موسوعة الامام الخمیني قدس سرة الشریف المجلد 33 استفتائات امام خمینی (س) جلد 2

مشخصات کتاب

سرشناسه : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368.

عنوان و نام پديدآور : موسوعة الامام الخمیني قدس سرة الشریف المجلد 33 استفتائات امام خمینی (س) جلد 2/ تحقیق موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).

مشخصات نشر : تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1396.

مشخصات ظاهری : 10 ج.

فروست : موسوعه الامام الخمینی (س).

شابک : 978-964-212-368-1

وضعیت فهرست نویسی : فاپا(چاپ دوم)

يادداشت : ج.2 - 10 (چاپ اول: 1392)(فیپا).

يادداشت : چاپ دوم.

مندرجات : ج.1. احکام تقلید، طهارت.- ج.2. نماز (از ابتدا تا شرایط شکسته شدن نماز).- ج.3. نماز (از قواطع سفر تا انتها)، روزه، زکات.- ج.4. خمس.- ج.5. حج، امر به معروف و نهی از منکر، مکاسب محرمه.- ج.6. بیع (خرید و فروش) ....- ج.7. وقف و نظایر آن، وصیت، یمین و نذر، کفارات.- ج.8. صید و ذباحه، خوردنی ها و آشامیدنی ها ....- ج.9. نکاح (از اولیای عقد تا انتها)....- ج.10. قضا، شهادات، حدود، قصاص ... .

موضوع : فقه جعفری -- رساله عملیه -- پرسش ها و پاسخ ها

*Islamic law, Ja'fari -- Handbooks, manuals, etc. -- Questions and answers

فتوا های شیعه -- قرن 14

Fatwas, Shiites -- 20th century

شناسه افزوده : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

شناسه افزوده : Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works

رده بندی کنگره : BP183/9/خ8الف47 1396

رده بندی دیویی : 297/3422

شماره کتابشناسی ملی : 3421059

اطلاعات رکورد کتابشناسی : فاپا

آدرس سایت : https://www.icpikw.ir

خیراندیش دیجیتالی : مرکز خدمات حوزه علمیه اصفهان

ویراستار: محمدرضا دهقانزاد

ص: 1

اشاره

ص: 2

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»

ص: 3

فهرست اجمالى

جلد اول احكام تقليد، طهارت

جلد دوم نماز (از ابتدا تا شرايط شكسته شدن نماز)

جلد سوم نماز (از قواطع سفر تا انتها)، روزه، زكات

جلد چهارم خمس

جلد پنجم حجّ، امر به معروف و نهى از منكر، مكاسب محرمه

جلد ششم بيع (خريد و فروش)، شفعه، صلح، اجاره، جعاله، عاريه، وديعه، مضاربه، شركت، مزارعه، مساقات، دين و قرض، رهن، حجر، ضمان، حواله و كفالت، وكالت، اقرار، هبه

جلد هفتم وقف و نظائر آن، وصيت، يمين و نذر، كفارات

جلد هشتم صيد و ذباحه، خوردنى ها و آشاميدنى ها، غصب، احياى موات ومشتركات، لقطه، نكاح (از ابتدا تا احكام عقد ازدواج)

جلد نهم نكاح (از اولياى عقد تا انتها)، طلاق، خلع و مبارات، ظهار، مواريث

جلد دهم قضا، شهادات، حدود، قصاص، ديات، مسائل مستحدثه (بيمه، سفته، سرقفلى، بانك ها، بليط هاى بخت آزمايى، تلقيح مصنوعى، تشريح و ترقيع، راديو و تلويزيون، مقررات دولتى، راهنمايى و رانندگى، خريد و فروش و تقسيم اجناس سهميه اى، خريد و فروش اجناس قاچاق، ماليات و عوارض، عزادارى، رضايت والدين، مسائل اجتماعى بانوان، مسابقات ورزشى، معارف و مسائل

اسلامى، مسائل امنيتى و كشورهاى بيگانه، ولايت فقيه)

ص: 4

فهرست مطالب

كتاب نماز

شرط وجوب نماز ··· 3

مقدمات نماز ··· 4

مقدمه اول: اوقات نمازهاى يوميه و نوافل آن ها ··· 4

نماز شب ··· 5

افضليت خواندن هر يك از نمازهاى يوميه در وقت فضيلت خودش ··· 6

وقت نماز صبح در شب هاى مهتابى ··· 10

حكم وقت اختصاصى نماز ··· 12

حكم كسى كه نماز عشايش قضا شود ··· 15

حكم تزاحم وقت نماز با غير آن ··· 16

شرط يقين به دخول وقت براى شروع نماز ··· 18

مقدمۀ دوم: قبله ··· 19

مقدمۀ سوم: ستر و ساتر (پوشش و لباس نمازگزار) ··· 24

شرط اول: پاک بودن لباس نمازگزار ··· 26

شرط دوم: غصبى نبودن لباس نمازگزار ··· 27

شرط سوم: از اجزاء مردار و حيوان حرام گوشت نبودن لباس نمازگزار ··· 31

شرط چهارم: از طلا نبودن لباس نمازگزار در مردان ··· 32

ص: 5

پوشيدن زنان لباس مخصوص مردان را و بالعكس ··· 45

لباس شهرت ··· 48

مقدمۀ چهارم: مكان نمازگزار ··· 50

غصبى نبودن مكان نمازگزار ··· 50

تقدم و تأخر زن و مرد و وجود حائل بين آن ها در نماز ··· 91

طهارت مكان و امور معتبره در محل سجده ··· 94

اعتبار استقرار در محل نمازگزار ··· 100

استحباب نماز در مسجد و آداب و احترام آن ··· 102

معناى كراهت در نماز و مكان هاى مكروه براى نماز ··· 105

مقدمۀ پنجم: اذان و اقامه ··· 109

مقدمۀ ششم: حضور قلب در نماز ··· 110

افعال نماز ··· 112

نيت ··· 112

تكبيرة الاحرام ··· 117

قيام (ايستادن) ··· 120

قرائت و ذكر ··· 126

ركوع ··· 150

سجده ··· 152

سجده واجب در تلاوت قرآن و سجدۀ شكر ··· 156

تَشَهُّدْ ··· 158

سلام نماز ··· 159

قنوت ··· 160

تعقيب نماز ··· 162

ص: 6

مبطلات نماز ··· 164

نماز آيات ··· 175

احكام خلل در نماز ··· 177

احكام شک ··· 181

حكم شک در افعال نماز ··· 183

حكم شک در عدد ركعت هاى نماز واجب ··· 188

حكم شک هايى كه اعتبار ندارد ··· 190

حكم ظن (گمان) در كارها و ركعت هاى نماز ··· 197

نماز احتياط ··· 198

حكم اجزاى فراموش شدۀ نماز ··· 199

حكم سجدۀ سهو ··· 199

نماز قضا ··· 202

وجوب قضاى نمازهاى فوت شده ··· 202

مطابقت نماز قضا با نماز فوت شده ··· 223

معتبر نبودن ترتيب در غير نمازهايى كه در اداى آن ها ترتيب معتبر است ··· 229

وجوب قضاى قدر متيقن از نمازهاى فوت شده ··· 236

موسع بودن وجوب قضاء نماز ··· 244

وجوب نماز قضاى پدر بر پسر بزرگ تر ··· 245

نماز استيجارى ··· 258

نماز جمعه ··· 265

شرايط نماز جمعه ··· 277

كسى كه نماز جمعه بر او واجب است ··· 286

ص: 7

وقت نماز جمعه ··· 292

چند فرع دربارۀ نماز جمعه ··· 295

نماز عيد فطر و عيد قربان ··· 303

نمازهاى مستحبى ··· 306

نماز مسافر ··· 307

شرايط شكسته شدن نماز:

اول: پيمودن مسافت شرعى ··· 307

حد مسافت شرعى ··· 323

بلاد كبيره ··· 336

دوم: قصد پيمودن مسافت شرعى از اول سفر ··· 536

سوم: حرام نبودن سفر ··· 544

چهارم: شغل نبودن سفر ··· 545

حكم نماز و روزه افراد راننده ··· 545

حكم نماز و روزه كسانى كه شغلشان در سفر است ··· 588

حكم نماز و روزه افراد دوره گرد ··· 692

پنجم: عبور از حد ترخص ··· 712

ص: 8

کتاب نماز

احكام نماز

شرط وجوب نماز

ص: 1

ص: 2

[سؤال 1066] 480

بسمه تعالى

با عرض سلام بر امام، روح الله الموسوى الخمينى، من مى خواستم از شما يك سؤال كنم و دوست دارم جواب سؤال من را با دست خط خودتان بنويسيد و مهر يا امضاى خودتان را بزنيد.

سؤال: هر كس كه نماز را بلد باشد و توانايى خواندن نماز را داشته باشد، نماز بر او واجب است يا نه؟ والسلام على من اتّبع الهدى

بسمه تعالى، كسى كه به حد بلوغ رسيده نماز بر او واجب است و بايد نماز و مسائل آن را ياد بگيرد.

[سؤال 1067] ‘ 645

2. آيا نماز بر كودكان عقب ماندۀ ذهنى كه فقط قادر به تربيت پذيرى هستند واجب است؟

بسمه تعالى، اگر عاقل نباشند تكليف ندارند.

ص: 3

مقدمات نماز

مقدمه اول: اوقات نمازهاى يوميه و نوافل آن ها

اشاره

[سؤال 1068] ‘ 333

9. وقت نافلۀ ظهر قبل از نماز ظهر را امام در رساله با شاخص مشخص كرده اند؛ اين مقدار از نظر ساعت چقدر است؟

بسمه تعالى، نسبت به ايام سال و مكان ها، ساعت مختلف مى شود.

[سؤال 1069] ‘ 6446

2. اگر كسى نماز غفيله را با دو ركعت نماز ديگر به نيت نافلۀ مغرب بخواند آيا ثواب نماز غفيله و نافلۀ مغرب به او داده خواهد شد يا نه؟

بسمه تعالى، نماز غفيله از رواتب يوميه نيست و درك ثواب هر دو شايد موقوف باشد، به اين كه هر يك جدا به جا آورده شود.

[سؤال 1070] 481

بسمه تعالى

نايب الامام، مروّج الاحكام، اعلم الفقهاء، الامام الخمينى، روحى فداكم و زيد عمركم العالى، محترماً استفتا مى نمايد:

نمازگزار در نماز مستحبى كه نشسته مى خواند، قصد داشته كه براى درك ثواب نماز ايستاده، يك يا دو آيه به آخر سوره مانده، ايستاده بخواند، غفلةً يا سهواً سوره را تمام كرده است. آيا مى تواند بايستد و براى درك ثواب نماز ايستاده يك يا دو آيه ايستاده بخواند، يا نه؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 4

نماز شب

[سؤال 1071] ‘ 1398

3. در رابطه با نماز شب، آيا نماز شب ارتباط با خدا نيست؟ آيا درست است انسان هر چقدر كه مى خواهد «اَلعَفو» وَ «اَستَغفِرُ الله رَبِّي وَأتُوبُ إلَيهِ» بگويد يا خير؟

بسمه تعالى، ترتيب نماز شب در رسالۀ عمليه و در كتب ادعيه مذكور است.

[سؤال 1072] ‘ 7011

4. سؤال شخصى بندۀ حقير در مورد نماز شب است؛ در قنوت وتر بايد در حق چهل مؤمن دعا كرد. موضوع اين جا است كه ما نمى دانيم در حق چه كسانى بايد دعا كرد؛ اگر امكان دارد نام چهل مؤمن را ذكر كنيد.

بسمه تعالى، مى تواند براى هر فرد مؤمنى كه انسان بخواهد دعا نمايد.

[سؤال 1073] ‘ 215

2. آيا هشت ركعت نماز شب را مى شود نيت قضا كرد يا نه؟ اگر مى شود طرز آن را بيان فرماييد. به جاى دو ركعتى مى شود يا چهار ركعتى؟

بسمه تعالى، نماز شب به جاى نماز قضا محسوب نيست.

[سؤال 1074] ‘ 3034

3. لطفاً دستور نماز شب و وقت شرعى آن را براى من بفرستيد.

بسمه تعالى، در رساله عمليه و كتب ادعيه مذكور است.

[سؤال 1075] ‘ 1550

2. آيا در حين نگهبانى و رفت و آمد مى شود نماز شب را به جا آورد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 5

افضليت خواندن هر يك از نمازهاى يوميه در وقت فضيلت خودش

[سؤال 1076] ‘ 662

5. وقت شناسى در اوقات صلوات به چه چيز است؟

بسمه تعالى، در رساله عمليه ذكر شده است.

[سؤال 1077] ‘ 7061

2. همان طور كه آن رهبرى عالى قدر متذكر شده اند، بايست سعى شود كه نماز يوميه در پنج نوبت خوانده شود. در كنار محل كار ما مسجد وجود دارد و چون من وقت كافى دارم كه نماز خود را در پنج نوبت بخوانم، آيا مى توانم نماز عصر خود را در محل كار با جماعت بر پا نكنم؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1078] 482

بسمه تعالى

محضر محترم حضرت آيت الله العظمى، قائد عظيم الشأن، امام خمينى، ادام الله ظله العالى، السلام عليكم و رحمة الله

آيا در نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا، اصل بر جمع است يا بر تفرّق؟

بسمه تعالى، هر يك را در وقت فضيلت آن - به نحوى كه در رسالۀ عمليه مذكور است - بخوانند افضل است.

[سؤال 1079] 483

بسمه تعالى

سلام بر رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى. ان شاء الله كه حالتان خوب هست. از خداى تبارك و تعالى، بقا و طول عمر جناب عالى را خواستارم.

چند سؤالى برايم مطرح شده كه به عرضتان مى رسانم.

ص: 6

1. من مسلمان شيعه اثنى عشر جعفرى هستم و سؤالم اين است كه آيا نمازها را مى توان در پنج نوبت و با پنج وضو خواند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2. وقتى كه در ركعت سوم نماز، در نمازهاى چهار ركعتى و يا در ركعت اول، تشهد به طور كامل قرائت شود (تا آخر صلوات) چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، اگر از روى عمد نبوده اشكال ندارد و احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز، دو

سجدۀ سهو به جا آورد.

3. آيا مى شود جنس يا اجناسى را كه نرخ ارزان دولتى دارند و طبق شرايطى به ما تعلق گرفته است، در بازار آزاد به قيمت بالاترى فروخت، در صورتى كه به پولش احتياج مبرم باشد؟ حكمش چيست؟

بسمه تعالى، تابع مقررات دولت اسلامى است.

4. شخص يا اشخاصى تقاضاى جنسى مى كنند (مثلاً تلويزيون يا يخچال يا كولر و يا فرش ماشينى

و...) آيا اشخاصى كه از طرف مساجد هستند (فعلاً به بسيج اقتصادى واگذار شده است) حق دارند كه براى بررسى اين كه اين شخص يا اشخاص، جنس مورد تقاضايش را احتياج دارد يا ندارد، به داخل منزلش بروند و تحقيق بكنند و صحت موضوع را به اثبات برسانند؟ تكليف چيست؟ لطفاً بفرماييد.

بسمه تعالى، با رضايت صاحب خانه مانع ندارد.

5. منزل ما، شميران است و در تهران به دنيا آمده ام و پدر و مادرم نيز اهل تهران هستند. اگر به بهشت زهرا بروم، نمازم را چگونه بايد بخوانم؟

بسمه تعالى، اگر تهران، قبل از كبيره شدن آن، وطن شما بوده و از آن جا تا بهشت زهرا به مقدار

مسافت نباشد، حكم مسافر پيدا نمى كنيد؛ و در غير اين صورت، نماز را بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 1080] 484

بسمه تعالى

سلام عليكم، ضمن عرض ادب به حضور زاهد و فاضل عالى قدر عصر اسلام، رهبر عظيم القدر و عظيم الشأن، راهنمايى بفرماييد كه آيا وقت نماز عصر، خاصّ مى باشد يا مى توان بدون كم وكاست شدن اجر آن، بعد از نماز ظهر خواند؟

بسمه تعالى، خواندن نماز عصر بعد از نماز ظهر صحيح است، ولى وقت فضيلت دارد كه در رساله مذكور است.

ص: 7

[سؤال 1081] 485

بسمه تعالى

به نام الله، پاسدار حرمت خون شهيدان، دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، روحى فداه، ضمن عرض سلام و آرزوى سلامتى و طول عمر امام عزيز، مسأله اى را از آن دفتر محترم استفتا مى نمايم.

در فرمان 16 ماده اى حضرت امام - جهت خودسازى به دانشجويان انجمن اسلامى ايرانى مقيم در هند - تأكيد شده است كه نمازهاى پنجگانه را در پنج وقت بخوانيد؛ از طرف ديگر در رسالۀ احكام، طبق فتواى امام مستحب است كه نماز، اول وقت به پا داشته شود و اول وقت نمازهاى عصر و عشا هم به ترتيب، چهار ركعت پس از اذان ظهر و سه ركعت پس از اذان مغرب ذكر شده است. با توجه به اين مطلب كه در صورت پنج وقته خواندن نماز مى بايست نمازهاى عصر و عشا را به تأخير انداخت، بهترين وقت نمازهاى عصر و عشا چه موقع است؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه از رساله نقل كرده ايد.

[سؤال 1082] 486

بسم الله الرحمن الرحيم ربيع الاول 1402 ق

والصلاة والسلام على أشرف الكائنات، محمد صلى الله عليه و آله وسلم الميامين الطاهرين.

سماحة مرجع المسلمين و جميع مستضعفي العالم و قائد الاُمّة و مجدّد الدين و نائب بقية الله في الأرض - أرواحنا له الفداء - و مؤسّس جمهورية إيران الإسلامية، السيد الحاج آية الله العظمى روح الله الموسوي الخميني العظيم، متَّع الله المسلمين بطول بقائكم حتّى ظهور وليّه عليه السلام.

سيدي و إمامي و مرجعي اُريد مشورتكم؛ إنّني رأيت جماعة من المسلمين الملتزمين يفرّقون بين الصلاة و سألتهم سبب ذلك ادَّعوا: أنّ سماحتكم تفرّقون بين الصلاة؛ فهل هذا صحيح أم أنّكم - أقصد سماحتكم - تجمعون بين الظهرين و العشائين

ص: 8

و الجواب بقلمكم و بيدكم الكريمة لأحتفظ بها و أتبرّك بها و هذه اُمنيتي لأنّني لم اُوفِّق برؤيتكم شخصياً، فهل اُوفِّق بالنظر إلى كتابتكم و أبقاكم الله حتى ظهور المهدي عليه السلام. والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسم الله الرحمن الرحيم، لا مانع من الجمع بين الظهرين و بين العشائين ولكن الأفضل الإتيان بالظهر في أوّل وقت فضيلتها و بالعصر في أوّل وقت فضيلتها وكذلك في العشائين.

[سؤال 1083] 487

بسمه تعالى

ضمن عرض سلام و آرزوى هرچه طولانى تر شدن عمر رهبر عزيزمان امام خمينى، خواهشمندم به اين سؤال جواب دهيد:

در مورد رهنمودهاى امام خمينى در جهت خودسازى جوانان كه فرموده بوديد: «نمازهاى پنجگانه را در پنج وقت بخوانيد؛ نماز شب را حتماً به پا داريد»، آيا فرضاً نماز ظهر تمام شد و وارد وقت مشترك شديم، وقتى كه مى خواهيم نماز عصر را بخوانيم، ساعت چند بعد از ظهر است؟ و اگر چند مدتى انسان نتوانست نماز شب را به پا دارد،، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اوقات نماز در رساله ذكر شده است.

[سؤال 1084] ‘ 5575

9. از شما تقاضايى دارم كه شايد كمى بيجا و غير منطقى باشد، ولى در اين دنيا بعد از خداى تبارك و تعالى فقط شما را دارم كه مى تواند براى من برنامه اى بنويسد كه در آن دعاهاى روزانه و نمازهاى مستحبى همراه با وقت هاى آن ها از روى ساعت باشد مرا به راهى كه به سوى خداوند نزديك تر است هدايت فرمايد، تا بعد از مدتى كه اين دعاها را خواندم خداوند مرا به سوى خود هدايت كند. در ضمن شما در رهنمودهاى خود فرموده بوديد كه نمازهاى روزانه را در پنج وقت بخوانيد. اگر ممكن است از

ص: 9

روى ساعت براى من وقت هايش را مشخص بفرماييد. خلاصه علاقه شديد دارم كه روزها را به كار بپردازم و در ميانش كه بيكار هستم به ذكر دعا مشغول شوم و شب ها نيز به عبادت و دعا بپردازم، پس لطف كنيد تمام دعاها را در روزها و شب هاى معين و ساعات مخصوص خود براى من بنويسيد.

بسمه تعالى، به رساله عمليه و كتب مربوطه مراجعه نماييد.

[سؤال 1085] 488

بسمه تعالى 30 / 6 / 1361

محضر مبارك رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، روحى فداه

اگر بخواهيم نمازمان را در پنج وقت بخوانيم موقعِ اذانِ نماز عصر و نماز عشا را مرقوم فرماييد. خداوند توفيق عبادت و بندگى به همه عطا فرمايد و ما را با شهدا و صالحين محشور فرمايد.

بسمه تعالى، وقت آن قبل از نماز عصر يا عشا است.

وقت نماز صبح در شب هاى مهتابى

[سؤال 1086] 489

بسمه تعالى

شب هايى كه مهتاب تا صبح هست، اگر كسى يقين كند كه فجر صادق طالع شده، مى تواند نماز صبح را بخواند يا بايد صبر كند تا سفيدۀ صبح بالحس آشكار شود؟ وظيفۀ او در امساك روزۀ ماه رمضان چگونه است؟ و در صورتى كه وقت نماز از اول آشكار شدن سفيده باشد، در شب هاى ابرى يا در شهرستان هايى كه روشنايى برق به حدى زياد است كه بايد خيلى صبر كرد تا سفيده آشكار شود، اگر به اندازۀ ده دقيقه از اول فجر متيقن صبر كند؛ بعد از ده دقيقه، وقت نماز صبح هست يا خير؟

ص: 10

بسمه تعالى، احتياط لازم در شب هاى مهتاب آن است كه صبر كند تا سفيدۀ صبح در افق ظاهر شود و غلبه كند بر روشنايى مهتاب، بلكه خالى از وجه نيست و اين حكم در روشنى برق و شب هاى ابر نيست. و در روزه احتياط كنند در شب هاى مهتاب، اگر چه بعيد نيست كه لازم نباشد امساك قبل از آنچه كه ذكر شد.

[سؤال 1087] 490

بسمه تعالى

آيا در وقت اذان صبح، ميان شب هاى مهتابى و غير مهتابى فرق واقعى است يا ظاهرى؟ و آيا روشن شدن افق اگر طبق ساعت و مشاهدۀ فجر در روز قبل معلوم باشد، با وجود مانع از جهت روشنى ماه يا وجود ابر غليظ، واقعاً براى نماز كفايت مى كند يا اين كه بايد فجر، با فرض روشنى مهتاب و ابر، روشن و واضح شود؟

بسمه تعالى، بايد طلوع فجر محسوس شود و بين شب هاى مهتابى و غير آن ها فرق هست و ساعت و محاسبات علمى ميزان نيست.

[سؤال 1088] ‘ 1870

2. رأى مبارک كه دربارۀ موضوع فجر صادق در شب هاى مهتابى بر اين است كه براى برگزارى نماز مقدارى تأمل شود، تا سپيدۀ فجر بر مهتاب غلبه نمايد، آيا باز فتواى شريفه بر اين منوال است؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، چند دقيقه قابل تأمل است و شب هاى مهتابى چند شب در ماه قمرى خواهد بود؟

بسمه تعالى، ميزان، شب هايى است كه روشنايى ماه بر طلوع فجر غالب است و بايد براى نماز صبر كند تا روشنايى طلوع فجر احراز شود.

[سؤال 1089] 491

بسمه تعالى

ظاهراً اذان صبح راديو بر اساس طلوع فجر طبق استخراج مؤسسه ژئوفيزيک

ص: 11

است. آيا چنين وقتى شرعاً معتبر است يا بايد فجر با چشم عادى ديده شود و افق روشن گردد؟

بسمه تعالى، ميزان تبين حسى است نه علمى؛ بنابراين بايد طلوع فجر قابل رؤيت به چشم عادى باشد.

[سؤال 1090] 492

بسمه تعالى

با توجه به نظر حضرت عالى در مورد تأخير وقت نماز صبح در شب هاى مهتابى و با توجه به اين كه اين مسأله در رساله حضرت عالى ذكر نشده است؛ آيا كسانى كه طبق رساله عمل كرده و از نظريه آن حضرت اطلاع نداشته اند، نمازهاى صبح را كه در گذشته انجام داده اند بايد قضا كنند؟

بسمه تعالى، قضا لازم نيست؛ مگر يقين كند كه نماز را در غير وقت خوانده است.

[سؤال 1091] ‘ 991

3. تقريباً هشت دقيقه طول مى كشد تا نور خورشيد به زمين برسد، آيا ملاك در قضا شدن نماز صبح، طلوع خورشيد است يا رسيدن نور آن به زمين؟

بسمه تعالى، ميزان ديده شدن جرم آفتاب در افق نماز گزار است.

حكم وقت اختصاصى نماز

[سؤال 1092] 493

بسمه تعالى 23 / 5 / 1361

دفتر امام، سلام عليكم، با درود فراوان بر امام امت و آرزوى سلامتى آن جناب از خداوند تبارك و تعالى

1. در تحرير الوسيله، كتاب الصلاة ج 1، اواسط مسأله 7 آمده: «و كذا لو صلى الظهر

ص: 12

قبل الزوال... بل لو وقع تمام العصر في وقت الظهر صحّ على الأقوى».

تمام عصر در وقت ظهر نتيجتاً ظهر قبل از دخول مى شود در صورتى كه در همين باب مسأله 14: «لو تيقّن بدخول الوقت فصلى... فإن وقع تمام الصلاة قبل الوقت بطلت». خواهشمند است بيان فرماييد كه فتواى آن جناب چيست؟

بسمه تعالى، منظور صحت نماز عصر در فرض مرقوم است نه صحت نماز ظهرى كه قبل از وقت واقع شده، بلكه در چنين فرضى نماز ظهر باطل است و بايد اعاده شود.

2. و به طور كلى اقوا در مسائل و يا مشكل، آيا فتواى آن جناب مى باشد؟

خواهشمند است بيان فرماييد كه فتواى صريح شما در تحرير كدام مسائل است؟

بسمه تعالى، اقوا فتوا است و مشكلٌ يا فيه اشكال فتوا نيست.

[سؤال 1093] 784

2. اهل تسنن نماز مغرب را پيش از مغرب مى خوانند. آيا ما مى توانيم در هنگام حج يا غير آن به آن ها اقتدا كرده و به همان نماز اكتفا نماييم.

بسمه تعالى، در مورد تقيه مانع ندارد.

[سؤال 1094] 3344

5. وقت صحيح نماز مغرب و نماز عشا تا چه وقت است و تا كى مى توان نماز را ادا خواند؟

بسمه تعالى، از حين زوال سرخى افق شرقى تا نصف شب، وقت نماز مغرب و عشا است، كه اول وقت به مقدار اداى نماز مغرب، مختص به نماز مغرب و آخر وقت به قدر اداى نماز عشا، مختص به نماز عشا است.

[سؤال 1095] 7006

5. نماز مغرب كى قضا مى شود؛ چه ساعتى؟

بسمه تعالى، نبايد تا نصف شب به تأخير افتد و در صورت تأخير، تا پيش

ص: 13

از اذان صبح به قصد ما في الذمّه بايد خوانده شود.

[سؤال 1096] 5760

5. وقت مخصوص نماز عصر و نماز عشا را بر طبق ساعت بيان بفرماييد. لطفاً دقيقاً ساعتش را با ذكر تاريخ همان روز بيان كنيد.

بسمه تعالى، اول مغرب و نصف شب را مشخص نماييد؛ قبل از مغرب، به مقدار اداى نماز عصر، مخصوص عصر و قبل از نصف شب، به مقدار اداى نماز عشا، مخصوص نماز عشا است.

[سؤال 1097] 1466

2. در وقت اختصاصى نماز ادا، با توجه به اين كه در انتظار امام جماعت است يا خود امام، منتظر مأمومين هست، مى شود نماز ديگر خواند يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1098] 1377

7. اگر انسان بعد از اذان مغرب نمازش را نخواند و بخوابد؛ مثلاً پس از يك ساعت بيدار شده و نماز مغرب و عشا را بخواند، آيا به غير از اين كه از فضيلت نماز اول وقت محروم شده، معصيت ديگرى هم كرده است؟ يعنى اين نوع خوابيدن اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1099] 494

بسمه تعالى 7 / 8 / 1361

با عرض سلام خدمت تمامى كاركنان دفتر امام خمينى، سؤالاتى را عنوان مى كنم.

1. در رساله، آخر وقت نماز عصر، مغرب گفته شده است. آيا منظور از مغرب، ناپديدشدن خورشيد است و يا هنگام اذان مغرب؟ چون بين اين دو، حدود 20 دقيقه اختلاف مى باشد.

ص: 14

بسمه تعالى، منظور، وقت اذان است كه وقت نماز مغرب داخل مى شود.

2. آيا سوخته هاى روى نان و يا نان سوخته، جزء خبائث و خوردن آن حرام است يا نه؟

بسمه تعالى، حرام نيست مگر آن كه ضرر داشته باشد.

3. آيا بلند بودن شارب حرام است و يا مكروه؟

بسمه تعالى، حرام نيست.

4. آيا تصويرهاى متحرّك - مثل فيلم هاى سينمايى و يا تلويزيونى - از لحاظ فقهى حكم عكس فرد را دارند و يا خود اشخاص را؟

بسمه تعالى، در حكم عكس است.

5. مرد چه قسمت هايى از بدن خود را واجب است از نامحرم بپوشاند؟ توضيح بفرماييد.

بسمه تعالى، واجب بر مرد پوشاندن عورتين است.

6. سرودها و آهنگ هايى كه در تلويزيون و راديو خوانده مى شود چه حكمى دارند و همچنين خريد و فروش آلات موسيقى در رابطه با آن؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد. خريد و فروش و استعمال آلات لهو حرام است.

7. آيا انسان مى تواند مرجع تقليد خود را تغيير دهد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر احراز كند يا احتمال دهد كه مجتهد دوم اعلم است واجب است على الاحوط به مجتهد دوم عدول نمايد.

8. آيا اعلميت كه در انتخاب مرجع بايد رعايت شود فقط مربوط به احكام مى باشد و يا در تمام

شئونات و مسائل دينى؟

بسمه تعالى، مرجع تقليد بايد در مسائلى كه از او مى خواهند تقليد كنند اعلم از ديگران باشد.

9. آيا حيواناتى كه از دريا صيد مى گردند هر حيوانى كه باشند چنانچه فلس داشته باشند حلال هستند و يا فقط ماهى هاى فلس دار حلال هستند؟

بسمه تعالى، ماهى فلس دار حلال است.

حكم كسى كه نماز عشايش قضا شود

[سؤال 1100] 145

2. مى گويند اگر كسى نماز مغرب و عشايش قضا شود، حتماً بايد فرداى آن روز را

ص: 15

روزه بگيرد. درست است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 1101] 727

7. چنانچه نماز عشا قضا شود و تا اذان صبح خوانده نشود، آيا روزۀ فرداى آن روز واجب است؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 1102] 4183

3. گفته شده اگر كسى نماز مغرب و عشا را عمداً يا سهواً نخواند، فردايش را بايد به عنوان كفاره روزه بگيرد. آيا واجب است يا نه؟ در صورت وجوب، قضا يا كفاره دارد اگر صوم را نگرفت؟

بسمه تعالى، اصل روزه در فرض مسأله و قضا و كفاره واجب نيست.

[سؤال 1103] 495

بسمه تعالى 10 / 9 / 1361

مسئول محترم دفتر امام خمينى

كسى كه نماز مغربش را بخواند و نماز عشا را فراموش كند، فرداى آن شب، روزه براى ايشان واجب است يا نه؟

لطفاً جواب به صورت كامل باشد.

بسمه تعالى، واجب نيست، اگرچه موافق احتياط است.

حكم تزاحم وقت نماز با غير آن

[سؤال 1104] 683

2. هنگامى كه مهمانى براى ما مى آيد و وقت نماز خواندن هم شده است، ما بايد كدام يك را از نظر اسلام در آن شرايط كه مهمان آمده، ارجحيّت بيشترى بدان دهيم؟

ص: 16

آيا بايد پس از كمى كه پيش مهمان نشستيم، از او عذر بخواهيم و به خواندن نماز مشغول شويم و يا اين كه هنگامى كه مهمان رفت، نمازمان را بخوانيم؟

بسمه تعالى، مستحب است نماز را اول وقت بخوانند.

[سؤال 1105] 4897

2. يك آدم در حال احتضار است، يك گوسفند نزديك است حرام شود، يك شخصى آن جا است نماز او مى خواهد قضا شود، حالا اين شخص چه بايد بكند به محتضر كلمه بگويد يا گوسفند را سر ببرد يا نماز بخواند، كدام اين ها واجب تر است؟

بسمه تعالى، نماز بخواند.

[سؤال 1106] 5729

5. آيا زنى كه بچه شير مى دهد مثلاً 5 دقيقه به طلوع آفتاب مانده از خواب بيدار مى شود، بچه هم همان وقت بيدار شده و گرسنه است، در اين جا زن بايد اول نمازش را بخواند يا بچه را سير كند؟ (اگر نماز بخواند، ممكن است بچه بى تاب شود و اگر بچه را شير دهد، نمازش قضا مى شود).

بسمه تعالى، اگر مى تواند جمع كند و اگر ممكن نيست و بچه بى تاب مى شود بچه را شير دهد.

[سؤال 1107] 1325

3. در هواپيما به اندازه كافى وقت نيست كه همه نماز بخوانند؛ وظيفه آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، هر كس متمكن است بايد با تمام شرايط نماز بخواند و ديگران به هر نحو ممكن است بايد نماز بخوانند.

ص: 17

شرط يقين به دخول وقت براى شروع نماز

[سؤال 1108] 496

بسمه تعالى

پس از عرض سلام، به طورى كه معمول است براى دخول وقت نماز، مردم گوش به رسانه هاى گروهى مى دهند. از طرفى رسانه هاى گروهى از روز قبل برنامۀ اوقات شرعى را اعلام مى كنند. آيا مى شود به همين اكتفا كرد و بعد از پخش اذان از راديو و تلويزيون يقين به دخول وقت نماز كرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر موجب اطمينان به دخول وقت باشد، اعتماد بر آن مانع ندارد.

[سؤال 1109] 2068

21. ساعاتى كه براى نماز در قطار اعلام مى شود معمولاً آن ها كه اهل نمازند با اطمينان به وقت نماز مى خوانند ولى براى بعضى ها كه معمولاً در تشخيص وقت دقت داشته اند مورد شك واقع مى شود مخصوصاً براى نماز صبح رعايت احتياط هم مقدور نيست چون قطار حركت مى كند آيا نماز بخواند ولو با شك در دخول وقت يا صبر كند يقين حاصل شود و در قطار در حال حركت بخواند؟

بسمه تعالى، با شك در دخول وقت نماز مجزى نيست ليكن بهتر آن است كه جمع كند بين نماز در توقف گاه با شك در وقت و بين نماز در بين راه بعد از يقين به وقت.

[سؤال 1110] 1870

3. آيا تفاوت افق شهرستان ها از لحاظ اوقات شرعى، در هر سه نوبت فرائض يوميه يكسان است؟ مثلاً تفاوت فاصله افق خوى تا تهران، به فرض اين كه 25 دقيقه و 51 ثانيه است، در هر سه نماز بايد اين مقدار رعايت شود يا هنگام صبح

ص: 18

و شام تغيير مى كند؟

بسمه تعالى، بلاد، مختلف است و در هر يك از نمازها بايد دخول وقت احراز شود.

[سؤال 1111] 3344

8. آيا در بين اذان گفتن كه هنوز اذان تمام نشده، مى توان نماز خواند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اطمينان به دخول وقت دارد، مى تواند نماز بخواند.

[سؤال 1112] 7394

6. آيا همين كه اذان شروع شد و «الله اكبر» را گفت، مى شود نماز را بخوانيم؟

بسمه تعالى، بايد يقين به دخول وقت پيدا شود.

[سؤال 1113] 2852

3. آيا وقت نمازهاى يوميه را مى توان از تقويم گرفت؟ در صورت اختلاف چند تقويم چطور؟

بسمه تعالى، بايد يقين به دخول وقت حاصل شود.

مقدمۀ دوم: قبله

[سؤال 1114] 497

بسمه تعالى 29 / 2 / 1361

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى، الامام الخمينى، ادام الله بقائه و متّع الله المسلمين بطول بقائه، محترماً سلام معروض مى دارم.

در بسيارى از مساجد، قبله به سمت راست يا چپ مى باشد؛ براى اين كه جمعيت بيشترى از مسجد استفاده نمايند، صف هاى جماعت را مستقيم مى بندند و خودشان منحرف مى ايستند. بفرماييد كه اين صورت، اشكالى ندارد يا اين كه

ص: 19

بايد صف ها را هم منحرف ببندند؟

بسمه تعالى، بايد رو به قبله بايستند.

[سؤال 1115] 687

2. اگر به هر دليلى مانند كمبود جا در سنگر، احتياج به ديده بانى، و احتراز از مواجه شدن با خطر دشمن، مجاهدى نتواند در نماز رو به قبله بايستد چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، به هر نحو مى تواند نماز بخواند.

[سؤال 1116] 5622

2. كسى در قطار يا ماشين نماز مى خواند طرف قبله سر به سجده مى گذارد يك دفعه مى پيچد طرف غير قبله، نماز باطل مى شود يا درست است؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر انحراف به حدى است كه از طرف راست و چپ قبله تجاوز كرده نماز باطل است و اگر اين مقدار نيست رو به قبله بايستد و نماز را تمام كند صحيح است در صورتى كه در نماز استقرار داشته باشد.

[سؤال 1117] 498

بسمه تعالى 4 / 2 / 1361

حضور محترم امام امت، خمينى بت شكن و رهبر محرومان و مستضعفين جهان

با آرزوى موفقيت و طول عمر براى آن رهبر عالى قدر، محترماً به عرض مى رساند كه دو سؤال براى من پيش آمده است:

1. نماز خواندن و تشخيص قبله براى مسافر داخل هواپيما و قطار به چه صورت باشد؟

بسمه تعالى، بايد تحقيق كند و رو به قبله نماز بخواند و اگر نمى تواند علم پيدا كند، به طرفى كه مظنّه دارد بايستد.

2. اشخاصى كه دست و يا پاى خود را از دست داده اند، به چه شكل بايد وضو بگيرند؟ لطفاً نظر خود را در مورد اين دو سؤال بيان بفرماييد.

ص: 20

بسمه تعالى، اعضاى باقيمانده را وضو دهد و اگر خودش نمى تواند، از ديگران كمك بگيرد كه به نيابت او، بقيۀ اعضاى او را وضو دهد.

[سؤال 1118] 499

بسمه تعالى 19 / 9 / 1358

محضر مبارک رهبر انقلاب حضرت امام خمينى، دامت افاضاته، پس از عرض سلام، از حضرت عالى استدعا مى شود در مورد مسائل زير نظر خويش را مرقوم فرماييد:

1. در اشتهارد و كرج، گروهى به پيروى از گذشتگان و حجّت دانستن محراب مساجد، رو به جنوب و دسته اى ديگر در حدود 30 درجه به سمت مغرب نماز مى گزارند. حال در صورت منحرف بودن قبله، نمازهايى كه تا كنون رو به جنوب خوانده شده اند چگونه خواهند بود؟

بسمه تعالى، انحراف مذكور در مورد جهل، موجب بطلان نماز نيست.

2. آب زراعتى در صورت نارضايتى مالكين آن، براى آشاميدن مباح مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله بدون رضايت مالک جايز نيست.

[سؤال 1119] 500

بسمه تعالى 22 / 12 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم، اميدوارم همواره در تمام مراحل موفق و مؤيّد و منصور باشيد. خواهشمندم به اين سؤال پاسخ فرماييد. قبلاً و قلباً متشكرم.

حياطى را با يكى از همكاران اجاره نموده ايم و در بدو ورود چون ديدم نجارى كه جهت تعمير درب ها آمده بود نماز مى خواند و لذا به علت عدم آگاهى فكر كردم كه قبله اش درست است؛ ولى بعدها مشكوك شدم كه شايد قبله مان درست نيست. در نتيجه پس از بررسى متوجه شدم كه كلاً قبله اشتباه بوده و مدت ها است كه نماز خوانديم، منتها با قبله نادرست. حالا وضع نمازهاى خوانده شده چه مى شود؟ و در

ص: 21

اين مدت مهمان هايى كه آمده اند و بنا به گفته ما آن گونه نماز خوانده اند، وضع نماز آن ها چه مى شود؟

بسمه تعالى، اگر نمازهايى كه خوانده ايد بين 180 درجه سمت راست و چپ قبله واقع شده صحيح است؛ ولى از اين به بعد بايد تحقيق كنيد و رو به قبله نماز بخوانيد.

[سؤال 1120] 2885

3. اكثراً قبله ها كمى انحراف دارند. آيا در موقع اداى نماز حتماً بايد انحراف رعايت شود؟ و نمازهايى كه اين انحراف رعايت نشده صحيح مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد رو به قبله بايستند و چنانچه انحراف به طورى باشد كه رو به قبله صدق نكند، بايد مراعات شود.

[سؤال 1121] 2894

34. اگر شدت درگيرى جنگ مانع از پيداكردن قبله مى شود، آيا مى توان به هر طرف نماز خواند؟

بسمه تعالى، بايد به چهار طرف نماز بخواند و اگر چهار نماز ممكن نيست، به هر مقدار كه تمكّن دارد مى تواند اكتفا كند.

[سؤال 1122] 1090

3. خلبانان گاهى اوقات ساعت هاى متمادى در پرواز هستند و احتمال دارد در بعضى از پروازها نمازشان قضا شود؛ آيا مى توانند در پرواز نماز بخوانند يا خير؟ در صورت امكان اداى نماز در پرواز، كيفيت آن را بيان بفرماييد.

بسمه تعالى، مانع ندارد. ولى بايد رو به قبله بايستند.

[سؤال 1123] 501

بسمه تعالى 23 / 7 / 1361

مديريت محترم دفتر استفتاى امام خمينى، سلّمه الله تعالى، سلام عليكم

ص: 22

استدعا دارد فتواى حضرت امام خمينى - مدّ ظله العالى - را در مورد دو سؤال زير اعلام فرماييد:

1. نمازگزارى در حالت خواندن حمد و يا سوره مواجه با قبله نبوده و پس از آگاهى بخواهد به سمت قبله برگردد، در چنين حالتى آيا مى تواند پاى خود را از زمين بلند نموده و به سمت قبله برگردد يا بايد كف پاى خود را به زمين بكشد تا حالت اتصال كف پاها با زمين حفظ شود.

بسمه تعالى، اتصال پا به كف زمين لازم نيست.

2. آيا على الاصول فرد مصلى (به استثناى حالت تكبيرة الاحرام و قيام متصل به ركوع) مجاز است یكى از دو پا را ولو به مدت كوتاهى عمداً به شكلى از زمين بلند كند كه حالت اتصال پا با زمين قطع شود يا خير؟ آيا اين عمل انفصال موجب اخلال در قيام محسوب و مبطل نماز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و مبطل نيست، ولى در حالى كه مشغول به قرائت يا تسبيحات اربعه است اين عمل را انجام ندهد.

[سؤال 1124] 502

بسمه تعالى چهارم صفر المظفر 1400 ق

محضر انور زعيم عالى شأن، مرجع عالى قدر، حضرت مستطاب آيت الله العظمى آقاى حاج آقا روح الله خمينى، متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

آيا در سراسر (از شرق تا غرب) زمين شمال كعبۀ معظمه توجه و توجيه به نقطۀ جنوب، و به نقاط متّصله اش (در يمين و يسارش) كافى در استقبالات واجبه مى باشد يا خير؟

بسمه تعالى، كافى نيست و كعبۀ معظمه قبله است.

[سؤال 1125] 503

بسمه تعالى

با درود فراوان بر شما اى امام، اى عصارۀ نيكى و پايدارى، نمى دانم كدام كلمات را به بازى جملات بياورم تا آنچه را كه در هر تپش قلبم گويا است و در رگ هايم جارى،

ص: 23

بيان سازم. مى دانيد هميشه كلمات و جملات در موقع طغيان احساسات گم مى شوند و نمى توان آنچه را كه لازم است و مى بايست نوشت، بر روى كاغذ آورد.

قبل از طرح سؤال خودم، از خداوند بزرگ براى شما آرزوى سلامتى كامل و عمر بيشتر را دارم.

چندى است كه سؤالى پيش آمده بدين قرار: كرۀ زمين گرد مى باشد و مكه در يک قسمت قرار گرفته، اگر شخصى درست آن طرف مكه يعنى كف پايش با كف مكه به وسيلۀ قطر كامل زمين متصل گردد. اين شخص به كدام سمت بايد نماز بخواند؟ البته لازم به تذكر است، آن طرف مكه اقيانوس مى باشد. اما بر حسب تصادف كسى كه سوار كشتى است و در همان نقطه مى باشد، به كدام طرف نماز بخواند؟

ضمناً چون يک فرد از اين جامعه مى باشم و آرزوى ديدار شما را دارم نمى دانم چگونه اين عطش را اندكى آرامش بخشم. باور كنيد كه از خداوند هميشه خواسته ام و مى خواهم كوچك ترين ناراحتى شما را بر من نازل كند. البته اگر لياقت چنين سعادتى را داشته باشم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اگر در نقطه اى از كرۀ زمين قرار گيرد كه از هر طرف فاصله اش با مكۀ مكرمه مساوى باشد، به هر يک از چهار طرف نماز بخواند صحيح است.

مقدمۀ سوم:

ستر و ساتر (پوشش و لباس نمازگزار)

[سؤال 1126] 504

بسمه تعالى

1. اگر خانمى با لباس مخصوص، مثل مانتوى گشاد و شلوار و روسرى يا مقنعه بزرگ نماز بخواند درست است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 24

[سؤال 1127]

2. خانمى در منزل با چادر كلفت و بلند ولى در زير چادر بى جوراب و آستين كوتاه باشد نمازش باطل است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز باطل نيست.

3. مى گويند كه در محل هاى ديگر يعنى غير از دانشگاه تهران كسى در منزل به عللى براى نماز جمعه نرفته باشد بايد صبر كند تا نماز جمعه دانشگاه تمام شود و نماز ظهر و عصر را بخواند؛ اگر قبل از نماز جمعه نماز بخواند نمازش باطل است، آيا اين گفته درست است يا خير؟

بسمه تعالى، نمازش صحيح است.

[سؤال 1128] 614

2. آيا شخص نمازگزار مى تواند چادر روى صورتش بكشد كه موى گردنش معلوم نباشد و نماز بخواند، ولى زير چادر هيچ گونه روسرى نباشد؟ چون يك عده مى گويند درست و يك عده مى گويند اشتباه است؛ براى اين كه موقع سجده، مو به زمين مى خورد؛ مگر دست بى آستين كه زير چادر است، به زمين نمى خورد؟!

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ و رسيدن مو به زمين، با فرض رعايت ستر كامل ضرر ندارد.

[سؤال 1129] 7006

12. آيا موقع نماز مى شود چادر را روى صورت بكشيم و نماز بخوانيم؟

بسمه تعالى، در صورتى كه مانع قرائت نشود اشكال ندارد.

[سؤال 1130] 130

5. آيا حدود حجابى كه خانم ها در هنگام نماز خواندن رعايت مى كنند بايد همان حدودى باشد كه در مقابل مرد نامحرم رعايت مى كنند؟ يعنى مثلاً استفاده از چادرى كه در نور اندام انسان را مشخص مى كند در نماز اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر حجاب و ساتر به نحوى باشد كه بدن ديده شود كافى نيست.

ص: 25

[سؤال 1131] 3004

4. چرا زن در هنگام نماز خواندن بايد باحجاب باشد، در صورتى كه در مورد مردان اين طور نيست؟

بسمه تعالى، گذشت كه هر يك از زن ومرد وظيفۀ خاصى دارند.

[سؤال 1132] ‘ 5540

2. چرا زن بايد با حجاب نماز بخواند؟

بسمه تعالى، تكليف الهى است.

شرط اول: پاک بودن لباس نمازگزار

[سؤال 1133] 687

7. اگر در اثر حمل شهدا و مجروحين در جبهه لباس و بدن شخصى آلوده به خون شود و تعويض لباس يا شستن بدن امكان پذير نباشد، در اين حالت نماز چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر فقط يكى از لباس هايش كه بتواند ستر عورت كند پاك باشد، بايد با آن نماز بخواند و بقيه را بكند و نجاست بدن را كه نمى تواند برطرف كند، مانع ندارد.

[سؤال 1134] 2894

37. در شدت درگيرى جنگ، آيا با لباس نجس و خونى و نيز با پوتين مى توان نماز خواند؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، به هر نحو كه ميسور است نماز بخواند مجزى است.

[سؤال 1135] 6969

5. لباس به بول حيوان حلال گوشت مثل اسب و الاغ و گاو و خر و ساير حيوان ها

ص: 26

آلوده شود نماز با آن لباس جايز است؟ بيان فرماييد.

بسمه تعالى، مانع ندارد.

شرط دوم: غصبى نبودن لباس نمازگزار

[سؤال 1136] 505

بسمه تعالى 5 / 12 / 1361

خدمت امام امت سلام

اميدوارم كه حالت خوب باشد و سلام مرا كه از فرسنگ ها دور و از لابه لاى الله اكبر و لا اله الا الله شهيدان و گلگون كفنان كشور اسلاميمان مى گذرد بپذيرى.

دخترى 17 ساله هستم كه مسأله اى برايم پيش آمده است. آن مسأله در مورد نماز خواندن است. اين كه شما در رسالۀ خود گفتيد: «مكانى كه نماز مى خوانيد بايد غصبى نباشد. و لباسى هم كه مى پوشيد بايد پاك باشد و...» من همۀ مسائل مربوط به نماز را رعايت كردم و فقط در اين مسأله مانده ام كه لباسى كه من مى پوشم از خودم نيست. يعنى كهنۀ اين و آن است. يعنى يك تكه اش از خواهرم است كه شوهر دارد و خلوتى در غياب شوهرش مى آورد و مى دهد به ما كه بپوشيم. يكى از بچۀ دايى ام است كه مادر بزرگم دور از چشم زن دايى ام مى آورد كه ما بپوشيم و يك تكه هم از بچۀ خواهر ديگرم است. خلاصه اين كه لباسم براى نماز از خودم نيست. و اگر هم باشد يك تكه. کى خواهم بدانم نمازى كه مى خوانم از خودم است يا از صاحب لباس. حتماً شما مى گوييد كه پدرت لباس بخرد. پدرم يك دكان بقالى دارد كه روزى سه چهار من ماست مى برد و مى فروشد. و خرجى خانه مان را در مى آورد. و پدرم با همۀ سعى و كوششى كه مى كند، مى تواند خرج خانواده مان را دربياورد و تأمين كند. و چندان پولى در نمى آورد كه بتواند براى ما لباس بخرد به خاطر همين هم ما بايد لباس هاى كهنه بپوشيم. اميدوارم كه بتوانى جواب مرا بدهى. و مرا در زندگى راهنمايى بكنى.

ص: 27

به اميد پيروزى رزمندگان عزيز و طول عمر شما امام عزيز

بسمه تعالى، اگر پارچه يا لباس با رضايت صاحب آن به شما داده مى شود مى توانيد بپوشيد و نماز شما در آن صحيح است.

[سؤال 1137] 506

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

شخصى قريه دار است تمام مال و خانه و زندگى او از مال مردم مى باشد و آن شخص نماز مى خواند و روزه مى گيرد و مكه هم مى رود و هنوز از حرام خوردن توبه نكرده تمام عبادت هاى آن چطور مى شود؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، عبادات او صحيح است لكن بايد از ارتكاب محرّمات دست بردارد و توبه كند بلى اگر لباس او در حال نماز يا مكان نماز او غصبى باشد نمازش صحيح نيست و همچنين اگر لباس او در حال طواف غصبى باشد مضر به صحت طواف است.

[سؤال 1138] 507

بسمه تعالى

با درود و سلام بر امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب بر حقش امام خمينى و با درود به شهداى اسلام، سلام عليكم:

مسأله اى كه مطرح است اين گونه است كه دخترى كه مى خواهد ازدواج كند و قاعدتاً پدر به او جهازيه مى دهد و دختر مى داند كه پول اين جهيزيه كاملاً از راه حلال نبوده، و پول مخلوط به حرام شده، و شايد بعضى از اجناس آن كاملاً با پول حرام بوده اما مشخص نيست كه مثلاً كدام جنس، حالا تكليف اين دختر چيست. با توجه به اين كه تأمين مالى ندارد كه بخواهد جهيزيه تهيه كند آيا اين جهيزيه براى او حلال است و مى تواند از آن استفاده كند و نمازى كه در روى فرش آن مى خواند درست

ص: 28

است و همين طور گاهى مهمان مى آيد و در آن جا نماز مى خواند و از وسايل منزل استفاده مى كند و اگر اشكال دارد به چه ترتيب مى تواند زندگيش را حلال كند؟

و در همين رابطه اگر در خانه پدر زمانى كه بوده و پدر برايش چيزهايى از طلا مثل گردنبند يا النگو و... خريده و متعلق به دختر شده آيا اين طلاها هم براى او حلال است و مى تواند استفاده كند يا نه و به چه ترتيب مى تواند آن ها را حلال كند و استفاده كند.

بسمه تعالى، اگر يقين ندارد كه در جهيزيه اى كه به او داده شده يا در مالى كه مورد تصرف او است حرام است مى تواند در آن تصرف كند و چيزى بر او نيست ولى اگر يقين دارد تصرف جايز نيست.

[سؤال 1139] 1655

2. حكم نماز و ديگر عبادات كه با لباس هايى كه از پول خمس نداده تهيه شده اند، به جا آورده شده اند چيست؟ آيا بايد قضا شوند؟

بسمه تعالى، اگر علم نداشته اند، قضا واجب نيست.

[سؤال 1140] 6317

2. اگر انگشتر يا كلاه يا جوراب يا كمربند غصب باشد مى شود با اين ها نماز خواند؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، بنابر احتياط حكم لباس غصبى را دارد و نماز در آن محكوم به بطلان است.

[سؤال 1141] 3839

3. با صابون غصب شده لباس را بشويد با آبى كه غصب نيست آب بكشد آيا مى شود با آن لباس نماز خواند؟

بسمه تعالى، ضررى به صحت نماز ندارد.

ص: 29

[سؤال 1142] 508

بسمه تعالى 16 / 11 / 1361

محضر مبارک امام امت، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام ظله العالى

با بهترين تحيات و آرزوى سلامتى آن امام عزيز به عرض مى رساند:

1. اين جانب مدت كوتاهى در جبهه بوده و در آن جا مقدارى لباس و كفش در اختيار اين حقير گذاشته اند و اكنون كه آمده ام آن لباس در تنم مى باشد، آيا مى شود با آن نماز خواند و غصب نيست؟ ضمناً آن لباس ها را تحويل نمى گيرند و در اختيار افراد مى باشد، اكنون استفاده شخصى از آن چه صورت دارد؟ چون از بيت المال مى باشد.

بسمه تعالى، اگر احتمال دهيد كه روى موازين در اختيار شما قرار داده اند مى توانيد در آن تصرف كنيد و با آن نماز بخوانيد.

2. آيا شخصى كه محل تولدش با محلى كه زندگى مى كند تفاوت دارد اگر به آن جا مسافرت كند نمازش قصر است يا نه؟ در صورتى كه اعراض نكرده ولى عملاً كارى در آن جا ندارد و فقط گاهى براى ديدن پدر يا مادر و قوم و خويشان آن جا مى رود.

بسمه تعالى، اگر از وطن اعراض نكرده نمازش در آن جا تمام است.

به اميد پيروزى حقّ بر باطل و رسيدن نداى اسلام به تمام جهان و پيروزى رزمندگان اسلام بر كفر

[سؤال 1143] 1325

11. لباس كهنه و كفشى كه سربازان از سربازخانه مى آورند نماز خواندن در آن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر به او بخشيده شده جايز است وگرنه جايز نيست.

[سؤال 1144] 6602

5. كسى لباسى را كرايه كند براى نماز خواندن، نماز كه خوانده شد كرايه ندهد آن نماز صحيح است؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، در صورتى كه از اول قصد ندادن اجرت نداشته نماز صحيح است.

ص: 30

[سؤال 1145] 5393

4. اگر زنى بدون اجازه شوهرش خياطى براى خواهران و مادر خود انجام دهد و شوهرش بگويد راضى نيست، آيا با آن لباس مى شود نماز خواند يا نه؟ تكليف چيست؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

شرط سوم: از اجزاء مردار و حيوان حرام گوشت نبودن لباس نمازگزار

[سؤال 1146] 509

بسمه تعالى

پوست گاو كه حرام شده - يعنى گاو كه خود مرده - پوست آن را دباغ خانه چرم مى سازد آن را تسمه و كمربند درست مى كند با آن كمربند آيا نماز جايز است؟

بسمه تعالى، جلد ميته نجس است و با دباغى پاك نمى شود و نماز با آن باطل است.

[سؤال 1147] 510

بسمه تعالى

در كتاب توضيح المسائل در مسأله 105 فرموده ايد سگ و خوك دريايى پاك است اما نفرموديد اگر با پوست آن ها لباس درست كند نماز با آن جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، سگ و خوك دريايى از حيوانات حرام گوشت است و نماز در پوست يا ساير اجزاى آن باطل است.

[سؤال 1148] 6630

4. پوست روباه و پلنگ كه حيوان حرام گوشت هستند و از آن پوستين درست مى كنند آيا نماز با آن جايز است؟

بسمه تعالى، صحيح نيست.

ص: 31

[سؤال 1149] 1117

2. لباسى كه پارچه آن با پشم مخلوط است و در صورتى كه پارچه از ممالك غير اسلامى خريدارى شود، نماز خواندن با آن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1150] 7424

4. ما حكم المصلّي الذي وضع في جيب ملابسه جلد مشكوك بتذكيته ناسياً و تذكر أثناء الصلاة؟ أو تذكرها بعد انتهاء الصلاة؟

بسم الله تعالى، ما مضى من صلاته محكوم بالصحّة.

شرط چهارم: از طلا نبودن لباس نمازگزار در مردان
اشاره

[سؤال 1151] 511

بسمه تعالى

1. آيا طلا كه براى مردان حرام است، فرقى بين طلاى زرد و سفيد هست يا مطلقاً حرام است؟

بسمه تعالى، پوشيدن طلاى زرد بر مردان حرام است و طلاى سفيد اشكال ندارد.

2. آيا جهيزيه و يا قباله را اگر فروخت، مازاد بر قيمت اول را سر سال خود چه كند؟ ترقّى جهيزيه و قباله كه روزى صد تومان و اكنون يك صد هزار تومان گرديده، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، خمس ندارد؛ مگر آن كه از پولى تهيه شده باشد كه بايد خمس آن را بدهد.

3. نايب، طواف نساء را به جهت منوب عنه انجام دهد يا به قصد مافى الذمّه؟

بسمه تعالى، احتياط آن است كه نيت مافى الذمّه كند؛ گرچه مى تواند به نيت منوب عنه انجام دهد.

4. يک زن در حال طواف واجب، در اثر فشار جمعيت، بول از او خارج شده و طواف را بدون طهارت بدن و تجديد وضو انجام داده.

ص: 32

اولاً: آيا فرقى بين طواف عمره و طواف حج مى توان تصور كرد يا نه؟

ثانياً: اين زن فعلاً مُحرم است يا خير؟

ثالثاً: در صورت مُحرم بودن، نامبرده تا چند سال ديگر برايش مقدور نيست كه اين عمل را برود و صحيحاً انجام دهد؛ آيا مى تواند جهت حجة الاسلام خود نايب بگيرد يا آن كه صبر نمايد ولو چند سال طول بكشد؟

رابعاً: نامبرده عالم به تمام محرّمات بر شخص محرم است؛ از طرفى مجبور است كه مرتكب بعض آن ها گردد چون ازالۀ مو و ناخن آيا معاف از كفاره است يا خير به تعداد انجام دو عمل مذكور ولو چند سال طول بكشد بايد كفاره بدهد؟

و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، اگر از روى علم و عمد نبوده حج او باطل نيست ولى طواف و نماز را بايد اعاده كند و اگر خودش نمى تواند بايد نايب بگيرد و فرقى بين طواف عمره و طواف حج نيست و اگر طواف نساء و نماز آن را صحيح انجام داده از احرام خارج شده است.

[سؤال 1152] 512

بسمه تعالى 14 / 12 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى و مرجع تقليد شيعيان حضرت امام خمينى (روحى له الفداء)، بعد از حمد و سپاس يزدان، و درود بر روان پاك پيامبر عظيم الشأن اسلام صلى الله عليه و آله وسلم و اوصياء بزرگوارش، سلام عليكم

جعلت فداك، اماما! اگرچه آرزويى جز آسايش و استراحت شما ندارم، اما عشق آشنايى با معارف عاليۀ قرآن مجيد و تلاوت آيات دل افروز الهى ز تو دلربا شنيدن، حقير را بر آن داشت كه استدعا كنم در صورت امكان، با تفاسير ارزنده تان چون گذشته ما را از اسرار كتاب خدا باخبر سازيد.

ضمناً توضيح بفرماييد كه آيا نماز خواندن با حلقه ازدواج (طلاى سفيد) مكروه و يا مباح و بلا اشكال است؟

بسمه تعالى، پوشيدن طلاى سفيد (پلاتين) در نماز و غيره جايز است.

ص: 33

[سؤال 1153] 861

9. طلاى سفيد يا پلاتين براى مرد چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1154] 513

بسمه تعالى 27 / 6 / 1361

محضر مبارک رهبر عالى قدر، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته .

طلاى خالص را كه فلزى است نرم با مقدارى مس مخلوط مى كنند تا استحكام آن بيشتر شود. نسبت طلاى خالص را عيار و نسبت مس را بار مى گويند. طلاى هجده عيار يعنى طلايى كه در هر يك مثقال بيست و چهار نخودى آن، هجده نخود طلاى خالص و شش نخود مس وجود دارد.

امروزه همان طلاى زرد را با مقدارى بار سفيد؛ يعنى فلز سفيدرنگى كه گاهى امكان دارد پلاتين باشد مخلوط مى كنند. آلياژى به دست مى آيد كه به نام طلاى سفيد مشهور است. خلاصه آلياژ مصرف شده در جواهر سازى پلاتين نيست، بلكه فقط بار آن تغيير كرده و رنگ مخلوط، متمايل به سفيد است.

آيا حرمت زينت به طلا براى مردان، مربوط به نوع فلز مخلوط شده به آن است كه اگر مس مخلوطش كنند و رنگش زرد باشد حرام؟ و اگر با فلزى سفيدرنگ مخلوطش كنند و رنگش سفيد شود حلال است؟

آيا حرمت زينت به طلا براى مردان مربوط به عيار طلا است كه مثلاً طلاى هجده عيار حرام باشد و طلاى چهارده عيار حلال؟ زيرا هرچه عيار طلا كمتر باشد رنگش به رنگ مس نزديك تر خواهد بود و هرچه عيارش بيشتر باشد رنگش به رنگ طلاى خالص (زرد) نزديک تر مى شود.

بسمه تعالى، ميزان صدق طلاى زرد است كه در عربى به آن ذهب مى گويند و طلاى سفيد اگر از اين قسم نباشد مانع ندارد.

ص: 34

[سؤال 1155] 514

بسمه تعالى 19 / 1 / 1362

محضر مقدس حضرت امام خمينى، سلام عليكم

اگر از طلا و فلز ديگرى آلياژى درست كنيم كه نسبت طلا به آن فلز كم باشد استعمال چنين آلياژى به صورت مثلاً حلقه انگشترى براى مردان چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر صدق طلا به آلياژ مزبور نمى كند مانع ندارد.

[سؤال 1156] 515

بسمه تعالى 14 / 12 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، أطال الله عمره الشريف، سلام عليكم

با عرض ادب؛ در مسأله 831 الى 833 در مورد لباس نمازگزار كه از طلا نباشد، توضيح داده نشده كه طلاى زرد است يا طلاى سرخ و سفيد هم شاملش مى شود؛ چون اخيراً پلاتين را اذن فرموده ايد، لذا لطف بفرماييد بيان كنيد كه آيا رنگ طلا شرط است يا ذات طلا؟

بسمه تعالى، طلاى سفيد (پلاتين) اشكال ندارد؛ ولى اگر همان طلاى متعارف باشد جايز نيست، هرچند رنگ آن تغيير كرده باشد.

[سؤال 1157] 516

بسمه تعالى 30 / 4 / 1361

با سلام، مى خواستيم از دفتر امام سؤال كنيم اين كه مى گويند: امام فتوا داده اند كه براى حلقۀ نامزدى مى شود از نوع پلاتين استفاده نمود و حرام نيست. آيا صحت دارد؟ و اصولاً آيا مرد مى تواند از پلاتين (به قول زرگرها طلاى سفيد) به عنوان حلقۀ نامزدى استفاده كند؟ و اگر موقع نماز، به دستش باشد، آيا جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، به دست كردن حلقۀ طلاى سفيد، براى مردها اشكال ندارد و

ص: 35

حكم طلاى زرد بر آن مترتّب نيست و نماز با آن مانع ندارد.

[سؤال 1158] 5429

10. حضرت عالى مى فرماييد طلاى سفيد و يا پلاتين اشكالى ندارد؛ ولى از طلاسازان كه سؤال شده مى گويند طلاى سفيد همان طلاى زرد است كه با پلاتين مخلوط نموده اند و اصلاً پلاتين، فلز جداگانه اى است. حكم چيست؟

بسمه تعالى، براى مردان طلاى سفيد اشكال ندارد مگر آن كه همان طلاى زرد باشد و با مخلوط كردن تغيير رنگ داده باشد.

[سؤال 1159] 517

بسمه تعالى 12 / 5 / 1361

محضر مقدس حضرت امام خمينى، با سلام

نماز مرد نمازگزار كه انگشترى از جنس پلاتين (طلاى سفيد) به دست دارد، باطل است يا خير؟ با آرزوى طول عمر با بركت تا زمان ظهور حضرت صاحب عليه السلام براى رهبرم

بسمه تعالى، اشكال ندارد و طلاى سفيد براى مرد حرام نيست.

[سؤال 1160] 518

بسمه تعالى

با عرض معذرت از اين كه وقت گرامى و با ارزش شما را مى گيرم.

مى خواستم دقيقاً بدانم كه آيا انگشتر طلاى سفيد (پلاتين) براى مرد حرام است يا خير؟ متشكرم، موفق و سربلند باشيد.

بسمه تعالى، اگر طلاى زرد نيست اشكال ندارد.

[سؤال 1161] 519

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر انقلاب، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

ص: 36

حضرت امام! آيا طلاى سفيد با طلاى معمولى فرق دارد؟ و استعمال طلاى سفيد را براى مرد - چه در نماز و چه در غير نماز - جايز مى دانيد يا نه؟ و همچنين در مورد انگشتر برليان براى مرد؟

بسمه تعالى، طلاى سفيد و نيز برليان براى مردها اشكال ندارد.

[سؤال 1162] 520

بسمه تعالى 8 / 8 / 1361

حضور محترم دفتر امام خمينى، دامت بركاته

با سلام و دعاى خير براى رزمندگان اسلام و به اميد پيروزى بر كفرپيشگان صدامى، به طور خلاصه سؤالم را عرض مى كنم: گذاشتن انگشتر عروسى كه از جنس پلاتين مى باشد در حالت عادى و در حين نماز چه صورت دارد؟

خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار، والسلام على من اتبع الهدى

بسمه تعالى، اگر طلاى زرد نيست مانع ندارد.

[سؤال 1163] 521

بسمه تعالى

با سپاس حضرت پروردگار و درود فراوان بر رسول كردگار و سلام به محضر شريف حضرت ماندگار، آقا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف). و با آرزوى سلامتى وجود نازنين امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب برحقش امام خمينى. اما بعد:

از حضور مبارک رهبر عزيز، آقايمان خواهانيم كه در موارد زير، عنايات لازم مبذول فرمايند، تا شبهات عقلى و فكرى برطرف گردد.

1. گويند كه جواهرات و طلاآلات، از قبيل طلاى زرد و طلاى سفيد، براى مرد حرام است. آيا اين شامل حلقۀ نامزدى نيز مى شود؟

بسمه تعالى، پوشيدن طلاى زرد براى مرد به هر عنوان كه باشد حرام است؛ ولى طلاى سفيد اشكال ندارد.

ص: 37

2. روايت است كه نگاه كردن به دست و صورت زنان بيگانه حرام است؛ چه به صورت عمد و چه به صورت غيرعمد. اين چگونه است؟

بسمه تعالى، نظر به وجه و كفين زن نامحرم، اگر از روى شهوت و قصد ريبه باشد حرام است.

3. آيا تيغ زدن صورت حرام است؟ ماشين زدن چطور؟ (دستى - برقى). و نيز از عايدات آن، كه

آرايشگران و اهل خانه شان تغذيه مى كنند چطور است؟

بسمه تعالى، تراشيدن صورت خواه با تيغ باشد يا با ماشين حرام است على الاحوط و اجرت عمل مزبور حرام است على الاحوط.

[سؤال 1164] 1724

3. در رابطه با حلقۀ نامزدى است كه در دست مرد است، آيا نماز دارد؟ اين سؤال را از چند نفر كرده ام ولى به جواب قطعى نرسيده ام؛ يكى مى گويد نماز ندارد؛ يكى مى گويد دارد؛ يكى مى گويد كه حلقۀ نامزدى براى مرد اشكالى ندارد كه هنگام نماز هم در دستش باشد؛ و از يك روحانى پرسيدم، گفت طلا كه نيست، ولى به دليل اين كه به آن مى گويند «طلاى سفيد» هنگام نماز در بياور؛ و به جواب قانع كننده نرسيده ام كه اميد است با راهنمايى شما مشكلات و مسائل خود را حل كنم.

بسمه تعالى، اگر پلاتين است اشكال ندارد.

[سؤال 1165] 522

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

ضمن عرض سلام و درود فراوان بر امام امت، خواهشمندم كه نظر امام امت، خمينى كبير را راجع به سؤال زير در نامه ارسال فرماييد.

آيا با حلقۀ نامزدى كه از جنس الماس مى باشد، مى شود نماز خواند و براى مرد چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، پوشيدن حلقۀ الماس و طلاى سفيد براى مرد - در نماز باشد يا غير نماز - اشكال ندارد.

ص: 38

[سؤال 1166] 523

بسمه تعالى 24 / 1 / 1362

دفتر امام خمينى

با سلام خدمت برادران متعهد و ايثارگر و با آرزوى پيروزى نهايى رزمندگان اسلام بر كفر صدامى.

خواهشمند است نظر آن دفتر را در مورد حرام بودن طلاى سفيد (حلقه و غيره) براى مردان جهت رفع پاره اى مشكلات شرعى اعلام فرماييد. خداوند ياورتان باد.

بسمه تعالى، طلاى سفيد (پلاتين) اشكال ندارد.

[سؤال 1167] 524

بسمه تعالى

انگشتر پلاتينى يا طلاى سفيد از نظر امام چه حكمى دارد؟ لطفاً بيان فرماييد.

سلامتى وجود نازنين امام خمينى، مرجع بزرگوار و رهبر انقلاب اسلامى ايران را از درگاه احديت خواهانم.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1168] 525

بسمه تعالى

با درود به ارواح شهداى اسلام، ضمن عرض سلام و آرزوى سلامتى و طول عمر براى رهبر عزيزمان امام خمينى مى خواستم نظر امام امت را دربارۀ استفادۀ مردها از حلقۀ طلا و پلاتين (طلاى سفيد) براى اين جانب بفرستيد و همچنين در صورت امكان، خواهشمندم فتواهاى جديد امام را برايم بفرستيد.

بسمه تعالى، پوشيدن و استعمال طلاى سفيد و پلاتين براى مرد اشكال ندارد.

ص: 39

[سؤال 1169] 2046

3. افرادى حلقه هاى نامزدى كه مشهور است به پلاتين در دست دارند، آيا حكم طلا دارد و در دست نمودن حرام است يا خير؟

بسمه تعالى، پلاتين اشكال ندارد.

[سؤال 1170] 526

بسمه تعالى 28 / 9 / 1361

محضر مقدس حجت الاسلام و المسلمين، آيت الله فى العالمين، نايب الامام، امام خمينى، دام ظله العالى، با عرض سلام و اداى احترام، از محضر مبارك استفتا مى شود كه آيا مرد مى تواند حلقۀ پلاتين (طلاى سفيد) كه به اصطلاح حلقۀ نامزدى است به دست كند و با آن نماز بخواند؟ و آيا پلاتين جزو طلا است كه در امر نماز ممنوع است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از قسم طلاى زرد نيست اشكال ندارد.

[سؤال 1171] 527

بسمه تعالى 14 / 10 / 1361

محضر مبارک رهبر و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، اميدوارم كه سلامم را پذيرا باشيد.

با سلام به حضور حضرت عالى و دعا براى پيروزى رزمندگان اسلام، چند مسأله برايم پيش آمده كه از حضور آن رهبر عزيز تقاضا دارم كه جواب آن را مرقوم فرماييد:

1. حلقه اى كه پدر و مادر عروس براى داماد مى خرند و معلوم نيست كه آيا طلاى زرد است يا اين كه پلاتين است و فروشنده مى گويد كه جنس آن از پلاتين است، آيا نماز دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 40

2. كسى كه سِحر را باطل مى كند، با اين كه مى دانيم سحر و جادو حرام است، ولى عمل اين فرد كه شخصى را نجات مى دهد و عملش باعث باطل شدن سحر و جادو مى شود آيا حرام است و گناه دارد يا خير؟ (بنده به چشم خودم ديدم كه جن را حاضر مى كند).

بسمه تعالى، اگر سحر مى كند جايز نيست و اگر حفظ نفس يا واجب ديگرى بر آن موقوف باشد با ملاحظۀ اهميت واجب ديگر مانع ندارد.

[سؤال 1172] 528

بسمه تعالى

سلام و درود به شهداى اسلام و سلام و درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى. خواهشمندم به سؤال اين جانب پاسخ دهيد.

آيا حلقۀ طلا يا پلاتين براى مرد حلال است يا حرام؟

بسمه تعالى، طلا حرام است و پلاتين حلال است.

[سؤال 1173] 3459

4. انگشترى كه از طلاى سفيد ساخته شده، مرد مى تواند استعمال كند يا خير و اگر از پلاتين باشد چطور؟

بسمه تعالى، طلاى سفيد و پلاتين براى مرد اشكال ندارد.

[سؤال 1174] 529

بسمه تعالى 6 / 11 / 1361

محضر مبارک حضرت امام خمينى، دامت افاضاته

احتراماً؛ بدين وسيله در مورد مسأله شرعى كه به عرض مى رسانم، تقاضاى فتوا دارم. مستدعى است اين جانب را راهنمايى فرماييد.

1. به دست كردن انگشترى يا حلقه از طلاى زرد، در غير ساعات و اوقات اداى نماز، چه صورت دارد (براى مرد)؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

ص: 41

[سؤال 1175]

2. آيا حلقه يا انگشترى از جنس پلاتين يا طلاى سفيد، چه وضعى دارد (براى مرد)؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1176]

3. اصولاً مطلق كلمۀ «طلا» آيا منظور، طلاى زرد است يا شامل طلاى سفيد يا پلاتين هم مى شود؟

بسمه تعالى، طلاى حرام بر مرد، طلاى زرد است كه در عربى به آن ذهب مى گويند.

[سؤال 1177] 6556

8. از چند سال اخير تا به حال حلقه و يا انگشترى زنانه و همچنين مردانه از پلاتين درست مى كنند و در طلا فروشى ها به نام طلاى سفيد مى فروشند. بعضى ها مى گويند چون در صدر اسلام معروف به طلا نبوده استفاده آن براى آقايان اشكال ندارد، بعضى ها هم مى گويند فعلاً چون به اسم طلا به فروش مى رسد استفاده از آن براى آقايان حكم طلاى زرد را دارد؛ خواهشمند است بفرماييد چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1178] 1588

4. آيا استعمال و زينت مرد به طلاى سفيد - مانند طلاى زرد - حرام و نماز با آن باطل است يا اين كه حكم، مخصوص طلاى زرد است؟

بسمه تعالى، طلاى سفيد اشكال ندارد.

[سؤال 1179] 344

3. آيا مرد مجاز است از پلاتين (طلاى سفيد) به صورت حلقه يا انگشتر استفاده كند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 42

[سؤال 1180] 530

بسمه تعالى

آيا استفادۀ مرد از حلقۀ ازدواج از جنس طلاى سفيد (پلاتين) جايز است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1181] 7056

3. اگر كسى در گذشته، ندانسته دندان طلايى گذاشت و حالا فهميد كه اشكال دارد، به دكتر رجوع نمود و در جواب گفتند: اگر دندان هايت را عوض كنم، بقيه هوا مى كشد و از بين مى رود، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور اشكال ندارد.

[سؤال 1182] 531

بسمه تعالى 4 / 10 / 1361

با سلام به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و درود به روان پاك شهداى اسلام

خواهشمند است پاسخ سؤال زير را از امام امت آيت الله العظمى خمينى، مدّ ظله سؤال فرماييد.

يكى از دندان هاى اين جانب را كرم خورده است و دندانپزشك گفته است بايستى پر شود و بعد رويه براى دندان گذاشته شود. حال آيا از نظر موازين اسلام رويۀ طلا براى دندان اشكال دارد؟ در اين صورت رويۀ پلاتين (نقره) چطور؟

بسمه تعالى، روكش طلا اگر براى اصلاح دندان است نه زينت مانع ندارد و پلاتين اشكال ندارد.

[سؤال 1183] 532

بسمه تعالى 12 / 2 / 1362

حضور محترم حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

من دربارۀ ساعت مچى سؤالى داشتم. سؤال اين است كه: آيا ساعتى كه عقربه هاى

ص: 43

آن طلايى رنگ يا طلايى باشد، نماز را باطل مى كند يا نه؟ نمى دانم كه اين طلايى است يا طلايى رنگ، ولى رفتم از طلافروشى پرسيدم؛ گفت طلايى رنگ است. فقط عقربه ها و شماره ها طلايى رنگ است؛ بقيۀ جاها از استيل درست شده؛ مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، در هر صورت نماز را باطل نمى كند و اگر طلا بودن آن معلوم نيست اشكال هم ندارد.

[سؤال 1184] 4246

4. ساعت هايى ساخته شده با قاب طلا (ساعت جيبى يا مچى)؛ آيا مى توان با آن نماز خواند در صورتى كه همراه باشد يا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اگر در جيب باشد اشكال ندارد؛ ولى اگر به مچ بسته باشد نماز صحيح نيست.

[سؤال 1185] 533

بسمه تعالى

1. كمربند، تگمه، بند ساعت از نقره باشد آيا نماز جايز است؟

بسمه تعالى، جايز است.

[سؤال 1186]

2. چند تا دندان مرد از طلا باشد نماز جايز است؟ بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر براى زينت نباشد مانع ندارد.

[سؤال 1187]

3. در ولايت ما مردها گوش راست خود را سوراخ مى كنند يك دانه حلقه نقره مى اندازند براى نماز جايز است؟ بيان فرماييد.

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

ص: 44

پوشيدن زنان لباس مخصوص مردان را و بالعكس

[سؤال 1188] 534

بسمه تعالى 15 / 12 / 1361

خدمت حضرت روح الله، ياور حزب الله و با سلام و درود فراوان به رزمندگان

آيا پوشيدن لباس و هيئت پسران و درآوردن اداى آنان، براى دختران در اجراى نمايشنامه هاى انجمن هاى اسلامى مدارس و يا تئاتر ايراد دارد؟

بسمه تعالى، بنابر احتياط بايد لباس مختص به پسران را دختران نپوشند.

[سؤال 1189] 3179

4. در بعضى مجالس خصوصى لباس زن را مرد بپوشد يا زن لباس مرد را بپوشد چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، احتياط لازم در ترك آن است.

[سؤال 1190] 535

بسمه تعالى 6 / 11 / 1361

دفتر امام خمينى، محضر مبارك بزرگ رهبر انقلاب، حضرت امام خمينى

خواهشمند است روشن فرمايند كه حكم مسأله 846 يا در مورد نمايشنامه هايى كه خواهران اجرا مى كنند و ناچارند در بعضى موارد به ضرورت نقش لباس مردانه پوشيده صدق مى كند يا خير؟ در ضمن فقط براى خواهران در مواقع معين.

بسمه تعالى، از پوشيدن زن لباس مخصوص به مرد بايد اجتناب شود.

[سؤال 1191] 2167

2. آيا خانم ها در نمايشنامه، از لباس مردان (مثل لباس ارتشى و يا پاسدارى) مى توانند استفاده كنند يا خير؟ در صورتى كه اين لباس متعلق به محارم باشد چطور؟

بسمه تعالى، از لباسى كه فقط مردان مى پوشند بايد اجتناب نمايند.

ص: 45

[سؤال 1192] 536

بسمه تعالى 26 / 10 / 1361

با اهداى تحيات وافره و اميد موفقيت بيش از پيش و آرزوى صحت و سلامت براى آن امام بزرگوار، استدعا دارم كه اين دو استفتاى ذيل را به خط مبارك امام مزيّن فرماييد؛ باشد تا سرمۀ چشم ما واقع شود. قبلاً از لطف شما صميمانه تشكر مى كنم.

1. آيا براى كارهاى هنرى (نمايشنامه - تئاتر - تعزيه) به زن و مرد اجازه مى فرماييد كه با لباس مبدل در صحنه حاضر شوند؛ با توجه به اين كه در حالت عادى چنين امرى را مجاز نشمرده بوديد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ ولى مرد بايد از پوشيدن لباس مختص به زن و زن از پوشيدن لباس مختص به مرد خوددارى كنند و جهات شرعى را مراعات نمايند.

2. اگر در ازدواج موقت، مرد و زن قصد ازدواج دائم داشته باشند و اين امر را مقدمه قرار دهند (به جاى دوران نامزدى كه وجه شرعى داشته باشند) اگر بعد از مدتى يكى از آن دو پشيمان شود، مجاز به ترك است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى تا مدت ازدواج منقطع باقى است زن بايد از شوهر خود تمكين كند.

[سؤال 1193] 537

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، اطال الله بقاؤه

1. بازى كردن زن در نقش مرد در نمايشنامه اى كه كليۀ بازيگران و تماشاگران آن فقط زن مى باشند چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه لباس هاى مختص به مردان را نپوشند و مفسدۀديگرى هم نباشد اشكال ندارد.

ص: 46

[سؤال 1194]

2. بازى كردن مرد در نقش زن در نمايشنامه ها چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

[سؤال 1195] 538

بسمه تعالى 16 / 9 / 1361

دفتر استفتاى حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

سؤال مى كنند از اين كه با توجه به حرمت پوشيدن زن لباس مرد و مرد لباس زن را - كه امام نيز تصريح فرموده اند - آيا اين حكم در مواردى چون تئاترهاى اسلامى - كه مثلاً براى خانم ها يك عده زن، نمايش مسلم بن عقيل مى دهند؛ يكى از خواهرها بايد مسلم بشود و يكى طوعه و يك زن هم پسر طوعه - آيا در اين موارد، زن لباس مرد و يا بالعكس مرد لباس زن را در صورتى كه بهتر مى تواند صحنۀ تئاتر را اجرا كند جايز است بپوشد يا نه؟

بسمه تعالى، احتياط واجب آن است كه مرد لباس زنانه و زن لباس مردانه نپوشد و در اين احتياط فرقى بين موارد نيست.

[سؤال 1196] 539

بسمه تعالى

درود به رهبر گرامى و پدر تمام مسلمين جهان

پس از عرض سلام؛ سلامتى شما را از خداى متعال خواهانم.

لطفاً اگر مايل هستيد به سؤال هايى كه در زير براى من مطرح شده، پاسخ دهيد:

1. آيا شلوار و بلوز مردانه، پوشيدنش و نماز خواندنش براى زن اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اگر از لباس هاى مخصوص مردان محسوب نباشد اشكال ندارد.

2. آيا خريدن تلويزيون در اين زمان (زمان حال) حرام است؟

ص: 47

بسمه تعالى، براى استفاده هاى حلال اشكال ندارد.

3. عكس گرفتن به دست زن و ظاهر كردنش به دست مرد ناشناس گناه دارد؟

بسمه تعالى، اگر مرد نامحرم صاحب عكس را نشناسد و مفسده اى در بين نباشد مانع ندارد.

4. جبهه رفتن و جنگ كردن در راه اسلام و خدا بدون اجازۀ پدر و مادر گناه دارد؟

بسمه تعالى، مادامى كه جبهه ها نياز به نيرو دارد، رفتن جبهه واجب است و رضايت والدين شرط نيست.

5. آيا زن يا دختر مى تواند در كلاس سوادآموزى شركت كند يا نه؟

بسمه تعالى، با مراعات كامل حجاب واجب و ساير مقررات شرعى، مانع ندارد.

لباس شهرت

[سؤال 1197] 540

بسمه تعالى 23 / 8 / 1361

خدمت امام عزيزم، سلام عليكم

پس از تقديم عرض سلام، سلامتى شما و تمامى رزمندگان اسلام در همه جبهه ها را از خداوند متعال خواهانم و اميدوارم كه اين امام عزيز، اين قلبم، اين دلم، اين روح و روانم، اين نور چشمانم، وجود عزيزش از تمامى رنج هاى اين دوران به دور باشد و ان شاء الله تعالى هيچ غمى و اندوهى و رنجى در وجود شما كه قلب يك انسان مؤمن هستيد احساس نشود. اى امام ما، در حدود 40 دانش آموز هستيم كه از شهرستان هاى مختلف به شهر بوكان از استان كردستان آمديم و در مدرسه ها مشغول تبليغ اسلام و روحانيت و قرآن و على عليه السلام و دوازده امام و چهارده معصوم مى باشيم و حال ما خوب است و براى شما دعا و سلام مى رسانيم و هميشه اين دعا بر زبان ما است كه «خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگهدار» و «خمينى خمينى ما همه سرباز توييم، گوش به فرمان توييم». اى امام عزيزم، روح خدا، يك مسأله در بين مسائل از رساله جناب عالى براى ما گنگ است و نمى توانيم از آن خوب استفاده كنيم و درک اين مسأله

ص: 48

براى ما خيلى خيلى نامفهوم است خواهشمنديم كه اين مسأله را توضيح دهيد. مسأله 845 كه به قرار زير مى باشد: بنابر احتياط واجب بايد انسان از پوشيدن لباس شهرت كه پارچه يا رنگ يا دوخت آن براى كسى كه مى خواهد آن را بپوشد معمول نيست خوددارى كند ولى اگر با آن لباس نماز بخواند اشكال ندارد.

امام جان، تو را به خدا با خط خودت بر روى همين كاغذ اين مسأله را واضح و روشن كنيد؛ يعنى توضيح كامل دهيد.

بسمه تعالى، مقصود اين است كه حرام است تكليفاً على الاحوط، و اما پوشيدن آن در حال نماز مانع از صحت آن نيست.

[سؤال 1198] 7416

7. اصلاح موى سر به اندازۀ خيلى كوتاه و يا پوشيدن لباس هايى كه مورد جلب توجه ديگران در بلاد كفر مى شود، براى يك مسلمان معتقد به خط شما چگونه است؟

بسمه تعالى، طورى عمل نكنند كه انگشت نما و موجب وهن باشد.

[سؤال 1199] 541

بسمه تعالى

محضر مبارک زعيم عالى قدر و رهبر عظيم الشأن حضرت مستطاب آيت الله العظمى، امام خمينى، دامت بركاته، با نهايت احترام، مسائل زير استفتا مى گردد:

1. استفاده از كروات يا پاپيون و بلوز يا پيراهن آستين كوتاه براى برادران چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد، مگر در صورتى كه فساد داشته باشد.

2. استفاده از قلم خودكار و خودنويس طلا و نقره چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

3. شنيدن و نواختن موسيقى كه امروز به نام سرودهاى انقلابى از صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران پخش مى شود چه صورتى دارد؟ و در صورت داشتن مجوز شرعى موسيقى فوق، تعليم و تعلم موسيقى و نيز خريد و فروش آلات موسيقى به منظور فوق چه صورتى دارد؟

ص: 49

بسمه تعالى، شنيدن و نواختن موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد و خريد و فروش آلات مختص به لهو جايز نيست و در آلات مشتركه اشكال ندارد.

مقدمۀ چهارم: مكان نمازگزار

غصبى نبودن مكان نمازگزار

[سؤال 1200] 542

بسمه تعالى

شخصى با خانواده اش در خانه اى كه قسمتى از آن را اجاره داده و با پول آن امرار معاش مى كنند سكونت دارد، حالا متوجه شده كه اين خانه از راه حرام تهيه شده؛ با توجّه به اين كه اين خانه و وسايل آن از قبيل لباس، فرش و غيره غصبى مى باشد و اين شخص هم راه ديگرى براى امر معاش ندارد، آيا مى شود از طرف حكومت اسلامى اين خانه به آن ها بخشيده شود؟ ضمناً تكليف نمازهايى كه تا كنون با لباس غصبى و در مكان غصبى خوانده شده چيست؟

بسمه تعالى، اگر يقين دارد كه لباس و منزل با مال حرام تهيه شده، نبايد در آن تصرف كند و نمازهايى كه با علم و عمد در آن بخواند باطل است و نسبت به نمازهاى سابق اگر علم و عمد نداشته، صحيح است.

[سؤال 1201] 543

بسمه تعالى 21 / 11 / 1361

دفتر امام امت، دام عزه العالى

بعد از سلام، احتراماً، چون ساختمان فعلى تاكسيرانى تهران در زمان رژيم قبلى از مردم جهت ايجاد شهرك گرفته شده بود، و مردم ناراضى بوده اند و در حال حاضر سازمان تاكسيرانى زير نظر شهردارى تهران در اين محل استقرار دارد، آيا به جاى آوردن فريضه نماز در اين محل با خصوصيات ذكر شده جايز است يا نه؟

ص: 50

بسمه تعالى، براى كسانى كه غصب بودن محل برايشان محرز نيست اشكال ندارد.

[سؤال 1202] 544

بسمه تعالى

در قريه ها معمول است كه خاك سفيد از صحرا مى آورند و آن را با آب حل مى كنند و ديوار و كف خانه را با آن محلول سفيد مى كنند. اگر كسى اين خاك سفيد را از ملك غير بردارد و كف خانه را سفيد كند، آيا اين فرد مى تواند در آن خانه نماز بخواند يا نه، فرض اين است كه اين شخص اتلاف مال كرده و پول آن خاك را به صاحبش بدهكار است، يا اتلاف مال نيست آيا در زمين غصبى نماز خواندن بر آن صدق مى كند؟

بسمه تعالى، به حكم تالف است و حكم مكان غصبى را ندارد.

[سؤال 1203] 545

بسمه تعالى

نماز خواندن در بانك ها و ادارات و مدارس و امثال آن كه اكثراً وضعيت ملكى آن ها معلوم نيست چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر علم به غصب بودن محل ندارند، اشكال ندارد.

[سؤال 1204] 546

بسمه تعالى

دفتر محترم حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، خواهشمند است نظر مبارك حضرت امام را در مورد مسأله زير بيان فرماييد:

دو برادرند كه داراى زن و فرزندند و مادرشان حيات دارد. در بين، برادر بزرگ تر فوت مى نمايد و وارث ميت توسط محضر رسمى، دست مادر بزرگش را كه از ارث سهمى خواهد برد، كوتاه مى كنند.

ص: 51

پس از مدتى، يكى از ورّاث و فرزند يكى از دو برادر، از عايدات ملك پدرى خود - كه ممزوج با ارث شده است - فرشى جهت مسجد جامع محل خريده و آن را وقف مى نمايند. نظر شرع مقدس، در مورد نماز خواندن روى آن فرش چيست؟

بسمه تعالى، اگر علم به غصب بودن فرش ندارند، اشكال ندارد.

[سؤال 1205] 547

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى قدس سره

1. مسجدى كه دولت بسازد و وقف كند آيا نماز در آن مسجد جايز است؟

بسمه تعالى، جايز است مگر علم به غصب آن باشد.

[سؤال 1206]

2. مسجدى كه زمين آن را كسى وقف كرده و ساختمان آن را دولت ساخته آيا نماز در آن مسجد جايز است؟

بسمه تعالى، جايز است.

[سؤال 1207]

3. مسجدى است كه زمين و ساختمان آن وقف است فقط فرش آن مال دولت است آيا جايز است بر آن فرش نماز بخواند؟

بسمه تعالى، جايز است مگر علم به غصب باشد.

[سؤال 1208] 5088

2. كسى وقت نماز به جايى برسد كه زمين و آب آن جا غصبى است چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، اگر مى تواند بايد به جاى ديگر برود كه آب يا زمين مباح باشد و اگر نمى تواند نماز را در وقت رفتن از آن محل بخواند و بعداً قضا كند.

ص: 52

[سؤال 1209]د548

بسمه تعالى

محترماً به عرض مى رساند كه مدرسه دخترانه احمد بن موسى در شيراز در اول محمود نعمت وقف كرده و سپس رجب على هوايى از اوقاف خريده و در اجاره مدرسه بوده و بعد در زمان انقلاب مدرسه مصادره شده و حال در اختيار مدرسه است آيا نماز خواندن در اين مدرسه اشكال ندارد.

بسمه تعالى، كسى كه يقين به غصب بودن محل نماز نداشته باشد نمازش صحيح است.

[سؤال 1210] 6556

11. فرد مسلمانى سؤال مى كند دربارۀ خانه و زمين هايى كه بنياد مسكن در اختيار افراد مستضعف مى گذارد يا به آن ها مى فروشد؛ آيا خريدن اين خانه ها و يا زمين ها و نماز و روزه در آن ها درست است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر متصرف و خريدار احتمال مى دهد كه مسئولين به وجه شرعى اقدام كردند و زمين را در اختيار او گذاشتند مانع ندارد.

[سؤال 1211] 549

بسمه تعالى

حضور محترم آيت الله، نايب الامام، امام خمينى، دامت بركاته

محترماً به عرض عالى مى رساند ساكنين مزرعه اى از پول مصالح فروشى كه ممكن است كم فروشى كرده باشند و يا خمس و زكات آن را نداده باشند، مساجدى را بنا نمودند. در اين صورت، نماز نمازگزاران در اين مساجد جايز است يا خير؟ و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، جايز است.

ص: 53

[سؤال 1212] 550

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

1. زمين كه از دولت بخرد آن را مى شود مسجد ساخت؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، مانع ندارد مگر علم به غصب آن داشته باشد.

2. چيزهايى كه دولت در گمرك ضبط مى كند بعد از چند مدت آن را حراج مى كند مى شود از آن حراج چيزى خريد حلال است يا حرام است؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، حرام است.

[سؤال 1213] 551

بسمه تعالى

مسئولين محترم دفتر استفتائات امام خمينى، مدّ ظله العالى

لطفاً فتواى حضرت امام را در مورد دو مسأله ذيل بيان فرماييد.

1. استفاده از جنگل براى روستاييان ساكن اطراف كه به صورت قاچاق و دور از چشم مسئولين انجام مى گيرد - به طورى كه در هنگام اطلاع جلوگيرى مى كنند - و عمرى است از اين راه معاش مى كنند، چه حكم دارد؟

[سؤال 1214]

2. آيا در ساختمانى كه از اين چوب هاى قاچاق در ساختن آن استفاده شده، مى شود نماز خواند؟

بسمه تعالى، جايز نيست ولى اگر مكان نماز مباح باشد نماز صحيح است.

[سؤال 1215] 552

بسمه تعالى 10 / 2 / 1362

دفتر امام امت، رهبر كبير انقلاب اسلامى

محترماً خواهشمند است به منظور روشن شدن برادران و خواهران در مورد مسأله

ص: 54

زير توضيح بفرماييد.

به استحضار مى رساند: ساختمان استيجارى شركت كه از شركت هاى دولتى است، در حدود چهار سال قبل، از مالكين آن به مبلغ ماهيانه يك ميليون و دويست هزار ريال اجاره گرديد. چند ماه بعد به موجب رأى كارشناس دولتى، مبلغ اجاره بها به ماهيانه مبلغ نهصد هزار ريال كاهش يافت. پس از گذشت دو سال، مالكين (2 نفر) ساختمان، بيست دستگاه آپارتمان موضوع بحث را به حدود يازده نفر از منسوبين خود فروختند يا واگذار نمودند. با اين اقدام، به دليل تقسيم اجاره بها بين يازده نفر، ميزان ماليات متعلقه هم به طور فاحشى كاهش يافت. در حال حاضر به دليل وضع مالى بسيار بد شركت، مال الاجارۀ دو سال ساختمان پرداخت نشده. يك سال قبل مالكين اصلى ساختمان مراجعه و اظهار داشتند كه حاضرند در صورت تخليۀ ساختمان، مال الاجارۀ يك سال آن را ببخشند. به منظور استفاده از اين شانس، با وجود تلاش و پيگيرى اى كه به عمل آمد، ساختمان مناسب مخصوصاً به دليل دولتى بودن شركت يافت نشد. حال با توجه به اين كه شركت قصد ندارد اجاره بها را نپردازد و از طرفى مسئولين شركت، آپارتمان را از مالكين جديد اجاره نكرده و ظاهراً تعدادى از مالكين، روى آپارتمان از بانك وام هم دريافت نموده و مالكين اصلى از افراد متمكن مى باشند و نيز با توجه به اين كه با وجود پيگيرى، در حال حاضر هم محلى براى اجاره به آسانى به دست نمى آيد، آيا:

1. درآمد كاركنان بلااشكال است يا خير؟

2. نماز برادران و خواهران در شركت بلااشكال است يا خير؟

بسمه تعالى، بعد از پايان مدت اجاره، تصرف مستأجر بايد با رضايت مالك باشد و بدون رضايت او غصب است؛ ولى درآمد كاركنان از خود آن ها است و كسى كه يقين به غصب بودن مكان نماز ندارد، نمازش صحيح است.

ص: 55

[سؤال 1216] 553

بسمه تعالى

آيا نماز خواندن در اماكنى كه وضعيت ملكى آن ها مشخص نيست، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، در صورتى كه غصب بودن محل محرز نباشد، نماز صحيح است.

[سؤال 1217] 554

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب، امام خمينى

زمينى مهريه كسى بوده؛ با مدارك شرعيه، آن را به ديگرى فروخته و وجه آن را دريافت نموده؛ خريدار هم معامله را فسخ نكرده، ولى زمين مذكور در تصرف شخص ثالثى بوده كه تحويل خريدار نداده؛ آيا بدون اجازۀ خريدار مى شود در آن زمين نماز خواند يا زمين مال خريدار است و بايد از او اجازه گرفت؟

بسمه تعالى، فروشنده اگر ملک شرعى خود را به خريدار فروخته، تصرف در ملك مزبور موقوف است به اجازۀ خريدار كه مالک فعلى آن است.

[سؤال 1218] 555

بسمه تعالى

از: وزارت كشاورزى و عمران روستايى اداره كشاورزى شهرستان قم

به: دفتر محترم استفتائات

با ابلاغ سلام، به استحضار مى رساند: ادارۀ كشاورزى همه ساله مقدارى جو با قيمت تعيين شده از طرف وزارت كشاورزى، بين دامداران توزيع مى نمايد؛ با توجه به اين كه كليۀ هزينه هاى مربوط به تخليه و حمل و انباردارى و غيره، به عهدۀ دولت مى باشد، در سال 1360 مسئول قبلى اداره كه فعلاً در پست مهم ترى مشغول خدمت

ص: 56

مى باشد، به منظور كمک به هزينه هاى دولت و همچنين پرداخت حق الزحمه به دو نفر نمايندۀ كشاورزان و دامداران كه افتخاراً با اين اداره همكارى مى نمايند و حتى با وسيلۀ شخصى اقدام به شمارش گوسفندان دامداران جهت توزيع جو نموده اند، در موقع شمارش، از هر رأس گوسفند، مبلغ يك ريال دريافت نموده و در پايان كار، نمايندگان از دريافت وجه فوق خوددارى نمودند؛ مسئول اداره از محل مبلغ مذكور و همچنين مبلغ 300/000 ريال ديگر كه از انجمن شهرستان قم اخذ گرديد، اقدام به ساختن نمازخانه اى در محوطۀ اداره نموده است؛ با توجه به اين كه مسئول وقت اداره، شخصى محترم و متشرع بوده و حتى يك ريال از وجوه فوق، حيف و ميل نگرديده و حداكثر دلسوزى و بهره بردارى شده است، خواهشمند است اعلام فرمايند: نماز خواندن در اين مكان چه صورت شرعى دارد؟ توضيح اين كه تا اين تاريخ، اعتراضى از طرف دامداران نشده است.

بسمه تعالى، تا يقين به غصب بودن مكان نباشد، نماز صحيح است.

[سؤال 1219] 556

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

حضور محترم و مبارک حضرت امام خمينى، دام ظله

در يكى از ادارات دولتى قم محل جديدى جهت نمازخانه ساخته شده و پول ساختمان آن مقدارى را از دامدارانى كه جو جهت دام هاى خود از اداره خريدارى نموده اند، اضافه بر بهاى تعيين شده دولتى بر مبناى سرانۀ دام گرفته اند (حدود چهل هزار تومان) و مقدارى را نيز بنا است از طرف انجمن شهرستان قم پرداخت نمايند (حدود سى هزار تومان). مستدعى است اعلام فرماييد: در صورتى كه اغلب دامداران بدون اطلاع از اين برنامه، پول پرداخت نموده اند و بودجۀ انجمن شهرستان نيز متعلق به مردم قم مى باشد، براى بنده كه كارمند ادارۀ مذكور مى باشم، خواندن نماز در اين محل جايز است يا خير؟ سلامت و سعادت شما را قلباً خواهانم

ص: 57

بسمه تعالى، اگر يقين به غصب بودن پول محل نداريد، نماز و ساير تصرفات در آن ساختمان اشكال ندارد.

[سؤال 1220] 557

بسمه تعالى

ضمن تقديم عرض سلام و تهنيت، و اميد پيروزى هرچه بيشتر رزمندگان اسلام و آرزوى سلامتى براى امام امت، خمينى بت شكن.

توقيراً؛ وضعيت ساختمان محل استقرار بانك كشاورزى شعبه بروجرد را به شرح زير به عرض مى رساند:

زمين اين ساختمان كه معروف به گاراژ پاكزاد مى باشد قبل از سال 1325 در رهن بانك بوده و بابت اين معامله بانک 20/000 ريال به مرحوم پاكزاد وام داده است كه در اثر فوت راهن و به ازاى حدوداً يك صد هزار ريال، يعنى بيست هزار ريال اصل و هشتاد هزار ريال جريمه تأخير، اين ملك تمليك شده است. لذا در صورتى كه اداى فريضه نماز يوميه در اين محل از نظر شرعى بلااشكال است، فتواى مربوطه را امر به ابلاغ فرماييد.

بسمه تعالى، اگر معلوم است كه زمين در مقابل پول ربا تصرف شده، تصرفات و نماز در آن جايز نيست؛ ولى اگر علم به چنين مطلبى نداشته باشند، نماز كسانى كه علم ندارند بى اشكال است.

[سؤال 1221] 558

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى ايران امام خمينى، دامت افاضاته

شخصى در سنوات گذشته كارهاى دائمى وى نوازندگى و سلمانى و دوره گردى بوده است و در سال 50 در پيشگاه خداى بزرگ توبه نموده است. در آن ايامى كه اشتغال به كسب هاى فوق داشته، پول هايى را از مردم در مسير آن كسب ها اخذ نموده

ص: 58

و از همان پول هاى به دست آمده پس از توبه در برابر خداى متعال، زمينى را خريدارى كرده است و با كمك مردم محل حسينيه اى ساخته است و خمس پول ها را كه در حدود 8 هزار و دويست تومان مى باشد پرداخته است و رسيد را از مراجع دريافت نموده است؛ آيا اكنون برگزارى مجالس عزادارى در اين حسينيه و اقامۀ نماز در آن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر علم به وجود مال حرام در پولى كه براى خريد و تأسيس حسينيه داده است، نباشد يا مورد از موارد حلال شدن مال مخلوط به حرام به دادن خمس باشد، عزادارى و اقامه نماز در آن مانع ندارد.

[سؤال 1222] 559

بسمه تعالى 8 / 12 / 1360

حضور مبارک رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى الامام روح الله الموسوى الخمينى، متّع الله المسلمين و كافّة المستضعفين ببقائهم الشريف.

لطفاً پاسخ مسائلى را كه ذيلاً به عرض مى رسد مرقوم فرمايند:

1. يكى از قبرستان هاى شهر ما را در زمان طاغوت تبديل به دبيرستان و ديگرى را تبديل به ادارۀ شهربانى نموده اند. نماز خواندن در اين دبيرستان و اداره چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر علم به غصبيت نباشد، اشكال ندارد.

2. اگر كسى نتوانست از اول، نماز جمعه را درك نمايد و مثلاً در ركعت دوم درك نمود، تكليفش

چيست؟

بسمه تعالى، مى تواند اقتدا كند و بعد از تمام شدن نماز امام، ركعت دوم را خودش به جا آورد.

3. يك نفر به حكم دادگاه شرع به جرم لواط يا قاچاق يا به عنوان محارب و مفسد فى الارض اعدام شده است؛ آيا اجراى جميع احكام اموات در مورد جميع اين ها جايز است؟ و آيا صحيح است كه بگوييم شهيد و اعدامى هر دو غسل ندارند؟ يا بايد در مورد هر دو تفصيل داد؟

بسمه تعالى، اگر محكوم به اسلام است، احكام ميت مسلمان بر او جارى است.

ص: 59

4. يك نفر مى خواسته با زن حائض خود از دبر جماع كند؛ ولى در اثناى امر مى بيند كه دخول حرام انجام داده است؛ فوراً متوجه شده، خود را كنار كشيده است. اين شخص چه تكليفى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، تكليف ندارد.

5. بفرماييد مهر السنّة به پول روزگار ما دقيقاً چه مقدار است؟ در شهر ما شايع است كه مهر السنّه شصت و پنج هزار تومان است.

بسمه تعالى، مهرالسنّه پانصد درهم است و قيمت آن به پول رايج، به مراجعه به اهل خبره مشخص مى شود.

6. دختر و پسرى براى جهيزيه و عروسى پول ندارند؛ آيا از زكات و مال امام عليه السلام مى شود به اين ها داد؟

بسمه تعالى، چنانچه فقير باشند، از زكات، كمك به آن ها مانع ندارد و امر سهم امام با مرجع

تقليد است.

[سؤال 1223] 2600

2. اين جانب در يك كارخانه به عنوان پيشنماز، نماز جماعت اقامه مى نمايم؛ اخيراً متوجه شدم كه 40 درصد كارخانه مال يك نفر مى باشد كه ايشان متهم است و لذا او را از كارخانه بيرون كرده اند. آيا نماز ما در آن جا درست است و يا امام اجازه مى فرمايند تا نماز ما در آن جا درست باشد؟

بسمه تعالى، اگر علم به غصب بودن نداريد اشكال ندارد.

[سؤال 1224] 560

بسمه تعالى 7 / 10 / 1361

با عرض سلام و آرزوى توفيق و بقاى عمر امام

استدعا مى گردد: نظر امام را در مورد اقامۀ نماز جماعت به منظور تشويق دانش آموزان در مدرسه اى كه نزديك به دوازده سال پيش قبرستان وقفى بوده است اعلام فرماييد.

بسمه تعالى، كسى كه يقين نداشته باشد كه مكان نمازش غصب است نماز او صحيح است و تحقيق لازم نيست.

ص: 60

[سؤال 1225] 561

بسمه تعالى 29 / 4 / 1361

رياست محترم دفتر امام امت

محترماً به عرض مى رسانم كه اين جانب كارگرى ساده، متأهل، ساكن شهرستان تهران كه حدود 8 سال است در اين مملكت، دندان روى جگر گذاشته و با فعاليت شبانه روزى خود و به اضافه كاركرد خانواده و فروختن فرش خانه و گردنبند و مهريۀ خانواده و با هزار زحمت، چندين تومان - يك سوم قيمت ساختمان - را قرض كردم تا توانستم يك اتاق كوچك 4 × 3/5 و حدوداً مقدار 200 متر زمين در شرق تهران پارس مسكن تهيه كنيم. حالا به زبان مى گويند زمين تصرفى بوده كه شما خريديد و نماز و روزه در اين ساختمان اشكال دارد و من و خانواده، نگران و فرسوده در اين مسأله مهم فرو رفته ايم و همواره فكر رهايى مى كنيم و حال آن كه نه ديگر اين ساختمان، اجازۀ فروش دارد و ما هم نمى توانيم هستى خود را كه خرج اين ساختمان كرديم رها كنيم. پس تكليف ما در اين باره چيست؟ لطفاً ما را راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، اگر يقين به غصبى بودن زمين نداريد، تصرفات و نماز شما در آن اشكال ندارد.

[سؤال 1226] 562

بسمه تعالى

حضور برادران محترم سلام عرض مى كنم و مى خواستم يك مسأله شرعى را كه به دو سال عبادت ما بستگى دارد از شما سؤال كنم.

سؤال اين چنين است: ما به مدت 2 سال است در محله اى به نام خاك سفيد مسكن گزيده ايم ولى اين طور كه شنيده ايم، زمين هاى اين ناحيه غصبى بوده و نماز و روزۀ اين مكان باطل مى باشد. زمين ما در حدود 100 متر مى باشد كه داراى يك اتاق و يك حياط كوچك مى باشد، ولى اشخاص ديگر كه به اين محل آمده اند، بيش از 500

ص: 61

متر نيز برداشته اند، ولى ما از روى اجبار به همان 100 متر اكتفا كرده ايم و اگر نمازها و روزه هاى ما باطل است. لطفاً شما راه چاره اى پيش پاى ما قرار دهيد كه ما هيچ راهى نداريم. آن طور كه شنيده ايم، اين زمين ها متعلق به شاهپور غلام رضا بوده و حالا به دست مردم رسيده. خلاصه ما از صاحب اين زمين ها اطلاعى نداريم.

بسمه تعالى، اگر زمين ها از طرف دولت اسلامى به شما داده شده و شما يقين به غصب بودن آن نداريد، نماز شما صحيح است و بر شما چيزى نيست و در هر صورت ضرر به صحت روزه نمى زند.

[سؤال 1227] 563

بسمه تعالى

من در حدود 15 سال بود كه مستأجر بوده ام و مدت يك سال است كه يك خانۀ كوچك خريده ام، به مبلغ 40000 تومان؛ و اين خانه سند مالكيت ندارد؛ به علت اين كه در كوره پزخانه هاى جنوب شهر تهران، واقع در انتهاى خزانۀ بخارايى، و در انتهاى شهرك بعثت زمين هاى مطهرى مى باشد. و خانه اى كه در دست من مى باشد نمى دانم كه آيا از اراضى دولت است يا شخصى، و من نيز از يكى كه سابق در آن جا زندگى مى كرده خريده ام؛ او نيز مدركى نداشته است و هيچ مدركى به من نداده است و من از روى ناچارى و ناراحتى اى كه زن و فرزندانم داشتند، مجبور به خريد آن شده ام، و از همان سال اول ناراحت هستم كه شايد عبادتى كه من در اين خانه مى كنم درست نباشد و من ملتمسانه از شما خواهش مى كنم كه تكليف مرا روشن كنيد و مرا از اين نگرانى رها سازيد؛ و تنها اين مسأله، براى فرد من نمى باشد و در حدود 200 خانه در آن محل مى باشد و بدون آب و برق زندگى مى كنند، و تمام آن ها نيز درد مرا دارند. از شما خواهش مى كنم كه به اين مسأله رسيدگى كنيد.

بسمه تعالى، رسيدگى به امر زمين و خانه ها مربوط به دولت اسلامى مى باشد و تا علم به غصب بودن نداريد، نماز اشكال ندارد.

ص: 62

[سؤال 1228] 564

بسمه تعالى 16 / 12 / 1361

حضور محترم حاميان هجرت و پاسخ گويى مسأله شرعى و اسلامى

اين جانب مسأله اى برايم پيش آمده: عده اى افراد مقدارى ممالک مردم را گرفتند و خانه ساختند. صاحب زمين پيدا نيست و تا به حال نيامده كه بگويد اين زمين مال من است؛ و من رفتم يک باب خانه از همان مكان، خريدم. آيا من مى توانم در همان خانه، زندگى كنم يا نه؟ آيا نماز يا روزۀ من درست است يا نه؟

بسمه تعالى، چنانچه علم به غصبيت نداريد، نماز اشكال ندارد و روزۀ شما صحيح است.

[سؤال 1229] 565

بسمه تعالى 4 / 4 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب و مرجع تقليد شيعيان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

به استحضار جناب عالى مى رسانيم: مدت چندين سال است كه ما در قطعه زمينى سكنا گزيده ايم كه صاحب آن مشخص و شناخته نشده است و تا حدودى هم تلاش نموده ايم كه صاحبش را شناسايى نماييم ولى موفق نشده ايم، از حضور شما تقاضا داريم اين مسأله را براى ما روشن فرماييد كه آيا عبادت كردن در اين زمين ها صحيح است؟ خواهشمنديم تكليف ما را روشن نموده كه به چه صورتى بايد در اين زمين ها زندگى و عبادت نماييم؟

بسمه تعالى، اگر مالک شرعى براى آن نيست و يا آن كه علم به غصب نداريد، تصرفات و نماز در آن بى اشكال است.

[سؤال 1230] 566

بسمه تعالى 19 / 3 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و اميد مستضعفان جهان، حضرت

ص: 63

آيت الله العظمى امام روح الله خمينى، دام ظله العالى

احتراماً؛ با تقديم عرض سلام، اميدوارم پيوسته از الطاف و عنايات خداوند تبارك و تعالى برخوردار باشيد.

منظور از تصديع خاطر مبارك، سؤالى است كه استدعاى راهنمايى و ارشاد داشته و از حضور آن امام بزرگوار تقاضا دارم به فيض جواب مفتخرم فرماييد.

به طورى كه خاطر عالى مستحضر است بانك صادرات ايران از تاريخ 1358/3/17 بنابر تصميم شوراى انقلاب اسلامى ايران همراه با ساير بانك هاى خصوصى ديگر ملى اعلام گرديد و چون اين بانك در گذشته به صورت شركت سهامى عام اداره مى شده و در حدود 15 هزار نفر سهام دار دارد كه در بين آن ها افراد صغير نيز وجود دارد كه همگى سهام با نام در دست دارند، ليكن تا كنون تكليف عده اى از اين سهام داران روشن نشده است و در گذشته، كليۀ اموال منقول و غيرمنقول نيز جزو سرمايۀ اين بانك بوده است، حال با توجه به عرايض فوق، آيا اقامۀ نماز در ساختمان هايى كه متعلق به اين بانك است را اجازه مى فرماييد يا خير؟

بسمه تعالى، تا يقين به غصب بودن حاصل نشود، تصرفات اشكال ندارد.

[سؤال 1231] 567

بسمه تعالى 19 / 4 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

خواهشمند است نظر مبارک را در ارتباط با اقامۀ نماز در ساختمان هاى متعلق به بانك استان (صادرات) - اعم از ملكى يا استيجارى - كه سرمايۀ آن به صورت سهام عام بوده و توسط دولت موقت با تصويب شوراى انقلاب ملى اعلام گرديده مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، تا يقين به غصب نباشد، تصرفات اشكال ندارد.

ص: 64

[سؤال 1232] 568

بسمه تعالى 9 / 9 / 1361

حضور محترم مرجع عالى قدر و رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت نايب الامام، امام خمينى، دامت بركاته، سلام عليكم و رحمة الله

همچنان كه مستحضر هستيد بعد از پيروزى شكوهمند انقلاب اسلامى ايران، در ادارات و مؤسسات - از جمله بانك صادرات - سخنرانى ها و نماز جماعت برپا مى گردد (در موقع مقرر) كه جمعى از برادران و خواهران شركت مى كنند. در پى جست وجوى اين كه چرا عده اى به نماز جماعت حاضر نمى شوند، با مسأله غصبى بودن مكان نماز كه از جانب بعضى افراد مطرح مى شود روبه رو شديم كه براى رفع هرگونه شبهه و اشكال، بر آن شديم تا موضوع را از محضر امام بزرگوار استفتا نماييم. لذا مسأله از اين قرار است كه بانک صادرات قبل از انقلاب اسلامى به صورت شركت سهامى بوده و صاحبان آن، دارندگان سهام اين بانك بودند كه بعد از ملى شدن بانک ها، بعضى از سهام داران، وجوه حقيقى خود را دريافت و بعضى تا كنون موفق به دريافت آن نشده اند. با توجه به اين كه 1. دولت جمهورى اسلامى جهت رسيدگى به اين مسأله، اقداماتى انجام داده و منكر حقوق حقۀ افراد نيست. 2. تمام سرمايه ها و سهام اين بانک، آلوده به ربا و مخلوط به حرام بوده؛ خواهشمند است بفرماييد كه آيا رضايت تک تک سهام داران اين بانك براى عدم غصبيت مكان نماز لازم است؟

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصب بودن مكان نماز ندارد، نماز او در آن مكان صحيح است.

[سؤال 1233] 569

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر امام خمينى

1. بدين وسيله به اطلاع مى رساند كه زمين هاى غصبى در زمان رژيم سابق گرفته

ص: 65

شده و الآن جزو مكان مدارس مى باشند. برپا نمودن نماز در آن مكان چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصب بودن مكان نداشته باشد، نمازش صحيح است.

2. آيا استفاده از معلمين و يا دانش آموزان متعهد در مدرسه، به عنوان امام جماعت چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، امام جماعت بايد عادل باشد و با دسترسى به روحانى، غير روحانى امامت نكند.

[سؤال 1234] 570

بسمه تعالى

نماز خواندن در بانك ها و ادارات و امثال آن، كه اكثراً وضعيت ملكى آن ها 51% سهم كارفرماى سابق كه فعلاً در مملكت نيست و 49% ديگر، سهم كارگران و كارمندان و سايرين و حتى وراث صغار مى باشد و همچنين حدود چهار سال است كه وضعيت سهام كارگران مشخص نيست، چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، تا احراز غصب بودن مكان نماز نباشد، نماز صحيح است.

[سؤال 1235] 571

بسمه تعالى 27 / 10 / 1361

محضر مبارك زعيم عالى قدر، اميد مستضعفان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام عزّه

مسجدى است در روستاى ميريک، از توابع شهرستان بيرجند با جمعيتى بيش از يك هزار نفر. طبق گفتۀ بعضى از اهالى كه آن ها نيز از اجداد خود شنيده اند، زمين اين مسجد قبل از اختصاص به مسجد، وقف جاى ديگرى بوده كه آن موقوف عليه نيز معلوم نمى باشد. با اين اقوال، براى اهالى شبهه ايجاد شده و در اين مسجد براى نماز حاضر نمى شوند. ضمناً اين روستا، در وسط كوه قرار گرفته و از نظر زمين براى ساختن مسجد، مردم در مضيقه هستند و با وجود مراجعه به بعضى از علماى محل،

ص: 66

موضوع روشن نشده است. لذا خواهشمند است حكم شرعى مسأله را بيان فرماييد. و من الله التوفيق

بسمه تعالى، تا غصب بودن زمين مسجد به وجه شرعى ثابت نشود، احكام مسجد بر آن مترتب است و نماز در آن اشكال ندارد.

[سؤال 1236] 572

بسمه تعالى 20 / 8 / 1361

محضر مبارک رهبر عالى قدر و كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، دامت بركاته

با كمال احترام، استفتا مى گردد: ساختمان حوزۀ معاونت بهداشتى سازمان منطقه اى بهدارى خراسان، واقع در انتهاى خيابان سناباد مشهد، در محل اراضى قبرستان قديم قلعۀ آب كوه احداث شده و سال احداث اين ساختمان در حدود سال هاى 1348 و 1349 بوده است و برابر تحقيقات لازم، تا قبل از شروع ساختمان، متوفاى جديدالفوت مدفون نموده اند. مستدعى است اعلام فرمايند كه نماز خواندن براى كاركنان اين حوزه در اين ساختمان چه صورت دارد؟ ضمناً فاصلۀ مسجد امام جواد عليه السلام تا درب ورودى اين اداره، حدود 20 متر است.

با آرزوى طول عمر با عافيت براى امام امت و پيروزى نهايى لشكريان اسلام بر عليه كفر و الحاد جهانى؛ ان شاء الله

بسمه تعالى، تا يقين به غصب بودن مكان نباشد، نماز صحيح است.

[سؤال 1237] 7277

3. محل ادارات دولتى كه در رژيم قبل بابت طلب سازمان هاى وابسته مصادره شده، با توجه به غصبى بودن مكان نماز، وظيفه ما با توجه به بخش نامه برادر شهيد رجايى كه اول وقت، نماز برگزار شود چيست؟ «وقت نماز 30 دقيقه در بخش نامه، ياد شده و نمى توان به مسجد محل برويم».

ص: 67

بسمه تعالى، تا غصب بودن مكان محرز نباشد تصرفات و نماز اشكال ندارد.

[سؤال 1238] 573

بسمه تعالى 7 / 9 / 1361

محضر مبارك اميد مستضعفان جهان و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، دامت بركاته

1. مدرسه اى كه بر روى زمينى كه صاحب آن راضى نبوده (على رغم داشتن يتيم)، به طور غصب ساخته شود، درس خواندن و اقامه نماز در اين مدرسه از نظر شرعى به چه صورت خواهد بود؟

بسمه تعالى، اگر به آنچه ذكر شده علم دارد، نبايد به آن جا برود و در صورت جهل مانع ندارد.

2. عروسى كه شوهرش شهيد شده، تا چه مدت با پدر شوهرش محرم است. اين مسأله بعد از ازدواج وى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، پدر شوهر با عروس هميشه محرم است.

[سؤال 1239] 728

3. اين جانب را جهت اقامۀ نماز جمعه، بعد از طى مراحلى، بنا است به شهرى اعزام كنند؛ ساختمانى را براى سكونت امام جمعه مقرر داشته اند كه اين ساختمان با تعدادى ديگر در زمان طاغوت به عنوان ساختمان هاى سازمانى براى فرهنگيان ساخته شده است، مى گويند زمين اين ساختمان ها مالک هايى داشته است كه قبلاً خودشان حاضر شده و امضا كرده اند كه بدون پرداخت قيمت، اين ساختمان ها را بنا كنند و نيز زمين منزل هاى مسكونى تمامى مردم مال ارباب بوده است و در زمان طاغوت قبلاً مبلغ معينى در هر سال از مردم مى گرفته اند و بعد از زمانى از طرف دولت طاغوتى آن زمان، قانونى وضع شده كه زمين هاى ساختمان مال خود مردم است و در تقسيم اراضى آن زمان، مالكين راضى شده اند كه اين زمين ها را به مردم بدهند و در

ص: 68

مقابل، از زمين هاى مزروعى ديگر بردارند و اين عمل انجام شده است؛ مستدعى است به عنوان ولى فقيه اجازه بفرماييد تا اين جانب بتوانم در ساختمانى كه براى سكونت برايم معين مى شود ساكن شوم و عبادت نمايم و زندگى كنم و نيز اجازه فرماييد در رفت و آمد و معاشرت بتوانم به منزل اهالى بروم و تصرف نمايم.

بسمه تعالى، اگر علم به غصب ندارند نماز صحيح است.

[سؤال 1240] 574

بسمه تعالى 9 / 10 / 1361

محضر مبارک مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

محترماً؛ ضمن تقديم شايسته ترين احترامات و دعاى خير براى سلامتى و طول عمر روز افزون وجود مبارک تا ظهور حضرت مهدى عليه السلام، مسأله ذيل را استفسار مى نمايد.

ما كاركنان شركت سهامى خوراک، هر روز در محل شركت، نماز جماعت برگزار مى نماييم و در مورد محل برگزارى نماز احتياج به تعيين تكليف شرعى داريم.

صاحبان سهام شركت خوراک (خاص) آقايان خسروشاهى ها و خانوادۀ ايشان مى باشند كه اين شركت ملى شده و توسط سازمان صنايع ملى ايران اداره مى شود. ساختمان ملک محل شركت، متعلق به آقاى على خسروشاهى بوده كه در اجارۀ شركت خوراك مى باشد. لذا ذيلاً نظرتان را مرقوم كه آيا خواندن نماز در محل شركت بلامانع است يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصب بودن مكان نماز نداشته باشد، نمازش در آن صحيح است.

[سؤال 1241] ‘ 6493

2. نماز خواندن در اين زمين ها چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر مالک معلوم دارد منوط به اجازۀ مالک است؛ ولى اگر علم

ص: 69

به غصب بودن ندارند تصرف اشكال ندارد.

[سؤال 1242] 575

بسمه تعالى 20 / 12 / 1360

محضر مبارک رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى

از محضر حضرت عالى تقاضا مى شود نظر مبارک خود را در مورد مسائل ذيل مرقوم فرماييد:

1. در ادارۀ برق شهرستان سارى كه كارمند و كارگر زيادى دارد، روزها اقامۀ جماعت مى شود و بنده در آن جا امام جماعت هستم و با توجه به مقدار وقتى كه براى اين جهت تعيين شده، بين دو نماز مقدارى احكام و مسائل ضرورى براى نمازگزاران عرض مى كنم. بعضى از كارمندان از حضور در نماز خوددارى مى نمايند؛ به وسيلۀ انجمن اسلامى اداره به آن ها تذكر داده مى شود، در جواب مى گويند: اين مكان وقف است؛ نماز خواندن در اين مكان اشكال دارد. وقف بودن يا نبودن براى ما محرز نيست، آيا نماز خواندن در مكان وقف باطل است؟ و در صورت وقف و باطل بودن، چه كنيم كه نماز خواندن در اين اداره تعطيل نشود؟

بسمه تعالى، اگر علم به غصب ندارند، تصرفات و نماز اشكال ندارد.

2. بعضى از كارمندان اين اداره از شهرستان ديگر مى آيند كه از شهرشان تا اين جا، حد مسافت است؛ هر روز، دو ساعت بعد از ظهر به شهرشان مى روند صوم و صلاة آن ها چه صورت دارد؟ در صورت قصر بودن، در تمام دورۀ سال، به استثناى روزهاى تعطيلى، مسافر خواهند بود و روزۀ ماه رمضان را نمى توانند بگيرند؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند و قضاى روزه را نبايد تا ماه رمضان سال بعد تأخير بياندازند.

[سؤال 1243] 576

بسمه تعالى 20 / 8 / 1361

حضور محترم دفتر امام خمينى

محترماً به عرض مى رسانم: اين جانب كارمند، داراى همسر و فرزند و پدر و مادر

ص: 70

كاملاً از كارافتاده كه جمعاً شش نفر مى باشيم، چندى پيش خدمت حاج آقا ناطق نورى، وزير محترم كشور رسيدم؛ ايشان تأييديه اى براى دريافت زمين مسكونى عنايت فرمودند، ولى متأسفانه موفق به دريافتش نشدم؛ ناچار تمام لوازمات منزل را فروخته و خانه اى در اطراف يكى از مناطق تهران (شرق تهران پارس) كه بعد از پيروزى انقلاب، مردم مستضعف تصرف نموده و خانه سازى كرده اند خريدم و مدت هشت ماه در آن جا زندگى مى كنم، البته با مشقت؛ چون فقط يک اتاق دارد. ناگفته نماند زمين مذكور، فاقد سند مالكيت مى باشد و در رساله، زمين تصرفى، حرام دانسته شده، و نماز و ديگر عبادات الهى در آن صحيح نمى باشد. لطفاً با در نظر گرفتن وضع مسكن و حقوق ادارى راهنمايى و عنايت فرماييد: اين مدت، نماز و روزۀ ما چه مى شود؟ البته قبل از تصرف زمين، آن منطقه فاقد آب و برق و باير بوده و اكنون توسط دولت، آب و برق و مسجد و امام جماعت نيز دارد.

با آرزوى طول عمر امام امت و ديگر علماى اسلام از خداوند قادر متعال

بسمه تعالى، اگر از مالک شرعى آن خريده، نماز او صحيح است و در هر صورت، براى روزه ضرر ندارد.

[سؤال 1244] 577

بسمه تعالى

حضور مرجع تقليد جهان، حضرت آيت الله امام خمينى

قبل از هر سؤال، توفيق هرچه بيشتر شما را از درگاه ايزد منّان خواهانم

بعد از سلام عرض مى گردد: اين كه يكى از مقلدين شما سؤالى پرسيده در مورد اين كه آيا در مكانى كه در زمان طاغوت قبرستان بوده و اكنون به صورت مدرسه درآمده، مى توان نماز به جا آورد؟ چون در رسالۀ جناب عالى ذكر شده است كه در قبرستان، نماز مكروه است؛ آيا اشكال ندارد كه در همچنين مكانى نماز ظهر و عصر را به جا آورد؟ نماز جماعت خواندن در اين نوع اماكن چه حكمى دارد؟ آيا بايد دوباره

ص: 71

اين نماز (ظهر و عصر) را به جا آورد يا ضرورتى ندارد؟ آيا مصلحت دارد كه انسان در اين نوع اماكن نماز يوميه واجب را به جا آورد؟ خواهشمندم به اين سؤالات صريحاً پاسخ فرماييد؛ چون مسأله در رابطه با خدا است و خيلى مهم مى باشد.

بسمه تعالى، اگر علم به غصب بودن محل ندارند نماز اشكال ندارد.

[سؤال 1245] 578

بسمه تعالى 14 / 10 / 1361

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

گورستان متروكه اى به مساحت 9700 متر مربع كه وقفيت آن محرز نمى باشد در مركز شهرستان مرند وجود دارد كه در 1/4 آن آثار قبور به طور مشخص نمايان است و آخرين جنازه اى كه در آن جا دفن شده، متجاوز از هفده سال مى باشد. اين مكان جهت احداث مصلاى نماز جمعه بدون نبش قبر و پى كنى تنها با خاكريزى بر روى قبور به طريقى كه ديگر آثار قبور مشاهده نشود، محل مناسبى مى باشد. خواهشمند است نظر شرعى حضرت امام را در اين مورد به ستاد برگزارى مراسم نماز جمعه مرند اعلام فرماييد، اجركم عندالله.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اشكال ندارد.

[سؤال 1246] 579

بسمه تعالى

محضر مبارك امام امت و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

محترماً؛ در طبقۀ دوم ادارۀ مخابرات، نماز جماعت برگزار مى كنيم كه اين مكان قبلاً قبرستان بوده و قدمت آن از سى سال تجاوز مى كند. نظر به اهميت كار دستگاه هاى مخابرات و كشيک كاركنان، آيا در اين مكان مى توانيم نماز بخوانيم؟ نظر مبارك را در اين مورد مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، نماز اشكال ندارد.

ص: 72

[سؤال 1247] 580

بسمه تعالى 27 / 3 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پس از عرض سلام، سلامتى شما را از ايزد يكتا خواهانم. در ضمن عرض مى شود:

1. كارخانۀ حريربافى چالوس در زمان رضا شاه ملعون ساخته شده و كارگرانى كه براى اين بنا كار كرده اند، به زور و اجبار بوده و عده اى هم هنوز هستند از همان كارگران، كه چنين بيان مى كنند و در حال حاضر انبار پيله اين كارخانه، به نام مهديه نام گذارى شده و در آن، نماز جماعت مى خوانند. آيا در اين مكان نماز خواندن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر يقين به غصب بودن ساختمان ندارند، تصرفات و نماز در آن اشكال ندارد.

2. كسى كه كفارۀ روزه دارد و بايد بدهد، آيا مى تواند به كميتۀ امداد و يا به بنياد جنگ زدگان بدهد؟

بسمه تعالى، بايد طعام بدهد و به فقرا بدهد.

3. بهره اى كه بانك به حساب پس انداز داده، در چه راهى مى شود خرج كرد؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است، گرفتن آن جايز نيست.

[سؤال 1248] 581

بسمه تعالى 16 / 8 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى

آموزش و پرورش منطقه دورود، به علت نياز مبرم و نداشتن مكانى مناسب، چند دستگاه مدرسه غيردولتى دارد كه صاحبان آن ها قبلاً راضى نبودند. خواهشمند است از حضرت امام سؤال فرماييد كه نماز خواندن در اين آموزشگاه ها چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصب بودن مكان نداشته باشد، نمازش صحيح است.

ص: 73

[سؤال 1249] 582

بسمه تعالى

احتراماً معروض مى دارد: اين جانب در شركتى مشغول به كار مى باشم كه تحت سرپرستى بنياد مستضعفان مى باشد. در گذشته و قبل از تصدى بنياد نيز در همين شركت مشغول به كار بوده ام و از صاحب قبلى آن در مورد انجام فرائض در شركت و ديگر اماكن مربوط به شركت، به طور كلى رضايت حاصل شده بود؛ سپس بنا به دلايلى بنده و عده اى ديگر از برادران با مراجعات به دادستانى انقلاب و ارائه مدارک، باعث شديم كه شركت به سرپرستى بنياد مستضعفان دربيايد.

حال با توجه به اين كه در مورد مالكيت شركت هنوز حكم قطعى از طرف حاكم شرع صادر نشده و مشخص نيست كه مالک آن چه كسى است و آيا بعد از رسيدگى و تشكيل دادگاه، به صاحب قبلى مسترد خواهد شد و يا كلاً يا قسمتى از آن مصادره مى شود و به تملک دولت درمى آيد، آيا خواندن نماز در ملک شركت و يا ملک صاحب قبلى آن كه در اختيار شركت است و يا اماكن اجاره اى كه اجاره اش از درآمد شركت پرداخت مى شود و يا ساير اماكنى كه به هر ترتيب با شركت در رابطه است، صحيح مى باشد يا خير؟ با توجه به اين كه اگر صاحب شركت قبلاً در مورد خواندن نماز به همۀ كاركنان اجازه داده بودند، ولى اكنون در صورت برگشت، مشخصاً به اين جانب اجازۀ خواندن نماز در املاک شركت را نخواهند داد. لذا خواهشمند است به دليل اين كه بنده مقلد حضرت امام، روحى فداه مى باشم و به دليل ضرورت امر هر چه سريع تر و به طور وضوح، جواب اين مسأله را از طريق استفتا از حضرت امام، مدّ ظله ارسال بفرماييد.

با تشكر؛ برادر كوچك شما

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصبيت مكانى ندارد، نمازش در آن مكان صحيح است.

ص: 74

[سؤال 1250] 583

بسمه تعالى 13 / 10 / 1361

دفتر امام خمينى

احتراماً؛ ضمن عرض سلام و آرزوى طول عمر امام، آيا در ادارۀ آموزش و پرورش شهرستان قمشه كه قبلاً راه بوده و همچنين وقف بودن آن مطرح است، ولى واگذاركنندۀ زمين، وقف بودن اين قسمت را انكار مى كند و يكى از روحانيون شهر نيز كه قبلاً كارمند ادارۀ ثبت بوده، نظر واگذارندۀ زمين را تأييد مى نمايد، نماز خواندن اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصب بودن مكان نماز ندارد، نمازش در آن مكان صحيح است.

[سؤال 1251] 6942

4. نماز خواندن در شركت هاى ملى شده كه فعلاً هيأت مديره و مدير عامل آن، از طرف دولت انتخاب شده اند و قبلاً مربوط به شخص يا اشخاصى نظير خسروشاهى ها بود (شركت سهامى پخش البرز)، كه كارگران هم تا 49% سهام را خريدارى نموده اند، جايز است يا خير؟ البته سهام شركت مورد نظر، در دورۀ طاغوت به كارگران فروخته شده است.

بسمه تعالى، تا يقين به غصب بودن محل حاصل نشود، تصرفات اشكال ندارد.

[سؤال 1252] 1657

2. آيا در ساختمانى كه فعلاً در يد بنياد مستضعفان است ولى نمى دانيم حكمى شرعى در مورد مصادرۀ اموال صاحب اصلى آن صادر شده است يا نه، مى توان نماز خواند؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور اشكال ندارد.

ص: 75

[سؤال 1253] 584

بسمه تعالى

حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

زمينى را در زمان طاغوت (به طورى كه مى گويند) با زور از كشاورزان گرفته و ساختمان كرده اند؛ گندم و جو كشاورزان را از بين برده اند. اكنون آن جا را مركز تربيت معلم كرده اند و كشاورزان هم چون در آن زمان هرچه سعى كرده اند دستشان به جايى بند نشده، فعلاً نيز چيزى نمى گويند؛ ولى هرگاه از آنان مى پرسى، مى گويند: ما راضى نيستيم. تصرف در آن جا چگونه است و وظيفۀ آموزش و پرورش در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، كسى كه علم به غصب بودن مكان ندارد، نمازش صحيح است.

[سؤال 1254] 585

بسمه تعالى

محضر زعيم عالى قدر جهان تشيع، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، زيد عمره

زمينى كه انسان شک دارد غصبى است يا غير غصبى، نماز خواندن در آن جايز است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1255] 586

بسمه تعالى 15 / 1 / 1362

مسئولين محترم دفتر استفتائات حضرت امام، مدّ ظله العالى

سلام عليكم، ان شاء الله در ظل توجهات حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در پيشبرد اهداف انقلاب اسلامى موفق و مؤيد باشيد.

ص: 76

اين جانب چند مسألۀ شرعى دارم. خواهشمند است به آن ها جواب دهيد.

1. من يك فرهنگى هستم. محل كارم در ادارۀ آموزش و پرورش مى باشد. ساختمان اين اداره، تازه تأسيس مى باشد - بعد از انقلاب ساخته شده - و ما نماز ظهر و عصر را بايد به علت دورى از مسجد و وقت ادارى در نمازخانۀ اداره بخوانيم، برخى مى گويند زمين اين اداره غصبى است و دولت به زور آن را تصرف كرده و صاحبان زمين، ناراضى هستند و نماز در اين اداره اشكال دارد. لطفاً وظيفۀ اين جانب و ديگر همكارانمان را در اين مورد روشن فرماييد.

ضمناً اين زمين تا تقريباً 10 سال قبل كشت بوده و بعد از آن بلااستفاده مانده است.

بسمه تعالى، نماز و ساير تصرفات اشكال ندارد، مگر براى كسى كه شخصاًيقين به غصب بودن محل داشته باشد.

2. برادر اين جانب در جنگ تحميلى شهيد شده است و وصيت كرده كه براى او نماز و روزۀ استيجارى

به جاى آورده شود. با توجه به اين كه در منطقه كسى نيست كه نماز و روزۀ استيجارى به جاى آورد و ضمناً در شهرهاى ديگر، نماز و روزۀ هر سال، تقريباً 6 هزار تومان مى باشد و اگر بخواهيم براى هر سال اين مبلغ را پرداخت نماييم، حدود 60 هزار تومان مى شود كه امكان پرداخت اين مبلغ وجود ندارد - زيرا شهيد داراى سه فرزند و همسر مى باشد - وظيفه چيست؟ لازم به يادآورى است كه تا جايى كه من مى دانم، شهيد نماز و روزه را به جاى آورده است. خواهشمند است در اين مورد هم وظيفۀ ما را روشن فرماييد. موفق و مؤيد باشيد.

بسمه تعالى، مقدارى كه شهيد از ثلث تركۀ خود براى نماز و روزه تعيين كرده، بايد بر طبق وصيت در آن عمل شود.

[سؤال 1256] 587

بسمه تعالى

حضور رهبر عالى قدر انقلاب اسلامى سلام

بعد از عرض سلام، اميدوارم كه خداوند متعال طول عمر آن رهبر عالى قدر را به انقلاب جهانى حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) متصل بگرداند.

ص: 77

بارى پدر گرامى! غرض از گرفتن وقت آن رهبر بزرگوار، طرح يك سؤال بود كه چندى است مرا به خود واداشته است:

اگر ان شاء الله خداوند متعال قبول نمايد يكى از اعضاى جندالله هستم كه در ارتش مشغول خدمت مى باشم. نزديك به شش ماه پيش بدون داشتن مجوز خريد مسكن، اقدام به خريد خانه اى محقر در جنوب شهر نمودم كه نزديك يك صد هزار تومان آن را كم داشتم؛ پنجاه هزار تومان آن را از افراد خيّر قرض نمودم و بقيۀ باقيمانده به هر درى كه زدم نتوانستم پيدا كنم؛ تا زن و شوهرى را پيدا نمودم كه خود مستأجر بودند؛ به من اظهار داشتند كه ما پنجاه هزار تومان داريم كه صاحب خانه مى گويد آن را بدهيد و ماهيانه، هزار تومان از كرايۀ خود كم كنيد؛ من به اين زن و شوهر كه داراى سه فرزند

بودند گفتم پنجاه هزار تومان را به من بدهيد و من ماهيانه، هزار تومان به شما بابت پول پرداخت مى نمايم تا به صاحب خانه بدهيد و ايشان نيز قبول نمودند و من در ازاى پنجاه هزار تومان ماهيانه، هزار تومان به اين زن و شوهر پرداخت مى نمايم.

1. آيا نماز و ديگر عبادات ما در اين خانه كه بدون اجازۀ دولت اسلامى خريدارى شده است درست مى باشد؟

لازم به تذكر است كه من تقاضاى مجوز نموده ام؛ اما به علت داشتن امتياز كم (در حدود 80 امتياز)، از دادن مجوز - با وجود داشتن 12 سال سابقۀ سكونت در تهران - به اين جانب خوددارى نموده اند.

بسمه تعالى، نماز و تصرف در خانۀ مذكور مانع ندارد؛ ولى تخلف از مقررات جايز نيست.

2. آيا پولى كه من به زن و شوهر نامبرده پرداخت مى نمايم ربا محسوب مى شود؟ اگر ربا محسوب

مى شود، من چه كنم؟ من به هر درى كه زدم نتوانستم پول فوق را تهيه نمايم. اميدوارم كه جواب نامه را بدهيد تا مرا از تشويش و دلهره بيرون بياوريد.

بسمه تعالى، اصل پولى كه قرض گرفته ايد را بايد بدهيد و بهره، حكم ربا دارد.

ص: 78

[سؤال 1257] 6998

6. خانه اى كه متعلق به يكى از افرادى است كه در خارج كشور به سر مى برد، آيا در اين خانه براى خانواده اى كه در آن به سر مى برند و قبل از انقلاب نيز بوده اند و در نظر هست كه از آن جا بروند - البته نه به خاطر قاعدۀ شرعى بلكه به دليل ديگر - نماز دارد يا نه؟ يا به عبارت ديگر، اين محل غصبى است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر با اجازۀ مسئولين تصرف كردند و علم به غصب بودن ندارند اشكال ندارد.

[سؤال 1258] 588

بسمه تعالى

با تقديم عرض سلام به پيشگاه محترم مرجع عالى قدر و فرماندۀ كل قوا و نايب بر حق مهدى موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، پس از سلام، از آن مرجع عالى قدر خواهشمندم براى رفع مشكلات، به سؤالات زير پاسخ بفرماييد.

1. اگر شخصى كه قبلاً نزول پول مى گرفته و آن طورى كه خود شخص اظهار مى دارد قبل از رفتن به مكه توبه نموده و پس از برگشتن، مسجد را با همان پول بنا نهاده، آيا براى نماز خواندن در همان مسجد و عزادارى اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ مگر آن كه معلوم باشد در محلى كه در نماز يا عزادارى، مورد تصرف است، مال حرام موجود است.

2. اگر در مسافرت داخل اتوبوس راننده موسيقى بگذارد، چون براى بعضى از شركت ها ظاهراً هنوز

انقلاب نشده، براى مسافر چون به ناچار سوار اتوبوس مى شود، شنيدن موسيقى اشكالى دارد يا خير؟ اگر اشكال دارد، مسافر پس از امر به معروف و نهى از منكر اگر مواجه شد كه راننده اى گوشش بدهكار نبود، به چه كسى مى تواند رجوع كند؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

3. با توجه به كمبود روحانيت و رفتن آن ها به جبهه ها آيا براى اين كه در قصبات و دور از شهرستان ها، در مساجد جوان ها جمع شوند و مسأله اى گفته يا تبليغ دينى شود و يا براى اين كه جوان ها و

ص: 79

نوجوان ها به برنامه اى خارج از مسجد مشغول نباشند، غير روحانى مى تواند با در نظر گرفتن مسائلى كه عرض شد نماز جماعت را برگزار كند يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض عدم دسترسى به روحانى مانع ندارد.

[سؤال 1259] 589

بسمه تعالى 19 / 10 / 1361

محضر مبارک حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم و رحمة الله

اين جانبان كارمندان ادارۀ كار اردبيل، در يك ساختمان استيجارى انجام وظيفه مى نماييم. در مواقع ظهر در يكى از اتاق هاى آن مراسم نماز را به پا مى داريم. از آن جايى كه مدت قرارداد اجارۀ آن پايان يافته و اين اداره كماكان برحسب سوابق، به مالک شخصى ملک، اجاره بها پرداخت مى نمايد، لكن راضى نبوده و هر آن يا خواستار افزايش اجاره بها مى باشد و يا تخليۀ آن را تقاضا مى نمايد، آيا نماز ما در چنين شرايطى صحيح مى باشد يانه؟ توضيح اين كه كارمندان اداره، هيچ گونه نقشى در امور معامله ندارند. با آرزوى طول عمر آن امام عزيز و با آرزوى پيروزى لشكريان اسلام بر كفر جهانى در تمام ابعاد

بسمه تعالى، تا يقين به غصب پيدا نشود، تصرفات مانع ندارد.

[سؤال 1260] 590

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت امام، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

ضمن آرزوى طول عمر براى آن امام بزرگوار، به عرض شريف مى رساند كه ساختمان آموزش و پرورش ورامين در مكانى واقع گرديده كه بنا به اظهار جمعى از كاركنان اين اداره قبلاً وقفى و محوطۀ قبرستان بوده كه توسط رژيم طاغوت به زور، غصب و در آن ساختمان سازى شده است؛ ولى طبق نظر ادارۀ اوقاف شهرستان ورامين اين محل فاقد وقف نامه بوده و توسط ادارۀ اوقاف به عنوان وقف، درخواست

ص: 80

ثبت به عمل آمده كه پذيرفته شده و بعدها تفكيك گرديده و به دو قطعه تقسيم شده كه يک قطعۀ آن، محل فعلى دبيرستان دخترانۀ فاطميه و يک قطعۀ آن، ادارۀ آموزش و پرورش است و به موجب اسناد رسمى از بابت هر دو قطعه اجاره پرداخت مى شود؛ و اين مكان در حال حاضر در مركز شهر واقع و آباد است. با توجه به مراتب فوق، استدعا مى شود راهنمايى بفرماييد كار كردن و نماز خواندن در اين اداره چه صورتى دارد؟ در صورت داشتن اشكال، تكليف ما نسبت به نمازهايى كه قبلاً خوانده شده چيست؟ خداوند تبارك و تعالى حافظ آن امام بزرگوار باشد، ان شاء الله

بسمه تعالى، تا احراز وقف بودن محل و غصب بودن مكان نشود، تصرف و نماز اشكال ندارد.

[سؤال 1261] 591

بسمه تعالى 15 / 2 / 1362

محضر مبارک حضرت امام خمينى بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران دامت بركاته

محترماً به عرض مى رسد: در زمان رژيم سابق، گورستانى در جنب يک امامزاده وجود داشت كه آن رژيم طبق معمول، آن را ساختمان نمود و اينک آن ساختمان (ادارۀ آموزش و پرورش ورامين بوده و يك دبيرستان دخترانه). با وجودى كه هنگام ساختمان، استخوان هاى اموات را هر كسى آن جا مى رفت مشاهده مى كرد و حتى اشخاصى هستند كه صاحبان اموات مذكور مى باشند و در قيد حيات هستند و با علم بر اين كه در نزديكى همين اداره مسجد وجود دارد و با وجودى كه اكنون دستور است كه هنگام نماز بايد دست از كار كشيد و اين فريضۀ الهى را انجام داد، آيا حضرت عالى اجازه مى فرماييد در چنين ساختمانى نماز خوانده شود؟ و اگر جواب منفى است، افرادى كه تا به حال نماز خوانده اند تكليفشان چيست؟

از آن مقام محترم تقاضا مى شود جواب اين مسأله را هرچه زودتر مرقوم فرماييد كه مورد ابتلا است. و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

ص: 81

بسمه تعالى، اگر علم به غصب بودن مكان نماز نباشد، نماز صحيح است و تحقيق لازم نيست.

[سؤال 1262] 798

5. زمينى كه در زمان طاغوت به زور گرفته شده است و الآن ادارۀ دولتى مى باشد اقامۀ نماز جماعت در آن، چه حكمى دارد؟ البته صاحبش معلوم نيست.

بسمه تعالى، كسى كه غصب بودن محل را نمى داند نمازش صحيح است.

[سؤال 1263] 592

بسمه تعالى 13 / 4 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله

احتراماً؛ سند مالكيت ساختمان مشترک ادارات ثبت و دادگسترى كه در زمان رضا پهلوى شاه اسبق ساخته شده است پس از تجميع حدود چند پلاک، به نام دولت صادر شده است. شخصى به عنوان توليت بر وقف، يک باب دكان را در سال 1311 تقاضاى ثبت نموده و سپس قائم مقام واقف و ادارۀ اوقاف مدعى شده اند كه دكان مزبور، جزو محدودۀ ادارۀ ثبت و در محل تلفن خانه فعلى ثبت قرار دارد.

چون در سال هاى قبل، به علت احداث پارک سبز و ميدان و شوارع اطراف توسط شهردارى و احداث ساختمان مشترك ثبت و دادگسترى، تغييراتى در وضعيت پلاك هاى ثبتى ايجاد شده است، تشخيص اين كه ادعاى مدعيان صحيح است يا نه و دكان مرقوم، در محدودۀ ساختمان مشترک مذكور قرار دارد يا خير، ممكن نبوده و نيست؛ لذا مدعيان راهنمايى شده اند كه از طريق مراجع قضايى نسبت به احقاق حقوق موقوفه اقدام نمايند كه به موجب احكام صادره در مراحل بدوى و پژوهشى و فرجامى، محكوم به بى حقى شده اند.

اكنون كاركنان ادارۀ ثبت منطقه و شهرستان سارى در قسمتى از اين ساختمان مشترک كه با تلفن خانه (محل ادعاى مدعى)، حدود هفت متر فاصله دارد، محلى را

ص: 82

براى نمازخانه اختصاص داده اند، ولى به علت شبهۀ مذكور تا كنون از برگزارى نماز در آن خوددارى نموده و فقط به برگزارى تبليغات مذهبى و جلسات وعظ و سخنرانى اكتفا نموده اند و در مساجد نزديك اداره، به اداى فريضۀ نماز مى پردازند.

على هذا، بدين وسيله در مقام استفتا از حضرت امام برآمده اند تا چنانچه با شرح مراتب بالا و عنايت به اين كه مشهور است كه معمولاً احداث ساختمان هاى دولتى در زمان سلطنت اين شخص، توأم با كارهاى اجبارى (بيگارى) اشخاص بوده است، آيا برگزارى نماز در محل نمازخانۀ مذكور جايز مى باشد يا خير؟ خواهشمند است نظريۀ حضرت امام را امر به اعلام فرمايند.

بسمه تعالى، بدون علم به غصبيت، تصرف و نماز اشكال ندارد.

[سؤال 1264] 593

بسمه تعالى 8 / 7 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى

لطفاً نظر حضرت امام را در مورد مسائل ذيل مرقوم فرماييد:

1. اماكن عمومى مانند پادگان ها و خانه هاى سازمانى و مدارس و شركت هاى مسكونى ادارى و غيره كه در زمان طاغوت، در مكان هاى غصبى ساخته شده، الآن نماز و غسل و نشستن در آن مكان ها چه صورت دارد؟ و اگر جايز نباشد، براى بعضى از افراد كه مأموريت دارند و مجبورند، چه صورت دارد؟ در ضمن، مالكان اين مكان ها به دو قسمت است: 1. شناخته مى شوند. 2. شناخته نمى شوند. حكم هر دو را جداگانه خواستارند.

بسمه تعالى، اگر علم به غصب بودن مكان نباشد، نماز و تصرف اشكال ندارد.

2. آرم جمهورى اسلامى كه از لفظ «جلاله» اخذ شده، حكم آن را دارد يا نه؟

بسمه تعالى، احتياط مراعات شود.

3. روزنامه ها و مجلات امروز، به بركت انقلاب اسلامى، اكثراً حاوى روايت و آيات قرآن و اسماء خدا

ص: 83

و ائمه مى باشد. آيا بسته بندى اشياى مغازه داران و انداختن آن ها به زباله دان چطور است؟

بسمه تعالى، بايد از انداختن آن ها در مواضع هتک خوددارى شود.

4. اين گوشت هاى يخ زده كه ما نمى دانيم ذبح شرعى شده يا نه، مصرف اين ها در زمان فعلى چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر از بلاد كفر وارد مى شود، در صورتى حكم به حليت آن ها مى شود كه احتمال بدهند كه واردكنندۀ مسلمان احراز تذكيۀ حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده است.

[سؤال 1265] 5032

4. آيا نمازگزاردن در منزل شخصى كه اطمينان نداريم خمس مى دهد يا خير، مجاز است؟

بسمه تعالى، در فرض عدم علم اشكال ندارد.

[سؤال 1266] 594

بسمه تعالى 3 / 10 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله، امام خمينى، رهبر مستضعفان جهان، مدّ ظله

سلام عليكم، اولاً سلامتى آن زعيم عالى قدر و عظيم الشأن در پيشبرد اهداف انقلاب جمهورى اسلامى را از درگاه حضرت منان خواستارم. در دهكده اى زندگى مى كنيم كه مشكلى پيش آمده و از نظر دين مقدس اسلام جايز بودن يا نبودن آن را، آن فقيه عالى قدر معلوم فرمايند. شخصى است پاسدار، و حدود يك سال سرپرست بنياد مستضعفان شهرستانى را عهده دار شد، در روستاى ما شروع كرد به تجديد بناى مسجد محل، با خرج بيش از يك ميليون تومان (با توجه به اين كه در محل مسجدى موجود بوده و آن را خراب نموده) و همچنين ساختن حمام، با خرج بيش از 400 هزار تومان، خود اين شخص در همين محل ساكن مى باشد. چون ساكنين اين محل اكثراً كشاورز و مستضعف هستند، براى آن ها اين تعجب پيش آمد كه اين همه پول از چه راهى تهيه شده؟ در نتيجه از آقاى پيش قدم اين كار سؤال مى شود كه اين همه پول

ص: 84

را چه اشخاصى به شما داده اند؟ در جواب مى گويد: افراد خيّر. پس از گذشت مدتى، افراد محل به جست وجو پرداختند، مشخص شد كه افراد خيّرى وجود ندارند و معلوم نيست كه پول از كجا آمده است. مردم در شك و ترديد هستند، مسجد - كه به گفته امام امت، سنگر است، سنگر را پر كنيد - هميشه خالى از مردم است.

آيا نماز خواندن در چنين مسجدى جايز است؟

آيا غسل كردن در اين حمام جايز است؟ البته 3/4 هزينۀ اين حمام را مردم پرداختند.

جواب را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اشكال ندارد.

[سؤال 1267] 595

بسمه تعالى

زمين روستاى ما بين مالكين زمين به چندين سهم تقسيم مى شود و بعضى از مالكين ارض مهاجرت به كويت كرده و ساكن كويت مى باشند و اكثر شركا در خود همين روستا ساكنند شركايى كه در محل و در اين روستا بوده اند حاضر به تقسيم زمين با آقايان كويتى نشده اند و در بين شركا ساكن كويت كه مالک زمين مى باشند ايتام هم مى باشد. خواهشى است كه راه علاجى براى اهالى اين روستا درست فرماييد كه سپاس گزاريم ضمناً اين محل از اثر اين كه سهم زمين حقّيت شركا كويتى غصب كرده اند داراى مسجد كه از شعائر بزرگ اسلام است نمى باشد وظيفه اين اهالى لطفاً روشن فرمايند راجع به مقدمات نماز و خود نماز در صورت غصب بودن حقّيت شركا كويتى. در پايان دوام عمر و عزت رهبر عظيم الشأن از خداوند تقاضا است.

بسمه تعالى، تصرف در ملک مشروع غير منوط به اجازۀ مالک يا ولى شرعى او است و در ملک مشترك تصرف موقوف بر اجازۀ تمام شركا است.

ص: 85

[سؤال 1268] 274

3. زمينى كه از طريق اصلاحات ارضى به كشاورزان فروخته شده و بدون رضايت مالک است، آيا نماز خواندن در آن بلامانع است؟

بسمه تعالى، مانع دارد.

[سؤال 1269] 1196

3. در بعضى از منازل، افراد در دستگاه هاى برق منازل دست كارى نموده كه برق مصرفى كمتر نشان داده مى شود يا اين كه اصلاً نشان نمى دهد (البته در انگليس) وضع نماز و غسل و ساير چيزها در اين موارد چيست؟

بسمه تعالى، اين كار را نكنند اگرچه براى غسل و نماز ضرر ندارد ولى ضمان دارد.

[سؤال 1270] 1517

2. اگر كسى در پشت جبهه، اتاقى يا سنگرى بسازد و از وسيلۀ دهاتى كه فعلاً غير مسكونى است و وسيله هايش به هم پاشيده، استفاده كند و كف آن را از بلوک آن دهات و روى بلوک ها را با كاه گلى كه كاه آن مال آن دهات مى باشد و معلوم نيست كه صاحبانش اجازه داده اند يانه، در اين صورت، نماز روى كاه و بلوک آن دهات صحيح است يا باطل؟ تكليف ما را معين بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر ضرورت باشد، نماز صحيح است.

[سؤال 1271] 596

بسمه تعالى 12 / 10 / 1361

خدمت حضرت آيت الله، نايب الامام، روح الله الموسوى الخمينى، دامت بركاته

آيا خواندن نماز در زمين هاى عراق كه به دست سربازان امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فتح شده صحيح است يا نه؟ يعنى زمين غصبى محسوب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، صحيح است.

ص: 86

[سؤال 1272] 5087

2. در مقر مركزى ما نمازخانه اى احداث كرديم كه داخل منزل مردم مى باشد؛ يعنى اكثر سنگرها و مقرها داخل منزل مردم است؛ و براى فرش آن و جانماز و قرآن كريم و غيره از مسجدى كه نزديكى آن مى باشد وسايل آورديم و روى فرش مسجد و جانماز و مهر آن نماز مى خوانيم؛ لطفاً مورد شرعى خانه و فرش را بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر ضرورت بوده نماز صحيح است.

[سؤال 1273] 5087

3. چون اين جانب وسايل نمازخانه را درست كردم اگر اشكال دارد وضعيت من چگونه است؟ نمازهاى افرادى كه در آن جا به جماعت خوانده اند، من بايد قضا نمايم با اين كه امام جماعت شخص ديگرى بوده است؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

[سؤال 1274] 597

بسمه تعالى 4 / 6 / 1361

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، سلام عليكم

پس از سلام و آرزوى تعجيل در فرج امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)؛ سؤالى براى حقير پيش آمده كه خدمت حضرت عالى ارائه مى دهم. همان طورى كه در رسالۀ حضرت عالى موجود مى باشد، در مكان غصبى نمى شود نماز خواند، در جبهه كه پيشروى مى كنند حكمش چگونه مى باشد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و مربوط به مسأله ذكر شده نيست.

[سؤال 1275] 598

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى

پس از تقديم عرض سلام و آرزوى پيروزى براى رزمندگان و طول عمر امام عزيز

ص: 87

بدين وسيله به اطلاع مى رساند: گروهى از رزمندگان مستقر در شرق بصره (خاك عراق)، با خاک عراق مهر نماز درست كرده و در منطقۀ عملياتى استفاده مى كنيم. آيا از اين مهرها كه از خاک عراق تهيه شده است، در پشت جبهه و كلاً در خاک ايران و يا در شهرهاى دوردست مى توان جهت نماز استفاده كرد يا خير؟

لازم به توضيح است كه آن مهرها از خاک هاى بيابان هاى عراق كه ظاهراً بدون استفاده بوده تهيه شده است.

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى عنوان تبرک و تربت ندارد.

[سؤال 1276] 599

بسمه تعالى 11 / 9 / 1361

حضور مسئول محترم دفتر امام خمينى

با عرض سلام، چند لحظه اى مزاحم اوقاتتان مى گردم و اميدوارم كه خداوند به شما توفيق خدمت و سلامتى عنايت نمايد.

1. حقير تا چند ماه قبل در خدمت پدر و مادر و خانواده ام زندگى مى كردم؛ و پدرم از دو سال پيش جهت حلال كردن مال خود، سال تعيين كرده اند و خمس داده اند. حال مى خواستم نظر حضرت امام را در مورد نماز و روزه و ديگر عبادات خودم در چند سالى كه خمس مال را پدرم نداده بودند و سالى را تعيين نكرده بودند جويا شوم تا تكليفى برايم مشخص شود.

بسمه تعالى، صحيح است.

[سؤال 1277]

2. مدت چند ماهى است كه جهت ادامۀ تحصيل، به شهرستانى نزد مادربزرگم رفته ام و خرج زندگى ما به طور شراكتى است. مادربزرگم نفقه بگير پسرش مى باشد. از طرفى پسرش، سالى تعيين نكرده و خمس نمى دهد و مادربزرگم هم كه نفقه بگير مى باشد همين طور است. حال مى خواهم بدانم بايد به چه نحو عمل نمايم؟ آيا

ص: 88

عبادات حقير در اين خانه و زندگى، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر يقين نداريد كه در خانه يا فرشى كه روى آن نماز مى خوانيد خمس هست نماز شما صحيح است.

[سؤال 1278] 600

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر و مرجع عظيم القدر، نايب الامام، خمينى عزيز، دامت بركاته

سلام عليكم و رحمة الله و بركاته، مستدعى است جواب سؤال هاى زير را بدهيد.

1. پدرم حدود 40 سال دارد و تا به حال يك قران خمس نداده است. حاصل دست رنجش يک خانه و چيزهاى ديگر است. آيا نماز خواندن در اين خانه اشكال دارد؟ در چه صورت اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، تا يقين به خريد خانه با پول غير مخمس حاصل نشود، نماز اشكال ندارد و در صورت يقين بايد به حاكم شرع مراجعه و اذن بگيرند.

2. حقير حدود 7 ماه است كه عضو سپاه پاسداران شده ام و تا به حال ده روز به جبهه رفته ام و بقيۀ اوقات مشغول امور فرهنگى سپاه بوده ام. با وجودى كه نرفتن من به جبهه خللى در سد دفاعى مسلمين حاصل نمى كند، علاقه مندم كه به جبهه بروم، ولى والدينم مخالفت مى كنند. آيا مخالفت با آن ها جايز است؟ در چه صورتى جايز است؟

بسمه تعالى، اگر مقررات، رفتن به جبهه را ايجاب نمى كند، سعى كنيد رضايت والدين را تحصيل نماييد.

[سؤال 1279] 2068

11. آيا تكليف مبلّغين در قراء تقسيم اراضى شده از نظر نماز و غيره چيست و وظيفه مردم چگونه است؟

بسمه تعالى، تصرفات در ملک غير موقوف بر اجازۀ مالک است و اگر علم به مالک بودن غير ذى اليد ندارد با اجازۀ ذى اليد تصرف اشكال ندارد و

ص: 89

توقف در مرافق عامه مانند مساجد و تكايا در صورتى كه علم به غصبيت در بين نباشد مانع ندارد.

[سؤال 1280] 601

بسمه تعالى

خدمت محترم و بسيار عزيز رهبر مسلّم مسلمين جهان، امام خمينى

محترماً، معروض مى دارد كه چندى است با دوستان بر سر غصبى بودن يا نبودن زمين هاى اماكن دولتى مثل زمين دانشگاه صنعتى شريف بحث داريم. لذا مسأله را به اين صورت مطرح مى نماييم: تكليف نمازهاى انسان در اماكن دولتى (مثلاً دانشگاه صنعتى شريف) كه به احتمال زياد روى زمين هاى غصبى ساخته شده اند چيست؟

و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، تا علم به غصب بودن حاصل نشود حكم غصب مترتّب نيست.

[سؤال 1281] 602

بسمه تعالى

محضر محترم حضرت آيت الله امام خمينى، دام ظله العالى، استدعا مى شود به دو سؤال پاسخ بفرماييد:

1. اين جانب مدت يك ماه از طرف جهاد سازندگى خراسان به سوسنگرد اعزام شدم. شهر سوسنگرد بر اثر جنگ ايران و عراق به كلى ويران شده، فقط چند منزل مسكونى تقريباً سالم تر مانده كه جهاد، با قدرى تعميرات، به صورت قابل استفاده در آورده و از آن ها استفاده مى نمايد؛ در صورتى كه صاحبان و مالكين آن ها در شهر نبوده و از استفادۀ منازلشان به دست غير، اطلاع نداشته و اگر هم مطلع شدند و به محل آمدند، صراحتاً اعلام نكردند كه آن ها در اختيار جهاد سازندگى باشد؛ بلكه مى گفتند: مواظب باشيد خراب تر نشود و از اين گونه حرف ها؛ حالا بفرماييد نمازهايى كه در آن

ص: 90

منازل و اماكن خوانده شده صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، با احراز رضايت صاحبان منازل - ولو به شاهد حال - تصرف مانع ندارد.

2. مردم، آذوقه و پوشاک از پشت جبهه ها براى رزمندگان ارسال مى دارند و ما كه براى جنگيدن نرفته بوديم، بلكه آن جا ستاد پشتيبانى از جبهه هاى جنگ بوده، آيا استفادۀ ما از آذوقه و پوشاك كه در روى آن ها نوشته شده: «مخصوص رزمندگان و به اميد پيروزى» استفادۀ ما از آن ها به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، با اجازۀ مسئولين اشكال ندارد.

تقدم و تأخر زن و مرد و وجود حائل بين آن ها در نماز

[سؤال 1282] 603

بسمه تعالى

محضر انور حضرت امام استاد الفقهاء و المجتهدين، رئيس الملة و الدين حضرت روح الله الموسوى الامام الخمينى. متّع الله المسلمين بطول بقاء وجوده العزيز و الشريف، با كمال احترام استدعا دارد به دو مسأله ذيل پاسخ فرماييد.

1. در صف جماعت اگر در يك صف يا صف ها بين مردان كه در يك طرف ايستاده اند و زنان كه در طرف ديگر مى باشند حجابى نباشد نماز آن ها اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

2. اگر زن روزهاى آخر قاعدگى خود را طى مى كند و مرد با كاندوم با وى نزديكى كند باز مشمول

پرداخت كفاره مى گردد؟

بسمه تعالى، حكم كفاره در اين صورت نيز ثابت است.

[سؤال 1283] 604

بسمه تعالى 10 / 10 / 1358

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مرجع عالى قدر، چه مى فرمايند در خصوص اين كه:

ص: 91

1. در موقع نماز معمولى، احياناً زن جلو مرد قرار گيرد و نماز بخوانند. آيا نماز هر دو باطل است؟

بسمه تعالى، باطل نيست.

2. چه مانعى دارد مرد و زن مسن و عليلى كه نماز يوميه خود را به زحمت مى خوانند و مطلقاً قادر به خواندن نماز و گرفتن روزۀ دوران جوانى نيستند، نماز و روزه گذشته را در زمان حيات به وسيله افراد باايمانى شخصاً اجاره كنند تا بعد از فوت گرفتار وارث كاهل و بى بندوبار نشوند؟! آيا اين كار شرعاً مجاز است؟ جناب عالى چنين اذنى را مى دهيد يا خير؟

بسمه تعالى، تا زنده اند جايز نيست.

[سؤال 1284] 3004

3. چرا در هنگام نماز خواندن، مردان بايد جلو بايستند و زنان در پشت سر آنان؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 1285] 605

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله امام خمينى، دامت بركاته

يک سؤال دارم، حكم خدايى آن را بفرماييد.

از قديم در مساجد بين زن و مرد در موقع نماز خواندن و روضه و موعظه پرده بوده است؛ ولى اكنون بعضى اساتيد دانشگاهى و سخنرانان كه در بعضى مساجد و مجالس سخنرانى مى كنند، مى گويند: «اصلاً پرده و ديوار قرار دادن بين زن و مرد در اسلام نبوده و نبايد باشد حتى در حال نماز خواندن، و اين پرده قرار دادن ها اسباب عقب ماندگى و به لجن كشيدن مسلمان ها بوده است». در حالى كه ائمه جماعت و روحانيون مى گفتند: در مساجد در موقع نماز خواندن و موعظه كردن بايد بين زن و مرد پرده باشد. اكنون در مساجد در حال نماز و يا روضه خواندن و موعظه كردن بين زن و مرد بايد پرده باشد يا اگر بردارند اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه مفسده اى نيست، پرده لزوم ندارد. بلى در نماز،

ص: 92

احتياط مستحب آن است كه زن عقب تر از مرد باشد؛ مگر در صورتى كه بين آن ها حائلى مثل پرده باشد.

[سؤال 1286] 606

بسمه تعالى

1. وقتى كه مسجد گوهرشاد پر مى شود، خواهران نمازگزار در صحن انقلاب كه متصل به صحن امام مى باشد، صف مى بندند. مأمورى مى گفت: جماعت درست نيست و بايد حداقل با صف برادران يك متر فاصله باشد؛ ولى موقع نماز فقط يك ميلۀ آهنى در يك قسمت وسط مى گذارند و خواهران پشت سر آقايان كه فاصله نيم متر هم نيست، به نماز مى ايستند. شما نظر بدهيد كه آيا نماز درست است يا نه؟

بسمه تعالى، فاصله لازم نيست و نماز صحيح است.

2. بعضى از علما فتوايشان اين است كه زن بهتر است در صندوق خانۀ عقب اتاق نماز بخواند و

همچنين رفتن به نماز جمعه مستحب است و بايد نماز ظهر را دوباره بخوانند. آيا رفتن به نماز جمعه با اين شرايط صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه بر زن واجب نيست، اگر چه صحيح و كافى از ظهر است.

[سؤال 1287] 607

بسمه تعالى 30 / 3 / 1361

1. جلو مردها نماز خواندن زنان در حرم اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ اگرچه بهتر است زن ها جلوتر از مردها نايستند.

2. تماس بدن زنان با مردان در حرم اشكال دارد؟

بسمه تعالى، بايد حتى المقدور اجتناب كنند.

3. در موقع نمازخواندن مردان، عبور زنان از جلو مردان در حرم اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ نماز صحيح است.

4. آيا گذاشتن پيشانى بر روى سنگ حضرت در حرم اشكال دارد؟

ص: 93

بسمه تعالى، اگر سنگ معمولى باشد، سجده اشكال ندارد.

5. رعايت نكردن حجاب زنان مثلاً چادر يا دستمال را طورى مى پوشند كه يا گردن آن ها تقريباً پيدا است يا موهاى جلوى سر آن ها پيدا است؛ البته بعضى از آن ها حكمش چيست.

بسمه تعالى، بايد حجاب واجب مراعات شود.

[سؤال 1288] ‘ 5916

2. در توضيح المسائل در مسأله 889 فرموديد مرد و زن هر دو اگر در جايى خلوت باشد نماز هر دو باطل است ولى نفرموديد در حال ناچارى هم باطل است يا صحيح؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، باطل نيست و فرقى بين دو صورت نيست و در توضيح هم نوشته شده باطل نيست.

طهارت مكان و امور معتبره در محل سجده

[سؤال 1289] 223

4. وقتى مكان نمازگزار پاك نيست، آيا مى شود چادر مشكى يا چادر نماز را پهن كرده و روى آن نماز بخوانيم؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1290] 608

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر عزيز انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى؛ سلام عليكم

من جوانى هفده ساله هستم؛ حدود سه سال پيش، از من منى خارج شد و روى فرش اتاق ريخت و من نفهميدم و آن جا را به جاى شستن، با پارچه اى پاك كردم و اكنون كه سه سال مى گذرد، بر روى آن فرش من و خانواده ام نماز خوانديم و با پاى خيس، رفت و آمد كرده ايم، مى خواهم بدانم تكليف چيست و چه كنم؟

ص: 94

ان شاء الله خدا عمر امام عزيز را به بلندى آسمان ها بگرداند.

بسمه تعالى، اگر يقين نداشته ايد كه پاى شما با رطوبت، به همان موضعى كه نجس بوده، ملاقات كرده، نمازهاى خوانده شده صحيح است.

[سؤال 1291] 607

4. آيا گذاشتن پيشانى بر روى سنگ حضرت در حرم اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اگر سنگ معمولى باشد، سجده اشكال ندارد.

[سؤال 1292] 609

بسمه تعالى 19 / 4 / 1361

محضر محترم آيت الله العظمى امام خمينى ادام الله تعالى عمره الشريف

احتراماً مستدعى است نظر مبارک را پيرامون اين كه اگر شيعه اى با وجود آن كه مهر نماز در دسترس وى مى باشد، عمداً بدون مهر و بر روى فرش يا موكت نماز به جاى آورد نمازش محكوم به صحت است يا بطلان مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، باطل است.

[سؤال 1293] 610

بسمه تعالى 14 / 11 / 1361

با سلام و درود به يگانه منجى عالم بشريت، مهدى موعود و با سلام حضور رهبر كبير انقلاب و رزمندگان و شهداى به خون خفتۀ جنگ و انقلاب اسلامى و با عرض سلام حضور شما دست اندركاران در دفتر امام

دو مسأله برايم پيش آمده بود كه مى خواستم از محضر امام پرسيده شود:

1. نمازخواندن روى مهرى كه نقش دارد - مثلاً نقش كربلا - يا نوشته اى روى آن هست - مثل تربت كربلا يا مشهد - چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد، ولى خوب است، بلكه موافق احتياط است كه روى مهرى كه نقش دارد سجده نكنند.

ص: 95

2. كسى زمانى پشت سر يك نفر كه به خيال خودش واجد شرايط است نماز خوانده و بعد فهميده كه نه با عدالت است و نه قرائتش درست است؛ يعنى پس از چندماه فهميده. چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، نمازهايى كه خوانده صحيح است.

[سؤال 1294] 611

بسمه تعالى

سجده بر مهرهايى كه نوشته يا نقش دارد چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، ولى اگر نقش بارگاه دارد به آن سجده نشود.

[سؤال 1295] 823

7. مهرهايى كه مخطوط است و نقش و نگار دارد، آيا بر طرف مخطوط آن مى شود سجده كرد يا نه؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند؛ لكن بهتر، اجتناب است.

[سؤال 1296] 1428

3. آيا سجده بر مُهرى كه روى آن نقش و نگار و گنبد و نوشتنى است، صحيح مى باشد؟ و اگر در سطح مهر ذرات ريز سياه ببينيم و نفهميم كه لكه و يا چرک است كه به مقدار كم در سطح مُهر جمع شده است يا آن كه در ساختمان خود مُهر وجود دارد، سجده بر آن صحيح است؟ و اگر تشخيص بدهيم كه ذرات سياه در مواد اوليۀ مُهر وجود داشته است ولى ندانيم كه از چيزهايى است كه سجده بر آن صحيح است يا از چيزهايى است كه سجده بر آن باطل است، مى توان بر آن سجده كرد؟

بسمه تعالى، سجده بر آن اشكال ندارد.

[سؤال 1297] 699

2. آيا سجده به سيمان صحيح است يا نه؟ در ضمن، سيمان هايى كه در كف حمام ها به كار بردند و به وسيله آب و آفتاب سفت و محكم شده است سجده بر آن صحيح است يا نه؟

ص: 96

بسمه تعالى، سجده بر سيمان مانع ندارد اگر چه احوط ترک است.

[سؤال 1298] 744

3. نماز خواندن بر مهر شكسته صحيح مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1299] 612

بسمه تعالى

محضر مقدس آيت الله العظمى حضرت امام خمينى، دامت توفيقاته، سلام عليكم، لطفاً به دو سؤال ذيل پاسخ فرماييد.

1. بنده مريض هستم و قوه و قدرت ندارم مهر پيدا كنم. آيا مى توانم به پشت دست راست سجده به جا آورم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر نتواند چيزى كه سجده بر آن صحيح است پيدا كند، بر لباس خودش اگر از پنبه و كتان است سجده كند و اگر نشد، بر لباس از هر جنس كه باشد كفايت مى كند و با وجود لباس، نوبت به پشت دست نمى رسد.

2. بنده لباس و بدنم ناپاک است و فقط دست و صورت را مى توانم پاک كنم و لباس و وسايل پاک نمودن در دسترس نيست. آيا مى توانم نماز را بدان طريق بخوانم يا خير؟ جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، اگر تمكن از تطهير بدن ندارد، با بدن نجس نماز بخواند و اگر تمكن از تطهير يا

تعويض لباس ندارد و اميد زوال عذر در وقت نيست، در صورتى كه كندن لباس براى او ضرر يا مشقت دارد، در لباس نجس نماز بخواند و اگر كندن لباس ضرر و مشقت ندارد، بدون لباس نماز بخواند.

[سؤال 1300] 613

بسمه تعالى

سماحة الاُستاذ الأعظم، الإمام الأكبر، المرجع الأعلى، دامت ألطافكم العاليه،

سلامٌ عليكم و رحمة الله و بركاته .

ص: 97

چند تا مسائل مهمه كه مورد ابتلاى عموم مردم است، كه اميدوارم زودتر دربارۀ آن ها ابراز رأى بفرماييد.

1. دربارۀ سجده فرموده ايد كه: اگر ما يصح السجود عليه نباشد، «سجد على ثوبه»، مراد از اين لفظ، دامن و آستين مصلى است يا فرش و قالى را هم شامل مى شود؟ و درصورت عدم شمول، اگر دامن و آستين را ترک كرده و بر فرش سجده كرد، آيا نمازش باطل مى شود؟ و اگر باطل شد، آيا درصورت عدم علم به مسأله، قضا هم واجب است؟

بسمه تعالى، شامل غير ثوب نمى شود و در صورت تخلف اگر مقصر بوده، قضا كند على الاحوط.

2. شخصى از جدّه براى عمرۀ مفرده احرام بست و از روى جهالت يا كسالتمندى به جحفه نرفت، آيا عمره اش صحيح است؟

بسمه تعالى، اگر جاهل يا معذور بوده و بعد از گذشت وقت جبران متوجه شود، عمره صحيح است.

3. شخصى در عمرۀ تمتع مثل شخص مذكور از جدّه به نذر احرام بست، آيا عمره اش صحيح است؟ و اگر بعد از حج منكشف شد كه صحيح نيست، آيا قضاى حج بر او واجب است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بعيد نيست صحت عمل، اگرچه احتياط خوب است.

4. شخصى از روى جهالت يا غفلت، به نذر از جدّه احرام بست و وقتى فهميد كه عمل او درست نيست كه ديگر امكان رفتن به ميقات نيست، آيا عمره اش درست است؟ و اگر امكان رفتن به ادنى حل باشد كه كمتر از جدّه است، آيا اعادۀ عمره واجب است يا خير؟ و در صورت عدم اعاده جاهلاً،

عمره اش باطل است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اعتقاد داشته كه محرم است و عامد نبوده، عملش صحيح است.

[سؤال 1301] 614

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر امام، سلام عليكم

از شما درخواستى دارم كه به چند سؤال من اگر مى توانيد سريع جواب بدهيد. من

ص: 98

در جلسات دينى و مذهبى زنان تا حدودى شركت دارم، كه بعضى از مسائل مختلف مطرح مى شود لذا اين نامه را نوشته ام كه برايم توضيح دهيد كه كدام درست است.

1. آيا سجده كردن روى دست خود شخص در موقع نبودن مهر، درست است يا نه؟ چون بعضى ها مى گويند درست است و بعضى مى گويند نه.

بسمه تعالى، اگر سجده بر چيزهايى كه مقدم بر پشت دست است ممكن نباشد، نوبت به پشت دست مى رسد.

2. آيا شخص نمازگزار مى تواند چادر روى صورتش بكشد كه موى گردنش معلوم نباشد و نماز بخواند، ولى زير چادر هيچ گونه روسرى نباشد؟ چون يك عده مى گويند درست و يك عده مى گويند اشتباه است؛ براى اين كه موقع سجده، مو به زمين مى خورد؛ مگر دست بى آستين كه زير چادر است، به زمين نمى خورد؟!

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ و رسيدن مو به زمين، با فرض رعايت ستر كامل ضرر ندارد.

3. آيا اين كسانى كه كنار خيابان سيگار مى فروشند، آيا فروششان درست است و پولشان حلال؟ چون كار ديگر جز اين كار ندارند، بكنند.

بسمه تعالى، رعايت مقررات دولت اسلامى لازم است.

4. آيا يک كالا را بخريم بعد با يک قيمت گران تر بفروشيم پولش حلال است يا نه؟ چون يک عده مى گويند معامله گرى است. آيا حرفشان درست است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر منعى از طرف دولت اسلامى نباشد اشكال ندارد.

[سؤال 1302] 615

بسمه تعالى 9 / 9 / 1363

خواهشمند است از شوراى استفتاى حضرت امام خمينى سؤال فرماييد:

با توجه به شرايط ما در خارج از كشور، آيا مى توان در نمازهاى جماعت با برادران اهل سنت در مسجد، به جاى مهر از فرش استفاده نمود؟

بسمه تعالى، اگر بتوانيد، از حصيرهاى بافته شدۀ گياهى استفاده كنيد و به آن سجده كنيد؛ وگرنه مانند آن ها عمل كنيد و به هر حال، نماز شما صحيح است.

ص: 99

[سؤال 1303] 7424

2. ما هو حكم الصلاة مع المخالفين جماعة، هل يجوز السجود على السجادة مباشرة دون وضع ما يصحّ السجود عليه كالتربة الحسينية أو ورقه أو ما في حكمها؟

بسم الله تعالى، لا مانع من ذلك في مواضع التقية و يجتزى بتلك الصلاة.

[سؤال 1304] 2887

2. امروزه ما در خارج از كشور ايران با نيروهاى اسلامى كشورهاى ديگر مانند تركيه و غيره براى بسيج شدن جهت مبارزه با امپرياليسم امريكا احتياج به متحد شدن داريم؛ از اين رو ما در مساجد و نماز جماعت هاى آن ها شركت مى كنيم و چون كه آن ها از تربت استفاده نمى كنند و پيشانى را مثلاً روى موكت قرار مى دهند، آيا اين صحيح است كه ما هم پيشانى را روى موكت قرار داده و نماز بگزاريم؟ لطفاً بفرماييد به طور كلى بر چه چيز مى شود سجده كرد و پيشانى را قرار داد؟

بسمه تعالى، در مورد تقيه جايز است.

[سؤال 1305] 109

2. اگر زمانى مُهر نماز را كودكى برداشت و بُرد و هيچ چيزى براى سجده در جيب نداريم و لباسمان هم از جنس نفت، يعنى پلاستيك است، حال شما بفرماييد بر لباس پلاستيك سجده كنيم بهتر است يا انگشت؟ كه همه مى گويند: امام فرموده: «لباس از هر جنس كه باشد» و اين هم باعث تعجب من است و دلم آرام نمى گيرد.

بسمه تعالى، سجده بر خوردنى و پوشيدنى صحيح نيست و لو اين كه پوشيدنى، از جنس نفت باشد و خوردنى از نباتات.

اعتبار استقرار در محل نمازگزار

[سؤال 1306] 2894

35. اگر در شدت درگيرى جنگ، مجاهد نتواند حمد بخواند يا نمى تواند به ركوع

ص: 100

و سجده برود، چگونه بايد نماز را بر پا دارد؟

بسمه تعالى، بايد به وظيفۀ مقرره براى نماز مضطر عمل كند و در هر صورت، نماز ساقط نمى شود.

[سؤال 1307] 616

بسمه تعالى 16 / 5 / 1361

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

به جهت اين كه برگزارى يكى از فرائض بزرگ اسلامى يعنى فريضۀ حج بيت الله الحرام در پيش است و هواپيمايى جمهورى اسلامى ايران و به ويژه كادر پرواز، خود را آمادۀ استقبال و خدمت در راه انجام اين فريضۀ الهى مى نمايد، موضوع ذيل را از حضرت امام استفسار مى نمايد:

با توجه به اين كه حجاج محترم در ساعات مختلف به وسيله هواپيما عازم مى شوند و اغلب زائرين، حين پرواز نياز به گرفتن وضو و به جاى آوردن نماز پيدا مى كنند كه به جهت محدوديت امكانات و فضاى هواپيما اغلب به روال معمول ناممكن مى باشد، لهذا در موقعيت مذكور، شرايط به جاى آوردن نماز چگونه خواهد بود؟ و آيا خواندن نماز در محل صندلى هواپيما (به طور نشسته) صحيح است يا خير؟

متمنى است دستور فرمايند پاسخ را به منظور آگاهى و اعلام در پروازها، به اين كانون ارسال نمايند. از درگاه خداوند، توفيق خدمت شايسته مسئلت داريم. با تشكر

بسمه تعالى، نماز در صورت فوق صحيح است، به شرط آن كه حتى المقدور مراعات قبله را بنمايند.

[سؤال 1308] 617

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

محضر مقدّس مرجع عالى قدر جهان اسلام و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى، دامت بركاته

ص: 101

ضمن آرزوى سلامتى براى آن امام عزيز، خواهشمند است پاسخ سؤالات اين جانب را بفرماييد.

1. نماز صبح خواندن در هواپيما به چه صورت است؟

بسمه تعالى، اگر وقت دارد بايد پس از پياده شدن با استقرار بدن نماز بخواند.

2. نمازخواندن در مدارس راهنمايى با دانش آموزان پسر، با بودن خواهران در بعضى از مدارس

راهنمايى آيا صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. آيا حركت از هر نقطۀ تهران از نظر مسافت براى نماز و روزه به حساب مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، در مثل تهران كه از شهرهاى بزرگ خارق العاده است، مبدأ مسافت، از منزل حساب مى شود.

4. خوردن غذاهايى كه در قوطى هاى كنسرو مى باشد و از كشورهاى خارجى وارد مى شود آيا حلال

است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از غذاهاى حيوانى نباشد، محكوم به حلّيت و طهارت است.

5. بودن هر نوع عكس رو به قبله آيا براى نمازخواندن اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است، اگر چه كراهت دارد.

استحباب نماز در مسجد و آداب و احترام آن

[سؤال 1309] 618

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

خدمت امام عزيز و رهبر عالى قدر سلام عرض مى كنم و دست شما را از راه دور مى بوسم. امام عزيزم! آقاجان، نمى دانى چقدر مشتاق زيارتت هستم ولى حيف كه تا كنون موفّق نشده ام؛ دعايم كن كه ان شاء الله زيارتت نصيبم شود. امام عزيزم! سؤالى برايم پيش آمده كه از شما خواهش و تقاضا مى كنم جواب مرا با خط خودت بنويس و خواهش مى كنم اى امام بزرگ يک جمله مرا پند بنويس.

ص: 102

من در يک ده زندگى مى كنم و يكى از كاركنان آموزش و پرورش هستم، ده ما يک مسجد هم دارد، چون شما امر فرموده ايد كه بايد در مساجد برويم و نماز بخوانيم مى روم؛ ولى من هر وقت براى نماز و يا هر برنامه اى به مسجد مى روم، ناخودآگاه هر چقدر هم حواسم را جمع مى كنم، كارى مى كنم يا حركتى از من سر مى دهد كه همان (ريا) است. حال مى خواهم از شما بپرسم - مدتى است كه ديگر در اكثر برنامه ها و همچنين نماز، به مسجد نمى روم - نظر گرامى شما چيست؟ آيا به مسجد بروم يا نه؟ و اگر بروم و حركتى كه همان ريا باشد از من سر بزند، اشكال دارد يا نه؟

خواهش و تقاضاى عاجزانه ام از امام بزرگوار و حامى مستضعفان اين است كه جواب مرا با خط خودت بنويسى.

بسمه تعالى، شما به مسجد برويد و ريا نكنيد و مقصود از ريا اين است كه عمل را براى خوش آمد و تعريف مردم بكنيد و چنانچه عمل را براى خدا انجام دهيد و در قلب شما وساوسى ايجاد شود مانع ندارد و ريا نيست و بايد از وسوسه اجتناب كنيد.

[سؤال 1310] 619

بسمه تعالى 5 / 10 / 1361

با عرض سلام، حضور امام محبوب و بزرگوارم، روح الله الموسوى الخمينى، روحى له الفداء

اين جانب دختر جوانى هستم كه همسايۀ مسجد نيز مى باشم. با توجه به مسأله 894 رسالۀ امام و با توجه به اين كه فرموده ايد: «تكليف است براى مسلمان ها، حفظ مساجد». خواهشمند است بفرماييد كه تا چه حد رفتن يك دختر به مسجد جايز است؟

بسمه تعالى، حدى ندارد و با رضايت ولىّ خود عمل كنيد.

ص: 103

[سؤال 1311] 620

بسمه تعالى

محضر زعيم عالى قدر حضرت امام خمينى دام ظله

داخل شدن در مسجد با پاى عرق كرده كه باعث آلوده شدن فرش مسجد مى شود و بوى عرق، مردم را اذيت مى كند چه حكمى دارد؟

خدايا خدايا، تا انقلاب مهدى خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، اگر فرش مسجد آلوده مى شود و مؤمنين اذيت مى شوند اجتناب نمايند.

[سؤال 1312] 621

بسمه تعالى

محضر مبارك رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، روحى له الفداء سلام عليكم

اماما! اى قلب تپنده مستضعفين جهان!

دو سؤال مى خواستم از محضر شما بپرسم:

1. آيا اگر در سالن مسجد تلويزيون بگذاريم حرام است؟ و چون بعضى وقت ها فيلم هاى گوناگون (خارجى) مى دهد و چون بازيگران آن فيلم، زن مى باشند و بى حجاب هستند، نظر امام در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، اگر با احترام مسجد منافات دارد ترك شود.

2. يكى مى گويد در نهج البلاغه - كتاب حضرت على - حديث است كه اگر كسى دو تا دختر دارد،

جبهه به او حرام مى باشد؛ اگر هم جبهه برود و شهيد بشود، او را بهشت نمى برند و تازه جريمه هم مى شود در برابر خداوند متعال. نظر امام در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، صحت ندارد.

و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته؛ و من الله التوفيق، متشكريم

ص: 104

[سؤال 1313] 3022

3. دربارۀ اجراى نمايش نامه در مسجد و هيأت چه مى فرماييد؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است.

معناى كراهت در نماز و مكان هاى مكروه براى نماز

[سؤال 1314] 1415

2. با توجه به اين كه بيشتر مكان هاى نماز با الصاق عكس آزين بندى مى شود، كراهت وجود عكس در محل نماز به چه اندازه است؟

بسمه تعالى، كراهت در نماز به معناى كمتر ثواب داشتن است و با پوشيدن عكس در موقع نماز زايل مى شود و كراهت مخصوص آن جايى است كه عكس مقابل نمازگزار باشد.

[سؤال 1315] 4474

3. خواندن نماز در امامزاده اين روستا كه در صحن آن نيز مرده ها را به خاك سپرده اند چه صورتى دارد؟ آيا اصولاً نماز خواندن در قبرستان مسلمين از نظر شرع اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و نماز در قبرستان مكروه است.

[سؤال 1316] 622

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

محترماً به عرض مى رساند: اين جانب معاون مدرسۀ راهنمايى شرافت كرمانشاه در مدرسه اى خدمت مى كنم كه علاوه بر مدرسۀ خودمان، ده باب ساختمان به نام سازمان آموزشى از كودكستان تا دبيرستان به صورت مجتمع در روى قبرستان ها بنا شده است. با توجه به اين كه قسمتى از قبرستان ها هنوز باقى است، ولى ديگر استفاده

ص: 105

نمى شود، على هذا در مورد خواندن نماز در اين مدارس همكاران سؤالاتى كرده اند كه آيا با تنگى وقت كه عصرها نمى توانيم به منزل برسيم و ظهرها هم قبل از ظهر شرعى به مدرسه مى آييم، آيا در اين مدارس نماز بخوانيم يا خير؟ خواهشمند است در صورت موافقت، صريحاً اعلام داريد.

ناگفته نماند كه به حضرت آيت الله اشرفى اصفهانى نمايندۀ آن جناب مراجعه نموده و ايشان جواب مثبتى ندادند و فرمودند: از قم كسب تكليف كنيد.

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

[سؤال 1317] 623

بسمه تعالى

1. در رسالۀ آن جناب، نقاشى و تصوير در مساجد - به احتياط واجب - منع شده است. آيا اين منع، شامل عكس هم مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، شامل نيست.

2. كسانى كه مدتى است (حدود يک سال) در محلّى اقامت دارند و خانواده شان در آن محل است،

ولى هميشه در مسافرت و رفت و آمد هستند، آيا در محل اقامت و سكونت هم بايد نماز را شكسته بخواند يا فرق دارد؟

بسمه تعالى، اگر وطن اصلى آن ها نيست و قصد ماندن هميشه در آن محل ندارند، بدون قصد ماندن ده روز، حكم مسافر دارند.

3. از زكوات و ردّ مظالم مى توان به جبهه كمك كرد يا نه؟

بسمه تعالى، مظالم بايد به فقير داده شود و از زكات، مانع ندارد؛ و اگر فقير باشد، او را مقدم بدارند.

[سؤال 1318] 1815

7. نصب نمودن تصاويرى كه روح دارند در مساجد، در حال حاضر چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ لكن كراهت دارد.

ص: 106

[سؤال 1319] 783

2. الآن در تمام مساجد عكس و پوستر نصب مى شود كه اكثر آن ها روبه روى نمازگزاران است و يا در مكان هايى كه نماز جمعه برقرار مى شود بعضى پوسترها و عكس ها روبه روى نمازگزاران است آيا نماز خواندن در آن مكان ها اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است، هرچند در مقابل نمازگزار بودن آن، كراهت دارد و كراهت رفع مى شود به اين كه روى آن را به وسيله اى بپوشانند.

[سؤال 1320] 624

بسمه تعالى 9 / 2 / 1361

پس از عرض سلام خدمت مطهر منور امام خمينى، دام ظله، غرض از نوشتن اين نامه اين بود كه من دو سؤال از امام خمينى دارم كه هرچه دربارۀ آن تحقيق كردم، به جواب آن نائل نيامدم. از حضرت امام خواهش مى كنم به اين دو سؤال پاسخ دهند:

1. آيا در مقابل نمازگزار عكس مكه حرام است يا نه؟ چرا؟ و عكس هايى غير از عكس كعبه، چطور؟

بسمه تعالى، حرام نيست و اگر تصوير ذى روح باشد، مكروه است.

2. در مورد سوسيس و كالباس كه به نظر بعضى از مردم حرام است، و بعضى ديگر مى گويند: چون از گوشت گاو درست شده، حلال است؛ نظر مبارك حضرت امام را از نظر شرعى بيان بكنند. متشكرم

بسمه تعالى، اگر از مسلمان مى گيرند و نمى دانند گوشت آن از كجا است، محكوم به حليت است.

[سؤال 1321] 617

5. بودن هر نوع عكس رو به قبله آيا براى نماز خواندن اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است، اگر چه كراهت دارد.

ص: 107

[سؤال 1322] 1992

3. آيا نصب عكس امام خمينى يا عكس هر يك از شخصيت هاى روحانى - مثل شهيد مظلوم بهشتى رحمه الله و غيره - در مسجد يا در جايى كه نماز مى خوانند اشكال دارد؟ حكم شرعى چيست؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى بهتر است مقابل نمازگزار در حال نماز نباشد و يا آن كه در حال نماز روى عكس ها را بپوشانند.

[سؤال 1323] 625

بسمه تعالى 20 / 4 / 1361

محضر محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى امام خمينى

عكس هاى شهدا كه در مساجد مى زنند و همچنين سنگرهايى كه با سنگ و سيمان در جلو مساجد از طرف سپاه ساخته مى شود چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1324] 626

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله امام خمينى، مدّ ظله العالى

مسألۀ 908 كه راجع به صورت چيزهايى است كه مثل انسان و حيوان روح دارد كه نقش آن در مسجد بنابر احتياط واجب منع شده است، آيا فقط شامل مجسمه مى شود يا شامل عكس هايى كه سايه ندارند نيز مى شود؟

بسمه تعالى، نقشى كه در مسأله ذكر شده است مطلق است.

[سؤال 1325] 627

بسمه تعالى 11 / 5 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله امام خمينى، مدّ ظله العالى

در مسجدها كه جلوى نمازگزار (قبله)، شعارهاى انقلابى و عكس امام يا

ص: 108

عكس هاى شخصيت ها را نصب مى كنند، آيا اشكالى براى نماز دارد يا نه؟ و يا سخنرانى هاى امام يا شهدا را مى زنند، اشكالى براى نماز دارد يا نه؟

بسمه تعالى، نماز اشكال ندارد، اگر چه ثواب آن كمتر مى شود؛ و براى رفع كراهت مى توانند در وقت نماز، عكس ها را از مقابل نمازگزار بردارند و يا آن كه روى آن را بپوشانند.

مقدمۀ پنجم: اذان و اقامه

[سؤال 1326] 1854

12. در اذان و اقامه كه فرموده ايد خوب است بعد از «أشْهَدُ أنّ مُحمّداً رَسولُ الله» نام حضرت على عليه السلام هم بگويند بايد در هر يک 2 مرتبه نام حضرت على عليه السلام را بگويند يا در اذان 2 مرتبه و اقامه يك مرتبه.

بسمه تعالى، شهادت به ولايت بعد از شهادت به رسالت به قصد قربت مانع ندارد و از شعائر مذهب است.

[سؤال 1327] 628

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب اسلامى

خواهشمند است جواب مرقوم فرماييد كه به كدام يك از دو فتواى مختلف عمل شود و دليل اختلاف فتوا چيست؟

تحرير الوسيله، كتاب الصلاة، المقدمة الخامسة في الأذان و الإقامة، مسأله 2. بعد از موارد اسقاط اذان گفته شده است: «به انجام دادن نافلۀ عصر بين ظهرين، و نافلۀ مغرب بين عشائين، تفريقى كه موجب براى عدم سقوط اذان است متحقق مى شود».

رسالۀ عمليه (ترجمه اذان و اقامه)، مسأله 922. بعد از موارد اسقاط اذان گفته شده

ص: 109

است:... ولى فاصله شدن نافله و تعقيب، ضرر ندارد.

بسمه تعالى، حكم، همان است كه از تحرير الوسيله نقل كرده ايد.

مقدمۀ ششم: حضور قلب در نماز

[سؤال 1328] 629

بسمه تعالى 9 / 8 / 1358

اول با سلام شروع مى كنم و اميدوارم كه اين سلام مرا كه از ته دل بر مى خيزد و به طرف سرور عزيزم پدر بزرگم رهبر عالى قدرم و امام پاك و بزرگ مهربانم به وسيلۀ يک تكه كاغذ بى ارزش از ناحيه دور از دل كوه از شهرى دور در استانى عقب افتاده در كشورى بزرگ و در دل انسانى بى ارزش مى فرستم بپذيرى. من از پدر بزرگوارم سؤالى داشتم كه در مورد نماز بود و اين سؤال به اين ترتيب است كه من وقتى به نماز مى ايستم هر قدر تلاش مى كنم از متن نماز كه بايد خيلى انسان با حالتى خداگونه كه فقط مخصوص خدا است كلمات را بگويد، لغات عربى را من خوب مى گويم ولى فارسى را هرچه مى خواهم در معنى اصل آن فرو بروم كسى مثل اين كه از من جلوگيرى كند من را پرت مى كند و به مسائل مادى فرو مى برد. از كسى سؤال كردم اول گفت كه اين شيطان است كه تو را فريب مى دهد و بعد هم مرا مأيوس كرد كه كارى نمى شود كرد. و سؤالى ديگر از او كردم گفت برو معنى نماز را ياد بگير معنى نماز را هم ياد گرفتم معنى نماز را در پيشم گذاشت باز هم موفق به جلوگيرى از انحراف نماز نشدم و اميدوارم كه شما مرجع عالى قدرم راهى پيش من بگذارى كه بتواند مرا يارى كند. در پايان سلامتى شما و طول عمر به شما و همۀ كسانى كه به اين انقلاب خدمت مى كنند از درگاه خدا خواستارم .

در ضمن خواستارم كه شما با خط خودتان بنويسيد.

بسمه تعالى، دقت زياد لازم نيست و نماز به نحو متعارف صحيح است و

ص: 110

خضوع و توجه را به اندازه امكان رعايت كنيد.

[سؤال 1329] 2857

5. اگر شخصى نماز بخواند و در طول نماز، حضور قلب نداشته باشد و بعد از نماز پشيمان شود آيا مى تواند همان نماز را دوباره بخواند؟

بسمه تعالى، اعادۀ نماز مانع ندارد رجاءً و از وسواس احتراز كند.

[سؤال 1330] 7006

7. اگر كسى معنى نماز را نداند آيا نماز او درست است؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

[سؤال 1331] 630

بسمه تعالى 17 / 2 / 1361

در نمازهاى يوميه و يا نماز جماعت، به طور كلى نمازهاى واجب، چنانچه نماز را كاملاً صحيح بخوانيم و هيچ گونه غلط و يا اشتباهى نكرده باشيم، ولى نماز با حضور قلب و خضوع و خشوع نبوده، آيا مى توانيم دوباره آن نماز را بخوانيم يا خير؟ به اميد

پيروزى اسلام، والسلام على من اتبع الهدى .

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ ولى لازم نيست؛ بلكه اعاده خلاف احتياط است.

ص: 111

افعال نماز

افعال نماز

[سؤال 1332] 3315

3. اگر شخصى حالتى داشته باشد كه بيشتر اوقات، و يا هميشه بايد نماز را تند بخواند و مستحبات نماز را هم نخواند. در اين صورت چگونه مى تواند نماز را آن طور كه در اسلام از يک شخص خواسته اند انجام دهد؟

بسمه تعالى، اگر واجبات نماز را درست انجام دهد، نماز صحيح است.

نيت

[سؤال 1333] 631

بسمه تعالى 24 / 11 / 1361

حضور محترم رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران حضرت آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى كه ان شاء الله خداوند بزرگ تا انقلاب مهدى به شما طول عمر عنايت فرمايد و خداوند سايۀ شما را از سر تمام مسلمين جهان كوتاه نگرداند.

اماما ؛ اين جانب عضو بسيج سپاه پاسداران هستم از شما خواهش دارم كه به اين دو سؤال پاسخ دهيد و جوابش را با خط مبارك خودتان براى ما بفرستيد.

وقتى كه مى خواهيم نماز بخوانيم يا غسل بكنيم نيت را بايد بر زبان جارى كنيم يا به قلب خود نيت كنيم؟ هركدام درست است شما جوابش را بنويسيد. چون من از بيشتر روحانيان پرسيدم گفتند چه به قلب بگوييد چه به زبان هيچ اشكالى ندارد و بعضى مى گويند اگر به زبان نيت كنيد نماز يا غسل باطل است.

بسمه تعالى، لازم نيست به زبان نيت كنيد، ولى اگر به زبان بياوريد نماز و غسل باطل نمى شود.

ص: 112

[سؤال 1334] 722

5. نيت نماز جمعه و نماز جماعت يوميه و نيت نماز مستحبى چيست؟ بنويسيد.

بسمه تعالى، نيت همين است كه در وقت عمل، قصد آن را دارد؛ اگر قصد نماز جمعه دارد، نيت نماز جمعه و اگر قصد نماز ديگر دارد، نيت آن نماز است.

[سؤال 1335] 722

6. اگر كسى نيت كند (بعد از اين كه حاجتش برآورده شد) نماز مستحبى مى خوانم، نيت نماز چيست؟

بسمه تعالى، در مسألۀ قبل توضيح داده شد.

[سؤال 1336] 632

بسمه تعالى

با درود بر شهيدان راه حق و حقيقت و با درود به شما رهبر كبير انقلاب و حامى مستضعفان جهان؛ ما همۀ اميدمان به شما است. اى ابراهيم بت شكن! در اين جا مسأله اى مى خواهم مطرح كنم تا جواب آن را برايم بفرستيد.

1. آيا در نماز، نيت را بايد بر زبان آورد يا نه؟ و آيا به هر دو صورت - چه بر زبان آوردن و چه بر زبان نياوردن - صحيح هست؟

بسمه تعالى، نيت را بر زبان آوردن لازم نيست؛ بلكه احوط، ترك است.

2. اگر كسى خانه اى را از كسى بخرد و اين خانه، زمينش غصبى باشد ولى آن شخص كه اين خانه را مى خرد خبر ندارد، تكليفش چيست؟ آيا نمازش درست مى باشد؟

بسمه تعالى، تصرفاتى كه پيش از اطلاع از غصب انجام داده اشكال ندارد؛ ولى پس از اطلاع، بايد از مالك شرعى رضايت بگيرد.

3. اگر كسى ديگر، مثلاً همسايۀ او خبر داشته باشد كه زمينى كه او خريده غصبى است، ولى از ترس اين كه مبادا شخص فروشندۀ زمين بفهمد و دشمن او شود، اين را به همسايه اش نگويد، آيا واجب است كه بگويد؟

ص: 113

بسمه تعالى، بر همسايه واجب نيست اعلام كند.

اميدوارم كه هميشه سلامت و سرافراز باشيد. ماهميشه گوش به فرمان شما هستيم.

[سؤال 1337] 633

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب نايب الامام خمينى دامت بركاته

پس از حمد و ثناى ايزد منان و درود فراوان بر شهداى راه حق از صدر اسلام تا امروز، سلامتى رهبر را از درگاه خداوند آرزومندم.

آيا اين جانب مى توانم در حال نماز خواندن الله اكبر را بلند بگويم كه مردها و زن هاى پشت پرده به همراه يكديگر ركوع و سجود را با هم به عمل بياورند كه سايرين نمازشان درست باشد، من هم از فيض نماز جماعت محروم نباشم؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1338] 634

بسمه تعالى

1. اگر شخصى در نماز جماعت قنوت را نخواند، ممكن است مردم او را تكذيب كنند و يا تمسخر نمايند. حال اگر او - براى اين كه هم رنگ جماعت شود تا از اين تهمت ها برهد - قنوت را بخواند تا مردم او را تكذيب نكنند و تمسخر ننمايند، آيا نمازش صحيح است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اصل نماز صحيح است.

2. شخصى اگر قرائت نماز را به خوبى نمى داند؛ مثلاً «ح» را «ه » بخواند يا برعكس و يا... و با آن فرض بالا، آيا بايد (واجب است) در نماز جماعت شركت كند؟ و اگر شركت كند چگونه؟

بسمه تعالى، شركت در نماز جماعت واجب نيست. بايد سعى كند قرائت را به نحو صحيح ياد بگيرد.

3. آب مسح سر اگر وصل به آب صورت شد، وضو را باطل مى كند؟

بسمه تعالى، وضو و مسح سر باطل نمى شود؛ ولى براى مسح پا نبايد با رطوبت گرفته شده از آب وضوى صورت باشد.

ص: 114

[سؤال 1339] 635

بسمه تعالى

حضور حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

ان شاء الله كه حالتان خوب باشد؛ ضمن عرض سلام و تحيات وافره، مسأله اى بود كه مى خواستم از حضورتان بپرسم: آيا مأموم مى تواند صداى خود را بلندتر از امام كند براى اين كه مردم بتوانند ركوع و يا سجده و يا اعمال نماز را انجام دهند؟

با تحيات وافره و طول عمر حضرت عالى و تعجيل فرج امام زمان عليه السلام

بسمه تعالى، اگر اصل ذكر، به قصد نماز باشد و بلند كردن صدا براى اعلان، اشكال ندارد.

[سؤال 1340] 3328

2. آيا خواندن نماز براى آموزش ديگران اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1341] 1854

7. كسى در نماز جمعه شركت كرد به قصد نماز جمعه اما در موقع نيّت متوجه نبود و به جاى نيّت نماز جمعه نيّت نماز ظهر كرد نماز او چه صورت دارد به عنوان نماز جمعه صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است و كفايت از ظهر مى كند.

[سؤال 1342] 722

3. نمازهاى قضايى كه در رابطه با اين مسأله خوانده و به نيت اين مسأله بوده، آيا مى شود آن ها براى نمازهاى قضايى ديگر (مثلاً اگر در نماز اشكالاتى داشته) باشد و، اين نمازها به جاى او باشند توضيح دهيد.

بسمه تعالى، اگر نماز قضا بر ذمه او بوده و نماز قضا خوانده، به جاى او محسوب مى شود.

ص: 115

[سؤال 1343] 710

2. نحوۀ نيت كردن نمازهاى قضا چگونه است و به چه صورت بايد نيت كرد؟

بسمه تعالى، به نيت قضا بايد انجام دهد.

[سؤال 1344] 201

3. نيت نماز مسافر چگونه است؛ مثلاً اگر بخواهيم چهار ركعت نماز عشا بخوانيم بايد اين طور نيت بياوريم كه بگوييم: «چهار ركعت نماز شكسته، عشا، مى خوانم قربة الى الله، الله اكبر» و دو ركعت بخوانيم، يا اين كه نيتش طور ديگر است؟ هر طورى است

توضيح بفرماييد.

بسمه تعالى، نيت قصر كفايت مى كند و اسم ركعات بردن لازم نيست.

[سؤال 1345] 1913

3. عدول از نماز قضا به نماز قضاى ديگر در حال نماز چگونه است؟

بسمه تعالى، عدول از لاحق به سابق مانع ندارد.

[سؤال 1346] 2989

3. وقتى كه انسان مى خواهد يك عملى در ارتباط با پروردگار انجام دهد، اگر خواست صورت ريا بگيرد، چه بايد بكنيم؟

بسمه تعالى، بايد مواظبت كنيد ريا نشود.

[سؤال 1347] 646

3. من اعمال مستحبى را زياد انجام مى دهم - مانند تعقيبات نمازهاى شب و روز، اعمال رجب، رمضان، شعبان، نماز پيغمبر صلى الله عليه و آله وسلم، فاطمه عليهاالسلام و امامان عليهم السلام، - و مى توانم بگويم كه تمام اعمال مستحبى را انجام مى دهم و خيلى ها هم اين را مى دانند؛ ولى با اين وصف وقتى جايى مهمانى هستم، در آن جا هم شروع به خواندن دعا و اعمال مستحبى مى كنم. آيا ريا مى شود؟ و يا بعضى وقت ها كه حرف سر اين موضوعات

ص: 116

مى شود، من هم مى گويم كه آن عمل را انجام دادم. آيا اين هم ريا مى شود؟

بسمه تعالى، اگر منظور، خودنمايى و نشان دادن عبادت به ديگران نباشد اشكال ندارد.

[سؤال 1348] 5760

2. در مسأله ريا: اگر شخصى براى جلب توجه خلق عملى انجام بدهد ريا محسوب مى شود؛ اما آيا كسى كه مثلاً نمازش در خلوت، سى دقيقه طول مى كشد، اگر جلوى دوستش يا در بين مردم نيز همان سى دقيقه نمازش طول بكشد، آيا اين ريا است؛ با توجه به اين كه نمازهاى معمولى ممكن است ده دقيقه بيشتر طول نكشد؟

و اين شک براى من زياد پيش مى آيد كه در ميان مردم و يا در مسجد، مثلاً اگر بخواهم نمازى بخوانم، جدا از نمازهاى يوميه احساس مى كنم و شک مى كنم كه ريا است و اين عمل را انجام نمى دهم و مثلاً اگر در صف اتوبوس ايستاده باشم و فقيرى از كنارم رد شود، به دليل اين كه نكند اگر به او پول بدهم ديگران من را نگاه مى كنند و اين ريا مى شود، اين كار را نمى كنم. لطفاً در اين زمينه توضيح بدهيد.

بسمه تعالى، ريا راجع به قصد است؛ اگر قصد نشان دادن به غير نداشته باشد ريا نيست.

تكبيرة الاحرام

[سؤال 1349] 636

بسمه تعالى 11 / 3 / 1361

محضر مبارك مرجع و امام بزرگوار و خدمتگزار ملت، دامت توفيقاته

در مسأله 951 راجع به تكبيرة الاحرام فرموده ايد كه هنگام گفتن تكبيرة الاحرام بايد بدن آرام باشد و اگر عمداً در حالى كه بدن حركت دارد تكبير بگويد باطل است و اگر سهواً حركت كند احتياط واجب آن است كه كارى كند كه نماز بشكند و دوباره

ص: 117

تكبير بگويد و در مسأله 955 هست كه مستحب است هنگام گفتن تكبير اول و وسط نماز دست ها تا مقابل گوش ها بالا رود. آيا در اين مسأله دست ها جزو بدن حساب نمى شود؟ اگر هنگام گفتن تكبير اول نماز دست ها در حال حركت تا مقابل گوش ها يا در حال پايين آمدن از مقابل گوش ها بود و تكبير گفته شد؛ آيا اين حركت دست ها هنگام تكبير حركت بدن نيست و در اين حال نماز صحيح است يا باطل؟ و چنانچه باطل است وظيفه چيست؟ و السلام على عباد الله الصالحين

بسمه تعالى، بلند كردن دست ها تا محاذى گوش ها هنگام تكبير مستحب است و منافات با لزوم آرام بودن بدن ندارد.

[سؤال 1350] 667

6. هنگامى كه مشغول گفتن تكبيرة الاحرام هستى، اگر همزمان با آن، دست هم حركت كند - از بالا به پايين - چگونه است؟

هنگامى كه تكبيرة الاحرام مى گويى، دست را در بالا نگه بدارى و پس از تمام شدن تكبيرة الاحرام پايين بياورى؟

دست را كه از بالا به پايين آوردى و در پايين نگه داشتى، تكبيرة الاحرام بگويى؟ يا اگر همراه با گفتن تكبيرة الاحرام، همزمان با آن حركت كند از بالا به پايين، اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، در همۀ صور، نماز صحيح است.

[سؤال 1351] 637

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى، سلام عليكم

پس از سلام؛ چند سؤال در زمينۀ مسائل مختلف براى اين جانب و عده اى از برادران پيش آمده بود كه ذيلاً به عرض عالى مى رساند:

1. در هنگام گفتن تكبير در نماز، مستحب است دست ها را تا محاذى گوش ها بالا

ص: 118

ببريم؛ اگر دست ها كمتر يا بيشتر از اين مقدار بالا رود، موجب بطلان نماز نمى شود؟ و اگر در حين حركت دست (بالا رفتن يا پايين آمدن) تكبير بگوييم به خاطر حركت دست، موجب بطلان نماز نمى شود؟

بسمه تعالى، موجب بطلان نيست.

2. اگر كسى بدون اجازۀ پدرش قسم بخورد كه كار حرامى را انجام ندهد و بعد انجام دهد، كفاره بر او واجب مى شود؟ و آيا بار اول، كفاره واجب است يا دفعات بعد هم بايد كفاره بدهد؟

بسمه تعالى، اجازه شرط نيست و اگر قسم شرعى بوده، كفاره دارد و بعد از مخالفت قسم، براى مرتبۀ بعد كفاره واجب نيست.

3. نفى عدل و امامت و ولايت على عليه السلام جزء ضرورى دين است؟ و آيا منكر مسائل فوق، از جرگۀ مسلمين خارج مى شود؟

بسمه تعالى، اگر خدا و رسول را قبول دارد، مسلم است.

4. آيا نگريستن به فيلم زن نامحرم كه حجاب را به مقدار واجب رعايت كرده است از نظر غير شهوتى اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اشكال ندارد.

[سؤال 1352] 638

بسمه تعالى 8 / 2 / 1361

محضر محترم حضرت امام امت، آيت الله العظمى آقاى خمينى، دامت بركاته، ضمن عرض سلام:

دوست اين جانب در موقع خواندن نماز بعضى از اعمال را انجام نمى دهد. مثلاً در موقع نيت نماز، دست ها را به طرف بالا يعنى بناگوش نمى برد و يا در موقع قنوت دستش را روبه روى صورتش قرار نمى دهد. با آن كه به او تذكر داده شده باز به ميل خود عمل مى كند. آيا نماز خواندن به اين صورت باعث اشكال در نماز نمى شود؟ برخورد ما با اين گونه افراد چگونه بايد باشد؟ آيا به صورت دوستانه باشد و يا ترك رابطه؟ لطفاً ما را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، نماز او صحيح است.

ص: 119

[سؤال 1353] 5619

2. آيا موقع گفتن تكبيرة الاحرام، بلند كردن دست ها تا محاذى گوش يك مستحب است و اين كه با شروع تكبير دست ها بلند شود و موقع گفتن آن دست ها بيفتد مستحب ديگرى است، يا همان نوع خاص وارد شده است؟

بسمه تعالى، مستحب است با شروع به تكبير، شروع به بلند كردن دست ها كند كه تا تمام شدن تكبير دست ها مقابل صورت و يا مقابل گوش ها برسد.

قيام (ايستادن)

[سؤال 1354] 639

بسمه تعالى 15 / 10 / 1361

با سلام و درود فراوان به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى و درود به تمام رزمندگان اسلام و شما افراد مؤمن و صديق و زحمتكش انقلاب

شخصى نماز زيادى بدهكار است؛ يعنى در دورۀ جوانى در اثر سستى و كاهلى نماز را نخوانده، ولى الآن مى خواهد همه را به جا آورد. ايشان ميل دارند نماز را هرچه زودتر بخوانند آيا ممكن است ايشان نماز را نشسته بخوانند تا مثلاً در يك روز، عوض يك هفته يا احياناً بيشتر بخوانند؟

سلام گرم و خالصانۀ ما را به رهبر انقلاب برسانيد.

بسمه تعالى، كافى نيست و بايد ايستاده نماز بخواند.

[سؤال 1355] 644

4. براى شخص مريضى كه نشسته نماز مى خواند، قيام متصل به ركوع چه وضعى دارد؟

بسمه تعالى، بايد از حالت نشسته به ركوع رود.

ص: 120

[سؤال 1356] 640

بسمه تعالى 10 / 7 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب، امام خمينى سلام عرض مى كنم؛ اميدوارم تا ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) سلامت و موفق و مؤيد باشيد.

بايد عرض كنم كه پاى چپم از ناحيۀ زير زانو قطع شده و در حال حاضر پاى مصنوعى گرفته ام؛ اما مسأله در مورد وضو و مسح همان پاى چپ است؛ تقاضا دارم در اين مورد من را راهنمايى فرماييد كه آيا اين پاى من مسح دارد يا نه؟ البته ناگفته نماند كه پاى مصنوعى را هر دفعه براى مسح كردن بايد بيرون بياورم؛ البته با مشكلاتى كه همراه دارد.

ثانياً پاى من در ناحيۀ زانو بيشتر از نود درجه خم نمى شود؛ به همين دليل من نماز را نشسته مى خوانم. خواهشمندم در صورت امكان هرچه زودتر من را راهنمايى فرماييد. طول عمر آن امام را از درگاه خداوند متعال خواستارم. به اميد پيروزى لشكريان اسلام بر كفر و به اميد پيروزى نهايى انقلاب؛ خدا نگهدار.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، مسح پاى چپ ساقط است ولى در صورت امكان بايد ايستاده نماز بخوانيد ولو اين كه بر ديوار يا عصا يا چيز ديگر تكيه نماييد.

[سؤال 1357] 5087

4. چون سقف سنگرها كوتاه است و موقع نماز خواندن در سنگرها اجباراً حالت خميدگى مى گيريم، به طورى كه راست نيستيم، مسأله شرعى آن را بفرماييد.

بسمه تعالى، در مورد ضرورت مانع ندارد.

[سؤال 1358] 687

4. اگر رزمنده به دلايلى مانند كمبود جا در سنگر يا مواجه شدن با خطر دشمن در صورت حركت نتواند بايستد يا ركوع و سجده نمايد يا نتواند بنشيند، يا فقط حالت

ص: 121

خوابيده داشته باشد، نماز را چگونه بايد به جا آورد؟

بسمه تعالى، حكم آن از مسائل قبل ظاهر شد و به هر نحو ميسور است نماز بخواند.

[سؤال 1359] 641

بسمه تعالى

در بعضى مواضع جبهه، سقف سنگرها كوتاه است و اگر بخواهند در آن جا نماز بخوانند، بايد نشسته يا خميده نماز را انجام دهند و در صورتى كه بخواهند نماز را ايستاده بخوانند، بايد از سنگر خارج شوند و در معرض خطر آتش دشمن قرار گيرند؛ آيا وظيفۀ شرعى در اين موارد چيست؟

بسمه تعالى، در صورت خوف و احتمال خطر بايد در سنگر نماز بخوانند.

[سؤال 1360] 642

بسمه تعالى

در بعضى مواضع جبهه، سقف سنگرها كوتاه است و انسان بايد نشسته يا خميده نماز را بخواند برخى از برادران براى اينكه ايستاده نماز بخوانند از سنگر خارج مى شوند و ممكن است در معرض خطر آتش دشمن قرار بگيرند و شهيد يا مجروح شوند آيا اين كار جايز است و آيا نمازشان صحيح است؟

بسمه تعالى، نمازشان صحيح است اگرچه در صورت خوف بايد داخل سنگر نماز بخوانند.

[سؤال 1361] ‘ 2894

33. زمانى كه جنگ به شدت ادامه دارد و براى رزمندگان امكان ايستادن در يك جا نيست، آيا مى توان به حالت نشسته يا خوابيده نماز خواند؟

بسمه تعالى، به هر نحو كه ضرورت اقتضا كند نماز صحيح و مجزى است.

ص: 122

[سؤال 1362] 643

بسمه تعالى 24 / 7 / 1361

محضر مبارك بنيان گذار جمهورى اسلامى، حضرت آيت الله العظمى خمينى، دام ظله خواهشمند است حكم الله را در مسائل ذيل بيان فرماييد:

1. در خط مقدم جبهه، مخصوصاً جبهه هاى غرب، احتمال خطر زياد است، (ممكن است دو الى سه ساعت هم هيچ مسأله اى نباشد و گاهى هم خمپاره زياد مى آيد) آيا مى شود خارج از سنگرها نماز خواند يا خير؟ چون داخل سنگرها بايد نشسته خوانده شود.

بسمه تعالى، اگر احتمال خطر هست، داخل سنگر نشسته بخوانند.

[سؤال 1363]

2. اگر در خارج از سنگر به احتمال اين كه فعلاً امن است نماز شروع شود و در همين حين، خمپاره بيايد، براى حفظ جان لازم است درازكش شوند، اولاً مى شود اين عمل را انجام داد يا خير؟ و آيا مى شود بعد از رفع خطر، حركت كرد و نماز را ادامه داد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ مگر آن كه فاصله زياد باشد.

3. بعضى از برادران كه كارمند اداره هستند از ادارۀ مربوطه حقوق به آنان داده مى شود و پس از اعزام نيرو نيز به افراد در جبهه به طور كلى حقوق مى دهند، آيا از دو كانال پول گرفتن اشكال شرعى ندارد؟ مى توانند اين پول را هم دريافت دارند يا خير؟

بسمه تعالى، بستگى به مقررات دارد.

به اميد آن كه خداوند توفيق نماز جماعت با امام بزرگوار را در كربلا نصيب فرمايد. خواهشمندم دعا فرماييد خداوند توفيق آن دهد كه ما هم آدم شويم. با تقديم احترام

[سؤال 1364] 324

4. فعلاً از پاى مصنوعى استفاده مى كنم كه به نحوى است كه الحمد لله مى شود با آن ايستاده نماز خواند. گاهى به علت خستگى پا و يا احتمال زخم شدن آن، پاى

ص: 123

مصنوعى را در آورده و نشسته مى خوانم. آيا واجب است كه همواره با پاى مصنوعى به طور ايستاده نماز بخوانم يا خير؟

بسمه تعالى، نماز با پاى مصنوعى واجب نيست مگر نتوانيد ايستاده بخوانيد مگر با آن، كه اگر زحمت و ضرر نباشد، با آن بخوانيد.

[سؤال 1365] 429

2. در صورتى كه احتمال خطر زياد باشد، يعنى انسان در محل تيررس باشد يا خطر خمپاره 60 كه تا مسافت 1500 متر مى رسد باشد و احتمال زيادى است كه انسان شهيد شود، اگر در اين صورت روحانى اعزامى به خطوط مقدم براى تقويت روحيۀ بچه ها ايستاده نماز بخواند، به طورى كه اگر نشسته بخواند تضعيف روحيه رزمندگان مى شود، در اين صورت تكليف نمازگزار كه بايد نشسته بخواند ولى ايستاده مى خواند چيست؟ البته خاكريز، جلو ديد است.

بسمه تعالى، اگر در ايستاده نماز خواندن، خوف خطر است بايد نشسته بخوانيد، و سعى كنيد با توضيحات از تضعيف روحيۀ رزمندگان جلوگيرى شود.

[سؤال 1366] 644

بسمه تعالى 3 / 10 / 1361

محضر مبارک وحيد عصر، عالم اعلم ربّانى، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

اين بندۀ عاصى به جواب موجز مسائل ده گانۀ ذيل، سخت نيازمند و منتظر جوابم.

1. آيا گفتن سه مرتبه كذلك الله ربّى در دو ركعت بعد از توحيد، و سه مرتبه استغفار بعد از تسبيحات اربعه، براى قيام متصل به ركوع در نمازها كفايت مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر بدون فاصله هم بعد از قرائت، از قيام به ركوع رود، قيام متصل حاصل است.

ص: 124

[سؤال 1367]

2. در صورت عدم كفايت، براى اين كه يقين حاصل شود، آيا شخص مصلّى مى تواند به اندازۀ سه مرتبه، جملۀ (قيام متصل به ركوع) را بدون تكلم و تلفظ، حديث نفس كند و به ركوع رود، نماز صحيح است و آيا اين بدعت حساب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، از مسأله قبل ظاهر شد.

3. آيا مقصود از كعبين در «وَامْسَحُوا بِرُؤُوسِكُمْ وَ أرْجُلِكُمْ إلَى الْكَعْبَيْنِ» در باب مسح پاها، روى پا است يا برآمدگى بلند پهلوى پاها؟

بسمه تعالى، بلندى روى پا مراد است.

4. براى شخص مريضى كه نشسته نماز مى خواند، قيام متصل به ركوع چه وضعى دارد؟

بسمه تعالى، بايد از حالت نشسته به ركوع رود.

5. اگر زيد مؤمنى به عمرو فاجرى بدهكار باشد، مى تواند به نيت شخص فاجر به مجتهد يا فقير بدهد؟ يا بايد حتماً به ورثه بدهد؟

بسمه تعالى، بايد به طلبكار يا ورثۀ او بدهد.

6. نماز و روزۀ قضاى پدر و مادر، مخصوصاً پدر كه بر پسر ارشد واجب مى شود و باعث عسر و حرج بسيار است، بايد حتماً پسر ارشد به جا بياورد يا راه ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، بايد پسر ارشد، خودش به جا آورد يا كسى را اجير كند كه به جا آورد.

7. پول هايى كه در بانک هاى نظام جمهورى اسلامى گذاشته شده و گرفته مى شود، مشمول رباى

شرعى هست يا خير؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است.

[سؤال 1368]

8. نمازهايى كه قبلاً خوانده مى شد، در دو ركعتى ها بعد از سورۀ توحيد، بلافاصله سه مرتبه يا لااقل دو مرتبه، اين جملۀ مباركۀ (كذلك الله ربّى) گفته مى شد. آيا خواندن اين جمله در آن نمازها، به جاى قيام متصل به ركوع حساب مى شده يا نه؟

بسمه تعالى، در قيام متصل به ركوع، گفتن اين جمله يا صبر به اندازۀ آن لازم نيست.

ص: 125

[سؤال 1369] 1880

2. در نماز اگر كسى در «بحول الله و قوته أقوم و أقعد» اكتفا كند به كلمه «بحول الله» فقط جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر به قصد ذكر بگويد اشكال ندارد.

قرائت و ذكر

[سؤال 1370] 223

3. در نمازها، واجب است كه در ركعت اول يا دوم، يكى از سوره هاى قرآن كريم را بخوانيم. آيا به جز 4 سوره اى كه سجدۀ واجب دارد، مى توانيم هر سوره اى كه دلمان خواست را بخوانيم - حتى بقره - يا خير؟

بسمه تعالى، اختيار داريد.

[سؤال 1371] 717

4. ما هو حكم المصلّي بالنسبة للقراءة؟ فهل يقصد حين القراءة في مثل «إيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إيَّاكَ نَسْتَعِيْنُ» المخاطبة مع الله أو يقصد القرآنية و لا يجوز له أن يقصد الدعاء؟ نرجو توضيح المسألة.

بسمه تعالى، يقصد القراءة الواجبة في الصلاة.

[سؤال 1372] 677

2 . آيا در نوافل هم بعد از حمد، در صورتى كه بخواهد سوره اى بخواند بايد آن سوره را كامل بخواند يا مى شود به چند آيه از يك سوره اكتفا كرد؟

بسمه تعالى، لازم نيست يك سوره كامل بخواند.

[سؤال 1373] 5063

2. آيا در نماز نافله شب سورۀ توحيد كه سه بار تكرار مى شود و همچنين بعد از

ص: 126

سورۀ توحيد، «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ» و «قُلْ أعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» بايستى «بسم الله الرحمن الرحيم» تكرار شود يا نه؟

بسمه تعالى، هر يك از سوره هاى قرآن، هر چند بار تكرار شود، بسم الله آن نيز تكرار بايد شود.

[سؤال 1374] 5459

2. شخصى نماز قضاى مادرش را مى خواند، بعداً متوجه مى شود كه بايستى در جهر و اخفات به وظيفه خود عمل مى نموده. لكن نمازهاى قضاى خوانده شده طبق وظيفه مادر انجام شده، آيا نمازهاى خوانده شده درست است يا بايد دوباره بخواند. البته اگر فرض كنيم پسر نماز مادر را بر خود واجب كرده.

بسمه تعالى، اعاده لازم نيست.

[سؤال 1375] 5459

7. اگر چنانچه شخصى در نماز ظهر حمد و سوره را بلند بخواند، اگر بعد از رفتن به ركوع يا قبل از آن بفهمد چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، صحيح است.

[سؤال 1376] 645

بسمه تعالى 22 / 9 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم

1. آيا نماز بر كودكان كر و لال كه از قدرت شنوايى و گويايى محرومند و با توجه به اين كه در حال يادگيرى هستند واجب است؟

بسمه تعالى، اگر بالغ هستند نماز بر آن ها واجب است و كيفيت آن در رساله ذكر شده است.

2. آيا نماز بر كودكان عقب ماندۀ ذهنى كه فقط قادر به تربيت پذيرى هستند واجب است؟

بسمه تعالى، اگر عاقل نباشند تكليف ندارند.

ص: 127

[سؤال 1377] 7006

6. چرا بعضى از نمازها را بلند و بعضى ديگر را آهسته مى خوانيم؟

بسمه تعالى، حكم شرع مطهر است؛ بايد از آن پيروى نمود.

[سؤال 1378] 1860

5. اگر شخصى در نماز ظهر سهواً حمد و سوره را بلند بخواند يا در نماز مغرب سهواً حمد و سوره را آهسته بخواند نمازش باطل است يا صحيح؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز صحيح است.

[سؤال 1379] 223

2. نمازهاى قضا به جز نماز ظهر و عصر را بايد با صداى بلند بخوانيم يا با صداى آهسته؟

بسمه تعالى، بلند بخوانيد.

[سؤال 1380] 1583

2. هل الجهر واجب في القراءة فقط، أم في جميع أجزاء الصلاة؟ و كذلك الإخفات؟

بسمه تعالى، في القراءة فقط.

[سؤال 1381] 1550

3. آيا همان طور كه بايد نماز صبح و نماز مغرب و عشا را بلند خواند، به همان صورت هم بايد قضاى آن ها را بلند خواند يا در قضاى نماز صبح و...آهسته خواندن اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، بايد بلند خوانده شود.

[سؤال 1382] 2021

2. مردى كه نماز جمعه نخوانده و مى خواهد نماز ظهر روز جمعه را بخواند، آيا

ص: 128

مستحب است و يا اصلاً جايز است كه حمد و سوره را بلند بخواند؟

بسمه تعالى، در نماز ظهر جمعه، بلند خواندن قرائت مستحب است؛ اگر چه احتياط در آهسته خواندن است.

[سؤال 1383] 1583

3. هل الإخفات أن نُظهر البحة؟

بسمه تعالى، لا بدّ من صدق الإخفات عرفاً.

[سؤال 1384] 646

بسمه تعالى 5 / 5 / 1361

1. اگر كسى در نماز حرفى را - اتفاقاً - نتواند از مخرجش تلفظ كند و چند بار تكرار كند و باز هم نتواند، چند بار تكرار كردن آن حرف جايز است؟ و اگر كسى به هيچ وجه نتوانست حرفى را از مخرجش تلفظ كند، حكمش چيست؟ من حرف (ض) را به هيچ وجه نمى توانم تلفظ كنم؛ گاهى تا چند بار هم تكرار مى كنم ولى باز هم از مخرجش نمى توانم ادا كنم؛ و اگر نماز جماعتى نباشد و كسى هم نباشد كه بشود به او اقتدا كرد، حكمش چيست؟

بسمه تعالى، اگر در يادگرفتن كوشش نمود و نتوانست ياد بگيرد، به همان نحو كه مى تواند بخواند صحيح است و تكرار لازم نيست؛ بلكه اگر تكرار، از روى وسوسه باشد جايز نيست.

2. اگر در نماز احتياط، اشتباهاً سورۀ دومى را شروع به خواندن كند و در وسط سورۀ دوم يادش بيايد كه نبايد بخواند و همان جا سوره را قطع كند و نماز را تمام كند، آيا نماز درست است؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. من اعمال مستحبى را زياد انجام مى دهم - مانند تعقيبات نمازهاى شب و روز، اعمال رجب، رمضان، شعبان، نماز پيغمبر صلى الله عليه و آله وسلم، فاطمه عليهاالسلام و امامان عليهم السلام، - و مى توانم بگويم كه تمام اعمال مستحبى را انجام مى دهم و خيلى ها هم اين را مى دانند؛ ولى با اين وصف وقتى جايى مهمانى هستم، در آن جا هم شروع به خواندن دعا و اعمال مستحبى مى كنم. آيا ريا مى شود؟ و يا بعضى

ص: 129

وقت ها كه حرف سر اين موضوعات مى شود، من هم مى گويم كه آن عمل را انجام دادم. آيا اين هم ريا مى شود؟

بسمه تعالى، اگر منظور، خودنمايى و نشان دادن عبادت به ديگران نباشد اشكال ندارد.

4. در احكام غيبت هست كه اگر مظلومى از ظالمى غيبت كند روا است و اشكالى ندارد. آيا اين

مشروط به اين است كه حتماً به گوش ظالم برسد؟ و اگر مظلومى پيش كسى از ظالمى شكايت كرد و مى داند كه هرگز به گوش ظالم نخواهد رسيد، باز هم اين، غيبت مى شود؟

بسمه تعالى، منظور، غيبت مظلوم از ظالم در مقام دادخواهى است.

5. دختر و پسرى قرار است سه ماه ديگر عقد دائم شوند و مهر عقد هم معلوم است و در اين مدت سه ماه مى خواهند صيغۀ محرميت بخوانند. آيا اين صيغه، باز هم مهر دارد؟

بسمه تعالى، مهر عقد دائم، مربوط به عقد متعۀ قبلى نيست و عقد متعۀ قبلى براى خود جداگانه بايد حساب شود.

6. كسى كه مى خواهد كفارۀ روزه را روزه بگيرد و يادش نيست كه چه سالى كفاره برايش واجب شده است، حال كه مى خواهد روزه بگيرد اگر در نيّت فقط بگويد كفارۀ روزه را مى گيرم و قيد نكند مال چه سالى است، قبول است و اگر قبول نيست چه نيتى بكند؟ و آيا اگر كفارۀ روزه هم چند سالى بگذرد باز مثل روزۀ قضا كفاره به آن تعلق مى گيرد.

بسمه تعالى، تأخير روزۀ كفاره، كفارۀ تأخير ندارد و تعيين سال و روز لازم نيست.

7. اخيراً در بين خانم ها رايج شده است كه در ماه رمضان قرص جلوگيرى از حيض مى خورند تا بتوانند روزه ها را بگيرند و قضاى روزه اى به گردنشان نيفتد، آيا اين عمل جايز است و در ضمن در موقع سفر به حج هم اين كار را مى كنند، آيا در سفر به حج هم جايز است. و در آخر آيا اين عمل حرام خدا را حلال كردن نيست.

بسمه تعالى، اگر موجب ضرر براى شخص نباشد اشكال ندارد.

8. در خيابان فدائيان اسلام تهران نوشته هايى به اين مضمون هست از قول رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم كه از زن فرمان مبريد كه هلاک مى شويد آيا اين عبارت درست است يا نه؟ و اگر درست است با اين فرمودۀ شما كه مرد از دامن زن به معراج مى رود چطور مى شود؟ ثانياً: در اين زمان از انقلاب كه منافقين و ضد انقلاب و خلاصه كسانى كه به انقلاب اسلامى ايمان ندارند و مرتب در پى فرصتى هستند مسأله اى را عنوان كنند و از آن به ضرر طبقه اى از اسلام علم كنند مانند همين مسألۀ فوق آيا اين طور نوشته ها جايز است و اگر جايز نيست چرا بعضى اين كارها را مى كنند و آيا برايشان مقرراتى نيست؟

ص: 130

بسمه تعالى، امثال مطلب فوق يک دستور اخلاقى به حساب نوع است و موارد مختلف است و منافات با ارزش و احترام زن ندارد.

خدايا! خدايا! تا انقلاب مهدى (علیه السلام) خمينى را نگه دار

[سؤال 1385] 647

بسمه تعالى 20 / 4 / 1361

خدمت امام عزيز و گرامى، پس از عرض سلام و ارادت، خواهشمند است به سؤالاتى كه از طرف چند نفر از دوست داران آن حضرت مطرح است پاسخ بفرماييد.

1. آيا انسان مى تواند با توجه به اين كه نمازهايى به گردن دارد در جبهه شركت كند؟ البته منظور اين است كه نمازهايش را در گذشته خوانده باشد ولى در حمد يا سوره، صدا و يا تلفظى را اشتباه گفته است. اگر شخصى با داشتن چنين حالتى شهيد شد، آيا نمازها را بايد به وسيلۀ شخص ديگرى به جا آورد؟

بسمه تعالى، اگر در حمد و سوره اشتباهاً غلط تلفظ كرده، نماز صحيح است و اعاده ندارد. داشتن نماز قضا بر عهده، مانع رفتن به جبهه نيست.

2. آيا فقط در صورت اشتباه داشتن در حمد يا سوره بايد نمازها را دوباره به جا آورد يا در صورت اشتباه داشتن در ساير قسمت هاى نماز نيز بايد نماز را دوباره خواند.

بسمه تعالى، در غير اركان نماز اگر سهو و اشتباهى رخ داده، نماز اعاده ندارد.

3. زمان بلوغ انسان كه تكاليف مذهبى به عهدۀ او گذاشته مى شود چه وقتى مى باشد؟ آيا فقط با رويش موهاى زايد، تكاليف مذهبى بر او واجب مى شود؟

بسمه تعالى، علامت هاى بلوغ شرعى در رسالۀ عمليه مذكور است.

4. آيا مى شود بر حسب اين كه مردم به شخصى اقتدا مى كنند، ما نيز اقتدا كنيم؟

بسمه تعالى، اگر موجب اطمينان به عدالت امام شود مانع ندارد.

5. آيا استفاده از وسايل ارگانى كه شخص، عضو آن ارگان شبانه روزى مى باشد جايز است؟ ضمناً اجازۀ استفاده از آن وسايل را مسئولين بالاتر داده اند. علاوه بر اين، بابت استفاده از آن وسايل، پول آن را به حساب همان ارگان واريز نمايد (به طور تخمين)؛ مانند استفاده از موتورسيكلت، ماشين، تلفن، خودكار، و غيره.

ص: 131

بسمه تعالى، استفاده از اموال دولتى، تابع مقررات دولت اسلامى است و بدون اجازۀ مسئولين مربوطه جايز نيست.

6. آيا خمس پول را مى شود به حساب جبهۀ جنگ يا 100 امام و يا دولت و غيره واريز كرد؟ (در غير اين صورت، به چه كسى بايد سپرد؟)

بسمه تعالى، بدهى بابت سهمين شريفين را مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

7. آيا حق امام را جهت تعمير مسجد مى توان داد؟ ضمناً حق سادات را به ساداتى كه شناخته شده مى باشند مى توان داد؟

بسمه تعالى، در قسمت سهم مبارک امام عليه السلام، با ذكر خصوصيات استجازه نماييد؛ و سهم سادات متعلق به مال خودتان را مجازيد به سادات فقير عفيف متدين بدهيد.

8. آيا زكات به سكه هاى طلايى كه به عنوان هديه به شخصى داده اند تعلق مى گيرد؟ و در صورت تعلق گرفتن، به چه كسى بايد داد؟ مثلاً مى شود به حساب جبهه جنگ و يا دولت واريز كرد؟ آيا زكات سال هاى گذشته را نيز بايد داد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر شرايط وجوب زكات در آن جمع باشد و به حد نصاب برسد، زكات دارد و براى هر سال جداگانه زكات دارد و صرف آن براى جبهه مانع ندارد.

9. اگر مقدارى از خمس پولى را داده و قبل از دادن بقيۀ خمس آن، پول را تماماً انفاق كند، آيا خمس بقيۀ پول را بايد داد يا نه؟

بسمه تعالى، پولى كه خمس به آن تعلق گرفته بايد خمس آن پرداخت شود.

10. پول حجى كه واريز شده و نوبت حج، دو سال بعد مى باشد، آيا با گذشتن يک سال، خمس به آن

پول تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر از قبل مستطيع بوده و رفتن به سفر حج واجب، منوط به باقيماندن پول در حساب است، خمس ندارد وگر نه خمس دارد.

[سؤال 1386] 648

بسمه تعالى 26 / 10 / 1361

امام عزيز و مهربان! من يك مسأله شرعى داشته ام؛ و آن اين است كه من به صورت عربى نمازم را نمى خواندم يعنى «ع» كه از حلق بيرون مى آيد نمى كشيدم؛ چون تا كنون كسى در اين مورد به من چيزى نگفته؛ ولى حالا فهميدم كه بايد نماز و قرآن را به

ص: 132

صورت عربى خواند و نخواندن آن به اين صورت باطل است و اين براى من مسأله اى شده است.

ديگر اين كه اگر 4 فرسخ برويم از محل و مكان خود، نماز را شكسته مى خوانيم؛ ولى در مورد آمدن تهران فرق مى كند. من در رشتۀ دينى در مركز تربيت معلم شرافت درس مى خوانم كه تازه آمده ايم و تازه مى خواهيم درسمان را شروع كنيم؛ اما اين مسأله پيش آمده كه ما بايد 10 روز در اين جا مستقر شويم و تا اين مدت نمازمان را شكسته بخوانيم و چون به جاى ديگرى منتقل مى شويم، بايد تا مستقر شدن در جاى ديگر تا 10 روز نمازمان را شكسته بخوانيم. اين مسأله چگونه است؟

در خاتمه، رهبر بزرگ آرزو دارم كه براى من و براى همه، طلب آمرزش گناهان را بكنى. ما تا كنون خطا زياد كرده ايم اما تصميم گرفته ايم كه راه سير الى الله را برويم و آرزو داريم كه شما براى ما آرزوى شهادت بنمايى؛ اگر باعث زحمت شما نشود.

بسمه تعالى، نمازهايى كه قبلاً خوانده ايد قضا ندارد و از اين به بعد، به طور صحيح بخوانيد؛ ولى از وسوسه و خواندن به كيفيت غيرمتعارف اجتناب كنيد؛ و چنانچه تهران وطن شما نيست، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله آن، حكم مسافر داريد و بايد نمازتان را شكسته بخوانيد.

[سؤال 1387] 244

19. اگر نمازگزار اذكار مستحب را صحيح تلفظ ننمايد نماز او چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، نماز باطل نمى شود.

[سؤال 1388] 716

2. در موقع بلند شدن در نماز، به جاى «بحول الله و قوّته أقوم و أقعد» مى خواندم: «بحول الله و قوته أقوم واقعُدْ» آيا نمازم صحيح است يا باطل؟ در صورتى كه نمى دانستم.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 133

[سؤال 1389] 1375

7. نمازهايى كه تا چند سال پيش خوانده ام اشكالى نظير صحيح تلفظ كردن «ظ» و «ض» و از اين قبيل داشته است، آيا بايد اعاده شود؟ و اگر هنگام تلفظ «سمع الله لمن حمده» خلط و مزج شده است - يعنى به صورت «سمع اله هُلمن حمده» تلفظ شده است و قيام متصل به ركوع در حالت سكون نبوده و بدن حركت كرده است آيا بايد اين نمازها اعاده بشود؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، نمازهاى گذشته قضا ندارد.

[سؤال 1390] 649

بسمه تعالى

دفتر محترم امام خمينى، سلام عليكم

لطفاً راجع به مسأله 1001 از رسالۀ حضرت امام كه برايم واضح نيست نظر و فتواى امام را بيان فرماييد:

1. مسأله 1001 كه راجع است به خواندن نمازهاى گذشته كه از نظر اداى مخارج حروف اشكال داشته و ناصحيح بوده است، در يك نوع رساله نظر امام اين است كه صحيح است نمازهاى گذشته، ولى گويا با فتواى جديد، آن ها را باطل مى داند. خواهشمند است دربارۀ دو نوع رساله توضيح فرماييد.

بسمه تعالى، اگر موقع خواندن نماز، قرائت خود را صحيح مى دانسته و بعداً معلوم شد اشتباه بوده نماز صحيح است و اعاده و قضا ندارد اگرچه احوط استحبابى اعاده است.

2. دربارۀ دادن يك يا چند مدّ طعام به فقير، اين امر را چگونه بايد اجرا كرد؟ آيا بايد مستقيماً به فقير داد؟ در آن صورت، شرط فقر چيست؟ در صورتى كه راه هاى ديگرى مثل فرستادن براى دفتر امام و غيره هست، ذكر فرماييد.

بسمه تعالى، كفاره بايد طعام باشد و به فقير داده شود و مانع ندارد بدهكار، وكيل كند ديگرى را در رساندن كفاره به فقير.

ص: 134

[سؤال 1391] 5525

5. آيا نمازهايى كه از سن نه سالگى تا به حال خوانده ام و تا دو سال پيش تلفظ آن ها صحيح نبوده، بايد قضا و ادا شود يا اصلاً لزومى ندارد؟

بسمه تعالى، چنانچه با اعتقاد صحت خوانده شده و بعد به غلط بودن پى برده ايد، قضا واجب نيست.

[سؤال 1392] 650

بسمه تعالى 11 / 11 / 1361

با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى و شهداى گلگون كفن انقلاب

با سلام خدمت برادران مسئول دفتر امام، مسائلى براى اين حقير پيش آمده كه تقاضامندم با پاسخ به اين سؤالات، اشكالات را رفع نماييد.

1. اگر كسى چندين سال، كلماتى از نمازش را اشتباهاً تلفظ كرده و بعداً فهميد، آيا بايستى كه قضاى آن را به جا آورد؟

بسمه تعالى، اگر تقصيرى در يادگرفتن نمازش نكرده قضا ندارد.

2. اگر كسى در جبهه، قتل غير عمدى انجام دهد و خانوادۀ مقتول هم رضايت دهند، مسئوليت شرعى

ديگرى هم دارد؟ و اگر كفاره دارد، بايد شصت روز روزه را به طور متوالى بگيرد؟

بسمه تعالى، چيزى بر او نيست.

3. كسى كه در چندين سال پولى جمع كند كه خانه تهيه نمايد، آيا به آن پول، خمس تعلق مى گيرد؟ و اگر پول نقد نبوده است بلكه به صورت زمين بوده يا مصالح چطور؟ و آيا مى توان خمس را در چند سال پرداخت نمود؟

بسمه تعالى، پول جمع شده را اگر از درآمد كسب و حقوق تهيه كرده خمس دارد و اگر در بين سال پول را در مصالح صرف كرده خمس واجب نيست.

[سؤال 1393] 651

بسمه تعالى 28 / 8 / 1360

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله بقاؤه، سلام عليكم

ص: 135

پس از اظهار ارادت و بندگى نسبت به ذات اقدس الهى و درود بر پيغمبر و جانشينان برحقش، درود بر نايب حضرت بقية الله، حضرت امام خمينى

غرض از مزاحمت اين بود كه چند مسأله اى براى اين جانب مطرح است كه خواهشمندم جواب آن ها را لطف بفرماييد.

1. در موقع خواندن سورۀ حمد، بعضى از افراد «إيّاكَ نَعْبُدُ وَ إيّاكَ نَسْتَعِينُ»را به صورت «اِيّاكنع بُد و اِيّاكَنَ سْتَعينْ» مى خوانند. آيا اين صحيح است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد؛ مگر آن كه طورى ادا كنند كه غلط شود.

2. آيا از خمس و سهم امام عليه السلام مى توان به افراد غير سيد پرداخت كرد؟

بسمه تعالى، بدون اجازه نبايد داد، ولو به سيد.

3. در كتاب قصص الانبيا تأليف مولانا محمد جويرى در بيان آفرينش مطالبى مرقوم شده است. آيا تمام آن ها صحيح است و مى توان به عنوان مدرك از آن ها براى پاسخ به افراد مشرك و بى نماز و غيره استفاده كرد؟

بسمه تعالى، به نحو نقل از كتاب و احتمال مانع ندارد.

[سؤال 1394] 652

بسمه تعالى 8 / 12 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته، سلام عليكم، مستدعى است به سؤال زير جواب مرقوم فرماييد. با عرض تشكر

در مسأله 1001 بعضى رساله هاى توضيح المسائل آمده است: «اگر انسان، كلمه اى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، بايد دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نمايد». و در عروة الوثقى (احكام قرائت، مسأله 60، جلد دوم) فرموده اند كه احتياط مستحب، در اعاده يا قضا است، و حضرت امام حاشيه اى برخلاف ندارند. مستدعى است تكليف را مشخص فرماييد.

بسمه تعالى، اگر در يادگرفتن قرائت كوتاهى نكرده، صحيح است و قضا لازم نيست.

ص: 136

[سؤال 1395] 653

بسمه تعالى 17 / 1 / 1362

شوراى محترم استفتاى حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

پس از اهداى سلام، محترماً نظر حضرت امام، مدّ ظله را در خصوص مسأله ذيل مرقوم فرماييد:

اگر انسان در نماز كلمه اى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، آيا بايد دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر كوتاهى در يادگرفتن قرائت نماز نكرده نمازش صحيح است و دوباره خواندن لازم نيست.

[سؤال 1396] 2033

7. كسى كه مدتى نمازها را صحيح خوانده، ولى در مخرج (ظ) اشتباه تلفظ مى كرده، مثلاً (سبحان ربى العظيم) را با (مخرج ذ) تلفظ مى كرده، آيا اعاده دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نمازها صحيح است و اعاده ندارد.

[سؤال 1397] 1750

2. حقير پس از گذشت چهار سال از سن بلوغم (حدوداً) تلفظ هاى صحيح در قرائت نماز را رعايت كرده ام؛ ولى در چهار سال فوق الذكر، شايد در دو سال دوم آن، متوجه وجوب قرائت صحيح شدم؛ ولى به علت كم عقلى و جو آن زمان كه بيشتر انقلابى بودم تا شرعى، متأسفانه اعتنا نكردم به رعايت قرائت صحيح، تكليف حقير چيست؟

بسمه تعالى، اگر قرائت را صحيح خوانده باشيد يا در يادگرفتن آن كوتاهى نكرده باشيد، صحيح است.

[سؤال 1398] 1584

3. شخصى در نمازهايش هميشه كلمۀ «صراط المستقيم» را غلط مى خواند؛ يا در

ص: 137

تسبيحات اربعه، كلمۀ آخر يعنى «الاّ الله و الله اكبر» را غلط مى گفت؛ مثلاً «الاّ الله» را در آخر كه مى بايست حرف آخر «ه» با صداى كوتاه خوانده شود، با صداى بلند يعنى «هو» مى خواند و مى گفت «لا اله الا الله هو». تكليفش چيست؟ آيا بايد بعد از ده سال تمام نمازهايش را قضا به جا آورد؟

بسمه تعالى، نمازهاى گذشته، اعاده و قضا ندارد.

[سؤال 1399] 654

بسمه تعالى

با عرض سلام و ضمن آرزوى سلامتى براى شما رهبر عزيز

چند سؤالى دارم كه منتظر پاسخ آن هستم.

1. من مدتى در نماز، تلفظ (ظ) و (ض) را به جاى هم مى گفتم و نمى دانم تعداد آن نمازها چندتا هست. آيا حالا كه متوجه اشتباهم شدم، بايد نمازها را اعاده كنم يا نه؟ در صورت مثبت بودن جواب، چه تعداد نماز بخوانم؟

بسمه تعالى، اگر در يادگرفتن نماز كوتاهى نكرده ايد قضا ندارد.

2. آيا با شستن لباس نجس در لباسشويى هايى كه به آب لوله كشى وصل است، پاك مى شود يا خير؟ (با توجه به اين كه آب، قطع و وصل مى شود).

بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست، يک مرتبه با آب لوله يا دو مرتبه با آب قليل بشويد پاک مى كند.

3. اشيايى كه از كوچه و خيابان پيدا مى كنيم، آيا مى توانيم آن ها را براى استفاده خود برداريم يا خير؟ (البته اشياى كم قيمت؛ مثل ميخ و ...).

بسمه تعالى، احكام مربوط به چيزى كه انسان پيدا مى كند، در رساله ذكر شده است.

[سؤال 1400] 655

بسمه تعالى

ضمن عرض سلام

امام خمينى در مسأله 1000 از رساله، قريب به اين مضمون مى فرمايند:

ص: 138

اگر يكى از كلمات نماز، تا حالا اشتباه تلفظ مى شده و يا ... - آن طور كه ذكر كرده اند - نماز باطل است. مى خواستم آگاه شوم كه آيا اگر از روى جهالت بوده، نمازهايى كه تا به حال خوانده ايم اشتباه و باطلند و همچنين بايد دوباره آن ها را ادا كنيم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در يادگرفتن قرائت تقصير نكرده باشد، نماز او صحيح است و قضا ندارد.

[سؤال 1401] 634

2. شخصى اگر قرائت نماز را به خوبى نمى داند؛ مثلاً «ح» را «ه » بخواند يا برعكس و يا... آيا بايد (واجب است) در نماز جماعت شركت كند؟ و اگر شركت كند چگونه؟

بسمه تعالى، شركت در نماز جماعت واجب نيست. بايد سعى كند قرائت را به نحو صحيح ياد بگيرد.

[سؤال 1402] 656

بسمه تعالى 23 / 12 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام عليكم

با توجه به مسأله 1001 از توضيح المسائل جناب عالى: «اگر انسان كلمه اى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، نمازش صحيح است، به احتياط مستحب دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد».

اگر كسى حمد و سوره را بداند اما بدون رعايت مخارج حروف و همچنين ساير اذكار نماز را، مثلاً ذكر ركوع را اين طور بگويد: «سبحان ربى العظيمْ و بحمده»؛ يعنى كه حرف «ميم» را وقف كند و بلافاصله جملۀ «و بحمده» را بگويد. بعضى از افراد به او تذكر دهند كه بايد مثلاً حرف «عين» اين طور بايد گفته شود و فلان حرف فلان طور. اما اين گفته ها در شخص اثر نگذارد، به دليل اين كه اين شخص تازه با دينش آشنا شده بود و وارد به مسائل نبود كه اين تذكرات براى او لااقل شک ايجاد كند و او به تحقيق

ص: 139

بپردازد و چون سواد عربى او هم كم بود و نمى دانست كه اگر مثلاً كلمه «صمد» با تلفظ «ص» نگويد كلمه معناى ديگر پيدا مى كند و معناى كلمه عوض مى شود و نماز باطل مى گردد. حال بفرماييد نمازهايى را كه اين شخص بدين صورت خوانده است، قضايش واجب است يا مستحب؟

بسمه تعالى، درصورتى كه از جهت غفلت و عدم التفات، اشتباهى در قرائت و يا ذكر شده، قضا واجب نيست.

[سؤال 1403] 657

بسمه تعالى

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. در مورد قرائت صحيح نماز كه در رسالۀ حضرت عالى در مسأله هزارم آمده است اين سؤال مطرح است كه اگر كسى اصلاً از اين مسأله اطلاعى نداشته و كسى هم براى او نگفته است و تا كنون نماز را از نظر قرائت صحيح حروف، غلط خوانده است؛ آيا بايستى تمام نمازهاى قبلى را قضا نمايد؟ و آيا اين حكم نيز در مورد عامۀ مردم كه تا كنون سال هاى زيادى است نماز را غلط خوانده اند نيز صادق است؟

بسمه تعالى، اگر در وقت خواندن آن ها را صحيح مى دانسته نمازش صحيح است.

2. با توجه به جو فكرى كه در زمان طاغوت به خصوص بر جوانان مملكت به وجود آورده بودند و

آن ها را يا از احكام اسلام به دور و يا بى تفاوت مى نموده اند؛ اگر كسى در آن دوران به سن بلوغ برسد و او اصلاً نه به اسلام آشنا و متعهد بوده و نه خانوادۀ او به او امر مى كرده اند؛ آيا بايستى نماز و روزه هايى را كه در آن موقع نگرفته - اكنون كه آگاه و متعهد نسبت به احكام اسلامى شده است - قضاى آن ها را به جا بياورد؟

بسمه تعالى، نماز و روزه هاى فوت شده را بايد قضا كند.

3. از چه موقع احكام اسلام (روزه، نماز و...) بر مرد و زن واجب است و آيا اگر فقط سن انسان در بلوغيت او مؤثر است و يا اين كه اگر نشانه هاى ديگر بلوغيت در او نبود، هنوز بالغ نشده است؟

ص: 140

بسمه تعالى، بر دختر تمام شدن نه سال است و در پسر يكى از علائم سه گونه است كه در رساله مذكور است.

4. آيا مى توان خمس را به حساب 100 امام واريز نمود و اگر نه، چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاونى اسلامى قم حواله كنيد.

5. آيا اگر والدين به فرزند خود احتياج داشته باشند و اجازه ندهند كه به جبهه برود، مى تواند بدون رضايت والدين برود؟ والسلام

بسمه تعالى، تا جبهه ها نياز به نيرو دارد، اذن والدين شرط نيست.

[سؤال 1404] 2899

2. اگر در اذكار نماز مخارج حروف را از روى جهل، اشتباه تلفظ كند، بايد نمازها را دوباره قضايش را بخواند؟

بسمه تعالى، اعادۀ نمازها لازم نيست، اگرچه احوط است.

[سؤال 1405] 658

بسمه تعالى 15 / 10 / 1361

حضور مبارك حضرت مستطاب حجت الاسلام و المسلمين، آيت الله العظمى الامام الخمينى، متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

بعد التحية و السلام، دوام ظل شريف را مسئلت داشته و ملتمس دعا هستم.

در كلمات عَلَيْهِم، عَلَيْكُم، عَلَيْنا و... از اجزاى صلاة حرف لام مفتوحاً آمده است، ولى در وقت تلفظ و قرائت عَلِيْهم، عَلِيكُم و... قرائت مى شود. حتى عند اهل اللسان و الفصحاء من العرب. و همچنين حرف غين و لام در كلمات (غَيْر و لَيْلَة) گاهى (غِيْر و لِيْلَة) قرائت شده و گفته مى شود قرائت صحيح اين حروف مفتوحاً همين است و در قرائت مكسور (غير و ليلَه) بايد خوانده شود. در صورت تخلف تكليف اعمال سابقه چيست؟ به هر حال نظر شريف مرقوم شود؛ جزاكم الله خيراً.

بسمه تعالى، بايد به فتحه خوانده شود و چنانچه به نحوى بخواند كه نزد عرف عرب صحيح باشد اشكال ندارد.

ص: 141

[سؤال 1406] 659

بسمه تعالى

الحمدلله رب المستضعفين، و السلام على سيدنا محمد صلى الله عليه و آله وسلم

با درود به روان شهدا و با سلام فراوان به شما، آن پير پارساى طريقتمان

خواهشمندم كه به سؤالات زير پاسخ بفرماييد.

1. با توجه به اين كه در تلفظ حرف (ض) در تجويد چند قول وجود دارد، خواهشمندم بفرماييد شما به كدام قول عمل مى كنيد؟ (يك قول مى گويد كه برخورد نوك زبان با دندان آسيا؛ يك قول هم مى گويد كه برخورد كنارۀ بن زبان با دندان آسيا)

2. در تلفظ (ط) به كدام قول عمل مى كنيد؟ (مخرج حرف ط را كجا مى دانيد؟)

3. در تلفظ (ظ) به كدام قول عمل مى كنيد؟ (مخرج حرف ظ را كجا مى دانيد؟)

بسمه تعالى، 1 و 2 و 3، شناختن مخارج حروف طبق قول علماى تجويد واجب نيست. بايد تلفظ هر حرف به نحوى باشد كه در عرف عرب صدق كند آن حرف ادا شده.

4. آيا اگر امام جماعتى نمى دانست نمازش درست نيست يعنى يقين به صحت داشت، بعد كه فهميد، بايد نماز مأمومين را قضا كند؟

بسمه تعالى، تكليفى نسبت به مأمومين ندارد و نماز آن ها قضا ندارد.

5. آيا وقتى كه نذر كرديم و يك مدتى از نذر گذشت، مى توانيم آن را عوض كنيم؟ مثلاً نذر كرديم كه تا آخر عمر اگر فلان كار مكروه را انجام داديم، دو ركعت نماز بخوانيم؛ آيا بعداً مى توانيم اين دو ركعت را كم يا زياد و يا مثلاً تبديل به روزه، وضو، غسل كنيم يا به يكى از اين ها؟

بسمه تعالى، بعد از تحقق نذر نمى توان آن را تغيير داد.

[سؤال 1407] 214

3. آيا ادا كردن كلمات در نماز از مخرج واقعى شان واجب است؟

بسمه تعالى، بايد كلمات طورى ادا شود كه عرف عرب آن را صحيح بداند.

ص: 142

[سؤال 1408] 660

بسمه تعالى 25 / 10 / 1361

سلامٌ عليكم و على عباد الله الصالحين

و اما بعد: پس از عرض سلام و آرزوى سعادت و سلامت براى آن رهبر عزيز و گرامى، چند سؤال داشتم كه با كسب اجازه از شما، آن ها را بازگو مى نمايم:

1. عده اى هستند كه در لحن خواندن سورۀ حمد «مالِكِ يَوْمِ الدين» را «مالكي يوم الدين» مى خوانند و يا «غيرِ المغضوبِ عليهم» را «غير المغضوبي عليهم» مى خوانند؛ سؤال اين بود كه صحيح اين تلفظ چيست؟ يا «سبحان ربّي العظيم و بحمده» را «سبحان ربّي العظيمي و بحمده» مى خوانند؛ يا «اللهمّ صلّ على محمد و آل محمد» را «صلّي...» مى خوانند. ولى عده اى ديگر مغضوب گويند؛ لذا تقاضامنديم تلفظ صحيح اين را بفرماييد.

بسمه تعالى، بايد به كسره خوانده شود و اگر كمى اشباع شود بدون تبديل به «ياء» مانع ندارد.

2. اين جانب دو سال روزه نگرفته ام (يعنى بدون دليل؛ نه مريض بودم و نه چيز ديگرى) بايد چند ماه روزه بگيرم؟ و نيت چه باشد؟

بسمه تعالى، اگر عمداً روزه نگرفته ايد كفاره دارد و در رساله ذكر شده است.

3. در نيت جماعت آيا حتماً بايد نام امام و پيشنماز برده شود يا اين كه «نماز ظهر را به امامت امام حاضر به جاى مى آورم قربةً الى الله تعالى»؟

بسمه تعالى، كافى است و اسم بردن لازم نيست.

[سؤال 1409] 661

بسمه تعالى 20 / 5 / 1361

محضر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

لطفاً پاسخ دو سؤال ذيل را مرقوم فرماييد:

1. چنان كه قبلاً هم در نامه اى برايتان نوشتم و فكر مى كنم نرسيده باشد، قرّاء يزد،

ص: 143

واو ما قبل مفتوح را نزديک به ضمه و ياء ماقبل مفتوح را نزديك به كسره تلفظ مى نمايند، مثل «يوم الدين» يا «السلام عليك» و من هم همان طور تلفظ مى كردم و حالا كه به اصفهان آمده ام قرّاء اصفهانى آن را غلط مى دانند؛ بفرماييد تلفظ قديمم صحيح بوده و نمازهاى سابقم درست است يا نه؟

بسمه تعالى، نمازهاى گذشته محكوم به صحت است.

2. بفرماييد شركت در نماز جمعه، در حال حاضر واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

[سؤال 1410] 662

بسمه تعالى 24 / 8 / 1359

محضر شريف آيت الله العظمى رهبر كبير عالى قدر، مفتى عصر، نايب الامام، رهبر انقلاب، حضرت مستطاب جناب آقاى خمينى، متع الله المسلمين بطول عمره

1. در رساله وسيلة النجاة محشى به حاشيه شريف مدّ «و لا الضآلين» احتياط واجب است اما در رساله توضيح المسائل واجب نيست. كدام يك نظر شريف است؟

بسمه تعالى، احوط مراعات است.

2. غسل دادن در خانه ميت جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

3. الكل پاك است و يا خير؟

بسمه تعالى، الكل صنعتى اگر علم به نجاست آن نباشد پاك است.

4. اگر مهريه زوجه مثلاً صد هزار تومان باشد مستطيعه است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شوهر اقدام به نفقه او دارد و مى تواند مهريه را وصول كند و به حج برود، مستطيع است.

5. وقت شناسى در اوقات صلوات به چه چيز است؟

بسمه تعالى، در رساله عمليه ذكر شده است.

ص: 144

[سؤال 1411] 663

بسمه تعالى 21 / 12 / 1361

محضر مبارک رهبر انقلاب آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله

پس از عرض سلام، به شرف عرض حضرت عالى مى رسد خواندن و قرائت قرآن كريم به روش قرائت قراء سبعه و بقيه قراء در نماز چه حكمى دارد؟ مستدعى است نظر مبارك را بفرماييد.

بسمه تعالى، خواندن نماز به قرائت يكى از قراء معروف مانع ندارد، اگرچه احوط آن است كه به همان كيفيت كه در قرآن است بخوانند.

[سؤال 1412] 160

2. اگر كسى تحت هيچ شرايطى نتواند حمد و سوره را به طور صحيح بخواند و امام جماعت هم وجود نداشته باشد، آيا مى تواند به طور فرادا نماز بخواند؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، خواندن فرادا مانع ندارد، حتى با تمكن از جماعت.

[سؤال 1413] 664

بسمه تعالى

حضور محترم مسئول دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

با احترام، مقتضى است سؤالات ذيل را از حضرت امام پرسيده و جواب آن را كه به مهر ايشان ممهور گرديده است - در صورت امكان - براى اين جانب ارسال نماييد.

1. گفتن أعوذ بالله مِنَ الشيطانِ الرجِيم در قبل از قرائت قرآن واجب است يا مستحب؟ پيش از شروع نماز چطور؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

2. در رساله آمده است كه از مكروهات نماز است اقتداى كسى كه نمازش را تمام مى خواند به كسى كه نمازش را شكسته مى خواند و بالعكس، آيا اين فتوا همچنان به قوت خودش باقى است؟

ص: 145

بسمه تعالى، فتوا تغيير نكرده است و منظور از كراهت، قلّت ثواب است و نماز جماعت صحيح است.

3. پشت سر امام جمعه ها صحبت كردن، به عنوان مثال: گفتن اين كه فلانى نمى تواند خوب جملات را به هم ربط دهد و يا فلانى خيلى قضيه را كش مى دهد، آيا غيبت محسوب مى شود؟ و در اين صورت، فردى كه اين جملات را گفته، چه بايد بكند؟ و آيا پشت سر مسئولين كشورى هم نمى توان صحبت كرد؟

بسمه تعالى، عيب جويى از مؤمنين جايز نيست و بايد توبه كند.

4. ديدن بدن لخت مرده و يا عكس لخت بدن فردى كه مرده است براى همسرش اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1414] 501

2. آيا على الاصول فرد مصلى (به استثناى حالت تكبيرة الاحرام و قيام متصل به ركوع) مجاز است يكى از دو پا را ولو به مدت كوتاهى عمداً به شكلى از زمين بلند كند كه حالت اتصال پا با زمين قطع شود يا خير؟ آيا اين عمل انفصال موجب اخلال در قيام محسوب و مبطل نماز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و مبطل نيست، ولى در حالى كه مشغول به قرائت يا تسبيحات اربعه است اين عمل را انجام ندهد.

[سؤال 1415] 712

3. قبلاً سؤال شده بود كه اگر در نماز، در حال قرائت يا اذكار و كلمات ديگر، اگر چند حرف از يك كلمه را گفت، جايز است رها كند و دوباره آن كلمه را بگويد و ادامه دهد و حال آن كه عروه در آداب قرائت، مسأله 45 دلالت دارد بر بطلان و ابطال و تعليقه هم ندارد؛ كدام صحيح است؟ و على كل حال، اگر در كلمه اى اشتباه يا سكته رخ دهد، آيا مى شود از چند كلمه قبل آن شروع نمود و دوباره قرائت كرد يا نه؟ و آيا فرق است بين قرائت و اذكار و بين تشهد و سلام؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه قبلاً نوشته شده و مربوط به مسأله 45

ص: 146

نيست؛ اعادۀ كلمه يا كلمات در فرض سؤال، مانع ندارد ولى اگر شك ناشى از وسوسه باشد نبايد اعتنا كند.

[سؤال 1416] 665

بسمه تعالى 11 / 5 / 1361

حضور محترم خدمتگزاران دفتر امام خمينى كه شب و روز خود را وقف خدمت مردم نموده اند، سلام عرض مى كنم.

جوانى هستم بيست ساله و اكنون در جبهه هستم. از پنج سال پيش كه من به بلوغ سنى رسيدم تكليف خود را كه همان نماز و غيره است انجام مى دادم؛ ولى اوّلاً، فكر مى كردم «سمع الله لمن حمده» ذكرى واجب است و ثانياً، فكر مى كردم مانند «بحول الله و قوّته أقوم و أقعد» بايد آن را در حال برخاستن گفت و پنج سال است كه همين طور نماز مى خواندم، ولى اكنون مى فهمم كه بدن بايد حالت سكون را داشته باشد. هنگامى كه سر از ركوع بر مى داريم در حال بى حركتى بدن «سمع الله لمن حمده» را بگوييم. حال آيا بايد من تمام نمازهايم را قضا كنم. خواهشمندم به درد دل من برسيد و اين مسأله را هرچه زودتر جوابش را بنويسيد كه زياد ناراحتم كرده است؟

بسمه تعالى، قضا و اعاده لازم نيست.

[سؤال 1417] 704

3. آيا تكان هاى مختصر هنگام خواندن اذكار در نماز، چنان كه سهواً انجام شود و نمازگزار نتواند مانع آن شود، باعث ايجاد اشكال در نماز مى شود؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1418] 1875

5. اگر كسى در تشهد، در كلمۀ «و رسوله» بعد از ادا كردن، يقين ندارد كه صحيح ادا كرده، ولى ظن قوى دارد كه صحيح گفته، آيا جايز است احتياطاً تكرار كند يا نه؟

بسمه تعالى، احتياط مانع ندارد.

ص: 147

[سؤال 1419] 2673

4. براى تلفظ صحيح (تجويد) حمد و سوره و ديگر قرائت هاى نماز پيش افراد تقريباً آگاه رفته ام و مطالعات كمى داشته ام و مى توانم بگويم كه صحيح تلفظ مى كنم و تقريباً بيشتر اوقات، مثلاً لفظ تكبيرة الاحرام و ديگر قرائت هاى نماز را چندين بار تلفظ مى كنم كه تقريباً بيشتر اوقات مرا از معنويت نماز دور كرده و زياد در اين باب شک مى كنم. لطف بفرماييد تكليف من چيست؟

بسمه تعالى، اعتنا به شک نكند و در تكبيرة الاحرام اگر دو مرتبه بگويد اشكال پيدا مى شود.

[سؤال 1420] 1050

4. آيا اگر انسان در بعض قسمت هاى نماز، حضور قلب نداشته باشد و قبل از رسيدن به ركن (ركوع مثلاً) متوجه شود از «إهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ...» به بعد، حضور خود را از دست داده، مى تواند بازگردد و دوباره از همان جا نماز را ادامه دهد؟

بسمه تعالى، اگر به قصد جزئيت اعاده كرده احتياطاً نماز را اعاده كند، گرچه لازم نيست.

[سؤال 1421] 695

3. حمد و سوره و آيه اى كه در نماز خوانده مى شود، آيا به قصد انشا بايد خوانده شود يا به قصد حكايت؟

بسمه تعالى، بايد به قصد حمد و سورۀ قرآن بخواند.

[سؤال 1422] 666

بسمه تعالى

محضر مقدس ولى فقيه عالى قدر كل مسلمين، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

يک نفر قريب ده سال در تسبيحات اربعه به جاى «والحمدلله»، «والحمدرالله» خوانده؛ آيا نمازهاى او صحيح است يا باطل يا بايد اعاده نمايد؟ لطفاً جواب را

ص: 148

در ذيل مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، چنانچه يقين به صحت داشته و التفات به سؤال نداشته، اعاده واجب نيست.

[سؤال 1423] 7006

8. آيا مى توان تسبيحات اربعه را يك يا دو بار بگوييم؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1424] 1301

2. آيا ذكر تسبيحات اربعه را در هر صورت - چه با عجله و چه بدون عجله باشى - مى توان يك مرتبه خواند؟

بسمه تعالى، يک مرتبه كافى است.

[سؤال 1425] 1998

2. اگر كسى در ركعت سوم يا چهارم عمداً تسبيحات اربعه را دو مرتبه بگويد، آيا نمازش چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1426] 223

5. اگر در نمازهاى سه ركعتى و چهار ركعتى اشتباه بكنيم و تسبيحات اربعه (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اكبر) را دو بار يا چهار بار بگوييم چه اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1427] 697

6. اگر كسى در تعداد تسبيحات اربعه شک كند كه دو تا گفته يا سه تا يا چهار تا يا يكى، حكمش چگونه است؟

بسمه تعالى، مى تواند اكتفا كند و نمازش صحيح است.

ص: 149

ركوع

[سؤال 1428] 667

بسمه تعالى

با سلام به رهبر عزيز مستضعفين جهان و نايب به حق امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

خواهشمند است جواب سؤالات زير را مشروحاً بيان كنيد.

1. بعضى ها به هنگام رفتن به سجده، پس از به جا آوردن ركوع و گفتن الله اكبر، براى بالا كشيدن پاچه هاى شلوارشان حالت ركوع مى گيرند. آيا نمازشان صحيح است؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

2. اگر براى كار گذاشتن درى در مسجد، از مرجع تقليدى كسب تكليف شود و آن مرجع اجازه نداده

باشد توجه نكنند به فتواى مرجع و قسمتى از ديوار مسجد را بشكافند و در (مخصوص رفت وآمد) را كار بگذارند، مسأله اش چگونه است؟ و آيا نماز خواندن در چنين مسجدى چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، ضرر به نماز نمى رساند.

3. اگر براى خراب كردن مسجدى، از مرجع تقليدى كسب تكليف شود و آن مرجع اجازه ندهد و پس

از اين، خود با توسل به بهانه هايى - از قبيل تاريک بودن مسجد، شكست داشتن و غيره - اقدام به تخريب آن كرده و همۀ آن را از بين ببرند و با طرحى نو آن را بسازند، آيا دست اندركاران اين برنامه، غير از عقوبت اخروى (كه آيا شامل حالشان مى شود يا خير)، مشمول عقوبت دنيوى هم بايد بشوند يا مى شوند؟ و نماز خواندن در اين مسجد چگونه است؟

بسمه تعالى، ضمان ندارد و نماز در آن مسجد صحيح است.

4. هنگامى كه امام جماعت شروع به گفتن «بسم الله الرحمن الرحيم» مى كند، اگر مأموم «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم» بگويد، به طورى كه با هم گفته شود، آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

5. اگر قنوت را نيمه بخوانند و يا غلط بخوانند، مسأله چگونه است؟ آيا نماز باطل مى شود؟

بسمه تعالى، نماز باطل نمى شود؛ اگر چه احوط، درست خواندن است.

ص: 150

6. هنگامى كه مشغول گفتن تكبيرة الاحرام هستى، اگر همزمان با آن، دست هم حركت كند - از بالا به پايين - چگونه است؟

هنگامى كه تكبيرة الاحرام مى گويى، دست را در بالا نگه بدارى و پس از تمام شدن تكبيرة الاحرام

پايين بياورى؟

دست را كه از بالا به پايين آوردى و در پايين نگه داشتى، تكبيرة الاحرام بگويى؟ يا اگر همراه با گفتن تكبيرة الاحرام، همزمان با آن حركت كند از بالا به پايين، اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، در همۀ صور، نماز صحيح است.

7. اين كه گفته شده است اگر قناعت كنى و پولى جمع كنى، سر سال به آن خمس تعلق مى گيرد، اگر قصد كارى را داشته باشى كه احتياج به پول زياد دارد و كم كم آن را جمع كنى و به اين ترتيب، خمس به آن تعلق گيرد، چگونه مى توانى كارى را كه احتياج به پول زياد دارد و اين پول را كم كم جمع مى كنى، صورت دهى؟

بسمه تعالى، هرچه از درآمد سال، زياد بماند خمس دارد.

8. آيا نمازهاى قضاى سال هاى گذشته، جزء نمازهاى مستحبى محسوب مى شود؟ ضمناً آيا اگر در صف اول جماعت هنگامى كه امام مثلاً مشغول نماز چهار ركعتى است، نيت نماز قضاى سه ركعتى مغرب كنى و پس از به جا آوردن ركعت سوم نماز جماعت، نماز را تمام كنى و بلند شوى براى به جا آوردن نماز عشا، و ركعت چهارم جماعت را ركعت اول عشاى خود حساب كنى و بچه اى هم در كنارت باشد، آيا ترتيب جماعت به هم خورده است؟ آيا كسانى كه توسط تو، به امام وصل مى شوند، نمازشان باطل مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، نماز واجب، واجب است و صورتى كه در سؤال ذكر شده اشكال ندارد؛ و بودن طفل در كنار مأموم، اتصال را به هم نمى زند.

[سؤال 1429] 1898

3. در ذكر ركوع و سجود كه مستحب است به وتر ختم شود اگر دو تسبيحۀ كبرا بگويند و يک تسبيحۀ صغرا عمل به اين مستحب شده يا اين كه هر كدام از دو تسبيحه اگر به وتر ختم شود به مستحب عمل شده.

بسمه تعالى، بعيد نيست عمل شده باشد.

ص: 151

سجده

[سؤال 1430] 206

10. آيا در هنگام سجده حتماً بايد گودى كف دست ها بر زمين قرار گيرد يا اين كه اگر دست ها را به حالت عادى بر زمين قرار دهيم كافى است؟

بسمه تعالى، دست ها را به نحو متعارف به زمين نهادن كفايت مى كند.

[سؤال 1431] 122

6. در موقع سجده بايد هفت عضو بدن به زمين باشد و من اگر بخواهم دست چپم كه قطع شده، روى زمين بگذارم تعادل بدنم به هم مى خورد، آيا اشكالى ندارد كه روى زمين نگذارم و شش عضو بشود؟

بسمه تعالى، در صورت امكان بايد دست قطع شده را هم به زمين بگذارد.

[سؤال 1432] 122

7. آيا با دست مصنوعى و پاى مصنوعى مى توان نماز خواند؟

بسمه تعالى، بايد خود پا و دست، به هر نحو ممكن است، در سجده به زمين برسد؛ مگر اين كه حرجى باشد.

[سؤال 1433] 137

2. آيا موقعى كه مهر به هنگام سجده به پيشانى مى چسبد، مى توان آن را جدا كرد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد جدا شود.

[سؤال 1434] 668

بسمه تعالى

إلى سماحة آية الله العظمى والمرجع الديني الأعلى الإمام الخميني، مدّ ظله العالى

بعد التحية و الإكرام، جمعى از مؤمنين با عده اى از برادران عامه در محله اى كه

ص: 152

طرفين زندگى مى نمايند مسجدى بنا كرده و در تمام مراسم اسلامى مشتركاً بهره بردارى مى نمايند، ولى امام جماعت و نحوۀ اداى صلاة، به خصوص از جهت محل سجده بر وفق برادران عامه است و اين مؤمنين ناگزير از مشاركت جهت اداى فريضه و اتحاد هستند. حال سجده كردن بر زيلو و فرش چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر مذاهب طرفين براى همديگر شناخته شده است و تقيه در بين نيست؛ سجده بر فرش و زيلو صحيح نيست.

[سؤال 1435] 5575

6. آيا اشكال دارد اگر چادر نماز روى پيشانى باشد سر روى مُهر بگذاريم؟ و همچنين در مورد خانم ها اگر كف پا برهنه باشد؟

بسمه تعالى، اگر چادر يا مقنعه بين پيشانى و مهر حايل شود، سجده صحيح نيست و پوشاندن كف پا لازم نيست.

[سؤال 1436] 669

بسمه تعالى

با عرض سلام و درود فراوان به امام بزرگوار و امت شهيدپرور ايران و با سلام به شهداى انقلاب اسلامى ايران

يک سؤال است كه براى من پيش آمده و آن اين است: دست من در عمليات بستان در راه اسلام از مچ قطع گرديده است و الآن دست مصنوعى گذاشته ام. مى خواهم اين مسأله را از امام خمينى بپرسم كه اگر وقتى كه مى خواهم به سجده بروم دست مصنوعى كه روى دستم باشد و مچ دست را بر زمين نگذارم اشكال ندارد؟ يعنى چون دست مصنوعى روى مچ دست را گرفته و نمى گذارد مچ دست به زمين برسد اگر دست مصنوعى را جاى مچ دست بر زمين بگذارم اشكال ندارد؟ و آيا نماز خواندن با دست مصنوعى اشكال ندارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 153

[سؤال 1437] 670

بسمه تعالى

به نام الله پاسدار حرمت خون شهيدان، خدمت رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران امام خمينى دام ظله، السلام عليكم، اميدوارم كه در سايه حق تعالى سلامت باشيد و همچنين فرزند برومند شما هم به سلامت باشد، دو تا مسأله هست براى ما شرح دهيد:

1. كسى كه نماز مى گزارد وقت سجده بايد شصت پاى او روى زمين باشد، اما ما در دهات مان كسانى را داريم كه انگشت هاى ديگر پاى آن ها از شصتشان بلندتر است، مى گويند اشكال ندارد تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اگر سر شصت پا به زمين برسد اشكال ندارد.

2. درباره تقليد مى گويند كه نمى شود كسى كه از مجتهدى تقليد مى كند او را رها كند و از مجتهد ديگر تقليد كند، لطفاً تكليف را روشن كنيد.

بسمه تعالى، بايد از مجتهد اعلم تقليد كنند و به او عدول نمايند على الاحوط.

[سؤال 1438] 1860

6. اگر در سجده يا ركوع كه دو ذكر را مى توان گفت، هر دو ذكر را بگويد و يكى از آن دو را غلط بخواند، نمازش صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز صحيح است.

[سؤال 1439] 5459

4. شخصى مثلاً با عجله نماز مى خواند و در سجده اول ناگهان و بى اختيار پيشانى به صرف رسيدن به مهر به اندازه نيم سانت بلند شده و باز بى اختيار به مهر گذاشته مى شود و ذكر سجده مى گويد و بعد سجده دوم را انجام مى دهد. آيا درست است يا خير؟ اگر درست نيست نمازهايى كه خوانده چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

ص: 154

[سؤال 1440] 137

3. موقعى كه مى خواهيم به سجده برويم، ناگهان پيشانى به مهر خورده و جدا مى شود. آيا اين مورد، خود يك سجده محسوب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر بعد از جدا شدن پيشانى بتواند خود را نگهدارد، بايد نگهدارد و يك سجده محسوب است.

[سؤال 1441] 125

2. چنانچه انجام شرايط ركوع و سجود به علت باد شديد به طور صحيح مقدور نباشد، تكليف چگونه انجام شود؟

بسمه تعالى، به هر نحو ميسور است عمل كند.

[سؤال 1442] 1853

3. اين حقير به علت خشك شدگى مفصل ها و درد موجود در آن ها نمى توانم براى سجده، مهر را روى زمين گذاشته و سجده كنم؛ لذا مهر را بر روى ميزى مى گذارم و به اندازۀ ركوع خم شده و سجده مى كنم؛ و اگر در جايى باشم كه ميز نباشد، مهر را با دست به پيشانى ام گذاشته و سجده مى كنم. بنابراين هنگام سجده، پيشانى ام را بر روى مهرى كه روى ميزى قرار دارد مى گذارم و دو كف دست هايم نيز روى ميز قرار مى گيرد؛ ولى دو سر زانوها و دو انگشت بزرگ پاهايم روى زمين قرار نمى گيرد. آيا سجده كردن من به اين ترتيب صحيح است يا نه؟ در صورت منفى بودن جواب، بفرماييد كه چه بايد بكنم؟

بسمه تعالى، اگر به جز نحو مزبور نمى توانيد سجده كنيد، اشكال ندارد.

[سؤال 1443] 671

بسمه تعالى

1. در سجدۀ نماز، اول بايد دست ها را به زمين گذاشت و اگر چنانچه اول زانوها را به زمين بگذاريم نماز باطل مى شود يا نه؟

ص: 155

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

2. بنده موقع وضو گرفتن براى اين كه در مصرف آب اسراف نشود، در فاصلۀ شستن دست و صورت،

شير آب را مى بندم و بعضى ها مى گويند: با بستن شير وضو باطل مى شود؟

بسمه تعالى، باطل نمى شود.

[سؤال 1444] 6922

2. در نمازهاى يوميه موقعى كه مصلى مى خواهد برخيزد، به عوض «بحول الله وقوّته أقوم وأقعد» اگر بگويد: «يا حىّ يا قيّوم» چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1445] 1685

5. برادران سنّى، مُهر در نماز نمى گذارند و محل سجده روى موكت است؛ آيا براى وحدت پيش آن ها ما هم مى توانيم پيشانى را در سجده بر موكت بگذاريم؟

بسمه تعالى، مجرد وحدت، موجب جواز سجده بر غير ما يصح السجود عليه نمى شود.

سجده واجب در تلاوت قرآن و سجدۀ شكر

[سؤال 1446] 2524

8. در كتابى كه به عنوان قرآن و دينى براى تدريس در كلاس هاى پنجم ابتدايى مدارس كشور تدوين شده است، سورۀ علق به طور كامل نوشته شده و جزء تدريس است، مى دانيم كه آخر اين سوره داراى سجدۀ واجب است، آموزگار مربوطه با توجه به اين مطلب در موقع تدريس چگونه بايد عمل نمايد؟ چون مجبور است اين سوره و آيه مذكور را خود و دانش آموزان چندين بار تكرار نمايند.

بسمه تعالى، اگر آيه را بخوانند بر خواننده و شنونده مكلف سجده واجب مى شود و براى هر مرتبه يك سجده لازم است.

ص: 156

[سؤال 1447] 672

بسمه تعالى

آيه سجده را در يک دقيقه سه مرتبه بخواند سه مرتبه بايد سجده كند يا يک مرتبه كافى است؟

بسمه تعالى، با تكرار قرائت آيۀ سجده و لو اين كه پشت سر هم و در يک مجلس باشد واجب است سجده را تكرار كند.

[سؤال 1448] 7006

13. در سجده هاى واجب قرآن اگر كسى نبود كه دعا را بخواند، مى توانيم مهر را روى دست بگذاريم و بالا نگهداريم تا بتوانيم سجده را به جا آوريم؟

بسمه تعالى، بايد براى سجده پيشانى بر زمين بگذارد و دعا مستحب است؛ اگر ياد ندارد لازم نيست.

[سؤال 1449] 673

بسمه تعالى 26 / 4 / 1361

خدمت رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى، دامت بركاته، اميدوارم كه هيچ گونه كسالتى در وجود جناب عالى نباشد.

رهبر عزيزم! من دانش آموزى هستم كه در يكى از شهرهاى كوچک خراسان زندگى مى كنم. من در تربت حيدريه در ميان يك خانوادۀ معمولى زندگى مى كنم. پدرم روحانى و امام جماعت مسجد است. من از هر كس اين دو سؤال را مى كنم، جوابى خوب نمى دهند و حال مى خواهم از شما سؤال كنم. لطفاً جواب را برايم بفرستيد.

1. من هر وقت به حرم مطهر حضرت رضا عليه السلام يا حضرت معصومه عليهاالسلام مى روم، عده اى را مى بينم كه خم مى شوند و زمين را بوس مى كنند. من در شک افتادم كه چرا اين كار را مى كنند؟ آيا اين كار درست است يا خير؟

ص: 157

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2. رهبرا! برادرم در جبهه است. اين سؤال را مى خواهم از شما بپرسم: من چند نفر را ديده ام كه از جبهه مى آمدند و هر كدام يك ساعت، كفش و اوركت در تن داشتند. كفش هايشان را با كفش هاى آن ها عوض كرده بودند، ساعت را از آن ها برداشته بودند و اوركت هم برداشته بودند. آيا اين ها حلال است يا حرام؟

بسمه تعالى، در مثل آنچه مرقوم شده اشكال ندارد.

تَشَهُّدْ

[سؤال 1450] 2507

2. آيا كسى كه در خواندن نماز سلام و تشهد را نمى داند، اگر به جاى اين ها صلوات بفرستد نماز او درست است يا نه؟ البته يادآورى كنم كه او حمد و سوره را كمى بلد است، يك نفر مى گويد كه درست است ولى ما مى گوييم كه نه چون سلام و تشهد جزء واجبات نماز است.

بسمه تعالى، بايد تشهد و سلام را ياد بگيرد و نماز را با تشهد و سلام بخواند.

[سؤال 1451] 5858

2. در بعضى از مناطق پاكستان رواج شده كه در ركعت دوم در تشهد نماز واجبه و مستحبه بعد از شهادتين - يعنى شهادت توحيد و رسالت - شهادت ثالثه يعنى شهادت «على ولى الله» مى خوانند آيا شهادت «على اميرالمؤمنين» پس از شهادتين مستحب است يا جزء مسائل نماز نيست؟

بسمه تعالى، بايد تشهد نماز به همان طور كه وارد شده و متعارف است خوانده شود.

[سؤال 1452] 2872

6. اگر كسى مدت ها در تشهد، به جاى «عَبْدُهُ»، «عَبْدَهُ» گفته باشد، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، در فرض غفلت از غلط بودن، اعاده و قضا لازم نيست.

ص: 158

[سؤال 1453] 674

بسمه تعالى 26 / 11 / 1361

به حضور رهبر كبير انقلاب، آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله، سلام عليكم

اميد است كه وجود شريف آن رهبر عزيز، از هر گونه آفات، مصون و محفوظ بوده باشد و زير نظر توجهات ولى عصر (ارواحنا فداه) زندگانى خود را به شادى و شادكامى بگذرانيد.

1. غرض از نوشتن نامه، اين جانب پاهايم خيلى درد دارد و دكتر به من گفته: موقع دو زانو نشستن در نماز، پاهايت را دراز بگذار و خودم هم حس مى كنم كه اگر پاها آزاد نباشد، بعداً درد آن بيشتر مى شود؛ لذا اگر اشكالى ندارد، بنده طبق دستور دكتر عمل نمايم؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2. شهيدى است مدت 4 سال نماز و روزۀ قضا دارد. آيا بايد نماز قضاى او را به جا آورد يا لازم نيست؟

بسمه تعالى، اگر مال ندارد يا وصيت نكرده، واجب نيست؛ مگر پسر بزرگ تر داشته باشد كه بر او واجب است قضاى نماز و روزه هاى فوت شده از پدر را به جا آورد.

سلام نماز

[سؤال 1454] 474

2. در سلام نماز آيا مى شود هر سه سلام را با هم گفت؟ چون طبق فتواى شما، بعد از «السلام عليك أيّها النّبي و رحمة الله و بركاته»، يا بايد «السلام عليكم و رحمة الله و بركاته» را بگويد و يا بايد فقط «السلام علينا و على عباد الله الصالحين» را بگويد.

بسمه تعالى، گفتن سه سلام مانع ندارد.

[سؤال 1455] 1875

7. اگر به قصد يكى از سه سلام نماز «السلام» را گفت، آيا مى تواند دنبالۀ سلام

ص: 159

ديگرى را به او ملحق كند يا نه؟

بسمه تعالى، مجزى نيست على الاحوط.

قنوت

[سؤال 1456] 675

بسمه تعالى 15 / 11 / 1361

با عرض سلام، معروض مى دارد، راجع به يک ركعت نماز «وتر» كه در آخر نماز شب به جا آورده مى شود دربارۀ قنوت و دعا براى چهل مؤمن در آن نماز سؤالاتى دارم.

1. آيا قنوت را - كه حضرت امام خمينى در جلد اول رساله نوين فرموده اند - بايد بعد از سوره هاى مورد نظر و قبل از رفتن به ركوع در حال ايستاده به جا آورد يا اين كه

در پايان نماز و بعد از سلام؟

بسمه تعالى، قنوت نماز وتر بعد از حمد و سوره است.

[سؤال 1457]

2. آيا آن جا كه فرموده ايد در قنوت براى چهل مؤمن دعا و طلب مغفرت كنيم بايد چهل مؤمن را نام ببريم يا لفظاً بگوييم چهل مؤمن، كافى مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر بخواهد به اين مستحب عمل كند براى چهل مؤمن كه هر يك را به نحوى معلوم كند دعا نمايد، ولى چنانچه اين كار را نكند نماز شب اشكال پيدا نمى كند.

[سؤال 1458] 676

بسمه تعالى 13 / 4 / 1361

با عرض سلام و اميد موفقيت روزافزون شما؛ خواهشمندم عنايت فرموده و در صورت امكان به سؤالات زير پاسخ فرماييد:

ص: 160

1. اگر در حين نماز، قنوت سهواً فراموش بشود و در موقع ركوع ركعت دوم به خاطر بياوريم، آيا امكان جبران هست يا نه؟ مثلاً مى توان بعد از بلند شدن از ركوع، قنوت فراموش شده را به جا آورد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2. اگر در حين نماز، بى موقع دست به قنوت بلند شود (مثلاً در ركعت اول يا سوم يا چهارم) نماز چه صورتى پيدا كرده و آيا سجدۀ سهو به واسطۀ اين امر، واجب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

3. اگر در حين نماز، بى موقع تشهد را شروع كنند (مثلاً در ركعت اول) و در وسط تشهد، متوجه شده و تشهد را قطع كنند، نماز چه صورتى دارد و آيا سجدۀ سهو به واسطۀ اين امر، واجب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، سجدۀ سهو لازم نيست.

4. آيا خواندن آياتى از چهار سورۀ قرآن كه آيات سجدۀ واجب دارد در هنگام حيض، كفاره دارد يا نه؟ و اگر سهواً اين عمل را انجام دادند، بايد چه بكنند؟

بسمه تعالى، كفاره ندارد.

5. آيا بردن وسايل غير خوراكى به دهان، در هنگام روزه (مثل وسايل دندانپزشكى هنگام معاينه) باعث ابطال روزه مى شود؟

بسمه تعالى، مبطل نيست.

6. اگر خداى نكرده شخصى فعل حرامى را انجام داد - سهواً يا عمداً - شرايطى را كه بايد توبه اش

داشته باشد تا قبول گردد - ان شاء الله - چيست؟ به عبارت ديگر، چه كار بكند تا توبۀ صحيحى انجام داده باشد؟

بسمه تعالى، با پشيمانى از گناه و تصميم به ترك آن در آينده، توبه حاصل مى شود و چنانچه قضا يا جبران دارد، بايد تدارك كند.

[سؤال 1459] 667

5. اگر قنوت را نيمه بخوانند و يا غلط بخوانند، مسأله چگونه است؟ آيا نماز باطل مى شود؟

بسمه تعالى، نماز باطل نمى شود؛ اگر چه احوط، درست خواندن است.

ص: 161

[سؤال 1460] 677

بسمه تعالى

1. آيا دعا كردن به غير عربى در نماز (در هر قسمت نماز) جايز است؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

2 . آيا در نوافل هم بعد از حمد، در صورتى كه بخواهد سوره اى بخواند بايد آن سوره را كامل بخواند يا مى شود به چند آيه از يک سوره اكتفا كرد؟

بسمه تعالى، لازم نيست يك سوره كامل بخواند.

3. اگر كسى به نمازگزار سلام كند و فقط بگويد: «سلام»، نمازگزار چگونه بايد پاسخ دهد؟

بسمه تعالى، جواب واجب است و در جواب يا بايد به لفظ «سلام» اكتفا كند و يا بگويد: «سلام

عليكم».

تعقيب نماز

[سؤال 1461] 2313

10. معمول است بعد از نمازها اول به حضرت اباعبدالله عليه السلام بعد به حضرت امام هشتم عليه السلام سپس به حضرت ولى عصر ارواحنا له الفداء سلام مى كنند. آيا اين كيفيت دستورى رسيده يا نه و به نظر شريف شما رجحان دارد؟

بسمه تعالى، سلام به ائمّه هدى مستحب است.

[سؤال 1462] 4691

2. اشتهار پيدا كرده است كه بعضى از آقايان نهى فرموده اند از اين كه افراد، بين الصلاتين براى قرائت دعاى وحدت، دست در دست يكديگر دهند. نظر مباركتان را مرقوم بفرماييد.

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1463] 2686

6. با اين كه بسيار تأكيد شده كه انسان بعد از نماز فوراً تسبيحات حضرت زهرا عليهاالسلام

ص: 162

را بگويد، اما در مساجد، بعضى بعد از نمازها جهت بزرگداشت شعائر دينى و اسلامى و دعا براى رزمندگان، اذكارى را مى گويند؛ حال آيا بعد از نماز شعارهاى اسلامى را بدهيم يا تسبيحات حضرت زهرا عليهاالسلام؛ چون با دادن اين شعارها، ديگر وقت و فرصتى جهت تسبيحات نمى ماند؟

بسمه تعالى، اختيار با نمازگزار است و جمع بين هر دو بهتر است.

[سؤال 1464] 3011

3. مصافحۀ بعد از نماز كه در ميان مؤمنين و بعد از نمازهاى جماعت رايج است، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1465] 987

4. امروز تسبيح دست گرفتن و چرخاندن، همه گير شده است (حتى دست بى نمازها) كه يك بى احترامى بدان هست. آيا بدون گفتن ذكر و صلوات مى تواند امر صحيحى باشد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1466] 3011

7. آيا جايز است كه انسان ثواب نمازهاى واجبش را به معصومين عليهم السلام هديه نمايد؟

بسمه تعالى، اگر قصد نيابت ندارد نماز صحيح است.

ص: 163

مبطلات نماز

[سؤال 1467] 678

بسمه تعالى 24 / 3 / 1361

با سلام به محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

ما رفته بوديم به يكى از روستاهاى مريوان براى نماز جمعه؛ ديديم 6 نفر بسيجى و پاسدار كه سنى هستند، دست به سينه گذاشته نماز مى خوانند؛ ما هم مثل آن ها نماز خوانديم؛ بعداً آمديم نماز خودمان را خوانديم. برادران گفتند: بايد توبه كنيد زيرا كار غلطى كرده ايد. خواستيم به اطلاع امام امت برسانيم و جواب آن را از امام بخواهيم. اين مسأله به خاطر اتحاد بين شيعه و سنى بوده

بسمه تعالى، نماز گذشته صحيح است.

[سؤال 1468] 679

بسمه تعالى 20 / 10 / 1361

خدمت پدر بزرگوار و رهبر كبير انقلاب حضرت آيت الله العظمى الامام الخمينى سلام عليكم بما صبرتم

لطفاً به اين چهار سؤال جواب بفرماييد.

1. آيا مى توانيم بعد از ذكر ركوع يا سجود به عنوان ذكر بگوييم: «سبحان رب المستضعفين» يا «سبحان رب الشهداء» يا «سبحان رب الراكعين» يا «سبحان رب الساجدين»؟

2. آيا مى توانيم در ركوع يا سجود و بعد از ذكر به زبان عربى بگوييم: «الهى العفو» يا «اللهمّ احينا سعيداً و أمتنا شهيداً، اللهمّ انصر الاسلام و المسلمين» يا دعاهاى ديگر در سجود يا ركوع بعد از ذكر بگوييم؟

3. آيا گريه كردن براى شهيد اشكال دارد؟ چون ما دوستان و برادرانى داشتيم كه

ص: 164

شهيد شده اند و هر وقت به يادشان مى افتيم گريه مى كنيم.

4. آيا شب بر سر مزار شهدا رفتن و دعاى توسل يا كميل يا زيارت عاشورا خواندن اشكال دارد و براى فاتحه خواندن در شب بر سر مزارشان نيز بنويسيد.

بسمه تعالى، آنچه در سؤال هاى فوق ذكر شده اشكال ندارد.

[سؤال 1469] 680

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى

1. اگر بعد از ذكر سجود يا ركوع بگويم: «سبحان رب الشهداء» يا «سبحان رب المستضعفين» يا «سبحان رب الساجدين» و غيره؛ آيا اشكال دارد يا نه؟ لطفاً مرا راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

2. اگر شب به شهيدآباد برويم و روى قبر شهدا دعاى توسل يا زيارت عاشورا و غيره بخوانيم؛ آيا اشكال دارد؟ اگر فاتحه بخوانيم چطور است؟

بسمه تعالى، جايز است.

[سؤال 1470] 6634

2. بعضى كلمات قرآن كه به تنهايى معنايى ايفا نمى كند جايز است كه در نماز به قصد قرآنيت بخوانند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر صدق قرآن بكند اشكال ندارد.

[سؤال 1471] 2872

3. در نماز واجب، براى توجه بيشتر يا جبران عدم توجه مى توان سورۀ مباركۀ حمد را دوباره قرائت كرد؟

بسمه تعالى، به قصد قرائت قرآن - نه به قصد جزء - مانع ندارد.

ص: 165

[سؤال 1472] 2872

5. خواندن بعضى از آيه، بعد از تكبيرة الاحرام و قبل از سورۀ مبارك حمد چه صورت دارد؛ مانند: «اِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِي...»يا «اِنّا عَرَضْنَا الْأمَانَةَ عَلَى السَّمواتِ وَالْأرْضِ...».

بسمه تعالى، قرائت قرآن به قصد قرآنيت - نه ورود - مانع ندارد.

[سؤال 1473] 681

بسمه تعالى

در جواب «صبّحكم الله بالخير» يا «مسّاكم الله بالخير» اداى به مثل، ولو در نماز واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست و در نماز جايز نيست.

[سؤال 1474] 677

3. اگر كسى به نمازگزار سلام كند و فقط بگويد: «سلام»، نمازگزار چگونه بايد پاسخ دهد؟

بسمه تعالى، جواب واجب است و در جواب يا بايد به لفظ «سلام» اكتفا كند و يا بگويد: «سلام عليكم».

[سؤال 1475] 244

9. آيا جواب نامه همچون سلام واجب است؟

بسمه تعالى، حكم رد سلام را ندارد.

[سؤال 1476] 461

4. اگر كسى به نمازگزارى، غلط سلام كند، به طورى كه سلام حساب نشود، جواب او واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر سلام حساب نشود جواب ندارد.

ص: 166

[سؤال 1477] 682

بسمه تعالى 21 / 1 / 1362

ضمن سلام و درود به پيشگاه حضرت مهدى عليه السلام و نايب آن حضرت، امام خمينى

شخصى از درب وارد مى شود و سلام مى كند؛ چند نفرى گرم صحبت هستند و متوجه نمى شوند؛ شخصى ديگر در همان نزديكى مشغول نماز است؛ آيا وظيفه دارد جواب سلام آن شخص را بدهد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شخصى كه نماز مى خواند، در جماعتى كه به آن ها سلام شده نبوده، نبايد در نماز جواب بدهد.

[سؤال 1478] 683

بسمه تعالى

به نام خداوند بخشنده و مهربان و به نام خداوندى كه پاسدار حرمت خون شهيدان عزيزمان مى باشد.

و با سلام و درود به شما اى امام بزرگوار، اى روح خدا، اى خمينى كبير. نمى دانم چطور احساسات خود را براى شما بيان نمايم؛ ولى همين را مى دانم كه خيلى شما را دوست دارم و از خدا خواهانم كه از عمر من بكاهد و به عمر شما بيفزايد.

1. هنگامى كه براى عبادت خداوند متعال مشغول نماز خواندن مى شوم، وقتى كه به ياد خدا مى افتم از اين كه چقدر به ما لطف دارد و چقدر مظلوم است، از مظلوميت و مهر خدا نزديك است كه اشكانم سرازير شود ولى خود را كنترل كرده، از ترس اين كه نمازم باطل شود. مى خواستم بدانم گريه اى كه از روى احساسم به خدا از اين كه چقدر مظلوم است و مهربان و ما چقدر از او غافليم، اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ تعبير مظلوم دربارۀ او نكنيد.

2. هنگامى كه مهمانى براى ما مى آيد و وقت نماز خواندن هم شده است، ما بايد كدام يك را از نظر اسلام در آن شرايط كه مهمان آمده، ارجحيّت بيشترى بدان دهيم؟ آيا بايد پس از كمى كه پيش مهمان نشستيم، از او عذر بخواهيم و به خواندن نماز مشغول شويم و يا اين كه هنگامى كه مهمان رفت،

ص: 167

نمازمان را بخوانيم؟

بسمه تعالى، مستحب است نماز را اول وقت بخوانند.

3. در چه صورت مى شود به نامحرم نگاه كرد؟ من با اين مشكل روبه رو هستم، مثل: هنگامى كه

شخصى در خانه را مى زند و وقتى كه در را باز مى كنم، مى بينم مهمان يك كس ديگرى است كه با يكى از افراد خانواده كار دارد، من آيا بايد همين طور سرم را پايين انداخته و جواب شخص را بدهم يا اين كه اگر واقعاً مجبور بودم، مى توانم نگاه كنم؟ در مورد نگاه كردن به مردان يا زنان نامحرم تلويزيون چطور؟ يا نگاه كردن عكس و تصاوير زنان و مردان نامحرم چطور؟ و يا هنگامى كه دكترى (زن يا مرد) به سر بالين مجروح مى آيد و مى خواهد از وضع مجروح باخبر شود و يا هنگامى كه مى خواهد به او سلام دهد، آيا بايد سر را به پايين انداخته و سؤال كند يا مى تواند به او نگاه كرده (البته نه نگاه غرض دار) و جواب گيرد؟

بسمه تعالى، نظر به وجه و كفّين بدون قصد ريبه اگر موجب مفسده نشود اشكال ندارد و نظر به

عكس اگر آشنا نباشد، بدون مفسده، مانع ندارد.

4. اماما! من در خانواده اى زندگى مى كنم كه همه طرفدار انقلاب مى باشند، ولى هنوز آن طور كه بايد، با نفسشان مبارزه نكردند و من دچار مشكلاتى شده ام:

هنگامى كه افراد به غيبت مشغول هستند و من هرچه مى گويم: غيبت نكنيد، مى گويند: اين كه غيبت نمى شود، در صورتى كه مى دانم غيبت است و من مجبور مى شوم محل را ترک كنم؛ حال اگر در سر سفره بودم و آن ها باز غيبت را شروع كردند و به تذكر من گوش ندادند، آيا من در آن مورد مى توانم در دل، غضبناک شوم يا اين كه بايد محل را ترک كنم؟

و يا هنگامى كه در تلويزيون مخصوصاً در برنامۀ ورزش و مردم - كه من فكر مى كنم آهنگ هايش با جمهورى اسلامى منافات دارد - گذاشته مى شود و برادران من هم علاقه مند هستند، من نمى توانم آن را به كانال ديگر ببرم و در ضمن، سر سفره مشغول غذا خوردن مى باشم، در آن موقع من بايد چه كنم؟

بسمه تعالى، اگر به اعتقاد شنونده غيبت است، جايز نيست گوش كند؛ ولى ترک مجلس اگر دشوار باشد، لازم نيست و موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوک مانع ندارد.

[سؤال 1479] 697

5. آيا اشک ريختن در نماز باعث ابطال نماز مى شود؟

بسمه تعالى، اگر براى ترس از خدا باشد مانع ندارد و براى غير خدا، در

ص: 168

صورتى كه با صدا باشد نماز را باطل مى كند؛ و مجرد ريختن اشك در نماز و بدون صدا مبطل نيست.

[سؤال 1480] ‘ 1518

3. اگر كسى عمداً شخصى را كه مشغول خواندن نماز است با فشار به جلو يا پهلو حركت دهد در صورتى كه نمازگزار روى از قبله نگرداند، نمازش صحيح است يا خير؟ اگر بيافتد يا خم شود چطور؟ توضيح دهيد.

بسمه تعالى، صحيح است.

[سؤال 1481] 7006

14. اگر در موقع نماز، چيزى كنار دهان باشد - مانند آدامس يا شكلات - مى توان نماز خواند به طورى كه نخورد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه آب نشود و به حلق وارد نگردد و مانع قرائت نشود اشكال ندارد.

[سؤال 1482] 684

بسمه تعالى

1. من در موقع نماز، بعد از حمد اشتباهاً جهت انجام مستحب بودنش (الهى آمين) مى گفتم و بعد در رساله ديدم كه نماز باطل است؛ آيا بايد قضاى اين نمازها را بخوانم؟ و چون چند نماز را در ماه رمضان به اين شكل خواندم، آيا روزه ام باطل شده و بايد دوباره روزه بگيرم؟

بسمه تعالى، روزه باطل نيست و اگر جاهل قاصر بوده، نماز صحيح است.

2. نقاشى كردن و ترسيم چهرۀ اشخاص و حيوانات آيا حرام است يا حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، اگر برجستگى ندارد مانع ندارد.

3. آيا حدود مالكيت فرزندى كه در خانۀ پدر ومادرش زندگى مى كند در اموال و اشياى آن خانه كه متعلق به والدينش هست عين همان مالكيت شخصى خودش هست بر اموال و اشياى آن خانه؟ يا

ص: 169

خير؟ جزء اموال خود شخص حساب نمى شود؟

بسمه تعالى، امول والدين و ديگران مال شخص به حساب نمى آيد.

4. خواندن سرودهاى دسته جمعى خواهران در نزد برادران جايز است؟

بسمه تعالى، با مراعات حجاب مانع ندارد مگر آن كه مفسده داشته باشد.

[سؤال 1483] 5482

4. اگر كسى از قبل، وضو داشته باشد و ادرار يا بول داشته باشد، مى تواند نماز بخواند؟ يا با داشتن بول و غائط مى تواند وضو بگيرد؟

بسمه تعالى، اگر مانع استقرار و طمأنينه نباشد اشكال ندارد ولى كراهت دارد اگر فشار آورد.

[سؤال 1484] 685

بسمه تعالى 3 / 3 / 1361

خدمت مبارک رهبر انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى

آيا مى شود چشم بسته نماز خواند؟ زيرا با باز بودن چشم، فكر انسان از نماز منحرف مى شود.

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1485] 686

بسمه تعالى 7 / 10 / 1361

با سلام و درود فراوان به بنيان گذار جمهورى اسلامى و رزمندگان جان بر كف اسلام و شهيدان و معلولين انقلاب و جنگ تحميلى.

سؤالى پيرامون مسأله 1157 رسالۀ توضيح المسائل دارم كه ذكر مى نمايم:

سؤال در اين جا است كه اگر كسى در نماز چشم ها را فقط و فقط به خاطر حضور قلب خود در نماز، به هم بگذارد؛ آيا اين عمل صحيح است يا نه، مكروه است؟

بنده اين عمل را در نماز انجام و نگاه به توضيح المسائل نيز نمودم ديدم اين عمل

ص: 170

را مكروه شمرده ايد؛ ولى عرض مى دارم كه من نمى توانم بدون چشم بستن در نماز، حضور قلب يا لااقل تفكر در نماز پيدا كنم. از شما راهنمايى لازم را در اين نكته خواستارم. والسلام.

بسمه تعالى، گرچه به هم گذاردن چشم در حال نماز مكروه است، ولى نماز را باطل نمى كند.

[سؤال 1486] 687

بسمه تعالى 17 / 2 / 1360

محضر مبارک اعضاى دفتر امام امت خمينى بت شكن ادام الله ظله العالى

حضورتان عرض مى شود كه در جبهه هاى جنگ معمولاً برادران با يک سرى مسائل شرعى برخورد مى كنند كه به علت نداشتن سابقۀ ذهنى قبلى، محتاج به جواب آن ها هستند. لطفاً جواب آن ها را در ذيل مسائل مرقوم فرماييد.

1. در اثناى نماز اگر به واسطه تير، خمپاره يا ... خطرى متوجه شخص بشود تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، به طورى نماز بخواند كه خطر به او متوجه نشود، و اگر دفع خطر موقوف به شكستن نماز باشد، جايز است قطع كند.

2. اگر به هر دليلى مانند كمبود جا در سنگر، احتياج به ديده بانى، و احتراز از مواجه شدن با خطر دشمن، مجاهدى نتواند در نماز رو به قبله بايستد چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، به هر نحو مى تواند نماز بخواند.

3. در صورت تنگى وقت يا مواجه شدن با خطر يا فرصت نداشتن در هنگام حمله، وضو گرفتن و نماز گزاردن چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور نبايد وضو بگيرد و به هر نحو ممكن است با تيمم نماز بخواند، به طورى كه خطر به او نرسد.

4. اگر رزمنده به دلايلى مانند كمبود جا در سنگر يا مواجه شدن با خطر دشمن در صورت حركت نتواند بايستد يا ركوع و سجده نمايد يا نتواند بنشيند، يا فقط حالت خوابيده داشته باشد، نماز را چگونه بايد به جا آورد؟

ص: 171

بسمه تعالى، حكم آن از مسائل قبل ظاهر شد و به هر نحو ميسور است نماز بخواند.

5. اگر در جبهه ظرف آبى باشد كه رزمنده گمان كند اگر با آن آب وضو بگيرد ممكن است بر اثر تشنگى باعث زحمت خود و ديگران شود در اين مورد چه كند؟

بسمه تعالى، تيمم كند.

6. اگر آب در محلى باشد كه مجاهد خوف داشته باشد كه اگر به آن نزديك شود، مورد اصابت تير

دشمن واقع شود؛ آيا مى تواند براى خواندن نماز تيمم كند؟

بسمه تعالى، لازم است تيمم كند.

7. اگر در اثر حمل شهدا و مجروحين در جبهه لباس و بدن شخصى آلوده به خون شود و تعويض لباس يا شستن بدن امكان پذير نباشد، در اين حالت نماز چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر فقط يكى از لباس هايش كه بتواند ستر عورت كند پاك باشد، بايد با آن نماز بخواند و بقيه را بكند و نجاست بدن را كه نمى تواند برطرف كند، مانع ندارد.

8. برداشتن و بيرون بردن فشنگ و انواع وسايل نظامى و مهمات و زوايد آن ها مانند پوكه، خرج و ... از منطقه جنگى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مزبور بيرون بردن آن ها از منطقه جايز نيست.

9. مسأله فوق در مورد اشياى غنيمتى چگونه است؟

بسمه تعالى، اسلحه را بايد تحويل دهند و ساير اشيا تابع مقررات دولت اسلامى است و اشياى يسيره مثل ساعت و لباس را مى توانند ببرند.

10. استفاده از غنائم جنگى از قبيل لباس، كلاه، انگشتر، ساعت، كفش، كنسرو و ... براى مجاهدينى كه مستقيماً در حمله شركت داشته اند، حكمش چيست؟

بسمه تعالى، حكم آن ذكر شد.

11. مسأله فوق در مورد جهادگران جهاد سازندگى كه در حملات دخيل بوده و در حال انجام وظيفه در پشت جبهه هستند، چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مقاتلين را دارند.

12. حكم استفاده از اين غنائم براى كسانى كه در حمله شركت نداشته، و در هنگام بازديد از جبهه ها برمى دارند چيست؟

بسمه تعالى، تابع مقررات دولت اسلامى است.

13. وصيت نمودن براى برادران رزمنده و كسانى كه در مناطق جنگى مشغول فعاليتند واجب است يا

ص: 172

نه؟ در چه صورتى واجب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر دين يا واجبى بر عهده او است و مال دارد و احتمال مى دهد كه شهيد شود، لازم است وصيت كند و در غير اين صورت وصيت كردن واجب نيست.

[سؤال 1487] 4246

3. مشغول نماز خواندن تلفن زنگ مى زند؛ كس ديگرى نيست جواب بدهد، جايز است نماز را بريده جواب تلفن بدهد؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

[سؤال 1488] 3051

6. من دخل عليه خوف في أثناء الصلاة لسبب طارئ، فهل تبطل صلاته أم لا؟

بسمه تعالى، لا تبطل صلاته.

[سؤال 1489] 688

بسمه تعالى 5 / 12 / 1361

محضر مبارك رهبر انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، متع الله المسلمين بطول بقائه.

آيا به نظر حضرت عالى، سرودهاى انقلابى كه همراه با موزيك در راديو و تلويزيون نواخته مى شود، اگر در مواقع نماز، صداى آن ها به گوش انسان برسد اشكال دارد يا اشكال ندارد؟ و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

[سؤال 1490] 3343

3. نماز خواندن در اتاقى كه در آن صداى لهو و لعب طنين انداز است، چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است؛ اگر چه كار حرامى انجام گرفته است.

ص: 173

[سؤال 1491] 5792

3. آيا يك شخص مسلمان، موقع نماز درست است كه در گردنش صليب باشد با اين كه قبول دارد كه يک شخص ديگر را به جاى حضرت عيسى عليه السلام به صليب كشيده اند و فقط براى زيبايى مى اندازد يا اين كه بايد در بياورد؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

[سؤال 1492] 607

3. در موقع نماز خواندن مردان، عبور زنان از جلو مردان در حرم اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ نماز صحيح است.

ص: 174

نماز آيات

[سؤال 1493] 689

بسمه تعالى 26 / 10 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله، سلامٌ عليكم و رحمة الله

محترماً معروض مى دارد: در اين ناحيه (گچساران) به صورت نسبتاً مداوم زمين لرزه مى شود و عرف مردم آن ها را زلزله مى دانند؛ در حالى كه طبق نظر كارشناسان نفتى، اين زمين لرزه ها به خاطر بهره بردارى مدام از منابع گاز طبيعى مى باشد؛ آيا از جهت وجوب نماز آيات، اين زمين لرزه ها حكم زلزله دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر زلزله است، نماز دارد.

[سؤال 1494] ‘ 1258

2. فردى در زمان وقوع زلزله در شهرى، به آن جا عزيمت مى كند (به علت ضرورت)؛ روزهاى بعد از زلزلۀ اصلى و شديد، زلزله هاى متعدد ولى كوچک تر رخ مى دهد؛ آن قدر كه گاهى به نود بار در روز مى رسد، ولى او به علت هيجان و سرگرم بودن به امداد مردم، رقم قطعى يا حتى حدود آن را هم نمى داند، اما مطمئن است كه در ساعت، بيش از دو بار اتفاق افتاده است. تعداد دفعاتى كه واجب است نماز آيات

ص: 175

بخواند چند بار است؟

بسمه تعالى، اگر چند دفعه زلزله واقع شده، هر چند دفعه كه معلوم باشد، نماز آيات دارد و بايد به همان مقدار نماز آيات را تكرار كند.

[سؤال 1495] 1628

2. با وحشت و هراس از بوق وضعيت قرمز، نماز آيات واجب مى گردد يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 1496] 6047

7. در تحرير الوسيله در مسأله شماره 4 مربوط به نماز آيات فرموده ايد: «يختص الوجوب بمن في بلد الآية» ولى به بنده مى گويند كه به وسيله تلفن از دفتر سؤال كرديم گفته اند كه اگر در شهرى خورشيد گرفت به مردم شهرهاى ديگر لازم است نماز آيات بخوانند تقاضاى جواب دارم.

بسمه تعالى، حكم همان است كه در تحرير الوسيله مرقوم است.

ص: 176

احكام خلل در نماز

احكام خلل در نماز

[سؤال 1497] 7002

10. در احكام نماز احياناً ديده مى شود كه با جهل به مسأله، در چيزهايى كه ركن نماز باطل نمى شود، مثل اين كه شخصى با ندانستن مسأله، سر ابهام پاها را به زمين متصل ننمايد و با ناخن بلند و يا با دامن پا، نماز خوانده است؛ در توضيح المسائل است كه «اگر با جهل به مسأله باشد نمازش صحيح است»؛ آيا قانونى دارد در امثال اين امور كه اگر شرايط يا اجزاى نماز به سبب جهل مسأله مطابق حكم شرعى انجام نشده باشد نماز صحيح باشد مگر در چند جا، يا قانون اين جور باشد: هرچه از اجزاى نماز يا شرايط آن با جهل به مسأله مطابق حكم شرعى نباشد باطل است؛ مگر در چند جا؛ يا اين كه هيچ قانونى كلى ندارد؟

بسمه تعالى، موارد مختلف است، در هر مورد به رساله مراجعه كنيد.

[سؤال 1498] 294

2. شخصى بعد از نماز عشا يقين كرد كه يكى از وضوهايش، از صبح تا شب باطل بوده؛ مثلاً مسح نكشيده؛ تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، اگر در وقت نماز مغرب و عشا يقين كرده، نماز مغرب و عشا را به جا آورد و كفايت مى كند.

ص: 177

[سؤال 1499] 690

بسمه تعالى 8 / 7 / 1361

خدمت رهبر عزيز انقلاب اسلامى ايران

1. شخص جاهل مقصرى در موقع وضو گرفتن تا مچ دست آب مى ريخته و دست بر آن مى كشيده و دست به لاى انگشتان و بالاى آن ها نمى كشيده و يقين ندارد كه آب به لاى انگشتان مى رسيده يا نه؛ چون شستن دست قبل از صورت را يك بار حساب مى كرده؛ آيا نمازهايى كه خوانده قضا دارد يا نه؟

بسمه تعالى، بايد قضا نمايد.

2. در شرايط امروز، امر به معروف افراد ناشناسى كه نمى دانيم اثر دارد يا نه، وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، در فرض احتمال اثر و اجتماع ساير شرايط، واجب است.

3. آيا ترک درس طلبگى باعث تعرب بعد الهجره مى شود؟

بسمه تعالى، خوب است بدون عذر شرعى ترک نكنند.

[سؤال 1500] 691

بسمه تعالى

حضور رهبر انقلاب امام خمينى، سلام عليكم

من يک سؤال داشتم و آن اين كه حدود 3 سال از عمرم هرگاه به خاطر جنابت محتاج غسل مى شدم، اين طور فهميده بودم كه هر وقت غسل كنم عيبى ندارد و لازم نيست فورى غسل كنم؛ با اين كه آب كاملاً در اختيارم بود. و تا موقعى كه غسل نمى كردم تمام نمازهايم را با تيمم مى خواندم؛ حتى تا 3 روز. و ضمناً فكر مى كردم كه مسأله را درست مى دانم. آيا حالا بايد نمازهايم را دوباره بخوانم؟

بسمه تعالى، نمازهايى كه در حال جنابت و پيش از غسل خوانده شده قضا دارد.

[سؤال 1501] 1932

7. شما در قسمتى از توضيح المسائل فرموده ايد: «هر جاى نماز سهواً يا عمداً

ص: 178

اشتباه شود نماز باطل است». ولى در مسأله شمارۀ 1239 فرموده ايد: «اگر چيزى غلط خوانده شود و دوباره صحيح گفته شود سجدۀ سهو ندارد». لطفاً در اين مورد مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، آنچه از مسأله 1239 نقل كرده ايد صحيح است و جاى قسمت اول را بنويسيد تا توضيح داده شود و زياد كردن يا ترک اركان نماز، موجب بطلان نماز است؛ چه عمدى باشد و چه سهوى.

[سؤال 1502] ‘ 647

2. آيا فقط در صورت اشتباه داشتن در حمد يا سوره بايد نمازها را دوباره به جا آورد يا در صورت اشتباه داشتن در ساير قسمت هاى نماز نيز بايد نماز را دوباره خواند.

بسمه تعالى، در غير اركان نماز اگر سهو و اشتباهى رخ داده، نماز اعاده ندارد.

[سؤال 1503] 5619

6. آيا نمازى را كه انسان به قصد احتياط خوانده مى تواند دوباره بخواند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد. ولى اگر از روى وسوسه باشد اعتنا نكند.

[سؤال 1504] 324

3. من ابتدا نحوۀ نشسته نماز خواندن را دقيق نمى دانستم؛ به اين صورت كه فكر مى كردم نحوۀ نشستنى كه موقع خواندن حمد و سوره هست با نحوۀ نشستنى كه موقع خواندن تشهد هست فرق دارند و با مقايسه با نماز ايستاده، موقع تشهد خواندن، قدرى خم مى شدم (از حالت نشسته)، و موقع قيام براى خواندن حمد و سوره، كامل مى نشستم و مدتى نمازها را به اين نحو مى خواندم تا بعدها كه مسأله را دانستم. آيا در مدتى كه چنين نماز مى خوانده ام نمازم ايراد دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

ص: 179

[سؤال 1505] 692

بسمه تعالى

پس از عرض سلام بر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و بر نايب بر حق آن حضرت و با درود بر روان پاك شهدا از صدر اسلام تا كنون، سؤالاتى از آن حضرت دارم كه به عرضتان مى رسانم.

1. اگر شخصى ذكر مستحبى را به نيت اين كه درست است در نماز بگويد و بعداً متوجه شود كه آن ذكر مستحبى را صحيح نگفته آيا نماز صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله نماز صحيح است.

2. آيا شخصى كه تحت تكفل پدر خويش است و مالى از خويش ندارد مى تواند نذر كند يا خير؟ و اگر نذرى كرده بايد به آن عمل كند يا خير؟

بسمه تعالى، در صورتى كه متعلق نذر مقدور باشد، نذر صحيح و واجب الوفاء است.

3. در مورد نذر و عهد كردن اگر شخص صيغۀ آن را به آن صورتى كه در رساله هاى عمليه است ادا نكند آيا نذر منعقد مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، منعقد نمى شود.

4. كسى كه نذر مى كند يک هفته نافله شب به جا آورد و معين نمى كند كه چه هفته اى، آيا پس از خواندن نافله شب در چند شب مى تواند مابقى را نخواند و از نو از هفته اى ديگر بخواند؟

بسمه تعالى، اختيار هفته ديگر براى عمل به نذر مانع ندارد.

5. كسى كه نذر مى كند يك هفته نافلۀ شب به جا آورد اگر نصف شب بيدار شد و صدايى شنيد و به خيال اين كه اين صدا صداى اذان است نافلۀ شب را به جا نياورد ولى بعداً فهميد كه اين صدا صداى قرآنى بوده كه قبل از اذان پخش مى شود، در اين صورت آيا كفاره دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله كفاره ندارد.

[سؤال 1506] 693

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

اگر شخصى بعد از مدتى مثلاً در 60 سالگى بفهمد كه قرائت نمازش غلط بوده است، آيا اعادۀ تمام نمازها واجب است يا خير؟

ص: 180

بسمه تعالى، نمازهاى گذشته در فرض مرقوم اعاده ندارد.

[سؤال 1507] 694

بسمه تعالى 11 / 3 / 1367

اى امام عظيم الشأن حفظك الله للإسلام و المسلمين و أطال عمرك إلى ظهور المهدى عليه السلام.

در اكثر رساله هاى توضيح المسائل حضرت عالى كه اخيراً هم چاپ گرديده، با يكى از رساله هاى توضيح المسائل كه قبلاً چاپ شده و هم اكنون هم چاپ مى شود اختلاف فتوا و يا تجديد نظر آن حضرت ديده مى شود، براى نمونه مسألۀ 1001: اگر انسان كلمه اى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده، نمازش صحيح است و به احتياط مستحب دوباره نماز را بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد و در بيشتر رساله هاى توضيح المسائل دارد كه نمازش باطل است و بايد اگر وقت گذشته قضا نمايد. خواهشمند است براى روشن شدن وظيفۀ مقلدين و ناشرين توضيح المسائل فتواى اخير را تعيين فرماييد. نصرت آن حضرت را كه نصرت اسلام مى باشد از خداوند قادر متعال خواهانم.

بسمه تعالى، در فرض سؤال نماز صحيح است و اعاده و قضا واجب نيست، اگرچه احوط است.

احكام شک

[سؤال 1508] 695

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى و مرجع عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى و متع الله المسلمين بطول بقائه.

خواهشمند است نظر مبارك را در مسائل زير بيان فرماييد.

ص: 181

1. اگر كسى شک كند كه در ركعت آخر نماز اول يا ركعت اول نماز آخر (ركعت آخر نماز ظهر يا ركعت اول نماز عصر - ركعت آخر نماز مغرب يا ركعت اول نماز عشا) است تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اگر در وقت مشترک است، آن ركعت را آخر نماز سابق قرار دهد و نماز لاحق را بعداً از نو بخواند و اگر در وقت مختص به عصر يا عشا است بنا گذارد بر تماميت نماز سابق و نماز لاحق را از نو بخواند.

2. در ركعت اول و دوم نماز ظهر و عصر كه به صورت جماعت خوانده مى شود، آيا مأموم مى تواند

تسبيحات اربعه بخواند؟

بسمه تعالى، به عنوان ذكر اشكال ندارد.

3. حمد و سوره و آيه اى كه در نماز خوانده مى شود، آيا به قصد انشا بايد خوانده شود يا به قصد حكايت؟

بسمه تعالى، بايد به قصد حمد و سورۀ قرآن بخواند.

4. كلاس هاى چهارم نظرى معمولاً از ماه فروردين به بعد تعطيل مى شود. عده اى از معلمان اين كلاس ها، به صورت حق التدريس - ساعتى تقريباً چهل تومان - اين كلاس ها را اداره مى كرده اند. آيا اين گونه معلمان مى توانند وجوه حق التدريس را دريافت نمايند و در نهادهاى انقلابى كار كنند يا خير؟

بسمه تعالى، تابع مقررات است و بدون انجام تدريس، استحقاق حق التدريس ندارند.

[سؤال 1509] 696

بسمه تعالى

اگر شخصى در عبادات يا طهارت و نجاست، دچار وسواس شده باشد و زياد شک كند، تكليف شرعى او چيست؟

بسمه تعالى، نبايد به شک هاى خود اعتنا كند و اگر اعتنا كند، كار حرامى كرده است؛ و هر عمل را بيش از يك بار نبايد انجام دهد و اگر انجام دهد حرام است؛ و هر گاه شک در نجاست چيزى يا صحت عملى كرد، بايد بنابر طهارت و صحت بگذارد و اگر بر خلاف آن عمل كرد، جايز نيست.

ص: 182

حكم شک در افعال نماز

[سؤال 1510] 697

بسمه تعالى

با درود و سلام فراوان و دعا براى آن وجود گران قدر، زعيم آگاه و عالى قدر، قلب تپندۀ امت اسلامى و نايب به حق امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و با سلام به روان شهداى حق و حقيقت، سؤالاتى چند به استحضار آن رهبر عزيز مى رسد:

1. اگر انسان در تعداد سجده ها شک كند كه يک سجده به جا آورده يا دو يا سه سجده، حكمش چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل آن باقى است، بنا بر يک بگذارد و اگر محل آن گذشته، اعتنا نكند.

2. دانشجويى كه از شهرستان آمده و مثلاً در نظام آباد زندگى مى كند و دانشگاهش نزديكى هاى ميدان آزادى است و هر صبح از خانه بيرون مى آيد براى تحصيل و عصر به خانه برمى گردد، اگر مسير رفت و برگشتش به هشت فرسخ نرسد، يا مسير رفتش به چهار فرسخ نرسد، حكم نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، اگر هيچ يك از منزل و محل تحصيل، وطن او نيست و قصد ماندن ده روز در خصوص يكى از آن دو را ندارد، نمازش شكسته است و نمى تواند روزه بگيرد و حكم مسافر دارد.

3. نمازهاى صبحى را كه انسان در مسافرت بوده و به نيت شكسته نخوانده و مانند نماز غيرمسافر

خوانده، بايد قضا نمايد؟

بسمه تعالى، نماز صبح شكسته نيست و در فرض سؤال، قضا واجب نيست.

4. در سؤال دو، آيا شخص مى تواند روزۀ ماه رمضانش را در تهران (امسال) بگيرد يا اگر روزه اش قضا شده، مى تواند قضاى آن را در تهران به جا آورد؟

بسمه تعالى، جواب اين سؤال، از مسأله دو معلوم شد.

5. آيا اشک ريختن در نماز باعث ابطال نماز مى شود؟

بسمه تعالى، اگر براى ترس از خدا باشد مانع ندارد و براى غيرخدا، در صورتى كه با صدا باشد نماز را باطل مى كند؛ و مجرد ريختن اشک در نماز و بدون صدا مبطل نيست.

ص: 183

6. اگر كسى در تعداد تسبيحات اربعه شک كند كه دو تا گفته يا سه تا يا چهار تا يا يكى حكمش چگونه است؟

بسمه تعالى، مى تواند اكتفا كند و نمازش صحيح است.

[سؤال 1511] 1754

4. كسى در سجده شک كرده است يك سجده يا دو سجده و يا سه سجده كرده حكم مسأله را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر بعد از محل است احتياط كند و اگر در محل است يك سجده به جا آورد.

[سؤال 1512] 3165

5. شک در سجده (شک در يك مرتبه يا دو مرتبه) به چه نحوى است؟

بسمه تعالى، اگر شک در محل است و داخل در عمل بعدى نشده، بايد به شک اعتنا كند.

[سؤال 1513] 1978

4. شک در سجده هاى نماز چگونه است؟ مثلاً شک مى كنم كه يك سجده به جا آوردم يا دو سجده؟ هنگام شک در تسبيحات اربعه چه كار بايد كرد؛ شک در مورد تعداد؟

بسمه تعالى، بايد بنا بگذارد كه به جا نياورده است؛ مگر محل آن گذشته باشد.

[سؤال 1514] 2158

3. اگر كسى بعد از سر برداشتن از سجده، شک كند يا فراموش كند سجدۀ اول بوده يا دوم و بعد از فكر كردن، يادش نيايد كه سجدۀ اول بوده است يا سجدۀ دوم، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بايد سجدۀ دوم را به جا آورد.

ص: 184

[سؤال 1515] 698

بسمه تعالى

با سلام به رهبر انقلاب خونبارمان امام خمينى، كه دعاى امت شهيد پرورمان هميشه بدرقه شما است. مى خواستم كه جواب چند سؤال زير را براى من بفرماييد:

1. اگر انسان به سجده برود و وقتى كه از سجده سر بردارد، نداند كه سجدۀ اول بوده يا سجدۀ دوم، در اين حالت بايد چه بكند؟

بسمه تعالى، بنا را بر سجدۀ اول بگذارد و سجدۀ دوم به جا آورد.

2. آيا در مسجدى كه امام جماعت ندارد و يا اگر گروهى در صحرا بخواهند نماز جماعت بخوانند و در آن جا روحانى نباشد، به فردى كه شرايط يک امام جماعت را دارد، مى توان اقتدا كرد؟

بسمه تعالى، اگر دسترسى به روحانى ندارند، با مراعات شرايط مانع ندارد.

3. آيا نماز جمعه در زمان كنونى واجب عينى است يا بنا به فتواى سابقتان واجب تخييرى است؟

بسمه تعالى، واجب تخييرى است.

4. آيا گوش دادن به سرودهايى كه آهنگ شديدى دارند (مانند سرود 22 بهمن) از نظر شرعى اشكال دارد؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب، حرام است و صداهاى مشكوک مانع ندارد.

[سؤال 1516] 699

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، پس از عرض سلام:

1. شخصى در سجدۀ نماز يوميه وقتى كه سر از سجده برداشت شک كند كه آيا سجده اول است يا دوم. چون كه جاى محل بود، بنا گذاشت كه سجده اول است و دوباره به سجده رفت. وقتى كه به سجده رسيد، يقين حاصل كرد كه قبلاً دو سجده به جا آورده بود و سجده اى كه به آن مشغول بود سجده سوم است. تكليف آن چيست؟ لطفاً جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، نماز صحيح است.

ص: 185

2. آيا سجده به سيمان صحيح است يا نه؟ در ضمن، سيمان هايى كه در كف حمام ها به كار بردند و به وسيله آب و آفتاب سفت و محكم شده است سجده بر آن صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، سجده بر سيمان مانع ندارد اگر چه احوط ترك است.

[سؤال 1517] 348

3. اگر كسى در تسبيحات اربعه شک كند كه سه تا شد يا دوتا يا يكى، آيا به شک خود اعتنا بكند يا نكند؟ و در صورت اعتنا، حكم آن چيست؟

بسمه تعالى، بنا را بر اقل بگذارد.

[سؤال 1518] 700

بسمه تعالى

موضوعى كه مى خواستم مطرح كنم دربارۀ حالات روحى خودم مى باشد. و از شما مى خواهم كه كمكم كنيد؛ زيرا از آن جا كه گفته شده كه اسلام دين كامل است و به همه جهات انسانى (روحى - جسمى) توجه دارد و شما را كه در اين زمان مى توانيد در مشكلات ما را يارى كنيد انتخاب كردم تا مسائل خود را از شما بپرسم. من دخترى هستم 18 ساله كه مى خواهم واقعاً نمونه يک زن اسلامى باشم و از حضرت فاطمه عليهاالسلام درس بگيرم، اما نمى دانم چرا موفق نمى شوم؛ زيرا شيطان در وجود من رخنه كرده و من هرچه مى خواهم با شيطان مبارزه كنم به جاى پيروزى مغلوب مى شوم. وقتى كه مى خواهم نماز بخوانم اصلاً فكرم و حواسم جمع نمى شود تا به نام مقدس الله مى رسم فوراً يك فردى جلوى چشمم ظاهر مى شود و من از ترس اين كه شركى قائل شده باشم چند بار تكرار مى كنم (همان كلمه را) ولى هر بار مثل هميشه يكى از شخصيت ها به فكرم مى رسد، يا در غير نماز فكرهايى به مغزم رسوخ مى كند كه من به اشتباه بودن و شايد شرک بودن آن ها آگاهى كامل دارم، ولى در راه مبارزه با آن ها هرگز موفق نمى شوم تا به حال چند بار خواسته ام كه به يک روان شناس مراجعه كنم ولى نشده، تا اين كه تصميم گرفتم كه اين مسائل را با شما مسئولان دفتر امام در ميان گذارم،

ص: 186

شايد كه به لطف خدا از همه شرک ها و بدى ها پاک شوم. از شما مى خواهم كه با اين مسائل به طور جدى برخورد كنيد و خواهشمندم جواب را هرچه زودتر برايم بفرستيد زيرا كه من مى ترسم راه به جايى برم كه راه علاج نباشد. متشكرم

بسمه تعالى، وسوسه به خود راه ندهيد و وظائف و تكاليف عبادى خود را به نحو متعارف انجام دهيد.

[سؤال 1519] 701

بسمه تعالى

دفتر رهبر عزيز حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام عليكم

و اما بعد، در مورد همسر اين جانب كه دچار وسواس و شك بسيار زيادى شده است لطفاً حكم شرعى را مرقوم فرماييد. حالات مختلف وسواس و شک ايشان مختصراً به شرح زير مى باشد.

1. اكثر نمازها را بدون دليل دوبار مى خواند به اين بهانه كه مثلاً نفهميدم سجده را انجام دادم يا خير؟ سلام دادم يا خير؟ سوره را خواندم يا خير؟ سه ركعت خواندم يا خير؟ وضويم باطل شد يا خير؟ تكبير گفتم يا خير؟ و...

2. در موقع وضو گرفتن آب بسيار زيادى مصرف مى كند، دست ها را چند بار زير آب مى گيرد و به قول معروف كُر مى دهد.

3. براى حمام رفتن نيز آب بسيار زيادى مصرف مى كند و موقع غسل حداقل دو يا سه بار غسل مى كند آن قدر طول مى دهد كه آب حمام سرد مى شود و اجباراً غسل را تمام كند، مواقعى كه احتياج به غسل ندارد باز غسل مى كند، احكام شرعى موارد بالا را از روى رساله به او گفته ام ولى گوش نمى دهد مى گويد: كه بايد از نو انجام بدهم؛ مثلاً در مورد نماز گفتم كه نبايد نماز را قطع كرد، طبق حكم شرعيش در فلان مورد نبايد اعتنا كرد و در فلان مورد بايد اين چنين انجام داد ولى گوش نمى دهد و نماز را دوباره مى خواند. خلاصه دچار وسواس و شك زيادى گشته است كه بايد علاج گردد. متمنى

ص: 187

است حكم شرعى آيت الله خمينى را در موارد بالا مرقوم فرماييد.

در ضمن يك سؤال شرعى ديگر: در موقعى كه عمل دخول انجام نشود و فقط مرد ارضاء شود، چه منى بر بدن زن بريزد چه نريزد آيا زن هم غسل دارد؟ والله المستعان

بسمه تعالى، شک در نماز بعد از تجاوز از محل يا بعد از تمام شدن نماز اعتبار ندارد و تكرار نماز يا وضو يا غسل از روى وسواس باطل است و اعتنا به وسواس جايز نيست، بايد گوش به وسوسۀ او ندهد و بدون تحقق دخول در فرض مرقوم زن جنب نمى شود.

حكم شک در عدد ركعت هاى نماز واجب

[سؤال 1520] 702

بسمه تعالى 10 / 5 / 1361

محضر مبارک حضرت امام، آيت الله روح الله الموسوى الخمينى، دامت بركاته

همچنان كه حضرت امام مستحضرند، امت مسلمان و شهيدپرور جهت رضاى بارى تعالى تمام هستى، حتى مال، جان و فرزندانشان را در طبق اخلاص نهاده و به پيشگاه بقية الله الاعظم، ولى عصر، حضرت مهدى، امام زمان - عجل الله تعالى فرجه الشريف - تقديم نموده و براى شكر و نيايش اين نعمت بزرگ، علاوه بر فريضه هاى يوميه، در نيمه هاى شب و نزديكى هاى سحر رو به سوى درگاه احديت آورده و به نماز مى ايستند. ولى از آن جايى كه بشر به هر حال جايزالخطا است، لذا در مواردى به علت گرفتارى هاى مفرط و يا نگرانى از عزيزان دور از وطن و يا فراق و جدايى ابدى از جگرگوشه گان، در نمازها، به خصوص در ركعت و ركوع و سجود مرتكب اشتباه و ترديد مى گردند تا آن جايى كه اعتراف به كثير الشک بودن خودشان مى كنند و از اين بابت بسيار ناراحت و نگران مى باشند. لذا جهت رفع اين مسأله، دستگاه الكترونيكى بسيار كوچک طراحى شده كه مى تواند بدون هيچ گونه عمل يدى و يا مكانيكى، هنگام

ص: 188

نماز، تعداد ركوع و سجود و ركعت را بر روى صفحه چند سانتى مترى - (يا بزرگ يا كوچك) كه در گوشۀ سجاده و يا بغل دست و يا هر جايى كه ايرادى نباشد - نشان دهد تا نمازگزار بدون ترديد و حواس پرتى و دودلى و فكر در مورد چگونگى نمازش، بتواند با راحتى خيال نمازش را آن چنان كه مدّ نظر خداوند متعال هست به جاى آورد. اكنون چگونگى مورد استفادۀ اين دستگاه از نظر شرع اسلام، مورد سؤال مى باشد كه استدعاى فتواى صريح از محضر مبارک را داريم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اشكال ندارد.

[سؤال 1521] 703

بسمه تعالى

مهر نمازهايى كه از نوع جنس جعبۀ پلاستيک مى باشد. با هر بار فشار روى مهر، شماره عوض مى شود كه نشان دهندۀ شمارۀ ركعت نماز است و ساختن اين وسيله به خاطر جلوگيرى از شک در نماز است. و مهر در حال سجده محلش ثابت است.

خواهشمند است نظريۀ امام خمينى را راجع به ساختن و استفادۀ از اين وسيله را در نماز بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر موجب اطمينان باشد اعتماد بر آن اشكال ندارد.

[سؤال 1522] 4674

8. كسى كه وظيفه اش خواندن نماز به طور خوابيده است، اگر شک بين سه و چهار كند، بايد يک ركعت نماز احتياط بخواند يا دو ركعت يا بستگى به نيت دارد؟

بسمه تعالى، مخير است بين يک ركعت خوابيده به جاى يك ركعت ايستاده يا دو ركعت خوابيده به جاى دو ركعت نشسته.

[سؤال 1523] 6249

2. در نماز مغرب، بعد از السلام علينا و در حين گفتن السلام عليكم، شک دو و سه

ص: 189

كرد و بعد از تمام كردن السلام عليكم، يک ركعت موصوله خواند؛ بعد از تمام شدن اين ركعت موصوله، يقين كرد موقع شک، دو ركعت خوانده بود و با اين ركعت، سه ركعت تمام شده. نماز او صحيح است يا باطل يا حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، نماز صحيح است.

حكم شک هايى كه اعتبار ندارد

[سؤال 1524] 704

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با عرض سلام، خواهشمندم حقير را در مسائل ذيل راهنمايى فرماييد:

در رساله هاى عمليه آمده است: «كثير الشک نبايد به شک خود اعتنا كند».

1. آيا كسى كه در مورد ركعت اول و دوم نماز، كثير الشک است، بايد زمانى كه شک كرد ركعت اول را حساب كند يا ركعت دوم را؟ يا كسى كه كثير الشک است در سجدتين، بايد سجدۀ اول را حساب كند يا سجده دوم را؟

بسمه تعالى، بنابر ركعت دوم و سجدۀ دوم بگذارد.

[سؤال 1525]

2. آيا كسى كه در يک نمازش شک هاى مختلف مى كند كثير الشک است؟

بسمه تعالى، اگر سه شک در آن بكند كثير الشک است.

3. آيا تكان هاى مختصر هنگام خواندن اذكار در نماز، چنان كه سهواً انجام شود و نمازگزار نتواند مانع آن شود، باعث ايجاد اشكال در نماز مى شود؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1526]

4. اگر كسى احتمال دهد (يا برايش يقينى باشد) كه در اثر توجه به شكيات در نماز

ص: 190

كثير الشک مى شود، آيا مى تواند براى جلوگيرى از آن، قبل از كثير الشک شدن به شكش اعتنا نكند؟

بسمه تعالى، اگر كثير الشک نشده بايد به وظيفه شک عمل كند.

[سؤال 1527] 5459

5. اگر پسرى در محلى نماز قضاى مادر را (به فرض وجوب) و يا نمازهاى خود را انجام داد، بعداً شک كرد كه آيا در آن محل نماز درست بوده يا خير (از نظر مكان) آيا نمازهاى خوانده شده قضا دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اعاده لازم نيست.

[سؤال 1528] 1913

4. اعادۀ نماز به خاطر به دل نچسبيدن نماز خوانده شده چطور است و اصل اعاده مشروع است يا نه؟ و آيا نماز اعاده شده صحيح و كافى است؛ ولو بعداً معلوم شود نماز اول باطل بوده؟

بسمه تعالى، در صورت شک، اعاده مطلوب است؛ مگر اين كه منجر به وسواس شود.

[سؤال 1529] 169

4. بر اثر كم حافظه بودن و ناراحتى هاى جسمى، روحى و خانوادگى به كثرت شک مبتلا شده ام و در نماز نيز زياد حواسم پرت مى شود، هرچه مسائل مربوط به شكيات را از روى رسالۀ شما هم مى خوانم، زود فراموشم مى شود؛ به همين جهت تا كنون به شكيات كمتر اعتنا مى كنم يا به خواندن سجدۀ سهو اكتفا مى كنم؛ تكليف چيست؟ در حالى كه بارها نماز را تكرارى خوانده ام اما باز هم همين وضع پيش آمده است؛ چه بايد بكنم؟

بسمه تعالى، شک كثير الشک اعتنا ندارد و نماز صحيح است.

ص: 191

[سؤال 1530] 705

بسمه تعالى 24 / 11 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

با عرض سلام، خواهشمندم حقير را در مسأله ذيل راهنمايى بفرماييد:

در رساله هاى عمليه آمده است: «كثير الشک كسى است كه سه بار در يك نماز يا در سه نماز پشت سر هم شک كند».

آيا اين مسأله در مورد يک شک است؟ يعنى مثلاً سه بار در يک نماز شک كند كه يك سجده به جا آورده يا دو سجده؟ يا شامل هر شكى مى شود كه سه بار در يك نماز يا در سه نماز پشت سر هم پيش مى آيد. مثلاً سه بار در يک نماز شک كند، اما شک ها مختلف باشند؟ قبلاً از راهنمايى حضرت عالى متشكرم.

بسمه تعالى، در صورت اختلاف متعلق شک نيز، كثير الشک صادق است.

[سؤال 1531] 712

4. اگر انسان كثير الشک، شک كند بين چهار و پنج قبل از سجدتين، مثلاً شک كند در عين حال كه آيا ركوع را انجام داده يا نه، آيا بايد بنا بر چهار بگذارد و سجدتين را به جا آورد و تشهد و سلام دهد يا آن كه چون شک در ركوع هم دارد بايد بنا بر پنج بگذارد و تشهد بگويد و سلام دهد و سجدتين را هم به جا نياورد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، كه كثير الشک است بايد بنا بر چهار بگذارد و طبق وظيفه نماز را تمام كند.

[سؤال 1532] 712

5. اگر انسان از باب احتياط در موردى جمع بين قصر و اتمام كند و وقتى شروع به قصر نمود، بين 2 و 3 شک نمايد، آيا با فرض كثرت شک، مى تواند بنابر سه بگذارد و نماز را چهار ركعتى تمام كند و بعد دو ركعتى را بخواند؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، مى تواند بنا بر دو بگذارد.

ص: 192

[سؤال 1533] 706

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

حضور محترم برادران دفتر استفتاى امام، برادران گرامى، سؤال بسيار مهمى برايمان پيش آمده كه چون تا كنون به جوابى دست نيافته ايم از شما تقاضا مى نمايم از محضر مبارک امام جويا شويد تا تكليف مان معين شود.

يكى از برادران مسجد ما، آدم بسيار شكاكى است به خصوص در نمازهاى يوميه به حدى شک مى كند كه از كثير الشک نيز گذشته بدان حد كه نماز عصر را به عنوان مثال وقتى فرادا مى خواند در حدود يك ساعت و 11 دقيقه مى خواند. علاوه بر اين ها به ناراحتى اعصاب نيز مبتلا شده و خيلى زود عصبانى مى شود و اين ها همه از علائم اين گونه نماز خواندن است و هر كارى هم كه مى كند نمى تواند ترک كند به عنوان مثال كلمۀ مبارك «الرحمن الرحيم» را در حدود 8 بار و «اهدنا الصراط المستقيم» را بيش از 7 بار مى گويد و هر چقدر هم كه با او به گفت وگو مى نشينيم و مى گوييم كه نبايد به اين گونه شک ها اعتنايى كنى چاره اى ندارد و نمى تواند ترک كند.

بدين وسيله تقاضا مى نمايم در مورد اين مسأله ما را روشن فرماييد و خواهشمنديم حكم شرعى اين مسأله را از امام بزرگوارمان جويا شويد و لطفاً بپرسيد كه آيا اين گونه نماز خواندن با آن همه تكرار كردن آيا اشكالى ندارد و امام چه فتوايى در اين زمينه دارند.

بسمه تعالى، بايد به وسوسه اعتنا نكند و اگر اعتنا كند و كلمات را تكرار نمايد جايز نيست.

[سؤال 1534] 707

بسمه تعالى

خدمت امام امت، خمينى كبير، مدّ ظله، سلام عرض مى كنم.

من يكى از مقلدين شما هستم كه بايد خدمت شما عرض كنم: بنده در طهارت

ص: 193

گرفتن، غسل كردن، وضو گرفتن، نماز خواندن، استبراء كردن و ساير مسائل ديگر، زيادى شک مى كنم؛ لذا از شما تقاضا دارم كه مرا راهنمايى بكنيد كه بنده بايستى چه كار كنم؟

آيا من وسواسى هستم؟ كثير الشک هستم؟ بايد به شک هايم عمل كنم يا نبايد اعتنا كنم؟

بسمه تعالى، وسواس هستيد و نبايد به شک هاى خود اعتنا كنيد.

[سؤال 1535] 799

2. وسواسى شرعى چه كسى است؟ با كثير الشک چه فرقى دارد؟ و به چه مواردى نبايد اعتنا كند؟

بسمه تعالى، وسواس شرعى نداريم و كسى كه از متعارف خارج شود وسواسى است و حرام است.

[سؤال 1536] 1846

2. شخصى كه در هر نماز و در هر چيزى شک مى كند و نمى داند كثير الشک است يا وسواس، چه كند؟

بسمه تعالى، وسواس است و بايد به وسوسه اعتنا نكند.

[سؤال 1537] 7327

5. در نمازهايى كه مى خوانم به شدت شک هاى فراوان دارم، البته نه شک در ركعت و يا ركن هاى نماز بلكه شک براى اين كه فرضاً جايى از دستم بيرون افتاده يا اين كه فرضاً «الله اكبر» را به زبان عربى صحيح بيان نكرده ام - البته شايد هم درست نباشد ولى به هر حال در اين قبيل موارد بنده شک هاى بسيارى دارم - آيا بايد به اين شک ها اعتنا كنم يا خير؟

بسمه تعالى، شک اگر ناشى از وسوسه باشد نبايد اعتنا كنند.

ص: 194

[سؤال 1538] 3034

2. فردى است كه زياد شک مى كند و ندانسته و يا ناخودآگاه نماز را مى شكند و آن را باطل مى كند، مى گويند شكستن نماز معصيت است، در عوض معصيت چه كارى بايد انجام دهد كه خدا از او درگذرد.

بسمه تعالى، بايد به وظيفه اى كه در رساله عمليه براى شک مذكور معيّن شده عمل كند و اگر كثير الشک است به شك خود اعتنا نكند.

[سؤال 1539] 3165

6. حكم كسى كه در سجده، زياد شک مى كند (غالب اوقات و فقط در سجده) چيست؟

بسمه تعالى، شک كثير الشک اعتبار ندارد.

[سؤال 1540] 1847

2. مدت يک سال و نيم است كه سعى مى كنم حواسم را جمع نماز كنم، ولى در بين نماز فكرم به يک سو كشيده مى شود، يک وقت متوجه مى شوم كه نماز مى خوانم ولى نمى دانم چند ركعت نماز خوانده ام، يا تشهد را خوانده ام، يا چند سجده كرده ام. و بالاخره نماز را از سر مى گيرم، خيلى كم ممكن مى شود كه نماز را با دقت بخوانم، از نماز خواندنم ناراضى هستم بفرماييد با توضيح بسيار كه چگونه بخوانم.

بسمه تعالى، لازم نيست نماز را از سر بگيريد و به همان نحو كه مى خوانيد صحيح است.

[سؤال 1541] 2645

3. يک نفر امام و يك نفر مأموم، در نماز جماعت امام شك سه و چهار مى نمايد، مأموم شک چهار و پنج مى نمايد تكليف آنان چيست؟

بسمه تعالى، با رجوع هر يک از امام و مأموم به ديگرى بنا را بر چهار بگذارند.

ص: 195

[سؤال 1542] 708

بسمه تعالى

با درود بى كران بر حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم و آل او و با درود بى پايان بر يگانه منجى عالم بشريت حضرت مهدى عليه السلام و با درود بر رهبر كبير انقلاب امام خمينى

من زنى هستم سى ساله و در حدود 7 سال است كه ازدواج كردم و سه فرزند دارم. چند سؤال دارم لطفاً جواب آن را برايم بفرستيد.

1. تقريباً حدود 4 ماه است كه وقتى مى خواهم نماز بخوانم فكرهاى بدى به فكرم مى رسد و نمى توانم آن طور كه بايد و شايد و به نحو احسن نماز بخوانم، هرچه سوره «قل اعوذ برب الناس» و لعنت خدا بر شيطان مى گويم باز نمى توانم بر خودم مسلط باشم و بتوانم به طور منظم و با ياد ذكر الله اكبر با معنى كامل نماز بخوانم و خيلى هم نماز را دوست دارم و عاشق نماز هستم حتى خيلى ها را مى گويم نماز بخوانيد يک مقدار كتاب ها و حديث هاى اسلامى را مطالعه مى كنم باز نمى توانم خيلى سعى مى كنم اما باز نمى توانم لطفاً مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، با توجه [به خدا] وسوسه به خود راه ندهيد ان شاء الله صحيح است.

[سؤال 1543]

2. وقتى نماز مى خوانم، مثلاً ظهر و عصر يا مغرب و عشا يا صبح، فرق نمى كند، بدون اين كه شک داشته باشم دوباره وضو مى گيرم و باز همان نماز را مى خوانم. فقط به خاطر اين است كه دوست دارم؛ آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال دارد.

3. من بعد از هفت روز قاعدگى باز ترشح صورتى رنگ دارم. تا سه الى پنج روز چنين است؛ آيا با اين وضع مى توانم نماز بخوانم؟ اگر نمى توانم نماز بخوانم، بايد قضايش را بخوانم؟ چه غسلى بايد كرد؟

بسمه تعالى، اگر روزهايى كه ترشحات هست به ضميمۀ ايام عادت از ده روز تجاوز مى كند، ترشحات حكم استحاضه را دارد.

ص: 196

4. در مورد خرجى كه شوهرم به من مى دهد، سؤالى دارم. او ماهى 13 هزار تومان درآمد دارد و ماهى 1200 تومان به من مى دهد. البته بيشتر چيزها را خودش مى خرد و بعضى از چيزهاى متفرقه را من مى خرم. مطابق اسلام چقدر بايد به من بدهد؟ آيا مى شود بدون اجازه شوهر پول يا كمكى به جبهه يا به كسى بكنم؟ اگر او بفهمد يا اگر يادم رفت به او بگويم اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، در مالى كه شوهر به شما مى دهد، بايد با اجازۀ او تصرف شود.

5. آيا مى توانم بدون اجازه شوهرم برنج يا حبوبات يا نظير آن ها به جبهه يا به كسى كمک كنم يا طلايى كه مال من است مى توانم بفروشم و پولش را براى خودم بردارم يا اين كه بخواهم طلايم را به جبهه بدهم؟ اگر او رضايت نداشته باشد؛ آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، در اموال خودتان مى توانيد تصرف كنيد؛ ولى تصرف در اموال شوهر بايد با اجازه او باشد.

6. آيا بدون اجازه شوهرم مى توانم به مسجد يا به دعاى كميل يا نماز جمعه يا زيارت يا بهشت زهرا و امثال اين ها بروم؟ اگر رضايت نداشته باشد اشكال دارد؟

بسمه تعالى، خارج شدن زن شوهردار از منزل بايد با اجازه شوهر باشد.

[سؤال 1544] 348

2. اگر انسان در نمازها در عدد سجده ها به طور زياد شک كند و حتى در جماعت، آيا بايد به شک خود اعتنا بكند يا نكند؟

بسمه تعالى، اعتنا به شک خود نكند.

حكم ظن (گمان) در كارها و ركعت هاى نماز

[سؤال 1545] 1891

3. اگر شخصى در افعال نماز كثيرالظن باشد، حكم كثير الشک را دارد يا حكم ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، حكم شک را دارد، مگر وسوسه باشد كه نبايد اعتنا كند.

[سؤال 1546] 2286

2. مظنه در عدد ركعات حكم يقين دارد يا خير و كذا مظنه در افعال؟

ص: 197

بسمه تعالى، در ركعات حكم يقين دارد و در افعال اگر ظن بر خلاف وظيفه شك بود احتياط كند.

نماز احتياط

[سؤال 1547] 709

بسمه تعالى

لطفاً به چند سؤال شرعى جواب مرحمت فرماييد:

1. اگر كسى جاهل به حكم كيفيّت قرائت سجده سهو و نماز احتياط باشد و در موارد گوناگون سجده سهو و نماز احتياط را به صورت صحيح انجام نداده باشد، مثلاً نيت نماز احتياط را به زبان آورده باشد يا ذكر سجده سهو را صحيح نگفته باشد نمازهايش چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر در يادگرفتن مسأله تقصير نكرده و با اعتقاد به صحت به اين كيفيت عمل كرده چيزى بر او نيست.

2. در صورت اختلاط پول تبليغ و شهريه طلاب، كيفيت خمس دادن چگونه است؟

بسمه تعالى، بايد نسبت به مقدارى كه يقين دارند كه از تبليغ است خمس بدهند.

3. لباس هايى كه از دار الكفر (مثل امريكا...) به دست مسلمين مى رسد معامله و استفاده اش چه حكمى دارد؟ (مثل اُوركت امريكايى و اسرائيلى)

بسمه تعالى، اگر در بازار مسلمين به فروش مى رسد مانع ندارد مگر آن كه بدانند كه از اجزاء حيوانى در آن است و احتمال ندهند كه وارد كننده مسلمان احراز تذكيه حيوان را نموده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده است.

[سؤال 1548] 2032

3. اگر شخصى شک بين سه و چهار كرده و بنا را به چهار گذاشت و عمل به وظيفۀ خود نمود و از راهى يقين پيدا كرد سه ركعت خوانده، آيا احتياج به اعاده دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر بعد از نماز احتياط فهميده اعاده ندارد.

ص: 198

[سؤال 1549] 646

2. اگر در نماز احتياط، اشتباهاً سورۀ دومى را شروع به خواندن كند و در وسط سورۀ دوم يادش بيايد كه نبايد بخواند و همان جا سوره را قطع كند و نماز را تمام كند، آيا نماز درست است؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

حكم اجزاى فراموش شدۀ نماز

[سؤال 1550] 3268

4. تشهد فراموش شده در نماز را كه بايد بعد از نماز، قضاى آن را به جا آورد چگونه و به چه كيفيتى مى خوانند. آيا كافى است كه بنشينيم و ذكر را بگوييم يا اين كه بايد سجده و سلام را هم انجام دهيم؟

بسمه تعالى، سجده و سلام ندارد و فقط بايد تشهد خوانده شود.

حكم سجدۀ سهو

[سؤال 1551] 1932

3. اگر انسان در زمان گفتن سلام، مثلاً دو مرتبه بگويد: «السلام علينا و على عباد الله الصالحين» چه مى شود؟ آيا سجدۀ سهو يا چيز ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، تكرار سلام مذكور، سجدۀ سهو يا چيز ديگرى نمى آورد.

[سؤال 1552] 676

3. اگر در حين نماز، بى موقع تشهد را شروع كنند (مثلاً در ركعت اول) و در وسط تشهد، متوجه شود و تشهد را قطع كند، نماز چه صورتى دارد و آيا سجدۀ سهو به واسطۀ اين امر، واجب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، سجدۀ سهو لازم نيست.

ص: 199

[سؤال 1553] 483

2. وقتى كه در ركعت سوم نماز، در نمازهاى چهار ركعتى و يا در ركعت اول، تشهد به طور كامل قرائت شود (تا آخر صلوات) چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، اگر از روى عمد نبوده اشكال ندارد و احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز، دو سجدۀ سهو به جا آورد.

[سؤال 1554] 4031

5. اگر در بين نماز و يا آخر نماز و يا بعد از نماز يادمان آمد كه در ركعتى سه سجده كرده ايم چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، زيادى سجده اگر از روى سهو و فراموشى بوده در فرض مرقوم، نماز صحيح است و چيزى بر او نيست؛ اگرچه بهتر است دو سجدۀ سهو براى زيادى سجده به جا آورد.

[سؤال 1555] 676

2. اگر در حين نماز، بى موقع دست به قنوت بلند شود (مثلاً در ركعت اول يا سوم يا چهارم) نماز چه صورتى پيدا كرده و آيا سجدۀ سهو به واسطۀ اين امر، واجب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 1556] 348

6. اگر در نماز در ركعت سوم و چهارم در تسبيحات اربعه سهواً «بسم الله» گفته شود و يا اين كه سهواً «الحمد لله» و كلماتى مثل اين ها گفته شده، اين سهويات سجدۀ سهو مى خواهد يا نه؟ و چند تا مى خواهد؛ يكى يا دو تا؟

بسمه تعالى، سجده سهو واجب نيست.

[سؤال 1557] 1932

2. در مسأله شماره 1005 در توضيح المسائل فرموده ايد كه اگر يک بار تسبيحات

ص: 200

اربعه گفته شود كافى است ولى در مسأله شماره 1241 فرموده ايد كه اگر سهواً تسبيحات اربعه گفته نشود و يا كمتر و يا بيشتر از سه مرتبه گفته شود احتياط مستحب است كه دو سجده سهو نمايد لطفاً در اين مورد هم مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، ترک احتياط مستحب مانع ندارد و منافاتى نيست.

[سؤال 1558] 1545

2. آيا در سجده سهو، گفتن تكبير در ابتدا لازم است؟

بسمه تعالى، تكبير ندارد.

[سؤال 1559] 348

7. بعد از تشهد سجدۀ سهو، آيا هر سه سلام را بايد گفت يا فقط سلام آخر را؟

بسمه تعالى، فقط السلام عليكم.

ص: 201

نماز قضا

وجوب قضاى نمازهاى فوت شده

[سؤال 1560] 710

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت امام خمينى

ضمن عرض سلام و آرزوى طول عمر براى آن امام عزيز

اين بندۀ حقير در مورد نماز قضا چند سؤال دارم كه با شما در ميان مى گذارم و خواهان پاسخ گويى از طرف شما بدان ها هستم تا اين بنده، آگاه تر گشته و بتوانم فرائض دينى و شرعى خويش را به نحو احسن انجام دهم.

1. اولين سؤال من اين است كه در مورد افرادى كه در طول زندگى خويش تا كنون چندين بار نماز را قطع كرده اند و بار ديگر شروع به خواندن نماز كرده اند و حالا مى خواهند كه بار ديگر نمازهايى را كه در طول زندگى خويش نخوانده اند و قضا شده است بخوانند، حكم امام در اين مورد چيست؟ آيا بايد تنها آن نمازهايى را بخوانند كه نخوانده اند و قضا شده است يا اين كه چون نماز را قطع كرده اند - و به قول عده اى كه مى گويند: چون نماز را حالا يا سهواً و يا اين كه نعوذ بالله از روى عمد، ترك كرده است، بايد تمامى نمازهاى خويش را در طول اين سال ها بخواند، چه آن ها كه قضا شد

ص: 202

و نخوانده و چه آن ها كه قضا نشده و خوانده است - بايد تمام طول اين سال ها را بخوانند؟ متمنى است در اين مورد، اين بنده را ارشاد فرماييد.

بسمه تعالى، نمازهايى را كه خوانده قضا ندارد.

2. نحوۀ نيت كردن نمازهاى قضا چگونه است و به چه صورت بايد نيت كرد؟

بسمه تعالى، به نيت قضا بايد انجام دهد.

3. نحوه و صورت اداكردن اين نمازها چگونه است؟ منظورم اين است كه آيا بايد به ترتيب، از نماز صبح شروع كرد و با نماز عشا پايان داد يا صورت ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، ترتيب، فقط بين ظهر و عصر يک روز و مغرب و عشاى يک روز لازم است.

4. اگر كسى ميزان و تعداد و مقدار نمازهاى قضاى خود را نمى داند و فراموش كرده، حكم امام در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، به مقدار متيقّن از نمازهايى كه فوت شده قضا نمايد.

5. اگر كسى مدتى را در جبهه بوده و تعدادى از نمازهايش در جبهه قضا شده و نتوانسته در جبهه قضاى آن ها را به جا آورد و مى خواهد كه قضاى آن ها را در خانه به جا آورد، آيا بايد قصر بخواند يا كامل؟

بسمه تعالى، اگر وظيفه اش نماز شكسته بوده، بايد شكسته قضا كند.

[سؤال 1561] 667

8. آيا نمازهاى قضاى سال هاى گذشته، جزء نمازهاى مستحبى محسوب مى شود؟ ضمناً آيا اگر در صف اول جماعت هنگامى كه امام مثلاً مشغول نماز چهار ركعتى است، نيت نماز قضاى سه ركعتى مغرب كنى و پس از به جا آوردن ركعت سوم نماز جماعت، نماز را تمام كنى و بلند شوى براى به جا آوردن نماز عشا، و ركعت چهارم جماعت را ركعت اول عشاى خود حساب كنى و بچه اى هم در كنارت باشد، آيا ترتيب جماعت به هم خورده است؟ آيا كسانى كه توسط تو، به امام وصل مى شوند، نمازشان باطل مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، نماز واجب، واجب است و صورتى كه در سؤال ذكر شده اشكال ندارد؛ و بودن طفل در كنار مأموم، اتصال را به هم نمى زند.

ص: 203

[سؤال 1562] 711

بسمه تعالى

خدمت رهبر كبير انقلاب حضرت امام خمينى، سلام

حضرت امام، اين جانب فردى هستم گناهكار و تمامى سرمايۀ من مبلغى در حدود يك صد هزار تومان مى باشد؛ سن من در حدود شصت سال است. حضرت امام، مى خواستم سؤال كنم كه آيا كسى هست كه شصت سال براى من نماز بخواند و روزه بگيرد و من تمام سرمايه ام را به او بدهم؟ يا اين كه اگر اين مبلغ را به حساب جنگ يا مستضعفان بدهم و نيت كنم كه براى نماز و روزه است آيا قبول است يا خير؟ چون كه من مى دانم كسى براى من شصت سال نماز و روزه نمى خواند. خواهشمندم از آن رهبر كبير انقلاب و قلب تپندۀ ملت مظلوم ايران كه من چه كار كنم كه شايد مورد رحمت ربّ العالمين قرار گيرم؟

بسمه تعالى، اگر وارثى داريد با او مشورت كنيد و دادن پول به حساب مزبور كفايت از نماز و روزه نمى كند.

[سؤال 1563] 311

3. آيا كسى كه بر اثر بيمارى شديد و خوب نشدنى، نماز يوميه را هم به سختى انجام مى دهد، قضاى نمازهاى گذشته بر او واجب و لازم است؟ در صورت لازم بودن، با وضعى كه دارد انجام قضاى گذشته مقبول است يا آداب خاصى دارد؟

بسمه تعالى، نماز فوت شده قضا دارد و به هر نحو كه مى تواند بايد بخواند.

[سؤال 1564] 4151

2. شخصى مثلاً نه سال در خانه مريض - يعنى فاقد شعور شده و يا مرض اعصاب داشته كه فقط زنده بوده - ولى از تمام شعور فاقد بوده حال بعد از نه سال خوب شده آيا قضاى روزه و نماز تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، قضا دارد.

ص: 204

[سؤال 1565] 712

بسمه تعالى

1. اگر شخصى به حدى مريض شود كه قوۀ تميز را از دست بدهد به نحوى كه وقت ظهرين و عشائين بلكه چه بسا پاكى و نجسى را هم تميز نمى دهد، قضاى نماز و روزۀ بعد از او بر ولىّ لازم است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر به حد جنون نرسيده قضا واجب است.

2. اگر با قصد اقامۀ عشرة ايّام، يك نماز چهار ركعتى شروع كند و در ركعات يا افعال آن شك كند، اگر امام يا مأموم باشد و رجوع به حافظه كند و بعد از همين نماز از قصد اقامه برگشت نمايد، آيا باقى بر تمام بماند يا نه؟ و آيا فرق بين شک در ركعات و افعال ركنى و بين افعال و واجبات غير ركنى هست كه اگر در قسم اول شک كند و رجوع به حافظه نمايد يا كثير الشك باشد و بنا بر انجام گذارد، با شک در قسم ثانى كه شک در افعال غير ركنى است فرق كند؟ با توجه به مسأله 32 و 34 از عروه و تعليقه.

بسمه تعالى، در فرض شک در ركعات و رجوع به حافظه و برگشت از قصد اقامت، احتياط ترک نشود.

3. قبلاً سؤال شده بود كه اگر در نماز، در حال قرائت يا اذكار و كلمات ديگر، اگر چند حرف از يك كلمه را گفت، جايز است رها كند و دوباره آن كلمه را بگويد و ادامه دهد و حال آن كه عروه در آداب قرائت، مسأله 45 دلالت دارد بر بطلان و ابطال و تعليقه هم ندارد؛ كدام صحيح است؟ و على كل حال، اگر در كلمه اى اشتباه يا سكته رخ دهد، آيا مى شود از چند كلمه قبل آن شروع نمود و دوباره قرائت كرد يا نه؟ و آيا فرق است بين قرائت و اذكار و بين تشهد و سلام؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه قبلاً نوشته شده و مربوط به مسأله 45 نيست؛ اعادۀ كلمه يا كلمات در فرض سؤال، مانع ندارد ولى اگر شك ناشى از وسوسه باشد نبايد اعتنا كند.

4. اگر انسان كثير الشك، شک كند بين چهار و پنج قبل از سجدتين، مثلاً، و شک كند در عين حال كه آيا ركوع را انجام داده يا نه، آيا بايد بنا بر چهار بگذارد و سجدتين را به جا آورد و تشهد و سلام دهد يا آن كه چون شک در ركوع هم دارد بايد بنا بر پنج بگذارد و تشهد بگويد و سلام دهد و سجدتين را هم به جا نياورد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، كه كثير الشک است بايد بنا بر چهار بگذارد و طبق وظيفه نماز را

تمام كند.

ص: 205

5. اگر انسان از باب احتياط در موردى جمع بين قصر و اتمام مى كند و وقتى شروع به قصر نمود شک بين دو و سه نمود آيا مى تواند بنا بر سه بگذارد و چهار ركعتى تمام كند و بعد دو ركعتى را بخواند، با فرض كثرت شک؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، مى تواند بنا بر دو بگذارد.

6. در غيبت (خداى نخواسته) استحلال واجب است يا نه؟ و بر فرض وجوب، اگر استحلال و تذكر

شخصى به غيبت موجب ايذاء طرف يا كدورت گردد آيا باز استحلال لازم است يا نه؟

بسمه تعالى، غيبت كننده بايد توبه نمايد، و بر او واجب نيست از غيبت شونده طلب حلّيّت نمايد.

7. آيا اطمينان مطلقاً حجّت است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر اطمينان صدق كند حجّت است.

[سؤال 1566] 713

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت حجت الاسلام والمسلمين آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى، بفرماييد آيا در روزهايى كه شخصى بيهوش مى باشد، پس از بيهوشى آيا احتياج به اعادۀ نمازهاى خوانده نشده در موقع بيهوشى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بيهوشى اگر در تمام وقت بوده و به دست خودش نبوده قضا ندارد.

[سؤال 1567] 714

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى حاج آقا سيد روح الله الموسوى، مدّ ظله

پس از حمد خداى تعالى، به حضور آن حضرت سلام عرض مى كنم و طول عمر آن وجود مقدس را از خداى تبارك و تعالى، مسئلت مى نمايم. لطفاً بفرماييد شخصى كه مدت دو يا سه روز بيهوش بوده، آيا نمازهايى را كه در اين مدت قضا شده، اعادۀ آن ها احتياج است يا خير؟ مزيد تشكر است، والسلام على عباد الله الصالحين.

ص: 206

بسمه تعالى، اگر تمام وقت بيهوش بوده و به دست خودش بيهوش نشده، قضا ندارد.

[سؤال 1568] 1195

4. در صورتى كه نمازها و روزه هاى گذشته ما متفاوت از جوابى كه مى گيريم باشد، چه بايد بكنيم؟

بسمه تعالى، نمازهاى گذشته اگر برخلاف وظيفه انجام گرفته، بايد قضا شوند.

[سؤال 1569] 70

4. مدت سه سال است نماز و روزه را در محل كار انجام وظيفه كرده ام، تكليف آن ها چيست؟ در ضمن شغل من كارمند است.

بسمه تعالى، چنانچه بر خلاف وظيفه انجام گرفته باشد قضا دارد.

[سؤال 1570] 715

بسمه تعالى 27 / 10 / 1361

من نمى دانستم كه نماز واجب است، فكر مى كردم هر كس دوست دارد، مى تواند نماز بخواند و مستحب است. حالا كه من بيست و پنج سال سن دارم و كسى هم به من نگفت كه نماز بخوان، بر تو واجب است. حال كه فهميدم واجب است؛ هميشه مى خوانم، ولى حالا تكليف من چيست كه از سن پانزده سالگى تا تاريخ 13 / 4 / 1360، نه روزه گرفته ام و نه نماز خوانده ام؟ آيا حتماً بايد نماز و روزه را قضا كنم؟ نمى توانم كار ديگرى بكنم؛ مثلاً راه ديگرى ندارد؟ لطفاً مرا راهنمايى كنيد. تاريخ

تولد من 30 / 10 / 1336 است.

بسمه تعالى، نماز و روزه هايى كه انجام نداده ايد را، بايد قضا نماييد.

[سؤال 1571] 4085

2. من از تاريخ 10 / 8 / 1360 شروع كردم به نماز خواندن تا به حال كه مى خوانم؛

ص: 207

ولى در اين مدت، من خيلى از نمازهاى يوميۀ خود را به دليل هاى مختلفى و بعضى ها را هم بدون دليل نخواندم و مقدار دقيق آن ها را هم نمى دانم. از شما كه مرجع تقليد من هستيد، تقاضا دارم كه جواب اين مسأله را براى من به طور روشن بيان كنيد.

بسمه تعالى، هر مقدار كه يقين داريد در حال بلوغ، نماز فوت شده را قضا نماييد.

[سؤال 1572] 1743

4. در فرض بالا اگر همان شخص نماز يوميه خود را گاه و بيگاه خوانده باشد، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، نمازهايى را كه نخوانده بايد قضا نمايد.

[سؤال 1573] 326

2. اگر در خواندن نماز صبح هم احتياج به كمک داشته باشد و به موقع نتوانند كمک كنند، مى تواند نماز صبح را قضا كند؟

بسمه تعالى، تأخير نماز تا بعد از وقت جايز نيست و به هر نحو مى تواند، بايد در وقت، نماز را بخواند.

[سؤال 1574] 324

2. در مدتى كه در بيمارستان بودم، خوابيده نماز مى خواندم؛ چون مدتى امكان نشسته خواندن نبود و بعد هم كه امكان داشت، تا آن جا كه مى شد نشسته خوانده ام. در حال خوابيده، اكثر اوقات نماز را رو به قبله نخوانده ام؛ به خاطر طرز قرار گرفتن تخت بيمارستان كه رو به قبله نبود. آيا بايد آن نمازها را قضا كرد؟

بسمه تعالى، هر مقدار از نمازها را كه بدون شرايط خوانده ايد و مى توانسته ايد با شرايط انجام دهيد، بايد قضا نماييد.

ص: 208

[سؤال 1575] 6630

6. شخصى خوابيده، عمداً نماز را قضا مى كند مى گويد حالا خواب دارم هر وقت بلند شدم قضاى نماز را مى خوانم اين طور نماز ادا مى شود؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اين كار جايز نيست لكن نمازى را كه قضا كرده صحيح است.

[سؤال 1576] 716

بسمه تعالى 12 / 10 / 1361

با سلام و درود بى پايان بر رهبر كبير انقلاب و شما مسئولان عزيز دفتر امام

براى من چند سؤال دينى مطرح شده است كه خواهش دارم از آن جا كه خود نمى توانم براى آن سؤال ها جواب بيابم، شما عزيزان جواب آن ها را برايم بنويسيد:

1. من كه اكنون هجده سال عمر دارم، نزديك به هفت سال است كه نماز مى خوانم و از آن جا كه طريقۀ درست وضوگرفتن را به من نياموختند، نزديك به شش سال و نيم آن را اشتباه وضو مى گرفتم؛ تا آن كه خود از رسالۀ امام طريقه درست وضوگرفتن را ياد گرفتم. خواهش دارم كه بفرماييد: نمازهايى كه تا به حال مى خوانده ام - يعنى تا مدتى كه صحيح وضو نمى گرفته ام - باطل و بى فايده بوده و بايد آن دو سال نيم ديگرى را كه نماز بر من واجب شده است دوباره بخوانم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر وضوى شما صحيح نبوده، نمازهايى كه با آن وضوها خوانده ايد را بايد قضا نماييد.

2. در موقع بلند شدن در نماز، به جاى «بحول الله و قوّته أقوم و أقعد» مى خواندم: «بحول الله و قوّته أقوم واقعُدْ» آيا نمازم صحيح است يا باطل؟ در صورتى كه نمى دانستم.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. تمنّا دارم بفرماييد: مثلاً يك بچه مسلمان و يهودى و غيره... كه پدر و مادر آن ها مسلمان نيستند و هنوز به سن بلوغ نرسيده اند از دنيا مى روند، آيا بچه مسلمان، به دليل اين كه پدر و مادرش مسلمان بوده اند، به بهشت مى رود و آن ديگرى، به اين دليل كه پدر و مادرش مسلمان نبوده اند، به جهنم؟ و اگر نه، بلكه آن ها به اين دليل كه هنوز به سن بلوغ نرسيده اند به بهشت مى روند، در اين صورت بايد گفت

ص: 209

آن ها سرنوشت خود را تعيين نكرده اند، در صورتى كه اين امكان وجود داشت كه اگر آن ها بزرگ مى شدند، بچه مسلمان، يهودى و بچه يهودى، مسلمان مى شد.

بسمه تعالى، سؤال فقهى نيست و در روايات، اشاره به اين مطلب شده است.

[سؤال 1577] 717

بسم الله الرحمن الرحيم

إلى سماحة إمام الاُمّة و قائدها الخميني الكبير، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1. ما هو حكم من كانت صلاته باطلة أو وضوؤه باطل لمدة طويلة جهلاً بالحكم الشرعي و بلا تقصير في تعلّمه للمسائل الشرعية و بعدها تبيّن له بطلان وضوئه و صلاته؟ فهل يجب عليه قضاء تلك السنين أو أنّه معذور؟ أفتونا وفّقكم الله

بسمه تعالى، مع فرض بطلان الصلاة يجب القضاء.

2. ما حكم المال المجهول المالك و كيف نفرّقه و نميّزه عن اللقطة؟

بسمه تعالى، التمييز و الحكم مذكور في الرسالة العملية.

3. ما هو حكم الأموال و الحاجات في المواضع العراقية في الجبهة بعد الهجوم هل يجوز أخذها؟

بسمه تعالى، يجوز أخذ الغنائم للمقاتلين و يجوز التملّك في الأشياء المختصرة منها و أمّا الأسلحة فلا بدّ من تحويلها إلى المقامات المسؤولة في الجمهورية الإسلامية.

4. ما هو حكم المصلّي بالنسبة للقراءة؟ فهل يقصد حين القراءة في مثل «إيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إيَّاكَ نَسْتَعِيْنُ»

المخاطبة مع الله أو يقصد القرآنية و لا يجوز له أن يقصد الدعاء؟ نرجو توضيح المسألة

بسمه تعالى، يقصد القراءة الواجبة في الصلاة.

[سؤال 1578] 718

بسمه تعالى

پس از عرض سلام، لطفاً به سؤالات زير جواب مرحمت بفرماييد.

1. اگر با پسر يا دخترى در كودكى نزديكى شده و پس از تكليف، متوجه وجوب غسل آن نبوده و فرائض را انجام داده است، حالا تكليف اين مدت نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، نماز و روزه اى كه بعد از تكليف در حال جنابت انجام داده را

ص: 210

بايد قضا كند بلى اگر جنابت را نمى دانسته، روزه ها قضا ندارند.

2. كسى كه در كودكى اشياى مختصرى را از ديگران برداشته، لازم است مستقيماً از آن ها حلاليت بطلبد و آن مال را به وى بدهد يا اگر بداند او به هر حال راضى مى شود، به نحو ديگرى مى تواند آن را ادا كند؟

بسمه تعالى، به هر نحو يقين كند كه صاحب مال راضى است، مى تواند عمل نمايد.

3. كسى كه نعوذ بالله سال ها پيش با حيوان حلال گوشت شخصى وطى كرده و متوجه مسأله آن نبوده، حالا چگونه بايد جبران كند؟

بسمه تعالى، ضامن است و بايد پول حيوان را به صاحبش برساند و راجع به حيوان به دستورى كه در رسائل عمليه ذكر شده عمل شود.

[سؤال 1579] 719

بسمه تعالى 30 / 11 / 1361

محضر مقدس امام خمينى، دام بقاؤه

1. اين جانب مدت مديدى است كه هنگام غسل نمودن ترتيب را رعايت ننموده ام و نماز خوانده ام. اكنون حدود هفت سال و نيم از تكليف من مى گذرد. البته فكر نمى كردم رعايت ترتيب بدان صورت كه در مسأله ذكر شده باشد، بلكه فكر مى كردم منظور از ترتيب؛ شسته شدن كامل بدن و خيس شدن كامل بدن باشد. چندى پيش به رساله رجوع نمودم و با كمال تأسف متوجه شدم كه تا كنون اشتباه كرده ام. اكنون نمى دانم چقدر نماز بايد قضا كنم؛ چون نمى دانم چند نماز با اين نوع غسل انجام داده ام. خواهشمندم در اين مورد راهنمايى نماييد. تكليف روزه و اعمال ديگر را نيز در اين مورد روشن فرماييد.

بسمه تعالى، اگر غسل را باطل انجام داده ايد، نمازهايى كه با آن حال خوانده ايد و نزد شما معلوم است را بايد قضا كنيد.

[سؤال 1580]

2. چند وقتى نماز جمعه را با غسل جمعه به جا مى آوردم؛ در اين مورد نيز متوجه

ص: 211

شدم كه غسل جمعه، غسل مستحبى است. تكليف نمازهاى خوانده شده چيست؟

بسمه تعالى، بايد آن ها را قضا كنيد.

[سؤال 1581] 4674

6. شخصى كه در بيمارستان به طورى مصدوم است كه قادر به حركت از روى تخت نيست و لذا در موقع قضاى حاجت نمى تواند خود را تطهير كند، آيا بعد از چند ماه كه خوب شد، بايد نمازهايش را قضا نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر به وظيفه عمل كرده، قضا لازم نيست.

[سؤال 1582] 4967

4. زيدى مدت ها غسل باطل - جهلاً - انجام داده و پس از گذشت چندين سال متوجه شد. تكليف نماز و روزه و بقيۀ عبادات گذشته چيست؟ و بر فرض بطلان روزه، كفاره دارد يا خير؟

بسمه تعالى، روزۀ او صحيح است و نمازهايى كه يقين دارد با غسل باطل انجام داده را بايد قضا كند.

[سؤال 1583] 720

بسمه تعالى 7 / 1 / 1361

دفتر مبارك حضرت امام، مدّ ظله العالى

مستدعى است مرقوم بفرماييد كه اگر كسى جهلاً يا نسياناً غسل مسّ ميت نكرد و بعد از مدتى فهميد؛ آيا بايد نمازهايى را كه بدون غسل مسّ ميت خوانده اعاده كند.

بسمه تعالى، بايد اعاده كند، مگر اين كه غسل جنابتى كرده باشد كه در اين صورت كفايت از غسل مسّ ميت مى كند.

[سؤال 1584] 721

بسمه تعالى 8 / 1 / 1361

من نوجوانى هستم كه بيشتر از يک سال است به تكليف شرعى رسيده ام، بعد از

ص: 212

مكلف شدن حدود 3 ماه مرتب نماز مى خواندم، ولى بعد از اين 3 ماه به دليل اشتباهاتى كه كردم، گول شيطان را خورده قسمتى از فريضۀ نماز را به جا نياوردم و تا الآن كه تقريباً حدود 11 ماه مى گذرد نماز نخواندم، ولى بايد عرض كنم كه ظرف اين 11 ماه درست است كه اين فريضه را به جا نياوردم اما كافر نشده بودم يعنى خدا را قبول داشتم و همين طور پيغمبر اسلام و دوازده امام را و حتى مى دانستم كه بايد نماز بخوانم چون بر من واجب است يعنى خلاصه منكر نماز نبودم، و حالا من به اشتباه بزرگ خود پى برده ام و خيلى پشيمان هستم و مى خواهم توبه كنم كه اميدوارم خداوند توبۀ مرا قبول كند، حالا كه مى خواهم از اين به بعد نماز را مرتب بخوانم آيا بايد نمازهايى را كه ظرف اين مدت به جا نياوردم، بخوانم و اگر بايد بخوانم براى خواندن آن چه نيتى بايد بكنم.

بسمه تعالى، توبه شما قبول است ان شاء الله و نمازهايى كه نخوانده ايد را به نيت قضا بخوانيد و از اين به بعد نبايد نماز شما ترك شود.

[سؤال 1585] 722

بسمه تعالى 14 / 9 / 1361

پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى امام امت

سؤالاتى در مورد احكام تقليد و نمازهاى قضايى از شما دارم:

1. اگر كسى بعد از دوران بلوغ، از احكام رساله، در مورد غسل جنابت و همچنين جنب چيزى نفهمد و كسى به او در مورد اين مسأله چيزى نگويد و بعد از يك سال، اين مسائل را ياد بگيرد و به آن عمل نمايد، آيا بايد نمازهاى گذشته - يعنى نمازهاى يك سال را - قضا كند؟ توضيح دهيد.

بسمه تعالى، اگر نمازى كه خوانده در حال جنابت، بدون غسل صحيح بوده، بايد قضاى آن را به جا آورد.

2. اگر شخصى در مورد احكام تقليد چيزى نفهمد، يعنى به او نگويند كه بعد از اين كه آدم جنب شد، به

ص: 213

دوران بلوغيت رسيده، بايد تقليد كند و تقليد نكند، آيا بايد نمازهاى بعد از بلوغيت كه همان يك سال مى باشد را قضا كند؟ و اگر بايد قضا كند، همان يك سال است (بعد از دوران بلوغيت)؟ توضيح دهيد.

من از يك نفر پرسيدم و گفتند كه اگر نمازهايى را كه خوانده است، با احكام نماز درست است نبايد قضا كند ولى چنانچه با احكام نماز (ركن هاى نماز) درست نيست بايد قضا كند.

بسمه تعالى، اگر عملى كه انجام داده، مطابق فتواى مجتهدى است كه بايد از او تقليد كند صحيح است و الاّ نمازهايى كه بر خلاف وظيفه شده و در اركان آن خللى حاصل شده - مثل اين كه غسل او باطل بوده - بايد قضا شوند و در غير اركان، اگر تقصير در تقليد نكرده قضا ندارد.

3. نمازهاى قضايى كه در رابطه با اين مسأله خوانده و به نيت اين مسأله بوده، آيا مى شود آن ها براى نمازهاى قضايى ديگر (مثلاً اگر در نماز اشكالاتى داشته) باشد و اين نمازها به جاى او باشند توضيح دهيد.

بسمه تعالى، اگر نماز قضا بر ذمه او بوده و نماز قضا خوانده، به جاى او محسوب مى شود.

4. آيا نگاه كردن به جسم زير پوشش لباس گناه است؟ آيا اگر به حرام مى افتد گناه است؟ توضيح دهيد.

بسمه تعالى، اگر از روى شهوت به غير زوجۀ خود نگاه كند حرام است.

5. نيت نماز جمعه و نماز جماعت يوميه و نيت نماز مستحبى چيست؟ بنويسيد.

بسمه تعالى، نيت همين است كه در وقت عمل، قصد آن را دارد؛ اگر قصد نماز جمعه دارد، نيت نماز جمعه و اگر قصد نماز ديگر دارد، نيت آن نماز است.

6. اگر كسى نيت كند (بعد از اين كه حاجتش بر آورده شد) نماز مستحبى مى خوانم، نيت نماز چيست ؟

بسمه تعالى، در مسألۀ قبل توضيح داده شد.

[سؤال 1586] 2033

3. دخترى از سن 8 سالگى با جهل به حكم و به موضوع، عمل استمناء انجام مى داده تا زمان شوهردارى؛ بعداً وارد به مسأله شده و يك غسل جنب از حرام انجام داده و توبه هم البته كرده. آيا اين شخص، نمازها و روزه هايى كه انجام مى داده، قضا دارد يا كفاره يا هيچ كدام؟

بسمه تعالى، نمازهايى كه در حال جنابت خوانده، بايد قضا نمايد.

ص: 214

[سؤال 1587] 723

بسمه تعالى 7 / 3 / 1361

برادران عزيز و گرامى دفتر امام! لطفاً پاسخ سؤالات شرعى بنده را مرقوم فرماييد:

ان شاء الله با اين خدمتى كه انجام مى دهيد، نزد خدا مأجور واقع شويد.

1. بنده هم اكنون 17 ساله مى باشم و تقريباً در سن 14 سالگى به بلوغ شرعى رسيدم؛ اما چون فكر مى كردم كه نماز را بايد از سن 15 سالگى شروع كرد، لذا مدتى نماز و روزه و تمامى واجبات را ترک كردم. حال تكليفم چيست؟

بسمه تعالى، بايد قضاى نماز و روزه اى كه در زمان بلوغ ترك كرده ايد را به جا آوريد.

[سؤال 1588]

2. هنگامى كه شروع به انجام واجبات كردم، گاه گاهى جنب مى شدم؛ ولى چون از خانواده شرم داشتم، براى غسل به حمام نمى رفتم و با همان حالت جنب - البته با تيمم - نمازم را مى خواندم. حال چه دستورى مى فرماييد؟

بسمه تعالى، خجالت كشيدن عذر نيست و اگر عذرى نداشته ايد، بايد نمازهاى مذكور را قضا كنيد.

[سؤال 1589] 2159

2. اگر كسى در يک خانوادۀ مسلمان متولد شده باشد ولى به علت نداشتن شناخت كافى از مسائل دين و يا بعضاً با آگاهى به مسائل، ولى به علت بى توجهى، چند سالى عبادات خود را (نماز و روزه) به جا نياورده باشد، آيا بايد تمام آن ها را بعد از آگاهى - حتى پس از ده سال - قضا نمايد؟ و آيا بايد كفارۀ روزه هايى را كه نگرفته است نيز بدهد يا خير؟ و در ضمن، كفارۀ يك روز روزه كه عمداً خورده است چقدر مى باشد؟

بسمه تعالى، تمام نمازها و روزه هاى فوت شده قضا دارد و روزه اگر عمداً و با توجه به حكم آن فوت شده، علاوه بر قضا، كفاره هم دارد؛ ولى اگر جاهل

ص: 215

به حكم بوده، در حدى كه احتمال وجوب هم نمى داده، كفاره ساقط است.

[سؤال 1590] 724

بسمه تعالى

سه مسأله مورد سؤال است لطفاً جواب آن ها را مرقوم فرماييد:

1. من از زمان بلوغ تا سن بيست سالگى نماز نمى خواندم و روزه هم نمى گرفتم. با توجه به اين كه از اسلام زباناً دفاع مى كردم و هرگز ميل ضد اسلامى و ضد انقلابى نداشته ام، آيا قضاى نماز و روزه واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب است.

2. به چه صورت مى توان 5 - 6 سال روزه را قضا كرد، و يا كفاره داد؟

بسمه تعالى، لازم نيست روزه هاى قضا پشت سر هم باشد و مى توانيد به تدريج و با فاصله بگيريد، ولى اگر كفاره بر عهده شما باشد، بايد به ترتيبى كه در رساله ذكر شده عمل كنيد.

3. اگر پدر كسى حالت سؤال اول را داشت و سى سال - كم و بيش - واجباتش ترك شد، آيا قضاى آن بر پسر بزرگ تر واجب است؟ و در صورتى كه استطاعت براى اجير گرفتن، و توانايى اين همه قضا را ندارد، به چه صورت ادا كند؟

بسمه تعالى، قضاى نماز و روزۀ پدر بعد از مردن او، بر عهدۀ پسر بزرگ تر است و اگر خودش نمى تواند يا نمى خواهد انجام دهد، بايد كسى را براى آن اجير كند.

[سؤال 1591] 657

2. با توجه به جو فكرى كه در زمان طاغوت به خصوص بر جوانان مملكت به وجود آورده بودند و آن ها را يا از احكام اسلام به دور و يا بى تفاوت مى نموده اند؛ اگر كسى در آن دوران به سن بلوغ برسد و او اصلاً نه به اسلام آشنا و متعهد بوده و نه خانوادۀ او به او امر مى كرده اند؛ آيا بايستى نماز و روزه هايى را كه در آن موقع نگرفته - اكنون كه آگاه و متعهد نسبت به احكام اسلامى شده است - قضاى آن ها را به جا بياورد؟

بسمه تعالى، نماز و روزه هاى فوت شده را بايد قضا كند.

ص: 216

[سؤال 1592] 5

2. شخصى در نظام گذشته ايران از كليه اعتقادات مذهبى به دور بوده است و در صورتى كه اعتقادى نيز وجود داشته صرفاً از روى مسائل خانوادگى بوده است و در آن موقع با منطق خود قادر به پذيرش آن ها نبوده و در حال حاضر به اسلام ايمان آورده است؛ آيا لازم است نماز و روزه قضاى خود را ادا كند؟ و در صورتى كه لازم است؛ آيا براى مثال در مورد روزه مى بايست به ازاى هر روز روزۀ قضا شصت روز روزه بگيرد؟

بسمه تعالى، اگر مسلمان بوده، قضا دارد و چنانچه جاهل قاصر بوده، روزه ها كفاره ندارد.

[سؤال 1593] 2871

6. اگر احتمال مى رود كه در اوايل تكليف، اشتباهاتى در نماز بوده، اكنون خواندن نماز احتياطى بهتر است يا نماز نافله؟

بسمه تعالى، اگر بطلان نماز محرز نباشد قضا واجب نيست.

[سؤال 1594] 725

بسمه تعالى

حضور رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت امام خمينى سلام عرض مى كنم و اميدوارم كه حالتان خوب باشد و در پناه ايزد متعال و يارى او، اين انقلاب را به انقلاب جهانى حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) رهبرى نماييد. «ان شاء الله»

سؤال مهمى كه من با آن درگيرم و فكرم را ناراحت كرده، اين است كه من از سن بلوغ به بعد، به مدت شش سال در خواندن نماز و روزه گرفتن كاهلى كردم و اين موضوع البته علل فراوانى داشت كه چند نمونۀ آن را ذكر مى كنم:

1. مختلط بودن مدرسه راهنمايى و دبيرستان تا قبل از انقلاب و ناباب بودن معلمان قبلى 2. نداشتن عالم مذهبى كه مردم را به راه راست و اسلام اصيل راهنمايى

ص: 217

كنند، كه متأسفانه با نادانى و كم فكرى اين مدت را اين طور گذراندم، تا اين كه جرقۀ انقلاب زده شد و ما از اسلام شناخت پيدا كرديم و از آن موقع تا حالا هم معتقد به انقلاب و اسلام هستم، اميدوارم كه وظيفه اصلى را ادا نمايم. خواهش مى كنم كه بفرماييد نماز و روزۀ اين مدت را چه كنم و وظيفۀ من چيست؟

بسمه تعالى، نماز و روزه هاى فوت شده را بايد قضا كنيد.

[سؤال 1595] 1780

2. من در سوره حمد و سلام نماز اشكالاتى دارم و چون در رسالۀ جناب عالى خواندم كه نوشته برويد نماز جماعت، مى خواستم بپرسم قضاى آن نمازها را بايد به جا بياورم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر يقين به باطل بودن نمازهاى گذشته نداريد، قضا واجب نيست.

[سؤال 1596] 726

بسمه تعالى 4 / 10 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام

پس از تقديم عرض سلام، سلامتى شما را از درگاه ايزد متعال خواهان و خواستارم. بارى عرض مى شود: ما طايفه اى هستيم صحرانشين و گوسفنددار. من مدت يك عمر در كوهستان به سر مى بردم؛ اصلاً از بيانات شرع اسلام هيچ خبرى نداشتم يعنى كسى نبود مرا از شرع مقدس اسلام با خبر كند؛ نه روزه اى صحيح گرفتم و نه نماز خوبى انجام دادم و حالا كه به رهبرى حضرت عالى رسيدم و از شرع اسلام با خبر شدم، مى بينم كه از قافله عقب مانده ام و پشيمانى زيادى كردم، دستم به دنبال كردارم نمى رسد. حالا از شما رهبر انقلاب، امام خمينى مى خواهم كه دربارۀ من حقير كه حالا پيرمرد هم شده ام توضيح دهيد و تا آن جا كه ممكن است قرض هاى خود را ادا مى كنم و تكليف مرا بفرماييد. والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

ص: 218

بسمه تعالى، اگر يقين نداريد كه اعمال گذشتۀ شما باطل بوده چيزى بر شما نيست و در غير اين صورت به مقدارى كه يقين داريد، نماز و روزه را قضا كنيد.

[سؤال 1597] 727

بسمه تعالى

محضر حضرت امام خمينى رهبر نهضت اسلامى

خواهشمند است پاسخ سؤالات زير را مرقوم فرماييد.

1. چنانچه شخصى نمازهاى قضايى را درصدد است بخواند اما مقدارى از آن ها به علت ترک شدن نماز واجب در موقع خود و عده اى ديگر را مى خواهد احتياطاً قضا كند، يعنى نماز خوانده شده ولى باطل بوده و مى خواهد قضا كند، آيا نيت براى هر يك تفاوت دارد و آيا لازم است مورد احتياط را در نيت داشته باشد؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه يقين دارد نخوانده يا باطل خوانده قضا دارد و قصد قضاى ما فى الذمه كافى است.

2. در باب وضو در شستن دست و صورت چنانچه آب از پايين به بالا رود اشكال دارد اگرچه بسيار كم شده كه به طرف بالا برود؟

بسمه تعالى، شستن وضويى بايد از بالا به پايين باشد.

3. چنانچه به هنگام شستن دست مسيرى قوسى مانند را طى كند كه لازمۀ آن، حركت به سوى بالا است - كم يا زياد - اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و از وسوسه اجتناب كند.

4. چنانچه به امام جماعت روحانى فعلاً دسترسى ندارد اما مى تواند يا مى توانست دسترسى پيدا كند آيا اقامه نماز به امامت غير روحانى اشكال دارد؟

بسمه تعالى، با داشتن دسترسى به روحانى، از اقتداى به غير روحانى خوددارى كنند.

5. آيا راضى كردن والدين جهت رفتن به جبهه جنگ لازم است؟ تا چه هنگام اين حكم برقرار است؟

بسمه تعالى، اگر رفتن به جبهه بر شما متعين نشده و موجب اذيت والدين مى شود رضايت آن ها را جلب نماييد.

ص: 219

6. آيا يادگيرى فنون نظامى، واجب و اجازۀ پدر و مادر شرط نيست؟ اگر واجب است تا چه حد آن و اين حكم تا چه هنگام برقرار است؟

بسمه تعالى، بر همه واجب كفايى است و با اقدام عدد كافى، از ديگران ساقط مى شود.

7. چنانچه نماز عشا قضا شود و تا اذان صبح خوانده نشود روزه فرداى آن روز واجب است؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

8. آيا كنار هم قرار دادن چند مسألۀ شرعيه (از رساله يا غير آن) و حاكم كردن روابط صحيح ميان آن ها و مسأله اى جديد را نتيجه گرفتن صحيح است؟

بسمه تعالى، بدون علم به فتواى مجتهد، حق ندارد چيزى را به مجتهد نسبت بدهد.

9. زيد مدتى مرجع خود را آن مرجعى قرار داده بود كه بر حسب اعلميت وى را انتخاب نكرده بود، بلكه به عللى ديگر همچون در دسترس بودن رساله وى او را انتخاب كرده بود آيا دستوراتى را كه مطابق با فتواى آن حضرت انجام داده صحيح است. مثلاً نمازهاى خود را طورى خوانده كه به فتواى مرجع قبل صحيح و بر فتواى مرجع فعلى لازم است قضا كند آيا قضا كردن لازم است؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال تقليد باطل است.

10. حد پوشيدگى براى مردان و زنان هر كدام چقدر است؟ آيا تجاوز از كمترين مقدار آن حرام است؟

بسمه تعالى، بر مرد ستر عورتين واجب است و ستر باقى بدن واجب نيست اگرچه بر زن حرام است بدن مرد نامحرم را نظر كند و بر زن واجب است تمام بدن خود را از نظر نامحرم بپوشاند ولى پوشاندن وجه و كفين لازم نيست مگر آن كه مفسده اى بر آن مترتب باشد.

11. چنانچه با وجود پوشش بدن، حالت بدن مشخص باشد آيا باز عمل حرام مرتكب شده است؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد مگر آن كه صدق پوشيدن نكند و يا آن كه مفسده اى بر آن مترتب باشد.

12. در باب امر به معروف و نهى از منكر چنانچه با در نظر گرفتن مقدار احتمال تأثير و موضوع مورد امر يا نهى و از طرفى ديگر با در نظر گرفتن ضررهاى مالى و جانى و آبرويى كه متوجه انسان مى شود فعلاً امر و نهى تركش اولى باشد آيا هنوز امر و نهى لازم است؟

بسمه تعالى، موارد امر به معروف و نهى از منكر و شرايط وجوب آن در رساله مذكور است.

[سؤال 1598] 728

بسمه تعالى 1403 ق

محضر مبارک آيت الله العظمى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و اميد مستضعفين

ص: 220

جهان، امام خمينى، ادام الله ظله على رؤوس الانام

1. شخصى در محلى به دنيا آمده است كه تبليغات اسلامى در آن محل و اطراف، بسيار كم بلكه در حد صفر بوده است. از سوى ديگر، اين شخص داراى پدر و مادر بى سواد و عوام بوده است. حدود دوازده سال در اين محل نشو و نما كرده است و به اندازۀ خواندن قرآن و مقدار كمى سواد فارسى در پيش شخصى كه مكتب دار بوده است سواد آموخته است. در سن حدود سيزده سالگى بعد از ازدست دادن پدر به محل ديگرى نقل مكان داده و در آن جا مشغول زندگى بوده است؛ اين قريه هم از طرفى تبليغات اسلامى به طور وسيعى نداشته است، گرچه فاقد تبليغات اسلامى نبوده است و از طرف ديگر، اين نوجوان چون در گذشته تربيت خانوادگى و يا اسلامى نداشته است و در عالم نادانى به سر مى برده است فقط از پدر و مادرش و از محيط زندگى اش وجوب روزه و نماز را مى دانسته ولى در عين حال، نسبت به نماز كاهلى مى كرده اما روزه را دقيقاً مى گرفته است ولى از آن جا كه در نادانى به سر مى برده است، شرايط اين دو عبادت بزرگ را نمى دانسته است؛ مثلاً اصلاً متوجه نبوده كه انسان با موجبات جنابت، جنب مى شود؛ اتفاقاً موجبات جنابت برايش پيش آمده، چون نمى دانسته است، بدون تفاوت و با همان حال، مدت پنج سال روزه گرفته و نماز خوانده است و بعد از اين مدت به مسأله متوجه شده و دانسته كه واجب بوده غسل كند ولى از روى ندانستن مسأله، انجام نداده است و با همان حال عبادت كرده است؛ آيا اين شخص، جاهل قاصر است و روزه و نمازهايى كه انجام داده قضا ندارد و يا جاهل مقصر است؟ و چه وظيفه خواهد داشت؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، روزه ها صحيح است ولى نمازها را بايد قضا كند.

2. شخصى به عنوان بسيج و داوطلب به جهاد با كفر جهانى به جبهه قدم گذاشته و شربت شهادت را نوش جان كرده، وصيت كرده است كه شش ماه برايش نماز قضا به جا آورند، رفيق اين شهيد مى گويد: من از اين شهيد در حين وصيت پرسيدم اين نماز چه نمازى است كه وصيت مى نمايى؟ گفت: در

ص: 221

گذشته مدتى نمازهايم را آن طور كه بايد انجام دهم، انجام نداده ام، ولى وصيت نامه اش مطلق مى باشد؛ آيا بايد برايش احتياطاً هم نماز قضاى شكسته و هم تمام به جا آورند (چون مدتى در جبهه بوده است) و يا انجام دادن نماز قضاى تمام براى شهيد كافى خواهد بود؟

بسمه تعالى، نمازها را تماماً از طرف شهيد انجام دهيد.

3. اين جانب را جهت اقامۀ نماز جمعه، بعد از طى مراحلى، بنا است به شهرى اعزام كنند؛ ساختمانى را براى سكونت امام جمعه مقرر داشته اند كه اين ساختمان با تعدادى ديگر در زمان طاغوت به عنوان ساختمان هاى سازمانى براى فرهنگيان ساخته شده است، مى گويند زمين اين ساختمان ها مالک هايى داشته است كه قبلاً خودشان حاضر شده و امضا كرده اند كه بدون پرداخت قيمت، اين ساختمان ها را بنا كنند و نيز زمين منزل هاى مسكونى تمامى مردم مال ارباب بوده است و در زمان طاغوت قبلاً مبلغ معينى در هر سال از مردم مى گرفته اند و بعد از زمانى از طرف دولت طاغوتى آن زمان، قانونى وضع شده كه زمين هاى ساختمان مال خود مردم است و در تقسيم اراضى آن زمان، مالكين راضى شده اند كه اين زمين ها را به مردم بدهند و در مقابل، از زمين هاى مزروعى ديگر بردارند و اين عمل انجام شده است؛ مستدعى است به عنوان ولى فقيه اجازه بفرماييد تا اين جانب بتوانم در ساختمانى كه براى سكونت برايم معين مى شود ساكن شوم و عبادت نمايم و زندگى كنم و نيز اجازه فرماييد در رفت و آمد و معاشرت بتوانم به منزل اهالى بروم و تصرف نمايم.

بسمه تعالى، اگر علم به غصب ندارند نماز صحيح است.

[سؤال 1599] 729

بسمه تعالى

حضرت آيت الله امام خمينى دام ظله العالى

آيا شخصى كه دوازده امامى مى شود، نماز خود را كه قبلاً نخوانده و يا تبديل به ذكر مى نموده، الآن واجب است قضا نمايد يا نه؟ والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته.

بسمه تعالى، قضا دارد.

[سؤال 1600] 210

2. در صورت پاسخ مثبت (محتلم شدن زنان)، تكليف كسانى كه به اين مسأله جاهل بوده و بدون غسل مدت ها اعمال عبادى خود را انجام داده اند چيست، نسبت

ص: 222

به عبادات گذشته چطور؟

بسمه تعالى، اگر يقين نداشته باشند كه جنب بوده اند، قضاى نمازها لازم نيست و در هر صورت روزه ها قضا ندارند.

مطابقت نماز قضا با نماز فوت شده

[سؤال 1601] 7309

2. اگر كسى نماز قضا دارد مثلاً نماز قضاى ظهر و عصر، اگر قضا را بعد از نماز مغرب و عشا بخواند بايد بلند بخواند يا آهسته؟

بسمه تعالى، آهسته بخواند.

[سؤال 1602] 7309

3. اگر شخصى قضاى نماز صبح دارد اگر بعد از نماز ظهر و عصر بخواند بايد بلند بخواند يا آهسته؟

بسمه تعالى، بلند بخواند.

[سؤال 1603] 228

14. كسى كه مى خواهد قضاى نماز صبح و مغرب و عشا را در روز بخواند نمازهاى ياد شده را بلند بخواند يا آهسته؟

بسمه تعالى، بايد بلند بخواند.

[سؤال 1604] 3677

2. آيا بايد قضاى نماز صبح و مغرب و عشا را با صوت بلند خواند و همچنين قضاى نماز ظهر و عصر را بايد با صوت آهسته خواند يا خير؟

بسمه تعالى، قضاى نمازهايى كه بلند خوانده مى شود را بايد بلند بخواند و قضاى نمازهايى كه آهسته خوانده مى شود را بايد آهسته خواند.

ص: 223

[سؤال 1605] 730

بسمه تعالى

اماما، مرا پيرامون مسائل ذيل يارى دهيد، من در غسل ابتدا طرف راست بدن، بعد سروگردن و بعد طرف چپ را مى شستم بنابر اين باطل است علت آن اشتباه مسأله گفتن مادرم بود كه ايشان هم تا به حال كه من حدوداً 50 ساله مى باشم اين طور عمل مى كرد و شخصى بى سواد مى باشد كه به ايشان هم نادرست گفته بودند حال متوجه سنگينى مصيبتى كه بر من وارد شده مى باشم كه با سؤال هاى زيادى مواجه شده كه قادر به جواب دادن آن نمى باشم. خواهش مى كنم راهنماييم فرموده تا به آن عمل نمايم ان شاء الله.

1. آيا مسافرت هايى كه در طول زندگيم داشته ام بايد حساب كرده و شكسته بخوانم؟ و اگر در حساب آن شكى حاصل شد احتمال كم را عمل كنم يا حد زياد آن را حساب كنم؟

بسمه تعالى، بلى قضاى نمازهايى كه مسافر بوده ايد شكسته است و مقدارى كه يقين داريد (مقدار كم) را قضا كنيد.

2. آيا روزه هايم نيز به واسطۀ باطل بودن غسل باطل مى شوند و بايد از نو بگيرم و كفاره شان چگونه است؟

بسمه تعالى، روزه ها قضا ندارند.

3. تا چقدر در روز را مقيد باشم كه نمازهاى قضايم را بخوانم؟

بسمه تعالى، لازم نيست زياد خود را به زحمت بيندازند.

[سؤال 1606]

4. در مورد پيرزن ها و از كارافتاده ها كه نمازشان به اين علت باطل مى باشد چطور؟

بسمه تعالى، فرقى در كار نيست.

ص: 224

[سؤال 1607]

5. همچنين اين سؤالات در مورد غسلى كه اول از سمت چپ و بعد سر و سپس سمت راست را شسته چگونه مى باشد و يا اول سر و بعد طرف چپ و بعد طرف راست را چطور؟

بسمه تعالى، فرقى در كار نيست.

[سؤال 1608] 1549

2. اگر كسى به خاطر مسافرت بايد نمازش را شكسته بخواند و يا مانند ما سربازان كه نمازهاى ما شكسته است اگر احياناً در حين مسافرت نتوانستيم نماز بخوانيم. براى به جا آوردن قضاى نمازهاى گذشته بايد همان دو ركعت بخوانيم يا نماز تكميل بخوانيم؟ و يا اگر احياناً در ايام مرخصى كه در شهر خودمان هستيم و بايد نماز تكميل بخوانيم بعد از برگشت از مرخصى و آمدن به جبهه قضاى نمازهاى فراموش شده را در جبهه شكسته بخوانيم و يا تكميل؟

بسمه تعالى، نمازهايى كه در سفر فوت شده بايد قضاى آن به صورت قصر و شكسته خوانده شود.

[سؤال 1609] 971

3. رژيم منفور پهلوى باعث شده بود كه ما از دين خبرى نداشته باشيم، ما الآن بر اثر نادانى پنج سال متوالى روزه نگرفته، نماز هم نخوانده ايم، بايد چطور قضاى آن را به جا آوريم؟ البته ما چون عشاير بوديم، در شهر درس مى خوانديم، بنابراين آن پنج سال، ما در شهر بوديم و درس مى خوانديم، وطن اصلى ما آن شهر نبود، قضاى نماز را چطورى بايد به جا آورد؟

بسمه تعالى، قضاى نمازهاى روزهايى كه در وطن يا محل اقامه فوت شده تمام، و قضاى نمازهايى كه در سفر بدون قصد ماندن ده روز فوت شده، شكسته است.

ص: 225

[سؤال 1610] 731

بسمه تعالى 18 / 6 / 1361

دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى

محترماً؛ خواهشمند است نظر مبارک امام را در مورد سؤال زير اعلام نماييد:

به جا آوردن قضاى نماز و روزه هاى فوت شده ضمن سفر چگونه است؟

بسمه تعالى، قضا كردن نماز در سفر مانع ندارد و بايد به هر نحو فوت شده قضا شود؛ ولى قضاى روزه در سفر جايز نيست.

[سؤال 1611] 732

بسمه تعالى

با سلام به نايب بر حق مهدى علیه السلام، خمينى بت شكن

آيا نمازى را كه در مسافرت قضا يا به عللى خوانده نشده، بعد از مراجعت به وطن، آيا بايد نماز را شكسته خواند يا درست؟

در ضمن آيا نمازى كه در وطن قضا يا به عللى خوانده نشده، در مسافرتى كه وقت داريم نماز را بخوانيم، مثلاً در حرم حضرت رضا عليه السلام، بايد شكسته خواند يا درست؟

بسمه تعالى، نمازى كه در سفر قضا شود، بايد شكسته قضا شود، ولو در وطن بخواهند بخوانند. و نمازى كه در وطن قضا شود، بايد تمام قضا شود، ولو در مسافرت بخوانند.

[سؤال 1612] 710

5. اگر كسى مدتى را در جبهه بوده و تعدادى از نمازهايش در جبهه قضا شده و نتوانسته در جبهه قضاى آن ها را به جا آورد و مى خواهد كه قضاى آن را در خانه به جا آورد، آيا بايد قصر بخواند يا كامل؟

بسمه تعالى، اگر وظيفه اش نماز شكسته بوده، بايد شكسته قضا كند.

ص: 226

[سؤال 1613] 733

بسمه تعالى 2 / 2 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى نايب الامام، روح الله الموسوى الخمينى، دام ظله، سلام عليكم

من شخصى هستم با سن بالغ بر نوزده سال و بر اثر تصادف، دو عدد دندۀ جناح راست سينه ام شكسته است و نمى توانستم ايستاده نماز بخوانم و نماز من شكسته بود و بالغ بر سى ركعت نمازهاى من قضا شده است؛ من از شما مرجع تقليد و قائد اعظم خواهانم كه بعد از بهبودى ام - كه خداى عزوجل و ازلى و ابدى و تبارک و تعالى رابه خاطر آن سپاس گزارم و طلب مغفرت مى نمايم - چگونه نمازهاى قضايم را بخوانم؟ ايستاده باشد يا نشسته؟ و نمازهاى شكسته و قضاى من در زمان تصادف، شكسته هست يا تمام؟ به اميد پيروزى رزمندگان اسلام در جنگ تحميلى حق عليه باطل، مرگ بر امريكا و شوروى و اسرائيل . والسلام على من اتّبع الهدى

بسمه تعالى، بعد از بهبودى، نمازهايى كه از شما فوت شده را بايد ايستاده قضا نماييد؛ ولى نمازهايى كه شكسته قضا شده بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 1614] 1765

2. در مسافرت آيا مى توانيم قضاى نمازهاى در حال حضر را به جا آوريم يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و بايد تمام بخوانيد.

[سؤال 1615] 1035

3. اگر نماز شكسته از انسان قضا شود بعد از رسيدن به وطن قضاى نماز بايستى كامل يا شكسته خوانده شود؟

بسمه تعالى، نمازى كه در سفر فوت شده بايد شكسته قضا شود.

[سؤال 1616] 2018

2. كسانى كه در مسافرت هستند يا در جبهه ها و يا در شهرستان ها مشغول به

ص: 227

خدمت هستند و نماز آن ها شكسته است و نمى توانند قصد كنند و نماز قضا هم دارند و هم قضاى نماز شكسته و هم قضاى نماز تمام، آيا مى توانند در موقعى كه در پادگان و يا در جبهه در سنگرها هستند، نمازهاى قضاى خود را به جا آورند؟

بسمه تعالى، نماز قضا را در هر كجا به جا بياورد مانع ندارد.

[سؤال 1617] 734

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى، امام خمينى، مدّ ظله العالى

چون چند مسأله است كه خود اين جانب و ساير رزمندگان اطلاع دقيق نداريم، از جناب عالى خواهانيم كه اين مسائل را بازگو فرماييد.

1. نماز قضا را در جبهه مى شود خواند يا نه؟ آيا نماز قضا را در هر پنج وقت مى شود خواند يا هر كدام بايد در وقت خود خوانده شود؟ نماز قضاى چهار ركعتى را در جبهه بايد به همان چهار ركعتى خواند يا نه؟

بسمه تعالى، خواندن نماز قضا در جبهه و جاهاى ديگر در حال سفر هم مانع ندارد و اگر تمام، قضا شده بايد تمام خوانده شود و وقت معينى ندارد.

2. مخرج بول و غائط - در موقع اضطرارى - آيا با برف پاک مى شود؟

بسمه تعالى، پاک نمى شود.

3. براى نمازهايى كه خوانده مى شود، گاهى اوقات با كمى آب مواجه مى شويم و يا گاهى عضوى از اعضاى بدن نجس مى گردد و يا صورت و دست ها سياه است و براى برطرف شدن آن با مشكلات مواجه مى شويم. آيا نماز خواندن با اين وضع صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر آب براى وضو كافى نيست، با تيمم نماز بخواند و در صورتى كه بدن نجس باشد يا مانعى در بدن باشد، احكام مفصله اى دارد كه در رساله ذكر شده است.

[سؤال 1618] 7415

4. آيا قضاى نماز شكسته را بايد شكسته خواند يا كامل؟

بسمه تعالى، بايد شكسته بخوانند.

ص: 228

[سؤال 1619] 311

4. نمازهاى قضا، به طور دقيق بايد در چه ساعاتى از روز يا شب به جا آورده شود؟ مثلاً نماز صبح را حتماً پيش از طلوع آفتاب بايد خواند يا در هر زمان ديگر نيز اشكالى ندارد؟ مثلاً بعضى ها قضاى نماز صبح را ميان نمازهاى ظهر و عصر مى خوانند؛ يا قضاى نماز ظهر را در شب مى خوانند، آيا درست است؟

بسمه تعالى، در هر وقت مى شود خواند.

[سؤال 1620] 135

3. آيا مسافرى كه نماز شكسته مى خواند، مى تواند روزۀ قضا بگيرد و نماز قضاى صبح به جا آورد؟

بسمه تعالى، مى تواند نماز قضاى تمام به جا آورد ولى نمى تواند روزۀ قضا بگيرد.

[سؤال 1621] 5570

3. اگر شخصى در وقت نماز صبح، خواب باشد و پس از طلوع آفتاب بيدار شود، آيا مى تواند قضاى نماز صبحش را در همان موقع، يعنى بلافاصله پس از اين كه بيدار شد، در حالى كه آفتاب طلوع كرده است، به جاى آورد يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

معتبر نبودن ترتيب در غير نمازهايى كه در اداى آن ها ترتيب معتبر است

[سؤال 1622] ‘ 2524

6. از فردى چندين سال بدون توالى نماز قضا شده و ترتيب آن ها را نيز نمى داند. براى انجام قضاى آن چگونه بايد عمل نمايد؟ يعنى اگر بخواهد هر روز مقدارى از قضاى آن ها را به جا بياورد اول از كدام نماز شروع و به كدام ختم نمايد. منظور از كدام صبح و ظهر و غيره است.

ص: 229

بسمه تعالى، ترتيب معتبر نيست و اختيار با خود او است، ولى عصر و عشاى هر روز بايد بعد از ظهر و مغرب آن روز خوانده شود.

[سؤال 1623] 735

بسمه تعالى

اگر شخصى قضاى نمازهايش را احتياطاً به جا آورد، بايد به چه نيت بخواند؟ (يعنى: به احتمال اين كه در اوايل شايد به جهت جهالت اشتباه و غلط خوانده شده باشد). و در اين صورت، آيا ترتيب شرط است؟ يعنى از اولين نمازى كه خوانده است شروع كند و تا به آخر به نوبت بخواند؟ و آيا مى شود كه قضاى نصف يک ماه را به جا آورد و سپس آن را متوقف كرده، نصف ماه ديگرى را به جا آورد؟

بسمه تعالى، ترتيب لازم نيست؛ مگر در قضاى نمازهايى كه در اداى آن ها ترتيب معتبر است. و قصد احتياط كافى است.

[سؤال 1624] 736

بسمه تعالى 20 / 4 / 1361

دفتر استفتاى امام خمينى، مدّ ظله

با اهداى سلام و آرزوى سلامت وجود عزيزان؛ خواهشمند است به موارد ذيل، كه در عين حال سؤالات شرعى عده اى از مؤمنين است، پاسخى ارسال فرماييد. قبلاً از اقدام آن دفتر، كمال امتنان را دارد. سؤالات از افرادى است كه همگى مقلد امام امت مى باشند.

1. از سن پانزده سالگى تا كنون حدود سه هزار ركعت از هر يك از نمازهاى يوميه در طول هشت سال (صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا) به علت بى توجهى ناشى از دوران جوانى و ناآگاهى خود و خانواده، خوانده نشده و اينك اگر قضاى هر يك از آنان به شرح زير خوانده شود صحيح است يا خير؟ ابتدا در طول يك ماه هر روز صد نماز دو ركعتى، جهت قضاى نمازهاى صبح و سپس در ماه بعد، هر روز صد نماز

ص: 230

چهار ركعتى جهت قضاى نمازهاى ظهر و همين طور در هر يك از ماه هاى بعدى، هر روز صد ركعت نماز چهار ركعتى و سه ركعتى و چهار ركعتى جهت قضاى نمازهاى عصر، مغرب و عشا. در صورت منفى بودن جواب، استدعا دارد در انجام آن ارائۀ طريق فرمايند.

ضمناً هشت سال از روزۀ ماه مبارك رمضان نيز بنا به عللى كه در بالا ذكر شد ساقط شده، آيا مى شود قضاى آن را به صورتى كه در سؤال دوم مى آيد - يعنى هفته اى دو روز - گرفت و مقدارى را نيز به صورت ماهيانه؟ اگر جواب مثبت است در مورد روزه هايى كه هفته اى دو روز گرفته مى شود، بايد نيت روزۀ مستحبى نمود يا قضاى روزۀ رمضان؟

بسمه تعالى، مراعات ترتيب بين عصر و ظهر و عشا و مغرب لازم است ولى در قضاى روزه ترتيب شرط نيست.

2. روزه هاى مستحبى كه در روزهاى دوشنبه و پنج شنبه هر هفته و در طول سال گرفته مى شود، كفايت از قضاى روزۀ ماه مبارك رمضان مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، روزۀ مستحبى كافى از روزۀ واجب نيست و كسى كه قضاى روزۀ واجب دارد، نمى تواند روزۀ مستحبى بگيرد.

3. آيا داشتن حساب ساليانه براى كارمندانى كه حقوق ماهيانه شان زايد بر مخارج خود و خانواده شان نيست، لازم است يا خير؟ و به حقوق اين قبيل كارمندان خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر مى داند كه زايد بر مؤونۀ سال چيزى باقى نمى ماند، لازم نيست.

4. مهاجرين شهرهاى مناطق جنگى كه حدود دو سال است در شهرهاى ديگر كشور زندگى مى كنند و معلوم نيست چه موقع به وطن اصلى خود بازگردند، تا زمانى كه در غير وطن اصلى زندگى مى كنند تكليفشان نسبت به نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، بدون قصد ده روز در يک محل، حكم مسافر دارند.

5. براى رفتن به جبهه جلب رضايت زن لازم و واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، رضايت زوجه شرط نيست.

6. اگر بر اثر خون دماغ شدن، خون وارد حلق شود و سپس همراه با اخلاط سينه بيرون آورده شود،

ص: 231

روزه باطل مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر عمدى نباشد مبطل روزه نيست.

7. دعاها و نسخه هايى كه افراد مختلف جهت شفا - مخصوصاً براى شفاى كودكانى كه بعضى از شب ها دچار نوعى ترس و بى خوابى مى شوند و يا مبتلا به بيمارى هاى روانى و غش مى باشند - مى نويسند و در قبال اخذ مبلغى به عنوان هديه به متقاضيان مى دهند، از نظر شرعى چه حكمى دارد؟ و اصولاً به اين قبيل دعاها مى بايست اعتقاد داشت يا خير؟

بسمه تعالى، از آيات قرآن و ادعيۀ مأثوره باشد اشكال ندارد.

[سؤال 1625] 1752

2. من چند سال است كه شروع به نماز قضا كرده ام و نماز را هميشه خوانده ام؛ فقط فكر مى كنم كه نماز را صحيح نخوانده ام يا وضويم صحيح نبوده و وقت شروع نماز آن را با گردش نخوانده ام (اول، صبح تا عشا و روز دوم اول، ظهر تا صبح). حالا دوباره بايد با گردش از سر شروع كنم؟

بسمه تعالى، ترتيب لازم نيست مگر بين ظهر و عصر يک روز و مغرب و عشاى يک روز.

[سؤال 1626] 799

3. در نماز قضا ترتيب مى خواهد؟ آيا انسان مى تواند قضاى ديروز و امروز را پيش از قضاى سال هاى گذشته يا ماه هاى گذشته به جا آورد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1627] 710

3. نحوه و صورت ادا كردن اين نمازها چگونه است؟ منظورم اين است كه آيا بايد به ترتيب، از نماز صبح شروع كرد و با نماز عشا پايان داد يا صورت ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، ترتيب، فقط بين ظهر و عصر يك روز و مغرب و عشاى يك روز لازم است.

ص: 232

[سؤال 1628] 737

بسمه تعالى

رياست محترم دفتر حضرت امام خمينى، دام ظله

ضمن عرض سلام، ابتدا سلامتى امام و بعد، سلامتى حضرت عالى و كاركنان آن دفتر محترم را از درگاه خداوند منان خواهانم و اميدوارم در راه مسئوليت پرارزشى كه به عهده داريد، همواره موفق و مؤيد باشيد.

اين جانب دو سؤال در مورد مسائل احكام دين برايم مطرح است؛ اميدوارم كه جواب كامل را لطف بفرماييد.

1. اگر كسى مثلاً بيست نماز يوميه از او قضا شده، هنگام به جا آوردن نمازهاى قضا، به جاى اين كه از اولى شروع كند، از آخرى شروع كرده و بعد از رجوع به رسالۀ امام، متوجه اشتباه خود مى شود؛ آيا اين نمازهاى قضا كه به جا آورده، باطل است و بايد دوباره از اولى قضا كند؟

بسمه تعالى، اعاده لازم نيست.

2. اگر مسلمانى در زمان طاغوت، در اثر ناآگاهى و سستى پنج سال يعنى پنج ماه رمضان را روزه

نگرفته و روزه را خورده، لطفاً با توجه به اين كه اگر بخواهد براى هر يك روز، شصت روز روزه بگيرد، تعداد آن روزها به نه هزار روز مى رسد و اين برايش ممكن نيست، در اين مورد توضيح بفرماييد كه آيا بايد نه هزار روز روزه بگيرد و يا اين كه كفاره دهد؟

بسمه تعالى، اگر از روى علم و التفات روزه نگرفته، بايد كفاره بدهد و در كفاره، روزه گرفتن معين نيست و مى تواند براى هر روز شصت مسكين اطعام كند.

[سؤال 1629] 738

بسمه تعالى

با درود فراوان خدمت امام زمان - عجل الله تعالى فرجه - و با سلام به شما اى امام عزيز كه در قلب ما جاى دارى.

اى امام عزيز، حدود دو سال است كه سعى در ديدار از شما داشته ام، ولى تا كنون

ص: 233

موفق نشده ام كه شما را ببينم. يك بار از طرف مدرسه به ديدار شما آمدم منتها آن روز ملاقات هاى شما را لغو كرده بودند. روز نيمۀ شعبان امسال هم تصميم گرفتم با دوستانم به ديدن شما بيايم، ولى متأسفانه آن ها نتوانستند بيايند و من هم كه خانه مان نسبتاً از آن جا دور است، نتوانستم به خدمت برسم و خيلى تأسف خوردم كه شما آن روز ملاقات داشتيد و ما نيامديم.

به هرحال در آخر تصميم گرفتم اين نامه را براى شما بنويسم تا خود شما هر وقت كه ملاقات داشتيد به من هم اطلاع دهيد تا بعد از چهار سال كه از انقلاب اسلاميمان مى گذرد، به حضور شما برسم و شما را ببينم. اگر با تقاضاى من موافقت كرديد، خواهشمندم بعد از 26 خرداد براى من نامه بنويسيد. چون تا آن موقع بايد امتحان نهايى بدهم و با تمام علاقه اى كه به شما دارم نمى توانم تا آن جا بيايم.

در ضمن من سؤالى داشتم كه از هر كس مى پرسم چيزى مى گويد و آن اين است كه اگر كسى براى مدتى نماز قضا داشته باشد حتماً بايد به ترتيب صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا بخواند يا مى تواند نماز صبح را آخر از همه بخواند و به ترتيب نباشد.

بسمه تعالى، در غير از نمازهايى كه در اداى آن ها ترتيب معتبر است؛ مثل ظهر و عصر يك روز و مغرب و عشاى يك شب، ترتيب معتبر نيست و قضاى اين نمازها مثل اداى آن ها بايد به ترتيب باشد.

[سؤال 1630] 739

بسمه تعالى 11 / 9 / 1361

سلام عليكم؛ اميدوارم حالتان خوب باشد و همواره صحت و سلامت باشيد.

سؤالى از شما دارم و خواهشمندم جواب آن را برايم در صورت امكان بفرستيد.

بعضى از رساله هاى توضيح المسائل امام در برخى از مسائل، داراى اختلاف هستند؛ از جمله در مسأله 1375 كه در جايى كلمۀ «بهتر» به كار رفته است و در جايى

ص: 234

ديگر، كلمۀ «بايد» به كار رفته. آيا فتواى امام تغيير نموده يا در چاپ رساله اشتباه شده است؟ خواهشمندم مرا آگاه كنيد تا خيالم راحت شود.

از خداوند متعال، سلامتى امام و پيروزى رزمندگان و موفقيت شما را خواستارم.

بسمه تعالى، در مسأله اى كه ذكر كرده ايد، ترتيب واجب نيست، مگر در نمازهايى كه در اداى آن ها ترتيب معتبر است؛ و اگر موردى اختلاف به نظرتان آمد، مى توانيد استفتا نماييد.

[سؤال 1631] 1853

2. اين حقير در بسيارى از روزها بر اثر شدت بيمارى نتوانسته ام نماز يوميه ام را بخوانم و اكنون خيلى نماز قضا دارم و ترتيب قضا شدن آن ها را نيز نمى دانم؛ چون تعداد آن ها خيلى زياد است و حساب از دستم خارج هست. از شما مى خواهم مرا راهنمايى كنيد كه:

الف. آيا من مى توانم از اين به بعد، نمازهاى قضا شده ام را همراه نمازهاى پنج گانۀ يوميه بخوانم؛ مثلاً وقتى كه نماز صبح امروز را مى خوانم، پس از آن، يک نماز قضاى صبح نيز بخوانم و به همين ترتيب، ظهر و عصر و مغرب و عشا نيز چنين عمل كنم و در هر شبانه روز، همراه نمازهاى پنج گانۀ يوميه، يك شبانه روز هم نماز قضا بخوانم؟

بسمه تعالى، هر مقدار از نمازها كه يقين داريد فوت شده، بايد قضا نماييد و ترتيب واجب نيست، مگر بين ظهرين و عشائين.

[سؤال 1632]

ب. آيا مى توانم نمازهاى قضا را به جاى نماز شب - در صورت مساعد بودن حالم - بخوانم؛ مثلاً هر شب، يک شبانه روز يا دو شبانه روز نماز قضا بخوانم؟

بسمه تعالى، به هر نحو قضاى نماز را به جا آوريد، اشكال ندارد.

ص: 235

وجوب قضاى قدر متيقن از نمازهاى فوت شده

[سؤال 1633] 740

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى، با عرض سلام و تقديم احترام استفتا مى شود:

1. فردى كه به حد تكليف رسيده و در همان سنين اوايل تكليف نسبت به نمازهايش بى اعتنا بوده و بعضى مواقع از روى سهل انگارى نمازش را نمى خوانده و اكنون كه تعداد آن ها را نمى داند تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، هر مقدار كه يقين داريد فوت شده بايد قضا نماييد.

2. فردى كه جهت تحصيل به شهر تهران آمده و هر هفته براى اداى نماز جمعه از محل اقامت خود

خارج مى شود، آيا مى تواند قصد كند و نمازهايش را تمام بخواند. با توجه به اين كه محل اقامتش تا محل نماز جمعه از 22 كيلومتر كمتر باشد. (محل اقامت ترمينال جنوب تا دانشگاه تهران)

بسمه تعالى، در فرض سؤال قصد اقامت صحيح نيست.

3. كسى كه گناه كبيره اى انجام داده ولى توبه كرده باشد، آيا مى تواند به عنوان پيشنماز، نماز جماعت بخواند؟

بسمه تعالى، شرايط امامت جماعت در رساله مذكور است.

4. اگر كسى مشغول خواندن نماز باشد، افرادى به او اقتدا كنند و آن فرد صلاحيت امامت جماعت را در خود نديد. آيا به صرف اين كه به مأمومين بگويد من صلاحيت امامت جماعت را ندارم، نمازتان را دوباره بخوانيد. در صورتى كه بداند مأمومين با گفتن اين جمله نمازشان را دوباره نمى خوانند، آيا تكليف از وى ساقط مى شود؟

بسمه تعالى، احراز عدالت امام جماعت نزد مأمومين كافى است.

5. با توجه به وضع اقتصادى كشور كه لازم است مردم پول ها را در بانک بگذارند، بانک ها در موقع پس دادن پول سودى روى آن مى كشند. اولاً آيا اين سود حرام است يا حلال؟ در صورتى كه حرام باشد يا آن كه افراد را مجبور به گرفتن آن مى كنند، وظيفه چيست؟ در صورت حرام بودن آيا مى شود سود آن را به نيازمندان داد؟ لطفاً مفصلاً توضيح دهيد.

ص: 236

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است نبايد بگيرد و اگر گرفت از طرف صاحب واقعى آن به فقير صدقه بدهد.

[سؤال 1634] 4261

5. اين جانب نمى دانم آيا روزه و نمازى بدهكار هستم يا خير (به خاطر نمى آورم)؛ تكليف چيست؟

بسمه تعالى، با فرض شک در فوت، چيزى بر شما نيست.

[سؤال 1635] 741

بسمه تعالى 5 / 11 / 1361

با دعا براى طول عمر امام و تسريع در ظهور مهدى علیه السلام و پيروزى رزمندگان اسلام و نصرت مسلمين، سؤال شرعى خود را كه با مقدمۀ نسبتاً طولانى است مطرح مى كنم:

من در سال 1341 در يك خانوادۀ شيعى مذهب - به مقتضاى طاغوت كه قيد و بند زيادى در اين باره نبود - متولد شدم. از سن 9 الى 10 سالگى نماز خواندن و روزه گرفتن را شروع كردم؛ بدين صورت كه ماه رمضان، اكثر روزه ها را گرفتم و نمازها را مى خواندم ولى در غير اين ماه، چند ماه نماز مى خواندم و چند ماه نمى خواندم؛ گاه ماه ها مى خواندم و همين طور گاه ماه ها ترک مى شد و اين به خاطر عصيان نبوده بلكه از ضعف ايمان و آگاهى و عدم تبليغات اسلامى و جوّ خراب طاغوت و مقيد نبودن زياد خانواده ام بوده است. تا چند ماه بعد از انقلاب كه شعله هاى تحقيق در من شعله ور شد، من به مطالعه كتاب هايى در رابطه با جهان بينى و ايدئولوژى به طور اعم و جهان بينى و ايدئولوژى مادى و الهى - اسلام و ساير اديان - پرداختم.

حالا سؤالاتى چند در اين زمينه مطرح مى سازم؛ لازم به تذكر است در اين مدت نماز و روزه تمام قضا شده:

الف. نمازهايى كه در سن بلوغ و در مدت تحقيق فوت شده، در صورتى كه مقدار آن ها را نمى دانم، چگونه و به چه مقدار بايد قضا شود؟

ص: 237

ب. روزه هايى كه قبل از تحقيق و بعد به صورت عمدى فوت شده، در صورتى كه مقدار آن را نمى دانم، چگونه بايد قضا شود؟

ج. روزه هايى كه قبل و بعد از تحقيق عمداً فوت شده، در صورتى كه مقدار آن را نمى دانم، چگونه بايد قضا شود؟

د. روزه هايى كه در حين تحقيق فوت شده چگونه مى شود؟ (يك ماه، ماه روزه بوده).

ه . اگر قرار بر يک روز، شصت روز قضاى آن تعلق گيرد، چون توانايى جسمى و هم امكان آن را ندارم - چون در كردستان در سپاه فعلاً شاغل هستم و اكثراً نيت ده روز قصد را نمى توانم بكنم - بايد كفاره بدهم، آيا كفاره را مى توان به جبهه اختصاص داد؟

توجه: نماز و روزه هايى كه به عمد يا غير عمد در قبل از تحقيق، ترک شده، از روى كبر و مخالفت با امر خدا نبوده بلكه از عدم آگاهى و كمبود ايمان مذهبى بوده و نيز روزه ها و نمازهايى كه در هنگام تحقيق، ترك شده نيز چنين بوده است.

بسمه تعالى، آنچه يقين داريد از نماز و روزه از شما فوت شده را بايد قضا نماييد و در صورتى كه از روى عمد يا جهل تقصيرى روزه نگرفته ايد بايد كفاره هم بدهيد و مى توانيد براى هر روز، شصت فقير را اطعام نماييد و دادن پول كفايت نمى كند.

[سؤال 1636] 742

بسمه تعالى 28 / 9 / 1358

سلام عليكم، ان شاءالله حالتان خوب است. بدون مقدمه به اصل مطلب مى پردازم:

من در حدود چهار - پنج سال پيش شروع به بازى با آلت خود كردم؛ آن موقع منى از من خارج نمى شد؛ اما پس از مدتى روزى بر اثر اين كار جنب شدم؛ من اول ضرر و زيان اين كار را نمى دانستم؛ اما بعد از مدتى متوجه شدم و يواش يواش آن را ترک كردم، تا اين كه در خواب جنب شدم. آيا من از آن وقتى كه با خود بازى مى كردم و

ص: 238

جنب شدم، به عنوان كسى كه اعمالى مانند نماز و روزه و... بر او واجب است حساب مى شوم، يا از آن موقعى كه در خواب جنب شدم؟ و اگر از وقتى كه در اول متن است، به عنوان آدم تكليف شده حساب مى شدم، من وقتش را نمى دانم كه چند سال پيش است؛ شايد سه سال پيش باشد. خواهش مى كنم مرا راهنمايى كنيد.

بسمه تعالى، اگر قبل از تمام شدن 15 سال قمرى منى خارج شده - ولو در بيدارى و به هر نحو - بالغ شده ايد و چنانچه عبادتى از شما فوت شده، به مقدارى كه يقين داريد به جا نياورده ايد يا باطل انجام داده ايد، قضا نماييد.

[سؤال 1637] 743

بسمه تعالى

محضر رهبر كبير انقلاب امام روح الله خمينى

آيا اگر كسى در سن 12 سالگى استمناء كرد و از او منى خارج شد، بالغ محسوب مى شود يا نه؟

و در ضمن، اين شخص اگر بالغ حساب شود بايد از اين سن نماز مى خوانده و روزه هم مى گرفته، اما همان طور كه مى دانيد در زمان طاغوت بوده و آن وضعى كه مى دانيد و خوب هم متوجه نبوده است و به هر حال در سن 15 سالگى به نماز و روزه مى پردازد، آيا براى روزۀ خود بايد فقط قضا نمايد يا اين كه كفاره هم دارد؟

بسمه تعالى، اگر يقين كند كه منى از او خارج شده بالغ محسوب است و نماز و روزۀ فوت شده قضا دارد و افطار روزه اگر از روى عمد بوده، علاوه بر قضا، كفاره هم دارد. و در مورد سؤال اگر جاهل بوده و در يادگرفتن مسأله كوتاهى نكرده كفاره واجب نيست.

[سؤال 1638] 755

2. من خودم هم اوايل جوانى، مقدار كمى از نمازهايم قضا شده و نمى دانم چه

ص: 239

نمازى هست و چه مقدار هم هست. بفرماييد چه كار كنم؟

بسمه تعالى، آنچه را يقين داريد نخوانده ايد قضا نماييد.

[سؤال 1639] 744

بسمه تعالى 31 / 4 / 1361

پس از سلام بر شما و آرزوى موفقيت در تمامى گام هايى كه در راه خدا بر مى داريد؛ اين سومين نامه اى است كه به حضور شما كاركنان محترم دفتر امام مى نويسم. بعد از دومين نامه اى كه نوشته بودم، پاسخى دريافت نداشتم، نامۀ دوم را بيشتر به خاطر اين نوشتم كه جواب يكى از سؤالاتم را كه در نامۀ اول نوشته بودم درست نفهميدم:

1. پرسيده بودم كه نمازهايى را كه در زمان طاغوت به جا نياورده ايم يا احياناً از لحاظ شرعى اشكال داشته اند و همچنين روزه هايى را كه نگرفته ايم، بايد قضايشان را به جا آوريم يا نه؟ اگر بايد به جا آوريم، به جاى هر روز چند روز؟ مثلاً يک سال قبل از انقلاب بويى از اسلام به مشاممان خورده و بعد واجبات را رعايت نموده ايم. در جواب نامۀ اول اين گونه پاسخ داده شده بود كه: «قضاى نماز و روزه واجب نيست، مگر مقدارى كه علم به بطلان و يا به جا نياوردن پيدا كند». و گويا امام عزيز، اين مطلب را نوشته بودند؛ لطفاً جواب روشن ترى بنويسيد.

بسمه تعالى، قضا بيش از مقدار يقينى واجب نيست.

2. گاهى انسان غيبت فردى را مى كند، اما به دلايلى - از جمله هراس از اين كه كسى كه غيبتش را نموده، ناراحت گردد و روابطش را با غيبت كننده تيره كند - از آن طرف حلاليت نمى طلبد يا خجالت مى كشد به او بگويد غيبت تو را نموده ام، اگر شخص، حلاليت نطلبد و توبه كند كافى است؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند.

3. نماز خواندن بر مهر شكسته صحيح مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

4. همسايه اى داريم كه صابئى مى باشد، حكم برخورد با صابئين و ديگر كسانى كه صريحاً خدا و اديان

ص: 240

را انكار نمى نمايند - خصوصاً در خوردن غذاها و آبشان و داد و ستد با آنان - چگونه است؟

بسمه تعالى، غير مسلمان محكوم به نجاست است.

5. كسى كه مدت ها است كه يا حامله است يا بچه شير مى دهد و ماه رمضان نمى تواند روزه بگيرد،

تكليفش در قضاى روزه چگونه است؟

بسمه تعالى، وجوب قضا ساقط نيست.

6. آيه اى كه مى گويد: «چرا آنچه نمى كنيد، مى گوييد» حاكى از اين است كه از هر عملى كه انجام نمى دهيم، نبايد سخنى به ميان آوريم؟

بسمه تعالى، منظور، حرمت گفتن نيست، بلكه مقصود آن است كه تكليفى كه براى همه است و انسان مى خواهد به ديگران گوشزد كند، بايد خودش هم به آن عمل نمايد.

7. در رسالۀ امام آمده است كه هر كس روزۀ قضايش را تا ماه رمضان سال ديگر به جا نياورد، بايد براى هر روز، يك مدّ (10 سير) گندم بپردازد، آيا مى شود معادل گندم يا همان طور كه در رساله آمده برنج يا ساير چيزها، پول به فقيرى داد؟

بسمه تعالى، ساير اقسام طعام هم كافى است، ولى پول كافى نيست.

8. ميزانِ فقرِ افراد چيست؟ آيا همين كه شخصى مثلاً حدود 500 تومان پول نداشت اما از لحاظ

خوراكى چندان در مضيقه نبود، مى توان وجوهات واجب را به وى داد؟

بسمه تعالى، فقير كسى است كه احتياجات سال خود و عائله اش را ندارد و نمى تواند تأمين كند.

[سؤال 1640] 745

بسمه تعالى

من يک جوان مرد هستم؛ از سن 17 سال شروع به نماز و روزه كردم و مقلد امام عالى قدر خمينى (دام ظله) هستم. خداوند متعال را شكر مى كنم، اين خدايى كه مرا به راه هدايت انداخت، و از شما عالى قدران مى خواهم به اين مسائل جواب بدهيد و دستم را بگيريد تا مرا به صراط مستقيم برسانيد.

1. چند سال نماز و چند ماه روزۀ قضاى واجب بايد بگيرم؟

2. آيا كفاره بر من واجب است؟ و در حال واجب بودن آن، مجموع قيمتش به

ص: 241

واحد پول ايران چند مى شود؟

بسمه تعالى، حد بلوغ شرعى براى پسر، تمام شدن پانزده سال قمرى است و اگر قبلاً منى از او خارج شده يا موى خشن بر محل مخصوص او بيرون آمده بالغ شده است و مدتى را كه يقين داريد در زمان بلوغ، نماز و روزه از شما فوت شده، بايد قضا كنيد و اگر در افطار روزه، تعمدى نداشته ايد يا از روى جهل بدون تقصير در يادگرفتن مسأله، روزه نگرفته ايد كفاره ندارد.

[سؤال 1641] 6935

5. كسى كه مريض شده و نمى داند چند روز نمازش فوت شده، جهت قضاى نماز خود چه كند؟

بسمه تعالى، مقدارى كه يقين دارد فوت شده بايد قضا نمايد.

[سؤال 1642] 746

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، با تقديم عرض سلام، از خداوند بارى تعالى بقاى عمر شريف را براى آن رهبر عظيم الشأن خواستارم.

رهبر گرامى و اميد مستضعفان جهان! اين جانب حقير كه بيش از هفده سال از عمرم مى گذرد و در حدود دو سال و نيم از تكليف شرعى ام مى گذرد، در اين مدت تكاليف الهى نماز و روزه را به طور مداوم انجام نداده ام؛ لذا از آن رهبر گرامى خواهشمندم مرا به تكليف شرعى در اين مورد راهنمايى فرمايند.

و در پايان پيروزى اسلام بر كفر جهانى را از خداى تعالى خواستارم.

بسمه تعالى، مقدارى را كه يقين داريد نماز و روزه از شما فوت شده، قضا نماييد.

ص: 242

[سؤال 1643] 710

4. اگر كسى ميزان و تعداد و مقدار نمازهاى قضاى خود را نمى داند و فراموش كرده، حكم امام در اين مورد چيست؟

بسمه تعالى، به مقدار متيقن از نمازهايى كه فوت شده قضا نمايد.

[سؤال 1644] 2009

4. در اوايل سن بلوغ مدتى در خواندن نماز سستى كرده ام و مدت دقيق آن مشخص نيست، چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، مقدارى كه يقين داريد نماز از شما فوت شده را بايد قضا كنيد.

[سؤال 1645] 914

2. من تا قبل از انقلاب به وظايف شرعى خود عمل نمى كردم و اصولاً مرجع تقليدى اختيار نكرده بودم، تا اين كه به لطف خدا انقلاب اسلامى به وقوع پيوست و به بركت آن من هم به وظايف خود تا اندازه اى آشنا شده و مشغول به جا آوردن آن ها شدم. حال مى خواهم بدانم تكليف نماز و روزه هايى كه به جا نياوردم چگونه است؟

بسمه تعالى، مقدارى كه يقين به فوت نماز و روزه داريد را بايد قضا نماييد.

[سؤال 1646] 747

بسم الله الرحمن الرحيم 11 شوال 1402 ق

سماحة حجة الاسلام و المسلمين ممثل إمام الاُمّة حفظكم الله تعالى، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

مولاي! في الفترة من 15 - 20 سنة من عمري و قبل زواجي كانت تمرّ عليَّ أياماً أبقى فيها جُنُباً و أترك الصلاة لحيائي أن أغتسل أمام أهلي و عند نهاية الاُسبوع أغتسل و اُصلّي و أبقى مطلوباً الصلاة التي تركتها حتّى تراكمت الصلاة القضاء عليَّ بحيث لا أستطيع تقدير عددها كم يوم بالضبط؟ ولكن أحتمل أن تكون تتراوح بين سنة واحدة إلى ثلاث سنوات؛ فماذا أعمل - يرحمكم الله - علماً بأنّ أكثر حالات الجنابة كانت

ص: 243

تحدث نتيجة الاستمناء «أستغفر الله ربّى و أتوب إليه». والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، يجب قضاء الصلاة بالمقدار المعلوم تركها.

[سؤال 1647] 6818

2. اگر كسى يادش نباشد كه در چه زمانى بالغ شده است (با توجه به دانستن شرايط بلوغ كه در رسالۀ امام آمده است)، در مورد نماز و روزه هاى گذشته چه بايد بكند؟

بسمه تعالى، اگر يقين ندارد، چيزى بر او نيست.

موسع بودن وجوب قضاء نماز

[سؤال 1648] 1277

5. چنانچه مسافر باشم، چه موقع بايستى قضاى آن را به جاى آورم؟

بسمه تعالى، قضاى واجب را بايد هر وقت تمكن داشت به جا آورد و قضاى روزۀ ماه رمضان نبايد تا ماه رمضان سال بعد به تأخير افتد.

[سؤال 1649] 730

3. تا چقدر در روز را مقيد باشم كه نمازهاى قضايم را بخوانم؟

بسمه تعالى، لازم نيست زياد خود را به زحمت بيندازند.

[سؤال 1650] 749

2. آيا مى شود به جاى نمازهاى يوميه اى كه از نمازگزار فوت شده نمازهاى مستحبى خواند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد كه شما با داشتن نماز قضاى واجب نماز مستحبى بخوانيد و نماز قضا را بعداً بخوانيد.

ص: 244

[سؤال 1651] 748

بسمه تعالى

سلامتى و موفقيت آن امام عزيز بت شكن را از خداوند يكتا خواهانيم، و سلامتى و موفقيت رزدگان اسلام را تا موفقيت نهايى از خداى متعال درخواست مى نماييم، ان شاء الله.

در مسألۀ (1372) توضيح المسائل مى فرماييد از خواندن نماز قضا كوتاهى نكنيد و قضاى آن را به جاى آوريد. در مسألۀ (1373) فرموده ايد آن هايى كه نماز قضا بدهكارند؛ مى توانند نماز مستحبى بخوانند. در صورتى كه نماز مستحبى دو ركعتى است، ولى نماز واجب از دو تا چهار ركعتى داريم. بنده قضاى فراوانى بدهكار و دلم مى خواهد تا آن جا كه مى توانم ادا نمايم و حال كه بنده نماز مستحبى مى خوانم چرا نيت قضاى واجب نكنم. و تفاوت نماز واجب و مستحبى چيست؟ آيا نماز مستحبى جاى نماز قضا را مى گيرد يا خير؟ در اين باره ما را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، قضاى نمازهاى واجب فوت شده واجب است و با خواندن نماز مستحبى منافات ندارد، ولى نماز مستحبى جاى قضاى نماز واجب را نمى گيرد.

وجوب نماز قضاى پدر بر پسر بزرگ تر

[سؤال 1652] 724

3. اگر پدر كسى حالت سؤال اول را داشت و سى سال - كم و بيش - واجباتش ترک شد، آيا قضاى آن بر پسر بزرگ تر واجب است؟ و در صورتى كه استطاعت براى اجير گرفتن، و توانايى اين همه قضا را ندارد، به چه صورت ادا كند؟

بسمه تعالى، قضاى نماز و روزۀ پدر بعد از مردن او، بر عهدۀ پسر بزرگ تر است و اگر خودش نمى تواند يا نمى خواهد انجام دهد، بايد كسى را براى آن اجير كند.

ص: 245

[سؤال 1653] 749

بسمه تعالى 22 / 11 / 1361

با درود به رهبر اسلام عزيز، حضرت امام خمينى دام ظله، غرض از نوشتن اين نامه اين بود كه از محضر مبارك امام دو سؤال دينى داشتم. خواهش مى نمايم به اين دو سؤال بنده حقير جواب بفرمايند.

1. آيا پدر و مادرى كه اصلاً نماز نمى خوانند باز هم بر پسر بزرگ تر واجب است كه نماز قضاى پدر و مادر خود را بخواند، چرا؟

بسمه تعالى، اگر پدر نماز را از روى طغيان ترک كرده، قضاى آن بر پسر بزرگ تر واجب نيست.

2. آيا مى شود به جاى نمازهاى يوميه اى كه از نمازگزار فوت شده نمازهاى مستحبى خواند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد كه شما با داشتن نماز قضاى واجب نماز مستحبى بخوانيد و نماز قضا را بعداً بخوانيد.

[سؤال 1654] 5459

6. نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگ تر واجب است آيا پدرى كه نماز قضا دارد مثلاً 10 يا 20 سال يا كمتر و بيشتر آيا پسرش بايد همه را بخواند يا حد مشخصى دارد؟

بسمه تعالى، آنچه از پدر نماز فوت شده است بر پسر بزرگ تر واجب است. بلى، اگر ترک نماز از روى طغيان و سركشى بوده، قضا لازم نيست.

[سؤال 1655] 5453

5. نماز پدر و مادر كه بر پسر بزرگ واجب مى باشد آيا مى تواند كسى را اجير كند كه اين نمازها را ادا نمايد؟

بسمه تعالى، مى تواند اجير بگيرد ولى نماز مادر بر پسر بزرگ تر واجب نيست.

ص: 246

[سؤال 1656] 750

بسمه تعالى 29 / 9 / 1361

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

شخصى بوده است 55 ساله كه در حدود 8 ماه قبل فوت كرده است و از زمان كودكى از لحاظ عقلى داراى رشد كامل نبوده و ضرر و زيان خود را نمى دانسته، حتى خريد و فروش. در اين مورد، دو برگ - يكى قيم نامه و ديگرى مربوط به معاينۀ مركز روان پزشكى رازى تهران - تقديم شد كه اين عقب ماندگى او را تأييد مى كند. ايشان مقدارى درخت تبريزى و مقدار زمين از 2 جو ملک كه در محل معروف است، در يكى از روستاهاى زنجان داشته. در حدود 26 سال قبل با هميارى عده اى ناآگاه، با دادن پول ناچيزى از چنگ ايشان در آورده بودند و به برادرش داده بودند. در حدود 14 - 15 ماه قبل با شكايت اين جانب و با دخالت دادستانى شهرستان زنجان، در حضور مأمور دادستانى با دخالت شوراى روستا كه سند آن موجود است، مقدار ملک مزبور به عنوان صلح، بازپس گرفته شده و به ايشان داده شد و عمر ايشان هم وفا نكرد و حدود 8 ماه قبل فوت گرديده. ايشان در مدت زندگى خود نه نماز خوانده و نه روزه گرفته و يک ورثه پسر 20 - 21 ساله دارد كه از 7 - 8 سالگى در شهر زندگى مى كند و مى گويد اين زمين ها را بفروشيم و براى پدرم نماز و روزه بگيريم. حال مى خواهم از امام عزيز، بگوييد كه آيا براى ايشان - كه شرح حال او در بالا گفته شد - احتياج به گرفتن نماز و روزه است يا نه؟ و آيا اين جانب كه از طرف دادستانى، قيم ايشان بودم باز مى توانم بعد از فوت ايشان - در صورت داشتن ورثۀ عاقل و بالغ - در اموال او دخالتى داشته باشم يا نه؟

از خداوند متعال، پيروزى اسلام و طول عمر رهبر عزيزمان را خواستارم.

بسمه تعالى، اگر مجنون نبوده، قضاى نمازها و روزه هاى او بر پسر بزرگ او واجب است و مى تواند براى انجام آن ها كسى را اجير نمايد و قيمومت

ص: 247

قيّم بر قاصر، در حال حيات او است و بعد از موت خود قاصر، حق قيمومت بر فرزند او ندارد.

[سؤال 1657] 13

2. با توجه به مسأله 1390 رساله امام، اگر پدر يا مادرى در تمام عمر نماز نخوانده و دليلش بر فرزندانش معلوم نباشد، باز هم قضاى نماز و روزه والدين به عهده فرزند پسر بزرگ است يا نه و پسر مى تواند اجرا نكند يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور قضاى نماز و روزه پدر بر عهدۀ پسر بزرگ تر است و قضاى نماز و روزه مادر بر عهدۀ او نيست؛ اگر چه احوط است.

[سؤال 1658] 4156

3. در مورد نماز و روزۀ پدرم و البسه و ماشينش چگونه بايد عمل كرد؟ يعنى آيا به پسر بزرگ تر تعلق مى گيرد يا نه؟ چرا كه كر و لال است.

بسمه تعالى، قضاى نماز و روزه، بر پسر بزرگ است و لباس مخصوص پدر، به پسر بزرگ مى رسد و ماشين، جزء تركه به شمار مى رود.

[سؤال 1659] 751

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى قدس سره

شنيدم نماز و روزه قضاى پدر به گردن پسر بزرگ تر واجب است اگر خداى نكرده پدر فاسق باشد كه در تمام عمر نماز نخوانده باشد و روزه نگرفته باشد پسر بزرگ چه بايد بكند شايد قوه مال هم نداشته باشد تا كسى ديگر را اجير بگيرد؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، وجوب قضاى نماز و روزه هايى كه از روى طغيان از پدر فوت شده مبنى بر احتياط است و در هر صورت تكليف به مقدارى است كه پسر تمكن آن را داشته باشد.

ص: 248

[سؤال 1660] 752

بسمه تعالى 12 / 3 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، روحى فداه

بعد از سلام و درود بى پايان، از اين كه با وجود مشكلات زياد، مصدع اوقات شريفتان مى شوم شرمنده ام؛ لكن چون يك وضع استثنايى و بحران روحى برايم پيش آمده، لذا بالاجبار مصدع شدم.

مقدمتاً به استحضار مى رسانم كه چون در يک خانوادۀ مذهبى بزرگ شدم، هميشه اعتقاد به اصول اسلامى داشته ام و آرزو داشته ام كه احكام اسلامى، پياده و عدالت و اخلاق اسلامى بر جامعه، حكم فرما باشد؛ اما متأسفانه در اثر اهمال و بى توجهى ترك واجبات داشته ام و از آن جايى كه فطرتاً گمراه نبودم، لطف خداوند شامل حالم شد و از خواب غفلت بيدار شدم و با استغفار به درگاه خدا و ندامت و پشيمانى نسبت به گذشته، تصميم گرفتم كه مِن بعد - در حد توان - به تكاليف شرعى و الهى خودم عمل كنم؛ اما يك اضطراب و نگرانى عميق و بلاتكليفى اى نسبت به گذشته دارم؛ به طورى كه تصميم داشتم به جبهه بروم؛ اما به جهت اين كه مسائل گذشته برايم نگرانى ايجاد كرده بود، بر آن شدم كه اگر خدا بخواهد قبل از عزيمت به جبهۀ حق برعليه باطل، مسائل خودم را روشن كنم؛ لذا ضمن استدعاى دعاى خير و آمرزش خطاهاى گذشته، چند سؤال دارم:

1. از سن بلوغ تا حال - قبل از توبه - به مدت سى سال نماز نخوانده ام. چه تكليفى دارم؟ چه در زمان حيات و يا بعد از مرگ.

بسمه تعالى، نماز و روزۀ فوت شده قضا دارد. هر مقدار كه تا زمان فوت بر ذمه باقيمانده، اگر پسر بزرگ داريد بايد انجام دهد و گرنه بايد وصيت نماييد براى شما نايب بگيرند و انجام دهند.

ص: 249

2. به مدت سى سال نيز روزه نگرفته ام تكليفم در اين رابطه چه مى باشد؟

بسمه تعالى، روزه هايى كه عمداً افطار شده، علاوه بر قضا، كفاره هم دارد.

3. حدود 7 يا 8 سال پيش، خدمت يكى از روحانيون رسيدم و بدهى ام را بابت خمس حساب كردم و

مبلغى از آن بدهى را نيز پرداختم؛ لكن تتمّه آن حساب (بدهى خمس) را نپرداختم. آيا همان حسابى كه قبلاً نموده ام، مورد قبول است و بايد بقيه را پرداخت كنم يا تكليف ديگرى است؟ «البته بعد از آن مدت، چنانچه بدهى ديگرى داشته باشم بايد بپردازم و لكن مورد سؤال، نسبت به حساب قبلى است».

بسمه تعالى، براى بررسى و تصفيه حساب، به يكى از وكلاى مسلم الوكالۀ اين جانب مراجعه نماييد.

4. با وجودى كه سال هاى قبل، استطاعت زيارت حج را داشته ام و اهمال كرده ام، با توجه به اين كه تا چهار سال آينده عملاً براى بنده زيارت خانۀ خدا مقدور نمى باشد، اگر قبل از توفيق زيارت حج فوت شدم و برايم حج خريدارى نمايند، باز هم شرعاً مسئول هستم يا نه؟

بسمه تعالى، بايد از تأخير عمدى حج واجب توبه كنيد و حج را به جا آوريد يا براى شما بعد از فوت، به جا آورند.

5. بدهى خمس را آيا مى توان تماماً به حساب «100 امام» واريز نمود، يا اين كه بايد 1/2 آن را به حساب امام و 1/2 بقيه را با اجازه، به سادات فقير و مسكين داد؟

بسمه تعالى، به حضرت حجت الاسلام و المسلمين آقاى پسنديده در قم بپردازيد يا به شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد. ان شاء الله موفق باشيد.

در خاتمه، از درگاه خداوند متعال طول عمر براى آن حضرت و پيروزى نهايى اسلام بر كفر را مسئلت دارم و چون اگر توفيق يابم - ان شاء الله - قصد عزيمت به جبهۀ نبرد حق بر عليه باطل را دارم و بايد تكليف شرعى خود را روشن كنم.

والسلام على عباد الله الصالحين

[سؤال 1661] 1594

3. پدرى كه روى بهانه گيرى هاى غيرقبول شارع مقدس، تقريباً همۀ عمر، نمازش و احياناً قضاى روزه هاى سفرى اش فوت شده است، آيا تكليف فرزند بزرگ تر همان است كه هست؟

ص: 250

بسمه تعالى، چنانچه فوت نماز از روى طغيان نباشد بر پسر بزرگ تر واجب است.

[سؤال 1662] 87

2. پدر و مادر من پسرى بزرگ تر از من داشتند كه در سنين طفوليت (دو سالگى) مرده است و بعد از مرگ او، اولاد ارشد پدر و مادر من هستم؛ آيا بعد از مرگ پدر و مادرم، طبق مسائل موجود در توضيح المسائل، نماز و روزۀ قضاى آن ها بر من (كه پسر دومشان هستم) واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، شما پسر بزرگ تر هستيد.

[سؤال 1663] 674

2. شهيدى است مدت 4 سال نماز و روزۀ قضا دارد. آيا بايد نماز قضاى او را به جا آورد يا لازم نيست؟

بسمه تعالى، اگر مال ندارد يا وصيت نكرده، واجب نيست؛ مگر پسر بزرگ تر داشته باشد كه بر او واجب است قضاى نماز و روزه هاى فوت شده از پدر را به جا آورد.

[سؤال 1664] 2006

3. پدرى مدت 50 يا 60 سال نماز نخوانده و روزه نگرفته، با اين كه مى توانسته نمازهايش را بخواند و روزه ها را بگيرد ولى نافرمانى كرده؛ از طرفى براى نماز و روزه هاى خود هم وجهى معين نكرده؛ آيا بعد از مرگش همۀ نماز و روزه ها را بايد پسر بزرگ تر به جا بياورد، با اين كه اين شخص اصلاً مدت تكليف نماز نخوانده و روزه نگرفته است؟ يا اين كه شخصى نماز مى خوانده و روزه مى گرفته ولى احياناً بعضى از نمازها و روزه ها ترک شده - سهواً يا عمداً - كدام صورت بر پسر بزرگ تر واجب است بعد از مرگ پدر به جا بياورد؟

بسمه تعالى، نماز و روزه كه بر گردن پدر است، بر پسر بزرگ تر واجب

ص: 251

است آن را قضا كند؛ مگر آن كه پدر از روى طغيان و سركشى ترک كرده باشد.

[سؤال 1665] 753

بسمه تعالى

حضور محترم دفتر حضرت امام «قم»، سلام عليكم

دفتر محترم؛ اميدوارم كه به لطف خالق يكتا در امور محوله، موفق و مؤيد باشيد.

برادر گرامى؛ اين جانب سربازى از راهى دور به شما روى آورده و از شما پاسخ سؤالى را درخواست مى كنم و سؤال بدين شرح است:

برادرى بزرگ تر از خود داشتم كه به لطف بارى تعالى در عمليات فتح المبين (2 / 1 / 61) به درجۀ رفيع شهادت نائل آمد و پدرى ناتوان دارم كه او مشغول كشاورزى است و برادرى كوچک تر از خود دارم كه پدرم را در امور كشاورزى يارى مى دهد و كلاًّ سؤال بدين شرح است كه برادرم شهيد شده است (داراى زن و يک دختر يك ساله مى باشد). و از نظر قضاى نماز نمى دانم و از نظر روزه مطمئن هستم كه روزه، كم گرفته است و حال از شما مى خواهم كه بايد قضاى نماز و كم و كسرى روزه او را چه كسى بايد رفع كند؟

بسمه تعالى، اگر مالى نداشته يا وصيت به نماز و روزه نكرده، قضاى آن بر كسى واجب نيست؛ ولى اگر شما بخواهيد تبرّعاً براى او قضاى نماز و روزه او را انجام دهيد مانع ندارد و كار خوبى است و بايد به نيت قضاى او به جا آوريد.

[سؤال 1666] 754

بسمه تعالى

سلام عليكم، پدر بزرگوار! مسأله اى براى اين فرزند كوچك شما پيش آمده كه احتياج به رهنمود شما مى باشد.

ص: 252

پدرم پنج سال پيش در يك تصادف كشته شد و طبق فتواى شما نمازهاى پدر، بر گردن فرزند بزرگ است و الآن من فرزند بزرگ خانواده ام (البته پسر بزرگ)؛ پدرم در طول حيات نماز نخوانده. حال تكليف من چگونه است؟ لطفاً مرا راهنمايى بفرماييد.

خداوند طول عمر به شما و پيروزى به رزمندگان اسلام عطا بفرمايد؛ آمين.

بسمه تعالى، اگر از روى عناد و طغيان، نماز را ترک كرده، چيزى بر شما نيست.

[سؤال 1667] 755

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى، نايب الامام، امام خمينى، رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، دامت افاضاته سلام عرض مى كنم و پس از تقديم عرض سلام، سلامتى شما را از خداوند متعال خواهانم و خواهشمندم به مسائل زير جواب بفرماييد.

1. پدر من در 63 سالگى از دنيا رفته است و تمام 48 سال، تكليف نماز و روزه اش را خوب ادا نكرده است؛ تمام عمر نمازش غلط بوده و چندين سال هم اوايل جوانى، همان نماز غلط را نخوانده و مقدارى از روزه ها را هم در صحت بدن نگرفته است. حالا من بايد چه كار كنم؟ براى نماز و روزه وصيت هم نكرده است.

بسمه تعالى، اگر احتمال بدهيد كه تقصير در يادگرفتن نمازش نكرده، قضاى نمازهايى كه خوانده، بر شما واجب نيست.

2. من خودم هم اوايل جوانى، مقدار كمى از نمازهايم قضا شده و نمى دانم چه نمازى هست و چه

مقدار هم هست. بفرماييد چه كار كنم؟

بسمه تعالى، آنچه را يقين داريد نخوانده ايد قضا نماييد.

[سؤال 1668] 7357

2. در رساله ها مسائلى هست كه نماز قضاى پدر، بر پسر بزرگ تر واجب است. پس اگر مادرى خداى نكرده كوتاهى كرده و يا به دلايلى نماز قضا دارد، بعد از موت او

ص: 253

چه مى شود؟ چون من در رساله جواب خود را پيدا نكردم، اين سؤال را از شما مى پرسم. و اگر نماز قضاى زن به عهدۀ هيچ كس نيست، فلسفۀ اين چيست؟

بسمه تعالى، قضاى نماز و روزه مادر، بر پسر بزرگ تر واجب نيست.

[سؤال 1669] 4267

2. در رسالۀ توضيح المسائل در احكام نماز، پنجم از نمازهاى واجب را «قضاى نماز پدر و مادر كه بر پسر بزرگ تر واجب است» شمرده اما در مسأله 1390 نوشته شده: «نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگ تر واجب است» و اسمى از نماز مادر برده نشده است؟

بسمه تعالى، نماز مادر بر عهدۀ پسر نيست.

[سؤال 1670] 2098

3. شهيدى كه به علت تغيير مكان در جبهه روزه اش مانده، آيا روزه اش بايد گرفته شود يا خير؟ يا اگر بايد گرفته شود، از خانوادۀ شهيد، از كسان وى مى توانند روزه اش را بگيرند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر پسر بزرگ تر دارد، بر عهدۀ او است و در هر صورت، خانوادۀ او مى توانند روزه هاى او را بگيرند.

[سؤال 1671] 644

6. نماز و روزۀ قضاى پدر و مادر، مخصوصاً پدر كه بر پسر ارشد واجب مى شود و باعث عسر و حرج بسيار است، بايد حتماً پسر ارشد به جا بياورد يا راه ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، بايد پسر ارشد، خودش به جا آورد يا كسى را اجير كند كه به جا آورد.

[سؤال 1672] 3281

2. مقدار نماز و روزۀ واجب بر فرزند ارشد، در صورت نبود وصيت، و علم به

ص: 254

اين كه پدر بى نماز بوده، چه مقدار است؟

بسمه تعالى، هر مقدار از نماز و روزه كه يقيناً از پدر فوت شده، بايد قضا نمايد.

[سؤال 1673] 756

بسمه تعالى

با درود بر رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى و سلامى گرم بر شما برادران عزيزى كه اوقات گران بهاى خود را صرف خدمت به امت شهيدپرور ايران مى كنيد.

اين جانب برادر شهيدى مى باشم كه مدتى پيش در جبهه زبيدات در حالى كه از مأموريت بازگشته و در كنار تانك خود نشسته مورد اصابت تركش واقع شده و به درجه رفيع شهادت نايل مى گردد (شرح نوع شهادت به اين علت است كه اگر در نوع فتوا اثرى دارد ناگفته نمانده باشد) حال مى خواستم بدانم كلاً تكليف ما در مقابل نماز و روزه هاى قضا شده از طرف شهدا چيست؟ و اگر به گردن ما مى باشد واجب است يا خير؟ خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى، خمينى را نگهدار؛ آمين.

بسمه تعالى، اگر وصيتى نسبت به نماز و روزه دارد در ثلث تركه اش نافذ است و اگر وصيت نكرده بر عهدۀ پسر بزرگ تر است كه نماز و روزۀ قضا شده از پدر را انجام دهد و اگر پسر بزرگ تر ندارد بر ديگران واجب نيست و چنانچه بخواهند از مال خودشان نماز و روزۀ شهيد را بدهند مى توانند.

[سؤال 1674] 1416

4. در صورتى كه در تمام مدت عمرِ فرزند بزرگ تر، پدرش هم نماز و هم روزۀ خود را انجام داده، آيا انجام عبادات قبل از تولد، به عهدۀ فرزند بزرگ تر واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، انجام نماز و روزۀ فوت شدۀ پدر بر پسر بزرگ تر واجب است.

ص: 255

[سؤال 1675] 4783

4. شخصى دو ماه قبل از مرگ، قادر به حركت نبود و نتوانسته نمازهاى واجب خود را به جا آورد و در اين مورد هم وصيتى نكرده. تكليف چيست؟

بسمه تعالى، بر پسر بزرگ تر واجب است نمازهاى قضا شدۀ پدر را به جا آورد.

[سؤال 1676] 757

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

با آرزوى توفيق الهى براى شما برادران و آرزوى طول عمر براى امام امت سؤالى دارم كه جواب آن را بنا بر فتواى امام خمينى از شما مسئلت دارم.

پدرم مردى بوده كه به هيچ وجه نماز نمى خوانده و روزه نمى گرفته و هفته اى يک بار هم مشروب الكلى مى خورده است. ايشان قبل از به دنيا آمدن من فوت كرده اند. آيا به جا آوردن نماز و روزۀ ايشان بر من كه تنها پسر ايشان هستم، واجب است؟ والسلام

بسمه تعالى، اگر ترک نماز و روزۀ پدر از روى طغيان نباشد بر پسر بزرگ تر واجب است كه بعد از فوت او قضا نمايند.

[سؤال 1677] 758

بسمه تعالى 6 / 10 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

اين جانب ساكن استان خوزستان به عرض امام عزيز مى رساند كه مدتى است در يك مسألۀ شرعى اشكالى دارم. از ساحت آن رهبر عزيز استدعا مى شود كه مرا راهنمايى نماييد.

در سال 48 پدرم فوت نمودند و آن موقع سن من ده سال بود. حال كه به سن بلوغ رسيده ام، نماز قضاى پدرم كه حدوداً هجده سال مى باشد بر من واجب است و حال

ص: 256

آن كه در ستاد بسيج اقتصادى به كار مشغول مى باشم و به علت تراكم كار نمى توانم شخصاً نماز قضاى پدرم را به جا بياورم. در ضمن استطاعت مالى نيز ندارم كه آن را خريدارى كنم. حال از آن پدر بزرگوار تمنا دارم مرا راهنمايى نمايند.

بسمه تعالى، اگر براى شما امكان ندارد، هر وقت ممكن شد، ولو تدريجاً، خودتان قضا نماييد و يا ديگرى را براى آن اجير نماييد.

[سؤال 1678] 919

2. پدرم حدود بيست سال پيش در سن 57 سالگى به رحمت خدا پيوست و آن طور كه از مادرم سؤال نمودم كه وضع نماز و روزه اش چگونه بوده و من كه پسر بزرگ به حساب مى آيم چگونه خواهد بود، گفت: از اواخر و يا اواسط عمر نماز و روزه را به جاى مى آورد، منتها نه به طور مرتب، و در حدود 40 الى 50 روز به فوتش سكتۀ مغزى نموده و قادر به انجام نماز و روزه نبوده و وصيت هم ننموده بود. تكليف شرعى اين جانب از نظر نماز و روزه چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، هر مقدار يقين داريد كه نماز و روزه بر او واجب بوده و ترک كرده را قضا كنيد.

ص: 257

نماز استيجارى

[سؤال 1679] 759

بسمه تعالى 20 / 10 / 1361

حضور محترم بنيان گذار انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى مدّ ظله

بنده مى خواهم به مدت بيست سال نماز و روزه جهت خودم خريدارى نمايم، در اصفهان از قرار هر سال به مبلغ يك صد هزار ريال نرخ آن را تعيين نموده اند و از براى حقير مقدور نيست كه به اين نرخ خريدارى كنم. از جناب عالى سؤال مى كنم كه راجع به آن چه كنم كه تا ذمّه اين جانب ادا شود؟

بسمه تعالى، نايب گرفتن شخص در زمان حيات كه براى او نماز و روزه به جا آورند صحيح نيست و اگر نماز و روزه بر ذمه شما است بايد خودتان به جا آوريد يا به آن وصيت نماييد.

[سؤال 1680] 2524

7. از فردى چندين سال روزه قضا شده و اكنون به علت بيمارى قادر به گرفتن قضاى آن ها نيست. تكليف اين فرد چيست؟

بسمه تعالى، هر وقت قدرت پيدا كرد به جا آورد و اگر مأيوس است كه خودش بتواند قضا كند لازم است وصيت نمايد.

ص: 258

[سؤال 1681] 760

بسمه تعالى

رياست محترم دفتر امام، دام ظله

اين جانب به جهت ناتوانى جسمى و احساس فوت شدن چندين سال نماز و روزه، آمادگى دارم كه با توانايى مالى در زمان حيات خود، دين مذهبى خود را ادا نمايم. استدعا دارد راهنمايى فرماييد:

1. آيا در زمان حيات شخص، مى توان نماز و روزه هاى فوت شده را به شخص ديگر واگذار نمود يا خير؟

2. راهنمايى فرمايند به واحد مخصوصى بايد مراجعه نمود و يا اين كه با مراجعه به مسجد محل، اقدام خواهد شد؟

بسمه تعالى، براى نماز و روزۀ قضا شدۀ شخص زنده، اجير و نايب گرفتن جايز نيست. بايد شخص وصيت نمايد تا هر مقدار كه خود او نتوانست قضا نمايد، بعد از فوت براى او نايب بگيرند.

[سؤال 1682] 604

2. چه مانعى دارد مرد و زن مسن و عليلى كه نماز يوميه خود را به زحمت مى خوانند و مطلقاً قادر به خواندن نماز و گرفتن روزۀ دوران جوانى نيستند، نماز و روزه گذشته را در زمان حيات به وسيله افراد با ايمانى شخصاً اجاره كنند تا بعد از فوت گرفتار وارث كاهل و بى بندوبار نشوند؟! آيا اين كار شرعاً مجاز است؟ جناب عالى چنين اذنى را مى دهيد يا خير؟

بسمه تعالى، تا زنده اند جايز نيست.

[سؤال 1683] 2267

5. اگر بخواهيم نماز قضاى شخص مرده را بخوانيم، آيا اشكالى ندارد كه تسبيحات اربعه را يك بار بخوانيم؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 259

[سؤال 1684] 6337

4. مى خواهيم براى درگذشتگان، نماز، روزه و ختم قرآن ترتيب بدهيم. لطفاً در اين راه ما را ارشاد فرماييد كه هديۀ مربوطه را به چه مقدار و از كدام طريق ترتيب بدهيم؟

بسمه تعالى، به كسانى كه اطمينان و اعتماد داريد مراجعه نماييد.

[سؤال 1685] 5056

4. آدم معيوب از دست و پا و چشم و كمر ناقص باشد مى تواند براى نماز ميت اجير شود يا نه؟ شما بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر نمى تواند نماز را با تمام شرايط اختيارى آن انجام دهد نمى تواند اجير شود.

[سؤال 1686] 761

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

شخص نابينا مى تواند براى ميت اجير شود نماز بخواند؟

بسمه تعالى، نابينا بودن مانع از صحت اجاره نيست.

[سؤال 1687] 762

بسمه تعالى

حضور رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دام عزّه، سلام عليكم، اميد است كه ايجاد مزاحمت براى عالى جناب نكرده باشم. حقير حدود چند ماه نماز استيجارى كه خود مى بايد بخوانم به ذمه ام مى باشد، و به علت مشغول شدن به بعضى از مسائل انقلاب عظيم اسلامى و گرفتارى به مسائلى، از عهده انجام آن ناتوان مى باشم، آيا اجازه مى فرماييد به ديگرى واگذار نمايم؟

ص: 260

از درگاه خداوند منان آرزوى سلامت و موفقيت كامل انقلاب اسلامى را خواهانم.

بسمه تعالى، اگر اجير شده ايد كه خودتان بخوانيد، نمى توانيد به ديگرى واگذار كنيد و اگر نمى توانيد بخوانيد، به كسى كه شما را اجير كرده مراجعه كنيد.

[سؤال 1688] 763

بسمه تعالى

حضور حضرت آيت الله العظمى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى، دام عزه

شخصى در اوايل دوران بلوغ، چند سال نماز و روزه استيجارى گرفته و بر اثر سهل انگارى و ساير معاذير، بعضى از عبادات را به جا آورده و بعضى را نيمه كاره رها كرده. واسطۀ اجاره، از دنيا رفته و مستأجر (اجير) نام هيچ يك از اموات را نمى داند و همچنين مقدار كسرى و عدد سال هاى نماز و روزه را نمى داند و فعلاً مريض و پرمشغله و توان انجام اين همه عبادت را ندارد. آيا راه برائت چنين شخصى از ديون و روسفيدى در پيشگاه بارى تعالى چيست؟ از آن رهبر عالى قدر تقاضاى راهنمايى دارد. والسلام عليكم و رحمة الله

بسمه تعالى، دانستن نام واسطه و اجيركننده و شخصى كه بنا بود براى او عمل انجام شود لازم نيست. اگر در اجاره، زمان خاص قيد نشده و شرط نشده كه خود اجير عمل كند، واجب است از عهدۀ بدهى برآيد و مقدارى كه يقين دارد اجير شده را بايد از عهدۀ آن برآيد، ولو اين كه ديگرى را اجير كند تا عمل مورد نظر را انجام دهد.

[سؤال 1689] 764

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر عظيم الشأن حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام عزّه، سلام عليكم، از خداوند متعال مى خواهيم كه وجود شريفت را از ناملايمات روزگار

ص: 261

محفوظ نگهدارد و عمر طولانى تا ظهور حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به شما عنايت بفرمايد. سؤالات زير را خدمتتان تقديم مى دارم:

1. من از شخصى وجوهى گرفتم براى شخصى ديگر كه نماز بخوانند و حالا آن ها قدرت ندارند نماز بخوانند و وجه را نمى توانند بدهند؛ آيا كافى است به مقدارى كه من وجه گرفتم، حالا براى ميت ها نماز بدهم و يا به قيمت امروز تمام نماز را بدهم؟

بسمه تعالى، اگر شما در پول دادن به آن شخص مطابق وظيفه عمل كرده ايد، ضامن نيستيد.

2. استادى در حوزه تدريس مى كند؛ ولى نسبت به انقلاب بدبين است و حتى جوسازى هم مى نمايد و چه قبل از انقلاب و يا بعدش نقشى ايفا ننموده، شركت در درس او و يا ارتباط با او چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر چنين است، بايد به مسئولين مربوطه معرفى شود تا اقدام مقتضى بنمايند.

3. خريد و فروش جنگل ها چه صورت دارد و شرط در فروش آن چيست؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

4. جنگلى از طريق ارث به ولد رسيده و آن ولد اختيار كرد. در چه حدود آن را مالك است و اگر صاحب دام نباشد مى تواند اجاره بدهد؟ مالك شدن جنگل در چه محدوده اى است؟ بيان فرماييد.

بسمه تعالى، جنگل هاى طبيعى را كسى مالك نيست و به ارث نمى رسد.

5. روحانى اى در ارگان ها خدمت مى كند و مدت زمانى درس را ترک كرده و يا در حوزه نيست. حقوق و شهريه او چه صورت دارد؟ اگر در حوزه باشد و در ارگان ها خدمت كند و مقدارى به درس هم برسد حقوق و شهريه او چگونه است؟

بسمه تعالى، تابع دفتر شهريه است.

6. شخص روحانى كه در ارگان ها كار مى كند، آيا مى تواند از وقت كارش دنبال درس برود؟ در صورت موافقت مسئولين و عدم آن، وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، بستگى به مقررات ارگان دارد.

[سؤال 1690] 4832

2. وصيت كننده مطلق وصيت كرده، آيا مى شود خلاصه خواند (بدون اذان و اقامه و مستحبات) و آيا نماز آيات هم لازم است؟

بسمه تعالى، بايد به نحو متعارف بخوانند و نماز آيات جزو آن نيست.

ص: 262

[سؤال 1691] 4832

3. وصيت كننده مطلق وصيت كرده، آيا وقتش موسّع يا موقت است؟ در صورت موقت، چند سال شود؟

بسمه تعالى، موقت نيست، ولى نبايد در عمل به وصيت تهاون و اهمال كنند.

[سؤال 1692] 4832

4. كسى كه خود نماز و روزۀ قضايى دارد، آيا مى تواند استيجارى قبول كند در صورت موافقت آيا براى دو نفر را مى تواند قبول كند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

[سؤال 1693] 765

بسمه تعالى

إلى حضرت المحترم الإمام خمينى، دامت بركاته

1. كسى كه نماز استيجارى بلاشرط گرفت، آيا اذان و اقامه خواندن لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، بايد طبق متعارف در نماز استيجارى عمل نمايد.

[سؤال 1694]

2. شخصى نماز استيجارى گرفت و شرط هم نبود كه اذان و اقامه بخواند ولذا بدون اذان و اقامه نماز را تمام كرده است؛ آيا صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نمازى كه خوانده صحيح است؛ و از اجرت نسبت به آنچه متعارف بوده و انجام نداده، ذى حق نيست.

[سؤال 1695]

3. اجير، فقط چند نماز صبح را به يك وقت خوانده است؛ آيا صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نمازهاى صبحى كه خوانده صحيح است؛ و اگر در اجاره خلاف آن شرط نشده، تمام اجرت را مالک است.

ص: 263

[سؤال 1696] 766

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

وكيل ميت سى دينار به عالم مى دهد كه كسى را اجير بگيرد براى يك ماه روزه گرفتن، عالم كسى را كه اجير كرده به او شانزده مى دهد اجير به غير اجازه عالم يك بيچاره درمانده را پيدا مى كند او را اجير مى گيرد به او هشت دينار مى دهد اين بيچاره يک ماه روزه را مى گيرد كدام اين ها مشغول ذمه است؟ شما امر بفرماييد.

بسمه تعالى، ذمه ميت فارغ است و اگر بر اجير اول شرط نشده كه خودش نماز يا روزه را انجام دهد هر دو اجاره صحيح است.

[سؤال 1697] 767

بسمه تعالى 5 / 10 / 1361

حضور مبارک امام بزرگوار آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله الشريف

با عرض ادب و سلام، بندۀ دعاگو از افرادى هستم كه دعايم به درگاه پروردگار عالم اين است كه خداوند متعال دعاهاى شما را در حق مردم مستضعف ايران و جهان مستجاب نمايد.

غرض از تصديع اوقات گران بهاى آن امام عزيز اين كه خواستم استفسار كنم: با توجه به وضع رقت بار جنگ زدگان ميهن اسلاميمان و خرابى و ويرانى شهرهاى متعدد، آيا اين بنده مى توانم وجوهى را كه براى خواندن نماز قضا و گرفتن روزه براى همسر متوفّايم در نظر گرفته، به حساب هاى مخصوص در بانك ها براى ترميم ويرانى ها و كمك به جنگ زدگان بريزم و آيا اين عمل صحيح و مأجور است؟ خداوند وجود پر بركت شما را از همه آفات و بليات دور بدارد.

بسمه تعالى، مأجور است، ولى جاى نماز و روزۀ قضاى فوت شده از او را نمى گيرد.

ص: 264

نماز جمعه

نماز جمعه

[سؤال 1698] 768

بسمه تعالى 30 شوال 1399 ق

حضور محترم رهبر عالى قدر ملت ايران حضرت آيت الله العظمى امام خمينى متع الله المسلمين بطول بقائه تمنا دارم به سؤالات زير پاسخ دهيد.

1. آيا بدون هيچ گونه علل شرعى مى توانند اهالى تهران به نماز جمعه اى كه در شهرشان اقامه مى شود حاضر نگردند؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و افضل اختيار جمعه است.

2. با عده اى از دوستان به مسافرت رفته ايم آيا در روز جمعه اين عده كه بيش از هفت نفر و همه مسافر هستند مى توانند اقامه نماز جمعه نمايند؟

بسمه تعالى، مسافرين مستقلاً نمى توانند اقامه جمعه نمايند و در فرض مذكور نماز جمعه صحيح نيست.

[سؤال 1699] 3677

6. با اين كه حكومت اسلامى در ايران برقرار است، آيا شركت در نمازهاى جمعه كه با برادران اهل سنت در امريكا اجرا مى شود نيز واجب است؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

ص: 265

[سؤال 1700] 144

8. آيا روز جمعه كه بعضى ها نمى توانند نماز جمعه بيايند بايد نماز ظهر را بعد از نماز جمعه بخوانند يا قبل از آن؟

بسمه تعالى، لازم نيست بعد از نماز جمعه بخوانند.

[سؤال 1701] 6047

2. وظيفه كسى كه روز جمعه مى خواهد نماز ظهر بخواند صبر كردن تا گذشتن وقت نماز جمعه است يا نه؟

بسمه تعالى، صبر كردن لازم نيست و نماز جمعه واجب تخييرى است.

[سؤال 1702] 6047

6. اهميت نماز جمعه و اخبار كه در مذمّت ترك و توبيخ تارك آن وارد شده آيا مخصوص زمان حضور است يا زمان ما را نيز كه به فتواى آن حضرت واجب تخييرى است شامل مى شود؟

بسمه تعالى، در حال حاضر نماز جمعه واجب تخييرى است و آثار واجب تعيينى بر آن مترتب نيست.

[سؤال 1703] 1719

5. براى نيت در مسائل نماز جمعه و ظهر در زمان غيبت امام معصوم عليه السلام چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، نماز جمعه در زمان غيبت واجب تخييرى است و مجزى از نماز ظهر است.

[سؤال 1704] 769

بسم الله الرحمن الرحيم سوم محرم الحرام 1403 ق

و الصلاة و السلام على سيدنا و نبينا محمد و آله الطاهرين

سماحة الإمام آية الله العظمى المرجع الدينى الأعلى السيّد روح الله الموسوى

ص: 266

الخمينى دام ظلكم على رؤوس المسلمين. أرجو الإجابة على هذه المسائل:

1. هل يجب حضور صلاة الجمعة؟

بسم الله تعالى، صلاة الجمعة واجب تخييري في الوقت الحاضر.

2. ما هو رأيكم بالنسبة إلى السبيرتو؟ و بالتالي بالنسبة إلى العطور من حيث الطهارة و النجاسة.

بسم الله تعالى، السبيرتو محكوم بالطهارة إلاّ أن يعلم أنّها مسكر و اتخذت من المائع بالأصالة و كذلك العطور محكوم بالطهارة.

3. هناك وسيلة صيد وهي البندقية فلو سمّى الرامي قبل الرمي فهل تحلّ الطريدة علماً بأن الخردق ليس محدّداً ولكن الموت يكون ناتجاً من الاختراق.

بسم الله تعالى، لا يحلّ المقتول بالبندقية ما لم تكن محدّدة تنفذ بحدّته.

4. الكتب التي يقتنيها طالب العلم و يمرّ عليها الحول قبل المطالعة و البحث فيها فهل يجب عليه إخراج خمسها.

بسم الله تعالى، إذا اقتناها لحاجته و تعدّ من مؤونته لا يجب عليه إخراج خمسها.

5. من كان عنده مقدار من سهم الإمام وقد مضى عليه سنة فهل يجب إخراج خمسه.

بسم الله تعالى، نعم يجب عليه تخميسه إلاّ إذا كان أمانة من غيره لديه أو كان ممّا قد أخذه للصرف في حاجته و كان مجازاً في ذلك من قبل من يرجع إليه في أمر سهم الإمام.

6. من رخص له بالإفطار في شهر رمضان و المفطر لسفر أو لمرض فهل يجوز له التجاهر بالافطار.

بسم الله تعالى، ليس له هتك حرمة شهر رمضان.

7. امرأة حملت بالعقد المنقطع أو بالزنا و تخاف على نفسها القتل من أهلها أو الفضيحة بين الناس فهل يجوز لها الإجهاض.

بسم الله تعالى، لا يجوز لها الإجهاض.

8. امرأة حملت و تخاف على نفسها حين الولادة لولادتها غير الطبيعية و قد جرى لها عدّة عمليات و قد حذرها الطبيب من ذلك فهل يجوز لها الإجهاض.

بسم الله تعالى، إن كانت تخاف على نفسها جاز لها الإجهاض ما لم تولج الروح في الحمل.

9. عقد المنقطع هل يجوز على الباكر بدون إذن أبيها دون افتضاضها وعلى تقدير عدم الجواز فما حكم النكاح بمثل هذا العقد.

بسم الله تعالى، العقد على الباكر موقوف على إذن أبيها بلا فرق فى ذلك بين الدوام و الانقطاع.

ص: 267

10. ما رأيكم في حلق اللحية، و على تقدير الحرمة فهل يعتبر حالقها فاسقاً.

بسم الله تعالى، حرام على الأحوط و حالقها محكوم بالفسق كذلك.

11. هل يجب على المرأة ستر وجهها و إذا لم يجب عليها ذلك فهل يجوز لها أن تضع الكحل في عينيها و تدقيق الحاجبين؟ و ما رأيكم في اللباس الملفت للنظر أو الزينة التي تلبسها المرأة فوق الثياب كالقلادة و الخاتم في اليد ونحوه، و هل يجوز لها لبس الجوراب التي تجسد الساقين.

بسم الله تعالى، لا يجب عليها ستر وجهها ما لم يكن هناك خوف الفتنة، ولكن لا يجوز لها على الأحوط إظهار الزينة و لا لبس ما يلفت النظر و يجسّد البدن.

12. عادة سيّئة في بلادنا أنّ الشابّ يخطب الفتاة من أهلها فيرفض الأهل فتخرج الفتاة مع الشابّ و يتزوّجها بالعقد الدائم و يدخل بها ثمّ بعد مدّة يصالح أهلها فهل يكون النكاح قبل الصلح شرعياً.

بسم الله تعالى، قد مرّ أنّ العقد على الباكر موقوف على إذن أبيها.

13. رجل أقرض آخر مالاً فامتنع المقترض في أداء الدين أو أخذ مالاً من دون حقّ فالمقرض أو المأخوذ منه المال جعلاً هذا المال وقفاً لأبي الفضل العبّاس عليه السلام أو لأحد الأئمّة عليهم السلام فهل يكون هذا الوقف صحيحاً و يخرج المال من ملكية مالكه.

بسم الله تعالى، فيما يصحّ فيه الوقف يصحّ الوقف المزبور لو أمكنه الإقباض و قد أقبضه لجهة الوقف أو إلى متولّى الوقف و إلاّ فلا.

[سؤال 1705] 35

3. كسانى كه در جماعت نمازجمعه شركت مى كنند، آيا نماز ظهر را كفايت مى كند يا بايد بعداً نماز ظهر را خودشان بخوانند؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند.

[سؤال 1706] 6990

4. آيا رفتن به نماز جمعه واجب كفايى است يا واجب است بر همه؟

بسمه تعالى، واجب كفايى است بنابر احتياط.

[سؤال 1707] 770

بسمه تعالى

محضر حضرت مستطاب، حجت الاسلام و المسلمين، آيت الله امام حاج آقا روح

ص: 268

الله خمينى، دام ظله العالى، روحى فداك، همواره صحت و سلامتى و بقاى وجود شريف را از درگاه حضرت احديت درخواست نموده و مى نمايم.

1. تقاضامندم راجع به نماز جمعه بفرماييد كه آيا واجب است يا مستحب يا مخيّر؟ در رسالۀ شريف مخيّر مى دانيد؛ عدول نموده ايد يا خير؟ و آيا شرط امام جمعه را عدالت مى دانيد يا خير؟ و اگر در شهرى نماز جمعه خوانده شد ساير مساجد تعطيل شود مثل زمان غيبت ولى عصر عجل الله تعالى فرجه الشريف يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى و در امام جمعه نيز عدالت معتبر است.

2. مساجدى كه برق و آب آن را مى دهند آيا به خارج بردن آن به جهت كسب جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر خلاف مقرّرات يا خلاف مصلحت مسجد باشد جايز نيست.

[سؤال 1708] 771

بسمه تعالى

محضر مبارک آيت الله العظمى رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى ايران حضرت امام خمينى، سلام عليكم، خواهشمند است سؤال هاى زير را پاسخ مرقوم فرماييد.

1. آيا در شهرى كه نماز جمعه برقرار مى شود كسى كه روى جهتى در نماز جمعه حاضر نيست، مى تواند در همان وقت برقرارى نماز جمعه در منزل نماز ظهر و عصر خود را بخواند يا صبر كند نماز جمعه پايان برسد.

بسمه تعالى، مى توانند نماز خود را بخوانند.

2. گويندگان اخبار تلويزيون و راديو مى گويند سلام بر شنوندگان و بينندگان آيا اين سلام جوابش واجب و يا مستحب است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

3. زنان شوهردار و يا دخترانى كه در خرج پدر خود هستند و شغل شخصى از قبيل بافندگى و يا

سلمانى و غيره دارند اين خانم ها سال خمس بايد بگيرند و يا از همان بهره اى كه از شغل روزانه خود مى برند بايد خمسش را در همان روز بدهند؟

ص: 269

بسمه تعالى، مى توانند براى خود سال قرار دهند.

4. اصناف بازار در سر سال خمس خود قسمتى از سرمايه شان جنسى است كه به نسيه آورده اند كه بايد بعداً بفروشند تا اين بدهى سرمايه را بدهند آيا اين قسمت از سرمايه خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نسبت به مقدار بدهى خمس واجب نيست و بقيه بايد حساب شود.

[سؤال 1709] 772

بسمه تعالى 25 / 9 / 1358

پيشگاه رهبر عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى حضرت آقاى حاج روح الله موسوى خمينى، دامت بركاته . قربانت گردم، تندرستى و موفقيت شما را در ظلّ توجهات امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از ساحت مقدس حق تعالى خواستارم . بارى بنده مقلد حضرت عالى هستم خواهشمند است جواب اين مسأله را دستور فرماييد.

1. فتواى حضرت عالى در خصوص نماز جمعه و عيدين در حال حاضر چيست؟ آيا شركت در نماز جمعه واجب است؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و نماز عيد فعلاً واجب نيست.

2. بنده كارمند شركت نفتم و ساعت كار بنده از هفت صبح تا دو بعد از ظهر است اما بنده مايلم كه نماز ظهر را در وقت شرعى در مسجد بخوانم آيا مجاز هستم كه براى خواندن نماز از اداره خارج شوم.

بسمه تعالى، بايد طبق مقررات اداره رفتار نماييد.

[سؤال 1710] 773

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى، أدام الله بقاؤه

در باب نماز جمعه، آيا فعلاً خواندنش افضل است و شرايطش چيست؟ و آيا اجتهاد هم لازم است؟

بسمه تعالى، واجب تخييرى و افضل است و احكام آن در تحرير، مذكور است.

ص: 270

[سؤال 1711] 504

3. مى گويند كه در محل هاى ديگر يعنى غير از دانشگاه تهران كسى در منزل به عللى براى نماز جمعه نرفته باشد بايد صبر كند تا نماز جمعه دانشگاه تمام شود و نماز ظهر و عصر را بخواند؛ اگر قبل از نماز جمعه نماز بخواند نمازش باطل است، آيا اين گفته درست است يا خير؟

بسمه تعالى، نمازش صحيح است.

[سؤال 1712] 59

2. اگر كسى برايش مشكلى پيش آمد و يا كسالتى پيدا كرد كه نتوانست در نماز جمعه شركت كند و خواست در منزل نماز بخواند، آيا بايد تا ساعت 1 يا 1/5 بعدازظهر صبر كند تا امام، نماز جمعه را شروع كند و بعد ما نماز بخوانيم و يا مى شود در اول وقت، نماز خود را بخوانيم؟

بسمه تعالى، نماز جمعه، واجب تخييرى است و خواندن نماز ظهر در وقت نماز جمعه - در منزل يا جاى ديگر - مانع ندارد.

[سؤال 1713] 4261

2. آيا دو ركعت نماز جمعه، كفايت از نماز ظهر مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه در زمان حاضر، واجب تخييرى و مجزى از ظهر است.

[سؤال 1714] 774

بسمه تعالى 1 / 3 / 1360

حضور محترم دفتر امام خمينى

اين جانب دانشجوى دانشگاه بركلى در امريكا مى باشم. خواهشمندم به سؤالات بنده در مسائل شرعى زير پاسخ بفرماييد:

1. در دانشگاه ما نماز جمعه به امامت يك عرب سعودى كه بسيار روشنفكر و

ص: 271

طرفدار انقلاب ايران مى باشد، برگزار مى شود. آيا شركت در اين نماز جمعه مستحب است يا واجب؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

2. آيا خريد اجناس از مغازه هايى كه صاحبان آنان ايرانى و مانند ساير امريكاييان كافر مى باشند، مجاز است يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، مگر آن كه ترك معامله با اين گونه افراد موجب شود كه از انحراف برگردند.

[سؤال 1715] 2343

2. نماز جمعه بر مكلفين شهرى كه نماز جمعه در آن خوانده مى شود، واجب عينى است يا تخييرى؟ آيا امام و مأمومين مسجد نماز جمعه مى توانند نمازهاى جماعات در مساجد ديگر آن شهر را قدغن، و نمازگزاران در آن مساجد را اجبار به حضور در نماز جمعه بنمايند يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

[سؤال 1716] 77

2. صلاة جمعه مسقط ظهر است يا خير؟

بسمه تعالى، مسقط ظهر است؛ لكن احتياط در خواندن ظهر است، اگر جمعه را به جا آورد.

[سؤال 1717] 775

بسمه تعالى 2 / 11 / 1361

حضور مبارگ امام امت، رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، سلام عليكم، با آرزوى طول عمر و سلامت كامل، از آن رهبر عظيم الشأن استدعا دارد به سؤال زير پاسخ فرمايند:

1. مدتى است كه به طور پراكنده شنيده مى شود كه در زمانى كه نماز جمعه در

ص: 272

شهرى برگزار مى شود تا فاصلۀ چند كيلومترى آن شهر (كه فاصلۀ دقيق آن نيز معلوم نيست) بقيۀ افرادى كه در نماز جمعه شركت نكرده اند، نمى توانند نماز ظهر و عصر را به طور جداگانه اقامه كنند؛ لطفاً در اين مورد ما را راهنمايى فرماييد.

2. آيا در زمان برگزارى نماز جمعه صحيح است كه بايد بقيه نماز جماعت ها در سطح شهر تعطيل باشد؟

خداوند سايۀ آن رهبر گران قدر را بر سر مسلمين مستدام بدارد. والسلام

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و خواندن نماز ظهر در وقت اقامۀ جمعه اشكال ندارد.

[سؤال 1718] 4674

7. در روز جمعه در تهران كه صداى امام جمعه از راديو پخش مى شود، آيا شخص قبل از شروع نماز جمعه مى تواند نماز ظهر و عصر بخواند يا بايد صبر كند تا امام جمعه نماز جمعه را شروع كند يا همزمان با نماز ايشان مى تواند نمازش را بخواند؟

بسمه تعالى، مختار است و نماز صحيح است.

[سؤال 1719] 4261

4. تا چه مقدار مسافت از محل اقامۀ نماز جمعه نمى توان نماز يوميه را به صورت جماعت يا فرادا خواند؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و در انتخاب نماز ظهر به جاى آن، فاصله معتبر نيست.

[سؤال 1720] 4962

2. در تحرير، فتوا به وجوب تخييرى نماز جمعه داده ايد و بعد از فتوا، نماز جمعه را افضل و نماز ظهر را احتياط فرموده ايد. اين احتياط وجوبى است يا مستحبى؟ نظريه مبارك را صريحاً مرقوم فرماييد؛ چون اخيراً نقل شده نسبت به نماز

ص: 273

جمعه تغيير فتوا داده ايد.

بسمه تعالى، احتياط مزبور استحبابى است و فتوا تغيير نكرده است.

[سؤال 1721] 2471

4. هنگامى كه نماز جمعه منعقد است، نماز را فرادا مى توان خواند؟

بسمه تعالى، جايز است.

[سؤال 1722] 244

14. اقامۀ صلاة جمعه به نظر حضرت عالى واجب است يا مستحب؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

[سؤال 1723] 661

2. بفرماييد شركت در نماز جمعه، در حال حاضر واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

[سؤال 1724] 776

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، الامام خمينى، دام ظله العالى

1. آيا نماز جمعه واجب عينى است و يا واجب كفايى؟

بسمه تعالى، نماز جمعه بر همۀ افراد واجب تخييرى است.

[سؤال 1725]

2. در مثل بلاد بعيده، مانند مناطق آزاد شدۀ افغانستان، اقامۀ نماز جمعه و تعيين امام جمعه، مربوط به اجازۀ مرجع است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور مى توانند با مراعات شرايط ديگر اقامه نمايند.

ص: 274

[سؤال 1726] 195

3. مثل اين كه نظر امام در مورد نماز جمعه اين است كه: پس از خواندن نماز جمعه، احتياطاً بايد نماز ظهر را خواند؛ آيا اگر نماز ظهر را نخوانيم از نظر امام اشكالى ندارد؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و مجزى از ظهر است.

[سؤال 1727] 698

3. آيا نماز جمعه در زمان كنونى واجب عينى است يا بنا به فتواى سابقتان واجب تخييرى است؟

بسمه تعالى، واجب تخييرى است.

[سؤال 1728] 3328

3. اگر امام جمعه اى كه از طرف امام تعيين شده اند، بنا به دلايلى، مورد قبول شخصى نباشد، عدم شركت آن شخص در نماز جمعه اشكال دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و نماز جمعه واجب تخييرى است ولى خوب است مؤمنين هرچه بهتر آن را برپا كنند.

[سؤال 1729] 2471

5. اگر احتمال بدهد كه نماز جمعه تمام شده و يا اين كه تمام نشده ولى او به نماز نمى رسد و نرود چگونه است؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و در فرض مسأله مانع ندارد.

[سؤال 1730] 777

In the name of Allah, the compassionate, the Merciful

Canada, july 2, 1983

Dear Imam khomeini:

ص: 275

Assalamu Alaikum,

During the absence of 12th Imam (A.S) is it obligatory for shia Ithna -asheri Muslims residing in a non-Islamic State to attend friday congregational prayers (Namaz- e- jumal) that are led by an Aadil Shia Aalim in town?

Wasalam-u-alaikum

آيا در زمان غيبت حضرت ولى عصر - عجل الله تعالى فرجه الشريف - براى شيعيانى كه در ممالک غير اسلامى سكونت دارند، برپا كردن نماز جمعه واجب است؟

بسمه تعالى، حكم نماز جمعه در داخل ممالک اسلامى و غير اسلامى يكسان است و به همان نحو كه در رساله هاى عمليه ذكر شده، واجب تخييرى است، به شرحى كه در رساله ها ذكر شده.

[سؤال 1731] 2566

2. اقامۀ نماز جماعت يا فرادا، در مجاورت نماز جمعه جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد ولى بهتر است حرمت نماز جمعه را نگاه دارند.

[سؤال 1732] 1152

3. وضعيت اهالى ملاثانى كه شش فرسنگى اهواز هستند، در رابطه با نماز جمعه چيست؟ (با توجه به اين كه خود ملاثانى امام جمعه ندارد). آيا براى اداى نماز جمعه بايد به اهواز رفت يا خير؟

بسمه تعالى، مختارند.

[سؤال 1733] 2733

3. آيا كسانى كه فاصلۀ آن ها از اطراف، تا محل برگزارى نماز جمعه، از چهار فرسخ شرعى به بالا باشد و نماز عصر آن ها شكسته مى شود، شركت آن ها در نماز جمعه، الزامى مى باشد؟ و در صورت شركت، نماز آن ها چه صورت دارد؟

ص: 276

بسمه تعالى، نمازشان صحيح است و نماز جمعه، واجب تخييرى است.

[سؤال 1734] 804

5. مرجع بزرگوار بفرماييد براى يك فرد روحانى شركت به همراه عده معدود در نماز جمعه بهتر است يا اقامه نمودن نماز جماعت ظهر و عصر در محل و شركت جمعيت بسيار در صورتى كه روحانى ديگر نيست؟

بسمه تعالى، برپايى هرچه با شكوه تر نماز جمعه اولى است.

[سؤال 1735] 3104

2. اگر امام جمعه چيزى از اركان نماز جمعه را زياد كند و مأموم در آن زياده متابعت نكند از امام، باعث بطلان نماز مأموم هم مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، احتياط در اين مسأله مراعات شود.

[سؤال 1736] 1040

3. إذا دخل شخص في الصلاة بنيّة الجمعة، ثمّ تبين أنّها ليست جمعة، فهل تصحّ صلاته لو غيّر النية أم لا و كذا العكس؟

بسم الله الرحمن الرحيم، في تصحيح الصلاة المذكورة بالعدول في النية إشكال، و الأحوط إتمامها، ثمّ إعادتها.

شرايط نماز جمعه

[سؤال 1737] 5308

2. نقل شده به نظر جناب عالى، امام براى نماز جمعه بايد از طرف حاكم شرع منصوب باشد آيا اين طور است يا اذن شرط نيست چنانچه در تحرير الوسيله ذكر اين شرط نشده است، در صورت لزوم اذن، چند هفته است در قريه برزك اقامه نماز جمعه به وسيله اين جانب سيد احمد موسوى برزكى كاشانى شده و از جهاتى نافع

ص: 277

است، اجازه مى فرماييد ادامه دهيم يا خير؟

بسمه تعالى، اجازه و نصب شرط نيست ولى مزاحمت با امام منصوب جايز نيست و در حال حكومت اسلامى نصب از قبل حاكم است.

[سؤال 1738] ‘ 804

4. حضرت امام؛ چنانچه يك محل از هر طرف، شش كيلومتر به شهرهايى كه نماز جمعه در آن جا برپا مى شود فاصله دارد آيا مى توان در همان محل، نماز جمعه اقامه نمود يا نمى توان؟

بسمه تعالى، در فاصلۀ شش كيلومترى اقامۀ نماز جمعۀ ديگر مانع ندارد.

[سؤال 1739] 2908

2. با توجه به اين كه در تهران و شاه عبدالعظيم دو نماز جمعه اقامه مى شود و فاصلۀ بين آن ها از دو فرسنگ كمى بيشتر است (يا در حدود آن) حكم كسانى كه از شاه عبدالعظيم در نماز جمعۀ تهران شركت مى كنند چيست؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1740] 389

2. ثنا كه در خطبۀ جمعه واجب است، چگونه است؟ آيا حتماً «الثناءُ لله» و امثال اين بايد بگويد؟

بسمه تعالى، كلمۀ ثنا لازم نيست و آنچه دلالت كند بر ثناى حق تعالى، كافى است.

[سؤال 1741] 2733

2. اگر در دو خطبۀ نماز وحدت بخش جمعه، سورۀ آخر خطبه خوانده نشود چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر سهواً يا نسياناً باشد، مانع ندارد و نماز صحيح است.

ص: 278

[سؤال 1742] 786

4. اگر بعضى از چيزهايى كه در خطبه لازم است مثل حمد يا سوره فراموش شود، نماز جمعه باطل مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، باطل نمى شود.

[سؤال 1743] 6817

4. خطيب در آخر خطبه دوم نماز جمعه، موعظه و بحث هاى لازم را به زبان مستمعين بيان مى نمايد؛ آيا وظيفه ادا مى شود يا آن كه لازم است در هر دو خطبه بحث به زبان مستمعين بشود؟

بسمه تعالى، احوط آن است كه در هر دو خطبه مطالب راجع به شنوندگان را به زبان آن ها بيان كند.

[سؤال 1744] 778

بسمه تعالى

محضر شريف حضرت مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً؛ پس از تقديم بهترين تحيّات معروض مى دارد: در خطبۀ نماز جمعه آيا حرف زدن و سر برگرداندن يا جواب كسى را دادن و همچنين قهقهه و ديگر مبطلات نماز، موجب بطلان نماز جمعه مى گردد يا خير؟ حكم الله بيان شود.

بسمه تعالى، موجب بطلان نيست؛ لكن گوش دادن به خطبه واجب است. و اگر تكلم موجب ترك گوش دادن و از بين رفتن فايدۀ خطبه است، لازم است ترك شود.

[سؤال 1745] ‘ 822

2. در حال قرائت خطبه ها از طرف امام جمعه توجّه به جوانب و يا بعضاً مصاحبه و يا صرف سيگار از طرف مأمومين صحيح است يا نه؟

ص: 279

بسمه تعالى، از هر كار كه موجب فوات فائده خطبه باشد بايد اجتناب نمايند.

[سؤال 1746] ‘ 1546

2. در نماز جمعه حرف زدن و يا از قبله منحرف شدن ثواب نماز جمعه را دارد و نماز ظهر با اين حالت ساقط است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در خطبه بوده نماز جمعه صحيح است.

[سؤال 1747] 779

بسمه تعالى 16 / 11 / 1361

محضر مبارک حضرت امام خمينى سلام عرض مى كنم ان شاء الله خداوند وجود شما را براى خدمت به اسلام هميشه سلامت بدارد. حضرت امام سؤالاتى براى من پيش آمده:

1. در نماز جمعه وقتى امام جمعه خطبه مى خواند نبايد كسى حرف بزند اما متأسفانه مشاهده مى شود افرادى هستند كه در هنگام خواندن خطبه ها صحبت مى كنند، سؤال من اين است كه نماز كسانى كه صحبت مى كنند اشكالى ندارد؟ و لازم نيست دوباره نماز ظهر را بخوانند؟ و ديگر اين كه صف ها نامرتب است، از اين نظر هم نماز اشكالى ندارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و مجرد نامرتب بودن صف ها مانع ندارد.

2. مسأله ديگرى هم براى من پيش آمده و به رساله هم رجوع كردم شما در اين باره توضيحاتى فرموده بوديد اما من متوجه نشدم، به همين خاطر وقت شريف شما را گرفتم و مسأله من اين است كه اگر دخترى در عقد باشد امكان دارد آبى از او خارج شود كه نجس باشد و غسل داشته باشد؟ و اگر امكان دارد در چه موقعى و چگونه است؟

بسمه تعالى، با شک در خروج منى، پاک است و موجب غسل نمى گردد.

[سؤال 1748] 1598

2. با اين كه لازمۀ صحت نماز جمعه سكوت مأمومين مى باشد، ديده مى شود در

ص: 280

اكثر نمازهاى جمعه در مواقع تأييد سخنان امام جمعه شعار مى دهند و يا موقع بردن نام امام زمان از جا بلند مى شوند. در اين صورت چنين نماز جمعه هايى چه حكمى پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال نماز جمعه صحيح و مجزى از ظهر است.

[سؤال 1749] ‘ 7048

5. بدون وضو خطبه هاى نماز جمعه را گوش كنيم آيا بايد نماز ظهر را بخوانيم يا لازم نيست؟

بسمه تعالى، احوط اولى آن است كه در حال گوش كردن خطبه با طهارت باشند و در هر صورت اگر نماز جمعه را با وضو بخوانند مجزى و صحيح است.

[سؤال 1750] 780

بسمه تعالى 13 / 3 / 1361

با عرض سلام، اگر در موقع خواندن خطبه هاى نماز جمعه جا به جا شويم يا حواسمان به خطبه نباشد آيا نماز ظهر باطل است يا نه؟

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، نماز باطل نيست ولى بايد به خطبه گوش دهند.

[سؤال 1751] 781

بسمه تعالى

وقتى كه امام جمعه نام امام زمان علیه السلام را در خطبه ها مى برد بلند شدن افراد نمازگزار چه صورت دارد؟ در ضمن، نام امام زمان «قائم» گفته نمى شود. منظورم اين است كه امام جمعه در اول خطبه نام امامان علیهم السلام را مى برد و موقعى كه اسم امام زمان علیه السلام را مى گويد بايد بلند شد يا نه؟ خواهشمند است به طور كامل توضيح دهيد.

ص: 281

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

خدايا، خدايا، تو را به جان مهدى علیه السلام، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار

[سؤال 1752] 3593

2. در موقع خواندن خطبۀ نماز جمعه كه مأمومين نشستن به حالت تشهد را مراعات نمى كنند به اطراف نگاه مى كنند و با گفتن اسم امام زمان علیه السلام قيام مى كنند. نمازشان چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1753] 782

بسمه تعالى

آيا در هنگام خطبه هاى نماز جمعه قطع اتصال صفوف يا شعارهايى كه به زبان فارسى داده مى شود يا ايستادن به خاطر نام امام زمان عليه السلام موجب بطلان نماز مى شود؟

خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، موجب بطلان نماز نمى شود.

[سؤال 1754] 2885

2. در نمازهاى جمعه ديده مى شود كه عدۀ كثيرى را با يک رديف صف يا يک ستون صف به هم متصل مى گردانند. آيا اين نمازها صحيح است؟ اين اتصال اغلب در موقع نماز مى باشد و در موقع خطبه ها اين اتصال هم نمى باشد.

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1755] 6984

5. آيا صحبت كردن يا برگرداندن صورت به اطراف، در هنگام خطبه هاى نماز

ص: 282

جمعه اشكالى در نماز ايجاد مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر موجب فوات فايده خطبه نباشد، اشكال ندارد.

[سؤال 1756] 1783

2. در نماز جمعه وقتى كه امام مشغول خطبه است، برگشتن به چپ و راست يا حرف زدن در بين خطبه چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، ولى نبايد موجب فوات فائده خطبه شود.

[سؤال 1757] 783

بسمه تعالى 19 / 1 / 1362

با سپاس حضرت پروردگار و درود فراوان بر رسول كردگار و سلام به محضر شريف حضرت ماندگار، آقا امام زمان علیه السلام. و با آرزوى سلامتى وجود نازنين امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب برحقش امام خمينى.

لطفاً به چند سؤال زير پاسخ فرماييد:

1. اگر كسى به يكى يا هر دو خطبۀ نماز جمعه نرسد و يا در آن جا باشد ولى متوجه خطبه ها نباشد و يا در بين خطبه ها حرف بزند؛ آيا بايد نماز ظهر را بخواند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر به نماز جمعه اقتدا كرده و آن را به جا آورده لازم نيست نماز ظهر را بخواند.

2. الآن در تمام مساجد عكس و پوستر نصب مى شود كه اكثر آن ها روبه روى نمازگزاران است و يا در مكان هايى كه نماز جمعه برقرار مى شود بعضى پوسترها و عكس ها روبه روى نمازگزاران است آيا نماز خواندن در آن مكان ها اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است، هرچند در مقابل نمازگزار بودن آن، كراهت دارد و كراهت رفع مى شود به اين كه روى آن را به وسيله اى بپوشانند.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار؛ از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزا.

ص: 283

[سؤال 1758] 784

بسمه تعالى

محضر مبارک آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى على رؤوس المسلمين

با تقديم سلام و اهداى تحيات و عرض دست بوسى متمنى است به سؤالات زير پاسخ عنايت فرماييد:

1. چه بسا در بين خطبه هاى نماز جمعه، مردم با گفتن سه تكبير و شعارهايى، سخن امام جمعه را تأييد مى نمايند و نيز قيام كردن در هنگام نام امام عصر - ارواحنا له الفداء - و نيز فرستادن صلوات و يا آمين گفتن در پى دعاهايى كه امام جمعه مى كند، آيا اين ها جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

2. اهل تسنن نماز مغرب را پيش از مغرب مى خوانند. آيا ما مى توانيم در هنگام حج يا غير آن به آن ها اقتدا كرده و به همان نماز اكتفا نماييم.

بسمه تعالى، در مورد تقيه مانع ندارد.

3. از درآمد وسط سال خمسى، پولى را به صندوق قرض الحسنه مى پردازد و صندوق قرض مى دهد به افراد و صندوق قرض را گرفته و دوباره به ديگرى قرض مى دهد و اين عمل تكرار مى شود. چه وقت بايد خمس آن را بپردازد؟

بسمه تعالى، اگر سر سال، وصول آن امكان دارد بايد سر سال خمس بدهد و در غير اين صورت هر وقت وصول كرد خمس بدهد.

4. از اسراى عراقى چيزهايى (از پول و غيره) گرفته مى شود يا خود آن ها از روى ترس و يا غيرترس مى دهند و يا در سنگرها چيزها و اموالى پيدا مى شود و يا از مقتولين لشكر عراق قاتلين آن ها يا غيرقاتلين پول يا غيره بر مى دارند. آيا اين برداشتن ها جايز است يا خير؟ آيا مالک مى شوند؟ آيا دادن خمس آن ها لازم است؟ و در صورت عدم جواز و عدم مالكيت چه بكنند؟

بسمه تعالى، از اسرا نبايد چيزى بگيرند و آنچه از سنگرهاى مقتولين به دست مى آيد در غير مهمّات، رزمندگان مى توانند براى خود بردارند.

5. صفوف زياد و متعدد در نماز جماعت وجود دارد و شيب زمين اندک اندک است، به طورى كه عرفاً

صف بعد با صف قبل شيب قابل ملاحظه اى ندارد؛ ولى در صف هاى بعدى و اخير مكان مأمومين با

ص: 284

مكان امام نيم متر - كمتر يا بيشتر - پايين تر است اين مقدارها با توجه به صفوف زياد نماز اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور اشكال ندارد.

6. درحالى كه شهر تهران از نظر بزرگى خارق العاده است و متصل، ميزان در وحدت محله و يا تعدّد آن چيست؟

بسمه تعالى، عرفى است.

7. در يک صف جماعت به واسطه مانعى (تيزى ديوار يا غيره) شخص كنار دستى خود را (كه به واسطه او اتصال برقرار نموده) در حال ركوع و سجود نمى بيند؛ ولى در حال قيام و قعود يكديگر را مى بينند. (فرد سمت چپ از جلو اتصال دارد، ولى سمت راستى اتصال از جلو ندارد). آيا نماز شخص سمت راست و ديگران كه به واسطۀ او متصل مى شوند صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر علاوه بر اتصال، از صف متقدم ولو يک نفر را در بعض حالات ببيند جماعت صحيح است.

8. در طبقه دوم در داخل مسجد مأمومين زن يا مرد اقتدا مى نمايند، در لبۀ اين طبقه يك ديوار نيم مترى يک آجره يا نيم آجره وجود دارد كه در پشت آن ايستاده و اقتدا مى نمايند. آيا وجود اين ديوار ضررى به جماعت آن ها مى زند يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

9. در مراجعت از سفر به شهر تهران - كه وطن است - ميزان در قطع سفر براى خواندن نماز به طور تمام و يا نيت روزه كردن منزل است يا ورود در محله اى كه منزل در آن است؟

بسمه تعالى، منتهاى مسافت منزل است؛ هر چند به رسيدن به محله، حكم سفر قطع مى شود.

10. در دست مرتد اموالى است نمى دانيم شخص مرتد بعد از ارتداد به دست آورده و يا اموال قبل از ارتداد است؛ معامله با او صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، محكوم به ملكيت است براى او و معاملاتش صحيح است.

11. توجد أموال بيد من يكون كافراً بالفعل ولكن لا نعلم أنّه كان كافراً من الأصل - لانعقاد نطفته في حال كفر أبويه - أو لم يكن كذلك و أنّه كان مسلماً و بحكم الإسلام ثمّ كفر بعد بلوغه؛ و نحتمل أن تكون هذه الأموال الموجودة بيده كانت مملوكة له قبل كفره و ارتداده. هل يجوز البيع و الشراء و سائر المعاملات معه - لكون يده أمارة على مالكيته - أو لا؟

بسمه تعالى، يحكم بملكيته لما في يده و يترتّب عليه الآثار.

ص: 285

12. شخصى از مرجعى تقليد مى كرده كه مالى را كه گرفته به هرصورت (بهره يا غير آن) جايز مى دانسته و سپس عدول نموده به حضرت مستطاب عالى كه جايز نمى دانيد، آيا با آن اموال معامله مالكيت خود را بنمايد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر عين بهره موجود است حكم ربا را دارد.

[سؤال 1759] 3344

9. در بين خواندن خطبۀ نماز جمعه، اگر حركتى مثل حركت پاها انجام گيرد و حرفى زده شود، آيا بايد نماز ظهر را ادا كرد؟

بسمه تعالى، عمل مزبور مضر به صحت نماز جمعه نيست.

[سؤال 1760] 2922

4. آيا به هنگام قرائت خطبه هاى نماز جمعه، سر را از قبله برگرداندن جايز است يا خير؟ در اين صورت از نماز ظهر كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد و نماز جمعه صحيح و مجزى از ظهر است.

[سؤال 1761] 5498

5. آيا داشتن وضو در خطبه هاى نماز جمعه واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

كسى كه نماز جمعه بر او واجب است

[سؤال 1762] 785

بسمه تعالى

آيا نماز جمعه واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه بر زن واجب نيست و بر مرد واجب تخييرى است.

ص: 286

[سؤال 1763] 1628

5. در برودت و يا حرارت هوا و احتمال زيان براى افراد بى بنيۀ جسمانى نماز جمعه چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، مگر آن كه خوف ضرر براى شخص باشد.

[سؤال 1764] 1628

6. خواندن نماز جمعه در محيط مشكوک در امن يا غير امن چگونه است؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است و احتمال ضعيف خطر، مانع نيست، مگر آن كه به حد خوف برسد.

[سؤال 1765] 786

بسمه تعالى 10 / 6 / 1358

خدمت حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

1. آيا كسى كه مسافر است مى تواند امام نماز جمعه شود؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

[سؤال 1766]

2. اگر نمى تواند و نماز جمعه را اقامه كرده است نماز خود و مأمومين چه مى شود؟

بسمه تعالى، باطل است و اگر وقت آن گذشته و وقت ظهر باقى است، بايد ظهراً اعاده كنند و بعد از وقت ظهر، ظهراً قضا نمايند.

3. نماز جمعه اذان و اقامه دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اذان و اقامه دارد و محل اذان قبل از خطبه و محل اقامه بعد از آن است.

4. اگر بعضى از چيزهايى كه در خطبه لازم است مثل حمد يا سوره فراموش شود، نماز جمعه باطل مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، باطل نمى شود.

ص: 287

[سؤال 1767] 768

2. با عده اى از دوستان به مسافرت رفته ايم آيا در روز جمعه اين عده كه بيش از هفت نفر و همه مسافر هستند مى توانند اقامه نماز جمعه نمايند؟

بسمه تعالى، مسافرين مستقلاً نمى توانند اقامه جمعه نمايند و در فرض مذكور نماز جمعه صحيح نيست.

[سؤال 1768] 4796

4. نماز جمعه مسافر به جاى نماز ظهر حساب مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، محسوب است.

[سؤال 1769] 787

بسمه تعالى

مسافرى كه نمازش قصر است، مى تواند در نماز جمعه شركت كند (امام باشد يا مأموم) يا نماز ظهر مقصور بخواند.

بسمه تعالى، اقتدا به نماز جمعه براى مسافر مانع ندارد ولى امام نبايد شود.

[سؤال 1770] 788

بسمه تعالى

با توجه به اين كه مكروه است مسافر به حاضر و حاضر به مسافر اقتدا كند شركت مسافرين در جماعت ها در مراسم بزرگ و همچنين شركت در نماز جمعه چگونه است؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد؛ ولى امام در نماز جمعه بايد مسافر نباشد.

[سؤال 1771] 2601

7. آيا كسى كه در كرج است براى نماز جمعه به تهران بيايد اشكال دارد يا فقط لازم است محض احتياط نماز ظهر و عصر را كه شكسته شده بود، دوباره

ص: 288

در وطنش كامل بخواند؟

بسمه تعالى، مى تواند به نماز جمعه حاضر شود، هر چند اگر به حد مسافت سير كند، نمازش شكسته است.

[سؤال 1772] 804

3. با در نظر داشتن فرمان آن قائد معظم نسبت به حضور در نماز جمعه آيا مسافرينى كه قصد ده روز نموده اند و محل اقامت تا محل نماز جمعه، يك الى دو فرسنگ فاصله دارد، مى توانند در نماز جمعه شركت كنند؟ و چنانچه شركت نمودند، نماز عصر را هم مى توانند در همان جا به جا آورند يا نمى توانند؟

بسمه تعالى، مانع ندارد، ولى نسبت به قصد اقامت بايد مسائل مربوط به آن را مراعات كنند.

[سؤال 1773] 789

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت مستطاب، مروّج الأحكام مبيّن الحلال و الحرام، مرجع و زعيم عالى قدر عالم تشيع آيت الله العظمى الامام خمينى مدّ ظله العالى السلام عليكم و رحمة الله و بركاته، با احترامات فائقه اسلامى به شرف عرض عالى مى رساند، حضرت آيت الله العظمى چه مى فرمايند در اين مسائل شرعيه الهيه:

1. حضور زن و يا دختر بالغ و جوان به وضع فعلى در نماز جمعه كه به حسب فرمايش آن حضرت واقعاً هم نماز سياسى است، چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر با مراعات وظايف شرعى باشد، جايز است.

2. شخصى سه دختر كبير 23 تا 25 ساله دارد و خود اين شخص مرد متديّن بى غرص و به وضع امروز هم آشنا است؛ ولى به دخترهاى خود اجازۀ حضور در نماز جمعه را نمى دهد. در اين صورت وظيفۀ شرعى دخترها چيست؟ آيا به حرف پدرشان كه نسبت به آن ها واجب الاطاعه است امتثال نمايند و يا تمرّد نموده و به جماعت نماز جمعه بروند.

بسمه تعالى، اگر موجب اذيّت پدر نباشد، مانع ندارد.

ص: 289

3. تكليف شرعى دخترها در مورد روابط متعارف و يا اختلاط آن ها با اجانب و يا تحصيل علوم عربى و غيره از معلم مرد، بدون اجازۀ پدر چيست؟ آيا در اين موارد اجازۀ پدرشان كه ولىّ شرعى آن ها است و شوهر هم ندارند شرط است و يا خودشان اختيار دارند؟ آن ها مى گويند كه ما به سن بلوغ قانونى رسيده ايم و به همه چيز مختاريم؛ آيا اين درست است يا نه؟ و در صورت درست بودن پدر مى تواند نفقه ندهد يا نه؟

بسمه تعالى، اذيت پدر حرام است و لازم است دختر مراعات وظايف شرعيه خود را بكند؛ ولى اطاعت پدر در همه امور واجب نيست و بهتر است در مواردى كه احسان به پدر است مراعات او را بكند و در هر صورت اگر احتياج دارد، پدر بايد نفقه او را بدهد.

4. مفاد پنج آيۀ مباركه از اول سورۀ حجرات راجع به بزرگداشت و احترام مردم نسبت به حضرت

ختمى مرتبت، نبىّ اكرم صلى الله عليه و آله وسلم، بوده كه حضرت بارى تعالى فرض و واجب فرموده مراسم ادب و احترام را من جميع الوجوه مردم در حق آن بزرگوار ارواحنا له الفداء اجراء و عمل نمايند. و حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم هم فرمود: «أنا و على أبوا هذه الاُمّة»؛ و نيز فرمود: «حق على بن ابى طالب على اُمّتى كحق الوالد على الولد». آيا احكام اين آيات پنجگانۀ مذكور و فرمودۀ حضرت رسول صلى الله عليه و آله در مورد پدر هم نسبت به فرزندان خود جارى مى شود يا نه؟

آيا پسر و دختر در غير از واجب و حرام مجبور و ملزم هستند به اطاعت پدران خودشان يا نه؟

بسمه تعالى، حكم اين مسأله در مسأله قبل معلوم شد.

5. پدرى است متديّن به مناسبت نافرمانى فرزندان من حيث ما امر الله قصد دارد خانه و زندگى خودش را بفروشد هجرت نمايد و اولادها كه همه شان كبير شرعى هستند به كلى ترک نموده در شهر ديگرى به زندگى خود ادامه دهد، ولى احتمال قوى دارد در اين صورت اولاد او اناثاً و ذكوراً بيچاره كرده و به فساد نزديک تر شوند؛ تكليف و وظيفه شرعى اين پدر چيست؛ آيا صبر نمايد اولادش بى بندوبار و بى ادب شوند.

بسمه تعالى، ترک اولاد و ارحام قطع رحم و حرام است.

[سؤال 1774] 790

بسمه تعالى

آيا شركت بانوان در نمازهاى جماعت يوميه و نماز جمعه كراهت دارد يا خير؟

بسمه تعالى، كراهت ندارد. بلكه در بعض موارد مطلوب است.

ص: 290

[سؤال 1775] 5608

8. زن هايى كه نماز جمعه مى خوانند آيا نماز جمعه كفايت از نماز ظهر آن ها مى كند يا نه؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند.

[سؤال 1776] 606

2. بعضى از علما فتوايشان اين است كه زن بهتر است در صندوق خانۀ عقب اتاق نماز بخواند و همچنين رفتن به نماز جمعه مستحب است و بايد نماز ظهر را دوباره بخوانند. آيا رفتن به نماز جمعه با اين شرايط صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه بر زن واجب نيست، اگر چه صحيح و كافى از ظهر است.

[سؤال 1777] 7393

6. در نماز جمعه آيا بايد زن ها، علاوه بر گوش دادن به خطبه، يک بار ديگر نماز ظهر را نيز بخوانند؟

بسمه تعالى، لازم نيست.

[سؤال 1778] 5515

8. شركت در نماز جمعه براى خواهران واجب است يا نه؟ اگر چنانچه احساس كنند ناراحتى جسمانى براى آن ها به وجود آيد، واجب است در نماز جمعه شركت نمايند؟

بسمه تعالى، نماز جمعه براى مردها واجب تخييرى است و بر زن ها واجب نيست.

[سؤال 1779] 1744

4. اگر زن در نماز جمعه به طور مداوم شركت نكند گر چه بدون عذر هم باشد آيا

ص: 291

گناه به گردن او است؟ و آيا مشمول حديث (كه هر كس بدون عذر سه بار در نماز جمعه شركت نكند منافق است) مى باشد؟

بسمه تعالى، نماز جمعه واجب تخييرى است.

وقت نماز جمعه

[سؤال 1780] 1579

3. در رساله گفته ايد اگر نماز جمعه از ظهر شرعى بگذرد احتياط واجب آن است كه نماز ظهر بخواند آيا منظورتان از اول نماز است يا اول خطبه مثلاً اگر خطبه را از اول ظهر شروع كنند و بعد از ظهر تمام كنند آيا بعد از ظهر مى شود نماز جمعه خواند؟

بسمه تعالى، اگر در اوايل عرفى ظهر نماز خوانده شود مانع ندارد هرچند خطبه را اول ظهر شروع كنند.

[سؤال 1781] 791

بسمه تعالى 24 جمادى الاولى 1403 ق

محضر مبارک آيت الله العظمى، رهبر كبير، مفتى عصر، نايب الامام العام، حضرت آقاى خمينى، ادام الله تعالى عمره الشريف

1. مسأله 734 توضيح المسائل: «احتياط واجب آن است كه نماز جمعه را از موقعى كه عرفاً اول ظهر مى گويند، تأخير نيندازد و اگر از اوايل ظهر تأخير افتاد، به جاى نماز جمعه نماز ظهر بخواند».

مقدار عرفى آن، از اول ظهر شرعى چقدر است؟

بسمه تعالى، منظور اول ظهر شرعى تا مقدار زمانى كه عرفاً اول ظهر ناميده مى شود، مى باشد.

2. در استفتاى قبلى مرقوم فرموده ايد: «دادن سهمين به جنگ زدگان و يا به مجاهدين فى سبيل الله

ص: 292

موقوف به اجازۀ خاصه از مرجع تقليد است. عده اى از مسلمين نزد حقير آمده اند و از سهمين به جنگ زدگان و به مجاهدين فى سبيل الله داده اند و مى دهند چه حرفى عرضه بدارم؟ آيا گفته شود اين نحو سهمين دادن مجزى و مكفى نيست؟

بسمه تعالى، آنچه تا حال بابت سهمين پرداختند، قبول است و از اين به بعد عجالتاً اجازه نمى دهم.

3. براى پاک بودن گوشتى كه از قصاب مسلمان گرفته مى شود، آيا علم به طهارت شرط است؟ چون كه در رسالۀ عمليه دارد: علم به نجاست، علم به طهارت لازم دارد و چون موقع ذبح شدن حيوان، علم به نجاست ثابت است، لذا اين سؤال مطرح شده است؟

بسمه تعالى، اگر قصاب فروشندۀ گوشت اظهار مى كند گوشت را تطهير كرده، قولش اعتبار دارد.

[سؤال 1782] 792

بسمه تعالى 20 / 9 / 1361

حضور محترم دفتر امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، سلام عليكم

احتراماً؛ معروض مى دارد كه نماز جمعۀ منطقۀ زرقان فارس، معمولاً سى دقيقه بعد از ظهر شرعى آغاز مى شود؛ به طور مثال: جمعه مورخه 19 / 9 / 61 ساعت 12 و 30 دقيقه يعنى 30 دقيقه بعد از 12 خطبه ها خاتمه يافته، مقرر فرمايند كه آيا به فتواى امام بزرگوار، نماز جمعه به اين منوال كفايت از نماز ظهر مى نمايد يا خير؟ در صورتى كه نماز ظهر بايد خوانده شود، آيا واجب است يا مستحب؟ من الله التوفيق

بسمه تعالى، در مفروض سؤال، نماز جمعه صحيح و كفايت از ظهر مى كند.

[سؤال 1783] 793

بسمه تعالى

اگر كسى نتوانست خطبه هاى نماز جمعه را درک كند و فقط به نماز جمعه برسد و اقتدا كند، آيا از نماز ظهر كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند.

ص: 293

[سؤال 1784] 846

2. بفرماييد در نماز جمعه اگر كسى خطبه هاى نماز را درک نكرد و يا يک خطبه را درک كرد و يا بلندگو در آن قسمت قطع بود استماع نكرد و يا به علّت كر بودن گوش استماع نكرد تكليف نماز جمعه اين شخص چيست، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه او صحيح است.

[سؤال 1785] 794

بسمه تعالى 17 / 3 / 1361

محضر مبارک امام خمينى رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران مدّ ظله العالى و روحى فداه، سلام عليكم و رحمة الله و بركاته

خجسته زادروز منجى عالم بشريت و پايان دهندۀ روزگار ستمگران حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را و همچنين پيروزى رزمندگان اسلام و آزادى خرمشهر را به امام خمينى تبريک عرض مى نمايم. حقير از آن محضر مبارک چندين سؤال دارم.

1. نرسيدن به خطبه هاى نماز جمعه آيا اشكال دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد سعى كنند به خطبه ها برسند و اگر نرسيدند و به نماز برسند نماز صحيح است.

2. اگر شخصى بعد از خواندن نماز صبح بخوابد و در خواب جنب شود و سپس در روز غسل جنابت انجام دهد آيا مى تواند با آن غسل نماز ظهر و عصر را به جاى آورد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

3. نظر مبارک دربارۀ الكل چيست؟ آيا نجس است يا پاك؟

بسمه تعالى، الكل صنعتى پاك است، مگر علم به نجاست آن حاصل شود.

4. آيا پرداختن ماليات در دولت جمهورى اسلامى واجب است و اگر توانايى پرداخت آن را نداشته باشد تكليف چيست؟ بعضى اوقات مأمورين دريافت ماليات تهديد مى كنند كه درصورت عدم پرداخت ماليات، آب و برق و غيره از آن منزل قطع مى شود.

بسمه تعالى، مراعات مقررات دولت اسلامى لازم است.

ص: 294

[سؤال 1786] 4796

5. اگر در ركوع اول نماز جمعه انسان به نماز برسد نماز جمعه درست است يا نه و نماز ظهر را بايد اعاده نمايد؟

بسمه تعالى، صحيح است.

[سؤال 1787] 4947

2. در نماز جمعه، البته خطبه هاى اول و دوم، به جاى دو ركعت نماز ظهر مى باشد. كسى بعد از پايان خطبۀ اول يا دوم رسيده و شركت كرده؛ آيا مى توان به همان اكتفا كرد يا بعد از پايان نماز جمعه دوباره نماز ظهر را بخواند يا تكليف ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، اكتفا مى شود و احتياج به خواندن نماز ظهر نيست.

[سؤال 1788] 2452

6. اگر به يک ركعت نماز جمعه رسيد وظيفه اش چيست؟

بسمه تعالى، اقتدا كند و ركعت ديگر را خودش فرادا به جا آورد.

[سؤال 1789] 559

2. اگر كسى نتوانست از اول، نماز جمعه را درك نمايد و مثلاً در ركعت دوم درك نمود، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، مى تواند اقتدا كند و بعد از تمام شدن نماز امام، ركعت دوم را خودش به جا آورد.

چند فرع دربارۀ نماز جمعه

[سؤال 1790] 795

بسمه تعالى 4 / 6 / 1360

محضر مبارک رهبر عالى قدر انقلاب، آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

ص: 295

اين جانب امام جمعه اصطهبانات، گاه اقامتم در اصطهبانات به جهت كارهاى ضرورى و مسافرت به قم يا شهرهاى ديگر، كمتر از ده روز است و احياناً روز جمعه، بين آن ايام قرار مى گيرد. با اين وضع آيا مى توانم نماز جمعه را اقامه كنم؟

ضمناً شخص ديگرى كه بتواند در آن جمعه، اين مسئوليت را بپذيرد وجود ندارد.

بسمه تعالى، مسافر نمى تواند در نماز جمعه امامت كند.

[سؤال 1791] 796

بسمه تعالى

1. در نماز جمعه اگر امام مسافر باشد، ولى يا خودش مجتهد است و جايز مى داند كه امام جمعه مسافر باشد و يا مقلد چنين مجتهدى است؛ آيا براى مأمومين كه مقلد حضرت مستطاب عالى هستند، در نماز جمعه اقتدا به چنين امامى جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اقتدا در نماز جمعه صحيح نيست.

2. از ربح سال پول مى دهد كه ماشين سوارى بخرد؛ ولى ماشين را در سال بعد تحويل مى دهند. آخر سال پولى كه براى ماشين به شركت داده خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، ماشين اگر مورد حاجت شخصى است و از مؤونه محسوب است، مقدار پولى كه بايد قبلاً پرداخت شود جزو مصارف سال پرداخت محسوب مى شود.

[سؤال 1792] 797

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى رهبر عالى قدر امام خمينى مدّ ظله العالى، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

سقوط جمعه را كه از مسافر از باب رخصت مى دانيد، آيا مسافر مى تواند امامت براى حاضرين بنمايد يا نه؟

بسمه تعالى، در نماز جمعه امامت مسافر جايز نيست چه براى مسافرين و چه براى حاضرين.

ص: 296

[سؤال 1793] 798

بسمه تعالى 30 / 9 / 1361

محضر مبارک آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

پس از عرض سلام؛ مستدعى است دربارۀ مسائل زير نظر مباركتان را مرقوم فرماييد:

1. آيا شخص مسافر كه حاضر به نماز جمعه شد جايز است كه امام جمعه شود با داشتن شرايط يا فقط مى تواند مأموم باشد؟

بسمه تعالى، نمى تواند امام باشد.

[سؤال 1794]

2. در صورتى كه مأمومين حاضر در محل، عدۀ زيادى باشند - به طورى كه اگر واجد شرايط در آن ها باشد، جمعه منعقد مى شود - در اين صورت اگر شخص مسافر، امام شود (بر فرض جواز) آيا مكمّل عدد است يا نه؟

بسمه تعالى، حكم آن گذشت.

[سؤال 1795]

3. اگر در مأمومين حاضر كثير، واجد شرايط نباشد مسافر كه امام است مكمّل عدد است يا نه؟

بسمه تعالى، مسافر نمى تواند در نماز جمعه امامت كند چنان كه ذكر شد.

4. شخصى كه درحال ايستاده بول او متقاطر مى شود و اگر بنشيند بند مى شود آيا در حال ايستاده با انجام شرايط سلس البول نماز بخواند يا بنشيند؟ و در حال نشسته نماز با تمام شرايطش بخواند؟

بسمه تعالى، بايد نشسته نماز بخواند.

5. زمينى كه در زمان طاغوت به زور گرفته شده است و الآن ادارۀ دولتى مى باشد اقامۀ نماز جماعت در آن، چه حكمى دارد؟ البته صاحبش معلوم نيست.

بسمه تعالى، كسى كه غصب بودن محل را نمى داند نمازش صحيح است.

6. كسانى هستند ريش را تمام نمى گذارند - به قول غربى ها پروفسورى است - آيا مقدار تراشيده شده

ص: 297

فعل حرام است يا خير؟ و آيا مقدار باقيمانده صدق بر تمام ريش را دارد يا نه؟

بسمه تعالى، تراشيدن بعض ريش حكم تراشيدن تمام آن را دارد.

[سؤال 1796] 799

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. آيا اقامۀ نماز جمعه براى امام جماعت، اذن از حاكم شرع مى خواهد يا نه؛ چه مجتهد باشد يا نه و قصد اقامه هم بايد بكند اگر مسافر است؟ و اگر امام جماعت در خطبه آنچه واجب است انجام ندهد، مى شود ديگران به او اقتدا كنند و كافى از ظهر است يا نه؟

بسمه تعالى، منصب امامت جمعه، بدون نصب ولىّ امر مسلمين ثابت نمى شود و امامت جمعه براى مسافر جايز نيست و تا احراز تعمد ترک واجب نشود اقتدا و اكتفا به نماز جمعه مانع ندارد.

2. وسواسى شرعى چه كسى است؟ با كثير الشک چه فرقى دارد؟ و به چه مواردى نبايد اعتنا كند؟

بسمه تعالى، وسواس شرعى نداريم و كسى كه از متعارف خارج شود وسواسى است و حرام است.

3. در نماز قضا ترتيب مى خواهد؟ آيا انسان مى تواند قضاى ديروز و امروز را پيش از قضاى سال هاى گذشته يا ماه هاى گذشته به جا آورد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد.

4. گرفتن سرقفلى از مستأجر خانه يا دكان، شرعى است يا نه؟

بسمه تعالى، گرفتن سرقفلى براى مالک يا كسى كه از جانب مالک حق سرقفلى به او داده شده مانع ندارد.

[سؤال 1797] 2797

2. امامت در نماز جمعه شرطى غير از آنچه در امامت ساير نمازها هست، دارد يا خير؟

ص: 298

بسمه تعالى، شرايط امام جمعه همان شرايط امام جماعت است، بلى امامت صبيان و زن ها و مسافر در جمعه جايز نيست.

[سؤال 1798] 800

بسمه تعالى بيست و پنجم محرم 1400 ق

دفتر حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى، ضمن تقديم سلام

به عرض مى رساند: مدتى است چندين نامه و استفتا به حضور مبارك آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى فرستاده شده است و جواب هيچ يك نرسيده است كه خلاصه آن ها بدين شرح است:

1. موضوع تقاضاى اهالى خرامه در برگزارى نماز جمعه.

بسمه تعالى، يكى از اهل علم كه مورد قبول شما است مجاز است جمعه بخواند.

2. موضوع ساختن مسجد براى عشاير كفدهك خرامه از سهم مبارک امام عليه السلام.

بسمه تعالى، اگر از تبرعات و زكوات براى ساختن مسجد ميسور نيست و مسجد مورد حاجت است، به مقدار ضرورت مجازيد.

3. موضوع سفره هاى متعدد در خرامه در شهرين محرم و صفر؛ چنانچه امام اجازه فرمايد به مصرف كمک به ضعفاى محل برسد.

بسمه تعالى، مجازيد.

[سؤال 1799] 801

بسمه تعالى

1. آيا ائمه جمعه مى توانند براى خود جانشين (موقت) تعيين كنند يا اين كه بايد با اطلاع و اجازۀ ولى امر (ولايت فقيه) باشد؟

بسمه تعالى، اطلاع دهند، هر چند موارد مختلف است.

2. اگر شخصى قبلاً در مورد انتخاب مرجع تقليد اعلم تحقيق كرده و بنا به شرايط زمانى اعلميت

شخصى بر او ثابت گرديده است و بعداً متوجه شود كه آن شخص اعلم نيست و اعلم از او نيز

ص: 299

وجود دارد، تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، بايد از مجتهدى كه فعلاً او را اعلم مى داند تقليد كند،على الاحوط.

[سؤال 1800] 802

بسمه تعالى 24 محرم الحرام 1400 ق

محضر مبارک آيت الله العظمى رهبر انقلاب امام خمينى، ادام الله ظله

كسى كه از جانب حاكم شرع و نايب الامام منصوب شده براى امامت جمعه و اين وظيفۀ شرعى را انجام مى دهد اگر براى او عذرى پيش آمد كه نتواند اقامه جمعه نمايد آيا مى تواند كه فرد مورد اطمينانى را به عنوان امامت جمعه اختيار كند موقتاً يا نه؟ و در اين مسأله براى يك جمعه يا بيشتر مسأله فرق مى كند يا نه؟ به هر حال در صورت پيش آمدن عذر نماز را تعطيل كند يا به فرد ديگرى دستور دهد كه اقامه نماز جمعه بنمايد؟

بسمه تعالى، مانع ندارد. لكن حكم امام منصوب را پيدا نمى كند.

[سؤال 1801] 3548

2. در محلى مدتى است كه نماز جمعه خوانده مى شده، و به گفتۀ امام آن، بهترين تبليغ در ضمن دو خطبۀ آن انجام مى گرفته است. آيا اجازه مخصوصى از جناب عالى مى خواسته يا اين كه همان شرايط امام جماعت را بايد دارا باشد؟ و آيا با اين كه مردم محل علاقه فراوان دارند و به پيشنهاد خودشان هم اين نماز شروع شده - چون دسترسى به جاى ديگر نداشته اند - بايد تعطيل شود يا خير؟

بسمه تعالى، لازم نيست تعطيل شود و چنانچه مورد علاقه مردم باشد مى توانند ادامه دهند.

[سؤال 1802] 4620

2. در نماز جماعت اگر مأموم به خيال اين كه امام سر از ركوع برداشته، بلند شود و ببيند امام در ركوع است، بايد به ركوع برگردد و زيادى ركوع هم در اين صورت

ص: 300

اشكال ندارد. آيا در ركعت دوم نماز جمعه كه قنوت بعد از ركوع است، اگر شخصى اشتباهاً بعد از قنوت به ركوع رود، اين اضافۀ ركوع چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

[سؤال 1803] 1615

2. اگر امام جمعه به عللى (همچون شكسته بودن نمازش) نتواند نماز پرصلابت جمعه را به جا بياورد، آيا مى تواند كه به نيابت خويش شخصى را به امام جمعه شدن بفرستد تا آن شخص نماز جمعه را بر پا بدارد يا نه؟

بسمه تعالى، نمى تواند بنابر احتياط.

[سؤال 1804] 803

بسمه تعالى

با سلام و درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى و سلام به روح و قلب پر خروش حوزۀ علميه قم اميد امت و امام فقيه عالى قدر حضرت آيت الله العظمى منتظرى و با درود به امت شهيدپرور ايران و سلام و دعا بدرقۀ رزمندگان پرصلابت جبهه هاى حق عليه باطل كه در هر يورشِ خونين بر خصم زبون، پيكر از درون پوسيدۀ وى را درهم مى شكنند و اميد مستضعفان را قوت و نيرو مى بخشند.

نظر به اين كه ما برادران مسلمان ايرانى مقيم شهر كلاستال واقع در آلمان غربى با برادران مسلمان اهل تسنن غير ايرانى همه هفته نماز عبادى سياسى جمعه را به پا مى داريم؛ لذا به همين خاطر يكى از برادران ايرانى دانشجو امامت جماعت نماز جمعه را همه هفته به عهده مى گيرد و با توجه به اين كه در ايران اسلامى كليه ائمه جماعات از طرف حضرت امام - روحى فداه - بايد حكم داشته باشند. اين مسأله نسبت به موقعيت ما چگونه است؟ و آيا امامت اين برادر به عنوان امام جمعه جايز است؟ و اين مسأله به طور كلى چگونه مى باشد؟ و من الله التوفيق

بسمه تعالى، به ترتيبى كه نوشته ايد، همچنان نماز جمعه را مانند گذشته به

ص: 301

امامت همان برادر مذكور اقامه نماييد و صحيح است، ان شاء الله موفق باشيد.

[سؤال 1805] 2922

5. آيا هنگامى كه امام جمعه مشغول خواندن خطبه مى باشد، خريد و فروش - كه معمولاً در اطراف محل برگزارى نماز، زياد به چشم مى خورد - جايز است يا خير؟ اگر نه، آيا خريدار و فروشنده، صاحب آن كالا و پول آن مى شوند؟

بسمه تعالى، اگر مزاحم استفاده از خطبه ها نباشد اشكال ندارد و در هر صورت، اصل معامله صحيح است.

[سؤال 1806] 786

3. نماز جمعه اذان و اقامه دارد يا نه؟

بسمه تعالى، اذان و اقامه دارد و محل اذان قبل از خطبه و محل اقامه بعد از آن است.

ص: 302

نماز عيد فطر و عيد قربان

[سؤال 1807] 804

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مدّ ظله العالى

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. آن مرجع بزرگوار قبلاً خواندن نماز عيدين (فطر و قربان) را به جماعت جايز نمى دانستيد. آيا هنوز هم جايز نمى دانيد؟

بسمه تعالى، اگر فقيه جامع الشرايط يا منصوب از قبل او اقامه كند اشكال ندارد، وگرنه به قصد رجا بخوانند مانع ندارد.

2. با توجه به فتواى آن مفتى عظيم الشأن در مورد كسانى كه در مسافرت قصد ده روز مى كنند، از حد ترخّص به مقدار چند ساعت مى توانند خارج شوند و به قصدشان لطمه اى وارد نمى شود؟ بفرماييد كه آيا مى توانند در همان محلّى كه (به حد ترخّص است) رفته اند نماز بخوانند يا بايد برگردند به محلّى كه قصد كرده اند و در آن جا نمازشان را تمام بخوانند؟

بسمه تعالى، مى تواند در آن مقصد هم نماز بخواند و در فرض سؤال، بايد تمام بخواند.

3. با در نظر داشتن فرمان آن قائد معظم نسبت به حضور در نماز جمعه آيا مسافرينى كه قصد ده روز نموده اند و محل اقامت تا محل نماز جمعه، يگ الى دو فرسنگ فاصله دارد، مى توانند در نماز جمعه شركت كنند؟ و چنانچه شركت نمودند، نماز عصر را هم مى توانند در همان جا به جا آورند يا نمى توانند؟

ص: 303

بسمه تعالى، مانع ندارد، ولى نسبت به قصد اقامت بايد مسائل مربوط به آن را مراعات كنند.

4. حضرت امام؛ چنانچه يك محل از هر طرف، شش كيلومتر به شهرهايى كه نماز جمعه در آن جا برپا مى شود فاصله دارد آيا مى توان در همان محل، نماز جمعه اقامه نمود يا نمى توان؟

بسمه تعالى، در فاصلۀ شش كيلومترى اقامۀ نماز جمعۀ ديگر مانع ندارد.

5. مرجع بزرگوار بفرماييد براى يک فرد روحانى شركت به همراه عده معدود در نماز جمعه بهتر است يا اقامه نمودن نماز جماعت ظهر و عصر در محل و شركت جمعيت بسيار در صورتى كه روحانى ديگر نيست؟

بسمه تعالى، برپايى هرچه باشكوه تر نماز جمعه اولى است.

6. پيشواى محبوب و عزيز مؤمنين؛ بفرماييد حق تأليف گرفتن مشروعيت دارد يا ندارد؟

بسمه تعالى، مؤلف نسبت به تكثير نسخه اى كه ديگرى پس از تملك آن، بناى تكثير دارد حقى ندارد.

[سؤال 1808] 805

بسمه تعالى

به نظر حضرت عالى نماز عيد فطر را در اين موقعيت مى شود به جماعت خواند بدون هيچ كراهتى يا خير؟ در خاتمه نصرت و يارى شما را در به ثمر رساندن اهداف عالى اين انقلاب جهانى عظيم از خداوند منّان مسئلت دارم.

بسمه تعالى، با اجازه فقيه جامع الشرايط مانع ندارد.

[سؤال 1809] 806

بسمه تعالى 5 / 7 / 1361

پس از عرض احترام، به حضور مبارک مى رساند كه آن جناب در رسالۀ شريفه خود در قسمت نماز عيد فطر و قربان، اين دو نماز را در زمان ما كه حضرت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) غايب هستند، فرموده ايد كه احتياط واجب آن است كه به جماعت خوانده نشود، در حالى كه اكنون نمازهاى عيد به امامت امام هاى جمعه، به جماعت خوانده مى شود. لذا از حضور محترم مرجع شيعيان خواهشمندم كه در اين باره توضيح داده و

ص: 304

جواب را به وسيلۀ نامه براى اين جانب بفرستند.

بسمه تعالى، كسى كه از طرف ولىّ امر فقيه منصوب باشد، مانع ندارد نماز عيدين را به قصد ورود امامت كند.

[سؤال 1810] 7002

9. اخيراً شنيده شده است كه فتواى آن محترم دربارۀ نماز عيدين كه احتياط واجب و با جماعت نخواندن بود، تبديل شده است؛ اگر تبديلى شده است بيان بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر فقيه جامع الشرايط يا منصوب از طرف او اقامه كند، اشكال ندارد وگرنه به قصد رجا جماعت مانع ندارد.

ص: 305

نمازهاى مستحبى

[سؤال 1811] 4083

3. اگر بعد از نماز يوميه نمازى شبيه به نماز يوميه به قصد مستحبى بخواند چه جور است؟

بسمه تعالى، نماز دو ركعتى به قصد استحباب مانع ندارد.

[سؤال 1812] 2161

3. در مورد نماز اول ماه اگر مسلمان نزديك صبح خواب مانده و قريب طلوع آفتاب بيدار شود، نماز اول ماه را مى تواند به جاى نماز صبح هم محسوب بدارد يا خير؟

بسمه تعالى، نماز صبح و نماز اول ماه جاى يكديگر محسوب نمى شود.

[سؤال 1813] 3354

2. آيا اگر شخصى با زبان خويش - نه به قصد ريا - بگويد كه نماز شب مى خواند. آيا نماز شب او باطل خواهد بود يا خير؟

بسمه تعالى، باطل نمى شود.

ص: 306

نماز مسافر

نماز مسافر

[سؤال 1814] 697

3. نمازهاى صبحى را كه انسان در مسافرت بوده و به نيت شكسته نخوانده و مانند نماز غيرمسافر خوانده، بايد قضا نمايد؟

بسمه تعالى، نماز صبح شكسته نيست و در فرض سؤال، قضا واجب نيست.

[سؤال 1815] 2894

32. نماز خواندن در حين درگيرى جنگ بايد تمام باشد يا شكسته؟

بسمه تعالى، براى مسافرين شكسته است.

شرايط شكسته شدن نماز:

اول: پيمودن مسافت شرعى

[سؤال 1816] 807

بسمه تعالى 20 / 3 / 1361

دفتر رهبر عظيم الشأن و بنيان گذار جمهورى اسلامى، امام خمينى، دام عمره

پس از سلام و تحيات، كميته هاى انقلاب و ساير نهادهاى انقلابى كه در بخش ها مستقر مى باشند، مأموريت هاى پى در پى و بدون اراده در اطراف روستاها دارند. نماز

ص: 307

و روزه هاى آن ها چگونه بايد باشد؟

ضمناً اكثر پاسداران بومى مى باشند و بعضى هم غير بومى؛ لطفاً تفصيل داده شود.

بسمه تعالى، كسانى كه در آن جا از وطن به مقدار مسافت شرعى فاصله دارند، با قصد اقامت ده روز در يك محل، نمازشان تمام و روزه صحيح است. و اشخاصى كه از اهالى همان جا هستند، بيرون رفتنشان به كمتر از چهار فرسخ، موجب شكسته شدن نماز و روزه نمى شود.

[سؤال 1817] 808

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى

بعد از سلام، به عرض مى رسد كه محل شغل شخصى در هفت فرسخى منزل او است كه هر روزه بايد به آن جا برود و شب به منزل برگردد؛ در ماه رمضان روزه اش چه صورت دارد؟ و در غير ماه رمضان نمازش را چگونه بايد بخواند؟ لطفاً نظر مبارك را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارد.

[سؤال 1818] 809

بسمه تعالى

شخصى از وطن يا منزلش تا اول شهرى كه مى خواهد برود به اندازۀ سفر شرعى نمى باشد، ولى تا محلى كه فقط قصد دارد به همان محلّ برود و جزء همان شهر است بيش از سفر شرعى است، وظيفه اش نسبت به نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور نماز قصر، و روزه صحيح نيست.

[سؤال 1819] 810

بسمه تعالى 12 / 3 / 1361

با درود فراوان خدمت مرجع عالى قدر عالم تشيع و رهبر مستضعفين جهان

ص: 308

حضرت امام خمينى، دامت بركاته

ما كاركنان انبارهاى مركز تهيه و توزيع كاغذ و چوب كه محل كارمان در فاصلۀ 24 كيلومترى تهران - قم (كهريزک) مى باشد در مورد نحوۀ انجام تكاليف شرعى خود از نظر اقامۀ نماز و روزه دارى با مشكلاتى برخورد نموده ايم كه وقتى به رسالۀ آن بزرگوار رجوع كرديم متأسفانه درک اين مسأله براى ما مقدور نبود. لذا از حضرت عالى تقاضامنديم كه ما را در اين مهم راهنمايى فرماييد. مشكل ما اين است كه مجبوريم هر روز نماز صبح را در خانه اقامه كرده و بعداً به سر كار خود برويم و تا عصر به انجام وظيفه مشغول مى باشيم و بعد عصر به خانه مراجعت نموده و نماز مغرب و عشا را در منزل به جا مى آوريم. مشكل اساسى ما نحوۀ اقامه نماز ظهر و عصر مى باشد. بعضى از برادران نماز خود را كامل به جا مى آورند و در مورد كار خود دلايلى دارند و جمعى از برادران ديگر نماز خود را شكسته مى خوانند با دلائلى ديگر. با توجه به اين كه گاهى اوقات كه ما به خانه مراجعت مى نماييم آفتاب هنوز غروب نكرده است، از آن بزرگوار تقاضامنديم فتواى خود را در دو مورد زير بفرماييد.

1. نحوۀ اقامۀ نماز ظهر و عصر.

2. نحوه گرفتن روزه با توجه به بعد مسافت.

و در آخر دست و روى آن رهبر را غرق بوسه نموده و از خداوند بزرگ طول عمر براى حضرت عالى خواهانيم و اميدواريم كه دعاى خير در حق ما فرزندان كوچكتان بنماييد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال در غير وطن حكم مسافر را داريد، بايد در محل كار نماز را شكسته به جا آوريد و نمى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 1820] 1544

[كسى كه در كرج مثلاً ساكن است ولى كارش در تهران، آيا نماز و روزۀ ايشان چطور است؟]

- در خارج وطن، قصر است.

ص: 309

[سؤال 1821] 811

بسمه تعالى 1 / 3 / 1361

حضور محترم آيت الله العظمى امام خمينى

خواهشمند است كه حقير را در مسائل ذيل راهنمايى فرماييد:

1. ما ساكن تهران هستيم و در 35 كيلومترى منزل مسكونى مان در تهران دهى داريم كه سه ماه تابستان به آن جا مى رويم و مجبور هستيم كه يك يا دو روز در هفته براى كلاس دينى مان به تهران بياييم و نيز نمى توانيم عصر به تهران آمده و قبل از ظهر فردايش برگرديم، تكليف نماز و روزۀ ما چه مى شود؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد مگر اين كه تهران وطن شما باشد و به محله اى كه وطن شما است برويد.

[سؤال 1822]

2. يک يا دو روزى كه در هفته به تهران مى آييم نمازمان شكسته است يا كامل؟ و روزۀ ما صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز شكسته است و روزه صحيح نيست مگر در فرض مذكور در مسأله قبل.

[سؤال 1823]

3. غير از آن يک روز در هفته بقيه اوقاتى را كه در ده هستيم نمازمان شكسته است يا كامل؟ و روزه مان صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى،اگر ده وطن شما است در آن جا نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 1824] 4209

2. در باب مسائل مربوط به نماز مسافر، به دو مسأله بر مى خوريم: يكى اين كه بايد رفت و برگشتمان از وطن، هشت فرسخ شود تا حكم مسافر پيدا كنيم و ديگر اين كه اگر آن مقدار از شهر دور شويم كه ديگر ديوارهاى شهر را نبينيم و صداى اذان شهر را

ص: 310

نشنويم، حكم مسافر را پيدا مى كنيم؛ مواقعى امكان دارد پيش بيايد كه اگر از ديد مسأله اولى بنگريم، هنوز حكم مسافر را نداريم؛ ولى اگر مسأله دوم را در نظر بگيريم، حكم مسافر را داريم؛ مثلاً به اندازۀ دوازده كيلومتر كه از وطنمان خارج شويم، ديگر ديوارهاى شهر را نمى بينيم و صداى اذان را نمى شنويم؛ وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، نتيجۀ دو مسأله فوق اين است كه كسى كه به قصد هشت فرسخ از وطن بيرون رود - كه مبدأ هشت فرسخ آخر شهر است - وقتى به حدى رسيد كه ديوارها را نمى بيند و صداى اذان را نمى شنود، نمازش را شكسته بخواند و منافاتى در بين نيست.

[سؤال 1825] 6556

2. اين جانب كارگر يك سازمان هستم. هر روز به استثناى روزهاى تعطيلى از منزل تا محل كار بيست و سه كيلومتر و نهصد متر عرفى راه طىّ مى كنم، به سر كار مى روم و بعدازظهر هم از همان راه برمى گردم. اوّلاً: نماز و روزۀ اين جانب شكسته مى شود يا خير؟ ثانياً: اگر شكسته باشد نماز هر روز را در محل كار اول وقت به جا آورم بهتر است يا آخر وقت برمى گردم به منزل كامل به جا آورم بهتر است؟

بسمه تعالى، اگر فاصلۀ بين محل كار و وطن مسافت شرعى است، در محل كار حكم مسافر داريد و نماز اول وقت افضل است.

[سؤال 1826] 6556

3. بنده كارگر هستم و براى معاش زندگى مجبورم از در منزل تا محيط كار هر روز بيست و دو و نيم كيلومتر راه بروم و همان قدر هم برگردم (يعنى جمعاً مى شود 45 كيلومتر عرفى)، آيا نماز و روزۀ اين جانب شكسته است، يا خير؟

بسمه تعالى، حكم همان است كه در بالا ذكر شد.

[سؤال 1827] 5592

4. كسى كه هر روز چهار فرسخ راه و گاهى هشت فرسخ راه از محل اقامت خود

ص: 311

براى كار مى رود، نماز و روزۀ اين شخص محكوم به چه حكم است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

[سؤال 1828] 2020

3. اگر كسى از حد ترخّص خارج شود و دوباره به حد ترخّص داخل شود (يعنى به سه فرسنگى منزلش برگردد)، آيا موقعى كه به سه فرسنگى رسيد، نمازش چطور است؟

بسمه تعالى، اگر از منزل به قصد مسافت حركت نكرده و منزل، وطن يا محل اقامۀ او است، مسافر نشده و نمازش تمام است و اگر به قصد مسافت بوده و قصد دارد مسافت را تا منزل تكميل كند شكسته بخواند.

[سؤال 1829] 1765

5. تكليف رزمندگان اسلام - چه در خط مقدم جبهه ها يا در پشت جبهه ها - در مورد نماز و روزۀ ماه مبارك رمضان چيست؟

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يك محل حكم مسافر داريد.

[سؤال 1830] 1099

3. كسانى كه قصد ماندن ده روز در محل را دارند و مى خواهند در نماز جمعه كه فاصلۀ آن از حد شرعى مى گذرد شركت كنند، نماز عصر آن ها چه حكم دارد؟ و همچنين اگر اين افراد بخواهند چند ساعت آن جا بمانند؟

بسمه تعالى، اگر منظور از حد شرعى كه بيان كرده ايد، مسافت شرعى است، حكم مسافر دارد.

[سؤال 1831] 3587

2. از نظر مبارک امام، ملاک در قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، در سفر، نماز قصر است با شرايطى كه در رساله ذكر شده است.

ص: 312

[سؤال 1832] 812

بسمه تعالى 30 / 5 / 1361

حضور محترم رياست دفتر امام خمينى، دامت بركاته، پس از عرض سلام و ادب، محترماً معروض مى دارم: اين جانب به عنوان يک مسلمان متعهد و با ايمان به گفتار امام و مقلد امام، پاره اى سؤال دينى و سياسى دارم؛ لطفاً پاسخ فرماييد.

1. مسافرى كه صبح بدون نيت ده روز از موطن خود حركت نموده و پس از پيمودن مسافت هشت فرسنگ شرعى، بعدازظهر همان روز به موطن خود مراجعت مى نمايد، در موطن خود نماز ظهر و عصر را بايد شكسته بخواند يا كامل؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز را تمام بخواند.

2. دستور در مورد عمل نكاح با زن هاى غيرصاحب اديان رسمى كه داراى كتاب آسمانى نمى باشند

چگونه است؟ و آيا مى شود در صورت تمايل زوج، بدون صيغۀ نكاح و تنها با رضايت طرفين، عمل مقاربت انجام داد يا نه؟

بسمه تعالى، مقاربت بدون عقد زناشويى زنا و حرام است و ازدواج با غير اهل كتاب، ولو اين كه موقت باشد باطل است.

3. كندن ميوه از باغ كشاورزى براى خوردن در همان محل بدون اجازه از صاحب باغ آيا حلال است يا خير و اين كه مى گويند به اندازۀ خوردن حلال است و براى بردن حلال نيست چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر درخت ميوه در سر راه رهگذر قرار داشته باشد، مى تواند درحال عبور از خيابان، از ميوۀ آن درخت براى خوردن در همان جا استفاده كند. به شرط آن كه از حد سيرى و احتياج تجاوز نكند.

[سؤال 1833] 813

بسم الله الرحمن الرحيم

حضرة زعيم الاُمّة الإسلامية، و قائد المستضعفين، و أمل محرومي الأرض، و مؤسّس جمهوريتنا الإسلامية المباركة، آية الله العظمى الإمام السيّد روح الله الموسوي الخميني، أدام الله بركاته، و متّع الاُمّة الإسلامية بطول بقائه.

ص: 313

سيّدي و مولاي! أرسل إليكم من قلب جريح، و من نفس مشتاقة إليكم، و ذائبة في حبّكم، أرسل إليكم تحيّاتي وسلامي؛ راجياً قبول تحيّة هذا الحقير.

و من أنا يا سيّدي حتّى أكتب إليكم رسالة و اقتطع دقائق من وقتكم الثمين الذي أوقفتموه لله سبحانه. ولكن عذراً يا مولاي بأن ليس لي بدٌ من بثّ حبّي إليكم، و تقديم هذه الاستيضاحات إلى جنابكم، كما انتهز الفرصة لكي أدعو الله تعالى أن يحفظكم قائداً و زعيماً و ملاذاً و ذخراً، و أن ينصر بكم الإسلام في كلّ مكان، و أن يفتح على أيديكم عراقنا المظلوم الذي يستغيث بكم و الذي ينتظر قوات الإسلام المظفرة.

1. ما حكم صلاة وصوم العراقي الذي يقيم في الجمهورية الإسلامية في إيران، و الذي يتطلّع إلى العودة إلى العراق متى ما تمّ تحريره؟

بسمه تعالى، يكون بحكم المسافر.

2. إنّ الشخص المرتبط بوظيفة حكومية في طهران، و يقع محل سكناه في محلّة و دائرته في محلّة اُخري (المحلاّت في طهران متّصلة) هل إنّ عليه أن ينوي الإقامة من أجل أن تكون صلاته تامة؟

بسمه تعالى، لايجب عليه قصد الإقامة؛ نعم لو نوى الإقامة يجب عليه إتمام الصلاة.

3. إذا نوى الشخص السابق الإقامة في بيته لمدّة عشرة أيّام، فهل هذا يعني أنّ عليه أن لا يذهب إلى دائرته، إذا علمنا أنّ دائرته لاتبعد عن بيته (4 فراسخ)، بل أقلّ من ذلك؟

بسمه تعالى، إذا تحقّق الإقامة في بيته فالذهاب إلى ما دون المسافة لا مانع منه، و لا يضرّ بإقامته.

[سؤال 1834]

4. لو كان بيت الشخص يبعد أكثر من أربع فراسخ عن محلّ عمله، فماذا يعمل لكي تكون صلاته تامّة في دائرته؟ ولكي يستطيع صيام شهر رمضان؟

بسمه تعالى، فى فرض السؤال لايتمّ في صلاته و صومه، بل تقصير.

[سؤال 1835] 1509

3. مهاجران جنگى كه قصد اقامت كرده اند، آيا مى توانند از حد هشت فرسخ بگذرند و قبل از نماز ظهر و عصر، به همان جايى كه قصد كرده اند برگردند؟

ص: 314

بسمه تعالى، با حصول سفر شرعى، حكم اقامت سابق از بين مى رود و بدون نيت اقامت جديد، نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 1836] 1737

2. كسى كه مسافر است و قصد ده روز مى كند كه در جايى بماند، ولى بعد از چند روز مسأله اى برايش پيش مى آيد كه مدت بيست و چهار ساعت از آن مكان خارج شود و اين مسافت، از بيست و چهار كيلومتر بيشتر است، اگر به مكان سابق كه قصد كرده برگردد؛ آيا قصدش صحيح است؟ يعنى مى تواند نماز درست بخواند يا شكسته مى شود؟

بسمه تعالى، در مورد سؤال، بايد دو مرتبه قصد كند.

[سؤال 1837] 814

بسمه تعالى

با سلام به محضر امام امت و با آرزوى طول عمر آن حضرت از درگاه خداوند متعال، مقتضى است به سؤالات اين جانب پاسخ دهيد.

1. فردى كه منزلش در شهر رى مى باشد و به خانۀ يكى از اقوامش كه مثلاً در خيابان تهران پارس است، مى رود؛ در صورت چند روز ماندن، تكليفش به چه صورت است؟

بسمه تعالى، اگر منزل فاميل تا شهر رى به مقدار چهار فرسخ شرعى باشد، بدون قصد ماندن ده روز؛ نماز قصر است.

2. اگر فردى با بودجه مملكت (بيت المال) در محل كارش براى خود خانه اى با وسايلش فراهم كند؛ اولاً، بفرماييد صحيح است يا خير؟ در ثانى، نمازش به چه ترتيب است؟ و استفاده از امكانات، مثل:

محل و آب و غيره شرعاً چه صورت دارد؟

بسمه تعالى،تابع مقررات دولت اسلامى است. اگر با اجازۀ قانونى مسئولين مربوطه باشد، اشكال ندارد.

ص: 315

[سؤال 1838] 815

بسمه تعالى

با تقديم عرض سلام به رهبرم؛ سپاس خدا را كه چنين رهبرى به ما عطا فرموده است. مدتى است كه مسأله اى برايم پيش آمده است و در رابطه با اين مسأله به هر جا مى روم جواب هاى متفاوتى مى دهند. به رساله نيز رجوع كردم ولى متوجه نشدم. مسأله به اين قرار است: محل تولدم با محل كار طورى است كه نمازم شكسته مى شود. من مسئول يك نهاد هستم و در چند كيلومترى محل كارم ازدواج كرده ام و در آن جا سكونت مى كنم. از شما مى خواهم كه بفرماييد نمازم و روزه ام چگونه است؟ ضمناً در اين شش ماه كه مسئول شده ام، نمازم را گاهى به طور شكسته، و زمانى هم به صورت تمام خوانده ام. با توجه به مسائل بالا، نسبت به اين شش ماهى كه به آن صورت نماز خوانده ام، وظيفه ام چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل سكونت شما، وطن شما نيست و از وطن شما به مقدار مسافت يا بيشتر فاصله دارد، بدون قصد ماندن ده روز در آن، نماز شما شكسته است. بلى، اگر قصد ده روز در آن جا بنماييد و بمانيد و فاصلۀ آن جا تا محل كار، كمتر از مسافت باشد، نماز شما در آن جا و محل كار تمام است و تا سفر شرعى نكرده ايد به همين حكم باقى هستيد.

[سؤال 1839] 816

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله

1. در سفر به اربعة فراسخ و يا بيشتر، قبل از هشت فرسخ اگر بخواهد چند روز در شش فرسخى بماند و برگردد، نمازش در رفت و برگشت و مقصد چطور است؟

بسمه تعالى، اگر قصد ماندن ده روز ندارد، حكم مسافر دارد.

2. مورد صدقۀ مستحبه يا نذرى آيا فقط فقير است يا مطلق فى سبيل الله است؟

بسمه تعالى، احوط، اقتصار بر فقير است.

ص: 316

3. اگر مجتهد مقلِّد از دنيا برود، تا زمانى كه مقلَّد جديد مشخص شود، انسان چه كند؟

بسمه تعالى، مى تواند باقى بماند يا احتياط كند.

4. تعميركار چيزى را تعمير كرده؛ آيا هرچه گفت، بايد به او داد يا نه؟ در صورت مشخص نبودن اجرت المثل چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، بايد اجرت المثل بدهد، و اگر مشخص نيست، مصالحه نمايند.

[سؤال 1840] 817

بسمه تعالى 25 / 2 / 1361

حضور شريف مرجع و قائد و زعيم اكبر، موسى زمان، درهم كوبنده ستمگران، بت شكن عصر، پس از اداى احترام و بوسه بر دست مبارک، سعادت و سلامتى و دوام عمر، پيروزى اسلام بر كفر را به حضورعالى قدر شما تبريک عرض مى نماييم.

دربارۀ شكسته خواندن و يا صحيح خواندن نماز در حين انجام مأموريت يعنى در سربازى براى ما توضيحاتى را مرقوم بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر از وطن خود به مقدار مسافت شرعى دور شده اند، بدون قصد اقامت ده روز حكم مسافر دارند.

[سؤال 1841] 1153

3. شخص كه قصد سفر كرده، مسافت شرعى را برود با حد ترخص كار نداشته، جنب حد ترخص باغ دارد به آن باغ كه رسيد، دو يا سه روز آن جا توقف نمايد، بعد بقيۀ راه را مى خواست برود، آن دو يا سه روزى كه آن جا مانده است، نماز و روزه چه حكم دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

[سؤال 1842] 993

3. حضرت عالى فرموده ايد: «فرد، در غير محل تولد حكم مسافر دارد هرچند مسافت كمتر از چهار فرسخ باشد» آيا در فتواى فوق، مسافت اعتبار نداشته و فرد قبل

ص: 317

از آن كه از چهار فرسخ شرعى خارج شود، مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، مراد فردى است كه از وطن يا محل اقامت به مقدار مسافت شرعى دور شده باشد.

[سؤال 1843] 1003

3. فردى كه در غير محل تولد، حكم مسافر را دارد و مجبور است براى ديدار پدر و مادر، به محل تولد كه كمتر از چهار فرسنگ شرعى مسافت دارد برود، آيا به محض بازگشت به محل زندگى خود، نماز او قصر است يا بعد از پيمودن مسافت شرعى؟

بسمه تعالى، اگر محل تولد، وطن او است و از آن اعراض نكرده، بعد از برگشت از آن به محل سكونت، در صورتى نمازش قصر است كه فاصلۀ دو محل به مقدار مسافت باشد؛ وگرنه بايد نماز را تمام بخواند؛ مگر اين كه از وقت حركت از وطن، قصد سير چهار فرسخ داشته باشد و محل سكونت در بين راه باشد.

[سؤال 1844] 818

بسمه تعالى

1. اگر كسى منزلش در تجريش است، ازدواج كرده به قلهک يا جماران آمده و منزلى اجاره نموده، آيا قلهك يا جماران وطن او حساب مى شود چون فاصله اش تا تجريش كم مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر وطنش تجريش است يا قصد اقامه ده روز در تجريش كرده است تا سفر شرعى نكند، نمازش تمام است و سفر شرعى 22/5 كيلومتر است.

2. اگر كسى در محلى منزلى اجاره كرده و نمى داند در آن چه مدت سكونت دارد آيا مى تواند قصد وطن كند؟

بسمه تعالى، با اين فرض قصد توطن حاصل نمى شود.

ص: 318

3. آيا دختر بعد از ازدواج از نظر معين كردن وطن براى نماز و روزه اش تابع شوهر مى باشد، در صورتى كه آن محل براى شوهر وطن مى باشد؟

بسمه تعالى، زن مستقل است و تابع كسى نيست.

4. اگر دختر يا پسرى بعد از ازدواج به منزل پدرشان به صورت مهمان بيايند، در صورتى كه فاصلۀ منزل خودشان با منزل پدرشان بيش از 22/5 كيلومتر است نمازشان چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر منزل پدرشان وطن آن ها است و اعراض نكرده اند در آن منزل نمازشان تمام است و بين راه قصر است.

5. آيا دودۀ نفت نجس استحاله و پاک است؟

بسمه تعالى، پاك است ولى اگر چربى دارد احتراز كنيد.

6. از ظرف نقره اگر خوراكى برداريم به نيت خارج كردن، لازم است در ظرف ديگر گذاشته سپس ميل كنيم؟

بسمه تعالى، در ظرف ديگر بريزيد پس در آن استعمال كنيد.

[سؤال 1845] 993

4. آيا كسى كه حكم مسافر را دارد نمازش قصر است يا پس از تحقق مسافت نمازش قصر مى شود؟ منظور كسى است كه به صورت موقت در غير محلۀ تولدش در محله اى با فاصلۀ كمتر از چهار فرسخ زندگى مى كند.

بسمه تعالى، اگر از محل تولد به مقدار كمتر از چهار فرسخ برود حكم مسافر ندارد و نمازش تمام است.

[سؤال 1846] 819

بسمه تعالى

قم، دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

خواهشمند است جواب مسأله زير را طبق فتواى حضرت امام مرقوم فرمايند:

با توجه به اين كه اكثر افراد ساكن در فولادشهر اصفهان - كه در 15 كيلومترى كارخانۀ ذوب آهن اصفهان قرار دارد - از شهرستان هاى مختلف مى باشند كه به علت اشتغال در كارخانۀ ذوب آهن ناچارند كه در خانه هاى سازمانى كه مال دولت مى باشد

ص: 319

زندگى نمايند و با توجه به اين كه بعضى از آنان هر هفته يك بار هم به وطن اصلى خودشان (شهرى كه در آن متولد شده اند) نزد پدر و مادرشان مى روند و باز مراجعت مى نمايند، نماز و روزۀ آنان طبق دستور امام چگونه است؟ اين سؤال را از افراد مختلف نموده اند و جواب هاى متفاوت شنيده اند؛ از آن دفتر استدعا مى شود كه نسبت به توضيح آن محبت فرماييد. با عرض تشكر و به اميد آزادى قدس عزيز

بسمه تعالى، كسانى كه آن جا را وطن قرار نداده اند حكم مسافر دارند.

[سؤال 1847] 820

بسمه تعالى

1. اشخاصى كه براى پيدا كردن مجرمين مى روند به اطراف تا مجرمين را پيدا كنند و تحويل دادگاه اسلامى دهند، البته گاهى مى گردند كه مجرمين را پيدا كنند و گاهى هم مجرمين در محل معينى هستند، مى روند آن ها را مى آورند دادگاه و گاهى هم منتظر دستور هستند، اين اشخاص در تمام اين صور، نماز را بايد تمام بخوانند يا قصر يا تفصيل در مسأله هست؟

بسمه تعالى، در صورتى كه از وطن يا محل اقامه، كمتر از چهار فرسخ دور مى شوند نمازشان تمام است و چنانچه مقصد معين چهار فرسخ يا زيادتر باشد نماز قصر است.

2. اشخاصى كه شغل آن ها حفظ بعضى مقامات است؛ مثلاً از منزل خود مى روند تا منزل قاضى دادگاه؛گاهى مستقيم و گاهى هم به اطراف مى روند تا رفقاى خود را جمع كنند كه با هم بيايند منزل قاضى دادگاه و از منزل آقاى قاضى به اتفاق ايشان و براى محافظت او، حركت مى كنند به سوى دادگاه، كه تمام آن ها به حد مسافت است، هم از منزل قاضى تا دادگاه و هم از منزل خودشان تا منزل قاضى دادگاه و گاهى هم از منزل خودشان تا منزل رفقا كه مى روند آن ها را هم خبر كنند و با خود بياورند در منزل قاضى دادگاه به حد مسافت است، در تمام اين صور نماز آن ها تمام است يا قصر؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله كه طى مسافت شرعى مى شود براى رسيدن به هر يک از مقاصد مذكوره، نماز شكسته است.

ص: 320

[سؤال 1848] 2975

2. كسانى كه در جبهه مى جنگند نسبت به مسأله 1293 چه وظيفه اى پيدا مى كنند.

بسمه تعالى، اگر جبهه به قدر مسافت شرعى از وطن دور است، نماز شكسته مى شود؛ مگر اين كه قصد اقامت ده روز در يک محل كند يا سى روز متردداً در يک محل بماند.

[سؤال 1849] 821

بسمه تعالى

با سلام و درود بر امام امّت، خمينى بت شكن

در آغاز نامه، فرا رسيدن عيد سعيد غدير خم بر امام مبارك باد. همچنين پيروزى رزمندگان اسلام در عمليات مسلم بن عقيل بر امام و شما برادران مبارك باد. من دو سؤال داشتم كه اميدوارم شما جواب بدهيد:

1. مى خواستم بگويم كه اگر شخصى در كرج زندگى مى كند، وقتى كه به تهران مى رود بايد نماز شكسته بخواند يا درست؟

بسمه تعالى، شكسته است.

2. رانندۀ تاكسى چطور؛ آيا او هم بايد شكسته بخواند يا درست؟ البته در تهران ملكى هم نداشته باشد.

بسمه تعالى، اگر شغلش رانندگى نيست حكم مسافر دارد.

[سؤال 1850] 2905

2. من اهل روستايى از شهرستان بم هستم و مدت ده سال در معادن اين جا كار مى كنم و از محل سكونت تا محل كارم 12 كيلومتر است و در داخل تونل كار مى كنم و مى توانم اين جا را وطن دوم يا سوم قرار بدهم. آيا نمازم را درست بخوانم و روزه هم بگيرم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر وطن اصلى شما تا محل سكونت فعلى و محل كار به قدر مسافت شرعى فاصله دارد، در محل سكونت و محل كار، بدون قصد

ص: 321

زندگى دائمى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 1851] 1971

6. بنده در طول خدمت در روستا گاهى يك هفته در روستا مى مانم و آخر هفته به شهرى كه خودم در آن ساكن هستم - مثلاً باختران - بر مى گردم، كيفيت خواندن نماز در اين صورت در روستا و در شهر خودم به چه نحو است؟

بسمه تعالى، در وطن، نماز تمام است و در محل خدمت، اگر با وطن به قدر مسافت شرعى فاصله دارد، حكم مسافر داريد.

[سؤال 1852] 2835

4. اگر كسى از وطنش - مثلاً - براى ديدن تعليمات نظامى به پنج فرسخى برود و نمى داند كى به وطن باز مى گردد، در ضمن ده روز يا يك ماه و يا دو ماه، آيا نمازهاى او شكسته است يا تمام؟

بسمه تعالى، نماز او شكسته است؛ مگر آن كه سى روز مردّد در آن جا بماند، كه در اين صورت، بايد بعد از آن تمام بخواند.

[سؤال 1853] 822

بسمه تعالى

محضر مبارک قائد اعظم آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

بعد التحيّة والسلام و عرض ادب، اجازه فرماييد مسائل زير مطابق نظر مبارک جواب داده شود.

1. چه مى فرماييد عده اى هستيم كه در حدود بيست ماه مى باشد از شش فرسخى به نماز جمعه در شبستر حاضر مى شويم و تصميم داريم كه همه موقع شركت كنيم و گاه بى گاه بعضاً يک هفته غيبت مى باشد. آيا اين عدّه با طىّ اين مسافت كه رفت و آمد

روى هم دوازده فرسخ مى باشد نماز عصر را با اين تصميم فوق شكسته بخوانيم و يا تمام.

ص: 322

بسمه تعالى، بايد شكسته بخوانند.

2. در حال قرائت خطبه ها از طرف امام جمعه توجّه به جوانب و يا بعضاً مصاحبه و يا صرف سيگار از طرف مأمومين صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، از هر كار كه موجب فوات فائده خطبه باشد بايد اجتناب نمايند.

3. مطابق رأى مبارك كه پرداخت سهم سادات بايد با اجازۀ مجتهد باشد، در روستاى ما سادات اصيل و فقير از قديم الايام مى باشند، بفرماييد تحصيل اجازه به چه نحو بايد باشد؟

بسمه تعالى، هر كس مى تواند براى پرداخت به آنان اجازه بگيرد.

4. معمول است در روستاها اموات را در منازل مسكونى اش غسل ميت مى دهند و بعضاً بعضى از

اموات فاقد وصايت بوده و داراى اولاد صغير بدون تعيين قيّم مى باشند. در اين صورت براى تعيين قيّم شرعى كه با اجازه اش تغسيل و تكفين و مجلس تعزيت در همان منزل كه ورثه صغار دارد به چه نحو اجازه مى فرماييد تا عنداللزوم اقدام شود؟

بسمه تعالى، اجازه دادن بستگى به ملاحظه خصوصيات موارد و ملاحظه مصلحت دارد و كلّى نمى توان اجازه داد.

5. پرداخت رد مظالم به فقرا در روستاها كم و بيش اتفاق مى افتد، آيا محتاج به اجازۀ مجتهد مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، خود مكلف مجاز است به فقرا بپردازد.

6. در روستاها گاه گاه مستضعفين با دست رنج خود خانه و حياط درست مى كنند براى سكونت خانواده اش، در سال، تخميس اين حياط از مؤونه مى باشد، يا بايد خمسش را بدهد.

بسمه تعالى، اگر با پولى كه سال بر آن گذشته خانه را تهيه نكرده باشد خمس ندارد.

7. در بعضى از روستاها پاره اى مستغلات بين مردم، شهرت وقف بودن را دارد ولى سند وقف نامه

ملحوظ نيست كه كم و كيف آن روشن باشد تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اگر معروف به وقف است احكام وقف را دارد.

حد مسافت شرعى

[سؤال 1854] 6556

14. آيا بيست و يک كيلومتر و ششصد متر محاسبه شدۀ دقيق، چهار فرسخ شرعى

ص: 323

مى باشد يا چهار فرسخ شرعى بيست و دو و نيم كيلومتر مى باشد؟

بسمه تعالى، فرسخ شرعى دوازده هزار ذراع است و براى محاسبه با كيلومتر خودتان حساب كنيد و تقريباً كمى بيشتر از بيست و دو كيلومتر معادل 4 فرسخ است.

[سؤال 1855] 1039

2. فتواى اخير امام راجع به 22 كيلومتر از محل دور شدن، دربارۀ نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، مقدار مسافت، 22/5 رفتن با برگشتن آن است و احكام آن در رسالۀ عمليه ذكر شده است.

[سؤال 1856] 823

بسمه تعالى

محضر قائد عظيم الشأن، امام خمينى، مرجع عالى قدر شيعيان

1. لطفاً بفرماييد فرسخ شرعى چند كيلومتر است؟

بسمه تعالى، مجموع چهار فرسخ، حدود 5/22 كيلومتر است.

2. شهرهاى غير كبير مثل قم، كاشان، يزد و امثال آن، كه توسعه پيدا كرده است، ابتداى حد ترخص آيا از خانه هاى ساخته شدۀ جديد حساب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر ساختمان هاى جديد، جزء شهر محسوب است، ابتداى مسافت از همان ساختمان ها حساب مى شود.

3. آيا تيمم بر شن و ماسه و موزاييک صحيح است يا نه؟

بسمه تعالى، بر شن و ماسه مانع ندارد و همچنين بر موزاييک؛ اگر چه احتياط در موزاييک مراعات شود.

4. زنى كه شوهرش از دنيا رفته است، آيا آن زن مى تواند در خانۀ شوهر متوفى زندگى كند؟

بسمه تعالى، با رضايت وارثين خانه مانع ندارد.

5. آيا براى پرداخت زكات مال و زكات فطره، احتياج به اذن مجتهد است يا نه؟

ص: 324

بسمه تعالى، اذن مجتهد لازم نيست.

6. كسى كه در جايى چهارده و پانزده سال مانده و زندگى كرده و قصد ندارد كه آن جا را ترک كند، آيا آن جا وطن او محسوب مى شود يا نه؟ و اگر وطن براى او حساب نمى شود آيا براى اين كه آن جا وطن او حساب شود غير از قصد دائمى راهى هست يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله كه قصد دائمى ندارد ترتب احكام وطن در صورتى است كه عرفاًوطن محسوب بشود.

7. آيا مهرهايى كه مخطوط است و نقش و نگار دارد آيا بر طرف مخطوط آن مى شود سجده كرد يا نه؟

بسمه تعالى، كفايت مى كند لكن بهتر اجتناب است.

8. كسى كه در جايى قصد اقامۀ ده روز مى كند و از ابتدا هم قصد دارد كه كمتر از چهار فرسخ برود و برگردد، بلكه قصد دارد كه در عرض اين ده روز چند مرتبه برود و برگردد، نماز او چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اقامه محقّق نمى شود.

9. ريش تراشيدن چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، بنابر احتياط واجب بايد ترك شود.

10. كسى كه در اطراف محل زندگى خودش تقريباً به صورت دايره مانند كه كمتر از حد مسافت شرعى است مى گردد براى منظورى نماز و روزه او چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، نماز تمام و روزه صحيح است.

11. كسى كه بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى از ماندن ده روز منصرف شد، روزه او چه حكمى

دارد مى تواند روزه بگيرد يا نه؟

بسمه تعالى، روزه او صحيح است.

[سؤال 1857] 985

2. فرسنگ شرعى 24 كيلومتر محسوب مى شود يا 22 كيلومتر؟

بسمه تعالى، حدود 22/5 كيلومتر با چهار فرسخ شرعى مساوى است.

[سؤال 1858] 824

بسمه تعالى 5 / 4 / 1361

محترماً؛ در مورد مسأله اول نماز مسافر، خواهشمند است بيان فرمايند هدف از

ص: 325

هشت فرسخ شرعى به طور دقيق چند كيلومتر يا چند متر است؟

بسمه تعالى، فرسخ شرعى دوازده هزار ذراع دست انسان متوسط است و هشت فرسخ شرعى تقريباً چهل و پنج كيلومتر مى شود.

[سؤال 1859] 1032

6. چهار فرسخ شرعى چند كيلومتر است؟

بسمه تعالى، چهار فرسخ، تقريباً 22/5 كيلومتر است.

[سؤال 1860] 927

2. اگر من به محل كارم رفتم كه حدود ده كيلومتر تا منزل فاصله دارد و بعد، به محل اقوام خود كه تا محل كار، هفت كيلومتر فاصله دارد، و آن جا نيز تا منزل خودم هفت كيلومتر فاصله دارد، بروم و برگردم و شب را در منزل اقوام و يا محل كار باشيم و چندين مرتبه اين كار تكرار شود تا مسافت بيش از بيست و چهار كيلومتر طى شود و به منزل خودم نيز نروم، نماز به چه شكل است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز قصر نمى شود و ميزان در پيمودن مسافت، پيمودن چهار فرسخ در يك امتداد است و با پيمودن كمتر از مسافت در چند بار - كه مجموعاً به مقدار مسافت مى شود - حكم سفر مترتّب نمى شود.

[سؤال 1861] 1004

4. كسى كه از منزل خود خارج مى شود (در داخل شهر تهران) و محل كارش در همان تهران مى باشد (از نظر مسافت، كمتر از 22/5 كيلومتر)، چنانچه در پايان كار به منزل خود مراجعه ننمايد و به محل ديگرى در داخل تهران برود و بيش از 22/5 كيلومتر رفته باشد، آيا حكم مسافر را پيدا مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، در خروج از منزل به محل كار اگر مقدار مسافت بين منزل و محل كار، كمتر از چهار فرسخ شرعى باشد، حكم سفر مترتّب نيست ولو

ص: 326

اين كه مسافت برگشت، بيش از چهار فرسخ باشد؛ ولى اگر از اول بنا دارد بعد از انجام كار در بين راه، به نقطۀ دورترى برود كه از منزل تا آن نقطه به مقدار چهار فرسخ يا بيشتر است، در اين صورت حكم مسافر دارد.

[سؤال 1862] 905

22. كسى كه دو محل كار دارد و چندين بار بين اين دو محل در هر روز رفت و آمد مى كند و صبح كه از منزل حركت مى كند مى داند كه اول به مقصد اول مى رود، بعد به مقصد دوم و چند بار رفت و آمد بين اين دو محل كار را انجام مى دهد كه در مجموع، مسافت از خانه به محل اول و چند بار رفت و برگشت و بازگشت به خانه، بيش يا اقلاً هشت فرسخ مى شود، حكم نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، مسافت محقق نيست.

[سؤال 1863] 825

بسمه تعالى

پس از سلام و آرزوى طول عمر براى امام عزيزمان تقاضا داريم در مورد روزۀ عده اى از پرسنل كلانترى نياوران كه به شرح زير مى باشد، ما را راهنمايى فرماييد.

عده اى از مأمورين كلانترى كه در تهران زندگى مى كنند، فاصله منزل آن ها تا محل كارشان كه كلانترى نياوران است، از چهار فرسخ بيشتر است، و صبح كه مى آيند كلانترى، تا فردا صبح در كلانترى مى مانند. خواهشمند است در مورد نماز و روزۀ اين عده راهنمايى فرماييد.

ضمناً ممكن است فاصلۀ كسى از چهار فرسخ كمتر باشد، ولى از راه هاى مختلف به منزل برود كه يكى از راه ها بيشتر فاصله داشته باشد و آن هم اجبارى است؛ چون تاكسى با مسير معين حركت نمى كند. خواهشمند است در اين مورد راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، ميزان مسير تا رسيدن به مقصد است و اگر رفت و برگشت به مقدار مسافت شرعى باشد، حكم مسافر دارند.

ص: 327

[سؤال 1864] 3165

7. آيا براى حد ترخص در بلاد كبيره (تهران)، مقدار راهى كه مى رويم حساب است و يا نزديك ترين راه ممكن؛ (با توجه به يک طرفه بودن بعضى از خيابان ها)؟

بسمه تعالى، مقدار راهى كه در يک امتداد پيموده مى شود ميزان است.

[سؤال 1865] 1032

3. اين شش فرسخ كه از مبدأ حساب مى گردد آيا مسير مستقيم (هوايى) يا آنچه را كه راه مى رود، خواهد بود؟ براى روشن شدن مثلاً روزى اگر بخواهم به محل كار خود بروم، اگر از يك مسير بروم 18 كيلومتر مى شود ولى اگر از مسير ديگرى بروم 27 كيلومتر، تكليف در اين جا چگونه است؟

بسمه تعالى، گذشت كه مسافت شرعى هشت فرسخ است و ميزان، راهى است كه شخص مى رود.

[سؤال 1866] 826

بسمه تعالى

با سلام؛ سلامتى و طول عمر آن حضرت را از درگاه حضرت احديت مسئلت مى نماييم و توفيقات بيش از پيش شما را از پيشگاه حضرتش آرزو مى كنيم.

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. شخصى از وطن يا منزلش تا اول كارخانه يا شهرى كه در آن كار مى كند به اندازۀمسافت شرعى نمى باشد، ولى تا محلى كه كار مى كند و جزو همان كارخانه يا همان شهر است بيش از سفر شرعى مى باشد؛ شخص مذكور وظيفه اش نسبت به نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، نماز تمام و روزه صحيح است.

2. در تيمم، منظور از كف دست كه بايد پشت دست ديگر كشيده شود، آيا روى انگشتان، جزو كف دست محسوب مى شود يا نه؟ و تيمم كسى كه تمام كف دست و روى تمام انگشتان را به تمام پشت

ص: 328

دست ديگر كشيده چه صورتى دارد؟ (منظور اينكه از روى انگشتان و كف دست، براى مسح پشت دست ديگر استفاده نموده).

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. مبلغى پول از حقوق ماهيانۀ افراد شاغل در كارخانه اى به عنوان بازنشستگى، هر ماهه كسر مى گردد و از همين محل، افراد شاغل در كارخانه وام مى گيرند ولى كارخانه قبل از دادن وام، مبلغى به عنوان بهره كسر مى كند؛ از آن جا كه اصل پول، سهم افراد شاغل در كارخانه است و كارخانه عايدى از اين بهره نصيب سهام داران نمى كند و اين پول به حساب كارخانه مى ماند، از آن جا كه كارخانه دولتى است و اين پول، كمك به بيت المال است، آيا اجازه مى فرماييد از اين وام ها استفاده كنيم؟ و اگر اجازه نمى فرماييد، آيا راهى براى فرار از خلاف شرع براى گرفتن وام در اين كارخانه هست يا نه؟

بسمه تعالى، گرفتن وام جايز است.

[سؤال 1867] 827

بسمه تعالى

با عرض سلام و با اميد پيروزى رزمندگان اسلام بر كفار و جهانى شدن انقلاب اسلامى، تقاضا مى شود به سؤالات زير پاسخ داده و به اين جانب اطلاع دهيد يا از محضر مبارک امام امت استفتا شود تا اين جانب در جريان پاسخ آن قرار گيرم و به تكليفم عمل نمايم.

1. اين جانب معلمى در حومۀ رشت به نام سراوان هستم. از محدودۀ شهر تا سراوان 22 كيلومتر است و به حد شرعى نمى رسد و از محدودۀ شهر تا درب مدرسه، از حد شرعى بيشتر مى شود؛ يعنى با اتوبوس وقتى به سراوان مى رسيم، بايد حدود يك ربع پياده برويم تا به مدرسه برسيم. آيا آن مقدارى كه پياده مى رويم، فاصله اش را به حساب آوريم يا اين كه وقتى به محل رسيديم كفايت مى كند؟ چون نماز ظهر و عصر را در مدرسه مى خوانم، آيا نماز و روزه ام مانند نماز و روزۀ مسافر است؟

بسمه تعالى، اگر فاصلۀ آخر شهر تا اول سراوان به مقدار 22/5 كيلومتر نيست حكم مسافر مترتب نمى شود، مگر آن كه شهر وطن شما نباشد و در آن قصد ده روز نكرده باشيد.

ص: 329

2. اين جانب مستأجرم و خانه ندارم. از پولى كه ماهانه خود و همسرم دريافت مى كنيم، مقدارى هر ماه در بانك مسكن پس انداز كرده ايم؛ فقط به منظور اين كه مسكنى به دست آوريم؛ پس از گذشت چندين سال، به تناسب مقدار پس انداز، به آن وام تعلق مى گيرد، تا از آن وام، جهت خريد زمين يا خانه استفاده كنيم و بعد قسط آن را بپردازيم. آيا اكنون كه يك سال از مدت آن پس انداز گذشته است، بايد خمس آن را بدهيم يا خير؟

بسمه تعالى، پول پس انداز اگر از درآمد كسب و حقوق بوده خمس دارد.

3. كتاب هاى مذهبى و اسلامى را خريده ام به منظور اين كه خود يا ديگران از آن استفاده نمايم. اكنون كه يک سال از مدت خريد گذشته، بايد حساب خمس آن را بكنم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر كتاب ها مورد نياز او و به مقدار شؤون او باشد خمس ندارد.

4. قبل از نيت وضو در حالى كه صورت خيس است، مى توان نيت كرد و وضو گرفت يا اين كه بايد صورت را خشک كرد؟

بسمه تعالى، خشک كردن لازم نيست.

[سؤال 1868] 828

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، قلب پر تپش امت اسلام و رهبر گرام شيعيان، حضرت آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى

اين جانب اگرچه هرگز خود را قابل نمى دانم تا به محضر مبارک آن حضرت نامه بنويسم، اما به واسطۀ چند اشكال و سؤال نوشتم و خواهشمندم جوابم را بدهيد.

حضرت آيت الله! به واسطۀ اين كه من در تربيت معلم درس مى خوانم و در نجف آباد ساكنم، نمى دانم حساب نمازهايم چه مى شود؟ امام جمعه ما آيت الله ايزدى فرمودند: ما فاصلۀ آخرين خانه تا اول اصفهان را سنجيديم و به 22 كيلومتر نيز نرسيده و خودشان فرمودند: من هم نماز را درست و هم شكسته مى خوانم. در حال حاضر ما نيز همين طور نماز مى خوانيم.

اما مسأله، ماه مبارک رمضان است كه روزه ها را چه كنيم؟ از طرف ديگر، آيا ما بايد مسافت را از منزل خود بسنجيم تا مركز، يا از آخرين ديوار تا اولين ديوار شهر

ص: 330

اصفهان؟ و روزه ها را چه كنيم؟ آيا قصد دهه كنيم و يا نه هر هفته (چون پنج شنبه و جمعه تعطيليم) مى توانيم برويم؟

بسمه تعالى، ميزان، آخر نجف آباد و اول اصفهان است و اگر شک داريد كه فاصلۀ مذكور، به حد مسافت مى رسد يا نه - كه تقريباً 22/5 كيلومتر است - و نجف آباد، وطن شما است، حكم مسافر پيدا نمى كنيد و مى توانيد روزه بگيريد و نماز را تمام بخوانيد.

[سؤال 1869] 923

3. در مكان هاى وسيع، از قبيل پادگان و امثاله، به مجرد رسيدن به درب مكان مزبور، كفايت در قصد و يا در جهت محاسبۀ مبدأ مسافت را مى كند يا ساختمان هاى محل مزبور، ملاک است؟

بسمه تعالى، اگر قصد اقامه در آن محل كرده است، ساختمان هاى مربوط به آن جا ملاك است.

[سؤال 1870] 829

بسمه تعالى 26 / 5 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف، ضمن عرض ارادت و سلام

حضرت امام در مورد اين مسأله چه مى فرمايند؟

1. مسافرى از بلدى كوچک به تبريز مى رود؛ آيا اول شهر تبريز را آخر مسافتش حساب كند يا مقصدش را؟

بسمه تعالى، اول شهر را آخر مسافت حساب كند.

[سؤال 1871]

2. مسافرى از تبريز خارج مى شود، مبدأ مسافتش آخر شهر است يا محله و يا منزلش؟

ص: 331

بسمه تعالى، آخر شهر را مبدأ مسافت قرار دهد.

[سؤال 1872] 830

بسمه تعالى 29 / 6 / 1361

محضر حضرت امام خمينى، رهبر انقلاب و پيشواى مسلمين جهان

پس از سلام و درود و طول عمر براى آن جناب، اميد است وجود آن رهبر باعث نابودى ابرقدرت ها و چپاول گران شرق و غرب و حاكم شدن مستضعفين و در نهايت اتصال به قيام مهدى عليه السلام گردد. خواهشمند است مسائل مشروحۀ زير را پاسخ فرماييد:

1. آيا مبدأ مسافت شرعى در اصفهان - مثل تهران - از منزل حساب مى شود؟ در صورت منفى بودن، ديوار شهر كجا است؛ با توجه به اين كه با وجود 30 كيلومتر، مسافت خانه ها بين راه زياد مى شود، ولى به هم ديد دارند؟

بسمه تعالى، در غير شهرهاى بزرگ خارق العاده، ابتداى مسافت، از آخر شهر حساب مى شود و ميزان در آخر شهر، نظر عرف است.

2. اگر كسى از پول خمس نداده سكنايى تهيه كند و قصد دادن خمس را هم داشته باشد، ولى فعلاً

نتواند بدهد، نماز او در چنين جايى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد كسب، پس از گذشتن سال بر آن، خانه خريده، معامله در مقدار خمس، محتاج به اجازۀ حاكم شرع است؛ بايد به مرجع تقليد يا وكيل مجاز او مراجعه كند و پس از اجازۀ معامله، مقدار خمس را بپردازد و يا دست گردان نمايد تا در تصرفات و نماز در آن خانه مجاز شود.

3. در اصفهان، وجوهات شرعى را به چه كسى بدهيم؟

بسمه تعالى، مى توانيد به وكيل مسلم الوكالۀ اين جانب بپردازيد و يا به شمارۀ هزار مؤسسۀ تعاون اسلامى قم حواله نماييد.

4. آيا خمس را مى شود به فردى كه در اثر فقر به فساد مى افتد داد؟

بسمه تعالى، با ذكر خصوصيات و تعيين مبلغ، استجازه نماييد.

ص: 332

[سؤال 1873] 831

بسمه تعالى

قم، دفتر محترم استفتائات امام، با ابلاغ سلام و تحيت

احتراماً؛ چندين سؤال از طريق كاركنان اين مؤسسۀ توليدى به انجمن رسيده كه عين سؤالات، جهت اخذ جواب تقديم مى گردد.

1. ما در كارخانه اى هستيم كه فاصلۀ آن از ديوار آخر شهر 18 كيلومتر است؛ ولى گاهى از منازل تا كارخانه، از مرز 30 كيلومتر هم مى گذرد. آيا ما حكم مسافر را داريم يا خير؟

بسمه تعالى، در شهرهاى متعارف، مسافت، از انتهاى شهر تامقصد حساب مى شود و چنانچه دو راه باشد، هر يک از دو راه، حكم خود را دارد.

2. شركت تعاونى مصرف اين واحد توليدى به اعضاى خود، پودر و روغن نباتى و صابون مى دهد؛ البته با توجه به مسأله بسيج اقتصادى و توزيع ارزاق، به صورت سهميه بندى معين گرفتن اين سهميه، از تعاونى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، تابع مقررات دولت اسلامى است.

3. اين شركت به كاركنان خود، وام ضرورى پرداخت و مبلغى را به عنوان بهره، از افراد كسر مى نمايد. صورت شرعى آن چگونه است؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول، ربا و حرام است.

4. با توجه به اين كه اين شركت، ملى شده است، شورا و انجمن اسلامى و تعاونى مصرف و مسكن، به مأموريت هايى با هزينۀ شركت مى روند و همچنين نوشت افزار و هزينه هاى ديگرى را خرج مى نمايند. از نظر شرعى چه صورتى را پيدا مى نمايد؟

البته بايد توجه داشت كه شركت تعاونى مصرف و مسكن، يك شركت مستقل است.

بسمه تعالى، طبق مقررات شركت مانع ندارد.

[سؤال 1874] 823

2. شهرهاى غير كبير مثل قم، كاشان، يزد و امثال آن، كه توسعه پيدا كرده است، ابتداى حد ترخص آيا از خانه هاى ساخته شدۀ جديد حساب مى شود؟

ص: 333

بسمه تعالى، اگر ساختمان هاى جديد، جزء شهر محسوب است، ابتداى مسافت از همان ساختمان ها حساب مى شود.

[سؤال 1875] 2006

2. بين بعضى از شهرها تا شهر ديگر يا مثلاً بين يک شهر تا يک روستا، معروف بوده كه هشت فرسخ شرعى مى باشد و الآن كه وسايل پيشرفته مثل كيلومتر ماشين و غيره هست اگر از آخر شهر يا روستاى سابق حساب شود، مسافت شرعى است ولى اگر از آخر خانه هاى اطراف جاده حساب شود، مسافت شرعى نيست؛ با در نظر گرفتن اين كه اصولاً خانه ها را اطراف جاده، يكى پس از ديگرى، قريب 2 تا 3 كيلومتر و يا بيشتر از اين ساخته اند، آيا حد ترخص آخر اين خانه ها است و يا آخر شهر، ولو خانه هايى يكى پس از ديگرى اطراف جاده باشد كه اين خانه ها به حساب نيايد؟

بسمه تعالى، اگر خانه ها جزو شهر يا روستا محسوب است، مسافت از آخر خانه ها حساب مى شود.

[سؤال 1876] 832

بسمه تعالى 23 / 5 / 1361

قم، دفتر امام، سلام عليكم

با عرض تشكر و با ارسال سلام به رهبرى انقلاب امام خمينى

بدون مقدمه و براى جلوگيرى از گذشت وقت شما تنها مسأله اى كه مشكل اين جانب و شايد افرادى مثل من باشد را عنوان مى كنم. اين جانب ساكن اصفهان مى باشم، منطقه اى خارج از اصفهان به نام شاهين شهر وجود دارد كه مسافت و حدود آن را من بيان مى كنم و تنها حكم امام امت را مبنى بر اتمام و يا قصر نماز و روزه را خواستار مى باشم. ميدانى در اصفهان هست كه معروف بوده و هست به نام دروازۀ تهران كه از اين ميدان تا شاهين شهر به مقدار 30 كيلومتر فاصله مى باشد در سابق مبدأ مسافرت از اين ميدان بوده، بعد به علت كثرت ساختمان منتهى شده به ميدان

ص: 334

جمهورى اسلامى كه تا شاهين شهر 15 كيلومتر از ميدان جمهورى باقى هست مسأله اين است كه آيا مبدأ به علت ساختمان كردن تغيير مى كند و وظيفه در مقابل اين مسأله چيست؟ آيا مبدأ دروازۀ تهران است يا اين كه ميدان جمهورى. لازم به تذكر است كه عده اى از روحانيون مقيد به اولى و عده اى مقيد به دومى مى باشند.

بسمه تعالى، مبدأ مسافت، آخر فعلى شهر است.

[سؤال 1877] 833

بسمه تعالى 12 / 12 / 1361

دفتر امام خمينى

كاركنان ادارۀ مخابرات شاهين شهر، ساكن اصفهان مى باشند. براى انجام كار حداقل مسافت سى كيلومتر راه مى پيمايند. با توجه به اين كه حدود و اتصال شهر تا بيست كيلومترى اصفهان مى باشد؛ نماز و روزۀ آن ها چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر اصفهان وطن شما است و از آخر آن به مقدار مسافت نمى رويد، نماز شما شكسته نمى شود.

[سؤال 1878] 823

10. كسى كه در اطراف محل زندگى خودش تقريباً به صورت دايره مانند - كه كمتر از حد مسافت شرعى است - مى گردد براى منظورى، نماز و روزۀ او چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 1879] 5429

6. آيا دور زدن كه به مقدار 22/5 يا بيشتر از 45 كيلومتر شود، مثل گشت زدن كه بيشترْ حالت دور زدن است، آيا باز هم مسافر است يا نه؟ و گاه بعد از پايان گشت كه حساب مى كند مى بيند كه 60 كيلومتر راه رفته، يعنى تقريباً دور زده است؟

بسمه تعالى، مسافت دورى اگر به مقدار مسافت باشد حكم سفر شرعى دارد كه نماز در آن شكسته و روزه صحيح نيست.

ص: 335

بلاد كبيره

اشاره

[سؤال 1880] 834

بسمه تعالى 9 / 12 / 1360

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، دامت بركاته

پس از عرض سلام خدمت آن حضرت؛ به عرض مى رساند اين جانب يكى از كاركنان دولت مى باشم كه محل كارم از چهار طرف در تهران حدود 6 فرسخ در 6 فرسخ مى باشد، مثلاً يكى از كاركنان ما منزلش سه راه آذرى است و محل كار در شميران يا پادگان جى يا تهران پارس يا شادشهر؛ از حضرت عالى تقاضا دارم دستور بفرماييد كه نماز و روزۀ اين طور افراد و امثال خودم در چه وضع مى باشد؟

بسمه تعالى، در داخل تهران از منزل تا محل كار رفت و برگشت اگر به مقدار هشت فرسخ شرعى است حكم مسافر دارند.

[سؤال 1881] 835

بسمه تعالى

حضور رهبر انقلاب امام خمينى، دامت بركاته

پس از سلام، سلامتى وجود آن جناب را از درگاه خداوند متعال خواهانم.

1. من يك سرباز هستم و متولد تهران مى باشم؛ ولى فعلاً منزل ما اصفهان است ولى محل خدمت من تهران، پادگان 06، خيابان پاسداران مى باشد و به منزل عموى خود كه در سه راه آذرى است روزهاى تعطيل مانند پنج شنبه و جمعه رفت و آمد مى كنم. آيا اين راه، نماز من را شكسته مى كند يا نه؟ و اگر نماز شكسته باشد نمازهاى قبل من به چه صورت است؟ و تا به حال 9 تا روزه گرفته ام، آيا روزه ها باطل است؟ و قضاى روزه هايم را چه موقع بايد بگيرم؟ چون من دو سال از خدمتم مانده و

ص: 336

معلوم نيست كجا باشم.

بسمه تعالى، اگر تهران وطن شما بوده و از آن اعراض نكرديد، در صورتى كه منزل عمو در همان محلۀ تولد و سكونت سابق شما قرار داشته باشد و فاصلۀ آن با پادگان كمتر از چهار فرسخ شرعى باشد، حكم مسافر نداريد. در غير صورت ذكر شده، حكم مسافر داريد.

2. اگر من شغلى نداشته باشم ولى مقدارى پول داشته باشم، آيا خمس به آن تعلق مى گيرد يا نه؟ البته گاهى روزى 50 تومان از مغازۀ خودمان برداشت داشتم.

بسمه تعالى، پول اگر از درآمد كسب باشد و از مصرف سال زياد بماند، خمس دارد؛ ولى اگر از دخل مغازه بدون اجازۀ پدر برداشتيد، حكم غصب دارد.

[سؤال 1882] 836

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى و امام امت، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى؛ سلام عليكم

با پوزش از تصديع اوقات گران بهاى آن امام عزيز، مسائل شرعى كه براى اين جانب تقريباً لاينحل مانده است، استدعاى روشن شدن آن ها را دارم:

حدود 2/5 سال پيش به تهران آمده و قصد اقامت دائم نمودم (وطن دوم)، محل كارم در سپاه، در منطقۀ شميران (البته بالاترين قسمت شميران؛ يعنى سعدآباد) مى باشد، محل زندگى هم در آن زمان در حدود اواسط تهران و فاصله تا پادگان كمتر از 4 فرسخ بود. از چندى پيش مجبور به اقامت در كرج براى حداكثر مدت 4 الى 5 سال شدم، البته محل كارم همان محل كار قبلى (در شميران) مى باشد. هر روز صبح از كرج به محل كار خود مى روم و عصر بر مى گردم؛ با توجه به اين كه براى رسيدن به محل كار خود (در شميران) از داخل شهر تهران هم عبور مى كنم و همچنين براى برگشتن به منزل با توجه به اين كه فاصلۀ تهران از حدود مركز شهر (دانشگاه) تا كرج حدود 45 كيلومتر و فاصلۀ تهران از حدود مركز شهر (دانشگاه) تا محل كار حدود 17 كيلومتر و

ص: 337

فاصلۀ منزل (در كرج) تا محل كار (در شميران) حدود 60 كيلومتر مى باشد و در فتواى حضرت امام «در تهران، مقدار ترخص از درب منزل حساب مى شود» وضعيت نماز و روزۀ اين جانب در تهران و شميران و كرج چگونه است؟

بسمه تعالى، در غير محله اى كه آن جا را براى خود وطن انتخاب نموديد حكم مسافر داريد.

2. وضعيت نماز و روزه در قسمت هاى مختلف تهران با توجه به اين كه منزلى در تهران نداشته ولى قصد اقامه هست و انصراف هم نيست، چگونه است؟

بسمه تعالى، بدون تعيين محله اى براى سكونت دائم، حكم وطن مترتب نمى شود.

3. زمانى كه در طول روز براى انجام كارهاى مختلف ادارى و غير ادارى به نقاط دور تهران رفته،

تكليف نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، اگر رفت و برگشت به مقدار مسافت شرعى باشد در غير وطن، حكم مسافر دارند.

4. اگر در ماه مبارک رمضان، بعد از اذان صبح از كرج به شميران (محل كار) رفته و قبل از اذان ظهر به مركز تهران برگشته (بدون انجام اعمالى كه باعث افطار روزه شود) و بعد از اذان ظهر به كرج بروم، روزۀ آن روز صحيح است؟ البته هر روز اين كار تكرار شود؟

5. تكليف نماز و روزه هاى قبلى كه به جا آورده ام چطور است؟

بسمه تعالى، 4 و 5. اگر قبل از ظهر به محله اى كه آن جا را وطن انتخاب نموديد، برسيد روزه صحيح است و نماز و روزه اى كه مخالف وظيفۀ مقرره انجام شده قضا دارد.

6. خانمى كه مشغول به تحصيل در دانشگاه مى باشد و به جز ايشان، بقيۀ افراد كلاس، مرد هستند و كار تئورى و عملى هم به طور مشترک بايد انجام دهند، آيا ادامۀ تحصيل با اين وضعيت جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، با مراعات كامل حجاب شرعى اشكال ندارد.

7. بعد از اذان صبح در ماه مبارك رمضان اگر در اثر تماس با همسر، تحريكاتى صورت بگيرد كه منجر به آمدن منى نشود، اشكالى دارد يا خير؟ در صورت خوابيدن بعد از تماس، اگر جنب شود چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر منى خارج نشود ضرر به روزه ندارد و احتلام روزه دار ضرر به روزه ندارد.

ص: 338

[سؤال 1883] 870

4. در مقطعى از دوره دانشجويى دانشگاه از شميران (محل زندگى) به تهران (محل دانشگاه) مى آمدم. (حدود 6 ماه) در اين مدت روزه گرفته، نماز را تمام مى خواندم. فكر مى كردم چون فاصله تهران - شميران كمتر از چهار فرسخ است از اين لحاظ اشكالى به وجود نمى آيد و نماز شكسته نمى شود و روزه صحيح است. آيا نماز و روزه هايم درست نبوده، بايد اعاده نمايم؟

بسمه تعالى، روزه ها و نمازهاى چهار ركعتى قضا دارد.

[سؤال 1884] 837

بسمه تعالى 21 / 2 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

با كمال احترام، به استحضار مى رسانيم: انبار مركزى شركت ايرتويا كه خارج از شهر، در جادۀ آبعلى است از محدودۀ شهر تهران، سه كيلومتر خارج مى شود. بعضى از كاركنان مسلمان اين شركت، در بعضى از نقاط شهر تهران مى باشند كه از منزل آن ها تا محل كار فوق الذكر، 33 كيلومتر مى باشد و رفت و برگشت، 66 كيلومتر مى شود. با توجه به اين مورد كه 12 كيلومتر آن، خارج از محدودۀ شهر و بقيه، در محدوده شهر مى باشد، تمنا داريم نظر مبارك حضرت امام، روحى فداه را در مورد تكليف شرعى ما كاركنان، در مورد نماز و روزه، استفتا و كتباً اعلام فرماييد.

و مورد ديگر اين كه بعضى از كاركنان كه رانندۀ شركت مى باشند و يا مأموريت كارى پيدا مى كنند، رفت و آمدهاى بيشترى در شهر و محل كار دارند، لطفاً در اين مورد نيز پاسخ مرحمت فرماييد.

و من الله التوفيق

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارند؛ و در خصوص رانندۀ شركت، اگر در مقدار مسافت رانندگى مى كند، حكم مسافر ندارد.

ص: 339

[سؤال 1885] 838

بسمه تعالى 30 / 3 / 1361

ضمن عرض سلام و درود فراوان به رهبر كبير انقلاب يک نفر از خويشان بنده شغلش صافكارى ماشين است، به مدت پنج سال مغازۀ صافكارى در سه راه ورامين دارد و منزلش در تهران پارس، فلكۀ سوم مى باشد كه به طور مداوم همه روز رفت و آمد مى كند؛ سال به دوازده ماه و اين طورى كه مى گويند، مسافت تهران پارس تا سه راه ورامين در حدود 29 كيلومتر است و در ضمن اين حقير و ايشان از امام تقليد مى كنيم؛ حاليه تكليف نماز و روزۀ ايشان چيست؟

ضمناً منزل اين حقير در خانى آباد نو مى باشد، اگر چنانچه يك وقتى به ديدن ايشان بروم، تكليف نماز اين جانب چيست؟

در پايان، همسر اين جانب به مدت چند سال است كه درد معده دارد؛ اگر چنانچه سحرى نخورده، آن روز را روزه بگيرد، از درد معده از فشار درد ناله مى زند؛ اگر چنانچه سحرى بخورد، از صبح تا غروب چند بار حالت استفراغ به او دست مى دهد به طورى كه بى حال مى شود، تكليف روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر را دارند و نسبت به رفتن شما اگر به مقدار مسافت شرعى باشد حكم مسافر داريد و چنانچه روزه گرفتن خوف ضرر در او باشد، نبايد بگيرد.

[سؤال 1886] 839

بسمه تعالى 16 / 9 / 1361

هيأت محترم استفتاى دفتر امام خمينى

پس از تقديم عرض سلام؛ محترماً توجه تان را به عرايض زير معطوف مى دارد:

1. نظر به اين كه اين جانب ساكن تهران مى باشم و تقليد از امام مى كنم، مدتى است كه همكاران خودم اظهار مى كنند كه امام جديداً فتوا فرموده اند كه از 22/5 كيلومتر

ص: 340

رفت و 22/5 كيلومتر برگشت؛ يعنى روى هم رفت و برگشت از 45 كيلومتر تجاوز نكند در صورتى كه رفت و برگشت اين جانب از محل كار تا خانه 60/5 كيلومتر راه است، استدعا مى شود از حضور برادران سرپرست و هيأت محترم استفتاى دفتر امام، وضع بنده را روشن بفرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد.

[سؤال 1887]

2. از طرفى در رساله مشخص فرموده اند كه شهر يا بايد حصار داشته باشد يا اين كه آخرين ساختمان شهر را در نظر بگيرند؛ آيا به مسأله رساله عمل كنم يا اين كه از فتواى جديد؟ خواهشمند است وضع بنده را روشن فرماييد؛ چون اين جانب در شهر تهران زندگى مى كنم.

بسمه تعالى، در تهران مبدأ مسافت منزل است و اگر تهران قبل از كبيره شدن وطن شما است، مسافت را از آخر حد آن حساب كنيد.

[سؤال 1888] 840

بسمه تعالى

كسى كه وطن او تهران است، در بازگشت از سفر، براى قطع شدن سفر آيا رسيدن به خانه لازم است يا رسيدن به محله كافى است؟

بسمه تعالى، ميزان، رسيدن به محله اى است كه منزل شخص در آن محله قرار دارد.

[سؤال 1889] 1376

3. در تهران محل كارم خارج از محله اى است كه در آن سكونت دارم و در ضمن مستأجر هستم و تصميم ندارم كه دائماً در همان محله سكونت نمايم، آيا مى توانم فعلاً در آن محله قصد اقامت نمايم يا خير؟

بسمه تعالى، با وضعى كه مرقوم داشته ايد نمى توانيد قصد توطن كنيد و

ص: 341

بدون قصد توطن در يک محله يا قصد ماندن ده روز در يک محله حكم مسافر داريد.

[سؤال 1890] 841

بسمه تعالى 30 / 1 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً خواهشمند است پاسخ سؤال زير را از امام دريافت نماييد.

بنده متولد تهران و پدر و مادرم هم تهران منزل دارند و اينک قصد دارم كه منزلى در باقرآباد ورامين بخرم كه از تهران تا آن جا 28 كيلومتر است و من هم محل كارم تهران مى باشد واقع در سرچشمه و بايد صبح از باقرآباد به تهران بيايم و شب برگردم، در اين صورت وضع نماز و روزه ماه رمضان چه در تهران و چه در باقرآباد چگونه است، آيا شكسته و يا درست مى باشد؟ و اگر در هر جا شكسته مى باشد، راهى وجود دارد يا خير؟ و آيا مى شود در صورت شكسته بودن و يا باطل بودن روزه ماه رمضان يك ماه را به تهران منزل پدر و مادر آمده و روزه را درست بگيرم و نماز را تمام بخوانم يا خير؟

بسمه تعالى، اگر محله اى كه محل كار شما در تهران است وطن شما نيست، در آن جا حكم مسافر داريد و در محله اى كه وطن شما است يا قصد ماندن ده روز در آن كرده ايد، نماز شما تمام است و مى توانيد در آن جا روزه بگيريد.

[سؤال 1891] 842

بسمه تعالى 13 / 3 / 1361

درود بر امام امت، خمينى بت شكن، حامى مستضعفان

رياست محترم دفتر امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى ايران عزيز

محترماً معروض مى دارد اين جانب يكى از پرسنل ارتش جمهورى اسلامى ايران

ص: 342

هستم و محل خدمت من واقع در پادگان دپو تعميراتى مخازن كيلومتر 18 تهران - كرج مى باشد و منزل بنده نيز واقع در قلهک است با توجه به اين كه خط مسير شمارش كيلومتر شده در حدود 30 كيلومتر رفت و 30 كيلومتر برگشت راه مى باشد و چون ماه مبارک رمضان نزديك است، از اين رو خواهشمندم دستور فرماييد مراتب زير را پاسخ فرموده تا برابر دستور شرعى امام عمل نمايم. در ضمن بنده مقلد امام مى باشم.

1. آيا مى توانم روزه بگيرم؟

2. آيا با اين وضع هميشه مسافر حساب مى شويم يا خير و وضع روزه ما چطور است؟

3. آيا شمارش كيلومتر از درب خانه است يا آخرين ديوار شهر است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم حكم مسافر داريد و مبدأ مسافت در تهران از منزل است.

[سؤال 1892] 1686

2. اين جانب پاسدار هستم و محل خدمتم در تهران مى باشد و حدود يک سال است كه در آن جا به سر مى برم و فعلاً قصد برگشتن به اراک را ندارم؛ آيا مى توانم تهران را وطن دوم خود فرض كنم و در آن جا نماز و روزۀ خود را تماماً بگيرم؟

بسمه تعالى، مى توانيد يكى از محلاّت تهران را وطن دوم خود قرار دهيد.

[سؤال 1893] 843

بسمه تعالى 15 / 4 / 1361

با درود به قلب تپندۀ مستضعفين جهان و بت شكن زمان، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، سيد العلماء و المجتهدين، رئيس الملة و الدين، حضرت آيت الله العظمى مولانا الاعظم، امام خمينى

نظر امام، روحى له الفداء را به سؤالات زير معطوف مى دارم:

1. آيا قصد اقامه در تهران، به طور نامحدود امكان دارد يا نه؟ اگر محدود است،

ص: 343

مسافتى كه در طول ده روز اول و ده روز دوم قصد اقامه مى توان از محل اقامه فاصله گرفت چقدر است؟

بسمه تعالى، قصد توطّن در يگ محلّه از تهران مانع ندارد و با تحقق وطن يا تحقق قصد اقامۀ ده روز، رفت و آمد تا كمتر از چهار فرسخ ضرر ندارد و نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 1894]

2. دانشجويى كه از شهرستان به تهران آمده و از خانۀ يكى از بستگانش براى خواب و استراحت استفاده مى كند (فاصله خوابگاه تا محل تحصيل 10 كيلومتر باشد)، اگر ساعت 8 صبح به دانشكده برود و ساعت 5 عصر به خانه برگردد و در واقع، تابع مقررات ادارى باشد، روزه و نمازش چگونه است؟ آيا قصد اقامه در محدودۀ دانشكده و خانه (خوابگاه) امكان دارد يا نه؟ در صورت امكان، فاصلۀ بين خوابگاه و دانشكده تا چه مسافتى مجاز است؟

بسمه تعالى، قصد اقامه در دو محلّه كافى نيست و نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 1895]

3. افرادى كه از موضوع آگاه نبوده اند (در صورتى كه فاصلۀ بين دانشكده و خوابگاه - با فاصلۀ 10 كيلومتر - براى روزه و نماز اشكال داشته باشد) و روزى كه به تهران آمده اند، شب به خانه (خوابگاه) مى رفته اند و روز به دانشكده جهت تحصيل برمى گشته اند و روزه مى گرفتند، روزه شان چه صورتى دارد؟ آيا روزه، باطل است يا نه؟ اگر باطل است، كفاره دارد يا نه؟ و افرادى كه بيست روز اول ماه مبارک رمضان را با پيمودن مسافت بين دانشكده و خوابگاه هر روز روزه مى گرفته اند (در صورت باطل بودن روزه)، پس از قصد اقامۀ مجدد در يک محل چه وظيفه اى دربارۀ ايام گذشته دارند؟

ص: 344

ضمناً بعضى مواقع، نماز ظهر و عصر را در دانشكده به جماعت به جا مى آورند و نماز صبح و مغرب و عشا را در خانه يا خوابگاه و بعضى مواقع، تمام نماز يوميه را در خانه به جا مى آورده اند حكم نماز آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد و آنچه بر خلاف شده بايد قضا شود.

[سؤال 1896]

4. كاسبى كه از شهرستانى جهت خريد به تهران مى آيد و در تهران به مدت ده روز قصد اقامه مى نمايد، ولى هر روزه - در مدت اين ده روز - صبح از خوابگاه جهت خريد خارج مى شود و شايد فاصلۀ نامحدودى را از خوابگاه دور بشود يا راه بپيمايد و شب به خوابگاه برمى گردد و امكان دارد ده روز قصد اقامتش را بماند و اگر كارش تمام شد و بازگشتش به شهرستان ضرورت پيدا كرد، پس از پايان يافتن روز هفتم به شهرستان برگردد، روزه و نمازش چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

[سؤال 1897] 844

بسمه تعالى 14 / 10 / 1361

سلام عليكم و رحمة الله و بركاته

اين جانب بچه تهران و اهل تهران هستم، لكن به علّت نداشتن منزل از اين محل به محلى ديگر مى رويم، به تازگى منزلى از طرف نيروى هوايى گرفته و زندگى مى كنيم، امام جماعت پايگاه (پشتيبانى منطقه مهرآباد) مى گويد نمازمان در صورتى تمام است كه اطمينان 100% به ماندن در هر محلى كه مى نشينيم داشته باشيم، وگرنه نماز شكسته و روزه هم معلوم است و روزه ها نيز بعداً بايد گرفته شود وبه گردنمان است.

تكليف چيست نماز تمام و روزه گرفته شود؟ چنانچه غير از اين است، پس از مردن چه كسى روزه ها را بگيرد؟ شايد تا 50 سال همين وضعمان باشد.

بسمه تعالى، اگر تهران قبل از كبيره شدن آن وطن شما بوده و فاصله بين آن

ص: 345

و محل سكونت فعلى شما كمتر از مسافت است، وقتى از تهران به آن جا برويد نماز شما تمام است و بايد روزه واجب را بگيريد.

[سؤال 1898] 845

بسمه تعالى 7 / 4 / 1361

دفتر محترم حضرت امام امت رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، پس از عرض سلام تمنا دارم به مسائل زير پاسخ فرماييد:

1. اگر شخصى كه در يكى از شهرستان ها متولد شده و مدت 20 سال در تهران زندگى مى كرده و داراى يك خانه مسكونى در تهران باشد و حالا به وطن اصلى خود مراجعت كرده در مسافرت هاى كوتاه مدت كه به تهران مى كنند حكم مسافر را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر بناى زندگى دائمى در تهران نداشته و يا آن كه در مسافرت به تهران در همان محلۀ سكونت سابق اقامت نمى كند در تهران حكم مسافر دارد.

[سؤال 1899]

2. فرزندان تحت تكفل شخص مزبور كه متولد تهران هستند و حالا به تبعيت پدر و مادر خود به شهرستان رفته اند تكليف نماز و روزه آن ها در توقف هاى كوتاه مدت (كمتر از 10 روز) در تهران و شهرستان چه مى باشد؟

با تشكر و امتنان

بسمه تعالى، اگر در تهران بناى زندگى دائمى داشته و در مسافرت به همان محله سكونت سابق وارد مى شوند حكم وطن درباره شان جارى است.

[سؤال 1900] 5410

2. شخصى وطنش تهران است؛ در محلى از تهران سكونت داشته؛ بعد رفته به محل ديگرى كه قبلاً نبوده و حال حادث شده و منزلى اجاره كرده و ممكن است دو

ص: 346

سال ديگر به محلۀ ديگرى برود و باز سه سال ديگر به محل ديگرى؛ تكليف نمازش چيست؟

بسمه تعالى، در محدودۀ تهران قبل از كبيره شدن، حكم وطن مترتّب است؛ و اگر منزل هاى جديد، از وطن او كمتر از چهار فرسخ فاصله داشته باشد و از وطن به منزل بيايد، در منزل جديد هم نمازش تمام است و تا اعراض از وطن خود نكرده، اين حكم باقى است.

[سؤال 1901] 846

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت مستطاب سيّد العلماء و المجتهدين، آيت الله العظمى امام خمينى، دامت توفيقاته و بقاء عمره الشريف الى قيام المهدى عليه السلام ان شاء الله تعالى بحقّ محمد و آله آمين يا ربّ العالمين.

1. بفرماييد تكليف مسافر در بلاد كبيره مثل تهران از منزل محسوب مى شود و يا از آخر ديوار شهر.

بسمه تعالى، از منزل محسوب است.

2. بفرماييد در نماز جمعه اگر كسى خطبه هاى نماز را درک نكرد و يا يك خطبه را درک كرد و يا بلندگو در آن قسمت قطع بود استماع نكرد و يا به علّت كر بودن گوش استماع نكرد، تكليف نماز جمعه اين شخص چيست، صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز جمعه او صحيح است.

3. بفرماييد دخترى كه شوهر كرد آيا وقتى كه براى زيارت پدر و مادر آمد نماز و روزه تمام است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر منزل پدر و مادر محل تولد دختر است و از آن اعراض نكرده نمازش در آن جا تمام است.

4. بفرماييد شخصى كه معلم يا كارمند دولت و يا راننده مى باشد، سال دوازده ماه تمام كار و شغل مشار اليه اين است كه از تهران به كرج برود و شب به تهران برگردد، آيا نماز تمام است و روزه مى تواند بگيرد يا خير و اگر روزه نمى تواند بگيرد به علّت اين كه در سفر است و نه دائم السفر پس

ص: 347

تكليف اين شخص چيست؟

بسمه تعالى، كسانى كه شغل آن ها سفر نيست مانند كارمند و معلم و به قدر مسافت شرعى رفت و آمد مى كنند نمازشان شكسته و روزه آن ها صحيح نيست و بايد قضاى آن را تا رمضان بعد

به جا آورند و كسى كه شغلش سفر است مانند راننده نمازش تمام و روزه اش صحيح است.

[سؤال 1902] 847

بسمه تعالى 26 / 11 / 1361

درود بر امام خمينى

من ساكن تهران هستم و منزلم در جنوب غربى تهران و محل كارم در شمال شرقى تهران است و فاصله بين دو محل فوق بيش از حد ترخص است و من همه روزه صبح به محل كارم مى روم و بعد از ظهر برمى گردم، تكليفم نسبت به نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، اگر تهران قبل از كبيره شدن آن وطن شما بوده و محل كار و منزل شما در محدوده تهران سابق است نماز شما تمام است و مى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 1903] 848

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب و مرجع تقليد شيعيان، حضرت آيت الله خمينى، ادام الله بقاؤه الشريف

اين جانب از شهرستانى، از سال 1356 براى اشتغال به تحصيل، به تهران آمده و اينک بر حسب مقتضياتى قصد توطن در اين شهر را كرده ام. اما نخست چون تهرانى نبوده و در آن نشو و نما نداشته و ثانياً در مكان استيجارى بوده و مطمئن هستم كه در آينده، آن محلّه را ترک گفته و همچنين فكر نمى كنم بتوانم حتى در آينده اى دور، خانه اى را خريده و در يك محلّه - به صورت دايم - ساكن شوم، لذا تقاضا دارم كه روشن بفرماييد:

ص: 348

1. نماز و روزۀ اين حقير آيا حكم مسافر را دارد؛ با توجه به اين كه مادام العمر در تهران اقامت خواهم داشت، ان شاء الله؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، حكم مسافر را داريد و تا در يك محلّه، قصد اقامت ده روز و خارج نشدن از آن را نكنيد، نماز شكسته و روزه صحيح نيست.

[سؤال 1904]

2. به فتاواى آن جناب پيرامون احكام مسافر در بلاد كبيره، حدود يك سالى است كه پى برده ام. در اين صورت، آيا بايستى نماز و روزه هاى چندين سال گذشتۀ اقامت در تهران - بدون قصد توطّن - را به جا آورده و يا قضا كنم؟

بسمه تعالى، نمازهايى را كه بر خلاف وظيفه به جا آورده ايد، بايد قضا نماييد.

[سؤال 1905]

3. اگر بايستى از اين به بعد، نماز و روزه را قصر به جا آورم، براى - حداقل - روزه گرفتن در ماه مبارك چه راه حلى وجود دارد؛ با توجه به اين كه محل كار، چندين محلّه با محل سكونت فاصله دارد؟

بسمه تعالى، اگر در يك محلّه - خواه منزل باشد و يا محل كار - قصد اقامت ده روز، بدون خروج از آن محلّه نماييد، بعد از آن، رفت و آمد تا كمتر از چهار فرسخ مضر نيست و بدين ترتيب مى توانيد نماز را تمام و روزه را بگيريد، تا سفر جديدى براى شما پيش نيامده.

[سؤال 1906]

4. فردى تهرانى كه تا محل كارش بيش از 22/5 كيلومتر فاصله دارد، نماز و روزه اش در محل كار، به چه صورت خواهد بود؟

بسمه تعالى، فرد متولد در تهران اگر قبل از كبيره شدن آن متولد شده، تمام

ص: 349

محدودۀ قبل از كبيره شدن وطن او است و مسافت را از محدوده بايد حساب نمايد؛ ولى چنانچه بعد از كبيره شدن متولد شده، محلّه اى كه تولد يافته وطن او است و مسافت، از منزل حساب مى شود و على كل حال اگر از مبدأ مسافت، با قصد چهار فرسخ يا بيشتر حركت نمايد، نماز شكسته مى شود.

[سؤال 1907]

5. براى مسافرى كه در يكى از محلات، قصد اقامت كرده است براى 10 روز، حد خروج آيا 22/5كيلومتر است و يا تنها حد محلّه كفايت مى كند؟ و لطفاً روشن بفرماييد كه حد محلّه، تا چه مقدار مسافت، از در منزل و يا حدود آن محلّه خواهد بود؟

بسمه تعالى، حد محلّه، عرفى است و مبدأ مسافت، منزل است.

[سؤال 1908]

6. اگر فردى شهرستانى كه قصد توطّن در تهران را كرده است، خانه اى اجاره كند و در قرارداد اجاره، ذكرى از مدت نشده باشد و در ضمن، آن فرد نيز قصد ندارد كه آن جا را ترک كند، تكليف او چيست؟

بسمه تعالى، تا قصد توطّن در يكى از محلات تهران ننمايد، حكم مسافر را دارد؛ با قصد اقامت ده روز در يک محلّه، نماز تمام و الاّ شكسته است.

[سؤال 1909] 1490

3. اگر مسافرى در يكى از محلاّت تهران كه از بلاد كبيره است، قصد اقامت ده روزه نمايد و در طول اين ده روز به محله اى ديگر برود كه فاصلۀ آن تا محل اقامت، يک كيلومتر باشد و يک روز در آن جا بماند، آيا در طول اين يک روز نماز وى شكسته است يا نه؟ و همچنين پس از بازگشت به محلۀ اوّلى كه قصد اقامت ده روزه داشته است لازم است قصد اقامت را تجديد كند يا خير؟

ص: 350

بسمه تعالى، اگر از اول قصد خارج شدن يك روز از محلۀ محل اقامت نداشت نماز تمام است و تا سفر شرعى جديد پيش نيامده حكم اقامت به قوّت خود باقى است.

[سؤال 1910] 849

بسمه تعالى

برادر مسئول محترم دفتر امام خمينى، با عرض سلام و آرزوى پيروزى لشكريان اسلام، خواهشمند است به دو سؤال دينى اين جانب پاسخ بفرماييد:

1. اين جانب محل كارم در تهران مى باشد و به تازگى از طريق وام بانكى، بالاجبار منزلى در كرج خريدارى نموده ام. چون محل زندگيم با محل كارم فاصلۀ زياد دارد، لذا در نظر دارم كه در اولين فرصتى كه به دست آيد، منزل را فروخته و مجدداً به تهران نقل مكان نمايم؛ ولى زمان آن مشخص نمى باشد. خواهشمند است بفرماييد كه با توجه به رفت و آمد روزانۀ اين جانب از كرج به تهران و بالعكس، وضع نماز و روزه ام در تهران به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را داريد و تا محل معينى از تهران را مسكن دائمى قرار نداده ايد و مدتى با اين قصد نمانده ايد، نماز شكسته است.

2. اين جانب اهل ابهر مى باشم و چندين سال است كه به تهران آمده ام و در اين جا مشغول كار مى باشم؛ ولى در نظر دارم كه پس از بازنشستگى و يا هر مورد ديگرى مجدداً به ابهر - يعنى زادگاهم - مراجعت نمايم و در آن به كار كشاورزى مشغول گردم. خواهشمند است وضع نماز و روزه ام را در مسافرت كمتر از 10 روز به ابهر بيان بفرماييد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، ابهر به حكم وطن باقى است و نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 1911] 1129

2. آيا افراد نامبرده در بالا بايد فاصله را از منزل خود حساب كنند يا از حد ترخص شهر خودشان؛ مثل شهر رى يا كرج؟

ص: 351

بسمه تعالى، در غير شهر بزرگ خارق العاده - مثل تهران - مبدأ مسافت از آخر شهر حساب مى شود.

[سؤال 1912] 850

بسمه تعالى 19 / 3 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پس از ابلاغ سلام و تحيات؛ به استحضار مى رساند كه تعدادى از كاركنان اين مجتمع همه روزه از نقاط مختلف تهران به محل خدمتشان به اين مجتمع (لويزان) مراجعه و شب به منزل بر مى گردند، لذا با توجه به اين كه تعدادى از اين برادران كه مقلد آن حضرت نيز مى باشند شهرستانى بوده و در نظر دارند در آينده به شهرهاى خودشان منتقل شوند و موقتاً قصد اقامت چند سالى در تهران دارند، مراتب زير را از محضر مبارك استفتا مى نمايند:

1. چگونگى اداى نمازهاى يوميه (ظهر و عصر كه مجبورند در محل كار ادا نمايند) و نمازهايى كه در منزل ادا مى نمايند.

بسمه تعالى، با فرض اين كه به مقدار مسافت از منزل دور مى شوند بايد شكسته بخوانند.

[سؤال 1913]

2. چگونگى روزۀ واجب ماه مبارک رمضان؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور نمى توانند روزه بگيرند.

[سؤال 1914]

3. اصولاً حد ترخص در شهرهاى بزرگ - مانند تهران - به چه صورتى بوده و حداقل فاصله آن چقدر است؟

بسمه تعالى، در تهران حد ترخص نيست و مبدأ مسافت، منزل است و اگر

ص: 352

چهار فرسخ شرعى كه تقريباً 22/5 كيلومتر است از منزل دور شوند و برگردند حكم مسافر دارند.

[سؤال 1915] ‘ 2770

11. آيا كسانى كه به قصد بيت الله الحرام مثلاً از تهران حركت مى كنند در فرودگاه تهران نماز خود را مى بايستى قصر بخوانند و يا تمام؟

بسمه تعالى، اگر از حد ترخص منزل آن ها خارج است، قصر بخوانند.

[سؤال 1916] 851

بسمه تعالى 2 / 2 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى

پس از عرض سلام و طلب طول عمر از خداى متعال، سؤالاتى برايم پيش آمده كه مطرح مى كنم. من مدت 5 سال است كه در تهران درس مى خوانم و بعد از هر دو يا سه ماه به شهرستان مى روم و بعد از چند روز برمى گردم و قصد اقامت دائم را در تهران ندارم از همان موقع كه در اين جا بودم نماز را كامل مى خواندم و روزه هاى ماه رمضان را مى گرفتم. چندى پيش فهميدم كه تهران جزء بلاد كبيره مى باشد و نماز را بايد شكسته بخوانم. از موقعى كه فهميدم نماز را شكسته خوانده ام، حال سؤالم اين است كه آيا نمازهاى گذشته را بايد قضا بخوانم؟ و اگر جواب مثبت است آيا بايد فقط نمازهاى ظهر و عصر و عشاها را بخوانم يا تماماً بايد خوانده شود؟ در مورد روزه مى خواهم بدانم كه آيا بايد قضاى روزه ها را به جا آورد و يا كفاره هم داد. و يا بايد كار ديگرى انجام داد؟ ماه مبارك رمضان امسال چگونه است و در چه صورتى مى توانم روزه را بگيرم؟ و مقدار حد ترخص در اين شهر چگونه است؟ از شما تقاضا دارم كه جواب هر كدام از سؤال ها را به طور واضح بنويسيد. بيش از اين مزاحم وقت گران بهاى شما نمى شوم، در ضمن دوستانم همگى سلام مى رسانند. به اميد پيروزى حقّ بر باطل

ص: 353

بسمه تعالى، فقط نمازهاى ظهر و عصر و عشا كه تمام خوانده ايد به جاى قصر و روزه ها را بايد قضا كنيد و شما وقتى مى توانيد در تهران نماز را تمام بخوانيد و روزه بگيريد كه در يك محله قصد ماندن ده روز نماييد و اگر قصد كرديد و مانديد تا به حد مسافت شرعى نرفته ايد نماز شما تمام است و مى توانيد روزه بگيريد و روزه ها كفاره ندارد و در تهران حد ترخص نيست و مسافت تقريباً 45 كيلومتر است كه اگر از منزل 22/5 كيلومتر برويد و 22/5 كيلومتر برگرديد مسافت شرعى حاصل شده است ولى اين حد براى وقتى است كه شما در منزل قصد ده روز كرده باشيد.

[سؤال 1917] 852

بسمه تعالى

حضور محترم امام امت حضرت آيت الله العظمى خمينى مدّ ظله العالى

در مورد اين كه آيا تهران از بلاد كبيره هست يا خير، جناب عالى كه نجف اشرف مشرف بوديد قبل از انقلاب مى فرموديد كه از بلاد كبيره نشده، و از طرف ديگر نقل شده از كسانى كه سؤال كرده اند از حكم كسى كه پانزده سال پيش در تهران بوده و به خيال آن كه آن وقت از بلاد كبيره نبوده در تمام محلات كه مى رفته نماز را تمام مى خوانده، جواب گفته شده كه بايد نمازهايش را در غير محلۀ خود قضا كند، لطفاً نظر شريف به طور واضح تر بيان فرماييد كه خيلى از افراد در اين مسأله حيران هستند.

بسمه تعالى، تهران فعلاً از بلاد كبيره خارق العاده است و در اين سال هاى اخير به سرعت بزرگ شده و تعيين زمان آن با خود مكلّفين است.

[سؤال 1918] 853

بسمه تعالى

دفتر استفتائات حضرت امام خمينى

اين جانب مدت هجده سال در تهران زندگى مى كردم و در اين جا تحصيل مى كردم

ص: 354

ولى بعد از اين كه به خدمت سربازى اعزام شدم و خدمتم تمام شد از تهران به محلات رفتم و عضو سپاه آن جا شدم و ديگر از تهران رفتم و پيش خودم گفتم كه ديگر براى زندگى كردن به تهران نخواهم رفت و مدت يک سال هم آن جا بودم ولى بعد از يك سال به عنوان مأمور به تهران آمدم و در واحد حفاظت سپاه مشغول خدمت شدم و هم اكنون مدت بيست ماه است تهران هستم و محافظ يكى از شخصيت ها هستم و در رفت و آمدها به اختيار او هستيم، گاهى ممكن است بيشتر از بيست و دو كيلومتر و يا كمتر از آن در شهر رفت و آمد كنيم و يا به شهرستان ها برويم و وضعيت پرونده من هم طورى است كه اگر آن را به تهران انتقال دهند، حاضرم براى هميشه در تهران بمانم وگرنه در تهران نخواهم ماند و بالاجبار به محلات و يا شهرستان ديگرى خواهم رفت.

ضمناً با انتقالى من هم فعلاً موافقت نمى كنند و هم اكنون هم به حسب معمول روزانه كمتر از بيست و دو كيلومتر رفت و آمد مى كنم. با اين شرايط خواهشمندم در مورد خواندن نماز اين جانب را راهنمايى فرماييد. لازم به تذكر است قبلاً يك مرتبه اين مسأله را تلفنى از دفتر امام پرسيده ام و جواب اين بود كه بايد نماز را شكسته بخوانى، ولى بعداً چند نفر به من گفتند بايد نماز را درست بخوانى و هم اكنون من نمازم را شكسته مى خوانم و نمازهاى قبلى كه درست خوانده بودم قضاى آن را به جا مى آورم.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و نماز شما شكسته است.

[سؤال 1919] ‘ 1663

2. آيا كسى كه در تهران به دنيا آمده و پدر و مادرش نيز در تهران به دنيا آمده باشند حكم طى كردن چهار فرسخ مسافت (22/5 كيلومتر) در موردش صادق است؟ (نماز را شكسته بخواند و روزه اش را بخورد) لطفاً حكمش را بفرماييد.

بسمه تعالى، بلى در مورد سؤال حكم مسافر مترتب مى شود.

ص: 355

[سؤال 1920] 854

بسمه تعالى 25 / 1 / 1361

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى دامت بركاته، رهبر انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى

پس از عرض سلام موفقيت و طول عمر آن رهبر و مرجع عظيم الشأن را از خداوند متعال خواستارم. اين حقير مقلد حضرت عالى بوده و چند سؤال فقهى داشتم كه تمنا مى كنم پاسخ فرماييد و اين خاطى را يارى نماييد.

1. اين جانب موقتاً به تهران آمده و مشغول كار هستم و منزلم در ميدان شهدا و محل كارم خيابان سپهبد قرنى، مى باشد. وضعيت نماز موقعى كه در محل كار هستم چطور مى باشد؟ ضمناً اين جانب مشهدى هستم.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يكى از دو محل حكم مسافر داريد.

2. آيا جوانانى كه در صدد ازدواج مى باشند و ضمناً مشغول جمع كردن پول جهت تهيه منزل و لوازم ضرورى تشكيل زندگى مى باشند به پولى كه جمع كرده اند و مى كنند خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از درآمد و حقوق جمع مى كنند سر سال بايد خمس بدهند.

3. آيا كار كردن زن ها در ادارات، با توجه به رسالتى كه مادران در تربيت فرزندان خود دارند و حضرت عالى هم تأكيد زيادى نموده ايد جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، مانع ندارد و تشخيص اهميت هر يك از كار يا تربيت فرزند با خود شخص است.

4. آيا استماع سرودهايى كه از صدا و سيماى جمهورى اسلامى كه همراه با موسيقى پخش مى شود

جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوك مانع ندارد.

5. آيا سودى كه بانک ها (در شرايط فعلى) در حال حاضر از وام پرداختى مى گيرند جايز است يا خير؟ و بايد اين سود به بانک ها پرداخت شود يا خير؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است.

ص: 356

[سؤال 1921] 7158

2. از ديگر مسأله هاى مطرح شده براى تحقيق كنندگان اين قسمت از سپاه (پذيرش تهران) مسأله رفت و آمدها در رابطه با كار است كه ابتدا از محل زندگى - كه بعضى مستأجر و بعضى نيز موطن شان مى باشد - به محل پذيرش مى آيند كه بعضى از آن ها محل زندگى شان در فاصله كمتر از 22/5 كيلومتر و بعضى بيشتر از اين تا پذيرش مى باشد و سپس از آن جا به دنبال تحقيق به جاهاى گوناگون مراجعه مى كنند و گاهى اوقات هم پيش مى آيد كه يك سره از محل زندگى دنبال تحقيق پرونده مى روند و به لحاظ كارى مسافت هايى كه طى مى شود در خطى مستقيم نبوده و گاهى چندين بار رفت و برگشت از يك مسير را دارند فرائض آنان به چه نحوى خواهد بود؟

بسمه تعالى، اگر كسى قسمتى از تهران وطن اوست، رفت و آمد تا كمتر از چهار فرسخ، حكم تمام بودن نماز را عوض نمى كند و كسى كه متوطن نيست و نمى تواند در يك محله قصد اقامت ده روز نمايد نماز او قصر است.

[سؤال 1922] 7158

3. حال اگر فردى كارش به اين نحو است كه محل زندگيش تا پذيرش 22/5 كيلومتر فاصله دارد و كارش هم در پذيرش است نه بيرون؛ چون تحقيق است، در صورتى كه مستأجر باشد فرائضش چگونه است؟ و اگر هم كارش در بيرون باشد آن وقت چگونه مى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله در غير وطن حكم مسافر دارد.

[سؤال 1923] 7158

4. خود اين جانب مدت 11 سال است كه ساكن تهران مى باشم، البته مستأجر بوده و در جاهاى مختلف تهران زندگى كرده ام. تا چندى پيش كه مسأله قصد اقامت و توطن را متوجه شدم از طريق فتواهاى جديد نماز و فرائض ديگرم را به طور كامل به جا مى آوردم، حال كه مشخص شده كه نمى توانسته ام قصد اقامت دايم كرده و وطن

ص: 357

اختيار نمايم اعمال گذشته ام را چگونه بايد به جا بياورم؟ و اصلاً وظيفه ام در مورد اعمال گذشته ام چه نماز و چه روزه چيست؟ در محل فعلى نيز كه قرار شده دو سال اقامت نمايم فرائضم چگونه است؟ و شرطى را كه در مورد اختيار نمودن وطن فرموده ايد كه اگر عرف وطنتان را محل اقامتى كه در آن هستيد بدانند، مى توانيد آن جا را وطن اختيار نماييد اين «عرف» چگونه است؟ و آيا با اين دو سال از نظر عرف، محل اقامت، وطنم شناخته مى شود؟

بسمه تعالى، اگر در يك محله قصد توطن نكرده ايد حكم مسافر داريد و در قصد توطن قصد سكونت دائم معتبر است و قصد سكونت چند سال كافى نيست.

[سؤال 1924] 855

بسمه تعالى

به نام خدا و با سلام و تحيت به رسول اكرم صلى الله عليه و آله وسلم و ائمه اطهار، جانشينان بر حقش و با سلام به نايب بر حق آخرين ستاره درخشان آسمان ولايت، امام خمينى و با سلام به شهداى اسلام از صدر تا كنون و با سلام به كليه خدمتگزاران اسلام و مسلمين.

محترماً به عرض حضرت عالى مى رساند: ما حدود يك ماه است از اصفهان به تهران منتقل شده ايم و هنوز عرفاً تهران وطن ما محسوب نمى شود، مسكن ما ميدان امام حسين است و محل كار ما ميدان امام خمينى. تعدادى مسأله است كه خواهشمنديم جواب آن را مرحمت فرماييد.

1. آيا ما مى توانيم در محله ميدان امام حسين قصد ده روز كنيم و حال آن كه هر روز صبح تا عصر در محله ميدان امام خمينى هستيم؟

2. حدى كه ما مى توانيم از محل قصد كردن دور شويم چقدر است؟

3. مدتى كه ما مى توانيم از محل قصد كردن دور شويم چقدر است؟

4. افسران گشت كلانترى كه در يك محوطه بزرگ در حيطه كلانترى به گشت مشغولند و هر روز اين مسأله تكرار مى شود تكليف ايشان در نماز و روزه چيست

ص: 358

(تهران هنوز موطن آن ها نيست)؟

بسمه تعالى، 1 و 2 و 3 و 4، در فرض مسأله كه در يك محله تهران نمى توانيد ده روز تماماً بمانيد قصد ده روز صحيح نيست، ولى چنانچه بتوانيد در يک محله قصد اقامت ده روز كنيد بعد از تحقق قصد مذكور رفت و آمد در محلات ديگر تهران تا كمتر از چهار فرسخ ضرر به قصد اقامت او نمى زند و مدت رفت و آمد هم كم باشد يا زياد ضرر ندارد.

[سؤال 1925]

5. آيا وقتى ما به مأموريت هايى كه پيش مى آيد مى رويم و از مقدار مشخص كه نماز را مى شكند مى گذريم در بازگشت مى توانيم دوباره قصد ده روز كنيم و حال آن كه احتمال تكرار مأموريت براى ما هست؟

بسمه تعالى، در صورت پيش آمدن سفر شرعى بدون قصد جديد به نحو مذكور نماز قصر مى شود.

6. مرسوم است كه روى حساب پس انداز بانك ها وام مى گيرند و يك درصد مشخص مزيد بر پول دريافتى بايد بپردازند، اين مقدار اضافى چه حكمى دارد آيا ربا نيست؟

بسمه تعالى، حكم ربا با تغيير اسم عوض نمى شود ولى گرفتن حق الزحمه مناسب در مقابل كار مانع ندارد.

7. بهتر است يك حساب عمومى براى خمس ها و يك حساب براى زكات ها مثل حساب 100 امام كه براى ساير انفاقات است باز كنيد و اگر هست شماره هاى آن را اعلام نماييد.

بسمه تعالى، حساب شماره يكهزار مؤسسه تعاون اسلامى قم مربوط به خمس و سهمين مى باشد.

[سؤال 1926] 856

بسمه تعالى 14 / 11 / 1361

محضر مبارك حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى و چراغ هدايت امت مسلمان

ص: 359

با سلام و تحيات فراوان خواهشمند است اين سؤال را پاسخ فرماييد. اگر شخصى از شهرستان به تهران بيايد و در محله اى كه محدوده آن مشخص نيست (مثلاً نارمک) ساكن شود و بخواهد هر روز در محل كار خود كه شش تا ده كيلومتر با منزل مسكونى مزبور فاصله دارد حاضر شود مى تواند در آن منزل قصد ده روز نمايد يا حكم مسافر دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم حكم مسافر مترتب مى شود.

[سؤال 1927] 857

بسمه تعالى

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى الامام خمينى دامت بركاته

مستدعى است پاسخ سؤالات زير را طبق فتواى حضرت امام مرقوم فرماييد:

1. شخصى از شهرستان منتقل به تهران مى شود و قصد توطّن در تهران مى نمايد، لكن در محلّ كارش مسكن پيدا نمى كند و به ناچار در محلّه ديگرى از تهران كه 10 تا 20 كيلومتر با محلّ كارش فاصله دارد منزل موقت مى گيرد و هر روز براى انجام كار در حدود هفت تا هشت ساعت به محلّ كارش مى رود. آيا در اين دو محلّ يا يكى از آن ها (منزل يا محل كار) نماز را تمام بخواند يا قصر؟

2. شخصى كه حدود پانزده سال قبل به تهران منتقل شده و در اين مدت نتوانسته است در محل كارش منزل پيدا كند و در محلّه هاى مختلف تهران منزل موقت داشته و چند سالى هم مأموريت ادارى در خارج تهران داشته است، ولى در اين مدّت به اعتبار اين كه تهران را وطن خود فرض مى كرده (مسأله بلاد كبيره مطرح نبوده يا اطلاع نداشته است) نماز را تمام مى خوانده است اكنون كه منزلش در شرق و محل كارش در غرب تهران مى باشد و منزل مسكونى اش هم موقتى است و قصد اقامت دائم هم در آن محل را ندارد، تكليفش از نظر قصر يا اتمام در منزل و محل كار چيست؟

بسمه تعالى، 1و2، اگر قبل از اين كه تهران از بلاد كبيره خارق العاده شود،

ص: 360

تهران را وطن قرار داده نمازهاى سابق صحيح است و چنانچه دو محل سكونت و كار در همان تهران سابق باشد حكم مسافر پيدا نمى كند.

[سؤال 1928] 858

بسمه تعالى

حضور محترم امام امت حضرت آيت الله خمينى، با عرض سلام، سلامتى شما را از خداوند متعال خواستارم. بارى عرض مى شود:

اگر كسى از مشهد به تهران براى كارى موقت مسافرت كرده و قصد داشت در تهران در محدوده راه آهن بماند و به محض ورود به تهران قصد كرد و نماز را درست (تمام) خواند، ولى بعد از دو روز اعلام كردند در هفته يک روز بايد برويد ونک (خارج از محدوده)، در اين صورت نماز را تمام بايد خواند يا شكسته؟ اگر نماز تمام خوانده در صورتى كه نمى دانسته شكسته است بايد نمازهايى كه خوانده شكسته بخواند يا نه؟

بسمه تعالى، اگر فاصله بين محلّى كه قصد كرده ايد و محلّ دوم به مقدار مسافت شرعى نباشد نماز شكسته نمى شود و چنانچه به مقدار مسافت باشد تا مجدداً قصد نكرده ايد بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 1929] 859

بسمه تعالى 14 / 12 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله، سلام عليكم

محترماً به عرض عالى مى رساند: ما تعدادى از دانشجويان تربيت معلم شهيد مفتح، اقامت فعلى مان در شهر رى (حضرت عبدالعظيم) مى باشد، و هر هفته جهت اداى نماز جمعه به دانشگاه تهران مى رويم. حال خواهشمنديم با توجه به حكم مسافر بودنمان (ساكن خوزستان) وضعيت خواندن نمازهاى يوميه را برايمان روشن فرماييد (منظور قصر يا كامل). والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، در فرض مرقوم حكم مسافر دارد.

ص: 361

[سؤال 1930] 860

بسمه تعالى

محضر محترم رهبر عزيز و امام بزرگوار و اميد محرومان و مستضعفين جهان و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران امام خمينى سلام عرض مى كنم و سلامت و طول عمر آن وجود نازنين را از درگاه خداوند عزوجل خواستارم. محترماً به عرض مى رسانم:

اين جانب در يكى از پادگان هاى تهران سرباز مى باشم و منزلم در ورامين مى باشد. قبلاً مدت يك سال در دزفول خدمت مى كردم كه در آن جا نماز را به طور كامل مى خواندم، ولى از وقتى به تهران آمده ام، من ده روز در پادگان نيستم و خدمت من هم طورى است كه دو شب در پادگان هستم و يك شب خانه و الآن من در پادگان نماز را به طور كامل مى خوانم، ولى دربارۀ روزۀ خود دچار اشكال مى باشم و در بيرون از پادگان يعنى در تهران، نمى دانم نماز را به طور كامل بخوانم يا به طور شكسته؟ لذا چون از مقلدين آن امام بزرگوار هستم، از محضر شما رهبر عزيز استدعا دارم مرا در رفع اين مشكل راهنمايى كنيد و با توجه به نزديک بودن ماه مبارك رمضان خواهشمندم مرا يارى كنيد. در پايان سلامت و طول عمر آن وجود نازنين را از درگاه خداوند بزرگ خواستارم.

خدايا، خدايا، تو را به جان مهدى علیه السلام، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، اگر در پادگان قصد ماندن ده روز داريد، نماز تمام و روزه صحيح است، وگرنه حكم مسافر داريد.

[سؤال 1931] 740

2. فردى كه جهت تحصيل به شهر تهران آمده و هر هفته براى اداى نماز جمعه از محل اقامت خود خارج مى شود، آيا مى تواند قصد كند و نمازهايش را تمام بخواند. با توجه به اين كه محل اقامتش تا محل نماز جمعه از 22 كيلومتر كمتر باشد. (محل اقامت

ص: 362

ترمينال جنوب تا دانشگاه تهران)

بسمه تعالى، در فرض سؤال قصد اقامت صحيح نيست.

[سؤال 1932] 861

بسمه تعالى 7 / 4 / 1361

دفتر امام خمينى دام ظله، پس از ابلاغ تحيت و سلام

1. ميزان و ملاک بلاد كبيره چيست و تشخيص آن با كيست؟ آيا تبريز، مشهد مقدس و اصفهان جزء بلاد كبيره هستند؟

بسمه تعالى، ميزان، بزرگى خارج از حد متعارف شهرها در هر زمان است و تشخيص آن موكول به نظر عرف است.

[سؤال 1933]

2. اين كه فرموده ايد: در تهران حد ترخص نيست، پس حد ترخص تهران از كجاست؟

بسمه تعالى، در مثل تهران با خروج از محله حكم سفر مترتب مى شود.

3. آيا پدر و مادر ولايت بر اولاد كبار خود دارند؟ اگر دارند در چه موردهايى است و اگر اصلاً ندارند اطاعت آنان در چه مواردى لازم است؟ لطفاً توضيح دهيد.

بسمه تعالى، ولايت بر اولاد كبار عاقل رشيد ندارند، ولى فرزند بايد از كارى كه موجب اذيت والدين مى شود اجتناب كند.

4. آيا مالكيت در اسلام از لحاظ كمّ و مقدار حدى دارد؟

بسمه تعالى، حد كمّى ندارد، ولى اسباب حصول آن محدود است.

5. آيا مى توان اموال مشروع اشخاص را به عنوان اين كه سرمايه دار هستند بدون دليل شرعى گرفت؟

بسمه تعالى، اموال مشروع كسى را فقط به عنوان اين كه زياد است نمى گيرند.

6. حاكم و ولىّ فقيه ولايت تصرف در اموال و انفس به طور كلّ و مطلق دارد؟

بسمه تعالى، هر جا كه مصلحت اسلام و نظام اقتضا كند حق اعمال ولايت دارد.

7. اين كه فرموده ايد سرود استاد شهيد مطهرى اشكال ندارد آيا با آهنگ و آن سبك مخصوصى كه راديو

ص: 363

پخش مى كند يا فقط سرود بدون آهنگ؟

بسمه تعالى، موسيقى مطرب حرام است و صداهاى مشكوک مانع ندارد.

8. آيا رانندگى براى بانوان و دختران جايز است؟

بسمه تعالى، اگر موجب فتنه و فساد نباشد با مراعات حجاب كامل اشكال ندارد.

9. طلاى سفيد يا پلاتين براى مرد چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

10. برادرانى كه در جبهه ها هستند ايام ماه مبارك رمضان روزه نمى توانند بگيرند چون مسافرند و اختيار در دست خودشان نيست. آيا بايد بعداً قضاى روزه را بگيرند؟

بسمه تعالى، قضاى روزۀ فوت شده واجب است.

11. اگر كسى به انسان چيزى هبه كرد و بعد منصرف شد و خواست پس بگيرد، آيا مى تواند پس بگيرد و اگر آن چيزى كه هبه كرده به شخص دوم بخشيده، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، اگر موهوب له از ارحام واهب نباشد و عين موهوبه نزد او به حال خود باقى باشد مى تواند پس بگيرد.

12. گاهى در سپاه پاسداران مقدارى غذا اضافه مى آيد. آيا مى توان به فقرا داد؟

بسمه تعالى، منوط به اجازۀ مسئولين است.

13. آيا مى توان از كاغذ نهادهاى انقلابى يا ادارات دولتى به مقدار يك صفحه برداشت و استفاده شخصى نمود، همچنين خودكار و مداد و غيره؟

بسمه تعالى، تابع مقررات و اجازۀ مسئولين است.

14. گاهى شخص پاسدار يک نفر دوست خود را كه همراه اوست به سپاه مى آورد و از غذا مى خورد چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر ميهمان آوردن متعارف باشد اشكال ندارد.

15. رانندۀ سپاه مى رود در پى مأموريت، وسط راه يك نفر را سوار مى كند چون به مسيرش مى خورد، اشكال دارد؟

بسمه تعالى، بدون اجازۀ مسئولين جايز نيست.

16. رانندۀ سپاه يا ادارات دولتى و غيره مأموريت مى رود و در برگشت در بين راه به مدت پانزده دقيقه مى رود منزل خود يا پدر و مادر سر بزند، آيا اشكال دارد؟

بسمه تعالى، تابع مقررات است و با اجازۀ مسئولين مربوطه بى اشكال است.

ص: 364

17. آيا در راديو و تلويزيون كه زن اخبار مى گويد شنيدن صداى زن و ديدن او اشكال دارد؟

بسمه تعالى، بدون ريبه اشكال ندارد.

[سؤال 1934] 1363

3. اگر شخصى در تهران كه وطن اوست به قصد مسافرت از منزل خارج شد، آيا اگر از حد ترخص خارج شد، نمازش قصر مى شود؟ و موقع برگشتن اگر حوالى منزل رسيد، نمازش تمام است يا قصر، يا حتماً بايد داخل منزل برود؟

بسمه تعالى، در مثل تهران مبدأ مسافت از منزل است، ولى حكم سفر با خروج از محله مترتب مى شود و در برگشت با رسيدن به محله حكم سفر قطع مى شود.

[سؤال 1935] ‘ 1363

6. در جواب اين سؤال كه كسى كه تهران وطن اوست و هر روز بدون آن كه از شهر خارج شود چهار فرسنگ شرعى يا بيشتر راه مى رود آيا چنين شخصى مسافر محسوب مى شود؟ فرموده ايد: با پيمودن مسافت شرعى ولو در داخل شهر حكم مسافر دارد. حالا آيا جواب، دور زدن يا پيچ و خم را هم شامل مى شود يا فقط راه مستقيم را؟

بسمه تعالى، ميزان راهى است كه براى رسيدن به مقصد پيموده مى شود، خواه مستقيم باشد يا با پيچ و خم.

[سؤال 1936] 1363

12. كسى كه به قصد مسافرت از منزل خارج شد، اگر وقت نماز است هر كجا رسيد مى تواند نماز قصر بخواند، يا حد و حدودى دارد؟

بسمه تعالى، در مثل تهران بعد از خروج از محله و در ساير جاها بعد از خروج از حد ترخص نماز قصر مى شود.

ص: 365

[سؤال 1937] 1955

2. براى خواندن نماز مسافر بايد مسافت را از در منزل حساب نمود يا از ديوارها و محدودۀ شهر؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، مبدأ مسافت از منزل حساب مى شود.

[سؤال 1938] 7135

5. كارگرانى كه جهت كار در گذشته به تهران مى آمدند و حكم بلاد كبيره بودن تهران را هم نمى دانستند و به محض ورود قصد اقامه مى كردند و براى كار از محدوده خارج مى گشتند و شب برمى گشتند و گاهى بدون قصد اقامه مجدد ده روز در يك محل مى ماندند و مدتى را بدين گونه در رفت و آمد بوده اند وظيفه شان چيست؟ و در صورت قضا آيا تنها نمازهاى چهار ركعتى اگر قضا شود كفايت مى كند يا خير؟ توضيحاً اين كه تا زمان فوت مرحوم آيت الله شاهرودى رحمه الله مقلد ايشان بوده اند.

بسمه تعالى، اگر بعد از بزرگ [و] خارق العاده شدن تهران، روزه و نماز چهار ركعتى را بر خلاف وظيفه انجام داده قضا دارد.

[سؤال 1939] 862

بسمه تعالى 1 / 3 / 1361

محضر مقدس رهبر عالى قدر، آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله بقائه الشريف

پس از سلام و ارادت و بندگى، سلامتى آن وجود مقدس را از درگاه حضرت احديت جلّت عظمته مسئلت دارم. در ضمن مرحمت فرموده مسائل ذيل را جواب مرقوم فرماييد كه مورد نياز است. بقاى عمر شما را از خداوند قادر منان خواهانم.

1. در شهرهاى بزرگ يا تهران حد ترخص از در خانه است يا حدودى كه براى شهر معين شده؟

بسمه تعالى، ترخص ندارد و مبدأ مسافت در آن منزل است.

ص: 366

2. پدر مبلغى به نام شير بها از داماد مى گيرد آيا مجاز است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر با رضايت مى دهد مانع ندارد.

[سؤال 1940] 863

بسمه تعالى

دفتر استفتائات حضرت امام خمينى

من منزلم در شهر رى و محل كارم در خيابان پاسداران است و از منزل تا محل كار روزانه رفت و برگشت حدود 50 الى 60 كيلومتر را طى مى كنم، آيا نماز بنده در محل كار شكسته است يا خير؟ و آيا در ماه رمضان روزۀ من درست است يا خير؟ (توضيح اين كه اين مسافت را از داخل شهر طى مى كنيم)

البته حضرت آيت الله امام خمينى در توضيح المسائل در مورد معلمان شرح داده اند كه اگر از منزل تا محل كار 22 كيلومتر مى شود نماز شكسته و روزه هم باطل است، اما نفرموده اند كه اين 22 كيلومتر در خارج از شهر بايد طى شود يا اگر در داخل شهر هم باشد حكم همين است؟ لطفاً هرچه زودتر جواب مرقوم فرماييد چون ماه رمضان نزديک است. خداوند شما را حفظ كند تا به اين انقلاب و اسلام خدمت كنيد.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 1941] 864

بسمه تعالى 31 / 2 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى دامت بركاته

با سلام و تحيت به استحضار مى رساند كه چند ماه قبل جهت انجام مأموريتى همراه با چند تن از برادران پاسدار ديگر عازم تهران گرديديم و مأموريت ما از اول مشخصاً چندين ماه طول مى كشيد. بنابراين جهت اقامۀ نماز و به جاى آوردن روزه قصد عشره نموديم.

محل خوابگاه ما انتهاى كارگر (اميرآباد) خوابگاه دانشگاه تهران بوده و محل

ص: 367

كلاس هاى كارمان هم در دانشكده هنرهاى زيباى دانشگاه تهران است كه نماز ظهر و عصرمان هم در همين محل برگزار مى شده است. مسافت خوابگاه تا دانشكده را دقيقاً نمى دانم. مستدعى است روشن فرماييد آيا طبق يكى از آخرين استفتائات امام امت در رابطه با اين كه مبدأ مسافت در شهر تهران از كجا حساب مى شود و نمازهايى كه قبل از فهميدن حكم خوانده شده چه صورت دارد؟ آيا بايد نمازها و روزه ها قضا شود؟

بسمه تعالى، مبدأ مسافت منزل است و آنچه خلاف وظيفه عمل شده قضا دارد و اگر قصد اقامه در يك محله تهران نكرده ايد حكم مسافر داريد.

[سؤال 1942] 865

بسمه تعالى 20 / 12 / 1361

محضر مبارك زعيم عالى قدر عالم تشيع حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

عده اى از اهالى شهرستان ها و روستاهاى مختلف كه براى كار كردن در طول سال به تهران مسافرت كرده و بعضاً چندين ماه متوالى در تهران اقامت نموده و منزل مسكونى اجاره مى كنند و روزها براى كار كردن به نقاط مختلف تهران و حومه رفته و شب ها به منزل استيجارى باز مى گردند، با توجه به فتواى حضرت عالى در مورد بلاد كبيره كه شامل تهران هم مى شود تقاضا مى شود در مورد نماز و روزۀ اين افراد نظرتان را بفرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 1943] 1652

2. راننده تاكسى در شهرى مثل تهران آيا حكم دائم السفر را دارد يا خير؟ (در رابطه با نماز و روزه)

بسمه تعالى، اگر در مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كند نماز تمام است.

[سؤال 1944] 1652

3. اگر دائم السفر باشد مثلاً از منزلش چهار فرسخ شرعى دور شود براى جلسه

ص: 368

قرآن يا حاجت ديگر چه تكليف دارد؟

بسمه تعالى، در غير سفر شغلى با پيمودن مسافت شرعى حكم مسافر دارد.

[سؤال 1945] 866

بسمه تعالى 22 / 3 / 1361

با سلام و درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى

برادران عزيز! بخش آموزش فنى دانشكده صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران در ابتداى سال 61 نوگشايى شده و اقدام به گرفتن دانشجو نموده. از بين دانشجويان اين دانشكده حدوداً تعداد 30 الى 40 نفر از برادران شهرستانى هستند كه در خوابگاه دانشكده واقع در خيابان شهيد دكتر بهشتى (عباس آباد سابق) سكنا گزيده اند، اكثر روزهاى هفته به طور معمول كلاس هايشان در محل ساختمان شماره 1 واقع در همان خيابان تشكيل مى شود، ولى روزهاى چهارشنبه به دليل كمبود امكانات دانشكده، محل آموزش آن ها در خاک سفيد تهران پارس كه حدوداً 15 كيلومترى محل خوابگاه مى باشد و روزهاى پنج شنبه در خيابان بيژن بالاتر از ميدان ونک در امتداد خيابان ولى عصر كه محل آن بيش از 3 كيلومتر با خوابگاه فاصله ندارد مى باشد و اين برنامه هر هفته تكرار مى شود. مسأله در مورد نماز و روزۀ دانشجويان شهرستانى است، اين طور كه گفته مى شود گويا نماز آنان شكسته است و روزه هم نمى توانند بگيرند؛ زيرا براى آن كه بتوانند نماز را كامل خوانده و روزه را نيز بگيرند، بايستى قصد اقامت 10 روز بكنند و در اين مدت از حد ترخص خارج نشوند و اين طور كه گفته مى شود حد ترخص در مورد شهرهاى بزرگ همان محله عرفى است، هر چند كه از محدوده شهر خارج نشود. و چون اين دانشجويان هر هفته از اين حد ترخص خارج مى شوند بنابراين بايستى نمازشان شكسته باشد و روزه هم نمى توانند بگيرند؛ چون اين مسأله اى است كه در هر زمانى براى دانشجويان شهرستانى اين دانشكده مطرح است

ص: 369

و با ورود دانشجويان شهرستانى جديد هر زمان بعد بيشترى پيدا خواهد كرد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال بدون قصد اقامه ده روز در يك محله نماز و روزه شكسته است.

[سؤال 1946] 2504

3. براى ساكنين تهران مبدأ مسافت در مسافرت، منزل او است يا محل او يا بيرون تهران؟

بسمه تعالى، منزل است.

[سؤال 1947] 2504

4. شخصى كه در حدود ميدان خراسان تهران ساكن و در تمام سال هر روز به كارخانه ايران ناسيونال - كه كارگر آن جا است - مى رود و بر مى گردد، صوم و صلاتش

چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر محله اى كه در آن سكونت دارد وطن او است يا در آن قصد اقامه كرده و فاصله كمتر از مسافت باشد نماز او تمام و روزه او صحيح است و در غير اين صورت حكم مسافر دارد.

[سؤال 1948] 867

بسمه تعالى

من دانشجوى دانشگاه تهران و متولد تهران هستم و تا پنج ماه پيش مقيم تهران بودم، اما از ماه بهمن به دليل ازدواج، در كرج ساكن شده ام كه ممكن است موقتى باشد، حالا بعد از باز شدن دانشگاه هر روز از كرج رفت و آمد مى كنم، شوهرم متولد طالقان است. آيا من چون متولد تهران بوده ام طبق فتواى حضرت امام نمازم تمام است يا نه؟ و در مورد روزه ام به همين ترتيب آيا حكم مسافر را دارم و نمى توانم روزه بگيرم؟

به اميد پيروزى حق بر باطل و جهانى شدن حكومت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

ص: 370

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت رفت و آمد مى كنيد، حكم مسافر داريد و در تهران در محله اى كه وطن شما است تا از آن اعراض نكرده ايد به حكم وطن باقى است.

[سؤال 1949] 1043

2. جديداً مسأله اى بيان داشته ايد: كسانى كه از شهرستان ها براى ادامه تحصيل يا كارهاى ديگر براى مدت چند سال به تهران منتقل مى شوند و محل سكونتشان با محل كار يا تحصيل آنان در دو محله مختلف تهران باشد و هر روز اين فاصله را طى مى كنند نمازهايشان شكسته است، آيا منظور دو محله مختلف حد ترخص است يا نه؟

بسمه تعالى، مقصود از دو محله، دو محلۀ عرفى است.

[سؤال 1950] 1043

3. شخصى شغل او رانندگى است البته فقط در تهران، اگر در ماه مبارك رمضان به او گفتند مأموريت دارى كه صبح بروى كرج اگر رفت و هنوز ظهر نشده برگردد روزه اش اشكال دارد؟

بسمه تعالى، شغل رانندگى اگر در مسافت شرعى باشد ولو در داخل تهران و مأموريت مذكور هم به عنوان شغل رانندگى باشد روزه صحيح است ولو بعد از ظهر برگردد، ولى اگر رفتن به كرج به عنوان شغل نباشد در صورتى روزه صحيح است كه برگشت به محلۀ محل سكونت در تهران پيش از ظهر باشد.

[سؤال 1951] 1043

4. شخصى كه تهران وطن او نيست هر روز از محل كار خود تا منزلش سه الى چهار كيلومتر بايد مسير طى كند، تكليف نمازهايش چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل سكونت با محل كار در يك محله قرار دارد نماز تمام است وگرنه قصد اقامت متحقق نمى شود و حكم مسافر دارد.

ص: 371

[سؤال 1952] 1043

6. مستدعى است بفرماييد دو محلۀ مختلف چقدر بايد فاصله داشته باشند؟

بسمه تعالى، ميزان در صدق دو محله، نظر عرف است.

[سؤال 1953] 868

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر و مرجع عالى قدر، حضرت امام خمينى

پس از سلام و آرزوى سلامتى و بقاى عمر شما مرجع عزيز، اخيراً با مطالعه فتواى حضرت عالى در روزنامه ها برايم اشكالاتى پيش آمده است كه عبارتند از:

1. از سال 50 تا كنون در تهران تحصيل مى كردم و هر چند مدت يك بار به وطن خود بر مى گشتم و در موقع برگشت به تهران چنانچه قصد اقامت 10 روز بيشتر را داشتم نماز و روزه خود را به طور كامل انجام مى دادم وليكن اخيراً متوجه شدم كه بايد شكسته بخوانم، آيا بايد نمازها را شكسته قضا به جا آورم يا خير؟ با توجه به اين كه تا كنون محل كار و سكونت من در دو محل بوده است در تهران.

بسمه تعالى، اگر قصد ماندن ده روز در يک محله را نداشته ايد نماز شما شكسته بوده و اگر تمام خوانده ايد بايد قضا كنيد.

[سؤال 1954]

2. از دو سال پيش تا كنون به استخدام دولت درآمده ام و تا موقع بازنشستگى بايد در تهران باشم؛ يعنى حدود 30 سال وليكن قصد دارم كه بعد از بازنشستگى به وطن اصلى خودم برگردم، حال با توجه به اين كه ممر درآمد من در تهران است آيا تهران وطن من مى شود يا خير؟ و بايد نماز را در طى اين سال ها با توجه به سؤال اول كامل انجام دهم يا شكسته. چگونه مى توانم اگر تهران وطنم حساب نشود نماز و روزه را كامل انجام دهم با توجه به اين كه محل كارم و سكونتم در دو محل مختلف است؟

ص: 372

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، تهران وطن شما محسوب نمى شود و بدون قصد ده روز در يک محله آن نماز شما قصر است.

[سؤال 1955] 93

2. كسى كه از يک طرف تهران به طرف ديگر مى رود و اين كار هر روز تكرار مى شود و اين مسافت بيش از مسافت شرعى است روزه و نماز اين شخص چگونه مى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال حكم مسافر مترتب است.

[سؤال 1956] 869

بسمه تعالى 9 / 2 / 1361

خدمت مبارك امام خمينى، رهبر كبير انقلاب

حضرت امام اين جانب داراى شرايط ذيل مى باشم، لطفاً تكليفم را از لحاظ شرعى روشن بفرماييد.

1. از شهرستان به تهران آمده ام و هنوز تهران را وطن خود انتخاب نكرده ام و به صورت متوالى نزديك دو سال و نيم از مهر ماه سال 57 جهت تحصيل و كار و خدمت در سپاه در تهران بوده ام.

2. به علت عدم اطلاع از فتواى شما در مورد بلاد كبيره در خصوص تكليف خود (خروج از محل) هميشه در صورت امكان قصد ده روزه نموده ام.

3. هنوز هم به علت عدم روشن شدنم در مورد فوق، خصوصاً از لحاظ مقدار، حوزۀ محل تكليف خود را نمى دانم. مثلاً نمى دانم از مركز منطقه ده سپاه تا كجا بروم نماز و روزه ام قصر مى باشد.

4. از فتواى شما فقط در مورد ساكنين بلاد كبيره، يعنى كسانى كه آن جا را وطن اصلى خود انتخاب كرده اند خبر داشتم و لاغير.

حالا با شرايط فوق تكليف اين جانب بعد از اين و در مورد نماز و روزۀ مدت

ص: 373

اقامتم در تهران كه قبلاً انجام داده ام چه مى شود. انزل الله عليك خير رحمة و وفّقك الله لما يرضاه

بسمه تعالى، اگر در يك محلّه تهران قصد ماندن ده روز كنيد كه از آن جا خارج نشويد نماز شما تمام است و بدون قصد ده روز حكم مسافر داريد.

[سؤال 1957] 870

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب حضرت امام خمينى

چند سؤال شرعى در ارتباط با مسأله نماز مسافر و روزه مسافر در مورد خودم كه ساكن گوهردشت كرج هستم مطرح مى سازم. ضمناً محل كارم در تهران است و هيچ كدام از دو محل تهران و گوهردشت را به عنوان وطن انتخاب نكرده ام.

1. قصد دارم براى ماه رمضان سال جارى به تهران آمده و در عباس آباد تهران نزديك خيابان جردن منزل يكى از دوستان سكنا گزينم (با قصد بيش از 10 روز)، ليكن مجبور هستم هر روز به محل كارم كه در خيابان دكتر فاطمى تهران است بيايم. فاصله محل كار و منزل دوستم كمتر از چهار فرسخ است، لذا با اين ترتيب آيا نمازم درست است و مى توانم روزه بگيرم؟

بسمه تعالى، در مثل فرض سؤال قصد اقامت به نحو مذكور صحيح نيست و حكم مسافر داريد.

[سؤال 1958]

2. قبل از آمدن به گوهردشت، در ابتداى كار در آريا شهر تهران زندگى مى كردم (حدود 4 ماه) و محل كارم در خيابان سپهبد قرنى تهران بود. فاصله بين آرياشهر و تهران كمتر از چهار فرسخ است. آيا نمازهايم را كه درست خوانده ام صحيح بوده و اگر نه، آيا بايد اعاده شود؟

ص: 374

بسمه تعالى، در فرض سؤال اگر محل سكونت وطن شما نبوده نمازهايى كه خوانده ايد بايد به صورت شكسته قضا نماييد.

[سؤال 1959]

3. سال گذشته ماه رمضان در تهران، حدود ميدان خراسان منزل يكى از اقوام سكنا گزيدم (با قصد بيش از 10 روز) تمام مدت هر روز از آن جا به محل كارم كه در خيابان سپهبد قرنى بود مى آمدم، فاصله بين ميدان خراسان و سپهبد قرنى كمتر از چهار فرسخ است. نمازها را درست خوانده و روزه را نيز گرفتم. آيا نماز و روزه ام صحيح بوده است؟ آيا در صورتى كه صحيح نبوده بايد تكرار نمايم؟

بسمه تعالى، قصد اقامت به نحو مزبور صحيح نيست و نماز و روزه را بايد قضا نماييد.

4. در مقطعى از دوره دانشجويى دانشگاه از شميران (محل زندگى) به تهران (محل دانشگاه) مى آمدم. (حدود 6 ماه) در اين مدت روزه گرفته، نماز را تمام مى خواندم. فكر مى كردم چون فاصله تهران - شميران كمتر از چهار فرسخ است از اين لحاظ اشكالى به وجود نمى آيد و نماز شكسته نمى شود و روزه صحيح است. آيا نماز و روزه هايم درست نبوده، بايد اعاده نمايم؟

بسمه تعالى، روزه ها و نمازهاى چهار ركعتى قضا دارد.

5. در مقطعى از دوره دانشجويى در خارج از كشور، بعضى مواقع از شهر تحصيلى دانشگاهى (محل كار و محل تحصيل) به شهرهاى ديگر (با بيش از چهار فرسخ راه) به قصد تظاهرات بر ضد رژيم سابق يا سخنرانى مذهبى مسافرت مى كردم. بعد از مراجعه به شهر تحصيلى بدون قصد قبلى بعضاً اتفاق مى افتاد كه مجدّداً به فاصله كمتر از 10 روز مسافرت از شهر تحصيلى به شهرهاى مذكور تكرار مى شد. در تمام اين احوال در فواصل مراجعه به شهر تحصيلى، در شهر تحصيلى نمازهاى خود را درست مى خواندم، به اعتبار اين كه در شهر تحصيلى بيش از يك سال خواهم ماند (در ابتداى هر سال ثبت نام مجدد در دانشگاه مى شد) آيا اين نمازها صحيح بوده يا خير؟ و آيا بايد نمازها را اعاده نمايم؟ (نمازهايى كه در فواصل خوانده شده است؟)

بسمه تعالى، در شهر تحصيلى اگر بدون قصد اقامت ده روز در يك محل نماز تمام خوانده شده، نماز و روزه قضا دارد.

ص: 375

[سؤال 1960] 7403

2. در صورتى كه شخصى در شهرى نظير تهران از محل كارش يا منزل بايد فاصله اى بيش از نيم فرسنگ را طى كند آيا روزه اش قبول است يا بايد از آخرين نقطه كه فاصله بيش از رسيدن صداى يك خروس است تا 4 فرسنگ محاسبه شود كه در شهرى نظير تهران ممكن است حتى به فاصله از منزل تا محل كارش به بيش از هفتاد كيلومتر هم برسد.

بسمه تعالى، در تهران مبدأ مسافت از منزل حساب مى شود و در شهرهاى عادى از آخر شهر.

[سؤال 1961] 871

بسمه تعالى

در بلاد كبيره، مبدأ و منتهاى سفر درب خانه است؛ در صورتى كه مسافر به بلاد كبيره باز گردد و وارد محدودۀ محله (براى ساكنين بعد از كبيره شدن) يا محدودۀ تهران قديم (براى ساكنين قبل از كبيره شدن) شود، ولى به درب خانه نرود و مجدداً به سفر جديدى عازم شود، تكليف شرعى او چيست؟

بسمه تعالى، مبدأ را از همان نقطه اى كه شروع به سفر جديد كرده قرار دهد.

[سؤال 1962] 7094

2. از فرداى روزى كه به اين منزل آمديم، در محل كار خود حاضر شديم و قهراً اين مورد هر روز ادامه داشته و دارد. جهت استحضار اضافه مى نمايد كه مسافت محل كار هر يك از اهل خانواده تا منزل، حدود 17 الى 20 كيلومتر مى باشد. از طرفى هر جمعه جهت اقامۀ نماز جمعه به دانشگاه عزيمت نموده ايم كه مسافت آن تا منزل، حدود 21/5 كيلومتر است. اخيراً كه فتاواى حضرت عالى در رابطه با بلادكبيره - در روزنامه ها و مجلات - انتشار يافت، موضوع را با بعضى علما مطرح نموديم. عده اى فرمودند كه مى بايست ده روز قصد كرده و در منزل بمانيد و به محل كار و نماز جمعه

ص: 376

حاضر نشويد؛ و عده اى ديگر فرمودند كه چون از حد ترخص خارج نشده ايد اشكال ندارد. وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، اگر تهران وطن شما نيست، بدون قصد اقامت ده روز در يك محله، حكم مسافر داريد و پس از تحقق قصد اقامت ده روز، تا سفر شرعى پيش نيامده، حكم اقامت به قوّت خود باقى است.

[سؤال 1963] 4045

3. اگر كسى منزلش در شرق تهران باشد و مجبور است كه هر روز، حدود 8 كيلومتر از شرق به غرب و 8 كيلومتر از غرب به جنوب و 8 كيلومتر از جنوب به منزلش برود، نماز و روزه اش چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر مسير ذكر شده را بدون عبور در اثنا به منزل مى پيمايد در فرض مرقوم، در مسير راه حكم مسافر دارد.

[سؤال 1964] 4045

4. افراد غير ساكن تهران كه مى خواهند مدتى در تهران باشند، چه بايد بكنند كه نماز را تمام خوانده و روزه هم بگيرند؟

بسمه تعالى، مى توانند با قصد اقامت ده روز در يك محله، نماز را تمام بخوانند و روزه بگيرند.

[سؤال 1965] 4045

5. افراد غير تهرانى كه مى خواهند چند سالى موقتاً در تهران باشند و هر روزه براى كارشان بدون قصد مسافت، حدود 7 - 8 كيلومتر از منزل خارج و برمى گردند، وضع نماز و روزۀ آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يك محله، نماز و روزه شان قصر است.

ص: 377

[سؤال 1966] 4045

6. افراد غير ساكن تهران كه چند سالى در تهران مى خواهند بمانند، اگر در محلۀ خود قصد عشره كرده و همان جا بمانند بعد از اتمام ده روز، اگر كمتر از 22 كيلومتر در تهران در روز اياب و ذهاب كنند، نماز و روزۀ آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، تا سفر شرعى جديد پيش نيامده، نماز و روزه شان تمام است.

[سؤال 1967] 872

بسمه تعالى

مبدأ مسافت در شهر تهران از كجا حساب مى شود و نمازهايى كه قبل از فهميدن حكم خوانده شده چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، مبدأ مسافت در بلاد كبيره مثل تهران منزل است، و كسى كه تهران وطن او نيست و هر روز از محل سكونت و حدود آن خارج مى شود براى كار، نمى تواند قصد اقامت نمايد و حكم مسافر را دارد و چنانچه بر خلاف وظيفه عمل كرده، بايد قضا نمايد.

[سؤال 1968] 4428

5. بلاد كبيره در ايران كدام شهر است، شايع است كه حد ترخص را در آن از درب خانه معيّن فرموده ايد، صحيح است يا نه؟ متمنى است فتواى مبارك را مرقوم و به مهر شريف ممهور فرماييد.

بسمه تعالى، تهران از بلاد كبيره است و مبدأ مسافت در آن منزل است و حد ترخّص ندارد، ولى در محلّه بايد احتياط مراعات شود.

[سؤال 1969] 5498

2. با توجه به نظر امام در عروة الوثقى مبنى بر اين كه تقليد در استنباطات عرفيه جايز نيست، آيا تقليد از امام در اين مسأله كه تهران، بلاد كبيره است

ص: 378

واجب است يا جايز است؟

بسمه تعالى، تهران، از بلاد كبيره است و تشخيص با عرف است.

[سؤال 1970] 5498

3. با توجه به اين كه بلاد كبيره تعريف مشخصى ندارند، لذا دانستن نظر عرف در مورد كبيره بودن يك شهر، بسيار مشكل است و عرف تنها مى تواند بزرگ و كوچك بودن آن را و آن هم به صورت نسبى مشخص كند و نه كبيره بودن آن را. تكليف در اين گونه موارد چيست؟ (براى مثال، در مورد شهرهاى مشهد و تبريز و غيره).

بسمه تعالى، ميزان نظر عرف است.

[سؤال 1971] 3165

8. اگر كسى از حد ترخص گذشت و به محل كار خود رسيد و كار را انجام داد و بعد به شهر بازگشت و فاصله اش تا منزل از حد ترخص كمتر بود، حكم چيست؟ حكم نمازهاى قبلى كه خوانده چيست؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، از منزل تا محل كار اگر در مجموع رفت و برگشت، به مقدار مسافت شرعى باشد، حكم مسافر دارد.

[سؤال 1972] 873

بسمه تعالى

كسى كه تهران - كه از بلاد كبيره است - وطن او نيست و محل كار و اقامت او در دو محله تهران است، با چه شرايطى مى تواند قصد اقامت ده روزه نمايد و نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد؟

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يكى از دو محل، حكم مسافر دارد و چنانچه فاصلۀ دو محل، كمتر از 22/5 كيلومتر است و در يكى از دو محل قصد اقامت كند و بماند، تا زمانى كه مسافرت جديد نكرده است، رفت وآمد بين آن دومحل اشكال ندارد و نماز او تمام و روزه صحيح است.

ص: 379

[سؤال 1973] 874

بسمه تعالى 20 / 1 / 1362

سلام عليكم، ما جمعى از پرسنل استخدامى ارتش جمهورى اسلامى ايران جهت انجام فرائض دينى (نماز و روزه) دچار اشكالاتى شده ايم كه لازم شد به عرض امام برسانيم و كسب تكليف كنيم.

ما به يكى از قسمت هاى ستاد مشترك ارتش جمهورى اسلامى ايران منتقل شده ايم، كه حد فاصل منزل تا محل كارمان كمتر از 22 كيلومتر مى باشد، ولى هر روز و يا اكثر روزها از محل كار به مأموريت در سطح شهر تهران مى رويم و بنا به ضرورت شغلى برايمان مشخص نيست كه چند كيلومتر در شهر راه مى رويم. با توجه به اين كه ما بنا به تشخيص مسئولين بالاتر از خود، به اين قسمت آمده ايم و نمى دانيم تا چند وقت در اين قسمت انجام وظيفه مى كنيم (شايد تا آخرين سال خدمت در اين قسمت باشيم و شايد هم به جاى ديگرى منتقل شويم) بر فرض اين كه تهران محل سكونت دائمى ما باشد، نماز ما شكسته است يا تمام؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه مى دانيد از منزلتان به مقدار مسافت مى رويد و در خارج محدوده اى كه وطن شما است، خواهيد رفت در خارج وطن بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 1974] 1129

3. كسانى كه داخل تهران هستند و مجبورند هر روز در محل كار خود، كه فاصله اش از منزلشان بيش از چهار فرسنگ شرعى است، حاضر شوند با در نظر داشتن اجبار براى كار، آيا بايد نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگيرند يا خير؟

بسمه تعالى، در محل كار، در فرض سؤال، روزه صحيح نيست و نماز شكسته است.

ص: 380

[سؤال 1975] 875

بسمه تعالى 22 / 4 / 1361

محضر مبارک زعيم عالى قدر، حضرت امام خمينى، دام ظله

محترماً؛ بدين وسيله مسأله ذيل از نظر نماز و روزه براى اين جانب مطرح است:

اين جانب ساكن تهران، ميدان شوش و محل كارم كيلومتر 10 جادۀ ساوه، چهار دانگه است و مدت 6/5 سال است كه در آن محل، كار مى كنم و هر روز صبح ساعت 6/5 صبح به كار مى روم و ساعت 3/5 بعد از ظهر برمى گردم؛ منتها صبح ها هنگامى كه از درب منزل سوار بر سرويس كارخانه مى شوم، چون سرويس براى سوار كردن ساير كارگران در شهر مسافت بيشترى را طى مى كند، مسافت رفت 22/5 كيلومتر مى باشد (خيابان هاى ميدان شوش، ميدان خراسان، خيابان خراسان، ميدان قيام، ميدان امام خمينى، چهارراه حسن آباد، دروازه قزوين، سرپل امامزاده معصوم علیه السلام، قلعه مرغى، زهتابى، جاده ساوه، چهاردانگه) ليكن بعد از ظهرها هنگام برگشت، چون از مسير ديگرى بر مى گردد (خيابان هاى جاده ساوه، فلاح، سرپل امامزاده معصوم، ميدان راه آهن، خيابان شوش، ميدان شوش) 18/5 كيلومتر مى باشد، خواهشمند است بفرماييد نسبت به نمازهايى كه تا كنون خوانده و روزه هايى كه گرفته ام و نماز و روزه هايى را كه از اين به بعد بايد انجام دهم چه وضعيتى دارم؟

بسمه تعالى، اگر مجموع رفت و برگشت به مقدار هشت فرسخ شرعى نيست حكم مسافر مترتب نيست.

[سؤال 1976] 876

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر عالى قدر

محترماً معروض مى دارم: فاصلۀ محل كار ما تا منزل 29 كيلومتر است؛ ولى فاصلۀ محل كارمان تا ابتداى شهر 15 كيلومتر مى باشد و شغل ما پليس است كه 24 ساعت در

ص: 381

منزل هستيم و 24 ساعت در محل كار مى باشيم؛ تكليف نماز و روزه هايى كه در محل كار مى باشيم را بفرمايند.

خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار؛ از عمر ما بكاه و بر عمر او بيفزا.

بسمه تعالى، در غير تهران، اگر از آخر شهر تا محل كار به مقدار مسافت شرعى نباشد، حكم سفر مترتّب نيست.

[سؤال 1977] 877

بسمه تعالى

بنده از فتواى آن حضرت مبنى بر اين كه «بايستى حتماً در بلاد كبيره، يك محله را وطن قرار داد» خبر نداشتم، لذا نماز و روزه ام را در اين جا (تهران) درست مى خواندم (البته مبدأ را خانه اى قرار دادم كه در آن زندگى مى كردم؛ يعنى اگر 22 كيلومتر از اين خانه دور مى شدم نمازم را شكسته مى خواندم) تا اخيراً كه از فتواى آن حضرت مبنى بر اين كه «بايستى حتماً محله اى را مشخص نمود، با شرط اين كه مطمئن باشم كه مى توانم تا آخر عمر در اين محل بمانم»، چون اين شرط را دارا نمى باشم، چون ممكن است بعد از اتمام اجارۀ اين خانه، از اين محله بروم، لذا مردد مانده ام كه چه كار بكنم؟

در ضمن، شغلم پاسدارى است و فاصلۀ بين خانه و محل كارم بيش از 22 كيلومتر است و مجبورم هر روز اين مسافت را بروم و به خاطر موقعيت كارى ام برايم مقدور نيست ده روز مرخصى بگيرم و در خانه بمانم يا ده روز را در محل كارم بمانم تا بتوانم جهت گرفتن روزه قصد كنم (يعنى اين كه به من چنين مرخصى داده نمى شود) لذا سؤال مى كنم: اوّلاً در محل اول؛ يعنى شهرك پارچين (البته هنوز از آن جا اعراض نكرده ام و گاه گاهى، يعنى هر دو هفته يك بار، به آن جا مى روم) وضع من چگونه است؟ و در اين خانه كه در تهران زندگى مى كنم وضعم چگونه است؟ و به علت اين كه ماه رمضان امسال مأموريت بودم و نتوانستم روزه بگيرم وضع روزه هاى قضايم چطور مى شود؟

ص: 382

ضمناً در شهرک پارچين نمازم را كامل و در خانۀ فعلى شكسته مى خوانم، اگر اشتباه بوده، نمازهاى خوانده شده را چه كار كنم؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد و روزه ها را بين سال بنا بر احتياط، بايد قضا كنيد و براى اين كار لازم است در محلى قصد ده روز كنيد.

[سؤال 1978] 878

بسمه تعالى 5 / 4 / 1361

حضور مبارک مسئولان دفتر امام سلام عرض مى كنم.

بعد از سلام خدمت شما، عرض مى كنم كه اين جانب كارگر ماشين سازى ايران ناسيونال هستم؛ من در ماه مبارك رمضان 15 روز صبح كار و 15 روز بعد از ظهر كار هستم؛ ساعت كار صبح، ساعت 4 الى 12 ظهر و ظهر نمى توانم در كارخانه نماز بخوانم ولى كار بعد از ظهر ساعت 12 الى 19/5 مى باشد؛ وضع نماز و روزۀ من به چه صورت است؟ لطفاً توضيح فرماييد.

من از يكى از روحانيون سؤال كردم، گفت: بعد از ظهر روزۀ شما درست است ولى نمازت بايد شكسته شود.

مساحت به كيلومتر از درِ خانه تا كارخانه، رفت و برگشت 70 كيلومتر است.

بسمه تعالى، در مسير و محل كار حكم مسافر داريد و نماز در سفر شكسته مى شود و اگر قبل از ظهر به وطن برسيد و يا آن كه بعد از ظهر از وطن خارج شويد روزۀ آن روز صحيح است.

[سؤال 1979] 879

بسمه تعالى 1 / 4 / 1361

محضر مبارک حضرت امام خمينى، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، نظر به فتواى حضرت عالى مبنى بر انجام نماز و ساير فرائض دينى در تهران،

ص: 383

اينک سؤال ذيل از نظر اين جانب مطرح و لازم شرعى مى باشد:

1. آيا شخصى كه در يک نقطه از تهران بزرگ، مثلاً در شهر رى، سكونت دارد تا چه حد مسافت مى تواند از منطقۀ محل سكونت خويش خارج گردد تا نماز و روزۀ وى درست محسوب شود و شكسته نباشد؟

2. با توجه به اين كه مناطق مختلف تهران به همديگر پيوسته مى باشد، براى رفت و آمد در داخل شهر - مثلاً نماز جمعه و ساير امور شخصى و اجتماعى - چه تكليف شرعى لازم الاجرا مى باشد؟

بسمه تعالى، شهر رى جزو تهران محسوب نيست. اگر از آخر شهر تا محل كار در داخل تهران به قدر مسافت شرعى باشد و يا آن كه در صورت سكونت در تهران، اگر از منزل تا محل كار به قدر مسافت شرعى باشد، حكم مسافر دارد.

[سؤال 1980] 880

بسمه تعالى 14 / 9 / 1360

پس از سلام وآرزوى سلامت و طول عمر آن حضرت از ايزد متعال و سپاس به درگاه بارى تعالى؛ غرض از مزاحمت، درخواست پاسخ يک مسأله شرعى بود كه ما پس از تماس هاى مكرر با دفتر امام (تهران) و دفتر پاسخ به مسائل شرعى در قم و تماس حضورى با بعضى از اهل علم، به علت جواب هاى مختلف، نتوانستيم صحيح اين مطلب را دريابيم.

كسى كه در تهران براى چند سال، موقت ساكن است و قصد اقامت دائم ندارد و هر روز براى انجام كارهاى اجرايى از محدودۀ محل منزل خويش خارج مى شود، حكم نماز و روزه اش به چه شكل است؛ يعنى چه مقدار (دقيقاً) فاصله گرفتن از منزل، نماز وى را شكسته و روزه اش را ساقط مى سازد؟ تقاضامنديم براى رفع شبهۀ شديد در اين باب، مسأله را به مرحمت و لطفتان مرتفع سازيد.

ص: 384

بسمه تعالى، اگر قصد ماندن ده روز در محله اى كه منزلش در آن است، ندارد و مى خواهد هر روز از آن جا خارج شود بايد نماز خود را شكسته بخواند. بلى اگر به قصد ده روز در محلۀ مزبور بماند، تا به حد مسافت شرعى نرفته نمازش تمام است.

[سؤال 1981] 881

بسمه تعالى 30 / 3 / 1361

مرجع عالى قدر، امام خمينى، دام ظله العالى

ما عده اى از كاركنان پارس الكتريک در زمان رسيدن ماه مبارک رمضان، مسائل و مشكلاتى راجع به روزه برايمان پيش آمده كه خدمتتان عرض مى شود:

وضع كارخانه طورى است كه كارگران و كاركنان مجبورند از صبح ساعت شش تا سه بعد از ظهر در كارخانه باشند و با احتساب وقت آمد و شد، حدود ساعت پنج صبح از خانه بيرون آمده و ساعت چهار بعد از ظهر به محل اقامت خود برگشت مى نمايند. بعضى از كارگران، خانه هايشان در تهران و شايد فواصل خانۀ آن ها تا محل كارخانه، بيش از 24 كيلومتر مى شود، آيا نماز و روزۀ آن ها شكسته است يا خير؟ (با توجه به اين كه اذان صبح در منزل خود و اذان ظهر در كارخانه و اذان مغرب در خانه هستند).

بسمه تعالى، كسانى كه در تهران هستند و براى رفتن به محل كار، هر روز مسافت شرعى را طى مى كنند، در بين راه و محل كار، حكم مسافر دارند.

[سؤال 1982] 882

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

بنده وطن اصلى ام شهرستان بوده است و هم اكنون مدت چهار ماهى است كه

ص: 385

در تهران شاغل مى باشم و نمى دانم كه آيا به وطنم باز مى گردم يا نه؛ ولى ميل دارم كه برگردم. روزها كه در اين جا هستم صبح بر سركارم مى روم و بعد از ظهر ساعت 2/30 به خانه برمى گردم. خانه ام در حوالى شوش (ارج) است و محل كارم توپ خانه است.

1. آيا مى توانم قصد ده روز بكنم؟ و به اين ترتيب كه صبح بروم سر كارم و بعد از ظهر برگردم، نماز و روزه ام درست است يا شكسته؟

2. تا چند يا چه مدتى بايد در تهران بمانم تا وطنم محسوب شود؟

3. آيا بعد از اين كه ده روز قصد كردم، مى توانم بعد از ظهر، يعنى نماز ظهر كه به جا آوردم، به مسافرت بروم؟ و آيا روزه ام درست است؟

بقاى عمرتان را از خداوند متعال تا انقلاب مهدى علیه السلام خواهانم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در تهران حكم مسافر داريد و اگر قصد جدى نماييد، بدون خارج شدن از محلۀ محل سكونت ده روز در آن جا بمانيد و با چنين قصدى لااقل يک نماز چهار ركعتى خوانده باشيد، تا سفر جديد پيش نيامده نماز و روزه تمام است و در غير وطن اصلى تا قصد ماندن دائمى نداشته باشيد وطن شما حساب نمى شود.

[سؤال 1983] 883

بسمه تعالى

كسى كه در سال هاى اخير كه تهران از بلاد كبيره شده است به تهران آمده و قصد دارد در اين شهر زندگى كند، با چه شرايطى تهران وطن او محسوب مى شود؟ و آيا داشتن خانۀ ملكى يا استيجارى، دخالتى در اين جهت دارد يا خير؟

بسمه تعالى، چنانچه در يكى از محله هاى تهران قصد سكونت دائم كند، همان محله وطن او محسوب مى شود و فرقى بين داشتن خانۀ ملكى و يا استيجارى نيست.

ص: 386

[سؤال 1984] 884

بسمه تعالى

كسى كه از سال هاى قبل تهران وطن او بوده است، اكنون كه تهران از بلاد كبيره شده، چه محدوده اى وطن او محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، محدودۀ قبل از كبيره شدن، وطن او محسوب مى شود.

[سؤال 1985] 885

بسمه تعالى 18 / 2 / 1362

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى

پس از عرض سلام و تقديم احترامات بى حد به حضور آن امام بزرگوار، سؤالاتى داشتم كه با كسب اجازه از محضر مبارک به عرض مى رسانم.

1. دانشجويى كه براى ادامۀ تحصيل به تهران مى آيد و قصد دارد كه بيش از ده روز در اين شهر بماند، تكليف نماز و روزه اش چه مى شود؟

بسمه تعالى، بدون قصد ده روز در خصوص يك محلۀ تهران، حكم مسافر دارد.

2. در صورتى كه بر خلاف آن دستور عمل كند و نداند كه حكم شرعى در مورد تهران و غير آن فرق

مى كند، آيا آن اعمال گذشته باطل هستند؟ چگونه بايد آن ها را جبران كرد؟

بسمه تعالى، اعمالى كه بر خلاف وظيفه انجام داده را، بايد قضا كند.

[سؤال 1986] 886

بسمه تعالى

كسانى كه از شهرستان ها براى ادامۀ تحصيل يا كارهاى ديگر به مدت چند سال به تهران منتقل مى شوند و محل سكونتشان با محل كار يا تحصيل آنان در دو منطقه مختلف تهران باشد و هر روز اين فاصله را طى مى كنند، آيا نمازهايشان شكسته است يا تمام؟

ص: 387

بسمه تعالى، اگر وطن آن ها نيست و وقتى به تهران رسيدند قصد دارند هر روز اين فاصله را بروند، نماز ايشان شكسته است.

[سؤال 1987] 887

بسمه تعالى

1. در تهران اگر كسى قصد ماندن ده روز يا بيشتر دارد ولى اين مدت را در يک محله نمى ماند بلكه هر روز مى خواهد از اين محله به محله ديگرى از تهران برود كه به حد مسافت فاصله دارد با اين وضع اقامه محقق مى شود يا خير و آيا فرقى بين فاصله به اندازه حد مسافت و بين كمتر از مسافت هست يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله قصد اقامه محقق نيست.

2. اشخاصى كه كارگر بوده اند و از مزد كارگرى زمينى براى زراعت خريده اند و به تدريج پول او را داده اند ولى تا حال حساب خمس نداشته و نداده اند، فعلاً زمين مذكور را به قيمت خريد بايد تخميس كنند يا قيمت فعلى؟

بسمه تعالى، قيمت فعلى.

[سؤال 1988] 1577

3. در تهران اگر كسى مسافر بود و وارد تهران شد - كه تهران وطن او است - وارد منزل كه شد نمازش تمام است يا وارد محله كه شد - ولو اول محله - كافى است كه نماز را تمام بخواند؟

و نيز اگر از اهل تهران، منزلش آخر محله واقع شده كه از منزل كه خارج شد - به قصد رفتن مسافت شرعى - محله هم تمام شد، اين شخص همين كه از منزل خارج شد، نمازش را بايد قصر بخواند يا مقدارى كه از محله دور شد، نمازش قصر مى شود؟

بسمه تعالى، با ورود به محله، حكم سفر قطع مى شود و با خروج از محله، حكم سفر مترتّب مى شود.

ص: 388

[سؤال 1989] 888

بسمه تعالى

به چه شهرهايى بلاد كبيره گفته مى شود؟ و آيا در ايران به جز تهران، شهرى از بلاد كبيره محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، به شهرهايى كه از نظر عرف بسيار بزرگ و خارق العاده هستند مانند تهران فعلى، بلاد كبيره گفته مى شود؛ و در حال حاضر در ايران، فقط تهران از بلاد كبيره محسوب مى شود.

[سؤال 1990] 2147

3. شما در فتوا فرموده بوديد كه در بلاد كبيره - مانند تهران - ميزان مسافت شرعى (رفت و برگشت، هشت فرسخ شرعى)، از درب منزل حساب مى شود و در فتواى ديگرى فرموده ايد: از موقعى كه اين بلاد، صغيره بوده اند، از آن محدوده حساب مى شود. خواهشمند است كه فتواى صحيح را بفرماييد؟

بسمه تعالى، مسافت، از منزل حساب مى شود؛ ولى كسانى كه تهران قبل از كبيره شدن وطنشان بوده، در صورتى نمازشان شكسته مى شود كه از محدوده بيرون روند و از مبدأ مسافت - كه منزل است - طى مسافت شرعى نمايند.

[سؤال 1991] 889

بسمه تعالى 10 / 9 / 1360

حضور مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

شخصى قصد مى كند كه بيش از ده روز در شهر خارق العاده اى مانند تهران اقامت نمايد. لطفاً توضيح بفرماييد: براى انجام كارهاى روزمره تا چه حدى از منزل محل قصد، مجاز به رفت و آمد مى باشد و وضعيت نماز او به چه صورت خواهد بود؟

بسمه تعالى، در صورتى نماز او تمام است كه قصد كند از محله اى كه منزل در آن است تا ده روز خارج نشود و اگر قصد دارد از آن جا خارج شود و

ص: 389

رفت و آمد داشته باشد، قصد او محقّق نمى شود.

[سؤال 1992] 890

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

مسائل ذيل براى دانشجويان اين مؤسسه كمال ضرورت را دارد. متمنى است پاسخ مرقوم فرمايند:

1. اگر مسافرى وارد تهران شود و از اول قصد داشته باشد كه در محلات مختلف داخل شهر - مثلاً بازار و دانشگاه - رفت و آمد كند، آيا با اين فرض اصولاً قصد اقامت متمشّى است يا نه ؟

بسمه تعالى، قصد اقامت به نحو مزبور صحيح نيست.

[سؤال 1993]

2. در صورتى كه تعدد محلات و مناطق، مخل به قصد اقامت باشد، ملاک در تشخيص تعدد چيست؟ آيا صرف اسامى عرفى خيابان ها و كوچه ها موجب تعدد است يا مثلاً مناطق و نواحى شهردارى ملاك است؟

بسمه تعالى، ميزان، نظر عرف است.

[سؤال 1994]

3. خروج از محل اقامت - مثلاً از دانشگاه به بيمارستان شهداى تجريش به منظور خدمت به مصدومين - در صورتى كه حدود 12 ساعت طول بكشد، آيا ناسخ حكم اقامت است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر از اول، قصد خروج از محل اقامت به مدت مذكوره را نداشته و بعد از قصد اقامت و خواندن حداقل يك نماز چهار ركعتى پيش آمده، مضر به حكم قصد اقامت نيست، در صورتى كه به مقدار مسافت نباشد.

ص: 390

[سؤال 1995] 891

بسمه تعالى

دفتر استفتاى امام خمينى، مدّ ظله العالى

به خدا قسم فكر مى كنم در بيابانى ظلمانى حركت مى كنم و البته سرگردان و ره گم كرده ام و هر كسى مرا به راهى كه به نظر خودش صراط مستقيم است مى خواند و همۀ اين راه ها با هم تناقض دارد؛ از شما خواهشمندم تو را به فاطمه زهرا عليهاالسلام همان طور كه همۀ كارهايتان براى خداست، اين مشكلات و مسائل مرا هم طبق فتاواى امام امت حل نماييد و اين مخلوق خداوند را از اين سرگردانى نجات دهيد. خداوند توفيقتان دهد. مشكلات من در رابطه با بلاد كبيره بودن تهران است؛ لطفاً هرچه زودتر توجه كافى مبذول داريد.

تهران از چه سالى جزو بلاد كبيره شده؟ لازم به تذكر است كه من سال 1340 در تهران متولد شدم؛ آيا شامل زمان تولد من مى شود؟

بسمه تعالى، از اهل اطلاع تحقيق كنيد.

[سؤال 1996] 1292

3. فاصلۀ چهار فرسنگ شرعى براى شهرهايى كه به علت توسعه نزديک شده اند، ابتداى مسافرت، از منزل محسوب مى شود يا آخرين ديوار شهر؟ و انتها، اولين ديوار شهرِ مقصد مى باشد يا محلى كه كار دارد؟

بسمه تعالى، در غير شهرهاى بزرگ خارق العاده، از انتهاى شهر تا ابتداى شهر حساب مى شود.

[سؤال 1997] 892

بسمه تعالى دهم ذى القعده 1402 ق

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله الوارف

السلام عليكم و رحمة الله و بركاته، و أمّا بعد:

ص: 391

شخصى از ده خود به قصد كارى در يكى از شهرها حركت مى كند، مسافت فى ما بين ده و اولين ساختمان هاى شهر از 20 كيلومتر تجاوز نمى كند ولى مقصد اصلى او اواسط شهر است و كل مسافت تا محل مقصد 23 يا 24 كيلومتر مى باشد؛ حكم نماز او از نظر قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حكم سفر مترتّب نيست؛ مگر آن كه مقصد محل كار، از شهرهاى بزرگ خارق العاده مانند تهران باشد.

[سؤال 1998] 1049

2. در مكان هاى وسيع، همان طور كه ساختمان هاى آن جا ملاک براى قصد اقامه و ملاک در مبدأ مسافت است، آيا در انتهاى سفر هم ملاک مسافت شرعى را همان جا قرار دهد يا درب ورودى محل را؟

بسمه تعالى، در صورتى كه مثل شهرهاى بزرگ خارق العاده نباشد، ملاک، رسيدن به محل اقامت است نه منزل.

[سؤال 1999] 893

بسمه تعالى 2 / 5 / 1361

پيشگاه مبارک زعيم عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

اماما! ما عده اى از اهالى شهرستان گناباد، روستاى سنو در تهران سكونت داريم و همگى از جناب عالى تقليد مى نماييم. تا اين تاريخ نماز و روزه مان را طبق مسأله شماره 1332 به جا آورده ايم، ولى در تاريخ اسفند ماه 1360 مسأله اى در مجلۀ پاسدار اسلام شماره سه به چاپ رسيده است مبنى بر اين كه كسانى كه از شهرستان ها به تهران مى آيند و محل كارشان در تهران مى باشد نمازشان را بايد شكسته بخوانند و ما در حدود 10 تا 15 سال است كه در تهران سكونت داريم، ولى اگر فردا دولت جمهورى اسلامى به ما در شهرستان كه وطنمان است كار بدهد، ما به شهرستان مى رويم؛ چون تصميم نداريم براى هميشه در تهران بمانيم. ولى از مجبورى كه كارى در شهرستان

ص: 392

نداريم، به تهران آمده ايم. حال از محضر زعيم عالى قدر، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران تقاضا داريم براى ما اهالى شهرستان اعلام فرمايند كه آيا نماز و روزه مان شكسته است و روزه مان باطل است يا خير؟ اگر چنين است، دستور فرماييد مسأله را طى نامه اى براى اين انجمن اسلامى اعلام نمايند.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد و بدون قصد اقامت ده روز در يك محل، نماز قصر است و روزه صحيح نيست و اعمال گذشته چنانچه مخالف وظيفه انجام گرفته باشد قضا دارد.

[سؤال 2000] 894

بسمه تعالى 9 / 11 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام عليكم

ضمن سلام، چند سؤالى پيش آمده؛ از محضر مبارک تقاضاى راهنمايى داريم، اميدواريم ان شاء الله ما را يارى فرماييد.

1. پارسال اين جانب سؤالى را به اين عنوان از محضر مبارك مطرح نموده بودم كه ما عده اى از كاركنان صنايع نظامى دفاع مهمات سازى، صبح ها با سرويس ماشين تقريباً در حدود بيست و چهار كيلومتر عرفى راه مى رويم به سر كار، و بعد از ظهر به منزل باز مى گرديم. نماز و روزۀ ما آيا شكسته است يا بايد درست به جا آوريم؟ يعنى مسافت از پادگان جى تا خيابان پاسداران شميران است. حضرت امام جواب فرموده بودند: نماز شكسته و روزه افطار شود و قضاى روزه بعداً به جا آورده شود. اخيراً شخصى از همكاران مى گويد: بنا به قول شخصى از دفتر امام در جماران، مسأله بالا شامل حال كسانى كه 10 سال قبل در تهران بوده و تهران را وطن دائمى قرار داده اند نمى شود؛ چون بعد از آن، تهران از طرف امام بلاد كبيره اعلام شده؛ يعنى كسانى كه قبل از 10 سال در تهران بودند، اين مسافت 24 كيلومتر عرفى به نماز و روزۀ آنان لطمه نمى زند؛ آيا اين نقل قول صحت دارد؟

ص: 393

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر پيدا مى كنيد و چنانچه تهران، قبل از كبيره شدن آن وطن شما بوده، در محدودۀ تهران سابق نماز شما تمام است.

2. سؤال ديگر دربارۀ خود سازمان صنايع دفاع ملى مى باشد. از زمان رژيم سلطنت ملعون پهلوى در اين سازمان رسم بود - البته با رضايت كاركنان - از روز پيشنهاد تا آخر خدمت سى سال، هر ماه از حقوق كسانى كه داوطلب بودند مبلغ صد تومان به عنوان پس انداز كم مى كردند و بعد از سى سال، آخر خدمت، به هر صد تومان پس انداز صد تومان هم دولت اضافه مى كرد و به صاحب پول برمى گرداند؛ البته با سود چند درصد. در زمان دولت موقت - بعد از انقلاب - هم همين عمل تكرار مى شد و اكنون هم ادامه دارد. پارسال حضرت امام در جواب اين سؤال فرموده بودند: حرام است؛ ولى سياسى ايدئولوژيك سازمان اكنون مى گويد كه آقاى صفايى با امام در ميان گذاشته و حضرت امام فرموده: حرام نيست و اشكال ندارد. خواهشمنديم ما را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر از حقوق و مزايا مى دهند اشكال ندارد؛ ولى بهرۀ پول ربا و حرام است و نبايد بگيرند.

3. اخيراً اين جانب به طور تكرار - يعنى از افراد مردم - مى بينم و مى شنوم كه بعضى از مردم پول هاى سكۀ پنج تومانى را جمع آورى مى كنند. حتى از زبان خود مردم شنيدم كه بعضى صد سكه، بعضى ها دويست سكه و بعضى ها سيصد تا الى هزار سكۀ پنج تومانى جمع آورى كرده در خانه نگه مى دارند و اين عمل افراد، لطمه به وضع اقتصاد پولى و بانكى مى زند. البته سكه ها مربوط به الآن مى باشد - بعد انقلاب - آيا اين عمل حرام است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر موجب لطمه به اقتصاد دولت اسلامى است جايز نيست.

[سؤال 2001] 895

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

حضور محترم رهبر عالى قدر و مرجع عظيم الشأن شيعيان جهان

اين جانب پس از تقديم عرض سلام به حضور مباركتان، پيروزى و سرافرازى اسلام را خواستارم. بنده در مورد روزه و نماز شبهه اى برايم ايجاد شده است و نمى دانم كه آيا اين نماز و روزه اى كه مى گيرم درست است يا نه؛ چون كار دائمى من

ص: 394

در جادۀ ساوه و منزلم در مجيديه مى باشد و اين مسافت، در حدود 25 كيلومتر مى باشد و مدت 12 سال است كه مشغول كار مى باشم و از ساعت 6/5 صبح تا ساعت 3/5 بعدازظهر در سر كار حضور دارم و من تا به حال از چند روحانى پرسيده ام و هر كدام جواب متفاوتى به من داده اند؛ لذا از حضور محترم آن جناب مى خواهم كه جواب صحيح را عرضه داريد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در بين راه و محل كار، حكم مسافر داريد و همچنين در منزل اگر وطن شما نباشد و قصد اقامت ده روز در آن نكرده باشيد.

[سؤال 2002] 896

بسمه تعالى

كسى كه تهران وطن او است و هر روز بدون آن كه از شهر خارج شود چهار فرسنگ شرعى يا بيشتر راه مى رود؛ آيا چنين شخصى مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، با پيمودن مسافت شرعى ولو در داخل شهر، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2003] 897

بسمه تعالى

حضور مبارک رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، سلام عليكم

حقير مدت سيزده سال است كه كارمند دولت مى باشم و مدت ماندن اين جانب در تهران معين نيست و در جنوب شهر تهران مستأجر مى باشم؛ فاصلۀ منزل من تا محل كارم كه در شميران است، در حدود 24 كيلومتر است. نماز من در محل كارم و در منزل چه كيفيتى دارد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، در غير وطن حكم مسافر داريد و فرقى بين منزل و محل كار نيست.

ص: 395

[سؤال 2004] 898

بسمه تعالى

حضور محترم آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

وطن شخصى تهران است، منزل مسكونى اش ميدان آذرى و محل كارش نارمک است. مسافت بين منزل و محل كارش، چهار فرسخ شرعى است، شايع است كه فتواى جناب عالى جمع بين ادا و قضا است زيرا از شهر خارج نشده؛ آيا صحيح است؟

از طرفى منزل مذكور اجاره اى است، امكان تغيير منزل نيز به منطقۀ ديگر شهر هست. تكليف چيست؟ والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، جمع احوط است؛ اگر چه حكم مسافر دارد.

[سؤال 2005] 899

بسمه تعالى پانزدهم ذى الحجه 1401 ق

قبلاً اشخاصى كه مقيم يا اهل تهران هستند اگر از منزل خود در تهران به محله ديگرى كه به حد مسافت بود مى رفتند مرقوم شده بود كه در غير منزل خودشان بايد نماز را جمع بخوانند اخيراً در جواب يكى از استفتا كنندگان مرقوم شده كه قصر است. آيا اشخاصى كه از خارج تهران وارد تهران مى شوند تا به منزل خودشان نرسيده اند در داخل تهران بايد نماز را قصر بخوانند يا اين كه در اين صورت مثل سابق كه فرموده شده بود جمع بخوانند بايد جمع بخوانند و همچنين اشخاصى كه به قصد مسافرت خارج تهران از منزل خود حركت مى كنند تا از تهران خارج نشده اند اگر در خارج منزل نماز بخوانند قصر است يا جمع؟

بسمه تعالى، اقوا قصر و احوط جمع است.

[سؤال 2006] 900

بسمه تعالى 2 / 2 / 1361

محضر امام امت و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

ص: 396

سلام عليكم، سلام بر تو اى مرد خدا، سلام بر تو كه با قيام خداييت سى و پنج ميليون مرده را زنده كردى، سلام بر تو اى نايب امام زمان، اميدوارم كه سلام گرم مرا از راه دور پذيرا شوى.

اما بعد، مشكلى پيش آمد كرده بود كه باعث شد من در بسيارى از اعمال عبادى خود شك كنم من متولد آبادان هستم بعد از اين كه دوره تحصيل خود را در اين شهر سپرى كردم براى ادامه تحصيلات عاليه در دانشگاه به تهران آمدم، و از مسأله بلاد كبيره و احكام آن اطلاعى نداشتم و در تهران قصد اقامت ده روز مى كردم و نماز را كامل مى خواندم، محل تحصيل من دانشگاه پلى تكنيك از محل زندگى ام در نظام آباد دور بود و هر روز اين مسافت را طى مى كردم و روزه را هم مى گرفتم، تا اين كه مدتى بعد يكى از برادران به من گفتند فتواى جناب عالى در مورد بلاد عظيم اين است كه حد ترخص از منزل شروع مى شود و در چهار فرسخى شرعى (5/22 كيلومتر) مسافر محسوب مى شويد، مشكل و سؤال من اين است كه: تكليف نمازها و روزه هاى من (يك سال و نيم نماز و دو ماه روزه) كه از اين حكم اطلاعى نداشتم چه مى شود، آيا بايد دو ماه مبارك را روزه بگيرم، بايد قضاى آن را تا رمضان سال ديگر بگيرم، به اين ترتيب حكم من در اين مورد چيست؟

از امام امت تقاضا دارم كه به عنوان هديه به اين حقير با دست خط مبارك چند سفارش و نصيحت بفرماييد تا در دستورالعمل خود قرار دهم.

بسمه تعالى، شما بدون قصد اقامت ده روز در يك محله تهران حكم مسافر داريد.

[سؤال 2007] 901

بسمه تعالى

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، دام مجده العالى

با عرض سلام احتراماً، با توجه به اين كه حضرت عالى حومه هاى شهرستان را

ص: 397

همانند شميران، جماران، شهر رى و... جزء تهران نمى دانيد آيا قصد توطن در حومه تهران همانند شهر تهران بايد در محله مسكونى انجام بگيرد، يا اين كه قصد توطن در مطلق شميران، جماران، شهر رى و يا ديگر جاهاى حومه كفايت مى كند؟

بسمه تعالى، در شهر و محل و روستايى كه جزء تهران محسوب نيست، حكم بلاد متعارفه را دارد.

[سؤال 2008] 902

بسمه تعالى

كسى كه تهران وطن او است، ولى محل كار و منزل او در دو محله تهران مى باشد، تكليف نماز و روزۀ او چيست؟

بسمه تعالى، چنانچه تهران، قبل از كبيره شدن وطن او بوده، اگر از منزل تا محل كار به حد مسافت شرعى است، در خارج محدودۀ قبل از كبيره شدن حكم سفر مترتّب مى شود؛ و چنانچه بعد از كبيره شدن تهران، يكى از محلات را وطن قرار داده، اگر از منزل تا محل كار به حد مسافت شرعى است، وقتى كه از محله خارج شد حكم سفر مترتّب مى شود؛ و در هر دو صورت، اگر از منزل تا محل كار در حد مسافت نيست، حكم سفر مترتّب نمى شود.

[سؤال 2009] 903

بسمه تعالى 13 / 11 / 1361

رهبر عالى قدر و مرجع معظم، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت افاضاته، سلام عليكم

بر حسب حكم بلاد كبيره بودن تهران و تبيين هاى مختلف اين حكم از طرف علماى محترم، در مورد وضعيت برپايى نماز و روزه هايم مشكلاتى پيش آمده كه نمى دانم تكليفم چيست؛ ولى فعلاً مدتى است نمازها را شكسته مى خوانم، لذا

ص: 398

خواهشمند است با توجه به شرايطى كه ذيلاً خواهد آمد، پاسخ لازم را مرقوم فرماييد تا در علم به حكم و انجام تكليف در آن، ايقان حاصل آيد.

الف. از شهرستان خلخال به تهران آمده و متوالياً 9 سال و با محاسبۀ سال هاى قبل مجموعاً 12 سال است كه در اين شهر بزرگ زندگى مى نمايم.

ب. از زادگاه خودم كه در يكى از روستاهاى آن شهرستان مى باشد اعراض نموده ام.

ج. در تهران ازدواج كرده و به خاطر مسائل خانوادگى، تهران فعلى را محل سكونت انتخاب كرده ام.

د. در تهران مشغول به كار هستم و به اين علت، تهران فعلى را محل كار و محل سكونت خودم انتخاب كرده ام. فعلاً نيز مستأجر هستم؛ اگر جاى بهترى سراغ داشته باشم كه متناسب با وضعيت اقتصاديم باشد، يا مى خرم و يا باز اجاره مى كنم و ترجيح مى دهم اين اجاره و يا خريد، در همين محله و يا نزديك به اين محله اى باشد كه فعلاً هستم و يا نزديك به محل كارم بوده و در غير اين صورت، خانه اى كه پيدا شده، اگر تفاوت قيمت زيادى داشته و در محله هاى ديگرى باشد، مسأله اى نخواهد بود.

ه. اگر زمين بدهند - كه يقيناً در اطراف تهران و غير از محلۀ فعلى خواهد بود - گرفته و خواهم ساخت.

و. محل كارم با محل سكونتم، در دو ناحيۀ مختلف تهران قرار گرفته، ولى فاصله اش در يک بار رفتن، 22/5 كيلومتر نمى شود.

ز. ان شاء الله به طور حتم محل كارم همين تهران بوده و فعلاً جايى منتقل نخواهم شد.

بنا بر شرايط ياد شده، سؤالات ذيل مطرح مى شود:

1. آيا مى توانم تهران فعلى را وطن خودم بدانم؟

بسمه تعالى، با وضع مرقوم، تهران وطن شما نيست.

ص: 399

[سؤال 2010]

2. آيا مى توانم فعلاً با توجه به نيات ياد شده، در آن جا كه سكونت دارم، توطّن اتخاذ كنم؟

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن هميشه در آن محل، وطن نمى شود.

[سؤال 2011]

3. آيا نيت توطّن مثل نيت نماز مى ماند كه همراه با ايقان قلبى باشد؟اگر همين كه بگويم مى خواهم وطن باشد، كافى است؟ (بدون ايقان قلبى)

بسمه تعالى، كافى نيست و بدون يقين به ماندن هميشه، قصد توطن ممكن نيست.

[سؤال 2012]

4. حكم نماز و روزه ام چگونه مى شود؟

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله، حكم مسافر داريد.

5. اگر نمازم شكسته است، در مدتى كه تمام خوانده ام تكليفم چيست؟

6. اگر نمازم را بايد تمام بخوانم، در مدتى كه شكسته خوانده ام تكليفم چيست؟

بسمه تعالى، 5 و 6، نمازهايى كه برخلاف وظيفه عمل كرده ايد را بايد قضا نماييد.

[سؤال 2013] 836

2. وضعيت نماز و روزه در قسمت هاى مختلف تهران با توجه به اين كه منزلى در تهران نداشته ولى قصد اقامه هست و انصراف هم نيست، چگونه است؟

بسمه تعالى، بدون تعيين محله اى براى سكونت دائم، حكم وطن مترتّب نمى شود.

[سؤال 2014] 836

3. زمانى كه در طول روز براى انجام كارهاى مختلف ادارى و غير ادارى به نقاط دور تهران رفته، تكليف نماز و روزه چيست؟

ص: 400

بسمه تعالى، اگر رفت و برگشت به مقدار مسافت شرعى باشد در غير وطن، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2015] 1380

3. اگر كسى تمام شرايط مرا داشته باشد، با اين تفاوت كه در تهران متولد شده و حدود 11 سال در اين جا بوده، ولى حالا پدر و مادرش در شهرستان هستند و فقط خودش مثل من در تهران است، سؤالات اول و دوم در مورد ايشان چگونه است؟

بسمه تعالى، كسانى كه قبل از خارق العاده شدن تهران، در تهران متولد شده اند، تمام محدودۀ تهران در زمان تولد، وطن آن ها محسوب است و اگر بعد از كبيره شدن تهران متولد شده، تنها همان محله وطن حساب مى شود بنا بر احتياط و نماز تمام و روزه صحيح است؛ مگر سفر شرعى بنمايد.

[سؤال 2016] 904

بسمه تعالى

به نام الله، پاسدار حرمت خون شهيدان، دفتر استفتائات حضرت امام خمينى، روحى فداه

ضمن عرض سلام و آرزوى نصرت اسلام و مسلمين، مسائل زير را از آن دفتر محترم استفتا مى نمايم.

1. تهران چند سال است كه از بلاد كبيره شده است؟

بسمه تعالى، تعيين آن، موكول به نظر عرف و اهل اطلاع از تاريخ گسترش خارق العاده شهر است.

[سؤال 2017]

2. كسى كه تهران، قبل از اين كه از بلاد كبيره شود وطن او بوده، اكنون فقط محله اى كه در آن بزرگ شده وطن او است يا آن قسمت تهران كوچك كه قبل از بلاد كبيره شدن، تهران ناميده مى شده، تمامش وطن او حساب مى شود؟

ص: 401

در صورت دوم، حدود تهران را قبل از بلاد كبيره شدن مشخص بفرماييد كه از كجا تا كجا را شامل مى گردد؟

بسمه تعالى، تمام محدودۀ سابق شهر كه در آن زمان از بلاد كبيرۀ خارق العاده شمرده نمى شده، وطن او محسوب است.

[سؤال 2018] 905

بسمه تعالى

1. در شهرهاى بزرگ، وطن كل شهر است يا محله اى كه انسان براى توطّن انتخاب كرده است؟

بسمه تعالى، محله است.

[سؤال 2019]

2. كسى كه در محله اى از تهران، متولد و يا بزرگ شده و وطن اصلى او است، چنانچه به محلۀ ديگرى برود، آيا آن محله نيز وطن او محسوب مى شود؟ و اگر كسى از بدو تولد در تهران تا كنون چندين محله عوض كرده باشد، آيا تمام آن محلاّت، وطن او حساب مى شود. (1. مشروط بر اين كه در تمام آن محلاّت، قصد توطّن كرده باشد) (2. نكرده باشد)

بسمه تعالى، غير محله اى كه در آن متولد شده بدون قصد توطّن وطن نمى شود؛ بلى اگر قبل از اين كه تهران از بلاد كبيره شود تهران وطن او بوده، همان قسمتى كه وطن او بوده، به حكم وطن باقى است.

[سؤال 2020]

3. كسى كه منزل اجاره اى دارد، آيا مى تواند قصد توطّن كند؟ (تهرانى و غير تهرانى)

بسمه تعالى، مانع ندارد.

ص: 402

[سؤال 2021]

4. كسى كه منزل اجاره اى دارد و با توجه به امكانات خود و شرايط خانۀ اجاره اى، امكان توطّن در محله اى را نمى دهد يعنى احتمال اين را مى دهد كه هر چند سالى را در محله اى باشد، تكليف نماز و روزه اش چيست (افراد تهرانى؛ افراد غير تهرانى)

بسمه تعالى، در غير محله اى كه در آن متولد و بزرگ شده، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2022]

5. در شهرهاى بزرگ مثل تهران آيا حومۀ آن نيز جزو شهر محسوب مى شود يا حومۀ شهر، حكم شهر كوچك را دارد؟ مثلاً در مورد شهر رى، شميران، جماران و... آيا مبدأ سفر، آخر شهر رى و شميران و جماران است يا منزل؟

بسمه تعالى، حومۀ تهران، جزو تهران نيست و حكم جاهاى ديگر را دارد و مبدأ مسافت در آن، آخر حومه است.

[سؤال 2023]

6. در شهرهاى بزرگ حد ترخص، منزل است يا محله؟ (با توجه به اين كه مبدأ مسافرت، منزل مى باشد)

بسمه تعالى، مبدأ مسافت در شهرهاى بزرگ، منزل است و تا از محله خارج نشده، حكم سفر مترتّب نمى شود.

[سؤال 2024]

7. در شهرهاى بزرگ، حدود محله چه مقدار است؟

بسمه تعالى، عرفى است.

[سؤال 2025]

8. در شهرهاى بزرگ گاهى چند محله، جزو محلۀ ديگرى محسوب مى شوند؛ آيا

ص: 403

محلۀ كوچک يا محلۀ بزرگ را مى توان براى خود وطن قرار داد؟

بسمه تعالى، اگر چند محله است به نظر عرف، حكم محله هاى متعدد را دارد.

[سؤال 2026]

9. كسى كه منزل اجاره اى دارد و در نظر دارد كه در صورت امكان از آن محله خارج نشود. آيا مى تواند در آن محله، قصد توطّن نمايد؟

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن هميشه، وطن محسوب نمى شود.

[سؤال 2027]

10. شرط توطّن در شهرهاى بزرگ چيست؟ و آيا ممكن است در يك شهر بزرگ، انسان چند وطن براى خود اختيار كند؟ (مثلاً يكى خانه پدرى؛ ديگرى خانه اى كه مثلاً پنج سال در آن بوده؛ ديگرى خانه اى كه الآن در آن است)

بسمه تعالى، درباره اتخاذ وطن در شهرهاى بزرگ، هر محله، حكم شهرهاى متعارف را دارد.

[سؤال 2028]

11. آيا بلاد كبيره در ايران، فقط تهران است؟ و معيار اصلى در اين زمينه چيست، حدود جمعيت يا حدود وسعت؟

بسمه تعالى، عجالتاً تهران از بلاد كبيره است و ميزان، نظر عرف است.

[سؤال 2029]

12. آيا كسى كه در تهران متولد شده و در آن زندگى مى كند، تمام تهران وطن او است، يا تمام تهران، قبل از اين كه اين قدر بزرگ شود وطن او است، يا محلاتى كه در آن زندگى كرده و مى كند وطن او است؟

بسمه تعالى، حكم اين مسأله گذشت.

ص: 404

[سؤال 2030]

13. آيا كسى كه تهرانى نيست و قصد توطّن در تهران مى كند، بايد قصد توطّن در محلۀ خاصى بكند يا در كل تهران؟

بسمه تعالى، گذشت كه در محله بايد قصد كند.

14. آيا كسى كه گشت، شغلش است، مصداق كسى كه شغلش سفر است مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در مسافت شرعى مى گردد، حكم كسى كه شغلش سفر است را دارد.

15. آيا كسى كه شغلش تعقيب و مراقبت است، مصداق كسى كه شغلش سفر است مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

16. كسى كه بخشى از كارش، گشت يا تعقيب و مراقبت است، و بخشى از كارش كار ديگرى است چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در حين اشتغال در هر بخش، حكم مخصوص آن را دارد.

[سؤال 2031]

17. براى اين كه كسى مسافرتش را در شهرهاى بزرگ تمام كند، بايد داخل محله اش شود يا داخل منزل يا درب منزل؟

بسمه تعالى، وقتى به محله رسيد حكم سفر قطع مى شود؛ هر چند آخر حد سفر منزل است.

[سؤال 2032]

18. حركت هاى مارپيچى اگر به 8 فرسخ رفت و برگشت در شهرهاى بزرگ برسد، سفر محسوب مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، سفر محسوب است.

[سؤال 2033]

19. حركت هاى رفت و برگشتى در مسير خاص يا تا نيمه مسير، جزو مسافت مسافرت محسوب است يا خير؟ (در شهرهاى بزرگ) توضيح اين كه از منزل، هم

ص: 405

مقصد اول و هم مقصد دوم، مدّ نظر است؛ مانند كروكى مقابل:

مجموع حركت مثلاً 8/5 فرسخ است

بسمه تعالى، اگر مطابق شكل حركت مى كند و از اول قصد آن را داشته، حكم مسافر دارد؛ ولى اگر روى همان خط كه به مقصد اول رفته برگردد، در فرض سؤال، مسافت شرعيه محقّق نيست.

[سؤال 2034]

20. كسى كه در تهران متولد شده و قبل از اين كه تهران جزو شهرهاى بزرگ شود (مثلاً حدود ده سال قبل) چندين محله عوض كرده و در هر كدام، چندين سال زندگى كرده، آيا تمام آن محله ها وطن او محسوب مى شوند؟ و آيا در تمام آن محله ها الآن مى تواند اگر اجاره نشين به طور موقت هم باشد، نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد؟

بسمه تعالى، گذشت كه همۀ تهران سابق، وطن او محسوب است.

[سؤال 2035]

21. كسى كه در تهران متولد شده و در محله اى زندگى كرده (با پدر و مادرش) ولى حالا كه تشكيل خانواده داده در محله اى ديگر، نزديك محلۀ پدرى خود خانه اى اجاره كرده و قصد ماندن در آن محله را نيز ندارد، وضعيت نماز و روزه اش چيست؟ در ضمن، محلۀ پدرى و محلۀ ما فاصله اش كمتر از 4 فرسخ است.

بسمه تعالى، در غير محل تولد، حكم مسافر دارد.

22. كسى كه دو محل كار دارد و چندين بار بين اين دو محل در هر روز رفت و آمد مى كند و صبح كه از منزل حركت مى كند مى داند كه اول به مقصد اول مى رود، بعد به مقصد دوم و چند بار رفت و آمد بين

ص: 406

اين دو محل كار را انجام مى دهد كه در مجموع، مسافت از خانه به محل اول و چند بار رفت و برگشت و بازگشت به خانه، بيش يا اقلاً هشت فرسخ مى شود، حكم نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، مسافت محقّق نيست.

23. آيا مطلق خانۀ پدرى انسان، وطن انسان حساب مى شود يا آن خانه اى كه در آن زندگى كرده؟ و اگر مدت زندگى كردن او در آن خانه كوتاه باشد (مثلاً يكى دو سال) آيا باز هم وطنش محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر محل تولد خود او باشد و در آن جا رشد كرده، وطن اصلى محسوب مى شود.

[سؤال 2036]

24. اگر قصد كند در محله اى از بلاد كبيره انسان بماند، ولى مثلاً پس از يكى دو سال، از آن محله به محله اى ديگر برود (اعم از كسى كه خانۀ اجاره اى دارد يا خانۀ ملكى) آيا آن محله اى كه قصد ماندن در آن را كرده بود، براى هميشه وطن او محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، اگر از محله اى كه وطن او شده اعراض نكرده است، حكم وطن در آن باقى است.

25. كسى كه در جايى قصد توطّن مى كند، آيا از بدو ورود، نماز و روزه اش تمام و صحيح است يا مدتى بايد در آن جا اقامت نمايد؟ اين مدت، چند ماه يا چند سال است؟

بسمه تعالى، به مقدارى بايد در آن جا بماند كه عرف بگويد آن جا را وطن اتخاذ كرده است.

26. كسى كه قصد اعراض از وطنش را دارد (مثلاً قصد دارد سال ديگر از وطنش خارج شود و ديگر آن جا نيايد)، آيا از لحظه اى كه قصد اعراض كرده، نمازش شكسته مى شود و روزه نمى تواند بگيرد؟ (به فرض اين كه قصد ده روز اقامت در آن نكند).

بسمه تعالى، تا از آن خارج نشده، حكم وطن باقى است.

[سؤال 2037]

27. اگر كسى 30 روز در محله اى بدون قصد اقامت بماند، بايد از آن به بعد نمازش را تمام بخواند. حكم روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، نماز تمام و روزه صحيح است.

ص: 407

28. آيا زن در توطّن يا مسافرت، تابع مرد است؟ در چه شرايطى و تا چه حدى؟

بسمه تعالى، ميزان، قصد خود زن است.

[سؤال 2038]

29. كسى كه تهران وطن او است (در محله اى زندگى مى كند كه وطن او است)، بعد به محله اى كه كمتر از 4 فرسخ است مى رود و منزل اجاره مى كند و قصد وطن در اين منزل اجاره اى نمى كند، در صورتى كه بخواهد مسافرت رود، مبدأ مسافرتش محل زندگى قبلى او است يا خانۀ اجاره اى فعلى او؟ و در بازگشت از سفر، در كدام خانه سفرش تمام مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، مبدأ و منتها، منزل جديد است، ولى اگر در بين راه به وطن اصلى برخورد مى كند، سفر قطع مى شود و بعد از آن، از همان جا مسافت شروع مى شود.

[سؤال 2039]

30. كسى كه تهران وطنش نيست و قصد ماندن دائمى در تهران را ندارد و براى گرفتن روزه، قصد دهه در محله اى را مى كند، آيا مى تواند از آن محله تا مسافت كمتر از 4 فرسخ خارج شود و برگردد؟ (مسأله، براى موارد زير جداگانه جواب داده شود. 1. در صبح برود و صبح برگردد 2. در صبح برود و بعد از ظهر برگردد 3. در صبح برود و فقط به مدت يكى دو ساعت و برگردد)

بسمه تعالى، اگر از اول، قصد خروج داشته و بيش از يكى دو ساعت در مجموع ده روز مقصود بوده، حكم مسافر دارد و اگر از اول، قصد نداشته و بعد از خواندن نماز چهار ركعتى خارج شده، در همۀ صور، روزه صحيح و نماز تمام است.

[سؤال 2040]

31. كسى كه در تهران به دنيا آمده و در آن ده ها سال زندگى مى كرده، بعد به دهات

ص: 408

يا شهر ديگرى كه اجدادش در آن بوده اند برود و اقامت كند و از تهران هم اعراض نكرده باشد، وقتى به طور موقت به تهران مى آيد، آيا همان محله اى كه زندگى مى كرده، وطن او است يا هر نقطه اى كه قبل از بلاد كبيره شدن تهران جزو تهران بوده وطن او است؟

بسمه تعالى، هر جايى كه قبلاً وطن او بوده، تا از آن اعراض نكرده، به حكم وطن باقى است.

[سؤال 2041]

32. شخص مذكور در مسألۀ فوق اگر براى اقامت كوتاه به تهران بيايد، براى اين كه روزه بگيرد يا نمازش را تمام بخواند، آيا لازم است به محله اى كه قبلاً زندگى مى كرده برود و از آن جا تا شعاع كمتر از چهار فرسخ، در جايى اقامت كند تا بتواند نماز و روزه اش را صحيح و كامل انجام دهد يا به محلۀ قديمى رفتن لازم نيست و مستقيماً مى تواند در جايى كه كمتر از 4 فرسخ از محل سكونت قبلى او است اقامت كرده و نماز و روزه اش را صحيح و كامل انجام دهد؟

بسمه تعالى، بايد به جايى كه وطن او است وارد شود.

[سؤال 2042] 906

بسمه تعالى

حضور محترم شوراى افتاء فتاوى امام خمينى، سلام عليكم

محترماً معروض مى دارد پيرو آنچه به عنوان استفتا در مورد نماز و روزۀ مسافر و مستأجر در بلاد كبيره (همچون تهران) در مجلۀ پاسدار اسلام و روزنامه ها منتشر شد سؤالاتى طرح شده است كه با استمداد از شما پاسخ آن ها را طالبم تا با دريافت وظيفه و انجام آن بتوانم رضايت خداى بزرگ را كسب كنم. قبلاً از قبول زحمت جهت پاسخ به سؤالاتم تشكر مى كنم:

بنده متولد اصفهان بوده و در سال 1350 براى رفتن به دانشگاه و ادامۀ تحصيل به

ص: 409

تهران آمدم تا سال 55 به عنوان مسافر عمل كردم، ولى همزمان با ازدواج كردن قصد اقامت در تهران نمودم، و از سال 55 تا به حال نماز را كامل و روزه را گرفته ام، ولى تا به حال هميشه اجاره نشين بوده و هستم. حال با توجه به استفتا و پاسخ آن در مورد وضعيت اجاره نشين ها در بلاد كبيره (كه تا موقعى كه اجاره نشين است، مسافر محسوب مى شود)، به سؤالات زير پاسخ عنايت فرماييد. متذكر مى شوم كه بنده از ابتداى بلوغ مقلد امام امت بوده و هستم و مقلد فرد ديگرى نبوده ام.

1. آيا بنده كه قبلاً قصد اقامت كرده ام، و هنوز اجاره نشين هستم، در تهران مسافر محسوب مى شوم؟

بسمه تعالى، مطلب مزبور به صورتى كه ذكر شده بى اساس است، در قصد توطن در يك شهرى داشتن خانۀ ملكى شرط نيست و اجاره نشينى مضر نيست، اگر قصد زندگى دائم در يكى از محلات تهران نموديد و مدتى در آن محله اقامت نموديد آن محله وطن شما محسوب است وگرنه با قصد اقامت در يك محله نماز و روزه را مى توانيد تمام به جا آوريد.

[سؤال 2043]

2. اگر به عنوان مسافر محسوب مى شوم، وضعيت نماز و روزۀ گذشته ام چه مى شود؟ آيا بايد اعاده كنم؟

بسمه تعالى، آنچه بدون قصد ماندن ده روز در يك محله تمام خوانده ايد يا روزه گرفته ايد را بايد قضا كنيد.

[سؤال 2044]

3. از حدود سه ماه پيش كه استفتا فوق را ديده ام، تا به حال به احتياط عمل مى كنم. (نماز كامل و شكسته را با هم مى خوانم) آيا به وظيفه ام عمل كرده ام؟

بسمه تعالى، احتياط بسيار خوب است و ان شاء الله به وظيفه عمل كرده ايد.

ص: 410

4. اگر در تهران به عنوان مسافر محسوب شوم قضاى روزه هاى ماه مبارک را چه موقعى به جا آورم؟ با توجه به اين كه از اصفهان هم ترک وطن كرده ام و نمى توانم نماز را كامل بخوانم و روزه بگيرم، و ضمن اين كه در صورتى كه اصفهان هم وطن بنده به حساب آيد، در طول سال حداكثر هفت يا هشت روز به اصفهان مى روم، آن هم در سه يا چهار نوبت و هر نوبت يک يا دو روز.

بسمه تعالى، اگر از اصفهان اعراض نكرده ايد يعنى به قصد اين كه ديگر براى سكونت به آن جا نرويد آن را ترك نكرده ايد در اصفهان نماز شما تمام است و مى توانيد روزه بگيريد و در هر صورت قضاى روزه ها را از رمضان بعد نبايد تأخير بيندازيد هر چند به اين نحو كه در محلى قصد ده روز كنيد و در آن روزه بگيريد.

اميد است با پاسخ كامل به سؤالات فوق بتوانم وظيفه ام را شناخته و با انجام آن رضايت خداى متعال را كسب كنم.

[سؤال 2045] 907

بسمه تعالى 19 / 4 / 1361

محضر مبارک رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف

پس از درود به آن رهبر كبير، تقاضاى پاسخ گويى به مسائلى به شرح زير را دارم:

شخصى است كه متولد محلى غير از تهران و ساكن تهران مى باشد، در ضمن نسبت به آن محل اظهار علاقه مى كند.

1. وضعيت نماز و روزه ايشان چگونه است؟

2. وضعيت نماز و روزۀ همسر ايشان چگونه مى باشد؟

3. اين شخص فرزندانى دارد كه به سن شرعى رسيده اند، ولى متولد تهران مى باشند و كاملاً هم تابع وى هستند. وضعيت نماز و روزۀ ايشان، در صورتى كه نسبت به زادگاه پدر اظهار بى علاقگى كنند، چگونه است؟

بسمه تعالى، در تهران اگر قصد زندگى دائمى ندارد، بدون قصد اقامت ده روز در يك محله، نماز قصر است و روزه صحيح نيست و در وطن اصلى

ص: 411

تا اعراض نكرده، نماز و روزه تمام است و همسر و فرزندان حكمشان از جواب فوق معلوم مى شود.

[سؤال 2046] 908

بسمه تعالى 21 / 2 / 1361

حضور محترم برادران مسئول دفتر امام خمينى

احتراماً؛ به عرض مى رساند كه اين جانب متولد مشهد بوده و از شهريور ماه سال 1348 جهت ادامۀ تحصيل به تهران آمده ام و تا به حال نيز به طور مداوم در اين جا اقامت داشته ام (به جز سه ماه قبل از پيروزى انقلاب و دو ماه در تابستان سال 1358 كه مداوماً در مشهد بوده ام) و بيش از يک سال مى باشد كه در تهران ازدواج نموده ام. در ابتداى آمدن به تهران قصد داشتم كه پس از اتمام تحصيلات به مشهد برگردم و لذا نماز و روزۀ خود را با توجه به رساله آيت الله خويى كه آن موقع از ايشان تقليد مى كردم، به جا مى آوردم.

از زمان پيروزى انقلاب اسلامى به رهبرى امام خمينى كه حدود ده سال از اقامت مداوم من در تهران مى گذشت و با توجه به اين كه تغيير مرجع داده و از امام خمينى تقليد مى كنم، بر اساس رسالۀ ايشان عمل كرده و نيز با توجه به اين كه مدت طولانى از اقامت من در تهران مى گذشت و با تغيير لهجه اى كه برايم حاصل شده و با توجه به برخورد ديگران كه تا وقتى خود نمى گفتم، فكر مى كردند من تهرانى هستم، فكر كردم كه بومى تهران هستم و اين جا نيز مثل مشهد وطن من است و لذا نماز و روزۀ خود را تا به حال بر اين اساس به جا آورده ام و حتى در طول دو سال گذشته، دفعات خيلى زيادى در محيط كار با برادران و خواهران، نماز جماعت به جا آورده ايم كه آن ها به من اقتدا كرده اند و از طرفى، از عقيدۀ سابق خود مبنى بر بازگشت حتمى به مشهد برگشته و معتقد شده ام كه بايستى به هر جا كه نياز مملكت است و مى توان خدمت كرد رفت و البته از مشهد نيز دل نبريده ام و حتى اگر امكانات فراهم شود

ص: 412

و لازم باشد به آن جا خواهم رفت.

اكنون با توجه به فتاواى اخير امام بزرگوار در مورد نماز و روزۀ دانشجويان، چند سؤال برايم پيش آمده كه استدعاى پاسخ گويى آن ها را دارم و خواهشمندم نظر امام عزيز را در اين موارد برايم بنويسيد:

1. آيا نمازها و روزه هاى 13 سال گذشتۀ من به شرحى كه گذشت، درست بوده و يا نه؟ و در هر حال، تكليف آن ها چه مى شود؟

بسمه تعالى، بدون قصد سكونت دائم در تهران، حكم وطن براى شما ندارد و اگر با قصد اقامت ده روز در يك محله، نماز را تمام خوانديد و روزه گرفتيد صحيح است و گرنه قضا دارد.

2. نماز كسانى كه به من اقتدا كرده اند (با توجه به اينكه من قصد ماندن دائمى و توطن در تهران نكرده ام) چگونه بوده است؟ و در صورت وجود اشكال، آن ها چه بايد بكنند؟

بسمه تعالى، نماز آنان محكوم به صحت است و شما تكليفى نسبت به آنان نداريد.

3. آيا تهران يا مشهد يا هر دو، وطن من به حساب مى آيند؟

بسمه تعالى، از مشهد مقدس تا اعراض نكرديد، به حكم وطن باقى است و در تهران، بدون قصد توطّن دائم، وطن محسوب نمى شود.

[سؤال 2047]

4. از اين به بعد كه من هنوز حداقل تا پايان تحصيلات بايد در تهران بمانم، نماز و روزه ام چه مى شود؟

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يك محله، نماز قصر است.

[سؤال 2048]

5. آيا شهر مشهد جزء بلاد كبيره است؟

بسمه تعالى، از بلاد بزرگ خارق العاده محسوب نيست و مرجع تشخيص در اين باره عرف است.

ص: 413

[سؤال 2049] 909

بسمه تعالى

در رابطه با فتواى امام امت راجع به مسأله كبيره بودن تهران سؤالى دارم كه مطرح مى نمايم:

مدت ده سال است كه در تهران زندگى مى كنم و متولد تهران نيز هستم. محل كارم در دانشگاه صنعتى واقع در خيابان آزادى است و منزلمان هم در طرف ديگر خيابان آزادى است. محل كار و منزلم با اين كه در يك خيابان است، اما از نظر منطقۀ شهردارى و محلۀ عرفى با هم فرق دارد. عيال اين جانب نيز محل كارش در 7 كيلومترى منزلمان است. لطفاً فتواى صريح امام را در اين مورد كه نماز و روزۀ ما به چه صورت است مرقوم فرماييد. قبلاً از لطف شما بى نهايت سپاس گزارم.

بسمه تعالى، اگر محل تولد شما تهران است و آن جا بزرگ شده ايد، تمام محدودۀ تهران، قبل از كبيره شدن آن وطن شما است؛ و اگر هر دو محله در آن جا است، در هر دو محله نماز شما تمام است و اگر همسر شما نيز تهرانى است و محل كار او هم در تهران قبل از كبيره شدن است، حكم شما را دارد.

[سؤال 2050] 910

بسمه تعالى 18 / 2 / 1361

ضمن درود فراوان به شما خدمتگزاران به اسلام، من گروهبان يكم جمعى يگان پدافند هوايى مستقر در جماران به استحضار مى رسانم: با توجه به اين كه تهران، وطن دوم من مى باشد و جماران كه محل خدمت من است و جدا از تهران است، طبق دستور امام نماز من شكسته است و لذا در منزل هم شكسته مى باشد، براى اين كه بتوانم روزه بگيرم لطفاً بفرماييد كه آيا مى توانم تهران را وطن خود كنم؟ و اگر مى شود چه شرايطى دارد، با توجه به اين كه من نظامى هستم و احتمال زياد دارد تا سه سال

ص: 414

آينده مرا به شهرستان ديگرى منتقل كنند؟ ضمناً فاصله از منزل تا محل كار تقريباً 21 كيلومتر مى باشد. والسلام على عباد الله الصالحين

بسمه تعالى، اگر محل سكونت، وطن اصلى شما است يا قصد داريد مادام العمر در آن جا سكونت داشته باشيد، در فاصلۀ مذكور حكم مسافر مترتّب نيست و نماز شما شكسته نمى شود و مى توانيد روزه بگيريد. و نيز اگر محل سكونت، وطن شما نباشد و قصد كنيد ده روز در آن جا بمانيد، چنانچه بعد از ماندن ده روز بخواهيد مسافت ذكر شده را طى كنيد، حكم مسافر نداريد.

[سؤال 2051] 911

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. فردى كه در استخدام نيروهاى مسلح جمهورى اسلامى ايران درآمده است، چون انتقالش از شهرى به شهر ديگر با تصميم فرماندهان صورت مى پذيرد و لذا خود، نقشى در انتقالش ندارد، اكنون هم در تهران سكونت دارد، آيا مى تواند تهران را وطن هميشگى خود قرار دهد؟ با توجه به اين كه شايد اصلاً از تهران به شهرستان هاى ديگر منتقل نگردد يا اين كه قبل از بازنشستگى، چندين مرتبه به شهرستان ها انتقال يابد. در صورت دوم، تصميمش اين است كه اگر به شهرستانى منتقل گردد، بعد از بازنشستگى، براى ادامۀ زندگى به تهران برگردد.

بسمه تعالى، اگر قصد زندگى دائمى در يك محلۀ تهران دارد، آن جا وطن او محسوب مى شود و انتقال موقّت، مضر به قصد توطّن نيست.

[سؤال 2052]

2. فردى كه تهران را وطن خود قرار داده است، آيا تمام شهر تهران جزء وطنش

ص: 415

محسوب مى گردد يا فقط محدوده اى كه سكونت دارد وطنش است؟

بسمه تعالى، ميزان، محله اى است كه در آن محل، قصد زندگى دائمى دارد.

[سؤال 2053]

3. اگر محدودۀ خاصى از تهران براى مالک خانه كه سكونت دارد وطنش محسوب شود، افرادى كه شغلشان تهران است، لذا مجبورند از منزل استيجارى استفاده نمايند، با عنايت به اين كه مدت سكونتشان در منزل استيجارى بستگى به رضايت صاحب خانه دارد، آيا مى توانند در آن محدوده، قصد توطّن نمايند؟ و اگر مدت اجاره به پايان رسيده باشد و تهيۀ منزل استيجارى برايش در آن محدوده مقدور نشود تكليفش در قصد چيست؟

بسمه تعالى، اگر قصد دارد در همان محله، ولو با انتقال از منزلى به منزل ديگر، هميشه زندگى كند، آن محله وطن او محسوب است و در غير اين صورت، وطن محسوب نيست.

[سؤال 2054]

4. افرادى كه قصد دارند دو سال و يا بيشتر در تهران بمانند، محل كار و محل سكونتشان دو منطقه جداگانه باشد، به فتواى حضرت امام بايد نماز قصر بخوانند؛ اوّلاً حداكثر فاصله بين دو منطقه كه دليل قصر در نماز مى گردد چه حد مى تواند باشد؟ ثانياًبا شرط كمتر از چهار فرسخ فاصله بين دو منطقۀ محل كار و محل سكونت، مى توانند قصد ده روز نمايند و نماز را هم در محل كار و هم در محل سكونت تمام بخوانند؟ و همچنين براى افرادى كه تهران وطن آنان است، در صورتى كه اگر وطن در تهران، محدودۀ سكونت محسوب گردد، محل كار و محل سكونتشان دو محل جداگانه باشد، در چه صورت نماز آنان قصر است؟

بسمه تعالى، محل سكونت و كار اگر در يك محله است، مى تواند قصد اقامت كند و روزه بگيرد و نماز تمام بخواند ولى اگر دو محل باشد، قصد

ص: 416

اقامت صحيح نيست؛ مگر آن كه از اول، قصد اقامت در يک محله نمايد و نماز تمام بخواند، بعداً تا سفر جديد پيش نيامده حكم اقامت باقى است.

5. نماز و روزۀ گذشتۀ كسانى كه از فتواى جديد حضرت امام اطلاعى نداشتند، احتياج به اعاده دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر برخلاف وظيفۀ مقرّره انجام گرفته قضا دارد.

[سؤال 2055]

6. حد ترخص در تهران براى كسانى كه وطنشان باشد آخرين منازل شهر محسوب مى گردد يا از منزل خود كه در يكى از مناطق تهران مى باشد بايد حساب نمايند؟

بسمه تعالى، از منزل است.

[سؤال 2056]

7. فردى كه محلى را به قصد توطّن براى سكونت خود برگزيده است آيا از لحظۀ قصد مى تواند نماز را تمام بخواند و دو روز بعد يا يك هفته بعد از قصد توطّن، مسافرت نمايد؟ و در اين جا به قصد او لطمه وارد نمى شود؟ و يا اين كه بايد قصد ده روز كند؛ هر وقت از مسافرت ها مراجعت كرد باز هم قصد ده روز داشته باشد، تا بعد از انقضاى مدت شش ماه از ابتداى قصد، آن مكان حكم وطن پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، بعد از آن كه مدتى ماند كه در نظر عرف صدق مواطن در آن محله نمود، حكم وطن بار مى شود و مجرد قصد توطّن كافى نيست.

[سؤال 2057]

8. اغلب جمعيت شهر تهران مستأجر و مستخدم سازمان هاى دولتى هستند، اگر مستأجر با عنايت به اين كه اقامتش در منزلى بستگى به رضايت صاحب خانه دارد، با اين شرط نمى تواند در يك منطقۀ خاصى از تهران قصد توطّن نمايد، از طرفى هم قصد اقامت برايش مقدور نيست، چون منزل و مكان خدمتش دو منطقۀ جداگانه

ص: 417

مى باشد، لذا تكليفش چيست در نماز و خصوصاً روزه كه امكان ندارد در سال يك ماه به طور استمرار مرخصى استحقاقى از سازمان مربوطه داشته باشد تا در مكان سكونت خود، قصد اقامه نمايد و روزۀ يك ماه خود را به اتمام برساند؟

بسمه تعالى، اگر قصد توطّن يا اقامت ده روز متحقّق نشد حكم مسافر دارند ولى قضاى روزه را نبايد تا ماه رمضان سال بعد به تأخير اندازند؛ مگر آن كه معذور باشند.

[سؤال 2058] 912

بسمه تعالى 18 / 12 / 1361

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى، دامت بركاته

شخصى 20 سال است در تهران زندگى كرده و بزرگ شده است و بعد از ازدواج، در محلۀ ديگرى - غير از خانۀ پدرى خود - خانه اجاره كرده و اين احتمال است كه صاحب خانه او را جواب نمايد.

1. وضعيت نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، چنانچه در تهران متولد و بزرگ شده و يا به تبع پدر، تهران وطن او شده، محدودۀ آن محله و يا محدودۀ تهران قبل از كبيره شدن وطن او است. در آن محدوده و خارج از آن، در صورت كمتر بودن فاصله از مسافت شرعى و رفت و آمد در همان محدوده، نماز تمام و روزه صحيح است. و اگر تهران وطن او نيست و يا فاصله به مقدار مسافت شرعى باشد، حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2059]

2. آيا مى تواند در آن محلى كه فعلاً زندگى مى كند قصد توطن نمايد؟

بسمه تعالى، قصد توطن موقوف است به امكان قصد سكونت در يك محلۀ تهران.

ص: 418

3. نماز و روزه هايى كه قبل از اين استفتا به جا آورده چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر خلاف وظيفه عمل كرده بايد قضا نمايد.

[سؤال 2060] 913

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر عالى قدر امام خمينى، دامت بركاته، سلام عليكم

با آرزوى سلامتى آن حضرت، كارمندى هستم در ثبت كل، واقع در ميدان امام خمينى، و منزل مسكونى ام در نظام آباد واقع است كه حد فاصل بين منزل و اداره در حدود دوازده كيلومتر است، در حالى كه مستأجر هستم و معلوم نيست كه تا آخر در نظام آباد و همچنين در اداره بمانم؛ وضع نماز و روزه ام در منزل و اداره چگونه است؟ توضيح اين كه تصميم ماندن هميشگى در تهران را دارم، اما معلوم نيست كدام محله؟

ان شاء الله سايه آن امام بزرگوار بر سر مسلمين مستدام باد.

بسمه تعالى، اگر تهران وطن اصلى شما نباشد و قصد اقامۀ ده روز در يك محله نكرده ايد، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2061] 914

بسمه تعالى

دفتر استفتائات امام خمينى، مدّ ظله، پس از عرض سلام خدمت ولى عصر حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و رهبر كبير انقلاب و افرادى كه در آن دفتر مشغول خدمت مى باشند. لطفاً به دو سؤال زير جواب مرحمت فرماييد.

1. اين جانب در محله صفى عليشاه تهران حدود 23 سال پيش متولد شده ام. از آن روز تا كنون چند خانه عوض كرديم، ولى تا حدود 12 سالگى از آن محله خارج نشديم، تا اين كه از 11 سال پيش به محله اى در نزديكى آن محل نقل مكان كرديم كه فاصله اين دو محله با پاى پياده، حدود 15 دقيقه مى باشد.لازم به تذكر است كه تمامى منازلمان اجاره اى بوده است. در حال حاضر من در جايى در نارمك مشغول كار

ص: 419

هستم كه فاصلۀ آن جا تا منزلمان حدود 10 - 8 كيلومتر مى باشد.

الف. آيا 23 سال پيش كه من متولد شدم، تهران بلاد كبيره بوده يا نه؟

ب. اگر بلاد كبيره بوده، تكليف نماز و روزۀ من چگونه است و اگر بايد نماز را شكسته بخوانم، آيا نماز و روزه هاى گذشته را بايستى قضا كنم يا نه؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، محدودۀ تهران قبل از كبيره شدن، وطن شما محسوب است و با فرض اين كه محل سكونت فعلى شما در همان تهران سابق است، وظيفۀ شما در محل سكونت و محل كار تمام است.

2. من تا قبل از انقلاب به وظايف شرعى خود عمل نمى كردم و اصولاً مرجع تقليدى اختيار نكرده

بودم، تا اين كه به لطف خدا انقلاب اسلامى به وقوع پيوست و به بركت آن من هم به وظايف خود تا اندازه اى آشنا شده و مشغول به جا آوردن آن ها شدم. حال مى خواهم بدانم تكليف نماز و روزه هايى كه به جا نياوردم چگونه است؟

بسمه تعالى، مقدارى كه يقين به فوت نماز و روزه داريد را بايد قضا نماييد.

[سؤال 2062] 915

بسمه تعالى 22 / 10 / 1361

دفتر امام خمينى، دام ظله العالى، سلام عليكم، اميد است كه هميشه موفق باشيد.

1. شخصى 15 سال پيش به تهران آمده و قصد توطّن نموده؛ ولى در محلى مى باشد كه منزل اجاره كرده و اين احتمال است كه دو سال ديگر، او را جواب كنند. آيا اصلاً مى تواند قصد توطّن كند يا مسافر است تا وقتى كه منزل خريد؟

بسمه تعالى، اگر از اول كه قصد توطّن نموده، تهران از بلاد كبيره نبوده، در محدودۀ قبل از كبيره شدن، حكم وطن بار است.

[سؤال 2063]

2. شخصى كه در تهران متولد شد و بزرگ شده، اگر خواست مسافرت كند، مبدأ از منزلش است يا نه؟ و اگر تهران، قبل از آن كه از بلاد كبيره شود وطنش بوده، اگر از منزلش، 22/5 كيلومتر در وطنش طى كند مسافر است؟

ص: 420

بسمه تعالى، مبدأ، منزل است و در فرض مزبور، حكم مسافر پيدا مى كند. بلى اگر تمام سير، در محدودۀ قبل از كبيره شدن باشد - كه وطن او است - حكم مسافر ندارد.

3. شخصى هر روز از كرج به محل كارش كه در تهران است مى آيد و بايد نمازش را در تهران قصر

بخواند؛ ولى در تهران، شغلش گشت زدن است. آيا باز هم نمازش قصر است يا چون شغلش گشت زدن است، بايد نماز را تمام بخواند؟

بسمه تعالى، اگر شغلش گشت زدن در حد مسافت است، در تهران كه مشغول است، نمازش تمام است.

[سؤال 2064] 916

بسمه تعالى 1 / 8 / 1361

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و مرجع عظيم الشأن، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، با تقديم سلام

ضمن آرزوى سلامت و طول عمر براى آن مرجع بزرگوار، اين جانب، مقلد ناچيز و كوچك شما سؤالى دارم كه خواهشمند است جواب آن را مرقوم فرماييد.

اين جانب و همسرم و يک فرزندمان حدوداً مدت 8 ماه است كه به تهران آمده ايم و معلم دينى در آموزش و پرورش مى باشم؛ محل اقامت و سكونت ما سمنگان، پشت مسجد جامع نارمک مى باشد و مستأجر هستيم؛ محل كار ما ميدان منيريه، ادارۀ آموزش و پرورش منطقه 11 مى باشد؛ مسافت منزل تا محل كار ما حدوداً 12 كيلومتر هست و من هر روز اين راه را مى روم و باز مى گردم. ما فعلاً به اميد خداوند، قصد سكونت در تهران را براى هميشه داريم؛ ولى فقط ممكن است - به خاطر مسكن - از محلى به محل ديگر برويم و الآن هم قرارداد اجاره خانه ما يك ساله هست كه حدود 4 ماه ديگر باقى است. وضع نماز خواندن (درست يا قصر) ما را مشخص فرماييد.

بسمه تعالى، اگر يک محله را محل سكونت دائم قرار داده ايد، آن محله، حكم وطن را دارد؛ و الاّ حكم مسافر داريد.

ص: 421

[سؤال 2065] 917

بسمه تعالى

عرض سلام خدمت امام امت كه جانم به فدايت

راجع به مستأجرى كه نمازش شكسته است: بنده يك مسجدى كه رفته بودم به نماز، بعد از نماز امام جماعت سخنانى ايراد نمودند؛ بعد از سخنرانى فرمودند - راجع به مستأجر - كه هر كس در تهران خانه ندارد و مستأجر است و محل كارش دور است، نمازش شكسته است و بايد مثل نماز مسافر بخواند. بعداً بنده مجدداً سؤال نمودم؛ ايشان فرمودند: هر كسى كه از محل، دور باشد؛ مثلاً در مجيديه باشد و محل كارش در ميدان امام حسين باشد و مستأجر هم باشد، نمازش شكسته است. آيا اين فرمودۀ اين آقاى امام جماعت صحت دارد و اشكالى درباره نماز ما دارد يا ندارد؟

بسمه تعالى، اگر تهران وطن شما نيست و در يک محلۀ آن، قصد ماندن ده روز نداشته باشيد، حكم مسافر داريد؛ و خانۀ ملكى داشتن يا مستأجر بودن، در اين جهت اثرى ندارد.

[سؤال 2066] 918

بسمه تعالى 17 / 12 / 1361

با درود فراوان به تمام شهداى راه اسلام و آرزوى طول عمر براى رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، بعد از عرض سلام، خسته نباشيد. ان شاء الله كه با نصرت خداوند آمادۀ جواب به مسائل شرعيه هستيد. خواهشمندم كه به سؤال اين جانب پاسخ بفرماييد.

كارمندى هستم كه سمتم مأمور خريد است و هر روز از در خانه مان تا محل كار و براى تهيۀ اجناس بايد حدود چهل الى پنجاه كيلومتر را طى كنم و هميشه هم قبل از ظهر به محل كارم نمى توانم برگردم و چون دو ماه مبارک رمضان را در جبهه بودم و روزه ام را خوردم و حال بر قضاى آن برآمده ام، با توجه به فتواى امام كه فرموده بودند:

ص: 422

اگر حدود 22/5 كيلومتر از محل سكونت دور شويد نماز و روزه شكسته است، من چه كار كنم؟ و آيا نماز و روزه ام درست است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در تهران متولد شده ايد و در وقت تولد، تهران از بلاد كبيره نشده بوده، تمام محدودۀ آن روز وطن شما است و در آن محدوده نماز شما تمام و روزه صحيح است؛ ولى اگر از محدوده خارج مى شويد، در صورتى كه از منزل تا مقصد 22/5 كيلومتر باشد، در خارج محدوده حكم مسافر داريد و چنانچه تهران وطن شما نيست حكم مسافر داريد كه اگر نتوانيد در يك محله قصد ماندن ده روز نماييد، بايد نماز را شكسته بخوانيد و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2067] 919

بسمه تعالى

پس از سلام و آرزوى سلامتى براى آن عزيز و بزرگوار، به عرض مى رساند كه:

1. از چندين سال پيش كه در تهران زندگى مى كردم، قصد وطن در تهران را نمودم. با توجه به اين كه شهر تهران منطقه اى شده و جزو بلاد كبيره قرار گرفته و من هم چون يک نقطه معينى از تهران را در نظر نداشته بودم، بلكه بنا بود در يكى از نقاط تهران يا منزل بخرم و يا به صورت مستأجر باشم، حال تكليف شرعى اين جانب كه فعلاً كارمند نيروى هوايى بوده و در شهرستان خدمت مى كنم و هنوز هم قصدم اين است كه در تهران باشم ولى منطقۀ آن مشخص نمى باشد، آيا باز هم مانند سابق كه به تهران به منزل پدرى مى روم، نماز و روزه ام درست است و يا خير؟

بسمه تعالى، اگر قصد توطن در تهران، بعد از كبيره شدن آن بوده، وطن نشده و حكم مسافر داريد.

2. پدرم حدود بيست سال پيش در سن 57 سالگى به رحمت خدا پيوست و آن طور كه از مادرم سؤال نمودم كه وضع نماز و روزه اش چگونه بوده و من كه پسر بزرگ به حساب مى آيم چگونه خواهد بود،

ص: 423

گفت: از اواخر و يا اواسط عمر نماز و روزه را به جاى مى آورد، منتها نه به طور مرتب، و در حدود 40 الى 50 روز به فوتش سكتۀ مغزى نموده و قادر به انجام نماز و روزه نبوده و وصيت هم ننموده بود. تكليف شرعى اين جانب از نظر نماز و روزه چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، هر مقدار يقين داريد كه نماز و روزه بر او واجب بوده و ترک كرده را قضا كنيد.

3. اگر در وصيت نامه ام كه تنها خودم امضا نموده ام چيزى - مثلاً دو دانگ خانه اى كه دارم - به مادرم بخواهم ببخشم، از نظر قانونى و شرعى آيا قابل اجرا خواهد بود و يا خير راه ديگر دارد؟ و آن راه چگونه است؟

بسمه تعالى، بخشش نسبت به بعد از مردن صحيح نيست و مى توانيد در حيات خود به او ببخشيد و تحويل او دهيد.

[سؤال 2068] 920

بسمه تعالى 24 / 7 / 1361

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً اين جانب منزل مسكونى در شهرستان دارم كه همسر و فرزندم در شهرستان مى باشند و اكنون در تهران مشغول به كار شدم و تمامى هفته را در تهران منزل مادرم هستم؛ فقط شب هاى جمعه و روز جمعه را به شهرستان مى روم. اكنون مستدعى است تكليف انجام فرائض نمازهاى يوميه ام را بفرماييد چگونه مى بايست ادا كنم؟ آيا نمازها در كجا شكسته مى باشد در صورتى كه در تهران كارم دائمى خواهد بود؟ و من الله التوفيق

بسمه تعالى، اگر تهران محل تولد شما است و در آن بزرگ شده ايد، محدودۀ تهران قبل از كبيره شدن آن، وطن شما محسوب است و در محل سكونت چنانچه محل تولد شما نباشد و قصد ماندن هميشه هم در آن نداريد، حكم مسافر داريد؛ و صور ديگرى هم در مسأله هست كه با مراجعه به رسالۀ عمليه معلوم مى شود.

ص: 424

[سؤال 2069] 921

بسمه تعالى 6 / 12 / 1361

دفتر امام، مدّ ظله العالى - بخش استفتا

با درود به رهبر و مرجع عالى قدر انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى

اين جانب قصد توطّن دائمى در تهران را نموده و يک سال است كه در محله چيذر شميران ساكن مى باشم. محل كار اين جانب، در لويزان است كه محلۀ ديگرى شمرده مى شود؛ ولى فاصلۀ بين دو محل، كمتر از مسافت شرعى است. لطفاً پاسخ - مبنى بر اين كه نماز اين جانب در لويزان، قصر است يا تمام - ممهور به مهر امام عنايت فرماييد.

بسمه تعالى، اگر در خصوص يک محله، قصد توطّن نكرده ايد، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2070] 922

بسمه تعالى 4 / 12 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى

اين جانب 25 ساله و متولد تهران هستم، در محله هاى مختلف تهران بزرگ شده ام؛ حتى مدت سه سال نيز در خارج از تهران زندگى كرده ام. در حال حاضر مستأجر هستم و احتمال نيز نمى دهم كه تا آخر عمر در اين محله زندگى كنم. با در نظر گرفتن اين كه فاصلۀ محل تولدم تا محل مسكونى فعلى، كمتر از حد ترخص است، لطفاً بفرماييد: تكليف نماز و روزۀ من چگونه است؟ (كامل است يا حكم مسافر را دارم؟)

خداوند - ان شاء الله - توفيقتان بدهد و شما را براى ما حفظ كند. والسلام

بسمه تعالى، در تمام محدودۀ تهران، قبل از كبيره شدن آن، نماز شما تمام است و مى توانيد روزه بگيريد.

ص: 425

[سؤال 2071] 923

بسمه تعالى

1. آيا كسى كه تهران وطنش بوده، محلى كه در آن زندگى مى كند، وطن او محسوب مى شود يا هر كجا كه صدق تهران مى كند؟

بسمه تعالى، آنچه قبل از توسعۀ خارق العاده بوده است، وطن او است.

[سؤال 2072]

2. بر فرض محله بودن وطن، آيا كسى كه قصد عبور از محله را دارد، حكم قصد عبور از وطن را دارد؟

بسمه تعالى، آرى.

3. در مكان هاى وسيع، از قبيل پادگان و امثاله، به مجرد رسيدن به درب مكان مزبور، كفايت در قصد و يا در جهت محاسبۀ مبدأ مسافت را مى كند يا ساختمان هاى محل مزبور، ملاك است؟

بسمه تعالى، اگر قصد اقامه در آن محل كرده است، ساختمان هاى مربوط به آن جا ملاك است.

[سؤال 2073]

4. اگر شخصى در تهران، از محلى به محل ديگر منتقل شد و قصد توطن در آن را دارد، به مجرد انتقال، صدق وطن مى كند يا بايد مدتى بماند كه صدق وطن جديد بكند؟

بسمه تعالى، به مقدارى كه صدق كند ميزان است.

5. كسى كه در نصف روز، شغلش گشت يا رانندگى است، كفايت در اتمام نماز و گرفتن روزه مى كند؟

بسمه تعالى، اگر نصف اول روز است، كفايت مى كند.

[سؤال 2074] 924

بسمه تعالى 27 / 1 / 1362

شوراى استفتاى امام خمينى، با سلام

خواهشمند است ضوابط و مشخصات عرف محله كه در مورد بلاد كبيره مطرح

ص: 426

است را بفرماييد. آيا آنچه مردم محل بگويند كافى است؟ يعنى اگر بين دو محله، يک خيابان وجود دارد و مردم محل معتقدند كه اين طرف خيابان، يك محله و آن طرف، محله ديگرى است، آيا فرد مسافر يا غير متوطّن، در صورتى كه قصد ده روز كرده باشد، نمى تواند بين اين دو محل تردد كند؟ آيا براى فردى كه چندين سال، بدون قصد توطّن، بين دو محل در حال تردد است، حكم به چه نحو است؟

بسمه تعالى، ميزان در حدود محله، تشخيص عرف است و بدون قصد ده روز در يك محله، حكم مسافر مترتّب است.

[سؤال 2075] 1797

7. شخصى 10 سال است كه به تهران آمده؛ كارش و شغلش تهران است. آيا وطن او حساب مى شود يا بايد قصد وطن نمايد؟

بسمه تعالى، بدون قصد توطّن، وطن محسوب نمى شود.

[سؤال 2076] 90

6. شخصى متولد شهرى است كه از آن شهر در حدود 25 سال است به همراه خانوادۀ خويش به تهران عزيمت كرده است و هيچ گونه ملک و منزل مسكونى در آن شهر ندارد و در اين چند سال نيز منزل شخصى در تهران نداشته است و هر چند مدت را در يك نقطه از شهر تهران بوده است و در حال حاضر با توجه به اين كه كار او در نقطۀ خارج از محلۀ منزل مسكونى فعلى او - كه در آن جا به طور موقت زندگى مى كند - واقع مى باشد (حدوداً 10 كيلومتر يا بيشتر فاصله دارد) تكليف نماز و روزۀ او چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر تهرانِ قبل از كبيره شدن را وطن خود قرار داده، در فرض مذكور، در تهران و محل كار نمازش تمام است و در غير اين صورت، حكم مسافر دارد و در وطن اصلى اگر اعراض نكرده نيز نمازش تمام است و در صورت اعراض، حكم مسافر دارد.

ص: 427

[سؤال 2077] 925

بسمه تعالى 28 / 2 / 1362

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، مدّ ظله، پس از سلام و دعا، خواهشمند است نظر مبارك خود را در مورد كيفيت روزه و نماز اين جانبه بيان فرماييد.

اين جانبه در سال 1334 در تهران به دنيا آمدم و در چندين نقطه تهران مستأجر بوديم و در سال 52 به آبادان رفته و پس از يك سال به تهران بازگشتم و حاليه ازدواج نموده و در خانۀ استيجارى زندگى مى كنيم و معلوم نيست كه در اين محله چه مدت باشيم؟ به اميد پيروزى اسلام بر كفر به رهبرى و هدايت حضرت عالى

بسمه تعالى، محدودۀ تهران قديم وطن شما محسوب است و تا اعراض نكرده ايد، حكم وطن باقى است.

[سؤال 2078] 926

بسمه تعالى 11 / 10 / 1361

حضور مستطاب زعيم عالى قدر، رهبر مسلمانان و مرجع شيعيان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

با تقديم سلام و دست بوسى، مستدعى است جواب مسأله ذيل را مرقوم فرمايند:

شخصى چند سال پيش از شهرستان مهاجرت نموده و اكنون در تهران به استخدام دولت درآمده و زندگى مى نمايد؛ شخص مذكور فاقد مسكن و ساير مستغلات در تهران مى باشد وليكن اين شخص قصد دارد در صورت تأمين آسايش و بالاخص با داشتن خانۀ مسكونى، ابدالعمر در تهران سكونت نمايد؛ اگر چنانچه نتوانست خانۀ شخصى در تهران تهيه نمايد، در اين صورت قصد دارد موافقت اولياى امر را فراهم نموده، به مسقط الرأس خود منتقل و شهر خود را جهت سكنا و ادامۀ زندگى اختيار نمايد؛ يادآور مى شود شخص مزبور، علاقۀ جزئى اى نيز در زادگاه خود دارد و در

ص: 428

مدت سال، چندين بار نيز به شهر خويش مراوده داشته و تا حال، به هيچ وجه با زادگاه خويش قطع رابطه ننموده است. مع الوصف، آيا تهران براى وى موطن اصلى محسوب مى شود، يا مسقط الرأس؟ شخص مورد بحث، از نظر صوم و صلاة چه وضعيتى دارد و به چه نحو بايستى فريضه را انجام دهد؟ متذكر مى شود خانه اى كه براى سكونت فعلى اجاره نموده، با محل كارش در يک منطقه و يا محل قرار نگرفته است و حدوداً دو كيلومتر فاصله دارند.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در تهران حكم مسافر دارد و در وطن اصلى حكم وطن باقى است.

[سؤال 2079] 927

بسمه تعالى

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. اگر من مقصدم محل كارم باشد و فاصلۀ محل كار تا منزل - مثلاً - حدود ده كيلومتر است؛ ولى بعداً كار پيش آيد و يا قصد كنم به مكان هاى ديگر بروم، در مسأله اول - كه كار پيش آمده - و در مرحلۀ دوم - كه قصد كرده ام - نماز به چه شكل است؟ (بلاد كبيره)

بسمه تعالى، منزل اگر وطن يا محل اقامت است، با خارج شدن از منزل، تا كمتر از چهار فرسخ، نماز قصر نمى شود؛ ولى اگر از اول قصد داريد كه از منزل به محل كار و از آن جا به مقصدى برويد كه تا منزل، چهار فرسخ يا بيشتر است و يا از محل كار قصد كنيد به مقصدى برويد كه تا محل كار چهار فرسخ يا بيشتر است، نماز قصر مى شود.

2. اگر من به محل كارم رفتم كه حدود ده كيلومتر تا منزل فاصله دارد و بعد، به محل اقوام خود كه تا محل كار، هفت كيلومتر فاصله دارد، و آن جا نيز تا منزل خودم هفت كيلومتر فاصله دارد، بروم و برگردم و شب را در منزل اقوام و يا محل كار باشيم و چندين مرتبه اين كار تكرار شود تا مسافت بيش از بيست و چهار كيلومتر طى شود و به منزل خودم نيز نروم، نماز به چه شكل است؟

ص: 429

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز قصر نمى شود و ميزان در پيمودن مسافت، پيمودن چهار فرسخ در يک امتداد است و با پيمودن كمتر از مسافت در چند بار - كه مجموعاً به مقدار مسافت مى شود - حكم سفر مترتّب نمى شود.

3. آيا از مال پدرى كه پدر، خمس آن را نداده و نمى دهد، مى شود استفاده كرد؟ (پدر در قيد حيات است).

بسمه تعالى، اگر يقين نداريد مالى كه مورد استفادۀ شما واقع مى شود، در آن خمس وجود دارد، چيزى بر شما نيست.

4. آيا با وجود حدود ده هزارتومان قرض، به پول پس انداز - حدود دو يا سه هزار تومان - خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر پس انداز و قرض، مربوط به يک سال باشد و قرض، بابت مؤونه باشد، پس انداز آن سال، خمس ندارد.

[سؤال 2080] 928

بسمه تعالى

با عرض سلام به حضور امام خمينى، رهبر عالى قدر انقلاب اسلامى

اين جانب متولد مشهد مقدس در سال 1336 هستم و خانه پدرى و پدر و مادرم در مشهد هستند و از مشهد اعراض نكرده ام. اكنون در محلۀ عباس آباد تهران، در منزل همسرم كه متولد تهران است ساكن مى باشم كه البته قصد توطّن و ماندن در اين محله به طور دائم را ندارم. (لازم به تذكر است كه همسرم نيز قصد توطّن و ماندن در اين محله را ندارد).

خواهشمند است راهنمايى بفرماييد: آيا نماز را شكسته بايد به جا آورم يا كامل؟ و حكم روزه ام چگونه خواهد بود؟ خداوند بزرگ، سايۀ امام عزيز را بر سر مسلمين جهان پايدار بدارد. والسلام عليكم و رحمة الله

بسمه تعالى، در مشهد نماز شما تمام است و مى توانيد روزه بگيريد؛ ولى در تهران بدون قصد ماندن ده روز در يک محله، حكم مسافر داريد.

ص: 430

[سؤال 2081] 929

بسمه تعالى 20 / 1 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً؛ به عرض مى رساند: اين جانب از دوران نوجوانى در تهران زندگى مى كرده و تهران را به عنوان وطن خويش برگزيده ام. اكنون چند سالى مى باشد كه در اثر نداشتن مسكن در تهران، مجبور شده ام كه زندگى خود را به ورامين انتقال بدهم و در ورامين زندگى كنم. جهت كار همه روزه صبح ها به تهران آمده و بعد از ظهرها به ورامين بر مى گردم و هر زمانى هم كه امكانات برايم فراهم شود زندگى خود را به تهران انتقال مى دهم و ورامين را به عنوان وطن انتخاب نكرده ام. لطفاً جواب بفرماييد كه نماز اين جانب در كجا قصر مى باشد، در تهران يا ورامين؟

بسمه تعالى، در تهران محلى كه سكونت داشته و وطن خود قرار داده ايد نماز تمام است و در غير آن محل حكم مسافر داريد.

[سؤال 2082] 930

بسمه تعالى 28 / 9 / 1361

دفتر معظم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، دام ظله العالى، پس از عرض سلام و تحيت به پيشگاه حضرت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و نايب بزرگوارش امام خمينى، خواهشمند است به اين مسأله شرعى پاسخ فرماييد:

قبلاً اهل و ساكن دماوند بودم، ولى مدت دو سال است در تهران (تهران نو) منزلى خريدم و با خانواده ام ساكن شديم و بچه هايم نيز در مدارس تهران مشغول تحصيل هستند. من چون شغل معلمى دارم، محل كارم در رودهن است كه در حدود پنجاه كيلومتر با تهران فاصله دارد. بنده ناچارم اين فاصله را هر روز بروم و برگردم و صبح مى روم و عصر به تهران بر مى گردم و تعطيلات تابستان را نيز در منزل و باغى كه در دماوند دارم مى گذرانم؛ نماز و روزه ام در تهران به چه صورت است؟ اگر چنانچه

ص: 431

شكسته است چه كار كنم تا درست شود؟

از دور، دست مرجع و رهبرم امام خمينى را مى بوسم.

بسمه تعالى، در تهران حكم مسافر داريد كه نماز شما شكسته است و روزه نمى توانيد بگيريد، مگر آن كه قصد ماندن هميشه در تهران داشته باشيد كه در اين صورت در محلى كه قصد كرده ايد، نماز تمام و روزه صحيح است، ولى در بين راه و محل كار بايد نماز را شكسته بخوانيد و نمى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 2083] 2105

4. اين جانب مدت تقريباً يک سالى است كه از سپاه اراک به تهران رفته ام و هر هفته روزهاى پنج شنبه و جمعه را در اراک به سر مى برم و در ضمن، قصد برگشت نيز به اراک ندارم؛ آيا تهران وطن دوم من محسوب مى شود و مى توانم نماز و روزه را در آن جا درست بخوانم يا نه؟

بسمه تعالى، وطن محسوب نيست؛ مگر اين كه يک محله از محلاّت تهران را محل سكونت دائم قرار داده باشيد.

[سؤال 2084] 1359

2. شخصى كه قبلاً متولد و ساكن تهران نبوده و شهر تهران را به عنوان وطن انتخاب مى نمايد، تكليف او براى نماز و روزه در دو صورت ذيل چيست؟

الف. مسكنى را خريدارى كرده و در آن جا ساكن مى باشد.

ب. به صورت اجاره نشينى زندگى مى كند كه طبيعتاً مطمئن از زندگى دائم و مستمر در يک محل نمى باشد و بنا به شرايط اجاره ها، ممكن است يک سال يا بيشتر در يک محل بماند.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن هميشه در يک محلۀ خاص در تهران، حكم وطن مترتّب نمى شود و فرقى بين داشتن خانۀ ملكى و اجارى در اين

ص: 432

جهت نيست و با قصد ماندن هميشه در يک محله، خصوص آن محله وطن محسوب مى شود؛ چه خانه ملكى باشد يا اجارى.

[سؤال 2085] 1359

3. با توجه به اين كه تهران از بلاد كبيره مى باشد: در چه محدوده اى از محل زندگى مى توان نماز را بدون قصد ده روزه، كامل خواند، و ملاک تشخيص اين محدوده چيست؟

بسمه تعالى، تعيين حدود محله موكول به نظر عرف است.

[سؤال 2086] 1359

4. تكليف شخصى كه محل كارش در تهران ولى خارج از محدوده محل زندگى مى باشد، در مورد نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل زندگى، وطن او شده و فاصلۀ بين منزل و محل كار به مقدار مسافت 22/5 كيلومتر نباشد، مسافر محسوب نيست و نمازش شكسته نمى شود.

[سؤال 2087] 931

بسمه تعالى

پس از عرض سلام؛ به عرض مى رسانم: محل كار من در تهران و منزلى كه در آن زندگى مى كنم در فاصلۀ 35 كيلومترى تهران است، زمانى كه در تهران هستم تكليف نماز و روزۀ من چيست؟ آيا شكسته است يا خير؟ در صورت شكسته بودن، جبران روزه را چگونه به جاى آورم؟

ضمناً اگر متولد تهران بوده و خيال برگشتن به تهران را هم بعد از چند سال داشته باشم، در اين صورت تكليف چيست؟

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر داريد و در فرض تولد در تهران

ص: 433

قبل از كبيره شدن آن، تمام محدودۀ تهران سابق وطن شما است و تا از آن اعراض نكرده ايد حكم وطن باقى است.

[سؤال 2088] 932

بسمه تعالى

اكنون با سپرى شدن دورۀ قرارداد يك سال، اجاره نامه براى يک سال ديگر تمديد شده است. يادآورى مى شود كه هنگام مسافرت به تهران (سال 50)، مقلد آيت الله خويى بوده و با مراجعه به يكى از علماى ورامين بعد از انتخاب تهران به عنوان وطن دوم خود جهت زندگى آينده (كه هنوز نيز به اين تصميم باقى ام) از وظيفه سؤال كردم ايشان فرمودند كه نمازم، هم در تهران و هم در ورامين كامل مى باشد.

يک سال و اندى از مسافرت به تهران گذشته بود كه تغيير مرجع داده و از حضرت عالى تقليد نمودم. از آن پس به خاطر ندارم كه جهت پرسش مجدد مسأله و عرض حال خود، به عالمى مراجعه كرده باشم تا ماه مبارک رمضان گذشته (1402)، كه به دوتا از علماى تهران مراجعه كرده و به آنان عرض شد كه اصلاً ورامينى هستم و در تهران - اميرآباد سابق - سكونت داشته و محل كارم انتهاى تهران پارس مى باشد. فرمودند كه اگر مسافت رفت و برگشت بين منزل تا كار از هشت فرسخ شرعى كمتر باشد، نمازتان كامل و روزه تان صحيح است (كه اين فاصله كمتر مى باشد). متذكر مى گردد كه در مواقعى كه در تهران زندگى مى كردم، معمولاً هفته اى يک بار به ورامين و همچنين در مواقعى كه كار و زندگى هر دو در ورامين بوده است، روزهاى زيادى را به تهران مى آمده ام.

با توجه به عرايض بالا و داشتن منزل اجاره اى و مشخص نبودن تمديد اجاره پس از يک سال آينده، خواهشمند است پاسخ سؤالات زير را مرقوم فرماييد:

1. وضع نماز و روزه ام در منزل و محل كار چگونه است؟ (فاصله، كمتر از چهار فرسخ شرعى؛ ولى خارج از حد ترخص محلۀ اميرآباد است).

ص: 434

2. در صورت قصر بودن نماز و باطل بودن روزه، چگونه و در چه صورت مى توانم در تهران، نماز كامل بخوانم؟ و اگر تا پايان عمر در تهران بوده و اجاره نشين باشم، آيا هميشه نمازم قصر است و روزه ام باطل؟

3. قضاى روزه هاى خورده شده را چگونه بايد گرفت؟ و آيا كفاره هم دارد؟

4. وضع نماز و روزه هاى كاملى را كه در اين مدت - حدود 10 ساله - در تهران انجام داده ام چگونه است؟

بسمه تعالى، در ورامين كه وطن شما است، بدون اعراض، نماز شما تمام است. و در تهران، بدون قصد توطّن در يك محله يا قصد ده روز در آن، حكم مسافر داريد. و آنچه بر خلاف وظيفه عمل كرده ايد، بايد قضا شوند.

[سؤال 2089] 933

بسمه تعالى 22 / 3 / 1361

محضر مبارك زعيم عالى قدر و مرجع بزرگ جهان اسلام، حضرت آيت الله امام خمينى، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، دامت بركاته، سلام عليكم

پس از اهداى سلام و آرزوى سلامتى و موفقيت كامل براى آن مرجع و رهبر عظيم الشأن و نايب بر حق حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از حضور محترمتان استدعا دارم كه راجع به مسأله زير نظرتان را مرقوم بفرماييد:

فردى ارتشى هستم كه مدت ده سال در تهران خدمت مى كنم و از بهمن ماه 60 محل سكونت خود را در تهران قرار داده ام و خانه اى كه محل سكونتم مى باشد، خانۀ سازمانى و استيجارى مى باشد؛ ولى از وطن اصلى خود كه ورامين مى باشد اعراض ننموده ام و اكثر تعطيلات را به ورامين مى روم؛ مانند پنج شنبه و جمعه ها و روزهاى تعطيل؛ و محل كارم تا محل سكونت در تهران كه در بلوار افسريه است، از حد ترخص بيشتر مى باشد و بايد بگويم كه تا موقعى كه در ارتش خدمت مى كنم - حداقل تا ده سال ديگر - مى توانم در اين خانه سكونت كنم. لذا خواهشمندم دستور بفرماييد

ص: 435

كه من بايد به چه صورت نماز بخوانم و روزه بگيرم؟ و آيا مى توانم تهران را وطن دوم خود قرار دهم؛ با اين كه مى دانم حداقل تا ده سال آينده نمى توانم جاى ديگر خانه تهيه كنم و سكونت پيدا كنم و با اين كه در ورامين، خانه از خود ندارم ؟ در ضمن، اگر كه بتوانم تهران را وطن دوم خود قرار دهم، آيا براى ده روز اول نبايد از حد ترخص خارج شوم؟ و آيا مى توانم كه از حد ترخص خارج شوم و قبل از اذان، به محل سكونت بروم و اذان را بشنوم و دوباره به محل كار برگردم؟

بايد اضافه كنم كه از بهمن ماه 60 به اين طرف، در تهران نمازم را شكسته خوانده ام و در ورامين كامل مى خوانم. خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، وطن اصلى تا از آن اعراض نكرديد، به حكم وطن باقى است. و در تهران اگر در يک محله، قصد زندگى دائم داشته باشيد، آن جا وطن شما محسوب مى شود؛ در غير اين صورت، فقط با قصد اقامت ده روز در يک محله مى توانيد نماز را تمام بخوانيد؛ و خروج از محلۀ اقامت به محل كار اگر محل كار در همان محلۀ اقامت باشد، مضر به قصد اقامت نيست.

[سؤال 2090] 934

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب، امام خمينى

پس از سلام، به طور اختصار سؤالاتى به شرح زير عرضه مى گردد:

1. اگر كسى در تهران، از وطن قبلى قصد اعراض نمايد و در محلى كه ساكن است نيز قصد توطّن نكرده باشد، وطن او كجا است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2091]

2. چند سال است كه تهران به بلد كبيره تبديل گشته؟

ص: 436

بسمه تعالى، در اين سال هاى اخير به سرعت بزرگ شده و از اهل خبره تحقيق كنيد.

3. اگر شخصى كه خمس خود را مى داده خانه اى بخرد كه مبلغ زيادى مقروض گردد و به واسطۀ آن

قرض، خمس از او ساقط گردد و پس از دو يا سه سال خانه اى را كه خريده، به صاحبش بازگرداند و قرض او نيز مرتفع گردد، اين شخص چگونه بايد خمس دهد؟

الف. آيا مالى را كه قبلاً (قبل از معامله) داشته و خمس آن را داده، بايد كسر كند و بعد، باقيمانده را خمس دهد؟

ب. كليه اموال را - چه آن كه خمس آن را قبلاً داده يا نداده - حساب نمايد و خمس دهد؟

بسمه تعالى، مقدارى كه خمس آن داده شده و ترقى قيمت نسبت به آن مقدار استثنا مى شود.

4. اگر فردى كه درآمد او حلال نيست به انسان هديه اى بدهد:

الف. آيا اين هديه، حلال است يا خير؟ ضمناً نمى دانيم كه او درآمد حلال ديگرى داشته يا نه؟

ب. اگر حلال بودن هديه مشروط به اين است كه درآمد حلال ديگرى داشته باشد، آيا لازم است براى اين كه بفهميم وى درآمد ديگرى داشته يا نه، در زندگى وى تفحص و جست و جو كنيم؟

بسمه تعالى، تحقيق لازم نيست و خمس ندارد. و محكوم به حلّيّت است.

5. فردى مى ميرد و از خود مقدارى زمين و پول باقى مى گذارد، همسر اين شخص، با پول باقيمانده

خانه اى مى سازد و قصد مى كند كه اين خانه براى دخترانش باشد، تا وقتى بزرگ شدند از آن ها جهيزيه تهيه نمايد. در صورتى كه اين فرد خمس نمى داده، آيا جهيزيۀ دختر خمس دارد يا نه؟ اگر خمس دارد، بايد خمس پول مانده بعد از مرگ شخص را بدهند يا قيمت فروش خانه را؟

بسمه تعالى، اگر يقين دارند كه در مالى كه به آن ها رسيده خمس هست بايد ادا كنند و در صورت تبديل به چيز ديگر، با مراجعه به حاكم شرع، به قيمت فعلى خمس بدهند.

[سؤال 2092] 935

بسمه تعالى 15 / 8 / 1361

محضر مبارگ امام امت، دامت بركاته

در سال 50 از سبزوار به تهران آمدم و استخدام دولت شدم و درس خواندم و الآن هم كه درسم تمام شده، در كارخانه مشغول كار هستم؛ ازدواج كرده ام و دو تا بچه دارم و در صورتى كه مشكلى برايم پيش نيايد، قصد برگشت به وطن اصلى را ندارم،

ص: 437

مگر اين كه بازنشسته شوم؛ و آن موقع هم شايد برگردم؛ و در اين مسأله هم مردّد هستم كه اگر خانه و زندگى در اين جا داشته باشم، بر مى گردم يا نه؛ از نظر سكونت هم در اين دوازده سال، هر چند سال در محلّى بوده ام؛ حتى سه سال در كرج سكونت داشته ام؛ از يك سال پيش تا حالا هم در خيابان دامپزشكى خانه اى اجاره كرده ام و محل كارم هم در سه راه آذرى است. تقاضا دارم بفرماييد: تكليف من از نظر نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، تا از وطن اصلى اعراض نكرده ايد، حكم وطن باقى است و در تهران حكم مسافر داريد مگر در يك محله قصد توطّن و سكونت دائم بنماييد و مدتى هم در آن بمانيد كه عرفاً گفته شود ساكن هستيد.

[سؤال 2093] 936

بسمه تعالى 29 / 9 / 1361

امام عزيز، روحى فداک

اين جانب اهل دامغان و محل كارم هم دامغان است. شش سال است در تهران تجديد فراش نمودم و داراى خانه و زن و سه بچه مى باشم. گاهى يك ماه تهرانم، ده روز دامغان و بيشتر اوقات يک ماه دامغانم، ده روز يا كمتر تهران هستم. خلاصه تهران را به عنوان وطن دوم انتخاب كردم و تا حال هم نماز را تمام خواندم و روزه هم گرفته ام. بفرماييد نماز و روزه ام درست است؟ اگر درست نيست نسبت به گذشته چه كار كنم؟

بسمه تعالى، اگر بنا گذاشتيد براى هميشه مدتى از سال را در محلۀ معينى از تهران زندگى نماييد، آن محله وطن شما محسوب مى شود و نماز و روزۀ شما در آن جا تمام است، در غير اين صورت در تهران حكم مسافر داريد و نماز و روزۀ گذشته، اگر بر خلاف وظيفۀ مقرّره انجام گرفته قضا دارد.

ص: 438

[سؤال 2094] 1378

3. كسى كه تهران وطن او محسوب مى شود و بدون اعراض وطن ديگرى اختيار كرده و در تهران هيچ گونه ملكى و يا وابستگى - به جز علاقۀ به وطن - ندارد. در مواقعى كه در تهران كار ادارى دارد و در نقاط مختلف تهران رفت و آمد مى كند و يا براى مهمانى به منزل يكى از اقوام مى رود؛ حكم او در مورد نماز، از نظر قصر بودن يا نبودن، چگونه است؟ اين شخص حد ترخص را از كجا مى تواند حساب كند، آيا تهران را كلاً وطن خود محسوب نمايد يا خير؟ (با در نظر گرفتن فتواى امام در مورد شهرهاى بزرگ، مثل تهران از نظر حد شرعى)

بسمه تعالى، همان قسمت از تهران كه وطن او بوده تا از آن اعراض نكرده، به حكم وطن باقى است.

[سؤال 2095] 937

بسمه تعالى 20 / 4 / 1361

محضر مبارک حضرت امام خمينى، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، با توجه به فتواى حضرت عالى مبنى بر وضعيت انجام فرائض دينى افراد ساكن تهران، سؤالات ذيل براى اين جانب مطروح است:

1. وضعيت كسى كه به مدت بيش از دو سال است كه در تهران ساكن مى باشد و در آينده معلوم نيست تا چه زمانى در اين شهر سكونت داشته باشد چيست؟ مثلاً دانشجويى كه جهت تحصيل در تهران به سر مى برد.

بسمه تعالى، بدون نيت اقامت ده روز در يک محل، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2096]

2. وضعيت شخص فوق نسبت به انجام فرائض دينى در محدودۀ تهران بزرگ چگونه است؟ و تا چه حدى از مسافت مى تواند در تهران رفت و آمد نمايد؟

بسمه تعالى، در نيت اقامت ده روز، نمى تواند قصد خارج از آن محله به

ص: 439

بيش از يكى دو ساعت داشته باشد؛ ولى اگر از اول، قصد خارج شدن نداشت و بعداً پيش آمد، اگر بعد از خواندن يک نماز چهار ركعتى باشد، تا كمتر از چهار فرسخ، ضرر به حكم اقامت نمى رساند.

[سؤال 2097]

3. با توجه به پيوستگى مناطق تهران، وضعيت چنين فردى در قبال شركت در فرائض دينى - مانند نماز جمعه و يا تظاهرات - چگونه مى باشد؟

بسمه تعالى، حكم مسأله، از جواب سؤال فوق معلوم مى شود.

4. وطن چيست؟ ساكن و منطقه از نظر شرعى را توضيح دهيد.

بسمه تعالى، مراد از وطن، محل تولد يا محلى است كه انسان بنادارد هميشه در آن جا زندگى كند.

[سؤال 2098] 938

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

حضرت مستطاب، آيت الله العظمى و رهبر عالى قدر، جناب سيد روح الله خمينى، مدّ ظله العالى

پس از درود فراوان بر آن رهبر عزيز و گرامى و درود بر تمامى شهداى راه حق و حقيقت - از صدر اسلام تا كنون - خواهشمند است در مسائل ذيل، نظريۀ مبارك را مرقوم فرماييد.

1. كسى كه در تهران اقامت داشته و وطن او بوده و از تهران هم اعراض ننموده، مدت چهار سال است كه به كرج رفته و در آن جا سكنا دارد و چنانچه براى او هم وسايل برگشت به تهران فراهم شود، مايل است به تهران مراجعت نمايد. آيا روزه و نماز او به چه نحوى مى باشد؟

بسمه تعالى، محلى كه در تهران وطن او بوده و از آن اعراض نكرده، حكم وطن دارد؛ ولى در كرج حكم مسافر دارد.

ص: 440

2. تكليف خانوادۀ او كه تابع او مى باشند، در اين مسأله چيست؟ بيان فرماييد.

بسمه تعالى، خانواده در اعراض از وطن و اتخاذ وطن مستقل است.

[سؤال 2099] 939

بسمه تعالى

با درود به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى و سلام به رزمندگان جبهۀ حق عليه باطل و سلام به تمام شهيدان اسلام

محترماً اين جانب به عرض مى رساند كه مدتى است ساكن تهران مى باشم و در تهران قصد وطن نموده ام؛ منتها وطن اصلى ام شهرستان ديگر است. مسأله طورى است كه خدمتم در تهران مى باشد؛ يعنى در تهران در ارتش جمهورى اسلامى ايران خدمت مى كنم و سؤالم در مورد نمازهاى يوميه مى باشد كه چگونه بايستى به جاى آورم؟ همچنين وقتى كه براى ديدن خانواده ام به شهرستان مى روم، در آن جا نمازهاى يوميه را چگونه بايد به جاى آورم؟ لازم به تذكر است كه فعلاً دورۀ شبانه روزى را طى مى كنم؛ فقط روزهاى تعطيل از پادگان خارج مى شوم و فعلاً خانۀ اصلى ام پادگان مى باشد. خواهشمند است بنده را در مورد اين سؤالات راهنمايى بفرماييد.

ضمناً متذكر مى شوم كه بنده، مقلد رهبر كبير انقلاب مى باشم. خواهشمند است به طور ساده و كلى در مورد اداى فرائض يوميه راهنمايى كامل مبذول داريد.

بسمه تعالى، قصد توطن در مجموع تهران كافى نيست و اگر در پادگان يا يكى از محله هاى تهران، قصد ماندن ده روز كنيد بايد نماز را تمام بخوانيد و در وطن اصلى تا اعراض از آن نكرده ايد حكم وطن داريد.

[سؤال 2100] 940

بسمه تعالى 3 / 3 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

پس از عرض سلام و آرزوى طول عمر براى امام عزيز و پيروزى رزمندگان اسلام و پيروزى حق بر كفر

ص: 441

اين جانب مدت بيست و هشت سال ساكن تهران بودم و حدود دو سال است كه منزلى در كرج خريدارى نموده و در كرج سكونت دارم و اين جانب در نماز و روزه، شاك هستم و نمى دانم آيا بايد نماز و روزه ام را كه در تهران هستم و محل كارم هست، درست بخوانم و روزه را درست بگيرم يا نه؟

بسمه تعالى، اگر تهران، وطن اصلى شما است يا قصد ماندن دائم در يك محلۀ آن كرده ايد، تا اعراض نكرده ايد، در خصوص آن محله، حكم وطن مترتّب است؛ ولى اگر وطن نيست يا از كرج به غير آن محله رفت و آمد مى كنيد، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2101] 941

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله امام خمينى

ضمن عرض سلام و با درود به زعيم عالى قدر، حضرت آيت الله خمينى، رهبر شيعيان جهان و نايب بر حق امام زمان عليه السلام

اين جانب سن: 35 سال، محل تولد: تهران و از اين مدت، 30 سال در تهران بوده ام و پنج سال است كه در گل شهر كرج ساكن مى باشم و چون كارمند دولت مى باشم، ناچاراً بايد حدود 100 كيلومتر هر روز آمد و رفت كنم و چون مرجع تقليدم حضرت امام مى باشد، خواهشمند است برايم روشن فرماييد وضع نماز و روزه من چگونه است، با توجه به اين كه من از تهران اعراض نكرده ام؟

و اما وضع نماز من: مدتى من نمازم را در تهران شكسته مى خواندم و از آقايى سؤال كردم كه من نمازم را در تهران شكسته مى خوانم؛ گفتند: اعراض كرده اى از تهران؟ گفتم: نه؛ گفتند: بايد نمازت را درست بخوانى و مدتى است كه نمازم را در تهران درست مى خوانم. وضع من چطور مى شود؟ آيا اين مدت بر ذمه ام است يا نه؟

بسمه تعالى، محل كار اگر داخل محدودۀ تهران پيش از بزرگ خارق العاده

ص: 442

شدن قرار دارد، با فرض اين كه وطن اصلى شما بوده و اعراض نكرديد، حكم مسافر نداريد و اعمال گذشته اگر بر خلاف وظيفه انجام گرفته قضا دارد.

[سؤال 2102] 1338

2. آيا از نظر مبارک شما اين ها هميشه مسافرند؟ چون صبح ها هميشه سر كارند و شب ها در منزل؛ منهاى روزهاى تعطيل.

بسمه تعالى، كسى كه براى مقصدى كه مسافت بين منزل تا مقصد 22/5 كيلومتر يا بيشتر است حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2103] 1316

5. آيا اصفهان از شهرهاى بزرگ مى باشد يا نه؟ و اگر نيست ابتداى مسافت را از خانه هاى 20 سال قبلِ اصفهان حساب كنيم يا از خانه هاى آخر شهر در سال 61 حساب كنيم؟

بسمه تعالى، از شهرهاى بزرگ خارق العاده محسوب نيست؛ و مبدأ مسافت در آن جا، آخر شهر است.

[سؤال 2104] 942

بسمه تعالى 19 / 1 / 1361

دفتر مبارك استفتائيه حضرت امام، مدّ ظله

لطفاً مرقوم بفرماييد كه نظر حضرت عالى در مورد حد ترخص در تهران - كه امام مى فرمايند از بلاد كبيره است - چگونه است؟ مثلاً اگر از راه اتومبيل رو باشد، چهار كيلومتر است و از راه هوايى سه كيلومتر مى باشد. آيا اين مقدار، از حد ترخص خارج مى باشد يا خير؟

خواهشمند است پاسخ به اين مسأله را به طور مشروح و روشن بيان فرماييد تا هيچ نقطۀ ابهامى براى مقلدين امام باقى نماند.

ص: 443

بسمه تعالى، در تهران، حد ترخص نيست و مبدأ مسافت، منزل است و ميزان، راهى است كه سير مى كند.

[سؤال 2105] 943

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

با عرض سلام و دعا براى طول عمر امام عزيز امت، خمينى كبير، مستدعى است فتاواى جديد امام را در مورد حد ترخص افراد غير بومى كه به بلدۀ كبيره، وارد و قصد اقامت دارند - در خصوص قصر يا اتمام نماز و روزه - پاسخ فرموده تا شايد ان شاء الله از طريق مقتضى به اطلاع مقلدين ايشان رسانده شود.

خداوند تبارک و تعالى شما امام عزيز را براى مسلمانان جهان تا ظهور حضرت مهدى عليه السلام نگهدارد.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يک محله، حكم مسافر دارند و با قصد ماندن ده روز، تا در آن محله هستند نمازشان تمام است و چنانچه از آن محله خارج شوند، تفصيلى دارد كه در رساله ذكر شده است.

[سؤال 2106] 944

بسمه تعالى

دفتر امام در جماران، سلام عليكم

اين جانب زادگاهم شهر بابل است و فعلاً در تهران سكونت دارم، هم اكنون در حين مأموريت، كيلومتر 23 جادۀ خاوران مى باشم، مسافت از خانه تا محل كارگاه بيش از 35 كيلومتر مى باشد. تا به حال مدت 8 ماه كه از شروع مأموريت مى گذرد، نماز را كامل به جاى آورده و هنوز هم به جاى مى آوريم. مى خواستم يقين پيدا كنم كه فتواى امام كبيرمان، خمينى بت شكن - كه خود مقلد آن هستم - در اين مورد چيست؟ آيا

ص: 444

مى شود نماز و روزه را كامل بخوانيم يا نه؟

در ضمن من تهران را سكونت موقّتى براى خود مى دانم؛ استدعا مى شود قبل از رسيدن ماه مبارک رمضان دستورات لازم را اقدام فرماييد.

اضافتاً به عرض مى رسانم: جهت مشكلات، در صورت شكستن نماز و باطل بودن روزه، آيا مى شود در اين مسأله از مجتهد ديگر تقليد كرد يا نه؟ والسلام

خدايا، خدايا، تو را به جان مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، تا انقلاب مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، خمينى را نگهدار.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم كه تهران وطن شما نيست؛ بدون قصد اقامت ده روز در يك محل، نماز قصر است و روزه صحيح نيست و نماز و روزۀ گذشته، اگر مخالف وظيفۀ مقرّره انجام گرفته، قضا دارد و مسأله، از موارد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2107] 945

بسمه تعالى 15 / 9 / 1361

خدمت ولايت فقيه، آيت الله العظمى امام خمينى

با سلام و عرض ارادتمندى يک مقلد و معذرت از وقت گيرى شما، خواهشمند است تكليف شرعى حقير را در ارتباط با مسأله زير مشخص فرماييد.

اين جانب متولد كاظمين عراق، و اصلاً اصفهانى، در سال 1351 وارد ايران و دو سال در اصفهان بوده ام. سپس براى ادامۀ تحصيل در سال 1353 به تهران آمدم و تا به حال كه مشغول خدمت در دانشگاه تهران هستم، خانه اى خريدارى و ماندگار شده ام؛ ولى قصد توطّن نداشته ام و ندارم و قصد بازگشت به اصفهان را دارم؛ ولى نمى دانم كى و به چه نحو صورت خواهد پذيرفت. و فاصلۀ منزلم تا محل كار، حدود چهار كيلومتر است و در طول اين مدت، نمازم را كامل و روزه ام را گرفته ام. خواهشمند است بفرماييد آيا نماز و روزه ام صحيح بوده است؟ در غير اين صورت، تكليف حقير چيست؟ با تشكر و آرزوى توفيق الهى

ص: 445

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يكى از دو محل، نماز شما شكسته است؛ ولى اگر در يكى از دو محل، قصد ماندن ده روز كرديد و مانديد، بعد از آن تا سفر شرعى نرفته ايد، در هر دو محل، نماز شما تمام است؛ و آنچه تا كنون برخلاف وظيفه عمل كرده ايد را بايد قضا نماييد.

[سؤال 2108] 946

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى

پس از عرض سلام و طلب طول عمر از خداوند متعال، سؤالاتى برايمان پيش آمده كه مطرح مى كنيم:

ما عده اى از دانشجويان تربيت معلم هستيم كه حدود شش ماه است در تهران ساكن هستيم و در ميان اين سكونت، هر چند وقت يک بار، به شهرستان رفته ايم. روزى كه ما به اين جا آمديم، قصد ده روز ماندن را داشتيم؛ ليكن ما كه در منطقۀ خزانه بوديم، به مسافت هايى كمتر از حد شرعى از آموزشگاه خود رفتيم؛ بعضى از اساتيد ما گفتند كه نماز شما صحيح است، وليكن بعضى مى گفتند كه قصد شما باطل است؛ و همين گونه بود كه هر چند وقت يك بار يك سخن مى گفتند و خلاصه ما كه اعتماد به سخنان ايشان داشتيم، نمازهايمان را در اين مدت، شكسته خوانديم. اما حال كه ماه مبارک فرا رسيده است، ايشان مسأله را به گونه اى ديگر تفسير مى نمايند و مى گويند كه شما حق خروج از منطقۀ خزانه را به مدت ده روز نداريد (اگر قصد كنيد) و بعد از آن ده روز، فقط دو ساعت مى توانيد تا حد ترخص برويد؛ لذا مى خواستيم شما ما را از اين گمراهى نجات داده و وضعيت نمازهاى گذشته و آينده و روزه هايمان را روشن فرماييد و علاوه بر اين، خواستيم بدانيم حد ترخص، از خانه حساب مى شود يا از منطقه؟ و ضمناً وظيفۀ ما در قبال چنين استادانى چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، بدون قصد اقامت ده روز در يک محل، حكم

ص: 446

مسافر داريد و قصد اقامت، الزامى نيست؛ ولى اگر كسى خواست قصد كند، بايد بنا بگذارد ده روز را در يك محل بماند، و گرنه قصد صحيح نمى شود و هر گاه قصد صحيح نمود و حداقل يک نماز چهار ركعتى خواند، بعداً اگر پيش آمد تا كمتر از چهار فرسخ از محل اقامت خارج شد، حكم اقامت به هم نمى خورد.

[سؤال 2109] 947

بسمه تعالى

رياست محترم دفتر حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى

محترماً؛ به استحضار مى رساند كه اين جانب متولد شهرستان قزوين و بزرگ شده تهران هستم كه در حال حاضر، محل سكونت اين جانب در شهرستان كرج مى باشد؛ ولى محل كار بنده در تهران است. جهت حاضر شدن در سركار خود - كه يک مؤسسه دولتى مى باشد - همه روزه به جز روزهاى تعطيل بايد بين كرج و تهران، رفت و آمد داشته باشم كه مسافت اين دو شهر 47 كيلومتر مى باشد. تا كنون مدت شش سال است كه اين جانب، فرائض دينى - اعم از نماز و روزۀ خود - را تمام گرفته ام؛ ولى در حال حاضر ترديد دارم. خواهشمند است جهت انجام فرائض دينى - اعم از نماز و روزه - اين جانب را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، در غير وطن، بدون نيت اقامت ده روز در يك محل، نماز قصر مى شود و روزه صحيح نيست؛ بنابراين اگر تهران و كرج را وطن انتخاب نكرديد، در آن جا حكم مسافر داريد و نماز و روزۀ گذشته اگر برخلاف وظيفۀ مقرّره انجام گرفته قضا دارد.

[سؤال 2110] 948

بسمه تعالى 26 / 4 / 1361

محضر مبارک رهبر عظيم الشأن و مرجع تقليد، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

ص: 447

اين جانب ساكن شيراز بوده و بنابر مقتضيات شغلى به تهران آمده ام و به دلايلى نمى توانم تهران را وطن اختيار كنم. وضعيت نماز و روزۀ اين جانب چگونه خواهد بود - در حالى كه فاصلۀ بين خانه و محل كارم در حدود چهار كيلومتر مى باشد -؟

همچنين وضعيت نماز و روزۀ همسرم كه خانه دار است چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، بدون نيّت اقامت ده روز در يک محله، نماز و روزۀ شما قصر است؛ و همسر شما نيز اگر قصد كند ده روز در يک محل بماند، نماز و روزه اش تمام است؛ و گرنه قصر است.

[سؤال 2111] 949

بسمه تعالى سوم شعبان 1402 ق

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

حضرت عالى در تحرير الوسيله، مبدأ حساب مسافت را در مورد بلاد كبيرۀ خارق العاده، منزل مسافر ذكر فرموده ايد.

1. آيا تشخيص خارق العاده بودن بلاد كبيره، از مستنبطات عرفيه است يا شرعيه؟

2. آيا تعريف «خارق العاده» آن چنان كه از جانب بعضى از مراجع عظام مطرح گرديده، مورد قبول حضرت عالى نيز مى باشد؟ «إذا كانت في الكبر بحيث عدّ الخروج من محلّة إلى اُخرى مسافرة عند العرف».

3. آيا حضرت عالى تبعيت مقلد را در مستنبطات عرفيه كه توسط مرجع تقليدش استنباط گرديده واجب مى دانيد؟

4. حضرت عالى در پاسخ سؤالى فرموده ايد كه براى كسانى كه تهران وطن آن ها نيست و محل كار و منزل آن ها در دو محلۀ مختلف است، نمازشان قصر است. آيا دو محله اى كه فاصله شان كمتر از چهار فرسخ است نيز شامل اين حكم مى شوند؟

طول عمر آن حضرت و بقاى وجود شريف را از درگاه ايزد منّان خواستار است.

اسألكم الدعاء

بسمه تعالى، بلد كبير خارق العاده، موضوعى عرفى است و كسى كه تهران

ص: 448

وطن او نيست، بدون قصد ماندن در يک محلۀ آن، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2112] 950

بسمه تعالى 19 / 6 / 1361

با درود و سلام خدمت شهداى راه حق و رزمندگان سلحشور و سلام خدمت امام

من در سال 1359 از شهرستان اراک به تهران آمده و در آموزشگاه افسرى ژاندارمرى استخدام شدم. پس از گذراندن يک سال آموزش، در سال 1361 تقسيم شده و من سهميۀ تهران شدم و فعلاً در ادارۀ سياسى - ايدئولوژيک ژاندارمرى مشغول خدمت مى باشم. از شما خواهش مى كنم وضعيت نماز و روزۀ مرا روشن نماييد.

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يک محله در تهران، نماز و روزۀ شما قصر است.

[سؤال 2113] 951

بسمه تعالى

كسانى كه در تهران مستأجرند (تهرانى و غير تهرانى) و وضعيت سكونتشان در خانۀ اجاره اى طورى است كه مانند اكثريت قريب به اتفاق مستأجرين احتمال اين را مى دهند كه هر چند سالى را در محله اى ساكن باشند، تكليف نماز و روزه شان چيست؟ و در صورتى كه حكم مسافر را دارند، لطفاً با شرح و تفصيل مرقوم بفرماييد: آيا مى تواند قصد اقامت ده روز در محل را كرده و نمازشان را تمام بخوانند؟ و اگر قصد كردند، در چه صورت مجدداً نمازشان قصر خواهد بود؟ و اگر خواسته باشند هميشه نمازشان را كامل بخوانند و روزه بگيرند، در چه صورت مى توانند؟ مثلاً اگر مدت يكى - دو يا سه ماه پس از قصد اقامت، از محل خارج نگردند، آيا پس از اين مدت، با يک مسافرت نمازشان باز هم پس از بازگشت از مسافرت، قصر خواهد بود؟ و در ايامى كه قصد اقامت كرده اند، آيا بايد در مدت قصد، از خانه يا از محل خارج نشوند و يا اين كه از محدودۀ 22/5 كيلومتر از خانه مسكونى نبايد خارج شوند؟

ص: 449

بسمه تعالى، اگر تهران، وطن آن ها نيست، بدون قصد ماندن ده روز در يک محله آن، حكم مسافر دارند. بلى اگر قصد ده روز كنند و بمانند و بعد از ده روز، به كمتر از مسافت بروند، نمازشان تمام است.

[سؤال 2114] 952

بسمه تعالى 13 / 2 / 1361

ضمن عرض سلام؛ خواهشمند است در صورت امكان به اين سؤال شرعى جواب كتبى داده شود؛ زيرا مطلبى كه در اين رابطه در مطبوعات نوشته شده است، روشن و واضح نمى باشد. و اين خود مى تواند مشكل تعداد زيادى از دانشجويان را حل كند:

بنده اهل و ساكن يكى از شهرستان ها مى باشم كه به دليل تحصيل در دانشگاه تهران به اين جا آمده ام. ضمناً بنا به وضع رشته تحصيلى ام، لااقل سه سال ديگر در تهران هستم. البته در خلال اين مدت نيز به شهرستان محل سكونتم مراجعت خواهم كرد. از آن جا كه مدت اقامت من در تهران بيش از 10 روز است، به اين نيت نمازها را به طور كامل مى خواندم. با توجه به اين كه امام طبق گفته ها، شهر تهران را جزء بلاد كبيره به حساب آورده اند و نيز با توجه به اين كه محل سكونت و كار اين جانب در تهران در يك نقطه واقع نيست، آيا بنده نمازها را بايد كامل بخوانم يا خير؟

والسلام، به اميد پيروزى اسلام و مسلمين؛ خداوند يار و نگهدار امام باشد.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يكى از محلات تهران، نماز شما قصر است.

[سؤال 2115] 953

بسمه تعالى

با تقديم تحيات خالصانه و ابراز ارادت مطلق

خداى را سپاس گزاريم كه منّ علينا بوجودك الشريف فى زماننا هذا

ص: 450

اماما اين جانبان عده اى از نمايندگان مجلس شوراى اسلامى هر روز ناچار به اياب و ذهاب از قصر فيروزه به مجلس در حدود 12 كيلومتر و بالعكس مى باشيم و قصد توطّن هم نداريم. متمنى است نظر مبارك را در مورد قصر و اتمام نماز و روزۀ اين جانبان در گذشته و آينده امر به ابلاغ فرمايند.

متشكريم، اللهم احفظ امام الثورة الاسلامية و انصره نصراً عزيزاً

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يكى از دو محل، حكم مسافر داريد. بلى، اگر در يكى از دو محل قصد ده روز كنيد و بمانيد، بعد از آن هر روز هم كه بين دو محل رفت و آمد كنيد تا سفر شرعى نكرده ايد، نماز شما تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2116] 954

بسمه تعالى 10 / 4 / 1361

با عرض سلام خدمت سروران مكرّم، نظر امام را دربارۀ مسائل زير خواستارم:

1. گفته مى شود كه اگر مسافرى وارد تهران شود بايد ده روز در محله اى قصد كند و جايى نرود و پس از ده روز مى تواند تا چهار فرسخ برود تا نمازش شكسته نشود، آيا اين فتوا از طرف امام بوده يا نه؟

بسمه تعالى، الزام در اقامت ده روز در يک محل ندارد ولى اگر خواست نماز را تمام بخواند بايد قصد كند ده روز در يك محل بماند و بعد از چنين قصدى و خواندن يك نماز چهار ركعتى، تا به مقدار مسافت شرعى سفر نكرده حكم اقامت باقى است.

[سؤال 2117]

2. آيا در تهران حد ترخصى دارد يا آن كه دو محله بودن صدق مى كند؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، مبدأ مسافت از منزل است ولى حكم سفر از آخر محله مترتّب مى گردد.

ص: 451

[سؤال 2118]

3. اگر دو محله بودن صدق مى كند آيا شهر ديگرى هم مانند تهران در ايران وجود دارد كه دو محله بودن آن صادق باشد؟

بسمه تعالى، ميزان در بلد بزرگ خارق العاده بودن، نظر عرف است.

4. استفاده كردن از تلفن ادارات براى كار شخصى چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، تابع مقررات دولت اسلامى است.

5. در مسأله 319 فرموده ايد كه: «كسى كه وضو ندارد حرام است اسم خداوند متعال را به هر زبانى نوشته شده باشد، مسّ نمايد...» آيا اين مسأله در مورد آرم جمهورى اسلامى ايران هم صدق مى كند يا نه؟ چون اين آرم هم روى اسكناس ها زده شده، هم روى هر اعلاميه و اطلاعيه اى وجود دارد.

بسمه تعالى، به احتياط واجب، بدون طهارت مسّ ننمايند.

6. ورزشى كه در آن برد و باخت مطرح است - مثل مسابقات فوتبال، واليبال، كشتى و ... - چه صورتى دارد؛ آيا حلال است يا حرام؟

بسمه تعالى، اگر براى برنده چيزى مقرر كنند حرام است.

7. دانش شعبده و تردستى و برخى از آرا و مكاتب فلسفى، فراگرفتن يا ديدن آن چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، تعليم و تعلّم شعبده و اِعمال آن حرام است.

8. اشخاصى هستند كه محل گم شده يا دزدى را در آيينه به ما نشان مى دهند، كمك گرفتن از آن ها چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اين عمل جايز نيست.

[سؤال 2119] 955

بسمه تعالى 28 / 3 / 1361

مسئول محترم دفتر امام در قم، بخش مسائل شرعى

محترماً؛ اين جانب چون دانشجو هستم و كار هم مى كنم از مهر سال 58 در تهران به سر مى برم ولى تهران به عنوان وطنم نيست. در اين مدت تقريباً هر روز از منطقه اى كه در آن زندگى مى كرده ام به منطقۀ ديگر (بنابر ضروريات) مى رفتم. مدتى است كه پى برده ام كه امام خمينى تهران را جزء بلاد كبيره مى شمارد و آن را منطقه منطقه نموده

ص: 452

و كسى كه تهران، وطن اصلى اش نيست اگر از منطقه اى كه در آن زندگى مى كند خارج شود، نمازش شكسته است و روزه نيز نمى تواند بگيرد؛ خواهشمند است اين امر را برايم كاملاً روشن نماييد؛ اگر مى بايست نماز شكسته بخوانم، آيا حالا بايد نمازهايى را كه قبلاً در تهران كامل خوانده ام، قضا كنم؟ و اگر بايد قضا كنم، آيا تمام نمازها را (يعنى حتى نمازهايى كه شكسته نيست؛ مثل نماز صبح و مغرب) را بايد قضا كنم؟ روزه هايى كه در تهران گرفته ام به چه صورت است؟ آيا منطقه اى نمودن تهران از طرف امام، مطابق با منطقه اى نمودن شهردارى تهران است (اميرآباد و ميدان انقلاب و ميدان قزوين، امامزاده حسن و...)؟ در چه صورت اين جانب مى توانم نمازم را در تهران كامل بخوانم و روزه نيز بگيرم؟ ضمناً تاريخ دقيق اين فتواى امام از كى بوده است؟

بسمه تعالى، مسافر در تهران اگر در يک محله قصد اقامت ده روز نمايد، نماز تمام و روزه صحيح است و تا از محل اقامت به مقدار هشت فرسخ شرعى - ولو در مجموع رفت و برگشت - سفر نكرده، حكم اقامت باقى است و ميزان در محله، نظر عرف است و نمازهاى چهار ركعتى كه برخلاف وظيفه، تمام خوانده، بايد شكسته قضا كند.

[سؤال 2120] 956

بسمه تعالى

با درود و سلام بر رهبر كبير انقلاب، امام خمينى و با درود و سلام بر شهيدان راه حق و با درود بر امت شهيدپرور، سلام عليكم

به استحضار مى رسانم اين جانب مدت دو ماه است كه از شهرستان به تهران آمده ام و در تهران مشغول كار مى باشم و تصميم قطعى هم نمى توانم بگيرم كه حتماً در تهران مى مانم ولى امكان دارد بعد از مدتى، دوباره به شهرستان برگردم و يا مدت زيادى اين جا بمانم، در هر حال تهران وطن اين جانب محسوب نمى گردد؛ خواهشمند است

ص: 453

فتواى آن حضرت را در مورد نماز اين جانب بفرماييد.

بسمه تعالى، نماز شما شكسته است؛ مگر بتوانيد در يك محله قصد اقامت ده روز بدون خروج از آن بنماييد كه اتمام نماز واجب مى شود و رفت و آمد تا كمتر از چهار فرسخ، ضرر ندارد.

[سؤال 2121] 957

بسمه تعالى

پس از سلام؛ خواهشمندم فتواى امام خمينى را در مورد نماز و روزه و وضعيت وطن و مسافر بودنِ شخصى با مشخصات ذيل را در پايين ورقه مرقوم بفرماييد:

1. اهل شهر همدان است.

2. مدت ده سال است كه در تهران سكونت دارد، شش سال در خوابگاه دانشگاه تهران و چهار سال اخير پس از تأهل، در منزل استيجارى.

3. هيچ وقت بيش از دو ماه به طور متوالى هر روز در تهران نبوده است.

4. در حال حاضر دورۀ تحصيل دانشگاهى وى به اتمام رسيده است و خدمت سربازى را در تهران مى گذراند.

5. هيچ گونه قصدى براى برگشت به همدان يا ماندن در تهران يا كار در هر شهر ديگر كشور ندارد و ممكن است پس از خاتمۀ خدمت، در هر جاى مملكت مشغول كار و زندگى شود. و من الله التوفيق و عليه التكلان

بسمه تعالى، در فرض سؤال، شخص مشار اليه در تهران حكم مسافر دارد و بدون قصد اقامت ده روز در يك محل، نماز و روزه قصر است.

[سؤال 2122] 7060

3. شخصى منزلش در ساوه است و محل كارش تهران؛ حال براى ماه رمضان مى خواهد بيايد نزديك محل كارش، كه از منزلى كه كرايه مى كند براى يك ماه، تا محل كارش 4 الى 6 كيلومتر فاصله دارد. آيا مى تواند قصد اقامه كند كه روزه بگيرد و هر روز

ص: 454

سركارش هم برود و عصر برگردد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر منزل و محل كارش در يک محله باشد مانع ندارد؛ ولى اگر در دو محله است، در صورتى مى تواند روزه بگيرد كه ده روز در يكى از دو محل قصد ده روز كند، كه در اين صورت بعد از ده روز مى تواند هر روز فاصلۀ مزبور را طى كند.

[سؤال 2123] 1380

2. نماز و روزۀ من در محل كار، در صورتى كه كمتر از 22/5 و يا بيشتر از 22/5 باشد چگونه است در هر دو صورت؟ نماز و روزۀ من در منزل تهران چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر نتوانيد قصد اقامت ده روز در يک محلۀ تهران بنماييد، نماز در محل كار و محل سكونت شكسته است؛ و در صورت تحقق قصد اقامت در يك محله، رفت و آمد تا كمتر از 22/5 مضر نيست.

[سؤال 2124] 958

بسمه تعالى 14 / 4 / 1361

با سلام به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و رهبر مستضعفان جهان و با درود به مسئولان پاسخ به سؤالات دفتر امام، مشكل شرعى خود را كه واقعاً برايم مسأله اى شده برايتان مطرح كرده و استدعاى راهنمايى كامل دارم.

اين جانب متولد و بزرگ شدۀ بابل، حدود نه ماه است كه به تهران آمده و به قصد كاركردن و ماندگار شدن در اين جا ماندم، ولى قصد ده روز نكردم؛ فقط قصد ماندن به مدت نامعلوم و دراز و شايد تا ابد را كرده و نمازم را كامل مى خواندم و اكنون كه نيمى از ماه مبارک رمضان هم مى گذرد، روزه ام را مى گيرم؛ دو - سه روزى است كه دو تا از برادران سپاه پاسداران كه از دوستان نزديك و همشهرى بوده و در اين جا به سر مى برند مطلبى را به من گفتند كه باعث تشتت خاطر شد؛ ايشان گفتند: حتماً بايد براى يک بار قصد ده روز كرده و در اين مدت، در يك محل بمانى؛ يعنى يا در محل كارت

ص: 455

ده روز مى مانى و يا ده روز مرخصى گرفته و در محل سكونتت مى مانى؛ در صورتى كه هيچ يک از اين دو كار برايم مقدور نيست؛ زيرا مدت هفت ماه است كه مشغول به كار شده و از مرخصى ها استفاده كردم و ديگر هيچ مرخصى ندارم كه ده روز در خانه بمانم و از طرفى، ده روز در محل كار ماندن هم براى كسى مقدور نيست كه براى من باشد، جز ادارات و جاهايى كه محل خواب و استراحت داشته و اجازۀ ماندن نيز به او بدهند.

در ضمن برادران پاسدار ما نيز قبلاً دچار همين مشكل شده و نامه اى به دفتر امام نوشته و سؤال را مطرح كرده و جواب كتبى برايشان آمده و بنده نيز آن را خواندم و مسأله اى برايم مبهم مانده كه منظور از ده روز در يك محل ماندن، به چه طريق است؟ يعنى تا چه شعاعى از نظر شرعى مجاز است و مى توان رفت؟ آيا من كه محل كارم حدود سه يا چهار كيلومتر با منزلمان فاصله دارد، در اين مدت مى توانم صبح سر كار رفته و بعد از ظهر به منزل برگردم يا نه؟ لطفاً راه هاى موجود را توضيح داده و برايم ارسال داريد.

بسمه تعالى، ميزان در وحدت محله، نظر عرف است و كسى كه قصد دارد هر روزه از محل اقامت تا خارج از حد ترخص آن محله، خارج شود، نيت اقامت او صحيح نيست و حكم مسافر دارد.

[سؤال 2125] 959

بسمه تعالى

با سلام به خدمت رهبر كبير انقلاب، امام امت، خمينى كبير و شهدا و خانوادۀ شهدا.

معروض مى دارم كه اين جانب سؤالى دربارۀ مسألۀ مسافر و وطن اختياركردن داشتم كه تا حالا هرچه تلاش كرده ام، به نتيجه نرسيده ام. براى اين كه بهتر مفهوم شود، شرح زندگى خود را از وقتى كه به تهران آمده ام شروع مى كنم:

ص: 456

اين جانب در سال 49 - 50 به تهران آمدم؛ اما خانه و خانواده و وطنم در روستا بود. من در آن سال به مدت 6 ماه در تهران كار كردم، دوباره رفتم دهات؛ چند روزى در روستا ماندم، دوباره برگشتم تهران. به همين ترتيب ادامه داشت تا سال 56. البته بعضى مواقع دو ماه، سه ماه در روستا مى ماندم و ازدواج هم در روستا كردم.

ولى در سال 59 - 60 به خاطر علاقه اى كه به سپاه پاسداران داشتم به عضويت سپاه درآمدم و چون ديگر نمى توانستم به روستا بروم، زن و مادرم كه در روستا بودند آن ها را هم تهران آوردم و خانه اى اجاره كردم؛ ولى قصد هميشه ماندن در تهران نكرده بودم.

به خاطر اين كه ديگر خانواده ام را به تهران آورده ام، تهران را در نظر خود، وطن محسوب مى كردم و نماز تمام مى خواندم؛ ولى چندى است متوجه شده ام تا قصد نكنم كه تهران وطنم باشد، وطن محسوب نمى شود و اين را يادآور شوم كه چون هيچ وقت در يك جا نيستم، نمى توانم حتى قصد ده روز كنم، 24 ساعت مثلاً به 18 كيلومترى يا 20 كيلومترى مى روم و 24 ساعت خانه هستم و من يك مدتى نماز را جمع خواندم و بعد از مدتى فقط شكسته خواندم، باز دوباره درست مى خوانم و روزه را هم سال پيش - چون جبهه بودم - نگرفتم و امسال هم گرفتم، ولى نمى دانم درست است يا نه؟ و تا حالا چندين دفعه از دفتر امام سؤال كرده ام، از روحانى هاى متعدد سؤال كرده ام، ولى به نتيجه نرسيده ام.

اى امام عزيز، رهبر عزيز و مرجع تقليد شيعيان جهان، من مدتى است در بلاتكليفى مانده ام، خواهش مى كنم جواب نامۀ ما را با مُهر خودتان بفرستيد كه من خاطر جمع شوم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد؛ مگر اين كه در يک محله قصد زندگى دائمى نماييد و يا اين كه قصد اقامت ده روز نماييد كه در اين صورت، تا سفر شرعى پيش نيامده نماز و روزه تمام است.

ص: 457

[سؤال 2126] 960

بسمه تعالى 15 / 6 / 1361

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، مرجع عالى قدر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله

اين جانب را براى انجام خدمت سربازى به تهران آوردند و در پادگان قصد ده روز ماندن نمودم و ماه رمضان را روزه گرفتم و نماز را درست خواندم؛ ولى دو - سه روز يک مرتبه به منزل بستگانم مى رفتم كه حدود 15 - 16 كيلومتر تا پادگان فاصله داشت و روز بعد بر مى گشتم و از فتواى جديد امام كه تهران بلد كبيره است اطلاع نداشتم و به همان فتواى قبلى نماز را درست خواندم و روزه هم گرفتم. تقاضا دارم تعيين فرماييد: تكليف روزه و نمازهاى خوانده شده چيست؟

بسمه تعالى، اگر از اول قصد داشتيد در دو محله ده روز بمانيد قصد اقامت صحيح نيست و حكم مسافر داريد.

[سؤال 2127] 961

بسمه تعالى 21 / 10 / 1360

حضور مبارک حضرت مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله الشريف

با تقديم سلام و تحيات وافره؛ مسائل ذيل را جواب مرقوم فرماييد، جزاكم الله عن الاسلام و اهله خيراً.

1. اشخاصى مانند نمايندگان مجلس كه موقتاً در تهران هستند، اگر مسكن آن ها جنب دانشگاه تهران باشد و محل كار آن ها مجلس در صورت قصد عشره نماز ايشان قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، اگر محل سكونت و محل كار در يك محله است، قصد اقامت عشره متحقق مى شود وگرنه محقّق نيست.

2. شخصى كه حساب سال جهت تخميس دارد و سرمايه اش مخمس است، اگر چند سال قبل منزلى دو طبقه ساخته كه يك طبقه اش مورد احتياج او است و يك طبقه هم زيادى است و اجاره داده و سر

ص: 458

سال قسمت زيادى را تخميس ننموده، فعلاً فقط خمس قيمت خرج شده جهت احداث طبقه مزبور به عهده او است يا خمس قيمت روز را بايد بدهد؟

بسمه تعالى، خمس قيمت روز را بايد بپردازد.

3. شخصى اتومبيل سوارى تخميس شده خود را مى فروشد و اتومبيل جديدى با قيمت بيشتر در بين سال مى خرد و بعد هم به قيمت آن افزوده مى شود؛ سر سال چه مقدار بايد خمس آن را بدهد؟ قيمت خريده شده يا قيمت روز؟

بسمه تعالى، به نسبت پول غير مخمس كه براى آن داده، به قيمت روز خمس دارد.

[سؤال 2128] 962

بسمه تعالى

دفتر محترم رهبر جهان اسلام، اميد مستضعفان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، روحى له الفداء

بنده دانشجويى هستم شهرستانى و فعلاً ساكن تهران، كه در تهران قصد توطّن ندارم و فاصلۀ محل سكونتم با محل كار، حدوداً ده كيلومتر است؛ همه روزه اين فاصله را طى مى كنم و چند سال بايد به اين نحو زندگى كنم؛ طبق فتواى مبارک اخيرتان نمازم شكسته است. آيا تكليف روزۀ قضايى كه دارم و روزۀ ماه مبارک رمضان كه ان شاء الله مى آيد چه مى شود؟ ضمناً حتى ده روز، در يک محل ساكن نيستم. خدايا، خدايا، تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگهدار

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز شما شكسته است و نمى توانيد روزه بگيريد؛ ولى اگر در يكى از دو محل با قصد ده روز بمانيد، بعد از آن مدت، هر روز هم كه در دو محل مذكور رفت و آمد كنيد، نماز شما تمام است و مى توانيد روزه بگيريد؛ مگر آن كه سفر جديدى بنماييد.

[سؤال 2129] 963

بسمه تعالى 30 / 8 / 1361

حضور مرجع و رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى

ص: 459

ضمن عرض سلام و قدردانى از زحمات بى دريغتان براى اسلام و انقلاب، در صورت امكان، به مسأله شرعى زير پاسخ بفرماييد:

وطن اصلى من تبريز مى باشد و براى گذراندن خدمت سربازى در تهران به سر مى برم. خانه اى كه در آن به سر مى برم تا محل كارم - كه از ساعت 7 صبح تا 2 بعدازظهر آن جا هستم - زياد دور نيست (15 دقيقه با تاكسى). تكليف نماز و روزۀ من چگونه است؟

و آيا اين درست است كه چون تهران را وطن خود اختيار ننموده ام، براى كامل خواندن نماز و يا گرفتن روزه بايد ده روز در همان خانه بنشينم تا آن ده روز را بتوانم

نماز كامل خوانده و يا روزه بگيرم؟ خداوند متعال شما را طول عمر و رزمندگان اسلام را توانايى و پيروزى عطا فرمايد. ان شاء الله

بسمه تعالى، اگر منزل و محل كار شما در دو محله است، بدون قصد ده روز در يكى از دو محله، حكم مسافر داريد؛ و اگر در يكى از دو محله قصد كرديد و بعد از ماندن ده روز به محله ديگر برويد، در صورتى كه فاصله كمتر از 22/5 كيلومتر باشد؛ نماز شما شكسته نمى شود.

[سؤال 2130] 964

بسمه تعالى 29 / 3 / 1361

محضر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

محترماً به عرض مى رساند كه در سال گذشته گفته شد كه امام فرموده اند: كسانى كه در حومۀ تهران در كارخانجات كار مى كنند، بايد طورى مراجعت كنند كه براى اذان ظهر در منزل شخصى خود باشند؛ در غير اين صورت، روزه شان صحيح نيست؛ در صورتى كه ما كليۀ مايحتاج زندگى مان از همان كارخانه اداره مى شود و در طول سال، به طور مداوم در آن جا هستيم، به غير از ايام تعطيلات، و از ميدان آزادى تا محل كارمان 17 كيلومتر مى باشد.

ص: 460

بسمه تعالى، اگر در همان محل كار سكونت داريد، با قصد اقامت ده روز، نماز و روزه تمام است.

و در ضمن؛ ترخص آيا از ديوار شهرى كه ساكن هستيم درست است يا از منزل شخصى؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، ابتداى مسافت، از منزل؛ و در ساير جاها از آخر شهر حساب مى شود.

[سؤال 2131] 965

بسمه تعالى 3 / 4 / 1361

محضر رهبر كبير انقلاب امام خمينى

پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى و طول عمر اميد مستضعفان، سؤالى را كه براى جمعى از دانشجويان شهرستانى كه جهت شركت در اردويى به تهران آمده اند و قصد ماندن دائم نيز ندارند، در رابطه با مسأله نماز و روزه مطرح مى نماييم كه با توجه به فتواى جناب عالى در مورد بلاد كبيره، برداشت هاى گوناگون و ابهاماتى پيش آمده است كه تقاضامنديم به طور وضوح پاسخ فرماييد:

1. جناب عالى فرموده بوديد: «وقتى در تهران مى شود نماز تمام خواند كه در يک محله قصد ده روز ماندن بكنيد و تا به حد مسافت شرعى نرفته ايد، نماز تمام است.» و در ادامه فرموده ايد كه: «اگر از منزل، 22/5 كيلومتر برويد و 22/5 كيلومتر برگرديد،

مسافت شرعى حاصل شده است و اين حد، براى وقتى است كه در منزل قصد ده روز كرده باشيد.»

حال اين سؤال مطرح است كه آيا در طى مدت ده روز بايد در يک مكان (مثلاً صرفاً محوّطۀ خوابگاه دانشگاه) ماند يا تا شعاع 5/22 كيلومتر را مى شود رفت و آمد كرد و بيش از آن خير؟ بعضى مى گويند: بايد فقط در همان محل ماند و حتى رفتن به خيابان بعدى را باعث شكستن قصد مى دانند؛ حال، جناب عالى بفرماييد كدام يک

ص: 461

صحيح است و منظور شما از «محله» چه مسافتى مى باشد؟

بسمه تعالى، بعد از نيت اقامت و خواندن حداقل يک نماز چهار ركعتى، خارج شدن به كمتر از چهار فرسخ شرعى مضر نيست و ميزان در محله نظر عرف است.

2. بعد از ده روز ماندن آيا مى توان به بيش از مسافت شرعى رفت؟ در چه شرايطى؟

بسمه تعالى، اگر هنگام قصد اقامت بنا دارد بيش از يكى دو ساعت از محلۀ محل اقامت خارج شود، نيت اقامت صحيح نيست ولى اگر بعداً چنين بنايى پيدا شود تا چهار فرسخ شرعى خارج نشده حكم اقامت باقى است.

[سؤال 2132] 966

بسمه تعالى

محضر مبارک مرجع عالى قدر جهان تشيّع حضرت امام خمينى، دامت بركاته

احتراماً؛ به عرض مبارک مى رساند: عده اى از كاركنان وزارت نيرو (شركت توانير) كه در شهر تهران سكونت دارند، از منزل تا محل كار، در حدود 22 كيلومتر طى مسافت مى كنند و 22 كيلومتر برگشتن آن ها است كه جمعاً 44 كيلومتر مى باشد؛ و با توجه به اين كه در اكثر اوقات سال بدين منوال مى باشد، در مورد نماز و روزۀ ماه مبارک رمضان چه تكليفى دارند؟ آيا بايد به وظيفه مسافر عمل كنند يا خير؟

بسمه تعالى، چنانچه محل سكونت، وطن باشد و يا آن كه در آن جا قصد اقامت ده روز كرده باشند و پس از ده روز يا لااقل خواندن يك نماز چهار ركعتى خواستند از منزل خارج شوند، در صورتى كه منزل تا محل كار، كمتر از چهار فرسخ شرعى باشد، نماز و روزه شان تمام است.

[سؤال 2133] 967

بسمه تعالى

دفتر محترم امام خمينى، محترماً؛ سؤال شرعى در رابطه با اين جانب و ديگران پيش آمده، خواهشمند است پاسخ صحيح را بفرماييد:

ص: 462

بنده براى ادامۀ تحصيل خود - كه ان شاء الله حداكثر تا يكى دو سال ديگر طول خواهد كشيد - به تهران آمده و در اين جا مشغول كار نيز گشته ام؛ محل اقامت اين جانب در ميدان امام حسين و محل كار، در خيابان شهيد مظلوم دكتر بهشتى (عباس آباد سابق) مى باشد. با توجه به اين كه بنده به عنوان مأمور بازديد محل، در شهردارى منطقۀ 7، محدوده اى به وسعت شمالاً خيابان رسالت (سيد خندان)، شرقاً خيابان مجيديه و سبلان، جنوباً خيابان تهران نو تا انقلاب و غرباً خيابان شهيد دكتر مفتح را مجبور به بازديد هستم، اخيراً از دوستان و آشنايان مؤمن و عادل شنيدم كه حكم امام در مورد كسانى كه قصد اقامت دائم در تهران را ندارند (مثل بنده) اين است كه اگر به اندازه اى از محل اقامت خود دور شوم كه صداى اذان به گوشم نرسد، قصد ده روز باطل و نماز و روزه قصر خواهد شد؛ آيا اين مطلب صحيح است يا خير؟ و اگر صحيح نيست، بنده كه در رابطه با اين حرف چند روز روزه را خورده و نماز را شكسته خوانده ام چه حكمى دربارۀ من بايد اجرا بشود؟

استدعا مى كنم به امام عزيز بفرماييد اگر ممكن است يكى از عباهاى خود را با يك عباى ديگر به همان قيمت كه خريده خواهد شد به اين جانب حقير مرحمت نمايد.

بسمه تعالى، اگر در ابتداى قصد اقامت بنا داشتيد روزانه مسافتى از محل اقامت دور شويد، نيت اقامت صحيح نيست و نماز و روزه قصر است ولى اگر بعد از نيت اقامت و خواندن حداقل يک نماز چهار ركعتى چنين بنايى پيدا شد، تا سفر شرعى جديد پيش نيامده حكم اقامت باقى است و نماز و روزه تمام است.

[سؤال 2134] 968

بسمه تعالى 1 / 4 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، مدّ ظله العالى

با سلام، به استحضار مى رساند: تعدادى از دانشجويان شاغل تحصيل در دانشكده

ص: 463

صدا و سيماى جمهورى اسلامى، شهرستانى مى باشند. از آن جا كه آموزش كارگاهى (عملى) و فنون نظامى كل دانشجويان در محلى خارج از محل دانشكده برگزار مى شود، لذا اين دسته از دانشجويان اظهار مى دارند به دليل آن كه از يك محله به محله ديگر مى روند روزۀ آن ها باطل مى شود و بر همين اساس اصرار مى ورزند كه براى انجام عبادت و روزۀ ماه مبارک رمضان به شهرستان هاى خود بروند كه اين امر از نظر دانشكده منجر به تعطيلى يك ماهۀ كلاس هاى درسى شده و نهايتاً موجب وقفه در امر آموزش مى گردد.

متمنى است: با توجه به مراتب بالا رهنمود امام امت را در مورد وضعيت روزۀ اين قبيل دانشجويان در تهران سؤال و به اين دانشكده اعلام فرمايند.

پيروزى اسلام و سلامتى امام عزيزمان و سرافرازى امت شهيدپرور را از خداوند متعال مسئلت داريم.

بسمه تعالى، اگر در محلى از تهران، قصد اقامت ده روز نمايند، بعد از خواندن يک نماز چهار ركعتى، رفت و آمد تا كمتر از چهار فرسخ ضرر به قصد اقامه نمى زند.

[سؤال 2135] 969

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلامٌ عليكم

اين حقير اهل شيراز مى باشم كه براى خواندن دروس طلبگى به مدرسۀ علميۀ قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) چيذر شميران واقع در تهران آمده ام و قصد اقامت هميشگى در تهران را ندارم و احياناً پس از چند سال تحصيل، به قم براى ادامۀ تحصيل خواهم رفت و از فتواى جديد امام در مورد نماز و روزه در تهران اطلاع دقيقى ندارم، تقاضا دارم كه بنابر فتواى امام بفرماييد كه آيا تهران را مى توانم وطن خود قرار دهم يا نه؟ و آيا بايد هر ده روز، قصد ماندن نمايم؟ و آيا به نماز جمعه مى توانم بروم يا خير؟ و آيا اگر قصد

ص: 464

ده روز نمايم از حد ترخص يا بيشتر مى توانم دور شوم يا خير؟ خواهشمند است مفصلاً در مورد مسائلى از اين قبيل كه امكان دارد مواجه به آن شوم، توضيح بفرماييد.

بسمه تعالى، در تهران حكم مسافر داريد و چنانچه نيت اقامت ده روز در يک محله نماييد پس از خواندن حداقل يک نماز چهار ركعتى اگر خارج شدن از محل اقامت پيشامد كند تا كمتر از چهار فرسخ شرعى اگر برويد و برگرديد حكم اقامت به قوّت خود باقى است.

[سؤال 2136] 970

بسمه تعالى

وقتى شخصى قصد اقامت ده روزه در محل كار يا منزل مى كند كه بعد بتواند نمازش را كامل بخواند، تا چه حد مى تواند از آن محدوده خارج شود در محلى كه اطرافش را همه آپارتمان فرا گرفته است؟ و اگر شنيدن صداى اذان ملاک است، با بلندگو يا بدون بلندگو؟

بسمه تعالى، خروج تا كمتر از چهار فرسخ به يك يا دو ساعت و خروج تا اطراف عرفى محل اقامت مانع ندارد.

[سؤال 2137] 971

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

به حضور شما عرض مى شود كه ما چند سؤال فقهى از شما داريم كه جواب آن را لطف بفرماييد:

1. من الآن در تهران سرباز هستم و اگر قصد ده روز كنم و نماز را تمام بخوانم، آيا بعد از قصد ده روز با توجه به اين كه تهران بلاد كبيره است، من تا چه حدودى مى توانم از محل خدمتم دور بشوم؟

بسمه تعالى، تا كمتر از چهار فرسخ دور شدن مانع ندارد.

2. يكى از دوستانم در تهران درس مى خواند، دو روز مانده به آخر ماه رمضان آن ها تعطيل مى شوند.

ص: 465

وى مى خواهد به محلشان در شهرستان برود؛ البته چون آن جايى كه ايشان مى خواهند بروند وطن اصلى شان نيست، چطور بايد در آن شهر دو يا سه روز روزۀ قضا شده را به جا آورد؟ آيا بايد در آن شهر قصد ده روزه كرد و قضاى روزه را گرفت يا طورى ديگر است؟ لطفاً روشن نماييد.

بسمه تعالى، در غير وطن، در صورتى مى تواند قضاى روزه را بگيرد كه قصد اقامت ده روز نمايد.

3. رژيم منفور پهلوى باعث شده بود كه ما از دين خبرى نداشته باشيم، ما الآن بر اثر نادانى پنج سال متوالى روزه نگرفته، نماز هم نخوانده ايم، بايد چطور قضاى آن را به جا آوريم؟ و اين كه ما چون عشاير بوديم، در شهر درس مى خوانديم، بنابراين آن پنج سال ما در شهر بوديم و درس مى خوانديم، وطن اصلى ما آن شهر نبود، قضاى نماز را چطورى بايد به جا آورد؟

بسمه تعالى، قضاى نمازهاى روزهايى كه در وطن يا محل اقامه فوت شده تمام، و قضاى نمازهايى كه در سفر بدون قصد ماندن ده روز فوت شده، شكسته است.

4. دوستى دارم كه مسافت بين كار و محل سكونتشان بيش از 48 كيلومتر است و دوست ما چون شغلش دائم است و بايد بيش از 48 كيلومتر را بپيمايد و باز به خانه برگردد، آيا ايشان بايد در محل كارش نمازش را شكسته بخواند، با وجود اين كه شغلش دائمى است و وطنش تهران است؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، در غير وطن، نماز شكسته است.

[سؤال 2138] 972

بسمه تعالى

فرموده ايد در تهران اگر كسى قصد اقامه كرد بعد از تحقق اقامه به يكى از محلات ديگر تهران كه به حد مسافت است برود در خارج منزل يعنى در بين راه يا در آن محل بخواهد نماز بخواند احتياط در جمع است، بنابراين اگر بعد از مراجعت به محل اقامه ديگر قصد ماندن ده روز را ندارد، يا اين كه قصد مسافرت به خارج تهران را دارد، يا اين كه قصد دارد به همان محل يا محل ديگرى از تهران كه به اندازه مسافت است برود، در محل اقامه تكليف او قصر است يا تمام يا جمع؟

بسمه تعالى، احتياط استحبابى است و وظيفه قصر است.

ص: 466

[سؤال 2139] 973

بسمه تعالى 25 / 7 / 1361

دفتر استفتائات حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً من متولد شهرستان تبريز مى باشم؛ حدود سه سالگى به اتفاق پدر و مادرم به تهران آمده و تا وقت ازدواج در منزل پدر بزرگم كه به مادرم به ارث رسيده بود زندگى مى كردم؛ حدود 27 سالگى ازدواج نمودم و از آن منزل به اتفاق همسرم، به منزل استيجارى كه در محلۀ ديگرى بود نقل مكان كردم؛ بعد از حدود يك سال دوباره منزل را عوض كردم و به محل ديگرى كه باز اجاره اى بود رفتم؛ حدود يک سال نيز در آن محل بودم كه در محل ديگرى خانه اى به مدت دو سال اجاره كرديم و به آن جا منتقل شديم؛ فاصلۀ خانۀ فعلى با منزل پدرم كمتر از چهار فرسخ است و فعلاً در اين خانه سكونت دارم؛ ضمناً از زمان مجردى تا كنون در خارج از تهران مشغول به كارم، كه فاصلۀ محل كار تا منزل فعلى بيش از چهار فرسخ شرعى مى باشد؛ با توجه به اين كه قبل از انتقال به خانۀ فعلى، تقليد من از يكى ديگر از مراجع بوده و در خانۀ جديد، تقليدم را به حضرت امام برگردانده ام و تقريباً همه روزه به استثناى ايام تعطيل به محل كار مى رويم؛ اولاً: مشخص نماييد نماز و روزه ام الآن چطور مى شود؟ آيا كامل بخوانم و روزه بگيرم يا خير؟ ثانياً: با در نظر گرفتن اين كه چند وقتى است به فكر خريد خانه افتاده ايم، اگر خانه خريديم، وضع نماز و روزه چه مى شود؟

بسمه تعالى، اگر وقتى به همراه پدر و مادر به تهران آمده ايد، پدر شما تهران را وطن خود قرار داده يا شما بعد از بلوغ قصد ماندن هميشه در آن كرده ايد، محدودۀ تهران قبل از كبيره شدن، وطن شما محسوب است و در آن محدوده، نماز شما تمام و روزۀ شما صحيح است؛ و اگر محل كار شما تا آن محدوده به مقدار مسافت نباشد، نماز شما شكسته نمى شود و اگر مسافت باشد، در محل كار و بين راه حكم مسافر داريد؛ و اگر نه به تبع پدر

ص: 467

و نه با قصد خودتان تهران را وطن قرار نداده ايد، بدون قصد ماندن ده روز در خصوص يک محلۀ آن حكم مسافر داريد.

[سؤال 2140] 974

بسمه تعالى 19 / 10 / 1361

جماران، دفتر امام، سلام عليكم

اين جانب ساكن دزفولم و چون دانشجوى دانشگاه علم و صنعت تهرانم، جهت تحصيل به تهران آمده ام و محلى را نيز براى زندگى تهيه كرده ام (در نزديكى پل سيد خندان) كه فاصلۀ محل زندگى و دانشگاه، حدود 7 الى 8 كيلومتر است كه هر روز در اين مسير در رفت و آمدم، حال با اين شرايط به سؤالات زير پاسخ دهيد:

1. وضعيت نماز و روزه در حالت فوق؟

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله، حكم مسافر داريد.

2. وضعيت نماز و روزه - در فرض مسأله - اگر بخواهم سفرى به دزفول بكنم و برگردم؟

بسمه تعالى، تا از وطن اعراض نكرده ايد، حكم آن را داريد.

[سؤال 2141]

3. اگر در حال فوق نماز شكسته است، شرايط كامل خواندن نماز؟

بسمه تعالى، اگر در يكى از دو محلۀ مزبور قصد ده روز كنيد و بعد از ده روز به محلۀ ديگر برويد، تا سفر شرعى نكرده ايد نماز شما تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2142]

4. اگر نماز شكسته است، نمازهايى را كه سال هاى پيش در تهران با همين شرايط خوانده ام چگونه است؟

بسمه تعالى، چنانچه بر خلاف وظيفه عمل كرده ايد، قضا لازم است.

ص: 468

[سؤال 2143] 975

بسمه تعالى 23 / 5 / 1361

ضمن عرض سلام و درود و تبريک به امام امت، خمينى بت شكن، بنيان گذار و رهبر انقلاب اسلامى ايران به مناسبت پيروزى هاى اخير رزمندگان اسلام در جبهه هاى جنگ حق عليه باطل و آرزوى سلامتى و تندرستى و توفيق خدمت بيشتر به اسلام و مسلمين براى آن امام بزرگوار، چند سؤال شرعى كه براى اين حقير پيش آمده است را مطرح مى نمايم:

1. اين جانب دانشجوى دانشگاه تهران مى باشم كه خانوادۀ من در شهرستان مشهد به سر مى برند و من مدت سه سال و نيم است كه جهت تحصيل در تهران زندگى مى نمايم و در ضمن، در آينده هم به هيچ وجه معلوم نيست پس از اتمام تحصيل، به كدام شهرستان منتقل گردم. تكليف من در مورد نماز و روزه چيست؟ و نيز تكليف نمازهاى كامل و روزه هاى گرفته شدۀ اين مدت چه مى باشد؟

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يك محله از محله هاى تهران، نماز و روزۀ شما قصر است؛ و نماز و روزۀ گذشته اگر مخالف با وظيفۀ شرعيه انجام گرفته قضا دارد.

2. زمان پيروزى انقلاب و فتح پادگان ها توسط مردم، خطايى از حقير سر زد و مقدارى از وسايل داخل پادگان از جمله سه جفت پوتين و دو عدد چراغ قوه را خارج نمودم كه مقدارى از اين وسايل را مجاناً به ديگرى داده و وى از آن ها استفاده نموده و از بين رفته است و يا در حال استفاده مى باشد كه به استفاده كننده گفتم: تو مسئولى و بايد ثمن آن را به بيت المال پرداخت نمايى كه احتمال پرداخت ثمن آن از طرف وى كم است و در اين زمينه چند مسأله پيش مى آيد:

الف. تكليف وسايلى كه شخصاً استفاده نموده و يا در حال استفاده هستم چيست؟ آيا بايد ثمن آن را پرداخت نمايم و در صورتى كه اين طور است، قيمت آن موقع را پرداخت نمايم يا قيمت كنونى را؟

ب. تكليف وسايلى كه به ديگرى دادم كه استفاده كرده و يا در حال استفاده مى باشد چيست؟ و در صورتى كه طرف، حاضر به دادن ثمن آن نباشد، تكليف من چيست؟ و تكليف آن شخص چيست؟

بسمه تعالى، وسايل مزبوره را ضامن هستيد. اگر موجود است بايد برگردانيد و اگر تلف شده يا

ص: 469

ناقص شده، قيمت زمان تلف يا ارش نقص را بايد بپردازيد. و كسى كه وسايل مزبوره به دست او رسيده، او نيز ضامن است.

ج. مقدارى از آن وسايل - بدون استفاده - در اختيار خودم مى باشد كه شامل چند ملحفه و غيره است. آيا مى توانم آن ها را نزد خود نگه داشته و بهاى آن را بپردازم؟ و در اين صورت، قيمت چه زمانى را؟

بسمه تعالى، گذشت كه ضامن هستيد. بايد به مسئولين مربوطه برگردانيد.

3. اين جانب مدتى قبل از طريق بسيج به جبهه اعزام شدم و طى حمله اى كه نموديم اوركتى كه همراه داشتم و بسيج سپاه آن را در اختيار من گذاشته بود، مفقود گرديد و پس از پايان مدت مأموريت، يكى از برادران آن را پيدا نموده و به اين جانب تحويل داد و در حال حاضر اين اوركت در اختيار من است. آيا مى شود آن را براى خودم نگه داشته و ثمن آن را به بيت المال بپردازم؟ و در صورت مثبت بودن، بهاى آن موقع را يا بهاى كنونى را؟

بسمه تعالى، تابع مقررات بسيج است.

4. تكليف بهره اى كه بر روى پول هاى سپرده شده به بانك مى آيد چيست؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا و حرام است؛ گرفتن آن جايز نيست.

در خاتمه، طول عمر و سلامتى كامل رهبر كبير انقلاب، خمينى كبير را از درگاه خداوند بزرگ خواهانم.

[سؤال 2144] 976

بسمه تعالى 30 / 9 / 1361

دفتر رهبر و مرجع امت اسلام، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله

ضمن ابلاغ تحيّات وافره، اين جانب دانشجو بوده و از سال 1353 تا 1356 تقريباً به مدت سه سال در تهران اقامت داشته ام. اما با توجه به عدم آگاهى از فتواى حضرت امام، مبنى بر قصر نماز مسافر در شهرهاى كبيره؛ اين جانب با قصد ده روز اقامت، كليه نمازهاى خود را درست خوانده ام؛ لذا خواهشمند است تكليف شخصى اين جانب را روشن فرماييد.

بسمه تعالى، نمازهايى كه بر خلاف وظيفه عمل كرده ايد بايد قضا شوند. بلى اگر در وقتى نماز خوانده ايد كه تهران كبيره نبوده يا شك داريد، قضا لازم نيست.

ص: 470

[سؤال 2145] 977

بسمه تعالى

دفتر محترم امام امت، دام ظله العالى

با سلام و درود بر امام خمينى و آرزوى سلامتى و طول عمر ايشان

بنده كه اهل اصفهان هستم، به مدت 2 سال يعنى از آبان 59 تا آبان 61 در تهران به خدمت سربازى مشغول بودم و به علت عدم اطلاع از فتواى امام امت مبنى بر اين كه تهران را جزو بلاد كبيره اعلام فرموده اند، با اين كه از محله اى به محلۀ ديگرى رفته و در هيچ كدام به مدت ده روز متوالى نمانده ام، نمازهاى خود را كامل خوانده و روزه هايم را نيز گرفته ام. ضمناً در مدت 2 سال، چندين بار به عنوان مرخصى نيز به شهر خود رفته و دوباره مراجعت كرده ام. با توجه به توضيحات فوق، به دو سؤال پاسخ بفرماييد.

1. فتواى امام مبنى بر اين كه تهران جزو بلاد كبيره است، از چه تاريخى صادر شده است؟ (ظاهراً قبل از ماه مبارك رمضان سال 61 در مجله پاسدار اسلام در قسمت فتواهاى جديد امام چنين مطلبى چاپ شده بود. آيا فتواى امام از آن تاريخ بوده يا خير؟)

بسمه تعالى، چنانچه وقتى تهران از بلاد كبيره خارق العاده شده بر خلاف وظيفه عمل شده، بايد قضا نماييد، هر چند جاهل بوده ايد.

[سؤال 2146]

2. اين جانب بايد نماز و روزه هاى هر دو سال را قضا كنم يا فقط نماز و روزه هايى را كه بعد از فتواى امام خوانده و يا گرفته ام؟

بسمه تعالى، آنچه بر خلاف، عمل شده، بايد قضا شود.

[سؤال 2147] 978

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر عالى قدر، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى

ص: 471

سلام عليكم، اين جانب كه متولد و مقيم اصفهان بوده ام، حدود پنج سال پيش براى ادامۀ تحصيل به تهران آمدم و تا پيروزى انقلاب - در ايام تحصيلى - در تهران بودم. پس از پيروزى انقلاب كبير اسلامى بنا بر ضرورت هاى انقلاب، متناوباً در تهران، اصفهان و شهرهاى جنوبى كشور زندگى را گذرانده ام. در طول اين مدت، هرگاه كه در شهر ديگرى غير از اصفهان بوده ام، در صورت امكان با قصد ده روز، نماز خود را كامل (تمام) مى خوانده ام. حدود بيستم رمضان سال پيش (رمضان 1401) مطلع شدم كه حضرت امام در مورد بلاد كبيره (كه مصداق مشخص آن شهر تهران است) فتواى ديگرى دارند كه بر مبناى آن فتوا احتمالاً قصد اقامت ده روز كردن در تهران براى اين جانب به سادگى ممكن نبوده است، اخيراً فتوايى از حضرت امام - در روزنامه - به نظر رسيده كه بر مبناى آن حضرت امام افرادى مانند من را به قضاى نماز و روزه (در مورد ندانستن حكم) مكلف فرموده اند، لذا از محضر مقدس امام تقاضا دارد كه اعلام بفرمايند:

اولاً: مبدأ زمانى اين فتوا چيست؟ از چه هنگامى به بعد بايد نماز و روزه را قضا كرد؟

ثانياً: با توجه به اين كه براى اين جانب دقيقاً مشخص نيست كه در طول اين 5 سال، چه مدت آن را در تهران بوده ام، در اين مورد چه بايد كرد؟

ثالثاً: در چه صورتى من با اين شرايط مى توانم در تهران، نماز كامل و روزه به جا بياورم؟

رابعاً: تكليف روزه هاى قضا چه خواهد بود، با توجه به اين كه غالباً در تهران يا مسافرت به سر مى برم؟

بسمه تعالى، اگر قبل از سال هاى اخير كه تهران به سرعت بزرگ شده، نمازها را تمام خوانده ايد يا شك داريد كه چه وقت بوده قضا ندارد؛ و الاّ آنچه بر خلاف وظيفه شده، بايد قضا شود و شما كه تهران وطنتان نيست

ص: 472

وقتى مى توانيد در آن جا نماز را تمام بخوانيد كه در يكى از محله هاى آن، قصد ماندن ده روز نماييد.

[سؤال 2148] 1475

3. ما هو الحكم الشرعي في خصوص البلاد الكبيرة جدّاً التي ربما تزيد المحلّة فيها على ثمانية فراسخ و في خصوص الطلاب و العمّال الساكنين فيها ليلاً و نهاراً ما عدى الساعات التي يذهبون فيها للدراسة أو العمل إلى محلّة اُخرى منها مع العلم أنّ ذلك في عرف هذه البلاد لا يضرّ بالإقامة؟

بسم الله الرحمن الرحيم، في البلدان الكبار الخارق للعادة مثل طهران في الحال مبدأ المسافة يعتبر من منزل المسافر و من سافر من منزله إلى المسافة الشرعية ولو ملفّقاً من الذهاب و الإياب ترتّب عليه حكم المسافر بلا فرق بين الطالب والعامل وغيرهما إلاّ من كان السفر عملاً له.

[سؤال 2149] 979

بسمه تعالى

ضمن عرض سلام و آرزوى سلامتى وجود حضرت امام از درگاه خداوند منان؛ به عرض مى رساند:

بنده به اتفاق مادرم در تهران اقامت دائم داريم. مادرم خانه دار و اين جانب كارمند دولت مى باشم. مادرم براى حفظ سلامتى در تابستان در 70 - 80 كيلومترى تهران اقامت چهار ماهه مى نمايد. در محل ييلاق هيچ گونه آب و خاک نداريم و تابستان مستأجر مى باشيم و اين جانب به خاطر مادرم هر روز عصر به ييلاق مسافرت مى كنم و صبح هر روز به محل كارم در تهران مراجعت مى نمايم. اكنون سؤالات بنده به شرح زير است:

1. نماز چهار ماهه (اقامت بلاانقطاع) مادرم بايد كامل باشد يا شكسته؟

2. نماز چهار ماهه بنده بايد كامل باشد يا شكسته؟

ص: 473

3. در سه سال گذشته و تا حال حاضر در ايام تابستان نماز به صورت كامل خوانده شده است. آيا درست بوده يا نادرست و قضا دارد يا خير؟

4. در ماه رمضان سه سال گذشته اين جانب به طور كامل روزه گرفتم، درست بوده يا خير؟

5. مادرم قادر به گرفتن روزه نبوده و نيست. آيا وى در قيد حيات مى تواند گرفتن روزه خود را به ديگران واگذار نمايد يا خير؟ والسلام

بسمه تعالى، مسافر اگر در يک محل قصد اقامت ده روز نمايد نماز و روزه اش تمام است وگرنه نماز قصر است و روزه از او صحيح نيست. و در تهران اگر قصد زندگى دائم داريد و محل سكونت شما تا محل كار به قدر هشت فرسخ در رفت و برگشت نيست، نماز و روزۀ شما تمام است، وگرنه در محل كار و مسير راه تا رسيدن به محله محل سكونت حكم مسافر داريد، و نماز و روزۀ گذشته، اگر مخالف وظيفۀ مقرره انجام گرفته، قضا دارد.

[سؤال 2150] 980

بسمه تعالى

كسى كه از اول، تهران وطن او بوده است، بعد از آن كه تهران در اثر توسعۀ خارق العاده از بلاد كبيره محسوب شده، محدوده اى كه وطن او به شمار مى رود كدام است؟

بسمه تعالى، آنچه قبل از توسعۀ خارق العاده بوده است، وطن او است.

[سؤال 2151] 981

بسمه تعالى 27 / 10 / 1361

سلام عليكم، با عرض ارادت و آرزوى سلامتى امام امت و پيروزى رزمندگان اسلام در جنگ حق عليه باطل، ان شاء الله

بدين وسيله به استحضار مى رساند كه اين جانب بعد از پانزده خرداد، مقلد امام

ص: 474

امت مى باشم و قبلاً از مرحوم آقاى حكيم تقليد مى نمودم و منزل فعلى ام ميدان شهدا و محل كارم زير پالايشگاه مى باشد و محل تولدم بازار مولوى است؛ نظر به اين كه از منزل تا محل كارم در حدود 26 كيلومتر رفت و در حدود 24 كيلومتر برگشت مى باشد، لذا مرقوم فرماييد: نماز و روزۀ بنده شكسته است يا تمام؟ با اين كه بنده شنيده ام كسانى كه متولد تهران يا در تهران قديمى مى باشند، بايد دروازه هاى قديم را در مدّ نظر داشته باشند، مثلاً ميدان شوش؛ لذا براى اين جانب شک پيش آمده و در حال حاضر نمازم را جمع مى خوانم. خواهشمندم تكليف بنده را روشن فرماييد.

بسمه تعالى، جمع خواندن احوط است، اگر چه در صورتى كه از منزل شما تا محل كار به مقدار مسافت باشد و محل كار خارج از تهران قبل از كبيره شدن آن باشد، حكم مسافر مترتّب مى شود.

[سؤال 2152] 982

بسمه تعالى

با سلام و درود به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، دفتر محترم امام خمينى

بنده منزلم در تهران است، كارم هم در تهران، اما فاصلۀ منزل تا كارم - كه هميشگى است - بيش از 27 كيلومتر مى باشد و داخل شهر هم هست. آيا روزه و نماز من شكسته است يا نه؟ خواهشمندم راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، در مسير و محل كار حكم مسافر داريد، و نماز و روزۀ مسافر شكسته است.

[سؤال 2153] 1152

2. براى مدتى تهران (چندماه) هستم؛ آيا نماز تمام و روزه بايد بگيرم؟ زادگاه و وطن من اهواز است.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله در تهران حكم مسافر داريد.

ص: 475

[سؤال 2154] 983

بسمه تعالى

محضر مبارک اميد مستضعفان جهان و كعبۀ آمال محرومان و امام عزيز، امام خمينى، متع الله المسلمين بطول بقاء وجوده الشريف

1. به عرض مى رساند كه اين جانب در حدود پنج سال است كه جهت تحصيل در دانشگاه به تهران آمده ام و همسرم نيز شهرستانى است و البته فعلاً در تهران به صورت كرايه نشين ساكن هستم و در آينده مصمّم هستم كه در تهران بمانم، ولو به عنوان يكى از منازل؛ یعنى تصميم دارم براى تحصيل علوم دينى به قم بروم، ولى در تهران نيز داراى منزل باشم. با توجه به اين كه اين جانب بيشتر اوقات شهرستان رفته و يا امكان دارد در خود تهران بيشتر از چهار فرسخ شرعى بروم، آيا عنوان مسافر بر ما اطلاق مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه بيش از چهار فرسخ مى رويد، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2155]

2. تا به حال كه ما نماز خوانده و يا روزه گرفته ايم و به صورت كامل بوده است، چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر خلاف وظيفه كرده ايد، بايد قضا كنيد.

3. اگر كسى در شهرى داراى منزلى باشد ولى اكثر اوقات در آن جا نيست، هنگامى كه به آن جا مى رود متوطّن محسوب مى شود يا مسافر؟ (آن شهر زادگاهش نيست).

بسمه تعالى، بدون قصد توطّن، وطن محسوب نمى شود.

[سؤال 2156] 984

بسمه تعالى 3 / 3 / 1361

محضر مبارک پيشواى عظيم الشأن مسلمين جهان، دام ظله، سلام عليكم

با توجه به پاسخ نامۀ قبل كه فرموده بوديد: «اگر قصد ماندن ده روز در محله اى كه

ص: 476

منزلش در آن است ندارد و مى خواهد هر روز از آنجا خارج شود بايد نماز خود را شكسته بخواند»، لطفاً بفرماييد حد محلۀ شرعى چه مقدار است؟ يعنى از درِ خانه تا چه فاصله اى جزو محله محسوب مى شود، و در صورت خارج شدن از محله تا چند ساعت دور بودن از محل، خالى از اشكال است؟ و براى مشمولين اين حكم، نماز جمعه و ادعيۀ كميل و ندبه و راهپيمايى روز قدس در ماه مبارک چه صورتى پيدا مى كند؟ و اگر فرد، ده روز از محله خارج نشود آيا براى روزهاى بعد از اين دهه اين محدوديت از او ساقط مى گردد يا خير؟ جسارتاً براى تبيين موضوع هر قسم را دقيقاً پاسخ بفرماييد.

بسمه تعالى، حكم همان است كه نوشته شده و در تعيين حدود محله، رجوع به عرف شود و با فرض تحقق قصد اقامت، مسافرت به كمتر از مسافت شرعى اشكال ندارد ولو اين كه شب هم در آن جا بماند.

[سؤال 2157] 985

بسمه تعالى 10 / 3 / 1361

محضر مبارک رهبر عظيم الشأن و گران مايه، حضرت امام خمينى، دام طول بقائه

پس از حمد و سپاس پروردگار و درود بر آن رهبر عزيز و شهداى اسلام؛ مستدعى است استفتائات ذيل را پاسخ فرماييد:

1. راجع به استفتاى روزنامۀ كيهان، مورخۀ 9 / 3 / 60 «كسى كه تهران، وطن او است و هر روز بدون آن كه از شهر خارج شود چهار فرسنگ شرعى يا بيشتر راه مى رود، آيا چنين شخصى مسافر محسوب مى شود، لطفاً توضيح بفرماييد»، آيا منظور از اين پاسخ، يك مسير مستقيم است يا كل راهى را كه در مسافت هاى كوتاه، شخص در روز طى مى كند؟

بسمه تعالى، منظور مقدار راهى است كه از منزل دور مى شود.

2. فرسنگ شرعى 24 كيلومتر محسوب مى شود يا 22 كيلومتر؟

ص: 477

بسمه تعالى، حدود 22/5 كيلومتر با چهار فرسخ شرعى مساوى است.

3. حجت الاسلام و المسلمين جناب آقاى رفسنجانى در خطبۀ نماز جمعه طبق فتواى آن رهبر در مورد حجاب فرمودند كه «گردى صورت و دست ها اشكال ندارد»، لطفاً بفرماييد اين گردى صورت، براى خانم هايى است كه مقيد به حجاب نيستند، يا براى خانم هايى هم كه مقيد به حجاب و مؤمنه مى باشند همين مسأله صدق مى كند، يا خير افراد مؤمنه بايستى چهره شان پوشيده باشد؛ چون چهرۀ زن، بيان كنندۀ شكل او است؟

بسمه تعالى، حد واجب در حجاب، پوشيده شدن تمام بدن به غير از وجه و كفّين است.

4. افرادى كه در نماز جمعۀ تهران شركت مى كنند و عده اى از آن ها كه مسافتشان بيش از حد شرعى و نماز عصر را تمام (درست) مى خوانند، چه صورت دارد؟ چون در نماز جمعه هم اين مسأله براى اشخاص گفته نشده.

بسمه تعالى، در صورتى كه با طىِ مسافت شرعى و قصد مسافت، نماز را تمام بخواند، صحيح نيست.

5. چنانچه دكتر، مريضى را از روزه گرفتن منع كند و چون اكثر دكترها مؤمن نمى باشند و نسبت به مسائل واقعى شرعى اطلاع ندارند، آيا نظريۀ دكتر در اين مورد قابل اجرا مى باشد و بايستى عمل كرد؟

بسمه تعالى، اگر موجب خوف ضرر باشد، نبايد روزه بگيرد.

[سؤال 2158] 986

بسمه تعالى

1. كسى كه در محل هاى مختلف تهران سكونت كرده و يک محلۀ خاصى را وطن خود قرار نداده است، ولى تصميم دارد مادام العمر در تهران ساكن باشد، آيا حكم مسافر را دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2159]

2. اگر كسى در بلد كبير، از مسكن تا محل كارش 16 كيلومتر مسافت است و چون پاس بخش است، محوطه كارش چهار كيلومتر است كه معمولاً هر روز، سه بار دور مى زند، آيا نمازش شكسته است يا خير؟

ص: 478

بسمه تعالى، بايد شكسته بخواند؛ مگر اين كه مسكن، وطن او باشد كه در هر دو محل بايد تمام بخواند.

3. شخصى كار دائمى او چنين است كه 24 ساعت به طور مستمر در محلى كه به مقدار مسافت شرعى با محل سكونتش فاصله دارد كار مى كند و 48 ساعت در محل سكونت خود مى ماند. تكليف نماز و روزۀ او چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل سكونت، وطن او نيست، در هر دو محل، حكم مسافر دارد و اگر وطن او است، در آن جا حكم وطن و در محل كار، حكم مسافر مترتّب مى شود.

4. منزلى كه به ارث رسيده و قبل از تقسيم ارث قيمت آن چند برابر شده آيا همه آن خمس دارد يا ما به التفاوت قيمت امروز با قيمت سابق، يا اصلاً خمس ندارد؟

بسمه تعالى، چيزى كه به ارث رسيده خمس ندارد هر چند قيمت آن ترقى كرده باشد.

[سؤال 2160] 483

5. منزل ما شميران است و در تهران به دنيا آمده ام و پدر و مادرم نيز اهل تهران هستند. اگر به بهشت زهرا بروم، نمازم را چگونه بايد بخوانم؟

بسمه تعالى، اگر تهران، قبل از كبيره شدن آن، وطن شما بوده و از آن جا تا بهشت زهرا به مقدار مسافت نباشد، حكم مسافر پيدا نمى كنيد؛ و در غير اين صورت، نماز را بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 2161] 987

بسمه تعالى

سلام عليكم و رحمة الله و بركاته

به اميد آن كه بتوانيم به حول و قوۀ الهى و تحت توجّهات حضرت بقية الله الاعظم و رهبرى حضرت امام، مدّ ظله العالى راه اسلام فقاهتى را دنبال كنيم.

سؤالات زير را جواب بفرماييد:

1. بيش از سه سال است كه در تهران ساكن هستيم (يک سال تهران پارس - دو سال تهران نو)؛ در صورت تهيۀ خانه، قصد ماندن هميشگى را در تهران داريم. با توجه به

ص: 479

اين كه خريد خانه مجوز مى خواهد و شامل ما نمى شود، لذا مجبوريم هر سال محل زندگى را عوض كنيم. مسأله نماز و روزۀ ما چگونه خواهد بود؟ در ضمن، خانه حوالى نارمک و مناطق فوق الذكر مى باشد.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

2. با توجه به فتواى حضرت امام در مورد بلاد كبيره (تهران) آيا نمازهاى گذشته كه به جهت ندانستن حكم بوده، بايد دوباره خوانده شود؟

بسمه تعالى، اعمالى كه برخلاف وظيفه انجام شده، بايد قضا شوند.

3. كسانى كه نماز نمى خوانند اكثراً جاهلند. آيا مسأله كافر كه در رسالۀ عمليه بدان اشاره شده است به عنوان منكر ضروريات دين، آيا اين افراد را شامل مى شود؟

بسمه تعالى، مجرد نماز نخواندن، انكار ضرورى نيست.

4. امروز تسبيح دست گرفتن و چرخاندن، همه گير شده است (حتى دست بى نمازها) كه يک بى احترامى بدان هست. آيا بدون گفتن ذكر و صلوات مى تواند امر صحيحى باشد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

5. آيا اين رهنمودهاى 16 گانه منتشره، از امام امت است (نماز را در پنج وقت بخوانيد؛ كم بخوابيد...).

بسمه تعالى، اگر مهر يا امضاى معتبر ندارد، نبايد اسناد بدهند؛ و آنچه نسبت داده شده است

كه نمازها را در پنج وقت بخوانيد، دروغ و افترا است.

خدايا! خدايا! تا انقلاب مهدى علیه السلام، خمينى را نگه دار.

[سؤال 2162] 988

بسمه تعالى

با درود و سلام به رهبر عزيز

محترماً معروض مى دارم كه اين جانب كه از روستا هستم و در شهر، مشغول تحصيل هستم از روستا تا شهر 24 كيلومتر است و با رجوعى كه به توضيح المسائل كردم، نفهميدم كه نمازم را شكسته بخوانم يا تمام، و ضمناً در اين باره هم سؤالاتى كردم و عقيده ها مختلف است. از شما مى خواهم در اين باره براى من توضيح دهيد و ضمناً در مورد روزه هم اگر شكسته است توضيح دهيد كه اگر بخواهم از روستا به

ص: 480

شهر بيايم چگونه بايد بيايم كه روزه درست باشد.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، اگر روستا وطن شما است، در غير روستا نماز شما شكسته است و اگر بعد از ظهر از روستا خارج شويد، روزۀ آن روز صحيح است و همچنين اگر قبل از ظهر به آن جا برسيد و مفطرى به جا نياورده باشيد.

[سؤال 2163] 989

بسمه تعالى 2 / 5 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، مدّ ظله العالى

استدعا دارد فتواى امام امت را دربارۀ مسائل زير اعلام فرماييد:

1. تصفيه خانۀ شمارۀ 2 سازمان آب در شهرزيبا، كوى كن، واقع مى باشد؛ تعدادى از كاركنان، فاصلۀ بين منزل و محل كارشان بيش از 24 كيلومتر مى باشد؛ نماز و روزۀ اين گونه افراد چگونه است؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار حكم مسافر دارند.

2. در صورت شكسته بودن نماز تكليف روزه ها چه مى شود؟

بسمه تعالى، روزه از مسافر صحيح نيست و قضا دارد.

3. در صورتى كه شخص يقين داشته باشد قبل از غروب آفتاب به منزل مى رسد بايستى نماز را به طور شكسته در اداره به جا آورد يا در منزل به طور كامل؟

بسمه تعالى، مى تواند قبل از برگشت به وطن شكسته بخواند.

4. در صورتى كه شك نمايد يا يقين بداند كه بعد از غروب آفتاب به منزل مى رسد، بدين جهت نماز خود را شكسته به جا آورد، ولى وقتى به منزل رسيد هنوز نماز قضا نشده، آيا بايستى مجدداً نماز را به طور كامل به جا آورد يا همان نماز شكسته درست است؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است و اعاده ندارد.

5. آيا اسم هايى مانند كوروش، داريوش، هوشنگ، بابک و غيره از نظر شرعى براى افرادى كه در حال حاضر سن آن ها 30، 40، 50 و... مى باشد اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

ص: 481

[سؤال 2164] 1375

2. بلاد كبيره غير از تهران، كدام يک از شهرهاى ايران است و تهران دقيقاً از چند سال قبل جزو بلاد كبيره حساب مى شود؟

بسمه تعالى، تشخيص بلاد كبيرۀ خارق العاده و تعيين تاريخ آن موكول به نظر عرف است.

[سؤال 2165] 990

بسمه تعالى 12 / 12 / 1361

السلام عليكم، محضر مبارک دفتر استفتاى امام خمينى

با درود و سلام به امام امت، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و با درود و سلام به شهيدان راه حق و حقيقت و امت شهيدپرور ايران

اين جانب در حدود سال 50 - 51 به تهران براى كارگرى آمدم مدتى است مستأجر هستم الآن زمينى تهيه كرده ام و مى خواهم در آن خانه بسازم، موقعى كه اين خانه را ساختم نمى دانم تا چه حدى مى خواهم زندگى بكنم؛ يک سال و يا ده سال و يا بيشتر. از شما برادران مى خواهم دربارۀ نماز و روزۀ اين جانب و خانواده، دستورات شرعى لازمه را توضيح فرماييد.

آيا من بايد در همين مدت كه مستأجر هستم، نماز را شكسته بخوانم يا درست؟ و بعد از اين مدت كه مستأجر نباشم، يعنى خانه مال خودم باشد، نماز و روزۀ خود و خانواده ام به چه شكل است؟ شرح دهيد.

قابل ذكر است كه من در بسيج انجام وظيفه مى كنم و هر لحظه، تغيير مكان مى دهم و در يك محل انجام وظيفه مى نمايم و من داراى زن و يک فرزند مى باشم و وطن اصلى من بخش بويين زهراى قزوين، دهكدۀ سكزآباد مى باشد و من از آن جا اعراض نكرده ام و پدر و مادر و برادر و خواهران و فاميلان، همه در آن جا هستند. و هر چند وقت، به ديدار آن ها مى روم. والسلام؛ و من الله التوفيق

ص: 482

بسمه تعالى، در وطن اصلى نماز شما تمام است و در تهران، بدون قصد توطّن در يك محله، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2166] 991

بسمه تعالى 6 / 2 / 1361

محضر شريف رهبر عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ارواحنا له الفداء، پس از تقديم عرض سلام، سلامتى و موفقيت و طول عمر آن قائد بزرگوار را از خداوند متعال خواهانم و استدعا دارم به جواب مسائل زير مفتخرم فرماييد:

1. ملاك در شناسايى شهرهاى بزرگ خارق العاده چيست و آيا اصفهان و تبريز - مثلاً - از اين گونه شهرها محسوبند يا خير؟

بسمه تعالى، ميزان نظر عرف است و تا محرز نشود كه بزرگى شهر، خارق العاده است حكم شهرهاى متعارف را دارد.

2. اگر پدرى يک دانگ خانۀ مسكونى خود را صداق عروسش كرد و پسرش قبل از عروسى فوت كرد. آيا نيم دانگ خانه از مهريۀ عروس - چون عين آن باقى است - به پدر برمى گردد يا به پسر، كه در اين صورت پدر در ارث شريک مى گردد؟

بسمه تعالى، در فوت شوهر قبل از دخول، نصف مهر به شوهر بر مى گردد و جزو تركۀ او محسوب است.

3. تقريباً هشت دقيقه طول مى كشد تا نور خورشيد به زمين برسد، آيا ملاک در قضا شدن نماز صبح، طلوع خورشيد است يا رسيدن نور آن به زمين؟

بسمه تعالى، ميزان ديده شدن جرم آفتاب در افق نمازگزار است.

4. از زنى بچه اى سقط شد و تا يک ماه از آلودگى پاك نشد، سپس او را كورتاژ كردند و بقيه اى - مثلاً انگشتى - را از بقاياى بچه درآوردند؛ چون بچه در حقيقت الآن به تمامه منفصل شده، آيا آلودگى اين مدت، به ضميمۀ ايام نفاس تماماً نفاس است يا خير؟ و تكليف نماز و روزه هاى او چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، تمام محكوم به نفاس است.

5. آيا بين اين دو استفتا كه منسوب به حضرت عالى است، تناقضى وجود دارد يا خير؟

الف. يكى از محرمات احرام ازالۀ مو است، شخص محرم كه حج او صروره است و نمى تواند در منى

ص: 483

سر خود را بتراشد، چنانچه مُحلّى هم يافت نشود و يا مشكل باشد پيدا كردن او، براى حلق تكليف او چيست؟ و آيا فرقى بين يافت نشدن و مشكل بودن هست يا خير؟

جواب: بسمه تعالى، بايد صبر كند تا شخص محلّى پيدا شود.

ب. در صورت لزوم حلق، محرم مى تواند براى خروج از احرام سر خود را بتراشد يا خير؟ و نيز سر ديگرى را، قبل از خروج از احرام مى تواند بتراشد يا خير؟

جواب: بسمه تعالى، در هر دو صورت اشكالى ندارد.

بسمه تعالى، حلق يا تقصيرى كه در مقام احلال است، از حرمت ازالۀ شعر خارج است و محرم مى تواند خودش انجام دهد. ولى نسبت به ديگرى جايز نيست، هرچند اگر انجام داد ديگرى از احرام خارج مى شود.

6. اگر زنى طلاى زينتى خود را كه بدان نيز احتياج دارد براى رفع نيازمندى هاى مؤونۀ زندگى بفروشد و در سال مصرف كند آيا متعلَّق خمس است يا نه؟

چنانچه پولش تا اتمام سال به مصرف نرسيد و ماند براى سال ديگر آيا خمس دارد يا خير؟

و در هر صورت، سال هاى بعد چون نياز به زينت دارد اگر بخواهد دومرتبه از درآمد كار، طلايى بخرد بايد خمس آن را بدهد يا نه؟

بسمه تعالى، طلا اگر از درآمد كسب پيش از پرداخت خمس تهيه شده و در سال بعد به فروش رسيده، پول فروش آن خمس دارد و بعد اگر خواست از درآمد كسب به مقدار شؤون خود، زينت آلات تهيه كند، از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.

7. در تحرير الوسيله دنبالۀ مسألۀ ساقط بودن غسل از شهيد، فرموده ايد: «ويلحق به المقتول في حفظ بيضة الإسلام» چه افرادى مشمول اين الحاق هستند؟ آيا مروّجين دين يا پاسداران و يا افرادى كه براى جهاد سازندگى در دهات و شهرها شهيد مى شوند، ملحق به شهيدند يا خير؟

بسمه تعالى، مقصود شهداى معركه در دفاع از اسلام و مسلمين هستند؛ مانند شهداى در معركۀ جنگ تحميلى؛ و اشخاص نامبرده در احكام اموات، ملحق به شهيد نيستند.

8. افرادى كه از درآمد همان سال براى سفر حج ثبت نام مى كنند و مبلغى به بانک مى پردازند و سال هاى بعد آن ها را به حج مى برند، آيا پس از اتمام سال به آن پول خمس تعلق مى گيرد يا نه؟ در صورتى كه اگر بخواهد از بانک مطالبه كند نامش را از ليست حجّاج محو مى كنند؛ پس معذور است از مطالبه كردن.

بسمه تعالى، اگر از قبل مستطيع بوده و حج رفتن بر او واجب شده، پول ذكر شده خمس ندارد

ص: 484

و اگر سال اول استطاعت است خمس دارد.

9. فرموده ايد كسى كه نيت اقامه در جايى دارد، اگر در ضمن، قصد داشته باشد كه در بين ده روز، يك ساعت يا دو ساعت به مادون مسافت برود و مراجعت كند، مضر به قصد اقامۀ او نيست؛ آيا اين عدم ضرر به قصد، فقط براى يك مرتبه در بين ده روز است يا اگر در هر ده روز، روزى يكى - دو ساعت باشد نيز ضررى به قصد اقامه ندارد؟

بسمه تعالى، قصد خروج يک مرتبه به يكى دو ساعت اشكال ندارد.

10. دفق و فتور بدن را در جنابت زن شرط نمى دانيد و فقط حصول شهوت را در خروج رطوبت منى شرط جنابت فرموده ايد؛ پس با رطوبتى كه به نام مذى - آن هم در موقع شهوت - از مرد و زن خارج مى شود چه تفاوتى دارد؟

بسمه تعالى، ميزان شهوتى است كه مقارن با آن منى خارج مى شود و با ساير حالات روحى فرق دارد.

[سؤال 2167] 2566

3. آيا شهرستان مشهد جزو بلاد كبيره شمرده مى شود؟

بسمه تعالى، تشخيص آن موكول به نظر عرف است و مشهد مقدس، از بلاد كبيرۀ خارق العاده محسوب نيست.

[سؤال 2168] 3985

2. با توجه به اين كه امام مى فرمايند كه وقتى شما 22/5 كيلومتر در تهران راه برويد، نماز يا روزه شكسته مى شود، پيشنماز مسجدمان اين طور مطرح كردند و برايم سؤالى پيش آمد. ايشان مى گويند: شما كه از اول تهرانى بوده ايد، در محدودۀ تهران قديم، هر چند از 22/5 كيلومتر هم اگر در يك روز بيشتر راه برويد مانع ندارد. حدود تهران قديم را ايشان تقريباً ميدان خراسان، دروازه قزوين و دروازه شميران و شوش قرار دادند. آيا با توجه به اين مسأله امام، اين چنين فرضى درست است؟

بسمه تعالى، حكم مذكور صحيح است و حدود تهران قديم را قبل از كبيره شدن، بايد از اهل اطلاع مورد اعتماد تحقيق نمود.

ص: 485

[سؤال 2169] 1375

9. در رابطه با سؤال يك نفر پيرامون نماز و روزۀ شخصى كه براى تحصيل به تهران مى آيد اين گونه جواب فرموده ايد: «حكم مسافر داريد ولى اگر قصد اقامت ده روز در يك محل نماييد و بخواهيد بعد از ده روز به كمتر از مسافت برويد، قصد اقامت محقق شده و تا سفر جديد نكرده ايد حكم اقامت باقى است و نمازهاى گذشته اگر معلوم است كه بعد از چند سال نيز كه تهران به سرعت بزرگ شده، خوانده ايد، قضا دارد.» منظور از «محل» چيست؟ لطفاً دقيقاً مشخص فرماييد.

بسمه تعالى، منظور محله اى از محله هاى تهران است و تشخيص محدودۀ آن موكول به نظر عرف است.

[سؤال 2170] 992

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله آقاى سيد روح الله موسوى خمينى، دامت بركاته

محترماً به عرض مى رساند سؤال راجع به حد ترخص تهران است. مردم براى دفن اموات مجبورند به بهشت زهرا بروند. شيخى در مسجد فرمود حد ترخص از محل حركت مى باشد از ايشان سؤال شد مرده بايد به خاك سپرده شود، جواب گفت پيش از ظهر بروند و برگردند، عرض شد نمى رسند نوبه نمى دهد، جواب گفت بعدازظهر، عرض شد نمى رسد، جواب گفت روزه اش را قصر كند يا از عوض بگيرد، از ايشان جواب درست نگرفتيم در ثانى خدمت پيشنماز مسجد گفتيم ايشان جواب دادند من نمى دانم از هر نقطه بايد كيلومتر حساب كنيد اين هم معلوم نشد، تشكر مى نمايم حد ترخص تهران را معين فرماييد نظر به اين كه تهران شهر قديم نيست فوتى هميشه هست و جمعه و دوشنبه و ايام هفته براى فاتحه جمعيت مى روند بهشت زهرا، تكليف نماز و روزه ماه رمضان اين جمعيت تهران با اين دستورات چه وضعى دارد، جواب روشن فرماييد تشكر مى نمايم.

بسمه تعالى، تهران از شهرهاى بزرگ خارق العاده است و چون محلات آن

ص: 486

متصل است مبدأ مسافت را بايد از منزل حساب كنند و چنانچه از منزل تا بهشت زهرا چهار فرسخ باشد حكم مسافر مترتب است.

[سؤال 2171] 993

بسمه تعالى

حضور رهبر عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى خمينى، دام ظله العالى

1. به نظر حضرت عالى تهران از چه تاريخى جزء بلاد كبيره شده است؟ نظر افرادى كه متولد تهران مى باشند در خصوص سؤال فوق، مختلف بوده و هر كس به مقتضاى سنّش تاريخى را تعيين مى كند.

بسمه تعالى، اين سؤال موضوعى است و از اهل اطلاع سؤال كند.

[سؤال 2172]

2. فردى كه قبل از آن كه تهران از بلاد كبيره شود، تهران وطن او بوده، در حال حاضر مسافرت او در چه محدوده اى قطع مى شود؟

الف. محدودۀ تهران قبل از آن كه از بلاد كبيره شود.

ب. درب منزل (محدودۀ منزل).

بسمه تعالى، محدودۀ الف.

3. حضرت عالى فرموده ايد: «فرد، در غير محل تولد حكم مسافر دارد هرچند مسافت كمتر از چهار فرسخ باشد» آيا در فتواى فوق، مسافت اعتبار نداشته و فرد قبل از آن كه از چهار فرسخ شرعى خارج شود مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، مراد فردى است كه از وطن يا محل اقامت به مقدار مسافت شرعى دور شده باشد.

4. آيا كسى كه حكم مسافر را دارد نمازش قصر است يا پس از تحقق مسافت نمازش قصر مى شود؟ منظور كسى است كه به صورت موقت در غير محلۀ تولدش در محله اى با فاصلۀ كمتر از چهار فرسخ زندگى مى كند.

بسمه تعالى، اگر از محل تولد به مقدار كمتر از چهار فرسخ برود حكم مسافر ندارد و نمازش تمام است.

ص: 487

[سؤال 2173]

5. كسى كه متولد و بزرگ شدۀ تهران است و پس از ازدواج، منزلى در محلۀ ديگر به فاصلۀ كمتر از چهار فرسخ اجاره كرده است بنا به فتواى حضرت عالى:

الف. نمازش قصر و روزه اش شكسته است.

بسمه تعالى، حكم اين مسأله از سؤال قبل ظاهر شد و در صورتى كه از وطن به آن محل برود نمازش شكسته نمى شود.

[سؤال 2174]

ب. اگر اين فرد حداقل دو ماه مبارک پياپى را در همان محل زندگى كند، تكليف روزه هاى قضايش چه مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، بايد نماز را تمام بخواند و مى تواند روزه ها را قضا كند. بلى اگر بخواهد از آن جا به جايى برود كه حكم مسافر پيدا مى كند، در برگشت تا قصد ده روز نكند حكم مسافر دارد.

[سؤال 2175]

6. خانمى كه ازدواج كرده و منزل اجاره اى شوهرش در فاصلۀ حدود دو فرسخى منزل پدرى او قرار دارد و هر روز از حد ترخص منزل شوهر خارج نشود و تا مراجعت بعدى به منزل پدرى، مسافتى كمتر از هشت فرسخ را طى كند، نماز و روزه اش در منزل شوهر چگونه است؟

بسمه تعالى، تمام است.

[سؤال 2176]

7. فردى كه متولد و بزرگ شدۀ تهران است و پس از ازدواج و تغيير محل زندگى به تصور آن كه تمام تهران، حكم وطن او را دارد، در محل جديد نمازها را تمام و روزه هاى ماه مبارك را نيز به جا آورده باشد، حالا با توجه به حكم اخير جناب عالى كه حكم مسافر را دارد، روزه ها و نمازهاى گذشته اش چه حكمى دارد؟

ص: 488

بسمه تعالى، اگر در محدودۀ تهران قبل از كبيره شدن يا در فاصلۀ كمتر از مسافت از آن، تمام خوانده صحيح است و قضا ندارد و در غير اين صورت آنچه برخلاف وظيفه عمل كرده را بايد قضا نمايد.

[سؤال 2177] 994

بسمه تعالى 6 / 2 / 1361

استفتايى از محضر مبارک حضرت آيت اللّهى شد كه اگر در تهران شخصى بخواهد در يكى از محلات قصد اقامه كند و بخواهد به ساير محلات هم برود مرقوم فرموده شد كه اگر فاصله زياد باشد احتياط در جمع است، بنابراين اشخاصى كه اهل تهران يا مقيم تهران هم هستند اگر بخواهند از منزل خودشان بروند به يكى از محلات ديگر تهران كه داخل تهران هم است و فاصله بين منزل و آن محله چهار فرسخ يا بيشتر است نماز را اگر در آن محله يا بين راه بخوانند قصر است يا تمام و همچنين روزه.

بسمه تعالى، احتياط در جمع است.

[سؤال 2178] 995

بسمه تعالى

پس از عرض سلام بيكران بر امام امت و درود بر رزمندگان جبهه هاى حق عليه باطل و شما از خود گذشتگان در راه خدا؛ با پوزش از مزاحمتى كه ايجاد كرده ام، مى خواستم در مورد فتواى بلاد كبيرۀ امام سؤالاتى بكنم؛ چون براى ما اشكالاتى پيش آمده و از چندين نفر سؤال كرديم، هر كدام چيزى گفتند؛ كسانى گفتند: بايد تا جايى برويد كه صداى اذان را مى شنويد، اگر بيشتر برويد نمازتان درست نيست و قصدتان (اگر بكنيد) به هم مى خورد و كسانى هم گفتند: نبايد توابع تهران مثل تجريش و شاه عبدالعظيم برويد، اشكال دارد و اگر دانشگاه و مثل اين ها - كه مال خود تهران است - برويد اشكال ندارد و يا اين كه قصد كنيد تا آخر عمر و براى هميشه تهران بمانيد، و ما

ص: 489

فكر مى كنيم كه مثلاً شايد دلايلى پيش آيد (كار و مسائل ديگر) كه بخواهيم از تهران برويم، نمى خواهيم قصد كنيم. در هر صورت يک سرى مسائل در آستانۀ ماه مبارک رمضان براى ما مطرح است كه اميدواريم - ان شاء الله - با جواب هاى كامل شما اين چراها برايمان حل گردد تا بتوانيم وظيفۀ عبادى خود را به نحو احسن انجام دهيم:

1. كلاً اين فتوا به چه شكل است؟

2. براى ماه مبارک رمضان چه بايد بكنيم؟ و تا چه حدودى (چند فرسنگ) اگر قصد كنيم حق رفت و آمد داريم؟

3. اين چند فرسنگ كه مى گوييد، اگر محل كار از اين چند فرسنگ بيشتر باشد اشكال دارد يا نه؟

بسمه تعالى، در تهران اگر از منزل تا مقصد به حد مسافت باشد، نماز قصر است و روزه صحيح نيست و ترخص ندارد و همچنين اگر وطن انسان نباشد و محل سكونت و مقصد در دو محله باشند، بدون قصد ده روز در يک محله، نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2179] 996

بسمه تعالى 26 / 4 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى آقا سيد روح الله موسوى خمينى

با سلام و آرزوى صحت و طول عمر شريفتان، مسائل زير استفتا مى گردد:

1. در تحرير الوسيله صحبت از بلاد بسيار بزرگ و متصل بودن يا منفصل بودن محلات آن شده است؟ منظور از متصل و منفصل بودن محله هاى تهران چيست؟ آيا محله هايى نظير دركه، اوين، ونك و فرحزاد متصل هستند يا منفصل؟ بقيۀ محله هاى شهر تهران (مناطق بيست گانه شهردارى تهران) متصل هستند يا منفصل؟

البته محله هاى دركه، اوين و ... در حال حاضر به هم چسبيده نيستند و هر كدام حدود سه چهار كيلومتر با ديگرى فاصله دارد.

ص: 490

با توجه به مسأله فوق كسى كه مى خواهد چند روز در تهران بماند، محل اقامت، حد ترخص، ابتداى هشت فرسخ براى او كجاست؟ خانه يا محله يا منطقه شهردارى يا تمام شهر تهران؟

2. با توجه به مسأله شمارۀ يک، كسى كه از شهر ديگرى آمده و تهران را وطن خود قرار داده است، وطن، حد ترخص و ابتداى هشت فرسخ براى او كجاست؟

3. با توجه به مسأله شمارۀ يک، كسى كه در تهران متولد شده است، وطن، حد ترخص و ابتداى هشت فرسخ براى او كجاست؟ محل تولد يا محل سكونت يا...؟

بسمه تعالى، ميزان در اتصال و انفصال نظر عرف است، و در بلاد بزرگ خارق العاده مانند تهران فعلى مبدأ مسافت از منزل حساب مى شود. در نيت اقامت ده روز يا در قصد توطن بايد محلۀ به خصوصى را منظور نمايد و حد ترخص براى ترتب احكام سفر از آخر محله حساب مى شود.

[سؤال 2180] 1796

2. آيا طى نمودن مسافت هشت فرسخ در داخل شهر يا مثلاً طى نمودن فاصله بين شوش و شميران، باعث شكستن نماز و يا باطل شدن روزه مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، در تهران، مبدأ مسافت، منزل است.

[سؤال 2181] 1341

2. در بلاد كبيره - نظير تهران - حد ترخص چه مسافتى است؟ مثلاً اگر محل سكونت، اطراف دانشگاه تهران باشد و محل كار، بازار، آيا اين خارج از حد ترخص است يا نه؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، ابتداى مسافت از منزل است؛ ولى حكم سفر، از آخر محله بار مى شود.

[سؤال 2182] 1049

3. در يكى از استفتائات مرقوم فرموديد براى اشخاصى كه تهران پس از توسعۀ

ص: 491

خارق العاده وطن محسوب مى شده، فعلاً هم ملاک وطن براى آن ها همان است. براى اين اشخاص باز مبدأ مسافت در تهران، درب منزل است يا محلى است كه آن وقت، آخر تهران محسوب مى شده؟ و آيا اگر در همان محدوده، به حد مسافت شرعى برود، مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، ملاک مسافت، از منزل است، رفتن و برگشتن اگر به مقدار مسافت شرعى باشد مسافر است؛ ولى احتياط در آن محدوده، بسيار مطلوب است و حتى الامكان ترك نشود.

[سؤال 2183] 997

بسم الله الرحمن الرحيم

آية الله العظمى و زعيم الاُمة الإسلامية، الإمام الخميني، روحي له الفداء

في البداية أدعو الله عزّ وجلّ أن يأخذ من عمري و عمر أطفالي و يضيفها إلى عمركم الشريف، إن شاء الله.

و أمّا بعد: أنا معاود عراقي اُقلّد سماحتكم؛ كنت أسكن مدينة إيلام حوالي سنتين و منذ خمسة أشهر انتقلت إلى طهران وأسكن الآن في منصور آباد، الواقعة بين شوش وشاه عبدالعظيم؛ في كلّ يوم أذهب إلى عملي في مدرسة المعاودين، الواقعة في خيابان فردوسي، كوچه اتابك، مقابل جريدة كيهان. كنت في البداية اُصلّي صلاةً تامةً إلى أن أخبرني مدير المدرسة عن فتوى سماحتكم حول المعاودين، و قال إنّ صلاتنا حسب فتوى الإمام، هي أن تكون صلاة قصر حتّى عند ما أعود إلى البيت. لذاك أنا الآن حائر و قرأت الفتاوى باللغة الفارسية و باللغة العربية؛ إلاّ أنّي لم أفهم جيّداً ولا أدري الآن كيف تكون صلاتي و كيف أصوم؟!

علماً: كنت في أوّل يوم في رمضان المبارك الماضي نائماً في المستشفى بسبب إجراء عملية جرّاحية في الحنجرة و لم أصم رمضان و قد صمت الآن في أيّام الجمع - و هي يوم عطلتي - صمت أربعة أيّام و الآن بعد أن أخبرني مدير المدرسة بمضمون

ص: 492

فتوى سماحتكم حول المعاودين، أسأل سماحتكم كيف أصوم طلب شهر رمضان - و هو شهر تقريباً - و صلاتي هي القصر حتّى تلك التي اُصلّيها في بيتي - حسب فتواكم - و ما هو حكم الأيام الأربعة التي صمتها سابقاً؟

أرجو أن يكون الجواب سريعاً، حتّى أتمكن من صيام شهر رمضان الذي لم أصمه بسبب المرض.

اُكرّر يا إمام الاُمة دعائي إلى الله سبحانه و تعالى أن يمنّ عليكم بالصحّة و العافية وطول العمر، بجاه محمد و علي و الأئمّة المعصومين عليهم السلام.

ملاحظه: علماً إذا فتح طريق العراق و أصبح الحكم هناك إسلامياً فسأعود فوراً إلى العراق. والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، في الفرض المذكور، بدون قصد الإقامة في المحلّة الواحدة، يحكم بحكم المسافر؛ و مع التمكّن من قضاء الصيام، تجب الإقامة والقصد و الإتيان بالقضاء على الأحوط.

[سؤال 2184] 998

بسمه تعالى

برادران مسئول دفتر حضرت امام، سلام عليكم

در مورد افرادى كه در تهران متوطن نيستند مسائلى غير مستقيم به نقل از امام بيان شده كه با توجه به مورد مصرف و اهميت زياد آن، ضرورت بسيار براى فتواى مستقيم حضرت امام دارد؛ لذا خواهشمند است به هرگونه كه صلاح مى دانيد سؤالات زير را خدمت امام عرضه فرماييد كه منظور ما در سؤالات بيايد و مشكل كثيرى از مسلمين حل و چون در گذشته به اين مسائل عمل شده، وظيفه مشخص گردد:

1. حاج آقا مجتبى تهرانى در ماه رمضان در محل درس خود از قول امام گفتند كه امام فرموده اند: مسافرين مى توانند ده روز در محل مسكونى خود قصد كرده و در اين ده روز از محل اصلاً خارج نشوند، به غير از دو ساعت مجاز، و بعد از ده روز

ص: 493

مى توانند تا كمتر از مسافت شرعى (22/5 كيلومتر) رفت و آمد كنند و اين قصد، ثابت است تا زمانى كه شخص از مسافت شرعى تجاوز كند كه در صورت لازم بايد مجدداًطبق برنامۀ فوق عمل نمايد.

2. جناب حجت الاسلام صانعى در سخنرانى هاى قبل از اذان ظهر ماه رمضان اخير گفتند كه حد ترخص در تهران تقريباً بين چهار الى پنج كيلومتر از منزل مى باشد؛ فتواى صريح چيست؟

3. كسانى كه از محل خود كه در آن محل متوطن هستند و بنا به عللى - مثلاً شوهر كردن زنان - از محل خود به محل ديگرى نقل مكان مى كنند اگر فاصلۀ بين اين محل با محل اصلى (كه وطن است) كمتر از مسافت شرعى (22/5 كيلومتر) باشد مسافر محسوب مى شوند يا نه؛ با اين فرض كه محل فعلى دائمى نيست؟

با آرزوى طول عمر و سلامتى حضرت امام و پيروزى نهايى رزمندگان از درگاه خداوند متعال

بسمه تعالى، اگر در يك محلۀ تهران با قصد ماندن ده روز بمانند و بعد از آن به كمتر از مسافت بروند نماز شكسته نمى شود و در تهران حد ترخص نيست ولى تا از محله اى كه وطن او است يا قصد ده روز در آن كرده خارج نشود، نمازش تمام است و اگر از وطن اصلى به محل سكونت بيايد و فاصله كمتر از مسافت باشد نماز شكسته نمى شود.

[سؤال 2185] 999

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

خواهشمند است پاسخ استفتائات زير را مرقوم فرماييد.

الف: افرادى كه متولد و ساكن تهران مى باشند و به علت اجاره نشينى، هر چند سال منزل خويش را تعويض مى كنند، با توجه به اين كه منزل پدريشان در تهران است، مبدأ

ص: 494

حركتشان از كجا مى بايد محاسبه گردد؟

ب: آيا فتواى فوق در مورد متولدين تهرانى كه منزل ملكى خويش را به تناسب نياز تعويض مى كنند صدق مى نمايد؟

بسمه تعالى، اگر تولد، قبل از كبيره شدن تهران بوده، مبدأ مسافت، محدودۀ آن وقت است.

[سؤال 2186] 1000

بسمه تعالى 1 / 4 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

چند نفر هستيم كه كارمان بيرون شهر مى باشد؛ هر روز صبح بايد از درب خانه مان كه در شهر مى باشد 30 كيلومتر به محل كارمان برويم و بالعكس در همان روز بعد از ظهر مجدداً برگرديم، محل كار ما هم هرگاه از ميدان آزادى حساب بشود 14 كيلومترى جادۀ ساوه و كرج مى باشد؛ خواهشمندم اعلام فرماييد چهار فرسخ، از درب خانه تا محل كار محسوب مى شود يا اين كه از ميدان آزادى؟

بسمه تعالى، در مثل تهران، از منزل، مبدأ مسافت حساب مى شود و در فرض سؤال، در مسير و محل كار، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2187] 1001

بسمه تعالى 26 / 3 / 1361

سماحة الحجّة المرجع الأعلى، الإمام خمينى، متّع الله المسلمين بطول بقائه الشريف، با تقديم تحيّات وافره

اشخاصى كه تهران، وطنشان نيست و هر روز جهت كار دائمى، از منزل مسكونى شان به محل ديگرى مى روند، مى فرماييد: اگر از حدود منزل مسكونى بيرون بروند مسافر هستند، حالا اشكال در حدود منزل مسكونى است كه آيا مثل شهرهاى كوچک، حد ترخص است و ميزان، خفاى بيوت و نرسيدن صداى اذان است و يا

ص: 495

معناى ديگرى دارد؟ تفضلاً روشن بفرماييد كه مورد ابتلا مى باشد. لازلتم ملجأً و ملاذاً للعلم و الدين و الاُمّة جمعاً.

بسمه تعالى، ابتداى مسافت در مثل تهران، از منزل حساب مى شود؛ ولى حكم سفر، از آخر محله مترتب مى گردد.

[سؤال 2188] 1002

بسمه تعالى 18 / 4 / 1362

خدمت امام امت، مدّ ظله العالى و روحى له الفداء

پس از عرض سلام و آرزوى سلامت آن وجود گرامى در زير سايۀ حضرت بقية الله (عجل الله تعالی فرجه الشریف) براى خدمت به اسلام و مسلمين، معروض مى دارم كه اين جانب در سال 1360 به تهران آمده ام. انگيزۀ آمدنم اولاً تحصيلات عاليه و در كنار آن امرار معاش بوده است؛ لذا بدين منظور پس از اجاره نمودن ساختمانى در يكى از محله هاى تهران براى خود وطن دومى اختيار نمودم؛ بدين جهت ظرف اين دو سال تمامى مسائل عمليه را انجام داده، تا اين كه جناب آقاى صانعى در ماه مبارک رمضان، مسألۀ تقسيم بندى تهران را مطرح نموده و در نظر اين جانب شبهاتى خطور نموده است و گويا ايشان متذكر شده بودند كه كسانى كه بعد از سال 1351 به تهران عزيمت كرده اند نمى توانند وطن دومى اختيار نمايند و هميشه مسافر محسوب مى گردند، مگر آن كه قصد ده روز نمايند.

لطفاً عنايتى فرموده و مسأله را كلى و مشروح بيان فرماييد تا اعمال اين بندۀ خاطى مورد مقبول حضرت احديت - ان شاء الله تعالى - واقع گردد.

بسمه تعالى، اگر همان محله كه در آن سكونت داريد وطن دوم خود قرار داديد، يعنى قصد سكونت دائم در آن كرده ايد، وطن شما محسوب مى شود و نماز و روزۀ شما در آن جا تمام است؛ و الاّ حكم مسافر داريد.

ص: 496

[سؤال 2189] 1003

بسمه تعالى

دفتر محترم استفتاى امام خمينى

خواهشمند است نسبت به پاسخ سؤالات مطرح شده در زير، اقدام لازم را مبذول داريد.

1. كسى كه زادگاهش تهران است و يا كسى كه حدوداً پانزده سال در يكى از محله هاى تهران سكونت داشته است، با توجه به شرايط آن زمان و فتواى اخير امام در مورد بلاد كبيره، آيا مبدأ مسافت اين شخص، درب منزل است يا آخرين ديوارى كه پانزده سال قبل بوده؟

بسمه تعالى، از منزل حساب مى شود.

2. فردى كه در تهران زندگى مى كند و در غير محل تولد، حكم مسافر را دارد، تكليف نماز و روزه هايى كه قبل از فهميدن فتواى جديد امام خوانده چيست؟

بسمه تعالى، آنچه را بر خلاف وظيفه عمل كرده بايد قضا نمايد.

3. فردى كه در غير محل تولد، حكم مسافر را دارد و مجبور است براى ديدار پدر و مادر، به محل تولد كه كمتر از چهار فرسنگ شرعى مسافت دارد برود، آيا به محض بازگشت به محل زندگى خود، نماز او قصر است يا بعد از پيمودن مسافت شرعى؟

بسمه تعالى، اگر محل تولد، وطن او است و از آن اعراض نكرده، بعد از برگشت از آن به محل سكونت، در صورتى نمازش قصر است كه فاصلۀ دو محل به مقدار مسافت باشد؛ وگرنه بايد نماز را تمام بخواند؛ مگر اين كه از وقت حركت از وطن، قصد سير چهار فرسخ داشته باشد و محل سكونت در بين راه باشد.

[سؤال 2190] 1004

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

دفتر امام خمينى مدّ ظله العالى مستقر در قم

محترماً به اطلاع مى رساند: به دليل اين كه اكثر كاركنان پالايشگاه تهران از مقلدين حضرت امام خمينى مى باشند و چون به دليل دورى پالايشگاه از شهر تهران، اكثر

ص: 497

قريب به اتفاق كاركنان، طبق فتواى امام امت حالت مسافر را دارند، لذا خواهشمند است به سؤالات ذيل، كتباً كه ممهور به مهر امام امت باشد پاسخ دهيد.

1. براى در نظر گرفتن مبدأ، آيا منزل مسكونى، مورد نظر است يا طبق عرف، آخرين حد محله؟

بسمه تعالى، در مثل تهران كه از شهرهاى بزرگ خارق العاده است، مبدأ مسافت، از منزل حساب مى شود.

[سؤال 2191]

2. كسانى كه قبل از ظهر به تهران مى روند، آيا قبل از اذان ظهر بايستى نزديک منزل يا محلۀ خويش باشند و يا هر كجاى تهران كه از 22/5 كيلومتر كمتر از منزل مسكونى آن ها فاصله داشته باشد؟

بسمه تعالى، ميزان، رسيدن به محله اى است كه منزل شخص در آن محله قرار دارد.

3. اگر عده اى از كاركنان پالايشگاه تهران - استثنائاً - در ماه مبارک رمضان، در شهر رى قصد اقامت ده روز نمايند و روزه بگيرند، با توجه به اين كه شهر رى تا منزل مسكونى آن ها كمتر از 22/5 كيلومتر مى باشد، آيا روزۀ آن ها صحيح مى باشد؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه روزانه بنا دارند به پالايشگاه - كه خارج از شهر رى است - بروند، قصد اقامت ده روز در يک محل متحقق نيست و حكم مقيم مترتب نمى شود.

4. كسى كه از منزل خود خارج مى شود (در داخل شهر تهران) و محل كارش در همان تهران مى باشد (از نظر مسافت، كمتر از 22/5 كيلومتر)، چنانچه در پايان كار به منزل خود مراجعه ننمايد و به محل ديگرى در داخل تهران برود و بيش از 22/5 كيلومتر رفته باشد، آيا حكم مسافر را پيدا مى كند يا خير؟

بسمه تعالى، در خروج از منزل به محل كار اگر مقدار مسافت بين منزل و محل كار، كمتر از چهار فرسخ شرعى باشد، حكم سفر مترتب نيست ولو اين كه مسافت برگشت، بيش از چهار فرسخ باشد؛ ولى اگر از اول بنا دارد بعد از انجام كار در بين راه، به نقطۀ دورترى برود كه از منزل تا آن نقطه به مقدار چهار فرسخ يا بيشتر است، در اين صورت حكم مسافر دارد.

ص: 498

[سؤال 2192] 1005

بسمه تعالى 1 / 3 / 1361

حضور محترم آيت الله العظمى امام خمينى

خواهشمند است توضيح فرماييد كه در حالى كه امروزه شهرها توسعه يافته، ملاک شكسته نماز خواندن چيست؟ آيا آخرين ديوار شهر ملاک است يا آن محلى كه از آن جا حركت مى كنيم؟

بسمه تعالى، اگر از بلاد كبيرۀ خارق العاده مثل تهران نيست، آخر شهر، مبدأ مسافت است.

[سؤال 2193] 1192

2. افرادى كه وطن آن ها تهران است؛ اگر از محل دولت آباد شهر رى به جماران بيايند وضع نماز و روزه آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، شكسته است.

[سؤال 2194] 1006

بسمه تعالى 4 / 10 / 1361

خدمت سرور بزرگوارم، حضرت امام خمينى، دامت بركاته، السلام عليكم

محترماً به عرض مى رسانم: اين جانب اشكالى در مسأله بلاد كبيره دارم كه باعث شده شكى در به جاى آوردن نمازم داشته باشم؛ لذا مستدعى است با در نظر گرفتن وضعيتم كه در ذيل به عرض مى رسانم، جواب آن را مرقوم بفرماييد.

حدود چهارده سال پيش از محل تولدم - قوچان - به مشهد و بعد از يك سال به تهران آمدم و در اين جا استخدام شدم؛ بعد از هشت سال خدمت جهت نياز كارى ام به بندرعباس منتقل شده و دوباره بعد از سه سال به تهران آمدم و اكنون در تهران در خانه هاى سازمانى نيروى هوايى در سه راه آذرى ساكن هستم؛ از خانه تا محل كارم - مهرآباد، پايگاه يكم شكارى - حدود دو كيلومتر مى باشد؛ با توجه به اين مطلب كه

ص: 499

من در گذشته، تهران را وطن خود قرار داده بودم و از زادگاه خود چشم پوشى كرده و در فكر اين هستم كه خانه اى در اين حوالى، يعنى به شعاع شش كيلومترى پايگاه يكم شكارى تهيه نمايم و در آن ساكن شوم، بفرماييد: هم اكنون در اين خانۀ سازمانى حكم مسافر را دارم يا نه؟ در صورتى كه جواب مثبت است، آيا براى قصد كردن در آن ده روز از خانه تا محل كارم كه هر روز صبح بايد بروم و بعد از ظهر برگردم، قصدم به هم مى خورد يا خير؟ نماز و روزه اى كه در گذشته به جاى آورده ام چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در محل فعلى در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد؛ و چنانچه محل سكونت با محل كار در يك محله محسوب باشد، قصد ده روز در يك محله صحيح است و نماز و روزه تمام است؛ ولى اگر دو محله محسوب باشد، با فرض خروج روزانه از منزل به محل كار، قصد اقامت صحيح نيست و نماز و روزه قصر است؛ و نمازهاى گذشته اگر مخالف وظيفۀ مقرره انجام شده قضا دارد.

[سؤال 2195] 1007

بسمه تعالى

ضمن عرض سلام به امام عزيز و آرزوى سلامتى و طول عمر براى آن رهبر گرامى و همچنين آرزوى توفيق براى خدمتگزاران دفتر امام، سؤالى داشتم كه به عرض مبارک مى رسانم:

من در تهران به دنيا آمده ام و 23 سال در تهران زندگى مى كردم؛ اخيراً به كرج نقل مكان كرده ام و فعلاً با پدر و مادرم زندگى مى كنم؛ با توجه به اين كه هنوز از تهران قطع علاقه نكرده ام و اميد به برگشتن به آن جا را دارم. در ضمن سه روز در هفته براى كلاس هايى كه دارم به تهران مى آيم؛ منزلى هم در تهران ندارم و به خانۀ دوستانم مى روم. سؤالم اين است كه وضع نماز و روزۀ من با اين وضع چطور است؟

سؤال ديگر اين است: در صورتى كه تهران هنوز وطن من محسوب شود، من مبدأ

ص: 500

را بايد منزلى كه قبلاً در آن زندگى مى كردم قرار دهم يا نه؛ با توجه به اين كه در آن خانه مستأجر بوديم؟ اين سؤال به خاطر فتواهاى جديد امام در مورد بلاد كبيره است.

امام عزيز! التماس دعاى عاجزانه دارم؛ اين نامه را در روز ولادت امام موسى بن جعفر سلام الله عليه مى نويسم؛ از شما مى خواهم به خاطر اين روز عزيز توجه و عنايتى بفرماييد و تصرفى در وضع ما بكنيد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، تمام محدودۀ زمان تولد شما در تهران، وطن شما محسوب است و تا از آن جا اعراض نكرديد، به حكم وطن باقى است. ان شاء الله موفق باشيد.

[سؤال 2196] 784

6. درحالى كه شهر تهران از نظر بزرگى خارق العاده است و متصل، ميزان در وحدت محله و يا تعدّد آن چيست؟

بسمه تعالى، عرفى است.

[سؤال 2197] 784

9. در مراجعت از سفر به شهر تهران - كه وطن است - ميزان در قطع سفر - براى خواندن نماز به طور تمام و يا نيت روزه كردن - منزل است يا ورود در محله اى كه منزل در آن است؟

بسمه تعالى، منتهاى مسافت منزل است؛ هر چند به رسيدن به محله، حكم سفر قطع مى شود.

[سؤال 2198] 1008

بسمه تعالى 29 / 11 / 1360

محضر مقدس حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از سلام

1. در خصوص مسائل جديده اى كه در تحرير و رساله نوشته نشده است، مثلاً در مورد نماز مسافر در بلاد كبار خارق العاده، حضرت عالى در استفتائات جديدى كه از

ص: 501

محضرتان شده، فرموده ايد: «اگر كسى بخواهد در تهران قصد اقامۀ عشره كند، در صورتى نمازش تمام است كه در يک محل خاص، ده روز بماند نه در تمام تهران. بنابراين اگر بخواهد به ساير محل هايى كه از چهار فرسخ كمتر است برود، قصد محقق نمى شود». اين مسأله نه در تحرير است و نه در رسالۀ شريفه. حال اگر كسى از استفتاى جديد اطلاع نداشته و در خود تهران قصد كرده و نماز را تمام خوانده، روزه هم گرفته، تكليف او چيست؟ با توجه به اين كه اكثريت مقلدين آن حضرت و حتى طلاب، از اين مسأله جديد اطلاع ندارند.

بسمه تعالى، اگر قبل از چند سال اخير كه تهران به سرعت بزرگ شده، نماز را تمام خوانده، قضا ندارد؛ و همچنين در صورت شك؛ وگرنه بايد قضا شود.

2. در مورد كافر و نجس بودنش فرموده ايد: «بچه اى كه پدر يا مادر و يا يكى از جدّ و جدّه اش مسلمان باشند پاک است.» آيا صرف مسلمان بودن يكى از اين ها حين انعقاد نطفه كفايت مى كند. بنابراين اگر بعد از انعقاد نطفه همگى كافر شدند، بچه پاک است يا نجس؟ اگر حين انعقاد نطفه همگى آن ها كافر بودند، بعد از انعقاد، يكى از آن ها اسلام آورد بچه پاك است يا نجس؟

بسمه تعالى، اگر در حين انعقاد نطفه مسلم بوده اند، ميزان، حين انعقاد نطفه است، و كافر شدن پدر و مادر بعد از آن موجب حكم به كفر بچه نمى شود؛ ولى اگر در حين انعقاد نطفه كافر بوده اند و بعد يكى از آن ها يا هر دو مسلمان شوند، بچه محكوم به اسلام است.

[سؤال 2199] 1009

بسمه تعالى

دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

به تازگى به اين مسأله برخورد كرده ام: «مسافرينى كه از راه هاى دور به تهران مى آيند؛ ولو قصد ده روزه نمايند، اگر از محل اقامت خود به فاصله دو كيلومتر دور شوند نماز و روزه آنان قصر است».

اولاً: مى خواهم بدانم كه حد ترخص براى چنين مسافران چند كيلومتر است؟

ص: 502

ثانياً: آيا كسانى كه چنين مسأله اى را نمى دانسته اند (زيرا در رساله هم نبوده) و نماز و روزه را قصر نكرده اند و نماز را سالم خوانده و روزه را چه در امسال و چه در سال هاى گذشته گرفته اند تكليفشان چه مى شود؟ آيا اگر مسافرى يك سال هم در تهران بماند و از محل خود دور شود، نماز و روزه اش قصر است يا نه؟ مدتى كه مى ماند نماز و روزه اش كامل است؟

بسمه تعالى، شهرهاى بزرگ خارق العاده مثل تهران حد ترخص ندارد و نمازهايى كه تمام خوانده، اگر قبل از چند سال اخير بوده كه تهران به سرعت بزرگ شده يا شك دارد، صحيح است و در غير اين صورت بايد قضا كند و تا در محل واحد، قصد اقامه ده روز نكند نماز شكسته است.

[سؤال 2200] 697

2. دانشجويى كه از شهرستان آمده و مثلاً در نظام آباد زندگى مى كند و دانشگاهش نزديكى هاى ميدان آزادى است و هر صبح از خانه بيرون مى آيد براى تحصيل و عصر به خانه بر مى گردد، اگر مسير رفت و برگشتش به هشت فرسخ نرسد، يا مسير رفتش به چهار فرسخ نرسد، حكم نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، اگر هيچ يك از منزل و محل تحصيل، وطن او نيست و قصد ماندن ده روز در خصوص يكى از آن دو را ندارد، نمازش شكسته است و نمى تواند روزه بگيرد و حكم مسافر دارد.

[سؤال 2201] 697

4. در سؤال دو، آيا شخص مى تواند روزۀ ماه رمضانش را در تهران (امسال) بگيرد يا اگر روزه اش قضا شده، مى تواند قضاى آن را در تهران به جا آورد؟

بسمه تعالى، جواب اين سؤال، از مسأله دو معلوم شد.

ص: 503

[سؤال 2202] 617

3. آيا حركت از هر نقطۀ تهران از نظر مسافت براى نماز و روزه به حساب مى آيد يا نه؟

بسمه تعالى، در مثل تهران كه از شهرهاى بزرگ خارق العاده است، مبدأ مسافت، از منزل حساب مى شود.

[سؤال 2203] 1010

بسمه تعالى

نظر مبارک را در مورد مسأله ذيل بيان فرماييد:

1. كسى كه قبل از وسعت خارق العادۀ فعلى در تهران به دنيا آمده و فعلاً هم در يكى از همان محله هاى قبل از وسعت زندگى مى كند، آيا مبدأ مسافت در وقت مسافرت، منزل او است يا انتهاى تهران قبل از وسعت خارق العاده؟

بسمه تعالى، مبدأ مسافت، منزل است؛ لكن تا در تهران سابق هست بايد تمام بخواند.

[سؤال 2204]

2. كسى كه در تهران قبل از وسعت متولد شده و فعلاً در تهران بعد از وسعت خارق العاده (مثلاً تهران پارس) مستأجر است و قصد وطن هم در اين محله نكرده، چه مقدار مسافت كه از تهران قبل از وسعت دور باشد، موجب قصر صلاة مى شود؟

بسمه تعالى، اگر در تهران سابق متولد شده و در آن جا بزرگ شده، تمام محدودۀ تهران سابق وطن او محسوب است و حكم آن، در مسأله قبل ذكر شد.

[سؤال 2205] 3501

2. آيا مسأله شهرهاى كبيره و حد ترخص از منزل، شامل شهرك هايى كه در اطراف تهران است مى شود؟

بسمه تعالى، شامل آن ها نيست.

ص: 504

[سؤال 2206] 1011

بسمه تعالى 16 / 3 / 1361

محضر مبارک زعيم نستوه و قائد عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله ظله العالى

با سلام و تبريک عيد ميلاد حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به حضور آن مرجع و رهبر كبير امت اسلام، استدعا دارم نظر شريف را در موارد زير بيان نماييد:

1. آيا شهر مشهد مقدس، جزو بلاد كبيره محسوب مى گردد؟

2. چنانچه مشهد مقدس، جزو بلاد كبيره مى باشد و فاصلۀ محل سكونت (منزل) تا محل كار (اداره دولتى) در خارج شهر، 24 كيلومتر باشد، نماز و روزه چه حكمى دارد؟ با توجه به اين كه جهت كار، شش روز هفته را به طور مرتب از 7/5 تا 2/5 عصر در محل اداره مى باشم و هر روز بعد از پايان ساعت كار به مشهد باز مى گردم.

خداوند وجود مباركتان را تا قيام حضرت مهدى موعود (عجل الله تعالی فرجه الشریف) براى مسلمين جهان و مستضعفين دنيا حفظ نمايد. به اميد ديدار در حرم حضرت رضا عليه السلام

بسمه تعالى، شهر مشهد مقدس، از بلاد بزرگ خارق العاده محسوب نيست و مبدأ مسافت در آن جا از آخر شهر حساب مى شود.

[سؤال 2207] 1012

بسمه تعالى 24 / 4 / 1361

دفتر امام خمينى، دام ظله العالى، پس از ابلاغ تحيت و سلام، لطفاً بفرماييد:

1. شخصى در بلاد كبيره مثل تهران از مسافرت برگشته و هنوز به منزلش نرسيده و چهار الى ده كيلومتر تا منزلش مانده. اگر خواست نماز بخواند، تكليف نماز او چيست؟ شكسته يا تمام؟

بسمه تعالى، تا پيش از رسيدن به محله، حكم سفر باقى است.

2. شخصى مبلغ 50 هزار تومان به صاحب خانه اى داده كه دو اتاق را رهن كند و ديگر اجاره ندهد. چه صورت دارد؟

ص: 505

بسمه تعالى، محكوم به حكم ربا است و اگر در اتاق تصرف كند، اجرت المثل را ضامن است.

3. مبلغى كه به عنوان رهن مى دهيم، اگر سر سال رسيد، خمس دارد يا نه؟

بسمه تعالى، تا وصول نشده، پرداخت خمس آن واجب نيست.

4. شخصى سر سالش رسيده؛ ولى 20 هزارتومان به صندوق قرض الحسنه بدهكار است كه ماهى هزارتومان مى دهد. آيا اين 20 هزارتومان را كم كند از منفعت خود يا نه؟

بسمه تعالى، اگر قرض براى مؤونه بوده، مبلغى كه قسط همان سال است كسر مى شود.

5. شخصى مقدارى كتاب خريده و هنوز همۀ كتاب ها را مطالعه نكرده است و به مرور زمان مطالعه مى كند. اگر سر سال رسيد، خمس تعلق مى گيرد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر تهيۀ آن، جزء احتياجات او محسوب مى شود و مورد حاجت است، خمس ندارد.

6. مسافرى كه مى خواهد ده روز در محلى بماند و از اول قصد دارد به اطراف آن جا برود - البته به حد مسافت شرعى (22/5 كيلومتر) - آيا مى تواند در مدت ده روز، هر روز روزى دو ساعت برود و برگردد يا نه؟

بسمه تعالى، قصد اقامت به نحو مزبور، صحيح نيست.

[سؤال 2208]

7. امام كه مى فرمايند مبدأ، منزل است، اگر كسى از منزل به نيت مسافرت بيرون آمد و هنوز به مقدار 22/5 كيلومتر شرعى نرسيده، آيا مى تواند نماز شكسته بخواند و آيا مى تواند روزۀ خود را افطار كند؟

بسمه تعالى، بعد از خارج شدن از محله - در مثل تهران - حكم سفر مترتّب مى شود.

[سؤال 2209] 1013

بسمه تعالى

مسأله اول اين كه از شما برادران درخواست مى كنم كه سلام مرا به محضر امام برسانيد شايد خدا توفيقى به ما عطا كند و ما هم موفق به ديدار اماممان از نزديک شويم.

ص: 506

مسأله دوم اين است كه ما سربازان مشتاق هستيم كه به جبهه ها برويم و اين اشتياق، نه بر اساس حس خودگرايى، بلكه بر اين اساس است كه ما هم مشتاق شهادت مى باشيم كه شايد خدا به ما هم توفيقى عطا فرمايد تا در راه او كار كوچكى انجام دهيم؛ ولى نيروى هوايى به هيچ عنوان ما را به جبهه نمى فرستد؛ فقط سربازان را تعليم مى دهند كه از پادگان ها مراقبت به عمل آورند؛ درست است. اما وقتى عدۀ بسيارى اشتياق جبهه را دارند، درخواست آن ها مورد موافقت قرار نمى گيرد؛ اما درخواست من از شما اين است كه اقدامى در اين راه نموده و شايد ما هم بتوانيم به جبهه ها رفته و با برادران خود با باطل بستيزيم؛ ان شاء الله تعالى

و اما مسأله سوم اين است كه چون من از شهرستان به تهران براى سربازى آمده ام، در نتيجه حكم مسافر را پيدا مى كنم؛ ولى اگر من ده روز در اين جا بمانم، نمازم شكسته نمى گردد؛ از طرف ديگر امكان بسيارى وجود دارد كه من حتى يک ماه هم در تهران بمانم و چون كه ما پنج شنبه و جمعه هاى هر هفته تعطيل هستيم و امكان بسيارى وجود دارد كه من از تهران نو تا آزادى رفته و شب را در آن جا بمانم و يا جمعه براى نماز به دانشگاه بروم، در نتيجه از محله اى كه بايد در آن باشم دور شده ام، آيا حكم مسافر را پيدا مى كنم؟

بسمه تعالى، شما به مقررات نيروى هوايى عمل كنيد و بدون قصد ماندن ده روز در يک محله از تهران، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2210] 1797

3. شخصى از منزلش كه مبدأ، حساب مى شود قصد مسافرت نمود. آيا اگر يک كيلومتر يا كمتر آمد و هنوز داخل محدودۀ منزلش مى باشد، بايد نمازش را شكسته بخواند يا بايد از حد ترخص خارج شود كه نمازش را شكسته بخواند؟

بسمه تعالى، در شهرهاى بزرگ خارق العاده گرچه مبدأ مسافت، منزل است ولى حكم سفر از هر محله مترتّب مى شود.

ص: 507

[سؤال 2211] 1338

3. آيا به نظر مبارک شما راجع به شهر تهران و امثالهم، حد ترخص از درب منزل است يا از آخر شهر؟

بسمه تعالى، مبدأ مسافت در مثل تهران، منزل است.

[سؤال 2212] 47

2. منزل مادر بزرگم در نزديكى بازار در سه راه سيروس است. آيا مى توانم در آن جا بمانم و قصد ده روزه بكنم يا نه؟ اگر مى توانم اين كار را بكنم، آيا مى شود مسافتى تا قبل از آن كه از حد ترخص خارج شوم را بپيمايم؟ و اگر اين طور باشد، پس مى توانم فقط قصد كنم و از آن جا تا منزل خودمان كه كمتر از حد ترخص است بيايم و بروم؟

بسمه تعالى، اگر محلى كه مى خواهيد قصد كنيد با محلى كه مى خواهيد برويد، در دو محله است و قصد داريد هر روز به آن جا برويد نمى توانيد قصد كنيد و حكم مسافر داريد.

[سؤال 2213] 90

5. بلاد كبيره به چه شهرهايى گفته مى شود؟

بسمه تعالى، شهرهايى كه عرفاً بسيار بزرگ و خارق العاده باشد - مانند تهران فعلى - را بلاد كبيره خارق العاده مى گويند.

[سؤال 2214] 20

4. آيا طبق فتواى جديد شما اين موضوع درست است كه كسى كه شغل او غير مسافرت است، مثل سپاهى، بازارى و ... اگر جهت مراجعه به محل كار خود از منزل حركت كند، و مسير رفت و برگشت او بيشتر از 5/22 كيلومتر باشد، اگر چه اين حركت داخل شهر باشد مى تواند روزۀ خود را بشكند و نمازهايش را شكسته بخواند؟ و در صورت انتخاب محل كار به عنوان موطن موقت جهت روزه گرفتن و

ص: 508

تمام خواندن نمازهاى يوميه، حق ندارد محل موطن خود را ترك كند، حتى محله به محله؟

و اگر كسى به شهرى مثلاً مشهد مسافرت نمايد و در آن جا قصد اقامت ده روز يا بيشتر را نمايد، آيا با رفتن او به حرم، به صرف اين كه از محله اى به محلۀ ديگر مى رود، روزه و نمازش مى شكند و قصد اقامت او به هم مى خورد يا نه؟

بسمه تعالى، حكم مذكور مربوط به شهر بزرگ خارق العاده، مثل تهران است و مشهد حكم ساير شهرها را دارد.

[سؤال 2215] 2009

3. از اوايل سال 58 كه از شهرستان به تهران آمدم، اولاً در نظر داشتم تا موقعى كه انقلاب نياز دارد در تهران بمانم و اصولاً خيال برگشت نداشتم و تا مدتى كه حدوداً يک سال شد، طبق فتواى قبلى امام امت، نماز تمام مى خوانده و روزه مى گرفتم؛ يعنى اگر ده روز قصد ماندن داشتم، نماز كامل و روزه مى گرفتم تا پس از يک سال - تقريباً - كه فتواى امام را راجع به بلاد كبيره متوجه شدم؛ با توجه به اين كه در تهران ازدواج كرده ام و قصد زندگى در تهران را داشتم تا آن جا كه مقدور باشد، قصد ماندن در تهران را كرده و نماز خود را كامل مى خواندم و البته نمازهاى قبلى را تا شش ماه، به صورت شكسته خواندم، با سؤالى كه از بيت امام امت در تهران پرسيدم، گفتند كه اگر مطمئن نيستى، مى بايستى كه نمازت را شكسته بخوانى. با توجه به صحبت هاى زيادى كه در اين مورد شده است، خواهشمند است كه نظر امام امت را اعلام داريد؛ چه در مورد نمازهاى گذشته با توجه به اين كه در مورد انتخاب وطن، بيت امام در تهران، چيزى در مورد اجاره بودن خانه نگفتند و گفتند كه اشكال ندارد؛ اگر قصد ماندن در تهران را كنى، نمازت كامل است.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن دائم در يک محلۀ تهران، حكم وطن مترتب نمى شود و در فرض مسأله، بدون قصد ماندن ده روز در يک محله، نماز شما شكسته است.

ص: 509

[سؤال 2216] 1014

بسمه تعالى 14 / 9 / 1361

حضور محترم شوراى استفتاى امام، سلام عليكم

پس از تقديم سلام و دعاى خير و سلامتى و طول عمر براى رهبر كبير انقلاب امام خمينى - مدّ ظله العالى - و پيروزى نهايى براى رزمندگان عزيز در جبهه هاى نبرد حق عليه باطل و تعجيل در ظهور حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه الشريف.

احتراماً معروض مى دارد كه اين جانب كارمند بانک صادرات مى باشم كه حدود يک سال و نيم است بالاجبار در قرچک ورامين منزلى مسكونى خريدم و در آن ساكن شدم. همان طور كه قبلاً متذكر گشتم به علت كارمند بودن مجبورم كه هر روز صبح به تهران آمده و بعدازظهر به قرچک باز گردم و ضمناً به طور دائم و پشت سر هم نيز يک ماه به طور كامل - كه اصلاً به تهران نيايم - در آن جا نمانده ام و از تهران هم اعراض نكرده ام و هروقت فرصتى شود و بتوانم در تهران منزلى بخرم به تهران باز مى گردم. حال شما بفرماييد نظر و فتواى امام در اين باره چيست؟ بنده براى خواندن نماز يوميه و گرفتن روزه در تهران و قرچک ورامين تكليفم چيست؟ با در نظر گرفتن اين كه بنده ممكن است تا چند سالى ديگر در تهران نتوانم خانه تهيه كرده و در همان جا ساكن باشم. ضمناً نظر امام را در اين مورد از چند روحانى و از دفتر امام جويا شدم و هر كدام نظراتى دادند. بنده و امثال ما كه تعدادشان هم نيز كم نيستند دچار مشكلاتى هستيم، خواهشمند است هرچه زودتر نتيجه را به اين جانب ابلاغ فرماييد.

بسمه تعالى، اگر تهران وطن شما است و از آن اعراض نكرده ايد، در محلى كه وطن شما بوده نماز شما تمام است، ولى در قرچك بدون قصد ماندن ده روز حكم مسافر داريد.

[سؤال 2217] 1015

بسمه تعالى

محضر محترم رهبر كبير انقلاب و مرجع عالى قدر جهان شيعه، حضرت آيت الله

ص: 510

امام خمينى، تقاضا مى شود براى روشن شدن اذهان خودم و گروهى از خواهران و برادران به سؤال زير پاسخ فرماييد:

آيا در بلاد كبيره دو وطنى وجود دارد؟

مثال: يک نفر منزل پدرش در ميدان امام حسين عليه السلام مى باشد و هنوز هم در منزل پدرى يك اتاق دارد؛ يعنى از منزل پدر هنوز اعراض نكرده است. ولى بعد از ازدواج به علتى در نزديكى هاى ميدان آزادى منزلى اجاره كرده است. چون اين شخص برادرش شهيد شده است شب هاى جمعه به بهشت زهرا مى رود؛ يعنى قصد دارد كه هميشه شب هاى جمعه به بهشت زهرا برود. اين شخص مثلاً روز سه شنبه از آزادى به منزل پدر در ميدان امام حسين عليه السلام مى آيد، از 22/5 كيلومتر كمتر است و مسافر نمى باشد؛ ولى پنج شنبه كه به بهشت زهرا مى رود مسافر مى شود؛ آيا ايشان بايد به منزل استيجارى برود تا حد ترخصش درست شود و از حكم مسافر بيرون بيايد؟ يا اين كه به منزل پدر هم بيايد؛ چون در آن جا هنوز اتاقى دارد و حكم وطن اصلى اش را مى نمايد، مسافر حساب نمى شود؟ منظور از اين سؤال اين است كه در بلاد كبيره دو محل يعنى ميدان امام حسين عليه السلام و يكى نزديكى هاى ميدان آزادى حكم دو وطن را مى كند يا خير؟ و آيا حكم دو وطن كه در دو بلاد صغيره جارى است، در بلاد كبيره نيز جارى مى باشد؟ البته اين سؤال براى خيلى از خواهران و برادران مطرح مى باشد كه از نمايندگان حضرت عالى سؤال شد و از علماى ديگر كه بعضى قائلند بر اين كه در بلاد كبيره دو محل، دو وطن حساب مى شود و بعضى مى گويند خير.

مستدعى است سؤال فوق را كاملاً شكافته و جواب فرماييد. والسلام

بسمه تعالى، اگر از محله اى كه وطن اصلى شما است، اعراض نكرده ايد در آن جا نماز شما تمام است و اگر از آن جا به منزل جديد برويد تا به مقدار مسافت نرويد، حكم مسافر پيدا نمى كنيد؛ ولى منزل جديد بدون قصد ماندن هميشه در آن، حكم وطن ندارد.

ص: 511

[سؤال 2218] 1016

بسمه تعالى

محترماً؛ در فتواى اخير حضرت امام در رابطه با نماز، اين طور برداشت نمودم: افرادى كه از شهرستان به تهران آمده باشند و مخصوصاً مستأجر هم باشند و ده روز كامل در يک منطقه، سكونت نداشته باشند، نمازشان شكسته است. در اين رابطه، چند اشكال پيش آمده كه از چند روحانى محلمان سؤال كردم؛ چند نوع جواب دادند كه قانع نشدم.

1. محل كارم، مخابرات پل سيدخندان و منزلم در محدودۀ نارمک - غرب نارمک - مى باشد. از منزل تا محل كارم، هفت كيلومتر است؛ آيا نمازم شكسته است يا كامل؟ با توجه به اين كه از سال 47 به تهران آمدم و در چند نقطۀ تهران سكونت داشته ام و هم اكنون هم مستأجر هستم، در چه صورتى مى توانم كامل و يا شكسته بخوانم؟

2. وضعيت نمازهاى قضاى من به چه صورت خواهد بود؟ با توجه به شرح بالا، از سال 56 مقلد حضرت امام شدم.

3. در چه صورت در تهران نمازم شكسته مى شود؟

4. تا چه زمانى مى شود نماز را شكسته خواند؟

با توجه به اين كه به عللى نمى شود از تهران به شهرستان رفت، آيا شكسته خواندن نماز در مدت نسبتاً طولانى اشكال ندارد؟ والسلام

بسمه تعالى، در فرض مرقوم كه قصد توطن نداشته ايد، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله از محلات تهران، حكم مسافر داريد؛ و آنچه برخلاف وظيفه انجام داده ايد را بايد قضا نماييد و خانۀ ملكى و اجاره اى در اين جهت فرقى ندارد.

[سؤال 2219] 1017

بسمه تعالى 6 / 12 / 1361

پيشگاه شوراى محترم استفتاى حضرت امام خمينى

ص: 512

ضمن سلام به محضر مباركتان، سؤالى براى بنده در رابطه با انجام فرائض دينى (نماز و روزه) پيش آمده است؛ لذا خواهشمند است در اين مورد، بنده را راهنمايى بفرماييد.

قضيه بدين قرار است كه در ايامى كه بنده كودك بودم، پدر و مادرم از هم جدا شده اند، پدرم در تهران ازدواج كرده و به زندگى خود ادامه مى دهد و مادرم مرا با خودش به شهرمان ساوه مى برد و او هم در آن جا به زندگى ادامه داده و بعد هم ازدواج كرده است و بنده تا نه سالگى در نزد مادرم، در ساوه زندگى مى كردم. از نه سالگى به بعد، پدرم مرا پيش خودش به تهران آورد و تا ديپلم پيش پدرم بودم؛ اما بعد از ديپلم و دوران دانشكده - به علت ناراحتى هايى كه وجود داشت - اتاقى اجاره كرده ام و ديگر در نزد پدرم زندگى نمى كنم. در طى اين مدت، يعنى از نه سالگى تا به حال كه دانشجو مى باشم، هميشه هدفم اين بوده است كه پس از پايان تحصيلات به شهرمان ساوه، پيش مادرم بروم و با او زندگى كنم و در اين مدت هم هميشه زود به زود، به ديدنش رفته ام. حال با توجه به شرح بالا و اين كه بنده از امام خمينى تقليد مى نمايم، بفرماييد كه مسأله نماز و روزۀ بنده به چه شكل مى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، در تهران حكم مسافر داريد كه بدون قصد اقامه ده روز در محله واحده، نماز شكسته و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2220] 1018

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

ضمن عرض سلام و درود فراوان

احتراماً؛ معروض مى دارد كه جديداً مسأله اى در مورد مسافت، منسوب به آن حضرت انتشار يافته و چون آن مسأله مبهم است، ما را بر آن داشت كه اصل مطلب را مستقيماً از حضرت عالى سؤال نماييم كه مسأله مزبور بدين شرح است: ساكنين تهران

ص: 513

كه محل كارشان تا منزل 22 كيلومتر (چهار فرسخ شرعى) باشد، بايستى روزه و نمازشان شكسته باشد؛ و لذا خواهشمند است صحت اين مسأله را تأييد فرماييد. ضمناً اين سؤال نيز پيش مى آيد كه آيا اين گونه افراد، دائم السفر نيستند؟ زيرا در روز، حداقل دو سفر (رفت و برگشت) انجام مى دهند. دليلى كه از حضرت عالى بر اين مسأله نقل شده است، مترتّب بودن (پى در پى بودن) سفر مى باشد كه باعث گرديده نماز و روزه قصر شود كه باز هم خواهشمند است تفاوت دائم السفر و مترتّب بودن سفر را مرقوم فرماييد؛ زيرا آن طور كه از مسأله اى در رسالۀ عمليه بر مى آيد، سفر كسى مترتّب است كه حداقل بين هر سفرش، يک روز فاصله باشد؛ مثلاً كسى كه كاسب است و از شهر جنس مى خرد و براى فروش به دهات چهار فرسخى مى برد و جنس او كه تمام شد مجدداً براى خريد بر مى گردد، اين شخص خواه ناخواه بين سفرهايش فاصله اى خواهد بود؛ در صورتى كه دائم السفر، هر روز مسافرت مى كند و روزانه سفرش قطع نمى شود؛ مثلاً رانندگان اتوبوس شهر ما، امروز به تهران مى روند و شب مى مانند و فردا بر مى گردند؛ و يا در مسأله اى كه از راديو توسط آقاى صانعى نقل شد، رانندگان اتوبوسرانى شركت واحد و پستچى ها دائم السفرند، زيرا هر روزه چند سفر انجام مى دهند؛ ساكنين تهران هم كه در 22 كيلومترى منزلشان كار مى كنند نيز صبح مى روند و بعد از ظهر بر مى گردند (كه جمعاً مى شود هشت فرسخ) كه اين كار را هر روز انجام مى دهند؛ آيا آن ها نيز مانند آن راننده كه روزى يك سفر به تهران انجام مى دهد و دائم السفر است، دائم السفر محسوب مى شوند؟

بسمه تعالى، در شهرهاى بزرگ خارق العاده مانند تهران فعلى، ابتداى مسافت از منزل حساب مى شود و با پيمودن هشت فرسخ شرعى، ولو در مجموع رفت و برگشت، اگر سفر شغل محسوب نباشد، حكم مسافر دارند؛ و كثرت سفر موجب سقوط حكم مسافر نيست.

ص: 514

[سؤال 2221] 1019

بسمه تعالى 10 / 9 / 1361

محضر مبارک امام امت، حضرت آيت الله العظمى خمينى، مدّ ظله العالى

تقاضاى پاسخ به مسأله اى در مورد بلاد كبيره را دارم:

تشخيص اين كه فلان شهر، بلاد كبيره است يا نه، يک امر عرفى است؛ و از طرفى در عرف، اجازۀ تقليد داده نشده و تشخيصى است. بنابراين آيا جايز است انسان بنا به تشخيص خود - به دلايل مختلف - شهر تهران را بلاد كبيره تلقى نكند؟

البته متذكر شوم كه نسبت به مسأله فوق، از زبان يكى از آقايان اهل علم كه در سطح اجتهاد است شنيدم كه جايز است؛ اما چون مى خواهم اطمينان قلبى برايم حاصل شود، از آن مقام بزرگوار و دفتر محترم امام امت تقاضاى پاسخ مى نمايم.

بسمه تعالى، تهران از بلاد كبيرۀ خارق العاده است؛ ولى اگر خود شخص اعتقاد دارد كه از بلاد كبيره نيست، به اعتقاد خودش عمل كند.

[سؤال 2222] 1625

6. از چه راه مى توان فهميد كه آيا شهرى جزو بلاد كبيره است يا نه؟ و تكليف دانشجويانى كه در اين شهرها زندگى مى كنند و درس مى خوانند در مورد نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، ميزان، نظر عرف است و با فرض شك، حكم بلاد كبيره مترتب نيست.

[سؤال 2223] 1020

بسمه تعالى 7 / 3 / 1983

دفتر محترم امام خمينى، سلام عليكم

ان شاء الله كه در راه پيشبرد اهداف عاليه اسلام، همواره موفق و مؤيد بوده باشيد.

بدين وسيله ما، انجمن اسلامى دانشجويان ايرانى هند شهر مدراس به عرض

ص: 515

مى رسانيم كه لطف كرده فتواى حضرت امام در مورد بلاد كبيره را مفصلاً و با ذكر جزئيات كامل برايمان بيان نماييد.

به اميد پيروزى عاجل رزمندگان اسلام بر قواى كفر صدامى و آرزوى سلامت و طول عمر رهبر مستضعفان جهان، امام عزيزمان و موفقيت شما برادران گرامى.

بسمه تعالى، در شهرهاى بزرگ خارق العاده كه تشخيص آن موكول به نظر عرف است، ميزان در مبدأ و منتهى مسافت، منزل است و در قصد اقامت ده روز بايد نيت اقامت ده روز در يک محله را داشته باشد.

[سؤال 2224] 1021

بسمه تعالى

با درود به روان پاك شهيدان و با آرزوى طول عمر براى امام خمينى

كسى كه مدت پانزده سال پيش به تهران آمده و اين جا را به عنوان وطن اختيار كرده و در اين مدت هم مستأجر بوده و هر چند سال يک بار خانه خود را تعويض كرده و هنوز هم مستأجر مى باشد و امكان تعويض خانه را هم دارد و هر روز براى كار از محل خود خارج مى شود.

اولاً بفرماييد: تكليف نماز و روزه او چگونه است؟

ثانياً: اگر در تهران خانۀ شخصى بخرد نماز و روزه او چگونه است؟

بسمه تعالى، در تاريخ ورود به تهران و قصد توطن، اگر تهران آن روز از شهرهاى بزرگ خارق العاده نبوده تمام محدودۀ آن روزِ تهران وطن محسوب است وگرنه فقط همان محله اى كه در آن جا قصد توطن نموده وطن محسوب است و داشتن خانۀ اجاره اى يا ملكى ميزان نيست.

[سؤال 2225] 1022

بسمه تعالى 28 / 4 / 1361

محضر مقدس حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

ص: 516

احتراماً؛ سلامتى وجود نازنين را از درگاه حضرت احديت خواستارم. پس از عرض ارادت و تحيت به حضور مقدس آن رهبر عظيم الشأن؛

1. اين جانب كارمند وزارت كار و امور اجتماعى هستم. محل كارم دائمى و ثابت و واقع در كيلومتر 18 جاده اتوبان تهران - كرج است و محل مسكونى ام واقع در انتهاى تهران پارس مى باشد. فاصله محل سكونت تا محل كارم 84 كيلومتر رفت و برگشت است. تكليف اين جانب راجع به انجام عباداتم چگونه است؟

2. اكنون كه ماه رمضان مى باشد، ساعت 5/11 از محل كار كه تعطيل مى شود به طرف محل سكونتم حركت مى كنم و اذان ظهر را در بين ميدان فردوسى و ميدان امام حسين عليه السلام مى شنوم، در صورتى كه باز هم در موقع شنيدن اذان تا محل سكونتم حدود 12 تا 15 كيلومتر ديگر فاصله باقيمانده است، البته نمازها را تا كنون تمام خوانده ام و روزه ام را نيز گرفته ام. فتوا و راهنمايى حضرت امام خمينى در اين موارد چيست؟

بسمه تعالى، 1 و 2، حكم مسافر داريد و چنانچه بر خلاف اين وظيفه عمل كرده ايد بايد قضا نماييد.

[سؤال 2226] 1023

بسمه تعالى 11 / 10 / 1361

دفتر محترم رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

محترماً به عرض مى رساند كه در پى فتواى امام در مورد بلد كبيره بودن تهران، من و چند نفر از برادران هم طبق آن فتوا، مبدأ و مقصد مسافت و سفر خود را از درب منزل حساب نموده و لذا هر روز، نماز خود را در محل كار به صورت شكسته به جا مى آورديم؛ اما چند روز پيش طى تماسى كه با اين دفتر حاصل شد، دفتر در مورد بلاد كبيره متذكر شد كه كسانى كه زادگاهشان در تهران بوده و از اول هم وطن خود را در تهران برگزيده اند، حال نيز بايد مبدأ و مقصد سفر خود را از محدودۀ 10 - 15 سال پيشِ تهران حساب كنند؛ (آن موقع تهران، جزء بلاد كبيره نبوده است).

ص: 517

سؤال اين است كه آيا نمازهايى را كه از زمان فتواى امام، به صورت شكسته خوانده ايم (مسافت را از درب منزل حساب كرده ايم) قضا دارد يا خير؟ و آيا براى روزه هايى كه به همين علت گرفته نشده و به جاى آن قضايش را به جا آورده ايم، بايد كفاره بدهيم يا خير؟

بسمه تعالى، در تهران، مبدأ مسافت، منزل است؛ هر چند در مفروض سؤال، تا در محدودۀ تهران، قبل از كبيره شدن آن هستيد و از آن خارج نشده ايد، بايد نماز را تمام بخوانيد.

[سؤال 2227] 1024

بسمه تعالى 3 / 4 / 1361

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و مرجع عالى قدر عالم، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ارواحنا له الفداء

با عرض سلام، استدعا داريم فتواى آن جناب را در رابطه با مسائل زير مرقوم فرماييد:

1. حد ترخص در شهرهاى بزرگ چگونه است؟ و ملاك بزرگى و كوچكى شهرها چيست؟

بسمه تعالى، در شهرهاى بزرگ خارق العاده، مسافت، از منزل حساب مى شود و ميزان در بزرگى خارق العاده، نظر عرف است.

[سؤال 2228]

2. شخصى محل كارش تهران است (كه وطن او نيست) و محلى را براى سكونت موقت در تهران برگزيده است و در طول ده روزى كه قصد كرده است، از محل سكونت تا مسافت كمتر از هشت فرسخ شرعى رفت و آمد مى نمايد. نماز و روزۀ او چگونه است؟ اگر اشكال دارد، چگونه عمل كند تا نماز و روزۀ او صحيح شود؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، قصد اقامت به نحو مزبور صحيح نيست و

ص: 518

اگر خواست نماز تمام بخواند و روزه بگيرد، بايد قصد اقامت ده روز در يک محل بنمايد.

[سؤال 2229] 1025

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر عظيم الشأن انقلاب و زعيم عالى قدر، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

پس از تقديم سلام، محترماً معروض مى دارد: دانشجويانى به قصد ادامۀ تحصيل و يا تكميل دوره، در يكى از دانشگاه هاى شبانه روز تهران - كه بلد كبيره است - قصد عشره نمودند. چنانچه در داخل تهران و خارج از محلۀ اقامت، به قصد ديدن اقوام و غيره، به مسافت كمتر از 22 كيلومتر بروند، آيا پس از بازگشت، قصد آنان به هم مى خورد يا خير؟ و آيا منظور از محله، محله اى است كه اخيراً شهردارى تقسيم بندى نموده؟ و اگر چنين است، حد ترخص محلۀ اقامت اين افراد از كجا شروع مى شود و تكليف آن ها نسبت به نماز و روزه چيست؟ در تمام شقوق مسأله اول، ابتدا قصد دارد در داخل تهران بروند. دوم بعد از اقامۀ يك چهار ركعت تصميم به رفتن گرفت كه از محله خارج شود 1. قصد دارد هر روز برود و چند ساعت بيشتر طول نمى كشد 2. شب فاصله شود. 3. پس از ماندن ده روز مى رود و يك شب مى ماند يك مرتبه و يا هر هفته اين برنامه را دارد كه جمعه ها مى ماند فتواى آن مرجع در تمامى فروض نهايت مورد لزوم مى باشد. عمركم طويل و عدوكم ذليل

بسمه تعالى، در مثل تهران، مبدأ مسافت، از منزل حساب مى شود؛ ليكن حكم سفر از آخر محله مترتّب است. و ميزان در محله، نظر عرف است. و چنانچه هنگام نيت اقامت، قصد خروج به بيش از يكى - دو ساعت در تمام ده روز داشته باشد، قصد اقامت صحيح نمى شود؛ ولى اگر بعد از خواندن حداقل يک نماز چهار ركعتى تصميم بر خروج عارض شود، ضرر به قصد اقامت نمى رساند، اگر مادون مسافت شرعى است.

ص: 519

[سؤال 2230] 1026

بسمه تعالى 9 / 9 / 1361

پيشگاه مبارک رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله امام خمينى

احتراماً؛ پس از تقديم عرض سلام، سلامتى آن وجود شريف را از درگاه ايزد منان خواستارم. استدعا دارم دربارۀ مسأله ذيل - نماز و روزۀ مسافر - پاسخ مقتضى را مرقوم فرماييد:

بعضى افراد، محل كارشان دائماً در يك شركت دولتى مى باشد كه 24 كيلومتر از محل سكونت ايشان فاصله دارد كه صبح ها به سر كار مى روند و بعد از ظهرها به شهر خود باز مى گردند و روزه نمى گيرند و نماز را شكسته مى خوانند حال اگر گفته شود كه مى توانند نماز را در بعضى از فصل سال كه به شهر خود مى روند تمام به جا آورند، اما روزه را چه كنند؟ وظيفۀ اين افراد چيست؟ همچنين آيا جايز است كه در مدتى از سال، نماز تا آخر وقت به تعويق بيفتد؟ سواد چشم خود حل كردم نامه بنوشتم كه شايد در وقت خواندن نامه ببينم روى رهبر خود

بسمه تعالى، در شهرهاى بزرگ خارق العاده - مثل تهران - ميزان در مسافت، فاصلۀ منزل تا محل كار، و در غير شهرهاى بزرگ خارق العاده، ميزان، فاصلۀ بين شهر و محل كار است؛ و با فرض پيمودن مسافت شرعى در بين راه و محل كار، حكم مسافر دارند؛ و قضاى روزه را بايد در وطن يا با قصد اقامت ده روز، در سفر انجام دهند تا از ماه رمضان سال بعد تأخير نيفتد.

[سؤال 2231] 1027

بسمه تعالى 9 / 8 / 1361

حضور مسئولين محترم دفتر حضرت امام، دام ظله، پس از عرض سلام، بدين وسيله مسأله شرعى داشتم كه تقاضا دارم جواب فرماييد:

ص: 520

بنده دانشجويى هستم كه از سال 56 براى خواندن درس در دانشگاه از شهرستان يزد به تهران آمدم؛ البته به علت تعطيلى دانشگاه فعلاً در يكى از نهادهاى انقلابى در تهران مشغول فعاليت هستم؛ ضمناً متأهل شده و منزلى را نيز اجاره كرده ام. قبلاً قصد اقامت در تهران را نداشتم؛ ولى چند ماهى است كه قصد اقامت در تهران كرده ام؛ در شروع ماه رمضان گذشته، وضعيت نماز و روزۀ خود را تلفنى از آن دفتر محترم و نيز دفتر حضرت آيت الله منتظرى - در قم - سؤال نمودم؛ هر دو جواب اين بود:

با توجه به اين كه قصد اقامت كرده ايد، حتى اگر بدانيد از منزلى كه اجاره كرده ايد، قرار است در آينده به جاى ديگرى برويد، مبنا در تهران براى شما همان منزل اجاره اى است (يعنى نماز را درست بخوانيد و روزه بگيريد)؛ ولى حكم بلاد كبيره جارى است.

چند روز پيش در مجلۀ پيام انقلاب ارگان سپاه پاسداران به تاريخ حدود 24 / 7 / 61، از جمله استفتائات جديد از امام به اين مضمون بود كه اگر كسى (تهرانى يا غيرتهرانى) احتمال اين را بدهد كه از خانه اى كه به صورت اجاره اى سكونت دارد (و در آن جا متولد و بزرگ نشده باشد)، در آينده به جاى ديگرى خواهد رفت، نمى تواند در آن منزل قصد توطن كند و نمازش در اين خانه شكسته مى شود. پس اين طور بر مى آيد كه اگر در شهر، در حال رفت و آمد روزمره باشد، دائم نمازش شكسته و روزه نمى تواند بگيرد و حتى در خانه نيز بايد نماز را شكسته بخواند.

اين جانب از اول ورودم به تهران كه قصد اقامت نداشتم (از سال 56)؛ و تا چند ماه پيش كه قصد اقامت در تهران كرده ام، كلاً نمازها را درست خوانده و روزه نيز گرفته ام. البته از چند روز پيش كه حكم جديد امام را ديدم، نمازم را شكسته مى خوانم. بدين وسيله تقاضامندم تكليف مرا نسبت به نماز و روزه هاى گذشته و آينده روشن فرماييد.

بسمه تعالى، بعد از كبيره شدن تهران، قصد توطّن - كه قصد سكونت دائم است - بايد در يک محله باشد. چنانچه اين قصد در يک محله براى شما

ص: 521

تحقق پيدا كرده و مدتى با اين قصد در آن جا زندگى كرده ايد، نماز و روزه تمام است. و در رفت و آمد، تا به حد مسافت شرعى نرسيده، حكم تمام باقى است.

[سؤال 2232] 1028

بسمه تعالى 14 / 1 / 1362

دفتر استفتائات امام امت، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

ضمن عرض سلام و آرزوى موفقيت براى آن برادران ارجمند، در راستاى خط امام عزيز در حراست از دستاوردهاى انقلاب خونبار اسلامى ايران، اين جانب از نظر مسأله شرعى در رابطه با نماز و روزه ام، سؤالى دارم. اميد است - ان شاء الله - حقير را راهنمايى فرماييد.

1. مقلد حضرت امام امت، مدّ ظله هستم.

2. دانشجوى فارغ التحصيل هستم كه الآن مدت 14 ماه است كه در غير از محل تولدم - در تهران - در نهادها به تحصيل و كار مشغولم.

3. خانۀ استيجارى ندارم و در خانۀ پدر زنم زندگى مى كنم؛ و او مرا از خانه بيرون نكرده و نمى كند. ضمناً فاصلۀ محل كارم تا همين خانه 24 كيلومتر نيست.

4. تعهد با وزارت آموزش و پرورش جمهورى اسلامى نموده ام كه به مدت 5 سال هر جا گفت بروم و چون تكليف گزينش و وضعيت استخدام مشخص نيست، هم اكنون در تهران، در وزارت آموزش و پرورش مشغول به كار هستم.

5. محل تولدم روستاى 3 فرسخى شهرستان اردستان است. و دوست ندارم و نيت ندارم در دراز مدت، در تهران بمانم. دوست دارم و نيت دارم - ان شاء الله - پس از استخدام، با جلب رضايت دولت اسلامى در وطن و زادگاه خود خدمت نمايم.

6. گاهى در صورت ضرورت، به شهر خودم و يا به شهرهاى ديگر سفر مى كنم.

استدعا دارم با توجه به تقليد از حضرت امام، مدّ ظله و بلاد كبيره بودن تهران و

ص: 522

عدم نيت توطّن دوم در تهران، بفرماييد: تكليف بنده از نظر نماز و روزه در تهران - فعلاً - چيست؟ شكسته است يا درست؟

بسمه تعالى، در تهران، بدون قصد ماندن ده روز در يك محله، حكم مسافر داريد و در وطن اصلى، نماز شما تمام است و مى توانيد در آن جا روزه بگيريد.

[سؤال 2233] 1029

بسمه تعالى

سلام عليكم و رحمة الله و بركاته، پس از عرض سلام و ادعيه خالصانه؛ مستدعى است پاسخ مسائل ذيل را مرقوم فرماييد:

1. روى مبناى حضرت عالى كه تهران را جزو شهرهاى بزرگ، و مبدأ مسافت را از منزل مى دانيد، چنانچه كسى در خود شهر تهران به مقدار مسافت شرعى طى كند و از شهر خارج نشود، آيا نماز او قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، قصر است.

2. كسى كه مثلاً در كرج سكونت دارد و هر روز از كرج به تهران مى آيد و در مؤسسه اى كار مى كند و شغل او در آن مؤسسه رانندگى است كه در تهران و حومه رفت و آمد مى كند؛ نماز او در خود آن مؤسسه و خارج آن چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، در خود مؤسسه تا اشتغال به رانندگى ندارد، شكسته است و در راهى كه مشغول رانندگى است؛ چنانچه شغل او رانندگى به حد مسافت است، تمام بخواند.

3. كسى كه غسل مسّ ميت به عهده اش بوده و فراموش كرده و طواف نموده؛ آيا طواف و حج او چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، حج او صحيح است؛ ولى طواف اعاده دارد.

[سؤال 2234] 1030

بسمه تعالى

1. كسى كه منزلش تهران است اگر به قصد طى مسافت شرعى از منزل خارج شود،

ص: 523

وقتى از محل خود خارج مى شود، نمازش شكسته است يا وقتى از محل هاى آخر تهران در مسير حركت عبور مى كند؟

بسمه تعالى، مبدأ مسافت در تهران منزل است. ولى وقتى نماز شكسته مى شود كه از محله اى كه منزل در آن است خارج شود.

[سؤال 2235]

2. كسى كه تهران وطن او است، اگر يك سال در تهران در فلان محل زندگى كند و سال بعد در يک محل ديگر و سال بعد در محل ديگر وطن او كدام محل مى باشد؟

بسمه تعالى، حكم وطن فقط در آن محله اى مترتب است كه بنا دارد هميشه در آن محله زندگى كند.

3. برادرانى هستند كه در سپاه كارشان گشت زنى مى باشد. يعنى اين كه با اتومبيل در يک محدوده مى گردند تا امنيت برقرار باشد و يا اگر به ضد انقلابى برخورد كردند دستگير نمايند. حكم نماز و روزه شان به چه صورتى است؟ در فرض مسأله، تهران وطن ايشان است.

بسمه تعالى، اگر شغلشان گشت در مقدار مسافت شرعى است، نمازشان تمام و روزه صحيح است.

4. كسانى كه در تعقيب افراد مشكوك روزانه به حد مسافت شرعى مى روند و كارشان همين است، حكم نماز و روزه ايشان به چه صورتى مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان گشت در مقدار مسافت شرعى براى تعقيب افراد مشكوک است، حكم همان است كه در بالا ذكر شد؛ ولى اگر در يك امتداد كسى را تعقيب مى كند، در صورتى كه از اول كسى را قصد دارد در مقدار مسافت تعقيب كند، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2236]

5. كسى كه منزلش تهران است و قصد رفتن به قم را دارد، امروز به محل كار خود مى رود با علم به اين كه فردا راهى قم مى شود و شب را در محل كار خود مى ماند، در محل كار حكم نماز و روزه چنين فردى چيست؟

بسمه تعالى، محل كار اگر وطن نيست و از منزل فاصله دارد در فرض

ص: 524

سؤال در محل كار حكم مسافر دارد.

6. كسانى كه در سپاه جهت كامل نمودن گزارشات رسيده، روزانه به محل هاى مختلف تردد مى نمايند و از حد مسافت شرعى گاه بيشتر و گاه كمتر مى روند حكم نماز و روزه شان به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر كار او در مسافت شرعى به نحو دوره گردى است، نه در يكى دو محل معين؛ نمازش تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2237] 1031

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، دام ظله العالى

پس از تقديم عرض سلام و آرزوى سلامتى و طول عمر براى امام عزيزمان، اميد است همواره در زير سايۀ حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و تحت رهبرى هاى امام امت موفق و پيروز باشيد.

خواهشمند است در مورد سؤال هاى زير ما را راهنمايى فرماييد.

1. امام در فتوايى كه در ماهنامۀ پاسدار اسلام، خرداد 61، صفحه 5 چاپ شده بود، در جواب اين سؤال كه «كسى كه تهران وطن او است و هر روز بدون آن كه از شهر خارج شود، چهار فرسنگ شرعى يا بيشتر راه مى رود، آيا چنين شخصى مسافر محسوب مى شود يا خير؟» فرموده اند: «با پيمودن مسافت شرعى، ولو در داخل شهر حكم مسافر دارد». حال سؤال ما اين گونه مطرح مى شود: ما كه ساكن اصفهان هستيم، ولى در شهرستان فلاورجان - 18 كيلومترى اصفهان - كار مى كنيم، آيا مسافر محسوب مى شويم يا خير؛ با توجه به اين كه از منزلمان تا پايان شهر، ده كيلومتر فاصله هست و مجموعاً از منزلمان تا محل كار 28 كيلومتر فاصله هست؟ و به طور كلى، آيا در مسافرت به بيرون شهر، مبدأ، منزل انسان است يا بيرون شهر؟

2. در همين مجله (با توجه به سؤال 1) چاپ شده كه با پيمودن مسافت شرعى ولو در داخل شهر، انسان حكم مسافر دارد؛ لطفاً بفرماييد: اين فتوا مربوط به قبل از ظهر است يا بعد از ظهر؟ و اگر كسى اين مسافت را پيمود، تا كى مسافر محسوب مى شود؟

ص: 525

3. وطن دوم براى يک نفر در چه صورت و تحت چه شرايطى محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، حكم مزبور، مخصوص شهرهاى بزرگ خارق العاده مثل تهران است؛ و در مثل اصفهان، مبدأ مسافت از آخر شهر حساب مى شود كه اگر تا محل كار به مقدار چهار فرسخ شرعى نباشد حكم سفر ندارد؛ و در ترتب حكم سفر فرقى بين قبل از ظهر و بعد از ظهر نيست؛ ولى اگر بعد از ظهر از وطن يا محل اقامت در حال روزه بودن سفر كند روزه صحيح است؛ و در اتخاذ وطن دوم، خريدن ملك يا ماندن شش ماه شرط نيست؛ ولى علاوه بر قصد ماندن دائمى بايد مدتى در آن جا بماند كه عرفاً صدق كند اهل آن جا شده است.

[سؤال 2238] 813

2. إنّ الشخص المرتبط بوظيفة حكومية في طهران، و يقع محلّ سكناه في محلّة و دائرته في محلّة اُخري (المحلاّت في طهران متصلة) هل إنّ عليه أن ينوي الإقامة من أجل أن تكون صلاته تامة؟

بسمه تعالى، لا يجب عليه قصد الإقامة؛ نعم لو نوى الإقامة يجب عليه إتمام الصلاة.

[سؤال 2239] 1032

بسمه تعالى 18 / 4 / 1361

دفتر امام خمينى، جماران

نظر به اين كه اخيراً مسأله اى به فتواى امام خمينى در جامعه پخش شده است كه كمى مبهم است، لذا خواهشمند است كه اين فتوا را شرح دهيد:

1. اگر شخصى از منزل خود حركت كند و بخواهد به جايى برود، اين شش فرسخ، از منزل حساب مى شود يا از ديوار شهر يا از محل كار؟ به عبارت ديگر: مبدأ را ذكر كنيد؟ (البته در بلاد كبيره)

ص: 526

بسمه تعالى، مبدأ مسافت در بلاد كبيره، منزل است و مسافت شرعى، هشت فرسخ است ولو به اين نحو كه چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد.

[سؤال 2240]

2. آيا تهران جزو بلاد كبيره است يا نه؟

بسمه تعالى، تهران از بلاد كبيره است.

3. اين شش فرسخ كه از مبدأ حساب مى گردد آيا مسير مستقيم است (هوايى) يا آنچه را كه راه مى رود، خواهد بود؟ براى روشن شدن: مثلاً روزى اگر بخواهم به محل كار خود بروم، اگر از يك مسير بروم 18 كيلومتر مى شود ولى اگر از مسير ديگرى بروم 27 كيلومتر، تكليف در اين جا چگونه است؟

بسمه تعالى، گذشت كه مسافت شرعى هشت فرسخ است و ميزان، راهى است كه شخص مى رود.

4. حال اگر محل كار شخصى از منزل وى مثلاً 15 كيلومتر باشد و بعد از اين كه به محل كار خود آمد از همين جا - يعنى محل كار خود - به مأموريتى برود و مثلاً از محل كار خود 15 كيلومتر دور شود (نه به طرف منزل خود) و دوباره به محل كار خود برگردد يا بخواهد در همان جايى كه به مأموريت رفته نماز بخواند، آيا نماز وى شكسته است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، نماز شكسته نمى شود.

5. اگر محل كار شخصى از منزل وى شش فرسخ بيشتر باشد و كار وى هميشه همين باشد، به طورى كه نتواند كار خود را تعطيل كند، اين شخص چگونه مى بايست در طول سال، روزۀ خود را بگيرد؟

بسمه تعالى، مسافت شرعى هشت فرسخ است و چنين شخصى حكم مسافر دارد و قضاى روزه ها را نبايد از سال بعد عقب بيندازد.

6. چهار فرسخ شرعى چند كيلومتر است؟

بسمه تعالى، چهار فرسخ، تقريباً 22/5 كيلومتر است.

[سؤال 2241] 1033

بسمه تعالى 2 / 3 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب، متع الله المسلمين بطول بقائه

ص: 527

حضرت عالى در پاسخ يكى از مسائل فرموده ايد:

«مبدأ مسافت در بلاد كبيره مثل تهران، منزل است و كسى كه تهران وطن او نيست و هر روز از محل سكونت و حدود آن خارج مى شود براى كار، نمى تواند قصد اقامه نمايد و حكم مسافر را دارد و چنانچه بر خلاف عمل كرده بايد قضا نمايد».

خواهشمند است ميزان حدود را مشخص فرماييد.

بسمه تعالى، تشخيص حدود با عرف است.

[سؤال 2242] 7416

2. بلاد كبيره چگونه بلادى است؟ يعنى بلاد كبيره با ديگر بلاد، چگونه و تحت چه شرايطى قابل تمييز از يكديگر مى باشند؟

بسمه تعالى، تشخيص آن با عرف است.

[سؤال 2243] 1034

بسمه تعالى

ضمن عرض تبريک پيروزى هاى اخير و موفقيت در كارهايتان؛ چند سؤال داشتم:

1. كسانى كه در تهران زندگى مى كنند و محل كارشان از منزل بيش از 4 فرسخ است، نماز و روزۀ آنان چطور است؟ و اگر كامل خوانده باشند يا شكسته، آيا بايد قضاى آن را به جا آورند يا خير؟

بسمه تعالى، در محل كار، شكسته است و آنچه برخلاف شده بايد قضا شوند و اگر محل زندگى، وطن او است، در آن جا تمام بخواند.

[سؤال 2244]

2. كسانى كه اهل شهرى ديگر هستند و محل خدمتشان اين جا است (تهران) آيا وقتى قصد ده روز كردند و بعد از آن در تهران خواستند گردش كنند و دوباره به محل خدمتشان برگردند (كه البته محل خدمت، حوالى و اطراف تهران باشد؛ مثل لويزان و اوين) آيا بايد درست بخوانند نماز را يا شكسته؟ و اگر دوباره قصد ده روز كنند با

ص: 528

اين كه مى دانند ده روز در آن محل كه بوده اند، نمى مانند و به تهران براى گردش خواهند آمد، نماز را چطور بايد بخوانند؟

بسمه تعالى، اگر نمى دانند كه ده روز مى مانند يا مى دانند كه نمى مانند، نمى توانند قصد كنند و اگر بعد از قصد و ماندن ده روز، باز به مسافت بروند مجدداً بايد قصد كنند يا قصر بخوانند.

3. آيا پدرى كه به جمهورى اسلامى عقيده اى ندارد و اصلاً به اسلام مؤمن نيست، رابطۀ با او بايد چطور باشد؟ آيا مى توان در خانۀ او بود و با او هم صحبت شد يا خير و چرا؟

بسمه تعالى، با احترام ارشادش كنند.

[سؤال 2245] 1035

بسمه تعالى 5 / 7 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً خواهشمند است به مسأله شرعى ذيل پاسخ بفرماييد:

1. زادگاه اين جانب شهر اصفهان مى باشد كه دو سال است جهت كار به تهران آمده و در حوالى پُل ستارخان (تاج سابق) سكونت دارم و محل كارم واقع در ميدان امام خمينى (توپ خانۀ سابق) مى باشد؛ با توجه به اين كه قصد دارم در تهران بمانم و همچنين با توجه به اين كه فاصلۀ دو مكان مذكور كمتر از 22 كيلومتر مى باشد آيا نماز بنده بايستى تمام يا قصر خوانده شود؟

بسمه تعالى، اگر در محلۀ سكونت، قصد زندگى دائمى داريد، در فرض مرقوم، نماز تمام است.

2. در آخر سال شرعى 31 / 6 / 1361 كه بايد خمس را حساب كرد، من 5000 تومان داشتم كه در 1 / 7 / 1361، 3000 تومان از بدهكارى ام را پرداخت كردم، آيا به ما تركه خمس تعلق مى گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، مقصود از سؤال روشن نيست.

3. اگر نماز شكسته از انسان قضا شود بعد از رسيدن به وطن قضاى نماز بايستى كامل يا شكسته خوانده شود؟

بسمه تعالى، نمازى كه در سفر فوت شده بايد شكسته قضا شود.

ص: 529

[سؤال 2246] 5431

2. من يك شخص كاسبى هستم ودر بازار مغازه دارم. منزلم در شميرانات تهران مى باشد؛ براى رسيدن به محل كارم مى بايست مسافت 22 كيلومتر را درشهر طى كنم. آيا روزه ونماز بنده كامل است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر محلى كه منزل شما در آن است وطن شما است، در فرض سؤال، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2247] 1036

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى على رؤوس المسلمين

با سلام به روح خدا، خمينى كبير، نايب بر حق مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریغ)

خواهشمندم سؤالات زير را به برادر خود پاسخ بفرماييد.

فرض اين است كه اين جانب در تهران به دنيا آمده ام و 25 سال در يك محله زندگى كرده ام. پس از ازدواج از خانواده و پدر و مادرم جدا شدم و در همان تهران زندگى مى كنم و فاصله ام نيز با خانۀ پدرم كمتر از 22/5 كيلومتر است ولى در محل جديد و به طور كلى تهران هم، قصد ماندن تا آخر عمر ندارم؛ يعنى به علل شغلى و اين كه محل جديد هم ملك خودم نيست و موقتى است نخواهم توانست. موضوع مهم ديگر اين كه در تمام مدتى كه در محل جديد هستيم، نتوانسته ام ده روز متوالى اقامت داشته باشم و حاضر شدن به كار و درس و غيره فعلاً قصد اقامت ده روزه را غير ممكن مى سازد و حتماً رفت و آمد طولانى (حدود نصف روز و بيشتر) لازم مى شود.

1. وضع نمازهاى چهار ركعتى بنده چه مى شود، قصر يا تمام؟

2. نذر دارم كه روزه هايى در طول ماه بگيرم، اين ها چه مى شود؟ آن ها كه گرفته ام و نذرم چه مى شود؟

ص: 530

3. روزه هاى ماه رمضان اين جانب چگونه بوده و اعاده (قضا) لازم دارد يا ندارد؟

بسمه تعالى، 1 و 2 و 3، در فرض مسأله محدودۀ تهران در زمان تولد، وطن محسوب است و رفت و آمد در خارج تا كمتر از 22/5 كيلومتر سبب قصر نماز نمى شود.

4. اگر انگور و آب انگورى كه براى سركه انداختن در ظرفى انباشته شده، به جوش بيايد و بعد هم ثابت نشود كه مست كننده بوده و سپس تبديل به سركه بشود، معمولاً (مستفاد از مسائل 113 و 202 و 211 رسالۀ امام مدّ ظله) پاک مى شود و حتى ظرفش و چيزى كه روى آن انداختند نيز پاک مى شود. ولى اگر انگور با ساقه اش (اسكلت خوشۀ انگور كه دانه ها به آن متصلند) با هم مصرف شده باشد و چنانچه ثابت شود كه مست كننده بوده و نجس شده، پس از سركه شدن آيا چوب ها و ساقه هاى انگور هم پاک مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، پاک مى شود.

[سؤال 2248]

5. آيا صحيح است كه اگر كسى از شهرستان به تهران كه وطن اوست برگشت يا از سفرى كه نماز چهار ركعتى را قصر مى كند برگشت به تهران بايد به محله اش بيايد تا بعد بتواند نمازش را تمام كند يا بتواند روزه بگيرد (قبل از ظهر بيايد)؟ و اگر به محله اش برنگردد وضع نماز و روزه اش چه مى شود؟

بسمه تعالى، اگر به محلى كه وطن اوست برنگردد، در فرض مسأله حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2249]

6. از نقطه اى به نقطۀ ديگر تهران كه بيش از 22/5 كيلومتر مى شود آيا باعث مى شود كه اگر نقطه شروع وطن باشد در نقطه ثانى نماز شكسته شود؟

بسمه تعالى، نماز شكسته مى شود.

ص: 531

[سؤال 2250] 1037

بسمه تعالى 28 / 9 / 1361

محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى ايران، امام خمينى

سلام عليكم؛ با التماس دعاى خير، سؤالى به شرح زير دارم:

ما سربازان آموزشى هستيم كه در حدود دو ماه قبل، از اصفهان به تهران اعزام شده ايم و وطن اصلى ما اصفهان است و هفته اى يكى دو بار هم به مرخصى داخل شهر تهران مى رويم و معمولاً هم معلوم نيست كه چه مقدار از پادگان و براى چند ساعت دور مى شويم و ممكن است ماهى يک بار هم به اصفهان برويم؛ ضمناً خدمت دو سالۀ ما نيز - ان شاء الله - در همين پادگان است. لطفاً توضيح بفرماييد كه نمازهاى ما در اين پادگان، در اصفهان، در بين راه تهران - اصفهان و در داخل تهران وقتى به اندازۀ مسافت شرعى از پادگان دور مى شويم به چه صورت است؛ يعنى تمام بايد خوانده شود يا قصر؟ و چون تا به حال چندين جواب متفاوت به ما داده اند و ما را گيج كرده اند

خواهشمند است در اين مورد دقيقاً پاسخ بدهيد.

بسمه تعالى، در اصفهان نماز شما تمام است و در بين راه بايد شكسته بخوانيد و همچنين در تهران، بدون قصد اقامۀ ده روز در يک محله، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2251] 1038

بسمه تعالى

پس از سلام؛ به عرض مى رسانم: محل كار من در تهران و منزلى كه در آن زندگى مى كنم در فاصلۀ 35 كيلومترى تهران است، زمانى كه در تهران هستم تكليف نماز و روزۀ من چيست؟ آيا شكسته است يا خير؟ در صورت شكسته بودن، جبران روزه را چگونه به جاى آورم؟

ضمناً اگر متولد تهران بوده و خيال برگشتن به تهران را هم بعد از چند سال داشته

ص: 532

باشم، در اين صورت تكليف چيست؟

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر داريد و در فرض تولد در تهران قبل از كبيره شدن آن، تمام محدودۀ تهران سابق وطن شما است و تا از آن اعراض نكرده ايد حكم وطن باقى است.

[سؤال 2252] 1039

بسمه تعالى

با درود بر امام خمينى و شهيدان راه حق و حقيقت

1. كسى كه در محلى متولد شده باشد و آن محل را ترك كند و به محل ديگر برود و خانه اش هم اجاره اى باشد، آيا نمازش را بايد شكسته بخواند يا نه؟ لطفاً تا حدودى شرح دهيد. مثلاً محل تولد، خيابان خراسان بوده و محل فعلى، نارمک كه در آن هستيم و خانه هم اجاره اى است، آيا در اين حالت، نماز شكسته است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر قبل از كبيره شدن تهران، متولد شده و محلۀ جديد در آن وقت بوده و اعراض از وطن هم نكرده، نمازش تمام است.

2. فتواى اخير امام راجع به 22 كيلومتر از محل دور شدن، دربارۀ نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، مقدار مسافت، 22/5 رفتن با برگشتن آن است و احكام آن در رسالۀ عمليه ذكر شده است.

3. مسلمانى كه نماز نمى خواند آيا نجس است يا نه؟ (مسلمان شناسنامه اى) اگر بله، چرا؟

بسمه تعالى، اگر منكر خدا يا رسول يا يكى از ضروريات دين نيست، پاك است.

[سؤال 2253] 1040

بسم الله الرحمن الرحيم

و الحمد لله رب العالمين و الصلاة و السلام على أشرف الخلق محمد و على آله الطاهرين.

حضرة الإمام العظيم و القائد الملهم و المرجع الديني الأعلى، سيدنا و مولانا، آية الله العظمى روح الله الموسوى الخميني أرواحنا له الفداء. بعد أسمى التحيّات و أحرّ

ص: 533

الأشواق للثم يديكم المباركتين و التشرف بخدمة أعتابكم المقدّسة، نرفع إليكم هذه الاستفتائات، راجين التفضل علينا بالإجابة و دمتم سالمين للاُمّة و المستضعفين.

1. إذا انتقل شخص من مكان إلى آخر بينهما مسافة في مدينةٍ واحدة كطهران، فهل يقصر أو يتمّ؟

بسم الله الرحمن الرحيم، في البلدان الكبار الخارق للعادة يقصر إذا توفّر فيه شروط السفر.

2. صلاة ما في الذمة رجاء المطلوبية، هل تصحّ مع الجماعة أم لا؟

بسم الله الرحمن الرحيم، تصحّ مأموماً لا إماماً؛ فلا يصحّ للغير أن يقتدي به في مثل تلك الصلاة.

3. إذا دخل شخص في الصلاة بنيّة الجمعة، ثمّ تبين أنّها ليست جمعة، فهل تصحّ صلاته لو غيّر النية أم لا و كذا العكس؟

بسم الله الرحمن الرحيم، في تصحيح الصلاة المذكورة بالعدول في النيّة إشكال، و الأحوط إتمامها، ثمّ إعادتها.

4. ما هي حدود طاعة الوالدين، و هل يجب طاعتهما في تطليق زوجته؟

بسم الله الرحمن الرحيم، لا تجب طاعتهما في تطليق الزوجة.

5. هل يجب استئذان الوالدين في الذهاب إلى الجبهة فيما لو لم يكن الذهاب إليها واجباً عينياً؟ و إذا احتمل أنّهما لا يقبلان فما حكمه؟ ولو قَبِل أحدهما - الاُمّ أو الأب، - فما حكمه؟

بسم الله الرحمن الرحيم، ما دامت جبهات الدفاع بحاجة إلى المقاتلين والمعاونين، تجب المشاركة فيها و إن لم يأذن له الأبوان.

6. هل يجب تنبيه النائم للصلاة أم لا؟

بسمه تعالى، لا يجب؛ إلاّ إذا كان المكلّف مسؤولاً في حثّ الغير على إقامة الصلاة، كالوالدين بالنسبة لأولاده الذين تحت تكفّله.

7. إذا ماتت حامل و غسّلت، ثمّ أسقطت بعد الغسل، فهل يجب تغسيلها غسل النفاس؟ و هل يجب تغسيل السقط المتجاوز أربعة أشهر غسل الأموات؟

بسم الله الرحمن الرحيم، لا يجب تجديد غسلها ولكن يجب تغسيل السقط إنْ تمّ له أربعة أشهر.

ص: 534

8. ما حكم ماء الشعير الذي يباع في أسواق الجمهورية الإسلامية؟

بسم الله الرحمن الرحيم، إذا كان من مصاديق ما يسمّى بالفقّاع، يحرم بيعه و شربه.

9. ما حكم من نوى الإقامة في بلدٍ خرج منها إلى ما دون المسافة بعد صلاة رباعية واحدة، ثمّ عاد، فهل يحتاج إلى نيّة جديدة في صورة بقائه خارج البلد أكثر من ساعتين ولم يكن في نيّته بدايةً الخروج؟

بسم الله الرحمن الرحيم، لا تبطل الإقامة بعد ما تحققت على الوجه الصحيح إلاّ بالسفر الشرعي.

10. إذا قطعت اليد اليسرى، فهل يسقط مسح الرجل اليسرى في الوضوء؟

بسم الله تعالى، يجب في مفروض السؤال، مسح الرجلين باليد الباقيه.

11. إذا تبيّن بطلان صلاة الإمام، فهل تبطل صلاة المأمومين؟ و إذا كانت باطلة، فهل يجب عليه أن يخبرهم؟

بسم الله الرحمن الرحيم، صلاتهم محكومة بالصحّة؛ و لا يجب على الإمام أن يخبرهم ببطلان صلاة نفسه.

[سؤال 2254] 1041

بسمه تعالى 18 / 10 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

لطفاً بذل عنايت فرموده، جواب سؤال ذيل را مرقوم فرماييد:

اين جانب از سال 1357 جهت ادامۀ تحصيل به تهران آمده ام و از همان ابتدا، تهران را به عنوان موطن دوم اختيار نموده ام وليكن در اين شهر اجاره نشين هستم و از خود مسكنى ندارم و هر موقعى كه موجر بگويد بايستى منزل فعلى را تخليه كنم.

اولاً، با توجه به مشخصات فوق الذكر آيا نمازهاى بنده قصر است و يا خير؟

ثانياً، اگر نمازهاى بنده قصر بوده وليكن تا كنون تمام خوانده باشم، آيا نمازهاى قبلى را بايستى قضا كنم يا خير؟

بسمه تعالى، قصد توطّن در مجموع تهران صحيح نيست و در مفروض

ص: 535

سؤال، بدون قصد اقامۀ ده روز در يك محله، حكم مسافر داريد و آنچه برخلاف عمل كرده ايد را بايد قضا نماييد.

[سؤال 2255] 6871

3. كسى كه وطنش تهران است و فعلاً به ضرورت شغلى در قم ساكن شده است از نظر نماز چه تكليفى دارد؟

بسمه تعالى، در غير محدودۀ وطن او در تهران و در قم حكم مسافر دارد.

[سؤال 2256] 1042

بسمه تعالى

السلام عليكم، لطفاً به امام بدهيد تا پاسخ فرمايند و اگر ندهيد مديون هستيد.

اگر كسى كه براى تحصيل به تهران آمده و قصد ماندن در تهران را ندارد، براى روزه و نماز تمام، قصد ده روز مى كند، در اين مدت ده روز چه مسافتى از محل سكونتش مى تواند خارج شود؟ لطفاً اين مسافت را بر حسب كيلومتر بيان فرماييد.

بسمه تعالى، بايد قصد كند كه در يک محله بماند و از حدود عرفى آن خارج نشود.

دوم: قصد پيمودن مسافت شرعى از اول سفر

[سؤال 2257] 1043

بسمه تعالى 10 / 2 / 1361

حضرت امام خمينى دام ظله، پس از ابلاغ تحيت و سلام

1. شخصى از منزل تا محل كارش 15 كيلومتر است، اكثراً بايد از محل كار خود 15 كيلومتر برود وقتى كه برگشت به محل كار خود، نمازش چه صورتى پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، اگر حين حركت از منزل قصد رفتن به محل كار و از آن جا تا 15 كيلومترى را دارد در مسير و محل كار حكم مسافر دارد.

ص: 536

2. جديداً مسأله اى بيان داشته ايد: كسانى كه از شهرستان ها براى ادامه تحصيل يا كارهاى ديگر براى مدت چند سال به تهران منتقل مى شوند و محل سكونتشان با محل كار يا تحصيل آنان در دو محله مختلف تهران باشد و هر روز اين فاصله را طى مى كنند نمازهايشان شكسته است، آيا منظور دو محله مختلف حد ترخص است يا نه؟

بسمه تعالى، مقصود از دو محله، دو محلۀ عرفى است.

3. شخصى شغل او رانندگى است البته فقط در تهران، اگر در ماه مبارک رمضان به او گفتند مأموريت دارى كه صبح بروى كرج اگر رفت و هنوز ظهر نشده برگردد روزه اش اشكال دارد؟

بسمه تعالى، شغل رانندگى اگر در مسافت شرعى باشد ولو در داخل تهران و مأموريت مذكور هم به عنوان شغل رانندگى باشد روزه صحيح است ولو بعد از ظهر برگردد، ولى اگر رفتن به كرج به عنوان شغل نباشد در صورتى روزه صحيح است كه برگشت به محلۀ محل سكونت در تهران پيش از ظهر باشد.

4. شخصى كه تهران وطن او نيست هر روز از محل كار خود تا منزلش سه الى چهار كيلومتر بايد مسير طى كند تكليف نمازهايش چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل سكونت با محل كار در يک محله قرار دارد نماز تمام است وگرنه قصد اقامت متحقق نمى شود و حكم مسافر دارد.

5. شخصى در تهران كه وطن او نيست آمده براى كار و هر روز از محل كار تا منزلش مسيرى را طى مى كرده و طبق فتواى حضرت امام در بلاد كبيره بايد نماز شكسته مى خوانده و روزه نمى گرفته و مسأله را نمى دانسته يا سؤال كرده به او جواب درستى نداده اند، حالا كه مسأله براى او روشن شده تكليف نمازهايى كه تمام خوانده و روزه هايى كه گرفته چيست؟

بسمه تعالى، روزه و نمازى كه پس از بزرگ [و] خارق العاده شدن تهران بر خلاف وظيفۀ لازم الرعايه انجام داده قضا دارد.

6. مستدعى است بفرماييد دو محلۀ مختلف چقدر بايد فاصله داشته باشند؟

بسمه تعالى، ميزان در صدق دو محله، نظر عرف است.

[سؤال 2258] 4920

2. كسى كه دنبال ضاله خود مى رود، بعد از اين كه ضاله را پيدا كرد اگر از آن محل تا وطن خود به اندازه مسافت باشد مى فرماييد در مراجعت بايد نماز را قصر بخواند.

ص: 537

چنانچه مى خواهد كه سه روزى در آن محل بماند نمازش تمام است يا قصر؟

بسمه تعالى، تا شروع به مراجعت نكرده تمام است.

[سؤال 2259] 1044

بسمه تعالى

اين جانب در شهرک آيت الله منتظرى كه در جنوب دزفول واقع است، سكونت دارم و محل كارم در دزفول است كه هر روز صبح به دزفول رفته و حدود ساعت سه بعد از ظهر به منزلم در همان شهرک مراجعت مى نمايم، فاصله منزلم تا محل كارم حدود 20 كيلومتر است. صبح كه به محل كارم مى روم به علت ضرورت شغلى اكثر روزها براى نظارت و بازرسى مسافتى بين 10 تا 20 كيلومتر را به مأموريت رفته و با طى همين مسافت به محل اداره مراجعت مى نمايم كه بعضى روزها قبل از نماز ظهر و عصر و برخى ايام بعد از نماز ظهر و عصر به محل اداره مراجعت مى نمايم، نا گفته نماند كه در نزديك اداره مسجدى واقع است كه در آن هميشه نماز ظهر و عصر به جماعت برگزار مى شود.

حال با عطف توجه به مراتب فوق و ذيل، تكليف نماز و روزه اين جانب را مطابق فتواى حضرت امام خمينى مدّ ظله العالى مشخص فرماييد:

1. برخى از روزها قصدم رفتن از منزل تا اداره؛ يعنى طى مسافت 20 كيلومتر است كه يا تا آخر وقت در اداره مى مانم و يا اين كه بنا به ضرورت به مأموريت نيز مى روم.

2. بعضى از ايام قصدم رفتن از منزل به اداره؛ يعنى طى 20 كيلومتر، و بعد، از اداره عزيمت جهت بازرسى است كه ممكن است طى مسافتى نظير 10 - 20 كيلومتر باشد.

3. بعضى روزها كه از منزل خارج مى شوم نمى دانم آيا فقط تا آخر وقت در اداره خواهم ماند يا جهت بازرسى به صحرا خواهم رفت؛ يعنى قصد مشخصى ندارم.

بسمه تعالى، محل سكونت اگر وطن شما نيست در فرض سؤال قصد اقامه محقق نيست و حكم مسافر داريد در همه صور، و هرگاه محل سكونت

ص: 538

وطن شما باشد روزهايى كه از وطن تا محل كار و از آن جا تا محل مأموريت قصد مسافت شرعى داريد، حكم سفر مترتّب است و اگر از اول قصد مسافت نداريد حكم سفر مترتب نيست و نمازى كه در سفر خوانده شده در وطن اعاده ندارد.

[سؤال 2260] 5429

4. صبح از منزل كه خارج شدم به قصد محل كار، از محل كارم قصد كردم به شهر مذهبى قم بروم، رفتم و وقت برگشتن آمدم محل كارم؛ آيا نماز را بايد شكسته بخوانم؛ چون از اول (از منزل) قصد قم رفتن نداشتم و اين قصد در محل كارم پيدا شد؟

بسمه تعالى، اگر مقدار مسافت شرعى با قصدْ طى شده، حكم سفر مترتب بوده است.

[سؤال 2261] 1045

بسمه تعالى

1. با توجه به اين كه حضرت امام، مدّ ظله، در بلاد كبيره مسافرت بيش از بيست و دو كيلومتر را باعث قصر نماز و روزه مى داند؛ تكليف شخصى كه تا محل كارش اين مقدار طى نكرده، ولى بعد از محل كار همه روزه يك روز بيشتر از بيست و دو كيلومتر و يک روز كمتر از بيست و دو كيلومتر مسافرت مى كند؛ چيست؟ ضمناً، هنگام برگشتن از اين مسافرت كه نماز قصر بوده و هنوز به خانه مراجعت نكرده حكمش چيست؟

بسمه تعالى، اگر در وقت حركت از محل سكونت، قصد دارد كه بعد از محل كارش هم مقدارى طى كند كه مجموع 22/5 كيلومتر يا بيشتر است؛ حكم مسافر دارد.

2. اگر كسى بيشتر از بيست و دو كيلومتر در بلاد كبيره مسافرت كرده و آن جا قطعاً نمازش قصر است آيا به سبب نماز جماعت - هماهنگى با ديگران - مى تواند نماز قضاى چهار ركعتى بخواند يا خير؟ با توجه

ص: 539

به اين كه مسائل را از اعلم به غير اعلم نمى توان عدول كرد آيا راه چارۀ ديگرى هست؟

بسمه تعالى، مى تواند نماز قضاى چهار ركعتى به جا آورد. و مسأله مورد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2262] 1032

4. اگر محل كار شخصى از منزل وى مثلاً 15 كيلومتر باشد و بعد از اين كه به محل كار خود آمد از همين جا - يعنى محل كار خود - به مأموريتى برود و مثلاً از محل كار خود 15 كيلومتر دور شود (نه به طرف منزل خود) و دوباره به محل كار خود برگردد يا بخواهد در همان جايى كه به مأموريت رفته نماز بخواند، آيا نماز وى شكسته است يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، نماز شكسته نمى شود.

[سؤال 2263] 1046

بسمه تعالى 10 / 6 / 1361

محضر مبارک امام امت، خمينى بت شكن، سلام عليكم

پس از تقديم سلام به محضر آن امام بزرگوار و دعا براى رزمندگان جبهه ها

به عرض مى رسد كه اين جانب تا كنون بر اساس فتواى آن امام، نمازم را شكسته به جا مى آوردم. به اين ترتيب كه هر صبح از روستايم به سارى (به فاصله بيست و شش كيلومتر) مى آمدم و عصر بر مى گشتم. بر اين اساس نماز و روزه ام شكسته بود. قابل توضيح اين كه قبلاً در محل تولدم و منزل پدرم سكونت داشتم و براى من محل زندگى بود. هم اكنون هم در رفت و آمد هستم. اما شخصاً منزلى در قائم شهر ساخته ام كه فاصله اش تا سارى بيست كيلومتر مى باشد و نمازم شكسته نيست. خواستم سؤال كنم وضعيت من چگونه است؛ آيا نمازم شكسته است يا نه؟

ضمناً جمعه ها، اكثراً در روستاى خودم مى باشم و بعضى اوقات صبح ها از روستا به شهر و از آن جا به سارى مى آيم. با تشكر فراوان

بسمه تعالى، وطن اصلى تا از آن اعراض نشده، به حكم وطن باقى است و محل فعلى را، اگر وطن قرار داديد حكم وطن دارد، در غير اين صورت

ص: 540

حكم وطن ندارد. ولى در فرض سؤال در تردد بين سارى و قائم شهر نماز قصر نمى شود.

[سؤال 2264] 1796

3. اگر كسى به نيت رفتن به مقصدى كه باعث شكستن نماز او نمى شود برود، اگر بر حسب اتفاق كارى پيش بيايد كه بايد از حد مسافت شرعى خارج شود، آيا نماز او قصر و روزۀ او باطل مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از جايى كه قصد جديد كرده تا مقصد، چهار فرسخ باشد نماز شكسته مى شود.

[سؤال 2265] 1047

بسمه تعالى

محضر مبارک امام عظيم الشأن و اميد مستضعفان جهان، با عرض سلام

1. برادرى در شغل شريف پاسدارى، هر روز از محل خود به 5 كيلومترى كه مقر فرماندهى سپاه است مى رود و از آن جا مأموريت به مناطق ديگر پيدا مى كند و البته گاه ممكن است مأموريتى هم نرود؛ ولى از منزل خود كه مى آيد، به خاطر انجام دستورات فرماندهى است. تكليف نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، تا قصد مسافت شرعى نكند، حكم مسافر بر وى بار نمى شود.

2. در ضمن شخصى شغلش چوبدارى است؛ لكن پيوسته و براى تمام وقت، به اين شغل اشتغال ندارد و گاه مى شود كه دو - سه ماه طول مى كشد و هر بار، چند روزى هم بيش نيست. اگر اين چند روز، در ماه رمضان اتفاق بيفتد، تكليف روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، اگر ده روز در يک محل بماند، در سفر اول بايد شكسته بخواند.

[سؤال 2266] 1048

بسمه تعالى

كسى كه از منزل تا محل كارش كمتر از چهار فرسخ شرعى است، ولى هنگام

ص: 541

خارج شدن از منزل قصد دارد كه از محل كارش به جاى ديگرى هم برود كه از منزل تا آن جا به حد مسافت شرعى - كه حدود 22/5 كيلومتر است - مى رسد، آيا در چنين صورتى از اول مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور از اول مسافر است.

[سؤال 2267] 1049

بسمه تعالى 21 / 4 / 1362

1. شخصى از منزلش قصد رفتن به محل كار خود را دارد كه مادون مسافت شرعى است؛ ولى از اول، قصد اين را دارد كه بعد از چند ساعت كه كارش تمام شد، به مكان ديگر برود كه به حد مسافت شرعى است. آيا از اول، مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور، از اول، مسافر است.

2. در مكان هاى وسيع، همان طور كه ساختمان هاى آن جا ملاک براى قصد اقامه و ملاک در مبدأ مسافت است، آيا در انتهاى سفر هم ملاك مسافت شرعى را همان جا قرار دهد يا درب ورودى محل را؟

بسمه تعالى، در صورتى كه مثل شهرهاى بزرگ خارق العاده نباشد، ملاك، رسيدن به محل اقامت است نه منزل.

3. در يكى از استفتائات مرقوم فرموديد براى اشخاصى كه تهران پس از توسعۀ خارق العاده وطن محسوب مى شده، فعلاً هم ملاك وطن براى آن ها همان است. براى اين اشخاص باز مبدأ مسافت در تهران، درب منزل است يا محلى است كه آن وقت، آخر تهران محسوب مى شده؟ و آيا اگر در همان

محدوده، به حد مسافت شرعى برود، مسافر محسوب مى شود؟

بسمه تعالى، ملاک مسافت، از منزل است، رفتن و برگشتن اگر به مقدار مسافت شرعى باشد مسافر است؛ ولى احتياط در آن محدوده، بسيار مطلوب است و حتى الامكان ترک نشود.

[سؤال 2268] 1050

بسمه تعالى

خدمت رهبر كبير انقلاب اسلامى، استاد معظم و مرجع عالى قدر، سلام عليكم

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، خواهشمند است به سؤالات شرعيۀ

ص: 542

اين جانب پاسخ فرماييد:

1. آيا فرد، در بلاد كبيره اگر بدون قصد هم مسافت شرعيۀ حدود 22 كيلومتر را بپيمايد، حكم مسافر را دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بدون قصد مسافت، حكم سفر مترتّب نمى شود.

2. آيا اگر مسلمانى به جهت حمايت از بانك هاى ايران، در اين زمان در جامعۀ اسلامى، پول خود را در بانك بگذارد و سود به آن تعلق بگيرد، اين پول ربا محسوب مى شود يا خير؟ و اگر ربا محسوب شود، با خروج پول ها از بانك آيا اقتصاد ما ضربه نمى بيند؟

بسمه تعالى، بهرۀ پول ربا است و نبايد بگيرد هرچند گذاشتن پول در بانک مانع ندارد.

3. آيا مسلمان مى تواند به جهت مرض، وسيله اى درمانى را كه مثلاً در كشورى مانند امريكا وجود دارد، خريدارى كند يا خير؟ و در صورت خريد، آيا معصيت كرده؟

بسمه تعالى، بستگى به مقررات جمهورى اسلامى دارد.

4. آيا اگر انسان در بعض قسمت هاى نماز، حضور قلب نداشته باشد و قبل از رسيدن به ركن (ركوع مثلاً) متوجه شود از «إهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقيمَ...» به بعد، حضور خود را از دست داده، مى تواند بازگردد و دوباره از همان جا نماز را ادامه دهد؟

بسمه تعالى، اگر به قصد جزئيت اعاده كرده احتياطاً نماز را اعاده كند، گرچه لازم نيست.

5. آيا خوردن پنير از نظر شما مكروه است يا خير؟

بسمه تعالى، كراهت آن ثابت نيست.

6. اگر مرد با زن خود قبل از جماع بازى كند ولى جماع انجام نشود، در چه صورت غسل جنابت بر زن واجب مى شود؟

بسمه تعالى، تا يقين به خارج شدن منى از خودش ندارد غسل واجب نمى شود.

7. آيا در جامعۀ اسلامى اگر از فردى در ملأ عام حركات غير عادى صادر شود و دهانش بوى شراب دهد، مسلمانان مى توانند وى را به محاكم قضايى و يا اجرايى ببرند؟ و يا بايد حتماً با اذن قاضى باشد؟ و يا قاضى نيز حق جلب ندارد؟

بسمه تعالى، بدون مطالبۀ حاكم شرع از او جايز نيست؛ مگر با موافقت مقررات كشور اسلامى.

[سؤال 2269] 1656

2. اشخاصى كه از وطنشان براى مأموريت، به محلّى كمتر از حد شرعى مى روند و

ص: 543

مى دانند از محل دوم به محل دورتر كه از حد شرعى مى گذرد مأموريت خواهند رفت، آيا از بدو حركت از وطن، مسافر حساب مى شوند يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله، قصد طىّ مسافت از اول محقّق است و از اول حكم مسافر را دارد.

سوم: حرام نبودن سفر

[سؤال 2270] 1051

بسمه تعالى

دفتر حضرت امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

با سلام و دعاى پيروزى جهت رزمندگان سلحشور اسلام و طول عمر براى امام امت، بدين وسيله به استحضار مى رساند كه بنده در مسأله اى احتياج به راهنمايى بيشتر دارم. لطف فرموده منت گذاشته، بنده را راهنمايى فرماييد.

مسأله بدين ترتيب است كه در رسالۀ امام بزرگوار در مسأله 1301 آمده است كه كسى كه براى لهو و خوش گذرانى به شكار رود و يا به قصد ازدياد مال، نماز ايشان تمام و عمل ايشان معصيت است. بنده شرايط خود را مختصراً شرح مى دهم و منتظر كسب دستور و راهنمايى هستم كه مى توانم به صيد ماهى بروم يا خير؟

اول اين كه بنده با شش سر عائله، ماهيانه به طور مقطوع، مبلغ دو هزار و پانصد تومان حقوق دريافت مى كنم و در اوقات فراغت به صيد ماهى مى روم؛ البته با مجوز دولت جمهورى اسلامى و با پرداخت ساليانه مبلغ دو هزار و پانصد ريال بابت حق صيد با قلاب به دولت جمهورى اسلامى. و با اين حقوق كم نمى توانم جهت احتياج خود، ماهى با قيمت بالا را خريدارى نمايم و در صورتى كه مازاد بر احتياج صيد نمايم، به فقرا و همسايه هايى كه نمى توانند ماهى تهيه نمايند مى دهم و اخيراً شنيده شده است كه به فرمودۀ امام، اين عمل معصيت است. با اين مختصر توضيح،

ص: 544

خواهشمند است دستور فرماييد بنده مى توانم به صيد ماهى با قلاب بروم يا خير؟ در هر دو صورت، راهنمايى لازم را بفرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، اشكال ندارد.

[سؤال 2271] 2975

3. با توجه به شرط نبودن رضايت والدين در رفتن به جبهه، مسأله 1295 چه وضعى پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، مسأله مذكور مربوط به سفرى است كه واجب نباشد.

[سؤال 2272] 1678

4. آيا كسانى كه براى تفريح و تنوع به ماهى گيرى مى روند و ماهى هايى را كه صيد كرده اند به مصرف مى رسانند. سفر آن ها سفر معصيت است و گناه دارد؟

بسمه تعالى، سفر معصيت نيست.

چهارم: شغل نبودن سفر

حكم نماز و روزه افراد راننده

[سؤال 2273] 1052

بسمه تعالى 1 / 2 / 1361

حضور مبارک آيت الله العظمى و رهبر عظيم الشأن انقلاب امام خمينى

محترماً به استحضار مى رساند كسانى كه شغلشان راننده است و از محل سكونتشان تا محل كار به مقدار مسافت شرعى فاصله است و همه روزه با وسيله نقليه اى كه راننده آن شخص ديگرى مى باشد به محل كار خود رفت وآمد مى كنند و فقط در محل كارشان رانندگى مى كنند تكليف نماز و روزه آن ها چيست و اگر بايد نماز را تمام بخوانند تكليف كسى كه مسأله را سؤال كرده و به او گفته اند مطابق فتواى

ص: 545

رهبر عالى قدر نماز شكسته است او هم به همين دستور عمل كرده آيا بايد نمازهاى گذشته را قضا كند يا خير؟

راننده اى كه از محل سكونتش تا محل كار به مقدار مسافت شرعى فاصله دارد و همه روز به محل كار خود رفت و آمد مى كند با اتوبوسى كه راننده آن ديگرى است و در محل كار راننده است ولى گاهى از طرف اداره به او مأموريت داده مى شود تا چهار فرسخ و بيشتر رفت و آمد كند تكليف نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، اگر در محل كار شغلتان رانندگى در مقدار مسافت شرعيه نيست نمازتان شكسته است و اگر در مقدار مسافت رانندگى مى كنيد يا گاهى در مسافت و گاهى در كمتر از آن، در محل كار و بين راهى كه مشغول هستيد نماز شما تمام است.

[سؤال 2274] 1249

5. اگر دائم السفر هستم، آيا خارج از محدودۀ كار خود، مثلاً در مسافرت به مشهد هم دائم السفر هستم يا مسافر؟

ضمناً در فرصتى خدمت حضرت آيت الله شيرازى، امام جمعه محترم مشهد رسيدم و از ايشان سؤال نمودم؛ ايشان فرمودند: چون در شهرستان گناباد، به دليل كارت ساكن شده اى و چون در هفته اى، سه - چهار روز به مسافرت روستاهاى اطراف مى روى و مسافرتت، كثرت دارد و چون كارت در رابطه با راه و راه سازى مى باشد، دائم السفر هستى. اكنون بنابر احتياط تمنا دارم در صورت كفايت، توضيحات پاسخ سؤالات را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در سفرهاى غير شغل، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2275] 1282

4. تعدادى از پرسنل كارمند به عنوان راننده همه روزه صبح سرويس را به همدان برده عصر باز مى گردند تكليف آن ها چيست.

ص: 546

بسمه تعالى، در فرض مذكور نماز او تمام است مگر در صورتى كه همدان وطن او نيست و مقدارى كه رانندگى مى كند كمتر از مسافت شرعيه باشد.

[سؤال 2276] 1053

بسمه تعالى 29 / 4 / 1361

قم، دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

ضمن آرزوى پيروزى اسلام و شما خدمتگزاران صديق، مستدعى است مرقوم فرماييد: رانندگانى كه در استخدام دولت مى باشند، از نظر نماز و روزه، جزو دائم المسافرين مى باشند يا جزو اجيران؟

بسمه تعالى، اگر در مقدار مسافت شرعى اشتغال به رانندگى دارند، نماز آن ها تمام و روزۀ ايشان صحيح است.

[سؤال 2277] 1054

بسمه تعالى

ضمن عرض سلام و توفيق بندگى خداوند متعال و با آرزوى طول عمر حضرت امام خمينى، دامت بركاته، سؤالى داشتم كه به صورت زير مى باشد:

بنده يک نفر ارتشى كادر مى باشم كه شغلم رانندگى مى باشد و از هفت صبح تا غروب يا ساعت شش و نيم يا كمتر يا بيشتر مشغول رانندگى مى باشم و اساتيد را مى آورم و دو مرتبه مى برم؛ از خانه تا محل كار حدود پنج كيلومتر مى باشد و اهل اصفهان مى باشم و تهران را هم وطن اختيار نكرده ام و هر چند ماه هم چند روزى به اصفهان مى روم؛ خواهشمند است در مورد اين كه اين جانب نماز و روزه ام در خانه و محل كار و در اصفهان به چه صورت بايد عمل كنم را ابلاغ فرماييد.

از زحمات شما تشكر مى نمايم و از خداوند منّان سلامتى شما را خواستارم.

بسمه تعالى، تا از وطن اصلى اعراض نكرده ايد، نمازتان در آن جا تمام و

ص: 547

روزه صحيح است؛ و همچنين از وقت اشتغال به شغل رانندگى در صورتى كه به مقدار مسافت شرعى باشد كه در غير سفر اول، نماز تمام و روزه صحيح است؛ و تا ده روز در يک محل توقف نكرده ايد، حكم تمام باقى است، ولو در اثناى اشتغال شغل رانندگى در كمتر از مسافت هم باشد؛ ولى در سفر به وطن و برگشت و نظاير آن كه شغل شما نيست، نماز شكسته و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2278] 335

4. شخصى كه در جهاد سازندگى جهت رانندگى با كاميون هاى سنگين استخدام شده و معمولاً كمتر از مسافت شرعى يعنى 24 كيلومتر رفت و آمد مى كند و گاه نيز به عنوان مأموريت به مسافرت مى رود؛ آيا جزو كسانى است كه شغل آن ها سفر است؟ همچنين اگر در هر روز بيش از مسافت شرعى برود چطور؟

بسمه تعالى، در سفر شرعى كه به عنوان شغل او است، نماز تمام است.

[سؤال 2279] 1890

8. افرادى كه شغل آن ها سفر است مانند راننده ها گاهى چند روز ماشين را در محل گذاشته با وسيله ديگر براى تهيه لوازم ماشين مى رود به شهر ديگر در اين چند روز تكليف او از لحاظ روزه و نماز چيست آيا شغل با چنين سفرى قطع مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، سفر مزبور سفر در شغل نيست و وظيفه او در اين سفر قصر است ولى احتياط به جمع مطلوب است.

[سؤال 2280] 261

3. افرادى كه در جبهه ها مسئوليت رانندگى خودروها را دارند چه آن افرادى كه شغلشان در موطنشان رانندگى است و چه آن افرادى كه شغلشان رانندگى نيست و به حكم وظيفه شرعى در جبهه خودرو تحويل گرفته اند، نماز خواندنشان چه صورتى دارد؟ آيا بايستى شكسته بخوانند يا كامل؟

ص: 548

بسمه تعالى، اگر كارشان در جبهه رانندگى در مقدار مسافت يا اعم از آن است نمازشان تمام است، هرچند در محل خود راننده نباشند.

[سؤال 2281] 1055

بسمه تعالى

پس از سلام و تحيات

1. رانندگان خودروهاى جهاد سازندگى نماز را تمام بخوانند يا قصر؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان رانندگى در مسافت شرعى است بايد تمام بخوانند.

[سؤال 2282]

2. رانندگان لودر و بولدوزر و وسايل مشابه كه معمولاً در يك جا كار مى كنند كه از محل زندگى راننده هايش بيش از حد سفر است و هر روز رفت و آمد مى كنند، نماز را تمام بخوانند يا قصر؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه يك جا رانندگى مى كنند و در مسافت شرعى رانندگى نمى كنند نمازشان قصر است.

[سؤال 2283] 1056

بسمه تعالى

حضور محترم برادران دفتر حضرت امام دام ظله العالى، با ابلاغ سلام و تحيت:

1. افرادى كه به طور موقت به مدت چند ماه در جبهه و يا جاى ديگرى به رانندگى اشتغال دارند، ولى شغل اصلى شان چيز ديگرى است تكليف شان نسبت به نماز و روزه در اين ايام موقت رانندگى چيست؟ بيان فرماييد.

2. اگر افرادى راننده دائمى باشند ولى مثلاً در جبهه بوده و از خط سير هميشگى سفر نكنند، بلكه در خط سير جاده هاى جبهه چند ماهى رانندگى كنند تكليف شان نسبت به نماز و روزه چيست؟

ص: 549

بسمه تعالى، كسانى كه در مقدار هشت فرسخ شرعى ولو در مجموع رفت و برگشت شغل رانندگى دارند خواه موقت باشد يا دائمى در يك جاده باشد يا در جاده هاى مختلف در غير سفر اول نمازشان تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2284] 1057

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

نماز و روزه راننده اى كه در محل خود، راننده و شغلش مسافرت است و براى همين منظور اعزام شده و يا به جهت كمک آمده، ولى در جبهه او را به عنوان راننده انتخاب كرده اند و يا در وطن راننده شهرى است و يا در وطن راننده است و گاهى به حد مسافت و يا كمتر از مسافت مى رود و يا سابقاً راننده بوده و تغيير شغل داده و اكنون در جبهه راننده است و يا به طور موقت به رانندگى مشغول است و يا راننده وسايل سنگين بوده و به شغل راهسازى مشغول است و يا راننده تراكتور مى باشد و هر كجا لازم باشد مى رود به طور رايگان، و يا در مقابل گرفتن دستمزد، به طور موقت يا غير موقت، و در جبهه طبق مقررات مربوطه رانندگى مى كند چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر رانندگى در مقدار مسافت شرعى شغل باشد، نماز تمام و روزه صحيح است و فرقى بين صور ذكر شده نيست.

[سؤال 2285] 1058

بسمه تعالى 9 / 4 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

پس از عرض سلام، رانندگانى هستيم در جهاد كه شغل ما رانندگى است، ولى مسير ما يک جا نيست، بلكه هر روز مسير ديگرى كه هشت فرسخ مى باشد مى رويم. نماز و روزۀ ما چگونه مى باشد؟

ص: 550

بسمه تعالى، وحدت مسير شرط نيست. اگر رانندگى در مقدار مسافت شرعى شغل باشد نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2286] 1059

بسمه تعالى

1. كسى كه شغلش رانندگى بوده است و از طريق بسيج و سپاه داوطلبانه عازم جبهه شده است و همان رانندگى را انتخاب كرده است، با توجه به اين كه مدتى بدون مزد، كار كرده است، نمازش قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كند در آن سفر نماز شما تمام است.

2. كسى مسأله اى را از فردى پرسيده و آن فرد مسأله را اشتباه گفته و سائل بعد از مدتى فهميده است كه عملش اشتباه بوده است. مثلاً نماز را مدتى تمام خوانده در حالى كه بايد شكسته مى خوانده، آيا بايد اشتباه خود را جبران كند و نمازهاى گذشته را قضا كند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر به جاى اين كه نماز را شكسته بخواند تمام خوانده و مى دانسته نماز مسافر شكسته است بايد قضا كند.

3. كسى كه آب براى غسل پيدا نمى كند و چند روز نماز مى خواند، آيا براى هر نماز يک تيمم بگيرد و يک وضو، يا اين كه فقط يک تيمم بدل از غسل بگيرد و براى نمازهاى بعدى فقط يک وضو بگيرد؟

بسمه تعالى، يک تيمم بدل از غسل كافى است ولى بعد از حدث اصغر براى نماز بايد وضو بگيرد.

4. پول و ساعت و مواد غذايى كه سربازان اسلام از كفار به غنيمت مى گيرند آيا متعلق به سربازى است كه خودش گرفته است يا متعلق به همۀ سربازان است؟ حكم را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر پول زياد نيست و ساعت و مواد غذايى، مربوط به رزمنده اى است كه آن را گرفته و در غير آن مربوط به مقررات دولت اسلامى است.

5. به سربازانى كه مزايا و حقوق مى دهند آيا اين مزايا خمس دارد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر در مقابل كار به آن ها داده نمى شود، خمس ندارد.

6. به ائمۀ جماعت اهل سنت اقتدا كردن چه صورت دارد، آيا نماز صحيح است يا خير؟

ص: 551

بسمه تعالى، در مورد تقيه صحيح است.

7. طلابى كه به اردوگاه سپاه و ارتش و يا جاى ناشناس مى روند و آن ها اصرار مى كنند كه نماز جماعت بخوان، بر چه اساسى آن ها اقتدا بكنند - در صورتى كه شناسايى ندارند و نماز مى خوانند - نمازشان صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، تحقيق كنند تا عدالت امام جماعت را احراز كنند.

8. دو نفر گزارش دهندۀ سرقت مالى بوده اند. با سه نفر ديگر رفته اند و مال را دزديده اند. گزارش دهنده از مال چيزى نصيبش نشده. با توجه به اين كه خود گزارش دهنده ها در حمل بار شركت داشته و حالا يک نفر از آن ها به اشتباه خود پى برده و به صاحب مال رجوع كرده تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، منوط است به رضايت صاحب مال و اگر يد بر تمام مال پيدا كرده ضامن تمام آن است.

[سؤال 2287] 4833

2. شخصى ماشين باربرى دارد و دائم در حركت و مسافرت است؛ ليكن شب به خانه بر مى گردد؛ يا دو سه روز مى گذرد و به خانه مى آيد. آيا اين شخص، دائم السفر محسوب مى شود يا خير؟ حكم الله را مرقوم بفرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، نماز او تمام است.

[سؤال 2288] 6185

2. كسانى كه تمام سال، شغلشان مسافرت با ماشين مى باشد؛ البته صبح مى روند و غروب به خانۀ خويش بر مى گردند و مسافت راه هم از ده فرسنگ تجاوز مى كند، آيا دائم السفر محسوب مى شوند يا خير؟ نماز و روزه شان چه حالت دارد؟ آيا بايد نماز را تمام بخوانند و روزه را تمام بكنند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان رانندگى يا به نحو دوره گردى است، نمازشان تمام است و در غير اين صورت، بايد شكسته بخوانند.

[سؤال 2289] 2064

2. شخص كثيرالسفر مثل معلمى كه هر روز از وطنش مسافت شرعيه و بيشتر

ص: 552

را طى كرده و برمى گردد نماز و روزه اش چطور است؟ نقل شده كه فرموده ايد: «شكسته است».

بسمه تعالى، قصر و افطار است.

[سؤال 2290] 1060

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت امام، آيت الله العظمى الخمينى، دامت بركاته

پس از عرض سلام و تحيات، لطفاً استفتاى ذيل را جواب مرقوم بفرماييد.

1. راننده اى براى تهيه بنزين يا كوپن يا لوازم ماشين، با ماشين ديگرى به مسافرت مى رود. آيا حكم «من شغله السفر» را دارد يا نمازش قصر است؟

بسمه تعالى، نمازش قصر است و احتياط در فرض مذكور ترك نشود.

2. شخصى در ماه رمضان همه اش در مسافرت بوده. در ماه رمضان يا بعد از ماه رمضان فوت مى كند يا شهيد مى شود، در حالى كه به وطن باز نگشته يا جايى اقامت ده روز نكرده است. آيا قضاى رمضان بر ولىّ او واجب است يا عمل به وصيت قضاى روزه او لازم است؟ و يا مثلاً تبرعاً انجام قضاى رمضان، صحيح است يا نه؟ والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، بدون وصيت، بر ولىّ چيزى نيست و انجام عمل تبرعاً مانع ندارد. بلى اگر پسر بزرگ تر دارد، روزه هايى كه در سفر از او فوت شده را بايد قضا كند.

[سؤال 2291] 1061

بسمه تعالى 14 / 1 / 1361

خدمت برادران مسئول در دفتر امام

چون اشكالى از نظر نماز و روزه برايم پيش آمده، از شما برادران تقاضا دارم مرا راهنمايى فرماييد.

فردى هستم كه به عنوان راننده، به صورت هفتگى در جهاد سازندگى اردستان كار مى كنم و فاصلۀ محل سكونتم تا اردستان حدود 45 كيلومتر است و فاصله هايى كه در

ص: 553

روز طى مى كنم، از پنج تا يک صد كيلومتر در روستاهاى اطراف اردستان است؛ در عرض ماه، يكى دو بار هم به اصفهان جهت كار جهاد مسافرت مى كنم و احتمالاً بعضى از روزها به غير از رانندگى كار ديگرى هم مى كنم؛ خواهشمند است در اين مورد مرا راهنمايى فرماييد. والسلام

بسمه تعالى، در سفر از محل سكونت تا محل كار و برگشت و خود محل كار، نماز شكسته است، مگر اين كه قصد اقامۀ ده روز بشود؛ و در سفرهاى شرعى كه به عنوان شغل استخدامى مى رويد، نماز تمام است در صورتى كه شغل سفر باشد.

[سؤال 2292] 1062

بسمه تعالى 14 / 7 / 1361

خدمت رهبر كبير انقلاب، اميد مستضعفان

سلام گرم و صميمانه ام را كه از كربلاى خوزستان مى آيد، بپذيريد.

هدف از نوشتن نامه، چند سؤال است كه اين حقير را بر آن داشت تا به وسيلۀ نامه، آن را بازگو بنمايم.

1. كسى كه در محلش رانندگى مى كند، مانند رانندۀ تاكسى - و بالاخره راننده اى كه داخل شهر رانندگى مى كند - الآن كه در جبهه، رانندگى مى كند، نماز و روزه اش چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر در جبهه، در مقدار مسافت رانندگى مى كند، نمازش تمام و روزه او صحيح است.

[سؤال 2293]

2. كسى كه در محلش رانندگى مى كند، مانند رانندۀ كاميون كه هميشه در بيابان است و الآن در جبهه رانندگى مى كند، نماز و روزه اش چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

ص: 554

[سؤال 2294]

3. كسى كه حكم مأموريتش به جبهه، در بهدارى يا رزمنده و يا غيره... باشد، اگر با توجه به نيازمند بودن به راننده، اعضاى بهدارى يا رزمنده، به رانندگى بروند، نماز و روزه شان چگونه است؟ با تشكر، از طرف اين حقير و ساير رزمندگان، در خاتمه، از آن معظم له خواستارم كه دعا كنيد تا خداوند، گناهان مرا ببخشايد.

بسمه تعالى، اگر شغلشان در جبهه، رانندگى و به مقدار مسافت باشد، حكم مسأله قبل را دارد.

[سؤال 2295] 1063

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، روحى فداه

پس از حمد و ثناى آفريدگار يكتا كه خالق هستى و آفريننده عالم وجود مى باشد و با سلام و درود بر پيامبر خاتم و جانشينان برحقش حضرت على بن ابى طالب و يازده فرزندش عليهم السلام و با درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و شما مسئولين دفتر حضرت امام خمينى دو سؤال داشتم، لطفاً جواب فرماييد.

1. اين جانب با شغل كاميون دارى امرار معاش مى نمايم و چون دائم السفر هستم نماز و روزه خودم را طبق رسالۀ حضرت امام انجام مى دهم لذا يك مسأله تازه اى برايم پيش آمده، از اين قرار كه كاميون اين جانب گاهى اوقات كه خراب مى شود و احتياج به تعمير دارد، اين جانب براى به دست آوردن لوازم يدكى آن مجبور مى شوم با ماشين كرايه به تهران يا شهرستان هاى ديگر بروم و لوازم مورد لزوم كاميون خودم را تهيه نمايم و آيا اين كار جزء شغل من حساب مى شود يا خير، چون قبلاً در مشهد مقدس از بسيارى از علماى محترم سؤال نمودم و گفتند آن هم جزء شغل شما محسوب مى شود و اين جانب هم تا به حال در مسافرت اين نحوه اى روزه و نماز خودم را كامل انجام داده ام لذا اخيراً از روحانى محترم شهرستان آبيك سؤال نمودم

ص: 555

ايشان فرمودند روزه بنده با اين شكل درست نيست. با توجه به مراتب فوق خواهشمندم بفرماييد آيا روزه بنده با نحوى كه عرض نمودم صحيح است يا خير و اگر صحيح نيست تكليف بنده چيست و روزه هاى قبل و نمازهاى پيش از اين چطور مى شود؟ قبلاً از لطف شما تشكر مى نمايم.

بسمه تعالى، شغل محسوب نمى شود و احكام مسافر دارد و روزه هايى كه گرفته بايد اعاده و نمازهايى كه تمام خوانده قصراً قضا شود.

2. ضمناً برادرى هم يك مسأله دارد كه از اين قرار است در وقتى كه نمى دانسته و متوجه نبوده مال كسى را كه گويا بهايى هم بوده خورده و يا سرقت نموده و او هم اكنون در خارج از كشور است و مقدارى از اموالش را دولت در اختيار گرفته اين برادر كه مى خواهد خود را تطهير كند چگونه ممكن است؟

بسمه تعالى، به ورثه مسلمان او رد كند و اگر ندارد به حاكم شرع مراجعه نمايد.

در خاتمه از خداوند قادر متعال خواستارم كه انقلاب اسلامى ايران را به رهبرى امام عزيز به پيروزى نهايى برساند و دشمنان اسلام را به دست مسلمانان خوار و ذليل بگرداند و امام خمينى را تا انقلاب حضرت مهدى عجل الله تعالى فرجه براى ما حفظ فرمايد. والسلام

[سؤال 2296] 1029

2. كسى كه مثلاً در كرج سكونت دارد و هر روز از كرج به تهران مى آيد و در مؤسسه اى كار مى كند و شغل او در آن مؤسسه رانندگى است كه در تهران و حومه رفت و آمد مى كند؛ نماز او در خود آن مؤسسه و خارج آن چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، در خود مؤسسه تا اشتغال به رانندگى ندارد، شكسته است و در راهى كه مشغول رانندگى است؛ چنانچه شغل او رانندگى به حد مسافت است، تمام بخواند.

[سؤال 2297] 1064

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر عالى قدر، آيت الله العظمى حاج سيد روح الله الموسوى

ص: 556

الخمينى، دام عزّه، اولاً سلام عرض مى نمايم. بعد از عرض سلام، سلامتى و طول عمر آن رهبر عظيم الشأن را از خداى بزرگ طالبم.

بنده ساكن شهر بابل و محل كارم در شهرسارى مى باشد و در يک اداره اى شغلم رانندگى است؛ به اين معنا كه رانندۀ اداره هستم و هر روز ممكن است از حد ترخص خارج شوم و مأموريتم معلوم نيست كه به كجاها مى روم؛ ممكن است ده فرسخ يا بيشتر و كمتر؛ و امكان هم ندارد قصد عشره كنم؛ چون اولاً امكانات، براى خودم و خانواده ام نيست و ثانياً اين شغلم در تمام ايام سال ادامه دارد. در اين صورت، نماز و روزه ام به چه صورت خواهد بود؟ و تا كنون تكليفم را كامل انجام مى دادم. جواب آن را محبت فرماييد كه مزيد تشكر است.

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر داريد؛ ولى در ايامى كه به رانندگى، به عنوان شغل اشتغال داريد، در صورتى كه رانندگى در مقدار مسافت شرعى باشد و ده روز در يك محل اقامت نداشته باشيد، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2298] 1065

بسمه تعالى

سلامٌ عليكم، اين جانب در اكيپ وسايل سنگين لشكر 77 خراسان در جبهۀ خرمشهر خدمت مى كنم؛ من در حدود چند ماه است كه رانندۀ بولدوزر هستم؛ سؤال من اين است: آيا ما هم مانند رانندگان ديگر كه رانندگى شغلشان است، بايد نماز را تمام بخوانيم يا نه؟ البته الآن تمام راننده هاى اكيپ وسايل سنگين، نمازشان را شكسته مى خوانند و من هم مى خواندم؛ از روحانى اى كه در گروهان مهندسى بود سؤال كردم كه نماز را درست بخوانم يا شكسته؟ ايشان فرمودند: اصلاً نمى شود به شما راننده گفت؛ چون در اختيار فرماندۀ گروهان هستيد و هرچه او دستور داد بايد شما انجام بدهيد و خودتان اختيارى نداريد؛ چون امكان دارد فرمانده، شما را از رانندگى

ص: 557

بولدوزر بردارد و به كار ديگرى غير از رانندگى بگمارد؛ براى همين نماز را بايد شكسته بخوانيد. خواهش مى كنم براى حضرت امام خمينى سؤال مرا مطرح كنيد و پاسخ مسأله را بفرستيد.

بسمه تعالى، اگر شما را به شغل رانندگى بولدوزر، ولو به طور موقّت موظف نموده اند و در طول مسافت شرعى اشتغال به عمل داريد، نماز تمام است؛ ولى چنانچه براى انجام عمل به محل معينى مى رويد و در آن جا انجام وظيفه نموده بر مى گرديد، حكم مسافر را داريد.

[سؤال 2299] 1172

3. راننده از محل خودش به مناطق جنگى براى كمک رسانى مى رود و به همان شغل رانندگى خودش ادامه مى دهد؛ قبلاً هم به مسافت شرعيه رانندگى مى كرد. آيا نماز را تمام و روزه بگيرد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كند، نماز او تمام است و بايد روزه بگيرد.

[سؤال 2300] 1172

4. راننده تاكسى كه عرفاً راننده است و نيز كسى كه گواهى رانندگى را گرفته استخدام شده در مناطق جنگى در مسافت شرعيه و يا تبرعاً فى سبيل الله رانندگى مى كند، آيا نماز را تمام و روزه را بگيرد يا نه؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه مشغول رانندگى در مسافت شرعيه هستند نمازشان تمام است.

[سؤال 2301] 1066

بسمه تعالى

1. سربازى در جبهه كه وارد شده است شغل رانندگى را در فاصلۀ مثلاً دزفول (كه وطن او نيست) تا جبهه كه بيش از چهار فرسخ است به عهدۀ او گذارده اند و در روز

ص: 558

رفت و آمد دارد و نه ماه است كه مشغول است و در وطن خودش كارش رانندگى بيرون شهرى نبوده است. در اين فرض درتمام مدت هم نمازش را به خيال دائم السفر بودن تمام خوانده وظيفه اش از نظر گذشته و حال چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مذكور وظيفه تمام است.

2. سربازى كه در فاصلۀ بيش از چهار فرسخ در كمتر از ده روز اقامت در جبهه مدتى است رفت و آمد دارد، وظيفه اش از نظر قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2302] 1246

2 . افرادى كه به عنوان راننده استخدام شده اند و برنامۀ مسافرت آن ها مطابق مأمورين و سرنشين مى باشد وظيفۀ آن ها چيست؟

بسمه تعالى، راننده حكم مسافر را ندارد.

[سؤال 2303] 1067

بسمه تعالى

پيشگاه مبارک مرجع عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله

اشخاصى كه در بعضى ادارات دولتى به عنوان راننده استخدام مى شوند و در بعضى اوقات، از طرف ادارۀ مربوطه به مأموريت فرستاده مى شوند، آيا اين اشخاص، حكم دائم السفر پيدا مى كنند - كه در هنگام مأموريت روزه بگيرند و نماز را تمام بخوانند - يا خير؟

بسمه تعالى، اگر مأموريت آن ها رانندگى در حد مسافت شرعى است، نماز آن ها تمام است و مى توانند روزه بگيرند.

[سؤال 2304] 1068

بسمه تعالى

سلام بر رهبر كبير انقلاب، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

درود بر شهيدان گلگون كفن، از كربلاى امام حسين عليه السلام تا هفتاد و دوتن كربلاى

ص: 559

ايران؛ بالاخص بهشتى قهرمان

به درخواست عدۀ كثيرى از كارمندان فنى ترابرى ارتش جمهورى اسلامى خواستيم مسأله اى را كه هنوز كسى نتوانسته برايمان حل نمايد، شما محبت بفرماييد آن را حلاجى نموده و از رسانه هاى گروهى، در اختيار امت حزب الله قرار دهيد تا براى همگان روشن گردد.

مسأله از اين قرار مى باشد: ما به عنوان فنى در ارتش استخدام شديم؛ ولى چون شغل ما راننده مى باشد، كارمان روى برنامۀ معينى پيش نمى رود؛ مثلاً 18 كيلومترى تهران كرج كه اداره مى باشد، محل كار ما هست. ما را از آن جا به مقصد آبيك قزوين مى فرستند براى مأموريت - به مدت يک ماه - كه خودروى خود را در آن جا مى بريم براى بردن بار درون آن اداره، و خودمان با سرويس ادارى اياب و ذهاب داريم، و يا اين كه به مقصد منظريۀ قم و يا به منطقۀ جنگ مى رويم. ما نمى دانيم كه آيا دائم السفر حساب مى شويم تا طبق مسأله 1311 كه در رسالۀ امام ذكر شده و يا مسائل ديگر كه گفته شده: كسى كه شغلش رانندگى است نماز او درست مى باشد، نمازمان را درست بخوانيم، يا اين كه دائم السفر حساب نمى شويم و نمازمان شكسته است؟ در صورتى كه ما نه دائم السفر هستيم، و نه اين كه دائم در وطن؛ و لذا مسأله خود را نمى دانيم و از هر روحانى هم كه سؤال مى كنيم مى گويند: بايد از دفتر امام سؤال شود. از اين رو مزاحم شما برادران شديم و نظر خواستيم. ضمناً از شما كمال سپاسگزارى را داريم.

در ضمن منزل ما در كرج، شهرک فرديس مى باشد و تا وطن اصلى ما... كيلومتر مى باشد. وطن ما شميران مى باشد و ما مى خواهيم به تهران برويم و قصد زندگى در كرج را نداريم. نماز ما چگونه است؟ شكسته يا درست؟

بسمه تعالى، اگر شغل شما در مدت مذكور، رانندگى در مقدار مسافت شرعى است، در آن مدت، وظيفۀ شما تمام است.

ص: 560

[سؤال 2305] 1069

بسمه تعالى 27 / 8 / 1360

محضر مبارک مرجع تقليد شيعيان جهان و رهبر مسلمين، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى، محترماً؛ تقاضامند است نظر مبارك را در زمينه مسائل مشروحه ذيل بيان فرماييد كه ضرورى است:

1. شخصى راننده ارتش است و برنامه كارش از نظر دستور ادارى كاملاً مشخص نيست كه در چه مواقعى مى باشد، هر لحظه احتمال مسافرت براى انجام كار ادارى هست. شايد ده روز به تهران برود يا بيست روز به جايى نرود. بر طبق نياز و ضرورت ادارى برنامه كارش را تنظيم مى كنند و به دست خودش نيست. در موقعى كه براى انجام مأموريت مى رود، حكم نماز و روزه اش چگونه است؟ هنگامى كه در محل سكونت خانواده اش مى باشد چگونه است؟ البته محل سكونت هم وطنش نيست و احتمال دارد مدت دو سال باشد و بعد منتقل شود به شهر ديگرى.

بسمه تعالى، در وقت انجام مأموريت كه به مقدار مسافت يا بيشتر رانندگى مى كند، تمام بخواند و در محل سكونت كه وطن او نيست، بدون قصد اقامت ده روز، شكسته بخواند.

2. دربارۀ مسأله شماره 1490 رساله عمليه امام در مورد مكروهيت نماز جماعت با مسافر توضيح دهيد كه باتوجه به ضرورت وحدت و نتيجه مؤثر آن منظور از اين مكروهيت و تأثير آن در مقبوليت نماز چگونه است؟

بسمه تعالى، نماز صحيح است، و كراهت به معنى اين است كه ثواب آن از جماعت هاى ديگر كمتر است.

3. افرادى از پرسنل ارتش هستند كه فاصله محل كارشان با منزل مسكونى شان كه در پايگاه مى باشد بيست و چهار كيلومتر است و يک روز كار و دو روز استراحت مى كنند. با توجه به آن كه حداقل مدت مأموريت آن ها در پايگاه دو سال و يا احتمالاً بيشتر مى باشد و بعد از آن منتقل مى شوند و آن جا براى آن ها جنبه وطنى ندارد، تكليف آنان از نظر نماز و روزه در محل كار و در محل مسكونى چگونه است و تكليف خانواده هايشان كه به صورت ثابت در محل مسكونى هستند چگونه است؟

ص: 561

بسمه تعالى، در محل كار نمازشان شكسته است و در محل سكونت نيز اگر وطن آن ها نباشد، بدون قصد اقامت ده روز، بايد شكسته بخوانند.

4. داشتن منزل مسكونى از احتياجات و ضروريات اوليۀ هر كس مى باشد و از طرفى براى افراد تمكن خريد يك مرتبه نيست و بايد از طريقى براى خريد خانه پس انداز كنند و يا به صورت حساب سپرده ثابت در بانك بگذارند تا پس از يك سال دو برابر آن را وام بگيرند، حال اين پول خمس دارد يا نه؟ در صورت مثبت بودن جواب، آيا طريقه اى وجود دارد كه بتوان ضمن نگهدارى سرمايه و حفظ آن براى خريد خانه، از خمس دادن معذور باشد؟

بسمه تعالى، پس انداز اگر از حقوق است خمس دارد.

[سؤال 2306] 1070

بسمه تعالى يكم ربيع الاول 1402 ق

پس از درود فراوان به پيشگاه اقدس قائد عظيم الشأن و رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، نايب بر حق امام زمان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، روحى فداه

به عرض مى رساند: راننده اى در ماشين ديگران - كه راننده اش ديگرى است - مسافرت مى كند و در محل كارش كه مسافت آن حدود هشت فرسخ است، ماشين صاحب كار را برمى دارد و مشغول رانندگى مى شود. رانندگى او گاهى در محيط كار و گاهى در مسافت زيادى مى باشد كه بيش از چهار فرسخ است. مستدعى است، بيان فرماييد: آيا اين گونه اشخاص حكم راننده را دارند كه شغلش مسافرت است و يا حكم شخصى كه شغلش در سفر است؟ با درخواست سلامت و طول عمر آن جناب از پروردگار متعال

بسمه تعالى، در فرض مذكور تمام بخوانيد.

[سؤال 2307] 1071

بسمه تعالى

در رانندگان جبهه و مانند آن، آيا بين رانندگان وسايل سنگين با ديگران فرقى

ص: 562

هست؟ مثلاً رانندگان غلتک يا بولدوزر و امثال آن كه مسافت كمى در روز مى پيمايند، با اين كه در اصل مسافرند و معلوم نيست ده روز در آن جا بمانند؛ تكليف نماز و روزه آن ها چيست؟

بسمه تعالى، كسانى كه شغلشان رانندگى در حد مسافت شرعى نيست، حكم ساير راننده ها را ندارند و بايد نماز را شكسته بخوانند.

[سؤال 2308] 1072

بسمه تعالى 26 / 2 / 1362

محضر رهبر كبير انقلاب، آيت الله خمينى، مدّ ظله العالى

پس از ابلاغ سلام؛ ما رزمندگان مستقر در جبهه ها استدعا داريم حكم مسائل زير را ابلاغ فرماييد.

افرادى كه به طور موقت چند ماهى در جبهه به رانندگى اشتغال دارند و شغل اصلى شان چيز ديگرى است و هر چند روز يک بار چند كيلومتر رانندگى مى كنند، تكليفشان را نسبت به نماز و روزه معين كنيد؛ اين فرد، هر دو ماه يا سه ماه، با ماشين مسافربرى به عنوان مسافر به شهر خود مى رود و بر مى گردد؛ تكليف او نسبت به نماز و روزه اش چيست؟ آيا بايد تمام بخواند، يا تا دوباره كار رانندگى اش شروع شود بايد شكسته بخواند؟ در ضمن، تكليف نمازهاى گذشته كه نمى دانسته و شكسته خوانده چيست؟ آيا بايد دوباره بخواند يا لازم نيست؟ از شما خواهش مى كنيم كه مسأله را بشكافيد؛ چون ما در حال سردرگمى هستيم. والسلام

بسمه تعالى، اگر كار او در جبهه رانندگى است كه به حد مسافت هم (45 كيلومتر) مى رود، وظيفۀ او در آن جا تا وقتى مشغول به كار مزبور هست تمام است؛ و چنانچه در محلى ده روز بماند، بعد از آن در سفر اولى كه در شغلش مى كند، نمازش قصر است.

ص: 563

[سؤال 2309] 1073

بسمه تعالى 11 / 10 / 1361

حضور مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى

محترماً معروض مى دارد: افرادى هستند در ادارات و سپاه و ژاندارمرى كه شغل رسمى آن ها رانندگى است؛ لكن خيلى اوقات، محل تردد و انجام مأموريت آن ها مادون مسافت است، و خيلى اوقات بيشتر از مسافت، يک برنامۀ منظمى ندارند؛ بلكه تابع جريانات واقعه هستند - ممكن است بعضى اوقات مثلاً 20 روز به حد مسافت نروند، و ممكن است بعضى اوقات 20 روز دنبال هم، بيشتر از مسافت بروند - آيا نماز اين افراد، قصر است يا تمام؟ والسلام عليكم و رحمة الله

بسمه تعالى، تمام است.

[سؤال 2310] 1074

بسمه تعالى 5 / 1 / 1361

محضر رهبر عالى قدر جمهورى اسلامى ايران، امام خمينى

پس از تقديم ابلاغ سلام و جوياى احوال پرسى، سلامتى شما را از خداوند تعالى و بخشندۀ مهربان خواستارم؛ و عمليات پيروزمندانۀ دليران اسلام و سال نو را به پدر بزرگوارم و خانوادۀ محترم گرامى از صميم قلب تبريك عرض مى نمايم. اميدوارم كه هرچه زودتر اين جنگ در تمام دنيا به نفع اسلام به پايان برسد و مستضعفين جهان پيروز گردند.

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. من رانندۀ دستگاه هاى سنگين هستم كه در حدود 5 سال است در كارخانۀ آجر آريا شيد كار مى كنم. از منزل تا سر كارم - كه در جادۀ ساوه مى باشد - 27 كيلومتر است كه رفت و برگشت، 54 كيلومتر است. مى خواهم بدانم نماز و روزۀ من چطور است؟ كامل بخوانم يا شكسته؟

ص: 564

بسمه تعالى، اگر در مقدار مسافت شرعى، شغل رانندگى داريد، نماز تمام و روزه صحيح است.

2. بگوييد زن شوهردار مسلمان چگونه بايد تقليد كند؟ و مى تواند عقيدۀ ديگرى به جز اسلام داشته باشد و در اين صورت سزايش چيست؟

بسمه تعالى، زن در تقليد، مستقل است؛ ولى در امور زناشويى بايد از شوهر اطاعت كند و بدون اجازۀ شوهر نمى تواند از منزل خارج شود.

[سؤال 2311] 3628

3. آن هايى كه با حكم رانندگى در ادارات استخدام مى شوند: اگر عموماً مسافتشان كمتر از چهار فرسخ باشد و استثنائاً از چهار فرسخ بيشتر بروند، آيا حكم راننده بر آن ها جارى است؟

بسمه تعالى، اگر شغل آن ها رانندگى - در اعم از مسافت و غير مسافت - است، بايد در سفر شغل، تمام بخوانند.

[سؤال 2312] 3628

4. اگر كارشان طورى باشد (مانند مأموران آمار) كه مثلاً سه ماه يا بيشتر يا كمتر، در اداره مى مانند و بقيۀ اوقات سال را به مأموريت مى روند، آيا آن ها نيز حكم راننده را دارند؟

بسمه تعالى، در مدتى كه مشغول به سفر و رانندگى هستند، تمام بخوانند و مدتى كه در اداره هستند، شكسته بخوانند.

[سؤال 2313] 1075

بسمه تعالى 12 / 9 / 1361

حضور محترم سروران گرامى، مسئولين دفتر امام خمينى، روحى له الفداء

محترماً به عرض مى رسانم كه اين جانب رانندۀ كاميون كمپرسى مى باشم و در شهر انجام وظيفه مى نمايم. در روز، به شعاع 60 كيلومتر يا بيشتر رفته و بر مى گردم؛ اغلب

ص: 565

اوقات هم، شب ها در خانه هستم و گاهى اتفاق مى افتد كه به شهرهاى دور دست بروم؛ مثلاً ماهى دوبار. ماشين كمپرسى، متعلق به خودم است. آيا نماز اين جانب، شكسته است يا تمام؟

بسمه تعالى، در سفرى كه در شغل خودتان كه رانندگى است مى كنيد، نماز شما تمام است و در شهر اگر وطن شما نيست، احتياط كنيد.

[سؤال 2314] 1076

بسمه تعالى 8 / 7 / 1361

جماران، دفتر امام

1. كليۀ رزمندگان مردمى و نظامى كه بيش از يک ماه در جبهه هاى حق بر عليه باطل، در خط مقدم، خط پشتيبانى و خط تداركاتى، در منطقه و محورهاى اطراف آن هستند، به چه نحوى بايد نمازهاى چهار ركعتى خود را به جا آورند؟

2. كسانى كه در جبهه مانند محل سكونت و خدمتى خود، شغل و كارشان اعم از رانندگى و تداركات است كه تا خاتمه خدمت شغلشان به همين نحو مى باشد و بيش از يك ماه در مأموريت هستند نمازشان قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، كسانى كه شغلشان رانندگى در مقدار هشت فرسخ شرعى يا بيشتر است و نيز كسانى كه كارشان به نحو دوره گردى در مقدار هشت فرسخ شرعى است و نيز كسانى كه مى دانند ده روز در يک محل مى مانند، نمازشان تمام است و كسانى كه نمى دانند چند روز در يك محل مى مانند، تا سى روز، نمازشان قصر است و اگر تا سى روز در آن محل ماندند، از روز سى و يكم نمازشان تمام است در آن محل.

[سؤال 2315] 1077

بسمه تعالى

1. شخصى در سپاه پاسداران استخدام مى شود به عنوان راننده و در آن جايى كه

ص: 566

استخدام شده، متجاوز از مسافت شرعى است نسبت به وطنش؛ و هر پانزده روز، يک مرتبه به وطن و خانه اش مراجعت مى نمايد و مدت پنج روز يا بيشتر - به عنوان مرخصى - در وطن مى ماند. نظر مبارك را در رابطه با نماز و روزه اش بيان فرماييد.

بسمه تعالى، در وطن و در سفرى كه به رانندگى اشتغال دارند، نمازشان تمام است.

[سؤال 2316]

2. شخص مذكور، زمانى كه در محل خدمت است، همه روزه به مأموريت نمى رود؛ مثلاً ضمن ده روز يا پانزده روز، دو يا سه سفر يا كمتر به مأموريت مى رود، به حد مسافت شرعى يا بيشتر. آيا حكم نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، در مدتى كه در محل خدمت است و اشتغال به رانندگى ندارد، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2317]

3. همان شخص رانندۀ مستخدم در سپاه، پانزده روز مرتب به مأموريت مى رود و بسا مى شود كه ده روز در محل خدمت مى ماند، بدون آن كه بداند مأموريت دارد يا نه. نماز و روزه اش چگونه بايد باشد؟

بسمه تعالى، مدتى كه مشغول رانندگى است، تمام بخوانند و مدتى كه در محل خدمت است، حكم مسافر دارد.

4. نظر مبارک امام راجع به نوعى ماهى كه در اين منطقه، مشهور است به قباد و حلوا سفيد و خارى كه غالباً و به تحقيق، بيشتر آن ها در دام صياد در آب مى ميرند، چيست؟ آيا خوردن آن جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در آب بميرد، حرام است.

[سؤال 2318] 1078

بسمه تعالى 7 / 12 / 1361

محضر مبارک رهبر عالى قدر، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، آيت الله العظمى

ص: 567

امام خمينى، مدّ ظله العالى، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

احتراماً؛ معروض مى دارد: به سؤال هاى ذيل، پاسخ عنايت فرماييد.

در بين افرادى كه به جبهه مى روند، رانندگانى هستند كه شغل آن ها در وطن، رانندگى نيست و يا اگر راننده هستند، در شهر با تاكسى و مانند آن مشغول كار مى باشند و در مادون مسافت، در نقل و انتقالند؛ ولى وقتى به جبهه مى روند، يک ماه يا دوماه يا كمتر يا بيشتر - به طور موقت - ماشينى در اختيار آن ها گذاشته مى شود كه افراد و يا بارهايى را جابه جا كنند و تقريباً همه روز در جبهه، كارشان همين است و مسافت هايى را طولانى و يا كوتاه مى پيمايند. در اين جا چند سؤال مطرح است:

1. آيا اين گونه افراد، در اين مدت كه در جبهه هستند، بايد نماز را تمام بخوانند و يا شكسته؟

2. در صورتى كه بايد نماز را تمام بخوانند، آيا سفر اول استثنا است يا خير؟

بسمه تعالى، در سفرهايى كه به عنوان راننده، در جبهه رفت و آمد مى كند - غير از سفر اول - نماز تمام است.

[سؤال 2319]

3. در صورتى كه استثنا باشد سفر اول، مبدأ و انتهايش كجا است؟ آيا از وقتى كه از وطن - مثلاً قم - در آمده، تا به وطن بر مى گردد، سفر اول است (البته فرض اين است كه قصد اقامه، در هيچ جاى سفر ندارد) و يا اين كه همين كه اين شخص، مثلاً وارد دزفول شد و يك سفر از دزفول به اهواز رفت و برگشت به دزفول، سفر اول تمام مى شود؟

بسمه تعالى، با برگشت به دزفول در فرض مسأله، سفر اول پايان مى پذيرد.

[سؤال 2320]

4. آيا در فرض مسأله، فرقى هست بين كسى كه از قم ماشين را در اختيار بگيرد و بين كسى كه وقتى به جبهه رسيد، ماشين در اختيارش قرار داده مى شود؟

ص: 568

بسمه تعالى، در حكم مسأله، فرقى نمى آورد؛ مگر اين كه از قم، شغل رانندگى براى او تعيين شود كه سفر اول، تا اهواز است.

5. با ملاحظۀ اين كه نظر مبارک حضرت امام اين است كه شهيد معركه، غسل ندارد و مسّ بدن او نيز موجب غسل نمى شود، چند سؤال پيش آمده است: حدود معركه در جبهه ها چقدر است؟

بسمه تعالى، تمام محيطى كه رزمندگان، در شؤون مختلف، با فواصل مخصوص، در مقابل دشمن، مشغول وظيفۀ خاص خود مى باشند.

6. اگر مثلاً رزمنده اى پشت توپ دوربرد، مشغول شليک به طرف دشمن است و يا با ضدهوايى كار

مى كند، ولى در فاصلۀ زيادى (ده ها كيلومتر دورتر از خط اول جبهه)، اگر اين گونه افراد، مورد هجوم هوايى دشمن قرار گرفتند و كشته شدند، چه حكمى دارند؟

بسمه تعالى، در موارد مذكوره، حكم شهيد دارند.

7. افرادى كه نمى جنگند، ولى براى تبليغ و يا درست كردن راه و يا رساندن غذا و كمک هاى پزشكى مشغول شده اند، اگر كشته شوند، چه حكمى دارند؟ (با ملاحظۀ اين كه بعضى از اين ها در فاصله اى زياد از خط اول جبهه هستند و ممكن است در اثر حملۀ هوايى دشمن كشته شوند).

بسمه تعالى، در صورتى كه جزء نيروى جبهه محسوب شوند، حكم شهيد دارند.

8. افرادى كه در حين رزم و يا موقع پيشروى، به واسطۀ افتادن در آب و يا حادثه اى ديگر، مثل تصادف ماشين و پرت شدن از كوه و يا موتور كشته مى شوند، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، ثواب شهيد دارند؛ ولى غسل و كفن ساقط نيست.

9. افرادى كه مجروح، به اورژانس نزديک به جبهه مى رسند و در آن جا مى ميرند، چه حكمى دارند؟

بسمه تعالى، حكم مسأله سابق را دارند.

10. با ملاحظۀ آن كه روزۀ منذور، در سفر جايز است - با شرايطى كه در تحرير بيان فرموده ايد - آيا مراد، اين است كه روز معينى را نذر كند - مثلاً اول ماه - و يا اين كه اگر نذر كند روزى را روزه بگيرد - چه در سفر و چه در حضر را نيز شامل مى شود؟

و آيا اين حكم، مخصوص كسى است كه در حضر باشد و نذر كند و يا اين كه در سفر هم مى تواند نذر كند؟

بسمه تعالى، مراد، فرض دوم است و يا روزه در سفر را نذر نمايد و فرقى بين اين كه خواندن صيغه، در حضر باشد يا سفر نيست.

11. نظر به وجه و كفين زن اجنبى، بدون قصد لذت و بدون ريبه، چه حكمى دارد؟ و آيا نظر كردن به

ص: 569

زن هايى كه در صفحۀ تلويزيون ظاهر مى شوند، جايز است يا خير و يا اين كه فرق است بين فيلم مستقيم و غير مستقيم؟

بسمه تعالى، در فرض عدم مفسده، مانع ندارد و فيلم، حكم عكس را دارد.

12. در موسيقى مطرب كه استماع آن حرام است، آيا طرب شخصى مناط است و يا نوعى؟

بسمه تعالى، ميزان، مطرب در نظر عرف است.

13. كسانى در جبهه هستند كه مقرشان يك جا است و به طور مردد تا يک ماه، يك جا مى مانند كه بايد از روز سى و يكم نمازشان را تمام بخوانند. سؤال اين است كه حتى آنان كه هر روز به مادون مسافت مى روند و به آن جا بر مى گردند، همين حكم را دارند يا خير؟

بسمه تعالى، بايد در محل واحد متردداً بماند؛ ولى بيرون رفتن تا كمتر از مسافت، به مقدار چند ساعت در طول مدت، مضر نيست.

[سؤال 2321] 1079

بسمه تعالى

1. شخصى كه از وطن خود حركت مى كند به قصد مسافت با شغل رانندگى و به مقصد كه رسيد از مقصد به مقصد ديگرى كه به حد مسافت است مى رود و از آن جا به جاى ديگر و گاهى به همان مقصد اول يا دوم بر مى گردد و گاهى هم به آن جا برنمى گردد بلكه همين طور از محلى به محلى و بعداً بر مى گردد به وطن، تمام اين مسافرت ها يك سفر است و نماز اين شخص قصر است يا اين كه تفصيلى در اين مسأله هست، هرچه وظيفه است امر بفرماييد جواب مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، سفر اول سفرى است كه به مقصد اول مى كند و رفتن به هر مقصد سفرهاى جداگانه است و سفرهايى كه به غير مقصد اول مى كند حكم سفر اول را ندارد.

[سؤال 2322]

2. شخصى كه از وطن مى رود به محلى و در آن محل شروع مى كند به رانندگى به جاهاى مختلفى مى رود و بر مى گردد به همان محل كه ممكن است چند ماهى اين

ص: 570

شغل را داشته باشند در چه وقت نماز اين گونه اشخاص تمام است.

بسمه تعالى، در غير سفرى كه به مقصد اول مى كند حكم من شغله السفر را پيدا مى كند.

[سؤال 2323] 1080

بسمه تعالى

محضر محترم رهبر كبير انقلاب، امام خمينى

مستدعى است مسأله زير را جواب صريح مبذول فرماييد.

1. افرادى كه شغل آن ها رانندگى مى باشد كه همه روزه به طور دائم چندين بار از شهرستان ورامين به تهران رفت و آمد مى نمايند - كه 42 كيلومتر تا منزلشان فاصله دارد - آيا نماز و روزه آن ها چه صورتى دارد؟ ضمناً امور زندگى آن ها از رانندگى مى گذرد.

بسمه تعالى، نمازشان تمام و روزه آن ها صحيح است.

2. افرادى كه شغل آن ها كارمند ادارى مى باشد، كه روزانه يك مرتبه رفت و يك مرتبه برگشت به منزل كه فاصلۀ آن ها 42 كيلومتر مى باشد دارند، آيا نماز و روزه آن ها چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

3. آيا مسائل بالا را مى توانند از مرجع ديگر تقليد نمايند؟

بسمه تعالى، در مسائل مورد فتوا عدول جايز نيست.

[سؤال 2324] 1213

2. عده اى از برادران كه در جهاد سازندگى به عنوان رانندۀ جهاد استخدام مى شوند و به محل هايى رفت و آمد مى كنند كه از هشت فرسخ زيادتر است، البته اين ها در اختيار جهادند كه روى تراكتور، لودر و غيره هستند، آيا نماز در اين صورت قصر است و روزه به هم خورده يا نه؟

بسمه تعالى، در سفر شغلى اگر به مقدار مسافت شرعى باشد، نماز تمام و روزه صحيح است.

ص: 571

[سؤال 2325] 1081

بسمه تعالى 13 / 8 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم

آيا راننده نمازش تمام است؟ تكليف برادرانى كه شغلشان رانندگى نيست و در جبهه رانندگى مى كنند چيست؟

بسمه تعالى، كسى كه شغلش - ولو موقت - رانندگى در مقدار مسافت شرعى باشد، نمازش در سفر شغلى تمام است.

[سؤال 2326] 1082

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى نايب الامام، امام خمينى، دام ظله الوارف

بعد از عرض دعا و سلام، طول عمر آن رهبر را از درگاه احديت خواستارم.

مشهور است كه فتواى آن حضرت در مورد سفر بالنسبة ب- «من شغله السفر» تمام است و بالنسبة ب- «من شغله في السفر» قصر؛ خواستم بفرماييد كه آيا كسانى كه در جهاد سازندگى به عنوان رانندۀ جهاد كار مى كنند و به همين عنوان هم استخدام مى شوند ولكن در اختيار جهادند، آيا نمازشان قصر است يا تمام؟ و آيا روزه شان به هم خورده يا صحيح مى باشد؟

بسمه تعالى، كسى كه شغل او رانندگى در مسافت شرعى است - خواه در استخدام اداره يا نهادى باشد و خواه آزاد كار كند - نماز او در سفر شغلى تمام است.

[سؤال 2327] 283

5. اگر شخصى كه شغل وى رانندگى باشد، با ماشين ديگرى كه رانندۀ آن، شخص ديگرى است مسافرت كند، آيا حكم مسافرت دارد يا خير؟

ص: 572

بسمه تعالى، در سفرى كه شغل او نيست، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2328] 1083

بسمه تعالى

آقايانى كه در اداره، براى رانندگى استخدام شدند و هميشه، مقدار هشت فرسخ شرعى را رفت و آمد دارند و ماشين، مال اداره هست، آيا كثير السفر هستند و بايد نماز را تمام بخوانند و روزه را نيز بگيرند يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2329] 1084

بسمه تعالى

با سلام و درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى، دامت بركاته

اگر چه سعادت ديدار شما را نداشتم و هنوز شما را نديدم، ولى اميدوارم خداوند بزرگ آرزوى ديدار شما را برآورده كند؛ ان شاء الله

1. در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى، در مشهد مقدس، در قسمت موتورى به عنوان راننده، مشغول به كار هستم؛ گاهى از وقت ها مأموريت خارج از شهر مى روم كه بيش از هشت فرسخ شرعى مى باشد و بعضى از مأموريت ها را صبح مى روم و شب بر مى گردم. بفرماييد: نماز من چگونه است؟ آيا شكسته است يا صحيح؟ و اگر در ماه مبارک رمضان اتفاق افتاد، روزۀ من صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر اشتغال به رانندگى داريد، نماز شما تمام و روزۀ شما صحيح است.

[سؤال 2330]

2. به عنوان راننده به جبهه رفتم؛ ولى چند روزى به من ماشين تحويل ندادند و در اين مدت، بلاتكليف ماندم و با ماشين ديگران - كه رانندگى را خود به عهده داشتم، براى استحمام و كارهاى شخصى - بيش از هشت فرسخ را طى كردم. بفرماييد: در اين

ص: 573

مدت، نماز من چگونه است؟ و اگر ماشين تحويلم دادند، بعد از مأموريت اول، نماز و روزۀ من چگونه است؟

بسمه تعالى، تا مشغول به شغل خودتان كه رانندگى است نشويد، حكم مسافر داريد؛ ولو با ماشين خودتان به جايى برويد.

[سؤال 2331] 1085

بسمه تعالى 30 / 9 / 1361

محضر امام خمينى، مدّ ظله العالى، با سلام به امام عزيز و درود به رزمندگان عزيز

اين جانب قبل از اين كه به خدمت سربازى احضار شوم، شغلم درس خواندن بوده است و گاهى در وقت بيكارى، رانندگى مى نمودم؛ ولى الآن كه در خدمت سربازى هستم، در هفته چند روز از همدان به قزوين مى روم و گاهى اوقات هم به منطقۀ عملياتى جنگى مى روم و گاهى مدتى هم در آن جا مى مانم. در هر دو صورت، نمازم را بايد چگونه بخوانم؟ عمر امام مستدام باد

بسمه تعالى، اگر به كار رانندگى اشتغال داريد، تا مشغول رانندگى هستيد، نماز شما تمام است؛ و در غير اين صورت، بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 2332] 1086

بسمه تعالى 4 / 3 / 1361

محضر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

لازم به توضيح است كه شغل اين جانب، رانندۀ ادارى است. در رابطه با شغلم، با مسأله زير، روبه رو هستم:

اين جانب در طى سال، به مأموريت هاى بين يک روز تا بيش از ده روز به خارج از شهر مى روم؛ در فصل هاى بهار، تابستان و پاييز، در طى يک ماه ممكن است دو و يا سه مرتبه به مأموريت بروم و در فصل زمستان طى سه ماه، يک يا دو مرتبه.

باتوجه به متن بالا خواهشمند است حكم شرعى اين جانب را در مورد شكسته يا

ص: 574

كامل خواندن نماز و همچنين در مورد روزه گرفتن بيان فرمايند.

بسمه تعالى، اگر شغل شما رانندگى در حد مسافت شرعى است، در سفرى كه در شغل خود مى كنيد، نماز شما تمام است و در مدت ماندن در محل، اگر آن جا وطن شما نيست، حكم مسافر داريد و اگر ده روز در جايى مانديد، در سفر اولى كه بعد از آن در شغل خود مى كنيد، بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 2333] 1087

بسمه تعالى دوم جمادى الثانى 1400 ق

شخصى هفته اى يك روز يا بيشتر يا كمتر شغلش مسافرت است. آيا وظيفه وى در تمام فروض، تمام خواندن است يا تفصيلى در بين است؟ در فرض تمام، آيا تنها در وقت شغل، وظيفه تمام مى باشد و يا در تمام هفته؟

سيد موسى شبيرى زنجانى

بسمه تعالى، با فرض اين كه شغل او سفر است، در خصوص سفرِ شغل، نماز او تمام است و در فرض مسأله تفصيلى نيست.

[سؤال 2334] 1088

بسمه تعالى

محضر محترم حضرت امام خمينى، روحى له الفداء

شخصى گواهينامه رانندگى گرفته است و قصد دارد از طريق رانندگى امرار معاش كند. وى مى آيد در اداره و يا نهادى مثل سپاه در رابطه با رانندگى مشغول به كار مى شود. البته اين شخص ممكن است به صورت رسمى يا قراردادى و موقت استخدام آن اداره يا نهاد گردد.

شخص فوق ممكن است در طول هفته و يا ماه، بر اساس مأموريت هايى كه به وى داده مى شود، هميشه در مسافرت باشد. احتمال هم دارد در طول هفته و ماه اصلاً مأموريت خارج شهر به وى نخورد. نماز و روزه چنين فردى در طول مأموريت چه

ص: 575

صورتى دارد؟ لازم به تذكر است كه اين شخص راننده آن اداره يا نهاد مى باشد و مأموريت هايى كه به وى مى خورد در رابطه با رانندگى مى باشد. والسلام

بسمه تعالى، اگر شغل او رانندگى است به طورى كه گاهى به حد مسافت هم مى رود، نماز او در وقتى كه به شغل مزبور اشتغال دارد تمام است و همچنين در مدتى كه در شهر به انتظار مأموريت مى ماند به طورى كه از شؤون كار او است، بايد تمام بخواند.

[سؤال 2335] 1089

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى

اين جانب در بروجرد اقامت دارم و شغلم پيمانكارى است، من در هر ماه يا هر برج، يک الى 15 روز در مسافرت هستم؛ ولى شب به منزل خود بر مى گردم. اين مسافرت من بيست فرسخ تا پنج فرسخ يا بيشتر يا كمتر است و تاكنون نماز تمام خوانده و روزۀ خود را گرفته ام و متوجه نبودم به فتواى امام كه در توضيح المسائل فرموده اند: فقط راننده مى تواند نماز تمام خوانده و روزه خود را بگيرد، من تكيه بر اين كلمات كردم؛ چون واقعاً ميل ندارم كه روزه را افطار كنم ويا نماز را شكسته بخوانم. امام در توضيح المسائل فرموده اند كه اين روزه و نماز تمام از غير راننده صحيح نيست و همچنين گفته اند نبايد روزه را بگيرى و بايد نماز را شكسته بخوانى. امام! مى توانم اين دو مسأله را از رسالۀ ديگرى بخوانم و از مجتهد ديگرى اين دو را تقليد كنم؟ خواهشمندم مرا يارى كنيد و جواب اين مسأله را به من بدهيد.

بسمه تعالى، كسى كه سفر، شغل او نيست نماز و روزه اش در سفر، قصر است؛ و مسأله از موارد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2336] 1316

2. سربازانى هستند كه از استان اصفهان نمى باشند و فعلاً در پاسگاه پليس راه

ص: 576

سگزى مشغول خدمت هستند. بعضى رانندگى مى كنند - گاهى كمتر از چهار فرسخ و گاهى بيشتر از چهار فرسخ - خلاصه، فعلاً رانندۀ پليس راه سگزى مى باشند و در ضمن، كارشان طورى مى باشد كه قصد ده روز نمى توانند بكنند. نماز و روزه اين ها چگونه است؟

و دستۀ دوم سربازانى هستند كه فعلاً در پليس راه سگزى مشغول كارند، اما شغلشان رانندگى نيست و اين ها هم نمى توانند قصد ده روز بكنند. نماز و روزۀ اين ها چگونه است؟ و اگر اين دسته، نمازشان قصر و روزه را نبايد بگيرند، سؤال مى كنند كه مرخصى ما در سال 20 روز است؛ بقيۀ روزه ها را كى قضا كنيم؟

بسمه تعالى، در غير وطن اگر نتوانند قصد اقامت ده روز نمايند، نماز قصر است و روزه صحيح نيست؛ مگر كسانى كه شغل رانندگى دارند در مسافت شرعى. و قضاى روزه بايد تا قبل ماه رمضان سال بعد انجام شود.

[سؤال 2337] 2032

5. در سپاه، بعضى از برادران راننده از اداره هاى مختلف، به عنوان مأمور به خدمت - دو يا سه يا چهار ماه - مشغولند كه جمعاً كمتر از شش ماه رانندۀ سپاه است. آيا در سفر بيشتر از هشت فرسخ، نماز و روزه اش چه صورت پيدا مى كند؟

بسمه تعالى، اگر در مسافت شرعى رانندگى نمايد، نمازش تمام است.

[سؤال 2338] 1090

بسمه تعالى 4 / 3 / 1361

پيشگاه مبارگ رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، سلام عليكم

1. تقاضا مى شود بفرماييد: «تكليف نماز و روزه خلبانان هواپيماهاى شكارى كه اغلب روزها از پايگاه پرواز مى نمايند و مسافتى خيلى بيشتر از حد شرعى را طى نموده و مجدداً مراجعت مى نمايند چيست»؟

ص: 577

بسمه تعالى، حكم راننده را دارند.

2. ضمناً با توجه به اين كه اغلب پرواز مى كنند؛ آيا مى توانند در پايگاه قصد اقامت ده روز بنمايند يا خير؟

بسمه تعالى، نمى توانند قصد ده روز كنند؛ مگر بدانند كه ده روز در آن جا مى مانند.

3. خلبانان مذكور گاهى اوقات ساعت هاى متمادى در پرواز هستند و احتمال دارد در بعضى از پروازها نمازشان قضا شود؛ آيا مى توانند در پرواز نماز بخوانند يا خير؟ در صورت امكان اداى نماز در پرواز، كيفيت آن را بيان بفرماييد.

بسمه تعالى، مانع ندارد. ولى بايد رو به قبله بايستند.

[سؤال 2339] 1230

3. رانندگانى كه در استخدام ژاندارمرى هستند و هميشه به اطراف مأموريت دارند وظيفه نماز و روزه آن ها چيست؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه در مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كنند، نمازشان تمام است.

[سؤال 2340] 1091

بسمه تعالى 16 / 3 / 1361

پيشگاه حضرت آيت الله العظمى رهبر كبير، نايب الامام خمينى، زيد عمره

عرض مى شود: پس از سلام؛ سلامتى وجودتان را از درگاه خداوند متعال خواستارم. من يک نفر كاسب صاحب مغازه در تبريز هستم كه هر روز صبح از قريۀ باويل سفلى براى كسب روزى مى روم تبريز كه چهار فرسخ است و غروب بر مى گردم. چون ماه مبارک رمضان در پيش است روزۀ من صحيح است يا نه؟ كسب هميشگى بنده همين است و مجبور هستم بيايم و بروم، و در محل كسب جايى ندارم و ممكن نمى شود كه ماه رمضان را بمانم. اگر روزۀ بنده صحيح است، امر فرماييد، و اگر صحيح نيست و بايد بخورم پس من كه تا آخر سال مجبورم بروم تبريز و غروب برگردم محل خودم، قضايش چطور مى شود و كى قضاى روزه ها را بگيرم؟ اين مسأله

ص: 578

مورد ابتلاى جمعى از مردم است. جوابش را به طور صريح امر فرماييد، تا آسوده خاطر شده حضرت عالى را يک عمر دعاگو شويم.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2341] 1092

بسمه تعالى

كسى كه رانندۀ اتومبيل شخص ديگرى است، اگر در برخى از موارد، خود آن شخص رانندگى را عهده دار شود، تكليف رانندۀ اصلى در مورد نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، اگر به عنوان راننده، مالك اتومبيل را در سفر همراهى كند، حكم سفر شغلى مترتّب است.

[سؤال 2342] 1093

بسمه تعالى

دفتر رهبر كبير انقلاب اسلامى، سلام عليكم

بدين وسيله به استحضار مى رساند براى تعدادى از پرسنل هوانيروز سؤالاتى مطرح است كه جهت استفتا از امام خمينى، به آن دفتر فرستاده مى شود؛ مقرر فرماييد پاسخ آن ها به اين دايره اعلام، تا به پرسنل مربوطه ابلاغ گردد.

1. نماز پرسنلى كه شغلشان خلبانى است و پرواز مى نمايند چگونه است؟

بسمه تعالى، تمام است.

2. پرسنلى كه شغلشان خلبانى است ولى در حال حاضر به عنوان فرمانده، انجام وظيفه مى كنند و امكان دارد در سال، يك بار پرواز نمايند، نمازشان چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

3. خلبان ها در هنگام پرواز به منظور ايمنى، از كلاه و دستكش مخصوص پرواز و همچنين پوتين كه همگى ساخت كشورهاى خارج مى باشد - به طورى كه در داخل كلاه، مقدارى چرم، ولى پوتين و

ص: 579

دستكش، تمامى از چرم مى باشد - استفاده مى كنند، آيا در اثر عرق كردن، سر و دست و پا نجس مى شود؟

بسمه تعالى، اگر از بلاد كفر وارد مى شود، در صورتى محكوم به طهارت است كه احتمال بدهند واردكننده مسلمان، احراز تذكيۀ حيوان را كرده و آن را در دسترس مسلمين قرار داده است.

4. ميز بيليارد گران قيمت ساخته شده از قبل (حدوداً به قيمت 2000000 ريال) را آيا مى توان به سازنده اش فروخت؟ در غير اين صورت چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، تابع مقررات دولت است.

5. آيا نصب مجسمۀ سمبل پرواز (يک آدم بال دار) در محوطۀ پايگاه هوايى اشكالى دارد؟

بسمه تعالى، نصب آن اشكال ندارد.

6. تعدادى از پرسنل، ناآگاهانه در زمان طاغوت به مأموريت ظفار (عمان) رفته اند و مقدارى فوق العاده دريافت كرده اند؛ وجه دريافتى چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، به حاكم شرع مراجعه و از او اجازه بگيرند.

7. پرسنل نظامى كه اجباراً به شهرستان ها منتقل مى شوند، مسافت محل سكونت آن ها در آن شهرستان تا محل كار، بيش از حد شرعى است، نماز آن ها چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارند.

8. شركت تعاونى مسكن، جهت تهيۀ خانه، از پرسنل پول جمع آورى كرده است و به حساب بانگ گذاشته و به وجه موجود، سود تعلق گرفته است، آيا مى توان سود مذكور را به منظور تسهيلات شهرى آن شهرک استفاده نمود؟

بسمه تعالى، جايز نيست.

[سؤال 2343] 1094

بسمه تعالى

كسانى كه در جبهه و مانند آن مأموريت رانندگى دارند از چه وقت نماز آن ها تمام و روزه بر آن ها واجب است؟ منظور اين است كه آيا براى صدق سفر دوم و سوم بايد ده روز در محلى توقف كنند و سپس به رانندگى ادامه دهند؟ زيرا بعضى از آنان، از روزى كه از منزل به محل مأموريت مى روند، بدون ده روز توقف، مشغول رانندگى مى شوند، تا آن وقت كه به محل سكونت برگردند؛ آيا در اين صورت بايد از سفر

ص: 580

سوم كه از منزل به قصد انجام مأموريتِ رانندگى به جبهه مى روند نماز را تمام بخوانند؟

بسمه تعالى، براى صدق سفر دوم و سوم، توقف ده روز در يک محل لازم نيست و سفرى كه به مقصد اول مى كند، سفر اول محسوب مى شود.

[سؤال 2344] 1095

بسمه تعالى 8 / 3 / 1361

محضر مبارک امام خمينى، دامت افاضاته

ضمن عرض سلام؛ پيروزى مداوم سربازان بر حق امام زمان - ارواحنا فداه - را به آن رهبر عزيز و بنيان گذار جمهورى اسلامى تبريک و تهنيت عرض نموده و بقاى عمر شريف آن حضرت را از خداوند بزرگ مسئلت مى داريم.

پس از عرض تبريک و تهنيت پيروزى سربازان اسلام، سؤالى مطرح مى شود كه جواب را لطف بفرماييد تا از نگرانى رهايى يابم. سؤال از اين قرار مى باشد:

بندۀ حقير شغل رانندگى دارم در شركت آردكوبى كه يكى از احتياجات جامعه مى باشد، و نيز در جادۀ ساوه، 18 كيلومترى تهران ساكن هستم و از محل سكونت تا محل كار سه فرسنگ مى باشد و چون مسئوليت توزيع آرد بين نانوايان تهران - كه در تمام نقاط شهر هست - را عهده دار مى باشم، نماز را به چه صورت انجام دهم؟ و همچنين در ماه مبارک رمضان روزه من به چه صورت است؟ و هر روز هم (به غير ايام تعطيل) سر كارم مى باشم؛ خواهشمندم جواب را لطف بفرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مذكور، نماز را تمام بخواند و روزه را بگيرد.

[سؤال 2345] 923

5. كسى كه در نصف روز، شغلش گشت يا رانندگى است، كفايت در اتمام نماز و گرفتن روزه مى كند؟

بسمه تعالى، اگر نصف اول روز است، كفايت مى كند.

ص: 581

[سؤال 2346] 1096

بسمه تعالى

شخصى در محلّ خدمت است و هر روز به مأموريت نمى رود مثلاً ضمن ده يا پانزده روز، دو يا سه مأموريت - به حد مسافت شرعى يا بيشتر - به او محوّل مى شود. حكم نماز و روزه اش چيست؟

بسمه تعالى، اگر در محلّ خدمت مسافر است در مدّتى كه در محلّ خدمت است تا اشتغال به رانندگى پيدا نكرده حكم مسافر دارد.

[سؤال 2347] 1097

بسمه تعالى

شخصى از منزل مى رود در محلى كه به اندازه مسافت است و از آن محل چون استخدام شده براى رانندگى يا براى نامه رسانى براى خارج از آن محل كه به حد مسافت است، اين شخص از منزل تا محل استخدام بايد نماز را قصر كند يا تمام؟ و از محل استخدام كه براى شغل خود مى رود براى نامه رسانى يا رانندگى تمام است يا قصر؟ و بر فرض تمام بودن بعد از مراجعت از شغل خود به محل استخدام در محل استخدام حكم او چيست قصر است يا تمام؟ و آيا فرقى بين اين كه قصد مراجعت به منزل را داشته باشد يا قصد دارد كه يكى دو روز در محل استخدام بماند و مجدداً دنبال شغل خود برود هست يا خير؟

بسمه تعالى، از منزل تا محل كار حكم مسافر دارد و از محل كار كه در مقدار مسافت شرعى شغل رانندگى دارد نماز تمام و روزه صحيح است و همچنين در برگشت و فرقى بين صور مذكوره نيست.

[سؤال 2348] 1098

بسمه تعالى

با تقديم عرض سلام به حضور مسئولين دفتر امام، دو سؤال شرعى دارم كه با

ص: 582

توجّه به اين كه مقلد امام مى باشم، جواب بفرماييد:

1. من سربازى هستم كه در يكى از پاسگاه هاى اطراف هشتپر طوالش خدمت مى كنم و شغل من رانندگى پاسگاه مى باشد، و بدين منظور بايد هفته اى چندين بار از پاسگاه به هشتپر رفته بازگردم كه طول مسير رفت و برگشت تقريباً بيش از هشتاد كيلومتر مى باشد، البته تمام اين مسافرت ها به عنوان مأموريت مى باشد. در اين صورت آيا نماز من حكم نماز مسافر را دارد و يا نه؟ بايد اضافه كنم كه از چند روحانى محلى اين پرسش شده است و آن ها گفته اند كه چون شغل اصلى شما رانندگى نيست و نان از اين راه در نمى آوريد و بعد از دو سال سربازى شغل ديگرى داريد، لذا نماز شما حكم نماز مسافر را دارد. و نيز اين هم ناگفته نماند كه امكان دارد هر هفته يک بار نه به عنوان مأموريت، بلكه براى كار شخصى به هشتپر بروم و همين مسافت هشتاد كيلومتر پيموده شود، البته اين مسافرت ها را صبح مى روم و بعد از اذان ظهر برمى گردم. از شما برادران عزيز تقاضامندم كه طبق رسالۀ امام و حكم وى در حل اين مسأله مرا يارى دهيد.

بسمه تعالى، چنانچه شغل شما رانندگى است در سفر شغلى نماز تمام است، ولى در سفر غير شغلى حكم مسافر داريد.

2. راه رفتن بر روى قبر مرده چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، مكروه است.

[سؤال 2349] 2684

3. شخصى 15 روز مسافرت مى كند و 15 روز در وطن خود توقف دارد و شغل آن رانندگى است. حكم نماز و روزه آن 15 روز كه در سفر است بيان فرماييد.

بسمه تعالى، بايد نماز را تمام بخواند و روزه بگيرد. بلى در سفر اولى كه بعد ازماندن 15 روز مى كند حكم ساير مسافرين را دارد كه نمازش قصر است و بايد روزه را افطار كند.

ص: 583

[سؤال 2350] 3281

3. كسى كه روى كشتى كار مى كند و چهارده روز كار و چهارده روز مرخصى دارد، در مدت كار نماز و روزۀ او چگونه بايد انجام شود؟

بسمه تعالى، اگر چهارده روز كه روى كشتى كار مى كند، سفر واحد محسوب است، نماز او شكسته است و چنانچه سفرهاى متعدد باشد در سفر اول شكسته، و در ساير سفرها تمام است.

[سؤال 2351] 1093

2. نماز پرسنلى كه شغلشان خلبانى است ولى در حال حاضر به عنوان فرمانده، انجام وظيفه مى كنند و امكان دارد در سال، يك بار پرواز نمايند، نمازشان چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2352] 1477

4. گروهى براى خريد بين شهر و محل كار كه از حد مسافت بيشتر است مأموريت دارند؟

5. گروهى نيز به عنوان راننده، مكانيک و غيره وسايل شركت را از منطقه گاز به مناطق ديگر ايران (از شرق به غرب كشور) حمل مى كنند و معمولاً در اين مسير در حركتند، ولى گاهى اتفاق مى افتد كه بر اثر مهيا نبودن وسايل چند روز در محل كار توقف مى كنند؟ در هر دو صورت وظيفه چيست؟

بسمه تعالى، 4 و 5، حكم مسافر را دارند ولى كسانى كه شغل آن ها سفر است مانند راننده بايد نماز را تمام به جا آورند و روزه آن ها صحيح است و توقف در محلى كمتر از ده روز حكم مذكور را تغيير نمى دهد.

[سؤال 2353] 2086

2. شخصى ماشين مى خرد كه با آن كرايه كشى كند. بعد از اين كه دو يا سه سفر

ص: 584

مسافرت كرد و نمازش را تمام خواند، دو سه ماهى را به كمتر از مسافت شرعى كرايه كشى و رفت و آمد مى كند. در اين صورت اگر بعد از دو سه ماه مجدداً براى همان شغل سابق به حد مسافت شرعى مسافرت كند، آيا بايد نماز را تمام بخواند يا اين كه به هم خورده و بايد در سفر اول قصر و در سفر دوم تمام بخواند؟ حكمش را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، با فرض دوام شغل، ولو در كمتر از مقدار مسافت، حكم عمليت سفر به حال خود باقى است.

[سؤال 2354] 1099

بسمه تعالى 12 / 9 / 1361

محضر مبارک رهبر و قائد عظيم الشأن، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته، نسبت به بعضى از مسائل فقهى و شرعى، نظر آن مرجع را خواهانيم.

1. كسانى كه شغلشان خلبانى مى باشد، در مأموريت هاى يک ماهه، در صورتى كه امكان 30 روز ماندن در يک محل و امكان پرواز هم مى باشد، حكم نماز و روزۀ آن ها را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، در مدتى كه اشتغال به خلبانى دارد، وظيفۀ او تمام است. بلى اگر ده روز يا بيشتر - ولو بدون قصد - در يک محل بماند، در سفر اولى كه بعد از آن مى كند بايد شكسته بخواند؛ و در هر مورد كه نماز او تمام است، روزه هم مى تواند بگيرد و اگر نماز، شكسته است، روزه صحيح نيست.

2. در مورد افرادى كه مأمور به خدمت مى باشند و محل سكونت تا محل كار آن ها، از حد فاصلۀ شرعى مى گذرد، نماز آن ها قصر و روزه نمى توانند بگيرند. در صورتى كه مدت مأموريت 4 الى 10 سال مى باشد، چگونه مى توانند قضاى روزه را بگيرند؟

بسمه تعالى، قضاى روزۀ هر سال را نبايد از سال بعد، به تأخير اندازد و براى اين كار بايد يا در وطن، روزه ها را قضا كند يا در محلى قصد ماندن ده روز كند و روزه هاى قضا را بگيرد.

3. كسانى كه قصد ماندن ده روز در محل را دارند و مى خواهند در نماز جمعه كه فاصلۀ آن از حد

ص: 585

شرعى مى گذرد شركت كنند، نماز عصر آن ها چه حكم دارد؟ و همچنين اگر اين افراد بخواهند چند ساعت آن جا بمانند؟

بسمه تعالى، اگر منظور از حد شرعى كه بيان كرده ايد، مسافت شرعى است، حكم مسافر دارد.

4. نشستن زن ها و مردها در تاكسى و يا اتوبوس ها (در صورت تماس بدن)، و روسرى و چادر به سر كردن، اما موهاى سر از زير چادر و روسرى معلوم شدن و بيرون گذاشتن، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، زن ها بايد موى خود را بپوشانند و مردها نبايد به آن نظر كنند؛ و در تاكسى يا اتوبوس پهلوى هم بودن زن و مرد اگر فساد نداشته باشد، مانع ندارد.

5. معمولاً اجناس كه دولت (كميته ها) مى دهند، نسبت به قيمت بازار آزاد تفاوت دارد. آيا اگر كسى بخواهد اين جنس را به قيمت بازار آزاد به فروش برساند، جايز است؟ و در صورتى كه با اين پول، نيازمندى هايى را برطرف سازد، چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، ميزان، مقررات دولت اسلامى است.

از خداوند، پيروزى نهايى براى لشكريان اسلام و طول عمر و سلامتى براى آن رهبر خواهانيم.

[سؤال 2355] 1444

4. پرسنلى كه شغل سازمانى آن ها راننده است ولى اكثراً بنا به دلايل سازمانى، رانندگى نمى كنند؛ يعنى عملاً نمى شود گفت دائم السفر، آيا گاهى اوقات - ندرتاً - اگر مأموريتى به آن ها واگذار شود، در اين موقع، دائم السفر بودن، شامل آنان مى شود يا خير؟

بسمه تعالى، اگر حداقل در خلال ده روز، يک بار در مقدار مسافت شرعى، شغل رانندگى دارند، نماز تمام و روزه صحيح است؛ و گرنه حكم مسافر دارند.

[سؤال 2356] 1483

2. بعضى از افراد پرسنل فقط كارشان در نيروى هوايى رانندگى است. و گاهى به مقدار چهار فرسخ و گاهى كمتر از چهار فرسخ رانندگى مى كنند، و در هيچ كار ديگرى دخالت ندارند. به طورى كه اگر از جزيره كيش به جاى ديگر منتقل شوند، باز كار رانندگى را به عهده آن ها مى گذارند. آيا در اين صورت مى توان گفت كه شغل اين

ص: 586

شخص رانندگى است و اشكال مسأله قبل براى او نيست يا اين شخص هم با بقيه فرق نمى كند؟

بسمه تعالى، اگر در مقدار هشت فرسخ شرعى شغل رانندگى دارند، نمازشان تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2357] 1100

بسمه تعالى

محضر مبارک دفتر استفتاى حضرت امام خمينى، دام بقاؤه

خواهشمند است دستور فرماييد به سؤالات زير پاسخ لازم مرحمت فرمايند.

راننده وزارت پست و تلگراف و تلفن محل خدمت اداره كل پست اصفهان

خدمت كل پست از اصفهان به تهران و مراجعت در روز بعد 2 روز

پست از اصفهان به آباده شيراز و مراجعت در همان روز 1 روز

پست از اصفهان به شهركرد و مراجعت در همان روز 1 روز

پست از اصفهان به گلپايگان و مراجعت در همان روز 1 روز

پس از پايان مسافرت ها دو الى سه روز استراحت در اصفهان سپس ادامه برنامه هاى فوق الذكر است، در صورت نياز ممكن است در طول استراحت يكى از مسافرت هاى يک روزه يا دو روزه انجام شود، در اين صورت نماز و روزه چه صورتى دارد؟ صحيح است يا شكسته؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2358] 1047

2. در ضمن شخصى شغلش چوبدارى است؛ لكن پيوسته و براى تمام وقت، به اين شغل اشتغال ندارد و گاه مى شود كه دو - سه ماه طول مى كشد و هر بار، چند روزى هم بيش نيست. اگر اين چند روز، در ماه رمضان اتفاق بيفتد، تكليف روزه اش چيست؟

ص: 587

بسمه تعالى، اگر ده روز در يک محل بماند، در سفر اول بايد شكسته بخواند.

[سؤال 2359] 1135

2. اگر تصميم بر اين گرفته شود كه يک روز در ميان كه در محل كارم هستم، به مأموريت هاى خارج از مسافت بروم و سپاه در زمان خدمتم، چند روزى مأموريت داشته و چند روزى نداشته باشد، در اين صورت حكم الله چيست؟

بسمه تعالى، اگر بين سفر شغلى تا سفر شغلى ديگر ده روز فاصله شود، در اولين سفر شغلى بعد از ده روز، نماز قصر است.

حكم نماز و روزه كسانى كه شغلشان در سفر است

[سؤال 2360] 1101

بسمه تعالى 17 شعبان المعظم 1400 ق

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر انقلاب اسلامى ايران

پس از عرض سلام و آرزوى موفقيت چه مى فرماييد دربارۀ شخصى كه در روستايى در 10 فرسنگى شيراز سكونت دارد و محلش و زادگاهش نيز مى باشد ولى محل كارش در شيراز است و در كارخانۀ سيمان استخدام شده است و تا مدت سى سال تعهد داده كه در آنجا بماند و كار كند، اين شخص گاهى 3 يا 4 روز در شيراز مى ماند و گاهى يک هفته و گاهى يک روز مى رود و برمى گردد، نماز و روزۀ او چه صورت دارد، با توجه به اينكه نامبرده هم در شيراز منزل خريد كرده كه يك وقتى كه بتواند به شيراز منتقل شود ولى تاكنون در شيراز توقف به عنوان محل دوم و وطن نكرده است و هنوز در آن ده سكونت دارد.

بسمه تعالى، در محل كار كه وطن او نيست در فرض سؤال حكم مسافر را دارد.

ص: 588

[سؤال 2361] 1102

بسمه تعالى

خدمت رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى حاج روح الله الموسوى الخمينى، دامت افاضاته

احتراماً بدين وسيله تقاضا مى شود نظر مبارک را در مسأله زير اعلام فرماييد تا رعايت موازين شرع مقدس بتمامه گردد:

بنده كارگر شركتى در تهران هستم و محل سكونتم در شهرستان كرج مى باشد با توجه به فاصله كرج - تهران كه هر روزه اين مسافت را به اجبار طى مى نمايم، وضع نماز و روزه اين جانب با توجه به نزديكى ماه مبارك رمضان چگونه است؟ آيا نماز تمام و روزه واجب است، يا صورت ديگرى دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد. بلى، اگر محل سكونت وطن شما است در آن جا نماز شما تمام است ولى بين راه و در محل كار شكسته است.

[سؤال 2362] 1103

بسمه تعالى 29 / 2 / 1361

خاضعانه از مرجع عالى قدر مسلمين و ملجأ و مأمن مستضعفين و پشتيبان توانا و مقتدر مظلومين و درهم كوبنده بساط ستمگران و ظالمين و قهرمان بت شكن تاريخ معاصر، ابراهيم زمان، حسين مكرّر، وارث شجاعت علوى، محسن و متقى، امام امت خمينى كبير، روحى له الفداء استفتا مى نمايد.

جان نثار كه در مركز تربيت معلم در شهرستان زنجان انجام وظيفه مى كنم به علت نداشتن مسكن در محل خدمت اعم از اختصاصى يا استيجارى ناچار در قريه سنبل آباد واقع در 42 كيلومترى زنجان در خانه پدرى سكنا گزيده ام و در نتيجه هر روز صبح به محل خدمت عزيمت و حوالى سه بعدازظهر مراجعت مى نمايم. اينک استدعا دارم تكليف جان نثار را درباره نحوۀ انجام فرائض صوم و صلاة، تقصير نماز يا اقامه

ص: 589

آن به طور كامل، گرفتن يا نگرفتن روزه اعلام فرماييد. تا به گناه غفلت از اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولى الامر منكم آلوده نشوم.

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر داريد.

[سؤال 2363] 1104

بسمه تعالى 13 جمادى الاولى 1402 ق

محضر مقدّس حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله

پس از ابلاغ سلام؛ حقير مدت پنج سال در زمان مرحوم آيت الله بروجردى قدس سره شب هاى جمعه به تهران رفت و آمد مى كردم و به فتواى ايشان نماز را تمام مى خواندم. و عدول از مسأله هم ننموده ام و اكنون از طرف حضرت مستطاب عالى در چادگان - در هشت فرسخى محل - نماز جمعه مى خوانم. آيا مى توانم به دستور سابق عمل نمايم يا قصد عشره نمايم؟

بسمه تعالى، اگر مأمومين نماز شما را صحيح نمى دانند نمى توانند اقتدا كنند و بايد قصد اقامه كنيد.

[سؤال 2364] 846

4. بفرماييد شخصى كه معلم يا كارمند دولت و يا راننده مى باشد، سال دوازده ماه تمام كار و شغل مشار اليه اين است كه از تهران به كرج برود و شب به تهران برگردد، آيا نماز تمام است و روزه مى تواند بگيرد يا خير و اگر روزه نمى تواند بگيرد به علّت اين كه در سفر است و نه دائم السفر پس تكليف اين شخص چيست؟

بسمه تعالى، كسانى كه شغل آن ها سفر نيست مانند كارمند و معلم و به قدر مسافت شرعى رفت و آمد مى كنند نمازشان شكسته و روزه آن ها صحيح نيست و بايد قضاى آن را تا رمضان بعد به جا آورند و كسى كه شغلش سفر است مانند راننده، نمازش تمام و روزه اش صحيح است.

ص: 590

[سؤال 2365] 1360

2. در صورتى كه موقعيت شغلى ايجاب كند كه هر روز براى اشتغال به محلى ما بين دو مكان مسكونى فوق الذكر با شرايط بالا سفر كنند، در محل اشتغال، نحوۀ به جا آوردن نماز و روزۀ آن ها چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، اگر براى رفتن به محل كار و رفتن از آن جا به وطن به مقدار مسافت مى روند حكم مسافر دارند.

[سؤال 2366] 1346

5. آيا حكم كسى كه شغلش رانندگى است شامل حالم مى شود، يا حكم مسافر؟

بسمه تعالى، اگر اشتغال به رانندگى نداريد، حكم آن را هم نداريد.

[سؤال 2367] 1890

15. گاهى افرادى در مريض خانه استخدام مى شوند براى رانندگى و آوردن مريض از اطراف، گاهى چند روز متوالى تا سه مسافت براى آوردن مريض مسافرت مى كنند و گاهى هم چند روز در محل مى مانند، آيا اين فرد جزء كسانى است كه شغلشان سفر است يا نه؟

بسمه تعالى، حكم كسى كه شغلش سفر است را ندارد.

[سؤال 2368] 4128

2. عده اى از برادران و خواهران متعهد همكار، محل كارشان در تهران ولى محل اقامتشان در خانه هاى سازمانى بالاى شهرستان كرج مى باشد كه فقط جمعه ها در كرج هستند و يا عده اى از برادران و خواهران محل كارشان در كرج و محل سكونتشان در تهران مى باشد، سؤال اين است كه نماز و روزه آن ها چگونه بايد انجام شود؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر دارند.

ص: 591

[سؤال 2369] 1105

بسمه تعالى 5 / 12 / 1361

محضر مبارک حضرت مستطاب آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله عمره

مستدعى است مرقوم فرماييد نظر حضرت عالى دربارۀ نماز و روزۀ آموزگارانى كه در استخدام آموزش و پرورش مى باشند و در روستاها مشغول انجام وظيفه هستند و چند ماه و يا چند سال در يک روستا مى مانند و بعد به محل ديگرى منتقل مى شوند و در اين چند سال هفته اى يک بار جهت تهيۀ مايحتاج زندگى به شهرشان عزيمت مى كنند چيست؟ و اگر نماز تمام و يا قصر باشد تكليف نمازهاى گذشته چيست؟

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در محل خدمت حكم مسافر دارند.

[سؤال 2370] 3161

2. بعضى از برادران در جهاد سازندگى كارشان سرپرستى است، مثل مسئول عمران و قنوات و راه سازى كه بايد هر روز از مسافت شرعى خارج شوند و براى اين امور به جهاد مى آيند. آيا حكم دائم السفر را دارند يا خير؟

بسمه تعالى، اگر كارش در نقطه معينى است نه به نحو دوره گردى و نه به نحو بازرسى از نقطۀ حركت تا مقصد، با پيمودن مسافت حكم مسافر دارد.

[سؤال 2371] 15

2. اين جانب در ذوب آهن اصفهان كار مى كنم و قبل از شما از آيت الله العظمى بروجردى رحمه الله تقليد مى كرده ام. مدت كمى هم از آيت الله شيرازى رحمه الله كه در نجف بوده تقليد مى كردم، سپس از آن موقع تا حال از جناب عالى تقليد مى نمايم و در مدّت پنج سال كه ذوب آهن كار مى كنم - از خمينى شهر فاصله اش 95 كيلومتر مى باشد - نمازم را تمام خوانده و روزه را گرفته ام و اول هم كه ذوب آهن رفتم از يك روحانى پرسيدم ايشان گفتند مى توانى نماز و روزه را از مجتهد ديگرى تقليد نمايى. از آن جناب

ص: 592

تقاضامندم اين حقير را راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، در ذوب آهن حكم مسافر داريد.

[سؤال 2372] 1106

بسمه تعالى

قم، دفتر حضرت امام خمينى، دامت بركاته

ضمن عرض سلام و با آرزوى پيروزى لشكر اسلام بر كفر، طول عمر امام را از خداوند متعال خواستارم

احتراماً به عرض مى رساند: شخصى از يک محل به محل ديگر مى رود كه 23 كيلومتر راه است و از آن جا تا محل كارش شش كيلومتر مى باشد، جمع مسافت از محلى كه حركت مى كند و تا محلى كه در آن جا كار مى كند 29 كيلومتر مى شود و هر روز بايد اين مقدار راه را طى نمايد، ايشان بايد نمازش را شكسته بخواند و يا تمام؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2373] 1363

11. كسى كه كارش تحقيق است و بايد هر روز بيش از 22/5 كيلومتر برود و 22/5 كيلومتر برگردد، تكليف نماز و روزۀ او چيست؟

بسمه تعالى، اگر تحقيق در مركز معين در مقصد است با پيمودن مسافت شرعى حكم مسافر دارد.

[سؤال 2374] 1363

2. شخصى در واحد عمليات است و هر روز يا هر وقت كه مأموريت به او دادند بايد 22/5 كيلومتر برود و 22/5 كيلومتر برگردد. تكليف نماز و روزه او چيست؟

بسمه تعالى، در سفر عمليات و همچنين در مقر واحد عمليات اگر وطن او نيست حكم مسافر دارد.

ص: 593

[سؤال 2375]

1107

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

پس از سلام فرزندان شما هميشه در روستاها به طور سيار مشغول جهاد سازندگى مى باشند، به طورى كه هيچ وقت ده روز در يگ جا نمى مانند. نماز و روزۀ آن ها چگونه است؟ جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2376] 1108

بسمه تعالى 1 / 3 / 1361

حضور مبارک آيت الله العظمى الامام خمينى

پس از عرض سلام و درود فراوان، سلامتى و تندرستى براى آن جناب از خداوند يكتا خواستارم. عرض مى كنم ما چهار نفر كارگر جهاد هستيم (بنا، نجار، جوشكار و راننده) كه از روز شنبۀ هر هفته 140 كيلومتر راه با ماشين طى مى كنيم. بعد مى رسيم به جايى كه كار مى كنيم در آن جا، بعد روز پنج شنبه هم برمى گرديم به خانۀ دائمى مان و اين كار حدود شش ماه است كه شروع شده، ممكن است تا دو سال هم طول بكشد. بفرماييد نماز و روزۀ ما در اين زمان چطور مى شود؟ آيا ما هم مثل مسافر بايد عمل كنيم يا نه؟ اين جانب دست شما را مى بوسم.

بسمه تعالى، بر غير راننده حكم مسافر مترتّب است و راننده چنانچه در مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كند در سفر شغلش نماز را تمام بخواند.

[سؤال 2377] 1109

بسمه تعالى 26 / 11 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى

اين جانب هر روز جهت رسيدن به محل كارم مسافتى بيش از ده فرسخ مجموعاً

ص: 594

اياب و ذهاب مى نمايم، حدوداً در يک سير هميشگى. گاهى اوقات با راننده مى روم و گاهى اوقات اگر او نباشد خودم رانندگى مى نمايم. خواهشمندم تكليف روزه و نمازم را مرقوم فرماييد و تا كنون نمازم را قصر و روزه ام را افطار نموده ام. تكليف آن ها چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال نماز شكسته و روزه صحيح نيست و بايد روزۀ خود را قضا نماييد و لازم است از سال بعد تأخير نيندازيد على الاحوط.

[سؤال 2378] 1110

بسمه تعالى 15 / 12 / 1361

با عرض سلام به حضور رهبر كبير انقلاب امام خمينى

شخصى هستم كه در نهضت سوادآموزى به عنوان راهنما انتخاب شده ام و هر روز براى سركشى به روستاها مى روم و مسافت بيش از حد شرعى پيموده مى شود و اين شهرستان هم وطنم نيست. وضعيت نماز و روزۀ بنده چگونه است؟

آرزوى سلامت و طول عمر جناب عالى را از درگاه خداوند متعال خواهانم.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2379] 2504

2. مناط دائم السفر بودن را چه مى دانيد؟

بسمه تعالى، دوام سفر ميزان نيست و ميزان شغل بودن سفر است.

[سؤال 2380] 1111

بسمه تعالى

دفتر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

سؤالى براى اين جانبان پيش آمده كه خواهشمنديم هرچه زودتر مسأله را براى ما روشن بفرماييد.

ما پرسنل پاسگاه ژاندارمرى قهاوند جزء هنگ ژاندارمرى همدان در

ص: 595

شهرستان هاى ديگر سكونت داريم و در هنگ همدان پاسگاه ژاندارمرى قهاوند انجام وظيفه مى نماييم و در هر هفته اى يک شب جهت سركشى به خانه خودمان مى رويم البته به نوبت، و يادآورى مى كنم ما در هفته اى كه در پاسگاه هستيم وقتى از دهات حوزه استحفاظى آن پاسگاه شكايت به پاسگاه مى كنند، ما جهت رسيدگى به شكايت طرفين به محل هاى مورد اختلاف مى رويم و بعضى از دهات تا پاسگاه از هشت فرسخ بيشتر فاصله دارد. خواهشمنديم در اين مورد ما را راهنمايى بفرماييد كه نماز را تمام بخوانيم يا شكسته و يا روزه ما صحيح است يا باطل؟ اميدوارم زودتر ما را راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر داريد.

[سؤال 2381] 1112

بسمه تعالى 17 / 3 / 1361

با سلام و درود فراوان به رهبر كبير انقلاب و بت شكن زمان، حضرت امام خمينى

شخصى هستم در روستايى بيست فرسخى وطن اصليم در دفتر پست و تلگراف مشغول انجام وظيفه مى باشم و غير از جمعه تعطيلى ندارم و همه جمعه به وطن اصليم مسافرت مى كنم، البته در اين جا قصد مى كنم كه ده روز بمانم، ولى امكان بيشتر دارد كه جمعه ها بروم و برگردم، بنابراين تكليف نماز و روزه اين حقير چگونه است.

بسمه تعالى، در فرض سؤال حكم مسافر دربارۀ شما مترتب است.

[سؤال 2382] 1113

بسمه تعالى 22 / 3 / 1361

محضر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر شيعيان جهان، سلام عليكم

احتراماً به شرف عرض حضرت امام مى رساند: محل تولد و سكونت اين بنده شهر تهران و محل كارم آموزش و پرورش منطقه آبيک قزوين واقع در 90 كيلومترى تهران مى باشد.

ص: 596

نظر به اين كه اين جانب موظف مى باشم همه روزه مسافت 180 كيلومتر بين تهران و آبيک و بالعكس را طى و ساعت چهار بعد از ظهر به خانه ام وارد گردم، مستدعى است احكام روزه شرعى اين جانب و ديگر همكاران هم شرايط اين بنده را اعلام و ارشاد فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال حكم مسافر دربارۀ شما مترتب است.

[سؤال 2383] 1114

بسمه تعالى

مسئول دفتر امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى

بعد از تبريک به مناسبت نيمه ماه شعبان و تبريک پيروزى هاى رزمندگان اسلام در تمامى خاک كشورمان و در جهان، بنده مدتى قبل با وام گرفتن از دولت جمهورى اسلامى اقدام به تأسيس شركت تعاونى كشاورزى كرده ام، لذا راه روزانه ما 46 كيلومتر از محل سكونت تا محل كار مى باشد و شغل مان نيز كشاورزى است؛ البته مسأله در رساله امام ذكر شده است، ولى باز براى اطمينان زياد خواستم بپرسم كه آيا اگر ما روزانه صبح 46 كيلومتر رفته و عصر 46 كيلومتر برگرديم روزه ما باطل خواهد شد يا نه؟

در ضمن به امام عرض كنيد تا در موقع سخنرانى هاى مباركشان سفارش گروه تعاونى توليدى را به ملت و مسئولين بكنند ديگر عرضى ندارم.

بسمه تعالى، در فرض سؤال نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2384] 4477

10. سربازى كه در مدت يک سال به محيط مختلف اعزام مى شود، نماز و روزۀ او چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در يك محل، نماز و روزه شان قصر است.

ص: 597

[سؤال 2385] 4303

4. اشخاصى كه داراى شغل معلمى بوده و بايد يک هفته در روستا باشند و فقط روز جمعه را به منزل خود، به شهر باز مى گردند، همچنين افراد شاغل در شهر و ساكن روستا، كه روزانه جهت كار به شهر رفته و عصر به منزل برمى گردند، وضع نماز و روزۀ ايشان به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر محل كار تا وطن به مقدار مسافت شرعى ولو در مجموع رفت و برگشت باشد، در محل كار و بين راه حكم مسافر دارند.

[سؤال 2386] 4059

2. فردى در فاصله ده فرسخ از محل سكونت خود كارگر مى باشد و هفته اى كار مى كند و هفته اى به مرخصى مى آيد، تكليف نماز و روزه او چگونه است؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2387] 1970

3. جمعى از معلمان هر روز از وطنشان جمعاً 50 كيلومتر رفت و آمد مى كنند، شب بعد از غروب آفتاب بر مى گردند. نماز ظهر و عصر آن ها را چه مى فرماييد؟ قصر است يا تمام؟ در ضمن دو يا سه سال به همين ترتيب هست.

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارند.

[سؤال 2388] 1115

بسمه تعالى

حضور با سعادت حضرت امام خمينى، مدّ ظله، احتراماً؛ به عرض مبارك مى رسد كه فتواى آن حضرت در رساله توضيح المسائل چنين است:

«اشخاصى كه شغلشان سفر نيست بلكه مثلاً در محلى آموزگارند و از محل سكونتشان تا محل مزبور به مقدار مسافت شرعى فاصله است و همه روزه و يا بدون توقف ده روز در آن محل، به آن جا رفت و آمد مى كنند، وظيفه شان نسبت به نماز و

ص: 598

روزه چيست؟ و آيا ميان نماز و روزه فرق است؟

جواب. نمازشان قصر و روزه نمى توانند بگيرند و فرقى بين نماز و روزه نيست لكن قضاى روزۀ سال را نبايد از ماه رمضان سال بعد تأخير بيندازند.»

چون ما عده اى هستيم و شغلمان در شهردارى بجنورد مى باشد و استخدام شهردارى هستيم، از 30 يا 40 كيلومترى بجنورد هر روز و بدون وقفه، كه مدت دو سال يا بيشتر مى باشد كه صبح ها جهت انجام وظيفه به بجنورد رفته و بعد از ظهرها مراجعت مى نماييم؛ آيا مسأله فوق شامل حال ما هم مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، شامل است.

2. اگر مسأله فوق شامل حال ما مى شود، ما بايد قضاى روزۀ ماه رمضان را در چه وقت سال بگيريم؛ چون بدون وقفه به سر كار مى رويم؛ براى اين كه استخدام شهردارى مى باشيم؟

بسمه تعالى، بايد در طول سال در وطن يا در محلى كه قصد اقامه مى نمايد، قضا نمايد و از رمضان سال آينده تأخير نيندازد.

3. آيا قضاى روزۀ ماه رمضان را در سفر مى شود به جا آورد يا خير؟

بسمه تعالى، صحيح نيست.

[سؤال 2389] 1116

بسمه تعالى 29 / 2 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مرجع عالى قدر و رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران

لطفاً پاسخ دو سؤال ذيل را مرقوم فرماييد:

1. اين حقير مدت پنج سال مى باشد كه به استخدام رسمى شركت نفت ايران منطقۀ آغاجارى درآمده ام و فاصلۀ منزل شخصى بنده تا محل كارم - كه آغاجارى مى باشد - 76 كيلومتر است كه رفت و برگشت آن 152 كيلومتر مى باشد. از روز استخدام تا كنون، ايام هفته، شش روز در محل كار و يك روز در منزل بودم و حال به جاى ديگر منتقل شده ام كه فاصلۀ آن تا منزل اين حقير 34 كيلومتر كه رفت و برگشت 68 كيلومتر مى باشد و هشت روز در محل كار، شبانه روزى و چهار روز در

ص: 599

منزل و گاهى هم در بين اين هشت روز، يك روز مرخصى دارم به منزل مى روم؛ تكليف بنده براى نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

2. مسأله ديگر: بنده ثبت نام كرده ام براى حج و در قرعه كشى، نام بنده براى سال 1365 درآمده است و پولم - ان شاء الله - تا سال 1365 در اختيار دولت جمهورى اسلامى مى باشد، اگر فوت كردم كه خداوند - ان شاء الله - از من راضى شد و به خانۀ ابديت رفتم، مسأله حج من چه مى شود؟

بسمه تعالى، اگر قبلاً استطاعت نداشته ايد، با مردن قبل از تمكّن، كشف مى شود كه حج واجب

نشده است.

[سؤال 2390] 1785

2. كارگران شركت نفت در ادارۀ بهره بردارى كار مى كنند، مدت هشت روز سر كار هستند و چهار روز استراحت در منزل، و محل كار تا منزل 10 فرسنگ و 12 ماه سال بدين صورت كار مى كنند؛ نماز و روزۀ اين ها قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، در مسير و محل كار، حكم مسافر دارند و قضاى روزه را ايام استراحت در وطن انجام دهند.

[سؤال 2391] 1785

3. كارگران شركت نفت هر روز بايد بروند سر چاه هاى نفتى و بهره بردارى و بعد از ظهر بر مى گردند و اين رفت و آمد، 15 فرسنگ يا بيشتر مى باشد؛ نماز و روزۀ آن ها قصر است يا تمام، بدون توقف ده روز در منزل؟

بسمه تعالى، در مسير و محل كار، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2392] 1117

بسمه تعالى 9 / 2 / 1361

حضور مبارک رهبر عالى قدر، امام امت خمينى، مدّ ظله العالى

1. شخصى از منزلش تا محل كارش 24 كيلومتر است كه به وسيله ماشين شركت

ص: 600

همه روزه اين مسافت را طى مى كند - مسير نزديک تر هم دارد - ولى براى كاركنان شركت با اتوبوس مى روند، رفت و آمد همه روزه 48 كيلومتر مى شود دقيقاً، حال تكليف نمازش قصر است يا اتمام و روزه بايد بگيرد يا خير؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله نماز شكسته و روزه صحيح نيست.

2. لباسى كه پارچه آن با پشم مخلوط است و در صورتى كه پارچه از ممالک غير اسلامى خريدارى شود، نماز خواندن با آن جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، اشكال ندارد.

3. كارمند دولت جمهورى اسلامى، گاهى از محل خدمت بدون اجازه مسئول آن سازمان براى تشييع جنازه يا مجلس ختم شركت مى كند، حقوقش چه صورت دارد؟

بسمه تعالى، اگر از وظيفه كوتاهى نموده به مقدارى كه كوتاهى كرده مديون است.

[سؤال 2393] 1118

بسمه تعالى 31 / 3 / 1361

دفتر محترم مرجع و رهبر عالى قدر، امام خمينى، دام ظله

محترماً؛ عده اى از كاركنان ادارۀ دامپزشكى بخش زرند ساوه (قريۀ پرندک) در رابطه با ماه مبارک رمضان سؤالاتى دارند كه به علت وضع متمايز آنان با كاركنان ساير ادارات، در ذيل ذكر مى شود:

اين جانبان همه روزه مسافتى در حدود 60 كيلومتر بين اداره و منزل مسكونى را با وسيلۀ نقليۀ عمومى طى طريق مى نماييم و رأس ساعت هفت صبح در اداره حاضر و از اداره بعد از برداشت وسايل كار و ماشين ادارى به گاودارى ها و روستاها عزيمت كرده و برگشت اين كاركنان، منوط به اتمام كار در روستاها مى باشد كه ساعتى را نمى شود براى آن قائل شد ولى اكثر اوقات بعد از ساعت 15 - 14 مى باشد و از آن جا راهىِ منزل مى شوند؛ كه مراتب بالا در مورد افراد متأهل صادق است، لكن عده اى ديگر كه مجرد مى باشند در هفته، شش روز در اداره بيتوته مى نمايند و روز تعطيل را به تهران عزيمت كرده يا در بين هفته يک روز بعد از وقت ادارى به منزلشان در

ص: 601

تهران عزيمت مى نمايند، لذا مستدعى است فتواى امام دربارۀ نماز و روزۀ اين دو عده افراد را مشروحاً ذكر بفرماييد. قبلاً از مراحم آن دفتر معظم و محترم، كمال تشكر را داريم.

بسمه تعالى، هر دو دسته حكم مسافر دارند.

[سؤال 2394] 1119

بسمه تعالى 2 / 11 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب، نايب الامام، حضرت امام خمينى

ما اعضاى جهاد سازندگى كه هر روز براى انجام وظيفه بايستى از قصبه يا شهركى كه وطنمان است به روستاهاى اطراف برويم، تكليف نماز و روزه مان چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2395] 1120

بسمه تعالى

خدمت امام امت و نايب برحق امام زمان عجّل الله تعالى فرجه الشريف و بنيان گذار انقلاب اسلامى ايران، سلام عرض مى نمايم و پس از عرض سلام، سلامتى و طول عمر شما رهبر عزيز و پيروزى نهايى رزمندگان اسلام و خوشحالى امام زمان - عجّل الله تعالى فرجه الشريف - و خوشحالى شما رهبر عزيز را از خداوند متعال خواستارم.

منظور از نوشتن نامه و گرفتن وقت شريف شما اين بود كه مى خواستم مسأله اى را از شما سؤال نمايم:

بنده عضو سپاه پاسداران انقلاب اسلامى گيلان، آستانۀ اشرفيه مى باشم كه خانۀ ما در روستايى دوردست است كه 34 كيلومتر با قرارگاه ما (يعنى سپاه) فاصله دارد. بنده مى خواهم مدت پنج سال يا بيشتر در آن جا بمانم؛ آيا در اين مدتى كه در سپاه هستم، با اين فاصله، نمازم را تمام بخوانم و روزه بگيرم صحيح است؟ بنده در طول هفته (يعنى هفت روز) يک بار يا بيشتر به خانه برمى گردم، نمازى را كه در خانه مى خوانم بايد

ص: 602

تمام باشد و روزه اى كه در خانۀ خود مى گيرم نيز صحيح مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، در محل سپاه حكم مسافر داريد و در ده اگر وطن شما است و اعراض نكرده ايد نماز شما تمام و روزۀ شما صحيح است.

[سؤال 2396] 1121

بسمه تعالى 13 / 9 / 1361

حضور محترم رهبر عظيم الشأن، نايب الامام، امام خمينى، سلام عليكم

سلامتى و تندرستى شما را از خداوند تبارک و تعالى خواهانم؛ در ضمن اين كه وقت عزيز و گران بهاى شما را مى گيرم، سؤالى شرعى دارم و مى خواهم خودتان شخصاً جواب دهيد:

من يک آموزگار هستم و از شهرستان خودم به شهرستان ديگر مى روم كه فاصلۀ اين دو شهر در حدود تقريباً 7 فرسخ رفتن و 7 فرسخ آمدن مى باشد كه جمعاً 14 فرسخ مى گردد و اين جانب هر هفته، يک يا دو روز به شهرستان خودم مى آيم، البته در آن شهرستان كه محل كارم مى باشد در خانۀ برادرم سكونت دارم؛ حالا شما بفرماييد نماز و روزۀ من چگونه است؟

به اميد حق تعالى، با تقديم احترامات

بسمه تعالى، در محل كار حكم مسافر داريد و در شهر خودتان اگر وطن شما است و از آن اعراض نكرده ايد، نماز شما تمام و روزۀ شما صحيح است.

[سؤال 2397] 1988

2. اشخاصى كه كارشان ايجاب مى كند كه همه روزه مسافرت كنند، تكليف نمازشان چيست؟

بسمه تعالى، اگر مقدار مسافت شرعى را طى مى كنند و سفر شغلشان نيست، نماز قصر است.

ص: 603

[سؤال 2398] 1093

7. پرسنل نظامى كه اجباراً به شهرستان ها منتقل مى شوند، مسافت محل سكونت آن ها در آن شهرستان تا محل كار، بيش از حد شرعى است، نماز آن ها چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارند.

[سؤال 2399] 971

4. دوستى دارم كه مسافت بين كار و محل سكونتشان بيش از 48 كيلومتر است و دوست ما چون شغلش دائم است و بايد بيش از 48 كيلومتر را بپيمايد و باز به خانه برگردد، آيا ايشان بايد در محل كارش نمازش را شكسته بخواند، با وجود اين كه شغلش دائمى است و وطنش تهران است؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، در غير وطن، نماز شكسته است.

[سؤال 2400] 1122

بسمه تعالى 12 / 3 / 1361

حضور محترم حضرت امام خمينى، با عرض سلام و پوزش از اتلاف وقت شريفتان؛ نظر مبارک، در مورد دو سؤال زير چيست:

1. حقير در نگهدارى دستگاه هاى رادار كار مى كنم. دستگاه هاى رادار عموماً در ارتفاعات كوه ها و تپه ها مستقر مى گردد و در اكثر ايستگاه هاى رادار، محل مسكونى با محل كار فاصلۀ بيش از چهار فرسنگ را دارد. با توجه به اين كه مدت خدمت مقرر ما در نيروى هوايى در همين شرايط مى گذرد و دور از موطن اصلى است، نحوۀ اداى نماز و روزه به چه صورت خواهد بود؟ در صورتى كه حالت مسافر را داشته باشيم، با توجه به اين كه ساليانه حداكثر 30 يا 45 روز مرخصى داريم و معمولاً در دو سه نوبت داده مى شود، نحوۀ اداى روزه به چه صورت است؟

2. در حال حاضر در 5 كيلومترى شرق شهر بندرعباس محل سكونت ما است و

ص: 604

محل كارمان در غرب شهر مى باشد كه فاصلۀ محل كار و محل زيست، 22 كيلومتر است و به علت وجود شهرك ها، شركت ها و ساختمان هاى موجود اطراف شهر، تشخيص حدود شهر مشكل است و نظرات روحانيون موجود، متفاوت است، نظر جناب عالى در مورد نماز و روزۀ ما چيست؟

بسمه تعالى، محل كار و محل سكونت اگر وطن شما نيست، بدون قصد اقامت ده روز در يک محل، نماز قصر است و روزه صحيح نيست و قضاى روزۀ ماه رمضان نبايد از ماه رمضان سال بعد به تأخير افتد.

[سؤال 2401] 2323

2. پدر و عمويم مشتركاً در سارى خانه اى خريدند و من در اين خانه مستأجر هستم، آن ها حداقل هفته اى يک بار گاهى دو تا سه بار به سارى مى آيند. فاصله تا ده ما 33 كيلومتر مى باشد. نماز و روزۀ آن ها به چه صورت است؟ البته فرزندان آن ها براى تحصيل در آن خانه سكونت دارند؛ وضع نماز و روزۀ فرزندان آن ها هم چه حكمى دارد؟ لطفاً راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2402] 1123

بسمه تعالى 12 / 10 / 1361

حضور محترم دفتر آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

در شهرى مثل مشهد، كارمندى كه از منزل تا مسير كار خود بيش از چهار فرسنگ راه مى پيمايد و همين مسافت را برمى گردد، تكليف نماز و روزۀ او چيست؟ چنانچه قصر است، پس ماه مبارک رمضان كه در اواخر مدارس شروع مى شود تكليف اين افراد چيست؟ آيا چنانچه روزه قصر باشد، خوردن آن در صورتى كه بعداً - يعنى قبل از رسيدن ماه مبارک رمضان در سال بعد - گرفته شود مسئوليت شرعى ندارد؟

ص: 605

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد و روزه ها را در بين سال تا رمضان بعد بايد قضا نمايد على الاحوط.

[سؤال 2403] 1124

بسمه تعالى

خدمت مسئول محترم دفتر امام خمينى

اين جانب شخصى هستم كه از محل كارم تا منزل، در مسير رفتن 23/5 كيلومتر مى باشد و در مسير برگشتن از محل كار تا منزلم 23 كيلومتر مى باشد؛ تكليف نماز و روزه ام چيست؟ و در صورتى كه روزه ام باطل مى شود و مسافر محسوب مى شوم، آيا مى توانم در روزهاى غير از ماه رمضان كه در محل كارم هستم و نمازم شكسته است، روزه هاى قضا شده را بگيرم يا نه؟ و همچنين تا به حال نمازم را درست خوانده ام و روزه ام را نيز طبق كسى كه نماز و روزه اش درست است رفتار نموده ام.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و قضاى روزه را در محل كار، بدون قصد ماندن ده روز در آن جا، نمى توانيد بگيريد.

[سؤال 2404] 1125

بسمه تعالى 18 / 10 / 1361

جماران، دفتر امام خمينى، سلام عليكم

محترماً؛ عده اى از برادران كارگر شما، شغلشان مسافرت نيست و هر روز مسافت 50 كيلومتر از محل سكونت تا محل كار را با وسيلۀ كارخانه طى مى نمايند و در مدت يك هفته، پنج روز بيشتر در كارخانه نمى باشند و پيش از ظهر به محل سكونت خود برگشت نمى نمايند، لذا تكليف شرعى آنان را نسبت به نماز و روزه، كه حدود آن در رساله تذكر داده شده و موجب ترديد مى باشد، چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند؛ بلى محل سكونت اگر وطن او است نمازش در آن جا تمام است.

ص: 606

[سؤال 2405] 1126

بسمه تعالى 7 / 11 / 1361

محضر مقدس زعيم عالى قدر و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

نظر به اين كه منزل اين جانب واقع در جادۀ ساوه، خيابان اسلام شهر و محل كارم سازمان آب تهران، واقع در بلوار كشاورز مى باشد و فاصلۀ بين منزل مسكونى و محل كارم حدود 24 كيلومتر راه است، از آن زعيم عالى قدر استدعا مى شود دستور فرمايند تكليف اين جانب از نظر انجام فرائض نماز و روزه چگونه بايد انجام شود؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2406] 1127

بسمه تعالى

دفتر رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

اين جانب ساكن لواسان كوچک مى باشم ولى محل كارم در خيابان فردوسى تهران است كه هر روز مجبورم صبح از لواسان خارج و سر كارم در تهران حاضر باشم و بعد از ظهر نيز به خانه برگردم و مسافتى كه طى مى شود از لواسان تا خيابان فردوسى بيش از چهار فرسخ مى شود، لذا در اين مورد بذل توجه فرموده و وضع نماز و روزۀ اين جانب را تشريح فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2407] 1128

بسمه تعالى 11 / 12 / 1361

محضر محترم رهبر عزيز انقلاب، امام خمينى

با آرزوى پيروزى براى رزمندگان اسلام و آرزوى طول عمر و سلامت براى آن امام بزرگ، اميدواريم كه ما را عفو نماييد كه چند لحظه از وقت شريفتان را مى گيريم و

ص: 607

چون چند مسأله شرعى داشتيم باعث شد كه وقتتان را بگيريم و اما مسأله:

كسى كه محل سكونت و وطن او در روستا است كه فاصلۀ آن از شهر شش فرسخ بيشتر است و در شهر داراى شغل و دكان سرقفلى مى باشد كه تمام هفته در شهر به كار براى امر معاش مشغول است و روزهاى جمعه به روستا - كه وطن و محل سكونت او است - بر مى گردد، لطفاً در مورد اين كه نماز و روزۀ او شكسته است يا درست ما را راهنمايى نماييد.

بسمه تعالى، در وطن نماز را تمام بخوانيد و در محل كار در فرض مسأله حكم مسافر داريد.

[سؤال 2408] 1129

بسمه تعالى

دفتر حضرت امام خمينى

1. كسانى كه در شهرک هاى اطراف تهران زندگى و در كارخانجات تهران كار مى كنند و فاصلۀ محل سكونتشان تا محل كارشان بيش از چهار فرسنگ شرعى است با توجه به آن كه مجبورند هر روز در كارخانه حاضر شوند، آيا نمازشان را بايد تمام بخوانند و روزه بگيرند يا خير؟ دائم السفر محسوب مى شوند يا خير؟

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر دارند و نماز و روزۀ مسافر قصر است.

2. آيا افراد نامبرده در بالا بايد فاصله را از منزل خود حساب كنند يا از حد ترخص شهر خودشان؛ مثل شهر رى يا كرج؟

بسمه تعالى، در غير شهر بزرگ خارق العاده - مثل تهران - مبدأ مسافت از آخر شهر حساب مى شود.

3. كسانى كه داخل تهران هستند و مجبورند هر روز در محل كار خود، كه فاصله اش از منزلشان بيش از چهار فرسنگ شرعى است، حاضر شوند با در نظر داشتن اجبار براى كار، آيا بايد نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگيرند يا خير؟

ص: 608

بسمه تعالى، در محل كار، در فرض سؤال، روزه صحيح نيست و نماز شكسته است.

4. كسانى كه كارشان رفتن به جاهاى مختلف شهر براى انجام كار كارخانه است با پيمودن بيش از چهار فرسنگ شرعى و داشتن اجبار كارى به نحوى كه نمى توانند كار خود را از دست بدهند، آيا بايد نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگيرند يا خير؟

بسمه تعالى، چنانچه كارشان در محل هاى معينى باشد، در فرض سؤال، حكم مسافر دارند ولى اگر كارشان به نحو دوره گردى باشد نمازشان تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2409]

5. آيا دائم السفر شامل كارگرانى كه فاصلۀ محل كارشان تا منزلشان بيش از چهار فرسنگ است، مى شود يا خير؟ و اين كارگران بايد روزه بگيرند يا خير؟

در تمام موارد فوق چون نمى توانند كارشان را از دست بدهند، اين كار، اجبارى حساب مى شود.

بسمه تعالى، دائم السفر يا كثرت سفر ميزان نيست؛ اگر سفر، شغل آنان نيست، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2410] 1130

بسمه تعالى 25 / 11 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله

پس از عرض سلام و تبريک سال روز چهارمين سال پيروزى انقلاب اسلامى ايران به رهبرى پربركت حضرت امام خمينى

مستدعى است به چند سؤال شرعيه كه ذيلاً به عرض مى رسد جواب مرحمت فرمايند.

1. چون اين جانب محل سكونتم در رجايى شهر كرج و محل كارم در تهران است و مجبورم همه روزه به تهران به سر كار خود بيايم و بعد از ظهر، مراجعت نمايم، نماز و روزۀ اين جانب چگونه بايد انجام گردد؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر داريد.

ص: 609

[سؤال 2411]

2. همچنين بنده زاده چون درجه دار ارتش مى باشد و محل خدمتش در تهران است و او هم همه روزه صبح زود به تهران آمده و بعد از ظهر مراجعت مى نمايد، وضع فريضۀ ايشان را هم روشن بفرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارند.

[سؤال 2412] 1131

بسمه تعالى

پس از تقديم سلام خدمت امام بزرگوار و بوسيدن دست مبارك ايشان؛ آرزوى تندرستى ايشان را از درگاه خداوند بزرگ خواستارم. خواهشمندم اى كسى كه اين نامۀ بى قابل مرا مى خوانى، اين مسأله را خود امام من جواب بدهد.

امام جان! خدمت شما عرض مى نمايم كه من گروهبان دوم ژاندارمرى هستم و در پاسگاه ژاندارمرى كوهپايۀ اصفهان كه در حدود 73 كيلومتر راه است تا اصفهان، خدمت مى كنم و هر روز 73 كيلومتر را مى روم و بعد از ظهر 73 كيلومتر بازمى گردم؛ ساعت خروج از اصفهان ساعت 5/5 صبح مى باشد و ساعت خروج از كوهپايه ساعت 5/1 ظهر مى باشد؛ آيا با اين وضع، من مى توانم روزه را تمامى بگيرم؟ در ضمن كار من دائمى است و ديگر وقت نمى كنم كه قضاى روزه را بگيرم؛ چون هر لحظه امكان دارد كه از اين جا منتقل شوم. تمنا دارم به اين مسأله من جواب بدهيد؛ چون يكى مى گويد: شما بايد روزه را تمام بگيريد و يكى ديگر مى گويد: نبايد بگيريد.

در ضمن، ما روزهايى كه در هفته، 24 ساعت در كوهپايه مى باشيم نماز را شكسته مى خوانيم؛ آيا درست است يا نه؟

بسمه تعالى، در مسير و محل كار، حكم مسافر داريد كه نماز شما شكسته است و روزه صحيح نيست.

ص: 610

[سؤال 2413] 7381

2. اگر يک نفر در شهرستانى مستأجر بوده و درس مى خواند چنان كه هر هفته به خانۀ خود در روستا برگردد و فاصلۀ رفت و برگشت بين روستا و شهر، 50 كيلومتر است، وظيفۀ او در اداى نماز، به صورت شكسته است يا كامل؟

بسمه تعالى، در محل كار و بين راه حكم مسافر داريد و اگر در شهرستان، قصد توطن كرده ايد در آن، حكم وطن ثابت است.

[سؤال 2414] 821

2. رانندۀ تاكسى چطور؛ آيا او هم بايد شكسته بخواند يا درست؟ البته در تهران ملكى هم نداشته باشد.

بسمه تعالى، اگر شغلش رانندگى نيست حكم مسافر دارد.

[سؤال 2415] 1132

بسمه تعالى 20 / 9 / 1358

حضور مبارک زعيم عالى قدر، حضرت آيت الله خمينى، مدّ ظله

شكر خداى را كه با لطف خداوندى به رهبرى آن زعيم عالى قدر، بر طاغوت زمان پيروز و به شكوفايى انقلاب رسيديم؛ اميدواريم خداوند متعال پيروزى كامل ترى نصيب كند.

براى موضوعى كه اهميت دارد، ناچار شديم از حضور مبارک سؤال نماييم. در ضمن چون جواب هيچ كس براى ما مقبول نيست، از عالى مقام تقاضا داريم خودشان جواب مرقوم نمايند. بقاى عمر مبارک را از خداوند خواهانيم.

مسأله راجع به اشخاصى است كه از كرج به طور مرتب همه روزه با سرويس شركتى به نام شركت سبلان كه در آن مشغول كار هستند رفت و آمد مى كنند؛ كارخانه در هشت كيلومترى ميدان انقلاب واقع است؛ عده اى از كارگران نماز را شكسته مى خوانند و روزه ماه رمضان را نمى گيرند. تقاضا داريم در ذيل همين نامه جواب را

ص: 611

مرقوم فرماييد. بقاى عمر مبارک را از خداوند متعال مسئلت مى نماييم.

بسمه تعالى، در صورتى كه فاصلۀ بين وطن و محل كار، چهار فرسخ يا بيشتر باشد، در فرض مزبور حكم مسافر مترتب است.

[سؤال 2416] 1133

بسمه تعالى 8 / 2 / 1361

تهران، جماران، دفتر امام خمينى، رهبر كبير انقلاب ملت ايران

از آن محضر بزرگ تقاضا دارد به سؤالات زير جواب داده شود:

1. تعدادى از كاركنان سد دز، در دزفول سكونت دارند كه بايد 25 كيلومتر تا محل كار و 25 كيلومتر برگشتن تا منزل، هر روز به طور استمرار طى نمايند.

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2417]

2. بعضى مدت بيست سال در اين وضعيت قرار دارند، تكليف نماز و روزۀ آنان به چه صورت بايد انجام گيرد؟

بسمه تعالى، با اين حال، نماز آن ها قصر است و نمى توانند روزه بگيرند و قضاى رمضان هر سال از سال بعد نبايد تأخير بيفتد.

3. بعضى از مشاغل دولتى مثل انباردارى، حسابدارى، جمع دارى، دولت مبلغى سپرده به ضمانت از شاغل مى گيرد و در قبال آن، هر ماه مبلغى به شاغل پرداخت مى شود و اين در گذشته و حال اجرا مى شود، اشكال آن چيست؟ ربا است يا خير؟ اگر ربا است امر فرماييد تا از گرفتن آن خوددارى شود.

بسمه تعالى، اگر بهره مى دهند ربا است و اگر در مقابل كار مى دهند اجرت و حلال است.

[سؤال 2418] 1134

بسم الله الرحمن الرحيم دهم جمادى الثانى 1403 ق

مرجع الاُمة و إمام المسلمين و أمل المستضعفين، الإمام الخميني، أدام الله ظله الوارف على رؤوس المسلمين

ص: 612

إنّي طبيب بيطري، مهجرٌ من العراق، أسكن في قزوين ولست مستوطناً؛ بل ناوٍ الرجوع إلى أهلي و بلدي في العاجل القريب إن شاء الله تعالى؛ و إنّ عملي يستوجب الخروج إلى المسافة الشرعية أحياناً في كلّ يومٍ وأحياناً بين يومٍ و يومٍ؛ و من المعلوم أنّ عملي في هذه السفرات الطبابة البيطرية، و على هذا لا يتمّ لي الإقامة في البلد الذي أسكن فيه. فهل صلاتي في البلد و في أثناء السفر تامّة أم أقصر في صلاتي؟

أطال الله بقاءكم و نصركم و نصر بكم الإسلام و المسلمين؛ آمين ربّ العالمين.

بسمه تعالى، يجب القصر في مفروض السؤال.

[سؤال 2419] 1135

بسمه تعالى

دفتر محترم امام خمينى، مدّ ظله العالى

ضمن آرزوى سلامت براى رهبر عزيز جهان اسلام، به عرض مى رساند:

1. اين جانب در سپاه شاهرود، مشغول به خدمت رانندگى هستم و محل زندگى و وطنم در 50 كيلومترى شهر واقع است و برنامۀ خدمتم بدين صورت است كه يک شبانه روز در محل خدمت و يك شبانه روز در روستايم به سر مى برم و در طول خدمت يك شبانه روزى ام، گاهى در مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كنم و گاهى هم نمى كنم و به طور كلى، در مدت ده روز (يک روز در ميان) احتمالاً سه يا چهار مأموريت خارج از مسافت شرعى مى روم و گاهى هم نمى روم. تقاضا مى شود حكم الله را در مورد عباداتم بيان فرماييد.

بسمه تعالى، از وطن تا محل كار، در رفت و برگشت، حكم مسافر داريد؛ و در هنگام كار اگر شغل رانندگى، در مقدار مسافت شرعى يا بيشتر است، نماز تمام است و چنانچه بين سفر شغلى - در مسافت شرعى - تا سفر شغلى ديگر ده روز فاصله نشود، حكم تمام در سفر شغلى به قوت خود باقى است.

ص: 613

2. اگر تصميم بر اين گرفته شود كه يک روز در ميان كه در محل كارم هستم، به مأموريت هاى خارج از مسافت بروم و سپاه در زمان خدمتم، چند روزى مأموريت داشته و چند روزى نداشته باشد، در اين صورت حكم الله چيست؟

بسمه تعالى، اگر بين سفر شغلى تا سفر شغلى ديگر ده روز فاصله شود، در اولين سفر شغلى بعد از ده روز، نماز قصر است.

[سؤال 2420] 1136

بسمه تعالى

محضر انور زعيم عالى شأن، مرجع عالى قدر، حضرت مستطاب، آيت الله العظمى حاج آقا روح الله موسوى، امام خمينى، متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

1. كسبۀ در وطن (از فاكهى، بقال، عطار، بزاز، غيرهم) جهت خريدن و آوردن اجناس مورد کسبشان، در هر ده روزى، گاه يک و گاه دو و گاه سه بار، در هر بارى به مدت بيست الى سى ساعت - ملفّق در روز و يک شب - به شهر دورتر از مسافت، مسافرت و باقى از ده روز را در وطن، به فروختن آن اجناس، اشتغال و ندرتاً ده روز يا بيشتر، در وطن اقامت مى نمايند. بفرماييد كه حكم نماز و روزۀ اين كسبه، در اين مسافرت ها چه مى باشد؟

بسمه تعالى، سفر اگر به مقدار مسافت شرعى باشد، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2421]

2. صنعتگران (سفيدگر، تراشكار، صافكار ماشين و موتور و چرخ ساز و غيرهم) تمام سال را به اختلاط در وطن و گردش در قراى صنعت، گاه، كمتر و گاه، بيشتر از ده روز در وطن مى باشند. بفرماييد كه حكم نماز و روزۀ اين صنعتگران در اين مسافرت ها چه مى باشد؟

بسمه تعالى، كار اگر در محل معينى در سفر باشد، در محل كار و بين راه حكم مسافر دارند؛ ولى اگر كار را در اطراف وطن، به نحو دوره گردى

ص: 614

انجام مى دهند، حكم سفر شغلى دارند؛ مگر آن كه ده روز در وطن يا غير وطن بمانند كه در اين صورت، در سفر اول بعد از ده روز در يک جا ماندن، حكم مسافر دارند.

3. زنانى كه بدون التفات (از اعراض و عدم اعراض) از وطن اصليشان، به شهر شوهر مى روند، و پس از التفات هم لابد قصد دارند كه اگر زناشويى شان تا آخر عمر برقرار و باقيماند، در شهر شوهر اقامت، و الاّ به وطن اصليشان برگشت بنمايند، بفرماييد كه حكم نماز و روزۀ اين زن ها در ورود به وطن اصليشان چه مى باشد؟

بسمه تعالى، وطن اصلى تا از آن اعراض نشده، به حكم وطن باقى است.

4. زيدى با اجازۀ مجتهدين جامع الشرايطى از اشخاص متعددى، - از پول ملك طلق آن اشخاص، و از وجوه برّ مطلق و زكات و مظالم و سهمين خمس آنان - سيصدهزار تومان اخذ و مخلوط نموده تا حمام عمومى بسازد، و يک صدهزار تومان از آن را با سيصدهزار تومان از پولى كه جهاد سازندگى داده، صرف در بناى حمام نموده و به اتمام رسانيده است. آيا زيد مى تواند آن دويست هزار تومان مختلط باقيماندۀ مأخوذه از اشخاص را (با اجازۀ مجتهد) قرض بردارد و صرف در مصارف شخصى خود بنمايد و بعدها از مال خود، در موارد لازمۀ پيش آمدۀ آن حمام، خرج بنمايد يا خير؟

بسمه تعالى، وجوه شرعيه را بايد به مصارف مقررۀ آن برساند و نسبت به پول دريافتى از اشخاص كه ملك آنان است، بايد از صاحبان پول استجازه كند.

[سؤال 2422] 1137

بسمه تعالى 3 / 5 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

به اميد پيروزى و موفقيت كامل در امور مذهبى و به اين اميد كه رزمندگان اسلام در جبهه هاى حق عليه باطل به پيروزى نهايى برسند، به عرض مى رساند: اين جانب دو سؤال مطرح مى نمايم. لطفاً آن ها را جواب دهيد.

1. شخصى كه محل كارش تا منزل بيش از 24 كيلومتر (4 فرسنگ) مى باشد، به اين معنا كه صبح زود از منزل خارج و عصر، به منزل بر مى گردد، آيا نمازش كامل است يا مسافر؟ و آيا مى تواند ماه مبارك رمضان را روزه بگيرد؟ توضيح دهيد.

ص: 615

بسمه تعالى، در مثل تهران كه مبدأ مسافت منزل است، در محل كار و مسير حكم مسافر دارد و در غير تهران اگر فاصلۀ بين شهر محل سكونت و شهر محل كار، به قدر مسافت شرعى باشد حكم مسافر دارد.

2. محلى كه روحانى موجود نيست آيا مى شود يک شخص غير روحانى، امام جماعت شود؟ خواه در مسجد باشد يا غير مسجد.

بسمه تعالى، اگر دسترسى به روحانى ندارند مانع ندارد.

[سؤال 2423] 1138

بسمه تعالى 8 / 8 / 1361

حضور مبارك كليۀ برادران دفتر امام، سلام عليكم

ضمن آرزوى موفقيت براى كليۀ شما در راه خدمت به اسلام و مسلمين، بارى چند سؤال داشتم؛ از حضور شما مستدعى است محبت فرموده مرا راهنمايى نماييد.

1. اين جانب و خيلى افراد ديگر، قبل از جنگ تحميلى ساكن شوش دانيال بوديم و شاغل در هفت تپه - حدود . . . كيلومترى شوش؛ به علت جنگ از شوش به اطراف رفتيم و اكنون نيز ساكن شهرك امام خمينى از توابع دزفول هستيم؛ به علت نبودن مسكن در شوش و در مورد نماز دچار اشكال هستيم. فاصلۀ كار ما تا محل سكونت، حدود هفتاد كيلومتر است و به صورت شيفت و يا روز كار، انجام وظيفه مى كنيم. آيا نماز ما تمام است يا شكسته؟ در شركت بايد نماز تمام بخوانيم يا شكسته؟ در حالى كه مسكن اصلى ما شهرك امام خمينى نيست و امكان دارد به شوش برگرديم.

مورد ديگر اين كه گاهى مواقع ما به شوش مى رويم كه قبلاً مسكن اصلى ما بوده و فعلاً در آن جا نيستيم، آيا موقعى كه به شوش مى رويم بايد نماز تمام بخوانيم يا شكسته؟ خواهشمندم در اين مورد، كاملاً مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، در محل سكونت كه وطن شما نيست و در محل كار، بدون قصد ماندن ده روز در يكى از آن دو، حكم مسافر داريد.

2. در ماه محرم الحرام - روز تاسوعا و عاشوراى حسينى - در شوش و چند جاى ديگر - به قول

ص: 616

اصطلاح محلى - شبيه در مى آوردند، يعنى واقعۀ كربلا را در اين دو روز به صورت نمايش اجرا مى كنند. افرادى كه مثلاً در نقش امام حسين عليه السلام و فرزندان و يارانش ظاهر مى شوند، در حالى كه صد درصد معصوم نيستند، آيا شرعاً اشكال ندارد؟

اين افراد ممكن است كه حتى در حد ياران امام حسين عليه السلام هم نباشند. البته زنده نگهداشتن واقعۀ عاشورا امرى واجب است و شكى در اين نيست و ليكن چه بسا افرادى كه در اين نقش ها ظاهر مى شوند، پاك و منزه نباشند. ما شاهديم كه حتى در فيلم ها و نمايشنامه هايى كه در صدا و سيماى جمهورى اسلامى ايران اجرا مى شوند، اصلاً كسى در نقش پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم و يا امامان ما ظاهر نمى شود و حتى سخن نمى گويد.

با عرض معذرت از اين كه وقت شما را گرفتم؛ خواهشمند است در اين مورد نيز راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، شبيه خوانى اگر مشتمل بر محرّمات نباشد و موجب وهن مذهب نشود اشكال ندارد و بهتر است به جاى آن، روضه بخوانند.

[سؤال 2424] 1139

بسمه تعالى 30 / 11 / 1361

دفتر امام خمينى، سلام عليكم و رحمة الله و بركاته

اين جانب در ايستگاه راه آهن دورود لرستان - كه از ايستگاه دورود تا ايستگاه چمنگر، به مقدار 68 كيلومتر مى باشد - مسئوليت كارى دارم و هر لحظه كه اتفاقى رخ دهد، بايد حاضر باشم؛ ولى دفتر اصلى كارم در ايستگاه دورود مى باشد؛ در حالات عادى، بعضى مواقع هفته اى دو - سه روز بايد اين مسافت را جهت رسيدگى به كارها طى نمايم؛ بعضى اوقات، مسافت 68 كيلومتر را تماماً مى روم و بعضى مواقع، كمتر. خواهشمند است از حضرت امام مدّ ظله سؤال فرماييد: وضعيت نماز و روزه ام چطور مى شود؟ آيا بايد نماز را شكسته بخوانم يا تمام؟ البته تا كنون نماز را كامل خوانده ام.

به اميد سلامتى رهبر عزيز و پيروزى رزمندگان در جبهه هاى حق عليه باطل و به اميد روزى كه پرچم اسلام در تمام نقاط دنيا برافراشته شود. والسلام

بسمه تعالى، در صورتى كه با قصد طى مسافت شرعى حركت مى كنيد، در

ص: 617

بين راه و مقصد، نماز شكسته است؛ و در محل سكونت اگر وطن شما است، نماز تمام است والاّ حكم مسافر داريد.

[سؤال 2425] 1140

بسمه تعالى

محضر حضرت آيت الله العظمى مرجع تقليد شيعيان جهان، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

مجتمع كشت و صنعت و دامپرورى مغان، ما بين چهار شهر واقع است و ضمناً روستاهاى زيادى ما بين اين شهرها و اطراف مجتمع است و اكثراً از اين شهرها و روستاها - كه در مجتمع، كارگر يا كارمند يا كارفرما هستند - مى آيند و مى روند و عدۀ ديگرى هم از كاركنان و كارمندان و مهندسان، در شهركِ خود مجتمع ساكن هستند؛ يعنى شغل همۀ آنان در مجتمع مى باشد و هميشه در رفت و آمد، از چهار فرسخ بيشتر مى روند و مى آيند؛ يا با سرويس مجتمع و يا با وسايل ديگر؛ و ساكنين شهرک هر هفته يک يا دو روز براى خريد مايحتاج به پارس آباد مى روند؛ يعنى ده روز نمى توانند در آن جا باشند. ضمن اين كه با خانواده در خانه هاى سازمانى ساكن هستند، در تمام 12 ماه، هر روز زندگى شان اين طور است؛ حتى اكثر وقت، جمعه ها هم مى روند و مى آيند. نماز و روزۀ اين ها چطور است؟

ضمناً محوطۀ كشت و صنعت، خيلى بزرگ است. شايد يک نفر، دو دفعه، هشت فرسخ برود و بيايد. استدعا داريم جواب مسأله را توضيحاً بيان فرماييد.

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت مى روند، در غير وطن، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2426] 1141

بسمه تعالى

سلامٌ عليكم، ان شاء الله كه در خدمت به اسلام و مسلمين، تحت توجّهات بارى

ص: 618

تعالى موفق و مؤيد و منصور بوده و خواهيد بود.

لطفاً باتوجه به مطالب زير، تكليف ما در مورد نماز چگونه خواهد بود؟

پادگان نزديک شهر قرار دارد؛ ولى در مورد حد ترخص، عده اى مى گويند: عرفاً پادگان خارج از اهواز است؛ با اين كه نه اذان شنيده مى شود و نه ديوار شهر رؤيت مى گردد؛ از روحانيون اعزامى هم سؤال شد، دقيق جواب نگفتند واين مسأله خيلى مهم است.

1. مسأله نماز چگونه خواهد بود؟

2. برادران سياسى - ايدئولوژيك كه مدت دو سال در محل معينى مشغول هستند و كارهايشان محدود به رفتن سپاه، جهاد و ديگر ارگان ها، مى گردد چه تكليفى دارند؟

3. نماز ديگر پرسنل پادگان كه مشخص نيست مأموريت بروند يا نه، به چه صورت است؟

بسمه تعالى، كسانى كه از وطن خود به مقدار مسافت شرعى دور شده اند، حكم مسافر دارند و اگر كمتر از مسافت دور مى شوند، مسافر نيستند، مگر در صورتى كه به سفر شرعى بروند و در برگشتن بدون عبور از وطن، به پادگان برسند.

[سؤال 2427] 1142

بسمه تعالى 5 / 10 / 1361

فردى كه در وطن ثانى قصد اقامت كرده است، اما هر دو - سه روز يك بار براى انجام كارى مجبور به طى مسافتى كمتر از هشت فرسخ مى باشد؛ آيا نماز و روزه اش كامل است يا نه؟ والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

بسمه تعالى، اگر از وطن به كمتر از مسافت مى رود نمازش تمام است، ولى اگر فاصله به چهار فرسخ شرعى برسد و بخواهد اين راه را برود و برگردد حكم مسافر پيدا مى كند.

ص: 619

[سؤال 2428] 1143

بسمه تعالى

بعد از سلام و درود به رهبر انقلاب و مبلغان راه خدا لطفاً به دو سؤال زير جواب مرحمت فرماييد.

1. همسرم جهادگر است؛ يعنى شغل او برابر است با رفتن به دهات و اطراف شهرستان. وطن و منزل پدريمان تبريز است و ما هم اكنون در گاوگان كه از تبريز، يک ساعت فاصله دارد اقامت داريم و نسبت به آينده - از نظر ماندن هميشه - تصميمى نداريم و نمى توانيم داشته باشيم؛ چرا كه دست خودمان نيست و جهاد هر جا كه لازم بداند مى فرستد. تكليف نماز و روزۀ ما چگونه است؟

آيا شرايط همسرم با من فرق دارد؟ چرا كه همسرم بيشتر هفته را با توجه به اين كه در قسمت بهداشت فعاليت دارد، به دهات و اطراف مى روند.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد؛ مگر اين كه سفر، شغل شما باشد؛ مانند راننده و غيره كه در رساله ذكر شده است و حكم، نسبت به همسر شما هم همين است.

[سؤال 2429]

2. من و همسرم به مدت 45 روز به گيلان غرب رفته بوديم و شرايط من طورى بود كه صبح را در گيلان غرب بودم و ظهر را به دهات اطراف مى رفتم. با اين حال، قصد اقامه كرده بودم و نماز را تمام مى خواندم و روزه هم گرفته بودم. آيا نماز و روزۀ من درست بود يا اين كه بايد تمام آن 45 روز را قضا بخوانم؟ با توجه به اين كه فاصلۀ ده تا گيلان غرب، يک ربع يا بيست دقيقه بود.

بسمه تعالى، اگر به حد مسافت مى رفته ايد، حكم مسافر داشته ايد؛ مگر در صورتى كه سفر، شغل شما بوده يا گيلان غرب، وطن شما باشد و در ماه رمضان، بعد ازظهر از آن جا خارج شده باشيد كه در اين صورت، روزۀ شما صحيح است.

ص: 620

[سؤال 2430] 1144

بسمه تعالى 21 / 4 / 1361

خدمت حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

پس از ابلاغ سلام، با احترام به عرض مى رساند كه موطن اصلى اين جانب، تهران بوده و مدت پانزده سال است در اصفهان ساكن و در ذوب آهن - به فاصلۀ 45 كيلومترى اصفهان - شاغل مى باشم و از ساعت شش صبح به محل كار رفته و در ساعت پنج بعد ازظهر به اصفهان مراجعت مى نمايم و در ماه رمضان، چهار صبح سركار رفته و قبل از ظهر به اصفهان مراجعت مى نمايم؛ و امكان دارد پس از يک يا چند سال ديگر به تهران منتقل يا بازخريد يا بازنشسته گشته و به موطن اصليم برگردم. به هر حال، به طور دائم در اصفهان ماندگار نخواهم بود. لذا استدعا داشته وضع نماز و روزۀ اين جانب را با اين وضعيت كارى كه مقلد حضرت عالى نيز مى باشم مشخص فرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2431] 1145

بسمه تعالى 15 / 12 / 1360

زعيم عظيم الشان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

اما بعد؛ خاطر مبارك را به عرايض ذيل مصدّعم بر اين كه:

1. چه مى فرماييد دربارۀ كارمندانى كه محل كارشان بيش از چهار فرسخ است؟ تكليف آنان دربارۀ نماز و روزه در محل خدمتشان و فواصل آن چيست؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار حكم مسافر دارند.

2. تكليف نماز و روزۀ رزمندگان جبهه هاى نبرد چيست؟

بسمه تعالى، اگر مسافرند، بدون قصد ده روز در يك محل بايد شكسته بخوانند و نمى توانند روزه بگيرند. بلى، اگر سى روز مردد در يک محل بمانند. بعد از آن نمازشان تمام است و روزه ايشان صحيح است.

ص: 621

3. موقوفات يا نذوراتى، قيد شده: «جهت استماع مصائب و مناقب ائمه اطهار عليهم السلام اطعام شود»، حال، مدعوّينى كه موفق به استماع نشده اند مى توانند از آن غذا ميل نمايند يا خير؟ و نيز بعضى اوقات غذا زياد طبخ مى نمايند كه به خانۀ دوستان و آشنايان بفرستند؛ آيا صورت شرعى دارد يا خير؟

بسمه تعالى، بايد مطابق نذر و وقف عمل شود.

4. جهت تعليم و تعلّم، آيات قرآن را با گچ به تخته مى نويسند و پاك مى كنند، آيا ذرات آن حرمت دارد يا خير؟

بسمه تعالى، حكم قرآن ندارد.

[سؤال 2432] 1146

بسمه تعالى 8 / 10 / 1360

محضر معظم رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، دام ظله العالى، سلام علكيم و رحمة الله

احتراماً؛ مستدعى است فتواى شريف را دربارۀ افرادى كه مسافت محل كارشان بيش از 24 كيلومتر (رفت و برگشت 48 كيلومتر) مى باشد، مرقوم فرماييد. آيا حكم مسافر بر اين دسته از افراد جارى است و به طورى كه شايع شده است آيا مى توان در اين مسأله از مرجع ديگرى تقليد كرد؟ والسلام

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند و مورد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2433] 1147

بسمه تعالى 10 / 4 / 1361

قم، دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً معروض مى دارم: اين جانب يكى از كارگران كارخانۀ توليدى پارس توشيباى رشت هستم؛ از محل سكونتم تا محل كار حدود چهل كيلومتر مى باشد؛ با توجه به اين كه شغل من هر روزه، به جز جمعه رفت و آمد مى باشد آيا نمازم قصر مى باشد؟ والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، در مسير و محل كار حكم مسافر داريد.

ص: 622

[سؤال 2434] 1148

بسمه تعالى هفتم ذوالقعده 1402 ق

به پيشگاه رهبر مسلمانان جهان، اميد مستضعفان، بنيان گذار جمهورى اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

استفتا مى شود: اين جانب در حومۀ شهر واشنگتن زندگى مى كنم و تا محل كارم (دفتر حفاظت منافع جمهورى اسلامى ايران) 25 كيلومتر فاصله دارم؛ اقامت بنده در امريكا دائمى نبوده و به خواست خداوند، ان شاء الله در عرض يكى دو سال آينده به ايران عزيز باز مى گردم؛ بنابر فتواى حضرت امام اين جانب در محل كار حكم مسافر را دارم؛ چون مسافرت از منزل به محل كار تقريباً هر روز انجام مى شود. حال آيا در منزل هم بايد نماز را شكسته بخوانم و يا آن كه نمازم كامل است؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، در منزل هم نماز شكسته است.

[سؤال 2435] 1149

بسمه تعالى

دفتر محترم رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

به عرض مى رساند: ما كاركنان شركت توليدى و صنعتى ايران فايلا شيراز چون فاصلۀ عده اى از جان نثاران تا به كارخانه، بيش از 24 كيلومتر مى باشد و تقليد از رهبر عزيز مى نماييم، تمنا دارد در مورد نماز و روزه، جان نثاران را ارشاد فرماييد.

بسمه تعالى، كسانى كه رفت و برگشتشان به محل كار، به قدر مسافت شرعى است، در محل كار و بين راه حكم مسافر دارند.

[سؤال 2436] 1150

بسمه تعالى 30 / 6 / 1361

متصدى دفتر امام خمينى

احتراماً؛ به عرض عالى تان مى رسانم كه اين جانب كارگر ماشين سازى ايران

ص: 623

ناسيونال، هر روز مقدار 70 كيلومتر رفت و برگشتم به منزل مى شود چون كه در دو شيفت كار مى كنم، بعد از ظهر نمى توانم در خانه نماز بخوانم، اگر در خانه نماز بخوانم از سرويس جا مى مانم، به سر كار نمى رسم، نمازم را در كارخانه مى خوانم. لطفاً به من بگوييد كه نماز من بايد شكسته يا درست باشد؟ چون مسأله 1283 در رسالۀ امام مى گويد هم شكسته و هم درست، كدام يك را به جا آورم؟ هرچه زودتر جوابش را براى بنده ارسال داريد.

بسمه تعالى، بايد شكسته بخوانيد و ربطى به مسأله اى كه نوشته ايد، ندارد.

[سؤال 2437] 1151

بسمه تعالى

محضر رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام عزّه

شهرك قيام دشت در هفده - هجده كيلومترى آخر شهر تهران واقع است؛ عده اى از اهالى، به تهران رفت و آمد دارند؛ اين مسائل، مبتلابه است:

1. عده اى براى انجام كار و شغل، به تهران و بيش از حد شرعى، رفت و آمد دارند؛ چه موقع و چه كسانى، نمازشان شكسته است؟ و وضع نماز كارمندان دولتى چگونه است؟

2. تعدادى، وطنشان قبلاً تهران بوده و فعلاً در اين شهرک ساكنند با قصد توطّن و از تهران نيز اعراض نكرده اند؛ در چه موارد، نمازشان سالم و در چه موارد، نمازشان شكسته است؟

بسمه تعالى، از آخر شهرک محل سكونت، تا محل كار در تهران اگر به مقدار مسافت شرعى - ولو در مجموع رفت و برگشت - باشد، در بين راه و محل كار، حكم مسافر دارند؛ مگر آن كه محل كار، در همان محلۀ وطن سابق كه اعراض نكردند باشد كه در اين صورت در محل كار، حكم وطن باقى است و فرقى در مسأله، بين كارمندان و غير كارمند نيست.

ص: 624

[سؤال 2438] 1881

4. كسى كه محل كارش در سر چهار فرسخى يا بيشتر است كه هر روز بايد صبح برود و عصر برگردد، يا در هفته، چند روزى مى رود و بر مى گردد و شب را گاهى در محل كار مى ماند، در صورتى كه چندين سال طول مى كشد، تكليف نماز و روزه اش چيست؟ بر فرض باطل بودن روزه، براى قضاى روزه وقتى ندارد چه بايد كرد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2439] 1152

بسمه تعالى 12 / 2 / 1361

با عرض سلام، سلامتى و طول عمر شما را از درگاه خداوند بارى تعالى و دوازدهمين پيشواى مسلمين حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آرزومندم.

حضرت امام: براى اين جانب كه جوان 18 ساله اى هستم، چند سؤال شرعى پيش آمده است كه با جواب دادن به آن ها به صراط مستقيم بيشتر آشنا مى شوم.

1. ماه رمضان سال 60 من اهواز بودم؛ (زادگاه و وطن من اهواز است) و به علت موقعيت جنگى در ماه رمضان درس مى خواندم؛ پدر و مادر من به علت موقعيت جنگ، در روستايى به نام ملاثانى كه در 36 كيلومترى اهواز است رفته بودند. (محل كار پدرم از سال هاى قبل در آن جا بوده است) من صبح از روستاى ملاثانى به اهواز مى آمدم و گاهى قبل از ظهر و گاهى بعد از ظهر به ملاثانى مى رفتم. به خاطر تكليف نماز و روزه ام، به مدرسۀ آيت الله بهبهانى در اهواز - كه طلاب در آن جا درس مى خوانند - رفتم و از چند روحانى در مورد وضعيت نماز و روزه ام سؤال كردم؛ بين چند روحانى كه آن جا بود و درس مى دادند اختلاف نظر بود؛ يكى يا دوتا از آن ها مى گفت نماز، كامل و روزه بايد در ملاثانى بگيرى و چند نفر ديگر، خلاف اين را مى گفتند؛ كه من در سردرگمى بودم. ولى روزى كه تماماً اهواز بودم، روزه مى گرفتم و نماز تمام مى خواندم و گاهى در روستاى ملاثانى نماز تمام و گاهى نماز شكسته

ص: 625

مى خواندم. حال خواستم وضعيتم را كه دو يا سه ماه از پارسال را در ملاثانى بودم از نظر نماز و روزه بپرسم در ضمن در ملاثانى به طور كامل، دو يا سه ماه ماندم؛ يعنى چند روزى ملاثانى بودم و بعد به اهواز مى آمدم و به همين نحو ادامه يافت، غير از ماه رمضان كه هر روز مى رفتم.

بسمه تعالى، نماز شما در روستاى مذكور شكسته و در اهواز تمام است و روزه هايى كه بعدازظهر از اهواز خارج شده ايد، صحيح است و اگر قبل ازظهر خارج شده ايد، صحيح نيست.

2. براى مدتى تهران (چندماه) هستم؛ آيا نماز تمام و روزه بايد بگيرم؟ زادگاه و وطن من اهواز است.

بسمه تعالى، بدون قصد ماندن ده روز در يک محله در تهران حكم مسافر داريد.

3. وضعيت اهالى ملاثانى كه 6 فرسنگى اهواز هستند، در رابطه با نماز جمعه چيست؟ (با توجه به اين كه خود ملاثانى امام جمعه ندارد). آيا براى اداى نماز جمعه بايد به اهواز رفت يا خير؟

بسمه تعالى، مختارند.

4. پدر و مادر من سال گذشته مشرف شده بودند به مكۀ معظمه؛ به علت نداشتن تمامى پول خمس،

مقدارى از خمس را پرداختند و رئيس كاروان آن ها كه شخصى روحانى و سيد مى باشد گفته است

اشكال ندارد. از پارسال تا به حال، مقدار پول خمس، تهيه شده ولى پدر من تمام باقيماندۀ خمس مكۀ خودش و مادرم را نمى دهد و به صورت ماهانه، مقدارى پول مى پردازد. سؤال اين جا است كه آيا مادر من براى پدرم و درآمدى كه پدرم دارد حلال است يا خير؟ و در اين جا تكليف مادرم كه حاضر است تمامى باقيماندۀ خمس را بپردازد چيست؟

بسمه تعالى، بر يكديگر حلال هستند و مادرتان خمس مال خود را اگر از درآمد كسب او است بپردازد و نسبت به مال متعلّق به پدرتان اگر مادر يقين ندارد كه خمس آن داده نشده، تصرف او مانع ندارد.

5. ازدواج موقت با دخترى كه باكره است و صيغه خوانده اند و غرض فقط صِرف دوست بودن و از تنهايى درآمدن است - بدون شهوت و بدون استفاده از اميال جنسى - آيا اجازۀ والدين طرفين ضرورى است يا خير؟

بسمه تعالى، بدون اجازۀ پدر دختر صحيح نيست.

ص: 626

[سؤال 2440] 1153

بسمه تعالى 9 / 1 / 1362

محضر مقدس حضرت آيت الله العظمى، رهبر عظيم، كهف الفقراء، متّع الله المسلمين بطول وجوده الشريف، امام خمينى، السلام عليكم و رحمة الله و بركاته

1. چه مى فرماييد در اين مسأله: اشخاصى كه استخدام شده، محل مشخص سكونتشان در تهران، محل كارشان كارخانه ايران ناسيونال يا زنجان، كارخانۀ مينو است و همه روزه رفت و آمد كرده، نماز و روزۀ آن ها چطور است؟

بسمه تعالى، اگر تهران وطن آن ها نيست و قصد ده روز در يک محلۀ آن نكرده اند يا به مقدار مسافت بروند، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2441]

2. كارگر موقتى كه هر روز، مسافت شرعى را رفت و آمد مى كند، دستور نماز و روزه را تمام عمل نمايد يا نه؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

3. شخص كه قصد سفر كرده، مسافت شرعى را برود با حد ترخص كار نداشته، جنب حد ترخص باغ دارد به آن باغ كه رسيد، دو يا سه روز آن جا توقف نمايد، بعد بقيۀ راه را مى خواست برود، آن دو يا سه روزى كه آن جا مانده است، نماز و روزه چه حكم دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2442] 1154

بسمه تعالى 16 / 10 / 1361

پيشگاه مبارک رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

كسى كه در يک شهر عضو سپاه است و هر هفته بدون توقف، فاصلۀ هشت فرسخ

ص: 627

را رفت و آمد مى كند و به وطن خود مى رود، نماز و روزۀ وى چگونه خواهد بود؟

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2443] 1155

بسمه تعالى 12 / 12 / 1361

دفتر امام خمينى مستقر در تهران، سلام عليكم

با درود فراوان به رهبر كبير انقلاب اسلامى، اين حامى مستضعفان جهان و با سلام به رزمندگانى كه با خون خود جبهه ها را عطرآگين كردند؛ اين جانب كارگر شركت نفت آبادان مى باشم و مدتى است (حدود يك سال) به دليل جنگ تحميلى به طور موقت از آبادان به اهواز منتقل شده ام و موقتاً در اهواز مشغول به كارم و ان شاء الله به زودى، با پيروزى رزمندگان اسلام كه با شكست بعثيون كافر همراه مى باشد، قصد دارم كه عازم ديارم شوم. سؤال مورد نظر اين است كه اين جانب به طور موقت با خانواده در اهواز سكونت داريم و محل كار من خارج از شهر اهواز است كه در يک صد کيلومترى اين شهر قرار دارد و كارگر نوبت كار مى باشم به طورى كه سه روز اول عصركار از ساعت دو بعد از ظهر الى ده شب و سه روز دوم صبح كار از ساعت شش بامداد تا ساعت دو بعد از ظهر و سه روز سوم شب كار كه از ساعت ده شب الى شش صبح روز بعد مى باشد و سپس سه روز استراحت دارم كه در منزل مى باشم؛ حال با توجه به اين كه مهاجر مى باشم و همه روزه مجبورم مقدار يک صد كيلومتر راه را طى كنم و بعد از هشت ساعت به منزل مراجعت كنم:

1. مشخص كنيد كه نماز من در محل كار با توجه به ساعات و مسير راه، كامل است يا خير؟ 2. مشخص كنيد كه نماز من در منزل كامل است يا خير؟ 3. آيا مى توانم در ماه مبارک رمضان روزه بگيرم؟ والسلام

بسمه تعالى، در منزل و محل كار حكم مسافر داريد و در فرض سؤال، نمى توانيد روزه بگيريد.

ص: 628

[سؤال 2444] 1156

بسمه تعالى

شخصى شغلش پارچه فروشى است و هر روز براى فروش بيرون از وطن مى رود. گاهى يک فرسخ و دو فرسخ و گاهى هم ده بيست فرسخ مى رود و در آن محل ثانى تا عصر مى ماند و شب به وطن بر مى گردد. گاهى هم اگر زياد دور باشد ده روز يا كمتر يا بيشتر در محل ثانى مى ماند و بعد به وطن بر مى گردد و تمام سال هم كارش همين است. آيا نمازش تمام است يا شكسته.

بسمه تعالى، با فرض اين كه شغل او به نحو دوره گردى نيست و از وطن به مقدار مسافت شرعيه و براى محلى مى رود، حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2445] 1157

بسمه تعالى 1 / 10 / 1360

محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

1- شخصى شغل ادارى دارد و هر هفته پنج روز در محل كارش اقامت دارد و دو روز در وطن خود زندگى مى كند. بين محل شغل و سكونت بيش از مسافت شرعى مى باشد. آيا در محل شغل نماز قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، در محل شغل و بين راه، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2446]

2. كاركنان ادارى كه حد فاصل مسكن با محل خدمت آن ها بيش از چهار فرسخ است و هر روز رفت و آمد مى نمايند؛ آيا نماز آنان قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، در شهرهاى متعارف، اگر آخر شهر تا محل كار به مقدار مسافت شرعى و لو در مجموع رفت و برگشت، فاصله دارد، در محل كار حكم مسافر دارند و در مثل تهران ميزان مسافت، فاصلۀ بين منزل تا محل كار است.

ص: 629

3. در مواردى كه دادگاه، زندگى زوجين را غير ممكن تشخيص مى دهد؛ بدون رضايت زوج حكم طلاق را صادر مى كند. آيا طلاق رجعى است يا خلعى؟

بسمه تعالى، تابع اين است كه چه شرايطى موجود باشد و چه قسم طلاقى واقع شود.

4. زوج عيال خود را، با اين كه چندين سال با هم زندگى كرده اند، بدون عذر شرعى و قانونى طلاق مى دهد. همسر در طول اين چند سال، كارهاى داخلى خانه را انجام داده است. آيا شوهر مكلف است در مقابل اين كار و كوشش مزدى به زوجه بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، كار زن در منزل شوهر، اگر به قصد تبرع يا بدون امر شوهر انجام گرفته استحقاق اجرت ندارد.

[سؤال 2447] 1158

بسمه تعالى 9 / 10 / 1358

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، ادام الله ظلّك العالى على رؤوس المسلمين، پس از عرض سلام و ابراز ادب و احترام، مصدّع اوقات شريف مى شوم با يك مسأله دينى، لطفاً جواب مرقوم فرماييد.

عده اى كارمند ارتش اعم از افسر و درجه دار هستند كه خانۀ مسكونى آن ها تا پادگان نظامى به حد مسافت شرعى فاصله است و براى آمدن به خدمت مجبورند كه دائماً اين مسافت را طى نمايند؛ وضع نماز و روزۀ اين ها چگونه است؟ قصر بخوانند يا تمام؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را دارند.

[سؤال 2448] 1159

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى الإمام الخمينى، مدّ ظله العالى

1. شخصى از اصفهان مثلاً حركت مى كند براى كارخانه سيمان كرج كه مدتى در آن جا كار كند، ابتدائاً وارد كرج مى شود، منزلى اجاره مى كند بدون توقف ده روز، كارى در كارخانه سيمان گرفته، يا كمتر از مسافت است نسبت به كرج يا زيادتر، يک سال يا

ص: 630

بيشتر يا كمتر بنا دارد در آن جا رفت و آمد كند، آيا تكليفش از نظر عبادت چيست مخصوصاً براى روزه چه كند؟

بسمه تعالى، نماز او قصر است و روزۀ او صحيح نيست، لكن قضاى آن را از ماه رمضان بعد نبايد تأخير بيندازد و براى اين كار يا بايد قصد اقامه كند يا در وطن خود قضا نمايد.

2. در ماه مبارک رمضان قبل از ظهر اگر كسى به سفر برود چيزى نخورد و قبل از ظهر هم به وطن برگردد آيا بعد از مراجعت به وطن نيت روزه كند صحيح است يا اين مسأله مربوط به مسافرى است كه از سفر قبل از ظهر به وطن مى رسد؟

بسمه تعالى، حكم هر دو مسأله يكى است و واجب است روزه بگيرد.

3. حمله دارانى كه در سال هاى قبل متصدى امور حج بودند و اخيراً به حكم اجبار اوقاف آن ها را تحت شرايطى قرار داده آيا سفر حج براى اين گونه مباشرين چگونه است و افرادى را كه حمله داران با اجازه سازمان اوقاف به اختيار خود انتخاب مى كنند - از روحانى و كارگر - حكمش چيست؟

بسمه تعالى، اگر سازمان در امور مربوطه به تكليف دخالتى ندارد و نيز از آن ها ترويج باطل را نخواهد مانع ندارد.

4. دختر بعد از رفتن به خانه شوهر اگر به شهرى كه وطن اصلى پدر يا وطن اتخاذى پدر بوده مراجعت كند و قصد ده روز ماندن نداشته باشد نماز تمام است يا قصر؟ متع الله المسلمين بطول بقائكم

بسمه تعالى، تا اعراض از وطن اصلى يا اتخاذى حاصل نشده نماز در آن تمام است.

[سؤال 2449] 1160

بسمه تعالى 14 / 4 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، مدّ ظله العالى

ضمن عرض سلام و درود فراوان به رهبر مستضعفان جهان و قلب تپندۀ امت اسلام؛ محترماً تقاضا مى شود به سؤالات شرعى زير پاسخ فرماييد:

1. شخصى از موطن خود به يک شركت آمده و به كار اشتغال دارد و در شهركى كه متعلق به آن شركت است زندگى مى نمايد (اجاره نشين شركت است) و هر روز به مقتضاى كارش حدود 26 كيلومتر يا بيشتر از محل زندگى اش دور مى شود و به

ص: 631

كارخانه مى رود و بعد از اتمام كارش اين فاصله را دوباره طى مى كند و برمى گردد؛ اگر قصد شخص اين باشد كه تا موقعى كه از كارش و از وضعيت زندگى اش در اين شركت راضى باشد و همچنين تا هنگامى كه شركت به او احتياج داشته باشد، در اين شركت بماند و در محل مذكور زندگى كند، با همين قصد حدود سه تا پنج سال است زندگى مى كند و با توجه به اين كه سرتاسر سال را به جز ايام مرخصى سالانه (حدود چند روز) در همين محل به سر مى برد، وضع نماز و روزه اش در شهرك مذكور چگونه است؟

بسمه تعالى، شهرک محل سكونت اگر از وطن فاصله دارد، در آن جا و در محل كار حكم مسافر دارد.

2. كسى كه در يک محل زندگى مى كند (قصد عشره كرده يا قصد توطن يا...) تا چه فاصله اى از محل زندگى اش مى تواند دور شود، به طورى كه نماز و روزه اش قصر و باطل نشود (بر حسب كيلومتر چقدر حد ترخص است؟ اذان با وسيله است يا بى وسيله؟ ديوار شهر در زمان فعلى به چه فاصله اى گفته مى شود و...)؟ و آيا اين فاصله، از درب منزل تا محل كار در نظر گرفته مى شود يا فاصلۀ حد ترخص هاى دو محل مى باشد؟

بسمه تعالى، ميزان، اذان عادى متعارف است و ديوارهاى معمولى ساختمان هاى آخر شهر ميزان است و رفتن به اطراف محل اقامت در داخل محدودۀ حد ترخص مضر به اقامت عشره نيست و در شهرهاى بزرگ خارق العاده، مثل تهران، مبدأ مسافت، منزل است.

[سؤال 2450] 6536

2. شخصى كه منزلش در زنجان است و محل كارش در سرچشمه، 60 كيلومترى زنجان و خانه اى براى سكونت در سرچشمه به او داده اند اما ايشان همه روزه با سرويس به سرچشمه مى رود و عصر بر مى گردد، آيا روزۀ نامبرده درست است يا نه؟ و نماز او شكسته است يا كامل؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار در فرض مرقوم، حكم مسافر دارد.

ص: 632

[سؤال 2451] 1345

2. كسانى هستند كه محل كار آن ها از 24 كيلومتر تجاوز كرده، تكليف نماز و روزۀ آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2452] 1161

بسمه تعالى 10 / 4 / 1361

دفتر محترم حضرت امام خمينى، مدّ ظله

با توجه به اين كه اين مركز داراى دو پادگان - شاهرود و چهل دختر - با فاصله 50 كيلومتر از يكديگر است و بعضى از پرسنل اهل شاهرود هستند و بسيارى ديگر مسافر هستند و برخى در خانه هاى سازمانى شاهرود ساكنند و محل خدمتشان در پادگان چهل دختر و برخى برعكس؛ و با توجه به اين كه حتى احياناً در تفسير فتاوا گه گاه اختلاف نظر است، جهت روشن شدن وضعيت پرسنل خواهشمند است به مسائل ذيل صريحاً و به طور روشن و واضح پاسخ عنايت فرموده تا پرسنل اين مركز با اطمينان خاطر بيشترى به انجام وظيفۀ شرعى خويش قيام كنند.

1. پرسنلى كه هر روزه جهت انجام خدمت بين اين دو پادگان رفت و آمد مى كنند، تكليف روزه شان چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند و نماز و روزه شان قصر است.

2. آيا كسانى كه قبلاً از مرجع ديگرى تقليد مى كرده اند مى توانند در اين مسأله به فتواى آن مرجع گذشتۀ حى يا ميت عمل كنند؟

بسمه تعالى، چنانچه تا حال، عدول از مرجع تقليد سابق نكرده باشند، با مراعات شرايط مقرّره مى توانند باقى بمانند.

3. پرسنلى كه از ابتدا مقلد حضرت امام - مدّ ظله العالى - بوده اند و در اين مسأله به فتواى ايشان يا عمل كرده و يا هنوز عمل نكرده اند، آيا مى توانند براى گرفتن روزه در اين مسأله به طور خاص از مجتهد ديگرى تقليد نمايند؟

بسمه تعالى، مسأله از موارد رجوع به غير نيست.

ص: 633

[سؤال 2453] 1346

3. بنده گاهى به مرخصى هم مى روم، همواره در فاصلۀ بين محل سكونتم و شهرستان باختران (حدود 18 كيلومتر) در حال تردد هستم، تكليف نماز و روزه چه مى شود؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2454] 820

2. اشخاصى كه شغل آن ها حفظ بعضى مقامات است؛ مثلاً از منزل خود مى روند تا منزل قاضى دادگاه؛ گاهى مستقيم و گاهى هم به اطراف مى روند تا رفقاى خود را جمع كنند كه با هم بيايند منزل قاضى دادگاه و از منزل آقاى قاضى به اتفاق ايشان و براى محافظت او، حركت مى كنند به سوى دادگاه، كه تمام آن ها به حد مسافت است، هم از منزل قاضى تا دادگاه و هم از منزل خودشان تا منزل قاضى دادگاه و گاهى هم از منزل خودشان تا منزل رفقا كه مى روند آن ها را هم خبر كنند و با خود بياورند در منزل قاضى دادگاه به حد مسافت است، در تمام اين صور نماز آن ها تمام است يا قصر؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله كه طى مسافت شرعى مى شود براى رسيدن به هر يك از مقاصد مذكوره، نماز شكسته است.

[سؤال 2455] 1162

بسمه تعالى

مرجع عالى قدر، حضرت امام خمينى

معروض مى دارد: اين جانب منزلم در كرج، محل كارم تهران، سه راه آذرى است، طبق دستور توضيح المسائل حضرت عالى، كه راجع به آموزگار مى فرمايند «بايد نماز را قصر، روزه را بخورد، بعد در ايام ديگر سال بگيرد» آيا اين مسأله دربارۀ اين جانب هم كه كارگر هستم صدق مى كند؟ اگر صدق مى كند، من كارگرم، تمام ايام سال را رفت و آمد مى كنم، بايد همۀ عمر، نماز قصر بخوانم، روزه را هم بخورم؛ چراكه اگر يک روز

ص: 634

كار نكنم، در مضيقۀ معيشت قرار مى گيرم، مقدار مرخصى را هم كه دارم براى ساير گرفتارى ها لازم دارم؛ نمى توانم مرخصى بگيرم تا روزه هاى فوت شده را در مرخصى بگيرم، تكليفم چيست؟ خواهشمند است مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، كسى كه محل كارش تا وطن به قدر مسافت شرعى فاصله دارد، در مسير و محل كار، هر چند مدت طول بكشد، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2456] 1163

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

دفتر رهبر كبير انقلاب اسلامى، امام خمينى

با سلام و درود؛ مسأله اى مدت ها است ذهن اين جانب و ساير همكاران در سراسر كشور را به خود مشغول داشته است و جواب و راه حل قاطع و منطقى و محكمى دريافت نداشته ايم كه ذيلاً به عرض مى رسد؛ به اميد ارشاد و عمل به دستورات الهى به طور شايسته.

افراد همكار شامل اين مسأله كلاً مهندسين راه و ساختمان (به خصوص راه سازى) مى باشند كه هر چند صباحى - كه معمولاً از دو سال تجاوز نمى كند - در شهرى يا منطقه اى جهت اجراى كارهاى عمرانى، سكونت اختيار كرده و چنانچه محل اقامتى، در شهرى نزديک كار اختيار كنند هيچ گاه قصد ده روز ماندن در آن شهر را به علت رجوع به محل كار يا كارها كه معمولاً بيش از 50 كيلومتر است، نمى توانند بكنند و جهت رفت و آمد به محل كار، از وسيلۀ نقليۀ ادارى يا سازمانى كه رانندگى آن به عهدۀ شخص ديگرى است، استفاده مى كنند و توضيح اين كه در ساعت غير كار، نزد خانواده و در محل استقرار و سكونت كه براى مدتى نامعلوم (شش ماه، يک سال، دو سال يا بيشتر) اختيار كرده اند، مى باشند. خواهشمند است طريقۀ اداى فريضۀ نماز را به طور كامل يا شكسته توضيح فرمايند.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، حكم مسافر دارند و نمازشان شكسته است.

ص: 635

[سؤال 2457] 1164

بسمه تعالى

حضور مبارک رئيس دفتر امام خمينى، دام توفيقاته، سلام عرض مى كنم.

اميدوارم كه ان شاء الله خداوند بزرگ توفيق مزيد به امام كبيرمان و به جناب عالى عنايت بفرمايد. يك مسأله اى به وجود آمده است و آن مسأله اين است كه يک شخصى مقلد امام است، شغلش هم كارگرى است و از شهرى به شهر ديگر مى رود و از حد ترخص هم مى گذرد و در دوازده ماه فقط روز جمعه ها كار نمى رود، صوم و صلاتش چگونه است؟ و اگر دائم السفر باشد حكمش معلوم است و اگر دائم السفر حساب نشود در اين دوازده ماه چه كند؟ جواب فرماييد.

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت مى رود حكم مسافر را دارد و در غير وطن نماز او قصر است.

[سؤال 2458] 1165

بسمه تعالى 3 / 7 / 1361

سرپرست دفتر حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، اميد مستضعفين جهان

با تقديم سلام به عرض مى رساند: كارمندى خانه مسكونى اش در شهر كرج و محل خدمتش در تهران مى باشد كه از ساعت هفت صبح تا ساعت چهار بعد از ظهر در تهران مشغول كار است و بعد از ساعت چهار مجدداً به كرج بر مى گردد، با اين وضع همان شخص نمازش را تمام بخواند پاشكسته؟ و روزه اش صحيح است ياخير؟

بسمه تعالى، اگر محل كار، وطن او نيست در محل كار و بين راه حكم مسافر دارد و نماز و روزۀ مسافر قصر است.

[سؤال 2459] 1166

بسمه تعالى 5 / 5 / 1361

اگر كسى در جايى كار بكند و در ماه رمضان بيايد در وطن اصلى كه ترک وطن

ص: 636

نكرده باشد و كمتر از ده روز بماند، روزه و نمازش چطور است؟ و كسى در جايى كار مى كند كه تا آن جايى كه محل سكونتش مى باشد چهار فرسخ مى باشد و جايى كه سكونت دارد 15 سال است ماندگار است و هر روز صبح مى رود و عصر بر مى گردد؛ نمازش تمام است يا نه؟ در محل كارش و در محل سكونتش و در وطن اصلى اش كه ترك وطن نكرده باشد بفرماييد حكمش چيست؟

بسمه تعالى، در وطن اصلى كه هنوز از آن اعراض نكرده، نماز تمام و روزه صحيح است و در محل كار و محل سكونت كه وطن او نيست، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2460] 1167

بسمه تعالى 6 / 2 / 1362

محضر انور حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

احتراماً؛ ضمن درود و سلام و تحيات وافره و آرزوى صحت مدام و مستدام براى امام امت و با عرض تهنيت و تبريک ولادت با سعادت مولاى متقيان حضرت على عليه السلام به عرض مبارک مى رسد بر اين كه اين جانب به اقتضاى شغل موظفى خودم كه بهداشت يار بهدارى هستم، صبح ها بعد از نماز از وطن خارج و تا حدودى دورتر از شهر بايد بروم كه شرعاً حد ترخص مى باشد و بعد از ظهر شرعى مجدداً به وطنم بر مى گردم كه تقريباً قرارداد شده سال هاى سال بدين نحو به خدمت ادامه دهم؛ استدعا دارم حكم شارع مقدس اسلام را در اين خصوص كه آيا نماز را بايد قصر و روزه را افطار كنم و يا بالعكس، ذيلاً مرقوم فرمايند. عظم الله اجورنا و اجوركم.

بسمه تعالى، اگر از وطن شما تا محل كارتان 22/5 كيلومتر يا بيشتر باشد حكم مسافر پيدا مى كنيد كه در غير وطن بايد نماز را شكسته بخوانيد و نمى توانيد روزه بگيريد؛ مگر قبل از ظهر به وطن برسيد و افطار نكرده باشيد.

ص: 637

[سؤال 2461] 1168

بسمه تعالى 23 / 3 / 1361

محضر مبارک زعيم عالى قدر، افتخار عالم تشيع، آيت الله العظمى امام خمينى

محترماً؛ افرادى هستند ارتشى كه ساكن مياندوآب و كارشان در مراغه است و هر روز با سرويس ارتش، صبح به مراغه حركت مى كنند و بعد از ظهرها به منزلشان كه در مياندوآب است برمى گردند و مسافت مياندوآب تا مراغه 65 كيلومتر مى باشد، تكليف نماز و روزه شان چيست؟ و اگر به حكم مسافر باشند، چطور ايشان تا سال آينده روزه شان را بگيرند در صورتى كه هر روز بايد در سر كار باشند؟

بسمه تعالى، در مسير و محل كار، حكم مسافر دارند و قضاى روزه را در ايام تعطيل در وطن مى توانند به جا آورند.

[سؤال 2462] 3418

2. اگر شخصى در محلى كه دور از شهر خودش است بخواهد يک سال كار كند و قصد هم داشته باشد هر پنج شنبه به شهر خودش برگردد - يعنى هفته اى شش روز دور از محل وطن خود كه بيشتر از مسافت شرعى است كار كند - نماز و روزۀ اين شخص چطور است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در محل كار و بين راه حكم مسافر داريد.

[سؤال 2463] 1169

بسمه تعالى 24 / 11 / 1361

مقام محترم مسئول دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم

ضمن آرزوى طول عمر براى امام عزيز و پيروزى براى رزمندگان اسلام و شفا براى مجروحين جنگ و انقلاب و موفقيت براى دست اندركاران جمهورى اسلامى؛ به استحضار مى رسانم كه مسافت راه از محل زندگى اصلى به محل كارم حدود 30 كيلومتر مى باشد. هرگاه جهت انجام مأموريت به مكانى كه مسافت آن مكان با محل

ص: 638

زندگى اصلى ام هشت فرسنگ و يا بيشتر باشد، بروم در پايان انجام مأموريت آيا لازم است كه جهت درست و تمام خواندن نماز حتماً به محل زندگى بروم بعد به محل كار - كه در آن جا هم محلى براى سكونت دارم - برگردم؟

در هر صورت من تا كنون بعد از انجامِ مأموريت به محل زندگى اصلى نرفته، در محل كار مانده و نمازم را تمام حتى روزه ام را هم گرفته ام. در صورت تعطيلى بدون آن كه در محل كار قصد ده روز كنم به محل زندگى اصلى ام رفته ام. در صورت غلط عمل كردن مسأله، تكليف نماز و روزه اى را كه بدين ترتيب گرفته ام مشخص فرماييد.

بسمه تعالى، با فرض اين كه بين وطن و محل كار بيش از 22/5 كيلومتر است، در محل كار حكم مسافر داريد و آنچه برخلاف، عمل كرده ايد را بايد قضا نماييد.

[سؤال 2464] 2552

3. اگر كسى از وطن خود سه روز يک بار به مدت يک روز به محلى بيشتر از 60 كيلومتر مى رود و مى ماند، تكليف روزه و نماز اين فرد در 24 ساعتى كه در غير از وطن خود و در محل كارش مى باشد چگونه مى شود؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار، حكم مسافر دارد كه نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2465] 1170

بسمه تعالى 17 / 2 / 1362

خدمت پدر مستضعفان جهان، امام خمينى، أدام الله بقاؤه، سلام عليكم

ما كاركنان بخشدارى بستان هستيم، با توجه به وضع خاص منطقه و اين كه خالى از سكنه است، حال در اهواز سكونت داريم و فاصلۀ اهواز تا بستان، رفت و آمد، به 200 كيلومتر مى رسد و هر روز اين فاصله را طى مى كنيم به حكم وظيفه، و انتظار برگشتن به بستان را داريم، خواهشمند است بفرماييد وضع نماز و روزۀ ما در ماه مبارک

ص: 639

رمضان به چه صورت است؟ با احترامات و اجركم عند الله

بسمه تعالى، در فرض مزبور حكم مسافر داريد.

[سؤال 2466] 1171

بسمه تعالى 3 / 11 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، روحى فداه

اميدوارم خداوند متعال وجود مبارک را از جميع آلام محفوظ و سايۀ حضرت عالى را بر سر تمام مسلمين جهان بالاخص ايرانيان مستدام دارد و توفيق انجام وظايف دينى و خدمت به جمهورى اسلامى به رهبرى حضرت معظم له به ما مرحمت فرمايد.

محترماً؛ به عرض عالى مى رساند به جواب مسائل ذيل نيازمنديم:

1. افرادى در جهاد سازندگى مشغول به خدمت مى باشند، وضع كارشان چنان است كه روز شنبه به روستاها و اطراف به حد مسافت شرعى مسافرت نموده، پس از انجام كار، در پايان هفته (پنج شنبه) به وطن بر مى گردند، مجدداً روز شنبه به اطراف مسافرت مى كنند؛ كماكان، قريب دو سال است كه كارشان بر اين قرار است و هنوز هم ادامه دارد؛ بفرماييد وظيفۀ آنان نسبت به نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

2. اشخاصى منزل مسكونى خود را به علت كوچكى يا جهات ديگر مى فروشند كه منزل ديگرى خريدارى كنند؛ ممكن است پول منزل تا خريد منزل ثانى چند ماه بلكه تا يک سال طول بكشد، آيا در هر دو صورت بايد مخمس شود يا در صورت دوم؟ و آيا فرقى بين عاجز (كسى كه خمس را بدهد نمى تواند منزل مناسبى بخرد) و قادر هست يا خير؟

بسمه تعالى، اگر خانه فروخته شده از درآمد كسب و حقوق تهيه شده باشد، پول فروش آن خمس دارد و اگر نمى تواند با دادن خمس، خانه تهيه كند بعداً بپردازد.

3. بعضى از كسبه، محل كار خود (مغازه) را به عنوان سرقفلى خريدارى نموده؛ مثلاً در ده سال قبل

ص: 640

مغازه اى به مبلغ 50000 تومان خريدارى نموده و الآن بيشتر از 200000 تومان مى خرند؛ البته نظر فروش ندارد لكن مى خواهد وضع خمسش را روشن كند؛ اولاً بفرماييد سرقفلى خمس دارد يا خير؟ بر فرض وجوب خمس، آيا قيمت خريد بايد مخمس شود در صورت عدم فروش، يا قيمت فعلى بر تقدير سابق؟

بسمه تعالى، به قيمت فعلى خمس دارد.

4. حسب دستور دادگاه اسلامى در روستاها، شوراى محل پس از تراشيدن گندم، زكات گندم را از صاحب زراعت مى گيرد؛ نظر به اين كه شوراها چيزى به زارعين واگذار نمى كنند و آنان هم (يعنى زارعين) از بستگان و غيره افرادى مستحق دارند كه سابقاً زكاتشان را به آن ها مى داده اند و الآن آن ها محروم شده اند، لذا مستدعى است امر فرماييد شوراها نصف و يا ثلث زكات را به زارعين واگذار كنند كه به افراد مستحق از اقوام و غيره بپردازند.

بسمه تعالى، اختيار زكات با مالک است و ديگران حق ندارند او را اجبار كنند.

5. اشخاصى مبلغى پول در بانک مى گذارند؛ پس از شش ماه يا يک سال، دو برابر اصل پول به آنان وام مى دهند، به همين نيت هم گذاشته مى شود، آيا ربا است؟ اگر ربا است چنانچه راهى براى فرار از اين معصيت كبيره باشد، مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، ربا نيست.

6. شهيدى كه در معركۀ جنگ به فيض شهادت نايل شده - كه به فتواى حضرت معظّم له غسل و كفن واجب نيست - چنانچه اين شهيد جنب باشد، آيا غسل جنابت واجب است يا خير؟

بسمه تعالى، واجب نيست.

[سؤال 2467] 1172

بسمه تعالى

آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله

1. شخصى در تمام سال، هر روز از وطن خود به مسافت شرعيه در شهر ديگر مى رود. آيا در محل كار، نماز تمام و روزه واجب است يا نه؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

2. رزمندگانى در خانه و يا سنگرى استراحت مى كنند - چه در مناطق جنگى باشند يا نه - و آمادگى براى مقابلۀ با دشمن را ندارند. توپ يا نارنجک و راكت منفجر شد و عده اى مردند؛ آيا احكام شهيد بر

ص: 641

آنان جارى است، يا بايد غسل داد و كفن نمود؟

بسمه تعالى، اگر از رزمندگان است و در جبهه به شهادت رسيده، غسل و كفن ندارد؛ هرچند در حال استراحت باشد.

3. راننده از محل خودش به مناطق جنگى براى كمك رسانى مى رود و به همان شغل رانندگى خودش ادامه مى دهد؛ قبلاً هم به مسافت شرعيه رانندگى مى كرد. آيا نماز را تمام و روزه بگيرد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كند، نماز او تمام است و بايد روزه بگيرد.

4. راننده تاكسى كه عرفاً راننده است و نيز كسى كه گواهى رانندگى را گرفته استخدام شده در مناطق جنگى در مسافت شرعيه و يا تبرعاً فى سبيل الله رانندگى مى كند، آيا نماز را تمام و روزه را بگيرد يا نه؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه مشغول رانندگى در مسافت شرعيه هستند نمازشان تمام است.

5. مسلمانى قسم خورد به لفظ والله كه عيالش هر ساعت كه اذيت كند و بدون اجازه از منزل خارج شود او را طلاق دهد، آيا واجب مى شود طلاق يا نه؟

بسمه تعالى، واجب است.

6. مسلمانى در صورت ناشزه بودن زنش قسم خورد بر ازدواج مجدد، آيا ازدواج واجب است يا نه و آيا متعه هم كافى خواهد بود در صورت وجوب يا نه؟

بسمه تعالى، واجب است و اگر قصد او مطلق ازدواج بوده ازدواج موقت كافى است.

[سؤال 2468] ‘ 1069

3. افرادى از پرسنل ارتش هستند كه فاصله محل كارشان با منزل مسكونى شان كه در پايگاه مى باشد بيست و چهار كيلومتر است و يک روز كار و دو روز استراحت مى كنند. با توجه به آن كه حداقل مدت مأموريت آن ها در پايگاه دو سال و يا احتمالاً بيشتر مى باشد و بعد از آن منتقل مى شوند و آن جا براى آن ها جنبه وطنى ندارد، تكليف آنان از نظر نماز و روزه در محل كار و در محل مسكونى چگونه است و تكليف خانواده هايشان كه به صورت ثابت در محل مسكونى هستند چگونه است؟

بسمه تعالى، در محل كار نمازشان شكسته است و در محل سكونت نيز اگر وطن آن ها نباشد، بدون قصد اقامت ده روز، بايد شكسته بخوانند.

ص: 642

[سؤال 2469] 1173

بسمه تعالى 17 / 3 / 1361

رياست محترم دفتر حضرت امام خمينى، با درود و سلام بر شما و تمام رزمندگان

احتراماً؛ با كمال عرض ادب از راه دور، دعا و ثنا بر حضرت امام خمينى قلب مستضعفان جهان، اين جانب كارمند بانك كشاورزى شعبۀ زاغه در استان لرستان، مقلد حضرت امام خمينى هستم. مدت 20 ماه است از جاى ديگر استان به بخش زاغه انتقال يافته ام. چون معلوم نيست چند سال بايد در بخش زاغه بمانم اجبار دولتى است از طرف ديگر به واسطۀ عدم امكانات مسكونى رفاهى، خانواده ام در شهر خرم آباد سكونت دارند. مسافت خرم آباد تا محل كارم، درست چهل كيلومتر است كه جمع رفت و برگشت هشتاد كيلومتر است. اين مسافت هر روز بايد پيموده شود. در سال گذشته به واسطه نبودن روحانى در زاغه 28 روز روزۀ خود را گرفتم كه مورد اشكال اين و آن قرار گرفت، لذا از امام جمعه آن بخش سؤال نمودم، فرمودند: نماز شما شكسته است و روزه هم نبايد بگيريد. از جايى كه ماه پر بركت و مبارك رمضان نزديك است؛ اين جانب هم مانند مسلمانان ديگر علاقۀ شديدى به اداى فرائض الهى، مانند روزه و نماز دارم؛ قدرى افسرده و خيالاتى گشته ام. استدعا دارم از روى عطف توجه و ترحم به اين درمانده حقير و فدوى را ارشاد و راهنمايى فرماييد تا به دعاگويى امام امت و تمام ارشادكنندگان مذهب مشغول گردم.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2470] 1174

بسمه تعالى

خدمت مسئول محترم دفتر امام خمينى

اين جانب شخصى هستم كه از محل كارم تا منزل در مسير رفتن بيست و سه و نيم كيلومتر مى باشد و در مسير برگشتن از محل كار تا منزلم بيست و سه كيلومتر مى باشد.

ص: 643

تكليف نماز و روزه ام چيست و در صورتى كه روزه ام باطل مى شود و مسافر محسوب مى شوم آيا مى توانم در روزهاى غير از ماه رمضان كه در محل كارم هستم و نمازم شكسته است روزه هاى قضا شده را بگيرم يا نه؟

و همچنين تا به حال نمازم را درست خوانده ام و روزه ام را نيز طبق كسى كه نماز و روزه اش درست است رفتار نموده ام.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و قضاى روزه را در محل كار بدون قصد ماندن ده روز در آن جا نمى توانيد بگيريد.

[سؤال 2471] 1175

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر انقلاب اسلامى حضرت آيت الله امام خمينى، لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. بعضى از سربازها هر هفته از محل سربازى مسافرت به شهر خود مى نمايند وظيفه آن ها در قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، در محل سربازى و بين راه وظيفه ايشان قصر است و امثال اين اشخاص كه تمام سال را سفر مى كنند نسبت به روزه بايد يک ماه قصد اقامه كنند تا ماه مبارك يا قضاى آن را روزه بگيرند.

2. نظر مبارک در تطهير آب ها امتزاج است نه صرف اتصال، آيا منظور امتزاج جميع اجزا است يا مختصر امتزاج عرفى كافى است.

بسمه تعالى، مختصر امتزاج كافى نيست بلكه بايد امتزاج به نحوى باشد كه به نظر عرف تمام آب با هم ممزوج شده باشد.

3. اخيراً حجاجى كه از مكه معظمه مراجعت نموده اند اظهار مى دارند جمرات ثلاث را برداشته اند و به جاى آن ها ستون هاى مرتفع ترى ساخته اند كه از طبقه بالا و پايين هر دو رمى مى شود، نظر مبارک در رمى با اين حال چيست؟ رمى از پايين چه صورت دارد؟ آيا از طبقه بالا هم مى توان رمى نمود يا نه؟

بسمه تعالى، رمى از طبقه بالا و پايين اشكال ندارد.

ص: 644

4. شخصى خانه مسكونى دارد لكن براى توسعه بيشتر و استراحت بهتر در بين سال از ارباح مكاسب مشغول تهيه خانه ديگرى مى شود، آيا خمس اين خانه كه مى خواهد تهيه كند بايد بپردازد يا خير؟

بسمه تعالى، خمس خانه اى كه براى توسعه تهيه نموده است بايد بپردازد.

5. در مسأله رؤيت هلال نظر مبارک اين است كه هرگاه علم به توافق افق باشد اگر در جايى رؤيت شد براى جاى ديگر كه هم افق است ثابت است، استدعا آن كه مرقوم فرماييد منظور از توافق افق چيست، مثلاً تا چه مقدار از زمان و اندازه از نظر طلوع و غروب اگر متفاوت باشد توافق است يا تخالف، مثلاً در ايران از شرق تا غرب آن شايد قريب سه ربع ساعت فرق كند آيا ايران داراى يک افق است يا خير چون اين مسأله محل بحث و گفت وگو و احتياج شديد است استدعا مى شود توضيح بيشترى مرقوم فرماييد كه موجب مزيد تشكر و دعاگويى است.

بسمه تعالى، اختلاف افق و مقدار آن را بايد از اهل نجوم و رياضيون بپرسيد ولى بدون اشكال نيم ساعت و زياده اختلاف است و در موارد اختلاف اگر در شرق بلد ديده شود در غرب نيز ثابت است و اگر در غرب ديده شود در شرق ثابت نمى شود.

[سؤال 2472] 1282

3. تعدادى از پرسنل به علت نداشتن خانه سازمانى در پايگاه همه روزه با سرويس به همدان رفته و صبح به خدمت باز مى گردند وظيفه آنان چيست؟

بسمه تعالى، اگر همدان وطن آن ها نباشد حكم مسافر را دارند.

[سؤال 2473] 1176

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر و مرجع عالى قدر حضرت آيت الله امام خمينى

محترماً به عرض مبارک مى رساند اين جانب كارمند گمرك مى باشم كه به مرز ايران و افغانستان مدت دو سال است كه منتقل شده ام، البته من شهر مشهد را براى خودم وطن اختيار نموده ام اكنون در مرز دوغارون كه فاصله آن تا مشهد 240 كيلومتر و فاصله آن تا شهرستان تايباد 20 كيلومتر مى باشد سكونت دارم البته در اين جا به جز چند خانه مسكونى چيز ديگرى وجود ندارد نه مغازه و نه نانوايى و نه چيز ديگر است

ص: 645

و من به ناچار هر روز يا اين كه حداقل دو روز يک مرتبه و گاهى هر روز چند مرتبه و هر مرتبه بيش از دو ساعت براى خريد و كارهاى ضرورى بايد اين فاصله را رفته و برگردم يعنى همين 20 كيلومتر كه از حد ترخص بيشتر مى باشد لطفاً بفرماييد نمازم در دوغارون كه خانه فعلى من آن جا مى باشد و هنوز آن جا را وطن اختيار نكرده ام چگونه مى باشد؟ از آن رهبر عالى قدر استدعا دارم اين جانب را كاملاً راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، در فرض مرقوم حكم مسافر داريد و نماز شما قصر است و نمى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 2474] 3314

3. بر حسب شغلى كه داريم هر چند سال در يكى از شهرهاى نفت خيز هستيم و وطن ما هم نيست و خيال نداريم در اين شهرهاى نفت خيز موطن اختيار كنيم، بنا به اقتضاى كار در بين ده روز ممكن است بيش از چند بار از صبح يا عصر بيشتر از هشت فرسخ از خانه دور شويم، استدعا داريم بفرماييد وضعيت نماز و روزه ما چه مى شود و اگر نماز شكسته باشد و روزه نداشته باشيم كجا قضا كنيم؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و نماز شما در آن محل شكسته است و نمى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 2475] 1177

بسمه تعالى 27 / 2 / 1362

حضور حضرت آيت الله العظمى حاج سيد روح الله الموسوى الخمينى - دامت بركاته - سلام عرض مى كنم.

لطفاً پاسخ سؤالات ذيل را مرقوم فرماييد:

1. بنده فردى هستم كه در استان چهارمحال و بختيارى، شهرستان شهركرد در ادارۀ بهدارى، قسمت مالاريا و بيمارى هاى واگير، مشغول به كار مى باشم و چون همه روزه بايد از خانۀ خودم هشت فرسنگ يا بيشتر به شهركرد بروم و برگردم و حتى

ص: 646

بعضى مواقع بيتوته كنم و بمانم و مقلد حضرت آيت الله العظمى امام خمينى مى باشم، نمازم شكسته و روزه ام قصر است؟ توضيح اين كه در توضيح المسائل جديد، از خدمت امام سؤال شده و جواب داده اند كه: «اگر سفر به صورت دوره گردى است و اختيارى نيست، حكم سفر شغل را دارد» نماز و روزۀ بنده چه حالتى دارد؟ و آيا امام اجازه مى فرمايند كه اين يك مسأله را از آقايان ديگر كه صاحب رسالۀ رسمى هستند تقليد نمايم، يا اين كه جايز نمى دانند؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله حكم مسافر داريد و سفر مذكور دوره گردى نيست.

2. مسأله دوم دربارۀ عزادارى ايام محرم و حضرت ابا عبد الله الحسين عليه السلام است كه مخصوصاً روز عاشورا در اين محل، گوسفند رنگ مى كنند و يک نفر هم به عنوان چوپان، دنبال گله مى رود و نى مى زند و يک نفر هم مصيبت مى خواند، اگر اين برنامه حالت ريا و خودنمايى و غنا نداشته باشد آيا جايز مى دانند و اجازه مى فرمايند اين عمل به عنوان گرياندن شيعيان امام حسين عليه السلام انجام گيرد يا خير؟

بسمه تعالى، اگر از مراسم محلى است دخالت نكنيد و اشكال ندارد ولى بهتر است اين نحوه مراسم كه بى اصل است ترک شود و مراسم اصلى به جا آورده شود.

[سؤال 2476] 1066

2. سربازى كه در فاصلۀ بيش از چهار فرسخ در كمتر از ده روز اقامت در جبهه مدتى است رفت و آمد دارد وظيفه اش از نظر قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2477] 1178

بسمه تعالى

محضر مبارک زعيم عالى قدر و مرجع تقليد عالم تشيع، حضرت مستطاب آيت الله العظمى آقاى حاج آقا روح الله الموسوى الخمينى، دامت بركاته

مسائلى براى ما مطرح است، لطفاً جواب آن ها را مرقوم فرماييد.

ص: 647

1. كسى به عنوان كارمند ستاد تبليغات روستايىِ يكى از روابط عمومى هاى سپاه پاسداران جهت تبليغ به جاهاى دور و نزديک مى رود و در جايى هم ده روز نمى ماند. صلاة و روزۀ اين شخص چطور بايد انجام گردد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

2. موقع ذبح حيوان اگر سرش به طور كلى از بدن جدا شود و بعداً معلوم شود كه اوداج اربعه بريده نشده و حيوان هم حيات داشته باشد، اگر فوراً از محل ذبح ببرند، آن حيوان پاک و حلال مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، حلال مى شود.

3. سر حيوانى را كه بريده اند و سرش از بدن جدا نشده و اوداج اربعه بريده نشده و حيوان هم حيات داشته باشد، اگر چنان كه دوباره از محل ببرند، اوداج اربعه از بدن جدا مى شود. در اين صورت، اين حيوان پاك و حلال مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، حلال مى شود.

4. سر حيوانى را بريده اند و حيوان هم مرده است؛ سپس معلوم مى شود كه مقدارى از اوداج اربعه

- مثلاً ربع و يا ثلث و يا نصفش و يا زيادتر و يا كمتر از اين ها - در بدن باقيمانده است. آيا اين پاک و خوردن گوشت جايز است يا نه؟

بسمه تعالى، جايز نيست و حكم ميته دارد.

[سؤال 2478] 1179

بسمه تعالى 26 / 6 / 1361

دفتر محترم امام خمينى

احتراماً؛ خواهشمند است پاسخ سؤالات ذيل را از محضر مبارک رهبر كبير انقلاب امام خمينى، مدّ ظله العالى استفتا كرده، جهت اين جانب ارسال فرمايند.

1. اين جانب كارمند يكى از ادارات دولتى مى باشم و محل كارم در شيراز و محل خدمتم در مرودشت 50 كيلومترى شيراز است. هر روز صبح عازم محل كارم مى شوم و بعد از ظهر مراجعت مى نمايم. استدعا دارد بفرماييد كه در ماه مبارک رمضان تكليف شرعى اين جانب از نظر روزه چيست؟ آيا مسافر محسوب و از روزه معاف مى باشم و يا اين كه دائم السفر مى باشم و بايستى روزه بگيرم؟ البته به رساله شريف توضيح

ص: 648

المسائل امام مراجعه كردم و آن طور كه بايد و شايد مطلب دستگيرم نشد. خواهش دارم جواب اين سؤال را به صراحت مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و نمى توانيد روزه بگيريد.

2. مبلغى از بابت خمس بر ذمه دارم و مايلم مطابق دستور امام به مصرف برسانم. نظر معظم له را ابلاغ فرماييد كه آيا مى توانم تمام يا قسمتى از آن را براى كمك به جبهه ها و يا براى بازسازى مناطق جنگى و يا واريز به حساب 100 امام به مصرف برسانم و يا اين كه تماماً آن را به دفتر حواله نمايم و يا اين كه ايشان در شيراز نماينده اى دارند؟ در اين صورت ايشان را معرفى كنند تا به نامبرده مراجعه نمايم. با آرزوى سلامت و طول عمر براى امام و موفقيت براى رزمندگان اسلام در جبهه حق عليه باطل

بسمه تعالى، مى توانيد به حساب شمارۀ هزار مؤسسه تعاونى اسلامى قم حواله كنيد.

[سؤال 2479] 1240

3. شخصى در واحد عمليات سپاه است، ممكن است امروز او را بفرستند به مأموريت و فردا نفرستند، تكليف نماز او چيست؟ وقتى به مأموريت مى روند، آيا مثل راننده است؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را دارد و به مجرد مأموريت حكم سفر شغلى را پيدا نمى كند.

[سؤال 2480] 1180

بسمه تعالى

1. محل كار اين جانب در شركتى است كه حدود 35 كيلومتر از منزل فاصله دارد و هر روز صبح زود به سر كار مى روم و غروب بر مى گردم و ساليانه مشغول كار مى باشم؛ آيا نماز و روزه را چگونه ادا کنم؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد.

2. شغلم كشاورزى است و از بانك كشاورزى جهت همين امور وام مى گيرم؛ ولى در قبال اين بدهى، بانک مقدارى پول (4%) به عنوان كارمزد مى گيرد و در صورت تأخير در سررسيد آن، دو برابر اين عدد، جريمۀ ديركرد مى گيرد؛ آيا اين عمل يا سعى اين جانب محكوم به صحت است يا ربا؟

ص: 649

3. اكثراً وقتى مقدارى پول اضافى داريم آن ها را در بانك جهت حفظ پولمان پس انداز مى كنيم؛ بعد از مدتى مى بينيم مقدارى پول به آن ها اضافه مى شود. تكليف اين جانب در اين مورد چيست؟ با توجه به اين كه قانون بانک اين جور است؟

بسمه تعالى، 2 و3، بهرۀ پول ربا و حرام است.

4. راجع به مصرف حقوق شرعيه، با توجه به اين كه به اذن مقلَّد بايد باشد، تكليف ما چيست؟ و ثانياًاگر شخص مستحقى يا مسجدى احتياج پيدا كند، مى توانيم اين اموال را مصرف كنيم يا نه؟

بسمه تعالى، بايد با اجازۀ مرجع تقليد باشد.

والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

[سؤال 2481] 1181

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً خاطر عالى را مستحضر مى دارد: اين جانب كارگر قسمت مهندسى زراعى شركت كشت و صنعت نيشكر هفت تپه، قبلاً از مرحوم آيت الله بروجردى رحمه الله تقليد مى نمودم و پس از رحلت مشارٌاليه براى مدت يك سال از هيچ مجتهدى تقليد ننمودم، تا اين كه پس از بررسى هاى كامل و تحقيقات لازم از طريق رساله و احكام دينى، با اطمينان كامل، از حضرت عالى تقليد نمودم؛ ولى در اين مدت يك سال، تمام نماز و روزۀ خود را انجام دادم و حاليه مدت بيست و سه سال است كه در طرح نيشكر هفت تپه كار مى كنم و از ساعت چهار صبح كه قبل از نماز است، از منزل كه در دزفول است به محل كار كه مسافت آن هشت فرسنگ است حركت مى نمايم و بعضى از اوقات كه در فصل زمستان است، حتى فرصت اداى فريضه ظهر و عصر را در منزل ندارم؛ زيرا موقع مراجعت، پس از ده يا دوازده ساعت مى باشد و نماز را در موقع كار، تمام انجام دادم و همچنين روزه خود را تمام گرفتم و حاليه بعضى از آقايان اظهار مى دارند كه هر كس از امام خمينى تقليد مى نمايد و اين مسافت را طى مى كند بايستى نماز يوميه را شكسته بخواند و روزه خود را هم در موقع كار نگيرد؛ لذا كار ما مطابقت با مسافر يا

ص: 650

كثيرالسفر مى باشد. و نه فقط بنده، شايد در حدود چند هزار نفر هم از احكام و دستورات حضرت عالى تقليد مى كنند و در شک و ترديد مى باشند؛ لذا از محضر مبارك تقاضا دارم تا قبل از ماه مبارك رمضان، تكليف انجام فريضۀ نماز و گرفتن روزۀ ما را روشن فرماييد.

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2482] 1182

بسمه تعالى 29 / 8 / 1361

حضور محترم رهبر كبير انقلاب اسلامى

من دانش آموزى هستم كه از روستا به شهر مى آيم و درس مى خوانم. مى خواستم در مورد نماز خواندنم از شما سؤالى كنم. چون ما مقلد شما هستيم، بايد از دستورات شما پيروى كنيم؛ ولى من اطمينان ندارم؛ چون امكان دارد مسائل، اشتباه چاپ شده باشد.

من روز شنبه از دهى كه 30 كيلومتر تا اراک فاصله دارد به اراک مى آيم و روز پنج شنبه - عصر - به ده بر مى گردم و فاصله را تكرار مى كنم: فاصلۀ ما تا اراک 30 كيلومتر است و شب ها هم خانه كرايه كرده ام؛ فقط من شنبه مى آيم و پنج شنبه مى روم. آيا نماز ما درست است يا شكسته؟ به اين مسأله ما جواب بدهيد؛ چون مشكل حدود 40 دانش آموز است.

بسمه تعالى، در وطن، نماز شما تمام است و در محل تحصيل، بدون قصد ماندن ده روز بايد شكسته بخوانيد.

[سؤال 2483] 1183

بسمه تعالى

خدمت رهبر كبير انقلاب، حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى، پس از عرض سلام احتراماً؛ اين جانب كارگر بيمارستان مدائن هستم، همه روزه مجبورم كه صبح ها به

ص: 651

بيمارستان براى نظافت بروم و عصرها ساعت 4 يا 5 برگردم. مسافت هم در حدود 4/5 فرسخ است كه از جادۀ ساوه، شهرک سعيديه، به شهر، خيابان صباى جنوبى مى آيم. چون همه روزه مى آيم، تكليف نمازم را معين فرماييد كه شكسته است يا درست؟ ان شاء الله خداوند شما را حفظ و يارى فرمايد.

بسمه تعالى، در غير وطن، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2484] 986

3. شخصى كار دائمى او چنين است كه 24 ساعت به طور مستمر در محلى كه به مقدار مسافت شرعى با محل سكونتش فاصله دارد كار مى كند و 48 ساعت در محل سكونت خود مى ماند. تكليف نماز و روزۀ او چيست؟

بسمه تعالى، اگر محل سكونت، وطن او نيست، در هر دو محل، حكم مسافر دارد و اگر وطن او است، در آن جا حكم وطن و در محل كار، حكم مسافر مترتّب مى شود.

[سؤال 2485] 1184

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله، السلام عليكم

اين جانب مدت 15 سال ساكن تهران بودم و مدت دو سال است كه خانه مسكونى من در كرج مى باشد؛ ولى همچنان محل كارم در تهران است. بدين معنا كه صبح براى كار به تهران آمده و بعدازظهر به كرج بر مى گردم. لطفاً تكليف نماز و روزه ماه مبارک رمضان اين جانب را معين نماييد.

بسمه تعالى، اگر تهران وطن شما نيست حكم مسافر را داريد.

[سؤال 2486] 1185

بسمه تعالى 10 / 2 / 1362

محضر مبارک فرمانده كل قوا، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

ص: 652

با سلام به خدمت اميد مستضعفين ايران و جهان و با درود به روان پاك شهدا؛ اين جانب سرباز وظيفه، ساكن ايلام كه مشغول خدمت در دزفول مى باشم، در خواندن نماز مسافر در شک و ترديد هستم؛ از بعضى از برادران صاحب نظر سؤال نموده ام، جواب مى گويند: شما چون هميشه در سفريد، نماز شما حكم كسى را دارد كه شغلش مسافرت باشد و بايد كامل بخوانيد؛ از طرفى ما هم به مدت دو سال از وطن اصلى دوريم و در رسالۀ آن حضرت اسمى از سرباز برده نشده؛ حال اين جانب از آن خداجو تقاضاى جواب اين مسأله را به طور كامل دارم كه نماز ما سربازان كه در وطن اصلى نيستيم به چه صورت است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و نماز شما در غير وطن شكسته است.

[سؤال 2487] 1186

بسمه تعالى 27 / 8 / 1361

محضر مبارک امام خمينى، مرجع و رهبر انقلاب اسلامى ايران، دامت بركاته

زادگاهم ده طزرجان مى باشد كه تا شهر يزد پنجاه كيلومتر فاصله دارد. شش ماه در سال، هفته اى يک روز در طزرجان هستم و شهر يزد را پانزده سال است كه وطن خود قرار داده و خانواده ام آن جا زندگى مى كنند و هفته اى يك روز جمعه در اين شهر هستم و در هفته دو مرتبه بين محل ها رفت و آمد دارم. بقيۀ هفته در آهن شهر بافق زندگى مى كنم كه تا محل كارم دوازده كيلومتر و تا شهر يزد 120 كيلومتر فاصله دارد. در اين چهار محل در ابتدا با پرسيدن مسأله، نماز را تمام و روزه گرفته ام. ساعت حركت براى كار 5/15 صبح و ساعت برگشت دو بعدازظهر و زمان حركت بين دو شهر بعدازظهر انجام مى شود. تكليف نماز و روزه چگونه است؟ چنان كه مسأله درست انجام نشده، تكليف گذشته چگونه است؟ مرا راهنمايى فرماييد.

بسمه تعالى، اگر از طرازجان اعراض نكرده ايد و در يزد نيز قصد توطّن كرده ايد نماز شما در اين دو محل تمام است و در بافق و محل كار بدون قصد اقامت ده روز در يكى از آن دو محل حكم مسافر داريد؛ و مدتى كه

ص: 653

بين محل ها رفت و آمد داريد، اگر شغل شما به نحو دوره گردى نيست و به مقدار مسافت مى رويد حكم مسافر داريد.

[سؤال 2488] 1187

بسمه تعالى 26 / 3 / 1361

رياست محترم دفتر امام امت

اين جانب كارمند دادسراى انقلاب گرگان، ساكن بهشهر در 83 كيلومترى گرگان هستم و روزانه در رفت و آمد مى باشم؛ بدين ترتيب كه هر روز صبح از ساعت 5 الى 3 تا 4 بعدازظهر مشغول كار مى باشم و بعد از ساعت مقرّره به بهشهر بر مى گردم. تقاضا دارم براى بنده مشخص فرماييد كه فرائض دينى ام را به چه نحو انجام دهم؟ در حال حاضر، نماز ظهر را شكسته مى خوانم و براى ماه مبارك رمضان هم قصد دارم كه براى يک ماه، جهت گرفتن روزه، ساكن در گرگان شوم. مى خواهم و درخواست دارم كه با توضيحات خود، اين جانب را در اين امر واجب روشن نماييد.

بسمه تعالى، بدون قصد اقامت ده روز در گرگان، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2489] 1188

بسمه تعالى

درود بر رهبر مستضعفين جهان

من مسافرى بودم (كه بايد نماز را دو ركعتى بخوانم) كه بعد از رسيدن به مقصد، من و خانواده ام قصد اقامت را در آن جا كرديم اين مكان، يك خانۀ سازمانى و دولتى مى باشد و پدرم كارمند آن اداره مى باشد و به نظر مى رسد بيشترين زمانى كه ما اين جا اقامت كنيم، از چند سال بيشتر طول نمى كشد؛ و قصد نداريم براى هميشه اين جا بمانيم، و يقين نداريم مدت اقامت ما چه مدت طول مى كشد و حال آن كه من يک دانش آموز هستم و هر روز براى رفتن به مدرسه به شهر مى روم و از حد ترخص خارج مى شوم و پس از شش ساعت، مراجعت مى نمايم. بدين ترتيب نمى توانم تمام

ص: 654

ده روز را در آن جا به سر برم.

از شما تقاضا دارم با توجه به مطالب بالا به سؤال هاى زير جواب فرماييد.

الف . آيا اين جا برايمان وطن محسوب مى شود؟

ب . تكليف نماز و روزۀ من در خانه و مدرسه چيست؟

ج . به فرض اين كه اگر دو ركعتى باشد، بعد از توقف ده روز تمام در آن جا، آيا نماز من چهار ركعتى خواهد شد؟

بسمه تعالى، شما بدون قصد ماندن ده روز در منزل، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2490] 1189

بسمه تعالى 21 / 7 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله

با درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و اميد آزادى هرچه زودتر قدس عزيز و پيروزى نهايى رزمندگان اسلام در جبهه هاى نبرد حق عليه باطل و نابودى استكبار جهانى و با درود فراوان به شهداى به خون خفتۀ كربلاى ايران.

بارى به حضورتان عرض مى شود: بنده كارمند دولت جمهورى اسلامى ايران هستم كه در ادارۀ كل حفاظت محيط زيست فارس (شيراز) مشغول انجام وظيفه مى باشم. منزلم و محل سكونتم واقع در شهرستان مرودشت، حدود 50 كيلومترى و محل كارم واقع در شيراز مى باشد و در حال حاضر براى بنده از نظر گرفتارى هاى خانوادگى و پيدا نشدن منزل در شيراز، امكان انتقال محل سكونت به شيراز وجود ندارد و اجباراً مى بايستى هر صبح ساعت 6 جهت انجام كارهاى ادارى به شيراز رفته و بعد از وقت ادارى، ساعت 2/30 بعدازظهر به طرف منزلم واقع در شهر مرودشت حركت نمايم و امكان اين كه محل كارم را به شهر مرودشت انتقال دهم وجود ندارد؛ زيرا شغلم فنى است و حتماً مى بايستى در مركز استان باشم؛ و در هفته، حداقل شش روز رفت و آمد دارم و مدت چهار سال است كه بدين منوال ادامه دارد. لذا از آن امام

ص: 655

عالى قدر تقاضا دارم به سؤالات بنده در مورد نماز و روزه ام با توجه به مطالب فوق الذكر، جواب كتبى مبذول فرمايند.

الف - مسأله نمازو روزۀ بنده به چه صورت مى باشد؟

ب - اگر چنانچه نماز بنده قصر مى باشد، آيا تا زمانى كه در شيراز هستم (وقت نماز ظهر و عصر)، نمازم قصر است يا اين كه اصولاً كليۀ نمازهاى يوميۀ بنده قصر مى باشد؟ البته من پس از كار وقتى كه به منزل مى رسم، هنوز هم وقت نماز ظهر و عصر باقى است و آفتاب غروب نكرده است.

ج - آيا فعلاً بنده، دائم السفر محسوب نمى شوم؟

در ضمن قابل توجه است كه بنده بومى استان فارس نبوده و خانۀ پدريم در استان خوزستان، شهرستان بهبهان مى باشد.

بسمه تعالى، در غير وطن، بدون قصد ماندن ده روز، حكم مسافر داريد و نماز شما قصر است.

[سؤال 2491] 623

2. كسانى كه مدتى است (حدود يک سال) در محلى اقامت دارند و خانواده شان در آن محل است، ولى هميشه در مسافرت و رفت و آمد هستند، آيا در محل اقامت و سكونت هم بايد نماز را شكسته بخواند يا فرق دارد؟

بسمه تعالى، اگر وطن اصلى آن ها نيست و قصد ماندن هميشه در آن محل ندارند، بدون قصد ماندن ده روز، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2492] 1190

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

بدين وسيله به عرض عالى مى رساند: اين جانبان كاركنان منطقۀ سد لتيان كه با اعضاى خانوادۀ خود حدود 700 نفر مى باشيم، در خانه هاى سازمانى سد لتيان كه 24

ص: 656

كيلومتر تا تهران پارس فاصله دارد زندگى مى كنيم و اغلب، بيش از 15 سال سابقۀ سكونت در محل داريم و اكثراً هفته اى دو يا سه روز براى تأمين مايحتاج زندگى به تهران رفت و آمد مى كنيم و به خاطر شغل خود، در محل ساكن شده ايم و قصد اقامت دائم نداريم؛ چون مى دانيم خانه هاى سازمانى كه در اختيار داريم، به كاركنان فروخته نخواهد شد و هنگام انتقال يا بازنشستگى بايد خانه را تخليه نموده و تحويل نماييم و محل را ترک كنيم.

با توجه به موارد فوق، خواهشمنديم بفرمايند: نماز و روزۀ ما در محل مذكور چگونه بايد باشد؟ و اگر در گذشته، نمازهاى خود را كامل انجام داده ايم، به چه صورت مورد فتواى جناب عالى است؟

بسمه تعالى، چنانچه در محل كار، قصد اقامت ده روز نداشته باشيد، بايد نماز را شكسته به جا آوريد و روزه صحيح نيست و بايد بين سال، در وطن يا محل قصد اقامه، روزه را قضا كنيد.

[سؤال 2493] 3587

3. سپاه عده اى را در رابطه با امور روستاها استخدام مى كند و مقر سپاه هم وطنشان نيست و هر روزه يا دو سه روزه به ناچار به اطراف آن شهر مسافرت مى كنند، تكليف نماز و روزۀ آن ها چيست؟ و خلاصه لازمۀ كارشان مسافرت است.

بسمه تعالى، در غير وطن، بدون قصد اقامۀ ده روز در محل واحد، نماز شكسته و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2494] 1191

بسمه تعالى 28 / 5 / 1361

خدمت با سعادت مرجع عالى قدر شيعيان و رهبر مستضعفان جهان، حضرت آيت الله خمينى، مدّ ظله العالى

با نهايت احترام به عرض مبارک مى رساند اين جانبان كه تعداد ما به 500 نفر

ص: 657

مى رسد، قريب 20 سال است در معدنى به نام فارياب كار مى كنيم و معمولاً هر هفته مى رويم در محل دائمى كه وطن اصلى حساب مى شود و روز شنبه بر مى گرديم؛ فاصلۀ بين معدن و محل، ده فرسخ است؛ آيا روز رفت و برگشت، نماز و يا روزۀ ما كسر است يا تمام؟

بسمه تعالى، در محل كار و بين راه رفت و برگشت به وطن اصلى، حكم مسافر داريد كه اگر در محل كار، قصد اقامت ده روز نكنيد نماز و روزه قصر است.

[سؤال 2495] 1192

بسمه تعالى

محضر مبارک امام امت

با احترام و عرض معذرت از اين كه وقت جناب عالى را مى گيريم. سؤال هايى به شرح زير براى انجمن اسلامى شركت ساختمانى دولت آباد مطرح است:

1. افرادى كه ساكن كرج هستند و محل كارشان در تهران است تكليف نماز و روزه آن ها چيست؟

بسمه تعالى، قصر و افطار است.

2. افرادى كه وطن آن ها تهران است؛ اگر از محل دولت آباد شهر رى به جماران بيايند وضع نماز و روزه آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، شكسته است.

3. در سؤال قبل براى كسانى كه بيش از چهار سال در تهران ساكن بوده اند و در آينده معلوم نيست كه قصد ماندن در تهران دارند يا نه، تكليف چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2496] 1193

بسمه تعالى

برادران بزرگوار در دفتر رهبر كبير انقلاب اسلامى، حضرت امام خمينى، ادام الله

ص: 658

ظله، با عرض سلام و مسئلت توفيق شما و همگان در پيمودن راه حق و خدمت به اسلام و مسلمين

حقير از اهالى خرمشهر بودم كه بر اثر جنگ تحميلى خانواده ام را در شهرستان ايذه سكونت داده ام و در بندر امام خمينى - با فاصلۀ 300 كيلومترى - مشغول به كارم؛ البته در عرض بعدازظهر شنبه تا ظهر پنج شنبه هر هفته؛ و محل استراحتم در اين ايام، در سربندر - به فاصله 15 كيلومترى بندر امام - مى باشد و بعدازظهر پنج شنبه و جمعه و صبح شنبه كه تعطيلم، جهت ديدار و سركشى خانواده به شهرستان ايذه مى روم؛ البته محل تولد بنده (مسقط الرأس) به فاصلۀ 58 كيلومترى ايذه (توابع ايذه) بوده است. با اين تفاصيل، مستدعى است در صورت امكان، تصديع اوقات گران بهاى امام امت شده و در مورد فريضۀ نماز و روزه و نحوۀ انجام آن ها دربارۀ بنده استفسار فرمايند.

بسمه تعالى، در محل كار و بين راه و محل اقامت خانواده، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2497] 1194

بسمه تعالى 15 / 11 / 1361

سلام و درود به رهبر كبير انقلاب، امام خمينى، مدّ ظله العالى

اين جانب استوار يكم ژاندارمرى مأمور به خدمت در يكى از دورافتاده ترين پاسگاه هاى ژاندارمرى شهرستان ساوه هستم. محل خدمتم با محل سكونتم حدود نود كيلومتر فاصله دارد و در هفته چند روزى در محل خدمت و چند روزى در محل سكونتم رفت و آمد مى نمايم و در محل خدمتم نيز بايستى به طور دائم، از محل استقرار پاسگاه، به روستاهاى تابعۀ محل خدمتم كه از شش كيلومتر شروع و تا پنجاه كيلومترى هم امكان دارد برسد براى مأموريت بروم؛ نماز و روزۀ اين جانب به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر داريد.

ص: 659

[سؤال 2498] 1495

2. غير از ماه مبارک رمضان كه همه روزه يا هفته اى يكى دو روز به زادگاه اصلى خودم مى روم، نماز و روزه ام به چه صورت است؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در محل كار و بين راه حكم مسافر داريد.

[سؤال 2499] 1367

2. چند نفر از بچه هاى روستاى ما همه ساله به مشهد مى آيند براى تحصيل، در مدت اقامت كه هفته اى يک بار به روستايمان مى روند، روزه و نمازشان چطور است؟ و اگر درست يا شكسته است، نماز و روزه هاى قبلى آن ها - چه درست ادا نموده اند يا شكسته - تكليف چيست؟

بسمه تعالى، در وطن، نمازشان تمام و روزه صحيح است و در محل تحصيل و بين راه، حكم مسافر دارند و نماز و روزۀ گذشته اگر برخلاف وظيفۀ مقرّره انجام گرفته، بايد قضا نمايند.

[سؤال 2500] 4461

2. دانش آموزان و يا معلمينى كه در غير وطن خود به تحصيل و يا تدريس اشتغال دارند و از محل درس يا تدريس تا وطن اصلى آنان بيش از چهار فرسخ شرعى فاصله است، آيا در محل تحصيل و تدريس مى توانند نماز را تمام و روزه نيز بدارند؟ نظر مبارك را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، تا در محل تحصيل و درس، قصد اقامت ده روز نكنند، نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2501] 1195

بسمه تعالى 19 / 1 / 1361

با درود و سلام به امام امت، زعيم عالى قدر، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

با درود و سلام به تمام شهداى اسلام از جنگ بدر تا كربلاى امام حسين عليه السلام

ص: 660

و شهداى انقلاب اسلامى

اين جانب همافر هوانيروز اصفهان كه فعلاً ساكن شاهين شهر هستم (منازل سازمانى هوانيروز)، سؤالى در خصوص نماز دارم كه اين سؤال، شامل كليۀ پرسنل نظامى كه در شاهين شهر زندگى مى كنند مى شود (حدود 1000 خانواده)؛ و جواب آن تا كنون براى ما به طور قطع و يقين روشن نشده. خواهشمند است نظريات و فتاواى امام كبيرمان را كه اكثر پرسنل، مقلد آن حضرت مى باشند، نسبت به سؤالات زير مرقوم بفرماييد.

با توجه به اين كه از منازل سازمانى كه اكثراً به طور موقت در آن جا زندگى مى كنيم (چون ممكن است از آن جا به جاى ديگرى منتقل شده و يا پس از بازنشستگى به محل تولد خود برگرديم و اين اقامت موقت ممكن است چند ماه تا چند سال به طول انجامد) تا پايگاه كه هر روزه به منظور انجام خدمت رفت و آمد مى نماييم، مسافتى بين 40 تا 50 كيلومتر و در مجموع - براى رفت و برگشت - روزانه 80 الى 100 كيلومتر را طى مى نماييم.

1. وضعيت نماز:

الف. چنانچه در پايگاه نماز بگزاريم، شكسته است يا تمام؟

ب. در صورتى كه پس از انجام خدمت، از پايگاه به منزل برگشته و نماز بگزاريم، شكسته است يا تمام؟

ج. وضعيت نماز همسران ما چگونه است؟

2. وضعيت روزه براى ما چگونه است؟

با توجه به اين كه در ماه رمضان هم وضعيت خدمت مثل ماه هاى ديگر است و همه روزه، مسافت قيد شده را بايد رفت و آمد نماييم، وضعيت نماز در ماه رمضان، در صورت روزه داشتن چگونه است؟

3. با توجه به وضعيت خدمتى، آيا مى توانيم شاهين شهر را به عنوان وطن اختيار

ص: 661

كنيم؟ در صورتى كه جواب مثبت است، وضعيت نماز و روزه چگونه است؟

بسمه تعالى، 1 و 2 و 3. محل سكونت موقت، وطن محسوب نمى شود و بدون نيت اقامت ده روز در يک محل، حكم مسافر داريد و فرقى در اين جهت بين آقايان و بانوانشان نيست؛ و از مسافر، روزه صحيح نيست ونماز را در هر كجا بخواند قصر است.

4. در صورتى كه نمازها و روزه هاى گذشته ما متفاوت از جوابى كه مى گيريم باشد، چه بايد بكنيم؟

بسمه تعالى، نمازهاى گذشته اگر برخلاف وظيفه انجام گرفته، بايد قضا شوند.

در خاتمه، يک سؤال شخصى دارم كه به شرح زير است:

5. فاميل هاى ما - در حدود 15 خانواده - با هم تشكيل يک شركت تعاونى را دادند كه هرماه نسبت به تعداد سهمى كه هر خانواده دارد، مبلغى را به حساب شركت واريز مى نمايد و هم اكنون پس از گذشت چند سال، شركت، شروع به دادن وام به اعضا نموده است؛ به اين ترتيب كه به هر كس وام داده مى شود - با توافق تمام اعضاى شركت - چهار درصد به عنوان كارمزد از وام گيرنده دريافت مى كند وتا كنون اكثريت اعضا وام دريافت كرده اند كه البته تمام اين چهار درصدها به خرج شركت نمى رسد و مبلغى به عنوان سود، در شركت باقى مى ماند كه نسبت به سهام، بين اعضا تقسيم مى شود.

الف. آيا سود حاصله از وام ها حلال است يا حرام؟

ب. عضو اين شركت بودن و وام گرفتن، جايز است يا خير؟

بسمه تعالى، بهرۀ وام، ربا وحرام است و با تغيير نام، حلال نمى شود؛ ولى اگر واقعاً كارمزد باشد، با توافق طرفين مانع ندارد.

[سؤال 2502] 1196

بسمه تعالى

1. شخصى از ايران براى تحصيل به يكى از كشورهاى خارجى (انگليس) سفر نموده و احتمالاً به مدت يكى دو سال يا هفت - هشت سال براى تحصيل مجبور است در يكى از شهرهاى انگليس بماند، اگر چنانچه اين شخص به شهر ديگرى سفر نمايد به يكى از دلايل زير، وضع عبادات او چه مى شود؟ (البته سفر مرتب هر هفته اى).

- براى تبليغات اسلامى و سخنرانى هر هفته مجبور است يک روز در هفته به شهر

ص: 662

ديگرى سفر نمايد (كه فاصله اش از 8 فرسخ رفت و برگشت بيشتر است).

- براى تدريس علوم اسلامى هر هفته مجبور است يك بار به شهر معين سفر نمايد و اين عمل را مرتباً انجام دهد.

- براى تدريس علوم فنى هر هفته مجبور است يک بار به شهر ديگرى سفر نمايد.

- آيا در هر برگشتى از سفر بايد نيت اقامت 10 روز در شهر محل منزلش نمايد. با درنظر گرفتن اين كه بعد از تكميل تحصيلاتش به موطنش باز مى گردد و نوع اين مسكن و نوع اقامت چگونه است.

- هر هفته براى ديدار معمولى از دوستان به شهر ديگرى سفر نمايد (نظر به مسأله سفر طلاب از حوزه هاى علميه).

بسمه تعالى، در تمام فروض مسأله حكم مسافر مترتب است كه بايد نماز را شكسته بخواند و همچنين در محل سكونت بدون قصد اقامت ده روز شكسته است.

2. در مورد كفش هايى كه در انگليس از چرم ساخته مى شود با علم به اين كه مقدارى نسبتاً كم ذبح حلال هم وجود دارد، چون بعضى ادعا مى كنند كه اين مطلب باعث مى شود كه احتياط از تمام كفش ها برداشته شود و اين مسأله خيلى مورد سؤال است.

بسمه تعالى، در مفروض سؤال محكوم به نجاست است مگر ثابت شود كه حيوان به طريق شرعى تذكيه شده است.

3. در بعضى از منازل، افراد در دستگاه هاى برق منازل دست كارى نموده كه برق مصرفى كمتر نشان داده مى شود يا اين كه اصلاً نشان نمى دهد (البته در انگليس) وضع نماز و غسل و ساير چيزها در اين موارد چيست؟

بسمه تعالى، اين كار را نكنند اگرچه براى غسل و نماز ضرر ندارد ولى ضمان دارد.

4. در مورد ماشين هاى رخت شويى در انگليس، آيا لباس هايى كه در اين گونه ماشين ها شسته مى شود پاک است يا خير؟ البته در انتهاى هر شست و شو ماشين سه بار آب مى گيرد و غساله را سه بار تخليه مى كند و در انتهاى هر خالى كردن، آب مى گيرد و هيچ اطلاعى در مورد اين كه آيا آب شير در موقع خالى شدن آب ماشين وصل است يا نيست نداريم، مثلاً اگر لباس نجسى در ماشين قبل

ص: 663

از اين لباس ها بوده چه وضعى پيدا مى كند.

بسمه تعالى، اگر بعد از زوال عين نجاست به طريق مذكور لباس آب كشيده مى شود پاک مى شود.

[سؤال 2503] 1197

بسمه تعالى

محضر آيت الله العظمى آقاى خمينى، رهبر عالى قدر مسلمين جهان، دامت بركاته

محترماً به عرض مى رساند اين بنده كه شغلم معلم دينى مقيم باختران هستم چون محل كار و تدريسم آموزش و پرورش صحنه مى باشد به طور دائم اياب و ذهاب (از باختران به صحنه و همچنين از صحنه به باختران) مى نمايم، على هذا خود را دائم السفر دانسته و نمازهاى يوميه را تمام و روزه ماه مبارك رمضان را هم مى گيرم، متمنى است چنانچه عمل صحيح است آن را ابلاغ فرماييد كه از وسوسه نجات يابم.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و نمازهاى شما شكسته است و نمى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 2504] 1198

بسمه تعالى 12 / 2 / 1361

دفتر محترم امام خمينى

پس از عرض ارادت و آرزوى سلامت وجود مبارک امام امت، مجبور شدم چند سطرى مزاحمت ايجاد كنم و به عرض برادران مسئول برسانم. اين جانب ساكن مهرشهر كرج و محل تولدم 65 كيلومترى كرج در مسير جاده چالوس و محل كارم در تهران و نماينده وصول شركت دارويى مى باشم. مكان اصلى كارم جاده مخصوص روبه روى بستنى كيم تا ساعت 9 صبح، و بقيه ساعات كارم در تهران - به طور پراكنده - مى باشد. قبل از پيروزى انقلاب مسأله را خوب نمى دانستم ولى مقلد امام بودم و بعد از پيروزى انقلاب مسأله روشن شد كه به فتواى امام نماز و روزه ام اشكال دارد و

ص: 664

هيأتى در اين محل تشكيل داديم و با فردى روحانى آشنا شديم. مسأله از ايشان سؤال شد و ايشان گفتند بايد به قم بروم تا مسأله را روشن كنم، پس از مراجعت از قم گفتند در اين مسأله مى توانيد از امام تقليد نكنيد و نمازت را طبق فتواى يكى ديگر از مراجع در محل كار و منزل درست بخوانى و روزه را هم بگيرى، پس از اين مدت كه گذشته باز برايم شبهه ايجاد كرده و از مسئولين آن دفتر محترم تقاضا دارم در اين مسأله مخلص را راهنمايى فرماييد و تأكيدم بر اين است كه اگر راهى نيست كه روزه را زمان خودش بگيرم متذكر شويد تا حالا درست بوده يا بايد قضايش را به جا آورم. در خاتمه يادآور شوم كه مكان كار و منزل و وطن اصلى هيچ كدام آن قدر به هم نزديک نيستند كه به حد ترخص برسد.

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و مورد از موارد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2505] 1787

2. كسى كه آموزگار است و هفته اى يک بار به خانه خود بر مى گردد و در واقع، نه ده روز در محل كار مى ماند (يک هفته مى ماند) و نه در خانۀ خود و فاصلۀ خانۀ خود تا محل كار نماز شكسته است، آيا اين فرد مى تواند روزه را كامل بگيرد و نماز را نيز تمام بخواند يا هميشه بايد شكسته بخواند و روزه نگيرد؟

بسمه تعالى، در غير وطن نمازش شكسته است و نمى تواند روزه بگيرد و بايد قضاى روزه را از سال تأخير نيندازد.

[سؤال 2506] 1606

5. شخصى كه فاصلۀ منزل او با محل كار و يا تحصيلش بيش از چهار فرسخ است، تكليف نماز و روزۀ او در محل كار و يا تحصيل چيست و آيا در اين مسأله بلاد كبيره و صغيره تفاوت دارد يا نه؟ و همچنين اگر تمام سال وضعش به اين كيفيت باشد تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

ص: 665

[سؤال 2507] 2313

5. اشخاصى كه شغل آن ها سفر نيست ولى كار و شغل آن ها در سفر است، مانند معلمين مثلاً و بايد مسافت بيش از چهار فرسخ را هر روز يا هر هفته طى كنند، تكليف نماز و روزه آن ها در دوران سال چيست.

بسمه تعالى، قصر است.

[سؤال 2508] 1080

2. افرادى كه شغل آن ها كارمند ادارى مى باشد، كه روزانه يک مرتبه رفت و يك مرتبه برگشت به منزل كه فاصلۀ آن ها 42 كيلومتر مى باشد دارند، آيا نماز و روزه آن ها چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2509] 575

2. بعضى از كارمندان اين اداره از شهرستان ديگر مى آيند كه از شهرشان تا اين جا، حد مسافت است؛ هر روز، دو ساعت بعد از ظهر به شهرشان مى روند صوم و صلاة آن ها چه صورت دارد؟ در صورت قصر بودن، در تمام دورۀ سال، به استثناى روزهاى تعطيلى، مسافر خواهند بود و روزۀ ماه رمضان را نمى توانند بگيرند؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند و قضاى روزه را نبايد تا ماه رمضان سال بعد تأخير بيندازند.

[سؤال 2510] 1381

2. اين جانب در اسلام آباد كرج زندگى مى كنم و محل كارم نيز تهران مى باشد و هر هفته شش روز به محل كار مى روم، روزه و نمازم چگونه است؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار حكم مسافر را داريد.

ص: 666

[سؤال 2511] 1199

بسمه تعالى

1. اشخاصى كه به عنوان نمايندگى از حضرت مستطاب عالى براى رسيدگى به امور جهاد سازندگى يا براى رتق و فتق امور مردم و حل مشكلات مردم به قراء و قصبات يا بعضى شهرستان ها مسافرت مى كنند نماز آن ها قصر است يا تمام؟

بسمه تعالى، حكم مسافر را دارند.

2. شخصى خمس مال خود را بدون اين كه دستگردان كرده باشد، يا اين كه با اجازه از مال خود جدا كرده باشد، از بلد خود مى آورد تحويل حاكم شرع بدهد يا اين كه به وسيله شخصى مى فرستد و در بين راه تلف مى شود، ذمه او نسبت به اين خمس برى است يا خير؟

بسمه تعالى، پيش از رساندن به مرجع تقليد يا وكيل مجاز او خمس محسوب نيست و در صورت تلف برى ء الذمّه نمى شود.

[سؤال 2512] 1279

2. در صورتى كه كرج براى شخص مذكور حكم وطن را داشته باشد، مسافرت همه روزه به تهران براى حضور در محل كسب كما فى السابق و برگشت به كرج عصر همه روز، موجب قصر نماز و روزه در تهران مى شود يا نه؟

بسمه تعالى، محل كار، اگر در همان محل سكونت سابق كه وطن بود قرار ندارد، در آن جا نيز حكم مسافر داريد.

[سؤال 2513] 1200

بسمه تعالى

حضور سرپرست محترم دفتر حضرت امام؛ سلام عليكم

اين جانب كارمند دولت، از شهرستان بهشهر كه موطن اصلى خودم مى باشد، به يكى از بخش هاى شهرستان رشت منتقل شدم و هفته اى يک بار حتماً بايد به شهرستان هشتپر (34 كيلومترى بخشى كه در آن جا در حال حاضر ساكن هستم) يا به

ص: 667

استاندارى گيلان براى كار ادارى بروم كه فاصلۀ مركز استان تا بخش مذكور (ماسال) 54 كيلومتر است. به هر حال، فدوى كه مقلد حضرت امام هستم سؤالات زير برايم مطرح شده است:

آيا نماز و روزه اى كه در بخش ماسال بايد به جا آورم شكسته و قصر است يا نه؟ آيا روزۀ قضا و يا مستحبى مى توانم در اين جا به جا آورم يا نه؟ و اگر نماز و روزه ام شكسته مى باشد و آن طورى كه در رساله نوشته شده است «تأخير قضاى روزۀ هر سالى، از رمضان ديگر جايز نيست، به احتياط لازم» چكار بايد بكنم؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله نماز و روزه در محل سكونت و غير آن شكسته است؛ مگر اين كه بتوانيد ده روز در يك محل بمانيد و قصد نماييد؛ كه نماز، تمام و روزه، صحيح خواهد بود و در صورت شكسته بودن نماز، روزۀ قضا و روزۀ مستحبى جايز نيست و بايد حتى الامكان قضا را از رمضان آينده تأخير نيندازيد، به احتياط واجب.

[سؤال 2514] 1201

بسمه تعالى 29 / 3 / 1361

با درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران، حضرت امام خمينى، اميد مستضعفان جهان

تقاضاى نظريۀ محترم امام خمينى جهت آگاهى به دو مسأله زير را دارم:

1. اين جانب ساكن بخش ممقان، كارمند رسمى ادارۀ اوقاف تبريز هستم و فاصلۀ مسكن تا محل كار حدود شصت كيلومتر است. بر حسب وظيفۀ شغلى، سراسر سال غير از تعطيلات رسمى، از مدت 8 سال قبل، ما بين دو شهر در رفت و آمد هستم و اين مسافرت تا نيل به زمان بازنشستگى به همين منوال ادامه خواهد يافت، در اين صورت آيا اين جانب كثيرالسفر مى باشم؟ وظيفۀ بنده در انجام فرائض روزۀ ماه مبارک رمضان و اقامۀ نماز در تمام سال چيست؟

ص: 668

و در صورتى كه وظيفۀ شرعى افطار روزه است، با عنايت به اين كه سراسر سال را در سفر هستم، در چه موقعى از سال مى توانم قضاى روزۀ ماه مبارک را به جاى آورم؟

و همچنين تكليف عبادات و تكاليف سال هاى قبل، با توجه به اين كه در اثر عدم آگاهى به مسأله انجام داده ام و مقلد امام بودم چيست؟ آيا قضاى آن ها واجب است؟

استدعا دارد با عنايت به اين كه ماه مبارک رمضان نزديک است و عده اى ديگر از همكاران، شرايط مشابه را دارند، فتواى مبارك امام خمينى را مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، در محل كار و بين راه، حكم مسافر داريد؛ و قضاى روزه را ايام تعطيل در وطن يا با قصد اقامت ده روز در سفر به جا بياوريد؛ و نماز و روزه اى كه مخالف وظيفۀ مسافر انجام گرفته قضا دارد.

2. شخصى سفرۀ حضرت ابوالفضل عليه السلام نذر دارد؛ ولى به علت كمى جا در محل سكونت نمى تواند نذر خويش را ادا نمايد. بنابر اين آيا مى تواند وجه خرجى سفره را به حساب جنگ زدگان و يا ساير مواردى كه براى دولت جمهورى اسلامى ايران داراى اهميت است واريز نمايد؟

بسمه تعالى، اگر صيغۀ مخصوص نذر را نخوانده نذر وجوب وفا ندارد و اختيار با خود شخص است؛ ولى چنانچه صيغۀ نذر را خوانده باشد، بايد بر طبق آن عمل كند؛ مگر آن كه قدرت بر وفا نداشته باشد.

[سؤال 2515] 1202

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

محضر حضرت آيت الله العظمى، رهبر عالى قدر، آقاى خمينى، مدّ ظله العالى

اولاً، سلامتى حضرت را از خداوند متعال خواستارم. ثانياً، شخصى از وطن خود هر روز مى رود به هشت فرسخى يا بيشتر، مدتى است - شايد پنج سال يا بيشتر باشد - كارمند يک شهرى است؛ ناچار است در ماه رمضان هم رفت و آمد كند، لذا هر صبح مى رود محل كارش، قبل از ظهر بر مى گردد به وطن خود؛ نماز ظهر و عصر را در خانۀ خود مى خواند؛ بعد از ظهر مى رود محل كار خود، غروب آفتاب همان روز بر مى گردد

ص: 669

باز به خانۀ خود؛ آيا در ماه رمضان، روزه و غير ماه رمضان نمازش چه صورت دارد؛ بايد تمام كند يا قصر؟ با كمال تشكر؛ جواب مرحمت فرماييد.

بسمه تعالى، در محل كار و بين راه، حكم مسافر دارد؛ اگر نماز را در محل كار بخواند، بايد قصر بخواند و براى روزه اگر بعد از ظهر از وطن خارج شود، روزه صحيح است.

[سؤال 2516] 1203

بسمه تعالى

با درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران و با درود به شهيدان انقلاب و مجروحين انقلاب اسلامى ايران

با كمال احترام خدمت مسئولين دفتر امام خمينى چند سؤال دينى از امام امت داشتم، خواهشمند است به اين نامه جواب بدهيد.

1. اگر يک ارتشى، غير از وطن خود، مدتى به شهر ديگرى منتقل مى شود و محل كار او با منزل 60 كيلومتر فاصله دارد؛ اين فرد صبح مى رود و ساعت دو بعد از ظهر به منزل باز مى گردد؛ اين شخص نمازش در منزل و محل كارش چگونه است؟ روزه اش چگونه مى شود؟ لازم به توضيح است كه افراد ارتشى هر دو يا سه يا چهار سال، در شهرى خدمت مى كنند.

بسمه تعالى، در فرض سؤال، در منزل و محل كار، نماز قصر است و روزه صحيح نيست؛ مگر آن كه قصد ده روز در يک محل نمايد.

[سؤال 2517]

2. اگر فردى از وطن خود تا محل كارش 60 كيلومتر فاصله است و اين فرد، صبح مى رود و بعد از ظهر ساعت دو به خانه اش باز مى گردد، نماز و روزۀ اين فرد چگونه است؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار، حكم مسافر دارد.

ص: 670

[سؤال 2518]

اگر صبح برود و قبل از اذان به خانه اش (وطنش) برگردد نماز و روزه اش چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر [قبل] از ظهر به وطن برگردد نماز و روزه اش صحيح است.

[سؤال 2519]

3. اگر فردى در غير از وطن خود قصد دارد ده روز يا بيشتر بماند و روزه اش را بگيرد اگر اين فرد صبح براى كارى به 60 كيلومترى شهر برود و قبل از اذان ظهر برگردد، نماز و روزه اش چطور مى شود؟ آيا قصد او هم به هم مى خورد؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، قصد به هم مى خورد و حكم مسافر دارد.

[سؤال 2520]

اگر بعد از ظهر برود و تا اذان مغرب برگردد يا شب برگردد نماز و روزه اش چطور مى شود؟ و در اين مورد هم قصد او به هم مى خورد؟

بسمه تعالى، اگر از اول، قصد خارج شدن نداشته و بعد از ظهر از محل اقامت خارج شود، روزۀ آن روز صحيح است.

4. اگر كسى مى خواهد قصد ماندن ده روز يا بيشتر در غير از وطن خود بكند، آيا مى تواند همان جا قصد كند يا بايد به وطن خود بازگردد و قصد كند و دوباره بازگردد؟

بسمه تعالى، در همان سفر مى تواند قصد ماندن ده روز در يك محل بكند.

5. آيا كسى مى تواند دو يا سه شهر يا بيشتر را وطن خود قرار دهد و مثلاً هر روز يا هر هفته يا هر ماه را در يكى از اين شهرها باشد؟ لازم به توضيح است كه فاصلۀ شهرها هم با هم بيش از 50 كيلومتر است.

بسمه تعالى، مانع ندارد دو شهر را براى زندگى دائمى اختيار كند ولى بيش از دو وطن، مشكل است.

6. در بعضى جاها شايع است كه امام اجازه داده در نماز و روزه در ماه مبارک رمضان يا بعد، هر كس بخواهد مى تواند از ديگر مراجع پيروى كند، آيا اين حرف صحت دارد؟ و آيا در مسائلى كه احتياط

ص: 671

شده است، مى شود از ديگر مراجع پيروى كرد؟

بسمه تعالى، اين شايعه، اصل ندارد.

[سؤال 2521] 1204

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب اسلامى ايران، حضرت نايب الامام، امام خمينى

پس از عرض سلام؛ از خداوند رحمان طول عمر آن جناب را خواستارم.

بندۀ حقير آموزگار مى باشم و چند مسأله دارم كه عبارتند از:

1. من در حدود 60 كيلومترى شيراز به تدريس مشغول هستم و وطن اصلى من شيراز مى باشد؛ در اين صورت آيا نماز من و امثال من شكسته است يا تمام؟ ضمناً مسافرت ما به 10 روز نمى رسد و به اين صورت است كه هفته اى يك يا دو روز به شيراز مى رويم و نيز معلوم نيست چه مدت در اين جا بايد خدمت كنيم. اين را هم اضافه كنم كه تا به حال نمازهايم را شكسته خوانده ام.

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را داريد.

2. شما در رساله ذكر فرموده ايد كه مأموم در نماز جماعت بايد پشت ستون يا ديوار نباشد؛ آيا هم اكنون هم كه نماز جمعه برقرار مى شود و جمعيت زياد است و كسانى در خارج از مسجد به امام جمعه كه در داخل مسجد است اقتدا مى كنند صحيح است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر صف جلو خودشان را مى بينند مانع ندارد.

3. آيا مى شود به امام جماعتى كه مى گويد: «فلان مبلغ به من بدهيد تا اين كه به اين مكان بيايم و نماز جماعت برگزار كنم»اقتدا كرد؟ واصلاً شرط عادل بودن امام جماعت چيست؟ عادل بودن راشرح دهيد.

بسمه تعالى، با مراعات عدالت امام جماعت اقتدا صحيح است. و معناى عدالت در رساله ذكر شده است.

[سؤال 2522] 1205

بسمه تعالى

اشخاصى كه براى رانندگى از پالايشگاه استخدام مى شوند كه افراد يا اثاث را مرتب حمل كنند به اطراف، البته گاهى هم مدتى در خود تهران رانندگى مى كنند ولى

ص: 672

منزل آن ها قم است و شب ها هميشه يا اكثر اوقات مى آيند قم و صبح مراجعت مى كنند به محل استخدام. اين اشخاص نمازشان را بايد تمام بخوانند يا قصر، يا اين كه در بين قم و تهران اياباً و ذهاباً قصر و در محل استخدام و اطرافى كه حمل اثاث مى كنند تمام يا تفصيل ديگرى دارد؟ چون مورد احتياج است امر بفرماييد جواب را مشروحاً مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را دارند، بلى اگر رانندگى در مسافت شرعى شغل او است در خصوص آن مسافت حكم مسافر جارى نيست و نمازش تمام و با شرايط روزه بگيرد.

[سؤال 2523] 1246

3. اگر به طور مستمر همه هفته، روز معينى براى مسافرت خارج از برنامۀ ادارى است و طول آن بيش از حد ترخص است، وظيفۀ ما در اين مسافرت چيست؟

بسمه تعالى، سفر در غير شغل حكم سفر شغل را ندارد و حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2524] 1206

بسمه تعالى 1 / 4 / 1361

جماران، رياست محترم دفتر امام امت

به استحضار مى رساند اكثر پرسنل ژاندارمرى كه بنا به مصلحت خدمتى، به مناطق مختلف انتقال و براى مدت محدود به خدمت گمارده مى شوند، از نظر انجام روزه و نماز يوميه با اشكال مواجه مى باشند؛ على هذا استدعا دارد مراتب را به منظور تعيين تكليف از امام امت سؤال و ضمن ابلاغ اوامر صادره، مراتب را از طريق رسانه هاى گروهى اعلام فرماييد.

بسمه تعالى، كسانى كه سفر، شغلشان محسوب نمى شود، در غير وطن، بدون قصد اقامت ده روز در يك محل، حكم مسافر دارند.

ص: 673

[سؤال 2525] 1207

بسمه تعالى 28 / 9 / 1361

دفتر معظم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، دام ظله العالى

پس از عرض سلام و تحيت به پيشگاه حضرت امام زمان (عجلالله تعالی فرجه الشریف) و نايب بزرگوارش امام خمينى رحمه الله، خواهشمند است به اين مسألۀ شرعى پاسخ فرماييد:

قبلاً اهل و ساكن دماوند بودم؛ مدت دو سال است در تهران (تهران نو) منزلى خريدم و با خانواده ام ساكن شديم و بچه هايم نيز در مدارس تهران مشغول تحصيل هستند، ولى من خودم چون شغل معلمى دارم، محل كارم در رودهن است كه در حدود 50 كيلومتر با تهران فاصله دارد و بنده ناچارم اين فاصله را هر روز بروم و برگردم و صبح مى روم و عصر به تهران بر مى گردم و تعطيلات تابستان را نيز در دماوند - به واسطۀ منزل و باغى كه دارم - مى گذرانم؛ بنابراين نماز و روزه ام در تهران به چه

صورت است؟ اگر چنانچه شكسته است چه كار كنم تا درست شود؟

بسمه تعالى، در تهران حكم مسافر داريد كه نماز شما شكسته است و روزه نمى توانيد بگيريد؛ مگر آن كه قصد ماندن هميشه در تهران داشته باشيد كه در اين صورت، در محلى كه قصد كرده ايد، نماز تمام و روزه صحيح است؛ ولى در بين راه و محل كار بايد نماز را شكسته بخوانيد و نمى توانيد روزه بگيريد.

[سؤال 2526] 1208

بسمه تعالى 28 / 8 / 1360

ما در دهى كه به مقدار مسافت شرعى از شهر خود دور است، به سِمَت آموزگار و دبير، به تدريس مشغوليم. هرچند هفته يک بار به منزل خود مى رويم؛ اما در نزديكى ما، در 36 كيلومترى، شهر جهرم واقع شده كه در هفته يك يا دو بار براى خريد وسايل

ص: 674

و مايحتاج زندگى به آن جا رفت و آمد مى كنيم و چون از خود، وسيله اى نداريم، مدت رفت و برگشت ما مشخص نيست و گاهى مواقع فوراً به ده باز مى گرديم (بعد از دو الى سه ساعت) و بعضى مواقع تا بعد از ظهر يا بعد از مغرب مى توانيم به ده بازگرديم؛ با اين وصف تكليف نماز و روزۀ ما چيست؟ آيا قصر است يا كامل؟

بسمه تعالى، در فرض مسأله قصر است.

[سؤال 2527] 1209

بسمه تعالى

محضر رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلام عليكم

1. كسانى در شهر منزل و سكنا دارند ولى در سى كيلومترى شهر از ساعت شش صبح تا پنج يا شش بعدازظهر مشغول كارند از نظر شرعى نمازشان قصر مى باشد يا تمام؟ ضمناً در شركت مذكور، قرارداد يك ساله يا دو ساله بسته اند. آيا مى توانند به نام دائم السفر نمازشان را جمع بخوانند؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در محل كار و بين راه، حكم مسافر دارند.

2. البته خودتان با اطلاع هستيد كه در بعضى از شهرهاى ايران - مانند جنوب - كه دريا وجود دارد، هوا خيلى خيلى گرم است و اتفاقاً ماه مبارک رمضان در فصل تابستان شروع شده كه كارگران يا باقى ملت در حال روزه گرفتن مى باشند و از شدت گرما خيلى خيلى ناراحت مى باشند. آيا مى توانند پارچه يا وسيلۀ ديگرى براى اين كه تشنگى خود را برطرف كنند به وسيلۀ آب يا آب سرد شده بر روى خود بيندازند يا خير، اشكال دارد براى روزه يا خير؟ جواب مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، براى روزه ضرر ندارد؛ گرچه عمل مزبور براى روزه دار مكروه است.

[سؤال 2528] 1210

بسمه تعالى 29 / 3 / 1361

دفتر محترم استفتاى امام خمينى، دام مجده

پس از تقديم بالاترين تحيات، متمنى است جواب سؤال ذيل را مرقوم فرماييد.

ص: 675

افراد جهاد سازندگى كه نمى توانند در يک مكان معين قصد ده روز نمايند، تكليفشان نسبت به نماز و روزه چيست؟ قصر يا تمام؟ و چنانچه قصر است، افرادى كه كميتۀ فرهنگى آن را به عهده دارند و هر شب به يک ده مى روند و فيلم و اسلايد و سخنرانى دارند نماز و روزه شان در حكم قصر است يا تمام؟ و نيز بعضى از افراد كه سمت سركشى از شعبات جهاد را در روستاها دارند وظيفه شان چيست؟

بسمه تعالى، در صورتى كه از وطن، به مقدار مسافت شرعى دور مى شوند و قصد اقامت ده روز در محل واحد نمى كنند، نمازشان شكسته است.

[سؤال 2529] 1211

بسمه تعالى 18 / 2 / 1361

دفتر حضرت امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً اين جانب يكى از كارمندان دولت بوده و فاصلۀ بين محل سكونت و محل كار بنده، حدود 33 الى 35 كيلومتر مى باشد كه همه روزه اين مسافت را رفت و آمد مى كنم (66 الى 70 كيلومتر) و مثل بنده، افراد زيادى اين رفت و آمد را مى كنند؛ لذا با توجه به اين كه مقلد امام (آيت الله العظمى روح الله الموسوى الخمينى) مى باشم، تكليف نماز و روزۀ حقير را با عنايت به اين كه ماه مبارک رمضان نزديک مى باشد، پس از استفتا از امام، به اين جانب پاسخ مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر داريد.

[سؤال 2530] 4805

2. اگر مسافت مسير كار هميشگى يك انسان، چهار فرسنگ بيشتر باشد و اين مسافت و كارش دائمى باشد، وضعيت نماز و روزۀ او چه خواهد بود؟

بسمه تعالى، سفر اگر شغل نباشد، با پيمودن مسافت شرعى حكم مسافر دارد.

ص: 676

[سؤال 2531] 1212

بسمه تعالى 14 محرم الحرام 1403 ق

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى آقاى خمينى، دام عزّه العالى

با عرض سلام، مستدعى است حكم مسأله زير را تعيين فرماييد.

شخصى در يک شركت، به عنوان ناظر خريد كار مى كند و چند سال است كه هر روز صبح از وطن خود به محل كار، كه بيش از حد شرعى فاصله دارد مى رود و غروب بر مى گردد و گاهى شخصاً رانندگى مى كند؛ آيا اين شخص مسافر است يا دائم السفر؟

بسمه تعالى، در محل كار و بين راه حكم مسافر دارد.

[سؤال 2532] 1959

4. كسى كه كارش به نحوى است كه اگر مسافرت نكند، كارى ندارد - مثل بعضى از افراد سپاه و جهاد - نماز و روزه شان چگونه است؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند؛ مگر در سفرى كه شغل آن ها باشد.

[سؤال 2533] 1213

بسمه تعالى

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى، نايب الامام، امام خمينى، دام ظله الوارف

بعد از عرض دعا و سلام، طول عمر آن رهبر را از حضرت متعال خواستارم. در ضمن مسائلى است مبتلابه و مورد احتياج، كه از محضر آن رهبر خواستار جواب فورى آن مى باشم.

1. عدّه اى از كارمندان و كارگران ادارات كه از وطن تا محل كارشان حدود 100 كيلومتر مى باشد و هر روز صبح به محل كارشان مى آيند و بعد از ظهر به وطنشان بر مى گردند و اين عمل هر روز تكرار مى شود، آيا نماز آن ها قصر و روزۀ آن ها

ص: 677

باطل است يا خير؟

بسمه تعالى، در بين راه و محل كار حكم مسافر دارند، كه نماز قصر است و روزه صحيح نيست.

2. عدّه اى از برادران كه در جهاد سازندگى به عنوان رانندۀ جهاد استخدام مى شوند و به محل هايى رفت و آمد مى كنند كه از هشت فرسخ زيادتر است، البته اين ها در اختيار جهادند كه روى تراكتور، لودر و غيره هستند، آيا نماز در اين صورت قصر است و روزه به هم خورده يا نه؟

بسمه تعالى، در سفر شغلى اگر به مقدار مسافت شرعى باشد، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2534] 1214

بسمه تعالى 16 / 4 / 1361

پس از تأييدات خداوند

با عرض سلام به پيشگاه ولى عصر - ارواحنا له الفداء - و نايب بر حق ايشان، حضرت آيت الله العظمى خمينى و آرزوى صحت و سلامت و طول عمر براى آن رهبر عظيم الشأن و سپرده شدن پرچم جمهورى اسلامى از دست رهبر بزرگوار به دست حضرت ولى عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و اتصال انقلاب اسلامى ايران به انقلاب جهانى حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ان شاء الله

بايد به عرض برسانم كه اين جانب كارمند ذوب آهن اصفهان، متولد و ساكن در اصفهان مى باشم و در حدود ده - چهارده سال پيش مرجعيت حضرت امام را قبول كردم و مقلد ايشان شدم. قبل از انقلاب كه دسترسى به آن بزرگوار نبود، از علمايى كه مورد قبول بودند سؤال مى كرديم و در مورد احكام نماز و روزه براى افراد ذوب آهنى، ايشان مى گفتند كه جناب عالى اجازه مى فرماييد كه به ديگرى مراجعه نماييم و ما هم همين طور عمل نموده تا انقلاب. پس از انقلاب باز سؤال كرديم؛ ايشان گفتند كه ما چون هيچ وقت اين دو مسأله را به حكم حضرت امام رجوع نكرده ايم مى توانيم باز به همان طريق سابق عمل نماييم، نماز و روزه را تمام بخوانيم و بگيريم و ما هم در اين

ص: 678

چند سال پس از انقلاب عمل كرده ايم و دليل ايشان، يكى اين بوده كه جناب عالى شرط مقلد بودن را عمل دانسته ايد و به صرف اين كه من بگويم مقلد شما هستم و عمل نكرده باشم، مقلد بودن مرا قبول نداريد. و دوم اين كه جناب عالى فرموده ايد كه اگر شخصى بين اعلميت دو مجتهد شك داشته باشد، مى تواند بعضى مسائل را به ديگرى مراجعه نمايد. لذا براى رفع شک و شبهه خود و ديگران - كه ممكن است مثل اين جانب عمل كرده باشند - از حضور آن فقيه و رهبر بزرگوار استدعا مى نمايم كه اگر به حكم درست رفتار نموده ام كه هيچ؛ و اگر حكم، غير از آن مى باشد، در هر دو صورت حكم صحيح را مرقوم فرماييد. و چنانچه حكم با عمل فرق مى كند، اعمال گذشتۀ ما به چه صورت مى باشد.

بسمه تعالى، در مسأله ذكر شده، وظيفه قصر است و مورد فتوا است و مورد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2535] 1215

بسمه تعالى 31 / 6 / 1360

ضمن عرض سلام به رهبر عالى قدر و خستگى ناپذير خود؛ محترماً معروض مى دارد: اين جانب در مورد نماز و روزه سؤالى داشتم و چند جا مطرح كردم، ولى باز برايم داراى ابهام است:

كسى كه در اداره اى - مثلاً جنگل دارى - كار مى كند و محل كار وى در حدود 150 كيلومتر از وطن اصلى اش فاصله دارد و شغل وى ايجاب مى كند كه در شعاع 30 كيلومترى اداره - يعنى در مراتع - كار كند و در مواقع احتياج، به مراتع سركشى نمايد، ولى فعلاً بر اثر نبودن خودرو و سوخت كافى، اين مسأله امكان پذير نيست و هفته اى يک مرتبه روز جمعه هم به وطن اصلى اش (زادگاه خود) مى رود، سؤال: آيا اين شخص با در نظر گرفتن ملاك تماميت نماز كه در اصل، دور زدن است، ولى الآن تقريباً به صورت كار ادارى درآمده، فرائض دينى خود (نماز و روزه) را بايد چگونه

ص: 679

انجام دهد؟ هم در محل كار و هم در وطن اصلى.

بسمه تعالى، اگر شغل او دوره گردى و دور زدن نيست حكم مسافر دارد.

[سؤال 2536] 1216

بسمه تعالى 15 / 2 / 1361

محضر مبارک زعيم عالى قدر، مرجع بزرگوار، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى ايران، دامت بركاته

براى فدوى مسائلى پيش آمده كه لازم دانستم از حضور آن مرجع بزرگوار و امام عزيز راهنمايى بخواهم:

1. اين جانب در هر ماه، چند روزى به مأموريت اعزام مى شوم و اين مسافرت ها از چهار روز تجاوز نمى كند، ولى تعداد دفعاتى كه در يک ماه به مأموريت اعزام مى شوم گاهى تا ده مرتبه صورت مى گيرد؛ آيا در مسافرت كه هستم نماز اين جانب قصر خواهد بود يا بايد درست بخوانم؟

بسمه تعالى، چنانچه به مقدار مسافت شرعى مى رويد نماز شكسته است.

2. بعضى از خانواده ها هستند كه حساب سال ندارند، رفت و آمد با آن ها و غذا خوردن در منزل آن ها چه صورتى دارد، با توجه به اين كه تذكر هم به آن ها داده ام؟

بسمه تعالى، اگر يقين نداريد كه چيزى كه مورد استفادۀ شما قرار مى گيرد متعلَّق خمس است اشكال ندارد.

3. آيا كفارۀ روزه فقط به مصارفى كه در توضيح المسائل فرموده ايد، بايد برسد يا مى توان با اجازۀ آن امام عزيز، به مصارف ديگرى مثل كمك به جبهه هاى جنگ و جنگ زدگان يا بنياد مستضعفان يا حساب 100 خانه سازى و يا ساير امور خيريه رساند؟ اگر مى شود راهنمايى بفرماييد.

بسمه تعالى، اگر فقير باشند اشكال ندارد.

4. آيا قرآن خواندن و دعا خواندن در محل كار و وقت ادارى، در صورتى كه در كار روزمره وقفه اى ايجاد نشود، جايز است يا خير؟ و اگر جايز نيست و اين جانب هم قبلاً انجام داده باشم، تكليفم چيست؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اشكال ندارد.

ص: 680

5. اين جانب داراى زن و سه فرزند مى باشم و پدر و مادرم كه از كار افتاده اند تحت تكفل اين جانب هستند و تصميم دارم - ان شاء الله - به جبهه بروم؛ آيا رضايت پدر و مادرم براى اعزام به جبهه از نظر شرعى لازم است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر موجب اذيت پدر و مادر مى شود، رضايتشان تحصيل شود. مگر در صورت نياز جبهه ها با تشخيص مسئولين ذى ربط.

6. افرادى در ادارات هستند كه انسان احساس مى كند با انقلاب ميانه اى ندارند و فقط ظاهر خود را عوض كرده و احتمالاً گاهى اوقات هم كارشكنى مى كنند؛ آيا معرفى اين طور افراد به مقامات ذى صلاح مملكت از نظر شرعى اشكالى ندارد؟ رفت و آمد خانوادگى با آنان چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، در صورتى كه كارشكنى بكند بعد از ارشاد، معرفى او اشكال ندارد.

7. اين جانب از حدود 15 سال قبل به مطالعۀ كتب دينى پرداخته و در اين زمينه كتاب هاى زيادى از نويسندگان مختلف به صورت كتابخانه اى جمع آورى كرده ام. در ميان كتاب هايم، كتبى موجود است كه نويسندگان آن، افرادى هستند كه قبلاً به عنوان مسلمانان متعهد و مبارز شناخته مى شدند، ولى با گردش چرخ عظيم انقلاب و غربال شدن افراد، ماهيت اصلى آنان مشخص گرديد؛ تكليف اين جانب در مورد نگهدارى و احياناً مطالعۀ كتب اين افراد كه قبلاً خريدارى كرده ام چيست؟

بسمه تعالى، نگهدارى آن ها اشكال ندارد.

8. اين جانب در زمان طاغوت از تلفن، خودكار و كاغذ اداره گاهى اوقات استفادۀ شخصى مى كرده ام و ضمناً حق اين جانب را هم در همان زمان پايمال كرده اند؛ آيا الآن بايد پول آن ها را حساب كرده و بپردازم يا خير؟ و اگر بايد بپردازم، آيا مى توانم بابت حق پايمال شده ام حساب كنم يا خير؟ راهنماييم بفرماييد.

بسمه تعالى، ضامن هستيد و نمى توانيد حساب كنيد.

[سؤال 2537] 1217

بسمه تعالى

تهران، دفتر امام خمينى، سلام عليكم

اين جانبان شغلمان تكنيسين دامپزشكى است كه براى انجام خدمت دامپزشكى، در ماه بايد چند روزى را به روستايى عزيمت نماييم. وطن اصلى ما مشهد و محل خدمت ما كلات مى باشد؛ تا كنون طبق توضيح المسائل، حكم مسافر را اجرا نموده،

ص: 681

تكليف روزۀ ما چيست؟

بسمه تعالى، در صورتى كه فاصله، چهار فرسخ يا بيشتر باشد، در غير وطن، حكم مسافر داريد و تا در محلى قصد اقامۀ ده روز نكرده ايد، نماز شكسته و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2538] 1218

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى

ضمن عرض سلام، اين جانب ساكن شاهين شهر واقع در 30 كيلومترى اصفهان و كارمند ذوب آهن هستم؛ فاصلۀ ذوب آهن تا محل سكونتم 65 كيلومتر است. با توجه به اين كه من اهل باختران (كرمانشاه) هستم و در صورت بازنشستگى يا انتقال، قصد ماندن در شاهين شهر را ندارم و مقلد امام هم هستم و ضمناً يادآور مى شوم كه محل سكونت در شاهين شهر، از خودم مى باشد، خواهشمندم دستور فرماييد نسبت به وضعيت نماز و روزۀ اين جانب كه تا كنون به طور كامل اعمال مى گرديده، از تاريخ مذكور، چطور و چگونه بايد عمل نمايم؟

بسمه تعالى، حكم مسافر داريد و بدون قصد اقامۀ ده روز، نماز شما شكسته است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2539] 1219

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله حاج سيد روح الله خمينى، دام عزّه

اين جانب مقلد شما هستم و فعلاً محل كارم در ورامين، ولى منزلم تقريباً تا محل كارم هفت فرسخ مى باشد و ناگزير به مسافرت در هر روز به محل كارم مى باشم. متمنى است تكليف بنده را از جهت نماز و روزه معين فرماييد.

بسمه تعالى، در مسير و محل كار حكم مسافر داريد.

ص: 682

[سؤال 2540] 1220

بسمه تعالى

محترمانه به عرض امام امت مى رسانم: من مدت ده سال است كه در ذوب آهن اصفهان انجام وظيفه مى كنم؛ در اين مدت ده سال، در 45 كيلومترى، اياب و ذهاب مى نمايم؛ در ضمن، نمازم را هم تمام خوانده ام و روزه را هم تمام گرفته ام؛ يعنى مثل يک فرد دائم السفر عمل كردم و پس از بازنشسته شدن - 25 و يا 30 سال كار - از شهرستان اصفهان، به وطن خودم كه استان گيلان است مى روم. در اين صورت، تكليف من و ساير دوستان ما چيست و نماز و روزه ما بايد تمام باشد و يا شكسته؟

بسمه تعالى، اگر شغل شما رانندگى و دوره گردى در سفر نيست و فقط در ذوب آهن كارمند هستيد، حكم مسافر داريد كه نماز شما شكسته و روزه، صحيح نيست؛ و اگر به وطن خود رفتيد، نماز شما در آن جا تمام است؛ مگر از آن، اعراض كرده باشيد.

[سؤال 2541] 1221

بسمه تعالى 29 / 1 / 1362

دفتر امام، سلام عليكم

شغل اصلى من، كارشناس بهداشت مراكز روستايى است و تا قبل از انقلاب، به درمانگاه هاى تابعۀ هشتپر كه بعضى اوقات، بيش از 30 كيلومتر و گاهى كمتر از 30 كيلومتر است رفت و آمد مى كردم؛ ولى بعد از انقلاب، به مدت دو سال مدير بيمارستان بودم و ديگر به مأموريت نمى رفتم و سال گذشته نيز مسئوليت هلال احمر را قبول كردم و مانند شغل اول، مأموريت نمى رفتم؛ ولى از 15 روز پيش دوباره به شغل اصليم - يعنى همان كارشناس مراكز روستايى - برگشتم و گاهى هم بايد به بازديد مراكز درمانى بروم و حتى گاهى اتفاق مى افتد كه به مركز استان (رشت) بروم. خواهشمندم حكم نماز و روزۀ اين جانب را بيان بفرماييد.

ص: 683

بسمه تعالى، اگر شغل، به نحو دوره گردى در سفر نباشد، نماز شكسته است و روزه صحيح نيست.

[سؤال 2542] 1222

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى

پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى براى آن حضرت، سؤالاتى دارم كه مطرح مى كنم. جواب را كتباً مرقوم فرماييد.

1. شغل اين جانب ايجاب مى كند كه در حدود نه ماه از سال به طور مداوم همه روزه از محل زندگى خود، به جاهاى ديگر، به عنوان معلم راهنماى تعليماتى، به مدارس محول شده به اين جانب سركشى نمايم؛ به طورى كه در بعضى روزها از چهار فرسخ، كمتر و در بعضى روزهاى ديگر، بيشتر از چهار فرسخ مى روم. اين كه ذكر شده نه ماه از سال به طور مداوم، از اين جهت است كه در تابستان، سركشى، به علت تعطيل بودن مدارس كمتر است. آيا نماز و روزه، كامل است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر شغل شما به نحو دوره گردى در سفر نيست و به مقدار مسافت برويد، حكم مسافر داريد.

2. بعضى از افراد هستند كه طبق مقررات، هر روز بايد سر ساعت معينى بر سر كار خود حاضر شوند؛ ولى به علت دور بودن راه يا سرماى شديد زمستان و يا نبودن وسيلۀ نقليه، يک الى دو ساعت، فقط صبح هاى روز شنبه استثنائاً دير به محل خدمت خود مى رسند. آيا از نظر شرع مقدس اسلام، درست است كه جبران تأخير خود را همان روز يا در ايام هفته كنند؟

بسمه تعالى، بايد طبق مقررات عمل نمايد.

[سؤال 2543] 1223

بسمه تعالى

احتراماً؛ ضمن تقديم درود و سلام و تحيات وافره و آرزوى صحت مدام و مستدام امام امت، و با عرض تهنيت و تبريک ولادت با سعادت مولاى متقيان حضرت

ص: 684

على عليه السلام به عرض مبارك مى رساند: اين جانب به اقتضاى شغل موظفى خودم كه بهداشت يار بهدارى هستم، صبح ها بعد از نماز از وطن خارج و تا حدودى دورتر از شهر بايد بروم كه شرعاً حد ترخص مى باشد و بعد از ظهر شرعى مجدداً به وطنم بر مى گردم كه تقريباً قرار است سال هاى سال بدين نحو به خدمت ادامه دهم. استدعا دارم حكم شارع مقدس اسلام را در اين خصوص كه آيا نماز را بايد قصر و روزه نگيرم و يا بالعكس، ذيلاً مرقوم فرمايند.

بسمه تعالى، اگر از وطن شما تا محل كارتان 22/5 كيلومتر يا بيشتر باشد، حكم مسافر پيدا مى كنيد كه در غير وطن بايد نماز را شكسته بخوانيد و نمى توانيد روزه بگيريد، مگر قبل از ظهر به وطن برسيد و افطار نكرده باشيد.

[سؤال 2544] 1224

بسمه تعالى

حضور محترم رهبر انقلاب جمهورى اسلامى و مرجع عالى قدر

اين جانب ارتشى هستم و هر سه الى چهار سال يک بار منتقل مى شوم و وطن اصلى من مشهد مى باشد و چون مشهد پايگاه نيروى هوايى عملياتى ندارد، در اين صورت تمام سى سال خدمتم را بايستى خارج از وطن بمانم و از مشهد هم اعراض نكردم. پيشنماز قبلى پايگاه يكم گفتند كه چون خانه ات در كرج هست و آن را خريدى و ملک تو است، در كرج نمازت درست و در تهران شكسته است. طبق فتواى شما من الآن حدود چهار سال است كه همۀ روزه ها را گرفته و نمازم را درست خواندم. ولى چند روز پيش يک امام جماعت جديد براى پايگاه ما آمد و ايشان عنوان كردند: من راجع به اين موضوع، به دفتر امام رفتم و ايشان گفتند: چون افرادى مثل من نتوانسته ايم در كرج قصد ده روز بكنيم و تا ده روز اول اصلاً از محله مسكونى خارج نشويم - چون هر روز مسير تهران كرج را طى كرده ام - تمام نمازها را بايستى دوباره

ص: 685

شكسته به جا آورم و روزه ها را هم كه گرفته ام باطل است. تكليف من چيست؟ يعنى تا اين سى سال كه در خدمت نيروى هوايى هستم، نبايد روزه بگيرم و نماز را هم شكسته بخوانم؟ تكليف نماز و روزه هاى قبل چطور است؟ تكليف قضاى روزه ها چه مى شود؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در كرج و تهران حكم مسافر داريد؛ و آنچه برخلاف انجام داده ايد، بايد قضا نماييد.

[سؤال 2545] 1225

بسمه تعالى 10 / 2 / 1361

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، رهبر كبير انقلاب اسلامى، مدّ ظله

اين جانب مقلد حضرت عالى هستم. منزل بنده در شهريار است و محل شغلم در كارخانه كفش ملى در قسمت خياطى مى باشد. هر روز صبح به كارخانه مى روم و بعد از ظهر به وطن خود مراجعه مى نمايم و مسافت، از چهار فرسخ بيشتر مى باشد. بنابراين وظيفه بنده در خصوص نماز و روزه قصر و يا تمام است؟

بسمه تعالى، در غير وطن بايد نماز را قصر بخوانيد.

[سؤال 2546] 1226

بسمه تعالى

نايب الامام، متع الله المسلمين بطول بقائه الشريف

1. بيان فرماييد مقلدينى كه كارمند جمهورى اسلامى هستند و محل كارشان كرج يا شهريار است و بايستى صبح بروند و عصر به تهران مراجعت نمايند و رفت و برگشت بيش از حد ترخص است. با توجه به اين كه در ماه مبارک رمضان، روزهاى جمعه تعطيل هستند، تكليف روزۀ ايشان از نظر مبارک چيست؟

استدعا مى شود وظيفۀ نسوانى كه كارمند جهاد سازندگى هستند و يا در مدارس مشغول تحصيلند، را مرقوم، و به خاتم مبارک مزين فرماييد. ادام الله ظلّكم

ص: 686

بسمه تعالى، اگر محل كار، وطن كارمند نيست و از محل سكونت تا آن جا به مقدار مسافت ولو در مجموع رفت و برگشت است، در بين راه و محل كار حكم مسافر را دارند، كه نماز قصر است و روزه صحيح نيست و در اين حكم فرقى بين كارمند زن و مرد نيست.

2. بيان فرماييد پسر يا دخترى كه ازدواج نكرده اند و كبيرند، در مستحبات و واجبات كفايى، بايد با رضايت پدر يا مادر عمل كنند يا خير؟ آيا ترک اعلام به آن ها در كارهاى مستحب و واجبات كفايى، موجب بى احترامى مى شود يا خير؟ نظريه مبارک در ذيل مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، رضايت شرط نيست، ولى از عملى كه موجب اذيت والدين شود، بايد احتراز كنند و در انجام واجبات و مستحبات لازم نيست والدين را مطلع سازند، ولى اگر فرزند بكوشد تمام كارها را با اطلاع والدين و رضايت آن ها انجام دهد، بسيار خوب است.

[سؤال 2547] 1227

بسمه تعالى 29 / 2 / 1361

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، أدام الله بقاءكم و وفّقكم لما يحبّ و يرضى

سلام عليكم، شخصى از جنگ زدگان، وطن موقتى انتخاب نموده؛ در عين حال اشتغالى دارد كه نه تنها در وطن موقت ده روز نمى ماند، بلكه به دو مكان ديگر هم براى ادامۀ شغل در رفت و آمد است كه بين اين سه مكان، بيش از مقدار مسافت راه هست؛ در هيچ يک از اين سه مكان، ده روز نمى ماند. مستدعى است بفرماييد: راجع به صوم و صلاة چه وظيفه اى دارد؟ يادآور مى شود كه گاهى هم در بعضى از اين مكان ها بيش از ده روز مى ماند.

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2548] 1228

بسمه تعالى

حضور مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

محترماً، به عرض عالى مى رسانيم: ما عده اى كارگران كه در مسافت چهار فرسنگى

ص: 687

از محل مسكونى خود كار مى كنيم و باز بر مى گرديم به محل خودمان اطلاع حاصل شده كه جناب عالى فرموده ايد نماز را بايد شكسته خواند، در بين راه و محل كار، و همچنين روزه را هم افطار بايد كرد، اگر اين فتوا مورد تأييد شما هست چند كلمه مرقوم فرماييد، آيا اين افراد جزء رانندگان و نامه آورها و چوب دارها هستند يا خير؟ و اگر از نظر اسلام بايد روزه را افطار كند، چه موقعى قضاى آن را بگيرند، چون هميشه كارشان اين است.

بسمه تعالى، رانندگان و امثال آنان، كارشان سفر است و فرق دارند با كسانى كه كارشان در خارج از وطن و محل اقامت است و اين اشخاص نمازشان در بين راه و در محل كار قصر است و روزه را بايد در ايام تعطيلى در وطن يا با قصد اقامت ده روز در محلى، قضا نمايند.

[سؤال 2549] 1229

بسمه تعالى 9 / 3 / 1361

محضر مبارک رهبر كبير انقلاب، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، أدام الله ظله العالى، پس از تقديم سلام، محترماً معروض مى داريم:

گروهى هستند كه در شش فرسخى اصفهان زراعت دارند و هر روز صبح از اصفهان به آن محل زراعت مى روند و بعد از ظهر بر مى گردند و بعضى از آن ها در آن محل زراعت، از خودشان ملك دارند و بعضى ديگر ملک ندارند، ولى مى روند آن جا براى ديگران كار مى كنند؛ آيا موقعى كه مى روند براى محل زراعت، نماز آن ها قصر است يا تمام؟ تكليف آن ها براى ماه مبارك رمضان چيست؟

بسمه تعالى، اگر وطن آن ها نيست حكم مسافر دارند.

[سؤال 2550] 1230

بسمه تعالى

محضر مقدس و مبارک حضرت امام خمينى، روحى فداه

ص: 688

بعد از ابلاغ عرض سلام و دوام سلامتى و طول عمر حضرت عالى به عرض مى رساند:

1. سربازانى كه مدت دو سال خدمت سربازى را مى گذرانند و نمى توانند 10 روز تمام در يک پاسگاه باشند و هميشه در حال مأموريت هستند در اطراف پاسگاه ها، از نظر نماز و روزه وظيفه شان چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2551]

2. افرادى كه در ژاندارمرى استخدام هستند بعضاً هر سه سال يا چهار سال فرمانده پاسگاه يك منطقه مى شوند و در اين مدت سه سال و يا چهار سال هم دائماً در حال مأموريت مى باشند. نظر به اين كه استخدام ژاندارمرى هستند و تا زمانى كه بازنشسته بشوند، بايد باشند؛ وظيفه نماز و روزه آن ها چيست؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان به نحو دوره گردى نيست حكم مسافر دارند.

3. رانندگانى كه در استخدام ژاندارمرى هستند و هميشه به اطراف مأموريت دارند وظيفه نماز و روزه آن ها چيست؟

بسمه تعالى، با فرض اين كه در مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كنند، نمازشان تمام است.

4. سربازانى كه در جبهه ها هستند و نمى دانند كه كى حمله مى شود، يا ممكن است فردا به جاى ديگر منتقل شوند و تحت اختيار خودشان نيستند، وظيفۀ نماز و روزه آن ها چيست؟

بسمه تعالى، حكم مسافر دارند، مگر اين كه سى روز با ترديد در يك محل بمانند كه در اين صورت بعد از سى روز نمازشان را تمام بخوانند.

[سؤال 2552] 1231

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

با سلام، لطفاً مسائل زير را جواب مرقوم فرماييد:

1. حكم پرسنل اجرايى جهاد سازندگى دماوند كه هر روز براى كار كردن به روستاها مى روند و مسافتى بيش از چهار فرسخ طى مى كنند.

ص: 689

2. پرسنل موقت جهاد كه هر روز به روستاها - بيش از چهار فرسخ - مى روند.

3. پرسنل ادارى جهاد كه مسافتى بيش از چهار فرسخ، از منزل تا جهاد مى روند.

بسمه تعالى، مسافت بين محل سكونت و محل كار اگر به مقدار هشت فرسخ شرعى ولو در مجموع رفت و برگشت باشد حكم مسافر دارند، مگر آن كه شغل آنان سفر باشد، مانند راننده؛ و ميزان مسافت در غير شهرهاى بزرگ خارق العاده، فاصلۀ بين دو شهر و روستا است.

[سؤال 2553] 1232

بسمه تعالى 18 / 4 / 1361

دفتر محترم امام خمينى، دام عزّه

احتراماً؛ اين جانب پاسدار كميته هستم؛ از محل سكونتم تا محل كارم هجده كيلومتر مسافت دارد و در كميته، به امور انباردارى و تداركات اشتغال دارم و مجبورم جهت تأمين مايحتاج كميته به كميتۀ مركزى بروم كه از محل كارم تا كميتۀ مركز، بيش از 35 كيلومتر و از محل سكونتم بيشتر از 53 كيلومتر مى باشد؛ در اين رابطه خودم رانندگى مى كنم و كمتر روزى است كه از حد ترخص محل سكونتم خارج نشوم؛ لذا با توجه به اين كه خودم رانندگى مى كنم و همه روزه در كميته هستم و بيشتر روزها از حد ترخص خارج مى شوم، تكليف روزه و نمازم چيست؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2554] 1233

بسمه تعالى

حضور مبارک حضرت آيت الله العظمى جناب آقاى حاج سيد روح الله خمينى، دام ظله العالى، جعلت فداك، مسائل مستحدثه اى مربوط به سفر و غيره پيش آمده است كه احتياج به بيان نظر مبارک است.

1. معلم هايى هستند كه در دهات استخدام مى شوند و به مدت چند سال هر هفته

ص: 690

به شهر خود كه مسافت شرعى است مى آيند و توقفشان آن جا بيش از يک هفته نيست؛ تكليف آن ها از نظر نماز و روزه قصر است يا خير؟

بسمه تعالى، نماز و روزه آن ها در محل استخدام و بين راه قصر است.

[سؤال 2555]

2. معلم هايى هستند كه هر روز از شهر خود به چهار فرسخى سر خدمت مى روند و مراجعت مى نمايند. وظيفه آن ها در محل خدمت و بين راه قصر است يا خير؟

بسمه تعالى، وظيفه آن ها در محل خدمت و بين راه قصر است.

[سؤال 2556]

3. كارگرهايى ساكن در يک شهر هستند؛ لكن هر روز آن ها را به مسافت چهار فرسخ يا بيشتر مى برند سر كار و بر مى گردانند. تكليف آن ها در محل كار و آن شهر كه وطنشان نيست از نظر قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، وظيفه ايشان در محل كار و جايى كه وطنشان نيست، قصر است.

4. افرادى شغل آن ها اين است كه روى دست مؤسسه هايى در بين راه ها از قبيل تابعه مى گردند و هر روز بيش از هشت فرسخ سير مى كنند؛ وظيفه آن ها نسبت به قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، وظيفه ايشان مادام كه در وطن نيستند قصر است؛ مگر آن كه كارشان به طور دوره گردى در محال مختلفه انجام گيرد كه در اين صورت بايد نماز را تمام بخوانند و روزه آن ها هم صحيح است و در ماه مبارک بايد روزه بگيرند.

[سؤال 2557]

5. مغازه دارهايى هستند كه مثلاً در ايام سال چند ماه مرتب براى خريد و فروش اجناس به شهرها مسافرت مى نمايند؛ در اين ايام كه مرتب به سفر مى روند، تكليف آن ها در موضوع قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، وظيفه ايشان مادام كه در سفر هستند قصر است.

ص: 691

[سؤال 2558]

6. عده اى از آقايان طلاب هر هفته براى تبليغ به دهات مى روند، وظيفۀ آن ها در قصر و اتمام چگونه است؟

بسمه تعالى، در صورتى كه به مقدار مسافت سفر مى كنند، ايشان بايد نماز را قصر بخوانند و روزه ايشان هم صحيح نيست.

[سؤال 2559]

7. بعضى از مأمورين كار آن ها سير در بين راه ها است. تكليف آن ها در قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، بايد نماز را قصر بخوانند و روزه ايشان هم صحيح نيست مگر آن كه كارشان به طور دوره گردى در محال مختلفه انجام گيرد كه در اين صورت بايد نماز را تمام بخوانند و روزه آن ها صحيح است و در ماه مبارک بايد روزه بگيرند.

حكم نماز و روزه افراد دوره گرد

[سؤال 2560] 1234

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

ضمن عرض سلام، توفيق شما عزيزان را از درگاه خداوند متعال خواهانم.

حقير مأمور پست بارده هستم. در هفته كه هفت روز است بنده دو دفعه از پست بارده به شهركرد مى روم و برمى گردم بارده. خواهشمندم از نظر روزه گرفتن بنده را درست آگاه سازيد. آيا روزه بنده درست است يا خير؟

بسمه تعالى، اگر شغل شما بردن نامه است حكم مسافر نداريد.

[سؤال 2561] 1363

5. افرادى كه در تهران هر روز يا يك روز در ميان، گشت مى روند، هم دور

ص: 692

مى زنند، هم مسير مستقيم را طى مى كنند، تكليف نماز و روزۀ اين افراد چيست؟

بسمه تعالى، اگر شغل شان در مقدار مسافت شرعى گشت زدن است نمازشان تمام است و روزه را بايد بگيرند.

[سؤال 2562] 1235

بسمه تعالى 17 / 3 / 1361

محضر مقدس امام امت زيد عزه العالى

پس از عرض سلام: طرح آبيارى دشت قزوين به عهده يک مؤسسه دولتى است كه مسئوليتش نگهدارى و تعمير چاه هاى كشاورزى است، محدوده عمل از چهار كيلومتر تا هفتاد كيلومتر از محل كار (قزوين) مى باشد. عده اى از كاركنان مسئول تعميرات و بازرسى از آن ها مى باشند، اين افراد به همراه راننده كه سمت رانندگى در اداره را دارد به غير از روزهاى تعطيل تقريباً همه روزه در فصل آبيارى جهت انجام كار به خارج از شهر مسافرت مى كنند كه چند صورت دارد:

1. عده اى تقريباً همه روزه بيشتر از حد شرعى مسافرت مى كنند و گاهى اتفاق مى افتد كه به حد شرعى نرسد.

2. عده اى محلّ مأموريت آن ها معلوم نيست، گاهى مسافت طى شده از حد شرعى تجاوز مى كند و گاهى هم تجاوز نمى كند.

لازم به تذكر است كه روزهاى تعطيل هم به صورت كشيك براى انجام كارهاى ضرورى دو صورت بالا را دارد. لطفاً مسأله نماز و روزه اين افراد چه شكلى دارد؟

در خاتمه طول عمر رهبر عزيز را از خداوند متعال مسئلت داريم.

بسمه تعالى، راننده اگر در مقدار مسافت شرعى رانندگى مى كند، نمازش تمام و روزه صحيح است و ديگران اگر كارشان به نحو دوره گردى است حكم راننده دارند، ولى اگر محل كارشان نقطۀ معينى است در صورتى كه به مقدار مسافت شرعى ولو در مجموع رفت و برگشت باشد حكم مسافر دارند.

ص: 693

[سؤال 2563] 1236

بسمه تعالى

محضر مبارک حضرت آيت الله خمينى، دام عزّه

اين جانب كارمند شهردارى منطقه چهار تهران مى باشم و مأموريتمان اكثراً در نقاط مختلفى است كه از هشت فرسخ بيشتر است و مأموريت ها معمولاً چهل و هشت ساعته مى باشد، على هذا تكليف بنده از نظر نماز و روزه طبق فتواى آن حضرت چيست؟ و منزلمان زمان آباد است كه از شهردارى محل كارم تقريباً چهار فرسخ مى باشد.

بسمه تعالى، اگر شغل شما در مقدار مسافت شرعى به نحو دوره گردى است، در مسير اشتغال، حكم مسافر نداريد و از منزل تا محل شغل چنانچه به قدر مسافت باشد حكم مسافر داريد.

[سؤال 2564] 1237

بسمه تعالى 4 / 9 / 1361

محضر مبارک حضرت نايب الامام، امام خمينى، دام ظله الشريف

آيا كسانى كه كسب و كار آن ها جاده سازى است و هميشه روزى يک يا دو كيلومتر يا بيشتر و كمتر حركت دارند، و از وطن خود بيشتر از مسافت - مانند ده فرسخ و بيست فرسخ - دور مى شوند و مرتب در اين راه در حركت هستند، نماز و روزۀ خود را چه كنند؟

بسمه تعالى، اگر كار در محل معينى است و با محل سكونت به مقدار مسافت شرعى فاصله دارد، در بين راه و محل كار حكم مسافر دارند ولى كسى كه شغل او رانندگى در مقدار مسافت شرعى باشد در آن سفر شغلى، نمازش به ترتيبى كه در حكم نماز رانندگان در رساله مذكور است تمام است.

ص: 694

[سؤال 2565] 1030

3. برادرانى هستند كه در سپاه كارشان گشت زنى مى باشد. يعنى اين كه با اتومبيل در يک محدوده مى گردند تا امنيت برقرار باشد و يا اگر به ضد انقلابى برخورد كردند دستگير نمايند. حكم نماز و روزه شان به چه صورتى است؟ در فرض مسأله، تهران وطن ايشان است.

بسمه تعالى، اگر شغلشان گشت در مقدار مسافت شرعى است، نمازشان تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2566] 1030

4. كسانى كه در تعقيب افراد مشكوک روزانه به حد مسافت شرعى مى روند و كارشان همين است، حكم نماز و روزه ايشان به چه صورتى مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان گشت در مقدار مسافت شرعى براى تعقيب افراد مشكوک است، حكم همان است كه در بالا ذكر شد؛ ولى اگر در يک امتداد كسى را تعقيب مى كند، در صورتى كه از اول كسى را قصد دارد در مقدار مسافت تعقيب كند، حكم مسافر دارد.

[سؤال 2567] 1238

بسمه تعالى 30 / 10 / 1361

دفتر محترم استفتائات امام خمينى، مدّ ظله، سلام عليكم

معلمين راهنما كه در هر ماه بيست روز به سركشى دبستان هاى خارج از شهر - بيش از چهار فرسخ - مى روند و اين بيست روز ممكن است پشت سر هم نباشد؛ نماز و روزۀ آن ها چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، اگر شغل سركشى مدارس به نحو دوره گردى باشد، در سفر شغلى نماز تمام است؛ ولى اگر در هر سفر به مقصد معينى براى سركشى يك يا چند مدرسه مى روند، حكم مسافر دارند.

ص: 695

[سؤال 2568] 1129

4. كسانى كه كارشان رفتن به جاهاى مختلف شهر براى انجام كار كارخانه است با پيمودن بيش از چهار فرسنگ شرعى و داشتن اجبار كارى به نحوى كه نمى توانند كار خود را از دست بدهند، آيا بايد نمازشان را تمام بخوانند و روزه بگيرند يا خير؟

بسمه تعالى، چنانچه كارشان در محل هاى معينى باشد، در فرض سؤال، حكم مسافر دارند ولى اگر كارشان به نحو دوره گردى باشد نمازشان تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2569] 1730

2. محل كارم از خانه، 60 كيلومتر فاصله دارد كه هر روز با اتوبوس، سر كار مى روم و در قسمت راه سازى شركت كار مى كنم و به راه ها سركشى مى كنم (در طول 20 كيلومترى، رفت و آمد مى كنم). آيا شغلم مسافرت حساب مى شود يا نه؟

لازم به توضيح است كه قبلاً كه در يك نقطه در محل كارم بودم، شغلم مسافرت حساب نمى شد؛ اما حالا كه راه سازى كار مى كنم، شغلم مسافرت است يا نه؟

بسمه تعالى، اگر به مقدار مسافت، سركشى به راه مى كنيد، نماز شما تمام است.

[سؤال 2570] 905

16. كسى كه بخشى از كارش، گشت يا تعقيب و مراقبت است، و بخشى از كارش كار ديگرى است چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در حين اشتغال در هر بخش، حكم مخصوص آن را دارد.

[سؤال 2571] 915

3. شخصى هر روز از كرج به محل كارش كه در تهران است مى آيد و بايد نمازش را در تهران قصر بخواند؛ ولى در تهران، شغلش گشت زدن است. آيا باز هم نمازش قصر است يا چون شغلش گشت زدن است، بايد نماز را تمام بخواند؟

ص: 696

بسمه تعالى، اگر شغلش گشت زدن در حد مسافت است، در تهران كه مشغول است، نمازش تمام است.

[سؤال 2572] 2338

2. كسانى كه در پليس راه ژاندارمرى، جهت كنترل جاده ها و رسيدگى به تصادف هاى بيابانى استخدام شده اند و هر روز، يكى - دو بار در حوزۀ مأموريت خود، رفت و آمد مى نمايند و بقيۀ اوقات، در پاسگاه محل كار انتظار، انجام وظيفه مى نمايند،

آيا جزو كسانى هستند كه شغل آنان، سفر مى باشد و دائم السفر محسوب مى گردند يا مسافر هستند؟

بسمه تعالى، اگر شغل او رسيدگى به تصادفات در جاده ها، در مقدار مسافت شرعى است و ده روز در يک محل اقامت ندارد، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2573] 1239

بسمه تعالى 28 / 9 / 1361

محترماً به عرض مى رساند: پرسنل پاسگاه پليس راه سلفچگان برنامۀ كارشان به طريق زير مى باشد:

1. تعدادى از پرسنل نگهبان مى باشند و در پاسگاه ابقا و مشغول كنترل وسائط نقليۀ عبورى هستند.

2. تعدادى از پرسنل به جاده اعزام و به گشت زنى حوزۀ استحفاظى كه در فاصله 60 كيلومترى ساوه به همدان مى باشد مى روند و بايستى مرتب جاده ها را تحت نظر بگيرند؛ مضافاً به اين كه كليۀ پرسنل به جز فرمانده پاسگاه يک روز خدمت نموده و يک روز استراحت را در قم و ساوه و اراک در منزلشان مى روند، مراتب جهت استحضار به عرض مى رسد. استدعا بر اين است مرقوم فرموده: از نظر نماز و روزه، وظيفۀ اين پرسنل و برادران را اعلام، تا بتوانيم كمال استفاده از مسائل

ص: 697

شرعيه را در حين خدمت بنماييم.

بسمه تعالى، افرادى كه شغلشان نگهبانى در پاسگاه است، در آن جا حكم مسافر دارند؛ و افرادى كه شغل آن ها گشت زنى در حوزۀ استحفاظى [است]، در سفر گشت زنى، نمازشان تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2574] 1240

بسمه تعالى 19 / 12 / 1361

دفتر امام خمينى دام ظله، سلام عليكم

1. شخصى موقتاً از شهرستان به تهران آمده، قصد مى كند در آن محل كه زندگى مى كند ده روز بماند و از محل خارج نشود. در ده روز دوم از محل خارج مى شود و شغلش گشت زدن است، آيا مى تواند نمازش را تمام بخواند يا قصر است؟

بسمه تعالى، در صورت كمتر بودن مسافت گشت زدن از مسافت شرعى، نماز تمام است و همچنين در صورت شغل بودن گشت، ولو به مقدار مسافت شرعى برسد.

2. سپاه پاسداران نشريۀ داخلى دارد به نام: «رويدادها و تحليل» و در صفحۀ اول آن نوشته: «اين نشريه صرفاً داخلى است و تنها براى استفادۀ برادران پاسدار منتشر مى شود. انتشار مطالب آن بدون اجازۀ دفتر سياسى ممنوع است». و اين نشريه در هر ماه انتشار مى يابد و فقط داخل خود سپاه فروخته مى شود، آيا مى توان به ديگران از قبيل دوستان، برادران و يا خواهران و يا پدر و مادر خود داد كه مطالعه نمايند؟

بسمه تعالى، تابع مقررات سپاه است.

3. شخصى در واحد عمليات سپاه است ممكن است امروز او را بفرستند به مأموريت و فردا نفرستند تكليف نماز او چيست؟ وقتى به مأموريت مى روند، آيا مثل راننده است؟

بسمه تعالى، در غير وطن حكم مسافر را دارد و به مجرد مأموريت حكم سفر شغلى را پيدا نمى كند.

4. اگر در جايى يا مسجدى نماز جماعت برپا باشد و عدۀ ديگرى هم در طرف ديگر آن محل يا مسجد با يک فرد كت و شلوارى نماز جماعت بخوانند آيا اشكال دارد؟

ص: 698

بسمه تعالى، تا دسترسى به روحانى باشد از اقتدا به غير روحانى اجتناب شود.

5. موقعى كه نماز جماعت برپا است آيا كسى مى تواند در همان محل نماز فرادا بخواند؟

بسمه تعالى، در صورتى كه به امام جماعت هتک محسوب شود جايز نيست.

[سؤال 2575] 1241

بسمه تعالى

پاسدار مقيم تهران كه هر روز (به جز روزهاى تعطيل) جهت بررسى كمبودهاى دارويى و تداركاتى و يا بازرسى به درمانگاه ها و مراكز سپاه در تهران مى رود، آيا هنگامى كه از حد شرعى (از نظر مسافت) فراتر رود، نماز او شكسته است يا تمام؟ و كلاً آيا حكم مسافر را دارد؟

بسمه تعالى، اگر براى انجام كار مزبور در مقدار مسافت شرعى رفت و آمد دارد و دور مى زند، نمازش تمام است.

[سؤال 2576] 1233

4. افرادى شغل آن ها اين است كه روى دست مؤسسه هايى در بين راه ها از قبيل تابعه مى گردند و هر روز بيش از هشت فرسخ سير مى كنند؛ وظيفه آن ها نسبت به قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، وظيفه ايشان مادام كه در وطن نيستند قصر است؛ مگر آن كه كارشان به طور دوره گردى در محال مختلفه انجام گيرد كه در اين صورت بايد نماز را تمام بخوانند و روزه آن ها هم صحيح است و در ماه مبارك بايد روزه بگيرند.

[سؤال 2577] 1242

بسمه تعالى

محضر مقدس رهبر مستضعفان جهان، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى

1. كسانى كه در جبهه به عنوان پيك يا مسئول تداركات به چند قسمت جبهه بايد رفت وآمد كنند، يا مهندسين و سرپرستان راه سازى كه مسئوليت چند جاده به عهدۀ

ص: 699

آن ها است، و همچنين فرماندهانى كه حوزۀ مسئوليت آن ها شامل چند محل مى شود و ناچار بايد براى سركشى به آن ها طى مسافت كنند، حكم نماز آن ها از جهت قصر و اتمام چيست؟

بسمه تعالى، اشخاصى مانند پيك يا مسئول تداركات كه بايد اشيا را با خود ببرند، نمازشان تمام است و ديگران، مانند مهندس يا فرماندۀ مزبور اگر به چند جا سركشى مى كنند به طورى كه صدق كند كار آنان به نحو دوره گردى است نمازشان تمام است، و چنانچه دوره گردى نمى كنند، بايد شكسته بخوانند.

2. اگر كسى خانۀ مسكونى خود را بفروشد در صورتى كه آن را با پول مخمس خريده باشد آيا مازاد قيمت آن خمس دارد يا نه و اگر از ربح سال خريده است چه مقدار و در چه صورتى بايد خمس بدهد؟

بسمه تعالى، اگر خانه را با ربح مخمس تهيه كرده است پول فروش آن خمس ندارد.

[سؤال 2578] 1243

بسمه تعالى 11 / 5 / 1361

حضور محترم رهبر عظيم الشأن انقلاب اسلامى، حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلامٌ عليكم

مستدعى است دستور فرمايند پاسخ سؤالات زير را براى فدوى ابلاغ فرمايند.

1. كارشناسان و تكنيسين هاى دامپزشكى و كشاورزى براى انجام كارهاى خدماتى در امور دام و كشاورزى، به طور متناوب و نامشخص به روستاهاى اطراف عزيمت و پايان وقت به شهر مراجعت مى كنند. آيا نماز آنان در مأموريت هاى به روستاها تمام يا شكسته است؟

بسمه تعالى، اگر كار در هر روز در يک روستا و نقطۀ معين است، با پيمودن مسافت شرعى حكم مسافر دارند؛ ولى اگر شغل به نحو دوره گردى در روستاهاى اطراف باشد، با پيمودن مسافت نماز تمام است.

2. وطن حقير ورامين و وطن همسرم كرج است؛ فرزندم در تهران متولد و پس از چند روز به كرج برده

ص: 700

شده و پس از يک ماه به شاهرود برده شد (چون حقير كارمند و محل كارم شاهرود بوده است)؛ و پس از حدود دو سال، با انتقال حقير به سمنان به سمنان آمد و اكنون هفت سال است كه در سمنان مى باشد. وطن فرزندم كدام يک از اين شهرها مى باشد؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، جاى معينى براى فرزند شما وطن محسوب نمى شود، تا خودش بعد از بلوغ، محلى را براى خود وطن انتخاب كند.

[سؤال 2579] 1244

بسمه تعالى

خدمت رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

پس از عرض سلام و آرزوى سلامتى براى آن جناب، خواهشمنديم به مسأله شرعى زير پاسخ فرموده و ما را راهنمايى فرماييد:

همان طورى كه مستحضر هستيد، حوزۀ فعاليت برادران فرماندار، منطقه اى شامل شهر و روستا مى باشد، با فواصل مختلف، از چند كيلومتر تا گاهى حدود يك صد كيلومتر كه بايد سركشى نمايند.

از طرفى گاهى اوقات، براى انجام كارهاى ادارى، به مركز استان و يا شهرستان هاى ديگر مسافرت مى نمايند و همچنين مركز فرماندارى نيز وطنشان محسوب نمى شود. خواهشمند است تكليف ما را از جهت نماز و روزه معين فرماييد. والسلام

بسمه تعالى، اگر محل سكونت، وطنشان نيست، بدون قصد اقامت ده روز، حكم مسافر دارند؛ مگر آن كه فعاليتشان در سركشى منطقۀ مسئوليت، به نحو دوره گردى باشد و دوره گردى در سركشى حوزۀ مسئوليت، شغل شخص محسوب شود كه در اين صورت، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2580] 1245

بسمه تعالى

دفتر استفتاى امام خمينى

شغل اصلى شخصى كشاورزى است، لكن در طول سال گاهى به تهران سفر

ص: 701

مى كند و به قالى فروشى مشغول مى شود. و هر وقت كه تهران برود يك ماه مى ماند. آيا نمازش در تهران تمام است يا شكسته؟ توضيح اين كه در تهران دوره گردى مى كند. گاهى به حد مسافت مى رسد و در بعضى سفرها به حد مسافت نمى رسد.

بسمه تعالى، حكم مسافر دارد، مگر آن كه شغل او به طور دوره گردى باشد.

[سؤال 2581] 905

14. آيا كسى كه گشت، شغلش است، مصداق كسى كه شغلش سفر است مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، اگر در مسافت شرعى مى گردد، حكم كسى كه شغلش سفر است را دارد.

[سؤال 2582] 905

15. آيا كسى كه شغلش تعقيب و مراقبت است، مصداق كسى كه شغلش سفر است مى باشد يا نه؟

بسمه تعالى، حكم مسأله قبل را دارد.

[سؤال 2583] 1030

6. كسانى كه در سپاه جهت كامل نمودن گزارشات رسيده، روزانه به محل هاى مختلف تردد مى نمايند و از حد مسافت شرعى گاه بيشتر و گاه كمتر مى روند حكم نماز و روزه شان به چه صورت مى باشد؟

بسمه تعالى، اگر كار او در مسافت شرعى به نحو دوره گردى است، نه در يكى دو محل معين؛ نمازش تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2584] 1246

بسمه تعالى

مقام معظمِ رهبر انقلاب، اين جانب كارمند سازمان بهدارى با پست سازمانى مأمور

ص: 702

بهداشت روستايى مى باشم. وظيفۀ ادارى حقير چنين است: جهت انجام لوله كشى روستاها يا نظارت به برنامه هاى روستايى مجبورم به مسافرت بروم. مدت سفرى كه پيش مى آيد، امكان دارد كه ده روز يا كمتر باشد. و مسافت معمولاً بيشتر از حد ترخص است و مدت توقف در محل، امكان دارد كمتر يا بيشتر از ده روز باشد يا به ندرت مسافت كمتر از 24 كيلومتر (حد ترخص) باشد.

1. وظيفۀ شرعى اين جانب در مدت مسافرت، در مورد خواندن نماز و روزه از نظر قصر يا تمام چه صورتى دارد؟

بسمه تعالى، اگر كار شما رسيدگى به برنامه روستاها به نحو گردش در روستاها باشد وظيفۀ شما تمام است و در غير اين صورت، اگر به حد مسافت برويد، بدون قصد ماندن ده روز، حكم مسافر را داريد.

2. افرادى كه به عنوان راننده استخدام شده اند و برنامۀ مسافرت آن ها مطابق مأمورين و سرنشين مى باشد وظيفۀ آن ها چيست؟

بسمه تعالى، راننده حكم مسافر را ندارد.

3. اگر به طور مستمر همه هفته، روز معينى براى مسافرت خارج از برنامۀ ادارى است و طول آن بيش از حد ترخص است، وظيفۀ ما در اين مسافرت چيست؟

بسمه تعالى، سفر در غير شغل حكم سفر شغل را ندارد و حكم مسافر را دارد.

[سؤال 2585] 1247

بسمه تعالى

دفتر محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى، سلام عليكم، پس از سلام، مستدعى است به دو مسأله ذيل پاسخ فرماييد:

1. مسئولين و مأمورين فرماندارى ها كه اكثر روزها براى مأموريت به روستاها مى روند و مسافت شرعى را مى پيمايند، در نماز وظيفۀ آن ها چيست؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان به نحو دوره گردى و سفر نيست، حكم مسافر دارند.

ص: 703

2. شخصى خانۀ كوچكى دارد و به خانۀ بزرگ تر نيازمند است؛ وى اول، خانۀ بزرگ تر را قولنامه مى كند و بعداً خانۀ قبلى را مى فروشد و بدهى خانه اى را كه قباله كرده مى پردازد. آيا به پول وصول شدۀ خانۀ كوچک تر خمس تعلق مى گيرد؟

بسمه تعالى، اگر خانۀ كوچک، از درآمد كسب و حقوق، بدون دادن خمس تهيه شده، پول فروش آن خمس دارد.

[سؤال 2586] 1248

بسمه تعالى 2 / 4 / 1361

رياست محترم دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

محترماً به استحضار مى رساند: اين جانب كارمند ادارۀ محيط بانى شهرستان بهشهر بوده و به طور سيّار در امر حفظ و حراست محيط زيست مشغول خدمتم. اصولاً بيشتر روزها؛ يعنى حدود بيش از بيست روز يا كمتر در ماه را در مأموريت مناطق استحفاظى به سر مى برم و عموماً مسافت مأموريت، بيش از 100 كيلومتر مى باشد. با علم به اين كه مقلد امام مى باشم، خواستم از جناب عالى تقاضا نمايم تا اين جانب را راهنمايى لازم فرموده كه آيا نماز و روزۀ اين جانب شكسته است يا خير؟ در صورت شكسته بودن، اين جانب را ارشاد و راهنمايى مقتضى معمول بداريد تا در ماه صيام، از مأموريت هاى طولانى خوددارى نمايم.

بسمه تعالى، شغل سركشى و بررسى مناطق استحفاظى، اگر به نحو دوره گردى است - نه در يك يا چند محل معين - حكم مسافر نداريد.

[سؤال 2587] 1249

بسمه تعالى 16 / 3 / 1361

دفتر محترم استفتاى حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دامت بركاته

با درود به روان پاك شهداى اسلام و درود به رهبر كبير انقلاب اسلامى

سؤالى شرعى براى اين جانب مطرح مى باشد كه به شرح ذيل به عرض مى رسانم:

اين جانب اهل قريۀ دلويى، در سه كيلومترى گناباد مى باشم. سه سال پيش در

ص: 704

مشهد ساكن بوده ام و از آن زمان تا كنون، به لحاظ وجوب شرايط كارى، در شهرستان گناباد ساكن شده ام. ضمناً تحصيلات خود را نيز در مشهد و شهرستان هاى ديگرى گذرانده ام و والدين من نيز در حال حاضر، در مشهد ساكن هستند؛ ولى از زادگاهشان - دلويى - قطع اميد نكرده اند.

كار من در رابطه با راه سازى مى باشد و نظارت راه هاى روستايى را به عهده دارم. اكنون سؤالات خود را در اين رابطه به عرض مى رسانم:

1. آيا من دائم السفر هستم يا مسافر؟

بسمه تعالى، در صورتى كه كار شما سركشى و نظارت بر تمام راه و جاده باشد و بدون ماندن ده روز در يک محل، به مقدار مسافت شرعى رفت و آمد مى كنيد، نماز تمام و روزه صحيح است؛ و الاّ نماز شكسته است؛ مگر در محلى قصد اقامت ده روز نماييد.

[سؤال 2588]

2. اگر مسافر هستم، آيا در شهرستان گناباد كه اكنون در آن جا ساكن هستم و خانه اى اجاره كرده ام و ممكن است چند سالى ديگر نيز بنا به شرايط كارى و ادارى، در آن جا ساكن باشم، مسافر هستم و نمازم شكسته هست يا نه؟

بسمه تعالى، فرقى در كار نيست.

3. اگر مسافر هستم، آيا در قريۀ دلويى كه زادگاهم مى باشد و هنوز هم از آن جا قطع اميد نكرده ام نيز مسافر هستم يا نه؟

بسمه تعالى، تا اعراض از محل تولد خود نكرده ايد، به حكم وطن باقى است.

4. اگر مسافر هستم، چون در سال هاى گذشته، خود را دائم السفر مى دانستم، آيا بايد روزه هاى ماه مبارك سال هاى پيش را كه گرفته ام، تجديد نمايم يا خير؟

بسمه تعالى، چنانچه خلاف وظيفه شده، قضا دارد.

5. اگر دائم السفر هستم، آيا خارج از محدودۀ كار خود، مثلاً در مسافرت به مشهد هم دائم السفر هستم يا مسافر؟

ضمناً در فرصتى خدمت حضرت آيت الله شيرازى، امام جمعه محترم مشهد رسيدم و از ايشان سؤال

ص: 705

نمودم؛ ايشان فرمودند: چون در شهرستان گناباد، به دليل كارت ساكن شده اى و چون در هفته اى، سه - چهار روز به مسافرت روستاهاى اطراف مى روى و مسافرتت، كثرت دارد و چون كارت در رابطه با راه و راه سازى مى باشد، دائم السفر هستى. اكنون بنابر احتياط تمنا دارم در صورت كفايت، توضيحات پاسخ سؤالات را مرقوم فرماييد.

بسمه تعالى، در سفرهاى غير شغل، حكم مسافر داريد.

[سؤال 2589] 1250

بسمه تعالى

عالى قدر محترم سر دفتر امام، بعد از عرض سلام و احترامات، اميد است استفسار ذيل را از حضور مبارک امام بزرگوار، اخذ جواب فرماييد.

اين جانب پزشک افغانى، پناهندۀ دولت جمهورى اسلامى ايران، در استخدام وزارت بهدارى بوده و در درمانگاه عشق آباد طبس مشغول خدمت مى باشم. برنامۀ كار بنده طورى تنظيم شده كه چهار روز از هفته را در محل سكونت و محل كار، به صورت ثابت، اجراى وظيفه مى نمايم و سه روز ديگر را خارج از محل كار و سكونت، به صورت سيار، به روستاهاى دور دست كه فاصله آن ها از حد شرعى متجاوز است براى معالجه مريضان عزيمت مى نمايم. وقت مراجعت عموماً بعد از ظهر مى باشد و با اين برنامه، بايد مدت دو سال خدمت نمايم.

آيا روزه اى كه در روزهاى سيارى به جا آورده ام صحيح است؟

بسمه تعالى، در فرض سؤال، اگر سركشى و مداواى مرضاى روستاها به نحو دوره گردى است، نماز تمام و روزه صحيح است.

[سؤال 2590] ‘ 2251

2. گروه هاى عملياتى سپاه پاسداران در شهرستان ها كه همه وقت منتظر دستور مأموريت و گشت، در سطح شهرستان هستند و همچنين مأمورين پاسگاه هاى ژاندارمرى - سرباز و درجه دار - كه بايد به شكايات مردم روستاها رسيدگى كنند و هيچ وقت نمى توانند در پايگاه خود قصد عشره بكنند، نمازشان قصر است يا تمام؟

ص: 706

بسمه تعالى، اگر شغلشان به نحو دوره گردى در مقدار مسافت شرعى باشد، نمازشان در سفر شغلى تمام است؛ و گرنه در غير وطن، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2591] 1251

بسمه تعالى

حضور محترم حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، سلّمه الله تعالى

پس از عرض سلام، به استحضار مى رساند: اين جانب اهل خمين، در سازمان حفاظت محيط زيست واحد سرشكاربانى خمين، مشغول به كار هستم. حدود 16 سال است كه به اين شغل اشتغال دارم و وظيفۀ اين جانب اين است كه همه روزه به وسيلۀ اتومبيل يا موتورسيكلت، به مناطق محل زيست شكار و صيد رفته و از شكار و صيد غيرمجاز جلوگيرى نمايم. در حال حاضر بايد از حوزۀ خمين حفاظت كنم و هر روز كه مأموريت مى روم، از هشت فرسنگ تجاوز مى كند. گاهى شب در بيابان يا روستاها هستم و بيشتر اوقات، شب بر مى گردم. بعضى اوقات بر اثر نداشتن وسيلۀ نقليه ممكن است ده روز هم به مأموريت رفته يا در هفته، يكى دو روز براى كار ادارى، در مركز شهر باشم. به هر صورت شغل اين جانب مقتضى اين است و بايد طبق حكم مأموريت، به شكارگاه ها بروم كه اين مأموريت ها از هشت فرسنگ بيشتر خواهد بود. استدعا دارد نظريۀ خود را در زمينۀ نماز و روزۀ اين جانب اعلام فرماييد.

بسمه تعالى، شكاربانى اگر در مسافت هشت فرسخ شرعى يا بيشتر، به نحو دوره گردى باشد، در محل كار، نماز تمام است.

[سؤال 2592] 1252

بسمه تعالى 31 / 2 / 1362

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله

بدين وسيله، اين جانب از پاسداران كميتۀ منطقۀ 8 تهران كه مقلد آن حضرت مى باشم، راجع به فتواى معروف در بلد كبير تا حدى دچار عسر و حرج شده ام؛ يعنى

ص: 707

واحدهاى گشتى كه براى حراست و حفاظت از مسلمين و بيت المال فعاليت مى كنند، گاه مى شود تا 100 كيلومتر يا بيشتر، در محيط كار خود حركت مى كنند. با فتواى شما بايد نماز شكسته و روزه افطار گردد. راهنمايى بيشترى بفرماييد. و آيا در اين مسأله، رجوع به غير مى شود؟ قبل از ظهر و بعد از ظهر، حكم چگونه است؟

بسمه تعالى، واحدهاى گشتى در مقدار مسافت شرعى و بيشتر، سفرشان، شغل محسوب است، مانند رانندگان و نماز و روزه شان تمام است. و مسأله، از موارد رجوع به غير نيست.

[سؤال 2593] 1444

3. گروه هاى گشتى مبارزه با مواد مخدر كه شغلشان گشت زنى است و بيشتر اوقات، مأموريت هاى دور هم مى روند، آيا دائم السفر محسوب نمى شوند؛ با توجه به اين كه احتمال گرفتن اين شغل از آن ها هم هست؟

بسمه تعالى، اگر شغلشان، گشت به نحو دوره گردى در مقدار مسافت شرعى است، نماز تمام و روزه صحيح است؛ و گرنه، حكم مسافر دارند.

[سؤال 2594] 1253

بسمه تعالى 14 / 9 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى، سلام عليكم، مستدعى است نظر مبارک را در مورد سؤال زير مطرح فرمايند:

بازرسان سازمان بازرسى كل كشور چون بيشتر اوقات، ناگزير به مسافرت هاى پى درپى به استان هاى مختلف مى باشند و اقامت در مراكز استان ها معمولاً كمتر از ده روز مى باشد و دائماً در رفت و آمد به شهرستان هاى تابعه هستند؛ وضعيت نماز و روزۀ آن ها چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر به نحو دوره گردى سفر مى كنند نمازشان تمام است و در غير اين صورت بايد شكسته بخوانند.

ص: 708

[سؤال 2595] 1254

بسمه تعالى

كارگرى هستم كه در كارخانه اى واقع در جادۀ كرج مشغول خدمتم و محل سكونتم، در كرج مى باشد كه فاصلۀ بين منزل و محل كارم، از حد ترخص كمتر است؛ ولى چون كارم در قسمت پخش محصولات كارخانه مى باشد، با در نظر گرفتن اين كه راننده نيستم، هر روز بدون استثنا مى بايست براى پخش محصولات، همراه راننده به تهران بيايم و بدين صورت، از حد ترخص خارج مى شوم. با در نظر گرفتن اين كه اكثر اوقات نمى توانم قبل از ظهر به كارخانه مراجعه كنم، نمى دانم آيا به عنوان كثيرالسفر محسوب مى شوم و بايست نماز خود را كامل بخوانم و روزه بگيرم يا خير. در ضمن، بنده مقلد امام مى باشم. خواهشمند است در اين مورد، بنده را راهنمايى نماييد.

قبلاً از لطف شما تشكر مى نمايم. من الله التوفيق

بسمه تعالى، اگر كار شما در پخش محصولات، در نقطۀ معينى نيست؛ بلكه در نقطه هاى مختلف تهران، به نحو دوره گردى است، حكم مسافر نداريد و نماز و روزه، تمام است.

[سؤال 2596] 1255

بسمه تعالى

دفتر امام خمينى، سلام

خواهشمند است نظر امام را در مورد اين جانب كه همه ماهه، از پنج الى ده روز جهت بازديد ساختمان ها به خارج از شهر و بيش از چهار فرسخ مسافرت مى نمايم، جويا تا با فرا رسيدن ماه مبارك، تكليف روزۀ اين جانب روشن گردد و اعلام شود كه با توجه به مراتب بالا آيا روزۀ اين جانب شكسته است يا خير؟ در صورت شكسته بودن روزه، نحوۀ قضاى روزه چگونه است؟

بسمه تعالى، اگر شغل شما در بازديد و سركشى ساختمان ها، به نحو

ص: 709

دوره گردى است، در سفر شغلى، نماز تمام و روزه صحيح است؛ ولى اگر شغل شما بازديد و سركشى ساختمان ها در محل معينى باشد، در سفر شغلى حكم مسافر داريد.

[سؤال 2597] 1256

بسمه تعالى 28 / 2 / 1361

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله العالى

محترماً به عرض عالى مى رساند: اين جانب كارمند سيّار ادارۀ ريشه كنى مالاريا مى باشم و محل كاريمان از زادگاه اصليمان حدود 20 فرسنگ فاصله دارد و در ايام هفته بايد از آن ناحيه، به روستاهاى آن بخش كه حدود 20 الى 200 كيلومتر مى باشد - جهت مراقبت مالاريا و واكسيناسيون - سفر كنيم و كارمان در سال، حدود 8 تا 9 ماه به همين منوال مى گذرد، خواهشمند است جهت روزۀ ماه مبارک رمضان و نماز، ما را راهنمايى فرماييد. و در ضمن، اگر قصد ده روز بنماييم و همان كار سيّارى مالاريا را انجام دهيم، نماز و روزه مان را چطور بايد به جا آوريم؟

بسمه تعالى، اگر در شغل خود، دور مى گرديد، در آن جا تمام بخوانيد؛ ولى در مركز محل كار، نماز شما قصر است.

[سؤال 2598] 1257

بسمه تعالى 8 / 8 / 1361

دفتر امام خمينى، مدّ ظله العالى

احتراماً؛ به عرض مى رسد: راهنمايان تعليماتى اين بخش همه روزه از مدارس حوزۀ خود بازديد مى نمايند و در حكم آن ها شغل راهنماى تعليماتى ذكر شده است؛ راهنماى تعليماتى بايستى هميشه در مسافرت باشد و اين مسافرت بيش از هشت فرسخ طول مى كشد. در مورد نماز خواندن آن ها راهنمايى لازم مبذول داريد.

بسمه تعالى، اگر شغل آن ها به نحو دوره گردى نيست، حكم مسافر دارند.

ص: 710

[سؤال 2599] 1434

3. شغل ما ايجاب مى كند كه هر چند وقت، به عنوان پيک به منطقه - در مسافت 80 الى 130 كيلومتر - رفته و در همان روز مراجعت نماييم. در صورتى كه پيك رفتن، جزء شغل محسوب مى شود، نماز و روزه در محل چه حكمى دارد؟

بسمه تعالى، در سفرى كه به پيک مى رويد، نماز شما تمام است.

[سؤال 2600] 1258

بسمه تعالى

پس از سلام به ساحت مقدس امام زمان و نايب بر حقش امام خمينى، چند سؤال جهت استفتا و پاسخ مطرح مى گردد:

1. اين جانب مدير شبكۀ بهدارى شهرستانى هستم كه با مركز استان، حدود 150 كيلومتر فاصله دارد و بايد حداقل هفته اى يك بار جهت هماهنگى با استان به مركز استان مراجعه كنم؛ از طرفى بر حسب مسئوليتى كه به عهده دارم، بايد به طور مداوم از واحدهاى بهدارى در روستاهاى شهرستان كه گاهى تا 200 كيلومتر فاصله دارد بازديد نمايم. آيا نمازم را كامل بخوانم يا شكسته؟ و روزه در ماه رمضان و غير ماه رمضان براى اين جانب چه وضعى دارد؟

بسمه تعالى، اگر به نحو دوره گردى از روستاها بازديد نمى كنيد حكم مسافر داريد؛ و اگر بازديد به نحو دوره گردى است، نماز شما در اين سفر تمام است.

2. فردى در زمان وقوع زلزله در شهرى، به آن جا عزيمت مى كند (به علت ضرورت)؛ روزهاى بعد از زلزلۀ اصلى و شديد، زلزله هاى متعدد ولى كوچک تر رخ مى دهد؛ آن قدر كه گاهى به نود بار در روز مى رسد، ولى او به علت هيجان و سرگرم بودن به امداد مردم، رقم قطعى يا حتى حدود آن را هم نمى داند، اما مطمئن است كه در ساعت، بيش از دو بار اتفاق افتاده است. تعداد دفعاتى كه واجب است نماز آيات بخواند چند بار است؟

بسمه تعالى، اگر چند دفعه زلزله واقع شده، هر چند دفعه كه معلوم باشد، نماز آيات دارد و بايد

به همان مقدار نماز آيات را تكرار كند.

ص: 711

[سؤال 2601] 1259

بسمه تعالى

محضر مبارك حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، مدّ ظله العالى

1. مأمورين محيط زيست كه كارشان گردش در بيابان ها جهت حفاظت است و گاهى هم افراد مشكوك را تعقيب مى كنند، تكليف نماز و روزۀ آن ها چيست؟

بسمه تعالى، شغل آنان اگر به نحو دوره گردى در مقدار مسافت شرعى باشد، نماز و روزه شان تمام است.

2. شخصى چند سال قبل، مظهر قنات مشتركى را داخل خانۀ خود نموده و آب آشاميدنى اهالى را

آلوده مى كند؛ تقاضا مى كنم تكليف را بيان فرماييد.

بسمه تعالى، تصرفات مزبوره بدون اجازۀ ساير شركا غصب و حرام و موجب [ضمان است].

پنجم: عبور از حد ترخص

[سؤال 2602] 1260

بسمه تعالى

حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، بنيان گذار جمهورى اسلامى ايران

پس از سلام و تحيّات وافره؛ استدعا دارم به چند سؤال ذيل شرح و پاسخ دهيد:

1. حد ترخّص يعنى چه؟ مسافت شرعى يعنى چه؟ آيا با هم تفاوتى ندارند؟

بسمه تعالى، حد ترخّص يعنى نقطه اى كه در آن جا ديوارهاى شهر ديده نمى شود و اذان شهر شنيده نمى شود، و مسافت شرعى يعنى هشت فرسخ شرعى كه مسافر مى پيمايد.

2. مهاجرين جنگى كه بر اثر اجبار، وطن خود را ترک كرده باشند و در شهرهاى ديگر سكونت يافته اند و نيت مراجعه به شهرهاى اصلى خود را دارند، آيا وطن آن ها حساب نمى شود؟ و اگر قصد ده روز اقامه كنند، آيا مى توانند از حد ترخّص بيرون بيايند؟

بسمه تعالى، در فرض مرقوم، در محل سكونت فعلى، حكم مسافر دارند و هرگاه موقع نيت اقامت، قصد خارج شدن از حد ترخّص به يكى دو ساعت داشته باشد مانع ندارد.

ص: 712

[سؤال 2603] 1160

2. كسى كه در يک محل زندگى مى كند (قصد عشره كرده يا قصد توطّن يا...) تا چه فاصله اى از محل زندگى اش مى تواند دور شود، به طورى كه نماز و روزه اش قصر و باطل نشود (بر حسب كيلومتر چقدر حد ترخص است؟ اذان با وسيله است يا بى وسيله؟ ديوار شهر در زمان فعلى به چه فاصله اى گفته مى شود؟ و...) ؟ و آيا اين فاصله، از درب منزل تا محل كار در نظر گرفته مى شود يا فاصلۀ حد ترخص هاى دو محل مى باشد؟

بسمه تعالى، ميزان، اذان عادى متعارف است و ديوارهاى معمولى ساختمان هاى آخر شهر ميزان است و رفتن به اطراف محل اقامت در داخل محدودۀ حپد ترخص مضر به اقامت عشره نيست و در شهرهاى بزرگ خارق العاده، مثل تهران، مبدأ مسافت، منزل است.

[سؤال 2604] 1820

2. چند منطقۀ روستايى بغل هم واقع شده است و خانه هاى روستايى با همديگر متصل هستند ولى از نظر مساجد از همديگر جدا هستند؛ حالا در موقع مسافرت، خفاى جدران را در نظر بگيرند و يا اين كه خفاى اذان منطقۀ خودشان را؟

بسمه تعالى، در فرض خفاى يكى از جدران يا اذان و عدم خفاى ديگرى، احتياط مراعات شود.

[سؤال 2605] 7060

4. شخصى از منزل تا محل كارش 25 كيلومتر است و هر روز اين مسافت را طى مى كند و بايد نماز را شكسته بخواند. يک روز از محل كارش آمد به محل ديگرى كه فاصلۀ آن محل تا منزلش تقريباً 5 الى 7 كيلومتر است؛ حال وقتى به آن محل آمده نمازش را آن روز بايد شكسته بخواند يا تمام؟

بسمه تعالى، شكسته است.

ص: 713

[سؤال 2606] 1381

3. اين جانب در اسلام آباد كرج زندگى مى كنم كه تا كرج حدود پانزده دقيقه راه است. اگر بنده به تهران يا جاى ديگرى سفر كنم و در هنگام بازگشت در مسجد كرج نمازم را چگونه بايد بخوانم؟

بسمه تعالى، شكسته است به شرط آن كه مسافت شرعيه باشد.

[سؤال 2607] 1797

2. شخصى از منزلش مسافرت كرد و وقتى برگشت، به منزلش نرفته و آمد محل كارش، كه تا منزلش 2 الى 6 كيلومتر يا بيشتر فاصله دارد. اگر خواست محل كارش نمازش بخواند تكليفش چيست؟

بسمه تعالى، در شهرهاى متعارف با رسيدن به حد ترخص شهر، حكم سفر قطع مى گردد و در شهرهاى بزرگ خارق العاده با رسيدن به محله اى كه منزل او در آن محله قرار دارد حكم سفر قطع مى شود.

[سؤال 2608] 1261

بسمه تعالى 14 صفر الخير 1403 ق

محضر مبارک حضرت آيت الله العظمى امام خمينى، دام ظله الوارف

و بعد؛ شخص مسافر قاصد وطن خود نيست؛ ولى بدون مرور از خود وطن، از داخل حد ترخص وطن مرور مى نمايد. آيا اين قسم از مرور موجب انقطاع سفر است يا نه؟ أفتونا مأجورين. والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته

بسمه تعالى، موجب انقطاع حكم سفر است.

ص: 714

درباره مركز

بسمه تعالی
جَاهِدُواْ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللّهِ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ
با اموال و جان های خود، در راه خدا جهاد نمایید، این برای شما بهتر است اگر بدانید.
(توبه : 41)
چند سالی است كه مركز تحقيقات رايانه‌ای قائمیه موفق به توليد نرم‌افزارهای تلفن همراه، كتاب‌خانه‌های ديجيتالی و عرضه آن به صورت رایگان شده است. اين مركز كاملا مردمی بوده و با هدايا و نذورات و موقوفات و تخصيص سهم مبارك امام عليه السلام پشتيباني مي‌شود. براي خدمت رسانی بيشتر شما هم می توانيد در هر كجا كه هستيد به جمع افراد خیرانديش مركز بپيونديد.
آیا می‌دانید هر پولی لایق خرج شدن در راه اهلبیت علیهم السلام نیست؟
و هر شخصی این توفیق را نخواهد داشت؟
به شما تبریک میگوییم.
شماره کارت :
6104-3388-0008-7732
شماره حساب بانک ملت :
9586839652
شماره حساب شبا :
IR390120020000009586839652
به نام : ( موسسه تحقیقات رایانه ای قائمیه)
مبالغ هدیه خود را واریز نمایید.
آدرس دفتر مرکزی:
اصفهان -خیابان عبدالرزاق - بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای - کوچه شهید محمد حسن توکلی -پلاک 129/34- طبقه اول
وب سایت: www.ghbook.ir
ایمیل: Info@ghbook.ir
تلفن دفتر مرکزی: 03134490125
دفتر تهران: 88318722 ـ 021
بازرگانی و فروش: 09132000109
امور کاربران: 09132000109