موسوعة الامام الخمیني قدّس سرّه الشّریف المجلّد 35 استفتائات امام خمینی (س) جلد 4

ص: 2

ص: 3

كسر نشدن مالى كه خمس ندارد - ولى در مؤونه صرف شده - از درآمد سال .. 398

خمس اموال افراد بدهكار ... 404

دستگردان بدهى خمس و پرداخت آن از ربح سال جديد ... 430

وديعه ثبت نام حج و خمس آن ... 432

تعلق خمس به عين اموال ... 451

پرداخت خمس بيش از مقدار واجب ... 467

شك در اداى خمس ... 470

جواز تأخير پرداخت خمس تا آخر سال خمسى ... 470

5. زمينى كه كافر ذمّى از مسلمان خريده ... 471

6. مال حلال مخلوط به حرام ... 472

پرداخت ردّ مظالم ... 475

تقسيم خمس و مستحقّين آن:

شرايط مستحقّين خمس ... 482

شهريه گرفتن طلاّب ... 490

واجب نبودن خمس در شهريه ... 506

نحوۀ پرداخت خمس و مصرف آن ... 508

تلف شدن خمس بدون افراط و تفريط ... 679

جواز اداى خمس از غير مال مورد خمس ... 683

احتساب دين، ماليات و... به جاى خمس ... 685

قبول خمس از طرف مستحق و برگرداندن آن ... 700

حكم تصرفات در اموال كسانى كه خمس نمى دهند ... 701

خمس اموال افراد مرتد ... 733

انفال ... 735

ص: 6

ص: 2

[سؤال 3840] 1898

بسمه تعالى

1. آيا در خمس قصد قربت معتبر است يا خير؟

بسمه تعالى، معتبر است.

2. اگر كسى مى داند كه زيد خمس بدهكار است و از مال زيد بدون اطلاع او برداشت و بابت خمس به حاكم شرع داد و حاكم هم اطلاع نداشت كه اين عمل فضولى است آيا ذمه زيد برى مى شود يا خير و آيا فرق است بين اين كه زيد بعد از اطلاع اين عمل را امضا كند و بين اين كه بگويد راضى نبوده و نيستم يا خير؟

بسمه تعالى، كفايت نمى كند و فرقى بين دو صورت ذكر شده نيست، بلى اگر عين مال موجود باشد صاحب مال مى تواند فعلاً بابت خمس حساب كند.

3. در ذكر ركوع و سجود كه مستحب است به وتر ختم شود اگر دو تسبيحه كبرا بگويند و يك تسبيحه

صغرا عمل به اين مستحب شده يا اين كه هر كدام از دو تسبيحه اگر به وتر ختم شود به مستحب عمل شده.

بسمه تعالى، بعيد نيست عمل شده باشد.

[سؤال 3841]2215

2. در سؤال فوق، در خمس اول قصد قربت لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، در خمس قصد قربت معتبر است.

ص: 3

[سؤال 3842] 1899

بسمه تعالى

اشخاصى كه براى وجوهات خود چك مى دهند، در موقع دادن چك اگر قصد قربت و نيت كنند كافى است يا اين كه هر وقت چك نقد شد خودش نيت كند يا وكيل بگيرد كه آن وقت نيت كند و همچنين مُهر نان كه به فقرا داده مى شود بابت كفاره كه نان بگيرند اين مُهر حكم پول را دارد كه بايد فقير موثق باشد تا او را وكيل كنند نان بخرد يا اين كه حكم خود نان را دارد كه به دادن مهر اگر نيت و قصد قربت كردند كافى باشد، به هر حال طريق صحيح كه بايد عمل شود هم راجع به چك و هم مُهر بيان فرماييد.

بسمه تعالى، در چك قصد قربت در وقت دادن چك كافى است و در مهر حكم پول را دارد كه بايد طرف را وكيل كند و قصد قربت را هم وكيل داشته باشد احتياطاً و در هر صورت خود شخص بايد در وقت دادن مهر قصد قربت كند.

[سؤال 3843]1890

24. آيا در خمس هم مانند زكات قصد قربت معتبر است يا نه؟

بسمه تعالى، بايد با قصد قربت باشد.

[سؤال 3844]2384

3. فرق بين خمس و زكات را بفرماييد چيست؟

بسمه تعالى، در رساله مذكور است.

ص: 4

بسمه تعالى، در فرض سؤال به قيمت فعلى بايد خمس بدهد و در معاطات بايد مبيع شخصى باشد، بلى اگر تحقّق معاطات به تسليم ثمن باشد مى تواند مبيع كلى باشد.

4. مغازه هايى كه وقف مسجد شده كه اجارۀ آن صرف مسجد شود جايز است كتابخانه يا دفتر تبليغات شود بدون اجاره يا نه؟

بسمه تعالى، بايد در جهت وقف صرف شود و در غير آن جايز نيست.

[سؤال 3846] 1901

بسمه تعالى 9 / 3 / 1361

محضر حضرت آيت الله العظمى الامام خمينى مدّ ظله العالى و روحى له الفداء

خداوند وجود پر بركت آن رهبر عظيم الشأن را با سلامتى كامل تا ظهور حضرت بقية الله الاعظم امام زمان ارواحنا لتراب مقدمه الفداء طول عمر مرحمت فرمايد. از محضرتان تقاضا مى شود به سؤال ذيل پاسخ فرماييد:

چه مقدار از غنائم را افرادى كه در جبهه هستند مى توانند قصد تملك كنند و آيا آن مقدار مورد تعلق خمس هست يا نه؟

بسمه تعالى، اسلحه را بايد تحويل دهند و مختصرات مثل ساعت و لباس را مى توانند تملك كنند و خمس ندارد و در زيادتر موكول به نظر دولت اسلامى است.

[سؤال 3847] 1902

بسمه تعالى 17 / 5 / 1361

با عرض سلام و آرزوى موفقيت، خدمت تمامى خدمتگزاران به اسلام و جمهورى اسلامى و درود بى پايان بر ملت شهيدپرور و قهرمان ايران، سؤالاتى به شرح زير مطرح مى گردد و متمنى است كه فتواى امام خمينى مدّ ظله العالى را بيان فرماييد.

1. چند ماه پيش نامه اى را به دفتر امام نوشتم و در آن در مورد غنائم جزئى غير

ص: 6

نظامى نوشته بودم كه حكم امام در مورد آن ها اين بود كه «تصرف در چيزهاى جزئى براى مقاتلين مانع ندارد» حال مى خواستم ببينم كه آيا طبق حكم امام، خمس هم به آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟ و اصولاً چيزهاى جزئى از نظر امام حداكثر قيمت مادى آن ها چقدر است؟ لطفاً مسأله را به طور كامل روشن فرماييد.

بسمه تعالى، خمس ندارد و در موارد شبهه به مسئولين مراجعه كنيد.

2. آيا امام خمينى طى حكمى سيگار كشيدن را براى كسانى كه سيگارى نيستند تحريم فرموده اند؟

و همچنين براى كسانى كه سيگارى هستند آيا دستور به ترك آن داده اند؟ به طور كامل توضيح

دهيد؟

بسمه تعالى، تحريم نشده است و بهتر است نكشند.

[سؤال 3848]378

3. آيا خمس به لباس و اوركت و پوتين و ساعت و... كه غنيمتى هستند و بچه ها از جبهه مى آورند تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 3849] 1903

بسمه تعالى

محضر مبارك هيأت استفتائيه حضرت امام خمينى، دامت بركاته، سلام عليكم، پس از عرض سلام:

اين جانب چندى پيش با شركت در حملۀ محرّم، پس از چند روز درگيرى اوركت و راديويى از مزدوران بعثى برداشته و چند روزى را كه بعد از حمله در جبهه بوديم، پوشيدم. بعد از پايان مأموريت اشياى مذكور را با خود آوردم.

اولاً: نماز خواندن با اوركت چه صورتى دارد؟

ثانياً: بر فرض نماز داشتن، خمس دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و خمس واجب نيست.

ص: 7

[سؤال 3850]

1904

بسمه تعالى 15 / 2 / 1361

محضر مبارك رهبر عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى، الامام خمينى، مدّ ظله العالى، السلام عليكم

در جبهه هاى جنگ سربازان دلير اسلام با حزب بعث عراق از وسايل كشته هاى عراقى، مثل ساعت و پول و لباس و كفش و انگشتر را سربازان ما برداشته، مى آورند و از ما مى پرسند كه تصرف و تملك آن ها جايز است يا نه؟ و آيا احتياج به تخميس دارد؟ و يا عنوان مجهول المالك دارد؟ دوم اين كه، آيا از وسايل زخمى ها و اسرا مى توان برداشت يا جايز نيست؟ سوم اين كه، اسلحۀ ايشان، مثل خنجر و سرنيزه و كلت كمرى را مى توان برداشت، يا اين كه مال حكومت اسلامى مى باشد؟

بسمه تعالى، اسلحه را بايد تحويل مقامات دولت اسلامى دهند، و اشياى مذكوره از مقتولين، بر رزمندگان حلال است و خمس واجب نيست، و اموال اسرا از غنائم نيست.

[سؤال 3851] 1905

بسمه تعالى 4 / 10 / 1361

حضور محترم آيت الله العظمى روح الله موسوى الخمينى، دامت افاضاته

با تقديم بهترين سلام ها و گرم ترين تبريكات از خداى تبارك و تعالى سلامتى آن وجود شريف را آرزومندم.

اين جانب ستوان يكم توپخانه، جمعى لشكر 92 زرهى اهواز، كه محل خدمت من در تيپ دو زرهى دزفول مى باشد، مى خواستم از حضور مباركتان سؤال نمايم كه بنده از اول جنگ تا كنون مقدارى وسايل از سنگر عراقى ها به غنيمت گرفته، و آن هايى را كه از اموال ارتش بوده، تحويل مقامات و آن هايى كه جنبۀ شخصى داشته است، براى خودم برداشته ام و مورد استفاده قرار داده ام. حال استدعا دارم در مورد بهره بردارى از

ص: 8

آن ها، يا تحويل آن ها و يا پرداخت ارزش آن ها را به هر مقدار كه مى شود، تعيين و يا اگر خمس به آن ها تعلق مى گيرد، خمس آن را بدهم و در غير اين صورت، نظر خود را در اين مورد بفرماييد، تا از شك و ترديد خارج شوم.

بسمه تعالى، مانع ندارد اشياى مزبوره را براى خودتان برداريد و خمس ندارد و اگر زايد بر احتياج شما است به ديگران كه احتياج دارند بدهيد.

[سؤال 3852] 1906

بسمه تعالى 6 / 9 / 1361

حضور محترم مسئولين دفتر امام خمينى

اين جانب عرايضى دارم كه ان شاء الله به لطف پروردگار با بزرگى وجودتان جواب بدهيد.

1. در يكى از عمليات ها كيسه خواب هايى از دشمن به عنوان غنائم آورديم پادگان كه فرمانده گردان در يكى از سخنرانى هايش گفت كه كيسه خواب هايى كه به عنوان غنائم در اختيار هر كس هست، مى تواند صاحب اختيار باشد و به منزل ببرد و من نيز با تأييديه فرمانده گروهان آوردم. بعد از مدتى تلفن زدم به حضور شما كه آيا متعلق به بيت المال است يا نه، شما فرموديد كه نه؛ اما غنائم خمس دارد. حالا شما بفرماييد كه اين كيسه خواب از آن من است يا بيت المال؟ اگر مال من است، بفرماييد كه غنائم از نظر مالى تا چه حدودى خمس ندارد و از چه حدودى به بالا خمس دارد؟

بسمه تعالى، اگر با اجازۀ مسئولين مربوطه برداشتيد اشكال ندارد و خمس ندارد.

2. يك زمانى به گشت منطقه رفته بوديم كه به موضع قبلى عراقى ها برخورد كرديم؛ در آن جا سه جسد عراقى بود كه خاك كرديم. عراقى ها كه اكثراً مسلمان هستند؛ آيا ما در آن جا بايد حكم مسلمانى به آن ها مى بستيم يا خير؟ اگر مسلمان بودند، در آن جا هم موقعيت زمانى و هم مكانى از نظر امنيت جانى براى ما نبود تا بر آن ها نماز بخوانيم و رو به قبله خاك كنيم؛ اما به اين مسائل فكر نكرديم؛ تكليف چيست؟ حالا آيا حكم مسلمان را داشتند يا نداشتند؟ اگر نداشتند، تكليف ما چه بوده و يا چه هست؟ و اگر

ص: 9

داشتند، ما وظايف را انجام نداديم، اگر نمى دانستيم تكليف چيست؟ و اگر مى دانستيم و نكرديم تكليف چيست؟ يا اين كه اگر اصلاً فكر دانستن يا ندانستن را نكرديم، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، نسبت به كشتۀ دشمن تكليف تجهيز اموات مسلمين جارى نيست، مگر آن كه محرز شود كه از روى ناآگاهى يا اجبار به جنگ با ملت اسلامى آمدند.

[سؤال 3853] 1907

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف، ضمن عرض ارادت؛ مستدعى است جواب مسائل ذيل را مرقوم فرماييد:

1. افرادى كه از جبهه برمى گردند گاهى مقدارى از لباس يا ساعت يا احياناً پول كه همراه كشته هاى عراقى ها است، مى آورند و سؤال مى كنند كه آيا اين ها برايشان حلال است يا نه؟ و اگر حلال است، واجب است خمس آن را بدهند يا نه؟

بسمه تعالى، غير مهمّات و ادوات جنگى، چيزهاى مختصر براى مقاتلين اشكال ندارد و خمس لازم نيست.

[سؤال 3854]

2. در مسألۀ فوق، فرق مى كند كه افرادى كه اين ها را اخذ مى كنند مسلّحانه بجنگند يا آن كه پشت جبهه مأمور دفن اجساد عراقى ها باشند و در حال دفن، لباس و ساعت را همراه خود بردارند و بياورند؟

بسمه تعالى، مشكل است و احتياط را مراعات كنند.

3. در مسألۀ «كسانى كه پول خود را در حساب دفترچۀ پس انداز در بانك ها مى گذارند و مبلغى روى اصل پول مى گذارند و به صاحب پول مى دهند»، فرموده ايد كه «اگر مبلغ را به عنوان سود و بهره بدهند حرام است»، مستدعى است كه بفرماييد كه اصلاً نبايد آن بهره و سود را صاحبان پول بگيرند يا مى توانند بگيرند و به عنوان مظالم به فقرا بدهند؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است؛ گرفتن آن جايز نيست.

4. در توضيح المسائل آن حضرت سؤال شده از كسى كه ماشين سوارى مى خرد كه به تجارتخانه يا

ص: 10

مزرعۀ خود يا هر شغلى دارد به سر شغل خود برود و اين ماشين را از ربح وسط سال مى خرد، آيا خمس آن را بايد بدهد يا نه؟ فرموده ايد كه «بايد خمس آن را بدهد»، اما افواهاً شنيده مى شود كه فرموده ايد: «اين طور ماشين ها خمس ندارد»، خواهشمند است بفرماييد كه بايد خمس بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، وسيلۀ سوارى اگر براى رسيدن به شغل مورد حاجت است خمس دارد.

[سؤال 3855] 1908

بسمه تعالى

طبق نظر محترم حضرت آيت الله العظمى سيد روح الله الموسوى الخمينى:

1. آيا در جنگ فعلى، غنيمت خمس دارد؟

بسمه تعالى، غير مهمّات و ادوات جنگى، چيزهاى مختصر شخصى را مقاتلين مى توانند براى خود بردارند و دادن خمس آن لازم نيست.

2. جوانى كه خدمت سربازى را به اتمام رسانده و در عرض اين دو سال از حقوق و فوق العاده، مقدارى پول جمع آورى كرده و در بانك موجود است، لكن قصد دارد ازدواج كند و مقدار پول اضافه نيست، در ضمن اين شخص تا حال خمس نداده و بدهكار نيست، آيا در موارد ذكر شده بايد خمس بدهد؟ اگر بنا بر اين است كه بدهد، بايد خمس دو سال را بدهد؟

بسمه تعالى، پس انداز مزبور تماماً بايد يك مرتبه تخميس شود.

3. مصرف دو سهم خمس در زمان حال چگونه است؟

بسمه تعالى، سهمين مباركين را بايد به مرجع تقليد يا وكيل مسلّم الوكاله او تسليم نماييد.

[سؤال 3856]2414

3. سربازهايى كه در جبهه از دشمن، لباس و ساعت و چيزهاى ديگرى برمى دارند، اجازه مى فرماييد ملك خود كنند؟ و آيا خمس بر آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، غير آلات و ادوات جنگى، چيزهاى مختصرى كه به دست رزمندگان مى افتد مانع ندارد براى خود بردارند و خمس واجب نيست.

[سؤال 3857]271

2. غنائم جنگى كه به دست رزمندگان مى آيد آيا تصرف در آن بدون اجازۀ ولى امر

ص: 11

حلال است يا نه و بر فرض حلّيت مشمول خمس است يا نه؟

بسمه تعالى، به هر نحو خلاف مقررات نباشد مى تواند براى خود بردارد و لازم نيست خمس بدهد.

[سؤال 3858] 1909

بسمه تعالى 1 / 7 / 1361

خدمت حضرت امام خمينى، سلام عليكم ورحمة الله، ضمن سلام و احوال پرسى، چند سؤالى دارم كه از آن حضرت تقاضا دارم پاسخ بفرماييد.

1. آيا كسى كه انگشترى با بند انگشت يك عراقى كشته شده جدا كند، اگر آن را بفروشد حلال است يا حرام؟ و يا اگر به دست كند چطور؟

بسمه تعالى، نبايد چنين كارى انجام دهد، ولى پوشيدن انگشتر براى مقاتلين حلال است.

[سؤال 3859]

2. اگر كسى چند ساعت و يا چيزهاى ديگر غنيمت بگيرد، مى تواند آن ها را بفروشد يا نه و يا اگر مثلاً يك ساعت غنيمت بگيرد و پول ندارد كه خمس آن را بدهد، چه بايد بكند؟ مى تواند دستش كند يا نه؟

بسمه تعالى، مختصرات براى مقاتلين حلال است و خمس ندارد.

3. كسى كه نماز و روزه بدهكار است و الآن در جبهه است و مقدارى كه نماز و روزه بدهكار است نمى داند؛ براى اين كه نمى داند چقدر نماز و روزه بدهكار است چه بايد بكند؟ البته مقدارى از روزه ها را به طور عمد نگرفته است و آيا اگر اين شخص در جبهه كشته شد، پدر و مادرش مى توانند خودشان به جاى فرزندشان ادا كنند يا نه؟

بسمه تعالى، كسى كه نماز و روزۀ قضا دارد، اگر نمى تواند خودش انجام دهد، بايد وصيت نمايد به مقدارى كه يقين به فوت آن دارد. و روزه هايى كه عمداً افطار نموده، علاوه بر قضا كفاره هم دارد.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

ص: 12

[سؤال 3860] 1910

بسمه تعالى

با سلام و درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران و با سلام بر شهيدان، از هابيل تا شهداى كربلا و از شهداى كربلا تا شهداى امروز ايران، و با سلام بر رزمندگان جان بر كف و سلحشوران امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، سلام بر شما اى منجى عالم اسلام، سلام بر شما اى كسى كه توانستيد انسان هاى بدبخت را از زير چكمه هاى استعمارگر شاه نجات دهيد، صدها و هزارها درود و سلام بر شما باد آيت الله خمينى.

حضرت آيت الله خمينى، جواب دو مسأله را از شما مى خواهم:

1. رزمنده اى در عمليات بستان، اوركت عراقى اى را گرفت كه آن اوركت براى شخص گيرنده بزرگ بود؛ آن اوركت را به خياطى داده كه كوتاه كند، ولى خياط خيلى كوتاه كرده و به بدن شخص نمى خورد؛ لذا اوركت را به شخص ديگرى داده كه اندازۀ تن او مى باشد؛ وضعيت آن اوركت چيست؟ اگر خمس دارد، بفرماييد كه چقدر خمس دارد و خمس را به چه كسى بدهد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و خمس آن واجب نيست.

2. شخصى چند بار توبه كرده كه ديگر كار زشتِ پيش از توبه را انجام ندهد، ولى باز بعد از توبه، همان كار زشت را انجام مى دهد؛ ولى اين بار مى خواهد توبۀ آخرى را بكند كه آن كار زشت را انجام ندهد. چطور مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر جدّاً توبه كند، قبول است ان شاء الله تعالى.

[سؤال 3861] 1911

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، زيد عزّه العالى

1. اگر سرباز اسلام شخصى از سربازان صدام را به قتل برساند و لباس، ساعت، پول، راديو و امثال اين ها را به عنوان غنائم جنگى براى خود بردارد و خمس آن ها را

ص: 13

هم بدهد؛ آيا متعلق به خودش مى شود يا بايد به دولت جمهورى اسلامى تحويل دهد؟

بسمه تعالى، مى تواند براى خود بردارد. و خمس واجب نيست.

[سؤال 3862]

2. فتواى حضرت عالى راجع به اسير گرفتن سربازان صدامى - چه سربازان اسلام اسير بكنند چه خودشان تسليم بشوند - را كه مى فرماييد: وسايل فوق مربوط به دولت است، مى دانيم، ولى نمى دانيم اگر او را هم بكشد فتوا همين است يا خير؟

بسمه تعالى، تابع مقررات است و طبق آن بايد عمل شود.

[سؤال 3863] 1912

بسمه تعالى

محضرمبارك قلب ما رزمندگان و قلب تمام مسلمين جهان و اميد محرومان حضرت امام خمينى دامت بركاته.

با درود بر امام عزيزمان و سلام به روان پاك شهيدان اسلام به ويژه شهداى جنگ تحميلى عراق عليه ايران، من سرباز وظيفه جمعى لشكر 77 پيروز خراسان دست امام عزيزمان را از دور مى بوسم و اين را بگويم كه تنها قبل از شهيد شدن يك آرزو دارم و آن هم ديدن و زيارت كردن امام از جان بهترمان مى باشد و اين نه تنها آرزوى من، بلكه آرزوى تمام رزمندگان مى باشد كه بعضى از اين عزيزان در حالى كه در خون خود مى غلتند و نفس هاى آخر خود را مى كشند مى گويند، سلام ما را به امام برسانيد و او را به جاى ما ببوسيد، حال از شما تمنا دارم كه ترتيبى حاصل كنيد كه بتوانم امام عزيزمان را زيارت كنم و اگر براى شما ممكن نيست لااقل نوشته اى و يا چيزى كه دست آن قلب ما به آن تبرك شده باشد براى من بفرستيد و اما چند سؤال داشتم كه اميدوارم هرچه زودتر جواب آن را بفرستيد.

1. استفاده از وسايل غنيمتى از قبيل لباس، ساعت و پتو اشكال ندارد و آيا نماز

ص: 14

خواندن بر روى آن ها اشكال ندارد و خمس به آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، استفاده از آن ها براى رزمندگان مانع ندارد و خمس در آن ها واجب نيست.

[سؤال 3864]

2. ما در منطقه خرمشهر هستيم و در اين جا وسايلى از بعثيون كافر به جاى مانده است كه معلوم نيست از خودشان بوده و يا از منازل مردم آن ها را غارت كرده اند، آيا استفاده كردن از آن ها در منطقه اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و در حكم مسأله قبل است، ولى اسلحه و آلات جنگى را تحويل متصدّيان دهيد.

و آيا نماز اعاده شده صحيح و كافى است؛ ولو بعداً معلوم شود نماز اول باطل بوده؟

بسمه تعالى، در صورت شك، اعاده مطلوب است؛ مگر اين كه منجر به وسواس شود.

[سؤال 3866]3161

3. در جهاد سازندگى تويسركان و ساير جهادها فعلاً اين طور است كه معادن سنگ را استخراج و مى فروشيم به دولت و بهاى آن را مى گيريم و خرج عمران روستا مى كنيم. آيا بعد از اخراج مؤونه، خمس آن را بايستى بدهم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر ملك شخص نيست و به حساب دولت انجام مى گيرد خمس ندارد، ولى اگر اشخاصى مشتركاً براى خودشان استخراج معدن مى نمايند، خمس دارد.

[سؤال 3867] 1914

بسمه تعالى 26 / 9 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته، با عرض سلام

اين جانب قرارداد توليد ذغال سنگ با جهاد سازندگى مركز از طريق پيمانكارى منعقد كرده ام و در اين قرارداد نوشته شده كه از كل استخراج، 30% مال جهاد سازندگى و بقيه با تمام مخارج و پرداخت حقوق بيمه و غيره مال پيمانكار و شركا باشد؛ آيا با پرداخت 30% از كل استخراج، كفايت از خمس مى كند يا نه؟ خواهشمند است جواب را براى ما بفرستيد كه مورد حاجت است.

بسمه تعالى، كفايت از خمس نمى كند.

[سؤال 3868] 1915

بسمه تعالى

سيدي و مولاي الامام الخمينى، دام ظلّه الوارف، بعد تقبيل أياديكم الكريمه

1. در تحرير الوسيله، گچ و گل سر شور (طين الغسل) را به احتياط واجب جزء معدن شمرده ايد. كسانى كه اين مسأله را ندانسته اند و در مساجد و خانه ها و حمام ها

ص: 16

بر ديوار و سقف و كف مصرف كرده اند و تا كنون نه از طرف كارگاه ها و استخراج كنندگان، خمس آن ها را داده اند و نه از مصرف كنندگان؛ و برخى از كارگاه ها سال خمس نداشته اند و در مثل اين مورد خاص آگاه به تكليف نيز نبوده اند. فعلاً تكليف مردم با خانه هاى خود و مساجد و حمام ها چيست؟ و اگر خمس آن ها واجب است، خمس قيمت گچ در زمان مصرف را بدهند يا ذمۀ آن ها مشغول به عين گچ است و بايد قيمت امروز بدهند؟

بسمه تعالى، اگر يقين دارد كه گچ، مورد خمس بوده و خمس آن داده نشده، بايد خمس قيمت روز به كار بردن آن را بدهد.

2. كارگاه چند نفر اجير مى كند مى روند گچ از كوه مى آورند و اجرت خود را مى گيرند؛ آيا گچى كه رسانيده اند ملك آن ها است يا ملك كارگاه است؟

بسمه تعالى، اگر براى صاحب كارگاه استخراج كرده، گچ ملك صاحب كارگاه مى شود و اجير تنها اجرت كار خود را استحقاق دارد.

3. اشيايى كه براى استفاده جهت امرار معاش - مثل گوسفند يا گاو يا نخل - مى خرد، از وجه خمس داده و در ضمن سال، به سببى از اسباب، بعضى از آن ها را مى فروشد، اگر زيادى قيمت داشته باشد جزء ساير ارباح است تا آخر سال حساب كند يا فورى خمس آن را بدهد؟

بسمه تعالى، اگر براى خريد و فروش و تجارت نبوده، زيادى خمس ندارد.

به چه نحوى تقسيم مى شود؟ تقاضا مى كنم جواب مرقوم فرماييد.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، اگر از مالكين قبل از مالك فعلى كسى آن را نشناسد، ملك مالكِ فعلىِ زمين است كه آن را پيدا كرده و بايد خمس گنج را بدهد.

[سؤال 3870]4989

2. اگر شخصى با جستجو و مطالعه موفق به كشف گنجى (دفينه) گردد و به يقين بداند كه صاحب يا صاحبان آن قرن ها است كه مرده اند و آن گنج يا دفينه قرن ها است كه بى صاحب است مى تواند آن را براى خود بردارد يا نه؟ و اگر خير پس بايد چه بكند؟

بسمه تعالى، اگر از داشتن و پيدا شدن صاحبى براى آن مأيوس است مى تواند براى خود بردارد و خمس آن را بايد بدهد و مقررات دولت اسلامى بايد مراعات شود.

[سؤال 3871]2070

2. تپّه اى است كه جزء مرتع روستا مى باشد و مالكى ندارد شخصى دست به حفارى برده و قطعه هايى از سفال و ظروف عتيقه در آن تپّه پيدا نموده، شرعاً فروش و يا تصرف آن ها كه قيمت ارزنده هم دارد چه صورت دارد لطفاً جهت حل اين مسأله كه اكنون اختلاف ايجاد كرده جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر مالكى براى آن پيدا نشود ملك واجد است ولى بايد خمس آن را بدهد و چنانچه دولت اسلامى مقرّراتى در اين باب دارد واجب است مراعات شود.

ص: 18

[سؤال 3873]

1918

بسمه تعالى

حضور محترم نايب الامام خمينى بت شكن، ابراهيم زمان سلام مى رسانم، پس از عرض سلام سلامتى شما را از ايزد منّان خواستارم.

اين جانب چند مسأله اى در زندگى ام پيش آمد كه برايم مبهم است، اينك من از شما مى خواهم اى رهبر بزرگ اين چند مسأله را اگر چنانچه مى شود براى من روشن گردان. مسائل از اين قرار است؛ من مستخدم آموزش و پرورش هستم و درآمد من و شوهرم در برج به مقدار 5000 تومان مى رسد، به مقدار 10000 تومان پس انداز كرديم و با همان پول يك خانه نيمه تمام ساختيم و به مقدار 10000 تومان مقروض هستيم، هم اكنون در اين خانه زندگى مى كنيم از شما مى خواهيم براى ما بگوييد كه اين پولى را كه ما جمع آورى كرده ايم خمس دارد يا نه؟ در ضمن حقوق خودم به دو هزار و پانصد مى رسد. مى خواهم بدانم وضع خمس حقوق من چه وضعى دارد؟ از كسانى كه من سؤال كردم گفته اند زنى كه شوهر دارد حقوقش خمس دارد. حالا شما مرا راهنمايى كنيد. ديگر عرضى ندارم به جز دورى و ديدارهاى شما رهبر عزيز ان شاء الله فرصتى پيدا گردد كه شما را از نزديك زيارت كنم.

بسمه تعالى، اگر از حقوقتان پس انداز كنيد و سال بر آن بگذرد خمس دارد.

[سؤال 3874]1900

3. شخصى كه مواد منزل مسكونى خود را نه به معامله شخصى خريده نه به معامله كلى، بلكه به صاحبان مواد گفته مواد را آوردند و بنّا هم عمارت را ساخت و بعد با پول سال هاى گذشته كه غير مخمس بوده عوض مواد و اجرت بنّا و كارگرها را داد و مدتى گذشت و عمارت ترقى كرد، آيا خمس با ترقى قيمت را بايد بدهد يا بدون ترقى؟ و آيا معامله معاطاتى چون به اعطا واقع مى شود حكم شخصى را دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال به قيمت فعلى بايد خمس بدهد و در معاطات

ص: 20

بايد مبيع شخصى باشد، بلى اگر تحقّق معاطات به تسليم ثمن باشد مى تواند مبيع كلى باشد.

[سؤال 3875]3418

3. پنج سال است ديپلم گرفته ام و بيكارم. در بين اين پنج سال تقريباً به مدت يك سال به صورت متفرقه و كارگر، كار كرده ام و مقدارى پول جمع كرده ام. از آن پول، هم خودم خرج مى كنم و هم به خانواده ام (پدر و مادرم و بچه ها) كمك مى كنم. با توجه به

اين كه هنوز هم بيكار هستم، آيا به اين پول، خمس يا زكات تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر سال بر آن گذشته، خمس دارد.

[سؤال 3876]2865

3. آيا كسى كه پولى در بانك به عنوان پس انداز گذاشته است، آيا در سرِ سال مازاد بر مؤونه خمس حساب شده و بايد خمس آن را داد؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 3877]5575

4. از نظر اسلام چند درصد حقوق را مى توان براى خود در خانواده خرج كرد و چقدر را انفاق و چقدر را خمس و چقدر را مى توان پس انداز كرد؟ آيا اصلاً مى توان پس انداز كرد؟

بسمه تعالى، صرف حقوق مانع ندارد و اگر آخر سال چيزى باقى ماند، بايد خمس آن داده شود.

[سؤال 3878] 1919

بسمه تعالى

آيا اصل پول هايى را كه افراد در بانك هاى اسلامى مى گذارند تا بانك به وسيلۀ آن ها مضاربه، مزارعه و مساقات نمايد، مشمول خمس مى شود يا خالص عايدى

ص: 21

ناشى از آن ها، آن هم پس از كسر مخارج سالانه؟

بسمه تعالى، پول پس انداز يا سرمايه اگر از درآمد كسب و حقوق است خمس دارد.

[سؤال 3879] 1920

بسمه تعالى 9 / 2 / 1361

با سلام به امامت امت و درود به شهداى انقلاب اسلامى و آرزوى موفقيت براى شما خدمت گزاران مسلمين

آيا جوانى - اعم از دختر يا پسر - كه هم اكنون (سنين نوجوانى و جوانى؛ 18 - 25 سالگى) مشغول تحصيل مى باشد، اگر پولى را در بانك بگذارد به طورى كه مدت آن از يك سال بگذرد، خمس بر آن تعلق مى گيرد؟ با توجه به اين كه اين پول را از معاش خود جهت ازدواج در آينده در بانك مى گذارد.

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب خودش ذخيره كرده و سال بر آن گذشته، خمس دارد.

[سؤال 3880] 1921

بسمه تعالى

خدمت آيت الله العظمى، الامام، مدّ ظله العالى

مقدار مالى خمسى كه قبل از سر سال بنا بود به عنوان بودجۀ ازدواج مصرف شود و معامله و قرارداد آن تمام شده، فقط دادن پول صورت نمى گيرد، تا يك روز از سال مى گذرد و پول مذكور در روز اول سال - بعد از سر سال خمس - به طرف داده مى شود، آيا خمس آن واجب است يا نه؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، درآمد كسبى كه سال بر آن گذشته، خمس دارد.

ص: 22

[سؤال 3881]

1922

بسمه تعالى

استفتا از محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى خمينى، مدّ ظله العالى

1. اگر كسى براى پدرش كار مى كند و پدر حقوق معينى برايش منظور مى دارد و پسر هرگاه احتياج داشته باشد، به عنوان خرجى مقدارى مى گيرد، آيا سر سال بايد هر چه فقط نزد پدر اضافه دارد، خمسش را بدهد؟ و در اين صورت اگر پدر بگويد خمسش را داده ام كافى است اگر چه احتمال بدهد راست نمى گويد، يا بايد رسيد مطالبه نمايد و يا تكليف ديگرى دارد؟ بيان فرماييد.

بسمه تعالى، آنچه ملك او است و نزد پدر، اضافه بر خرجش مانده بايد تخميس نمايد و گفتن پدر كافى نيست.

[سؤال 3882]

2. آيا آنچه به عنوان خرجى مى گيرد، اگر سر سال از خرجش زياد بيايد بايد خمسش را بدهد، اگر چه قابل توجه هم نباشد؟

بسمه تعالى، خمس آن را بايد بدهد.

3. اگر پدر يا مادر از رفتن به نماز جمعه (در عصر غيبت) و يا نماز جماعت يوميه ممانعت كنند، تكليف فرزند چيست؟

بسمه تعالى، اگر موجب اذيت آن ها نشود شركت جايز است.

4. گوش دادن به چه نوع موسيقى حلال است و اين صداهايى كه از راديو پخش مى شود - اگر چه

طرب انگيز يا صداى زن نامحرم هم باشد - حلال است؟ يا وظيفۀ ما گوش ندادن است؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

5. خريد و فروش و معاشرت با يهود و نصارى (ارامنه) و زرتشتيان و بهاييان و يا مسلمانانى كه به دستورات اسلامى (مانند خمس، روزه، نماز، نجاسات و مطهرات، حجاب و...) اهميت نمى دهند چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، با غير فرقۀ ضالّه مضلّه بهاييت، خريد و فروش مانع ندارد.

6. ربا و بهره اى كه بانك ها به عنوان كارمزد مى گيرند حلال است؟

ص: 23

بسمه تعالى، بهرۀ پول به هر اسم، ربا و حرام است.

7. احتكار و گران فروشى چه صورت دارد، در صورتى كه جنس احتكار شده، مورد احتياج عموم هم باشد؟ و آيا اين عمل، فقط در مورد مردم گناه محسوب مى شود يا اگر دولت هم احتكار و يا گران فروشى كند، حرام و معصيت است؟

بسمه تعالى، احتكار، با شرايط مذكوره در رساله حرام است و گران فروشى بر خلاف مقررات دولت اسلامى جايز نيست.

[سؤال 3883] 1923

بسمه تعالى 10 / 1 / 1362

قم، حضور محترم دفتر استفتائات امام خمينى

اين جانب كارمند روزمزد با حقوق كم براى تأمين زندگى، هنوز هم در منزل پدرم هستم. مقدار پس اندازى براى زندگى دارم، آيا خمس بايد بپردازم؟

بسمه تعالى، اگر از حقوق و درآمد كسب، پس انداز كرده ايد خمس دارد.

[سؤال 3884]3785

2. همسر بنده قبلاً در وزارت آموزش و پرورش كار مى نموده و از محل حقوق دريافتى خود، مقدارى پول جمع نموده بود كه خمس آن را نپرداخته است. در هنگام ازدواج، از محل اين پول براى خود جهيزيه تهيه نموده است؛ آيا براى پولى كه از محل پول هاى مذكور از بابت جهيزيه پرداخت شده، مى بايستى خمس پرداخت گردد يا خير؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدارى كه سال بر پول آن گذشته است خمس واجب است.

[سؤال 3885] 1924

بسمه تعالى 7 / 2 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم

اما بعد، حدود هشت سال قبل به مدت دو سال و نيم در ايران كار كردم و مقدارى

ص: 24

پس انداز نمودم، ولى خمس آن را نپرداختم. و بعد جهت ادامۀ تحصيل به خارج رفتم و به ناچار مقدارى از آن را خرج نمودم. در بازگشت نيز با مقدارى از آن پس انداز و مبلغى ديگر كه قرض كرده بودم، مقدارى اثاثيۀ منزل براى خود خريدم و برگشتم. هنوز هم آن قرض ها را نپرداخته ام. البته مبلغ قرض خيلى بيشتر از پس انداز قبلى است. از يك سال كه استخدام شده ام، براى خود سال قرار دادم. سر سال مبلغى را كه در اين يك سال پس انداز كرده ام، به علاوه مبلغى كه از قبل براى من مانده است را حساب كردم و خمس آن را براى امام ارسال مى دارم، ولى نمى دانم كه تكليف مبلغى را كه در اين مدت خرج كرده ام و يا مبلغى را كه قرض دارم از نظر شرعى چه مى شود. تقاضا دارم نظر خود را در اين مورد اعلام فرماييد. موفقيت شما و سلامتى امام را از درگاه ايزد يكتا مسألت مى نمايم. خداحافظ شما باشد.

بسمه تعالى، هر مقدار از حقوق و درآمد كسب كه پس انداز كرده ايد، خمس دارد. و اگر مقدار آن معلوم نيست، خمس مقدارى كه يقين داريد را بدهيد و قرض خمس ندارد.

[سؤال 3886] 1925

بسمه تعالى

با عرض سلام خدمت كسانى كه تمام زندگى خود را در راه خدا گذاشته و به اين امت مظلوم كمك مى كنند. مشكلى براى ما پيش آمده است و نمى دانيم چه كار كنيم؛ لطفاً پاسخ دهيد. من يك كارگر هستم و در اصل شغلم روزنامه فروشى مى باشد. پولى كه درمى آورم كمتر خرج مى كرديم و مقدار خيلى كمى جمع شد كه البته خرجى خانه بود؛ به بانك گذاشتيم. در مدت يك سال و نيم، پول در بانك به مقدار صد هزار تومان رسيد. پس از مدتى روى اين پول وام گرفتيم. خانه اى خريدارى كرديم و حال مى دانيم اين پول كه در بانك به عنوان وام مسكن بود، خمس دارد. اين خمس چقدر مى باشد؟ با توجه به اين كه ماهيانه قسط به بانك مى دهيم؛ لذا قادر به پرداخت خمس

ص: 25

نيستيم. با عرض تشكر، به اميد پيروزى اسلام و مسلمين

بسمه تعالى، اگر پول از درآمد كسب بوده و پس انداز شده و سال بر آن گذشته، خمس دارد.

[سؤال 3887] 1926

بسمه تعالى

با سلام، مسائل ذيل را از رساله خوانده ام، ولى درست متوجه نشده ام كه بالاخره چه كار بايد بكنم و تكليفم چيست؟ لطفاً به صورتى ساده و قابل فهم براى من توضيح دهيد.

1. آيا به پولى كه در صندوق قرض الحسنه قرار دارد، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب است، خمس دارد.

2. اگر انسان مقدارى پول به حساب جنگ زدگان و يا اين كه كمك به جبهه هاى جنگ گذاشته باشد، آيا اين پول را مى تواند به حساب خمس بگذارد؟

بسمه تعالى، آنچه تا حال بابت سهمين داده قبول است و بعد از اين تحصيل اجازه نماييد.

3. اگر تا به حال خمس نداده باشم تمام اجناس و يا چيزهايى كه با آن پول خريدارى شده حرام است؟ و آيا خمس فقط به پول تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، مى توانيد براى تصفيه حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه شود.

4. لطفاً، مسأله بهره بانكى را نيز توضيح دهيد كه آيا حلال است يا حرام؟ و در چه صورت حلال و يا حرام است؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است.

[سؤال 3888] 1927

بسمه تعالى

آيا به وجهى كه براى زيارت مستحب به حساب مربوطه واريز مى شود، اگر در سال هاى بعد مشرف شود، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، خمس دارد.

ص: 26

[سؤال 3889]

1928

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

دفتر محترم استفتائات امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

با عرض معذرت از اين كه مصدع اوقات شريفتان مى شوم، دو سؤال در مورد خمس دارم كه اميدوارم با پاسخ به آن ها اين جانب را خوشحال بفرماييد:

1. من تا به حال خانه و زندگى نداشته و حدوداً چهار ماهى است تشكيل خانواده داده ام؛ تا قبل از انقلاب دانشجو و تحت تكفل پدرم بوده ام و گاهى اوقات خود نيز در تابستان ها كارى كرده ام و پولش را به پدرم مى دادم و مقدارى هم براى خودم نگاه مى داشتم؛ بعد از انقلاب نيز تا اواخر سال گذشته بدون دريافت حقوقى در جهاد كار مى كردم و همان جا نيز خوراك مى خوردم و با فروختن يك موتور كه داشته ام (البته از پول پدرم خريده ام و مقدارى هم از كار خودم) و مقدارى تمبر كه در دوران تحصيل جمع كرده بودم، ازدواج كرده ام و تا به حال نيز چون خانوادۀ مستقلى نداشته ام، خمس مال به هيچ وجه نداده ام و الآن كه كار دارم، در اين مسأله كه بايد با گذشته ها چه كرد مانده ام؛ اميدوارم كه مرا راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، هر مقدار از حقوق كه پس انداز كرده ايد و سال بر آن گذشته، خمس دارد.

2. يك ماشين خريده ام كه البته در زندگى لازم دارم؛ پول آن را به اين صورت تهيه كرده ام كه مقدارى وام از محل كارم گرفته ام و مقدارى هم از پدرم قرض گرفته ام و مقدارى هم از پول چشم روشنى كه مردم برايم آورده اند، والآن حدوداً (5/6) قيمت آن را بدهكارم؛ آيا به اين ماشين خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، ماشين مرقوم، خمس ندارد.

[سؤال 3890] 1929

بسمه تعالى پنجم رمضان 1402 ق

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى روحى فداه

ص: 27

1. اگر شخصى قبلاً از مجتهدى تقليد مى كرده كه در «مسأله خمس»، در بعضى از اشيا، خمس را واجب نمى دانسته؛ ولى فعلاً از مجتهدى تقليد مى كند كه خمس را در آن چيز واجب مى داند، آيا بايد اين شخص، خمس آن را بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر عين مال موجود است، بايد خمس آن را طبق تقليد فعلى بپردازد.

2. سربازهايى كه در پاسگاه ها به سر مى برند و در هر روز احتمال مى دهند كه به آن ها مأموريت داده شود كه به بيشتر از چهارفرسخ بروند، آيا بايد روزه بگيرند يا نه؟

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يك محل، حكم مسافر دارند.

[سؤال 3891]1319

2. آيا كسى كه يك مقدار پول دارد و در آينده قصد ازدواج دارد؛ آيا با اين پول مى تواند لوازم خانگى مورد احتياج خود را بخرد يا اين كه بايد خمس آن را بدهد و بعد با پول خمس داده شده بخرد؟ لطفاً روشن نماييد.

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب است و سال بر آن گذشته بايد اول خمس آن را بپردازد.

[سؤال 3892] 1930

بسمه تعالى 8 / 3 / 1361

محضر مبارك امام خمينى مدّ ظله العالى

پس از سلام به رهبر انقلاب اسلامى و امام امت و درود به روان پاك شهيدان به خون خفته ايران كه براى دفاع از انقلاب اسلامى با كفر جهانى مبارزه كردند.

محترماً؛ به عرض مى رساند:

1. يكى از محصولات پر بهره، مركبات مى باشد و بعضى از افراد هر ساله در حدود مبلغ يك صد و حتى هزار و حتى يك ميليون تومان هم پول مى گيرند؛ ولى در رساله براى مركبات زكات تعيين نشده است. در اين باره نظر مبارك امام امت چيست؟ زكات

ص: 28

تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، مركبات زكات ندارد؛ ولى در زايد بر مؤونه سال خمس دارد.

2. كسى كه سال شرعى ندارد و پدرش هم خمس نداده، اكنون كه مى خواهد خمس ميراث و اموال خود را بپردازد، بفرماييد قيمت ميراث از چه زمانى بايد حساب شود، زمان حيات پدر يا زمان فوت پدر و انتقال ارث، يا زمان تعيين سال شرعى؟

بسمه تعالى، ميزان در حساب و پرداخت خمس قيمت فعلى است.

[سؤال 3893] 1931

بسمه تعالى 18 / 8 / 1361

از: سپاه پاسداران انقلاب اسلامى گناباد

احتراماً؛ به عرض مى رساند كه ذاكر از بيست مهرماه سال 60 وارد سپاه شده و تا به حال حقوقم را پس انداز مى كرده ام، به طورى كه حتى لباسى را براى خودم نخريده ام، تا در موقع لزوم - ازدواج - از آن استفاده كنم و از اين حقوق، ده هزار تومان به عنوان قرض الحسنه به برادرم پرداخت كرده ام، تا در موقع مقتضى آن را پس بگيرم. با اين مسائل انتظار جواب و كسب تكليف از اين دفتر را دارم.

بسمه تعالى، هر مقدار از حقوق كه پس انداز كرده ايد و سال بر آن گذشته، خمس دارد، هرچند بعد از سال آن را قرض داده باشيد. بلى اگر بين سال قرض داده باشيد، هر وقت وصول شد بايد خمس بدهيد.

[سؤال 3894] 1932

بسمه تعالى 2 / 10 / 1358

محضر مبارك حضرت آيت الله امام خمينى، دامت بركاته

اين جانب 15 ساله از آن جناب تقليد مى كنم. چند سؤال در مسائل دين و غيره دارم كه عبارتند از:

1. در توضيح المسائل آن جناب دربارۀ خمس و زكات پول چيزى گفته نشده و

ص: 29

فقط در مورد نقره و طلا توضيح داده شده است. خواهشمند است در مورد نصاب مقدار پول براى پرداخت خمس يا زكات مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، زكات ندارد و اگر از درآمد كسب است و سر سال باقيمانده، خمس دارد.

2. در مسأله شمارۀ 1005 در توضيح المسائل فرموده ايد كه «اگر يك بار تسبيحات اربعه گفته شود، كافى است» ولى در مسأله شمارۀ 1241 فرموده ايد كه «اگر سهواً تسبيحات اربعه گفته نشود و يا كمتر و بيشتر از سه مرتبه گفته شود احتياط مستحب است كه دو سجدۀ سهو نمايد». لطفاً در اين مورد هم مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، ترك احتياط مستحب مانع ندارد و منافاتى نيست.

3. اگر انسان در زمان گفتن سلام، مثلاً دو مرتبه بگويد: «السلام علينا و على عباد الله الصالحين» چه مى شود؟ آيا سجدۀ سهو يا چيز ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، تكرار سلام مذكور، سجدۀ سهو يا چيز ديگرى نمى آورد.

4. اگر انسان پشت سر امام جماعت غيبت كند و براى مثال اداى او را درآورد، اقتدا كردن به او اشكال دارد؟

بسمه تعالى، غيبت و هتك مؤمن جايز نيست و در صورتى كه امام جماعت عادل باشد، اقتداى به او صحيح است.

5. آيا از نظر حضرت آيت الله، ارامنه كه پيرو دين عيسوى هستند نجس هستند يا خير؟

بسمه تعالى، غير مسلمان محكوم به نجاست است.

6. اگر انسان براى چشم داشت به بهشت، خداوند را عبادت و اطاعت كند اشكال شرعى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

7. شما در قسمتى از توضيح المسائل فرموده ايد: «هر جاى نماز سهواً يا عمداً اشتباه شود نماز باطل است». ولى در مسأله شمارۀ 1239 فرموده ايد: «اگر چيزى غلط خوانده شود و دوباره صحيح گفته شود سجدۀ سهو ندارد». لطفاً در اين مورد مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، آنچه از مسأله 1239 نقل كرده ايد صحيح است و جاى قسمت اول را بنويسيد تا توضيح داده شود و زياد كردن يا ترك اركان نماز، موجب بطلان نماز است؛ چه عمدى باشد و

چه سهوى.

ص: 30

[سؤال 3895]3895

2. درآمد حاصله بعد از گذشت سال، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، صاحبان سهام بايد خمس بدهند.

[سؤال 3896]6927

3. پس از صرف و كسرى هزينه، چنانچه باقيمانده اى باشد از ربح، خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟ با توجه به اين كه به ملكيت خصوصى فرد يا افرادى درنمى آيد.

بسمه تعالى، با فرض اين كه افراد، مالك سهام هستند خمس تعلق مى گيرد.

[سؤال 3897] 1933

بسمه تعالى 17 / 12 / 1361

حضور مبارك آيت الله العظمى نايب الامام، روح الله خمينى، دامت بركاته

به عرض انور عالى مى رساند اين بندۀ ضعيف، سنواتى در مشهد مقدس سكنا داشته و به شغل و كسبى مشغول بوده است. در سال 1353 به واسطۀ توسعۀ فلكۀ آستان قدس رضوى (عليه السلام) محلى كه در آن كسب مى كردم خراب و جزء فلكه شد. چون سرمايه نداشتم كه محل ديگرى تهيه كنم و از طرفى مريض شدم ناچار براى رفع كسالت با عائله ام به تهران آمده و حدود هشت - نه سال است كه به هر طريق بوده، گذرانيده ام. در سال قبل، از طرف حجت الاسلام واعظ طبسى دستور داده شد مبلغى حدود بيست و چهار هزار تومان به بنده پرداخت نمودند كه اين مبلغ حتى كافى براى تهيۀ محل كسبى نيست. بعضى از مردم خيّر و دوستان كمك دائمى نموده، چون براى كسب آمادگى ندارم و كسالت پادرد و كمردرد دارم، مشغول به تأليف كتابى شده كه فهرست آن را به پيوست تقديم كرده ام كه آمادۀ چاپ شده و خرج چاپ آن حدود متجاوز از پنجاه هزار تومان برآورد شده كه از اين مبلغ، حدود چهل هزار تومان آن موجود شده، اينك كه اين مبلغ در اختيار بنده است، بفرماييد خمس و سهم تعلق مى گيرد؟

ص: 31

ضمناً عائلۀ حقير فعلاً چهار نفرند؛ خود و عيال سيده و دو فرزند پسر كه مشغول تحصيلند و از نظر درآمد ظاهر، ثلث خرج خود را نمى توانم تهيه نمايم؛ فقط به كمك هاى غيبى اداره شده. منتظر دستور شرعى نايب الامام و مرجع عالى مقام

بسمه تعالى، پول موجود اگر از درآمد كسب است و سال بر آن گذشته خمس دارد.

[سؤال 3898] 1934

بسمه تعالى 17 / 12 / 1361

خدمت برادران گرامى مستقر در دفتر امام، سلام عليكم

بنده در يكى از شركت هاى سازمان گسترش نوسازى مستخدم و خدمتگزار مى باشم و درآمدم از اين شركت، ماليات و بازنشستگى دررفته، حدود 40/000 ريال مى باشد و يا كمى بيشتر و از جاى ديگر هم درآمدى ندارم؛ از اين مبلغ، 10/000 ريال بابت كرايۀ منزل مى دهم، به علاوۀ پول آب و برق آن.

بنده در طول مدت 9 سال كه در تهران مشغول كار شده ام و به فكر اين كه يك خانۀ كوچك براى خودم تهيه كنم و از زير منّت صاحب خانه خلاص شوم، مبلغ 1/370/000 ريال پول و يك دستگاه موتورسيكلت به ارزش 120/700 ريال از طريق شركت نامبرده براى اياب و ذهاب شخصى خود فراهم كرده ام و با توجه به اين كه در شركت ما، شركت تعاونى مسكن تأسيس شده است، مسئولين وزارت مسكن گفته اند: اگر بخواهيم خانه اى به شما بدهيم، بايد 80% پول آن را خود افراد بدهند؛ مثلاً خانه اى

كه 500/000 تومان قيمت آن باشد نزديك به 400/000 تومان آن را بايد من بدهم.

حالا با اين شرح كه عرض شد، شما ما را راهنمايى كنيد؛ آيا خمس و يا هر نوع حق خدا و رسول خدا و فقرا در ذمۀ من هست و يا نه؟

بسمه تعالى، پولى كه از درآمد كسب و حقوق پس انداز شود و سال بر آن بگذرد خمس دارد.

ص: 32

[سؤال 3899] 1935

بسمه تعالى 10 / 10 / 1361

محضر رهبر عالى قدر، حضرت آيت الله امام خمينى، پس از عرض سلام

از خداوند متعال آرزوى سلامتى و طول عمر آن امام بزرگوار را خواستارم.

محترماً؛ خدمت امام بزرگوار عرض مى كنم كه بنده از روزى كه مكلف شده ام تا كنون خمس نداده ام و حدود 4 سال است كه ازدواج كرده ام و حدود چهار هزار تومان حقوق مى گيرم و كارمند دولت هستم و مبلغ هفتاد هزار تومان هم در بانك مسكن جهت گرفتن وام مسكن براى خريدن و يا ساختن خانه، پس انداز دارم و در حال حاضر مستأجر هستم و پولى را كه در بانك گذاشته ام براى گرفتن وام مسكن است، البته اين پول را با قناعت پس انداز كرده ام براى خريد خانه؛ لذا از محضر امام بزرگوار مى خواهم كه بفرمايند كه خمس اين پول چقدر مى شود؟ و چگونه بايد بپردازم؟ و به چه حسابى واريز بنمايم؟

بسمه تعالى، اگر پس انداز شما از حقوق و درآمد كسب است خمس دارد؛ يعنى (1/5) آن را بايد يا به مرجع تقليد يا وكيل مسلّم الوكاله او بدهيد و مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاون اسلامى قم حواله كنيد و چنانچه با دادن خمس نمى توانيد منزل تهيه كنيد، مجازيد خمس را بعد از تهيۀ منزل بدهيد.

[سؤال 3900] 1936

بسمه تعالى 8 / 9 / 1361

پس از عرض سلام، با آرزوى توفيق براى شما عزيزان، عرضى داشتم كه به اين وسيله، براى شما بازگو مى كنم و اميدوارم مرا راهنمايى كنيد و پاسخ گو باشيد:

بنده جوانى هستم كه بيمارى مادرزادى نرمى استخوان دارم و به اين دليل، قادر به حركت كلاً نمى باشم. محل درآمد مشخصى ندارم و با كمك برادرها و خواهرم، با

ص: 33

مادرم زندگى مى كنم. حدود يك سال است كه پولى را كه داشته ام سكۀ طلا خريده ام تا اگر طلا گران شد، آن را بفروشم و به اين طريق، كارى كرده باشم. حال به من گفته اند كه اين عمل - طبق شرع اسلام - درست نيست و اصلاً داشتن طلا براى مرد خوب نيست و اسلام آن را نهى مى كند. البته خود بنده - چه در رساله ها و چه كتب اسلامى، هرچه مطالعه و بررسى كرده ام - چيزى كه اين موضوع را ثابت كند نديده ام. اگر اين طور است، پس كار طلافروشان چه معنايى دارد؟! خواهش مى كنم مرا راهنمايى كنيد تا در صورت منع اين كار از نظر اسلام، ديگر آن را ادامه ندهم.

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى اگر يك سال، طلاى سكّه دار باقى بماند و به حد نصاب باشد، علاوه بر خمس درآمد، زكات هم واجب است. به شرط آن كه پس از اداى خمس واجب، نصاب باقى باشد.

[سؤال 3901] 1937

بسمه تعالى

خدمت شريف امام خمينى سلام عرض مى كنم. پس از سلام، سلامتى امام و خانواده اش را از درگاه خداوند متعال خواستارم.

ما الآن 9 سال است تهران هستيم. و سه نفر هستيم؛ زن، مرد، بچه؛ توى 9 سال، 80/000 تومان پول جمع كردم، الآن قدرت ندارم خانه بخرم، آيا اين پول كه من جمع كردم به اين پول خمس و زكات مى رسد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب و حقوق خود جمع كرده ايد خمس دارد.

[سؤال 3902] 1938

بسمه تعالى

محضر مبارك ولايت فقيه، حضرت امام خمينى

مردى هستم 43 ساله، داراى دو دختر و يك پسر كه با مادرم 6 نفر مى شويم. از سيزده سالگى با روزى 5 ريال كار و با پس انداز 3600 تومان مغازۀ خواروبار فروشى

ص: 34

باز نمودم. خواهرانم را شوهر دادم و با فروش طلا و جواهرات زنم و بچه ها كه اغلب به رسم كادو به نامبرده داده شده بود و حبوبات و برنج هاى مغازه ام، مبلغ سيصدهزار تومان پول در بانك رهنى گذاشتم تا با وام آن، خانه اى بخرم. ضمناً زمينى دارم در اطراف شهر كه حدوداً مبلغ سيصد و پنجاه الى چهارصد هزار تومان مى خرند. حاليه با اين كه دخترم نامزد نموده و هيچ وسيله اى براى او نخريدم و ضمناً جز خانه اى كه در آن مسكن گزيده ام و خريد آن از زحمت چهل ساله من است چيزى ندارم، مقرر فرماييد تكليف من نسبت به خمس اين پول چيست؟

بسمه تعالى، پول موجود در بانك و سرمايۀ مغازه و زمين مذكور خمس دارد.

[سؤال 3903] 1939

بسمه تعالى

اين جانب داراى حقوق ماهى دو هزار تومان مى باشم و از اين حقوق، در عرض 3 سال، بيست هزار تومان در بانك پس انداز كرده ام و مجرد هستم و در منزل پدرى نشسته ام و از وسايل و لوازم زندگى شخصى، جهت ازدواج هيچ چيز نخريده ام (همچون منزل، فرش، و...) و وضع مالى والدينم هم خوب نيست؛ آيا بايستى جهت استفاده در اين موارد از اين پس انداز (20 هزار تومان)، خمس آن را پرداخت كنم ياخير؟ خداوند، امام را براى ما حفظ كند و ما را لياقت پيروى از او عطا كند.

بسمه تعالى، پس انداز اگر از حقوق و درآمد كسب باشد خمس دارد.

[سؤال 3904] 1940

بسمه تعالى 4 / 10 / 1361

محضر اقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت افاضاته

پس از عرض سلام و ارادت؛ چه مى فرماييد در جواب مسائل زير:

1. كسى است كه 14 سال است پدرش مرده و يك حياط كهنه به ارث مانده است.

ص: 35

در طول اين مدت (14 سال) اين شخص با كسب و كارش مقدارى پول به دست آورده است و الآن مى خواهد با اين پول، آن حياط را تعمير كند يا يك حياط ديگرى بخرد؛ آيا بايد قبل از خريد حياط، خمس پول را بدهد يا بعد از خريد هرچه اضافه باشد خمس آن را بدهد؟

بسمه تعالى، بايد خمس پول را بدهد.

2. كسى كه پدرش خمس مالش را نمى دهد، به جهت اين كه مى گويد خمس تعلق پيدا نكرده است (در حالى كه خمس تعلق پيدا كرده است) آيا مى تواند در خانۀ او زندگانى كند و از مال او صرف بكند و غذا بخورد يا نه؟

بسمه تعالى، آنچه مورد ابتلا و تصرف شما است اگر يقين نداريد كه در آن خمس است، مى توانيد در آن تصرف كنيد.

3. يك طلبه كه تدريجاً سالى يك مقدار كتاب از پول شهريه مى خرد آيا به اين ها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ (البته كتاب ها فعلاً مورد استفاده نيست و در آينده استفاده خواهد شد).

بسمه تعالى، خمس ندارد.

4. كسانى كه در حوزه نيستند و در شهرستان ها مشغول كار هستند (سپاه، جهاد و...) آيا مى توانند

شهريه بگيرند يا نه؟

بسمه تعالى، تابع مقررات دفتر شهريه است.

[سؤال 3905] 1941

بسمه تعالى

مبلغ 50/000 تومان از پدرم گرفته و تحت عنوان قرض الحسنه و امانت نزد موجر گذاشته ام. اين پول از سرمايۀ كسب پدرم بوده و ايشان خمس اموالشان را شرعاً پرداخت مى نمايند. البته هنوز اين پول به من بخشيده نشده است، ولى به احتمال زياد در آينده متعلق به من خواهد بود؛ سؤال اين است كه آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ (در صورتى كه مال من باشد يا نباشد) و در صورتى كه خمس تعلق بگيرد و موعد پرداخت آن فرا رسد، در حالى كه اصل پول نزد موجر بوده و اين جانب

ص: 36

قادر به پرداخت آن (خمس) نباشم، وظيفه ام چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله كه به شما نبخشيده، خمس دارد و بايد پدر شما در حساب سر سال منظور نمايد و بر شما تكليفى نيست.

[سؤال 3906] 1942

بسمه تعالى 30 / 6 / 1361

حضور محترم برادران مسئول دفتر امام خمينى، سلام عليكم

خواهشمند است نظر مبارك امام امت را در مورد مسألۀ ذيل براى اين جانب ارسال كنيد:

بنده جوانى مى باشم 24 ساله و دانشجوى سال اول كه مدت 2 سال است كه در سپاه پاسداران بروجرد عضويت دارم. در اين 2 سال توانسته ام مقدارى از حقوق خود را ذخيره كنم، حال سؤال بنده اين است كه آيا اين پول، خمس دارد و يا نه؟ و در صورتى كه خمس دارد، آيا اجازه هست كه در حساب 100 امام و يا موارد ديگر واريز شود؟ و اگر اجازه نيست، دستور چه مى باشد؟

بسمه تعالى، حقوق پس انداز شده خمس دارد و بدهى بابت خمس را مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

[سؤال 3907] 1943

بسمه تعالى

محضر محترم دفتر امام، مدّ ظله العالى

محترماً؛ به عرض مى رسانم كه من سرباز وظيفه با مشكلى شرعى مواجه گرديده ام كه جهت راهنمايى از آن مقام، سؤال خود را مطرح مى كنم:

من در حال حاضر سرباز مى باشم و قبل از ورود به خدمت، خرجى خانواده ام را مى دادم و هم اكنون در بانك مقدارى پول دارم كه پس انداز من در دورانى كه كار مى كردم، مى باشد. وجه پس انداز من در بانك 45/000 تومان مى باشد. سؤال من اين

ص: 37

است كه چه مقدار آن را بايد خمس بدهم؟ آيا بايد 9/000 تومان آن را خمس بدهم يا تخفيفى در اين مورد شامل من مى گردد؟ با توجه به اين كه من خرج خانواده را بايد بعد از اتمام خدمت دوباره بپردازم، وليكن فعلاً خرجى خانواده را خود مادرم مى پردازد.

بسمه تعالى، پولى كه از درآمد كسب، پس انداز شده خمس دارد.

[سؤال 3908] 1944

بسمه تعالى 5 / 12 / 1358

محترماً؛ بعد از سلام و دست بوسى، به استحضار عالى مى رساند در آذرماه سال 1352 قبل از عزيمت به مكۀ معظمه خدمت امام جماعت مسجد امام حسين شرفياب شدم، عرض كردم خانه اى دارم 275 متر و وضعيت بدهكارى خود را حضور ايشان عرض كردم. ايشان فرمودند شما تا اين ساعت برى ءالذمه مى باشيد، ولى بايستى براى خود، سال مالى پيش بينى كنيد.

بنده اين كار را انجام ندادم تا اين كه بعد از سفر مكۀ معظمه خانه را با شركت برادر خانم خود تبديل به 6 دستگاه آپارتمان 90 مترى نموديم كه 3 دستگاه آن را شريك بنده برداشت و يك دستگاه، محل مسكونى فعلى خودم مى باشد و 2 دستگاه آن را به مبلغ 6/500/000 ريال فروختم.

سپس مجدداً در تاريخ 15 تيرماه 1358، (11 شعبان 1399) خدمت ايشان شرفياب و مراتب را عرض نمودم. ايشان دين اين جانب را به 229/000 ريال برآورد نمودند كه 130/000 ريال آن تقديم شد و بقيه 99/000 ريال دين بنده شد.

حال با تقديم 99/000 ريال دين مذكور به استحضار عالى مى رساند وضعيت فعلى بنده اين است كه مبلغ 7/000/000 ريال وجه نقد دارم و اخيراً هم يك دستگاه اتومبيل پيكان به مبلغ 460/000 ريال خريده ام و يك آپارتمان 90 مترى كه گنجايش آن براى اين جانب كه داراى عروس و دامادها و نوه مى باشم كم است و قصد معاملۀ خانۀ

ص: 38

بزرگ ترى را براى خود دارم و ضمناً ماهيانه حدود 95/000 ريال حقوق دارم و خود و زن و يك فرزند در حال حاضر در منزل دارم و 4 فرزندم از خودم جدا زندگى مى كنند كه اغلب براى ميهمانى با زن و فرزند خود به منزل ما مى آيند. حال تقاضاى تعيين بدهى فعلى خود را دارم.

بسمه تعالى، با فرض اين كه از ناحيۀ منزل اولى برى ءالذمه هستيد، نسبت به آپارتمان مسكونى فعلى، خمس واجب نيست و پول نقد خمس دارد.

[سؤال 3909] 1945

بسمه تعالى 5 / 5 / 1361

با سلام و درود فراوان به رهبر انقلابمان و شهيدان به خون خفته گلگون كفن

با سلام خدمت شما و با عرض معذرت از اين كه مزاحم شدم در مورد خمس مال چند اشكال داشتم كه خواهشمندم مرا در رفع اين اشكال ها كمك بفرماييد.

1. آيا دخترى كه ازدواج نكرده ولى كار مى كند پس انداز هم دارد بايد خمس مالش را بدهد؟

2. آيا مى توان خمس مال را به حساب خانه سازى امام يا كمك به جبهه فرستاد؟

3. در صورتى كه بتوانيم شخصاً به فردى محتاج يا به سازمانى پول را بدهيم به چه كسى پول بايد داده شود، يا اين كه در صورت دسترسى نداشتن به حاكم شرع و اگر بخواهيم در اختيار امام گذاريم از چه طريقى بايد بفرستيم.

4. كسى كه تا حالا خمس مالش را نداده وسايلى را كه قبلاً با آن پس انداز خريده به چه صورتى مى تواند استفاده كند.

بسمه تعالى، پولى كه از درآمد كسب به دست آمده و سر سال باقيمانده خمس دارد و خمس را بايد به مرجع تقليد يا وكيل مسلّم الوكاله او برسانند و قبل از اداى خمس تصرف در مال مورد خمس جايز نيست.

ص: 39

[سؤال 3910] 1946

بسمه تعالى

پس از تقديم عرض سلام؛ اميدوارم كه صحت و سلامت باشيد.

جوانى هستم بالغ؛ البته خودم كار مى كنم؛ ماهيانه 20/000 ريال حقوق مى گيرم و ساليانه حدود 240/000 ريال مى باشد. حساب كرديم 130/0000 ريال خرج ساليانه مى شود و حدود 110/000 باقى مى ماند، آيا بايست غير از پدرم خودم كه كار مى كنم خمس و زكات بدهم يا نه، چه مقدار بدهم؟

بسمه تعالى، آنچه از درآمد كسب خودتان كه سر سال باقى بماند بايد خمس آن را بدهيد.

[سؤال 3911]1328

5. از چه زمانى پرداختن خمس واجب مى شود؛ آيا استقلال از خانواده يا داشتن درآمد - ولو در محيط خانواده - شرط است؟

بسمه تعالى، درآمد كسب شخص براى خودش اگر يك سال بر آن بگذرد خمس دارد، ولو اين كه شخص در محيط خانواده باشد.

[سؤال 3912]2304

6. شخص 75 ساله اى از كار افتاده، داراى يك زن مريض 70 ساله است و قبلاً در نزد شخصى ديگر كار مى كرده و اينك به علت اين كه قادر به هيچ كارى نيست او را از كار بر كنار نموده و مبلغى به عنوان بازخريد خدمت به او داده است. الآن موجودى اين شخص شامل مبلغى است كه قبلاً موجود داشته و مبلغى كه از وسايل اضافى منزل فروخته، به اضافۀ پول بازخريدى، جمعاً مبلغى در حدود 150/000 تومان نقد در بانك دارد كه خرجى اين خانواده است تا مادامى كه زنده هستند و از اين پول، ماهيانه 1500 يا 2000 تومان بر مى دارند و خرج مى كنند و نان آور يا درآمد ديگرى هم ندارند؛ آيا در آخر سال به باقيماندۀ پول اين شخص، خمس تعلق

ص: 40

مى گيرد يا حكم آن چگونه است؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است و چنانچه پول موجود در بانك از درآمد كسب بوده يا از فروش وسايل تهيه شده از درآمد كسب باشد و خمس آن داده نشده، بايد تخميس شود.

[سؤال 3913]2168

3. فرزندى از يك خانواده مدت چهار ماه در جبهه بوده، كه بابت خدمتش مبلغى به او داده اند؛ آيا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، احتياطاً حساب كند.

[سؤال 3914] 1947

بسمه تعالى 5 / 2 / 1361

محضر حضرت آيت الله العظمى الامام روح الله الموسوى الخمينى دام ظله، سلامٌ عليكم

محترماً به عرض مى رسانم پس از گذشت يك سال از دورۀ خدمتم در ارتش مبلغ سى هزار تومان پس انداز كردم، حال نحوۀ تحويل خمس - به چه كسى و چگونه - را مى خواستم بدانم لازم به تذكر است كه بنده مجردم ولى پدر و مادرم نزدم هستند، همچنين همۀ پول پس انداز سال گذشته نزدم نيست، حدود نه هزار تومان به اقوام قرض دادم ولى از پول حقوق اين شش ماه بعد از يك سال اينك نيز مبلغى بيش از سى هزار تومان در بانك دارم. همچنين است در محل كارم كه شامل كارمند و سرباز و درجه دار هستند با انتخابم براى امام جماعت خواستم بدانم آيا اشكال ندارد كه پذيرفته ام؟ همچنين اماما مرا درسى آموز تا با تمسك به آن، آن دنيايم تضمين شود.

بسمه تعالى، اگر پس انداز از حقوق و درآمد كسب است خمس دارد و طلبى كه داريد اگر سر سال امكان وصول آن باشد خمس دارد.

ص: 41

[سؤال 3915] 5537

4. شخصى كه از خود، خانۀ مسكونى و اثاث و زندگى ندارد، ولى هر ماهه مقدارى پول پس انداز مى كند تا چند سال بعد كه بتواند خانه و زندگى براى خود تشكيل دهد، آيا خمس اين پول ها را بايد سر سال بدهد، يا اين كه وقتى احتياجات خود را برطرف كرد آن وقت خمس بدهد؟

بسمه تعالى، سر سال بايد آنچه از مؤونۀ سال زياد آمده تخميس نمايند.

[سؤال 3916]6556

4. اين جانب حقوق بگير ماهانۀ دولت مى باشم. حقوقم فقط به اندازۀ خرج زندگى اهل بيتم مى باشد و چون مهريۀ همسر واجب مى باشد و بنده هم نقداً ندارم بپردازم در يك صندوق قرض الحسنه حسابى به اسم خودم بازكردم و در دل نيت نمودم كه ماهى صد تومان به اين حساب اضافه نمايم تا به مبلغ بيست هزار تومان رسيد آن پول را بگيرم به مهريۀ همسرم بدهم و فعلاً به مبلغ بيست وشش هزار ريال رسيده و سر سالم نزديك است؛ آيا به اين پول ياد شدۀ بالا خمس و سهم امام (عليه السلام) تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 3917]1273

5. در ارتش ماهى يكصد تومان به عنوان پس انداز از حقوق هر پرسنل برمى دارند و يكصد تومان هم خود دولت مى گذارد و به همان مقدار يا كمتر از همان پول وام مى دهند. لطفاً تكليف خمس اين سه مورد را بيان بفرماييد.

بسمه تعالى، هر مقدار كه از حقوق كم شده و بعداً دريافت شده خمس دارد.

[سؤال 3918] 1948

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر انقلاب اسلامى حضرت امام خمينى

اين جانب سال خمسى دارم و چند سال قبل پس از اعلام تأسيس «بانك ملى»

ص: 42

مبلغى به حساب مخصوص آن واريز كردم. در همان سال مبلغى به برادرم قرض دادم كه هر موقع توانايى دارد باز پرداخت نمايد. در آخر آن سال خمسى كه وجوهات هم بدهكار شدم، اين دو مبلغ را به حساب نياوردم به اين نيّت كه چنانچه وصول شد مسأله آن را پرسش و اقدام نمايم. متمنى است تعيين فرماييد با توجه به اين كه در سال بعد خمس به من تعلق نگرفته و در اين سال هم خمس به من تعلّق نمى گيرد، آيا دو مبلغ مذكور كه امسال وصول شده متعلق خمس است يا جزء درآمد امسال به حساب مى آيد؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 3919]2063

3. اتحاديه براى رفاه اعضاى خود تشكيل شركت تعاونى مصرف صنفى داده است كه با پول سهمى كه به اعضا فروخته شده است، تشكيل گرديده و هيأت مديرۀ شركت با آن پول، خريد و فروش مى نمايد و اجناس خود را با حداقل سود به اعضاى صنف و سهام داران مى فروشد كه در پايان هر سال بايد ترازنامۀ خود را به مراجع صلاحيت دار تسليم دارد؛لذا مرقوم فرماييد كه ماندۀ پس از پرداخت مخارج، مشمول خمس مى گردد يا خير؟ (البته آنچه كه سود بماند به نسبت خريد بين سهام داران تقسيم مى گردد).

بسمه تعالى، سود تجارت باقيمانده در آخر سال خمس دارد.

[سؤال 3920]2202

3. پيمانكارى با شركت نفت قرارداد بسته كه نفت و بنزين و گازوييل به دست مردم برساند. شركت نفت بيست هزار تومان از اين پيمانكار در بانك تهران دريافت كرده كه اگر اتفاقى افتاد يا ضررى از طرف اين پيمانكار به شركت نفت وارد آمد شركت نفت ضرر خود را از اين پول برداشت نمايد. آيا به چنين پولى وجوهات تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

ص: 43

[سؤال 3921]2202

5. اگر شخصى براى خودش سال قرار بدهد ده هزار تومان داشته دو هزار تومان آن را خمس داده، هشت هزار تومان مانده، سر سال دو هزار تومان اضافه شده است. آيا خمس آن را بايد بدهد؟

بسمه تعالى، بايد خمس آن دو هزار تومان را بدهد.

[سؤال 3922] 1949

بسمه تعالى 11 / 1 / 1361

پس از عرض سلام و التماس دعا

در رژيم گذشته در خدمت سربازى اجباراً مدتى براى مأموريت به عمان فرستاده شديم، بعد از اتمام مأموريت مقدارى پول 30 - 40 هزار تومان بابت حق مأموريت دادند، مقدارى از پول را خرج كرده ايم و مقدارى باقى مى باشد، لطفاً نظر شرعى تان را در مورد پول باقيمانده خرج نشده بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر پول دريافتى بابت حقوق خدمت سربازى بوده زايد بر مؤونه سال خمس دارد.

[سؤال 3923]272

3. آيا پولى كه به منظور دريافت وام و يا پولى كه براى خريد خانه در بانك ذخيره مى شود براى كسى كه خانه ندارد و از اين نظر در مضيقه است، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از وام ذخيره كرده خمس ندارد و چنانچه از درآمد و حقوق خود پس انداز كند خمس دارد.

[سؤال 3924] 1950

بسمه تعالى 26 / 3 / 1361

دفتر امام خمينى، ضمن عرض سلام و اميد موفقيت براى شما

كارمندى هستم از آموزش و پرورش كه پس اندازى در بانك مسكن جهت تهيه

ص: 44

مسكن - كه به فرمايش امام امت همه بايد داراى مسكن باشند - دارم و هيچ گونه ملك و يا سرمايه اى ديگر ندارم و اين پس انداز را با صرفه جويى و كار زياد حتى كار كارگرى پيش اين و آن به غير از كار ادارى پيدا كردم كه شايد روزى يك خانه معمولى داشته باشم، البته به اميد خداى بزرگ. آيا به اين پس انداز خمس تعلق مى گيرد؟ با توجه به اين كه فعلاً ماهانه مبلغ 8000 ريال بابت اجاره خانه مى پردازيم و اگر تعلق

مى گيرد آيا مى شود قسطى پرداخت كرد، چون فعلاً در بانك مسكن براى مدتى سپرده ثابت است و به چه حسابى بايد واريز كرد؟ يا مى شود براى جنگ زدگان واريز كرد؟

بسمه تعالى، پس انداز حقوق و درآمد كسب در آخر سال خمس دارد و براى پرداخت آن مى توانيد پس از دستگردان با يكى از وكلاى مسلّم الوكالۀ اين جانب به اقساط تدريجاً پرداخت كنيد.

[سؤال 3925]2524

5. كارمندى است با هفت سر عائله و با حقوق ماهيانه حدود 46000 ريال و داراى خانه مسكونى ناتمام كه اين مبلغ حقوق كفاف زندگى او را به طور نسبى مى دهد و از اين مبلغ در آخر ماه چيزى برايش باقى نمى ماند. آيا داشتن حساب سال براى چنين افرادى لازم است؟

بسمه تعالى، اگر چيزى باقى نمى ماند خمس واجب نيست و سال قهرى است و قراردادى نيست.

[سؤال 3926] 1951

بسمه تعالى 25 / 10 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

پس از عرض سلام به عرض مى رساند: اين جانب خانمى هستم كه شوهر دارم و حقوق بازنشستگى شوهرم در ماه سه هزار و چهارصد تومان است و با قناعت مخارج خودمان را اداره مى كنم. از طرفى من خودم يك خانه قسطى دارم (در كوى كن) به

ص: 45

مساحت دويست و پنجاه متر داراى سه اتاق و از بابت قيمت خانه مبلغى هم ماهيانه شوهرم قسط مى دهد.

مدت يك سال خانه را اجاره دادم و به اتفاق شوهرم به مسافرت رفتيم و پس از يك سال آمديم به خانۀ خود و از بابت كرايه خانه مبلغ بيست هزار تومان پس انداز كردم و گذاشتم به بانك، براى مخارج مكه، و منتظر هستم در قرعه كشى شركت كنم و اگر قرعه به نام من اصابت كرد بروم مكه. ضمناً اين پول مدت يك سال است كه در بانك مانده، از طرفى ديوارهاى خانه خراب شده و موزاييك كف حياط كنده شده و احتياج به بنايى دارد و همچنين دو تا از اتاق ها فرش ندارد و موكت است و نمى توانيم از حقوق شوهرم فرش و يا بنايى كنيم. آيا اصولاً به اين بيست هزار تومان خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ و اگر خمس تعلق مى گيرد آيا مى توانيم از خمس اين پول فرش ماشينى بخريم و آبروى خود را حفظ كنيم و يا بنايى كنيم يا خير؟ بى اندازه از مرحمت شما ممنون خواهيم بود كه جواب عنايت فرماييد.

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 3927] 1952

بسمه تعالى 17 / 12 / 1361

محضر مقدس حضرت امام خمينى، رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران و شيعيان جهان دامت بركاته، محترماً مستحضر مى دارد:

در اداره اى كه اين جانب مشغول به كار مى باشم، با اظهار تمايل و علاقه همكاران، صندوقى تحت عنوان «تعاون فرهنگيان» ايجاد شده كه همه ماهه مبلغ يكصد تومان بابت حق عضويت از حقوقمان كسر مى گردد. استدعا دارد نظر مبارك را در مورد وجه مأخوذه مذكوره كه يك سال يا بيشتر در حساب فوق باقى مى ماند از نظر سهمين اعلام فرماييد.

بسمه تعالى، بايد خمس آن را بدهند.

ص: 46

[سؤال 3928]87

4. اين جانب با شغل مقدس آموزگارى، قريب به پنج سال است كه ازدواج كرده و جدا از پدرم زندگى مى كنم. از همان اول زندگى، با مختصر پس انداز دوران مجردى و گرفتن وام هاى بانكى، اقدام به تهيۀ يك خانۀ هشتاد متر مربع زير بنا نمودم؛ در نتيجه از همان اوايل، نه تنها در پايان هيچ سالى پس انداز نداشتم، بلكه هنوز هم دارم قسط هاى

بدهى ام را پرداخت مى كنم؛ بنابراين از نظر وجوهات شرعيه وضع گذشته ام چه مى شود؟ و حال بايد چه كار كنم؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً پس اندازى كه سال بر آن گذشته باشد داشته ايد، بايد خمس بدهيد.

[سؤال 3929]1350

2. حقوق پاسداران از لحاظ خمس و زكات به چه صورت است؛ آيا تعلق مى گيرد يا خير، در صورتى كه براى ساختن منزل پس اندازى تهيه شود؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 3930]221

3. آيا اگر كسى پولى از زندگى و كارى كه روزانه مى كند پس انداز كند، اين پول خمس و زكات بر مى دارد؟ اگر بر مى دارد، مبلغ ده هزار تومان پول چقدر خمس و زكات دارد؟

بسمه تعالى، خمس دارد و خمس ده هزار تومان، دو هزار تومان است.

[سؤال 3931]12

2. پولى كه انسان در بانك مى گذارد آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟ در بانك قرض الحسنه چطور؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب و حقوق پس انداز كرده، بايد خمس آن را بدهد.

ص: 47

[سؤال 3932]2289

3. همسرم مبلغ 240000 ريال از كار خود در مدرسه، در بانك پس انداز دارد.

بسمه تعالى، بايد خمس اين مبلغ را بدهند. و در هر صورت شما براى تصفيۀ حساب، نزد يكى از وكلاى اين جانب مراجعه نماييد.

[سؤال 3933] 1953

بسمه تعالى

مسئول محترم دفتر حضرت امام خمينى، سلام عليكم

يازده نفر با هم صندوق قرض الحسنه تأسيس نموده اند و هر نفر ماهيانه پنجاه تومان به سرمايۀ صندوق به نام خودشان مى افزايند و اين صندوق، حدود ده سال است كار مى كند؛ آيا به سرمايۀ اين صندوق خمس تعلق مى گيرد؟ و اگر مى گيرد، به چه نحوى و مسئول كيست؟ توضيح اين كه مسئوليت حسابدارى، نگهدارى صندوق، پرداخت وام و جمع آورى آن به عهده يك نفر مى باشد.

بسمه تعالى، خمس واجب است و هر يك به حساب سهم خودش بايد خمس بدهد.

[سؤال 3934]2100

3. اگر اموالى كه وجوهات به آن تعلق مى گيرد، از راه قناعت و صرفه جويى جمع شده باشد، آيا تخفيف هم دارد؟ و اگر دارد، لطفاً به طور واضح بيان فرماييد.

بسمه تعالى، تخفيف ندارد و بايد آنچه سر سال زياد آمده، تخميس شود.

[سؤال 3935] 1954

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، با تقديم سلام

كسى براى مصارف عروسى پسرش پول تهيه كرده، كه قبل از تكميل مراسم، سال به سر رسيده است. آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

ص: 48

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، مبلغ پس انداز شدۀ از درآمد كسب، خمس دارد.

[سؤال 3936]1908

2. جوانى كه خدمت سربازى را به اتمام رسانده و در عرض اين دو سال از حقوق و فوق العاده، مقدارى پول جمع آورى كرده و در بانك موجود است، لكن قصد دارد ازدواج كند و مقدار پول اضافه نيست، در ضمن اين شخص تا حال خمس نداده و بدهكار نيست، آيا در موارد ذكر شده بايد خمس بدهد؟ اگر بنا بر اين است كه بدهد، بايد خمس دو سال را بدهد؟

بسمه تعالى، پس انداز مزبور تماماً بايد يك مرتبه تخميس شود.

[سؤال 3937]2120

2. شخصى است كه از پدرش يك حياط كهنه ارث به او رسيده است (البته خمس حياط را پدرش داده بود) و آن شخص ده - دوازده سال است كه كسب و كار كرده و مقدارى پول جمع كرده است كه مى خواهد آن حياط را تعمير كند يا حياط ديگرى بخرد (البته آن مقدار پول دارد كه حداكثر مى تواند يك حياط معمولى بخرد) آيا بر اين پول ها خمس تعلق پيدا مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، پولى كه از كسب و كار تهيه كرده و سال بر آن گذشته خمس دارد.

[سؤال 3938]5668

3. پسر يا دخترى كه شاغل مى باشد و مقدارى از پولش را پس انداز مى كند جهت زندگى آينده اش، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟ در صورت تعلق گرفتن،

ص: 49

حساب آن و پرداختش چگونه بايد باشد؟ آيا مى تواند به امام جمعۀ شهر و به حساب امام پرداخت نمايد يا خير؟

بسمه تعالى، از درآمد كسب هرچه آخر سال زياد بماند خمس دارد و به وكيل مسلّم الوكاله اين جانب بپردازيد.

[سؤال 3939] 1955

بسمه تعالى

با آرزوى پيروزى اسلام و مسلمين و طول عمر براى امام و رهبر بزرگوار از خداوند متعال، لطفاً سؤالات شرعى اين جانب را جواب بدهيد.

1. من زكات پول هايم را تا عيد پارسال پرداخت نموده ام و از عيد سال گذشته به اين طرف 61 هزار تومان پول نقد براى تهيۀ وسايل زندگى آينده ام جمع نمودم، كه حدود هفت هزار تومان آن مال دورۀ دانشجويى ام بوده است كه پارسال با نظر امام زكات براى آن پرداخت نكردم و 30 هزار تومان آن را حدود ماه آذر به برادرم براى خريد خانه قرض داده ام و با اين حساب براى عيد 31 هزار تومان پول دستم است. زكات پولم چگونه است؟ زكات پول به كجا واريز شود؟

بسمه تعالى، پول غير طلا و نقره زكات ندارد، ولى اگر از درآمد كسب يا حقوق باشد و از خرج سال زياد بماند خمس دارد و خمس را مى توانيد به شمارۀ هزار مؤسسه تعاون اسلامى قم حواله كنيد.

2. براى خواندن نماز مسافر بايد مسافت را از در منزل حساب نمود يا از ديوارها و محدودۀ شهر؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، مبدأ مسافت از منزل حساب مى شود.

3. آيا مى شود بهرۀ بانكى پس انداز را به عنوان صدقه (با توجه به اين كه امام قبلاً فرموده بودند كه بهرۀ پول حرام است و صدقه بايد داد) به حساب جنگ زدگان و يا كميتۀ امداد امام خمينى داد؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است، گرفتن آن جايز نيست و چنانچه گرفته باشد از طرف مالك واقعى آن به فقرا صدقه بدهد، ان شاء الله موفق باشيد.

ص: 50

[سؤال 3940] 1956

بسمه تعالى 17 / 9 / 1361

با آرزوى طول عمر امام و پيروزى رزمندگان؛ چهار سؤال زير را جهت بيان استفتاى حضرت امام معروض مى دارم:

1. اين جانب براى اداى خمس مال خود، اول زمستان را سال براى خود گرفته ام و تا ماه مرداد امسال نيز سرباز بوده و حقوق دريافت كرده ام و اكنون كه به اول زمستان نزديك مى شويم، هنوز مقدارى از حقوق دوران سربازى را در اختيار دارم و خرج نكرده ام. با توجه به اين كه فعلاً بيكار هستم و شغل و درآمدى ندارم، آيا بايستى خمس پولى را كه در اول زمستان برايم باقى مى ماند، بدهم و يا اين كه خمس بر من تعلق نمى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر سر سال از حقوق باقى بماند خمس دارد.

2. اين جانب همان طور كه گفتم سرباز بودم و در جبهه مجروح شدم و به خاطر مجروح شدنم، از طرف ارتش و بنياد شهيد به عنوان غرامت براى مجروح شدنم، مقدارى پول مى دهند و من با خدا عهد كرده ام كه هرچه از طرف ارتش و بنياد شهيد به عنوان غرامت به من تعلق گيرد، همۀ آن پول را به عنوان قرض الحسنه يا به مردم نيازمند بدهم و يا اين كه در صندوق هاى قرض الحسنه بگذارم و تا آخر عمر اين پول به عنوان قرض الحسنه استفاده شود. البته از اين پول، خودم نيز به عنوان قرض الحسنه وقتى كه قدرت پرداخت آن را داشته باشم، استفاده مى كنم؛ مى خواستم بدانم آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

3. من موقعى كه در جبهه بودم يك چراغ قوۀ عراقى به دستم آمد و قيمت آن نيز حداكثر 50 تومان است، مى خواستم ببينم حكم اين غنيمت چيست و چه كار بايد بكنم؟

بسمه تعالى، ملك شما شده است و مى توانيد در آن تصرف كنيد.

4. مى خواستم بدانم كه پول خمس مال را بايد چگونه بدهم؛ آيا به هر امام جماعت مسجدى بدهم درست است و يا اين كه بايد به شخص معينى بدهم تا آن شخص پول را به امام برساند؟ اگر بايد به شخص معينى داد، خواهشمندم شخصى را معرفى كنيد تا خمس مالم را به او بدهم.

در ضمن خانۀ ما حوالى شرق تهران است؛ اگر ممكن است شخصى را معين كنيد كه حوالى شرق

ص: 51

تهران باشد و بتوان به راحتى پول را به او داد.

بسمه تعالى، خودتان تحقيق كنيد و به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب بپردازيد و مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

[سؤال 3941] 1957

بسمه تعالى

خدمت جناب مستطاب سيادت مآب، مرجع عالى قدر شيعيان جهان، حضرت آيت الله العظمى و فقيه اهل بيت عصمت و طهارت و سيد العلماء والمجتهدين، رئيس الملّة والدين، آيت الله العظمى و مولانا الاعظم، آقاى حاج آقا سيد روح الله الخمينى الموسوى، متّع الله المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف ودامت بركاته، سلام عليكم

1. آيا خمس بر سرباز واجب است؟ لازم به تذكر است كه اين جانب مجرد بوده و ماهانه حدود 1000 تومان از ارتش حقوق مى گيرم كه مقدارى از اين مبلغ را براى آينده پس انداز مى كنم و تا به حال كه يك سال و نيم است در ارتش هستم خمس نداده ام.

بسمه تعالى، هر مقدار از حقوق كه پس انداز شده خمس دارد.

2. خمس از چه موقعى بر انسان واجب مى شود؟

بسمه تعالى، مكلف از موقعى كه شروع به پيدا كردن درآمد مى كند تا سر سال، اگر از درآمد چيزى باقى ماند خمس دارد.

3. شخصى كه در سنين 16 يا 17 سالگى در دوران طاغوت به واسطۀ سهل انگارى و كم توجهى به امر روزه، ماه رمضان را روزه نگرفته (البته نماز مى خوانده) حكمش چيست؟ آيا بايد كفاره بدهد؟

بسمه تعالى، روزۀ ماه مبارك رمضان اگر عمداً بدون عذر شرعى افطار شده، علاوه بر قضا، كفاره هم دارد.

4. به واسطۀ نرمى لثه هايم دائماً از آن ها خون مى آيد؛ به خصوص در خواب؛ ماه رمضان را نيز تماماً روزه گرفته ام لكن بعضى مواقع متوجه نمى شدم و خون پايين مى رفت و هرگاه دهانم را براى رفع خون مى شستم، نمى توانستم بيش از يك بار آب دهانم را بيرون بريزم، چون دوباره خون از لثه هايم مى آمد؛ به دكتر نيز مراجعه كرده ام ولى هنوز مؤثر واقع نشده است؛ آيا روزه هايم صحيح بوده؟ و اگر در آينده

ص: 52

نيز به اين درد دچار بودم تكليفم چيست؟

بسمه تعالى، اگر در آبِ دهان مستهلك باشد مضر به روزه نيست.

[سؤال 3942] 1958

بسمه تعالى 22 / 12 / 1361

با سلام و درود بر منجى عالم بشريت، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بر نايب بر حقش، حضرت امام خمينى و با درود به شهداى انقلاب و جنگ و به اميد پيروزى رزمندگان.

چند سؤالى براى اين حقير پيش آمده كه اميدوارم جواب آن را مرقوم فرماييد:

1. با توجه به اين كه من سرباز هستم و حدود يك سال است در جبهه مى باشم و ماهيانه مبلغى از ارتش دريافت مى كنم و چون اكثر اوقات در منطقه هستم، مقدارى از آن، زياد مى آيد، آيا به آن خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ و اگر مى گيرد، به چه نحو مى باشد؟

بسمه تعالى، بنا بر احتياط، خمس آن را به وكيل مرجع تقليدتان بپردازيد.

2. اگر هنگام غذا خوردن، دندان خون بيفتد، آيا دهان نجس مى شود و آن غذا را بايد بيرون ريخت يا خورد؟

بسمه تعالى، خوردن خون حرام است؛ مگر مستهلك شده باشد و در اين صورت، لازم نيست غذا را بيرون بريزيد.

3. آيا مى شود در جبهه نيت ده روز كرد و نماز را تمام خواند و روزه گرفت؟

بسمه تعالى، اگر يقين به ماندن ده روز در يك مكان نداشته باشيد، نمى توانيد قصد كنيد.

4. آيا كسى كه گناهان كبيره اى انجام داده و بعد توبه كرده، مى تواند امام جماعت بشود؟

بسمه تعالى، امام جماعت بايد عادل باشد.

[سؤال 3943]7070

2. تا كنون كه حدود 26 سال سن دارم، مال خود را حساب نكرده ام و به دليل مساعد نبودن وضع مالى ام، موفق به ازدواج نشده ام. با توجه به اين كه مبلغى بالغ بر

چهل هزار تومان بدهكار مى باشم، آيا اقامۀ نماز در منزل و استفاده از وسايل خانه ام

ص: 53

اشكال دارد؟ ضمناً جنگ زده هم مى باشم.

بسمه تعالى، اگر از درآمدى كه سال بر آن گذشته، منزل و وسايل مزبور را تهيه نكرده ايد، اشكال ندارد.

[سؤال 3944]3506

3. مدت ها پيش مقدارى پس انداز داشتم كه در خلال بيكارى ام مورد استفاده قرار مى گرفت و با وجود داشتن آن، نمى توانستم شغلى مناسب توانايى ام دست و پا كنم تا اين كه بعد از مدتى با اعلام آمادگى ناسيونال جهت فروش اتومبيل، مبلغى را به قصد تحويل آن و اشتغال كارى به بانك سپرده و بعد از گذشت هفت ماه با پرداخت بقيه آن، موفق به تحويل اتومبيل گشتم كه از كل پس انداز در اين مدت، مقدارى صرف هزينه زندگى و مابقى آن، جهت بهاى اتومبيل پرداخت گرديده بود. جمعاً با پنج ماه و نيم از قبل و هفت ماهى كه به حساب ناسيونال راكد مانده بود از يك سال تجاوز كرد، در نتيجه در اين ابهام فرو رفتم كه آيا با توجّه به هدفم از خريد آن و عدم استطاعت مالى خويش، به اين مبلغ، خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ در صورت تعلق و پرداخت آن به شكل اقساط بفرماييد به كدام شماره حساب مى توانم واريز نمايم.

بسمه تعالى، اگر پس انداز مذكور از درآمد كسب و حقوق باشد بايد تخميس شود و اگر با او اتومبيل خريده شده، اولاً بايد نسبت به خمس كسب اجازه از مرجع تقليد نمود و بعد به قيمت فعلى بايد تخميس شود و در صورت عدم امكان پرداخت يك مرتبه با يكى از نمايندگان مسلّم الوكاله اين جانب دستگردان نموده و بعداً تدريجاً بپردازيد و مى توانيد به حساب يك هزار تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

[سؤال 3945] 1959

بسمه تعالى 29 ذوالقعده 1402 ق

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، لطفاً بفرماييد:

ص: 54

1. زيدى ساكن شهرى است و در شهر ديگرى، منزلى خريدارى مى كند و مصمم است كه بعداً براى زندگى به آن شهر برود. آيا پولى كه جهت خريد منزل پرداخته، خمس دارد؟ و قرضى كه از بابت خريدن اين منزل دارد، از منافع كسر مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، منزل مذكور، خمس دارد و قرض بر آن كسر مى شود.

2. تعميركارى كه بعضى از لوازم ماشين ها را به جهت خراب بودن عوض مى كرده و پس از مراجعۀ صاحب ماشين، بعضى از افراد، لوازم مخروبه را با خود مى بردند و بعضى هم صرف نظر مى كردند؛ به اين معنى كه در عين حالى كه به آن ها گفته مى شد: اين اجناس شما است، آن ها را با خودشان نمى بردند، حالا اين لوازم مخروبه، از تعميركار است يا از صاحبان ماشين ها؟

بسمه تعالى، اگر صاحبان آن ها اعراض كرده اند، از تعميركار است.

3. زنى كه براى جلوگيرى از عادت ماهانه قرص مى خورد و در آن اثنا، بر اثر ترك قرص، لك مى بيند (ولى ادامه ندارد) و در ايام عادتش هم هست، آيا اين لك حيض است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر سه روز متوالى خون نمى بيند، حيض نيست.

4. كسى كه كارش به نحوى است كه اگر مسافرت نكند، كارى ندارد - مثل بعضى از افراد سپاه و جهاد - نماز و روزه شان چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند؛ مگر در سفرى كه شغل آن ها باشد.

5. در چند سال قبل، زيدى امتياز تلفنى را خريدارى كرده و هنوز تلفن آن وصل نشده، و احتياجش از آن تلفن برطرف مى شود. آيا مى تواند به قيمت بازار آزاد بفروشد؛ با توجه به آن كه دولت، در اين باره مقرراتى ندارد و يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مزبور مانع ندارد.

[سؤال 3946] 1960

بسمه تعالى

حضور محترم امام خمينى

با عرض سلام و تحيت و تبريك فراوان جهت پيروزى هاى بيت المقدّس و فتح المبين و پيروزى خرمشهر عزيز

مادرى هستم 38 ساله داراى سه فرزند پسر 21 سال، 18 سال، 7 سال، درست

ص: 55

هفت سال و اندى پيش شوهرم در اثر سكتۀ قلبى فوت كرد، در حال حاضر محتاج راهنمايى شرعى هستم. يك زندگى الحمدلله متوسط داريم، از بازنشستگى همسرم ماهيانه 3200 تومان دولت مى دهد، لطفاً در مورد مسائل ذيل راهنمايى ام بفرماييد.

1. راجع به مسأله خمس خود و خانواده؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب چيزى زايد بر مؤونه سال داشته باشيد خمس دارد.

2. حدود شرعى رفت و آمد اقوام به منزل؟

بسمه تعالى، ورود افراد به منزل در مقدار سهم الارث كبار ورثه منوط به اجازۀ خودشان است و در مقدار سهم الارث صغير موقوف بر اجازه ولى شرعى او مى باشد.

3. حدود آزادى شرعى خودم؟

بسمه تعالى، با رعايت موازين شرعيه آزاد هستيد.

[سؤال 3947]7103

2. اين جانب يك فرد نابينا از دو چشم هستم و تا چند سال پيش قوم و خويشان به اين جانب كمك و مساعدت مى كردند و حاليه مدت تقريباً چهار سال است در كارخانه اى ماهيانه با دريافت مبلغ 40000 ريال حقوق كار مى كنم، آيا به اين حقوق دريافتى سر سال خمس و زكات و غيره به اين جانب تعلق مى گيرد كه پرداخت نمايم يا نه؟

بسمه تعالى، از حقوق دريافتى اگر چيزى بر مؤونه سال زياد بماند خمس دارد.

[سؤال 3948]2657

6. كسى كه حساب داشته و سرمايۀ او از بين رفته و دوباره از كسب و كار، پولى پيدا كرده، به چه صورت خمس دهد؟

بسمه تعالى، آنچه از ربح، سر سال باقى بماند خمس دارد.

ص: 56

[سؤال 3949] 1961

بسمه تعالى 30 / 11 / 1361

حضور مسئولين محترم دفتر امام

استدعا مى شود در صورت امكان به سؤالات شرعى ذيل پاسخ عنايت فرماييد.

1. براى نحوۀ احتساب خمس راهنمايى لازم مرحمت فرماييد.

بسمه تعالى، ارباح مكاسب در زايد بر مؤونه سال خمس دارد و براى تصفيه حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكالۀ اين جانب مراجعه شود.

2. متولد يكى از شهرستان ها مى باشم كه مدت 23 سال است كه در تهران اقامت دارم، و فقط سالى يك بار يا بيشتر جهت تجديد ديدار با بستگان به مدت كمتر از ده روز به زادگاهم مسافرت مى كنم؛ چون در زادگاه فاقد ملك شخصى و يا موروثى بوده و قصد حتمى جهت مراجعت به موطن خود ندارم. لذا با توجه به عرايض بالا، اعلام فرماييد هنگام مسافرت به محل مورد اشاره نماز به طور كامل بايد خوانده شود يا شكسته؟

بسمه تعالى، اگر از وطن اصلى اعراض نكرده ايد يعنى قصد نكرده ايد كه براى سكونت به آن جا برنگرديد نماز شما در آن تمام است و حكم وطن باقى است.

3. آيا زن مجاز است براى درمان نازايى توسط پزشك متخصص مرد مورد معاينه قرار گيرد يا خير؟ در صورت پاسخ خير، استدعا مى شود اين مسأله را به نظام پزشكى ابلاغ تا به عنوان تكليف شرعى به كليۀ پزشكان مربوطه ابلاغ شود.

بسمه تعالى، جايز نيست.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

[سؤال 3950]6792

4. ساختمانى كه قبلاً داشته اى حالا اگر با وام بانكى روى آن را يك طبقه ديگر بسازى به طبقه اى كه مى سازى خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر براى سكونت شخصى خودش نباشد هر مقدار كه قسط بدهى آن از درآمد كسب ادا شده، خمس دارد.

ص: 57

[سؤال 3951] 91

7. شخصى نصف مشاع منزلى را براى سكونت خود مى خرد و سپس با شريكش تصالح مى كند و سهم خود را جدا مى كند و ديوارى در ميان خانه مى كشند و هر نيمه به صورت منزلى مستقل درمى آيد. بعد از مدتى نيمۀ دوم را هم مى خرد و داشتن چنين خانه اى - مجموع دو نيمه - زايد بر شأن او هم نيست ولى از نيمۀ دوم استفاده نمى كند

و پس از مدتى آن را اجاره مى دهد آيا بايد خمس منزل را بدهد و حج هم بر او واجب مى شود؟ و آيا در حكم فرقى هست بين اين كه احتياج به مال الاجاره آن داشته باشد و بدين جهت خودش آن را مورد استفاده قرار ندهد و يا فرقى نيست؟

بسمه تعالى، قسمتى كه براى سكونت نيست متعلّق خمس است ولو اين كه براى احتياج به وجه الاجاره آن را اجاره بدهد ليكن در صورت احتياج به وجه اجارۀ آن در معيشت استطاعت با آن متحقق نمى شود.

[سؤال 3952]4143

5. درآمد بچه هاى صغير من ماهانه مبلغ دو هزار و پانصد تومان اجاره خانۀ پدرى آن ها كه در خرم آباد است، مى باشد كه عموهايش مال الاجاره را دريافت مى نمايند و مبلغ دو هزار تومان آن را جهت مخارج ما مى فرستند و باقيمانده كه ماهانه مبلغ پانصد تومان است، در بانك به حساب بچه ها پس انداز مى نمايند و همان طور كه عرض كردم، خودم نيز كار مى كنم؛ آيا مازاد بر مخارج سهم بچه ها مشمول بدهى خمس مى شود يا خير؟ و وجوهى كه در بانك پس انداز مى شود، خمسش را بايد بدهيم يا خير؟ و چنانچه خمس دارد، نحوۀ پرداخت را معلوم فرماييد.

بسمه تعالى، احوط آن است كه صغار بعد از بلوغ، خمس اضافه درآمد خود را بدهند.

[سؤال 3953]2601

3. آيا بايد تمامى وسايل زندگى را برايشان خمس داد و يا فقط آن وسايلى كه مورد

ص: 58

استفاده قرار نمى گيرد به مدت يك سال؟

بسمه تعالى، ارباح مكاسب در زايد بر مؤونۀ سال، خمس دارد.

[سؤال 3954]1301

4. مال حلالى كه ارث به انسان مى رسد، آن مال در اثر تجارت و كسب، اضافه مى شود. آيا اضافۀ آن خمس دارد يا ندارد؟

بسمه تعالى، سود تجارت ارث، در زايد بر مؤونه سال خمس دارد.

[سؤال 3955]1450

2. من از 29 ارديبهشت ماه 1361 وارد دورۀ احتياط شده ام و حقوقمان ماهانه 2225 تومان است. آيا اگر در آخر ماه و سال مبلغى اضافه ماند، خمس و زكات تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، هرچه از حقوق و ساير درآمدها، آخر سال زياد بماند خمس دارد.

[سؤال 3956] 1962

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پس از عرض سلام و دعاى سلامت و تداوم رهبرى امام خمينى و با عرض معذرت؛ مسأله اى را قبلاً سؤال كردم، ولى متأسفانه با جوابى كه از آن دفتر دريافت كردم، نتوانستم خمس چند ساله ام را به طور قطعى محاسبه كنم؛ سؤال و جواب به شرح زير بود:

1. من از سال 56 شركتى خدماتى تأسيس نموده، تا اوايل سال 58 در آن شركت كار مى كرده ام. نحوۀ كارها به اين صورت بود كه با فردى قرارداد مى بستم و مقدارى پيش پرداخت مى گرفتم، در ضمن كار نيز اقلامى مى گرفتم تا كار تمام مى شد و تصفيه حساب مى كرديم كه گاهى چند سال طول مى كشيد. با توجه به اين كه تعداد زيادى كار

ص: 59

بود و پولى هم كه از مشترى مى گرفتم، گاهى بابت كارى بود كه سال بعد انجام مى دادم و گاهى بابت كارى بود كه در ضمن چند سال انجام شده بود و نمى توانستم جزء درآمدهاى آن سال به حساب آورم، لذا به ترتيب زير خمس را محاسبه نموده ام:

الف. پس از پايان هر كار، سود خالص آن كار را محاسبه كرده ام؛ فرضاً سود خالص كار، 70/000 تومان محاسبه مى گرديد كه اين پول، ضمن دريافت و پرداخت هاى چندين سال به اين نتيجه رسيده است و ممكن است فرضاً آخرين دريافتى در سال 58 بوده باشد.

ب. نحوۀ انجام كار را بررسى مى كردم؛ مثلاً 40 درصد كار در سال 56 و 60 درصد آن در سال 57 انجام شده بود.

ج. بدون در نظر گرفتن تاريخ دريافت و پرداخت ها، 40 درصد سود را جزء درآمد سال 56 و 60 درصد را جزء درآمد سال 57 محاسبه نموده ام.

آيا اين روش محاسبه درست است؟ و اگرنه، چگونه بايد محاسبه نمايم؟

علت آن كه بر اين اساس نتوانستم خمس را حساب كنم اين است كه مشخص نيست كه چه مقدار از دريافتى هر سال، جزء درآمد است و چقدر از آن، بدهى به صاحب كار بابت كارهايى است كه در سال بعد بايد براى وى انجام داد.

بسمه تعالى، دريافتى هر سال، جزء درآمد همان سال محسوب مى شود و سود آن در زايد بر مؤونه خمس دارد.

[سؤال 3957]

2. در سال 1356 مبلغ 140 هزار تومان دريافتى و 60 هزار تومان مخارج ساختمان بوده، بنابراين 80 هزار تومان باقيمانده است كه اين 80 هزار تومان را به عنوان درآمد سال 1356 نمى توان محاسبه نمود، زيرا از اين مبلغ مقدارى بابت درآمد است، ولى بقيه بابت مخارجى است كه براى ساختمان وى در سال بعد انجام خواهد شد و به عنوان بدهى من به صاحبكار محسوب مى شود. از طرف ديگر همان طور كه ملاحظه

ص: 60

مى فرماييد دريافتى خالص سال 56 يعنى اين مبلغ 80 هزار تومان را نمى توان جزء درآمد آن سال در نظر گرفت چون پس از پايان كار در سال 57 ملاحظه مى شود كه كل عايدى من از اين كار فقط 35 هزار تومان بوده است.

نمونه دوم، كار ديگرى است كه دريافتى ها و مخارج براى صاحب كار به شرح زير بوده است:

سال - دريافتى از صاحبكار - مخارج انجام شده براى صاحبكار در ساختمان وى

1356 120 هزار تومان 105 هزار تومان

1357 190 هزار تومان 235 هزار تومان

1358 120 هزار تومان 35 هزار تومان

جمع كل 430 هزار تومان 375 هزار تومان

و عايدى من از اين كار طى سال هاى 56 و 57 و 58 برابر با 55 هزار تومان است مسأله مبهم براى من اين است كه از اين مبلغ 55 هزار تومان يا 35 هزار تومان عايدى نمونه قبلى چه مبلغ را جزء درآمد سال 56 به حساب بياورم و چه مبلغ را جزء درآمد سال 57 يا 58؟

اين جانب فعلاً خمس را در سال هاى 56 تا 58 به طور على الحساب محاسبه كرده و پرداخته ام تا پس از محاسبه قطعى در صورتى كه بدهكار شدم بقيه را بپردازم. در محاسبه خمس به طور على الحساب چنين عمل كرده ام كه بدون توجه به دريافت و پرداخت ها (زيرا دريافت ها همه عنوان درآمد را ندارند و بيشتر صورت بدهى به صاحب كار را داشته است) درآمد كل آن كار را محاسبه كرده ام (يعنى كل دريافتى از صاحب كار در عرض چند سال منهاى كل مخارجى كه براى صاحب كار به عمل آمده) سپس اين درآمد را به نسبت حجم كارى كه در هر يك از سال ها براى صاحب كار انجام شده تقسيم كرده و به حساب درآمد همان سال گذاشته ام.

ص: 61

در هر حال مستدعى است كه راهنمايى بفرماييد كه بر اساس آن بتوانم خمس قطعى اين سال ها را حساب نمايم و هرچه زودتر سنگينى بدهى احتمالى كه بابت خمس دارم از دوشم برداشته شود.

بسمه تعالى، حكم همان است كه قبلاً نوشته شد و چنانچه سر سال بدهى داشته باشيد و بدهى براى مؤونه همان سال باشد مى توانيد مقدار بدهى خود را از موجودى كم نماييد و شما براى تصفيه حساب نزد يكى از وكلاى مسلم الوكاله اين جانب برويد.

[سؤال 3958] 1963

بسمه تعالى 30 / 11 / 1361

دفتر محترم رهبر انقلاب امام امت، خمينى بت شكن، سلام

پس از آرزوى سلامتى و سعادت و طول عمر امام امت از خداوند متعال؛ از مقام رهبرى و مرجع عالى مقام تقليد خواهشمند است راهنمايى بفرماييد راجع به چند مسأله دربارۀ خمس:

ضمناً حسابرسى سال خمسى اين جانب مورخۀ 30 / 11 / 1361 سال روز تولد حضرت زينب عليهاالسلام مى باشد.

1. نقدى 110/000 ريال

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب و حقوق است خمس دارد.

[سؤال 3959]

2. حقوق دريافتى بهمن ماه 28/100 ريال

بسمه تعالى، اگر قبل از رسيدن سر سال دريافت كرده ايد خمس دارد.

[سؤال 3960]

3. برنج و حبوبات و قند و تايد و ديگر خوردنى ها، تقريباً 22/000 ريال

بسمه تعالى، بايد خمس آن را بپردازيد.

ص: 62

[سؤال 3961]4065

2. اگر كسى در كسب خود بنا بر اين گذاشته است كه تمام مازاد بر مخارج ساليانه اش را هرچه باشد به مصرف خير - از قبيل جبهه و امثال آن - برساند، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر تا سر سال به مصرف مورد نظر برساند خمس ندارد، ولى اگر پيش از سرآمدن سال به مصرف نرسيده خمس به آن تعلق مى گيرد.

[سؤال 3962] 1964

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

قم، دفتر استفتائات حضرت امام خمينى

چهار برادر هستيم كه دو نفرمان حقوق بگير و دو نفر ديگر شغل آزاد دارند، كارشان داشتن موتور لنج است و با آن به كويت مى رفتند و در زمان رژيم منحوس پهلوى، قاچاق مى كردند. در سال 58 از هم جدا شديم، دارايى مان به شرح زير بود:

دو تا خانه و مبلغى پول كه هر كس درآمدش پيش خودش بود؛ ولى آن دو برادرى كه لنج داشتند پول زيادترى داشتند كه حدود 000/ 145 تومان به هر نفر ما دادند. بنده با يك برادرم باز هم پهلوى هم مانديم و سهميه اى كه قرار بود به من برسد، پهلوى ايشان بود و از اين پول و پول خودش و پول يك خانه اى كه سهممان بود، خانۀ ديگرى ساخت كه الآن در آن زندگى مى كنيم. حدود 000/ 500 تومان و شايد بيشتر ارزش داشته باشد. ولى از اين پولى كه ايشان تقسيم كردند، مبلغى بدهكار مى باشند به شخصى در كويت كه اكنون چند برابر شده و مبلغى نيز از پول كسى برداشتند كه برايش كار مى كردند و اين طور توجيه مى كردند كه در گذشته حقمان را خورده.

ضمناً بنده از سالى كه از هم جدا شديم، خمس پولى را كه از حقوق پس انداز كرده بودم، جدا مى كنم و با برادرم كه خمس نمى دهد تا كنون هم خرج مى باشم. اكنون

ص: 63

تكليف خانه چه مى شود؟ تكليف هم خرج من چه مى شود؟ تكليف پولى كه همين طور برادرانم برداشته اند چه مى شود كه در حدود دويست هزار تومان است؟ خلاصه تكليف بنده در اين ميان چيست؟ خداوند به شما توفيق عنايت فرمايد.

بسمه تعالى، آنچه از درآمد كسب به دست بيايد و از مخارج و مؤونۀ سال زياد بيايد، بايد تخميس شود و اگر مال خمس نداده به كسى هبه شود، بايد خمس آن را بدهند.

[سؤال 3963] 1965

بسمه تعالى 21 / 3 / 1361

سلامتى امام امّت و موفقيت شما را از درگاه ايزد يكتا مسألت مى نمايم.

اين جانب دانشجويى هستم كه در مدت تعطيلى دانشگاه ها (از مهر 59 تا كنون) به كار در آموزش و پرورش پرداخته ام و از درآمد آن، مقدارى پس انداز نموده ام؛ با توجه به اين كه با باز شدن دانشگاه ها من هم كارم را ترك كرده، در نتيجه منبع درآمدم قطع مى گردد و در آينده نياز مادى خواهم داشت، آيا لازم است كه خمس پس انداز اين مدت را بپردازم؟

بسمه تعالى، از حقوق و درآمد كسب، هر مقدار كه زايد بر مؤونۀ آخر سال باقيمانده خمس دارد.

[سؤال 3964] 1966

بسمه تعالى 29 / 7 / 1361

با تشكر از اعضاى محترم دفتر امام، به عرض عالى مى رساند:

سؤالى در مورد خمس براى اين جانب پيش آمده لازم دانستم با دفتر امام بدين وسيله مطرح نمايم. اميدوارم پاسخ سؤال مطرح شده را براى اين جانب ارسال نماييد. خانواده اى هستيم پنج نفرى. بدون پدر و داراى مقدار معينى باغ چاى. محصول برداشت شده در سال از اين زمين كمتر از خرج خانواده بوده و از جاى ديگرى نيز

ص: 64

درآمدى نداريم. ناگفته نماند كه مبلغ پول دريافت شده از محصول باغ كمتر از خرج خانواده من در سال مى باشد. با توجه به گفته هاى فوق، آيا به اين خانواده خمس تعلق مى گيرد؟ و اگر خمس تعلق مى گيرد چطور است؟

بسمه تعالى، بايد حساب سال داشته باشند و در زايد بر مؤونه سال، از درآمد خمس بدهند.

[سؤال 3965] 1967

بسمه تعالى

به نام خدا و درود و سلام بر رهبر كبير انقلاب اسلامى و رهبر مستضعفان جهان امام خمينى، حضور محترم مسئول دفتر امام در قم، سلام عليكم، مسائلى بود كه خواستم به عرض شما برسانم:

1. من پاسدار هستم و قبلاً پول و درآمدى نداشتم، ولى هم اكنون حقوقى دريافت مى كنم. اگر خمس به آن تعلق مى گيرد آيا به اولين پولى كه مى خواهم پس انداز كنم تنها خمس تعلق مى گيرد يا اگر بعداً هم خواستم پولى به آن اضافه كنم، بايد خمس آن را بدهم؟ و آيا به جز خمس زكات هم دارد يا نه؟

بسمه تعالى، از حقوق دريافتى و ساير درآمد كسبى، هر مقدار زايد بر مخارج سال باقى بماند، خمس دارد.

2. آيا كسانى كه ماه رمضان را در جبهه باشند و نتوانند روزه بگيرند، قضاى آن بعد از جنگ بايد گرفته شود يا نه؟ براى مثال: رمضان پارسال و امسال را نتوانسته روزه بگيرد و امكان دارد همۀ سال را در جبهه باشد و رمضان آينده هم در جنگ باشد. آيا بايد قضاى 90 روز را بگيرد يا اگر هم شهيد شد بايد وصيت كند كه قضاى آن را بگيرند يا نه؟

بسمه تعالى، قضاى روزۀ فوت شده واجب است و نبايد تا ماه رمضان سال بعد به تأخير افتد. و با موت شخص قضا ساقط نمى شود، مگر آن كه زمان كافى براى به جا آوردن قضاى روزه نداشته باشد.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم.

ص: 65

[سؤال 3966] 1968

بسمه تعالى 17 / 3 / 1361

برادرم در اوايل ازدواج با فقر و تنگدستى روبه رو بوده، ولى به هر حال تقبل هزينۀ مخارج دانشگاهم را نموده است. بعد از تعطيلى دانشگاه ها در يكى از نهادهاى انقلابى سارى مشغول به كار شده و ماهيانه مبلغى را پس انداز نمودم. به پاس زحمت بى دريغ دايى ام در امر خانه سازى، به او كمك نموده و معادل سه ماه حقوقم را به او بخشيدم. اكنون نيز ماهيانه مبلغى به برادرم كمك مى نمايم و مبلغى نيز پس انداز مى كنم كه براى مخارج دانشگاه - بعد از بازگشايى - مى باشد. فكر مى كنم وقتى يك سال از اشتغالم بگذرد، صاحب پس اندازى معادل 80/000 ريال بشوم. حال سؤالم اين مى باشد: كه آيا به پولى كه از اين راه پس انداز مى شود - با توجه به اين امر كه از روى بى نيازى و كثرت سرمايه نمى باشد، بلكه مورد نياز در اين برهۀ زمانى نمى باشد؛ خمس تعلّق مى گيرد؟ اگر جواب بلى است، از آن امام تقاضا دارم پاسخ بفرمايند كه سال خمس من از تاريخ شروع به كار محسوب مى شود يا از زمان دريافت اولين حقوق؟ و در پايان، خمس را بايد به چه كسى بدهم تا مصرف نمايد، گويا اين طور كه استنباط نموده ام بايد به حاكم شرع سپرد؟ آيا مى توان به امام جمعه بسپارم؟

بسمه تعالى، از حقوق دريافتى و درآمد كسب، هر مقدار كه از مخارج سال زياد بماند؛ خمس دارد. و اول سال، زمان دريافت اولين حقوق است. و خمس بايد به مرجع تقليد يا وكيل مسلّم الوكالۀ او تسليم شود.

[سؤال 3967]1719

3. بالكليه خمس ادا نكردم. الآن متوجه شدم آيا بر تمام اثاثيه بيت خمس واجب است يا صرف نقدى و اشياى خوردنى، وساطت بكنيد.

بسمه تعالى، تمام آنچه كه از درآمد كسب تهيه شده و سال بر آن گذشته خمس دارد. مگر در مؤونه.

ص: 66

[سؤال 3968]736

3. آيا داشتن حساب ساليانه براى كارمندانى كه حقوق ماهيانه شان زايد بر مخارج خود و خانواده شان نيست، لازم است يا خير؟ و به حقوق اين قبيل كارمندان خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر مى داند كه زايد بر مؤونۀ سال چيزى باقى نمى ماند، لازم نيست.

[سؤال 3969]1696

2. مدت 2 سال است كه در آموزش و پرورش به طور غير رسمى خدمت مى كنم و حقوقى دريافت مى دارم و از طرفى در خانۀ پدرم زندگى مى كنم و قهراً خرج خوراك و مسكن را پدرم تأمين مى كند و ساير خرج هاى مربوط به خود، از درآمد خودم مى باشد. در مدت اين 2 سال، مقدارى پس انداز دارم كه جهت خريد وسايلى از جهيزيۀ خودم (با توجه به اين كه پدرم توانايى كامل مالى از اين جهت ندارد) در بانك گذاشته ام، آيا به اين مبلغ پس انداز خمس تعلق مى گيرد؟ و اگر جواب مثبت است، خمس اين 2 سال را چگونه محاسبه كنم؟

بسمه تعالى، آنچه از حقوق كه از مؤونۀ سال زياد آمده، بايد خمس آن را به مرجع تقليد يا نمايندۀ مسلّم الوكاله او برسانيد.

[سؤال 3970]2279

4. اگر زن و شوهرى هر دو كار مى كنند و درآمد دارند آيا به پول زن هم خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، در زايد بر آنچه در بين سال خرج زندگى كرده خمس واجب است.

[سؤال 3971]2538

2. اگر زنى كارمند است و مقدارى و يا همۀ حقوق خود را در اختيار شوهرش

ص: 67

مى گذارد و براى زندگى خود خرج مى كند، آيا بايد از همۀ حقوق، خمس بدهد و يا از باقيماندۀ حقوق خود؟

بسمه تعالى، هر مقدار از حقوق هر يك از زن و شوهر از مخارج سال زياد بيايد صاحب حقوق، مالك آن است و بايد خمس آن را بپردازد و چنانچه زن به شوهر بخشيده است و چيزى از آنچه بخشيده شده، زياد بيايد خمس ندارد.

[سؤال 3972] 1969

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله

كسى كه براى دولت كار مى كند پول كه از دولت مى گيرد فوراً خمس وسهم آن را بدهد يا جمع كند از مخارج سالش زياد شد بدهد؟

بسمه تعالى، مزد در قبال كار حلال ملك كارگر مى شود و جزو أرباح مكاسب محسوب است و در زايد بر مؤونۀ سال خمس دارد.

[سؤال 3973] 1970

بسمه تعالى

محضر مقدس و منور فقيه الفقهاء، مرجع عالى قدر، امام خمينى

با عرض اخلاص و ادب و دست بوسى و دعاى خير براى تندرستى آن مرجع عزيز

1. حقير دو سال پيش به مدت يك سال در كارخانه معدن مس كرمان مشغول به كار بودم و در تاريخ دهم تير ماه پنجاه و شش به خدمت اخوى عزيز، جناب آقاى پسنديده - حفظه الله تعالى - رسيدم و پس از كسب فيض، چون از آن امام تقليد مى كنم مقدار وجهى كه خمس به آن تعلق مى گرفت، پرداختم. از آن تاريخ چند ماهى بيكار بودم تا اين كه به شغل معلمى در آموزش و پرورش درآمدم و مبلغى كه مخمس شده بود، خرج و تمام شد.

ص: 68

از مهرماه پنجاه و شش حقوق مى گيرم و در سال حقوقم تغيير مى كند و ثابت نيست؛ چگونه به حساب سالَم رسيدگى كنم و ترتيب آن را بدهم؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور آنچه فعلاً از حقوق زياد آمده، خمس آن را بايد بپردازيد و وقت اداى آن را مبدأ سال خود قرار دهيد و براى تصفيه حساب به وكيل اين جانب مراجعه نماييد.

2. در قباله و سند ازدواجمان ثبت شده است كه بابت جهيزيه بيست هزار تومان به متعلقه بدهكارم و بايد به مرور بپردازم و يا اثاث منزل و مايحتاج زندگى را فراهم نمايم. حال آيا مى بايست اول اين مبلغ پول و دين را ادا نمايم؟ ناگفته نماند، پيش از اين كه خمسى داده باشم ازدواج كرده بودم. چنانچه مبلغ جهيزيه را پس انداز نمايم تا بيست هزار تومان تكميل شود، و اين پس انداز در عرض دو سال باشد، خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، طلب زن تا ادا نشده، استثنا نمى شود و اگر پس انداز كنيد، بايد خمس آن را بدهيد.

3. جمعى از معلمان هر روز از وطنشان جمعاً 50 كيلومتر رفت و آمد مى كنند، شب بعد از غروب آفتاب بر مى گردند. نماز ظهر و عصر آن ها را چه مى فرماييد؟ قصر است يا تمام؟ در ضمن دو يا سه سال به همين ترتيب هست.

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارند.

[سؤال 3974] 1971

بسمه تعالى

محضر رهبر عزيز، ولى امر مسلمين، نايب الامام، امام خمينى

منظور از نوشتن نامۀ حاضر به دفتر امام، جواب به چندين سؤال شرعى بود كه خواهشمندم جواب فرماييد:

1. اين جانب معلم و كارمند دولت اسلامى مى باشم و حقوق ماهيانه ام 3700 تومان مى باشد و طبعاً درآمد سالانه ام با سال ديگر فرقى ندارد؛ به اين مبلغ، خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، از حقوق دريافتى اگر آخرسال، چيزى باقى بماند خمس دارد.

ص: 69

2. اگر مقدارى پول قرض كرده باشم براى مخارج ازدواج يا خريد بعضى از وسايل مورد نياز زندگى و مقدارى از حقوقم را در هر ماه بابت اين قرض بدهم، باز هم در اين مورد خمس به اموال بنده تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، هرچه كه در بين سال بابت بدهى مزبور پرداخت شده خمس ندارد.

3. بنده مبلغ 15000 تومان از اداره متبوعم وام گرفتم و اين وام را در اختيار يكى از اقوامم كه بدان نيازمند بود قرار دادم و طبعاً ادارۀ من ماهانه مبلغ معينى - مثلاً 450 تومان - از حقوق بنده كسر مى كند؛ حال به اين پولى كه بنده در اختيار شخص مذكور قرار داده ام خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، وام اگر از حقوق ماهانه ادا شده و پس از گذشت سال، آن را از طرف، وصول نموديد خمس دارد.

[سؤال 3975]

4. هر چند سال، 100 الى 400 تومان به حقوق ما افزوده مى شود، در اين صورت، باز خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، از كل حقوق دريافتى، زايد بر مخارج زندگى، هرچه آخر سال باقيمانده خمس دارد.

5. بنده در يكى از روستاهاى گيلان غرب كه اهالى اين روستا اهل حق مى باشند با زن و بچه ام زندگى مى كنيم، آيا وقتى كه مردم اين روستا كه اهل حق مى باشند و اهل نماز و روزه نيستند و نياز مى كنند و نياز درست هم مى كنند و براى ما مى آورند، ما مى توانيم از اين نياز بخوريم و يا اگر همسايۀ ما براى ما از غذايى كه براى خودش درست كرده است بياورد، مى توانيم استفاده كنيم؟

بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا پيغمبر يا يكى از ضروريات دين باشند و در حكم مسلمان نباشند، محكوم به نجاست هستند و چيزى كه با رطوبت، به دست و بدن غير مسلمان تماس پيدا كند نجس مى شود.

6. بنده در طول خدمت در روستا گاهى يك هفته در روستا مى مانم و آخر هفته به شهرى كه خودم در آن ساكن هستم - مثلاً باختران - برمى گردم، كيفيت خواندن نماز در اين صورت در روستا و در شهر خودم به چه نحو است؟

بسمه تعالى، در وطن، نماز تمام است و در محل خدمت، اگر با وطن به قدر مسافت شرعى فاصله دارد، حكم مسافر داريد.

ص: 70

7. بعضاً - بلكه بيشتر مواقع - بيشتر از هفت روز يا پنج روز تا بيست روز، كمى بيشتر از ده روز در روستا مى مانم و بعد از دو يا سه هفته به شهر خودم برمى گردم و دو روز در شهر خودم هستم، كيفيت نماز بنده در اين صورت به چه نحو است؟ در چه صورت شكسته و در چه صورت بايستى كامل به جا آورم؟ البته ناگفته نماند كه فاصلۀ باختران تا روستاى محل خدمتم، حدود صد كيلومتر مى باشد.

بسمه تعالى، در صورت اقامت ده روز در محل خدمت با قصد، نماز تمام است و گرنه قصر است.

[سؤال 3976] 1972

بسمه تعالى 22 / 10 / 1361

با سلام بر مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و درود بر خمينى

ضمن آرزوى سلامت و طول عمر براى امام امت تا ظهور حضرت قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و درخواست دعا جهت پيروزى قريب رزمندگان اسلام و شفاى معلولين و مجروحين جنگ؛ خواهشمندم نظرات امام را در مورد مسائل زير بيان بفرماييد:

1. آيا به منفعت كسب كسى كه شغل موقت دارد خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس به او تعلق مى گيرد كه بعد از مؤونۀ سال بايد بپردازد.

[سؤال 3977]

2. مبلغ شش هزار تومان پول كه در طول 5 الى 6 سال به صورت منفعت كسب موجود است و لازم به تذكر است كه اين مقدار، در دوران صغيرى و كبيرى به دست آمده كه معلوم نيست چه مقدار آن در صغيرى است و چه مقدارى در كبيرى، لذا با توجه به دو مطلب فوق كه اولاً مدت 5 الى 6 سال اين منفعت به دست آمده و ثانياً اين منفعت، در صغيرى و كبيرى به دست آمده، لطفاً بفرماييد تكليف خمس آن چه مى شود؟

بسمه تعالى، خمس درآمد بعد از بلوغ و بنا بر احتياط خمس درآمد قبل از بلوغ را بايد بپردازد.

3. اگر كسى داراى شغلى است كه ميزان حقوق آن مشخص است، ولى هر موقع كه بخواهد مى تواند

ص: 71

آن را دريافت كند، اگر چنانچه شخصى اين پول را نگيرد و گرفتن آن را به بعداً محول نمايد، اگر چنانچه سال خمسى كه او در نظر گرفته به سر آيد، آيا بايد خمس پولى كه نگرفته است را بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد خمس بدهد.

4. شخصى كه در آيندۀ نزديك به پول احتياج دارد و اين پول را ندارد كه تأمين نمايد - مثلاً جوانى است كه مى خواهد خانه اى بخرد و ازدواج نمايد، ولى در موقع خريد خانه، پول به اندازۀ كافى ندارد - آيا به منفعت درآمد او فعلاً كه به دست مى آورد و تصميم دارد براى خريد خانه آن پول را نگه دارد، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، پول پس انداز كه درآمد كسب و حقوق است، خمس دارد.

5. آيا شخصى كه عدالت ظاهرى دارد، ولى بنا به گفتۀ خود او، بعضى مواقع گناه كبيره از وى سر مى زند ولى قرائت حمد و سورۀ نماز وى از ديگران صحيح تر است، براى برقرارى جماعت مى تواند امام جماعت شود؟

بسمه تعالى، كسى كه گناه كبيره انجام مى دهد عادل نيست و نمى توانند به او اقتدا نمايند.

[سؤال 3978] 1973

بسمه تعالى 3 / 6 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب مقدس اسلامى ايران، امام خمينى

محترماً معروض مى دارم: اين جانب كارگر يك شركتى ام كه وابسته به شهردارى تهران مى باشد و مدت 20 سال و چند ماه است كه كار مى كنم و چهار دختر دارم به سنين 14 و 15 و 16 و دو سال و نيم و 2 پسر 9 ساله و 5 ساله و يك باب خانۀ چهل و هشت مترى سه اتاقه دارم و مبلغ بيست هزار تومان پول دارم؛ چنانچه خمس به پولم تعلق مى گيرد، مقرر فرماييد به چه طريق تقديم حضورتان نمايم.

بسمه تعالى، از حقوق دريافتى و ساير درآمد كسبى، هر مقدار كه زايد بر مؤونه آخر سال باقى بماند، خمس دارد و بدهى را مى توانيد به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب تسليم كنيد و يا به شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

ص: 72

[سؤال 3979]835

2. اگر من شغلى نداشته باشم ولى مقدارى پول داشته باشم، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟ البته گاهى روزى 50 تومان از مغازۀ خودمان برداشت داشتم.

بسمه تعالى، پول اگر از درآمد كسب باشد و از مصرف سال زياد بماند، خمس دارد؛ ولى اگر از دخل مغازه بدون اجازۀ پدر برداشتيد، حكم غصب دارد.

[سؤال 3980] 1974

بسمه تعالى

من در سال 56 از خدمت شهربانى بازنشسته شدم. ماهيانه مبلغ 3200 تومان حقوق مى گيرم و مدت 18 ماه بابت بدهكارى قسط خانه به بانك سپه قزوين مبلغ 1326 تومان پرداخت مى كردم. چون عائله مند و بدهكار بودم، به كمك و يارى دوستان خيّر و فروش مقدارى از لوازم خانگى، يك دستگاه تاكسى خريدم و مشغول كار شدم؛ تا اين كه توانستم اقساط بانك را بپردازم.

در اين مدت، جنگ تجاوزكارانۀ حزب بعث عراق به كشور اسلامى ما شروع شد. در اين مدت 22 ماه جنگ، تا آن جا كه در توان داشتم مبلغى در حدود 22/000 تومان وجه نقد به جبهۀ جنگ و جنگ زدگان كمك نمودم و حال هم قادر به كار كردن نمى باشم و خودم نيز چون مقلد امام عزيز مى باشم از اين نظر سؤال مى نمايم كه آيا كاركردن من اشكال شرعى دارد؟ و آيا وجوهاتى كه پرداخت كردم، خمس و زكات آن را هم بايد بپردازم؟ و در حال حاضر هم حقوق من زياد شده؛ مبلغ 4900 تومان مى باشد. در خاتمه، سلامتى امام امت و پيروزى اسلام عزيز و ريشه كن شدن مخالفين اسلام - اعم از خارجى و داخلى - را از خداوند منّان مسألت مى نمايم.

بسمه تعالى، تاكسى رانى با مراعات مقررات دولت اسلامى اشكال ندارد و از حقوق دريافتى و درآمد كسب، هرمقدار كه زايد بر مؤونه در آخر سال باقى بماند خمس دارد.

ص: 73

[سؤال 3981] 1975

بسمه تعالى

خواهشمندم اين سؤالات را از محضر مبارك حضرت امام مدّ ظله العالى بفرماييد:

1. در رسالۀ عمليه جناب عالى در باب خمس آمده است كه «كسى كه تمام مخارج او را ديگرى مى پردازد موظف است خمس تمام مالى را كه كسب مى كند، بپردازد». آيا اگر اين مخارج را دولت اسلامى پرداخت نمايد نيز حكم آن به همان صورت است؟ در صورتى كه قسمتى از مخارج پرداخت شود، چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، هرمقدار از درآمد كسب سرسال باقى ماند، بايد تخميس شود.

[سؤال 3982]

2. در صورتى كه شخصى كه مخارجش را ديگرى پرداخت مى كند پولى كسب نمايد و آن درآمد را جهت تأمين مخارج تحصيل خود در شهرى غير از وطن خود جمع آورى نمايد، آيا قبل از گذشتن يك سال آن درآمد، مشمول قانون 20% (خمس) مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، خمس به آن تعلق مى گيرد ولى قبل از سال، ادا واجب نيست.

[سؤال 3983] 1976

بسمه تعالى 30 / 9 / 1361

مسئول محترم دفتر امام خمينى

ضمن سلام و توفيق خدمت براى همۀ مسلمين؛ دو سؤال به نظر اين جانب در مورد خمس رسيده كه در ذيل ورقه توضيح داده مى شود و خواهشمند است جواب آن را براى اين جانب بفرستيد.

1. بنده مقدارى پول در بانك دارم و حدود يك سال از مقدار پولى كه در بانك گذاشته ام، مى گذرد؛ با توجه به اين كه اين جانب هيچ گونه استفاده اى از اين مبلغ پول

نمى نمايم و بانك در اين مورد استفاده مى كند، آيا بنده بايد بعد از گذشت يك سال،

ص: 74

خمس آن را بپردازم؟ با توجه به اين كه بانك از اين پول استفاده مى كند خواهشمند است در اين مورد توضيح دهيد.

بسمه تعالى، پول اگر از درآمد كسب ذخيره شده، در سر سال بايد خمس آن پرداخت شود.

2. بنده شاغل و در يكى از ادارات دولتى مشغول كار مى باشم؛ هر ماه يك روز از حقوق اين جانب جهت كمك به رزمندگان اسلام كم مى شود. اين جانب مى توانم يك روز حقوقى را كه جهت كمك به رزمندگان، كم مى شود به عنوان خمس حساب كنم و به نيت خمس بپردازم يا خير؟ در اين مورد نيز توضيح دهيد.

بسمه تعالى، شما مجازيد حقوق يك روز را كه جهت كمك به رزمندگان مى پردازيد، بابت خمس حساب كنيد.

[سؤال 3984] 1977

بسمه تعالى 17 / 10 / 1361

خدمت حضرت امام خمينى، دامت بركاته

پس از عرض سلام؛ معروض مى دارد: اين جانب مربى تربيتى در منطقۀ 17 از امور تربيتى، بدين وسيله معروض مى دارد كه به مقدار حدود سه ماه تابستان از ارگان امور تربيتى وابسته به آموزش و پرورش تهران حدود تقريبى 60/000 ريال حقوق دريافت داشته ام، وليكن تا كنون ماليات يا خمس يا زكات آن را نپرداخته ام؛ در اين مورد چه تكليفى مى باشد؟ من الله التوفيق، والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، هر مقدار آن تا سر سال باقى بماند، بايد خمس (1/5) آن داده شود.

[سؤال 3985] 1978

بسمه تعالى

سلام عليكم، پس از عرض سلام؛ سلامتى شما را از خداوند متعال خواستارم.

اين جانب ساكن سمنان مى باشم. از دفتر استفتائات امام خواهشمندم كه به چند

ص: 75

سؤال بنده جواب دهند:

من داراى بيست و دو سال سن هستم كه چندين سال پيش پدرم را از دست داده و در يك خانه با برادرانم زندگى مى كنم. مقدارى پول در ظرف چند سال تهيه كردم، براى نيازهاى بعدى؛ مثلاً اگر ازدواج كنم كه به وسايل و خانه و چيزهاى ديگرى كه بعداً به آن احتياج پيدا مى كنم و نيازهاى بعدى خانواده كه مقدارى از خرج خانه را من بايد بدهم:

1. آيا به اين پول، خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ (اگر خمس آن را خواسته باشم كه بدهم، نمى توانم جوابگوى نيازهاى بعدى باشم).

بسمه تعالى، پول پس انداز اگر از درآمد كسب بوده خمس دارد.

2. من داراى يك موتور هستم كه يك مدتى كه در جبهه بودم و يك مدت هم يك مقدار كم، عيب داشت و چون از موتور دايى ام استفاده مى كردم، در حدود يكى - دو سال در خانه است، آيا خمس اين را بايد بدهم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر موتور سوارى است و در زندگانى خود آن را لازم داريد، خمس ندارد.

3. اگر خمس به اين ها تعلق مى گيرد، مى توانم خمس آن را به خانواده ام - برادرانم و خواهرانم از سادات مى باشند - بدهم؟

بسمه تعالى، مجازيد سهم سادات خودتان را به سيد فقيرى كه واجب النفقه شما نباشد، بدهيد.

4. شك در سجده هاى نماز چگونه است؟ مثلاً شك مى كنم كه يك سجده به جا آوردم يا دو سجده؟ هنگام شك در تسبيحات اربعه چه كار بايد كرد؛ شك در مورد تعداد؟

بسمه تعالى، بايد بنا بگذارد كه به جا نياورده است؛ مگر محل آن گذشته باشد.

5. نمازى كه در بسيج يا جاى ديگر به صورت جماعت خوانده مى شود و امام جماعت، غير معمّم مى باشد، آيا صحيح است يا بايد در جايى كه امام جماعت معمّم است خوانده شود؟

بسمه تعالى، در صورت دسترسى نداشتن به روحانى و وجود شرايط ديگر مانع ندارد.

6. دربارۀ مسائل اقتصادى مثل خريد و فروش با چند درصد يا چه اندازه سود بايد باشد؟ و چيزهايى كه ارزان خريدارى شده و بعداً گران مى شوند، چگونه بايد فروخته شوند؟

بسمه تعالى، بايد مطابق مقررات عمل شود و اجحاف جايز نيست.

ص: 76

[سؤال 3986]2637

2. ثانياً چون در حال حاضر توانايى خريد خانه وجود ندارد، مقدارى از پول خانه را به دايى ام قرض داده و ايشان بنده را در امر توليد، مشاركت داده اند كه خود هم در ساعات فراغت عملاً به ايشان كمك مى نمايم. لذا فرض بفرماييد در آخر سال اين جانب از محل حقوق و كسب 500/000 ريال يا بيشتر سود ببرم؛ آيا با توجه به اين كه حتى توانايى خريد خانۀ اوليۀ خود را هم ندارم و اگر خانه اى هم بخرم، مى بايد از وام بانكى هم استفاده نمايم و تا سال ها مقروض باشم، بايد خمس سود امسال و سال هاى ديگر را - اگر كه وضع به همين صورت باشد - پرداخت نمايم يا خير؟

بسمه تعالى، سر سال بايد خمس سود تجارت را كه باقيمانده، بردارند.

[سؤال 3987] 1979

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى

1. پشم گوسفند و بره گوسفند پيش از گذشتن دوازده ماه در سر سال يا بعد از گذشتن يك سال كه نزد بعضى مردم ضرورت دارد و نزد بعضى ندارد آيا خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر سر سال مانده خمس دارد.

2. سهم امام و سهم سادات را در جبهه جنگ براى مجاهدين اسلام مى توان داد يا نه؟

بسمه تعالى، عجالتاً بدون اجازه خاصّه ندهند.

3. شخصى مى خواهد براى پسرش عيالى بياورد مثل زكات و رد مظالم در ذمّه دارد، آيا مى تواند عوض شيربهاى عروسش بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر پسرش فقير است مى تواند به خود او بدهد كه خرج عروسيش كند.

[سؤال 3988] 1980

بسمه تعالى

محضر محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى

ص: 77

اين جانب از مهاجرين جنگ تحميلى قصرشيرين كه كلاً داراى نود هزار تومان (نقداً) مى باشم و دو عدد فرش 3×2 به قيمت 5/000 تومان و يك تلويزيون و تعدادى چند پتو كه دولت داده است، هستم و ديگر از لحاظ مالى و وضع خانوادگى هيچ گونه وسايلى ندارم؛ حالا از رهبر كبير انقلاب تقاضامندم بفرمايند شرايط خمسى كه به بنده تعلق مى گيرد چگونه است؟

در ضمن بنده مدت سه سال در باختران مستأجر بوده ام و خواستارم كه از لحاظ مال و اثاثيه تكميل شوم و حالا سؤال بنده اين است كه آيا بايستى مال و اثاثيه ام را تكميل نمايم و بعد خمس را بدهم يا اين كه اول خمس و بعد تكميل مال و اثاثيه؟

بسمه تعالى، شما بايد سال خمسى خود را معين كنيد و آنچه از درآمد و حقوق كه سر سال زياد آمده را تخميس نماييد.

[سؤال 3989] 1981

بسمه تعالى

دفتر معظم حضرت آيت الله، نايب الامام خمينى كبير

با درود به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى و سلام به رزمندگان حق بر عليه باطل

احتراماً معروض مى دارد: به طورى كه هر انسان مسلمان كه مقلد هر عالمى هست بايد از آن عالم فقيه كسب تكليف شرعى نمايد؛ اين جانب كارمند بانك كشاورزى، و محل خدمتم شعبۀ زاغۀ استان لرستان است، مقلد حضرت امام مى باشم.

فدوى دريافتى حقوقم در ماه 67/000 ريال خالص است؛ از اين مبلغ هر ماه در حدود 000/7 ريال آن هزينۀ اياب و ذهاب تا محل كارم مى باشد. متأهل، داراى يك همسر و 6 فرزند هستم كه به تحصيل مشغولند. الباقى حقوقم با مكافات و تورم بيش از حد، تكافوى مخارج روزمرۀ زندگى را مى نمايد. با كمك ادارۀ متبوع خود توانسته ام مسكنى خريدارى كنم، مبلغى هم مقروضم، پس اندازى هم ندارم؛ آيا خمس بر اين جانب واجب است يا خير؟ استدعا دارم فدوى را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر سر هر سال، زايد بر مخارجى كه بين آن سال در زندگى

ص: 78

كرده ايد چيزى باقى نمانده، خمس بر شما واجب نيست و در غير اين صورت نزد يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه و تصفيه حساب كنيد.

[سؤال 3990]1726

4. آيا مى توانم محل مسكونى در تهران را (با اجازۀ آن مقام محترم و دولت عزيز) اجاره و رهن داده و با همان پول در مشهد منزل مسكونى رهن و اجاره نمايم يا خير؟ و چنانچه مقدار اجارۀ تهران بيشتر بود، آيا به اضافى آن خمس و زكات و ديگر وجوهات تعلق مى گيرد يا خير و مبلغ آن چقدر است؟

بسمه تعالى، حكم مسائل قبل را دارد و اضافه، سر سال خمس دارد.

[سؤال 3991]2648

3. كسانى كه با خريدن خانه اى مقدار زيادى بدهكار مى شوند، به طورى كه سال هاى متوالى بايد اين بدهى را بپردازند، براى چنين كسانى مسألۀ خمس به چه صورت است؟ مثلاً فرض بفرماييد سالى بايد 30/000تومان بدهى بدهد، به مدت مثلاً 15 سال. علاوه بر 30/000تومان بدهى ممكن است در بعضى از سال ها درآمد او بيشتر باشد از اين بدهى؛ مثلاً 15/000تومان هم براى خودش بماند؛ تكليف خمس او چگونه است براى اين مقدارى كه درآمد ساليانۀ اوعلاوه بر بدهى ساليانۀ منزل است؟

بسمه تعالى، زايد بر اقساط پرداختى، هر سال اگر زايد بر مؤونه چيزى باقى ماند خمس دارد.

[سؤال 3992] 1982

بسمه تعالى

خدمت رهبر انقلاب اسلامى ايران امام خمينى

ضمن عرض سلام اين جانب كارمند ساده مى باشم و حقوقى كه مى گيرم در ماه 2800 تومان مى باشد و در پايان سال اضافه ندارم اما از همين مبلغ به صورت اقساط

ص: 79

فرش خريده ام و قصد دارم به صورت اقساط جنس ديگر بخرم، آيا اين جانب همه جنس هايى كه تهيه مى كنم بايد خمس و زكات بدهم، مثلاً اگر در پايان سال از مبلغ حقوقى كه مى گيرم 1000 تومان اضافه داشته باشم همه خمس و زكات دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از حقوق دريافتى در بين سال صرف هزينه زندگى شود خمس ندارد ولى آنچه از حقوق دريافتى كه آخر سال باقى بماند پس از كسر بدهى بابت مؤونه سال خمس دارد.

[سؤال 3993] 1983

بسمه تعالى 10 / 4 / 1361

استدعا دارم به سؤال شرعى پاسخ مرحمت بفرمايند:

1. اين جانب مدت 20 سال است كه كارمند دولت هستم و همه ماهه به عنوان سهم امام - زكات - و كمك به زيردستان، مبلغى بين 20 تا 200 تومان مرتباً پول مى دهم و كمك جنسى هم در حد توانايى به مستحق تقديم داشته ام.

2. خودم و همسرم - همسرم 15 سال و خودم 20 سال - حقوق بگير هستيم و درآمد ماهيانۀ ما طبق افزايش حقوق از طرف دولت وقت بوده است.

3. داراى سه فرزند محصل هستيم.

4. حقوق ماهيانه از هزار تومان بوده كه فعلاً دو نفرى جمعاً به مبلغ 10/000 تومان دريافت مى داريم. خانه نداريم؛ پس انداز اندكى داريم جهت خريد خانه.

آيا از نظر شرع وجوهاتى به عهدۀ ما كه كارمند دولت هستيم قرار مى گيرد كه در صورت امكان بتوانيم پرداخت نماييم؟

بسمه تعالى، حقوق و ساير درآمدهاى كسبى در زايد بر مؤونۀ سال، خمس دارد كه بايد به مرجع تقليد يا وكيل مجاز او تحويل شود. براى بررسى و تصفيۀ حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه نماييد.

ص: 80

[سؤال 3994]1715

5. طلابى كه به تبليغ مى روند و بدين جهت وجهى را دريافت مى نمايد در صورت پس انداز، خمس و سهم به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس زايد بر مؤونه بايد داده شود.

[سؤال 3995]7240

3. شوهرم براى حساب خمس، نزد نمايندۀ امام در اصفهان رفته و ايشان او را به نمايندۀ خودش معرفى كرده و ايشان گفته اند كه به او خمس تعلق نمى گيرد؛ آيا حتى به اجناس و چيزهاى جزئى مانند آبليمو و امثالهم نيز تعلق نمى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب، چيزى در آخر سال به صورت پول نقد يا جنسِ خريدارى شده باقى بماند، خمس دارد.

[سؤال 3996]6792

2. پولى كه زن از مخارج خانه اضافه مى زند پس انداز مى كند، خمس دارد يا خير؟ اگر به شوهر خود بدهد و شوهر جزء سرمايه حساب كند خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب است و زايد بر مؤونه، آخر سال، باقيمانده خمس دارد.

[سؤال 3997] 1984

بسمه تعالى

1. آيا كارگر مزرعه كه مزد مى گيرد بايد زكات بدهد؟

بسمه تعالى، زكات ندارد ولى در اضافه بر مؤونه سال خمس دارد.

[سؤال 3998]

2. محصولات زراعى غير از گندم و جو و خرما مثل نخود و لوبيا و عدس و لپه و غيره خمس دارد يا زكات دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

ص: 81

3. آيا معادن متعلق به عموم مردم است يا متعلق به كسى است كه در ملكش پيدا شده است؟ مثلاً معادنى چون نفت و گاز و مس كه در يك زمين مشخص نيستند و به جاهاى ديگر راه دارند كسى مى تواند بگويد چون در ملك من هم هست پس متعلق به من است؟

بسمه تعالى، هر مقدار معدن در ملك شخص باشد ملك او است ولى مقررات دولت اسلامى بايد مراعات شود.

4. آيا استعمال سيگار براى كسى كه احساس كند كه مقدارى براى او مضر است حرام است؟

بسمه تعالى، بهتر است نكشد و اگر ضرر به حدى باشد كه دفع آن واجب است نبايد بكشد.

[سؤال 3999]1538

3. در موقع بازنشستگى مبلغى را كه در مدت 8 سال، هر ماه به عنوان پس انداز كسر كرده بودند، با مبلغى سود - حدود سى و پنج هزار تومان - به من دادند. اين پول آيا خمس دارد و چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه از كسر كردن حقوق زمان خدمت، بعداً به شما پرداخت شده خمس دارد، و مقدارى كه بابت ربح بر آن اضافه شده، ملك شما نمى شود بايد آن را به مالك واقعى برگردانيد و اگر از دسترسى به او مأيوس هستيد، از طرف او به فقرا صدقه بدهيد.

[سؤال 4000]1538

4. بعد از سى سال كه بازنشست شده ام، مبلغ حدود شش هزار تومان به عنوان حقوق بازنشستگى دريافت مى نمايم كه با تعداد عائله اى كه دارم، حقوق و خرج مساوى است. آيا اين حقوق خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر زايد بر مؤونه سال نباشد خمس ندارد.

[سؤال 4001] 1985

بسمه تعالى

آيا به حقوق بازنشستگى خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، حقوق بازنشستگى اگر از حقوق سابق كسر شده، خمس دارد.

ص: 82

[سؤال 4002] 1986

بسمه تعالى

حضور رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران و بزرگ مرجع عالى قدر تشيع

با كمال ادب به پيشگاه محترم عرضه مى دارم كه بنا بر فتواى جناب عالى (حقوق بازنشستگى بايد خمسش پرداخت گردد)؛ لذا به استحضار مى رساند كه اين جانب بازنشستۀ آموزش و پرورش، چون خود را در اين برهۀ زمان واقعاً مسئول و متعهد مى دانم - با اين كه از نظر مالى در مضيقه مى باشم، معذلك - تمام وقت خود را در روز به صورت رايگان در اختيار انقلاب گذاشته و مسئوليت ادارۀ تعاونى مصرف عمومى خيابان پروين اصفهان (مسجد الرسول) را عهده دار شده ام. لذا از پيشگاه محترم استفسار مى نمايم: آيا رايگان خدمت كردن در تعاونى مصرف عمومى را مى توانم به جاى پرداخت خمس حقوق بازنشستگى محسوب نمايم و يا اين كه از تعاونى كه مربوط به مردم مى باشد حقوق دريافت نموده و خمس حقوق بازنشستگى را نيز پرداخت نمايم؟ با تقديم احترامات فائقه

بسمه تعالى، مى توانيد در برابر انجام كار مزبور حقوق دريافت كنيد؛ و حقوق بازنشستگى اگر از حقوق زمان خدمت كسر شده خمس دارد؛ و خدمت ذكر شده بابت خمس مذكور حساب نمى شود.

[سؤال 4003]2170

5. حقوق بازنشستگى در اثر اجراى مقررات به صندوق بازنشستگى ريخته مى شود - لازم است كلاًّ محاسبه نمايد و خمس آن را بدهد يا شرطى ندارد.

بسمه تعالى، تا دريافت نشده خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4004]2050

4. حقوقى كه يك نفر بازنشسته مى گيرد، يك قسمت از آن بابت مبلغى است كه در سابق از حقوق او كم شده و بقيه، از آن بابت نيست، آيا از همۀ حقوقى كه تا آخر عمر

ص: 83

يك نفر بازنشسته مى گيرد، بايد خمس بدهد؟

بسمه تعالى، فقط آن قسمت كه از حقوق او كم شده در زايد بر مؤونه خمس دارد.

[سؤال 4005] 1987

بسمه تعالى 14 / 3 / 1361

دفتر مبارك امام، محترماً معروض مى دارد:

اين جانب آموزگار بازنشسته اى هستم كه چندسال پيش بازنشسته شده ام و از حقوق بازنشستگى استفاده مى كنم، اخيراً در روزنامۀ كيهان ديدم كه سؤالى از حضرت امام شده كه «آيا به حقوق بازنشستگى خمس تعلق مى گيرد؟» جواب مرقوم فرمودند: «اگر از حقوق سابق كسر شده خمس دارد».

اين جانب حساب كردم كه در مدت سى سال خدمتم، مبلغ بيست و پنج هزار تومان به تدريج از حقوقم كسر كردند، در صورتى كه تا كنون بيش از اين مبلغ از حقوق بازنشستگى استفاده كرده ام؛ حال سؤال اين است:

1. آيا همين مبلغ مذكور خمس دارد يا اين كه حقوق هر ماه جداگانه خمس دارد؟

بسمه تعالى، هر مقدار از حقوق بازنشستگى كه در مقابل كسر حقوق زمان خدمت مى دهند خمس دارد و در غير آن، خمس واجب نيست.

2. اگر خمس مبلغ فوق را بايد بپردازم، مى توانم به تدريج بپردازم يا اين كه بايد يك جا پرداخت شود؟

بسمه تعالى، هر مقدار حقوق كه بر شما واجب است مى توانيد به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه و دستگردان نماييد و به تدريج بپردازيد.

3. سهم امام (عليه السلام) و سهم سادات را بايد روى هم پرداخت كرد يا اين كه مى توانم سهم سادات را شخصاً به اهلش بپردازم؟ ضمناً متمنّى است شماره حسابى كه در بانك به همين منظور در نظر گرفته شده مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، مجازيد سهم سادات خودتان را به سادات فقير و متديّن بپردازيد و سهم امام (عليه السلام) را مى توانيد به شمارۀ هزار مؤسسه تعاونى اسلامى قم حواله نماييد.

ص: 84

[سؤال 4006]1725

2. پدر بنده يكى از كارمندان بازنشستۀ دولت است كه حقوقى معادل 3360 تومان از دولت بابت بازنشستگى مى گيرد كه اين پول كفاف خرج ماهانۀ منزل را نمى كند و از طريق مغازه اى كه دارد و مشغول كار در آن است اين كسرى بودجۀ منزل را جبران مى كند، ضمناً خمس مغازه را هم الآن به صورت ماهانه مى پردازد، لطفاً بفرماييد در رابطه با فتواى اخير حضرت عالى كه در مجلۀ پاسدار اسلام چاپ شده مبنى بر اين كه «اگر حقوق بازنشستگى از حقوق سابق كسر مى شده خمس دارد»، حالا پدرم هم بايد خمس بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه اشاره شد.

[سؤال 4007] 1988

بسمه تعالى سوم شوال 1402 ق

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، لطفاً بفرماييد:

1. آيا آنچه از حقوق بازنشستگى كه از حقوق كم مى شود تا در ايام بازنشستگى بدهند، جزء مطالباتى است كه مورد تعلق خمس باشد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، جزء درآمد كسب محسوب است و خمس دارد.

2. اشخاصى كه كارشان ايجاب مى كند كه همه روزه مسافرت كنند، تكليف نمازشان چيست؟

بسمه تعالى، اگر مقدار مسافت شرعى را طى مى كنند و سفر، شغلشان نيست، نماز قصر است.

3. وسايل نقليه جزء مؤونه است؟

بسمه تعالى، اگر براى احتياجات زندگى شخصى باشد، نه براى استفاده در كسب و كار، مؤونه محسوب است.

4. زنى كه در ماه مبارك براى جلوگيرى از عادت، قرص مى خورده و اتفاقاً به جهت يك شب قرص نخوردن، لك مى بيند و بعد از آن، چند قرص پى در پى مى خورد لذا ديگر خون نمى بيند، در وقت ديدن آن لك چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر كمتر از سه روز متوالى باشد حكم حيض ندارد.

ص: 85

5. شخصى قبلاً احتياج به تلفن داشته، لذا از مخابرات فيش تلفنى خريدارى كرده و بعد از مدتى، احتياجش برطرف مى شود؛ آيا مى تواند آن فيش را به ديگرى به قيمت بازار آزاد بفروشد يا همان طور نگهدارى نمايد؛ تكليف چيست؟

بسمه تعالى، تابع مقررات ادارۀ مخابرات است.

6. زيدى مثلاً براى مصرف مقدارى از سهم مبارك امام (عليه السلام) يا سهم سادات، از حضرت امام كسب اجازه مى كند، آيا اين اجازه براى سال بعد هم هست يا فقط براى همان سال است؟

بسمه تعالى، تابع مفاد اجازه است؛ اگر براى يك سال يا براى مبلغ معينى اجازه داده شده، زايد بر آن محتاج به اجازۀ جديد است.

[سؤال 4008] 1989

بسمه تعالى

حقوق بازنشستگى كه عموماً طبق قرارداد از درآمد سال هاى قبل كسر شده است و پرداخت آن به زمان بازنشستگى اختصاص يافته، آيا به مجرد دريافت بايد خمس آن را بدهند، يا پس از كسر مؤونه و سر سال بايد خمس آن پرداخت شود؟

بسمه تعالى، چنانچه طبق قرارداد بايد پس از بازنشستگى حقوق را دريافت دارد جزء درآمد سال است و پس از كسر مؤونه، سرسال بايد خمس آن را پرداخت كند.

[سؤال 4009] 1990

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

خواهشمند است جواب اين مسائل را براى ما توضيح فرماييد:

1. در صورتى كه به حقوق بازنشستگى خمس تعلق مى گيرد (از حقوق كسر مى شده است) مثلاً اگر كسى 25 سال است كه بازنشست شده است و بيشتر اوقات هم كه حساب سال مى كرده است مقروض بوده است، بايد اين 25 سال را حساب كند و خمس دهد؟ و اگر بخواهد 25 سال را خمس دهد بايد چيزى از وسايل خانه را

ص: 86

بفروشد؛ مثلاً فرش زير پا را؟ و از اين به بعد اگر بايد خمس دهد آيا بايد تمام حقوق آخر برج را حساب كند و هر برج، خمس دهد يا اين كه همان مقدار كه از حقوق كسر مى شده است (با توجه به اين كه هميشه حساب سال را مى كرده)؟

بسمه تعالى، آن مقدارى كه از حقوق زمان خدمت كسر شده و فعلاً به او داده مى شود، خمس دارد.

2. اگر جنسى را در عرض سال (مثلاً چرخ خياطى يا منزلى) را بفروشد و بخواهد چرخ جديد يا منزل بهترى را بخرد، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب، پيش از پرداخت خمس به حساب مؤونه تهيه شده، پول فروش آن، خمس دارد؛ مگر آن كه در همان سال بفروشد و بخرد.

3. اگر كسى وام گرفته است براى ساختن خانه اى آيا در آخر سال، خمس به آن وام تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

4. آيا استعمال ادكلن در نماز اشكال دارد يا خير و به طور كلى آيا نجس است يا نه؟

بسمه تعالى، محكوم به نجاست نيست و استعمال آن در نماز اشكال ندارد.

[سؤال 4010] 1991

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى امام روح الله موسوى خمينى، ارواحنا فداه

محترماً؛ به عرض عالى مى رساند: اين جانب سرهنگ دوم ارتش جمهورى اسلامى ايران قبلاً مقلد يكى از آيات عظام بودم و در نجف اشرف به حضور مشاراليه شرفياب و اجازه تصرف در حقوق دريافتى ارتش را جهت مخارج خانواده كسب نمودم و وجوهات خود را به نماينده ايشان در تهران مى پرداختم.

اخيراً با بيست و شش سال خدمت، از ارتش بازنشسته گرديده و از محضر آن مرجع عالى قدر تقاضاى اجازه تصرف در حقوق بازنشستگى جهت مخارج خود و خانواده ام را دارم. ضمناً ارتش همه ماهه مبلغ سيصد تومان به عنوان پس انداز ثابت از حقوق من كسر و اينك كه بازنشسته شده ام مبلغ چهل هزار تومان بابت پس انداز ثابت

ص: 87

به من پرداخته است. حال از بابت خمس و سهم امام (عليه السلام) (1/5) يك پنجم مبلغ فوق را بپردازم كافى است و يا نظر به اين كه مبلغ مزبور در سال هاى متمادى جمع آورى شده نحوۀ پرداخت خمس و سهم امام (عليه السلام) به صورت ديگرى است؟ جهت تقديم وجوهات در تهران، مشخصات و آدرس نمايندۀ آن زعيم عالى قدر را معرفى نماييد.

استدعا دارم پاسخ نامه را به نشانى زير مرقوم بفرماييد؛ قبلاً بى نهايت سپاس گزارم و از دور دست شما را مى بوسم.

بسمه تعالى، خمس موجود كافى است و مجازيد در حقوق تصرف كنيد.

[سؤال 4011]1273

4. آيا حقوق بازنشستگى خمس دارد يا خير؟ با توجه به اين كه حقوقى را كه در بازنشستگى مى دهند خيلى بيشتر است از آن مقدار كه از حقوق ايام خدمت كم مى كنند؛ مثلاً حقوق در حدود چهار هزار تومان را فقط چهارصد و پنجاه تومان كم مى كنند. و ديگر آن كه اگر از خود شخص باشد بايد جزء ماترك هم حساب شود، و در اين صورت وارث صغير و كبير نبايد فرق داشته باشد، در صورتى كه دولت فقط به فرزندان كمتر از هجده سال مى دهد.

بسمه تعالى، حقوق بازنشستگى اگر از حقوق ايام خدمت كم شده خمس دارد و بعد از فوت جزء تركه محسوب است و تمام ورثه از آن ارث مى برند، وگرنه خمس ندارد و تابع مقررات است.

[سؤال 4012]1890

22. كسى كارمند اداره اى بوده در گذشته، ورثه او حقوق بازنشستگى او را بعد از مرگش مى گيرند، آيا اين جزء ارث است بايد بين ورثه طبق قانون ارث تقسيم شود يا جزء فوائدى است كه نصيب ورثه مى شود و بايد على فرض زياده از مؤونه خمس آن را بدهند.

بسمه تعالى، اگر از حقوق كارمند محسوب باشد به ورثه بر طبق قانون ارث

ص: 88

مى رسد و قبل از تقسيم بايد خمس آن را بدهند و در غير اين صورت به هر نحو به آن ها داده شود مالك مى شوند و خمس ندارد.

[سؤال 4013]6512

3. بهره اى كه بانك از وام گيرنده گرفته و بهره اى كه بانك به وام گيرنده پرداخت كرده، از بابت همان وام كه در حساب پس انداز گذاشته بود، از نظر خمس چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بيش از آنچه بانك از او مى گيرد، حق ندارد از بانك بگيرد و آنچه را به بانك مى دهد، مقابل آن خمس دارد.

[سؤال 4014]2160

2. خمس پول را جداى از بهرۀ آن حساب مى كنيم يا همراه آن؟

بسمه تعالى، اگر منظور بهرۀ بانكى است، گرفتن آن جايز نيست و بايد خمس اصل پول را اگر از درآمد كسب است بدهد.

[سؤال 4015] 1992

بسمه تعالى 30 / 3 / 1361

برادران مسئول دفتر استفتاى امام خمينى، سلام عليكم، اميد است كه در خدمت به اسلام موفق باشيد و لطف و رحمت الهى شامل حال شما باشد. از آن برادران عزيز خواهش مى كنم كه نظر حضرت امام خمينى را راجع به مسائل شرعيۀ زير جهت رفع احتياج اين جانب ارسال فرماييد.

1. آيا بر سود پس اندازهاى بانكى خمس تعلّق مى گيرد؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است و گرفتن آن جايز نيست و مالك نمى شود؛ بايد آن را برگرداند يا به فقرا بدهد.

2. حكم شرعى نشان دادن بازى هاى فوتبال يا كشتى كه مردان با شورت در تلويزيون ظاهر مى شوند چيست؟

ص: 89

بسمه تعالى، نشان دادن فيلم ها و نظر كردن به آن اشكال ندارد؛ مگر آن كه مفسده اى بر آن مترتب باشد.

3. آيا نصب عكس امام خمينى يا عكس هر يك از شخصيت هاى روحانى - مثل شهيد مظلوم بهشتى رحمه الله و غيره - در مسجد يا در جايى كه نماز مى خوانند اشكال دارد؟ حكم شرعى چيست؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى بهتر است مقابل نمازگزار در حال نماز نباشد و يا آن كه در حال نماز روى عكس ها را بپوشانند.

[سؤال 4016] 1993

بسمه تعالى

محضر زعيم عالى قدر جهان تشيّع حضرت امام خمينى، دام ظله العالى

1. پدر من در سال 57 مثلاً ده هزار تومان پس انداز داشته و خمس اين مبلغ را ادا كرد و بعد براى كشاورزى در سال 58 از اين ده هزار تومان مخمس پنج هزار تومان صرف مخارج خود و كارگر و بذر و ساير مايحتاج نمود و از محصول 58 مثلاً باقيمانده پس انداز ايشان ده هزار تومان است آيا همه اين مبلغ (ده هزار تومان) متعلق خمس است يا پنج هزار تومانى كه صرف مخارج خود و كشاورزى و حقوق كارگر و امثال آن كرد خمس ندارد يعنى پنج هزار تومان از 58 خمس بدهد؟

بسمه تعالى، خرج كارگر و بذر كه از پول مخمس نموده استثنا كند و از بقيه در زايد بر مؤونه سال خمس دارد و آنچه از پول مخمس صرف در مؤونه زندگى كرده استثنا نمى شود.

[سؤال 4017]

2. درخت هايى كشت مى كنند و گاهى خودرو در زمين ملكى پيدا مى شود تربيت مى كنند كه از چوب آن ها به عنوان چوب صنعتى و امثال آن استفاده كنند. مثلاً پس از يك سال هر عدد دو قران مى خرند نمى فروشد و پس از پنج سال يا كمتر مى فروشد و اين معامله در سال مالى انجام مى شود، آيا پس از پايان سال از باقيمانده خمس بدهد و يا مجموع قيمت متعلق خمس است؟

ص: 90

بسمه تعالى، بايد تأخير نيندازند و اضافه بر خمس مجموع خمس نمائاتى كه از ارباح سال هاى قبل است نيز بايد داده شود.

3. كشاورزى - مانند برنج كاران - مبدأ سال مالى او مثلاً اول مهر است و برداشت محصول ساليانه در شهريور است يعنى يك ماه مانده به آخر سال محصول به دست آمده، تا اول سال يك دهم فرضاً مصرف شد و بقيه باقى ماند آيا همه اين محصول باقيمانده را بايد خمس بدهد - در حالى كه زندگى يازده ماهه او تقريباً از اين محصول اداره مى شود - ياخير از بدست آمدن محصول يك سال بايد بگذرد.

بسمه تعالى، تا وقت محصول سال آينده مى تواند از حاصل در مؤونه صرف كند و از بقيه خمس بدهد.

[سؤال 4018]6047

5. اگر شخصى در سر سال خمسى پول خود را كه سرمايه اوست داده و سرمايه اش فرضاً ده هزار تومان بوده، در سال ديگر وقت حساب دو هزار تومان كسر دارد، در سال سوم دو هزار تومان از سال دوم كمتر دارد، در سال چهارم موجودى فعلى او به ده هزار تومان رسيده، آيا بايد خمس مازاد در سال سوم را كه شش هزار تومان است بدهد، يا چون اصل سرمايه اش ده هزار تومان بوده خمس دارد؟

بسمه تعالى، ضرر سال قبل از ربح سال بعد جبران نمى شود و ربح سال بعد در زايد بر مؤونه خمس دارد.

[سؤال 4019] 1994

بسمه تعالى

شخصى پنج ميليون تومان داشته، در وسط سال خود، سه ميليون از آن را به عيال خود بخشيده كه بعداً بچه هاى او بزرگ شدند كم كم جهيزيه براى آن ها هم تهيه نمايد؛ ولى فعلاً به عنوان قرض الحسنه از عيال خود سه ميليون را گرفته با دو ميليون خود، مشغول كسب است؛ آيا اين سه ميليون خمس دارد يا ندارد؟ چنانچه ممكن است براى اين شخص، جوابى مرحمت شود كه تكليفش روشن شود.

بسمه تعالى، به ترتيبى كه نوشته ايد، مبلغ مزبور خمس دارد.

ص: 91

[سؤال 4020] 1995

بسمه تعالى

محضر مبارك زعيم عالى قدر حضرت آيت الله امام خمينى، دام ظله

محترماً؛ به عرض عالى مى رسانم: قطعه زمينى است كه براى تأمين منزل خريدارى شده، و فعلاً تصميم گرفته ايم اين زمين را بفروشيم جهت خريد منزل؛ ولى اين پول به مقدار خريد منزل نيست. آيا مى توانيم تا هنوز سال مالى ما نرسيده پول زمين يا خود زمين را به همسر يا فرزندمان هبه كنيم يا نه؟ نظر مباركتان را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، هبه مانع ندارد. ولى اگر زمين از درآمد و حقوق بدون دادن خمس تهيه شده، با فروش، خمس پول آن را بايد بپردازيد و همچنين اگر هبۀ خود زمين زايد بر شأن يا براى فرار از خمس باشد بايد خمس زمين داده شود.

[سؤال 4021]2311

3. شخصى از نظر نداشتن منزل مسكونى در مشقت است؛ ارباح به دست آمدۀ خود را قبل از فرا رسيدن سال به زوجۀ خود مى بخشد تا چنانچه به حد كافى رسيد منزل مورد نياز خود را بتواند تهيه نمايد. بفرماييد در اين مورد، اشكالى هم وارد است يا خير؟ و آيا خمس به زوجه يا زوج تعلّق مى گيرد يا نمى گيرد؟

بسمه تعالى، در فرض مزبور بايد خمس بدهد.

[سؤال 4022] 1996

بسمه تعالى

قم، دفتر حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى، سلام عليكم

احتراماً نظر و فتواى حضرت امام را در مسائل زير بيان فرماييد.

1. اگر خمس مقدارى پول داده شود و اين پول تا شش ماه در بانك باقى بماند و سپس خرج شود آيا مى توان آن ها را از حساب سال آينده كسر نمود و به عبارت ديگر

ص: 92

مى توان آن را به عنوان پول مخمس از سود و سرمايه سال بعد حساب كرد؟

بسمه تعالى، پول مخمس خرج شده از سود سال كسر نمى شود.

2. اگر خمس گوساله اى داده شود كه مثلاً آن گوساله 20000 ريال ارزش دارد و در سال آينده كه گوساله بزرگ مى شود و به صورت گاو در مى آيد و قيمت آن 50000 ريال مى شود، آيا بايد خمس زيادى قيمت گوساله را پرداخت كرد يا به طور كلى گوساله ديگر خمس ندارد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم اگر براى فروش نباشد نموّ عين و ترقى قيمت خمس ندارد.

3. تخم مرغ مرغ نجاست خوار در موقع نجاست خوارى آن پاك است يا نجس؟ همچنين در آن سه روز كه غذاى پاك به او داده مى شود تخم مرغ آن چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، حكم مرغ نجاست خوار را دارد و حرام است، ولى نجس نيست.

4. تدريس قرآن توسط مرد به زن يا زن به مرد جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد ولى رعايت حجاب واجب لازم است.

5. اگر چند نهال بكاريم و خمس آن ها را بدهيم سال بعد كه به صورت باغ بزرگى در مى آيد و قيمت آن خيلى بالا مى رود آيا زيادى قيمت خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم خمس ندارد.

6. اگر كسى عقيده داشته باشد كه تمام كارهايى كه در دنيا انجام مى گيرد همه به اذن خدا مى باشد و همه مقدر از طرف ذات احديت مى باشند و آنچه را كه انسان انجام مى دهد در انجام آن مختار است و فاعل فعل خود مى باشد، ولى اين عملى كه انجام مى دهد در حد يك وظيفه است كه اگر وظيفه اش را خوب انجام دهد خوب و اگر بد انجام دهد بد مى باشد. و ضمناً به عبارت ديگر تمام كارها اعم از خوب و بد تقدير است از طرف خدا، يعنى معين است كما اين كه انسان در انجام آن ها مجبور نيست و با اختيار خود آن ها را انجام مى دهد اين عقيده چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، در اين گونه امور اعتقاد تفصيلى لازم نيست و چنانچه به نحو اجمال اعتقاد بما هو الواقع داشته باشد كافى است.

[سؤال 4023] 1997

بسمه تعالى 26 / 1 / 1361

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى نايب الامام خمينى ايّده الله، سلام عليكم

حدود دو ماه قبل نامه اى با پست سفارشى از شيراز خدمت حضرت امام فرستادم

ص: 93

و تا به حال جوابى دريافت نكرده ام. خواهشمند است در اين مورد تحقيق فرماييد، ضمناً نامۀ مزبور حاوى يك مسأله شرعى و دو موضوع مهم ديگر است كه مسألۀ اول آن با يك توضيح اضافى ذكر مى گردد.

من كه مقلد شما هستم و حقوق دولتى مى گيرم در مسألۀ خمس به فتواى حضرت آيت الله العظمى آقاى حكيم به اين صورت عمل مى كنم كه اگر سال اول مثلاً 2000 تومان موجودى دارم 400 تومان آن را خمس مى دهم و 1600 تومان بقيّه معمولاً با درآمد ماه هاى ديگر مخلوط مى شود و در سال بعد اگر موجودى مثلاً 3000 تومان باشد، موجودى مخمس سال قبل (1600 تومان) را از آن كسر نموده و از باقيماندۀ آن خمس مى دهم. آيا با فتواى آيت الله حكيم اين عمل صحيح است يا خير؟ و چنانچه صحيح نيست نسبت به آنچه تا به حال عمل كرده ام تكليف چيست؟ ضمناً نظر مبارك خودتان را نيز در اين موارد بفرماييد. «توضيح ديگر: گاهى در بين سال چنين پيش آمده كه در آخر يك ماه حقوق مربوط به همان ماه هنوز دريافت نشده و مبلغ ديگرى هم از موجودى مخمس آن سال در دست نيست».

بسمه تعالى، در اين فرض نمى تواند كسر كند و براى تصفيه حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه كنند و مطلب را با او بگويند.

[سؤال 4024]2191

3. يك نفر مقدارى پول دارد و خمس آن ها را داده است. اين پول را تا مدتى از سال يعنى شش ماه در اختيار دارد و سپس آن پول را خرج مى كند و در آخر سال از درآمد خود مقدارى پول پس انداز مى كند، آيا مى تواند پول مخمس سال قبل را از آن كسر كرده و خمس مابقى را بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، نمى تواند كسر كند و بايد خمس پس انداز را بدهد.

[سؤال 4025]5501

3. زارعى اول سال او موقع تصفيه محصولات است. مثلاً در اين موقع 50 خروار

ص: 94

جنس دارد كه 10 خروار آن خمس است و مى دهد و بقيه را هم فرضاً مصرف مى كند. در سال آينده چنين روزى از سال گذشته چيزى ندارد؛ ولى محصول جديد را دارد. اكنون باز هم بايد خمس موجود را بدهد و همچنين است در سال هاى بعد، يا اين كه آن مقدار كه سال گذشته تخميس شده بود خمس ندارد؟ اگر چيزى زيادتر از سال گذشته دارد، خمس دارد؟

بسمه تعالى، هرچه در آخر سال اضافه بماند خمس دارد.

[سؤال 4026] 1998

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

1. اگر چنانچه كسى مثلاً ده هزار تومان پول دارد و خمس و زكات آن را داده است، اگر محتاج به اين ده هزار تومان شد و برداشت خرج كرد و در وسط سال، اين ده هزار تومان را سرجايش گذاشت، آيا اين پول، خمس و زكات دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر پول جديد، از درآمد كسب و حقوق است، بايد خمس آن را بدهد.

2. اگر كسى در ركعت سوم يا چهارم عمداً تسبيحات اربعه را دو مرتبه بگويد، آيا نمازش چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

[سؤال 4027]2182

3. مقدارى شى ء مخمس را با همان مقدار از محصول تازه تعويض مى كند. (هر دو مال خودش است) آيا عوض، مخمس محسوب است يا خير؟

بسمه تعالى، آنچه از مخارج سال، از درآمد و محصول زياد بيايد، بايد تخميس شود.

ص: 95

[سؤال 4028] 1999

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى

احتراماً؛ صندوق قرض الحسنه سازمان قند و شكر از ارديبهشت ماه 60 فعاليت خود را براى مدت نامحدودى آغاز نموده و به موجب اساسنامه، جهت تأمين هزينه هاى خود و بالا بردن توان مالى صندوق مى تواند فعاليت انتفاعى داشته باشد. در يك سال گذشته، از محل تأسيس فروشگاه درآمدى حاصل شده كه تماماً به حساب سرمايه (اندوخته) صندوق منظور گرديده است و به موجب اساس نامه، هنگام انحلال دارايى صندوق با تصويب هيأت امنا در اختيار يكى از مراجع مشهور تقليد قرار خواهد گرفت و يا با نظر مرجع مذكور، تمام يا قسمتى از آن به يكى از مراكز خيريه داخل كشور واگذار خواهد شد. لذا خواهشمند است نظر آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى را در مورد سؤالات زير استفتا و اعلام فرماييد:

1. آيا خمس بر درآمد پس از كسر تمام مخارج حاصل از فعاليت انتفاعى تعميم پيدا مى كند؟

2. در صورت تعميم، محل مصرف آن را تعيين فرماييد؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم.

بسمه تعالى، اگر صندوق مذكور مطابق شرع عمل كند و از كسب حلال نفع ببرد، بايد خمس منافع را بپردازد و مى توانند خمس را به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاونى اسلامى قم حواله نمايند.

[سؤال 4029]6931

4. بر فرض عدم اشكال تصرف و كفايت، آيا سود پيدا شده از پول هاى امانتى خمس دارد؟

بسمه تعالى، بنا بر احتياط واجب بايد تخميس شود.

ص: 96

[سؤال 4030] 2000

بسمه تعالى 21 / 7 / 1362

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

صندوق هاى قرض الحسنه اى كه معاملات تجارى انجام مى دهند، در رأس سال پس از وضع مخارج، آيا ماندۀ سودشان خمس دارد يا خير؟ در صورتى كه سهام نيست كه مربوط به اشخاص باشد، بلكه سرمايۀ صندوق افزايش مى يابد.

بسمه تعالى، با مراجعه به حاكم شرع بايد خمس آن داده شود.

[سؤال 4031]3308

3. كسى كه تا كنون حساب سال نداشته و مى خواهد حساب سال باز كند، آيا خمس به لوازمات زندگى او از قبيل خانه و يخچال يا زمين جهت احداث خانه و... تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر نمى داند كه از ربح بين سال تهيه كرده، بايد با حاكم شرع مصالحه كند.

[سؤال 4032]5805

4. آيا براى تعيين سال (جهت محاسبه و پرداخت هميشگى خمس و سهم امام) در ابتدا لازم است تمام وسايل زندگى را از نظر قيمت محاسبه كرده و جمعاً مشخص شود؟ در اين مورد، قيمت خريد اجناس بايد حساب شود يا قيمت فعلى آن ها؟ در هر دو صورت، ممكن است انسان تسلّط نداشته باشد و دقيقاً مشخص نشود، زياد يا كم شود؛ به هر حال، آيا ايجاد اشكال مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، آنچه در زايد بر مصارف زندگى در بين سال، سر سال باقى بماند خمس دارد و مى توانند نزد يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب حساب كنند.

ص: 97

[سؤال 4033]2072

2. راننده اى كه تا به حال حساب سال نداشته و ماشينى دارد كه روى آن كار مى كند و معيشتش از اين راه اداره مى شود، حالا كه مى خواهد حساب نمايد و خمسش را بپردازد، آيا بايد به قيمت فعلى اش حساب كند و يا پولى كه موقع خريد پرداخته؟

بسمه تعالى، اگر حاكم شرع، معامله را نسبت به مقدار خمس امضا نمايد، ميزان قيمت فعلى است.

[سؤال 4034] 2001

بسمه تعالى

اين جانب دبير دبيرستان، هستم و 13 سال است كه در آموزش و پرورش خدمت مى كنم ولى متأسفانه تا به حال موفق به پرداختن خمس نشده ام خواهشمند است خمس اين جانب را حساب كرده و دستور فرماييد آن را به چه وسيله و يا به چه حسابى بپردازم. مايملك من به شرح زير مى باشد:

ده هزار تومان قالى كه مورد استفاده خانواده ام هست.

ده هزار تومان ماشين

صدو بيست هزار تومان وجه نقد

هزار و ششصد و سى تومان طلا كه قيمت امروز آن ها را نمى دانم ولى قيمت امروز آن را حساب خواهم كرد و به نحوى كه معين خواهيد كرد خواهم پرداخت.

خواهشمندم هرچه زودتر خمس دارايى اين جانب را محاسبه كرده، ارسال فرماييد.

بسمه تعالى، هر مقدار از ارباح كه سر سال باقيمانده و صرف در مؤونه سال نشده بايد تخميس شود و آنچه از مؤونه است و معلوم نيست كه از ربح سال تهيه شده يا از ربح سال قبل بايد با حاكم شرع يا وكيل او مصالحه شود و براى تصفيه حساب به يكى از وكلاى مسلم الوكاله اين جانب مراجعه و حساب كنيد.

ص: 98

[سؤال 4035] 2002

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله

1. كسى براى خود سال معلوم كند، تا حالا سال نداشته، بايد لباس بدن و زيور زنانه و فرش خانه و ظرف خانه را هم قيمت كند، يا اين كه لوازم منزل را نبايد قيمت كند چيزهاى زيادى كه دارد قيمت كند و خمس آن را بدهد؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه يقين دارد از ربح كسب بدون دادن خمس تهيه كرده و يقين ندارد كه از مؤونه سال بوده بايد خمس آن داده شود.

2. ارباب ظالم كه هميشه رعيت را جريمه مى كند به ناحق مال رعيت را غصب مى كند، حالا هر رعيتى كه مالش غصب شده آيا مى تواند از ارباب غاصب اندازه مال خود از مال او دزدى كند؟

بسمه تعالى، اگر تمكّن ندارد كه مال خود را از او بگيرد مى تواند به مقدار آن از مال او تقاصّ كند.

3. بعضى از وكيل هاى مجتهد مى آيد در دهات ها با قريه دار يا داروغه مى سازد و مى رود به خانه هاى مردم مى گويد بيا خمس خود را بده، صاحب خانه مى گويد من خمس دادم، يك چيزى كم مانده به شما مى دهم، آن ها قبول نمى كنند، به زور، خود مال خمس داده نداده را هم قيمت مى كند خمس آن ها را به دست خود مى گيرند و از همان پول سهم امام (عليه السلام) به داروغه و قريه دار رشوه مى دهد وكيل به آن ها، كه شما با من كمك كرديد آيا اين عمل جايز است؟

بسمه تعالى، در صورتى كه به زور از مردم پول مى گيرند در حالى كه آن ها بدهكار نيستند جايز نيست.

4. كسى محتاج به پول است بايد قرض كند ولى صاحب به غير ربا پول نمى دهد، جايز است پول بگيرند ربا بدهند؟

بسمه تعالى، اگر نيت دادن ربا نكند جايز است و در هر صورت قرض صحيح است و اگر در دادن زياده مجبور باشد حرمت هم ندارد.

[سؤال 4036] 2003

بسمه تعالى 13 / 5 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله امام خمينى، مرجع عالى قدر شيعيان

ص: 99

پس از اهداى سلام و درخواست سلامتى و طول عمر شما از درگاه ايزد متعال تا ظهور حضرت حجت، سلام الله عليه، احتراماً به عرض مى رسد كه اگر كسى مدت ده سال مشغول به كسب و كار مشروع بوده باشد و الآن كه حساب مى كند، حدود يك ميليون تومان مازاد بر مخارج خود به صورت نقدى و جنسى و محل كسب دارا باشد و تا كنون وجهى بابت حقوق شرعيه نپرداخته باشد، چه مقدار از اين دارايى بابت سهمين و حقوق شرعيه بدهكار مى باشد؟ و آيا مى توان مطابق با مرقومۀ پيوست كه به نام سخنان شما مابين فقهاى شوراى نگهبان نوشته اند، عمل نمود؟ و آن بدين شرح است: «كسى كه حقوق مالى خود را پرداخت نكرده است، سهمى كه مى بايست پرداخت كند به صورت مشاع در دست او است و در صورت عدم پرداخت، به صورت تصاعدى افزايش پيدا مى كند تا آن جا كه اگر كليۀ اموالشان را هم بدهند، باز بدهكارند».

بسمه تعالى، بايد به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه و تصفيه حساب كند و گاهى به نحو تصاعد، خمس افزايش پيدا مى كند.

[سؤال 4037] 2004

بسمه تعالى 28 / 10 / 1361

پس از اهداء سلام معروض مى دارم:

اين جانب متولد 1340، جوانى هستم 21 ساله كه پس از فارغ التحصيل شدن از دبيرستان، در يكى از ارگان هاى انقلابى مشغول خدمت هستم، مى خواستم از حالا خمس پولم را حساب كنم تا در آينده دچار مشكل نشوم؛ دو سال پيش يعنى از سال 1359 تا 19 / 1 / 61 تقريباً چهارده هزار تومان پول در بانك داشتم؛ در اين مدت محصل بوده ام و با كار كردن در روزهاى تعطيل، اين پول را به دست آوردم؛ بعد از تاريخ 6 / 2 / 61 تا به اين تاريخ (28 / 10 / 61)، پنج هزار تومان به اين پول ها اضافه شده؛ البته با حقوقى كه در اين مدت گرفتم، خرج مراسم عقد و يك عدد فرش و مقدارى از شيربها را پرداخت كرده ام، ولى هنوز 11550 تومان به خانوادۀ زنم مقروض هستم كه بايد در همين روزها بپردازم.

ص: 100

سؤال: آيا اين پول ها كه از تاريخ 6 / 2 / 61 جمع آورى و مقدارى از آن ها خرج عقد و فرش و شيربها شده و يك سال هم به او نگشته، آيا به اين پول و اثاثيه، خمس تعلق مى گيرد؟

آيا به پول اول (چهارده هزار تومان) كه دو سال به آن گشته، چقدر خمس تعلق مى گيرد؟ در حال حاضر جمعاً نوزده هزار تومان پول نقد دارم و 11550 تومان شيربها مقروض هستم.

بسمه تعالى، مقدارى از حقوق كه سال بر آن گذشته خمس دارد، هر چند بعد از سال آن را خرج كرده باشيد؛ و دين اگر براى مؤونه سال نبوده استثنا نمى شود.

[سؤال 4038] 2005

بسمه تعالى

خدمت رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران سلام عرض مى كنم.

كسى كه از اول تكليف خمس نداده؛ آيا بايد خمس تمام اموال و دارايى اش را بدهد؟ اجناسى كه به آن ها خمس تعلق مى گيرد و از اثاث منزل است. بايد قيمت موقع خريد را حساب كند يا قيمت فعلى را؟

الآن كه در بين سال مى باشد مى شود حساب كند؟

در صورت حساب كردن و آماده شدن، چگونه به آن جناب تقديم كند؟

بسمه تعالى، اموال و دارايى اگر از درآمد سرمايۀ غير مخمس تهيه شده، تماماً به قيمت عادلۀ روز خمس دارد و براى بررسى و تصفيۀ حساب به يكى از وكلاى مجاز اين جانب مراجعه نمايد.

[سؤال 4039]1524

2. كسى كه تا كنون اصلاً خمس نداده، براى دادن خمس چگونه بايد عمل كند؟ آيا خمس تمام وسايل و لوازمات ضرورى كه دارد، مثلاً مانند موتور، ماشين، يخچال،

ص: 101

خانه، و غيره را نيز بايد بدهد؟ و اگر بايد بدهد، آيا بايد خمس همان قيمت خريد را بدهد يا خمس قيمت فعلى را كه ممكن است گران تر يا ارزان تر شده باشد؟

بسمه تعالى، به قيمت فعلى بايد خمس بدهد و براى تصفيه حساب، مصالحه لازم است كه بايد به يكى از وكلاى مسلّم الوكالۀ اين جانب مراجعه نمايد.

[سؤال 4040]2398

2. كشاورزى كه سال خمسى نگرفته و تازه مى خواهد خمس بدهد، آيا وسايل كشاورزى او (گاو و وسايل ديگر) و اثاث خانه و خود منزل او خمس دارد؟ آيا ملكى كه در آن كشاورزى مى كند - در صورتى كه خريده باشد - خمس دارد؟ اگر دارد بايد خمس پولى كه خريده بدهد يا قيمت كنونى؟

بسمه تعالى، چنانچه از ربح كسب تهيه شده بايد خمس آن را به قيمت فعلى بدهيد، ولى آنچه از ربح قبل از گذشتن سال در مؤونه صرف شده خمس ندارد.

[سؤال 4041]6941

2. كسانى كه هيچ گاه وجوه شرعيۀ خود را پرداخت نكرده اند و در حالى كه با اموال خود كسب نموده و در آن تصرف كرده اند. محاسبۀ دقيق بدهى براى آن ها بسيار مشكل يا غير ممكن است، تكليف شرعى چنين افرادى چيست؟

بسمه تعالى، بايد براى تصحيح معاملات به مرجع يا وكيل او مراجعه كنند و پس از تحصيل اجازه، خمس مقدار متيقّن را بدهند و در موارد مشكوك مصالحه نمايند.

[سؤال 4042]1641

4. كسى كه از 40 سال قبل حساب سال نداشته و هرچه هم وجوهات داده ننوشته و در خلال اين مدت، چندين خانه و اثاث البيت و مغازه و ماشين و غيره خريده كه در

ص: 102

آن زمان مثلاً 50 هزار تومان بوده اند و اينك پنج ميليون تومان شده اند، لطفاً بفرماييد:

اولاً: از چه مبلغى بايد خمس بدهد؟

ثانياً: وضع مخارج و هزينه هاى اين چند ساله چيست و نماز و غسل و روزه اش چگونه است؟

بسمه تعالى، به يكى از نمايندگان مجاز اين جانب مراجعه كند و اگر مقدار بدهى معلوم نيست مصالحه نمايد و در موقع نماز و غسل و وضو اگر علم به بدهى شرعى و حكم آن نداشته، عمل گذشته محكوم به صحت است.

[سؤال 4043] 2006

بسمه تعالى 22 / 7 / 1361

محضر مقدس رهبر انقلاب و مرجع عالى قدر جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از تقديم عرض سلام؛ خواهشمند است نظر مبارك را در اين مسائل بيان فرماييد:

1. شخصى تا حال حساب سال ندارد و زمين كشاورزى با چاه آب و موتور با اقساط خريدارى كرده و بعضى از اقساط را پرداخته و بعضى باقى است، مى خواهد خمس مال خود را بدهد؛ از طرفى، قيمت فعلى زمين و چاه و موتور مذكور با قيمت موقع خريد خيلى فرق دارد، الآن چند برابر است؛ آيا مى تواند خريد را حساب كند و اقساط پرداخته، خمسش را حساب كند يا قيمت فعلى را كه ترقّى كرده بايد حساب كند؛ يعنى قيمت فعلى زمين كشاورزى وچاه و موتور را بايد حساب كند؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه اقساط آن پرداخت شده، در صورت اجازۀ حاكم شرع، به قيمت فعلى خمس دارد.

2. بين بعضى از شهرها تا شهر ديگر يا مثلاً بين يك شهر تا يك روستا، معروف بوده كه هشت فرسخ شرعى مى باشد و الآن كه وسايل پيشرفته مثل كيلومتر ماشين و غيره هست اگر از آخر شهر يا روستاى سابق حساب شود، مسافت شرعى است ولى اگر از آخر خانه هاى اطراف جاده حساب شود، مسافت شرعى نيست؛ با در نظر گرفتن اين كه اصولاً خانه ها را اطراف جاده، يكى پس از ديگرى، قريب 2 تا 3

ص: 103

كيلومتر و يا بيشتر از اين ساخته اند، آيا حد ترخص آخر اين خانه ها است و يا آخر شهر، ولو خانه هايى يكى پس از ديگرى اطراف جاده باشد كه اين خانه ها به حساب نيايد؟

بسمه تعالى، اگر خانه ها جزو شهر يا روستا محسوب است، مسافت از آخر خانه ها حساب مى شود.

3. پدرى مدت 50 يا 60 سال نماز نخوانده و روزه نگرفته، با اين كه مى توانسته نمازهايش را بخواند و روزه ها را بگيرد ولى نافرمانى كرده؛ از طرفى براى نماز و روزه هاى خود هم وجهى معين نكرده؛ آيا بعد از مرگش همۀ نماز و روزه ها را بايد پسر بزرگ تر به جا بياورد، با اين كه اين شخص اصلاً مدت تكليف نماز نخوانده و روزه نگرفته است؟ يا اين كه شخصى نماز مى خوانده و روزه مى گرفته ولى احياناً بعضى از نمازها و روزه ها ترك شده - سهواً يا عمداً - كدام صورت بر پسر بزرگ تر واجب است بعد از مرگ پدر به جا بياورد؟

بسمه تعالى، نماز و روزه كه بر گردن پدر است، بر پسر بزرگ تر واجب است آن را قضا كند؛ مگر آن كه پدر از روى طغيان و سركشى ترك كرده باشد.

4. شخصى زن خود را طلاق مى دهد، در صورتى كه شوهر از زن خود مدتى جدا است - مثلاً يك سال است شوهر در خانۀ خود يا شهر خود، و زن او هم در خانۀ پدر مثلاً، و اين مدت يك سال هيچ گونه زناشويى نداشته اند - آيا بعد از طلاق، زن عدّه دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر زن مدخولٌ بها باشد عدّه دارد.

5. در بعضى از بلاد مسلمين زن هاى شيعه را سنّى طلاق مى دهد، در صورتى كه شرايط طلاق شيعه - مثل حضور عدْلَين و غيره - مراعات نمى شود، اين طلاق چه صورتى دارد؟ و اگر زن احياناً شوهر كرد، با جهل به مسأله، در هر دو صورت تكليف چيست؟

بسمه تعالى، طلاق اگر با شرايط مقرّره نباشد باطل است و زوجيت به قوّت خود باقى است و چنانچه زن پس از چنين طلاقى شوهر كند ازدواج دوم باطل و حرام است، بايد فوراً از مرد دوم كناره گيرى كند.

6. در معاملۀ سلف، خريدار از اول شرط كند اگر جنس را به موقع تحويل نداد، فروشنده قيمت جنس را موقع تحويل بدهد، در صورتى كه جنس در موقع تحويل چند برابر است آيا اين شرط درست است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر حيله براى گرفتن ربا نباشد اشكال ندارد.

7. كسانى كه ماه مبارك رمضان را مسافرند - مثل برادران رزمنده در جبهه هاى جنگ - اگر چند روز

ص: 104

مانده به آخر ماه رمضان شهيد شود يا مسافر بميرد يا مثلاً بعد از ماه مبارك، قبل از آن كه به وطن مراجعت كند يا قصد ده روز كند، شهيد شود يا بميرد آيا روزه هاى آن ها را بايد قضا كرد يا واجب نيست؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، قضا واجب است.

[سؤال 4044] 2007

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر عالى قدر ملت ايران و مرجع تقليد مسلمين جهان امام خمينى

احتراماً به عرض مى رساند: اين جانب ساكن دزفول، سال ها است كه از آن امام واجب الطاعة تقليد مى نمايم، ولى به سبب اين كه چيزى از مال دنيا نداشته ام، لذا خمسى نداده ام. اما بحمدالله از بركت آن امام، من به مال و منالى رسيده ام؛ از جمله داراى يك باب خانه به قيمت تقريبى فعلى يك ميليون ريال (اما قبلاً كه آن را ساخته ام بيست هزار تومان خرج برداشته است) و داراى يك دستگاه كاميون ماك 18 چرخ به مبلغ چهار ميليون و ششصد هزار ريال و نيز داراى موجودى نقدى در بانك به مبلغ دو ميليون ريال و اثاث البيت خانه هم به مبلغ پانصد هزار ريال كه جمعاً هشت ميليون و يك صد هزار ريال ثروت دارم كه مى خواهم مال الله را از آن ها اخراج نمايم؛ چون كه تا كنون خمس و سهم امام نداده ام و به تناوب، از چند سال قبل تا كنون اين سرمايه و ثروت برايم جمع شده. حال چون مى خواهم خمس و سهم امام را از اموالم خارج سازم، بنابراين استدعا دارد مبلغ خمس و سهم امام را برايم تعيين و امر فرماييد كه به چه جا و چه كسى كه نمايندۀ تام الاختيار آن امام عزيز است، تقديم نمايم و اگر هم شماره حسابى براى خمس و سهم امام به نام آن امام عزيز است، به من اعلام، تا به آن واريز كنم.

بسمه تعالى، خمس تمام سرمايه و خمس آنچه كه با ربح سرمايۀ غير مخمس تهيه شده بايد پرداخت شود و مى توانيد سهمين را به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

ص: 105

[سؤال 4045]2313

3. فرموده ايد احتياط واجب در اموالى كه نمى داند مكلف كه در بين سال تهيه نموده يا بعد از گذشتن سال صلح با حاكم شرع است آيا كسى كه سال نداشته در غير سال اول به چه نحو مى تواند بين سال و آخر سال را تميز بدهد و اصولاً تعيين سال را براى تاجر و كاسب و امثال اين ها واجب مى دانيد؟ يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه سال نداشته و اجمالاً مى داند به او خمس تعلق گرفته با او به طور مصالحه انجام دهيد و سال را از همان وقت مصالحه قرار دهيد.

[سؤال 4046]2168

4. شخصى تا به حال حساب سال پرداخت نكرده و مدت 10 سال است كارمند دولت مى باشد كه حقوق اول استخدام مشارٌ اليه با حقوق فعليش مغايرت دارد؛ يعنى سالانه مبلغى به حقوقش اضافه شده. حاليه كه قصد حساب كردن مال خودش را دارد آيا موجودى فعلى خودش را بايستى تخميس كند يا مخارجى را هم كه در اين مدت نموده - اعمّ از لباس و مسافرت و لوازم منزلى كه موجود دارد - بايستى حساب كند و از اولين حقوق استخدامش حساب شود يا همين موجودى فعلى را محسوب نمايد؟

بسمه تعالى، موجودى فعلى را حساب كند و آنچه در زندگى صرف كرده و معلوم نيست كه از ربح بين سال بوده را با حاكم شرع مصالحه كند.

[سؤال 4047]2137

2. اين جانب يك دستگاه خانه مسكونى دارم كه چند سال قبل دادم به اجاره درست كنند و پولى را كه دادم به اجاره كننده خمس آن مبلغ را داده بودم و شما بفرماييد كه الآن كه مى خواهم براى خود سال قرار بدهم اين يك دستگاه خانه كه از آن استفاده مى كنم خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پولى كه سال بر آن گذشته باشد صرف در آن نكرده باشيد خمس ندارد.

ص: 106

[سؤال 4048]1752

3. ما درآمدمان به اندازۀ خرجمان مى باشد. فقط ممكن است در طول سال، از ربّ گوجه فرنگى يا از پارچه و برنج، چيزى اضافه آيد و من براى خودمان روز اول مهر را سال قرار داده ام؛ حالا به من مى گويند كه در آن روز اگر دفترچه براى بچه ها و يا ميوه هم در منزل دارى خمس تعلق مى گيرد، با وجودى كه مى دانم تا قبل از سال ديگر تمام مى شود. خواهشمندم توضيح بفرماييد. لطفاً شمارۀ حساب خمس را بفرماييد تا واريز نمايم.

بسمه تعالى، احتياطاً آن ها را حساب كنيد و مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاونى اسلامى قم حواله كنيد.

[سؤال 4049] 2008

بسمه تعالى 29 / 2 / 1361

محضر مبارك رهبر عالى قدر آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى، پس از مراسم دعاگويى به شرف عرض عالى مى رساند:

1. اين جانب مقلد حضرت عالى هستم و سال خمسى نداشتم. در بين سال چهار هزار تومان خرج يك باغ ليمو كرده ام كه عين آن باقى باشد و از ميوۀ آن استفاده كنم. حال باغ چهارصد هزار تومان ارزش دارد. آيا خمس به همۀ باغ تعلق مى گيرد يا به ميوۀ آن؟ جواب مرقوم فرماييد.

2. آيا پول مجهول المالك و رد مظلمه به سيد مى رسد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس باغ را بايد بدهيد و دادن مظالم و مجهول المالك به سيد فقير مانع ندارد.

[سؤال 4050]2170

4. اگر زنى از طلايى كه زينت خود او است فروخته و فرشى خريده - و به طور مرتب استفاده نمى نمايد - لازم است خمس آن را محاسبه نمايد يا نه؟

ص: 107

بسمه تعالى، اگر زن از درآمد كسب خود بدون دادن خمس تهيه نموده و در سال هاى بعد فروخته خمس آن واجب است و در غير اين صورت واجب نيست.

[سؤال 4051]6512

4. اگر وام گيرنده به عللى نتوانسته باشد كه آن وام را براى خريد يا تعمير منزل خرج كند و به مصرف برساند و با آن وام، تعدادى سكۀ طلا - مثل بهار آزادى يا سكه هايى كه در زمان طاغوت به علل مختلف ضرب مى شد - خريدارى نمايد و با توجه به اين كه هرماه اقساط وام را از حقوق يا از درآمد كسب پرداخت مى كند، سر سال از نظر خمس و زكات چه مسأله اى دارد؟

بسمه تعالى، گذشت كه هر مقدار از وام را ادا كرد، مقدار مقابل آن خمس دارد و با وجود شرايط، زكات هم تعلق مى گيرد.

[سؤال 4052]

الف. آيا به سكه هاى طلا كه در رابطه با وام فوق خريدارى شده، خمس يا زكات تعلّق مى گيرد؟

بسمه تعالى، سكه ها نسبت به مقدارى از وام كه ادا شده خمس دارد و با وجود شرايط، زكات هم دارد.

[سؤال 4053]

ب. اگر تعلق مى گيرد، بر مبناى خريد سكه بايد خمس و زكات داده شود يا به قيمت روز؟

بسمه تعالى، به قيمت روز.

[سؤال 4054]

ج. آيا مى تواند سكه هاى فوق را به بچه هاى خود ببخشد؟

ص: 108

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ ولى اگر زايد بر شؤون يا براى فرار از خمس باشد خمس ساقط نمى شود.

[سؤال 4055]

د. اگر سكه ها را به بچه هاى خود ببخشد، با توجه به سؤال قبلى، وضع او از نظر خمس و زكات چه مى شود؟ (چون بدهى به بانك را جزو بدهى كل حساب كرده، ولى با پولى كه جزو دارايى بود، سكه خريده و به بچه هاى خود بخشيده).

بسمه تعالى، گذشت كه اگر براى فرار از خمس بخشيده يا بخشش زايد بر شؤون او باشد، بايد خمس بدهد.

[سؤال 4056] 2009

بسمه تعالى

ضمن سلام و آرزوى توفيق هرچه بيشتر شما جهت كسب رضاى خداوند بزرگ

خواهشمند است كه در رابطه با سؤالات ذيل جواب لازم را مرقوم داريد.

1. در سال 1358 (اوايل سال) تنها دارايى خود را كه يك ماشين پيكان بود فروخته، پول آن را به انضمام مقدار پول ديگر كه روى هم رفته چهل هزار تومان مى شد، براى كمك به وضع بانك هاى جمهورى اسلامى، نه براى بهره، در بانك قرار دادم. نظر به تعويض مسكن ناچار پول ها را پس از مدتى از آن بانك گرفته و به بانك ديگرى بردم؛ البته در اين ميان، بانك حدود 900 تومان از مبلغ اصلى بيشتر داد كه پس از اين كه از يكى از برادران راجع به وضع آن بهره پرسيدم، گفت: چون از اول قصد بهره نداشته اى مانعى ندارد.

به هر حال، تنها پس از يك سال، دوهزار تومان آن را به عنوان خمس به افراد مستضعفى داده ام و بقيه را به عنوان قرض، به پدر خويش دادم و پس از مدتى پس گرفته و به يكى از فاميل هاى خويش كه بسيار نيازمند بود و جهت راه اندازى شغلش نياز داشت، به عنوان قرض الحسنه داده ام.

ص: 109

حال با توجه به نياز شديد به اين پول در نظر دارم كه اين پول را پس گرفته و خرج زندگى خانوادگى خويش كنم. خواهشمند است كه چنانچه از پول فوق مى بايستى كه خمس بدهم، مشخص و چگونگى پرداخت را نيز اعلام داريد.

بسمه تعالى، اگر پيكان فروخته شده را از درآمد كسب و حقوق تهيه كرده ايد - نه از راه بخشش و ارث و نظير آن - پول فروش آن خمس دارد؛ و همچنين پولى كه به آن اضافه كرده ايد، اگر از درآمد و حقوق بوده خمس دارد؛ و آنچه به عنوان خمس داده ايد، قبول است ان شاء الله موفق باشيد.

2. مبلغ حدود 40 هزار تومان كه از فروش ماشين خود به دست آوردم، جهت كمك به وضع اقتصادى مملكت اسلامى در بانك قرار دادم كه پس از تقريباً دو سال كه خواستم پول را از بانك بگيرم، مبلغ سه هزارتومان از آن اضافه تر دادند، آيا اين پول را مى توانم از بانك بگيرم و خرج كنم؟ آيا اين پول را مى توانم به جاى خمس بپردازم؟ با توجه به اين كه پول فوق، از نيازهاى اين جانب بوده و براى خريد خانه يا ماشين لازم داشته و دارم، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول را نبايد بگيريد و اگر گرفتيد، با يأس از شناختن صاحب آن، از طرف او به فقير صدقه دهيد و پولى كه به بانك داده ايد، اگر از درآمد كسب و حقوق بوده خمس دارد.

3. از اوايل سال 58 كه از شهرستان به تهران آمدم، اولاً درنظر داشتم تا موقعى كه انقلاب نياز دارد در تهران بمانم و اصولاً خيال برگشت نداشتم و تا مدتى كه حدوداً يك سال شد، طبق فتواى قبلى امام امت، نماز تمام مى خوانده و روزه مى گرفتم؛ يعنى اگر ده روز قصد ماندن داشتم، نماز كامل و روزه مى گرفتم تا پس از يك سال - تقريباً - كه فتواى امام را راجع به بلاد كبيره متوجه شدم؛ با توجه به اين كه در تهران ازدواج كرده ام و قصد زندگى در تهران را داشتم تا آن جا كه مقدور باشد، قصد ماندن در تهران را كرده و نماز خود را كامل مى خواندم و البته نمازهاى قبلى را تا شش ماه، به صورت شكسته خواندم. با سؤالى كه از بيت امام امت در تهران پرسيدم، گفتند كه اگر مطمئن نيستى، مى بايستى كه نمازت را شكسته بخوانى. با توجه به صحبت هاى زيادى كه در اين مورد شده است، خواهشمند است كه نظر امام امت را اعلام داريد؛ چه در مورد نمازهاى گذشته با توجه به اين كه در مورد انتخاب وطن، بيت امام در تهران، چيزى در مورد اجاره بودن خانه نگفتند و گفتند كه اشكال ندارد؛ اگر قصد ماندن در تهران را كنى، نمازت كامل است.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن دائم در يك محلۀ تهران، حكم وطن مترتّب نمى شود و در فرض مسأله، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله، نماز شما شكسته است.

ص: 110

4. در اوايل سن بلوغ مدتى در خواندن نماز سستى كرده ام و مدت دقيق آن مشخص نيست، چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، مقدارى كه يقين داريد نماز از شما فوت شده را بايد قضا كنيد.

[سؤال 4057]2033

10. مالكى اتاقى اجاره داده؛ مستأجر هر ماه اجاره كه مى پردازد، جهت ماه بعد است؛ آيا اگر مالك مثلاً پنج روز مانده به سالش، اجارۀ ماه بعد را بگيرد، جزو مؤونه سال جديد حساب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، مقدارى كه بابت اجرت سال بعد است، جزو درآمد سال بعد محسوب است.

[سؤال 4058] 2010

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى آقا حاج آقا روح الله موسوى خمينى ادام الله ظله العالى

1. من با برادرم يك منزل دو طبقه ساختيم كه اجاره بدهيم برادرم يك طبقه را اجاره داد و من در يك طبقه كه مالك بودم نشستم و اين طبقه 240/000 تومان تمام شد كه خمس آن را دادم و يك منزل مسكونى در دست ساختمان داشتم كه اراده داشتم زمانى كه ساختمان تمام شد بروم سكونت كنم اكنون يك سال است آن منزل تمام شده و چون دو طبقه است از سكونت آن منصرف شده ام و خيال دارم آن را بفروشم و يك منزل يك طبقه درست كنم و در آن زندگى كنم اكنون آن منزلى كه يك طبقه آن متعلق به من مى باشد و خمس آن را داده ام يك ميليون تومان ارزش دارد و منزلى كه قصد سكونت داشته ام و يك سال معطل مانده و اكنون اراده دارم بفروشم و يك منزل يك طبقه درست كنم از نظر خمس چه صورت دارند؟ كدام يك از اين دو منزل سرمايه من حساب مى شود؟

ص: 111

بسمه تعالى، خمس خانه اى كه معطّل مانده در صورتى كه از ارباح مكاسب تهيه شده بايد داده شود.

2. كارگرى از بابت طلبش يك چك 5000 تومان گرفت از صاحب كار و اين چك مدت دار بوده و از خود صاحب كار نبوده، از ديگرى بوده، اكنون صاحب كار از دنيا رفته است و كارگر چك را به بانك برده وصول نشده و برگشت زده اند به صاحب چك مراجعه كرده گفته است صاحب كار از بابت ربا اين چك را گرفته و من اين پول را نمى دهم. زيدى چك را از كارگر گرفته كه پيش صاحب چك برود و به او نصيحت كند كه پول را بدهد چك را زيد گم كرده است اكنون مديون است زيد يا نه؟

بسمه تعالى، مديون نيست.

[سؤال 4059]769

5. من كان عنده مقدار من سهم الإمام وقد مضى عليه سنة فهل يجب إخراج خمسه؟

بسم الله تعالى، نعم يجب عليه تخميسه إلاّ إذا كان أمانة من غيره لديه أو كان ممّا قد أخذه للصرف في حاجته وكان مجازاً في ذلك من قبل من يرجع إليه في أمر سهم الإمام.

[سؤال 4060] 2011

بسمه تعالى 10 / 12 / 1361

محضر مقدس حضرت امام خمينى، مرجع و رهبر عالى قدر، مدّ ظله، سلام عليكم

از راه دور و كنار مرقد مقدس حضرت رضا (عليه السلام) دست مباركتان را مى بوسم. متمنّى است نظر مبارك را در مورد دو سؤال زير مرقوم فرماييد:

1. اين جانب براى پسرانم خانه خريده ام و دو دختر شوهر كرده دارم، براى اين كه در حق آن ها ظلم نشود، متصل به محل كسب خودم، محلى را براى اين دو دختر جمعاً به مبلغ پانصد هزار تومان خريده و سند ثبتى آن را هم به نام آن ها كرده ام و در حال حاضر، محل مذكور در اختيار و مورد استفادۀ اين جانب است؛ آيا اين مبلغ كه در بين سال بوده، بايد خمس بدهم يا خير؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

ص: 112

2. برادرم كه پزشك است اخيراً دو سال در امريكا بوده و حساب سالش تأخير گرديده، بنده از پول خود ايشان و با اجازۀ ايشان مبلغى به جبهه و مستحقين كمك كرده ام؛ اجازه مى فرماييد بابت سهم حساب نمايند؟

بسمه تعالى، محسوب نمى شود.

[سؤال 4061] 2012

بسمه تعالى 10 / 7 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم

با آرزوى سلامتى و طول عمر حضرت امام خمينى، مدّ ظله

با تقديم احترام و عرض ادب؛ استدعا مى شود به دو مسألۀ زير پاسخ فرمايند تا اقدامى كه واجب شرعى است انجام شود:

1. خانه اى 3 طبقه خريده شده كه در حال حاضر دو طبقۀ آن مورد استفادۀ خانوادۀ خودم، و طبقۀ سوم به اجارۀ غير واگذار شده است؛ آيا نسبت به ارزش (1/3) خانه كه در اجارۀ غير است خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

2. به قصد سهم الارث به دو تا از دخترهايم كه ازدواج نموده اند براى هر كدام 1/750/000 ريال جهت خريد خانه و رهايى از مستأجرى و گشايش در امر زندگى آن ها، به حساب پس انداز مسكن - كه به نامشان افتتاح شده - از محل وجوه پس انداز شده، واريز كرده ام؛ آيا به مبالغ فوق كه به عنوان سهم الارث پرداخت شده است خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، پيش از سرآمدن سال، اگر مبلغ مزبور را به آن ها تمليك نموديد خمس ندارد.

[سؤال 4062] 2013

بسمه تعالى

به شرف عرض رهبر عالى قدر حضرت آيت الله امام خمينى مى رساند:

1. اين جانب اهل و ساكن شهرستان قزوين در موقع اجراء قانون اصلاحات اراضى ملكى داشتم در يكى از دهستان هاى قزوين كه طبق مقررات واگذار نموده ام به

ص: 113

زارع محل كه مدت ده سال قيمت آن به اقساط دريافت شود و آن اقساط را هم بانك كشاورزى مى پردازد كه يك مقدار آن اخذ شده و بقيه را هم بايستى به همان صورت دريافت نمايم، اينك استدعا مى شود معين فرماييد كه اين وجوه مأخوذه و آن وجوهى كه بعداً اخذ مى شود مورد تعلق وجوه خمس و سهم امام مى باشد يا خير.

بسمه تعالى، اگر به عنوان اجرة المثل زمين حساب مى كنيد در زايد بر مؤونه خمس دارد و اگر راضى به معامله شده ايد و به عنوان قسط ثمن مى گيريد در صورتى خمس دارد كه عين مال از درآمد كسب و غير مخمس باشد.

[سؤال 4063]

2. اين جانب طبق معمول تدريجاً مبلغى به عنوان پس انداز به بانك ملى تسليم داشته ام و موقع لزوم هم مبلغى دريافت مى دارم كه اين عمل پرداخت و دريافت، سنواتى است جريان دارد، در انقضاء هر سال خود بانك مطابق معمول بانكى در مورد وجوه پس انداز، بهره و نفعى به آن موجودى به نام اين جانب اضافه مى نمايد. آيا در اين مبلغ اضافه خمس و سهم امام تعلق مى گيرد يا خير و مشروعيت اين بهره و نفع به فتواى حضرت عالى چه حكمى دارد؟ چون اين جانب رشتۀ تقليد آن آيت الله را افتخاراً به عهده دارم.

بسمه تعالى، بهره مال شما نيست و خمس ندارد.

[سؤال 4064] 2014

بسمه تعالى

زمينى كه متعلق خمس بوده پدر داماد مهريه عروس خود نموده و به عروس در موقع عقد نگفته اند. بعد از وقوع عقد، آن زمين را وكيل عروس فروخته است بعد از فروختن، پدر داماد گفته: «من خمس اين زمين را نداده ام». بنابراين خمس اين زمين كه فروخته شده به عهده پدر داماد است يا به عهده خود عروس؟ بر فرض اين كه بر

ص: 114

عهده عروس باشد؛ آيا پدر داماد نسبت به آن مقدار از زمين كه خمس بوده، ضامن است و بايد به عروس خود بدهد، چون عقد بر تمام زمين واقع شده يا خير؟ در هر صورت خمس به قيمت فروش لازم است يا قيمت خريد؟

بسمه تعالى، پدر داماد ضامن خمس است و بر فرض ثبوت صدق او، قرارداد مهر و معامله مترتّبه، موقوف به اجازه حاكم شرع است، اگر اجازه دهد، پولِ فروش خمس دارد و اگر اجازه نكند، خمس به قيمت فعلى بايد داده شود. و هر كس يد بر مال مورد خمس پيدا كرده نيز ضامن است، و پدر داماد ضامن مهريه نيست و چنانچه مهريه اجازه نشود، زن حق فسخ مهريه خود را دارد و در صورت فسخ، مهرالمثل ثابت است.

[سؤال 4065]2237

2. شخص نام بردۀ بالا يك قطعه زمين از درآمد بين سال خريده و پس از چند سال به دو نفر از فرزندان خود مى بخشد كه براى خود خانه بسازند و ازدواج كنند، آيا زمين نامبرده را پدر بايد خمس بدهد؟ و بر فرض وجوب خمس، به قيمت خريد بايد خمس بپردازد يا به قيمت امروز؟

بسمه تعالى، اگر زمين را براى تهيۀ منزل نخريده، به قيمت فعلى خمس دارد و پدر بايد خمس آن را بدهد و تا خمس نداده، فرزندان نمى توانند در آن تصرف كنند؛ مگر با اجازۀ حاكم شرع خودشان خمس را بپردازند.

[سؤال 4066]1524

3. كسى كه ارثى به او مى رسد و مى داند كه خمس آن داده نشده و نيز مى داند كه اين ارث، مخلوط به حرام نيز هست. براى دادن خمس آن چگونه بايد عمل كند؟ آيا (1/5) آن كافى است يا بيشتر بايد بدهد؟

بسمه تعالى، بايد دو خمس بدهد در صورتى كه شرايط حلال شدن مال مخلوط به حرام، با تخميس موجود باشد.

ص: 115

[سؤال 4067] 934

5. فردى مى ميرد و از خود مقدارى زمين و پول باقى مى گذارد، همسر اين شخص، با پول باقيمانده خانه اى مى سازد و قصد مى كند كه اين خانه براى دخترانش باشد، تا وقتى بزرگ شدند از آن ها جهيزيه تهيه نمايد. در صورتى كه اين فرد خمس نمى داده، آيا جهيزيۀ دختر خمس دارد يا نه؟ اگر خمس دارد، بايد خمس پول مانده بعد از مرگ شخص را بدهند يا قيمت فروش خانه را؟

بسمه تعالى، اگر يقين دارند كه در مالى كه به آن ها رسيده خمس هست بايد ادا كنند و در صورت تبديل به چيز ديگر، با مراجعه به حاكم شرع، به قيمت فعلى خمس بدهند.

[سؤال 4068]2658

4. آيا اگر احتمالاً پدرم چيزى به من بخشيد گرفتن آن اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد، ولى اگر يقين داريد كه در آن خمس هست بايد خمس آن را بدهيد.

[سؤال 4069] 2015

بسمه تعالى

خدمت حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى، محترماً به مسأله زير پاسخ دهيد.

كسى كه خمس مالش را نمى دهد، اگر به كسى از اقوام نزديكش مثل دامادش كادويى ببخشد (مثل يك دست مبلمان) و بعد از مدتى همين مال بخشيده شده (مبلمان) را بفروشد، كسى كه پول گرفته لازم است خمس دهد يا خير؟

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، خمس پول بر او واجب نيست ولى اگر يقين دارد كه مبلمان مورد خمس بوده و خمس آن داده نشده خمس پول آن را مالك نشده است، بلى، اگر حاكم شرع معامله را اجازه كند خمس پول را بدهد.

ص: 116

[سؤال 4070] 2016

بسمه تعالى

زمينى زراعتى به يك نفر مجاناً واگذار شده، ولى از آن جا كه او كشاورز نبوده و كار او نجارى است، زمين را فروخته و از پول آن ماشينى براى كارگران خود خريده است؛ آيا اين پول خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، زمين اگر جزء درآمد كسب نبوده و با آن تهيه نشده، پول فروش آن خمس ندارد.

[سؤال 4071]2121

3. كسى كه براى خود سال قرار مى دهد، آيا بايد سر سال خمس هرچه دارد را بدهد؟ به عنوان مثال مواد غذايى (فلفل، ادويه، ليمو...) يا چيزهايى كه نياز خانه اش است خمس ندارد و اگر در سر سال خود مقدارى پول داشته باشد و مقدارى هم قرض بدهكار باشد و مقدارى هم قرض داده باشد و بستانكار باشد و فرد قرض گيرنده هم الآن ندارد به او بدهد، وضع اين شخص چگونه است؟ به عنوان مثال: خود من از يك فردى 75000 ريال مى خواهم، ولى ايشان خيلى گرفتار است و ندارد به من بدهد و خودم هم 130000 ريال (سيزده هزار تومان) قرض دارم و سر سال هم مصادف با سر برج من است كه حقوق گرفته ام و اين حقوق را براى يك ماه آينده نياز دارم. الآن به فرض اين كه سر سال باشد تكليف من چيست؟

بسمه تعالى، راجع به مسائل اخير به يكى از وكلاى مسلّم الوكالۀ اين جانب مراجعه شود.

[سؤال 4072]4674

3. خانه اى خريدارى شده به مبلغ 150 هزار تومان؛ ولى خمس صد تومان آن داده شده و بقيه خمس مانده است؛ در موقع فروش به چه صورت عمل بشود؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدارى كه خمس آن داده نشده، پول فروش خانه خمس دارد.

ص: 117

[سؤال 4073]4674

5. شخصى پولى را از دولت طلب دارد و دولت مى خواهد پول را يكجا به ايشان بپردازد؛ اگر شخص بخواهد پول را در كارهاى خير مثل تعمير مساجد يا قبرستان يا جبهه خرج كند، آيا بايد خمس آن را بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب و حقوق است، بايد خمس آن را بپردازد. مگر آن كه در بين سال صرف خيرات شود.

[سؤال 4074]2233

2. اين شخص با همان پول و پول هايى ديگر، منزلى سه طبقه مى سازد كه يك طبقۀ آن كاملاً مطابق شأن او بوده و دو طبقۀ ديگر را به اجاره داده، حال خمس سه طبقه را بپردازد يا دو طبقۀ اضافى آن متعلَّق خمس است.

بسمه تعالى، اگر از پول متعلَّق خمس تهيه شده، بايد خمس تمام داده شود.

[سؤال 4075] 2017

بسمه تعالى 24 / 5 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

همسر بنده مقدارى طلا داشتند كه قيمت آن از موقع خريدش بالا رفته بود، بفرماييد آيا خمس آن را بايد داد يا نه؟ اگر جواب مثبت است، تكليف با فرض زير چيست: مقدارى از پول آن را ماشينى خريديم و مقدارى از آن را خرج دخترمان كرديم كه مريض بود؛ با توجه به اين كه ما حكم خمس آن را نمى دانستيم و فكر مى كرديم خمس ندارد.

بسمه تعالى، اگر ملك زن بوده و از درآمد كسب خود، آن را تهيه نكرده، خمس ندارد؛ ولى اگر از درآمد كسب خود آن را تهيه كرده و يا ملك شوهر بوده و از درآمد كسب تهيه شده و سال بر آن گذشته، پول فروش آن خمس دارد.

ص: 118

[سؤال 4076] 2018

بسمه تعالى 25 / 2 / 1361

حضرت آيت الله امام خمينى، لطفاً به چند سؤال زير پاسخ فرماييد:

1. كسانى كه براى خود سال قرار مى دهند و در سر سال حساب مى كنند و سرمايۀ آن ها مبلغ ده هزار تومان پول نقد مى شود و دو هزار تومان آن را خمس مى دهند، باقيمانده (مبلغ 8000 تومان) را از نظر شرع اشكال ندارد كه سرمايه خود قرار داده و در سال ديگر آن را از درآمد اين سال وضع نمايند؟

بسمه تعالى، در آخر سال بعد، سرمايۀ مخمس از مجموع موجودى كسر مى شود، باقيمانده - هر مقدار باشد - ربح محسوب است و خمس دارد.

2. كسانى كه در مسافرت هستند يا در جبهه ها و يا در شهرستان ها مشغول به خدمت هستند و نماز آن ها شكسته است و نمى توانند قصد كنند و نماز قضا هم دارند و هم قضاى نماز شكسته و هم قضاى نماز تمام، آيا مى توانند در موقعى كه در پادگان و يا در جبهه در سنگرها هستند، نمازهاى قضاى خود را به جا آورند؟

بسمه تعالى، نماز قضا را در هر كجا به جا بياورد مانع ندارد.

3. معمولاً در اطراف توابع قرا و محل ها، اراضى مشاعى وجود دارد و هيچ گونه درآمدى هم ندارد و فقط جهت خواب گاه گوسفند استفاده مى شود و ملك فردى خاص هم نمى باشد؛ و از طرفى جمعيت رو به ازدياد است و تهيۀ مسكن هم براى همۀ مردم ضرورى است و همۀ مردم هم وضع يكسان ندارند و اراضى ملكى هم گران قيمت است و جايى هم كه براى تهيۀ مسكن باشد خيلى كم است چون جنوب اين روستا روى تپه قرار گرفته است و براى تهيۀ مسكن خوب نيست و مشرق هم زير دشت آب قنات محل است كه از نظر آب سيل خطر دارد و غرب اين محل، رودخانه است؛ سمت راست رودخانه، قبرستان مسلمين است و خرمن گاه محل است كه براى جمع آورى گندم استفاده مى كنند و شمال محل، زمين موقوفه است؛ در شمال غربى اين محل، مقدارى زمين مشاعى است كه براى تهيه مسكن خيلى خوب است. آيا از نظر شرعى اجازه مى فرماييد كه اراضى مشاع اطراف محل را به كسانى كه نيازمند به تهيۀ مسكن هستند واگذار نماييم و پول آن را هر طور كه جناب عالى اجازه مى فرماييد عمل نماييم؟

بسمه تعالى، اگر ملك شخص يا اشخاصى نيست، با رضايت تمام اهالى محل و اجازۀ مقامات مسئول اشكال ندارد.

4. مقدارى از همين زمين مشاعى در سال 1356، پيش از انقلاب خريد و فروش شده است كه تعداد آن

ص: 119

8 تا حياط است و از سال 1356 تا كنون زحمت زياد كشيده شده است و خانۀ بسيار درست كرده اند كه بعضى از اين افراد، همۀ سرمايه آن ها همان يك حياط است و مدت 5 سال هم در خانه زندگانى مى كنند و پول اين زمين مشاعى را هم مصرف تعميرات حمام و توالت عمومى و غسال خانه كرده اند. از نظر شرعى اين خانه چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر ملك شخص يا اشخاصى بوده و از مالك شرعى خريده اند و يا اگر حريم قريه بوده، با رضايت تمام اهالى قريه و اجازۀ مقامات مسئول تصرف نمودند، اشكال ندارد.

[سؤال 4077]2085

4. ميوه ها و زراعت هايى كه هنگام سال خمسى وقت چيدن آن ها نرسيده است، آيا در هنگام سال خمسى، خمس به آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد به همان قيمت سر سال خمس آن را بدهد.

[سؤال 4078]647

9. اگر مقدارى از خمس پولى را داده و قبل از دادن بقيۀ خمس آن، پول را تماماً انفاق كند، آيا خمس بقيۀ پول را بايد داد يا نه؟

بسمه تعالى، پولى كه خمس به آن تعلق گرفته بايد خمس آن پرداخت شود.

[سؤال 4079]147

3. شخصى چند كرت و باغ انگورى جهت نيازش خريده و بعداً خودش هم باغ انگورى غرس نمود؛ يكى از دو باغ براى مصرف كافى است، آيا خمس باغ ابتياعى واجب است؟ و به قيمت فعلى بايد حساب كند يا قيمت خريد؟

بسمه تعالى، هر دو باغ خمس دارد به قيمت فعلى.

[سؤال 4080]399

7. اگر مردى مقدارى طلاى زنان را خريدارى كند و نگهدارد خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب تهيه كرده و مورد حاجت نيست خمس دارد.

ص: 120

[سؤال 4081]6261

3. شخصى منزلى را در بيست سال قبل به ده هزار تومان خريده و سپس چند سال قبل، از درآمد وسط سال، طبقۀ دوم را ساخته. ضمناً از درآمد وسط سال، يك قطعه زمين به قيمت ارزان خريده؛ آن گاه زمين گران شده و آن زمين را فروخته و زمين ديگرى خريده؛ آن گاه آن زمين را به قيمت بيشترى فروخته و زمين ديگرى خريده جهت ساختمان منزل؛ چون منزل قبلى كوچك بوده. ضمناً منزل قبلى را به چهارصد هزار تومان فروخته و در زمين جديد، ساختمان نموده و مقدارى هم مقروض هست و كاسبى وى - كه يك كاسب جزء مى باشد - خيلى كساد مى باشد. تكليف خمس وى چه مى شود؟ ضمناً از پانزده سال قبل، حساب سال داشته و از پول زمين فروخته شده، ماشينى خريده و پس از مدتى فروخته و خرج منزل جديد نموده. آيا ماشين ايشان خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد خمس بدهيد و براى حساب، به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه نماييد.

[سؤال 4082] 2019

بسمه تعالى 25 / 10 / 1361

محضر مقدس اسوة الفقهاء والمجتهدين آيت الله العظمى الامام خمينى دامت بركاته العالى

1. شخصى منزل مسكونى خود را در تهران فروخته و قطعه زمينى در منطقه ديگر از پول آن خريده، يك طبقه تحتانى تجارى با پنج باب مغازه ساخته و يك طبقه فوقانى مسكونى از باقيمانده پول منزل و فروش سرقفلى دو باب از مغازه ها ساخته، خواهشمند است فتواى شريف را بابت خمس آن مرقوم فرماييد كه پس از فروش منزل تمام پول را خمس بدهد؟ و يا پول فروش سرقفلى را؟ يا سه باب مغازه ها را كه خودش در آن كسب مى نمايد؟

بسمه تعالى، اگر خانه فروخته شده مخمس بوده يا خمس نداشته، طبقه

ص: 121

مسكونى ساخته شده خمس ندارد، ولى سرقفلى و مخارج صرف شده در دكان ها خمس دارد.

2. زيدى از منافع كسب قطعه اى زمين خريده و مى خواهد به فرزندانش ببخشد و نيز ماشين وانت بار هم براى وسيله زندگانى خود دارد، آيا پس از رسيدن سال خود بايد خمس زمين و ماشين را بپردازد؟ و اگر سال معين نداشته و چند سال گذشته به قيمت خريد خمس بپردازد يا به قيمت روز؟

بسمه تعالى، خمس دارد و ميزان قيمت فعلى است.

بسمه تعالى، چنانچه از ملك خود خارج و در ملك فرزندان وارد كند خمس ندارد.

[سؤال 4085]2694

4. پولى كه به نام فرزندش پس انداز مى كند در صورت احتياج از آن پول برداشته و دوباره به حساب فرزند مى گذارد؛ آيا بايد خمس آن را بپردازد؟

بسمه تعالى، اگر مناسب شأن خود به فرزند بخشيده خمس ندارد.

[سؤال 4086] 2021

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

پس از سلام و درود فراوان، سؤالاتى از آن امام بزرگوار دارم.

1. پولى را كه دولت به عنوان ارز دانشجويان به والدين آن ها اجازه مى دهد تا براى مخارج آن ها بفرستند، خمس دارد يا نه؟ و اگر دارد به چه صورت است؟ يعنى بايد مثل كسى كه تمام مخارج او را كسى ديگر مى دهد، خمس آن را (از قرارى كه از مسأله 1757 رسالۀ شريف متوجه شده ام) قبل از خرج كردن آن بدهد و يا بايد در پايان سال، هرچه از خرج سالش زياد آمد، خمس آن را بدهد؟

بسمه تعالى، پولى كه پدر به فرزند مى دهد خمس ندارد.

2. مردى كه نماز جمعه نخوانده و مى خواهد نماز ظهر روز جمعه را بخواند، آيا مستحب است و يا اصلاً جايز است كه حمد و سوره را بلند بخواند؟

بسمه تعالى، در نماز ظهر جمعه، بلند خواندن قرائت مستحب است؛ اگر چه احتياط در آهسته خواندن است.

3. بعضى برادران در اين جا از اين حقير خواسته اند تا در بعضى از امتحاناتشان كه تشريف نداشته اند، على الخصوص رياضيات، برايشان بروم و امتحان بدهم؛ آيا جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اين عمل خلاف است و جايز نيست.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم.

ص: 123

[سؤال 4087]2467

5. شخصى براى فرزندش زنى اختيار نموده و براى سكونت او خانه اى خريده است، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خانه خمس ندارد؛ ولى اگر با پولى كه سال بر آن گذشته بدون دادن خمس خريده؛ بايد خمس بدهد.

[سؤال 4088]2137

4. پسرى كه هنوز ازدواج نكرده است، پدر پولى يا اشيايى يا زمينى به پسر مى بخشد و پسر موقعى كه ازدواج كرد آيا اين اشيا كه بخشيده شده است خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بخشش خمس ندارد.

[سؤال 4089] 2022

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

كانون صندوق هاى قرض الحسنه با سرمايه قرار دادن قسمتى از وام هاى دريافتى، درآمدى كسب مى نمايد كه طبق اساسنامه درآمد مزبور به مصرف امور خيريه مى رسد گاهى قبل از مصرف شدن آن مبلغ يا قسمتى از آن، سال از آن مى گذرد، با توجه به اين كه طبق اساسنامه هيچ يك از اعضاى كانون مالك اين درآمد نيستند و در صورت انحلال كانون موجودى درآمد متعلق به ولى فقيه است، آيا با توجه به نكات فوق به مبلغ مذكور خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، در فرض مزبور كه درآمد، مالك خاصى ندارد و متعلق به عنوان و جهت است خمس به آن تعلق نمى گيرد.

[سؤال 4090]228

8. كسى كه از اول تكليف خمس مالش را نداده و لوازم خانه خريده يا افراد فاميل

ص: 124

يا دوستان لوازم خانه را به عنوان كادو آورده اند آيا به اين لوازم خانه خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ توضيح فرماييد.

بسمه تعالى، كادو خمس ندارد و نيز لوازمى كه خريده اگر از درآمد بين سال خريده خمس ندارد.

[سؤال 4091]27

2. آيا هديه اى كه براى انسان مى آورند، اگر سال از آن بگذرد، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4092]6792

3. سوغاتى كه براى زن و فرزند خود از جايى آورده باشد، آيا بعد از گذشت يك يا چند سالى خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر ديگران براى او هديه آوردند خمس ندارد، ولى اگر خودش از درآمد كسب تهيه كرده خمس دارد.

[سؤال 4093]5429

3. شخصى ازدواج كرده و برايش هديه و چشم روشنى آورده اند؛ مثلاً يك دست ظرف چينى و يك دست ظرف استيل؛ و مورد احتياج من نشده است و كنار گذاشته ام و چند سال گذشته، آيا خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4094]4926

4. آنچه را كه هديه گرفته و مشروط به عوض ناچيزى باشد و يا مورد صلح، مشابه اين مشمول خمس است؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 125

[سؤال 4095]1753

5. آيا مبلغى كه على المعمول هنگام تسليم وجوهات به اشخاص بر مى گردانيد به عنوان هديه يا حق السعى است يا عنوان ديگرى و به هر حال اگر در آخر سال چيزى از آن باقى ماند بايد تخميس شود يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4096]2279

3. طلايى كه زن به صورت بخشش دريافت كرده، البته نه از شوهر بلكه از مادر يا خواهرش، آيا اين طلا خمس دارد؟

بسمه تعالى، بخشش خمس ندارد.

[سؤال 4097]2222

3. آيا به آنچه كه اقوام و دوستان به عنوان چشم روشنى به منزل شخصى مى آورند، خمس و غيره تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، هبه و هديه خمس ندارد.

[سؤال 4098] 2023

بسمه تعالى 17 / 2 / 1361

محضر حضرت آيت الله العظمى حاج سيد روح الله خمينى، روحى له الفداء

اين جانب ساكن ورامين پس از تحصيل به مغازه پدرم آمدم، پدرم مبلغ دويست هزار تومان به انضمام يك باب مغازه خود را به اين جانب بخشيده است ولى چون آخر سالش بوده وجوه دويست هزار تومان او مخمس نشده است، آيا در چنين شرايط اين جانب بايد وجوه مبلغ فوق يا وجوه سرقفلى مغازه را بايد پرداخت نمايم يا خير؟ ضمناً بيست و هفت هزار تومان هم وجوه كه از طرف همسرم به عنوان چشم روشنى و عيدى داده اند به اين جانب واگذار شده است، آيا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بخشش و چشم روشنى و عيدى خمس ندارد.

ص: 126

[سؤال 4099] 2024

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله الوارف

1. در تحرير الوسيله در رابطه با مسألۀ خمس هبات و امثالها فرموده ايد: «لا ينبغي ترك الاحتياط» كه ظهور در احتياط وجوبى براى پرداخت دارد، لكن در حاشيۀ عروة الوثقى مى فرماييد: «... وعلى هذا لا يتعلّق بنحو الهبات وما تتلوها...»؛ به كدام نظريه عمل شود؟

بسمه تعالى، هبه خمس ندارد.

2. اشخاصى مطالباتى از مردم دارند و آخر سال خمسى آن ها، آن مطالبات دريافت نمى شود و بعض از مديونين احتمال دارد كه چهار الى پنج سال دين خود را نپردازند. در رابطه با اداى خمس آن مطالبات، چه مى فرماييد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب قرض داده، هر وقت وصول شده همان موقع خمس دارد و اگر جنس را نسيه فروخته و در سال هاى بعد وصول مى شود، وصولى جزو درآمد سال وصول محسوب است.

[سؤال 4100]5729

2. آيا به ظرف يا لباسى كه براى انسان هديه مى آورند خمس تعلق مى گيرد؟ (از زمانى كه آورده اند آيا بايد سال قرار دهند؟)

بسمه تعالى، هديه خمس ندارد.

[سؤال 4101] 2025

بسمه تعالى 11 / 2 / 1361

محضر مقدس آيت الله العظمى آقاى خمينى - دام بقاؤه الشريف - معروض مى دارد: اگر كسى تقليد مرجعى نمود كه در هبۀ پدر املاكى را به فرزندان خود، خمس را واجب مى دانست، بعد برحسب تكليف شرعى به مرجعى رجوع نمود كه در هبه

ص: 127

لازم نمى داند، آيا خمس هبه هاى گذشته را بايد بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، در هبه خمس نيست.

[سؤال 4102] 2026

بسمه تعالى

در افغانستان ما چنين مرسوم است كه پدر بعد از آن كه فرزندش را كدخدا مى كند، مدت چند سال با هم يك جا زندگى مى كنند و بعداً با يك مقدار اثاث خانه و لوازم خانگى - از قبيل فرش و ظرف و گاو و گوسفند و غيره - پسرش را با زوجۀ او از خودش جدا مى سازد؛ آيا به اين لوازم خانگى و اثاثيه خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد؛ مگر آن كه مال خودش و از درآمد كسب خودش باشد و سال بر آن گذشته باشد كه در اين صورت خمس دارد.

[سؤال 4103] 2027

بسمه تعالى 10 / 12 / 1361

مسئولان محترم دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى

لطفاً جواب مسألۀ زير را تعيين و محبت فرموده ارسال داريد:

قطعه زمينى محصور - تقريباً سه هزار متر بيشتر يا كمتر از 4 هزار متر واقع در قريه اى مى باشد، پدرم در زمان حياتش به بنده بخشيده است؛ تا كنون قريب به 16 سال مى گذرد. منزل شخصى خود را به زيدى فروختم، آن حياط در قسمت غربى آن واقع و متصل بدان است؛ به طور امانت به وى تحويل و مدت ده سال زراعت نموده، چيزى به بنده نداده و چند سال است زمين مزبور افتاده و يك يا دو نفر از بستگانم آن را كشت نموده و اين زمين قيمت به هم رسانيده، اگر به فروش برسد ساختمان منزل مى شود. تصميم دارم مقدارى از آن را بفروشم، بقيه را بين فرزندانم قسمت كنم؛ آيا خمس به اين زمين تعلق مى گيرد يا خير؟ يا هرگاه به فروش

ص: 128

برسد وجه خمس آن داده شود؟ چه مى فرماييد؟

بسمه تعالى، در مالى كه به طور هبه و بخشش به كسى داده شده، خمس ندارد و همچنين پول آن بعد از فروش.

[سؤال 4104] 2028

بسمه تعالى 1 / 2 / 1361

جماران، رياست محترم دفتر امام خمينى

محترماً مقام عالى را آگاه مى سازم: اخيراً مقدارى طلا از قبيل النگو و غيره كه مربوط به همسر و دخترم بوده را به مبلغ 261/000 ريال به منظور خريد آپارتمانى فروخته ام كه مبلغ هجده هزار تومان از ارزش مبلغ طلاى فروخته شده، دائماً و به طور مستمر مورد استفادۀ خانواده ام بوده و بقيۀ آن بيش از يك سال است كه مورد استفاده قرار نگرفته است؛ با توجه به اين كه كل طلاهاى خريدارى شده، قبل از زمان داشتن حساب سال (خمس) - در طول مدت خدمت هجده ساله - خريدارى شده، لطفاً امر و مقرر فرمايند:

1. آيا بايد خمس كل مبلغ طلاهاى فروخته شده را پرداخت نمود؟

2. آيا بايد خمس آن مقدار از طلاهاى فروخته شده كه بيش از يك سال مورد استفاده قرار نگرفته را پرداخت نمود؟

3. يا با توجه به موارد اشاره شده به منظور خريد خانه اصلاً خمس تعلق نمى گيرد؟

به طور كلى استدعا دارم وضعيت مبلغ طلاهاى فروخته شده را روشن نمايند تا تكليفم را بدانم. التماس دعا دارم.

بسمه تعالى، اگر طلاها به همسر و دخترتان بخشيده شده، يا از مهريۀ ايشان بوده، پول فروش آن خمس ندارد. مگر اين كه با پول غير مخمس تهيه شده باشد.

ص: 129

[سؤال 4105] 2029

بسمه تعالى

آيا عيدى و پاداشى كه دولت به كارمندان مى دهد و به صورت پول نقد و يا سكۀ آزادى است، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4106]4031

8. همان گونه كه بيان شد كه وضع قبل از انقلاب چه بوده (سال 1356 ازدواج كردم) لذا تا كنون متأسفانه خمس نداده ام؛ البته بيشتر وسايل را كادو آورده اند و بعضى را كه خريده ام مصرف مى كنم، وضع خمس زندگى ام چگونه است و چطور حساب كنم و بپردازم؟

بسمه تعالى، كادو و هدايا خمس ندارد. براى بررسى حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكالۀ اين جانب مراجعه نماييد.

[سؤال 4107]4173

3. راكد ماندن آن هدايا طى اين چندين سال و تا كنون چه حكمى دارد؟ و آيا مثلاً خمسى به نحوى به آن ها تعلّق مى گيرد؟ و اصولاً راكد ماندن البسۀ شخصى انسان در بيش از يك سال چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، خمس ندارد.

[سؤال 4108]934

4. اگر فردى كه درآمد او حلال نيست به انسان هديه اى بدهد:

الف. آيا اين هديه، حلال است يا خير؟ ضمناً نمى دانيم كه او درآمد حلال ديگرى داشته يا نه؟

ب. اگر حلال بودن هديه مشروط به اين است كه درآمد حلال ديگرى داشته باشد، آيا لازم است براى اين كه بفهميم وى درآمد ديگرى داشته يا نه، در زندگى وى

ص: 130

تفحص و جست و جو كنيم؟

بسمه تعالى، تحقيق لازم نيست و خمس ندارد. و محكوم به حلّيّت است.

[سؤال 4109]2268

5. خانم خانه دارى چند پارچه دارد كه يا خريده و يا سوغات برايش آوردند، بر اين ها چيزى تعلق مى گيرد و يا چقدر كه باشد دارد؟

بسمه تعالى، اگر با پول شوهر يا هديه خريده يا سوغات است خمس ندارد.

[سؤال 4110] 2030

بسمه تعالى

خواهشمندم به چند سؤال من جواب بدهيد:

1. من دانش آموزى هستم 16 ساله كه سه سال است از ماهيانه اى كه مادرم به من مى دهد (كه ماهى 200 تومان است؛ و پدرم هم فوت كرده) 7/000 تومان جمع كرده ام و يك سال است كه اين پول را به عنوان قرض الحسنه به برادرم قرض دادم و قرار است در عرض چند ماه به من پس بدهد، آيا به اين پس انداز من خمس واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. آيا به مقدار جهيزيۀ لازم براى زندگى يك پسر و يك دختر كه در خانواده خريدارى شده خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، جهيزيه خمس ندارد.

[سؤال 4111] 2031

بسمه تعالى 2 / 12 / 1361

دفتر حضرت نايب الامام (عليه السلام)، امام خمينى متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

شخصى شرعاً مى بايست خمس پرداخت نمايد. حال اگر بخشى از اموال خود را قبل از پرداخت خمس به فرزند كوچك يا همسر خود واگذار نمايد و آنان نيز خمس

ص: 131

را هنوز نپرداخته اند. احتمال مى رود اين واگذارى براى فرار از پرداخت خمس يا فرار از ماليات و غيره باشد. سؤال اين است كه: پرداخت خمس مال واگذار شده به عهدۀ كيست؟ پدر يا فرزند و همسر؟

بسمه تعالى، اگر در مال مورد بخشش خمس باشد، بخشش نسبت به مقدار خمس فضولى است. و چنانچه تحويل داده شده، كسانى كه بر آن يد پيدا كرده اند ضامن هستند، ولى مكلّف به اداى خمس، بخشنده است.

[سؤال 4112] 2032

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت امام خمينى، نايب حضرت مهدى، صلوات الله و سلامه عليه، خواهشمندم جواب اين چند مسأله را مرقوم فرماييد:

1. اگر خانمى كه نان و خوراك و ديگر وسايل زندگى مورد نيازش را شوهر تأمين مى كند، درآمد داشته باشد و از پول درآمد كار خود، فرش و ديگر وسايل مورد نياز تهيه مى كند كه مورد نياز خود و شوهر و فرزندانش مى باشد، آيا متعلق خمس مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر بين سال صرف در مؤونه نموده، خمس ندارد.

2. آيا فرزند پسر كه از زن اول مى باشد، با مادر زن دوم محرم است يا نه؟ و آيا به همين فرض مى تواند با خواهر زن پدر خود ازدواج كند؟

بسمه تعالى، در فرض اول، محرم نيست؛ و در فرض دوم، ازدواج مانع ندارد.

3. اگر شخصى شك بين سه و چهار كرده و بنا را به چهار گذاشت و عمل به وظيفۀ خود نمود و از راهى يقين پيدا كرد سه ركعت خوانده، آيا احتياج به اعاده دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر بعد از نماز احتياط فهميده اعاده ندارد.

4. اگر نمازگزار بى اطلاع ماند تا امام، هر دو سجده را به جا آورد و مأموم هنوز سجدۀ اول را تمام نكرده، در اتمام سجدۀ دوم و در وجوب متابعت از امام تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، سجدۀ دوم را به جا آورد و متابعت نمايد.

5. در سپاه، بعضى از برادران راننده از اداره هاى مختلف، به عنوان مأمور به خدمت - دو يا سه يا چهار

ص: 132

ماه - مشغولند كه جمعاً كمتر از شش ماه رانندۀ سپاه است. در سفر بيشتر از هشت فرسخ، نماز و روزه اش چه صورت پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، اگر در مسافت شرعى رانندگى نمايد، نمازش تمام است.

6. آيا تكليف براى نماز و روزه، سال قمرى است و يا شمسى و يا اين كه فرد در انتخاب هر كدام، اختيار دارد؟ و اگر بچه هايى كه در سن 9 سالگى مى باشند، با زحمت فراوان و گاهى ديده شده كه مبتلا به مريضى مى شوند، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، قمرى است؛ و اگر روزه بر آن ها ضرر دارد نبايد بگيرند.

7. آيا كسانى كه در شهرى غير از وطن مسئوليت دارند و احياناً تا چند سال نمى توانند جايى قصد اقامه كنند، براى روزه هاى خود چه كنند؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 4113] 2033

بسمه تعالى

1. زن و شوهرى كه مقلد حضرت آيت اللهى هستند و زندگى شان مشترك است، يعنى شوهر درآمد خود را به دست زن مى دهد و زن هم از جهت درس دادن قرآن و تجويد و مقدارى عربى كه مى داند، براى عده اى درس مى دهد و آن ها هم حقّى به او مى دهند و اين زن براى خود در سال، يك روز قرار داده، ولى شوهر سال ندارد، در صورتى كه پس از فرا رسيدن سال زن، اضافۀ درآمد خود و شوهر را حساب كند و تخميس نمايد، صحيح است يا خير؟ چون زن، نفقه خور شوهر است آيا بايد هر وقت درآمدش به دستش رسيد خمسش را بدهد و شوهر هم جداگانه براى خود سال قرار دهد؟

بسمه تعالى، زن اگر بخواهد از درآمد خود، خرج خود و خانواده - مطابق شؤونات خود - بنمايد اشكال ندارد و مبالغ مصرف شده، متعلق خمس نمى شود و مانع ندارد زن و شوهر با هم يك سر سال داشته باشند.

2. زنى كه مقلد حضرت آيت اللهى است، در وقت مريضى نذر كرده كه در هفته، يك نوبت درس مجّانى به افراد بدهد؛ البته صيغۀ نذر را هم جارى كرده و بعد، اداى نذر را نكرده و براى حضرت آيت

ص: 133

اللهى نامه فرستاده؛ در جواب نامه دستور فرموديد كه بايد كفاره بدهد. چون اين زن مريض است و نمى تواند روزها را روزه بگيرد، آيا با دادن كفاره، برى ءالذمه مى شود يا خير بعداً هم هفته اى يك نوبت درس را به افراد بدهد؟

بسمه تعالى، در كفارۀ حنث نذر، مخير است بين روزه گرفتن و اطعام فقير و اگر نمى تواند روزه بگيرد، نوبت به اطعام شصت فقير مى رسد و اگر يك نذر بوده و حنث شده، ديگر وجوب وفا ندارد.

3. دخترى از سن 8 سالگى با جهل به حكم و به موضوع، عمل استمناء انجام مى داده تا زمان شوهردارى؛ بعداً وارد به مسأله شده و يك غسل جنب از حرام انجام داده و توبه هم البته كرده. آيا اين شخص، نمازها و روزه هايى كه انجام مى داده، قضا دارد يا كفاره يا هيچ كدام؟

بسمه تعالى، نمازهايى كه در حال جنابت خوانده، بايد قضا نمايد.

4. زن و شوهرى كه زندگى شان مشترك است و هر دو درآمد دارند و درآمد به دست زن است و زن هم سال دارد، اگر قبل از رسيدن سال زن مقدارى پس انداز كند و بنا به فتواى حضرت آيت اللهى كه بخشش خمس ندارد، به شوهر خود ببخشد به اين شرط كه شوهر چون قبلاً مستطيع بوده و به حج مشرّف نشده، با اين پول برنامۀ حجّش را انجام دهد و شوهر هم اين كار را كرده، آيا اشكال دارد اين بخشش يا خير و برنامه حج شوهر چه مى شود؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و شوهر اگر مستطيع بوده بايد به حج برود.

[سؤال 4114]

5. زنى كه مسئوليت خرج زندگى را تقبّل نموده كه انجام بدهد، در صورتى كه درآمد خود و شوهر را قبل از رسيدن سال خود، مقدارى كه اضافه آمده، ببخشد به شوهر، هم جهت فرار از خمس، هم به نيت اين كه شوهر هرچه احتياج دارد براى خود تهيه كند، آيا تكليف چيست؟ ضمناً پولى را كه به شوهر بخشيده، در سال بعد شوهر خرج همان زندگى كرده. البته هر دو مقلد حضرت آيت اللهى هستند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و پول بخشش خمس ندارد.

6. كسى كه جاهل به مسأله بوده، روزه هايى كه خورده در زمان جاهليت، كفاره دارد يا قضا؟

بسمه تعالى، قضا دارد و اگر جاهل بوده به حدى كه در ذهنش خطور نمى كرده كه عمل او اشكال داشته باشد، كفاره ندارد.

ص: 134

7. كسى كه مدتى نمازها را صحيح خوانده، ولى در مخرج (ظ) اشتباه تلفظ مى كرده، مثلاً (سبحان ربى العظيم) را با (مخرج ذ) تلفظ مى كرده، آيا اعاده دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نمازها صحيح است و اعاده ندارد.

8. كسى كه وارد به مسأله بوده، ولى در عروة الوثقى مسألۀ جوراب متنجس را مطالعه كرده كه در نماز اشكال ندارد و اين شخص در صورتى كه مؤنّث باشد، نمازها را گاهى با جوراب متنجس خوانده؛ اعاده دارد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز صحيح است، اعاده ندارد.

9. خمس را از پول غير مخمس مى شود داد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد ولى مقدار خمس موجود در آن، به جاى خودش حساب مى شود؛ مثلاً اگر بيست تومان بدهكار باشد و از پول غير مخمس خواست بدهد، بايد بيست و پنج تومان بدهد.

10. مالكى اتاقى اجاره داده؛ مستأجر هر ماه اجاره كه مى پردازد، جهت ماه بعد است؛ آيا اگر مالك مثلاً پنج روز مانده به سالش، اجارۀ ماه بعد را بگيرد، جزو مؤونه سال جديد حساب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، مقدارى كه بابت اجرت سال بعد است، جزو درآمد سال بعد محسوب است.

[سؤال 4115] 2034

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب امام خمينى، دام ظله

آيا اگر كسى چيزى ببخشد به يك نفر و آن كس آن را به نيت عروسى خود نگه دارد و يك سال از آن بگذرد، بايد سر سال حساب كند كه خمسش را بدهد يا نه؟ من كه سالم اول عيد است، پرسيدم از يك روحانى و گفت كه خمس نمى خواهد و من سال گذشته خمسش را نداده ام، اگر شما مى فرماييد كه خمسش را بايد بدهيد حالا چه بايد بكنم؟ و در ضمن آن وقت قيمتش حدود چهارصد تومان بوده است، ولى الآن قيمتش را كه سؤال كرده ام (البته در بازار آزاد) 3500 تومان است، حالا اين جنس را به قيمت آن وقت بايد حساب كنم يا اين وقت؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، خمس ندارد.

ص: 135

[سؤال 4116]2035

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب امام خمينى، دام ظله

1. دو سال پيش كه مادرم به حج رفته بود براى من يك چمدان آورد كه گفت اين را براى عروسى ات گرفته ام و من هم آن را گذاشتم و استفاده نكردم. سر سالم كه شد كه بايد خمس بدهم آن را حساب نكردم و پرسيدم از چند روحانى محل، فرمودند كه خمس نمى خواهد و من حسابش نكردم؛ ولى الآن كه دومين سال است باز هم پرسيدم، ولى اين دفعه بعضى از آقايان روحانى فرمودند كه خمس دارد؛ الآن من چه بايد بكنم؟

2. اگر بايد خمسش را بدهم قيمت آن روز - كه تقريباً 4500 ريال بود - بدهم يا اين كه قيمت الآن - كه حدود 35000 ريال است - بايد حساب كنم؟

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، چمدانى كه به شما هديه شده خمس ندارد و هدايا كلّيتاً خمس ندارد.

[سؤال 4117] 2036

بسم الله الرحمن الرحيم

قال تعالى: «وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَأقِيمُوا الصَّلاَةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ...» صدق الله العلى العظيم.

تحية الإيمان والإسلام من قلب اهتدى بنور الإسلام والحقّ وساره على طريق الأنبياء والأئمّة الأطهار. وها نحن نسير تحت مظلّة الإمام الخميني، دامت بركاته، الذي قادنا إلى سفينة النجاة، ونسأل الله - عزّ وجلّ - أن يحفظ إمامنا وقائدنا حتّى تحرير أرض الحسينية (عليه السلام) من سلطة العفالقة وطاغوت العراق، وحتّى ظهور الإمام المهدي (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، أرواحنا له الفداء.

إنّي من مقلّدي الإمام الخميني - حفظه الله - ومن المهاجرين العراقيين والسائرين

ص: 136

على نهجه. وعند ما عرفت الإسلام بكلّ جوانبه وواجباته، أدركت الواجب الذي يتحتّم عليّ. وكنّا في العراق نعرف القليل.

حالتنا الاجتماعية والمادّية في العراق كانت رديئه وغير جيّدة؛ وكنّا لم نعرف واجب الخمس الذي أوجبه الله - عزّ وجلّ - علينا. وكان لنا بيت في العراق، وكانت أكثر النقود من الأقرباء لشراء البيت وكذلك الغراض؛ أي كنّا بحالة غير جيّدة.

ولحدّ الآن نخمس أيّ شيء وعرّفنا الواجب واُريد أن أعرف كيف نخمس الآن النقود وبعض الغراض لدينا في الجمهورية الإسلامية؛ أي لأوّل مرّة؟ وما هو حكم السابق في العراق من ناحية الخمس؟

بسمه تعالى، لا خمس في ما ملك بالهبة ونحوها، وإنّما الخمس في الأرباح المستحصلة بالكسب والاتّجار فيما إذا زاد عن مؤونة السنة وحلّ عليه الحول.

[سؤال 4118]4031

6. حدود دو سال قبل براى اجارۀ منزلى كه پول پيش مى خواستند طلاجات همسرم را فروختيم كه كادو بود و حدود شش هزار و پانصد تومان شد و پول روى آن گذاشتيم تا نُه هزار تومان و داديم به صاحب خانه، بعد از يك سال و چند ماهى كه از آن جا بلند شديم پول را در بانك گذاشتيم و حدود دو ماه بعد منزل ديگرى پيدا كرديم و صاحب خانه بيست و پنج هزار تومان پول مى خواست، با وام گرفتن ده هزار تومان از كميتۀ امداد امام خمينى (كه هنوز قسط آن را مى دهم) بيست و پنج هزار تومان جور شد و به صاحب خانه دادم و اكنون هم كه يك سال مى گذرد پول دست صاحب خانه است؛ وضع خمس اين پول چگونه و چقدر است؟

بسمه تعالى، مقدارى كه از فروش طلاى همسر تهيه شده خمس ندارد و مبلغى كه با وام تهيه شده اگر قسط وام از درآمد كسب پرداخت شده هر وقت پول از دست صاحب خانه برگشته خمس دارد.

ص: 137

[سؤال 4119]5576

6. چون من و همسرم عازم زيارت خانه خدا هستيم مبلغ 25 هزار تومان از طرف پدر همسرم به وى بخشيده شده و چون تنها مايل به اين سفر نبود لذا من مبلغ 12 هزار تومان قرض كردم تا اقساطى پرداخت نمايم و اين مبلغ مدت يك سال است كه در بانك است و خود اين جانب يك كارمند دولت هستم و غير از اين مبلغ بدهى هاى ديگرى دارم آيا به اين پول كه سال گذشته خمس تعلق مى گيرد يا خير، منتظر جواب و راهنمايى شما هستم.

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4120]2357

3. شخصى حدود سى سال قبل پدرش فوت كرده و ارثى كه به اين شخص رسيده تعدادى گوسفند و مبلغ ده هزار تومان پول آن زمان بوده. اين پول را از آن زمان به معامله زده و به مرور زمان فعلاً داراى دو كاميون، گوسفند و فرش نايينى مى باشد و مقدارى ملك هم خريده. حال مى خواهد خمس مالش را بدهد آيا بايد به غير از ده هزار تومان سهم ارث بقيه را حساب نمايد كه اضافه شده و قيمت آن بالا رفته است يا خير؟ جواب را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، آنچه بر مقدار ارث اضافه شده و سود برده در زايد بر مؤونه سال بايد حساب شود.

[سؤال 4121] 2037

بسمه تعالى 6 / 10 / 1361

محضر مبارك رهبر انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران حضرت امام خمينى، پس از تقديم مراتب احترام از راه دور دست حضرت عالى را مى بوسم. خواهشمند است پاسخ فرماييد:

1. آيا به ارثى كه قبل از تقسيم، خمس را جدا كرده اند وراث مجدداً پس از تقسيم

ص: 138

بايد خمس ارث را بدهند؟

بسمه تعالى، مجدداً خمس ندارد.

2. كسى كه براى خريدن خانه بدهكار بانك مى باشد و روزى را سال نگهداشته و اقساط بانك همه ماهه بايد پرداخت شود، سر سال وضعيت خمسش چگونه است، با توجه به اين كه به بانك بدهكار است ولى ممكن است علاوه بر پرداخت يكى از اقساط مبلغى نقد برايش بماند.

بسمه تعالى، هر مقدار از اقساط كه در بين سال پرداخت شده جزء مؤونه همان سال محسوب است و خمس ندارد.

3. با توكل و خواست خداوند در خرمشهر خانه اى خريدم و به برادرم مقروض شدم براى اين كه بتوانم مبلغ قابلى را به برادر بدهم مبلغى پس انداز كردم در نتيجه سر سال به علت بدهكارى خمس خود را رد نكردم با جنگ تحميلى و هجوم صدام كافر همه چيز از بين رفت حتى زيورهاى خانواده ام كه ان شاء الله در راه خدا بوده. برادر نيز در كمك رسانى جانش را نثار اسلام كرد. مدتى وضعيت ورثه معلوم نبود، پرداخت پول هم به ورثه و هم براى اداى خمس به علت نداشتن و بدهكارى تأخير افتاده خواهشمند است مرا از نگرانى نجات دهيد و ارشاد فرماييد.

براى از بين رفتن زندگى چندين ساله ام نه خود و نه خانواده ام ناراحت نيستيم، اما معلق ماندن وضعيت خمس مرا نگران كرده است.

بسمه تعالى، هر مقدار از درآمد كسب كه پس انداز شده و سال بر آن گذشته خمس دارد ولى اگر نگهداشتن خمس از روى عمد و تقصير نبوده و بدون تعدى و تفريط تلف شده شما ضامن نيستيد.

4. وجوهى كه بانك هاى ايران به پس انداز افراد پرداخت مى نمايند حلال است و اگر حرام است وجوه مورد نظر را چه بايد بكنند؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است گرفتن آن جايز نيست اگر گرفت و از برگرداندن به صاحبش مأيوس است از طرف او به فقرا صدقه بدهد.

5. آيا اجازه مى فرماييد كه خمس را خودم به سادات و سهم امام (عليه السلام) را به يكى از برادرانم كه ذاكر سيدالشهدا (عليه السلام) مى باشد و بينايى چندانى ندارد بپردازم؟

بسمه تعالى، سهم سادات را مجازيد به سادات فقير عفيف متدين بدهيد وسهم مبارك امام را به يكى از وكلاى مسلم الوكاله اين جانب تسليم نماييد.

ص: 139

[سؤال 4122]986

4. منزلى كه به ارث رسيده و قبل از تقسيم ارث قيمت آن چند برابر شده آيا همه آن خمس دارد يا ما به التفاوت قيمت امروز با قيمت سابق، يا اصلاً خمس ندارد؟

بسمه تعالى، چيزى كه به ارث رسيده خمس ندارد هر چند قيمت آن ترقى كرده باشد.

[سؤال 4123]4781

4. املاكى به عنوان ارث از پدر به شخص رسيده و با علم به اين كه در حال حيات، خمس آن داده شده است، آيا فعلاً خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، ارثيه در فرض مرقوم، خمس ندارد.

[سؤال 4124]6338

2. در صورتى كه مال اين جوان مرحوم، ارث پدرش بوده است كه به او رسيده است، آيا به همين مال خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4125]4926

3. آيا خانه و مغازه و يا ديگر اشيا كه موروثى باشد، اگر فروخت متعلق خمس است؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4126]4156

5. آيا جهيزيه ام، جزء ارثى است كه به من مى رسد؟ اگر نيست، آيا بايد من جداگانه از ارث پدر جهيزيه ببرم؟ اگر هست، آن مقدار جهيزيه اى كه در زمان پدرم تهيه شده، جزء جهيزيۀ ارثى ام هست يا نه؟ آيا كادوها و هديه ها هم جزء آن هست يا نه؟ چرا كه

ص: 140

مادرم از مخارج ماهانه و با پول ما همه - صغيرها و كبيرها - تهيه نموده. وضع و تكليف ما چگونه است؟

بسمه تعالى، جهيزيه را اگر به شما بخشيدند و تحويل گرفتيد، مختص به شما است و جزء ارث نيست. كادو و هديه خمس ندارد.

[سؤال 4127] 2038

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر امام

اين جانب بيوه زنى هستم كه با پسر خودم زندگى مى كنم؛ اخيراً امام فتوا داده اند كسانى كه از حقوق بازنشستگى استفاده مى كنند خمس بدهند و خمس بر آن ها واجب مى شود؛ من سيزده سال است كه از حقوق بازنشستگى پدرم استفاده مى كنم كه اول 240 تومان بود و اكنون 1700 تومان شده و اين پول كفاف زندگى ما را نمى كند؛ بلكه برادرم هم كمك مى كند. آيا ما هم بايد خمس بدهيم و بايد خمس اين سيزده سال را بدهيم؟ چطور و به كى بدهيم؟

ضمناً برادرم كرايه نشين است و مى خواهد خانه بخرد و مقدارى پس انداز دارد و از حقوق خودش پس انداز مى كند؛ آيا خمس شامل آن ها مى شود يا نه؟ خواهشمندم توضيح بفرماييد.

بسمه تعالى، با فرض اين كه بعد از مردن پدر شما، حقوق او را به شما مى دهند خمس ندارد و حقوقى كه برادرتان از خودش پس انداز مى كند خمس دارد.

[سؤال 4128]6630

2. ملكى كه به كسى ميراث مى رسد پشت در پشت مانده، معلوم نيست خمس داده شده يا نه، اين زمين خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 141

[سؤال 4129]1860

4. اگر به شخصى ارثى برسد و از پول آن ارث، خانه اى تهيه كند، آيا بر وى خمس واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، ارثيه خمس ندارد.

[سؤال 4130] 2039

بسمه تعالى 5 / 3 / 1361

دفتر رهبر انقلاب امام خمينى، مدّ ظله، با سلام و تبريك پيروزى رزمندگان، خصوصاً آزادى خرمشهر، به محضر آن امام معظم؛ مراتب ذيل را امر و مقرر فرماييد:

1. به سهم الارث از فروش خانۀ موروثى خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. خمس را به كدام حساب و بانك بپردازيم؟

بسمه تعالى، مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله كنيد.

[سؤال 4131]2716

2. مبلغ فوق كه از فروش ملك موروثى خانه به دست آمده آيا به آن خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4132]4132

2. به زمين هاى سابقاً مزروعى (پدرم در آن ها كشت مى كرده) در حومۀ شهر، كه به قصد خريد زمين و ساختن خانه فروخته ايم و پولش را هم مدتى (قسمتى بيش از يك سال) در بانك نگه داشته ايم، آيا خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ و اگر خمس تعلق مى گيرد، بر چه مبنايى محاسبه مى شود؟

بسمه تعالى، ارث و پول فروش آن خمس ندارد.

ص: 142

[سؤال 4133]2040

بسمه تعالى

به ياد خدا؛ و با آرزوى سلامتى رهبر انقلاب اسلامى، امام خمينى

اين جانب در 20 سال پيش شوهرم 300 متر زمين در نيروهوايى 9 هزار تومان به اسم بنده خريد و پول نقد، آن روز دو هزار تومان بود و بقيه را از بانك عمران وام گرفتيم و خانه را شروع به ساختن كرديم؛ آن هم همه به قرض. خانه خشت گلى بود كه در آن منزل كرديم و بعد از چند وقت كه قرضمان كم شد، خمس دو هزار تومان پول روز اول را داديم و 16 سال مسكن ما بود. در انقلاب آن روز كه كلانترى ها را مى گرفتند شوهرم از وحشت سكته كرد و مرد. بچه ها براى پدرشان ناراحت بودند.

24 / 3 / 58 منزل را فروختيم 900 هزار تومان و آن را به امر امام گذاشتم بانك. ديگر نشد خانه بخرم و بنده بچه ها را بردم در منزل داماد بزرگم و با آن پول، دخترم را

شوهر دادم و پسرم را هم زن دادم. در ضمن، شوهر بنده يك حياط كوچك در شوش داشت و كمى از آن پول را هم به اولادهاى بزرگم دادم تا آن خانه كوچك را نفروشند، تا بچه ها اسير نشوند و الآن هم مجوّز دارم و بنده در منزل داماد هستم، در ضمن 500 هزار تومان ديگر بيشتر ندارم. بنده رفتم پيش آقا، فرموده 180 هزار تومان بايد خمس بدهيد؛ دستور بفرماييد خمس بنده چقدر مى شود؟ در ضمن 20 هزار تومان براى مكه دادم، 63 اسم بنده درآمده.

بسمه تعالى، خانه موروثى و پول فروش آن خمس ندارد؛ بلى اگر معلوم باشد كه با پولى تهيه شده كه خمس در آن بوده و بعد از سال، صرف در خانه شده نسبت به آن مقدار، خمس واجب است و شما براى تصفيه حساب و رسيدگى به خصوصيات مسأله به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه نماييد.

ص: 143

[سؤال 4134]2041

بسمه تعالى

قم، حضور محترم دفتر استفتائات امام خمينى

1. اين جانب خدمتگزار آموزش و پرورش، با حقوق حداقل براى زندگى و كرايه نشين هستم؛ اگر پس اندازى داشته باشم بايد خمس بپردازم؟ در ضمن، سى هزار تومان از سهميۀ منزل پدرم به من رسيده، تكليف چيست؟ لطفاً جواب فرماييد.

بسمه تعالى، سهم الارث خمس ندارد.

[سؤال 4135]

2. پانزده هزار تومان از ادارۀ مربوط وام گرفته ام كه در آينده براى خريد مسكن استفاده كنم؛ در مورد خمس اين پول بفرماييد.

بسمه تعالى، وام خمس ندارد.

[سؤال 4136] 2042

بسمه تعالى

رياست محترم دفتر امام، احتراماً؛ به استحضار مى رساند:

اين جانب خواهر شهيد هستم. پدرم در زمان حيات خود چون كشاورز بود، مقدارى زمين داشت كه مى كاشت تا اين كه در سال 1342 تقسيم اراضى آمد و زمين ها را تقسيم كرد و پولش را هم گرفت. بعد از وفات پدرم برادرم چهار ساله بود كه مادرم هم شوهر كرد و ما زمين را مى كاشتيم، تا اين كه دولت در سال 1356 زمين ها را براى ساخت گرفت و مبلغ 635800 ريال بابت زمين به ما تحويل داد. ما چهار خواهر و يك برادر بوديم كه سه تا شوهر كرده و برادرمان هم محصل بود و پيش يكى از فاميل ها زندگى مى كرد. خواهر كوچكمان هم پيش خودمان بود. تا اين كه برادرم ديپلم را گرفت و به خدمت سربازى اعزام شد و در تاريخ 11 / 6 / 1360 در جبهۀ بستان به شرف شهادت نائل آمد.

ص: 144

چون غير از آن زمين، ما مال پدرى نداشتيم، مبلغ 300/000 ريال را براى برادرمان خرج كرديم و مبلغ 300/000 ريال موجود در بانك مى باشد. چون خواهر كوچكمان هم الآن پيش خودمان است و خرج و مخارج احتياج دارد، خواهشمند است دستور فرماييد كه مبلغ مذكور خمس دارد يا نه؟ خيلى از لطف شما متشكريم

بسمه تعالى، در مفروض سؤال خمس واجب نيست.

[سؤال 4137]3877

3. ضمناً نسبت به پول ماشين اگر مال فرزند باشد مكه و خمس به آن مبلغ 1300000 ريال تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر فرزند در حال حيات مستطيع نبوده و اموال او متعلق خمس نشده به تركه خمس تعلق نمى گيرد وخريدن حج با تركه لازم نيست.

[سؤال 4138]6408

3. آيا به ماترك متوفّى خمس و زكات تعلق مى گيرد يا خير؟ با توجه به اين كه مبلغ نقدى به جا مانده، 12 هزار تومان بوده است. و به اين خانۀ باقيمانده از وى خمس و زكات تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خانه خمس ندارد و موجودى نقدى اگر از درآمد كسب بوده خمس دارد.

[سؤال 4139]7139

4. كسى كه نمى داند مرحوم پدرش اهل وجوهات بوده يا خير، آيا موظف به پرداخت خمس ارثى كه به او مى رسد مى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم چيزى بر فرزند نيست.

[سؤال 4140]3892

3. مبلغ پنجاه هزار تومان آب و زمين و خانه از پدر ارث رسيده كه نمى دانم

ص: 145

وجوهات آن پرداخت شده يا خير آيا معافم يا بايد بپردازم؟

بسمه تعالى، اگر يقين به وجود خمس در آن نداريد چيزى بر شما نيست.

[سؤال 4141] 2043

بسمه تعالى 21 / 10 / 1361

جماران، دفتر حضرت امام خمينى، رهبر انقلاب

پس از سلام؛ به استحضار مى رساند: پدرى فوت گرديده و داراى دو دختر و يك پسر مى باشد كه هر سه فرزند صغير هستند؛ قيّم آن ها مادرشان مى باشد؛ مبلغ صدهزار تومان پول نقد داشته اند. آيا پس از فوت پدر، بايد خمس آن را مى دادند يا نه؟ چنانچه بايد بپردازند، اجازه فرمايند به طور اقساط پرداخت شود. پدر سه سال است فوت نموده و در زمان حيات، اهل حساب بوده است.

بسمه تعالى، اگر يقين ندارند كه خمس پول مزبور را در حيات خود نداده است، لازم نيست خمس بدهند.

[سؤال 4142] 2044

بسمه تعالى

حوزۀ استفتاى حضرت امام خمينى، روحى له الفداء

1. مالى كه به ارث مى رسد خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4143]

الف: ماترك، خانه اى است كه به تدريج ساخته شده و در آن سكونت داشته ايم. و خانۀ مسكونى متوفى بوده است.

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 146

[سؤال 4144]

ب: ماترك، طلايى است كه متوفى از ذخيره و هبه ها مجموعاً تهيه كرده؛ ولى خود تحت تكفل بوده و احتمالاً از پولى تهيه كرده كه از درآمدش نبوده است.

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. سرمايه كارگاهى كه خمس آن پرداخت شده؛ پس از فروش اگر اضافه قيمت (سود) داشته باشد،

براى اضافه قيمت بايد خمس پرداخت نمود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مال التجاره نيست، اضافه قيمت، خمس ندارد.

[سؤال 4145]5277

3. مال ميراث كه خمس ندارد اگر ملك باشد بفروشند مخلوط شود به مال غير از ميراث و سال بگذرد و نمى داند از كدام مال است آيا از مجموع خمس بدهد و يا مال ميراث را تخمين بزند كه فى الجمله خمس نداشته باشد؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدارى كه از فروش مال ارث به دست آمده خمس واجب نيست.

[سؤال 4146]4477

9. آيا كسى كه حساب سال ندارد، بعد از مرگ در بدهى اموال بايد حق امام (عليه السلام) و سادات را از اصل مال گرفت يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اموالى از او باقيمانده كه متعلق خمس بوده و پرداخت نكرده، بايد خمس آن اموال را ورثه بدهند.

[سؤال 4147] 2045

بسمه تعالى 20 / 8 / 1361

محضر مبارك امام امت، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بقاؤه

مسأله اى پيش آمده كه بدين وسيله استفتا مى نماييم:

شخصى بوده كه معتقد به مبانى اسلامى بوده است و تا سال 50، خمس خود را

ص: 147

پرداخت مى كرده و در سال 51 به علت فعاليت در سازمان امريكايى مجاهدين، به زندان مى افتد و پس از سه سال و نيم از زندان آزاد مى گردد؛ تا بعد از انقلاب، باز هم در فرقۀ منافقين بود كه عقيده اش را دربارۀ خمس و احكام اسلامى نمى دانيم، ولى نماز و روزه را مى خواند و مى گرفت.

در سال 60 دستگير و زندانى مى شود و پس از چندى، به دستور حاكم شرع اسلامى محكوم به اعدام گرديد و تيرباران شده.

در وصيت ايشان كه در زندان نموده، اسمى از اين كه خمس بدهكار هستم نياورده؛ لذا ما هم نمى دانيم كه ايشان آيا خمس مال خود را داده است يا خير؟ و اكنون مايملك او را بين ورّاث مى خواهند تقسيم كنند، آيا خمس بايد بدهيم يا خير؟ در صورتى كه خمس بايد بدهيم، با توجه به موضوع فوق كه ايشان اهل خمس بوده، تا قبل از 1350، به چه مقدار از مال ماندۀ او را بايد خمس بدهيم؟

ضمناً چهار فرزند صغير و كبير دارد و عيال و پدر و مادر هم دارد و اصلاً دفترى هم ندارد كه معلوم گردد چه مقدار خمس داده و يا چه مقدار از مال او بدون خمس است.

بسمه تعالى، اگر معلوم نيست كه بدهكار خمس است، تمام تركه به ورثه مى رسد.

[سؤال 4148] 2046

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام الخمينى، دام ظله

1. شخصى مبلغى قرض نموده جهت خريد ماشين سوارى يا درست نمودن منزل مسكونى. قبل از خريد، سال خمس وى مى رسد و نفس پول باقى است؛ آيا به چنين پولى خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. شخصى از ارباح، كولر يا يخچال جهت مؤونه مى خرد و در حين سال مورد استفاده قرار نمى گيرد،

ص: 148

آيا خمس دارد يا خير؟ و به فرض اين كه خمس داشته باشد آيا قيمت فعلى مناط است يا قيمت خريد؟

بسمه تعالى، در صورت احتياج، از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.

3. افرادى حلقه هاى نامزدى كه مشهور است به پلاتين در دست دارند، آيا حكم طلا دارد و در دست نمودن حرام است يا خير؟

بسمه تعالى، پلاتين اشكال ندارد.

[سؤال 4149] 2047

بسمه تعالى

كسى كه سرمايۀ خود را با قرض تهيه كرده است، آيا خمس آن را از اول بايد پرداخت نمايد؟

بسمه تعالى، تا قرض سرمايه را ادا نكرده است، مقدار قرض خمس ندارد.

[سؤال 4150]7384

3. پولى كه به عنوان وام از بانك يا جايى ديگر جهت انجام معامله و يا راه اندازى كارگاه گرفته شده باشد، به آن خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، وام خمس ندارد.

[سؤال 4151]2289

2. مبلغ پانصد هزار ريال قرض كردم كه اكنون 350000 ريال نزد اين جانب مى باشد بقيه مال زمين خالى بدهكار هستم.

بسمه تعالى، قرض خمس ندارد و پول اضافه اگر از درآمد كسب و حقوق است خمس دارد.

[سؤال 4152] 2048

بسمه تعالى 17 / 4 / 1361

ضمن سلام به محضر با سعادت رهبر كبير انقلاب اسلامى جهان، امام خمينى

اين جانب مبلغ پنجاه هزار تومان از برادرى قرض مى كنم و آن را نزد بانك مسكن

ص: 149

براى خريد خانه - كه ندارم - جهت اخذ وام قرار مى دهم؛ آيا پولى را كه جهت استفاده از مزاياى بانك مسكن در آن بانك موجود است، جزو دارايى اضافى (نقدى) بنده محسوب مى شود و خمس برايش تعلق مى گيرد يا نه؟ و آيا در موقع اتمام سال مالى مبلغ مذكور را جزو بدهى خود قرار دهم و از وجهى كه دارم كسر نمايم يا خير، با موجودى بانك يِر به يِر خواهد شد؟

بسمه تعالى، پولى كه قرض كرده خمس ندارد و بدهى بابت آن، از درآمد سال كسر نمى شود.

[سؤال 4153] 2049

بسمه تعالى 11 / 11 / 1362

ساحت مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، زيد عزّه

با عرض سلام، به عرض عالى مى رساند: كسانى كه از بانك جهت مسكن، وام برداشته اند و بايد تدريجاً پرداخت نمايند، آيا پولى كه از بانك دريافت شده خمسى دارد يا نه؟ لطفاً مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، پولى را كه قرض كرده اند خمس ندارد.

[سؤال 4154] 2050

بسمه تعالى 3 / 5 / 1361

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

لطفاً هرچه زودتر جواب مسائل ذيل را مرقوم فرماييد كه مورد احتياج است:

1. اگر از عين چيزى كه قرض نموده، آخر سال باقى بماند و هنوز دين خود را ادا ننموده، خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. كسى كه هر سال مبلغى در بانك پس انداز مى كند و خمس پس اندازِ همان سال را مى پردازد، كفايت مى كند؟ و همچنين كسى كه از طلب خود، سال اول خمس داده و سال بعد هم مبلغى ديگر به همان مديون اول قرض داده؟

ص: 150

بسمه تعالى، كفايت مى كند و پول مخمس دوباره خمس ندارد.

3. كسى كه درآمد خود را در بانك مى گذارد (يا در صندوقى) و هرچه هم لازم دارد از آن مى گيرد و آخر سال، خمس باقيمانده را مى پردازد و سال هاى بعد هم به همين ترتيب عمل مى كند و آخر هر سال، خمس تفاوت موجودى آن سال را با سال قبل مى پردازد آيا كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، عمل به نحو مزبور كافى است.

4. حقوقى كه يك نفر بازنشسته مى گيرد، يك قسمت از آن بابت مبلغى است كه در سابق از حقوق او كم شده و بقيه، از آن بابت نيست، آيا از همۀ حقوقى كه تا آخر عمر يك نفر بازنشسته مى گيرد، بايد خمس بدهد؟

بسمه تعالى، فقط آن قسمت كه از حقوق او كم شده در زايد بر مؤونه خمس دارد.

[سؤال 4155]1990

3. اگر كسى وام گرفته است براى ساختن خانه اى آيا در آخر سال، خمس به آن وام تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4156]2694

13. شخصى مقدارى وام دريافت نموده و مقدارى از آن را بابت خريد خانه و يا پرداخت قرض به ديگران صرف نموده؛ مقدارى ديگر كه مانده، آيا سر سال بايد خمس آن را حساب نموده و بپردازد، در صورتى كه بابت وام دريافتى قسط مى پردازد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4157]3337

4. اگر سال خمسى شخصى برسد در حالى كه پولى كه در دست دارد و با آن خرج زندگى، از جمله همسرش را تأمين مى كند از همسر خود قرض نموده باشد، آيا به چنين پولى خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، پول قرض خمس ندارد.

ص: 151

[سؤال 4158] 2051

بسمه تعالى 4 / 12 / 1360

محضر مبارك امام خمينى، رهبر عظيم الشأن و مرجع عالى قدر، مدّ ظله

1. آيا به وجوهى كه پدر همسرم به همسرم بخشيده اند و اين جانب به نام خودم و بچه هايم در بانك پس انداز كرده ام، به اصل و سود آن، خمس تعلق مى گيرد؟

2. قسمتى از محل وام اعطايى بانك كه به مصرف نرسيده، در حساب پس انداز به وديعه گذاشته شده است؛ با عنايت به اين كه همواره بدهى به بانك از بابت وام هاى دريافتى، از مبلغ پس انداز مذكور (از محل وام هاى دريافتى) بيشتر است، آيا به اصل و

سود آن، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اصل پس انداز در هيچ يك از دو سؤال خمس ندارد و سود پول را نبايد بگيريد و حكم ربا دارد.

[سؤال 4159]2304

4. اگر شخصى مبلغى - مثلاً ده هزار تومان - از اداره يا بانك وام بگيرد و اين پول را عيناً به شخصى كه احتياج داشته قرض الحسنه بدهد و او هم قادر نيست يك جا اين پول را بپردازد و فعلاً اين پول نزد شخص دوم است، آيا شخص اولى كه وام گرفته و قرض داده، بايد خمس آن پول را بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4160] 2052

بسمه تعالى

وامى كه از بانك براى تكميل خانه با چهاردرصد كارمزد گرفته ام، موجود دارم و خانه را هم تكميل كرده ام، مى توانم با پول، معامله اى انجام دهم يا بايد پول را به بانك برگردانم؟ اصل پول خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مى توانيد با آن معامله كنيد و اصل آن خمس ندارد.

ص: 152

[سؤال 4161] 2053

بسمه تعالى 9 / 11 / 1361

دفتر امام خمينى

پس از عرض سلام؛ محترماً معروض مى دارد: اين جانب براى خود تا اين سال - كه 36 سال دارم - سال قرار نداده و اموال خود را از نظر خمس حلال نكرده ام و حال براى خود مى خواهم سال قرار بدهم، به پيشنماز مسجد المهدى واقع درشهرك فرديس كرج مراجعه كردم و ايشان گفت: چون شما سال نداريد به تمام اموال شما از قبيل خانۀ مسكونى، اثاثيۀ خانه، اتومبيل شخصى، با قيمت روز خمس مى خورد و بعضى از روحانى ها مى گويند: به خانۀ مسكونى و اثاثيه خمس نمى خورد؛ اين جانب در دوراهى مانده ام، خواهشمندم سؤال اين جانب را از امام عزيز فتوا بگيريد و ارسال داريد.

و در ضمن، اين جانب صبح در اداره مشغول كار بودم و بعد از ظهر تا ده شب با تاكسى كار مى كردم؛ مقدارى پس انداز كردم و سند باغ مادرم و خاله ام و فرش پسرعمۀ خود را در رهن بانك گذاشتم و پول گرفتم و زمين اين ساختمان مسكونى را كه دارم، خريدم و با فعاليت و قرض از اقوام، يك خانۀ مسكونى به مساحت 140 متر زمين و 100 متر زيربنا ساختم و با وامى كه از اداره گرفتم، سوارى شخصى خريدم.

بسمه تعالى، خانۀ مسكونى اگر با قرض تهيه شده و پول قرضى از درآمد كسبى كه خمس به آن تعلق نگرفته، پرداخت شده، خمس ندارد و براى بررسى و تصفيۀ حساب به يكى از وكلاى مسلّم الوكاله اين جانب مراجعه نماييد.

[سؤال 4162] 2054

بسمه تعالى

با درود به امام امت، رهبر كبير انقلاب، اين قلب تپندۀ مستضعفان و با سلام به شما برادران در دفتر امام

1. بنده دخترى هستم كارمند آموزش و پرورش كه خرج مادر و خواهر دانشجويم

ص: 153

به عهده ام مى باشد. تا به حال خمسى پرداخت ننموده و سالى براى خود تعيين نكرده ام؛ پرسش هايى كه نمودم، گفته اند: چون سال نداشته ام، به كليه آنچه وسايل زندگى داريم خمس تعلق مى گيرد؛ لذا صورت وسايل زندگى كه همه را قبلاً خريدارى يا داشته ايم، به شرح زير به اطلاع مى رسانم:

الف. چند تخته فرش، مقدارى رختخواب، سه تخته پتو، وسايل آشپزخانه (يخچال، گاز و چرخ گوشت و...)، پرده و مقدارى وسايل لازم زندگى.

ب. خانه اى جهت سكونت خودم و برادرم با خانواده اش كه با هم خريدارى نموديم؛ به اين صورت كه قبلاً 60000 تومان در بانك رهنى گذاشتيم و 110000 تومان يك جا و 25000 تومان يك جا وام گرفتيم و مبلغ 10000 تومان در بانك صادرات گذاشته ايم و مبلغ 20000 تومان وام گرفته ايم، كه در حال حاضر من و برادرم هر ماهه مبلغى بابت قسط اين وام ها مى پردازيم. سال گذشته نيز با گذاشتن مبلغ 10000 تومان در بانك صادرات، 20000 تومان ديگر جهت تعمير گرفته ايم.

خواهشمندم با اين اطلاعات كه در اختيار شما گذاشتم، چون من مقلد امام هستم، طبق فتواى ايشان براى من روشن بفرماييد: چه مبلغى بايد خمس بپردازم؟

بسمه تعالى، اگر اجناس مذكوره را از حقوق در وسط سال تهيه كرده ايد و به قدر شأن و نياز باشد، خمس واجب نيست و همچنين آنچه به واسطۀ وام تهيه شده و از مايحتاج زندگى باشد، از قبيل خانه و تعمير آن خمس ندارد.

2. آيا مى توانم ماهيانه به طور قسط؛ خمس را بپردازم؟ چون مى دانم برايم امكان اين كه يك جا بپردازم نيست.

بسمه تعالى، به يكى از نمايندگان اين جانب مراجعه و با دستگردان كردن خمس با او تدريجاً بپردازيد.

3. آيا سالى كه تعيين مى كنم، هروقت باشد مى شود يا بايد ماه مشخصى از سال باشد؟

بسمه تعالى، سال از وقتى شروع مى شود كه اول حقوق به شما رسيده و پايان سال، گذشت يك سال كامل از آن وقت مى باشد.

ص: 154

4. اگر كسى را بشناسيم كه سيد باشد و احتياج داشته باشد، مى توانيم خودمان خمس را به او بدهيم يا اين كه بايد به حاكم شرع داد كه پرداخت كند؟

بسمه تعالى، سهم سادات (نصف خمس) خود را مجازيد به سيد فقير بدهيد.

5. حاكم شرع اگر خودش مقلد امام نباشد مى توان به او خمس داد؟

بسمه تعالى، خمس بايد به مرجع تقليد و يا نمايندگان او برسد، كه از طرف او اجازۀ در وجوه شرعيه دارند.

6. كفارۀ روزه را به كسى كه مقلد امام نيست داده ام كه از طرف من وكالت داشته باشد به مستحق بپردازد. آيا مورد قبول هست يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اطمينان داريد كه به طورى كه در شرع مقرر است به مصرف رسانده، كافى است.

7. وسايلى كه صورت داده شده، قبلاً خريدارى شده. آيا خمس را به قيمت قبلاً بايد بدهم يا قيمت كنونى؟

بسمه تعالى، هرچه متعلق خمس است، بايد به قيمت فعلى حساب شود.

8. اين جانب چون نمى توانستم براى خواهرم يك جا جهيزيه خريدارى كنم، كم كم خريدارى كرده و نگه داشته ام. آيا به وسايل خريدارى شده جهت جهيزيه خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس واجب نيست؛ مگر بدانيد كه از پولى كه سال بر او گذشته تهيه شده.

[سؤال 4163]1928

2. يك ماشين خريده ام كه البته در زندگى لازم دارم؛ پول آن را به اين صورت تهيه كرده ام كه مقدارى وام از محل كارم گرفته ام و مقدارى هم از پدرم قرض گرفته ام و مقدارى هم از پول چشم روشنى كه مردم برايم آورده اند، و الآن حدوداً قيمت آن را بدهكارم؛ آيا به اين ماشين خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، ماشين مرقوم، خمس ندارد.

[سؤال 4164]7135

2. اگر پولى را كه از يك مؤسسه و يا فردى قرض الحسنه گرفته به ديگرى قرض دهد در رأس سال خمس به عهده اش مى آيد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 155

[سؤال 4165]291

2. شخصى فرضاً براى منزل از بانك وام گرفته و اتفاقاً يك سال در نزد او ماند. آيا وام (قرض) خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4166]4781

5. قطعه ملك در حال حاضر جزء صداق و مهريۀ لاوصولى عيال دائمى شخصى مى باشد كه عندالمطالبه ادا نمايد، ولى زوجه تقاضاى وصول آن را ننموده است، آيا خمس به بهاى ملك فرض است يا خير؟

بسمه تعالى، ملك اگر در وقت صداق قرار دادن متعلَّق خمس نبوده، خمس ندارد.

[سؤال 4167]6969

3. زن هايى كه پول از صيغه پيدا مى كنند آيا خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4168]4191

3. خانه اى را مهر زن قرار مى دهند كه صدهزار تومان قيمت داشت؛ بعد از مدتى زن خانه را به دويست هزار تومان مى فروشد. آيا زيادى آن خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4169]3988

2. رفتم جبهه براى ارشاد، وقتى برگشتم مبلغى پول به من دادند، اگر هم نمى دادند درخواست نمى كردم، آيا اين پول خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در مقابل كار نداده اند خمس ندارد و در فرض مرقوم، احتياط استحبابى در دادن خمس است.

ص: 156

[سؤال 4170]2981

2. آيا به مبلغ پولى كه دولت به خانواده شهيد پرداخت مى نمايد خمس و زكات تعلق مى گيرد يا خير؟ و آيا روى سالانه شخص گيرنده حساب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، خمس به آن تعلق نمى گيرد.

[سؤال 4171] 2055

بسمه تعالى 15 / 3 / 1361

حضرت آيت الله العظمى و الزعيم الكبرى، الامام الخمينى، مدّ ظله العالى

فدايت شوم چه مى فرماييد در اين مسألۀ شرعيه كه زيد در راه اسلام شهيد شده و پيش از شهادت و در زمان شهادت، دارايى و مال نداشته و داراى عيال و اولاد صغير مى باشد كه از مال دنيا براى آن ها ماتركى نگذاشته است؛ دولت جمهورى اسلامى براى كمك به خانوادۀ شهدا، مبلغى به عنوان ضرر و زيان مالى و جانى مى پردازد. بنا به فتواى آن مرجع عالى قدر اعلام فرماييد كه اولاً، طلبكاران شهيد مى توانند طلب خود را وصول نمايند؟ يعنى بر ولىّ يا قيّم صغير شهيد واجب است كه بدهى هاى زمان حيات شهيد را از كمك دريافتى صغير از دولت جمهورى اسلامى، بپردازند يا خير؟

ثانياً، پس از گذشتن يك سال شمسى از تاريخ دريافت كمك دولت، باقيماندۀ پول كه به صغير داده شده مورد تعلّق وجوهات شرعيه است يا نه؟ و ولىّ يا قيّم مى تواند از موجودى صغير، حقوق شرعيه را بپردازد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر شهيد، تركه ندارد بر خانوادۀ شهيد واجب نيست بدهى او را از مال خودشان ادا نمايند و از كمك دولت به خانوادۀ شهيد اگر چيزى زايد بر مصرفشان باقى بماند خمس ندارد.

[سؤال 4172]2098

2. مبلغى كه بنيادشهيد و ارتش به خانوادۀ شهدا مى پردازند، آيا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 157

[سؤال 4173]4477

5. آيا پولى كه به بازماندگان شهدا مى دهند قابل تخميس هست يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از حقوق زمان حيات شهيد نباشد خمس ندارد.

[سؤال 4174] 2056

بسمه تعالى 28 / 4 / 1362

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى و رهبر بزرگوار انقلاب اسلامى ايران، جناب آقاى خمينى، مدّ ظله العالى، با تقديم احترامات عاليه به عرض مى رساند:

1. مبلغ دويست هزار تومان يا بيشتر، دولت اسلامى به بازماندگان هر يك از سربازهاى شهيد مى دهد، آيا خمس دارد يا خير؟ و در صورت تعلق خمس، آيا بايد حين دريافت يا بعد از گذشتن سال بپردازد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. شخصى اهل وجوهات است و مبلغ چهل هزار تومان وسط سال به منظور زيارت بيت الله الحرام

براى خودش و همسرش به بانك پرداخته و اما حركت به مكۀ معظمه يكى يا دو ماه بعد از گذشت سال است، آيا بايد خمس پول مزبور را بپردازد يا خير؟ و آيا در اين مسأله، فرقى بين حج واجب يا استحبابى مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، در صورتى كه حج، قبلاً واجب شده باشد، در فرض سؤال، خمس واجب نيست.

[سؤال 4175]1956

2. اين جانب همان طور كه گفتم سرباز بودم و در جبهه مجروح شدم و به خاطر مجروح شدنم، از طرف ارتش و بنياد شهيد به عنوان غرامت براى مجروح شدنم، مقدارى پول مى دهند و من با خدا عهد كرده ام كه هرچه از طرف ارتش و بنياد شهيد به عنوان غرامت به من تعلق گيرد، همۀ آن پول را به عنوان قرض الحسنه يا به مردم نيازمند بدهم و يا اين كه در صندوق هاى قرض الحسنه بگذارم و تا آخر عمر اين پول به عنوان قرض الحسنه استفاده شود. البته از اين پول، خودم نيز به عنوان قرض الحسنه وقتى كه قدرت پرداخت آن را داشته باشم، استفاده مى كنم؛ مى خواستم بدانم

ص: 158

آيا به اين پول خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4176] 2057

بسمه تعالى

پيشگاه معظم حضرت امام خمينى، روحى له الفداء

علت مزاحمت اين بود كه چند مسأله از حضور مباركتان استفتا نمايم.

1. اين جانب فرزندى داشتم كه در ارتش، گروهبان يكم بود؛ 18 ماه پيش، در جنگ عليه كفار عراق مفقودالاثر شد و ارتش او را شهيد قلمداد كرد و مبلغ دويست هزار تومان به فدوى داد و بنده هم چون خودم در جنگ، در قصر شيرين معلول شدم و تمام زندگيم در آن جا از بين رفت، با مبلغى از اين پول و پول هاى ديگرى كه به او تعلق گرفت، وسايل مختصرى براى بچه هايم و يك خانۀ پنجاه مترى در اسلام آباد غرب خريدارى نمودم و مابقى پول كه در بانك موجود است را براى جناب آقاى منتظرى فرستادم. ايشان فرموده بود كه چون ارتش پول را تبرّعاً به شما داده، خمس ندارد. آيا اين پول هميشه خمس ندارد يا فقط سال اول خمس ندارد؟ و اگر آن را سرمايه قرار بدهم، در هر سال بر اضافۀ آن، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، پول ذكر شده خمس ندارد، ولو اين كه چند سال در نزد شما بماند؛ ولى اگر با آن كسب نماييد، درآمد كسب، در زايد بر مخارج سال خمس دارد.

2. چنانچه اگر خمس به آن تعلق گرفت، مى توانم از سهم امام به بستگان فقير مستحق بدهم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر بابت سهمين چيزى به مال شما تعلق گرفت، مجازيد سهم سادات را به سادات فقير عفيف متدين بدهيد. ان شاء الله موفق باشيد.

3. فدوى مدت 22 ماه است كه از وطن خويش - قصر شيرين - آواره ام. تا مدتى كه در باختران، در بيمارستان و در خانه بودم، قصد ده روز كردم و نماز را تمام مى خواندم؛ ولى اين مدت يك سالى كه به اسلام آباد غرب آمده ام با اين كه يك خانۀ محقر هم دارم، ولى هر آن كه قصر شيرين آزاد شود برمى گردم

ص: 159

و قصد توطّن در اين جا را نكردم و فعلاً كارم هم طورى مى باشد كه نمى توانم ده روز در خانه بمانم. آيا نماز و روزۀ اين جانب در اين صورت چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، در غير وطن، بدون قصد ماندن ده روز در يك محل، نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.

4. چون اين پول فعلاً از پسرم به من رسيده ولى تكليف او روشن نيست كه زنده باشد و اسير و برگردد يا از بين رفته باشد، چنانچه از بين رفته باشد و اين پول مال بنده بشود، فدوى مستطيع مى شوم و حج به فدوى واجب مى شود. در اين صورت، تكليفم چه خواهد بود؟

بسمه تعالى، اگر زايد بر لوازم زندگى و وسيلۀ امرار معاش دربرگشت، مصارف رفت و برگشت سفر حج را داشته باشيد مستطيع هستيد.

[سؤال 4177] 2058

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دامت بركاته، پس از عرض سلام:

1. طلبه كه مخارجش از شهريۀ حوزه علميه قم (كه سهم امام (عليه السلام) مى باشد) تأمين بشود در آخر سال بر او خمس واجب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، خمس واجب نيست.

[سؤال 4178]

2. اگر كسى (طلبه اى كه) از بانك اسلامى مثلاً مؤسسه تعاون اسلامى قم يا خيريه توحيديه قم يا ديگر صندوق قرض الحسنه مبلغ حدود بيست هزار تومان (000/200 ريال) وام براى مسافرت خارج از كشور يا براى ازدواج گرفته است و اقساط اين وام از شهريه حوزه علميه قم كه سهم امام (عليه السلام) مى باشد پرداخت خواهد شد، بعد از رسيدن تاريخ خمس بر اين وام (بيست هزار تومان) خمس واجب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

3. اگر طلبه از بانك اسلامى مبلغ بيست هزار تومان (000/200 ريال) قرض گرفته كه براى مخارج حج

ص: 160

تقريباً كافى است حج واجب مى شود يا نه؟ در اين صورت كه اقساط وام از شهريه پرداخت خواهد شد و وام را براى ازدواج گرفته بود كه وقت حج رسيده.

بسمه تعالى، در فرض مسأله حج واجب نمى شود.

[سؤال 4179]

4. براى خريدن لوازم خانگى (بعد از ازدواج) از شخصى قرض گرفته، بعداً براى ادا كردن اين قرض از صندوق قرض الحسنه يا از بانك اسلامى وام گرفته كه اقساط آن ها را از شهريه مى دهد. مقدارى پول براى اداى قرض شخصى و مقدارى پول براى ادا كردن قرض بانك ديگر داشت كه همان وقت تاريخ خمس رسيد، ادا كردن قرض شخصى يا اقساط بانك ديگر واجب است يا خمس؟

بسمه تعالى، خمس واجب نيست.

[سؤال 4180]5410

4. مدرّسى به طلاب درس مى دهد و هر ماه مبلغى شهريه مى گيرد و امورات او از شهريه است كه مدرسه هاى مختلف درس مى دهد آيا سر سال خمسى اش كه رسيد و مقدارى پول زياد آورد خمس تعلق مى گيرد، آيا منفعت كسب است؟

بسمه تعالى، اگر شهريه اى است كه در حوزه هاى علميه داده مى شود خمس ندارد و اگر حقوق مى گيرد در زايد بر مؤونه سال بايد خمس بدهد.

[سؤال 4181] 2059

بسمه تعالى 13 / 9 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً؛ به عرض مى رساند زمينى را صاحب آن به من داده كه از بابت سهم مبارك امام بوده و مقدارى پول هم از بعضى اشخاص گرفتم كه آن هم از سهم مبارك امام (عليه السلام) بوده و منزلى درست كرده ام و بعد از آن بر اثر مشكلات خانوادگى آن را به 000/205 تومان فروخته ام و بدهكارى ام را پرداخته و باقى آن كه مبلغ 125/000 تومان مى باشد

ص: 161

نزد بانك است و حال شك دارم در اين مسأله كه آيا سهم سادات به آن تعلق مى گيرد يا نه؟ و بدون كسب اجازه از محضر شما، مقدارى هم از بابت سهم سادات پرداخت كرده ام، لذا تقاضا دارم كه اگر سهمى تعلق مى گيرد، اين جانب را راهنمايى فرماييد. خدا به شما طول عمر عنايت فرمايد و رزمندگانمان را هرچه سريع تر پيروز نمايد.

بسمه تعالى، در فرض مسأله، خمس واجب نيست و آنچه در موردش داده ايد قبول است و از اين به بعد اجازه بگيريد.

[سؤال 4182]4997

3. أنا طالب بعثة أي آخذ أموالي من حكومة. هل يجب علىّ أن اُخمّس هذه الأموال؟

بسمه تعالى، لا خمس فيه.

[سؤال 4183]34

3. بعضى از طلاب و ائمه جماعت از مرحمتى امام و شهريه، سر سالشان زياد مى آيد؛ آيا خمس زيادى لازم است؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4184]1617

3. پولى كه از طريق سهمين جمع آورى شده و سال بر آن ها گذشته، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4185]3021

4. المال المأخوذ من الخمس هل يخمّس؟ وعليه ما يكون بالنسبة لمال طلبة العلوم الدينية، المعلوم مصدرها أو المشكوك به؟

بسم الله الرحمن الرحيم، لا خمس في ما ملك بالخمس.

ص: 162

[سؤال 4186]1466

5. شخصى يك قطعه زمينى كه حدوداً 900 متر بود، در منطقۀ شهميرزاد به يك طلبه اى به عنوان سهم شريف امام (عليه السلام) داده و طلبه هم زمين را آباد كرده و درختكارى نموده و بعد از چند سال، فروخت به 28 هزار تومان براى ساختمان و خريدن ماشين پيكان. حالا وظيفۀ اين طلبه چيست؟ آيا بايد اين پول را به حوزه بدهد يا نبايد بدهد؟ و در صورت اول، چقدر بايد بدهد؟ آيا همان ده هزار تومان را يا بيست و هشت هزار تومان را بايد بدهد؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدار سهم امام، خمس واجب نيست و بقيه، اگر از ارباح است خمس دارد.

[سؤال 4187]5410

3. فرد طلبه اى كه شهريه مى گيرد و مصرف مى كند، سال خمسى اش مى رسد؛ مقدارى پول زياد آمده؛ آيا بايد خمس آن پول را بدهد؟ آيا اگر در بين سال از آن، كتاب يا اشياى ديگر خريده و مورد نيازش نبود تا سال ديگر، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، شهريه خمس ندارد.

[سؤال 4188]5496

2. اگر پول شهريه (پولى كه ماهانه به طلاب داده مى شود و بنا بر فتواى امام بعد از گذشتن يك سال به آن خمس تعلق نمى گيرد) با پول تبليغ (پولى كه طلبه ها در هنگام تبليغ دريافت مى كنند) مخلوط شود در صورتى كه مبلغ مشخص است مثلاً پول شهريه سه هزار تومان و پول تبليغ چهار هزار تومان، آيا بعد از گذشتن يك سال خمس تعلق مى گيرد به همۀ پول؟ يا فقط تعلق مى گيرد به همان مقدار پول تبليغى؟ ايضاً اين پول شهريه و تبليغى كه مخلوط شده و قدرشان مشخص است آيا قصد و نيت كافى است در جدا كردن آن پول تبليغى از شهريه يا نه؟

بسمه تعالى، به پول شهريه حوزه خمس تعلق نمى گيرد و در صورت

ص: 163

مخلوط شدن، به پولى كه از تبليغ به دست مى آيد خمس تعلق مى گيرد و قصد و نيت كافى است در جدا كردن.

[سؤال 4189]709

2. درصورت اختلاط پول تبليغ وشهريه طلاب، كيفيت خمس دادن چگونه است؟

بسمه تعالى، بايد نسبت به مقدارى كه يقين دارند كه از تبليغ است خمس بدهند.

[سؤال 4190]4417

5. آيا شهريه اى كه طلاب مى گيرند، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4191]86

4. از ارتش ماهانه يا سالانه چيزهايى از جمله لباس، پارچه، حوله، ملحفه، پوتين و غيره مى دهند، آيا اگر از سر سال خودم گذشت و مورد مصرف واقع نشد خمس دارد يا نه؟ و اگر خمس دارد به قيمت روز يا به قيمت خريدارى شده؟

بسمه تعالى، اگر در مقابل كار نمى دهند خمس ندارد.

[سؤال 4192]3900

2. وجوهى كه بابت بازخريد حقوق كارمندى كه به خدمت مشاراليه خاتمه داده شده پرداخت گرديده، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر حق شرعى ادامه كار ندارد، پول بازخريد ادامۀ خدمت خمس ندارد.

[سؤال 4193] 2060

بسمه تعالى 10 / 11 / 1361

قم، دفتر امام، شوراى استفتا، سلام عليكم

نظر به اين كه حضرت امام وجوهات را در ارباح مكاسب مى دانند، مستدعى است

ص: 164

در موضوع زير نظر حضرت امام را مرقوم فرماييد.

اين جانب از اول سال 55 در شركت پخش سيمان با سِمت حسابدارى، مشغول به كار شدم و پس از پيروزى انقلاب، يكى از مديران شركت را به نام حاجى طرخانى، گروه فرقان ترور نمود؛ در نتيجه شركت نتوانست به كار خود آن طورى كه شايد و بايد ادامه دهد. در اول سال 60 مديران شركت تصميم گرفتند كه كارمندان را كم كنند و لذا چند نفر را بازخريد نمودند؛ از جمله بنده هم جزء بازخريد شدگان بودم و مزايايى به ما پرداختند كه در اصل قرارداد نبود و حتى مطابق قانون هم نبود. براى 5 سال كار در حدود 120/000 تومان به بنده پرداختند؛ آيا اين مبلغ در آخر سال مالى بنده، به باقيمانده اش وجوهات تعلق مى گيرد يا نه؟ والسلام على من اتّبع الهدى

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، خمس ندارد.

[سؤال 4194] 2061

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله العظمى و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، دام بقاؤه، محترماً؛ با عرض سلام و اميد به سلامت و دوام عمر رهبر عظيم الشأن ايران تا ظهور حضرت قائم آل محمد (عليه السلام) خواهشمند است بفرماييد:

1. نسبت به مبلغ بازخريد كارمندان اخراجى كه از طرف كارفرماى بخش خصوصى به آن ها پرداخت مى گردد تا سرمايۀ كسب قرار داده و زندگى آيندۀ خود را اداره نمايند، خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. مبلغ خمس بايد به چه حسابى پرداخت گردد؟

بسمه تعالى، مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

3. از مبلغ سهم امام (عليه السلام) چه مبلغى پرداخت كننده خمس مى تواند و مجاز است براى فاميل مستحق خود نگه داشته و به آن ها بپردازد؟

بسمه تعالى، با تعيين مقدار و خصوصيات، استجازه نماييد.

ص: 165

[سؤال 4195] 2062

بسمه تعالى 17 / 10 / 1361

خدمت حضرت امام خمينى، دامت بركاته، با عرض سلام

معروض مى دارد: اين جانب دانشجوى مدرسۀ عالى كامپيوتر كه در حال حاضر در ارگان امورتربيتى وابسته به وزارت آموزش و پرورش منطقۀ 17 تهران به عنوان مربى تربيتى مشغول هستم، در اثر خريد و فروش مقدارى كارت و قرآن و بليط نمايش فيلم و... در مدرسه توسط خود دانش آموزان كه مسئول نگهدارى اند درآمد و سود و سرمايۀ 7000 ريال در صندوق كتابخانۀ مدرسه داريم، در مورد ماليات و خمس و زكات اين سود چه تكليفى مى باشد؟

لازم به تذكر است كه سرمايه، مقدارى از آن در دست دانش آموزان مى باشد و همين طور مقدارى از جنس ها، مانند كارت (بسم الله الرحمن الرحيم) و قرآن و... در دست دانش آموزان - كه تعدادى بالغ و تعدادى نابالغ هستند - مى باشد.

بسمه تعالى، اگر مالك ندارد و مربوط به مدرسه است، وجوه شرعيه به آن تعلق نمى گيرد.

[سؤال 4196] 2063

بسمه تعالى 26 / 2 / 1361

محضر مقدس رهبر عالى قدر و مرجع تقليد شيعيان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت افاضاته

با عرض سلام و تهنيت به عرض عالى مى رساند: اتحاديۀ آرايشگران تهران داراى چندين هزار نفر عضو مى باشد كه هر عضو در سال، مبلغى به عنوان حق عضويت مى پردازد كه از اين عضويت ها حقوق كارمندان و هزينۀ آب و برق و ساير مصارف قانونى و مشروع پرداخت مى گردد. احتمالاً در پايان هر سال، مبلغى اضافه از خرج خواهد ماند؛ خواهشمند است نظر شريفتان را نسبت به مسائل ذيل مرقوم فرماييد:

ص: 166

1. آيا اين مانده مشمول خمس مى گردد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. چنانچه از اين مانده، محلى براى استفادۀ ادارى اتحاديه خريدارى شده باشد جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، با صلاح ديد مسئولين مربوطه مانع ندارد.

3. اتحاديه براى رفاه اعضاى خود تشكيل شركت تعاونى مصرف صنفى داده است كه با پول سهمى كه

به اعضا فروخته شده است، تشكيل گرديده و هيأت مديرۀ شركت با آن پول، خريد و فروش مى نمايد و اجناس خود را با حداقل سود به اعضاى صنف و سهام داران مى فروشد كه در پايان هر سال بايد ترازنامۀ خود را به مراجع صلاحيت دار تسليم دارد؛ لذا مرقوم فرماييد كه ماندۀ پس از پرداخت مخارج، مشمول خمس مى گردد يا خير؟ (البته آنچه كه سود بماند به نسبت خريد بين سهام داران تقسيم

مى گردد).

بسمه تعالى، سود تجارت باقيمانده در آخر سال خمس دارد.

4. ممكن است اتحاديه پول بيكارى در حساب جارى بانك خود داشته باشد، آيا مى تواند از آن پول به عنوان قرض الحسنه به تعاونى مصرف صنف خود وام بدهد كه براى رفاه اعضا، جنس بخرد و به قيمت ارزان به آن ها بفروشد؟ چنانچه بلامانع است مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، مانع ندارد.

5. امر و مقرر فرماييد آيا اتحاديه مى تواند از مازاد اتاق هاى خانه خود كه در اختيار دارد به طور رايگان در اختيار شركت تعاونى قرار دهد يا خير؟ با توجّه به اين نكته كه اتحاديه تشكيلات و مقررات و هيئت مديره جداگانه و شركت تعاونى هيئت مديره و مقررات و تشكيلات جداگانه و داراى درآمدى هم مى باشد كه بتواند مال الاجاره بدهد.

بسمه تعالى، با صلاحديد مسئولين مربوطه مانع ندارد.

[سؤال 4197] 2064

بسمه تعالى جمادى الاولى 1395 ق

با عرض سلام و تحيات وافره؛ دوام ظل مبارك را از پروردگار متعال مسألت دارم و ملتمس دعا از وجود شريف هستم.

لطفاً مسائل ذيل را جواب مرقوم فرماييد، جزاكم الله عن الاسلام و اهله خيراً.

ص: 167

1. زوجه اى در خانه شوهر است و درآمد هم دارد و چيزهايى براى منزل از قبيل فرش و يخچال و غيره تهيه نموده كه اگر او نمى خريد بالاخره زوج او آن ها را تهيه مى كرد. در چنين صورتى آيا لازم است آن ها را تخميس نمايد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از لوازم زندگى او است و از درآمد بين سال تهيه كرده خمس ندارد.

2. شخص كثيرالسفر مثل معلمى كه هر روز از وطنش مسافت شرعيه و بيشتر را طى كرده و برمى گردد نماز و روزه اش چطور است؟ نقل شده كه فرموده ايد: «شكسته است».

بسمه تعالى، قصر و افطار است.

3. دارو فروشى مقدارى از داروهايش به واسطه مخلوط بودن با الكل متنجس بوده و فروخته است و به اسم شيشه و امثال ذلك هم پول نگرفته و ساليانى كارش اين بوده است؛ آيا به عنوان مظالم هم چيزى بايد رد كند يا خير و اگر لازم باشد چه مقدار بدهد؟ اقل يا اكثر؟

بسمه تعالى، الكل نجس نيست؛ مگر ثابت شود كه مسكر مايع بالاصاله است و در اين صورت، بيع جايز نيست و ثمن آن به ملك صاحبش باقى است كه اگر او را نمى شناسد بايد از طرف او صدقه بدهد به اذن حاكم، على الاحوط.

4. اگر وجهى را مالك ندانست به عنوان مظالم بايد بدهد يا خمس؟ چه كند؟

بسمه تعالى، بايد به حاكم شرع بدهد يا با اجازۀ او به مصرفى كه مورد هر دو جهت است برساند.

[سؤال 4198] 2065

بسمه تعالى

حضور محترم آيت الله العظمى امام خمينى

1. شخصى كه اخيراً مقلد شما شده است و قبلاً از كسى تقليد نمى كرده است، از سال 50 تا سال 58 از پول هايى كه به عنوان خرجى به او داده شده است در بانك نگهدارى كرده است. در اين مدت، مبلغ 149/000 ريال (چهارده هزار و نهصد تومان) پس انداز شده است، ولى در سال 59، 100/000 ريال (ده هزار تومان) از آن پول برداشته شده و خرج شده است و بانك در اين مدت 37/000 ريال (سه هزار و

ص: 168

هفت صد تومان) بهره داده است. حال با باقيماندۀ اين پول چه بايد كرد؟ چه مقدار خمس تعلق مى گيرد؟

در صورتى كه پدر و مادر اين شخص سيد باشند و مقروض، چه مقدار از اين خمس را مى تواند به پدر و مادر خود بدهد؟ خانوادۀ ما شش نفر و از حقوق بازنشستگى پدرم زندگى مى كنيم. ما به عموى خود مقروض هستيم، ولى او فشارى به ما براى پرداخت قرض خودمان نمى آورد.

بسمه تعالى، پولى كه به عنوان خرجى به او دادند و پس انداز كرده خمس ندارد و بهرۀ پول، ربا و حرام است؛ گرفتن آن جايز نيست.

[سؤال 4199]

2. در صورتى كه مدت يك سال در يك فروشگاه كار كرده باشد و حقوق خود را به پدر و مادر خود داده باشد كه خرج كنند و آن ها مقدار 5/000 تومان را پس انداز كرده باشند و به اين شخص بدهند و باز او اين مقدار را هم به آن ها بعد از سه ماه بدهد، چه مقدار خمس راجع به آن بايد بدهد؟ و آيا اصلاً خمس تعلق گرفته است به آن يا نه؟

بسمه تعالى، حقوق دريافتى اگر قبل از گذشت يك سال بر آن، به والدين بخشيده شده خمس ندارد.

3. در مدتى كه در آن مغازه كار كرده ام به يك مشترى ضرر زده ام (روكش ماشين او را سوراخ كرده ام) و بعد، آن شخص به صاحب مغازه مراجعه كرده و گفت كه ضرر او مبلغ شش صد تومان بوده است، ولى بعد از صحبت هايى كه با هم كردند، صاحب مغازه از پول خود صد تومان به آن شخص داد و او رفت؛ آيا من نسبت به آن فرد مديون هستم؟ اگر هستم چه بايد بكنم؟

بسمه تعالى، اگر صاحب ماشين گذشت كرده، چيزى بر شما نيست.

[سؤال 4200]1875

4. در بعضى از مراكز آموزشى دولتى، به بعضى از دانشجويان ماهيانه مبلغى به عنوان كمك هزينۀ تحصيلى پرداخت مى شود، مشروط بر اين كه پس از پايان تحصيل

ص: 169

به مدت معينى در استخدام دولت باشند، و در زمان استخدام هم حقوق اين افراد با كسانى كه بدون چنين تعهدى استخدام مى شوند، تفاوت نمى كند؛ آيا عمل به اين شرط لازم است يا نه؟ و در صورتى كه مى تواند به اين تعهد عمل نكند، آيا اخذ مبلغ مزبور جايز است يا نه؟ و در صورت جواز، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، دريافت كمك تحصيلى مانع ندارد و مجرّد تعهد مزبور، الزام آور نيست و وجه ذكر شده خمس ندارد.

[سؤال 4201]1059

5. به سربازانى كه مزايا و حقوق مى دهند، آيا اين مزايا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در مقابل كار به آن ها داده نمى شود خمس ندارد.

[سؤال 4202] 2066

بسمه تعالى 20 جمادى الثانى 1403 ق

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله الوارف، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

شخصى اشتغال به عمل نجارى دارد. در وسط سال تيشه يا ابزار كار ديگر او تلف مى شود و در عوض از محل ارباح وسط سال تيشه ديگرى خريدارى مى كند. آيا بايد تيشۀ جديد تخميس شود؟

و در صورت تبديل بعضى اجزا يك دستگاه، مانند تبديل بعض مهره هاى يك چرخ چه حكمى دارد؟ و آيا در صورت عدم تلف بعضى اجزا و آلات ولى مستهلك شدن آن به مقدار مساوى با ارزش آلات جديد خريدارى شده چه حكمى دارد؟

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، آنچه براى جبران تلف يا استهلاك و اصلاح ابزار و آلات از ارباح در وسط سال مصرف مى شود تخميس آن واجب نيست.

ص: 170

باز تنزل كرده باشد كه در اين صورت خمس ترقى را ضامن نيستند و بايد قيمت يوم الارث را بدهند، خانه مسكونى خمس ندارد و دكان و سرقفلى حكم مال التجاره را دارد و در صورتى كه ورثه احتمال بدهند كه متوفى خمس آن ها را داده است بر آن ها واجب نيست خمس بدهند و در صورت امكان وصى بايد بر طبق وصيت عمل كند.

[سؤال 4204]2243

2. كسانى كه زمينى را مى خرند و خانه مى سازند و مى فروشند به آن ها به اصطلاح، بساز و بفروش مى گويند، يا پاساژ و سرا مى سازند و مغازه هاى آن را به عنوان سرقفلى مى فروشند و در رأس سال خمسى، اين خانه ها يا مغازه ها را از آن ها مى خرند و مالك براى اين كه گران تر بفروشد نمى فروشد و بعد از گذشتن سال خمسى قيمت تنزل مى نمايد، بفرماييد: آيا اين هم مثل اجناس تجارتى است و قيمت ربح قبل از سال را بايد خمس بدهد يا هر وقت فروخت، خمس سود را بدهد؟

بسمه تعالى، با مراجعه به حاكم شرع و اجازۀ فروش مذكور، نسبت به قيمت فروش خمس بدهد.

[سؤال 4205]2137

3. كسانى كه سال قرار دادند و زمينى مى خرند براى درست كردن خانه و مبلغى كه به زمين مى دهند پاك است و فعلاً ديگر پولى ندارند كه خانه بسازند شايد يك سال هم بماند، شما بفرماييد كه خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4206] 2068

بسمه تعالى

1. زمينى كه با پول غير مخمس خريدارى شده با زمينى كه از عوائد بين سال خريدارى شده جهت استفاده، آيا آخر سال كه قيمت آن ترقى نموده است بايد قيمت

ص: 172

وقت خريد حساب شود، يا قيمت آخر سال و آيا اين دو مورد مثل هم است يا فرق دارد؟

بسمه تعالى، زمين خريده شده با پول غير مخمس در صورتى كه حاكم شرع معامله را اجازه كند به قيمت فعلى متعلق خمس است، و در مورد دوم اگر براى تجارت است ترقى قيمت در آخر سال خمس دارد.

2. افرادى سال ها به حج مشرف شده و با توجه به اختلاف يك روز بين مثلاً ايران و حجاز در مناسك در مسائل تقيّه - هيچ وقت قطع به مخالفت حاصل نمى شود... - اعمالى را در روزهاى معلوم به متابعت آن ها انجام داده و حال متوجه شده كه مى فرماييد در اعمال منى تقيّه نيست و بايد وظيفۀ ديگرى انجام دهد حقيقت را روشن و معلوم بداريد كه وظيفه نسبت به گذشته چيست مخصوصاً در صورتى كه حج نيابتى بوده است چه كند؟

بسمه تعالى، اعمالى را كه مى توانست در وقت مقرر بدون تقيّه انجام دهد اگر پيش از وقت انجام داده صحيح نيست و بايد در همان سال و اگر وقت گذشت در سال بعد اعاده كند، ولى اگر در حين عمل به توهّم آن كه وقت است با قصد قربت انجام داده و بعداً شك كرده كه در وقت

بوده يا پيش از وقت محكوم به صحت است.

3. ذبح در مذبح جديد و رمى در قسمت فوقانى جمرات به نظر مبارك صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر ذبح در منى ميسور نباشد در مكان فعلى با رعايت الاقرب فالاقرب صحيح و مجزى است و رمى از طبقۀ فوقانى اگر بلندى مفرط نباشد مجزى است.

4. مسأله گويى به حجاج گفته كه در بيتوته در منى وظيفه اين است كه يا اول شب تا نصف شب در منى باشيد، يا از نصف شب تا صبح و اتفاقاً خودش و جمعى چند سال چنين عمل مى كردند، عصر عيد مكه مى آمدند و تا اعمال را انجام مى دادند و مراجعت مى كردند به منى همين قدر مى شد كه نصف شب نشده وارد منى مى شدند و حال متوجه شده كه نظر مبارك شما نسبت به اين قسم احتياط دادن كفاره است. آيا اولاً اين كفاره لازم است يا خير؟ و ثانياً تكليف مسأله گو با ديگران چيست و آيا رجوع به غير شما در اين گونه موارد مسقط كفاره مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، در مفروض سؤال احتياط واجب دادن كفاره است و مسأله گو ضامن كفارۀ ديگران نيست ليكن بايد مسأله را براى كسانى كه اشتباه براى آن ها نقل كرده بيان كند و رجوع بعد از عمل مسقط كفاره نيست.

ص: 173

5. كسانى كه نايب مى شوند در اعمال حج، اگر به واسطه بى مبالاتى هاى اعراب مخصوصاً با آلودگى هايى كه در اطراف مسجد الحرام برخورد مى كنند منطبق و عقيده شان اين باشد كه مسجد آلوده است و چون چاره نيست من هم با همين آلودگى و نجاست 99 درصد اعمال را انجام مى دهم وگرنه به عقيده خود پاك نمى دانم، آيا چنين كسى مى تواند نيابت كند و يا نيابت اين افراد جايز نيست بر فرض عدم جواز نسبت به اعمال گذشته و اجرتى كه گرفته است چيست؟

بسمه تعالى، از وسواس بايد اجتناب نمايد و احراز طهارت بر وفق موازين شرعيه كافى است و عمل محكوم به صحت و مجزى است ليكن اگر يقين دارد كه عمل مشروط به طهارت را بدون طهارت انجام داده محكوم به بطلان است و استحقاق اجرت ندارد و در فرض يقين به عدم تمكن از عمل صحيح نمى تواند نايب شود.

6. اگر كسى مسأله اى را اشتباهاً گفته كه انجام آن مستلزم كفاره است، حال كفاره بر گوينده واجب است يا عمل كننده يا برخى يا اصلاً كفاره ندارد مطلقاً.

بسمه تعالى، مسأله گو ضامن كفاره نيست.

7. تقليد اغلب مؤمنين بدون تحقيق و تشخيص اعلم است مثلاً در ماه مبارك يك مبلّغى وارد دهى مى شود و به مردم فتواى مرجعى را مى گويد و يا رسماً او را بين جامعه معرفى مى كند، مردم هم به واسطه حسن نيّت از او قبول نموده از آن مرجع تقليد مى كنند، آيا اين گونه تقليدها ثمرى دارد يا خير؟ و آيا لازم است بيدار نمودن آن ها كه وظيفه چيست يا چون تقليد از غير اعلم مى كند و معلوم نيست مخالف با فتواى اعلم باشد اشكالى ندارد؟

بسمه تعالى، حكم شرعى بايد بيان شود ليكن آگاه كردن اشخاص بالخصوص لازم نيست و تقليد اگر از روى موازين شرعيه نباشد صحيح نيست.

8. كسانى كه به انتخاب حمله داران جزء و عضو كاروان محسوب مى شوند از قبيل روحانى و دكتر و آشپز و غيره، ولى طبق قانون اوقاف بايد هر كاروانى مشتمل بر چند نفر باشد، اين هم به نظر مبارك شما اشكال دارد يا فقط بايد منصوب از طرف اوقاف نباشد؟ اين مسأله با اين كه كراراً سؤال شده مع ذلك بعضى مورد حمله واقع شده اند مستدعى است توضيح بدهيد.

بسمه تعالى، همراه كاروان اوقاف به مكه مكرمه مشرف شدن اگر موجب تأييد دستگاه نباشد اشكال ندارد ولى روحانى نبايد از طريق نصب اوقاف همراه شود ولى با انتخاب حمله دار مانع ندارد.

9. رسم است در عروسى ها براى داماد چشم روشنى و هديه مى برند و يا مثلاً مبلغى پول مى دهند،

ص: 174

ولى خوب كه دقت شده احسان كننده متقابلاً منتظر است در اوقات مناسبه طرف به او برگرداند، آيا اين ها هم جزء بدهكارى هايى است كه بايد وصيت به اداى آن كرد يا خير؟ و هكذا هدايايى كه جهت ساختمان جديد مى آورند.

بسمه تعالى، جزء بدهى محسوب نيست.

10. كسى كه حساب سال دارد از نظر تخميس اموال مثلاً روز آخر سال كه مى شود، مى بيند هزار تومان از زيد طلب دارد. و پانصد تومان از عمرو، اگر از عمرو مطالبه كند مى دهد ولى زيد يا ندارد كه طلب را ادا كند، يا آدم بد معامله اى است كه به زودى حاضر نمى شود دِين خود را ادا كند، استفاده از تحرير چنين مى شود كه طلب عمرو بايد تخميس شود، ولى از زيد هر وقت وصول شد جزء عوائد سال وصول است و خمس ندارد مگر چيزى بعد از وصول باقى بماند كه آخر سال آينده تخميس گردد، آيا مسأله همين طور است كه استفاده مى شود يا بعد از وصول بايد تخميس گردد، هرچند تا آخر سال باقى نماند.

بسمه تعالى، طلب هر وقت وصول شد بايد در مورد تعلق خمس همان وقت تخميس شود و آنچه كه در كتاب تحرير الوسيله مسطور است راجع به ترقى قيمت مال التجاره اى است كه از مردم طلب دارد.

11. آيا تكليف مبلّغين در قراء تقسيم اراضى شده از نظر نماز و غيره چيست و وظيفه مردم چگونه است؟

بسمه تعالى، تصرفات در ملك غير موقوف بر اجازۀ مالك است و اگر علم به مالك بودن غير ذى اليد ندارد با اجازۀ ذى اليد تصرف اشكال ندارد و توقف در مرافق عامه مانند مساجد و تكايا در صورتى كه علم به غصبيت در بين نباشد مانع ندارد.

12. سردفترى كه مدت سى سال است داراى دفتر ازدواج است در ده، هر چند در مدت يك سال شش ماه آن به واسطه مسافرت تعطيل و شش ماه ديگر هم شايد ماهى مثلاً چهار يا پنج فقره عقد به ثبت برساند، ولى در عين حال آيا داشتن اين دفتر براى آن شخص جايز است يا نه؟ بر فرض جواز فرق دارد داشتن چنين دفترى با فعلاً درخواست دادن و گرفتن دفتر در زمان حاضر يا خير؟ آيا اين موجب سلب عدالت مى شود اگر عادلش بداند يا نه؟ ضمناً دولت حقّ التحرير و ثبتى تعيين نموده كه هر مقدار مهر زيادتر باشد حقّ سردفتر زيادتر ولى آن ها اكتفا به اين حقّ تعيين شده نمى كنند و خود يك متعارف و معمولى دارند كه آن را مى گيرند آيا آن زيادى حلال است يا خير؟ چون گاهى مى شود براى يك عقد بايد از جايى به جاى ديگر برود يك روز يا نصف روز وقتش براى اين عقد صرف مى شود لذا آن زيادى

ص: 175

را به نظر خود صرف كردن وقت زياد مى گيرد بر فرض كه اخذ زياد جايز و حلال باشد اگر قبلاً نگفته چه مبلغ مى گيرم آيا بعد از انجام عمل دريافت آن چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، با رعايت موازين شرعيه و اجتناب از تأييد و قبول قوانين ضد اسلامى اشكال ندارد و در مقدار حقّ الزحمه منوط به تراضى طرفين است و در صورتى كه قرارداد سابق نباشد استحقاق اجره المثل دارد.

13. كسانى كه عمره مشرف مى شوند مى توانند از جده يا از يكى از مواقيت عمره مانند تنعيم و جعرانه مثلاً محرم شوند يا لازم است از ميقات عمره تمتع محرم شوند هرچند بعد از تشرف به مكه ميقات عمره مفرده را فرموده ايد مى شود از تنعيم و جعرانه و يا يكى از مواقيت عمره تمتع محرم شد. لذا عده اى بدون احرام از مواقيت عمره تمتع رفته اند در مسجد تنعيم محرم شده و خيال كرده اند كه مخيرند بين مواقيت در احرام مطلقاً.

بسمه تعالى، از خارج اگر خواست وارد مكه شود بايد از يكى از مواقيت محرم شود و عبور از ميقات بدون احرام جايز نيست و در حال اختيار احرام از جدّه صحيح نيست بلكه بايد برود به يكى از مواقيت ولى اگر نمى تواند، احرام از جدّه مانع ندارد و احوط در اين صورت آن است كه با نذر باشد.

14. در اعراض از وطن آيا اعراض عملى كافى است مانند كسى كه مثلاً سى سال است در شهرى ساكن و به وطن خود نرفته ولى باز خود را اهل آن وطن مى داند يا در اعراض قصد معتبر است و اصولاً بيان فرماييد معنى اعراض را.

بسمه تعالى، در فرض سؤال اعراض متحقق نيست مگر آنكه قاصد عدم عود باشد و در تحقّق اعراض بايد علاوه بر قصد عملاً هم از آن محل خارج شود.

15. بچه هاى صغيرى كه در صفوف جماعات مى گردند و مردم به آن ها كمك مى كنند گاهى مثلاً يك تومان به آن بچه مى دهند و پنج قران از دست او مى گيرند تا پنج ريال كمك كرده باشند، آيا گرفتن پول به اين قصد از دست صغار جايز است يا نه؟ بر فرض عدم، حال كه گرفته مى تواند برگرداند يا بايد به ولىّ آن طفل برساند.

بسمه تعالى، در مورد سؤال اگر مميّز باشد تصرفات مزبوره از او نافذ است و در غير مميّز منوط به اجازۀ ولىّ شرعى است و اگر از او چيزى گرفته اند بايد به ولىّ او بپردازند.

16. مردى با زن خود از وطن اتخاذى هر دو به وطن اصلى خود مى رود و بنا دارد كمتر از ده روز بماند آيا زن هم تابع شوهر است يا وظيفه زن قصر است؟

ص: 176

بسمه تعالى، در مورد سؤال زن تابع شوهر نيست و وطن شوهر اگر وطن زن نبوده نماز او قصر است.

17. پولى كه سلمانى بابت تراشيدن صورت مى گيرد حلال است يا حرام، بر فرض حرمت اگر مخلوط با پول هاى حلالش باشد و بخواهد در مقام تخميس اموال برآيد لازم است دوبار تخميس كند يا خير؟

بسمه تعالى، با اجرت ريش تراشى على الأحوط معاملۀ پول حرام مى شود و در مورد اختلاط احوط تخميس است و پول حلال در بين كه از درآمد كسب و متعلق خمس است جداگانه خمس دارد و ترتيب هر يك در كتاب تحرير الوسيله مسطور است.

18. معلمى كه در دبستان يا دبيرستان دخترانه يا مختلط درس مى گويد آيا حقوقى كه در قبال اين عمل مى گيرد حلال است يا حرام؟

بسمه تعالى، در صورت تصدى تدريس مطالب مباحه حقوق را مالك مى شود ليكن اگر تدريس در آن مدرسه براى او مفاسد دينى و اخلاقى داشته باشد جايز نيست.

19. زيدى وطن اصلى او مثلاً شيراز است و مدت مثلاً سى سال است كه قم را وطن اتخاذى خود قرار داده و زندگى مى كند آيا بچه هاى زيد هنگامى كه به شيراز مى روند چنانچه قصد اقامه نكنند مى توانند نماز خود را تمام بخوانند يا وظيفۀ آن ها قصر است چون در قم متولد شده اند؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال وطن اصلى پدر وطن اولاد محسوب نيست.

20. بعضى از طلاب كه تقريباً متجاوز از بيست سال است كه در قم به قدر امكان مشغول تحصيل بوده اند، فعلاً از يك طرف به جهت اقامه جماعت در مسجد و از طرف ديگر به واسطه اشتغال به منبر و غالباً به علت مراجعات مردم در امور مذهبى اگر چه به درس آقايان اساتيد شركت مى كنند، ولى نه وقت مطالعه دارند و نه فرصت نوشتن و اين امور موجب شبهه شده در اخذ شهريه و سهم امام (عليه السلام) و چنانچه شهريه منوط به درس خواندن باشد بين خود و خدا خود را اهل نمى دانند در اخذ آن، حال بيان فرماييد اين طلاب مى توانند شهريه و سهم قبول كنند يا خير؟ و بيان فرماييد كه آيا طلابى كه در انجام وظايف خود تقصير مى كنند مديون حضرت ولى عصر (عليه السلام) مى باشند يا فرداى قيامت طلبكارشان مردم است؟

بسمه تعالى، كسانى كه در حوزات علميه متصدى مشاغل حوزه يا ساير خدمات دينى و مذهبى هستند اشكال ندارد از راتب مقرره استفاده كنند و در مورد عدم استحقاق مديون ولى امر سهم مبارك هستند.

21. ساعاتى كه براى نماز در قطار اعلام مى شود معمولاً آن ها كه اهل نمازند با اطمينان به وقت نماز

ص: 177

مى خوانند، ولى براى بعضى ها كه معمولاً در تشخيص وقت دقت داشته اند مورد شك واقع مى شود، مخصوصاً براى نماز صبح رعايت احتياط هم مقدور نيست چون قطار حركت مى كند آيا نماز بخواند ولو با شك در دخول وقت يا صبر كند يقين حاصل شود و در قطار در حال حركت بخواند؟

بسمه تعالى، با شك در دخول وقت نماز مجزى نيست ليكن بهتر آن است كه جمع كند بين نماز در توقف گاه با شك در وقت و بين نماز در بين راه بعد از يقين به وقت.

22. در بين وضو پيشامدى شد كه بايد احتياطاً وضو را از سربگيرد آيا براى به هم خوردن وضو جفاف لازم است يا تجفيف هم جايز است و آيا فرو بردن صورت و بازو مثلاً در ميان آب موجب ابطال آن مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، فرو بردن صورت و بازو موجب ابطال نمى شود و در عمل به احتياط مى تواند همان وضو را اتمام كند و ثانياً احتياطاً استيناف نمايد.

23. در هديۀ منبر اگر دعوت كنندگان از سهم امام (عليه السلام) كه مجازند بدهند يا سيد از سهم سادات بدون كسب اجازه از منبرى كه آيا رضايت دارد يا ندارد برى ءالذمه مى شوند يا لازم است بدون اجازه قبلى از غير وجوه بدهند.

بسمه تعالى، در مورد قرارداد اجرت يا استحقاق اجرة المثل و همچنين در مواردى كه متعارف است به منبرى اجرت مى دهند نمى تواند سهم مبارك يا سهم سادات را بابت آن حساب كند.

24. جوان متدينى سؤال كرد كه در اين چند سال اخير با انتشار كتب آقاى على شريعتى و شهيد جاويد و كتب سيد ابوالفضل برقعى و اختلافاتى كه بين طرفداران و مخالفين اين كتب پيدا شده در هر دو طرف افراد متدين و وزينى قرار گرفته اند كه نمى توان قضاوت كرد حق با كدام دسته و جمعيت است و اين موضوع نهايت موجب تحير و سرگردانى ما در امر دين شده است، آيا در اين مشكلات چه بايد كرد؟ راهنمايى بفرماييد؟

بسمه تعالى، لازم است مسلمين از اختلافات كه به دست سازمان ها در بين آن ها حادث مى شود خوددارى كنند.

25. آيا حقوق بازنشستگى افراد ادارى هم مانند ماترك آن ها بعد از فوتشان بين تمام ورثه تقسيم مى شود يا نه چون طبق قانون دولتى به بعضى وراث داده نمى شود.

بسمه تعالى، اگر از حقوق زمان خدمت كم شده و در وقت بازنشستگى پرداخت مى شود جزو تركه است و به تمام ورثه مى رسد و اگر از طرف خود اداره پرداخت مى شود به هر كس بدهند به او اختصاص دارد.

ص: 178

26. افرادى كه كارشان در سفر واقع شده مانند معلمين كه مرتباً مثلاً از تهران به كرج مى روند تدريس مى كنند و شب به تهران برمى گردند مى فرماييد هر روز مسافرند چون در تمام خواندن نماز و گرفتن روزه شغل سفرى مناط است نه كثيرالسفر بودن استدعا دارند اگر مى شود اجازه بفرماييد در اين مسأله رجوع به غير كنند كه كثيرالسفر را كافى مى دانند براى اتمام.

بسمه تعالى، مورد سؤال از موارد رجوع به غير نيست.

27. مجاز از طرف حاكم شرعى در مداخله امور صغار براى تسهيل امر بازماندگان با رعايت صرفه صغار چنين مى كند: تمام اموالى كه از بچه هاى صغير در معرض استعمال است مانند منزل و لوازم آن و غيره تصرف در آن ها را با مادر بچه ها مصالحه مى كند در مدت مثلاً تا ده سال كه نفر آخر هم به حد بلوغ برسد به همان زحماتى كه مادر براى بچه ها مى كشد مثلاً اگر تصرفاتى در اموال سالى دو هزار تومان اجرت دارد مادر هم اجرت زحماتش دو هزار تومان و اگر بيشتر است بيشتر و كمتر است كمتر و مادر بچه ها هم قبول مى كند، آيا به نظر مبارك شما اين مصالحه در رفع اشكال تصرف در مال صغير كافى است يا راه ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، مصالحۀ مزبوره نسبت به اموال هر صغيرى تا زمان بلوغ او اگر مقرون به مصلحت او باشد اشكال ندارد.

متع الله المسلمين بطول بقائكم الشريف

[سؤال 4207] 2069

بسمه تعالى

1. اشخاصى كه با پول غير مخمس زمين و يا جنس ديگرى خريده اند و قيمت آن در ظرف چند سال ترقى كرده و بعد از ترقى، تنزل كرده و فعلاً مى خواهند خمس مال را بدهند، بعد از امضاى آن بايد خمس اعلى القيم را بدهند يا اين كه بايد خمس قيمت فعلى كه تنزل كرده بدهند؟

بسمه تعالى، بعد از رجوع به حاكم شرع و اجازۀ معامله نسبت به مقدار خمس، احتياط آن است كه خمس زمين را به قيمت اعلاى آن بدهد گر چه به قيمت فعلى بعيد نيست كفايت كند.

2. طلاهاى مسكوك، مثل اشرفى طلا و يك پهلوى ها كه در اين زمان به عنوان متاع و مثمن خريد و

ص: 179

فروش مى شود اگر به حد نصاب برسد زكات دارد يا خير؟ همچنين پول نقرۀ مسكوكى كه پنجاه سال يا شصت سال قبل در مملكت رايج بوده زكات دارد يا خير؟

بسمه تعالى، زكات دارد.

3. اگر كسى تبرعاً به نيابت چند نفر براى عمره مفرده محرم شد و اعمال عمره را انجام داد اين عمره براى تمام چند نفر واقع شده يا اين كه براى يك نفر آن ها واقع شده يا اين كه براى هيچ كدام واقع نشده؟ در صورتى كه براى هيچ كدام واقع نشده باشد، اين شخص هنوز محرم است يا خير؟

بسمه تعالى، در عمره استحبابى نيابت از چند نفر مانع ندارد.

[سؤال 4208]

4. شخصى ادارى ماشين براى رفتن سر كار ادارى خود مى خرد. آيا آن ماشين خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر فقط براى رفتن به محل كار خود مورد حاجت است، خمس دارد.

[سؤال 4209] 2070

بسمه تعالى 9 / 7 / 1358

محضر مقدس استاد بزرگوار، نايب الامام (عليه السلام)، امام خمينى دامت بركاته، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

1. از جناب مستطاب عالى نقل شده كه كسى كه از پول خمس نداده چيزى خريده و تنزل كرده است موقعى كه خمس قيمت فعلى آن چيز را بدهد ذمه اش برى ء مى شود اطلاق نقل مى گيرد صورتى را كه بعد از گذشتن سال از تعلق خمس اين كار را كرده باشد چه سال براى خمس تعيين كرده باشد و چه سال قرار نداده باشد آيا صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر بعد از سال با ربح غير مخمس چيزى بخرد معامله نسبت به مقدار خمس فضولى و موقوف است به اجازه حاكم شرع اگر اجازه كند خمس قيمت فعلى زمين را بايد داد و اگر اجازه نكند خمس پولى كه سال

ص: 180

بر آن گذشته بايد داده شود و اجازه وكلا بايد روى موازين باشد.

2. تپّه اى است كه جزء مرتع روستا مى باشد و مالكى ندارد، شخصى دست به حفارى برده و قطعه هايى از سفال و ظروف عتيقه در آن تپّه پيدا نموده، شرعاً فروش و يا تصرف آن ها كه قيمت ارزنده هم دارد چه صورت دارد لطفاً جهت حل اين مسأله كه اكنون اختلاف ايجاد كرده جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر مالكى براى آن پيدا نشود ملك واجد است ولى بايد خمس آن را بدهد و چنانچه دولت اسلامى مقرّراتى در اين باب دارد واجب است مراعات شود.

[سؤال 4210] 2071

بسمه تعالى

1. سرقفلى با شرايط شرعى كه دكان دار به عنوان محل كسب با پول مخمس تهيه مى نمايد و قيمت سوقى آن در ترقّى و تنزّل است، آيا در رأس هر سال خمسى - مثل ساير اجناس مغازه - به قيمت روز حساب سال حساب شود و تخميس شود يا اين كه حكم زمين زراعتى براى زارع را دارد؛ هر وقت سرقفلى را فروخت و سود كرد بايد خمس بدهد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، تا نفروخته خمس ندارد.

2. در رسالۀ عمليه حضرت آيت اللهى آمده است: «مركبى كه از ربح كسب تهيه مى شود براى اين كه سوار شود و به تجارتخانه يا مزرعه يا دكان يا محل كار خود برود، بدون آن كه جنس تجارت با آن حمل نمايد»، فرموده ايد: «بايد خمس آن را بدهد» و در استفتائات جديد فرموده ايد: «مركب مورد احتياج براى رسيدن به محل كار و كسب خمس ندارد»، توضيح مطلب چگونه است؟

بسمه تعالى، مركب اگر فقط براى رفتن به محل كار مورد نياز است خمس دارد و اگر در زندگى شخصى خود و عايله اش به آن حاجت دارد، خمس ندارد.

[سؤال 4211]

3. تاكسى و اتوبوس و مينى بوس و وانت بار و ماشين هاى شركت هاى خصوصى كه براى حمل اجناس تجارتى مى باشد و با پول مخمس تهيه شده اند و قيمت سوقى آن ها در ترقّى و تنزّل است، آيا در رأس هر سال خمسى بايد به قيمت عادلۀ

ص: 181

روز حساب شود و تخميس شود يا بعد از فروش اگر سود كرده خمس آن ها داده شود؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، تا نفروخته خمس ندارد. و همچنين بعد از فروش مگر آن را سرمايۀ تجارت قرار دهد.

4. در رسالۀ عمليه حضرت آيت اللهى آمده است: «هرگاه چيزى براى مؤونه از ربح سال تهيه كنند و آن را در سال بعد بفروشند، واجب است خمس آن را فوراً بدهند و اگر در فروش، ربح به دست آمده، ربح آن جزء درآمد سال فروش محسوب مى شود»، بفرماييد اگر اين مؤونه را به عنوان تعويض بفروشد، يعنى مثلاً فرش را مى فروشد كه فرش ديگرى تهيه نمايد، آيا به طريق مذكور بايد خمس ادا نمايد يا چون سلب احتياج نشده، حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، اگر مؤونه را به مؤونۀ ديگر تبديل كند خمس ندارد، ولى اگر بعد از سال، مؤونه را بفروشد، پول فروش آن، بدون انتظار سر سال خمس دارد.

[سؤال 4212] 2072

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب، نايب الامام، آيت الله العظمى حضرت امام خمينى، دامت بركاته، تقاضامندم چند مسأله اى كه مورد ابتلا است، جواب مرقوم فرماييد:

1. كسى كه ماشينى از پول خمس داده، خريده براى اين كه از درآمد آن استفاده نمايد و بعد از مدتى مى فروشد و از آن ربح مى برد، آيا به ربحش خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. راننده اى كه تا به حال حساب سال نداشته و ماشينى دارد كه روى آن كار مى كند و معيشتش از اين راه اداره مى شود، حالا كه مى خواهد حساب نمايد و خمسش را بپردازد، آيا بايد به قيمت فعلى اش حساب كند و يا پولى كه موقع خريد پرداخته؟

بسمه تعالى، اگر حاكم شرع، معامله را نسبت به مقدار خمس امضا نمايد، ميزان قيمت فعلى است.

ص: 182

3. دهى است كه مسجد دارد ولى به خاطر دورى راه، مى خواهند مسجد ديگرى را بسازند، آيا اجازه مى فرماييد كه از سهم مبارك امام (عليه السلام) صرف نمايند.

بسمه تعالى، با تعيين مقدار، تحصيل اجازه نماييد.

[سؤال 4213] 2073

بسمه تعالى

محضر مبارك آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله

1. اگر شخصى پولى به دست آورد و در بين سال، خمس آن پول را رد كرد و بعد ملكى خريد و آن ملك قيمتش بالا رفت بدون آن كه ملك را بفروشد، آيا خمس به عين آن تعلق گرفته است يا نه؟

بسمه تعالى، عين ملك متعلق خمس نيست و اگر براى تجارت بوده، ترقى قيمت آن خمس دارد.

2. كارگرهايى كه در خارج از كشور هستند وقتى مى خواهند بيايند ايران، گمرك اثاثى را كه همراه دارند مى گيرد و بعد آن ها را مى فروشند؛ آيا ديگران مى توانند آن اشيا را بخرند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر احتمال دهند كه روى موازين شرعى و قانونى فروخته مى شود، مى توانند بخرند.

3. شخصى داراى دو خانه است در دو شهر؛ گاهى زن و بچه هايش داخل آن خانه زندگى مى كنند و گاهى داخل آن خانۀ ديگر؛ آيا هر دو خانه هايش جزء مؤونه حساب مى شود يا نه؟ به طور واضح، نظريۀ خود را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر به هر دو خانه براى زندگى نياز دارد، از مؤونه هستند.

[سؤال 4214] 2074

بسمه تعالى

اگر كسى خانۀ مسكونى خود را بفروشد، در صورتى كه آن را با پول مخمس خريده باشد، آيا مازاد قيمت آن خمس دارد يا نه؟ و اگر از ربح سال خريده است چه مقدار و در چه صورتى بايد خمس بدهد؟

بسمه تعالى، اگر خانه را با ربح مخمس تهيه كرده است، پول فروش آن

ص: 183

خمس ندارد؛ هر چند قيمت آن ترقى كرده باشد، و چنانچه با درآمد كسب و حقوق بدون پرداخت خمس تهيه كرده است، هر چند از مؤونه بوده، تمام پول فروش آن بدون مراعات سرسال خمس دارد.

[سؤال 4215]934

3. اگر شخصى كه خمس خود را مى داده خانه اى بخرد كه مبلغ زيادى مقروض گردد و به واسطۀ آن قرض، خمس از او ساقط گردد و پس از دو يا سه سال خانه اى را كه خريده، به صاحبش بازگرداند و قرض او نيز مرتفع گردد، اين شخص چگونه بايد خمس دهد؟

الف. آيا مالى را كه قبلاً (قبل از معامله) داشته و خمس آن را داده، بايد كسر كند و بعد، باقيمانده را خمس دهد؟

ب. كليه اموال را - چه آن كه خمس آن را قبلاً داده يا نداده - حساب نمايد و خمس دهد؟

بسمه تعالى، مقدارى كه خمس آن داده شده و ترقى قيمت نسبت به آن مقدار استثنا مى شود.

[سؤال 4216]6646

2. منزلى فروخته و خمس آن را داده اند و با پول آن، زمينى خريده اند. بعد از مدتى، با مبلغى منفعت، آن زمين را فروخته اند، ولى خمس منفعت را نداده و بلافاصله خانه اى خريده اند. آيا آن منفعت خمس داشته يا نه، در صورتى كه كسى كه چنين كارى كرده، فاقد خانه بوده است؟

بسمه تعالى، اگر براى تجارت نبوده، ترقّى قيمت خمس ندارد.

[سؤال 4217]1466

3. اگر قيمت سوقيه افزايش يافته، نه اين كه گوسفند چاق شده، آيا افزايش قيمت هم نما است و بايد خمس بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مال التجاره نيست، ترقى قيمت آن خمس ندارد.

ص: 184

[سؤال 4218]2315

2. در صورتى كه فردى سال داشته باشد و زمين درخت دارى را براى امرار معاش، با پول قرضى به مبلغ دو هزار و پانصد تومان مى خرد و پس از چند سال، خمس پول اصل زمين را مى دهد و پس از پانزده سال، آن را به دوازده هزار تومان مى فروشد. آيا خمس ترقى و اصل آن زمين بر او واجب است؟

بسمه تعالى، اگر ترقى قيمت بعد از اداى خمس حاصل شده، خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4219]1242

2. اگر كسى خانۀ مسكونى خود را بفروشد در صورتى كه آن را با پول مخمس خريده باشد آيا مازاد قيمت آن خمس دارد يا نه و اگر از ربح سال خريده است چه مقدار و در چه صورتى بايد خمس بدهد؟

بسمه تعالى، اگر خانه را با ربح مخمس تهيه كرده است پول فروش آن خمس ندارد.

[سؤال 4220] 2075

بسمه تعالى 6 / 11 / 1360

با عرض سلام به حضور محترم رهبر كبير انقلاب و ياران و كارگزاران راستينش، خواهشمند است چند مسائلى از محضر امام امت سؤال گردد.

1. خانه اى چند سال قبل به قيمت 6 هزار تومان كه وجوهات آن داده شده بود خريدارى گرديده و در طول انقلاب اين خانه فروخته شده به قيمت 200 هزار تومان و چون معاملات خريد و فروش از طرف دولت اسلامى ممنوع بوده نتوانسته خانه اى بخرد در نتيجه مبلغ 200 هزار تومان به مدت دو سال يا بيشتر راكد مانده است حالا اين پول از نظر وجوهات چگونه است؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 185

2. گفته مى شود كه اگر كسى 3 روز تظاهر به روزه خوارى بكند و علنى روزه خود را بخورد قتلش واجب است، آيا اين مطلب مورد تأييد مى باشد؟ راه توبه براى اين چنين فردى باز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر جدّاً توبه كند قبول است و تا نزد حاكم شرع ثابت نشده حد ندارد و مسأله به اين نحو كه ذكر شد خلاف واقع است.

[سؤال 4221]4045

10. اگر در چند سال قبل خانه اى كه خريده ايم تخميس شده، اما حالا قيمتش دو برابر شده، آيا اينك اضافه قيمت آن را بايد تخميس كرد؟

بسمه تعالى، اگر خانه براى فروش نبوده، اضافۀ قيمت در فرض مرقوم، خمس ندارد.

[سؤال 4222] 2076

بسمه تعالى 29 رمضان 1402 ق

محضر شريف حضرت مستطاب، آيت الله العظمى الامام الخمينى، مدّ ظله العالى

معروض مى دارد: شخصى زمينى خريدارى نموده به مبلغ 10/000 تومان كه خمس آن را داده است؛ بعد از مدتى زمين را به مبلغ 30/000 تومان مى فروشد و مكۀ مكرمه مشرف مى شود. از ربح كسب (زمين) بابت خمس چيزى نمى پردازد؛ سه سال از اين مدت مى گذرد؛ آيا سود فروش همان سال را بپردازد يا سود سه سال را با فرض اين كه ده هزار تومان سود نموده باشد؟

بسمه تعالى، اگر زمين را براى فروش تهيه كرده، خمس اضافۀ پول فروش و ارباح بعدى را بايد بدهد.

[سؤال 4223] 2077

بسمه تعالى 8 / 9 / 1359

محضر مقدس آيت الله العظمى امام خمينى متع الله المسلمين بطول بقائه

پس از اهداى تحيت و سلام، به عرض عالى مى رساند: كسى كه شغل طلا فروشى

ص: 186

دارد و سال قبل تقريباً 9 كيلو طلا داشته حساب كرده و خمس آن را داده، ولى فعلاً تقريباً هفت كيلو طلا دارد، كه از جهت وزن كمتر شده، ولى قيمت آن بيشتر از سال قبل است، به چه نحو بايد حساب كند؟ والسلام عليكم ورحمة الله

بسمه تعالى، با فرض اين كه شغل او خريد و فروش طلا است، بايد قيمت ملاحظه شود.

[سؤال 4224]961

3. شخصى اتومبيل سوارى تخميس شده خود را مى فروشد و اتومبيل جديدى با قيمت بيشتر در بين سال مى خرد و بعد هم به قيمت آن افزوده مى شود؛ سر سال چه مقدار بايد خمس آن را بدهد؟ قيمت خريده شده يا قيمت روز؟

بسمه تعالى، به نسبت پول غير مخمس كه براى آن داده، به قيمت روز خمس دارد.

[سؤال 4225]1408

4. منزل مسكونى خود را فروخته ام و زمينى خريده و مشغول ساختمان آن مى باشم. آيا وجوهات به همۀ آن تعلق مى گيرد يا بر باقيماندۀ آن تعلق خواهد گرفت چون در شهرستان كه بودم در زمان مرحوم آيت الله شاهرودى رحمه الله منزل مسكونيم به حساب سال آمده بود.

بسمه تعالى، منزل مسكونى اگر قبلاً تخميس شده، پول فروش آن خمس ندارد.

[سؤال 4226]2044

2. سرمايه كارگاهى كه خمس آن پرداخت شده؛ پس از فروش اگر اضافه قيمت (سود) داشته باشد، براى اضافه قيمت بايد خمس پرداخت نمود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مال التجاره نيست، اضافه قيمت، خمس ندارد.

ص: 187

[سؤال 4227]1915

3. اشيايى كه براى استفاده جهت امرار معاش - مثل گوسفند يا گاو يا نخل - مى خرد، از وجه خمس داده و در ضمن سال، به سببى از اسباب، بعضى از آن ها را مى فروشد، اگر زيادى قيمت داشته باشد جزء ساير ارباح است تا آخر سال حساب كند يا فورى خمس آن را بدهد؟

بسمه تعالى، اگر براى خريد و فروش و تجارت نبوده، زيادى خمس ندارد.

[سؤال 4228] 2078

بسمه تعالى 10 / 12 / 1360

محضر مبارك رهبر عالى قدر، حضرت امام خمينى

بعد التحية و الثناء، لطفاً فتواى خود را در اين مسأله بيان فرماييد:

اگر شخصى زمين بايرى را آباد و چاه عميق و آنچه كه مورد نياز آبادى زمين است، احداث نمايد و خمس آن ملك را پرداخت نمايد و هر ساله كه سررسيد حساب سال دارد، خمس محصول و درختكارى و غيره را حساب و پرداخت نمايد و بعد از مدتى صاحب ملك اراده نمايد كه در بين سال، زمين خود را بفروشد و با پول حاصله، ملك ديگرى را خريدارى نمايد، سؤال ما اين است كه آيا اين شخص بايع بايد اول سال كه شد خمس پولى را كه ملك خريده، دوباره سر سال پرداخت نمايد يا خير؟ چون بعضى ها مى گويند: ملك، مخمس شده و ديگر خمس ندارد و بعضى مى گويند: بايد پولى كه خرج ملك اول نموده و خمس آن را داده كسر نمايد و بقيه را كه منافع ملك اول شده، حساب كند و بدهد؛ نظر مبارك حضرت عالى در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، اگر خمس ملك را داده، پول فروش آن خمس ندارد.

[سؤال 4229]81

2. اگر ابزار كسب و كار - كه به فتواى شما خمس دارد - خمسش را داده، حالا قيمت آن ها زياد شده است؛ آيا سر سال كه حساب مى كند، بايد آن زيادۀ قيمت ابزار

ص: 188

و دكان را هم حساب كند يا نه؟

بسمه تعالى، ترقى قيمت آن، خمس ندارد.

[سؤال 4230]7135

6. تراكتورى كه جهت كار خريده شده مبلغ يكصد هزار تومان، اگر بعد از چند ماه فروخته شود مبلغ يكصد و پنجاه هزار تومان و اين مبلغ را بعد از گذشت يك سال جهت ساختمان خرج نمايد، در صورتى كه پول اوليه تراكتور مخمس باشد، آيا ارتفاع قيمت و گذشت يك سال در وجوب خمس اثر دارد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال ترقى قيمت خمس ندارد.

[سؤال 4231]1996

5. اگر چند نهال بكاريم و خمس آن ها را بدهيم سال بعد كه به صورت باغ بزرگى در مى آيد و قيمت آن خيلى بالا مى رود، آيا زيادى قيمت خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم خمس ندارد.

[سؤال 4232]1996

2. اگر خمس گوساله اى داده شود كه مثلاً آن گوساله 20000 ريال ارزش دارد و در سال آينده كه گوساله بزرگ مى شود و به صورت گاو در مى آيد و قيمت آن 50000 ريال مى شود، آيا بايد خمس زيادى قيمت گوساله را پرداخت كرد يا به طور كلى گوساله ديگر خمس ندارد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم اگر براى فروش نباشد نموّ عين و ترقى قيمت خمس ندارد.

[سؤال 4233] 2079

بسمه تعالى 7 / 1 / 1362

محضر مقدس رهبر عالى قدر، اميد مستضعفان جهان، مرجع معظّم، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته، سلام عليكم

ص: 189

با عرض تبريك سال نو و اميد اين كه سال جديد، سال پيروزى نهايى رزمندگان عزيز اسلام بر قواى كفر جهانى باشد؛ خاطر مبارك را به سؤالى شرعى معطوف داشته، استدعا مى نمايد تكليف شرعى در اين خصوص را روشن فرمايند:

با خريد خانه اى با استفاده از وام بانكى، به علت دورى محل كار تا منزل، تصميم به تعويض اين منزل تا نزديكى محل كار گرفتم و پس از فروش خانه قبلى، با كسر مبلغ وام (بدهى بانكى) مابقى بهاى خانۀ فروخته شده را از خريدار وصول و سپس درصدد تهيۀ منزل ديگر برآمدم. حالا نظر مى دهند كه به مابقى پولى كه نقد دستت آمده خمس تعلق مى گيرد و اگر قبل از وصول پول مذكور، خانۀ ديگرى مى خريدى و خود را بدهكار مى نمودى خمسى تعلق نمى گرفت. با توجه به اين كه اين مسأله را در زمان معامله نمى دانستم و پس از فروش خانه و دريافت پول، به آن صورتى كه گفته شد اين نظر را مى دهند، بفرمايند:

1. اصلاً خمسى از اين بابت به اين جانب تعلق مى گيرد يا خير؟

2. اگر خمسى تعلق مى گيرد، بر كل بهاى خانۀ فروخته شده تعلق مى گيرد يا فقط به وجه نقدى كه پس از كسر ميزان وام به دستم رسيده است؟

بسمه تعالى، اگر خانه را با وام تهيه كرده ايد و قبل از پرداخت وام، آن را فروخته ايد، به پول فروش خانه خمس تعلق نمى گيرد؛ حتى در اضافه بر مقدار وام.

[سؤال 4234]2657

4. كسى كه خانه اى محقّر داشته و آن را به فروش رسانده و خمس آن پول را داده و با آن پول، خانۀ ديگرى خريده و دوباره به مقدار زيادترى آن را به فروش رسانده، با اين كه خود فروشنده خانۀ مسكونى ندارد، با اين پول خانه اى را براى سكونت خريده آيا خمس مازاد را پرداخت كند؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، خمس زياده واجب نيست.

ص: 190

[سؤال 4235] 2080

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب، امام امت، خمينى بت شكن

خانه اى مسكونى داشته ام به بهاى شصت هزار ريال كه چندين سال قبل خمس آن را پرداخته ام. مدتى پيش خانۀ فوق را به يكى از بستگان خود فروخته و با پول آن شروع به ساختن ساختمانى جديد نموده ام. اينك با توجه به اين كه سال مالى جديدم فرا رسيده و ساختمان جديد نيز به پايان نرسيده، ولى مبلغ هفت صد و ده هزار ريال از پول ساختمان فروخته شده برايم باقيمانده، خواهشمند است پاسخ فرمايند كه نسبت به آن چگونه بايد عمل نمايم؟ والسلام

بسمه تعالى، در فرض سؤال، پول فروش خانه خمس ندارد.

[سؤال 4236] 2081

بسمه تعالى 11 / 2 / 1361

مديريت دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله العالى

اين جانب دبير مدرسه راهنمايى شهرستان سراب كه دو سال پيش به اين شهرستان انتقال يافتم خانه ام را فروخته ام و با پول آن خانه تا كنون نتوانستم در اين شهرستان خانه اى مناسب بخرم، اكنون كه مدت نزديك دو سال از فروش خانه مى گذرد آيا به پولى كه در نزدم مى باشد خمس تعلّق مى گيرد يا نه؟ البته مقدارى پول خمس داده شده داشتم و مقدارى هم وام گرفته بودم و از پول آن ها خانه ساخته بودم. خمس به اين پول (يعنى فروش خانه) چگونه تعلق مى گيرد؟ خواهشمندم توضيح فرماييد، ضمناً در صورت تعلق خمس نحوه پرداخت آن را اشاره فرماييد؟ و آيا اجازه مى فرماييد سهم سادات و هم چنين مقدارى از سهم امام را خودم بپردازم؟ و آيا مى توان سهم امام و سهم سادات را به حساب جنگ زدگان و ديگر حساب هاى دولتى واريز كرد؟

ص: 191

بسمه تعالى، پول فروش خانه نسبت به مقدارى كه خمس آن را داده ايد خمس ندارد و نسبت به مقدار وام اگر وام را از درآمد و حقوق داده ايد خمس دارد و مى توانيد به حساب شماره هزار تعاون اسلامى قم حواله كنيد و مجازيد سهم سادات خودتان را به سيّد فقير و متديّن بپردازيد، موفق باشيد.

[سؤال 4237] 2082

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران حضرت امام خمينى، سلام عليكم، پس از عرض سلام و ادب، مستدعى است پاسخ دو سؤال زير را به اين حقير ابلاغ فرمايند:

1. در سال 58، محل خدمت حقير شهر سمنان بود و در آن جا با استفاده از مبلغ 2/900/000 ريال وام از بانك ملى و مقدارى قرض الحسنه از برادران دينى و مقدارى پس انداز خودم، خانه اى به مبلغ 4/650/000 ريال خريدارى نمودم. ضمناً اين حقير از روزى كه صاحب درآمدى شده ام، سال براى خود داشته و هر ساله خمس متعلقه را به نمايندگان آن حضرت تقديم نموده ام. اينك از سمنان به كرج انتقال يافته ام آن خانه را در سمنان فروخته و پس از بازپرداخت و استرداد وام دريافتى و ماليات هاى متعلقه و ساير هزينه هاى آن، مبلغى حدود 7/000/000 ريال برايم مانده كه مى خواهم در كرج خانه اى خريدارى و با خانواده ام در آن سكونت كنم و غير از اين مبلغ وجه ديگرى ندارم و امكان وصول وام مجدد در كرج برايم نيست. آيا مبلغ مذكور خمس دارد يا خير و اگر دارد چگونه و پس از گذشت چه مدت؟

بسمه تعالى، اگر بعد از فروش خانه وام آن را ادا كرده ايد و پولى كه داده ايد از همان پول فروش خانه بوده خمس واجب نيست.

2. كسى است كه از ابتدا تا كنون خمس پرداخت نكرده است، آيا مى شود در منزل او و روى فرش او

ص: 192

وارد شد و نماز خواند و از غذاى او استفاده كرد و آيا غسل هاى او درست است؟

بسمه تعالى، اگر يقين به بودن خمس در منزل و فرش نباشد، تصرف و نماز در آن مانع ندارد و اگر آب مباح باشد غسل صحيح است.

[سؤال 4238]6446

3. اگر شخصى خانه اى كه جزء مؤونه اش نبود، خريد و از اجارۀ آن خانه صرف تعمير و رنگ كارى او كرد و ممكن است به واسطۀ رنگ و تعمير آن، تا اندازه اى قيمت خانه اضافه شده باشد - و البته آن خانه را نمى خواهد بفروشد - آيا خمس آن مقدارى كه خرج كرده، آخر سال خودش بدهد يا با آن مقدارى كه قيمت خانه اضافه شده است؟

بسمه تعالى، بايد خمس قيمت اضافى را بدهد.

[سؤال 4239] 2083

بسمه تعالى

پس از سلام؛ محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى مرجع تقليد و رهبر عظيم الشأن، امام خمينى، مدّ ظله العالى

خانه اى داشتم كه در آن ساكن بودم و مقدارى پول مخمس و مقدارى هم كه هنوز خمس تعلق نگرفته بود، داشتم و چند هزار تومان هم قرض گرفتم و به آن اضافه كردم و 60 متر مربع زمين خريدم و در آن 2 تا اتاق احداث كردم و قصدم اين بود وقتى كه عمارت قيمتش كمى بالا رفت، بفروشم و قرض خود را ادا كنم و استفاده اى هم كرده باشم. بعد از 5 يا 6 ماه كه قيمت عمارت كمى بالا رفت اتفاقاً خانه اى كه قبلاً داشتم، فروختم و خمس آن را هم دادم و قبل از مُضىّ سال به خانۀ تازه احداث شده احتياج شديد پيدا كردم و فعلاً در آن ساكنم، آيا اين خانه خمس دارد؟ و در صورتى كه دارد، خمس قيمت تمام شده يا خمس قيمت فعلى واجب است؟ و مقدارى هم بعد از سكونت دوباره خرج كرده ام؛ حكم آن چگونه است؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدارى كه وام ادا نشده يا از غير درآمد كسب صرف

ص: 193

شده خمس ندارد و نسبت به بقيه بايد تخميس شود و نسبت به آنچه خمس آن داده شده، دو مرتبه خمس ندارد.

[سؤال 4240]511

2. آيا جهيزيه و يا قباله را اگر فروخت، مازاد بر قيمت اول را سر سال خود چه كند؟ ترقّى جهيزيه و قباله كه روزى صد تومان و اكنون يك صد هزار تومان گرديده، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد؛ مگر آن كه از پولى تهيه شده باشد كه بايد خمس آن را بدهد.

[سؤال 4241] 2084

بسمه تعالى

1. منزلى از پدرم به من ارث رسيد؛ در موقع فوت پدر، قيمت منزل يك هزار تومان بوده و بعد از مدتى قيمت آن به ده هزار تومان رسيده و آن را فروختم؛ آيا آن 9 هزار تومان خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. زنى از زنا حمل پيدا كرد و طفل را بعد از مدت 6 ماه عمداً سقط جنين نمود، ديۀ اين فرزند را چه كسى بايد بدهد؟

بسمه تعالى، اگر خود مادر مباشر سقط بوده بايد بدهد.

3. زن به واسطۀ مريض بودن، در ماه رمضان روزه نگرفت يا آن كه عصياناً روزۀ خود را خورده است و تا ماه رمضان ثانى روزه نگرفت و تمكّن بر كفاره ندارد، غير از مهريه اى كه از شوهر طلبكار است، آيا واجب است كه به اندازۀ كفاره از مهريه از شوهر خود گرفته و اداى كفاره نمايد يا خير؟

بسمه تعالى، كفاره واجب است ولو اين كه از مهريه بگيرد و بپردازد.

4. دختر در خانۀ پدر نذر كرده به جهت حاجت شرعى، و حاجت برآمد، اما به نذر عمل ننمود و تمكّن بر كفاره ندارد، غير از گوشوارۀ طلا و دستبند طلا، آيا واجب است كه آن ها را فروخته و اداى كفاره نمايد يا خير؟

ص: 194

بسمه تعالى، گوشواره و دستبند اگر ملك خود او است و نذر با صيغۀ شرعى بوده، لازم است كفاره بدهد ولو به فروش آن ها و در غير اين صورت، فروش لازم نيست.

[سؤال 4242]6799

2. در جواب سؤالى راجع به اين كه اگر مالى را كه به ارث مالك شده بفروشد، فرموده ايد: «خمس ندارد» و در بعضى چاپ ها توضيح دارد: «اگر ارث را بفروشند، از ترقّى آن بايد خمس بدهد»؛ تكليف واقعى چيست؟

بسمه تعالى، ترقّى آن خمس ندارد؛ حتى بعد از فروش.

[سؤال 4243]5316

2. مال ارث را اگر وارث بفروشد و قيمت روز فروش زيادتر از روز انتقال باشد سابقاً مى فرموديد اين زياده جزء ربح مكاسب است و اگر از مؤونه زياد بيايد خمس دارد، فعلاً نقل شده كه حضرت عالى فرموده ايد خمس ندارد، از محضر مبارك تقاضا مى شود فتواى فعلى را مرقوم فرماييد و همچنين در هبه.

بسمه تعالى، خمس ندارد و خمس به ربح تجارت تعلق مى گيرد و اين جا صدق نمى كند.

[سؤال 4244] 2085

بسمه تعالى

حضور محترم شوراى استفتائات دفتر امام

1. اگر كسى مالى را كه به ارث برده است، بفروشد، خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟ و در صورت تعلق، آيا به قيمت اضافى آن تعلق مى گيرد يا به تمام ارزش آن؟ و در هبه با فرض همين مسأله چطور؟

بسمه تعالى، در ميراث و موهوب خمس واجب نيست؛ حتى بعد از فروش.

ص: 195

[سؤال 4245]

2. كسى كه تا به حال خمس نداده است آيا تمام دارايى اش را بايد حساب كند يا مخارج عرفى استثنا مى شود؟ و زمين و باغى كه قيمت آن ترقّى كرده است ولكن هنوز آن را نفروخته، آيا خمس قيمت اوليۀ آن را بايد بدهد يا قيمت امروز آن را، اگر چه نفروخته باشد؟

بسمه تعالى، بايد خمس به قيمت فعلى بدهد و براى تعيين مقدار و مورد تعلق خمس بايد به حاكم شرع مراجعه نمايد.

3. اگر كسى پولى را جهت مؤونه، مثلاً پولى را به بنّا مى دهد كه برايش مصالح بياورد و كار كند و پرداخت پول قبل از سال خمسى باشد، لكن در هنگام سال خمسى بنّا مصالح را آورده است و هنوز كار نكرده، آيا خمس به اين مصالح كار نشده كه مورد نياز است و پول پرداخت شدۀ نزد بنّا كه هنوز كار نكرده است، تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

4. ميوه ها و زراعت هايى كه هنگام سال خمسى وقت چيدن آن ها نرسيده است، آيا در هنگام سال خمسى، خمس به آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد به همان قيمت سر سال خمس آن را بدهد.

5. اين كه فتواى حضرت امام در تحرير و حاشيۀ عروه بر احتياط واجب است كه ابتداى شستن صورت

و دست ها بايد از اَعلى به اسفل باشد، آيا در همۀ دست كشيدن ها بايد از بالا دست بكشد؟ و اگر كسى مثلاً از وسط دست كشيد، در عين حال كه بالا را شسته است، آيا اشكال دارد و در عين حالى كه از اسفل به اعلى نشسته است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

6. سرودهايى كه معمولاً راديو مى گذارد و همراه با آهنگ است چه حكمى دارند؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك اشكال ندارد.

[سؤال 4246] 2086

بسمه تعالى

1. زمينى را براى زراعت به عنوان سرمايه خريدارى كرده و خمس آن را داده است. بعداً كه ترقى قيمت پيدا مى كند آن را با زمين ديگرى معاوضه مى كند. آيا در اين

ص: 196

صورت ترقى قيمت آن خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، زمين اگر براى تجارت و فروش خريدارى شده، حكم مال التجاره بر آن مترتّب است و ترقى قيمت در آخر سال، اگر امكان فروش داشته ولو آن كه نفروخته باشد، خمس دارد؛ ولى اگر زمين را براى زراعت كردن خريده كه در آن زراعت كند تا نفروخته، ترقى قيمت خمس ندارد.

2. شخصى ماشين مى خرد كه با آن كرايه كشى كند. بعد از اين كه دو يا سه سفر مسافرت كرد و نمازش را تمام خواند، دو سه ماهى را به كمتر از مسافت شرعى كرايه كشى و رفت و آمد مى كند. در اين صورت اگر بعد از دو سه ماه مجدداً براى همان شغل سابق به حد مسافت شرعى مسافرت كند آيا بايد نماز را تمام بخواند يا اين كه به هم خورده و بايد در سفر اول قصر و در سفر دوم تمام بخواند؟ حكمش را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، با فرض دوام شغل، ولو در كمتر از مقدار مسافت، حكم عمليت سفر به حال خود باقى است.

3. اگر ميت را سهواً بر خلاف ترتيب اغسال ثلاثه غسل دادند و دفن كردند و بعد متوجه شدند؛ آيا براى مراعات ترتيب، نبش قبر لازم است يا نه؟

بسمه تعالى، در مثل مفروض، مسأله جواز نبش مشكل است؛ گرچه خالى از وجه نيست اگر مخالف احترام ميت نباشد.

[سؤال 4247] 2087

بسمه تعالى

شخصى زمينى را خريده براى فروش و مدت ده سال نگه داشته؛ اكنون به چندين برابر قيمت خريد مى تواند بفروشد و قيمت زمين در طول ده سال بالا و پايين رفته، يا همه بالا رفته است؛ آيا خمس سود فعلى را بايد بدهد، يا اهل خمس در سال اول، به لحاظ ارتفاع قيمت شريك شده اند و خمس به طور تصاعدى بالا رفته است؟ لطفاً حكم مسأله را در دو صورت خريد زمين از پول مخمس و غير مخمس بيان فرماييد.

ص: 197

بسمه تعالى، چنانچه در طى آن مدت، تنزّل قيمت پيدا نكرده باشد، در صورتى كه زمين از پول مخمس تهيه شده، يك خمس براى ترقّى قيمت به قيمت فعلى كافى است؛ و اگر از پول غير مخمس بوده، علاوه بر خمس زمين به قيمت فعلى، بايد خمس ترقّى قيمت چهار خمس ديگر را نيز به قيمت فعلى بدهد؛ و اگر در اثناى آن مدت، تنزّل قيمت نيز حاصل شده، احتياطاً خمس ترقّى سال قبل و ترقّى سال بعد را بايد بدهد.

[سؤال 4248]6990

3. در مورد جمع آورى تمبر: اگر تمبرهاى پستى را به قصد فروش خريده و بعد از مدتى به قيمت گران تر بفروشيم اشكالى دارد؟ و آيا به نگهدارى تمبر، خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و خمس دارد.

[سؤال 4249]4886

2. آيا به تمبرهاى يادگارى كه از طرف وزارت پست و تلگراف نشر شده يا مى شود و بعد از گذشت مدتى بر اثر بورس بازى، قيمت آن تا چندين برابر قيمت اصلى مى رسد، خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ در ثانى، بعد از گذشت مدتى و پرداخت خمس، مجدداً قيمت آن تغيير بكند، باز هم بايد خمس مابه التفاوت آن را پرداخت يا نه؟

بسمه تعالى، اگر براى تجارت تهيه نشده و قبلاً خمس آن داده شده، ترقّى قيمت خمس ندارد. و آلبوم در حد شأن بدون قصد تجارت خمس ندارد.

[سؤال 4250]2050

2. كسى كه هر سال مبلغى در بانك پس انداز مى كند و خمس پس اندازِ همان سال را مى پردازد، كفايت مى كند؟ و همچنين كسى كه از طلب خود، سال اول خمس داده و

ص: 198

سال بعد هم مبلغى ديگر به همان مديون اول قرض داده؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند و پول مخمس دوباره خمس ندارد.

[سؤال 4251]2619

2. چنانچه خمس طلا و مسكوك طلا قبلاً پرداخت شده باشد، آيا مجدداً در پايان هر سال نيز خمس آن بايد محاسبه و پرداخت گردد؟

بسمه تعالى، چيزى كه خمس آن داده شده، دوباره خمس ندارد.

[سؤال 4252]2601

2. اگر جسمى را كه يك سال از آن استفاده نشده خمس آن را بپردازند ولى باز هم به علت عدم احتياج، مورد استفاده قرار نگيرد، باز هم در سال هاى بعد خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، دو مرتبه خمس ندارد.

[سؤال 4253] 2088

بسمه تعالى 9 / 1 / 1362

محضر مقدس حضرت آيت الله خمينى، سلام عليكم

مغازه دارى جنسى را كه از طرف صنف به آن ها داده مى شود به طور معمول مصرف مى كند. سر سال كه مى شود مقدارى از اين جنس زياد مى آيد، كه ممكن است زيادى را به مصرف سال آيندۀ دكان يا به مصرف زن و فرزند خود برساند و ممكن است به قيمت آزاد بفروشد. باتوجه به اين كه قيمت آزاد با قيمت صنف تفاوت دارد، در هر سه صورت، تكليف خمس اين شخص چه مى شود؟

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، در هر سه صورت، خمس واجب است و ميزان قيمتى است كه به آن فروخته يا برابر مقررات مى تواند بفروشد.

ص: 199

بدهكارى خود را هم داده است و بعد از مدتى، با دليل و برهان تغيير مجتهد داده؛ برنامه حساب سال او چطور است؟ آيا دوباره حساب كند يا نه؟

بسمه تعالى، بدهى بابت سهمين را اگر بر طبق وظيفۀ شرعى به مصارف مقرره رسانده، دوباره حساب كردن لازم نيست.

2. آيا سهم سادات و سهم مبارك امام (عليه السلام) را مى شود براى يارى رزمندگان اسلام و جنگ زدگان داد يا نه؟

بسمه تعالى، عجالتاً، اجازه نمى دهم.

[سؤال 4256] 195

4. اگر مقدارى پول در آخر سالى داشته باشيم و خمس آن را بپردازيم و در سال بعدى، همان پول را داشته باشيم، آيا دوباره بايد خمس آن پول را پرداخت؟

بسمه تعالى، دوباره خمس ندارد.

[سؤال 4257] 2545

2. نحن لدينا رأس سنة؛ و عند بلوغ السنة المالية نحسب مقدار الحقوق - و كما حدث في العام الماضي - ثمّ تحويلها، ثمّ تصرّفنا في المبلغ الذي أخرجنا الحقوق منه و عند بلوغ السنة المالية الجديدة، عرفنا أنّ لدينا زيادة على المبلغ الذي أخرجنا خمسه؛ فهل الحقوق الشرعية لهذا العام متعلّقة بالزيادة، أم في كلّ المبلغ؛ علماً أنّ الزيادة هي من أجرنا لهذا العام؟

بسمه تعالى، لا يجب تخميس المال المخمّس ثانياً. وبعد إعطاء خمس الأصل يجب تخميس ما يحصل فيه من الأرباح في كلّ سنة.

[سؤال 4258] 2567

2. پولى كه خمس آن داده شده آيا پس از گذشت يك سال، باز خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، دو مرتبه خمس ندارد.

ص: 201

[سؤال 4259] 2091

بسم الله الرحمن الرحيم 25 صفر 1403 ق

سماحة إمام الاُمّة، السيد الخميني، حفظه الله وأبقاه عزّاً للإسلام والمسلمين، وأجرى على يديه الخير لهذه الاُمّة، وجعلها ذات عزّ ورفعة.

سيدي! نرجو الإجابة على هذه الأسئلة، جزاكم الله خيراً، مع العلم أنّنا أرسلنا رسالة سابقة إلى طهران ولم نحصل على جواب:

1. المال المخمّس في العام الماضي، هل يُعاد إخراج الخمس منه ثانية لهذا العام؟ والمال هو نقود في البنك، اُضيف إليها ما وفّرناه هذا العام.

بسمه تعالى، المال المخمّس لا يخمّس ثانياً.

2. هل يجوز صرف حقّ الإمام على: الف. العمل الاسلامي في العراق أو إيران، ب. المساجد في الجزائر، ج. شراء كتب إسلامية، د. فقراء في هذا البلد (الجزائر)؟

بسمه تعالى، أمر سهم الإمام والسادة المباركين بيد الحاكم الشرعي، ويحتاج صرفه في الموارد إلى الإجازة الخاصّة منه، مع تعيين قدر الحقوق.

3. هل يجوز صرف حقّ السادة على الفقراء السادة في العراق، وفي إيران؟

بسمه تعالى، ظهر حكم هذه المسألة من المسألة السابقة.

4. نرجو أن تبعثوا لنا رقم الحساب الخاصّ بكم في طهران أو في فرنسا (وهو أسهل علينا في الجزائر) حتّى نستطيع بعث الحقوق إليكم.

بسمه تعالى، مع الإمكان يجوز الحوالة إلى حساب رقم ألف لمؤسّسة التعاوني الإسلامي في قم المقدّسة.

[سؤال 4260] 4027

2. آيا پارچه اى كه به مدت يك سال از آن استفاده نشده و خمس آن داده شد، سال دوم هم باز دوباره بايد خمس آن پرداخت شود؟

بسمه تعالى، مالى كه خمس آن داده شده، دو مرتبه خمس ندارد.

[سؤال 4261] 6805

8. به فتواى حضرت عالى آيا از خواروبار ساليانه منزل كه يك مرتبه خمس آن

ص: 202

پرداخت شده، در سال هاى بعد، چنانچه مقدار آن كم يا زياد شد، بايد براى مقدار اضافه آن، خمس پرداخت گردد؟

بسمه تعالى، آنچه كه يك بار خمس آن داده شده، دوباره خمس ندارد.

[سؤال 4262] 2092

بسمه تعالى 9 / 3 / 1362

آستان مقدس دفتر امام خمينى، مدّ ظله، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

استدعا دارم به دو سؤال مذهبى در رابطه با خمس پاسخ فرماييد:

1. آيا لوازم منزل مازاد احتياج و همچنين كتاب هاى قرائت شده و همچنين فرش هايى كه به عنوان پس انداز خريدارى شده و اضافه است كه فرضاً در روز نياز ممكن است فروخته شود و از پول آن در جايى استفاده گردد، اگر در پايان سال، حساب شد و خمس و سهم امام آن ها پرداخت گرديد، سال هاى ديگر هم بايد محاسبه و خمس آن ها داده شود يا همان سال اول كافى است؟

بسمه تعالى، همان سال اول كافى است و دومرتبه خمس ندارد.

2. قبول دعوت افرادى كه خمس نمى دهند و به گردن دارند وخوردن غذا در منزل آن ها و خواندن نماز در خانۀ آن ها و قبول هديه اى از طرف آن ها مثلاً لباس و پوشيدن آن در هنگام نماز، از نظر شرعى چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر يقين به بودن خمس در مالى كه مورد ابتلاى او واقع مى شود، ندارد اشكال ندارد.

قرض داشته و تا آخر سال قدرت بر پرداخت نيافت آيا بايد سر سال خمس آن را بدهم هرچند وصول نشده؟ يا پس از وصول بلافاصله بدهم؟ يا از درآمد سال وصول حساب مى شود؟ ادام الله ظلّكم العالى

بسمه تعالى، هر وقت وصول شد فوراً خمس آن را بدهيد.

[سؤال 4264] 2094

بسمه تعالى

محضر مقدس امام خمينى، مدّ ظله، محترماً؛ به عرض مى رساند كه:

1. مبلغ نقدى از درآمد كسبم در بين سال وام داده ام و تا آخر سال وصول نكرده ام (با اين كه مى توانستم وصول نمايم) و سال كسبم گذشته است، اگر آن پول را دريافت كنم از ربح سال وصول محسوب است كه اگر صرف مؤونه كردم خمس نداشته باشد و يا آن كه بايد خمس آن را بدهم؛ چون از سال آن گذشته است؟

بسمه تعالى، بايد خمس آن را بدهيد و ربح سال قبل است، نه سال وصول.

2. از درآمد كسبم فرشى خريده ام كه در سال هاى بعد احتياج به آن دارم براى زندگى، آيا از مؤونۀ امسال كه خريده ام محسوب مى شود كه خمس نداشته باشد و يا اين كه بايد خمس آن را بدهم؟

بسمه تعالى، اگر طورى است كه بايد فعلاً آن را تهيه كنيد خمس ندارد.

3. اگر خانواده اى خمس و زكات را نپرداخته باشد، عبادات فرزندان آن شخص (نماز و روزه و...)

چگونه خواهد بود؟ و تكليف چيست؟

بسمه تعالى، عبادات فرزندان صحيح است؛ مگر آن كه علم داشته باشند كه فرش يا مكانى كه روى آن نماز مى خوانند خمس داشته و پرداخت نشده است كه در اين صورت، بدون مراجعه به حاكم شرع و اجازۀ او، نماز روى آن اشكال دارد.

[سؤال 4265]2068

10. كسى كه حساب سال دارد از نظر تخميس اموال مثلاً روز آخر سال كه مى شود مى بيند هزار تومان از زيد طلب دارد. و پانصد تومان از عمرو، اگر از عمرو مطالبه كند

ص: 204

مى دهد ولى زيد يا ندارد كه طلب را ادا كند يا آدم بد معامله اى است كه به زودى حاضر نمى شود دِين خود را ادا كند، استفاده از تحرير چنين مى شود كه طلب عمرو بايد تخميس شود ولى از زيد هر وقت وصول شد جزء عوائد سال وصول است و خمس ندارد مگر چيزى بعد از وصول باقى بماند كه آخر سال آينده تخميس گردد، آيا مسأله همين طور است كه استفاده مى شود، يا بعد از وصول بايد تخميس گردد هرچند تا آخر سال باقى نماند.

بسمه تعالى، طلب هر وقت وصول شد بايد در مورد تعلق خمس همان وقت تخميس شود و آنچه كه در كتاب تحرير الوسيله مسطور است راجع به ترقى قيمت مال التجاره اى است كه از مردم طلب دارد.

[سؤال 4266]4990

2. اگر كسى پولى به كسى قرض داد و يك سال يا بيشتر از آن پول گذشت و آن طرف پول را پس نداد، آيا پولش خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، هر وقت پول را وصول كرد خمس بدهد.

[سؤال 4267]4990

3. اگر كسى خانه اى را مثلاً 60000 تومان رهن كند تا يك سال، آيا بعد از يك سال پولش خمس دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

[سؤال 4268]2121

2. آيا پولى را كه انسان قرض داده و طرف مقابل بعد از گذشت يك سال هم ندارد كه بدهى خود را بپردازد، آيا اين پول - كه در اصل الآن در اختيار صاحب مال نيست - خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پول از درآمد كسب بوده، پس از وصول آن بايد خمس آن داده شود.

ص: 205

[سؤال 4269]2024

2. اشخاصى مطالباتى از مردم دارند و آخر سال خمسى آن ها، آن مطالبات دريافت نمى شود و بعض از مديونين احتمال دارد كه چهار الى پنج سال دين خود را نپردازند. در رابطه با اداى خمس آن مطالبات، چه مى فرماييد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب قرض داده، هر وقت وصول شده همان موقع خمس دارد و اگر جنس را نسيه فروخته و در سال هاى بعد وصول مى شود، وصولى جزو درآمد سال وصول محسوب است.

[سؤال 4270]1971

3. بنده مبلغ 15000 تومان از اداره متبوعم وام گرفتم و اين وام را در اختيار يكى از اقوامم كه بدان نيازمند بود قرار دادم و طبعاً ادارۀ من ماهانه مبلغ معينى - مثلاً 450

تومان - از حقوق بنده كسر مى كند؛ حال به اين پولى كه بنده در اختيار شخص مذكور قرار داده ام خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، وام اگر از حقوق ماهانه ادا شده و پس از گذشت سال، آن را از طرف، وصول نموديد خمس دارد.

[سؤال 4271] 2095

بسمه تعالى 25 / 1 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، ادام الله ظلاله على رؤوس الانام، جعلت فداكم؛ مستدعى است به جواب مسائل زير مفتخرم فرماييد:

1. در خصوص اخراج خمس و سهم امام (عليه السلام) اگر وجوهى از اشخاصى طلب دارم آيا بايد امسال محاسبه شود يا پس از دريافت؟

بسمه تعالى، اگر سر سال امكان وصول باشد بايد همان سر سال حساب كنيد و الاّ پس از دريافت، خمس آن را بدهيد.

ص: 206

[سؤال 4272]

2. پس از حلول سال براى كسى كه حساب سر سال نگاه داشته، اگر بعضى از مطالبات را بخواهد ببخشد آيا از محاسبه معاف است يا اخراج لازم است؟

بسمه تعالى، اگر امكان وصول مطالبات داشته خمس آن را ضامن است.

3. پدرى در سال گذشته از درآمد همان سال، مقدارى سرمايه به فرزندانش داده براى او كار كنند، آيا محاسبۀ آن هم لازم است؟

بسمه تعالى، اگر به آن ها بخشيده و بخشش از شؤون او بوده خمس ندارد وگرنه بايد خمس بدهد.

4. كتاب هايى در سال هاى متمادى خريدارى شده است براى مطالعه يا درس، آيا اخراج خمس آن ها لازم است؟

بسمه تعالى، اگر مورد لزوم است خمس ندارد.

5. وديعۀ سفر حج كه سال گذشته در بانك گذاشته شده است آيا از مؤونه حساب مى شود يا خمس آن بايد اخراج شود؟

بسمه تعالى، اگر طورى است كه تا اين پول را ندهد، نمى تواند به حج برود و حج بر او واجب است، از مؤونه محسوب است.

6. شخصى در نظر داشت خانه خريدارى كند و با قولنامه، خانه خريده و تحويل گرفته و بدين منظور چند قطعه فرش خريدارى كرده، ولى چون مجوّز خريد نگرفته، نتوانسته منتقل شود، آيا خمس به فرش ها تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر در زندگى به آن ها نياز دارد از مؤونه است و لازم نيست خمس آن ها را بدهد.

7. در چه شرايطى شخص مى تواند خمس را به اقساط بپردازد؟ اگر يك جا بخواهد بپردازد تا اندازه اى در كسبش اختلال پيدا مى شود و آيا كسى كه براى اولين بار مى خواهد خمس بپردازد، با آن كه در حد نصاب، مال داشته آيا مى شود مقدارى از مالش، به عنوان سرمايه، از اخراج خمس معاف باشد؟

بسمه تعالى، معاف نيست و تأخير بايد با اجازه باشد.

8. در تقليد اعلم كه شرط شده «در صورت تعدّد اعلم، اورع و اتقى را مقدم بدارد» آيا اين شرط براى اولين بار است يا چنانچه پس از تعيين مقلَّد و تقليد از او براى چندى، تشخيص داد كه اعلم ديگرى از او اتقى و اورع است، آيا واجب است به دومى عدول كند؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، عدول لازم است على الاحوط.

ص: 207

9. واسطه و دلال در معاملات به واسطه وساطت، اصولاً در صدى يك - مثلاً- از فروشنده حق العمل مى گيرد، عرف بازار فروشنده را ملزم مى داند كه حق واسطه را بايد بدهد، آيا شرعاً هم همين طور است؟ و آيا اگر دلال عملى انجام نداده، فقط يك مرتبه همراه فروشنده به ملاقات خريدار رفته است براى معرفى طرفين، آيا مستحق حق العمل است؟ و اگر فروشنده نخواهد حق او را بدهد مشغول الذمه است؟

بسمه تعالى، اگر به همان نحو متعارف اقدام كرده اند، دلال حق متعارف خود را دارد.

[سؤال 4273] 2096

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى

1. كسى كه پولى را به قرض مى دهد و مدت يك سال هم بيشتر دستش مى ماند آيا بايد صاحب پول خمسش را بدهد يا كسى كه استفاده مى كند؟

بسمه تعالى، كسى كه قرض گرفته لازم نيست خمس بدهد و كسى كه قرض داده هر وقت آن را وصول كرد خمس بدهد.

2. كسى كه نمى داند در بانك ها سود مى گيرند، اگر وامى بگيرد و بعداً بفهمد كه سود مى گيرند، آيا اين سود ربا حساب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است ولى آنچه را قرض گرفته مالك شده است.

3. كسى كه براى تهيۀ مسكن، پولى را جمع كند و مدت يك سال هم بگذرد، آيا خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد و حقوق جمع كرده، خمس دارد.

[سؤال 4274] 2097

بسمه تعالى

1. پولى كه انسان به كسى قرض داده و يك سال بر آن گذشته و دريافت ننموده آيا خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب بوده و خمس آن داده نشده خمس دارد.

2. كسى كه در محلى قصد اقامت ده روز را كرده بدون در نظر داشتن اين كه ممكن است در بين ده روز

ص: 208

سفرهايى كمتر از سفر شرعى برايش پيش آيد نماز و روزه او قبل و بعد از سفرهاى پيش آمده چه حكمى دارد؟ و اگر از اول بخواهد در بين اين ده روز سفرهاى بيشتر از حد ترخص كند نماز و روزه او چه حكمى دارد؟ والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر قصد اقامت ده روز با شرايط آن متحقق شده تا سفر شرعى جديد پيش نيامده حكم اقامت باقى است و اگر از اول قصد خروج از محل اقامت بيش از يكى دو ساعت دارد قصد اقامت محقق نشده است.

[سؤال 4275]1972

3. اگر كسى داراى شغلى است كه ميزان حقوق آن مشخص است، ولى هر موقع كه بخواهد مى تواند آن را دريافت كند، اگر چنانچه شخصى اين پول را نگيرد و گرفتن آن را به بعداً محول نمايد، اگر چنانچه سال خمسى كه او در نظر گرفته به سر آيد، آيا بايد خمس پولى را كه نگرفته است بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد خمس بدهد.

[سؤال 4276] 2098

بسمه تعالى

حضور محترم فقهاى عظيم الشأن دفتر استفتائات امام، با سلام

سؤالاتى را كه براى اين جانب پيش آمده مطرح و مصدّع اوقات شريف آن حضرات آيات عظام و حجج اسلام مى شوم.

1. دربارۀ خمس: كسى كه مقروض و خود نيز قبل از رد قرض خود، مقدارى پول - مثلاً ده هزار تومان - قرض الحسنه مى دهد، آيا اين پول خمس دارد يا خير؟ و اگر كسى خمس اين را داد با اين كه خود مقروض بوده، اگر بعداً ده هزار تومان به دست آورد و سال بر آن مال گذشت، با فرض اين كه مبلغ اول خمس نداشته باشد، آيا مبلغ پرداختى، به جاى خمس وجه دوم محسوب مى شود يا خير؟ يا اصلاً قرض الحسنه خمس دارد يا خير؟

ص: 209

بسمه تعالى، پولى كه قرض داده شده، وقت وصول بايد خمس آن را بدهد و پولى كه قرض گرفته شده، خمس ندارد.

2. مبلغى كه بنياد شهيد و ارتش به خانوادۀ شهدا مى پردازند، آيا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

3. شهيدى كه به علت تغيير مكان در جبهه روزه اش مانده، آيا روزه اش بايد گرفته شود يا خير؟ يا اگر بايد گرفته شود، از خانوادۀ شهيد، از كسان وى مى توانند روزه اش را بگيرند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پسر بزرگ تر دارد، بر عهدۀ او است و در هر صورت، خانوادۀ او مى توانند روزه هاى او را بگيرند.

[سؤال 4277] 2099

بسمه تعالى 18 / 9 / 1361

پس از عرض سلام و دعا خدمت رهبر عزيز ملت ايران. استدعا دارم جواب مسأله زير را مرقوم فرماييد.

مبلغ 200/000 تومان طلبكار بودم كه چندين سال گذشته است. امسال 100/000 تومان آن را دريافت و 100/000 تومان ديگر را هر ماهه 10/000 تومان دريافت مى دارم. از نظر خمس چه بايد كرد؟ آيا مى شود جزو درآمد ساليانه حساب كرد يا بايد خمس آن را حالا بدهم؟ با توجه به اين كه وقت حساب ساليانه خودم 15 شعبان هر سال است و مبلغ در حدود 43/000 تومان هم به بانك بدهكار هستم.

استدعاى جواب فورى دارم.

بسمه تعالى، هر وقت وصول كرديد خمس مبلغ وصول شده را فوراً بدهيد.

[سؤال 4278]1517

3. پولى كه سال از آن گذشته باشد و به كسى قرض داده باشند، جريان خمسش چگونه مى شود؟

بسمه تعالى، خمس دارد، ولى اگر نمى تواند از طرف بگيرد، هر وقت گرفت بايد فورى خمس آن را بدهد.

ص: 210

[سؤال 4279]2499

3. كسانى كه مبلغى پول به عنوان قرض الحسنه به مدت 3 يا 5 يا 7 سال به دولت اسلامى پرداخته اند و در اين مدت نسبت به وجه فوق ممنوع التصرف مى باشند، آيا در سر سال خمسى، مبلغ پرداختى به دولت را بايد جزء موجودى سال خود حساب نمايند؟

بسمه تعالى، اگر امكان وصول در سر سال ندارد، هر وقت وصول شد خمس آن را بدهند.

[سؤال 4280]784

3. از درآمد وسط سال خمسى، پولى را به صندوق قرض الحسنه مى پردازد و صندوق قرض مى دهد به افراد و صندوق قرض را گرفته و دوباره به ديگرى قرض مى دهد و اين عمل تكرار مى شود. چه وقت بايد خمس آن را بپردازد؟

بسمه تعالى، اگر سر سال، وصول آن امكان دارد بايد سر سال خمس بدهد و در غير اين صورت هر وقت وصول كرد خمس بدهد.

[سؤال 4281]1012

3. مبلغى كه به عنوان رهن مى دهيم، اگر سر سال رسيد، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، تا وصول نشده، پرداخت خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4282] 2100

بسمه تعالى 13 / 10 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، السلام عليكم

1. اگر مبلغى نزد شخصى به طور امانت و يا رهن براى اجارۀ منزل نزد صاحب خانه بسپارد، آيا باتوجه به اين كه از اين پول به عنوان يك وسيله استفاده

ص: 211

مى شود، وجوهات به اين پول تعلق مى گيرد؟ و اگر تعلق مى گيرد، لطفاً حكم شرعى را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، خمس دارد و هر وقت امكان وصول آن باشد، بايد خمس آن را بدهد.

2. يك خانواده سه يا چهار نفرى آيا چند دست رختخواب كه جزو ضروريات اوّليۀ منزل مى باشد، مى تواند داشته باشد؟ لطفاً حكم شرعى را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اشخاص مختلفند و ميزان، نياز عرفى و مراعات شؤون است.

3. اگر اموالى كه وجوهات به آن تعلق مى گيرد، از راه قناعت و صرفه جويى جمع شده باشد، آيا تخفيف هم دارد؟ و اگر دارد، لطفاً به طور واضح بيان فرماييد.

بسمه تعالى، تخفيف ندارد و بايد آنچه سر سال زياد آمده، تخميس شود.

4. طلايى كه مورد استفاده قرار مى گيرد، حكم آن چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر مورد حاجت باشد از مؤونه است.

[سؤال 4283]4710

5. فردى از منافع و درآمد خود پولى را به عنوان قرض مى دهد و خانه اى را براى نشستن رهن مى كند و سر سال خمس او مى رسد؛ آيا اين پولى را كه قرض داده، بايد خمسش را بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، هر وقت وصول كرد، خمس بدهد.

[سؤال 4284] 2101

بسمه تعالى 1 / 11 / 1361

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پس از تقديم عرض سلام؛ خواهشمند است اعلام فرماييد: اين جانب كارمند بازنشستۀ بانك صادرات كه تعدادى از سهام بانك را قبلاً دارا بوده ام (تعدادى از آن را بانك به صورت پاداش و تعدادى هم با پرداخت وجه آن از طرف خودم كه البته تعداد خريدارى شده با پول پرداختى خيلى كمتر از تعداد اهدايى مى باشد) و در زمان بعد از

ص: 212

انقلاب به علت ملى شدن بانك ها، دولت بانك ها را ملى اعلام و از پرداخت وجه بهاى سهام خوددارى نمود، در صورتى كه اگر حداقل ارزش اسمى سهم ها را پرداخت مى نمودند بيش از يك ميليون تومان، ارزش سهامم بود؛ مرقوم فرماييد به مبلغ پولى كه خودم از محل حقوق و مزاياى ديگر بانك در زمان هاى گذشته پرداخت نموده ام، وجوهاتى تعلق مى گيرد يا خير؟ توضيح اين كه مبلغ پرداختى به هيچ وجه برايم مشخص نيست.

بسمه تعالى، هروقت بهاى سهام خريده شده به شما رسيد، بايد خمس آن را بدهيد؛ بلى اگر در دادن خمس كوتاهى كرده باشيد، بايد فوراً خمس بدهيد.

به كدام ماه بوده است تا از خمس آن مقدار پول معاف شود، اگر سر سال هر چقدر پول كه پس انداز كرده است خمس آن را حساب نمايد، پول ها در زمان هاى مختلفى پس انداز شده و تاريخ تعلّق گرفتن خمس به آن ها متفاوت است، پس چگونه بايد خمس آن را حساب نمايد؟

بسمه تعالى، از وقتى اولين حقوق به حساب او ريخته شده را اول سال قرار دهد و آخر آن سال، خمس تمام پس انداز بين اين سال را بپردازد.

[سؤال 4287] 2103

بسمه تعالى

باتوجه به اين كه سال كارمندان از اولين روزى كه حقوق مى گيرند آغاز مى شود، آيا در سال بعد، در همان روز كه كارمند حقوق ماه را مى گيرد بايد خمس همۀ آن را بپردازد يا آن حقوق، جزء سال بعد به حساب مى آيد؛ باتوجه به اين كه غالب كارمندان و كارگران به سختى با حقوق خود، ماه را مى گذرانند و اگر خمس آن را از اول ماه بپردازند، به سختى بيشترى مى افتند؟

بسمه تعالى، اگر از وقتى كه در سال اول، حقوق گرفته يك سال گذشته و بعد حقوقى گرفته است، از درآمد سال بعد محسوب مى شود.

[سؤال 4288] 2104

بسمه تعالى

پس از سلام و دعاى طول عمر آن حضرت؛ به عرض عالى مى رساند كه:

1. اين جانب كارمند ادارى هستم كه از تاريخ 9 / 7 / 1360 استخدام شده و در تاريخ 19 / 11 / 1360 حقوق يك جا به من داده اند كه از آن تاريخ به بعد تا اين زمان پس انداز كرده ام؛ البته در حساب بانك مسكن براى تقاضاى وام سپرده ام. ضمناً بنده فردى مجرد هستم كه منزل و ماشين نيز ندارم و خرجى من را پدرم مى دهد. لطفاً تكليف اين حقير را از تاريخى كه بايد سال بگيرم مشخص فرماييد.

ص: 214

ضمناً آيا خمس و سهم امام به من تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، مبدأ سال شما وقتى است كه حقوق گرفته ايد و پس انداز خمس دارد.

2. چون در چند نذر به من لازم شده مقدارى خرما بگيرم و تقسيم كنم، آيا اجازه مى فرماييد وجه آن را به جنگ زدگان يا جبهه واريز نمايم؟

بسمه تعالى، اگر در نذر، صيغۀ مخصوص به نذر را نخوانده ايد اختيار داريد.

[سؤال 4289]1957

2. خمس از چه موقعى بر انسان واجب مى شود؟

بسمه تعالى، مكلف از موقعى كه شروع به پيدا كردن درآمد مى كند تا سر سال، اگر از درآمد چيزى باقى ماند خمس دارد.

[سؤال 4290] 2105

بسمه تعالى 26 / 9 / 1361

بعد از عرض سلام و آرزوى موفقيت هرچه تمام تر نسبت به وظايف محوّله براى شما برادران عزيز، خواهشمندم كه به سؤالات اين جانب پاسخ دهيد:

1. اين جانب در سپاه مشغول انجام پاسدارى هستم و ماهيانه مبلغ 2000 تومان حقوق دريافت مى دارم و هر ماه مبلغ 1000 الى 1500 تومان آن را در بانك مى گذارم و سال گذشته خمس آن را پرداختم ولى امسال كه مسأله آن را از بعضى ها پرسيدم، گفتند كه چون شما سال مالى مشخص نكرده ايد و قصد ازدواج نيز داريد، خمس به آن تعلّق نمى گيرد؛ لطفاً پاسخ دهيد كه به موجودى حساب من، با توجه به شرايط فوق، خمس تعلّق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، شروع سال مالى از وقتى است كه اول حقوق و درآمد به دست شما مى رسد و چنانچه از آن وقت تا يك سال از درآمد كسب چيزى زياد بيايد بايد خمس آن داده شود.

ص: 215

2. اگر فرد روزه دارى در ماه رمضان عملى را انجام دهد كه نداند آن عمل روزه را باطل مى كند يا نه و بعداً بفهمد كه آن عمل روزه را باطل مى كند، تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، اگر جاهل غير ملتفت به سؤال باشد كفاره ندارد و چنانچه كوتاهى در يادگرفتن حكم و سؤال نموده، كفارۀ جمع در افطار به حرام و يكى از شقوق كفارۀ تخييرى در افطار به غير حرام بايد بدهد.

3. آيا به كتاب هايى كه در طول سال براى مطالعه خريدارى مى شود (اعم از مرجع يا...) خمس تعلّق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، چنانچه مورد احتياج بوده، خمس واجب نيست.

4. اين جانب مدت تقريباً يك سالى است كه از سپاه اراك به تهران رفته ام و هر هفته روزهاى پنج شنبه و جمعه را در اراك به سر مى برم و در ضمن، قصد برگشت نيز به اراك ندارم؛ آيا تهران وطن دوم من محسوب مى شود و مى توانم نماز و روزه را در آن جا درست بخوانم يا نه؟

بسمه تعالى، وطن محسوب نيست؛ مگر اين كه يك محله از محلات تهران را محل سكونت دائم قرار داده باشيد.

5. استعفا از سپاه به قصد ادامۀ تحصيل، آيا از لحاظ شرعى اشكال دارد يا نه؟ (اين جانب دانشجو مى باشم)

بسمه تعالى، چنانچه مخالف مقررات سپاه نباشد اختيار با خود شما است.

[سؤال 4291]2054

3. آيا سالى كه تعيين مى كنم، هروقت باشد مى شود يا بايد ماه مشخصى از سال باشد؟

بسمه تعالى، سال از وقتى شروع مى شود كه اول حقوق به شما رسيده و پايان سال، گذشت يك سال كامل از آن وقت مى باشد.

[سؤال 4292] 2106

بسمه تعالى 5 / 12 / 1361

با سلام و اميد تندرستى براى شما و امام، سؤالى داشتم لطفاً پاسخ بفرماييد.

آيا يك كارمند با سطح حقوق 2500 تا 3500 تومان در ماه، اگر آخر سال مقدارى

ص: 216

از آذوقه در خانه اش ذخيره بماند، خمس دارد؟ با فرض اين كه آن آذوقه، مازاد نمى تواند باشد؛ چون با اين حقوق سطح پايين، چيزى مازاد نمى ماند و در واقع آن، احتياج ماه هاى بعد است. با علم به اين كه كارمند جماعت در انتهاى ماه كه به اول ماه بعد وصل مى شود، آذوقۀ ماه بعد را يك جا خريدارى كرده و در ماه بعد از آن استفاده مى كند؛ مثل برنج و امثالهم. حالا اگر در آخر اسفند ماه چنين آذوقه اى تهيه و خريدارى شد تا در ماه هاى بعد فروردين، ارديبهشت و خرداد مورد استفاده قرار گيرد، اين آذوقه آيا مازاد محسوب مى شود و خمس دارد؟ و اصولاً آذوقۀ مازاد بر احتياجات سال، چگونه قابل تشخيص است؟

بسمه تعالى، مبدأ سال، وقت شروع به كار و گرفتن حقوق است و آنچه در بين سال در مؤونه صرف شد خمس ندارد و هرچه سر سال زياد باشد، بايد تخميس شود؛ هرچند در ماه هاى آينده صرف شود.

[سؤال 4293] 2107

بسمه تعالى

دفتر حضرت امام، خواهشمند است نظر مبارك قائد اعظم و مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ايده الله تعالى را دربارۀ سؤال هاى ذيل مرحمت فرماييد:

1. طرز محاسبۀ خمس، براى كارمند دولت و يا هر فردى كه مانند او، حقوق و يا مزدى ماهانه دريافت مى دارد، چگونه است؟

بسمه تعالى، مبدأ سال وقتى است كه حقوق خود را مى گيرد و آخر سال او، وقتى است كه دوازده ماه كامل از آن بگذرد.

2. اگر كارمند با وجود درآمد جديد (حقوق ماهانه) و يا به فرض كه هنوز اجرتى دريافت نكرده، از پول مخمس شده، براى نيازمندى هاى روزانه استفاده نمايد، مى تواند در آخر سال از مازاد به جاى آن ها بگذارد؟

بسمه تعالى، از درآمد سال، جبران مخارجى را كه با پول ديگر صرف كرده، جايز نيست.

ص: 217

3. مى توان ارزاق منزل، مانند روغن، نان و... را به طور تقريبى به قيمت درآورد و پول آن ها را حساب كند؟

بسمه تعالى، جايز است.

4. اگر اجناس خوراكى مخمس شده را به تدريج مصرف نمايد، آيا مى تواند معادل آن ها را در آخر سال از اجناسى كه خريده، كنار بگذارد يا پول آن ها را از مازاد سال كم نمايد؟

بسمه تعالى، حكم مسأله دوم را دارد.

[سؤال 4294] 2108

بسمه تعالى

مبدأ سال كسى كه تازه حقوق بگير شده چه زمانى است؟ و اگر به خاطر تأمين آينده زندگى خود با قناعت مخارجش را به حداقل برساند تا پس اندازى داشته باشد آيا به آن خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، مبدأ سال اولين زمانى است كه حقوق مى گيرد و اگر از حقوق پس انداز كند سر سال خمس پس انداز را بايد بدهد.

[سؤال 4295]4899

3. شنيدم كه خمس را مى توان به اين صورت داد كه آخر ماه پول اضافه را يادداشت كرده و بگذاريم سال آينده، آخر همان ماه، خمس پولى كه سال گذشته اضافه بود، را بدهيم. آيا مى شود اين كار را كرد؟

بسمه تعالى، اگر بين سال صرف در مؤونه نشده مانع ندارد؛ ولى براى سال، مبدأ آن را زمان گرفتن اولين حقوق قرار دهند و تا يك سال از آن تاريخ آنچه از مؤونه زياد آمده را تخميس نمايند.

[سؤال 4296]5159

2. در حساب سال خمس، مناط سال شمسى است يا قمرى؟

بسمه تعالى، مى تواند سال شمسى قرار دهد و ميزان سال شمسى است.

ص: 218

[سؤال 4297] 2109

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

محضر مقدس يگانه مرجع عالى قدر ملت شيعه، حضرت آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى، دام ظله العالى

به شرف عرض مى رساند: در موضوع سه مسأله كه ذيلاً به عرض مى رسد، استدعاى بيان حكم مى نمايد.

1. به طورى كه در افواه مردم شايع شده است، گويا احتساب سال با حساب شمسى، براى اخراج خمس از ارباح مكاسب، در نظر آن حضرت مورد اشكال مى باشد؛ لذا از مقام آن مرجع عالى قدر تقاضاى بيان حكم مى نمايد.

بسمه تعالى، سال خمس شمسى است.

2. در مورد صرف سهم امام (عليه السلام) چون بعضى اوقات ضرورتى پيش مى آيد كه كسب اجازۀ از مرجع، به فوريت امكان پذير نيست، شخص تا چه حد اجازه دارد بدون اجازه بپردازد؟

بسمه تعالى، بايد اجازه بگيرند.

3. طبق دستور صريح علماى اعلام، كثر الله امثالهم، بايد وقوع طلاق در محضر عدلين انجام گيرد. آيا محرز بودن عدالت عدلين براى ازدواج و طلاق دهنده لازم است يا خير؟ در صورت لزوم، طلاق هايى كه فعلاً در محاضر رسمى انجام مى گيرد، زوج نه صاحب دفتر را مى شناسد و نه از وجود عدلين اطلاع دارد، چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر عدالت نزد مجرى صيغۀ طلاق محرز است؛ آثار طلاق صحيح، مترتّب است، مگر يقين داشته باشند كه شاهد عادل نبوده است.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

[سؤال 4298] 2110

بسمه تعالى

آيا سال خمس بايد سال شمسى باشد يا سال قمرى؟

بسمه تعالى، سال را شمسى قرار دهيد اگرچه قمرى هم مانع ندارد.

ص: 219

[سؤال 4299] 2111

بسمه تعالى

آيا ملاك سال براى پرداخت خمس، شمسى است يا قمرى؟

بسمه تعالى، ميزان، سال شمسى است.

[سؤال 4300]2313

4. صاحبان اغنام و احشام كه در كوهستان ها به سر مى برند ديده شده بعضى سال خمس خود را اول فروردين قرار داده اند، در حالى كه كاه و علفى كه تهيه نموده اند تا اول خرداد مثلاً بايد به صرف آن حيوانات برسانند، آيا به نظر حضرت آيت الله از اين قبيل اشيا جزء مؤونه سال قبل محسوب مى شود، يا ملاك همان اضافه و مازاد است در آخر سال كيف كان.

بسمه تعالى، در آخر سال بايد خمس بدهند.

[سؤال 4301] 2112

بسمه تعالى

1. زارع كه اول سال خمس او موقع تصفيۀ غلّه است، آخر سال او موقعى است كه يك سال از اول سال او بگذرد يا اين كه موقع تصفيۀ غلّه سال دوم است؟ در هر صورت آخر سال خمسش كه مى شود محصولاتى از قبيل سبز موجود در صحرا دارد كه مثلاً دو ماه بعد ثمرۀ آن به دست مى آيد و گندم و جويى كه مثلاً نزديك چيدن آن ها رسيده يا اين كه چيده اند و هنوز تصفيه نشده، آيا تمام حاصل هاى موجود در صحرا را بايد حساب كند و خمس آن ها را بدهد يا اين كه اين ها جزء منافع سال بعد است و آيا فرقى بين حاصل سبز و حاصل به ثمر رسيده هست يا خير؟

بسمه تعالى، ميزان گذشتن يك سال است و بعيد نيست سال شمسى باشد و مقدارى از ثمر كه موجود است بايد تخميس شود و آنچه بعداً به ثمر مى رسد از ارباح سال بعد است.

2. كسى كه در دهى قصد اقامه مى كند و قصد دارد كه در ده ديگر هم در ضمن مدت اقامت برود در

ص: 220

صورتى كه فاصله بين اين دو ده كمتر از حد ترخص باشد آيا مضر به قصد اقامت هست يا خير؟

بسمه تعالى، اگر دو محل است قصد اقامه محقق نشده است.

[سؤال 4302]1993

3. كشاورزى - مانند برنج كاران - مبدأ سال مالى او مثلاً اول مهر است و برداشت محصول ساليانه در شهريور است؛ يعنى يك ماه مانده به آخر سال محصول به دست آمده، تا اول سال يك دهم فرضاً مصرف شد و بقيه باقى ماند آيا همه اين محصول باقيمانده را بايد خمس بدهد - در حالى كه زندگى يازده ماهه او تقريباً از اين محصول اداره مى شود - يا خير از به دست آمدن محصول يك سال بايد بگذرد؟

بسمه تعالى، تا وقت محصول سال آينده مى تواند از حاصل در مؤونه صرف كند و از بقيه خمس بدهد.

[سؤال 4303]2189

3. سال زراعتى در صورتى كه موقع تصفيۀ گندم يا جو باشد، هرگاه تصفيه در سال هاى بعد ديرتر يا زودتر انجام شد - مثلاً اگر اول مرداد تصفيه گندم شد براى زيدى و سال بعد تصفيه گندم او دهم مرداد شد - آيا آنچه موجودى دارد از امسال، خمس ندارد؟ يا اگر بيستم تير شد، هرچه فوايد سال جارى هم بوده، بايد خمسش را بدهد؟ در هر صورت، لطفاً توضيح دهيد كه زارع چگونه حساب كند تا از محصول هاى سال گذشته و پول آن ها فقط اول مرداد خمس بدهد.

بسمه تعالى، ديرشدن وقت تصفيه يا زود شدن، ربطى به سال خمسى كه سال شمسى است ندارد و بايد تمام مال را در هر حالى كه هست حساب كند و خمس بدهد.

[سؤال 4304] 2113

بسمه تعالى 20 / 10 / 1361

محضر مبارك حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى

ص: 221

1. بنده از اول، حساب خمس مال خود را اول ماه محرّم سال هجرى قمرى قرار داده ام، اگر از نظر شرعى اشكالى ندارد بفرماييد و اگر سال شمسى بايد باشد به چه نحو تغيير دهم؟

بسمه تعالى، سال خمس، شمسى است و اگر ضرر ارباب خمس نشود، مانع ندارد تغيير دهيد.

2. خمس مال خود را به آقاى پسنديده توسط بانك ارسال داشته ام، اگر از نظر شرعى اشكالى ندارد بفرماييد.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. آيا ردّ مظالم را هم بايد به آقاى پسنديده بدهم يا به هر مجتهدى مى شود داد؟ و نيز آيا خودم مى توانم به فقرا بدهم؟

بسمه تعالى، بايد به فقير صدقه داده شود.

[سؤال 4305]2089

2. پولى را از ارباح مكاسب وسط سال و غيره مثلاً قرض گرفته خرج وسايل قاليبافى براى فروش مى كند؛ بعد از يك سال و چند ماه قالى بافته مى شود؛ طريقۀ تخميس پول قالى چگونه است؟ در ضمن پولى را كه قرض گرفته، به اقساط در چند ماه مى پردازد.

بسمه تعالى، سر هر سال بايد موجودى قالى را حساب كند و زايد بر مقدارى كه راجع به آن بدهكار است و مقدارى كه قبلاً خمس آن داده شده را تخميس نمايد.

[سؤال 4306]2657

5. خريدن وسايل سوارى - اعم از موتورسيكلت و يا ماشين - براى كسى كه حساب سال ندارد جزو مؤونه است؟

بسمه تعالى، بايد سال قرار دهد و بعد تصرف كند.

ص: 222

[سؤال 4307]2182

4. درخت بيد را كه چندين سال بر آن رفته است، يك جا و به هنگام كندن تخميس كند، آيا برى ءالذمه است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 4311] 2115

بسمه تعالى

لطفاً جواب مسائل زير را مرحمت بفرماييد:

1. آيا به كتاب هايى كه انسان مى خرد تا مطالعه كند، اما بدون مطالعه سالى از آن مى گذرد، خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، كتاب ها اگر از شؤون او باشند خمس ندارند.

2. كسى كه مقروض است و پول جمع مى كند تا قرض خود را بدهد، اگر از اين پولى كه جمع مى كند

سال بگذرد آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، پولى كه جمع مى كند سرسال خمس دارد، مگر اين كه قرض براى مؤونه همان سال باشد.

3. اگر هنگام دفن جسدى خاك كم بيايد و براى پوشاندن آن از خاك قبر ديگرى استفاده شود از نظر شرعى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر موجب نبش يا اهانت به قبر ديگر نباشد مانع ندارد.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم.

[سؤال 4312]1686

3. كتاب ها و البسه و وسايلى كه انسان در طول سال مى خرد، آيا به آن ها خمس تعلّق مى گيرد يا نه؛ مخصوصاً كتاب هايى كه انسان به قصد مطالعه مى خرد و چه بسا به علت فراموشى آن را نمى خواند؟

بسمه تعالى، اگر به قدر احتياج خريده، خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4313]4417

8. آيا كتابى كه خريده شده و هنوز مورد استفاده قرار نگرفته، پس از يك سال خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر عرفاً از مؤونه باشد، خمس ندارد.

ص: 224

[سؤال 4314] 2116

بسمه تعالى 5 / 11 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با كمال ادب، خاطر خطير را مستحضر مى دارد كه بعضى اشخاص در داخل منزلشان كتابخانۀ شخصى جهت مطالعۀ خود و خانواده شان تشكيل مى دهند و تعداد زيادى از كتب مختلفه - اعم از تفسير، لغت، علمى و ساير كتب مذهبى و غير مذهبى - را در آن جا گرد مى آورند و در طول سال به مطالعۀ همۀ آن ها نمى رسند و ممكن است بعضى از آن ها يك سال كامل و يا بيشتر از يك سال بر آن بگذرد و مطالعه نشود و بعضى ديگر را انسان گاهى با آن سر و كار دارد و به مقدار رفع نياز فورى مطالعه مى كند - مانند كتب لغت - و از بعضى ديگر فقط چند صفحه از آن را مطالعه كرده، آن هم در موقع خريدن و يا پس از آن؛ آيا بايد خمس همۀ آن ها را بدهد يا بعضى و يا هيچ كدام؟ حكم الله را بيان فرماييد.

خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، اگر به مقدار شؤون او باشد خمس ندارد.

[سؤال 4315] 2117

بسمه تعالى 28 / 7 / 1361

حضور رهبر عظيم الشأن و مرجع كبير شيعيان جهان، امام خمينى، دامت افاضاته

احتراماً؛ كرامت فرماييد به سؤال شرعى اين جانب پاسخ دهيد:

اين جانب مقدار زيادى كتاب به طور پراكنده تهيه نموده ام و با توجه به احتياجاتى كه جهت مطالعه به كتاب دارم، نمى توانم خمس كتاب را از كتاب بدهم و اكثر كتاب ها را نيز از كتابفروشى هاى اسلامى با تخفيف خريده ام و تمكّن مالى ندارم كه بتوانم خمس آن را بدهم؛ خواهشمند است دستور فرماييد چگونه مى توانم خمس آن را بدهم و با توجه به اين كه بعضى از كتب مال چندين سال قبل است، حكم شرعى

ص: 225

دربارۀ آن چگونه است. ملتمس دعا

بسمه تعالى، كتاب ها اگر مورد نياز و در حدود شؤون شما باشد خمس ندارد.

[سؤال 4316] 2118

بسمه تعالى 15 / 1 / 1362

1. به كتاب هاى موجود در كتابخانۀ شخصى كه براى پاسخ گويى به دشمنان اسلام تهيه نموده است، خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ و در صورت تعلق گرفتن، به قيمت خريد بايد حساب شود يا به قيمت امروز؟

بسمه تعالى، اگر مورد نياز و از شؤون شخص باشد خمس ندارد.

2. در حال حاضر نگاه كردن به فيلم هاى تلويزيونى كه گاهى زن هاى بى حجاب نيز دارد و گوش دادن به صداى تارى كه نواخته مى شود چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، نظر به فيلم اجنبيه كه صاحبش را نمى شناسد و ريبه و فساد در آن نيست، اشكال ندارد و موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

[سؤال 4317]1940

3. يك طلبه كه تدريجاً سالى يك مقدار كتاب از پول شهريه مى خرد، آيا به اين ها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ (البته كتاب ها فعلاً مورد استفاده نيست ولى در آينده استفاده خواهد شد).

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4318]827

3. كتاب هاى مذهبى و اسلامى را خريده ام به منظور اين كه خود يا ديگران از آن استفاده نمايم. اكنون كه يك سال از مدت خريد گذشته، بايد حساب خمس آن را بكنم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر كتاب ها مورد نياز او و به مقدار شؤون او باشد خمس ندارد.

ص: 226

[سؤال 4319]1012

5. شخصى مقدارى كتاب خريده و هنوز همۀ كتاب ها را مطالعه نكرده است و به مرور زمان مطالعه مى كند. اگر سر سال رسيد، خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر تهيۀ آن، جزء احتياجات او محسوب مى شود و مورد حاجت است، خمس ندارد.

[سؤال 4320]2414

2. محصلينى كه كتاب مى خرند بعد مورد استفادۀ آن ها نيست و يا در سر سال آن ها، به مانند دفتر و وسايل تحصيل، زياد مى آيد، آيا به اين ها خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، در كتب و وسايل تحصيلِ مورد نياز خمس واجب نيست.

[سؤال 4321]3170

4. محصلى كه كتاب هايى خريده ولى نمى تواند همه اش را در يك سال مطالعه كند آيا خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4322]4165

3. آيا به كتاب، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، به مقدار شؤون خمس ندارد.

[سؤال 4323] 2119

بسمه تعالى

محضر مقدس مرجع عالى قدر، قائد عظيم الشأن و رهبر كبير انقلاب اسلامى حضرت امام خمينى، دام عزّه و ظله

كتبى مورد نياز آيندۀ طلبه است و خريدارى مى نمايد؛ لكن در مدت يك سال

ص: 227

مورد مطالعه قرار نمى دهد؛ آيا خمس دارد يا خير؟ والسلام عليكم ورحمة الله

بسمه تعالى، اگر موقع خريد مورد نياز است و يا آن كه براى تأمين نياز آينده، لازم است از قبل تهيه شود، خمس ندارد.

[سؤال 4324] 2120

بسمه تعالى

خدمت شريف حضرت امام خمينى، دامت افاضاته العاليه، پس از سلام و ارادت بندگى؛ چه مى فرماييد در جواب مسائل زير:

1. كتاب هايى كه يك طلبه تدريجاً مى خرد و فعلاً مورد نيازش نيست آيا خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر با شهريه خريده يا به مقدار شأن او است خمس ندارد.

2. شخصى است كه از پدرش يك حياط كهنه ارث به او رسيده است (البته خمس حياط را پدرش داده بود) و آن شخص ده - دوازده سال است كه كسب و كار كرده و مقدارى پول جمع كرده است كه مى خواهد آن حياط را تعمير كند يا حياط ديگرى بخرد (البته آن مقدار پول دارد كه حداكثر مى تواند يك حياط معمولى بخرد) آيا بر اين پول ها خمس تعلق پيدا مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، پولى كه از كسب و كار تهيه كرده و سال بر آن گذشته خمس دارد.

[سؤال 4325]769

4. الكتب التي يقتنيها طالب العلم ويمرّ عليها الحول قبل المطالعة والبحث فيها فهل يجب عليه إخراج خمسها؟

بسم الله تعالى، إذا اقتناها لحاجته وتعدّ من مؤونته لا يجب عليه إخراج خمسها.

[سؤال 4326]1743

6. حضرت عالى در تحرير الوسيله از جمله چيزهايى كه خمس به آن ها تعلق مى گيرد، كتاب را فرموده ايد. خواهشمند است اعلام فرماييد كه شامل چه كتاب هايى مى باشد و در صورتى كه شامل همه كتاب ها باشد، آيا شخص خودش مى تواند

ص: 228

تعدادى از كتاب ها را با محاسبۀ مبلغ خمس، به كتابخانه هاى مساجد تحويل دهد؟ آيا بايد با نظر نمايندۀ حضرت عالى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر خمس دارد و كتاب ها مورد نياز نيست، بايد با اجازۀ حاكم شرع عمل كند.

[سؤال 4327]2105

3. آيا به كتاب هايى كه در طول سال براى مطالعه خريدارى مى شود (اعم از مرجع يا....) خمس تعلّق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، چنانچه مورد احتياج بوده، خمس واجب نيست.

[سؤال 4328]1363

4. شخصى مقدارى كتاب براى كتابخانۀ شخصى خود خريده كه همۀ آن ها را مطالعه نكرده، ولى سال او رسيده. آيا خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، كتاب ها اگر مورد حاجت و مطابق شؤون شخص بوده خمس ندارد.

[سؤال 4329] 2121

بسمه تعالى

مسئول محترم دفتر استفتائات حضرت امام خمينى

1. آيا كتابى كه انسان براى خواندن خريده و احياناً تا يك سال نمى تواند مطالعه كند، به اين كتاب خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ و آيا اين جزء دارايى محسوب است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر داشتن اين كتاب از شؤون شخص است خمس ندارد.

2. آيا پولى را كه انسان قرض داده و طرف مقابل بعد از گذشت يك سال هم ندارد كه بدهى خود را بپردازد، آيا اين پول - كه در اصل الآن در اختيار صاحب مال نيست - خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پول از درآمد كسب بوده، پس از وصول آن بايد خمس آن داده شود.

3. كسى كه براى خود سال قرار مى دهد، آيا بايد سر سال خمس هرچه دارد را بدهد؟ به عنوان مثال

ص: 229

مواد غذايى (فلفل، ادويه، ليمو...) يا چيزهايى كه نياز خانه اش است خمس ندارد و اگر در سر سال خود مقدارى پول داشته باشد و مقدارى هم قرض بدهكار باشد و مقدارى هم قرض داده باشد و بستانكار باشد و فرد قرض گيرنده هم الآن ندارد به او بدهد، وضع اين شخص چگونه است؟ به عنوان مثال: خود من از يك فردى 75000 ريال مى خواهم، ولى ايشان خيلى گرفتار است و ندارد به من بدهد و خودم هم 130000 ريال (سيزده هزار تومان) قرض دارم و سر سال هم مصادف با سر برج من است كه حقوق گرفته ام و اين حقوق را براى يك ماه آينده نياز دارم. الآن به فرض اين كه سر سال باشد تكليف من چيست؟

بسمه تعالى، راجع به مسائل اخير به يكى از وكلاى مسلّم الوكالۀ اين جانب مراجعه شود.

[سؤال 4330]2524

2. كتابخانه اى براى منزل تهيه و از سال هاى قبل تا كنون حدود يكصد جلد كتاب دينى جهت مطالعۀ خود و فرزندان خريدارى كرده ام و در آينده نيز به تدريج ممكن است خريدارى شود، آيا به كتابخانه و كتب خريدارى شده و يا كتبى كه در آينده خريدارى شود خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، در زايد بر احتياج و شؤون خمس واجب است.

[سؤال 4331]2095

6. شخصى در نظر داشت خانه خريدارى كند و با قولنامه، خانه خريده و تحويل گرفته و بدين منظور چند قطعه فرش خريدارى كرده، ولى چون مجوّز خريد نگرفته، نتوانسته منتقل شود، آيا خمس به فرش ها تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر در زندگى به آن ها نياز دارد از مؤونه است و لازم نيست خمس آن ها را بدهد.

[سؤال 4332] 2122

بسمه تعالى 2 / 11 / 1358

محضر زعيم عالى قدر و مرجع بزرگوار آيت الله العظمى امام خمينى ادام الله بركاته

پس از سلام و تحيات لازمه محترماً، به عرض مى رساند: اين بنده چند سال است

ص: 230

كه در ارتش خدمت مى كنم. نظر بر اين كه جاهل به مسأله بودم و در رژيم سابق كه حقوق مى گرفتم از همان حقوق تدريجاً پس انداز كرده، براى خودم منزل درست كرده ام و همچنين اثاث منزل گرفته ام در حدود يك صد هزار تومان قيمت منزل، و در حدود هفتاد و پنج هزار تومان اثاث منزل با قيمت آن زمان، كه البته فعلاً قيمت ترقى كرده است و در آن زمان به هيچ وجه با عنوان شرعى خرج نكرده ام و حقوقم را تخميس نكرده ام. فعلاً خواهشمندم نسبت به منزل و اثاث منزل بنده تكليف شرعى را بيان فرماييد تا برايم مباح و حلال باشد و بنده خودم و خانواده ام مقلد آيت اللهى هستيم و همچنين نسبت به حقوق پس از انقلاب بنده كه فعلاً از دولت اسلامى مى گيرم تكليفم را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، حقوقى كه مى گيريد حلال است و هر مقدار از اثاث منزل و خود منزل كه با حقوق بين سال يا بر ذمه تهيه شده و با حقوق اقساط آن پرداخت گرديده، خمس ندارد.

[سؤال 4333] 2123

بسمه تعالى 14 / 1 / 1361

محضر محترم حضرت امام خمينى

بعد از عرض سلام، مستحضر مى دارم آن امام را كه آيا به يك عدد تلويزيون و يك عدد ويدئو كه جهت استفاده مذهبى يك خانواده مى باشد، خمس تعلّق مى گيرد يا جزء ضرورات زندگى است؟

بسمه تعالى، اگر تلويزيون به مقدار شأن او است خمس ندارد و غير آن را بايد تخميس كند. مگر اين كه از شؤون او محسوب شود.

[سؤال 4334]2073

3. شخصى داراى دو خانه است در دو شهر؛ گاهى زن و بچه هايش داخل آن خانه زندگى مى كنند و گاهى داخل آن خانۀ ديگر؛ آيا هر دو خانه هايش جزء مؤونه حساب

ص: 231

مى شود يا نه؟ به طور واضح، نظريۀ خود را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر به هر دو خانه براى زندگى نياز دارد، از مؤونه هستند.

[سؤال 4335]2100

2. يك خانواده سه يا چهار نفرى آيا چند دست رختخواب كه جزو ضروريات اوّليۀ منزل مى باشد، مى تواند داشته باشد؟ لطفاً حكم شرعى را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اشخاص مختلفند و ميزان، نياز عرفى و مراعات شؤون است.

[سؤال 4336] 2124

بسمه تعالى 2 / 12 / 1361

محضر محترم دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى

خانه اى دارم 80 مترى داراى 3 اتاق و لوازم زندگى به اندازه يك خانواده كه بتوانند زندگى كنند و البته مقدار 90 هزار تومان نيز به ديگران بدهكار هستم كه هر ماهه مبلغى بابت قسط مى پردازم.

لطفاً مرا راهنمايى فرماييد كه چه مقدار خمس به بنده تعلق مى گيرد كه دين خود را به اسلام و جمهورى اسلامى عزيز ادا كرده باشم؟

بسمه تعالى، اگر خانه را از پس اندازى كه سال بر آن گذشته تهيه نكرده باشيد چيزى بر شما نيست.

[سؤال 4337]5619

5. شخصى شغلش خدمتگزارى و فرّاش مدرسه است. خانه اى شخصى داشت كه در آن زندگى مى كرد. بعد از مدتى او را سرايدار كردند و او از منزل شخصى به مدرسه تغيير مسكن داد. او مى داند كه بعد از پنج سال يا بيشتر او را از مدرسه بيرون مى كنند و بالاخره بايد به خانه اش برگردد. بعد از مدتى از سرايدارى خلع مى شود و به منزلش برمى گردد. حالا آيا منزل كه پنج سال محل زندگى او نبوده خمس داشته يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، منزل مسكونى خمس ندارد.

ص: 232

[سؤال 4338] 2125

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى آقاى روح الله خمينى، دام ظله

استدعا دارم به سؤالات ذيل پاسخ فرماييد:

1. اگر كسى كه سال خمسى دارد، زمينى را براى احداث ساختمان خريد و منزل مسكونى خود را در آن بنا كرد، با اين شرط كه پول زمين را قسطى بپردازد، بايد خمس زمين را بدهد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. اگر كسى كه سال خمسى دارد تراكتورى را با شركت ديگرى براى كسب بخرد، در حالى كه نيمى از سهم خود را بدهكار است، بايد خمس تراكتور را بدهد؟ و آيا نمى تواند از منفعت سالانۀ خود براى پرداخت بدهى استفاده كند؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدارى كه مالك شده و بدهى ندارد بايد خمس بدهد و مى تواند از منفعت سال، بدهى را بدهد؛ لكن بايد خمس آن را هم بپردازد.

3. اگر كسى كه سال خمسى دارد منزل مسكونى خود را بفروشد تا منزل مناسب و لازم ديگرى بخرد، پولى كه بابت فروش منزل اول اخذ مى كند خمس دارد؟

بسمه تعالى، اگر منزل را از درآمد كسب، بدون دادن خمس تهيه كرده، پول فروش آن خمس دارد.

[سؤال 4339] 2126

بسمه تعالى 24 / 5 / 1361

به علت آشنا نبودن به مسألۀ خمس و نداشتن سال مالى در سال هاى پيش، مقدارى لوازم و اجناس ضرورى و مورد نياز زندگى - از قبيل يخچال، قاليچه، اجاق گاز، راديو، ماشين رخت شويى، اتو برقى، چرخ خياطى، جاظرفى، جاكتابى، تلويزيون وتعدادى لوازم ارزان قيمت كه جنبۀ تزيينى دارد - به تدريج در طول حدود 11 سال گذشته تا كنون خريدارى نموده ام، لذا استدعا دارم در اين باره نظر آن

ص: 233

حضرت اعلام تا به خواست خداوند عمل نمايم.

ضمناً يادآورى مى شود كه در اوايل فروردين سال 1361 با تعيين سال مالى، كليۀ حساب ها و مطالبات و بدهى، ارزاق اضافى و وسايل و لوازمى كه خمس به آن تعلق مى گرفت (به استثناى وسايلى كه نام برده شد) رسيدگى و مبلغ چهارصد تومان بابت خمس به دفتر امام خمينى ارسال و قبض دريافت نمودم.

بسمه تعالى، اشياى مذكوره اگر در بين سال از درآمد كسب تهيه شده و مورد حاجت زندگى بوده خمس ندارد.

[سؤال 4340] 2127

بسمه تعالى 18 / 10 / 1361

محضر رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

اين جانب دو منزل مسكونى داشتم و چند سال قبل سرمايه ام را حساب كردم و يك منزل، و نصف از منزل ديگر را فروختم و خمس آن را حساب كردم و نصف يك منزل را كارگاه قالى بافى درست كردم و مجموع پول فروش يك منزل و نصف منزل را - كه هشت صد هزار تومان است - در جاى ديگر، منزل بزرگ تر ساختم كه دو ميليون تومان خرج شده است. حالا از نظر وجوهات شرعيه خمس به پولى كه صرف اين خانه مسكونى شده تعلق مى گيرد يا نه؟ جواب را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر منزل براى سكونت و مناسب شأن شما است خمس ندارد؛ مگر آن كه بر پولى كه خرج شده سال گذشته باشد.

[سؤال 4341]2648

5. پسر جوانى كه تا قبل از ازدواج، سه دانگ منزلى را داشته و با پدر و مادرش شريك بوده و در موقع ازدواج، اين منزل را به دليل نياز آن ها، به آن ها واگذار نموده (البته نه با سند، بلكه استفاده از منزل را) و خود رفته يك منزل به اندازۀ نيازش خريده و زير بار بدهى زيادى رفته است تا پدر و مادر خود را خانه به دوش نكند. آيا اين

ص: 234

وضعيت به منزلۀ داشتن دو خانه براى اين جوان محسوب مى شود يا اين كه در حقيقت، مسكن مورد نياز محسوب مى شود كه نياز به پرداخت خمس آن نمى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، خمس واجب نيست.

[سؤال 4342] 2128

بسمه تعالى

شخصى منزلى براى سكنا دارد. بعداً كه بچه هايش بزرگ مى شوند اين منزل را در اختيار بچه هايش مى گذارد كه آن ها در آن منزل بنشينند و خودش منزل ديگرى از ربح مكاسب براى خودش تهيه مى كند. البته منزل اول را به بچه ها نمى بخشد. بچه هايش هم فقير نيستند؛ اما همين طور از جهت علاقۀ پدر و فرزندى يا مادر و فرزندى مى گويد: فعلاً شما در اين منزل بمانيد. آيا با اين وصف، منزل اول از مؤونه او خارج است و متعلق خمس خواهد بود يا اين كه هنوز به مؤونه باقى است و خمس ندارد؟ آيا فرق است بين اين كه منزل مزبور را در اختيار بچه ها گذاشته باشد يا اين كه هنوز در اختيار آن ها نگذاشته؛ ولى مى گويد: من محتاجم به اين كه اين منزل را در اختيار بچه هايم بگذارم و همچنين آيا فرق است بين فقر بچه ها يا غناى آن ها يا خير؟

بسمه تعالى، مسكن در اختيار فرزند قرار دادن اگر از شؤون لايق به حال شخص باشد به نحوى كه ترك آن با فرض تمكّن عيب و وهن بر او محسوب شود و مسكن را پس از استغناى شخص خودش در اختيار فرزند گذاشته باشد، خمس ندارد وگرنه خمس دارد و در هر دو صورت، فقر و غناى فرزند ميزان نيست.

[سؤال 4343]2304

3. شخصى با وام بانكى، منزلى را خريدارى نموده و اكنون منزل او با نرخ روز بيش از يك ميليون تومان ارزش دارد ولى سيصد هزار تومان به بانك بدهكار است و از درآمد ماهيانه در عرض سال مثلاً بيست هزار تومان پس انداز كرده الف. آيا به خانۀ او

ص: 235

خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ ب. پولى كه پس انداز كرده، بايد بابت بدهى حساب كند يا خمس او را بدهد؟

بسمه تعالى، خانه اگر مناسب شأن او باشد خمس دادن واجب نيست و چنانچه سر سال از اقساط گذشته چيزى داده نشده، مى تواند از پس انداز كسر نمايد؛ ولى اقساط سال آينده را نمى توان كسر نمود.

[سؤال 4344]4781

2. آيا عمارت و خانۀ مسكونى و اثاث البيت معمولى از دادن خمس مستثنا است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد بين سال تهيه شده، تا مدتى كه جزو مؤونه محسوب است خمس ندارد.

[سؤال 4345]1175

4. شخصى خانه مسكونى دارد لكن براى توسعه بيشتر و استراحت بهتر در بين سال از ارباح مكاسب مشغول تهيه خانه ديگرى مى شود، آيا خمس اين خانه كه مى خواهد تهيه كند بايد بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس خانه اى كه براى توسعه تهيه نموده است بايد بپردازد.

[سؤال 4346]2651

2. خريد تلويزيون و راديو و ضبط صوت و تعميرات آن ها و غيره را مى توان جزء مخارج سال به حساب آورد؟

بسمه تعالى، به مقدار شأن از مؤونه است.

[سؤال 4347] 2129

بسمه تعالى 14 / 1 / 1362

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى الامام خمينى، مدّ ظلّكم العالى على رؤوس المسلمين، ضمن عرض سلام، متمنى است نظر مبارك آيت اللهى را در مورد

ص: 236

مسأله ذيل بيان فرماييد كه محل حاجت است:

شخصى يك دستگاه آبگرمكن جهت ساختن حمام شخصى در منزلش به منظور استفادۀ خود و عائله اش خريدارى مى كند، ولى به علت فقر و نداشتن امكان مادى، موفق به ساختن حمام نمى شود و يك سال كامل و بيشتر از يك سال بر آن مى گذرد. آيا دادن خمس پول آن واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، خمس ندارد.

[سؤال 4348]2085

3. اگر كسى پولى را جهت مؤونه، مثلاً پولى را به بنّا مى دهد كه برايش مصالح بياورد و كار كند و پرداخت پول قبل از سال خمسى باشد، لكن در هنگام سال خمسى بنّا مصالح را آورده است و هنوز كار نكرده، آيا خمس به اين مصالح كار نشده كه مورد نياز است و پول پرداخت شدۀ نزد بنّا كه هنوز كار نكرده است، تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4349]3279

3. شخصى خانه مى سازد در تهران و خودش هميشه در قم مى نشيند، يك منزل براى بعضى امورات لازم، مثلاً بچه ها را مى فرستد براى درس و تحصيل علم، و بعضى اوقات براى كارهاى لازم خودش هم. لازم به ذكر است پولى كه مصرف منزل كرده در داخل سال قبل از تعلق خمس ساخته شده، حال اگر كار ضرورى پيش آمد و قصد كرد خانه را بفروشد يا اجاره بدهد آيا خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر منزل مورد حاجت براى سكونت شخص يا فرزندانش باشد و از درآمد بين سال تهيه شود خمس ندارد وگرنه خمس دارد.

[سؤال 4350]2046

2. شخصى از ارباح، كولر يا يخچال جهت مؤونه مى خرد و در حين سال مورد

ص: 237

استفاده قرار نمى گيرد، آيا خمس دارد يا خير؟ و به فرض اين كه خمس داشته باشد آيا قيمت فعلى مناط است يا قيمت خريد؟

بسمه تعالى، در صورت احتياج، از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.

[سؤال 4351] 2130

بسمه تعالى

يك نفر خانه اى دارد كه از ارباح مكاسب تهيه كرده بعد از چند سال به خانه بهتر و وسيع ترى احتياج پيدا مى كند كه از ارباح مكاسب خانه دوم را تهيه مى كند آخر سال خمسى او كه مى شود هنوز آن خانه دوم تمام و تكميل نشده لذا هنوز در خانه اول نشسته الآن بايد خمس خانه اول را بدهد يا صبر كند هر وقت خانه اول را ترك كرد و در خانه دوم نشست و اولى از مؤونه خارج شد خمس بدهد و آيا خانه دوم كه الآن تمام نشده و مورد استفاده قرار نگرفته فعلاً خمس دارد يا چون مؤونه آينده است خمس ندارد؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، بعد از گذشتن سال بايد خمس خانه دوم را بدهد.

[سؤال 4352]2761

3. منزلى را دو برادر ابتدائاً به قصد فروش ساخته اند؛ ولى بعداً خودشان در آن سكونت كردند و مازاد بر احتياج نيست، و منزل قبلى را به پدر و مادر خود واگذار كردند كه نصف آن خالى است. كدام يك متعلق خمس است؟

بسمه تعالى، اگر بعد از سال، منتقل به منزل جديد شده اند، خمس آن را بايد بدهند؛ و اگر واگذارى منزل قديم به پدر و مادر از شؤون فرزند باشد، به نحوى كه مؤونه صدق كند، خمس ندارد؛ و الاّ خمس منزل قديم را هم بايد بدهند.

ص: 238

[سؤال 4353] 2131

بسمه تعالى 9 / 12 / 1361

مسئول محترم پاسخ به سؤالات شرعى دفتر امام

ضمن عرض سلام؛ اين جانب آموزگار متأهّل ساكن قم هستم و پدرم در يكى از روستاهاى اطراف قم مشغول كار كشاورزى مى باشد. با توجه به اين كه ايشان در اثر كهولت سن نمى توانند كارهاى خود را به تنهايى انجام دهند، هر ساله در تعطيلات تابستان و همچنين در بين سال تحصيلى به منظور كمك به كار كشاورزى به ده مى روم؛ ولى در آن جا از نظر مسكن در مضيقه هستم. لذا به منظور ساختن خانه در ده، حدود شصت هزار تومان وام گرفتم و صرف خريد زمين و ساختمان آن نمودم.

با توجه به مطالب فوق، آيا پس از پرداخت اقساط اين وام و مبالغ ديگرى كه در آن بنا خرج مى شود تا رفع نياز شود، خمس به آن ها تعلق مى گيرد يا خير؟ (البته در شهر منزل شخصى دارم) لطفاً اين مسأله را كاملاً روشن نماييد.

بسمه تعالى، اگر بر پولى كه در خانه صرف مى كنيد سال نگذرد خمس ندارد.

[سؤال 4354] 2132

بسمه تعالى 1 / 6 / 1361

از حضور مقام رفيع رهبر كبير انقلاب و مرجع تقليد و ولايت فقيه، امام خمينى، مدّ ظله العالى استدعا مى گردد كه به مسائل زير عنايت و امر به پاسخ گويى فرمايند:

1. آيا به خانۀ مسكونى و اشجار در چهار ديوارى خانه - كه در شهرهاى كوچك معمولاً بزرگ مى باشد - وجوهات شرعيه تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خانۀ مسكونى مورد حاجت جزء مؤونه است و خمس ندارد و اشجار اگر پس از رسيدن وقت بريدن آن، صرف مؤونه شود خمس ندارد و گرنه خمس دارد.

ص: 239

[سؤال 4355]

2. آيا به وسايل شخصى، از جمله مركب كه فعلاً اتومبيل مى باشد، وجوهات شرعيه تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر براى استفادۀ شخصى است و مطابق شؤون شخص است، خمس ندارد.

3. ساختن مدرسه و كمك به ساختن مساجد و بقاع متبركه و كمك به بيمارستان ها و مريض هاى بى بضاعت و سادات و وجوه واريز شده به حساب 100 و ديگر حساب ها، به جاى وجوهات شرعيه محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، موقوف بر اجازه است.

4. ماليات بر ارث و ماليات مزروعى و اصلاحات ارضى (آب و زمين) كه بدون اخذ بها به دهقانان داده شده، آيا به جاى وجوهات شرعيه محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، ماليات، بابت سهمين شريفين محسوب نيست.

5. مالى كه ارث مى باشد و بيش از دو سال است از تصرف صاحب مال گرفته شده، همچنان كه حق مداخله و منافع از مالك سلب است، وجوهات شرعيه به آن مال تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، وجوهى كه قبلاً بر آن مال تعلق گرفته بر عهدۀ مالك است. كه بعد از رفع منع بپردازد و اگر قبلاً وجوهى به آن متعلق نبوده خمس ندارد.

6. مالى كه ارثاً از جد به پدر و از پدر به پسر رسيده، پس از 140 سال، آيا مى توان آن مال را بدون مدرك، مخلوط به حرام دانست و دو خمس و يك زكات (پنجاه درصد از كل) براى آن قائل شد؟

بسمه تعالى، گرچه به ظاهر يد، قول ذى اليد پذيرفته است ولى نزاع بايد در محكمۀ شرعيه حل و فصل شود.

[سؤال 4356]2657

3. خانه اى را كه در خور شأن كسى نيست به چه صورت خمسش پرداخت شود؟

بسمه تعالى، مقدار زايد بر شأن بايد تخميس شود.

[سؤال 4357]2094

2. از درآمد كسبم فرشى خريده ام كه در سال هاى بعد احتياج به آن دارم براى

ص: 240

زندگى، آيا از مؤونۀ امسال كه خريده ام محسوب مى شود كه خمس نداشته باشد و يا اين كه بايد خمس آن را بدهم؟

بسمه تعالى، اگر طورى است كه بايد فعلاً آن را تهيه كنيد خمس ندارد.

[سؤال 4358]2358

3. شخصى هر سال، روز اول ماه مبارك رمضان خمس سال خود را مى داده است. امسال اول صبح، فرشى مورد احتياج بوده، خريد و بعد از ظهر همان روز، حساب مالش را كرده؛ آيا

اين فرشى كه جزء لوازم زندگى او است بايد خمس آن را بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4359]2567

4. اگر پول را به صورت جنس - مثلاً فرش - نگهدارى و پس از فروش، احتياجات را تهيه نمايم در اين صورت وظيفۀ شرعى چيست؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 4360] 2133

بسمه تعالى 8 ربيع الاول 1403 ق

محضر مبارك حضرت مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

1. كارمندى كه از طرف دولت يا يك شركتى به او موقتاً مسكن داده مى شود و تا مدتى كه از منزل مسكونى خود منتقل به اين منزل مى شود منزل خود را اجاره داده از مال الاجاره استفاده مى كند آيا در اين مدت چند سال كه احتياج به خانه خود ندارد بايد تخميس كند يا باز هم جزء مؤونه است و خمس ندارد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه داشتن منزل ملكى از شؤون او نباشد و احتياج هم ندارد خمس واجب است.

2. آيا هنوز وقت نماز نشده مى شود براى آن نماز وضو گرفت يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 241

[سؤال 4361]3218

3. آيا تلويزيون و راديو ضبط و ويدئو خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس دارد، مگر از مخارج زندگى محسوب شود و از شؤون او باشد.

[سؤال 4362] 2134

بسمه تعالى

با عرض سلام، سؤالاتى در مورد خمس داشتم كه احتراماً به عرض مى رسانم:

1. آيا به منزل مسكونى انسان خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4363]

2. آيا اگر كسى علاوه بر منزل مسكونى خويش منزلى براى سكونت افراد تحت تكفل خويش - مثلاً مادرش - داشته باشد به آن خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4364]

3. آيا به اتومبيل سوارى كه براى رفاه خانواده از آن استفاده مى شود و وسيلۀ درآمد نيست خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4365]

4. آيا كسى كه چند قالى در خانۀ خويش براى پوشش خانه دارد و از آن ها استفاده مى كند، بايد خمس آن ها را بپردازد؟

بسمه تعالى، به مقدار شؤون خمس ندارد.

[سؤال 4366]

5. آيا به طلاهايى كه مورد استفاده قرار مى گيرد خمس تعلق مى گيرد؟

ص: 242

بسمه تعالى، خمس ندارد، مگر در زايد شأن.

6. آيا خمس به اجناسى كه قيمت آن ها بسيار پايين است نيز تعلق مى گيرد؟ مثلاً اگر يك بسته آدامس و يا چند عدد گچ بيشتر از يك سال بلااستفاده بماند بايد خمس آن ها را پرداخت؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

7. آيا لوازم آرايشى كه مورد استفاده قرار مى گيرد مثلاً ماتيكى كه از آن استفاده مى شود، اگر بعد از يك سال مقدارى از آن در ته قوطى بماند به آن مقدار باقيمانده خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

8. در خاتمه، اگر كسى خمس مالش را محاسبه كند و بخواهد آن را بپردازد، آيا مى تواند آن را به آدرس دفتر امام (آدرسى كه اين نامه به آن جا فرستاده مى شود) بفرستد؟ در غير اين صورت اگر ممكن است آدرسى را كه مى توان سهم امام را به آن جا فرستاد (با ذكر اين مطلب كه او مقلد امام خمينى است) ذكر بفرماييد. و نيز اگر مى توان سهم سادات فقير را نيز به آن آدرس يا آدرس ديگرى فرستاد كه مطمئن براى پرداخت اين سهم باشد ذكر بفرماييد.

بسمه تعالى، مجازيد سهم سادات خود را به سيد فقير متدين بدهيد و سهم مبارك امام را به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاون اسلامى قم حواله كنيد.

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

[سؤال 4367] 2135

بسمه تعالى 3 / 11 / 1361

محضر مقدس قائد عظيم الشأن، مؤسس و بنيان گذار جمهورى اسلامى، آزاد مرد تاريخ، فقيه عادل و كامل، حضرت آيت الله العظمى حاج آقا روح الله الموسوى الخمينى مدّ ظله العالى على رؤوس المسلمين

ضمن آرزوى سلامت و طول عمر با كفايت براى آن رهبر عزيز پاسخ چهار مسأله شرعى و اسلامى را مطابق فتوايتان عنايت فرماييد.

1. اثاث منزل كه به قدر لزوم هر شخصى و به اندازه شأن او است آيا بايد مخمس شود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد سال تهيه شود خمس ندارد.

ص: 243

2. زمين زراعتى و باغ و ساير اعيانى كه انسان به آن تأمين معاش بنمايد خمس آن را بايد از عين پرداخت كند يا از درآمد آن ها؟ و چنانچه بايد از عين آن ها بايد پرداخت كند چون قيمت آن ها بالا است تكليف چه مى شود؟

بسمه تعالى، خمس به عين تعلق مى گيرد و مى تواند قيمت فعلى را بپردازد.

3. زمين كشاورزى و يا باغى است كه ملك مالك بوده در رژيم گذشته و با اصلاحات ارضى نصف آن را به كشاورز داده اند. حال، كشاورزى كه كلاً امورات زندگى او به اين قسمت زمين تأمين مى شود چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، موكول به دولت اسلامى است.

4. افرادى به نام سادات و به لباس سادات در روستاها دوّار و سيارند و از اين باب مستمرى هر ساله مى گيرند و ما نه يقين به اصل سيادت آن ها داريم و نه يقين به استحقاق ايشان، اگر پولى به اين قبيل افراد داده شود بابت خمس و سهم سادات محسوب و اسقاط ذمه انسان مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، محسوب نمى شود.

[سؤال 4368] 2136

بسمه تعالى

محضر مبارك امام خمينى، دام عمره و عزّته

پس از عرض سلام؛ مستدعى است مسائل زير را پاسخ فرماييد:

1. اگر شخصى مقدارى سنگ يا بلوك در عرض سال از درآمد خود تهيه و خريدارى كرده تا براى ساختمان منزلش كه احتياج دارد مصرف كند، سر سال جزو درآمد بايد حساب كند يا جزء مخارج ساليانه محسوب بشود؟ همچنين اگر زمينى براى خانۀ مسكونى خريدارى كند، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، جزء مؤونه محسوب است و خمس واجب نيست.

2. شخصى انگشتر طلا نذر حضرت عباس كرده، به چه طريق آن را مصرف كند؟

بسمه تعالى، بايد در عزادارى آن بزرگوار و يا مطلق امور خيريه به قصد اهداى ثواب به آن حضرت، صرف شود.

ص: 244

3. شخصى مبلغى به يك نفر بدهى دارد، طلبكار، مدت ها است ناپديد شده، ولى يقين به فوت او ندارد، فقط از او، فرزند برادرش موجود مى باشد؛ تكليف شخص بدهكار چيست؟ به كه بپردازد؟

بسمه تعالى، بايد حفظ شود تا وضع طلبكار روشن گردد.

[سؤال 4369]822

6. در روستاها گاه گاه مستضعفين با دست رنج خود خانه و حياط درست مى كنند براى سكونت خانواده اش، در سال، تخميس اين حياط از مؤونه مى باشد يا بايد خمسش را بدهد.

بسمه تعالى، اگر با پولى كه سال بر آن گذشته خانه را تهيه نكرده باشد خمس ندارد.

[سؤال 4370] 2137

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر عالى قدر اسلام امام خمينى

اميدوارم كه ان شاء الله حالتان خوب بوده باشد، ذيل چند سؤالى كه براى اين جانب ضرورى مى باشد، لطف فرموده جواب آن ها را مرقوم فرماييد:

1. اين جانب براى خود سالى تعيين نكرده بودم و هر محصولى را در وقتش خمس آن را مى دادم و هر وسايلى كه مى خريدم كنار مى گذاشتم خمس آن را مى دادم و الآن مى بينم كه سال قرار دادن برايم مفيدتر مى باشد، شما بفرماييد كه چراغ والر و چرخ خياطى و چيزهاى لوازم خانوادگى كه از آن استفاده مى شود خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد سال تهيه شده خمس ندارد.

2. اين جانب يك دستگاه خانه مسكونى دارم كه چند سال قبل دادم به اجاره درست كنند و پولى را كه دادم به اجاره كننده خمس آن مبلغ را داده بودم و شما بفرماييد كه الآن كه مى خواهم براى خود سال قرار بدهم اين يك دستگاه خانه كه از آن استفاده مى كنم خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پولى كه سال بر آن گذشته باشد صرف در آن نكرده باشيد خمس ندارد.

3. كسانى كه سال قرار دادند و زمينى مى خرند براى درست كردن خانه و مبلغى كه به زمين مى دهند

ص: 245

پاك است و فعلاً ديگر پولى ندارند كه خانه بسازند شايد يك سال هم بماند، شما بفرماييد كه خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

4. پسرى كه هنوز ازدواج نكرده است پدر پولى يا اشيايى يا زمينى به پسر مى بخشد و پسر موقعى كه ازدواج كرد آيا اين اشيا كه بخشيده شده است خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بخشش خمس ندارد.

[سؤال 4371] 2138

بسمه تعالى 28 / 10 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب و مرجع تقليد شيعيان جهان، روح الله الموسوى الخمينى حفظه الله تعالى، محترماً به محضر گرامى عرضه مى دارد:

اين جانب كه يك فرد كارگر مى باشم و مدت بيست و يك سال است كه در كارخانه اى كار مى كنم و با حقوق هفت تومان شروع به كار كردم تا الآن كه به 7339 تومان ثابت رسيده ام. در سال 1357 وجوهاتم را داده ام و به مكه رفته ام و بعد از اين تاريخ 200 هزار تومان خرج كردم و يك خانه در دهات ساختم براى خودم و مى خواهم خانه اى را كه در تهران دارم واگذار كنم به پسرم كه به سن بلوغ رسيده است و پسر و دخترم دم بخت هستند. آيا خمس آن را بايد بدهم يا براى پسر و دخترم خرج كنم؟

بسمه تعالى، خانه اى كه فعلاً مورد سكونت نيست اگر از ربح تهيه شده بايد خمس آن را بدهيد.

[سؤال 4372] 2139

بسمه تعالى

شخصى نصف مشاع منزل را براى سكونت خود مى خرد و سپس با شريكش مصالحه مى كند، و سهم خود را جدا مى كند، و ديوارى در ميان خانه مى كشند، و هر

ص: 246

نيمه به صورت منزلى مستقلّ در مى آيد. بعد از مدتى، نيمۀ دوم را هم مى خرد (و داشتن چنين خانه اى - مجموعۀ دو نيمه - زايد بر شأن او هم نيست) ولى از نيمۀ دوم استفاده نمى كند، پس از مدتى آن را اجاره مى دهد، آيا بايد خمس منزل را بدهد و حجّ هم بر او واجب مى شود؟ و آيا در حكم فرقى هست بين اين كه احتياج به مال الاجارۀ آن داشته باشد و بدين جهت خودش آن را مورد استفاده قرار ندهد و يا فرقى نيست؟

بسمه تعالى، قسمتى كه فعلاً در آن سكونت نمى كند ولى داشتن مجموعه به حسب شأن مؤونۀ او محسوب است متعلّق خمس نيست، و لو اين كه به سبب احتياج آن را اجاره بدهد، ليكن در صورت احتياج به مال الاجارۀ آن در معيشت، استطاعت با آن محقّق نمى شود.

[سؤال 4373]796

2. از ربح سال پول مى دهد كه ماشين سوارى بخرد؛ ولى ماشين را در سال بعد تحويل مى دهند. آخر سال پولى كه براى ماشين به شركت داده خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، ماشين اگر مورد حاجت شخصى است و از مؤونه محسوب است، مقدار پولى كه بايد قبلاً پرداخت شود جزو مصارف سال پرداخت محسوب مى شود.

[سؤال 4374] 2140

بسمه تعالى 5 / 11 / 1361

محضر محترم مرجع تقليد بزرگوار حضرت امام خمينى، دامت بركاته

چند سؤال شرعى:

1. كسى كه از درآمد كارش، وسايلى از قبيل ماشين سوارى، يخچال، تلويزيون يا لوازم زندگى ديگر كه در اين زمان مورد استفاده قرار مى گيرد، تهيه كند، خمس اين ها چگونه مى باشد؟

ص: 247

بسمه تعالى، اگر از درآمد بين سال تهيه كرده خمس ندارد، مگر آن كه در زندگى احتياج به آن نداشته باشد و از شؤون او نباشد.

2. آيا شنيدن موسيقى و يا سرودهايى كه از صدا و سيماى جمهورى اسلامى پخش مى شود اشكالى ندارد؟ بعضى مواقع از راديو مشهد، موسيقى محلى به ترانۀ انقلابى پخش مى شود؛ شنيدن آن چگونه مى باشد؟ خواهشمندم توضيح بيشتر دهيد.

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

[سؤال 4375]1879

2. در سؤالات جديد كه در آخر توضيح المسائل مرقوم شده، آمده: مركبى كه از ربح كسب تهيه مى شود، خمس دارد. مراد از مركب چيست؟ آيا شامل ماشين سوارى هم مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، ماشين سوارى، اگر مورد نياز در زندگى و مطابق شؤون شخص باشد، خمس ندارد.

[سؤال 4376]1879

3. در مسائل اخير كه در جرايد انتشار يافته، مرقوم شده: ماشين سوارى اگر مورد احتياج باشد، خمس ندارد. منظور از احتياج، تا چه اندازه است؟ ولو اين كه هفته اى، يك يا دو بار مورد استفاده قرار گيرد و مع ذلك مى تواند اين يك يا دو دفعه را هم از وسايل عمومى استفاده كند؟

بسمه تعالى، اگر در طول هفته يا ماه و سال، چند بار مورد استفاده واقع شود و مطابق شؤون شخص باشد، مؤونه محسوب مى شود.

[سؤال 4377]2299

4. ماشين مخصوص سوارى و راديو ضبط و تلويزيون از مؤونه است يا خمس دارد؟

بسمه تعالى، در حد شأن و نياز از مؤونه محسوب است.

ص: 248

[سؤال 4378]7189

2. اشخاصى كه ماشين شخصى دارند آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا خير و چنانچه با اين وسيلۀ شخصى گاهى كار كند آيا خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر وسيلۀ كسب تنها نيست و در زندگى به آن نياز دارد، خمس ندارد.

[سؤال 4379]1907

4. در توضيح المسائل آن حضرت سؤال شده از كسى كه ماشين سوارى مى خرد كه به تجارتخانه يا مزرعۀ خود يا هر شغلى دارد به سر شغل خود برود و اين ماشين را از ربح وسط سال مى خرد، آيا خمس آن را بايد بدهد يا نه؟ فرموده ايد كه «بايد خمس آن را بدهد»، اما افواهاً شنيده مى شود كه فرموده ايد: «اين طور ماشين ها خمس ندارد»، خواهشمند است بفرماييد كه بايد خمس بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، وسيلۀ سوارى اگر براى رسيدن به شغل مورد حاجت است خمس دارد.

[سؤال 4380]2246

2. قبلاً اشخاصى كه ماشين مى خريدند هم براى كسب و هم براى سوارى خانوادگى فرموده شده بود كه آن مقدار كه براى كسب است خمس دارد بعداً از حضرت آيت اللهى نقل فرمودند كه همه ماشين خمس ندارد بنابراين اشخاصى كه فعلاً طبق فتواى سابق با ما حساب كرده اند و دستگردان كرده اند فعلاً كه فتوا عوض شده آنچه سابق دستگردان شده بدهكارند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در استفاده شخصى به نحوى باشد كه مورد حاجت صدق مى كند خمس ندارد و در مواردى كه به حساب بدهى دستگردان نمودند و بعداً معلوم شد بدهكار نيستند وجوب ادا ندارد.

ص: 249

[سؤال 4381] 2141

بسمه تعالى 22 / 10 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با احترام به استحضار مى رساند كه در يكى از مسائلى كه جزء سؤال و جواب هاى ضميمۀ رسالۀ عمليۀ آن جناب است، در مورد خمس، سؤال به اين صورت طرح گرديده: «مركبى كه از ربح كسب تهيه مى شود براى اين كه سوار شود و به تجارت خانه يا مزرعه يا دكان يا محل كار خود برود، بدون آن كه جنس تجارت با آن حمل نمايد، خمسش واجب است يا نه؟»

و حضرت عالى در جواب مرقوم فرموده ايد: «بايد خمس آن را بدهد». حال اگر مركب سوارى، اختصاص به امورى كه فوقاً ذكر گرديده نداشت، بلكه به منظور خلاص شدن از پياده روى و مطلق اياب و ذهاب خود خريده - از قبيل مسافرت، زيارت، عيادت و ديدن دوستان، صلۀ رحم، بردن عائله به تفريح در ايّام تعطيل و انجام ساير كارهاى شخصى كه در داخل شهر و روستا دارد - و ضمناً براى امور مذكورۀ فوق هم استفاده كرد، آيا دادن خمس آن واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، در صورت مرقوم، خمس واجب نيست.

[سؤال 4382] 2142

بسمه تعالى 20 / 12 / 1361

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، نايب الامام، امام خمينى،

حفظكم الله تعالى، السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

شخصى هستم كارگر كه از طريق كارگرى امرار معاش مى كنم و سال خمسى هم دارم، چند مسأله برايم پيش آمده، با عرض معذرت به حضورتان عرض مى كنم و استدعا از محضر مبارك دارم راهنمايى فرماييد:

1. وسيله اى خودرو جهت خود و خانواده ام قسطى تهيه كردم كه بعد از چند سال،

ص: 250

قسط آن تمام مى شود؛ اين وسيلۀ خودرو وقتى قسطش تمام شد خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4383]

2. خانه اى در محل دارم و در آن زندگى مى كنم و در اثر ادامۀ تحصيل فرزندانم، در محلى كه از نظر امكانات خوب است زمينى خريدم و مى خواهم خانه بسازم؛ پولى كه در اين مدت چند سال خرج زمين و ساختن منزل مى شود بعد از ساختن خانه خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

3. مقدار كمى زمين (كه تقريباً 40×80 متر مى شود) را مى خواهم به وسيلۀ موتور پمپ آباد كنم، پولى كه بهاى موتور و تعمير زمين و درخت كاشتن مى شود خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

4. با اين بدهكارى كه تا آخر سال يا تا چند سال ديگر دارم، آيا لازم است آخر سال به حساب رسيدگى شود؟

بسمه تعالى، لازم است و بدهى بر مؤونۀ سال كسر مى شود.

[سؤال 4384]

5. وسايل خانه - مثل پنكه، كولر، تلويزيون - در بين سال خريد شده، امكان آمدن برق هست كه مورد استفاده قرار گيرد، آيا اين وسايل خمس دارد؟

بسمه تعالى، اگر داشتن آن از شؤون شخص است خمس ندارد.

[سؤال 4385]

6. شخصى در اثر گرفتارى زندگى، خانۀ خود را ترك كرده و در جاى ديگرى خانه خريده، آيا اين خانه اى كه خريده خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر نياز به يك خانه بيشتر ندارد، بايد خمس يكى از خانه ها را بدهد؛ به شرط آن كه از ارباح مكاسب، بدون دادن خمس تهيه كرده باشد.

ص: 251

[سؤال 4386] 2143

بسمه تعالى

مسئولان محترم دفتر امام خمينى

خواهشمند است از امام سؤال شود كه آيا كسى اتومبيل سوارى شخصى داشته باشد، البته اين اتومبيل جهت رفت و آمد از منزل به اداره و رساندن بچه ها به مدرسه است - آيا اين نوع اتومبيل خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر جزو احتياجات شخصى محسوب باشد خمس ندارد.

[سؤال 4387] 2144

بسمه تعالى

محضر مقدس آيت الله العظمى امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

1. چون اين مسأله مورد حرف و بحث شده، سؤال مى شود؛ اگر شخصى كارمند يا كارگر، ماشين سوارى و يا موتور و دوچرخه مى خرد براى رفتن سرِ كار و ضمناً زن و بچه اش را تفريح و غير آن مى برد، آيا چنين كسى خمس اين مركب را بايد بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، چنانچه در زندگى احتياج به وسيلۀ مذكور دارد و از شؤون او محسوب مى شود خمس واجب نيست.

2. در طواف واجب اگر از محدوده بيست و شش ذراع بيرون رود، با توجه به كثرت جمعيت و عدم

اختيار، خصوصاً در طرف حجر اسماعيل، آيا طواف او صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، طواف صحيح است.

3. اگر معلم ناچار باشد كه در يك اتاق، يك زن را درس بدهد و بالعكس (البته با رعايت جهات شرعى) جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، با نبود مفسده و مراعات موازين شرعيّه اشكال ندارد و خلوت با اجنبيه جايز نيست.

4. اگر طلبه اى درس مى خواند و درس مى دهد و در فرهنگ هم هست، ولى حقوق او خيلى نيست؛ براى تتميم معاش خود مى تواند از سهم امام (عليه السلام) استفاده كند؟

بسمه تعالى، استفاده از سهم امام (عليه السلام) منوط به اجازۀ خاص است.

ص: 252

[سؤال 4388]7368

2. آيا به ماشين خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر جزو مايحتاج زندگى محسوب مى شود خمس ندارد.

[سؤال 4389]1988

3. وسايل نقليه جزء مؤونه است؟

بسمه تعالى، اگر براى احتياجات زندگى شخصى باشد نه براى استفاده در كسب و كار، مؤونه محسوب است.

[سؤال 4390] 2145

بسمه تعالى 8 / 3 / 1362

محضر مبارك رهبر انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

ضمن تقديم عرض سلام و ارادت، محترماً؛ تقاضا مى شود در مورد دو مسأله به شرح زير جواب مرقوم فرمايند:

1. شخصى كارمند آموزش و پرورش، وسيلۀ سوارى تا محل كار خود را از ربح بين سال خريدارى نموده، بايستى خمس آن را بپردازد يا از پرداخت آن معاف مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر در زندگانى خود به آن احتياج دارد، خمس ندارد.

2. شخصى منزل مسكونى دارد، قصد فروش آن را نموده تا منزل بزرگ ترى خريدارى نمايد، قبل از فروش منزل، منزلى نسيه به عنوان قرض خريدارى كرده تا پس از فروش منزل قبلى، وجه خريد منزل نسيه را بپردازد؛ تكليف اين شخص را در مورد خمس آن معين فرماييد.

بسمه تعالى، اگر منزل را از درآمد كسب و حقوق، بدون دادن خمس تهيه كرده، پول فروش آن خمس دارد.

[سؤال 4391] 2146

بسمه تعالى 14 / 12 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم

با آرزوى سلامتى و طول عمر براى امام امت، لطفاً به سؤالات زير پاسخ دهيد:

ص: 253

1. اگر كسى در اواسط سال خمسى اش يك عدد ماشين سوارى جهت مصارف شخصى اش بخرد ولى تحويل آن به بعد از پايان سال خمسى اش موكول شود، آيا مى بايستى خمس آن را پرداخت يا خير؟

بسمه تعالى، لازم نيست خمس بدهد.

[سؤال 4392]

2. اگر كسى در اواسط سال خمسى اش يك فرش بخرد ولى تا پايان سال خمسى اش آن را استفاده ننمايد، آيا خمس آن لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر زايد بر حاجت و شؤون او است بايد تخميس شود.

[سؤال 4393]

3. در سؤالات فوق آيا معيار جهت معافيت خمس، استفاده كردن از آن ها تا فاصلۀ يك سال از تاريخ خريد است و يا استفاده كردن از آن ها تا سررسيد سال خمسى؟

بسمه تعالى، استفاده ميزان نيست و معيار، نياز فعلى و شؤون است.

[سؤال 4394] 2147

بسمه تعالى

با سلام و درود به حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و ارواحنا له الفداء و نايب بر حقش خمينى كبير و به اميد پيروزى رزمندگان اسلام در سراسر جهان

چند مسأله شرعى است كه به عرض آن امام بزرگوار مى رسد كه ايشان اين چند مسأله را براى روشن شدن ما پاسخ گويند.

1. آيا ماشين خمس دارد يا خير؟ (شخصى و عمومى مانند تاكسى)

2. اگر ماشين شخصى خمس دارد، به قيمت خريدارى شده يا به قيمت روز؟

بسمه تعالى، خمس دارد به قيمت روز؛ مگر در ماشين شخصى مورد نياز در زندگى.

3. شما در فتوا فرموده بوديد كه در بلاد كبيره - مانند تهران - ميزان مسافت شرعى (رفت و برگشت،

ص: 254

هشت فرسخ شرعى)، از درب منزل حساب مى شود و در فتواى ديگرى فرموده ايد: از موقعى كه اين بلاد، صغيره بوده اند، از آن محدوده حساب مى شود. خواهشمند است كه فتواى صحيح را بفرماييد؟

بسمه تعالى، مسافت، از منزل حساب مى شود؛ ولى كسانى كه تهران قبل از كبيره شدن وطنشان بوده، در صورتى نمازشان شكسته مى شود كه از محدوده بيرون روند و از مبدأ مسافت - كه منزل است - طى مسافت شرعى نمايند.

[سؤال 4395]2071

2. در رسالۀ عمليه حضرت آيت اللهى آمده است: «مركبى كه از ربح كسب تهيه مى شود براى اين كه سوار شود و به تجارت خانه يا مزرعه يا دكان يا محل كار خود برود، بدون آن كه جنس تجارت با آن حمل نمايد»، فرموده ايد: «بايد خمس آن را بدهد» و در استفتائات جديد فرموده ايد: «مركب مورد احتياج براى رسيدن به محل كار و كسب خمس ندارد»، توضيح مطلب چگونه است؟

بسمه تعالى، مركب اگر فقط براى رفتن به محل كار مورد نياز است خمس دارد و اگر در زندگى شخصى خود و عائله اش به آن حاجت دارد، خمس ندارد.

[سؤال 4396] 2148

بسمه تعالى 30 / 2 / 1361

لطفاً پس از آن كه سلام ناقابل ما را به امام امت رسانده و در صورت امكان از طرف ما دست ايشان را ببوسيد و از ايشان مسأله ذيل را سؤال نموده و جواب را براى ما بفرستيد.

مسأله بدين صورت است كه در آخر كتاب رسالۀ امام، در قسمت «سؤالاتى از امام»، در قسمت خمس مسأله اى است به اين صورت: «مركبى كه از ربح كسب تهيه مى شود براى اين كه سوار شود و به تجارت خانه يا مزرعه يا دكان يا محل كار خود برود، بدون آن كه جنس تجارت با او حمل نمايد، خمسش واجب است يا نه؟ ج: بايد خمس آن را بدهد».

ص: 255

از طرفى در متن رساله، مسأله اى است كه گفته اند: «اگر شخص در طى سال، اثاثيه و وسيله اى كه در شأن او مى باشد خريدارى نمايد، از خرج سالش حساب مى شود». تطبيق اين دو مسأله را لطفاً شرح دهيد و بفرماييد: آيا دوچرخه، موتورسيكلت و ماشين شخصى خمس دارد يا خير؟ و اگر دارد، آيا قيمت اصلى يا قيمت بازار را بايد خمس داد؟ فرض كنيد موتورسيكلتى كه كارخانه ده هزار تومان مى دهد، در بازار آزاد، هفده هزار تومان به فروش مى رسد؛ حال خمس كدام پول را بايد داد؟ و آيا لازم است سال آن بگذرد يا به محض خريد بايد خمس آن پرداخت گردد؟ و اگر شخصى ماشين يا موتورسيكلت يا دوچرخه اى قبلاً خريده و خمس آن را نداده، آيا بايد خمس قيمت فعلى آن داده شود يا قيمت روز خريد؟ و اگر وسيله اى داشته و فروخته؛ فرض كنيد دوچرخه اى داشته كه چند سال سوار شده و فروخته، آيا لازم است خمس آن را بدهد يا خير؟ و در صورتى كه بايد بدهد، آيا خمس خريد را بايد بدهد يا فروش را؟

بسمه تعالى، اگر وسايل مذكوره فقط براى رفتن به محل كار مورد نياز است، به قيمت فعلى خمس دارد؛ و چنانچه از طرف دولت، ممنوع از فروش در بازار باشند، به قيمت دولتى آن بايد تخميس شود.

[سؤال 4397] 2149

بسمه تعالى

اگر شخصى براى رفت و آمد خود وسيلۀ نقليه اى بخرد؛ آيا لازم است كه خمس آن را بدهد، يا از مخارج ساليانه محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر در زندگى احتياج به آن دارد و فقط براى كار و كسبش نيست، خمس ندارد.

[سؤال 4398]2272

2. كارمندى كه با پس انداز كردن و قناعت نمودن، اتومبيلى براى رفتن به سر كار و اداره اش و همچنين براى رفاه زندگى خانواده اش و تفريح و بردن بچه ها به مدرسه و

ص: 256

ساير احتياجات خريده است و از آن، استفادۀ كرايه كشى نمى كند؛ نظر حضرت عالى دربارۀ خمس آن چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور خمس ندارد، ولى پول هايى كه سال بر آن گذشته است، خمس دارد اگر از كسب باشد.

[سؤال 4399]2698

9. طلبۀ معمولى اى كه شغلش درس در حوزه است و در بين سال و خصوصاً ايام تبليغى تبليغ مى رود به محل خود، آيا ماشين جزء مؤونه او است يا نه؟ خصوصاً اگر مسافت بين محل فرد با قم زياد باشد مثل اصفهان و غيره. با توجه به اين كه مسافرت با ماشين هاى عمومى با زن و بچه براى طلاب مشكل است يا اين كه منزل او بيرون قم است و اگر ماشين شخصى نباشد، هر روز ساعاتى را بايد صرف رفت و آمد كند. البته اكثر طلاب ماشين ندارند و با ماشينهاى عمومى مسافرت مى كنند، آيا ماشين جزء مؤونه است در مورد حج و خمس يا نه؟

بسمه تعالى، اشخاص مختلفند و ميزان احتياج و شؤون است.

[سؤال 4400]3939

4. برادرى داراى يك دستگاه اتومبيل است كه از وام بانك خريدارى كرده است اين اتومبيل را براى رفت و آمد خود و خانواده اش استفاده مى كند، آيا به اين اتومبيل

خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اتومبيل اگر براى استفادۀ شخصى است و به مقدار شؤون شخص است خمس ندارد.

[سؤال 4401]2657

7. خريدن وسايلى كه جزء ابزار كار نيست، مثل اين كه كسى ماشينى را براى سوارى خودش بخرد، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، از مؤونه است.

ص: 257

[سؤال 4402] 2150

بسمه تعالى 24 / 11 / 1361

محضر مبارك امام خمينى، با سلام و آرزوى طول عمر براى آن رهبر بزرگ

شخصى است كارمند دولت كه از محل سكونت تا محل كارش مقدار 20 كيلومتر راه مى باشد كه هر روز رفت و آمد مى كند و داراى حساب سال نيز مى باشد. با توجه به اين كه براى رفتن اين مسير از وسايل نقليه عمومى استفاده مى كند اگر در وسط سال اتومبيل سوارى شخصى براى رفت و آمد و كارهاى شخصى خويش بخرد بايد تخميس كند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در كارهاى شخصى و زندگيش به آن احتياج دارد خمس ندارد.

[سؤال 4403]1890

11. كسانى كه از منافع سال ماشين سوارى يا ماده گاو و گوسفند براى زندگى خود يا دكان ملكى براى كسب مى خرند با فرض احتياج، يا نه بلكه براى اين كه در رفاه باشند آيا جزء مؤونه محسوب مى شود مطلقاً، يا نه مطلقاً، يا تفصيل است.

بسمه تعالى، ماشين سوارى اگر در زندگى شخص مورد حاجت باشد از مؤونه است و خمس ندارد وگرنه خمس آن بايد داده شود و گاو و گوسفند و دكان خمس دارند و از مؤونه نيستند.

[سؤال 4404]1978

2. من داراى يك موتور هستم كه يك مدتى كه در جبهه بودم و يك مدت هم يك مقدار كم، عيب داشت و چون از موتور دايى ام استفاده مى كردم، در حدود يكى - دو سال در خانه است، آيا خمس اين را بايد بدهم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر موتور سوارى است و در زندگانى خود آن را لازم داريد، خمس ندارد.

ص: 258

[سؤال 4405] 2151

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

اگر كسى مركبى از ربح كسب تهيه نمايد براى اين كه سوار شود و به آن مركب احتياج داشته باشد و به مزرعه يا دكان و يا محل كار خود برود، مثلاً موتور سيكلتى باشد كه به وسيله آن از منزل به اداره مى رود، با شرط احتياج و ضرورى بودن، آيا بايد خمس آن را بدهد يا خير؟ والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر در زندگانى خود به آن حاجت دارد از مؤونه است و خمس ندارد.

[سؤال 4406] 2152

بسمه تعالى

بنده پاسدار هستم و از حقوق خويش يك موتور سيكلت خريدارى نموده ام تا به درسهاى متفرقه حوزه جهت تحصيل بروم و ساير نيازها و حوائج خود را كه با وسيله نقليه حل مى شود با وسيله مذكور برآورم آيا به اين وسيله خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4407] 2153

بسمه تعالى 5 / 1 / 1361

مدير محترم دفتر استفتائات امام امت

لطفاً پاسخ دو سؤال ذيل را از محضر حضرت امام استفتا نماييد:

1. از درآمد بين سال، يك دستگاه موتور سيكلت و يك دستگاه دوچرخۀ خريدارى مى شود (جهت سوار شدن و استفادۀ عمومى؛ از قبيل رفتن به محل كار و منزل و غيره) و از هر دوتاى اين دو مركب، در مواقع مختلف استفاده مى شود، آيا اين

ص: 259

دو مركب از لوازم زندگى و مؤونۀ سال حساب مى شود و خمس ندارد يا بايد خمس آن را بدهد؟ لطفاً توضيحاً جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. در سال 60 براى سفر حج بيت الله ثبت نام كرده ام و مبلغ بيست هزار تومان در بانك گذاشته ام. نوبت اعزام سفر به سال 62، يعنى پس از پايان سال خمسى خودم، افتاده است؛ ضمناً متذكر مى شود كه در سال 58 كه در آن موقع هم ثبت نام مى شد، در واقع مستطيع بوده ام و لكن غفلتاً توجهى به استطاعت خود نداشته ام و خود را مستطيع نمى دانسته ام، لذا در آن سال ثبت نام نكرده ام، آيا پولى كه اكنون در بانك براى سفر حج در سال 62 موجود است خمس دارد يا نه؟ با توجه به استطاعت واقعى در سال 58 مستدعى است توضيحاً جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر از درآمد بين سال به بانك داده ايد، در فرض مسأله خمس ندارد.

[سؤال 4408] 2154

بسمه تعالى

دفتر استفتائات امام:

اين جانب مدت دوسال و اندى است كه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى افتخار خدمت را دارم. پس از گذشت چند ماه، جهت انجام كارهاى شخصى و رفت و آمد و غيره، از سپاه يك دستگاه موتورسيكلت خريدارى نمودم، ولى زمانى آن را تحويل دادند كه جنگ بين ايران و عراق شروع شده بود و از طرف سپاه جهت انجام وظيفه در مناطق غربى كشور اعزام شده بودم. به ناچار موتور را در منزل نگهدارى نمودم تا اين كه مأموريت من بعد از يك سال و اندى پايان يافت و مجدداً به تهران آمدم و موتورسيكلت را كه باز هم به آن نياز داشتم، مورد استفاده قرار دادم، ولى اين موتور در زمان مأموريتم، يعنى حدود يك سال و دوماه بدون استفاده در منزل مانده بود. سؤال من اين است كه آيا بايد خمس اين موتور را بپردازم يا خير؟ و اگر بايد خمس آن را بپردازم، آيا به قيمتى كه خريده ام حساب كنم، يا قيمتى كه هم اكنون سپاه در اختيار افراد قرار مى دهد، يا قيمتى كه در بازار سياه معامله مى شود؟ لازم به توضيح

ص: 260

است كه موتورسيكلت فوق را به قيمت 89000 ريال خريدارى نمودم و الآن با قيمت حدود 125000 ريال فروخته مى شود و قيمت آن در بازار سياه حدود 350000 ريال مى باشد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، خمس واجب نيست.

[سؤال 4409] 2155

بسمه تعالى

دفتر حوزۀ استفتاى حضرت امام روحى فداه

1. اين جانب از پولى كه در يك سال جمع آورى نمودم، در همان سال، يك موتور از نهادى كه در آن مى باشم خريدارى كرده ام. الآن كه وقت دادن خمس مى باشد نمى دانم پول اين موتور كه پرداخت كرده ام جزء مازاد بر احتياج است و به آن خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، چنانچه در امور زندگى خود به موتور احتياج داشته ايد، سال بر پول او نگذشته، خمس واجب نيست.

2. اين جانب از طرف همان نهادى كه در آن مشغول به كار مى باشم مشرف به زيارت خانۀ خدا شدم. در آن جا متوجه شدم كه سال مالى ام رسيده، لذا با روحانى كاروان در ميان گذاشتم و ايشان گفتند بنده مبلغى كه فكر مى كنم خمسم مى شود را حساب كرده و از ايشان قرض بگيرم و به عنوان خمس بپردازم و بعد در تهران به دفتر امام بدهم. در آن جا مبلغ مورد نظر را 80/000 ريال در نظر گرفتم. ولى وقتى به تهران مراجعت نمودم فهميدم كه خمس حقير 35/000 ريال مى شود و اين مبلغ را به دفتر امام

پرداخت كردم. الآن مى خواهم بدانم مى بايست آن مبلغ مذكور را كه در مدينه فكر مى كردم بدهم و يا اين مبلغى كه در تهران پس از حساب و كتاب به دست آوردم؟

بسمه تعالى، دادن مبلغى كه واقعاً بدهكار هستيد كافى است.

3. حقير در لباس احرام در اثر دست كشيدن به سر، 20 عدد از موهايم افتاد. مى خواهم بدانم كفاره آن چقدر مى شود؟ و در ضمن در اين جا به كجا مى توانم بدهم؟

بسمه تعالى، بنا بر احتياط براى هر دفعه كه دست كشيده ايد و يك يا چندمو افتاده يك كف طعام (گندم) به فقير بدهيد.

ص: 261

4. در لباس احرام حقير مى خواستم حمام بروم. گفتند روحانى كاروان گفته مصرف صابون اشكال ندارد، و بنده هم استفاده كردم. چند روز بعد روحانى كاروان گفت شك دارد كه اين مسأله يعنى بودار بودن صابون درست است يا نه، تكليف بنده در اين مورد چيست؟ يعنى مى بايست يك گوسفند قربانى بنمايم؟ و اگر اين چنين است من مبلغ آن را به كجا بدهم؟ و در ضمن مبلغ آن چقدر است؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله تكليفى بر شما نيست.

5. بعد از اين كه حقير در منى حلق سر نمودم، آمدم و سر برادران ديگر را حلق نمودم كه يكى از برادران گفت: چند تا مو در سرم مانده و دوباره حلق نمودم. حالا مى خواهم بدانم اين عمل كفاره دارد يا خير؟ يعنى بودن چند تار مو و در همان حال حلق سر چند برادر را انجام دادن؟ و اگر كفاره دارد مبلغ آن چقدر است و به كجا بايد بپردازم؟

بسمه تعالى، كفاره بر شما واجب نيست.

6. حقير در اولين طواف، نماز آن را پشت مقام به علت كثرت جمعيت و شلوغ بودن، دورتر از مقام خواندم. البته در اولين مكان مناسب شروع به خواندن نمودم. اما بعد از اتمام اعمال حج شك دارم آيا اين نماز از نظر فاصله اشكال داشته يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله اشكال ندارد.

[سؤال 4410]2100

4. طلايى كه مورد استفاده قرار مى گيرد، حكم آن چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر مورد حاجت باشد از مؤونه است.

[سؤال 4411]2279

2. طلايى كه مرد براى زن خود مى خرد آيا بايد خمسش را بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر به مقدار شؤون باشد خمس ندارد.

[سؤال 4412]2197

2. مبلغ 400/81 تومان زينت آلات طلا دارد كه گاهى از آن استفاده مى شود (56 مثقال) آيا خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 262

[سؤال 4413] 2156

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، مدّ ظله

پس از درود و سلام به آن رهبر گرامى معروض مى دارم كه اين جانب مقدارى جواهر و پارچه براى مراسم عقدم خريدم (در وسط سال) و يك سال بعد همسرم از من جدا شد (عقد كرده بوديم ولى عروسى نكرده بوديم) حال همان وسايل خريده شده را گذاشته ام كه ان شاء الله ازدواج كنم و از آن ها استفاده نمايم، مى خواستم از محضر حضرت عالى سؤال كنم كه آيا به اين وسايل خمس تعلق مى گيرد؟ و در ضمن يك عدد موكت دوازده مترى هم خريده ام كه بعداً كه ازدواج كردم از آن استفاده كنم ولى هنوز از آن استفاده نكرده ام و سال بر آن گذشته است مى خواستم از حضورتان سؤال كنم كه آيا به اين موكت هم خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

طول عمر حضرت عالى را از خداوند خواستارم. خدايا خدايا تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، اگر چيزهايى كه خريده ايد براى ازدواج شما مورد لزوم است خمس ندارد.

[سؤال 4414]2267

2. خمس در مورد زينت آلات و طلا و نقره چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر زايد بر شؤون باشد، خمس دارد.

[سؤال 4415]399

5. اگر زنى مقدارى طلا كه براى زينت به كار مى رود، خريدارى كند ولى از آن ها استفاده نكند آيا بايد خمس آن را بپردازد؟

بسمه تعالى، چنانچه از درآمد كسب تهيه كرده و مورد حاجت نيست خمس دارد.

ص: 263

[سؤال 4416]399

6. اگر شوهر نداشته باشد و بى جهت (نه براى غير) از آن ها براى زينت استفاده نمايد چطور؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 4417]2170

3. اگر زنى مقدارى زينت آلات خريده و در اثر سهل انگارى و يا بى توجهى مرتب از آن استفاده ننمايد - ولى تصرف در آن نموده - آيا بايد خمس آن را محاسبه نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر مطابق شأن اوست خمس واجب نيست.

[سؤال 4418]2313

2. سوغاتى كه زائرين از مكه و كربلا براى اقارب و دوستان مى گيرند چنانچه تا وقت رساندن به آن ها چند ماهى از سال خمسشان بگذرد آيا از مؤونه سال قبل است كه سفر كرده يا بايد تخميس گردد؟

بسمه تعالى، بايد تخميس شود.

[سؤال 4419] 2157

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت امام خمينى، دام عزّه العالى

1. اگر در آينده انسان به چيزى احتياج دارد و احتمال مى دهد كه نتواند در آينده بخرد و الآن آن چيز را خريدارى كند؛ آيا به اين چيز خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر طورى است كه به نظر عرف تهيۀ آن فعلاً لازم باشد، خمس ندارد.

2. اشخاصى هستند كه سال گذشته براى مكه پول دادند؛ ولى نرفتند و پول آن ها در اوقاف ماند كه

ص: 264

امسال ان شاء الله بروند - البته اگر پول را از اوقاف مطالبه كنند مى دهند. ولى بعد از گرفتن پول معلوم نيست كه آن ها را در سال آينده مكه ببرند - در اين صورت اين پول جزء مؤونه است يا اين كه خمس دارد؟ بر فرض عدم وجوب خمس، اگر سال گذشته پول سپردند، ولى اسم آن ها درنيامد و به آن ها گفته شد كه اگر پول خود را نگيريد سال آينده ممكن است كه با قرعه اسم شما بيرون بيايد و برويد مكه. البته احتمال دارد كه در سال آينده هم اسامى آن ها بيرون نيايد. در اين صورت هم خمس واجب نيست و آن پول جزء مؤونه است يا اين كه خمس بايد بدهد؟

بسمه تعالى، بنا بر احتياط خمس بدهند.

3. شخصى كه سال گذشته مستطيع شده از جهت پولى، و در اثر پيش آمد جنگ تحميلى به جاى ديگر رفته، اگر امسال قبل از رسيدن موسم حج آن پول را صرف ساختمان منزل مسكونى كند كه به آن منزل احتياج دارد و در موسم حج ديگر استطاعت مالى نداشته باشد حج از او ساقط است يا خير؟ و آيا فرق است بين اين كه منزل همين امسال مورد احتياج باشد و بين اين كه فعلاً محتاج نيست ولى در آينده مثلاً دو سال ديگر محتاج است به منزل؟ چون فعلاً شغل او در محلى است كه دولت منزل با اجاره كم به او داده ولى مى خواهد بعد از دو سال ديگر از آن محل برگردد به محل خود و در آن محل معلوم نيست كه دولت منزل كم اجاره به او بدهد.

بسمه تعالى، اگر در زندگى احتياج به آن منزل دارد مستطيع نيست.

4. اشخاصى كه در بين سال براى مؤونه زندگى قرض مى كنند و در آخر سال كه مى شود مبلغى استفاده كرده اند كه به اندازه قرضى است كه كرده اند يا بيشتر اولاً به اندازه قرض را مى شود وضع كرد و خمس آن را ندهد يا خير و بر فرض جواز وضع و عدم وجوب خمس در سال بعد اگر از ربح همان سال بعد آن قرض سال گذشته را بدهد بدون دادن خمس با اين كه آن مبلغ كه در سال قبل استفاده كرده بود و چون در مقابل آن قرض داشت خمس نداده بود موجود است و مصرف نكرده يا اين كه در اين صورت بايد خمس آن مبلغ كه قرض سال گذشته را داده بدهد يا خمس آن مبلغ كه از سال قبل مانده و خمس آن را نداده.

بسمه تعالى، قرض بر مؤونه از ربح استثنا مى شود و اگر بعد از استثنا از ربح سال بعد دين را ادا كرد بايد خمس آنچه را استثنا كرده فوراً بدهد.

[سؤال 4420]2344

5. پسرى كارگر از درآمد كسب، لوازم زندگى براى زمان ازدواج تهيه مى كند؛ آيا با

ص: 265

سالگرد شدن لوازم خمس تعلق مى گيرد يا خير چون در آينده لازم مى شود خمس ندارد؟

بسمه تعالى، اگر مورد نياز او است كه تهيه آن فعلاً از مؤونه محسوب شود، خمس ندارد.

[سؤال 4421] 2158

بسمه تعالى 17 / 9 / 1361

حضور رهبر گرامى سلام عرض مى كنم، بعد از سلام، موفقيت روز افزون و سلامتى شما را از خداوند بزرگ خواستارم. از حضور محترم چند سؤال دارم:

1. حدود 4 سال پيش پيراهنى خريده ام كه تا به حال از آن استفاده نكرده ام. البته بعد از گذشت بيش از يك سال، يك بار آن را مورد استفاده قرار داده ام؛ پول آن را هم هنوز نداده ام؛ آيا خمس به آن تعلق مى گيرد؟

2. دو سال پيش نيز دفترى خريدارى كرده ام كه رويدادهاى روزانه را در آن يادداشت كنم، ولى به علت امروز و فردا كردن، هنوز از آن استفاده نكرده ام، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟

و اگر به اين پيراهن و دفتر خمسى تعلق مى گيرد، براى جدا كردن خمس آيا بايد قيمت امروز آن ها را در نظر بگيرم يا قيمتى كه در روز خريد داشته اند؟

اين را هم بگويم كه من درآمدى از خود ندارم. البته سال گذشته به مدت 8 الى 9 ماه كار كرده ام. اگر خمسى به پيراهن و دفتر تعلق مى گيرد به عهدۀ من است يا به عهدۀ پدرم؟ و آيا لازم است كه اين موضوع را به پدرم بگويم يا نه؟

بسمه تعالى، 1 و 2. خمس واجب نيست.

3. اگر كسى بعد از سر برداشتن از سجده، شك كند يا فراموش كند سجدۀ اول بوده يا دوم و بعد از فكر كردن، يادش نيايد كه سجدۀ اول بوده است يا سجدۀ دوم، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بايد سجدۀ دوم را به جا آورد.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

ص: 266

[سؤال 4422] 2648

4. آيا مى تواند با اين درآمدهاى بيش از بدهى براى خود امكانات زندگى تهيه نمايد يا اين كه بايد اول همۀ بدهى ها را بپردازد، بعد به ايجاد امكانات بعدى بپردازد؟

بسمه تعالى، چنانچه مورد حاجت باشد از مؤونه محسوب است و اشكال ندارد.

[سؤال 4423]2252

5. شهريه اى كه در جمهورى اسلامى به كارمند دولت پرداخت مى شود اجر العمل است يا حق نفقه؟ و چنان كه اين وجه به طور مساوى ميان نان خوران منزل به وسيلۀ كارمند توزيع شود، با علم به اين كه تارك واجبات شرعيه هستند، از بابت تخميس وجوه متعلّقه به آنان، مسئوليتى به عهدۀ مالك اجر العملِ مفروض هست؟

بسمه تعالى، بابت مزد كار است و مقدارى كه خرج عائله مى شود مؤونه محسوب است و خمس ندارد.

[سؤال 4424] 2159

بسمه تعالى

1. طبق مسألۀ 1757 از رسالۀ امام، «كسى كه ديگرى مخارج او را مى دهد، بايد خمس تمام مالى را كه به دست مى آورد بدهد، ولى اگر مقدارى از آن را خرج زيارت و مانند آن كرده باشد فقط بايد خمس باقيمانده را بدهد».

اگر كسى مخارج خورد و خوراك و پوشاكش به عهدۀ كس ديگرى (پدر) است، آيا مخارج رفت و آمد، خريد كتاب و نوار براى مطالعه و تحقيق و... را كه از درآمد خود مصرف مى نمايد و همچنين زينت آلات، عطريات و... كه براى خودش از مالى كه از راه - مثلاً - معلمى كسب مى نمايد، آيا خمس اين خرج ها را هم بايد - علاوه بر باقيمانده - بدهد يا فقط خمس باقيمانده را بپردازد؟

بسمه تعالى، هرگونه مصرفى كه جزو احتياجات شخص بر حسب شؤون

ص: 267

وى محسوب شود، جزء مؤونه است و خمس ندارد.

2. اگر كسى در يك خانوادۀ مسلمان متولد شده باشد ولى به علت نداشتن شناخت كافى از مسائل دين و يا بعضاً با آگاهى به مسائل، ولى به علت بى توجهى، چند سالى عبادات خود را (نماز و روزه) به جا نياورده باشد، آيا بايد تمام آن ها را بعد از آگاهى - حتى پس از ده سال - قضا نمايد؟ و آيا بايد كفارۀ روزه هايى را كه نگرفته است نيز بدهد يا خير؟ و در ضمن، كفارۀ يك روز روزه كه عمداً خورده است چقدر مى باشد؟

بسمه تعالى، تمام نمازها و روزه هاى فوت شده قضا دارد و روزه اگر عمداً و با توجه به حكم آن فوت شده، علاوه بر قضا، كفاره هم دارد؛ ولى اگر جاهل به حكم بوده، در حدى كه احتمال

وجوب هم نمى داده، كفاره ساقط است.

3. اگر فردى كه از دولت حقوق مى گيرد، بنا به عللى، حقوق يك ماه و يا قسمتى از حقوق او پرداخت نشود و در اثر يك اشتباه، در ليست، در جاى ديگرى پولى اضافه به اين فرد پرداخت شود، آيا اين فرد مى تواند اين پول را به حساب آن مقدار قبلى كه از دولت دريافت ننموده، حساب نمايد و تصرف كند و ديگر به دنبال آن پول پرداخت نشده نرود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر طلب ثابت باشد و نتواند وصول كند، مانع ندارد به عنوان تقاص بابت طلب خود از پولى كه به دستش آمده بردارد.

4. آيا ردّ مظالم را مى توان به حساب جنگ زدگان ريخت يا خير؟

بسمه تعالى، بايد از طرف مالك واقعى آن به فقرا صدقه بدهد.

[سؤال 4425]32

2. اشيايى از قبيل لباس و كتاب و كاغذ و دفترچه كه مقدارى از آن ها استفاده شده، اگر يك سال بدون استفاده بماند، آيا خمس به آن ها تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر چيزهايى است كه مورد حاجت و جزو شؤون شخص است، خمس ندارد وگرنه بايد خمس آن داده شود.

[سؤال 4426]2694

9. لباس و پارچه اى كه براى زن و فرزندش خريده خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر مورد نياز بوده و در وسط سال خريده شده خمس آن واجب نيست.

ص: 268

[سؤال 4427]2299

3. كسى به چيزى كه نياز دارد تهيه نموده مثل اين كه پارچه خريده ولى لباس هنوز ندوخته يا در تحويل خياط است يا مثل عينك در مغازۀ عينك سازى است، سال خمسى سر رسيده آيا خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، خمس واجب نيست.

[سؤال 4428] 2160

بسمه تعالى

با عرض سلام و آرزوى توفيق روزافزونتان در ترويج احكام اسلام تقاضامندم به مسائل من پاسخ دهيد:

1. پيراهنى را گلدوزى مى كردم كه مدت يك سال و اندى اتمام آن طول كشيد؛ آيا به اين لباس خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. خمس پول را جداى از بهرۀ آن حساب مى كنيم يا همراه آن؟

بسمه تعالى، اگر منظور بهرۀ بانكى است، گرفتن آن جايز نيست و بايد خمس اصل پول را اگر از درآمد كسب است بدهد.

3. استفاده از شمايل در موقع نماز اگر مكروه است با انداختن آن به زير لباس آيا كراهت آن از بين مى رود؟

بسمه تعالى، سؤال مفهوم نشد.

4. در خيابان، آقايان با لباس هاى آستين كوتاه و يقه باز هستند. اگر ناخودآگاه نگاهمان به آن ها بيفتد آيا حرام است؟

بسمه تعالى، نظر غير عمدى اشكال ندارد.

[سؤال 4429]1450

3. من مقدارى آلبوم تمبر دارم كه ارزش آن ها حدوداً 8 تا 10 هزار تومان مى شود و ساليانه، ارزش آن ها اضافه مى شود. آيا بر آن ها خمس و زكات تعلق مى گيرد؟ واصولاً

ص: 269

جمع آورى تمبر - به صورت سرگرمى - از نظر شرعى صحيح است يا نه؟ و همچنين مقدارى وسايل آزمايشگاهى دارم. آيا بر آن ها تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، جمع آورى تمبر براى غرض عقلايى اشكال ندارد و اگر چه بهتر است از صرف مال در مثل چنين كارهايى خوددارى شود؛ و در هر صورت اگر از درآمد كسب تهيه شده و خارج از شؤون متعارفى شخص است، خمس دارد و گرنه خمس ندارد.

[سؤال 4430]2871

3. اشيايى از قبيل آلبوم كه از آن براى حفظ و نگهدارى عكس استفاده مى شود، اگر سال بر آن بگذرد خمس به آن تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، چنانچه از احتياجات شخص محسوب باشد خمس ندارد.

[سؤال 4431] 2161

بسمه تعالى 13 رمضان 1402 ق

حضور خاك پاى مبارك، حضرت آيت الله امام خمينى، زيد عمره و سلامته

محترماً با عرض سلام و دست بوسى براى چند مسأله شرعى ناچار به مزاحمت شدم.

1. حضرت آيت الله، فدوى سال 1355 كه به پابوسى حضرت امام رضا (عليه السلام) مشرف شده بودم، از مشهد مقدس براى خودم كفنى ابتياع نمودم و طبق معمول يك شب بالاى ضريح مقدس ماند و تهران آوردم؛ تا كنون يك بار هم نپوشيده ام. لطفاً اظهار لطف فرموده معلوم فرماييد به كفن مزبور، كه به مبلغ شصت تومان بود خمس تعلق مى گيرد يا زكات و چه مبلغى به كدام شخص يا محل بايد پرداخت؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب تهيه شده خمس دارد.

2. در ماه مبارك رمضان، وقت افطار بعد از شنيدن كلمۀ مقدس الله اكبر، مسلمان مجاز است روزه را بشكند يا تا تمام شدن اذان بايد صبر كند؟ همچنين وقت سحرى به شنيدن كلمۀ مقدس الله اكبر، بايد

ص: 270

امساك كند يا تا آخر اذان مى تواند خوردن را ادامه دهد؟

بسمه تعالى، در آخر روز تا حصول اطمينان به داخل شدن شب بايد صبر كند و در آخر شب تا يقين به صبح حاصل نشده، امساك لازم نيست.

3. در مورد نماز اول ماه اگر مسلمان نزديك صبح خواب مانده و قريب طلوع آفتاب بيدار شود، نماز اول ماه را مى تواند به جاى نماز صبح هم محسوب بدارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صبح و نماز اول ماه جاى يكديگر محسوب نمى شود.

[سؤال 4432] 2162

بسمه تعالى 27 / 3 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى

محترماً؛ پس از تقديم عرض سلام، سلامتى آن وجود شريف را از درگاه ايزد منان خواستارم و تقاضا دارم به چند سؤال درباره احكام خمس كه در توضيح المسائل حضرت امام براى بنده روشن نيست، جواب روشنى مبذول فرماييد.

1. مبلغ بيست هزار تومان هزينۀ سفر حج و مبلغ همراه به عربستان سعودى، خمس دارد يا جزو خرج سال مى باشد؟

2. مخارج ميهمانى مكه، جزء خرج سال است يا خير؟

3. لباس براى فاميل در شأن شخص، خمس دارد يا خير؟

4. اتومبيل سوارى معمولى كه براى استفاده خانواده ده نفرى مى باشد، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مخارج سفر حج و مخارج مهمانى و پول سوغاتى و اتومبيل كه در حدود شؤون شخص براى استفاده خانوادگى است جزو مؤونۀ سال است و خمس ندارد.

5. كسى كه كارگر دولتى مى باشد و ماهيانه حقوق مى گيرد، اگر به مرور زمان مقدارى ابزار كار تهيه نمايد و يك دكان تعميركار اتومبيل باز نمايد، كه بعد از زمان ادارى - كه بعد از ظهرها مى باشد - براى بهبود زندگى خود و خانواده كار نمايد، كه بحمد الله نتيجه مطلوب بوده، آيا اين ابزارها خمس دارند يا خير؟

ص: 271

بسمه تعالى، در حكم سرمايه است و خمس دارد.

6. طلا آلات زن كه به وسيلۀ شوهرش فروخته شده و حالا مى خواهد دينش را ادا نمايد، بايد مطابق وزن طلاها كه در چند سال پيش فروخته شده، برايش طلا بخرد يا مطابق نرخ امروز بخرد، يا مطابق سالى كه فروخته شده اند؟

بسمه تعالى، اگر طلا را قرض گرفته و فروخته، بايد مثل همان را برگرداند، ولى اگر با اذن زن فروخته و پول را قرض برداشته، همان قيمت فروش را بايد برگرداند.

از خداوند بزرگ، موفقيت و سلامتى شما را آرزومندم.

[سؤال 4433] 2163

بسمه تعالى 6 / 11 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى

لطفاً به سؤال هاى ذيل جواب مرقوم فرماييد:

1. پولى كه در زيارت خانۀ خدا و يا ساير زيارتگاه ها و مسافرت به داخل كشور - مانند تعطيلات تابستانى - خرج مى شود، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. پول خمس را مى شود به حساب جبهۀ جنگ و يا آوارگان داد؟

بسمه تعالى، عجالتاً اجازه نمى دهم.

3. پول خمس را با چه وسيله اى مى شود خدمت امام تقديم كرد؟

بسمه تعالى، مى توانند به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاون اسلامى قم حواله كنند.

4. چون آذوقه شهروندان، يك جا خريدارى نمى شود، وقت حساب سال، مازاد آن، وجوهات دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس دارد.

[سؤال 4434]

5. آيا پولى كه پدر از مال خود به عنوان جهيزيه براى دخترش خرج مى كند خمس دارد؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

ص: 272

[سؤال 4435]

6. خرج عروسى پسر خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

[سؤال 4436] 2164

بسمه تعالى 4 / 11 / 1358

حضور مبارك حضرت آيت الله العظمى حاج آقا روح الله الموسوى الخمينى، مدّ ظله، اميدوارم از جميع آلام روحى و جسمى مصون باشيد.

شخصى حساب سال ندارد؛ در ضمن از منافع هر سالى براى دخترش طبق معمول محل، جهيزيه تهيه مى كند. آيا اين جهازيه وجوهات دارد؛ يعنى خمس و سهم اين اجناس را بايد بدهد يا خمس و سهم ندارد؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور خمس ندارد.

[سؤال 4437]2222

4. اسباب و اثاثيه اى كه زن با خودش به عنوان جهيزيه از خانۀ پدرش مى آورد خانۀ شوهر، آيا اين ها هم خمس و زكات دارد يا خير؟ و همچنين اثاثيۀ كسانى كه به جبهه مى روند و بلااستفاده مى ماند چگونه است؟ (البته آنچه كه به خود يا همسرشان تعلق دارد) توضيح بفرماييد.

بسمه تعالى، جهيزيه خمس ندارد. لوازم زندگى تا از مورد حاجت بودن خارج نشده خمس ندارد.

[سؤال 4438]1877

2. آيا خمس، بر وسايلى كه دختر براى زندگى آينده اش (جهيزيه) تهيه مى كند، تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مورد نياز او است و بايد آن را به تدريج تهيه كند، خمس ندارد.

ص: 273

[سؤال 4439]1877

3. مسأله فوق، در رابطه با پسر چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد و اگر تهيه كردن بر او لازم نيست، خمس دارد.

[سؤال 4440]2344

4. دخترى كارمند اداره است يا در خانه كار مى كند و از درآمدش به تدريج براى خودش ظرف چند سال جهيزيه تهيه مى كند؛ آيا در تعلق نگرفتن خمس مثل جهيزيه اى مى باشد كه پدر تهيه مى كند؟

بسمه تعالى، فرق نمى كند.

[سؤال 4441] 2165

بسمه تعالى

آيا به وسايلى (جهيزيه) كه دختر با درآمد كارش براى زندگى آينده تهيه مى كند و ممكن است تا چندين سال مورد استفاده قرار نگيرد، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر مورد نياز او است و بايد آن را تدريجاً تهيه كند، خمس ندارد.

[سؤال 4442] 2166

بسمه تعالى

درود بر امام امت و ملت مسلمان و شهيدپرور دخترى هستم كه ازدواج نكرده ام. و تقريباً نزديك دو - سه سال است كه جهاز گرفته ام. از آن وسايل هم، تا كنون استفاده اى نكرده ام. و با پولى هم كه خودم تهيه كرده ام جهاز خريده ام. و قبلاً خمس پولم را هم نداده ام. مى خواستم بدانم: آيا اين جهاز كه دو - سه سالى از تهيۀ آن مى گذرد، بايد خمسش را پرداخت يا اين كه جهاز خمس ندارد؟

ص: 274

بسمه تعالى، اگر احتياج به آن داريد و از درآمد بين سال تهيه كرده ايد، خمس ندارد.

[سؤال 4443]2030

2. آيا به مقدار جهيزيۀ لازم براى زندگى يك پسر و يك دختر كه در خانواده خريدارى شده، خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، جهيزيه خمس ندارد.

[سؤال 4444] 2167

بسمه تعالى

1. خانمى كه شوهر ايشان در جنگ به مدت 2 سال است كه مفقود شده و ايشان در اين مدت در منزل والد خود زندگى مى كند، آيا به جهيزيۀ ايشان در اين مدت و بعد از آن (بعد از اين دو سال) خمس تعلق مى گيرد يا خير؟ در ضمن، گاهى اوقات هم از اين وسايل استفاده كرده است.

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. آيا خانم ها در نمايشنامه، از لباس مردان (مثل لباس ارتشى و يا پاسدارى) مى توانند استفاده كنند يا خير؟ در صورتى كه اين لباس متعلق به محارم باشد چطور؟

بسمه تعالى، از لباسى كه فقط مردان مى پوشند بايد اجتناب نمايند.

3. سحر و جادوگرى از گناهان كبيره است؛ اگر خانمى شوهرش مفقود شده باشد مى تواند توسط اين امور از وضع او آگاه شود؟

بسمه تعالى، به سحر و جادو نمى تواند متوسل شود.

4. شيئى را كه شخصى پيدا كرده (قلم ماژيك) احتمال دارد اين گفتۀ او صادق يا كاذب باشد، آيا مى توان اين شى ء را از او گرفت؟ در ضمن اين خانم، دانش آموز است و اولياى مدرسه قصد استفاده از آن را دارند؛ آيا جايز است؟

بسمه تعالى، نمى توانند از او بگيرند و او با يأس از شناسايى صاحبش، از طرف او به فقير صدقه دهد.

ص: 275

[سؤال 4445]2658

2. بنده مدت يك سال است كه ازدواج كرده ام و در اين مدت يك سال هيچ حسابى براى خمس خود نداشته ام و چيزى هم از خودم ندارم كه بخواهم خمس آن را بدهم؛ اكثر چيزهايى كه دارم همه بخشيدنى است. وسايلى كه دارم به شرح زير است.

الف. مقدارى جهيزيه كه پدر همسرم به من بخشيده است و در ضمن، مقدار حدوداً 10 هزار تومان از من به عنوان شيربها گرفته است كه همين وسايل جهيزيه را خريدارى نموده است.

ب. تازگى ها يك ضبط صوت دست دوم و يك پنكه خريده ام كه آن ها جزو وسايل خانه مان است. اين دو جنس را به قيمت 2150 تومان خريده ام.

بسمه تعالى، جهيزيه خمس ندارد و همچنين ساير وسايل زندگى، به شرط آن كه در بين سال تهيه شود.

[سؤال 4446] 2168

بسمه تعالى 15 / 10 / 1361

محضر شريف رهبر و سرور عزيزم، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

اميدوارم مسائل زير را جواب مرقوم فرماييد و از دعاى خير، حقير روسياه را فراموش نفرماييد.

1. چنانچه در بين سال براى دختر جهيزيه خريدارى شود، خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس ندارد.

2. حساب تخميس شده - اعمّ از جنسى و نقدى - چنانچه بعد از حساب، صرف و خرج شد و به طور كلّى چيزى از آن نماند، آيا سال آينده، شخصى كه حساب سال دارد مى تواند حساب جنسى و نقدى خرج و صرف شده را از جمع حساب سال آينده كسر كند يا خير؟

بسمه تعالى، نمى تواند كسر نمايد.

3. فرزندى از يك خانواده مدت چهار ماه در جبهه بوده، كه بابت خدمتش مبلغى به او داده اند؛ آيا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، احتياطاً حساب كند.

ص: 276

4. شخصى تا به حال حساب سال پرداخت نكرده و مدت 10 سال است كارمند دولت مى باشد كه حقوق اول استخدام مشارٌاليه با حقوق فعليش مغايرت دارد؛ يعنى سالانه مبلغى به حقوقش اضافه شده. حاليه كه قصد حساب كردن مال خودش را دارد آيا موجودى فعلى خودش را بايستى تخميس كند يا مخارجى را هم كه در اين مدت نموده - اعمّ از لباس و مسافرت و لوازم منزلى كه موجود دارد - بايستى حساب كند و از اولين حقوق استخدامش حساب شود يا همين موجودى فعلى را محسوب نمايد؟

بسمه تعالى، موجودى فعلى را حساب كند و آنچه در زندگى صرف كرده و معلوم نيست كه از ربح بين سال بوده را با حاكم شرع مصالحه كند.

[سؤال 4447] 2169

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى، رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، مدّ ظله

1. مردى كه سال براى خودش قرار داده است و از ارباح مكاسب در بين سال، وسايل و لوازم زندگى براى دختر يا دخترانش به عنوان جهيزيه تهيه مى كند. با توجه به مسأله توضيح المسائل معلوم است كه بر پدر خمس واجب نيست، ولى با توجه به اين كه چند سال اين وسايل كه مال دختر است، در خانۀ پدرش مى ماند تا بعد از آن كه دختر را عروس مى كنند، وسايل را با خود به خانه شوهر برده و در زندگى به كار زده و مصرف مى كند. آيا خمس وسايل و لوازم كه در خانه پدر دختر سال بر آن گذشته است، بر دختر واجب است يا واجب نيست؟ و اگر وسايل را از مال مخمس بخرد و سال بر آن بگذرد، آيا باز هم بر دختر لازم است خمس آن را بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

2. زنى كه طلا آلات داشته و آن را مى پوشيده است و مال ديگرى غير از آن ندارد، ولى اگر آن ها را بفروشد، توانايى رفتن حج را دارد. آيا زيورآلات زن مستثنا از استطاعت است يا به وسيلۀ آن ها زن مستطيع مى گردد و بايد آن ها را فروخته و به حج برود؟ و چنانچه مرده باشد، آيا بايد براى او نايب بگيرند؟

ص: 277

بسمه تعالى، اگر داشتن زيورآلات براى او لازم نيست و نداشتن آن عيب نيست، مستطيع است و بايد به حج برود.

3. آيا عقد دختر بدون اجازه پدر و بدون اطلاع او، باطل است يا صحيح؟

بسمه تعالى، صحيح نيست، مگر آن كه پدر دختر آن را اجازه دهد.

[سؤال 4448]2694

12. هر سال مقدارى جهيزيه براى دختر مى خرند تا زمانى كه مى خواهد شوهر كند؛ آيا بايد خمس آن ها را بپردازند؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 4449]2223

2. اگر شخصى صاحب دختر باشد و از چند سال قبل از شوهر دادن دختر، مقدارى وسايل منزل و طلا و پارچه و غيره جهت نامبرده تهيه كند، آيا به اين ها هم خمس تعلق مى گيرد؟ و به چه نحو بايد عمل شود؟

بسمه تعالى، اگر احتياج دارد و لازم است به همين ترتيب تهيه شود خمس ندارد.

[سؤال 4450]2054

8. اين جانب چون نمى توانستم براى خواهرم يك جا جهيزيه خريدارى كنم، كم كم خريدارى كرده و نگه داشته ام. آيا به وسايل خريدارى شده جهت جهيزيه خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس واجب نيست؛ مگر بدانيد كه از پولى كه سال بر او گذشته تهيه شده.

[سؤال 4451] 2170

بسمه تعالى

محضر مبارك امام و رهبر عالى مقام، روح الله موسوى خمينى دامت بركاته

ص: 278

ضمن سلام و آرزوى سلامت و موفقيت براى جناب عالى و با دعاى طول عمر با بركت براى شما و به اميد پيروزى رزمندگان اسلام بر كفار بعثى و شيطان بزرگ، مسائلى چند كه اين جانب با آن برخورد نموده ام و استدعا مى شود نظر مبارك آن مرجع را مرقوم فرماييد تا شايد بدانيم و به وظيفۀ شرعى خود عمل نماييم.

1. اين جانب خدمتگزار آموزش و پرورش مى باشم و با وجود كمى درآمد چون داراى دخترى مى باشم و در اين شهرستان مرسوم است كه به مرور جهيزيه آماده نمايند بدون احتساب سال، من مقدارى وسيله تهيه نموده ام، آيا لازم است كه در حساب سال محاسبه نمايم يا خير؟

بسمه تعالى، خمس واجب نيست.

2. به طور كلى در حساب سال آيا قيمت جنس خريده شده ملاك حساب است يا قيمت روز؟

بسمه تعالى، اگر جنسى متعلق خمس باشد بايد به قيمت عادله روز حساب شود.

3. اگر زنى مقدارى زينت آلات خريده و در اثر سهل انگارى و يا بى توجهى مرتب از آن استفاده ننمايد - ولى تصرف در آن نموده - آيا بايد خمس آن را محاسبه نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر مطابق شأن اوست خمس واجب نيست.

4. اگر زنى از طلايى كه زينت خود او است فروخته و فرشى خريده - و به طور مرتب استفاده نمى نمايد - لازم است خمس آن را محاسبه نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر زن از درآمد كسب خود بدون دادن خمس تهيه نموده و در سال هاى بعد فروخته خمس آن واجب است و در غير اين صورت واجب نيست.

5. حقوق بازنشستگى در اثر اجراى مقررات به صندوق بازنشستگى ريخته مى شود، لازم است كلاًّ محاسبه نمايد و خمس آن را بدهد يا شرطى ندارد.

بسمه تعالى، تا دريافت نشده خمس آن واجب نيست.

[سؤال 4452] 2171

بسمه تعالى