف و نهى از منكر نماييد و اگر ترك معاشرت، موجب مى شود او در خواندن نماز كوشا شود، معاشرت نكنيد.

[سؤال 6069] 95

3. رفت و آمد به خانه مسلمانانى كه نماز نمى خوانند و اعضايى از خانواده آن ها بى حجابند، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب است آن ها را امر به معروف و نهى از منكر نمود و چنانچه ترك رفت و آمد موجب اصلاح آن ها است ترك، واجب است.

[سؤال 6070] 2887

بسمه تعالى 15 / 10 / 1358

پس از عرض سلام خدمت امام امت، حضرت آيت الله العظمى خمينى و برادران و خواهران خستگى ناپذير در راه به ثمر رسانيدن اهداف مقدس اسلام.

خواهشمند است به دو سؤال زير كه براى اين جانبان تا اندازه اى مبهم مى باشد جواب صريح عنايت فرماييد:

1. آيا مى توانيم مسائل اسلامى را كه علم توانسته ثابت كند، در مباحثات براى اثبات آن ها از علمى بودنش استفاده كنيم؟ به عبارت ديگر آيا ما براى روشن كردن اذهان و تشريح مسائل اسلامى براى آن ها مى توانيم مسائل را به صورت علمى بودن بيان كنيم. يعنى اين كه اسلام را به صورت علمى بودن تشريح نماييم؟

بسمه تعالى، با شناخت اسلام به نحو صحيح، معرفى آن به هر طور صلاح و مؤثر است، مانع ندارد.

ص: 246

2. امروزه ما در خارج از كشور ايران با نيروهاى اسلامى كشورهاى ديگر مانند تركيه و غيره براى بسيج شدن جهت مبارزه با امپرياليسم امريكا احتياج به متحد شدن داريم؛ از اين رو ما در مساجد و نماز جماعت هاى آن ها شركت مى كنيم و چون كه آن ها از تربت استفاده نمى كنند و پيشانى را مثلاً روى موكت قرار مى دهند، آيا اين صحيح است كه ما هم پيشانى را روى موكت قرار داده و نماز بگزاريم؟ لطفاً بفرماييد به طور كلى بر چه چيز مى شود سجده كرد و پيشانى را قرار داد؟

بسمه تعالى، در مورد تقيه جايز است.

[سؤال 6071] 2888

بسمه تعالى 18 / 4 / 1361

با عرض پوزش از تضييع اوقات شريف، خواهشمند است به سؤال زير از نظر امام پاسخ دهيد.

در مورد افراد يا خانواده هاى ذيل، سؤالى براى من پيش آمده:

الف. افرادى كه مخالف نظام جمهورى اسلامى هستند. ب. افرادى كه رعايت حجاب و اصول اسلامى - كلى يا جزئى - را نمى كنند. ج. افرادى كه وضع كسب درآمدشان از نظر شرعى مشكوك است. د. افرادى كه درآمدشان، مخلوطى از حلال و حرام است. ه . افرادى كه درآمدشان، از طريقۀ حرام به دست آمده است يا غيرمشروع است. سؤال اين است كه از نظر امام خمينى انجام اعمالى مثل: گفت وگو و مصافحه با آن ها، صلۀ رحم و به منزل آن ها رفتن، صرف غذاى آنان، نماز خواندن در منزل آنان، هديه دادن و گرفتن از آن ها، نسبت به افراد مذكور چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، گفت وگو و رفت وآمد با آنان اشكال ندارد؛ به خصوص اگر موجب هدايت آن ها شود، ولى تصرف در اموال آن ها در صورتى جايز است كه علم به وجود مال حرام در آنچه مورد تصرف است نباشد.

ص: 247

[سؤال 6073]

2890

بسمه تعالى سوم جمادى 1400 ق

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله العالى

معروض اين است كه ما كارگران افغانى به توسط اهل علم كمك براى مجاهدين مسلمان افغانستان مى دهيم لطفاً اجازه فرماييد كه از باب وجوهات محسوب شود تا بتوانيم هم برئ الذّمه باشيم و هم چيزى براى مجاهدين راه اسلام كمك كرده باشيم.

بسمه تعالى، بر عموم مسلمين واجب و لازم است كه براى مجاهدين راه اسلام كمك و معاونت بكنند از هر وجه كه باشد والسلام على المؤمنين وعلى من تبع الهدى.

[سؤال 6074] 2570

2. في لبنان تحصل اشتباكات ومعارك مع الفلسطينيين والبعثيين العراقيين والشيوعيين والقوى اليسارية فما الموقف الشرعي في ذلك خاصّة عند حصول هجمات من تلك الجماعات على قوانا و مدننا؟

بسم الله تعالى، يجوز الدفاع عن النفس والأهل والمال بل قد يجب ويجب كفاية الدفاع عن الإسلام والمسلمين وبلادهم.

[سؤال 6075] 2570

3. يقوم كلّ من العراقيين (البعثيين) والليبيين والفلسطينيين والشيوعيين بتوزيع أموال على بعض الروحانيين (المعمّمين) بعنوان «مساعدات خيرية للشعب اللبناني من حزب البعث العراقي أو من ليبيا»؛ فما الموقف الشرعي تجاه هذه الأموال؟... و إن أقاموا

مشاريع خيرية؟

بسم الله تعالى، لا يجوز في أىّ حال قبول صلات مَن في قبول صلته هوان على الإسلام والمسلمين أو تقوية للكفر والباطل والجور.

ص: 249

[سؤال 6076]

2891

بسمه تعالى 3 / 2 / 1361

1. آيا مى شود براى مدت كوتاهى، به خاطر يادگرفتن فنون نظامى، وارد ارتش امريكا شد يا خير؟ براى مثال دانشگاهى كه اخيراً دارم مى روم، هم در خود محل دانشگاه و هم بيرون آن، از طرف گارد ملى امريكا دوره هاى چند هفته اى گذاشته اند براى همۀ افرادى كه بخواهند شركت كنند؛ آيا ما هم به حسب يادگيرى فنون نظامى و استفاده از آن فنون براى اسلام در آينده، در آن دوره شركت كنيم يا اين كه از نظر شرعى جايز نيست؟

بسمه تعالى، شركت در دوره هاى ذكر شده، چنانچه مفسده اى بر آن مترتّب نباشد مانع ندارد.

2. در امريكا ما هم مى توانيم يك حساب چك داشته باشيم و هم پس انداز؛ كه در اين نوع دوم، بهره روى پولمان مى آيد؛ آيا از نظر شرعى اشكالى هست كه ما پول دانشجويى كه از ايران مى آيد را در حساب پس انداز بگذاريم؟ و يا اگر مى شود، پول بهرۀ آن را خرج مصارف اسلامى كنيم؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول از كافر حربى براى مسلمان حلال است.

3. اخيراً به طور تصادفى، برادرِ پاليزبان كه عدۀ بسيارى را در ايران كشت پيدا كرده ايم و من با برادران مسئول انجمن هاى اسلامى در شهرستان دياگو در جريان گذاشتم و گفتم اگر افرادى باشند كه بتوانند با زير نظر گرفتن برادرش، خودش را پيدا كنند، اقدام كنند. در ضمن اگر خود برادرش كه اسمش جهانشاه پاليزبان است كسى را كشته و يا دادگاه هاى انقلاب محكوم به اعدامش كرده، من شخصاً حاضرم كه مجازاتش را به اجرا درآورم؛ البته در صورت ثابت شدن محكوميتش و اجازه داشتن شرعى اش. من از برادران انجمن هم سؤال كردم و كسى راجع به كارهاى گذشتۀ جهانشاه پاليزبان، برادر پاليزبان معروف، اطلاعى نداشتند؛ اگر جواب سؤال را به دلايلى نمى توانيد بنويسيد، من خودم بعداً با ايران تماس مى گيرم و تلفنى از مقامات مسئول مى پرسم.

بسمه تعالى، با مقامات مسئول دادستانى و قضايى تماس بگيريد.

خداوند متعال سايۀ حضرت مستطاب عالى را تا انقلاب حضرت مهدى (عج) بر سر مستضعفين جهان قائم بدارد، آمين، بحق محمد و آله الطاهرين.

ص: 250

[سؤال 6077]

3021

3. هل يجوز شراء و بيع البضائع التي تأتي من إسرائيل إلى جنوب لبنان؟ وما هو الموقف المطلوب تجاه من يتعامل بها؟

بسمه تعالى، لا يجوز؛ بل يجب على المسلمين التجنّب من ذلك.

[سؤال 6078] 2892

بسمه تعالى

1. استخدام مسلمان ها در مؤسسات كليمى ها در صورتى كه بدانند به اسرائيل كمك مى نمايند، جايز است يا نه؟ و هر گاه بدانند كمك مى كنند، اگر به طور روز مزد استخدام شوند، چطور است؟

بسمه تعالى، در صورت علم جايز نيست و در فرض شك مانع ندارد.

[سؤال 6079]

2. در مؤسسه اى كه رئيس آن مسلمان است ولى كليمى ها در آن مؤسسه دخالت و موقعيت دارند و بعضى از مسلمان ها زير دست آن ها هستند، تكليف آن مسلمان ها چيست؟ از امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى تقاضا مى كنيم كه ما جوانان مسلمان را در اين موقعيت حساس - كه در اين مسأله درگير هستيم - روشن كنيد كه وظيفۀ خود را بدانيم؛ چون ما در حدود پنجاه كارگر مسلمان هستيم كه در يك شركت فرش در تهران كارگر هستيم؛ صاحب آن كليمى است و فعلاً هم در ايران نيست و رياست شركت را يك شخص مسلمان به عهده گرفته است. چون ما نمى دانيم كه اين شركت به اسرائيل كمك مى كند يا نه، در اين موقعيت حساس كه انقلاب در حال پيروزى عظيم ترى است، تكليف ما جوانان مسلمان چيست؟ لطفاً ما را در اين مسأله روشن كنيد كه وظيفۀ خود را بدانيم.

بسمه تعالى، تنها دخالت آنان وظيفه اى نمى آورد.

ص: 251

[سؤال 6080]

2893

بسمه تعالى

دفتر حضرت امام خمينى

پس از تقديم سلام، از حضرت امام خمينى سؤالى داشتم، كه خواهشمندم پس از تقديم سلام اين جانب حضورشان، فقط و فقط از شخص ايشان سؤال نموده و بنده را از نظر حضرتشان مطّلع فرماييد.

اين جانب يك دانشجوى ايرانى در انگلستانم. در روز چهارشنبه 23 تير ماه - كه مصادف با دومين روز عمليات نظامى رمضان بود - در اخبار ساعت 24 راديو ايران شنيدم، كه حضرت امام دستور داده اند، كه تمام جوانان را به جبهه ها بياورند و آن را «تكليف شرعى و اسلامى» خوانده اند.

از آن جايى كه بنده، به عللى نذر كرده ام كه تمام اعمالم مطابق با شرع مقدس اسلام باشد، و از طرفى نيز مقلد حضرت امام هستم، لذا برايم بسيار مهم است كه بدانم آيا فتواى ايشان شامل دانشجويان خارج از كشور نيز مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، به مسئولين خارج از كشور مراجعه نماييد، اگر نياز نباشد همان جا خدمت به اسلام كنيد.

[سؤال 6081] 2894

بسمه تعالى

طرح سؤالاتى در ارتباط با جهاد و مسائل مورد نياز رزمندگان اسلام:

1. آيا براى دفاع از دين خدا و جمهورى اسلامى اجازۀ امام يا مجتهد لازم است؟

بسمه تعالى، بر تمام مكلفين واجب است، به هر نحو كه ممكن باشد، از دين خدا و نظام جمهورى اسلام دفاع نمايند و مشروط به اجازه نيست.

[سؤال 6082]

2. در چه صورت شركت در جبهه اسلام بر همگان واجب است؟

ص: 252

بسمه تعالى، در موقعى كه اسلام يا بلد اسلامى مورد هجوم واقع شود و به قدر كفايت نيروى مدافع در جبهه حاضر نشده باشد.

3. در كدام صورت براى شركت در جبهه بايد رضايت پدر و مادر را جلب كرد؟

بسمه تعالى، در مواقعى كه شركت در جبهه بر مكلف واجب نباشد و رفتن او موجب اذيت والدين گردد.

4. آيا از خمس و زكات مى توان براى مخارج جبهه استفاده كرد.

بسمه تعالى، صرف زكات در رفع نيازمندى هاى جبهه مانع ندارد و از سهمين شريفين منوط به اجازۀ مرجع تقليد است.

5. اگر شخصى مال يا شى ء گمشده اى را پيدا كرد، مى تواند صرف جبهه كند؟

بسمه تعالى، گمشده بايد به صاحبش برگردانده شود و اگر از پيداكردن او مأيوس است از طرف او به فقرا صدقه بدهد.

6. رزمندگان جبهۀ حق تا چه مقدار اجازۀ استفاده از اموال عمومى دارند؟

بسمه تعالى، در حدودى كه مقررات دولت اسلامى اجازه مى دهد استفاده مانع ندارد.

7. وظيفۀ زنان مسلمان در امر جهاد حق عليه باطل چيست؟

بسمه تعالى، جهاد بر زن ها واجب نيست؛ ولى دفاع بر هر شخصى در حدود توانايى و امكانات واجب است.

[سؤال 6083]

8. وظيفۀ كسانى كه قدرت نظامى ندارند در شرايط جنگ چيست؟

بسمه تعالى، بايد در پشت جبهه خدماتى را كه توان آن را دارند عهده دار شوند.

[سؤال 6084]

9. در چه صورتى شركت در جهاد بر زيارت بيت الله مقدم است؟

بسمه تعالى، در مواقعى كه اسلام يا بلاد مسلمين در معرض خطر هجوم دشمنان اسلام قرار گيرد و دفاع از آن متوقف بر تأخير زيارت بيت الله الحرام باشد.

ص: 253

[سؤال 6085]

10. براى دفاع از حق، استفاده كردن از منازل خالى اشخاص جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر ضرورت دفاع واجب اقتضا كند اجازۀ مالك شرط نيست.

[سؤال 6086]

11. آيا كسى كه مقروض است قبل از پرداخت قرض خود مى تواند در جبهه حضور يابد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ ولى اگر طلبكار مطالبه مى كند و او قدرت پرداخت دارد اول بدهى را بپردازد بعداً در جبهه شركت كند.

[سؤال 6087]

12. براى نبرد با سربازان باطل ورود به زمين آنان جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، دفاع از اسلام و بلاد مسلمين تا هر كجا كه لازم باشد واجب است تعقيب شود.

[سؤال 6088]

13. اگر انسان شك كند كه مجاهدين حق به حد كافى هستند يا نه، آيا شركت در جبهه بر او واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، تا اطمينان به وجود نيروى كافى در جبهه حاصل نشود شركت واجب است.

[سؤال 6089]

14. آيا نبرد با دشمن متجاوز بر مردم همان شهر يا كشور واجب است يا بر همۀ مسلمين؟

بسمه تعالى، دفع دشمن متجاوز بر تمام مسلمين واجب كفايى است.

ص: 254

[سؤال 6090]

15. براى كسى كه مى تواند در جبهۀ حق شركت كند آيا نبرد در جبهه هاى ايران از جبهه هاى ديگر كشورهاى اسلامى ارجحيت دارد؟

بسمه تعالى، در حال حاضر جبهۀ ايران مقدم است.

16. فرار از دشمن در كدام صورت حرام است و در كدام صورت جايز؟

بسمه تعالى، فرار از جبهه در هيچ حالى جايز نيست.

17. مراد از دعوت نيروهاى باطل به اسلام در شرايط كنونى چيست؟

بسمه تعالى، اگر احتمال بدهند كه مهاجمين اغفال شدند و با ارشاد و بيان مسائل لازمه دست از هجوم برمى دارند، بايد اول بر آن ها اتمام حجت شود.

[سؤال 6091]

18. در چه صورت حرمت ماه هاى حرام شكسته و مسلمين مى توانند جنگ كنند؟

بسمه تعالى، در جنگ دفاعى هر موقع كه دفاع واجب باشد بايد بر آن اقدام شود، اگر چه در ماه حرام باشد.

[سؤال 6092]

19. آيا به قتل رساندن سربازانى كه مسلمانند اما بالاجبار يا به صورت هاى ديگر به كشور اسلامى و مسلمين حمله كرده اند جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر حمله نمودند دفاع لازم است.

[سؤال 6093]

20. اگر نيروهاى باطل عده اى از مسلمانان، از قبيل زنان، كودكان، پيرمردان را سپر قرار دهند، براى نبرد با دشمن آيا كشتن مسلمانان مذكور جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر دفاع از اسلام و مسلمين و سركوب كردن مهاجمين متوقف بر آن باشد جايز است.

ص: 255

[سؤال 6094]

21. كشتن زن، پيرمرد و كودكى كه با نيروهاى باطل همكارى مى كند جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، حكم مهاجم دارند.

22. آيا غسل دادن كسى كه در جبهۀ حق عليه باطل به شهادت رسيده واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، غسل و كفن از شهيد در معركه ساقط است.

23. در چه حالتى شهيد را مى توان با لباس خودش دفن كرد؟

بسمه تعالى، شهداى در معركه غسل و كفن ندارند و بايد با همان لباس خودشان پس از نماز دفن شوند.

24. كسى كه بر اثر بمباران شهرها توسط دشمن به شهادت مى رسد غسل دادنش لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، ان شاء الله گرچه اجر شهيد دارد ولى غسل و كفن او ساقط نيست.

25. اگر شك داشته باشيم كه آيا رزمندۀ شهيد، در درگيرى جبهه به شهادت رسيده يا بعد از آن، غسل دادن او واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر اماراتى دال بر كشته شدنش در معركه وجود دارد غسل و كفن ساقط است، و گر نه ساقط نيست.

26. كسى كه براى كمك رسانى تداركات يا تبليغات به جبهه مى رود اگر به فيض شهادت برسد غسل و كفن مى خواهد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در معركه كشته شد حكم ساير شهدا را دارد.

27. مسّ بدن شهيد در چه صورتى احتياج به غسل دارد و در كدام حالت غسل كردن لازم نيست؟

بسمه تعالى، مسّ بدن شهيد در معركه، غسل مسّ ميت ندارد.

28. وظيفۀ روحانيون و اهل علم در جبهۀ حق عليه باطل چيست؟

بسمه تعالى، علاوه بر شركت با برادران در جبهه ها بايد به وظيفۀ ارشاد و راهنمايى و بيان مسائل مورد حاجت قيام نمايند.

29. تصرف در كدام يك از غنائم و با چه شرايطى براى رزمندگان جايز است؟

بسمه تعالى، در غير ادوات جنگى برداشتن اشياى مختصر از قبيل لباس و ساعت و راديو و امثال آن براى رزمندگان اشكال ندارد.

30. تصرف رزمندگان در غنائم عمومى از قبيل اسلحه، مهمات و ديگر وسايل جنگى جايز است يا نه؟

ص: 256

بسمه تعالى، بايد به مسئولين سپاه يا ارتش يا شهربانى تسليم كنند.

31. وظيفۀ رزمندگانى كه نمى دانند آيا ده روز يا كمتر يا بيشتر در يك محل سكونت دارند چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند؛ ولى اگر در يك محل سى روز به حال شك و ترديد ماندند، از روز سى و يكم در آن محل نمازشان تمام است.

32. نماز خواندن در حين درگيرى جنگ بايد تمام باشد يا شكسته؟

بسمه تعالى، براى مسافرين شكسته است.

33. زمانى كه جنگ به شدت ادامه دارد و براى رزمندگان امكان ايستادن در يك جا نيست، آيا مى توان به حالت نشسته يا خوابيده نماز خواند؟

بسمه تعالى، به هر نحو كه ضرورت اقتضا كند نماز صحيح و مجزى است.

34. اگر شدت درگيرى جنگ مانع از پيداكردن قبله مى شود، آيا مى توان به هر طرف نماز خواند؟

بسمه تعالى، بايد به چهار طرف نماز بخواند و اگر چهار نماز ممكن نيست، به هر مقدار كه تمكّن دارد مى تواند اكتفا كند.

35. اگر در شدت درگيرى جنگ، مجاهد نتواند حمد بخواند يا نمى تواند به ركوع و سجده برود، چگونه بايد نماز را بر پا دارد؟

بسمه تعالى، بايد به وظيفۀ مقرّره براى نماز مضطر عمل كند و در هر صورت، نماز ساقط نمى شود.

36. اگر در شدت درگيرى جنگ، براى رزمنده امكان وضو گرفتن نباشد آيا مى تواند تيمم نمايد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، تيمم بدل از وضو مجزى است.

37. در شدت درگيرى جنگ، آيا با لباس نجس و خونى و نيز با پوتين مى توان نماز خواند؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، به هر نحو كه ميسور است نماز بخواند مجزى است.

38. آيا روزه گرفتن براى رزمندگان در ماه رمضان واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، روزۀ واجب از مكلف ساقط نيست؛ ولى اگر در اثناى روز ادامۀ روزه حرجى شود مى تواند افطار كند.

[سؤال 6095]

39. با توجه به نياز مبرم جبهه ها به طلاب علوم دينى، عزيمت ايشان به جبهه يا

ص: 257

ادامه درس، كدام يك ارجحيت دارد؟

بسمه تعالى، رفع نيازمندى هاى جبهه در حال حاضر مقدم است.

40. اگر رزمندۀ مسلمان براى احقاق حقوق مسلمين و دفاع از اسلام به داخل سرزمين كشور مهاجم هجوم كرده و كشته شود، آيا شهيد محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، شهداى معركه - خواه در خاك دشمن باشد يا در جاى ديگر - غسل و كفن ندارند.

41. در كدام حالت مى توان شهيد را در جبهۀ نبرد دفن كرد؟ احكام دفن در حالت اضطرار چگونه

است؟

بسمه تعالى، اگر وصيت به دفن در مكان معينى نكرده و دفن در جبهه هتك نباشد مانع ندارد در

همان محل دفن شود، ولى بايد با اجازۀ ولىّ شرعى او باشد.

42. گرفتن اموال شخصى اسيران و نيز اموال غير شخصى آنان صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اموال شخصى اسرا را نبايد از آنان بگيرند و ادوات جنگى را بايد از چنگ آنان درآورند و به مسئولين مربوطه تحويل دهند.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامى

[سؤال 6096] 2895

بسمه تعالى

آيا براى دفاع از اسلام و جمهورى اسلامى اجازۀ امام يا مرجع تقليد لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، دفاع از اسلام و جمهورى اسلامى به هر نحو ممكن بر تمام مكلفين واجب است و مشروط به اجازه نيست.

[سؤال 6097] 2896

بسمه تعالى

زمين هاى شخصى مردم عراق كه در مسير پيروزى اسلام و نابودى رژيم كافر و متجاوز عراق و كوتاه كردن دست آن جنايت كاران از سرزمين هاى اسلامى، به طور

ص: 258

موقت در تصرف رزمندگان اسلام قرار مى گيرد، از نظر شرعى چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه دفاع از اسلام و مسلمين توقف بر آن دارد، نه تنها جايز است، بلكه واجب و موجب قرب و رضاى خداوند است.

[سؤال 6098] 2897

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، دامت بركاته

سلام عليكم، بعد از سلام، به استحضار مى رساند: چند مسأله اى كه در جبهه نياز است، لطفاً جواب مرقوم فرماييد.

1. اگر مقدار اجناسى كه اهدايى مردم به جبهه مى باشد، از مواد فاسد شدنى باشد، آيا سپاه مى تواند بفروشد و پولش را به صورت قرض الحسنه، در اختيار برادران سپاه و بسيج قرار دهد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، زير نظر مسئول سپاه، فروش مانع ندارد؛ ولى بايد پول آن، صرف در نياز جبهه شود.

2. اگر كسى به پدر و مادرش قول بدهد كه مدتى در جبهه مى مانم و بعد بر مى گردم، ولى برنگردد؛

يعنى خلف وعده بكند، در صورتى كه در جبهه دارد خدمت مى كند، چه اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، با فرض نياز جبهه به او، اشكال ندارد.

3. كسى كه سهمين دارد، اگر مقدار پولى كه سهمين است را به كسى بدهد كه مقلد او نباشد، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بايد خمس (سهمين) را به مرجع تقليد و يا نمايندۀ او داد.

4. اگر كسى نتواند به حج برود، پولش را قبول مى كنيد يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه از جهت پيرى يا مرضى كه مأيوس باشد از خوب شدن - و با وجود استقرار حج از قبل - نتواند حج برود، نايب مى گيرد و دادن پول كفايت نمى كند.

[سؤال 6099] 602

2. مردم، آذوقه و پوشاك از پشت جبهه ها براى رزمندگان ارسال مى دارند و ما كه براى جنگيدن نرفته بوديم، بلكه آن جا ستاد پشتيبانى از جبهه هاى جنگ بوده، آيا

ص: 259

استفادۀ ما از آذوقه و پوشاك كه در روى آن ها نوشته شده: «مخصوص رزمندگان و به اميد پيروزى» استفادۀ ما از آن ها به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، با اجازۀ مسئولين اشكال ندارد.

[سؤال 6100] 2898

بسمه تعالى 4 / 7 / 1359

محضر مبارك رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با عرض معذرت از تصديع، در مقام استطلاع و كسب تكليف شرعى براى احضار به خدمت، با احساس جهاد و شهادت، وضعيت و موقعيت خانوادگى خويش را به استحضار آن رهبر بزرگ مى رساند: اين حقير با والده و متعلقه ام يك خانوادۀ سه نفرى را تشكيل مى دهيم و تنها سرپرست خانواده بوده و منقضى خدمت سال 1356 مى باشم. والده ام بالغ بر نود سال از عمرش مى گذرد و ناتوان و مريض حال و تقريباً زمين گير مى باشد و متعلقه ام كه دو ماه است متأهل شده ام، حامله است و غير بومى است ودر اردبيل جايى را نمى شناسد. اخيراً از طرف دولت به جهاد فرا خوانده شده ام. اگر آن ها را كه غير از اين بنده سرپرستى ندارند، رها كنم و بروم، به طور حتم خطر نابودى تهديدشان مى كند. استدعا دارد تكليف شرعى اين جانب را، در رابطه با اين مسأله اعلام فرمايند.

بسمه تعالى، عمل به مقررات دولت اسلامى لازم است.

[سؤال 6101] 2899

بسمه تعالى

1. كسى كه نماز قضا دارد، در صورتى كه قصد به جا آوردن آن را داشته باشد، آيا مى تواند در جبهۀ نبرد حق عليه باطل شركت كند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 260

2. اگر در اذكار نماز مخارج حروف را از روى جهل، اشتباه تلفظ كند، بايد نمازها را دوباره قضايش را بخواند؟

بسمه تعالى، اعادۀ نمازها لازم نيست، اگر چه احوط است.

[سؤال 6102] 2900

بسمه تعالى 10 / 5 / 1361

سلام بر رهبر انقلاب، امام خمينى

اين جانب در ريخته گرى كار مى كنم. دلم مى خواهد به جبهه بروم و در اين موقعيت حساس، دين خودم را به اسلام عزيز ادا كنم. داراى چهار فرزند هستم. از امام امت خواستارم كه تكليف شرعى من را اعلام كند كه آيا من به جبهه بروم، يا كه در ريخته گرى كار كنم؟ از دور، دست امام را مى بوسم. به اميد پيروزى اسلام

بسمه تعالى، اگر احتياجات زندگى عائله، و امنيت آن ها تأمين باشد، مانع از شركت در جبهه نيست.

[سؤال 6103] 1467

2. اگر دلم بخواهد به جبهه بروم؛ ولى در اين مناطق بتوانم خيلى خدمت كنم چطور است؟ كدام يك مقدم است؟

بسمه تعالى، به مسئولين مراجعه نماييد اگر نياز نباشد مختاريد.

[سؤال 6104] 2901

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله

پسر اول من دو ماه است زن و دو فرزند خود را گذاشته و به جبهه رفته به اميد خدا، و سرپرست آن ها من هستم، دومى در سال 1359 با بسيج سپاه به جبهه رفته و شهيد شد در سن 18 سالگى، سومى در سن 16 سالگى به بسيج رفته تا دوره ديده به جبهه برود خلاصه آن ها كه دست به دامن گرفته اند با اجازه و رضايت خودم و با كمال

ص: 261

افتخار رفته اند جبهه، يكى شهيد و دو نفر ديگر با خدا است، خودم با چهار فرزند 10 ساله تا چهار ساله و دو فرزند پسر بزرگم مانده ام، خودم هم دلم مى خواهد بروم به جبهه، نمى دانم آيا وظيفه ام رفتن به جبهه يا سرپرستى آن ها است.

از شما تقاضا دارم وظيفه شرعى مرا در جواب اين نامه بنويسى. در ضمن از بنياد شهيد هيچ پولى قبول نكرده ام و در هر برج 3000 ريال تا 5000 ريال هم از حقوقم براى جبهه ها فرستاده ام. اسم بنده در رسانه ها برده نشود. قربان آن وجود مبارك

بسمه تعالى، موكول به انتخاب خود شما است.

[سؤال 6105] 2902

بسمه تعالى

سلام بر امام خمينى و سلام و درود بر تمام شهيدان به خون غلطيده و سلام و درود بر تمام مردم مسلمان ايران

ما مردم سراوان، مسأله اى داشتيم كه با شما در ميان مى گذاريم: دانش آموزانى كه مى خواهند به جبهه هاى جنگ بروند، بعضى دو ساله هستند و اگر بروند سن آن ها زياد است و آن ها را از مدرسه بيرون مى كنند. اين مسأله را حل كنيد تا ان شاء الله نيروى

بيشترى برود و به اميد خدا، صدام شكست بخورد ديگر عرضى ندارم جز سلامتى شما و تمام روحانيان.

بسمه تعالى، بستگى به نياز جبهه ها دارد و چنانچه احتياج به نيرو نيست، به تحصيل ادامه دهند. و تشخيص منوط به [نظر] مسئولين است.

[سؤال 6106] 2903

بسمه تعالى

با درود فراوان بر امام خمينى و سلام بر شهيدان گلگون كفن انقلاب اسلامى و درود بر رزمندگان اسلام و آرزوى طول عمر براى امام عزيزمان

من دانش آموز سال چهارم دبيرستان هستم. از دفتر امام خمينى خواهشمندم كه در

ص: 262

مورد رفتن مردم به جبهه و واجب بودن آن براى افراد، نظر امام را در مورد محصلين يا شغل هاى ديگر دولتى يا وزارت خانه هاى كشور - مثل وزارت آموزش و پرورش - اعلام كنند و در مورد رفتن به جبهه، طرح يا برنامه اى و اولويتى قرار بدهند تا به طور

سريع معين شود كسانى كه به جبهه مى روند چه بايد بكنند و بعد درس آن ها چه خواهد شد؟ در مورد عقب افتادگى درسى و يا سال چهارم كه وقتى ندارند و در مورد امتحان آن ها، معلوم گردد چه بايد بكنند. نظر امام خمينى - در مورد كارهاى دولتى و محصلين - در صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران اعلام گردد كه مثلاً كسى كه در كار دولتى خدمت مى كند يا محصلى كه در سال آخرش تحصيل مى كند، جبهه رفتن واجب خواهد بود يا نه؟ به طور كلى، نظر امام در مورد جبهه رفتن افراد دولتى چيست؟ حتماً اعلام گردد. اگر وقت شما گرفته شد، ببخشيد. خدا نگهدار شما

بسمه تعالى، به مسئولين مربوط مراجعه نمايند، اگر در جبهه ها به آن ها احتياج نباشد، مى توانند به درس و كار خود ادامه دهند.

[سؤال 6107] 2904

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى، سلام عليكم

اين جانب يكى از طلاّب مدرسۀ امام خمينى يزد، محترماً به عرض جناب عالى مى رسانم كه به دو سؤال بنده جواب دهيد.

1. با توجه به واجب كفايى نمودن جناب عالى نسبت به حضور در جبهه ها و اعلام نمودن مكرر مسئولين نسبت به لزوم حضور در جبهه ها، آيا شما دستور مى فرماييد كه بنده به جبهه بروم يا در سنگر حوزه بمانم و به تحصيل خود ادامه بدهم؟

بسمه تعالى، به مسئولين مربوطه رجوع كنيد؛ در صورتى كه نياز به شما در جبهه نباشد، ادامۀ تحصيل مانع ندارد.

ص: 263

2. با توجه به مطالعاتى كه دانشمندان دربارۀ شراب كرده اند، دريافته اند كه خوردن كمى (يك قاشق) از شراب براى بدن ضرر ندارد و عقل را ضايع نمى كند. لطفاً بفرماييد كه چرا اسلام حتى يك ذرّۀ آن را حرام مى داند؟

بسمه تعالى، ملاك در اين حكم اسلامى تنها ضرر نيست.

[سؤال 6108] 2905

بسمه تعالى 4 / 4 / 1361

الحمد لله الذى ختم لأوّلنا بالسعادة ولآخرنا بالشهادة والرحمة

محضر مقدس بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

پس از عرض سلام، خواستم كه به عرض آن امام عزيز برسانم كه به دو سؤال زير جواب مرحمت فرماييد.

1. اين جانب كارگر معادن پابدانا، مايلم به جبهۀ جنگ حق عليه باطل بروم، اما موانعى از اين قبيل بر سر راهم هست: پدر و مادرم به غير از من، فرزند ديگرى ندارند و سن پدرم 63 الى 64 سال و سن مادرم 58 سال است و خودم هم 5 فرزند خردسال دارم كه بزرگ ترين آنان، هفت ساله و كوچك ترين آنان، يك ساله است و اين هشت نفر را بايد نان بدهم از همين راه كارگرى. لازم شد كه از آن رهبر عزيز سؤال كنم: آيا با اين شرايط، مى توانم به جبهه بروم يا خير؟ هرچه صلاح مى دانيد، من را با اطلاع نماييد.

بسمه تعالى، مادامى كه جبهه ها نياز به نيرو دارد، شركت در جبهۀ دفاع واجب است.

2. من اهل روستايى از شهرستان بم هستم و مدت ده سال در معادن اين جا كار مى كنم و از محل سكونت تا محل كارم 12 كيلومتر است و در داخل تونل كار مى كنم و مى توانم اين جا را وطن دوم يا سوم قرار بدهم. آيا نمازم را درست بخوانم و روزه هم بگيرم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر وطن اصلى شما تا محل سكونت فعلى و محل كار به قدر مسافت شرعى فاصله دارد، در محل سكونت و محل كار، بدون قصد زندگى دائمى، حكم مسافر داريد.

ص: 264

[سؤال 6109]

2906

بسمه تعالى 15 / 8 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، حفظه الله تعالى، مطلبى را به شرح زير معروض مى دارم، لطفاً تكليف شرعى اين جانب را ذيل همين ورقه طبق فتواى مرجع عزيز، امام خمينى اعلام و ارسال نماييد.

1. اين جانب كارمند بهدارى استان باختران در حال حاضر به علت تخصص در امور مالى، مأمور خدمت در بنياد مسكن انقلاب اسلامى هستم، و از طرفى با سپاه پاسداران استان باختران هم همكارى دارم. قبلاً كتباً از مسئولين بهدارى تقاضاى اعزام به جبهه نموده ام، ولى موافقت نكرده اند.

2. در صورتى كه مسئولين را مجبور و متقاعد به موافقت نمايم، مشكل ديگرى دارم؛ و آن اين است كه پدر پيرى دارم و تنها پسر او هستم و با خودم زندگى مى كند و در نبودم، كسى حاضر به پذيرفتن او نمى باشد.

3. از نظر قانونى هم معاف دائم مى باشم و كفيل پدرم هستم و طبق قانون، ادارۀ وظيفۀ عمومى مرا از طريق ارتش اعزام نمى كنند.

لذا تقاضا دارم تكليف شرعى اين جانب را مشخص نماييد.

با تشكر و به اميد ظهور حضرت مهدى عليه السلام و طول عمر امام امت و پيروزى تمامى اسلام بر تمامى كفر

بسمه تعالى، بستگى به نظر مسئولين دارد. در صورتى كه تشخيص دهند كه به شما نياز نيست مى توانيد نرويد.

[سؤال 6110] 2907

بسمه تعالى

اين جانب خدمت رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى سلام مى رسانم و اميدوارم خداوند متعال شما را تا انقلاب حضرت مهدى عليه السلام براى اسلام نگاه دارد.

ص: 265

بنده چند وقت است كه مى خواهم به جبهه بروم. مى گويند چون تو هفت تا بچه دارى نمى توانى بروى. از چند روحانى - كه آشنا هستند و براى انقلاب هم فعالند - راهنمايى خواستم؛ مى گويند ما نمى دانيم. من هم نمى دانم چه كار كنم. خودم هم از نظر مسئوليت، به اين دو راه عقلم نمى رسد، خواهش مى كنم مرا به راه سعادت راهنمايى كنيد.