ص: 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ

إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ

اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیمَ

صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ

ص: 3

ص: 4

گفتار دوم

حضرت آیه الله العظمی مرحوم حاج شیخ مرتضی حائری یزدی قدس سره

شفاعت اهل بیت علیهم السلام ...48

مقدمه ...48

معنای شفاعت ...50 شفاعت در عالم محسوس ...50

شفاعت در عالم معقول ...51

شفاعت روش خردمندان است ...51

عنایات عمومی و خصوصی ...51

دعا و شفاعت ...53

بیم و امید دو رکن اساسی تربیت ...53

شفاعت در قرآن کریم ...54

نظر علماء اهل سنت ...59

روایات اهل بیت علیهم السلام ...60

اشکال ...60

جواب ...61

خاتمه ...62

گفتار سوم

حضرت آیه الله مرحوم حاج سیدهاشم حسینی تهرانی قدس سره

سیمای اهل بیت علیهم السلام در آیه مباهله ...64

تعبیر به علم ...65

بنی اسرائیل عمومأ فرزندان خدا هستند ...66

قصص حق و مفسدین ...67

پیامبری عظیم از نسل اسماعیل ...72

پیش گویی کتب آسمانی پیشین و یهود و نصاری ...73

سه خصلت نصاری ...74

علی علیه السلام نفس رسول الله صلی الله علیه واله ...75

تفسیر مأمون عباسی از «أنفسنا» ...76

آیا مأمون عباسی امیرالمؤمنین است؟! ...77

ص: 6

علی علیه السلام امیرالمؤمنین از اولین و آخرین ...80

خلاصه ...82

اشکالات وارد بر تفسیر مأمون ...83

اهل بیت پیامبر علیهم السلام ...87

مزیت سنخیت با نبوت و اختصاص به پیامبر صلی الله علیه واله ، ویژگی منحصر به فرد اهل بیت علیهم السلام ... 89

مباهله با یهود ...90

نکته جالب موجود در «نجعل» ...90

فساد و مفسده جو ...91

مناط حق و باطل ...95

گفتار چهارم

حضرت آیه الله مرحوم حاج شیخ محمدجواد خراسانی قدس سره

مأموریت الهی امام حسین علیه السلام در قیام عاشورا ...100

امام حسین علیه السلام در شب عاشورا ...102

استدراج ...103

روح تسلیم در شیعه ...106

یکی از مفاهیم شرک ...107

ویژگی خداترسی ...108

مسأله عشق ...109

انسان و اعمال او ...110

رهروان خط مشیهای مورد بحث ...111

اما عشق ...112

صوفیه و نفوذ آن در میان مسلمانان به ویژه شیعیان ...113

نفوذ مکاتب فلسفی در اسلام ...116

غافل از آنکه ...116

عشق و عرفان ...118

واژه عشق ...119

یادآوری ...120

شیوع مجدد صوفیگری در میان شیعیان ...122

ص: 7

در زیارت جامعه کبیره می خوانیم ...128

مفهوم عشق با شدت دوستی یکی نیست ...128

سخن آخر ...131

از نظر آنان ...131

با این حساب ...132

نیرنگ صوفیه ...132

شمر به کربلا می آید ...133

گفتار پنجم

حضرت آیه الله العظمی مرحوم حاج میرزا ابوالفضل زاهدی قدس سره

علم حضرت سیدالشهداء علیه السلام به سرنوشت خود در روز عاشوراء ... 138

کتابی تألیف شده که...138

سبک تحریر نوشتار ...139

امام حسین علیه السلام و علم او به سرنوشت غم انگیز خود در روز عاشوراء علیهم السلام ... 139

انگیزه قیام عاشورا ...141

مولف کتاب این حدیث را رد کرده ...143

دلایل مؤلف کتاب بر ادعای خود ...144

تحلیلی در پیرامون مسأله ...147

اشتباه مؤلف ...149

تناقض گوئی مولف کتاب ...169

گفتار ششم

استاد محقق حجه الاسلام والمسلمین حاج سید جعفر سیدان دامت توفیقاته

هدایت در پرتو قرآن کریم و عترت علیهم السلام ... 154

مقدمه ...154

دو مطلب مهم ...155

حجیت ظواهر قرآن ...160

تلازم قرآن و عترت ...161

ص: 8

گفتار هفتم

حضرت آیه الله العظمی مرحوم حاج شیخ جعفر شوشتری قدس سره

عظمت امام حسین علیه السلام و اصحاب آن حضرت ...168

بهشت چگونه است؟ ...170

مساحت کمترین قطعه بهشت ...171

آیا اهل بهشت همه شان مالک بهشت خود هستند؟ ...172

موضع انسان در مقام معامله با پروردگار متعال ...173

درجات شهداء ...174

دلیل برتری شهدای کربلا ...176

جلوگیری از آب ...178

مقایسه شهدای کربلا با شهدای بدر ...179

تأکید بر وفاء و پایداری ...181

شهدای کربلا از نظر فضیلت و برتری با هم برابر نیستند ...184

شب عاشورا ...186

صبح عاشورا! ...188

تعبیه دو سپاه ...188

آماری از سپاه کوفه ...188

رویاروئی دو لشگر ...189

آغاز حمله ...189

احتجاج ...190

محافظین امام علیه السلام ...195

تیرهائی که بر بدن شریف امام علیه السلام اصابت کرد ...198

گفتار هشتم

حضرت آیه الله مرحوم حاج سیدرضا صدر قدس سره

نور امید در قیام حضرت مهدی علیه السلام ...202

امید و آرزو ...203

امید فرد و اجتماع ...204

ص: 9

امید اجتماع ...204

هدف و آرمان اجتماعی ...205

مانع بزرگ ...206

خطای بشر ...206

نزدیکترین راه ...207

از نظر فلسفی ...209

عدل پایدار ...210

اسارت عقل بشری ...212

نظریه ادیان در رابطه با حضرت مهدی علیه السلام ...213

شناخت حضرت مهدی علیه السلام ...215

مهدی شخصی است یا نوعی؟ ...215

حضرت مهدی علیه السلام هم اکنون زنده و موجود است ...216

حضرت مهدی علیه السلام کیست؟ ...217

حضرت مهدی علیه السلام از دودمان رسول خدا صلی الله علیه واله است ...218

مهدی علیه السلام پسر فاطمه علیها السلام است ...219

مهدی علیه السلام فرزند امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام است ...220

مهدی علیه السلام از نژاد حسین علیه السلام است ...220

حضرت مهدی علیه السلام از نواده امام صادق علیه السلام است ...222

حضرت مهدی علیه السلام از پدرش امام حسن عسکری است ...222

حضرت مهدی علیه السلام دوازدهمین خلیفه و جانشین پیامبر بزرگ اسلام است ...222

گفتار نهم

حضرت آیه الله مرحوم حاج شیخ محمد تقی صدرا اراکی قدس سره

شخصیت عظیم القدر امیرالمؤمنین حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام

...226

چرا ایرانیان دلباخته امیرالمؤمنین علی علیه السلام شدند؟ ...226

عقیده اعراب صدر اسلام در رابطه با ایرانیان ...227

اما به عقیده من ...228

نظریات دانشمندان و متفکران غیر اسلامی درباره امیرالمؤمنین علیه السلام ... 229

عشق دو جانبه ...229

ص: 10

گفتار دهم

حجه الاسلام والمسلمین حاج سید محمد ضیاء آبادی دامت توفیقاته

تلازم بین قرآن و عترت علیهم السلام ...236

اهل بیت عصمت علیهم السلام رکن تحقق و بقاء دین مبین اسلام ...236

ارزیابی از قرآن و حدیث ...237

سخنی درباره حدیث شریف ثقلین ...238

سخنی درباره تواتر ...238

حدیث شریف ثقلین ...239

یک مثال برای کمک به فهم معانی حدیث شریف ...241

شفابخشی مشروط قرآن ...242

ظالمین چه کسانی هستند؟ ...243

حق تفسیر و تبیین منحصر بفرد اهل بیت علیهم السلام از قرآن از کجای آیه استفاده می شود؟ ...244

آیات قرآن از نظر روشن بودن معانی و عدم آن در یک سطح نیستند ... 245

یک اشکال و جواب آن ...247

دلایل حق تفسیر و تبیین منحصر بفرد اهل بیت علیهم السلام از قرآن، از نظر سنت ...248

به رسول خدا صلی الله علیه واله ذکر اطلاق می شود ...250

منظور از مطهرون در آیه شریفه چه کسانی هستند؟ ...251

ظاهر و باطن قرآن را چه کسانی می دانند؟ ...252

نیاز سنت رسول خدا صلی الله علیه واله به مبین معصوم ...253

آیا سنی ها به راستی اهل سنت هستند؟ ...254

مقایسه روایت امیرالمؤمنین علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه واله با روایت ابوهریره ...255

هدف خدا و رسول او از تاکید بر ولایت و محبت اهل بیت علیهم السلام ...260

عمر از راه انداختن هیاهو بر بالین رسول خدا صلی الله علیه واله چه هدفی داشت؟ ...262

چنانکه در روایتی آمده ...265

بخش دوم ...267

خلاصه ای از بخش اول گفتار ...267

دو منبع اساسی معارف دینی ...268

تز مفسده ساز دشمنان اسلام ...269

دشمنان اسلام چرا سنت شریف رسول خدا صلی الله علیه واله را هدف حملات خود قرار داده اند؟ ... 270

باید هوشیار باشیم ...271

ص: 11

زیانکاران چه کسانی هستند؟ ...271

حقانیت باورداشتهای شیعه در منابع خود اهل سنت ...272

دشمنان دوست نمای اسلام حربه خطرناک خود را از کجا به دست آورده اند؟ ...273

عدم قبول سنت با قبول قرآن تضاد شدیدی با هم دارند ...274

گفتار یازدهم

شیخ الخطباء والمحدثین مرحوم حاج شیخ عباس قمی قدس سره

فرازهایی از فضائل حضرت فاطمه زهرا علیها السلام ...288

دوستی برای خدا ...290

مصحف فاطمه علیها السلام ... 291

مقام فاطمه علیها السلام در بهشت ...293

سخن فاطمه علیها السلام مایه انبساط خاطر پدر ...295

رسول خدا صلی الله علیه واله برای رفع گرسنگی فاطمه دعا می فرمایند ...296

صدیقه طاهره علیها السلام شرمنده همسرش ...297

تقسیم کار ...298

فرشتگان در خدمت زهرا علیها السلام ...298

کمک پیامبر اکرم صلی الله علیه واله به صدیقه طاهره علیها السلام ...299

برکت غذای صدیقه طاهره علیها السلام ...300

عبادت صدیقه طاهره علیها السلام ...301

تقاضای کنیز از پدر ...302

علم و کمال فضه کنیز صدیقه طاهره علیه السلام ...305

حضرت صدیقه طاهره علیها السلام و شیعیانش در بهشت ...308

سلمان از رسول خدا صلی الله علیه واله فضائل فاطمه علیها اسللام را می پرسد ...310

نوشته ای از رسول خدا صلی الله علیه واله نزد فاطمه علیها السلام ...312

در شأن صدیقه طاهره علیه السلام ...313

شهادت صدیقه طاهره علیها السلام ...315

لحظات شهادت فاطمه علیها السلام به گزارش اسماء بنت عمیس ...316

حسن و حسین علیهما السلام بر بالین مادر ...317

امیرالمؤمنین علیه السلام و شهادت فاطمه ...317

علی علیه السلام بر بالین صدیقه طاهره علیها السلام ...318

ص: 12

وصیت صدیقه طاهره علیها السلام ...319

سوگ فاطمه علیها السلام ...320

غسل وتکفین فاطمه علیها السلام ...320

حسنین علیهما السلام در آغوش مادر ...321

گفتار دوازدهم

حضرت آیه الله حاج سید محمد مهدی مرتضوی لنگرودی دامت توفیقاته

فضائل اهل بیت علیهم السلام ...324

خاندان رسول خدا با احدی قابل قیاس نیستند ...324

1- دوام عالم بستگی به اهل بیت عصمت و طهارت علیهما السلام دارد ...325

2- شناخت خدا به وسیله اهل بیت علیهم السلام ...326

3- آسمانها و زمین به وجود امام زمان علیه السلام قائم است ...326

4- آفرینش جهان به خاطر اهل بیت علیهم السلام ...326

لطافت روحی و جسمی ائمه طاهرین علیهم السلام ...327

علم ائمه طاهرین علیهم السلام ...328

اهل بیت عصمت علیهم اسلام واسطه فیض در میان خلق و خدا ...332

اهل بیت عصمت علیهم السلام وجه الله باقی اند ...333

خواب اهل بیت علیهم السلام ...334

طهارت اهل بیت علیهم السلام ...334

سوره دهر، و اهل بیت عصمت علیهم السلام ...336

1- آیه ولایه ...338

2- حدیث سد الابواب ...340

3- توقف و استراحت در مسجد رسول خدا صلی الله علیه واله ...341

گفتار سیزدهم

حجه الاسلام والمسلمین مرحوم حاج میرزا علی محدث زاده قدس سره

فاطمه زهرا علیها السلام ، کوثر قرآن ...344

مفهوم کوثر ...344

وضعیت دختر در دوران جاهلیت ...348

عبدالمطلب پسر خود عبدالله را قربانی می دهد ...348

ص: 13

رئیس المحدثین شیخ صدوق 1 روایت می کند ...351

رسول خدا صلی الله علیه واله هر وقت فاطمه علیها السلام را می دید دست او را می بوسید ... 355

صدیقه طاهره علیها السلام و عبور وی از محشر ...356

علاقه حضرت صدیقه طاهره علیها السلام نسبت به فرزندان و دوستانش ...359

چرا نام مبارک حضرت صدیقه طاهره علیها السلام فاطمه است؟ ...360

دوستان حضرت صدیقه طاهره علیها السلام کیانند؟ ...361

حضرت صدیقه طاهره علیها السلام پس از پدر بزرگوارش ...363

شهادت حضرت صدیقه طاهره علیها السلام ...364

گفتار چهاردهم

حضرت آیه الله مرحوم حاج شیخ علی اکبر نهاوندی قدس سره

قرآن، یا عترت علیهم السلام کدام یک برتر و افضل از دیگری می باشد؟ ...368

ابعاد مسأله ...369

اما بحث اول ...370

واما بحث دوم ...370

برتری امیرالمؤمنین علیه السلام بر قرآن ...374

خلاصه ...377

انتقاد از نظر مدعیان فضل و برتری قرآن از اهل بیت علیهم السلام ...377

نتیجه تفحص ...380

حجیت قرآن از کجا مایه میگیرد؟ ...380

خلاصه ...382

آیا کلیه فضائل امیرالمؤمنین... ...383

درباره تشبیه موجود در حدیث ...387

انتقاد از نظریه ایجی ...389

جواب از تحقیق دوم ...390

ص: 14

بسم الله الرحمن الرحیم

معظم له از افاضل علماء و مدرسین حوزه علمیه قم می باشند، و سالهاست که به خدمات دینی و روحی، اعم از تدریس و تفسیر و تبلیغ دین مبین اسلام، و ترویج احکام شرع مقدس، و نشر معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام اشتغال دارند، و سفرهای متعددی به منظور تبلیغ دین، و ارشاد مردم هندوستان به آن کشور نموده، و از شهرهای بزرگ آن از جمله:

دهلی، بنارس، لکنهو، حیدر آباد، بمبئی، اکبر آباد، آکره، و دیگر شهرهای آن دیار دیدن کرده، و با برخی از رجال آن سامان بویژه مرتاضان آن، دیدار به عمل آورده که خاطرات خود در این زمینه را در کتابی به نام «ارمغان هند و پاک» مرقوم داشته اند.

حضرت آیه الله لنگرودی مدظله خود شخصا مکاشفه مربوط به این کتاب را طی ملاقاتی که در بیت ایشان با وی داشتم برای اینجانب بیان فرمودند، پس از استماع مکاشفه از ایشان تقاضا نمودم که آن را با دست خط خود مرقوم فرموده و به ضمیمه مقاله ای در پیرامون فضائل اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام در اختیار ما قرار بدهند تا به طبع آن در بخش بعدی کتاب اقدام شود، و ایشان به تقاضای ما جواب مساعد داده، و مکاشفه خود را به ضمیمه مقاله ای در رابطه با مناقب ائمه طاهرین علیهم السلام ارسال داشتند که اینک آنرا در معرض مطالعه خوانندگان محترم قرار می دهیم.

ص: 16

فرمود : آری چنین است مهدی ما درعصر خودش مظلوم است تا میتوانید درباره مهدی (حضرت مهدی علیه السلام) سخن بگوئید و قلم فرسائی کنید آنچه که درباره شخصیت این معصوم بگوئید درباره همه ی معصومین (علیهم السلام) گفته اید چون حضرات معصومین (علیهم السلام) همه در عصمت و ولایت و امامت یکی هستند و چون عصر عصر مهدی ما (حضرت مهدی علیه السلام) است سزاوار است درباره او مطالب گفته شود، بعد فرمودند به شیخ حسین (1)، بگوئید در نزد ما اجر و مزد بسزائی دارد البته آنان هم در نزد ما مزد زیاد دارند ولی او بیشتر دارد ، عرض کردم آیا تهیه و تنظیم کننده این مقالات هم در نزد شما حضرات معصومین علیهم السلام مزد بسزائی دارد ؟ فرمود : آری کسانیکه این کتاب و امثال این کتاب را مطالعه میکند و کسانیکه مطالب این نوع از کتابها را برای مردم نقل و حکایت میکنند و کسانیکه این نوع کتابها را طبع و نشر میدهند وکسانیکه مزد میگیرند و این کتابها را چاپ میکنند و کسانیکه آنها را بفروش میرسانند و کسانیکه از این نوع کتابها تعریف و تمجید میکنند و مردم را بخرید آنها و خواندن آنها ترغیب و تحریص میکنند همه و همه در نزد ما اجر و مزد فراوان دارند، در خاتمه فرمودند باز تاکید میکنم درباره مهدی ما زیاد سخن بگوئید و بنویسید ، مهدی ما مظلوم است بیش از آنچه نوشته و گفته شده باید درباره اش نوشت و گفت.

تاریخ 29 ربیع الاول 1421 هجری قمری

العبدالفانی

السید محمد مهدی مرتضوی لنگرودی

ص: 18

سخنرانی ما را مورد تشویق قرار داده و همچنین از ناشر محترم آقای حاج عبدالله علامه زید عزه که در این جلد هم مانند جلد اول نهایت سعی و کوشش را در طبع و نشر آن مبذول داشتند کمال امتنان و تشکر را دارم.

امید است که این اثر، همانند اثر قبلی منظور نظر صاحبان ولایت، حضرات ائمه طاهرین علیهم السلام بویژه صاحب العصر والزمان حضرت ولی عصر روحی و ارواح العالمین التراب مقدمه الفداه قرار بگیرد.

والسلام علی من اتبع الهدی

بتاریخ پنجم جمادی الاولی 1421

سالروز میلاد عقیله بنی هاشم عصمت صغری

حضرت زینب کبری علیها السلام

قم / محمود طلوعی گوگانی

ص: 20

عاقبت راه به سر منزل مقصود برد *** هر کس از راه طلب راهنمائی دارد

گریه درمان دلم بود نمیدانستم *** مرض سوختگان نیز دوائی دارد

زور و زر تکیه که مردم غافل ز خداست *** زور و زر را چه کند آنکه خدائی دارد

به مقصد نرسید، به منظور دریافت قانونی از پروردگارش برای بنی اسرائیل که راه سعادت را برایشان تضمین کند به کوه طور رفت.

« وَوَاعَدْنَا مُوسَیٰ ثَلَاثِینَ لَیْلَهً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَاتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً » (1)

ما با موسی سی شب وعده گذاشتیم، سپس آنرا با ده شب (دیگر) تکمیل نمودیم به این

ترتیب میعاد پروردگارش (با او) چهل شب تمام شد.

موسی سی شب تمام به دعوت پروردگارش در طور سینا اقامت گزید ولی به مقصد خود نرسید از طرف خدا ده شب دیگر به مدت اقامت وی در آنجا افزوده شد، و موسی تا شب چهلم به اقامت خود در طور ادامه داد در شب چهلم به هدف خود دست یافت.

یعنی عددی که موسی را می توانست به مقصد برساند عدد سی نبود، و هنوز 10 تای دیگر باقی داشت تا به هدف اصابت کند زیرا عدد چهل عدد مقدسی است از اینرو می بینیم که در مراتب پیشرفت و تکامل 40 به 40 پیش می رویم.

خداوند در قرآن می فرماید:

«وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ سُلَالَهٍ مِنْ طِینٍ * ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَهً فِی قَرَارٍ مَکِینٍ * ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَهَ عَلَقَهً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَهَ مُضْغَهً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَهَ عِظَامًا فَکَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ ۚ فَتَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ »(2)

ما انسان را از عصارهای از گل آفریدیم * سپس او را بصورت نطفه ای در قرارگاه مطمئن [= رحم] قرار دادیم * سپس نطفه را بصورت علقه [= خون بسته]، و علقه را بصورت مضغه [= چیزی شبیه گوشت جویده شده] ، و مضغه را به صورت استخوانهائی درآوردیم، و بر استخوانها گوشت پوشاندیم، سپس آنرا آفرینش تازه ای دادیم، پس بزرگ است خدائی که بهترین آفرینندگان است.

ص: 24

در روایت دارد اگر کسی چهل حدیث حفظ کند فردای قیامت در ردیف فقهاء محشور می شود :

شِیخُنَا العَلاَّمَهُ مُحَمّد بَاقِرِ المَجلِسِیّ قدس سره بِطرُقٍ کَثِیرَهٍ، عنِ السّبطِ الشهید الإمام الحسین بن علی علیه السلام قال:

إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَوْصَی إِلَی عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ وَ کَانَ فِیمَا أَوْصَی بِهِ أَنْ قَالَ لَهُ: یَا عَلِیُّ مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً یَطْلُبُ بِذَلِکَ وَجْهَ اَللَّهِ تَعَالَی وَ اَلدَّارَ اَلْآخِرَهَ حَشَرَهُ اَللَّهُ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ مَعَ اَلنَّبِیِّینَ وَ اَلصِّدِّیقِینَ وَ اَلشُّهَدٰاءِ وَ اَلصّٰالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولٰئِکَ رَفِیقاً. (1)

علامه مجلسی قدس سره از طرق زیادی از امام حسین علیه السلام روایت می کند که فرمود:

رسول خدا صلی الله علیه واله به امیرالمؤمنین علیه السلام وصیت فرمود (که در قسمتی از آن وصایا آمده:) یا علی هرکس از امت من چهل حدیث حفظ کند که هدفش از حفظ آنها رضای خدای عز وجل، و خانه آخرت باشد خدا او را در روز قیامت در صف پیامبران و راستگویان و شهداء و صلحا محشور می فرماید، چه خوب رفیقانی هستند اینها.

شیخنا السَّنَدِ الْحَبِرَ الْمُعْتَمَدُ بَهَاءُ الْمِلَّهِ والدین الشیخ مُحَمَّدِ بْنِ حُسَینِ المُشتَهَرِ بِالشَّیخِ البهائی قَدَّسَ اللَّهُ نَفْسَهُ الزکیه باسناده عَنْ الاِمَامِ بِالْحَقِّ الاِمَامِ مُوسَی الکَاظِم عَلَیهِ وَ علی آبَاءَهُ شَرَائِفَ التحیه وَ السَّلَامُ قَالَ

قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ :مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً مِمَّا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ بَعَثَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ فَقِیهاً عَالِماً (2)

هر کس چهل حدیث برای امت من از احادیثی که در رابطه با دینشان نیاز به آنها دارند حفظ کند پروردگار عالم او را فقیه دانشمندی محشور می فرماید.

وَفِی النبوی المروی فِی لُبِّ اللُّبَابِ لِلْقُطْبِ الراوندی :

ص: 25

مَنْ أَخْلَصَ الْعِبَادَهِ لِلَّهِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً ظَهَرَتْ یَنَابِیعِ الْحِکْمَهَ مِنْ قَلْبِهِ عَلَی لِسَانِهِ . (1)

در حدیث نبوی که در کتاب لب اللباب قطب راوندی روایت شده آمده است:

هر کس چهل روز خدا را با خلوص نیت عبادت کند چشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می شود.

به همین ترتیب انسان در کلیه مراتب و مدارجی که می پیماد چهل به چهل پیش می رود. از این طرف هم وقتی که از دنیا می رود، از اعداد مقدسه یکی را باید در نظر گرفت در روز سوم وفاتش آشنایان و اقوامش بیاد او به عزا می نشینند.

رسول خدا صلی الله علیه واله هنگامی که جعفر بن ابی طالب علیه السلام در غزوه موته به شهادت رسید فرمود:

تا سه روز برای خانواده جعفر غذا ببرید که آنها عزادارند.

محدث متبحر مرحوم شیخ عباس قمی قدس سره روایت می کند:

بروایت دیگر رسول خدا صلی الله علیه واله فاطمه علیها السلام را امر فرمود که طعامی برای اسماء بنت عمیس درست کند و بخانه او برود، و او را تسلی بدهد تا سه روز. (2)

و در شب هفتم پس از فوتش برایش شب هفت می گیرند، و شب چهلم وفاتش شب چله برایش می گیرند، و پس از یک سال هم شب سال برایش می گیرند. این شبها به عنوان یادبود از میت، برایش گرفته می شود، چنانکه شخص متوفی نیز که از میان دوستان و اقوامش رخت بربسته و شمع عمرش خاموش شده در شبهای مذکور سری به خانه اش، قبرش، به کسانش، و به بازماندگش می زند.

تنگ شده، و فشار تنگدستی پریشانم کرده است، به هر دری میزنم فایده ای ندارد.

امام علیه السلام از او پرسید: آیا در نماز کوتاهی نمی کنی؟ عرض کرد: نه من نمازم را دقیقا رعایت کرده و آن را اول وقت اداء میکنم.

فرمود: نسبت به حقوق پدر و مادرت بی اعتنا نیستی؟ گفت: من پدر و مادر ندارم و

هر دو بدرود زندگی گفته اند.

فرمود: آیا به زیارت قبر پدر و مادرت می روی؟ گفت: نه، مگر بعد از مرگ هم باید

به یاد آنها بود؟

حضرت فرمود: بلی آنها اکنون از تو توقع دارند، و از کسانیکه برایشان زحمت کشیده اند انتظار دارند، آنها اکنون دستشان به جایی نمی رسد، لذا صدقه ای بیاد آنها بده، و قرآن برایشان بخوان.

أَ ذَکَرُوا موتاکم بالذکړ، بِالصَّدَقَهِ ، بِالْحَسَناتِ وَ بِالْخَیْرَاتِ.

با خواندن قرآن، با دادن صدقه و احسان و خیرات بیاد در گذشتگان تان باشید.

آن مرد می گوید: پس از آن مرتبا سر قبر پدر و مادرم حاضر شده و برای آنها قرآن می خواندم و صدقه می دادم، بدین ترتیب بود که فقر و پریشانی من برطرف شده و از فشار آن راحت شدم .

مقام پدر و مادر بقدری بلند است که پروردگار متعال پس از دعوت مردم به شناخت خود، به یگانگی و پرستش رعایت او حق پدر و مادر را سفارش فرموده است:

« وَقَضَی رَبُّک أَنْ لا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عندک الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَ لا تَنْهَرِ هُمَا وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً * وَاحفَضُ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَهِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً .» (1)

ص: 27

پروردگارت فرمان داده: جز او را نپرستید، و به پدر و مادر نیکی کنید، هرگاه یکی از آن دو، یا هر دوی آنها به سن پیری رسیدند کمترین اهانتی به آنها روا مدار، و بر روی آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو. و بالهای تواضع خود را از محبت و لطف در برابر آنان فرودآور و بگو: پروردگارا! همانگونه که آنها مرا در کوچکی تربیت کردند آنها را مشمول رحمت خود قرار بده .

پدر و مادر رفته رفته رو به پیری، ضعف و ناتوانی و درماندگی می روند، و فرزند کم کم نیرو گرفته و برومند می شود، آنوقت است که وقت تأدیه و باز پرداخت دیون فرزند نسبت به پدر و مادر فرا رسیده است « قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً ».

خدا صلی الله علیه واله نازل، و بار دیگر پس از بعثت بتدریج، یک آیه، دو آیه، چند آیه، یک سوره به آن حضرت نازل می شده است.

آن وقت نمی توانیم بگوئیم رسول خدا صلی الله علیه واله در آن نماز سوره مبارکه حمد را قرائت فرموده است، زیرا بنابر این فرض سوره حمد در آن هنگام هنوز نازل نشده بود، ولی اگر بگوئیم: قرآن یک بار از اول تا آخرش یکجا به رسول خدا صلی الله علیه واله نازل شده و بار دیگر بنا به علل و مصالحی پس از بعثت بطور تدریجی به آن حضرت نازل شده اشکال بخودی خود برطرف می شود، زیرا می توان گفت: درست است که در شب بعثت سوره حمد از نظر نزول تدریجی آن به رسول خدا هنوز نازل نشده بود ولی از نظر نزول دفعی و یکجائی آن، سوره حمد و تمام آیات و سور قرآن مدتها پیش از آن به آن حضرت نازل شده بود.

بَارَکنَا حَوَّلْتُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا انْهَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ » (1)

پاک و منزه است خدائی که بنده اش را یک شب، از مسجد الحرام به مسجد اقصی (که گرداگردش را پر برکت ساخته ایم) برد، تا برخی از آیات خود را به وی نشان دهد چراکه او شنوا و بیناست.

رَبِّی عزوجل أَمَرَنِی بذلک لینفذ أَمْرِهِ ، فَلَا تظنی یَا خدیجه الأ خَیْراً ، فَانِ اللَّهِ عزوجل لَیُبَاهِی بک کرام مَلَائِکَتَهُ کُلِّ یَوْمٍ مِرَاراً ، فَإِذَا جَنَّکَ اللَّیْلُ فأجیفی الْبَابِ وَ خُذِی مضجعک مِنْ فِرَاشِکَ ، فانی فِی مَنْزِلِ فَاطِمَهَ بِنْتِ أَسَدٍ ، فَجَعَلْتُ خدیجه تَحْزَنْ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِرَاراً لِفَقْدِ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله ، فَلَمَّا کَانَ فِی کَمَالِ الْأَرْبَعِینَ هَبَطَ جَبْرَئِیلُ علیه السَّلَامَ فَقَالَ : یَا مُحَمَّدُ ! الْعُلَی الْأَعْلَی یُقْرِئُکَ السَّلَامُ ، وَ هُوَ یأمرک أَنْ تَتَأَهَّبُ لتحییه وَ تُحْفَتَهُ .

قَالَ النَّبِیُّ صلی اللَّهِ علیه واله : یَا جَبْرَئِیلُ : وَ مَا تُحْفَهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ؟ وَ مَا تحیته ؟

قَالَ : لَا عِلْمَ لِی ، قَالَ : فَبَیْنَا النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله کَذَلِکَ إذهبط میکائیل وَ مَعَهُ طَبَقُ مغطی بِمِنْدِیلٍ سُنْدُسٍ ، أَوْ قَالَ : إِسْتَبْرَقٍ ، فَوَضَعَهُ بَیْنَ یَدَیِ النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله وَ أَقْبَلَ جَبْرَئِیلُ علیه السَّلَامَ وَ قَالٍ : یَا مُحَمَّدُ : یأمرک رَبُّکَ أَنْ تَجْعَلَ اللَّیْلَهِ إفطارک عَلَی هَذَا الطَّعَامِ .

فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ : کَانَ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یُفْطِرَ أَمَرَنِی أَنْ أَفْتَحَ الْبَابِ لِمَنْ یُرَدُّ إِلَی الْإِفْطَارُ ، فَلَمَّا کَانَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهِ أَقْعَدَنِی النبی صلی اللَّهِ علیه واله عَلَی بَابِ الْمَنْزِلَ وَ قَالٍ : یَا بْنُ أَبِی طَالِبٍ : إِنَّهُ طَعَامُ مُحْرِمُ إِلَّا عَلَی ، قَالَ عَلَی علیه السَّلَامُ : فَجَلَسْتُ عَلَی الْبَابِ وَ خَلَّی النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ بِالطَّعَامِ ، وَ کَشَفَ الطَّبَقَ فاذا عَذْقُ مِنْ رَطْبٍ ، وَ عُنْقُودُ مِنْ عِنَبٍ فَأَکَلَ النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله مِنْهُ شیعا ، وَ شَرِبَ مِنَ الْمَاءِ رِیّاً ، وَ مَدَّ یَدَهُ لِلْغُسْلِ ، فأقاض الْمَاءَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ وَ غَسَلَ یَدَهُ میکائیل ، وَتَمَنَدلَهُ اِسرَافِیلُ ، وَ ارْتَفَعَ فَاضِلِ الطَّعَامِ مَعَ الْإِنَاءَ إِلَی السَّمَاءِ .

ثُمَّ قَامَ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ لیصلی ، فَأَقْبَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ، وَ قَالٍ : الصَّلَاهُ مُحْرِمَهُ علیک فِی وَقَتْکَ حَتَّی تَأْتِیَ إِلَی مَنْزِلِ خَدِیجَهَ فتواقعها ، فَإِنَّ اللَّهَ عزوجل آلِی عَلَی نَفْسِهِ أَنْ یَخْلُقُ مِنْ صلبک فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ ذُرِّیَّهً طَیِّبَهٍ ، فَوَثَبَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله إِلَی مَنْزِلِ خَدِیجَهَ .

قَالَتْ خَدِیجَهُ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهَا : وَ کُنْتُ قَدْ أَلَّفْتَ الْوَحْدَهِ ، فَکَانَ إِذَا جننی اللَّیْلِ غَطَّیْتَ رَأْسِی ، وأسجفت سِتْرِی ، وَ غُلِّقَتْ بَابِی ، وصلیت وَرْدِیُّ ، وَ أَطْفَأَتْ مصباحی ، وَ آویت إِلَی فِرَاشِی فَلَمَّا کَانَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهِ لَمْ أَکُنْ بالنائمه وَ لَا بالمنتبه إِذْ جَاءَ النبی صلی اللَّهِ علیه واله فَقَرَعَ الْبَابَ فنادیت : مَنْ هَذَا الَّذِی یُقْرَعُ حَلْقِهِ لَا یَقْرَعْهَا إِلَّا مُحَمَّدُ صلی اللَّهِ علیه واله ؟

ص: 32

قالَتْ خدیجه فنادی النَّبِیِّ صی اللَّهِ علیه واله بعذوبه کلامه ، وَ حَلَاوَهِ مَنْطِقُهُ : إفتحی یَا خَدِیجَهُ فانی مُحَمَّدٍ ، قَالَتْ خَدِیجَهَ ، فَقُمْتُ فَرْحَهِ مُسْتَبْشِرَهً بِالنَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله وَ فُتِحَتْ الْبَابِ ، وَ دَخَلَ النَّبِیِّ الْمَنْزِلِ ، وَ کَانَ صلی اللَّهِ علیه واله إِذَا دَخَلَ الْمَنْزِلَ دَعَا بالاناء فَتَطَهَّرَ لِلصَّلَاهِ ثُمَّ یَقُومُ فَیُصَلِّی رکعتین یوجز فِیهِمَا ثُمَّ یَأْوِی إِلَی فِرَاشِهِ ، فَلَمَّا کَانَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَهِ لَمْ یَدَعْ بالاناء ، وَ لَمْ یَتَأَهَّبَ لِلصَّلَاهِ غَیْرَ أَنَّهُ أَخَذَ بِعَضُدِی ، وَ أَقْعَدَنِی عَلَی فِرَاشِهِ ، وداعبنی وَ مَا زحنی ، وَ کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ مَا یَکُونُ بَیْنَ الْمَرَّاتِ وَ بَعْلِهَا ، فَلا وَ الَّذِی سمک السَّمَاءَ وَ أَنْبَعَ الْمَاءَ مَا تَبَاعَدَ عنی النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله حَتَّی أَحْسَسْتَ بِثِقْلِ فَاطِمَهَ فِی بَطْنِی . (1)

شیخ عبدالله بحرانی اصفهانی قدس سره روایت میکند: گفته اند: رسول خدا صلی الله علیه واله روزی در ابطح نشسته بودند، با ایشان عمار بن یاسر، و منذر بن ضحضاح و ابوبکر، وعمر، و امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام و عباس بن عبدالمطلب و حمزه بن عبدالمطلب نیز نشسته بودند، آنگاه جبرئیل علیه السلام در صورت واقعیش که بالهایش را از شرق تا مغرب گسرتده بود فرود آمده و گفت: ای محمد! (خدای) علی اعلی برایت سلام رسانده و دستور می دهد که تا چهل روز از خدیجه عزلت (دوری) اختیار کنی.

این دستور به دلیل آنکه آن حضرت محبت خدیجه را در دل داشته و به وی عشق می ورزید برایش دشوار آمد، رسول خدا صلی الله علیه واله به منظور اجرای فرمان الهی چهل روز روزها را با روزه و شبها را به عبادت میگذرانید، تا به پایان چهل روز نزدیک شد، آنگاه عمار بن یاسر رضوان الله علیه را پیش خدیجه فرستاد و پیغام داد که خدیجه ! گمان نبری که دوری من از تو به معنای جدائی و ترک تو است، بلکه پروردگارم به آن دستور داده تا امر خود را تنفیذ فرماید، پس خدیجه در این مورد خیال بد به مخیله خود راه نده، پروردگار عالم هر روز چندین بار به وجود تو به محترمین ملائکه خود افتخار میکند پس وقتی شب تاریک فرا رسید در خانه را ببند و در بستر خود با آرامش خاطر بخواب، من در خانه فاطمه بنت اسد هستم، خدیجه هر روز بیاد رسول خدا صلی الله علیه واله ناراحت می شد، هنگامی که چهل روز به پایان رسید جبرئیل فرود آمده و گفت:

ای محمد! (خدای) علی اعلی برایت سلام رسانده و ترا دستور می دهد که خود را برای دریافت تحیت و تحفه پروردگارت آماده سازی .

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: جبرئیل: تحفه پروردگار جهان و تحیت او برای من چیست؟

ص: 33

عرض کرد: من نمیدانم.

در همین حال بود که میکائل فرود آمد، و با خود طبقی را که روی آن با پارچه از سندس و یا با استبرق پوشیده شده بود حمل می کرد، در این هنگام جبرئیل رو به رسول خدا صلی الله علیه واله کرده و گفت: محمدا پروردگارت دستور می دهد که امشب با این غذا افطار فرمائی .

علی علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه واله در شبهای قبل، هر شب بمن دستور می داد که در را بروی هر کسی که میخواهد با آن حضرت افطار کند باز کنم، اما در آن شب مرا دم در خانه نشانده و فرمود:

ای پسر ابوطالب این غذا برای همه جز من حرام است.

علی علیه السلام می فرماید من دم در نشستم و رسول خدا صلی الله علیه واله برای تناول غذا تنها شدند، آنگاه پیامبر روپوش طبق را کنار زده و در آن خوشه ای خرما و خوشه ای انگور دیدند، تا مقداری که سیر شوند از آن غذا میل فرمودند، و به مقداری که سیراب شوند آب نوشیدند، آنگاه دست مبارکشان را برای شستن پیش بردند جبرئیل آب بدست آن حضرت ریخت، و میکائل دستشان را شست و اسرافیل آن را خشک کرد، و باقیمانده غذا با ظرفهایش به آسمان برده شد، سپس رسول خدا صلی الله علیه واله برای نماز بلند شدند در این هنگام جبرئیل رو به روی کرده و گفت: امشب نماز برای شما حرام است (1) به منزل خدیجه تشریف برده و با وی همبستر شوید، پروردگار متعال قسم یاد کرده که امشب از صلب تو نسل پاکی را بیافریند، رسول خدا صلی الله علیه واله از جایش بلند شده و با عجله به سوی منزل خدیجه راه افتادند.

خدیجه می گوید: من دیگر به تنهائی انس گرفته بودم، وقتیکه شب میشد سرم را پوشانده، و روپوشم را به صورتم آویخته، و در خانه را قفل میکردم، آنگاه نماز خوانده و چراغ را خاموش می نمودم و توی رختخواب خود می رفتم، آن شب نه کاملا خواب بچشم من چیره شده بود، و نه کاملا بیدار بودم که ناگهان پیامبر صلی الله علیه واله آمده و در را زد گفتم: این کیست که دری را می زند که جز محمد صلی الله علیه واله کسی دیگر آنرا نمی زند، رسول خدا از پشت در با صدای شیرین خود فرمود: خدیجه در را باز کن، منم، محمد.

خدیجه می گوید: در حالیکه از خوشحالی سر از پا نمی شناختم بلند شده و در را باز

ص: 34

کردم، رسول خدا صلی الله علیه واله وارد شد، پیش از آن هر وقت که آن حضرت وارد منزل می شدند آب خواسته و وضو میگرفتند، و سپس بلند شده دو رکعت نماز میخواندند، و نماز را طول نمی دادند، و سپس به بستر خود می رفتند، ولی آن شب آب نخواسته و بنماز آماده نشدند، بلکه بازوی مرا گرفته و در بستر خود نشاندند، و با من شروع به بازی و شوخی کردند، و سپس.. قسم به خدائی که آسمان را بر پا داشته و آب را جاری ساخته رسول خدا صلی الله علیه واله هنوز از من جدا نشده بودند که من سنگینی فاطمه علیها السلام را در شکم خود احساس کردم.

فَسَمِعَ خَدِیجَهَ تُحَدِّثْ فَاطِمَهَ علیها السَّلَامُ ، فَقَالَ لَهَا :

یا خَدِیجَهَ مِنْ تحدثین ؟ !

قالَتِ الْجَنِینِ الَّذِی فِی بَطْنِی یُحَدِّثُنِی ، ویونسنی .

قَالَ : یا خدیجه : هَذَا جَبْرَئِیلُ یُبَشِّرُنِی أَنَّهَا أنثی ، وَ أَنَّهَا النسله الطَّاهِرَهِ المیمونه وَ أَنَّ اللَّهَ تبارک وَ تعالی سَیَجْعَلُ نسلی مِنْهَا ، وَ سَیَجْعَلُ مِنْ نَسْلِهَا أَئِمَّهِ ، وَ یَجْعَلَهُمْ خُلَفَاءَ فِی أَرْضِهِ بَعْدَ الْقَضَاءِ وَحْیِهِ (1)

شیخ صدوق قدس سره بسند مذکور از مفضل بن عمر روایت می کند که گفت: از امام صادق علیه السلام در پیرامون تولد صدیقه طاهره علیها السلام سئوال کردم، و آن حضرت در جواب من فرمود: زنان مکه به دلیل آنکه ام المومنین خدیجه علیها السلام با رسول خدا صلی الله علیه واله ازدواج کرده بود از وی دوری گزیدند، نه خود با آن بانوی محترم رفت و آمد می کردند، و نه به زن دیگری اجازه آمد و شد با آن بانوی بزرگوار را می دادند، خدیجه از این جهت به وحشت افتاد، زیرا ناراحتی و اندوه آن بانو بخاطر رسول خدا صلی الله علیه واله بود، هنگامی که به صدیقه طاهره فاطمه بنت رسول الله صلی الله علیه واله باردار شد فاطمه علیها السلام از شکم مادر با وی سخن گفته و او را به صبر و شکیبائی در مقابل سختیها توصیه می فرمود، خدیجه علیها السلام این مسأله را از رسول خدا پنهان می کرد، روزی هنگامی که با فاطمه علیها السلام حرف میزد، رسول خدا صلی الله علیه واله سرزده وارد منزل شده و سخن گفتن جنین با خدیجه علیها السلام را شنید، به او گفت: ای خدیجه! با که سخن میگوئی؟ خدیجه علیها السلام گفت: جنینی که هم اکنون در بطن من است با من سخن گفته و با من انس گرفته است.

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: هم اینک جبرئیل مرا مژده میدهد که جنین تو دختر است، و او همان نسل طیب و طاهر و مبارک است، پروردگار متعال نسل مرا از او به وجود خواهد آورد، و از نسل او امامانی به دنیا خواهند آمد که پس از پایان دوران وحی خلفای خدا در روی زمین خواهند بود.

فرا رسید، ام المؤمنین خدیجه علیها السلام در خود درد زایمان احساس کرد، به زنان قریش پیغام داد که به کمک او بیایند، و آنها در جواب او گفتند: از خویشاوندان شوهرت طلب یاری کن، ما از کمک بتو معذوریم، خدیجه علیها السلام از شنیدن این جواب آزرده خاطر و دل شکسته شد.

شیشه چو شکسته شد شود ابتر *** جز شیشه دل که میشود بهتر

مستی تو از این علائق جسمانی *** رسوا شده ای و خود نمی دانی

از اهل غرور قطع کن پیوند *** خود را تو به دل شکستگان بر بند

خدیجه علیها السلام می گوید: با خاطری پریشان و دلی آزرده و مایوس از کمک زنان قریش، برای تولد نوزاد لحظه شماری می کردم، ناگهان چهار بانوی مجلله و معطر و خوش لباس وارد شدند، وحشت کردم و از آنان پرسیدم: شما از دختران حجازید؟ گفتند: نه ما از دختران ملکوتیم، ای ام المومنین آمده ایم تا تو را در امر زایمان کمک کنیم.

خدیجه علیها السلام می گوید: من دیگری چیزی ملتفت نشدم، بلی این بود نتیجه آن شکسته دلی.

اگر او بر تو ببندد همه ره ها و گذرها *** ره دیگر بگشاید که کس آن راه نداند

نه که قصاب بخنجر چو سر میش ببرد *** نهلد کشته خود را کشد آنگاه کشاند

چه نکته لطیفی شاعر در این بیت از شعرش گنجانده است، گوسفند را دیده اید،

هنگامیکه ذبح شده و نفسش تمام می شود، و روح از بدنش مفارقت می کند، بادش می کنند، بدنش باد می شود، ولی با نفس خود باد نشده، بلکه با نفس آدم باد شده است.

چو دم میش نماند زدم خود کندش پر *** تو ببین کین دم یزدان بکجا هات رساند

همان یک دم که به مریم عذراء دمیده شد دیدی چه بار آورد، پیامبر بزرگ و نجاتبخشی چون حضرت عیسی مسیح ببار آورد.

...فَلَمَّا سَقَطَتْ إِلَی الْأَرْضِ أَشْرَقَ مِنْهَا النُّورِ حتی دَخَلَ بُیُوتَاتِ مَکَّهَ ، وَ لَمْ یَبْقَ فِی

ص: 37

شَوْقَ الْأَرْضِ وَ لَا غَرْبِهَا مَوْضِعٍ إلأ أَشْرَقَ فِیهِ ذَلِکَ النُّورِ ، وَ دَخَلَ عَشَرَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ ، کُلُّ وَاحِدَهً مِنْهُ مَعَهَا طَشْتٍ مِنَ الْجَنَّهِ وَ إِبْرِیقِ مِنَ الْجَنَّهِ ، وَفِی الابریق مَاءً مِنَ الْکَوْثَرَ ، فتناولتها الْمَرْأَهِ الَّتِی کَانَتْ بَیْنَ یَدَیْهَا فَغَسَلْتُهَا بِمَاءِ الْکَوْثَرَ ، وَ أَخْرَجَتِ خِرْقَتَیْنِ بَیْضَاوَیْنِ أَشَدُّ بیاضأ مِنَ اللَّبَنِ وَ أَطْیَبُ رِیحاً مِنَ الْمِسْکُ وَ الْعَنْبَرِ ، فلفتها بِوَاحِدَهٍ وقنعتها بِالثَّانِیَهِ ، ثُمَّ استنطقتها فَنَطَقَتْ فَاطِمَهَ علیها السَّلَامُ بِالشَّهَادَتَیْنِ وَ قَالَتْ :

أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ، وَأَنْ أَبِی رَسُولِ اللَّهِ سَیِّدُ الْأَنْبِیَاءِ ، وَأَنْ بِعَلِیٍّ سَیِّدُ الاوصیاء وَ وُلْدِی سَادَهُ الْأَسَدِ الاسباط ، ثُمَّ سَلَمَهَ عَلَیْهِنَّ وَسِمَهُ کل وَاحِدَهٍ مِنْهُنَّ بِاسْمِهَا ، وَ أَقْبَلْنَ یضحکن إِلَیْهَا .

وتباشرت الْحُورِ الْعِینِ ، وَ بَشِّرِ أَهْلِ السَّمَاءِ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِوِلَادَهِ قفاطمه علیها السَّلَامُ ، وَ حَدَّثَ فِی السَّمَاءِ نُورٍ زَاهِرٍ لَمْ تَرَهُ الملائکه قَبْلَ ذَلِکَ ، وَ قالَتِ النِّسْوَهِ خذیها یا خَدِیجَهَ طَاهِرَهُ مُطَهَّرَهُ زَکَّیْتَ مَیْمُونَهَ بورک فِیهَا وَفِیُّ نَسْلِهَا ، فتناولتها فَرَّحَهُ مُسْتَبْشِرَهً وألقمتها ثدییها فَدُرْ عَلَیْهَا ، فکانت فَاطِمَهَ علیها السَّلَامُ تُنْمِی فِی الْیَوْمِ کما ینمی الصَّبِیُّ فِی الشَّهْرِ ، وَ تُنْمِی فِی الشَّهْرِ مَا یُنْمِی الصَّبِیُّ فِی السُّنَّهِ . (1)

هنگامی که صدیقه طاهره علیها السلام از بطن مادر بزمین آمد. از وی نوری درخشیدن گرفت که کلیه خانه های مکه را زیر درخشش خود گرفت، و در شرق و غرب عالم جائی نماند جز آنکه این نور آنرا روشن ساخت، در این هنگام ده نفر از حورالعین که هرکدام یک طشت و یک آفتابه بهشتی که از آب کوثر بود با خود حمل میکردند وارد شدند، زنی که در جلوی فاطمه علیها السلام نشسته بود فاطمه علیها السلام را گرفته و او را با آب کوثر شستشو داد، سپس دو پارچه سفید که سفیدتر از شیر و خوشبوتر از مشک و عنبر بودند درآورده و یکی را به نوزاد پیچید و دیگری را بر سر و روی او بست، و سپس با نوزاد حرف زد، و بچه اولین بار به ادای شهادتین زبان گشود و گفت:

شهادت می دهم که جز پروردگار عالم خدائی نیست، و پدرم رسول خدا و سرور پیامبران، و شوهرم سید و سرور اوصیاء و فرزندانم سرور اسباط هستند. سپس به چهار بانوی محترم سلام کرده و هر کدام را به نام خود خواند، و آنان رو به فاطمه کرده و به روی او می خندیدند.

ص: 38

حورالعین از این اتفاق خوشحال شدند، و اهل آسمانها بعضی بعض دیگر را به ولادت فاطمه علیها السلام مژده دادند، و در آسمان نور بسیار درخشنده ای پیدا شد، که ملائکه پیش از آن چنین نوری را ندیده بودند.

آن چهار زن به خدیجه علیها السلام گفتند: دختر پاک و پاکیزه و برگزیده، و مبارکت را بگیر که او خود و نسلش مبارک و دارای برکت از طرف خدا هستند، خدیجه علیها السلام با خوشحالی زاید الوصفی بچه را گرفت، و پستانهای خود را در دهان او کرد، و شیر از آنها سرازیر شد. فاطمه علیها السلام شروع به نشو و نما کرد، چنانکه در هر روز به اندازه یک ماه بچه های دیگر، و در هر ماه به اندازه یکسال آنها بزرگ میشد.

در دامن مادری مهربان و پدری بزرگوار بزرگ می شد تا به پنج سالگی رسید، و مادر خود را از دست داد، فاطمه عزیز در فقدان مادر دامن پدر را گرفته و با بی تابی از وی سراغ مادر را می گرفت. و رسول خدا صلی الله علیه واله در جواب وی می فرمود:

دخترم هم اکنون مادرت در بهشت برین، در قصری از مروارید یک پارچه، زندگی می کند. (1)

زهرا علیها السلام بزرگ شده و به سن ازدواج نزدیک شد، خواستگاران زیادی به خواستگاری از وی به رسول خدا صلی الله علیه واله مراجعه کردند، و پیامبر اکرم صلی الله علیه واله در جواب همه شان می فرمود: امر ازدواج دخترم با خداست، و این امر به اجازه او انجام خواهد گرفت.

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله که خود می فرمود: دختران تان را که به سن ازدواج رسیدند معطل نکنید، درباره فاطمه علیها السلام طور دیگری برخورد کرده و می فرمود: پروردگار متعال باید اجازه ازدواج زهرا علیها السلام را بدهد.

ولی بالاخره معلوم شد که دست تقدیر و اراده حق، آن دخت محبوب و گرامی رسول خدا صلی الله علیه واله را برای علی علیه السلام تدارک دیده است.

شیخنا الکراجکی فِی کَنْزِ الْفَوَائِدِ ، عَنْ شَیْخٍ الطایفه أَبُو جَعْفَرِ الطُّوسِیِّ باسناده عَنْ

ص: 39

سَلْمَانُ الفارسی قَالَ :

دَخَلْتُ عَلَی فَاطِمَهَ ، وَ الْحَسَنُ والحسین یلعبان بَیْنَ یَدَیْهَا ، فَفَرِحْتُ بِهِمَا فَرَحاً شَدِیداً ، فَلَمْ أَلْبَثْ حتی دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله ، قَلَّ : یا رَسُولَ اللَّهِ ! أَخْبَرَنِی بفضیله هَؤُلَاءِ لإزداد لَهُمْ حُبّاً .

فَقَالَ : یا سَلْمَانَ : لَیْلَهَ أَسْرَی بِی إِلَی السَّمَاءِ إِذْ رَأَیْتُ جَبْرَئِیلُ فِی سماواټه وَ جِنَانِهِ فَبَیْنَمَا أَنَا أَدُورُ قُصُورِهَا وبساتینها ومقاصرها إِذْ سَمِعْتُ رَائِحَهُ طَیِّبَهٍ ، فَأَعْجَبَنِی تِلْکَ الرَّائِحَهُ .

فَقُلْتُ : یَا حَبِیبِی ! مَا هَذِهِ الرَّائِحَهُ الَّتِی غَلَبَتْ عَلَی رَوَائِحُ الْجَنَّهِ کُلِّهَا ؟

فَقَالَ : یَا مُحَمَّدُ ! تُفَّاحَهُ خَلَقَ اللَّهُ تبارک وَ تعالی بِیَدِهِ مُنْذُ ثَلَاثِ مأه أَلْفِ عَامٍ ، وَ مَا نَدْرِی مَا یُرِیدُ بِهَا ، فَبَیْنَا أَنَا کَذَلِکَ إِذْ رَأَیْتُ مَلائِکَهً وَ مَعَهُمْ تِلْکَ التُّفَّاحَهِ ، فَقالُوا : یَا مُحَمَّدُ ؛ رَبَّنا السَّلَامُ یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلَامَ وَقَدْ اتحفک بِهَذِهِ التُّفَّاحَهِ .

فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : فَأَخَذْتُ تِلْکَ التُّفَّاحَهِ فَوَضَعْتُهَا تَحْتَ جَنَاحِ جَبْرَئِیلُ ، فَلَمَّا هَبَطَ إِلَی الْأَرْضِ أَکَلْتُ تِلْکَ التُّفَّاحَهِ فَجَمَعَ اللَّهُ مَاءَهَا فِی ظَهْرِی ، فغشیت خَدِیجَهُ بِنْتُ خُوَیْلِدٍ ، فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَهَ مِنْ مَاءِ التُّفَّاحَهِ ، فَأَوْحَی اللَّهُ عزوجل إِلَی أَنْ قَدْ وُلِدَ لَکَ حَوْرَاءَ إِنْسِیَّهُ ، فَزَوَّجَ النُّورَ مِنَ النُّورِ ، النُّورُ فَاطِمَهَ ، مِنَ النُّورَ عَلَی ، فانی قَدْ زَوَّجْتُهَا فِی السَّمَاءِ وَ جُعِلَتْ خَمْسَ الْأَرْضِ مَهْرُهَا ، وَ یستخرج فِیمَا بَیْنَهُمَا ذُرِّیَّهً طَیِّبَهٍ ، وَهْماً سِرَاجاً الْجَنَّهِ : الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ، وَ یُخْرِجُ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنِ أَئِمَّهِ یَقْتُلُونَ ویخذلون ، فَالْوَیْلُ لقاتلهم وَ خَاذِلَهُمْ . (1)

شیخ کراجکی قدس سره، از شیخ الطائفه طوسی قدس سره بسند خود از سلمان فارسی قدس سره روایت میکند که گفت:

روزی به خانه فاطمه بنت رسول الله صلی الله علیه واله رفتم، و حسن و حسین که هنوز دو کودک خردسالی بودند در برابرش مشغول بازی بودند، من از دیدن آنها بسیار خوشحال شدم طولی نکشید که رسول خدا صلی الله علیه واله وارد شد.

گفتم: یا رسول الله از فضیلت اینها بمن بگو تا محبتم نسبت به آنها فزونی گیرد، فرمود:

ص: 40

سلمان! شبی که مرا به آسمان بردند جبرئیل را در آسمانها و بهشت میدیدم، در حال گشت و گذار در ساختمانها، و بستانها و زیر درختان بهشت بودم، ناگهان بوی عطرآگینی به مشامم خورد که موجب تعجب من شد.

به جبرئیل گفتم: دوست من این بوی معطری که کلیه بوهای معطر بهشت را تحت الشعاع خود قرار داده چیست؟ گفت: این بوی سیبی است که پروردگار متعال آن را سیصد هزار سال پیش، به دست خود آفریده است، و نمی دانم از آفرینش آن چه هدفی دارد، در همین حال بودم، که ناگهان گروهی از ملائکه را دیدم که همین سیب را به دست گرفته و به طرف من می آیند، وقتی رسیدند گفتند: یا محمد! پروردگار سلام بتو رسانده و این سیب را بتو هدیه کرده است.

رسول خدا صلی الله علیه واله می فرماید: سیب را گرفته و زیر بال جبرئیل قرار دادم، پس از آنکه جبرئیل بزمین آمد، آن سیب را خوردم... و با خدیجه همبستر شدم، خدیجه از آب آن سیب به فاطمه علیها السلام باردار شد، پروردگار متعال به من وحی کرد که از این سیب برای تو یک حوریه انسانی زاده می شود، وقتی که به دنیا آمد نور را بانور جفت کن، یعنی فاطمه علیها السلام را به ازدواج حضرت علی علیه السلام درآور، که من در آسمانها آندو را به همسری هم در آورده و یک پنجم زمین را مهریه فاطمه علیها السلام قرار دادم، از آندو فرزندان پاکی متولد می شوند به نامهای حسن و حسین علیهما السلام که دو چراغ بهشتند، و از صلب حسین علیه السلام امامانی به دنیا می آیند که امت تو آنها را خوار کرده و می کشند، وای بر قاتل، و خوار کنندگان آنها.

آری خواستگاران زیادی از فاطمه علیها السلام به رسول خدا صلی الله علیه واله مراجعه کردند، و آن حضرت هر کدام را با عذری جواب رد داد، تا امیرالمؤمنین علی علیه السلام به عنوان خواستگار خدمت رسول خدا صلی الله علیه واله مشرف شد.

مُسْنَدِ أَحْمَدَ ، وَ فَضَائِلَهُ ، وَ أَبِی دَاوُدُ ، وإبائه إبن بُطَّهَ ، وَ تَارِیخِ الْخَطِیبِ ، وَ کِتَابِ ابْنِ شَاهَیْنِ ( وَ اللَّفْظُ لَهُ ) بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ لَمَّا زَوْجِ النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله فَاطِمَهَ عَلِیّاً ، قالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی اللَّهِ علیه واله : أَعْطِهَا شَیْئاً ، قَالَ : وَ مَا عِنْدِی شئ ، قَالَ : فَأَیْنَ دِرعِکَ الحَطمِیَّه ؟ (1)

ص: 41

در دو کتاب مسند، و فضائل احمد بن حنبل، و سنن ابی داود، و إبانه ابن بطه و تاریخ بغداد، و کتاب ابن شاهین (و لفظ حدیثی که ذیلا روایت می شود از ابن شاهین است) همه از ابن عباس روایت میکنند که گفت:

هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله صدیقه طاهره علیها السلام را به همسری امیرالمؤمنین علیه السلام درآورد به وی فرمود: یا علی چیزی به وی بده، عرض کرد: من چیزی ندارم، فرمود: پس زره حطمی شما چه شد؟

وَفِی رِوَایَهٍ أُخْرَی قَالَ صلی اللَّهِ علیه واله :

یا أَبی ِالْحَسَنِ فَهَلْ معک شیء أُزَوِّجَکَ بِهِ ؟ فَقَالَ عَلِیُّ علیه السَّلَامُ : فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی ، وَ اللَّهِ مَا یخفی علیک مِنْ أَمْرِی شَیْ ءُ ، أَمْلَکُ سَیْفِی ، وَ دِرْعِی ، وناضحی ، وَ مَا أَمْلِکُ شَیْئاً غَیْرَ هَذَا . فَقَالَ لَهُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ : یا عَلَی أَمَّا سیفک فَلَا غنی بک عَنْهُ ، تُجَاهِدُ بِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ، وَ تُقَاتِلْ بِهِ أَعْدَاءِ اللَّهِ ، وناضحک تَنْضِحُ بِهِ عَلَی نخلک وأهلک وَ تَحْمِلَ عَلَیْهِ رحلک فِی سفرک ، وَ لَکِنِّی قَدْ زوجتک بِالدِّرْعِ ، وَ رَضِیَتْ بِهَا منک . (1)

و در روایت دیگری رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

یا ابو الحسن آیا چیزی داری که فاطمه علیها السلام را با آن به ازدواج تو درآورم؟ علی علیه السلام عرض کرد پدرم و مادرم فدایت باد، چیزی از وضع مالی من برای شما پوشیده نیست. من یک شمشیر و یک زره جنگی، و یک شتر آبکش دارم، و بیش از این چیزی ندارم.

فرمود: از شمشیرت که مستغنی نیستی، با آن در راه خدا جهاد کرده، و با دشمنان دین خود می جنگی، و با شتر آبکش ات برای درختان خرمای خود و خانواده ات آب میکشی و در سفر بار خود را با آن حمل میکنی، ولکن من به همان زره جنگیت فاطمه علیها السلام را به ازدواج تو درآوردم، و به همان راضی شدم.

وقتی صدیقه طاهره علیها السلام را وارد حجله کردند، رسول خدا صلی الله علیه وسلم

تشریف آورده از بانوانی که در ترتیب و تزیین حجله زحمت کشیده بودند تشکر کرده و به آنان آفرین گفت. سپس فاطمه علیها السلام را که در گوشه ای از اطاق ایستاده بود را پیش خود خوانده و به وی فرمود:

ص: 42

یا فاطمه ! نَعَمِ الْبَعْلِ بعلک ، ثُمَّ قَامَ یَمْشِی بَیْنَهُمَا حَتَّی أَدْخِلْهُمَا بیتهما الَّذِی هیء لَهُمَا ، ثُمَّ خَرَجَ مِنْ عِنْدَهُمَا فَأَخَذَ بِعِضَادَتَیِ الْبَابِ فَقَالَ : طُهْرٍ کَمَا اللَّهِ وَ طَهِّرْ نسلکما أَنَا سِلْمُ لِمَنْ سالمکما ، وَ حَرْبُ لِمَنْ حاربکما ، أستودعکما اللَّهُ ، وأستخلفه عَلَیْکُمَا . (1)

یا فاطمه چه نیکو شوهری است شوهر تو، سپس از جایش بلند شد و در میان آندو میرفت تا آنها را در اطاقی که برایشان ترتیب داده بودند وارد کرد، سپس از نزد آنها بیرون آمد، و با دستهای مبارکش دو لنگه در را گرفت و فرمود: خدا شما را و نسل شما را پاک گرداند، من با کسانی که با شما در حال صلح و صفا باشند در حال صلح و صفا هستم و با هر کسی که با شما در حال جنگ باشد در حال جنگم، شما را به خدا می سپارم.

سپس رو به علی علیه السلام کرده و فرمود:

یَا عَلِیُّ إِنَّ فَاطِمَهَ بَضْعَهُ مِنِّی ، وهی نُورٍ عَیْنِی ، وَ ثَمَرَهُ فُؤَادِی ، یسونی مَا سَاءَهَا ، وَ یَسُرُّنِی مَا سَرَّهَا ، وَ أَنَّهَا أَوَّلُ مَنْ یَلْحَقَنِی مِنْ أَهْلِ بَیْتِی ، فَأَحْسَنَ إِلَیْهَا بَعْدِی . (2)

یا علی فاطمه پاره تن من، و نور چشم من، و میوه دل من است، از هر چیزی که او رنجیده خاطر می شود منهم از آن رنجیده خاطر میشوم، و با هر چیزی که او شادمان و رضایت خاطر بدست آورد منهم به آن شادمان و راضی هستم، او اولین کس از اهل بیت من است که به من ملحق می شود، پس از من رعایت حال او را بنما.

آنگاه آن دو را جلو کشیده و دست فاطمه علیها السلام را گرفته و به دست علی علیه السلام داد، و چادر از سر فاطمه علیها السلام کشیده و فرمود: پسر عموی عزیزم: این امانت خدا و رسول اوست که به دست تو می سپارم.

ثُمَّ دَعَا فَاطِمَهَ وَ أَخَذَ یَدُهَا ، فَوَضَعَهَا فِی یَدِ عَلَیَّ وَ قَالٍ : بَارَکَ اللَّهُ لَکَ فِی ابْنَهَ رَسُولِ اللَّهِ . یا علی نَعَمِ الزَّوْجِ فَاطِمَهَ ، وَ یا فَاطِمَهُ نَعَمِ الْبَعْلِ عَلَیَّ (3)

... سپس فاطمه علیها السلام را صدا زد، و دست او را گرفته و در دست علی علیه السلام گذاشت، و فرمود

ص: 43

یا علی خدا دختر پیامبرش را برایت مبارک کند، یا علی چه خوب همسری است فاطمه

و یا فاطمه چه خوب شوهری است علی .

هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله می خواست خانه علی و فاطمه علیهما السلام را ترک کند دید اسماء پشت در حجله ایستاده است.

...فَلَمَّا کَانَتْ تِلْکَ اللیله وِجَاءُ النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله أَمَرَ التَّاءُ فتخرجن ، وبقیت ، فَلَمَّا أَرَادَ الْخُرُوجَ رَأْیِ سَوَادِی فَقَالَ : مَنْ أَنْتَ ؟ فَقُلْتُ : أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَیْسٍ فَقَالَ : أَلَمَ آمرک أَنْ تخرجی ؟ فَقُلْ : بلی یا رَسُولَ اللَّهِ فِدَاکَ أَبِی وَ أُمِّی ، وَ مَا قَصَدْتُ خلافک ، وَ لَکِنِّی أَعْطَیْتَ خَدِیجَهَ عَهْداً ( وَ حَدَّثْتُهُ ) فبکی ، فَقَالَ : بِاللَّهِ لِهَذَا وَقَفْتَ ؟ قِلَّهُ : نَعَمْ وَ اللَّهِ ، فدعالی . (1)

اسماء میگوید شب زفاف فاطمه علیها السلام رسید و فاطمه علیها السلام به خانه علی علیه السلام رفت، پیامبر صلی الله علیه واله تشریف آورد و دستور داد زنان به خانه های خود بازگردند، همه زنان رفتند ولی من نرفتم، هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله میخواست خانه علی و فاطمه علیهما السلام را ترک کند بیرون در سیاهی مرا دید و فرمود: تو کیستی؟ گفتم: من اسماء بنت عمیس هستم، فرمود: تو را دستور ندادم که از خانه بیرون روی؟ گفتم: بلی یا رسول الله، پدر و مادرم فدای شما باد، من قصد مخالفت با شما را ندارم، بلکه به خاطر قولی که بخدیجه علیها السلام داده ام نرفتم (سپس داستان قول خود بخدیجه علیها السلام را برای حضرت نقل کردم) رسول خدا صلی الله علیه واله با شنیدن نام خدیجه علیها السلام گریه کرده و فرمود: راستی برای همین نرفته ای؟ گفتم آری والله، و آن حضرت در حق من دعای خیر فرمودند .

علی علیه السلام تنها ماند، زیرا فاطمه علیها السلام دنیا را وداع گفته بود، علی علیه السلام از همان اطاق جسد طیب و طاهر حضرت زهرا علیها السلام را برای تغسیل و تکفین بیرون آورد.

ماه آن شب خموش و سرگردان *** روی صحرا و دشت میگردید

نور غم رنگ ماهتاب آن شب *** همه جا را نموده بود سفید

میکشید انتظار خاک آن شب *** مقدم تازه میهمانی را

می ربود از کف جوانمردی *** آسمان همسر جوانی را

همه خاموش لیک آهسته *** نوحه گر چند کودک خسته

امیرالمؤمنین علیه السلام با شش تن بر صدیقه طاهره علیها السلام نماز خواند، و بدن دختر گرامی رسول خدا صلی الله علیه واله را به حرم رسول خدا صلی الله علیه واله آوردند.

ای خاک سیاه امشب زهرا بتو مهمان است *** فردا ببر بابش این نیر تابان است

بر عرش ببال ای خاک بانوی حرم آمد *** آرام دل احمد دریای کرم آمد

ای خاک مدارا کن با این بدن خسته *** ام الحسنین آمد با پهلوی بشکسته

آوردن جنازه پاک فاطمه علیها السلام به حرم رسول خدا صلی الله علیه وسلم مسلم است، ولی کسی نگفته که آن بدن ستم دیده را از حرم رسول خدا صلی الله علیه واله بیرون آوردند، امیرالمؤمنین علیه السلام حالا می خواهد زهرای مرضیه علیها السلام را به خاک بسپارد، در میان قبر دو دست مبارک رسول خدا صلی الله علیه واله ظاهر شده و جنازه پاک دختر محبوبش را گرفت، امیرالمؤمنین علیه السلام با دیدن دو دست رسول خدا صلی الله علیه واله بیاد شب زفاف خود با فاطمه علیها السلام افتاد که رسول خدا صلی الله علیه واله به وی فرمود:

یا علی این فاطمه امانت خدا و رسول اوست که به دستت می سپارم، و لذا با دیده

اشکبار و با صدائی اندوهبار و سینهای چاک عرض کرد:

السَّلَامُ علیک یا رَسُولَ اللَّهِ . . . إِنَّ الْوَدِیعَهِ قَدْ استردت ، وَ الرَّهِینَهُ قَدْ أَخَذَتْ . (1)

سلام بر علیه السلام تو ای رسول خدا ... اینک امانت تو پس داده و گرو پس گرفته شد.

ص: 45

ص: 46

و همه مؤمنان به خدا و فرشتگان و کتابها و فرستادگانش ایمان آورده و می گویند: ما در میان هیچ یک از پیامبران او فرق نمیگذاریم و به همه ایمان داریم و گفتند: ما شنیدیم و اطاعت کردیم، پروردگارا (انتظار) آمرزش تو را داریم و بازگشت (ما) به سوی

توست.

می باشد.

2- گروهی در تاریکیهای ماده و ماده پرستی فرو رفته، و در منجلاب شهوات و تمایلات غرق شده، و جز جمع آوری پول و احراز مقام، و پیروی از هواهای نفسانی هدفی نداشته، و در لوح مغزشان اثری از مذهب، و معنویات، وعالم آخرت، و توجه به خالق متعال، و احترام از اوامر و نواهی پروردگار متعال هرگز وجود ندارد. این

3. گروهی که کم و بیش افکار مذهبی در مغزشان وجود داشته، و ظلمت ماده پرستی هنوز قلب و مغزشان را به طور کامل تحت سیطره خود در نیاورده است، از اینرو نمی توانند قید مذهب را زده و دنبال گروه دوم بروند، و از آنطرف نیز چون در علوم مذهبی مهارت به سزائی ندارند و به طور کامل پیرو و مطیع مذهب هم نیستند، وهمانند کسانی هستند که بلاتکلیف بر سر یک دوراهی گیر کرده و گاهی به یک طرف، و گاهی به طرف خلاف آن تمایل از خود نشان می دهند، این چنین اشخاصی ممکن است یا تا پایان عمر در موقعیت حیرت و بلاتکلیفی باقی مانده، و این دو راهی را مقر خود قرار داده، و از آنجا به هیچ طرفی تغییر مکان ندهند، و یا یکی از دو راه سابق الذکر را پذیرفته و به یکی از دو گروه اول یا دوم ملحق شوند.

مربیان مذهبی در عصر ما بیشتر باید روحیات این دسته را موضوع مطالعه خود قرار داده، و راه معنویات را به آنان بنمایانند تا به خواست پروردگار متعال عده ای از آنان از ضلالت نجات یابند.

بنابراین سخن ما در بحث «شفاعت» نیز بیشتر ناظر بر این گروه است، تا اگر کسی

از آنان از این ناحیه انحرافی داشت مشکلش از میان برخیزد. .

ضمنا از آقایان محترم انتظار دارم:

ص: 49

الف: احساسات ضد و نقیض را کنار بگذارند.

ب: از عقل سلیم خود برای داوری استمداد نمایند.

ج: این بحث را تا پایان به دقت گوش کنند.

این ترتیب است که عالم محسوس که رشحه ای از رشحات رحمت و فیض حق متعال است به سیر تکاملی خود ادامه می دهد.

بدن اداره می شود، و دیگری عنایت خصوصی که در مواقع بروز حادثه ناگوار، و یا گوارانی نسبت به بدن مبذول می گردد، خداوند متعال نیز نسبت به موجودات دو نوع عنایت دارد :

یکی عنایت عمومی که به هر موجودی در آغاز آفرینش به اندازه استعداد خودش نیرو و حیات، افاضه میکند، و دیگری عنایت خصوصی که بر اساس توجه موجودات به ذات باری تعالی می باشد.

اساس دعوت انبیاء علیهم السلام برای برقراری این ارتباط مخصوص می باشد که انسان به واسطه ایجاد ارتباط خصوصی از فیوضات و عنایات خاصه حضرت حق متعال بهره مند می شود. با به کاناد

آیه شریفه:

«... وَ أَقِمِ الصَّلَوهِ لِذِکْرِی». (1)

نماز را برپا دار تا یاد من باشی

و آیه :

« فَاذکُرُونِی اُذکُرکُم وَاشکُرُولِی وَ لَا تکفُرُنِی». (2)

یاد من باشید تا یاد شما باشم و مرا سپاسگذارید و کفر نورزید.

لزوم ایجاد این ارتباط را روشن می فرماید، بنابراین اساس بهره مندی از عنایات مخصوص حضرت حق توجه به درگاه او بوسیله نماز، و یا دعا، و یا انجام عملی، و یا ترک آن به احترام فرمان حضرت حق است.

همانگونه که توجه به درگاه آفریدگار بزرگ به منظور کسب فیض برای خود (در صورت شایستگی و قابلیت) موجب جلب عنایت ازلی است توجه او برای جلب عنایت حق برای غیر نیز همین اثر را دارد، زیرا پس از پشت سر گذاشتن این مرحله

ص: 52

که کسب فیض مخصوص و جلب عنایت خاص ازلی را در پی دارد در این جهت که موجودی برای خود بهره بگیرد و یا برای غیر (که قابلیت و شایستگی دارد) از نظر عقل فرقی ندارد.

که تربیت بشری دو رکن اساسی به نام خوف و رجاء دارد از اینرو خداوند متعال در هیچ مرحله ای بشر را نا امید نمی کند، زیرا اگر انسان از فیض حق متعال ناامید شود، و بداند که دیگر نجاتی برایش نیست به کلی در طرف مخالف منحرف شده و به قعر جهنم سقوط می کند به علاوه انسان در هر مرحله ای قابل تربیت و تغییر است، و عنایت حق چنین اقتضاء دارد که امکانات تربیتی را در هر مرحله برای انسان تامین نماید.

در شریعت مقدس اسلام برای نیل به درجات و تخفیف گناهان غیر از باب عمل و مزد، درهای دیگری از قبیل توبه، مغفرت، شفاعت، تفضل نیز باز است گشودن درهای رحمت از یکطرفی، و مجهول بودن موارد و ملاکات کامل آن، دو رکن اساسی تربیت را استوار و تحکیم می کند، حتی توبه که به اختیار خدا و انسان است نمی تواند خیال گنه کار را راحت نماید تا با خاطری آسوده به گناه خویش ادامه دهد، زیرا توبه حقیقی که تصمیم قطعی، و جدی بر ترک گناه است آن هم برای امر خدا کار سهل و آسانی نیست، بنابراین انسان نمی تواند یقین داشته باشد که حتما توبه خواهد کرد یا نه.

« لا یَمْلِکُونَ الشَّفاعَهَ إِلَّا مَنِ التخذ عِنْدَ الرَّحْمنِ عَهْداً ». (1)

آنان هرگز مالک شفاعت نیستند، مگر کسی که نزد خداوند رحمان عهد و پیمانی دارد.

ج : شخص مورد شفاعت متدین بدین حق بوده و معتقداتش مورد پسند خداوند متعال باشد.

«یؤمئذ لَا یَنفَعُ الشَّفَاعَهُ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِیَ لَهُ قَوْلاً ».(2)

در آن روز شفاعت هیچکس سودی نمیبخشد جز کسی که پروردگار متعال به او اجازه

داده و به گفتار او راضی است.

شاید مرجع شرط دوم و سوم به یک معنی بوده، و عهد خداوند همان التزام و تدین به دین حق باشد.

د: بنابر احتمالی که خالی از قوت نیست گناه مورد شفاعت ظلم نباشد.

«وَ ما لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَ لا شَفِیعٍ یُطاعُ». (3)

برای ستمکاران نه دوستی وجود دارد، و نه شفاعت کننده ایکه شفاعتش مورد رضای

خدا باشد.

مرحوم علامه مجلسی حدیثی از خصال روایت کرده که در آن چنین آمده است:

نبی اکرم صلی الله علیه واله عده ای از یهود فرمودند:

وَ أَمَّا شَفَاعَتِی فَفِی أَصْحَابِ الْکَبَائِرِ مَا خَلَا أَهْلَ الشرک وَ الظُّلْمِ . (4)

اشخاص مورد شفاعت من کسانی هستند که به جز شرک و ظلم به گناهان بزرگی دست زده اند.

اختصاص اطلاق ظلم به کفر و زندقه چنانکه عده ای از علماء رضوان الله علیهم فرموده اند

ص: 55

و مرحوم علامه هم در ذیل حدیث خصال فرموده نزد حقیر روشن نیست، البته باید در این مورد بررسی بیشتر و کافی به عمل آید شاید دلیل محکمی بر تخصیص اطلاق ظلم بر کفر بدست آید، و یا آنکه اجماع علمای شیعه بر تعمیم شفاعت باشد.

ه: شفاعت به اذن خداوند متعال باشد.

در آیه زیر می فرماید:

«مِنَ الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ». (1)

کیست که بتواند نزد خدا جز به اذن خود او شفاعت می کند.

و در آیه دیگری می فرماید:

«مَا مِنْ شَفِیعٍ إلأم بِغَیْرِ إِذْنِهِ». (2)

شفاعت کننده ای وجود ندارد مگر پس از اجازه او.

و در آیه دیگری می فرماید:

«وَ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ عِنْدَهُ إِلاَّ لِمَنْ أَذِنَ لَهُ». (3)

شفاعت کسی پیش او سودی ندارد مگر شفاعت کسی که خود به وی اجازه شفاعت داده

است.

و در آیه دیگری می فرماید:

« وَ کَمْ مِنْ مَلَکٍ فِی السَّمَوَاتِ لا تُغْنِی شَفاعَتُهُمْ شَیْئاً إِلاَّ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ یَشاءُ وَ یرضی ». (4)

چه بسیار فرشتگان آسمانها که شفاعتشان سودی نمیبخشد مگر پس از آنکه خدا برای هر کسی که بخواهد و راضی باشد اجازه (شفاعت) دهد.

ص: 56

بنابر این مورد شفاعت مجهول است، زیرا برای انسان معلوم نیست که اذن پروردگار متعال در چه موردی و روی چه اساس و ملاکی باشد، چنانکه سابقا گفته شد مجهول بودن موارد رحمت عنایتی است از طرف حق متعال که اساس خوف را تحکیم نموده و بدین ترتیب از تجری بندگان در گناه جلوگیری می کند، و این موجب می شود تا سیر تکاملی تعلیم و تربیت که زیر نظر انبیاء علیهم السلام اداره می شود بوسیله دو بال خوف و رجاء به انجام برسد.

گذشته از آیاتی که متضمن کلمه شفاعت است، و به بعضی از آنها اشاره شده آیات زیادی در قرآن کریم موجود است که شفاعت انبیاء علیهم السلام را در این عالم روشن و ثابت می نماید، اینک قسمتی از آنها را برای آشنائی بیشتر شما ذیلا ارائه می دهیم

الف : آیه شریفه:

«وَ اغْفِرْ لِأَبِی انْهَ کانَ مِنَ الضَّالِّینَ». (1)

پدر مرا ببخش که او از گمراهان است،

و آیه شریفه:

« وَ ما کانَ اسْتِغْفارُ إِبْراهِیمَ لِأَبِیهِ إِلاَّ عَنْ مَوْعِدُهُ وَعَدَها إِیَّاهُ ». (2)

استغفار ابراهیم برای پدرش [عمویش آزر] به خاطر وعدهای بود که به وی داده بود [تا بدین ترتیب او را برای ایمان به خدا تشویق نماید .]

این آیه نشان می دهد که حضرت ابراهیم برای پدر (عموی) خود از خداوند متعال

طلب مغفرت و آمرزش می نمود.

ب: و بنا به دلالت آیه شریفه:

« قالُوا یا أَبانا استغفرلنا ذُنُوبَنَا أَنَّا کُنَّا خاطِئِینَ قالَ سَوْفَ استغفرلکم رَبِّی إِنَّهُ هُوَ

ص: 57

الغَفُورُ الرَّحِیمُ». (1)

برادران یوسف) گفتند پدر از پروردگارت بخواه گناهان ما را ببخشد که ما خطاکار بودیم [یعقوب علیه السلام] گفت: از پرورگارم برای شما طلب آمرزش خواهم کرد که او بخشاینده و مهربان است.

ج : قوم حضرت موسی طی پیش آمدهای متعددی آن حضرت را شفیع قرار داده و

تقاضاهائی از خداوند متعال نمودند که در قرآن کریم مذکور است. (2)

د: خداوند در قرآن کریم به نبی اکرم صلی الله علیه واله دستور می دهد برای خود و برای زنان و مردان مؤمن تقاضای امرزش کند.

«فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ اسْتَغْفَرَ لذنبک وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ». (3)

بدان که جز آفریدگار جهان خدائی نیست و برای گناهان خود، و برای مردان و زنان

مومن طلب مغفرت از درگاه او بنما.

ه-: قرآن کریم به کسانی که به خود ستم می کنند و عده می دهد که اگر آمرزش گناهان خود را از خدا بخواهند و پیامبر نیز برای آنان طلب آمرزش کند توبه شان پذیرفته می شود:

« وَ لَوْ أَنَّهُمْ اذ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاءوک فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ توابأ رحیما » (4)

و اگر آنانکه به خودشان ستم روا می دارند (یعنی گناه میکنند) پیش تو آمدند و از خدا طلب آمرزش کردند و رسول خدا نیز برای آنها طلب آمرزش فرمود، خدا را توبه پذیر و مهربان خواهند یافت.

و: قرآن مجید هنگامی که زنان مسلمان خدمت رسول خدا صلی الله علیه واله رسیده و بر این

ص: 58

اساس با آن حضرت بیعت نمودند که برای خدا شریک نگیرند، و دزدی و زنا نکنند، و فرزندان خود را نکشند و تهمت به کسی نزنند، و به طور کلی نافرمانی از پیامبر بزرگوار نکنند چنین دستور می دهد که بیعت آنانرا پذیرفته و برای آنها طلب آمرزش نماید:

«یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِذا جاءک الْمُؤْمِنَاتِ یبایعنک عَلی أَنْ لا یُشْرِکْنَ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لا یشرقن وَ لا یَزْنِینَ وَ لا یَقْتُلْنَ أَوْلادَهُنَّ وَ لا یَأْتِینَ بِبُهْتانٍ یَفْتَرِینَهُ بَیْنَ أَیْدِیهِنَّ وَ أَرْجُلِهِنَّ وَ لا یعصینک فِی مَعْرُوفٍ فَبایِعْهُنَّ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُنَّ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورُ رحیم». (1)

ای پیامبر هنگامی که زنان با ایمان پیش تو می آیند تا با تو بیعت نمایند که چیزی را شریک خدا قرار ندهند، و دزدی و زنا نکنند، و فرزندان خود را نکشند، و تهمت و افترائی پیش دست و پای خود نیاورند و در هیچ کار شایسته ای مخالفت فرمان تو را نکنند، با آنان بیعت کن و برای آنها از درگاه پروردگار متعال آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است.

آنچه که در این بحث مختصرا تذکر داده شد فقط به منظور آنست که موضوع (شفاعت) به طور مسلم برای خوانندگان روشن شود، وگرنه درصدد جمع آوری آیاتی که مربوط به شفاعت است نیستیم، همینطور آیات دیگری در نظر است که دلالت صریح به ثبوت مساله شفاعت دارد که به جهت رعایت اختصار از ذکر آنها صرف نظر می شود.

باز می گوید:

امت اسلامی متفقند که پیغمبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود:

إدخرت شَفَاعَتِی لِأَهْلِ الْکَبَائِرِ مِنْ أُمَّتِی. (1)

شفاعت خود را برای کسانی از امتم که مبتلی به گناهان کبیره اند ذخیره نموده ام.

فخر رازی در تفسیر آیه شریفه:

«عسی أَنْ یَبعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً» (2)

ای پیامبر امید است پروردگارت تو را به مقام پسندیده ای برگزیند،

از واحدی نقل می کند که همه علماء تفسیر اتفاق دارند که مقصود از مقام محمود

مقام شفاعت است. (3)

در صحیح بخاری به چند طریق از رسول اکرم صلی الله علیه واله روایت شده که مقصود از مقام محمود شفاعت است. (4)

شفاعت کسی درباره کسی در روز قیامت قبول نخواهد شد، زیرا در آیه مذکور می فرماید:

« اتَّقُوا یَوْماً لا تَجْزِی نَفْسُ عَنْ نَفْسٍ شَیْئاً وَ لا یُقْبَلُ مِنْها شَفاعَهُ وَ لا یُؤْخَذُ مِنْها عَدْلُ وَ لا هُمْ یُنْصَرُونَ ». (1)

بپرهیزید (بترسید) از روزی که در آن روز کسی مجازات دیگری را نمی پذیرد، و از کسی شفاعت درباره دیگری پذیرفته نمی شود، و غرامت از کسی قبول نمی شود، و بر کسی یاری نخواهد شد.

چنانکه در آیه زیر می فرماید:

« إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَادُّونَ ذلِکَ لِمَنْ یَشاءُ ». (1)

پروردگار عالم تنها (گناه) شرک را نمی بخشد و غیر از شرک کلیه گناهان را می امرزد.

بیائید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت کنیم، شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود، آنگاه مباهله کنیم، و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

حق از جانب پروردگار توست. یعنی آنچه را که تو میگوئی حق و از جانب خدا است. «وَ لَا تَکُنْ مِنَ المُمتُرِینَ» از این بابت تردیدی به خود راه نده.

«اِنَّ مَثَلَ عِیسی عِنْدَ اللَّهِ کمثل آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ »

بدرستی که مثل عیسی پیش خدا همانند آدم است که او را از خاک آفریده و سپس خطاب به وی گفته: موجود شو، پس آدم بلافاصله خلعت وجود به تن پوشید.

یعنی نداشتن پدر دلیل فرزند خدا بودن نیست، زیرا آدم، و حوا، و ناقه صالح نیز از راه لقاح پدر با مادر به وجود نیامده اند، و بنابراین پدر ندارند، درست همانند حضرت عیسی، مسیحیان خود قبول دارند که آدم را خدا از خاک آفریده و به دستور او تحقق پیدا کرده است، عیسی نیز همانند آدم به امر و اراده حضرت حق از خاک آفریده شده و به وجود آمده است. بر همین اساس از شناخت رسول خدا به اینکه عیسی همانند آدم از خاک آفریده شده و بنده ای از بندگان خدا است نه فرزند او به علم تعبیر شد و فرموده:

«.. مِنْ بَعْدِ ما جاءک مِنَ الْعِلْمِ » و نفرموده: «مِنْ بَعْدِ ما جاءک مِنِ الْوَحْیِ»

بدین ترتیب استدلال جهان مسیحیت به اینکه: «چون حضرت عیسی پدری از نوع بشر ندارد پس پدر او خداست» پوچ و باطل است. زیرا آدمی با اتکاء به عقل و اندیشه خود و با توسل به استدلال علمی می تواند بفهمد که این استدلال جز پندار باطل چیز دیگری نیست.

بطلان استدلال مسیحیت را در این مورد همه آنانکه از سطحی ترین مراحل عقل و اندیشه برخوردارند اعم از اینکه به وحی اعتقاد داشته باشند و یانه، می توانند بفهمند.

نه تنها مسیحیت بر این پندار بی اساس پایبند شدند بلکه یهودیها نیز پا را فراتر نهاده و در توراه فعلی که در دسترس همگان قرار دارد دست برده و نوشتند:

عیسی پسر خداست ثابت شد، بطلان ادعای یهودیان نیز دائر بر اینکه بنی اسرائیل همه فرزندان خدا هستند ثابت می شود، زیرا عقل و علم اینرا تأئید کرده و می پذیرد و برای درک بطلان این دو ادعا نیازی نیست که انسان حتما به قرآن و وحی اعتقاد داشته باشد.

بنابراین می فرماید:

«فَمَنْ حاجک فیه مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ».

پس هر کس با تو پس از آنکه درباره بندگی عیسی از سوی پروردگارت علم و یقین برایت آمده به محاجه پردازد.

« فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْنَاءِ کم ، وَ نِساءَنا وَ نِسَاءً کم وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ ».

بگو بیائید هر کدام از ما و شما فرزندانمان، و زنانمان و نفسهایمان را با خود بیاوریم آنگاه مباهله کنیم. یعنی بدرگاه پروردگار متعال زاری کنیم.

«فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ».

ولعنت و نفرین خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.

پس اگر (با این همه شواهد و دلایل روشن باز از پذیرش حق) روی گرداندند (بدان که

آنها طالب حق نیستند و) خداوند از مفسده جویان آگاه است.

یعنی اگر حق را نپذیرفته و از مباهله سر باز زدند بدان که نظر آنان، راه اندازی فساد

بوده و برای همین پیش تو آمده اند، نه برای محاجه و درک حقیقت و پذیرش آن.

در تفاسیر قدمای مفسرین، مانند تفسیر ابن جریر طبری، و تفسیر ابواسحاق ثعلبی و تفسیر فخر رازی، و در المنثور و.. که نویسندگان همه آنها از عامه اند و همچنین در تفاسیر شیعه آیه شریفه مباهله طوری تفسیر شده، که خواننده بروشنی می فهمد در مفهوم آیه در میان مفسرین کوچکترین اختلافی وجود ندارد.

همچنین محدثین و حفاظ شیعه و سنی احادیث وارده در ذیل آیه شریفه را یک جور روایت نموده اند و در این مورد اختلاف معتنابهی در میان آنها وجود ندارد.

سعد بن ابی وقاص در ذیل آیه شریفه مباهله حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده که اینک آنرا از روایت حافظ مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری ذیلا ارائه میدهیم :

الْحَافِظُ مُسْلِمِ بْنِ حَجَّاجٍ القشیری باسناده عَنْ بُکَیْرِ بْنِ مِسْمَارُ ، عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ بْنُ أَبِی وَقَّاصٍ ، عَنْ أَبِیهِ قَالَ : أُمِرَ مُعَاوِیَهُ بْنُ أَبِی سُفْیَانَ سَعْداً فَقَالَ :

مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسُبُّ أَبَا التُّرَابِ ؟

قَالَ : أَمَّا مَا ذکرت ثَلَاثاً قالهن لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله فَلَنْ أَ سُبَّهُ لإن تَکُونُ لِی وَاحِدَهً مِنْهُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ حُمْرِ النَّعَمِ . سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله یَقُولُ لَهُ ( وَ خَلْقَهُ فِی بَعْضِ مَغَازِیهِ ، فَقَالَ لَهُ عَلَی : یا رَسُولُ اللَّهِ خلفتنی مَعَ النِّسَاءِ وَ الصِّبْیَانِ ؟ ) : أَمَّا تَرْضَی أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نُبُوَّهِ بَعْدِی ؟

وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَوْمَ خَیْبَرَ : لَأُعْطِیَنَّ الرَّایَهَ رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ، وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ ، قَالَ فتطاولنالها ، فَقَالَ : أَدْعُوا لِی عَلِیّاً . فَأُتِیَ بِهِ أَرْمَدْ ، فَبَصَقَ فِی عَیْنَیْهِ ، وَ رُفِعَ الرَّایَهِ إِلَیْهِ ، فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْهِ .

وَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهُ : « فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْنَاءِ کم . . . » دَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله عَلِیّاً وَ فَاطِمَهَ

ص: 68

وَ حَسَناً حُسَیْناً فَقَالَ : أَللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِی . (1)

سعد ابن ابی وقاص که از قدمای اصحاب رسول خدا صلی الله علیه واله بود پس از شهادت امیرالمؤمنین علیه السلام به شام رفته و در آنجا با معاویه ملاقات کرد، معاویه به او گفت: چرا از سب علی بن ابی طالب علیه السلام خودداری می کنی، در حالیکه ما دستور داده ایم در تمام شهرها هنگام نماز بالای منابر او را سب کنند؟

ص: 69

سعد در جواب وی گفت: رسول خدا صلی الله علیه واله در فضیلت او سه چیز فرموده که اگر یکی از آنها از آن من بود برای من بهتر از کلیه نعمتهای دنیا بود تا آن سه چیز را با دارم هرگز او را سب نمیکنم.

معاویه گفت: آن سه چیز چیست؟ گفت:

1- در غزوہ خیبر ابوبکر و عمر هر کدام روزی با تجهیزات نظامی کامل به دژ مستحکم یهود یورش بردند و بدون آنکه بتوانند کاری انجام دهند عقب نشینی کردند.

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

لاعطین الرَّایَهَ غَداً رَجُلًا یُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ ، وَ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ .

فردا پرچم را به دست مردی می سپارم که او خدا و رسولش را دوست می دارد، و خدا و رسول نیز او را دوست میدارند.

ما همه گردن کشیدیم تا ببینیم رسول خدا صلی الله علیه واله فردا پرچم را به دست کدام یک از اصحاب خود می سپارد.

فردا که شد رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

علی علیه السلام را نزد من بیاورید، او را در حالیکه چشمش درد می کرد پیش آن حضرت آوردند، پیامبر محترم از آب دهان مبارکش به چشم علی علیه السلام مالیده و پرچم را به دست او داد، و خدا درب خیبر را به دست توانای آن حضرت در مقابل مسلمانان در هم شکست

معاویه گفت: دومین فضیلت علی چیست؟ گفت:

رسول خدا صلی الله علیه واله در غزوه تبوک بدلیل آنکه علی بن ابی طالب علیه السلام را در مدینه به جای خود گماشته بود او را با خود نبرد، پس از حرکت رسول خدا صلی الله علیه واله ، امیرالمؤمنین علیه السلام بدنبال آن حضرت از مدینه بیرون آمده و خود را به رسول خدا صلی الله علیه واله رسانید، و گفت: مرا همراه زنان و بچه ها در مدینه جا گذاشتید؟

ص: 70

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

أَمَّا تَرْضَی أَنْ تَکُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نُبُوَّهِ بَعْدِی ؟

آیا راضی نیستی که تو نسبت به من چنان باشی که هارون نسبت به موسی بود جز اینکه نبوت با من به پایان رسیده است.

یعنی تو کلیه مناصب هارون را به جز نبوت دارا هستی.

معاویه سئوال کرد سومین فضیلت او چیست؟

سعد گفت:

هنگامی که آیه شریفه: «... فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْنَاءِ کُم .» بر رسول خدا صلی الله علیه واله نازل شد آن حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را برای مباهله با علمای مسیحی با خود بیرون آورده و عرض کرد: پروردگار اینها اهل بیت منند.

این حدیث را حافظ مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری طی سندی از سعد بن ابی وقاص روایت می کند که او آنرا برای معاویه از قول رسول خدا صلی الله علیه واله نقل کرده است.

جز مسلم بسیاری دیگر از بزرگان حفاظ اهل سنت و همچنین بسیاری از محدثین شیعه، آنانکه صاحب اصل بودند، یعنی احادیث رسول خدا صلی الله علیه واله را از بزرگان اساتید حدیث شنیده و با ترتیب و تنظیم آن در کتابی «اصل» حدیثی پدید آورده اند.

و نیز از محدثین شیعه و سنی که قرآن کریم را بر اساس احادیث وارده از رسول خدا صلی الله علیه واله تفسیر نموده اند این حدیث را همانگونه که ارائه دادیم بدون تفاوت معتنابهی از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده و اختلافی در آن نکرده اند، و همه در این قول متفقند که هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله به منظور مباهله با مسیحیان از خانه خود بیرون آمد جز علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام کسی را به همراه خود نیاورد.

و در خارج از مدینه در حالی که به محل مباهله پیش می رفت آنها را به عنوان اهل

بیت خود معرفی کرده و فرمود: «أَللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی».

ص: 71

در توراتی که هم اکنون در دسترس ماست آمده:

خدا به ابراهیم اطلاع داد که رسالت را در نسل اسحاق قرار می دهیم، ولی از نسل اسماعیل پیامبری عظیم در سرزمین حاران مبعوث میکنم. حاران نام جهانی در حجار است که به عربی آنرا «فاران» و به فارسی «پاران» می گویند. کوه فاران در سرزمین قیدار که همان حجاز است واقع شده است. قیدار، بنابر نوشتارهای خود مسیحیان یکی از پسران اسماعیل است که پس از پدرش سرزمین حجاز یعنی مکه و حومه آن را آباد نمود.

خلاصه بر اساس نص توراه خدا پیامبر عظیم از نسل اسماعیل را که به ابراهیم وعده داده بود از کوه فاران واقع در نزدیکی مکه یعنی سرزمین قیدار مبعوث کرد.

در توراه پیرامون سرنوشت نبوت پس از ابراهیم چنین آمده:

خدا به ابراهیم علیه السلام مژده داد که پیامبر بلافصل پس از تو اسحاق است، ولکن اسماعیل را برکت داده و از نسل او پیامبر بس عظیمی در سرزمین قیدار فاران بر می انگیزم، دو دوازده سرور (1) (که ائمه ما می باشند) از نسل او به وجود می آورم.

برای اینکه مشخص کنیم او همان نوید اسمانی ابراهیم علیه السلام است یانه میدان در محک آزمایش قرار داد. بدین ترتیب که تا فردا (روز مباهله) منتظر می مانیم، اگر او با جماعتی از امت خود به مباهله آمد روشن می شود که پیامبر نیست، ولی ای عزیز ترین و نزدیکترین افراد خاندان خود آمد معلوم می شود که او پیامبر است و نباید با او به مباهله برخاست. (1)

پس از آنکه شب به پایان خود رسید روز مباهله و ساعت مقرر آن فرا رسید رسول خدا صلی الله علیه واله در حالیکه فرزند شهید خود امام حسین علیه السلام را در بغل گرفته و دست فرزند دیگرش امام حسن علیه السلام را گرفته بود از خانه خود بیرون آمد، و پشت سر آن حضرت صدیقه طاهره علیها السلام و پشت سر وی امیرالمؤمنین علیه السلام حرکت می کردند. (2)، آن حضرت همراه افراد خاندان خود پیش از نصارای نجران در جایگاه مباهله که از پیش تعیین شده بود حاضر شدند.

مسیحیان هنگامی که صحنه را چنین دیدند، و دیدند که پیامبر عظیم الشأن با اهل بیت خود نه با عده ای از امت خویش، برای مباهله در محل از پیش تعیین شده حاضر شده است. فهمیدند که با پیامبر راستین و عظیمی روبرو هستند لذا از مباهله با آن حضرت طفره رفته به پیامبر صلی الله علیه واله گفتند:

مانه با تو به مباهله بر می خیزیم و نه با تو به پیکار می پردازیم، و نه حاضریم از دین خود دست برداریم، ولی پرداخت جزیه را می پذیریم.

خوک می خورید و صلیب را دوست دارید. (1) صلیب رمز و نشانه ریاست اسقف های مسیحی است سخن رسول خدا صلی الله علیه واله که فرمود: شما صلیب را دوست می دارید کنایه از این بود که شما به هیچ قیمت حاضر نیستید دست از ریاست تان بردارید.

نوشیدن شراب و خوردن گوشت خنزیر سرشت انسانی، آدمی را از او می گیرد.

بنابراین شما هم اکنون در اثر نوشیدن شراب و خوردن گوشت خزیر طبیعت انسانی خود را از دست داده و در وضعی نیستید که بتوانید حقیقت را باور داشته و در مقابل آن سر تسلیم فرود آورید.

در نتیجه تحت تأثیر ایندو کار زیان آور و حب ریاستی که دارید نمی توانید در موقعیت غلط و ناشایست خود تجدید نظر کنید، و لذا در پندارهای پوچی که به عنوان دین مسیح در مغزهای خود جا داده اید پافشاری از خود نشان می دهید.

بالاخره قرار بر این شد که سالانه دو هزار حله (2) هزار تا در ماه صفر، و هزارتای

دیگر در ماه رجب، و 30 عدد زره جنگی به عنوان جزیه به مسلمانان بپردازند. (3)

«وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسِکُمْ»

ما نیز نفس های خود را و شما نیز نفسهای خودتان را بیاوریم.

منظور از نفس رسول خدا صلی الله علیه واله در این قسمت از آیه شریفه چیست؟ یعنی کسانی را بیاوریم که از هر نظر مثل خودمان هستند، یعنی هر خطری که به او می رسد مثل این است که به خود رسول خدا صلی الله علیه واله رسیده است.

و این درست همان است که یکی از رؤسای مسیحیان هنگامی که پیشنهاد نمود رسول خدا صلی الله علیه واله را آزمایش کنند آن را بر زبان آورد :

« اگر با عده ای از امت خود به طرف ما آمد بدانید که او پیامبر نیست و دروغ میگوید و اگر با عزیز ترین افراد خاندانش آمد بدانید که او به راستی پیامبر است»

نفس خودمانرا بیاوریم یعنی کسی را بیاوریم که از نظر اهمیت و محبت، و از جهت نزدیکی و قرب در عرض خودمان باشد. منظور از «أنفُسَنَا» همین است و بس.

«جانهای خود را بیاوریم» آن است که کسانی را بیاوریم که از هر نظر مساوی و هم ارز جان ما هستند.

درست است که مردم معمولا در مقام تعارف به کسانی که آنانرا برابر و هم ارز خود نمی دانند می گویند: «جان من» ولی چنین عملی از شخص رسول خدا صلی الله علیه واله بعید بلکه محال است، زیرا آن حضرت هرگز به غیر از حقیقت سخن نمی گفتند.

یعنی حالا که من می خواهم با دست زدن به مباهله و نفرین همدیگر خود را در معرض خطر قرار بدهم کس و یا کسانیرا که جانشان از نظر ارزش مثل جان من هستند در معرض خطر قرار میدهم.

اما مأمون پسر هارون عباسی به پیروی از علمای اهل سنت، از جمله «عکرمه بربری» که یکی از بزرگان خوارج از فرقه اباضیه بود «أنفسنا» را به معنای «مردان ما» گرفته و از امام رضا علیه السلام می پرسد:

به چه دلیل شما می گوئید: علی بن ابی طالب علیه السلام وصی پیامبر است؟

حضرت فرمودند: به دلیل آنکه امیرالمؤمنین علیه السلام جز مرتبه نبوت در کلیه اوصاف و فضائل نفسانی و..... دقیقا همانند رسول خدا صلی الله علیه واله بودند .

مأمون پرسید: دلیلتان بر همانندی مورد ادعایتان در میان آندو چیست؟

حضرت فرمودند:

دلیل ما آیه شریفه مباهله است که پروردگار متعال طی آن، آن حضرت را نفس رسول خدا صلی الله علیه واله معرفی و جان آندو بزرگوار را از هر حیث جز نبوت مساوی و هم ارز اعلام فرموده است. ولی مأمون می گوید: نه «أنفسنا» در آیه شریفه به معنی مردان ما و «أبنَاءَنَا» به معنی فرزندان ما و «نِسَاءَنَا» به معنی زنان ما می باشد.

برای اینکه اطرافیانش او را امیرالمؤمنین می دانستند، یعنی اگر اطرافیان و کاسه لیسان دربار او مؤمن باشند مأمون نیز امیرالمؤمنین متناسب با آنان خواهد بود.

امام صادق علیه السلام نیز به جائر زمان خود به همین معنا امیرالمؤمنین خطاب فرمود. آری زورگویان از خاندان امیه و خاندان عباس به ادعای خود امیرالمؤمنین بودند. ولی امیرالمؤمنین به حق که خداوند متعال او را به امارت مؤمنین منصوب فرموده و رسول خدا صلی الله علیه واله با همین عنوان او را به امت خود معرفی فرمودند جز امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام کس دیگری نبوده و امارت مؤمنین جز او کسی را نشاید.

الْحَافِظُ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ الکنجی الشافعی بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی کَثِیرِ الْأَنْصَارِیُّ ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَسْعَدِ بْنِ زرارۃ قَالَ :

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : لَمَّا أَسْرَی بِی إِلَی السَّمَاءِ أنتهی بِی إِلَی قَصِّرْ مِنْ لؤلؤء فِرَاشِهِ مِنْ ذَهَبٍ یتلالا ، فَأَوْحی إِلی وَ أَمَرَنِی فِی عَلِیٍّ بِثَلَاثِ خِصَالٍ :

بانه سَیِّدِ الْمُسْلِمِینَ ، وامام الْمُتَّقِینَ ، وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ . (1)

حافظ گنجی شافعی به سند مذکور از عبدالله ابن اسعد بن زراره روایت میکند گفت: رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: هنگامی که پروردگارم مرا به آسمانها فرا خواند به قصری از

ص: 78

لؤلؤ رسیدم که کف آن از طلای درخشان فرش شده بود، در همانجا پروردگار متعال به من وحی فرموده و مرا در باره علی علیه السلام به سه چیز دستور داد :

به اینکه او سید و سرور مؤمنین و امام منتفین، و پیشوای دست و رو سفیدان است. الْحَافِظُ أَبُو نُعَیْمِ الْأَصْبَهَانِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ حَصِیرَهَ ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ جُنْدَبٍ ، عَنْ أَنَسٍ قَالَ :

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : یَا أَنَسُ أسکت لِی وُضُوءاً ، ثُمَّ قَامَ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ، ثُمَّ قَالَ : یَا أَنَسُ أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ علیک مِنْ هَذَا الْبَابِ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ، وَ سَیِّدِ الْمُسْلِمِینَ ، وَ قَائِدِ الْغُرِّ المحجلین ، وَ خَاتَمِ الْوَصِیِّینَ ... (1)

حافظ ابونعیم اصفهانی به سند مذکور از انس بن مالک روایت میکند گفت: روزی رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: ای انس برای من آب وضو بیاور، پس از گرفتن وضو بلند شد و دو رکعت نماز به جا آورد، و سپس به من گفت: انسا کسیکه هم اینک از این در وارد می شود امیر مؤمنان، و سیدو سرور مسلمانان، و پیشوای دست و رو سفیدان و آخرین اوصیا است...

هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله از سفر آسمانیش مراجعت فرمود به اصحابش دستور داد که به علی بن ابی طالب علیه السلام به عنوان امیرالمؤمنین سلام بکنند.

ص: 79

الْحَافِظُ ابْنُ عَسَاکِرَ الدِّمَشْقِیِّ عَنْ أَبِی داؤد ، عَنْ بُرَیْدَهَ الْأَسْلَمِیِّ قَالَ : أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله أَنْ نُسَلِّمُ عَلَی عَلِیٍّ بِإِمْرَهِ الْمُؤْمِنِینَ ، وَ نَحْنُ سَبْعَهٍ وَ أَنَا أَصْغَرُ الْقَوْمِ یَؤمَئِذٍ . (1)

حافظ ابن عساکر دمشقی به سند مذکور از بریدہ اسلمی روایت میکند که گفت:

رسول خدا صلی الله علیه واله ما را دستور داد که به علی علیه السلام به عنوان امیرالمؤمنین سلام کنیم، در آن هنگام ما هفت نفر بودیم که در میان آنها از همه کوچکتر من بودم.

أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام ، قَالَ : فَأَخْبَرَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ فَقَالَ : « وَ إِنْ مِنْ شیعیه لَإِبْراهِیمَ ...» . (1)

سید شرف الدین حسینی نجفی بسند مذکور از ابی بصیر یحیی بن ابی القاسم روایت میکند که گفت: جابر بن یزید جعفی درباره منظور حضرت حق از آیه شریفه: «وَ إِنْ مِنْ شیعیه لَإِبْراهِیمَ...» از امام صادق علیه السلام سئوال کرد، و آن حضرت فرمود: ... ابراهیم به پروردگار متعال عرض کرد: پروردگارا مرا از شیعیان امیرالمؤمنین علیه السلام قرار ده پس خدای عز وجل در کتاب خود از این تقاضای ابراهیم خبر داده و فرمود: «وَ إِنْ مِنْ شیعیه لَإِبْراهِیمَ...»

آری تمام پیامبران بدون استثناء از مؤمنین بوده، و امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام امیر آنهاست. پروردگار احدیت در قرآن کریم حضرت ابراهیم را با صفت مؤمن ستوده و می فرماید:

« سَلامُ علی ابراهیم کذلک نَجْزِی المحیسن إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ». (2)

همچنین درباره نوح علیه السلام می فرماید:

« سَلامُ عَلی نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ ، إِنَّا کذالک نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ، إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ». (3)

و درباره موسی و هارون علیهما السلام می فرماید:

« سَلامُ علی موسی وَ هارُونَ ، أَنَا کذالک نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ ، إِنَّهُما مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِینَ ». (4)

بنابراین پیامبران نامبرده در این آیات، بلکه همه آنها با صفت ایمان ستوده شده و

ص: 81

مؤمن معرفی شده اند و علی علیه السلام امیر آنها است. نه تنها انبیای عظام بلکه ملائکه آسمانها بدون استثناء، از مقربین گرفته تا غیر مقربین، جبرائیل، و میکائیل، و اسرافیل و عزرائیل، روح بالاتر از آنها، پائین تر از آنها طوافون عرش، اهل بهشت همه و همه مؤمن و امام علی علیه السلام امیر آنها است.

ولی مأمون به زور در مسند خلافت نشسته و ادعای مقام بلند امارت مؤمنین را دارد و

امام در جواب وی فقط به یک کلمه: « لَولَا أَبْناءَنا » اکتفا فرموده و مسأله را پایان داد.

تفسیر مأمون و علمای اهل سنت درست باشد آوردن «أبناءنا» در آیه شریفه لغو می شود زیرا منظور از «أبنائنا» حسن و حسین علیهما السلام است که با آوردن «أنفسنا» امر به حضور آنها در مباهله نازل شده و دیگر نیازی به «ابناءنا» نخواهد بود، زیرا تکرار بی فایده بوده و حمل به تأکید و امثال آنهم نمی شود، پس آوردن کلمه ای که نیازی بدان نیست لغو است، حاشا از کلام مقدس پروردگار متعال که لغو در آن راه داشته باشد.

که گفت:

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: خدا لعنت کند مجادله کنندگان در دین را... هر کس قرآن را در رأی خود تفسیر نماید به دورغ افتراء به خدا بسته است. و هر کس بدون علم فتوا صادر کند ملائکه آسمانها و زمین بر او لعنت می فرستند، هر بدعتی موجب ضلالت، و هر ضلالتی راهش به آتش منتهی می شود.

عبدالرحمن میگوید: عرض کردم: یا رسول الله راه نجات را به من نشان دهید فرمودند: پسر سمره هنگامی که در میان خواسته های مردم اختلاف پدید آمد، و در میان رأیهای مردم تفاوت پیدا شد، از علی بن ابی طالب علیه السلام پیروی کن که او امام امت من و

جانشین من پس از من در میان آنها خواهد بود، اوست که حق را از باطل تمیز میدهد ،...

2- در لغت و استعمالات عرب «أنفسنا» هرگز به معنای «رجالنا» بکار نرفته است، و اگر ادعا شود بقرینه «نساءنا» که در آیه شریفه وجود دارد ممکن است بر سبیل مجاز در «رجالنا» به کار برد. در جواب گفته می شود عدم سازش موجود در میان «رجالنا» و «أبنائنا» به صورتی که قریبأ عرض خواهد شد قرینه مجوز شما را بلا اثر کرده و صلاحیت قرینه بودن آن را در این مورد از میان می برد. و می ماند «أنفسنا» و استعمال آن در معنای حقیقی آن، یعنی «جانهای مان» که اصل در استعمال الفاظ استعمال آن در معانی حقیقی آن است.

3- تفسیر «أنفسنا» در آیه شریفه به «رجالنا» لازمه اش آن است که ذکر «أبنائنا» در آیه شریفه زاید و خالی از فائده و به عبارت دیگر لغو باشد که کلام مقدس حضرت حق تعالی منزه از آن است. بدین ترتیب که اگر «أنفسنا» به معنی «رجالنا» یعنی مردانمان باشد در آن صورت حسنین علیهما السلام بدلیل ذکوریتشان از مردان محسوب شده و «أنفسنا » شامل آنان نیز خواهد بود، و دیگر نیازی به کلمه «أبنائتا» نخواهد بود، و استعمال کلمه غیر لازم و خالی از فائده، در سخن لغو است که نسبت کلام خدا بدان باطل است، پس ذکر کلمه «أبنائنا» در آیه لازم و مفید معنا است پس به دلیل عدم سازش در میان «أبنائنا» و «رجالنا» معلوم می شود که «أنفسنا» به معنی «رجالنا» نبوده بلکه به معنی

ص: 84

حقیقی خود «جانهای ما» می باشد.

4- صرف نظر از اینکه احادیث و آثار نظر مامون را تایید نمی کند احادیث زیادی از رسول خدا صلی الله علیه واله در ذیل همین آیه شریفه وارد شده و تعداد زیادی از صحابه آن را از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده اند که موید نظر ما یعنی «أنفسنا» به معنای «جانهای ما» است:

الْحَافِظُ مُحِبُّ الدِّینِ الطَّبَرِیِّ ، عَنْ أَبِی سَعِیدِ الْخُدْرِیِّ قَالَ :

لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهِ : « فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ . . . » دَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله علیا ، وَ فَاطِمَهَ وَ حُسْناً ، وَ حسینا وَ قَالٍ : أَللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلِی . (1)

هنگامی که آیه شریفه مباهله نازله شد رسول خدا صلی الله علیه واله علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را با خود آورده و عرضه داشت: پروردگارا اینها اهل بیت من اند.

حدیث بالا را سعد بن ابی وقاص، و ابوسعید خدری، و عبدالله بن عباس، و جابر بن عبدالله انصاری، و حذیفه بن یمان، وعمروبن سعید بن معاذ، از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه واله هر کدام به لفظی از آن حضرت روایت کرده اند که ما به عنوان نمونه به نقل این یک روایت اکتفا کردیم.

5- در آیه شریفه کلمات «نساء» و «أبناء» و «أنفس» به ضمیر «نا» اضافه شده که افاده اختصاص می کند، زیرا معانی دیگر اضافه در این مورد صحیح نیست و بر فرض که بپذیریم تفسیر مأمون در این مورد درست بوده و مراد از «أنفسنا» مردان ما می باشد، با در نظر گرفتن این اضافه مفید اختصاص استفاده می شود که مراد از «مردان ما» مردانی است که اختصاص به رسول خدا صلی الله علیه واله دارند چنانکه مراد از زنان و فرزندان نیز زنان و فرزندانی است که اختصاص به آن حضرت دارند.

حالا سئوالی که پیش می آید آن است که زنان و فرزندان، و مردانی که اختصاص به

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه واله داشتند چه کسانی هستند؟

ص: 85

آیا منظور کلیه زنان و فرزندان و مردان امت است که در این صورت:

أولا: احضار کردن کلیه زنان و فرزندان و مردان امت مشکل بلکه محال بود.

ثانیا: تاریخ چنین چیزی را برای ما گزارش نداده است.

آیا منظور عده ای از زنان و فرزندان و مردان امت بوده که در این صورت آیا تعیین این عده از میان همه امت بر اساس امتیاز و یا امتیازاتی صورت می گرفت یا نه، اگر بدون امتیاز برای حضور در عرصه مباهله تعیین می شدند که این ترجیح بلا مرجع بوده و باطل است. و اگر بر مبنای امتیاز و یا امتیازاتی تعیین می شدند، پس آن امتیاز و با امتیازات کدام است؟

در همین جاست که احادیث به جا مانده از رسول خدا صلی الله علیه واله و ائمه طاهرین علیهم السلام نقش خود را ایفاء نموده و جواب سئوال ما را می دهد.

از حدیث ابوسعید خدری در این زمینه که از حافظ محب الدین طبری روایت کردیم استفاده می شود:

اولا: رسول خدا صلی الله علیه واله از زنان صدیقه طاهره علیها السلام ، و از فرزندان حسن و حسین علیهما السلام و از مردان تنها امیرالمؤمنین علیهم السلام را با خود آوردند.

الْحَافِظُ ابْنُ المغازلی باسناده عَنِ الْکَلْبِیِّ ، عَنْ کامل بْنِ الْعَلَاءِ ، عَنْ أَبِی صَالِحٍ ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ :

إِنَّ اللَّهَ عزوجل یَقُولُ فِی کِتَابِهِ : « . . . تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْنَاءِ کم وَ نِساءَنا وَ نِسَاءً کَمٍّ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ » قَالَ : کَانَ أَبْنَاءِ هَذِهِ الْأُمَّهِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ علیها السَّلَامُ ، وَ کَانَ نِسَاءُ هَا فَاطِمَهَ علیهما السَّلَامُ ، وَ أَنْفُسِهِمْ النَّبِیِّ وَ عَلِیِّ علیهما السَّلَامُ . (1)

حافظ ابن مغازلی به سند مذکور از ابن عباس روایت میکند که گفت:

در جریان مباهله فرزندان امت حسن و حسین علیهما السلام و زنان آن فاطمه علیها السلام ، و نفسهای ان رسول خدا صلی الله علیه واله و امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام بودند.

ص: 86

ثانیا: امتیازی که بر اساس آن نامبردگان در حدیث به عنوان «أبناءنا» و «نساءنا» و «أنفسنا» از میان امت انتخاب شده و در مباهله حضور بهم رسانیدند اختصاص آنها به رسول خدا صلی الله علیه واله و بیت آن حضرت بود که از اضافه «ابناء» و «نساء» و «انفس» به ضمیر «نا» استفاده می شود و حدیث سعد بن ابی وقاص هنگام محاجه با معاویه آنان را چنین معرفی می کند

وَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهُ ، یَعْنِی آیَهَ الْمُبَاهَلَهِ دَعَا رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله عَلِیّاً ، وَ فَاطِمَهَ وَ حَسَناً وَ حسینا فَقَالَ : أَللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی .

پروردگارا اینها یعنی علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام اهل بیت من بوده و اختصاص به من دارند، یعنی اختصاص به بیت نبوت داشته و با آن همگونی و مناسبت تام و تمام دارند.

اللَّهُ صلی اللَّهِ علیه واله ، وَ زَوْجٍ أَحَبُّ النَّاسِ کَانَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله ؟ لَقَدْ رَأَیْتُ عَلِیّاً وَ فَاطِمَهَ وَ حَسَناً وَ حسینا وَ جَمَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله بِثَوْبٍ عَلَیْهِمْ ثُمَّ قَالَ : اللَّهُمَّ إِنَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی وَ حَامَّتِی ، فَأَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً .

فَقُلْتُ : یا رَسُولَ اللَّهِ أَنَا مِنْ أهلک ؟ قَالَ : تَنَحَّیْ فانک إلی خیر . (1)

حافظ حاکم حسکانی به سند مذکور از عوام بن حوشب روایت میکند گفت:

پسر عمویم از بنی حارث بن تیم الله بنام مجمع گفت: روزی در کنار مادرم وارد خانه عائشه شدیم. مادرم از وی درباره علی علیه السلام سئوال کرد. در جواب مادرم گفت: آیا از من درباره کسی که محبوبترین مردم پیش رسول خدا صلی الله علیه واله و همسر فاطمه محبوبترین مردم پیش آن حضرت بود سئوال میکنی؟ روزی خود دیدم که رسول خدا صلی الله علیه واله علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را زیر لباسی قرار داده و عرض کرد:

پروردگارا اینها اهل بیت و حامیان من اند، پلیدی شرک و گناه را از آنان دور کرده و آنها را پاک و پاکیزه گردان.

در این هنگام من گفتم: یا رسول الله آیا من هم از اهل بیت تو هستم؟ فرمود دور شو ...

الْحَافِظُ الْمُفَسِّرِ الْکَبِیرِ ابْنُ جَرِیرِ الطَّبَرِیُّ باسناده عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عَطِیَّهَ ، عَنْ فُضَیْلٍ ، عَنْ عَطِیَّهَ ، عَنْ أَبِی سَعِیدِ الْخُدْرِیِّ ، عَنْ أُمِّ سَلَمَهَ زَوْجِ النَّبِیِّ صلی اللَّهِ علیه واله : إِنَّ هذِهِ الْآیَهَ نَزَلَتْ فِی بَیْتِهَا : « أَنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً » قَالَتْ : وَ أَنَّا جَالِسَهُ عَلَی بَابِ الْبَیْتِ - قِلَّهُ : یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ لَسْتَ مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ ؟ قَالَ : إِنَّکِ إِلَی خَیْرٍ ، أُثْنِی مِنْ أَزْوَاجِ النَّبِیِّ . وَ قَالَتْ : وَفِی الْبَیْتِ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله وَ عَلَیَّ وَ فَاطِمَهُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ . (2)

حافظ ابن جریر طبری بسند مذکور از ام المومنین ام سلمه روایت میکند که گفت:

آیه تطهیر در خانه من در حالیکه رسول خدا صلی الله علیه واله و علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام

ص: 88

در آن بودند نازل شد. در آن هنگام من در بیرون اطاق نشسته بودم، گفتم: یا رسول الله

آیا من از اهل تو نیستم؟ فرمودنه، تو از همسران رسول خدا صلی الله علیه واله هستی .

بطوریکه می بینیم در اینجا که تنها نیل به شرف بود و به دلیل اختصاص به رسول خدا صلی الله علیه واله خطری کسی را تهدید نمی کرد، کسانی مانند ام سلمه، و عائشه و حتی در مواردی شیخین ابوبکر و عمر پیدا می شدند که به طمع دستیازی به این موهبت عظمی خود را بر رسول خدا صلی الله علیه واله کشیده و می گفتند: یا رسول الله! آیا ما نیز از اهل بیت تو هستیم. آیا ما را از اهل بیت خود قرار میدهی؟

ولی در جریان مباهله که احتمال خطر می رفت در حالیکه اگر در ایمانشان صادق بودند می دانستند که رسول خدا صلی الله علیه واله در ادعای خود کاذب نبوده و هرگز خطری او و اهل بیتش را تهدید نخواهد کرد، در این ماجرا کسی پیشنهاد شرکت در مباهله با رسول خدا را نداد.

یگانه و قلع و قمع هر چه بت و پرستی است مبعوث شده بود، و یکتاشناسی فراخواندن بشر بسوی آن، اساس نبوت آن حضرت را تشکیل می داد و در رابطه یک چنین امر عظیمی تنها اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله بودند که می توانستند در کنار پیام آور یکتاشناسی قرار گرفته و در صدد اثبات آن با نصارای مشرک دست و پنجه نرم کنند. تنها آنها می توانند در مقام اثبات حقی که پروردگار متعال خود بدان تحدی فرموده و می گوید: « الْحَقُّ مِنْ ربک . . وَ ما مِنْ إِلهٍ إِلاَّ اللَّهُ . . . » بایستند و آنرا در سطح جهان پیروز گردانند.

تنها اینها می توانند در مقابل مشرکین محاجه نمایند، مجادله کنند، قیام کنند، تنها اینان هستند که اختصاص به نبوت داشته، و می توانند انتساب به آن حضرت را پیدا کنند، و بس.

بکنید تا عذابی را که در نظر گرفته ام حتما برای گروهی که دروغگویند نازل کنم قرار دهید.

« انَّ هذا لَهُوَ الْقَصَصُ الْحَقُّ » واقعیت مساله در پیرامون عیسی همین ها است که برای تو فرو خواندیم، پروردگار متعال از اول سوره آل عمران تا این آیه واقعیت سرگذشت عیسی را برای پیامبر بزرگ خود فرو خوانده و آنگاه در رد ادعای نصاری می فرماید :

« وَ ما مِنْ إِلهٍ إِلاَّ اللَّهُ وَ إِنَّ اللَّهَ لَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَانِ اللَّهَ عَلِیمُ بِالْمُفْسِدِینَ ». (1)

پروردگارا معبودی جز خدای واحد توانا و حکیم وجود ندارد اگر از پذیرش حق سربر تافتند آنگاه ما به مفسده جویان و فساد برانگیزان آگاهیم .

مسلط شده است، بدین ترتیب پس از آنکه بر ایشان ثابت شد که رسول خدایا صلی الله علیه واله فرستاده راستین خدای عیسی می باشد و بر این مطلب یقین کردند، به دروغ چنگ زده و از قبول حق سر باز زدند، و برای همین است که خدا آنان را با واژه مفسدین وصف می کند. این ک

بر این اساس روشن می شود که هر کسی که حقی را پس از ثبوت آن انکار می کند مفسد است، طبق این اصل قوم لوط را هنگامی که رو در روی آن حضرت ایستاده و از اطاعت وی سربرتافتند با صفت مفسدین وصف فرمود.

پروردگار عالم بوسیله امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف روی زمین را پس از آنکه در میان امواج ظلم، و طغیان، و فساد غوطه می خورد اصلاح می فرماید.

مُعَمَّرُ بْنُ رَاشِدٍ . . عَنْ أَبِی الصَّدِیقِ النَّاجِی ، عَنْ أَبِی سَعِیدِ الْخُدْرِیِّ قَالَ : ذَکَرَ رَسُولَ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : بَلَاءٍ یُصِیبُ هَذِهِ الْأُمَّهِ حتی لَا یَجِدُ الرَّجُلُ مَلْجَأَ یَلْجَأُ إِلَیْهِ مِنَ الظُّلْمِ ، فیبعث اللَّهَ رَجُلًا مِنْ عِتْرَتِی فیملا بِهِ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا ملئث ظُلْماً وَ جَوْراً ، یَرْضَی عَنْهُ ساکن السَّمَاءِ ، وساکن الْأَرْضِ ، لَا تَدَعِ السَّمَاءِ مِنْ قَطْرَهَا شَیْئاً إِلَّا صبته مدارارا ، وَ لَا تَدَعِ الْأَرْضَ مِنْ نَبَاتَهَا شَیْئاً إِلَّا أَخْرَجْتُهُ ، حَتَّی تَتَمَنَّی الْأَحْیَاءِ الْأَمْوَاتِ ، یَعِیشُ فِی ذلک سَبْعُ سِنِینَ أَوْ ثَمَانِیَ سِنِینَ أَوْ تِسْعُ سِنِینَ . (1)

ص: 92

معمر ابن راشد به سند مذکور از ابوسعید خدری روایت میکند که گفت:

روزی رسول خدا صلی الله علیه واله از مصیبت بزرگی سخن به میان آورد که امت مرحومه اسلامی را در بر می گیرد، این مصیبت چنان شدید و خرد کننده است که در زمان استیلای آن کسی پناهگاهی پیدا نمیکند که از این ظلم بدان پناه ببرد، در آن هنگام پروردگار متعال مردی از خاندان مرا بر می انگیزد، و به وسیله او روی زمین را از عدل داد پر میکند همانگونه از ظلم و ستم پر شده است، در سایه حکومت عدل او اهل آسمان و اهل زمین در رضایت و خشنودی زندگی میکنند، آسمان از بارانش چیزی نگاه نداشته و همه آنرا به روی زمین می ریزد، و زمین چیزی از رستنیهای خود را دریغ نمی دارد، و همه آنرا بیرون می ریزد، چنان عدالت و رفاه در روی زمین حاکم میشود زنده ها مرده ها را آرزو میکنند که ایکاش زنده بودند و از این نعمت بی پایان بهره مند می شدند، امام علیه السلام با این وضع در روی زمین هفت، و یا هشت، و یا نه سال زندگی میکند.

در احادیث و اخبار هر کجا که سخن از افساد به میان آمده مبدأ آن انکار حق از روی علم قلمداد شده است،:

ص: 93

« لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها ...». (1)

در روی زمین پس از اصلاح آن بوسیله پیامبر نور فساد نکنید.

امت اسلام نیز پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه واله در حالیکه حق و حقیقت نزدشان مثل روز روشن بود آن را زیر پا گرفتند. در روز غدیر خم جبرئیل امین از طرف حضرت حق جل و علاء دستور تعیین و معرفی ولی امر مسلمین پس از خود را ابلاغ فرمود، و پیامبر عظیم در میان جمعیتی انبوه مرکب از یکصد و بیست هزار نفر بپا خاست و دست امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام گرفته و فرمود:

مِنْ کنت مَوْلَاهُ فعلی مَوْلَاهُ أَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ ، وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ . (2)

هر کس من حاکم و مولای او هستم علی علیه السلام هم حاکم و مولای اوست، پروردگارا

ص: 94

دوست دار کسی را که علی علیه السلام را دوست می دارد، و دشمن دار کسی را که علی علیه السلام را دشمن می دارد.

ولی با کمال تأسف آنها همان روز شهادت رسول خدا صلی الله علیه واله در حالیکه چنین حقیقت محکم و غیر قابل تردیدی برای شان همانند آفتاب در وسط آسمان روشن بود در سقیفه اجتماع کردند و در آنجا فسادی را پی ریزی کردند که سایه شوم آن تمامی قرون و اعصار اسلامی را همچون شب تاریکی تیره و تار ساخته است. همانگونه که رسول محترم اسلام به نصارای نجران فرمود: «حبون الصلیب» بت را دوست میدارید یعنی ریاست چند روز دنیوی تان را دوست می دارید و همین ریاست طلبی مانع از انقیادتان در مقابل حق است، سردمداران سقیفه در صدد دست یازی به ریاست و تسلط بر مردم، جانشین به حق رسول خدا صلی الله علیه واله را کنار زده و مشغول افساد شدند.

موذیانه ایکه در اطفاء و پرده پوشی آن در طول تاریخ به کار بسته شده است روایت بیش از یکصد نفر از یاران رسول خدا صلی الله علیه واله را در این زمینه در دست داریم که این روایات در تمام کتابهای سند و معتبر اهل سنت و همچنین شیعه درج شده است.

انکار یک چنین حقیقت مسلم، و دست یازی به تأویلات و تفسیرهای ناروا به منظور تحریف دلالت صریح و غیر قابل تاویل آن موجبات ذلت مرتکبین اینگونه اعمال ناروا را در پیشگاه حضرت حق فراهم می آورد که رانده شدن ابلیس با آن مقام برجسته اش در پیشگاه باری تعالی و آن عبادتهای مداوم و آن سجده های طولانی اش در برابر حق متعال یکی از نمونه های عصیان فوق الذکر است، یعنی اگر ابلیس در مقابل خلیفه حق حضرت آدم همانگونه که پروردگار احدیت دستور داده بود سجده کرده و خضوع به جا می آورد کارش هیچ ایرادی نداشت و تاکنون هم در مقام بسیار بلند و ارجمند خود باقی مانده بود، این قانون غیر قابل تبدیل و غیر قابل تحویل و تحول خداست و استثناء بردار هم نیست، هر کس در هر موقعیت و عظمتی که میخواهد باشد اگر از ولی حق منحرف شود گرفتار سرنوشت ابلیس شده، و از درگاه حضرت ربوبی رانده می شود.

« لَنْ تَجِدَ لِسُنَّهِ اللَّهِ تَبْدِیلاً وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّهِ اللَّهِ تحویلا».

یعنی روش و قانون خدا تبدیل پذیر و تحول پذیر نیست. تبدیل یعنی آنکه چیزی را برداری و چیز دیگر را جانشین آن بکنی، و تحویل یعنی روی یک چیز ماسک انداخته و بدینوسیله آنرا از دید چشم ها پنهان داشته باشی که قانون خدا هیچ کدام از ایندو را به خود نمی پذیرد.

مطابق همین سنت حق تعالی بود که حضرت آدم با خضوع در مقابل انوار خمسه طیبه علیهم السلام و شفیع قرار دادن آنها در پیشگاه خدا ترک اولایش بخشوده شده و عظمت از دست رفته اش را دوباره به دست آورد، ولی ابلیس به دلیل استکبار در مقابل آدم که حجه خدا برایش بود مقام خود را برای همیشه از دست داد و از پیشگاه حضرت حق

ص: 96

بیرون رانده شد.

به همین دلیل است که پیامبران خدا از بزرگ و کوچک و اولوالعزم و غیر آن همگی بدون استثناء در مقابل حقیقت حقه محمدیه و ال اطهار او علیهم السلام دست به سینه قرار گرفته و از آغاز پیدایش تا لحظات پایانی استمرار وجود خود شعار ارادت ایشان را سر می دهند.

الْحَافِظُ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ الکنجی الشافعی باسناده عَنِ الْأَسْوَدِ ، عَنْ عبدالله قَالَ : قَالَ النَّبِیُّ صلی اللَّهِ علیه واله : یَا عَبْدَ اللَّهِ أَتَانِی مَلَکُ فَقَالَ : یَا مُحَمَّدُ « وَ اسْأَلِ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ . قبلک عَلَی مَا بَعَثُوا ؟ قَالَ : قِلَّهُ : عَلَی مابعثوا ؟ قَالَ : عَلَی ولایتک وَ وِلَایَهَ عَلِیُّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السَّلَامُ . (1)

رسول خدا صلی الله علیه واله به من فرمود: عبدالله فرشته ای پیش من آمد و گفت: یا محمد! از پیامبرانی که پیش تو برانگیخته شدند بپرس برای چه چیزی مبعوث به رسالت و نبوت شدند؟ گفتم: برای چه چیز مبعوث شدید؟ گفت: بر ولایت تو، و ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام .

ص: 97

ص: 98

لَها سابِقُونَ ، وَ لا نُکَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها وَ لَدَیْنا کِتابُ یَنْطِقُ بِالْحَقِّ وَهْمُ لا یُظْلَمُونَ ، بَلْ قُلُوبُهُمْ فِی غَمْرَهٍ مِنْ هذا وَلِّهِمْ أَعْمالُ مِنْ دُونِ ذلک هُمْ لَها عامِلُونَ ، حَتَّی إِذا أَخَذْنا مُتْرَفِیهِمْ بِالْعَذابِ إِذا هُمْ یجئرون ، لا تجئروا الْیَوْمَ إِنَّکُمْ مِنَّا لا تُنْصَرُونَ ، قَدْ کانت آیاتی تتلی علیکم فکنتم عَلی أَعْقابِکُمْ تنکصون ، مستکبرین بِهِ سامِراً تَهْجُرُونَ ». (1)

ای پیامبران از غذاهای پاکیزه بخورید و عمل صالح انجام دهید که من به آنچه انجام میدهید آگاهم، و این امت شما امت واحدی است، و من پروردگار شما هستم، پس (از مخالفت فرمان) من بپرهیزید.

اما آنها کارهای خود را در میان خویش به پراکندگی کشانیدند، و هر گروهی به راهی رفت، (و عجب اینکه) هر گروه به آنچه نزد خود دارند خوشحال اند آنها را در جهل و غفلت شان بگذار تا زمانی که (مرگشان فرا رسد و یا گرفتار عذاب الهی شوند).

آنها گمان میکنند اموال و فرزندانی که به عنوان کمک به آنان می دهیم، برای این است که درهای خیرات را با شتاب به روی آنها گشوده ایم (چنین نیست) بلکه آنها نمی فهمند (که این وسیله امتحان شان است).

مسلما کسانی که از خوف پروردگارشان بیمناکند، و آنان که به آیات پروردگارشان ایمان می آورند، و آنها که به پروردگارشان شرک نمی ورزند، و آنها که نهایت کوشش را در انجام طاعات به خرج می دهند، و با این حال دلهایشان هراسناک است از اینکه سرانجام به سوی پروردگارشان باز می گردند، (اری) چنین کسانی در خیرات سرعت میکنند و از دیگران پیشی می گیرند، (و مشمول عنایات ما هستند) و ما هیچ کس را جز باندازه توانائیش تکلیف نمیکنیم.

و نزد ما کتابی است که (تمام اعمال بندگان را ثبت کرده و) به حق سخن می گوید، و به آنان هیچ ستمی روا داشته نمی شود، ولی دلهای آنها از این نامه اعمال روز حساب و آیات قرآن در بی خبری فرو رفته و اعمال (زشت) دیگری جز این دارند که پیوسته آن را انجام می دهند، تا زمانی که متنعمان مغرور آنها را در چنگال عذاب گرفتار سازیم، در این هنگام ناله های دردناک و استغاثه آمیز سر می دهند، (اما به آنها گفته می شود:) امروز فریاد نکنید، زیرا از سوی ما یاری نخواهید شد، (آیا فراموش کرده اید که) در گذشته

ص: 101

آیات من پیوسته بر شما خوانده می شد، اما شما اعراض کرده و به عقب باز می گشتید؟ در حالیکه در برابر (پیامبر) استکبار می کردید، و شبها در جلسات خود به بدگویی می پرداختید.

او آری پس از پیامبران خود دچار اختلاف شده و به گروههای گوناگونی تقسیم شده و هر گروه حق را از آن خود دانسته، و از اینکه آنها را مال و اولاد دادیم سوء استفاده نموده و آن را مایه افتخار و از اسباب غرور خود قرار دادند، و پنداشتند که این عنایت ویژه ای از طرف ما نسبت به آنان می باشد، در صورتیکه چنین نیست بلکه آنان واقعیت را درک نکرده و بدین ترتیب خود را در منجلاب جهل و بی خبری گرفتار کرده اند، آنان می پندارند که به دلیل خوبی شان ما درهای خیرات را با شتاب و بدون معطلی برویشان گشوده ایم، نفهمیدند دنیا چیزی نیست که شایستگی افتخار به آن را داشته و موجبات شرف و بزرگی انسان را بتواند فراهم آورد، زیرا اگر چنین بود چرا خدا آنرا معمولا در اختیار دشمنان خود، و زورگویان ستمگر، و بت پرستان و مشرکین قرار میدهد؟!

آنانکه به خدا کفر می ورزند گمان نکنند که اگر به آنان مهلت داده ایم این به سود آنها است، ما تنها بدان سبب به آنان مهلت میدهیم که بر گناهانشان بیفزایند که برای آنان عذاب خوار کننده ای مهیا شده است. چنین نیست که خدا مؤمنان را به همان گونه که شما هستید واگذارد مگر آنکه ناپاک را از پاک جدا سازد.

آن مرد همینکه این آیات را از آن حضرت شنید گفت:

نَحْنُ وَ رَبِّ الْکَعْبَهِ الطَّیِّبُونَ میزنا مِنْکُمْ ... (1)

قسم به پروردگار کعبه پاکان ما هستیم که از شما جدا شده ایم.

کفار اعم از مشرکان، و بت پرستان، و منکران وجود خدا، مخالفان با احکام و قوانین پروردگار متعال می پندارند این همه مال و اولاد که خدا بر ایشان داده به نفع آنها این همه نعمت به آنها عطا فرموده است، نه بلکه بدان جهت میدان را برای آنها باز گذاشته که خود را هرچه بیشتر به معصیت و طغیان آلوده کنند، زیرا اینطوری و با استفاده از توانائیهای ناشی از اموال و اولاد خود بیشتر در منجلاب گناه و عصیان فرو می غلطند. زیرا امکان ارتکاب به نصف بیشتر از گناهان را مال دنیا فراهم می آورد. تحقق و انجام قسمت عمده گناهان نیز به اسباب و آلاتی مانند مال و... دارد. به همین سبب خدا آنان را در این چند روزه زندگی دنیا آزاد گذاشته تا هر چه بیشتر دست به عصیان و گناه بیالایند تا بدین وسیله پاکان از خبیث ها جدا شده و از هم شناخته شوند.

« وَ الَّذِینَ کذبوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ ». (1)

و آنها که آیات ما را تکذیب کردند به تدریج از جائی که نمی دانند گرفتار مجازاتشان

خواهیم کرد.

گاهی کسی را یکمرتبه می گیرند همانند کسی که در اسکی بازی به طور غیر منتظره و بدون مقدمه دچار حادثه شده و جان می بازد، و مانند کسیکه غفلت دچار سکته قلبی شده و می میرد و مانند کسی که در یک حادثه رانندگی بدون مقدمه غافلگیر میشود و می میرد.

و گاهی یواش یواش و به تدریج او را به لبه پرتگاه می برند بگونه ای که خود وی حتی احتمالش را هم نمی دهد که شاید وضعیت ناگواری در کمین من نشسته باشد، بدین ترتیب که گناه میکند و پشت سر گناهش به ثروت، و نعمت و رفاه بیشتری می رسد و خیال میکند به خاطر عزت و محبوبیتی که پیش خدا دارد این چنین از وضعیت مطلوبی برخوردار است، غافل از آنکه این نعمت پشت سر عصیان و گناه موجبات خوش باوری بیمورد و غفلت او را فراهم می آورد، به طوریکه موفق به تجدید نظر در کار خود نمی شود، و از توبه و تدارک عصیان خود غفلت می ورزد، و بیخیال در انتظار آینده دردناکی در جهان آخرت باقی می ماند.

امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

إِنَّهُ مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ فِی ذَاتِ یَدِهِ فَلَمْ یَرَ ذَلِکَ اسْتِدْرَاجاً فَقَدْ أَمِنَ مَخُوفاً . (2)

کسی که گشایشی در مالش پدید آید، و آن را چون دامی پنهان نداند، خود را از کاری

بیمناک در امان می پندارد.

با این حساب تنها ادعای ایمان و تظاهر به آن برای انسان کافی نبوده و همواره در معرض آزمایش استدراجی قرار میگیرد، و هرگز از سوی پروردگار متعال به حال

دکار متعال به حال

ص: 104

خود واگذاشته نمی شود.

« أَحْسُبُ الَّا أَنْ یترکوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهْمُ لا یُفْتَنُونَ ». (1)

آیا مردم گمان می برند که اگر بگویند: ما ایمان آوردیم به حال خود رها شده و آزمایشی

از آنان به عمل نمی آوریم؟

زیرا تنها ادعا و اظهار ایمان دلیل صحت ساختار درونی و طیب شخصیت نمی شود، بلکه انسانها باید در بوته آزمایش قرار گیرند تا پاکان (یعنی آنانکه بافت شخیتی شان مطابق خواست خداست) از ناپاکان (یعنی آنانکه ماسک خوش آیندی بر روی شخصیت نامطلوب و ناموزون خود کشیده اند) جدا و مشخص شوند.

خلاصه خدا مؤمنین را به حال خود را نمی گذارد، زیرا خوبان از بدان باید جدا شوند، یکی از بهترین روشهای جداسازی پاکان از ناپاکان رسوخ یک سلسله نظریات و عقاید مخالف با خدا، مخالف با پیامبر صلی الله علیه واله ، و مخالف با دین، و در یک کلمه رواج فرهنگ های بیگانه( که بر اندام همان بیگانگان بریده و دوخته شده است و بر اندام مسلمان نمی آید) در جوامع مسلمانان است، که مسلمین در اینگونه مواقع باید هوشیار باشند، و از رشد آن و آلوده کردنش فرهنگ غنی، سازنده، و پاک اسلامی را جلوگیری کنند، ولی با کمال تأسف مسلمانان تاکنون همواره تحت تأثیر این ارمغانهای زیانبار بیگانگان قرار گرفته، و از فرهنگ اصیل خود، و از دریافت و برداشت اسلامی خود تا حدودی منحرف شده اند، پروردگار متعال در این آیه شریفه می فرماید:

« أیحسبون أَنَّما نُمِدُّهُمْ مِنْ مالٍ وَ بَنِینَ نُسارِعُ لَهُمْ فِی الخَیراتِ».

آنان گمان می برند اموال و فرزندانی که ما به عنوان کمک به آنان می دهیم برای این است که درهای خیرات را با شتاب بروی آنها گشوده ایم؟

نه چنین نیست، بلکه آنانکه شعور استفاده سالم و صحیح از نعمتهای خدا را

ص: 105

ندارند با داشتن مال و اولاد بیشتر در سیاهچال بی خبری سرنگون شده و با خود باوری و اطمینان خاطر نابجا، هرچه بیشتر به عصیان و گناه آلوده شده و زمینه یک زندگی دردناک و سیاهی را برای خود در جهان باقی فراهم می آورند، و تنها کسانی که

می توانند بهره برداری صحیح و مورد رضای پروردگار متعال را از داشتن مال و اولاد در دنیا بکنند در آیات زیر چنین توصیف شده اند:.

«... الَّذِینَ هُمْ مِنْ خَشْیَهِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ ، وَ الَّذِینَ هُمْ بِآیاتِ رَبِّهِمْ یُؤْمِنُونَ ، وَ الَّذِینَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لا یُشْرِکُونَ ، وَ الَّذِینَ یُؤْتُونَ ما آتَوْا وَ قُلُوبُهُمْ وَجِلَهُ أَنَّهُمْ إِلی رَبِّهِمْ راجِعُونَ أولئک یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَهْمُ لَها سابِقُونَ » .

آنان که از پروردگارشان می ترسند، و آنان که به آیات پروردگارشان ایمان می آورند، و آنان که به پروردگارشان شرک نمی ورزند، و آنان که به فرامین پروردگارشان عمل میکنند و با این حال از اینکه به سوی پروردگار باز می گردند بیمناک اند اینها هستند که به سوی کارهای نیک به سرعت رو می آورند و به آن سبقت میجویند.

یعنی شیعیان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به دلیل صفت تسلیمی که دارند در مقابل اوامر و نواهی که از ائمه طاهرین علیهم السلام به ایشان می رسد تسلیم محض بوده و نظر مبارک آنها به عنوان دلیل برای آنان کافی است، و دیگر با وجود دستور امام علیه السلام دنبال هیچ دلیل دیگری نمی روند و هرگز چنگ به بهانه های پوچ از قبیل: چرا، و کجای قرآن آمده، و وضع زمان چنین است نمی زنند، زیرا اینها را خلاف تسلیم در مقابل امام علیه السلام می دانند.

و بر آن ببالد؟

البته منظور آن نیست که فوتبال و ورزش از بیخ و بن برکنده شده و در جامعه اثری از آن نباشد، بلکه بر عکس ورزش تا حدودی که سلامت انسان و تأمین نیروی بدنی او را تضمین می کند لازم است، ولی اینهمه توجه و تشویق از آن، حسابش را بکنید که چقدر از جوانهای جامعه را جذب این کارهای بیهوده کرده و کسب و کار خود را به منظور دستیابی به افتخارات پوچی از قبیل فلانی خوب بازی می کند، فلانی خوب گل می زند رها کرده اند، به طوریکه اگر بر فرض روزی در نتیجه پیش آمدن حوادث و شرایط بخصوصی در سطح بین الملل بازار فوتبال و افتخارات آن رو به کسادی بگذارد و رونق چشمگیر خود را از دست بدهد دیگر این جوانهای فوتبالیست ما قادر به انجام هیچ کاری نیستند و در آن شرایط تنها عده بی شماری مصرف کننده بر گروه ملت اسلام تحمیل خواهد شد.

« لَهُمْ أَعْمالُ مِنْ دُونِ ذلک هُمْ لَها عامِلُونَ » برای آنان جز فساد و لجام گسیختگی کارهای دیگری همانند مثلا فوتبال و مشت زنی و... است که بدان عمل می کنند، و با عمل بدان از طرفی خود را عاطل و باطل ساخته و مقدار معتنابهی از نیروی سازنده و مفید جامعه را به انهدام میکشانند، و از طرف دیگر وسیله انحراف تعداد بیشماری از جوانان ساده لوح و خوش قلب ما شده و بدین ترتیب پوچگرایی را در جامعه تشویق می نمایند.

ولی اگر آن توجه اولیه را رها نکرده و دنبال آنرا بگیرد بمرور زمان همین توجه ساده در شخصیت دارنده آن قوت می گیرد، رشد میکند و بالاخره تبدیل به میل و خودباختگی شدید، و دارای یک جذبه و کشش نیرومندی می شود که دارنده خود را چنان در چنگال تسلط خود می گیرد که او را دیگر اختیاری از خود در مقابل این کشش بنیان برافکن نبوده و بدون آنکه بتواند در مقابل آن کوچکترین مقاومتی از خود نشان دهد بی اختیار به طرف هدف مورد تمایل کشانده می شود.

منبع وحی بوده و به سبب عصمت شان اشتباه و خطا در آنها راه ندارد و احکام کلیه موضوعات را به علم یقینی می دانند تنها از وحی که حاوی دستور صریحی نسبت به آنان باشد پیروی می کنند، و بدلیل آنکه نسبت به هیچ چیزی جاهل نیستند نیازی به اجتهاد از نوع اجتهاد فقهاء ندارند تا از این رهگذر علمی به معنای ظن خاص بدست آورده و آن را جایگزین جهل خود نمایند و بدین وسیله در مورد تکالیف تعیین شده از جانب خدا راهی برای خود و مقلدین شان بگشایند.

مجتهد و به پیروی او اشخاص غیر مجتهد در مواردی که برایشان از اوامر الهی یقین و علم بمعنی قطع حاصل شده مانند اصول دین و عناوین شرعی همانند نماز و روزه و... از علم حاصله پیروی می نمایند و در بقیه موارد از ظنی که به وسیله اجتهاد به دست آورده اند پیروی می نمایند منتهی کسانی که از توان علمی برای اجتهاد بی بهره اند از فتوای مجتهدی که از وی تقلید نموده اند عمل می کنند.

بهره برداری علماء و بزرگان اسلام قرار نگرفته است. این نوع تمایل همراه با کشش و

جذبه در محاورات اسلامی نه با واژه عشق، بلکه با واژه حب از آن تعبیر می شود، که از نظر منشأ و بافت و تشکل آن با عشق و جذبه و کشش صوفیانه تفاوتش از زمین تا آسمان است.

شد از اطرافیانش پرسید:

ارسطو کیست؟ گفتند: یک فیلسوف یونانی است که کتابهای زیادی در فلسفه نوشته است، ستایش اطرافیانش از ارسطو شخصیت او را در نظر مأمون بسیار بزرگ جلوه داد، و طی نامه ای که به حاکم یونان نوشت از او تقاضا کرد هر چه کتاب فلسفی از ارسطو و دیگر فیلسوفان یونان در دسترس دارد برای وی بفرستد، نامه مأمون به حاکم یونان رسید و تقاضای او را در رابطه با کتابهای فلسفی یونان با مشاورینش بشور گذاشت.

مشاورین حاکم یونان ارسال کتابهای مورد بحث را به اصطلاح کشورشان ندانستند، در آن دوران این کتابها را در یونان در کتابخانه متروکی نهاده و قفلهای متعددی بر درب آن زده شده بودند و بدین ترتیب مردم یونان را از مراجعه به آن مکان بازداشته و کتابخانه و محتویاتش را به بوته فراموشی سپرده بودند .

حاکم از کتابخانه بازدید کرده و کتابهای موجود در آن را از نزدیک دید، اکثریت دست اندرکاران کشور یونان بر آن شدند که کتابها را برای مأمون نفرستند، ولی یکی از آنان ارسال آنها را برای مأمون به صلاح کشور دانسته و چنین گفت: مسلمانان به

ص: 114

دلیل عدم قدمت زمانی اسلام به عقاید دینی شان معرفت و شناخت کافی نداشته، و دیانت اسلام هنوز در مغز آنها جایگاه مناسبی برای خود باز نکرده است، رفتن کتابهای ما در میان آنان، و ترجمه و مطالعه آنها سبب می شود که اندیشه های مذهبی آنان در اثر درهم آمیختگی با عقاید فلسفی حکمای یونان، خلوص خود را از دست داده و نوعی اندیشه التقاطی را در میان آنها به وجود آورد، و این خود راه نفوذ و تسلط ما را بر آنان باز می کند.

بالاخره قسمتی از کتابهای درخواستی هارون به کشور نیرومند و پهناور اسلام فرستاده شد، و در مدت کوتاهی همانگونه که آن یونانی پیش بینی کرده بود اثرات مخرب آن در میان مسلمانان شروع به خودنمائی کرد، درست همانند علوم و در کنار آن فرهنگ مادی غرب که در قرن نوزده میلادی دیوارهای آهنین کشورهای شرق را در پیش پای خود شکسته و همچون سیل ویرانگری به سرزمینهای اسلامی سرازیر شد، و متاسفانه ملل اسلامی از آن حسن استقبال بعمل آورده و اجازه دادند که آزادانه به قلع و قمع فرهنگ اصیل اسلامی شان پرداخته و در فاصله زمانی نه چندان طولانی نوعی فرهنگی التقاطی، جایگزین فرهنگ ملتهای مسلمان نماید.

بدستور خلیفه کسانی که به زبان یونانی تسلط داشتند شروع به ترجمه کتب فلسفی یونان به زبان عربی کردند، و پس از ترجمه بتدریج در برنامه های درسی و آموزشی ملت اسلام قرار گرفته و در مدارس مسلمین به تدریس آنها همت گماشته شد، بالاخره مأمون با تمام توان خود این کار را دنبال کرده و به اشاعه و ترویج آن در میان مسلمانان پرداخت، البته عده ای از علمای آن دوران نظر مساعدی به ترجمه و تدریس این کتابها در مدارس اسلامی و ترویج و تزریق آن در میان آنان نداشته و این کار را به شدت تقبیح می نمودند، خلاصه عده زیادی از علمای اسلام بی محابا به تدریس و تدرس این کتابها و ترویج آن همت گماشتند و عده ای دیگر بهانه ای برای خود تراشیده و گفتند:

ص: 115

درست است که محتوای این کتابها بر خلاف عقاید و افکار اسلامی است ولی ما باید در مسیر مطالعه آنها قرار گرفته و از محتوای آنها اطلاع کامل و وسیعی بدست آوریم تا در صورت لزوم بتوانیم جواب فلاسفه یونان و طرفداران مسلمان آنها را بدهیم، بدین ترتیب بود که بمرور زمان فلسفه یونانی در کشور بزرگ اسلامی برای ملت اسلام جزئی از علوم رسمی اسلامی معرفی شده و همین باعث شد که علوم اصیل اسلامی از صحنه درس و بحث کنار زده شود و بدتر آنکه علوم اسلامی از این فلسفه در چارچوب اندیشه بیگانه رنگ پذیرفته و غنای سیستم آموزش اسلامی را زیر سئوال ببرد.

« یؤتی الْحِکْمَهَ مَنْ یَشاءُ ...».

خدا هرکس را بخواهد علم و حکمت عطا می فرماید،

در این آیه شریفه فاعل «یوتی» بدلیل آیه قبلی خداست.

پس حکمتی که ممدوح، و دارا بودن آن مایه شرف و افتخار است حکمتی است که خدا آن را اعطا فرماید، نه فلسفه یونان.

ثانیا: در زمان نزول آیه شریفه هنوز حکمت یونان به کشورهای اسلامی رخنه نکرده و در میان مسلمانان شناخته نشده بود، و قرآن بر اساس مفاهیم شناخته شده و متداول در میان امت عرب نازل شده است، پس حکمتی که خدا با اعطای آن بر بندگان خود منت گذاشته و آنرا برخ آنان می کشد غیر از حکمت یونان است.

و آن عبارت از معارف اسلامی از قبیل شناخت خدا بر اساس آموزشهای قرآن و

شناخت مسائل، و فلسفه زندگی صحیح .

دانشمند بزرگ اسلامی شیخ بهاء الدین عاملی در بیت زیر نظر به این حقیقت دارد.

چند خوانی حکمت یونانیان *** حکمت ایمانیان را هم بخوان

با انتقال و نفوذ حکمت یونان به اسلام هر دو مکتب آن یعنی مکتب مشاء، و مکتب اشراق جای خود را در مدرسه علوم اسلامی باز کرده و هر کدام عده ای از دانش پژوهان اسلام را به طرف خود جذب کرد.

مشائیون از راه تدریس و تدرس و بحث و بررسی و نوشتن کتب فلسفی به درک مسائل فلسفه پرداخته و همین روش را نیز توصیه می کردند، ابوعلی سینا، و فارابی و عده بی شماری از پژوهندگان و بزرگان دانشمندان اسلامی از این مکتب پیروی کرده و از اساتید و معلمین آن به شمار آمدند.

و عده ای دیگر این روش تحقیق را دنبال نکرده، و در جستجوی کشف و اشراق قرار گرفته و برای رسیدن به کشف، و اشراق نور علم در ضمیرشان، ریاضت و تزکیه نفس و چله نشینی و.... را توصیه می کردند.

ص: 117

این عده همان فرقه موسوم به صوفیه و دراویش اند، ابراهیم ادهم وعده بسیار دیگری از قماش وی، دست پروردگان این مکتبند، که با ارائه بازیهائی که بیشتر به چشم بندی و شعبده می ماند تا واقعیت، خود را به عنوان اولیاء الله در میان امت اسلامی جا زدند و عده ای ادعای آنان را پذیرفته و پیروی از آنها را پیش گرفتند، و عده ای از پیشروان آنها را به عنوان قطب و مرشد شناخته و سرسپردگی به آنها را پیشه خود ساختند، اینها در جوامع اسلامی رشد نموده و به تدریج مقبولیت چشمگیری در آن بدست آوردند، چنانکه امروزه حتی در سطح دانشگاه هم به عنوان بزرگان اسلام معرفی شده اند، نظامی، مولوی، سعدی، حافظ، خیام، شاه نعمه الله و جامی از همین قماشند، مقبولیت اینان در جامعه اسلامی تا جائی رسید که امروزه نام آنان بر روی ابنیه بزرگ، خیابانها، مدارس، دانشگاهها، بیمارستانها و ... گذاشته شده و بدین ترتیب از طرفی یاد آنان را از سقوط در بوته فراموشی نجات داده و از طرف دیگر دین خود را به آنان پرداخته و احترام لازم از آنها را به جا می آورند.

در این زمین دویست پیامبر، و دویست سبط پیامبر به قتل رسیده اند که همه از شهداء بودند، اینجا استراحت گاه مرکبها و جایگاه به خاک و خون کشیده شدن شهیدان عاشقی است که نه احدی از پیشینیان بر آنها سبقت جسته، و نه کسی از آیندگان به گرد آنان می رسد.

این حدیث از کتاب الخرائج والجرائح قطب راوندی روایت کرده اند که ما پس از مراجعات مکرر و تفحص زیاد، این روایت را در این کتاب نیافتیم.

پس این سه حدیث با وجود اشکالاتی که در متن و سند آنها موجود است نمی توانند اساس استوار و سندی برای ثبوت ادعای آنان باشد.

استفاده نمایند.

اما عشق را نه پروردگار متعال به پیروی از مقتضیات آن دستور داده و نه پیامبر

بزرگوار و ائمه طاهرین علیهم السلام ابلاغ فرموده اند، گذشته از همه اینها به دلیل آنکه اشخاص از نظر بافت شخصیتی اختلافات فاحشی با هم دارند در میان تمایلات و بینشهای آنها نیز تفاوتهای فاحشی وجود خواهد داشت، و تمایلات متفاوت در اثر عروض شدت و حدت بر آن در مسیر تکامل خود، موجبات پیدایش جذبه ها و کششهای متفاوتی را در عشاق فراهم می آورد که راه مطمئنی برای اخذ معارف و احکام از آن و دلیل قانع کننده ای برای شناخت پروردگار نخواهد شد.

صوفیه با مطرح کردن عشق و عرفان ادعا دارند که مردم را دعوت به عرفان می کنند

و منظورشان از عرفان شناخت خداست، و می گویند: .

کلیه حرکتهای درونی و فکری به سوی خدا و شناخت او بوده، و ماورای شناخت او مرتبه ای نیست، اینها همه صحیح است ولی حرفی که هست آن است که این شناخت چگونه شناختی از خدا باید باشد، و از چه راهی می توان به آن رسید؟

اگر شناخت پروردگار از پیامبر خدا صلی الله علیه واله و از ائمه معصومین علیهم السلام گرفته شده و در چارچوبه کتاب و سنت بدست آید صحیح است وگرنه شناختی که از طریق عشق انسانی بدست آمده و زائیده تمایلات شدید، و به عبارت دیگر کشش و جذبه است برای معرفت به آن حقیقت متعال کافی نیست، نه تنها کافی نیست، بلکه باندازه فاصله ذات بخت و بسیط حقتعالی از آفریدگان وی انسان را از معرفت وی دور می سازد.

اگر بگویند آیه شریفه:

« فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها ...» (1)

روی خود را متوجه آئین خالص پروردگار کن، این فطرتی است که خداوند انسانها را بر آن آفریده است.......

ص: 121

دلالت بر آن دارد که پروردگار قادر متعال انسان را بر سرشتی آفریده که خود بدون

نیاز به چیز دیگری خدا را می شناسد، می گوئیم:

در حال تحصیل یک معرفت اجمالی، یعنی در این حد که پیدایش این دستگاه عظیم آفرینش بدون وجود پروردگاری توانا، عالم، سمیع و بصیر ممکن نیست، درست است ولی برای شناخت تفصیلی خدا نیاز برهنمودهای پیامبر صلی الله علیه واله و ائمه طاهرین علیهم السلام است و بدون آن شناخت تفصیلی حضرت حق ممکن نیست، و شناخت اجمالی نیز برای ادای حقوق بندگی در برابر حقتعالی کافی نیست .

ولی صوفیه با الهام گیری از عشق و حرکت در روی خطی که عشق برایشان ترسیم می کند بسوی خدا می روند و به ادعای خود فاصله موجود بین خود و خدا را چندان کم می کنند که آنرا به صفر رسانده و اصل به ذات حق تعالی می شوند و از این موقعیت پنداری، به اصطلاح فناء فی الله و وصل به حق تعبیر می آورند.

ابوالحسن خرقانی در همین رابطه می گوید:

چنان در « أَطِیعُوا اللَّهُ » غرقم که به « أطیعو الرَّسُولِ » نمیرسم تا چه رسد به « وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ » (1)

یعنی چنان در بحر معرفت خدا غرقم که پیروی از رسول خدا بدردم نمی خورد تا چه رسد به پیروی از اولی الامر!!

شخصی که از پیروی رسول خدا صلی الله علیه واله و پیروی ائمه طاهرین علیهم اسللام اعراض کرده و یا غافل مانده است چگونه به معرفت خدا می رسد. مگر راه منحصر به فرد خداشناسی اخذ از رسول الله صلی الله علیه واله و ائمه معصومین علیهم السلام از آل اطهار او نیست؟!!

اقلیت متشکلی وجود داشته و به رشد و توسعه خود در آن ادامه می دادند، ولی پس از مرگ آنها هنگامی که دولت صفویه در ایران استقرار یافت بدلائلی از علماء شیعه استقبال به عمل آورده و در تقویت آنها مساعدت شایانی از خود نشان داد، و علمای شیعه مانند علامه مجلسی با صوفیه به مبارزه پرداخته و اسباب ضعف و انهدام آنان را فراهم آوردند، صوفیهای ایران چون عرصه را برای خود تنگ دیدند راه هندوستان را در پیش گرفتند و در آن کشور به ترویج عقاید خود همت گماشتند.

ملا سلطانعلی گنابادی از زین العابدین شیروانی حکایت می کند که گفت:

مدتی است که مسأله تصوف و عرفان از ایران رخت بر بسته و دیگر از جنب و جوش آنها در هیچکدام از مناطق ایران اثری به چشم نمی خورد.

علیرضا دکنی به دستور مرشد خود از دکن هندوستان به ایران آمد تا به تصوف که مدتها پیش در ایران سقوط کرده بود حیات نوینی ببخشد، این حادثه با حضور آقا محمد علی بهبهانی فرزند آقاباقر بهبهانی در کرمانشاه مصادف شد، آقا محمد علی بهبهانی از علمای شیعه و فرزند یکی از بزرگترین و متنفذترین مراجع شیعه بود، او در ایران با شدت هر چه تمامتر با صوفیه به مبارزه برخاسته و فتوی به کفر آنان و لزوم کشتار آنان صادر کرده بود، بنابراین علیرضای دکنی نتوانست در ایران به زندگی خود ادامه دهد و طی بلوائی کشته شد.

نور علی شاه به تدریج طریقه نعمت اللهی را در ایران رواج داد، که بعدا چندین گروه از قبیل صفی علیشاهی ها، گنابادیها، و ذوالریاستینی ها از آنها منشعب شدند، البته چند گروه دیگر نیز که از معروفیت چندانی برخوردار نبودند ولی خود را نعمت اللهی قلمداد می کردند پیدا شدند، چون اکثریت قاطع مردم ایران شیعه اثنا عشری بودند صوفیها نیز ادعای تشیع نموده در جامعه شیعه داخل شدند، چون ساختن شعر بویژه شعرهای عاشقانه از مختصات غیر قابل انفکاک صوفیه است، امام حسین علیه السلام و قیام خونین او را موضوع اشعارشان قرار دادند.

ص: 123

صفی قلیشاه و نور علی شاه شخصأ در پیرامون امام حسین علیه اسللام و عاشورای آن حضرت اشعاری سروده و به نام آن حضرت تکایائی برپا نمودند، بدین ترتیب آن حضرت را عاشق حقیقی حضرت حق وانمود کرده و قیام تکان دهنده او را یک اقدام عاشقانه در راه حق از طرف آن بزرگوار قلمداد کردند، و از این رهگذر زمینه را برای مطرح کردن مشایخ خود در جامعه شیعه مهیا کرده و نوشتند:

دو عاشق حقیقی، دو حسین عاشق، دو خون ناحق، دو شهید راه عشق در جهان پا به عرصه وجود گذاشتند که یکی حسین بن علی علیه السلام ، و یکی دیگر حسین بن منصور حلاج بود!!!

در حالیکه در ازمنه پیش از دوران تجدید حیاه تصوف در ایران در میان صوفیان قدیم و مشایخ آنها نامی از امام حسین علیه السلام مطرح نبوده و نهضت مقدس فرزند دلبند رسول خدا صلی الله علیه واله در هیچکدام از کتب فراوانی که در تاریخ آن بزرگوار نوشته شده به عنوان یک حرکت عاشقانه شناخته نشده است، بلکه آنرا مأموریتی از طرف پدید آورنده جهان نسبت به آنحضرت اعلام نموده اند.

به همین دلیل است که در جواب عده ای از بزرگان عرب که از آنحضرت می خواستند از سفر به عراق منصرف شوند می فرمود:

خدا چنین خواسته و من باید دستور و خواسته او را جامه عمل بپوشانم.

در روایتی آمده:

وَ أَتَاهُ مُحَمَّدِ بْنِ الحنیفه فِی اللَّیْلَهِ الَّتِی سَارَ الحسین فِی صَبِیحَتِهَا إِلَی الْعِرَاقِ وَ قَالٍ : قَدْ عَرَفْتَ غَدَرَ أَهْلِ الْکُوفَهِ بِأَبِیکَ وَ أَخِیکَ ، وَ إِنِّی أَخَافُ أَنْ یَکُونَ حالک حَالُ مَنْ مَضَی ، فَأَقِمْ هُنَا ، فَأَنْتَ أَعَزُّ مَنْ فِی الْحَرَمِ وَ أَمْنَعُهُ .

فَقَالَ الحسین علیه السَّلَامُ . . فَأَشَارَ عَلَیْهِ ابْنُ الحنیفه بالذهاب إِلَی الْیَمَنَ أَوْ بُغْضِ نَوَاحِی الْبِرِّ ، فأوعده أَبُو عَبْدِ اللَّهِ النَّظَرِ فِی هَذَا الرای ، وَفِی سِحْرُ تِلْکَ اللَّیْلَهِ ارْتَحَلَ الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامُ ، فَأَتَاهُ ابْنِ الحنیفه ، وَ أَخَذَ بِزِمَامِ نَاقَتِهِ وَقَدْ رکبها وَ قَالٍ : أَلَمَ تَعُدْنِی النَّظَرِ

ص: 124

فِیمَا سَأَلْتُکَ ؟ قَالَ : بَلَی ، وَ لَکِنَّ بَعْدَ مَا فارقتک أَتَانِی رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله وَ قَالٍ : یا حسین أَخْرَجَ فَانِ اللَّهِ تعالی شَاءَ أَنْ یَرَاکَ قَتِیلًا ، فَاسْتَرْجَعَ مُحَمَّدٍ ، وَ إِذْ لَمْ یَعْرِفِ الْوَجْهُ فِی حَمْلِ الْعِیَالِ مَعَهُ وَ هُوَ عَلَی مِثْلِ هَذَا الْحَالِ قَالَ لَهُ الحسین علیه السَّلَامُ : قَدْ شَاءَ اللَّهُ تعالی أَنْ یَرَاهُنَّ سبایا . (1)

شبی که در صبح آن حسین علیه السلام از مکه به سوی عراق حرکت فرمود، محمد بن حنفیه پیش آنحضرت آمده و عرض کرد:

برادر خیانت اهل کوفه بر پدر و برادرت را میدانی، میترسم اگر به کوفه بروی به سرنوشت آنها دچار شوی، در همین مکه اقامت فرما که تو عزیزترین فرد در مکه و بلند پایه ترین آنها هستی، امام علیه السلام در جواب برادرش فرمود...

آنگاه محمد بن حنفیه پیشنهاد کرد که امام یا به یمن و یا به بعضی از بیابانهای دور دست برود.

امام علیه السلام به وی قول داد که در این باره بیاندیشد، ولی سحرگاه همان شب اقدام به خروج از مکه فرمود، محمد بن حنفیه خود را به امام علیه السلام رسانیده و افسار شتری که آنحضرت سوار آن بود را گرفته و عرض کرد، به من قول نداده بودید که در پیرامون پیشنهاد من بیاندیشید؟

حضرت فرمود: آری ولی پس از آنکه از هم جدا شدیم رسول خدا صلی الله علیه واله پیش من آمده و فرمود:

عازم سفر به عراق شو که خدا میخواهد ترا شهید ببیند، محمد کلمه استرجاع بر زبان رانده، و از امام علیه السلام درباره همراه بردن فرزندان و همسرانش سئوال کرد. امام علیه السلام فرمود:

خدا خواسته که آنها را در اسارت ببیند.

و در روایت دیگری آمده:

وَ کَتَبَ إِلَیْهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرِ الطَّیَّارِ مَعَ ابنیه عَوْنُ وَ مُحَمَّدٍ :

أَمَّا بَعْدُ فانی أسئلک اللَّهَ لَمَّا انْصَرَفْتَ حین تَقْرَأُ کِتَابِی هَذَا ، فانی مُشْفِقُ علیک مِنْ هَذَا الْوَجْهِ أَنْ یَکُونَ فِیهِ هَلَاکُکَ واستنصال أَهْلِ بَیْتِکَ ، إِنْ هَلَکَتِ الْیَوْمَ طَفَا نُورٍ

ص: 125

الْأَرْضُ ، فانک عَلِمَ الْمُهْتَدِینَ ، وَ رَجَاءً الْمُؤْمِنِینَ ، فَلا تَعْجَلْ بِالسَّیْرِ فانی فِی أَثَرِ کِتَابِی وَ السَّلَامُ .

ثُمَّ أُخِذَ عَبْدِ اللَّهُ کِتَاباً مَنْ عَامَلَ یَزِیدُ عَلَی مَکَّهَ عَمْرِو بْنِ سَعِیدِ بْنِ الْعَاصِ فِیهِ أَمَانُ لِلْحُسَیْنِ ، وِجَاءُ بِهِ إِلَی الْحُسَیْنِ وَ مَعَهُ یُحْیِی بْنِ سَعِیدِ بْنِ الْعَاصِ ، وَ جَهَدَ أَنْ یَصْرِفَ الْحُسَیْنُ عَنِ الْوَجْهِ الَّذِی أَرَادَهُ فَلَمْ یَقْبَلْ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السَّلَامَ وَ عَرِّفْهُ أَنَّهُ رَأَی رَسُولَ اللَّهِ فِی الْمَنَامِ فَأَمَرَهُ بِأَمْرٍ لَا بُدَّ مِنْ إِنْفَاذِهِ ، فَسَأَلَهُ عَنِ الرُّؤْیَا فَقَالَ : مَا حَدَّثَتْ بِهَا أَحَداً وَ مَا أَنَا مُحْدَثٍ بِهَا حَتَّی أُلْقِیَ رَبِّی عَزَّوَجَلَّ . (1)

عبدالله بن جعفر طیار بوسیله دو فرزند خود عون و محمد نامه ای به امام علیه السلام فرستاد که مضمون آن چنین بود:

از تو میخواهم به خاطر خدا هنگامی که نامه مرا می خوانی از این سفر منصرف شوی، که من میترسم تو در این سفر به هلاکت رسیده و افراد خاندانت ریشه کن شوند، اگر تو امروز بمیری نور زمین خاموش می شود، زیرا تو پیشوای هدایت یافتگان و مایه امید مؤمنان هستی، در حرکت عجله نکنید که من خود بلافاصله پشت سر نامه ام می آیم والسلام.

سپس عبدالله از عامل یزید در مکه (عمرو بن سعید بن عاص) نامه ای گرفت که در آن به امام علیه السلام امان داده شده بود، عبدالله نامه را در حالیکه یحیی بن سعید بن عاص برادر فرماندار مکه او را همراهی میکرد پیش امام علیه السلام آورده و کوشید تا امام علیه اسللام را از سفر به عراق منصرف نماید، ولی امام علیه السلام درخواست او را نپذیرفته و او را مطلع ساخت که رسول خدا صلی الله علیه واله را در خواب دیده و آنحضرت او را به چیزی دستور داده که باید دستور پیامبر صلی الله علیه واله را اجرا نماید، عبدالله از امام علیه السلام درباره خوابش سئوال نمود، و امام علیه السلام فرمود:

من آن خواب را تاکنون به کسی نگفته ام و پس از این هم تا هنگامی که پروردگارم را

ملاقات نمایم آن را به کسی نخواهم گفت.

این روایات نشان دهنده آن است که امام حسین علیه السلام در قیام خونین خود بر ضد یزید و تشکیلات بی رحم و ستمگر او تنها از دستور الهی پیروی فرموده و اوامر خدا

ص: 126

را اساس عملش قرار داده بود، زیرا در جواب کسانیکه می خواستند او را از سفر به کوفه منصرف کنند نفرمود: من درگیر یک مسأله عشقی هستم که باید این عشق الهی را به سر منزل مقصود برسانم بلکه امر خدا و لزوم اطاعت خود از امر الهی را مطرح می فرمود.

اینکه می گوئیم امام علیه السلام تنها اوامر الهی را مبنای کار خود قرار داده این بان معنی نیست که قیام مقدس امام علیه السلام به جز اطاعت از امر پروردگار عاری از هر هدفی بوده است بلکه در این قیام مقدس منافعی برای دین مقدس اسلام و مردم مسلمان نهفته بود که یکی اثبات فداکاری و محبت خود در برابر پروردگارش و دیگر قیام در مقابل ظلم و برچیدن آن و ... بود که کلیه این منافع را خدا می خواست و امام علیه السلام نیز خواسته و امر خدا را می خواست جامه عمل بپوشاند، چون خدا می خواست امام علیه السلام نیز می خواست، خدا امر می فرمود و امام علیه السلام نیز به امر او عمل می کرد.

إِذَا شِئْنَا شَاءَ اللَّهُ واذا کرهنا کره اللَّهُ ،

هر چیزی را که خدا بخواهد ما میخواهیم و هر چیزی که خدا اکراه داشته باشد ما از آن اکراه داریم.

در روایتی آمده: روزی امیرالمؤمنین علیه السلام همراه عده ای از اصحابش جائی میرفتند، یکی از منافقین که در میان همراهان آن حضرت بود خطاب به وی گفت:

یَا عَلَی قَتْلَ الرِّجَالِ وأیتمت الْأَطْفَالِ .

یا علی تو مردان زیادی را به کشتن دادی و بچه های آنها را یتیم و بی سرپرست گذاشتی،

همین که آن مرد منافق این سخن را ادا کرد فَالْتَفَتَ إِلَیْهِ وَ قَالٍ : إخسا .

امام علیه السلام به طرف وی برگشته و فرمود: خفه شو سگ، تا حضرت این کلمه را فرمود آن مرد به شکل سگ در آمد و به پای امیرالمؤمنین علیه السلام افتاد و پای آن حضرت را غرق در بوسه کرده امام به حالش رقت آورده و کلماتی بر زبان راند و آن مرد دوباره به شکل اول خود بازگشت.

ص: 127

در این هنگام یکی از همراهان امام گفت: یا امیرالمؤمنین! حالا که شما از چنین قدرتی برخوردارید، چرا در مقابل معاویه از آن استفاده نمی کنید، و فرصت می دهید او این همه فساد، و خسران ببار آورد؟

امام علیه السلام فرمود:

نَحْنُ عِبادُ مُکْرَمُونَ لَا تَسْبِقَهُ بِالْقَوْلِ وَ نَحْنُ بِأَمْرِهِ عامِلُونَ . (1)

ما بندگان مکرم خدا هستیم که هرگز در سخن از خدا سبقت نمیگیریم و تنها به امر او عمل میکنیم.

وجود ندارد که اینهمه از آن وحشت می کنند .

آری شدت محبت چیزی مأنوس در قرآن و احادیث نبوی و سخنان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به کار رفته و مانعی از استعمال آن وجود ندارد ولی آن (شدت محبت) با معنا و مفهوم عشق دو چیز متفاوت و جدا از هم اند.

ما شدت محبت مردم به خدا، یا بالعکس را هرگز مورد انتقاد قرار نداده و آن را منع

نمی کنیم، زیرا:

در قرآن کریم آمده:

« وَ الَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّهِ ». (1)

کسانی که ایمان آورده اند دوستی و محبت شان به خدا بیش از آنانی است که بت و چیزهای دیگری را غیر از خدا می پرستند.

و در آیه دیگری می فرماید:

« یُحِبُّهُم وَ یُحِبُّونَهُ ». (2)

خداوند تبارک و تعالی مومنین را و مؤمنین نیز خدا را دوست می دارند.

و باز در آیه دیگری می فرماید:

« إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا ». (3)

خدا کسانی که در راه او جنگ میکنند را دوست می دارد.

پس نه خدا (به مفهومی که اینها از کلمه «عشق» اراده میکنند) عاشق مخلوق خود می شود و نه برای مخلوق صحیح است که بدین مفهوم عاشق خدا باشد.

اگر شما اشعاری را که بزرگان و پیشتازان اینها مانند مولوی، حافظ، و شاه نعمت الله ولی در رابطه با مطلق عشق و یا عشق به خدا ساخته و پرداخته اند ببینید و از

ص: 129

مفهومی که اینها برای عشق قائلند مطلع شوید، آنوقت براحتی می توانید قضاوت کنید که مفهوم عشق، و مفهوم محبت و یا محبت شدید در میان شان همانند سفیدی و سیاهی، و عدم و وجود، تناقص کلی وجود دارد.

حافظ شیرازی می گوید:

بشوی اوراق اگر همدرس مائی *** که درس عشق در دفتر نباشد

ما خداشناسی، اوامر و نواهی الهی، تکالیف و وظایف مان، سیر و سلوکمان، اخلاق و تزکیه نفس مان، شناخت مان، همه و همه را از قرآن کریم که روی اوراق ثبت است می گیریم و حافظ میگوید هر چه که در کتاب و دفتر نوشته شده و هر چه که روی صفحه و ورق ثبت شده است را کنار بریزیم.

در این صورت پس برای سر سپردن راه خدا از چه کسی و از کجا رهنمود بگیریم؟

لابد باید دست بدامن عشق شویم که از نظر آنان عشق هم از نظر شناخت خدا، و هم از نظر تکالیف و هم از نظر اخلاق و تهذیب نفس و... ما را کافی است، زیرا عشق خود راهنمای درونی، و دلیل و حجت است.

مولانا جلال الدین می گوید:

ملت عشق از همه ملت جداست *** عاشقانرا ملت و مذهب خداست

اگر خوب دقت شود در مصرع اول این بیت بصراحت تمام می گوید:

مرد عاشق پیشه (بمفهوم خودشان) وابسته به هیچ ملتی نیست، یعنی نه شیعه است، و نه سنی، نه موسوی، نه عیسوی، و نه... و در مصرع دوم آن می گوید:

جز خدا همه چیز را باید کنار گذاشت، البته ظاهر این سخن بد نیست، ولی کارهائی را که انسان در زندگی خود برای خدا انجام می دهد، و وسائلی که برای شناخت خدا لازم است اگر کنار گذاشته شوند، دیگر نه وسیله ای مانند کتاب و سنت برای شناخت خدا، و نه کار خیری به منظور تحصیل رضای خدا برای مردم باقی می ماند و در نتیجه وصول به ادعای مولوی (تنها شناخت خدا) از محالات به شمار

ص: 130

می آید، زیرا کارهای نیک، عبادت، و... وسیله تقرب به خدا، و کتاب و سنت وسیله شناخت خداست، اگر همه اینها کنار گذاشته شود نه خدا را می توان شناخت، و نه تنها به وی می توان چنگ زد، زیرا چیز ناشناخته را نمی توان مورد تمسک و هدف قرار داد.

از تعهد او نسبت به رعایت شرایط مذکور اطمینان حاصل می کنند، و آن وقت او را در زمره ارادتمندان خود می پذیرند، که شرط اول آن عبارت از آنست که مرید باید همانند مرده ای در دست مرده شور بدون کوچکترین آزادی و اراده ای از خود، و به عبارت خودشان کالمیت بَیْنَ یَدَیِ الْغَسَّالِ در اختیار مرشد قرار داشته باشد و به همین دلیل بدون اجازه مرشد هرگز حق شرکت در مجالس ما را ندارند .

یکی میگفت: وقتی یکی از این دراویش معتاد به چپق را دیدم که دیگر چپق نمیکشد علت را از وی جویا شدم، گفت: مرشد گفته: نکش. و همین امر مرشد برای آنکه من بدون چون و چرا چپق را کنار بگذارم کافی است.

العسکر ، قالَ لَهُ عُمَرُ : أَنَا أَ تُوَلِّی ذالک وَ لاکرامه لَکَ ، وَ لَکِنَّ کن أَنْتَ عَلَی الرَّجَّالَهِ . وَ صَاحَ الشِّمْرِ بِأَعْلَی صَوْتَهُ : أَیْنَ بَنُو أُخْتِنَا ، أَیْنَ الْعَبَّاسِ واخوته ؟ فَأَعْرِضُوا عَنْهُ فَقَالَ الحسین : أَجِیبُوهُ وَ لَوْ کَانَ فَاسِقاً ، قالُوا : مَا شَأْنُکَ ، وَ مَا تُرِیدُ ؟ قَالَ : یا بَنِی أُخْتِی ! أَنْتُمْ آمِنُونَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ مَعَ الْحُسَیْنُ ، وَ الْزَمُوا طَاعَهَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ یَزِیدُ ، فَقَالَ الْعَبَّاسُ لعنک اللَّهُ ، وَ لَعَنَ أمانک ، أتو مَنَنَّا وَانٍ رَسُولَ اللَّهِ لَا أَمَانَ لَهُ وَ تَأْمُرُنَا أَنْ نَدْخُلُ فِی طَاعَهِ اللعناء وَ أَوْلَادِ اللعناء ؟ (1)

من تو را به طرف امام حسین علیه السلام نفرستادم که از او دفاع نمائی و کار او را طول بدهی و برای او آرزوی سلامت نمائی، و پیش من میانجی او باشی، مواظب باش اگر امام حسین علیه السلام و یارانش به امر من گردن نهادند آنانرا سلامت پیش من بیاور، و اگر خودداری از اطاعت کردند آنها را مورد حمله قرار داده و همه شانرا بکش، و پس از کشتن همه را مثله کن که آنان مستحق چنین مجازاتی هستند، و پس از کشتن امام حسین علیه السلام روی پشت و سینه اش اسب بگردان گرچه از نظر من اینکار پس از مرگ ضرری به مرده نمیزند ولی من اینکار را به خاطر حرفی که زده ام (دایر بر اینکه اگر روزی بر امام حسین علیه السلام دست یافته و او را کشتم روی جسدش اسب بتازم) انجام می دهم.

اگر تو مطابق دستوری که داده ام عمل کردی پاداش یک مأمور حرف شنو و مطیعی را از ما دریافت خوهی کرد، و اگر از انجام دستور خودداری مینمائی از، پستی که به تو داده ام و از فرماندهی سپاه ما کناره گیری کرده و آن را به شمر بن ذی الجوشن واگذار کن که دستورات لازم در این مورد را به وی داده ام.

هنگامی که شمر نامه را تسلیم ابن سعد کرد ابن سعد پس از آنکه از محتوای نامه آگاه شد رو به شمر کرده و او را مذمت و نفرین کرد و گفت: چه دستور زشتی با خود آورده ای گویا تو او را از توجه به سخن من باز داشته و کاری را که به اصلاح آن امید بسته بودم خراب کرده ای، مگر امام حسین علیه السلام به این دوز و کلک ها اعتنا کرده و باین سادگی بیعت میکند، کور خوانده ای که روح پدرش هم اینک در میان دو پهلوی اوست.

شمر در جواب عمر گفت: حالا به من بگو چه کار میخواهی بکنی، آیا از دستور امیرت اطاعت میکنی یا نه؟ اگر از دستور سرپیچی میکنی فرماندهی لشگر را به من واگذاری عمر سعد گفت: من خودم اینکار را به انجام می رسانم، تو فرماندهی پیاده نظام را به عهده بگیر.

ص: 134

آنگاه شمر به امام حسین علیه السلام و یارانش نزدیک شده و با صدای بلند فریاد برآورد: خواهر زادگان ما کجایند؟ عباس و برادرانش کجایند؟

حضرت ابوالفضل علیه السلام و برادرانش از او روی برگرداندند، امام علیه السلام به آنها فرمود :

اگر چه این مرد فاسق است ولی ببینید چه می گوید؟

و آنان جلو آمده و گفتند:

چه کار داری، حرفت چیست؟

گفت: خواهرزاده ها شما در امانید، خود را به خاطر حسین در معرض قتل قرار ندهید، و در التزام اطاعت از امیرالمؤمنین یزید لعنه الله باشید.

عباس علیه السلام برادر بزرگتر در جواب او گفت:

خدا بتو و امانی که برای ما آوردهای لعنت کند، آیا ما را امان می دهی و فرزند رسول خدا صلی الله علیه واله را امانی نیست؟ آنگاه ما را به اطاعت از نفرین شدگان و اولاد نفرین شدگان فرا می خوانی؟!!!

وَ نَهَضَ ابْنِ سَعْدِ عشیه الْخَمِیسِ لِتِسْعٍ خَلَوْنَ مِنَ الْمُحَرَّمِ ، وَ نادی فِی عسکره بالزحف نَحْوَ الْحُسَیْنُ ، وَ کَانَ علیه السَّلَامُ جَالِساً أَمَامَ بَیْتِهِ ، محتببا بسیفه ، وَ خَفَقَ بِرَأْسِهِ ، فَرَأَی رَسُولَ اللَّهِ یَقُولُ : إنک سَائِرِ الینا عَنْ قَرِیبٍ ، وَ سَمِعْتُ زینب أَصْوَاتُ الرِّجَالِ وَ قَالَتْ لِأَخِیهَا : قَدِ اقْتَرَبَ الْعَدُوِّ مِنَّا .

فَقَالَ لِأَخِیهِ الْعَبَّاسِ : ارکب « بِنَفْسِی أَنْتَ » حَتَّی تلقاهم وَ أَسْأَلُهُمْ عَمَّا جاءَهُمْ وَ مَا الَّذِی یُرِیدُونَ ؟ فرکب الْعَبَّاسِ فِی عِشْرِینَ فَارِساً فِیهِمْ زهیر وَ حَبِیبٍ وَ سَأَلَهُمْ عَنْ ذَلِکَ ، قالُوا : جاءَ أَمْرُ الْأَمِیرُ أَنْ نَعْرِضَ عَلَیْکُمْ النُّزُولِ عَلَی حکمه أَوْ ننازلکم الْحَرْبِ .

فَرَجَعَ الْعَبَّاسُ علیه السَّلَامُ یُخْبِرُ الْحُسَیْنِ بذالک . . . وَ أَعْلَمُ الْعَبَّاسِ أَخَاهُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ بِمَا عَلَیْهِ الْقَوْمِ ، فَقَالَ علیه السَّلَامُ : إِرْجِعْ إِلَیْهِمْ واستمهلهم هَذِهِ الشیعه إِلَی غَدٍ لَعَلَّنَا نُصَلِّی لِرَبِّنَا اللَّیْلَهَ وَ نَدْعُوَهُ ، وَ نَسْتَغْفِرُهُ ، فَهُوَ یَعْلَمُ أَنِّی أَحَبُّ الصَّلَاهِ لَهُ وَ تِلَاوَهِ کِتَابِهِ ، وَ کَثْرَهُ الدُّعَاءِ والإستغفار . (1)

ص: 135

ابن سعد هنگام غروب پنجشنبه روز نهم محرم در میان سپاهش جار کشیده و آنان را برای حرکت به سوی امام حسین علیه السلام دستور داد، در این هنگام امام علیه السلام در جلوی چادر خود به شمشیرش تکیه زده و در حال چرت زدن بود، در این حال رسول خدا صلی الله علیه واله را در خواب دید که به او می فرمود:

تو به زودی به ما ملحق میشوی .

حضرت زینب علیها السلام خواهر امام علیه السلام سر و صدای سپاه را شنیده و خود را به برادر ارجمندش رسانید و گفت:

دشمن دارد به ما نزدیک می شود.

امام علیه السلام به برادرش عباس علیه السلام فرمود:

قربانت شوم سوار شور و نزد اینها برو و از ایشان سئوال کن چرا می آیند و چه می خواهند؟

حضرت عباس علیه السلام با بیست سوار که در میان آنان زهیر بن قین، و حبیب بن مظاهر دیده می شدند به طرف آنها رفت، و از ایشان دلیل حرکتشان را پرسید، گفتند: هم اکنون از طرف امیر دستور آمده که قبول حکمش را به شما عرضه کنیم، و در صورت امتناع شما از قول حکم وی با شما بجنگیم.

آن حضرت به منظور ابلاغ این خبر به امام علیه السلام به سوی وی بازگشت و برادرش را از منظور آنان مطلع ساخت، امام علیه السلام پس از شنیدن این خبر فرمود:

برگرد به سوی آنها امشب را تا فردا برای ما از آنان مهلت بگیر، تا امشب را برای پروردگارمان نماز بخوانیم و با او راز و نیاز کنیم و از او طلب مغفرت نمائیم که او می داند این نماز برای او، و تلاوت قرآن و دعا و استغفار زیاد از او را خیلی دوست دارم.

ص: 136

بررسی قرار دادم و اینک مطالبی را که لازم به تذکر است ذیلا ارائه میدهم تا باشد که راهگشای برادران دینی به حقیقت مسأله باشد.

انداخته شود، بلکه با توجه به اخبار و احادیث بی شماری که از رسول خدا صلی الله علیه واله و امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام در این زمینه روایت شده و هم اکنون در دسترس ما قرار دارد مسأله علم امام حسین علیه السلام به شهادت خود قبل از وقوع حادثه و صف غیبی بودن خود را از دست داده و از مسلمات به شمار می آمد، تا جائی که حتی قاتل جنایتکار و بی شرم آن حضرت، عمر بن سعد نیز با توجه به ابیات زیر که در این زمینه سروده و ضمن آن کشمکش درونی و پریشانی خاطر خود را در این رابطه بیان می کند در پیرامون مسأله کم و بیش اطلاعاتی داشته است.

فَوَاللَّهِ مَا أَدْرِی وانی لَحَائِرُ *** أَفْکَرَ فِی أَمْرِی عَلَی خَطَرَینِ

أأترُکُ مُلکَ الرَّیِّ وَ الرَّیِّ مُنْیَتِی *** أَمْ أَرْجِعَ مَأْثُوماً بِقَتْلِ حُسَینٍ

وَفِیُّ قَتَلَهُ النَّارَ الَّتِی لَیْسَ دُونَهَا *** حِجَابٍ وَ مُلکُ الرَّیِّ قُرَّهُ عَیْنِی (1)

قسم به خدا من اینک در بلاتکلیفی عجیبی گیر کرده و نمیدانم چه کار کنم، در کار خود بر سر دو راهی دو موضوع بسیار مهم و سنگین گیر کرده و فکر خود را معطوف آندو موضوع کرده ام، آیا دست از حکومت ری بردارم که آن آرزوی قلبی من است و یا حکومت آنرا ترجیح داده و با کشتن امام حسین علیه السلام دست به جنایت نابخشودنی بزنم، کیفر قتل امام حسین علیه السلام آتشی است هستی سوز و دردناک که هیچ چیزی جلوگیر آن نمی شود، ولی حکومت ری اسباب روشنی چشم مرا فراهم می آورد.

در روایتی آمده که او خود پیشاپیش موضع خود در رابطه با قتل فرزند دلبند رسول خدا صلی الله علیه واله را از امیرالمؤمنین علیه السلام شنیده بوده است.

به روایت محمد بن سیرین یک روز امیرالمؤمنین علی علیه السلام عمر بن سعد را که هنوز جوان نورسی بود دیده و فرمود:

ویحک یابن سَعْدُ : کَیْفَ بِکَ إِذَا قُمْتَ یَوْماً مَقَاماً تتحیر فِیهِ بَیْنَ الْجَنَّهِ وَ النَّارِ ؟ فَتَخْتَارُ النَّارِ . (2)

ص: 140

وای بر توای پسر سعد! چگونه خواهی بود روزی که در آن روز در میان بهشت و جهنم در حالت تحیر و بلاتکلیفی گیر کرده و سرانجام آتش را ترجیح خواهی داد؟

این جواب به خوبی نشان می دهد که آن حضرت نه تنها در صدد تشکیل حکومت و قرار گرفتن در رأس آن نبود بلکه با عزمی راسخ به طرف شهادت افتخار آمیز، و سرنوشت غم انگیز خود قدم بر می داشته است.

رؤیای آن حضرت در حرم رسول خدا صلی الله علیه واله در آستانه ترک مدینه به طرف مکه معظمه نیز نشان می دهد که آن حضرت از سرنوشت خویش و سرانجام سفر عراق به خوبی آگاه بوده است.

... جَاءَ الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامَ إِلَی قَبْرِ جَدِّهِ وصلی رکعات ثُمَّ قَالَ :

أَللَّهُمَّ هَذَا قَبْرُ نبیک مُحَمَّدِ صلی اللَّهِ علیه واله وَ أَنَا ابْنُ بِنْتِ نبیک وَقَدْ حَضَرَنِی مِنَ الْأَمْرِ مَا قَدْ عَلِمَتْ ، اللَّهُمَّ إِنِّی أُحِبُّ الْمَعْرُوفِ ، وَ أَنْکِرِ الْمُنْکَرِ ، وَأسئَلُکَ یَا ذَالجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ بِحَقِّ الْقَبْرِ وَ مَنْ فِیهِ إِلَّا اخْتَرْتُ لِی مَا هُوَ لَکَ رِضَی ، وَلِرَسُولِکَ رَضَّی وَبَکَی .

وَ لَمَّا کَانَ قَرِیباً مِنَ الصُّبْحِ وَضَعَ رَأْسَهُ عَلَی الْقَبْرِ فغفا ، فَرَأَی رَسُولَ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله فِی کتیبه مِنَ الْمَلَائِکَهُ عَنْ یَمِینِهِ وَ شِمَالِهِ وَ بَیْنَ یَدَیْهِ ، فَضَمَّ الْحُسَیْنُ إِلَی صَدْرِهِ ، وَ قَبَّلَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ ، وَ قَالٍ : حَبِیبِی یَا حسین کَأَنِّی أَرَاکَ عَنْ قَرِیبٍ مُرَمَّلًا بدمائک ، مَذْبُوحاً بِأَرْضِ کربلا بَیْنَ عِصَابَهُ مِنْ أُمَّتِی وَ أَنْتَ مَعَ ذالک عَطْشَانَ لَا تُسْقَی ، وظمأن لَا تروی ، وَ هُمْ بَعْدَ ذَلِکَ یَرْجُونَ شَفَاعَتِی ، لَا أَنَا لَهُمُ اللَّهُ شَفَاعَتِی یَوْمَ الْقِیَامَهِ ، حَبِیبِی یا حسین إِنَّ أَبَاکَ وَ أُمِّکَ وأخاک قَدِمُوا عَلِیِّ وَهْمُ مشتاقون إلیک ، فَبَکَی الْحُسَیْنِ وَ سَأَلَ جَدِّهِ أَنْ یَأْخُذَ مَعَهُ وَ یُدْخِلَهُ فِی قَبْرِهِ .

... فَقَالَ صلی اللَّهِ علیه واله : لَا بُدَّ أَنْ تُرْزَقْ الشَّهَادَهِ یَکُونَ لَکَ مَا کَتَبَ اللَّهُ لَکَ فِیهَا مِنَ الثَّوَابِ الْعَظِیمِ ، فانک وأباک ، وَ عمک وَ عَمَّ أبیک تُحْشَرُونَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فِی زُمْرَهِ وَاحِدَهً حتی تَدْخُلُوا الْجَنَّهِ . . . (1)

امام حسین علیه السلام بر قبر جدش آمده و در آنجا چند رکعتی نماز خوانده، و سپس گفت: پروردگارا این قبر پیامبر تو محمد مصطفی صلی الله علیه واله است، و من پسر دختر پیامبر تو حسینم اکنون موقعیت دشواری برای من پیش آمده که تو میدانی، پروردگارا من معروف و

ص: 142

کارهای نیک را دوست داشته، و از منکر و کارهای ناپسند بدم می آید، ای پروردگار ذوالجلال والاکرام بحق این قبر و بحق کسی که در آن آرمیده از تو میخواهم: آنچه را که رضای تو و رضای رسول تو در آن است برای من اختیار و اراده فرمائی، امام علیه السلام این را گفت و گریست و گریست.

هنگامی که طلوع صبح نزدیک شد سرش را بر قبر شریف نهاده و به خواب رفت، در خواب رسول خدا صلی الله علیه واله را با انبوهی از ملائکه که آن حضرت را از راست و چپ و پیش رو در میان گرفته بودند دید، پیامبر اکرم صلی الله علیه واله او را به سینه خود چسبانده و میان دو چشم او را بوسید و فرمود:

حبیب من یا حسین گویا می بینم که تو به زودی در خون خود غلطیده و در سرزمین کربلا در میان جماعتی از امت من سر از تنت برگرفته اند، در همین حال عطش طاقت فرسائی تو را زجر می دهد و کسی تو را آب نمی دهد، از شدت تشنگی جگرت می سوزد و کسی تو را سیراب نمیکند، و آنها (شرکت کنندگان در قتل) پس از این جنایت عظیم چشم امید به شفاعت من میدوزند، خداوند شفاعت مرا در روز واپسین شامل حال آنان نگرداند.

حبیبم یا حسین: هم اکنون پدر و مادر و برادرت پیش من آمدند و شدیدا اشتیاق دیدار تو را دارند، در این حال حسین علیه السلام گریست و عرض کرد، جد بزرگوار مرا با خود به قبرت برده و از این مخمصه نجاتم بده.

... رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: تو باید به شهادت برسی تاثواب عظیمی که در شهادت هست برای تو نوشته شود، که تو و پدرت و عمویت و عموی پدرت در روز قیامت به صورت یک گروه محشور شده و وارد بهشت می شوید...

خواب مزبور راهنمای آن حضرت در زمینه رعایت احتیاط و پرهیز از قرار دادن خود در دسترس دشمنان بود تا بدین ترتیب از طرفی نتوانند او را به طور ناگهانی ترور نمایند، و از طرف دیگر بتواند مطابق نقشه ترسیمی از طرف پروردگار متعال قیام فرموده و خواست خدا را به منظور اعلای کلمه حق با شهادت تکان دهنده خود تحقق بخشد.

به همین دلیل بود که در آخرین لحظات زندگی پر افتخارش در حالیکه با پروردگارش راز و نیاز می کرد چنین گفت:

صَبْراً عَلَی قضاءک یارب ، لا إِلهَ سواک یا غِیَاثِ المستغیثین ، مالی رَبِّ سواک وَ لَا مَعْبُودَ غیرک ، صَبْراً علی حلمک یا غِیَاثَ مَنْ لَا غِیَاثَ لَهُ ، یا دَائِماً لَا نفادله یا محیی الموتی ، یا قَائِماً عَلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا کسبت ، أحکم بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ وَ أَنْتَ خَیْرُ الْحَاکِمِینَ . (1)

پرودرگارا بر آنچه تو اراده فرموده ای صبر و شکیب بخرج میدهم که پرودرگاری بجز تو نیست ای دادرس درماندگان، مرا پروردگار و معبودی جز تو نیست، بر حلم و بردباری تو در مقابل دشمنان صبر میکنم ای یاری دهنده کسانی که پناهی جز تو ندارند، ای حقیقت لایزالی که نقطه پایانی برایش متصور نیست، ای زنده کننده مردگان، ای جزا دهنده به هر کس در مقابل آنچه انجام می دهد، در میان من و اینان حکم کن که تو بهترین حاکمان هستی .

مذهبی و مراثی ائمه اطهار علیهم السلام در مجالس دینی و مساجد اجتماع میکنند روشن است.

ریحانه رسول الله صلی الله علیه واله هنگامی که با حر بن یزید ریاحی مصادف شد و همچنین در روز عاشورا خود آن حضرت و یاران با وفایش در مناسبتهای مختلف نامه های اهالی کوفه را علت مسافرت خود به عراق قلمداد نمودند.

مثلا وقتی که آن حضرت با حر و سپاهیانش روبرو شد پس از آنکه آب در اختیار آنها گذاشته و آنان را از خطر مرگ حتمی نجات بخشید طی خطابه کوتاهی بدانان چنین فرمود:

إِنَّها مَعْذِرَهً إِلَی اللَّهِ عزوجل والیکم وانی : لَمْ آتِکُمْ حَتَّی أَتَتْنِی کُتُبُکُمْ وَ قَدِمَتْ بِهَا عَلَی رسلکم أَنْ أَقْدَمَ عَلَیْنَا فانه لَیْسَ لَنَا إِمَامُ وَ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یَجْمَعَنَا بِکَ عَلَی الْهُدی ، فَإِنْ کنتم علی ذالک فَقَدْ جِئْتُکُمْ فَأَعْطُونِی مَا أَطْمَئِنُّ بِهِ مِنْ عهودکم وَ مَوَاثِیقِکُمْ وَ إِنْ کنتم لِمَقْدَمِی کارهین إنصرفت عَنْکُمْ إِلَی الْمَکَانِ الَّذِی جِئْتُ مِنْهُ إِلَیْکُمْ . (1)

آمدن من به اینجا بر اساس اطاعت از فرمان پروردگار جهان و اتمام حجت برای شما انجام گرفته است، من خود به اراده خود به اینجا نیامده ام، بلکه پس از ارسال نامه های فراوان از طرف شما که نامه رسانان تان آنها را برای من آورده اند اقدام به این کار کرده ام، که طی نامه های تان از من خواسته اید تا به طرف شما بیایم، زیرا شما امام و پیشوائی ندارید، شاید پروردگار عالم بوسیله من شما را به راه حق دلالت فرماید، اینک من بنابر درخواستهای مکرر شما آمده ام، اگر بر سخن تان باقی هستید با من پیمان بسته و وثیقه هائی که موجبات اطمینان مرا فراهم آورد بسپارید، و اگر از آمدن من به اینجا اکراه دارید من از همان راهی که آمده ام باز میگردم.

و در روز عاشورا طی خطبه مفصلی با صدای بلندی خطاب به عده ای از رؤسای

سپاه کوفه فرمود:

یا شَبَثِ بْنِ رِبْعِیٍّ ویا حجار بْنِ أَ بَجَرَ ، وَ یا قَیْسِ بْنِ الْأَشْعَثِ ، ویا زید بْنِ الْحَارِثِ : أَلَمَ تَکْتُبُوا إِلَیَّ أَنْ أَقْدَمَ قَدْ أَیْنَعَتِ الثِّمَارُ وَ اخْضَرَّ الْجُنَاهُ وَ إِنَّمَا تَقَدَّمَ عَلَی جُنْدُ لَکَ مُجَنَّدَهُ ؟ (2)

ص: 145

ای شیث بن ربعی! وای حجار بن ابجر، و ای قیس بن اشعث، وای زید بن حارث آیا شما به من ننوشتید تشریف بیاور که زمینه برای شما آماده شده است، اینک شما به طرف سپاه آراسته ایکه از صمیم قلب آماده فرمانبرداری شما هستند تشریف می آورید؟

و بریر بن خضیر همدانی رضی الله عنه طی خطبه ای که در روز عاشورا به عنوان هشدار برای سپاه کوفه ایراد فرمود خطاب بدانان چنین گفت:

... وَیْلَکُمْ یَا أَهْلَ الْکُوفَهِ أَ نَسِیتُمْ کتبکم وَ عُهُودِ الَّتِی أَعْطَیْتُمُوهَا وأشهدتم اللَّهِ عَلَیْهَا ، ویلکم أَ دَعَوْتُمْ أَهْلِ بیت نبیکم ، وَ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ تَقْتُلُونَ أنفسکم دُونَهُمْ حَتَّی إِذَا أَتَوْکُمْ أسلمتموهم إِلَی ابْنِ زیاد وحلاتموهم عَنْ مَاءِ الْفُرَاتِ ، بِئْسَمَا خَلَّفْتُمُ نبیکم فِی ذریته ، مَالِکُمْ لَا سَقَاکُمْ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَبِئْسَ الْقَوْمِ أَنْتُمْ ؟ (1)

وای بر شما ای اهل کوفه آیا نامه ها و پیمان هایتان را که با امام علیه السلام بستید و خدا را بر آن گواه گرفتید به فراموشی سپردید، آیا خاندان پیامبرتان را دعوت کردید، و ادعا کردید که برای دفاع از آنها از جان و مالتان خواهید گذشت؟ و وقتی که بر اساس دعوت شما به سویتان آمدند آنانرا در اختیار ابن زیاد گذاشته و آب مباح فرات را از آنان دریغ داشتید، چه بد حرمت پیامبر تان را در رابطه با اولادش رعایت کردید، چرا چنین میکنید خدا شما را در روز قیامت سیراب نفرماید چه بد مردمی هستید شما؟

و امام علیه السلام در صفاح با فزروق بن غالب شاعر برخورد کرده و از وی در رابطه با موضع مردم درباره خود جویا شد، فرزدق در جواب امام علیه السلام گفت: دلهای مردم با شما است، ولی شمشیرهای آنها در خدمت بنی امیه قرار دارد، و پایان کار به خواست خدا بستگی دارد، امام علیه السلام سخن او را تصدیق کرد و فرمود:

صَدَقَهُ ، لِلَّهِ الإمر ، وَ اللَّهُ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ ، وَکَّلَ یَوْمَ رَبُّنَا فِی شَأْنٍ ، إِنْ نَزَلَ الْقَضَاءُ بِمَا نُحِبُّ فنحمد اللَّهُ عَلَی نَعْمَائِهِ وَ هُوَ الْمُسْتَعَانُ عَلَی أَدَاءِ الشُّکْرِ ، وَ إِنْ حَالَ الْقَضَاءُ دُونَ الرَّجَاءِ فَلَمْ یَعْتَدُّ مَنْ کَانَ الْحَقُّ نِیَّتِه ، وَالتَّقوَی سَرِیرَتِهِ ... (2)

ص: 146

درست است زمام امور در دست خداست و هرگونه که او اراده فرماید کارها همانگونه جریان می یابند، پروردگار احدیت هر روز به گونه ای اراده میفرماید، اگر قضای الهی همانگونه که مورد علاقه ماست جریان پیدا کند، خدا را در مقابل نعمتهائی که به ما ارزانی داشته است ستایش کرده و از او برای اداء شکر نعمت او استمداد میکنیم، و اگر قضای آسمانی در میان ما و هدفمان حائل شود این برای کسی که نیت او حق، و در باطن خدا ترس است مهم نیست. یعنی او در مقابل خواست خدای بزرگ بخواسته دلش اهمیت نمی دهد و به هر حال تابع فرمان او و راضی به رضای اوست .

بالاخره عدم تمکین امام علیه السلام به سیاست خاندان کثیف بنی امیه یک شهادت تکان دهنده ای بود که در روز عاشورا به وقوع پیوست، و امامعلیه السلام خود از چگونگی آن به خوبی آگاه بود، و احادیث وارده دایر بر خبر دادن خدا و رسول خدا صلی الله علیه واله و ائمه طاهرین علیهم السلام از شهادت امام حسینعلیه السلام در کربلا گویای همین مطلب است زیرا اگر فرض شود تشکیل حکومت اسلامی برای حضرت سیدالشهداء علیه السلام در دوران خود ممکن بود آنگاه این سئوال پیش می آید:

پس چرا امام علیه السلام از تشکیل آن، که برای ایشان ممکن بود و از طرف دیگر چنین امری پیش خدا و رسول او و ائمه طاهرین علیهم السلام و حتی پیش خود امام حسین علیه السلام مطلوب و اقدام بر آن ضروری و وظیفه شرعی اسلامی امام علیه السلام بود سر باز زده است و مفهوم این آنستکه امام علیه السلام از انجام وظیفه شرعی الهی خود العیاذ بالله کوتاه آمده است که با توجه به عصمت امام علیه السلام چنین تفسیری از مسأله درست نیست پس باید گفت:

نظر به موانع بسیار بزرگ از قبیل وجود طواغیت بنی امیه در رأس قدرت نظامی سیاسی کشور اسلام و وجود مردم دنیا پرست آنروز که به طمع دستیازی به مطامع دنیوی خود، خود را دربست در اختیار آنها گذاشته بودند، و نظر به عدم فراهم آمدن شرایط لازم برای چنین امر عظیمی از قبیل بیداری مردم و پیدایش یک اکثریت قاطع و اجتماعی مردان خدا و پیدایش فرهنگ و بینش اسلامی صحیح و سالم در سطح جامعه تشکیل چنین حکومتی برای امام حسین علیه السلام ممکن نبود و در یک کلام، چون تشکیل یک چنین حکومتی نظر به موانع تشکیل آن و عدم وجود شرایط لازم آن در آن دوران ممکن نبود پس امام علیه السلام که خود از عدم امکان دستیازی به آن در دوران خود بخوبی آگاه بود در صدد تشکیل آن بر نیامده بود، بلکه در رابطه با فراهم آوردن زمینه مساعد تشکیل آن فعالیت می فرمود، زیرا چنانکه گفتیم دوران عمر امام علیه السلام برای از میان برداشتن موانع کار و ایجاد شرایط مساعد آن بسیار کوتاه بود، و قرنها وقت

ص: 148

می خواست که مردان بزرگ الهی همانند بقیه ائمه طاهرین علیهم السلام در این راستا کار کنند تا بالاخره در مقطعی از زمان باصطلاح مانع برطرف و مقتضی موجود شود. آن وقت است که چنین حکومتی بدست حضرت بقیه الله الاعظم ارواحنا فداه در روی زمین تشکیل شده و دنیا پس از آنکه با ظلم و ستم پر شده، از عدل و داد پر خواهد شد.

حضرت سید الشهداء علیه السلام در مقام بیان دلیل حرکت خود به کوفه فرمود:

إِنَّ بَنِی أُمَیَّهَ أَخَذُوا مَالِی فَصَبَرْتُ ، وَ طَلَبُوا دَمِی فَهَرَبَتِ

بنی امیه مالم را تصاحب کردند صبر کردم، و می خواستند خونم را بریزند که فرار کردم.

و این با صراحت تمام نشان می دهد که هدف امام علیه السلام از مسافرت به کوفه تشکیل حکومت نبوده است، بلکه به دلیل نداشتن امنیت جانی در صدد پیدا کردن پایگاه مطمئنی بود که از آنجا به اقدامات خود برای فراهم آوردن زمینه حاکمیت جهانی اسلام بپردازد.

این روایت صحیح است و در اکثر کتابهائی که مربوط به قیام امام علیه السلام می باشد، آمده است:

وَ قَالٍ : لِأَبِی هُرَیْرَهَ الأسدی : انَّ بَنِی أُمَیَّهَ أَخَذُوا مَالِی فَصَبَرْتُ ، وشتموا عِرْضِی فَصَبَرْتُ ، وَ طَلَبُوا دمی فَهَرَبَتِ . (1)

آن حضرت به ابوهریره اسدی فرمود: که بنی امیه مالم را بزور تصاحب کردند، و مرا آماج دشنامهای خود قرار دادند، و من صبر و شکیب پیشه کردم، ولی هنگامی که در

صدد ریختن خونم برآمدند فرار کردم.

محدث قمی رحمه الله در نفس المهموم از ریاشی، به سند خود از شخصی روایت می کند که گفت:

برای انجام اعمال حج به مکه میرفتم، در میان راه از همراهان جدا شده و به تنهائی راه مکه را در پیش گرفتم، پس از آن که مقداری راه پیمودم ناگهان چشمم به چادرهائی برافراشته افتاد، به طرف آنها رفته و پرسیدم:

این چادرها از آن کیست؟

گفتند: از حسین بن علی علیه السلام است،

گفتم: پسر فاطمه دخت رسول خدا صلی الله علیه واله ؟

ص: 150

گفتند: آری.

گفتم: خودشان در کدامین چادر تشریف دارند؟ چادر او را به من نشان دادند، وارد شده و دیدم آن حضرت بر در چادر تکیه زده و مشغول خواندن نامه ایست، سلام کرده و گفتم: یابن رسول الله! چرا در این بیابان خالی از آبادی و قلعه سکنی گزیده اید؟

فرمودند: بنی امیه موجبات رعب و ترس مرا فراهم آوردند، و اینها نامه های اهالی کوفه است که طی آنها مرا به کوفه دعوت کرده اند، همین ها در آینده نزدیکی مرا میکشند و پس از آنکه دستشان را به خون من آلودند، و همه محرمات خدا را زیر پا انداختند خدا کسی را بدانها مسلط کرده، و بوسیله او چنان دمار از روزگار آنها بر می آورد که خوارتر از کنیزکان شوند. (1)

قَالَ أَبُو مِخْنَفٍ : فَلَمَّا بَلَغَ علیه السَّلَامُ ذاحسم خَطَبَ أَصْحَابِهِ خطبته الَّتِی یَقُولُ فِیهَا :

أَمَّا بَعْدُ فانه قَدْ نَزَلَ بِنَا مَا قَدْ تَرَوْنَ . . . . . فَقَامَ زُهَیْرٍ ، وَ قَالَ لِأَصْحَابِهِ : أَ تَتَکَلَّمُونَ أَمْ أَتَکَلَّمَ ؟ قالُوا : بَلْ تَکَلَّمَ ، فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ، ثُمَّ قَالَ : قَدْ سَمِعْنَا هَدَاکَ اللَّهُ یابن رَسُولُ اللَّهِ مقالتک ، وَ اللَّهِ لَوْ کَانَتِ الدُّنْیَا لَنَا باقِیَهٍ ، وَ کنا فِیهَا مُخَلَّدِینَ إِلَّا أَنْ فِرَاقِهَا فِی نَصَرَکَ ومواساتک ، لآثرنا النُّهُوضِ مَعَکَ عَلَی الْإِقَامَهِ فِیهَا ، فَدَعَا لَهُ الْحُسَیْنُ علیه اسللام ، وَ قَالَ لَهُ خَیْراً . (2)

ابومخنف میگوید: هنگامی که امام علیه السلام به منزل ذوحسم رسید در آنجا برای اصحاب خود خطبه ای ایراد کرده و طی آن فرمود:

اکنون سرنوشت ما چنان پیش آمده که می بینید.... در این هنگام زهیر بن قین رحمه الله از جایش بلند شده و به یارانش گفت:

شما سخن میگوئید یا من بگویم؟

گفتند: نه تو سخن بگو

ص: 151

آنگاه پس از ستایش و شکر خدا خطاب به امام علیه السلام گفت :

یابن رسول الله سخن شما را شنیدیم قسم به خدا اگر دنیا تا روز قیامت برای ما باقی می ماند و مادر آن برای همیشه زنده بودیم ، ولی یاری تو و فدا کاری در برابر شما باعث از دست دادن چنین نعمتی برای ما می شد ما ترجیح می دادیم که در قیام مقدس شما در کنار شما باشیم و چنین بی دنیائی را از دست بدهیم، امام علیه السلام او را دعا فرمود و در بزرگداشت او سخنانی ایراد فرمود .

روی انْهَ ( یعنی الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامُ ) فَقَالَ لزهیر بْنِ القین : یا زُهَیْرٍ ! اعْلَمْ أَنَّ ههنا مَشْهَدِی وَ یحمل هَذَا مِنْ جَسَدِی ( یعنی رَأْسِهِ ) ، زَحْرٍ بْنِ قیس فَیَدْخُلُ عَلَی یَزِیدَ وَ یَرْجُو نَائِلَهُ ، فَلَا یعطیه شیئا . (1)

روایت شده که امام حسین علیه السلام به زهیر بن قیس فرمود :

ای زهیر بدان که من در همینجا ( یعنی کربلا) به شهادت می رسم، و سرم را زحر بن قیس عمل کرده و بر بزید وارد می شود، و چشم طمع به جائزه او می دوزد، و یزید به وی چیزی نمی دهد.

این روایات و روایات بی شماری باین مضمون همگی دلالت دارند بر اینکه حضرت ابو عبد الله الحسین علیه السلام پیشاپیش از شهادت افتخار آمیز خود به طور دقیقی اطلاع داشته و قیام آن حضرت با یاران با وفایش یک تکلیف شخصی و الهی بوده است و چنانکه پیش از این گفتم کلیه کنش ها و واکنش هایی که از طرف ابو عبد الله الحسین علیه السلام و یارانش حتی از طرف امام حسن مجتبی علیه السلام و ائمه طاهرین علیهم السلام پس از امام حسین علیه السلام بوقوع پیوسته همگی برای برداشتن موانع حکومت جهانی الهی بقیه الله الاعظم حضرت حجه بن الحسن عسکری روحی و ارواح العالمین له الفداء و فراهم شاختن شرایط و لوازم آن بوده است .

والسلام.

ص: 152

سخن، سخن فردی عادی و گاهی از آن شخصیت مهمی است؛ و گاهی گوینده آن شخصیتی است بی نظیر و نابغه ای است بی مانند؛ ارزش این سخنان بر اساس تفاوتهائی که در میان گوینده آنها وجود دارد متفاوت است.

وقتی انسان قرآن کریم را مورد توجه قرار می دهد و بدین نکته می اندیشد که قرآن، این مجموعه عظیم علمی و بیکران، سخن کسی است که این جهان لایتناهی البته از نظر عقول و درک ما را آفریده است. این سخن متعلق به قدرت و علم مطلقی است که کوچکترین عجز و جهل، در ساحت قدسش راه ندارد. سخن آن حکیم مطلق و ذات مقدسی است؛ که این دستگاه پهناور و آکنده از راز و رمز، اثری از تدبیر بی نظیر و قدرت بی انتهای او است. آنهم آنچنانکه حفاظت و اداره آن او را به زحمت نمی اندازد. با این توجه اجمالا بیشتر به عظمت این کلام الهی می توان پی برد.

مکاتبی که در جامعه بشری بوجود آمده اند نمی باشد. البته مکاتب الهی پیش از آنکه دست خیانت و تحریف بسوی آنها دراز شود عموما در مسیر قرآن کریم قرار داشته و قرآن هم تصدیق کننده آنها است. و لذا کسی که با حقایق این کتاب مقدس آشنایی دارد؛ بخوبی می داند که قرآن با هیچکدام از مکاتب بشری قابل مقایسه و سنجش نبوده و با بسیاری از افکار و اندیشه های بشری که زاییده بینشهای محدود او است؛ در ستیز است. قرآن عزیز، حقایق بی نظیر و محکم و مسلم در زمینه های اعتقادی و اخلاقی و قوانین اجتماعی و فردی و احکام و... عرضه می دارد؛ که هرکدام آنها هدایتگر انسانها بسوی حقایق هستی و وسیله سعادت همگان است.

قرآن این کتاب مقدس، معجزه بزرگ الهی بوده و در همه موارد بالا تا حد اعجاز پیش رفته است حالا که این پیام بزرگ آسمانی از یک چنین موفقیت ممتازی برخوردار است و کتاب هدایت و دارای ابعاد مختلف و روشنگر حقایق بی مانندی می باشد؛ بسیار بجا و لازم است که هرچه بهتر مورد کاوش و بحث و بررسی قرار گرفته و هرچه بیشتر در اقطار جهان انتشار یابد. اگر کسانی که در این زمینه ها تخصص کافی داشته و کار میکنند همتی کنند تا این کتاب مقدس در سطح جامعه بشری و در قشرهای مختلف آن انتشار یابد آنگاه است که مردم در یک حالت معنوی و در یک وضعیت ارزنده ای از حیات طیبه قرار می گیرند که هم می توانند از شبهات منحرف کننده ای که بنام علم از طرف منحرفین از جادۂ حق و حق بینی در سطح جهان منتشر می شود در امان بمانند و هم می توانند بر اساس این عقاید صحیح، اخلاق نیک و دستورات استوار که این کتاب مقدس تعلیم می دهد یک زندگی آرام و ارزنده ای را پی ریزی کرده و سعادت دنیوی و اخروی بشر را تأمین نماید.

قرآن کتابی است که به سوی عدل و داد و نیکی و نیکوکاری دعوت می نماید و قوانین و مقرراتی با خود به ارمغان آورده که به راحتی می تواند نیازهای فردی و اجتماعی و مادی و معنوی بشریت را تأمین نماید. این کتاب، کتاب علم، کتاب عدل و

ص: 156

داد، کتاب حق و حقیقت است که می تواند بشریت را به اوج سعادت خود برساند. لذا اگر برنامه های مختلف به صورتهای گوناگون و متناسب با درک و دریافتهای طبقات مختلف جامعه بشری به مرحله اجرا گذاشته شود تا آنان بتوانند از نورانیت این کتاب مقدس بهره مند شوند؛ آنوقت است که سعادت انسانها تضمین گردیده است.

آری قرآن کریم انسانها را به یکتاپرستی دعوت نموده و از هرگونه عبودیتی نسبت به غیر خداوند عظیم یگانه پرهیز داده است. ذلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ لااله الَّا هُوَ خالِقُ کل شیء فَاعْبُدُوهُ (1) ؛ وَ ایاک نَعْبُدُ وَ اِیَاکَ نَستَعِین ؛ (2) و در آیات 22 تا 37 سوره مبارکه اسراء به عالیترین برنامه های اعتقادی و اجتماعی و اخلاقی راهنمائی نموده و فرموده است: با خداوند یگانه خدای دیگری قرار ندهید و خداوند یگانه را بپرستید و به پدر و مادر احسان کنید و با آنها با کمال ادب برخورد نمائید و در کمال تواضع و محبت با آنها آمیزش داشته باشید و آنها را دعا کنید و به خویشاوندان و مستمندان و درماندگان رسیدگی کنید و در انفاق و مخارج خود معتدل باشید و از مخارج بیهوده بپرهیزید و به فرزندان خود محبت نموده و به آنها ستم نکنید و نزدیک به زنا و آلودگیهای جنسی نشوید و آدمکش نباشید و بناحق خونی را نریزید و به مال یتیم جز با نیت خیر، نزدیک نشوید و به عهد و پیمان خود پایبند باشید و در خرید و فروش به عدالت متعهد باشید و از آنچه که آگاهی ندارید پیروی ننمایید و بدانید که گوش و چشم و دل مورد سؤال قرار خواهند گرفت و با تکبر حرکت نکنید.

در قرآن کریم لطائف و اشارات و دقایقی است که با تأمل و عنایت خداوندی هنگامیکه انسان به آنها می رسد مقداری از عظمت قرآن کریم را درک می نماید.

این تذکر اول من بود باز تکرار میکنم آنانکه در این سمت بوده و می توانند چنین برنامه هایی را در هر سطحی از جامعه بشری طرح و اجرا نمایند باید از مسئولیت

ص: 157

سنگین و پرافتخار خود غافل نباشند راستی چقدر افتخار دارد که انسان پس از آنکه خود به قرآن ایمان آورده از محتوای عظیم و بیکران آن توشه ای برگرفته است؛ دست دیگران را نیز گرفته و آنان را در صراط مستقیم و خط روشن و نورانی قرآن قرار دهد.

امام صادق علیه السلام می فرماید: مردم در رابطه با ایمان و قرآن، در چهار گروه به شرح زیر قرار گرفته اند؛ عده ای نه قرآن می دانند و نه ایمان به آن آورده اند؛ و عده ای دیگر قرآن نمی دانند ولی ایمان به آن دارند؛ و گروه سوم قرآن را می دانند ولی ایمان به آن ندارند؛ و بالاخره گروه چهارم هم قرآن می دانند و هم به آن ایمان آورده اند. سؤال شد یابن رسول الله در پیرامون این چهار گروه بیشتر توضیح دهید. حضرت فرمودند: آنانکه از قرآن و ایمان به آن هیچکدام را ندارند به هندوانه ابوجهل می مانند که فاقد عطر بوده و مزه آن نیز تلخ تلخ است. بوئی ندارد که از بوی آن استفاده شود و تلخ هم هست. و آن عده که به قرآن ایمان آورده اند ولی چیزی از محتوای آن نمیدانند همانند خرما هستند که خودش شیرین است ولی بوئی ندارد؛ به قرآن ایمان آورده، حلال آن را حلال و حرام آن را حرام دانسته و از صمیم قلب بدان معتقد است اما اگر بخواهد مطلبی از قرآن مطرح کند نمی تواند، حتی خواندن آیه ای از قرآن را بلد نیست. بلکه ممکن است که توانایی خواندن قرآن را هم نداشته باشد. و آن گروه که قرآن را میدانند ولی ایمان بدان ندارند همانند درخت آس هستند که دارای بوی عطری است و بوی خوش آن از فاصله دور به شامه افراد می رسد ولی مزه آن تلخ و بسیار ناخوشایند است. اما عده ای که هم قرآن می دانند و هم ایمان به آن آورده اند به میوه خوشبو معطر می مانند که هم مزه شیرین و گوارا و هم بوی عطرآگین معطری دارد. (1)

ص: 158

افرادی که به فضل پروردگار در این گروه قرار دارند هم آگاه به قرآنند و هم ایمان راسخ بدان دارند آنها شایسته ترین زندگی را دارا بوده و شایسته است هرچه بیشتر در ترویج و نشر حقایق این کتاب مقدس تلاش کنند.

2. با توجه به آنچه گفته شد تذکر داده می شود که این کتاب مقدس، قرآن کریم با تمام عظمتی که دارد، با اینکه نور است، هدایت است، ذکر است، ارشاد است و انسان را به سوی کلیه حقایق سعادت بخش راهنمایی میکند. هُدیً لِلنّاسِ.... (1) است. یَهدِی لِلَّتی هِیَ أقومُ.. (2) است. و کارش هدایت به تمام شؤون زندگی شایسته است؛ ولی تنها رسیدن به اقیانوس عظیم و نامحدود معانی و حقایق این کتاب عظیم، عترت رسول خدا صلی الله علیه واله است. تنها راه ورود در این شهر علم، امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام و معصومین از اولاد اطهارش می باشند. و به منظور تنصیص به همین مطلب، رسول گرامی اسلام صلی الله علیه واله فرمود:

أَنَا مَدِینَهُ الْعِلْمِ وَ عَلَی بَابِهَا ، فَمَنْ أَرَادَ الْعِلْمِ فَلْیَأْتِهِ مِنْ بَابَهُ . (3)

من شهر علمم و علی دروازه آن است پس هرکس طالب علم است از در آن وارد شود. این حدیث شریف از طریق فریقین باسانید صحیح و حسن وارد شده است. و پیش کسانی که کمترین آشنایی با حدیث رسول خدا صلی الله علیه واله دارند؛ روشن و ثابت است.

از نظر احادیث شریفه رسیده از پیامبر اسلام صلی الله علیه واله ، قرآن و عترت، ملازم هم بوده و در میان آندو رابطه ای محکم و پیوندی ناگسستنی برقرار است. حدیث ثقلین که با اسناد متواتر از آن حضرت نقل شده است؛ ناظر به همین مطالب است که می فرمایند:

إنی تارک فیکم الثَّقَلَیْنِ ، أَحَدُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ الاخر کِتَابِ اللَّهِ حَبْلُ مَمْدُودُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ ، وَ عترتی أَهْلَ بَیْتِی وَ إِنَّهُمَا لَنْ یَفْتَرِقَا حَتَّی یَرِدَا عَلَی الْحَوْضِ ؛ (4)

ص: 159

یعنی من در امانت سنگین در میان شما میگذارم که یکی از آندو از دیگری بزرگتر است و آن کتاب خداست که همانند ریسمانی از آسمان به زمین کشیده شده و سبب ارتباط و اتصال زمین به آسمان شده است. و دیگری عترت و اهل بیت من است؛ آندو هرگز از هم جدا نمی شوند تا در حوض کوثر به من بپیوندند.

در حدیث مروی از زید بن ثابت آمده است که عترت برای شما افضل از قرآن است؛ چون بیانگر قرآن می باشند. قال رسول الله صلی الله علیه واله : انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و علی بن ابیطالب علیه السلام و علی افضل لکم عن کتاب الله لانه مترجم لکم عن کتاب الله، (1) بنابراین، همانگونه که قرآن شریف محور و معیار سنجش صحت و سقم اخبار و احادیث است. مالم یُوَافِقْ مِنَ الْحَدِیثِ الْقُرْآنَ فَهُوَ زُخْرُفُ ؛ (2) تبیین و تفسیر آیات هم به بیان عترت طاهرین علیهم السلام بستگی دارد.

نُزَّلَ إِلَیهِم...؛ (1) و ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم تا آنچه به مردم فرستاده شده بیان کنی ....

با بررسی در سراسر قرآن بجائی میرسیم؛ که لزوم حتمی و غیرقابل اجتناب نیاز بر بیان پیامبر صلی الله علیه واله و اهل بیت گرامیش را بطور آشکار لمس می کنیم. از جمله قرآن با صدای رسا و دلنوازش با تأکید بر همین مطلب در سوره عنکبوت فرموده است:

بَلْ هُوَ آیاتُ بَیِّناتُ فِی صُدُورِ الَّذِینَ اُوتُوالعِلمَ ؛ (2)

بلکه آن - یعنی قرآن - آیات آشکاری است در سینه کسانی که به آنان علم عطا شده

است.

آیه شریفه می فرماید این قرآن آیاتی است آشکار و واضح. اما در کجا واضح و روشن است؟ در آیات دیگر؟ نه، گرچه در بعضی از موارد چنان باشد . در سینه کسانی که به فضل پروردگار متعال علم به آنان عطا شده است. و مصادیق آیه شریفه، یعنی آنانکه آیات قرآن در سینه هایشان روشن است؛ و به فضل پروردگار به آنان فوق همه، علم عطا شده، ائمه اهل بیت علیهم السلام می باشند. اگر در آیات دیگر برای مراجعین روشن بود می بایست گفته شود که آیات، در آیات دیگر روشن شده است.

نیز با تدبر در خود آیات قرآن در می یابیم؛ که در مواردی از خود قرآن نمی توانیم موارد مبهم را کشف نمائیم و این هم بیانگر تلازم قرآن و عترت علیهم السلام است.

همچنین در روایات فراوان از جمله حدیث ثقلین، تلازم قرآن و عترت مشخص و ثابت است. در این راستا احادیث بسیاری گویای آنند که ائمه طاهرین علیهم السلام مفسران قرآن و بیان کنندگان مشکلات و مبهمات آنند. و یا در روایات کثیر دیگری ادعا

ص: 162

کرده اند که علم قرآن نزد ما است. لذا به منظور استفاده هرچه بیشتر و بهتر از کتاب الله، باید دست نیاز به سوی ائمه اطهار علیهم السلام دراز کنیم تا در حد ظرفیت علمی خودمان، حقایق قرآن برای ما روشن شود.

کسانی که در مسیر اهل بیت عصمت علیهم السلام به حقیقت حرکت کرده و علاقمند به خاندان رسالت بودند در تقویت و دفاع از ولایت آنان جان و مال خود را سپر بلا کردند، ولی آنان که تمسک به اهل بیت علیهم السلام نکرده و می خواستند خودشان بدون استمداد از امامان معصوم از قرآن چیزی بفهمند از جاده حق و حقیقت منحرف شدند و کم کم چیزهایی بر زبان راندند که جز مخالفت با قرآن نام دیگری نمی توان گذاشت. (1)

مرحوم نراقی در کتاب طاقدیس (2) ، تلازم ثقلین را بصورت منظوم در قالب داستانی شیرین و شنیدنی آورده است. داستان از این قرار است که: جماعتی از شهر ری برای انجام اعمال حج به مکه رفتند، وقتی به مکه رسیدند که ایام حج سپری شده بود و زائرین بیت الله الحرام اعمال حج را بجا آورده و آن شهر را ترک گفته بودند. این جماعت که دیر رسیده و موفق به انجام اعمال حج نشده بودند؛ دیگر به وطن خود باز نگشتند. و به این منظور که در سال آینده اعمال حج را بجا آورند در آن شهر ماندند. کسان این جماعت، که دیدند همه حجاج به وطنهای خود بازگشتند ولی از حجاج اینها خبری نیست؛ بسیار ناراحت و پریشان شدند و در این باره هرکس حرفی میزد. در این میان مرد عربی سوار بر شتر وارد شهر آنان شد. اهالی به گمان اینکه این مرد عرب اطلاعی از حجاج آنان داشته باشد دورش را گرفته و سراغ عزیزان خود را از

ص: 163

وی می گرفتند. مسافر سواره که چیزی از زبان اهالی شهر نمی فهمید در جواب آنها گفت ما أدری ما تقولون إذهبوا، خلوا السبیل، عده ای از اهالی شهر که کمی عربی میدانستند گفتند این عرب میگوید پول بدهید تا بگویم که جریان چیست. اینها از کلمه اذهبوا این معنی را فهمیده بودند. زیرا آنها کلمه «ذهب» را به معنای طلا گرفته بودند؛ و عده دیگری گفتند: اشتباه می کنید او پول نمی خواهد بلکه می گوید: دارند می آیند به استقبالشان بروید. این عده کلمه «اذهبوا» را بروید معنی کرده و این مفهوم را از آن گرفته بودند. و عده سومی گفتند: شما هر دو گروه اشتباه کرده اید بلکه میخواهد بگوید همه حجاج شما مرده اند، برایشان مجلس ترحیم بپا کنید. این عده از کلمه ما تقولون بخش «مات» آن را گرفته و معنی مردن از آن گرفته بودند و چهارمی؛ سه گروه نخستین را در فهم معنای سخن عرب تخطئه کرده و گفت مرد عرب می گوید: اسلحه بردارید و به یاری حجاجتان بشتابید که دزدان راه بر آنها بسته و آنان را در معرض خطر قرار داده اند. مردم با برداشتهای مختلف این افراد به کارهای مختلف پرداختند. بعضی در فکر جمع آوری پول و گروهی به فکر استقبال و بعضی در فکر مجلس ترحیم و ختم و جمعی به فکر جمع اسلحه و دفع خطر افتادند. آنگاه مرد دیگری که عربی خوب می دانست آمد و گفت چه میکنید؟ جریان را گفتند. گفت: هر چهار گروه اشتباه کرده اید. این مرد نه پول می خواهد و نه خبر از مرگ حجاج میدهد؛ و نه از دزدان گردنه صحبت می کند؛ و نه از آمدن آنها چیزی بر زبان می آورد؛ بلکه می گوید: من زبان شما را نمی فهمم؛ راه را بر من نگیرید بگذارید دنبال کارم بروم.

داستان آن عده که دست از ذیل عنایت ائمه معصومین کشیده اند و می خواهند بدون استفاده از دریای علوم آنها قرآن را بفهمند؛ عین شبیه داستان مردم این شهر است، این عده با آنکه در میانشان علمای بسیار بزرگی هم جلب نظر می کند؛ هرکدام پاره ای از الفاظ قرآن را می گیرند و معناهایی از پیش خود بر آن می بافند که

ص: 164

خنده آورتر از ترجمه های اهل آن شهر از سخن مرد عرب میباشد. (1) ممکن است عده ای تصور نمایند ما درباره علمانی که از اهل بیت علیهم السلام فاصله گرفته اند؛ داریم مبالغه می کنیم. باور بفرمائید که این عین واقعیت است. اگر مناسبتی پیش می آمد نمونه های فراوانی از تأویلات افتضاح آمیز آنان می توانستم ارائه دهم که مؤید ادعای ما است. اتفاقا ابتلا به این نوع انحرافات و تأویلات نامعقول در حوزه های علمیه بیشتر از جاهای دیگر است، خلاصه تنها راهی که برای دستیازی بر علوم نامحدود قرآن وجود دارد تمسک بذیل عنایت اهل بیت علیهم السلام است و بس. باید در صدد فهم معانی قرآن و استفاده از هدایت آن در زندگی، تنها به رهنمودها و آموزشهای اهل بیت چنگ زد؛ که سعادت بشر بستگی به پیروی از این خاندان محترم دارد. لازمه محبت ائمه معصومین علیهم السلام تبیین و ترویج مکتب روشنگر ایشان و شکر نعمت ولایت آنان و حرکت در مسیر افکار و دستورات و برنامه هایشان می باشد.

پروردگارا! چنین توفیق عظیمی را هرچه بیشتر و بهتر برای همگان کرامت بفرما. حوزه علمیه قم که هم اکنون چشم و چراغ همه حوزه ها و دارای شکوه و جلال و عظمتی خیره کننده بوده و محور فعالیت در آن فقه و فقاهت بر اساس مکتب اهل بیت علیهم السلام می باشد؛ امید است در زمینه های علوم دیگر نیز که از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام بجا مانده کوشش شایانی بعمل آورده و در این موارد پیشتاز شوند و اقشار گوناگون ملت اسلام را از کلیه معارف قرآن و اهل بیت علیهم السلام بخوبی تغذیه نمایند. اری حوزه علمیه قم با سوابق درخشانی که دارد و با شخصیت های بزرگ علمی که در دامن خود پرورده و می پرورد امروزه مایه امید مسلمین جهان و پشت و پناه دین و دیانت است.

ص: 165

عزیزانی که در این مجلس مدح اهل بیت و مرثیه برای آنها خواندند؛ سخن از قرآن خواندن سر مبارک سبط شهید بر بالای نیزه بمیان آوردند، درست است سر مبارک آن مظلوم بر بالای نیزه شروع بقرائت قرآن فرمودند، چون کار این خانواده محترم همواره سوق دادن مردم بطرف قران و حمایت از دین سید و سرور پیامبران می باشد. ایا نشنیده اید که حضرت قمر بنی هاشم در روز عاشورا در آن شرایط دشوار اهل بیت از دیر دین مقدس اسلام را شعار و رجز خود قرار داده و فرمود:

وَ اللَّهُ انَّ قَطَعْتُمْ یَمینی *** إِنِّی أُحَامِی أَبَداً عَنْ دینی

وَ عَنْ إِمَامٍ صَادِقُ الْیَقِینِ *** نجل النَّبِیِّ الطَّاهِرِ الْأَمِینِ (1)

قسم به خدا اگر به دست راست از بادنم جدا کر دیا۔ ولی اینرا بدانید که من همواره از دین خود و از امام خود که در یقینش صادق و از نسل پیامبر پاک و امین است حمایت می کنم.

و سر مبارک امام شهید بر بالای نیزه قرائت قرآن فرمود، به هنگام گرداندن سر مبارک در کوچه های کوفه صدای دلربای آن حضرت شنیده شده که می گفت: َمْ حَسِبْتَ انَّ أَصْحَابِ الکهف الرقیم کانوا مِنْ آیاتنا عَجَباً ... (2) (3).

زمانی هم خواهر بزرگوار و عزیز حسین، زینب کبری علیها السلام ، در دروازه کوفه چشمش بر سر بریده برادر عزیزش بر بالای نیزه افتاده با دل خونین ناله ای سر داد و گفت:

یا هِلَالًا لِمَا اسْتَتَمَّ کَمالاً *** غَالَهُ خُسفُهُ فَابَدی غُرُوباً

مَا تَوَهَّمْتَ یا شَفِیقُ فُوادی *** کَانَ هَذَا مُقَدَّراً مَکتُوباً (4)

ص: 166

خداوند از مؤمنان جانها و اموالشان را خریداری کرد که (در برابرش) بهشت برای آنان باشد (به این گونه که) در راه خدا پیکار میکنند، می کشند، و کشته می شوند، این وعده حقی است بر او که در تورات و انجیل و قرآن فرموده، و چه کسی از خدا بهتر و وفادارتر است؟

اکنون بشارت باد بر شما، بر داد و ستدی که با خدا کرده اید، و این است آن پیروزی بزرگ.

توبه کنندگان، عبادت کاران، سپاسگویان، سیاحت کنندگان، رکوع کنندگان، سجده کنندگان، آمران به معروف و نهی کنندگان از منکر، و حافظان حدود (مرزهای) الهی

(مومنان حقیقی اند)، و بشارت ده به چنین مؤمنان.

در این آیه شریفه صحبت از تجارت است، این تجارت در صحنه ای از فضل و رحمت پروردگار متعال صورت می پذیرد، که بازار آن مالامال از بخشش و مرحمت، و تجارت فسادناپذیر واقع در آن سرتاسر نور است.

نمیدانم تا به حال در چنین بازاری چیزی فروخته، و از متاع باقی چیزی به دست آورده ای، یا اینکه تمامی آنچه تو داری متاعی است فناپذیر که در پایان کار فاسد شده، و بنابودی می گراید؟

در تجارت مورد بحث خریدار پروردگار عالم است، آنچه را که او از تو خریداری میکند موهبت خود اوست، با اینکه متاع مورد معامله تو را از خود برایت ارزانی داشته ولی از تو خریداری می کند چنانکه گوئی از خودت می باشد..

او همانند شخص نیاز مندی که از دیگری چیزی بخواهد می فرماید:

« مِنَ الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً ». (1)

کیست که به خدا قرض الحسنه ای بدهد.

او معامله ربوی را برای مردم تحریم فرموده، ولی در میان خود و خلقش حلال فرموده و می فرماید:

ص: 169

« فَیُضَاعِفَهُ أَضْعافاً کَثِیرَهً وَ اللَّهُ یَقْبِضُ وَ یَبْصُطُ وَ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ ». (1)

تا چندین برابر آنرا برگرداند، خداست که (روزی بندگان خود را) محدود و با گسترده می سازد، (و انفاق هرگز باعث کمبود روزی آنها نمی شود) و به سوی او بازگردانده

می شوید و پاداش خود را می گیرید.

در این آیه شریفه که آیه فضل و رحمت است، خریدار پروردگار عالم است: « إِنَّ اللَّهَ اشتَرَی » و فروشنده مؤمنین هستند: «مِنَ المُؤمِنینَ» و آنچه مورد خرید و فروش قرار می گیرد جان و مال مؤمنین است «أنفَسَهُم وَأموالَهُم» و ارزشی را که خریدار به فروشنده می دهد بهشت است «بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّهُ» از لام «لهم» که برای تملیک است مالکیت هر کدام از مومنین به بهشت خود، استفاده میشود.

« وَ انَّ الدَّارَ الْآخِرَهَ لَهِیَ الْحَیَوَانِ ». (1)

زندگی واقعی در سرای آخرت است.

بنابراین هر چه در آنجا وجود دارد چون زنده است حرف می زند و ناطق است، برای همین است که پروردگار عالم در قرآن کریم سئوال انسان در روز حساب از اعضاء و جوارح خود را حمایت کرده و می فرماید:

« لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَیْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِی أَنْطَقَ کُلَّ شَیْ ءٍ ». (2)

چرا به ضرر ما در پیشگاه خداوند عالم شهادت دادید؟ در جواب میگویند: پروردگاری

که همه چیز را قدرت نطق و سخن می دهد ما را برای ادای شهادت فرا خواند.

زیرا حرکات اعضاء و جوارح انسان در آن جهان به فرمان مرکزیت قلب انجام نمی شود، بلکه اعضاء جوارح انسان در آنجا خود برای خود شعوری دارند و زنده اند.

نهرهای بهشت روی زمین بهشت جریان پیدا کرده و پراکنده نمی شوند، چنانکه در دنیای کنونی ما آب فقط در مجرای خود می تواند حرکت کند، و اگر قرار شود در زمین مسطحی جریان پیدا کند نمی تواند و پراکنده می شود در روایتی آمده :

« وَ إِنْ أَنْهَارِ الْجَنَّهِ تَجْرِی فِی غَیْرِ أَ خُدُودٍ ... (3)

نهرهای بهشت در غیر شیارهای زمین آن جریان دارند.

به این معنی که برای جریان آنها و پراکنده نشدن آن، شیار و مجرائی لازم نیست و

همینطوری روی زمین جریان پیدا می کنند.

آن به اندازه ای است که اگر تمامی جن و انس در همان قطعه میهمان دارنده آن شوند می توانند در آن جابجا شوند، و وسایل پذیرائی آنها به طور شایسته در همانجا در اختیار مؤمن هست، حالا دیگر وسعت بهشت مومنین کامل چگونه است خدا میداند.

و عده ای دیگر طلاب علوم دینی هستند که با خلوص نیت مشغول تحصیل علوم دینی بوده و به بدین ترتیب خود را برای اشاعه معارف اسلامی در سطح جهانی آماده میکنند، اینان نیز در پیشگاه خدا از شهداء به حساب آمده و از اجر و ثواب شهید برخوردار خواهند بود.

مِن أهلِ بَیتِی. (1)

من اصحابی با وفاتر و بهتر از یاران خود، و اهل بیتی پاکدامن تر و مهربانتر از اهل خود ندیده ام.

در روایتی آمده: رسول خدا صلی الله علیه واله روزی به همراه عده ای از یارانش از یکی از کوچه های مدینه عبور می کردند، ناگهان به عده ای از بچه ها که در سر راه مشغول بازی بودند برخوردند.

رسول خدا صلی الله علیه واله کنار یکی از آنها نشسته و او را مورد لطف و عنایت خود قرار داده و میان دو چشم او را بوسید، و او را در بغل گرفت و غرق در بوسه اش فرمود. یاران آن حضرت علت عنایت شایان و بوسیدن او را از آن حضرت پرسیدند، پیامبر خدا صلی الله علیه واله فرمود:

روزی این بچه را دیدم که با فرزند عزیزم حسین علیه السلام بازی می کرد، و گرد و خاک پاهای فرزندم را برداشته و بر صورت و دو چشم خود می مالید، بنابراین من او را به خاطر محبتش به پسرم حسین دوست میدارم، و جبرئیل به من خبر داد که در حادثه جانگذاز کربلا او از یاران پسرم خواهد بود. (2)

بعضی ها گفته اند: که آن طفل حبیب بن مظاهر بوده است، ولی این قول درست نیست زیرا حبیب با توجه به سنی که هنگام شهادت در روز عاشورا داشت باید گفت که سن وی در در آن روزها بیش از سی سال بوده است.

خلاصه بی سبب نیست که یاران سید الشهداء علیه السلام برتر از تمامی شهدای عالم شدند زیرا به دلیل کمال بندگی، خلوص نیت، عبادت، یقین و محبت به حضرت حق تعالی و شوق شهادتی که در دلهای آنان وجود داشت، خدا آنها را به عالیترین درجات فضل و شرف اختصاص داد.

ص: 175

اصحاب امام حسین علیه السلام در مقام بندگی خدا در چنان مرتبه بالائی قرار گرفته اند که در هر بعد از ابعاد عقاید دینی و اعمال مربوط به آن سیدند، یعنی سادات زکاه دهندگان، خمس دهندگان، بذل کنندگان جان و مال در راه خدا هستند در روایتی آمده: روز عاشورا بریر بن خضیر همدانی با عبدالرحمان بن عبدربه انصاری شوخی می کرد، عبدالرحمان گفت: ای بریر حالا چه وقت شوخی است؟! بریر گفت:

« لَقَدْ عَلِمَ قَوْمِی أَنَّنِی مَا أَحْبَبْتَ الْبَاطِلِ کَهْلاً وَ لَا شَابّاً ، وَ إِنَّمَا أَفْعَلُ ذَلِکَ إستبشارا بِمَا نُصَیْرٍ الیه ، فَوَ اللَّهِ مَا هُوَ إِلَّا أَنْ نُلْقِیَ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ بِأَسْیَافِنَا ونُعالِجُهُم سَاعَهٍ ، ثُمَّ نُعانِقُ الْحُورِ الْعِیِنِ ». (1)

قسم به خدا مردم قبیله همه من می دانند که من در جوانی و پیری دنبال باطل نرفته و هرگز آن را دوست نداشته ام.

شوخی من در یک چنین موقعیتی بخاطر شور و شوق رسیدن به مقامی است که هم اکنون آماده وصول به آن هستیم، اکنون فاصله ما و آن مقام بسیار بلند، آنست که میان ما و این طغیانگران یک برخورد جنگی به وجود آید و ما پس از ساعتی تلاش با شمشیرهایمان در مقام دفاع از خاندان رسول خدا صلی الله علیه واله از زندان تن خلاص شده و با حور العین هم آغوش شویم.

مهلک چند روز آخر حیات پر افتخار خود را به جماعت تحمل کردند، غم و شادی شانرا به جماعت پشت سر گذاشتند، در راه حق به جماعت سردادند، و به جماعت بر بالای نیزه ها عروج کرده و از آن بالا بر هر چه ستم و ستمگری است دهن کجی فرمودند، در بلندای نی های کین و ستم قهقهه پیروزی سر داده و شوکت و حشمت دروغین یزید، آن جوان بدوی و سگ باز پست، و دژخیمان خونخوار خاندان امیه را تحقیر نمودند.

صحنه عجیبی به وجود آمده بود، دو گروه غالب و مغلوب هر دو شعار پیروزی سر داده بودند، ستمگران در پای نیزه های خود بساط میگساری پهن کرده و بر پیروزی نظامی قلابی خود بزم عیش و نوش گسترده و ستمدیدگان بر بالای نی با بانگ: « وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ » (1) کاخهای ظلم و بیداد را بلرزه انداخته بودند.

خونخواران می پنداشتند حسین بن علی علیه السلام و یاران ارجمندش را کشته و به پیروزی نهایی رسیده اند، و پس از این دیگر عامل بازدارنده ای در مقابل هوسرانیها و اعمال خودسرانه آنها وجود نخواهد داشت.

و جمعیت دلدادگان به خدا و رسول گرامی او و سردادگان راه حق می گفتند: ما را به دلیل آنکه رهبر عظیم الشأن ما تنها عامل بیداری انبوه خفتگان بود کشتید تا بدین وسیله از هشیاری و بیداری ملت اسلام جلوگیری کرده و آنها را هر چه بیشتر و بیشتر بچاپید، و بر زرق و برقهای دروغین خود بیفزائید، غافل از آنکه اینک ما با کشته شدنمان موضع بسیار بهتری برای رسانیدن پیام بیداری به ملت خواب آلوده اسلام به دست آورده ایم، طولی نمی کشد که میدانید سرانجام طغیان و خودسری هایتان چیست . (2)

ص: 177

آری در تمامی کارهایشان یکدل و یک جهت بودند، حتی این یکدلی شامل حرم محترم رسول خدا صلی الله علیه واله و دیگر اصحاب حسین علیه السلام نیز می شد چنانکه با هم وارد کربلا شدند و با هم از دیار کربلا کوچ نمودند منتهی از مردان تنها سرهای بریده آنها و از زنان عده ای ستمدیده بی دفاع، با هم از کربلا کوچ کردند، و با هم فاصله کوفه تا شام را با وضعی دلخراش پیمودند، با هم وارد مجلس عبیدالله بن زیاد پست و بی شرم شدند، و با هم بیابانها را پشت سر گذاشتند، و با هم تحمل توهین و هتک حرمت نمودند، و با هم وارد کاخ یزید شدند.

نمی دانم امروز برای شما شنوندگان محترم از شهدا بگویم، یا از سید الشهداء علیه السلام ، و یا از حوادث دردناک و ناگواری که در این روزها برای امام باغ و یاران بزرگوارش پیش آمد؟

یا حُسَیْنِ أَلَا تَنْظُرُونَ إِلَی الْمَاءِ کانه کَبِدِ السَّمَاءِ ، لاَ تَذُوقُونَ مِنْهُ قَطْرَهً وَاحِدَهً حَتَّی تَمُوتُوا عَطَشاً .

یا حسین آیا آب فرات را نمی بینید که همانند کبد آسمان صاف و زلال است؟ از آن

قطره ای نخواهید نوشید تا تشنه از دنیا بروید.

امام علیه السلام او را نفرین کرده و فرمود:

أَللَّهُمَّ اقْتُلْهُ عَطَشاً ، وَ لَا تَغْفِرُ لَهُ أَبَداً .

پروردگار او را عطشان بمیران و هرگز مشمول مغفرت خود قرارش نده.

پروردگار عالم دعای آن حضرت را مستجاب فرموده، و آن ستمگر دور از رحمت خدا در حالیکه عطش شدیدی او را آزار می داد زندگی نکبت بار خود را به پایان برد . (1)

در روایت دیگری آمده: عمرو بن حجاج فرمانده موکلین آب خطاب به امام علیه السلام سخنی گفت، که من از بازگوئی آن خودداری کرده و به همین مقدار که در آن روایت آمده کفایت میکنم:

کَانَ سَمَاعِ مِثْلِ هَذَا أَشَدَّ عَلَیْهِ مِنْ مَنَعَ الْمَاءِ . (2)

شنیدن این سخن به آن حضرت سخت تر از منع آب بود.

تفصیل به دلیل ضیق وقت غیر مقدور است، و لذا امروز منحصرا در رابطه با برتری ایشان بر شهدای بدر سخن می گویم.

در این مسأله تردیدی نیست که شهدای بدر بر تمامی شهدای عالم برتری دارند چنانکه پیش از این گفته شد، پروردگار متعال أهل بدر را پیشاپیش آگاه ساخته بود که در جنگ با کفار یا پیروز می شوند، و یا راه بر کاروان تجاری قریش بسته و بدون جنگ غنیمت هنگفتی از این راه نصیب آنها می شود کما اینکه خداوند در قرآن اشاره به این مطلب کرده و می فرماید:

« وَ إِذْ یَعِدُکُمُ اللَّهُ إِحْدَی الطَّائِفَتَیْنِ أَنَّها لکم وَ تَوَدُّونَ أَنَّ غَیْرَ ذاتِ الشَّوْکَهِ تَکُونُ لَکُم ...». (1)

هنگامی که پروردگار احدیت به شما وعده داد: که شما در این سفر به سفر بدر - بابا لشگر مسلح کفار قریش روبرو می شوید و با آنها جنگ کرده و پیروز می شود، و یا با کاروان غیر مسلح آنها روبرو می شوید و از این رهگذر غنائم سرشاری نصیب شما می شود. و شما دوست داشتید که با کاروان تجاری غیر مسلح قریش برخورده کرده و

بدون جنگ به آسانی غنائم سرشار موعود را از آن خود سازید.

ولی یاران سید الشهداء علیه السلام به گونه ای بودند که در روز عاشورا هنگامی که از آن حضرت اجازه میدان می خواستند و آن حضرت کمی در اعطای اذن به آنها درنگ می فرمود بشدت مضطرب می شدند.

اصحاب بدر را ملائکه یاری دادند، ولی اصحاب امام حسین علیه السلام برای درک هر چه زودتر شهادت شتاب به خرج می دادند که مبادا ملائکه حضرت حق بیاریشان بشتابند و درک فیض شهادت از آنان منتفی شود دقت فرمائید زهیر بن قین یکی از یاران با وفای آن حضرت در مقام دادن اطمینان خاطر به امام علیه السلام در رابطه با وفاداری خود و عدم ترک آن حضرت به عرض امام علیه السلام رسانید: دوست داشتم هزار بار در راه شما

ص: 180

کشته می شدم و دوباره زنده می شدم، تا وجود مقدس شما و جوانان خاندان رسالت و أهل بیت عصمت از اصابت هر گونه آسیبی در امان می ماندید.

و سعید بن عبدالله حنفی یکی دیگر از یاران آن حضرت عرض کرد:

وَ اللَّهِ لَا نخلیک حَتَّی یَعْلَمُ اللَّهِ أَنَّا قَدْ حفظنا غیبه رَسُولِهِ فیک ، أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَلِمْتُ أَنِّی أُقْتَلُ ، ثُمَّ أَحْیا ، ثُمَّ أَحْرَقَ حَیّاً اذری ، یَفْعَلُ بِی سَبْعِینَ مَرَّهً لِمَا فَارَقْتُکَ حَتَّی أُلْقِیَ حَمَّامِی دونک ، وَ کَیْفَ لَا فَعَلَ ذَلِکَ وَ إِنَّمَا هِیَ قَتَلَتْ وَاحِدَهً ، ثُمَّ هِیَ الْکَرَامَهُ الَّتِی لانقضاء لَهَا أَبَداً . (1)

او را به خدا دست از تو بر نمی داریم تا خدا بداند که ما در غیبت رسول خدا صلی الله علیه واله حق او را درباره شما حفظ کردیم، قسم به خدا اگر من کشته شوم، سپس زنده شوم، و بعد از آن زنده زنده به آتش کشیده شوم، و سپس خاکسترم به باد داده شود، و اینکار را با من هفتاد مرتبه تکرار کنند، من از تو دست بر نمی دارم تا مرگ مرا دریابد، چگونه این چنین نکنم در حالیکه یکبار در رکاب شما می میرم، و سپس به کرامت همیشگی که هرگز پایانی ندارد می رسم.

اصحاب بدر امید به پیروزی داشتند، ولی اصحاب حسین علیه السلام به شهادت در معرکه کربلا یقین داشتند.

مِنکُمْ بید رَجُلُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی ، فَجَزَاکُمُ اللَّهُ خَیْراً ، وَ تَفَرَّقُوا فِی سوادکم ومدائنکم فَانِ الْقَوْمَ إِنَّمَا یطلبوننی ، وَ لَوْ أصابونی لذهلوا عَنْ طَلَبِ غَیْرِی .(1)

جدم رسول خدا صلی الله علیه واله به من خبر داده که به زودی پای مرا به عراق کشانیده و در سرزمینی به نام عمور یا کربلا فرود می آورند، و در همانجا دست به خون من می آلایند، اینک وقوع حادثه نزدیک شده است. گمان می کنم که همین فردا روز موعود فرا رسد، من به شما اجازه می دهم که اینجا را ترک کنید، و از بابت بیعت من در ذمه خود واهمه نداشته باشید که من بیعت خود را از شما برداشتم، هم اینک سیاهی شب شما را پوشانیده آنرا مرکبی برای خود قرارداده و جان خود را از این معرکه نجات دهید، منتهی هرکدام از شما دست یکی از مردان خاندان مرا گرفته و با خود ببرد، خدا شما را جزای خیر عطا فرماید، به اوطان و شهرهای خود برگردید که اینها تنها مرا می خواهند، اگر به من دست یابند دیگران را فراموش میکنند.

در این هنگام برادران، فرزندان، و برادرزادگان، و فرزندان عبدالله بن جعفر یکصدا گفتند:

از اینجا برویم که پس از تو زنده بمانیم، خدا چنین روزی را به ما نشان ندهد، پیش از همه برادرش عباس بن علی علیه السلام بلند شد و به دنبال او دیگر افراد بنی هاشم بلند شده و هر کدام بنوعی مراتب وفاداری و پایداری خود را در حضور آن حضرت به عرض آن بزرگوار رساندند.

درست در همین ساعت برای محمد بن بشیر حضرمی یکی از یاران با وفای آن حضرت خبر آوردند که پسرت در سر حدری اسیر شده است، حضرمی با شنیدن این خبر گفت:

از خدا میخواهم که اسارت او را ذخیره آخرت من قرار بدهد، گرچه دلم نمی خواست پسرم اسیر شود و من پس از وی زنده بمانم.

امام علیه السلام سخن او را شنیده و فرمود:

ص: 182

أَنْتَ فِی حِلٍّ مِنْ بیعتی فَاعْمَلْ فِی فَکَاکِ إبنِکَ .

من بیعتم را از گردن تو بر می دارم، در مورد آزادسازی فرزندت اقدام کن و او در جواب امامعلیه السلام گفت:

أکلتنی السِّبَاعِ حَیّاً إِنْ فَارَقْتُکَ .

درندگان بیابان مرا زنده زنده بخورند اگر از تو جدا شوم .

امام علیه السلام فرمود: حالا که نمی روی این جامه ها را به پسر دیگرت که اینجا در کنار توست بده تا ببرد و برادرش را آزاد کند.

فأعطاء خَمْسَهِ أَثْوَابٍ قِیمَتُهَا أَلْفُ دِینَارٍ .

آنگاه بر او پنج تکه لباس داد که ارزش آنها هزار دینار بود. (1)

عبدالله وعبدالرحمان دو برادر و هر دو غفاری و از اصحاب ابوعبدالله الحسین علیه السلام بودند. روز عاشورا در حالیکه به شدت می گریستند از آن حضرت رخصت میدان طلبیدند. تا با دشمن وی بجنگند.

امام علیه السلام از آنان پرسید:

فرزندانم چرا گریه می کنید؟

در جواب گفتند:

به آن سبب گریه میکنیم که می دانیم ساعتی بعد، شما غریب و تنها می مانید.

امام علیه السلام فرمود:

شما در پیشگاه خدا از دو اجر و ثواب برخوردار می شوید: یکی در مقابل شهادتتان، و دیگری به خاطر گریه تان به غریب و تنهائی من . (2)

ص: 183

الْمُخْتَارِ ، یَا بُنَیَّ سِرْ بِنَا إِلَی الْحُسَیْنُ .

پسرم من تاب تحمل آتش و غضب پروردگار، و اینکه فردای قیامت خصم من رسول خدا صلی الله علیه واله باشد را ندارم، پسرم برویم به سوی حسین.

پسر و پدر به سوی خیام امام حسین علیه السلام حرکت کردند. در چند لحظه کوتاه و گذرا فکر کرده و عقل خود را قاضی قرار داده، و عدم اعتبار زندگانی دنیوی، و جاودانگی زندگانی اخروی را دریافت، بدین ترتیب ذره ایمانی که در دلش وجود داشت برقی زد و درخشید و او را از خواب غفلت بیدار کرد، و در نتیجه حب دنیا و ریاست از دلش رخت بربسته و عشق حسینی جایگزین آن شد، درست در این لحظات حالتی به وی دست داد که تحت تأثیر آن لرزه بر اندامش افتاد.

مهاجر بن اوس یکی از همرزمانش به وی گفت:

آیا می ترسی؟ اگر از من می پرسیدند که شجاعترین مرد کوفه کیست؟ من از ذکر نام

تو نمیگذشتم.

حر گفت: چنین نیست که تو پنداشته ای، من هم اکنون خود را سر دو راهی بهشت و دوزخ میبینم، و هرگز عذاب آتش را بر سعادت ابدی ترجیح نخواهم داد، گرچه قطعه قطعه شده و جسدم به آتش کشیده شود.

آنگاه به سوی خیام آل الله حرکت کرد، اما دلهره عظمت گناهش او را راحت : نمی گذاشت، زیرا به دلیل برخورد نامناسبی که قبلا با آن حضرت کرده و موجبات

ترس و نگرانی اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله را فراهم آورده بود می ترسید مورد عفو امام علیه السلام قرار نگیرد، بالاخره در حالیکه دستهایش را بر سرش گذاشته بود، و عذر توبه به درگاه پروردگار متعال می آورد میگفت:

أَللَّهُمَّ إِلَیْکَ أَنْبَتَ ، فَتُبْ عَلَئ فَقَدْ أوعبت قُلُوبِ أولِیَاءِکَ وَ أَوْلَادِ بِنْتِ نَبِیّک .

پروردگارا به درگاه با عظمت تو عرض توبه میکنم، توبه مرا بپذیر که من دلهای دوستان تو و فرزندان رسول تو را ترسانده و به رعب انداخته ام.

ص: 185

او در حالیکه از فرط خجالت روی خود را پوشانیده بود خدمت امام علیه السلام رسید، و خود را به پای او انداخت، پای امام علیه السلام را غرق در بوسه کرد، و آن حضرت خطاب به وی فرمود:

إرفَعُ رَأسَکَ یَا شَیخُ مَنْ أَنْتَ ؟

یا شیخ سرت را بلند کن، تو کیستی؟

گفت: من همانم که در آغاز امر راه بر تو بستم، و مانع از آن شدم که به مدینه بازگردید، و یا جای دیگری بروید، من هرگز تصورش را نمی کردم که اینان با شما

چنین برخوردی داشته باشند. حالا از کرده خود پشیمانم، آیا توبه من در پیشگاه پروردگار متعال پذیرفته میشود یا نه؟ توبه حر قبول درگاه الهی شد، و امام به وی مژده قبولی توبه اش را داد. (1)

واثَکَلاهُ لَیْتَ الْمَوْتِ أعدَمَنِی الْحَیَاهِ الْیَوْمَ مَاتَتْ أُمِّی فَاطِمَهَ ، وَ أَبِی عَلَیَّ ، وَ أَخِی الْحَسَنِ ، یا خَلِیفَهَ الْمَاضِی وَ ثِمَالَ الْبَاقِی ، فَعَزّاهَا الْحُسَیْنُ ، وَ صَبْرِهَا ، وَ فِیمَا قَالَ :

یَا أُخْتَاهْ تَعَزَّی بِعَزَاءِ اللَّهُ ، وَ اعْلَمِی أَنَّ أَهْلِ الْأَرْضِ یَمُوتُونَ ، وَ أَهْلُ السَّمَاءِ لأیبقون ، وَکَّلَ شَیْ ءٍ هالِکُ إِلَّا وَجْهَهُ ، وَ وَلَّی وَ لِکُلِّ مُسْلِمٍ بِرَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله أُسْوَهُ حَسَنَهُ فَقَالَتْ عَلَیْهَا السَّلَامُ : اَفَتَغصَبُ نَفسَکَ اغتِصَاباً ؟ فَذَاکَ أَقْرَحَ لِقَلبِی ، وَ أَشَدَّ عَلَی نَفْسِی . (1)

در شبی که صبح همان شب پدرم به شهادت رسید از آن حضرت شنیدم در حالیکه شمشیر خود را اصلاح میفرمود، ابیات زیر را زمزمه میکرد :

یا دَهْرٍ أُفٍّ لَکَ مِنْ خَلِیلٍ *** کَم لَکَ بِالاشرَاقِ وَالأصِیلِ

این ابیات را دو یا سه بار تکرار کرد، من همینکه آن را از پدرم شنیدم منظور آن حضرت را فهمیدم، و گریه گلوگیرم کرد، ولی سکوت اختیار کرده و صبر و شکیب پیشه کردم و دانستم که حادثه دردناک شهادت نزدیک شده است، اما عمه ام همینکه آنرا شنید طاقت نیاورده، و هماندم از جا برجست و دامن کشان به جانب برادر بزرگوارش رفت، و موقعیکه به آن حضرت رسید در حالیکه زار میزد و میگریست گفت: واثکلاه ایکاش مرگ مرا در می یافت، گویا همین امروز مادرم فاطمه علیها السلام ، و پدرم علی علیه السلام ، و برادرم حسن علیه السلام را از دست داده ام، ای باقیمانده گذشتگان، وای پناه باقیماندگان.

امام علیه السلام او را تسلیت داده و امر به صبر و شکیبائی فرسوده از جمله سخنان آن حضرت در مقام تسلیت به خواهر رشیدش کلمات زیر بود :

خواهر همچنانکه خدا دوست میدارد صبر کن، و این را بدان که بالاخره همه اهل زمین می میرند، و اهل آسمانها باقی نمی مانند، و هر چیز به جز وجه حضرت حق محکوم به فناست.

عمه ام گفت:

برادر آیا دل به مرگ نهاده ای؟ اینکه مصیبت بارتر و درد افزاتر برای من است!

ص: 187

خیام آل الله را نشانه رفت، پس از آنکه تیرش را به سوی هدف رها کرد خطاب به سپاه کوفه چنین گفت:

إشهدوا لِی عِنْدَ الْأَمِیرُ أَنِّی أَوَّلُ مَنْ رمی .

پیش عبدالله شهادت دهید که اولین کسی که به طرف حسین علیه السلام نشانه رفت من بودم. (1)

آنگاه تیراندازان سپاه کوفه امام علیه السلام و یاران با وفایش را تیر باران کردند.

وَ أَقْبَلْتُ السِّهَامَ کَاَنَّهَا الْقَطْرِ .

تیرها ریخت همانند باران به طرف امام و یارانش فرو ریخت.

طی همین تیرباران نصف بیشتر سپاه امام علیه السلام به شهادت رسیدند.

قَالَ : أَ فَلا تَقْبَلُونَ مِنْهُمْ أَنْ یَرْجِعُوا إِلَی لِمَکَانِ الَّذِی جَاءُوا مِنْهُ ؟ وَیْلَکُمْ یَا أَهْلَ الْکُوفَهِ ! أَ نَسِیتُمْ کتبکم وَ عُهُودِکُمْ الَّتِی أَعْطَیْتُمُوهَا ، وأشهدتم اللَّهِ عَلَیْهَا ؟ ویلکم أَ دَعَوْتُمْ أَهْلُ بَیْتٍ نبیکم ، وَ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ تَقْتُلُونَ أنفسکم دُونَهُمْ حَتَّی إِذَا أتَوکُم أسلَحتُمُوهُم إِلَی إبنِ زِیادٍ ، وَحَلاتُمُوهُم عَنْ مَاءِ الْفُرَاتِ ؟ بِئْسَمَا خَلَّفْتُمُ نبیکم فِی ذریته مَالِکُمْ لَا سَقَاکُمْ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ ، فَبِئْسَ الْقَوْمِ أَنْتُمْ ؟ فَقَالَ نَفَرٍ مِنْهُمْ : یَا هَذَا مَا نَدْرِی مَا تَقُولُ ؟ قَالَ : الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی زَادَنِی فیکم بَصِیرَهُ ، اللَّهُمَّ إِنِّی أَبْرَأُ إلیک مِنْ فِعَالِ هَؤُلَاءِ الْقَوْمِ ، أَللَّهُمَّ أَلْقِ بَأْسُهُمْ بَینَهُم حَتَّی یلقوک وَ أَنْتَ عَلَیْهِمْ غَضْبَانُ . فَجَعَلَ الْقَوْمِ یُرمُونَهُ بِالسِّهَامِ فَتَقَهقَرَ. (1)

آنگاه بریر بن خضیر همدانی از امام علیه السلام اجازه خواست تا با آنان سخن گوید، امام علیه السلام به وی اجازه داد.

بریر پیر مردی تابعی، پرهیزکار، قاری قرآن، از بزرگان قابل احترام کوفه و در جامعه کوفه از پیشتازان قاریان قرآن، و در میان بنی همدان از شرف و منزلت ویژه ای برخوردار بود، در برابر سپاه کوفه و به فاصله نزدیکی از آنها ایستاده و چنین آغاز سخن کرد:

مردم پروردگار عالمیان حضرت محمد صلی الله علیه واله را بشارت دهنده، و هشدار دهنده، و خواننده مردم به معرفه الله، و چراغ روشنائی بخش رهروان راه و حق حقیقت قرار داده است.

این آب فرات را که گرازها و سگهای بیابان به آزادی در آن غوطه می خورند از فرزند رسول خدا صلی الله علیه واله ممنوع اعلام کرده اید، آیا پاداش رسول خدا صلی الله علیه واله را این چنین می دهید؟!

در جواب او گفتند: بریر بیش از حد سخن گفتی، بس کن که حسین علیه السلام باید تشنگی را تحمل کند همچنانکه دیگران (عثمان) تحمل کردند.

آنگاه گفت: مردم اینها افراد خاندان رسول خدا صلی الله علیه واله هستند که امروز در مقابل شما قرار گرفته اند، و اینها اولاد و عترت او، و دختران و حرم وی هستند، حرف بزنید، راستی میخواهید با اینها چه رفتاری در پیش بگیرید؟

ص: 191

گفتند: می خواهیم آنان را در اختیار امیر عبید الله بن زیاد قرار بدهیم تا او خود درباره آنها تصمیم بگیرد.

گفت: آیا از ایشان نمی پذیرید که از جائیکه آمده اند به همانجا برگردند؟ وای بر شما ای اهل کوفه/ آیا نامه هائی را که برای حسین علیه السلام فرستاده و او را به کوفه دعوت کردید، و پیمانهائی را که با او بسته و خدا را بر آن گواه گرفتید فراموش کردید؟

آیا خاندان پیامبرتان را دعوت نموده و به آنان قول وفاداری تا پای جان دادید و حالا که آنان بر اساس دعوت شما به سوی شما آمده اند می خواهید آنها را به عبید الله بن زیاد تسلیم نمائید، و ایشان را از دسترسی به آب فرات باز داشته اید؟ چه بد مراعات کردید پیامبرتان را در رابطه با خاندان او، چه بد مردمی هستید، خدا شما را در روز قیامت از تشنگی نجات ندهد.

بعضی از آنان گفتند: ما نمیدانیم تو چه میگوئی

گفت: شکر خدا را که به شناخت من درباره شما افزود، پروردگارا من از کارهای این بدسگالان در پیشگاه نو طلب برائت میکنم، پروردگارا ترس و وحشت بر ایشان چیره گردان تا روزی که با تو ملاقات کنند، در حالیکه تو از آنان در خشم و غضب هستی.

آنگاه او را تیرباران کردند، و او به حضور امام علیه السلام بازگشت.

پس از آن خود امام علیه السلام سوار بر شتری (1) به سوی آنها آمده و در مقابل آنان قرار گرفته و با صدای بلند به طوریکه اکثریت آنها می شنیدند چنین فرمود:

أَیُّهَا النَّاسُ إسمعوا قَوْلِی وَ لَا تَعْجَلُوا حَتَّی أعظکم بِمَا هُوَ حَقُّ لَکُمْ عَلَی ، وَ حَتَّی أَعْتَذِرُ إِلَیْکُمْ مِنْ مَقْدَمِی علیکم فَانٍ قبلتم عُذْرِی ، وَ صَدَّقْتُمْ قَوْلِی ، وَ أَعْطَیْتُمُونِی النِّصْفِ مِنْ أنفسکم کنتم بذلک أَسْعَدُ ، وَ لَمْ یَکُنْ لَکُمُ عَلَی سَبِیلُ ، وَ إِنْ لَمْ تَقْبَلُوا مِنِّی الْعُذْرِ ، وَ لَمْ تُعْطُوا النِّصْفِ مِنْ انفسکم کنتم بذالک أَسْعَدُ ، وَ لَمْ یَکُنْ لَکُمُ عَلَی سَبِیلُ وَ إِنْ لَمْ تَقْبَلُوا مِنِّی الْعُذْرِ ، وَ لَمْ تعطو النِّصْفِ مِنْ انفسکم فَاجْمَعُوا أَمْرِکُمْ وَ شُرَکائِکُمْ ثُمَّ لا یَکُنْ أَمْرُکُمْ علیکم غُمَّهً ، ثُمَّ اقْضُوا إِلَیَّ وَ لا تُنْظِرُونِ ، إِنَّ ولیی اللَّهُ الَّذِی نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یتولی الصَّالِحِینَ . فَلَمَّا سَمِعْنَ النِّسَاءِ هَذَا مِنْهُ صَحْنِ وَ بَکَیْنَ وَ ارْتَفَعَتْ أَصْوَاتَهُنَّ ، فَأَرْسَلَ إِلَیْهِنَّ أَخَاهُ

ص: 192

الْعَبَّاسُ ، وإبنه عَلِیّاً الْأَکْبَرِ ، وَ قَالَ لَهُمَا : سکتاهن ، فَلَعَمْرِی لْیُکْثِرْ بکاتهن . وَ لَمَّا سکتن حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ، وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی الْمَلَائِکَهِ وَ الْأَنْبِیَاءِ ، وَ قَالَ فِی ذَلِکَ مَا لَا یحصی ذَکَرَهُ ، وَ لَمْ یَسْمَعْ مُتَکَلِّمُ قَبْلَهُ وَ لَا بَعْدَهُ أَبْلَغُ مِنْهُ فِی مَنْطِقِهِ . ثُمَّ قَالَ . . . أَیُّهَا النَّاسُ أنبسونی مَنْ أَنَا ، ثُمَّ ارْجِعُوا إِلَی أنفسکم وَ عاتبوها ، وَ انْظُرُوا هَلْ یَحِلُّ لکم قَتْلِی وإنتهاکَ حُرْمَتِی ؟ السِّتِّ ابْنِ بِنْتِ نبیکم ، وَ ابْنُ وَصِیُّهُ وَ ابْنِ عَمِّهِ أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ بِاللَّهِ ، وَ الْمُصَدِّقُ لِرَسُولِهِ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِ رَبِّهِ ، أَوْ لَیْسَ حَمْزَهَ سید الشُّهَدَاءِ عَمِّ أَبِی ، أوَلَیسَ جَعْفَرِ الطَّیَّارِ عَمِّی ، أَوْلَمَ یَبْلُغُکُمْ قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله لِی ولاخی : هذانِ سَیِّدَا شَبَابَ أَهْلِ الْجَنَّهِ ؟ فَانٍ صدقتمونی بِمَا أَقُولُ ، وَ هُوَ الْحَقُّ ، وَ اللَّهِ مَا تعهدت لکذب مُنْذُ عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهُ یَمْقُتُ عَلَیْهِ أَهْلِهِ . . وَ إِنْ کذبتمونی فَانٍ فیکم مَنْ إِنْ سَأَلْتُمُوهُ عَنْ ذلک أخبرکم سَلُوا جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ ، وَ أَبَا سعید الْخُدْرِیِّ ، وَ سَهْلِ بْنِ سَعْدِ السَّاعِدِیِّ ، وَ زَیْدَ بْنَ أَرْقَمَ ، وَ أَنَسِ بْنِ مالک یخبرونکم أَنَّهُمْ سَمِعُوا هَذِهِ الْمَقَالَهَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله لِی ولاخی ، أَمَّا فِی هَذَا حَاجِزُ لَکُمْ عَنْ سَفْکِ دَمِی ؟

مردم سخن مرا بشنوید و عجله نکنید تا شما را آنچنان که سزاوار است اندرزگویم، و عذر خود را درباره آمدنم به طرف شما بیان کنم، آنگاه اگر عذر مرا پذیرفتید، و سخن مرا تصدیق کردید و درباره من انصاف به خرج دادید بدین ترتیب به سعادت نائل می شوید، و برای شما راهی برای کشتن من باقی نمی ماند، و اگر بی انصافی کرده و عذر مرا قبول نکردید، آنوقت در کار خود متحد شوید و شریکان جرم خود را جمع کنید، تا مسأله برای شما پوشیده نماند سپس به کار من بپردازید و مهلتم ندهید که ولی من آن خدائی است که قرآن را فرو فرستاده و او متولی امور صالحان است.

وقتی بانوان حرم رسول خدا صلی الله علیه واله این سخن را از آن بزرگوار شنیدند فریاد برآورده و به گریه و زاری پرداختند و صدایشان بلند شد.

امام علیه السلام براردش عباس بن علی و فرزندش علی اکبر علیهما السلام را فرستاد، و به آنان فرمود: زنان را ساکت کنید که برای من پس از این بسیار خواهند گریست. هنگامی که زنان ساکت شدند امام علیه السلام حمد و ثنای الهی را به جا آورده و بر

ص: 193

رسول خدا صلی الله علیه واله و انبیاء و ملائکه درود فرستاد، و در این رابطه سخنان فراوانی بیان فرمود که هیچ گویندهای پیش از آن و بعد از آن سخنانی در آن حد از فصاحت و بلاغت نشنیده است ...

سپس فرمود: نخست نسب مرا بیان کنید، و بگوئید که نسب من به چه کسی می رسد؟ آنگاه بخود آئید، و خود را مورد سرزنش قرار دهید، و ببینید که آیا کشتن و هتک حرمت من برای شما جایز است؟

آیا من پسر دختر پیامبر شما، و فرزند وصی وابن عم او، به اولین ایمان آورنده به خدا، و تصدیق کننده رسول خدا صلی الله علیه واله در رابطه با آنچه او از طرف پروردگارش آورده - نیستم؟ آیا حمزه سیدالشهداء علیه السلام عموی پدر من و جعفر طیار عموی خودم نیست؟

آیا فرموده رسول خدا صلی الله علیه واله درباره من و برادرم را که فرمود: ایندو (من و برادرم) دو سرور جوانان اهل بهشتند، نشنیده اید؟

اگر مرا تصدیق کرده و این سخن را از من می پذیرید (که حق هم همین است) فبها، زیرا من تاکنون هرگز دروغ نگفته ام، و اگر از من باور نمیکنید، هم اکنون در میان شما کسانی از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه واله وجود دارند که میتوانند شما را از آن خبر دهند، از جابر بن عبدالله انصاری و ابوسعید خدری، و سهل بن سعد ساعدی، و زید بن ارقم، و مالک بن انس بپرسید تا آنها شما را خبر دهند که آیا چنین سخنی را درباره من و برادرم از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیده اند یا خیر؟ آیا همین مقدار شما را از ریختن خون من باز نمی دارد؟

در روایت دیگری آمده که شمر جلو آمد و گفت:

یا حسین مَا هَذَا الَّذِی تَقُولُ افهمنا حَتَّی نفهم مَا تَقُولُ .

وَ قَالَ علیه السَّلَامُ :

أَقُولُ اتَّقُوا اللَّهَ رَبِّکُمْ وَ لَا تَقْتُلُونِی ، فانه لَا یَحِلُّ لَکُمْ قَتْلِی ، وَ لَا انتهاک حُرْمَتِی ، فانی ابْنِ بِنْتِ نبیکم ، وَ جَدَّتِی خدیجه زَوْجُ نبیکم وَ لَعَلَّهُ قَدْ بَلَغَکُمْ قَوْلُ نبیکم :

الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ .

شمر گفت: یا حسین چه میگوئی؟ طوری حرف ہرن که ما بفهمیم.

امام علیه السلام فرمود:

ص: 194

میگویم از خدا بترسید، و مرا نکشید، زیرا قتل و هتک حرمت من برای شما حلال نیست، من پسر دختر پیامبر شما هستم و مادر بزرگم خدیجه همسر پیامبر تان می باشد. شاید تاکنون سخن رسول خدا صلی الله علیه واله که فرمود:

حسن و حسین علیهما السلام دو سرور جوانان اهل بهشتند بگوشتان خورده باشد، این سخنان با آنکه به عنوان اتمام حجت ایراد میشد کوچکترین تأثیری در دلهای سپاه فریب خورده کوفه به جا نگذاشت. (1)

به زمین افتاده و به شهادت رسید.

و یکی دیگر از افرادی که خود را سپر بلای امام علیه السلام قرار داده و در این راه حتی جان خود را از دست داد، حنظله بن سعد شبامی بود، که به هنگام تیرباران در جلو امام علیه السلام در میان آن حضرت و تیراندازان کوفه پشت به امام و رو به تیراندازان ایستاد او در حالیکه خود را هدف مستقیم و بدون حفاظ تیرهای کین قرار داده بود به موعظه سپاه کوفه پرداخته و چنین فرمود:

یا قَوْمِ إِنِّی أَخافُ علیکم مِثْلَ یَوْمِ الْأَحْزابِ ، مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَ عادٍ وَ ثَمُودَ وَ الَّذِینَ مِنْ بَعْدِهِمْ وَ مالله یُرِیدُ ظُلْماً لِلْعِبادِ .

یا قَوْمِ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ یَوْمَ التَّنادِ ، یَوْمَ تُوَلُّونَ مُدْبِرِینَ مَالِکُمْ مِنَ اللَّهِ مِنْ عاصِمٍ وَ مَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَالُهُ مِنْ هادٍ . (1)

یا قَوْمٍ لَا تَقْتُلُوا حسینأ فَیُسْحِتَکُمْ اللَّهُ بِعَذابٍ ، وَقَدْ خَابَ مَنِ افْتَرَی فَجَزَاهُ الحسین علیه السَّلَامُ خیرأ وَ قَالٍ :

رَحِمُکَ اللَّهِ إِنَّهُمْ قَدِ اسْتَوْجَبُوا الْعَذَابِ حین رُدُّوا عَلَیْکَ مَا دَعَوْتَهُمْ إِلَیْهِ مِنَ الْحَقِّ ، وَ نَهَضُوا إلیک لیستجیبوک وأصحابک ، فَکَیْفَ بِهِمْ الْآنَ وَقَدْ قَتَلُوا إِخْوَانِکَ الصَّالِحِینَ . ؟

قَالَ : صَدَقَهُ یابن رَسُولَ اللَّهِ ! أَ فَلا نَرُوحُ إِلَی الْآخِرَهِ ؟ فَأَذِنَ لَهُ فَسَلَّمَ عَلَی الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامَ وَ تَقَدَّمَ یقاتل حَتَّی قُتِلَ . (2)

ای مردم من بر شما از روزی همانند روز (عذاب) اقوام پیشین بیمناکم، از عادتی همچون عادت نوم نوح و عاد و ثمود و کسانیکه بعد از آنان بودند (از اهل شرک و کفر و طغیان) میترسم، خداوند ظلم و ستمی بر بندگان خود نمی خواهد. ای قوما من بر شما از روزی که مردم یکدیگر را صدا میزنند و از هم یاری می طلبند و صدایشان به جایی نمیرسد) بیمناکم، همان روزی که روی برمی گردانید و فرار میکنید،

ص: 196

اما هیچ پناهگاهی در برابر (عذاب) خداوند برای شما وجود ندارد. و هرکسی را که خداوند (به خاطر اعمالش) گمراه سازد هدایت کننده ای برای او نمی تواند وجود داشته باشد. ای مردم دست از کشتن حسین علیه السلام بردارید، تا خداوند قادر متعال با عذابی دردناک ریشه کن تان نکند، که هیچ افتراء گوینده ای به آرزوی خود نمی رسد. حسین علیه السلام او را دعای خیر کرد و فرمود: خدا بر تو ببخشد آنان هنگامی که دعوت تو به حق و حقیقت را رد کرده و آماده مخالفت با تو و باران تو شدند سزاوار عذاب الیم حضرت حق شدند، چگونه چنین نشود که آنان برادران نیکوکار تو را به خاک و خون کشیدند.

حنظله گفت:

درست می فرمائید یابن رسول الله! آیا به طرف آخرت نرویم؟ امام علیه السلام به وی اجازه داد، و او پس از سلام بر حسین علیه السلام پیش رفت، و چنان با سپاه کوفه به پیکار پرداخت که شربت شهادت نوشید.

یکی دیگر از این بزرگواران که تیرهای اهل کوفه را به جان خریده و مانع از آن شد

که تیری بر آن حضرت اصابت نماید، عمرو بن قرظه انصاری بود.

در روایت آمده:

وِجَاءُ عَمْرِو بْنِ قَرَظَهَ الْأَنْصَارِیِّ وَ وَقَفَ أَمَامَ الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامُ یقنه مِنَ الْعَدُوِّ ، ویتلقی السِّهَامَ بِصَدْرِهِ وَ جَبْهَتِهِ ، فَلَمْ یَصِلُ إِلَی الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامُ سَوْءٍ ، ولماکثر فِیهِ الْجِرَاحِ الْتَفَتَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السَّلَامَ وَ قَالٍ : أَوْ فیت یابن رَسُولَ اللَّهِ ؟ قَالَ : نَعَمْ ، أَنْتَ أَمَامِی فِی الْجَنَّهِ فَاقْرَأْ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله مِنِّی السَّلَامَ ، وَ أَعْلَمْتَ أَنِّی فِی الْأَثَرِ ، وَ خَرَّمَیَّتاً (1)

عمرو بن قرظه انصاری آمده و در جلوی امام حسین علیه السلام ایستاد، و آن حضرت را از ضربات دشمن مصون داشته، و تیرها را با سینه و پیشانیش میگرفت، بدین ترتیب تا او در جایش ایستاده بود صدمه ای به امام علیه السلام وارد نشد.

هنگامی که زخمهای وارد بر بدنش زیاد شد رو به امام علیه السلام کرده و گفت:

یابن رسول الله آیا به وظیفه خود عمل و به تعهد خود وفا کردم؟

امام علیه السلام فرمود:

ص: 197

بلی، تو پیش از من وارد بهشت می شوی، از من به رسول خدا صلی الله علیه واله سلام برسان، و به آن حضرت بگو: که متهم به دنبال تو می آیم.

آنگاه قرظه به زمین افتاده و آخرین نفس خود را کشید. حالا می خواهم از همین جاسلامی به نامبردگان عرض کنم:

السَّلَامُ علیک یا سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ ، السَّلَامُ علیک یا حَنْظَلَهَ الشِّبَامِیُّ ، السَّلَامُ علیک یا عَمْرِو بْنِ قَرَظَهَ الْأَنْصَارِیُّ ، السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَنْصَارِ الْحُسَیْنِ وَ أَعْوَانِهِ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ .

ثُمَّ رمی سِنَانٍ لَعَنَهُ اللَّهُ بِسَهْمٍ فَوَقَعَ السَّهْمِ فِی نَحَرَهُ فَسَقَطَ وَ جَلَسَ قَاعِداً فَنَزَعَ السَّهْمِ مِنَ نَحَرَهُ .

سپس سنان بن انس تیری به آن حضرت انداخت، و آن تیر به گلوی مبارکش اصابت کرد، هنگامی که تیر به هدف نشست آن حضرت بر زمین افتاد، سپس بلند شد و نشست و تیر را از گلویش بیرون کشید، و خونی که از جای تیر جاری می شد را با دستش گرفته و به سر و ریش مبارکش مالید و گفت:

هَکَذَا أُلْقِیَ الله مُخَضَّبأ بِدَمِی . (1)

همینگونه که به خون خود خضاب شده ام به لقای پروردگارم خواهم شتافت.

و یکی دیگر بر قلب نازنینش نشست:

وَ لَمَّا ضَعُفَ عَنِ الْقِتَالِ وَ یستریح ، رَمَاهُ رَجُلُ بِحَجَرٍ عَلَی جَبْهَتِهِ فَسَالَ الدَّمُ عَلَی وَجْهِهِ ، فأخد الثؤب لْیَمْسَحْ الدَّمُ عَنْ عَیْنَیْهِ رَمَاهُ آخَرَ بِسَهْمٍ مُحَدَّدُ لَهُ ثَلاثِ شُعَبٍ وَقَعَ عَلَی قَلْبِهِ ، فَقَالَ :

بِسْمِ اللَّهِ ، وَ بِاللَّهِ وَ عَلَی مِلَّهِ رَسُولِ اللَّهِ ، وَ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ قَالَ : إِلَهِی أَنْتَ تَعْلَمَ أَنَّهُمْ یَقْتُلُونَ رَجُلًا کُنْتَ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ ابْنِ نبی غَیْرِهِ .

ثُمَّ أَخْرُجُ السَّهْمِ مِنْ قَفَاهُ ، وَ انْبَعَثَ الدَّمُ کالمیزاب فَوَضَعَ یَدَهُ تَحْتَ الْجُرْحِ فَلَمَّا امتلات رمی بِهِ نحوالسماء وَ قَالَ :

هَوَّنَ علی مَا نَزَلَ بِی أَنَّهُ بِعَیْنِ اللَّهُ ، لَمْ یَسْقُطْ مِنْ ذالک الدَّمُ قَطْرَهٍ إِلَی الْأَرْضِ ، ثُمَّ وَضَعَهَا ثَانِیاً فَلَمَّا امتلات لَطْخُ بِهِ رَأْسَهُ وَ وَجْهِهِ وَ لِحْیَتِهِ وَ قَالٍ : هَکَذَا اکون حتی أَلْقَی اللَّهُ وَجْدِی رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله وَ أَنَا مَخْضُوبَ بدمی وَ أَقُولُ : یا جِدّاً قَتَلَنِی فُلَانُ وَ فُلَانُ . (2)

آنگاه ضعف بر وی چیره شد، ایستاد کمی استراحت کند، در آن هنگام مردی با سنگی به پیشانیش زد، و خون از پیشانیش جاری شد، لباسش را گرفت تا خون را از چشمانش

ص: 199

پاک کند، در این اثنا کس دیگری تیر آهنین سه شعبه ای به سوی آن حضرت رها کرد، تیر به قلب تپنده عالم امکان نشست، هنگامی که نیر به هدف نشست فرمود:

بِسْمِ اللَّهِ ، وَ بِاللَّهِ ، ولی مِلَّهِ رَسُولِ اللَّهِ

آنگاه سرش را به آسمان بلند کرد و عرضه داشت:

پروردگارا تو میدانی که اینها دارند مردی را میکشند که جز او بر روی زمین پسر پیامبری وجود ندارد.

تیر با تمام طولش در قلب شریف فرو رفته بود، بهمین دلیل بیرون کشیدن آن از جلو ممکن نشد. و آن حضرت ناگزیر خم شد و آنرا از پشت سر بیرون آورد، و خون از جای آن همانند ناودان بیرون جست، آن حضرت در دستش را زیر جراحت گرفت، هنگامی که پر از خون شد آن خون را به طرف آسمان انداخت و از آن خون قطره ای به زمین بازنگشت دیگر بار دستش را زیر جراحت گرفت، هنگامی که در کف دستش مالامال از خون شد آن را بر سر و صورت و ریش شریفش کشید و آنها را از خون رنگین ساخت و فرمود :

همینگونه خواهم بود تا پروردگار دادگر و جدم رسول خدا صلی الله علیه واله را در حالیکه آغشته به خون هستم ملاقات کنم و به آن حضرت عرض کنم :

جد بزرگوار مرا فلانکس و فلانکس کشتند.

اللَّهُمَّ الْعَنِ الظَّالِمِینَ أَبَداً الْآبِدِینَ بِحَقِّکَ یَا اللَّهُ . (1)

ص: 200

نخستین معلم جانوران که بوده، و سیستم آموزش آنها چگونه بوده است؟

ارائه جواب قاطعی به این سئوال ممکن نیست یا اقلا هنوز ممکن نیست، پس بی گمان می توان گفت:

لانه سازی و ذخیرہ اندوزی جانوران بر مبنای غریزه استوار است.

و هر گامی که در این راستا بر می دارد او را به امیدی می رساند، زیرا امید اصلی و به اصطلاح هدف نهایی امیدهای فرعی می زاید و هر یک از این امیدها که تحقق می یابد پایه ای برای رسیدن به امید بالاتر می شود.

هنگامی که امید شدت گرفت و نیرومند شد به هدف و آرمان تبدیل می شود. زیرا به دلیل آنکه امید، و آرمان هر دو بر اساس عقل قرار گرفته و با آن هماهنگ اند امید می تواند سرانجام منتهی به آرمان شود.

نزدیک نمی کند چه بسیار از مردانی که در تاریخ بشر با ستمگران مبارزه کرده و آنها را در هم کوبیده اند ولی حکومت عدل برقرار نشده است.

در مبارزه با ظالم اگر پیروزی از آن مبارز باشد ظالمی از بین می رود، و ظالم دیگری جای او را می گیرد، و اگر مبارز شکست بخورد، ظالم نیرومند شده و بر ظلم و ستمش دو چندان می افزاید، در نتیجه روحیه مبارزین ضعیف شده و دیگر امید به موفقیت خود را از دست می دهند.

در این صورت است که امید به آرزو تبدیل خواهد شد ولی اگر بشر با ظلم و ستم به مبارزه برخیزد، نه ظالم چندان مشکل غیر قابل حلی پیش نمی آید، بلکه او می تواند در این راه قدم به قدم جلو رفته و سرانجام شاهد موفقیت را در آغوش بکشد.

مبارزه با ظلم، مبارزه با ظالم نیز هست، ولی مبارزه با ظالم، مبارزه با ظلم نیست، بر این اساس جنگهای اولیای خدا در طول تاریخ مبارزه با ظلم بوده است، زیرا مبارزه با ظلم قداست داشته و هیچگاه توأم با گناه نیست. قداست هدف هیچوقت وسیله ناپسند را پسندیده نکرده، گناه را تبدیل به نیکوکاری نمی کند.

وی جایگزین من می شود. .

بنابراین هوشیار است، داناست، خردمند است، و راه مبارزه با ظلم را می شناسد،

قدرتهای انسانی را از قدرتهای ضد انسانی تمیز میدهد.

هنگامی که در جامعه بشری چنین مردانی پیدا شدند، هر چند هم تعدادشان کم باشد قدم دوم برداشته می شود، و پشت سر آن است که بشر به هدف خود می رسد.

2- گام دوم، ظهور راهنمای الهی و رهبر آسمانی در میان ملتی است که مورد عنایت خداوندگاری قرار گرفته و به پا خاسته تا شیطان و خصائص و افکار شیطانی را از محیط خود بیرون رانده و فرشته عدل و داد را به جای آن بنشاند، رهبری که خداوند متعال او را برای نجات بشر از ظلم و سیه روزی برگزیده است، تا جهان را پر از عدل و داد کند.

د این موجود مقدس دستیارانی لازم دارد که شماره آنان بسیار کم و ناچیز است، و بیاری آنهاست که رهبر الهی برنامه های آسمانی خود را تنظیم و به مرحله اجرا گذاشته و جهان را آباد می کند. چنانکه پیش از این گفتیم: پیدایش آنان در میان بشریت همان گام نخستین برای رسیدن به هدف متعالی بشری است.

دستیاران حضرتش پاکیزه از گناه، و پیراسته از عقده ها هستند، زیرک و هوشیارند، هرگز گول نمی خورند. به جاه و مقام فریفته نمی شوند، مظهر رحمت پروردگارند، هرگز نمی ترسند، از جان گذشته و در هر شرایط آماده فداکاری هستند، بیش از آنچه بگویند عمل می کنند، چون مرد کارند نه مرد سخن، هر چند سخنوران بلند مرتبه ای نیز هستند، ولی سخن راست می گویند و کار صحیح انجام میدهند، هیچگونه گناه در کارشان دیده نمی شود و هرگز گناه در سخنشان راه پیدا نمی کند. این مردم اندک، دستیاران آن رهبر بزرگوار بوده و دست الهی در پشت سر آنها جای دارد، و مردان شکست ناپذیری هستند که امید اجتماعی بیاری آنان در جامعه بلازده بشری جامه عمل بخود می پوشد.

ص: 208

شود عمر انسانیت باید چندین برابر آن به درازا کشد زیرا قسر اکثری نیز محال است.

پس به طور یقین دورانی در زندگی بشریت فرا خواهد رسید که انسان ها در آن دوران از اسارت حیوان صفتان رهائی یافته و یوغ بردگی را از گردن خود خواهند گشود، و در سایه مهر انسانها زندگی خواهد کرد، شاید منظور از این سخن که می فرماید:

لِلْحَقِّ دَوْلَهُ وَ لِلْبَاطِلِ جَوْلَهُ

برای حق دولتی، و برای باطل یک جولان گذرانی وجود دارد.

همین باشد.

صحت آن پایبند بوده و آن را به مورد اجرا گذارند. قانونی را که مردم صحت آنرا نفهمند بدرد اجرا نمی خورد، در چنین صورتی است که قانون بزور اجرا می شود. و عدلی که با اجرای قانون از طریق زور، فشار، و قلدری پیاده شود عدل نخواهد بود. زیرا زور و قلدری با عدل نمی سازد.

بنابراین بشر نخست باید بفهمد قانون چیست؟ و قانونگذار کیست؟ و کاربرد و نتیجه آن چیست؟ در این صورت است که خودش مجری آن خواهد شد. گرچه همه مردم و با اکثریت آنها آن را نفهمیده باشند. زیرا اقلیت هوشیار توان آن را دارد که اکثریت را بیدار کرده و ثمره اجرای قانون را برای آنها بفهماند.

انسان جاهل تحمل زور و ظلم را می کند، ولی برای تحمل عدل از خود تمکین نشان نمی دهد. چرا؟

زیرا از ظلم می ترسد و بر اساس ترس آن را تحمل می کند، ولی از عدالت و عادل نمی هراسد، لذا علیه حق قیام می کند. تاریخ مشحون از نمونه های فراوانی است که سخن ما را تأئید کرده و نشان می دهد که تاکنون ستمکاران بشری بیشتر از دیگران

کامیاب بوده اند. هنگامی که تکامل عقلی و فکری برای بشر به وجود آید، هر چند تکاملی جزئی و در افراد معدودی حاصل شود، قوانین تضمین کننده عدالت عمومی به طور طبیعی عملی شده و برای اجرای آن نیازی به زور نخواهد بود. عدالتی که با زور پیاده شود پایدار و همیشگی نبوده، و همانکه زور منتفی شد بلافاصله آن نیز از جامعه رخت برمی بندد. آنگاه توده عوام و مردم نادان با چشم دشمنی به عدالت رخت بر بسته نگاه می کنند. نیکمردان بایستی بکوشند زمینه را برای برپائی قسط و عدل پایدار و همیشگی آماده سازند. زیرا همانگونه که در آغاز سخن گفته شد در راه امید باید تلاش کرد تا زمینه وصول به آن میسر شود، آنهم امید بزرگی که سرنوشت جهان را برای همیشه در جهت بهبود دگرگون می سازد.

آماده کردن زمینه برای عدالت پایدار، عبارت است از بیدار کردن مردم. و هوشیار

ص: 211

ساختن آنان به حقایق وقایع در کردار و عمل است نه آنکه در مقام سخن دم از عدالت بزنیم ولی در کردار ظالمانه رفتار کنیم، بالاخره عدل همیشگی بدست برگزیده حق روزی در سطح جهان پیروز شده و رنجها و تلاشهای فداکارانه انبیاء به ثمر خواهد نشست

آماده سازی زمینه تولد و استقرار عدالت می تواند در ظهور آن تسریع به عمل آورد. راهنما و مجری عدالت عمومی تنها کسانی هستند که پروردگار متعال آنانرا برای اینکار برگزیده است، طرفداران عدالت پایدار بدانند که انبیاء برای چه آمدند، و چه کردند، و چه می خواستند، و برای چه پروردگار عظیم آنانرا برای اینکار اختصاص داد.

چنین افرادی باید از نظر دانش و بینش بر همگان برتری داشته، و گذشته از علوم

الهی از دانش طبیعی بشر نیز بر کلیه افراد جامعه خود پیشی گرفته باشند.

علوم بشری ناقص بوده و بر کلیه جهان و جهانیان نمی تواند احاطه داشته، و از زمانهای آینده و از مردم آینده اطلاع کافی داشته باشد، این تنها علم الهی است که بر زمانهای آینده و مردم آن احاطه کاملی دارد.

از این رهگذر شاگردان مکتب الهی می توانند از همه جا و از همه چیز و از همه کس اطلاع وافی داشته باشند آنان راه اجرای قوانین عدل را به خوبی می دانند، و برای همین هم انسان از نظر آنان موجود شناخته شده ای می باشد، انسان ناشناس پیش مردان حق مفهومی نداشته و همه چیز برای آنان از پدیده های شناخته شده به شمار می رود.

با در نظر گرفتن این مساله باید به کمک عقل شتافته و آن را از اسارت و بیگاری نفس حیوانی نجات داد. مهر ایزدی و رحمت پروردگاری وسایل چنین کمکی را فراهم آورده و نیکمردان بزرگ و پاکی را به کمک عقل بشر ارسال داشته است تا آن را از بردگی جانور دو پا و راست قامت رها کنند تا بدین ترتیب انسان کارگر شهوت، و برده غضب نبوده و انحراف به چپ و راست نداشته باشد، راه صحیح و سالم انسانی را بپیماید و بس، راهی را که عقل نشان می دهد، از راست گرائی و شهوت بپرهیزد، و از چپگرائی و غضب دوری کند.

اینجاست که رحمت الهی حضرت مهدی علیه السلام را علم می کند تا عقل بشر را یاری دهد، و آن را از اسارت و بردگی رهائی بخشد، و آنگاه جامعه انسانی را تشکیل دهد، و عدل جهانی را برقرار سازد، ویژگی حضرت مهدی علیه السلام آن است که ظهور او با قدرت همراه است، تا بتواند قدرتهای ضد انسانی اعم از قدرتهای چپگرا و راست گرا را از صحنه زندگی بشر بیرون براند. زیرا هم اکنون دنیا زیر سلطه ناروای این دو قدرت: یکی مظهر شهوت و دیگری مظهر غضب است که هر دو قدرت حیوانی و رودرروی قدرت انسانی قرار دارند .

بشر بوده و هست، و در کانون نهاد هر کس چنین امیدی وجود دارد.

کلیه ادیان و مذاهب بشری از آن خبر داه و کسی را با عنوان (مهدی): منجی عالم

بشریت معرفی نموده است.

ارمیای پیغمبر در تورات از جنگی عظیم و جهانی که طی آن دو سوم مردم روی زمین نابود می شوند خبر داده و می گوید: پس از آن سلطان عادلی به پا خاسته و جهان را اصلاح می فرماید.

زبور داود از قیام مصلحی نوید میدهد که دریا تا دریا عدل و داد کند و همه امتهای

جهان در برابر حضرتش سر طاعت فرود می آورند.

یهود و جهودان عزیر نبی را به عنون مهدی می شناسند...

مسیحیان و ترسایان حضرت مسیح را مهدی می خوانند...

نزد گبران و زردشتیان نام مهدی بهرام فرزند سوم زرتشت و یا سوشنات است که جهان را پر از پندار نیک، گفتار نیک، و کردار نیک خواهد کرد. بودائیان، و برهمائیان که به 220 فرقه منشعب شده اند در انتظار بازگشت پیشوای خود روزگار می گذرانند.

ایرانیان باستان در انتظار کیخسرو نشسته و می گفتند: او روی از مردم جهان نهان

کرده و روزی باز خواهد آمد.

ولی هیچکدام از ادیان گذشته همچون اسلام نظریه مهدی را محکم و استوار مطرح نکرده اند. اسلام نه تنها پیروان خود را به وجود حضرت مهدی علیه السلام مژده داده بلکه پیروان دیگر ادیان و مذاهب جهان را نیز متوجه این حقیقت آشکار فرموده و آنان را از وجود نظریه مهدی علیه السلام در مذاهب خودشان آگاه ساخت. و این خود یکی از حقهای بزرگ اسلام بر جامعه بشری است. آری پیش بینی عدالت همگانی و پایدار یکی از ارمغانهای اسلام برای اجتماع بشری است. چنانکه حکومت واحد جهانی، و تساوی نژادها و الغاء طبقات اجتماعی، و برتریهای قومی و ملی ارمغانهای دیگر این دیانت مقدس جهانی، و همیشگی و آسمانی است.

ص: 214

گذشته از این، وجود مهدی نوعی پس از ظهور قابل تردید و انکار می باشد، از این نظر هم دو دستگی و اختلاف در میان بشر پیدا شده و جنگی جدید بر جنگهای جهان افزوده و گمراهی بشر دو چندان می شود، و دریچه هدایت برای همیشه بسته می شود.

از این منطق روشن می شود که مهدی شخصی است معین، تا هر کس و ناکسی، بفکر جازدن خود به عنوان مهدی نیفتد، تا بشر گیج و گمراه نشده و راه را از چاه باز شناسد و تردیدی نیست که رحمت ایزدی اجازه نخواهد داد بشر راه را از چاه نشناسد.

قلدرانی که به قصد نابودی آن خاندان کمر همت می بندند در هر ساعت، و در همه جا دیوار آهنینی بکشد تا زمان تولد او برسد، زیرا اگر چنین نباشد پدران و مادران او از شر ظالمان و ستمکاران ساعتی آسوده خاطر نشده، و هر آن در معرض خطر مرگ و ترور قرار می گیرند، نه تنها پدران و مادران مهدی بلکه مردم شهر او نیز با خطر مرگ و انهدام روبرو می شوند.

انواع قدرتهای آسمانی باید به کار رود تا آن شهر، و آن دودمان از خطر ویرانی و

برچیده شدن از صفحه روزگار در امان بماند تا زمان ولادت او برسد.

ولی اگر مهدی شخص معینی بوده، و زنده و پاینده، و به طور ناشناس زندگی کند، و از نیروی غیبی و قدرت الهی نیز برخوردار باشد چنین مشکلاتی پیش نمی آید، و تنها یک قدرت به منظور ضمانت حیات او از گزند حوادث به کار می افتد و چنین چیزی از نظر وجود مهدی لزوما باید وجود داشته باشد، زیرا مردم باید نشانه های قدرت خدائی را در وجود او بینند، وگرنه مهدی با مردم دیگر تفاوتی نخواهد داشت.

ناشناس بودن، خطر دشمنان را از وی دفع کرده، و نیروی الهی عمری دراز به او

می بخشد، و از گزند بیماریها مصونش می دارد.

منحصرا به پدران آن حضرت اختصاص دارد وگرنه وارث ستمکار جز ستمکاری نخواهد بود. پدران او دارای عالی ترین مناصب الهی هستند که ستمکاران را در این چنین مناصبی هرگز راهی نیست. خود نمایندگی خدای بزرگ را در کره خاکی دارد، و سند نمایندگی حضرتش عمر دراز، و دانش و عصمت وی می باشد.

مهدی علیه السلام دین جدیدی نمی آورد بلکه مجری آخرین ادیان آسمانی است که بوسیله خاتم پیامبران صلی الله علیه واله بر جهان بشریت عرضه شده است.

ابوداود از امیرالمومنین علیه السلام روایت میکند که گفت: حضرت رسول صلی الله علیه واله فرمودند:

اگر از روزگار جز یک روز باقی نماند خدا در آن روز مردی از خاندان مرا بر می انگیزد تا روی زمین را پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده است از عدل و داد پرکند.

مهدی علیه السلام فرزند امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام است :

الْحَافِظُ شَیْخُ الْإِسْلَامِ الحموینی باسناده عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِینَارٍ ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالَ :

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : إِنَّ عَلِیّاً إِمَامُ أُمَّتِی مِنْ بَعْدِی ، وَ مَنْ وُلْدِهِ الْقَائِمِ الْمُنْتَظَرُ الَّذِی إِذَا ظَهَرَ یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً . (1)

حافظ حموینی به سند مذکور از ابن عباس روایت میکند گفت:

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: علی پس از من امام امت من است، و قائم منتظری که هنگام ظهورش دنیا را پس از آنکه با ظلم و ستم پر شده با عدل و داد پر میکند از فرزندان اوست.

مهدی علیه السلام از نژاد حسین علیه السلام است :

الْحِفْظُ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ الکنجی : الشَّافِعِیُّ باسناده عَنِ الْحَافِظُ الدَّارَ قُطْنِیُّ . . عَنْ أَبِی هَارُونَ الْعَبْدِیِّ قَالَ : أَتَیْتُ أَبَا سَعِیداً الْخُدْرِیِّ فَقُلْتُ لَهُ : هَلْ شَهْوَهٍ بَدْراً ؟

فَقَالَ : نَعَمْ . قُلْ لَهُ : أَلَا تُحَدِّثُنِی بشیء مَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله فِی عَلَی علیه السَّلَامُ ؟

فَقَالَ : بَلَی ، أخبرک أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله مَرِضَ مَرِضْتُ نَقَهَ مِنْهَا ، فَدَخَلْتُ عَلَیْهِ فَاطِمَهَ تَعُودَهُ وانا جَالِسُ عَنْ یَمِینِ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله فَلَمَّا رَأَتْ مَا بِرَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله مِنَ الضَّعْفِ خنقتها الْعِبْرَهَ ، حتی بَدَتْ دُمُوعُهَا عَلَی خَدِّهَا ، فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : مَا یَبکِیکَ یَا فَاطِمَهُ ؟ . . .

یَا فَاطِمَهُ إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ أَعْطَیْنَا سِتُّ خِصَالٍ کَمْ یُعْطَهَا أَحَدُ مِنَ الْأَوَّلِینَ ، وَ لَا یُدْرِکُهَا أَحَدُ مِنِ الْآخِرِینَ غَیْرِنَا أَهْلَ الْبَیْتِ ، نَبِیِّنَا خَیْرِ الْأَنْبِیَاءِ ، وَ هُوَ أَبُوکَ وَ وصینا خیر الْأَوْصِیَاءِ ، وَ هُوَ بَعْلُکِ . وَ شَهِیدُنَا خَیْرِ الشُّهَدَاءِ ، وَ هُوَ حَمْزَهَ عَمٍّ أَبِیکِ ، وَ مِنَّا سِبْطاً هَذِهِ الْأُمَّهُ ، وَهْماً ابْنَاکَ . وَ مِمَّا مَهْدِیِّ هَذِهِ الْأُمَّهِ یُصَلَّی عیسی خَلْفَهُ ، ثُمَّ ضُرِبَ عَلَی

ص: 220

منکب الْحُسَیْنِ علیه السَّلَامَ فَقَالَ : وَ مِنْ هَذَا مَهْدِیِّ هَذِهِ الْأُمَّهُ . (1)

حافظ گنجی شافعی بسند خود از حافظ دارقطنی ... از ابوهارون عبدی روایت میکند که گفت: پیش ابوسعید خدری رفته و از وی پرسیدم: آیا شما در غزوه بدر حضور داشتید؟ گفت: آری.

آنگاه گفتم: آیا از آنچه درباره علی علیه السلام از رسول خدا شنیده ای به من حدیث نمیکنی؟

گفت: بلی، ترا خبر می دهم که وقتی رسول خدا صلی الله علیه واله مریض شدند و از آن مرض بهبودی یافتند، هنوز دوران نقاهتشان را سپری می فرمودند که دخترشان فاطمه علیها السلام به منظور عیادت از ایشان به محضر آن حضرت شرفیاب شد، هنگامیکه رسول خدا صلی الله علیه واله را ضعیف و شکسته دید اشک چشمش بر گونه اش جاری شد، پیامبر محترم چون این صحنه را دید خطاب به وی فرمود:

ای فاطمه چرا گریه میکنی؟ ای فاطمه شش فضیلت به ما اعطا شده که به احدی از گذشتگان عطا نشده واحدی از آیندگان جزما اهل بیت بدان نائل نخواهد شد. پیامبر ما بهترین پیامبران است که پدر توست، و وصی ما بهترین اوصیاء است که شوهر توست، و شهید ما بهترین شهداء است که حمزه بن عبدالمطلب عموی پدر توست، و دو سبط این امت از ما است که دو پسر تو هستند، و مهدی این است که عیسی علیه السلام پشت سرش نماز میخواند از ما خاندان است، سپس دست مبارک خود را روی شانه حسین گذاشت و فرمود: مهدی این امت از نسل با برکت این فرزندم به وجود خواهد آمد.

ص: 221

حضرت مهدی علیه السلام از نواده امام صادق علیه السلام است :

الْحَافِظُ الْمُحْدِثُ الْمُفَسِّرِ المورخ الْأَدِیبُ النَّحْوِیِّ ابْنِ الْخَشَّابِ باسناده عَنْ الامام النَّاطِقِ بِالْحَقِّ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ الصَّادِقِ عَلَیْهِمَا السَّلَامُ قَالَ : الْخَلَفُ الصَّالِحِ المهدی علیه السَّلَامُ مِنْ وَلَدَیَّ ، إسمه مُحَمَّدٍ ، کُنْیَتُهُ أَبُو الْقَاسِمِ ، یَخْرُجُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ . . . . (1)

حافظ ابن خشاب بسندی از امام جعفر بن محمد صادق علیهما السلام روایت می کند فرمود:

خلف صالح مهدی علیه السلام از فرزندان من است، نام مبارکش محمد، و کنیه اش ابوالقاسم است که در آخر زمان ظهور خواهد فرمود...

أَوَّلُهُمْ أَخِی ، وَ آخِرُهُمْ وُلْدِی . قِیلَ : یا رَسُولَ اللَّهِ ! وَ مَنْ أخوک ؟ قَالَ : عَلِیُّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السَّلَامُ ، قِیلَ : فَمَنْ وَلَدَکَ ؟ قَالَ : الْمَهْدِیَّ الَّذِی یَمْلَؤُهَا عَدْلًا وقسطأ کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً . . (1)

حافظ حموینی بسند مذکور از عبدالله بن عباس روایت میکند گفت:

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: که جانشینان، واوصیای من، وحجتهای خدا بر خلقش پس از من دوازده نفرند، اولشان برادرم و آخرشان فرزندم می باشد.

گفته شد: یا رسول الله! برادر شما کیست؟ فرمود: علی بن ابی طالب علیه السلام است.

سپس گفته شد: فرزند شما کیست؟ فرمود: فرزندم مهدی است که روی زمین را پس از

آنکه پر از ظلم و ستم شده، با عدل و داد پر میکند.

آری دوازدهمین جانشین رسول خدا صلی الله علیه واله است که از جانب خدا برای خلق تعیین شده اند، نامش نام رسول خدا، کنیه اش کنیه رسول خداست

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمُ وَاحِدُ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذالک الْیَوْمَ حَتَّی یَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی یواطیء اسْمُهُ اسمی وَ کُنْیَتِهِ کنیتی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً » . (2)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

اگر از عمر دنیا یک روز بیشتر نماند خدا آنروز را طولانی میکند تا مردی از خاندان من که اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است خارج شود و روی زمین را پس از آنکه از ظلم و ستم پر شده، با عدل و داد پر کند.

و خلقش خلق رسول خدا صلی الله علیه واله، و خویش خوی رسول خدا صلی الله علیه واله، و دانش و عصمتش دانش و عصمت رسول خدا صلی الله علیه واله، و خونش خون رسول خدا صلی الله علیه واله می باشد.

حَافَظَ ابْنِ حُبَّانِ باسناده عَنْ زِرِّ ، عَنْ عبدالله قَالَ :

قَالَ النَّبِیُّ صلی اللَّهِ علیه واله : یَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ أُمَّتِی إسمه اسْمِی ، خَلْقِهِ خَلْقِی ، فَیَمْلَؤُهَا قِسْطاً

ص: 223

وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً . (1)

ابن حبان بسند مذکور از عبدالله روایت میکند که گفت:

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

مردی از میان امتم ظهور می کند که اسمش اسم من و خلق و خویش خلق و خوی من است، و روی زمین را پس از آنکه با ظلم و ستم پر شده، از عدل و داد پر میکند.

ص: 224

ترس و دشمنانش به دلیل حقد و کینه ایکه از او در دل داشتند از ذکر فضائل او لب فرو بستند با این حال فضائل و مناقب بیکرانش میان زمین و آسمان را پر کرده و شرق و غرب عالم را فراگرفته است، فضائل و مناقب بیکران او که همچون اقیانوس خروشانی هر سخنور گوینده و هر نویسنده توانا، و دانشمند متفکری را که پای در آن می نهد زیر امواج کوه پیکرش تار و پود درک و دریافت او را از هم میگسلد.

کتاب وصف ترا آب بحر کافی نیست *** که تر کنی سر انگشت و صفحه بشماری

چه خوش گفته آن عارف توانا در وصف ذات بی چون حق تعالی که او برتر از فکر و خیال و وصف او از زبان عارف در هر مرحله از اوج اندیشه و عرفان هم که باشد محال است، در حقیقت مصداق گفتار او حضرت مولی الموالی علی بن ابی طالب علیه السلام می تواند باشد که گفته است:

یک دهن خواهم به پهنای فلک *** تا بگویم وصف آن رشک ملک

حال باید دید راز ارادت بی شائبه ملت شریف ایران، و دلیل اتکاء آنان به ذیل ولایت امیرالمومنین علیه السلام و اولاد طاهرین آن حضرت چیست؟

در این مورد دلایل گوناگونی ارائه شده که نظریات زیر از آن جمله اند:

عده ای را عقیده بر آنست که: چون امیرالمؤمنین علیه السلام از اسرای ایرانی حمایت فرموده و از فروش شاه زاده خانم های ایرانی در بازارهای برده فروشی جلوگیری بعمل آوردند ایرانیان به آن حضرت دل باختند.

و عده ای دیگر می گویند: چون آن حضرت در دوران خلافت خود آنها را زیر چتر حمایت خود گرفته و به آنان حقوقی برابر حقوق دیگر مسلمانان از بیت المال پرداخت فرمود، محبت او و خاندانش را در دلهای خود جا دادند.

دیگر مسلمانان در جامعه اسلامی دارند، ولی هنگامی که حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام بر مسند خلافت مسلمین تکیه زد این طرز تلقی را ناشی از نوعی نژاد پرسی دانسته و آن را مبنای عمل خود قرار ندادند، زیرا انگیزه بعثت رسول خدا صلی الله علیه واله به ادای رسالت آسمانی پروردگار با اینگونه خیالات در تضاد است که موجبات بالقوه دشمنی و ستیزه در میان مسلمین را فراهم آورده و فواصل طبقاتی را در جامعه اسلامی افزایش می دهد، تردیدی نیست که دین مقدس اسلام و پیامبر عظیم القدر آن یکی از مهمترین اهداف عالیه اش مبارزه بی امان با فاصله طبقاتی در جامعه بشری و بر انداختن بنیان آقا نوکری از آن است زیرا از نظر اسلام کلیه مسلمانان اعم از سفید و سیاه، و قرشی و حبشی با هم برابر بوده، و هیچکدام جز بر اساس تقوا، یعنی خداترسی، و نیک اندیشی و نیکوکاری امتیازی بر دیگری ندارد که ارزشهای مادی مورد قبول جوامع بشری چه در دنیای قدیم، و چه در جوامع امروزی مبنای ارزش گذاری نمی تواند قرار بگیرد، زیرا کلیه گرفتاریهای انسان از همین رهگذر فراهم می شود و تنها چیزی که از نظر اسلام ارزش قلمداد شده، انسان و انسانیت و نیکو اندیشیدن و نیکوکاری و در یک کلام تقوا است.

به همین دلیل است که در قرآن کریم آمده:

« إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ ». (1)

محترمترین شما پیش خدا پرهیزکارترین شماست.

عشق دیوانه وار ایرانیان نسبت به آن حضرت و خاندان او نمی باشد، پس انگیزه دیگری باید وجود داشته باشد، در این زمینه نظریات دیگری نیز ارائه داده اند که در اینجا از ذکر آنها صرف نظر می شود.

عشق یک طرفه جز درد سر و ناراحتی چیزی ببار نمی آورد، حضرت مولی و فرزندانش نیز متقابلا لطف و عنایت خاصی به مردم ایران از خود نشان می دادند انتقال پایتخت مسلمین در دوران خلافت امیرالمؤمنین علیه السلام از مدینه به کوفه، که در ان ایرانیان فراوان بودند و حرکت فرزند رشید او حضرت سید الشهداء حسین علیه السلام بطرف ایران برای گریز از بیعت یزید نیز می تواند دلیل صحت ادعای ما باشد و وجود آرامگاههای این همه از فرزندان ائمه معصومین علیهم السلام در کشور پهناور ایران نیز همین مسأله را ثابت می کند. (1) و این نشان می دهد که هر وقت اولاد علی علیه السلام در تنگنا قرارگرفته و مورد ستم و تجاوز خلفای جور و دار و دسته آنان قرار می گرفتند راه ایران را در پیش می گرفتند.

کارلایل فیلسوف بزرگ انگلیسی می گوید:

ص: 230

«ما را نمی رسد جز آنکه علی علیه السلام را دوست داشته و بدو عشق بورزیم، چه او جوانمردی عالیقدر، و بزرگمرد بی نظیری بود که از سرچشمه و جدانش خیر و نیکی می جوشید. او شجاعتر از شیر ژیان بود، ولی شجاعتی آمیخته با لطف و عواطف انسانی، او در کوفه غافلگیر و کشته شد، شدت عدلش او را به کام مرگ کشانید»

بارون کارادور، مورخ و محقق فرانسوی می گوید:

علی علیه السلام آن شجاع بی همتا، و قهرمان یکه تازی بود که دوشادوش پیامبر بزرگوار اسلام میجنگید، و معجزه می آفرید.

در معرکه بدر بیست سال بیشتر از عمر شریفش نگذشته بود که با یک ضربت یکی از دلاوران مشهور و نام آور قریش را از پای درآورد.

در غزوہ خیبر دروازه آهنین و سنگین قلعه را با یک دست از جا کنده و آنرا به عنوان سپری بالای سر خود نگاه داشت.

پیامبر بزرگوار اسلام او را از صمیم قلب دوست می داشت، بطوریکه در روز غدیر خم در حضور یکصد و بیست هزار تن از اصحاب خود در حالیکه اشاره به او می کرد فرمود:

« مِنْ کنت مَوْلَاهُ فَعَلَی مَوْلَاهُ ». (1)

هرکس که من ولی امر و مولای او هستم علی نیز ولی امر و مولای اوست» (2)

میخائیل نعیمه نویسنده مسیحی لبنانی می گوید:

براستی هر مورخی هر چند هم هوشمند و از نبوغ فوق العاده ای برخوردار باشد محال است بتواند از عهده ارائه تصویری کامل از شخصیت بزرگی همچون علی بن أبی طالب علیه السلام گرچه در هزاران صفحه باشد بر آید، زیرا آنچه که این قهرمان پیروز عرب در میان خود و پروردگارش گفته و بدان عمل نموده نه گوشی نظیر آنرا شنیده و

ص: 231

نه چشمی نمونه آنرا تا کنون دیده است، پس هر آنچه که به منظور ترسیم شخصیت عظیم او بکار گرفته شود نموداری بسیار ناقص و نارسا از نسخه کامل آن خواهد بود. (1)

و سخن خود را چنین بپایان می برد:

علی علیه السلام در هر زمان و در هر مکان همان قهرمان بیمانند فکر، و روح بیان است.» (2)

جورج جرداق یکی دیگر از نویسندگان مسیحی لبنانی می گوید:

ای جهان چه میشد اگر تمام قدرت و نیرویت را به کار می گرفتی و در هر زمان یک علی با آن عقل و آن قلب و آن بیان و ذوالفقار بجامعه بشریت ارزانی می داشتی.....

ولی واقعیت این است که گویا آسمان در ترکشش، همان یک تیر را داشته است. (3)

و بالاخره شبلی شمیل یکی از پیشوایان مکتب ماتریالیسم دیالیکتیک، مکتبی که برای جهان خالق و صانعی نمی شناسد، و کلیه کائنات را با تمام عظمتی که دارد زائیده یک تصادف می داند، و پدید آورنده جهان و مساله رسالت را هرگز قبول ندارد، در رابطه با علی بن ابی طالب علیه السلام چنین می گوید:

«امام علی بن ابیطالب علیه السلام بزرگ بزرگان، و نسخه منحصر بفرد زمان است که شرق و غرب عالم تاکنون رونوشتی مطابق اصل یعنی «علی بن ابی طالب علیه السلام » هرگز بخود ندیده و نخواهد دید» (4)

من چه گویم در پیرامون شخصیتی که دیگران درباره اش چنین داد سخن داده اند کسانی که نه تنها مذهب و آئین و دین ما را نمی پذیرند، بلکه در انکار آن تنش هم نشان میدهند، و این نیست جز آنکه علی علیه السلام را چهره ای دانسته و بپذیریم که او تنها اختصاص به شیعیان ندارد، بلکه یک چهره جهانی بوده و به کل عالم بشریت تعلق

ص: 232

دارد، بشر باید به وجود چنین عظمت لایتناهی برخود ببالد.

علی علیه السلام انسان کاملی بود که هرگز در میدان جنگ پشت به دشمن نکرده و همواره رو در روی او قرار گرفت به عبارت دیگر او همواره هجوم می آورد و به دشمن می تاخت و هرگز پشت به دشمن نکرده و صفوف جنگ را در پشت سر خود قرار نداد.

او مظهر العجائب و مظهر الغرائب بود، در دوران حیاتش کرامات بسیاری از او دیده شد، در مواردی بسیار رحیم، مهربان و در موارد دیگری سختگیر و بی گذشت بود، برای درماندگان و اطفال بی سرپرست مهربانتر از مادری دلسوز و برای گردنکشان و دشمنان حق هولناکتر از سیل و طوفان بود، در کار بیت المال مسلمین بسیار ممسک و مقتصد، و در اموال خود بسیار گشاده دست و بی حساب بود، در جنگ میخندید و در محراب عبادت زار می زد و می گریست، و همچون مار گزیده ای بخود می پیچید، چنانکه دشمن آشتی ناپذیر و عنود آن حضرت عمرو بن العاص در یک بیت از قصیده اش او را چنین وصف می کند و می ستاید:

هُوَ البکاء فِی الْمِحْرَابِ لَیْلًا *** وَ ضحاک إذِاشتَدَّ الضِّرَابُ

او در دل شب در محراب عبادت زاری میکرد و میگریست و هنگامی که شعله های خشمگین و سرکش جنگ زبانه میکشید بالب خندان از آن استقبال می فرمود.

علی علیه السلام را میزان عمل معرفی کرده اند، زیرا هر گاه کسی بخواهد میزان خلوص عقیده و صحت اعمال خود را بداند باید عقاید و اعمال خود را با عقیده و عمل آن بزرگ بزرگان مطابقت داده و بسنجد.

یعنی علی علیه السلام اسوه و الگو است، مطابقت عقیده و عمل کسی با عقیده و عمل آن

حضرت بهترین و غیر قابل تردیدترین دلیل بر صحت عقیده و عمل اوست.

علی علیه السلام با عقیده راسخ و عمل صحیح خود ادعای آنانرا که می پنداشتند قوانین و

ص: 233

مقررات اسلامی قابل اجرا نیست و یک نفر نمی تواند به کلیه اوامر و نواهی اسلام گردن نهاده و عمل نماید خط بطلان کشید.

هر کس غلام و بنده شاهی و دولتی است *** ما بنده حقیم و شهنشاه ماعلی است

اینک این سخن بگذار تا وقت دگر.

کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست *** که تر کنی سر انگشت و صفحه بشماری.

. والسلام علیکم و رحمه الله وبرکاته.

ص: 234

در میان قرآن و عترت علیهم السلام پیوستگی غیر قابل انفکاکی وجود دارد که هر دو باید در کنار هم باشند، تا اسلام واقعی و هدایت راستین قرآن در جامعه بشری تحقق پیدا کند.

به این معنی که اگر یکی از این دو اصل مهم و اساسی را گرفته و دیگری را کنار بگذاریم، اسلام رنگ باخته و هدایتی متحقق نخواهد شد، گرچه این مطلب توسط علماء، سخنرانان چیره دست بسیار گفته شده، و روی آن تاکید أکید انجام گرفته است، ولی باز در مجالس و محافل و در نوشته ها باید تکرار شود تا در قلوب مردم جا افتاده و در نتیجه عدم پرداختن به آن، اسلام عزیز کم رنگ و تضعیف نشود.

پیامبر علیه السلام بهوای نفس سخن نمی گوید، بلکه هرچه میگوید وحی است که از جانب پروردگارش به وی می رسد.

پس کلام او کلام خدا و وحی است که باید در دلهای مسلمانان بخصوص شیعه، جوانان، و نوجوانان جای شایسته خود را گرفته و حفظ و نصب العین همگان باشد.

کسانی که اهل تحقیق اند با مراجعه به منابع اهل سنت می بینند که حدیث شریف ثقلین در کتب معتبر آنها از طرق و اسناد گوناگون و فوق العاده زیادی از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت شده است.

کتابهای گرانبهای «الغدیر» تألیف مرحوم علامه امینی قدس سره «المراجعات» تألیف محقق علامه سید شرف الدین موسوی عاملی قدس سره، و ترجمه فارسی کتابهای نویسنده توانا جناب آقای دکتر تیجانی (که قبلا از اهل تسنن بوده و اخیرا مستبصر شده و به مذهب حق تشیع پیوسته است) برای بررسی آمار طرق و اسناد حدیث مزبور در کتب اهل سنت کافی است.

من در میان شما در امانت سنگین و گرانقدر از خود بجا میگذارم: یکی قرآن (کتاب خدا) و آن یکی اهل بیت و عترت علیهم السلام من است. اگر به آن دو چنگ بزنید و آنها را در میان خود حاکم قرار دهید پس از من هرگز به ضلالت و گمراهی نمی افتید. از آنان پیشی نگیرید که هلاک می شوید. و از آنان عقب نمانید که باز هلاک می شوید. چیزی به آنها یاد ندهید که آنان اعلم از شما هستند، خداوند حکیم و خبیر بر من خبر داده که آندو هرگز از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض کوثر بمن ملحق شوند.

ص: 240

دقت بفرمائید این حدیث که همانند قرآن از ساحت مقدس رسول خدا صلی الله علیه واله صادر شده و در حجیت آن کمترین تردیدی وجود ندارد به صراحت تمام شرط هدایت امت را دو چیز معرفی کرده است، و آن دو قرآن و عترت علیهم السلام است، هر کدام به تنهائی مفید هدایت نیست که هیچ بلکه می توان گفت: موجب ضلالت هم می شود.

و عترت علیهم السلام همچون طبیبی است متخصص، و وارد و ماهر که نسخه شفابخش زندگی صحیح و سالم را می تواند از قرآن در آورده و در اختیار ملت اسلام بگذارد.

خلاصه قرآن دارو و عترت علیهم السلام طبیب است، طبیب کنار دارو باید باشد تا بیماری جهالت امت مداوا شود.

بتحقیق ذکر - یعنی قرآن - را ما برای تو فرو فرستادیم تا آنچه را که برای مردم نازل شد بر آنان تفسیر و تبیین نمائی .

بفهمند، و لذا به کارشناس متخصص آسمانی و معصوم که خدا او را بدین منظور تعیین فرموده است. نیاز دارند تا آنرا بر ایشان تفسیر و تبیین نماید. از این کلمه فهمیده می شود که همه چیز قرآن روشن نیست و هر کس نمی تواند از مفاهیم و رموز آن سر در بیاورد، وگرنه علت انزال قرآن به پیامبر صلی الله علیه واله را با واژه «لِتُبَیَّنَ» تعبیر نمی فرمود. زیرا اگر نقش رسول خدا صلی الله علیه واله در این میان تنها گرفتن وحی از خدا و رساندن آن بر مردم بود، در آن صورت «لبین» صحیح نبود، بلکه کافی بود بفرماید: « وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتَبْلُغَ لِلنَّاسِ » یعنی ما ذکر (قرآن) را بتو فرو فرستادیم تا آنرا بر مردم ابلاغ کنی، زیرا مفاهیم و محتوای آن روشن و همه فهم است و نیازی به تفسیر و تبیین تو ندارد، بلکه کافی است آنچه را که از ما می گیری به آنان ابلاغ کنی، آنوقت آنها خود مفهوم آن را فهمیده و فرا راه زندگی خود قرار میدهند.

پس از اینکه در مقام بیان علت ارسال رسول خدا صلی الله علیه واله به نبوت «لِتُبَیَّنَ» فرموده نه «لِتُبَلَّغَ» معلوم می شود که مدلول کلیه آیات قرآن روشن و همه کس فهم نیست. بلکه باید کس و یا کسانی که خدا خود آنانرا عالم و آشنای به مدالیل قرآن قرار داده، و مصون از خطا و اشتباه فرموده، و مأمور به تبیین و تفسیر قرآن کرده در کنار آن باشند تا مردم به کمک آنها برنامه عالی زندگی را از آن گرفته و در خط شایسته انسانی قرار گرفته و حرکت خود را به سوی هدف متعالی شروع و ادامه دهند.

نیازی به تبیین معصوم نیست، اینک ذیلا به ارائه چند آیه از این نوع می پردازیم.

1- « وَیْلُ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَی النَّاسِ یستؤفون وَ إِذَا کالوهم أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ » (1)

وای بر کم فروشان، آنانکه هنگامی که از مردم می خرند جنس را درست و به دقت وزن میکنند ولی هنگامی که خود چیزی را به مردم می فروشند از وزن آن کم می گذارند.

2- « لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ إِلَّا أَنْ تَکُونَ تِجارَهً عَنْ تَراضٍ ». (2)

دست تصرف و تجاوز بر اموال یکدیگر از راه باطل دراز نکنید مگر اینکه نقل و انتقالات مالی در میان شما از راه تجارت توأم با رضای خاطر باشد.

3- « لا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضاً أَ یُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَنْ یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ . . .». (3)

عده ای از شما پشت سر عده ای دیگر بدگوئی نکنید، آیاکسی از شما دوست دارد گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ معلوم است که نه، بلکه بشدت از اینکار نفرت کرده و بدش می آید.

4- « إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامی ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ ناراً ». (4)

آنان که دست تجاوز و تعدی بسوی اموال یتیمان دراز کرده و آنرا از راه ستم میخورند

شکم خود را از آتش جهنم پر میکنند.

معانی و مفاهیم اینگونه آیات روشن و برای کسانی که با قواعد ادبی، و شیوه های بیان غربی آشنائی دارند قابل فهم بوده و در فهم آن نیازی به تفسیر و تبیین کسی ندارند.

2- تعداد دیگری از آیات قرآن است که گرچه معانی آن بر همگان روشن نیست ولی مفسران از علماء می توانند با عرضه کردن این قبیل آیات بر پاره ای دیگر از آیات

ص: 246

قرآن پی به معانی آنها برده و به تفسیر و تبیین آنها بپردازند. زیرا مشکل بودن فهم بیان این آیات یا ناشی از آن است که از متشابهاتند و یا بدلیل آن است که مفهوم عامی دارند، و یا مجمل اند و..، مفسران ورزیده از علماء که در علوم اصول، و فقه، و ادبیات عرب و دیگر علوم لازم در این زمینه واردند می توانند با عرضه کردن متشابهات بر محکمات، و گذاشتن آیه تخصیص دهنده در کنار آیه عام مربوط به آن و همچنین نهادن آیه مبین در کنار آیه مجمل مربوطه، آنها را تفسیر نموده و پرده اشکال فهم معنای این گونه آیات را کنار بزنند.

و تبیین نمود، ولی باید دانست که بقول علمای منطق اصل مورد استناد - یعنی « الْقِرَانُ یفسر بَعْضُهُ بَعضَأ » یک جمله موجبه جزئیه است. به عبارت دیگر معنی آن این است که برخی از آیات قرآن معنای برخی دیگر را روشن و قابل فهم می کند نه اینکه بگوئیم بعضی آیات قرآن بعضی دیگر را تفسیر می کند چنانکه دیگر هیچ آیه ای از قرآن باقی نمی ماند که مفهوم آن روشن نبوده و نیاز به مبین خارجی داشته باشد.

پس در قرآن تعداد زیادی از آیات وجود دارد که جز رسول خدا صلی الله علیه واله و امام معصوم علیه السلام ، حتی بزرگترین و جامعترین علمای تفسیر، و حتی متوغلین در فقه و فقاهت و ... نیز نمی توانند چیزی از معانی آنها را درک کنند.

بنابراین در فهم اینگونه آیات از قرآن است که نیاز حتمی و قطعی به راهنمائی مبین وارد و معصوم که از طرف خدا برای اینکار تعیین شده اند وجود دارد، و دلیل آن واژه «لِتُبَیِّنَ» واقع در آیه شریفه است. اگر بر فرض معانی کلیه آیات قرآن روشن بود، و مردم، فقهاء، مفسرین و حکماء مفهوم آنها را می فهمیدند دیگر نیازی نبود که پروردگار متعال بفرماید: « لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ » زیرا وقتی معنای سخن گوینده روشن و قابل فهم باشد دیگر نیازی به تبیین و توضیح کسی نیست.

علاوه بر همه اینها، ما یک سلسله معارف توحیدی داریم، و معارف مربوط به معاد داریم که جز معصوم کسی نمی تواند آنها را بفهمد.

و همچنین یک سلسله آیات الاحکام داریم که اتفاقا معانی این قبیل آیات یعنی آیات مربوط به أحکام مبتلا به عموم مسلمانان بوده، و همه مؤمنین بدون استثناء شب و روز به احکام موجود در آنها نیاز شدیدی دارند.

مثلا در آیه ای می فرماید:

« فَأَقِیمُوا الصلوه وَ آتُوا الزکوه وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ . . .». (1)

نماز بخوانید، و زکوه بپردازید و از خدا و رسولش پیروی کنید.

خوب این نماز که خدا در قرآن بإقامه آن دستور داده و می فرماید: «فَاَقِیمُوا الصَّلَوهَ...» آیا کسی لازم است که آن را برای ما تعریف کرده و بگوید: نماز چیست؟، و چند رکعت است؟، چند تا واجب دارد؟، و چند تا مستحب دارد، رکوعش چیست؟، و سجودش چیست؟، و اذکارش چیست؟ چه کسی می تواند از «فَاَقِیمُوا الصَّلَوهَ» که کرارا در قرآن نازل شده این همه مسائل مربوط به نماز را فهمیده و توضیح بدهد؟

اگر شما بزرگترین، دقیقترین، و پرکارترین افراد را بیاورید، و روی این یک جمله کوتاه «فَاَقِیمُوا الصَّلَوهَ» تمام عمر زحمت بکشند نمی توانند بفهمند نماز بخوانید یعنی چه، و اینکه نمازهای واجب در شبانه روز 17 رکعت، و نمازهای مستحبی 34 رکعت است. در کجای قرآن آمده است؟ و از کجای قرآن می فهمند که نماز صبح دو رکعت، نماز ظهر چهار رکعت، و نماز مغرب سه رکعت است.

چه کسی می تواند از آیه شریفه « وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا

» (2) استنباط کند حج یعنی چه؟ تعریف حج و مسائل و مناسک آن چیست؟ و در حالت گرام چه چیزهایی برای محرم حرام می شود؟ طواف یعنی چه؟ و سعی یعنی چه؟

ص: 249

زیرا هیچکدام از اینها در قرآن نیست.

چه کسی می تواند از آیه صوم بفهمد روزه یعنی چه؟ مبطلات آن چیست؟ زکاه به چه چیزهائی تعلق میگیرد و حد نصاب آن چیست؟ و چه مقدار از مالی را که زکوه بر آن تعلق می گیرد باید پرداخت؟ جهاد و امر به معروف و نهی از منکر نیز همینطور.

این قرآن کتابی بس گرانبها و سودمند و گرامی است، در لوح محفوظ قرار دارد، که جز دست پاکان (و فهم خاصان) بدان نمی رسد.

به عبارت دیگر گروهی را که پاک و مطهرند و طهارت خاصی را دارا هستند، و می توانند با قرآن عزیز مساس پیدا کنند و با حقیقت قرآن تماس داشته باشند من می شناسم، و من آنان را برای تفسیر و تبیین آیات قرآن، و رهنمائی امت به اقیانوس نوری که در آن قرار دارد، تعیین می کنم.

این قرآن است از آن بپرسید اگر میتوانید با او حرف بزنید، ولی آن با شما حرف نمی زند.

در کنار این قرآن صامت قرآن ناطق منم، من از محتویات آن اطلاع کافی دارم، این کتاب یک پیام آسمانی و من متخصص تعیین شده از جانب پروردگار برای آن هستم، این تنها من هستم که از داخل آن اطلاع عمیق و وسیعی دارم.

« انَّ فِیهِ عِلْمَ مَا یَأْتِی ، وَ الْحَدِیثُ عَنِ الْمَاضِی وَ دَوَاءَ دَائِکُمْ ».

که در قرآن علم حوادث آینده و سخن درباره هر آنچه در گذشته رخ داده و داروی

دردهای شما وجود دارد.

قرآن علوم مربوط به آینده و حوادث گذشته را در بر گرفته، و آن داروی شفابخشی که سلامت دین شما را ضمانت کرده و راه مستقیم را پیش پای شما می گذارد در آن است، ولی به دلیل آنکه کسی جز من بخلوت گاه راز آن راهی ندارد من باید آن را از این کتاب عزیز در آورده و در اختیار شما بگذارم. (1)

هیچ چیز از عقلهای مردم دورتر از تفسیر قرآن نیست. زیرا یک آیه ممکن است اولش درباره چیزی، و وسطش درباره چیز دیگر، و آخرش درباره چیزی غیر از آن دو نازل شده باشد.

مگر از قدرت هر کسی بر می آید که اسرار و رموز نهان و پیچیده کتاب خدا را بداند و پرده از راز آن بردارد، بعد به دنبالش می فرماید:

« إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً ، مِنْ میلاد الْجَاهِلِیَّهِ ». (1)

به درستی که خدا میخواهد پلیدی شرک، و جهل و شک و گناه را از شما اهل بیت پیامبر

زدوده و شما را از زایش جهل پاک و پاکیزه نماید.

ائمه طاهرین تنها گروهی هستند که از زایش جهل به دور، و مولود علمند، و تشکل یافته در دریای رحمت، و منبع فضل، و درایت و معرفتند تنها آنها باید بعنوان مبین و مفسر قرآن به تفسیر و تبیین قرآن آن اقیانوس بیکران اسرار و رموز دستگاه آفرینش پردازند، و امت اسلام را به راهی که رساندن او را بهدف نهایی تضمین می نماید راهنما باشند.

نیاز سنت رسول خدا صلی الله علیه واله به مبین معصوم

حالا نه تنها قرآن مجید به مبین معصوم نیاز دارد، بلکه سنت شریف رسول خدا صلی الله علیه واله نیز همینطور است. سنت رسول خدا صلی الله علیه واله گفتار و رفتار و عمل پیامبر صلی الله علیه واله را در بر می گیرد، رفتار و عمل رسول خدا صلی الله علیه واله نیز همچون گفتار آن حضرت حجت است.

« ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ». (2)

ص: 253

آنچه را که پیامبر خدا شما را بدان امر میکند بگیرید و از هر آنچه شما را از آن باز

میدارد دوری جوئید.

با استناد به این آیه شریفه می توان گفت رفتار و گفتار رسول خدا صلی الله علیه واله حجت است، اما چه کسی می تواند بگوید که پیامبر صلی الله علیه واله در کجا چه گفته؟ و چه کار کرده؟ تا بدین ترتیب هم رفتارش برای ما روشن شود، و هم گفتارش، که سنت رسول الله صلی الله علیه واله همین است و بس.؟

« أری نورالوحی وَ الرِّسَالَهِ وَ أَشُمُّ رِیحَ النُّبُوَّهِ ». (1)

در خلوت راز که جز من کسی را بدان راهی نبود نور وحی و رسالت را می دیدم و عطر نبوت را استشمام میکردم، و وقتی صدای وحی را شنیدم خطاب به من فرمود:

« إِنَّکَ تَسْمَعُ مَا أَسْمَعُ ، وِتْرِی مَا أُرِیَ ». (2)

هرچه را که می شنوم تو هم میشنوی، و هر چه را که من می بینم تو نیز می بینی.

« إِلاَّ أنک لَسْتُ بِنَبِیَّ ، وَلکِنَّکَ لَوَزِیرُ ». (3)

ولی تو پیامبر نیستی بلکه وزیر من هستی.

با این حساب آیا کسی که در تمام دوران عمرش، در سفر، در حضر، از کودکی گرفته تا آخرین لحظه عمرش با پیامبر صلی الله علیه واله بوده او باید کردار و گفتار پیامبر صلی الله علیه واله را برای امت اسلامی روایت کند یا ابوهریره، و سمره بن جندب؟ و یا ابو حنیفه؟ اینها بر اساس کدام صلاحیت و شایستگی دست به نقل سنت رسول خدا صلی الله علیه واله می زنند، و قرآن شریف را تبیین و تفسیر می نمایند؟. آیا کسی جز دیوانگان که فکرشان را در اختیار هر کسی قرار می دهند از چنین اشخاصی پیروی می کند؟ اینها که با تدلیس و دروغ در خدمت جناحهای سیاسی شهوتران از مجموعه تمایلات خود و سرورانشان معجون تهوع آوری به نام سنت ساخته و پرداخته و بخورد مردم بیچاره داده اند؟

اکنون جا دارد نتیجه تتبع یک محقق زحمت کشیده از اهل تسنن در رابطه با مقایسه و احادیث روایت شده از امیرالمؤمنین علیه السلام با احادیث روایت شده از ابوهریره را که از این رهگذر به نتیجه شگفت، و بحت آوری رسیده به عرض شنوندگان محترم برسانم.

ص: 256

می گوید: به پندار اهل سنت کلیه احادیثی که حضرت علی علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده (586) حدیث، و شمار احادیثی که ابوهریره از آن

حضرت روایت کرده (5374) حدیث است.

بعد می گوید: امیرالمؤمنین علیه السلام مدت سی و چهار سال تمام در کنار پیامبر بزرگوار بوده و در این مدت احادیثی که از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیده است، 586 حدیث است اما ابوهریره که در اواخر عمر پیامبر صلی الله علیه واله به حضور ان حضرت شرفیاب شده و اسلام آورده و نوزده ماه بیشتر آن حضرت را درک نکرده تعداد احادیثی که در اینمدت از پیامبر اکرم شنیده 5374 حدیث است، حالا برای اینکه مشخص شود امام علی علیه السلام هر روز چند حدیث از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیده (586) حدیث را به 12036 که تعداد روزهای سی چهار سال زندگی تنگاتنگ آن حضرت در کنار رسول خدا صلی الله علیه واله بوده و از : (12036=354×34) بدست آمده تقسیم میکنیم نتیجه این می شود که امام علیه السلام در هر بیست روز یک حدیث از پیامبر صلی الله علیه واله شنیده است، و با ضرب 19، تعداد ماههائی که ابوهریره در خدمت رسول خدا صلی الله علیه واله بوده در عدد 30 که تعداد روزهای یک ماه است نتیجه می شود که او در تمام عمرش فقط پانصد و هفتاد روز توانسته است درک حضور پیامبر صلی الله علیه واله را نماید.

حالا اگر 5374 را که تعداد روایات او از پیامبر صلی الله علیه واله است بر پانصد و هفتاد که تعداد روزهائی است که او حضور پیامبر صلی الله علیه واله را درک کرده تقسیم کنیم نتیجه این می شود که ابوهریره در هر روز ده حدیث از پیامبر اسلام شنیده است!!!۔

کمال حیرت می بینیم که امیرالمؤمنین علیه السلام هر بیست روز یک حدیث و ابوهریره هر روز ده حدیث از پیامبر صلی الله علیه واله شنیده اند.

با توجه به مدتی که هر کدام از این دو نفر حضور رسول خدا صلی الله علیه واله را درک کرده اند این موضوع خیلی عجیب و باور نکردنی است، چون اصولا نمی توان باور کرد که مؤمنین علیه السلام با آن ولع شدیدش به استفاده از رسول خدا صلی الله علیه واله هر بیست روز یک

ص: 257

حدیث، و ابوهریره با آن بازیگوشی و غرق در شکم پرستی و در یوزه گی هر دو روز

بیست حدیث از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیده باشد.

حالا چرا روات و علمای حدیث اهل سنت مسأله را به این شکل در آورده اند؟ معلوم است زیرا اساس کار آنها دروغ و تدلیس و کتمان حق است:

« لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَکْتُمُوا الْحَقَّ وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ». (1)

در حالی که شما علم یقین به حق دارید با سرپوش قرار دادن باطل بر آن، آن را از مردم پوشیده نگاه ندارید.

شگفت انگیز تر از همه اینها آن که ابوهریره به افتضاح خود در سئوالی که ببار آورده بود متوجه شده و در صدد علاج واقعه، حدیثی ساخته و آنرا از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده است تا مگر به این ترتیب معترضین به افراط در روایت او را قانع کند و به عبارت دیگر شیره بسرشان بمالد، جای زهی تأسف !!!

حدیثی که برای ماست مالی اشتباه خود ساخته و آنرا از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت کرده اند بدین ترتیب است:

از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیدم که فرمود:

هرچه از من روایت شود در صورتیکه ظاهرش بد نباشد آن را به عنوان حدیث من

بپذیرید، گرچه آن را من نگفته باشم.

نکته ایکه در این روایت وجود دارد و شنونده را به شگفتی وا می دارد تضاد شدید آن با حدیثی است که باسناد صحیح از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت شده که آن حضرت فرمودند:

اکنون در حالیکه هنوز من در قید حیاتم دروغگویانی که سخنانی به دروغ به من می بندند کم نیستند و تعداد آنان پس از من بمراتب زیادتر خواهد شد، پس هوشیار باشید و گول این دروغگویان مفتری را نخورید:

ص: 258

« مَنْ یَقُلْ عَلَی مَا لَمْ أَقُلْهُ فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ ». (1)

هر کس به دروغ چیزی به من ببندد که من آن را نگفته ام در روز قیامت جایگاه او پر از آتش جهنم خواهد شد.

رسول خدا صلی الله علیه واله سعی بلیغ مبذول می داشتند که امیرالمؤمنین علی علیه السلام را بمنظور هدایت مردم مسلمان به شاهراه حق و حقیقت در کنار قرآن، و در کنار سنت قرار داده و زمام کتاب و سنت را بدست با کفایت آن حضرت بسپارند، و به همین دلیل بود که از هر فرصتی برای توصیه محبت و ولایت او و اولاد طاهرینش و استفاده می فرمودند.

رسول خدا صلی الله علیه واله بدستور پروردگار متعال امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه طاهرین علیهم السلام از فرزندانش را به عنوان تنها مفسران و تبیین کنندگان شایسته، و دارای شرایط لازم معرفی می فرمودند:

« قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبی ». (2)

بگو ای پیامبر من از شما در مقابل ادای رسالت پاداشی جز محبت و مودت اهل بیت

خودم را نمیخواهم.

اهل سنت نیز این آیه را دست آویز خود قرار داده و مدعی اند که ما نیز اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله را دوست می داریم و از دشمنی با آنان اکیدا خودداری می کنیم چون محبت آنان اجر رسالت پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی الله علیه واله است.

شافعی در این زمینه گفته:

یا أَهْلَ بیت رَسُولُ اللَّهِ حبکم *** فَرْضُ مِنَ اللَّهِ فِی الْقُرْآنِ أَنْزَلَهُ

کَفَاکُمْ فِی عَظِیمِ الْقَدْرِ انکم *** مَنْ لَمْ یُصَلِّ عَلَیْکُمْ لَا صَلَاهَ لَهُ (3)

ص: 259

ای اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله محبت شما از طرف پروردگار در قرآن که از طرف او نازل شده برای هر مسلمانی واجب شده است.

در عظمت مقام شما همین بس که هر کسی در نماز بر شما صلوات نفرستند نمازش

باطل میشود.

و نیز می گوید:

وَ لَمَّا رَأَیْتَ النَّاسَ قَدِ ذَهَبَتْ بِهِمْ *** مَذَاهِبِهِمْ فِی أَبْحُرِ الْغَیِّ وألجهل

رَکِبْتَ عَلَی اسْمِ اللَّهِ فِی سُفُنِ النجا *** وَهْمُ أَهْلُ بَیْتِ الْمُصْطَفَی خَاتَمِ الرُّسُلِ

وَ أَمْسَکْتُ حَبْلُ اللَّهِ حَبَلُ وَ لِأَنَّهُمْ *** کَمَا قَدْ أَمَرَنَا بالتمسک بِالْحَبَلِ

هنگامی که دیدم مردم را مذاهب شان در دریای جهل و ضلالت فرو می برد من به نام نامی خدا سوار بر کشتیهای نجات که اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله خاتم پیامبران هستند سوار شده، و از ریسمان خدا که همان رشته ولایت آنها باشد گرفتم همانگونه که در قرآن دستور آمده: « وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً » (1)

مورد رضای خدا هستند دستور به محبت و مودت آنان صادر کرده و امت را به آن تشویق می فرمود، البته تشویق رسول خدا صلی الله علیه واله به ولایت اهل بیت صلی الله علیه واله هم خود بدستور خدا بوده است چون خداوند در قرآن فرموده:

« قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبی ». (1)

در این آیه محبت اقربای رسول خدا اجر ادای رسالت قرار داده شده و در آیه ای دیگر می فرماید:

« قُلْ ما سَأَلْتُکُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لکم » (2)

و نیز می فرماید:

« قُلْ ما أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَنْ شاءَ أَنْ یتخذ إِلی رَبِّهِ سَبِیلاً ». (3)

در یکی از این دو آیه می فرماید:

آن مودت قربا که من به عنوان اجر رسالت از شما خواستم به نفع شما است.

و در آیه بعدی می فرماید:

ای پیامبر بگو من چیزی به عنوان پاداش رسالت از شما نمی خواهم جز آنکه راه خدا را در پیش گیرید.

وقتی این سه آیه را کنار هم قرار میدهیم می فهمیم که اجر رسالت رسول خدا صلی الله علیه واله محبت و ولایت اهل بیت آن حضرت است و با محبت و ولایت اهل بیت علیهم السلام در واقع ما چیزی به رسول خدا صلی الله علیه واله نداده، و عملی که به نفع آن حضرت باشد انجام نداده ایم، بلکه محبت ما به اهل بیت آن حضرت و گرایشمان به ولایت آنان عملی است که آن را به نفع خودمان انجام داده ایم، حالا محبت و ولایت اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله چگونه به نفع ما است؟

ص: 261

در جواب گفته می شود:

آیه سوم محبت و ولایت آنان را همان حرکت بسوی خدا و بدست آوردن رضای حضرت احدیت قلمداد کرده است پس نتیجه این می شود که دوستی و ولای اهل بیت علیهم السلام ما را به طرف آنها جذب میکند و مادینمان، اخلاقمان، برنامه های زندگی مان، طرز عبادتمان، خداشناسی مان، همه و همه را از آنان می گیریم و این همان چیزی است که موجب رضای خدا می شود، و بدین ترتیب با محبت آنان که همان رفتن به سوی خدا است کاری بنفع خودمان انجام داده و اجر رسالت رسول خدا صلی الله علیه واله را پرداخته ایم.

اصلا امکان ندارد کسی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام و اولاد طاهرینش را دوست داشته باشد ولی بسوی خدا نرود، زیرا اگر نگوئیم ولایت ائمه طاهرین علیهم السلام عین حرکت بسوی خداست، لااقل می گوئیم ایندو لازم ملزوم هم هستند و از هم جدا نمی شوند پس دوستی اهل بیت علیهم السلام ، و قرار گرفتن در خط عمر باهم جور در نمی آید. زیرا رسول خدا صلی الله علیه واله می کوشید اهل بیت معصومینش که راه بسوی خدا هستند در کنار قرآن باشند و با تفسیر و تبیین صحیح و شایسته آن مردم را به معرفه الله صحیح برسانند، و عمر و همکارانش می کوشیدند که اهل بیت علیهم السلام را کنار بزنند تا بدین وسیله کاربرد صحیح قرآن را از آن بگیرند.

خواستند تا ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام و اولاد معصومینش علیهم السلام را با تأکید بیشتر و به صورت نوشتار از خود باقی بگذارند، لذا فرمودند:

« هَلُمَّ أَکْتُبَ لَکُمْ کِتَاباً لَنْ تَضِلُّوا بَعْدَهُ وَفِیُّ الْبَیْتِ رِجَالٍ فِیهِمْ عمربن الْخَطَّابِ فَقَالَ عُمَرُ : إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله قَدْ غَلَبَهُ الْوَجَعِ ، وَ عِنْدَکُمْ الْقُرْآنِ حَسْبُنَا کِتابِ اللَّهِ ... (1)

پیامبر اکرم فرمود: بیائید برای شما چیزی بنویسم که پس از آن هرگز دچار ضلالت و گمراهی نشوید. در خانه مردانی بودند که عمر بن خطاب نیز در میان آنان بود عمر همینکه این سخن را از رسول خدا صلی الله علیه واله شنید گفت: درد بر رسول خدا غلبه کرده و - العیاذ بالله - نمیداند که چه میگوید، اینک قرآن در میان شما است و آن برای شما کافی است.

این سخن عمر صریحا نشانی از آنستکه او از قرآن کوچکترین واهمه ای نداشت - زیرا، تا قرآن مفسر معصوم از آل محمد علیهم السلام در کنارش نباشد نه تنها نمی توانست صدمه ای به تمایلات نفسانی او بزند بلکه او می توانست آنرا به دلخواه خود تأویل کرده و از آن دلایلی به نفع خود سر و پا کند، و تنها ترس او از قرار گرفتن امام امیرالمؤمنین علیه السلام در منصب خلافت و گرفتن زمام کتاب الله در دست با کفایتش بود، و لذا بر بالین رسول خدا صلی الله علیه واله هیاهو راه انداخته و مانع از اقدام بسیار مهم و نجاتبخش آن حضرت گردید، بلافاصله پس از عروج رسول خدا صلی الله علیه واله به ملاء اعلی هنوز کار تکفین و تدفین آن حضرت به پایان نرسیده بود که با تشکیل سقیفه و یک سلسله

ص: 263

خیمه شب بازیهای تأسف بار خلافت را از دست نامزد الهی آن قاپیده و شروع به تبلیغات و راه اندازی هیاهو بر ضد اهل بیت علیهم السلام نمودند، عمر نقش مخرب خود را واقعا خوب بازی می کرد، لذا برای اینکه از طرز تلقی رسول الله صلی الله علیه واله : هیچ اثری باقی نماند تا دار و دسته او بتوانند طرز تفکر خود را جانشین سنت آن حضرت قلمداد کنند دستور داد تا از نقل احادیث رسول خدا صلی الله علیه واله شدیدا جلوگیری به عمل آید، بدین ترتیب نقل احادیث رسول خدا صلی الله علیه واله و تفسیر و تبیین قرآن یک جرم قابل تعقیب و مجازات تلقی شد.

در روایتی آمده: مرد صاف و ساده ای که علاقه فراوانی به ختم قرآن داشت در پیرامون فهم آیات قرآن از این و آن سئوالاتی به عمل می آورد، و از احادیث و سخنان پیامبر صلی الله علیه واله سراغ می گرفت تا مگر با استمداد از آن به آرزوی خود که فهم قرآن بود نایل شود.

عمروعاص موضوع را طی نامه ای به اطلاع عمر رسانید، و عمر در جواب گفت که

آن مرد را نزد من بفرست.

عمرو بن عاص بنا به دستور خلیفه آن مرد را به مدینه فرستاد، مرد بیچاره به مدینه آمد در حالیکه حتی تصورش را هم نمی کرد که با این کارش موجبات خشم و نفرت عمر را فراهم آورده باشد، وقتی به حضور عمر رسید عمر از وی پرسید:

تو همانی که علاقمند فهم معانی قرآن هستی و در این رابطه از صحابه رسول خدا صلی الله علیه واله در پیرامون سخنان آن حضرت پرس و جو میکنی؟

گفت: آری آن مرد منم، عمر او را پیش خوانده و با یک چوبدستی از چوبه خرما که در دستش بود یکصد ضربت شدید به سر و صورت مرد بینوا نواخت و سپس او را با سر و صورت آغشته به خون راهی زندان نمود.

پس از مدتی که جراحات وی کمی التیام یافت او را دوباره به حضور طلبید، و همینکه مرد را پیش او آوردند برای بار دوم او را آماج ضربات شلاق قرار داده و

ص: 264

یکصد ضربه دیگر به او زده و دوباره به زندانش انداختند.

بار سوم که او را پیش عمر آوردند خطاب به خلیفه گفت: حاضرم که مرا بکشید و از این مخمصه نجاتم بدهید.

بالاخره او را به کوفه یا بصره تبعید نموده، و از مردم خواسته شد که از نزدیک شدن به وی جدا خودداری کنند وگرنه مجازات خواهند شد.

این همه دوز و کلکها برای آن بود که مردم با اهل بیت پیامبر صلی الله علیه واله تماس پیدا نکرده و از قرآن و معارف نجاتبخش آن چیزی سر در نیاورند، این سخت گیریهای یواش یواش اثر خود را گذاشت و اهل بیت پیامبر صلی الله علیه واله تقریبا به بوته فراموشی سپرده شدند. اینک ذیلا به روایتی در این زمینه توجه فرمائید:

این خود نشانی از آن است که برای آنکه به خیال خود عدم صلاحیت علمی اهل بیت پیامبر علیهما السلام را بمردم بقبولانند چه تبلیغات دامنه دار و بی آزرمانه ای راه انداخته بودند، در پیرو این رویه های سیاسی ظالمانه بود که بنی امیه آن دشمنان قسم خورده پیامبر صلی الله علیه واله ، قرآن، و اهل بیت علیهم السلام توانستند در منابر اسلام و مجالس عمومی آشکارا زبان بر لعن و سب اهل بیت علیهم السلام و اسائه ادب نسبت به آنان بگشایند. لذا هشتاد سال تمام خطباء و ائمه جمعه بنی امیه بالای منابر علی و اولاد علی علیهم السلام را سب کردند و مردم را وادار به دشمنی و سب آنان نمودند، و علمای دلباخته پول و مقام نیز در این راستا آنان را یاری دادند، بر این اساس بود که قاضی آنها شریح بن حارث معروف به نام اسلام قتل فرزند رسول خدا صلی الله علیه واله را یک تکلیف دینی قلمداد کرده و چنین نوشت:

إِنَّ الْحُسَیْنَ خَرَجَ مِنْ دین جَدِّهِ فَدَمُهُ هَدَرُ ،

حسین از دین جدش خارج شده است بنابراین ریختن خون او مباح است.

بدین ترتیب چنین بخورد مردم دادند که حسین علیه السلام از دین جدش خارج و کافر شده است.

در روایتی آمده:

« وَ قَالٍ - یَعْنِی الحسین علیه السَّلَامُ - یا وَیْلَکُمْ عَلَی تقاتلونی ؟ عَلَی حَقٍّ تَرَکْتُهُ ؟ أَمْ عَلَی سُنَّهِ غیرتها ؟ أَمْ عَلَی شَرِیعَهٍ بدلتها ؟ ».

امام علیه السلام فرمود: وای بر شما بر چه اساسی با من میجنگید؟ آیا حقی را ترک کرده ام، یا سنتی را تغییر داده ام، و یا شریعتی را عوض کرده ام؟!

قالُوا : بَلْ تقاتلک بُغْضاً مِنَّا لأبیک وَ مَا فَعَلَ بأشیاخنا یَوْمَ بَدْرٍ وَ حُنَیْنٍ . (1)

گفتند: بر اساس عداوت بر پدرت آنچه به بزرگان ما در بدر و حنین روا داشته است با تو میجنگیم !!!

ص: 266

آنوقت امام های های گریست.

صاحب شفاء الصدور از اسماء بنت عمیس چنین روایت کرده است:

هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله همان ساعات اول ولادت حسین علیه السلام قنداقه آن حضرت را بدست گرفت سیل اشک بر گونه های مبارکش جاری شد، و فرمود:

« إِنَّهُ سیکون لَکَ حَدِیثِ اللَّهُمَّ الْعَنْ قَاتِلِهِ لَا تَعَلُّمِی فَاطِمَهَ بِذَلِکَ » (1)

ای فرزند، تو داستان دلخراشی در پیش داری، پروردگارا بر قاتلش لعنت کن بعد به اسماء فرمود، اسماء این ماجرا را برای فاطمه نقل نکن.

بود، بلکه مایه زیان و خسران: « وَ لا یَزِیدُ الظَّالِمِینَ الاخسارا » (1) میشود.

در این زمینه حدیث شریف ثقلین که بنا بر طرق و اسناد فریقین یعنی شیعه و سنی از متواترات احادیث است را بعرض رساندیم که بخوبی نشان میدهد، قرآن تنها وقتی می تواند نقش روشنی بخش و نجات دهنده خود را ایفاء کند که عترت و اهل بیت معصومین رسول خدا صلی الله علیه واله در کنار آن حضور داشته باشند، وگرنه قرآن نه تنها هدایت نخواهد کرد، بلکه مردم در نتیجه استفاده نابجا و غلط از آن به ضلالت هم خواهند افتاد.

این خلاصه ای از بحث آن روز ما بود، حالا به مناسبت ایام ولادت منجی عالم بشریت و قطب عالم امکان « الَّذِی بیمنه رِزْقٍ الوری ، وَ بِوُجُودِهِ بَیْنَ الْأَرْضِ وَ السَّمَاءِ ». (2) آن وجود مقدسی که به میمنت او آفریدگان خدا روزی می خورند، و به وجود او زمین و آسمانها قرار گرفته است، یعنی دوازدهمین حجت پروردگار، امام معصوم غایب از ابصار، و حاضر در میان مردم، و مطلع بر اسرار و ضمایر آنان، به عنوان متمم مطالب قبلی عرض می شود:

دینی ماست، و این خود مایه تأسف است که ما اکنون پس از گذشت چهارده قرن از ظهور دین مقدس اسلام تازه داریم منابع أخذ برنامه های دینی مان را ثابت میکنیم، ولی بدلایلی ناگزیر از این کار هستیم، زیرا عده ای از دشمنان اسلام به قصد لطمه زدن به اسلام و قرآن افکار پوسیده و آلوده ای را در میان مردم ما القاء می کنند، و عده ای از مسلمانان بی خبر از همه جا القاءات آنانرا طوطی وار میگیرند و ساده لوحانه به دیگر مسلمانان تزریق می نمایند.

دستشان رو می شود و همه می دانند که آنها نه دوست هستند، نه روشنفکر، و نه خیر خواه، بلکه دشمنان قسم خورده اسلامند که بدینوسیله می خواهند ریشه دیانت آسمانی اسلام را کنده و خود را از صدماتی که از این رهگذر متوجه شان می شود برهانند دینی که جوابده کلیه مسائل دنیوی و اخروی بشریت بوده و سعادت وی را در دو جهان تضمین می نماید.

خروشان و نجاتبخش آن استفاده کنیم حیات جاودانی پیدا کرده و در سایه راهنمائی های آن زیر سایه رهبری حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف جهان را پر از عدل و داد خواهیم کرد.

پیامبر صلی الله علیه واله در اثر چیرگی مرض بر وجود ایشان دچار پریشانگونی شده و هذیان میگوید، هم اکنون کتاب خدا در دسترس شما است و آن برای ما کافی است.

در حالیکه یانمی دانست و یا بروی خود نمی آورد که قرآن بدون آشنای به مطاوی آن، و مفسر شایسته آن، اصلا با مردم حرف نمی زند و در این صورت کسی نمی تواند از دستورات و رهنمودهای گرانبهای آن استفاده کند. .

در این هنگام اختلاف و مجادله لفظی، و سر و صدا در خانه پیامبر صلی الله علیه واله و در حضور آن حضرت به وقوع پیوست که جدأ مایه شرمساری است، حاضرین بر بالین آن حضرت با سر و صدای زیاد درباره دستور اخیر رسول خدا صلی الله علیه واله با هم صحبت می کردند که آن حضرت چشم گشوده و دستور دادند خانه را ترک کنند.

در روایتی آمده که ابن عباس بعدها هنگامی که این خاطره تلخ و حادثه ساز را یاد می کرد گریه دردناکی سر می داد و می گفت:

« یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ مَا یَوْمَ الْخَمِیسِ ». (1)

آه از روز پنجشنبه دردا که روز پنجشنبه حادثه آفرین و شومی بود آن روز پنجشنبه.

عدم قبول آن مختار نیستند . یعنی بدون تردید حکم خدا و رسول او را باید بپذیرند . و

هر کس به خدا و پیامبر او عصیان بورزد در گمراهی آشکاری قرار گرفته است.

این آیه شریفه نیز در مقابل فرمان رسول خدا برآوردن کاغذ و قلم به آن حضرت حق تصمیم گیری و مداخله بر هیچکس اعم از عمر و غیر او نداده، و سخن بر خلاف فرمان رسول خدا صلی الله علیه واله را با واژه عصیان و مرتکب آنرا منحرف از جاده ثواب توصیف کرده است.

و در آیه ای دیگر می فرماید:

« ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فخدوه وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ». (1)

هر آنچه را که رسول خدا صلی الله علیه واله شما را به آن امر می فرماید فرمان ببرید و از هرچه که شما را از آن نهی می فرماید دوری کنید.

تردیدی در این وجود ندارد که اقدام به مخالفت مفهوم آیه عصیان و ضلالت است حالا رسول خدا صلی الله علیه واله دستور میدهند قلم و کاغذ بیاورید و او می گوید: او هذیان میگوید، آوردن قلم و کاغذ لزومی ندارد.

در آیه دیگر می فرماید:

« أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ ». (2)

از خدا و پیامبرش اطاعت کنید.

به موجب این آیه، عمل عمر بر خلاف این فرمان آسمانی عصیان به خدا و پیامبر

گرامیش بوده است.

در آیه دیگری می فرماید:

« أَ لِیَوْمِ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ علیکم نِعْمَتِی ». (3)

ص: 275

امروز دین خود را برای شما تکمیل و نعمت خود را برای شما تمام کردم.

پروردگار متعال نعمتهای زیادی برای انسان ارزانی داشته که مهمترین آنها و لایت امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه طاهرین علیهم السلام از اولاد آن بزرگوار است، که منظور از ولایت آنها در اینجا، دوست داشتن و پیروی از فرامین آنان و دوری از بغض و عداوتشان و نواهی آنان است که در این آیه شریفه خدا به نعمت بزرگش یعنی ولایت اهل بیت پیغمبر به سر مسلمانان منت می گذارد، لازم به توضیح نیست که اطاعت از فرمان و دوری از منهیات آنان همان سنت پیامبر است.

و در آیه دیگری چنانکه قبلا به عرض رسید می فرماید:

« وَ أَنْزَلْنا علیک الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ». (1)

ما قرآن را برای تو فرو فرستادیم تا آن را برای مردم بیان و تفسیر نمائی .

و عرض کردیم که باید در کنار قرآن مفسر معصوم باشد تا مردم بتوانند از رهنمودهای گرانبهای آن استفاده نمایند، پس با این حساب تنها حدیث رسول خدا صلی الله علیه واله و اهل بیت گرامی او است که کار بسیار مهم بیان و تفسیر قرآن را تضمین می نماید.

و در آیه دیگر می فرماید: انا اور

« وَ أَمَّا بِنِعْمَهِ ربک فَحَدِّثْ » (2) شاید در این آیه مبارکه حرف «باء» که به اول کلمه «نعمه» آمده باء سببیه باشد در این صورت معنی آیه چنین می شود:

اما به وسیله نعمت ولایت و به عبارت دیگر با استمداد از نعمت قدرت بیان و تفسیر قرآن که به تو داده ایم در پیرامون اعتقادات، عبادات، ومعاملات اسلامی با مردم سخن

بگو.

ص: 276

عده ای از فضائل اهل بیت علیهم السلام در کتب شیعه و اهل سنت که این منصب بلند را برای آنان ثابت می کند:

در منابع شیعه و اهل سنت بطرق فراوان و اسناد محکم آمده: هنگامیکه پروردگار جهان آیه شریفه:

« وانذر عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ ».

. خویشان نزدیکت را از عذاب الهی بترسان و آنانرا به قبول دین من فراخوان -

را به پیامبر عظیم الشأن اسلام نازل فرمود آن حضرت به امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام که در آن هنگام هنوز پسر بچه ده ساله ای بیش نبود دستور دادند که چهل نفر از بزرگان و مردان قبیله پیامبر صلی الله علیه واله را به خانه او دعوت کند، شب هنگام دعوت شدگان همه در خانه رسول خدا صلی الله علیه واله حاضر شدند، پس از آنکه غذا خوردند پیامبر صلی الله علیه واله شروع به سخن فرموده و خطاب بدانان چنین گفت: خدا مرا مرتبت پیامبری عطا فرموده و در میان شما برای ابلاغ رسالت او مبعوث کرده است، من وظیفه دارم بشریت را به سوی خدای یگانه فراخوانده و با شرک و خدایان متعدد مبارزه کنم، اینک من بهترین دینها را برای شما آورده ام، چه کسی از میان شما به من ایمان می آورد؟ هر کدام از شما که با من بیعت کرده و تعهد نماید که از من حمایت کند او وصی و خلیفه من خواهد بود.

حضار مجلس از دادن جواب به آن حضرت خودداری کردند تنها امیر المؤمنین علیه السلام که هنوز به سنین نوجوانی نزدیک می شد از جایش بلند شده و گفت:

یا رسول الله من با شما بیعت کرده و تعهد می نمایم که از شما حمایت کنم.

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله سخن خود را سه بار تکرار کرد و در هر بار امیر المؤمنین علیه السلام موافقت خود را با خواسته آن حضرت اعلام داشت، در این هنگام رسول خدا صلی الله علیه واله دست مبارک خود را روی سر امام علیه السلام گذاشته و فرمود:

« هَذَا أَخِی ، وَ وَصِیِّی ، وَ خَلِیفَتِی فیکم فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوهُ ».

ص: 277

این برادر من، و وصی و خلیفه من در میان شماست. سخنان او را گوش داده و اوامرش را اطاعت کنید. (1)

رسول خدا صلی الله علیه واله از آغاز نبوتش تا آخرین روز حیاتش از هر فرصتی که پیش می آمد استفاده فرموده و نکته ای در فضیلت امام امیرالمؤمنین علیه السلام بیان می فرمود.

از جمله هنگامی که اراده فرمودند به جنگ تبوک بروند امام علی علیه السلام را در مدینه در جای خودشان منصوب فرمودند. عده ای منافق، و کج اندیش موذی، سخنانی دایر بر اینکه رسول خدا صلی الله علیه واله از بردن امیرالمؤمنین علیه السلام با خودش اکراه داشته است، شایع کردند، و آن حضرت با شنیدن این سخن از دنبال رسول خدا صلی الله علیه واله حرکت کرده و خود را به آن حضرت رسانید و مسأله شماتت بد خواهان را با پیامبر خدا صلی الله علیه واله در میان گذاشت آن حضرت برای آنکه امیرالمومنین علیه السلام را نسبت به موقعیت عظیم خودش آشنا سازد و در ضمن جواب دندان شکنی به منافقین بدهد فرمود:

« أَنْتَ مِنِّی بِمَنْزِلَهِ هَارُونَ مِنْ مُوسَی إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِیَّ بَعْدِی ». (2)

یا علی تو نسبت به من همانند هارون به موسی هستی جز آنکه پس از من پیامبری مبعوث نخواهد شد.

ص: 278

و در مناسبت دیگری فرموده:

« عَلَیَّ مَعَ الْحَقِّ ، وَ الْحَقُّ مَعَ عَلَیَّ ، یَدُورُ الْحَقِّ حَیْثُمَا دَارٍ ». (1)

علی با حق است و حق با علی است، علی هر کجا رود حق هم بدنبال او می رود.

و در مناسبت دیگر فرمود:

« أَنَا مَدِینَهُ الْعِلْمِ وعلی بَابُهَا فَمَنْ أَرَادَ الْعِلْمِ فَلْیَأْتِهَا مِنْ بَابِهَا ». (2)

من شهر علمم و علی درب آنست پس هرکس طالب علم باشد از درب آن شهر وارد

شود.

و هنگامی که از حجه الوداع مراجعت می فرمود در غدیر خم بدستور پروردگار متعال توقف فرموده و مسلمانان را به حضور طلبید یکصد و بیست هزار نفر بنا به دستور آن حضرت در آن اجتماع تجمع کردند، آنگاه پیامبر اسلام پس از خطبه ای که برای مردم ایراد فرمود گفت:

ص: 279

« مِنْ کنت مولا فعلی مَوْلَاهُ أَللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ، وَ انْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ واخذل مَنْ خَذَلَهُ ». (1)

هر کس که من حاکم و اولی به نفس او هستم علی نیز حاکم و اولی بنفس اوست، پروردگارا دوست دار کسی را که علی را دوست می دارد، و دشمن دار کسی را که علی را دشمن می دارد، و یاری کن کسی را که علی را یاری می کند، و خوار کن کسی را که علی را خوار می کند.

ابوبکر و عمر هر دو از نقل احادیث رسول الله صلی الله علیه واله به بهانه اینکه اگر مردم به احادیث مشغول شوند، قرآن را فراموش می کنند اکیدا جلوگیری می کردند، این مسأله رفته رفته رواج پیدا کرد، حتی معاویه نیز از نقل احادیث جز روایات جعلی که با سیاست وی همخوانی داشت جلوگیری می کرد.

از جابر بن عبدالله انصاری روایت شده که میگفت:

کَانَ رَسُولُ اللَّهِ جَالِساً فِی الْمَسْجِدِ ، إِذْ أَقْبَلَ عَلَی علیه السَّلَامَ وَ الْحَسَنِ عَنْ یَمِینِهِ ، والحسین عَنْ شِمَالِهِ ، فَقَامَ النَّبِیُّ صلی اللَّهِ علیه واله وَ قَبْلَ عَلِیّاً وَ أَلْزَمَهُ إِلَی صَدْرِهِ ، وَ قَبَّلَ الْحَسَنِ وَ أَجْلَسَهُ إِلَی فَخِذِهِ الْأَیْمَنِ ، وَ قَبَّلَ الْحُسَیْنِ وَ أَجْلَسَهُ إِلَی فَخِذِهِ الْأَیْسَرِ ، ثُمَّ جَعَلَ یُقَبِّلُهُمَا ویرشف شفتیهما وَ یَقُولُ : بِأَبِی أبوکما ، وَ بِأُمِّی أمکما .

ثُمَّ قَالَ : أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی باهی بِهِمَا وبأبیهما ، وبأمهما ، وَ بِالْأَبْرَارِ مِنْ وَلَدِهِمَا الْمَلَائِکَهُ جَمِیعاً ، ثُمَّ قَالَ : اللَّهُمَّ إِنِّی أَحَبَّهُمْ وَ أُحِبُّ مَنْ یُحِبُّهُمْ ، اللَّهُمَّ مِنْ

ص: 280

أَطَاعَنِی فِیهِمْ ، وَ حُفِظَ وَصِیَّتِی فارحمه بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ، فَإِنَّهُمْ أَهْلِی وَ الْقَوَّامُونَ بِدِینِی ، والمحیون لِسُنَّتِی ، وَ التَّالُونَ لِکِتَابِ رَبِّی ، فطاعتهم طَاعَتِی وَ مَعْصِیَتِهِمْ معصتی . (1)

روزی رسول خدا صلی الله علیه واله در مسجد نشسته بودند که علی علیه السلام در حالیکه حسن علیه السلام در طرف راستش، و حسین علیه السلام در طرف چپش قرار داشتند سر زده وارد مسجد شدند. رسول خدا صلی الله علیه واله از جایش بلند شده و علی علیه السلام را بوسیده و به سینه اش چسبانید، و حسن علیه السلام را بوسیده و بر روی زانوی راستش نشانید، و حسین علیه السلام را بوسیده و بر روی زانوی چپش نشانید، سپس شروع کرد آندو را می بوسید و لبهای آندو را می مکید و می فرمود: پدرم فدای پدر شما و مادرم فدای مادر شما باشد.

سپس فرمود: آی مردم! پروردگار پاک و بزرگ با ایندو و پدر و مادرشان و با پاکان از فرزندان ایند و به همه ملائکه مباهات می فرماید، سپس فرمود:

پروردگارا من ایندو را دوست میدارم، دوست دار هر کسی را که ایندو را دوست می دارد، پروردگارا هر کسی را که در رابطه با آنان اطاعت از امر من نموده و وصیت مرا حفظ میکند مشمول فضل و کرمت قرار بده، ای مهربانترین مهربانان، که آنها اهل من و برپا دارنده دین من و زنده کننده سنت من و تلاوت کننده کتاب پروردگار من اند، پس طاعت آنها طاعت من و عصیان به آنها عصیان بر من است.

و در روایت دیگر آمده:

عَنْ علی بْنِ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِمَا السَّلَامُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : مَا بَالُ أَقْوَامٍ إِذَا ذُکِرَ عِنْدَهُمْ آلُ إِبْرَاهِیمَ علیه السَّلَامُ فَرِحُوا وَ اسْتَبْشَرُوا ، وَ إِذَا ذُکِرَ عِنْدَهُمْ آلُ مُحَمَّدٍ اشماذت قُلُوبُهُمْ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ لَوْ أَنَّ عبدأ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ بِعَمَلِ سَبْعِینَ نَبِیّاً ماقبل اللَّهِ ذلک مِنْهُ حَتَّی یَلْقَاهُ بِوَلَایَتِی وَ وَلَایَهِ أَهْلِ بَیْتِی . (2)

از علی بن حسین علیهما السلام روایت شده که فرمود: روزی رسول خدا صلی الله علیه واله خطاب به اصحابش فرمود:

ص: 281

چه شده است که جماعتی از شماها هنگامی که سخن از آل ابراهیم بر ایشان گفته می شود خوشحال می شوند ولی هنگامی که پیش آنها سخن از آل محمد به میان می آید دلهایشان ناراحت می شود؟ قسم بخدائی که جان من در دست قدرت اوست اگر بنده ای از بندگان خدا در روز قیامت عمل هفتاد پیامبر را با خود بیاورد ازش پذیرفته نمی شود تا هنگامی که با ولایت من و ولایت اهل بیت من به لقاء الله بپیوندد.

و در روایتی آمده:

عِکْرِمَهَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : مِنْ سَیْرِهِ أَنْ یحیی حیاتی وَ یموت مَمَاتِی ، ویسکن جَنَّهِ عَدْنٍ غَرَسَهَا رَبِّی فَلْیُوَالِ عَلِیّاً مِنْ بَعْدِی وَ لْیُوَالِ وَلِیُّهُ ، ولیقتد بِالْأَئِمَّهِ مِنْ بَعْدِی فَإِنَّهُمْ عِتْرَتِی ، خُلِقُوا مِنْ طِینَتِی ، رُزِقُوا فَهْماً وَ عِلْماً ، وَ وَیْلُ للمکذبین بِفَضْلِهِمْ مِنْ أُمَّتِی ، الْقَاطِعِینَ فِیهِمْ صِلَتِی ، لَا أَنَا لَهُمُ اللَّهُ شاعټی . (1)

عکرمه از ابن عباس روایت میکند که گفت: رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

هر کس دوست دارد مانند زندگی من زندگی کند و مانند وفات من وفات کند، و در بهشت برین که پروردگار عالم آن را به بد قدرت خود آفریده سکونت گزیند پس از من باید علی و دوستدران او را دوست داشته و از امامان پس از من پیروی نماید که آنها عترت من بوده و از طینت من آفریده شده اند، و از طرف خدا بدانان علم و فهم اعطا شده است.

وای به حال کسانی از امت من که منکر فضائل آنها بوده، و در رابطه با آنها از من قطع رحم کرده اند، خداوند عز وجل شفاعت مرا شامل حال آنان نگرداند.

و در روایتی از ابو سعید خدری از رسول خدا صلی الله علیه واله روایت شده که فرمود:

ص: 282

کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله جَالِساً وَ عِنْدَهُ نَفَرُ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ فِیهِمْ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ علیه السَّلَامُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله : مَنْ قَالَ : لا إِلهَ إِلاَّ الله دَخَلَ الْجَنَّهَ ، فَقَالَ رَجُلَانِ مِنْ أَصْحَابِهِ : فَنَحْنُ نَقُولُ : لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهُ علیه واله : إِنَّمَا تُقْبَلُ شَهَادَهٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ هَذَا وَ شِیعَتِهِ . وَ وَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله یَدَهُ عَلَی رَأْسِ عَلَی علیه السَّلَامَ وَ قَالَ لَهُمَا : مِنْ عَلَامَهَ ذَلِکَ أَنْ لَا تجلسا مَجْلِسِهِ وَ لَا تکذبا قَوْلِهِ .(1)

روزی رسول خدا صلی الله علیه واله با عده ای از اصحابشان نشسته بودند که در میان آنها علی بن ابی طالب علیه السلام نیز بودند، رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: هر کس «لا اله الا الله» بگوید در بهشت برین داخل میشود. دو نفر از اصحابش - یعنی شیخان - گفتند: ما که «لا اله الا الله» را میگوئیم. پیامبر گرامی دست مبارکش را به سر علی علیه السلام گذاشته و فرمود: کلمه «لا اله الا الله» از این و شیعیانش قبول می شود. پس خطاب به آندو شیخ فرمود: علامت قبولی کلمه اخلاص از شما آن است که در جایگاه او قرار نگرفته و قول او را تکذیب نکنید.

و در روایتی از ابن عباس آمده که گفت:

قَدِمَ یهودی عَلَی رَسُولِ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله یُقَالُ لَهُ : نعثل فَقَالَ لَهُ : یَا مُحَمَّدُ إِنِّی أَسْأَلُکَ عَنْ أَشْیَاءَ تَلَجْلَجَ فِی صَدْرِی منذحین ، فَإِنْ أَجَبْتَنِی عَنْهَا أَسْلَمَتْ عَلَی یدک . قَالَ : سَلْ یا أَبَا عُمَارَهَ [ سَأَلَ عَنْهُ صلی اللَّهِ علیه واله مسایل فاجاب عَنْهَا رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله ] قَالَ : صَدَقَهُ یا مُحَمَّدٍ : فَأَخْبِرْنِی عَنْ وصیک مَنْ هُوَ ؟ فَمَا مِنْ بُنِیَ إِلَّا وَلَهٍ وَصَّی ، وَ إِنْ نَبِیِّنَا موسی بْنِ عِمْرَانَ أَوْصَی إِلَی یُوشَعَ بْنِ نُونٍ . فَقَالَ : نَعَمْ إِنَّ وَصِیٍّ وَ الْخَلِیقَهِ مِنْ بَعْدِی عَلَی بْنِ أَبِی طَالِبٍ علیه السَّلَامُ ، وَ بَعْدَهُ سبطای الحسین ، ثُمَّ الْحُسَیْنُ یَتْلُوهُ تِسْعَهٍ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنِ أَئِمَّهِ أَبْرَارُ .

قَالَ : یَا مُحَمَّدُ فَسَمِّهِمْ لِی ، قَالَ : نَعَمْ . إِذَا مَضَی الحسین فابنه عَلَی ، فاذا مَضَی عَلَی فابنه مُحَمَّدٍ ، فاذا مَضَی محد فابنه جَعْفَرٍ ، فَإِذَا مضی جَعْفَرٍ فابنه موسی ، فاذا مَضَی موسی فابنه عَلَی ، فاذا مَضَی عَلَی فابنه مُحَمَّدٍ ، ثُمَّ ابْنِهِ عَلَیَّ ، ثُمَّ ابْنِهِ الْحَسَنِ ، ثُمَّ الحجه بْنِ الْحَسَنِ ، فَهَذِهِ اثْنَا عَشَرَ أَئِمَّهِ عَدَدِ نُقْبَاءِ بَنِی إِسْرائِیلَ .

ص: 283

قَالَ : فَأَیْنَ مَکَانِهِمْ مِنَ الْجَنَّهِ ؟ قَالَ : مَعِی فِی دَرَجَتِی ، قَالَ : أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وأنک رَسُولَ اللَّهِ ، وَ أَشْهَدُ أَنَّهُمْ الْأَوْصِیَاءِ مِنْ بعدک ، وَقَدْ وَجَدْتُ هَذَا فِی الْکُتُبِ الْمُتَقَدِّمَهِ ، وَ فِیمَا عَهِدَ إِلَیْنَا موسی بْنِ عِمْرَانَ إِنَّهُ إِذَا کَانَ آخِرُ الزَّمَانِ یَخْرُجُ نبی یُقَالُ لَهُ : أَحْمَدَ ، خَاتَمُ الْأَنْبِیَاءُ لَا نَبِیَّ بَعْدَهُ ، یَخْرُجُ مِنْ صُلْبِهِ أَئِمَّهِ أَبْرَارُ عَدَدِ الإسباط . . . . . .

ثُمَّ قَالَ : طُوبَی لِمَنْ أَحَبَّهُمْ ، وَ الْوَیْلُ لمبغضهم ، وَ طُوبَی لِمَنْ تمسک بِهِمْ . . .

مردی یهودی به نام نعثل روزی به حضور رسول خدا صلی الله علیه واله رسیده و گفت: یا محمد اینک من درباره چیزهائی از توسئوال می کنم که مدتی است در ذهنم خطور می کند، اگر از آنها جواب صحیح دادی من به دست تو مسلمان میشوم.

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: یا ابا عماره مسائلت را سئوال کن.

سپس مرد یهودی مسائلی را از آن حضرت سئوال کرده و جوابهای صحیح، و کافی و شافی از آن حضرت دریافت کرد.

سپس مرد یهودی گفت: همه جوابها شما درست و صحیح است، اما بگو ببینم وصی شما کیست؟ زیرا هر پیامبری باید وصیی داشته باشد. و پیامبر ما موسی بن عمران، یوشع بن نون را وصی خود قرار داد.

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: وصی و خلیفه من پس از من علی ابن ابی طالب علیه السلام و پس از وی دو نوه من حسن علیه السلام و پس از آن حسین علیه السلام است، و پس از حسین علیه السلام ، نه امام پاک از صلب او خواهند آمد.

یهودی گفت: ای محمد آنان را برای من نام ببرید.

فرمود: پس از حسین فرزندش علی، و پس از علی فرزندش محمد، و پس از محمد فرندش جعفر، و پس از جعفر فرزندش موسی، و پس از موسی فرزندش علی، و پس از علی فرزندش محمد، سپس فرزند او علی و بعد فرزندش حسن و سپس حجه بن الحسن است اینها ائمه دوازده گانه به تعداد نقباء بنی اسرائیل هستند.

یهودی گفت: اوصیای تو در کدام قسمت بهشت قرار میگیرند؟ فرمود: در درجه من با من هستند. یهودی گفت: شهادت میدهم به یگانگی خدا، و به اینکه تو پیامبر خدائی و نامبردگان پس از تو اوصیای تواند، این مطالب را من کلا در کتابهای پیشینیان دیدهام. در وصایانی که پیامبر مان موسی بن عمران پس از خود برای ما بجا گذاشته آمده است: در آخرالزمان پیامبری از سوی خدا برانگیخته میشود که او را احمد میگویند. او آخرین پیامبران است که بعد از او پیامبری مبعوث نخواهد شد و بعد از او امامان پاکی

ص: 284

اسباط بنی اسرائیل به وجود می آیند.

آفرین بر کسانی که آنان را دوست می دارند، و وای بر کسانی که عداوت آنها را در دل می پرورانند، و آفرین بر کسانی که بدانها تمسک می جویند.

این احادیث و بسیاری دیگر از نظائر آنها هر کدام بنوعی به لزوم اعتقاد راسخ به ولایت اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه واله و لزوم تمسک به سنت رسول خدا صلی الله علیه واله ، و اقوال و اعمال اهل بیت علیهم السلام دلالت صریح دارند.

کسانی که ادعا دارند قرآن را قبول دارند ولی سنت را نه، یا جاهل و بی خبرند و نمی فهمند چه می گویند، و یا مغرض بوده و از مقاصد وحشتناکی که از این تز شیطانی در نظر گرفته اند بخوبی آگاهند.

در حدیثی آمده که رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند:

یَا عَلِیُّ انَّ الْقَوْمَ سَیُفْتَنُونَ بِأَمْوَالِهِمْ ، ویمنون بَیْنَهُمْ عَلَی رَبِّهِمْ وَ یتمنون رَحْمَتِهِ ، وَ یَأْمَنُونَ سَطْوَتَهُ ، وَ یَسْتَحِلُّونَ حَرَامَهُ بِالشُّبُهَاتِ الکاذبه وَ الْأَهْوَاءِ السَّاهِیَهِ ، فَیَسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ بالنبیذ ، وَ السُّحْتُ بِالْهَدِیَّهِ ، وَ الرِّبَا بِالْبَیْعِ . . (1)

یا علی امت پس از من فریب اموال خود را خورده و بر آن مباهات میکنند و با گرایش خود با سلام بر خدا منت می گذارند، با اینحال چشم طمع برحمت و عطوفت خدا میدوزند، و از خشم وسطوت او خود را در امان می دانند، و با شبهات دروغین، و هوای نفسهای منحرف کننده خود، حرام خدا را حلال می شمارند، شراب رانبیند، و رشوه را هدیه، و ربا را خرید و فروش خوانده و آنرا حلال میکنند ...

و از زمانی که مسلمانان تحت تأثیر این خائنین روشنفکر نما قرار گرفتند، از سنت و سپس از قران دور افتادند و به ضعف ایمان و یقین مبتلا شدند و دنبال بهانه ها و تاویلات سخیف افتادند تا به بهانه ای از زیر بار تکالیف قرآن شانه خالی کنند، از همان

است که مسکر را می خورند و می گویند ما شراب نمیخوریم بلکه نبیذ می خوریم، رشوه را به نام هدیه می گیرند و ربا را به نام خرید و فروش می خورند، در

ص: 285

وصف چنین مسلمانانی حدیث شریف از ابو عبدالله صادق علیه السلام وارد شده که فرمود:

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی اللَّهِ علیه واله :

سَیَأْتِی عَلَی أُمَّتِی زَمَانُ تحبث فِیهِ سرأئرهم ، وَ تُحْسِنُ عَلَانِیَتُهُمْ طَمَعاً فِی الدُّنْیَا . لایریدون بِهِ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَجِلَ ، یکون أَمَرَهُمْ رِیَاءً لَا یُخَالِطُهُ خَوْفٍ . یَعُمُّهُمُ اللَّهُ مِنْهُ بِعِقَابٍ فَیَدْعُونَهُ دُعَاءَ الْغَرِیقِ فَلَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ . (1)

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: بزودی زمانی بر امت من پیش می آید که در آن زمان باطن و اندرونشان خبیث و ظواهرشان را به طمع دنیا آرایش داده و نیکو جلوه می دهند که از این آراستگی ظاهر منظورشان دین خدا نیست کارهایشان بر ریاء استوار می شود، و از خدا نمیترسند آن هنگام خدا همه آنها را اعم از خوب و بد به انواع بلاها گرفتار میکند، نیکانشان خدا را همانند غرق شدگان در آب می خوانند ولی دعایشان به اجابت نمی رسد.

ص: 286

در میان کسانی بود که در شأن آنها آیه تطهیر (1) نازل شده و جبرئیل آرزو داشت که

افتخار حضور با آنان را در زیر کساء داشته باشد.

او یادگار پیامبر گرامی اسلام است که نسل با برکت آن حضرت از او باقی مانده است، او مادر ائمه معصومین علیهم السلام است که خدا به صداقت و پاکی آنها گواهی داده است، او سرور زنان عالم از آغاز تا انجام زندگی بشر در روی زمین است، او در گفتار شبیه ترین افراد به پیامبر صلی الله علیه واله بوده، و شیوه زندگی و اخلاق آن بانو از اخلاق و شیوه زندگی رسول خدا صلی الله علیه واله حکایت می کرد. راه رفتنش عین راه رفتن پیامبر صلی الله علیه واله بود.

هر وقت بر رسول خدا صلی الله علیه واله وارد می شد آن حضرت از او استقبال شایانی به عمل آورده و دستهایش را می بوسید، و او را در جای خود قرار می داد. و در اوقاتی که رسول خدا صلی الله علیه واله بر وی وارد می شد فاطمه علیها السلام از جایش بلند شده و رسول خدا صلی الله علیه واله را استقبال نموده و دستش را می بوسید. پیامبر عظیم القدر فاطمه علیها السلام با تمام قلبش دوست می داشت، و هر وقت اشتیاق عطر بهشت را پیدا می کرد او را می بوئید و می فرمود:

« فَاطِمَهَ بَضْعَهُ مِنِّی ، مِنْ سِرِّهَا قَدْ سَرَّنِی ، وَ مَنْ سائها فَقَدْ سَاءَنِی ». (2)

فاطمه پاره تن من است، هر کس او را مسرور کند مرا مسرور کرده، و هر کس موجبات ناراحتی او را فراهم آورد مرا ناراحت کرده است.

« فَاطِمَهَ أَعَزَّ النَّاسِ إِلَی ». (3)

فاطمه علیها السلام عزیزترین مردم پیش من است.

و احادیث بسیار دیگری در این زمینه از رسول خدا صلی الله علیه واله به جا مانده است که حاکی از محبت سرشار آن حضرت بر فاطمه است.

ص: 289

از آن جمله روزی خطاب به آن بانوی دو جهان فرمود:

« یَا حَبِیبَهَ أَبِیهَا کُلُّ مُسْکِرٍ حَرَامُ ، وَکَّلَ مُسْکِرٍ خَمْرُ » (1)

فاطمه، ای دختر محبوب من، هرمست کننده ای حرام، و هر مست کننده ای شراب است.

سئوال کردم، در جواب من فرمودند:

محمدا خدا همواره یکتا و بی همتا بود که محمد صلی الله علیه واله و علی و فاطمه علیهما السلام را آفرید، آن به نور پاک هزاران سال ماندند، سپس پروردگار متعال کلیه ممکنات را آفرید و در آن سه بزرگوار را بر آفرینش آنان گواه قرار داد، و اطاعت از ایشان را بر تمام موجودات عالم واجب فرموده و جریان امور آفرینش را به ایشان واگذاشت پس آنان - یعنی محمد و علی و فاطمه علیهم السلام - حلال را حلال و حرام را حرام می کنند، و با این حال آنان هرگز چیزی بر خلاف خواست خدا نمی خواهند، بلکه همان را می خواهند که خدا می خواهد، « وَ لَنْ یَشَاءُوا إِلَّا أَنْ یَشَاءَ اللَّهُ » سپس امام جواد علیه السلام فرمودند:

ای محمد دین عبارت از اعتقاد قلبی به این مسأله است، بنابراین هر کس تند رفته و از آن تجاوز کند گمراه می شود، و هر کس کندی کرده و از آن عقب بماند هلاک می شود، و هر کس به آن ایمان آورده و حرکت خود را با آن هماهنگ کند، و همواره ملازم آن باشد به حق اصابت می کند، ای محمد این سخن را یاد بگیر و به حافظه ات بسپار. (1)

این حدیث شریف دلالت بر آن دارد که حضرت صدیقه طاهره علیها السلام از جمله کسانی است که پروردگار توانا زمام امور اشیاء را بدانها سپرده است، پس او بخواست خدا آنچه را بخواهد حلال، و آنچه را بخواهد حرام می فرماید.

است که خدا آنرا به خاطر فاطمه علیها السلام نازل فرموده، و رسول خدا صلی الله علیه واله املا فرموده و به خط شریف امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام نوشته شده است. (1)

و ابوبصیر می گوید: به حضور امام صادق علیه السلام رسیده، و عرض کردم: قربانت شوم سؤالی از شما دارم، آیا در اینجا شخص نامحرمی هست که سخن مرا بشنود؟

امام صادق علیه السلام پرده ایرا که در میان آن اطاق و اطاق دیگری آویخته بود بالا زد، و سرکی به آنجا کشیده و فرمود: أبا محمد! سئوالت را بپرس.

عرض کردم قربانت شوم، شیعیان شما روایت می کنند که رسول خدا صلی الله علیه واله بابی از علم به امیرالمؤمنین علی علیه السلام آموخته که از آن هزار باب گشوده می شود. بعد عرض کردم: به خدا که علم کامل و حقیقی همین است.

امام علیه السلام لختی به فکر فرو رفته و سپس فرمود: گرچه آن علم است ولی علم کامل نیست. آنگاه فرمود: ای ابو محمد هم اکنون «جامعه» نزد ما است ولی مردم چه میدانند «جامعه» چیست؟!! عرض کردم «جامعه» چیست؟

در پاسخ فرمود: «طوماری است بطول هفتاد ذراع، به املاء رسول خدا صلی الله علیه واله و خط علی علیه السلام که کلیه احکام اعم از حلال و حرام و کلیه مایحتاج دینی مردم حتی جریمه خراش هم در آن وجود دارد، سپس با دست مبارکشان به بدن من زده و فرمودند:

ای ابا محمد آیا اجازه می دهی؟ گفتم: من از شما هستم هر چه می خواهید انجام بدهید، آنگاه از بدن من نشگونی گرفته و فرمودند:

حتی جریمه این نشگون هم در آن «جامعه» نوشته شده است. هنگامیکه این سخن را بیان می کردند کمی خشمگین به نظر می رسیدند.

عرض کردم: به خدا که علم کامل همین است.

فرمودند: این علم هست ولی باز علم کامل نیست، پس از ساعتی درنگ، فرمود «جفر» هم پیش ما است. و مردم چه می دانند جفر چیست؟

ص: 292

پرسیدم «جفر» چیست؟

فرمودند: مخزنی از چرم است که تمامی علوم انبیاء و اوصیاء، و دانشمندان گذشته بنی اسرائیل در آن است.

گفتم: پس علم کامل همین است.

فرمودند: آری این علم است ولی علم کامل نیست. پس از ساعتی سکوت فرمودند:

« وَ إِنَّ عِنْدَنَا لَمُصْحَفَ فَاطِمَهَ علیها السَّلَامُ ».

مصحف فاطمه علیها السلام نیز اینک پیش ماست.

ولی مردم چه می دانند مصحف فاطمه علیها السلام چیست؟

پرسیدم: مصحف فاطمه علیها السلام چیست؟

فرمود : مصحفی است سه برابر قرآنی که هم اکنون در دست شماست به خدا حتی یک حرف قرآن شما نیز در آن وجود ندارد.

عرض کردم: پس علم کامل این است، فرمود: گرچه این علم است ولی علم کامل نیست، و پس از ساعتی سکوت فرمود: علم گذشته و آینده تا قیامت پیش ماست.

عرض کردم: بخدا علم کامل همین است.

فرمود: این علم است ولی علم کامل نیست.

پرسیدم: بفرمائید علم کامل چیست؟

فرمود: علمی است که در هر شب و روز تا روز قیامت در رابطه با موضوعی پس از موضوع دیگر، و چیزی پس از چیز دیگر پدید می آید . (1)

بر «غضباء» شتر رسول خدا صلی الله علیه واله سوار شده و وارد عرصه محشر می شود.

ابن شهر آشوب از عمر بن خطاب روایت می کند که گفت:

هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه واله آخرین ساعات زندگی پر برکتش را سپری می فرمود «غضباء» از آن حضرت سئوال کرد: یا رسول الله پس از خود مرا به چه کسی می سپارید؟

فرمود: ای «غضباء» خدا ترا برکت دهد، تو از آن دخترم فاطمه علیها السلام هستی که در دنیا و آخرت تو را سوار می شود.

«غضباء» پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه واله شبانه پیش صدیقه طاهره علیها السلام آمده و گفت: سلام بر تو ای دختر گرامی رسول خدا صلی الله علیه واله ، چیزی نمانده که من هم دنیا را ترک کنم، قسم به خدا پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه واله تا کنون لب به آب و غذایی نزده ام، آن ناقه مبارک به همین ترتیب بود تا سه روز پس از ارتحال رسول خدا صلی الله علیه واله در گذشت. (1)

در حدیثی ابن عباس از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت می کند فرمود: روزی رسول خدا صلی الله علیه واله بر فاطمه علیها السلام وارد شد و او را غمگین دید... رسول خدا صلی الله علیه واله چون دختر محبوبش را غمگین دید مطالبی در پیرامون تشریف فرمائی آن سیده طاهره به ارض محشر بیان کرده و فرمود:

ای فاطمه هنگامی که تو به در بهشت می رسی دوازده هزار حوریه در حالیکه هر کدام سلاحی از نور به دست گرفته اند تو را ملاقات می کنند که پیش از آن با کسی ملاقات نکرده و بعد از آن نیز با کسی ملاقات نخواهند کرد، هر کدام از آنها بر ناقه ای از نور سوار می شوند که جهاز آن از طلای زرد و یاقوت سرخ، و افسار آن از مرواریدتر، و با هر کدام بساطی از سندس که با جواهر آبدار مرصع و متراکم است قرار دارد، و هنگامی که وارد بهشت شدی اهل بهشت از تشریف فرمائی تو خوشحال شده، و برای شیعیان تو سفره های مخصوصی که روی کرسیهائی از نور

ص: 294

پهن شده اند حاضر می کنند، و شیعیان تو از آن سفره ها بهره مند می شوند در حالیکه دیگران هنوز درگیر حساب اعمال خود هستند، در بهشت برای شیعیان تو هر چه را

که بخواهند آماده است.

و هنگامی که اولیاء خدا در بهشت مستقر شدند حضرت آدم و تمامی پیامبران پس از وی به زیارت تو می آیند. (1)

سپس فرمود:

« قُولِی لِی یَا أَبَهِ ! فانها أُحْیِی لِلْقَلْبِ ، وَ أَرْضَی لِلرَّبِّ ».

تو مرا همان یا به صدا کن که این جوری دل من زنده و پروردگار من راضی می شود. (1)

در مصابیح الانوار از امیرالمؤمنین علی علیه السلام روایت شده که فرمود:

فاطمه علیها السلام می فرمود: روزی رسول خدا صلی الله علیه واله به من فرمود:

« مَنْ صَلَّی عَلَیْکِ غَفَرَ اللَّهُ تعالی لَهُ ، وَ أَلْحَقَهُ بِی حَیْثُ کُنْتُ مِنَ الْجَنَّهِ ». (2)

هر کس بر تو درود فرستد پروردگار متعال گناهان او را بخشیده، و او را در هر کجای بهشت باشم به من ملحق میکند.

فاطمه علیها السلام سرش را با زیادی چادرش پوشانید .

سپس رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: سلام بر شما.

فاطمه علیها السلام عرض کرد: سلام بر شما یا رسول الله!

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود: اجازه می دهی وارد شوم؟

فاطمه علیها السلام گفت: یا رسول الله وارد شوید.

پیامبر فرمود: با همراهی که دارم وارد شوم؟

فاطمه علیها السلام گفت: آری هر دو وارد شوید.

جابر می گوید: رسول خدا صلی الله علیه واله و من نیز در معیت او وارد منزل فاطمه علیها السلام شدیم و دیدیم چهره فاطمه علیها السلام زرد شده است.

پیامبر صلی الله علیه واله از دلیل آن جویا شدند.

فاطمه علیها السلام در جواب گفت: یا رسول الله شدت گرسنگی مرا به این حال انداخته است.

آنگاه پیامبر صلی الله علیه واله دست به دعا برداشت و عرض کرد:

بارالها که گرسنگان را سیر و کمبودها را جبران می فرمائی، دخترم فاطمه علیها السلام را سیر کن. (1)

امیرالمؤمنین علیه السلام تا این را از فاطمه علیها السلام شنید فرمود: فاطمه! چرا این را جلوتر به من نگفتی تا غذائی برای شما تدارک ببینم؟

صدیقه طاهره علیها السلام گفت:

« یَا أَبَا الْحَسَنِ إِنِّی لَأَسْتَحْیِی مِنْ إِلَهِی أَنْ أَ کُلِّفَ نَفْسِکَ مَا لَا تَقْدِرُ عَلَیْهِ »

یا ابوالحسن از خدا شرم دارم تو را به چیزی که توان آنرا نداری تکلیف کنم. (1)

نیندازید اینک این فضه کنیزتان در خدمت شماست

فرمود: رسول خدا صلی الله علیه واله به من سفارش فرمود که کارهای خانه را یک روز من، و یک روز فضه عهده دار شود، دیروز نوبت فضه بود، امروز نوبت من است.

سلمان می گوید: عرض کردم: من آزاد کرده شما، و آماده خدمت به شما هستم، یا آرد کردن جو را به عهده من می گذارید و یا پرستاری از حسین را؟

فرمود: من به پرستاری از حسین مناسبتر و واردترم، تو جو را آرد کن. من مقداری از جو را آرد کردم، ناگهان صدای اذان به گوشم رسید، به مسجد رفته و نماز را با رسول خدا صلی الله علیه واله خواندم، پس از نماز جریان را به علی علیه السلام گفتم، آن حضرت در حالیکه می گریست بلند شده و به خانه رفت، طولی نکشید که بالب خندان به مسجد بازگشت، رسول خدا صلی الله علیه واله از سبب خنده او پرسید، عرض کرد: هنگامی که به خانه نزد فاطمه علیها السلام رفتم دیدم فاطمه علیها السلام به پشت خوابیده و حسین هم روی سینه او بخواب رفته است، و آسیا در جلو او بی آنکه کسی آنرا بگرداند خود به خود می گردد.

رسول خدا صلی الله علیه واله خندید و فرمود:

« یا علی أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَهً سَیَّارَهَ فِی الْأَرْضِ یخدمون مُحَمَّداً وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَهُ ؟».

یا علی آیا نمی دانی که خدا را فرشتگانی است که در روی زمین می گردند، و تا روز قیامت به محمد و آل محمد خدمت می کنند.؟ (1)

علی علیه السلام عرض کرد: یا رسول الله فاطمه از من خسته تر است.

رسول خدا صلی الله علیه واله به فاطمه علیها السلام فرمودند:

دختر عزیزم برخیز، و فاطمه علیها السلام از جای خود برخاست آنگاه رسول خدا صلی الله علیه واله خود به جای فاطمه علیها السلام نشسته و با علی علیه السلام مشغول آسیاب کردن گاؤرس شدند.

و بدین ترتیب به کلیه بستگان یک کدبانو هشدار داد: هنگامی که او را خسته دیدند در کارهای خانه به وی کمک کرده و مقداری از فشار کار او را بکاهند. (1)

چون چنین دیدم دریافتم که این کرامت پروردگار متعال به آن حضرت است و خدا را به جا آورده و درود بر پیامبر گرامیش فرستادم، رسول خدا صلی الله علیه واله از فاطمه علیها السلام پرسید: این غذا از کجا به دست تو رسید؟

عرض کرد: از نزد خدا، خدا به هر کس که بخواهد روزی فراوان می بخشد.

آنگاه پیامبر صلی الله علیه واله شخصی را به دنبال علی علیه السلام فرستاد، و همه حتی همسران رسول خدا صلی الله علیه واله یکجا جمع شده و از آن غذا خورده و سیر شدند، سپس فاطمه علیها السلام فرمود: من از آن غذا بکلیه همسایگان فرستادم، خدا خیر و برکت سرشاری به آن غذا عطا فرمود. همانگونه که به مریم عطا فرمود. (1)

از امام حسن علیه السلام روایت شده فرمود: شب جمعه ای مادرم در محرابش مشغول عبادت بود، چندان عبادت کرده و رکوع و سجود به جا آورد که سپیده صبح دمید، آن بانوی دو جهان از مردان و زنانی مؤمن نام برده و آنها را به نام دعا می فرمود. ولی برای خودش اصلا دعا نفرمود، گفتم: مادرا برای خودتان دعانفرمودید؟ در پاسخ من فرمود: فرزند دلبندم «الجار ثُمَّ الدَّارُ» نخست همسایه، سپس خانه. (1)

شیخ صدوق از فاطمه زهرا علیها السلام روایت می کند فرمود: از رسول خدا صلی الله علیه واله شنیدم می فرمود: هر گاه مسلمانی در ساعتی از ساعات روز جمعه چیزی از خدا بخواهد خداوند خواست او را برآورده می فرماید، پرسیدم: آن ساعت کدامیک از ساعات روز جمعه است؟ فرمود: ساعتی که در آن ساعت نصف قرص خورشید در افق پنهان شده، و نصف دیگرش هنوز پنهان نشده است.

فاطمه علیها السلام به غلام خود فرمود: برو پشت بام، هر وقت دیدی نصف قرص خورشید غروب کرده به من اطلاع بده تا دعا کنم. (2)

و در روایت دیگری آمده: هنگامی که آن حضرت در محراب عبادت مشغول عبادت میشد نور او برای اهل آسمان می درخشید، چنانکه نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد. (3)

او با اینکه محبوبترین فرد نزد رسول خدا صلی الله علیه واله بود چندان با مشک، آب بر دوش ،خود کشید که بند مشک در سینه او جا انداخت، و چندان خانه را جارو کرد که

لبتسهایش پلاسیده شد، و آنقدر زیر دیگ آتش افروخت که رنگ لباسش دگرگون شد، بطوری که در سختی و زحمت افتاد، به وی گفتم: وقتی که به محضر رسول خدا صلی الله علیه واله مشرف می شوی از وی کنیزی درخواست کن تا در کارهای خانه ترا یاری دهد.

فاطمه علیها السلام پیش رسول خدا صلی الله علیه واله رفت، و چند مرد جوان را که برای دیدار از آن حضرت به حضور وی رسیده بودند آنجا دید، چیزی نگفته و به خانه بازگشت.

رسول خدا صلی الله علیه واله متوجه شدند که فاطمه علیها السلام برای کاری پیش ایشان آمده و بدون اینکه بتواند نیاز خود را مطرح کند برگشته است، صبح روز بعد رسول خدا صلی الله علیه واله در حالیکه هنوز من و فاطمه در بسترمان آرمیده بودیم به منزل ما آمد، آن حضرت مطابق عادت خود سه بار سلام کرد، بار سوم اندیشیدیم که اگر جواب ندهیم باز می گردد، زیرا عادت آن حضرت چنین بود، من گفتم:

سلام بر شما یا رسول الله بفرمائید، و آن حضرت وارد شدند و بالای سر ما نشستند، آنگاه فرمودند، دیروز که پیش من آمدی با من چه کار داشتی، فاطمه علیها السلام را شرم مانع شد که نیاز خود را برای رسول خدا صلی الله علیه واله مطرح کند، ترسیدم اگر من جواب سول خدا صلی الله علیه واله را ندهم ممکن است برخاسته و منزل ما را ترک کنند، لذا سر برداشته و عرض کردم که یا رسول الله! من بجای فاطمه، نیاز او را برای شما می گویم. فاطمه چندان بدوش خود آب کشیده که بند مشک در سینه اش جا انداخته و چندان آسیاب گردانیده که دستهایش آبله زده، و چندان خانه را جاروب کرده که لباسش پلاسیده شد و انقدر اتش زیر دیگ روشن کرده که لباسهایش حالت خود را از دست داده اند. او به منظور درخواست کیزی به حضور شما رسیده بود که در کارهای سخت منزل او را یاری دهد.

ص: 303

رسول خدا صلی الله علیه واله فرمودند: آیا می خواهید برای شما چیزی یاد بدهم که بهتر از خدمتگزار باشد؟ و آن این است: وقتی وارد بستر خود شدید سی و سه بار

«سبحان الله» و سی و سه بار «ألحمد لله» و سی و چهار بار «الله أکبر» بگوئید.

در این هنگام فاطمه علیها السلام سر برداشت و سه بار عرض کرد: «رضیت عن الله ورسوله» از خدا و پیامبرش راضی شدم. (1)

ابوبکر شیرازی که یکی از علمای اهل سنت است روایت کرده :

وقتی صدیقه طاهره علیها السلام خواسته خود را به عرض رسول خدا صلی الله علیه واله رسانید، آن حضرت گریه کرده و فرمود:

ای فاطمه! قسم به خدا هم اکنون چهارصد مرد بینوا در مسجد به سر می برند که نه غذائی دارند و نه لباسی، اگر ترس آن نبود که فضیلتی از تو فوت شود درخواست تو را اجابت می کردم. من دلم نمی خواهد اجر و پاداشی از تو سلب شده و نصیب کنیزت شود.

و ثعلبی از امام باقر علیه السلام ، و قشیری از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده اند که گفتند:

روزی پیامبر صلی الله علیه واله وارد خانه فاطمه علیها السلام شده و او را دید که لباس پشمینه ای پوشیده، و با دست خود آسیاب می کند، و فرزندش را شیر می دهد، با دیدن این منظره سیل اشک بر گونه های رسول خدا صلی الله علیه واله سرازیر شد، و سپس فرمود:

« یا بنتاه تعجلی مَرَارَهُ الدنیا بِحَلَاوَهِ الْآخِرَهِ ».

ای فاطمه تلخی دنیا را از شیرینی آخرت جلوتر بیانداز.

فاطمه علیها السلام عرض کرد:

« یا رَسُولُ اللَّهِ الحمدلله عَلَی نَعْمَائِهِ ، وَ الشُّکْرِ عَلَی الأئه ».

یا رسول الله: خدا را در مقابل نعمتهایش می ستایم و در مقابل عطایایش سپاسگذاری

میکنم. (2)

ص: 304

گفت: « ینادون مِنْ مَکانٍ بَعِیدٍ ». (1)

آنان از فاصله دور صدا زده میشوند.

فهمیدم که فاصله دوری را پیموده است.

گفتم: کجا می روی؟

گفت : « وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ ». (2)

و برای خدا بر مردم است آهنگ خانه او را کنند.

فهمیدم که عازم مکه است.

گفتم: کی از کاروان عقب ماندی؟

گفت: « وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّهِ أَیَّامٍ ». (3)

و آسمانها و زمین را در شش روز آفریدیم.

فهمیدم که شش روز است از کاروان عقب مانده است.

گفتم: آیا غذا میل داری؟

گفت : « وَ ما جَعَلْناهُمْ جَسَداً لا یَأْکُلُونَ الطَّعامَ ». (4)

و ما آنان را پیکرهای بیجانی که غذا نمیخورند قرار ندادیم.

فهمیدم که به غذا بی میل نیست.

گفتم: شتاب بخرج داده و تند تند بیا.

گفت : « لا یُکَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا ». (5)

خدا هیچ کس را بیش از حدود توانائی اش تکلیف نمیکند.

فهمیدم که خسته بوده و توان راه رفتن ندارد.

ص: 306

گفتم: از پشت سر من سوار شو.

گفت : « لَوَ کَانَ فِیهِمَا إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا ». (1)

اگر اداره امور زمین و آسمان را در خدا زیر نظر بگیرند عالم ویران می شود.

فهمیدم که از سوار شدن بر شتر از پشت سر من شرمش می آید. از شتر فرود آمده و تنها او را سوار بر آن کردم.

وقتی شتر را سوار شد گفت:

« سُبْحَانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا ». (2)

پاک و منزه است پروردگاری که این را در اختیار ما گذاشت.

هنگامی که به کاروان رسیدیم از او پرسیدم آیا کسی را در کاروان داری؟

جواب داد:

« یا داوُدُ إِنَّا جعلناک خلیفه لِلنَّاسِ » .(3) « وَ ما مُحَمَّدُ إِلَّا رَسُولُ » . (4) « یا یحیی خُذِ الْکِتابَ بِقُوَّهٍ » . (5)

ای داود ما تو را نماینده خود در میان مردم قرار دادیم، و محمد جز پیامبر خدا نیست. و ای یحیی کتاب را با تمام توان خود بگیر. و « ویا مُوسَی إِنِّی أَنَا اللَّهُ ». (6) وای موسی من پروردگار توام.

فهمیدم که در کاروان اشخاصی به نامهای داود، محمد، یحیی، و موسی هستند که به این زن خویشاوندی دارند.

رو به کاروان کرده و نامبردگان را به نام صدا کردم، آنگاه چهار جوان به طرف فضه

آمدند، از او پرسیدم اینها چه نسبتی با تو دارند؟

فضه در جواب من گفت:

ص: 307

« الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِینَهُ الْحَیاهِ الدُّنْیا » (1)

مال دنیا و اولاد زینت بخش زندگانی دنیوی هستند.

فهمیدم که آنها فرزندان او هستند، هنگامی که آن چهار جوان نزد فضه آمدند بر ایشان این آیه را تلاوت کرد:

« یا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقُوَی الْأَمِینِ ». (2)

پدر او را استخدام کن که بهترین کس برای استخدام کسی است که نیرومند و امین باشد .

فهمیدم که به آنها دستور می دهد پاداشی به من بدهند، و آنان مبلغی پول به عنوان پاداش به من دادند.

وقتی آنان پول را به من دادند فضه خطاب به آنان این آیه را تلاوت کرد:

« وَ اللَّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ ». (3)

خدا هر کس را که بخواهد بیشتر پاداش میدهد.

فهمیدم که او می خواهد فرزندانش به پاداش من بیافزایند، و آنان به پاداش من افزودند.

سپس از آنان پرسیدم این خانم کیست؟ گفتند:

این خانم مادرمان فضه است همان کسی که روزگاری خدمتگزاری صدیقه طاهره علیهما السلام دخت گرامی رسول خدا صلی الله علیه واله را می کرد، او بیست سال است که به غیر از قرآن سخنی بر زبان نیاورده است. (4)

کعب الأحبار پرسیدم: در رابطه با این شیعیان، شیعیان علی بن ابیطالب علیه السلام چه می گوئید؟

در جواب من گفت: من ویژگیهای آنان را در کتابی که خدا آنرا فرو فرستاده دیده ام،

آنها حزب خدا و رسول او، و یاری دهندگان دین او، و پیروان ولی او، و بندگان خاص خدا، و نجبای آفریدگان او هستند، آنانرا برای دینش برگزیده، و برای بهشت خود آفریده است جایگاه آنها در چادرهائی از در و اطاقهائی از لؤلؤ واقع در بلندترین مرتبه فردوس است، آنها بندگان مقرب و پاک خدایند که از نوشیدنیهای سر به مهر بهشت می آشامند، و این نوشابه ها از چمشه ایست به نام تسنیم که جز آنها کسی از آن نمینوشد، تسنیم چشمه ایست که خدا آنرا به فاطمه علیها السلام دخت گرامی رسول خدا صلی الله علیه واله و همسر او امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام بخشیده است ، این چشمه از زیر ستونی سرچشمه می گیرد که به آن به خنکی کافور، و مزه آن مزه زنجبیل، و بوی آن مانند بوی مشک است، سپس جریان می یابد و شیعیان و دوستان ما از آن می آشامند، قبه آن روی چهار ستون قرار دارد.

یکی از این چهار ستون لؤلؤ سفید است که از زیر آن چشمهای سرازیر می شود و در راههای اهل بهشت جاری می شود که به آن سلسبیل می گویند.

و ستون دیگر آن از در سفید است، و از زیر آن چشمه ای به نام طهور سرازیر می شود و آن همان است که پروردگار متعال در کتاب خود درباره آن می فرماید:

« وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً ». (1)

پروردگارشان آشامیدنیهای پاکیزه برای آنان می نوشاند.

و ستون دیگر آن از زمرد سبز است که از زیر آن دو چشمه جوشان از شراب و عسل بیرون می زند. « فِیها عَیْنانِ نَضَّاخَتانِ ». (2) تمامی این چشمه ها به جز تسنیم به سوی

ص: 309

پائین دستهای بهشت جریان پیدا می کنند ولی تسنیم به بالا دستهای بهشت جریان می یابد، و از آن تنها خواص أهل بهشت که شیعیان و دوستان حضرت مولی امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام هستند می نوشند، و آیه شریفه:

« وَ یسقون مِنْ رحیق مَخْتُومٍ خِتَامُهُ مشک وَفِیُّ ذلِکَ فَلْیَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ وَ مِزاجُهُ مِنْ تسنیم عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ ». (1)

آنان از شراب زلال دست نخورده و سربسته ای سیراب می شوند، مهری که بر آن نهاده شده از مشک است، و در این نعمتهای بهشتی راغبان باید بر یکدیگر پیشدستی کنند.

پس برای آنها گوارا باد.

سپس کعب الاحبار گفت:.

به خدا که شیعیان را دوست نمیدارد مگر آنانکه پروردگار عزوجل از آنها عهد و پیمان گرفته است.

ابوجعفر در پایان روایت می گوید جا دارد که شیعیان این حدیث را با آب طلا بنویسند و آن را اشاعه دهند تا حدیث در بوته فراموشی قرار نگیرد، و به مفاد آن عمل شود که تنها وسیله دستیازی به درجات عالیه بهشتی همین است.

زیرا این حدیث از طرق اهل تسنن روایت شده، و از تهمت جعل و تزویر بدور، و

صحتش ثابت است. (2)

ای سلمان، اعمال عجم نسبت به پادشاهان خود را با من انجام نده، زیرا من نیز بنده ای از بندگان خدا هستم میخورم و می آشامم.

سلمان گفت:

سرور من درباره فضائل فاطمه علیها السلام و موقعیت او در روز قیامت برای من بگوئید.

پیامبر محترم با چهره ای شگفته به سلمان نگاه کرده و فرمود:

قسم به خدائی که جانم در دست او است فاطمه علیها السلام کسی است که سوار بر شتر به عرصه محشر وارد می شود، سوار بر شتری که سرش نموداری از خوف خدا و چشمانش از نور است. جبرئیل در طرف راست آن، و میکائیل در طرف چپ آن، و امیر المؤمنین علیه السلام در جلو آن، و حسن و حسین علیهما السلام پشت سر آن حرکت میکنند در این هنگام ندا از جانب رب العزه می رسد:

ای مردم چشمانتان را ببندید و سرهایتان را فرو اندازید تا فاطمه دخت گرامی پیامبر شما، و همسر علی علیه السلام و مادر حسن و حسین علیهما السلام از محشر عبور کند.

فاطمه علیها السلام از پل صراط عبور می کند در حالیکه دو چادر سفید و درخشان بر سر دارد، هنگامی که فاطمه علیها السلام وارد بهشت می شود، و به نعمتها و مواهب پروردگار می نگرد می گوید:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ ، الحمدلله الَّذِی أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنا لَغَفُورُ شکور ، أَحَلَّنا دارَ الْمُقامَهِ مِنْ فَضْلِهِ ، لا یَمَسُّنا فِیها لُغُوبُ .

به نام خداوند بخشنده و مهربان، سپاس خداوندی را سزاوار است که غم و اندوه را از ما بزدود که پروردگار ما بخشنده و شکرپذیر است، ما را از فضل و کرم خود در سرای همیشگی وارد کرد که هیچ درد و رنجی در آن به ما نمیرسد.

سپس رسول خدا صلی الله علیه واله فرمود:

پس از آن خدای تبارک و تعالی به فاطمه علیها السلام وحی می فرماید:

ای فاطمه! هر آنچه را که دلت میخواهد از من بخواه که برایت عطا کرده و تو را

ص: 311

راضی می کنم.

فاطمه علیها السلام عرض می کند: پروردگارا تو نهایت آمال و امید منی، از درگاه عظمت و جلالت می خواهم دوستان من و دوستان خاندان مرا از آتش جهنم دور فرمائی، پروردگار متعال به او وحی می کند:

ای فاطمه! قسم به عزت و جلالم دو هزار سال پیش از آفرینش آسمانها و زمین بر خود واجب کرده ام که دوستان تو و دوستداران خاندان تو را هرگز در آتش جهنم به کیفر نرسانم. (1)

می ورزند دشمن می دارد، که شرم و حیا از ایمان است، و ایمان در بهشت است، دشنام نتیجه بی شرمی است، و بی شرمی در آتش قرار دارد. (1)

وحی از خانه اش را یاد می کند و گاهی دوری و جدایی از مرا به یاد می آورد، وقتی تاریکی شب فرا می رسد چون صدای تلاوت قرآن مرا دیگر نمی شنود به وحشت می افتد، سپس به خود باز می گردد و خود را (پس از آنکه در روزگار من دوران عزتش را سپری کرده) در میان امواج ذلت و فراموشی می بیند. در این هنگام خداوند مهربان به داد او می رسد و فرشتگان را دستور می دهد با وی انس گیرند فرشتگان با او سخن می گویند، چنانکه با مریم سخن می گفتند، و خطاب به وی می گویند:

یا فاطمه إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاکِ وطهرک وَ اصطفاک عَلی نِساءِ الْعالَمِینَ ، یا فاطمه اقْنُتِی لربک وَ اسْجُدِی ، وارکعی مَعَ الرَّاکِعِینَ .

ای فاطمه! پروردگارت تو را پاک فرموده و برگزیده و تو را بر همه زنان جهان برتری داد ای فاطمه به عبادت و نیایش پروردگارت بپرداز، و با سجده کنندگان سجده و با رکوع کنندگان رکوع به جا بیاور.

سپس درد سرتاسر وجودش را فرا می گیرد، و مریض می شود، خدا مریم بنت عمران را برای پرستاری از وی، و انس با وی بر می انگیزد، در این هنگام فاطمه علیها السلام پروردگار خود را مورد خطاب قرار داده و چنین می گوید:

پروردگارا دیگر از زندگی خسته شده ام، و از این مردم اسیر هوی و هوس مأیوس شده ام، مرا به پدرم ملحق گردان، آنوقت خدا او را به من ملحق می کند، اولین کسی که از خاندان من به من ملحق می شود اوست، با حالتی اندوهبار و غمگین در حالیکه حقش را غصب کرده و او را به قتل رسانده اند پیش من می آید، وقتی او را با این حال می بینم می گویم: پروردگارا کسی را که بر او ستم روا داشته به لعن و نفرین خود گرفتار کن، و آنان را که حق او را غصب کرده اند مجازات فرما، و هر کسی را که او را خوار کرده ذلیلش کن، و کسی را که پهلوی او را شکسته و بچه اش را سقط کرده در آتش الیم مخلد فرما، در این هنگام ملائکه به نفرین من آمین می گویند. (1)

ص: 314