«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ »

ص: 2

ص: 3

سلسله سخنرانی های استاد رفیعی (جلد سیزدهم)

حجة الاسلام و المسلمین حسینی نیشابوری

ص: 4

مقدمه ... 55

روحيه تسلیم گری در آیات قرآن ... 57

داستان عدم تسليم نعمان بن حارث ... 58

دعاهای حضرت ابراهیم علیه السلام و تسلیم ... 60

انسان و تکلیف ... 62

1. تکلیف پذير ... 62

2. تکلیف گریز ... 62

3. تكليفستیز ... 62

داستان (1) ... 63

داستان (2) ... 64

حد و مرز تسلیم ... 66

تبلیغ دین و شجاعت ... 67

داستان مسیحیان نجران ... 67

ذكر الهی (1) ... 71

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پدر معنوی امت ... 71

معنای «خاتم النبيين» ... 73

امتیاز بزرگ شیعه ... 74

ذكر فراوان (پیام آیه) ... 75

معناشناسی ذکر ... 79

اقسام ذکر ... 79

1. ذکر زبان ... 79

صلوات، برترین ذکر ... 79

نفاقزدایی ... 80

ب) نوربخشی ... 80

ج) استجابت دعا ... 81

د) محبوبیت زایی ... 81

2. ذكر نفس ... 81

3. ذکر روح ... 82

4. ذکر قلب ... 82

5. ذكر عقل ... 83

6. ذكر معرفت ...83

7. ذكر نهانی ... 83

ذكر الهی (2) ... 85

مقدمه ...85

ذکر، جایگزین انفاق ...86

اوج توجه به خدا ... 87

داستان ... 87

موارد مورد تأکید در ذکر ... 88

1. ماه رمضان ... 88

2. رویارویی با دشمن ... 89

ذکر مسلمانان در جنگ احد ... 89

ذکر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در فتح مکه ...90

4. غفلت دیگران ... 91

5. در بازار... 92

6. در تنهایی ... 92

عوامل بازدارنده از ذکر خدا ... 93

1. شیطان ... 93

2. مال و فرزند ... 94

3. آرزوهای طولانی ... 94

4. چشم! ... 95

5. معاشرت زیاد با مردم ... 95

6. کارهای بیهوده و سرگرمی های پوچ ... 96

7. خصومت و نزاع دینی ... 96

تسبیح الهی ... 99

کامل ترین تسبيح ... 99

درود الهی بر ذاکران ... 100

آثار درود خدا ...100

1. خروج از تاریکی ...101

2. رحمت الهی ... 101

3. تحت فرشتگان در قیامت ... 101

ص: 6

4. پاداش پرارزش ... 102

عنایت چندبرابری خدا ... 102

نشانه های لطف خدا ... 103

تطهير روح و جسم ... 103

2. بی رغبتی به دنیا ... 105

3. دانش دینی ... 105

3. آگاهی از عیوب شخصی ... 106

4. اندوه همیشگی ... 107

پنج ویژگی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ... 109

1. شهادت و گواهی ... 109

گواهان اعمال ما ... 111

1. خداوند ... 111

2. پیامبر خدا الله صلی الله علیه و آله و سلم ... 111

3. امامان علیهم السلام ... 112

4. اعضای بدن ... 112

5. فرشتگان ... 113

6. زمین ... 113

7. زمان ...113

داستان علم غیب و آگاهی از اعمال ... 114

2، 3. بشارت و انذار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ...115

اهمیت انذار ... 116

حد و مرز انذار وتبشير ... 116

اثر ترس از خدا ... 117

شعر تأثیرگذار امام هادی علیه السلام ............. 118

بیم و امید در لحظه جان دادن ... 119

4. دعوت به سوی خدا ... 120

داستان ... 121

5. چراغ تابان هدایت ... 121

بشارت خاص برای مؤمنان ... 122

اطاعت صحيح، اطاعت نادرست ... 123

سه فرمان الهی ...123

1. اطاعت نکردن از کافران و منافقان ... 123

انواع اطاعت ...124

الف) اطاعت مطلق ...124

ب) اطاعت ممنوع ... 124

داستان ... 125

ج) اطاعت مشروط ... 127

داستان مصعب بن عمير ... 128

هفت گروه در سایه خدا ... 130

1. پیشوای دادگر... 131

2. جوان عبادت گر... 131

3. اهل مسجد ...131

4. دوستان خدایی ... 131

5. خائف از خدا...132

9. فراری از گناه ... 132

7. نیکوکار ناشناس ... 132

2. بی توجهی به آزار کافران و منافقان ... 133

3. توکل بر خدا ... 133

طلاق و آثار آن ... 135

مقدمه ...135

عوامل طلاق ... 138

1. توقعات بیجا و رقابت های بی فایده ...138

2. تنوع طلبی ... 139

3. دخالت اطرافيان ... 139

4. رعایت نکردن حقوق متقابل ... 140

5. عدم شناخت از یکدیگر ...140

6. خشونت و بدخلقی ... 141

7. اختلاف فرهنگی ... 141

8. عدم گذشت و فداکاری ... 141

9. عدم آشنایی با مهارت های زندگی ...142

ص: 7

10. سایر عوامل ... 142

ادب برخورد با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ... 143

1. آداب مهمانی... 144

1. اجازه ورود گرفتن ... 145

2. در انتظار غذا نبودن ... 146

3. رد نکردن دعوت ... 146

4. زود برخاستن ... 147

5. نیازردن میزبان ... 147

6. رعایت حد و مرز برخورد با نامحرم ... 147

2. حرمت آزار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ... 148

3. حرمت ازدواج با همسران پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ... 149

نکته: ارزش وپاداش میزبانی ... 149

پاره ای از آداب میهمانی ... 151

الف) مراعات حال میزبان ... 151

ب) حداکثر مهمانی ... 152

ج) رازداری ... 152

مجالس ممنوعه !... 152

1. بزم شراب ... 152

2. مجلس گناه ... 153

3. مجلس کفرگویی ... 154

4. مجلس شبهه آفرین ... 155

مدیریت مجالس... 155

داستان ... 156

شرم و حیا ... 159

مقدمه ... 160

حیای پسندیده ... 160

حیا، ملازم خرد ... 161

حيا، معیار دوست خوب ... 161

تجلی و بروز حیا در اعضاء ... 161

1.نگاه با شرم ... 162

2. گفتار با حيا ... 162

3. شنیدار همراه با شرم ... 162

4. اندیشه درست ... 162

5. رفتار بجا و حرکت با حيا ... 162

6. پوشش افراد با حيا ... 163

اهمیت شرم و حیا برای بانوان ... 163

حیای ناپسند ... 164

در چه موارد حیا نابجاست؟ ... 164

1. اظهار حق ... 164

داستان بی بی شطیطه ... 165

2. تکریم مهمان ... 166

3. احترام به پدر و آموزگار ...167

4. حق طلبی ... 168

5. اعلام ندانستن ... 168

6. یادگیری ... 169

7. کاسبی حلال ... 169

امام کاظم علیه السلام و کارکردن ... 170

حضرت على علیه السلام و کارکردن ... 170

8. طرح مشکلات ... 171

خداوند، آگاه به نهان و آشکار ... 172

محارم زن ... 172

اهمیت و آثار صلوات ... 175

آثار صلوات ... 176

1. محوگناه ... 176

2. نوربخشی ... 176

3. رضایت الهی ... 177

4. طهارت نفس ... 177

5. عادت خوب ... 177

6. تقرب به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ... 179

7. تقويت حافظه ... 179

ص: 8

8. کفاره گناه ... 179

9. آسایش قیامت ... 179

10. بهره مندی از سایه الهی.... 180

آزار پیامبر ... 180

موارد آزار پیامبر صلی الله علیه و آله ... 181

1. آزار رفتاری ... 181

2. آزار گفتاری ... 182

3. آزار پنداری (شبهه افکنی) ... 182

4. آزار اميرالمؤمنين علیه السلام ... 182

5. آزار حضرت زهرا علیها السلام ...183

6. آزار مؤمن ... 183

گناه تهمت و بهتان ... 185

مقدمه ... 180

پیامدهای آزار مؤمن ... 186

1. جنگ با خدا ... 186

2. مقابله با دوستان خدا ... 186

3. گناه نابخشودنی ... 187

4. گریز شیطان ... 187

گناه اتهام به بی گناهان ... 188

گناه اتهام به شخصیت ها ... 189

1.داستان اتهام به حضرت موسی علیه السلام... 189

2. فرجام تهمت زدن به امام حسین علیه السلام ... 190

3. فرجام تهمت زدن به امام جواد علیه السلام ... 191

تهمت زنی، نشانه فسق ... 192

فرجام توهین به امام هادی علیه السلام ... 192

اهمیت حجاب ... 195

1. استحکام بنیان خانواده ... 196

2. ارزش و احترام به زن ... 196

3. استواری و استحکام جامعه ... 197

4. انگیزه برای عبادت ... 197

گناه شایعه پراکنی...199

مقدمه ... 199

برخورد با مزاحمت های خیابانی ... 201

ایجاد مزاحمت، عامل جنگ و خونریزی ... 202

برخورد قرآن با شایعه پراکنی ... 203

شایعه سازی کفار مکه ... 204

حضرت مریم علیها السلام و شایعات ... 205

حرمت ترویج شایعه ... 206

آثار معادباوری ... 207.

مقدمه ... 207

عذاب كفار... 208

انواع معادگریزی ... 208

1. انکار اصل معاد ... 209

2. شبهه افکنی در معاد ... 210

پاسخ های قرآن به معادگریزان ... 210

1. خلقت اولیه ... 210

2. تجدید حیات طبیعت ... 211

3. عقل و حکمت ... 211

علت انکار معاد ... 212

آثار معادباوری ... 212.

1. درست کاری ... 213

حضرت زهرا علیها السلام و معادباوری ... 213

2. ایثار... 215

ايثار امیرالمؤمنین علیه السلام ... 215

3.مقاومت ...215

معادباوری و تحمل شکنجه ... 216

4. انصاف اقتصادی ... 217

5. مسئولیت پذیری ... 218

6. رعایت حقوق ... 218

7. کنترل شهوت ... 218

ص: 9

8. هدف مندی ...219

9. روابط اجتماعی سالم ... 219

10. عبادت صحيح ... 219

معصومین علیهم السلام و یاد معاد ... 219

نفرین دوزخیان به رؤسایشان ... 220

نیک گویی... 223

مقدمه ... 223

تهمت و بهتان، عادت دشمنان ... 224

تهمت های ناروا به انبیا و اولیا ... 224

تهمت به خدا! ... 228

مبرا ساختن از تهمت ... 228

آبرومندی الهی ... 229

درست و استوارگویی ... 229

حفظ کردن زبان ... 230

شخصیت حضرت خديجه علیها السلام ... 231

مقدمه ... 231

چند ویژگی بزرگ خدیجه علیها السلام ............233

1. زیبایی ... 233

2. خردمندی ... 233

3. صاحب رأيي ... 233

صدیقه بودن خديجه علیها السلام ... 233

اعتقادات درست و زندگی پاکیزه خديجه علیها السلام قبل از اسلام ... 234

خردورزی و بصیرت خدیجه علیها السلام در ازدواج ... 235

خديجه علیها السلام و اطاعت از شوهر ... 236

ویژگی های امام حسن علیه السلام ... 239

مقدمه ... 239

امام حسن علیه السلام تندیس فضیلت ...240

امتیازات ویژه امامان علیهم السلام ...240

1. خاندان نبوت ... 241

2. جایگاه رسالت ... 242

3. رفت و آمدگاه فرشتگان ... 243

معانی «وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِكَةِ » ... 243

1. تدبیر امور ... 243

2. خدمت گزاری ... 244

3. تبرک جویی ... 245

4. زیارت ... 245

5. شب قدر... 245

4. فرودگاه وحی... 246

5. صاحبان علم ... 247

علم امام حسن علیه السلام ...248

نمونه هایی از شجاعت و صلابت امام حسن علیه السلام ... 249

1. تحقیر معاويه ... 249

2. تحقیر یزید ... 250

3. پاسخ به توهین معاويه ... 251

امیرالمؤمنین علیه السلام در قرآن ...253

مقدمه ... 253

پنج فضیلت على علیه السلام در قرآن ... 254

1. سبقت در اسلام ... 254

«وَ السَّابِقُونَ » به چه کسانی هستند؟ ... 254

2. جان فشانی برای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ... 255

بنی امیه و جلوگیری از نشر فضائل علی علیه السلام ...257

3. هدایت مردم ... 258

4. صالح المؤمنين ... 259

5. مؤمن راست وعده ... 260

فضائل على علیه السلام از زبان دشمن ...261

وصایای امیرالمؤمنین علیه السلام در نهج البلاغه ...262

ص: 10

وصیت امیرالمؤمنین علیه السلام پیش از شهادت... 263

امیدواری (ویژه شب قدر) ... 265

مقدمه ...265

تمسک و توسل به ثقلين در شب قدر ...266

امیدواری، عامل رشد ... 267

نتیجه امیدواری ... 268

رجاء صادق و رجاء كاذب... 270

تمثيل ... 270

تمثيل ... 271

صفات بدتر از گناه ... 272

بی حیایی ... 273

ارزش شب قدر... 273

بازبودن راه توبه ... 274

امیدواری و عمل خوب ... 276

آشتی باخدا و تقرب به او (ویژه شب قدر) ...277

مقدمه ... 277

... 277

آشتی با خدا و تقرب به پروردگار در شب قدر ...277

راه های تقرب به خدا ... 280

الف) رفتاری ... 280 .

1.خوش خلقی ... 280

داستان ... 281

اعمال انسان ها در قیامت ... 281

داستان ... 282

2. تواضع ... 283

3. پارسایی ... 283

ب) کرداری ...284

1. ذکر... 284

2. نماز ...284

3. توبه ...285

شب قدر، شب پالایش ... 285

گناه (1) ... 287

مقدمه ... 287

گناه آشکار، گناه پنهان ... 288

عوامل تشدید گناه ... 289

1. کوچک شمردن گناه ... 290

طلب آمرزش امام سجاد علیه السلام ... 290

خطا و توبة آدم علیه السلام ... 291

2. افتخار کردن به گناه ...292

غرور نابجا ... 293

اعتراف به عجز و ناتوانی ... 294

3. شادی کردن از گناه ... 295

4. اصرار بر گناه ...295

گناه (2) ...297

مقدمه ... 297

رفتارهای بدتر از گناه ... 299

تمثيل ...299

1. کوچک شمردن گناه ... 299

مقایسه گناه ... 300

اثر بزرگ شمردن گناه ...300

2. افتخار کردن به گناه ... 303

دیدن نعمت های الهی ... 304

3. شادی کردن از گناه ....305

4. اصرار بر گناه ... 305

سوره قدر و ولایت ائمه علیهم السلام... 305

شب قدر شب پاکیزگی ... 307

مقدمه ... 307

اقسام طهارت ... 308

1. طهارت اعتقادی ... 309

ص: 11

مرگ با بی اعتقادی ...309

2. طهارت مالی... 311

داستان ...312

قرض الحسنه، پاک کننده ... 313

3. طهارت محیطی ... 313

همه گیري گناه ... 314

4. طهارت قلبي ... 314

اثر طهارت قلب برشهوت ...316

به دست آوردن طهارت قلبي ... 317

نشانه های قلب پاکیزه ...317

5. طهارت اعضا ... 318

عید سعید فطر... 319

مقدمه ... 319

دعای وداع با ماه رمضان ... 320

عید فطر و یادآوری سه موقعیت ...321

1. درآمدن از قبرها ... 321

2. ایستادن در پیشگاه خدا ... 322

3. رفتن به سوی بهشت یا جهنم ...322

بزرگ داشت عید فطر ... 323

محاسبه نفس ... 323

زیرک ترین انسان ها ... 325

شهدا و محاسبه نفس.. 326

سفارش میرزای شیرازی به محاسبه نفس ... 327

شرط صحت، قبولی و کمال عمل ... 327

قبولی عمل... 328

پنج جنبه شرط قبولی ...329

1. جنبه اعتقادی ... 329

2. جنبه مالی ... 330

3. جنبه اخلاقی ... 330

4. جنبه اجتماعی ... 331

5. جنبه پرهیزکاری ... 332

ص: 12

2. از مطالب سست و واهی پرهیز شده؛

3. مطالبی که به تفکر و تعمق بالایی نیاز داشته ، آورده نشده یا لااقل تذكر

داده شده که در هر محفلی گفته نشود.

ضمنا بسیاری از مطالب جهت محققین و اساتید عزیز فقط به خاطر تذکار و

یادآوری نوشته شده است.

در پایان از جناب استاد ارجمند دکتر رفیعی (زید عزہ) که با راهنمایی های ارزشمندشان باعث شدند این اثر به نحو شایسته ای انجام پذیرد، کمال تقدير و تشکر را می نماییم و برای ایشان از درگاه خداوند متعال آرزوی سلامتی و توفيق روزافزون را مسئلت داریم و همچنین از جناب حجت الاسلام خورشیدی که زحمات بسیار زیادی را در رابطه با این اثر متحمل شدند کمال تقدیر و تشکر را داریم.

«ومن الله التوفيق»

انتشارات دارالمبلغين

ص: 14

«شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ »؛ (1)

(این است) ماه رمضان که قرآن در آن نازل شده.

ماه رمضان، امانت پروردگار در دست مردم است. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم این آیه را خواند:

«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا »؛ (2)

خدا قاطعانه به شما فرمان می دهد که امانت ها را به صاحبانش بازگردانید.

سپس فرمود:

«الصومامانة لِيَحْفَظَ أَحَدُكُمْ أَمَانَتِهِ »؛ (3)

روزه امانت است؛ پس هرکدامتان باید از امانت خود نگه داری کند. شاید عزیزانی به دلایل گوناگون نتوانند روزه بگیرند؛ اما حرمت ماه رمضان باید مثل حرمت امانت حفظ شود. ماه رمضان، جایگاه و ارزش وپاداش های بی شماری دارد.

تقریبا تمام ائمه معصومین علیهم السلام درباره ماه رمضان حديث فرموده اند.

امیرالمؤمنین علیه السلام در اولین روز ماه مبارک رمضان در مسجد کوفه است. در این جا به بخش هایی از خطبه اشاره می نمایم:

« أیُّهَا النّاسُ ، إنَّ هذَا الشَّهرَ شَهرٌ فَضَّلَهُ اللّهُ عَلی سائِرِ الشُّهورِ کَفَضلِنا أهلَ البَیتِ عَلی سائِرِ النّاسِ »؛

ای مردم! این ماه، ماهی است که خداوند آن را بر ماه های دیگر برتری بخشیده؛ همانند برتری ما اهل بیت علیهم السلام بر مردم دیگر.

اهل بیت علیهم السلام چقدر از مردم بالاترند؟ اصلا قابل بیان نیست؛ ماه رمضان نیز همین قدر از ماه های دیگر بالاتر است.

« أیُّهَا الصّائِمُ ، تَدَبَّر أمرَکَ ؛ فَإِنَّکَ فی شَهرِکَ هذا ضَیفُ رَبِّکَ ، اُنظُر کَیفَ تَکونُ فی لَیلِکَ ونَهارِکَ وکَیفَ تَحفَظُ جَوارِحَکَ عَن مَعاصی رَبِّکَ اُنظُر ألاّ تَکونَ بِاللَّیلِ نائِما وبِالنَّهارِ غافِلاً »؛

آی روزه دار! در کار خویش تدبیر کن؛ زیرا تو در این ماه مهمان پروردگارت هستی. بنگر که در شب و روز چگونه ای و چگونه اعضای بدنت را از نافرمانی پروردگارت نگاه می داری. بنگر که در شب خواب نمانی و در روز غافل نباشی.

مبادا روزه داری ات فقط تحمل تشنگی و گرسنگی باشد؛ روزه داري آگاهانه داشته باش.

خداوند در این ماه تو را به مهمانی خود دعوت کرده. اگر شما را به یک مهمانی بزرگ در تالار دعوت کنند چطور آماده می شوید و در آن جا حضورمی۔ یابید؟ اگر بزرگی یا شخصیتی شما را دعوت کند یا بخواهید به یک مهمانی بین المللی بروید، آن جا چطور رفتار می کنید؟ اکنون خدایی که آفریدگار همه این مخلوقات است شما را به مهمانی خود دعوت کرده؛ باید به بهترین شکل ممکن در این مهمانی حضور یابید.

ص: 17

در این ماه باید اعضای بدنت را هم کنترل کنی؛ زبان، چشم، گوش، دست و ...

« أیُّهَا الصّائِمُ ، إن طُرِدتَ عَن بابِ مَلیکِکَ فَأَیَ بابٍ تَقصِدُ»؛

آی روزه دارا اگراز در خانه آقایت رانده شدی، به کدام در روی خواهی نمود؟

اگر در ماه رمضان در خانه خدا به رویت بسته شد، در چه ماهی باز خواهد شد؟ این ماه، ماهی ویژه و رشدش جهشی است. در ماه های دیگر باید شش هزار و اندی آیه بخوانی تا یک ختم قرآن برایت بنویسند؛ اما دراین ماه یک آیه می۔ خوانی، یک ختم قرآن برایت نوشته می شود. (1) آدم باید زرنگ باشد و هرچه می تواند در شب و روز ماه رمضان قرآن بخواند.

ما به این رشد جهشی نیاز داریم. تصور کنید که روز قیامت به صحرای محشر بیایید و به شما بگویند: صدهزار ختم قرآن در پرونده ات هست !صدهزار ختم قرآن در شرایط عادی تقریبا ناممکن است؛ اما در چند ماه رمضان می توانید صدهزار آیه بخوانید تا صدهزار ختم قرآن برای شما منظور شود.

در ادامه سخنرانی، امیرالمؤمنین علیه السلام روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای مردم گفت. در این هنگام مردی از قبیله همدان برخاست و گفت: ای امیرالمؤمنین ! از آن - چه از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره ماه رمضان شنیدی بیشتر برایمان بگو. حضرت روایت دیگری بیان فرمود. آن مرد درخواستش را تکرار کرد؛ حضرت نیز روایت دیگری خواند. این درخواست و پاسخ چند بار تکرار شد تا آنکه امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

ص: 18

« إِنَّ سَيِّدُ الْوَصِيِّينَ يُقْتَلُ فِي سَيْرُ الشُّهُورِ »؛

به راستی سرور اوصیا در سرور ماه ها کشته می شود.

سرور اوصیا کیست؟ سرور ماه ها کدام است؟ امیرالمؤمنین علیه السلام این دو موضوع را از پیامبری صلی الله علیه و آله و سلم پرسید:

«فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اَللَّهِ وَ مَا سَیِّدُ اَلشُّهُورِ وَ مَنْ سَیِّدُ اَلْوَصِیِّینَ قَالَ أَمَّا سَیِّدُ اَلشُّهُورِ فَشَهْرُ رَمَضَانَ وَ أَمَّا سَیِّدُ اَلْوَصِیِّینَ فَأَنْتَ یَا عَلِیُّ »؛

عرض کردم: ای پیامبر خدا! سرور ماه ها چیست و سرور اوصیا کیست ؟ فرمود: اما سرور ماه ها ماه رمضان است. سرور اوصیا نیزتوهستی ای علی!

این طور نبود که حضرت امیر علیه السلام نداند؛ گاهی این پرسش و پاسخ ها برای آن بود که مردم متوجه شوند تا بعدا نگویند: منظور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، فلانی بود.

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: از پیامبر پرسیدم: این اتفاق حتما رخ می دهد. حضرت پاسخ داد:

« إِی وَ رَبِّی إِنَّهُ یَنْبَعِثُ أَشْقَی أُمَّتِی شَقِیقُ عَاقِرِ نَاقَهِ ثَمُودَ ثُمَّ یَضْرِبُکَ ضَرْبَهً عَلَی فَرْقِکَ تُخْضَبُ مِنْهَا لِحْیَتُکَ »؛

آری به پروردگارم سوگند. شقی ترین فرد امتم، که هم ردیف پی کننده ناقه ثمود است، برمی خیزد و ضربه ای بر فرق سرت می زند که محاسنت به خون آغشته گردد.

در اینجا صدای گریه مردم بلند شد. حضرت نیز سخنرانی اش را قطع کرد و از منبر پایین آمد.(1)

ص: 19

ماه رمضان ماه متفاوتی است؛ پس ما هم باید در این ماه متفاوت باشیم. متفاوت بودن فقط به روزه داری نیست؛ به کثرت دعا و نماز و اصلاح و خودسازی و تغییر نیز هست.

است با گفتن جمله «سُبْحَانَ اَللَّهِ». یا: قرائت یک آیه قرآن، پاداش ختم کامل قرآن را دارد. (1) این ها رشد جهشی است.

روایت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ، بیان می کند که ماه رمضان چگونه انسان ها را رشد جهشی می بخشد :

« هُوَ شَهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْمَةٌ وَ أَوْسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ الْإِجَابَةُ وَ الْعِتْقُ مِنَ النَّار»؛(2)

و این ماهی است که آغازش رحمت و میانش مغفرت و پایانش اجابت و آزادی از آتش باشد.

این رشد را در کدام ماه دیگر می یابید؟

می یابد. در بعد شخصی نیز افراد روزه دار کمتر گناه می کنند. در کل، آرامش و امنیت قابل ملاحظه ای در ماه رمضان برقرار می شود.

کارگری که طبق فتوای مرجعش اجازه دارد روزه نگیرد، پیرمرد و پیرزن، دختربچه کم سن و سالی که طاقت روزه ندارد، حتی کسی که بدون مجوز روزه خواری می کند و... همه این ها باید حرمت ماه رمضان را نگه دارند. متأسفانه این حرمت در جامعه ما کمرنگ شده.

نانوایی که با مجوز شرعی نمی تواند روزه بگیرد، نباید ظرف آب یخ را جلوی مردم روزه دار بگذارد و آب بنوشد.

شما وارد هر کشوری شوید، قوانینش را می پذیرید. ماه رمضان ماه خداست و قوانین الهی بر آن حاکم است؛ باید این قوانین اجرا شود.

آسان ساخت، مثلا: آن توحیدی که در لوح محفوظ است، خدا آن را در قالب سورۂ توحید ریخته تا درک و فهمش برای من و شما آسان باشد.

قرآن باید در جامعه پررنگ باشد.

4. دوری از تنهایی

5. کفاره گناهان

6. درشتی دل و سعه صدر

7. تلطیف اخلاق

ص: 26

فروختند. وقتی زید را به همراه تعدادی اسیر دیگر برای فروش به بازار آوردند خدیجه کبری علیها السلام او را خرید و به خانه خود برد. دو سال بعد، حضرت خديجه علیها السلام با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم ازدواج کرد و آن موقع زید را به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بخشید. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نیز زید را آزاد کرد اما زید در کنار حضرت ماند و به ایشان خدمت می کرد.

هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به رسالت مبعوث شد، زید در سنین جوانی بود و سومین نفری شد که اسلام آورد؛ یعنی پس از امیرالمؤمنین علیه السلام وخديجة کبری علیها السلام .

زید علاقه فراوانی به پیامبری صلی الله علیه و آله داشت و وقتی کودکان مکه به سمت پیامبر صلی الله علیه و آله سنگ می انداختند او خود را مقابل سنگ ها قرار می داد تا به حضرت برخورد نکند. (1)

پس از گذشت چندین سال، پدر زید خبردار شد که پسرش در مکه است. راه افتاد و به مکه نزد پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: من حاضر هستم قیمت پسرم را پرداخت کنم تا آزاد شود. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ما قبلا او را آزاد کردیم. خود زید می تواند انتخاب کند با تو بیاید یا نه.

اما مگر کسی که سال ها با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم زندگی کرده و محبت و خوش اخلاقی حضرت را دیده است می تواند ایشان را رها کند و برود؟

زید به پدرش گفت: من با شما نمی آیم؛ می خواهم با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بمانم.

پدر زید گفت: اگر با من نیایی، تورا از فرزندی ام ساقط می کنم. سپس به محل اجتماع مردم مکه رفت و فریاد زد: ای مردم! زید دیگر فرزند من نیست.

پدر زید مکه را با ناراحتی ترک کرد و رفت. بعد از این ماجرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به کنار

ص: 28

حجر اسماعيل آمد و فرمود: از این پس زید پسرخوانده من است. (1) سرانجام زید بن حارثه در سال هشتم هجری به همراه جعفر بن ابی طالب در جنگ موته به شهادت رسید. قبرزید در کنار قبر جعفر طیار و عبدالله بن رواحه ، در اردن فعلی واقع شده است.

را نرسد که اختیاری در کار خود داشته باشند.

منظور از مرد و زن باایمان، عبدالله بن جحش و خواهرش زینب اند. با نزول این آیه، زینب و برادرش کوتاه آمدند و ازدواج سرگرفت.

گرچه شأن نزول آیه در داستان ازدواج زید و زینب است، اما پیام آیه عمومی است و همه مسلمانان را فرا می گیرد. فرمان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم لازم الاجراست، به دلیل این آیه:

«النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ »؛ (1)

پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان اولین و سزاوارتر است.

و نافرمانی از دستورات خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله گناه است

«َمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا »؛ (2)

و هرکس خدا و پیامبرش را نافرمانی کند يقين به صورتی آشکار گمراه شده است.

نیست؛ مانند:

«فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ »؛(1)

پس آن ها را به صورت هفت آسمان به انجام رساند (و استوار ساخت).

خدا تصمیم گرفت هفت آسمان بیافریند؛ مگر آسمان می تواند مخالفت کند؟ آیا خورشید می تواند بگوید: «من نور نمی دهم» ؟ آیا زمین می تواند بگوید:

من نمی چرخم» ؟ این قضای تکوینی است. قرآن می فرماید:

«وَإِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ »؛ (2)

هنگامی که فرمان به وجود آمدن چیزی را صادر کند فقط به آن می گوید: «باش!» پس آن چیزی درنگ می باشد.

مرگ قضای حتمی است؛ کسی نیست که نمیرد:

«ثُمَّ قَضَى أَجَلًا » ؛ (3)

سپس برای عمر شما مدتی مقرر کرد.

«وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا »؛ (1)

و پروردگارت فرمان قاطع داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید.

خدا دستور داده همه او را بپرستند؛ اما مگر همه خدا را می پرستند؟ خدا حکم کرده که پدر و مادر را احترام کنید؛ مگر همه احترام می کنند؟

خدا حکم کرده است مکه سرزمین امن باشد؛ اما مگر چنین شد؟ امويان مکه را به آتش بستند و خانه خدا را تخریب کردند.

قضای تشریعی، تخلف پذیر است. مانند آن است که شما به فرزندتان می گویید: آب بیاور. او یا می آورد یا نمی آورد. اگر آورد به او آفرین می گویید. اگر نیاورد می گویید: چرا به حرفم گوش ندادی؟!

با تعریفی که ارائه شد، کلمه قضا که در آیه 39 سوره احزاب آمده، به معنای قضای تشریعی است. خدا به زینب دستور داد همسر زید بشو. زینب می۔ توانست مخالفت کند اما در آن صورت معصیت کار می شد.

در واقع این آیه از مردم می خواهد با قضای تشریعی یعنی با قوانین خدا و پیامبر به مخالفت نکنند؛ قوانینی همانند: خمس، زکات، حجاب ، جهاد، روزه ، احترام به پدر و مادر، احترام به بزرگ تر و...

عقد و ازدواج در یک خانه زندگی می کنند.

مقام معظم رهبری حفظه الله فرمود: غرب نظام خانواده را متزلزل کرد.

اعتبار خانوادگی اهمیت ندارد؛ آن چه اهمیت دارد ایمان و دین داری است.

اصلا انسان نباید دختری را برای دارایی یا زیبایی اش انتخاب کند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«مَنْ تَزَوَّجَ إمْرَأهً لِمالِها وَ کَلَهُ اللّهُ إلَیْهِ ، وَ مَنْ تَزَوَّجَها لِجَمالِها رَأی فیها ما یَکَرَهُ ، وَ مَنْ تَزَوَّجَها لِدینِها جَمَعَ اللّهُ لَهُ ذلِکَ»؛ (1)

کسی که با زنی به خاطر اموالش ازدواج کند خداوند او را به همان اموال وا می گذارد. و هرکس با زنی به خاطر زیبایی اش ازدواج کند، امور ناخوشایند در او مشاهده خواهد نمود. اما هر کس با زنی به خاطر دینش ازدواج کرد خداوند هر سه مورد را برایش فراهم می کند.

اگر با چشم داشت به پول و املاک دختر یا پدردختر به خواستگاری رفتی،خدا می گوید: برو سراغ همان چیزی که می خواستی. اگرهم دختری را به صرف زیبایی اش پسندیدی، این هم فایده ندارد؛ شاید اخلاقش قابل تحمل نباشد. اما اگر بگویی: من دنبال دختری با دین و ایمان می گردم؛ خدا کمکت می کند دختری دین دار و زیبا و پول دار نصیبت شود!

ملعون است، ملعون است زنی که شوهرش را می آزارد و اندوهگینش می سازد.

لعنت خدا بر آن زنی که برای شوهرش غم و غصه می آورد. شوهر خسته از کار به خانه می آید تا استراحت کند، اما همسرش چیزی میگوید که دلش بگیرد و ناراحت شود، با زبان آزارش می دهد، با اخبار بد و با بزرگ نمایی مشکلات غم و غصه اش را بیشتر می کند و... پس یکی از ویژگی های همسر خوب این است که در خانه شادی آفرین باشد، نه غم آفرین.

يخچالی برایش بخرد که واقعا در توانش نیست. این زن هم مورد غضب خداست.

است.

پس زنی که خوش خلق باشد و همسرش را شاداب کند و تکلیف بیش از حد بر گردن همسرش نگذارد، از کارگزاران الهی در زمین است.

متأسفانه زندگی زینب بنت جحش و زید بن حارثه به خاطر عدم رعایت این امور دوام نیاورد.

* * * * *

ص: 40

حالی که خدا سزاوارتر بود که از او بترسی-، پس هنگامی که «زید» نیاز خود را از همسرش به پایان برد (و او را طلاق داد) وی را به همسری تو درآوردیم تا برای مؤمنان نسبت به ازدواج با همسران پسرخوانده هایشان زمانی که نیازشان را از آنان به پایان برده باشند. مشقتی نباشد؛ و همواره فرمان خدا شدنی است.

زن بی شوهر می شود؛ کودکان حداقل یکی از والدین را از دست می دهند و بی۔ سرپرست می شوند.

و(شما ای حاکمان شرع و عقلا و بزرگان خانواده!) اگر از جدایی و ناسازگاری میان زن و شوهر بیم داشتید، پس داوری از خانواده مرد و داوری از خانواده زن برای رفع اختلاف برانگیزید که اگر هردو داور قصد اصلاح داشته باشند، خدا میان دو داور توافق و سازگاری ایجاد میکند (تا به صلاح زن و شوهر حکم کنند).

« أَمْسِکْ عَلَيْکَ زَوْجَکَ وَ اتَّقِ اللَّهَ »؛

همسرت را برای خود نگه دار و از خدا پروا کن .

همسرت را به خاطر خدا نگه دار و نگذار دختر مردم به خانه پدرش برگردد؛ نگذار فرزندانت بی سرپرست شوند.

در نهایت زید بن حارثه، زینب بنت جحش را طلاق داد.

ازدواج پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با زینب بنت جحش که همسر سابق پسرخوانده پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم بود، این رسم غلط را به صورت عملی از میان برداشت. (1)

زینب زندگی خوبی با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم داشت. او زنی اهل دعا و حزن و اندوه به درگاه خدا و نیز بانویی سخاوت مند بود. او دو سال بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از دنیا رفت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: اول اخلاق داماد را ببینید، سپس دینش را، (1)سپس جمال و مال و ویژگی های دیگرش را.

هنگامی که حضرت علی علیه السلام زهرای مرضیه علیها السلام را به عقد خود درآوردند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم سفارش هایی به او فرمود؛ از جمله:

«یا عَلیُّ أحسِن خُلقَکَ مَعَ أهلِکَ وَجِیرانِکَ وَمَن تُعاشِرُ وَتُصاحِبُ مِنَ النّاسِ تُکتَب عِندَ اللّهِ فی الدَّرَجاتِ العُلی »؛ (2)

ای علی! با خانواده و همسایه ها و همه کسانی که با آنها معاشرت و مصاحبت داری، خوش خلق باش تا در پیشگاه خدا در درجات والا نوشته شوی.

آقا! اگر پول نداری، اخلاق که می توانی داشته باشی؛ اگر قسطت عقب افتاده، لبخند که می توانی بزنی.

کند یا دستوری به من بدهد.

همسر آیت الله العظمی بهجت رحمة الله نیز می گفت: گاهی مسئله ای پیش می آمد که باعث ناراحتی و کدورت بین ما می شد. آیت الله بهجت می فرمود: حالا غذا بخوریم، بعد درباره اش صحبت می کنیم. و در همین فاصله غذاخوردن ناراحتی مان برطرف می شد و اصلا دعوا را فراموش می کردیم!

فرزند آیت الله بهجت رحمة الله نیز می گفت: پدر من حافظه ای قوی داشت. گاهی مطلبی از شصت هفتاد سال قبل نقل می کرد، اما هیچ وقت بدخلقی یا اختلافی که با مادرمان داشت در ذهنش نگه نمی داشت. ناراحتی ها را نادیده می گرفت.

همسر شهید مطهری رحمة الله می گفت: به اتفاق یکی از دوستانم، از اصفهان راه افتادیم و نیمه شب به تهران رسیدیم. وقتی به خانه رسیدیم، می خواستم در را با کلید باز کنم که ناگهان در باز شد. دیدم آقای مطهری منتظر ما بود و در را به - رویمان باز کرد. چایی هم دم کرده بود. گفتم: چرا نخوابیدید؟گفت: می دانستم شما دیروقت از راه می رسید؛ به همین خاطر بیدار ماندم تا از شما استقبال کنم.

خانمی که با من آمده بود وقتی این رفتار را دید گفت: عجب! تا به حال مردی را ندیدم که تا این حد نسبت به خانواده اش احترام بگذارد و تکریم کند.

آری، هم شوهر باید در خانه خوش اخلاق باشد، هم همسر.

« و مَنِ استَخَفّ بِأَهلِهِ خَسِرَ طیبَ عِیشِهِ»؛ (1)

هرکس خانواده اش را خوار بشمارد خوشی زندگی اش را از دست می دهد.

مثلا: شوهر، همسرش را سرزنش می کند که برادرت معتاد است، پدرت فقیر است، خواهرت طلاق گرفته و... پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

« وَ مَنْ عَيَّرَ مُؤْمِناً بِشَيْءٍ لَمْ يَمُتْ حَتَّى يَرْكَبَهُ »؛ (2)

کسی که از مؤمنی خرده بگیرد (که چرا فلان کار را انجام داد) از دنیا نخواهد رفت مگر اینکه خودش نیز همان کار را مرتکب شود.

وامام صادق علیه السلام فرمود:

« مَنْ أنَّبَ مُؤْمِناً أنَّبَهُ اللهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ»؛ (3)

هرکس مؤمنی را سرزنش کند خداوند او را در دنیا و آخرت سرزنش می کند.

یکی از ویژگی های الهی، گذشت از خطا و به رخ نکشیدن آن است.

رئیس جمهور نبودم؛ آدمی معمولی بودم که در جنوب شهر تهران کاسه و بشقاب می فروختم. حالا که رئیس جمهور شده ام، باید کاسه و بشقاب فروشی ام را فراموش کنم ؟!

سلطان ایاز گه گاه به اتاقی می رفت و در را می بست. به او مشکوک شدند و زیر نظرش گرفتند. دیدند وقتی در اتاقش خلوت می کند از صندوق چه ای لباس چوپانی بیرون می آورد و می پوشد. او این کار را انجام می داد تا یادش باشد که پیش از پادشاهی، چوپان گوسفندها بود. (1)

برخی افراد وقتی بعد از ازدواج به جایی می رسند رئیس می شوند، مسئول می شوند، پول دار می شوند. گذشته خود را فراموش می کنند، خدمات همسر را فراموش می کنند.

امور جنسی و عاطفی است. زن و شوهر باید نیازهای جنسی و عاطفی یکدیگر را برآورده کنند. اسلام به ویژه مردها را سفارش کرده است که نیازهای جنسی همسر خود را نادیده نگیرند.

هنگامی که عاصم بن زیاد زن و زندگی را کنار گذاشت و مشغول عبادت شد، امیرالمؤمنین علیه السلام او را توبیخ کرد و فرمود: آیا از خانواده ات خجالت نکشیدی؟ آیا به فرزندانت رحم نکردی؟ (1)

زنی به نام حولاء پیش پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: شوهرم به من توجه نمی۔ کند. حضرت فرمود: اگر شوهرت بداند با توجه نمودن به تو چه پاداشی دارد. حولاء پرسید: چه پاداشی دارد؟ فرمود: هرگاه به سوی تو بیاید دو فرشته او را در میان می گیرند و او مانند کسی است که در راه خدا شمشیر کشیده . هرگاه با تو آمیزش کند گناهانش فرومی ریزد و هرگاه غسل کند از گناهان جدا شود. (2)

عثمان بن مظعون شبانه روز مشغول عبادت شده، به همسرش بی توجه بود؛ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به شدت با او برخورد کرد. (3)

«وَإِيَّاكَ وَالتَّغَايُرَ فِي غَيْرِ مَوْضِعِ غَيْرَةٍ»؛ (1)

بپرهیز از غیرت ورزی در جایی که جای غیرت نیست.

مرد نباید مانع شود که همسرش در آن چارچوبی که دین اجازه میدهد با

مردان فامیل سلام وعلیک کند. حضرت زهرا علیها السلام با سلمان (2)ومحمود بن لبيد (3) و دیگران گفت وگو می کرد.

ص: 54

ارث می برد و همسرش را عروس پدرخوانده می دانستند؛ بنابراین اگر پسرخوانده همسر خود را طلاق می داد، پدرخوانده حق نداشت با آن زن ازدواج کند.

اما حكم فرزند خواندگی در اسلام به گونه دیگری است: فرزند خوانده، احکام فرزند واقعی را ندارد؛ ارث نمی برد و همسرش عروس پدرخوانده اش نیست.

خداوند برای آن که سنت جاهلیت را بشکند، به پیامبر صلی الله علیه و آله دستور داد با همسر مطلقه پسرخوانده اش ازدواج کند. چنان که در برخی گزارش ها آمده، زینب هم به ازدواج با پیامبر صلی الله علیه و آله رغبت داشت.

خداوند می دانست که منافقان بر پیامبر صلی الله علیه و آله خرده خواهند گرفت که چرا با زینب ازدواج کرد؛ بنابراین آیه 38 سوره احزاب نازل شد:

«مَا كَانَ عَلَى النَّبِيِّ مِنْ حَرَجٍ فِيمَا فَرَضَ اللَّهُ لَهُ سُنَّةَ اللَّهِ فِي الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ قَدَرًا مَقْدُورًا »؛

بر پیامبر در آن چه خدا برایش واجب کرده منعی نیست. خدا این روش را درباره کسانی (از پیامبران) که پیش از این گذشته اند مقرر داشته است.

و همواره فرمان خدا نافذ و اندازه گیری شده است.

روح دین، تسلیم است. همه باید در مقابل واجبات و محرمات تسلیم باشند و احکام الهی را بپذیرند. اگر قرار باشد یکی بگوید: شراب خواری حرام نیست؛ یکی بگوید: نگاه کردن به نامحرم حرام نیست؛ یکی بگوید: زکات و خمس واجب نیست؛ در این صورت چیزی از دین نمی ماند.

امرو فرمان خدا معین و مشخص است. کسی حق ندارد این حدود را بشکند. درسی که از ماجرای ازدواج زینب با زید و سپس با پیامبر صلی الله علیه و آله می گیریم، تسلیم بودن در مقابل فرمان الهی است.

مشکل شیطان چه بود؟ در مقابل سجده به آدم تسلیم نبود و به همین دلیل

ص: 56

از درگاه خدا رانده شد. (1) مشکل اصحاب سبت چه بود؟ ماهی گیری در روز شنبه برایشان ممنوع شد؛ اما آنها با حیله و نیرنگ به کار خود ادامه دادند. خداوند نیز عذابشان کرد. (2)

حالی که مسلمان باشید.

حضرت یعقوب نیز در هنگام وفات از فرزندانش اقرار گرفت که تسلیم خدا هستند:

«أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدِي قَالُوا نَعْبُدُ إِلَهَكَ وَإِلَهَ آبَائِكَ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ إِلَهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ » (1)

آیا شما یهودیان که ادعا می کنید یعقوب پسرانش را به آیین شما سفارش کرد. هنگامی که یعقوب را مرگ دررسید (کنار بستر او) حاضر بودید؟ (يقينا حاضر نبودید)؛ آنگاه که به پسران خود گفت: پس از من چه چیزی را می پرستید؟ گفتند: خدای تو و خدای پدرانت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق را که خدای یگانه است می پرستیم و ما تسلیم اوييم.

منظور از روحیه تسلیم این است که انسان در برابر احکام خدا تسلیم باشد، گرچه امکان دارد گاهی گناه هم بکند.

انسان باید تمام دستورات و احکام الهی را بپذیرد و در برابرش تسلیم باشد. اگر کسی فقط یکی از ضروریات دین را نپذیرد، مانند آن است که کل دین را نپذیرفته .

ما دستور دادی که توحید و نبوت و نماز و زكات و حج و جهاد را بپذیریم، ما هم پذیرفتیم؛ اما راضی نشدی و سرانجام این جوان را به این مقام منصوب کردی. آیا این انتصاب از طرف توست یا از طرف خدا؟

او به همه واجبات اقرار کرد اما نتوانست ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را بپذیرد و فقط همین ضرورت دینی را منکر شد.

پیامبر فرمود: ولایت علی صلی الله علیه و آله از سوی خدا صورت گرفت. نعمان با شنیدن این پاسخ به سوی شتر خود راه افتاد تا آن جا را ترک کند و در همین حال می گفت:

« اللّهُمَّ إِنْ كانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ أَلِيمٍ »؛

خدایا! اگر این همان حق از نزد توست، پس سنگ هایی از آسمان برما بباريا عذابی دردناك برما بیاور!

هنوز نعمان به شترش نرسیده بود که خداوند سنگی از آسمان بر سرش کوبید و او را کشت. بعد هم آیه نازل شد: (1)

«سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ لِلْكَافِرِينَ لَيْسَ لَهُ دَافِعٌ مِنَ اللَّهِ ذِي الْمَعَارِجِ »؛ (2)

درخواست کننده ای عذابی را درخواست کرد که واقع شدنی است؛ (عذابی که) ویژه کافران است و آن را بازدارنده ای نیست. (این عذاب) از سوی خدای صاحب درجات است.

ص: 59

دعای دیگر حضرت ابراهیم علیه السلام این بود:

«رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ »؛(1)

ای پروردگار ما! ما را با همه وجود تسلیم خود قرار ده؛ و نیز از دودمان ما امتی پدید آور که تسلیم تو باشند؛ و راه و رسم عبادتمان را به ما نشان ده؛ و توبه ما را بپذیر، که تو بسیار توبه پذیر و مهربانی.

ابراهيم علیه السلام قبل از اینکه از خدا بپرسد: مناسک حج چیسست و من باید چکار کنم، اول دعا کرد و گفت: من و پسرم و ذریه ام را تسلیم قرار بده . تسلیم - بودن در برابر فرمان الهی، یکی از مهم ترین ویژگی های مؤمن است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

«اَلإیمانُ عَلیَ أربَعَةِ ارکانٍ: اَلتَّوَکُلُ عَلی اللهِ وَ التَّفویضِ إلی اللهِ وَالتَّسلیمِ لِأمرِ اللهِ وَالرِّضیَ بِقَضاءِ اللهِ» ؛ (2)

ایمان بر چهار ركن استوار است: توکل بر خدا، واگذاری امور به خدا، تسلیم بودن در برابر فرمان خدا و خشنودی به قضای الهی.

اباعبدالله امام حسین علیه السلام در گودی قتلگاه چه می گفت؟ به درگاه خدا عرضه می داشت:

« اِلهی رِضاً بِقَضائکَ تسلیماً لِأَمرکَ»؛(3)

خدایا! به قضای توخشنودم و تسلیم فرمانت هستم.

ص: 61

مسلمان تکلیف پذیر است. می توانید تحقیق و بررسی کنید اما وقتی تکلیف معین شد، دیگر جای بهانه و اشکال گیری نیست.

کسی که خدا را علیم و حکیم و پیامبر صلی الله علیه و آله را معصوم می داند، همواره تسلیم است و شک و تردید به خود راه نمی دهد.

دَرَاهِمَ»؛ (1)

ای پیامبر خدا! تورا بروحی آسمانی تصدیق کنیم اما بر چهارصد درهم تصدیق نکنیم ؟!

همیشگی با جماعت آنان.

امام صادق علیه السلام خطبه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را برای سفیان بازگو کرد و سپس سوار مرکب شد و رفت. سفیان ثوری نیز با رفیقش راه افتاد و بازگشت. در میانه راه، سفیان به رفیقش گفت: صبر کن تا ببینم امام صادق علیه السلام چه گفت. رفیقش گفت: امام صادق علیه السلام وظیفه ای بر گردنت نهاد که هرگز نمی توانی از آن بگریزی. سفیان گفت: مگر چه گفت؟ رفیقش گفت: این که فرمود: «خیرخواهی برای پیشوایان مسلمین»؛ این پیشوایان چه کسانی هستند که ما وظیفه داریم خیرخواهی شان کنیم؟ آیا معاویه و یزید و مروان حكم وامثال این ها هستند؛ اینها کسانی هستند که حتی نماز خواندن پشت سرشان قبول نیست و شهادتشان را نباید پذیرفت! همراهی با جماعت مسلمین نیز چه معنایی دارد؟ کدام جماعت ؟ آیا منظور امام صادق علیه السلام منحرفان و گمراهان بودند؟

سفیان گفت: پس منظورش چه بود؟

رفیقش گفت: آن ها می گویند: علی بن ابی طالب علیه السلام همان امامی است که ما باید خیرخواهش باشیم. منظور از همراهی همیشگی با جماعت مسلمین نیز اهل بیت علیهم السلام است.

وقتی سفیان این حقیقت را از زبان دوستش شنید به شدت ناراحت شد و کاغذ را پاره کرد. سپس گفت: این داستان را برای هیچ کس تعریف نکن. (1)

بی ادبی را ببین! به جای آنکه تسلیم روایت امام صادق علیه السلام شود و به تکلیف خود عمل کند، کاغذ را پاره کرد.

ص: 65

سپس امام صادق علیه السلام فرمود: بر شما باد به تسلیم (روی آورید).

مشرکین بود، تعدادی از مسیحیان نجران نزد ایشان آمدند. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آیاتی از قرآن برایشان خواند. مسیحیان نجران گریستند و همگی مسلمان شدند. اما وقتی از خانه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بیرون آمدند ابوجهل جلویشان را گرفت و گفت: ما همشهری های این مرد هستیم که ادعای پیامبری دارد. ما هنوز به او ایمان نیاورده ایم؛ شما چرا ایمان آوردید؟

و شروع کرد به ملامت و سرزنش این تازه مسلمان ها.

جوانان عزیز! دینتان را با ملامت دیگران کنار نگذارید. خواهر من! اگردر دانشگاه حجابت را تمسخر می کنند شما ارزش کار خود را بدان و حجابت را حفظ کن.

بسیاری از بانوان مسلمان حجابشان را در کشورهای اروپایی هم حفظ می - کنند؛ اما متأسفانه برخی ها هنوز پایشان را از مرزهای کشور بیرون نگذاشته اند کشف حجاب می کنند!

مسلمان باید هویت خویش را حفظ کند. اگر در خوابگاه دانشگاه هیچکس نماز نمی خواند شما نمازت را بخوان. گرچه همه اطرافیانت روزه نمی گیرند تو دینت را حفظ کن. یکی از صفات برجسته اميرالمؤمنين علیه السلام نهراسیدن از سرزنش هاست. در زیارت نامه امام حسین علیه السلام نیز می خوانیم:

«أَشْهَدُ أَنَّكَ جَاهَدْتَ فِي اللّهِ حَقَّ جِهادِهِ لَمْ تَأْخُذْكَ [لَمْ تُوءَخِّرْكَ ]فِي اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ»؛ (1)

گواهی می دهم که تو در راه خدا حقیقت جهاد را انجام دادی و در راه خدا، سرزنش هیچ سرزنش گری تورا بازنداشت.

ص: 68

ابوجهل و یاران جاهل او مسیحیان تازه مسلمان را شروع کردند ملامت کردن که ما به او ایمان نیاوردیم شما ایمان آوردید؟ گفتند: ما این آقا را قبول داریم و تسلیم هستیم و به سخنان شما توجه نمی کنیم. اگر کسی دینش را حفظ کرد در حالی که سرزنش شد دو برابر اجر می برد: یکی به خاطر حفظ دینش و دیگری به - خاطر تحت تأثیر سرزنش قرار نگرفتن. قرآن می فرماید:

«أُولَئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا »؛ (1)

اینان به علت صبری که (برایمان و عمل به قرآن) ورزیدند دوبار پاداش داده می شوند.

ما به این مسیحیان دو اجر دادیم: یکی اجر مسلمان شدن و دیگری اجر سرزنش قبول نکردن و تحت تأثیر قرار نگرفتن.(2)

دین داری سخت است، بی دینی راحت است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

«الدُّنْيَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ وَ جَنَّةُ الْكَافِرِ »؛ (3)

دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است.

یعنی چه؟ یعنی مؤمن در این دنیا محدودیت هایی دارد؛ مانند مریضی که محدودیت ها و پرهیزها را رعایت می کند و این کار به نفع مریض است.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

«یا عِبادَ اللّهِ ! أنتُم کالمَرضی ، وَاللّهُ رَبُّ العالَمِینَ کَالطَّبیبِ ، فَصَلاحُ المَرضی فیما یَعلَمُهُ الطَّبیبُ ویُدَبِّرُهُ بِهِ ، لا فیما یَشتَهیهِ المَریضُ ویَقتَرِحُهُ ، ألا فَسَلِّمُوا للّه أمرَهُ

ص: 69

تَکونوا مِنَ الفائِزینَ .»؛(1)

بندگان خدا! شما هم چون بیمار هستید و خداونډ پروردگار جهانیان، مانند طبيب است. مصلحت مریض در نسخه طبيب است، نه آن چه بیمار ميل دارد و پیشنهاد می دهد. آگاه باشید! پس تسلیم امرخدا باشید تا از رستگاران شوید.

* * * * *

ص: 70

پیامبرم . زید بن حارثه نیز پسرخوانده پیامبر ه علیه و آله و سلم است، نه پسر واقعی او.

آری، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پدر معنوی امت است. خود ایشان فرمود:

« أَنَّ وَعْلِيَّ أَبَوَاهَذُهُ اَلْأُمَّةُ »؛ (1)

من و علی پدران این امتیم .

در این جا پدر به معنای سرپرست است. مگر قرآن نمی فرماید: ابراهیم پیامبر

پدر همه شما مسلمان هاست؟

« مِلَّةِ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمُ »؛ (2)

آیین پدرتان ابراهيم.

حضرت ابراهیم علیه السلام پدر امت اسلام معرفی شده.

خداوند هرجا در قرآن خواسته پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را خطاب کند، او را با نام خطاب نکرده، بلکه با عباراتی مانند: «يَا أَيُّهَا اَلرَّسُولُ » و « يَا أَيُّهَا اَلنَّبِيُّ » یعنی «ای فرستاده» و «ای پیامبر» خطاب کرده است. این، نشان دهنده جایگاه ویژه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در پیشگاه خداست.

خداوند در آیه چهلم سوره احزاب نیز پیامبرش را با همان ویژگی معرفی می۔ کند:

« وَ لَكِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ وَخَاتَمُ اَلنَّبِيِّينَ »؛ (3)

ص: 72

ولی فرستاده خدا و خانم پیامبران است.

حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم فرستاده خدا به سوی تمام مردم است.

می فرماید: پیامبر، خاتم رسل بود. (1)

ده ها روایت دیگر نیز وجود دارد و به ما اطمینان می دهد که حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم و آخرین پیامبر و فرستاده الهی است. این واقعیت، بسیار حایز اهمیت است؛زیرا افرادی بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم آمدند و ادعای پیامبری کردند و دین های ساختگی آوردند. فرقه هایی مانند بهائیه و بابیه از همین دسته اند که متأسفانه پیروان و طرفداران فراوانی نیز در سراسر دنیا دارند.

جامعه حضور علنی داشته باشند اما آخرین امام، در پشت پرده غیبت باشد. ما اعتقاد داریم که حضرت مهدی علیه السلام آخرين امام است و در زمان غیبت، کاملا بر جامعه اشراف و نظارت دارد. و می گوییم: این امام ظهور خواهد کرد و عدالت جهانی را به اجرا درخواهد آورد.

سایر فرقه های اسلامی - حتى وهابیت- نیز اعتقاد دارند که شخصی از نسل پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ظهور خواهد کرد و منجی دنیا و انسان ها خواهد شد؛ اما تفاوت اعتقادی ما با آنها در این است که آن ها می گویند: این ذریه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هنوز به دنیا نیامده و بعدها متولد خواهد شد. ما می گوییم: آن حضرت در سال 255 قمری به دنیا آمد.این ویژگی مخصوص ما شیعیان است که می توانیم به اماممان سلام دهیم و بگوییم:

«سَلامُ اللّهِ الکامِلُ التّامُّ ... عَلی حُجَّهِ اللّهِ ووَلِیِّهِ فی أرضِهِ وبِلادِهِ»؛ (1)

سلام کامل و تامه الهی... برحجت خدا و ولى پروردگار در زمین و شهرها.

ما می توانیم امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف را مخاطب قرار دهیم و با او صحبت کنیم و بگوییم: آقای من، مولای من! کمکم کنید و مشکلم را حل کنید.

«يَا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمُوا اُذْكُرُوا اَللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً»

ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را بسیار یاد کنید.

پروردگار دستور می دهد مؤمنان بسیار ذکر بگویند و همواره به یاد خدا باشند. امام صادق علیه السلام فرمود:

«ما مِن شَیءٍ إِلّا ولَهُ حَدٌّ یَنتَهی إِلَیهِ،إِلَّا الذِّکرَ فَلَیسَ لَهُ حَدٌّ یَنتَهی إِلَیه»(1)

هرچیزی حدی دارد که در آن جا به پایان می رسد، مگر یاد خدا که آن را حدی پایان پذیر نیست.

شاهد اول این که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ وَ إِنْ قَلَّتْ صَلَاتُهُ وَ صِیَامُهُ وَ تِلَاوَتُهُ وَ مَنْ عَصَی اللَّهَ فَقَدْ نَسِیَ اللَّهَ وَ إِنْ کَثُرَتْ صَلَاتُهُ وَ صِیَامُهُ وَ تِلَاوَتُهُ »؛ (1)

هر کس از خدا اطاعت کرد، به راستی خدا را در یاد داشته است؛ هرچند نماز و روزه و تلاوت قرآنش اندک باشد. و هر کس نافرمانی خدا کرد، به - راستی خدا را فراموش کرده است؛ گرچه نماز و روزه و تلاوت قرآنش بسیار باشد.

اگر کسی شراب بخورد و بگوید: «الحمدلله»! این ذکر چه فایده ای دارد؟ شاهد دوم، روایت امام باقر علیه السلام است که می فرماید: سه کار، از سخت ترین کارهاست:

1. «إِنْصَافُ اَلْمَرْءِ مِنْ نَفْسِهِ»؛

انصاف ورزیدن.

رعایت انصاف واقعا سخت است.

2. «وَ مُوَاسَاةُ اَلْمَرْءِ أَخَاهُ»؛

مواسات با برادر دینی

اگر کسی می تواند با مال و جانش به دیگران کمک کند، وظیفه دارد این کار را انجام دهد؛ که البته کار بسیار مشکلی است.

3. «وَ ذِكْرُ اَللَّهِ عَلَى كُلِّ»؛

وذكر خدا در هر حالت و وضعیتی.

راوی پرسید:

ص: 77

« وَ مَا وَجْهُ ذِكْرِ اَللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ»؛

معنای ذکر خدا در هر حالت و وضعیتی چیست؟

انصاف و مواسات واقعا سخت است؛ اما ذکر چه سختی ای دارد؟ امام باقر علیه السلام فرمود:

«یَذکُرُ اللّهَ عِندَ المَعصِیَهِ یَهُمُّ بِها، فَیَحولُ ذِکرُ اللّهِ بَینَهُ وبَینَ تِلکَ المَعصِیَهِ»؛ (1)

به هنگام گناهی که می خواهد انجام دهد، خدا را به خاطر می آورد و یاد خدا، او را از معصیت باز می دارد.

حضرت می خواهد بفرماید: منظورم ذکر زبانی نیست، بلکه ذکر درونی است که همان توجه داشتن به خداست. و این توجه، به اجتناب از گناه می انجامد. وقتی انسان در معرض چشم چرانی، رباخواری، غیبت، دروغ و... قرار گرفت، خدا را به خاطر بیاورد و از گناه دست بکشد.

با توجه به آنچه گفته شد، کاربرد ذکر عملی در آن جایی است که شیطان به سراغ انسان می آید. حضرت ابراهيم علیه السلام فرزندش را به قربانگاه می برد که شیطان آمد و وسوسه اش کرد. ابراهیم علیه السلام با سنگ به او زد و طردش کرد. این ذکر عملی است.

حضرت عیسی بن مریم علیهما السلام نیز مشغول عبادت بود که شیطان آمد و گفت: چه کسی را عبادت می کنی؟ تو که خودت خدا هستی! زیرا هم مانند خدا پدر نداری، هم مرده زنده می کنی، هم خلق میکنی وهم شفا می دهی. حضرت

ص: 78

عیسی علیه السلام با گفتن «سبحان الله» او را دور کرد. (1)

اگر ذکر لفظی با ذکر عملی همراه نشود، فایده ندارد. مانند اینکه کسی به نامحرم نگاه کند و در همان لحظه «استغفر الله» هم بگوید اما همچنان به نگاهش ادامه دهد. این ذکر چه فایده ای دارد؟! اگر کسی رشوه بگیرد و «الحمد الله» بگوید، آیا رشوه خواری اش حلال می شود؟

« مَنْ صَلَّی عَلَیَّ کُلَّ یُومٍ ثَلاثَ مَرّاتٍ وَفِی کُلِّ لَیْلَۀٍ ثَلاثَ مَرّاتٍ حُبّاً لِی وَشُوقَاً إلِیَّ کانَ حَقّاً عَلی اللهِ عَزَّوَجَلَّ أنْ یَغْفِرَ لَه ذُنُوبَه تِلکَ اللیلۀَ وَذلکَ الیومَ»؛

هرکس سه بار در هر روز و سه بار در هر شب از روی محبت و اشتیاقی که نسبت به من دارد بر من درود بفرستد، وظیفه خداست که گناهان آن شب و روز او را بیامرزد.

و امام صادق علیه السلام فرمود:

«مَن صَلّی عَلی مُحَمَّدٍ وآل مُحَمَّد عَشرِ صَلّی اللهِ عَلیهِ وملائِکَتِه مائَة مرّه»؛ (1)

هرکس ده باربر محمد و آل محمد درود بفرستد، خداوند و فرشتگان يکصد بار براو درود می فرستند.

گاهی می گویند: فايدة صلوات چیست؟

بر من فراوان درود بفرستید؛ زیرا درود بر من، نوری در قبرونوری بر صراط و نوری در بهشت است.

«إِنَّ اَلنَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» (1)

زیرا نفس طغیانگر به شدت به بدی فرمان می دهد.

يوسف علیه السلام ذكرنفس داشت و از دام زلیخا گریخت.

ذکر سر، مقام شهود است.

ذکر نهانی همان ذکر درونی است؛ یعنی انسان به جایی برسد که گویا خدا را می بیند. از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است که فرمود:

« لَمْ أَعْبُدْربَالَمْ أَرِهُ»؛ (1)

خدایی را نپرستیده ام که او را ندیده باشم.

این، نهایت ذکر است. در مناجات شعبانیه نیز می خوانیم:

«إِلَهِي وَ أَلْهِمْنِي وَلَهاً بِذِكْرِكَ إِلَى ذِكْرِكَ»؛ (2)

خدایا! شیدایی و شیفتگی ذکر خود را پیاپی در دلم انداز

ذکر یعنی توجه داشتن. بیشتر بیماری ها و گرفتاری های بشر از غفلت و فراموشی و بی توجهی به آفریدگار است.

* * * * *

ص: 84

پیش تر گذشت که معنای ذکر الهی، توجه داشتن به آفریدگار است. این توجه، نمودهای گوناگونی دارد: ذکرو توجه لفظی، ذکرو توجه قلبی، ذکرو توجه عملی، ذکرو توجه درونی و...

توجه لفظی، اولین نمود از ذکر است . مثالی برای فهم بهتر مطلب: وقتی کسی شروع به صحبت می کند، شما متوجه می شوید شخصیتش چگونه است؛ مثبت است یا منفی، درست کار است یا گنه کار، باسواد است یا بی سواد و... زبان، ترجمان و نشان دهنده ذهن و قلب است. به همین جهت، روایات ما تأکید زیادی بر ذکرهای لفظی دارد.

فرمودید به گوش اغنیا رسید و آنان این ذکرها را گفتند. حضرت فرمود: این ثواب ها فضل و عطای الهی است و به هر کس که بخواهد عنایت می فرماید. و خداوند صاحب فضل و رحمتی بزرگ است.(1)

«فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ » (1)

پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم.

خدا می گوید: «یادت میکنم» به چه معناست؟ خدا که به یاد همه است. اصلا یاد کردن برای خدا معنا ندارد؛ چون خداوند دچار فراموشی و نسیان نمی۔ شود تا بعد به یاد بیاورد.

علامه طباطبایی فرمود: وقتی خدا می گوید: «شما را یاد می کنم» یعنی رحمت و مغفرت و آمرزش و رزق و نعمتم را بر شما سرازیر می کنم.

بعد فرمود: خدا می گوید: «یادم کن تا یادت کنم» در حالی که هیچ احتیاجی به یاد کردن شما ندارد.

آیت الله العظمی اراکی رضی الله عنه از علمای باتقوا بود. دختر ایشان می خواست به سفر حج برود. ایشان فرمود: این ذکر را زياد بگو: «یا حفیظ يا عليم».

دختر آیت الله اراکی می گفت: در مناسک حج مدام این ذکر را تکرار می کردم و احساسم این بود که گویا حصاری دور من است و از من محافظت می کند.

« ذِكْرُ اللَّهِ فِي رَمَضَانَ مَغْفُورُ لَهُ»؛ (1)

کسی که در ماه رمضان یاد خدا می کند، آمرزیده است.

اسلام شکست خورده را یکسره کنیم. آنها کسی را فرستادند تا مسلمانان رابترساند و از فکر تعقیبشان منصرف سازد. او آمد و به مسلمانان گفت: بازگردید که مشرکان گرد آمده اند تا به زودی به شما حمله کنند.

می دانید پاسخ مسلمانان چه بود؟ قرآن می گوید: این تهدید، ایمان مسلمانان را افزود و آنان پاسخ دادند:

«حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ »؛ (1)

خدا ما را بس است و او نیکو کارگزاری است.

در این هنگام جبرئیل نازل شد و گفت: ای محمد! بازگرد که خداوند مشرکان را به رعب و وحشت افکند. مشرکان نیز از تصمیم خود پشیمان شدند و راهشان به سمت مکه را ادامه دادند.(2)

«حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ »، ذکری کارساز و شجاعت آفرین است و به مؤمنان در مقابل دشمن اقتدار می دهد.

نزد خود نیرویی یاری دهنده قرار ده. (1)

رسول خدا پس از ورود به مکه، این ذکر را در کنار خانه خدا فریاد زد:

«لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ أنجزوعده وَرَدَهُ وَ هَزَمَ الْأَحْزَابَ وَحْدَهُ »؛ (2)

خدایی جز الله به تنهایی نیست. او وعده خود را به انجام رساند و بنده اش را یاری کرد و گروه ها را به تنهایی شکست داد.

خنده و شادی و گفت وگو هستند. در این جا بسیار خوب است که خدا را یاد کنید و ذکر بگویید. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم چنین شخصی را به چراغ نورانی تشبیه می کند:

«ذَاکِرُاللهَ فِي الغافِلينُ المِصباح فِي البَيتِ المُظلِمِ»؛ (1)

یادکننده خدا در میان غافلان، همانند چراغ در اتاق تاریک است.

«شِيعَتُنَا الَّذِينَ إِذَا خَلَوْا ذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيراً »؛ (1)

شیعیان ما کسانی هستند که هرگاه تنها باشند، بسیار ذکر خدا گویند.

می رود؛ آن وقت است که انسان دست به گناه می زند. کسی که دست به شراب خواری می زند اول یاد خدا را فراموش می کند، بعد عزمش سست می شود وبعد شراب را راحت می نوشد.

و بدانید که آرزو، عقل را به اشتباه می افکند و یاد خدا را به فراموشی می سپارد.

شویم، به همان اندازه از خدا و یاد او دور خواهیم شد. امیرالمؤمنين علیه السلام فرمود:

«مَنِ اشْتَغَلَ بذکر النَّاسِ قَطَعَهُ اللَّهِ عَنْ ذَكَرَهُ »؛ (1)

هر کس به یاد مردم سرگرم شود خداوند او را از یاد خود باز می دارد. شب نشینی و مهمانی رفتن عیبی ندارد، اما به گونه ای نباشد که ما را از یاد خدا بازدارد. چقدر خوب است که مغازه دارها و بازاری ها و... موقع اذان ، کار و مغازه را تعطیل کنند و به نماز جماعت بروند.

« إِيَّاكُمْ وَ الْخُصُومَةَ فِي الدِّينِ فَإِنَّهَا تَشْغَلُ الْقَلْبَ عَنْ ذكرالله »؛ (1)

از خصومت در دین بپرهیزید؛ زیرا قلب را از یاد خدا باز می دارد.

بسیاری از بحث های دینی و علمی، برای خدا نیست؛ بلکه جنبه خودنمایی و اظهار فضل دارد. گاهی حتی برای انتقام گیری است. این بحث ها نه تنها فایده ندارد، انسان را از یاد خدا نیز غافل می سازد.

شیطان به حضرت نوح علیه السلام گفت: وقتی غضبناک می شوی من آن جا هستم. (2)وقتی غضبناک شدید، خدا را یاد کنید.

ص: 97

ص: 98

ابراهیم علیه السلام کعبه را می ساخت، ذکرش این عبارت بود:

«سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ »؛

خداوند منزه است، ستایش از آن خداست، خدایی جزالله نیست، خداوند برتر است.

اتفاقی می افتد؟ در آیه 43 و 44 سوره احزاب، چهار اثر برای درود خدا ذکرشده است:

به شما سلام می دهند.

سلام فرشته ها یعنی آرامش، نهراسیدن، عبور آسان از صحرای محشر

کسانی که برای به دست آوردن خشنودی ما با جان ومال کوشیدند، بی تردید آنان را به راه های خود راه رشد و سعادت و بهشت و مقام قرب راهنمایی می کنیم.

هرکس در راه خدا قدم برداشت، خدا به او عنایت و توجه می کند. این واقعیت، صدها نمونه در تاریخ دارد.

جادوگران فرعون آمده بودند موسی علیه السلام را به زمین بزنند، اما با دیدن معجزة حضرت موسی علیه السلام از اعتقاد خود برگشتند و ایمان آوردند. خدا هم کمکشان کرد و به آن ها استقامت و قدرتی داد که جلوی فرعون ایستادند و گفتند: اگر دست و پایمان را هم قطع کنی، از ایمانمان دست برنمی داریم. (1)

حضرت موسی علیه السلام برای خدا حرکت کرد، خدا رود نیل را برایش شکافت و به او قدرت داد فرعون را سرنگون کند.

حرریاحی یک قدم برداشت و به طرف امام حسین علیه السلام آمد، خدا او را در چنان جایگاهی قرار داد. (2)

صادق علیه السلام فرمود:

« إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً طَیَّبَ رُوحَهُ وَ جَسَدَهُ فَلَا یَسْمَعُ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ إِلَّا عَرَفَهُ وَ لَا یَسْمَعُ شَیْئاً مِنَ الْمُنْکَرِ إِلَّا أَنْکَرَهُ »؛ (1)

هرگاه خداوند نسبت به بنده ای اراده خیر کند روح و جسمش را پاکیزه می گرداند؛ پس او همه خیر و نیکی ها را می شناسد و نسبت به همه زشتی ها و منکرات ناشناس است.

یک نشانه لطف خدا به بنده هایی که دوستشان دارد این است که عبادت برایشان محبوب است و گناه، مبغوض و ناپسند.

اراده خيرخداوند نسبت به برخی بندگان، از سیر پارتی بازی یا به صورت اتفاقی نیست؛ بلکه ماجرای آموزگاری است که به دانش آموز درس خوان و منضبط محبت و توجه خاص دارد و دانش آموز درس نخوان و تنبل را تنبیه می کند. همان طور که آموزگار، درس خواندن و انضباط را ملاک قرار می دهد، پروردگار نیز بندگی و تسلیم بودن را معیار می داند.

اگر روح و جسم، پاکیزه و سالم باشد، حتما از شراب و غنا و دروغ تنفر دارد. بنده ای که هرگاه صدای اذان بلند می شود دلش می لرزد، قرآن می خوانند ایمانش افزایش می یابد، می شنود در جایی گناه صورت گرفته ناراحت می شود و اعصابش به هم می ریزد، از خسارت به دین خدا ناراحت می شود، روشن است که جسم و روحی پاک دارد.

محبت به خوبی ها و بیزاری از بدی ها، عنایت ویژه خداست. قرآن

می فرماید:

ص: 104

«وَلَكِنَّ اللَّهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمَانَ وَزَيَّنَهُ فِي قُلُوبِكُمْ وَكَرَّهَ إِلَيْكُمُ الْكُفْرَ وَالْفُسُوقَ وَالْعِصْيَانَ » (1)

ولی خدا ایمان را محبوب شما قرار داد و آن را در دل هایتان بیاراست و کفر و بدکاری و نافرمانی را ناخوشایند شما ساخت.

(هرگاه خداوند نسبت به بنده ای اراده خیر کند...) او را دانش دینی

می بخشد.

کسی که خدا به او عنایت دارد، به اندازه خودش دینش را می شناسد. خیلی بد است که کسی شصت هفتاد سال سن داشته باشد اما نتواند درست نماز بخواند. امام صادق علیه السلام به حماد بن عیسی یکی از یاران برجسته حضرت۔ دستور داد دو رکعت نماز بخواند. حماد دستور حضرت را انجام داد. وقتی نمازش تمام شد آقا فرمود:

«یَا حَمَّادُ! لَا تُحْسِنُ أنْ تُصَلِّیَ، مَا أقْبَحَ بِالرَّجُلِ مِنْکُمْ، یَأْتِی عَلَیْهِ سِتُّونَ سَنَةً أوْ سَبْعُونَ سَنَةً، فَلَا یُقِیمُ صَلَاةً وَاحِدَةً بِحُدُودِهَا تَامَّةً»؛ (1)

ای حماد! خوب نماز نمی خوانی! چقدر زشت است برای یکی از شماها که شصت یا هفتاد سال از عمرش می گذرد و نمی تواند فقط یک نماز را با شرایط کاملش بخواند!

نمی گویم مثلا احکام مساقاة و خرید و فروش برده را بلد باشید، چون امروزه این مسائل کاربرد چندانی ندارد؛ اما حداقل احکام نماز و روزه را باید بدانید.

(هرگاه خداوند نسبت به بنده ای اراده خیر کند...) عیب هایش را به او

می نمایاند.

چه خوب است که انسان بداند چه عیب هایی دارد. برطرف کردن عیوب، مرحله بعدی است. اگر من بدانم بداخلاق و بدزبان هستم، دیگر کارهایم را توجیه نمی کنم و اشتباهاتم را به گردن دیگران نمی اندازم.

2، 3. بشارت و انذار پیامبر صلی الله علیه و آله

ویژگی دوم و سوم پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در آیه 45 سوره احزاب ، بشارت دادن و بیم دادن است:

«وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا »

و(ما تورا) مژده رسان و بیم دهنده ( فرستادیم).

تمام انبیای الهی دو رسالت داشتند: مژده دادن و ترساندن .

امکان ندارد جامعه ای با تشویق صرف اداره شود. تمام نظام های تربیتی دنیا از دو اهرم تشوق و تهدید بهره می برند. چرا؟ چون انسان دو ویژگی مهم دارد: 1۔ جلب منفعت، 2- دفع ضرر.

انسان دنبال منفعت است؛ می گردد تا جنس بهتر و ارزان تر بخرد، خانه اش را زیباتر بسازد و... هم چنین هرجا احتمال ضرر و زیان بدهد، از آن دوری می گزیند یا در پی مقابله با آن برمی آید؛ هرگز پایش را در جنگلی نمی گذارد که پر از حیوانات درنده است مگر آن که سلاح با خود داشته باشد.

پیامبر صلی الله علیه و آله بشیر است و مردم را به پاداش الهی و بهشت مژده می دهد. بهشت منفعت است: قصر، حور، رودخانه شیر و عسل و...

پیامبر صلی الله علیه و آله نذير است و مردم را از عذاب خدا و جهنم می ترساند. جهنم ضرر

ص: 107

است: آتش، آب چرکین، خارهای تیزو...

«إِنَّ اللَّهَ فِي كُلَّ قَلْبٍ حَزِينٍ »(1)

خداوند هر قلب اندوهگینی را دوست دارد.

ص: 109

در میان ما زنده باشی.

حضرت نوح 2500 سال عمرکرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«یَا عَمَّارُ حَیَاتِی خَیْرٌ لَکُمْ وَ وَفَاتِی لَیْسَ بِشَرٍّ لَکُمْ أَمَّا فِی حَیَاتِی فَتُحْدِثُونَ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ لَکُمْ وَ أَمَّا بَعْدَ وَفَاتِی فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَحْسِنُوا الصَّلَاهَ عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی وَ إِنَّکُمْ تُعْرَضُونَ عَلَیَّ بِأَسْمَائِکُمْ وَ أَسْمَاءِ آبَائِکُمْ وَ أَنْسَابِکُمْ وَ قَبَائِلِکُمْ فَإِنْ یَکُنْ خَیْراً حَمِدْتُ اللَّهَ وَ إِنْ یَکُنْ سِوَی ذَلِکَ اسْتَغْفَرْتُ اللَّهَ لَذنوبکُمْ»؛ (1)

ای عمار، زندگانی ام برای شما خیراست؛ وفاتم نیز برایتان شر نیست. اما در زندگانی ام، حديث می شنوید و من برایتان از خداوند طلب آمرزش می کنم. بعد از وفاتم نیز تقوای الهی پیشه کنید و به زیبایی برمن و خاندانم درود بفرستید؛ زیرا اعمال شما با نام هایتان و نام پدرانتان و نام قبیله هایتان برمن عرضه می شود. اگر اعمالتان نیک باشد خدا را می ستایم و اگر بد باشد، از خداوند می خواهم گناهانتان را بیامرزد.

بعضی از روایات ، دوشنبه و پنج شنبه را روز عرضه اعمال امت بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برشمرده اند. (2)

اگر اعمال ماگناه آلود باشد، پیامبر به اندوهگین خواهدشد. امام صادق علیه السلام در روایتی فرمود: چرا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم را ناراحت می کنید؟! شخصی پرسید: چگونه پیامبر را ناراحت می کنیم؟ فرمود: مگر نمی دانید اعمالتان بر

ص: 111

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عرضه می شود و هرگاه معصیتی در اعمالتان ببیند ناراحتش می کند؟! پس پیامبر را ناراحت نکنید؛ بلکه او را شاد سازید. (1)

کسی که مشروب می خورد یا مرتکب زنا و فحشا می شود یا کم فروشی و رباخواری می کند و یا هر گناه دیگری انجام می دهد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را ناراحت می کند.

پس اولین ویژگی پیامبر خدا به این است که براعمال امتش شاهد و گواه است.

ای پیامبر! به راستی ما تورا شاهد (برامت) فرستادیم.

روایت شده که عبدالله بن مسعود آیه ای از سوره نساء را برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم قرائت کرد و حضرت گریست. آیه این است:

«فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا » (1)

پس چگونه است (حال مردم) هنگامی که از هر امتی گواهی که پیامبر آنان است بر اعمالشان بیاوریم و تو را بر آنان گواه آوریم ؟!

چه کارهایی انجام می دادند.

پس گواهان مختلفی براعمال ما نظارت دارند، از جمله: رسول خدا و ائمه اطهار علیهم السلام. ایشان گرچه در ظاهر اعمال ما را نمی بینند اما چون علم غیب دارند، از تمام اعمال ما آگاه اند.

خبر داد من در سرزمین غربت از دنیا می روم و مردانی صالح از امت آن حضرت عهده دار کفن و دفن و نماز خواندن بر من می شوند.

وقتی ابوذر مرد، همسرش به کنار جاده رفت. ناگهان چند نفر از جمله: مالک اشتر از راه رسیدند و آمدند جنازة ابوذر را به خاک سپردند. (1)

وَ لَمْ يُؤْمِنْهُمْ مِنْ مَكْرِ اللَّهِ .»؛ (1)

فقیه کامل کسی است که مردم را از رحمت خدا نومید نگرداند و از آسایش و خوشي الهی مأيوس نسازد و از مكر خدا ایمن ندارد.

مبلغ و سخنران و آموزگار دینی نباید آن قدر از بشارت ها و امی! صرف برای مردم بگوید که مغرور شوند و عذاب خدا را فراموش کنند؛ هم چنین نباید آن قدر آنان را از عذاب خدا بترساند که دیگر امیدی به نجات نداشته باشند. سيرة انبیا و امامان علیهم السلام همین گونه بود.

جوان تکانی خورد و این کلمه را گفت. در این هنگام پیامبری صلی الله علیه و آله و سلم به او مژده بهشت داد. اصحاب گفتند: از میان همه ما فقط به او مژده بهشت دادید؟ رسول خدا صلى الله عليه وسلم فرمود: مگر فرموده خدا را نشنیدید که می فرماید:

«ذَلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ » (1)

این لطف و رحمت ویژه کسی است که از ایستادن در پیشگاهم (در قیامت برای حساب رسی) بترسد و از تهدید به عذابم بیم داشته باشد.(2)

اگر کسی از عظمت خدا خوف داشت و تحت تأثیر آیات عذاب قرار گرفت، به بهشت می رود.

أَيْنَ الْوُجُوهِ الَّتِي كَانَ مُنْعِمَةُ *** مِنْ دُونِهَا تُضْرَبُ الاستار وَ الْكِلَلِ

فَأَفْصَحَ الْقَبْرِ عَنْهُمْ حِينَ ساءلهم *** تِلْكَ الْوُجُوهِ عَلَيْهَا الدُّودِ تَنْتَقِلَ (1)

کجاست آن چهره ها که بهره مند بودند و برایشان پرده ها و زیورها آویخته می شد؟! پس گور با زبانی رسا در پاسخ گوید: آن صورت ها را کرم خورد و روی آنها رفت و آمد می کنند.

این داستان، اثرگذاری انذار را نشان می دهد. ما نمی توانیم مردم را فقط با بشارت به دین دعوت کنیم. آری، بشارت لازم است اما بشارت صرف، غرور و غفلت می آورد. سوره واقعه و الرحمان را نگاه کنید: پر از بشارت و انذار است.

البته توصیه ای هم برای پدر و مادرها داریم: با بچه هایتان قهرنکنید، آنها را نفرین نکنید؛ مثل پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم سعه صدر داشته باشید و فرزندانتان را تحمل کنید، برایشان دعا کنید.

وقتی مادر محتضر از فرزندش راضی شد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به مرد فرمود: بگو: «لا إله إلا الله». مرد توانست بگوید. حضرت فرمود: حالا بگو:

«یا مَن یَقبَلُ الیَسیرَ ویَعفو عَنِ الکَثیرِ،اِقبَل مِنِّی الیَسیرَ وَاعفُ عَنِّی الکَثیرَ إنَّکَ أنتَ العفو الغَفورُ »؛

ای خدایی که عمل اندک را می پذیری و از گناهان فراوان درمی گذری؟ عمل اندکم را بپذیر و از گناهان فراوانم درگذر؛ زیرا تودرگذرنده آمرزنده ای.

سپس فرمود: چه می بینی؟ گفت: دو نفرسیه چهره می بینم که به سراغم آمده اند. حضرت فرمود: آن دعا را تکرار کن. محتضر تکرارش کرد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: حالا چه می بینی؟ گفت: آن دوسیه چهره رفتند و دیگر آنها را نمی بینم. دو نفر سپید چهره آمده اند و به من نزدیک شده اند. الآن جانم را می گیرند. و همان لحظه از دنیا رفت. (1)

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اشتیاق فراوانی داشت که مردم را با خدا آشنا کند و آنها را از آتش دوزخ برهاند.

و(ما تو را) چراغی تابان (فرستادیم).

پیامبر! تو چراغ هدایتی و تاریکی را از بین می بری. مردم با دیدن تو و شنیدن سخنانت مسلمان می شوند.

و از کافران و منافقان اطاعت مکن.

از دو گروه اطاعت و حرف شنوی نداشته باش: کافران و منافقان.

وقتی قبله عوض شد بعضی از مسلمانان می گفتند: نباید کاری کرد که

باعث رنجش یهود و نصاری گردد. آیه نازل شد (1)

«وَلَنْ تَرْضَى عَنْكَ الْيَهُودُ وَلَا النَّصَارَى حَتَّى تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمْ » (2)

یهود و نصاری هرگز از تو راضی نمی شوند تا آن که از آیینشان پیروی کنی.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مکه بود. اکثریت مردم کافر بودند و اقلیت، مسلمان . ذات انسان این طور است که وقتی در جامعه ای، اکثریتی طرفدار جریانی باشند، اقلیت از نظر روحی اذیت می شوند و ممکن است بگویند: اگر ما حقيم پس چرا اکثریت آن طرف است؟ این تردید برای بعضی ها پیدا می شود. قرآن می فرماید:

«وَإِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ » (3)

اگر از بیشتر مردم روی زمین پیروی کنی او آرا و خواسته هایشان را گردن نهی تورا از راه خدا گمراه می کنند؛ آنان فقط از خیال و پندار که پایه علمی و منطقی ندارد! پیروی می کنند و تنها به حدس و خیال تکیه می زنند.

این آیه، توهم یادشده را دفع می کند. (4)

نمی شناختند. در یک طرف طلحه و زبیر و عایشه بود و در طرف دیگر، حضرت على علیه السلام وعمار و مالک اشتر. برخی ها نمی توانستند بپذیرند افرادی مانند طلحه و زبیر و عایشه واصحاب دیگر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برباطل باشند. حضرت علی علیه السلام فرمود:

«الْحَقُّ لَا يُعْرَفُ بِالرِّجَالِ اعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ أَهْلِهِ »؛ (1)

حق با مردان شناخته نمی شود؛ حق را بشناس تا اهلش را بشناسی. کسی که بخواهد حق و باطل را از روی کثرت و قلت بشناسد، تشخیصش غلط است.

در سوره قلم، خداوند په صفت برای کسی می آورد که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نباید از او حرف شنوی داشته باشد.

«وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ *هَمَّازٍ مَشَّاءٍ بِنَمِيمٍ *مَنَّاعٍ لِلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ *عُتُلٍّ بَعْدَ ذَلِكَ زَنِيمٍ » (2)

و از هر سوگند خورنده زبون و فرومایه فرمان مبر؛ آن که بسیار عیب جوست، برای سخن چینی در رفت و آمد است، به شدت بازدارنده از کار خیر، متجاوز، گنه کار است، گذشته از این ها کینه توز و بی اصل ونسب است.

اطاعت از کسی که درخواست نادرست دارد نیز ممنوع است.

گروهی از تازه مسلمانان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمدند و دیدند که آن حضرت با گروهی از مسلمانان فقیر مانند سلمان و بلال وعمار نشسته است. گفتند: این فقرا را از خودت دور کن تا ما در کنار تو باشیم. آیه نازل شد:

ص: 126

«وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا » (1)

و اطاعت مکن از کسی که دلش را از یاد خود غافل کرده ایم و پیروی خواسته های نامشروع خود می کند و کارش زیاده روی است.(2)

روایت، معیار اطاعت مشروط را بیان فرمود:

«إِنَّما الطاعه فِي الْمَعْرُوفِ »؛ (1)

اطاعت، فقط در معروف (کار درست و نیکو) است.

«لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِي مَعْصِيَةِ الْخَالِقِ »؛ (2)

هیچ مخلوقی را نباید با معصیت خالق اطاعت کرد. اطاعت ازغیرمعصوم، باید در دایره معروف باشد؛ یعنی چیزی که خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اجازه داده اند. حتی اگر پدرت دستوری به تو داد که منجر به معصیت خدا می شود، گوش نده.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از مصعب تفقد کرد و مدتی بعد او را با جعفر بن ابی طالب و تعدادی از مسلمانان به حبشه فرستاد. مصعب مدتی در آن جا بود و وقتی به مکه برگشت، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم او را به مدینه فرستاد تا دین اسلام را تبلیغ کند. مصعب اولین مبلغی است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روانه کرد. اولین امام جماعت مدینه نیز همین آقا بود که قبل از هجرت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به مدینه، با اندک مسلمانان آن شهر نماز می خواند.

سرانجام مصعب در جنگ احد به شهادت رسید و به همراه حمزة سیدالشهداء و شهدای دیگر، همان جا دفن شد. (1)

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به هنگام خاکسپاری مصعب فرمود: ای جوان شیک پوش عرب ! امروز تو را با لباس مندرس در قبرمی گذارم؛ ولی بدان که خدا و پیامبر از توراضی اند.

آیا مصعب می بایست از آن ها اطاعت کند؟ نه، قرآن به صراحت می گوید:

«وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلَى أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا » (2)

و اگر آن دو (پدر و مادر) تلاش کنند تا بر پایه نادانی چیزی را شریک منقرار دهی، از آنان اطاعت مکن.

دیدید که دین با چه سختی ها و مرارت هایی حفظ شد و به ما رسید. خدا میداند این قرآنی که بعضی از جوانان سال به سال حتی آن را در دست نمی گیرند، چه خون هایی برایش ریخته شده. نماز و روزه و سایر اعمال دینی نیز با همین خون دادن ها به ما رسیده است.

ص: 129

برای این که بدانید چقدر خدا شما جوان ها را دوست دارد حديث زیررا بخوانید. هر بخشی از این حدیث به گروهی مربوط می شود. ببینید شما جزو کدام گروه هستید.

و مردی که صدقه ای بدهد و آن را چنان به پنهانی دهد که دست چپش از آن چه با دست راست صدقه می دهد خبردار نشود.

کسی که مخفیانه صدقه بدهد و نگذارد دیگران متوجه شوند.

رشد می دهد:

«وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا »

و بر خدا توکل کن؛ و بس است که خدا کارساز باشد.

برخدا توکل کنید. خدا اساس است؛ دیگران چکاره اند؟! باید باورمان را تقویت کنیم تا به وعده خدا مطئمن باشیم و نترسیم.

* * * * *

ص: 134

عده نگه داشتن یعنی زنی که طلاق گرفته، تا مدت معینی حق ندارد با مرد دیگری ازدواج کند.

بعضی ها به اشتباه فکر می کنند علت عده نگه داشتن، فقط و فقط مسئله بچه دارشدن است؛ یعنی زن عده نگه می دارد تا اگر بعد از چند ماه فرزندی به دنیا آورد معلوم باشد پدرش کیست.

و با همین تفکر اشتباه می گویند: با انجام آزمایش سونوگرافی مشخص می شود که زن مطلقه باردار است یا نه. اگر باردار نبود، به چه دلیلی باید عده نگه دارد ؟!

اما... بحث عده، فقط بحث تشخیص نسبت فرزند نیست گرچه این موضوع هم یکی از دلایل اصلی است، بلکه جنبه های مختلفی مطرح است؛ مانند: جنبه عاطفی؛ مردی که زنش را طلاق می دهد، امکان دارد در زمان عده پشیمان شود و به همسرش رجوع کند و زندگی تازه ای شروع کنند. به همین دلیل هم در طلاق رجعی، کسی که زنش را طلاق می دهد نمی تواند او را از خانه بیرون کند. زن، طلاق گرفته اما در خانه شوهر زندگی می کند. ممکن است اتفاقی رخ دهد و دوباره مهر و محبت بینشان برقرار شود و مشکلاتشان را کنار بگذارند؛ در این صورت شوهر به راحتی رجوع می کند و حتی به خواندن صیغه عقد نیاز نیست. بسیاری از طلاق های رجعی منجر به بازگشت شده.

پس نباید به اشتباه پنداشته شود که مسئله عده، صرفا به خاطر مسئله فرزند است؛ نه، بخشی از آن مربوط به این مسئله است. آیه 49 سوره احزابدرباره عده طلاق است:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَكَحْتُمُ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ طَلَّقْتُمُوهُنَّ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَمَسُّوهُنَّ فَمَا لَكُمْ عَلَيْهِنَّ مِنْ عِدَّةٍ تَعْتَدُّونَهَا فَمَتِّعُوهُنَّ وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا

ص: 136

جَمِيلًا »

ای اهل ایمان! هنگامی که زنان مؤمن را به همسری خود در آوردید، آنگاه پیش از آن که با آنان آمیزش کنید طلاقشان دادید، برای شما برعهده آنان عده ای نیست که آن را بشمارید. پس آنان را (با پرداخت نصف مهریه) بهره مند کنید و به نیکویی رهایشان سازید.

« پس آنان را بهره مند کنید» را دو نوع معنا کرده اند: 1- یعنی (نصف) مهريه زن را بدهید و دریغ نورزید، 2 - (جدای از پرداخت نصف مهريه،) هدیه ای بدهید تا با ناراحتی از شما جدا نشود.

این آیه توصیه می کند: اگر می خواهید همسرتان را طلاق دهید، زیبا طلاق دهید:

«وَسَرِّحُوهُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا »

و به نیکویی رهایشان سازید.

مگر طلاق زشت هم وجود دارد؟ بله، طلاقی که به ناسزاگویی و کتک کاری و حق کشی کشیده شود.

طلاق زیبا در آیه 229 سوره بقره نیز توصیه شده. قرآن می گوید: با همسرتان را آن گونه که شایسته است نگه دارید، یا به درستی و نیکی رهایش کنید:

«فَإِمْسَاكٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِيحٌ بِإِحْسَانٍ »

شوهر باید (همسرش را) به طور شایسته نگه دارد، یا به نیکی و درستی رهایش کند.

آری، طلاق عرش خدا را به لرزه می افکند؛(1) اما در جایی که هیچ چاره ای

ص: 137

وجود ندارد و همه راه ها به بن بست خورده، بهترین کار جدایی است اما همین جدایی نیز باید منصفانه باشد.

4. عدم قناعت

5. ازدواج نامناسب

6.تأثیرپذیری از تبلیغات

7. ضعف باورها

8. تقلید نادرست

چشم و هم چشمی اضطراب و عدم رضایت می آورد.

پیامبر صلی الله علیه و آله از حضرت فاطمه علیها السلام پرسید: شوهرت چگونه است؟ فاطمه علیها السلام عرض کرد:

«خیر بَعْلٍ »؛(1)

بهترین شوهر است.

این رفتار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مراقبت است. مراقبت و نظارت کنید، نه دخالت .

موضوع بیشتر در ازدواج های احساسی و اتفاقی و خیابانی به چشم می خورد. پسر و دختر همدیگر را در جایی می بینند و عاشق می شوند، بدون آن که هیچ شناختی از هم دیگر داشته باشند. خطر طلاق، چنین ازدواج هایی را بیشتر تهدید می کند.

یکی از نشانه های لطف خدا به بنده خوبش این است که خیلی زود مجازاتش می کند. در روایات آمده: اگر پایتان به سنگی خورد یا خاشاکی به چشمتان رفت بگردید و ببینید چه کار اشتباه و خطایی کردید که مستحق کیفر شديد.

امام صادق علیه السلام دست به کار شد و به دیدن عروسش رفت. هدیه ای نیز برایش برد و فرمود: پسر من به کیفرش رسید؛ این مریضی کفاره آن دستی است که روی تو بلند کرد. توهم از او بگذر و نادیده بگیر.

بیرونتان کند ولی خدا از حق حیا نمی کند. و هرگاه متاعی از همسرانش خواستید از پشت پرده و حجاب از آنان بخواهید؛ که این برای قلب های شما و قلب های آنان پاکیزه تر است. و شما را نسزد او جایز نباشد که پیامبر خدا را آزار دهید. و هرگز بر شما جایز نیست که پس از او با همسرانش ازدواج کنید؛ که این کارا نزد خدا بزرگ است.

از آیه 53 احزاب چند نکته استفاده می شود:

حتی برای ورود به حرم های ائمه علیهم السلام نیز باید اجازه بگیریم و این کلمات را بگوییم:

«اللّهُمَّ إِنِّي وَقَفْتُ عَلى بابٍ مِنْ أَبْوابِ بُيُوتِ نَبِيِّكَ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَقَدْ مَنَعْتَ النَّاسَ أَنْ يَدْخُلُوا إِلاّ بِإِذْنِهِ فَقُلْتَ: يا أيُّها الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَبِيِّ إِلاّ أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ.. أَأَدْخُلُ يا رَسُولَ اللَّهِ، أَأَدْخُلُ يا حُجَّةَ اللَّهِ»؛(1)

خدایا! من بردری از درهای خانه های پیامبرت ایستاده ام. و تو مردم را منع کرده ای که بدون اجازه پیامبر وارد شوند و گفت: ای مؤمنان! به

خانه های پیامبر صلی الله علیه و آله وارد نشوید جز آن که برای خوردن غذایی به شما اجازه دهند... ای پیامبر خدا! آیا وارد شوم؟ ای حجت خدا! آیا وارد شوم؟

ولی هنگامی که دعوت شديد وارد شوید.

اگر پیامبر صلی الله علیه و آله دعوتتان کرد دیگرناز نکنید و بروید. مهمانی رفتن هم مانند مهمانی دادن ثواب دارد.

و هرگاه متاعی از همسرانش خواستید از پشت پرده و حجاب از آنان بخواهید؛ که این برای قلب های شما و قلب های آنان پاکیزه تر است.

در مهمانی ها حریم رعایت شود و مجالس، مختلط نباشد. حتی المقدور زن و مرد جدا باشند؛ بالأخره خانمی که می خواهد غذا بخورد دست و صورتش پیدا می شود.

اگر فاصله و پرده میان مرد و زن نامحرم حفظ شود هم قلب زن سالم می ماند وهم قلب مرد. بالأخره آدمیزاد است و شیطان وسوسه اش می کند: زن فلانی این طور بود، دختر فلانی آن طور بود...

پرونده های دادگاه ها را بخوانید. گاهی یک نگاه با یک دست خوردن به نامحرم، منشأ یک فساد بزرگ شده. ما باید تا حد امکان جلوی گناه را بگیریم و زمینه اش را از بین ببریم.

«مَنْ أَكْرَمَ الضَّيْفِ فَقَدْ أَكْرَمَ سبعین نَبِيّاً »؛ (1)

هرکس مهمان را گرامی دارد، به راستی هفتاد پیامبر را گرامی داشته است.

یعنی وقتی از مهمان پذیرایی می کنید، از حضرت ابراهیم علیه السلام و حضرت عیسی علیه السلام و پیامبران دیگر پذیرایی کرده اید.

«الضَّيْفُ إِذَا ځل بَيْتِ الْمُؤْمِنِ دَخَلَ مَعَهُ أَلْفَ برکة وَ أَ لِلَّهِ رَحْمَةُ »؛ (2)

زمانی که مهمان وارد خانه ای می شود هزار برکت وهزار رحمت با خود می آورد.

ارزش پذیرایی از مهمان، بسیار بالاتر از ثواب های یادشده است. کسانی که می خواهند با امیرالمؤمنین علیه السلام محشور شوند به این روایت امیرالمؤمنین علیه السلام توجه کنند که فرمود:

« مَنْ أَكْرَمَ ضَيْفَهُ فَهُوَ مَعِي وَ مَعَ إِبْرَاهِيمَ فِي الجنه »؛ (3)

کسی که مهمان خود را گرامی بدارد جای او در بهشت در کنار من و ابراهيم علیه السلام خواهد بود.

امیرالمؤمنین علیه السلام در روایتی دیگر فرمود: مؤمنی که دوست دار مهمان باشد روز قیامت چهره اش مانند ماه شب چهارده می درخشد. وقتی جمعیت محشراو را می بینند می گویند: حتما این شخص پیامبر مرسل است. فرشته ای پاسخ میدهد: او مؤمنی است که مهمان را دوست می داشت و اکرامش می کرد. او

ص: 150

راهی جز رفتن به بهشت ندارد. (1)

متأسفانه رفت و آمدها و مهمانی ها کم شده است. گاهی نیز اگر بخواهیم با یکدیگر دیدار کنیم، در پارک یا جاهای دیگر قرار می گذاریم. این کار به خودي خود اشکال ندارد، اما به خانه هم دیگر رفتن و پذیرایی در خانه ارزش دیگری دارد.

غذاخوردن ظرف شرابی آوردند و در سفره گذاشتند. حضرت بلافاصله برخاست و فرمود: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«مَلْعُونٌ مَنْ جَلَسَ عَلَی مَائِدَةٍ یُشْرَبُ عَلَیْهَا الْخَمْرُ»؛ (1)

ملعون است کسی که در کنار سفره ای بنشیند که بر آن شراب نوشیده می شود.

به هیچ وجه برسفره ای که شراب در آن است ننشینید. نگو: من که نمی خورم! متأسفانه این حرمت مقداری کم رنگ شده. بعضی از مهمانی ها و جلسات به شراب آلوده می شود. شرب خمر حرام است، توجیه هم ندارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: زمانی می آید که مردم حرام الهی را با شبهات دروغین حلال می شمارند. شراب را نبیذ می نامند، ربا را معامله می نامند و...(2)

کادوی خود را تقدیم کرد و به صاحب مجلس گفت: ببخشید! من که قدرت ندارم مجلس شما را به هم بزنم؛ اما خودم می توانم شرکت نکنم.

ساعت روی حمله به اسلام و شیعه کارکرده، امکان ندارد عقائدت متزلزل نشود.

چرا می گویند: خرید و فروش کتاب های ضاله (گمراه گر) حرام است؟ برای علامه امینی صاحب الغدیر که حرام نیست. این کتاب ها حكم آن جعبه های بزرگ کنترل و تقسیم نیروی برق است که رویش می نویسند: خطر مرگ! اما این خطر برای مأمور اداره برق نیست. او می داند چگونه باید کار کند. خطر برق گرفتگی برای ماست که ناوارد هستیم.

الحمدلله کتابهای زیادی در رد شبهات و گفتارهای منکران نوشته شده؛

از جمله: کتاب الانتصارن

مجلس به حساب می آید، صدرمجلس نامیده می شود. چه کسی باید در صدرمجلس بنشیند؟ امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: کسی در صدرمجلس بنشیند که سه ویژگی دارد:

«لَا یَجْلِسُ فِی صَدْرِ الْمَجْلِسِ إِلَّا رَجُلٌ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ یُجِیبُ إِذَا سُئِلَ وَ یَنْطِقُ إِذَا عَجَزَ الْقَوْمُ عَنِ الْکَلَامِ وَ یُشِیرُ بِالرَّأْیِ الَّذِی فِیهِ صَلَاحُ أَهْلِهِ فَمَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ شَیْ ءٌ مِنْهُنَّ فَجَلَسَ فَهُوَ أَحْمَقُ »؛

کسی در صدرمجلس ننشیند جز آن که سه ویژگی داشته باشد: 1- هرگاه پرسش شد پاسخ دهد، 2- هرگاه اهل مجلس درمانده شدندسخن گوید، 3 نظری ارائه دهد که صلاح اهل مجلس در آن باشد. پس هرکس هیچ یک از این سه ویژگی را نداشت و در صدر مجلس نشست، احمق است.

چنین کسی را در بالای مجلس بنشانید و احترام بیشتری کنید. اصلا کسی که ویژگی های یادشده را ندارد نباید در صدر مجلس بنشیند؛ این کار نشانه حماقت اوست.

آیت الله العظمی گلپایگانی رحمة الله می فرمود: من وقتی به جلسه ای می روم، همان ابتدا نبض جلسه را در دست می گیرم؛ زیرا اگر من این کار را نکنم دیگری نبض جلسه را در دست می گیرد و بحث های نامربوط به میان می آید.

اگر جلسه ای از همان آغاز به سمت مسئله شرعی و حدیث و آیه ونکات اخلاقی رفت، دیگر ادامه اش به حرف های بیهوده و بعضا گناه آلود نمیرود.

نزد حضرت آمد امام علیه السلام او را در بهترین جای مجلس نشاند. گروهی از بنی هاشم در آنجا حضور داشتند. آنها ناراحت شدند و گفتند: یابن رسول الله ! آیا یک آدم عادی بربنی هاشم برتری داده می شود؟ حضرت فرمود: مگر خدا نفرموده است:

«يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ » (1)

تا خدا مؤمنان از شما و دانشمندان را به درجاتی (عظیم و با ارزش) رفعت دهد.(2)

امام هادی علیه السلام حضرت عبدالعظیم حسنی را کنار خودشان می نشاند ایشان جدای از امام زاده بودن، عالم و محدث وفقیه نیز بود. آقا او را کنار خود می برد. آن جا هم بعضی ها اعتراض می کردند. سرانجام روزی حضرت به عبدالعظیم فرمود: این بار در پایین بنشین. عبدالعظیم همان جا نشست. آقا سؤالی از اطرافیان پرسید. هیچ کدام بلد نبودند. به عبدالعظیم فرمود، پاسخ داد. حضرت فرمود: جلوتر بیا. سؤال بعدی را پرسید. بازهم هیچ کس نمی دانست جزعبدالعظیم. همین طور جلوترو جلوتر آمد تا دوباره به کنار امام هادی علیه السلام رسید.

حضرت می خواست به معترضان بفهماند دلیل این که عبدالعظیم را بالا می آوریم، این نیست که نوه امام حسن مجتبی علیه السلام است آری، آن هم مهم است. اما دلیل اصلی باسواد بودن و عالم بودن اوست.

* * * * *

ص: 157

ص: 158

سرگرم سخن گردید] پیامبر را آزار می دهد و از شما حیا می کند (که بیرونتان کند) ولی خدا از حق حیا نمی کند. و هرگاه متاعی از همسرانش خواستید از پشت پرده و حجاب از آنان بخواهید؛ که این برای قلب های شما و قلب های آنان پاکیزه تر است. و شما را نسزد او جایز نباشد که پیامبر خدارا آزار دهید. و هرگز برشما جایز نیست که پس از او با همسرانش ازدواج کنید؛ که این کارا نزد خدا بزرگ است.

شخص پی برد تا فهمید باحیاست یا نه. حیا در جسم انسان تجلی می کند. انسان باحیا را می توان از رفتارهایش شناخت؛ رفتارهایی مانند:

با شرم و حیا قدم بر می داشت. قرآن می گوید:

«فَجَاءَتْهُ إِحْدَاهُمَا تَمْشِي عَلَى اسْتِحْيَاءٍ » (1)

پس یکی از آن دو(زن) نزد او (موسی) آمد در حالی که با حالت حیا گام برمی داشت.

ممکن است زنی با راه رفتن و ادا و اطوارش نامحرم را تحریک کند.

حیا نیکوست اما از زنان نیکوتر است.

در همین روایت، زنان بی حیا به غذای بی نمک تشبیه شده اند:

«وامرَأَةٌ لا حَياءَ لَها كَطَعامٍ لا مِلحَ لَهُ»؛ (1)

وزنی که حیا ندارد همانند غذایی است که نمک ندارد.

نباید از گفتن و پس گرفتن حقتان کم رو و ناتوان باشید. قرآن می فرماید:

«وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ» (1)

ولی خدا از حق حیا نمی کند.

امیرالمؤمنین علیه السلام نیز فرمود:

«مَنْ أستَحْییٰ مِن قَولِ الحَقّ فُهو أحمَق»؛ (2)

هرکس از حق گویی حیا بورزد احمق است.

ابوذر غفاری جلوی عثمان و معاویه می ایستاد و فریاد می زد: چرا ریخت و پاش مالی می کنید؟ چرا اسراف می کنید؟ چرا به جان بیت المال افتادید؟!

البته بیان حق و دفاع از حق هزينه هم دارد. میثم تمار و عمار یاسر از حق دفاع کردند و کشته شدند. زهرای مرضیه علیهما السلام می توانست در خانه بنشیند و بگوید: من زنم و حیا صفت زن است. چه معنا دارد به مسجد بروم و خطبه بخوانم؟ نه، اینجا جای حیا نیست؛ حق امیرالمؤمنین علیه السلام غصب شده و باید از آن دفاع کرد.

خراسانی به گونه ای برخورد کرد که می خواست به او بفهماند کالای اهدایی اش ارزش چندانی ندارد. شطيطه این آیه را برایش خواند:

«وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ» (1)

ولی خدا از حق حیا نمی کند.

وقتی ابوجعفر خراسانی به محضر امام کاظم علیه السلام رسید تمام پول ها وهدايا را در مقابل حضرت نهاد. حضرت از میان همه، فقط درهم و پارچه شطیطه را برداشت. سپس امام کاظم علیه السلام نیز همان آیه را تلاوت کرد که خداوند از حق حیا ندارد!

سپس کیسه ای حاوی چهل درهم و یک تکه پارچه به ابوجعفر خراسانی داد و فرمود: سلام مرا به شطیطه برسان و این پول را به او بده. این پارچه هم تکه ای از کفن من است که پنبه اش از روستای خودمان تهیه شده و خواهرم آن را بافته. به شطيطه بگو: تو نوزده روز پس از دریافت این پول و پارچه از دنیا می روی و خودم برای نماز خواندن بر جنازه ات خواهم آمد. (2)

سرانجام وقتی شطيطه از دنیا رفت امام کاظم علیه السلام به معجزه الهی در یک لحظه به نیشابور رفت و بر بدن شطیطه نماز خواند.

این داستان به ما نشان می دهد که حق را باید اظهار کرد، هرچند حقی کوچک و به ظاهر بی ارزش باشد.

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: سه چیز است که نباید از آنها شرم کرد؛ یکی از آنها این مورد است:

« خِدْمَةُ الرَّجُلِ ضَيْفَهُ »؛

خدمت به مهمان. پدر و پسری مهمان امیرالمؤمنین علیه السلام شده بودند. پس از صرف غذا، خود حضرت آفتابه و لگن برداشت تا روی دست مهمان آب بریزد. مهمان نمی خواست قبول کند. حضرت فرمود: تو مهمان منی. سپس آفتابه را به فرزندش محمد حنفیه داد تا روی دست پسر مهمان آب بریزد. (1)

می مانند و وظیفه کفن و دفنشان به عهده تمام مسلمانان کشور خواهد بود. شغل باغبانی و رفتگری و خرید ضایعات و ... نیز به هرحال لازمه جامعه است.

برخی جوان ها مدرک گرفته اند و بیکار می گردند اما احساس ننگ و شرم دارند که در کنار پدرشان کار کنند. عزیز من! پدرت نانواست، نجاراست، فروشنده است؛ برو پیشش کار کن.

نیز شانزده خرما آورد و به حضرت داد. اتفاقا رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مهمان حضرت على علیه السلام شده بود. حضرت آمد و خرماها را جلوی پیامبر صلی الله علیه و آله گذاشت و عرض کرد: یا رسول الله ! این خرماها از درآمد خودم است.

کارکردن سیره معصومین علیهم السلام بود. چرا همه می خواهند بهترین شغل، بهترین کلاس، بهترین منبرو... را داشته باشند؟

البته این کار هم درست نیست که در حضور آنها لباس تحریک آمیز بپوشد.

هم چنین زن در مقابل زن حجاب ندارد. برخی مفسران گفته اند: یعنی زن در جلوی زنان مؤمن حجاب نکند، اما در حضور زنان غیرمسلمان باید حجاب کند؛ چون اسلام آن قدر برای زن مسلمان احترام قائل است که می گوید: زن مسلمان در حضور زن غیرمسلمان سربرهنه نباشد؛ چون آنها می روند و چهره او را برای شوهرانشان توصیف می کنند.

* ** * *

ص: 173

ص: 174

حَميدٌ مَجيدٌ» (1)

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود بفرست، همان طور که بر ابراهیم و

آل ابراهیم درود فرستادی؛ به راستی توستوده شکوه مندی. این صلوات، از کامل ترین صلوات هاست.

صراط و نوری در بهشت است.

روزمره شان نیز از کلمات ناپسند استفاده می کنند. اما اگرصلوات ورد زبان انسان شود و زبان به نام پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت عادت پیدا کند، این بهترین عادت است. عادت، آن قدر اثرگذار است که امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:

«اَلْعَادَةُ عَدُومُتَمُلُّكَ» (1)

عادت، دشمنی سلطه گر است.

«اَلْعَادَةُ طَبْعٌ ثَانٍ»؛(2)

عادت، طبیعت دوم است.

عوض کردن عادت کار سختی است. امام هادی علیه السلام فرمود:

« رَدَّ اَلْمُعْتَادُ عَنْ عَادَتِهِ كَالْمُعْجِرِ» ؛ (3)

بازگرداندن شخصی که به چیزی عادت کرده، همانند معجزه کردن است.

چون تغییر عادت مشکل است، به ما گفته اند از عادت هایتان پل مثبت بسازید.

«عَوِّدْ لِسَانَكَ لِينَ اَلْكَلاَمِ»؛ (4)

زبانت را به سختي نرم عادت بده.

زبانت را به صلوات و سخنان خوب عادت بده .

ص: 178

قطعا آنان که خدا و پیامبرش را می آزارند، خدا در دنیا و آخرت لعنتشان می کند و برای آنان عذابی خوارکننده آماده کرده است.

ما چگونه خدا را اذیت می کنیم؟ اصلا مگر کسی می تواند خدا را اذیت کند؟ خدا خالق هستی است و همه چیز در دست اوست. چه چیزهایی خدا را اذیت می کند؟ اول، شرک و کفر. اگر کسی کافر یا بت پرست شود خدا را اذیت کرده . دوم، گناه و معصیت. خدا از گناه ناراحت می شود و غضب می کند. سوم، آزار و اذیت مردم .

اگر کسی خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را اذیت کند سه سزا می بیند: 1- خدا در دنیا لعنتش می کند. لعنت در دنیا یعنی بی برکتی در مال، یعنی مرگ زودرس، یعنی بدبخت شدن، یعنی خوارشدن. 2- در آخرت هم لعنتش می کند. 3- به عذابی تحقیرآمیز دچار می شود.

خدا پناه می برم از این که پیامبر خدا را آزار دهم. حضرت فرمود:

«مَنْ آذَى عَلِيّاً فَقَدْ آذَانِي»؛ (1)

هرکس علی را آزار دهد به راستی مرا آزار داده است.

چه کسانی علی علیه السلام را آزار دادند و 25 سال خانه نشینش کردند؟ چه جسارت هایی جلوی چشمش به همسرش کردند و حق مسلمش را نادیده گرفتند؟

بالاترین آزار حضرت امیر علیه السلام نادیده گرفتن غدیر است.

امروز هم اگر کسی به اهل بیت علیهم السلام جسارت کند و حقوق ایشان را نادیده بگیرد آزار پیامبر محسوب می شود.

هر کس مؤمنی را آزار بدهد (تحقیر و توهین کند و فحش بدهد)به تحقيق مرا آزار داده است.

خداوند در آیه 57 سوره احزاب می فرماید: کسانی که خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را آزار می دهند لعنت خدا در دنیا و آخرت برای آن هاست.

این آیه، حجیت لعن را به ما نشان می دهد.

* * * * *

ص: 184

معناست، یعنی خلق باطل.

سه واژه بهتان و افترا و تهمت، یک معنا دارد: نسبت دادن کاری به کسی که انجامش نداده.

اینان کسانی هستند که مؤمنان را آزار دادند و در برابرشان ایستادند و با آنان دشمنی کردند و آن ها را در دینشان اجبار کردند.

سپس از طرف خدا دستور می آید که این گروه را به دوزخ ببرند. (1)

کرد.(1) خدا برای دفاع از بی گناه آیه فرستاد و فرمود که اگر کسی خطا کند و به گردن دیگری بیندازد، این کار بهتان و گناه است.

برخیزد و به او تهمت زنا بزند.

زن بدکاره آمد و میان جمعیت حضور یافت اما با این که زن سالمی نبود. در یک لحظه به دلش افتاد که چرا به ولی خدا تهمت بزنم؟ در نهایت برخاست و فریاد زد: جناب موسی! قارون به من پول داد که این طور بگویم؛ ولی من این تهمت را نمی زنم.

همین دفاع از حضرت موسی علیه السلام باعث رستگاری آن زن شد. حضرت موسی علیه السلام نیز قارون را نفرین کرد. نوشته اند: آن نفرینی که موجب شد قارون در زمین فرو برود در همین ماجرا بود. (1)با این که خیلی قارون حضرت موسی علیه السلام را اذیت کرده بود اما در این جا بود که دل حضرت موسی علیه السلام شکست و خدا به او فرمود: می توانی به زمین فرمان دهی او را بگیرد. قرآن می فرماید: زمین قارون و ثروتش را در خود فرو برد:

«فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ » (2)

پس او و خانه اش را در زمین فرو بردیم .

منظورش این بود که ما تو را می کشیم و آتش جهنم در انتظار توست. در این جا قلب اباعبدالله علیه السلام به درد آمد و فرمود:

«اَللَّهُمَّ حُزَّهُ إِلَى اَلنَّارِهِ»؛

خدایا! او را به سوی آتش برگیر. عبدالله بن حوزه با شنیدن پاسخ حضرت خواست حمله کند که ناگهان پایش به رکاب اسب گیر کرد و به زمین افتاد و بی درنگ به درک واصل شد. (1)

میکشد.(1)

را خواند که حضرت صالح علیه السلام به قوم خود فرمود:

«تَمَتَّعُوا فِي دَارِكُمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ ذَلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ » (1)

سه روز (فرصت دارید که) در خانه هایتان از زندگی برخوردار باشید. این وعده ای بی دروغ است.

راوی حدیث که از نیروهای متوکل است می گوید: من نفهمیدم چرا امام هادی علیه السلام در آن حالت این آیه را خواند.

آیه یادشده، درباره شتر حضرت صالح علیه السلام است که وقتی این حیوان را کشتند حضرت صالح علیه السلام فرمود: سه روز دیگرعذاب می آید. بروید در خانه هایتان بنشینید که سه روز دیگر همه از بین می روید. این قضای حتمی الهی است و هیچ جای انکار ندارد. بعد از سه روز عذاب آمد و قوم صالح علیه السلام را از بین برد.

راوی می گوید: نزد یکی از شیعیان رفتم و قصه را تعریف کردم. آن شخص گفت: خودت شنیدی که امام این آیه را خواند؟ گفتم: آری. گفت: برو و فورة حساب و کتاب هایت را انجام بده و خودت را از دستگاه متوکل جدا کن. گفتم: چرا؟ گفت: سه روز دیگر متوکل به درک واصل می شود. گفتم: از کجا فهمیدی؟ گفت: از آیه ای که آقایم خواند.

دقيقا سه روز بعد متوکل خبیث به درک واصل شد.(2)

* * * * *

ص: 193

ص: 194

همسران و دختران خودش و زنان مؤمنین و مسلمانان دستور دهد بدن خود را بپوشانند تا به عنوان یک مسلمان شناخته شوند و در معرض آزار هوس بازان قرار نگیرند. با صرف نظر از مباحث تفسیری و فقهی، آیه بر اصل پوشش دلالت دارد. مراد از جلباب، روسری و مقنعه یا پیراهن و لباس بلند و گشاد و ملحفه و چادر یا هر چیزی است که بدن را بپوشاند. موضوع حجاب در آیه 31 سوره نور نیز مطرح شده و خداوند در آن جا می فرماید: به زنان مؤمنه بگو: زینت خود را آشکار نکنند و خود را بپوشانند.

قابل ذکر است واژه حجاب هفت بار در قرآن کریم آمده که به معنای مانع است و ارتباط مستقیم با حجاب اصطلاحی ندارد.

ضرورت حجاب و وجوب آن مورد اتفاق فقهاست. حجاب سدی محکم دربرابر وسوسه های شیطان است و آثار فردی و اجتماعی فراوانی دارد. برخی از این آثار عبارت است از :

ص: 198

کسی که برای ناموس مردم مزاحمت ایجاد می کند این آیه می گوید: اینها گناهشان گناه بزرگی است و اگر ادامه بدهند و جامعه را به هم بریزند، مجازاتشان تا سرحد قتل و اعدام پیش می رود.

هرکس وظیفه ای در مجموعه دین دارد. مجموعه وظائف را نباید با هم درآمیخت، مثلا: وقتی از وجوب احترام به پدر و مادر می گوییم، پدرها فکر نکنند آنها هیچ وظیفه ای ندارند و هرکاری دلشان خواست می توانند بکنند و بچه ها باید احترام بگذارند؛ نه، پدر و مادر نیز وظایفی در مقابل اولاد دارند. یا: وقتی از وظایف زن می گوییم معنایش این نیست که شوهر وظیفه ای ندارد.

دین مثل یک پازل و جدول است. نمی شود بخشی را گرفت و بخشی را رها کرد. قرآن به خانم ها دستور می دهد حجاب را رعایت کنند و تحریک آمیز صحبت نکنند. فرض می کنیم خانمی این وظیفه را رعایت نکرد؛ آیا ما اجازه داریم مزاحمش شویم یا الفاظ ناپسند به کار ببریم؟ آری، او موظف است رعایت کند؛ اما آقایان هم حق ندارند برای خانم ها مزاحمت ایجاد کنند؛ چه با حجاب باشند چه بی حجاب ، چه مسلمان باشند چه غیر مسلمان، چه همسر داشته باشند چه نداشته باشند و...

از لحن آیه چنین استفاده می شود که سه گروه در مدینه به خراب کاری مشغول بودند: نخست، منافقان که برای براندازی اسلام می کوشیدند. دوم، اراذل و اوباش که از آنها به بیماردلان تعبیر شده است:

«وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضُ »

و آنان که در دل هایشان بیماری است.

همان گونه که این تعبیر در آیه 32 همین سوره احزاب درباره افراد هوس باز و شهوت ران نیز آمده است:

ص: 200

«فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ »

پس در گفتار خود، نرمی و طنازی نداشته باشید تا کسی که بیماردل است طمع کند.

و سوم، گروه شایعه پراکنان بودند که به ویژه هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و ارتش اسلام به غزوات می رفتند، به تضعیف روحيه بازماندگان می پرداختند و خبرهای دروغین از شکست پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و مؤمنان می دادند.

قرآن هر سه گروه را مورد تهدید شدید قرار داده است. (1)

دو بحث را از این آیه می خواهیم استفاده کنیم: 1- حرمت مزاحمت نوامیس، 2- حرمت شایعه پراکنی.

فعلا اولی اش را می گویم. اگر دست برندارند، پیامبر! ماتورا عليه آنها می شورانیم. وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم موضع بگیرد بقیه هم می گیرند. این آیه این مطلب را می رساند که برخورد با منکرو معضل همیشه از بالاترین عنصر در جامعه باید شروع شود.

خداوند پنج تا برخورد با این مزاحم های نوامیس دارد: 1- تورا علیه این ها می شورانیم که بروی با آنها برخورد کنی، 2- این ها را باید از مدینه بیرون کنی. فقط ایام کمی می توانند کنار تو باشند. 3- مجاورت و همراهی و مصاحبت با تو را از دست می دهند. 4- اینها مورد لعنت خدا هستند. 5- اگر ادامه دادند این ها را دستگیر کنید.

شدند و تکه تکه اش کردند. یک یهودی و یک مسلمان کشته شدند و این باعث درگیری بین مسلمانان و یهودیان شد. وقتی به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و خبررسید، با مسلمانان آمد و یهودیان را محاصره کرد و دستور داد همه شان از مدینه بروند (1)

پس شکل گیری و پیدایش غزوہ بنی قینقاع با ایجاد مزاحمت برای یک زن مسلمان بود. آیه شصت سوره مباركه احزاب با کسانی که بیماری مزاحمت در وجودشان است به شدت برخورد می کند.

یکی از ویژگی های انسان این است که خداوند در وجود او شهوت قرار داده و اجازه ارضای شهوت را از هر راهی نداده؛ اجازة تعرض به نوامیس مردم را نداده؛ بلکه برای آن راه قرار داده است و آن ازدواج است.

گروه دوم را توضیح دادیم. اما گروه سوم: شایعه پراکنان.

<المرجفون> برگرفته از واژه «إرجاف» به معنای ایجاد اضطراب است. گروهی در مدینه بودند که با شایعه پراکنی، دل مسلمانان را متزلزل می کردند. وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله به جنگ می رفت، اینان شایعه می ساختند که رسول خدا صلی الله علیه و آله کشته یا اسیر شده است. این شایعات باعث می شد مسلمانان غمگین شوند و وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله از جنگ بازگشت نزد آن حضرت بروند و از رفتار شایعه پراکنان اظهار ناراحتی کنند. سرانجام خداوند آیه شصت احزاب را فروفرستاد و آنها را به اخراج از مدينه تهدید کرد. (1)

کردند.

شایعه از گناهان بسیار زشت و خطرناک است مخصوصا اگر عليه

شخصیت ها باشد یا علیه جریانی باشد.

شایعه پراکنی و ایجاد جو اضطراب در جامعه حرام است.

می گویی، زن رجایی که سوار تاکسی نمی شود

اگر مردم از ابتدای شروع غیبت می دانستند قرار است قرنها چشم انتظار امامشان باشند، ممکن بود هیچ انتظاری در زندگی شان نباشد. مصلحت است بعضی از چیزها مخفی باشد. مگر شب قدر مخفی نیست؟ مگر اولیای خدا در بین بندگان مخفی نیستند؟

زمان ظهور حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه مخفی است، زمان وقوع قیامت هم مخفی است؛ البته دور نیست:

«وَمَا يُدْرِيكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ تَكُونُ قَرِيبًا »؛

تو چه می دانی؟ شاید قیامت نزدیک باشد.

گفت: چه کسی این استخوان ها را که پوسیده است زنده می کند؟! بگو : همان کسی زنده اش می کند که نخستین بار آن را پدید آورد؛ و او به هر چیزی داناست.

«وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ » (1)

اوست که مخلوقات را می آفریند، سپس آنان را (پس از مرگشان) بازمی گرداند؛ و این (کار) برای او آسان تر است.

خدایی که دنیا را در شش روز خلق کرد و موجودات را پدید آورد، همان خدا جانداران را دوباره برمی گرداند. جالب این که بازگرداندن مخلوقات برای خدا راحت تر از آفرینش اولیه است! |

«أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ » (1)

آیا پنداشته اید که شما را بیهوده و عبث آفریدیم و این که به سوی ما بازگردانده نمی شوید؟

اگر کسی ساختمانی را بدون هدف بسازد مسخره اش می کنید؛ آن وقت خدا این خلقت بی شمار را بیهوده آفرید؟

درختش سرکشی می کرد. صاحب خانه در این باره به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم شکایت کرد و آن حضرت به صاحب درخت فرمود: نخلت را در برابر یک نخل در بهشت به من بفروش. وی گفت: چنین نمی کنم. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: آن را در برابر یک باغ در بهشت به من بفروش. وی گفت: چنین نمی کنم ! و رفت.

آنگاه ابن دحداح نزد صاحب درخت رفت و آن را از وی خرید و نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: ای رسول خدا! این درخت را بگیر و باغی را که در بهشت به آن مرد فرمودی و او نپذیرفت، به من بده . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: در بهشت برای تو باغ هایی و باغ هایی است.

پس خداوند در این باره این آیات را فرو فرستاد: «پس آن کس که بخشید و پرهیزگار شد و زندگی نیکوتر را تصدیق کرد» یعنی ابن دحداح «و ثروتش هنگام مرگ او را بی نیاز نمیکند» یعنی هنگامی که مرد. « به راستی هدایت کردن بر ماست.» می فرماید: برماست که برای آنان بیان کنیم. «شما را از آتشی بیم می دهم که بر می افروزد» یعنی بر آنان شعله می کشد. «جز انسان بدبخت در آن افکنده نمی شود؛ همان کسی که تکذیب کرد و روی برتافت»، یعنی آن کسی که نسبت به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلن، بخل ورزید. «و به زودی انسان پرهیزگار از آن دور نگه داشته می شود» یعنی ابن دحداح. «نزد هیچکس نعمتی نیست که به خاطر آن پاداش داده شود.» می فرماید: هیچ کس در پیشگاه خداوند حق ندارد که به خاطر آن چه برای خودش انجام داده، از پروردگارش درخواستی بدارد و اگر خداوند به وی پاداش می دهد، به دلیل فضل و بخشش خود این کار را می کند. (1)

ص: 214

داشتند. قرآن می فرماید:

«قَالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو اللَّهِ كَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلِيلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً كَثِيرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَاللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ » (1)

ولی کسانی که یقین داشتند ملاقات کننده خدا هستند گفتند: چه بسا گروه اندکی که به توفیق خدا بر گروهی بسیار پیروز شدند؛ و خدا باشکیبایان است.

معادباوران از جنگ با سپاه پرتعداد هراس نداشتند و می گفتند: می توانیم پیروز شویم. این اثر اعتقاد به معاد است. در جنگ بدر 313 نفر بر هزار نفر غلبه کردند. چرا آسیه مقاوم بود؟ قرآن می فرماید: به معاد باور داشت و می گفت:

«رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ »(2)

ای پروردگار من! برای من نزد خودت خانه ای در بهشت بنا کن.

چرا مؤمن آل فرعون قوی بود؟(3) چرا جادوگران فرعون که به موسی علیه السلام ايمان آوردندقوی بودند؟(4) همه این ها برخاسته از معادباوری است. روز عاشورا عابس لباس جنگی اش را از تن کند و نشان داد هراسی از مرگ ندارد.

نام شیعیان را بگوید. وقتی محمد بن ابی عمیر امتناع کرد حاکم دستور داد برهنه اش کنند و در وسط بازار صد ضربه شلاق به او بزنند.

خود محمد بن ابی عمیر نقل کرده است: وقتی صد ضربه شلاق خوردم درد فراوانی می کشیدم و نزدیک بود نام ها را لو بدهم. ناگهان صدای محمد بن يونس بن عبدالرحمان را شنیدم که می گفت:

« یا مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ أَذْكُرُ موقفک بَيْنَ يَدَيِ اللَّهُ »؛

ای محمد بن ابی عمیرا به یاد داشته باش که باید در پیشگاه خدای متعال بایستی.

با همین جمله او قوت گرفتم و صبر کردم و چیزی نگفتم. (1)

وقتی می خواهیم گناه کنیم، کم فروشی کنیم، به صحنه حرام نگاه بیندازیم، همین تک جمله در خاطرمان باشد:

«أَذْكُرُ مَوْقِفُ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهُ »؛

به یاد داشته باش که باید در پیشگاه خدای متعال بایستی.

وای بر کم فروشان! آنان که چون از مردم کالایی را با پیمانه و وزن می ستانند تمام و کامل می ستانند، و چون برای آنان پیمانه و وزن کنند کم می دهند. آیا اینان يقين ندارند که حتما برانگیخته می شوند؟ برای روزی بزرگ؛ روزی که مردم در برابر پروردگار جهانیان به پا می ایستند.

اثرهفتم معادباوری کنترل غرائز وشهوات است. انسان باورمند به معاد

اجازه نمی دهد شهوتش از راه حرام ارضا شود.

مَقْسُومٌ » (1)

ومسلما دوزخ وعده گاه همه آنان است. برای آن هفت در است؛ برای هر دری گروهی از پیروان شیطان تقسیم شده است.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله هرگاه آیات قیامت را می خواند اشک می ریخت و هر زمان که آیات عذاب را می شنید رنگ چهره اش سرخ می شد.(2)

امیرالمؤمنین علیه السلام همواره به اصحابش می فرمود:

«تَجَهَّزُوا رحمکم اللَّهُ »؛(3)

خدا شما را رحمت کند! آماده شوید.

دوچندان ده و کاملا از رحمتت دورشان ساز.

دوزخیان دو سخن مهم دارند: 1. حسرت پیروی از خدا و پیامبر، 2- نفرین بزرگان و پیشوایان خود. آنها از خدا می خواهند که بزرگانشان را دو برابر عذاب کند.

******

ص: 221

ص: 222

می گفتند: ایوب چه گناهی کرده که خدا چنین بلاهایی به سرش آورد!

3. «أَ لَمْ یَنْسُبُوا دَاوُدَ إِلَی أَنَّهُ تَبِعَ الطَّیْرَ حَتَّی نَظَرَ إِلَی امْرَأَهِ أُورِیَا فَهَوَاهَا وَ أَنَّهُ قَدَّمَ زَوْجَهَا أَمَامَ التَّابُوتِ حَتَّی قُتِلَ ثُمَّ تَزَوَّجَ بِهَا»؛

مگر به داود نسبت ندادند که در پی پرنده ای رفت تا این که نگاهش به همسر اوریا افتاد و به او میل پیدا کرد؛ و این که اوریا را به صف اول جنگ فرستاد تا این که کشته شد، سپس خود با همسر اوریا ازدواج کرد؟

گفتند: حضرت داود العياذ بالله - به پشت بام رفته بود تا کبوتر بازی کند که نگاهش به خانه اوريا افتاد و دید همسراوریا مشغول شست وشوی خود است. اوریا از فرماندهان سپاه داود علیهم السلام بود و در جنگ با دشمنان به سر می برد. وقتی داود علیه السلام همسر اوریا را دید عاشقش شد و به همین خاطر اوریا را به خط مقدم فرستاد تا کشته شود. سرانجام اوریا کشته شد و داود علیه السلام با همسر او ازدواج کرد.

پیامبر الهی را کبوتر بازی معرفی کردند که به خانه مردم نگاه می کند و عاشق زن مردم می شود!!

4. «أَ لَمْ یَنْسُبُوا مُوسَی علیه السلام إِلَی أَنَّهُ عِنِّینٌ وَ آذَوْهُ حَتَّی بَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قَالُوا وَ کَانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِیهاً»؛

مگر به موسی نسبت ندادند که مردانگی ندارد تا این که خداوند او را از گفتار مردم مبرا ساخت و او در پیشگاه خدا آبرومند بود.

5.«أَ لَمْ یَنْسُبُوا جَمِیعَ أَنْبِیَاءِ اللَّهِ إِلَی أَنَّهُمْ سَحَرَهٌ طَلَبَهُ الدُّنْیَا»؛ مگر به تمام پیامبران الهی نسبت ندادند که اینان جادوگرانی دنیاطلب اند؟

کفار به پیامبران علیهم السلام می گفتند: شما جادوگر هستید و می خواهید به مال و منال و مقام و منصب دنیایی برسید. سورۂ شعرا را نگاه کنید؛ به شعیب علیه السلام

ص: 225

می گفتند، به نوح علیه السلام می گفتند، به لوط علیه السلام می گفتند.

6. «أَ لَمْ یَنْسُبُوا مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ علیهما السلام إِلَی أَنَّهَا حَمَلَتْ بِعِیسَی مِنْ رَجُلٍ نَجَّارٍ اسْمُهُ یُوسُفُ»؛

مگر به مریم دخترعمران نسبت ندادند که عیسی را از مردی نجار به نام يوسف باردار گشت؟

به مریم علیهم السلام ، آن بانوی پاک و پاک دامن نسبت فحشا دادند.

7. در این روایت امام صادق علیه السلام ، تهمت هایی که به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم زده شد، بیش از تهمت هایی است که به پیامبران دیگر نسبت دادند. امام صادق علیه السلام چند مورد را مثال آورد:

«أَ لَمْ یَنْسُبُوا نَبِیَّنَا مُحَمَّداً صلی الله علیه و آله إِلَی أَنَّهُ شَاعِرٌ مَجْنُونٌ أَ لَمْ یَنْسُبُوهُ إِلَی أَنَّهُ هَوَی امْرَأَهَ زَیْدِ بْنِ حَارِثَهَ فَلَمْ یَزَلْ بِهَا حَتَّی اسْتَخْلَصَهَا لِنَفْسِهِ أَ لَمْ یَنْسُبُوهُ یَوْمَ بَدْرٍ إِلَی أَنَّهُ أَخَذَ لِنَفْسِهِ مِنَ الْمَغْنَمِ قَطِیفَهً حَمْرَاءَ حَتَّی أَظْهَرَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْقَطِیفَهِ وَ بَرَّأَ نَبِیَّهُ علیه السلام مِنَ الْخِیَانَهِ وَ أَنْزَلَ بِذَلِکَ فِی کِتَابِهِ وَ ما کانَ لِنَبِیٍّ أَنْ یَغُلَّ وَ مَنْ یَغْلُلْ یَأْتِ بِما غَلَّ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَ لَمْ یَنْسُبُوهُ إِلَی أَنَّهُ علیه السلام یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی فِی ابْنِ عَمِّهِ عَلِیٍّ علیه السلام حَتَّی کَذَّبَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوی إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحی أَ لَمْ یَنْسُبُوهُ إِلَی الْکَذِبِ فِی قَوْلِهِ إِنَّهُ رَسُولٌ مِنَ اللَّهِ إِلَیْهِمْ حَتَّی أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ وَ لَقَدْ کُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ فَصَبَرُوا عَلی ما کُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّی أَتاهُمْ نَصْرُنا»؛

مگر به پیامبرمان محمد صلی الله علیه و آله و سلم نسبت ندادند که او شاعری دیوانه است؟ مگر به او نسبت ندادند که به همسر زید بن حارثه میل پیدا کرد و آن قدر ادامه داد تا این که آن زن را به چنگ آورد؟

مگر در جنگ بدر به پیامبر مان نسبت ندادند که پارچه ای سرخ رنگ از

ص: 226

غنایم جنگی برداشت تا این که خداوند آن پارچه را برای پیامبر آشکار ساختو او را از خیانت تبرئه کرد و در قرآن نازل کرد: «و هیچ پیامبری را نزد که در اموال و غنایم و سایر امور به امت خود خیانت ورزد و هرکه

خیانت کند، روز قیامت با آن چه در آن خیانت کرده بیاید»؟ مگر به پیامبرمان نسبت ندادند که درباره پسرعمویش علی از روی هوا و هوس سخن می گوید تا آن که خداوند آنان را تکذیب کرد و فرمود: «و او از روی هوا و هوس سخن نمی گوید. آن نیست مگر وحی ای که الهام می شود»؟

مگر به پیامبرمان نسبت ندادند که دروغ می گوید که فرستاده ای از جانب خدا بر آنان است تا آن که خدای عزوجل نازل کرد: «به راستی پیش از تورسولانی تکذیب شدند و مورد آزار قرار گرفتند اما بر تکذیب و آزاری که دیدند شکیبایی ورزیدند تا یاری ما به آنان رسید»؟

8. «أَ لَمْ یَنْسُبُوا سَیِّدَ الْأَوْصِیَاءِ علیهم السلام إِلَی أَنَّهُ کَانَ یَطْلُبُ الدُّنْیَا وَ الْمُلْکَ وَ أَنَّهُ کَانَ یُؤْثِرُ الْفِتْنَهَ عَلَی السُّکُونِ وَ أَنَّهُ یَسْفِکُ دِمَاءَ الْمُسْلِمِینَ بِغَیْرِ حِلِّهَا»؛

مگر به سرور اوصيا (امیرالمؤمنین علیه السلام بن ابی طالب علیه السلام ) نسبت ندادند که دنیاطلب و حکومت خواه است و فتنه را بر آرامش ترجیح می دهد و خون مسلمانان را به حرام می ریزد؟

دشمنان می گفتند: علی علیه السلام دنیاطلب و حکومت طلب است و برای همین با طلحه و زبیر و معاویه می جنگد. زبیر صریحا به آقا گفت:

« أَطْلُبُ مَا تَطْلُبْ »؛

من همان را می خواهم که تو می خواهی.

در حالی که على علیه السلام می فرمود: این کفشی که وصله می زنم برای من از

ص: 227

حکومت برشما محبوب تر است. (1)

درخواست کام جویی کردم و یقینا یوسف از راست گویان است.

«ما جلس رسول الله على المنبر قط الا وتلا هذه الآيه»؛ (1)

هیچ وقت پیامبر روی منبر نمی نشست الا این که آیه مذكور را می خواند.

است. چند نمونه از این تعابیر را ببینید:

پیامبر خدا صلی الله علیه و آلهو سلم فرمود:

« إِنَّ اَللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَيُبَاهِي بِكَ كِرَامُ مَلاَئِكَتِهِ كُلَّ يَوْمٍ مِرَاراً»؛ (1)

خدای عزوجل هر روز چند بار با تو بر فرشتگان گرامی اش مباهات می ورزد.

در گزارش های تاریخی آمده:

«كَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ يَوَدُّهَا وَ يَحْتَرِمُهَا وَ يُشَاوِرُهَا فِي أُمُورِهِ كُلِّهَا»؛(2)

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله خديجه را دوست می داشت و به او احترام می نهاد و در همه کارها از او مشورت می گرفت.

در گزارشی دیگر آمده:

«كَانَتْ لَهُ وَزِيرَةُ صِدْقٍ عَلَى اَلْإِسْلاَمِ»؛ (3)

خديجه وزیر و همراه راستین پیامبر صلی الله علیه و آله در اسلام بود.

«كَانَ يَسْكُنُ إِلَيْهَا»؛ (4)

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم به خدیجه آرامش می یافت.

خدیجه علیها السلام دو ویژگی داشت که هیچ یک از همسران دیگر پیامبر صلی الله علیه و آلهنداشتند: 1- در بهشت همسر پیامبر صلی الله علیه و آله است.2- تنها زنی است که تا وقتی زنده بود پیامبر با هیچ زن دیگری ازدواج نکرد.

ص: 232

آن چه گفته شد، نشان دهنده جایگاه و عظمت مادر فاطمه زهرا علیها السلام و مادر یازده معصوم است. رهبر عظیم الشأن ما فرمود: نگویید: «مادر یازده امام»؛ خديجه علیها السلام مادر دوازده امام است، چون امیرالمؤمنین علیه السلام هم در دامان او پرورش یافت.

رهبر عظیم الشأن حفظة الله فرمود: دیگران به شرف همسری "پیامبر "درآمدند؛ یعنی با کسی ازدواج کردند که مقام رسالت داشت و دینش ظهور یافته بود و هزاران نفر پیروش بودند. اما خدیجه کبری علیها السلام در زمانی همسر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم شد که آن حضرت هنوز چنین جایگاهی نداشت؛ بلکه جوانی یتیم و فقیر اما درست کارو امانت دار بود.

ما نباید خديجه علیها السلام را هم ردیف همسران دیگر پیامبر صلی الله علیه و آله قرار دهیم.

دیگری است؛ این ها به زندگی لطمه می زند.

آمده:

« فَجَعَلْتُ خدیجة تَحْزَنْ فِي كُلِّ يَوْمٍ مِرَاراً لِفَقْدِ رَسُولُ اللَّهِ»؛ (1)

خديجه هر روز چند بار از نبود پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم غمگین می شد. اما مطیع شوهر بود. او هرگز اعتراض نکرد و در طول این مدت، جایگاه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را محفوظ داشت.

زندگی خدیجه کبری علیها السلام و رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم باید الگوی زندگی ما باشد.

خدیجه کبری علیها السلام با آن جایگاه و عظمتی که داشت، همسري باشرم و حیابود. ایشان موقع جان دادن دوست داشت از پیامبری صلی الله علیه و آله و سلم بخواهد او را در عبای خود دفن کند. اما از فرط حجب و حیا نتوانست درخواستش را مطرح کند. سرانجام فاطمه علیها السلام را واسطه کرد تا به پدرش رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بگوید. (2)

* * * * *

ص: 237

ص: 238

موسوعة الامام الحسن علیه السلام است که در بیروت چاپ شده و شانزده جلد درباره امام حسن علیه السلام نوشتن خیلی زحمت دارد و کار بسیار با ارزشی است.

کتاب دیگر، مجموعه مقالات همایش بین المللی امام حسن علیه السلام می باشد که مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام آن را در سه جلد به چاپ رسانده.

کتاب دیگر، کتاب شیخ رازی آل یاسین درباره صلح امام حسن علیه السلام است که مقام معظم رهبری حفظة الله آن را ترجمه کرده اند.

حضرت آیت الله کریمی جهرمی نیز کتابی به نام امام حسن علیه السلام ريحانة النبی که تألیف کرده است. این کتاب بسیار کتاب خوبی است و یکی از امتیازات بزرگش، سادگی و روانی نوشتار و کم حجمی و همه فهم بودنش می باشد.

مبلغی درخواست کرد و آقا به او داد؛ (1) آن قدر کریم و با گذشت بود که یکی آمد ناسزا گفت و آقا غذا به او داد؛ (2) و... این ها ویژگی ها و صفات بسیار خوب و ارزنده است اما شاید در افراد دیگر هم مشابه داشته باشد. افراد زیادی بودند که بذل و بخشش داشتند، عفو و گذشت داشتند و...

اما ویژگی های خاصی برای امامان علیهم السلام وجود دارد که هیچ کس دیگر دارای آن نیست. این ویژگی هاست که امامان علیهم السلام را دست نیافتنی و غیر قابل مقایسه می نماید.

زیارت جامعه کبیره، معرفی اهل بیت علیهم السلام از زبان امام هادی علیه السلام است و در کهن ترین منابع ما آمده . مرحوم مجلسی اول خود می گوید: در عالم مکاشفه از خود امام زمان را شنیدم که فرمود:

«نعمت الزيارة»؛ (3)

زیارت خوبی است!

من فکر می کنم برای شناخت اهل بیت علیهم السلام متنی بالاتر از زیارت جامعه نداریم. چند فراز از این زیارت را توضیح می دهم. امام حسن علیه السلام را این گونه بشناسید.

اهل بیت، امامان معصوم اند؛ چرا که خداوند در آیه تطهیر می فرماید:

«إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا » (1)

جز این نیست که همواره خدا می خواهد هرگونه پلیدی را از شما اهل بیت برطرف سازد و شما را چنان که شایسته است و (از همه گناهان و

معاصی) پاک و پاکیزه نگه دارد.

زمانی که این آیه نازل شد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم امیرالمؤمنین و حضرت فاطمه وامام حسن و امام حسین علیهم السلام را در زیر عبا گرد آورده و هیچ کس دیگر را راه نداده بود، حتى ام سلمه را. (2) در داستان مباهله نیز همین چهار نفر را با خود برد. در جاهای دیگر نیز همواره تأکید می کرد اینها اهل بیت من هستند.

پیامبری صلی الله علیه و آله و سلم فاصله دارد و می گوید: « پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود...» و ما نمی گوییم: شما از کجا چنین می گویید؟ چون می دانیم سند ایشان از پدران بزرگوارش تا به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم متصل می شود. اما هر کس دیگری در همان زمان گفته باشد: «پیامبر خدا فرمود...» می گوییم: سندش چیست؟

محل رفت و آمد فرشتگان از نزد خدای متعال به سوی صاحب امر امامت است.

هر امری که خدا بخواهد برای مردم قرار بدهد، مثلا، قرار باشد باران بیاید، رزق و روزی نازل شود، یا هر اتفاق دیگری بیفتد، فرشته می آید و به امام آن زمان اطلاع می دهد. از این روست که در زیارت امام حسین علیه السلام می گوییم:

«إِرَادُهُ اَلرَّبُّ فِي مَقَادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ»؛ (1)

اراده پروردگار در تقديرات امور، برشما فرود می آید.

در حال حاضر فرشتگان نزد امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف می آیند و برنامه های خدا را به محضر ایشان می آورند.

می آیند. کجا می روند؟ در هر دوره ای به محضر حجت خدای همان دوران می روند و پرونده های آدمیان را می آورند تا حجت خدا امضا کند.

آن چه گفته شد، مؤید ادعای ماست. اگر می گوییم: کسی با آل پیامبر صلی الله علیه و آله قياس نمی شود، بحثمان روی سخاوت و خوش اخلاقی و این ها نیست گرچه این فضائل هم خیلی اهمیت دارد، بحث ما این است که به جز معصومین علیهم السلام چه کسی را در زیر این آسمان بی کران پیدا می کنید که بگوید: ملائکه بر فرش های ما می آیند و خدام ما هستند و در شب قدر به خانه ما فرود می آیند؟

می نهادند.

شامل این موارد نیز می شود، اما علم گذشته و آینده و آسمان و زمین و بهشت و جهنم را چه کسی جز آنان دارد؟ این علم است که امام را ممتاز می سازد.

ناگهان امام حسن علیه السلام فرمود: اصلا لازم نیست بپرسی؛ من خودم هم می گویم سؤالاتت چیست و هم می گویم تودیروز کجا بودی و دیشب از کجا آمدی. می خواهی از گذشته و آینده ات بگویم؟ سپس مقداری از پرسش های آن شخص را جواب داد و او مسلمان شد. در این هنگام رسول خدا صلی الله علیه و آلهو سلم فرمود:

«هَدِيَّةٌ مِنْ رَبِّ اَلْعَالَمِينَ»؛ (1)

هدیه ای از پروردگار جهانیان است.

کسانی که بر تو گرد آمده اند دو گروه اند: اطاعت گرو ناچار. پس آن که از تو اطاعت می کند خدا را معصیت کرده و آن که ناچار شده، طبق قانون

کتاب خدا معذور است.

سپس فرمود:

«وَ حَاشَ لِلَّهِ أَنْ أَقُولَ أَنَا خَيْرُ مِنْكَ فَلَا خَيْرَ فِيكَ »؛

و خدا منزه است که بگویم: من از تو بهترم، پس خیری در تونيست.

همان طور که می دانید، وقتی می گویید: «من از فلانی بهترم» یعنی او خوب است و من خوب ترم. اول خوبی او را ثابت می کنید و بعد بهتر بودن خودتان را. آقا فرمود: من نمی گویم از تو بهترم؛ چون اصلا خوبی در تونیست که من بگویم: از تو بهترم. ما اصلا با یکدیگر قابل مقایسه نیستیم.

شجاعت امام حسن علیه السلام را ببینید که به صراحت معاویه را تحقیر کرد:

«وَ لَکِنَّ اللَّهَ بَرَّأَنِی مِنَ الرَّذَائِلِ کَمَا بَرَّأَکَ مِنَ الْفَضَائِلِ»؛ (1)

اما خداوند مرا از رذائل مبرا ساخته، چنان که تو را از فضائل مبرا ساخت. در زندگی من هیچ پستی و زشتی و آلودگی نیست، در زندگی توهم ذره ای

فضیلت و خوبی نیست.

ابلیس می فرماید:

«وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ » (1)

و با آنان در اموال و اولاد شریک شو. (2)

ص: 252

حضرت آدم علیه السلام وأسیه در ایمان آوری به حضرت موسی علیه السلام نیز جزو پیشی گیرندگان بودند.

شبی که مشرکان مکه تصمیم به ترور پیامبر صلی الله علیه و آله گرفتند امیرالمؤمنین علیه السلام در جای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خوابید و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به سمت مدینه راه افتاد. تفسیر کبیر فخر رازی می گوید:

نَزَلَت فی عَلِیِّ بنِ أبی طالِبٍ ، باتَ عَلی فِراشِه لَیلَهَ خُروجِهِ إلَی الغارِ »؛

این آیه درباره علی بن ابی طالب نازل شد که در شب خروج پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به سوی غار، در بستر او خوابید.

ادامه نقل فخر رازی نیز جالب است:

فکان جبرائیل عِنْدَ رَأْسِهِ ومیکائیل عِنْدَ رجلیه وجبرائیل ینادی بَخْ بَخْ مَنْ مثلک یا علی بْنِ أبی طَالِبٍ یباهی اللَّهِ تبارک وتعالی بک الملائکه »؛ (1)

جبرائیل در کنار سرو میکائیل در کنار پای علی بودند و جبرائیل ندا می داد: به به! چه کسی مثل توست ای علی بن ابی طالب ! خداوند با تو بر فرشتگان مباهات می کند.

خدا پیش ملائکه به على علیه السلام مباهات می کند و فخر می فروشد که ببینید چگونه برادری جانش را فدای برادر می کند؟

دشمنان به این آیه بسیار حساس بودند و هنوز هم هستند. حضرت امیر صلی الله علیه و آله و سلم بسیار مظلوم واقع شده. امام هادی علیه السلام در زیارت نامه آن حضرت می گوید:

« اَلسَّلاَمِعَليكياولِيَّاللَّهَانَتِ أَوْ مَظْلُومٌ »؛ (2)

سلام بر تو ای ولی خدا! تو اولین مظلوم هستی.

ص: 256

بخوانند تا على علیه السلام و عظمتش را بشناسند.نسائی، کتابی درباره امیرالمؤمنین علیه السلام نوشت که باعث قتلش شد. او به جرم دفاع از علی علیه السلام به دست مردم کشته شد.

می یابند.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بيم دهنده است و وقتی از دنیا برود، دیگر بیم دهنده ای نیست؛ اما در همه دوران ها کسی هست که مردم را هدایت کند. چراغ و شاخص و معیار هدایت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، على علیه السلام بود و سپس فرزندان او. امروز در بین ما امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف است که مایه هدایت مردم جهان می باشد.

هرکس می خواهد ببیند در مسیر هدایت است یا نه، باید ببیند در مسیر علی علیه السلام هست یا نه.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم چهار پشتیبان دارد: خدا، جبرائیل، صالح المؤمنين، فرشتگان. صالح المؤمنین کیست؟ در منابع آمده:

«أخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم بِیَدِ عَلِیٍّ علیه السلام فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ هَذَا صَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ»؛ (1)

پیامبر دست علی را گرفت و فرمود: ای مردم! این صالح المؤمنین است. حاکم حسکانی حنفی مذهب، پانزده روایت در شواهد التنزیل آورده که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: علی جان! صالح المؤمنين تویی. (2)

آن هایی که پیمانشان را به انجام رساندند و به شهادت رسیدند حمزه وعبیده و جعفر بودند و من آن کسی هستم که (شهادت را) انتظار

می کشد... و هیچ تغییر رأیی ندادم.

انتظار امیرالمؤمنین علیه السلام در شب نوزدهم ماه مبارک رمضان به سر رسید. حضرت در آن شب به آسمان نگاه می کرد و می فرمود:

«وَ اللَّهِ مَا کَذَبْتُ وَ لَا کُذِبْتُ وَ إِنَّهَا اللَّیْلَهُ الَّتِی وُعِدْتُ فِیهَا ثُمَّ عَوَدَت»؛ (1)

به خدا سوگند دروغ نمی گویم و دروغ هم نشنیده ام. و این همان شبی است که وعده مرگم را دارم.

امشب همان شب است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به من وعده داد.

پرچم را به کسی می دهم که هم او خدا و رسول را دوست دارد و هم خدا ورسول او را دوست دارند.

در ماجرای جنگ خيبرهمه منتظر بودند که ببینند پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرچم را به دست چه کسی می دهد. دیدند علی علیه السلام را جلو آورد و پرچم را به او سپرد. علی علیه السلام محبوب مطلق خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. این افتخار را خدا به چه کسی غیر از او داده؟

3. سومین ویژگی علی علیه السلام این است که وقتی آیه 161 آل عمران نازل شد،

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم علی و فاطمه و حسن و حسین لب را فراخواند و گفت:

«اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِي »؛ (1)

خداوندا! اینان خاندان و اهل بیت علیهم السلام هستند.

فرازی از نامه 23 را بازگو می کنم:

فهم امیرالمؤمنین علیه السلام برسد؟ او از توحید می گوید؛ به علی علیه السلام اعتماد کنید.

دومین موردی که در وصیت امیرالمؤمنین علیه السلام تأکید شده، حفظ سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. نگذارید سنت و روش رسول خداصلی الله علیه و آله و سلم تباه شود. اگر جامعه به سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عمل می کرد، بی تردید در راه هدایت می ماند.

سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم غدیر بود، نه این که سرابی عبدالله علیه السلام بالای نیزه برود و سنگ بخورد. سنت پیامبر صلی الله علیه و آله حفظ حرمت حضرت زهرا علیها السلام بود، نه هجوم به خانه اش. سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ادامه راه اسلام براساس امامت بود. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بارها فرمود: امامان پس از من دوازده نفرند.

حضرت علی علیه السلام در ادامه نامه 23 می فرماید:

«أَنَا بِالْأَمْسِ صَاحِبُكُمْ ، وَالْيَوْمَ عِبْرَةٌ لَكُمْ ، وَ غَداً مُفَارِقُكُمْ »؛

من تا دیروز همراه شما بودم، امروز مایه عبرت شما گشتم و فردا از شماجدا می شوم.

تا دیروز با شما به مسجد می آمدم، اذان می گفتم، نمازجماعت می خواندم، قضاوت می کردم، مشکلات مردم را برطرف می کردم اما امروز در بستر افتاده ام و باعث عبرت شما هستم؛ به من نگاه می کنید و غصه می خورید و اشک می ریزید. فردایی هم می آید که دیگر پیش شما نیستم.

اگر فقط همین جمله امیرالمؤمنین علیه السلام در ذهنمان باشد حواسمان را جمع می کنیم و دیگر به طرف گناه نمی رویم. همه ما این سه روز را داریم: یک روز سرپاییم و توان انجام کارهایمان را داریم. یک روز بیمار می شویم یا تصادف می کنیم و در بستر می افتیم و دیگران باید کارهای ما را رسیدگی کنند. همه می گویند: فلانی را دیدی چطور زمین گیر شده؟ یک روز هم می رسد که دیگربار سفر می بندیم و از این دنیا کوچ می کنیم.

* * * * *

ص: 264

مفسران قرآن هستند، درواقع می گوید: خدایا! ما این دو ثقل را داریم.

شب احیا، تجسم حديث و کلام پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است که فرمود: من دو چیز گرانبها در میان شما به ودیعه می گذارم: اول: قرآن ، و دوم: اهل بیتم. (1)در شب های احیا هردوی این ها را احیا می کنیم. قرآن بی اهل بیت و اهل بیت بی قرآن معنا ندارد.

احیا می گیرد، به خدا می پیوندد و خویشتن را از گناه جدا می کند. شب قدر، شب وصل و فصل است؛ وصل به خدا و فصل و جدایی از شیطان. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

« إِنَّ الشَّيْطانَ لَا يَخْرُجُ فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ »؛ (1)

شیطان در این شب بیرون نمی آید.

شیطان در شب قدر اجازه خروج و فعالیت ندارد. نماز و نیایش در شب قدر نیز از همه شب های سال با ارزش تر است:

«لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ » (2)

شب قدر، بهتر از هزار ماه است.

غَیْرَ اَللَّهِ وَ خَافَ سِوَاهُ»؛ (1)

هر کس به خدا امید ببندد رستگار شود. هرکس از خدا بترسد ایمنی یابد. نابودشده فریب خورده کسی است که به غیر خدا امید بست و از غیر خدا ترسید.

امید به خدا باعث می شود که آدم احساس ناامیدی و ناتوانی نکند. از برخی روایات استفاده می شود کسانی که در برزخ و قیامت امید دارند، خدا به آنها لطف می کند.

لذا برگشتم، به این امید که شاید مرا ببخشد. دیدم صدایی نیامد. نصف راه

را رفتم به یاد این آیه افتادم:

«وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ » (1)

و چه کسی جز خدا گناهان را می آمرزد؟

چه کسی می تواند مرا ببخشد؟ پدر و مادر می توانند مرا ببخشند؟ اما آن ها هم مثل من گرفتارند. خدایا ! فهمیدم فقط تویی که می توانی مرا ببخشی. دوسوم راه را رفتم و نزدیک جهنم رسیدم به یاد این آیه افتادم:

«قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» (2)

بگو: ای بندگانمن که (با ارتکاب گناه) بر خود زیاده روی کردید! از رحمت خدا نومید نشوید.