ترجمه وسائل الشيعه الی تحصيل مسائل الشريعه جلد 14

مشخصات کتاب

سرشناسه:حرعاملی، محمدبن حسن، 1033 - 1104ق.

عنوان و نام پدیدآور: ترجمه وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه

تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی؛ تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی / ترجمه: گروهی از محققین مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان

مشخصات نشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان 1400 ه ش

مشخصات ظاهری:30 ج.

موضوع:احادیث شیعه -- قرن 11ق.

موضوع:احادیث احکام

شناسه افزوده: متن عربی موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث(قم)

رده بندی کنگره:BP135/ح4ت7 ی1300

رده بندی دیویی:297/212

شماره کتابشناسی ملی:1321690

ص: 1

اشارة

تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه

تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی

تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی

ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

[تتمة کتاب الحج]

أَبْوَابُ الْوُقُوفِ بِالْمَشْعَرِ

1- بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِفَاضَةِ مِنْ عَرَفَةَ عَلَی سَکِینَةٍ وَ وَقَارٍ مُسْتَغْفِراً دَاعِیاً بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ بُلُوغِ الْکَثِیبِ الْأَحْمَرِ مُقْتَصِداً فِی السَّیْرِ مُجْتَنِباً لِأَذَی النَّاسِ

اشارة

(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِفَاضَةِ مِنْ عَرَفَةَ عَلَی سَکِینَةٍ وَ وَقَارٍ مُسْتَغْفِراً دَاعِیاً بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ بُلُوغِ الْکَثِیبِ الْأَحْمَرِ مُقْتَصِداً فِی السَّیْرِ مُجْتَنِباً لِأَذَی النَّاسِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18448 - رقم الحدیث الباب: 1]

18448- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا غَرَبَتِ الشَّمْسُ فَأَفِضْ مَعَ النَّاسِ وَ عَلَیْکَ السَّکِینَةَ وَ الْوَقَارَ وَ أَفِضْ مِنْ حَیْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ فَإِذَا انْتَهَیْتَ إِلَی الْکَثِیبِ الْأَحْمَرِ عَنْ یَمِینِ الطَّرِیقِ فَقُلِ اللَّهُمَّ ارْحَمْ مَوْقِفِی وَ زِدْ فِی عَمَلِی وَ سَلِّمْ لِی دِینِی وَ تَقَبَّلْ مَنَاسِکِی- وَ إِیَّاکَ وَ الْوَجِیفَ (3) الَّذِی یَصْنَعُهُ کَثِیرٌ مِنَ النَّاسِ فَإِنَّهُ

ص: 5

1- الباب 1 فیه 4 أحادیث.
2- التهذیب 5- 187- 623، و أورد صدره عن الکافی فی الحدیث 1 من الباب 22 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.
3- فی نسخة- الوضیف، و فی أخری- الرصف (هامش المخطوط). و الوجیف- سرعة السیر. (مجمع البحرین- وجف- 5- 128).

بَلَغَنَا أَنَّ الْحَجَّ لَیْسَ بِوَصْفِ الْخَیْلِ (1) وَ لَا إِیضَاعِ الْإِبِلِ وَ لَکِنِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ سِیرُوا سَیْراً جَمِیلًا وَ لَا تُوَطِّئُوا ضَعِیفاً وَ لَا تُوَطِّئُوا مُسْلِماً وَ اقْتَصِدُوا فِی السَّیْرِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقِفُ بِنَاقَتِهِ (2) حَتَّی کَانَ یُصِیبُ رَأْسُهَا مُقَدَّمَ الرَّحْلِ وَ یَقُولُ أَیُّهَا النَّاسُ عَلَیْکُمْ بِالدَّعَةِ فَسُنَّةُ رَسُولِ اللَّهِ ص تُتَّبَعُ.

قَالَ مُعَاوِیَةُ بْنُ عَمَّارٍ وَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ اللَّهُمَّ أَعْتِقْنِی مِنَ النَّارِ یُکَرِّرُهَا حَتَّی أَفَاضَ النَّاسُ قُلْتُ أَ لَا تُفِیضُ قَدْ أَفَاضَ النَّاسُ (3) قَالَ إِنِّی أَخَافُ الزِّحَامَ وَ أَخَافُ أَنْ أَشْرَکَ فِی عَنَتِ إِنْسَانٍ (4)

******

ترجمه:

روایت از معاویه بن عمار نقل شده است که گفت: امام صادق (ع) فرمود: وقتی خورشید غروب کرد، همراه با مردم (از عرفات) حرکت کن، و بر تو باد آرامش و وقار، و از همان جایی که مردم حرکت می کنند، تو نیز حرکت کن، و از خداوند آمرزش بخواه که خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است. پس زمانی که به تپه سرخ رنگ در سمت راست جاده رسیدی، بگو: "خدایا، موقعیت مرا مورد رحمت قرار ده، بر عملم بیفزا، دینم را برایم حفظ کن، و مناسکم را قبول کن." و بر حذر باش از شتابی که بسیاری از مردم انجام می دهند، زیرا به ما رسیده است که حج با سرعت اسب ها و شتاب شترها نیست. بلکه از خدا بترسید و به نرمی حرکت کنید، و نه ضعیفی را بر زمین اندازید و نه مسلمانی را، و در حرکت میانه روی کنید، زیرا پیامبر خدا (ص) با شتر خود توقف می کرد تا اینکه سر شتر به جلوی زین می رسید، و می فرمود: "ای مردم، بر شما باد آرامش." پس سنت پیامبر خدا (ص) باید پیروی شود.

معاویه بن عمار گفت: و شنیدم که امام صادق (ع) می گفت: "خدایا، مرا از آتش آزاد کن"، و این را تکرار می کرد تا مردم حرکت کردند. گفتم: "آیا شما حرکت نمی کنید؟ مردم حرکت کردند." فرمود: "من از ازدحام می ترسم و از این که باعث رنج کسی شوم، می ترسم."

[رقم الحدیث الکلی: 18449 - رقم الحدیث الباب: 2]

18449- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ أَفِضْ بِالاسْتِغْفَارِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (6) وَ ذَکَرَ الْبَاقِیَ نَحْوَهُ.

******

ترجمه:

روایت از معاویه بن عمار نقل شده است، مشابه روایت قبلی، جز اینکه او گفت: "و با استغفار (از عرفات) حرکت کن، زیرا خداوند عزّ و جلّ می فرماید: سپس از همان جایی که مردم حرکت می کنند، شما نیز حرکت کنید و از خداوند آمرزش بخواهید که خداوند بسیار آمرزنده و مهربان است." (آیه 199 سوره بقره). و بقیه روایت را به همان شکل ذکر کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18450 - رقم الحدیث الباب: 3]

18450- 3- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ قَالَ سَمِعْتُ

ص: 6

1- فی المصدر- لیس بوضف الخیل.
2- فی المصدر- کان یکف بناقته.
3- فی المصدر- فقد أفاض الناس.
4- فی نسخة- فی عیب إنسان (هامش المخطوط).
5- الکافی 4- 467- 2.
6- البقرة 2- 199.
7- الکافی 4- 467- 3.

أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی آخِرِ کَلَامِهِ حِینَ أَفَاضَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَقْطَعَ رَحِماً أَوْ أُوذِیَ جَاراً.

******

ترجمه:

روایت از هارون بن خارجه نقل شده است که گفت: شنیدم امام صادق (ع) در پایان سخنانش هنگامی که (از عرفات) حرکت کرد، می فرمود: "خدایا، به تو پناه می برم از اینکه ظلم کنم یا مورد ظلم قرار بگیرم، یا قطع رحم کنم یا همسایه ای را آزار دهم."

[رقم الحدیث الکلی: 18451 - رقم الحدیث الباب: 4]

18451- 4- (1) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَرَّ بِالْمَأْزِمَیْنِ وَ لَیْسَ فِی قَلْبِهِ کِبْرٌ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ قُلْتُ مَا الْکِبْرُ قَالَ یَغْمِصُ النَّاسَ وَ یَسْفَهُ الْحَقَّ قَالَ وَ مَلَکَانِ مُوَکَّلَانِ بِالْمَأْزِمَیْنِ یَقُولَانِ سَلِّمْ سَلِّمْ (2).

******

ترجمه:

روایت از ابن فضال از شخصی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: هر کس از بین مَأْزِمَیْن (دو گردنه میان عرفات و مشعر) عبور کند و در قلبش کبر (تکبر) نباشد، خداوند به او نظر می کند. پرسیدم: کبر چیست؟ فرمود: این است که مردم را تحقیر کند و حق را نادیده بگیرد. امام همچنین فرمود: دو فرشته در مَأْزِمَیْن موکل هستند که می گویند: "سلامت باش، سلامت باش."

2- بَابُ کَرَاهَةِ الزِّحَامِ فِی الْإِفَاضَةِ مِنْ عَرَفَاتٍ خُصُوصاً بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ

اشارة

(3) 2 بَابُ کَرَاهَةِ الزِّحَامِ فِی الْإِفَاضَةِ مِنْ عَرَفَاتٍ خُصُوصاً بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18452 - رقم الحدیث الباب: 1]

18452- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُوَکِّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَکَیْنِ بِمَأْزِمَیْ عَرَفَةَ فَیَقُولَانِ سَلِّمْ سَلِّمْ.

******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: دو فرشته در مَأْزِمَیْن موکل هستند که می گویند: "سلامت باش، سلامت باش."

[رقم الحدیث الکلی: 18453 - رقم الحدیث الباب: 2]

18453- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَلَکَانِ یُفَرِّجَانِ لِلنَّاسِ لَیْلَةَ مُزْدَلِفَةَ عِنْدَ الْمَأْزِمَیْنِ الضَّیِّقَیْنِ.

ص: 7

1- المحاسن- 66- 124.
2- فی المصدر- رب سلم سلم.
3- الباب 2 فیه حدیثان.
4- الکافی 4- 468- 4.
5- الکافی 4- 468- 6.

أَقُولُ: تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

******

ترجمه:

روایت از سعید الاعرج از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: دو فرشته شب مزدلفه، برای مردم در نزدیکی دو گردنه تنگِ مَأْزِمَیْن راه را باز می کنند.

3- بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ وَ النُّزُولِ وَ الْبَوْلِ بَیْنَهُمَا

اشارة

(2) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ وَ النُّزُولِ وَ الْبَوْلِ بَیْنَهُمَا

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18454 - رقم الحدیث الباب: 1]

18454- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ وَ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی الدَّقَّاقِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانِ عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع کَمْ حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص- فَقَالَ عِشْرِینَ حَجَّةً مُسْتَسِرّاً فِی کُلِّ حَجَّةٍ یَمُرُّ بِالْمَأْزِمَیْنِ فَیَنْزِلُ فَیَبُولُ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لِمَ کَانَ یَنْزِلُ هُنَاکَ فَیَبُولُ قَالَ لِأَنَّهُ مَوْضِعٌ عُبِدَ فِیهِ الْأَصْنَامُ وَ مِنْهُ أُخِذَ الْحَجَرُ الَّذِی نُحِتَ مِنْهُ هُبَلُ إِلَی أَنْ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَکَیْفَ صَارَ التَّکْبِیرُ یَذْهَبُ بِالضِّغَاطِ (4) هُنَاکَ فَقَالَ لِأَنَّ قَوْلَ الْعَبْدِ اللَّهُ أَکْبَرُ مَعْنَاهُ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یَکُونَ مِثْلَ الْأَصْنَامِ الْمَنْحُوتَةِ وَ الْآلِهَةِ الْمَعْبُودَةِ مِنْ دُونِهِ فَإِنَّ إِبْلِیسَ فِی شَیَاطِینِهِ یُضَیِّقُ عَلَی الْحَاجِّ مَسْلَکَهُمْ فِی ذَلِکَ الْمَوْضِعِ فَإِذَا سَمِعَ التَّکْبِیرَ طَارَ مَعَ شَیَاطِینِهِ وَ تَبِعَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ حَتَّی یَقَعُوا فِی اللُّجَّةِ الْخَضْرَاءِ الْحَدِیثَ.

وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ

ص: 8

1- تقدم فی الحدیث 12 من الباب 19 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة، و فی الباب 1 من هذه الأبواب.
2- الباب 3 فیه حدیثان.
3- الفقیه 2- 238- 2292، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 9 من أبواب مقدمات الطواف، و أخری فی الحدیث 14 من الباب 7 من أبواب الحلق و التقصیر، و أخری فی الحدیث 3 من الباب 7 من هذه الأبواب.
4- الضغاط- الزحام. (مجمع البحرین- ضغط- 4- 260).

الدَّقَّاقِ (1) وَ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ الْمُکَتِّبِ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقِ وَ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ کُلِّهِمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا مِثْلَهُ (2).

******

ترجمه:

روایت از سلیمان بن مهران نقل شده است که گفت: به امام جعفر صادق (ع) عرض کردم: رسول خدا (ص) چند بار حج انجام داد؟ امام فرمود: بیست بار به صورت پنهانی حج انجام داد و در هر حج از مَأْزِمَیْن عبور می کرد و در آنجا توقف کرده و بول می کرد. عرض کردم: ای پسر رسول خدا، چرا در آنجا توقف می کرد و بول می کرد؟ فرمود: زیرا آنجا مکانی بود که در آن بت ها پرستش می شدند و سنگی که از آن هبل (یکی از بت ها) تراشیده شده بود، از همان جا گرفته شده بود.

سپس عرض کردم: چرا تکبیر گفتن باعث می شود که در آنجا از تنگی (مسیر) کاسته شود؟ امام فرمود: زیرا معنای "الله اکبر" این است که خداوند بزرگ تر از آن است که شبیه بت های تراشیده شده و خدایان معبودی که غیر از او پرستش می شوند، باشد. شیطان همراه با شیاطینش در آنجا راه حجاج را تنگ می کند، اما وقتی تکبیر را می شنود، با شیاطینش می گریزد و فرشتگان به دنبال آنها می روند تا اینکه در دریای سبز فرو می روند.

[رقم الحدیث الکلی: 18455 - رقم الحدیث الباب: 2]

18455- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عِیسَی الْفَرَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عِشْرِینَ حَجَّةً مُسْتَسِرَّةً کُلَّهَا (4) یَمُرُّ بِالْمَأْزِمَیْنِ فَیَنْزِلُ فَیَبُولُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عِیسَی الْفَرَّاءِ مِثْلَهُ (7) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عِیسَی الْفَرَّاءِ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ أَوْ زُرَارَةَ الشَّکُّ مِنَ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (8).

******

ترجمه:

امام صادق علیه السلام فرمود: رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم بیست بار به صورت پنهانی حج انجام داد و در هر حج از مَأْزِمَیْن عبور می کرد و در آنجا توقف کرده و بول می کرد.

ص: 9

1- فی العلل- و علی بن أحمد بن محمّد الدقاق.
2- علل الشرائع- 449- 1.
3- الکافی 4- 244- 2، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 45 من أبواب وجوب الحجّ.
4- فی المصدر- عشر حجات مستسرا فی کلها.
5- الفقیه 2- 237- 2291.
6- التهذیب 5- 443- 1542.
7- الکافی 4- 251- 12.
8- التهذیب 5- 458- 1590.

4- بَابُ وُجُوبِ الْوُقُوفِ بِالْمَشْعَرِ

اشارة

(1) 4 بَابُ وُجُوبِ الْوُقُوفِ بِالْمَشْعَرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18456 - رقم الحدیث الباب: 1]

18456- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ إِلَی مِنًی- فَلْیَرْجِعْ وَ لْیَأْتِ جَمْعاً وَ لْیَقِفْ بِهَا وَ إِنْ کَانَ قَدْ وَجَدَ النَّاسَ قَدْ أَفَاضُوا مِنْ جَمْعٍ.

******

ترجمه:

روایت از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: هر کس از عرفات به سوی منی حرکت کند، باید بازگردد و به جَمع (مزدلفه) بیاید و در آنجا توقف کند، حتی اگر ببیند که مردم پیش از او از جَمع حرکت کرده اند.

[رقم الحدیث الکلی: 18457 - رقم الحدیث الباب: 2]

18457- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْوُقُوفُ بِالْمَشْعَرِ فَرِیضَةٌ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : وقوف درمشعرواجب است .

[رقم الحدیث الکلی: 18458 - رقم الحدیث الباب: 3]

18458- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع الْوُقُوفُ بِعَرَفَةَ سُنَّةٌ وَ بِالْمَشْعَرِ فَرِیضَةٌ وَ مَا سِوَی ذَلِکَ مِنَ الْمَنَاسِکِ سُنَّةٌ.

******

ترجمه:

روایت از محمد بن علی بن الحسین نقل شده است که امام صادق (ع) فرمود: "وقوف در عرفات سنت است و وقوف در مشعر (المشعر الحرام) واجب است، و غیر از این مناسک، سنت است."

[رقم الحدیث الکلی: 18459 - رقم الحدیث الباب: 4]

18459- 4- (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی حَدِیثِ إِبْرَاهِیمَ ع إِنَّ جَبْرَئِیلَ ع انْتَهَی بِهِ إِلَی الْمَوْقِفِ وَ أَقَامَ بِهِ حَتَّی

ص: 10

1- الباب 4 فیه 6 أحادیث.
2- التهذیب 5- 288- 978، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 21 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 5- 287- 977، و الاستبصار 2- 302- 1580، و أورده بتمامه فی الحدیث 14 من الباب 19 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.
4- الفقیه 2- 317- 2556، و أورد مثله فی الحدیث 14 من الباب 19 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.
5- علل الشرائع- 436- 1.

غَرَبَتِ الشَّمْسُ ثُمَّ أَفَاضَ بِهِ فَقَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ- ازْدَلِفْ إِلَی الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ فَسُمِّیَتْ مُزْدَلِفَةَ.

******

ترجمه:

روایت از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: در داستان حضرت ابراهیم (ع)، جبرئیل (ع) او را به محل وقوف (عرفات) رساند و با او ماند تا زمانی که خورشید غروب کرد، سپس او را حرکت داد و گفت: "ای ابراهیم، به سوی مشعر الحرام نزدیک شو." به همین دلیل، این مکان "مزدلفه" نامیده شد.

[رقم الحدیث الکلی: 18460 - رقم الحدیث الباب: 5]

18460- 5- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّمَا سُمِّیَتْ مُزْدَلِفَةَ لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَیْهَا مِنْ عَرَفَاتٍ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : همانا مزدلفه را مزدلفه گویند چون ازعرفات به آن نزدیک شدند .

[رقم الحدیث الکلی: 18461 - رقم الحدیث الباب: 6]

18461- 6- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ وَ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الدَّیْلَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُمِّیَ الْأَبْطَحُ أَبْطَحَ- لِأَنَّ آدَمَ ع أُمِرَ أَنْ یَبْتَطِحَ (3) فِی بَطْحَاءِ جَمْعٍ- فَتَبَطَّحَ (4) حَتَّی انْفَجَرَ الصُّبْحُ ثُمَّ أُمِرَ أَنْ یَصْعَدَ جَبَلَ جَمْعٍ- وَ أَمَرَهُ إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ أَنْ یَعْتَرِفَ بِذَنْبِهِ فَفَعَلَ ذَلِکَ فَأَرْسَلَ اللَّهُ نَاراً مِنَ السَّمَاءِ فَقَبَضَتْ قُرْبَانَ آدَمَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الْحَجِّ (5) وَ غَیْرِهَا (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).

******

ترجمه:

روایت از عبد الحمید بن ابی دیلم از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: "أبطح" به این دلیل "أبطح" نامیده شد که به حضرت آدم (ع) دستور داده شد که در بَطحای جَمع (مزدلفه) به حالت خضوع و فروتنی بخوابد. او این کار را انجام داد تا وقتی که سپیده دمید. سپس به او دستور داده شد که به کوه جَمع (مشعر الحرام) برود و زمانی که خورشید طلوع کرد، به گناه خود اعتراف کند. او چنین کرد و خداوند آتشی از آسمان فرستاد که قربانی آدم را پذیرفت.

ص: 11

1- علل الشرائع- 436- 2.
2- علل الشرائع- 444- 1، و أورد مثله عن المحاسن فی الحدیث 38 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
3- فی المصدر- ینبطح.
4- فی المصدر- فانبطح.
5- تقدم فی الأحادیث 4 و 18 و 21 و 24 و 28 و 29 و 31 و 34 و 35 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
6- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 3 من أبواب الاحصار و الصد.
7- یأتی فی البابین 5 و 6 و فی الحدیثین 7 و 8 من الباب 8 و فی الأبواب 11 و 16 و 21 و 22 و 23 و 24 و 25 و 26 من هذه الأبواب.

5- بَابُ اسْتِحْبَابِ تَأْخِیرِ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ حَتَّی یَصِلَ إِلَی جَمْعٍ وَ إِنْ مَضَی ثُلُثُ اللَّیْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ التَّأْخِیرِ

اشارة

(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَأْخِیرِ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ حَتَّی یَصِلَ إِلَی جَمْعٍ وَ إِنْ مَضَی ثُلُثُ اللَّیْلِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ التَّأْخِیرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18462 - رقم الحدیث الباب: 1]

18462- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا تُصَلِّ الْمَغْرِبَ حَتَّی تَأْتِیَ جَمْعاً وَ إِنْ ذَهَبَ ثُلُثُ اللَّیْلِ.

******

ترجمه:

یکی ازدوامام علیهما السلام : نمازمغرب را نخوان تا به (جمع) مزدلفه برسی ولوثلث شب گذشته باشد .

[رقم الحدیث الکلی: 18463 - رقم الحدیث الباب: 2]

18463- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجَمْعِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ بِجَمْعٍ- فَقَالَ لَا تُصَلِّهِمَا حَتَّی تَنْتَهِیَ إِلَی جَمْعٍ- وَ إِنْ مَضَی مِنَ اللَّیْلِ مَا مَضَی فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص جَمَعَهُمَا بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ کَمَا جَمَعَ بَیْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ بِعَرَفَاتٍ.

******

ترجمه:

روایت از سماعه نقل شده است که گفت: از امام صادق (ع) درباره جمع کردن نماز مغرب و عشاء در مزدلفه (جمع) پرسیدم. امام فرمود: «آنها را تا زمانی که به مزدلفه نرسیده ای، نخوان؛ حتی اگر بخش زیادی از شب گذشته باشد. زیرا رسول خدا (ص) این دو نماز را با یک اذان و دو اقامه جمع کرد، همان طور که نماز ظهر و عصر را در عرفات جمع کرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18464 - رقم الحدیث الباب: 3]

18464- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ یُصَلِّیَ الرَّجُلُ الْمَغْرِبَ إِذَا أَمْسَی بِعَرَفَةَ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ حَذَفَ لَفْظَةَ الْمَغْرِبِ (5)

******

ترجمه:

روایت از هشام بن حکم از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: «اشکالی ندارد که فرد نماز مغرب را هنگامی که شب می شود در عرفات بخواند.»

در نسخه دیگر از این روایت که از طریق یعقوب بن یزید و ابن ابی عمیر نقل شده است، همان معنی موجود است، اما در آن نسخه، ذکر نماز مغرب حذف شده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18465 - رقم الحدیث الباب: 4]

18465- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ

ص: 12

1- الباب 5 فیه 6 أحادیث.
2- التهذیب 5- 188- 625، و الاستبصار 2- 254- 895.
3- التهذیب 5- 188- 624، و الاستبصار 2- 254- 894.
4- التهذیب 5- 189- 629، و الاستبصار 2- 255- 898.
5- التهذیب 5- 480- 1701.
6- التهذیب 5- 189- 628، و الاستبصار 2- 255- 897.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَثَرَ مَحْمِلُ أَبِی ع بَیْنَ عَرَفَةَ وَ الْمُزْدَلِفَةِ- فَنَزَلَ فَصَلَّی الْمَغْرِبَ وَ صَلَّی الْعِشَاءَ بِالْمُزْدَلِفَةِ.

******

ترجمه:

روایت از محمد بن مسلم از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: "محمل (شتر) پدرم در بین عرفات و مزدلفه عثرت (افتاد). پس او پیاده شد و نماز مغرب و عشاء را در مزدلفه خواند."

[رقم الحدیث الکلی: 18466 - رقم الحدیث الباب: 5]

18466- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یُصَلِّی الْمَغْرِبَ وَ الْعَتَمَةَ فِی الْمَوْقِفِ- فَقَالَ قَدْ فَعَلَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص صَلَّاهُمَا فِی الشِّعْبِ.

******

ترجمه:

روایت از محمد بن سماعه بن مهران نقل شده است که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: "آیا فردی می تواند نماز مغرب و عشاء را در محل وقوف (عرفات) بخواند؟" امام فرمود: "بله، پیامبر خدا (ص) این کار را در شِعْب (دره) انجام داده است."

[رقم الحدیث الکلی: 18467 - رقم الحدیث الباب: 6]

18467- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ وَ إِبْرَاهِیمَ ابْنَیْ نُصَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ عِیسَی بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ وَ أَبِی أُسَامَةَ وَ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ جَمِیعاً قَالُوا کُنَّا جُلُوساً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَدَخَلَ زُرَارَةُ بْنُ أَعْیَنَ- فَقَالَ (3) إِنَّ الْحَکَمَ بْنَ عُتَیْبَةَ (4) رَوَی عَنْ أَبِیکَ أَنَّهُ قَالَ تُصَلَّی الْمَغْرِبُ دُونَ الْمُزْدَلِفَةِ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بِأَیْمَانٍ ثَلَاثَةٍ مَا قَالَ هَذَا أَبِی قَطُّ کَذَبَ الْحَکَمُ بْنُ عُتَیْبَةَ عَلَی أَبِی ع.

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ کَتَبَ إِلَیْنَا الْفَضْلُ یَذْکُرُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ ثُمَّ ذَکَرَ نَحْوَهُ (5) أَقُولُ: الْأَحَادِیثُ الْأَخِیرَةُ مَحْمُولَةٌ عَلَی الْجَوَازِ فَلَا یُنَافِی الِاسْتِحْبَابَ

ص: 13

1- التهذیب 5- 189- 627، و الاستبصار 2- 255- 896.
2- رجال الکشّیّ 2- 468- 368.
3- فی المصدر زیادة- له.
4- فی المصدر- الحکم بن عیینة.
5- رجال الکشّیّ 1- 377- 262.

ذَکَرَهُ الشَّیْخُ (1) وَ غَیْرُهُ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

******

ترجمه:

روایت از ابی اسامه و یعقوب الاحمر نقل شده است که گفتند: ما در کنار امام صادق (ع) نشسته بودیم که زُراره بن اعین وارد شد و گفت: "حکم بن عُتَیبه از پدرت نقل کرده است که نماز مغرب می تواند قبل از رسیدن به مزدلفه خوانده شود." امام صادق (ع) در پاسخ فرمود: "با سه قسم به خدا، پدرم هرگز چنین چیزی نگفته است. حکم بن عُتَیبه دروغ گفته است و بر پدرم افترا بسته است."

می گویم : احادیث آخرحمل برجواز(خواندن نمازمغرب وعشاء) می شود پس منافات با استحباب ندارد مرحوم شیخ آنرا ذکرکرده اند .

6- بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَمْعِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِجَمْعٍ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَیْنِ وَ تَأْخِیرِ نَوَافِلِ الْمَغْرِبِ فَیُصَلِّیهَا بَعْدَ الْعِشَاءِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ ذَلِکَ

اشارة

(4) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَمْعِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِجَمْعٍ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَیْنِ وَ تَأْخِیرِ نَوَافِلِ الْمَغْرِبِ فَیُصَلِّیهَا بَعْدَ الْعِشَاءِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ ذَلِکَ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18468 - رقم الحدیث الباب: 1]

18468- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ وَ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: لَا تُصَلِّ الْمَغْرِبَ حَتَّی تَأْتِیَ جَمْعاً- فَصَلِّ (6) بِهَا الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَیْنِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).

******

ترجمه:

روایت از حلبی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: "نماز مغرب را نخوان تا زمانی که به جَمْع (مزدلفه) برسی. در آنجا، نماز مغرب و عشاء را با یک اذان و دو اقامه بخوان."

[رقم الحدیث الکلی: 18469 - رقم الحدیث الباب: 2]

18469- 2- (8) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّکَعَاتِ الَّتِی بَعْدَ الْمَغْرِبِ لَیْلَةَ الْمُزْدَلِفَةِ- فَقَالَ صَلِّهَا بَعْدَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ (9) أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ.

******

ترجمه:

روایت از عنبسة بن مصعب نقل شده است که گفت: از امام صادق (ع) درباره رکعات نافله ای که بعد از مغرب در شب مزدلفه خوانده می شود، پرسیدم. امام فرمود: "این رکعات را بعد از نماز عشاء آخر (شب) بخوان و چهار رکعت باشد."

ص: 14

1- راجع الاستبصار 2- 256- 901.
2- راجع مختلف الشیعة- 299.
3- یأتی فی الباب 6 من هذه الأبواب. و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
4- الباب 6 فیه 7 أحادیث.
5- الکافی 4- 468- 1، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 7 و أخری فی الحدیث 3 من الباب 8 و أخری فی الحدیث 1 من الباب 10 من هذه الأبواب.
6- فی المصدر- فتصلی.
7- التهذیب 5- 188- 626.
8- الکافی 4- 469- 2.
9- " الآخرة" لیست فی المصدر.
[رقم الحدیث الکلی: 18470 - رقم الحدیث الباب: 3]

18470- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةُ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِجَمْعٍ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ وَ لَا تُصَلِّ (2) بَیْنَهُمَا شَیْئاً وَ قَالَ هَکَذَا صَلَّی رَسُولُ اللَّهِ ص.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

روایت از منصور بن حازم از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: "نماز مغرب و عشاء در جَمْع (مزدلفه) با یک اذان و دو اقامه خوانده می شود و نباید بین این دو نماز چیزی خوانده شود. و این گونه پیامبر خدا (ص) نماز خواند."

[رقم الحدیث الکلی: 18471 - رقم الحدیث الباب: 4]

18471- 4- (4) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا صَلَّیْتُ الْمَغْرِبَ بِجَمْعٍ- أُصَلِّی الرَّکَعَاتِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ قَالَ لَا صَلِّ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ ثُمَّ صَلِّ (5) الرَّکَعَاتِ بَعْدُ.

******

ترجمه:

روایت از عنبسة بن مصعب نقل شده است که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: "اگر نماز مغرب را در جَمْع (مزدلفه) خواندم، آیا باید رکعات (نافله) بعد از مغرب را نیز بخوانم؟" امام فرمود: خیر نماز مغرب و عشاء را بخوان، سپس رکعات (نافله) بعد از آن را بخوان."

[رقم الحدیث الکلی: 18472 - رقم الحدیث الباب: 5]

18472- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: صَلَّیْتُ خَلْفَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَغْرِبَ بِالْمُزْدَلِفَةِ- فَقَامَ فَصَلَّی الْمَغْرِبَ ثُمَّ صَلَّی الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ لَمْ یَرْکَعْ فِیمَا بَیْنَهُمَا ثُمَّ صَلَّیْتُ خَلْفَهُ بَعْدَ ذَلِکَ بِسَنَةٍ فَلَمَّا صَلَّی الْمَغْرِبَ قَامَ فَتَنَفَّلَ بِأَرْبَعِ رَکَعَاتٍ.

******

ترجمه:

روایت از ابان بن تغلب نقل شده است که گفت: "نماز مغرب را در مزدلفه به همراه امام صادق (ع) خواندم. او ابتدا نماز مغرب را خواند، سپس نماز عشاء را خواند و در بین این دو نماز رکعتی نخواند. پس از آن، من به او اقتدا کردم و نماز سنتی خواندم. وقتی نماز مغرب را خواند، سپس به چهار رکعت نافله پرداخت."

[رقم الحدیث الکلی: 18473 - رقم الحدیث الباب: 6]

18473- 6- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّبِیِّ وَ الْأَئِمَّةِ ع أَنَّهُ إِنَّمَا سُمِّیَتِ الْمُزْدَلِفَةُ جَمْعاً لِأَنَّهُ یُجْمَعُ فِیهَا بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ.

******

ترجمه:

روایت از محمد بن علی بن الحسین نقل شده است که از پیامبر (ص) و ائمه (ع) نقل شده است که: "مزدلفه به نام جمع نامیده شده است زیرا در آنجا نماز مغرب و عشاء با یک اذان و دو اقامه جمع می شود."

ص: 15

1- التهذیب 5- 190- 630، و الاستبصار 2- 255- 899.
2- فی نسخة من التهذیب- لا یصلی (هامش المخطوط).
3- التهذیب 5- 480- 1703.
4- التهذیب 5- 190- 631، و الاستبصار 2- 255- 900.
5- فی المصدر- ثم تصلی.
6- التهذیب 5- 190- 632، و الاستبصار 2- 256- 901.
7- الفقیه 2- 197- 2125.
[رقم الحدیث الکلی: 18474 - رقم الحدیث الباب: 7]

18474- 7- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ وَ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الدَّیْلَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سُمِّیَتْ جَمْعٌ (2) لِأَنَّ آدَمَ جَمَعَ فِیهَا بَیْنَ الصَّلَاتَیْنِ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ.

(3)

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : مزدلفه به نام جمع نامیده شده است زیرا در آنجا حضرت آدم علیه السلام نماز مغرب و عشاء را باهم خواندند .

7- بَابُ اسْتِحْبَابِ النُّزُولِ بِبَطْنِ الْوَادِی عَنْ یَمِینِ الطَّرِیقِ وَ أَنْ یَطَأَ الصَّرُورَةُ الْمَشْعَرَ بِرِجْلِهِ

اشارة

(4) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ النُّزُولِ بِبَطْنِ الْوَادِی عَنْ یَمِینِ الطَّرِیقِ وَ أَنْ یَطَأَ الصَّرُورَةُ الْمَشْعَرَ بِرِجْلِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18475 - رقم الحدیث الباب: 1]

18475- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ انْزِلْ بِبَطْنِ الْوَادِی عَنْ یَمِینِ الطَّرِیقِ قَرِیباً مِنَ الْمَشْعَرِ- وَ یُسْتَحَبُّ لِلصَّرُورَةِ أَنْ یَقِفَ عَلَی الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- وَ یَطَأَهُ بِرِجْلِهِ.

قَالَ الشَّیْخُ الْمَشْعَرُ الْحَرَامُ جَبَلٌ هُنَاکَ یُسَمَّی قُزَحاً.

******

ترجمه:

روایت از حلبی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: "در بطن الوادی (دره) در سمت راست جاده، نزدیک مشعر، فرود بیا. برای کسی که برای اولین بارحج رفته مستحب است که بر مشعر الحرام (دره مشعر) بایستد و آن را با پای خود بپیماید."

مرحوم شیخ گفته اند : "مشعر الحرام، کوهی است در آنجا که به آن قُزَح گفته می شود."

[رقم الحدیث الکلی: 18476 - رقم الحدیث الباب: 2]

18476- 2- (6) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُسْتَحَبُّ لِلصَّرُورَةِ أَنْ یَطَأَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ- وَ أَنْ یَدْخُلَ الْبَیْتَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

روایت از ابان بن عثمان از یک نفر نقل شده است که گفت: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: "برای کسی که برای اولین بار حج می رود (صرور)، مستحب است که بر مشعر الحرام پا بگذارد و وارد خانه (کعبه) شود."

ص: 16

1- علل الشرائع- 437- 1، و أورد مثله فی الحدیث 38 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
2- فی المصدر- سمیت المزدلفة جمعا.
3- و تقدم ما یدلّ علیه فی الباب 36 من أبواب الأذان، و فی الحدیثین 4 و 35 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ، و فی الحدیث 3 من الباب 5 من هذه الأبواب.
4- الباب 7 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 4- 468- 1، و التهذیب 5- 188- 626، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 6 و قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 8 و أخری فی الحدیث 1 من الباب 10 من هذه الأبواب.
6- الکافی 4- 469- 3، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 35 من أبواب مقدمات الطواف.
7- التهذیب 5- 191- 636.
[رقم الحدیث الکلی: 18477 - رقم الحدیث الباب: 3]

18477- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ وَ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی الدَّقَّاقِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا الْقَطَّانِ عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَیْفَ صَارَ الصَّرُورَةُ (2) یُسْتَحَبُّ لَهُ دُخُولُ الْکَعْبَةِ- إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ: کَیْفَ صَارَ وَطْءُ الْمَشْعَرِ عَلَیْهِ وَاجِباً (3) فَقَالَ لِیَسْتَوْجِبَ بِذَلِکَ وَطْءَ بُحْبُوحَةِ الْجَنَّةِ.

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ کَمَا مَرَّ (4).

******

ترجمه:

روایت از سلیمان بن مهران از جعفر بن محمد (ع) نقل شده است که گفت:

"پرسیدم از امام صادق (ع) که چرا برای کسی که برای اولین بار حج می رود (صرور)، مستحب است که وارد خانه کعبه شود؟ و چگونه شد که ورود به مشعر بر او واجب است؟ امام پاسخ داد: این امر موجب می شود که او مستحق ورود به بستان های بهشت شود."

8- بَابُ حُدُودِ الْمَشْعَرِ الَّذِی یَجِبُ الْوُقُوفُ بِهِ

اشارة

(5) 8 بَابُ حُدُودِ الْمَشْعَرِ الَّذِی یَجِبُ الْوُقُوفُ بِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18478 - رقم الحدیث الباب: 1]

18478- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَیْنِ إِلَی الْحِیَاضِ إِلَی وَادِی مُحَسِّرٍ- وَ إِنَّمَا سُمِّیَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَیْهَا مِنْ عَرَفَاتٍ.

******

ترجمه:

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّار: حد مشعر الحرام ازمازمین تا حیاض تا وادی محسروهمانا مزدلفه نامیده شد جون ازطرف عرفات به آن نزدیک می شوند .

[رقم الحدیث الکلی: 18479 - رقم الحدیث الباب: 2]

18479- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ وَ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ لِلْحَکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ مَا حَدُّ الْمُزْدَلِفَةِ فَسَکَتَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع حَدُّهَا مَا بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ- إِلَی الْجَبَلِ إِلَی حِیَاضِ مُحَسِّرٍ.

******

ترجمه:

امام باقر (علیه السلام) به َحکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ فرمود : حد مزدلفه کجاست : اوسکوت کرد . حضرت فرمودند: حدود منطقه مزدلفه شامل ناحیه ای است که از بین دو ناحیه معروف به "المأزمیْن" شروع می شود و تا دامنه کوه مجاور ومنطقه حیاض معروف به "محسر" ادامه دارد.

ص: 17

1- الفقیه 2- 239- 2292.
2- فی المصدر- للصرورة.
3- فی المصدر- کیف صار وطء المشعر الحرام علیه فریضة؟.
4- مر فی الحدیث 1 من الباب 3 من هذه الأبواب. و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 6 من الباب 35 من أبواب مقدمات الطواف.
5- الباب 8 فیه 8 أحادیث.
6- التهذیب 5- 190- 633.
7- التهذیب 5- 190- 634.
[رقم الحدیث الکلی: 18480 - رقم الحدیث الباب: 3]

18480- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَا تُجَاوِزِ الْحِیَاضَ لَیْلَةَ الْمُزْدَلِفَةِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : درشب (وقوف در) مزدلفه ازمنطقه حیاض عبورنکن .

[رقم الحدیث الکلی: 18481 - رقم الحدیث الباب: 4]

18481- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ غَیْرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَدُّ الْمُزْدَلِفَةِ مِنْ وَادِی (3) مُحَسِّرٍ إِلَی الْمَأْزِمَیْنِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حد مشعر الحرام از وادی محسرتا مازمین است

[رقم الحدیث الکلی: 18482 - رقم الحدیث الباب: 5]

18482- 5- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ جَمْعٍ فَقَالَ مَا بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ إِلَی وَادِی مُحَسِّرٍ.

******

ترجمه:

ازحضرت کاظم علیه السلام درمورد حد مشعر الحرام سوال کردم فرمودند : از مازمین تا وادی محسراست .

[رقم الحدیث الکلی: 18483 - رقم الحدیث الباب: 6]

18483- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ ع حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَیْنِ إِلَی الْحِیَاضِ إِلَی وَادِی مُحَسِّرٍ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حد مشعر الحرام ازمازمین تا حیاض تا وادی محسروهمانا مزدلفه نامیده شد جون ازطرف عرفات به آن نزدیک می شوند .

[رقم الحدیث الکلی: 18484 - رقم الحدیث الباب: 7]

18484- 7- (6) قَالَ: وَ وَقَفَ النَّبِیُّ ص بِجَمْعٍ- فَجَعَلَ النَّاسُ یَبْتَدِرُونَ أَخْفَافَ نَاقَتِهِ فَأَهْوَی بِیَدِهِ وَ هُوَ وَاقِفٌ فَقَالَ إِنِّی وَقَفْتُ وَ کُلُّ هَذَا مَوْقِفٌ.

******

ترجمه:

پیامبر (صلى الله عليه وآله) در جَمْع ایستادند. مردم به سوی پاهای شتر ایشان هجوم می آوردند.(که همانجا وقوف کنند) ایشان با دست خود اشاره کردند و در حالی که ایستاده بودند، فرمودند: «من ایستاده ام و همه اینجا محل وقوف است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18485 - رقم الحدیث الباب: 8]

18485- 8- (7) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع کَانَ أَبِی ع یَقِفُ بِالْمَشْعَرِ الْحَرَامِ حَیْثُ یَبِیتُ.

(8)

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : پدرم درمشعروقوف می کرد وهمانجا شب را سپری می کردند .

ص: 18

1- الکافی 4- 468- 1، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 6، و قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 7 و أخری فی الحدیث 1 من الباب 10 من هذه الأبواب.
2- الکافی 4- 471- 6.
3- لیس فی المصدر.
4- الکافی 4- 471- 5.
5- الفقیه 2- 464- 2979، و أورد صدره فی الحدیث 9 من الباب 10 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.
6- الفقیه 2- 466- 2982.
7- الفقیه 2- 466- 2983.
8- و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 4 من الباب 11 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.

9 بَابُ جَوَازِ الِارْتِفَاعِ فِی الضَّرُورَةِ إِلَی الْمَأْزِمَیْنِ أَوِ الْجَبَلِ

اشارة

(1) 9 بَابُ جَوَازِ الِارْتِفَاعِ فِی الضَّرُورَةِ إِلَی الْمَأْزِمَیْنِ أَوِ الْجَبَلِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18486 - رقم الحدیث الباب: 1]

18486- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا کَثُرَ النَّاسُ بِجَمْعٍ- وَ ضَاقَتْ عَلَیْهِمْ کَیْفَ یَصْنَعُونَ قَالَ یَرْتَفِعُونَ إِلَی الْمَأْزِمَیْنِ.

******

ترجمه:

از ابن ابی نصر از سماعه روایت شده که گفت: به ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: زمانی که مردم در "جمع" زیاد شوند و بر آن ها تنگ شود، چه باید بکنند؟ امام فرمود: به سمت «مأزمین» بالا روند.

[رقم الحدیث الکلی: 18487 - رقم الحدیث الباب: 2]

18487- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ وَ زَادَ قُلْتُ فَإِنْ کَانُوا بِالْمَوْقِفِ کَثُرُوا وَ ضَاقَ عَلَیْهِمْ کَیْفَ یَصْنَعُونَ قَالَ یَرْتَفِعُونَ إِلَی الْجَبَلِ.

******

ترجمه:

سماعه مثل همین روایت را نقل کرده با این اضافه که عرض کردم اگردرموقف بخاطرکثرت جمعیت جانبود چه کنند ؟ فرمودند : ازکوه بالابروند .

10- بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ لَیْلَةَ الْمَشْعَرِ وَ الِاجْتِهَادِ فِی الدُّعَاءِ وَ الْعِبَادَةِ وَ الذِّکْرِ وَ إِحْیَاءِ تِلْکَ اللَّیْلَةِ

اشارة

(4) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ لَیْلَةَ الْمَشْعَرِ وَ الِاجْتِهَادِ فِی الدُّعَاءِ وَ الْعِبَادَةِ وَ الذِّکْرِ وَ إِحْیَاءِ تِلْکَ اللَّیْلَةِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18488 - رقم الحدیث الباب: 1]

18488- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَا تُجَاوِزُ الْحِیَاضَ لَیْلَةَ الْمُزْدَلِفَةِ- وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ هَذِهِ جَمْعٌ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْمَعَ لِی فِیهَا جَوَامِعَ الْخَیْرِ اللَّهُمَّ لَا تُؤْیِسْنِی

ص: 19

1- الباب 9 فیه حدیثان.
2- الکافی 4- 471- 7.
3- التهذیب 5- 180- 604، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 11 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.
4- الباب 10 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 4- 468- 1.

مِنَ الْخَیْرِ الَّذِی سَأَلْتُکَ أَنْ تَجْمَعَهُ لِی فِی قَلْبِی وَ أَطْلُبُ (1) إِلَیْکَ أَنْ تُعَرِّفَنِی مَا عَرَّفْتَ أَوْلِیَاءَکَ فِی مَنْزِلِی هَذَا وَ أَنْ تَقِیَنِی جَوَامِعَ الشَّرِّ- وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُحْیِیَ تِلْکَ اللَّیْلَةَ فَافْعَلْ فَإِنَّهُ بَلَغَنَا أَنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ لَا تُغْلَقُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ لِأَصْوَاتِ الْمُؤْمِنِینَ لَهُمْ دَوِیٌّ کَدَوِیِّ النَّحْلِ یَقُولُ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ أَنَا رَبُّکُمْ وَ أَنْتُمْ عِبَادِی أَدَّیْتُمْ حَقِّی وَ حَقٌّ عَلَیَّ أَنْ أَسْتَجِیبَ لَکُمْ فَیَحُطُّ تِلْکَ اللَّیْلَةَ عَمَّنْ أَرَادَ أَنْ یَحُطَّ عَنْهُ ذُنُوبَهُ وَ یَغْفِرُ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یَغْفِرَ لَهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2).

******

ترجمه:

از حلبی از امام ابی عبدالله (علیه السلام) در حدیثی روایت شده است که فرمود: «در شب مزدلفه ازمنطقه حیاض عبور نکن. و بگو: "خدایا، اینجا جَمع است. خدایا، از تو می خواهم که در اینجا خیرات جامع را برای من جمع کنی. خدایا، مرا از خیری که از تو خواستم در دلم جمع کنی ناامید مکن و از تو می خواهم که آنچه را که به اولیائت شناساندی، به من نیز در این منزل بشناسانی و مرا از شرور جامع نگهداری. و اگر توانستی آن شب را بیدار بمانی، این کار را انجام بده، زیرا به ما رسیده که در آن شب درهای آسمان به خاطر صدای مؤمنان بسته نمی شود؛ برای آنها سر و صدایی مانند صدای زنبور عسل وجود دارد. خداوند، بزرگ و متعال است، می فرماید: "من پروردگار شما هستم و شما بندگان من هستید. شما حق مرا ادا کردید و بر من لازم است که خواسته های شما را اجابت کنم." پس در آن شب از هر که بخواهد گناهانش را بردارد، برمی دارد و هر که بخواهد او را ببخشد، می بخشد.»

11- بَابُ وُجُوبِ الْوُقُوفِ بِالْمَشْعَرِ بَعْدَ الْفَجْرِ وَ اسْتِحْبَابِ الْوُقُوفِ عَلَی طَهَارَةٍ وَ الْإِکْثَارِ مِنَ الذِّکْرِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ

اشارة

(3) 11 بَابُ وُجُوبِ الْوُقُوفِ بِالْمَشْعَرِ بَعْدَ الْفَجْرِ وَ اسْتِحْبَابِ الْوُقُوفِ عَلَی طَهَارَةٍ وَ الْإِکْثَارِ مِنَ الذِّکْرِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18489 - رقم الحدیث الباب: 1]

18489- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَصْبِحْ عَلَی طُهْرٍ بَعْدَ مَا تُصَلِّی الْفَجْرَ فَقِفْ (5) إِنْ شِئْتَ قَرِیباً مِنَ الْجَبَلِ وَ إِنْ شِئْتَ حَیْثُ شِئْتَ فَإِذَا وَقَفْتَ فَاحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَثْنِ عَلَیْهِ وَ اذْکُرْ مِنْ آلَائِهِ وَ بَلَائِهِ مَا قَدَرْتَ عَلَیْهِ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص ثُمَّ لْیَکُنْ مِنْ قَوْلِکَ اللَّهُمَّ رَبَّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ- وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ اللَّهُمَ

ص: 20

1- فی التهذیب- ثم اطلب (هامش المخطوط).
2- التهذیب 5- 188- 626.
3- الباب 11 فیه حدیث واحد.
4- الکافی 4- 469- 4.
5- فی نسخة- وقف (هامش المخطوط).

أَنْتَ خَیْرُ مَطْلُوبٍ إِلَیْهِ وَ خَیْرُ مَدْعُوٍّ وَ خَیْرُ مَسْئُولٍ وَ لِکُلِّ وَافِدٍ جَائِزَةٌ فَاجْعَلْ جَائِزَتِی فِی مَوْطِنِی هَذَا أَنْ تُقِیلَنِی عَثْرَتِی وَ تَقْبَلَ مَعْذِرَتِی وَ أَنْ تَجَاوَزَ عَنْ خَطِیئَتِی ثُمَّ اجْعَلِ التَّقْوَی مِنَ الدُّنْیَا زَادِی ثُمَّ أَفِضْ حَیْثُ (1) یُشْرِقُ لَکَ ثَبِیرٌ وَ تَرَی الْإِبِلُ مَوَاضِعَ أَخْفَافِهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2)

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الطَّهَارَةِ فِی الْوُقُوفِ بِالْمَشْعَرِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهَا فِی أَحَادِیثِ الطَّوَافِ (3).

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «پس از آنکه نماز صبح را خواندی، با طهارت باش و اگر خواستی، نزدیک کوه بایست و اگر خواستی، هر جا که خواستی بایست. پس هنگامی که ایستادی، خداوند عزیز و جلیل را حمد و ستایش کن و از نعمت ها و بلایای او هر چه می توانی به یاد بیاور. و بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) درود بفرست. سپس بگو: "خدایا، ای پروردگار مشعرالحرام، گردن مرا از آتش آزاد کن و از روزی حلال خود به من وسعت بده و شرّ فاسقان جن و انس را از من دور کن. خدایا، تو بهترین کسی هستی که به سوی او خواسته ایم، بهترین کسی هستی که او را می خوانیم، و بهترین کسی هستی که از او درخواست می شود. برای هر میهمانی، جایزه ای است؛ پس جایزه من را در این مکان این قرار ده که از لغزشم درگذری و عذرخواهی مرا بپذیری و از خطایم چشم پوشی کنی. سپس تقوا را از دنیا برای من توشه قرار ده. سپس هنگامی که کوه ثبیر برای تو روشن شود و شتران جای پای خود را ببینند، روانه شو."»

12- بَابُ کَرَاهَةِ الْإِقَامَةِ عِنْدَ الْمَشْعَرِ بَعْدَ الْإِفَاضَةِ

اشارة

(4) 12 بَابُ کَرَاهَةِ الْإِقَامَةِ عِنْدَ الْمَشْعَرِ بَعْدَ الْإِفَاضَةِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18490 - رقم الحدیث الباب: 1]

18490- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ کَرِهَ أَنْ یُقِیمَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ بَعْدَ الْإِفَاضَةِ.

******

ترجمه:

از عبدالرحمن بن اعین از ابی جعفر (علیه السلام) روایت شده است که او (امام) دوست نداشت (کراهت داشت) که بعد از افاضه در «مشعر» بماند.

ص: 21

1- فی المصدر- حین.
2- التهذیب 5- 191- 635.
3- تقدم فی الحدیثین 1 و 6 من الباب 38 من أبواب الطواف، و فی الأحادیث 1 و 6 و 8 من الباب 15 من أبواب السعی، و علی جواز الوقوف من غیر طهارة فی الحدیث 2 من الباب 15 من أبواب السعی، و تقدم ما یدلّ علی الحکم الأول فی الأحادیث 4 و 21 و 22 و 34 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ، و یأتی ما یدلّ علی وجوب العود إلیه علی من فاته الوقوف و لو بعد طلوع الشمس فی الباب 21 من هذه الأبواب.
4- الباب 12 فیه حدیث واحد.
5- الفقیه 2- 467- 2986.

13- بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّعْیِ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ حَتَّی یَقْطَعَهُ إِذَا أَفَاضَ مِنَ الْمَشْعَرِ وَ أَقَلُّهُ مِائَةُ خُطْوَةٍ أَوْ مِائَةُ ذِرَاعٍ مَاشِیاً کَانَ أَوْ رَاکِباً وَ یَدْعُو بِالْمَأْثُورِ

اشارة

(1) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّعْیِ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ حَتَّی یَقْطَعَهُ إِذَا أَفَاضَ مِنَ الْمَشْعَرِ وَ أَقَلُّهُ مِائَةُ خُطْوَةٍ أَوْ مِائَةُ ذِرَاعٍ مَاشِیاً کَانَ أَوْ رَاکِباً وَ یَدْعُو بِالْمَأْثُورِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18491 - رقم الحدیث الباب: 1]

18491- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَالَ فَإِذَا مَرَرْتَ بِوَادِی مُحَسِّرٍ وَ هُوَ وَادٍ عَظِیمٌ بَیْنَ جَمْعٍ وَ مِنًی وَ هُوَ إِلَی مِنًی أَقْرَبُ فَاسْعَ فِیهِ حَتَّی تُجَاوِزَهُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حَرَّکَ نَاقَتَهُ وَ یَقُولُ (3) اللَّهُمَّ سَلِّمْ (4) عَهْدِی وَ اقْبَلْ تَوْبَتِی وَ أَجِبْ دَعْوَتِی وَ اخْلُفْنِی (5) فِیمَنْ تَرَکْتُ بَعْدِی.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار از امام ابی عبدالله (علیه السلام) درباره افاضه از مشعر (حرکت کردن از مشعرالحرام) روایت شده است که فرمود: «هنگامی که از وادی مُحَسِّر عبور می کنی، و آن یک وادی بزرگ بین جَمع و منا است و به منا نزدیک تر است، پس در آنجا به سرعت حرکت کن تا از آن بگذری. زیرا رسول خدا (صلی الله علیه وآله) شترش را به حرکت درآورد و می گفت: "خدایا، پیمانم را حفظ کن، توبه ام را بپذیر، دعایم را اجابت کن و برایم در میان کسانی که پس از من باقی می مانند جانشینی قرار ده."»

[رقم الحدیث الکلی: 18492 - رقم الحدیث الباب: 2]

18492- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا مَرَرْتَ بِوَادِی مُحَسِّرٍ فَاسْعَ فِیهِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سَعَی فِیهِ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ

ص: 22

1- الباب 13 فیه 5 أحادیث.
2- التهذیب 5- 192- 637، و أورد صدره فی الحدیث 5 من الباب 15 من هذه الأبواب.
3- فی الفقیه- و قال (هامش المخطوط)، و فی المصدر- و هو یقول.
4- فی نسخة من الفقیه- سلم لی (هامش المخطوط).
5- فی الفقیه- و اخلفنی بخیر (هامش المخطوط).
6- الفقیه 2- 468- 2987.
7- التهذیب 5- 195- 648.

بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَ الْحَدِیثِ الْأَوَّلِ (1).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : وقتی به وادی محسررسیدی پس در آنجا به سرعت حرکت کن تا از آن بگذری زیرا رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم باسعت عبورمی کردند .

[رقم الحدیث الکلی: 18493 - رقم الحدیث الباب: 3]

18493- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: الْحَرَکَةُ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ مِائَةُ خُطْوَةٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

حضرت کاظم علیه السلام : «سعی (حرکت سریع) در وادی مُحَسِّر به اندازه صد قدم است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18494 - رقم الحدیث الباب: 4]

18494- 4- (4) ثُمَّ قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ مِائَةُ ذِرَاعٍ.

******

ترجمه:

درروایت دیگر: «سعی (حرکت سریع) در وادی مُحَسِّر به اندازه صد ذراع (گز) است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18495 - رقم الحدیث الباب: 5]

18495- 5- (5) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَاصِمِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ التَّیْمُلِیِّ (6) عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ الْأَزْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: الرَّمَلُ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ قَدْرُ مِائَةِ ذِرَاعٍ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

******

ترجمه:

عمر بن یزید گفت: «سعی (حرکت سریع) در وادی مُحَسِّر به اندازه صد ذراع (گز) است.»

ص: 23

1- الکافی 4- 470- 3.
2- الکافی 4- 471- 4.
3- الفقیه 2- 468- 2988.
4- الفقیه 2- 468- 2989.
5- الکافی 4- 471- 8.
6- فی نسخة- علی بن الحسن السلمی (هامش المخطوط).
7- یأتی فی الباب 14 من هذه الأبواب. و تقدم فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب النیابة فی الحجّ.

14- بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ السَّعْیَ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ حَتَّی دَخَلَ مَکَّةَ اسْتُحِبَّ لَهُ الْعَوْدُ إِلَیْهِ وَ السَّعْیُ فِیهِ وَ إِنْ لَمْ یَعْرِفْهُ أَجْزَأَهُ سُؤَالُ النَّاسِ عَنْهُ

اشارة

(1) 14 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ السَّعْیَ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ حَتَّی دَخَلَ مَکَّةَ اسْتُحِبَّ لَهُ الْعَوْدُ إِلَیْهِ وَ السَّعْیُ فِیهِ وَ إِنْ لَمْ یَعْرِفْهُ أَجْزَأَهُ سُؤَالُ النَّاسِ عَنْهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18496 - رقم الحدیث الباب: 1]

18496- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ وُلْدِهِ هَلْ سَعَیْتَ فِی وَادِی مُحَسِّرٍ فَقَالَ لَا قَالَ فَأَمَرَهُ أَنْ یَرْجِعَ حَتَّی یَسْعَی قَالَ فَقَالَ لَهُ ابْنُهُ لَا أَعْرِفُهُ فَقَالَ لَهُ سَلِ النَّاسَ.

******

ترجمه:

حفص بن بختری و غیر او از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت کرده اند که ایشان به یکی از فرزندان خود فرمود: «آیا در وادی مُحَسِّر سعی (حرکت سریع) کرده ای؟» او پاسخ داد: «نه.» امام به او دستور داد که بازگردد تا سعی کند. پسرش گفت: «من آنجا را نمی شناسم.» امام به او فرمود: «از مردم بپرس.»

[رقم الحدیث الکلی: 18497 - رقم الحدیث الباب: 2]

18497- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: مَرَّ رَجُلٌ بِوَادِی مُحَسِّرٍ فَأَمَرَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- بَعْدَ الِانْصِرَافِ إِلَی مَکَّةَ أَنْ یَرْجِعَ فَیَسْعَی.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4)

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ إِلَی مَکَّةَ (5)

******

ترجمه:

از برخی از اصحاب ما روایت شده است که مردی از وادی مُحَسِّر عبور کرد. امام ابوعبدالله (علیه السلام) پس از بازگشت به مکه به او دستور داد که بازگردد و در آنجا سعی (حرکت سریع) کند.

ص: 24

1- الباب 14 فیه حدیثان.
2- الکافی 4- 470- 1.
3- الکافی 4- 470- 2.
4- الفقیه 2- 469- 2989.
5- التهذیب 5- 195- 649.5

15- بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ بِقَلِیلٍ ذَاکِراً دَاعِیاً مُسْتَغْفِراً عَلَی سَکِینَةٍ وَ وَقَارٍ وَ لَا یَتَجَاوَزُ وَادِیَ مُحَسِّرٍ قَبْلَ طُلُوعِهَا وَ جَوَازِ الْإِفَاضَةِ بَعْدَهُ وَ اسْتِحْب

اشارة

(1) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ بِقَلِیلٍ ذَاکِراً دَاعِیاً مُسْتَغْفِراً عَلَی سَکِینَةٍ وَ وَقَارٍ وَ لَا یَتَجَاوَزُ وَادِیَ مُحَسِّرٍ قَبْلَ طُلُوعِهَا وَ جَوَازِ الْإِفَاضَةِ بَعْدَهُ وَ اسْتِحْبَابِهِ لِلْإِمَامِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18498 - رقم الحدیث الباب: 1]

18498- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع أَیُّ سَاعَةٍ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَنْ أُفِیضَ (3) مِنْ جَمْعٍ قَالَ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ بِقَلِیلٍ فَهُوَ أَحَبُّ السَّاعَاتِ إِلَیَّ قُلْتُ فَإِنْ مَکَثْنَا حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ قَالَ لَا بَأْسَ.

******

ترجمه:

اسحاق بن عمار گفت: «از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم: کدام زمان را بیشتر دوست داری که از جَمع (مشعرالحرام) افاضه (حرکت) کنم؟» امام فرمود: «کمی قبل از طلوع خورشید، این محبوب ترین زمان ها نزد من است.» گفتم: «اگر تا طلوع خورشید بمانیم، چطور؟» فرمود: «اشکالی ندارد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18499 - رقم الحدیث الباب: 2]

18499- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تُجَاوِزْ وَادِیَ مُحَسِّرٍ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : تاخورشید طلوع نکرده ازوادی محسرعبورنکن .

[رقم الحدیث الکلی: 18500 - رقم الحدیث الباب: 3]

18500- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ (7) عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ:

ص: 25

1- الباب 15 فیه 5 أحادیث.
2- الکافی 4- 470- 5، و التهذیب 5- 192- 639، و الاستبصار 2- 257- 908.
3- فی الاستبصار- أن نفیض (هامش المخطوط).
4- الکافی 4- 470- 6.
5- التهذیب 5- 193- 640.
6- التهذیب 5- 192- 638، و الاستبصار 2- 257- 907.
7- فی الاستبصار- موسی بن القاسم.

سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع أَیُّ سَاعَةٍ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَنْ نُفِیضَ (1) مِنْ جَمْعٍ وَ ذَکَرَ مِثْلَ الْحَدِیثِ الْأَوَّلِ.

******

ترجمه:

مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ گفت: «از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم: کدام زمان را بیشتر دوست داری که از جَمع (مشعرالحرام) افاضه (حرکت) کنم؟» ومثل حدیث اول را ذکرکرد .

[رقم الحدیث الکلی: 18501 - رقم الحدیث الباب: 4]

18501- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَقِفَ بِجَمْعٍ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ سَائِرُ النَّاسِ إِنْ شَاءُوا عَجَّلُوا وَ إِنْ شَاءُوا أَخَّرُوا.

******

ترجمه:

جمیل بن درّاج از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: «شایسته است که امام در مشعرالحرام (جَمع) بماند تا خورشید طلوع کند، ولی سایر مردم اگر بخواهند می توانند زودتر حرکت کنند و اگر بخواهند می توانند تأخیر کنند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18502 - رقم الحدیث الباب: 5]

18502- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثُمَّ أَفِضْ حَیْثُ یُشْرِفُ (4) لَکَ ثَبِیرٌ- وَ تَرَی الْإِبِلُ مَوَاضِعَ أَخْفَافِهَا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّةِ یَقُولُونَ أَشْرِفْ ثَبِیرُ (5) کَیْمَا نُغِیرَ (6) وَ إِنَّمَا أَفَاضَ رَسُولُ اللَّهِ ص خِلَافَ أَهْلِ الْجَاهِلِیَّةِ- کَانُوا یُفِیضُونَ بِإِیجَافِ الْخَیْلِ وَ إِیضَاعِ الْإِبِلِ فَأَفَاضَ رَسُولُ اللَّهِ ص خِلَافَ ذَلِکَ بِالسَّکِینَةِ وَ الْوَقَارِ وَ الدَّعَةِ فَأَفِضْ بِذِکْرِ اللَّهِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ حَرِّکْ بِهِ لِسَانَکَ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 26

1- فی نسخة- أن أفیض (هامش المخطوط).
2- التهذیب 5- 193- 641، و الاستبصار 2- 258- 909.
3- التهذیب 5- 192- 637، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 13 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر- حین یشرق.
5- فی المصدر- أشرق ثبیر- یعنون الشمس-.
6- فی المصدر- تغیر.

قَالَ: کَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّةِ یَقُولُونَ وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ (1).

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «سپس از جَمع به سمت جایی که کوه ثبیر برای تو روشن می شود و شتران جای پای خود را می بینند، حرکت کن.» امام ابی عبدالله (علیه السلام) افزود: «اهل جاهلیت می گفتند: "به سمت ثبیر حرکت کن تا ما را به سمتش بکشاند." و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) برخلاف اهل جاهلیت عمل کرد. آنها با شتاب دادن به اسب ها و گم کردن شتران به سمت منا حرکت می کردند، اما رسول خدا (صلی الله علیه وآله) برخلاف آنها با آرامش و وقار حرکت کرد. پس تو نیز با یاد خدا و استغفار حرکت کن و زبانت را با ذکر خدا به حرکت درآور.»

16- بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ الْفَجْرِ لِلْمُخْتَارِ فَإِنْ فَعَلَ لَزِمَهُ دَمُ شَاةٍ

اشارة

(2) 16 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ الْفَجْرِ لِلْمُخْتَارِ فَإِنْ فَعَلَ لَزِمَهُ دَمُ شَاةٍ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18503 - رقم الحدیث الباب: 1]

18503- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع (4)

فِی رَجُلٍ وَقَفَ مَعَ النَّاسِ بِجَمْعٍ- ثُمَّ أَفَاضَ قَبْلَ أَنْ یُفِیضَ النَّاسُ قَالَ إِنْ کَانَ جَاهِلًا فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ إِنْ کَانَ أَفَاضَ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَعَلَیْهِ دَمُ شَاةٍ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ (5)

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ أَنَّهُ مَخْصُوصٌ بِالْمَعْذُورِ (8).

******

ترجمه:

از مسمع از امام ابی ابراهیم حضرت کاظم علیه السلام روایت شده است که درباره مردی که با مردم در جَمع (مشعرالحرام) ایستاده بود و سپس پیش از اینکه مردم افاضه کنند، افاضه کرده بود، فرمود: «اگر او نادان بود، هیچ چیزی بر او نیست و اگر پیش از طلوع صبح افاضه کرده باشد، بر او باید قربانی یک گوسفند باشد.»

ص: 27

1- علل الشرائع- 444- 1. و تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الأحادیث 4 و 24 و 33 و 35 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
2- الباب 16 فیه حدیث واحد.
3- الفقیه 2- 471- 2994.
4- فی الکافی- أبی عبد اللّه (علیه السلام) (هامش المخطوط).
5- الکافی 4- 473- 1.
6- التهذیب 5- 193- 642، و الاستبصار 2- 256- 902.
7- تقدم فی الحدیث 3 من الباب 8 و فی الباب 11 من هذه الأبواب.
8- یأتی فی الباب 17 من هذه الأبواب، و فی الأحادیث 1 و 3 و 4 من الباب 14 من أبواب رمی جمرة العقبة.

17- بَابُ جَوَازِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ الْفَجْرِ بَعْدَ الْوُقُوفِ بِهِ لِلْمُضْطَرِّ کَالْخَائِفِ وَ نَحْوِهِ

اشارة

(1) 17 بَابُ جَوَازِ الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ الْفَجْرِ بَعْدَ الْوُقُوفِ بِهِ لِلْمُضْطَرِّ کَالْخَائِفِ وَ نَحْوِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18504 - رقم الحدیث الباب: 1]

18504- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یُفِیضَ الرَّجُلُ بِلَیْلٍ إِذَا کَانَ خَائِفاً.

******

ترجمه:

یکی ازدو امام علیهما السلام : اشکالی ندارد که شخص شب کوچ کند اگرمی ترسد .

[رقم الحدیث الکلی: 18505 - رقم الحدیث الباب: 2]

18505- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ مَعَنَا نِسَاءٌ فَأُفِیضُ بِهِنَّ بِلَیْلٍ فَقَالَ نَعَمْ تُرِیدُ أَنْ تَصْنَعَ کَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص قُلْتُ نَعَمْ قَالَ أَفِضْ بِهِنَّ بِلَیْلٍ وَ لَا تُفِضْ بِهِنَّ حَتَّی تَقِفَ بِهِنَّ بِجَمْعٍ- ثُمَّ أَفِضْ بِهِنَّ حَتَّی تَأْتِیَ (4) الْجَمْرَةَ الْعُظْمَی فَیَرْمِینَ الْجَمْرَةَ- فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِنَّ ذَبْحٌ فَلْیَأْخُذْنَ مِنْ شُعُورِهِنَّ وَ یُقَصِّرْنَ مِنْ أَظْفَارِهِنَّ وَ یَمْضِینَ إِلَی مَکَّةَ فِی وُجُوهِهِنَّ وَ یَطُفْنَ بِالْبَیْتِ وَ یَسْعَیْنَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- ثُمَّ یَرْجِعْنَ إِلَی الْبَیْتِ وَ یَطُفْنَ أُسْبُوعاً ثُمَّ یَرْجِعْنَ إِلَی مِنًی وَ قَدْ فَرَغْنَ مِنْ حَجِّهِنَّ وَ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَرْسَلَ مَعَهُنَّ أُسَامَةَ.

******

ترجمه:

سعید الأعرج گفت: «به امام ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: "فدای تو شوم، با ما زنانی هستند، آیا می توانم با آنان در شب افاضه کنم؟" امام فرمود: "بله، آیا می خواهی همان طور عمل کنی که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) عمل کرد؟" گفتم: "بله." امام گفت: "با آنان در شب افاضه کن، اما تا زمانی که در جَمع (مشعر) ایستاده اید، از آنجا حرکت نکنید. سپس با آنان حرکت کنید تا به جمره ی عقبى (جمره ى عقبه) برسید و سنگریزه ها را بزنید. اگر بر آنان ذبح نیست، پس آنان باید از موی هایشان کوتاه کنند و از ناخن هایشان بزنند و به مکه بروند و در آنجا طواف کنند و بین صفا و مروه سعی کنند. سپس به خانه برگردند و یک هفته دیگر طواف کنند و بعد به منا بازگردند، و بدین ترتیب از حجشان فارغ خواهند شد." امام افزود: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با آنان اسامه را فرستاد."

[رقم الحدیث الکلی: 18506 - رقم الحدیث الباب: 3]

18506- 3- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ

ص: 28

1- الباب 17 فیه 8 أحادیث.
2- الکافی 4- 474- 3، و التهذیب 5- 194- 645، و الاستبصار 2- 257- 905.
3- الکافی 4- 474- 7، و التهذیب 5- 195- 647، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 1 من أبواب رمی جمرة العقبة، و فی الحدیث 2 من الباب 39 من أبواب الذبح، و فی الحدیث 1 من الباب 8 من أبواب الحلق.
4- فی الکافی- حتی تاتی بهن.
5- الکافی 4- 474- 5، و التهذیب 5- 194- 646، و الاستبصار 2- 257- 906.

أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلنِّسَاءِ وَ الصِّبْیَانِ أَنْ یُفِیضُوا بِلَیْلٍ (1) وَ أَنْ یَرْمُوا (2) الْجِمَارَ بِلَیْلٍ (3) وَ أَنْ یُصَلُّوا الْغَدَاةَ فِی مَنَازِلِهِمْ فَإِنْ خِفْنَ الْحَیْضَ مَضَیْنَ إِلَی مَکَّةَ وَ وَکَّلْنَ مَنْ یُضَحِّی عَنْهُنَّ.

******

ترجمه:

از ابو بصیر از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به زنان و کودکان اجازه داد که در شب افاضه کنند و شبانه جمار را پرتاب کنند و نماز صبح را در منزل هایشان بخوانند. و اگر از عادت ماهانه بترسند، می توانند به مکه بروند و کسی را مأمور کنند که به جای آنها قربانی کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18507 - رقم الحدیث الباب: 4]

18507- 4- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: أَیُّ (5) امْرَأَةٍ أَوْ رَجُلٍ خَائِفٍ أَفَاضَ مِنَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ لَیْلًا فَلَا بَأْسَ فَلْیَرْمِ الْجَمْرَةَ ثُمَّ لْیَمْضِ وَ لْیَأْمُرْ مَنْ یَذْبَحُ عَنْهُ وَ تُقَصِّرُ الْمَرْأَةُ وَ یَحْلِقُ الرَّجُلُ ثُمَّ لْیَطُفْ بِالْبَیْتِ وَ بِالصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- ثُمَّ یَرْجِعُ (6) إِلَی مِنًی- فَإِنْ أَتَی مِنًی وَ لَمْ یَذْبَحْ عَنْهُ فَلَا بَأْسَ أَنْ یَذْبَحْ هُوَ وَ لْیَحْمِلِ الشَّعْرَ إِذَا حَلَقَ بِمَکَّةَ إِلَی مِنًی- وَ إِنْ شَاءَ قَصَّرَ إِنْ کَانَ قَدْ حَجَّ قَبْلَ ذَلِکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)

وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

از علی بن ابی حمزه از یکی از ایشان (امامان) روایت شده است که فرمود: «اگر زن یا مردی که از افاضه از مشعرالحرام در شب هراس دارد، افاضه کند، اشکالی ندارد. او باید رمی جمرات کند، سپس حرکت کند و کسی را برای ذبح قربانی خود مأمور کند. زن باید کوتاه کند و مرد باید سرش را بتراشد. سپس طواف خانه و سعی بین صفا و مروه را انجام دهد. سپس به منا برگردد. اگر از منا به خانه برگشت و قربانی نکرده بود، اشکالی ندارد که خودش قربانی کند و وقتی که سرش را در مکه تراشیده، باید موهایش را به منا ببرد. اگر بخواهد، می تواند کوتاه کند اگر قبلاً حج کرده باشد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18508 - رقم الحدیث الباب: 5]

18508- 5- (8) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَعِیدٍ السَّمَّانِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص عَجَّلَ النِّسَاءَ لَیْلًا مِنَ الْمُزْدَلِفَةِ إِلَی مِنًی- وَ أَمَرَ مَنْ کَانَ مِنْهُنَّ عَلَیْهَا هَدْیٌ أَنْ تَرْمِیَ وَ لَا تَبْرَحَ حَتَّی تَذْبَحَ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهَا مِنْهُنَّ هَدْیٌ أَنْ تَمْضِیَ إِلَی مَکَّةَ حَتَّی تَزُورَ.

******

ترجمه:

سعید السمان گفت: «شنیدم امام ابی عبدالله (علیه السلام) می فرماید: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) زنان را شبانه از مزدلفه به منا برد و به کسانی که بر آنان قربانی واجب بود، دستور داد که جمار را رمی کنند و از آنجا نروند تا قربانی کنند. و کسانی که قربانی نداشتند، باید به مکه بروند تا زیارت کنند."»

ص: 29

1- فی التهذیب- باللیل (هامش المخطوط).
2- فی الکافی- و یرموا.
3- فی التهذیب- باللیل (هامش المخطوط).
4- الکافی 4- 474- 4، و أورد صدره فی الحدیث 2 من الباب 1 من أبواب رمی جمرة العقبة.
5- فی نسخة- أیما (هامش المخطوط).
6- فی المصدر- ثم لیرجع.
7- التهذیب 5- 194- 644، و الاستبصار 2- 256- 904.
8- الکافی 4- 473- 2.
[رقم الحدیث الکلی: 18509 - رقم الحدیث الباب: 6]

18509- 6- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلنِّسَاءِ وَ الضُّعَفَاءِ أَنْ یُفِیضُوا مِنْ جَمْعٍ بِلَیْلٍ وَ أَنْ یَرْمُوا الْجَمْرَةَ بِلَیْلٍ فَإِذَا (2) أَرَادُوا أَنْ یَزُورُوا الْبَیْتَ وَکَّلُوا مَنْ یَذْبَحُ عَنْهُنَّ (3).

******

ترجمه:

از البختری و دیگران از ابو بصیر از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به زنان و افراد ضعیف اجازه داد که از جَمع (مشعر) در شب افاضه کنند و جمار را در شب رمی کنند. و وقتی که بخواهند خانه را زیارت کنند، باید کسی را مأمور کنند که قربانی کند به جای آنها.»

[رقم الحدیث الکلی: 18510 - رقم الحدیث الباب: 7]

18510- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا بَأْسَ بِأَنْ یُقَدَّمَ (5) النِّسَاءُ إِذَا زَالَ اللَّیْلُ فَیَقِفْنَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ (6) سَاعَةً ثُمَّ یُنْطَلَقُ بِهِنَّ إِلَی مِنًی فَیَرْمِینَ الْجَمْرَةَ- ثُمَّ یَصْبِرْنَ سَاعَةً ثُمَّ یُقَصِّرْنَ وَ یَنْطَلِقْنَ إِلَی مَکَّةَ فَیَطُفْنَ إِلَّا أَنْ (7) یَکُنَّ یُرِدْنَ أَنْ یُذْبَحَ عَنْهُنَّ فَإِنَّهُنَّ یُوَکِّلْنَ مَنْ یَذْبَحُ عَنْهُنَّ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ مِثْلَهُ (8).

******

ترجمه:

از ابو بصیر روایت شده است که گفت: «شنیدم امام ابی عبدالله (علیه السلام) می فرماید: "هیچ اشکالی ندارد که زنان در صورتی که شب گذشته باشد، پیش از روز، به سمت مشعرالحرام بروند و در آنجا ساعتی بایستند، سپس به سمت منا بروند و جمار را رمی کنند. بعد از آن، باید ساعتی صبر کنند و سپس موهایشان را کوتاه کنند و به مکه بروند تا طواف کنند، مگر اینکه بخواهند قربانی کنند؛ در این صورت باید کسی را مأمور کنند که به جای آنها قربانی کند."»

[رقم الحدیث الکلی: 18511 - رقم الحدیث الباب: 8]

18511- 8- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی التَّقَدُّمِ مِنْ مِنًی إِلَی عَرَفَاتٍ- قَبْلَ

ص: 30

1- الکافی 4- 475- 8.
2- فی المصدر- فان.
3- فی نسخة- عنهم (هامش المخطوط).
4- الفقیه 2- 470- 2993.
5- فی المصدر- تقدم.
6- فی الکافی- المشعر الحرام (هامش المخطوط).
7- فی المصدر- إلی أن.
8- الکافی 4- 474- 6.
9- التهذیب 5- 193- 643، و الاستبصار 2- 256- 903، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 7 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.

طُلُوعِ الشَّمْسِ لَا بَأْسَ بِهِ وَ التَّقَدُّمُ مِنْ مُزْدَلِفَةَ إِلَی مِنًی یَرْمُونَ الْجِمَارَ- وَ یُصَلُّونَ الْفَجْرَ فِی مَنَازِلِهِمْ بِمِنًی لَا بَأْسَ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْمَعْذُورِ لِمَا تَقَدَّمَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الرَّمْیِ بِاللَّیْلِ (2).

******

ترجمه:

از هِشَامِ بْنِ سَالِم و دیگران از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «هیچ اشکالی ندارد که از منا به عرفات قبل از طلوع خورشید حرکت کنید و نیز هیچ اشکالی ندارد که از مزدلفه به منا حرکت کنید و جمار را رمی کنید و نماز صبح را در منزل های خود در منا بخوانید.»

18- بَابُ اسْتِحْبَابِ الْتِقَاطِ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمْعٍ وَ جَوَازِ أَخْذِهَا مِنْ مِنًی

اشارة

(3) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْتِقَاطِ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمْعٍ وَ جَوَازِ أَخْذِهَا مِنْ مِنًی

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18512 - رقم الحدیث الباب: 1]

18512- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: خُذْ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمْعٍ- وَ إِنْ أَخَذْتَهُ مِنْ رَحْلِکَ بِمِنًی أَجْزَأَکَ.

وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار روایت شده است که گفت: «سنگ های جمار را از مشعر (جمع) بگیر، و اگر آنها را از محل اقامت خود در منا بگیری، کفایت می کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18513 - رقم الحدیث الباب: 2]

18513- 2- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُثَنًّی الْحَنَّاطِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَصَی الَّتِی یُرْمَی بِهَا الْجِمَارُ- فَقَالَ تُؤْخَذُ مِنْ جَمْعٍ وَ تُؤْخَذُ بَعْدَ ذَلِکَ مِنْ مِنًی.

ص: 31

1- تقدم فی الحدیث 3 من الباب 8 و فی البابین 11 و 16 من هذه الأبواب.
2- یأتی فی الأحادیث 1 و 3 و 4 من الباب 14 من أبواب رمی جمرة العقبة.
3- الباب 18 فیه حدیثان.
4- الکافی 4- 477- 1، و التهذیب 5- 195- 650.
5- الکافی 4- 477- 3.
6- التهذیب 5- 196- 651.
7- الکافی 4- 477- 2.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

******

ترجمه:

زراره : ازحضرت صادق علیه السلام درمورد سنگهای که رمی جمرات می شود سوال کردم فرمودند : دردرجه اول ازمشعروبعد ازآن ازمنی برداشته می شود .

19- بَابُ جَوَازِ أَخْذِ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمِیعِ الْحَرَمِ إِلَّا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ الْخَیْفِ وَ مِمَّا رُمِیَ بِهِ وَ لَا یُجْزِئُ مِنْ غَیْرِ الْحَرَمِ

اشارة

(2) 19 بَابُ جَوَازِ أَخْذِ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمِیعِ الْحَرَمِ إِلَّا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ الْخَیْفِ وَ مِمَّا رُمِیَ بِهِ وَ لَا یُجْزِئُ مِنْ غَیْرِ الْحَرَمِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18514 - رقم الحدیث الباب: 1]

18514- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَصَی الْجِمَارِ إِنْ أَخَذْتَهُ مِنَ الْحَرَمِ أَجْزَأَکَ وَ إِنْ أَخَذْتَهُ مِنْ غَیْرِ الْحَرَمِ لَمْ یُجْزِئْکَ قَالَ وَ قَالَ لَا تَرْمِ الْجِمَارَ إِلَّا بِالْحَصَی.

******

ترجمه:

از زراره از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «اگر سنگ های جمار را از حرم بگیری، کفایت می کند، و اگر از خارج حرم بگیری، کفایت نمی کند. و همچنین فرمود: "جمار را تنها با سنگ رمی کن."»

[رقم الحدیث الکلی: 18515 - رقم الحدیث الباب: 2]

18515- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَجُوزُ أَخْذُ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمِیعِ الْحَرَمِ- إِلَّا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ الْخَیْفِ.

******

ترجمه:

از حنان از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: گرفتن سنگریزه های جمرات از تمام حرم جایز است، مگر از مسجد الحرام و مسجد خیف.

[رقم الحدیث الکلی: 18516 - رقم الحدیث الباب: 3]

18516- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَاسِینَ الضَّرِیرِ عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ مِنْ أَیْنَ یَنْبَغِی أَخْذُ حَصَی الْجِمَارِ قَالَ لَا تَأْخُذْ مِنْ مَوْضِعَیْنِ مِنْ خَارِجِ الْحَرَمِ- وَ مِنْ حَصَی الْجِمَارِ وَ لَا بَأْسَ بِأَخْذِهِ مِنْ سَائِرِ الْحَرَمِ.

ص: 32

1- یأتی فی الباب 19 من هذه الأبواب. و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 20 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
2- الباب 19 فیه 4 أحادیث.
3- الکافی 4- 477- 5، و التهذیب 5- 196- 654، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 4 من أبواب رمی جمرة العقبة.
4- الکافی 4- 478- 8، التهذیب 5- 196- 652.
5- الکافی 4- 478- 9، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 5 من أبواب رمی جمرة العقبة.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)

وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

از حریز، از کسی که به او خبر داده است، از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که گفت: «از او پرسیدم که از کجا باید سنگ های جمار را گرفت؟ فرمود: "از دو مکان خارج از حرم نگیریم، و از سنگ هایرمی شده نگیریم. و اشکالی ندارد که آنها را از بقیه قسمت های حرم بگیریم."»

[رقم الحدیث الکلی: 18517 - رقم الحدیث الباب: 4]

18517- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِیکَ أَنْ تَأْخُذَ حَصَی الْجِمَارِ مِنَ الْحَرَمِ کُلِّهِ إِلَّا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ الْخَیْفِ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).

******

ترجمه:

از حنان از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: گرفتن سنگریزه های جمرات از تمام حرم جایز است، مگر از مسجد الحرام و مسجد خیف.

20- بَابُ کَرَاهَةِ کَوْنِ حَصَی الْجِمَارِ صَمَّاءَ أَوْ سَوْدَاءَ أَوْ بَیْضَاءَ أَوْ حَمْرَاءَ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهَا بُرْشاً کُحْلِیَّةً بِقَدْرِ الْأَنْمُلَةِ مُنَقَّطَةً مُلْتَقَطَةً غَیْرَ مُکَسَّرَةٍ

اشارة

(4) 20 بَابُ کَرَاهَةِ کَوْنِ حَصَی الْجِمَارِ صَمَّاءَ أَوْ سَوْدَاءَ أَوْ بَیْضَاءَ أَوْ حَمْرَاءَ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهَا بُرْشاً (5) کُحْلِیَّةً بِقَدْرِ الْأَنْمُلَةِ مُنَقَّطَةً مُلْتَقَطَةً غَیْرَ مُکَسَّرَةٍ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18518 - رقم الحدیث الباب: 1]

18518- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَصَی الْجِمَارِ قَالَ کُرِهَ الصُّمُّ مِنْهَا وَ قَالَ خُذِ الْبُرْشَ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (7).

******

ترجمه:

از هشام بن حکم از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که در مورد سنگ های جمار فرمود: «سنگ های جمار از نوع صُمّ (سنگ های بزرگ و خشن) را مکروه دانسته و فرمود: "سنگ های نرم (بُرْش) را بگیر.

[رقم الحدیث الکلی: 18519 - رقم الحدیث الباب: 2]

18519- 2- (8) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ

ص: 33

1- التهذیب 5- 196- 653.
2- الفقیه 2- 473- 2997.
3- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الباب 5 من أبواب رمی جمرة العقبة.
4- الباب 20 فیه 3 أحادیث.
5- البرش- جمع برشاء، و هی الحصاة المشتملة علی ألوان مختلفة. (مجمع البحرین- برش- 4- 129).
6- التهذیب 5- 197- 655.
7- الکافی 4- 477- 6.
8- الکافی 4- 478- 7، و التهذیب 5- 197- 656، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 7، و ذیله فی الحدیث 3 من الباب 10 من أبواب رمی جمرة العقبة.

مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: حَصَی الْجِمَارِ تَکُونُ مِثْلَ الْأَنْمُلَةِ وَ لَا تَأْخُذْهَا سَوْدَاءَ وَ لَا بَیْضَاءَ وَ لَا حَمْرَاءَ خُذْهَا کُحْلِیَّةً مُنَقَّطَةً.

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

از محمد بن ابی نصر از امام ابی الحسن (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «سنگ های جمار باید به اندازهٔ نبد انگشت باشند و آنها را نه سیاه، نه سفید، و نه قرمز بگیر. آنها را باید به رنگ کحلی(زیورآلات) نقطه دار بگیری.»

[رقم الحدیث الکلی: 18520 - رقم الحدیث الباب: 3]

18520- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْتَقِطِ الْحَصَی وَ لَا تَکْسِرَنَّ مِنْهُنَّ شَیْئاً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

از ابو بصیر روایت شده است که گفت: «شنیدم امام ابی عبدالله (علیه السلام) می فرماید: "سنگ های جمار را بردار و هیچ کدام از آنها را نشکن.(نه اینکه یک سنگ را بشکنی وتبدیل به چند سنگ کنی)

21- بَابُ أَنَّ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِالْمَشْعَرِ حَتَّی أَتَی مِنًی وَ لَوْ جَهْلًا وَجَبَ عَلَیْهِ الْعَوْدُ وَ الْوُقُوفُ وَ لَوْ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ أَنَّهُ یُجْزِی اخْتِیَارِیُّ عَرَفَةَ وَ اضْطِرَارِیُّ الْمَشْعَرِ وَ إِنْ کَانَ رَمَی

اشارة

(4) 21 بَابُ أَنَّ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِالْمَشْعَرِ حَتَّی أَتَی مِنًی وَ لَوْ جَهْلًا وَجَبَ عَلَیْهِ الْعَوْدُ وَ الْوُقُوفُ وَ لَوْ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ أَنَّهُ یُجْزِی اخْتِیَارِیُّ عَرَفَةَ وَ اضْطِرَارِیُّ الْمَشْعَرِ وَ إِنْ کَانَ رَمَی لَزِمَهُ إِعَادَةُ الرَّمْیِ بَعْدَ الْوُقُوفِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18521 - رقم الحدیث الباب: 1]

18521- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ إِلَی مِنًی- فَلْیَرْجِعْ وَ لْیَأْتِ جَمْعاً وَ لْیَقِفْ بِهَا وَ إِنْ کَانَ قَدْ وَجَدَ النَّاسَ قَدْ أَفَاضُوا مِنْ جَمْعٍ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «کسی که از عرفات به منا افاضه کرد، باید برگردد و به جمع (مشعر) بیاید و در آنجا وقوف کند، حتی اگر ببیند مردم از جمع کوچ کرده اند.»

ص: 34

1- قرب الإسناد- 158.
2- الکافی 4- 477- 4.
3- التهذیب 5- 197- 657.
4- الباب 21 فیه 3 أحادیث.
5- التهذیب 5- 288- 978، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 4 من هذه الأبواب.
[رقم الحدیث الکلی: 18522 - رقم الحدیث الباب: 2]

18522- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ أَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ- فَأَتَی مِنًی قَالَ فَلْیَرْجِعْ فَیَأْتِی جَمْعاً فَیَقِفُ بِهَا وَ إِنْ کَانَ النَّاسُ قَدْ أَفَاضُوا مِنْ جَمْعٍ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که گفت: «به امام ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: نظر شما دربارهٔ کسی که از عرفات افاضه کرده و به منا آمده چیست؟ فرمود: "باید برگردد و به جمع (مشعر) برود و در آنجا وقوف کند، حتی اگر مردم از جمع افاضه کرده باشند."»

[رقم الحدیث الکلی: 18523 - رقم الحدیث الباب: 3]

18523- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ- فَمَرَّ بِالْمَشْعَرِ فَلَمْ یَقِفْ حَتَّی انْتَهَی إِلَی مِنًی- فَرَمَی الْجَمْرَةَ وَ لَمْ یَعْلَمْ حَتَّی ارْتَفَعَ النَّهَارُ قَالَ یَرْجِعُ إِلَی الْمَشْعَرِ فَیَقِفُ بِهِ ثُمَّ یَرْجِعُ وَ یَرْمِی الْجَمْرَةَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3)

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ (4)

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

******

ترجمه:

از یونس بن یعقوب نقل شده است که گفت: «به امام ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: مردی از عرفات افاضه کرد و به مشعر نرفته و مستقیم به منا رفت و جمره را رمی کرد و تا وقتی که روز بالا آمد، نفهمید. فرمود: "او باید به مشعر برگردد و در آنجا وقوف کند، سپس برگردد و جمره را رمی کند."

22- بَابُ أَنَّ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِعَرَفَاتٍ وَجَبَ عَلَیْهِ إِتْیَانُهَا وَ الْوُقُوفُ بِهَا لَیْلًا فَإِنْ خَافَ أَنْ یَفُوتَهُ اخْتِیَارِیُّ الْمَشْعَرِ اجْتَزَأَ بِهِ وَ لَمْ یَرْجِعْ

اشارة

(6) 22 بَابُ أَنَّ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِعَرَفَاتٍ وَجَبَ عَلَیْهِ إِتْیَانُهَا وَ الْوُقُوفُ بِهَا لَیْلًا فَإِنْ خَافَ أَنْ یَفُوتَهُ اخْتِیَارِیُّ الْمَشْعَرِ اجْتَزَأَ بِهِ وَ لَمْ یَرْجِعْ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18524 - رقم الحدیث الباب: 1]

18524- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ

ص: 35

1- الکافی 4- 472- 3.
2- الکافی 4- 472- 4.
3- التهذیب 5- 288- 979.
4- الفقیه 2- 469- 2991.
5- یأتی فی الأحادیث 5 و 6 و 7 من الباب 25 من هذه الأبواب.
6- الباب 22 فیه 4 أحادیث.
7- الفقیه 2- 471- 2995، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 27 من هذه الأبواب.

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: فِی رَجُلٍ أَدْرَکَ الْإِمَامَ وَ هُوَ بِجَمْعٍ- فَقَالَ إِنْ ظَنَّ أَنَّهُ یَأْتِی عَرَفَاتٍ فَیَقِفُ بِهَا قَلِیلًا ثُمَّ یُدْرِکُ جَمْعاً قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَلْیَأْتِهَا وَ إِنْ ظَنَّ أَنَّهُ لَا یَأْتِیهَا حَتَّی یُفِیضُوا فَلَا یَأْتِهَا وَ لْیُقِمْ بِجَمْعٍ فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار از امام ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که گفت: «در مورد مردی که امام را در جمع (مزدلفه) درک کرده است، گفت: اگر او گمان کند که می تواند به عرفات برود و کمی در آنجا وقوف کند و سپس قبل از طلوع آفتاب به جمع (مزدلفه) برسد، پس باید به آنجا برود. اما اگر گمان کند که نمی تواند به عرفات برود تا زمانی که مردم از جمع به منا افاضه کنند، پس نباید به آنجا برود و باید در جمع بماند؛ زیرا حج او کامل است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18525 - رقم الحدیث الباب: 2]

18525- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَأْتِی بَعْدَ مَا یُفِیضُ النَّاسُ مِنْ عَرَفَاتٍ- فَقَالَ إِنْ کَانَ فِی مَهْلٍ حَتَّی یَأْتِیَ عَرَفَاتٍ مِنْ لَیْلَتِهِ فَیَقِفَ بِهَا ثُمَّ یُفِیضَ فَیُدْرِکَ النَّاسَ فِی الْمَشْعَرِ قَبْلَ أَنْ یُفِیضُوا فَلَا یَتِمُّ حَجُّهُ حَتَّی یَأْتِیَ عَرَفَاتٍ- وَ إِنْ قَدِمَ رَجُلٌ وَ قَدْ فَاتَتْهُ عَرَفَاتٌ- فَلْیَقِفْ بِالْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَعْذَرُ لِعَبْدِهِ فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ إِذَا أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ- قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ أَنْ یُفِیضَ النَّاسُ فَإِنْ لَمْ یُدْرِکِ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ- فَقَدْ فَاتَهُ الْحَجُّ فَلْیَجْعَلْهَا عُمْرَةً مُفْرَدَةً وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ.

******

ترجمه:

از حلبی نقل شده است که گفت: از امام ابی عبدالله (علیه السلام) درباره مردی که بعد از افاضه مردم از عرفات به مشعر الحرام (مزدلفه) می آید، سؤال کردم. فرمود: «اگر او در مهلت باشد تا بتواند به عرفات در شب برسد و در آنجا وقوف کند، سپس افاضه کند و مردم را در مشعر الحرام پیش از اینکه افاضه کنند درک کند، حج او کامل است. اما اگر کسی به مشعر الحرام برسد و عرفات را از دست داده باشد، باید در مشعر الحرام وقوف کند، زیرا خداوند متعال از بنده اش معذور است و حج او کامل است اگر مشعر الحرام را قبل از طلوع آفتاب و پیش از افاضه مردم درک کند. اما اگر مشعر الحرام را درک نکرد، حج او فوت شده است و باید آن را به عمره مفرده تبدیل کند و حج را در سال آینده انجام دهد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18526 - رقم الحدیث الباب: 3]

18526- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلٍ (4) عَنْ أَبِیهِ (5) عَنْ إِدْرِیسَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَدْرَکَ النَّاسَ بِجَمْعٍ- وَ خَشِیَ إِنْ مَضَی إِلَی عَرَفَاتٍ- أَنْ یُفِیضَ النَّاسُ مِنْ جَمْعٍ قَبْلَ أَنْ یُدْرِکَهَا

ص: 36

1- الکافی 4- 467- 2.
2- التهذیب 5- 289- 981، و الاستبصار 2- 301- 1076، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 19 من أبواب إحرام الحجّ و الوقوف بعرفة.
3- التهذیب 5- 289- 982، و الاستبصار 2- 301- 1077.
4- فی المصدر- محمّد بن سهل.
5- " عن أبیه" لیس فی الاستبصار (هامش المخطوط).

- فَقَالَ إِنْ ظَنَّ أَنْ یُدْرِکَ النَّاسَ بِجَمْعٍ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَلْیَأْتِ عَرَفَاتٍ فَإِنْ خَشِیَ أَنْ لَا یُدْرِکَ جَمْعاً- فَلْیَقِفْ بِجَمْعٍ ثُمَّ لْیُفِضْ مَعَ النَّاسِ فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ.

******

ترجمه:

از ادریس بن عبد الله نقل شده است که گفت: از امام ابی عبدالله (علیه السلام) در مورد مردی که مردم را در جمع (مزدلفه) درک کرده، و نگران است که اگر به عرفات برود، ممکن است مردم از جمع قبل از اینکه او به آنجا برسد، افاضه کنند، سؤال کردم. امام فرمود: «اگر او فکر می کند که می تواند مردم را در جمع قبل از طلوع آفتاب درک کند، باید به عرفات برود. اما اگر او می ترسد که نتواند جمع را درک کند، باید در جمع وقوف کند، سپس با مردم افاضه کند. حج او تمام است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18527 - رقم الحدیث الباب: 4]

18527- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی سَفَرٍ فَإِذَا شَیْخٌ کَبِیرٌ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ أَدْرَکَ الْإِمَامَ بِجَمْعٍ- فَقَالَ لَهُ إِنْ ظَنَّ أَنَّهُ یَأْتِی عَرَفَاتٍ فَیَقِفُ قَلِیلًا ثُمَّ یُدْرِکُ جَمْعاً قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَلْیَأْتِهَا وَ إِنْ ظَنَّ أَنَّهُ لَا یَأْتِیهَا حَتَّی یُفِیضَ النَّاسُ مِنْ جَمْعٍ- فَلَا یَأْتِهَا وَ قَدْ تَمَّ حَجُّهُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که گفت: در سفری که پیامبر (صلى الله عليه وآله) بود، مردی پیر به پیامبر گفت: «ای رسول خدا، چه می فرمائید درباره مردی که امام را در جمع (مزدلفه) درک کرده است؟» پیامبر (صلى الله عليه وآله) فرمود: «اگر او فکر می کند که می تواند به عرفات برود و در آنجا وقوف کند و سپس پیش از طلوع آفتاب جمع را درک کند، باید به عرفات برود. اما اگر او فکر می کند که نمی تواند تا وقتی که مردم از جمع افاضه کنند به عرفات برسد، نباید به عرفات برود. حج او کامل است حتی اگر به عرفات نرود.»

23- بَابُ حُکْمِ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِعَرَفَةَ وَ بِالْمَشْعَرِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ

اشارة

(4) 23 بَابُ حُکْمِ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِعَرَفَةَ وَ بِالْمَشْعَرِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18528 - رقم الحدیث الباب: 1]

18528- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مُفْرِدٍ (6) لِلْحَجِّ فَاتَهُ الْمَوْقِفَانِ جَمِیعاً فَقَالَ لَهُ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ یَوْمَ النَّحْرِ- (7) فَإِنْ طَلَعَتِ الشَّمْسُ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ فَلَیْسَ لَهُ حَجٌّ وَ یَجْعَلُهَا عُمْرَةً

ص: 37

1- التهذیب 5- 290- 983، و الاستبصار 2- 303- 1081.
2- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الأحادیث 2 و 3 و 5 من الباب 17 من أبواب وجوب الحجّ، و فی الحدیثین 21 و 22 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
3- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الأحادیث 3 و 4 و 13 و 14 من الباب 23 من هذه الأبواب.
4- الباب 23 فیه 21 حدیثا.
5- التهذیب 5- 291- 986، و الاستبصار 2- 304- 1084.
6- فی نسخة- سال أبا عبد اللّه (علیه السلام) رجل عن مفرد (هامش المخطوط).
7- فی المصدر- من یوم النحر.

وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ.

******

ترجمه:

از حریز نقل شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که برای حج افراد آمده و هر دو موقف (عرفات و مشعر) را از دست داده است، پرسیدم. امام (علیه السلام) فرمود: «اگر او تا طلوع آفتاب در روز عید قربانی (یوم النحر) به عرفات و مشعر نرسد، حج او صحیح نخواهد بود و باید این حج را به عنوان عمره به حساب آورد و حج را از سال آینده انجام دهد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18529 - رقم الحدیث الباب: 2]

18529- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ وَ عِمْرَانَ ابْنَیْ عَلِیٍّ الْحَلَبِیَّیْنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا فَاتَتْکَ الْمُزْدَلِفَةُ فَقَدْ فَاتَکَ الْحَجُّ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : اگروقوف درمزدلفه را ازدست دادی حجت ازدست رفته است .

[رقم الحدیث الکلی: 18530 - رقم الحدیث الباب: 3]

18530- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ فُضَیْلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْحَدِّ الَّذِی إِذَا أَدْرَکَهُ الرَّجُلُ أَدْرَکَ الْحَجَّ فَقَالَ إِذَا أَتَی جَمْعاً وَ النَّاسُ فِی الْمَشْعَرِ- قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ وَ لَا عُمْرَةَ لَهُ وَ إِنْ لَمْ یَأْتِ جَمْعاً حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ فَهِیَ عُمْرَةٌ مُفْرَدَةٌ وَ لَا حَجَّ لَهُ فَإِنْ شَاءَ أَقَامَ (3) وَ إِنْ شَاءَ رَجَعَ وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ (4).

******

ترجمه:

از محمد بن فضیل روایت شده است که گفت: از اباالحسن (علیه السلام) درباره حدّی که اگر کسی به آن برسد، حج را درک کرده باشد، سؤال کردم. امام فرمود: اگر به «جمع» بیاید و مردم در «مشعر» باشند، پیش از طلوع خورشید، حج را درک کرده است و برای او عمره ای نیست. و اگر به «جمع» نرسد تا خورشید طلوع کند، این عمره مفرده است و حج برای او نیست. پس اگر خواست، بماند و اگر خواست، برگردد، و بر اوست که حج را در سال آینده انجام دهد.

اما عامه (اهل سنت) گفته اند: اگر وقوف در عرفه را از دست بدهد، به طور مطلق حج را از دست داده است، خواه در مشعر وقوف کند یا نه. این را مرحوم علامه در تذکره گفته است.

[رقم الحدیث الکلی: 18531 - رقم الحدیث الباب: 4]

18531- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع ثُمَّ ذَکَرَ نَحْوَهُ.

******

ترجمه:

محمد بن سنان : ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم ومثل همانرا ذکرکرده .

[رقم الحدیث الکلی: 18532 - رقم الحدیث الباب: 5]

18532- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ دَخَلَ مَکَّةَ- مُفْرِداً لِلْحَجِّ فَخَشِیَ أَنْ یَفُوتَهُ الْمَوْقِفُ- (7) فَقَالَ لَهُ یَوْمُهُ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ- فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ فَلَیْسَ لَهُ حَجٌّ فَقُلْتُ کَیْفَ یَصْنَعُ بِإِحْرَامِهِ قَالَ

ص: 38

1- التهذیب 5- 292- 991، و الاستبصار 2- 305- 1089، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 25 من هذه الأبواب.
2- التهذیب 5- 291- 987، و الاستبصار 2- 304- 1085.
3- فی الاستبصار زیادة- بمکّة (هامش المخطوط).
4- أما العامّة فقالوا- إذا فاته الوقوف بعرفة فقد فاته الحجّ مطلقا سواء وقف بالمشعر أم لا، قاله العلامة فی التذکرة. (منه. قده).
5- التهذیب 5- 290- 984 و التهذیب 5- 294- 997، و الاستبصار 2- 303- 1082 و الاستبصار 2- 306- 1094.
6- التهذیب 5- 290- 985، و الاستبصار 2- 303- 1083.
7- فی المصدر- الموقفان.

یَأْتِی مَکَّةَ فَیَطُوفُ بِالْبَیْتِ- وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَقُلْتُ لَهُ إِذَا صَنَعَ ذَلِکَ فَمَا یَصْنَعُ بَعْدُ قَالَ إِنْ شَاءَ أَقَامَ بِمَکَّةَ- وَ إِنْ شَاءَ رَجَعَ إِلَی النَّاسِ بِمِنًی وَ لَیْسَ مِنْهُمْ فِی شَیْ ءٍ وَ إِنْ شَاءَ رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ.

******

ترجمه:

از اسحاق بن عبدالله روایت شده است که گفت: از اباالحسن (ع) درباره مردی پرسیدم که وارد مکه شده، و قصد حج افراد کرده بود، ولی ترسید که وقوف (در عرفات) را از دست بدهد. پس (امام) به او فرمود: روز او (برای انجام مناسک) تا طلوع خورشید روز نحر (عید قربان) است. اگر خورشید طلوع کند و او هنوز وقوف نکرده باشد، دیگر حج برای او وجود ندارد. پرسیدم: پس با احرامش چه کند؟ فرمود:

به مکه می آید و طواف خانه (کعبه) را انجام می دهد و بین صفا و مروه سعی می کند. دوباره پرسیدم: وقتی این کارها را انجام داد، بعداً چه کند؟ فرمود: اگر بخواهد، می تواند در مکه بماند و اگر بخواهد، می تواند به سوی مردم به منا بازگردد و در انجام وظایف آنها شریک نیست. و اگر بخواهد، می تواند به سوی خانواده اش بازگردد. اما سال بعد حج بر او واجب است.

[رقم الحدیث الکلی: 18533 - رقم الحدیث الباب: 6]

18533- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: جَاءَنَا رَجُلٌ بِمِنًی- فَقَالَ إِنِّی لَمْ أُدْرِکِ النَّاسَ بِالْمَوْقِفَیْنِ جَمِیعاً إِلَی أَنْ قَالَ فَدَخَلَ إِسْحَاقُ بْنُ عَمَّارٍ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ ع- فَسَأَلَهُ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ إِذَا أَدْرَکَ مُزْدَلِفَةَ- فَوَقَفَ بِهَا قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ یَوْمَ النَّحْرِ- فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی إِدْرَاکِ ثَوَابِ الْحَجِّ وَ إِنْ لَمْ یَسْقُطْ فَرْضُهُ وَ جَوَّزَ کَوْنَهُ مَخْصُوصاً بِمَنْ أَدْرَکَ عَرَفَاتٍ أَیْضاً وَ هُوَ بَعِیدٌ وَ یُمْکِنُ حَمْلُ الْأَوَّلِ وَ مَا فِی مَعْنَاهُ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ عَلَی فَوْتِ شَیْ ءٍ مِنَ الْمَوْقِفَیْنِ عَمْداً وَ عَلَی نَفْیِ الْکَمَالِ وَ اسْتِحْبَابِ الْإِعَادَةِ لِمَا یَأْتِی (2).

******

ترجمه:

از عبدالله بن مغیره روایت شده است که گفت: مردی نزد ما در منا آمد و گفت: من نتوانستم به موقع به مردم در دو موقف (عرفات و مشعر) برسم. سپس اسحاق بن عمار نزد ابی الحسن (ع) رفت و درباره این موضوع از او پرسید. امام فرمود: اگر به مزدلفه برسد و پیش از زوال خورشید روز نحر (عید قربان) در آنجا وقوف کند، حج را درک کرده است.

گفته ام: شیخ این روایت را حمل کرده است بر این که منظور درک ثواب حج است، هرچند واجب آن ساقط نمی شود. همچنین احتمال داده که این حکم مخصوص کسی باشد که عرفات را نیز درک کرده است، که این احتمال دور از ذهن است. می توان روایت اول و روایت های مشابه آن را بر تقیه، و یا بر از دست دادن عمدی چیزی از دو موقف، و یا بر نفی کمال و استحباب اعاده برای آنچه بعداً می آید، حمل کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18534 - رقم الحدیث الباب: 7]

18534- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: أَ تَدْرِی لِمَ جُعِلَ الْمُقَامُ ثَلَاثاً بِمِنًی- قَالَ قُلْتُ: لِأَیِّ شَیْ ءٍ جُعِلَتْ أَوْ لِمَا ذَا جَعَلْتَهَا (4) قَالَ مَنْ أَدْرَکَ شَیْئاً مِنْهَا فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ نَحْوَهُ (5).

******

ترجمه:

از ابن ابی عمیر، از برخی از یارانش، از ابی عبدالله (ع) روایت شده است که گفت: گفت: آیا می دانی چرا توقف در منا سه جا قرار داده شده است؟ گفتم: برای چه چیزی این را قرار داده اند یا چرا شما آن را قرار داده اید؟ فرمود: هر کس چیزی از این (روزها) را درک کند، حج را درک کرده است.

ص: 39

1- التهذیب 5- 291- 989، و الاستبصار 2- 304- 1086.
2- یأتی فی الأحادیث 8 و 9 و 11 و 13 و 15 من هذا الباب.
3- التهذیب 5- 481- 1706.
4- فی المصدر- جعلت.
5- علل الشرائع- 450- 1.
[رقم الحدیث الکلی: 18535 - رقم الحدیث الباب: 8]

18535- 8- (1) قَالَ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ الَّذِی أُفْتِی بِهِ وَ أَعْتَمِدُهُ فِی هَذَا الْمَعْنَی مَا حَدَّثَنَا بِهِ شَیْخُنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ یَوْمَ النَّحْرِ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ وَ مَنْ أَدْرَکَ (2) یَوْمَ عَرَفَةَ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْمُتْعَةَ.

******

ترجمه:

از جمیل بن دراج از ابی عبدالله (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس به مشعر (مزدلفه) در روز نحر (عید قربان) پیش از زوال خورشید برسد، حج را درک کرده است. و هر کس در روز عرفه پیش از زوال خورشید به عرفات برسد، تمتع را درک کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18536 - رقم الحدیث الباب: 9]

18536- 9- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ یَوْمَ النَّحْرِ- مِنْ قَبْلِ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4)

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مَنْ أَدْرَکَ الْمَوْقِفَ بِجَمْعٍ یَوْمَ النَّحْرِ (5)

******

ترجمه:

از جمیل بن دراج از ابی عبدالله (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس به مشعر (مزدلفه) در روز نحر (عید قربان) پیش از زوال خورشید برسد، حج را درک کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18537 - رقم الحدیث الباب: 10]

18537- 10- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ- وَ عَلَیْهِ خَمْسَةٌ مِنَ النَّاسِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَلَی خَمْسَةٍ مِنَ النَّاسِ (7)

******

ترجمه:

هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ از ابی عبدالله (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس به مشعر (مزدلفه) در روز نحر (عید قربان) پیش از زوال خورشید برسددرحالیکه پنج نفرباشند ، حج را درک کرده است.

ص: 40

1- علل الشرائع- 450- 1 ذیل الحدیث 1.
2- فی المصدر- أدرکه.
3- الکافی 4- 476- 3.
4- التهذیب 5- 291- 988، و الاستبصار 2- 304- 1087.
5- الفقیه 2- 386- 2774.
6- الکافی 4- 476- 5.
7- الفقیه 2- 386- 2773.
[رقم الحدیث الکلی: 18538 - رقم الحدیث الباب: 11]

18538- 11- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ وَ عَلَیْهِ خَمْسَةٌ مِنَ النَّاسِ قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ (2)

وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ وَ عَلَیْهِ خَمْسَةٌ مِنَ النَّاسِ (3)

******

ترجمه:

إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ از ابی عبدالله (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس به مشعر (مزدلفه) در روز نحر (عید قربان) پیش از زوال خورشید برسددرحالیکه پنج نفرباشند ، حج را درک کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18539 - رقم الحدیث الباب: 12]

18539- 12- (4) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: تَدْرِی لِمَ جُعِلَ ثَلَاثٌ هُنَا قُلْتُ لَا قَالَ فَمَنْ أَدْرَکَ شَیْئاً مِنْهَا فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (5) وَ قَدْ عَرَفْتَ أَنَّ الصَّدُوقُ خَصَّهُ بِمَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ یَوْمَ النَّحْرِ وَ لَوْ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ (6) فَیُحْمَلُ بَاقِی مَضْمُونِهِ عَلَی إِدْرَاکِ ثَوَابِ الْحَجِّ.

******

ترجمه:

از ابن ابی عمیر، از برخی از یارانش، از ابی عبدالله (ع) روایت شده است که گفت: گفت: آیا می دانی چرا توقف در منا سه جا قرار داده شده است؟ گفتم: برای چه چیزی این را قرار داده اند؟ فرمود: هر کس چیزی از این (روزها) را درک کند، حج را درک کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18540 - رقم الحدیث الباب: 13]

18540- 13- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَیْرٍ (8) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ

ص: 41

1- الکافی 4- 476- 4.
2- الفقیه 2- 386- 2775.
3- الفقیه 2- 386- 2775.
4- الکافی 4- 476- 6.
5- تقدم فی الحدیث 6 من هذا الباب.
6- تقدم فی الحدیث 8 من هذا الباب.
7- رجال الکشّیّ 2- 680- 716.
8- فی المصدر- محمّد بن مسعود، قال- حدّثنی محمّد بن نصیر.

أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ مُسْکَانَ لَمْ یَسْمَعْ مِنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- إِلَّا حَدِیثَ مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ قَالَ وَ کَانَ أَصْحَابُنَا یَقُولُونَ مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

فَحَدَّثَنِی مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عُمَیْرٍ وَ أَحْسَبُهُ رَوَاهُ أَنَّ مَنْ أَدْرَکَهُ قَبْلَ الزَّوَالِ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَ

******

ترجمه:

یونس روایت کرده است که عبدالله بن مسکان از امام صادق (ع) چیزی نشنید، جز حدیث «هر کس به مشعر برسد، حج را درک کرده است». یونس گفت: و اصحاب ما می گفتند: «هر کس پیش از طلوع خورشید به مشعر برسد، حج را درک کرده است.»

سپس محمد بن ابی عمیر به من گفت، و فکر می کنم او روایت کرد که: «هر کس پیش از زوال (ظهر) روز نحر (عید قربان) به مشعر برسد، حج را درک کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18541 - رقم الحدیث الباب: 14]

18541- 14- (1) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ النَّجَاشِیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ مُسْکَانَ لَمْ یَسْمَعْ مِنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- إِلَّا حَدِیثَ مَنْ أَدْرَکَ الْمَشْعَرَ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْأَغْلَبِ فَإِنَّ رِوَایَةَ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْهُ ع بِغَیْرِ وَاسِطَةٍ کَثِیرَةٌ بِلَفْظِ سَمِعْتُهُ وَ قُلْتُ لَهُ وَ غَیْرِ ذَلِکَ وَ لَعَلَّ یُونُسَ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَی ذَلِکَ.

******

ترجمه:

نجاشی در کتاب رجال خود گفته است: روایت شده که عبدالله بن مسکان از امام صادق (ع) چیزی نشنیده است، جز حدیث «هر کس به مشعر برسد، حج را درک کرده است.»

من می گویم: این روایت بر حالت غالب حمل می شود، زیرا روایات ابن مسکان از امام صادق (ع) بدون واسطه زیاد است و شامل عباراتی مثل «شنیدم از او» و «به او گفتم» و غیره می شود. و شاید یونس بر این روایات اطلاع نداشته است.

[رقم الحدیث الکلی: 18542 - رقم الحدیث الباب: 15]

18542- 15- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَدْرَکَ الزَّوَالَ فَقَدْ أَدْرَکَ الْمَوْقِفَ.

******

ترجمه:

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: حضرت صادق علیه السلام به من فرمودند : کسیکه ظهردرموقف باشد وقوف را درک کرده است

[رقم الحدیث الکلی: 18543 - رقم الحدیث الباب: 16]

18543- 16- (3) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ النَّحْرِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حج اکبرروزقربان است

[رقم الحدیث الکلی: 18544 - رقم الحدیث الباب: 17]

18544- 17- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ

ص: 42

1- رجال النجاشیّ- 214- 559.
2- الفقیه 2- 386- 2776.
3- معانی الأخبار- 295- 1.
4- معانی الأخبار- 295- 2، و أورده عن الفقیه فی الحدیث 6 و عن الکافی فی الحدیث 8 من الباب 1 من أبواب الذبح، و عن التهذیب فی الحدیث 4 من الباب 1 من أبواب العمرة.

عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ یَوْمِ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ- فَقَالَ هُوَ یَوْمُ النَّحْرِ وَ الْأَصْغَرُ الْعُمْرَةُ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حج اکبرروزقربان وحج اصغرعمره است .

[رقم الحدیث الکلی: 18545 - رقم الحدیث الباب: 18]

18545- 18- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ الْأَضْحَی.

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَ ذَلِکَ (2).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حج اکبرروزقربان است

[رقم الحدیث الکلی: 18546 - رقم الحدیث الباب: 19]

18546- 19- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ الْأَضْحَی.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حج اکبرروزقربان است

[رقم الحدیث الکلی: 18547 - رقم الحدیث الباب: 20]

18547- 20- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عِیَاضٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ فَقَالَ أَ عِنْدَکَ فِیهِ شَیْ ءٌ فَقُلْتُ نَعَمْ کَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ یَقُولُ الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ عَرَفَةَ- یَعْنِی أَنَّهُ مَنْ أَدْرَکَ یَوْمَ عَرَفَةَ- إِلَی طُلُوعِ الْفَجْرِ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ وَ مَنْ فَاتَهُ ذَلِکَ فَقَدْ فَاتَهُ الْحَجُّ فَجَعَلَ لَیْلَةَ عَرَفَةَ لِمَا قَبْلَهَا وَ لِمَا بَعْدَهَا وَ الدَّلِیلُ عَلَی ذَلِکَ أَنَّهُ مَنْ أَدْرَکَ لَیْلَةَ النَّحْرِ إِلَی طُلُوعِ الْفَجْرِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ وَ أَجْزَأَ عَنْهُ مِنْ عَرَفَةَ-

ص: 43

1- معانی الأخبار- 295- 3.
2- معانی الأخبار- 295- 3 ذیل الحدیث 3.
3- معانی الأخبار- 296- 4.
4- معانی الأخبار- 296- 5، و أورد قطعة منه عن الکافی فی الحدیث 10 من الباب 1 من أبواب الذبح.

فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ النَّحْرِ وَ احْتَجَّ بِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ (1) فَهِیَ عِشْرُونَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ- وَ الْمُحَرَّمُ وَ صَفَرٌ وَ شَهْرُ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ- وَ عَشْرٌ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْآخِرِ- وَ لَوْ کَانَ الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمَ عَرَفَةَ- لَکَانَ السَّیْحُ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ یَوْماً الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

از فضیل بن عیاض از امام صادق (ع) روایت شده است که گفت: از ایشان درباره حج اکبر پرسیدم. فرمود: آیا در این باره چیزی نزد تو هست؟ گفتم: بله، ابن عباس می گفت حج اکبر روز عرفه است، یعنی هر کس روز عرفه را تا طلوع فجر روز نحر (عید قربان) درک کند، حج را درک کرده است و هر کس آن را از دست بدهد، حج را از دست داده است. او (ابن عباس) شب عرفه را به آنچه قبل از آن و بعد از آن است، اختصاص داده است. و دلیل بر این موضوع این است که هر کس شب نحر را تا طلوع فجر درک کند، حج را درک کرده و این از عرفه برای او کافی است.

امام صادق (ع) فرمود: امیرالمؤمنین (ع) فرمود: حج اکبر روز نحر (عید قربان) است. و ایشان به آیه ای از کلام خداوند عز و جل استدلال کرد که می فرماید: «پس در زمین چهار ماه سیر کنید» (توبه: 9: 2). این چهار ماه شامل بیست روز از ذی الحجه، محرم، صفر، ماه ربیع الاول و ده روز از ربیع الثانی است. و اگر حج اکبر روز عرفه بود، این مدت چهار ماه و یک روز می شد.

[رقم الحدیث الکلی: 18548 - رقم الحدیث الباب: 21]

18548- 21- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ النَّحْرِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی إِجْزَاءِ اضْطِرَارِیِّ الْمَشْعَرِ فِی الْإِحْصَارِ وَ الصَّدِّ فِیمَنْ أُحْصِرَ ثُمَّ خَفَّ مَرَضُهُ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حج اکبرروزقربان است

24- بَابُ أَنَّ مَنْ أَدْرَکَ اضْطِرَارِیَّ عَرَفَةَ وَ اضْطِرَارِیَّ الْمَشْعَرِ أَجْزَأَهُ

اشارة

(5) 24 بَابُ أَنَّ مَنْ أَدْرَکَ اضْطِرَارِیَّ عَرَفَةَ وَ اضْطِرَارِیَّ الْمَشْعَرِ أَجْزَأَهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18549 - رقم الحدیث الباب: 1]

18549- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْحَسَنِ الْعَطَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَکَ الْحَاجُّ عَرَفَاتٍ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَقْبَلَ مِنْ عَرَفَاتٍ وَ لَمْ یُدْرِکِ النَّاسَ بِجَمْعٍ- وَ وَجَدَهُمْ قَدْ أَفَاضُوا فَلْیَقِفْ قَلِیلًا بِالْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- وَ لْیَلْحَقِ

ص: 44

1- التوبة 9- 2.
2- قرب الإسناد- 65.
3- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 3 من أبواب الاحصار و الصد، و فی الباب 17 من أبواب وجوب الحجّ.
4- یأتی فی الباب 24 من هذه الأبواب.
5- الباب 24 فیه حدیث واحد.
6- التهذیب 5- 292- 990، و الاستبصار 2- 305- 1088.

النَّاسَ بِمِنًی وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

******

ترجمه:

از حسن عطار از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: اگر حاجی پیش از طلوع فجر به عرفات برسد و از عرفات بازگردد، ولی به مردم در مشعرالحرام (مزدلفه) نرسد و ببیند که آن ها قبلاً روانه شده اند، باید کمی در مشعرالحرام توقف کند و سپس به مردم در منا بپیوندد، و هیچ مشکلی بر او نیست.

25- بَابُ حُکْمِ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِالْمَشْعَرِ

اشارة

(3) 25 بَابُ حُکْمِ مَنْ فَاتَهُ الْوُقُوفُ بِالْمَشْعَرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18550 - رقم الحدیث الباب: 1]

18550- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ وَ عِمْرَانَ ابْنَیْ عَلِیٍّ الْحَلَبِیَّیْنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا فَاتَتْکَ الْمُزْدَلِفَةُ فَقَدْ فَاتَکَ الْحَجُّ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : اگرمزدلفه راازدست بدهی حج را ازدست داده ای .

[رقم الحدیث الکلی: 18551 - رقم الحدیث الباب: 2]

18551- 2- (5) وَ عَنْهُ (6) عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ جَمْعاً فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا یَأْتِی (7) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (8).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : کسیکه مشعررا درک کند حج را درک کرده است .

[رقم الحدیث الکلی: 18552 - رقم الحدیث الباب: 3]

18552- 3- (9) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ

ص: 45

1- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الأحادیث 8 و 9 و 11 و 13 و 15 من الباب 23 من هذه الأبواب.
2- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 2 من الباب 25 من هذه الأبواب.
3- الباب 25 فیه 7 أحادیث.
4- التهذیب 5- 292- 991، و الاستبصار 2- 305- 1089، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 23 من هذه الأبواب.
5- التهذیب 5- 294- 998، و الاستبصار 2- 307- 1095.
6- المعطوف علیه فی المصدر هو (موسی بن القاسم) و هو الذی صرّح به المصنّف فی الحدیث 1 من الباب 27 الآتی. و لکن ظاهر کتابنا عطفه علی (الحسین بن سعید) فلاحظ.
7- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 27 من هذه الأبواب.
8- الفقیه 2- 471- 2995.
9- التهذیب 5- 293- 995، و الاستبصار 2- 306- 1093.

مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَصْلَحَکَ اللَّهُ الرَّجُلُ الْأَعْجَمِیُّ وَ الْمَرْأَةُ الضَّعِیفَةُ تَکُونَانِ مَعَ الْجَمَّالِ الْأَعْرَابِیِّ فَإِذَا أَفَاضَ بِهِمْ مِنْ عَرَفَاتٍ- مَرَّ بِهِمْ کَمَا هُمْ إِلَی مِنًی لَمْ یَنْزِلْ بِهِمْ جَمْعاً- قَالَ أَ لَیْسَ قَدْ صَلَّوْا بِهَا فَقَدْ أَجْزَأَهُمْ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ یُصَلُّوا بِهَا قَالَ ذَکَرُوا اللَّهَ فِیهَا فَإِنْ کَانُوا ذَکَرُوا اللَّهَ فِیهَا فَقَدْ أَجْزَأَهُمْ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ (1)

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ (2)

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

محمد بن حکیم روایت کرده است که به امام صادق (ع) گفتم: خدا شما را حفظ کند! مرد عجمی و زن ضعیفی هستند که همراه شتربان عربی می باشند. وقتی که شتربان آن ها را از عرفات روانه می کند، بدون اینکه در مشعر (مزدلفه) توقف کند، آن ها را مستقیم به منا می برد. امام (ع) فرمود: آیا در مشعر نماز نخوانده اند؟ اگر نماز خوانده باشند، برایشان کافی است. گفتم: اگر در آنجا نماز نخوانده باشند چه؟ فرمود: در آنجا ذکر خدا کرده اند؟ اگر ذکر خدا کرده باشند، برایشان کافی است.

[رقم الحدیث الکلی: 18553 - رقم الحدیث الباب: 4]

18553- 4- (4) ثُمَّ قَالَ الصَّدُوقُ وَ رُوِیَ فِیمَنْ جَهِلَ الْوُقُوفَ بِالْمَشْعَرِ- أَنَّ الْقُنُوتَ فِی صَلَاةِ الْغَدَاةِ بِهَا یُجْزِیهِ وَ أَنَّ الْیَسِیرَ مِنَ الدُّعَاءِ یَکْفِی.

******

ترجمه:

صدوق گفته است: روایت شده درباره کسی که وقوف در مشعرالحرام را به جا نیاورد و از آن غافل شد، قنوت در نماز صبح در آنجا برایش کافی است و همچنین اندکی دعا نیز کفایت می کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18554 - رقم الحدیث الباب: 5]

18554- 5- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَثْعَمِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِیمَنْ جَهِلَ وَ لَمْ یَقِفْ بِالْمُزْدَلِفَةِ- وَ لَمْ یَبِتْ بِهَا حَتَّی أَتَی مِنًی قَالَ یَرْجِعُ قُلْتُ إِنَّ ذَلِکَ قَدْ فَاتَهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ وَقَفَ بِالْمُزْدَلِفَةِ شَیْئاً یَسِیراً لِمَا

ص: 46

1- الکافی 4- 472- 1.
2- الفقیه 2- 470- 2992.
3- لا یخفی أن ذکر هذا السند تکرار، لأن أصل الحدیث قد سبق عن الشیخ، بعین هذا السند.
4- الفقیه 2- 470- 2992.
5- التهذیب 5- 292- 992، و الاستبصار 2- 305- 1090.

مَضَی (1) وَ یَأْتِی (2).

******

ترجمه:

از برخی از یاران امام صادق (ع) روایت شده است که درباره کسی که غافل بود و در مزدلفه وقوف نکرد و شب را در آنجا نماند و به منا رسید، پرسیدم. امام (ع) فرمود: او باید به مکان خود برگردد. گفتم: این موضوع ممکن نیست . امام (ع) فرمود: هیچ مشکلی ندارد.

من می گویم: مرحوم شیخ این روایت را بر کسی که مقدار کمی در مزدلفه وقوف کرده است، حمل کرده است، برای آنچه که گذشته است.

[رقم الحدیث الکلی: 18555 - رقم الحدیث الباب: 6]

18555- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی رَجُلٍ لَمْ یَقِفْ بِالْمُزْدَلِفَةِ وَ لَمْ یَبِتْ بِهَا حَتَّی أَتَی مِنًی- قَالَ أَ لَمْ یَرَ النَّاسَ أَ لَمْ یَذْکُرْ مِنًی حِینَ دَخَلَهَا (4) قُلْتُ فَإِنَّهُ جَهِلَ ذَلِکَ قَالَ یَرْجِعُ قُلْتُ إِنَّ ذَلِکَ قَدْ فَاتَهُ قَالَ لَا بَأْسَ.

أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (5).

******

ترجمه:

از محمد بن یحیی خثعمی از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: درباره مردی که در مزدلفه وقوف نکرد و در آنجا نماند تا به منا رسید، پرسیدم. امام (ع) گفت: آیا او مردم را ندید؟ آیا از منا یاد نکرد زمانی که وارد آنجا شد؟ گفتم: اگر او به این موضوع آگاه نبود، امام (ع) فرمود: او باید به مکان خود برگردد. گفتم: این کار ممکن است که او را از دست بدهد. امام (ع) فرمود: هیچ اشکالی ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 18556 - رقم الحدیث الباب: 7]

18556- 7- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ صَاحِبَیَّ هَذَیْنِ جَهِلَا أَنْ یَقِفَا بِالْمُزْدَلِفَةِ- فَقَالَ یَرْجِعَانِ مَکَانَهُمَا فَیَقِفَانِ بِالْمَشْعَرِ سَاعَةً قُلْتُ فَإِنَّهُ لَمْ یُخْبِرْهُمَا أَحَدٌ حَتَّی کَانَ الْیَوْمُ وَ قَدْ نَفَرَ النَّاسُ قَالَ فَنَکَسَ رَأْسَهُ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ أَ لَیْسَا قَدْ صَلَّیَا الْغَدَاةَ بِالْمُزْدَلِفَةِ قُلْتُ بَلَی قَالَ أَ لَیْسَ قَدْ قَنَتَا فِی صَلَاتِهِمَا قُلْتُ بَلَی قَالَ تَمَّ حَجُّهُمَا ثُمَّ قَالَ وَ الْمَشْعَرُ مِنَ الْمُزْدَلِفَةِ- وَ الْمُزْدَلِفَةُ مِنَ الْمَشْعَرِ- وَ إِنَّمَا یَکْفِیهِمَا الْیَسِیرُ مِنَ الدُّعَاءِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ

ص: 47

1- مضی فی الأحادیث 1 و 3 و 4 من هذا الباب.
2- یأتی فی الحدیث 7 من هذا الباب، و فی الباب 26 من هذه الأبواب.
3- الکافی 4- 473- 5، و التهذیب 5- 293- 993، و الاستبصار 2- 305- 1091.
4- فی الکافی- أ لم یر الناس [و] لم ینکر منی حین دخلها؟، و فی التهذیب- أ لم یر الناس لم تبکر منی حین دخلها؟، و فی الاستبصار- أ لم یر الناس لم یکونوا بمنی حین دخلها؟.
5- تقدم فی ذیل الحدیث 5 من هذا الباب.
6- الکافی 4- 472- 2.
7- التهذیب 5- 293- 994، و الاستبصار 2- 306- 1092.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

******

ترجمه:

ابو بصیر روایت کرده است که به امام صادق (ع) گفتم: فدای شما شوم، دو نفر از دوستانم به اشتباه از وقوف در مزدلفه غافل ماندند. امام (ع) فرمود: آن ها باید به مکان خود برگردند و مقداری در مشعر وقوف کنند. گفتم: اما هیچ کس به آن ها خبر نداد تا اینکه امروز مردم به منا رفته اند. امام (ع) سرش را برای مدتی پایین انداخت و سپس گفت: آیا آن ها نماز صبح را در مزدلفه نخوانده اند؟ گفتم: بله. فرمود: آیا قنوت در نماز خود نخوانده اند؟ گفتم: بله. فرمود: حج آن ها تمام است. سپس فرمود: مشعر از مزدلفه است و مزدلفه از مشعر است، و برای آن ها مقدار کمی دعا کافی است.

26- بَابُ أَنَّ مَنْ تَرَکَ الْوُقُوفَ بِالْمَشْعَرِ عَمْداً بَطَلَ حَجُّهُ وَ لَزِمَهُ بَدَنَةٌ

اشارة

(2) 26 بَابُ أَنَّ مَنْ تَرَکَ الْوُقُوفَ بِالْمَشْعَرِ عَمْداً بَطَلَ حَجُّهُ وَ لَزِمَهُ بَدَنَةٌ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18557 - رقم الحدیث الباب: 1]

18557- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ أَنَّ الصَّادِقَ ع قَالَ: مَنْ أَفَاضَ مَعَ النَّاسِ مِنْ عَرَفَاتٍ- فَلَمْ یَلْبَثْ مَعَهُمْ بِجَمْعٍ وَ مَضَی إِلَی مِنًی- مُتَعَمِّداً أَوْ مُسْتَخِفّاً فَعَلَیْهِ بَدَنَةٌ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).

******

ترجمه:

از علی بن ریاب نقل شده است که امام صادق (ع) فرمود: هر کس با مردم از عرفات به سمت منا حرکت کند و در مشعر (مزدلفه) با آن ها نماند و به منا برود، چه به عمد و چه به سهل انگاری، بر او یک بدنه (گوسفند) واجب است.

27- بَابُ أَحْکَامِ مَنْ فَاتَهُ الْحَجُ

اشارة

(7) 27 بَابُ أَحْکَامِ مَنْ فَاتَهُ الْحَجُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18558 - رقم الحدیث الباب: 1]

18558- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ

ص: 48

1- تقدم فی الباب 21 و فی الحدیثین 1 و 3 و 5 من الباب 23 من هذه الأبواب.
2- الباب 26 فیه حدیث واحد.
3- الفقیه 2- 469- 2990.
4- الکافی 4- 473- 6.
5- التهذیب 5- 294- 996.
6- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 22 و فی الأحادیث 2 و 3 و 4 من الباب 23 من هذه الأبواب.
7- الباب 27 فیه 6 أحادیث.
8- التهذیب 5- 294- 998، و الاستبصار 2- 307- 1095، و أورد صدره فی الحدیث 2 من الباب 25، و ذیله عن الکافی و الفقیه فی الحدیث 1 من الباب 22 من هذه الأبواب.

بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ جَمْعاً فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّمَا حَاجٍّ سَائِقٍ (1) لِلْهَدْیِ أَوْ مُفْرِدٍ لِلْحَجِّ أَوْ مُتَمَتِّعٍ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ قَدِمَ وَ قَدْ فَاتَهُ الْحَجُّ فَلْیَجْعَلْهَا عُمْرَةً وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ (2)

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ لْیُحِلَّ بِعُمْرَةٍ (3)

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس به مشعر (مزدلفه) برسد، حج را درک کرده است. امام (ع) همچنین فرمود: هر حاجی که با هدیه (قربانی) می آید، یا کسی که برای حج افراد آمده است، یا کسی که تمتع از عمره به حج کرده است، اگر به حج نرسد، باید آن را به عمره تبدیل کند و حج را در سال بعد انجام دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 18559 - رقم الحدیث الباب: 2]

18559- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَیْسِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ خَرَجَ مُتَمَتِّعاً بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَلَمْ یَبْلُغْ مَکَّةَ إِلَّا یَوْمَ النَّحْرِ- فَقَالَ یُقِیمُ عَلَی إِحْرَامِهِ وَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ حَتَّی یَدْخُلَ (5) مَکَّةَ- فَیَطُوفُ وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ یَحْلِقُ رَأْسَهُ وَ یَنْصَرِفُ إِلَی أَهْلِهِ إِنْ شَاءَ وَ قَالَ هَذَا لِمَنِ اشْتَرَطَ عَلَی رَبِّهِ عِنْدَ إِحْرَامِهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنِ اشْتَرَطَ فَإِنَّ عَلَیْهِ الْحَجَّ مِنْ قَابِلٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یُقِیمُ بِمَکَّةَ عَلَی إِحْرَامِهِ وَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ حِینَ یَدْخُلُ الْحَرَمَ- فَیَطُوفُ بِالْبَیْتِ وَ یَسْعَی وَ یَحْلِقُ رَأْسَهُ وَ یَذْبَحُ شَاتَهُ إِلَی أَنْ قَالَ [هَذَا لِمَنِ اشْتَرَطَ عَلَی رَبِّهِ] (6) عِنْدَ إِحْرَامِهِ

ص: 49

1- فی الفقیه- قارن. (هامش المخطوط).
2- الفقیه 2- 471- 2995.
3- الکافی 4- 476- 2.
4- التهذیب 5- 295- 1001، و الاستبصار 2- 308- 1098.
5- فی المصدر- حین یدخل.
6- ما بین المعقوفین أضفناه من المصدر.

أَنْ یَحُلَّهُ حَیْثُ حَبَسَهُ فَإِنْ لَمْ یَشْتَرِطْ فَإِنَّ عَلَیْهِ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ مِنْ قَابِلٍ (1)

******

ترجمه:

ضریس بن اعین می گوید: از امام باقر (ع) درباره مردی که به عنوان مُتمتِّع به عمره به حج آمده است، پرسیدم، ولی نتوانسته است تا روز نحر به مکه برسد. امام (ع) فرمود: او باید به حالت احرام بماند و تلبیه را ترک کند تا به مکه برسد. سپس طواف کند و میان صفا و مروه سعی نماید، و سرش را بتراشد و اگر بخواهد به خانه اش برگردد. این برای کسی است که هنگام احرام شرط کرده باشد. اما اگر شرط نکرده باشد، باید حج را در سال بعد انجام دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 18560 - رقم الحدیث الباب: 3]

18560- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ جَاءَ حَاجّاً فَفَاتَهُ الْحَجُّ وَ لَمْ یَکُنْ طَافَ قَالَ یُقِیمُ مَعَ النَّاسِ حَرَاماً أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- وَ لَا عُمْرَةَ فِیهَا فَإِذَا انْقَضَتْ طَافَ بِالْبَیْتِ- وَ سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ أَحَلَّ وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ یُحْرِمُ مِنْ حَیْثُ أَحْرَمَ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که به امام صادق (ع) گفتم: مردی به عنوان حاجی آمده است، اما نتوانسته است حج را انجام دهد و طواف نیز نکرده است. امام (ع) فرمود: او باید در ایام تشریق به حالت احرام باقی بماند و در این ایام عمره ای ندارد. سپس وقتی ایام تشریق به پایان رسید، طواف خانه خدا کند و بین صفا و مروه سعی نماید و سپس از حالت احرام درآید و حج را در سال بعد انجام دهد. او باید از همان مکانی که احرام بسته بود، برای حج جدید احرام ببندد.

[رقم الحدیث الکلی: 18561 - رقم الحدیث الباب: 4]

18561- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُفْرِدِ الْحَجِّ فَاتَهُ الْمَوْقِفَانِ جَمِیعاً فَقَالَ لَهُ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ فَإِنْ طَلَعَتِ الشَّمْسُ یَوْمَ النَّحْرِ- فَلَیْسَ لَهُ حَجٌّ وَ یَجْعَلُهَا عُمْرَةً وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ قُلْتُ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ وَ بِالصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَإِنْ شَاءَ أَقَامَ بِمَکَّةَ- وَ إِنْ شَاءَ أَقَامَ بِمِنًی مَعَ النَّاسِ وَ إِنْ شَاءَ ذَهَبَ حَیْثُ شَاءَ لَیْسَ (4) هُوَ مِنَ النَّاسِ فِی شَیْ ءٍ.

******

ترجمه:

حرير بن أبان از امام صادق (ع) درباره کسی که به قصد حج افراد آمده و نتوانسته است در دو موقف عرفات و مشعر (مزدلفه) حضور یابد، پرسید. امام (ع) فرمود: او تا طلوع خورشید در روز نحر (عید قربانی) مهلت دارد. اگر خورشید در روز نحر طلوع کرد و او نتوانسته است در عرفات و مشعر حاضر شود، حج از او ساقط است و باید آن را به عمره تبدیل کند و حج را در سال بعد انجام دهد.گفتم حالا چه کند

امام (ع) توضیح داد که او باید طواف خانه خدا و سعی بین صفا و مروه را انجام دهد. بعد از آن، اگر بخواهد می تواند در مکه بماند، یا در منی با مردم بماند، و اگر بخواهد می تواند به هر جایی برود و این که او از مردم نیست، مشکلی ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 18562 - رقم الحدیث الباب: 5]

18562- 5- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ کَثِیرٍ الرَّقِّیِّ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِمِنًی إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ قَدِمَ الْیَوْمَ قَوْمٌ قَدْ فَاتَهُمُ الْحَجُّ فَقَالَ نَسْأَلُ اللَّهَ الْعَافِیَةَ قَالَ أَرَی عَلَیْهِمْ أَنْ یُهَرِیقَ کُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ دَمَ شَاةٍ وَ یَحِلُّونَ (6) وَ عَلَیْهِمُ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ إِنِ انْصَرَفُوا إِلَی بِلَادِهِمْ وَ إِنْ أَقَامُوا حَتَّی تَمْضِیَ أَیَّامُ التَّشْرِیقِ بِمَکَّةَ- ثُمَّ (7) خَرَجُوا إِلَی

ص: 50

1- الفقیه 2- 385- 2772.
2- التهذیب 5- 295- 999، و الاستبصار 2- 307- 1096.
3- التهذیب 5- 480- 1704.
4- فی المصدر- و لیس.
5- التهذیب 5- 295- 1000 و التهذیب 5- 480- 1705، و الاستبصار 2- 307- 1097.
6- فی موضع من التهذیب- و یحلق (هامش المخطوط).
7- فی نسخة- حتی (هامش المخطوط).

بَعْضِ مَوَاقِیتِ أَهْلِ مَکَّةَ- فَأَحْرَمُوا مِنْهُ وَ اعْتَمَرُوا فَلَیْسَ عَلَیْهِمُ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِنَّ قَوْماً قَدِمُوا یَوْمَ النَّحْرِ وَ قَدْ فَاتَهُمُ الْحَجُّ (1).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ نَحْوَهُ (2) أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی کَوْنِ الْحَجِّ تَطَوُّعاً وَ حَمَلَ صَدْرَهُ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ جَوَّزَ الْحَمْلَ عَلَی مَنْ شَرَطَ عَلَی رَبِّهِ فِی إِحْرَامِهِ لِمَا مَرَّ (3).

******

ترجمه:

در روایت از داود بن کثیر الرقی، آمده است که او همراه با امام صادق (ع) در منی بود، وقتی مردی وارد شد و گفت که گروهی از حجاج به علت تأخیر در رسیدن نتوانسته اند حج را انجام دهند. امام (ع) پاسخ دادند که باید از خداوند عافیت طلبید. سپس فرمودند که بر این گروه واجب است هر کدام از آن ها یک شاة (گوسفند) قربانی کنند تا حلال شوند و حج را برای سال آینده به جا آورند.

امام (ع) همچنین توضیح داد که اگر این گروه به دیار خود بروند یا در مکه بمانند تا ایام تشریق تمام شود و سپس به یکی از مواقیت اهل مکه بروند و از آنجا به احرام عمره بپردازند، در این صورت دیگر نیازی به انجام حج در سال آینده نیست.

[رقم الحدیث الکلی: 18563 - رقم الحدیث الباب: 6]

18563- 6- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ الْوَاسِطِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: مَنْ أَتَی جَمْعاً وَ النَّاسُ فِی الْمَشْعَرِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَدْ فَاتَهُ الْحَجُّ وَ هِیَ عُمْرَةٌ مُفْرَدَةٌ إِنْ شَاءَ أَقَامَ وَ إِنْ شَاءَ رَجَعَ وَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ.

أَقُولُ: لَعَلَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی فَوْتِ وُقُوفِ عَرَفَةَ عَمْداً وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ هُنَا (5) وَ فِی أَقْسَامِ الْحَجِّ (6).

ص: 51

1- الکافی 4- 475- 1.
2- الفقیه 2- 472- 2996.
3- مر فی الحدیث 2 من هذا الباب.
4- قرب الإسناد- 174.
5- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 22 و فی الأحادیث 1 و 3 و 4 و 5 من الباب 23 من هذه الأبواب.
6- تقدم فی الحدیث 31 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ، و فی الباب 3 من أبواب الاحصار و الصد.

ص: 52

******

ترجمه :

در روایت از علی بن الفضل، امام ابی الحسن (ع) می فرماید که اگر کسی بهمشعر برسد و مردم در مشعر (مزدلفه) قبل از طلوع آفتاب باشند، حج را از دست داده و فقط عمره مفرده دارد. او می تواند در مکه بماند یا به خانه خود برگردد و حج را برای سال آینده انجام دهد.

أَبْوَابُ رَمْیِ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ

1- بَابُ وُجُوبِ رَمْیِهَا یَوْمَ النَّحْرِ مُقَدَّماً عَلَی الذَّبْحِ وَ الْحَلْقِ

اشارة

(1) 1 بَابُ وُجُوبِ رَمْیِهَا یَوْمَ النَّحْرِ مُقَدَّماً عَلَی الذَّبْحِ وَ الْحَلْقِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18564 - رقم الحدیث الباب: 1]

18564- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَعَنَا نِسَاءٌ قَالَ (3) أَفِضْ بِهِنَّ بِلَیْلٍ وَ لَا تُفِضْ بِهِنَّ حَتَّی تَقِفَ بِهِنَّ بِجَمْعٍ- ثُمَّ أَفِضْ بِهِنَّ حَتَّی تَأْتِیَ (4) الْجَمْرَةَ الْعُظْمَی- فَیَرْمِینَ الْجَمْرَةَ- فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِنَّ ذَبْحٌ فَلْیَأْخُذْنَ مِنْ شُعُورِهِنَّ وَ یُقَصِّرْنَ مِنْ أَظْفَارِهِنَّ ثُمَّ یَمْضِینَ إِلَی مَکَّةَ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

سعید اعرج گفت: به ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: با ما زنانی هستند. ایشان فرمودند: «آن ها را در شب (از مشعر الحرام) خارج کن، ولی آن ها را خارج نکن مگر این که در جمع (مزدلفه) آن ها را متوقف کنی، سپس آن ها را خارج کن تا به جمره ی کبری برسند. پس سنگریزه به جمره بیندازند. اگر بر آن ها قربانی واجب نباشد، پس باید از موهایشان بگیرند و از ناخن هایشان کوتاه کنند. سپس به سوی مکه حرکت کنند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18565 - رقم الحدیث الباب: 2]

18565- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِ

ص: 53

1- الباب 1 فیه 9 أحادیث.
2- الکافی 4- 474- 7، و التهذیب 5- 195- 647، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 17 من أبواب الوقوف بالمشعر، و قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 8 من أبواب الحلق و التقصیر، و أخری فی الحدیث 2 من الباب 39 من أبواب الذبح.
3- فی المصدر- جعلت فداک، معنا نساء فافیض بهن بلیل؟ قال- نعم، ترید أن تصنع کما صنع رسول اللّه (صلّی اللّه علیه و آله)؟ قال- قلت- نعم، فقال-.
4- فی الکافی- تاتی بهن.
5- الکافی 4- 474- 4، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 17 من أبواب الوقوف بالمشعر.

بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: أَیُّ امْرَأَةٍ أَوْ رَجُلٍ خَائِفٍ أَفَاضَ مِنَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ بِلَیْلٍ فَلَا بَأْسَ فَلْیَرْمِ الْجَمْرَةَ ثُمَّ لْیَمْضِ وَ لْیَأْمُرْ مَنْ یَذْبَحُ عَنْهُ وَ تُقَصِّرُ الْمَرْأَةُ وَ یَحْلِقُ الرَّجُلُ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

ابن ابی حمزه از یکی از آن دو (امام) علیهم السلام روایت کرده است که گفت: هر زنی یا مردی که ترسان باشد، اگر از مشعر الحرام در شب خارج شود، اشکالی ندارد. پس (بعد از خروج) سنگ ریزه به جمره بیندازد، سپس برود وکسی را مامورکند که برای او قربانی کند . زن موهایش را کوتاه می کند و مرد سرش را می تراشد.

[رقم الحدیث الکلی: 18566 - رقم الحدیث الباب: 3]

18566- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (3) عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَمْیِ الْجِمَارِ قَالَ لَهُ بِکُلِّ حَصَاةٍ یَرْمِی بِهَا یُحَطُّ عَنْهُ (4) کَبِیرَةٌ مُوبِقَةٌ.

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مِثْلَهُ (5).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام درمورد رمی جمرات فرمودند : برای هرسنگی که پرتاب می کند یک گناه کبیره اوپاک می شود .

[رقم الحدیث الکلی: 18567 - رقم الحدیث الباب: 4]

18567- 4- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِرَجُلٍ مِنَ الْأَنْصَارِ- إِذَا رَمَیْتَ الْجِمَارَ کَانَ لَکَ بِکُلِّ حَصَاةٍ عَشْرُ حَسَنَاتٍ تُکْتَبُ لَکَ فِیمَا یَسْتَقْبِلُ (7) مِنْ عُمُرِکَ.

******

ترجمه:

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به یکی ازانصارفرمودند : وقتی رمی جمرات کردی برای هرسنگ ده حسنه برای آینده ات نوشته می شود .

[رقم الحدیث الکلی: 18568 - رقم الحدیث الباب: 5]

18568- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع إِنَّمَا أُمِرَ بِرَمْیِ الْجِمَارِ لِأَنَّ إِبْلِیسَ اللَّعِینَ

ص: 54

1- التهذیب 5- 194- 644، و الاستبصار 2- 256- 904.
2- الکافی 4- 480- 7.
3- فی المصدر- أحمد بن محمّد بن أبی عبد اللّه.
4- فی المصدر- تحط عنه.
5- المحاسن- 67- 125.
6- الکافی 4- 480- 6.
7- فی المصدر- لما تستقبل.
8- الفقیه 2- 200- 2135.

کَانَ یَتَرَاءَی لِإِبْرَاهِیمَ ع فِی مَوْضِعِ الْجِمَارِ- فَیَرْجُمُهُ إِبْرَاهِیمُ ع فَجَرَتْ بِذَلِکَ السُّنَّةُ.

******

ترجمه:

ازرسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم وائمه علیهم السلام آمده که حجاج امربه رمی جمرات شده اند چون ابلیس ملعون درمحل جمرات برحضرت ابراهیم علیه السلام نمایان شد وایشان اورا رمی کرد پس سنت هم براین قرارگرفت .

[رقم الحدیث الکلی: 18569 - رقم الحدیث الباب: 6]

18569- 6- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ أَوَّلَ مَنْ رَمَی الْجِمَارَ آدَمُ ع ثُمَّ إِبْرَاهِیمُ ع.

******

ترجمه:

روایت شده اولین کسیکه رمی جمرات کرد حضرت آدم علیه السلام وسپس حضرت ابراهیم علیه السلام بود .

[رقم الحدیث الکلی: 18570 - رقم الحدیث الباب: 7]

18570- 7- (2) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَمْیُ الْجِمَارِ ذُخْرُ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.

******

ترجمه:

رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : (پاداش) رمی جمرات برای روزقیامت ذخیره می شود .

[رقم الحدیث الکلی: 18571 - رقم الحدیث الباب: 8]

18571- 8- (3) قَالَ وَ قَالَ ع (4)

الْحَاجُّ إِذَا رَمَی الْجِمَارَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حاجی وقتی رمی جمرات کرد ازهمه گناهانش خارج می شود .

[رقم الحدیث الکلی: 18572 - رقم الحدیث الباب: 9]

18572- 9- (5) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ رَمَی الْجِمَارَ یُحَطُّ عَنْهُ بِکُلِّ حَصَاةٍ کَبِیرَةٌ مُوبِقَةٌ وَ إِذَا رَمَاهَا الْمُؤْمِنُ الْتَقَفَهَا الْمَلَکُ وَ إِذَا رَمَاهَا الْکَافِرُ قَالَ الشَّیْطَانُ بِاسْتِکَ مَا رَمَیْتَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ الرَّمْیِ فِی کَیْفِیَّةِ الْحَجِّ (6) وَ غَیْرِهَا (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).

******

ترجمه:

صادق (علیه السلام) فرمودند: «هر کسی که جمرات را سنگ ریزه بزند، با هر سنگریزه ای که می اندازد، یک گناه بزرگ و هلاک کننده از او برداشته می شود. و هنگامی که مؤمن آن را پرتاب کند، فرشته آن را می گیرد. و هنگامی که کافر آن را پرتاب کند، شیطان می گوید: با چوب دستی ات پرتاب کردی، نه چیزی دیگر.»

ص: 55

1- الفقیه 2- 200- 2135.
2- الفقیه 2- 214- 2195.
3- الفقیه 2- 214- 2196.
4- فی المصدر- و قال الصادق (علیه السلام).
5- الفقیه 2- 214- 2197.
6- تقدم فی الأحادیث 4 و 7 و 16 و 20 و 21 و 22 و 28 و 29 و 30 و 34 و 35 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
7- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 3 من أبواب الاحصار و الصد، و فی الباب 17 و فی الحدیث 3 من الباب 21 من أبواب الوقوف بالمشعر.
8- یأتی فی الحدیث 4 من الباب 8 من أبواب الذبح، و فی الأبواب الآتیة من هذه الأبواب. و یأتی ما ظاهره المنافاة فی الحدیثین 4 و 6 من الباب 39 من أبواب الذبح، و فی الحدیث 2 من الباب 2 من أبواب الحلق و التقصیر.

2- بَابُ اسْتِحْبَابِ الطَّهَارَةِ لِرَمْیِ الْجِمَارِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهَا لَهُ وَ عَدَمِ اسْتِحْبَابِ الْغُسْلِ لَهُ

اشارة

(1) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ الطَّهَارَةِ لِرَمْیِ الْجِمَارِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهَا لَهُ وَ عَدَمِ اسْتِحْبَابِ الْغُسْلِ لَهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18573 - رقم الحدیث الباب: 1]

18573- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْجِمَارِ- فَقَالَ لَا تَرْمِ الْجِمَارَ إِلَّا وَ أَنْتَ عَلَی طُهْرٍ.

******

ترجمه:

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازحضرت باقر علیه السلام درمورد جمرات سوال کردم فرمودند : باید حتما با طهارت رمی کنی .

[رقم الحدیث الکلی: 18574 - رقم الحدیث الباب: 2]

18574- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْغُسْلِ إِذَا رَمَی الْجِمَارَ فَقَالَ رُبَّمَا فَعَلْتُ فَأَمَّا السُّنَّةُ فَلَا وَ لَکِنْ مِنَ الْحَرِّ وَ الْعَرَقِ.

******

ترجمه:

حلبی از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که گفت: «از ایشان درباره غسل کردن بعد از رمی جمرات پرسیدم.» پس ایشان فرمودند: «گاهی این کار را کرده ام، اما سنت نیست، بلکه به خاطر گرما و عرق است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18575 - رقم الحدیث الباب: 3]

18575- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ تَرْمِیَ (5) الْجِمَارَ عَلَی طُهْرٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)

وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

معاویة بن عمار از ابی عبدالله (علیه السلام) در حدیثی روایت کرده است که فرمود: «مستحب است که جمرات را در حال طهارت (وضو) انجام دهی.»

[رقم الحدیث الکلی: 18576 - رقم الحدیث الباب: 4]

18576- 4- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا

ص: 56

1- الباب 2 فیه 6 أحادیث.
2- الکافی 4- 482- 10، و التهذیب 5- 197- 659، و الاستبصار 2- 258- 911.
3- الکافی 4- 482- 9، و التهذیب 5- 197- 658، و الاستبصار 2- 258- 910.
4- الکافی 4- 478- 1، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 3، و قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 11 من هذه الأبواب.
5- فی المصدر- أن یرمی.
6- التهذیب 5- 198- 661.
7- الکافی 4- 482- 8.

عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغُسْلِ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَرْمِیَ فَقَالَ رُبَّمَا اغْتَسَلْتُ فَأَمَّا مِنَ السُّنَّةِ فَلَا.

******

ترجمه:

حلبی از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که گفت: «از ایشان درباره غسل کردن قبل از رمی جمرات پرسیدم.» پس ایشان فرمودند: «گاهی این کار را کرده ام، اما سنت نیست، بلکه به خاطر گرما و عرق است.

[رقم الحدیث الکلی: 18577 - رقم الحدیث الباب: 5]

18577- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ (2) عَنْ أَبِی غَسَّانَ حُمَیْدِ بْنِ مَسْعُودٍ (3) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَمْیِ الْجِمَارِ عَلَی غَیْرِ طَهُورٍ قَالَ الْجِمَارُ عِنْدَنَا مِثْلُ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ حِیطَانٌ إِنَّ طُفْتَ بَیْنَهُمَا عَلَی غَیْرِ طَهُورٍ لَمْ یَضُرَّکَ وَ الطُّهْرُ أَحَبُّ إِلَیَّ فَلَا تَدَعْهُ وَ أَنْتَ قَادِرٌ عَلَیْهِ (4).

******

ترجمه:

حمید بن مسعود گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره رمی جمرات در حالتی که وضو نداشته باشم پرسیدم. ایشان فرمودند: «جمرات نزد ما مانند صفا و مروه هستند؛ دیوارهایی هستند که اگر بین آن ها طواف کنی و وضو نداشته باشی، به تو ضرری نمی رساند. اما پاک بودن (وضو داشتن) نزد من محبوب تر است، پس آن را رها نکن وقتی که بر آن قادر هستی.

[رقم الحدیث الکلی: 18578 - رقم الحدیث الباب: 6]

18578- 6- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ الْوَاسِطِیِّ (6) عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ لَا تَرْمِ الْجِمَارَ إِلَّا وَ أَنْتَ طَاهِرٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الطَّوَافِ (7) وَ السَّعْیِ (8).

******

ترجمه:

الفضل الواسطی : ازحضرت کاظم علیه السلام درمورد جمرات فرمودند : باید حتما با طهارت رمی کنی .

ص: 57

1- التهذیب 5- 198- 660، و الاستبصار 2- 258- 912.
2- فی نسخة- أبی جعفر (هامش المخطوط).
3- فی نسخة- ابن أبی غسان، عن حمید بن منصور (هامش المخطوط). و فی التهذیب- ابن أبی غسان، عن حمید بن مسعود.
4- فی نسخة- تقدر علیه (هامش المخطوط).
5- قرب الإسناد- 174.
6- فی المصدر- الفضل الواسطی.
7- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیثین 1 و 6 من الباب 38 من أبواب الطواف.
8- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الأحادیث 1 و 2 و 6 و 8 من الباب 15 من أبواب السعی.

3- بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِقْبَالِ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ وَ اسْتِدْبَارِ الْقِبْلَةِ دَاعِیاً بِالْمَأْثُورِ مُتَبَاعِداً عَنْهَا بِنَحْوِ خَمْسَةَ عَشَرَ ذِرَاعاً

اشارة

(1) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِقْبَالِ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ وَ اسْتِدْبَارِ الْقِبْلَةِ دَاعِیاً بِالْمَأْثُورِ مُتَبَاعِداً عَنْهَا بِنَحْوِ خَمْسَةَ عَشَرَ ذِرَاعاً

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18579 - رقم الحدیث الباب: 1]

18579- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خُذْ حَصَی الْجِمَارِ ثُمَّ ائْتِ الْجَمْرَةَ الْقُصْوَی- الَّتِی عِنْدَ الْعَقَبَةِ فَارْمِهَا مِنْ قِبَلِ وَجْهِهَا وَ لَا تَرْمِهَا مِنْ أَعْلَاهَا وَ تَقُولُ وَ الْحَصَی فِی یَدِکَ اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ حَصَیَاتِی فَأَحْصِهِنَّ لِی وَ ارْفَعْهُنَّ فِی عَمَلِی- ثُمَّ تَرْمِی فَتَقُولُ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُمَّ ادْحَرْ عَنِّی الشَّیْطَانَ اللَّهُمَّ تَصْدِیقاً بِکِتَابِکَ وَ عَلَی سُنَّةِ نَبِیِّکَ- اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَجّاً مَبْرُوراً وَ عَمَلًا مَقْبُولًا وَ سَعْیاً مَشْکُوراً وَ ذَنْباً مَغْفُوراً- وَ لْیَکُنْ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ الْجَمْرَةِ قَدْرُ عَشَرَةِ أَذْرُعٍ أَوْ خَمْسَةَ عَشَرَ ذِرَاعاً فَإِذَا أَتَیْتَ رَحْلَکَ وَ رَجَعْتَ مِنَ الرَّمْیِ فَقُلِ اللَّهُمَّ بِکَ وَثِقْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ فَنِعْمَ الرَّبُّ وَ نِعْمَ الْمَوْلَی وَ نِعْمَ النَّصِیرُ- قَالَ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ تَرْمِیَ الْجِمَارَ عَلَی طُهْرٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3).

******

ترجمه:

معاویة بن عمار از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: «سنگ ریزه های جمرات را بردار، سپس به سمت جمره ی دورتر که نزدیک عقبه است برو و آن را از سمت روبه رو پرتاب کن و از بالای آن پرتاب نکن. و در حالی که سنگ ریزه ها در دست تو هستند، بگو: خدایا! این ها سنگ ریزه های من هستند، پس آن ها را برای من حساب کن و آن ها را در عمل من بالا ببر. سپس پرتاب کن و با هر سنگ ریزه ای بگو: "الله اکبر." خدایا! شیطان را از من دور کن. خدایا! به تصدیق کتاب تو و بر سنت پیامبر تو. خدایا! این حج را حج مقبول و عمل پذیرفته و سعی مشکر و گناه آمرزیده قرار بده.

و باید بین تو و جمره به اندازه ی ده ذراع یا پانزده ذراع فاصله باشد. پس وقتی به محل اقامت خود رفتی و از رمی جمرات بازگشتی، بگو: خدایا! به تو اعتماد کردم و بر تو توکل کردم. چه نیکو پروردگار و چه نیکو سرپرست و چه نیکو یاوری هستی.»

فرمود: «و مستحب است که جمرات را در حال طهارت (وضو) پرتاب کنی.»

ص: 58

1- الباب 3 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 4- 478- 1، و أورد ذیله فی الحدیث 3 من الباب 2، و قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 11 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 5- 198- 661.

4- بَابُ أَنَّهُ لَا یَجُوزُ رَمْیُ الْجَمَرَاتِ بِغَیْرِ الْحَصَی وَ وُجُوبِ کَوْنِهَا مِنَ الْحَرَمِ

اشارة

(1) 4 بَابُ أَنَّهُ لَا یَجُوزُ رَمْیُ الْجَمَرَاتِ بِغَیْرِ الْحَصَی وَ وُجُوبِ کَوْنِهَا مِنَ الْحَرَمِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18580 - رقم الحدیث الباب: 1]

18580- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (3) قَالَ: حَصَی الْجِمَارِ إِنْ أَخَذْتَهُ مِنَ الْحَرَمِ أَجْزَأَکَ وَ إِنْ أَخَذْتَهُ مِنْ غَیْرِ الْحَرَمِ لَمْ یُجْزِئْکَ قَالَ وَ قَالَ لَا تَرْمِ الْجِمَارَ إِلَّا بِالْحَصَی.

******

ترجمه:

زراره از ابی جعفر (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: «سنگ ریزه های جمرات اگر آن ها را از داخل حرم برداری، برایت کافی است و اگر از خارج حرم برداری، کافی نخواهد بود.» همچنین فرمود: «جمرات را جز با سنگ ریزه پرتاب نکن.»

[رقم الحدیث الکلی: 18581 - رقم الحدیث الباب: 2]

18581- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ (قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع) (5)

خُذْ حَصَی الْجِمَارِ مِنْ جَمْعٍ- فَإِنْ (6) أَخَذْتَهُ مِنْ رَحْلِکَ بِمِنًی أَجْزَأَکَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).

******

ترجمه:

معاویة بن عمار گفت: (ابو عبدالله (علیه السلام) فرمود:) «سنگ ریزه های جمرات را از مشعر (جمع) بردار. اما اگر آن ها را از محل اقامت خود در منا برداشتی، برایت کافی است.»

ص: 59

1- الباب 4 فیه حدیثان.
2- الکافی 4- 477- 5، و التهذیب 5- 196- 654، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 19 من أبواب الوقوف بالمشعر.
3- فی المصدر- أبی عبد اللّه (علیه السلام).
4- الکافی 4- 477- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 18 من أبواب الوقوف بالمشعر.
5- لیس فی المصدر.
6- فی المصدر- و إن.
7- التهذیب 5- 196- 651.
8- تقدم فی البابین 18 و 19 من أبواب الوقوف بالمشعر، و علی بعض المقصود فی الأحادیث 3 و 4 و 9 من الباب 1 و فی الباب 3 من الأبواب. و یأتی ما یدلّ علیه فی الأبواب 5 و 6 و 7 و 11 و فی الحدیث 2 من الباب 12 و فی الحدیث 12 من الباب 17 من هذه الأبواب.

5- بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ حَصَی الْجِمَارِ أَبْکَاراً وَ صِفَةِ الْحَصَی

اشارة

(1) 5 بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ حَصَی الْجِمَارِ أَبْکَاراً وَ صِفَةِ الْحَصَی

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18582 - رقم الحدیث الباب: 1]

18582- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَاسِینَ الضَّرِیرِ عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَصَی الْجِمَارِ قَالَ لَا تَأْخُذْهُ مِنْ مَوْضِعَیْنِ مِنْ خَارِجِ الْحَرَمِ وَ مِنْ حَصَی الْجِمَارِ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : سنگ ریزه را ازدوجا برندارازخارج حرم وازسنگ ریزههای جمرات .

[رقم الحدیث الکلی: 18583 - رقم الحدیث الباب: 2]

18583- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تَأْخُذْ مِنْ حَصَی الْجِمَارِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ لَا تَأْخُذْ مِنْ حَصَی الْجِمَارِ الَّذِی قَدْ رُمِیَ (4).

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْمَقْصُودِ (5).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : سنگ ریزه را ازجمرات برندار

6- بَابُ أَنَّ مَنْ رَمَی وَ أَصَابَ غَیْرَ الْجَمْرَةِ لَمْ یُجْزِئْهُ فَإِنْ أَصَابَ غَیْرَهَا ثُمَّ أَصَابَهَا أَجْزَأَهُ

اشارة

(6) 6 بَابُ أَنَّ مَنْ رَمَی وَ أَصَابَ غَیْرَ الْجَمْرَةِ لَمْ یُجْزِئْهُ فَإِنْ أَصَابَ غَیْرَهَا ثُمَّ أَصَابَهَا أَجْزَأَهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18584 - رقم الحدیث الباب: 1]

18584- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ

ص: 60

1- الباب 5 فیه حدیثان.
2- الکافی 4- 478- 9، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 19 من أبواب الوقوف بالمشعر.
3- الکافی 4- 483- 3، و أورد قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 7 من أبواب العود إلی منی، و ذیله فی الحدیث 2 من الباب 6 من هذه الأبواب.
4- الفقیه 2- 474- 2999.
5- تقدم فی الباب 20 من أبواب الوقوف بالمشعر.
6- الباب 6 فیه حدیثان.
7- الفقیه 2- 474- 3000، و التهذیب 5- 266- 907، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 5 و قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 6، و صدره فی الحدیث 1 من الباب 7 من أبواب العود إلی منی.

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِنْ رَمَیْتَ بِحَصَاةٍ فَوَقَعَتْ فِی مَحْمِلٍ فَأَعِدْ مَکَانَهَا وَ إِنْ أَصَابَتْ إِنْسَاناً أَوْ جَمَلًا ثُمَّ وَقَعَتْ عَلَی الْجِمَارِ أَجْزَأَکَ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : وقتی رمی جمرات می کنی اگریکی ازآنها به محمل برخورد کرد آنرا تکرارکن ولی اگربعد ازبرخورد با انسان یا شتربه جمره خورد کفایت می کند .

[رقم الحدیث الکلی: 18585 - رقم الحدیث الباب: 2]

18585- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ رَمَی جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ بِسِتِّ حَصَیَاتٍ وَ وَقَعَتْ وَاحِدَةٌ فِی الْمَحْمِلِ قَالَ یُعِیدُهَا.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

عَبْدِ الْأَعْلَی : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی جمره عقبه را با شش سنگ رمی کرده یکی به محمل برخورد کرده فرمودند : آن یکی را تکرارکند .

7- بَابُ اسْتِحْبَابِ الرَّمْیِ خَذْفاً وَ کَیْفِیَّتِهِ

اشارة

(4) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ الرَّمْیِ خَذْفاً وَ کَیْفِیَّتِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18586 - رقم الحدیث الباب: 1]

18586- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: حَصَی الْجِمَارِ تَکُونُ مِثْلَ الْأَنْمُلَةِ إِلَی أَنْ قَالَ تَخْذِفُهُنَّ خَذْفاً وَ تَضَعُهَا عَلَی الْإِبْهَامِ وَ تَدْفَعُهَا بِظُفُرِ السَّبَّابَةِ قَالَ وَ ارْمِهَا مِنْ بَطْنِ الْوَادِی- وَ اجْعَلْهُنَّ عَلَی یَمِینِکَ کُلَّهُنَّ الْحَدِیثَ.

ص: 61

1- الکافی 4- 483- 5.
2- الکافی 4- 483- 3، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 5، و صدره فی الحدیث 3 من الباب 7 من أبواب العود إلی منی.
3- التهذیب 5- 266- 906.
4- الباب 7 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 4- 478- 7.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع (2).

******

ترجمه:

محمد بن ابی نصر از ابی الحسن علیه السلام نقل می کند که فرمود: «سنگریزه های جمرات باید به اندازه ی بند انگشت باشند.» تا اینکه فرمود: «آن ها را با سرانگشت پرتاب می کنی و سنگریزه را روی انگشت شست می گذاری و با ناخن انگشت اشاره پرتابش می کنی.» گفت: «و از بطن دره پرتاب کن و آن ها را همه در سمت راست خود قرار بده.»

8- بَابُ جَوَازِ الرَّمْیِ رَاکِباً

اشارة

(3) 8 بَابُ جَوَازِ الرَّمْیِ رَاکِباً

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18587 - رقم الحدیث الباب: 1]

18587- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی أَنَّهُ رَأَی أَبَا جَعْفَرٍ الثَّانِیَ ع رَمَی الْجِمَارَ رَاکِباً.

******

ترجمه:

أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی نقل کرده است که او دید ابو الحسن ثانی (حضرت رضا) علیه السلام جمرات را پرتاب می کرد، در حالی که سوار بر مرکب بود و تا همه ی جمرات را پرتاب کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18588 - رقم الحدیث الباب: 2]

18588- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمْ ع فِی رَمْیِ الْجِمَارِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَمَی الْجِمَارَ- رَاکِباً عَلَی رَاحِلَتِهِ.

******

ترجمه:

یکی ازدوامام علیهما السلام : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلمجمرات را پرتاب می کرد، در حالی که سوار بر مرکب بود و تا همه ی جمرات را پرتاب کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18589 - رقم الحدیث الباب: 3]

18589- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ أَنَّهُ رَأَی أَبَا الْحَسَنِ الثَّانِیَ ع رَمَی (7) الْجِمَارَ- وَ هُوَ رَاکِبٌ حَتَّی رَمَاهَا کُلَّهَا.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن ابی نجران نقل کرده است که او دید ابو الحسن ثانی (حضرت رضا) علیه السلام جمرات را پرتاب می کرد، در حالی که سوار بر مرکب بود و تا همه ی جمرات را پرتاب کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18590 - رقم الحدیث الباب: 4]

18590- 4- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ رَمَی الْجِمَارَ- وَ هُوَ رَاکِبٌ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ (9).

******

ترجمه:

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی سواره رمی جمرات کند ؟ فرمودند : اشکالی ندارد

ص: 62

1- التهذیب 5- 197- 656.
2- قرب الإسناد- 158.
3- الباب 8 فیه 4 أحادیث.
4- التهذیب 5- 267- 908، و الاستبصار 2- 298- 1062.
5- التهذیب 5- 267- 909، و الاستبصار 2- 298- 1063.
6- التهذیب 5- 267- 910، و الاستبصار 2- 298- 1064.
7- فی الاستبصار- یرمی (هامش المخطوط) و کذلک التهذیب.
8- التهذیب 5- 267- 911، و الاستبصار 2- 298- 1065.
9- " به" لیس فی الاستبصار (هامش المخطوط).

9- بَابُ اسْتِحْبَابِ رَمْیِ الْجِمَارِ مَاشِیاً

اشارة

(1) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَمْیِ الْجِمَارِ مَاشِیاً

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18591 - رقم الحدیث الباب: 1]

18591- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَرْمِی الْجِمَارَ مَاشِیاً.

******

ترجمه:

حضرت کاظم علیه السلام : رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم پیاده رمی جمرات می کردند .

[رقم الحدیث الکلی: 18592 - رقم الحدیث الباب: 2]

18592- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع بِمِنًی یَمْشِی وَ یَرْکَبُ فَحَدَّثْتُ نَفْسِی أَنْ أَسْأَلَهُ حِینَ أَدْخُلُ عَلَیْهِ فَابْتَدَأَنِی هُوَ بِالْحَدِیثِ (4) فَقَالَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع- کَانَ یَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ مَاشِیاً إِذَا رَمَی الْجِمَارَ- وَ مَنْزِلِیَ الْیَوْمَ أَنْفَسُ (5) مِنْ مَنْزِلِهِ فَأَرْکَبُ حَتَّی آتِیَ إِلَی مَنْزِلِهِ فَإِذَا انْتَهَیْتُ إِلَی مَنْزِلِهِ مَشَیْتُ حَتَّی أَرْمِیَ الْجِمَارَ (6).

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (7).

******

ترجمه:

از عنبسه بن مصعب روایت شده است که گفت:

ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) را در منا دیدم که پیاده می رفت و سوار می شد.

با خودم گفتم وقتی بر او وارد شدم، از او سؤال کنم.

پس او خود، پیش از من، آغاز به سخن کرد.

و گفت:

علی بن الحسین (امام سجاد علیه السلام) از منزلش پیاده بیرون می آمد، زمانی که رمی جمرات می کرد.

و منزل من امروز ارزشمندتر از منزل اوست.

پس من سوار می شوم تا به منزل او بیایم.

و وقتی به منزل او می رسم، پیاده می شوم تا جمرات را پرتاب کنم.

[رقم الحدیث الکلی: 18593 - رقم الحدیث الباب: 3]

18593- 3- (8) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ مُثَنًّی عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَ

ص: 63

1- الباب 9 فیه 5 أحادیث.
2- التهذیب 5- 267- 912، و الاستبصار 2- 298- 1066.
3- التهذیب 5- 267- 913.
4- إعجاز للصادق (علیه السلام) (هامش المخطوط).
5- فی نسخة- أبعد (هامش المخطوط).
6- فی الکافی- الجمرة (هامش المخطوط).
7- الکافی 4- 485- 3.
8- الکافی 4- 486- 4.

رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَرْمِی الْجِمَارَ مَاشِیاً.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم پیاده رمی جمرات می کردند .

[رقم الحدیث الکلی: 18594 - رقم الحدیث الباب: 4]

18594- 4- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَمْشِی بَعْدَ یَوْمِ النَّحْرِ- حَتَّی یَرْمِیَ الْجَمْرَةَ ثُمَّ یَنْصَرِفُ رَاکِباً وَ کُنْتُ أَرَاهُ مَاشِیاً بَعْدَ مَا یُحَاذِی الْمَسْجِدَ بِمِنًی.

******

ترجمه:

علی بن مهزیار گفت:

من ابا جعفر (امام جواد علیه السلام) را دیدم که پس از روز قربان پیاده می رفت تا رمی جمره کند، سپس سوار می شد و بازمی گشت. و من او را می دیدم که پیاده می رفت بعد از آنکه از کنار مسجد در منا می گذشت.

[رقم الحدیث الکلی: 18595 - رقم الحدیث الباب: 5]

18595- 5- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ النَّوْفَلِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: نَزَلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَوْقَ الْمَسْجِدِ بِمِنًی قَلِیلًا عَنْ دَابَّتِهِ حَتَّی تَوَجَّهَ لِیَرْمِیَ الْجَمْرَةَ- عِنْدَ مِضْرَبِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع- فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لِمَ نَزَلْتَ هَاهُنَا فَقَالَ إِنَّ هَذَا مِضْرَبُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع- وَ مِضْرَبُ بَنِی هَاشِمٍ- وَ أَنَا أُحِبُّ أَنْ أَمْشِیَ فِی مَنَازِلِ بَنِی هَاشِمٍ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً فِی أَحَادِیثِ الْمَشْیِ فِی الْحَجِّ (3).

******

ترجمه:

حسن بن صالح از برخی از یارانش روایت کرده است که گفت:

ابا جعفر (امام باقر علیه السلام) اندکی بالاتر از مسجد منا از مرکب خود پیاده شد، تا اینکه به سمت محل رمی جمره حرکت کند، در محلی که مضرب علی بن الحسین (امام سجاد علیه السلام) قرار داشت.

به او گفتم: «فدایت شوم، چرا اینجا پیاده شدید؟»

فرمود: «این مکان مضرب علی بن الحسین (علیه السلام) و مضرب بنی هاشم بوده است، و من دوست دارم که در منازل بنی هاشم پیاده روی کنم.»

10- بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوُقُوفِ عِنْدَ الْجَمْرَتَیْنِ دَاعِیاً وَ تَرْکِ الْوُقُوفِ عِنْدَ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ وَ اسْتِحْبَابِ جَعْلِ الْجَمَرَاتِ عَلَی یَمِینِهِ وَ رَمْیِهِنَّ مِنَ الْوَادِی

اشارة

(4) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوُقُوفِ عِنْدَ الْجَمْرَتَیْنِ دَاعِیاً وَ تَرْکِ الْوُقُوفِ عِنْدَ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ وَ اسْتِحْبَابِ جَعْلِ الْجَمَرَاتِ عَلَی یَمِینِهِ وَ رَمْیِهِنَّ مِنَ الْوَادِی

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18596 - رقم الحدیث الباب: 1]

18596- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 64

1- الکافی 4- 486- 5.
2- الکافی 4- 486- 5 ذیل الحدیث 5.
3- تقدم فی الباب 32 و فی الأحادیث 18 و 20 و 31 و 32 و 34 من الباب 45 من أبواب وجوب الحجّ و شرائطه.
4- الباب 10 فیه 7 أحادیث.
5- الکافی 4- 481- 2، و التهذیب 5- 261- 889، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 11 من هذه الأبواب.

الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجِمَارِ- فَقَالَ قُمْ عِنْدَ الْجَمْرَتَیْنِ- وَ لَا تَقُمْ عِنْدَ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ- فَقُلْتُ هَذَا مِنَ السُّنَّةِ فَقَالَ نَعَمْ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

یعقوب بن شعیب گفت:

از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) درباره جمرات سؤال کردم.

فرمود: «در کنار دو جمره بایست و کنار جمره عقبه نایست.»

گفتم: «آیا این از سنت است؟»

فرمود: «بله.»

[رقم الحدیث الکلی: 18597 - رقم الحدیث الباب: 2]

18597- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ ابْدَأْ بِالْجَمْرَةِ الْأُولَی فَارْمِهَا عَنْ یَسَارِهَا مِنْ بَطْنِ الْمَسِیلِ (2) وَ قُلْ کَمَا قُلْتَ یَوْمَ النَّحْرِ- ثُمَّ قُمْ عَنْ یَسَارِ الطَّرِیقِ فَاسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ وَ احْمَدِ اللَّهَ وَ أَثْنِ عَلَیْهِ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ- ثُمَّ تَقْدَمُ قَلِیلًا فَتَدْعُو وَ تَسْأَلُهُ أَنْ یَتَقَبَّلَ مِنْکَ ثُمَّ تَقْدَمُ أَیْضاً ثُمَّ افْعَلْ ذَلِکَ عِنْدَ الثَّانِیَةِ وَ اصْنَعْ کَمَا صَنَعْتَ بِالْأُولَی وَ تَقِفُ وَ تَدْعُو اللَّهَ کَمَا دَعَوْتَ ثُمَّ تَمْضِی إِلَی الثَّالِثَةِ وَ عَلَیْکَ السَّکِینَةَ وَ الْوَقَارَ فَارْمِ (3) وَ لَا تَقِفْ عِنْدَهَا.

******

ترجمه:

معاویة بن عمار از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) روایت کرده است که در حدیثی فرمود:

«ابتدا از جمره اول شروع کن و آن را از سمت چپش، از پایین وادی (بطن المسیل) پرتاب کن و همان طور که در روز قربان گفتی، بگو. سپس از سمت چپ راه بایست و رو به قبله کن و خدا را ستایش و حمد کن و بر پیامبر و خاندانش درود بفرست. سپس کمی جلو برو و دعا کن و از خداوند بخواه که از تو قبول کند. سپس باز هم جلو برو و همین کار را نزد جمره دوم انجام بده، و همان طور که نزد جمره اول انجام دادی، عمل کن و بایست و دعا کن، همان طور که قبلاً دعا کردی. سپس به سوی جمره سوم حرکت کن و در حال حرکت، آرامش و وقار داشته باش. آن را پرتاب کن و در کنار آن نایست.»

[رقم الحدیث الکلی: 18598 - رقم الحدیث الباب: 3]

18598- 3- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثِ رَمْیِ الْجِمَارِ قَالَ وَ اجْعَلْهُنَّ عَلَی یَمِینِکَ کُلَّهُنَّ وَ لَا تَرْمِ عَلَی الْجَمْرَةِ- وَ تَقِفُ عِنْدَ الْجَمْرَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ- وَ لَا تَقِفْ عِنْدَ جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)

وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ

ص: 65

1- الکافی 4- 480- 1، و التهذیب 5- 261- 888، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 12 من هذه الأبواب.
2- فی الکافی- فی بطن المسیل.
3- کتب فی المخطوط علی (فارم) علامة نسخة، و هی لم ترد فی التهذیب.
4- الکافی 4- 478- 7، و أورد صدره فی الحدیث 2 من الباب 20 من أبواب الوقوف بالمشعر، و قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 7 من هذه الأبواب.
5- التهذیب 5- 197- 656.

أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَعْلَی الْجَمْرَةِ (1)

******

ترجمه:

محمد بن ابی نصر از ابی الحسن (امام کاظم علیه السلام) در حدیثی درباره پرتاب جمرات روایت کرده است که فرمود:

«و همه آن ها (جمرات) را در سمت راست خود قرار بده و بر جمره (سنگ ریزه ها) پرتاب نکن. و نزد دو جمره اول (یعنی جمره اولی و جمره وسطی) بایست، اما نزد جمره عقبه نایست.»

[رقم الحدیث الکلی: 18599 - رقم الحدیث الباب: 4]

18599- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سَعِیدٍ الرُّومِیِّ قَالَ: رَمَی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْجَمْرَةَ الْعُظْمَی- فَرَأَی النَّاسَ وُقُوفاً فَقَامَ وَسْطَهُمْ (3) ثُمَّ نَادَی بِأَعْلَی صَوْتِهِ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ هَذَا لَیْسَ بِمَوْقِفٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَفَعَلْتُ.

******

ترجمه:

سعید رومی گفت:

ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) جمره عقبه (بزرگ) را پرتاب کرد، سپس مردم را دید که ایستاده اند، پس در میان آن ها ایستاد و با صدای بلند سه بار ندا داد: «ای مردم! اینجا محل توقف نیست.»

پس من نیز چنین کردم.

[رقم الحدیث الکلی: 18600 - رقم الحدیث الباب: 5]

18600- 5- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: تَرْمِی الْجِمَارَ مِنْ بَطْنِ الْوَادِی- وَ تَجْعَلُ کُلَّ جَمْرَةٍ عَنْ یَمِینِکَ ثُمَّ تَنْفَتِلُ فِی الشِّقِّ الْآخَرِ إِذَا رَمَیْتَ جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ.

******

ترجمه:

اسماعیل بن همام از امام رضا (علیه السلام) در حدیثی روایت کرده است که فرمود:

«جمرات را از پایین وادی (بطن الوادی) پرتاب کن و هر جمره را در سمت راست خود قرار بده. سپس هنگامی که جمره عقبه را رمی کردی، به سمت طرف دیگر بازگرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18601 - رقم الحدیث الباب: 6]

18601- 6- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: قَالَ أَخِی مُوسَی ع إِنِّی کُنْتُ مَعَ أَبِی بِمِنًی- فَأَتَی جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ فَرَأَی النَّاسَ عِنْدَهَا وُقُوفاً فَقَالَ لِغُلَامٍ لَهُ یُقَالُ لَهُ سَعِیدٌ- نَادِ فِی النَّاسِ أَنَّ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ یَقُولُ إِنَّ هَذَا لَیْسَ بِمَوْضِعِ (6) وُقُوفٍ فَارْمُوا وَ امْضُوا فَنَادَی سَعِیدٌ.

******

ترجمه:

علی بن جعفر گفت:

برادرم موسی (امام کاظم علیه السلام) فرمود: من با پدرم (امام جعفر صادق علیه السلام) در منا بودم. پس به جمره عقبه آمد و مردم را دید که در آنجا ایستاده اند. به غلامی که سعید نام داشت، گفت: «در میان مردم ندا بده که جعفر بن محمد می گوید اینجا محل توقف نیست. پس جمرات را رمی کنید و بروید.» سعید هم ندا داد.

[رقم الحدیث الکلی: 18602 - رقم الحدیث الباب: 7]

18602- 7- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَمْیِ

ص: 66

1- قرب الإسناد- 108.
2- الکافی 4- 479- 5.
3- فی نسخة- فقام فی وسطهم (هامش المخطوط).
4- الکافی 4- 482- 7، و أورد صدره فی الحدیث 7 من الباب 13 من هذه الأبواب.
5- قرب الإسناد- 106.
6- فی المصدر- لیس هذا موضع.
7- قرب الإسناد- 107.

جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ أَوَّلَ یَوْمٍ یَقِفُ مَنْ یَرْمِیهَا قَالَ لَا یَقِفْ أَوَّلَ یَوْمٍ وَ لَکِنْ لِیَرْمِ وَ لْیَنْصَرِفْ.

******

ترجمه:

علی بن جعفر از برادرش روایت کرده است که گفت:

از او درباره رمی جمره عقبه در روز اول پرسیدم، که آیا کسی که آن را پرتاب می کند باید توقف کند؟

فرمود: «نه، در روز اول نباید توقف کند، بلکه باید پرتاب کند و برود.»

11- بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ

اشارة

(1) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18603 - رقم الحدیث الباب: 1]

18603- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ مَا أَقُولُ: إِذَا رَمَیْتُ قَالَ کَبِّرْ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ.

******

ترجمه:

یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ : به حضرت صادق علیه السلام گفتم درحال رمی چه بگویم ؟ فرمودند : با هرسنگی تکبیربگو .

[رقم الحدیث الکلی: 18604 - رقم الحدیث الباب: 2]

18604- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: خُذْ حَصَی الْجِمَارِ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ تَرْمِی فَتَقُولُ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ اللَّهُ أَکْبَرُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) روایت کرده است که در حدیثی فرمود:

«خاکریزهای جمرات را بگیر تا اینکه گفت: سپس پرتاب کن و با هر سنگریزه بگو: "الله اکبر".»

ص: 67

1- الباب 11 فیه حدیثان.
2- الکافی 4- 481- 2، و التهذیب 5- 261- 889، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 10 من هذه الأبواب.
3- الکافی 4- 478- 1، و أورد ذیله فی الحدیث 3 من الباب 2، و تمامه فی الحدیث 1 من الباب 3 من هذه الأبواب.
4- التهذیب 5- 198- 661.
5- تقدم فی الحدیثین 21 و 34 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.

12- بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الرَّمْیِ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ أَخْذِ الْحَصَی بِالْیُسْرَی وَ الرَّمْیِ بِالْیُمْنَی

اشارة

(1) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الرَّمْیِ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ أَخْذِ الْحَصَی بِالْیُسْرَی وَ الرَّمْیِ بِالْیُمْنَی

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18605 - رقم الحدیث الباب: 1]

18605- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ارْمِ فِی کُلِّ یَوْمٍ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ قُلْ کَمَا قُلْتَ حِینَ رَمَیْتَ جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ بِالسَّنَدِ الْأَوَّلِ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) روایت کرده است که فرمود:

«در هر روز، هنگام زوال خورشید (بعد از ظهر)، جمره را رمی کن و همان طور که در هنگام رمی جمره عقبه گفتی، بگو.»

[رقم الحدیث الکلی: 18606 - رقم الحدیث الباب: 2]

18606- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع خُذْ حَصَی الْجِمَارِ بِیَدِکَ الْیُسْرَی وَ ارْمِ بِالْیُمْنَی.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : سنگ ریزهها را دردست چپ نگهداروبا دست راست رمی کن .

13- بَابُ أَنَّ وَقْتَ الرَّمْیِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ غُرُوبِهَا

اشارة

(6) 13 بَابُ أَنَّ وَقْتَ الرَّمْیِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ غُرُوبِهَا

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18607 - رقم الحدیث الباب: 1]

18607- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ

ص: 68

1- الباب 12 فیه حدیثان.
2- الکافی 4- 480- 1، و أورد ذیله فی الحدیث 2 من الباب 10 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 5- 261- 888، و الاستبصار 2- 296- 1057.
4- الکافی 4- 481- 3.
5- یأتی فی الحدیثین 1 و 2 من الباب 15 من هذه الأبواب.
6- الباب 13 فیه 7 أحادیث.
7- الفقیه 2- 481- 3025.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قُلْتُ لَهُ إِلَی مَتَی یَکُونُ رَمْیُ الْجِمَارِ- فَقَالَ مِنِ ارْتِفَاعِ النَّهَارِ إِلَی غُرُوبِ الشَّمْسِ.

******

ترجمه:

جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ : به حضرت صادق علیه السلام گفتم رمی جمرات کی انجام بشود ؟ فرمودند : وقتی روزکاملا بالا آمد تا غروب آفتاب .

[رقم الحدیث الکلی: 18608 - رقم الحدیث الباب: 2]

18608- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ارْمِ الْجِمَارَ (2) مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَی غُرُوبِهَا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : درطول روزازطلوع تا غروب می توانی جمرات را رمی کنی .

[رقم الحدیث الکلی: 18609 - رقم الحدیث الباب: 3]

18609- 3- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: الرَّمْیُ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَی غُرُوبِهَا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : درطول روزازطلوع تا غروب می توانی جمرات را رمی کنی .

[رقم الحدیث الکلی: 18610 - رقم الحدیث الباب: 4]

18610- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ سَیْفٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ رَمْیُ الْجِمَارِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَی غُرُوبِهَا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : درطول روزازطلوع تا غروب می توانی جمرات را رمی کنی .

[رقم الحدیث الکلی: 18611 - رقم الحدیث الباب: 5]

18611- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ لِلْحَکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ (6) مَا حَدُّ رَمْیِ الْجِمَارِ- فَقَالَ الْحَکَمُ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَا حَکَمُ أَ رَأَیْتَ لَوْ أَنَّهُمَا کَانَا اثْنَیْنِ فَقَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ احْفَظْ عَلَیْنَا مَتَاعَنَا حَتَّی أَرْجِعَ أَ کَانَ یَفُوتُهُ الرَّمْیُ هُوَ وَ اللَّهِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَی غُرُوبِهَا.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ

ص: 69

1- التهذیب 5- 262- 890.
2- فی المصدر- رمی الجمار.
3- الاستبصار 2- 296- 1054.
4- التهذیب 5- 262- 891، و الاستبصار 2- 296- 1055.
5- التهذیب 5- 262- 892، و الاستبصار 2- 296- 1056.
6- فی نسخة- الحکم بن عیینة (هامش المخطوط).

عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

ابن أذینه از ابی جعفر (امام باقر علیه السلام) روایت کرده است که او به حکم بن عتیبه گفت: «حدود زمان رمی جمرات چیست؟»

حکم گفت: «در زمان زوال خورشید (یعنی بعد از ظهر).»

ابو جعفر (علیه السلام) گفت: «ای حکم، اگر دو نفر باشند و یکی از آن ها به دیگری بگوید که "متاع ما را حفظ کن تا من برگردم"، آیا اورمی جمرات را از دست میدهد، با اینکه وقت آن بخدا قسم از طلوع خورشید تا غروب آن است؟»

[رقم الحدیث الکلی: 18612 - رقم الحدیث الباب: 6]

18612- 6- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَمْیُ الْجِمَارِ مِنْ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَی غُرُوبِهَا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : درطول روزازطلوع تا غروب می توانی جمرات را رمی کنی .

[رقم الحدیث الکلی: 18613 - رقم الحدیث الباب: 7]

18613- 7- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع یَقُولُ لَا تَرْمِ الْجَمْرَةَ یَوْمَ النَّحْرِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ لَا یُنَافِیهِ مَا تَقَدَّمَ مِنَ الْأَمْرِ بِالرَّمْیِ عِنْدَ الزَّوَالِ (4) لِأَنَّ الْمُرَادَ بِهِ الِاسْتِحْبَابُ قَالَهُ الشَّیْخُ (5) وَ غَیْرُهُ (6).

******

ترجمه:

اسماعیل بن همام گفت:

شنیدم ابا الحسن الرضا (امام رضا علیه السلام) می گوید: «در روز قربانی، جمره را تا زمانی که خورشید طلوع کند، رمی نکنید.»

14- بَابُ جَوَازِ الرَّمْیِ بِاللَّیْلِ وَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ مَعَ الْخَوْفِ وَ الْعُذْرِ

اشارة

(7) 14 بَابُ جَوَازِ الرَّمْیِ بِاللَّیْلِ وَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ مَعَ الْخَوْفِ وَ الْعُذْرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18614 - رقم الحدیث الباب: 1]

18614- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ یَرْمِیَ الْخَائِفُ بِاللَّیْلِ وَ یُضَحِّیَ وَ یُفِیضَ بِاللَّیْلِ.

******

ترجمه:

صفوان بن یحیی از عبد الله بن سنان از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) روایت کرده است که فرمود:

«هیچ اشکالی ندارد که کسی که ترسان است، شب جمرات را رمی کند و قربانی کند و شب به سوی منا برگردد.»

ص: 70

1- الکافی 4- 481- 5.
2- الکافی 4- 481- 4.
3- الکافی 4- 482- 7، و أورد ذیله فی الحدیث 5 من الباب 10 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 1 من الباب 12 من هذه الأبواب.
5- راجع الاستبصار 2- 296- 1057.
6- راجع منتهی المطلب 2- 733.
7- الباب 14 فیه 7 أحادیث.
8- التهذیب 5- 263- 895، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 7 من أبواب الذبح.
[رقم الحدیث الکلی: 18615 - رقم الحدیث الباب: 2]

18615- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ سَعِیدٍ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رُخِّصَ لِلْعَبْدِ وَ الْخَائِفِ وَ الرَّاعِی فِی الرَّمْیِ لَیْلًا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : عبد وکسیکه می ترسد وچوپان اجاره دارند شبانه رمی جمرات کنند

[رقم الحدیث الکلی: 18616 - رقم الحدیث الباب: 3]

18616- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَطِیَّةَ قَالَ: أَفَضْنَا مِنَ الْمُزْدَلِفَةِ بِلَیْلٍ أَنَا وَ هِشَامُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِکِ الْکُوفِیُّ- فَکَانَ (3) هِشَامٌ خَائِفاً فَانْتَهَیْنَا إِلَی جَمْرَةِ الْعَقَبَةِ طُلُوعَ الْفَجْرِ (4) فَقَالَ لِی هِشَامٌ أَیَّ شَیْ ءٍ أَحْدَثْنَا فِی حَجِّنَا فَنَحْنُ کَذَلِکَ إِذْ لَقِیَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع- قَدْ رَمَی الْجِمَارَ وَ انْصَرَفَ فَطَابَتْ نَفْسُ هِشَامٍ.

******

ترجمه:

علی بن عطیه گفت:

ما از مُزدلفه به سوی منا حرکت کردیم شبانه، من و هشام بن عبد الملک کوفی. هشام در آن زمان ترسان بود. وقتی به جمره عقبه رسیدیم، با طلوع فجر، هشام به من گفت: «چه چیزی در حج مان تازه کرده ایم؟» ما همین طور بودیم که با ابوالحسن موسی (امام کاظم علیه السلام) برخورد کردیم، که جمرات را رمی کرده و بازگشته بود. این موضوع باعث آرامش خاطر هشام شد.

[رقم الحدیث الکلی: 18617 - رقم الحدیث الباب: 4]

18617- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی الْخَائِفِ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَرْمِیَ الْجِمَارَ بِاللَّیْلِ وَ یُضَحِّیَ بِاللَّیْلِ وَ یُفِیضَ بِاللَّیْلِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) روایت کرده است که فرمود:

«هیچ اشکالی ندارد که کسی که ترسان است، شب جمرات را رمی کند و قربانی کند و شب به سوی منا برگردد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18618 - رقم الحدیث الباب: 5]

18618- 5- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 71

1- التهذیب 5- 263- 896.
2- التهذیب 5- 263- 897.
3- فی المصدر- و کان.
4- فی المصدر- عند طلوع الفجر.
5- الکافی 4- 485- 4، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 7 من أبواب الذبح.
6- الفقیه 2- 475- 3001.
7- الکافی 4- 485- 5.

أَنَّهُ کَرِهَ رَمْیَ الْجِمَارِ بِاللَّیْلِ وَ رَخَّصَ لِلْعَبْدِ وَ الرَّاعِی فِی رَمْیِ الْجِمَارِ لَیْلًا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : رمی جمرات درشب کراهت دارد ولی عبد وچوپان اجاره دارند شبانه رمی جمرات کنند

[رقم الحدیث الکلی: 18619 - رقم الحدیث الباب: 6]

18619- 6- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِرُعَاةِ الْإِبِلِ إِذَا جَاءُوا بِاللَّیْلِ أَنْ یَرْمُوا.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به مسئولان شترها اجازه دادند که وقتی شب آمدند رمی جمرات کنند

[رقم الحدیث الکلی: 18620 - رقم الحدیث الباب: 7]

18620- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الَّذِی یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَرْمِیَ بِلَیْلٍ مَنْ هُوَ قَالَ الْحَاطِبَةُ وَ الْمَمْلُوکُ الَّذِی لَا یَمْلِکُ مِنْ أَمْرِهِ شَیْئاً وَ الْخَائِفُ وَ الْمَدِینُ وَ الْمَرِیضُ الَّذِی لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَرْمِیَ یُحْمَلُ إِلَی الْجِمَارِ- فَإِنْ قَدَرَ عَلَی أَنْ یَرْمِیَ وَ إِلَّا فَارْمِ عَنْهُ وَ هُوَ حَاضِرٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْإِفَاضَةِ قَبْلَ الْفَجْرِ (3).

******

ترجمه:

ابی بصیر گفت:

از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) درباره کسانی که باید شب جمرات را پرتاب کنند، پرسیدم.

فرمود: «این افراد عبارتند از:

حاطبه (زن صاحب خانه)،

غلامی که در امور خود هیچ تصرفی ندارد،

شخصی که ترسان است،

بدهکار،

و بیمار که قادر به پرتاب جمرات نیست، باید به جمرات حمل شود. اگر قادر به رمی جمرات شد، خوب است؛ در غیر این صورت، دیگری باید به نمایندگی از او پرتاب کند در حالی که او حضور دارد.»

15- بَابُ أَنَّ مَنْ فَاتَهُ الرَّمْیُ نَهَاراً وَجَبَ عَلَیْهِ قَضَاؤُهُ مِنَ الْغَدِ وَ یُسْتَحَبُّ لَهُ الْفَصْلُ بِأَنْ یَکُونَ مَا لِأَمْسِهِ بُکْرَةً وَ مَا لِیَوْمِهِ عِنْدَ الزَّوَالِ

اشارة

(4) 15 بَابُ أَنَّ مَنْ فَاتَهُ الرَّمْیُ نَهَاراً وَجَبَ عَلَیْهِ قَضَاؤُهُ مِنَ الْغَدِ وَ یُسْتَحَبُّ لَهُ الْفَصْلُ بِأَنْ یَکُونَ مَا لِأَمْسِهِ بُکْرَةً وَ مَا لِیَوْمِهِ عِنْدَ الزَّوَالِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18621 - رقم الحدیث الباب: 1]

18621- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ

ص: 72

1- الکافی 4- 481- 6.
2- الفقیه 2- 476- 3004.
3- تقدم فی الباب 17 من أبواب الوقوف بالمشعر.
4- الباب 15 فیه 3 أحادیث.
5- التهذیب 5- 262- 893.

رَجُلٍ أَفَاضَ مِنْ جَمْعٍ- حَتَّی انْتَهَی إِلَی مِنًی فَعَرَضَ لَهُ عَارِضٌ فَلَمْ یَرْمِ حَتَّی غَابَتِ الشَّمْسُ قَالَ یَرْمِی إِذَا أَصْبَحَ مَرَّتَیْنِ مَرَّةً لِمَا فَاتَهُ وَ الْأُخْرَی لِیَوْمِهِ الَّذِی یُصْبِحُ فِیهِ وَ لْیُفَرِّقْ بَیْنَهُمَا یَکُونُ أَحَدُهُمَا بُکْرَةً وَ هِیَ لِلْأَمْسِ وَ الْأُخْرَی عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ.

******

ترجمه:

عبد الله بن سنان گفت:

از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که از جمع به منا حرکت کرده و در راه به مشکلی برخورد کرده و نتوانسته جمرات را رمی کند تا زمانی که خورشید غروب کرده است.

فرمود: «او باید جمرات را وقتی که صبح شد، دوباررمی کند؛ یکی برای آنچه که از او فوت شده و دیگری برای روزی که در آن صبح کرده است. و باید بین این دو پرتاب تفکیک کند؛ یکی از آن ها باید در صبح (برای روز گذشته) و دیگری هنگام زوال خورشید (برای روز جاری) انجام شود.»

[رقم الحدیث الکلی: 18622 - رقم الحدیث الباب: 2]

18622- 2- (1) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَلَمْ یَرْمِ الْجَمْرَةَ حَتَّی غَابَتِ الشَّمْسُ قَالَ یَرْمِی إِذَا أَصْبَحَ مَرَّتَیْنِ أَحَدُهُمَا بُکْرَةً وَ هِیَ لِلْأَمْسِ وَ الْأُخْرَی عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ هِیَ لِیَوْمِهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (2)

وَ ذَکَرَ مِثْلَ رِوَایَةِ الْکُلَیْنِیِّ.

******

ترجمه:

عبد الله بن سنان

مثل روایت قبلی را نقل کرده ، اما در آن گفته شده که او جمره را تا زمانی که خورشید غروب کرد، پرتاب نکرد.

فرمود: «او باید جمره ها را وقتی صبح شد، دوباررمی کند؛ یکی از آن ها صبح زود برای روز گذشته و دیگری هنگام زوال خورشید برای روز جاری.»

[رقم الحدیث الکلی: 18623 - رقم الحدیث الباب: 3]

18623- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ حَسَنِ بْنِ حُسَیْنٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ رَمْیَ الْجَمْرَةِ الْوُسْطَی- فِی الْیَوْمِ الثَّانِی قَالَ فَلْیَرْمِهَا فِی الْیَوْمِ الثَّالِثِ لِمَا فَاتَهُ وَ لِمَا یَجِبُ عَلَیْهِ فِی یَوْمِهِ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ یَذْکُرْ إِلَّا یَوْمَ النَّفْرِ- قَالَ فَلْیَرْمِهَا وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.

******

ترجمه:

برید عجلی گفت:

از ابا عبدالله (امام صادق علیه السلام) درباره مردی که در روز دوم رمی جمره وسطی را فراموش کرده بود، پرسیدم.

فرمود: «او باید در روز سوم جمره وسطی را رمی کند، هم برای آنچه که از او فوت شده و هم برای آنچه که باید در روز خودش انجام دهد.»

گفتم: «اگر او فقط در روز نفرت به یاد آورد؟»

فرمود: «او باید آن را رمی کند و هیچ چیز بر او نیست.»

16- بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ رَمْیِ مَا عَدَا جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ یَوْمَ النَّحْرِ

اشارة

(4) 16 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ رَمْیِ مَا عَدَا جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ یَوْمَ النَّحْرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18624 - رقم الحدیث الباب: 1]

18624- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع وَ عَنِ ابْنِ

ص: 73

1- الکافی 4- 484- 2.
2- الفقیه 2- 476- 3003.
3- التهذیب 5- 263- 894.
4- الباب 16 فیه 3 أحادیث.
5- الکافی 4- 479- 4.

أُذَیْنَةَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: کَانَتِ الْجِمَارُ تُرْمَی جَمِیعاً قُلْتُ فَأَرْمِیهَا فَقَالَ لَا أَ مَا تَرْضَی أَنْ تَصْنَعَ کَمَا أَصْنَعُ.

******

ترجمه:

جمیل از زراره از یکی از آن ها (امامان) و همچنین از ابن أذینه از ابن بُکَیر روایت کرده است که گفت:

جمرات به طور کلی رمی می شدند.

گفتم: «آیا من باید همه جمرات را رمی کنم؟»

فرمود: «نه، آیا نمی خواهی همان طور که من انجام می دهم، عمل کنی؟»

[رقم الحدیث الکلی: 18625 - رقم الحدیث الباب: 2]

18625- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَمْیِ الْجَمْرَةِ یَوْمَ النَّحْرِ- مَا لَهَا تُرْمَی وَحْدَهَا وَ لَا یُرْمَی (2) مِنَ الْجِمَارِ غَیْرُهَا یَوْمَ النَّحْرِ- فَقَالَ قَدْ کُنَّ یُرْمَیْنَ کُلُّهُنَّ وَ لَکِنَّهُمْ تَرَکُوا ذَلِکَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَأَرْمِیهِنَّ قَالَ لَا تَرْمِهِنَّ أَ مَا تَرْضَی أَنْ تَصْنَعَ مِثْلَ مَا نَصْنَعُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ عَنْ زُرَارَةَ وَ قَالَ مِثْلَ مَا أَصْنَعُ (3)

******

ترجمه:

زراره از یکی از آن ها (امامان) نقل کرده است که گفت:

از او درباره رمی جمره در روز نحر پرسیدم، که آیا جمره به تنهایی رمی می شود و غیر از آن جمره ها رمی نمی شوند؟

فرمود: «در گذشته همه جمره ها رمی می شدند، اما اکنون آن ها را ترک کرده اند.»

گفتم: «به قربانت بروم، آیا من باید همه آن ها را رمی کنم؟»

فرمود: «نه، نباید همه آن ها را رمی کنی. آیا نمی خواهی همان طور که ما عمل می کنیم، عمل کنی؟»

[رقم الحدیث الکلی: 18626 - رقم الحدیث الباب: 3]

18626- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ حُمْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَمْیِ الْجِمَارِ- فَقَالَ کُنَّ یُرْمَیْنَ (5) یَوْمَ النَّحْرِ- فَرَمَیْتُهَا جَمِیعاً بَعْدَ ذَلِکَ ثُمَّ حَدَّثْتُهُ فَقَالَ لِی أَ مَا تَرْضَی أَنْ تَصْنَعَ کَمَا کَانَ عَلِیٌّ ع یَصْنَعُ فَتَرَکْتُهُ.

******

ترجمه:

حمران گفت:

از ابا جعفر (امام باقر علیه السلام) درباره رمی جمرات پرسیدم.

فرمود: «در روز نحر، همه جمره ها رمی می شدند.»

من بعد از آن، همه جمره ها را رمی کردم و سپس او را خبر دادم.

فرمود: «آیا راضی نیستی که همان طور که علی (علیه السلام) عمل می کرد، عمل کنی؟» و من از آن عمل دست کشیدم.

17- بَابُ جَوَازِ الرَّمْیِ عَنِ الْمَرِیضِ وَ الْمُغْمَی عَلَیْهِ وَ الصَّبِیِّ وَ اسْتِحْبَابِ حَمْلِهِمْ إِلَی الْجَمْرَةِ إِنْ أَمْکَنَ وَ بَقِیَّةِ أَحْکَامِ الرَّمْیِ

اشارة

(6) 17 بَابُ جَوَازِ الرَّمْیِ عَنِ الْمَرِیضِ وَ الْمُغْمَی عَلَیْهِ وَ الصَّبِیِّ وَ اسْتِحْبَابِ حَمْلِهِمْ إِلَی الْجَمْرَةِ إِنْ أَمْکَنَ وَ بَقِیَّةِ أَحْکَامِ الرَّمْیِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18627 - رقم الحدیث الباب: 1]

18627- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ

ص: 74

1- الکافی 4- 479- 2.
2- فی المصدر- و لا ترمی.
3- التهذیب 5- 481- 1707.
4- الکافی 4- 479- 3.
5- فی نسخة- نحن نرمیهن (هامش المخطوط)، و فی المصدر- کن یرمین جمیعا.
6- الباب 17 فیه 12 حدیثا.
7- الفقیه 2- 476- 3005.

وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکَسِیرُ وَ الْمَبْطُونُ یُرْمَی عَنْهُمَا قَالَ وَ الصِّبْیَانُ یُرْمَی عَنْهُمْ.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن حجاج از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: شخص شکسته و شکم درد از طرف آن ها رمی (سنگ زنی) انجام می شود. و فرمود: و کودکان از طرف آن ها رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18628 - رقم الحدیث الباب: 2]

18628- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الْمَرِیضِ تُرْمَی عَنْهُ الْجِمَارُ قَالَ نَعَمْ یُحْمَلُ إِلَی الْجَمْرَةِ وَ یُرْمَی عَنْهُ قُلْتُ لَا یُطِیقُ (2) قَالَ یُتْرَکُ فِی مَنْزِلِهِ وَ یُرْمَی عَنْهُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

از اسحاق بن عمار نقل شده که او از ابا الحسن موسی (علیه السلام) درباره بیمار پرسید که از طرف او جمرات (سنگ زنی) انجام می شود. فرمود: بله، او به سمت جمره برده می شود و از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود. گفتم: او توانایی (این کار را) ندارد. فرمود: در منزلش باقی می ماند و از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18629 - رقم الحدیث الباب: 3]

18629- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْکَسِیرُ وَ الْمَبْطُونُ یُرْمَی عَنْهُمَا قَالَ وَ الصِّبْیَانُ یُرْمَی عَنْهُمْ.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن حجاج از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: شخص شکسته و شکم درد از طرف آن ها رمی (سنگ زنی) انجام می شود. و فرمود: و کودکان از طرف آن ها رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18630 - رقم الحدیث الباب: 4]

18630- 4- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الْمَرِیضِ تُرْمَی عَنْهُ الْجِمَارُ قَالَ نَعَمْ یُحْمَلُ إِلَی الْجَمْرَةِ وَ یُرْمَی عَنْهُ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

از اسحاق بن عمار نقل شده که او از ابا الحسن موسی (علیه السلام) درباره بیمار پرسید که از طرف او جمرات (سنگ زنی) انجام می شود. فرمود: بله، او به سمت جمره برده می شود و از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

ص: 75

1- الفقیه 2- 476- 3006، و أورد ذیله فی الحدیث 5 من الباب 47 من أبواب الطواف.
2- فی نسخة- لا یطیق ذلک (هامش المخطوط).
3- التهذیب 5- 268- 919.
4- الکافی 4- 485- 1، و التهذیب 5- 268- 914.
5- الکافی 4- 485- 2.
6- التهذیب 5- 268- 915.
[رقم الحدیث الکلی: 18631 - رقم الحدیث الباب: 5]

18631- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أُغْمِیَ عَلَیْهِ فَقَالَ یُرْمَی عَنْهُ الْجِمَارُ.

******

ترجمه:

ازرِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی نقل شده که او ازحضرت صادق (علیه السلام) درباره فرد بیهوش پرسید که از طرف او جمرات (سنگ زنی) انجام می شود. فرمود: از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18632 - رقم الحدیث الباب: 6]

18632- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَلِیٍّ الْیَعْقُوبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الْمَرِیضِ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَرْمِیَ الْجِمَارَ فَقَالَ یُرْمَی عَنْهُ.

******

ترجمه:

از اسحاق بن عمار نقل شده که او از ابا الحسن موسی (علیه السلام) درباره بیمار پرسید که از طرف او جمرات (سنگ زنی) انجام می شود. فرمود: از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18633 - رقم الحدیث الباب: 7]

18633- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ یَحْیَی بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ سَقَطَتْ عَنِ الْمَحْمِلِ فَانْکَسَرَتْ وَ لَمْ تَقْدِرْ عَلَی رَمْیِ الْجِمَارِ- فَقَالَ یُرْمَی عَنْهَا وَ عَنِ الْمَبْطُونِ.

******

ترجمه:

از یحیی بن سعید از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که گفت: از ایشان درباره زنی پرسیدم که از محمل (کجاوه) افتاده و استخوانش شکسته بود و نمی توانست رمی جمرات (سنگ زنی) انجام دهد. ایشان فرمودند: از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود و همچنین از طرف شخص شکم درد (نیز).

[رقم الحدیث الکلی: 18634 - رقم الحدیث الباب: 8]

18634- 8- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: الْمَبْطُونُ یُرْمَی عَنْهُ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : ازطرف فرد شکم درد رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18635 - رقم الحدیث الباب: 9]

18635- 9- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَرِیضُ الْمَغْلُوبُ وَ الْمُغْمَی عَلَیْهِ یُرْمَی عَنْهُ وَ یُطَافُ بِهِ.

******

ترجمه:

از حماد، از حریز، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: بیمار ناتوان و کسی که بیهوش شده از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود و نیزاورا طواف می دهند .

[رقم الحدیث الکلی: 18636 - رقم الحدیث الباب: 10]

18636- 10- (6) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 76

1- التهذیب 5- 268- 916.
2- التهذیب 5- 268- 917.
3- التهذیب 5- 268- 918.
4- التهذیب 5- 125- 409، و أورد صدره فی الحدیث 6 من الباب 47 من أبواب الطواف.
5- التهذیب 5- 123- 400، و الاستبصار 2- 225- 776، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 47، و مثله بطریق آخر فی الحدیثین 1 و 2 من الباب 49 من أبواب الطواف.
6- التهذیب 5- 123- 402، و الاستبصار 2- 225- 778، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 47 من أبواب الطواف.

قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُطَافُ بِهِ وَ یُرْمَی عَنْهُ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ إِذَا کَانَ لَا یَسْتَطِیعُ.

******

ترجمه:

از حریز، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که گفت: از ایشان درباره مردی که اورا طواف می دهند و از طرف او رمی (سنگ زنی) می شود، پرسیدم. ایشان فرمودند: بله، اگر او نمی تواند (این کارها را انجام دهد).

[رقم الحدیث الکلی: 18637 - رقم الحدیث الباب: 11]

18637- 11- (1) وَ عَنْهُ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ الْمَرِیضَةِ الَّتِی لَا تَعْقِلُ أَنَّهُ یُرْمَی عَنْهَا.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار، از ابی عبدالله (علیه السلام) درباره زنی بیمار که نمی تواند (به خوبی) درک کند، نقل شده است که از طرف او رمی (سنگ زنی) انجام می شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18638 - رقم الحدیث الباب: 12]

18638- 12- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ: الْمَرِیضُ یُرْمَی عَنْهُ وَ الصَّبِیُّ یُعْطَی الْحَصَی فَیَرْمِی.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (3) وَ فِی الطَّوَافِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ أَحْکَامِ الرَّمْیِ فِی مَحَلِّهِ (5).

ص: 77

ترجمه :

******

از جعفر بن محمد، از پدرش نقل شده که علی (علیه السلام) فرمود: از طرف بیمار رمی (سنگ زنی) انجام می شود و به کودک سنگریزه داده می شود تا خودش رمی (سنگ زنی) کند.

أَبْوَابُ الذَّبْحِ

1- بَابُ وُجُوبِ الْهَدْیِ عَلَی الْمُتَمَتِّعِ دُونَ غَیْرِهِ وَ أَنَّهُ یُجْزِیهِ شَاةٌ وَ کَذَا الْأُضْحِیَّةُ

اشارة

(6) 1 بَابُ وُجُوبِ الْهَدْیِ عَلَی الْمُتَمَتِّعِ دُونَ غَیْرِهِ وَ أَنَّهُ یُجْزِیهِ شَاةٌ وَ کَذَا الْأُضْحِیَّةُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18639 - رقم الحدیث الباب: 1]

18639- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ (8) عَنِ الْمُتَمَتِّعِ کَمْ یُجْزِیهِ قَالَ شَاةٌ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

از علاء، از محمد بن مسلم، از یکی از آن دو (امام) (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: از ایشان درباره متمتع (حج گزار) پرسیدم که چه چیزی برای او کافی است؟ فرمود: یک گوسفند.

[رقم الحدیث الکلی: 18640 - رقم الحدیث الباب: 2]

18640- 2- (9) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی رَجُلٍ اعْتَمَرَ فِی رَجَبٍ- فَقَالَ إِنْ کَانَ أَقَامَ بِمَکَّةَ حَتَّی یَخْرُجَ مِنْهَا حَاجّاً فَقَدْ وَجَبَ عَلَیْهِ هَدْیٌ فَإِنْ خَرَجَ مِنْ مَکَّةَ- حَتَّی یُحْرِمَ مِنْ غَیْرِهَا فَلَیْسَ عَلَیْهِ هَدْیٌ.

وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (10)

ص: 78

1- التهذیب 5- 398- 1386، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 47 من أبواب الطواف.
2- قرب الإسناد- 71.
3- تقدم فی الحدیث 7 من الباب 14 من هذه الأبواب.
4- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 45 و فی الحدیث 12 من الباب 47 و فی الأحادیث 3 و 4 و 6 و 7 و 8 من الباب 49 من أبواب الطواف. و تقدم ما یدلّ علی حکم الصبیان فی الحدیثین 1 و 3 من الباب 17 من أبواب أقسام الحجّ.
5- یأتی فی الأبواب 3- 7 من أبواب العود إلی منی.
6- الباب 1 فیه 14 حدیثا.
7- التهذیب 5- 201- 668، و الاستبصار 2- 262- 926، و أورد ذیله فی الحدیث 5 من الباب 2 من هذه الأبواب.
8- فی المصدر- سئل.
9- التهذیب 5- 199- 663، و الاستبصار 2- 259- 914.
10- المقنعة- 70.

أَقُولُ: الْمُرَادُ بِخُرُوجِهِ مِنْهَا حَاجّاً الْإِحْرَامُ مِنْهَا بِحَجِّ التَّمَتُّعِ بَعْدَ الْعُمْرَةِ وَ الْمُرَادُ بِآخِرِهِ الْإِحْرَامُ بِغَیْرِ التَّمَتُّعِ أَشَارَ إِلَیْهِ الشَّیْخُ وَ جَوَّزَ حَمْلَهُ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ.

******

ترجمه:

از عیص بن قاسم، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: درباره مردی که در ماه رجب عمره انجام داده است. فرمود: اگر در مکه اقامت کرده تا از آنجا به عنوان حاجی خارج شود، بر او قربانی واجب است. اما اگر از مکه خارج شود تا از مکانی غیر از آن احرام بپوشد، قربانی بر او واجب نیست.

می گویم: مراد از خروج از آنجا به عنوان حاجی، احرام بستن از مکه برای حج تمتع بعد از عمره است و مراد از (قسمت) آخر، احرام بستن برای غیر از تمتع است. مرحوم شیخ به آن اشاره کرده و جواز حمل آن بر استحباب را نیز مطرح کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18641 - رقم الحدیث الباب: 3]

18641- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یُجْزِیهِ فِی الْأُضْحِیَّةِ هَدْیُهُ.

******

ترجمه:

از محمد بن مسلم، از ابی جعفر (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: قربانی اش برای او در قربانی عید قربان کافی است.

[رقم الحدیث الکلی: 18642 - رقم الحدیث الباب: 4]

18642- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُفْرِدِ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ هَدْیٌ وَ لَا أُضْحِیَّةٌ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که درباره فردی که به طور مستقل حج (مفرد) انجام داده است، فرمود: بر او نه قربانی واجب است و نه قربانی عید قربان.

[رقم الحدیث الکلی: 18643 - رقم الحدیث الباب: 5]

18643- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ تَمَتَّعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَهَلَّ بِحَجَّةٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ إِنْ ذَبَحَ فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ وَ إِنْ لَمْ یَذْبَحْ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ لِأَنَّهُ إِنَّمَا تَمَتَّعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَهَلَّ بِحَجَّةٍ عَنْ أَبِیهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ (4)

أَقُولُ: الْعُمْرَةُ هُنَا مَحْمُولَةٌ عَلَی الْمُفْرَدَةِ وَ الْحَجُّ عَلَی حَجِّ الْإِفْرَادِ وَ وَجْهُ الْمَجَازِ تَقَدُّمُ الْعُمْرَةِ عَلَی الْحَجِّ.

******

ترجمه:

از حارث بن مغیره، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که درباره مردی که به طور تمتع از طرف مادرش عمره انجام داده و با حج از طرف پدرش احرام بسته است، فرمود: اگر قربانی (قربانی عید قربان) انجام دهد، برای او بهتر است و اگر قربانی نکند، بر او چیزی نیست، چون او فقط تمتع را از طرف مادرش انجام داده و با حج از طرف پدرش احرام بسته است.

می گویم: در اینجا عمره به معنای عمره مفرده و حج به معنای حج افرد است و وجه مجاز این است که عمره قبل از حج آمده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18644 - رقم الحدیث الباب: 6]

18644- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ

ص: 79

1- التهذیب 5- 238- 803.
2- التهذیب 5- 42- 122، و أورده بتمامه فی الحدیثین 1 و 2 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ.
3- التهذیب 5- 239- 807.
4- علل الشرائع- 441- 1.
5- الفقیه 2- 488- 3041، و أورده عن الکافی فی الحدیث 8 من هذا الباب، و عنه و عن الکافی و التهذیب فی الحدیث 4 من الباب 1 من أبواب العمرة.

قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ یَوْمِ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ- فَقَالَ هُوَ یَوْمُ النَّحْرِ وَ الْأَصْغَرُ الْعُمْرَةُ.

وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ کَمَا تَقَدَّمَ فِی الْوُقُوفِ (1).

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که گفت: از ابی عبدالله (علیه السلام) درباره روز حج اکبر پرسیدم. ایشان فرمودند: روز حج اکبر، روز نحر (عید قربان) است و روز حج اصغر، عمره است.

[رقم الحدیث الکلی: 18645 - رقم الحدیث الباب: 7]

18645- 7- (2) وَ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ رُوِیَ إِذَا لَمْ یَجِدِ الْمُتَمَتِّعُ الْهَدْیَ حَتَّی یَقْدَمَ أَهْلَهُ أَنَّهُ یَبْعَثُ بِهِ (3).

******

ترجمه:

و در «المقنع» آمده است: نقل شده است که اگر متمتع نتواند قربانی (هدی) را پیدا کند تا زمانی که به اهلش (خانواده اش) وارد شود، او باید قربانی را بفرستد.

[رقم الحدیث الکلی: 18646 - رقم الحدیث الباب: 8]

18646- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ یَوْمِ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ- فَقَالَ هُوَ النَّحْرُ وَ الْأَصْغَرُ هُوَ الْعُمْرَةُ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که گفت: از ابی عبدالله (علیه السلام) درباره روز حج اکبر پرسیدم. ایشان فرمودند: روز حج اکبر، روز نحر (عید قربان) است و روز حج اصغر، عمره است.

[رقم الحدیث الکلی: 18647 - رقم الحدیث الباب: 9]

18647- 9- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ النَّحْرِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حج اکبرروزعید قربان است .

[رقم الحدیث الکلی: 18648 - رقم الحدیث الباب: 10]

18648- 10- (6) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ عِیَاضٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ فَقَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ النَّحْرِ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

از فضیل بن عیاض نقل شده است که گفت: از ابی عبدالله (علیه السلام) درباره حج اکبر پرسیدم. ایشان فرمودند: امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: حج اکبر، روز نحر (عید قربان) است.

ص: 80

1- تقدم فی الحدیث 17 من الباب 23 من أبواب الوقوف بالمشعر.
2- المقنع- 91.
3- فی المصدر- یبعث بدم.
4- الکافی 4- 290- 1.
5- الکافی 4- 290- 2.
6- الکافی 4- 290- 3، و أورد قطعة منه عن المعانی فی الحدیث 20 من الباب 23 من أبواب الوقوف بالمشعر.
[رقم الحدیث الکلی: 18649 - رقم الحدیث الباب: 11]

18649- 11- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ تَمَتَّعَ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- ثُمَّ أَقَامَ بِمَکَّةَ حَتَّی یَحْضُرَ الْحَجَّ (مِنْ قَابِلٍ) (2) فَعَلَیْهِ شَاةٌ وَ مَنْ تَمَتَّعَ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ ثُمَّ جَاوَرَ (بِمَکَّةَ) (3) حَتَّی یَحْضُرَ الْحَجَّ فَلَیْسَ عَلَیْهِ دَمٌ إِنَّمَا هِیَ حَجَّةٌ مُفْرَدَةٌ وَ إِنَّمَا الْأَضْحَی عَلَی أَهْلِ الْأَمْصَارِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ مِنْ قَابِلٍ (4).

وَ عَلَی تَقْدِیرِ وُجُودِهَا لَعَلَّهُ مَخْصُوصٌ بِالْحَجِّ الْمَنْدُوبِ أَوِ الْمُرَادُ مِنْ قَابِلٍ الشَّهْرُ لَا السَّنَةُ لِئَلَّا یُنَافِیَ مَا تَقَدَّمَ (5).

******

ترجمه:

از سعید الاعرج نقل شده است که گفت: ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: کسی که در ماه های حج تمتع کند و سپس در مکه بماند تا حج (سال بعد) فرا رسد، بر او یک گوسفند (قربانی) واجب است. اما کسی که در غیر از ماه های حج تمتع کند و سپس در مکه اقامت کند تا حج (سال بعد) فرا رسد، بر او خون (قربانی) واجب نیست؛ زیرا این فرد حج مفرده انجام می دهد و قربانی تنها بر اهل شهرها (امصار) واجب است.

[رقم الحدیث الکلی: 18650 - رقم الحدیث الباب: 12]

18650- 12- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیٍّ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع فِی حَدِیثٍ لَهُ إِذَا ذَبَحَ الْحَاجُّ کَانَ فِدَاءَهُ مِنَ النَّارِ.

******

ترجمه:

از فضیل بن یسار، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: علی بن الحسین (علیه السلام) در حدیثی فرمود: وقتی حاجی قربانی می کند، آن قربانی فدایش از آتش است.

[رقم الحدیث الکلی: 18651 - رقم الحدیث الباب: 13]

18651- 13- (7) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الْمُتَمَتِّعِ کَمْ یُجْزِیهِ قَالَ شَاةٌ.

******

ترجمه:

ازجمیل از امام صادق (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: از ایشان درباره متمتع (حج گزار) پرسیدم که چه چیزی برای او کافی است؟ فرمود: یک گوسفند.

[رقم الحدیث الکلی: 18652 - رقم الحدیث الباب: 14]

18652- 14- (8) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع

ص: 81

1- الکافی 4- 487- 1، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 10 من أبواب أقسام الحجّ.
2- لیس فی التهذیب (هامش المخطوط).
3- لیس فی التهذیب (هامش المخطوط).
4- التهذیب 5- 199- 662، و الاستبصار 2- 259- 913.
5- تقدم فی الحدیث 2 من هذا الباب.
6- المحاسن- 67- 126.
7- مستطرفات السرائر- 33- 36.
8- قرب الإسناد- 65.

قَالَ: الْحَجُّ الْأَکْبَرُ یَوْمُ النَّحْرِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

******

ترجمه:

از ابی البختری، از جعفر، از پدرش، از علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: حج اکبر، روز نحر (عید قربان) است.

2- بَابُ أَنَّ الْمَمْلُوکَ إِذَا تَمَتَّعَ بِإِذْنِ مَوْلَاهُ تَخَیَّرَ بَیْنَ أَنْ یَذْبَحَ عَنْهُ أَوْ یَأْمُرَهُ بِالصَّوْمِ فَإِنْ أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ مُعْتَقاً لَزِمَهُ الْهَدْیُ وَ مَعَ التَّعَذُّرِ الصَّوْمُ

اشارة

(3) 2 بَابُ أَنَّ الْمَمْلُوکَ إِذَا تَمَتَّعَ بِإِذْنِ مَوْلَاهُ تَخَیَّرَ بَیْنَ أَنْ یَذْبَحَ عَنْهُ أَوْ یَأْمُرَهُ بِالصَّوْمِ فَإِنْ أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ مُعْتَقاً لَزِمَهُ الْهَدْیُ وَ مَعَ التَّعَذُّرِ الصَّوْمُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18653 - رقم الحدیث الباب: 1]

18653- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَمَرَ مَمْلُوکَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ قَالَ فَمُرْهُ فَلْیَصُمْ وَ إِنْ شِئْتَ فَاذْبَحْ عَنْهُ.

******

ترجمه:

از جمیل بن دراج نقل شده است که مردی از امام صادق (علیه السلام) پرسید درباره مردی که بنده اش را به انجام عمره تمتع دستور داده است. امام فرمود: «به او بگو که روزه بگیرد و اگر بخواهی، می توانی قربانی نیز برای او ذبح کنی.»

[رقم الحدیث الکلی: 18654 - رقم الحدیث الباب: 2]

18654- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع قُلْتُ أَمَرْتُ مَمْلُوکِی أَنْ یَتَمَتَّعَ فَقَالَ إِنْ شِئْتَ فَاذْبَحْ عَنْهُ وَ إِنْ شِئْتَ فَمُرْهُ فَلْیَصُمْ.

ص: 82

1- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیثین 29 و 30 من الباب 2 و فی الحدیث 3 من الباب 5 و فی الحدیث 10 من الباب 21 من أبواب أقسام الحجّ، و فی الحدیث 1 من الباب 37 من أبواب الاحرام، و فی الباب 17 من أبواب الوقوف بالمشعر.
2- یأتی فی البابین 2 و 3 و فی الأحادیث 1 و 2 و 5 و 9 و 10 و 11 من الباب 10 و فی الحدیث 6 من الباب 11 و فی الحدیث 7 من الباب 12 و فی الحدیث 8 من الباب 16 و فی الحدیثین 10 و 13 من الباب 18 و فی الحدیث 5 من الباب 25 و فی الحدیثین 4 و 19 من الباب 40 و فی الأبواب 44- 52 و فی الحدیث 2 من الباب 53 و فی البابین 54 و 57 من هذه الأبواب.
3- الباب 2 فیه 8 أحادیث.
4- التهذیب 5- 200- 667، و الاستبصار 2- 262- 925.
5- التهذیب 5- 482- 1714.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

سعد بن ابی خلف نقل می کند که از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم: من به بنده ام دستور دادم که عمره تمتع انجام دهد. امام فرمود: «اگر بخواهی، می توانی قربانی برای او ذبح کنی و اگر نخواهی، به او بگو که روزه بگیرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18655 - رقم الحدیث الباب: 3]

18655- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ الْعَطَّارِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَمَرَ مَمْلُوکَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ أَ عَلَیْهِ أَنْ یَذْبَحَ عَنْهُ قَالَ لَا إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ عَبْداً مَمْلُوکاً لا یَقْدِرُ عَلی شَیْ ءٍ (3).

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (4) أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّیْخُ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّهُ لَا یَجِبُ عَلَیْهِ الذَّبْحُ وَ هُوَ مُخَیَّرٌ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَنْ یَأْمُرَهُ بِالصَّوْمِ لِمَا مَرَّ (5).

******

ترجمه:

از حسن عطار نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که به بنده اش دستور داده است که عمره تمتع انجام دهد تا به حج برسد. آیا بر او واجب است که قربانی برای او ذبح کند؟ امام فرمود: «نه، زیرا خداوند متعال می فرماید: "و بنده ای که قدرتی بر چیزی ندارد" (سوره نحل، آیه 75).»

می گویم: مرحوم شیخ اشاره کرده است که این موضوع به این معناست که ذبح قربانی بر او واجب نیست و او مخیر است بین ذبح کردن و روزه گرفتن برای بنده اش.

[رقم الحدیث الکلی: 18656 - رقم الحدیث الباب: 4]

18656- 4- (6) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیٍّ (7) عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ غُلَامٍ أَخْرَجْتُهُ (8) مَعِی فَأَمَرْتُهُ فَتَمَتَّعَ ثُمَّ أَهَلَّ بِالْحَجِّ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ وَ لَمْ أَذْبَحْ عَنْهُ أَ فَلَهُ أَنْ یَصُومَ بَعْدَ النَّفْرِ قَالَ ذَهَبَتِ الْأَیَّامُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ أَ لَا کُنْتَ أَمَرْتَهُ أَنْ یُفْرِدَ الْحَجَّ قُلْتُ طَلَبْتُ الْخَیْرَ قَالَ کَمَا طَلَبْتَ الْخَیْرَ فَاذْهَبْ فَاذْبَحْ عَنْهُ شَاةً سَمِینَةً وَ کَانَ ذَلِکَ یَوْمَ النَّفْرِ الْأَخِیرِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ

ص: 83

1- التهذیب 5- 200- 666، و الاستبصار 2- 262- 924.
2- التهذیب 5- 200- 665، و الاستبصار 2- 262- 923.
3- النحل 16- 75.
4- التهذیب 5- 482- 1713.
5- مر فی الحدیثین 1 و 2 من هذا الباب.
6- التهذیب 5- 201- 669، و الاستبصار 2- 263- 927.
7- لیس فی الاستبصار.
8- فی الکافی- سالته عن غلام أنا خرجت به (هامش المخطوط).

الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَفْضَلِیَّةِ الذَّبْحِ حِینَئِذٍ.

******

ترجمه:

از قاسم بن محمد از امام کاظم (ع) نقل شده است که گفت: از او درباره ی پسری که همراه خودم بردم و به او دستور دادم که عمره تمتع به جا آورد و سپس در روز ترویه برای حج احرام بست و من برای او قربانی نکردم، پرسیدم. آیا او می تواند پس از نَفْر (ترک منا) روزه بگیرد؟ امام فرمود: روزهایی که خداوند گفته بود گذشته اند. چرا او را دستور ندادی که حج مفرد انجام دهد؟ گفتم: خیر را خواستم. امام فرمود: همان گونه که خیر را خواستی، برو و برای او گوسفندی چاق قربانی کن. و این در روز آخر نَفْر بود.

[رقم الحدیث الکلی: 18657 - رقم الحدیث الباب: 5]

18657- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُتَمَتِّعِ الْمَمْلُوکِ فَقَالَ عَلَیْهِ مِثْلُ مَا عَلَی الْحُرِّ إِمَّا أُضْحِیَّةٌ وَ إِمَّا صَوْمٌ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ مُعْتَقاً وَ جَوَّزَ حَمْلَهُ عَلَی الْمُسَاوَاةِ فِی الْکَمِّیَّةِ لِئَلَّا یَظُنَّ أَنَّ عَلَیْهِ نِصْفَ مَا عَلَی الْحُرِّ کَالظِّهَارِ وَ نَحْوِهِ.

******

ترجمه:

از محمد بن مسلم نقل شده است که از یکی از آن دو امام (امام باقر یا امام صادق) علیهما السلام در حدیثی پرسیدم: درباره برده ای که تمتع انجام می دهد، امام فرمود: بر او مانند همان چیزی که بر فرد آزاد است، واجب است، یا باید قربانی کند و یا روزه بگیرد.

می گویم :

مرحوم شیخ این حدیث را بر کسی که یکی از دو موقف (عرفه یا مشعر) را در حالی که آزاد شده است درک کرده باشد، حمل کرده و همچنین احتمال داده که این حدیث بر تساوی در مقدار دلالت دارد، تا این که گمان نرود که بر او نصف آنچه بر فرد آزاد است واجب است، مانند کفاره ظهار و موارد مشابه.

[رقم الحدیث الکلی: 18658 - رقم الحدیث الباب: 6]

18658- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مَعَنَا مَمَالِیکَ لَنَا قَدْ تَمَتَّعُوا أَ عَلَیْنَا أَنْ نَذْبَحَ عَنْهُمْ قَالَ الْمَمْلُوکُ لَا حَجَّ لَهُ وَ لَا عُمْرَةَ وَ لَا شَیْ ءَ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی عَدَمِ إِذْنِ الْمَوْلَی.

******

ترجمه:

یونس بن یعقوب نقل می کند که به امام صادق (علیه السلام) گفتم: ما همراه خود برده هایی داریم که تمتع به جا آورده اند. آیا بر ما واجب است که برای آنها قربانی کنیم؟ امام فرمود: برده حج ندارد و نه عمره، و هیچ چیزی (بر عهده او) نیست.

می گویم:

مرحوم شیخ این روایت را به نبود اجازه از سوی مالک حمل کرده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18659 - رقم الحدیث الباب: 7]

18659- 7- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَمَّارٍ (6) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا

ص: 84

1- الکافی 4- 304- 8.
2- التهذیب 5- 201- 668، و الاستبصار 2- 262- 926، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 1 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 5- 481- 1709.
4- التهذیب 5- 482- 1715، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 15 من أبواب وجوب الحجّ.
5- الکافی 4- 304- 6.
6- فی المصدر- إسحاق بن عمار.

عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غِلْمَانٍ لَنَا دَخَلُوا مَعَنَا مَکَّةَ بِعُمْرَةٍ وَ خَرَجُوا مَعَنَا إِلَی عَرَفَاتٍ بِغَیْرِ إِحْرَامٍ قَالَ قُلْ لَهُمْ یَغْتَسِلُونَ ثُمَّ یُحْرِمُونَ وَ اذْبَحُوا عَنْهُمْ کَمَا تَذْبَحُونَ عَنْ أَنْفُسِکُمْ.

******

ترجمه:

حسن بن عمار نقل می کند که از امام صادق (علیه السلام) درباره ی غلامانمان که همراه ما به مکه با نیت عمره وارد شده اند و بدون احرام همراه ما به عرفات رفته اند، پرسیدم. امام فرمود: به آنها بگو غسل کنند، سپس احرام ببندند و برای آنها قربانی کنید همان طور که برای خودتان قربانی می کنید.

[رقم الحدیث الکلی: 18660 - رقم الحدیث الباب: 8]

18660- 8- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ سَمَاعَةَ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ رَجُلٍ أَمَرَ غِلْمَانَهُ أَنْ یَتَمَتَّعُوا قَالَ عَلَیْهِ أَنْ یُضَحِّیَ عَنْهُمْ قُلْتُ فَإِنَّهُ أَعْطَاهُمْ دَرَاهِمَ فَبَعْضُهُمْ ضَحَّی وَ بَعْضُهُمْ أَمْسَکَ الدَّرَاهِمَ وَ صَامَ قَالَ قَدْ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ هُوَ بِالْخِیَارِ إِنْ شَاءَ تَرَکَهَا قَالَ وَ لَوْ أَنَّهُ أَمَرَهُمْ فَصَامُوا کَانَ قَدْ أَجْزَأَ عَنْهُمْ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ (2)

(3).

******

ترجمه:

سماعه نقل می کند که از امام پرسیدم درباره مردی که به غلامانش دستور داده است که تمتع انجام دهند. امام فرمود: بر او واجب است که برای آنها قربانی کند. گفتم: او به آنها درهم هایی داده است، برخی از آنها قربانی کرده اند و برخی دیگر درهم ها را نگه داشته و روزه گرفته اند. امام فرمود: این برای آنها کافی است و او اختیار دارد که بخواهد . امام اضافه کرد: اگر او به آنها دستور داده بود که روزه بگیرند، باز هم این برای آنها کافی بود.

3- بَابُ أَنَّ الْمَوْلَی إِذَا حَجَّ بِالصَّبِیِّ لَزِمَهُ الذَّبْحُ عَنْهُ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ هَدْیٌ وَ مَعَ الْعَجْزِ الصَّوْمُ عَنْهُ

اشارة

(4) 3 بَابُ أَنَّ الْمَوْلَی إِذَا حَجَّ بِالصَّبِیِّ لَزِمَهُ الذَّبْحُ عَنْهُ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ هَدْیٌ وَ مَعَ الْعَجْزِ الصَّوْمُ عَنْهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18661 - رقم الحدیث الباب: 1]

18661- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثِ الْإِحْرَامِ بِالصِّبْیَانِ قَالَ وَ مَنْ لَا یَجِدْ مِنْهُمْ هَدْیاً فَلْیَصُمْ عَنْهُ وَلِیُّهُ.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) درباره احرام بستن برای کودکان فرمود: «کسی که برای آنها قربانی پیدا نمی کند، پس ولیّ کودک باید به جای او روزه بگیرد.»

ص: 85

1- الکافی 4- 305- 9.
2- الفقیه 2- 434- 2897.
3- و تقدم ما یدلّ علی أن الذبح علی المملوک إن کان موسرا فی الحدیث 10 من الباب 16 من أبواب وجوب الحجّ.
4- الباب 3 فیه 5 أحادیث.
5- الکافی 4- 304- 4، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 17 من أبواب أقسام الحجّ.
[رقم الحدیث الکلی: 18662 - رقم الحدیث الباب: 2]

18662- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ (2) عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَصُومُ عَنِ الصَّبِیِّ وَلِیُّهُ إِذَا لَمْ یَجِدْ لَهُ (3) هَدْیاً وَ کَانَ مُتَمَتِّعاً.

******

ترجمه:

ازعَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی که برای آنها قربانی پیدا نمی کند، پس ولیّ کودک باید به جای او روزه بگیرد اگرحج تمتع انجام داده باشد .»

[رقم الحدیث الکلی: 18663 - رقم الحدیث الباب: 3]

18663- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخَوَیْهِ عَلِیٍّ وَ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: حَجَجْنَا سَنَةً وَ مَعَنَا صِبْیَانٌ فَعَزَّتِ الْأَضَاحِیُّ فَأَصَبْنَا شَاةً بَعْدَ شَاةٍ فَذَبَحْنَا لِأَنْفُسِنَا وَ تَرَکْنَا صِبْیَانَنَا فَأَتَی بُکَیْرٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَسَأَلَهُ فَقَالَ إِنَّمَا کَانَ یَنْبَغِی أَنْ تَذْبَحُوا عَنِ الصِّبْیَانِ وَ تَصُومُوا أَنْتُمْ عَنْ أَنْفُسِکُمْ فَإِذَا (5) لَمْ تَفْعَلُوا فَلْیَصُمْ عَنْ کُلِّ صَبِیٍّ مِنْکُمْ وَلِیُّهُ.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن اعین نقل می کند: ما در یک سال حج رفتیم و با ما کودکانی بودند. قربانی ها کمیاب شده بود، پس به سختی گوسفندی پس از گوسفندی پیدا کردیم و برای خودمان قربانی کردیم و کودکانمان را رها کردیم. سپس بُکیر نزد امام صادق (علیه السلام) رفت و از ایشان پرسید. امام فرمود: «در واقع، لازم بود که برای کودکان قربانی کنید و شما برای خودتان روزه بگیرید. حالا که این کار را نکردید، پس ولیّ هر یک از شما باید به جای هر کودک روزه بگیرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18664 - رقم الحدیث الباب: 4]

18664- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی نُعَیْمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: تَمَتَّعْنَا فَأَحْرَمْنَا وَ مَعَنَا صِبْیَانٌ فَأَحْرَمُوا وَ لَبَّوْا کَمَا لَبَّیْنَا وَ لَمْ یَقْدِرْ (7) عَلَی الْغَنَمِ قَالَ فَلْیَصُمْ عَنْ کُلِّ صَبِیٍّ وَلِیُّهُ.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن اعین نقل می کند: ما تمتع انجام دادیم و احرام بستیم و همراه ما کودکانی بودند که آنها هم احرام بستند و مانند ما تلبیه گفتند. اما قادر به تهیه گوسفند برای قربانی نبودیم. امام (علیه السلام) فرمودند: «ولیّ هر کودک باید به جای او روزه بگیرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18665 - رقم الحدیث الباب: 5]

18665- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الصَّبِیُّ یَصُومُ عَنْهُ وَلِیُّهُ إِذَا لَمْ یَجِدْ هَدْیاً.

ص: 86

1- التهذیب 5- 410- 1426.
2- فی المصدر- محمّد بن القاسم.
3- لیس فی المصدر.
4- التهذیب 5- 483- 1720.
5- فی نسخة- فاذ (هامش المخطوط).
6- التهذیب 5- 237- 801.
7- فی المصدر- نقدر.
8- الفقیه 2- 512- 3102، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 48 من هذه الأبواب.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

******

ترجمه:

از عبد الرحمن بن عین نقل شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمود: «اگر برای کودک قربانی پیدا نشود، ولی او باید برای او روزه بگیرد.»

4- بَابُ وُجُوبِ ذَبْحِ الْهَدْیِ الْوَاجِبِ فِی الْحَجِّ بِمِنًی وَ إِنْ کَانَ فِی إِحْرَامِ الْعُمْرَةِ فَبِمَکَّةَ وَ یَتَخَیَّرُ فِی الْمَنْدُوبِ

اشارة

(2) 4 بَابُ وُجُوبِ ذَبْحِ الْهَدْیِ الْوَاجِبِ فِی الْحَجِّ بِمِنًی وَ إِنْ کَانَ فِی إِحْرَامِ الْعُمْرَةِ فَبِمَکَّةَ وَ یَتَخَیَّرُ فِی الْمَنْدُوبِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18666 - رقم الحدیث الباب: 1]

18666- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْکَرْخِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ قَدِمَ بِهَدْیِهِ مَکَّةَ فِی الْعَشْرِ فَقَالَ إِنْ کَانَ هَدْیاً وَاجِباً فَلَا یَنْحَرْهُ إِلَّا بِمِنًی- وَ إِنْ کَانَ لَیْسَ بِوَاجِبٍ فَلْیَنْحَرْهُ بِمَکَّةَ إِنْ شَاءَ وَ إِنْ کَانَ قَدْ أَشْعَرَهُ أَوْ قَلَّدَهُ (4) فَلَا یَنْحَرْهُ إِلَّا یَوْمَ الْأَضْحَی.

******

ترجمه:

از ابراهیم کرخی نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که قربانی اش را در دهه (ذی الحجه) به مکه آورده بود، پرسید. امام فرمود: «اگر قربانی واجب است، نباید آن را جز در منا قربانی کند. و اگر واجب نیست، می تواند آن را در مکه قربانی کند، اگر بخواهد. و اگر قربانی را نشانه گذاری کرده یا گردنبند گذاشته باشد، نباید آن را جز در روز عید قربان قربانی کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18667 - رقم الحدیث الباب: 2]

18667- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَهْلَ مَکَّةَ أَنْکَرُوا عَلَیْکَ أَنَّکَ ذَبَحْتَ هَدْیَکَ فِی مَنْزِلِکَ بِمَکَّةَ- فَقَالَ إِنَّ مَکَّةَ کُلَّهَا مَنْحَرٌ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی التَّطَوُّعِ لِمَا مَرَّ (6).

******

ترجمه:

معاویه بن عمار نقل می کند: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: اهل مکه به شما اعتراض کردند که قربانی تان را در منزل خود در مکه ذبح کردید. امام فرمود: «تمام مکه جایگاه قربانی است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18668 - رقم الحدیث الباب: 3]

18668- 3- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ

ص: 87

1- تقدم فی الأحادیث 2 و 4 و 5 من الباب 17 من أبواب أقسام الحجّ، و فی الحدیثین 7 و 8 من الباب 2 من هذه الأبواب.
2- الباب 4 فیه 7 أحادیث.
3- الکافی 4- 488- 3، و التهذیب 5- 201- 670، و الاستبصار 2- 263- 928.
4- مر فی المصدر- و قلده.
5- الکافی 4- 488- 6، و التهذیب 5- 202- 671، و الاستبصار 2- 263- 929.
6- مر فی الحدیث 1 من هذا الباب.
7- الکافی 4- 488- 5، و أورده فی الحدیث 18 من الباب 40 من هذه الأبواب.

ع سُقْتُ فِی الْعُمْرَةِ بَدَنَةً فَأَیْنَ أَنْحَرُهَا قَالَ بِمَکَّةَ- قُلْتُ فَأَیَّ شَیْ ءٍ أُعْطِی مِنْهَا قَالَ کُلْ ثُلُثاً وَ أَهْدِ ثُلُثاً وَ تَصَدَّقْ بِثُلُثٍ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

شعیب عقرقوفی نقل می کند: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: من در عمره بدنه (شتر) آورده ام، پس باید آن را کجا ذبح کنم؟ امام فرمود: در مکه. گفتم: از آن چه باید انجام دهم؟ امام فرمود: «یک سوم را خودت بخور، یک سوم را هدیه بده و یک سوم را صدقه بده.»

[رقم الحدیث الکلی: 18669 - رقم الحدیث الباب: 4]

18669- 4- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَاقَ هَدْیاً فِی عُمْرَةٍ فَلْیَنْحَرْهُ قَبْلَ أَنْ یَحْلِقَ وَ مَنْ سَاقَ هَدْیاً وَ هُوَ مُعْتَمِرٌ نَحَرَ هَدْیَهُ فِی الْمَنْحَرِ- (4) وَ هُوَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ هِیَ بِالْحَزْوَرَةِ- (5) قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ کَفَّارَةِ الْمُعْتَمِرِ (6) أَیْنَ تَکُونُ قَالَ بِمَکَّةَ إِلَّا أَنْ یُؤَخِّرَهَا إِلَی الْحَجِّ فَتَکُونُ بِمِنًی- وَ تَعْجِیلُهَا أَفْضَلُ وَ أَحَبُّ إِلَیَّ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَی قَوْلِهِ وَ هِیَ الْجَزُورَةُ (7)

******

ترجمه:

معاویه بن عمار نقل می کند: امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کسی که در عمره قربانی می آورد، باید آن را پیش از آنکه سرش را بتراشد ذبح کند. و کسی که قربانی آورده و در حال عمره است، قربانی اش را در منحر (مکانی که برای ذبح قربانی تعیین شده) که بین صفا و مروه واقع است، ذبح کند.»

امام صادق (علیه السلام) درباره کفاره ی عمره نیز فرمود: «کفاره ی عمره باید در مکه انجام شود، مگر اینکه آن را به حج تأخیر بیندازد که در این صورت باید در منا انجام شود. اما انجام آن زودتر بهتر و محبوب تر است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18670 - رقم الحدیث الباب: 5]

18670- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَخَلَ بِهَدْیِهِ فِی الْعَشْرِ فَإِنْ

ص: 88

1- التهذیب 5- 483- 1717.
2- التهذیب 5- 202- 672.
3- الکافی 4- 539- 5.
4- فی المصدر- بالمنحر.
5- فی المصدر- الحزورة.
6- فی المصدر- العمرة.
7- الفقیه 2- 452- 2945 و فیه- الحزورة أیضا.
8- التهذیب 5- 237- 799.

کَانَ أَشْعَرَهُ وَ قَلَّدَهُ فَلَا یَنْحَرْهُ إِلَّا یَوْمَ النَّحْرِ بِمِنًی- وَ إِنْ کَانَ لَمْ یُقَلِّدْهُ وَ لَمْ یُشْعِرْهُ فَلْیَنْحَرْهُ بِمَکَّةَ إِذَا قَدِمَ فِی الْعَشْرِ.

******

ترجمه:

از مسمع نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «اگر کسی در دهه (ذی الحجه) با قربانی اش وارد شد و آن را نشانه گذاری کرده و گردنبند زده است، باید آن را تنها در روز عید قربانی (عید قربانی) در منا ذبح کند. و اگر قربانی را نه نشانه گذاری کرده و نه گردنبند زده است، می تواند آن را در مکه، وقتی که در دهه (ذی الحجه) وارد شد، ذبح کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18671 - رقم الحدیث الباب: 6]

18671- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا هَدْیَ إِلَّا مِنَ الْإِبِلِ وَ لَا ذَبْحَ إِلَّا بِمِنًی.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : قربانی فقط شترومحل ذبح فقط منی .

[رقم الحدیث الکلی: 18672 - رقم الحدیث الباب: 7]

18672- 7- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنًی کُلُّهُ مَنْحَرٌ وَ أَفْضَلُ الْمَنْحَرِ کُلِّهِ الْمَسْجِدُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَفَّارَاتِ الصَّیْدِ (3).

******

ترجمه:

از مسمع نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «تمام منا جایگاه قربانی است و بهترین مکان برای قربانی در تمام منا، مسجد است.»

5- بَابُ أَنَّ مَنْ لَزِمَهُ فِدَاءٌ فَفَاتَهُ ذَبْحُهُ بِمَکَّةَ أَوْ مِنًی أَجْزَأَهُ ذَبْحُهُ إِذَا رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ وَ تَصَدَّقَ بِهِ وَ حُکْمِ مَنْ نَذَرَ نَحْرَ بَدَنَةٍ

اشارة

(4) 5 بَابُ أَنَّ مَنْ لَزِمَهُ فِدَاءٌ فَفَاتَهُ ذَبْحُهُ بِمَکَّةَ أَوْ مِنًی أَجْزَأَهُ ذَبْحُهُ إِذَا رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ وَ تَصَدَّقَ بِهِ وَ حُکْمِ مَنْ نَذَرَ نَحْرَ بَدَنَةٍ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18673 - رقم الحدیث الباب: 1]

18673- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ

ص: 89

1- التهذیب 5- 214- 722.
2- التهذیب 5- 215- 723.
3- تقدم فی الحدیث 5 من الباب 1 و فی الحدیثین 1 و 2 من الباب 3 و فی الحدیث 2 من الباب 51 و فی الباب 52 من أبواب کفّارات الصید. و یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 2 من الباب 28 و فی الباب 39 و فی الأحادیث 3 و 4 و 5 من الباب 42 و فی الحدیث 1 من الباب 47 من هذه الأبواب.
4- الباب 5 فیه حدیثان.
5- الکافی 4- 488- 4، و أورد صدره عن التهذیب فی الحدیث 1 من الباب 50 من أبواب کفارات الصید.

عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یُخْرِجُ (1) مِنْ حَجَّتِهِ شَیْئاً یَلْزَمُهُ مِنْهُ دَمٌ یُجْزِیهِ أَنْ یَذْبَحَهُ إِذَا رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ فَقَالَ نَعَمْ وَ قَالَ فِیمَا أَعْلَمُ یَتَصَدَّقُ بِهِ قَالَ إِسْحَاقُ وَ قُلْتُ لِأَبِی إِبْرَاهِیمَ ع الرَّجُلُ یُخْرِجُ مِنْ حَجَّتِهِ مَا یَجِبُ عَلَیْهِ الدَّمُ وَ لَا یُهَرِیقُهُ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی أَهْلِهِ قَالَ یُهَرِیقُهُ فِی أَهْلِهِ وَ یَأْکُلُ مِنْهُ الشَّیْ ءَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّهُ یَتَصَدَّقُ بِقِیمَةِ مَا أَکَلَ کَمَا یَأْتِی أَوْ عَلَی اسْتِحْبَابِ الدَّمِ (2).

******

ترجمه:

از اسحاق بن عمار نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: مردی که از حج چیزی دارد که بر او خون لازم است، آیا می تواند آن را بعد از برگشتن به خانه اش ذبح کند؟ امام فرمود: «بله.» سپس پرسیدم: آیا او باید آن را صدقه بدهد؟ امام پاسخ داد: «در آنچه که من می دانم، باید صدقه بدهد.»

اسحاق ادامه داد: و گفتم به امام ابراهیم (علیه السلام): مردی که از حج چیزی دارد که بر او خون لازم است و آن را نمی ریزد تا وقتی به خانه اش برگردد، آیا باید آن را در خانه اش ذبح کند و از آن بخورد؟ امام فرمود: «بله، باید در خانه اش آن را ذبح کند و از آن بخورد.»

می گویم: این پاسخ ممکن است به معنای این باشد که او باید ارزش مقداری از آن را که خورده، صدقه بدهد، همان طور که در آینده خواهد آمد، یا این که کشتن و مصرف کردن خون در خانه، مستحب است.

[رقم الحدیث الکلی: 18674 - رقم الحدیث الباب: 2]

18674- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ إِسْحَاقَ الْأَزْرَقِ الصَّائِغِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ جَعَلَ لِلَّهِ عَلَیْهِ بَدَنَةً یَنْحَرُهَا بِالْکُوفَةِ فِی شُکْرٍ فَقَالَ لِی عَلَیْهِ أَنْ یَنْحَرَهَا حَیْثُ جَعَلَ لِلَّهِ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ سَمَّی بَلَداً فَإِنَّهُ یَنْحَرُهَا قِبَالَ الْکَعْبَةِ مَنْحَرَ الْبُدْنِ.

(4)

******

ترجمه:

از اسحاق الأزرق الصائغ نقل شده است که از امام کاظم (علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که بر عهده اش بدنه ای برای خدا قرار داده است و قصد دارد آن را در کوفه ذبح کند به عنوان شکرگزاری. امام فرمود: «او باید آن را در جایی که برای خدا بر عهده اش قرار داده، ذبح کند. و اگر مکان خاصی را معین نکرده باشد، می تواند آن را در مقابل کعبه، در محل ذبح قربانی (منحر البدن) ذبح کند.»

6- بَابُ إِجْزَاءِ الذَّبْحِ بِمِنًی یَوْمَ النَّحْرِ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ بَعْدَهُ وَ بِغَیْرِ مِنًی یَوْمَ النَّحْرِ وَ یَوْمَیْنِ بَعْدَهُ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ یَوْمِ النَّحْرِ وَ تَحْرِیمِ الصَّوْمِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ لِمَنْ کَانَ بِمِنًی

اشارة

(5) 6 بَابُ إِجْزَاءِ الذَّبْحِ بِمِنًی یَوْمَ النَّحْرِ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ بَعْدَهُ وَ بِغَیْرِ مِنًی یَوْمَ النَّحْرِ وَ یَوْمَیْنِ بَعْدَهُ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ یَوْمِ النَّحْرِ وَ تَحْرِیمِ الصَّوْمِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ لِمَنْ کَانَ بِمِنًی خَاصَّةً

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18675 - رقم الحدیث الباب: 1]

18675- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ

ص: 90

1- فی نسخة- یجترح. (هامش المخطوط).
2- یأتی فی الأحادیث 5 و 7 و 26 الباب 40 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 5- 239- 806.
4- و تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 2 من الباب 50 من أبواب کفّارات الصید.
5- الباب 6 فیه 7 أحادیث.
6- التهذیب 5- 202- 673، و الاستبصار 2- 264- 930.

بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِیِّ وَ أَبِی قَتَادَةَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ الْقُمِّیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأَضْحَی کَمْ هُوَ بِمِنًی فَقَالَ أَرْبَعَةُ أَیَّامٍ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْأَضْحَی فِی غَیْرِ مِنًی فَقَالَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فَقُلْتُ فَمَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ مُسَافِرٍ قَدِمَ بَعْدَ الْأَضْحَی بِیَوْمَیْنِ أَ لَهُ أَنْ یُضَحِّیَ فِی الْیَوْمِ الثَّالِثِ فَقَالَ نَعَمْ.

وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی (کِتَابِهِ) (1)

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (2).

******

ترجمه:

علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل می کند که پرسیدم درباره مدت زمان ذبح قربانی در منا. او پاسخ داد: «چهار روز.» سپس پرسیدم درباره قربانی در غیر منا، او گفت: «سه روز.» گفتم: پس نظر شما درباره مردی که مسافر است و دو روز بعد از عید قربانی به خانه می رسد چیست؟ آیا او می تواند در روز سوم قربانی کند؟ او فرمود: «بله، می تواند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18676 - رقم الحدیث الباب: 2]

18676- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأَضْحَی بِمِنًی فَقَالَ أَرْبَعَةُ أَیَّامٍ وَ عَنِ الْأَضْحَی فِی سَائِرِ الْبُلْدَانِ فَقَالَ ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ.

******

ترجمه:

عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ : ازحضرت صادق علیه السلام نقل می کند که پرسیدم درباره مدت زمان ذبح قربانی در منا. او پاسخ داد: «چهار روز.» سپس پرسیدم درباره قربانی در غیر منا، او گفت: «سه روز.»

[رقم الحدیث الکلی: 18677 - رقم الحدیث الباب: 3]

18677- 3- (4) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی السَّابَاطِیِّ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ قَالَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَدِمَ إِلَی أَهْلِهِ بَعْدَ الْأَضْحَی بِیَوْمَیْنِ ضَحَّی الْیَوْمَ الثَّالِثَ الَّذِی یَقْدَمُ فِیهِ.

******

ترجمه:

از عمار بن موسی الساباطی مثل همین روایت نقل شده نقل شده است ولی اضافه کرده : «اگر مردی دو روز بعد از عید قربانی به خانه اش برگردد، می تواند در روز سوم که به خانه آمده، قربانی کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18678 - رقم الحدیث الباب: 4]

18678- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدٍ یَعْنِی ابْنَ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع

ص: 91

1- مسائل علی بن جعفر- 126- 96 و مسائل علی بن جعفر- 127- 97 و مسائل علی بن جعفر- 127- 98.
2- قرب الإسناد- 106.
3- التهذیب 5- 203- 674، و الاستبصار 2- 264- 931، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 2 من أبواب الصوم المحرم.
4- الفقیه 2- 468- 3037.
5- التهذیب 5- 203- 675، و الاستبصار 2- 265- 932.

قَالَ: الْأَضْحَی ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَفْضَلُهَا أَوَّلُهَا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).

******

ترجمه:

حضرت علی علیه السلام : زمان قربانی سه روزاست وروزاول بهترین روزها است .

[رقم الحدیث الکلی: 18679 - رقم الحدیث الباب: 5]

18679- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ النَّحْرُ بِمِنًی ثَلَاثَةُ أَیَّامٍ فَمَنْ أَرَادَ الصَّوْمَ لَمْ یَصُمْ حَتَّی تَمْضِیَ الثَّلَاثَةُ الْأَیَّامِ وَ النَّحْرُ بِالْأَمْصَارِ یَوْمٌ فَمَنْ أَرَادَ أَنْ یَصُومَ صَامَ مِنَ الْغَدِ.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ مِثْلَهُ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ مِثْلَهُ (4).

******

ترجمه:

منصور بن حازم نقل می کند که از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «ذبح قربانی در منا سه روز طول می کشد، پس کسی که می خواهد روزه بگیرد، نباید تا پایان این سه روز روزه بگیرد. اما ذبح قربانی در مناطق دیگر یک روز است، پس کسی که بخواهد روزه بگیرد، می تواند از روز بعد شروع کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18680 - رقم الحدیث الباب: 6]

18680- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ کُلَیْبٍ الْأَسَدِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النَّحْرِ فَقَالَ أَمَّا بِمِنًی فَثَلَاثَةُ أَیَّامٍ وَ أَمَّا فِی الْبُلْدَانِ فَیَوْمٌ وَاحِدٌ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ کُلَیْبٍ الْأَسَدِیِّ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ : ازحضرت صادق علیه السلام نقل می کند که پرسیدم درباره مدت زمان ذبح قربانی در منا. او پاسخ داد: «سه روز.» و درغیر منا یک روز.»

[رقم الحدیث الکلی: 18681 - رقم الحدیث الباب: 7]

18681- 7- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:

ص: 92

1- الفقیه 2- 487- 3040.
2- التهذیب 5- 203- 678، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 2 من أبواب الصوم المحرم.
3- الاستبصار 2- 265- 935.
4- الفقیه 2- 487- 3039.
5- الکافی 4- 486- 1، و التهذیب 5- 203- 676، و الاستبصار 2- 264- 933، و أورده عن الفقیه فی الحدیث 5 من الباب 2 من أبواب الصوم المحرم.
6- الفقیه 2- 486- 3038.
7- الکافی 4- 486- 2.

الْأَضْحَی یَوْمَانِ بَعْدَ یَوْمِ النَّحْرِ وَ یَوْمٌ وَاحِدٌ بِالْأَمْصَارِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: حَمَلَهُمَا الشَّیْخُ عَلَی أَیَّامِ النَّحْرِ الَّتِی یَحْرُمُ صَوْمُهَا لِمَا مَرَّ (2) وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی الْأَفْضَلِیَّةِ لِمَا تَقَدَّمَ أَیْضاً (3) وَ قَالَ الصَّدُوقُ هَذَانِ الْخَبَرَانِ مُتَّفِقَانِ لِأَنَّ خَبَرَ عَمَّارٍ لِلْأُضْحِیَّةِ وَحْدَهَا وَ خَبَرَ کُلَیْبٍ لِلصَّوْمِ وَحْدَهُ وَ تَصْدِیقُ ذَلِکَ مَا رَوَاهُ سَیْفُ بْنُ عَمِیرَةَ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ السَّابِقَ.

******

ترجمه:

از محمد بن مسلم نقل شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمود: «مدت زمان قربانی دو روز بعد از روز نحر در منا و یک روز در سایر مناطق است.»

می گویم: شیخ این روایات را به ایام نحر که روزه گرفتن در آنها حرام است، حمل کرده است. همچنین ممکن است این روایات بر اساس برتری این ایام حمل شود. صدوق گفته است که این دو روایت با یکدیگر سازگارند، زیرا روایت عمار به قربانی مربوط است و روایت کلیب به روزه. تصدیق این موضوع را می توان در حدیثی که سیف بن عمیره روایت کرده یافت.

7- بَابُ جَوَازِ الذَّبْحِ بِاللَّیْلِ مَعَ الْعُذْرِ

اشارة

(4) 7 بَابُ جَوَازِ الذَّبْحِ بِاللَّیْلِ مَعَ الْعُذْرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18682 - رقم الحدیث الباب: 1]

18682- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یَرْمِیَ الْخَائِفُ بِاللَّیْلِ وَ یُضَحِّیَ وَ یُفِیضَ بِاللَّیْلِ.

******

ترجمه:

عبدالله بن سنان نقل می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هیچ اشکالی ندارد که فردی که از چیزی می ترسد، در شب رمی کند، قربانی کند و در شب نیز افاضه کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18683 - رقم الحدیث الباب: 2]

18683- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْخَائِفِ أَنَّهُ لَا بَأْسَ أَنْ یُضَحِّیَ بِاللَّیْلِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ (7).

******

ترجمه:

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ نقل می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هیچ اشکالی ندارد که فردی که از چیزی می ترسد، در شب قربانی کند .

ص: 93

1- التهذیب 5- 203- 677، و الاستبصار 2- 264- 934.
2- مر فی الحدیث 5 من هذا الباب.
3- تقدم فی الحدیث 4 من هذا الباب.
4- الباب 7 فیه حدیثان.
5- التهذیب 5- 263- 895، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 14 من أبواب رمی جمرة العقبة.
6- الکافی 4- 485- 4، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 14 من أبواب رمی جمرة العقبة.
7- الفقیه 2- 475- 3001. و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 6 من الباب 17 من أبواب الوقوف بالمشعر.

8- بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ الْهَدْیِ مِنَ الْإِبِلِ أَوِ الْبَقَرِ أَوِ الْغَنَمِ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِبِلِ ثُمَّ الْبَقَرِ وَ عَدَمِ إِجْزَاءِ الْجَبَلِیَّةِ وَ الْبَخَاتِیِ 11049

اشارة

(1) 8 بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ الْهَدْیِ مِنَ الْإِبِلِ أَوِ الْبَقَرِ أَوِ الْغَنَمِ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِبِلِ ثُمَّ الْبَقَرِ وَ عَدَمِ إِجْزَاءِ الْجَبَلِیَّةِ وَ الْبَخَاتِیِّ (2)

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18684 - رقم الحدیث الباب: 1]

18684- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثُمَّ اشْتَرِ هَدْیَکَ إِنْ کَانَ مِنَ الْبُدْنِ أَوْ مِنَ الْبَقَرِ وَ إِلَّا فَاجْعَلْهُ کَبْشاً سَمِیناً فَحْلًا فَإِنْ لَمْ تَجِدْ کَبْشاً (4) فَحْلًا فَمُوجَأً (5) مِنَ الضَّأْنِ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَتَیْساً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَمَا تَیَسَّرَ عَلَیْکَ وَ عَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ.

******

ترجمه:

از معاویه نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «سپس قربانی ات را تهیه کن؛ اگر از نوع بدنه یا گاو باشد، خوب است. وگرنه، از یک میش نر و چاق استفاده کن. اگر میش نر چاق نیافتی، از یک بره نر استفاده کن. و اگر بره نر هم پیدا نکردی، از هر آنچه که برایت مقدور است استفاده کن و شعائر خدا را بزرگ بدار.»

[رقم الحدیث الکلی: 18685 - رقم الحدیث الباب: 2]

18685- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ (7) عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (8) أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ الثَّنِیَّةُ مِنَ الْإِبِلِ وَ الثَّنِیَّةُ مِنَ الْبَقَرِ وَ الثَّنِیَّةُ (9) وَ الْجَذَعَةُ مِنَ الضَّأْنِ.

******

ترجمه:

از عیسی بن القاسم نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) می فرمود: «قربانی از شتر، باید ثنی باشد؛ و از گاو نیز باید ثنی باشد؛ و از گوسفند، هم ثنی و هم جذع را می توان قربانی کرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18686 - رقم الحدیث الباب: 3]

18686- 3- (10) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأَضَاحِیِّ فَقَالَ أَفْضَلُ

ص: 94

1- الباب 8 فیه 6 أحادیث.
2- البخاتی- واحدها بختی، و هی نوع من الإبل. (مجمع البحرین- بخت- 2- 191).
3- التهذیب 5- 204- 679، و أورد قطعة منه فی الحدیث 2 من الباب 14 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر زیادة- سمینا.
5- الموجأ من الضان- هو الفحل المخصی. (مجمع البحرین- وجا- 1- 429).
6- التهذیب 5- 206- 688، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 11 من هذه الأبواب.
7- فی المصدر- عبد الرحمن، عن صفوان،.
8- فی المصدر زیادة- عن علی (علیه السلام).
9- فی المصدر زیادة- من المعز.
10- التهذیب 5- 204- 682، و أورده بتمامه فی الحدیث 4 من الباب 9 من هذه الأبواب.

الْأَضَاحِیِّ فِی الْحَجِّ الْإِبِلُ وَ الْبَقَرُ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

ابوبصیر: ازحضرت صادق علیه السلام درمورد قربانی سوال کردم فرمودند : بهترین قربانی درحج شتر.گاواست .

[رقم الحدیث الکلی: 18687 - رقم الحدیث الباب: 4]

18687- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا رَمَیْتَ الْجَمْرَةَ- فَاشْتَرِ هَدْیَکَ إِنْ کَانَ مِنَ الْبُدْنِ أَوِ الْبَقَرِ (2) وَ إِلَّا فَاجْعَلْهُ (3) کَبْشاً سَمِیناً فَحْلًا فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَمُوجَأً مِنَ الضَّأْنِ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَتَیْساً فَحْلًا فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَمَا تَیَسَّرَ عَلَیْکَ وَ عَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص- ذَبَحَ عَنْ أُمَّهَاتِ الْمُؤْمِنِینَ بَقَرَةً بَقَرَةً وَ نَحَرَ بَدَنَةً.

******

ترجمه:

از معاویه بن عمار نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: «زمانی که جمره را پرتاب کردی، برای قربانی خود تهیه کن. اگر قربانی از شتر یا گاو است، آن را تهیه کن. در غیر این صورت، یک بره فحل چاق تهیه کن. اگر نتوانستی بره چاق پیدا کنی، از گوسفند مجأ (مستحکم) بخر. اگر نتوانستی گوسفند مجأ پیدا کنی، یک بز فحل تهیه کن. و اگر نتوانستی، آنچه برایت میسر است را تهیه کن. همچنین شعائر خداوند را بزرگ بدار، زیرا پیامبر خدا (صلى الله عليه وآله) برای امهات المؤمنین یک گاو قربانی کرد و یک شتر را نحر کرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18688 - رقم الحدیث الباب: 5]

18688- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ السُّلَمِیِّ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ سَأَلَنِی بَعْضُ الْخَوَارِجِ عَنْ هَذِهِ الْآیَةِ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ- وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ (5) مَا الَّذِی أَحَلَّ اللَّهُ مِنْ ذَلِکَ وَ مَا الَّذِی حَرَّمَ فَلَمْ یَکُنْ عِنْدِی فِیهِ شَیْ ءٌ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاجٌّ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا کَانَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَلَّ فِی الْأُضْحِیَّةِ بِمِنًی- الضَّأْنَ وَ الْمَعْزَ الْأَهْلِیَّةَ وَ حَرَّمَ أَنْ یُضَحَّی بِالْجَبَلِیَّةِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ (6) فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی أَحَلَّ فِی الْأُضْحِیَّةِ الْإِبِلَ الْعِرَابَ (7) وَ حَرَّمَ فِیهَا الْبَخَاتِیَّ وَ أَحَلَ

ص: 95

1- الکافی 4- 491- 14، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 39 من هذه الأبواب.
2- فی المصدر- أو من البقر.
3- فی المصدر- فاجعل.
4- الکافی 4- 492- 17.
5- الأنعام 6- 143- 144.
6- الأنعام 6- 144.
7- فی الفقیه- أحل فی الأضحیة بمنی الإبل العراب (هامش المخطوط).

الْبَقَرَ الْأَهْلِیَّةَ أَنْ یُضَحَّی بِهَا وَ حَرَّمَ الْجَبَلِیَّةَ- فَانْصَرَفْتُ إِلَی الرَّجُلِ فَأَخْبَرْتُهُ بِهَذَا الْجَوَابِ فَقَالَ هَذَا شَیْ ءٌ حَمَلَتْهُ الْإِبِلُ مِنَ الْحِجَازِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

در روایت داود الرقّی از امام صادق (علیه السلام) آمده است که داود الرقّی از برخی از خوارج درباره آیه ای از قرآن سؤال شده بود که در آن آمده است:

«و مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ»

(سوره الأنعام، آیه 143 و 144)

او از امام صادق (علیه السلام) پرسید که خداوند از این حیوانات چه چیزی را حلال کرده و چه چیزی را حرام کرده است. امام صادق (علیه السلام) در جواب فرمودند:

خداوند در قربانی در منا، گوسفند و بز از نوع اهلی را حلال کرده است و نحر کردن بز کوهی و گوسفند کوهی را حرام کرده است. اما در مورد شتر و گاو، خداوند شتر عرب و گاو اهلی را حلال کرده و شتر بختیاری و گاو کوهی را حرام کرده است.

داود الرقّی این پاسخ را به کسانی که از او پرسیده بودند منتقل کرد و آنها گفته بودند که این مطلب مربوط به شترهایی است که از حجاز آمده اند.

[رقم الحدیث الکلی: 18689 - رقم الحدیث الباب: 6]

18689- 6- (2) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: کَانَ مَتْجَرِی إِلَی مِصْرَ وَ کَانَ لِی بِهَا صَدِیقٌ مِنَ الْخَوَارِجِ- فَأَتَانِی فِی وَقْتِ خُرُوجِی إِلَی الْحَجِّ فَقَالَ لِی هَلْ سَمِعْتَ شَیْئاً مِنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع- فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَیْهِ أَرْحامُ الْأُنْثَیَیْنِ. وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ (3) أَیّاً أَحَلَّ وَ أَیّاً حَرَّمَ قُلْتُ مَا سَمِعْتُ مِنْهُ فِی هَذَا شَیْئاً فَقَالَ لِی أَنْتَ عَلَی الْخُرُوجِ فَأُحِبُّ أَنْ تَسْأَلَهُ عَنْ ذَلِکَ قَالَ فَحَجَجْتُ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَسْأَلَةِ الْخَارِجِیِّ- فَقَالَ حَرَّمَ مِنَ الضَّأْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ الْجَبَلِیَّةَ وَ أَحَلَّ الْأَهْلِیَّةَ وَ حَرَّمَ مِنَ الْبَقَرِ الْجَبَلِیَّةَ وَ مِنَ الْإِبِلِ الْبَخَاتِیَّ یَعْنِی فِی الْأَضَاحِیِّ قَالَ فَلَمَّا انْصَرَفْتُ أَخْبَرْتُهُ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَوْ لَا مَا أَهْرَاقَ أَبُوهُ مِنَ الدِّمَاءِ مَا اتَّخَذْتُ إِمَاماً غَیْرَهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).

******

ترجمه:

در این روایت، صفوان الجمّال نقل می کند که یک دوست خوارجیش از مصر از او درباره تفاسیر مختلفی که از آیات قرآن شده بود پرسید. او به صفوان الجمّال گفت:

«آیه ی «و مِنَ الضَّأْنِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْمَعْزِ اثْنَیْنِ قُلْ آلذَّکَرَیْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَیَیْنِ وَ مِنَ الْإِبِلِ اثْنَیْنِ وَ مِنَ الْبَقَرِ اثْنَیْنِ» (سوره الأنعام، آیات 143 و 144)

او پرسید که خداوند چه چیزی را حلال و چه چیزی را حرام کرده است. صفوان الجمّال پاسخ داد که او اطلاعاتی در این زمینه ندارد و به او پیشنهاد کرد که از امام جعفر صادق (علیه السلام) بپرسد.

صفوان سپس به حج رفت و از امام صادق (علیه السلام) در مورد همین مسئله پرسید. امام صادق (علیه السلام) فرمودند که:

از گوسفند و بز، نوع کوهی آن ها (جبلی) حرام است و نوع اهلی آن ها حلال است.

از گاو، نوع کوهی آن حرام است.

از شتر، نوع بختیاری آن حرام است.

امام صادق (علیه السلام) تأکید کردند که اگر پدر او (امام باقر (علیه السلام)) به این مسئله پرداخته و خون هایی را در این راه ریخته بود، او هیچ امام دیگری را به جز او نمی پذیرفت.

ص: 96

1- الفقیه 2- 490- 3049.
2- تفسیر العیّاشیّ 1- 381- 117.
3- الأنعام 6- 143- 144.
4- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الباب 9 و ما یدلّ علیه فی الحدیثین 5 و 9 من الباب 10 و فی الحدیث 3 من الباب 32 من هذه الأبواب. و فی الحدیث 3 من الباب 5 من أبواب أقسام الحجّ، و تقدم ما یدلّ علی عدم إجزاء غیر الإبل فی الحدیث 6 من الباب 4 من هذه الأبواب.

9- بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِنَاثِ مِنَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ وَ الذُّکْرَانِ مِنَ الْغَنَمِ لِلْأُضْحِیَّةِ وَ کَرَاهَةِ التَّضْحِیَةِ بِالثَّوْرِ وَ الْجَمَلِ

اشارة

(1) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِنَاثِ مِنَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ وَ الذُّکْرَانِ مِنَ الْغَنَمِ لِلْأُضْحِیَّةِ وَ کَرَاهَةِ التَّضْحِیَةِ بِالثَّوْرِ وَ الْجَمَلِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18690 - رقم الحدیث الباب: 1]

18690- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَفْضَلُ الْبُدْنِ ذَوَاتُ الْأَرْحَامِ مِنَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ وَ قَدْ تُجْزِی الذُّکُورَةُ مِنَ الْبُدْنِ وَ الضَّحَایَا مِنَ الْغَنَمِ الْفُحُولَةُ.

وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ أَفْضَلُ الضَّحَایَا (3)

******

ترجمه:

معاویه بن عمار گفت: امام ابو عبدالله (ع) فرمودند: برترین قربانی ها (بدنه ها) آن هایی هستند که از شترها و گاوها، و همچنین قربانی ها از گوسفندان، ماده ها باشند. و (با این حال) نرها هم از شتران برای قربانی کفایت می کنند و در قربانی های گوسفند، نرها نیز مجاز هستند.

[رقم الحدیث الکلی: 18691 - رقم الحدیث الباب: 2]

18691- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَجُوزُ (5) ذُکُورَةُ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ فِی الْبُلْدَانِ إِذَا لَمْ یَجِدُوا الْإِنَاثَ وَ الْإِنَاثُ أَفْضَلُ.

******

ترجمه:

عبدالله بن سنان از امام ابو عبدالله (ع) نقل کرده که فرمودند: قربانی کردن شتر و گاو نر در مراسم قربانی شهرها جایز است، اگر ماده ها پیدا نشوند، ولی ماده ها برتر هستند.

[رقم الحدیث الکلی: 18692 - رقم الحدیث الباب: 3]

18692- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: الْإِنَاثُ وَ الذُّکُورُ مِنَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ تُجْزِی (7).

******

ترجمه:

محمد بن مسلم از یکی از آن دو (امام) (علیهما السلام) در حدیثی نقل کرده که فرمود: ماده ها و نرها از شتر و گاو کفایت می کنند (برای قربانی).

ص: 97

1- الباب 9 فیه 5 أحادیث.
2- التهذیب 5- 204- 680.
3- المقنعة- 70.
4- التهذیب 5- 205- 683.
5- فی المصدر- یجوز.
6- التهذیب 5- 205- 686، و أورد قطعة منه فی الحدیث 3 من الباب 11 و أخری فی الحدیث 1 من الباب 12، و أخری فی الحدیث 2 من الباب 13 و أخری فی الحدیث 1 من الباب 14 و أخری فی الحدیث 1 من الباب 16 من هذه الأبواب.
7- فی المصدر- یجزی.
[رقم الحدیث الکلی: 18693 - رقم الحدیث الباب: 4]

18693- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ (2) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأَضَاحِیِّ فَقَالَ أَفْضَلُ الْأَضَاحِیِّ فِی الْحَجِّ الْإِبِلُ وَ الْبَقَرُ وَ قَالَ ذَوُو الْأَرْحَامِ وَ لَا تُضَحِّ (3) بِثَوْرٍ وَ لَا جَمَلٍ.

******

ترجمه:

ابوبصیر گفت: از او (امام) درباره قربانی ها پرسیدم. امام فرمود: برترین قربانی ها در حج شتر و گاو هستند. و فرمود: (بهتر است) دارای رحم باشند (یعنی ماده باشند)، و با گاو نر یا شتر نر قربانی نکن.

[رقم الحدیث الکلی: 18694 - رقم الحدیث الباب: 5]

18694- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ أَنْ یُضَحَّی بِهِمَا (5) قَالَ ذَوَاتُ الْأَرْحَامِ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

******

ترجمه:

حلبی گفت: از امام ابو عبدالله (ع) درباره شتر و گاو پرسیدم که کدام یک برای قربانی بهتر هستند. امام فرمود: آن هایی که دارای رحم هستند (یعنی ماده ها).

ص: 98

1- التهذیب 5- 204- 682، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 8 من هذه الأبواب.
2- فی نسخة- المعلی (هامش المخطوط).
3- فی المصدر- و لا یضحی.
4- الکافی 4- 489- 2، و أورده بتمامه فی الحدیث 5 من الباب 11 من هذه الأبواب.
5- فی المصدر- أن یضحی بها.
6- التهذیب 5- 204- 681.
7- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیثین 5 و 7 من الباب 12 و فی الحدیث 1 من الباب 14 من هذه الأبواب. و تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 2 من الباب 23 من أبواب التکفین، و فی الحدیثین 1 و 4 من الباب 8 من هذه الأبواب.

10- بَابُ أَنَّهُ یُجْزِئُ الْمُتَمَتِّعَ شَاةٌ وَ یُسْتَحَبُّ الزِّیَادَةُ وَ التَّعَدُّدُ وَ کَذَا الْأُضْحِیَّةُ

اشارة

(1) 10 بَابُ أَنَّهُ یُجْزِئُ الْمُتَمَتِّعَ شَاةٌ وَ یُسْتَحَبُّ الزِّیَادَةُ وَ التَّعَدُّدُ وَ کَذَا الْأُضْحِیَّةُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18695 - رقم الحدیث الباب: 1]

18695- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ (3) قَالَ شَاةٌ.

******

ترجمه:

ابو عبیده از امام ابو عبدالله (ع) درباره سخن خداوند متعال «پس هر کس که حج تمتع انجام می دهد پس قربانی کند آنچه برایش میسر شود...» (بقره 2: 196) نقل کرده است که امام فرمود: یک گوسفند.

[رقم الحدیث الکلی: 18696 - رقم الحدیث الباب: 2]

18696- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِئُ فِی الْمُتْعَةِ شَاةٌ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : درحج تمتع گوسفند کفایت می کند .

[رقم الحدیث الکلی: 18697 - رقم الحدیث الباب: 3]

18697- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَذْبَحُ یَوْمَ الْأَضْحَی کَبْشَیْنِ أَحَدُهُمَا عَنْ نَفْسِهِ وَ الْآخَرُ عَنْ مَنْ لَمْ یَجِدْ هَدْیاً (6) مِنْ أُمَّتِهِ وَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَذْبَحُ کَبْشَیْنِ أَحَدَهُمَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ الْآخَرَ عَنْ نَفْسِهِ.

******

ترجمه:

عبدالله بن سنان گفت: رسول خدا (ص) روز عید قربان دو قوچ را قربانی می کرد؛ یکی از آنها را به نیابت از خود و دیگری را به نیابت از کسانی که از امت او قربانی نیافته اند. و امیرالمؤمنین (ع) نیز دو قوچ را قربانی می کرد؛ یکی را به نیابت از رسول خدا (ص) و دیگری را به نیابت از خود.

[رقم الحدیث الکلی: 18698 - رقم الحدیث الباب: 4]

18698- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ

ص: 99

1- الباب 10 فیه 11 حدیثا.
2- الکافی 4- 487- 1.
3- البقرة 2- 196.
4- الکافی 4- 487- 2.
5- الکافی 4- 495- 1.
6- لیس فی المصدر.
7- التهذیب 5- 227- 770.

بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَبَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ أُمَّهَاتِ الْمُؤْمِنِینَ بَقَرَةً بَقَرَةً وَ نَحَرَ هُوَ سِتّاً وَ سِتِّینَ بَدَنَةً وَ نَحَرَ عَلِیٌّ ع أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ بَدَنَةً الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از امام ابو عبدالله (ع) نقل کرده است که فرمود: رسول خدا (ص) به نیابت از هر یک از امهات المؤمنین (همسران پیامبر) یک گاو قربانی کرد. و خود ایشان شصت و شش شتر قربانی کرد و علی (ع) نیز سی و چهار شتر قربانی کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18699 - رقم الحدیث الباب: 5]

18699- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی الْمُتَمَتِّعِ قَالَ وَ عَلَیْهِ الْهَدْیُ قُلْتُ وَ مَا الْهَدْیُ فَقَالَ أَفْضَلُهُ بَدَنَةٌ وَ أَوْسَطُهُ بَقَرَةٌ وَ آخِرُهُ (2) شَاةٌ.

******

ترجمه:

زراره بن أعین از امام ابو جعفر (ع) درباره کسی که حج تمتع به جا می آورد، پرسید. امام فرمود: بر او قربانی واجب است. گفتم: قربانی چیست؟ امام فرمود: برترین آن یک شتر است، حد وسط آن یک گاو، و پایین ترین آن یک گوسفند.

[رقم الحدیث الکلی: 18700 - رقم الحدیث الباب: 6]

18700- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص سَاقَ مَعَهُ مِائَةَ بَدَنَةٍ فَجَعَلَ لِعَلِیٍّ ع (4) أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ وَ لِنَفْسِهِ سِتّاً وَ سِتِّینَ وَ نَحَرَهَا کُلَّهَا بِیَدِهِ.

******

ترجمه:

محمد بن علی بن حسین گفت: پیامبر (ص) صد شتر قربانی با خود آورد. پس سی و چهار شتر را به علی (ع) اختصاص داد و شصت و شش شتر را برای خود نگه داشت و همه آنها را با دستان خود قربانی کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18701 - رقم الحدیث الباب: 7]

18701- 7- (5) وَ قَالَ: وَ ذَبَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ نِسَائِهِ الْبَقَرَةَ.

******

ترجمه:

وحضرت فرمودند : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم ازطرف همسران خود گاوقربانی کردند .

[رقم الحدیث الکلی: 18702 - رقم الحدیث الباب: 8]

18702- 8- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ أَسْلَمَ الْجِعَابِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّازِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ کَانَ النَّبِیُّ ص یُضَحِّی بِکَبْشَیْنِ أَقْرَنَیْنِ أَمْلَحَیْنِ.

******

ترجمه:

محمد رازی از پدرش، از امام رضا (ع) و او از اجدادش (ع) نقل کرده است که پیامبر (ص) دو قوچ را قربانی می کرد که هر دو دارای شاخ های بزرگ و سفید بودند.

[رقم الحدیث الکلی: 18703 - رقم الحدیث الباب: 9]

18703- 9- (7) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ

ص: 100

1- التهذیب 5- 36- 107، و أورده بتمامه فی الحدیث 3 من الباب 5 من أبواب أقسام الحجّ.
2- فی المصدر- و أخفضه.
3- الفقیه 2- 236- 2288، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 36 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر زیادة- منها.
5- الفقیه 2- 495- 3058، و أورده فی الحدیث 9 من الباب 60 من هذه الأبواب.
6- عیون أخبار الرضا (علیه السلام) 2- 63- 260.
7- تفسیر العیّاشیّ 1- 89- 227.

أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ (1) قَالَ یُجْزِیهِ شَاةٌ وَ الْبَدَنَةُ وَ الْبَقَرَةُ أَفْضَلُ.

******

ترجمه:

حلبی از امام ابو عبدالله (ع) درباره آیه «پس اگر گرفتار شوید، آنچه از قربانی میسر است...» (بقره 2: 196) نقل کرده است که امام فرمود: یک گوسفند کفایت می کند، ولی شتر و گاو بهتر هستند.

[رقم الحدیث الکلی: 18704 - رقم الحدیث الباب: 10]

18704- 10- (2) وَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنِ اسْتَمْتَعْتَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَإِنَّ عَلَیْکَ الْهَدْیَ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ إِمَّا جَزُورٌ وَ إِمَّا بَقَرَةٌ وَ إِمَّا شَاةٌ فَإِنْ لَمْ تَقْدِرْ فَعَلَیْکَ الصِّیَامُ کَمَا قَالَ اللَّهُ قَالَ وَ نَزَلَتِ الْمُتْعَةُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ هُوَ عَلَی الْمَرْوَةِ بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنَ السَّعْیِ (3).

******

ترجمه:

ابوبصیر از امام ابو عبدالله (ع) نقل کرده است که فرمود: اگر به وسیله عمره به حج تمتع کنی، بر تو قربانی واجب است. آنچه از قربانی میسر است، ممکن است شتر، گاو یا گوسفند باشد. و اگر نتوانستی، بر تو روزه واجب است، همان طور که خداوند فرموده است. وحکم تمتع در حالیکه رسول خدا (ص) بر روی مروه بود، پس از تمام کردن سعی (بین صفا و مروه) نازل شد.

[رقم الحدیث الکلی: 18705 - رقم الحدیث الباب: 11]

18705- 11- (4) وَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ (5) قَالَ لِیَکُنْ کَبْشاً سَمِیناً فَإِنْ لَمْ یَجِدْ فَفَحْلًا (6) مِنَ الْبَقَرِ وَ الْکَبْشُ أَفْضَلُ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ (7) فَمُوجَأً مِنَ الضَّأْنِ وَ إِلَّا مَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ شَاةً.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از امام ابو عبدالله (ع) درباره آیه «پس هر کس که به وسیله عمره به حج تمتع کند، آنچه از قربانی میسر است...» (بقره 2: 196) نقل کرده است که امام فرمود: باید شتری چاق باشد. اگر نتوانست، باید گاوی نرباشد و شتر برتر است. اگرگاونرهم پیدا نشد، باید گوسفند نر باشد و اگر هیچ کدام از این ها پیدا نشد، پس از آنچه از قربانی میسر است، یک گوسفند.

ص: 101

1- البقرة 2- 196.
2- تفسیر العیّاشیّ 1- 90- 233.
3- تفسیر العیّاشیّ 1- 91- 234.
4- تفسیر العیّاشیّ 1- 91- 235.
5- البقرة 2- 196.
6- فی المصدر- فعجلا.
7- فی المصدر زیادة- جذع.
8- یأتی فی الحدیث 3 من الباب 32 و فی الحدیث 21 من الباب 40 و فی الحدیث 12 من الباب 60 من هذه الأبواب. و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیث 13 من الباب 1 من هذه الأبواب.

11- بَابُ أَنَّ أَقَلَّ مَا یُجْزِی فِی الْهَدْیِ وَ الضَّحِیَّةِ الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ وَ الثَّنِیُّ مِنَ الْمَعْزِ وَ الْإِبِلِ وَ التَّبِیعُ مِنَ الْبَقَرِ

اشارة

(1) 11 بَابُ أَنَّ أَقَلَّ مَا یُجْزِی فِی الْهَدْیِ وَ الضَّحِیَّةِ الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ وَ الثَّنِیُّ مِنَ الْمَعْزِ وَ الْإِبِلِ وَ التَّبِیعُ مِنَ الْبَقَرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18706 - رقم الحدیث الباب: 1]

18706- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ الثَّنِیَّةُ مِنَ الْإِبِلِ وَ الثَّنِیَّةُ مِنَ الْبَقَرِ وَ الثَّنِیَّةُ مِنَ الْمَعْزِ وَ الْجَذَعَةُ مِنَ الضَّأْنِ.

******

ترجمه:

عیسی بن القاسم از امام ابو عبدالله (ع) از علی (ع) نقل کرده است که او می گفت: ثنیه (یعنی حیوانی که دندان های دائمی اش درآمده و سن آن بیشتر از دو سال است) از شتر، ثنیه از گاو، و ثنیه از بز، و جذعه (یعنی حیوانی که سن آن کمتر از دو سال و بیشتر از یک سال است) از گوسفند قابل قبول است.

[رقم الحدیث الکلی: 18707 - رقم الحدیث الباب: 2]

18707- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یُجْزِی مِنَ الضَّأْنِ الْجَذَعُ وَ لَا یُجْزِی مِنَ الْمَعْزِ إِلَّا الثَّنِیُّ.

******

ترجمه:

ابن سنان گفت: شنیدم امام ابو عبدالله (ع) می فرمود: جذع (یعنی گوسفند جوان تر از دو سال) از گوسفند کافی است، اما از بز فقط ثنی (یعنی بز با دندان های دائمی و سن بیشتر از دو سال) قابل قبول است.

[رقم الحدیث الکلی: 18708 - رقم الحدیث الباب: 3]

18708- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْأُضْحِیَّةِ فَقَالَ أَقْرَنُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ یُجْزِی وَ الثَّنِیُّ مِنَ الْمَعْزِ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

محمد بن مسلم از یکی از آن دو (امام) (علیهما السلام) نقل کرده است که درباره قربانی پرسیده شد. امام فرمود: برای قربانی، قوچ (یعنی نر شتر) بهترین است. همچنین جذع (یعنی گوسفند جوان تر از دو سال) از گوسفند کافی است و ثنی (یعنی بز با دندان های دائمی و سن بیشتر از دو سال) از بز قابل قبول است.

[رقم الحدیث الکلی: 18709 - رقم الحدیث الباب: 4]

18709- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَدْنَی (6) مَا یُجْزِی مِنْ أَسْنَانِ الْغَنَمِ فِی الْهَدْیِ فَقَالَ الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ قُلْتُ فَالْمَعْزُ قَالَ لَا یَجُوزُ الْجَذَعُ مِنَ الْمَعْزِ قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ

ص: 102

1- الباب 11 فیه 12 حدیثا.
2- التهذیب 5- 206- 688.
3- التهذیب 5- 206- 689.
4- التهذیب 5- 205- 686.
5- التهذیب 5- 206- 690.
6- فی المصدر- عن أدنی.

لِأَنَّ الْجَذَعَ مِنَ الضَّأْنِ یَلْقَحُ وَ الْجَذَعَ مِنَ الْمَعْزِ لَا یَلْقَحُ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1)

وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَزَّازِ (2)

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی نَحْوَهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ (4).

******

ترجمه:

حماد بن عثمان گفت: از امام ابو عبدالله (ع) پرسیدم، کمترین سنی که از گوسفند برای قربانی کافی است چیست؟ امام فرمود: جذع (یعنی گوسفند جوان تر از دو سال) از گوسفند کافی است. گفتم: پس درباره بز چه می شود؟ امام فرمود: جذع از بز قابل قبول نیست. گفتم: چرا؟ امام فرمود: چون جذع از گوسفند قابلیت باروری دارد، اما جذع از بز قابلیت باروری ندارد.

[رقم الحدیث الکلی: 18710 - رقم الحدیث الباب: 5]

18710- 5- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ أَنْ یُضَحَّی بِهَا قَالَ ذَوَاتُ الْأَرْحَامِ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ أَسْنَانِهَا فَقَالَ أَمَّا الْبَقَرُ فَلَا یَضُرُّکَ بِأَیِّ أَسْنَانِهَا ضَحَّیْتَ وَ أَمَّا الْإِبِلُ فَلَا یَصْلُحُ إِلَّا الثَّنِیُّ فَمَا فَوْقُ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

حلبی گفت: از امام ابو عبدالله (ع) درباره شتر و گاو پرسیدم که کدام یک برای قربانی بهتر است. امام فرمود: ماده ها از شتر و گاو بهتر هستند. سپس از ایشان درباره سن این حیوانات پرسیدم. امام فرمود: برای گاو، مهم نیست با کدام سن قربانی کنی. اما برای شتر، تنها ثنی (یعنی شتر با دندان های دائمی و سن بیشتر از دو سال) و بالاتر از آن مناسب است.

[رقم الحدیث الکلی: 18711 - رقم الحدیث الباب: 6]

18711- 6- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ یُجْزِی فِی الْمُتْعَةِ

ص: 103

1- الفقیه 2- 201- 2136.
2- علل الشرائع- 441- 1.
3- المحاسن- 340- 127.
4- الکافی 4- 489- 1.
5- الکافی 4- 489- 2، و أورد صدره فی الحدیث 5 من الباب 9 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 5- 204- 681.
7- الکافی 4- 490- 9.

الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ وَ لَا یُجْزِی جَذَعٌ مِنَ الْمَعْزِ.

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از امام ابو عبدالله (ع) در حدیثی نقل کرده است که فرمود: در حج تمتع، جذع (یعنی گوسفند جوان تر از دو سال) از گوسفند کافی است، ولی جذع از بز کافی نیست.

[رقم الحدیث الکلی: 18712 - رقم الحدیث الباب: 7]

18712- 7- (1) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَسْنَانُ الْبَقَرِ تَبِیعُهَا وَ مُسِنُّهَا فِی الذَّبْحِ سَوَاءٌ.

******

ترجمه:

محمد بن حمران از امام ابو عبدالله (ع) نقل کرده است که فرمود: سن گاو (در قربانی) مهم نیست و پیر بودن آن در ذبح تفاوتی ایجاد نمی کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18713 - رقم الحدیث الباب: 8]

18713- 8- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ یَصْلُحُ الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ وَ أَمَّا الْمَاعِزُ فَلَا یَصْلُحُ.

******

ترجمه:

ابوبصیر از امام ابو عبدالله (ع) در حدیثی نقل کرده است که فرمود: جذع (یعنی گوسفند جوان تر از دو سال) از گوسفند مناسب است، اما جذع از بز مناسب نیست.

[رقم الحدیث الکلی: 18714 - رقم الحدیث الباب: 9]

18714- 9- (3) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَلَمَةَ أَبِی حَفْصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْرَهُ التَّشْرِیمَ فِی الْآذَانِ وَ الْخَرْمُ لَا یَرَی بِهِ بَأْساً إِنْ کَانَ ثَقْبٌ فِی مَوْضِعِ الْمَوَاسِمِ (4) کَانَ یَقُولُ یُجْزِی مِنَ الْبُدْنِ الثَّنِیُّ وَ مِنَ الْمَعْزِ الثَّنِیُّ وَ مِنَ الضَّأْنِ الْجَذَعُ.

******

ترجمه:

سلمة بن ابی حفص از امام ابو عبدالله (ع) و او از پدرش (ع) نقل کرده است که فرمود: علی (ع) از تشریخ (خراشیدن یا برش در نواحی خاص) در گوش ها و خرم (ایجاد سوراخ در بدن) بیزار بود، ولی اگر سوراخی در محل مشخص قربانی وجود داشته باشد، آن را مانعی نمی دانست. امام فرمود: از شتر ثنی (یعنی شتر با سن بیشتر از دو سال) کافی است، از بز نیز ثنی کافی است، و از گوسفند جذع (یعنی گوسفند جوان تر از دو سال) کافی است.

[رقم الحدیث الکلی: 18715 - رقم الحدیث الباب: 10]

18715- 10- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَوْمَ الْأَضْحَی وَ ذَکَرَ الْخُطْبَةَ یَقُولُ فِیهَا وَ مَنْ ضَحَّی مِنْکُمْ بِجَذَعٍ مِنَ الْمَعْزِ فَإِنَّهُ لَا یُجْزِی عَنْهُ وَ الْجَذَعُ مِنَ الضَّأْنِ یُجْزِی.

******

ترجمه:

محمد بن علی بن حسین گفت: امیرالمؤمنین (ع) در روز عید قربانی خطبه ای خواند و در آن گفت: کسی که جذع (یعنی بز جوان تر از دو سال) را برای قربانی کند، این قربانی پذیرفته نمی شود. اما جذع از گوسفند قابل قبول است.

ص: 104

1- الکافی 4- 489- 3.
2- الکافی 4- 490- 5، و أورد قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 12، و صدره و ذیله فی الحدیث 3 من الباب 14 من هذه الأبواب.
3- الکافی 4- 490- 7، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 23 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر- الوسم.
5- الفقیه 1- 518- 1484، و أورد قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 13، و عن نهج البلاغة فی الحدیث 6 من الباب 21 من هذه الأبواب.
[رقم الحدیث الکلی: 18716 - رقم الحدیث الباب: 11]

18716- 11- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ لَا یُجْزِی فِی الْأَضَاحِیِّ مِنَ الْبُدْنِ إِلَّا الثَّنِیُّ وَ هُوَ الَّذِی تَمَّ لَهُ خَمْسُ سِنِینَ وَ دَخَلَ فِی السَّادِسَةِ وَ یُجْزِی مِنَ الْمَعْزِ وَ الْبَقَرِ الثَّنِیُّ وَ هُوَ الَّذِی لَهُ سَنَةٌ (2) وَ دَخَلَ فِی الثَّانِیَةِ وَ یُجْزِی مِنَ الضَّأْنِ الْجَذَعُ لِسَنَةٍ.

******

ترجمه:

فرمود: و روایت شده است که در قربانی ها از شتر تنها ثنی (یعنی شتر با سن پنج سال کامل و وارد شده به ششمین سال) پذیرفته می شود. و از بز و گاو نیز ثنی (یعنی حیوانی که یک سال سن دارد و وارد سال دوم شده) پذیرفته می شود. و از گوسفند، جذع (یعنی گوسفند با سن یک سال) کافی است.

[رقم الحدیث الکلی: 18717 - رقم الحدیث الباب: 12]

18717- 12- (3) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ ع یُجْزِی مِنَ الْأَضَاحِیِّ جَذَعُ الضَّأْنِ وَ لَا یُجْزِی جَذَعُ الْمَعْزِ.

******

ترجمه:

محمد بن محمد مفید در المقنعه گفته است: امام (ع) فرمود: جذع (یعنی گوسفند با سن یک سال) از گوسفند برای قربانی کافی است، اما جذع (یعنی بز جوان تر از دو سال) از بز کافی نیست.

12- بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا کَانَ ذَکَراً وَجَبَ کَوْنُهُ فَحْلًا فَلَا یُجْزِی الْخَصِیُّ وَ لَا الْمَجْبُوبُ فِی الْهَدْیِ وَ لَا فِی الْأُضْحِیَّةِ

اشارة

(4) 12 بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا کَانَ ذَکَراً وَجَبَ کَوْنُهُ فَحْلًا فَلَا یُجْزِی الْخَصِیُّ وَ لَا الْمَجْبُوبُ (5) فِی الْهَدْیِ وَ لَا فِی الْأُضْحِیَّةِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18718 - رقم الحدیث الباب: 1]

18718- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْأُضْحِیَّةِ فَقَالَ أَقْرَنُ فَحْلٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ أَ یُضَحَّی بِالْخَصِیِّ فَقَالَ لَا.

******

ترجمه:

محمد بن مسلم از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) روایت کرده است که از ایشان درباره قربانی پرسیدند. پس فرمود: (بهتر است) قوچ شاخ دار نر باشد. تا آنجا که گفت: و از او پرسیدم: آیا می توان با حیوان اخته شده قربانی کرد؟ فرمود: خیر.

[رقم الحدیث الکلی: 18719 - رقم الحدیث الباب: 2]

18719- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأُضْحِیَّةِ بِالْخَصِیِّ فَقَالَ لَا.

******

ترجمه:

گفت: و از ایشان پرسیدم: آیا می توان با حیوان اخته شده قربانی کرد؟ فرمود: خیر.

[رقم الحدیث الکلی: 18720 - رقم الحدیث الباب: 3]

18720- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ

ص: 105

1- الفقیه 2- 491- 3052، و أورد صدره فی الحدیث 17 من الباب 18 من هذه الأبواب.
2- فی المصدر- تم له سنة.
3- المقنعة- 71.
4- الباب 12 فیه 11 حدیثا.
5- المجبوب- هو الذکر الذی قطعت آلة تناسله. (الصحاح- جبب- 1- 96).
6- التهذیب 5- 205- 686.
7- التهذیب 5- 210- 707.
8- التهذیب 5- 211- 708.

سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الْهَدْیَ فَلَمَّا ذَبَحَهُ إِذَا هُوَ خَصِیٌّ مَجْبُوبٌ وَ لَمْ یَکُنْ یَعْلَمُ أَنَّ الْخَصِیِّ لَا یُجْزِی فِی الْهَدْیِ هَلْ یُجْزِیهِ أَمْ یُعِیدُهُ قَالَ لَا یُجْزِیهِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ لَا قُوَّةَ بِهِ عَلَیْهِ.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن حجاج گفت: از ابا ابراهیم (امام موسی کاظم علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که حیوان قربانی را خریداری می کند و پس از ذبح آن متوجه می شود که حیوان، اخته و مقطوع العضو (یعنی بدون آلت تناسلی) بوده است و نمی دانسته که حیوان اخته شده برای قربانی کافی نیست. آیا این قربانی برای او کافی است یا باید آن را تکرار کند؟ امام فرمودند: این قربانی برای او کافی نیست، مگر اینکه توان مالی برای انجام دوباره قربانی نداشته باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 18721 - رقم الحدیث الباب: 4]

18721- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الْکَبْشَ فَیَجِدُهُ خَصِیّاً مَجْبُوباً قَالَ إِنْ کَانَ صَاحِبُهُ مُوسِراً فَلْیَشْتَرِ مَکَانَهُ.

******

ترجمه:

عبدالرحمن بن حجاج گفت: از ابا عبدالله (امام جعفر صادق علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که قوچی را خریداری می کند و متوجه می شود که آن قوچ اخته و مقطوع العضو است. امام فرمودند: اگر صاحب آن قوچ (خریدار) توان مالی داشته باشد، بهتر است به جای آن قوچ دیگری بخرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18722 - رقم الحدیث الباب: 5]

18722- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: النَّعْجَةُ مِنَ الضَّأْنِ إِذَا کَانَتْ سَمِینَةً أَفْضَلُ مِنَ الْخَصِیِّ مِنَ الضَّأْنِ وَ قَالَ الْکَبْشُ السَّمِینُ خَیْرٌ مِنَ الْخَصِیِّ وَ مِنَ الْأُنْثَی وَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْخَصِیِّ وَ عَنِ الْأُنْثَی فَقَالَ الْأُنْثَی أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ الْخَصِیِّ.

******

ترجمه:

حلبی از امام ابی عبدالله (امام جعفر صادق علیه السلام) نقل کرده است که فرمودند: «اگر گوسفند ماده چاق و فربه باشد، از گوسفند اخته بهتر است.» و همچنین فرمودند: «قوچ چاق بهتر از گوسفند اخته و ماده است.» و نیز فرمودند: «از ایشان درباره گوسفند اخته و ماده پرسیدم، فرمودند: ماده برای من محبوب تر از گوسفند اخته است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18723 - رقم الحدیث الباب: 6]

18723- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْخَصِیِّ یُضَحَّی بِهِ (4) فَقَالَ إِنْ کُنْتُمْ تُرِیدُونَ اللَّحْمَ فَدُونَکُمْ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

احمد بن محمد بن ابی نصر روایت کرده است که از امام (احتمالاً امام رضا علیه السلام) درباره قربانی کردن با گوسفند اخته پرسیده شد. امام فرمودند: «اگر هدف شما از قربانی، (استفاده از) گوشت است، (پس) همین برای شما کافی است....

[رقم الحدیث الکلی: 18724 - رقم الحدیث الباب: 7]

18724- 7- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 106

1- التهذیب 5- 211- 709.
2- التهذیب 5- 206- 687.
3- التهذیب 5- 207- 692، و الاستبصار 2- 265- 937، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 17 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر: أ یضحی به.
5- الکافی 4- 490- 9، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 20، و صدره فی الحدیث 1 من الباب 24 من هذه الأبواب.

اشْتَرِ فَحْلًا سَمِیناً لِلْمُتْعَةِ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَمُوجَأً- فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَمِنْ فُحُولَةِ الْمَعْزِ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَنَعْجَةً فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

از «معاویه بن عمار» در حدیثی نقل شده است که گفت: «ابو عبدالله (علیه السلام) فرمود:»

"خریداری کن نری چاق برای قربانی حج تمتع، و اگر نیافتی نری اخته شده، و اگر نیافتی از نرهای بز، و اگر نیافتی گوسفندی ماده، و اگر نیافتی آنچه که فراهم شود از قربانی (یا هدیه)."

[رقم الحدیث الکلی: 18725 - رقم الحدیث الباب: 8]

18725- 8- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ فَالْخَصِیُّ یُضَحَّی بِهِ قَالَ لَا إِلَّا أَنْ لَا یَکُونَ غَیْرُهُ.

******

ترجمه:

ابوبصیر: خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم آیا حیوان اخته شده قربانی می شود ؟ فرمودند : خیرمگراینکه حیوان دیگری نباشد .

[رقم الحدیث الکلی: 18726 - رقم الحدیث الباب: 9]

18726- 9- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع الْخَصِیُّ لَا یُجْزِی فِی الْأُضْحِیَّةِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : حیوان اخته شده برای قربانی کافی نیست .

[رقم الحدیث الکلی: 18727 - رقم الحدیث الباب: 10]

18727- 10- (3) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ وَ لَا یَجُوزُ أَنْ یُضَحَّی بِالْخَصِیِّ لِأَنَّهُ نَاقِصٌ وَ یَجُوزُ الْمُوجَأُ.

******

ترجمه:

از «فضل بن شاذان» از «امام رضا (علیه السلام)» در نامه ای که به «مأمون» نوشت، نقل شده است که فرمود:

"و جایز نیست که با نر اخته شده قربانی کرد، زیرا آن ناقص است. اما نر موجأ (نوعی نر اخته شده خاص) جایز است."

[رقم الحدیث الکلی: 18728 - رقم الحدیث الباب: 11]

18728- 11- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع سُئِلَ أَ یُضَحَّی بِالْخَصِیِّ فَقَالَ إِنْ کُنْتُمْ إِنَّمَا تُرِیدُونَ اللَّحْمَ فَدُونَکُمْ أَوْ عَلَیْکُمْ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).

******

ترجمه:

از «عبدالله بن بُکیر» نقل شده است که «ابو عبدالله (علیه السلام)» مورد سؤال قرار گرفت که آیا می توان با نر اخته شده قربانی کرد؟ پس فرمود: "اگر شما فقط گوشت می خواهید، پس برای شما باشد یا بر شما (تفاوتی نمی کند)."

ص: 107

1- الکافی 4- 490- 5، و أورد قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 11 و صدره و ذیله فی الحدیث 3 من الباب 14 من هذه الأبواب.
2- الفقیه 2- 494- 3058، و أورد صدره فی الحدیث 3 من الباب 61 من هذه الأبواب.
3- عیون أخبار الرضا (علیه السلام) 2- 124.
4- قرب الإسناد- 80.
5- یأتی فی الحدیث 1 من الباب 21 من هذه الأبواب. و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیثین 29 و 36 من الباب 2 من أبواب أقسام الحجّ، و فی الحدیثین 1 و 4 من الباب 8 من هذه الأبواب.

13- بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْکَبْشِ الْأَقْرَنِ السَّمِینِ الْأَمْلَحِ الَّذِی یَنْظُرُ فِی سَوَادٍ وَ یَأْکُلُ فِی سَوَادٍ وَ یَمْشِی فِی سَوَادٍ

اشارة

(1) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْکَبْشِ الْأَقْرَنِ السَّمِینِ الْأَمْلَحِ الَّذِی یَنْظُرُ فِی سَوَادٍ وَ یَأْکُلُ فِی سَوَادٍ وَ یَمْشِی فِی سَوَادٍ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18729 - رقم الحدیث الباب: 1]

18729- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ وَ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُضَحِّی بِکَبْشٍ أَقْرَنَ فَحْلٍ یَنْظُرُ فِی سَوَادٍ وَ یَمْشِی فِی سَوَادٍ.

******

ترجمه:

از «عبدالله بن سنان» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با قوچی شاخدار قربانی می کرد که نر بود و در سیاهی نگاه می کرد و در سیاهی راه می رفت."

[رقم الحدیث الکلی: 18730 - رقم الحدیث الباب: 2]

18730- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْأُضْحِیَّةِ فَقَالَ أَقْرَنُ فَحْلٌ سَمِینٌ عَظِیمُ الْعَیْنِ وَ الْأُذُنِ إِلَی أَنْ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یُضَحِّی بِکَبْشٍ أَقْرَنَ عَظِیمٍ (4) فَحْلٍ یَأْکُلُ فِی سَوَادٍ وَ یَنْظُرُ فِی سَوَادٍ فَإِنْ (5) لَمْ تَجِدُوا مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً فَاللَّهُ أَوْلَی بِالْعُذْرِ الْحَدِیثَ.

******

ترجمه:

از «محمد بن مسلم» از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) نقل شده است که او درباره قربانی پرسیده شد، پس فرمود:

"باید شاخدار، نر، چاق، بزرگ چشم و بزرگ گوش باشد." تا آنجا که فرمود: "به راستی رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با قوچی شاخدار، بزرگ، نر قربانی می کرد که در سیاهی می خورد و در سیاهی نگاه می کرد. اگر از این نوع چیزی نیافتید، پس خداوند به عذر آگاه تر است."

[رقم الحدیث الکلی: 18731 - رقم الحدیث الباب: 3]

18731- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَکُونُ ضَحَایَاکُمْ سِمَاناً فَإِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَسْتَحِبُّ أَنْ تَکُونَ أُضْحِیَّتُهُ سَمِینَةً.

******

ترجمه:

از «حلبی» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"قربانی های شما باید چاق باشند، زیرا ابو جعفر (امام باقر علیه السلام) مستحب می دانست که قربانی او چاق باشد."

[رقم الحدیث الکلی: 18732 - رقم الحدیث الباب: 4]

18732- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ

ص: 108

1- الباب 13 فیه 9 أحادیث.
2- التهذیب 5- 205- 685.
3- التهذیب 5- 205- 686.
4- فی المصدر زیادة- سمین.
5- فی المصدر- فاذا.
6- التهذیب 5- 211- 710.
7- التهذیب 5- 205- 684.

الْحَکَمِ عَنْ أَبِی مَالِکٍ الْجُهَنِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: ضَحَّی رَسُولُ اللَّهِ ص بِکَبْشٍ أَجْذَعَ أَمْلَحَ فَحْلٍ سَمِینٍ.

******

ترجمه:

از «حسن بن عماره» از «ابو جعفر (امام باقر علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با قوچی که جوان، سفید، نر و چاق بود، قربانی کرد."

[رقم الحدیث الکلی: 18733 - رقم الحدیث الباب: 5]

18733- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ضَحِّ بِکَبْشٍ أَسْوَدَ أَقْرَنَ فَحْلٍ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ أَسْوَدَ فَأَقْرَنُ فَحْلٌ یَأْکُلُ فِی سَوَادٍ وَ یَشْرَبُ فِی سَوَادٍ وَ یَنْظُرُ فِی سَوَادٍ.

******

ترجمه:

از «حلبی» نقل شده است که کسی که از «ابو عبدالله (علیه السلام)» شنیده بود، به من گفت:

"قربانی کن با قوچی سیاه، شاخدار و نر. اگر قوچ سیاه نیافتی، پس با قوچی شاخدار و نر که در سیاهی بخورد و بنوشد و نگاه کند."

[رقم الحدیث الکلی: 18734 - رقم الحدیث الباب: 6]

18734- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَیْنَ أَرَادَ إِبْرَاهِیمُ ع أَنْ یَذْبَحَ ابْنَهُ قَالَ عَلَی الْجَمْرَةِ الْوُسْطَی- وَ سَأَلْتُهُ عَنْ کَبْشِ إِبْرَاهِیمَ ع مَا کَانَ لَوْنُهُ وَ أَیْنَ نَزَلَ قَالَ أَمْلَحَ وَ کَانَ أَقْرَنَ وَ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ عَلَی الْجَبَلِ الْأَیْمَنِ مِنْ مَسْجِدِ مِنًی- وَ کَانَ یَمْشِی فِی سَوَادٍ وَ یَأْکُلُ فِی سَوَادٍ وَ یَنْظُرُ وَ یَبْعَرُ وَ یَبُولُ فِی سَوَادٍ.

******

ترجمه:

از «محمد بن مسلم» نقل شده است که گفت:

"از «ابو جعفر (امام باقر علیه السلام)» پرسیدم که ابراهیم (علیه السلام) کجا قصد داشت پسرش را ذبح کند؟ فرمود: بر روی جمره میانه.

و از او درباره رنگ قوچ ابراهیم (علیه السلام) و جایی که فرود آمد پرسیدم، فرمود: رنگش سفید و شاخدار بود و از آسمان بر کوه سمت راست از مسجد منی فرود آمد.

و آن قوچ در سیاهی می رفت و در سیاهی می خورد و در سیاهی نگاه می کرد و در سیاهی مدفوع و ادرار می کرد."

[رقم الحدیث الکلی: 18735 - رقم الحدیث الباب: 7]

18735- 7- (3) وَ (عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ) (4) عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: الْکَبْشُ فِی أَرْضِکُمْ أَفْضَلُ مِنَ الْجَزُورِ.

******

ترجمه:

از «عبدالرحمن» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"قوچ در سرزمین شما (برای قربانی) بهتر از شتر است."

[رقم الحدیث الکلی: 18736 - رقم الحدیث الباب: 8]

18736- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: خَطَبَ عَلِیٌّ ع فِی الْأَضْحَی (6) فَقَالَ وَ ذَکَرَ خُطْبَةً مِنْهَا وَ مِنْ تَمَامِ الْأُضْحِیَّةِ اسْتِشْرَافُ عَیْنِهَا

ص: 109

1- الکافی 4- 489- 4.
2- الکافی 4- 209- 10.
3- الکافی 4- 490- 8.
4- هذا المقدار من السند معلق فی المصدر علی سند الحدیث المذکور قبله.
5- الفقیه 1- 518- 1484، و أورد قطعة منه فی الحدیث 10 من الباب 11، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 21 من هذه الأبواب.
6- فی المصدر- فی عید الأضحی.

وَ أُذُنِهَا وَ إِذَا سَلِمَتِ الْعَیْنُ وَ الْأُذُنُ تَمَّتِ الْأُضْحِیَّةُ وَ إِنْ کَانَتْ عَضْبَاءَ الْقَرْنِ أَوْ تَجُرُّ رِجْلَهَا (1) إِلَی الْمَنْسَکِ فَلَا تُجْزِی.

******

ترجمه:

محمد بن علی بن حسین گفت:

«علی (علیه السلام) درباره قربانی خطبه ای ایراد کرد و از جمله سخنانش این بود:»

"از نشانه های کامل بودن قربانی، برجسته بودن چشم و گوش آن است. و اگر چشم و گوش سالم باشند، قربانی کامل است، و اگر شاخ ها شکسته باشند یا پاهایش روی زمین کشیده شود (لنگ باشد) قربانی معتبر نیست."

[رقم الحدیث الکلی: 18737 - رقم الحدیث الباب: 9]

18737- 9- (2) قَالَ: وَ ذَبَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَبْشاً أَقْرَنَ یَنْظُرُ فِی سَوَادٍ وَ یَمْشِی فِی سَوَادٍ.

(3)

******

ترجمه:

وفرمود:

"رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با قوچی شاخدار قربانی می کرد که نر بود و در سیاهی نگاه می کرد و در سیاهی راه می رفت."

14- بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الضَّأْنِ عَلَی الْمَعْزِ وَ اخْتِیَارِ الْمُوجَإِ عَلَی النَّعْجَةِ وَ إِلَّا فَالْمَعْزِ

اشارة

(4) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الضَّأْنِ عَلَی الْمَعْزِ وَ اخْتِیَارِ الْمُوجَإِ عَلَی النَّعْجَةِ وَ إِلَّا فَالْمَعْزِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18738 - رقم الحدیث الباب: 1]

18738- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ الْفَحْلُ مِنَ الضَّأْنِ خَیْرٌ مِنَ الْمُوجَإِ وَ الْمُوجَأُ خَیْرٌ مِنَ النَّعْجَةِ وَ النَّعْجَةُ خَیْرٌ مِنَ الْمَعْزِ.

******

ترجمه:

از «محمد بن مسلم» از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) نقل شده است که در حدیثی فرمود:

"نر از نوع گوسفند بهتر از نر اخته شده است، و نر اخته شده بهتر از گوسفند ماده است، و گوسفند ماده بهتر از بز است."

[رقم الحدیث الکلی: 18739 - رقم الحدیث الباب: 2]

18739- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِنْ لَمْ تَجِدْ کَبْشاً (7) فَمُوجَأً مِنَ الضَّأْنِ.

******

ترجمه:

از «معاویه بن عمار» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که در حدیثی فرمود:

"اگر قوچ نیافتید، پس از نر اخته شده از گوسفند استفاده کنید."

ص: 110

1- فی المصدر- برجلیها.
2- الفقیه 2- 497- 3065.
3- و تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 4 من الباب 2 و فی الحدیثین 1 و 4 من الباب 8 و فی الباب 10 و فی الحدیثین 5 و 7 من الباب 12 من هذه الأبواب. و یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الباب 16 و فی الحدیث 12 من الباب 60 من هذه الأبواب.
4- الباب 14 فیه 3 أحادیث.
5- التهذیب 5- 205- 686.
6- التهذیب 5- 204- 679، و أورده بتمامه فی الحدیث 1 من الباب 8 من هذه الأبواب.
7- فی المصدر- کبشا سمینا فحلا.
[رقم الحدیث الکلی: 18740 - رقم الحدیث الباب: 3]

18740- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النَّعْجَةُ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمِ الْمَاعِزُ قَالَ إِنْ کَانَ الْمَاعِزُ ذَکَراً فَهُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ وَ إِنْ کَانَ الْمَاعِزُ أُنْثَی فَالنَّعْجَةُ أَحَبُّ إِلَیَّ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ فَالْخَصِیُّ أَحَبُّ إِلَیْکَ أَمِ النَّعْجَةُ قَالَ الْمَرْضُوضُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنَ النَّعْجَةِ وَ إِنْ کَانَ خَصِیّاً فَالنَّعْجَةُ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).

******

ترجمه:

از «ابی بصیر» نقل شده است که گفت:

"از ابو عبدالله (علیه السلام) پرسیدم که آیا گوسفند ماده برای شما محبوب تر است یا بز؟ فرمود: اگر بز نر باشد، آن محبوب تر است برای من، و اگر بز ماده باشد، پس گوسفند ماده محبوب تر است. تا آنجا که گفتم: پس آیا نر اخته شده محبوب تر است برای شما یا گوسفند ماده؟ فرمود: نر اخته شده محبوب تر است برای من از گوسفند ماده، و اگر نر اخته شده نباشد، پس گوسفند ماده."

15- بَابُ جَوَازِ التَّضْحِیَةِ بِالْجَامُوسِ

اشارة

(3) 15 بَابُ جَوَازِ التَّضْحِیَةِ بِالْجَامُوسِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18741 - رقم الحدیث الباب: 1]

18741- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ أَسْأَلُهُ عَنِ الْجَامُوسِ عَنْ کَمْ یُجْزِی فِی الضَّحِیَّةِ فَجَاءَ فِی الْجَوَابِ إِنْ کَانَ ذَکَراً فَعَنْ وَاحِدٍ وَ إِنْ کَانَ أُنْثَی فَعَنْ سَبْعَةٍ.

******

ترجمه:

از «علی بن ریّان بن الصلت» از «ابو الحسن سوم (امام کاظم علیه السلام)» نقل شده است که گفت:

"به او نوشتم و از او درباره بوفالو(گاووحشی) قربانی پرسیدم. در پاسخ آمده بود: اگر نر باشد، یک نفر کافی است، و اگر ماده باشد، برای هفت نفر کفایت می کند."

ص: 111

1- الکافی 4- 490- 5، و أورد قطعة منه فی الحدیث 8 من الباب 11 و أخری فی الحدیث 8 من الباب 12 من هذه الأبواب.
2- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 11 من الباب 10، و فی الحدیث 7 من الباب 12 من هذه الأبواب. و یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 12 من الباب 60 من هذه الأبواب.
3- الباب 15 فیه حدیث واحد.
4- التهذیب 5- 209- 701، و الاستبصار 2- 267- 946، و أورده فی الحدیث 8 من الباب 18 من هذه الأبواب.

16- بَابُ أَنَّهُ لَا یُجْزِئُ الْمَهْزُولُ بِحَیْثُ لَا یَکُونُ عَلَی کُلْیَتَیْهِ شَحْمٌ إِلَّا أَنْ یَشْتَرِیَهُ عَلَی أَنَّهُ سَمِینٌ فَیَجِدَهُ مَهْزُولًا فَیُجْزِیهِ وَ کَذَا الْعَکْسُ وَ یُجْزِی الْهَرِمُ الَّذِی وَقَعَتْ ثَنَایَاهُ

اشارة

(1) 16 بَابُ أَنَّهُ لَا یُجْزِئُ الْمَهْزُولُ بِحَیْثُ لَا یَکُونُ عَلَی کُلْیَتَیْهِ شَحْمٌ إِلَّا أَنْ یَشْتَرِیَهُ عَلَی أَنَّهُ سَمِینٌ فَیَجِدَهُ مَهْزُولًا فَیُجْزِیهِ وَ کَذَا الْعَکْسُ وَ یُجْزِی الْهَرِمُ الَّذِی وَقَعَتْ ثَنَایَاهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18742 - رقم الحدیث الباب: 1]

18742- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِنِ اشْتَرَی أُضْحِیَّةً وَ هُوَ یَنْوِی أَنَّهَا سَمِینَةٌ فَخَرَجَتْ مَهْزُولَةً أَجْزَأَتْ عَنْهُ وَ إِنْ نَوَاهَا مَهْزُولَةً فَخَرَجَتْ سَمِینَةً أَجْزَأَتْ عَنْهُ وَ إِنْ نَوَاهَا مَهْزُولَةً فَخَرَجَتْ مَهْزُولَةً لَمْ تُجْزِ عَنْهُ.

******

ترجمه:

از «محمد بن مسلم» از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیه السلام) نقل شده است که در حدیثی فرمود:

"و اگر کسی قربانی را خرید و نیت کرد که آن چاق باشد وبعد معلوم شدلاغراست، قربانی از او پذیرفته می شود. و اگر نیت کرد که لاغر باشد وبعد معلوم شد چاق است، باز هم قربانی از او پذیرفته می شود. اما اگر نیت کرد که لاغر باشد ومعلوم شد لاغراست، قربانی از او پذیرفته نمی شود."

[رقم الحدیث الکلی: 18743 - رقم الحدیث الباب: 2]

18743- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ سَیْفٍ عَنْ مَنْصُورٍ (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ إِنِ اشْتَرَی الرَّجُلُ هَدْیاً وَ هُوَ یَرَی أَنَّهُ سَمِینٌ أَجْزَأَ عَنْهُ وَ إِنْ لَمْ یَجِدْهُ سَمِیناً وَ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً وَ هُوَ یَرَی أَنَّهُ مَهْزُولٌ فَوَجَدَهُ سَمِیناً أَجْزَأَ عَنْهُ وَ إِنِ اشْتَرَاهُ وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّهُ مَهْزُولٌ لَمْ یُجْزِ عَنْهُ.

******

ترجمه:

از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"و اگر مردی هدیه ای خرید و او فکر می کرد که آن چاق است، قربانی از او پذیرفته می شود. و اگر آن را نیافت چاق و هدیه را لاغر یافت، باز هم قربانی از او پذیرفته می شود. اما اگر آن را خرید و می دانست که لاغر است، قربانی از او پذیرفته نمی شود."

[رقم الحدیث الکلی: 18744 - رقم الحدیث الباب: 3]

18744- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَاسِینَ الضَّرِیرِ عَنْ حَرِیزٍ عَنِ الْفَضْلِ (6) قَالَ: حَجَجْتُ بِأَهْلِی سَنَةً فَعَزَّتِ الْأَضَاحِیُّ فَانْطَلَقْتُ فَاشْتَرَیْتُ شَاتَیْنِ بِغَلَاءٍ فَلَمَّا أَلْقَیْتُ إِهَابَیْهِمَا نَدِمْتُ نَدَامَةً شَدِیدَةً لِمَا رَأَیْتُ بِهِمَا

ص: 112

1- الباب 16 فیه 8 أحادیث.
2- التهذیب 5- 205- 686.
3- التهذیب 5- 211- 712.
4- فی نسخة- سیف بن منصور.
5- التهذیب 5- 212- 714.
6- فی الکافی- الفضیل.

مِنَ الْهُزَالِ فَأَتَیْتُهُ فَأَخْبَرْتُهُ بِذَلِکَ فَقَالَ إِنْ کَانَ عَلَی کُلْیَتَیْهِمَا شَیْ ءٌ مِنَ الشَّحْمِ أَجْزَأَتْ (1).

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَاسِینَ الضَّرِیرِ قَالَ: حَجَجْتُ بِأَهْلِی وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (2).

******

ترجمه:

از «فضل» نقل شده است که گفت:

"سالی با خانواده ام به حج رفتم و قربانی ها کمیاب شده بود، بنابراین رفتم و دو بره را به قیمت بالا خریدم. وقتی پوست آن ها را کندم، به شدت پشیمان شدم از آنچه که در آن ها دیدم، زیرا بسیار لاغر بودند. بنابراین به او مراجعه کردم و این موضوع را به ایشان اطلاع دادم. فرمودند : اگر هر دو بره کمی چربی داشته باشند، قربانی از شما پذیرفته می شود."

[رقم الحدیث الکلی: 18745 - رقم الحدیث الباب: 4]

18745- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص صَدَقَةُ رَغِیفٍ خَیْرٌ مِنْ نُسُکٍ مَهْزُولَةٍ (4).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

از «سکونی» از «جعفر» از «آبائه علیهم السلام» نقل شده است که گفت:

"رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: صدقه یک نان بهتر از قربانی لاغر است."

[رقم الحدیث الکلی: 18746 - رقم الحدیث الباب: 5]

18746- 5- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اشْتَرَی الرَّجُلُ الْبَدَنَةَ مَهْزُولَةً فَوَجَدَهَا سَمِینَةً فَقَدْ أَجْزَأَتْ عَنْهُ وَ إِنِ اشْتَرَاهَا مَهْزُولَةً فَوَجَدَهَا مَهْزُولَةً فَإِنَّهَا لَا تُجْزِئُ عَنْهُ.

******

ترجمه:

از «حلبی» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"اگر مردی بدنۀ(شتر) لاغری را خرید و آن را چاق یافت، قربانی از او پذیرفته می شود. و اگر آن را لاغر خرید و همچنان لاغر بود، قربانی از او پذیرفته نمی شود."

[رقم الحدیث الکلی: 18747 - رقم الحدیث الباب: 6]

18747- 6- (8) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 113

1- فی نسخة- أجزأتا (هامش المخطوط).
2- الکافی 4- 492- 16.
3- الکافی 4- 491- 10.
4- فی موضع من التهذیب- مهزول (هامش المخطوط).
5- التهذیب 5- 211- 711.
6- التهذیب 5- 482- 1716.
7- الکافی 4- 490- 6.
8- الکافی 4- 491- 15.

فِی الْهَرِمِ الَّذِی قَدْ (1) وَقَعَتْ ثَنَایَاهُ أَنَّهُ لَا بَأْسَ بِهِ فِی الْأَضَاحِیِّ وَ إِنِ اشْتَرَیْتَهُ مَهْزُولًا فَوَجَدْتَهُ سَمِیناً أَجْزَأَکَ وَ إِنِ اشْتَرَیْتَهُ مَهْزُولًا فَوَجَدْتَهُ مَهْزُولًا فَلَا یُجْزِئُ.

******

ترجمه:

از «عیس بن قاسم» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"در مورد حیوان پیر و ناتوانی که دندان هایش افتاده است، گفت: اشکالی ندارد که برای قربانی استفاده شود. و اگر آن را لاغر خریدی و آن را چاق یافتی، قربانی از تو پذیرفته می شود. و اگر آن را لاغر خریدی و همچنان لاغر بود، قربانی از تو پذیرفته نمی شود."

[رقم الحدیث الکلی: 18748 - رقم الحدیث الباب: 7]

18748- 7- (2) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی أَنَّ حَدَّ الْهُزَالِ إِذَا لَمْ یَکُنْ عَلَی کُلْیَتَیْهِ شَیْ ءٌ مِنَ الشَّحْمِ.

******

ترجمه:

درروایت فرمودند : حد لاغری آنستکه درکلیه هایش چربی نباشد .

[رقم الحدیث الکلی: 18749 - رقم الحدیث الباب: 8]

18749- 8- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع إِذَا اشْتَرَی الرَّجُلُ الْبَدَنَةَ عَجْفَاءَ فَلَا تُجْزِئُ عَنْهُ وَ إِنِ اشْتَرَاهَا سَمِینَةً فَوَجَدَهَا عَجْفَاءَ أَجْزَأَتْ عَنْهُ وَ فِی هَدْیِ الْمُتَمَتِّعِ مِثْلُ ذَلِکَ.

(4)

******

ترجمه:

محمد بن علی بن حسین گفت:

"علی (علیه السلام) فرمود: اگر مردی بدنۀ لاغر را خرید، قربانی از او پذیرفته نمی شود. و اگر آن را چاق خرید و لاغر یافت، قربانی از او پذیرفته می شود. و در مورد هدیه متعتمر نیز وضعیت مشابه است."

17- بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الْهَدْیِ مِمَّا عُرِّفَ بِهِ بِأَنْ یَحْضُرَ یَوْمَ عَرَفَةَ بِهَا وَ یَکْفِی إِخْبَارُ الْبَائِعِ

اشارة

(5) 17 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الْهَدْیِ مِمَّا عُرِّفَ بِهِ بِأَنْ یَحْضُرَ یَوْمَ عَرَفَةَ بِهَا وَ یَکْفِی إِخْبَارُ الْبَائِعِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18750 - رقم الحدیث الباب: 1]

18750- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (7) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْخَصِیِّ یُضَحَّی بِهِ (8) قَالَ إِنْ کُنْتُمْ تُرِیدُونَ اللَّحْمَ فَدُونَکُمْ وَ قَالَ لَا یُضَحَّی إِلَّا بِمَا قَدْ عُرِّفَ بِهِ.

******

ترجمه:

از «احمد بن محمد بن ابی نصری» نقل شده است که گفت:

"پرسیده شد درباره نر اخته شده که آیا می توان با آن قربانی کرد؟ فرمود: اگر هدف شما فقط گوشت است، پس مشکلی ندارد. و فرمود: قربانی باید فقط از حیواناتی باشد که به ویژگی های آن ها آگاهی و شناخت وجود داشته باشد."

ص: 114

1- لیس فی المصدر.
2- الکافی 4- 492- 15 ذیل الحدیث 15.
3- الفقیه 2- 498- 3066.
4- و تقدم ما یدلّ علیه فی الحدیثین 2 و 4 من الباب 31 من هذه الأبواب. و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیث 2 من الباب 22 من هذه الأبواب.
5- الباب 17 فیه 4 أحادیث.
6- التهذیب 5- 207- 692، و الاستبصار 2- 265- 937، و أورد صدره فی الحدیث 6 من الباب 12 من هذه الأبواب.
7- لیس فی الاستبصار.
8- فی المصدر- أ یضحی به؟.
[رقم الحدیث الکلی: 18751 - رقم الحدیث الباب: 2]

18751- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یُضَحَّی إِلَّا بِمَا قَدْ عُرِّفَ بِهِ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام فرمودند : قربانی باید فقط از حیواناتی باشد که به ویژگی های آن ها آگاهی و شناخت وجود داشته باشد."

[رقم الحدیث الکلی: 18752 - رقم الحدیث الباب: 3]

18752- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نَشْتَرِی الْغَنَمَ بِمِنًی- وَ لَسْنَا نَدْرِی عُرِّفَ بِهَا أَمْ لَا فَقَالَ إِنَّهُمْ لَا یَکْذِبُونَ لَا عَلَیْکَ ضَحِّ بِهَا.

******

ترجمه:

از «سعید بن یسار» نقل شده است که گفت:

"به «ابو عبدالله (علیه السلام)» گفتم: ما گوسفند را در منی خریداری می کنیم و نمی دانیم که آیا به ویژگی های آن آگاهی دارند یا نه. فرمود: آن ها دروغ نمی گویند، بر تو اشکالی ندارد که با آن قربانی کنی."

[رقم الحدیث الکلی: 18753 - رقم الحدیث الباب: 4]

18753- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّنِ اشْتَرَی شَاةً لَمْ یُعَرَّفْ بِهَا قَالَ لَا بَأْسَ بِهَا عُرِّفَ أَمْ لَمْ یُعَرَّفْ.

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی أَنَّ الْمُشْتَرِیَ لَمْ یُعَرِّفْ بِهَا فَیَکْفِیهِ إِخْبَارُ الْبَائِعِ لِمَا مَرَّ (4) وَ الْأَقْرَبُ حَمْلُهُ عَلَی الْجَوَازِ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ مِثْلَهُ (5).

******

ترجمه:

از «سعید بن یسار» نقل شده است که گفت:

"به «ابو عبدالله (علیه السلام)» گفتم: ما گوسفند را در منی خریداری می کنیم و نمی دانیم که آیا به ویژگی های آن آگاهی دارند یا نه. فرمود: بر تو اشکالی ندارد که با آن قربانی کنی چه آگاهی داشته باشی یا نه .

ص: 115

1- التهذیب 5- 206- 691، و الاستبصار 2- 265- 936.
2- التهذیب 5- 207- 694، و الاستبصار 2- 265- 939.
3- التهذیب 5- 207- 693، و الاستبصار 2- 265- 938.
4- مر فی أحادیث هذا الباب، لا یضحی إلّا بما قد عرف به فی الحدیثین 1 و 3 من هذا الباب أیضا.
5- الفقیه 2- 498- 3068.

18- بَابُ أَنَّهُ لَا یُجْزِئُ الْهَدْیُ الْوَاحِدُ فِی الْوَاجِبِ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ وَ یُجْزِئُ فِی الْمَنْدُوبِ کَالْأُضْحِیَّةِ عَنْ خَمْسَةٍ وَ عَنْ سَبْعَةٍ وَ عَنْ سَبْعِینَ وَ یُسْتَحَبُّ قِلَّةُ الشُّرَکَاءِ فِیهِ

اشارة

(1) 18 بَابُ أَنَّهُ لَا یُجْزِئُ الْهَدْیُ الْوَاحِدُ فِی الْوَاجِبِ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ وَ یُجْزِئُ فِی الْمَنْدُوبِ کَالْأُضْحِیَّةِ عَنْ خَمْسَةٍ وَ عَنْ سَبْعَةٍ وَ عَنْ سَبْعِینَ وَ یُسْتَحَبُّ قِلَّةُ الشُّرَکَاءِ فِیهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18754 - رقم الحدیث الباب: 1]

18754- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا تَجُوزُ (الْبَدَنَةُ وَ) (3) الْبَقَرَةُ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ بِمِنًی.

******

ترجمه:

از «محمد بن مسلم» از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیه السلام) نقل شده است که فرمود:

"بدنه(شتر) و گاو تنها برای یک نفر در منی قابل قبول نیست."

[رقم الحدیث الکلی: 18755 - رقم الحدیث الباب: 2]

18755- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبَقَرَةِ یُضَحَّی بِهَا فَقَالَ تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةٍ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَنْ سَبْعَةِ نَفَرٍ (5)

******

ترجمه:

از «یونس بن یعقوب» نقل شده است که گفت:

"از «ابو عبدالله (علیه السلام)» درباره گاوی که برای قربانی استفاده می شود پرسیدم. فرمود: آن برای هفت نفر کافی است."

[رقم الحدیث الکلی: 18756 - رقم الحدیث الباب: 3]

18756- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ (7) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النَّفَرِ تُجْزِیهِمُ (8) الْبَقَرَةُ قَالَ أَمَّا فِی الْهَدْیِ فَلَا وَ أَمَّا فِی الْأَضْحَی (9) فَنَعَمْ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ (10).

******

ترجمه:

از «علی الحلبی» نقل شده است که گفت:

"از «ابو عبدالله (علیه السلام)» درباره گروهی که آیا گاو برایشان کافی است یا نه، پرسیدم. فرمود: در قربانی (عید قربانی) بله، ولی در هدیه (قربانی در حج) خیر."

ص: 116

1- الباب 18 فیه 22 حدیثا.
2- التهذیب 5- 208- 696، و الاستبصار 2- 266- 941.
3- لیس فی التهذیب و لا الاستبصار (هامش المخطوط).
4- التهذیب 5- 208- 698، و الاستبصار 2- 266- 943.
5- الفقیه 2- 491- 3051.
6- التهذیب 5- 210- 705، و الاستبصار 2- 268- 950.
7- فی الاستبصار- محمد الحلبیّ.
8- فی المصدر- أ تجزیهم.
9- فی نسخة- الأضحیة (هامش المخطوط)، و فی التهذیب- الأضاحی.
10- الفقیه 2- 498- 3067.
[رقم الحدیث الکلی: 18757 - رقم الحدیث الباب: 4]

18757- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ النَّخَعِیِّ (2) عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُجْزِئُ الْبَقَرَةُ أَوِ الْبَدَنَةُ (3) فِی الْأَمْصَارِ عَنْ سَبْعَةٍ وَ لَا تُجْزِئُ بِمِنًی إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ.

******

ترجمه:

از «حلبی» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"گا و یا بدنۀ (شتر) در شهرها برای هفت نفر کافی است، اما در منی تنها برای یک نفر قابل قبول است."

[رقم الحدیث الکلی: 18758 - رقم الحدیث الباب: 5]

18758- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ النَّخَعِیِّ (5) عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُجْزِئُ الْبَقَرَةُ عَنْ خَمْسَةٍ بِمِنًی إِذَا کَانُوا أَهْلَ خِوَانٍ وَاحِدٍ.

******

ترجمه:

از «معاویه بن عمار» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"گاو در منی برای پنج نفر کافی است اگر آن ها اهل یک خانواده باشند."

[رقم الحدیث الکلی: 18759 - رقم الحدیث الباب: 6]

18759- 6- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبَدَنَةُ وَ الْبَقَرَةُ (7) تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةٍ إِذَا اجْتَمَعُوا مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ وَاحِدٍ وَ مِنْ غَیْرِهِمْ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَ ذَلِکَ (8).

******

ترجمه:

از «ابو بصیر» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"بدنه و گاو برای هفت نفر کافی است، اگرچه این هفت نفر از اهل یک خانواده باشند یا از غیر آن ها."

[رقم الحدیث الکلی: 18760 - رقم الحدیث الباب: 7]

18760- 7- (9) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ

ص: 117

1- التهذیب 5- 207- 695، و الاستبصار 2- 266- 940.
2- فی نسخة- أبی الحسن النخعیّ (هامش المخطوط).
3- فی المصدر- و البدنة.
4- التهذیب 5- 208- 697، و الاستبصار 2- 266- 942.
5- فی نسخة- أبی الحسن النخعیّ (هامش المخطوط).
6- التهذیب 5- 208- 699، و الاستبصار 2- 266- 944.
7- فی نسخة زیادة- یضحی بها (هامش المخطوط).
8- الخصال- 356- 38، و علل الشرائع- 441.
9- التهذیب 5- 208- 700، و الاستبصار 2- 266- 945.

بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: الْبَقَرَةُ الْجَذَعَةُ تُجْزِئُ عَنْ ثَلَاثَةٍ مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ وَاحِدٍ وَ الْمُسِنَّةُ تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةِ نَفَرٍ مُتَفَرِّقِینَ وَ الْجَزُورُ یُجْزِئُ عَنْ عَشَرَةٍ مُتَفَرِّقِینَ.

******

ترجمه:

از «اسماعیل بن ابی زیاد» از «ابو عبدالله (علیه السلام)» از پدرش از «علی (علیه السلام)» نقل شده است که فرمود:

"گاو جوان (جذع) برای سه نفر از اهل یک خانواده کافی است. و گاو پیر (مسنه) برای هفت نفر متفرّق کافی است. و شتر برای ده نفر متفرّق کافی است."

[رقم الحدیث الکلی: 18761 - رقم الحدیث الباب: 8]

18761- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ أَسْأَلُهُ عَنِ الْجَامُوسِ عَنْ کَمْ یُجْزِئُ فِی الضَّحِیَّةِ فَجَاءَ الْجَوَابُ إِنْ کَانَ ذَکَراً فَعَنْ وَاحِدٍ وَ إِنْ کَانَ أُنْثَی فَعَنْ سَبْعَةٍ.

******

ترجمه:

از «علی بن ریّان بن الصلت» از «ابو الحسن الثالث (امام کاظم یا امام رضا علیهماالسلام)» نقل شده است که گفت:

"برای من نامه ای نوشتم و از او درباره گاومیش پرسیدم که برای چند نفر قابل قبول است در قربانی. پاسخ رسید: اگر گاومیش نر باشد، برای یک نفر کافی است، و اگر ماده باشد، برای هفت نفر کافی است."

[رقم الحدیث الکلی: 18762 - رقم الحدیث الباب: 9]

18762- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ سَوَادَةَ الْقَطَّانِ وَ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالا قُلْنَا لَهُ جَعَلَنَا اللَّهُ فِدَاکَ عَزَّتِ الْأَضَاحِیُّ عَلَیْنَا بِمَکَّةَ- أَ فَیُجْزِئُ اثْنَیْنِ أَنْ یَشْتَرِکَا فِی شَاةٍ فَقَالَ نَعَمْ وَ عَنْ سَبْعِینَ.

******

ترجمه:

از «علی بن اسباط» از «ابو الحسن الرضا (علیه السلام)» نقل شده است که گفت:

"گفتیم: فدای تو شویم، در مکه قربانی ها بسیار گران شده است، آیا دو نفر می توانند در یک گوسفند شریک شوند؟ فرمود: بله، و این جایز است برای هفتاد نفر."

[رقم الحدیث الکلی: 18763 - رقم الحدیث الباب: 10]

18763- 10- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنْ قَوْمٍ غَلَتْ عَلَیْهِمُ الْأَضَاحِیُّ وَ هُمْ مُتَمَتِّعُونَ وَ هُمْ مُتَرَافِقُونَ وَ لَیْسُوا بِأَهْلِ بَیْتٍ وَاحِدٍ وَ قَدِ اجْتَمَعُوا فِی مَسِیرِهِمْ وَ مِضْرَبُهُمْ وَاحِدٌ أَ لَهُمْ أَنْ یَذْبَحُوا بَقَرَةً قَالَ لَا أُحِبُّ ذَلِکَ إِلَّا مِنْ ضَرُورَةٍ.

******

ترجمه:

از «عبد الرحمن بن الحجاج» نقل شده است که گفت:

"از «ابا ابراهیم حضرت کاظم (علیه السلام)» درباره گروهی که قربانی ها برایشان گران شده و آن ها متعتمر هستند و در سفر با هم هستند و اهل یک خانواده نیستند، پرسیدم. آیا برایشان جایز است که یک گاو قربانی کنند؟ فرمود: من این کار را دوست ندارم مگر در مواقع ضروری."

[رقم الحدیث الکلی: 18764 - رقم الحدیث الباب: 11]

18764- 11- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 118

1- التهذیب 5- 209- 701، و الاستبصار 2- 267- 946، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 15 من هذه الأبواب.
2- التهذیب 5- 209- 704، و الاستبصار 2- 267- 949.
3- الکافی 4- 496- 2، و التهذیب 5- 210- 706، و الاستبصار 2- 268- 951.
4- الکافی 4- 496- 4، و التهذیب 5- 209- 703، و الاستبصار 2- 267- 948.

عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ حُمْرَانَ قَالَ: عَزَّتِ الْبُدْنُ سَنَةً بِمِنًی حَتَّی بَلَغْتِ الْبَدَنَةُ مِائَةَ دِینَارٍ فَسُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ اشْتَرِکُوا فِیهَا قَالَ قُلْتُ: کَمْ قَالَ مَا خَفَّ فَهُوَ أَفْضَلُ قَالَ فَقُلْتُ عَنْ کَمْ تُجْزِئُ فَقَالَ عَنْ سَبْعِینَ.

******

ترجمه:

از «حمید» نقل شده است که گفت:

"قربانی های بدنه در مکه به حدی گران شده بود که به 100 دینار رسید. از «ابو جعفر (علیه السلام)» درباره این وضعیت پرسیدند، و او فرمود: در آن شریک شوید. گفتم: چه مقدار؟ فرمود: هر چه سبک تر باشد بهتر است. گفتم: از چند نفر کفایت می کند؟ فرمود: از هفتاد نفر."

[رقم الحدیث الکلی: 18765 - رقم الحدیث الباب: 12]

18765- 12- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ (2) عَنْ رَجُلٍ یُسَمَّی سَوَادَةَ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْأَضَاحِیَّ قَدْ عَزَّتْ عَلَیْنَا قَالَ فَاجْتَمِعُوا وَ اشْتَرُوا جَزُوراً فَانْحَرُوهَا فِیمَا بَیْنَکُمْ (3) قُلْنَا وَ لَا تَبْلُغُ نَفَقَتُنَا (4) قَالَ فَاجْتَمِعُوا فَاشْتَرُوا بَقَرَةً فِیمَا بَیْنَکُمْ (5) قُلْنَا لَا تَبْلُغُ (6) نَفَقَتُنَا قَالَ فَاجْتَمِعُوا فَاشْتَرُوا فِیمَا بَیْنَکُمْ (7) شَاةً فَاذْبَحُوهَا فِیمَا بَیْنَکُمْ قُلْنَا تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةٍ قَالَ نَعَمْ وَ عَنْ سَبْعِینَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (8)

وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

از مردی به نام «سواد» نقل شده است که گفت:

"به «ابا عبد الله (علیه السلام)» گفتم: قربانی ها برای ما گران شده است. فرمود: جمع شوید و یک شتر بخرید و آن را در میان خود ذبح کنید. گفتیم: هزینه اش به ما نمی رسد. فرمود: جمع شوید و یک گاو بخرید و در میان خود ذبح کنید. گفتیم: هزینه اش به ما نمی رسد. فرمود: جمع شوید و یک گوسفند بخرید و آن را در میان خود ذبح کنید. گفتیم: آیا این گوسفند به جای هفت نفر کفایت می کند؟ فرمود: بله، و همچنین به جای هفتاد نفر."

[رقم الحدیث الکلی: 18766 - رقم الحدیث الباب: 13]

18766- 13- (9) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ قَرْعَةَ عَنْ زَیْدِ بْنِ جَهْمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مُتَمَتِّعٌ لَمْ یَجِدْ هَدْیاً فَقَالَ أَ مَا کَانَ مَعَهُ دِرْهَمٌ یَأْتِی بِهِ قَوْمَهُ فَیَقُولَ أَشْرِکُونِی بِهَذَا الدِّرْهَمِ.

******

ترجمه:

زید بن جهم: او گفت: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: شخصی که تمتع کرده و قربانی پیدا نکرده چه باید بکند؟ امام فرمودند: آیا درهمی همراهش نبود که نزد قومش بیاید و بگوید: مرا با این درهم شریک کنید؟

ص: 119

1- الکافی 4- 496- 3، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 19 من هذه الأبواب.
2- فی نسخة- الحسن بن علیّ (هامش المخطوط).
3- فی المصدر- فاشتروا جزورا فیما بینکم.
4- فی التهذیبین زیادة- ذلک (هامش المخطوط).
5- فی المصدر زیادة- فاذبحوها.
6- فی المصدر- و لا تبلغ.
7- لیس فی التهذیب.
8- التهذیب 5- 209- 702، و الاستبصار 2- 267- 947.
9- الکافی 4- 497- 5.
[رقم الحدیث الکلی: 18767 - رقم الحدیث الباب: 14]

18767- 14- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع قَالَ وَ الْعِلَّةُ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا تُجْزِئُ الْبَقَرَةُ عَنْ خَمْسَةِ نَفَرٍ لِأَنَّ الَّذِینَ أَمَرَهُمُ السَّامِرِیُّ بِعِبَادَةِ الْعِجْلِ کَانُوا خَمْسَةَ أَنْفُسٍ وَ هُمُ الَّذِینَ ذَبَحُوا الْبَقَرَةَ الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ بِذَبْحِهَا.

******

ترجمه:

محمد بن علی بن حسین از پیامبر (صلی الله علیه وآله) و امامان (علیهم السلام) نقل کرده است که علت این که گاو از طرف پنج نفر کفایت می کند، این است که کسانی که سامری آنان را به پرستش گوساله دعوت کرد، پنج نفر بودند. و همان ها کسانی بودند که گاوی را که خداوند دستور به ذبح آن داده بود، ذبح کردند.

[رقم الحدیث الکلی: 18768 - رقم الحدیث الباب: 15]

18768- 15- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْکَبْشُ یُجْزِئُ عَنِ الرَّجُلِ وَ عَنْ أَهْلِ بَیْتِهِ یُضَحِّی بِهِ.

******

ترجمه:

زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمودند: قوچ (گوسفند نر بالغ) برای یک مرد و اهل خانه اش کافی است که با آن قربانی کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18769 - رقم الحدیث الباب: 16]

18769- 16- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبَقَرَةُ وَ الْبَدَنَةُ یُجْزِءَانِ (4) عَنْ سَبْعَةِ نَفَرٍ إِذَا کَانُوا مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ أَوْ مِنْ غَیْرِهِمْ.

******

ترجمه:

وهیب بن حفص از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمودند: گاو و شتر برای هفت نفر کفایت می کنند، چه این افراد از اهل یک خانه باشند و چه از غیر آنان.

[رقم الحدیث الکلی: 18770 - رقم الحدیث الباب: 17]

18770- 17- (5) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْجَزُورَ یُجْزِئُ عَنْ عَشَرَةِ نَفَرٍ مُتَفَرِّقِینَ وَ إِذَا عَزَّتِ الْأَضَاحِیُّ أَجْزَأَتْ شَاةٌ عَنْ سَبْعِینَ.

******

ترجمه:

و روایت شده است که شتر برای ده نفر که از هم جدا باشند کافی است، و هنگامی که قربانی ها کمیاب شوند، یک گوسفند برای هفتاد نفر کفایت می کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18771 - رقم الحدیث الباب: 18]

18771- 18- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ (7) عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ عَنْ کَمْ تُجْزِئُ الْبَدَنَةُ قَالَ عَنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ قُلْتُ فَالْبَقَرَةُ قَالَ تُجْزِئُ عَنْ خَمْسَةٍ إِذَا کَانُوا یَأْکُلُونَ عَلَی مَائِدَةٍ وَاحِدَةٍ قُلْتُ کَیْفَ صَارَتِ الْبَدَنَةُ لَا تُجْزِئُ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ وَ الْبَقَرَةُ

ص: 120

1- الفقیه 2- 200- 2136.
2- الفقیه 2- 491- 3050.
3- الفقیه 2- 491- 3052.
4- فی المصدر- تجزیان.
5- الفقیه 2- 492- 3052، و أورد ذیله فی الحدیث 11 من الباب 11 من هذه الأبواب.
6- عیون أخبار الرضا (علیه السلام) 2- 83- 22، و علل الشرائع- 440- 1.
7- " عن أبیه" لیس فی العلل.

تُجْزِئُ عَنْ خَمْسَةٍ قَالَ لِأَنَّ الْبَدَنَةَ لَمْ یَکُنْ فِیهَا مِنَ الْعِلَّةِ مَا کَانَ فِی الْبَقَرَةِ إِنَّ الَّذِینَ أَمَرُوا قَوْمَ مُوسَی بِعِبَادَةِ الْعِجْلِ کَانُوا خَمْسَةً وَ کَانُوا أَهْلَ بَیْتٍ یَأْکُلُونَ عَلَی خِوَانٍ وَاحِدٍ (1) وَ هُمُ الَّذِینَ ذَبَحُوا الْبَقَرَةَ الْحَدِیثَ.

وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ مِثْلَهُ (2) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

حسین بن خالد از امام رضا (علیه السلام) نقل کرده است که گفتم: شتر برای چند نفر کافی است؟ فرمودند: برای یک نفر. گفتم: پس گاو چطور؟ فرمودند: گاو برای پنج نفر کفایت می کند، اگر بر سر یک سفره غذا بخورند. گفتم: چرا شتر فقط برای یک نفر کافی است، اما گاو برای پنج نفر؟ فرمودند: به این دلیل که در شتر علتی وجود ندارد که در گاو وجود داشت. کسانی که قوم موسی را به پرستش گوساله دعوت کردند پنج نفر بودند و این ها اهل یک خانواده بودند که بر سر یک سفره غذا می خوردند، و همان ها بودند که گاوی را ذبح کردند.

[رقم الحدیث الکلی: 18772 - رقم الحدیث الباب: 19]

18772- 19- (4) وَ فِی الْخِصَالِ وَ الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ (5) عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبَقَرَةِ یُضَحَّی بِهَا قَالَ فَقَالَ تُجْزِئُ عَنْ سَبْعَةِ نَفَرٍ مُتَفَرِّقِینَ (6).

******

ترجمه:

یونس بن یعقوب نقل کرده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره گاوی که قربانی شود، پرسیدم. امام فرمودند: برای هفت نفر که از هم جدا باشند، کفایت می کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18773 - رقم الحدیث الباب: 20]

18773- 20- (7) وَ فِی الْعِلَلِ وَ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ الْبَقَرَةَ لَا تُجْزِئُ إِلَّا عَنْ وَاحِدٍ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْوَاجِبِ لِمَا مَرَّ (8).

******

ترجمه:

و در کتاب «المقنع» آمده است که روایت شده است: گاو تنها برای یک نفر کفایت می کند.

می گویم: این بر قربانی واجب حمل می شود به دلیل آنچه گذشت.

ص: 121

1- فی المصدر زیادة- و هم- أذینویه- و فی العلل- أذیبویه- و أخوه مبذویه- و فی العلل- مذویه- و ابن أخیه و ابنته و امرأته.
2- الخصال- 292- 55.
3- المحاسن- 318- 44.
4- الخصال- 356- 37، و علل الشرائع- 441- 1 ذیل الحدیث 1.
5- فی العلل- محمّد بن الحسن.
6- لیس فی الخصال.
7- علل الشرائع ... و المقنع- 88.
8- مر فی أحادیث هذا الباب.
[رقم الحدیث الکلی: 18774 - رقم الحدیث الباب: 21]

18774- 21- (1) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ ع الْأُضْحِیَّةُ تُجْزِئُ فِی الْأَمْصَارِ عَنْ أَهْلِ بَیْتٍ وَاحِدٍ لَمْ یَجِدُوا غَیْرَهَا وَ الْبَقَرَةُ تُجْزِئُ عَنْ خَمْسَةٍ إِذَا کَانُوا أَهْلَ خِوَانٍ وَاحِدٍ.

******

ترجمه:

محمد بن محمد مفید در کتاب «المقنعة» گفته است: امام (علیه السلام) فرمودند: قربانی در شهرها برای یک خانواده کافی است، اگر چیزی غیر از آن نیابند. و گاو برای پنج نفر کفایت می کند، به شرط آنکه اهل یک سفره باشند.

[رقم الحدیث الکلی: 18775 - رقم الحدیث الباب: 22]

18775- 22- (2) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْجَزُورِ وَ الْبَقَرَةِ کَمْ یُضَحَّی بِهَا (3) قَالَ یُسَمِّی رَبُّ الْبَیْتِ نَفْسَهُ وَ هُوَ یُجْزِئُ عَنْ أَهْلِ الْبَیْتِ إِذَا کَانُوا أَرْبَعَةً أَوْ خَمْسَةً.

******

ترجمه:

علی بن جعفر در کتاب خود از برادرش، امام موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: از ایشان درباره تعداد افرادی که می توانند در قربانی شتر یا گاو شریک شوند، پرسیدم. امام فرمودند: صاحب خانه نام خود را بر آن می گذارد و این قربانی برای اهل خانه کفایت می کند، اگر تعدادشان چهار یا پنج نفر باشد.

19- بَابُ جَوَازِ الْمُمَاکَسَةِ فِی بَیْعِ الْأَضَاحِیِّ وَ شِرَائِهَا عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی شِرَائِهَا وَ کَرَاهَةِ الْغَبْنِ فِی الْبَیْعِ

اشارة

(4) 19 بَابُ جَوَازِ الْمُمَاکَسَةِ فِی بَیْعِ الْأَضَاحِیِّ وَ شِرَائِهَا عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی شِرَائِهَا وَ کَرَاهَةِ الْغَبْنِ فِی الْبَیْعِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18776 - رقم الحدیث الباب: 1]

18776- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ رَجُلٍ یُسَمَّی سَوَادَةَ قَالَ: کُنَّا جَمَاعَةً بِمِنًی فَعَزَّتِ (6) الْأَضَاحِیُّ فَنَظَرْنَا فَإِذَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَاقِفٌ عَلَی قَطِیعٍ یُسَاوِمُ بِغَنَمٍ وَ یُمَاکِسُهُمْ مِکَاساً شَدِیداً فَوَقَفْنَا نَنْظُرُ (7) فَلَمَّا فَرَغَ أَقْبَلَ عَلَیْنَا وَ قَالَ أَظُنُّکُمْ قَدْ تَعَجَّبْتُمْ مِنْ مِکَاسِی فَقُلْنَا نَعَمْ فَقَالَ إِنَّ الْمَغْبُونَ لَا مَحْمُودٌ وَ لَا مَأْجُورٌ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (8).

******

ترجمه:

از فردی به نام سَوَادَة نقل شده است که گفت: ما گروهی در منی بودیم و قربانی ها کمیاب شده بود. نگاه کردیم و دیدیم که امام صادق (علیه السلام) در حال چانه زنی بر سر قیمت گوسفندها است و به شدت مذاکره می کند. ما ایستادیم و نگاه کردیم. وقتی امام از مذاکره فارغ شد، به سوی ما آمد و گفت: «پندارم که شما از مذاکره شدید من تعجب کرده اید.» گفتیم: بله. امام فرمود: «کسی که در معامله زیان کرده، نه ستوده است و نه پاداش خواهد گرفت....

ص: 122

1- المقنعة- 70.
2- مسائل علیّ بن جعفر- 176- 322.
3- فی المصدر- عن کم یضحی بها؟.
4- الباب 19 فیه حدیثان.
5- الکافی 4- 496- 3، و أورد ذیله فی الحدیث 12 من الباب 18 من هذه الأبواب.
6- فی نسخة زیادة- علینا (هامش المخطوط).
7- فی المصدر- ننتظر.
8- التهذیب 5- 209- 702، و الاستبصار 2- 267- 947.
[رقم الحدیث الکلی: 18777 - رقم الحدیث الباب: 2]

18777- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (2) عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ وَ قَدْ قَالَ لَهُ أَبُو حَنِیفَةَ- عَجِبَ النَّاسُ مِنْکَ أَمْسِ وَ أَنْتَ بِعَرَفَةَ تُمَاکِسُ النَّاسَ بِبُدْنِکَ أَشَدَّ مِکَاسٍ یَکُونُ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَ مَا لِلَّهِ مِنَ الرِّضَا أَنْ أُغْبَنَ فِی مَالِی قَالَ فَقَالَ أَبُو حَنِیفَةَ لَا وَ اللَّهِ وَ مَا لِلَّهِ فِی هَذَا مِنَ الرِّضَا قَلِیلٌ وَ لَا کَثِیرٌ وَ مَا نَجِیئُکَ بِشَیْ ءٍ إِلَّا جِئْتَنَا بِمَا لَا مَخْرَجَ لَنَا مِنْهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی آدَابِ التِّجَارَةِ (3).

******

ترجمه:

حسین بن یزید نقل کرده است که شنیدم امام صادق (علیه السلام) می فرمود: و ابو حنیفه به او گفته بود: مردم دیروز از تو تعجب کردند، در حالی که در عرفات بودی و به شدت بر سر قیمت قربانی ها چانه می زدی. امام صادق (علیه السلام) پاسخ داد: «خداوند از این که من در مال خود زیان ببینم راضی نیست.» ابو حنیفه گفت: «نه، به خدا سوگند، و خداوند در این زمینه نه راضی است و نه ناراضی، و ما هیچ چیزی نمی آوریم مگراینکه تو برای ما چیزی می آوری که ما را از آن نجاتی نیست (برای هراشکالی که می کنیم جواب قانع کننده ای داری ).»

20- بَابُ أَنَّ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً ثُمَّ أَرَادَ شِرَاءَ أَسْمَنَ مِنْهُ جَازَ لَهُ فَإِذَا اشْتَرَی جَازَ بَیْعُ الْأَوَّلِ

اشارة

(4) 20 بَابُ أَنَّ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً ثُمَّ أَرَادَ شِرَاءَ أَسْمَنَ مِنْهُ جَازَ لَهُ فَإِذَا اشْتَرَی جَازَ بَیْعُ الْأَوَّلِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18778 - رقم الحدیث الباب: 1]

18778- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لَهُ رَجُلٌ اشْتَرَی شَاةً ثُمَّ أَرَادَ أَنْ یَشْتَرِیَ أَسْمَنَ مِنْهَا قَالَ یَشْتَرِیهَا فَإِذَا اشْتَرَاهَا بَاعَ الْأُولَی قَالَ وَ لَا أَدْرِی شَاةً قَالَ أَوْ بَقَرَةً.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6).

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که گفت: مردی گوسفندی خرید و سپس خواست گوسفند چاق تری بخرد. امام فرمودند: می تواند آن را بخرد و سپس گوسفند اولی را بفروشد. راوی می گوید نمی دانم گفت گوسفند یا گاو.

ص: 123

1- الکافی 4- 546- 30، و أورد صدره فی الحدیث 1 من الباب 45 من أبواب آداب التجارة.
2- فی المصدر زیادة- عن علی بن أسباط.
3- یأتی فی البابین 45 و 46 من أبواب آداب التجارة.
4- الباب 20 فیه حدیث واحد.
5- الکافی 4- 490- 9، و أورد قطعة منه فی الحدیث 7 من الباب 12، و صدره فی الحدیث 1 من الباب 24 من هذه الأبواب.
6- التهذیب 5- 212- 713.

21- بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ الْهَدْیِ کَامِلَ الْخِلْقَةِ فَلَا یُجْزِئُ النَّاقِصُ فِی الْوَاجِبِ وَ یُجْزِئُ فِی غَیْرِهِ

اشارة

(1) 21 بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ الْهَدْیِ کَامِلَ الْخِلْقَةِ فَلَا یُجْزِئُ النَّاقِصُ فِی الْوَاجِبِ وَ یُجْزِئُ فِی غَیْرِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18779 - رقم الحدیث الباب: 1]

18779- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَخَاهُ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الْأُضْحِیَّةَ عَوْرَاءَ فَلَا یَعْلَمُ إِلَّا بَعْدَ شِرَائِهَا هَلْ تُجْزِئُ عَنْهُ قَالَ نَعَمْ إِلَّا أَنْ یَکُونَ هَدْیاً (3) فَإِنَّهُ لَا یَجُوزُ أَنْ یَکُونَ نَاقِصاً (4).

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ نَعَمْ إِلَّا أَنْ یَکُونَ هَدْیاً فَإِنَّهُ لَا یَجُوزُ فِی الْهَدْیِ (5).

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

علی بن جعفر نقل کرده است که از برادرش، امام موسی بن جعفر (علیه السلام) پرسید: اگر مردی قربانی را ناقص (مثلاً کور یا دارای نقص دیگری) بخرد و تنها بعد از خریدن متوجه نقص آن شود، آیا این قربانی معتبر است؟ امام فرمودند: بله، به جز در مورد قربانی واجب (هدیّه)، که در این صورت نباید ناقص باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 18780 - رقم الحدیث الباب: 2]

18780- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی نَصْرٍ الْبَغْدَادِیِّ (8) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی الْمُقْرِی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی (9) عَنْ إِسْرَائِیلَ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنْ شُرَیْحِ بْنِ هَانِی عَنْ عَلِیٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ

ص: 124

1- الباب 21 فیه 6 أحادیث.
2- الفقیه 2- 496- 3059.
3- فی نسخة زیادة- واجبا (هامش المخطوط).
4- فی المصدر- لا یجوز ناقصا.
5- قرب الإسناد- 105.
6- التهذیب 5- 213- 719، و الاستبصار 2- 268- 952.
7- التهذیب 5- 212- 715، و معانی الأخبار- 222- 1.
8- فی المصدر- ابن أبی نصر البغدادیّ.
9- فی المصدر- عبید اللّه بن موسی.

قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ ص فِی الْأَضَاحِیِّ أَنْ نَسْتَشْرِفَ الْعَیْنَ وَ الْأُذُنَ وَ نَهَانَا عَنِ الْخَرْقَاءِ (1) وَ الشَّرْقَاءِ (2) وَ الْمُقَابَلَةِ (3) وَ الْمُدَابَرَةِ (4).

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).

******

ترجمه:

شریح بن هانی نقل کرده است که علی بن ابی طالب (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه وآله) به ما دستور دادند که در قربانی ها به دقت به چشم و گوش آن ها توجه کنیم و از قربانی های دارای نقص مانند کر، شکسته، پاره و معیوب پرهیز کنیم.

[رقم الحدیث الکلی: 18781 - رقم الحدیث الباب: 3]

18781- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یُضَحَّی بِالْعَرْجَاءِ بَیِّنٍ عَرَجُهَا وَ لَا بِالْعَوْرَاءِ بَیِّنٍ عَوَرُهَا وَ لَا بِالْعَجْفَاءِ وَ لَا بِالْخَرْصَاءِ (7) وَ لَا بِالْجَدْعَاءِ (8) وَ لَا بِالْعَضْبَاءِ الْعَضْبَاءُ مَکْسُورَةُ الْقَرْنِ وَ الْجَدْعَاءُ (9) الْمَقْطُوعَةُ الْأُذُنِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (10).

******

ترجمه:

سکونی از جعفر بن محمد (علیه السلام) نقل کرده است که از پدرش و اجدادش روایت کرده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمودند: نباید قربانی از حیوانات لنگ، که لنگی اش واضح است، و یا از حیوانات کور، که کوری اش واضح است، و نه از حیوانات لاغر و نه از حیوانات شکسته، و نه از حیوانات قطعه قطعه شده (یعنی دارای نقص در اعضای بدن) و نه از حیوانات دارای قرن شکسته (یعنی شاخ شکسته) و نه از حیوانات دارای گوش بریده، استفاده کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18782 - رقم الحدیث الباب: 4]

18782- 4- (11) وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ ثُمَّ قَالَ الْخَرْقَاءُ

ص: 125

1- الخرقاء- هی الدابّة التی فی أذنها خرق. (مجمع البحرین- خرق- 5- 153).
2- الشرقاء- هی الدابّة المشقوقة الأذن باثنین (مجمع البحرین- شرق- 5- 190).
3- المقابلة- هی الدابّة التی تقطع من مقدم أذنها قطعة- (مجمع البحرین- قبل- 5- 449).
4- المدابرة- هی الدابّة التی تقطع من مؤخر أذنها قطعة. (مجمع البحرین- قبل- 5- 449).
5- الفقیه 2- 489- 3047.
6- التهذیب 5- 213- 716.
7- فی الفقیه- بالجرباء (هامش المخطوط).
8- فی المصدر- و لا بالجذاء.
9- فی المصدر- و الجذاء.
10- الفقیه 2- 490- 3048.
11- معانی الأخبار- 221- 1.

أَنْ یَکُونَ فِی الْأُذُنِ ثَقْبٌ مُسْتَدِیرٌ وَ الشَّرْقَاءُ الْمَشْقُوقَةُ الْأُذُنِ بِاثْنَیْنِ حَتَّی یَنْفُذَ إِلَی الطَّرَفِ وَ الْمُقَابَلَةُ أَنْ یُقْطَعَ مِنْ مُقَدَّمِ أُذُنِهَا شَیْ ءٌ (ثُمَّ یُتْرَکَ ذَلِکَ مُعَلَّقاً لَا یَبِینُ کَأَنَّهُ زَغَبَةٌ) (1) وَ الْمُدَابَرَةُ أَنْ یُفْعَلَ مِثْلُ ذَلِکَ بِمُؤَخَّرِ أُذُنِ الشَّاةِ.

******

ترجمه:

محمد بن احمد (روایتی مشابه) نقل کرده است که در توضیح نقص ها آمده است:

الخرقاء: به معنای حیوانی است که در گوش آن سوراخ گرد وجود داشته باشد.

الشَّرْقَاء: حیوانی است که گوشش دو طرفش شکاف دارد تا به لبه گوش برسد.

المُقَابَلَة: حیوانی است که مقدمه گوشش چیزی از آن بریده شده و به حالت معلق باقی مانده به گونه ای که به وضوح دیده نمی شود و شبیه به زغب (پَرهای نرمی که ممکن است به نظر برسد) است.

المُدَابَرَة: حیوانی است که در پشت گوشش نیز مشابه بریدگی ایجاد شده باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 18783 - رقم الحدیث الباب: 5]

18783- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص لَا یُضَحَّی بِالْعَرْجَاءِ بَیِّنٍ عَرَجُهَا وَ لَا بِالْعَجْفَاءِ وَ لَا بِالْجَرْبَاءِ وَ لَا بِالْخَرْقَاءِ وَ لَا بِالْجَدْعَاءِ (3) وَ لَا بِالْعَضْبَاءِ.

******

ترجمه:

سکونی از جعفر بن محمد (علیه السلام) نقل کرده است که از پدرش و اجدادش روایت کرده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمودند: نباید قربانی از حیوانات لنگ، که لنگی اش واضح است، و نه از حیوانات لاغر و نه از حیوانات مبتلا به جرب، و نه از حیوانات دارای نقص در گوش (خرقاء)، و نه از حیوانات دارای قطع عضو (جدعاء)، و نه از حیوانات دارای شاخ شکسته (عضباء) استفاده کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18784 - رقم الحدیث الباب: 6]

18784- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَةٍ لَهُ وَ مِنْ تَمَامِ (5) الْأُضْحِیَّةِ اسْتِشْرَافُ أُذُنِهَا وَ سَلَامَةُ عَیْنِهَا فَإِذَا سَلِمَتِ الْأُذُنُ وَ الْعَیْنُ سَلِمَتِ الْأُضْحِیَّةُ وَ تَمَّتْ وَ إِنْ کَانَتْ (6) عَضْبَاءَ الْقَرْنِ تَجُرُّ رِجْلَیْهَا (7) إِلَی الْمَنْسَکِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا فِی خُطْبَةِ الْعِیدِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ إِنْ کَانَتْ عَضْبَاءَ الْقَرْنِ أَوْ تَجُرُّ رِجْلَهَا إِلَی الْمَنْسَکِ فَلَا تُجْزِئُ (8).

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (9).

******

ترجمه:

محمد بن الحسین رضی در کتاب «نهج البلاغة» از امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) نقل کرده است که ایشان در یکی از خطبه هایشان فرمودند: «از ویژگی های کامل قربانی، دقت در سلامت گوش و چشم آن است. اگر گوش و چشم قربانی سالم باشد، قربانی کامل و صحیح است، حتی اگر شاخ های آن شکسته باشد و پاهایش به سمت محل قربانی کشیده شود.»

و این روایت را صدوق نیز به طور مرسل در خطبه عید نقل کرده است، با این تفاوت که در آن آمده است که اگر شاخ های قربانی شکسته باشد یا پاهایش به سمت محل قربانی کشیده شده باشد، این قربانی پذیرفته نمی شود.

ص: 126

1- فی المصدر- یترک معلقا لا یبین کانه زنمة، و کان فی الأصل- لاثنین، بدل- لا یبین.
2- الکافی 4- 491- 12.
3- فی المصدر- الحذاء.
4- نهج البلاغة 1- 98- 52، و أورده عن الفقیه فی الحدیث 8 من الباب 13 من هذه الأبواب.
5- فی المصدر- و من کمال.
6- فی المصدر- و لو کانت.
7- فی المصدر- رجلها.
8- الفقیه 1- 521- 1484.
9- یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیثین 1 و 3 من الباب 22 و فی الحدیث 1 من الباب 23 و فی الحدیث 2 من الباب 24، و فی الحدیث 12 من الباب 60 من هذه الأبواب.

22- بَابُ إِجْزَاءِ الْمَکْسُورِ الْقَرْنِ الْخَارِجِ فِی الْأُضْحِیَّةِ مَعَ سَلَامَةِ الدَّاخِلِ وَ کَذَا سَاقِطُ الْأَسْنَانِ

اشارة

(1) 22 بَابُ إِجْزَاءِ الْمَکْسُورِ الْقَرْنِ الْخَارِجِ فِی الْأُضْحِیَّةِ مَعَ سَلَامَةِ الدَّاخِلِ وَ کَذَا سَاقِطُ الْأَسْنَانِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18785 - رقم الحدیث الباب: 1]

18785- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْأُضْحِیَّةِ یُکْسَرُ قَرْنُهَا قَالَ إِنْ کَانَ الْقَرْنُ الدَّاخِلُ صَحِیحاً فَهُوَ یُجْزِئُ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلٍ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

جمیل از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که درباره قربانی که شاخش شکسته شده، پرسیدم. امام فرمودند: «اگر شاخ داخلی (یعنی شاخی که در داخل بدن است) سالم باشد، قربانی معتبر است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18786 - رقم الحدیث الباب: 2]

18786- 2- (4) قَالَ: وَ سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع عَنْ هَرِمَةٍ قَدْ سَقَطَتْ ثَنَایَاهَا قَالَ تُجْزِئُ (5) فِی الْأُضْحِیَّةِ فَقَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یُضَحَّی بِهَا.

******

ترجمه:

از امام باقر (علیه السلام) پرسیدند که آیا می توان از حیوانی که دندان های پیشینش افتاده، برای قربانی استفاده کرد؟ امام فرمودند: «برای قربانی مشکلی ندارد و می توان با آن قربانی کرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18787 - رقم الحدیث الباب: 3]

18787- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیٍّ (7) عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی الْمَقْطُوعِ الْقَرْنِ أَوِ الْمَکْسُورِ الْقَرْنِ إِذَا کَانَ الْقَرْنُ الدَّاخِلُ صَحِیحاً فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ کَانَ الْقَرْنُ الظَّاهِرُ الْخَارِجُ مَقْطُوعاً.

ص: 127

1- الباب 22 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 4- 491- 13.
3- الفقیه 2- 496- 3062.
4- الفقیه 2- 496- 3060.
5- فی المصدر- هل تجزی.
6- التهذیب 5- 213- 717.
7- " عن علی" لیس فی المصدر.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).

******

ترجمه:

جمیل بن دراج از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمودند: «در مورد حیوانی که شاخ آن شکسته یا بریده شده است، اگر شاخ داخلی (یعنی شاخی که در داخل بدن است) سالم باشد، اشکالی ندارد و می توان با آن قربانی کرد، حتی اگر شاخ خارجی (یعنی شاخی که بیرون از بدن است) بریده باشد.»

23- بَابُ إِجْزَاءِ الْمَشْقُوقَةِ الْأُذُنِ وَ کَرَاهَةِ مَقْطُوعَتِهَا

اشارة

(2) 23 بَابُ إِجْزَاءِ الْمَشْقُوقَةِ الْأُذُنِ وَ کَرَاهَةِ مَقْطُوعَتِهَا

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18788 - رقم الحدیث الباب: 1]

18788- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ بِإِسْنَادٍ لَهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ سُئِلَ عَنِ الْأَضَاحِیِّ إِذَا کَانَتِ الْأُذُنُ مَشْقُوقَةً أَوْ مَثْقُوبَةً بِسِمَةٍ فَقَالَ مَا لَمْ یَکُنْ مِنْهَا مَقْطُوعاً فَلَا بَأْسَ.

******

ترجمه:

احمد بن محمد بن ابی نصر از یکی از اهل بیت (علیه السلام) نقل کرده است که از ایشان درباره قربانی هایی که گوششان شکافته یا سوراخ شده است، پرسیدند. ایشان فرمودند: «تا زمانی که گوش به طور کامل بریده نشده باشد، اشکالی ندارد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18789 - رقم الحدیث الباب: 2]

18789- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الضَّحِیَّةِ تَکُونُ الْأُذُنُ مَشْقُوقَةً فَقَالَ إِنْ کَانَ شَقُّهَا وَسْماً فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ کَانَ شَقّاً فَلَا یَصْلُحُ.

******

ترجمه:

حلبی نقل کرده است که از امام صادق (علیه السلام) درباره قربانی ای که گوش آن شکافته است، پرسیدم. امام فرمودند: «اگر شکاف گوش به عنوان علامت و نشانه باشد، اشکالی ندارد. اما اگر شکاف به طور کلی و به صورت آسیب دیدگی است، مناسب نیست.»

[رقم الحدیث الکلی: 18790 - رقم الحدیث الباب: 3]

18790- 3- (5) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَلَمَةَ أَبِی حَفْصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْرَهُ التَّشْرِیمَ فِی الْآذَانِ وَ الْخَرْمُ وَ لَا یَرَی بَأْساً (6) إِنْ کَانَ ثَقْبٌ فِی مَوْضِعِ الْمَوَاسِمِ الْحَدِیثَ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).

******

ترجمه:

سلمة بن ابی حفص نقل کرده است که از امام صادق (علیه السلام) از پدرشان نقل کرده است که علی بن ابی طالب (علیه السلام) از ایجاد سوراخ و شکاف در گوش ها برای علامت گذاری یا مهر زدن بیزار بود و آن را نمی پسندید. اما ایشان نظر دیگری داشتند و هیچ اشکالی نمی دیدند اگر سوراخی در محل علامت گذاری (برای قربانی) وجود داشته باشد.

ص: 128

1- تقدم فی الحدیث 6 من الباب 16 و فی الحدیث 6 من الباب 21 من هذه الأبواب.
2- الباب 23 فیه 3 أحادیث.
3- التهذیب 5- 213- 718.
4- الکافی 4- 491- 11.
5- الکافی 4- 490- 7، و أورده بتمامه فی الحدیث 9 من الباب 11 من هذه الأبواب.
6- فی المصدر- و لا یری به باسا.
7- تقدم ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیثین 3 و 5 من الباب 21 من هذه الأبواب. و یأتی ما یدلّ علی بعض المقصود فی الحدیث 2 من الباب 24 من هذه الأبواب.

24- بَابُ أَنَّ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً عَلَی أَنَّهُ کَامِلٌ فَبَانَ نَاقِصاً لَمْ یُجْزِئْهُ إِلَّا مَعَ التَّعَذُّرِ

اشارة

(1) 24 بَابُ أَنَّ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً عَلَی أَنَّهُ کَامِلٌ فَبَانَ نَاقِصاً لَمْ یُجْزِئْهُ إِلَّا مَعَ التَّعَذُّرِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18791 - رقم الحدیث الباب: 1]

18791- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ یَشْتَرِی هَدْیاً فَکَانَ بِهِ عَیْبٌ عَوَرٌ أَوْ غَیْرُهُ فَقَالَ إِنْ کَانَ نَقَدَ ثَمَنَهُ فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ نَقَدَ ثَمَنَهُ رَدَّهُ وَ اشْتَرَی غَیْرَهُ الْحَدِیثَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ نَقَدَ ثَمَنَهُ (3)

******

ترجمه:

سلام، این روایت از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) درباره مردی است که هَدی (قربانی) خریداری می کند و سپس مشخص می شود که آن حیوان دارای عیبی مانند یک چشم یا غیره است. امام فرمودند: «اگر مرد پول آن را پرداخت کرده است، آن قربانی برای او کافی است. و اگر پول آن را پرداخت نکرده باشد، آن را برگرداند و دیگری را بخرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18792 - رقم الحدیث الباب: 2]

18792- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الْأُضْحِیَّةَ عَوْرَاءَ فَلَا یَعْلَمُ (5) إِلَّا بَعْدَ شِرَائِهَا هَلْ تُجْزِئُ عَنْهُ قَالَ نَعَمْ إِلَّا أَنْ یَکُونَ هَدْیاً وَاجِباً فَإِنَّهُ لَا یَجُوزُ نَاقِصاً.

وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی (کِتَابِهِ) (6).

******

ترجمه:

این روایت از علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل شده است. او از ایشان درباره مردی پرسید که قربانی (اضحیه) یک چشم می خرد و پس از خریدن متوجه این نقص می شود. آیا این قربانی برای او کافی است؟ امام فرمودند: «بله، مگر اینکه قربانی واجب باشد، که در این صورت قربانی ناقص قبول نیست.»

[رقم الحدیث الکلی: 18793 - رقم الحدیث الباب: 3]

18793- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ

ص: 129

1- الباب 24 فیه 3 أحادیث.
2- الکافی 4- 490- 9، و أورد قطعة منه فی الحدیث 7 من الباب 12 و ذیله فی الحدیث 1 من الباب 20 من هذه الأبواب.
3- التهذیب 5- 214- 721، و الاستبصار 2- 269- 954.
4- التهذیب 5- 213- 719، و الاستبصار 2- 268- 952.
5- فی الاستبصار زیادة- عورها (هامش المخطوط).
6- مسائل علیّ بن جعفر- 162- 255.
7- التهذیب 5- 214- 720.

عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً وَ لَمْ یَعْلَمْ أَنَّ بِهِ عَیْباً حَتَّی نَقَدَ ثَمَنَهُ ثُمَّ عَلِمَ فَقَدْ تَمَّ.

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ عَلِمَ بَعْدَ نَقْدِ الثَّمَنِ أَجْزَأَهُ (1).

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی تَعَذُّرِ رَدِّهِ ذَکَرَهُ الشَّیْخُ (2).

******

ترجمه:

این روایت از عمران حلبی از امام صادق (ع) نقل شده است. امام فرمودند: «کسی که هَدی (قربانی) بخرد و نداند که در آن عیبی وجود دارد تا زمانی که پول آن را پرداخت کرده است، سپس متوجه آن عیب شود، (قربانی) او کامل است (و کافی می باشد).»

25- بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا هَلَکَ قَبْلَ الْوُصُولِ لَزِمَ بَدَلُهُ إِنْ کَانَ وَاجِباً وَ لَمْ یَلْزَمْ إِنْ کَانَ تَطَوُّعاً

اشارة

(3) 25 بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا هَلَکَ قَبْلَ الْوُصُولِ لَزِمَ بَدَلُهُ إِنْ کَانَ وَاجِباً وَ لَمْ یَلْزَمْ إِنْ کَانَ تَطَوُّعاً

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18794 - رقم الحدیث الباب: 1]

18794- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْهَدْیِ الَّذِی یُقَلَّدُ أَوْ یُشْعَرُ ثُمَّ یَعْطَبُ قَالَ إِنْ کَانَ تَطَوُّعاً فَلَیْسَ عَلَیْهِ غَیْرُهُ وَ إِنْ کَانَ جَزَاءً أَوْ نَذْراً فَعَلَیْهِ بَدَلُهُ.

******

ترجمه:

این روایت از محمد بن مسلم از یکی از امامان (ع) نقل شده است. او گفت که درباره هَدی (قربانی) که نشانه گذاری یا علامت گذاری می شود و سپس آسیب می بیند، از امام پرسیدم. امام فرمودند: «اگر قربانی مستحب باشد (تطوع)، لازم نیست قربانی دیگری به جای آن انجام دهد. اما اگر به عنوان کفاره یا به نذر باشد، باید جایگزینی برای آن قربانی انجام دهد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18795 - رقم الحدیث الباب: 2]

18795- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَهْدَی هَدْیاً فَانْکَسَرَتْ فَقَالَ إِنْ کَانَتْ مَضْمُونَةً فَعَلَیْهِ مَکَانُهَا وَ الْمَضْمُونُ مَا کَانَ نَذْراً أَوْ جَزَاءً أَوْ یَمِیناً وَ لَهُ أَنْ یَأْکُلَ مِنْهَا فَإِنْ لَمْ یَکُنْ مَضْمُوناً فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.

أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ جَوَازَ الْأَکْلِ عَلَی التَّطَوُّعِ وَ الصَّوَابُ حَمْلُهُ عَلَی مَنْ

ص: 130

1- الاستبصار 2- 269- 953.
2- و تقدم ما یدلّ علی ذلک فی الحدیث 1 من الباب 21 من هذه الأبواب.
3- الباب 25 فیه 10 أحادیث.
4- التهذیب 5- 215- 724، و الاستبصار 2- 269- 955.
5- التهذیب 5- 215- 725، و الاستبصار 2- 269- 956.

یَتَصَدَّقُ بِقِیمَةِ مَا أَکَلَ لِمَا یَأْتِی (1).

******

ترجمه:

این روایت از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده است. او گفت: درباره مردی که هَدی (قربانی) فرستاده و آن قربانی شکسته شده است، از امام پرسیدم. امام فرمودند: «اگر قربانی تضمین شده باشد، باید قربانی دیگری به جای آن انجام دهد. قربانی تضمین شده، قربانی ای است که به عنوان نذر، کفاره، یا قسم باشد. و او می تواند از آن قربانی بخورد. اما اگر قربانی تضمین شده نباشد، بر عهده او چیزی نیست (لازم نیست قربانی دیگری انجام دهد).»

می گویم : شیخ گفته است که اجازه خوردن به قربانی مستحب مربوط می شود، اما نظر صحیح این است که اجازه خوردن برای کسی است که معادل آنچه خورده است را به عنوان صدقه بدهد، همان طور که در ادامه می آید.

[رقم الحدیث الکلی: 18796 - رقم الحدیث الباب: 3]

18796- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ (3) عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْهَدْیِ إِذَا عَطِبَ قَبْلَ أَنْ یَبْلُغَ الْمَنْحَرَ أَ یُجْزِی عَنْ صَاحِبِهِ فَقَالَ إِنْ کَانَ تَطَوُّعاً فَلْیَنْحَرْهُ وَ لْیَأْکُلْ مِنْهُ وَ قَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ بَلَغَ الْمَنْحَرَ أَوْ لَمْ یَبْلُغْ فَلَیْسَ عَلَیْهِ فِدَاءٌ وَ إِنْ کَانَ مَضْمُوناً فَلَیْسَ عَلَیْهِ أَنْ یَأْکُلَ مِنْهُ بَلَغَ الْمَنْحَرَ أَوْ لَمْ یَبْلُغْ وَ عَلَیْهِ مَکَانُهُ.

******

ترجمه:

این روایت از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده است. او گفت: از امام درباره هَدی (قربانی) که پیش از رسیدن به محل قربانی آسیب ببیند، پرسیدم که آیا این قربانی برای صاحبش کافی است؟ امام فرمودند: «اگر قربانی مستحب (تطوع) باشد، باید آن را ذبح کند و از آن بخورد و این قربانی برای او کافی است، چه به محل قربانی برسد و چه نرسد و بر او فدیه ای لازم نیست. اما اگر قربانی تضمین شده باشد، نباید از آن بخورد، چه به محل قربانی برسد و چه نرسد، و باید قربانی دیگری به جای آن انجام دهد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18797 - رقم الحدیث الباب: 4]

18797- 4- (4) وَ عَنْهُ (5) عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی کَبْشاً فَهَلَکَ (6) قَالَ یَشْتَرِی مَکَانَهُ آخَرَ الْحَدِیثَ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ مِثْلَهُ (7).

******

ترجمه:

این روایت از ابی بصیر نقل شده است. او گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که یک قوچ خریده و آن قوچ تلف شده است. امام فرمودند: «باید به جای آن قوچ دیگری بخرد.»

[رقم الحدیث الکلی: 18798 - رقم الحدیث الباب: 5]

18798- 5- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی هَدْیاً لِمُتْعَتِهِ فَأَتَی بِهِ مَنْزِلَهُ (9)

ص: 131

1- یأتی فی الحدیثین 3 و 10 من هذا الباب.
2- التهذیب 5- 215- 726، و الاستبصار 2- 270- 957.
3- فی المصدر- محمّد بن أبی حمزة.
4- التهذیب 5- 218- 737، و الاستبصار 2- 271- 961، و أورده بتمامه فی الحدیث 2 من الباب 32 من هذه الأبواب.
5- فی التهذیب زیادة- عن محمّد بن سنان.
6- فی الاستبصار- فضل منه.
7- الفقیه 2- 501- 3075.
8- الکافی 4- 494- 6، و التهذیب 5- 216- 729، و الاستبصار 2- 271- 960.
9- فی نسخة- أهله (هامش المخطوط).

فَرَبَطَهُ ثُمَّ انْحَلَّ فَهَلَکَ فَهَلْ یُجْزِئُهُ أَوْ یُعِیدُ قَالَ لَا یُجْزِیهِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ لَا قُوَّةَ بِهِ عَلَیْهِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ (1)

أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ إِذَا عَجَزَ صَامَ کَمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3).

******

ترجمه:

این روایت از عبدالرحمن بن حجاج نقل شده است. او گفت: از امام کاظم (ع) درباره مردی پرسیدم که برای تمتع خود هَدی (قربانی) خریده و آن را به خانه اش آورده و بسته است. سپس قربانی باز شده و تلف شده است. آیا این قربانی برای او کافی است یا باید دوباره قربانی کند؟ امام فرمودند: «این قربانی برای او کافی نیست، مگر این که توان مالی خرید قربانی دیگری را نداشته باشد.»

می گویم : منظورحضرت اینستکه اگرعاجزبود روزه بگیرد همانطورکه قبلا گذشت .

[رقم الحدیث الکلی: 18799 - رقم الحدیث الباب: 6]

18799- 6- (4) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ مَنْ سَاقَ هَدْیاً تَطَوُّعاً فَعَطِبَ هَدْیُهُ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ یَنْحَرُهُ وَ یَأْخُذُ نَعْلَ التَّقْلِیدِ فَیَغْمِسُهَا فِی الدَّمِ فَیَضْرِبُ بِهِ صَفْحَةَ سَنَامِهِ وَ لَا بَدَلَ عَلَیْهِ وَ مَا کَانَ مِنْ جَزَاءِ صَیْدٍ أَوْ نَذْرٍ فَعَطِبَ فَعَلَ مِثْلَ ذَلِکَ وَ عَلَیْهِ الْبَدَلُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ إِذَا دَخَلَ الْحَرَمَ فَعَطِبَ فَلَا بَدَلَ عَلَی صَاحِبِهِ تَطَوُّعاً أَوْ غَیْرَهُ (5).

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ الْعَطَبَ فِی آخِرِهِ عَلَی مَا دُونَ الْمَوْتِ لِمَا یَأْتِی (7).

******

ترجمه:

از حریز از کسی که به او خبر داده، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:

"هر کسی که قربانی را به صورت تطوعی (داوطلبانه) هدایت کند و قربانی او از بین برود (یا آسیب ببیند)، چیزی بر او نیست. آن قربانی را قربانی می کند و نعل تقلیب (نشانه گذاری) را می گیرد و آن را در خون فرو می برد و با آن به پهلوی کوهان آن (قربانی) می زند و جایگزینی بر او لازم نیست. و هر آنچه که به عنوان جزای شکار یا نذر بوده و از بین برود (یا آسیب ببیند)، همانند آن عمل می کند، ولی بر او لازم است که جایگزینی برای آن فراهم کند. و هر چیزی که وارد حرم شود و از بین برود، جایگزینی بر صاحب آن لازم نیست، چه به صورت تطوعی باشد و چه غیر آن."

[رقم الحدیث الکلی: 18800 - رقم الحدیث الباب: 7]

18800- 7- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ رَجُلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبَدَنَهِ یُهْدِیهَا الرَّجُلُ فَتُکْسَرُ أَوْ تَهْلِکُ فَقَالَ إِنْ کَانَ هَدْیاً مَضْمُوناً فَإِنَّ عَلَیْهِ مَکَانَهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ قُلْتُ أَ وَ یَأْکُلُ مِنْهُ قَالَ نَعَمْ.مَضْمُوناً

******

ترجمه:

این روایت از احمد بن محمد از مردی نقل شده است که گفت:

از امام صادق (علیه السلام) درباره شتری که کسی به عنوان قربانی هدایت می کند، سپس(پای) آن شتر می شکند یا از بین می رود، پرسیدم. ایشان فرمودند: «اگر آن قربانی (هدیه) تضمین شده باشد (یعنی به عنوان نذر یا واجب باشد)، پس باید به جای آن شتری دیگر فراهم کند. اما اگر تضمین نشده باشد (یعنی به صورت تطوعی و داوطلبانه باشد)، چیزی بر او نیست (یعنی نیازی به جایگزین کردن آن ندارد).» پرسیدم: «آیا می تواند از آن (قربانی) بخورد؟» ایشان فرمودند: «بله.»

[رقم الحدیث الکلی: 18801 - رقم الحدیث الباب: 8]

18801- 8- (9) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فِی الرَّجُلِ یَبْعَثُ بِالْهَدْیِ الْوَاجِبِ فَهَلَکَ (10) الْهَدْیُ فِی الطَّرِیقِ قَبْلَ أَنْ یَبْلُغَ وَ لَیْسَ لَهُ سَعَةٌ أَنْ یُهْدِیَ فَقَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ أَوْلَی بِالْعُذْرِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ یَعْلَمُ أَنَّهُ إِذَا سَأَلَ أُعْطِیَ.

******

ترجمه:

این روایت از محمد بن مسلم از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام) نقل شده است که در حدیثی فرمودند:

در مورد مردی که قربانی واجب را می فرستد و آن قربانی در مسیر قبل از رسیدن به مقصد از بین می رود و او توانایی مالی ندارد که قربانی دیگری بفرستد، چه حکمی دارد؟ ایشان فرمودند: «خداوند سبحان عذر او را بهتر می داند (و او را معذور می دارد)، مگر اینکه بداند که اگر درخواست کند، به او داده می شود.»

[رقم الحدیث الکلی: 18802 - رقم الحدیث الباب: 9]

18802- 9- (11) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا عُرِّفَ بِالْهَدْیِ ثُمَّ ضَلَّ بَعْدَ ذَلِکَ فَقَدْ أَجْزَأَ.

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّطَوُّعِ أَوِ التَّعَذُّرِ فَیَصُومُ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام : اگرقربانی را علامت گذاری کرد وبعد گم شد ازاوکفایت می کند (جایگزین لازم نیست)

می گویم : این روایت حمل می شود به قربانی مستحب یا تعذرازپیدا کردن که باید روزه بگیرد .

[رقم الحدیث الکلی: 18803 - رقم الحدیث الباب: 10]

18803- 10- (12) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ ع مَنْ سَاقَ هَدْیاً مَضْمُوناً فِی نَذْرٍ أَوْ جَزَاءٍ فَانْکَسَرَ أَوْ هَلَکَ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یَأْکُلَ مِنْهُ وَ یُفَرِّقُهُ (13) عَلَی الْمَسَاکِینِ وَ عَلَیْهِ مَکَانَهُ بَدَلٌ مِنْهُ وَ إِنْ کَانَ تَطَوُّعاً لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ بَدَلُهُ وَ کَانَ لِصَاحِبِهِ أَنْ یَأْکُلَ مِنْهُ.

أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (14).

******

ترجمه:

شیخ مفید در کتاب «المقنعة» نقل کرده است که امام (علیه السلام) فرمودند:

«هر کس قربانی ای را که به صورت تضمین شده (مضمون) است، در نذر یا به عنوان جزای عملی هدایت کند و(پای) آن قربانی بشکند یا از بین برود، او حق ندارد از آن بخورد و باید آن را بین نیازمندان تقسیم کند و باید به جای آن قربانی دیگری فراهم کند. اما اگر قربانی به صورت تطوعی (داوطلبانه) باشد، جایگزینی بر او لازم نیست و صاحب قربانی می تواند از آن بخورد.»

ص: 133

1- الفقیه 2- 501- 3074.
2- مضی فی الباب 3 و فی الحدیث 10 من الباب 10 من هذه الأبواب.
3- یأتی فی الحدیث 2 من الباب 44 و فی البابین 46 و 47، و فی الحدیث 2 من الباب 48 و فی الأبواب 49- 54 من هذه الأبواب.
4- الکافی 4- 493- 1، و أورده فی الحدیث 5 من الباب 31 من هذه الأبواب.
5- فی نسخة- تطوعا کان أو غیره (هامش المخطوط).
6- التهذیب 5- 216- 727، و الاستبصار 2- 270- 958.
7- یأتی فی الحدیثین 1 و 3 من الباب 26 من هذه الأبواب.
8- الکافی 4- 494- 3.
9- الکافی 4- 494- 5، و أورد قطعة منه فی الحدیث 1 من الباب 28 من هذه الأبواب.
10- فی المصدر- فیهلک.
11- الفقیه 2- 500- 3071.
12- المقنعة- 70.
13- فی المصدر- و یتصدق به.
14- یأتی فی الحدیث 2 من الباب 26 و فی الحدیث 4 من الباب 31 و فی الحدیث 1 من الباب 34 من هذه الأبواب.

26- بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا مَرِضَ أَوْ أَصَابَهُ کَسْرٌ وَ نَحْوُهُ وَ بَلَغَ الْمَنْحَرَ حَیّاً أَجْزَأَ وَ إِلَّا لَزِمَ بَدَلُهُ إِنْ کَانَ وَاجِباً

اشارة

(1) 26 بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا مَرِضَ أَوْ أَصَابَهُ کَسْرٌ وَ نَحْوُهُ وَ بَلَغَ الْمَنْحَرَ حَیّاً أَجْزَأَ وَ إِلَّا لَزِمَ بَدَلُهُ إِنْ کَانَ وَاجِباً

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18804 - رقم الحدیث الباب: 1]

18804- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَهْدَی هَدْیاً وَ هُوَ سَمِینٌ فَأَصَابَهُ مَرَضٌ وَ انْفَقَأَتْ عَیْنُهُ فَانْکَسَرَ فَبَلَغَ الْمَنْحَرَ وَ هُوَ حَیٌّ قَالَ یَذْبَحُهُ وَ قَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ.

******

ترجمه:

این روایت از معاویة بن عمار نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) پرسید:

از ایشان درباره مردی که قربانی ای (هدیه ای) می فرستد در حالی که آن قربانی چاق و سالم است، اما در مسیر بیمار می شود و چشمش کور می شود و سپس می شکند و در حالی که زنده است به محل قربانگاه می رسد، چه حکمی دارد؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «باید آن را ذبح کند و این قربانی از طرف او کافی است (و نیازی به جایگزین کردن آن نیست).»

[رقم الحدیث الکلی: 18805 - رقم الحدیث الباب: 2]

18805- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ (4) عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَهْدَی هَدْیاً فَانْکَسَرَ قَالَ إِنْ کَانَ مَضْمُوناً وَ الْمَضْمُونُ مَا کَانَ فِی یَمِینٍ یَعْنِی نَذْراً أَوْ جَزَاءً فَعَلَیْهِ فِدَاؤُهُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ مَضْمُوناً فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).

******

ترجمه:

از امام (علیه السلام) درباره مردی که قربانی (هدیه) فرستاده و آن قربانی شکسته شده (آسیب دیده) پرسیدم. امام (علیه السلام) فرمودند: «اگر قربانی تضمین شده باشد، و منظور از تضمین شده این است که به صورت قسم خورده یا به عنوان نذر یا جزا باشد، پس او باید فدیه آن را بپردازد (یعنی جایگزینی برای آن فراهم کند).» و سپس فرمودند: «اما اگر تضمین شده نباشد (یعنی نذر یا جزا نباشد)، چیزی بر او نیست (و نیازی به جایگزین کردن آن ندارد).»

[رقم الحدیث الکلی: 18806 - رقم الحدیث الباب: 3]

18806- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: سُئِلَ ع عَنِ الرَّجُلِ یُهْدِی الْهَدْیَ وَ الْأُضْحِیَّةَ وَ هِیَ سَمِینَةٌ فَیُصِیبُهَا مَرَضٌ أَوْ تُفْقَأُ عَیْنُهَا أَوْ تَنْکَسِرُ فَتَبْلُغُ یَوْمَ الْمَنْحَرِ (7) وَ هِیَ حَیَّةٌ أَ تُجْزِی عَنْهُ قَالَ نَعَمْ.

ص: 134

1- الباب 26 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 5- 216- 728، و الاستبصار 2- 270- 959.
3- الکافی 4- 500- 8، و أورده بتمامه فی الحدیث 16 من الباب 40 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر زیادة- عن ابن أبی عمیر.
5- التهذیب 5- 224- 756، و الاستبصار 2- 272- 965.
6- المقنعة- 70.
7- فی المصدر- یوم النحر.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).

******

ترجمه:

از امام (علیه السلام) پرسیده شد درباره مردی که قربانی (هدیه) یا قربانی عید قربان را می فرستد در حالی که آن قربانی چاق و سالم است، اما دچار بیماری می شود یا چشمش کور می شود یا می شکند، و به روز قربانی کردن می رسد در حالی که هنوز زنده است. آیا این قربانی برای او کافی است؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «بله، کافی است.»

27- بَابُ جَوَازِ بَیْعِ الْهَدْیِ الْوَاجِبِ إِذَا أَصَابَهُ کَسْرٌ وَ شِبْهُهُ یَتَصَدَّقُ بِثَمَنِهِ وَ یُقِیمُ بَدَلَهُ

اشارة

(3) 27 بَابُ جَوَازِ بَیْعِ الْهَدْیِ الْوَاجِبِ إِذَا أَصَابَهُ کَسْرٌ وَ شِبْهُهُ یَتَصَدَّقُ بِثَمَنِهِ وَ یُقِیمُ بَدَلَهُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18807 - رقم الحدیث الباب: 1]

18807- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ (5) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْهَدْیِ الْوَاجِبِ إِذَا أَصَابَهُ کَسْرٌ أَوْ عَطَبٌ أَ یَبِیعُهُ صَاحِبُهُ وَ یَسْتَعِینُ بِثَمَنِهِ عَلَی هَدْیٍ آخَرَ قَالَ یَبِیعُهُ وَ یَتَصَدَّقُ بِثَمَنِهِ وَ یُهْدِی هَدْیاً آخَرَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).

******

ترجمه:

این روایت از حلبی نقل شده است که گفت:

از امام (علیه السلام) درباره قربانی واجب پرسیدم که اگر آن قربانی دچار شکستگی یا آسیبی شود، آیا صاحب قربانی می تواند آن را بفروشد و با پول آن قربانی دیگری تهیه کند؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «آن را بفروشد و پول آن را صدقه دهد و قربانی دیگری هدایت کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18808 - رقم الحدیث الباب: 2]

18808- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْهَدْیِ الْوَاجِبِ إِذَا أَصَابَهُ کَسْرٌ أَوْ عَطَبٌ أَ یَبِیعُهُ صَاحِبُهُ وَ یَسْتَعِینُ بِثَمَنِهِ فِی هَدْیٍ (8) قَالَ لَا یَبِیعُهُ فَإِنْ بَاعَهُ فَلْیَتَصَدَّقْ بِثَمَنِهِ وَ لْیُهْدِ هَدْیاً آخَرَ الْحَدِیثَ.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ نَحْوَهُ (9).

******

ترجمه:

این روایت از محمد بن مسلم از یکی از آن دو امام (امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام) نقل شده است که فرمودند:

از ایشان درباره قربانی واجب پرسیدم که اگر دچار شکستگی یا آسیبی شود، آیا صاحب قربانی می تواند آن را بفروشد و با پول آن برای قربانی دیگری استفاده کند؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «نه، نباید آن را بفروشد. اما اگر آن را فروخت، باید پول حاصل از فروش را صدقه بدهد و قربانی دیگری هدایت کند.»

ص: 135

1- تقدم فی الباب 25 من هذه الأبواب.
2- یأتی فی الباب 27 و فی الحدیث 4 من الباب 31 من هذه الأبواب.
3- الباب 27 فیه حدیثان.
4- الکافی 4- 494- 4.
5- فی المصدر زیادة- عن أبی عبد اللّه (علیه السلام).
6- التهذیب 5- 217- 730.
7- التهذیب 5- 217- 731، و أورد ذیله فی الحدیث 1 من الباب 28 من هذه الأبواب.
8- فی المصدر- فی هدی آخر.
9- الفقیه 2- 502- 3077.

28- بَابُ أَنَّ مَنْ وَجَدَ هَدْیاً ضَالًّا وَجَبَ عَلَیْهِ تَعْرِیفُهُ عَشِیَّةَ الثَّالِثِ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ صَاحِبَهُ لَزِمَهُ أَنْ یَذْبَحَهُ عَنْهُ وَ یُجْزِئُ عَنْ صَاحِبِهِ إِنْ ذَبَحَ عَنْهُ بِمِنًی لَا بِغَیْرِهَا

اشارة

(1) 28 بَابُ أَنَّ مَنْ وَجَدَ هَدْیاً ضَالًّا وَجَبَ عَلَیْهِ تَعْرِیفُهُ عَشِیَّةَ الثَّالِثِ فَإِنْ لَمْ یَجِدْ صَاحِبَهُ لَزِمَهُ أَنْ یَذْبَحَهُ عَنْهُ وَ یُجْزِئُ عَنْ صَاحِبِهِ إِنْ ذَبَحَ عَنْهُ بِمِنًی لَا بِغَیْرِهَا

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18809 - رقم الحدیث الباب: 1]

18809- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ وَ قَالَ: إِذَا وَجَدَ الرَّجُلُ هَدْیاً ضَالًّا فَلْیُعَرِّفْهُ یَوْمَ النَّحْرِ وَ الثَّانِیَ (3) وَ الثَّالِثَ ثُمَّ لْیَذْبَحْهَا عَنْ صَاحِبِهَا عَشِیَّةَ الثَّالِثِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ نَحْوَهُ (4).

******

ترجمه:

این روایت از محمد بن مسلم از یکی از آن دو امام (امام باقر یا امام صادق علیهماالسلام) نقل شده است که فرمودند:

و امام (علیه السلام) فرمودند: «اگر کسی قربانی گم شده ای را پیدا کند، باید آن را در روز قربانی (روز نحر) و روز دوم و سوم معرفی کند (به مردم اعلام کند). سپس در عصر روز سوم آن را به نیابت از صاحبش ذبح کند.»

[رقم الحدیث الکلی: 18810 - رقم الحدیث الباب: 2]

18810- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ یَعْنِی أَحْمَدَ بْنَ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ یَضِلُّ هَدْیُهُ فَیَجِدُهُ رَجُلٌ آخَرُ فَیَنْحَرُهُ فَقَالَ إِنْ کَانَ نَحَرَهُ بِمِنًی- فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْ صَاحِبِهِ الَّذِی ضَلَّ عَنْهُ وَ إِنْ کَانَ نَحَرَهُ فِی غَیْرِ مِنًی لَمْ یُجْزِئْ عَنْ صَاحِبِهِ.

وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ

ص: 136

1- الباب 28 فیه 3 أحادیث.
2- التهذیب 5- 217- 731، و أورد صدره فی الحدیث 2 من الباب 27، و ذیله عن الکافی فی الحدیث 8 من الباب 25 من هذه الأبواب.
3- فی المصدر- و الیوم الثانی.
4- الکافی 4- 494- 5.
5- التهذیب 5- 219- 739، و الاستبصار 2- 272- 963.

مِثْلَهُ (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ مِثْلَهُ (2).

******

ترجمه:

از منصور بن حازم از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:

اگر کسی قربانی ای را که گم شده پیدا کند و شخص دیگری آن را ذبح کند، اگر آن قربانی در منا (محل قربانی کردن) ذبح شود، این قربانی از طرف صاحب اصلی (که قربانی اش گم شده) کافی است و به عنوان قربانی او پذیرفته می شود. اما اگر قربانی در غیر از منا ذبح شود، این قربانی از طرف صاحب اصلی کافی نیست و باید قربانی دیگری برای او تهیه شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18811 - رقم الحدیث الباب: 3]

18811- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا وَجَدَ الرَّجُلُ (4) بَدَنَةً ضَالَّةً فَلْیَنْحَرْهَا وَ یُعَلِّمُ أَنَّهَا بَدَنَةٌ.

******

ترجمه:

این روایت از معاویه بن عمار از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:

اگر کسی شتری (بدنه) را که گم شده پیدا کند، باید آن را ذبح کند و اعلام کند که این شتر (بدنه) است.

29- بَابُ أَنَّ مَنْ ذَبَحَ هَدْیَ غَیْرِهِ وَ نَوَاهُ وَ أَخْطَأَ فِی اسْمِهِ أَجْزَأَ عَنْ صَاحِبِهِ وَ کَذَا إِنْ نَسِیَ اسْمَهُ فَلَمْ یُسَمِّهِ ثُمَّ ذَکَرَ وَ أَنَّ مَنْ حَجَّ عَنْ غَیْرِهِ أَجْزَأَهُ هَدْیٌ وَاحِدٌ

اشارة

(5) 29 بَابُ أَنَّ مَنْ ذَبَحَ هَدْیَ غَیْرِهِ وَ نَوَاهُ وَ أَخْطَأَ فِی اسْمِهِ أَجْزَأَ عَنْ صَاحِبِهِ وَ کَذَا إِنْ نَسِیَ اسْمَهُ فَلَمْ یُسَمِّهِ ثُمَّ ذَکَرَ وَ أَنَّ مَنْ حَجَّ عَنْ غَیْرِهِ أَجْزَأَهُ هَدْیٌ وَاحِدٌ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18812 - رقم الحدیث الباب: 1]

18812- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ الْقُمِّیِّ (7) وَ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الضَّحِیَّةِ یُخْطِئُ الَّذِی یَذْبَحُهَا فَیُسَمِّی غَیْرَ صَاحِبِهَا أَ تُجْزِئُ عَنْ صَاحِبِ الضَّحِیَّةِ فَقَالَ نَعَمْ إِنَّمَا لَهُ مَا نَوَی.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (8)

ص: 137

1- الکافی 4- 495- 8.
2- الفقیه 2- 499- 3070.
3- الفقیه 2- 501- 3076، و أورده فی الحدیث 2 من الباب 31 من هذه الأبواب.
4- فی المصدر- إذا أصاب الرجل.
5- الباب 29 فیه 3 أحادیث.
6- التهذیب 5- 222- 748، و أورده عن قرب الإسناد مسائل علیّ بن جعفر فی الحدیث 7 من الباب 16 من أبواب النیابة.
7- فی المصدر- أبی قتادة علیّ بن محمّد بن حفص القمّیّ.
8- الفقیه 2- 497- 3065.

وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی (کِتَابِهِ) (1)

وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (2).

******

ترجمه:

این روایت از علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهماالسلام) نقل شده است که فرمود:

از او درباره قربانی (اضحیه) پرسیدم که اگر کسی قربانی را ذبح کند و نام صاحب قربانی را اشتباه بگوید، آیا این قربانی برای صاحب اصلی (کسی که قربانی به نام اوست) کافی است؟ او فرمود: «بله، کافی است. زیرا مهم نیت است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18813 - رقم الحدیث الباب: 2]

18813- 2- (3) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی هَدْیاً لِرَجُلٍ غَائِبٍ عَنْهُ وَ سَأَلَهُ أَنْ یَنْحَرَ عَنْهُ هَدْیاً بِمِنًی- فَلَمَّا أَرَادَ نَحْرَ الْهَدْیِ نَسِیَ اسْمَ الرَّجُلِ وَ نَحَرَ الْهَدْیَ ثُمَّ ذَکَرَهُ بَعْدَ ذَلِکَ أَ یُجْزِئُ عَنِ الرَّجُلِ أَمْ لَا الْجَوَابُ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ وَ قَدْ أَجْزَأَ عَنْ صَاحِبِهِ.

******

ترجمه:

این روایت از محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیری از صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه) نقل شده است که به شرح زیر است:

او نوشته بود که از ایشان درباره مردی که قربانی ای برای مردی دیگر که غایب است خریداری کرده و از او خواسته تا قربانی را در منا ذبح کند، پرسیده بود. اما وقتی که قصد ذبح قربانی را داشت، نام صاحب قربانی را فراموش کرد و قربانی را ذبح کرد و سپس نام او را به یاد آورد. آیا این قربانی از طرف آن مرد قبول است یا خیر؟

پاسخ این است: «اشکالی ندارد و این قربانی از طرف صاحبش پذیرفته شده است.»

[رقم الحدیث الکلی: 18814 - رقم الحدیث الباب: 3]

18814- 3- (4) وَ عَنْهُ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَحُجُّ عَنْ أَحَدٍ هَلْ یَحْتَاجُ أَنْ یَذْکُرَ الَّذِی حَجَّ عَنْهُ عِنْدَ عَقْدِ إِحْرَامِهِ أَمْ لَا وَ هَلْ یَجِبُ أَنْ یَذْبَحَ عَمَّنْ حَجَّ عَنْهُ وَ عَنْ نَفْسِهِ أَمْ یُجْزِئُهُ هَدْیٌ وَاحِدٌ الْجَوَابُ قَدْ یُجْزِئُهُ هَدْیٌ وَاحِدٌ وَ إِنْ لَمْ یَفْعَلْ (5) فَلَا بَأْسَ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی کِتَابِ الْغَیْبَةِ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (6)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِ الثَّانِی الْجَوَابُ یَذْکُرُهُ وَ إِنْ لَمْ یَفْعَلْ فَلَا بَأْسَ

******

ترجمه:

این روایت از محمد بن عبد الله بن جعفر الحمیری نقل شده است که به شرح زیر است:

او نوشته بود که از صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه) درباره مردی که به نمایندگی از کسی حج می کند، پرسیده بود که آیا لازم است نام کسی که به نمایندگی از او حج می کند را هنگام احرام بردن ذکر کند یا خیر، و آیا لازم است برای کسی که به نمایندگی از او حج می کند و همچنین برای خود، قربانی کند یا اینکه یک قربانی برای هر دو کافی است؟

پاسخ این است: «یک قربانی برای هر دو (کسی که حج به نمایندگی از او انجام شده و خود شخص) کافی است و اگر انجام ندهد، اشکالی ندارد.»

ص: 138

1- مسائل علیّ بن جعفر- 162- 254.
2- قرب الإسناد- 105.
3- الاحتجاج- 484، و الغیبة- 233.
4- الاحتجاج- 484، و أورده فی الحدیث 1 من الباب 17 من أبواب النیابة فی الحجّ.
5- فی المصدر- و إن لم یفصل.
6- الغیبة- 234، و یأتی إسناده فی الفائدة الثانیة من الخاتمة برقم 48.

30- بَابُ حُکْمِ الْأُضْحِیَّةِ إِذَا مَاتَتْ أَوْ سُرِقَتْ بِمِنًی بِغَیْرِ تَفْرِیطٍ

اشارة

(1) 30 بَابُ حُکْمِ الْأُضْحِیَّةِ إِذَا مَاتَتْ أَوْ سُرِقَتْ بِمِنًی بِغَیْرِ تَفْرِیطٍ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18815 - رقم الحدیث الباب: 1]

18815- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی أُضْحِیَّةً فَمَاتَتْ أَوْ سُرِقَتْ قَبْلَ أَنْ یَذْبَحَهَا قَالَ لَا بَأْسَ وَ إِنْ أَبْدَلَهَا فَهُوَ أَفْضَلُ وَ إِنْ لَمْ یَشْتَرِ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ:ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی قربانی خریده ولی قبل ازذبح مرده یا دزدیده شده چه کند؟ فرمودند : اشکالی ندارد اگرحیوان دیگری را جایگزین کند بهتراست واگرهم نخرید چیزی بعهده اش نیست .

[رقم الحدیث الکلی: 18816 - رقم الحدیث الباب: 2]

18816- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی فِی کِتَابِهِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ اشْتَرَی شَاةً (5) فَسُرِقَتْ مِنْهُ أَوْ هَلَکَتْ فَقَالَ إِنْ کَانَ أَوْثَقَهَا فِی رَحْلِهِ فَضَاعَتْ فَقَدْ أَجْزَأَتْ عَنْهُ.

******

ترجمه:

حضرت صادق علیه السلام درمورد مردی که گوسفندی را خریده ولی دزدیده شده یا تلف شده فرمودند : اگردرحفظ آن کوتاهی نکرده باشد برایش کفایت می کند .

[رقم الحدیث الکلی: 18817 - رقم الحدیث الباب: 3]

18817- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رَجُلٍ یُقَالُ لَهُ الْحَسَنُ عَنْ رَجُلٍ سَمَّاهُ قَالَ: اشْتَرَی لِی أَبِی شَاةً بِمِنًی فَسُرِقَتْ فَقَالَ لِی أَبِی ائْتِ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 139

1- الباب 30 فیه 5 أحادیث.
2- الکافی 4- 493- 2.
3- التهذیب 5- 217- 733.
4- التهذیب 5- 217- 732.
5- فی المصدر زیادة- لمتعته.
6- التهذیب 5- 218- 734.

فَسَلْهُ عَنْ ذَلِکَ فَأَتَیْتُهُ فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ لِی مَا ضُحِّیَ بِمِنًی شَاةٌ أَفْضَلُ مِنْ شَاتِکَ.

******

ترجمه:

از ابراهیم بن عبدالله، از مردی که به او حسن گفته می شود، از مردی که نام او را گفت، روایت شده است: پدرم برای من گوسفندی در منا خرید و آن گوسفند دزدیده شد. پس پدرم به من گفت: نزد ابا عبدالله (علیه السلام) برو و از او درباره این موضوع سؤال کن. پس من نزد او رفتم و موضوع را به او خبر دادم. او به من گفت: هیچ گوسفندی که در منا قربانی شده بهتر از گوسفند تو نیست.

[رقم الحدیث الکلی: 18818 - رقم الحدیث الباب: 4]

18818- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدٍ صَالِحٍ ع قَالَ: إِذَا اشْتَرَیْتَ أُضْحِیَّتَکَ وَ قَمَطْتَهَا وَ صَارَتْ فِی رَحْلِکَ فَقَدْ بَلَغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ.

******

ترجمه:

از علی، از بنده صالح (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: هرگاه قربانی خود را خریدی ودست وپایش را بستی و در محل خودت قرار گرفت، پس به درستی که قربانی به محل خودش رسیده است.

[رقم الحدیث الکلی: 18819 - رقم الحدیث الباب: 5]

18819- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: سُئِلَ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی أُضْحِیَّةً فَسُرِقَتْ مِنْهُ فَقَالَ إِنِ اشْتَرَی (3) مَکَانَهَا فَهُوَ أَفْضَلُ وَ إِنْ لَمْ یَشْتَرِ مَکَانَهَا فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).

******

ترجمه:

محمد بن محمد بن نعمان در کتاب «المقنعة» گفته است: از امام (علیه السلام) درباره مردی که قربانی (گوسفند قربانی) خرید و آن از او دزدیده شد، سؤال شد. امام (علیه السلام) فرمود: اگر به جای آن قربانی دیگری بخرد، بهتر است و اگر به جای آن نخرد، چیزی بر عهده اش نیست.

31- بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا عَجَزَ عَنِ الْوُصُولِ وَ لَمْ یَجِدْ مَنْ یَتَصَدَّقُ بِهِ عَلَیْهِ أَجْزَأَهُ ذَبْحُهُ أَوْ نَحْرُهُ وَ یُعَلِّمُهُ بِمَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ هَدْیٌ وَ یَجُوزُ لِمَنْ مَرَّ بِهِ الْأَکْلُ مِنْهُ حِینَئِذٍ وَ حُکْمِ ال

اشارة

(6) 31 بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا عَجَزَ عَنِ الْوُصُولِ وَ لَمْ یَجِدْ مَنْ یَتَصَدَّقُ بِهِ عَلَیْهِ أَجْزَأَهُ ذَبْحُهُ أَوْ نَحْرُهُ وَ یُعَلِّمُهُ بِمَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّهُ هَدْیٌ وَ یَجُوزُ لِمَنْ مَرَّ بِهِ الْأَکْلُ مِنْهُ حِینَئِذٍ وَ حُکْمِ الْهَدْیِ إِذَا دَخَلَ الْحَرَمَ فَعَطِبَ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18820 - رقم الحدیث الباب: 1]

18820- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ سَاقَ الْهَدْیَ فَعَطِبَ فِی مَوْضِعٍ لَا یَقْدِرُ عَلَی مَنْ یَتَصَدَّقُ بِهِ عَلَیْهِ وَ لَا یُعْلَمُ أَنَّهُ هَدْیٌ قَالَ یَنْحَرُهُ وَ یَکْتُبُ

ص: 140

1- التهذیب 5- 218- 735.
2- المقنعة- 70.
3- فی المصدر- إذا اشتری.
4- تقدم فی الحدیث 2 من الباب 28 من هذه الأبواب.
5- یأتی فی الحدیث 7 من الباب 39 من هذه الأبواب.
6- الباب 31 فیه 6 أحادیث.
7- الفقیه 2- 500- 3072.

کِتَاباً (أَنَّهُ هَدْیٌ) (1) یَضَعُهُ عَلَیْهِ لِیَعْلَمَ مَنْ مَرَّ بِهِ أَنَّهُ صَدَقَةٌ.

******

ترجمه:

حفص بن بختری روایت کرده است: به امام ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم: مردی قربانی را به سوی منا برد و قربانی در مکانی تلف شد که او نمی تواند کسی را پیدا کند که آن را به او صدقه دهد و معلوم نیست که آن قربانی است. امام (علیه السلام) فرمود: آن را نحر کند (ذبح کند) و نوشته ای بگذارد (که آن قربانی است) و آن را روی قربانی قرار دهد تا کسی که از کنار آن عبور می کند بداند که این (گوشت) صدقه است.

[رقم الحدیث الکلی: 18821 - رقم الحدیث الباب: 2]

18821- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَصَابَ الرَّجُلُ بَدَنَةً ضَالَّةً فَلْیَنْحَرْهَا وَ یُعَلِّمُ أَنَّهَا بَدَنَةٌ.

******

ترجمه:

معاویة بن عمار از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: اگر مردی شتری گمشده پیدا کرد، باید آن را نحر کند (ذبح کند) و علامتی بگذارد که آن شتر قربانی (هدی) است.

[رقم الحدیث الکلی: 18822 - رقم الحدیث الباب: 3]

18822- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ سَاقَ بَدَنَةً فَانْکَسَرَتْ قَبْلَ أَنْ تَبْلُغَ مَحِلَّهَا أَوْ عَرَضَ لَهَا مَوْتٌ أَوْ هَلَاکٌ قَالَ یُذَکِّیهَا إِنْ قَدَرَ عَلَی ذَلِکَ وَ یَلْطَخُ نَعْلَهَا الَّتِی قُلِّدَتْ بِهَا حَتَّی یَعْلَمَ مَنْ مَرَّ بِهَا أَنَّهَا قَدْ ذُکِّیَتْ فَیَأْکُلَ مِنْ لَحْمِهَا إِنْ أَرَادَ.

******

ترجمه:

علی بن ابی حمزه گفت: از امام ابا عبدالله (علیه السلام) درباره مردی که شتری را برای قربانی برده و آن شتر قبل از اینکه به محل خود برسد، پایش شکسته یا مرگ یا هلاکت بر آن عارض شده است، سؤال کردم. امام (علیه السلام) فرمود: اگر توانست آن را ذبح کند و (با خونش) نعلینی را که برشترآویخته بود با خونش آغشته کند تا کسی که از کنار آن عبور می کند بداند که آن شتر ذبح شده است و اگر خواست از گوشت آن بخورد.

[رقم الحدیث الکلی: 18823 - رقم الحدیث الباب: 4]

18823- 4- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَبْدِ اللَّهِ ابْنَیْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیُّ رَجُلٍ سَاقَ بَدَنَةً فَانْکَسَرَتْ قَبْلَ أَنْ تَبْلُغَ مَحِلَّهَا أَوْ عَرَضَ لَهَا مَوْتٌ أَوْ هَلَاکٌ فَلْیَنْحَرْهَا إِنْ قَدَرَ عَلَی ذَلِکَ ثُمَّ لْیَلْطَخْ نَعْلَهَا الَّتِی قُلِّدَتْ بِهِ بِدَمٍ حَتَّی یَعْلَمَ مَنْ مَرَّ بِهَا أَنَّهَا قَدْ ذُکِّیَتْ فَیَأْکُلَ مِنْ لَحْمِهَا إِنْ أَرَادَ وَ إِنْ کَانَ الْهَدْیُ الَّذِی انْکَسَرَ وَ هَلَکَ (5) مَضْمُوناً فَإِنَّ عَلَیْهِ أَنْ یَبْتَاعَ مَکَانَ الَّذِی انْکَسَرَ أَوْ هَلَکَ وَ الْمَضْمُونُ هُوَ الشَّیْ ءُ الْوَاجِبُ عَلَیْکَ فِی نَذْرٍ أَوْ غَیْرِهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ مَضْمُوناً وَ إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ تَطَوَّعَ بِهِ فَلَیْسَ عَلَیْهِ أَنْ یَبْتَاعَ مَکَانَهُ إِلَّا أَنْ یَشَاءَ أَنْ یَتَطَوَّعَ.

******

ترجمه:

حلبی از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: هر مردی که شتری برای قربانی می برد و آن شتر قبل از رسیدن به محل قربانی پایش شکسته یا مرگ یا هلاکت بر آن عارض شده است، باید آن را نحر کند (ذبح کند) اگر توانایی آن را دارد. سپس باید نعل آن شتر را که به آن آویخته شده است، با خون آغشته کند تا کسی که از کنار آن عبور می کند بداند که آن شتر ذبح شده است و اگر خواست از گوشت آن بخورد. و اگر آن قربانی که پایش شکسته یا هلاک شده است ضمان داشته باشد، بر او لازم است که به جای آن شتر دیگری بخرد. و ضمان چیزی است که در نذر یا غیر آن بر تو واجب شده است. و اگر ضمان نداشته باشد و چیزی باشد که از روی تبرع (داوطلبانه) آورده است، بر او لازم نیست که به جای آن چیزی بخرد، مگر اینکه بخواهد داوطلبانه این کار را انجام دهد.

[رقم الحدیث الکلی: 18824 - رقم الحدیث الباب: 5]

18824- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ

ص: 141

1- لیس فی المصدر.
2- الفقیه 2- 501- 3076، و أورده فی الحدیث 3 من الباب 28 من هذه الأبواب.
3- الفقیه 2- 500- 3073.
4- علل الشرائع- 435- 3.
5- فی المصدر- أو هلک.
6- الکافی 4- 493- 1، و أورده فی الحدیث 6 من الباب 25 من هذه الأبواب.

حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ مَنْ سَاقَ هَدْیاً تَطَوُّعاً فَعَطِبَ هَدْیُهُ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ یَنْحَرُهُ وَ یَأْخُذُ نَعْلَ التَّقْلِیدِ فَیَغْمِسُهَا فِی الدَّمِ فَیَضْرِبُ بِهِ صَفْحَةَ سَنَامِهِ وَ لَا بَدَلَ عَلَیْهِ وَ مَا کَانَ مِنْ جَزَاءِ صَیْدٍ أَوْ نَذْرٍ فَعَطِبَ فَعَلَ مِثْلَ ذَلِکَ وَ عَلَیْهِ الْبَدَلُ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ إِذَا دَخَلَ الْحَرَمَ فَعَطِبَ فَلَا بَدَلَ عَلَی صَاحِبِهِ تَطَوُّعاً أَوْ غَیْرَهُ.

******

ترجمه:

حریز از کسی که او را خبر داده از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: هر کسی که قربانی را به صورت داوطلبانه هدیه ببرد و قربانی اش تلف شود، هیچ مسئولیتی بر او نیست. باید آن را نحر کند (ذبح کند) و نعل تقلید (نعل قربانی) را برداشته و در خون فرو کند و با آن به پهلوی کوهان شتر بزند و جایگزینی برای او لازم نیست. و هر آنچه از جزای شکار یا نذر باشد و تلف شود، باید همان کار را انجام دهد، اما جایگزینی بر او واجب است. و هر چیزی که وارد حرم شود و تلف شود، بر صاحب آن جایگزینی لازم نیست، چه به صورت داوطلبانه باشد یا غیر آن.

[رقم الحدیث الکلی: 18825 - رقم الحدیث الباب: 6]

18825- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَمْرِو (2) بْنِ حَفْصٍ الْکَلْبِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ سَاقَ الْهَدْیَ فَعَطِبَ فِی مَوْضِعٍ لَا یَقْدِرُ عَلَی مَنْ یَتَصَدَّقُ بِهِ عَلَیْهِ وَ لَا مَنْ یُعْلِمُهُ أَنَّهُ هَدْیٌ قَالَ یَنْحَرُهُ وَ یَکْتُبُ کِتَاباً وَ یَضَعُهُ عَلَیْهِ لِیَعْلَمَ مَنْ یَمُرُّ بِهِ (3) أَنَّهُ صَدَقَةٌ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).

******

ترجمه:

حفص کلبی روایت کرده است: به امام ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم: مردی قربانی را به سوی منا برد و قربانی در مکانی تلف شد که او نمی تواند کسی را پیدا کند که آن را به او صدقه دهد و معلوم نیست که آن قربانی است. امام (علیه السلام) فرمود: آن را نحر کند (ذبح کند) و نوشته ای بگذارد (که آن قربانی است) و آن را روی قربانی قرار دهد تا کسی که از کنار آن عبور می کند بداند که این (گوشت) صدقه است.

32- بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا هَلَکَ أَوْ ضَاعَ فَأَقَامَ بَدَلَهُ ثُمَّ وَجَدَ الْأَوَّلَ تَخَیَّرَ فِی ذَبْحِ مَا شَاءَ إِلَّا أَنْ یُشْعِرَهُ أَوْ یُقَلِّدَهُ فَیَتَعَیَّنُ

اشارة

(5) 32 بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا هَلَکَ أَوْ ضَاعَ فَأَقَامَ بَدَلَهُ ثُمَّ وَجَدَ الْأَوَّلَ تَخَیَّرَ فِی ذَبْحِ مَا شَاءَ إِلَّا أَنْ یُشْعِرَهُ أَوْ یُقَلِّدَهُ فَیَتَعَیَّنُ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18826 - رقم الحدیث الباب: 1]

18826- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الْبَدَنَةَ ثُمَّ تَضِلُّ قَبْلَ أَنْ یُشْعِرَهَا وَ یُقَلِّدَهَا فَلَا یَجِدُهَا حَتَّی یَأْتِیَ مِنًی فَیَنْحَرُ وَ یَجِدُ هَدْیَهُ قَالَ إِنْ لَمْ یَکُنْ قَدْ أَشْعَرَهَا فَهِیَ مِنْ مَالِهِ إِنْ

ص: 142

1- التهذیب 5- 218- 736.
2- فی المصدر- عمر.
3- فی المصدر- لیعلم من مر به.
4- تقدم فی الباب 25 من هذه الأبواب.
5- الباب 32 فیه 3 أحادیث.
6- التهذیب 5- 219- 738، و الاستبصار 2- 271- 962.

شَاءَ نَحَرَهَا وَ إِنْ شَاءَ بَاعَهَا وَ إِنْ کَانَ أَشْعَرَهَا نَحَرَهَا.

******

ترجمه:

حلبی گفت: از امام ابا عبدالله (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که شتری برای قربانی می خرد، سپس آن شتر قبل از اینکه علامت گذاری و تقلید (آویختن نعل) شود، گم می شود و تا رسیدن به منا آن را پیدا نمی کند. پس قربانی را نحر می کند و هدیه اش را پیدا می کند. امام (علیه السلام) فرمود: اگر شتر را علامت گذاری نکرده باشد، آن شتر از مال خودش محسوب می شود؛ اگر بخواهد آن را نحر می کند و اگر بخواهد آن را می فروشد. و اگر آن را علامت گذاری کرده باشد، باید آن را نحر کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18827 - رقم الحدیث الباب: 2]

18827- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی کَبْشاً فَهَلَکَ (2) مِنْهُ قَالَ یَشْتَرِی مَکَانَهُ آخَرَ قُلْتُ فَإِنْ کَانَ (3) اشْتَرَی مَکَانَهُ آخَرَ ثُمَّ وَجَدَ الْأَوَّلَ قَالَ إِنْ کَانَا جَمِیعاً قَائِمَیْنِ فَلْیَذْبَحِ الْأَوَّلَ وَ لْیَبِعِ الْأَخِیرَ وَ إِنْ شَاءَ ذَبَحَهُ وَ إِنْ کَانَ قَدْ ذَبَحَ الْأَخِیرَ ذَبَحَ (4) الْأَوَّلَ مَعَهُ.

وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ (6)

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ (7)

أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی کَوْنِهِ قَدْ أَشْعَرَ الْأَوَّلَ لِمَا مَرَّ (8).

******

ترجمه:

ابو بصیر گفت: از امام ابا عبدالله (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که بره ای خرید و آن بره هلاک شد. امام (علیه السلام) فرمود: باید بره ای دیگر به جای آن بخرد. گفتم: اگر بره ای دیگر خرید و سپس بره اول را پیدا کرد، چه باید بکند؟ فرمود: اگر هر دو (بره جدید و بره پیدا شده) سالم و در دسترس باشند، باید بره اول را ذبح کند و بره آخر را بفروشد. و اگر بخواهد می تواند بره آخر را نیز ذبح کند. و اگر بره آخر را ذبح کرده باشد

[رقم الحدیث الکلی: 18828 - رقم الحدیث الباب: 3]

18828- 3- (9) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (10) قَالَ: الْهَدْیُ مِنَ الْإِبِلِ وَ الْبَقَرِ

ص: 143

1- التهذیب 5- 218- 737، و أورد صدره فی الحدیث 4 من الباب 25 من هذه الأبواب.
2- فی نسخة- فضل منه (هامش المخطوط).
3- " کان" لیس فی الفقیه و الاستبصار (هامش المخطوط).
4- فی الفقیه و الکافی- فلیذبح (هامش المخطوط).
5- الاستبصار 2- 271- 961.
6- الکافی 4- 494- 7.
7- الفقیه 4- 501- 3075.
8- مر فی الحدیث 1 من هذا الباب.
9- تفسیر العیّاشیّ 1- 88- 226.
10- فی المصدر- أبی جعفر (علیه السلام).

وَ الْغَنَمِ وَ لَا یَجِبُ حَتَّی یُعَلَّقَ عَلَیْهِ یَعْنِی إِذَا قَلَّدَهُ فَقَدْ وَجَبَ وَ قَالَ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ شَاةٌ.

******

ترجمه:

عبدالله بن فرقاد از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: قربانی از شتر و گاو و گوسفند است و واجب نمی شود مگر زمانی که به آن نعل آویخته شود؛ یعنی وقتی که علامت گذاری کرد، واجب می شود. و فرمود: آنچه که از قربانی برایتان ممکن است منظور یک گوسفند است.

33- بَابُ أَنَّ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً فَذَبَحَهُ ثُمَّ ادَّعَاهُ آخَرُ وَ أَقَامَ بَیِّنَةً حُکِمَ لَهُ بِهِ فَیَأْخُذُهُ وَ لَا یُجْزِئُ عَنْ وَاحِدٍ مِنْهُمَا

اشارة

(1) 33 بَابُ أَنَّ مَنِ اشْتَرَی هَدْیاً فَذَبَحَهُ ثُمَّ ادَّعَاهُ آخَرُ وَ أَقَامَ بَیِّنَةً حُکِمَ لَهُ بِهِ فَیَأْخُذُهُ وَ لَا یُجْزِئُ عَنْ وَاحِدٍ مِنْهُمَا

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18829 - رقم الحدیث الباب: 1]

18829- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی رَجُلٍ اشْتَرَی هَدْیاً فَنَحَرَهُ فَمَرَّ بِهَا (4) رَجُلٌ فَعَرَفَهُ فَقَالَ هَذِهِ بَدَنَتِی ضَلَّتْ مِنِّی بِالْأَمْسِ وَ شَهِدَ لَهُ رَجُلَانِ بِذَلِکَ فَقَالَ لَهُ لَحْمُهَا وَ لَا یُجْزِئُ عَنْ وَاحِدٍ مِنْهُمَا ثُمَّ قَالَ وَ لِذَلِکَ جَرَتِ السُّنَّةُ بِإِشْعَارِهَا وَ تَقْلِیدِهَا إِذَا عُرِّفَتْ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5).

******

ترجمه:

جمیل از بعضی از دوستانمان از یکی از آن دوامام (علیهما السلام) در مورد مردی که قربانی را خرید و آن را ذبح کرد و سپس مردی از کنار آن عبور کرد و آن را شناخت و گفت: «این شتر قربانی من بود که دیروز گم شده بود»، و دو نفر دیگر نیز شهادت دادند که این شتر قربانی اوست، امام (علیه السلام) فرمود: «گوشت آن به او تعلق دارد و نمی تواند به جای یکی از آن ها (مردم) باشد.» سپس فرمود: «و به همین دلیل است که سنت بر این است که قربانی باید علامت گذاری و تقلید (نعل آویخته شود) شود تا در صورت شناسایی، مشخص باشد.»

ص: 144

1- الباب 33 فیه حدیث واحد.
2- الکافی 4- 495- 9.
3- فی الاستبصار- محمّد بن أحمد.
4- فی المصدر- فمر به.
5- التهذیب 5- 220- 740، و الاستبصار 2- 272- 964.

34- بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا نُتِجَ وَجَبَ ذَبْحُهُمَا أَوْ نَحْرُهُمَا وَ أَنَّهُ یَجُوزُ رُکُوبُهُ وَ الْحَمْلُ عَلَیْهِ وَ شُرْبُ لَبَنِهِ مَعَ الْحَاجَةِ مَا لَمْ یُضِرَّ بِهِ أَوْ بِوَلَدِهِ

اشارة

(1) 34 بَابُ أَنَّ الْهَدْیَ إِذَا نُتِجَ وَجَبَ ذَبْحُهُمَا أَوْ نَحْرُهُمَا وَ أَنَّهُ یَجُوزُ رُکُوبُهُ وَ الْحَمْلُ عَلَیْهِ وَ شُرْبُ لَبَنِهِ مَعَ الْحَاجَةِ مَا لَمْ یُضِرَّ بِهِ أَوْ بِوَلَدِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18830 - رقم الحدیث الباب: 1]

18830- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ سَاقَ بَدَنَةً فَنُتِجَتْ قَالَ یَنْحَرُهَا وَ یَنْحَرُ وَلَدَهَا وَ إِنْ کَانَ الْهَدْیُ مَضْمُوناً فَهَلَکَ اشْتَرَی مَکَانَهَا وَ مَکَانَ وَلَدِهَا.

******

ترجمه:

معاویه بن عمار از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که در مورد مردی که شتری را برای قربانی آورد و آن شتر زائید، فرمود: باید آن شتر و فرزندش را ذبح کند. و اگر قربانی ضمانت شده باشد و هلاک شود، باید شتری به جای آن و شتری به جای فرزندش بخرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18831 - رقم الحدیث الباب: 2]

18831- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ أَنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع إِذَا سَاقَ الْبَدَنَةَ وَ مَرَّ عَلَی الْمُشَاةِ حَمَلَهُمْ عَلَی بُدْنِهِ (4) وَ إِنْ ضَلَّتْ رَاحِلَةُ رَجُلٍ وَ مَعَهُ بَدَنَةٌ رَکِبَهَا غَیْرَ مُضِرٍّ وَ لَا مُثْقِلٍ.

******

ترجمه:

حریز از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: علی (علیه السلام) وقتی که شتر قربانی را به سوی منا می برد و برافراد پیاده عبور می کرد، آن ها را بر روی شتر قربانی خود سوار می کرد. و اگر شتر سواری کسی گم می شد و همراه او شتری برای قربانی باشد، او می تواند آن را بدون اینکه به شتر قربانی آسیب برساند یا آن را سنگین کند، سوار کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18832 - رقم الحدیث الباب: 3]

18832- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَرْکَبُ هَدْیَهُ إِنِ احْتَاجَ إِلَیْهِ فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَرْکَبُهَا غَیْرَ مُجْهِدٍ وَ لَا مُتْعِبٍ.

******

ترجمه:

یعقوب بن شعیب گفت: از امام ابا عبدالله (علیه السلام) درباره مردی که در صورت نیاز به آن، می تواند بر روی قربانی خود سوار شود، سؤال کردم. امام (علیه السلام) فرمود: پیامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود: می تواند بر روی آن سوار شود بدون اینکه به آن آسیب برساند یا آن را خسته کند.

[رقم الحدیث الکلی: 18833 - رقم الحدیث الباب: 4]

18833- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع یَحْلُبُ الْبَدَنَةَ وَ یَحْمِلُ عَلَیْهَا غَیْرَ مُضِرٍّ.

******

ترجمه:

منصور بن حازم از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: علی (علیه السلام) شیر شتر قربانی را می دوشید و بارهایی را بر روی آن می برد، بدون اینکه به آن آسیب برساند.

ص: 145

1- الباب 34 فیه 8 أحادیث.
2- الفقیه 2- 499- 3069.
3- الفقیه 2- 504- 3085.
4- فی المصدر- البدنة.
5- الفقیه 2- 504- 3086.
6- الفقیه 2- 504- 3087.
[رقم الحدیث الکلی: 18834 - رقم الحدیث الباب: 5]

18834- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَکُمْ فِیها مَنافِعُ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی (2) قَالَ إِنِ احْتَاجَ إِلَی ظَهْرِهَا رَکِبَهَا مِنْ غَیْرِ أَنْ یَعْنُفَ عَلَیْهَا وَ إِنْ کَانَ لَهَا لَبَنٌ حَلَبَهَا حِلَاباً لَا یَنْهَکُهَا.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).

******

ترجمه:

ابی بصیر از امام ابا عبدالله (علیه السلام) درباره سخن خداوند عزّ وجلّ که می فرماید: «برای شما در آن ها منافع تا مدت معین» (سوره حج، آیه 33) روایت کرده است. امام (علیه السلام) فرمود: اگر نیاز به سوار شدن بر شتر قربانی داشته باشد، می تواند بر آن سوار شود بدون اینکه به آن آسیب برساند. و اگر شتر لبن داشته باشد، می تواند آن را بدوشد به شکلی که به آن آسیبی نرساند.

[رقم الحدیث الکلی: 18835 - رقم الحدیث الباب: 6]

18835- 6- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ نُتِجَتْ بَدَنَتُکَ فَاحْلُبْهَا مَا لَا یُضِرُّ (5) بِوَلَدِهَا ثُمَّ انْحَرْهُمَا جَمِیعاً قُلْتُ أَشْرَبُ مِنْ لَبَنِهَا وَ أَسْقِی قَالَ نَعَمْ وَ قَالَ إِنَّ عَلِیّاً ع (6) کَانَ إِذَا رَأَی نَاساً یَمْشُونَ قَدْ جَهَدَهُمُ الْمَشْیُ حَمَلَهُمْ عَلَی بُدْنِهِ وَ قَالَ إِنْ ضَلَّتْ رَاحِلَةُ الرَّجُلِ أَوْ هَلَکَتْ وَ مَعَهُ هَدْیٌ فَلْیَرْکَبْ عَلَی هَدْیِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)

وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

سلیمان بن خالد از امام ابا عبدالله (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: اگر شتر قربانی ات زائید، شیرش را بدوش به مقداری که به فرزندش آسیب نرساند، سپس هر دو را (شتر و فرزندش) ذبح کن. گفتم: آیا می توانم از شیر آن بنوشم و به دیگران هم بدهم؟ امام (علیه السلام) فرمود: بله. و فرمود: علی (علیه السلام) وقتی می دید که مردم از شدت راه پیمایی خسته شده اند، آن ها را بر روی شتر قربانی اش سوار می کرد. و فرمود: اگر شتر سواری کسی گم شود یا هلاک شود و او قربانی ای داشته باشد، باید بر روی قربانی خود سوار شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18836 - رقم الحدیث الباب: 7]

18836- 7- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ

ص: 146

1- الفقیه 2- 504- 3088، و التهذیب 5- 220- 742.
2- الحجّ 22- 33.
3- الکافی 4- 492- 1.
4- الکافی 4- 493- 2.
5- فی نسخة- ما لم یضر (هامش المخطوط).
6- فی المصدر- أن علیا أمیر المؤمنین (علیه السلام).
7- التهذیب 5- 220- 741.
8- الکافی 4- 493- 3.

الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْبَدَنَةِ تُنْتَجُ أَ یَحْلُبُهَا (1) قَالَ احْلُبْهَا حَلْباً غَیْرَ مُضِرٍّ بِالْوَلَدِ ثُمَّ انْحَرْهُمَا جَمِیعاً قُلْتُ یَشْرَبُ مِنْ لَبَنِهَا قَالَ نَعَمْ وَ یَسْقِی إِنْ شَاءَ.

******

ترجمه:

مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ از امام باقرعلیه السلام روایت کرده است که فرمود: اگر شتر قربانی ات زائید، شیرش را بدوش به مقداری که به فرزندش آسیب نرساند، سپس هر دو را (شتر و فرزندش) ذبح کن. گفتم: آیا می توانم از شیر آن بنوشم و به دیگران هم بدهم؟ امام (علیه السلام) فرمود: بله.

[رقم الحدیث الکلی: 18837 - رقم الحدیث الباب: 8]

18837- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع أَنَّهُ سُئِلَ مَا بَالُ الْبَدَنَةِ تُقَلَّدُ النَّعْلَ وَ تُشْعَرُ فَقَالَ أَمَّا النَّعْلُ فَیُعَرِّفُ (3) أَنَّهَا بَدَنَةٌ وَ یَعْرِفُهَا صَاحِبُهَا بِنَعْلِهِ وَ أَمَّا الْإِشْعَارُ فَإِنَّهُ یُحَرِّمُ ظَهْرَهَا عَلَی صَاحِبِهَا مِنْ حَیْثُ أَشْعَرَهَا فَلَا یَسْتَطِیعُ الشَّیْطَانُ أَنْ یَتَسَنَّمَهَا.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ (4)

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْإِضْرَارِ بِهَا أَوِ الْکَرَاهَةِ.

******

ترجمه:

سکونی از جعفر بن محمد (علیه السلام) روایت کرده است که از او پرسیدند: چرا شتر قربانی نعل می شود و علامت گذاری می شود؟ فرمود: نعل برای این است که شتر را به عنوان قربانی معرفی کند و صاحبش آن را با نعل خود شناسایی کند. و اما علامت گذاری (اشعار) برای این است که پشت شتر را برای صاحبش حرام می کند از جایی که علامت گذاری شده است، و شیطان نمی تواند بر آن سوار شود.

35- بَابُ اسْتِحْبَابِ نَحْرِ الْإِبِلِ قَائِمَةً مَعْقُولَةً عَنْ یَمِینِهَا وَ یُطْعَنُ فِی لَبَّتِهَا

اشارة

(5) 35 بَابُ اسْتِحْبَابِ نَحْرِ الْإِبِلِ قَائِمَةً مَعْقُولَةً عَنْ یَمِینِهَا وَ یُطْعَنُ فِی لَبَّتِهَا

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18838 - رقم الحدیث الباب: 1]

18838- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْها صَوافَّ (7)

ص: 147

1- فی المصدر- أ نحلبها.
2- التهذیب 5- 238- 804، و أورده فی الحدیث 22 من الباب 12 من أبواب أقسام الحجّ.
3- فی المصدر- فتعرف.
4- علل الشرائع- 434- 1.
5- الباب 35 فیه 5 أحادیث.
6- الکافی 4- 497- 1، و التهذیب 5- 220- 743.
7- الحجّ 22- 36.

قَالَ ذَلِکَ حِینَ تَصُفُّ لِلنَّحْرِ یَرْبِطُ (1) یَدَیْهَا مَا بَیْنَ الْخُفِّ إِلَی الرُّکْبَةِ وَ وُجُوبُ جُنُوبِهَا إِذَا وَقَعَتْ عَلَی الْأَرْضِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (2).

******

ترجمه:

عبدالله بن سنان از امام ابا عبدالله (علیه السلام) درباره سخن خداوند عزّ وجلّ که می فرماید: «نام خدا را بر آن ها بگویید در حالی که ایستاده اند» (سوره حج، آیه 36) روایت کرده است. امام (علیه السلام) فرمود: این زمانی است که برای ذبح آماده می شود؛ باید دست های آن را از بین پاهایش تا زانو ببندند و نیز باید در صورتی که بر روی زمین بیفتد، کناره های آن به دور از زمین باشد.

[رقم الحدیث الکلی: 18839 - رقم الحدیث الباب: 2]

18839- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع کَیْفَ تُنْحَرُ الْبَدَنَةُ فَقَالَ تُنْحَرُ وَ هِیَ قَائِمَةٌ مِنْ قِبَلِ الْیَمِینِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ مِثْلَهُ (4).

******

ترجمه:

ابی صباح کِنانی گفت: از امام ابا عبدالله (علیه السلام) پرسیدم: شتر قربانی چگونه ذبح می شود؟ امام (علیه السلام) فرمود: شتر قربانی باید در حالی که ایستاده است، از سمت راست ذبح شود.

[رقم الحدیث الکلی: 18840 - رقم الحدیث الباب: 3]

18840- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ الْبَجَلِیِّ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یَنْحَرُ بَدَنَتَهُ مَعْقُولَةً یَدُهَا الْیُسْرَی ثُمَّ یَقُومُ بِهِ (6) مِنْ جَانِبِ یَدِهَا الْیُمْنَی وَ یَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُمَّ هَذَا مِنْکَ وَ لَکَ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْهُ مِنِّی- ثُمَّ یَطْعُنُ فِی لَبَّتِهَا ثُمَّ یُخْرِجُ السِّکِّینَ بِیَدِهِ فَإِذَا وَجَبَتْ قَطَعَ مَوْضِعَ الذَّبْحِ بِیَدِهِ.

وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)

وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.

******

ترجمه:

ابی خدیده گفت: دیدم امام ابا عبدالله (علیه السلام) را که شتر قربانی اش را در حالی که دست هایش بسته شده بود، ذبح می کرد. سپس با شتر از سمت دست راست آن حرکت می کرد و می گفت: «بسم الله، الله اکبر، اللهم هذا منك و لك، اللهم تقبله مني.» سپس در زیر گردنش ضربه می زد و سپس چاقو را با دست خود بیرون می آورد و وقتی شتر به زمین افتاد، محل ذبح را با دست خود می برید.

[رقم الحدیث الکلی: 18841 - رقم الحدیث الباب: 4]

18841- 4- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ

ص: 148

1- فی المصدر- تربط.
2- الفقیه 2- 503- 3082.
3- الکافی 4- 497- 2، و التهذیب 5- 221- 744.
4- الفقیه 2- 503- 3083.
5- الکافی 4- 498- 8.
6- لیس فی المصدر.
7- التهذیب 5- 221- 745.
8- الکافی 4- 497- 3، و أورده عن الفقیه فی الحدیث 2 من الباب 38 من هذه الأبواب.

مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع النَّحْرُ فِی اللَّبَّةِ وَ الذَّبْحُ فِی الْحَلْقِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).

******

ترجمه:

معاویه بن عمار گفت: امام ابا عبدالله (علیه السلام) فرمود: نحر در لبّه (زیر گردن، در نزدیکی گلو) و ذبح در حلق (گلو) است.

[رقم الحدیث الکلی: 18842 - رقم الحدیث الباب: 5]

18842- 5- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْبَدَنَةِ کَیْفَ یَنْحَرُهَا قَائِمَةً أَوْ بَارِکَةً قَالَ یَعْقِلُهَا وَ إِنْ شَاءَ قَائِمَةً وَ إِنْ شَاءَ بَارِکَةً.

(3)

******

ترجمه:

علی بن جعفر از برادرش روایت کرده است که گفت: از او درباره نحوه ذبح شتر قربانی پرسیدم که آیا باید در حالی که ایستاده است ذبح شود یا در حالت نشسته؟ گفت: می تواند آن را در حالی که ایستاده است ذبح کند و یا در حالی که نشسته است، هر طور که بخواهد.

36- بَابُ اسْتِحْبَابِ تَوَلِّی الذَّبْحِ بِنَفْسِهِ حَتَّی الْمَرْأَةِ وَ جَعْلِ یَدِ الصَّبِیِّ مَعَ یَدِ الذَّابِحِ وَ اسْتِحْبَابِ تَعَدُّدِ الْهَدْیِ وَ کَثْرَتِهِ وَ جَوَازِ ذَبْحِ هَدْیِ الْغَیْرِ بِإِذْنِهِ

اشارة

(4) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَوَلِّی الذَّبْحِ بِنَفْسِهِ حَتَّی الْمَرْأَةِ وَ جَعْلِ یَدِ الصَّبِیِّ مَعَ یَدِ الذَّابِحِ وَ اسْتِحْبَابِ تَعَدُّدِ الْهَدْیِ وَ کَثْرَتِهِ وَ جَوَازِ ذَبْحِ هَدْیِ الْغَیْرِ بِإِذْنِهِ

******

ترجمه:

[رقم الحدیث الکلی: 18843 - رقم الحدیث الباب: 1]

18843- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَذْبَحْ لَکَ الْیَهُودِیُّ وَ لَا النَّصْرَانِیُّ أُضْحِیَّتَکَ فَإِنْ کَانَتِ امْرَأَةً فَلْتَذْبَحْ لِنَفْسِهَا وَ لْتَسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ وَ تَقُولُ وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مُسْلِماً (6) اللَّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ.

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: لَا یَذْبَحْ لَکَ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (7).

******

ترجمه:

حلبی از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمودند: یهودی یا مسیحی نباید قربانی تو را ذبح کند. اگر قربانی کننده یک زن باشد، باید خودش برای خودش قربانی کند و رو به قبله بایستد و بگوید: "رویم را به سوی کسی که آسمان ها و زمین را آفریده، گرداندم، در حالی که حق گرا و مسلمانم. خدایا، این از تو است و برای تو."

ص: 149

1- الفقیه 2- 502- 3079.
2- قرب الإسناد- 104.
3- و تقدم ما یدلّ علیه فی الأحادیث 1 و 14 و 18 من الباب 12 من أبواب أقسام الحجّ. و یأتی ما یدلّ علیه فی الحدیثین 12 و 20 من الباب 40 من هذه الأبواب.
4- الباب 36 فیه 6 أحادیث.
5- الفقیه 2- 503- 3081.
6- " مسلما" لیس فی الکافی (هامش المخطوط).
7- الکافی 4- 497- 4.
[رقم الحدیث الکلی: 18844 - رقم الحدیث الباب: 2]

18844- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَضَعُ (2) السِّکِّینَ فِی یَدِ الصَّبِیِّ ثُمَّ یَقْبِضُ عَلَی یَدَیْهِ الرَّجُلُ (3) فَیَذْبَحُ.

******

ترجمه:

معاویة بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرده است که در حدیثی فرمودند: علی بن الحسین (ع) چاقو را در دست کودک قرار می داد، سپس مرد (فرد بالغ) دست های کودک را می گرفت و قربانی را ذبح می کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18845 - رقم الحدیث الباب: 3]

18845- 3- (4) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ نَحَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِیَدِهِ ثَلَاثاً وَ سِتِّینَ وَ نَحَرَ عَلِیٌّ ع مَا غَبَرَ قُلْتُ سَبْعاً وَ ثَلَاثِینَ قَالَ نَعَمْ.

******

ترجمه:

حماد بن عثمان از امام صادق (ع) نقل کرده است که شنیدم ایشان می فرمود: پیامبر خدا (ص) با دست خود شصت و سه شتر را قربانی کرد و علی (ع) باقی مانده را قربانی کرد. گفتم: سی و هفت شتر؟ فرمود: بله.

[رقم الحدیث الکلی: 18846 - رقم الحدیث الباب: 4]

18846- 4- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبَّادٍ الرَّوَاجِنِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سَعِیدٍ (6) عَنْ بِشْرِ بْنِ زَیْدٍ (7) قَالَ: قَالَ رَسُولَ اللَّهِ ص لِفَاطِمَةَ ع- اشْهَدِی ذَبْحَ ذَبِیحَتِکِ فَإِنَّ أَوَّلَ قَطْرَةٍ مِنْهَا یَغْفِرُ اللَّهُ بِهَا (8) کُلَّ ذَنْبٍ عَلَیْکِ وَ کُلَّ خَطِیئَةٍ عَلَیْکِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ هَذَا لِلْمُسْلِمِینَ عَامَّةً (9).

******

ترجمه:

بشر بن زید روایت کرده است که پیامبر خدا (ص) به فاطمه (ع) فرمود: «در هنگام ذبح قربانی ات حاضر باش، زیرا با اولین قطره خونی که از آن جاری می شود، خداوند همه گناهان و خطاهای تو را می بخشد.» و سپس فرمود: «این حکم برای همه مسلمانان به طور عام نیز هست.»

[رقم الحدیث الکلی: 18847 - رقم الحدیث الباب: 5]

18847- 5- (10) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع

ص: 150

1- الکافی 4- 497- 5، و أورده عن الفقیه مرسلا فی الحدیث 4 من الباب 17 من أبواب أقسام الحجّ.
2- فی المصدر- یجعل.
3- فی نسخة- علی یدی الصبیّ (هامش المخطوط).
4- الکافی 4- 250- 8.
5- المحاسن- 67- 127.
6- فی المصدر- حفص بن سعید.
7- فی المصدر- بشیر بن زید.
8- فی المصدر- یکفر اللّه بها.
9- فی المصدر- و هذا للناس عامة.
10- المحاسن- 67.

قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَجْعَلُ السِّکِّینَ فِی یَدِ الصَّبِیِّ ثُمَّ یَقْبِضُ الرَّجُلُ عَلَی یَدِ الصَّبِیِّ فَیَذْبَحُ.

******

ترجمه:

معاویة بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرده است که در حدیثی فرمودند: علی بن الحسین (ع) چاقو را در دست کودک قرار می داد، سپس مرد (فرد بالغ) دست های کودک را می گرفت و قربانی را ذبح می کرد.

[رقم الحدیث الکلی: 18848 - رقم الحدیث الباب: 6]

18848- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص سَاقَ مَعَهُ مِائَةَ بَدَنَةٍ فَجَعَلَ لِعَلِیٍّ ع مِنْهَا أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ وَ لِنَفْسِهِ سِتّاً وَ سِتِّینَ وَ نَحَرَهَا کُلَّهَا بِیَدِهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَفْتَخِرُ عَلَی الصَّحَابَةِ- فَقَالَ (2) مَنْ فِیکُمْ مِثْلِی وَ أَنَا الَّذِی ذَبَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص هَدْیَهُ (3) بِیَدِهِ.

أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ الذَّبْحِ عَنِ الْغَیْرِ فِی الْإِفَاضَةِ مِنَ الْمَشْعَرِ قَبْلَ الْفَجْرِ (4).

******

ترجمه:

محمد بن علی بن حسین نقل کرده است: پیامبر (ص) صد شتر قربانی با خود همراه داشت. از آن تعداد، سی و سه شتر را برای