سرشناسه:حرعاملی، محمدبن حسن، 1033 - 1104ق.
عنوان و نام پدیدآور: ترجمه وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی؛ تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی / ترجمه: گروهی از محققین مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان
مشخصات نشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان 1400 ه ش
مشخصات ظاهری:30 ج.
موضوع:احادیث شیعه -- قرن 11ق.
موضوع:احادیث احکام
شناسه افزوده: متن عربی موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث(قم)
رده بندی کنگره:BP135/ح4ت7 ی1300
رده بندی دیویی:297/212
شماره کتابشناسی ملی:1321690
ص: 1
تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی
تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی
ص: 2
بسم الله الرحمن الرحیم
ص: 3
ص: 4
(1) 1 بَابُ وُجُوبِ عِشْرَةِ النَّاسِ حَتَّی الْعَامَّةِ بِأَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ إِقَامَةِ الشَّهَادَةِ وَ الصِّدْقِ وَ اسْتِحْبَابِ عِیَادَةِ الْمَرْضَی وَ شُهُودِ الْجَنَائِزِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ وَ الصَّلَاةِ فِی الْمَسَاجِدِ
******
ترجمه:
15495- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع کَیْفَ یَنْبَغِی لَنَا أَنْ نَصْنَعَ فِیمَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا وَ فِیمَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَ خُلَطَائِنَا مِنَ النَّاسِ قَالَ فَقَالَ تُؤَدُّونَ الْأَمَانَةَ إِلَیْهِمْ وَ تُقِیمُونَ الشَّهَادَةَ لَهُمْ وَ عَلَیْهِمْ وَ تَعُودُونَ مَرْضَاهُمْ وَ تَشْهَدُونَ جَنَائِزَهُمْ.
******
ترجمه:
از معاویه بن وهب نقل شده است که گفت:به ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم:به ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم:چگونه باید بین خودمان و قوممان و بین خودمان و مردمی که با آنها معاشرت داریم، رفتار کنیم؟
فرمود:
امانت را به آنها بازگردانید.گواهی را به نفع یا علیه آنها اقامه کنید.
بیماران آنها را عیادت کنید.
در تشییع جنازه های آنها شرکت کنید.
15496- 2- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اقْرَأْ عَلَی مَنْ تَرَی أَنَّهُ یُطِیعُنِی مِنْهُمْ وَ یَأْخُذُ بِقَوْلِی السَّلَامَ وَ أُوصِیکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْوَرَعِ فِی دِینِکُمْ وَ الِاجْتِهَادِ لِلَّهِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ طُولِ السُّجُودِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ ص أَدُّوا الْأَمَانَةَ إِلَی مَنِ
ص: 5
ائْتَمَنَکُمْ عَلَیْهَا بَرّاً أَوْ فَاجِراً فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَأْمُرُ بِأَدَاءِ الْخَیْطِ وَ الْمِخْیَطِ صِلُوا عَشَائِرَکُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ إِذَا وَرِعَ فِی دِینِهِ وَ صَدَقَ الْحَدِیثَ وَ أَدَّی الْأَمَانَةَ وَ حَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ النَّاسِ قِیلَ هَذَا جَعْفَرِیٌّ- فَیَسُرُّنِی ذَلِکَ وَ یَدْخُلُ عَلَیَّ مِنْهُ السُّرُورُ وَ قِیلَ هَذَا أَدَبُ جَعْفَرٍ- وَ إِذَا کَانَ عَلَی غَیْرِ ذَلِکَ دَخَلَ عَلَیَّ بَلَاؤُهُ وَ عَارُهُ وَ قِیلَ هَذَا أَدَبُ جَعْفَرٍ- وَ اللَّهِ لَحَدَّثَنِی أَبِی ع أَنَّ الرَّجُلَ کَانَ یَکُونُ فِی الْقَبِیلَةِ مِنْ شِیعَةِ عَلِیٍّ ع فَیَکُونُ زَیْنَهَا آدَاهُمْ لِلْأَمَانَةِ وَ أَقْضَاهُمْ لِلْحُقُوقِ وَ أَصْدَقَهُمْ لِلْحَدِیثِ إِلَیْهِ وَصَایَاهُمْ وَ وَدَائِعُهُمْ تُسْأَلُ الْعَشِیرَةُ عَنْهُ فَتَقُولُ مَنْ مِثْلُ فُلَانٍ إِنَّهُ آدَانَا لِلْأَمَانَةِ وَ أَصْدَقُنَا لِلْحَدِیثِ.
******
ترجمه:
زید شحام گفت: ابا عبدالله (علیه السلام) به من فرمود: به هرکس که می بینی از آنها مرا اطاعت می کند و سخن مرا می پذیرد، سلام مرا برسان و شما را به تقوای خداوند عز و جل و پرهیزکاری در دینتان و کوشش برای خدا و راستگویی و بازگرداندن امانت و طولانی کردن سجود و نیکویی با همسایگان توصیه می کنم؛ زیرا محمد (صلی الله علیه و آله) با این امور آمده است. امانت را به هرکس که به شما سپرده است، بازگردانید؛ چه نیکوکار باشد و چه بدکار. زیرا رسول الله (صلی الله علیه و آله) دستور می داد که حتی نخ و سوزن را بازگردانید. با خویشاوندانتان پیوند برقرار کنید. در تشییع جنازه های آنها شرکت کنید. بیماران آنها را عیادت کنید و حقوق آنها را ادا کنید. زیرا اگر مردی از شما در دینش پرهیزکار باشد و راستگو و امانت دار و خوش اخلاق با مردم، گفته می شود: این جعفری است. این مرا خوشحال می کند و باعث سرور من می شود و گفته می شود: این ادب جعفر است. و اگر به غیر از این باشد، گرفتاری و ننگ او به من می رسد و گفته می شود: این ادب جعفر است. به خدا قسم، پدرم (علیه السلام) به من فرمود که مردی از شیعیان علی (علیه السلام) در قبیله ای بود و زینت آن قبیله می شد، به دلیل اینکه بیشترین امانت داری، بیشترین ادای حقوق و راست گویی را داشت. وصیت ها و امانت هایشان به او سپرده می شد. قبیله درباره او سوال می شود و می گویند: چه کسی مانند فلانی است؟ او بیشترین امانت داری و راست گویی را دارد.
15497- 3- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَیْفَ یَنْبَغِی لَنَا أَنْ نَصْنَعَ فِیمَا بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا وَ بَیْنَ خُلَطَائِنَا مِنَ النَّاسِ مِمَّنْ لَیْسُوا عَلَی أَمْرِنَا فَقَالَ تَنْظُرُونَ إِلَی أَئِمَّتِکُمُ الَّذِینَ تَقْتَدُونَ بِهِمْ فَتَصْنَعُونَ مَا یَصْنَعُونَ فَوَ اللَّهِ إِنَّهُمْ لَیَعُودُونَ مَرْضَاهُمْ وَ یَشْهَدُونَ جَنَائِزَهُمْ وَ یُقِیمُونَ الشَّهَادَةَ لَهُمْ وَ عَلَیْهِمْ وَ یُؤَدُّونَ الْأَمَانَةَ إِلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
معاویه بن وهب گفت: به او (امام صادق علیه السلام) گفتم: چگونه باید بین خودمان و قوممان و مردمی که با ما هم مسلک نیستند، رفتار کنیم؟ فرمود: به امامان خود که از آنها پیروی می کنید، نگاه کنید و همان کاری را انجام دهید که آنها انجام می دهند. به خدا قسم، آنها بیمارانشان را عیادت می کنند، در تشییع جنازه هایشان شرکت می کنند، شهادت (گواهی) را به نفع یا علیه آنها اقامه می کنند و امانت را به آنها بازمی گردانند.
15498- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَبِیبٍ الْخَثْعَمِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ عَلَیْکُمْ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ اشْهَدُوا الْجَنَائِزَ وَ عُودُوا الْمَرْضَی وَ احْضُرُوا مَعَ قَوْمِکُمْ مَسَاجِدَکُمْ وَ أَحِبُّوا لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّونَ لِأَنْفُسِکُمْ أَ مَا یَسْتَحْیِی الرَّجُلُ مِنْکُمْ أَنْ یَعْرِفَ جَارُهُ حَقَّهُ وَ لَا یَعْرِفَ حَقَّ جَارِهِ.
******
ترجمه:
حبیب خثعمی گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) شنیدم که می فرمود: بر شما باد به پرهیزکاری و تلاش و شرکت در تشییع جنازه ها و عیادت بیماران و حضور در مساجد با قوم خود و دوست داشتن برای مردم آنچه را که برای خود دوست دارید. آیا مردی از شما شرم نمی کند که همسایه اش حق او را بشناسد ولی او حق همسایه اش را نشناسد؟
15499- 5- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 6
حَدِیدٍ عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَلَیْکُمْ بِالصَّلَاةِ فِی الْمَسَاجِدِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ لِلنَّاسِ وَ إِقَامَةِ الشَّهَادَةِ وَ حُضُورِ الْجَنَائِزِ إِنَّهُ لَا بُدَّ لَکُمْ مِنَ النَّاسِ إِنَّ أَحَداً لَا یَسْتَغْنِی عَنِ النَّاسِ حَیَاتَهُ وَ النَّاسُ لَا بُدَّ لِبَعْضِهِمْ مِنْ بَعْضٍ.
******
ترجمه:
مرازِم گفت: ابا عبدالله (علیه السلام) فرمود: بر شما باد به نماز خواندن در مساجد، نیکویی به همسایگان، اقامه شهادت، و حضور در تشییع جنازه ها. زیرا شما به مردم نیاز دارید، و هیچ کس در زندگی خود از مردم بی نیاز نیست، و مردم به یکدیگر نیازمندند.
15500- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ أُوصِیکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ لَا تَحْمِلُوا النَّاسَ عَلَی أَکْتَافِکُمْ فَتَذِلُّوا إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً (2) ثُمَّ قَالَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ احْضُرُوا جَنَائِزَهُمْ وَ اشْهَدُوا لَهُمْ وَ عَلَیْهِمْ وَ صَلُّوا مَعَهُمْ فِی مَسَاجِدِهِمْ حَتَّی یَکُونَ التَّمْیِیزُ وَ تَکُونَ الْمُبَایَنَةُ مِنْکُمْ وَ مِنْهُمْ.
وَ
رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فِی مَسَاجِدِهِمْ (3)
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) شنیدم که می فرمود: شما را به تقوای خدا توصیه می کنم و مردم را بر دوش خود حمل نکنید که خوار شوید. خداوند عز و جل در کتابش می فرماید: «و به مردم نیکو سخن بگویید» (بقره 2:83). سپس فرمود: بیمارانشان را عیادت کنید، در تشییع جنازه هایشان شرکت کنید، به نفع و علیه آنها شهادت دهید و در مساجدشان با آنها نماز بخوانید، تا تمایز و جدایی میان شما و آنها آشکار شود.
15501- 7- (4) وَ فِی السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْعُیُونِ وَ الْمَحَاسِنِ لِلْمُفِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی (5) عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ خَیْثَمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَبْلِغْ مَوَالِیَنَا السَّلَامَ وَ أَوْصِهِمْ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ وَ أَنْ یَعُودَ صَحِیحُهُمْ مَرِیضَهُمْ وَ لْیَعُدْ غَنِیُّهُمْ عَلَی فَقِیرِهِمْ وَ أَنْ یَشْهَدَ حَیُّهُمْ جِنَازَةَ مَیِّتِهِمْ وَ أَنْ یَتَلَاقَوْا فِی بُیُوتِهِمْ وَ أَنْ یَتَفَاوَضُوا عِلْمَ الدِّینِ فَإِنَّ ذَلِکَ حَیَاةٌ لِأَمْرِنَا رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا وَ أَعْلِمْهُمْ یَا خَیْثَمَةُ- أَنَّا لَا نُغْنِی عَنْهُمْ مِنَ اللَّهِ شَیْئاً إِلَّا
ص: 7
بِالْعَمَلِ الصَّالِحِ فَإِنَّ وَلَایَتَنَا لَا تُنَالُ إِلَّا بِالْوَرَعِ وَ إِنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَذَاباً یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَنْ وَصَفَ عَدْلًا ثُمَّ خَالَفَهُ إِلَی غَیْرِهِ.
******
ترجمه:
خیثمه از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: به پیروان ما سلام برسان و آنها را به تقوای خدا و عمل صالح توصیه کن و این که سالمشان بیمارشان را عیادت کند، ثروتمندشان به فقیرشان کمک کند، زندگانشان در تشییع جنازه امواتشان شرکت کنند و در خانه هایشان با یکدیگر ملاقات کنند و دانش دینی را با هم به گفتگو بگذارند، زیرا این کار زنده نگه داشتن امر ما است. خداوند رحمت کند بنده ای را که امر ما را زنده نگه دارد. ای خیثمه، به آنها بفهمان که ما از جانب خداوند هیچ کاری برایشان نمی توانیم بکنیم جز با عمل صالح. زیرا ولایت ما تنها با پرهیزکاری به دست می آید و سخت ترین عذاب ها در روز قیامت برای کسی است که عدالتی را توصیف کند و سپس برخلاف آن عمل نماید.
15502- 8- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ یُونُسَ عَنْ کَثِیرِ بْنِ عَلْقَمَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْصِنِی فَقَالَ أُوصِیکَ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الْعِبَادَةِ وَ طُولِ السُّجُودِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ فَبِهَذَا جَاءَنَا مُحَمَّدٌ ص- صِلُوا فِی عَشَائِرِکُمْ (2) وَ عُودُوا مَرْضَاکُمْ وَ اشْهَدُوا جَنَائِزَکُمْ (3) وَ کُونُوا لَنَا زَیْناً وَ لَا تَکُونُوا عَلَیْنَا شَیْناً (4) حَبِّبُونَا إِلَی النَّاسِ وَ لَا تُبَغِّضُونَا إِلَیْهِمْ فَجُرُّوا إِلَیْنَا کُلَّ مَوَدَّةٍ وَ ادْفَعُوا عَنَّا کُلَّ شَرٍّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
کثیر بن علقمه گفت: به ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم: مرا وصیت کن. فرمود: تو را به تقوای خدا، پرهیزکاری، عبادت، طول سجود، بازگرداندن امانت، راستگویی، و نیکویی به همسایگان توصیه می کنم. محمد (صلی الله علیه و آله) با این امور نزد ما آمده است. در میان خویشاوندانتان پیوند برقرار کنید، بیماران خود را عیادت کنید و در تشییع جنازه هایتان شرکت کنید. برای ما زینت باشید و مایه ننگ نباشید. ما را به مردم محبوب کنید و ما را نزد آنها مبغوض نکنید. هر مودتی را به سوی ما جلب کنید و هر شری را از ما دور نمایید.
15503- 9- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَعِیدٍ (6) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ عَنْ یَحْیَی بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ لِیَجْتَمِعْ فِی قَلْبِکَ الِافْتِقَارُ إِلَی النَّاسِ وَ الِاسْتِغْنَاءُ عَنْهُمْ یَکُونُ افْتِقَارُکَ إِلَیْهِمْ فِی لِینِ کَلَامِکَ وَ حُسْنِ سِیرَتِکَ (7) وَ یَکُونُ اسْتِغْنَاؤُکَ عَنْهُمْ فِی نَزَاهَةِ عِرْضِکَ وَ بَقَاءِ عِزِّکَ.
******
ترجمه:
یحیی بن عمران از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرمود: بگذار در قلبت دو حالت نیاز به مردم و بی نیازی از آنها جمع شود. نیاز تو به آنها در نرمی سخنت و حسن رفتار و روی خوش باشد، و بی نیازی تو از آنها در پاکیزگی آبرویت و حفظ عزتت.
15504- 10- (8) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 8
مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ عَلَیْکُمْ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ حُسْنِ الْجِوَارِ (وَ کُونُوا لَنَا زَیْناً وَ لَا تَکُونُوا عَلَیْنَا شَیْناً) (1) الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
از ابو اسامه شنیدم که ابو عبدالله (علیه السلام) می فرمود: "بر شما باد تقوای الله، پرهیزکاری، کوشش و تلاش، راستگویی در سخن، انجام دادن امانت، نیکویی خلق و نیکویی با همسایه (و برای ما زینت باشید و بر ما ننگ نباشید)."
(4) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ حُسْنِ الْمُعَاشَرَةِ وَ الْمُجَاوَرَةِ وَ الْمُرَافَقَةِ
******
ترجمه:
15505- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ خَالَطْتَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکُونَ یَدُکَ الْعُلْیَا عَلَیْهِمْ (6) فَافْعَلْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
امام باقر عليه السّلام فرمود:با هر كه معاشرت دارى اگر مى توانى دست عطايت را به سرشان بكشى،و به آنها خيرى رسانى،آن را انجام بده.
15506- 2- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَطِّنْ نَفْسَکَ عَلَی حُسْنِ الصِّحَابَةِ لِمَنْ
ص: 9
صَحِبْتَ فِی حُسْنِ خُلُقِکَ وَ کُفَّ لِسَانَکَ وَ اکْظِمْ غَیْظَکَ وَ أَقِلَّ لَغْوَکَ وَ تَغْرِسُ عَفْوَکَ (1) وَ تَسْخُو نَفْسُکَ.
******
ترجمه:
معاویه بن عمار گفت: ابا عبدالله (علیه السلام) فرمود: خود را به نیکویی همراهی با هرکس که با او مصاحبت می کنی عادت بده، با نیکویی خلق خود. زبانت را نگه دار، خشمت را فرو ببر، پرگویی را کم کن، بخشش خود را گسترده کن و سخاوتمند باش.
15507- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ الْبَیْتُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ یَا شِیعَةَ آلِ مُحَمَّدٍ- اعْلَمُوا أَنَّهُ لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یَمْلِکْ نَفْسَهُ عِنْدَ غَضَبِهِ وَ مَنْ لَمْ یُحْسِنْ صُحْبَةَ مَنْ صَحِبَهُ (وَ مُخَالَقَةَ مَنْ خَالَقَهُ) (3) وَ مُرَافَقَةَ مَنْ رَافَقَهُ وَ مُجَاوَرَةَ مَنْ جَاوَرَهُ وَ مُمَالَحَةَ مَنْ مَالَحَهُ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ نَحْوَهُ (4) وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
ابی الربیع شامی گفت: وارد خانه ابا عبدالله (علیه السلام) شدم، و خانه پر از جمعیت بود. سپس فرمود: ای شیعیان آل محمد، بدانید که از ما نیست کسی که هنگام خشم خود را کنترل نکند و کسی که با همراهان خود به نیکی رفتار نکند و با کسانی که همراهی می کند، به خوبی برخورد نکند، و با کسانی که همسایگی می کند، به خوبی همسایه نباشد، و با کسانی که معاشرت می کند، خوش رفتار نباشد.
15508- 4- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَا یُعْبَأُ بِمَنْ سَلَکَ هَذَا الطَّرِیقَ إِذَا لَمْ یَکُنْ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ حِلْمٌ یَمْلِکُ بِهِ غَضَبَهُ وَ حُسْنُ الصُّحْبَةِ لِمَنْ صَحِبَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُیَسِّرٍ عَنْ
ص: 10
أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از ابی جعفر (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: کسی که این راه را می پیماید، هیچ ارزشی ندارد مگر آنکه سه ویژگی در او باشد: پرهیزکاری که او را از معصیت های خدا بازدارد، بردباری که با آن خشم خود را کنترل کند، و نیکویی همراهی با کسانی که با او مصاحبت می کنند.
15509- 5- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ مَا یُعْبَأُ بِمَنْ یَؤُمُّ هَذَا الْبَیْتَ إِذَا لَمْ یَکُنْ فِیهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ خُلُقٌ یُخَالِقُ بِهِ مَنْ صَحِبَهُ أَوْ حِلْمٌ یَمْلِکُ بِهِ غَضَبَهُ أَوْ وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ مِثْلَهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
صفوان جمال از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: پدرم می گفت: کسی که به این خاندان اقتدا می کند هیچ ارزشی ندارد مگر آنکه سه ویژگی در او باشد: اخلاق نیکویی که با آن با همراهان خود معاشرت کند، بردباری که با آن خشم خود را کنترل کند، و پرهیزکاری که او را از محرمات خدا بازدارد.
15510- 6- (5) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَیْسَ مِنَ الْمُرُوءَةِ أَنْ یُحَدِّثَ الرَّجُلُ بِمَا یَلْقَی فِی السَّفَرِ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: از مروّت نيست كه انسان آنچه را كه در سفر ديده، از ريز و درشت و خوب و بد، بازگو كند.
15511- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ أَوْصَانِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ: أُوصِیکَ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ حُسْنِ الصُّحْبَةِ لِمَنْ صَحِبْتَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
ص: 11
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ حُسْنِ الصِّحَابَةِ لِمَنْ صَحِبْتَ (1).
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ می گوید حضرت صادق *مرا سفارش کرد به تقوای واداء امانت وراستگوئ وخوش رفتاری با کسانیکه باآنها زندگی می کنم وقدرت ونیروئ نیست مگربوسیله خداوند .
15512- 8- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ بِلَالٍ الْمُهَلَّبِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُثَنَّی عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ زَیْدٍ الْجُهَنِیِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لِی مَنْ صَحِبَکَ فَقُلْتُ لَهُ رَجُلٌ مِنْ إِخْوَانِی قَالَ فَمَا فَعَلَ قُلْتُ مُنْذُ دَخَلْتُ لَمْ أَعْرِفْ مَکَانَهُ فَقَالَ لِی أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَنْ صَحِبَ مُؤْمِناً أَرْبَعِینَ خُطْوَةً سَأَلَهُ اللَّهُ عَنْهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
از مفضل بن عمر روایت شده است: وارد شدم بر ابی عبدالله (علیه السلام)، پس به من فرمود: چه کسی با تو همراه بود؟ به ایشان عرض کردم : مردی از برادرانم. فرمود: پس چه شد؟ گفتم: از زمانی که وارد شدم، مکانش را نمی دانم. پس به من فرمود: آیا نمی دانی که هر که با مؤمنی چهل گام همراه شود، خداوند در روز قیامت از او درباره آن مؤمن سوال خواهد کرد؟
15513- 9- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثٌ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ لَمْ یَتِمَّ لَهُ عَمَلٌ (5) وَرَعٌ یَحْجُزُهُ عَنْ مَعَاصِی اللَّهِ وَ خُلُقٌ یُدَارِی بِهِ النَّاسَ وَ حِلْمٌ یَرُدُّ بِهِ جَهْلَ الْجَاهِلِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : سه چیزاست که اگردرکسی نباشد عملش کامل نیست /تقوائ که اورا ازگناه بازدارد /اخلاقی که بتواند با مردم مدارا کند وحلمی که بتواند جهل فرد نادان را برطرف کند .
15514- 10- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَکَوْا
ص: 12
عَلَیْکُمْ وَ إِنْ غِبْتُمْ (1) حَنُّوا إِلَیْکُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ * فرمودند : با مردم به گونه اى زندگی کنید، كه اگر بميريد، بر شما بگريند و اگر بمانيد با شما دوستى كنند.
15515- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الرَّازِیِّ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع قَالَ: قَامَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع رَجُلٌ بِالْبَصْرَةِ فَقَالَ أَخْبِرْنَا عَنِ الْإِخْوَانِ فَقَالَ الْإِخْوَانُ صِنْفَانِ إِخْوَانُ الثِّقَةِ وَ إِخْوَانُ الْمُکَاشَرَةِ فَأَمَّا إِخْوَانُ الثِّقَةِ فَهُمْ کَالْکَفِّ وَ الْجَنَاحِ وَ الْأَهْلِ وَ الْمَالِ فَإِذَا کُنْتَ مِنْ أَخِیکَ عَلَی ثِقَةٍ فَابْذُلْ لَهُ مَالَکَ وَ یَدَکَ وَ صَافِ مَنْ صَافَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَ اکْتُمْ سِرَّهُ وَ أَعِنْهُ وَ أَظْهِرْ مِنْهُ الْحَسَنَ وَ اعْلَمْ أَیُّهَا السَّائِلُ أَنَّهُمْ أَعَزُّ مِنَ الْکِبْرِیتِ الْأَحْمَرِ وَ أَمَّا إِخْوَانُ الْمُکَاشَرَةِ فَإِنَّکَ تُصِیبُ مِنْهُمْ لَذَّتَکَ فَلَا تَقْطَعَنَّ ذَلِکَ مِنْهُمْ وَ لَا تَطْلُبَنَّ مَا وَرَاءَ ذَلِکَ مِنْ ضَمِیرِهِمْ وَ ابْذُلْ لَهُمْ مَا بَذَلُوا لَکَ مِنْ طَلَاقَةِ الْوَجْهِ وَ حَلَاوَةِ اللِّسَانِ.
ص: 13
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
از یونس بن عبدالرحمن از ابی جعفر دوم (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: مردی در بصره به سوی امیرالمؤمنین (علیه السلام) برخاست و گفت: ما را از برادران خبر بده. پس فرمود: برادران دو دسته اند: برادران مورد اعتماد و برادران دوستی ظاهری. اما برادران مورد اعتماد، آنها مانند کف دست و بال و خانواده و مال هستند. پس اگر از برادرت مورد اعتماد داشتی، مالت و دستت را به او بده و با کسی که با او صلح است، صلح کن و با کسی که با او دشمن است، دشمنی کن و راز او را پنهان کن و او را یاری کن و خوبی های او را آشکار کن و بدان ای پرسش کننده، که آنها از گوگرد سرخ کمیاب تر هستند. و اما برادران دوستی ظاهری، تو از آنها لذت خود را می بری، پس این را از آنها قطع نکن و دنبال آنچه در ضمیرشان است، مباش و به آنها آنچه که به تو می دهند توهم به آنها از خوش رویی و شیرینی زبان، بده.
(3) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَوْسِیعِ الْمَجْلِسِ خُصُوصاً فِی الصَّیْفِ فَیَکُونُ بَیْنَ کُلِّ اثْنَیْنِ مِقْدَارُ عَظْمِ الذِّرَاعِ صَیْفاً وَ مَعُونَةِ الْمُحْتَاجِ وَ الضَّعِیفِ
******
ترجمه:
15516- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّا نَراکَ مِنَ الْمُحْسِنِینَ (5) قَالَ کَانَ یُوَسِّعُ الْمَجْلِسَ وَ یَسْتَقْرِضُ لِلْمُحْتَاجِ وَ یُعِینُ الضَّعِیفَ.
******
ترجمه:
امام صادق * درتفسیر آیه(إِنَّا نَراکَ مِنَ الْمُحْسِنِینَ ) ماتورا جزء محسنین می بینیم فرمودند : (ایشان ) درمجالس به دیگران جا می داد به افراد محتاج قرض می داد وبه افراد ضعیف کمک می کرد .
15517- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَنْبَغِی لِلْجُلَسَاءِ فِی الصَّیْفِ أَنْ یَکُونَ بَیْنَ کُلِّ اثْنَیْنِ مِقْدَارُ عَظْمِ الذِّرَاعِ لِئَلَّا یَشُقَّ بَعْضُهُمْ عَلَی بَعْضٍ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (7).
******
ترجمه:
از سکونی از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: برای دورهم نشستن ها در تابستان شایسته است که بین هر دو نفر به اندازه یک ذراع (حدودا 45 سانتیمتر) فاصله باشد تا برخی از آنها بر برخی دیگر سختی نیاورند.
ص: 14
(1) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ الرَّجُلِ بِکُنْیَتِهِ حَاضِراً وَ بِاسْمِهِ غَائِباً وَ تَعْظِیمِ الْأَصْحَابِ وَ مُنَاصَحَتِهِمْ
******
ترجمه:
15518- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ الرَّجُلُ حَاضِراً فَکَنِّهِ وَ إِذَا کَانَ غَائِباً فَسَمِّهِ.
******
ترجمه:
حضرت هادی * : وقتی شخص حاضراست (برای صدا زدنش) کنیه اش رابگووزمانیکه حضورندارد اسمش را بگو .
15519- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَقُولُ عَظِّمُوا أَصْحَابَکُمْ وَ وَقِّرُوهُمْ وَ لَا یَتَهَجَّمْ بَعْضُکُمْ عَلَی بَعْضٍ وَ لَا تَضَارُّوا وَ لَا تَحَاسَدُوا وَ إِیَّاکُمْ وَ الْبُخْلَ وَ کُونُوا عِبَادَ اللَّهِ الْمُخْلِصِینَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
از علاء بن فضیل از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: ابو جعفر (علیه السلام) می فرمود: یاران خود را بزرگ بدارید و احترام کنید، و بعضی از شما بر بعضی دیگر حمله نکند و به یکدیگر ضرر نرسانید و حسادت نکنید و از بخل بپرهیزید و بندگان خالص خدا باشید.
مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِی یَزِیدَ وَ ثَعْلَبَةَ وَ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ بَعْضِ مَنْ رَوَاهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الِانْقِبَاضُ مِنَ النَّاسِ مَکْسَبَةٌ لِلْعَدَاوَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
ازیکی ازدوامام علیهما السلام : روى ترش كردن به مردم مايۀ دشمنى است
(3) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِفَادَةِ الْإِخْوَانِ وَ الْأَصْدِقَاءِ وَ الْأُلْفَةِ بِهِمْ وَ قَبُولِ الْعِتَابِ
******
ترجمه:
15521- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ (5) عَنْ مَحْفُوظِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزِیدَ (6) قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ مَنِ اسْتَفَادَ أَخاً فِی اللَّهِ اسْتَفَادَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
از محمد بن یزید (در منبع: محمد بن زید) روایت شده است که گفت: شنیدم رضا (علیه السلام) می فرمود: کسی که دوستی برای خداوند به دست آورد، خانه ای در بهشت به دست آورده است.
15522- 2- (7) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ یَا بُنَیَّ اتَّخِذْ أَلْفَ صَدِیقٍ وَ أَلْفٌ قَلِیلٌ وَ لَا تَتَّخِذْ عَدُوّاً وَاحِداً وَ الْوَاحِدُ کَثِیرٌ.
******
ترجمه:
لقمان بپسرش گفت پسرم هزاردوست بگيروهزاردوست كم است، يك دشمن نگير كه يكى هم بسيار است،
15523- 3- (8) وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع
ص: 16
عَلَیْکَ بِإِخْوَانِ الصَّفَاءِ فَإِنَّهُمْ عِمَادٌ إِذَا اسْتَنْجَدْتَهُمْ وَ ظُهُورُ
وَ لَیْسَ کَثِیراً أَلْفُ خِلٍّ وَ صَاحِبٍ وَ إِنَّ عَدُوّاً وَاحِداً لَکَثِیرُ.
وَ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِسَنَدِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَیْنِ (1).
******
ترجمه:
أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ * : بر تو باد که برادران خوب و صاف و صادق داشته باشی زیرا آنها ستون زندگی تو هستند هنگامی که اینها را انتخاب کنی و از آنها کمک بخواهی و آنها ظهور و پشتیبان تو هتسند.
هزار دوست و مصاحب چیز زیادی نیست ولی حتی یک دشمن هم زیاد است.
15524- 4- (2) وَ عَنْهُ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَدْخُلُ الْجَنَّةَ (رَجُلٌ لَیْسَ لَهُ فَرَطٌ) (3) قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ لِکُلٍّ فَرَطٌ قَالَ نَعَمْ إِنَّ مِنْ فَرَطِ الرَّجُلِ أَخَاهُ فِی اللَّهِ.
******
ترجمه:
پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند:مردى را كه پيشروى نباشد،به بهشت نخواهد رفت،گفتند اى فرستاده خدا آيا همه ما را پيشروانى است؟فرمود آرى پيشروان مرد برادر دينى اوست.
15525- 5- (4) وَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْغِفَارِیِّ (5) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: أَکْثِرُوا مِنَ الْأَصْدِقَاءِ فِی الدُّنْیَا فَإِنَّهُمْ یَنْفَعُونَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ أَمَّا فِی الدُّنْیَا فَحَوَائِجُ یَقُومُونَ بِهَا وَ أَمَّا الْآخِرَةَ فَإِنَّ أَهْلَ جَهَنَّمَ قَالُوا فَما لَنا مِنْ شافِعِینَ وَ لا صَدِیقٍ حَمِیمٍ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : تعداد دوستان خودرادردنیا زیاد کنید چون دردنیا وآخرت ازآنها سود می برید اما دردنیا نیازهای شما بدست آنها تامین می شود ودرآخرت چون اهل جهنم می گویند ما شفاعت کننده ودوست صمیمی نداریم .
15526- 6- (7) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اسْتَکْثِرُوا مِنَ الْإِخْوَانِ فَإِنَّ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ دَعْوَةً مُسْتَجَابَةً وَ قَالَ اسْتَکْثِرُوا مِنَ الْإِخْوَانِ فَإِنَّ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ شَفَاعَةً وَ قَالَ أَکْثِرُوا مِنْ مُؤَاخَاةِ الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّ لَهُمْ عِنْدَ اللَّهِ یَداً یُکَافِئُهُمْ بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
ابو عبد اللّٰه عليه السّلام فرمود: برادر فراوان گيريد زيرا هر مؤمنى را دعائى است مستجاب، و«: برادر بسيار گيريد زيرا هر مؤمن را شفاعتى است »»: بسيار با مؤمنان پيمان برادرى بنديد زيرا آنان در پيش خدا حقى دارند كه روز قيامت برابر آن از وى پاداش گيرند.
ص: 17
15527- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اکْتِسَابِ الْإِخْوَانِ وَ أَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.
******
ترجمه:
امام علی (ع)فرمودند: «ناتوان ترین مردم کسی است که در دوست یابی ناتوان است، و از او ناتوان تر آن که دوستان خود را از دست بدهد»
15528- 8- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ الْمُؤْمِنُ غِرٌّ کَرِیمٌ وَ الْمُنَافِقُ (3) خَبٌّ لَئِیمٌ وَ خَیْرُ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ کَانَ مَأْلَفَةً لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ لَا یَأْلَفُ وَ لَا یُؤَالَفُ قَالَ وَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ شِرَارُ النَّاسِ مَنْ یُبْغِضُ الْمُؤْمِنِینَ وَ تُبْغِضُهُ قُلُوبُهُمْ الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِیمَةِ (4) الْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الْأَحِبَّةِ الْبَاغُونَ لِلنَّاسِ الْعَیْبَ أُولَئِکَ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ وَ لَا یُزَکِّیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثُمَّ تَلَا ع هُوَ الَّذِی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ (5).
******
ترجمه:
از جعفر بن محمد از پدرش از جدش از علی بن ابی طالب (علیه السلام) روایت شده است که گفت: شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می فرمود: مؤمن ساده و بزرگوار است و منافق (در منبع: و فاجر) حیله گر و پست است. و بهترین مؤمنان کسی است که مؤمنان به او انس گیرند و در کسی که نه انس می گیرد و نه با او انس گرفته می شود، خیری نیست. گفت: و شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می فرمود: بدترین مردم کسانی هستند که مؤمنان را دشمن دارند ودردل هایشان آنها را دشمن دارد، کسانی که بسیار به نمامی (سخن چینی) می روند (در منبع: و دور باد و دورباد برای کسانی که بسیار به نمامی می روند)، کسانی که میان دوستان جدایی می اندازند و برای مردم عیب جویی می کنند. اینها کسانی هستند که خداوند به آنها نگاه نمی کند و آنها را در روز قیامت پاک نمی گرداند. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «اوست کسی که تو را به یاری خود و مؤمنان تأیید کرد و میان دل هایشان الفت انداخت» (انفال 62-63).
15529- 9- (6) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مَسَائِلِ الرِّجَالِ رِوَایَةَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ قَالَ: کَتَبَ یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ ع إِلَی بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَاتِبْ فُلَاناً وَ قُلْ لَهُ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً إِذَا عُوتِبَ قَبِلَ.
ص: 18
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
امام علی النقی علیه السلام به یکی از دوستانش فرمود:
فلانی را توبیخ کن و به او بگو: خداوند چون خیر بنده ای خواهد، هرگاه توبیخ شود، بپذیرد. [و در صدد جبران نقص خود برآید].
(3) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ صُحْبَةِ الْعَاقِلِ الْکَرِیمِ وَ اجْتِنَابِ الْأَحْمَقِ اللَّئِیمِ
******
ترجمه:
15530- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا عَلَیْکَ أَنْ تَصْحَبَ ذَا الْعَقْلِ وَ إِنْ لَمْ تَحْمَدْ کَرَمَهُ وَ لَکِنِ انْتَفِعْ بِعَقْلِهِ وَ احْتَرِسْ مِنْ سَیِّئِ أَخْلَاقِهِ وَ لَا تَدَعَنَّ صُحْبَةَ الْکَرِیمِ وَ إِنْ لَمْ تَنْتَفِعْ بِعَقْلِهِ وَ لَکِنِ انْتَفِعْ بِکَرَمِهِ بِعَقْلِکَ وَ افْرِرْ کُلَّ الْفِرَارِ مِنَ اللَّئِیمِ الْأَحْمَقِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
امام على عليه السلام : از مصاحبت با خردمند نگران مباش هر چند او را كريم و بخشنده نيابى، اما از خرد او بهره مند شو و از اخلاق بدش دورى كن، مصاحبت با آدم كريم و بخشنده را هرگز فرو مگذار، هر چند از خِرد او سودى نگيرى، اما با عقل خود از
كَرَم او بهره مند شو و تا توانى از فرومايه نابخرد بگريز .
15531- 1- (7) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الطَّیِّبِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ التَّمَّارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَاهَانَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ دَاهِرٍ (8) عَنْ دَاوُدَ بْنِ
ص: 19
الْمُحْتَرِ (1) عَنْ عَبَّادِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ سُهَیْلِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْقَاسِمِ ص یَقُولُ اسْتَرْشِدُوا الْعَاقِلَ وَ لَا تَعْصُوهُ فَتَنْدَمُوا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الِاسْتِخَارَةِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم : ازخردمند راهنمايى بگيريد وبا اومخالفت نكنيد كه پشيمان مى شويد.
15532- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ تِلْکَ الْمَجَالِسُ أُحِبُّهَا فَأَحْیُوا أَمْرَنَا رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَحْیَا أَمْرَنَا یَا فُضَیْلُ- مَنْ ذَکَرَنَا أَوْ ذُکِرْنَا عِنْدَهُ فَخَرَجَ عَنْ عَیْنَیْهِ مِثْلُ جَنَاحِ الذُّبَابِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ أَکْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْرِ.
******
ترجمه:
از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: می نشینید و صحبت می کنید؟ گفتم: بله. فرمود: آن مجالس را دوست دارم، پس امر ما را زنده نگه دارید. خدا رحمت کند کسی را که امر ما را زنده نگه دارد. ای فضیل، هر که ما را یاد کند یا نزد او یاد شویم و از چشمانش به اندازه بال مگس اشک خارج شود، خداوند گناهانش را می آمرزد، هرچند بیشتر از کف دریا باشد.
قَالَ: قَالَ لِی أَ تَخْلُونَ وَ تُحَدِّثُونَ وَ تَقُولُونَ مَا شِئْتُمْ فَقُلْتُ إِی وَ اللَّهِ فَقَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوَدِدْتُ أَنِّی مَعَکُمْ فِی بَعْضِ تِلْکَ الْمَوَاطِنِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از میسر از ابی جعفر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: به من گفت: آیا خلوت می کنید و صحبت می کنید و هر چه می خواهید می گویید؟ گفتم: بله، به خدا. فرمود: آگاه باشید، به خدا قسم دوست داشتم که من با شما در برخی از آن موقعیت ها بودم.
15534- 3- (1) وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (2) قَالَ: رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیَا ذِکْرَنَا قُلْتُ مَا إِحْیَاءُ ذِکْرِکُمْ قَالَ التَّلَاقِی وَ التَّذَاکُرُ عِنْدَ أَهْلِ الثَّبَاتِ.
******
ترجمه:
(امام جواد علیه السّلام فرمود: خدا ببخشد بنده ای را که نام ما را زنده بدارد. گفتم: زنده داشتن نام شما به چیست؟ فرمود: دیدار ثابت قدمان و گفت وگوى با آنان.)
15535- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لُقِیَّا الْإِخْوَانِ مَغْنَمٌ جَسِیمٌ.
******
ترجمه:
امام صادق * از پدرانش از امیر المؤمنین علیه السّلام نقل می فرماید که فرمود: دیدار برادران، اگرچه کم باشند، غنیمتى است بزرگ
15536- 5- (4) وَ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَ تَتَجَالَسُونَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ وَاهاً لِتِلْکَ الْمَجَالِسِ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السّلام فرمود: آیا با هم مى نشینید؟ گفتم: آرى. فرمود: حسرت و شوق به این گونه مجالس!
15537- 6- (5) وَ عَنْ خَیْثَمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَبْلِغْ مَوَالِیَنَا السَّلَامَ وَ أَوْصِهِمْ بِتَقْوَی اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ أَنْ یَعُودَ (6)فی المصدر- و أوصهم أن یعود.(7) غَنِیُّهُمْ عَلَی فَقِیرِهِمْ وَ قَوِیُّهُمْ عَلَی ضَعِیفِهِمْ وَ أَنْ یَشْهَدَ حَیُّهُمْ جِنَازَةَ مَیِّتِهِمْ وَ أَنْ یَتَلَاقَوْا فِی بُیُوتِهِمْ فَإِنَّ فِی لِقَاءِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً حَیَاةً لِأَمْرِنَا ثُمَّ قَالَ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا.
******
ترجمه:
خیثمه گفت: أبى عبداللَّه علیه السّلام فرمودند : از دوستان ما، هرکس را دیدى، سلام برسان. و بدان ها بسپر که از خداوند بزرگوار بترسند، و توانگران آن ها از نیازمندان شان و نیرومند آن ها از ناتوان شان، عیادت کنند و زنده آن ها بر جنازه مرده شان حضور یابد و در خانه هاى خویش از هم دیدار کنند. زیرا در ملاقات آن ها احیاء امر ماست. باز فرمود: خدا ببخشد بنده اى را که امر ما را زنده می دارد
ص: 21
15538- 7- (1) وَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: ثَلَاثَةٌ رَاحَةُ الْمُؤْمِنِ التَّهَجُّدُ آخِرَ اللَّیْلِ وَ لِقَاءُ الْإِخْوَانِ وَ الْإِفْطَارُ مِنَ الصِّیَامِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : سه چیز موجب راحتی مومن است بیداری درآخرشب دیداربرادران (مومن) وافطارکردن ازروزه .
15539- 8- (2) وَ عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لِأَصْحَابِهِ اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا إِخْوَةً بَرَرَةً مُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ مُتَوَاصِلِینَ مُتَرَاحِمِینَ تَزَاوَرُوا وَ تَلَاقَوْا وَ تَذَاکَرُوا أَمْرَنَا وَ أَحْیُوهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السّلام به یاران خویش می فرمود: از خداى بترسید، و برادران نکوکار و دوست دار در راه خدا باشید؛ دل جوى و مهربان باشید، به دیدن یک دیگر بروید و مشکلات هم دیگر را رسیدگی کنید، و امر ما را به پا دارید و احیا کنید.
15540- 9- (3) وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: اجْتَمِعُوا وَ تَذَاکَرُوا تَحُفَّ بِکُمُ الْمَلَائِکَةُ رَحِمَ اللَّهُ مَنْ أَحْیَا أَمْرَنَا.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی فِعْلِ الْمَعْرُوفِ (4).
******
ترجمه:
امام باقر علیه السّلام فرمود: گرد هم آیید و از یک دیگر یاد کنید، تا فرشتگان پیرامون شما را فرا گیرند. خدا ببخشد کسى را که امر ما را احیاء کند
(5) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ صُحْبَةِ خِیَارِ النَّاسِ وَ الْقَدِیمِ مِنَ الْأَصْدِقَاءِ وَ اجْتِنَابِ صُحْبَةِ شِرَارِهِمْ وَ الْحَذَرِ حَتَّی مِنْ أَوْثَقِهِمْ
******
ترجمه:
15541- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُوسَی بْنِ یَسَارٍ الْقَطَّانِ عَنِ الْمَسْعُودِیِّ عَنْ أَبِی دَاوُدَ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَخْرٍ عَنْ أَبِی الزَّعْلَی قَالَ: قَالَ أَمِیرُ
ص: 22
الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص انْظُرُوا مَنْ تُحَادِثُونَ فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَدٍ یَنْزِلُ بِهِ الْمَوْتُ إِلَّا مُثِّلَ لَهُ أَصْحَابُهُ إِلَی اللَّهِ فَإِنْ کَانُوا خِیَاراً فَخِیَاراً وَ إِنْ کَانُوا شِرَاراً فَشِرَاراً وَ لَیْسَ أَحَدٌ یَمُوتُ إِلَّا تَمَثَّلْتُ لَهُ عِنْدَ مَوْتِهِ.
******
ترجمه:
از ابی زعلی روایت شده است که گفت: امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: نگاه کنید با چه کسانی صحبت می کنید، زیرا هیچ کس نیست که مرگ بر او نازل شود مگر اینکه همراهانش برای او به سوی خدا مجسم می شوند. اگر خوبان باشند، (مجسم شوندگان) خوبان اند و اگر بدان باشند، بدان اند. و هیچ کس نیست که بمیرد مگر اینکه من (پیامبر) هنگام مرگش برای او مجسم می شوم.
15542- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قَالَ عِیسَی ع إِنَّ صَاحِبَ الشَّرِّ یُعْدِی وَ قَرِینَ السَّوْءِ یُرْدِی فَانْظُرْ مَنْ تُقَارِنُ.
******
ترجمه:
حضرت ابوالحسن ع فرمود : عيسي بن مريم ع فرموده : همانا شخص بدكار، بدي او سرايت كند و همنشين بد، انسان را به هلاكت مي افكند پس بنگر كه با چه كسي همنشين گردي
15543- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ الْحَلَبِیِّینَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ رَجُلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَلَیْکَ بِالتِّلَادِ وَ إِیَّاکَ وَ کُلَّ مُحْدَثٍ لَا عَهْدَ لَهُ وَ لَا أَمَانَةَ وَ لَا ذِمَّةَ وَ لَا مِیثَاقَ وَ کُنْ عَلَی حَذَرٍ مِنْ أَوْثَقِ النَّاسِ عِنْدَکَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : دوست كُهَن و آزموده ات حديث را نگه دار و از هر دوست نو يافته كه پاسِ هيچ عهد و پيمان و امانتى را نگه نمى دارد ، بپرهيز و درباره خودت ، از مورد اعتمادترينِ مردمان نيز بهوش باش
15544- 4- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (4) عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَجَاءٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ (5) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَطَّارِ عَنْ هَارُونَ بْنِ أَبِی بُرْدَةَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی عَنِ الْمُبَارَکِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَطِیَّةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَیُّ الْجُلَسَاءِ خَیْرٌ قَالَ مَنْ تُذَکِّرُکُمُ اللَّهَ رُؤْیَتُهُ وَ یَزِیدُ فِی عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ وَ یُرَغِّبُکُمْ فِی الْآخِرَةِ عَمَلُهُ (6).
******
ترجمه:
به رسول خدا گفته شد بهترین همنشین کیست ؟ : حضرت فرمودند : با كسي كه ديدارش شما را بياد خدا اندازد و سخنش دانشتان را زياد كند و كردارش شما را بآخرت تشويق كند.
ص: 23
15545- 5- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: انْظُرْ إِلَی کُلِّ مَا لَا یَعْنِیکَ (2) مَنْفَعَةً فِی دِینِکَ فَلَا تَعْتَدَّنَّ بِهِ وَ لَا تَرْغَبَنَّ فِی صُحْبَتِهِ فَإِنَّ کُلَّ مَا سِوَی اللَّهِ مُضْمَحِلٌّ وَخِیمٌ عَاقِبَتُهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
از داود رقی از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: به هر چیزی که برای دینت منفعتی ندارد نگاه کن و به آن اهمیت نده و به همراهی با آن رغبت نکن، زیرا هر چیزی غیر از خدا نابود شدنی است و عاقبتش وخیم است.
(5) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَبُولِ النُّصْحِ وَ صُحْبَةِ الْإِنْسَانِ مَنْ یُعَرِّفُهُ عَیْبَهُ نُصْحاً لَا مَنْ یَسْتُرُهُ عَنْهُ غَشّاً
******
ترجمه:
15546- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ (عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی الْعُدَیْسِ) (7) قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَا صَالِحُ اتَّبِعْ مَنْ یُبْکِیکَ وَ هُوَ لَکَ نَاصِحٌ وَ لَا تَتَّبِعْ مَنْ یُضْحِکُکَ وَ هُوَ لَکَ غَاشٌّ وَ سَتُرَدُّونَ عَلَی اللَّهِ جَمِیعاً فَتَعْلَمُونَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ
ص: 24
مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الصَّلْتِ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ (2).
******
ترجمه:
ابو جعفر (علیه السلام) فرمود: ای صالح، پیروی کن از کسی که تو را می گریاند و او برای تو نصیحت گو است و پیروی نکن از کسی که تو را می خنداند و او برای تو فریب دهنده است. و به زودی همه شما به سوی خدا بازگردانده می شوید و (آن وقت) خواهید دانست.
15547- 2- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَحَبُّ إِخْوَانِی إِلَیَّ مَنْ أَهْدَی إِلَیَّ عُیُوبِی.
******
ترجمه:
محب-وبترين برادرانم نزد م-ن كس-ي اس-ت ك--ه
عيبهاي مرا پيش من هديه بياورد(وآنها را به من گوشزد كند)
15548- 3- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا یَسْتَغْنِی الْمُؤْمِنُ عَنْ خَصْلَةٍ وَ بِهِ الْحَاجَةُ إِلَی ثَلَاثِ خِصَالٍ تَوْفِیقٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَ قَبُولِ مَنْ یَنْصَحُهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام: مؤمن نیازمند سه خصلت است: توفیق از سوی خداوند، واعظی از درون خود، پذیرش نسبت به کسی که او را پند می دهد.
15549- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَکُونُ الصَّدَاقَةُ إِلَّا بِحُدُودِهَا فَمَنْ کَانَتْ فِیهِ هَذِهِ الْحُدُودُ أَوْ شَیْ ءٌ مِنْهَا فَانْسُبْهُ إِلَی الصَّدَاقَةِ
ص: 25
وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ شَیْ ءٌ مِنْهَا فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَی شَیْ ءٍ مِنَ الصَّدَاقَةِ فَأَوَّلُهَا أَنْ تَکُونَ سَرِیرَتُهُ وَ عَلَانِیَتُهُ لَکَ وَاحِدَةً وَ الثَّانِیَةُ أَنْ یَرَی زَیْنَکَ زَیْنَهُ وَ شَیْنَکَ شَیْنَهُ وَ الثَّالِثَةُ أَنْ لَا یُغَیِّرَهُ عَلَیْکَ وِلَایَةٌ وَ لَا مَالٌ وَ الرَّابِعَةُ أَنْ لَا یَمْنَعَکَ شَیْئاً تَنَالُهُ مَقْدُرَتُهُ وَ الْخَامِسَةُ وَ هِیَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ أَنْ لَا یُسْلِمَکَ عِنْدَ النَّکَبَاتِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
از عبیدالله حلبی از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: دوستی جز با شرایطش نیست. پس هر کس این شرایط یا چیزی از آنها را در خود داشته باشد، او را به دوستی نسبت بده و هر کس هیچ یک از آنها را نداشته باشد، او را به چیزی از دوستی نسبت نده. اول آن شرایط این است که درون و بیرونش برای تو یکی باشد، دوم اینکه زیبایی تو را زیبایی خود و زشتی تو را زشتی خود بداند، سوم اینکه هیچ مقام و مالی او را نسبت به تو تغییر ندهد، چهارم اینکه چیزی را که در توانش است از تو دریغ نکند، و پنجم که همه این ویژگی ها را در بر می گیرد این است که در هنگام سختی ها تو را تنها نگذارد.
15550- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا یَکُونُ الصَّدِیقُ صَدِیقاً حَتَّی یَحْفَظَ أَخَاهُ فِی ثَلَاثٍ فِی نَکْبَتِهِ وَ غَیْبَتِهِ وَ وَفَاتِهِ.
******
ترجمه:
امام علی * فرمودند : دوست را دوست نتوان گفت، مگر آن گاه، كه در سه جاى آبروى دوست خود نگه دارد. يكجا به هنگامى كه به بلايى گرفتار شود و يكى در هنگامى كه حاضر نباشد و يكى بعد از مرگش.
15551- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِسَنَدِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنِ الْوَصَّافِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ لِی أَ رَأَیْتَ مَنْ قِبَلَکُمْ إِذَا کَانَ الرَّجُلُ لَیْسَ عَلَیْهِ رِدَاءٌ وَ عِنْدَ بَعْضِ إِخْوَانِهِ رِدَاءٌ یَطْرَحُهُ عَلَیْهِ قَالَ قُلْتُ: لَا قَالَ فَإِذَا کَانَ لَیْسَ عِنْدَهُ إِزَارٌ یُوصِلُ إِلَیْهِ بَعْضُ إِخْوَانِهِ بِفَضْلِ إِزَارِهِ حَتَّی یَجِدَ لَهُ إِزَاراً قَالَ قُلْتُ: لَا قَالَ فَضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَی فَخِذِهِ ثُمَّ قَالَ مَا هَؤُلَاءِ بِإِخْوَةٍ.
******
ترجمه:
از وصافی از ابی جعفر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: به من گفت: آیا دیده ای که در میان شما اگر مردی ردا (پوشش بالایی) نداشته باشد و نزد یکی از برادرانش ردا باشد، آن را بر او بیندازد؟ گفتم: نه. فرمود: پس اگر شلوار نداشته باشد، یکی از برادرانش از اضافی شلوار خود به او می دهد تا برای خود شلواری پیدا کند؟ گفتم: نه. پس با دست خود بر رانش زد و سپس فرمود: اینها برادر نیستند.
15552- 2- (5) وَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 26
فَذَکَرَ مُوَاسَاةَ الرَّجُلِ لِإِخْوَانِهِ وَ مَا یَجِبُ لَهُ عَلَیْهِمْ فَدَخَلَنِی مِنْ ذَلِکَ أَمْرٌ عَظِیمٌ فَقَالَ إِنَّمَا ذَلِکَ إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَجَبَ عَلَیْهِمْ أَنْ یُجَهِّزُوا إِخْوَانَهُمْ وَ أَنْ یُقَوُّوهُمْ.
******
ترجمه:
از اسحاق بن عمار روایت شده است که گفت: نزد ابی عبدالله (علیه السلام) بودم، پس او از همیاری مرد با برادرانش و آنچه که بر او واجب است برای آنها، سخن گفت. از این موضوع دچار نگرانی زیادی شدم. پس فرمود: این تنها وقتی است که قائم ما قیام کند، بر آنها واجب است که برادرانشان را مجهز کنند و تقویت نمایند.
15553- 3- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ خَلَّادٍ السِّنْدِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: أَبْطَأَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص رَجُلٌ فَقَالَ مَا أَبْطَأَ بِکَ فَقَالَ الْعُرْیُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- فَقَالَ أَ مَا کَانَ لَکَ جَارٌ لَهُ ثَوْبَانِ یُعِیرُکَ أَحَدَهُمَا فَقَالَ بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ مَا هَذَا لَکَ بِأَخٍ.
******
ترجمه:
از خلاد سندی به صورت مرفوع روایت شده است که گفت: مردی نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) دیر آمد. پس (پیامبر) فرمود: چه چیزی باعث دیرآمدنت شد؟ گفت: ای رسول خدا، برهنگی. پیامبر فرمود: آیا همسایه ای نداشتی که دو لباس داشته باشد و یکی از آنها را به تو قرض بدهد؟ گفت: بله، ای رسول خدا. پیامبر فرمود: این شخص برادر تو نیست.
15554- 4- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع انْظُرْ مَا أَصَبْتَ فَعُدْ بِهِ عَلَی إِخْوَانِکَ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ (3) قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- ثَلَاثَةٌ لَا تُطِیقُهَا هَذِهِ الْأُمَّةُ الْمُوَاسَاةُ لِلْأَخِ فِی مَالِهِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِهِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ لَیْسَ هُوَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقَطْ وَ لَکِنْ إِذَا وَرَدَ عَلَی مَا یَحْرُمُ خَافَ اللَّهَ.
******
ترجمه:
از مفضل بن یزید روایت شده است که ابو عبدالله (علیه السلام) فرمود: نگاه کن هر چه به دست آوردی، به برادرانت ببخش، زیرا خداوند می فرماید: "همانا نیکی ها بدی ها را از بین می برند" (هود 11: 114). ابو عبدالله (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: سه چیز است که این امت نمی تواند آنها را تحمل کند: یاری کردن برادر در مالش، انصاف دادن مردم از جانب خودش، و یاد خدا در همه حال. و این فقط "سبحان الله" و "الحمدلله" و "لا اله الا الله" و "الله اکبر" نیست، بلکه وقتی با چیزی که حرام است مواجه شد، از خدا بترسد.
15555- 5- (4) وَ عَنِ ابْنِ أَعْیَنَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَی أَخِیهِ فَلَمْ یُجِبْهُ قَالَ فَلَمَّا جِئْتُ أُوَدِّعُهُ قُلْتُ سَأَلْتُکَ فَلَمْ تُجِبْنِی قَالَ إِنِّی أَخَافُ أَنْ تَکْفُرُوا وَ إِنَّ مِنْ أَشَدِّ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَی خَلْقِهِ ثَلَاثاً إِنْصَافَ الْمُؤْمِنِ مِنْ نَفْسِهِ حَتَّی لَا یَرْضَی لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ مِنْ نَفْسِهِ إِلَّا بِمَا
ص: 27
یَرْضَی لِنَفْسِهِ وَ مُوَاسَاةَ الْأَخِ الْمُؤْمِنِ فِی الْمَالِ وَ ذِکْرَ اللَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ لَیْسَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَکِنْ عِنْدَ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ فَیَدَعُهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّدَقَةِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی فِعْلِ الْمَعْرُوفِ (2) وَ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (3).
******
ترجمه:
از ابن أَعْیَن روایت شده است که او از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره حق مسلمان بر برادرش سؤال کرد، اما او پاسخ نداد. گفت: هنگامی که آمدم تا خداحافظی کنم، گفتم: از شما سؤال کردم و پاسخ ندادید. فرمود: می ترسم که کافر شوید. و همانا از سخت ترین چیزهایی که خداوند بر خلقش واجب کرده، سه چیز است: انصاف دادن مؤمن از جانب خودش، تا جایی که برای برادر مؤمنش همان را بپسندد که برای خودش می پسندد، یاری کردن برادر مؤمن در مال، و یاد خدا در همه حال، که فقط "سبحان الله" و "الحمدلله" نیست، بلکه هنگامی که خداوند چیزی را بر او حرام کرده، آن را ترک کند.
15556- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ الْکِنْدِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا صَعِدَ الْمِنْبَرَ قَالَ یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِ أَنْ یَتَجَنَّبَ مُؤَاخَاةَ ثَلَاثَةٍ الْمَاجِنِ الْفَاجِرِ وَ الْأَحْمَقِ وَ الْکَذَّابِ فَأَمَّا الْمَاجِنُ الْفَاجِرُ فَیُزَیِّنُ لَکَ فِعْلَهُ وَ یُحِبُّ أَنْ تَکُونَ مِثْلَهُ وَ لَا یُعِینُکَ عَلَی أَمْرِ دِینِکَ وَ مَعَادِکَ وَ مُقَارَنَتُهُ جَفَاءٌ وَ قَسْوَةٌ وَ مَدْخَلُهُ وَ مَخْرَجُهُ عَارٌ عَلَیْکَ وَ أَمَّا الْأَحْمَقُ فَإِنَّهُ لَا یُشِیرُ عَلَیْکَ بِخَیْرٍ وَ لَا یُرْجَی لِصَرْفِ السُّوءِ عَنْکَ وَ لَوْ أَجْهَدَ نَفْسَهُ وَ رُبَّمَا أَرَادَ مَنْفَعَتَکَ فَضَرَّکَ
ص: 28
فَمَوْتُهُ خَیْرٌ مِنْ حَیَاتِهِ وَ سُکُوتُهُ خَیْرٌ مِنْ نُطْقِهِ وَ بُعْدُهُ خَیْرٌ مِنْ قُرْبِهِ وَ أَمَّا الْکَذَّابُ فَإِنَّهُ لَا یَهْنِئُکَ مَعَهُ عَیْشٌ یَنْقُلُ حَدِیثَکَ وَ یَنْقُلُ إِلَیْکَ الْحَدِیثَ کُلَّمَا أَفْنَی أُحْدُوثَةً مَطَّهَا (1) بِأُخْرَی مِثْلِهَا حَتَّی إِنَّهُ یُحَدِّثُ بِالصِّدْقِ فَمَا یُصَدَّقُ وَ یُفَرِّقُ (2) بَیْنَ النَّاسِ بِالْعَدَاوَةِ فَیُنْبِتُ السَّخَائِمَ فِی الصُّدُورِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ انْظُرُوا لِأَنْفُسِکُمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) وقتی بر می آمد و به منبر می رفت، می فرمود: «برای مسلمان مناسب است که از سه نوع انسان دوری جوید: مجنون فاسق، احمق و دروغگو. زیرا مجنون فاسق آراستگی اعمالش را برای تو زینت دهد و دوست دارد که تو نیز مانند او باشی، اما تو را در امور دینی و آخرتیت یاری نمی دهد و مقایسه با او، تندروی و سختی است و ورود و خروجش برای تو خجالت آور است. اما احمق، هیچ خیری به تو نمی رساند و نمی تواند برای رفع بدی ها از تو امیدوار شود، حتی اگر خودش را به کوشش بیشتری بیاورد، و ممکن است تلاشش برای تو مضر باشد، پس مرگش بهتر از زندگیش است، سکوتش بهتر از سخن گفتنش و فاصله گرفتن از او بهتر از نزدیکی او است. اما دروغگو، با او نمی توانی به خوشبختی برسی، زیرا زندگی اش به نقل از تو گذاشتن حدیث تو و ارائه حدیثی به تو است و هر زمان که یک حدیث را به پایان برساند، حدیث دیگری را مشابه آن به ارمغان می آورد، حتی اگر به راستی سخن بگوید، سخن او قبول نمی شود، و با برانگیزی ورزیدن عداوت بین مردم را تقسیم می کند و این باعث می شود که نفرت ها در دلها بروید، پس از خدا پروا کنید و به خودتان نگاه کنید.
15557- 2- (4) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةِ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَنْبَغِی لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ یُؤَاخِیَ الْفَاجِرَ فَإِنَّهُ یُزَیِّنُ لَهُ فِعْلَهُ وَ یُحِبُّ أَنْ یَکُونَ مِثْلَهُ وَ لَا یُعِینُهُ عَلَی أَمْرِ دُنْیَاهُ وَ لَا أَمْرِ مَعَادِهِ وَ مَدْخَلُهُ إِلَیْهِ وَ مَخْرَجُهُ مِنْ عِنْدِهِ شَیْنٌ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
امام صادق از اميرمؤمنان عليه السلام روايت کرده است که آن حضرت فرمود : براي مرد مسلمان شايسته نيست که با گناهکاران طرح رفاقت و دوستي بريزد، زيرا شخص گناهکار عمل [زشت] خود را براي او مي آرايد [و زيبا جلوه مي دهد] و دوست دارد او را نيز همانند خود سازد، و نه بر کار دنيا و نه بر کار آخرت او را کمک دهد و رفتن و آمدنش نزد آن شخص گناهکار براي او ننگ و رسوايي است.
15558- 3- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُیَسِّرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِ (6) أَنْ یُؤَاخِیَ الْفَاجِرَ وَ لَا الْأَحْمَقَ وَ لَا الْکَذَّابَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : سزاوار نیست فرد مسلمان دوستی کند با شخص فاجرواحمق ودروغگو .
15559- 4- (7) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ الْهَاشِمِیِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ
ص: 29
عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِیَّاکَ (1) وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّکَ أَسَرَّ مَا تَکُونُ مِنْ نَاحِیَتِهِ أَقْرَبُ مَا یَکُونُ إِلَی مَسَاءَتِکَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود:از رفاقت با احمق بپرهيز كه هرچه از جانب او خوشحال باشى،او به بدحال كردن تو نزديك تر است.(يعنى هرچه به دوستى او خوشحال تر باشى به زيان رساندنش به تو بخاطر حماقتش نزديكتر باشد)
15560- 5- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ الْکِنْدِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع عِنْدَکُمْ إِذَا صَعِدَ الْمِنْبَرَ یَقُولُ یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِ أَنْ یَجْتَنِبَ مُؤَاخَاةَ الْکَذَّابِ فَإِنَّهُ لَا یَهْنِئُکَ مَعَهُ عَیْشٌ یَنْقُلُ حَدِیثَکَ وَ یَنْقُلُ الْأَحَادِیثَ إِلَیْکَ کُلَّمَا فَنِیَتْ أُحْدُوثَةٌ مَطَّهَا بِأُخْرَی حَتَّی إِنَّهُ لَیُحَدِّثُ بِالصِّدْقِ فَمَا یُصَدَّقُ فَیَنْقُلُ الْأَحَادِیثَ مِنْ بَعْضِ النَّاسِ إِلَی بَعْضٍ یُکْسِبُ بَیْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَ یُنْبِتُ الشَّحْنَاءَ فِی الصُّدُورِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : چون امير مؤمنان بر منبر بالا مى رفت ، مى فرمود : «شايسته مسلمان است که ازبرادری با دروغگوبپرهیزد چون زندگى با او برايت گوارا نخواهد بود . سخنت را پيش ديگران مى برد و سخن ديگران را نزد تو مى آورد . هرگاه دروغى ببافد و آن را به سر رساند ، آن را با دروغ ديگرى همچون آن ، درمى پيوندد ، تا آن جا كه گاه ، سخنِ راست مى گويد ؛ امّا تصديقش نمى كنند . ميان مردم ، با دشمنى جدايى مى اندازد و در دل ها تخم كينه مى كارد .
(5) 16 بَابُ کَرَاهَةِ مُشَارَکَةِ الْعَبِیدِ وَ السَّفِلَةِ وَ الْفُجَّارِ فِی الْأَمْرِ
******
ترجمه:
15561- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا عَمَّارُ إِنْ کُنْتَ تُحِبُّ أَنْ تَسْتَتِبَّ (7) لَکَ النِّعْمَةُ وَ تَکْمُلَ لَکَ الْمُرُوءَةُ وَ تَصْلُحَ لَکَ الْمَعِیشَةُ فَلَا تُشَارِکِ الْعَبِیدَ وَ السَّفِلَةَ
ص: 30
فِی أَمْرِکَ فَإِنَّهُمْ إِنِ ائْتَمَنْتَهُمْ خَانُوکَ وَ إِنْ حَدَّثُوکَ کَذَبُوکَ وَ إِنْ نُکِبْتَ خَذَلُوکَ وَ إِنْ وَعَدُوکَ أَخْلَفُوکَ.
قَالَ وَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ حُبُّ الْأَبْرَارِ لِلْأَبْرَارِ ثَوَابٌ لِلْأَبْرَارِ وَ حُبُّ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ فَضِیلَةٌ لِلْأَبْرَارِ وَ بُغْضُ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ زَیْنٌ لِلْأَبْرَارِ وَ بُغْضُ الْأَبْرَارِ لِلْفُجَّارِ خِزْیٌ عَلَی الْفُجَّارِ
******
ترجمه:
از عمّار بن موسی نقل شد که گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: "ای عمّار! اگر دوست داری نعمت برایت استوار شود، و شرافت تکمیل شود، و زندگی برایت بهبود یابد، پس در امورت با بندگان و افراد پست مشارکت نکن، زیرا اگر آن ها را به امانت بگیری، تو را خیانت کنند؛ و اگر با تو سخن بگویند، دروغ بگویند؛ و اگر در برابر مشکلات قرار بگیری، تو را رها کنند؛ و اگر به تو وعده دهند، وفا نکنند."
سپس او ادامه داد: "و من شنیده ام که ابو عبدالله (علیه السلام) فرموده است: "عشق ابرار به ابرار، پاداشی برای ابرار است؛ و عشق فجار به ابرار، فضیلتی برای ابرار است؛ و بغض فجار به ابرار، زینتی برای ابرار است؛ و بغض ابرار به فجار، خواری و ذلتی برای فجار است."
15562- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ یَا بُنَیَّ لَا تَقْتَرِبْ فَیَکُونَ أَبْعَدَ لَکَ وَ لَا تَبْعُدْ فَتُهَانَ کُلُّ دَابَّةٍ تُحِبُّ مِثْلَهَا وَ إِنَّ ابْنَ آدَمَ یُحِبُّ مِثْلَهُ وَ لَا تَنْشُرْ بِرَّکَ إِلَّا عِنْدَ بَاغِیهِ کَمَا لَیْسَ بَیْنَ الذِّئْبِ وَ الْکَبْشِ خُلَّةٌ کَذَلِکَ لَیْسَ بَیْنَ الْبَارِّ وَ الْفَاجِرِ خُلَّةٌ مَنْ یَقْرَبْ مِنَ الزِّفْتِ (2) یَعْلَقْ بِهِ بَعْضُهُ کَذَلِکَ مَنْ یُشَارِکِ الْفَاجِرَ یَتَعَلَّمْ مِنْ طُرُقِهِ مَنْ یُحِبَّ الْمِرَاءَ یُشْتَمْ وَ مَنْ یَدْخُلْ مَدَاخِلَ السَّوْءِ یُتَّهَمْ وَ مَنْ یُقَارِنْ قَرِینَ السَّوْءِ لَا یَسْلَمْ وَ مَنْ لَا یَمْلِکْ لِسَانَهُ یَنْدَمْ.
******
ترجمه:
از لقمان حديث شد كه به پسرش گفت: اى پسر جانم زياد با مردم نزديك مشو كه موجب دوريت از دلهاى آنها شوى (يعنى چون زياد رفت و آمد با مردم كردى موجب ملال و خستگى آنها شود و در نتيجه مورد بى مهرى آنان واقع شوى) و يكسره از آنان دورى مكن كه (اعتنايت نكنند و) خوار و بى مقدار شوى، هر جاندارى همانند خود را دوست دارد و آدميزاد هم بمانند خود دوستى ورزد، كالاى خود را جز در نزد خريدار و جويايش پهن مكن، و چنانچه ميان گرگ و گوسفند دوستى نباشد هم چنين ميان نيكوكار و بدكار دوستى نباشد، و هر كه بقير نزديك شود پاره اى از آن باو بچسبد هم چنين هر كس با تبهكار در زندگى شريك شود از روشهاى او بياموزد، و هر كه جدال و ستيزه جوئى را دوست دارد دشنام خورد، و هر كه بجاهاى بد رود متهم گردد، و كسى كه با رفيق بد همنشين شود در امان نباشد، و هر كه زبان خود را نگه ندارد پشيمان گردد.
15563- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا عَمَّارُ إِنْ کُنْتَ تُحِبُّ أَنْ تَسْتَتِبَّ لَکَ النِّعْمَةُ وَ تَکْمُلَ لَکَ الْمَوَدَّةُ وَ تَصْلُحَ لَکَ الْمَعِیشَةُ فَلَا تَسْتَشِرِ الْعَبِیدَ وَ السَّفِلَةَ فِی أَمْرِکَ فَإِنَّکَ إِنِ ائْتَمَنْتَهُمْ خَانُوکَ وَ إِنْ حَدَّثُوکَ کَذَبُوکَ وَ إِنْ نُکِبْتَ خَذَلُوکَ وَ إِنْ وَعَدُوکَ مَوْعِداً لَمْ یَصْدُقُوکَ.
******
ترجمه:
ازعَمَّارٍسابَاطِیِّ نقل شد که گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: "ای عمّار! اگر دوست داری نعمت برایت استوار شود، و شرافت تکمیل شود، و زندگی برایت بهبود یابد، پس در امورت با بندگان و افراد پست مشارکت نکن، زیرا اگر آن ها را به امانت بگیری، تو را خیانت کنند؛ و اگر با تو سخن بگویند، دروغ بگویند؛ و اگر در برابر مشکلات قرار بگیری، تو را رها کنند؛ و اگر به تو وعده دهند، وفا نکنند."
15564- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ
ص: 31
مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ کَانَ أَبِی ع یَقُولُ قُمْ بِالْحَقِّ وَ لَا تَعَرَّضْ لِمَا فَاتَکَ وَ اعْتَزِلْ مَا لَا یَعْنِیکَ وَ تَجَنَّبْ عَدُوَّکَ وَ احْذَرْ صَدِیقَکَ مِنَ الْأَقْوَامِ إِلَّا الْأَمِینَ وَ الْأَمِینُ مَنْ خَشِیَ اللَّهَ وَ لَا تَصْحَبِ الْفَاجِرَ وَ لَا تُطْلِعْهُ عَلَی سِرِّکَ وَ لَا تَأْمَنْهُ عَلَی أَمَانَتِکَ وَ اسْتَشِرْ فِی أُمُورِکَ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
از طرف معاویه بن وهب، از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: "من شنیدم او می گفت: پدرم علیه السلام می فرمود: برای اقامه حق اقدام کن و به گذشته هایت پرداخت نکن، از آنچه به نفعت نیست دوری کن، از دشمنت اجتناب کن، از دوستت از مردمی که امین نیستند بپرهیز وامین کسی استکه از خدا می ترسد با گناهکار نشین و سر رازهایت را به او نگو و امانتت را به او واگذار و در امور خود از کسانی که از پروردگارشان می ترسند مشورت بگیر."
(2) 17 بَابُ تَحْرِیمِ مُصَاحَبَةِ الْکَذَّابِ وَ الْفَاسِقِ وَ الْبَخِیلِ وَ الْأَحْمَقِ وَ قَاطِعِ الرَّحِمِ وَ مُحَادَثَتِهِمْ وَ مُرَافَقَتِهِمْ لِغَیْرِ ضَرُورَةٍ أَوْ تَقِیَّةٍ
******
ترجمه:
15565- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ لِی أَبِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَا بُنَیَّ انْظُرْ خَمْسَةً فَلَا تُصَاحِبْهُمْ وَ لَا تُحَادِثْهُمْ وَ لَا تُرَافِقْهُمْ فِی طَرِیقٍ فَقُلْتُ یَا أَبَهْ مَنْ هُمْ عَرِّفْنِیهِمْ قَالَ إِیَّاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الْکَذَّابِ فَإِنَّهُ بِمَنْزِلَةِ السَّرَابِ یُقَرِّبُ لَکَ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ لَکَ الْقَرِیبَ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الْفَاسِقِ فَإِنَّهُ بَائِعُکَ بِأُکْلَةٍ وَ أَقَلَّ مِنْ ذَلِکَ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الْبَخِیلِ فَإِنَّهُ یَخْذُلُکَ فِی مَالِهِ أَحْوَجَ مَا تَکُونُ إِلَیْهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَاحَبَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرُّکَ وَ إِیَّاکَ
ص: 32
وَ مُصَاحَبَةَ الْقَاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنِّی وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فِی کِتَابِ اللَّهِ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاضِعَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ أُولئِکَ الَّذِینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمی أَبْصارَهُمْ (1) وَ قَالَ وَ الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ (2) وَ قَالَ فِی سُورَةِ الْبَقَرَةِ الَّذِینَ یَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِیثاقِهِ وَ یَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یُفْسِدُونَ فِی الْأَرْضِ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ (3).
******
ترجمه:
از سوی معاویه بن وهب، از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: "پدرم علیه السلام به من گفت: ای پسرم، پنج نوع از افراد را بپرهیز و با آن ها دوستی نکن، گفتم: ای پدر، این پنج نوع افراد را به من معرفی کن. فرمود: از مصاحبت دروغگو پرهیز کن، زیرا او همانند سراب است که دوررا برایت نزدیک ونزدیک را برایت دورجلوه می دهد . از مصاحبت فاسق بپرهیز، زیرا او تو را به مالی کم ارزش می فروشد. از مصاحبت بخیل بپرهیز، زیرا او در مال خود بی ثبات است و تو را در بدترین زمان ها ترک می کند. از مصاحبت احمق بپرهیز، زیرا او می خواهد با تو مفید باشد، اما آسیب می زند. از مصاحبت کسی که با خویشاوندانش قطع رابطه کرده است بپرهیز، زیرا در کتاب الله ملعون شده است در سه جایگاه: «آیا ممکن است اگر گردان شدید، در زمین فساد کنید و رحم های خود را قطع کنید؟ آنانی که خداوند آنان را کریم و کور می سازد.» (محمد، آیه 22-23)، و «کسانی که عهد خدا را پس از پایبندی به آن می شکنند و آنچه خداوند به آنها امر کرده است را قطع و فساد در زمین ایجاد می کنند؛ اینان دارای لعنتی و بدبختی هستند.» (الرعد، آیه 25)، و «کسانی که عهد خدا را پس از پایبندی به آن شکنجه و آنچه خداوند به آنها امر کرده است را قطع و در زمین فساد ایجاد می کنند، اینان از شکست خوردگان هستند.» (البقرة، آیه 27)." ترجمه اصلاح شود
15566- 2- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْجِعَابِیِّ (5) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَمْدَانِیِّ (6) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا (7) عَنْ أَسَدِ بْنِ زَیْدٍ الْقُرَشِیِّ (8) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی (9) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِیَّاکَ وَ صُحْبَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ أَقْرَبَ مَا تَکُونُ مِنْهُ أَقْرَبُ مَا یَکُونُ إِلَی مَسَاءَتِکَ.
******
ترجمه:
ازمحمد بن مروان، از امام صادق جعفر بن محمد علیهما السلام نقل شده که فرمود: "از مصاحبت احمق بپرهیز، زیرا او نزدیک ترین به خرابکاری و زیان شما خواهد بود."
15567- 3- (10) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ
ص: 33
الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْأَحْمَقِ فَإِنَّهُ یُرِیدُ أَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرُّکَ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْبَخِیلِ فَإِنَّهُ یَقْعُدُ (1) عَنْکَ أَحْوَجَ مَا تَکُونُ إِلَیْهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْفَاجِرِ فَإِنَّهُ یَبِیعُکَ بِالتَّافِهِ وَ إِیَّاکَ وَ مُصَادَقَةَ الْکَذَّابِ فَإِنَّهُ کَالسَّرَابِ یُقَرِّبُ عَلَیْکَ الْبَعِیدَ وَ یُبَعِّدُ عَلَیْکَ الْقَرِیبَ.
******
ترجمه:
حضرت علی * خطاب به فرزندشان اى فرزند، بپرهيز از دوستى با احمق، زيرا احمق خواهد كه به تو سود رساند، ولى زيان مى رساند و بپرهيز از دوستى با بخيل كه او چيزى را كه بسيار به آن نيازمند هستى از تو دريغ مى دارد و بپرهيز از دوستى با تبهكار كه تو را به اندك چيزى مى فروشد. و بپرهيز از دوستى دروغگو، كه او چون سراب است، دور را نزديك نشان مى دهد و نزديك را دور مى نماياند.
15568- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تُقَارِنْ وَ لَا تُؤَاخِ أَرْبَعَةً الْأَحْمَقَ وَ الْبَخِیلَ وَ الْجَبَانَ وَ الْکَذَّابَ أَمَّا الْأَحْمَقُ فَیُرِیدُ أَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرُّکَ وَ أَمَّا الْبَخِیلُ فَإِنَّهُ یَأْخُذُ مِنْکَ وَ لَا یُعْطِیکَ وَ أَمَّا الْجَبَانُ فَإِنَّهُ یَهْرُبُ عَنْکَ وَ عَنْ وَالِدَیْهِ وَ أَمَّا الْکَذَّابُ فَإِنَّهُ یَصْدُقُ وَ لَا یُصَدَّقُ.
******
ترجمه:
حنان بن سدير، از پدرش، از ابو جعفر عليه السلام نقل کرده است: «چهار نوع از افراد را هرگز قرینه و یا هم راه خود مختص نکن: احمق، بخیل، ترسو، و دروغگو. احمق، می خواهد که بهترین راهنما باشد ولی به جای کمک، آسیب می زند. بخیل، از تو می گیرد اما به تو نمی دهد. ترسو، از تو و از والدینش فرار می کند. دروغگو، ممکن است صادق باشد، اما تو را تصدیق نمی کنند.
15569- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ رَجَاءِ بْنِ یَحْیَی الْعَبَرْتَائِیِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: أَرَدْتُ سَفَراً فَأَوْصَی إِلَیَّ أَبِی عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع- فَقَالَ فِی وَصِیَّتِهِ إِیَّاکَ یَا بُنَیَّ أَنْ تُصَاحِبَ الْأَحْمَقَ أَوْ تُخَالِطَهُ وَ اهْجُرْهُ وَ لَا تُحَادِثْهُ فَإِنَّ الْأَحْمَقَ هُجْنَةٌ عَیَّابٌ (4) غَائِباً کَانَ أَوْ حَاضِراً إِنْ تَکَلَّمَ فَضَحَهُ حُمْقُهُ وَ إِنْ سَکَتَ قَصَرَ بِهِ عِیُّهُ (5) وَ إِنْ عَمِلَ أَفْسَدَ وَ إِنِ اسْتُرْعِیَ أَضَاعَ لَا عِلْمُهُ مِنْ نَفْسِهِ یُغْنِیهِ وَ لَا عِلْمُ غَیْرِهِ یَنْفَعُهُ وَ لَا یُطِیعُ نَاصِحَهُ وَ لَا یَسْتَرِیحُ مُقَارِنُهُ
ص: 34
تَوَدُّ أُمُّهُ أَنَّهَا ثَکِلَتْهُ وَ امْرَأَتُهُ أَنَّهَا فَقَدَتْهُ وَ جَارُهُ بُعْدَ دَارِهِ وَ جَلِیسُهُ الْوَحْدَةَ مِنْ مُجَالَسَتِهِ إِنْ کَانَ أَصْغَرَ مَنْ فِی الْمَجْلِسِ أَعْنَی مَنْ فَوْقَهُ وَ إِنْ کَانَ أَکْبَرَهُمْ أَفْسَدَ مَنْ دُونَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ (2).
******
ترجمه:
مسعدة بن صدقة از جعفر بن محمد، از پدرش امام علی بن الحسین (علیه السلام) را نقل کرده است که فرمود: «من قصد سفر داشتم، پس پدرم علی بن الحسین (علیه السلام) به من توصیه کردند که: «از همراهی و گفتگو با احمق دوری کن، او را ترک کن، با او حرف نزن، زیرا احمق سرزنش آور و ناپیداست، بی معرفت و بی خرد. اگر صحبت کند، حماقتش او را فاش می کند، و اگر ساکت باشد، ناشناخته می ماند. اگر عمل کند، فساد به بار می آورد، و اگر مشورت شود، دانش خود را از دست می دهد و از دانش دیگران استفاده نمی کند. او نه ازنصیحت دهنده خود اطاعت می کند، و نه از ناراحتی همراهانش آرامش می بخشد.»مادرش خواستار باروری او باشد، همسرش خواستار بازگشت او به خانه باشد و همسایه اش از دوری او از خانه شکایت داشته باشد و آن کس که در مجلس زیرسر و بالاتر از او است او را دشمن می داند و اگر همان طور که در مجلس کوچکتر از اوست، بدتر از او رفتار کند، او را دشمن می داند. ترجمه
(3) 18 بَابُ کَرَاهَةِ مُجَالَسَةِ الْأَنْذَالِ وَ الْأَغْنِیَاءِ وَ مُحَادَثَةِ النِّسَاءِ
******
ترجمه:
15570- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْمُحَارِبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةٌ مُجَالَسَتُهُمْ تُمِیتُ الْقَلْبَ الْجُلُوسُ مَعَ الْأَنْذَالِ وَ الْحَدِیثُ مَعَ النِّسَاءِ وَ الْجُلُوسُ مَعَ الْأَغْنِیَاءِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق * نقل کرد: "رسول خدا (ص) فرمود: سه چیز است که حال قلب را می میراند؛ نشستن با افراد بی شرف، سخن گفتن با زنان و حضور در مجالس اغنیا."
15571- 2- (6) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی
ص: 35
جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع أَنَّهُ قَالَ لِرَجُلٍ یَا فُلَانُ لَا تُجَالِسِ الْأَغْنِیَاءَ فَإِنَّ الْعَبْدَ یُجَالِسُهُمْ وَ هُوَ یَرَی أَنَّ لِلَّهِ عَلَیْهِ نِعْمَةً فَمَا یَقُومُ حَتَّی یَرَی أَنْ لَیْسَ لِلَّهِ عَلَیْهِ نِعْمَةٌ.
******
ترجمه:
حلبی از پدرش، از عبدالله بن سلیمان، از ابوجعفر الباقر (ع) نقل کرده که فرمود: "به یک مرد گفت: «ای فلان، با اغنیا هم نشین مشو؛ زیرا وقتی کسی با آنها همنشین شود اول فکر می کند که خدا بر او نعمتی دارد، وقتی ازآنها جدا می شود به این نتیجه می رسد که خدا بر او نعمتی ندارد (چون خودش را فقیر می بیند فکر می کند خدا چیزی به اونداده که حقی به گردنش باشد )
15572- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ عَرَّضَ نَفْسَهُ لِلتُّهَمَةِ فَلَا یَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ وَ مَنْ کَتَمَ سِرَّهُ کَانَتِ الْخِیَرَةُ فِی یَدِهِ.
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ * : هر كس خود را با رفتن به جاهاي تهمت انگيز در معرض تهمت قرار دهد نبايد بدگمان به خويش را ملامت نمايد. و هر كس راز خود را نهان دارد اختيار خود را به دست دارد.
15573- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ (4) عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: مَنْ دَخَلَ مَوْضِعاً مِنْ مَوَاضِعِ التُّهَمَةِ فَاتُّهِمَ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمودند: "هر کس وارد حوزه ای از حواشی وتهمتها شود و بر اوتهمتی زده شود، جز خودش سزاوار سرزنش ندارد."
15574- 3- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ وَقَفَ بِنَفْسِهِ مَوْقِفَ التُّهَمَةِ فَلَا یَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام على عليه السلام :كسى كه خود را در معرض تهمت قرار دهد نبايد كسى را كه به او گمان بد مى برد سرزنش كند.
ص: 36
15575- 4- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الصَّیْرَفِیِّ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ الْإِسْکَافِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ سَلَامَةَ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَامِرِیِّ عَنْ أَبِی مَعْمَرٍ عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ عَیَّاشٍ عَنِ الْفُجَیْعِ الْعُقَیْلِیِّ فِی وَصِیَّةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع لِوَلَدِهِ الْحَسَنِ ع أَنَّهُ قَالَ فِیهَا وَ إِیَّاکَ وَ مَوَاطِنَ التُّهَمَةِ وَ الْمَجْلِسَ الْمَظْنُونَ بِهِ السُّوءُ فَإِنَّ قَرِینَ السَّوْءِ یَغُرُّ جَلِیسَهُ (4).
******
ترجمه:
عقیلی : دروصیت امیر المؤمنین علیه السلام به پسرش حسن علیه السلام آمده است: "بپرهیز از مواطن تهمه و نشستن در مجالسی که در آنها بدبینی و شک و تردید وجود دارد، زیرا که قرین شرارت می تواند جلیس خود را گول زده و فریفته کند."
15576- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّقُوا مَوَاقِفَ الرِّیَبِ وَ لَا یَقِفَنَّ أَحَدُکُمْ مَعَ أُمِّهِ فِی الطَّرِیقِ فَإِنَّهُ لَیْسَ کُلُّ أَحَدٍ یَعْرِفُهَا.
******
ترجمه:
جامع البزنطي گفته است: ابو الحسن عليه السلام از طرف ابو عبدالله عليه السلام نقل كرده است: «از مواقف شك و ترديد پرهيز كنيد و هيچ يك از شما در مسير با مادرش توقف (خوش وبش وشوخی ) نکند چرا كه همه رهگذرها که را نمي شناسد.(ونمی دانند که اومادرتوست )
15577- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ وَضَعَ نَفْسَهُ مَوَاضِعَ التُّهَمَةِ فَلَا یَلُومَنَّ مَنْ أَسَاءَ بِهِ الظَّنَّ.
******
ترجمه:
امام على عليه السلام :كسى كه خود را در معرض تهمت قرار دهد نبايد كسى را كه به او گمان بد مى برد سرزنش كند.
15578- 7- (7) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ سَلَّ سَیْفَ الْبَغْیِ قُتِلَ بِهِ
ص: 37
وَ مَنْ کَابَدَ الْأُمُورَ عَطِبَ وَ مَنِ اقْتَحَمَ اللُّجَجَ غَرِقَ وَ مَنْ دَخَلَ مَدَاخِلَ السُّوءِ اتُّهِمَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
و امام علی علیه السلام فرمود: «هر که شمشیر ستم را بکشد، با آن کشته می شود، و هر که در برابر مشکلات مقاومت کند، بر آن تباه می شود، و هر که در مسیرهای پر از موانع وارد شود، غرق می شود، و هر که به دروازه های بدی وارد شود، توبیخ خواهد شد.»
15579- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ (4) قَالَ هُمُ الْأَئِمَّةُ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ فِی قَوْلِهِ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ (5).
******
ترجمه:
حضرت باقر* درتفسیرآیهشریفه إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ فرمودند : آنها ائمه هیتند رسول اکرم فرمودند : از روشن بينى مؤمن بپرهيزيد كه او با نور خدا نگاه مى كند يعنى بنورى كه خدا باو بخشيده.
15580- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ ع فَقَالَ اتَّقِ فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت هادی * : از روشن بينى مؤمن بپرهيزيد كه او با نور خدا نگاه مى كند يعنى بنورى كه خدا باو بخشيده.
15581- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل شده که فرمود: از گمان های مؤمنان بپرهیزید زیرا خداوند حق را بر زبان های آنان قرار داده است.
15582- 1- (11) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع (12) قَالَ: قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الْحَزْمُ قَالَ مُشَاوَرَةُ ذَوِی الرَّأْیِ وَ اتِّبَاعُهُمْ.
******
ترجمه:
ازحضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلم سوال شد حزم چیست ؟ فرمودند : مشورت کردن با افراد صاحب نظروپیروی کردن از آنها
15583- 2- (13) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ سَلَمَةَ عَنِ السَّرِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِیمَا أَوْصَی بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِیّاً ع قَالَ: لَا مُظَاهَرَةَ أَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ وَ لَا عَقْلَ کَالتَّدْبِیرِ.
******
ترجمه:
ازجمل وصایای رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به علی * هيچ پشتيبانى و حمايتى استوارتر از مشورت وهیچ عقلی مثل تدبیرنیست
15584- 3- (14) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: فِی التَّوْرَاةِ أَرْبَعَةُ أَسْطُرٍ مَنْ لَا یَسْتَشِرْ یَنْدَمْ وَ الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَکْبَرُ کَمَا تَدِینُ تُدَانُ وَ مَنْ مَلَکَ اسْتَأْثَرَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : درتورات چهارجمله آمده کسی که مشورت نکند، پشیمان می شود/کسی که مشورت نکند، پشیمان می شود /همان طور که رفتار کنی، با تو رفتار می شود /کسی که به سلطنت برسد، استبداد می کند .
ص: 39
15585- 4- (1) وَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: لَنْ یَهْلِکَ امْرُؤٌ عَنْ مَشُورَةٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هیچکس با مشورت کردن نابود نمی شود (ضررنمی کند)
15586- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا غِنَی کَالْعَقْلِ وَ لَا فَقْرَ کَالْجَهْلِ وَ لَا مِیرَاثَ کَالْأَدَبِ وَ لَا ظَهِیرَ کَالْمُشَاوَرَةِ.
******
ترجمه:
امام علی علیه السلام می فرماید :
هيچ ثروتى چون عقل، و هيچ فقرى چون نادانى نيست. هيچ ارثى چون ادب ، و هيچ پشتيبانى چون مشورت نيست.
15587- 6- (3) قَالَ وَ قَالَ ع مَنِ اسْتَبَدَّ بِرَأْیِهِ هَلَکَ وَ مَنْ شَاوَرَ الرِّجَالَ شَارَکَهَا فِی عُقُولِهَا.
******
ترجمه:
امام علی(عليه السلام) فرمود: کسى که (مشورت را ترک کند و) استبداد رأى داشته باشد هلاک مى شود و آن کس که با مردان بزرگ مشورت کند در عقل و خرد آنها شريک مى شود
15588- 7- (4) قَالَ وَ قَالَ ع الِاسْتِشَارَةُ عَیْنُ الْهِدَایَةِ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : مشورت کردن همان هدایت وراهنمائ است .
15589- 8- (5) قَالَ وَ قَالَ ع (خَاطَرَ بِنَفْسِهِ) (6) مَنِ اسْتَغْنَی بِرَأْیِهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ * : كسى كه بدون مشورت به راى خود عمل كند و خود را بى نياز از مشورت با صاحب نظران بداند، در انجام امور خود را به مخاطره انداخته است.
ص: 40
(1) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُشَاوَرَةِ التَّقِیِّ الْعَاقِلِ الْوَرِعِ النَّاصِحِ الصَّدِیقِ وَ اتِّبَاعِهِ وَ طَاعَتِهِ وَ کَرَاهَةِ مُخَالَفَتِهِ
******
ترجمه:
15590- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع مَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ وَاعِظٌ مِنْ قَلْبِهِ وَ زَاجِرٌ مِنْ نَفْسِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ قَرِینٌ مُرْشِدٌ اسْتَمْکَنَ عَدُوُّهُ مِنْ عُنُقِهِ.
******
ترجمه:
از مفضل بن عمر نقل شده است که امام صادق جعفر بن محمد (علیه السلام) فرمودند: کسی که برای او واعظی از قلبش و بازدارنده ای از نفسش نباشد و همدمی راهنما نداشته باشد، دشمنش برخود مسلط کرده .
15591- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی (4) عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی (5) عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع خَاطَرَ بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَغْنَی بِرَأْیِهِ.
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ * : كسى كه بدون مشورت به راى خود عمل كند و خود را بى نياز از مشورت با صاحب نظران بداند، در انجام امور خود را به مخاطره انداخته است.
15592- 3- (6) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَدِّهِ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اسْتَشِرْ فِی أَمْرِکَ (7) الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درکارهایت با افراد خدا ترس مشورت کن .
ص: 41
15593- 4- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع فِی کَلَامٍ لَهُ شَاوِرْ فِی حَدِیثِکَ الَّذِینَ یَخَافُونَ اللَّهَ.
******
ترجمه:
حضرت علی * درکلامی فرمودند : درکارهایت با افراد خدا ترس مشورت کن .
15594- 5- (2) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ صَنْدَلٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ اسْتَشِرِ الْعَاقِلَ مِنَ الرِّجَالِ الْوَرِعَ فَإِنَّهُ لَا یَأْمُرُ إِلَّا بِخَیْرٍ وَ إِیَّاکَ وَ الْخِلَافَ فَإِنَّ مُخَالَفَةَ الْوَرِعِ الْعَاقِلِ مَفْسَدَةٌ فِی الدِّینِ وَ الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
سليمان بن خالد مى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود : با مردان عاقل و با تقوا مشورت كن زيرا او جز به خير دستور نمى دهد واز مخالفت با راى مشاور عاقل و با تقوى بپرهيز زيرا اين كار باعث فساد در دين و دنياى انسان مى گردد.
15595- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (4) عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مُشَاوَرَةُ الْعَاقِلِ النَّاصِحِ رُشْدٌ وَ یُمْنٌ وَ تَوْفِیقٌ مِنَ اللَّهِ فَإِذَا أَشَارَ عَلَیْکَ النَّاصِحُ الْعَاقِلُ فَإِیَّاکَ وَ الْخِلَافَ فَإِنَّ فِی ذَلِکَ الْعَطَبَ.
******
ترجمه:
منصور بن حازم از امام صادق عليه السلام واو نيز از پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه وآله چنين نقل مى كند:
مشاوره با انسان هاى عاقل نصيحت كننده(ناصح) حداقل سه فايده مهم دارد:
الف - باعث رشد فكر مشورت كننده مى باشد.ب - باعث بركت در انجام كار مى باشد.
ج - سبب پيدايش توفيقات الهى مى باشد. پس مبادا با راهنمائ اومخالفت کنی چون باعث گرفتاری می شود
15596- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ إِذَا وَرَدَ عَلَیْهِ مَا لَا قِبَلَ لَهُ بِهِ أَنْ یَسْتَشِیرَ رَجُلًا عَاقِلًا لَهُ دِینٌ وَ وَرَعٌ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَمَا إِنَّهُ إِذَا فَعَلَ ذَلِکَ لَمْ یَخْذُلْهُ اللَّهُ بَلْ یَرْفَعُهُ اللَّهُ وَ رَمَاهُ بِخَیْرِ الْأُمُورِ وَ أَقْرَبِهَا إِلَی اللَّهِ.
******
ترجمه:
معلی بن خنیس گفت: امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: چه چیزی مانع می شود که هر یک از شما هنگامی که چیزی بر او وارد شود که توان مقابله با آن را ندارد، از مردی عاقل که دین و ورع دارد مشورت بگیرد؟ سپس امام جعفر صادق (علیه السلام) فرمودند: آگاه باشید که اگر چنین کند، خدا او را خوار نمی گذارد، بلکه خدا او را بلند می کند و او را به بهترین امور و نزدیک ترین آن ها به خدا هدایت می کند.
ص: 42
15597- 8- (1) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ نُوحٍ عَنْ شُعَیْبٍ النَّیْسَابُورِیِّ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِنَّ الْمَشُورَةَ لَا تَکُونُ إِلَّا بِحُدُودِهَا فَمَنْ عَرَفَهَا بِحُدُودِهَا وَ إِلَّا کَانَتْ مَضَرَّتُهَا عَلَی الْمُسْتَشِیرِ أَکْثَرَ مِنْ مَنْفَعَتِهَا لَهُ فَأَوَّلُهَا أَنْ یَکُونَ الَّذِی تُشَاوِرُهُ عَاقِلًا وَ الثَّانِیَةُ أَنْ یَکُونَ حُرّاً مُتَدَیِّناً وَ الثَّالِثَةُ أَنْ یَکُونَ صَدِیقاً مُؤَاخِیاً وَ الرَّابِعَةُ أَنْ تُطْلِعَهُ عَلَی سِرِّکَ فَیَکُونَ عِلْمُهُ بِهِ کَعِلْمِکَ بِنَفْسِکَ ثُمَّ یُسِرَّ (2) ذَلِکَ وَ یَکْتُمَهُ فَإِنَّهُ إِذَا کَانَ عَاقِلًا انْتَفَعْتَ بِمَشُورَتِهِ وَ إِذَا کَانَ حُرّاً مُتَدَیِّناً أَجْهَدَ نَفْسَهُ فِی النَّصِیحَةِ لَکَ وَ إِذَا کَانَ صَدِیقاً مُؤَاخِیاً کَتَمَ سِرَّکَ إِذَا أَطْلَعْتَهُ عَلَیْهِ وَ إِذَا أَطْلَعْتَهُ عَلَی سِرِّکَ فَکَانَ عِلْمُهُ بِهِ کَعِلْمِکَ تَمَّتِ الْمَشُورَةُ وَ کَمَلَتِ النَّصِیحَةُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
حلبی از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: مشورت نمی تواند جز با شرایطش باشد. پس هر کس آن را با شرایطش بشناسد، وگرنه زیان آن بر مشورت گیرنده بیشتر از منفعتش خواهد بود. اولین شرط این است که کسی که با او مشورت می کنی، عاقل باشد. دومین شرط این است که آزاد و متدین باشد. سومین شرط این است که دوست و برادر باشد. چهارمین شرط این است که او را از راز خود آگاه کنی، پس آگاهی او از آن مانند آگاهی تو از خودت باشد، سپس آن را مخفی و پنهان دارد. زیرا اگر او عاقل باشد، از مشورتش بهره مند می شوی. و اگر آزاد و متدین باشد، در نصیحت به تو تلاش خواهد کرد. و اگر دوست و برادر باشد، رازت را مخفی نگه می دارد. و اگر او را از رازت آگاه کنی و آگاهی او از آن مانند آگاهی تو باشد، مشورت کامل و نصیحت تمام می شود.
15598- 1- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَتَی رَجُلٌ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ لَهُ جِئْتُکَ مُسْتَشِیراً إِنَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ جَعْفَرٍ خَطَبُوا إِلَیَّ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع
ص: 43
الْمُسْتَشَارُ مُؤْتَمَنٌ أَمَّا الْحَسَنُ فَإِنَّهُ مِطْلَاقٌ لِلنِّسَاءِ وَ لَکِنْ زَوِّجْهَا الْحُسَیْنَ فَإِنَّهُ خَیْرٌ لِابْنَتِکَ.
******
ترجمه:
ابن سنان از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: مردی نزد امیر المؤمنین علی (علیه السلام) آمد و به او گفت: نزد تو آمده ام تا مشورت کنم. حسن و حسین و عبدالله بن جعفر از دخترم خواستگاری کرده اند. امیر المؤمنین علی (علیه السلام) فرمود: "مشاور، امین است. اما حسن، او بسیار زن طلاق می دهد. اما حسین را به او بده، زیرا او برای دخترت بهتر است."
15599- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ حُسَیْنِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اسْتَشَارَ أَخَاهُ فَلَمْ یَنْصَحْهُ مَحْضَ الرَّأْیِ سَلَبَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ رَأْیَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
عمر بن یزید از پدرش از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: هر کس از برادرش مشورت بخواهد و او نظر خالصانه و صادقانه به او ندهد، خداوند عز و جل نظر و عقل او را از او می گیرد
15600- 1- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: هَلَکَ مَوْلًی لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع یُقَالُ لَهُ سَعْدٌ- فَقَالَ أَشِرْ عَلَیَّ بِرَجُلٍ لَهُ فَضْلٌ وَ أَمَانَةٌ فَقُلْتُ أَنَا أُشِیرُ عَلَیْکَ فَقَالَ شِبْهَ الْمُغْضَبِ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَسْتَشِیرُ أَصْحَابَهُ ثُمَّ یَعْزِمُ عَلَی مَا یُرِیدُ.
******
ترجمه:
از معمر بن خلاد نقل شده که گفت: یکی از موالیان (بردگان آزاد شده) امام رضا (علیه السلام) به نام سعد از دنیا رفت. امام فرمودند: کسی را که دارای فضل و امانت باشد به من معرفی کن. من گفتم: من شما را راهنمایی می کنم. امام به حالتی شبیه به غضب فرمودند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز از اصحابش مشورت می گرفت و سپس بر آنچه می خواست تصمیم می گرفت.
15601- 2- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: اسْتَشَارَنِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَرَّةً فِی أَمْرٍ فَقُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ مِثْلِی یُشِیرُ عَلَی مِثْلِکَ قَالَ نَعَمْ إِذَا اسْتَشَرْتُکَ.
******
ترجمه:
فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍمی گوید یک روز حضرت صادق * درباره موضوعی ازمن مشورت خواستند من عرض کردم آیا کسی مثل من به شما مشورت بدهد ؟ فرمودند : بله اگرارتومشورت خواست .
15602- 3- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ
ص: 44
جَهْمٍ قَالَ: قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع فَذَکَرَ أَبَاهُ ع فَقَالَ کَانَ عَقْلُهُ لَا تُوَازَنُ بِهِ الْعُقُولُ وَ رُبَّمَا شَاوَرَ الْأَسْوَدَ مِنْ سُودَانِهِ فَقِیلَ لَهُ تُشَاوِرُ مِثْلَ هَذَا فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی رُبَّمَا فَتَحَ عَلَی لِسَانِهِ قَالَ فَکَانُوا رُبَّمَا أَشَارُوا عَلَیْهِ بِالشَّیْ ءِ فَیَعْمَلُ بِهِ مِنَ الضَّیْعَةِ وَ الْبُسْتَانِ.
******
ترجمه:
حسن بن جهم می گوید درخدمت حضرت زضا * بودیم درمورد پدرشان حرف به میان آمد حضرت فرمودند : با اینکه عقل پدرم ازهمه مردم بالاتربود ولی گاهی بایکی ازغلامان سیاه خود مشورت می کردند به ایشان ایراد می گرفتند که چرا با یک همچه افرادی مشورت می کنید می فرمودند : گاهی ممکن است خداوند گره ای را با زبان او باز کند وایشان درامورا زراعت وباغداری به مشاورههای آنها عمل می کردند .
15603- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْعَبَّاسِ- وَ قَدْ أَشَارَ عَلَیْهِ فِی شَیْ ءٍ لَمْ یُوَافِقْ رَأْیَهُ عَلَیْکَ أَنْ تُشِیرَ عَلَیَّ (2) فَإِذَا خَالَفْتُکَ (3) فَأَطِعْنِی.
******
ترجمه:
در نهج البلاغه از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت شده که ایشان به عبدالله بن عباس گفتند، و او (عبدالله بن عباس) در مورد چیزی که نظرش با نظر امیرالمؤمنین (علیه السلام) موافق نبود، به او مشورت داده بود: "بر تو است که به من مشورت بدهی، پس اگر با تو مخالفت کردم مرا اطاعت کن."
15604- 5- (4) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: کَتَبَ إِلَیَّ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَنْ سَلْ فُلَاناً أَنْ یُشِیرَ عَلَیَّ وَ یَتَخَیَّرَ لِنَفْسِهِ فَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا یَجُوزُ (5) فِی بَلَدِهِ وَ کَیْفَ یُعَامِلُ السَّلَاطِینَ فَإِنَّ الْمَشُورَةَ مُبَارَکَةٌ قَالَ اللَّهُ لِنَبِیِّهِ فِی مُحْکَمِ کِتَابِهِ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ (6) فَإِنْ کَانَ مَا یَقُولُ مِمَّا یَجُوزُ کَتَبْتُ أُصَوِّبُ (7) رَأْیَهُ وَ إِنْ کَانَ غَیْرَ ذَلِکَ رَجَوْتُ أَنْ أَضَعَهُ عَلَی الطَّرِیقِ الْوَاضِحِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ شاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ (8) قَالَ یَعْنِی الِاسْتِخَارَةَ.
******
ترجمه:
از علی بن مهزیار نقل شده که گفت: امام جواد (علیه السلام) به من نوشت: از فلانی بخواه که به من مشورت دهد و برای خودش انتخاب کند، زیرا او بهتر می داند که در شهرش چه چیز جایز است و چگونه با سلاطین برخورد کند. زیرا مشورت مبارک است. خداوند در کتاب محکم خود به پیامبرش فرموده است: "و در کارها با آنان مشورت کن، پس هنگامی که تصمیم گرفتی، بر خدا توکل کن." پس اگر آنچه او می گوید جایز بود، من آن را تأیید می کنم و اگر غیر از آن بود، امیدوارم که او را بر راه روشن قرار دهم، اگر خدا بخواهد. و در کارها با آنان مشورت کن. یعنی استخاره کن.
ص: 45
(1) 25 بَابُ کَرَاهَةِ مُشَاوَرَةِ النِّسَاءِ إِلَّا بِقَصْدِ الْمُخَالَفَةِ وَ اسْتِحْبَابِ مُشَاوَرَةِ الرِّجَالِ
******
ترجمه:
15605- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ لِعَلِیٍّ ع یَا عَلِیُّ لَیْسَ عَلَی النِّسَاءِ جُمُعَةٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا تَوَلِّی الْقَضَاءِ وَ لَا تُسْتَشَارُ یَا عَلِیُّ سُوءُ الْخُلُقِ شُؤْمٌ وَ طَاعَةُ الْمَرْأَةِ نَدَامَةٌ یَا عَلِیُّ إِنْ کَانَ الشُّؤْمُ فِی شَیْ ءٍ فَفِی لِسَانِ الْمَرْأَةِ.
******
ترجمه:
ازجمله وصایای رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به علی * : یا علی نمازجمعه برزنان واجب نیست ...زن نباید عهده دارقضاوت بشود نباید با اومشورت کرد یا علی بد اخلاقی شوم است اطاعت اززن پشیمانی می آورد یا علی اگرشومی چیزی (قابل حس)بود درزبان زنان یافت می شد .
15606- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی وَصِیَّتِهِ لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِیَّةِ قَالَ: اضْمُمْ آرَاءَ الرِّجَالِ بَعْضَهَا إِلَی بَعْضٍ ثُمَّ اخْتَرْ أَقْرَبَهَا مِنَ الصَّوَابِ وَ أَبْعَدَهَا مِنَ الِارْتِیَابِ إِلَی أَنْ قَالَ قَدْ خَاطَرَ بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَغْنَی بِرَأْیِهِ وَ مَنِ اسْتَقْبَلَ وُجُوهَ الْآرَاءِ عَرَفَ مَوَاقِعَ الْخَطَإِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النِّکَاحِ (4).
******
ترجمه:
ازجمله وصایای أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ * به محمد بن حنفیه : نظرات دیگران را بگیرسپس هرکدام که به خیرنزدیک وازشک وشبه دورتربود را انتخاب کن ...کسیکه استبداد به رای داشته باشد خود را به خطر انداخته وکسیکه جویای نظرات دیکران باشد نقطه ضعفها را متوجه می شود .
(5) 26 بَابُ کَرَاهَةِ مُشَاوَرَةِ الْجَبَانِ وَ الْبَخِیلِ وَ الْحَرِیصِ وَ الْعَبِیدِ وَ السَّفِلَةِ وَ الْفَاجِرِ
******
ترجمه:
15607- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 46
یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ آدَمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَلِیُّ لَا تُشَاوِرَنَّ جَبَاناً فَإِنَّهُ یُضَیِّقُ عَلَیْکَ الْمَخْرَجَ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ بَخِیلًا فَإِنَّهُ یَقْصُرُ بِکَ عَنْ غَایَتِکَ وَ لَا تُشَاوِرَنَّ حَرِیصاً فَإِنَّهُ یُزَیِّنُ لَکَ شَرَهاً وَ اعْلَمْ أَنَّ الْجُبْنَ وَ الْبُخْلَ وَ الْحِرْصَ غَرِیزَةٌ یَجْمَعُهَا سُوءُ الظَّنِّ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
از علی (علیه السلام) نقل شده که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: ای علی، با فرد ترسو مشورت نکن زیرا او راه خروج (از مشکلات) را بر تو تنگ می کند و با فرد بخیل مشورت نکن زیرا او تو را از رسیدن به هدفت باز می دارد و با فرد حریص مشورت نکن زیرا او حرص را برایت زینت می دهد. و بدان که ترس، بخل و حرص، خصلت هایی هستند که همگی از سوء ظن نشأت می گیرند.
15608- 2- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا عَمَّارُ إِنْ کُنْتَ تُحِبُّ أَنْ تَسْتَتِبَّ لَکَ النِّعْمَةُ وَ تَکْمُلَ لَکَ الْمُرُوءَةُ وَ تَصْلُحَ لَکَ الْمَعِیشَةُ فَلَا تَسْتَشِرِ (4) الْعَبِیدَ وَ السَّفِلَةَ فِی أَمْرِکَ فَإِنَّکَ إِنِ ائْتَمَنْتَهُمْ خَانُوکَ وَ إِنْ حَدَّثُوکَ کَذَبُوکَ وَ إِنْ نُکِبْتَ خَذَلُوکَ وَ إِنْ وَعَدُوکَ بِوَعْدٍ لَمْ یَصْدُقُوکَ.
******
ترجمه:
عمار ساباطی نقل کرده که امام صادق (علیه السلام) فرمود: ای عمار، اگر دوست داری که نعمت برایت پایدار بماند و جوانمردی ات کامل شود و زندگی ات اصلاح گردد، در کارهایت با بردگان و افراد پست مشورت نکن، زیرا اگر به آنان اطمینان کنی، به تو خیانت می کنند و اگر با تو سخن بگویند، به تو دروغ می گویند و اگر مصیبتی بر تو وارد شود، تو را رها می کنند و اگر وعده ای به تو بدهند، به آن وفا نمی کنند.
15609- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ کَانَ
ص: 47
أَبِی ع یَقُولُ قُمْ بِالْحَقِّ وَ لَا تَعَرَّضْ لِمَا نَابَکَ (1) وَ اعْتَزِلْ مَا لَا یَعْنِیکَ وَ تَجَنَّبْ عَدُوَّکَ وَ احْذَرْ صَدِیقَکَ (وَ اصْحَبْ مِنَ الْأَقْوَامِ الْأَمِینَ) (2) وَ الْأَمِینُ مَنْ یَخْشَی اللَّهَ وَ لَا تَصْحَبِ الْفَاجِرَ وَ لَا تُطْلِعْهُ عَلَی سِرِّکَ وَ لَا تَأْتَمِنْهُ عَلَی أَمَانَتِکَ وَ اسْتَشِرْ فِی أُمُورِکَ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
از معاویة بن وهب از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که شنیدم ایشان می فرمودند: پدرم (علیه السلام) می فرمود: به حق عمل کن و به آنچه که بر تو وارد می شود، تعرض نکن و از آنچه که به تو مربوط نیست، کناره گیری کن و از دشمنت دوری کن و از دوستت حذر کن و با افراد امین معاشرت کن. امین کسی است که از خدا می ترسد. با فرد فاجر (گناهکار) معاشرت نکن و او را از رازت آگاه نساز و او را بر امانتت امین ندان. در امور خود با کسانی که از پروردگارشان می ترسند مشورت کن.
15610- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تَصْحَبُوا أَهْلَ الْبِدَعِ وَ لَا تُجَالِسُوهُمْ فَتَکُونُوا (7) عِنْدَ النَّاسِ کَوَاحِدٍ مِنْهُمْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَرْءُ عَلَی دِینِ خَلِیلِهِ وَ قَرِینِهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ (8).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : با بدعتگذاران مصاحبت ومجالست نکنید چون درنظرمردم یکی ازآنها خواهید بود ولزا رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : شخص بردین دوست وهمنشین خود است .
ص: 48
(1) 28 بَابُ جُمْلَةٍ مِمَّنْ یَنْبَغِی اجْتِنَابُ مُعَاشَرَتِهِمْ وَ تَرْکُ السَّلَامِ عَلَیْهِمْ
******
ترجمه:
15611- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ مَنْ لَمْ تَنْتَفِعْ بِدِینِهِ وَ لَا دُنْیَاهُ فَلَا خَیْرَ لَکَ فِی مُجَالَسَتِهِ وَ مَنْ لَمْ یُوجِبْ لَکَ فَلَا تُوجِبْ لَهُ وَ لَا کَرَامَةَ.
******
ترجمه:
از جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانش نقل شده که در وصیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به علی (علیه السلام) فرمود: ای علی، کسی که دین و دنیای او به تو نفعی نمی رساند، در مجالست با او خیری برای تو نیست. و کسی که برای تو احترامی قائل نیست، برای او احترام قائل نباش و هیچ کرامتی برای او قائل نشو.
15612- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ (شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ) (4) عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: وَ کَرِهَ أَنْ یُکَلِّمَ الرَّجُلُ مَجْذُوماً إِلَّا أَنْ یَکُونَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ قَدْرُ ذِرَاعٍ وَ قَالَ ع فِرَّ مِنَ الْمَجْذُومِ فِرَارَکَ مِنَ الْأَسَدِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کراهت دارد که فرد با شخص جذامی حرف بزند مگر اینکه بین آنها یک ذراع فاصله باشد وفرمودند : ازفرد جدامی فرار کن همانطورکه ازشیر فرارمی کنی .
15613- 3- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُسَلَّمَ عَلَی أَرْبَعَةٍ عَلَی السَّکْرَانِ فِی سُکْرِهِ وَ عَلَی مَنْ یَعْمَلُ التَّمَاثِیلَ وَ عَلَی مَنْ یَلْعَبُ بِالنَّرْدِ وَ عَلَی مَنْ یَلْعَبُ بِالْأَرْبَعَةَ عَشَرَ وَ أَنَا أَزِیدُکُمُ الْخَامِسَةَ أَنْهَاکُمْ أَنْ تُسَلِّمُوا عَلَی أَصْحَابِ الشِّطْرَنْجِ.
******
ترجمه:
أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ * فرمودند : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم ازسلام کردن به چهار گروه نهی کردند فرد مست تا درحال مستی است /مجسمه ساز/کسیکه با آلات قماربازی می کند /کسیکه با چهارده (یکی ازابزارقمار) بازی می کند ومن یک مورد به آنها اضافه می کنم نهی می کنم شما را ازسلام کردن به شطرنج بازها .
ص: 49
15614- 4- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَمْسَةٌ یُجْتَنَبُونَ عَلَی کُلِّ حَالٍ الْمَجْذُومُ وَ الْأَبْرَصُ وَ الْمَجْنُونُ وَ وَلَدُ الزِّنَا وَ الْأَعْرَابِیُّ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : پنج گروهند که باید درهرشرائطی ازآنها دوری کرد بیمارجذامی / بیمارلک وپیس / دیوانه /زنا زاده / بادیه نشین .
15615- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: سِتَّةٌ لَا یُسَلَّمُ عَلَیْهِمْ الْیَهُودِیُّ وَ النَّصْرَانِیُّ (3) وَ الرَّجُلُ عَلَی غَائِطِهِ وَ عَلَی مَوَائِدِ الْخَمْرِ وَ عَلَی الشَّاعِرِ الَّذِی یَقْذِفُ الْمُحْصَنَاتِ وَ عَلَی الْمُتَفَکِّهِینَ بِسَبِّ الْأُمَّهَاتِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * شش گروهن که نباید به آنها سلام کرد یهودی / مسیحی /درحال دستشوئ کردن است /سرسفره مشروب نشسته /شاعری که به زنان پاک تهمت می زند /کسانیکه با فحش دادن به مادران تفریح می کنند .
15616- 6- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سِتَّةٌ لَا یَنْبَغِی أَنْ یُسَلَّمَ عَلَیْهِمْ الْیَهُودُ وَ النَّصَارَی- وَ أَصْحَابُ النَّرْدِ وَ الشِّطْرَنْجِ وَ أَصْحَابُ الْخَمْرِ وَ الْبَرْبَطِ وَ الطُّنْبُورِ وَ الْمُتَفَکِّهُونَ بِسَبِّ الْأُمَّهَاتِ وَ الشُّعَرَاءُ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ رِوَایَةِ أَبِی الْقَاسِمِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنِ الْأَصْبَغِ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت علی * : شش گروهن که نباید به آنها سلام کرد یهودی / مسیحی /قمارباز / شطرنج باز / مشروبخوار/ بربط (نوعی بازی) باز/اهل آلات موسیقی /کسانیکه با فحش دادن به مادران تفریح می کنند /شاعران .
ص: 50
15617- 7- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُصَدِّقِ (2) بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: لَا تُسَلِّمُوا عَلَی الْیَهُودِ وَ لَا النَّصَارَی (3) وَ لَا عَلَی الْمَجُوسِ وَ لَا عَلَی عَبَدَةِ الْأَوْثَانِ وَ لَا عَلَی شُرَّابِ الْخَمْرِ وَ لَا عَلَی صَاحِبِ الشِّطْرَنْجِ وَ النَّرْدِ وَ لَا عَلَی الْمُخَنَّثِ وَ لَا عَلَی الشَّاعِرِ الَّذِی یَقْذِفُ الْمُحْصَنَاتِ وَ لَا عَلَی الْمُصَلِّی وَ ذَلِکَ أَنَّ الْمُصَلِّیَ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَرُدَّ السَّلَامَ لِأَنَّ التَّسْلِیمَ مِنَ الْمُسْلِمِ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدَّ فَرِیضَةٌ وَ لَا عَلَی آکِلِ الرِّبَا وَ لَا عَلَی رَجُلٍ جَالِسٍ عَلَی غَائِطٍ وَ لَا عَلَی الَّذِی فِی الْحَمَّامِ وَ لَا عَلَی الْفَاسِقِ الْمُعْلِنِ بِفِسْقِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ هُنَا (4) وَ فِی آدَابِ الْحَمَّامِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقر* : سلام نکنید به یهود نصارا مجوس بت پرست مشروبخوارشطرنج بازقمارباز مردی که بشکل زن است شاعری که به زنان پاک تهمت می زند نمازگذارچون نمی تواند درحال نماز جواب بدهد زیرا اصل سلام مستحب ولی جوابش واجب است وبه ربا خواروکسیکه درحال دستشوئ است وبه کسیکه درحمام است ونه به فاسقی که علنی گناه می کند .
(7) 29 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحَبُّبِ إِلَی النَّاسِ وَ التَّوَدُّدِ إِلَیْهِمْ
******
ترجمه:
15618- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ
ص: 51
هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (1) قَالَ: إِنَّ أَعْرَابِیّاً مِنْ بَنِی تَمِیمٍ أَتَی النَّبِیَّ ص- فَقَالَ لَهُ أَوْصِنِی فَکَانَ مِمَّا أَوْصَاهُ تَحَبَّبْ إِلَی النَّاسِ یُحِبُّوکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* فرمودند : عربی ازقبیله بنی تمیم محضرپیامبررسید وگفت مرا نصیحت کنید ازجمله وصایای حضرت به او این بود مردم رادوست بدار تا تورا دوست بدارند .
15619- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: التَّوَدُّدُ إِلَی النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ.
******
ترجمه:
حضرت هادی * : دوستی کردن با مردم نصف عقل است .
15620- 3- (3) وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ الرِّفْقُ نِصْفُ الْمَعِیشَةِ وَ مَا عَالَ امْرُؤٌ فِی اقْتِصَادٍ.
******
ترجمه:
و ابن ادریس در آخر کتاب "السرائر" از کتاب موسی بن بکر نقل کرده که همین روایت (وصیت پیامبر به علی) را آورده و افزوده است: مدارا کردن نصف زندگی است و هیچ کس در میانه روی دچار فقر نمی شود.
15621- 4- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ بْنِ زِیَادٍ التَّمِیمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع الْقَرِیبُ مَنْ قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إِنْ بَعُدَ نَسَبُهُ وَ الْبَعِیدُ مَنْ بَعَّدَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَ إِنْ قَرُبَ نَسَبُهُ لَا شَیْ ءَ أَقْرَبُ إِلَی شَیْ ءٍ مِنْ یَدٍ إِلَی جَسَدٍ وَ إِنَّ الْیَدَ تُغَلُّ فَتُقْطَعُ وَ تُقْطَعُ فَتُحْسَمُ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که امام حسن بن علی (علیه السلام) فرمود: نزدیک کسی است که محبت او را نزدیک کرده باشد، حتی اگر از لحاظ نسب دور باشد، و دور کسی است که محبت او را دور کرده باشد، حتی اگر از لحاظ نسب نزدیک باشد. هیچ چیزی به چیزی نزدیک تر از دست به بدن نیست، اما همین دست بسته می شود و قطع می گردد و قطع می شود و از بین می رود.
15622- 5- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 52
التَّوَدُّدُ إِلَی النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : دوستی کردن با مردم نصف عقل است .
(3) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُجَامَلَةِ النَّاسِ وَ لِقَائِهِمْ بِالْبِشْرِ وَ احْتِرَامِهِمْ وَ کَفِّ الْیَدِ عَنْهُمْ
******
ترجمه:
15623- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مُجَامَلَةُ النَّاسِ ثُلُثُ الْعَقْلِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کنار آمدن با مردم ثلث عقل است .
15624- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثٌ یُصْفِینَ وُدَّ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ یَلْقَاهُ بِالْبِشْرِ إِذَا لَقِیَهُ وَ یُوَسِّعُ لَهُ فِی الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَیْهِ وَ یَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الْأَسْمَاءِ إِلَیْهِ.
******
ترجمه:
از سکونی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: سه چیز محبت مرد را نسبت به برادر مسلمانش خالص می کند: وقتی او را ملاقات می کند با روی خوش برخورد کند، وقتی نزد او می نشیند برایش جا باز کند، و او را با محبوب ترین نام ها نزد او صدا بزند.
15625- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ کَفَّ یَدَهُ عَنِ النَّاسِ فَإِنَّمَا یَکُفُّ عَنْهُمْ یَداً وَاحِدَةً وَ یَکُفُّونَ عَنْهُ أَیْدِیاً کَثِیرَةً.
ص: 53
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق* : کسیکه ازکمک کردن به دیگران خوداری کند با اینکه تنها خودش خوداری کرده اما خودرا ازکمک افراد زیادی محروم کرده .
(3) 31 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِمَنْ أَحَبَّ مُؤْمِناً أَنْ یُخْبِرَهُ بِحُبِّهِ لَهُ
******
ترجمه:
15626- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَحْبَبْتَ رَجُلًا فَأَخْبِرْهُ بِذَلِکَ فَإِنَّهُ أَثْبَتُ لِلْمَوَدَّةِ بَیْنَکُمَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : وقتی کسی را دوست می داری به اوخبربده اینکاربهترین وسیله است برای استحکام محبت بینتان .
15627- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ (6) عَنْ أَبِیهِ عَنْ نَصْرِ بْنِ قَابُوسَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَحْبَبْتَ أَحَداً مِنْ إِخْوَانِکَ فَأَعْلِمْهُ ذَلِکَ فَإِنَّ إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ رَبِّ أَرِنِی کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتی قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ قالَ بَلی وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبِی.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : وقتی کسی را دوست می داری به اوخبربده حضرت ابراهیم عرض کرد خدایا نشانم بده چگونه مرده را زنده می کنی خطاب شد آیا ایمان نداری عرض کرد چرا فقط خواستم اطمینان قلبی پیدا کنم
15628- 3- (7) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنِّی لَأُحِبُّ هَذَا الرَّجُلَ فَقَالَ لَهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَأَعْلِمْهُ (8) فَإِنَّهُ أَبْقَی لِلْمَوَدَّةِ وَ خَیْرٌ فِی الْأُلْفَةِ.
******
ترجمه:
کسی خدمت حضرت باقر* عرض کرد من این شخص را دوست دارم حضرت فرمودند : به اوخبر بده زیرا محبت بین شما را محکم می کند وازاصل دوستی شما هم بهتراست .
ص: 54
15629- 4- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَحْبَبْتَ رَجُلًا فَأَخْبِرْهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : وقتی کسی را دوستداری به او خبربده .
15630- 5- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَحَبَّ أَحَدُکُمْ صَاحِبَهُ أَوْ أَخَاهُ فَلْیُعْلِمْهُ.
******
ترجمه:
حضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی کسی دوست یا برادرخود را دوست می دارد باید به اوخبربدهد .
(3) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِابْتِدَاءِ بِالسَّلَامِ وَ تَقْدِیمِهِ عَلَی الْکَلَامِ وَ کَرَاهَةِ الْعَکْسِ وَ اسْتِحْبَابِ تَرْکِ إِجَابَةِ کَلَامِ مَنْ عَکَسَ وَ تَرْکِ دُعَاءِ مَنْ لَمْ یُسَلِّمْ إِلَی الطَّعَامِ
******
ترجمه:
15631- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبَادِئُ بِالسَّلَامِ أَوْلَی بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ.
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کسیکه پیشقدم است درسلام کردن پیش خدا ورسول مقدمتراست .
15632- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: مِنْ أَخْلَاقِ الْمُؤْمِنِ الْإِنْفَاقُ عَلَی قَدْرِ الْإِقْتَارِ وَ التَّوَسُّعُ
ص: 55
عَلَی قَدْرِ التَّوَسُّعِ وَ إِنْصَافُ النَّاسِ وَ ابْتِدَاؤُهُ إِیَّاهُمْ بِالسَّلَامِ عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
حضرت سجاد * : ازاخلا ق مومن انفاق کردن به اندازه توان وتوسعه دادن به اندازه وسعت مالی وبا انصاف رفتارکردن با مردم وپیشقدمی درسلام است .
15633- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَوْلَی النَّاسِ بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ مَنْ بَدَأَ بِالسَّلَامِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : کسیکه پیشقدم است درسلام کردن پیش خدا ورسول مقدمتراست .
15634- 4- (2) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ بَدَأَ بِالْکَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ وَ قَالَ ابْدَءُوا بِالسَّلَامِ قَبْلَ الْکَلَامِ فَمَنْ بَدَأَ بِالْکَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : کسیکه قبل ازسلام حرف زد جوابش را ندهید وفرمودند : قبل ازهرکلامی سلام کنید پس کسیکه قبل ازسلام حرف زد جوابش را ندهید .
15635- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ الْمُفَضَّلِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (4) قَالَ: إِنَّ مَلَکاً مَرَّ بِرَجُلٍ عَلَی بَابٍ (5) فَقَالَ لَهُ مَا یُقِیمُکَ عَلَی بَابِ هَذِهِ الدَّارِ فَقَالَ أَخٌ لِی فِیهَا أَرَدْتُ أَنْ أُسَلِّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ الْمَلَکُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ قَرَابَةٌ أَوْ نَزَعَتْکَ إِلَیْهِ حَاجَةٌ فَقَالَ لَا مَا بَیْنِی وَ بَیْنَهُ قَرَابَةٌ وَ لَا نَزَعَتْنِی إِلَیْهِ حَاجَةٌ إِلَّا أُخُوَّةُ الْإِسْلَامِ وَ حُرْمَتُهُ فَأَنَا أُسَلِّمُ عَلَیْهِ وَ أَتَعَهَّدُهُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَقَالَ لَهُ الْمَلَکُ أَنَا رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکَ وَ هُوَ یُقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ إِیَّایَ زُرْتَ وَ لِی تَعَاهَدْتَ وَ قَدْ أَوْجَبْتُ لَکَ الْجَنَّةَ وَ أَعْفَیْتُکَ مِنْ غَضَبِی وَ أَجَرْتُکَ مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
از جابر از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: فرشته ای از کنار مردی که درب خانه ای ایستاده بود، گذشت. به او گفت: چه چیزی تو را بر درب این خانه نگه داشته است؟ مرد پاسخ داد: برادری دارم که در این خانه است و می خواهم به او سلام کنم. فرشته گفت: آیا میان تو و او خویشاوندی است یا نیازی تو را به سوی او کشانده است؟ مرد پاسخ داد: نه، میان من و او خویشاوندی نیست و نیازی هم ندارم، جز برادری اسلامی و احترام آن، برای خداوند رب العالمین به او سلام می کنم و از حالش جویا می شوم. فرشته گفت: من رسول خدا به سوی تو هستم و خداوند تو را سلام می رساند و می فرماید: به دیدار من آمده ای و به خاطر من او را ملاقات کرده ای. پس بهشت را برایت واجب کردم و تو را از خشمم معاف کردم و تو را از آتش نجات دادم.
15636- 6- (6) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ
ص: 56
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (1) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ بَدَأَ بِالْکَلَامِ قَبْلَ السَّلَامِ فَلَا تُجِیبُوهُ قَالَ وَ قَالَ ع لَا تَدْعُ إِلَی طَعَامِکَ أَحَداً حَتَّی یُسَلِّمَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : کسیکه قبل ازسلام حرف زد جوابش را ندهید وکسی را به غذای خود دعوت مکن تا سلام نکرده .
(3) 33 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ السَّلَامِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ وَ وُجُوبِ رَدِّ السَّلَامِ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الِابْتِدَاءِ عَلَی الرَّدِّ
******
ترجمه:
15637- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَدُّ جَوَابِ الْکِتَابِ وَاجِبٌ کَوُجُوبِ رَدِّ السَّلَامِ وَ الْبَادِئُ بِالسَّلَامِ أَوْلَی بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : جواب دادن به نامه مثل جواب سلام واجب است وکسیکه پیشقدم است درسلام پیش خدا ورسول حق تقدم دارد .
15638- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَ
ص: 57
قَالَ: الْبَخِیلُ مَنْ بَخِلَ (1) بِالسَّلَامِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خداوند فرموده : بخیل کسی است که درسلام کردن بخل بورزد .
15639- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص السَّلَامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِیضَةٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5) وَ أَمَّا مَا دَلَّ عَلَی تَرْکِ الْإِجَابَةِ فِیمَا مَرَّ فَالْمُرَادُ بِهِ تَرْکُ إِجَابَةِ الْکَلَامِ (6).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : سلام کردن مستحب ولی جواب آن واجب است .
15640- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ إِفْشَاءَ السَّلَامِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : خداوند رواج دان سلام را دوست دارد .
15641- 2- (9) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع
ص: 58
قَالَ: کَانَ سُلَیْمَانُ ع (1) یَقُولُ أَفْشُوا سَلَامَ اللَّهِ فَإِنَّ سَلَامَ اللَّهِ لَا یَنَالُ الظَّالِمِینَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : حضرت سلیمان می گفت سلام کردن را رواج بدهید همانا سلام خداوند به ظالمین نمی رسد .
15642- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ لَا تَغْضَبُوا وَ لَا تُغْضِبُوا أَفْشُوا السَّلَامَ وَ أَطِیبُوا الْکَلَامَ وَ صَلُّوا بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلَامٍ ثُمَّ تَلَا (3) ع قَوْلَهُ عَزَّ وَ جَلَّ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ (4).
******
ترجمه:
حضرت علی * : نه خشمگين شويد و نه خشمگين سازيد، سلام را آشكار نماييد و سخن پاك بر زبان رانيد وشب درحالی که مردم خواب هستند نماز بخوانید تا باسلامتی وارد بهشت شوید بعد این آیه را تلاوت کردند السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ (5)
15643- 4- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَی مَنْ لَقِیتَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : ازنشانه های تواضع اینستکه به هرکس برخورد کردی سلام کنی
15644- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع یَا عَلِیُّ ثَلَاثٌ کَفَّارَاتٌ إِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ الصَّلَاةُ (8) بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ.
******
ترجمه:
ازجمله وصایا ی پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به علی * : سه چيز كفّاره (پاك كننده گناه) است: رواج دادن سلام (سلام كردن به همگان)، اطعام كردن، و عبادت در شب، هنگامى كه مردم خفته اند.
15645- 6- (9) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ
ص: 59
أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبَخِیلُ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلَامِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : بخیل کسیتکه درسلام کردن بخل به خرج دهد .
15646- 7- (1) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ فِی الْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَی ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا لَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِی إِلَّا مَنْ أَطَابَ الْکَلَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَی السَّلَامَ وَ أَدَامَ الصِّیَامَ وَ صَلَّی بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ فَقَالَ عَلِیٌّ ع یَا رَسُولَ اللَّهِ- مَنْ یُطِیقُ هَذَا مِنْ أُمَّتِکَ فَقَالَ یَا عَلِیُّ أَ وَ تَدْرِی مَا إِطَابَةُ الْکَلَامِ مَنْ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَی عِیَالِهِ وَ أَمَّا إِدَامَةُ الصِّیَامِ فَهُوَ أَنْ یَصُومَ الرَّجُلُ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ کُلِّ شَهْرٍ یُکْتَبُ لَهُ صَوْمُ الدَّهْرِ وَ أَمَّا الصَّلَاةُ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ فَمَنْ صَلَّی الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ صَلَاةَ الْغَدَاةِ فِی الْمَسْجِدِ جَمَاعَةً فَکَأَنَّمَا أَحْیَا اللَّیْلَ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ أَنْ لَا تَبْخَلَ بِالسَّلَامِ عَلَی أَحَدٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
امام صادق(ع) از پدرانش از امام علي(ع) روايت كرده است كه رسول خدا(ص) فرمودند: در بهشت خانه هايي هست كه بيرون آن از درونش و درون آن از بيرونش پيداست. از امت من كساني در آنجا اقامت مي گزينند كه سخن به نيكي بگويند، اطعام نمايند، آشكارا سلام كنند، دائماً روزه دار باشند و در شب كه مردم خوابيده اند، نماز بخوانند.
امام علي(ع) پرسيدند: اي رسول خدا(ص)! چه كسي از امت شما توان اين امور را دارند؟
پيامبر(ص) فرمودند: اي علي(ع)! آيا مي داني نيكو سخن گفتن چيست؟ آن است كه انسان در صب و شام ده مرتبه تسبيح و تحميد و تهليل و تكبير بگويد و اطعام نمودن، نققه و مخارجي است كه مرد به خانواده و عيال خود مي پردازد و دائم روزه دار بودن به اين معناست كه علاوه به روزه ي ماه مبارك رمضان در هر ماه سه روز را روزه بگيرد كه ثواب روزه ي هميشگي براي او نوشته مي شود. مراد از نماز در شب هنگامي كه مردم خوابند، اين است كه هر كسي نماز مغرب و عشاء و نماز صبح را در مسجد به جماعت بخواند، گويا تمام آن شب را از اول تا آخر شب زنده داري نموده است. مقصود از افشاي سلام آن است، كه انسان در سلام كردن بر هيچ يك از مسلمانان بخل نورزد.
15647- 8- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: ثَلَاثٌ دَرَجَاتٌ إِفْشَاءُ
ص: 60
السَّلَامِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ الصَّلَاةُ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : سه چیزجزء درجات هستند رواج دادن سلام بین مردم غذا دادن به دیگران نماز شب خواندن درحالیکه مردم درخواب هستند .
15648- 9- (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَی مَنْ لَقِیتَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : ازنشانه های تواضع اینکه با هرکس برخورد کردی سلام کنی .
15649- 10- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی أَمَالِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَالِحٍ الْقَاضِی عَنْ مَسْرُوقِ بْنِ الْمَرْزُبَانِ عَنْ حَفْصِ بْنِ عَاصِمِ بْنِ أَبِی عُثْمَانَ (3) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَعْجَزَ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ وَ إِنَّ أَبْخَلَ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلَامِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : ناتوان ترين مردم كسى است كه از دعا عاجز باشد وبخيل ترين مردم كسى است كه درسلام بُخل ورزد.
15650- 11- (4) الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ یَضْمَنُ لِی أَرْبَعَةً بِأَرْبَعَةِ أَبْیَاتٍ فِی الْجَنَّةِ أَنْفِقْ وَ لَا تَخَفْ فَقْراً وَ أَنْصِفِ النَّاسَ مِنْ نَفْسِکَ وَ أَفْشِ السَّلَامَ فِی الْعَالَمِ وَ اتْرُکِ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کُنْتَ مُحِقّاً.
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (5)
ص: 61
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (1) وَ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (2) وَ غَیْرِهِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام :چه كسى چهار چيز را به من تضمين مى دهد، تا من چهار خانه در بهشت براى او تضمين كنم؟ انفاق كن و از تنگدستى مترس، سلام گفتن را در جهان رواج ده، بحث و جدل را وا گذار هر چند حق با تو باشد، و با مردم به انصاف رفتار كن.
15651- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُظَفَّرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ هِلَالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَمْسٌ لَا أَدَعُهُنَّ حَتَّی الْمَمَاتِ الْأَکْلُ عَلَی الْحَضِیضِ (7) مَعَ الْعَبِیدِ وَ رُکُوبِیَ الْحِمَارَ مُؤْکَفاً (8) وَ حَلْبِیَ الْعَنْزَ بِیَدِی وَ لُبْسُ الصُّوفِ وَ التَّسْلِیمُ عَلَی الصِّبْیَانِ لِتَکُونَ سُنَّةً مِنْ بَعْدِی.
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 62
الصَّلْتِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ ع فِی حَدِیثٍ مِثْلَهُ (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله : پنج چيز است كه تا هنگام مرگ ، آنها را ترك نمى كنم : غذا خوردن روى زمين با بردگان ، سوار شدن بر درازگوشِ پالان دار ، دوشيدن شير با دست خودم ، پوشيدن لباس پشمينه ، و سلام كردن به كودكان ، تا پس از من ، سنّت شود .
15652- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقُرَشِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: خَمْسٌ لَسْتُ بِتَارِکِهِنَّ حَتَّی الْمَمَاتِ لِبَاسُ الصُّوفِ وَ رُکُوبِیَ الْحِمَارَ مُؤْکَفاً وَ أَکْلِی مَعَ الْعَبِیدِ وَ خَصْفِیَ النَّعْلَ بِیَدِی وَ تَسْلِیمِی عَلَی الصِّبْیَانِ لِتَکُونَ سُنَّةً مِنْ بَعْدِی.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ مَا تَضَمَّنَ مِنْ لُبْسِ الصُّوفِ قَدْ ذَکَرْنَا وَجْهَهُ فِی الْمَلَابِسِ وَ ذَکَرْنَا مُعَارِضَاتِهِ هُنَاکَ (5).
******
ترجمه:
اسماعيل بن ابى زياد از امام صادق(عليه السّلام)و او از پدرش محمد بن على(عليهما السّلام)نقل مى كند كه پيامبر خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:پنج چيز است كه تا هنگام مرگ آنها را رها نمى كنم: پوشيدن لباس پشمى و سوار شدن بر الاغ پالان شده و خوردن با بردگان و پينه زدن به كفش با دست خودم و سلام دادن به كودكان،تا پس از من سنّت باشد.
ص: 63
(1) 36 بَابُ تَحْرِیمِ التَّسْلِیمِ عَلَی الْفَقِیرِ الْمُسْلِمِ بِخِلَافِ السَّلَامِ عَلَی الْغَنِیِّ بَلْ تَجِبُ الْمُسَاوَاةُ
******
ترجمه:
15653- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ فَضْلِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ لَقِیَ فَقِیراً مُسْلِماً فَسَلَّمَ عَلَیْهِ خِلَافَ سَلَامِهِ عَلَی الْغَنِیِّ لَقِیَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ هُوَ عَلَیْهِ غَضْبَانُ.
******
ترجمه:
امام رضا عليه السلام : هر كس با مسلمانى فقير رو به رو شود و به او سلامى متفاوت با سلامى كند كه به ثروتمند مى كند، روز قيامت خداوند عزّ و جلّ را ديدار كند در حالى كه خدا از او در خشم است.
15654- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ قَالَ قُلْتُ لِجَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- إِذَا أَتَاکُمْ شَرِیفُ قَوْمٍ فَأَکْرِمُوهُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ مَا الشَّرِیفُ قَالَ قَدْ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ الشَّرِیفُ مَنْ کَانَ لَهُ مَالٌ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: هَذَا إِمَّا مَخْصُوصٌ بِغَیْرِ السَّلَامِ أَوْ بِالْإِکْرَامِ الَّذِی لَا یَزِیدُ عَلَی إِکْرَامِ الْفَقِیرِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی شخص شریف قومتان برشما وارد شد اورا احترام کنید عرض کرد بله (احترام می کنیم ) گفتم شریف کیست ؟ گفت ازحضرت صادق سوال کردم فرمودند : شریف فرد پولداراست .
(4) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحْمِیدِ عَلَی الْإِسْلَامِ وَ الْعَافِیَةِ عِنْدَ رُؤْیَةِ الْکَافِرِ وَ الْمُبْتَلَی مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسْمِعَ الْمُبْتَلَی
******
ترجمه:
15655- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی ثَوَابِ
ص: 64
الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: مَنْ رَأَی یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً أَوْ مَجُوسِیّاً أَوْ وَاحِداً عَلَی غَیْرِ مِلَّةِ الْإِسْلَامِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی فَضَّلَنِی عَلَیْکَ بِالْإِسْلَامِ دِیناً وَ بِالْقُرْآنِ کِتَاباً وَ بِمُحَمَّدٍ ص نَبِیّاً وَ بِعَلِیٍّ إِمَاماً وَ بِالْمُؤْمِنِینَ إِخْوَاناً وَ بِالْکَعْبَةِ قِبْلَةً لَمْ یَجْمَعِ اللَّهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهُ فِی النَّارِ أَبَداً.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق از پدرش و او را از پدرانش عليه السلام روايت مى نمايد كه پيامبر صلى الله عليه و آله فرمودند: كسى كه يهودى ، مسيحى و مجوسى ، يا شخص غير مسلمانى را ببيند و بگويد ((الحمد لله الذى فضلنى عليك بالاسلام دينا و بالقرآن كتابا و بمحمد نبيا و بعلى اماما و بالمومنين اخوانا و بالكعبه قبله .)) (33)،خداوند هيچ گاه او را با آن شخص يك جا در آتش قرار نمى دهد.
15656- 2- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ نَظَرَ إِلَی ذِی عَاهَةٍ أَوْ مَنْ قَدْ مُثِلَ بِهِ أَوْ صَاحِبِ بَلَاءٍ فَلْیَقُلْ سِرّاً فِی نَفْسِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یُسْمِعَهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی عَافَانِی مِمَّا ابْتَلَاکَ بِهِ وَ لَوْ شَاءَ فَعَلَ ذَلِکَ بِی ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِنَّهُ لَا یُصِیبُهُ ذَلِکَ الْبَلَاءُ أَبَداً.
******
ترجمه:
امام صادق (عليه السّلام) فرمود هر كه بآفت زده يا عضو بريده يا گرفتارى كه نظر كند در دل خود بدون آنكه باو شنواند سه بار گويد حمد خدا را كه مرا عافيت داده از آنچه تو را بدان گرفتار كرده و اگر ميخواست با من هم چنين ميكرد هرگز آن بلا بدو نرسد،
(3) 38 بَابُ أَنَّهُ لَا بُدَّ مِنَ الْجَهْرِ بِالسَّلَامِ وَ بِالرَّدِّ بِحَیْثُ یُسْمِعُ الْمُخَاطَبَ
******
ترجمه:
15657- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَلَّمَ أَحَدُکُمْ فَلْیَجْهَرْ بِسَلَامِهِ وَ لَا یَقُولُ سَلَّمْتُ فَلَمْ یَرُدُّوا
ص: 65
عَلَیَّ وَ لَعَلَّهُ یَکُونُ قَدْ سَلَّمَ وَ لَمْ یُسْمِعْهُمْ فَإِذَا رَدَّ أَحَدُکُمْ فَلْیَجْهَرْ بِرَدِّهِ وَ لَا یَقُولُ الْمُسَلِّمُ سَلَّمْتُ فَلَمْ یَرُدُّوا عَلَیَّ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- اگر یکی از شما سلام کرد با صدای بلند سلام کند و نگوید: سلام کردم و جواب سلامم را ندادند. و شاید او سلام کرده باشد، امّا با صدای بلند نگفته که دیگران بشوند و اگر یکی از شما جواب سلام را داد، با صدای بلند بدهد که سلام دهنده نگوید: سلام کردم و جواب سلامم را ندادند.
(3) 39 بَابُ کَیْفِیَّةِ التَّسْلِیمِ وَ مَا یُسْتَحَبُّ اخْتِیَارُهُ مِنْ صِیغَةٍ
******
ترجمه:
15658- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْمُنْذِرِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَهِیَ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مَنْ قَالَ سَلَامٌ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ فَهِیَ عِشْرُونَ حَسَنَةً وَ مَنْ قَالَ سَلَامٌ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَهِیَ ثَلَاثُونَ حَسَنَةً.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود:هر كس بگويد«سلام عليكم»،ده حسنه برايش منظور گردد، و هر كه بگويد«سلام عليكم و رحمة اللّٰه»بيست حسنه،و هر كه بگويد«سلام عليكم و رحمة اللّٰه و بركاته»سى حسنه.
15659- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یُکْرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَقُولَ حَیَّاکَ اللَّهُ ثُمَّ یَسْکُتَ حَتَّی یُتْبِعَهَا بِالسَّلَامِ.
******
ترجمه:
أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ * : مکروه است کسی به دیگری بگوید حیاک الله (خداوند تورا زنده بدارد)وسکوت کند مگراینکه آنرا با سلام ادامه دهد .
15660- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النِّسَاءِ کَیْفَ یُسَلِّمْنَ إِذَا دَخَلْنَ عَلَی الْقَوْمِ قَالَ الْمَرْأَةُ تَقُولُ عَلَیْکُمُ السَّلَامُ وَ الرَّجُلُ یَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق * سوال کرد زنان وقتی برگروهی وارد می شوند چگونه سلام کنند ؟ فرمودند : زن بگوید عَلَیْکُمُ السَّلَامُ ومرد بگوید السَّلَامُ عَلَیْکُمْ .
ص: 66
15661- 4- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَبْدِ الْمُنْعِمِ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ وَهْبٍ الْیَمَانِیِّ فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ قَالَ لآِدَمَ انْطَلِقْ إِلَی هَؤُلَاءِ الْمَلَإِ مِنَ الْمَلَائِکَةِ فَقُلْ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ فَقَالُوا وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَلَمَّا رَجَعَ إِلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ لَهُ رَبُّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی هَذِهِ تَحِیَّتُکَ وَ تَحِیَّةُ ذُرِّیَّتِکَ مِنْ بَعْدِکَ فِیمَا بَیْنَهُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
خداوند خطاب به آدم(ع) فرمود: به سوی گروه ملائكه برو و برآن بگو: سلام علیكم و رحمه الله و بركاته، سپس آدم بر آنها سلام كرد و ملائكه در جواب گفتند: سلام و رحمت خدا بر تو باد، سپس هنگامی كه آدم به سوی پروردگار خود مراجعه كرد، خداوند فرمود : این تحیت تو و فرزندانت بعد از این می باشد
(3) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِعَادَةِ السَّلَامِ ثَلَاثاً مَعَ عَدَمِ الرَّدِّ وَ الْإِذْنِ وَ یُجْزِی الْمُخَاطَبَ أَنْ یَرُدَّ مَرَّةً وَاحِدَةً
******
ترجمه:
15662- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ لِرَجُلٍ مِنْ بَنِی سَعْدٍ أَ لَا أُحَدِّثُکَ عَنِّی وَ عَنْ فَاطِمَةَ- إِلَی أَنْ قَالَ فَغَدَا عَلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ نَحْنُ فِی لِحَافِنَا فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَسَکَتْنَا وَ اسْتَحْیَیْنَا لِمَکَانِنَا ثُمَّ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَسَکَتْنَا ثُمَّ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ فَخَشِینَا إِنْ لَمْ نَرُدَّ عَلَیْهِ أَنْ یَنْصَرِفَ وَ قَدْ کَانَ یَفْعَلُ ذَلِکَ فَیُسَلِّمُ ثَلَاثاً فَإِنْ أُذِنَ لَهُ وَ إِلَّا انْصَرَفَ فَقُلْنَا وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ یَا رَسُولَ اللَّهِ ادْخُلْ فَدَخَلَ ثُمَّ ذَکَرَ حَدِیثَ تَسْبِیحِ فَاطِمَةَ ع عِنْدَ النَّوْمِ.
ص: 67
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ کَمَا مَرَّ فِی التَّعْقِیبِ (1).
******
ترجمه:
از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل شده که ایشان به مردی از بنی سعد فرمودند: «آیا می خواهی حدیثی از خودم و فاطمه (سلام الله علیها) برایت نقل کنم؟» تا اینکه فرمودند: «پس پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) صبحگاه به سوی ما آمدند، در حالی که ما در لحاف خود بودیم. پس فرمودند: "السلام علیکم". ما سکوت کردیم و به خاطر وضعیت خود خجالت کشیدیم. سپس دوباره فرمودند: "السلام علیکم". ما سکوت کردیم. سپس دوباره فرمودند: "السلام علیکم". پس ترسیدیم که اگر جواب ندهیم، برگردند؛ زیرا ایشان عادت داشتند که سه بار سلام کنند، اگر اجازه داده می شد، وارد می شدند وگرنه برمی گشتند. پس گفتیم: "وعلیک السلام یا رسول الله، وارد شوید". پس ایشان وارد شدند. سپس حدیث تسبیح فاطمه (علیهاالسلام) هنگام خواب را ذکر کردند».
15663- 2- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی حَدِیثِ الدَّرَاهِمِ الِاثْنَیْ عَشَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِلْجَارِیَةِ مُرِّی بَیْنَ یَدَیَّ وَ دُلِّینِی عَلَی أَهْلِکِ وَ جَاءَ رَسُولُ اللَّهِ ص- حَتَّی وَقَفَ عَلَی بَابِ دَارِهِمْ وَ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ یَا أَهْلَ الدَّارِ فَلَمْ یُجِیبُوهُ فَأَعَادَ عَلَیْهِمُ السَّلَامَ فَلَمْ یُجِیبُوهُ فَأَعَادَ السَّلَامَ فَقَالُوا وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَقَالَ مَا لَکُمْ تَرَکْتُمْ إِجَابَتِی فِی أَوَّلِ السَّلَامِ وَ الثَّانِی قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ- سَمِعْنَا سَلَامَکَ فَأَحْبَبْنَا أَنْ نَسْتَکْثِرَ مِنْهُ الْحَدِیثَ.
وَ فِی الْأَمَالِی بِالْإِسْنَادِ نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) در حدیث دراهم دوازده گانه نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به دختری فرمودند: «در مقابل من حرکت کن و مرا به خانه اهل خود راهنمایی کن.» پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) آمدند تا اینکه به درب خانه شان رسیدند و فرمودند: «السلام علیکم یا اهل الدار» اما آن ها پاسخ ندادند. دوباره سلام کردند اما باز هم پاسخی نشنیدند. برای سومین بار سلام کردند و آنگاه گفتند: «وعلیک السلام یا رسول الله و رحمة الله و برکاته.» پیامبر فرمودند: «چرا در اولین و دومین سلام، پاسخ مرا ندادید؟» گفتند: «یا رسول الله، سلام شما را شنیدیم و دوست داشتیم که بیشتر از سلام شما بهره مند شویم.»
(4) 41 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُخَاطَبَةِ الْمُؤْمِنِ الْوَاحِدِ بِضَمِیرِ الْجَمَاعَةِ فِی التَّسْلِیمِ عَلَیْهِ وَ الدُّعَاءِ لَهُ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ غَیْرِهِ وَ قَصْدِ الْمَلَائِکَةِ الَّذِینَ مَعَهُ
******
ترجمه:
قَالَ: ثَلَاثَةٌ تَرُدُّ عَلَیْهِمْ رَدَّ الْجَمَاعَةِ وَ إِنْ کَانَ وَاحِداً عِنْدَ الْعُطَاسِ تَقُولُ یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ مَعَهُ غَیْرُهُ وَ الرَّجُلُ یُسَلِّمُ عَلَی الرَّجُلِ فَیَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ الرَّجُلُ یَدْعُو لِلرَّجُلِ یَقُولُ عَافَاکُمُ اللَّهُ وَ إِنْ کَانَ وَاحِداً فَإِنَّ مَعَهُ غَیْرَهُ.
******
ترجمه:
از منصور بن حازم، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: سه مورد است که در آن ها جواب جمع داده می شود، حتی اگر فردی تنها باشد: هنگام عطسه، می گویید "یرحمکم الله" حتی اگر کسی غیر از او نباشد؛ و هنگامی که مردی به مرد دیگر سلام می کند و می گوید "السلام علیکم"؛ و هنگامی که مردی برای مرد دیگر دعا می کند و می گوید "عافاکم الله" حتی اگر تنها باشد، در حقیقت با او فرد دیگری نیز هست.
15665- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ مِثْلَهُ إِلَّا َّ أَنَّهُ قَالَ یُرَدُّ عَلَیْهِمُ الدُّعَاءُ جَمَاعَةً وَ إِنْ کَانَ وَاحِداً الرَّجُلُ یَعْطِسُ وَ تَرَکَ مَا بَعْدَ قَوْلِهِ عَافَاکُمُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
از جعفر بن بشیر نیز نقل شده است، مشابه حدیث قبلی، با این تفاوت که فرمودند: «دعای جمعی برای او پاسخ داده می شود، حتی اگر فرد تنها باشد. مردی عطسه می کند و گفته می شود "یرحمکم الله"، اما در ادامه گفته "عافاکم الله" حذف کرده است.»
(2) 42 بَابُ عَدَمِ اسْتِحْبَابِ تَسْلِیمِ الْمَاشِی مَعَ الْجَنَازَةِ وَ إِلَی الْجُمُعَةِ وَ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ لَا إِزَارَ لَهُ
******
ترجمه:
15666- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ رَفَعَهُ قَالَ کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثَةٌ لَا یُسَلَّمُونَ الْمَاشِی مَعَ الْجَنَازَةِ وَ الْمَاشِی إِلَی الْجُمُعَةِ وَ فِی بَیْتِ حَمَّامٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی التَّسْلِیمِ فِی الْحَمَّامِ لِمَنْ عَلَیْهِ إِزَارٌ فِی مَحَلِّهِ (4).
******
ترجمه:
از محمد بن حسین نقل شده است که او از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمودند: «سه گروه هستند که به آن ها سلام نمی شود: کسی که همراه جنازه است، کسی که به سوی نماز جمعه می رود و کسی که در حمام است.»
ص: 69
15667- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَرَّ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِقَوْمٍ فَسَلَّمَ عَلَیْهِمْ فَقَالُوا عَلَیْکَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ مَغْفِرَتُهُ وَ رِضْوَانُهُ فَقَالَ لَهُمْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا تَجَاوَزُوا بِنَا مِثْلَ مَا قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ لِأَبِینَا إِبْرَاهِیمَ ع- إِنَّمَا قَالُوا رَحْمَتُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ مُرْسَلًا (3).
******
ترجمه:
از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: امیرالمؤمنین (علیه السلام) از نزد گروهی گذشت و به آنان سلام کرد. آن ها پاسخ دادند: «علیک السلام و رحمة الله و برکاته و مغفرته و رضوانه». امیرالمؤمنین (علیه السلام) به آن ها فرمودند: «از آنچه ملائکه به پدرمان ابراهیم (علیه السلام) گفتند، فراتر نروید. آن ها فقط گفتند: رحمت خدا و برکاتش بر شما اهل بیت باد.»
15668- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (5) عَنْ رَجُلٍ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ عُتَیْبَةَ قَالَ: بَیْنَا أَنَا مَعَ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ الْبَیْتُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ إِذْ أَقْبَلَ شَیْخٌ حَتَّی وَقَفَ عَلَی بَابِ الْبَیْتِ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ ثُمَّ سَکَتَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ ثُمَّ أَقْبَلَ الشَّیْخُ بِوَجْهِهِ عَلَی أَهْلِ الْبَیْتِ وَ قَالَ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ ثُمَّ سَکَتَ حَتَّی أَجَابَهُ الْقَوْمُ جَمِیعاً وَ رَدُّوا عَلَیْهِ السَّلَامَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از حکم بن عتیبه نقل شده که گفت: «روزی من با امام باقر (علیه السلام) بودم و خانه پر از جمعیت بود. در این هنگام، پیرمردی وارد شد تا به درب خانه رسید و گفت: "السلام علیک یا ابن رسول الله و رحمة الله و برکاته" سپس سکوت کرد. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: "و علیک السلام و رحمة الله و برکاته". سپس آن پیرمرد رو به اهل خانه کرد و گفت: "السلام علیکم" و سپس سکوت کرد تا اینکه همه ی اهل خانه به او پاسخ دادند و سلام او را جواب دادند.»
15669- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ
ص: 70
مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِی یَعْفُورٍ- یُقْرِئُکَ السَّلَامَ قَالَ وَ عَلَیْکَ وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ إِذَا أَتَیْتَ عَبْدَ اللَّهِ فَأَقْرِئْهُ السَّلَامَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از ابی کهمس نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: عبدالله بن ابی یعفور به شما سلام می رساند. امام فرمودند: «و علیک و علیه السلام. وقتی نزد عبدالله رفتی، به او سلام مرا برسان.»
15670- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ (2) عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ بِشْرِ بْنِ بَکَّارٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ مَلَکاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ سَأَلَ اللَّهَ أَنْ یُعْطِیَهُ سَمْعَ الْعِبَادِ فَأَعْطَاهُ فَلَیْسَ مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ إِلَّا قَالَ الْمَلَکُ وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ ثُمَّ قَالَ الْمَلَکُ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ فُلَاناً یُقْرِئُکَ السَّلَامَ فَیَقُولُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلَیْهِ السَّلَامُ.
******
ترجمه:
از جابر از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «یکی از فرشتگان از خداوند درخواست کرد که شنوایی عبادت کنندگان را به او عطا کند و خداوند این درخواست را پذیرفت. بنابراین، هر یک از مؤمنین که بگوید: "صلی الله علی محمد و آله و سلم"، آن فرشته پاسخ می دهد: "و علیک السلام". سپس فرشته می گوید: "ای رسول خدا، فلانی به شما سلام می رساند". پس رسول خدا (صلی الله علیه وآله) می فرماید: "و علیه السلام".»
15671- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: بَیْنَمَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی الرَّحْبَةِ (4) إِذْ قَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَنَظَرَ إِلَیْهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع- وَ قَالَ (5) وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ مَنْ أَنْتَ ثُمَّ ذَکَرَ حَدِیثَ عَشَرَةٍ بَعْضُهَا أَشَدُّ مِنْ بَعْضٍ.
******
ترجمه:
از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «روزی امیرالمؤمنین (علیه السلام) در رحبه (میدان) بودند که مردی نزد ایشان آمد و گفت: "السلام علیک یا امیرالمؤمنین و رحمة الله و برکاته". امیرالمؤمنین (علیه السلام) به او نگاهی انداختند و فرمودند: "و علیک السلام و رحمة الله و برکاته. تو کیستی؟" سپس حدیثی درباره ده مسئله بیان کردند که برخی از آن ها سخت تر از برخی دیگر بودند.»
ص: 71
15672- 6- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سَلَّامٍ رَفَعَهُ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا عَرَارَ (2) فِی صَلَاةٍ وَ لَا تَسْلِیمٍ الْعَرَارُ (3) النُّقْصَانُ أَمَّا فِی الصَّلَاةِ فَفِی تَرْکِ إِتْمَامِ رُکُوعِهَا وَ سُجُودِهَا وَ نُقْصَانِ اللَّبْثِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُخْرَی وَ أَمَّا الْعَرَارُ (4) فِی التَّسْلِیمِ فَأَنْ یَقُولَ الرَّجُلُ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ یَرُدَّ فَیَقُولَ وَ عَلَیْکَ وَ لَا یَقُولَ وَ عَلَیْکُمُ السَّلَامُ.
******
ترجمه:
عن القاسم بن سلام، روایتی از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل کرد که فرمودند: "در نماز و در تسلیم، عرار (نقصان) نباید باشد. عرار به معنای نقصان است. در نماز، عرار در ترک کامل کردن رکوع و سجده و کم شدن در مدت در رکعت دوم است. اما در تسلیم، عرار این است که فرد بگوید: 'السلام علیک' و جواب نگیرد، سپس بگوید: 'و علیک' و نگوید: 'و علیکم السلام'."
15673- 7- (5) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها (6) قَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَجِی ءُ کُلَّ یَوْمٍ عِنْدَ صَلَاةِ الْفَجْرِ حَتَّی یَأْتِیَ بَابَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع- فَیَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَیَقُولُونَ وَ عَلَیْکَ السَّلَامُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَیَقُولُ الصَّلَاةَ الصَّلَاةَ یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی حَدِیثِ سَلَامِ آدَمَ عَلَی الْمَلَائِکَةِ (7) وَ غَیْرِهِ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی أَحَادِیثِ السَّلَامِ عَلَی أَهْلِ الذِّمَّةِ وَ غَیْرِهِمْ وَ الْأَحَادِیثُ فِی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ جِدّاً (9).
******
ترجمه:
علی بن ابراهیم در تفسیر خود، در تفسیر آیه ی «وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا» (طه: 132)، نقل کرده است که رسول الله (صلی الله علیه وآله) هر روز هنگام نماز صبح به درب خانه علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) و حسن و حسین (علیهم السلام) می آمد و می گفت: «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته». آنان پاسخ می دادند: «و علیک السلام یا رسول الله و رحمة الله و برکاته». سپس پیامبر می فرمود: «نماز، نماز، خداوند شما را رحمت کند.»
ص: 72
(1) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُصَافَحَةِ الْمُقِیمِ وَ مُعَانَقَةِ الْمُسَافِرِ عِنْدَ التَّسْلِیمِ عَلَیْهِمَا
******
ترجمه:
15674- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ مِنْ تَمَامِ التَّحِیَّةِ لِلْمُقِیمِ الْمُصَافَحَةَ وَ تَمَامِ التَّسْلِیمِ عَلَی الْمُسَافِرِ الْمُعَانَقَةَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
علی بن ریاب از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که فرمودند: «از جمله کامل ترین درودها برای کسی که مقیم است، دست دادن است و کامل ترین سلام برای مسافر، در آغوش گرفتن است.»
(4) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْلِیمِ الصَّغِیرِ عَلَی الْکَبِیرِ وَ الْقَلِیلِ عَلَی الْکَثِیرِ وَ الْمَارِّ عَلَی الْقَاعِدِ وَ الرَّاکِبِ عَلَی الْمَاشِی وَ رَاکِبِ الْبَغْلِ عَلَی رَاکِبِ الْحِمَارِ وَ رَاکِبِ الْفَرَسِ عَلَی رَاکِبِ الْبَغْلِ
******
ترجمه:
15675- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُسَلِّمُ الصَّغِیرُ عَلَی الْکَبِیرِ وَ الْمَارُّ عَلَی الْقَاعِدِ وَ الْقَلِیلُ عَلَی الْکَثِیرِ.
******
ترجمه:
از جراح مدائنی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «کوچک به بزرگ سلام می کند و کسی که عبور می کند به کسی که نشسته است سلام می کند و تعداد کمتر به تعداد بیشتر سلام می کنند.»
ص: 73
15676- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ قَوْمٌ فِی مَجْلِسٍ ثُمَّ سَبَقَ قَوْمٌ فَدَخَلُوا فَعَلَی الدَّاخِلِ أَخِیراً إِذَا دَخَلَ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
از جمیل از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: «هرگاه گروهی در مجلسی باشند و سپس گروه دیگری وارد شوند، بر کسانی که آخر وارد می شوند واجب است که به آن ها سلام کنند.»
15677- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقَلِیلُ یَبْدَءُونَ الْکَثِیرَ بِالسَّلَامِ وَ الرَّاکِبُ یَبْدَأُ الْمَاشِیَ وَ أَصْحَابُ الْبِغَالِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْحَمِیرِ وَ أَصْحَابُ الْخَیْلِ یَبْدَءُونَ أَصْحَابَ الْبِغَالِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : جمعیت کم به جمعیت زیاد سواره برپیاده استرسواربرالاغ سواراسب سواربراسترسوارباید سلام کنند
15678- 4- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یُسَلِّمُ الرَّاکِبُ عَلَی الْمَاشِی وَ الْمَاشِی عَلَی الْقَاعِدِ وَ إِذَا لَقِیَتْ جَمَاعَةٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الْأَقَلُّ عَلَی الْأَکْثَرِ وَ إِذَا لَقِیَ وَاحِدٌ جَمَاعَةً سَلَّمَ الْوَاحِدُ عَلَی الْجَمَاعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : سواره برپیاده وپیاده برنشسته باید سلام کند واگردوگروه بهم برسند جمعیت کمتر باید به جمعیت بیشتر سلام کنند واگر یک نفر به جمعیتی رسید باید به آنها سلام کند .
15679- 5- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُسَلِّمُ الرَّاکِبُ عَلَی الْمَاشِی وَ الْقَائِمُ عَلَی الْقَاعِدِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : سواره برپیاده وایستاده برنشسته باید سلام کند .
ص: 74
(1) 46 بَابُ أَنَّهُ إِذَا سَلَّمَ وَاحِدٌ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ إِذَا رَدَّ وَاحِدٌ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ
******
ترجمه:
15680- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَلَّمَ الرَّجُلُ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اگریک نفر ازطرف گروهی سلام کرد ازبقیه کفایت می کند
15681- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَلَّمَ مِنَ الْقَوْمِ وَاحِدٌ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ إِذَا رَدَّ وَاحِدٌ أَجْزَأَ عَنْهُمْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اگریک نفر ازطرف گروهی سلام کرد ازبقیه کفایت می کند واگریک نفر جواب بدهد کفایت می کند .
15682- 3- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا مَرَّتِ الْجَمَاعَةُ بِقَوْمٍ أَجْزَأَهُمْ أَنْ یُسَلِّمَ وَاحِدٌ مِنْهُمْ وَ إِذَا سَلَّمَ عَلَی الْقَوْمِ وَ هُمْ جَمَاعَةٌ أَجْزَأَهُمْ أَنْ یَرُدَّ وَاحِدٌ مِنْهُمْ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است:
هرگاه گروهی از کنار قومی عبور کنند، کافی است که یکی از آن ها سلام کند. و اگر بر گروهی سلام شود و آنان جماعتی باشند، کافی است که یکی از آن ها جواب دهد.
15683- 4- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَفَّارِ هِلَالِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی قِلَابَةَ عَنْ بِشْرِ (6) بْنِ عُمَرَ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ أَسْلَمَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص
ص: 75
قَالَ: لِیُسَلِّمِ الرَّاکِبُ عَلَی الْمَاشِی فَإِذَا سَلَّمَ مِنَ الْقَوْمِ وَاحِدٌ أَجْزَأَ عَنْهُمْ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : سواره باید به پیاده سلام کند واگریک نفر ازطرف گروهی سلام کرد ازبقیه کفایت می کند .
(1) 47 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ التَّسْلِیمِ عَلَی الْمُؤْمِنِ حَتَّی فِی حَالِ التَّقِیَّةِ
******
ترجمه:
15684- 1- (2) عَلِیُّ بْنُ عِیسَی فِی کَشْفِ الْغُمَّةِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدَّلَائِلِ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ کُنْتُ تَرَکْتُ التَّسْلِیمَ عَلَی أَصْحَابِنَا فِی مَسْجِدِ الْکُوفَةِ وَ ذَلِکَ لِتَقِیَّةٍ عَلَیْنَا فِیهَا شَدِیدَةٍ فَقَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا إِسْحَاقُ- مَتَی أَحْدَثْتَ هَذَا الْجَفَاءَ لِإِخْوَانِکَ تَمُرُّ بِهِمْ فَلَا تُسَلِّمُ عَلَیْهِمْ فَقُلْتُ لَهُ ذَلِکَ لِتَقِیَّةٍ کُنْتُ فِیهَا فَقَالَ لَیْسَ عَلَیْکَ فِی التَّقِیَّةِ تَرْکُ السَّلَامِ وَ إِنَّمَا عَلَیْکَ فِی الْإِذَاعَةِ (3) إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَمُرُّ بِالْمُؤْمِنِینَ فَیُسَلِّمُ عَلَیْهِمْ فَتَرُدُّ الْمَلَائِکَةُ سَلَامٌ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ أَبَداً.
******
ترجمه:
از اسحاق بن عمار روایت شده است:
بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم و من از سلام کردن بر یاران مان در مسجد کوفه خودداری کرده بودم و این به خاطر تقیه ای بود که در آن به شدت بودیم. پس امام صادق (علیه السلام) به من گفت: ای اسحاق، از چه زمانی این بی مهری را نسبت به برادرانت شروع کرده ای که از کنار آن ها عبور می کنی و بر آن ها سلام نمی کنی؟ گفتم که به خاطر تقیه ای بوده که در آن بودم. پس فرمود: تقیه درترک سلام نیست و تنها برافشاگری است(بیان حقائق ). مؤمن از کنار مؤمنان عبور می کند و بر آن ها سلام می کند، پس فرشتگان پاسخ می دهند: سلام و رحمت خدا و برکات او بر تو باد، همیشه.
(4) 48 بَابُ جَوَازِ تَسْلِیمِ الرَّجُلِ عَلَی النِّسَاءِ وَ کَرَاهَتِهِ عَلَی الشَّابَّةِ وَ جَوَازِ رَدِّهِنَّ عَلَیْهِ
******
ترجمه:
15685- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُسَلِّمُ عَلَی النِّسَاءِ وَ یَرْدُدْنَ عَلَیْهِ
ص: 76
السَّلَامَ وَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یُسَلِّمُ عَلَی النِّسَاءِ وَ کَانَ یَکْرَهُ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَی الشَّابَّةِ مِنْهُنَّ وَ یَقُولُ أَتَخَوَّفُ أَنْ یُعْجِبَنِی صَوْتُهَا فَیَدْخُلَ عَلَیَّ أَکْثَرُ مِمَّا أَطْلُبُ مِنَ الْأَجْرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : رسول اکرم به زنان سلام می کردند وآنها هم جواب حضرت را می دادند أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ * هم به زنان سلام می کردند ولی اکراه داشتند به زنان جوان سلام کنند ومی فرمودند : می ترسم صدای آنها چیزی دردلم ایجاد کند که بیش ازآن ثوابی باشد که دنبالش بودم .
(2) 49 بَابُ تَحْرِیمِ التَّسْلِیمِ عَلَی الْکُفَّارِ وَ أَصْحَابِ الْمَلَاهِی وَ نَحْوِهِمْ إِلَّا لِضَرُورَةٍ وَ کَیْفِیَّةِ الرَّدِّ عَلَیْهِمْ
******
ترجمه:
15686- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا تَبْدَءُوا أَهْلَ الْکِتَابِ بِالتَّسْلِیمِ وَ إِذَا سَلَّمُوا عَلَیْکُمْ فَقُولُوا وَ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : شما پیشقدم نباشید درسلام کردن به اهل کتاب واگرآنها به شما سلام کردند درجواب بگوئد وعلیکم .
15687- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقُولُ فِی الرَّدِّ عَلَی الْیَهُودِیِّ وَ النَّصْرَانِیِّ سَلَامٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درجواب سلام یهود ونصاری بگوئید سلام .
15688- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکَ الْیَهُودِیُّ وَ النَّصْرَانِیُّ وَ الْمُشْرِکُ فَقُلْ عَلَیْکَ.
ص: 77
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرِ بْنِ أَعْیَنَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
عبد الله بن بکیربن اعین مثل همین روایت را نقل کرده .
15689- 4- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: دَخَلَ یَهُودِیٌّ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَائِشَةُ عِنْدَهُ فَقَالَ السَّامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فَرَدَّ عَلَیْهِ کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبِهِ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَقَالَ مِثْلَ ذَلِکَ فَرَدَّ عَلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ ص کَمَا رَدَّ عَلَی صَاحِبَیْهِ فَغَضِبَتْ عَائِشَةُ فَقَالَتْ عَلَیْکُمُ السَّامُ وَ الْغَضَبُ وَ اللَّعْنَةُ یَا مَعْشَرَ الْیَهُودِ- یَا إِخْوَةَ الْقِرَدَةِ وَ الْخَنَازِیرِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَائِشَةُ- إِنَّ الْفُحْشَ لَوْ کَانَ مُمَثَّلًا لَکَانَ مِثَالَ سَوْءٍ إِنَّ الرِّفْقَ لَمْ یُوضَعْ عَلَی شَیْ ءٍ قَطُّ إِلَّا زَانَهُ وَ لَمْ یُرْفَعْ عَنْهُ قَطُّ إِلَّا شَانَهُ قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ مَا سَمِعْتَ إِلَی قَوْلِهِمْ السَّامُ عَلَیْکُمْ فَقَالَ بَلَی أَ مَا سَمِعْتِ مَا رَدَدْتُ عَلَیْهِمْ فَقُلْتُ عَلَیْکُمْ فَإِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ مُسْلِمٌ فَقُولُوا سَلَامٌ عَلَیْکُمْ فَإِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ کَافِرٌ فَقُولُوا عَلَیْکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الرَّدِّ عَلَی الْمُسْلِمِ بِصِیغَةِ وَ عَلَیْکُمُ السَّلَامُ (3) وَ هِیَ الْمَذْکُورَةُ فِی الرِّوَایَاتِ الْمُتَوَاتِرَةِ وَ هَذَا یَحْتَمِلُ النَّسْخَ وَ یَحْتَمِلُ أَنْ یَکُونَ الْغَرَضُ مِنْهُ التَّصْرِیحَ بِلَفْظِ السَّلَامِ وَ عَدَمَهُ مِنْ غَیْرِ مُلَاحَظَةِ التَّقْدِیمِ وَ التَّأْخِیرِ أَوْ لِبَیَانِ الْجَوَازِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.
******
ترجمه:
از زراره، از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: یهودی ای بر رسول الله (صلی الله علیه وآله) وارد شد در حالی که عایشه نزد او بود. یهودی گفت: مرگ بر شما. پس رسول الله (صلی الله علیه وآله) گفت: بر شما. سپس یهودی دیگری وارد شد و همان را گفت. پیامبر همان پاسخ را داد. سپس یهودی دیگری وارد شد و همان را گفت. پیامبر همان پاسخ را داد. پس عایشه خشمگین شد و گفت: مرگ و خشم و لعنت بر شما ای گروه یهودیان، ای برادران میمون ها و خوک ها. پس رسول الله (صلی الله علیه وآله) گفت: ای عایشه، درستی این نیست که فحش داده شود، فحش اگر تجسم داشت، مثالی از بدی بود. نرمش بر هیچ چیزی گذاشته نشد جز آن که آن را زینت داد، و از هیچ چیزی برداشته نشد جز آن که آن را زشت کرد. عایشه گفت: ای رسول الله، مگر نشنیدی که گفتند مرگ بر شما؟ پیامبر گفت: بله، آیا نشنیدی که به آنها چه جواب دادم؟ گفتم بر شما. پس اگر مسلمانی به شما سلام کرد، بگویید سلام بر شما. و اگر کافری به شما سلام کرد، بگویید بر تو.
15690- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ
ص: 78
عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ سَالِمِ بْنِ مُکْرَمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَرَّ یَهُودِیٌّ بِالنَّبِیِّ ص فَقَالَ السَّامُ عَلَیْکَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکَ فَقَالَ أَصْحَابُهُ إِنَّمَا سَلَّمَ عَلَیْکَ بِالْمَوْتِ فَقَالَ الْمَوْتُ عَلَیْکَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص وَ کَذَلِکَ رَدَدْتُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * فرمودند : یک یهودی به رسول خدا رسید وگفت السام علیک حضرت هم درجواب فرمودند : علیک اصحاب گفتند او آرزوی مرگ کرد برای شما حضرت فرمودند : من هم همان را به خودش برگرداندم .
15691- 6- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْیَهُودِیِّ وَ النَّصْرَانِیِّ وَ الْمُشْرِکِ إِذَا سَلَّمُوا عَلَی الرَّجُلِ وَ هُوَ جَالِسٌ کَیْفَ یَنْبَغِی أَنْ یَرُدَّ عَلَیْهِمْ فَقَالَ یَقُولُ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
سماعه گوید: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: اگر یک یهودی یا مسیحی یا مشرک بر مسلمان سلام گوید، چگونه باید پاسخ بدهد؟ امام فرمود: «فقط بگوید: علیکم، یعنی بر شما باد».
15692- 7- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عُمَرَ بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَقْبَلَ أَبُو جَهْلِ بْنُ هِشَامٍ وَ مَعَهُ قَوْمٌ مِنْ قُرَیْشٍ- فَدَخَلُوا عَلَی أَبِی طَالِبٍ فَقَالُوا إِنَّ ابْنَ أَخِیکَ قَدْ آذَانَا (3) فَادْعُهُ فَلْیَکُفَّ عَنْ آلِهَتِنَا وَ نَکُفُّ عَنْ إِلَهِهِ قَالَ فَبَعَثَ أَبُو طَالِبٍ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَدَعَاهُ فَلَمَّا دَخَلَ النَّبِیُّ ص لَمْ یَرَ فِی الْبَیْتِ إِلَّا مُشْرِکاً فَقَالَ السَّلَامُ عَلَی مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَی الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از جابر، از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: ابوجهل بن هشام همراه با گروهی از قریش به نزد ابوطالب آمدند و گفتند: برادرزاده ات ما را آزار داده است. او را بخوان تا از خدایان ما دست بکشد و ما نیز از خدای او دست خواهیم کشید. پس ابوطالب به پیامبر (صلی الله علیه وآله) پیام فرستاد و او را خواست. هنگامی که پیامبر (صلی الله علیه وآله) وارد شد، در خانه جز مشرکی ندید. پس گفت: سلام بر کسی که راه هدایت را پیروی کند.
15693- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ رِوَایَةِ أَبِی الْقَاسِمِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنِ الْأَصْبَغِ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیّاً ع یَقُولُ
ص: 79
سِتَّةٌ لَا یَنْبَغِی أَنْ تُسَلَّمَ عَلَیْهِمْ الْیَهُودُ- وَ النَّصَارَی وَ أَصْحَابُ النَّرْدِ وَ الشِّطْرَنْجِ وَ أَصْحَابُ خَمْرٍ وَ بَرْبَطٍ وَ طُنْبُورٍ وَ الْمُتَفَکِّهُونَ بِسَبِّ الْأُمَّهَاتِ وَ الشُّعَرَاءُ.
******
ترجمه:
از اصبغ روایت شده است که شنیدم علی (علیه السلام) می فرمود: شش گروه هستند که نباید بر آنها سلام کرد: یهودیان، مسیحیان، بازی کنندگان نرد و شطرنج، نوشندگان شراب، نوازندگان بربط و طنبور، کسانی که به مادران فحش می دهند، و شاعران.
15694- 9- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: لَا تَبْدَءُوا الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی (2) بِالسَّلَامِ وَ إِنْ سَلَّمُوا عَلَیْکُمْ فَقُولُوا عَلَیْکُمْ وَ لَا تُصَافِحُوهُمْ وَ لَا تُکَنُّوهُمْ إِلَّا أَنْ تُضْطَرُّوا إِلَی ذَلِکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی النَّهْیِ عَنِ السَّلَامِ عَلَی أَصْحَابِ الْمَلَاهِی وَ نَحْوِهِمْ (3).
******
ترجمه:
از جعفر بن محمد، از پدرش روایت شده است که رسول الله (صلی الله علیه وآله) فرمود: به یهودیان و مسیحیان با سلام آغاز نکنید، و اگر آنان به شما سلام کردند، بگویید بر شما. با آنها دست ندهید و آنها را با کنیه صدا نزنید، مگر اینکه مجبور به این کار شوید.
(4) 50 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ دُخُولِ بَیْتِ الْغَیْرِ مِنْ غَیْرِ إِذْنٍ وَ لَا إِشْعَارٍ وَ لَا تَسْلِیمٍ وَ اسْتِحْبَابِ تَسْلِیمِ الْإِنْسَانِ عَلَی نَفْسِهِ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِی الْبَیْتِ أَحَدٌ
******
ترجمه:
15695- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ
ص: 80
وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّی تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلی أَهْلِها (1) قَالَ الِاسْتِئْنَاسُ وَقْعُ النَّعْلِ وَ التَّسْلِیمُ.
******
ترجمه:
از عبدالرحمن بن ابی عبدالله روایت شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی قول خدای عز و جل «به خانه هایی غیر از خانه های خودتان وارد نشوید تا اینکه انس بگیرید و بر اهلش سلام کنید» (سوره نور، آیه 27) پرسیدم. امام صادق (علیه السلام) فرمود: استئناس (انس گرفتن) به معنای صدای قدم ها و سلام کردن است.
15696- 2- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلی أَنْفُسِکُمْ (3) الْآیَةَ قَالَ هُوَ تَسْلِیمُ الرَّجُلِ عَلَی أَهْلِ الْبَیْتِ حِینَ یَدْخُلُ ثُمَّ یَرُدُّونَ عَلَیْهِ فَهُوَ سَلَامُکُمْ عَلَی أَنْفُسِکُمْ.
******
ترجمه:
از ابی الصباح روایت شده است که گفت: از امام باقر (علیه السلام) درباره ی قول خدای عز و جل «پس هنگامی که وارد خانه هایی شدید، به خودتان سلام کنید» (سوره نور، آیه 61) پرسیدم. امام باقر (علیه السلام) فرمود: این آیه به معنای سلام کردن مرد بر اهل خانه هنگام ورود است، سپس آنها نیز پاسخ سلام را می دهند. این همان سلام کردن شما به خودتان است.
15697- 3- (4) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ قَالَ فِی رِوَایَةِ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا دَخَلَ الرَّجُلُ مِنْکُمْ بَیْتَهُ فَإِنْ کَانَ فِیهِ أَحَدٌ یُسَلِّمُ عَلَیْهِمْ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ أَحَدٌ فَلْیَقُلْ السَّلَامُ عَلَیْنَا مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا یَقُولُ اللَّهُ تَحِیَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَةً طَیِّبَةً.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : وقتی کسی ازشما وارد خانه خودش می شود اگرکسی درخانه هست به اوسلام کند واگرکسی نبود بگوید سلام برما ازطرف پروردگارمان زیرا خداوند می فرماید تحیتی ازطرف خداوند که مبارک وپاکیزه است .
1- 15698- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 81
الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ ثَابِتِ بْنِ أَبِی صَفِیَّةَ عَنْ سَعْدٍ الْخَفَّافِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع کَانَتِ الْحُکَمَاءُ فِیمَا مَضَی مِنَ الدَّهْرِ تَقُولُ یَنْبَغِی أَنْ یَکُونَ الِاخْتِلَافُ إِلَی الْأَبْوَابِ لِعَشَرَةِ أَوْجُهٍ أَوَّلُهَا بَیْتُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِقَضَاءِ نُسُکِهِ وَ الْقِیَامِ بِحَقِّهِ وَ أَدَاءِ فَرْضِهِ وَ الثَّانِی أَبْوَابُ الْمُلُوکِ الَّذِینَ طَاعَتُهُمْ مُتَّصِلَةٌ بِطَاعَةِ اللَّهِ وَ حَقُّهُمْ وَاجِبٌ وَ نَفْعُهُمْ عَظِیمٌ وَ ضَرَرُهُمْ (1) شَدِیدٌ وَ الثَّالِثُ أَبْوَابُ الْعُلَمَاءِ الَّذِینَ یُسْتَفَادُ مِنْهُمْ عِلْمُ الدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ الرَّابِعُ أَبْوَابُ أَهْلِ الْجُودِ وَ الْبَذْلِ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ الْتِمَاسَ الْحَمْدِ وَ رَجَاءَ الْآخِرَةِ وَ الْخَامِسُ أَبْوَابُ السُّفَهَاءِ الَّذِینَ یُحْتَاجُ إِلَیْهِمْ فِی الْحَوَادِثِ وَ یُفْزَعُ إِلَیْهِمْ فِی الْحَوَائِجِ وَ السَّادِسُ أَبْوَابُ مَنْ یُتَقَرَّبُ إِلَیْهِ مِنَ الْأَشْرَافِ لِالْتِمَاسِ الْهِبَةِ وَ الْمُرُوءَةِ وَ الْحَاجَةِ وَ السَّابِعُ أَبْوَابُ مَنْ یُرْتَجَی عِنْدَهُمُ النَّفْعُ فِی الرَّأْیِ وَ الْمَشُورَةِ وَ تَقْوِیَةِ الْحَزْمِ وَ أَخْذِ الْأُهْبَةِ لِمَا یُحْتَاجُ إِلَیْهِ وَ الثَّامِنُ أَبْوَابُ الْإِخْوَانِ لِمَا یَجِبُ مِنْ مُوَاصَلَتِهِمْ وَ یَلْزَمُ مِنْ حُقُوقِهِمْ وَ التَّاسِعُ أَبْوَابُ الْأَعْدَاءِ الَّذِینَ تَسْکُنُ (2) بِالْمُدَارَاةِ غَوَائِلُهُمْ وَ تُدْفَعُ بِالْحِیَلِ وَ الرِّفْقِ وَ اللُّطْفِ وَ الزِّیَارَةِ عَدَاوَتُهُمْ
ص: 82
وَ الْعَاشِرُ أَبْوَابُ مَنْ یُنْتَفَعُ بِغِشْیَانِهِمْ وَ یُسْتَفَادُ مِنْهُمْ حُسْنُ الْأَدَبِ وَ یُونَسُ بِمُحَادَثَتِهِمْ.
******
ترجمه:
از اصبغ بن نباته روایت شده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: حکما در زمان های گذشته می گفتند که مراجعه به درب ها باید به خاطر ده چیز باشد. اولین آن ها درب خانه خداوند عز و جل است برای انجام مناسک، رعایت حق او، و انجام فرض او. دوم، درب های پادشاهان که اطاعت از آن ها به اطاعت از خدا متصل است، حق آن ها واجب، نفعشان بزرگ و ضررشان شدید است. سوم، درب های علما که از آن ها علم دین و دنیا استفاده می شود. چهارم، درب های اهل جود و بخشش که اموال خود را برای جلب ستایش و امید به آخرت خرج می کنند. پنجم، درب های سفیهان که در حوادث به آن ها نیاز است و در حاجات به آن ها پناه برده می شود. ششم، درب های اشراف که برای طلب هدیه، مروت و نیاز به آن ها نزدیک می شود. هفتم، درب های کسانی که از نفع رأی، مشورت، تقویت تدبیر، و آماده سازی برای نیازها امید دارند. هشتم، درب های برادران برای ارتباط و حقوق واجبشان. نهم، درب های دشمنان که با مدارای آن ها خطراتشان آرام می گیرد و با حیله، نرمش، لطف و زیارت دشمنی شان دفع می شود. دهم، درب های کسانی که از هم نشینی با آن ها نفع برده می شود و از آنان ادب آموخته می شود و از محادثه با آنان بهره مند می شود
15699- 1- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع (3) أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: إِذَا قَامَ الرَّجُلُ مِنْ مَجْلِسٍ (4) فَلْیُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ بِالسَّلَامِ فَإِنْ أَفَاضُوا فِی خَیْرٍ کَانَ شَرِیکَهُمْ وَ إِنْ أَفَاضُوا فِی بَاطِلٍ کَانَ عَلَیْهِمْ دُونَهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی کسی ازمجلس برادران خودخارج می شود باید با سلام کردن با آنها خدا حافظی کند اگرسرگرم کارخیربوده اند اوهم شریک آنها است واگردرکارباطلی بوده اند فقط برخود آنهاست .
15700- 2- (5) الْحَسَنُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: إِذَا قَامَ أَحَدُکُمْ مِنْ مَجْلِسِهِ مُنْصَرِفاً فَلْیُسَلِّمْ لَیْسَتِ الْأُولَی بِأَوْلَی مِنَ الْأُخْرَی.
******
ترجمه:
حسن طبرسی در «مکارم الاخلاق» از رسول الله (صلی الله علیه وآله) روایت کرده است که فرمود: هنگامی که یکی از شما از مجلس خود برخواست و رفت، باید سلام کند، چرا که سلام نخستین (هنگام ورود) اولویتی بر سلام آخر (هنگام ترک مجلس) ندارد.
(6) 53 بَابُ جَوَازِ التَّسْلِیمِ عَلَی الذِّمِّیِّ وَ الدُّعَاءِ لَهُ مَعَ الْحَاجَةِ إِلَیْهِ
******
ترجمه:
15701- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع (8) أَ رَأَیْتَ إِنِ احْتَجْتُ إِلَی طَبِیبٍ وَ هُوَ نَصْرَانِیٌ
ص: 83
أُسَلِّمُ عَلَیْهِ وَ أَدْعُو لَهُ قَالَ نَعَمْ إِنَّهُ لَا یَنْفَعُهُ دُعَاؤُکَ.
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَجَّاجِ می گوید خدمت حضرت کاظم * عرض کردم اگر به پزشک نصرانی محتاج شدم آیا به اوسلام کرده وبرایش دعا کنم ؟ فرمودند : بله ولی دعای تو نفعی برایش ندارد .
15702- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَرَفَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع کَیْفَ أَدْعُو لِلْیَهُودِیِّ وَ النَّصْرَانِیِّ قَالَ تَقُولُ بَارَکَ اللَّهُ لَکَ فِی دُنْیَاکَ.
******
ترجمه:
کسی ازحضرت صادق * سوال کرد چگونه یهودی یا نصرانی را دعا کنم ؟ فرمودند : خدا به دنیای تو برکت دهد .
(4) 54 بَابُ جَوَازِ مُکَاتَبَةِ الْمُسْلِمِ لِأَهْلِ الذِّمَّةِ وَ الِابْتِدَاءِ بِأَسْمَائِهِمْ وَ التَّسْلِیمِ عَلَیْهِمْ فِی الْمُکَاتَبَةِ مَعَ الْحَاجَةِ
******
ترجمه:
15703- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَکْتُبُ إِلَی رَجُلٍ مِنْ عُظَمَاءِ عُمَّالِ الْمَجُوسِ- فَیَبْدَأُ بِاسْمِهِ قَبْلَ اسْمِهِ فَقَالَ لَا بَأْسَ إِذَا فَعَلَ ذَلِکَ لِاخْتِیَارِ الْمَنْفَعَةِ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صلدق * عرض شد کسی نامه می نویسد به یکی ازبزرگان مجوسی واسم اورا جلوترازاسم خودش می نویسد حضرت فرمودند : اشکالی ندارد وقتی برای جلب منفعت باشد .
15704- 2- (6) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ تَکُونُ لَهُ الْحَاجَةُ إِلَی الْمَجُوسِیِّ أَوْ إِلَی
ص: 84
الْیَهُودِیِّ أَوْ إِلَی النَّصْرَانِیِّ أَوْ أَنْ یَکُونَ عَامِلًا أَوْ دِهْقَاناً مِنْ عُظَمَاءِ أَهْلِ أَرْضِهِ فَیَکْتُبُ إِلَیْهِ الرَّجُلُ فِی الْحَاجَةِ الْعَظِیمَةِ أَ یَبْدَأُ بِالْعِلْجِ وَ یُسَلِّمُ عَلَیْهِ فِی کِتَابِهِ وَ إِنَّمَا یَصْنَعُ ذَلِکَ لِکَیْ تُقْضَی حَاجَتُهُ فَقَالَ أَمَّا أَنْ تَبْدَأَ بِهِ فَلَا وَ لَکِنْ تُسَلِّمُ عَلَیْهِ فِی کِتَابِکَ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَکْتُبُ إِلَی کِسْرَی وَ قَیْصَرَ.
******
ترجمه:
از ابی بصیر روایت شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره ی مردی که نیازی به مجوسی، یهودی، یا نصرانی دارد یا اینکه عاملی یا دهقانی از بزرگان اهل زمین اوست و برای رفع حاجت بزرگ خود به او نامه می نویسد، پرسیده شد. آیا باید با آن شخص غیرمسلمان آغاز کند و در نامه اش به او سلام کند؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: اما اینکه با او(با سلام) آغاز کنی، نه، ولی می توانی در(آخر) نامه ات به او سلام کنی، زیرا رسول الله (صلی الله علیه وآله) به کسری و قیصر نامه می نوشت.
15705- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ الْمُظَفَّرِ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع یَقُولُ إِنَّ الْخَضِرَ شَرِبَ مِنْ مَاءِ الْحَیَاةِ فَهُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ حَتَّی یُنْفَخَ فِی الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَیَأْتِینَا فَیُسَلِّمُ عَلَیْنَا فَنَسْمَعُ صَوْتَهُ وَ لَا نَرَی شَخْصَهُ وَ إِنَّهُ لَیَحْضُرُ حَیْثُ ذُکِرَ فَمَنْ ذَکَرَهُ مِنْکُمْ فَلْیُسَلِّمْ عَلَیْهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
علی بن فضال روایت کرده است که شنیدم اباالحسن علی بن موسی الرضا (علیه السلام) می فرمود: خضر از آب حیات نوشیده است، پس او زنده است و نمی میرد تا زمانی که در صور دمیده شود. او نزد ما می آید و به ما سلام می کند، صدای او را می شنویم ولی شخص او را نمی بینیم. او هرجا که ذکر شود حاضر می شود. پس هر کدام از شما که او را یاد کند، باید بر او سلام کند.
(3) 56 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِغْضَاءِ عَنِ الْإِخْوَانِ وَ تَرْکِ مُطَالَبَتِهِمْ بِالْإِنْصَافِ
******
ترجمه:
15706- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 85
مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عِنْدَهُ قَوْمٌ یُحَدِّثُهُمْ إِذْ ذَکَرَ رَجُلٌ مِنْهُمْ رَجُلًا فَوَقَعَ فِیهِ وَ شَکَاهُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- وَ أَنَّی لَکَ بِأَخِیکَ کُلِّهِ وَ أَیُّ الرِّجَالِ الْمُهَذَّبُ.
******
ترجمه:
از ثعلبه بن میمون، از شخصی که نامش را ذکر کرده است، از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: روزی امام صادق (علیه السلام) در جمعی بود و با آنان صحبت می کرد. یکی از حاضران در جمع از مردی یاد کرد و از او بدگویی و شکایت کرد. امام صادق (علیه السلام) به او فرمود: آیا تو به تمامی برادرت دست یافته ای؟ کدام مرد است که کاملاً بدون نقص باشد؟
15707- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تُفَتِّشِ النَّاسَ فَتَبْقَی بِلَا صَدِیقٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : ازوضعیت مردم جستجو نکن زیرا بدون دوست می مانی .
15708- 3- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَهَّامِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ النَّقَّاشِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الضَّحَّاکِ بْنِ مَخْلَدٍ قَالَ سَمِعْتُ الصَّادِقَ ع یَقُولُ لَیْسَ مِنَ الْإِنْصَافِ مُطَالَبَةُ الْإِخْوَانِ بِالْإِنْصَافِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : انصاف نیست که ازبرادرانت بخواهی با انصاف برخورد کنند .
15709- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِلْمُسْلِمِ عَلَی أَخِیهِ الْمُسْلِمِ مِنَ الْحَقِّ أَنْ یُسَلِّمَ عَلَیْهِ إِذَا لَقِیَهُ وَ یَعُودَهُ إِذَا مَرِضَ وَ یَنْصَحَ لَهُ إِذَا غَابَ وَ یُسَمِّتَهُ إِذَا عَطَسَ یَقُولَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ یَقُولَ یَرْحَمُکَ اللَّهُ فَیُجِیبَ (5) یَقُولَ لَهُ
ص: 86
یَهْدِیکُمُ اللَّهُ وَ یُصْلِحُ بَالَکُمْ وَ یُجِیبَهُ إِذَا دَعَاهُ وَ یَتْبَعَهُ إِذَا مَاتَ.
******
ترجمه:
از جراح مدائنی روایت شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: مسلمان بر برادر مسلمانش حقوقی دارد: وقتی او را می بیند، باید به او سلام کند؛ وقتی بیمار می شود، به عیادتش برود؛ وقتی غایب است، خیرخواه او باشد؛ وقتی عطسه می کند، او را دعا کند و بگوید «الحمد لله رب العالمین لا شریک له یرحمک الله»؛ و او نیز پاسخ دهد «یهدیکم الله و یصلح بالکم»؛ وقتی او را دعوت می کند، دعوتش را بپذیرد؛ و وقتی می میرد، در تشییع جنازه اش شرکت کند.
15710- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ فَسَمِّتُوهُ وَ لَوْ کَانَ مِنْ وَرَاءِ جَزِیرَةٍ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی کسی عطسه کرد به اوبگوئید یرحمکم الله (خدا تورا رحمت کند ) ولودرجزیره ای باشد .
15711- 3- (2) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی وَ لَوْ مِنْ وَرَاءِ الْبَحْرِ.
******
ترجمه:
درروایت دیگری آمده ولودرپشت دریا باشد .
15712- 4- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُثَنًّی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ یَزِیدَ وَ مَعْمَرِ بْنِ أَبِی زِیَادٍ وَ ابْنِ رِئَابٍ قَالُوا کُنَّا جُلُوساً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِذْ عَطَسَ رَجُلٌ فَمَا رَدَّ عَلَیْهِ أَحَدٌ مِنَ الْقَوْمِ شَیْئاً حَتَّی ابْتَدَأَ هُوَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَلَّا سَمَّتُّمْ إِنَّ مِنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَی الْمُسْلِمِ أَنْ یَعُودَهُ إِذَا اشْتَکَی وَ أَنْ یُجِیبَهُ إِذَا دَعَاهُ وَ أَنْ یَشْهَدَهُ إِذَا مَاتَ وَ أَنْ یُسَمِّتَهُ إِذَا عَطَسَ.
******
ترجمه:
ابن رئاب می گوید با عده ای درخدمت حضرت صادق * بودیم کسی عطسه کرد کسی چیزی نگفت تا اینکه حضرت جواب اورا دادند وفرمودند : سبحان الله چرا جوابش راندادید ؟ حق مسلمان دیگراینست که وقتی بیمارشد به عیادتش برود وقتی صدایش کردند جواب بدهد وقتی مرد به تشیع اوبروند وزمانیکه عطسه کرد به اوجواب داده وبگویند یرحمک الله .
15713- 5- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یُونُسَ (5) عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَأَحْصَیْتُ فِی الْبَیْتِ أَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فَعَطَسَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- فَمَا تَکَلَّمَ أَحَدٌ مِنَ الْقَوْمِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَلَّا تُسَمِّتُونَ (6) فَرْضُ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ (7) إِذَا مَرِضَ أَنْ
ص: 87
یَعُودَهُ وَ إِذَا مَاتَ أَنْ یَشْهَدَ جَنَازَتَهُ وَ إِذَا عَطَسَ أَنْ یُسَمِّتَهُ أَوْ قَالَ یُشَمِّتَهُ وَ إِذَا دَعَاهُ أَنْ یُجِیبَهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
از داود بن حصین روایت شده است که گفت: ما در حضور امام صادق (علیه السلام) بودیم و چهارده مرد در اتاق حضور داشتند. امام صادق (علیه السلام) عطسه کرد و هیچ یک از جمعیت سخنی نگفتند. امام صادق (علیه السلام) فرمود: آیا نمی گویید «یرحمک الله»؟ حق مؤمن بر مؤمن این است که اگر بیمار شد، به عیادتش برود؛ اگر درگذشت، در تشییع جنازه اش شرکت کند؛ اگر عطسه کرد، او را دعا کند (یا بگوید «یرحمک الله») و اگر او را دعوت کرد، دعوتش را بپذیرد.
15714- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا عَطَسَ فَقِیلَ لَهُ یَرْحَمُکَ اللَّهُ قَالَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ یَرْحَمُکُمْ وَ إِذَا عَطَسَ عِنْدَهُ إِنْسَانٌ قَالَ یَرْحَمُکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : وقتی کسی عطسه کرد وبه اوگفتند یرحمک الله درجواب باید بگوید یغفرالله لکم ویرحمکم وزمانیکه کسی درکنارش عطسه کرد باید به او بگوید یرحمک الله عزوجل .
15715- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ فَلْیَقُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ إِذَا سَمَّیْتَ (5) الرَّجُلَ فَلْیَقُلْ یَرْحَمُکَ اللَّهُ وَ إِذَا رَدَّ فَلْیَقُلْ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکَ وَ لَنَا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سُئِلَ عَنْ آیَةٍ أَوْ شَیْ ءٍ فِیهِ ذِکْرُ اللَّهِ فَقَالَ کُلُّ مَا ذُکِرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ فَهُوَ حَسَنٌ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : وقتی کسی عطسه کرد باید بگوید الْحَمْدُ لِلَّهِ لَا شَرِیکَ لَهُ وقتی کسی درحضورش عطسه کرد باید بگوید یَرْحَمُکَ اللَّهُ وقتی می خواهد جواب طرف رابدهد باید بگوید یَغْفِرُ اللَّهُ لَکَ وَ لَنَا وازرسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم درمورد آیه یا چیزی که اشاره به ذکرخدا داشته سوال شد فرمودند : هرچیزی که تورا بیاد خدا بیندازد خوب است .
عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا عَطَسَ أَحَدُکُمْ فَسَمِّتُوهُ قُولُوا یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ وَ هُوَ یَقُولُ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ یَرْحَمُکُمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها (1).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حضرت علی* : وقتی کسی عطسه کرد وبه اوگفتند یرحمکم الله درجواب باید بگوید یغفرالله لکم ویرحمکم چون خدا می فرماید : وقتی مورد تحیت دیگران قرار گرفتید بهترازاوجوابش را بدهید یا به همان اندازه جواب بدهید .
15717- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی (5) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ النَّیْسَابُورِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنِ السَّیَّارِیِّ (6) عَنْ نَسِیمَ خَادِمِ أَبِی مُحَمَّدٍ ع قَالَتْ قَالَ لِی صَاحِبُ الزَّمَانِ ع وَ قَدْ دَخَلْتُ عَلَیْهِ بَعْدَ مَوْلِدِهِ بِلَیْلَةٍ فَعَطَسْتُ عِنْدَهُ فَقَالَ لِی یَرْحَمُکِ اللَّهُ فَفَرِحْتُ بِذَلِکَ فَقَالَ لِی أَ لَا أُبَشِّرُکِ فِی الْعُطَاسِ قُلْتُ بَلَی فَقَالَ هُوَ أَمَانٌ مِنَ الْمَوْتِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ.
وَ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آدَمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ الدَّقَّاقِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
نسیم خادم حضرت عسکری می گوید یک روزبعد ازولادت حضرت صاحب الزمان * خدمتشان رسیدم بعد ازعطسه ام به من فرمودند یرحمک الله من خوشحال شدم بعد فرمودند : به توبشارت بدهم درموردعطسه عرض کردم بله فرمودند : عطسه امان ازمرک است تا سه روز .
ص: 89
(1) 60 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْعُطَاسِ وَ کَرَاهَةِ الْعَطْسَةِ الْقَبِیحَةِ وَ مَا زَادَ عَلَی الثَّلَاثِ
******
ترجمه:
15718- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ التَّثَاؤُبُ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْعَطْسَةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
حضرت رضا * : خمیازه ازطرف شیطان وعطسه ازطرف خداوند است .
15719- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: قَالَ: الْعُطَاسُ یَنْفَعُ فِی الْبَدَنِ کُلِّهِ مَا لَمْ یَزِدْ عَلَی الثَّلَاثِ فَإِذَا زَادَ عَلَی الثَّلَاثِ فَهُوَ دَاءٌ وَ سُقْمٌ.
******
ترجمه:
وفرمودند : عطسه همه اش برای بدن خیر است اگرکمترازسه بار باشد وبیش ازسه بارنشانه بیماری است .
15720- 3- (4) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ (5) قَالَ الْعَطْسَةُ الْقَبِیحَةُ.
******
ترجمه:
أَبِی بَکْرٍحَضْرَمِیِّ می گوید ازحضرت صادق * درمورد آیه إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ (6) سوال کردم فرمودند : آن عطسه زشت وقبیح است .
15721- 4- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ رَجُلٍ مِنَ الْعَامَّةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: الْعَطْسَةُ تَخْرُجُ مِنْ جَمِیعِ الْبَدَنِ کَمَا أَنَّ النُّطْفَةَ تَخْرُجُ مِنْ جَمِیعِ الْبَدَنِ وَ مَخْرَجُهَا مِنَ الْإِحْلِیلِ أَ مَا رَأَیْتَ الْإِنْسَانَ إِذَا عَطَسَ نُفِضَ أَعْضَاؤُهُ
ص: 90
- وَ صَاحِبُ الْعَطْسَةِ یَأْمَنُ الْمَوْتَ سَبْعَةَ أَیَّامٍ (1).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : عطسه ازهمه بدن خارج می شود مثل منی که ازهمه بدن وبوسیله آلت جنسی تخلیه می شود مگرنمی بینی با عطسه شخص احساس راحتی می کند عطسه کننده تا هفت روزازمرگ درامان است .می گویم : این اختلاف سه وهفت روزمربوط به پیروجوان عطسه کننده است یا بخاطرتقیه .
(4) 61 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَکْرَارِ التَّسْمِیتِ ثَلَاثاً عِنْدَ تَوَالِی الْعُطَاسِ مِنْ غَیْرِ زِیَادَةٍ
******
ترجمه:
15722- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ ثَلَاثاً فَسَمِّتْهُ ثُمَّ اتْرُکْهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : وقتی کسی سه بارعطسه وتوجواب اورا دادی دیگر او را رها کن
15723- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ وَهْبِ بْنِ مُنَبِّهٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ: یُسَمَّتُ الْعَاطِسُ ثَلَاثاً فَمَا فَوْقَهَا فَهُوَ رِیحٌ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : تاسه مرتبه به عطسه مننده باید جواب داد بیش ازسه مرتبه (عطسه نیست ) باد است .
ص: 91
15724- 3- (1) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ إِذَا زَادَ الْعَاطِسُ عَلَی ثَلَاثَةٍ قِیلَ لَهُ شَفَاکَ اللَّهُ لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ عِلَّةٍ.
******
ترجمه:
ودرحدیث دیگری آمده وقتی شخص بیش ازسه مرتبه عطسه کرد باید به او گفت : شفاک الله (خدا تورا شفا بدهد ) زیرا نشانه بیماری است .
(2) 62 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحْمِیدِ لِمَنْ عَطَسَ أَوْ سَمِعَهُ وَ وَضْعِ الْإِصْبَعِ عَلَی الْأَنْفِ
******
ترجمه:
15725- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَالِمَ ع عَنِ الْعَطْسَةِ وَ مَا الْعِلَّةُ فِی الْحَمْدِ لِلَّهِ عَلَیْهَا فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ نِعَماً عَلَی عَبْدِهِ فِی صِحَّةِ بَدَنِهِ وَ سَلَامَةِ جَوَارِحِهِ وَ إِنَّ الْعَبْدَ یَنْسَی ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی ذَلِکَ وَ إِذَا نَسِیَ أَمَرَ اللَّهُ الرِّیحَ فَتُجَازُ (4) فِی بَدَنِهِ ثُمَّ یُخْرِجُهَا مِنْ أَنْفِهِ فَیَحْمَدُ اللَّهَ عَلَی ذَلِکَ فَیَکُونُ حَمْدُهُ عَلَی ذَلِکَ شُکْراً لِمَا نَسِیَ.
******
ترجمه:
از صالح بن ابی حماد روایت شده است که گفت: از امام (علیه السلام) درباره علت عطسه و دلیل گفتن «الحمد لله» پس از آن پرسیدم. امام (علیه السلام) فرمود: خداوند نعمت هایی به بنده اش در سلامتی بدن و سلامت اعضایش عطا می کند و بنده ذکر خداوند را بر آن نعمت ها فراموش می کند. وقتی او فراموش می کند، خداوند باد (ریاح) را در بدن او می فرستد و سپس آن را از بینی اش خارج می کند. بنده بر این اتفاق «الحمد لله» می گوید و این حمد به عنوان شکری برای نعمتی است که فراموش کرده بود.
15726- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ أَوْ غَیْرِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَطَسَ غُلَامٌ لَمْ یَبْلُغِ الْحُلُمَ عِنْدَ النَّبِیِّ ص فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص بَارَکَ اللَّهُ فِیکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود :پسر بچه ای که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود در نزد رسول الله صلی الله علیه و آله عطسه کرد و گفت:الْحَمْدُ لِلَّهِ، پس رسول الله صلی الله علیه و آله به او گفتند: خداوند درتو برکت قراردهد
15727- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نُعَیْمٍ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ: عَطَسَ
ص: 92
أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ثُمَّ جَعَلَ إِصْبَعَهُ عَلَی أَنْفِهِ فَقَالَ رَغِمَ أَنْفِی لِلَّهِ رَغْماً دَاخِراً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام عطسه نمودند پس گفتند:
💠الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
سپس انگشت خود را بر بینی خود گذاشتند و گفتند:بینی خودرا برای خدا بخاک می مالم با ذلت .
15728- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ غَیْرِهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی وَجَعِ الْأَضْرَاسِ وَ وَجَعِ الْآذَانِ إِذَا سَمِعْتُمْ مَنْ یَعْطِسُ فَابْدَءُوهُ بِالْحَمْدِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: در باره درد دندان و گوش هر گاه شنیدید كسى عطسه زد با حمد خدا با او سخن گوئید.
15729- 5- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ قَالَ إِذَا عَطَسَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ عَلَی کُلِّ حَالٍ لَمْ یَجِدْ وَجَعَ الْأُذُنَیْنِ وَ الْأَضْرَاسِ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند :کسی که وقتی عطسه کرد بگوید :
💠الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ عَلَی کُلِّ حَالٍ
درد گوشها و دندانها را نخواهد یافت. (مبتلا نمی شود)
15730- 6- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا عَطَسَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ ثُمَّ سَکَتَ لِعِلَّةٍ تَکُونُ بِهِ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ عَنْهُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- فَإِنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکَ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْعُطَاسُ لِلْمَرِیضِ دَلِیلُ الْعَافِیَةِ وَ رَاحَةٌ لِلْبَدَنِ.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکَ (4).
ص: 93
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : هرگاه مسلمانی عطسه کند و به خاطر بیماری اش سکوت کند، فرشته ها به جای او می گویند: الحمدلله ربّ العالمین. پس اگر بگوید الحمدلله ربّ العالمین فرشته ها می گویند: خدا گناهان تو را ببخشد.
(3) 63 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لِمَنْ عَطَسَ أَوْ سَمِعَهُ
******
ترجمه:
15731- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: عَطَسَ رَجُلٌ عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ- فَلَمْ یُسَمِّتْهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ قَالَ نَقَصَنَا حَقَّنَا وَ قَالَ إِذَا عَطَسَ أَحَدُکُمْ فَلْیَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ- قَالَ فَقَالَ الرَّجُلُ فَسَمَّتَهُ أَبُو جَعْفَرٍ ع.
******
ترجمه:
ابن ابى عمیر از برخى از اصحابش حدیث كند كه گفت: مردى در خدمت حضرت باقر علیه السّلام عطسه زد و گفت: الحمد للَّه حضرت باقر علیه السّلام جواب عطسه او را نداد و فرمود: از حق ما كاست سپس فرمود: چون یكى از شماها عطسه كرد بگوید: الحمد للَّه رب العالمین و صلى اللَّه على محمد و أهل بیته گوید: پس آن مرد آنچنان گفت و حضرت نیز جواب عطسه او را داد. (یعنى باو فرمود:یرحمك اللَّه)
15732- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَمِعَ عَطْسَةً فَحَمِدَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ لَمْ یَشْتَکِ عَیْنَهُ وَ لَا ضِرْسَهُ ثُمَّ قَالَ إِنْ سَمِعْتَهَا فَقُلْهَا وَ إِنْ کَانَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ الْبَحْرُ.
******
ترجمه:
ابو اسامه گوید: حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر كه صداى عطسه اى را بشنود پس خداى عز و جل را حمد گوید و بر پیغمبر (ص) و خاندانش صلوات بفرستد، درد چشم و دندان نبیند، سپس فرمود: اگر آن را شنیدى ذكر (حمد و صلوات) را بگو اگر چه میان تو و آن (كس كه عطسه زده) دریا فاصله باشد.
15733- 3- (6) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع
ص: 94
نِعْمَ الشَّیْ ءُ الْعَطْسَةُ تَنْفَعُ فِی الْجَسَدِ وَ تُذَکِّرُ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْتُ إِنَّ عِنْدَنَا قَوْماً یَقُولُونَ لَیْسَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص فِی الْعَطْسَةِ نَصِیبٌ فَقَالَ إِنْ کَانُوا کَاذِبِینَ فَلَا نَالَهُمْ شَفَاعَةُ مُحَمَّدٍ ص.
******
ترجمه:
جابر گوید: حضرت باقر علیه السلام فرمود: چه چیز خوبى است عطسه زدن، براى بدن سودمند است، و خداى عز و جل را نیز بیاد انسان آورد، من عرضكردم: نزد ما مردمانى هستند كه میگویند: رسول خدا (ص) از عطسه بهره اى ندارد (و عطسه نمیزند)؟ فرمود: اگر دروغ گویند شفاعت محمد (ص) بآنها نرسد.
15734- 4- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَطَسَ ثُمَّ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی قَصَبَةِ أَنْفِهِ ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ حَمْداً کَثِیراً کَمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ- خَرَجَ مِنْ مَنْخِرِهِ الْأَیْسَرِ طَائِرٌ أَصْغَرُ مِنَ الْجَرَادِ وَ أَکْبَرُ مِنَ الذُّبَابِ حَتَّی یَصِیرَ تَحْتَ الْعَرْشِ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: هر كه عطسه زند سپس دستش را بر استخوان تیغه بینى نهد و بگوید: الحمد للَّه رب العالمین [الحمد للَّه ] حمدا كثیرا كما هو اهله و صلى اللَّه على محمد النبى و آله و سلم از سوراخ چپ بینى او پرنده اى كوچكتر از ملخ و بزرگتر از مگس بیرون آید و برود تا بزیر عرش رسد و تا روز قیامت براى او استغفار كند.
(3) 64 بَابُ أَنَّهُ لَا تُکْرَهُ الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ لَا عِنْدَ الذَّبْحِ وَ لَا عِنْدَ الْجِمَاعِ بَلْ تُسْتَحَبُ
******
ترجمه:
15735- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْبَصْرِیِّ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ النَّاسَ یَکْرَهُونَ الصَّلَاةَ عَلَی مُحَمَّدٍ- وَ آلِهِ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاطِنَ عِنْدَ الْعَطْسَةِ وَ عِنْدَ الذَّبِیحَةِ وَ عِنْدَ الْجِمَاعِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع
ص: 95
مَا لَهُمْ وَیْلَهُمْ نَافَقُوا لَعَنَهُمُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
فضیل بن یسار گوید: بحضرت باقر علیه السلام عرضكردم: مردم در سه جا صلوات بر محمد و آلش را بددانند: یكى هنگام عطسه، و دیگر هنگام سر بریدن حیوانات، و سوم در هنگام جماع، حضرت باقر علیه السلام فرمود: چه شده است آنها را؟ واى بر آنها، نفاق كردند، خدا لعنتشان كند.
15736- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (2) عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ ص وَاجِبَةٌ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ وَ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ الذَّبَائِحِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
جضرت رضا * درنامه خود به مامون گفتند صلوات برپیامبر صلی الله علیه و آله وسلم درهرجا وزمان عطسه وذبح ودیگرموارد واجب است .
(4) 65 بَابُ جَوَازِ تَسْمِیتِ الذِّمِّیِّ إِذَا عَطَسَ وَ الدُّعَاءِ لَهُ بِالْهِدَایَةِ وَ الرَّحْمَةِ
******
ترجمه:
15737- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَطَسَ رَجُلٌ نَصْرَانِیٌّ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ لَهُ الْقَوْمُ هَدَاکَ اللَّهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- یَرْحَمُکَ اللَّهُ فَقَالُوا لَهُ إِنَّهُ نَصْرَانِیٌّ فَقَالَ لَا یَهْدِیهِ اللَّهُ حَتَّی یَرْحَمَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
ابن ابى نجران از برخى از شیعیان حدیث كند كه گفت: مردى نصرانى نزد حضرت صادق علیه السلام عطسه زد مردم باو گفتند: هداك اللَّه (یعنى خدا هدایتت كند) حضرت صادق علیه السلام فرمود: [بگوئید] یرحمك اللَّه عرض كردند: او نصرانى است؟ فرمود: تا خدا باو رحم نكند هدایتش نفرماید.
ص: 96
(1) 66 بَابُ جَوَازِ الِاسْتِشْهَادِ عَلَی صِدْقِ الْحَدِیثِ بِاقْتِرَانِهِ بِالْعُطَاسِ
******
ترجمه:
15738- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ (3) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَصْدِیقُ الْحَدِیثِ عِنْدَ الْعُطَاسِ.
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : عطسه کردن نشانه راستی خبر است .
15739- 2- (5) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کَانَ الرَّجُلُ یَتَحَدَّثُ بِحَدِیثٍ فَعَطَسَ عَاطِسٌ فَهُوَ شَاهِدُ حَقٍّ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : هرگاه کسی برای شما خبری را نقل کند وکسی عطسه زد این نشانه صداقت اوست .
(6) 67 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِجْلَالِ ذِی الشَّیْبَةِ الْمُؤْمِنِ وَ تَوْقِیرِهِ وَ إِکْرَامِهِ
******
ترجمه:
15740- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ
ص: 97
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالَ الشَّیْخِ الْکَبِیرِ.
******
ترجمه:
عبد اللّٰه بن سنان گويد: حضرت صادق عليه السّلام بمن فرمودند : ازراههای احترام به خداى عز و جل احترام پيرمرد سالمند است.
15741- 2- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ ذِی الشَّیْبَةِ الْمُسْلِمِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمودند : ازراههای احترام به خداى عز و جل احترام ریش سفید مسلمان است.
15742- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُوَقِّرْ کَبِیرَنَا وَ یَرْحَمْ صَغِیرَنَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : ازما نیست کسیکه تجلیل نکند ازبزرگ ما ورحم نکند به اطفال ما .
15743- 4- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی نَهْشَلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِجْلَالُ الْمُؤْمِنِ ذِی الشَّیْبَةِ وَ مَنْ أَکْرَمَ مُؤْمِناً فَبِکَرَامَةِ اللَّهِ بَدَأَ وَ مَنِ اسْتَخَفَّ بِمُؤْمِنٍ ذِی شَیْبَةٍ أَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیْهِ مَنْ یَسْتَخِفُّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ.
******
ترجمه:
ابن سنان می گوید حضرت صادق * به من فرمودند : ازراههای تجلیل از خداوند احترام کردن به مومن سالمند است وکسیکه مومنی را احترام کند به تجلیل ازخدا اقدام کرده وکسیکه مومن پیری را تحقیرکند خداوند کسی را مامورمی کند تا قبل ازمرگش اورا تحقیر کند .
15744- 5- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثَةٌ لَا یَجْهَلُ حَقَّهُمْ إِلَّا مُنَافِقٌ مَعْرُوفُ النِّفَاقِ ذُو الشَّیْبَةِ فِی الْإِسْلَامِ وَ حَامِلُ الْقُرْآنِ وَ الْإِمَامُ الْعَادِلُ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار گويد: شنيدم ابا الخطاب از حضرت صادق عليه السلام حديث مى كرد كه فرموده : سه كس هستند كه حق آنها را ناديده نگيرد كسى جز منافقى كه بنفاق معروف اس-ت : ك-س-ى ك-ه م-وي-ش را در اس-لام س-پ-ي-د كرده ، و آنكه قرآن را در بردارد، و پيشواى عادل .
15745- 6- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْوَصَّافِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَظِّمُوا کُبَرَاءَکُمْ وَ صِلُوا أَرْحَامَکُمْ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: سالمندان خود را بزرگ داريد و با ارحام خود صله كنيد،
ص: 98
15746- 7- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ لَیْسَ تَصِلُونَهُمْ بِشَیْ ءٍ أَفْضَلَ مِنْ کَفِّ الْأَذَی عَنْهُمْ.
******
ترجمه:
مثل همین روایت نقل شده با این اضافه : و صله رحمى بهتر از آزار نرساندن بآنها نيست.
15747- 8- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ إِجْلَالُ ذِی الشَّیْبَةِ الْمُسْلِمِ.
******
ترجمه:
ح-ض-رت ص-ادق (ع ) ف-رم-ود: از اح-ت-رام ب-خ-داى عزوجل احترام به مو سپيد مسلمان است .
15748- 9- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ عَرَفَ فَضْلَ کَبِیرٍ لِسِنِّهِ فَوَقَّرَهُ آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کنند: هرکس فضیلت بزرگتر را که به خاطر سنش حائز است مراعات کند و به او احترام کند، خداوند او را از هول و هراس قیامت در امان می دارد.
15749- 10- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: وَ مَنْ وَقَّرَ ذَا شَیْبَةٍ فِی الْإِسْلَامِ- آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کنند: هرکس فضیلت کسیکه در اسلام مویش سفید شده را مراعات کند و به او احترام کند، خداوند او را از هول و هراس قیامت در امان می دارد.
15750- 11- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ عَرَفَ فَضْلَ شَیْخٍ کَبِیرٍ فَوَقَّرَهُ لِسِنِّهِ آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ قَالَ مِنْ تَعْظِیمِ اللَّهِ إِجْلَالُ ذِی الشَّیْبَةِ الْمُؤْمِنِ.
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : هرکس فضیلت کسیکه در اسلام مویش سفید شده را مراعات کند و به او احترام کند، خداوند او را از هول و هراس قیامت در امان می دارد . وفرمودند : ازراههای تعظیم خداوند احترام گذاشتن به مومن سالخوره است .
یَعْرِفُ لِأَحَدٍ الْفَضْلَ فَهُوَ الْمُعْجَبُ بِرَأْیِهِ.
******
ترجمه:
امام جعفرصادق (علیه السلام):
كسى كه براى ديگران ارزشى قائل نباشد، خودبين و خود رأى است
15752- 13- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ خُنَیْسٍ (2) عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) وَ عَنْ حُجْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (4) عَنِ اللَّیْثِ بْنِ سَعْدٍ عَنِ الزُّهْرِیِّ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بَجِّلُوا الْمَشَایِخَ فَإِنَّ مِنْ إِجْلَالِ اللَّهِ تَبْجِیلَ الْمَشَایِخِ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:پيران را بزرگ داريد[و احترام كنيد]پس همانا از [مصاديق]بزرگ داشتن خداوند بزرگداشت پيران است.
15753- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ قَالَ قُلْتُ لِجَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَتَاکُمْ شَرِیفُ قَوْمٍ فَأَکْرِمُوهُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ مَا الشَّرِیفُ قَالَ قَدْ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ الشَّرِیفُ مَنْ کَانَ لَهُ مَالٌ قُلْتُ فَمَا الْحَسِیبُ قَالَ الَّذِی یَفْعَلُ الْأَفْعَالَ الْحَسَنَةَ بِمَالِهِ وَ غَیْرِ مَالِهِ قُلْتُ فَمَا الْکَرَمُ قَالَ التَّقْوَی.
******
ترجمه:
از حَجّال نقل شده است که به جمیل بن درّاج گفتم:
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: وقتی شریف قومی نزد شما آمد، او را گرامی بدارید.
گفت: بله.
گفتم: شریف کیست؟
گفت: من از ابو عبدالله (امام صادق علیه السلام) درباره این موضوع پرسیدم.
پس فرمود: شریف کسی است که دارای مال باشد.
گفتم: پس حسب کیست؟
فرمود: کسی که کارهای خوب را با مالش و غیر مالش انجام می دهد.
گفتم: پس کرم چیست؟
فرمود: تقوا.
15754- 2- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 100
إِذَا أَتَاکُمْ کَرِیمُ قَوْمٍ فَأَکْرِمُوهُ.
******
ترجمه:
و ن-ي-ز ف-رم-ود ع-لي-ه الس-لام ك-ه رس-ولخ-دا ص-لى اللّه عليه و آله فرموده : هرگاه بزرگوار قومى بر شما رسيد او را گرامى داريد.
15755- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَتَاکُمْ کَرِیمُ قَوْمٍ فَأَکْرِمُوهُ.
******
ترجمه:
رس-ول خ-دا ص-لى اللّه عليه و آله فرموده : هرگاه بزرگوار قومى بر شما رسيد او را گرامى داريد.
15756- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَمَّا قَدِمَ عَدِیُّ بْنُ حَاتِمٍ إِلَی النَّبِیِّ ص- أَدْخَلَهُ النَّبِیُّ ص بَیْتَهُ وَ لَمْ یَکُنْ فِی الْبَیْتِ غَیْرُ خَصَفَةٍ (3) وَ وِسَادَةِ أَدَمٍ فَطَرَحَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَدِیِّ بْنِ حَاتِمٍ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: وقتی عدی بن حاتم به نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد، پیامبر او را به خانه اش برد و در خانه چیزی جز حصیر و بالشت چرمی نبود. پس پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آن بالشت چرمی را برای عدی بن حاتم پهن كرد (و خود روى زمين نشست ).
(4) 69 بَابُ کَرَاهَةِ إِبَاءِ الْکَرَامَةِ کَالْوِسَادَةِ وَ الطِّیبِ وَ الْمَجْلِسِ
******
ترجمه:
15757- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دَخَلَ رَجُلَانِ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فَأَلْقَی لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا وِسَادَةً فَقَعَدَ عَلَیْهَا أَحَدُهُمَا وَ أَبَی الْآخَرُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اقْعُدْ عَلَیْهَا فَإِنَّهُ لَا یَأْبَی الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از عبدالله بن قداح، از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: دو نفر نزد امیرالمؤمنین علی علیه السلام آمدند. امیرالمؤمنین برای هر کدام یک بالش انداخت. یکی از آن ها بر روی بالش نشست و دیگری خودداری کرد. امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمود: بر روی آن بنشین، زیرا هیچ کس از کرامت (احترام) سرباز نمی زند، مگر الاغ.
ص: 101
15758- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ لَا یَأْبَی الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ قُلْتُ مَا مَعْنَی ذَلِکَ قَالَ التَّوْسِعَةُ فِی الْمَجْلِسِ وَ الطِّیبُ یُعْرَضُ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
این حدیث از حسن بن جهم روایت شده است که امام ابو الحسن (علیه السلام) فرمودند: امیر المؤمنین علی (علیه السلام) می فرمود: "کسی که کرامت را نمی پذیرد، مانند یک خر است." پرسیدم: معنی این چیست؟ فرمود: "وسعت دادن در مجلس و عطری که به او عرضه می شود."
15759- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع (3) یَقُولُ لَا یَأْبَی الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ قُلْتُ أَیُّ شَیْ ءٍ الْکَرَامَةُ قَالَ مِثْلُ الطِّیبِ وَ مَا یُکْرَمُ بِهِ الرَّجُلُ.
******
ترجمه:
حضرت کاظم عليه السّلام فرمودند : جز درازگوش موجود ديگرى ردّ احسان نمى كند.عرض كردم: مقصود چيست؟فرمود: بوى خوشى به او عرضه شود(و او امتناع كند) وهرچیزی که احترام شمرده شود .
15760- 4- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُیَسِّرٍ (5) عَنْ أَبِی زَیْدٍ الْمَکِّیِّ (6) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ لَا یَأْبَی الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ یَعْنِی بِذَلِکَ فِی الطِّیبِ وَ الْوِسَادَةِ.
******
ترجمه:
حضرت کاظم عليه السّلام فرمودند : جز درازگوش موجود ديگرى ردّ احسان نمى كند یعنی بوى خوشى به او عرضه شود(و او امتناع كند) وزیرانداز .
15761- 5- (7) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ لَا یَأْبَی
ص: 102
الْکَرَامَةَ إِلَّا حِمَارٌ فَقُلْتُ مَا مَعْنَی ذَلِکَ فَقَالَ ذَلِکَ فِی الطِّیبِ یُعْرَضُ عَلَیْهِ وَ التَّوْسِعَةِ فِی الْمَجَالِسِ مَنْ أَبَاهُمَا کَانَ کَمَا قَالَ.
******
ترجمه:
امام ابو الحسن (علیه السلام) فرمودند: امیر المؤمنین علی (علیه السلام) می فرمود: "کسی که کرامت را نمی پذیرد، مانند یک خر است." پرسیدم: معنی این چیست؟ فرمود: بوی خوشی که اختیارش قراردهند وسعت دادن در مجلس هرکس آنها را رد کند درواقع همان استکه گفته شد .
15762- 6- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ (2) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (3) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَرُدُّ الطِّیبَ قَالَ لَا یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَرُدَّ الْکَرَامَةَ.
******
ترجمه:
سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ می گوید ازحضرت صادق * سوال کردم درمورد کسیکه بوی خوشی را رد می کند فرمودند : سزاوارنیست کسی احترام دیگران را رد کند .
15763- 7- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا عُرِضَ عَلَی أَحَدِکُمُ الْکَرَامَةُ فَلَا یَرُدَّهَا فَإِنَّمَا یَرُدُّ الْکَرَامَةَ الْحِمَارُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی آدَابِ الْحَمَّامِ (5).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم: اگرکسی به شما لطفی کرد آنرا رد نکنید چون فقط الاغ لطف دیگران را رد می کند .
(6) 70 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَشْیِ صَاحِبِ الْبَیْتِ مَعَ الدَّاخِلِ إِذَا دَخَلَ وَ إِذَا خَرَجَ وَ جَعْلِ صَاحِبِ الْبَیْتِ الدَّاخِلَ أَمِیراً
******
ترجمه:
15764- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ
ص: 103
النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ حَقِّ الدَّاخِلِ عَلَی أَهْلِ الْبَیْتِ أَنْ یَمْشُوا مَعَهُ هُنَیْهَةً إِذَا دَخَلَ وَ إِذَا خَرَجَ وَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَخَلَ أَحَدُکُمْ عَلَی أَخِیهِ الْمُسْلِمِ فِی بَیْتِهِ فَهُوَ أَمِیرٌ عَلَیْهِ حَتَّی یَخْرُجَ.
******
ترجمه:
این حدیث از سکونی روایت شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رسول الله (صلی الله علیه و آله) گفت: "از حقوق واردشونده بر اهل خانه این است که کمی با او همراهی کنند وقتی وارد می شود و وقتی خارج می شود." و همچنین فرمودند: "اگر یکی از شما بر برادر مسلمانش در خانه اش وارد شد، او (واردشونده) تا زمانی که خارج شود، امیر بر آن خانه است."
(1) 71 بَابُ أَنَّ مَنْ جَالَسَ أَحَداً فَائْتَمَنَهُ عَلَی حَدِیثٍ لَمْ یَجُزْ لَهُ أَنْ یُحَدِّثَ بِهِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِلَّا ثِقَةً أَوْ ذِکْراً لَهُ بِخَیْرٍ أَوْ شَهَادَةً عَلَی فِعْلِ حَرَامٍ بِشُرُوطِهَا
******
ترجمه:
15765- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ.
******
ترجمه:
ح-ض-رت ب-اق-ر (ع ) از رسول خدا (ص ) روايت كرده است كه مى فرمودند : مجلسها امانت است .
15766- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَوْفٍ (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ.
******
ترجمه:
(ابن ) ابى عوف گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع ) كه مى فرمود: مجلسها امانت است .
15767- 3- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ وَ لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یُحَدِّثَ بِحَدِیثٍ یَکْتُمُهُ صَاحِبُهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ ثِقَةً (6) أَوْ ذِکْراً لَهُ بِخَیْرٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: مجلسها امانت است ، و كسى حق ندارد كلام محرمانه رفيق خود را ب-دون اج-ازه او ب-ازگو كند، مگر در موردى كه شنونده مورد وثوق و اطمينان باشد يا ذكر خيرى از آن رفيق باشد.
ص: 104
15768- 4- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزِیدَ (3) عَنِ الزُّبَیْرِ بْنِ بَکَّارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ أَبِی ذَیْبٍ عَنِ ابْنِ أَخِی جَابِرٍ عَنْ عَمِّهِ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَجَالِسُ بِالْأَمَانَةِ إِلَّا ثَلَاثَةَ مَجَالِسَ مَجْلِسٌ سُفِکَ فِیهِ دَمٌ حَرَامٌ أَوْ مَجْلِسٌ اسْتُحِلَّ فِیهِ فَرْجٌ حَرَامٌ أَوْ مَجْلِسٌ یُسْتَحَلُّ فِیهِ مَالٌ حَرَامٌ بِغَیْرِ حَقِّهِ.
******
ترجمه:
این حدیث از جابر بن عبدالله روایت شده است که رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمودند: "مجالس باید به امانتداری برگزار شوند، مگر سه نوع مجلس: مجلسی که در آن خون حرامی ریخته شود، مجلسی که در آن ناموس حرامی مورد تجاوز قرار گیرد، یا مجلسی که در آن مال حرامی به ناحق گرفته شود."
(4) 72 بَابُ أَنَّهُ إِذَا اجْتَمَعَ ثَلَاثَةٌ کُرِهَ أَنْ یَتَنَاجَی اثْنَانِ دُونَ الثَّالِثِ
******
ترجمه:
15769- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ الْقَوْمُ ثَلَاثَةً فَلَا یَتَنَاجَی مِنْهُمُ اثْنَانِ دُونَ صَاحِبِهِمَا فَإِنَّ فِی ذَلِکَ مَا یَحْزُنُهُ وَ یُؤْذِیهِ.
******
ترجمه:
ح-ضرت صادق (ع ) فرمود: هرگاه سه نفر باهم هستند دو نفر آنها سربگوشى با هم صحبت نكنند زيرا كه آندو مايه اندوه و آزار رفيق سومى ايشان است .
15770- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ ثَلَاثَةٌ فِی بَیْتٍ فَلَا یَتَنَاجَی اثْنَانِ دُونَ صَاحِبِهِمَا فَإِنَّ ذَلِکَ مِمَّا یَغُمُّهُ.
******
ترجمه:
ح-ضرت صادق (ع ) فرمود: هرگاه سه نفر باهم درخانه ای هستند دو نفر آنها سربگوشى با هم صحبت نكنند زيرا كه آندو مايه اندوه و آزار رفيق سومى ايشان است .
ص: 105
15771- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ عَرَضَ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ الْمُتَکَلِّمِ فِی حَدِیثِهِ فَکَأَنَّمَا خَدَشَ وَجْهَهُ.
******
ترجمه:
این حدیث از سکونی روایت شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: رسول الله (صلی الله علیه و آله) گفتند: "هر کس سخن برادر مسلمان خود را قطع کند، مانند این است که صورت او را خراشیده باشد."
(4) 74 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ مِنْ کَیْفِیَّةِ الْجُلُوسِ وَ مَا یُکْرَهُ مِنْهَا
******
ترجمه:
15772- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَلَوِیِّ (6) رَفَعَهُ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص یَجْلِسُ ثَلَاثاً الْقُرْفُصَاءَ وَ هُوَ أَنْ یُقِیمَ سَاقَیْهِ وَ یَسْتَقْبِلَهُمَا بِیَدَیْهِ وَ یَشُدَّ یَدَهُ فِی ذِرَاعِهِ وَ کَانَ یَجْثُو عَلَی رُکْبَتَیْهِ وَ کَانَ یَثْنِی رِجْلًا وَاحِدَةً وَ یَبْسُطُ عَلَیْهَا الْأُخْرَی وَ لَمْ یُرَ ص مُتَرَبِّعاً قَطُّ.
******
ترجمه:
این حدیث از عبدالله بن حسن علوی روایت شده است که او گفت: "پیامبر (صلی الله علیه و آله) به سه شکل می نشست:
قرفصاء: یعنی پاهای خود را بالا می گذاشت و دست هایش را به آن ها تکیه می داد و دستش را به ساق پاهایش می بست.
جثو بر زانو: یعنی روی زانوهایش می نشست.
یک پا را خم می کرد و پای دیگر را روی آن پهن می کرد.
15773- 2- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ: رَأَیْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع قَاعِداً وَاضِعاً إِحْدَی رِجْلَیْهِ عَلَی فَخِذِهِ فَقُلْتُ إِنَّ النَّاسَ یَکْرَهُونَ هَذِهِ
ص: 106
الْجِلْسَةَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهَا جِلْسَةُ الرَّبِّ فَقَالَ إِنِّی إِنَّمَا جَلَسْتُ هَذِهِ الْجِلْسَةَ لِلْمَلَالَةِ وَ الرَّبُّ لَا یَمَلُّ وَ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ.
******
ترجمه:
ابوحمزة الثمالي گفت: "من دیدم که علی بن الحسین (علیه السلام) نشسته بود و یک پای خود را بر روی ران خود گذاشته بود. من گفتم: مردم این نوع نشستن را ناپسند می دارند و می گویند که این نوع نشستن خدایی است. علی (علیه السلام) گفت: «من فقط برای آرامش این گونه نشستم و خداوند از خستگی و خواب مبرا است و هیچ چرت زدن (خواب کوتاه) و خوابی او را فرا نمی برد.»
15774- 3- (1) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ (مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ) (2) عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: جَلَسَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مُتَوَرِّکاً رِجْلُهُ الْیُمْنَی عَلَی فَخِذِهِ الْیُسْرَی فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَذِهِ جِلْسَةٌ مَکْرُوهَةٌ فَقَالَ لَا إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ قَالَتْهُ الْیَهُودُ- لَمَّا أَنْ فَرَغَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اسْتَوَی عَلَی الْعَرْشِ جَلَسَ هَذِهِ الْجِلْسَةَ لِیَسْتَرِیحَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ (3) وَ بَقِیَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مُتَوَرِّکاً کَمَا هُوَ.
******
ترجمه:
حماد بن عثمان روایت کرده است که امام صادق (علیه السلام) را دیده که به شکلی خاص نشسته بود؛ یعنی پای راستش را بر روی ران چپ خود گذاشته بود. یک مرد به او گفت: "فدایت بشم، این نوع نشستن مکروه است." امام (علیه السلام) پاسخ داد: "نه، این چیزی است که یهودیان می گفتند: 'وقتی خداوند از خلق آسمان ها و زمین فراغت یافت و بر عرش استوا، این نوع نشست را برای استراحت انجام می داد. پس خداوند آیهٔ «اللَّهُ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ۚ لَا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلَا نَوْمٌ» (سوره البقرة، آیه 255) را نازل کرد، و خداوند حی، قایم است، خواب و نهایت سالمی وجودش را به دست نمی آورد.' و ابو عبدالله (علیه السلام) به همان شکل خاص خودش نشسته بود."
15775- 4- (4) الْحَسَنُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا جَلَسَ جَلَسَ الْقُرْفُصَاءَ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی می نشستند پاهای خود را بالا می گذاشت و دست هایش را به آن ها تکیه می داد و دستش را به ساق پاهایش می بست.
(6) 75 بَابُ اسْتِحْبَابِ جُلُوسِ الْإِنْسَانِ دُونَ مَجْلِسِهِ تَوَاضُعاً وَ الْجُلُوسِ عَلَی الْأَرْضِ وَ فِی أَدْنَی مَجْلِسٍ إِلَیْهِ إِذَا دَخَلَ
******
ترجمه:
15776- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِی سُلَیْمَانَ الزَّاهِدِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ
ص: 107
ع قَالَ: مَنْ رَضِیَ بِدُونِ الشَّرَفِ مِنَ الْمَجْلِسِ لَمْ یَزَلِ اللَّهُ وَ مَلَائِکَتُهُ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ حَتَّی یَقُومَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: هر که به پایین نشینی در مجلس رضایت دهد، خدا و فرشتگان پیوسته بر او رحمت فرستند تا برخیزد.
15777- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَخَلَ مَنْزِلًا قَعَدَ فِی أَدْنَی الْمَجْلِسِ إِلَیْهِ حِینَ یَدْخُلُ.
******
ترجمه:
ح-ض-رت ص-ادق (ع ) ف-رمود: رسول خدا (ص ) اينگونه بود كه در هر منزلى وارد مى شد همان دم در مى نشست
15778- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ یَجْلِسَ الرَّجُلُ دُونَ شَرَفِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: ازنشانه های تواضع اینکه به پایین نشینی در مجلس رضایت دهد،
15779- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ التَّوَاضُعِ أَنْ تَرْضَی بِالْمَجْلِسِ دُونَ الْمَجْلِسِ وَ أَنْ تُسَلِّمَ عَلَی مَنْ تَلْقَی وَ أَنْ تَتْرُکَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کُنْتَ مُحِقّاً وَ لَا تُحِبَّ أَنْ تُحْمَدَ عَلَی التَّقْوَی.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حدیث از السکونی نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "از تواضع این است که با جائ کمتر از آنچه که ارزش دارد، راضی باشی و به هر کسی که بر آن برخوردی، سلام کنی، و از مجادله دوری کنی، حتی اگر تو بر حق باشی، و دوست نداشته باشی که بخاطر تقوا و پرهیزگاری مورد ستایش قرار گیری."
15780- 5- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَخْلَدٍ عَنِ الرَّزَّازِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ مُوسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ سُلَیْمَانَ الْمُؤَذِّنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ غِیَاثٍ
ص: 108
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَجْلِسُ عَلَی الْأَرْضِ وَ یَأْکُلُ عَلَی الْأَرْضِ وَ یَعْتَقِلُ الشَّاةَ وَ یُجِیبُ دَعْوَةَ الْمَمْلُوکِ عَلَی خُبْزِ الشَّعِیرِ.
******
ترجمه:
حدیثی از ابن عباس نقل شده که می فرماید: "رسول الله (صلی الله علیه و آله) بر زمین می نشست، و بر زمین غذا می خورد، و گوسفند را گرفته آنرا می بست، و درخواست بنده ای را که نان جوی را می آورد، پاسخ می داد."
15781- 6- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَخْلَدٍ عَنِ الْخُدْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْجَبَّارِ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُمَیْرٍ عَنْ مُصْعَبِ بْنِ شَیْبَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَخَذَ الْقَوْمُ مَجَالِسَهُمْ فَإِنْ دَعَا رَجُلٌ أَخَاهُ وَ أَوْسَعَ لَهُ فِی مَجْلِسِهِ فَلْیَأْتِهِ فَإِنَّمَا هِیَ کَرَامَةٌ أَکْرَمَهُ بِهَا أَخُوهُ وَ إِنْ لَمْ یُوسِعْ لَهُ أَخُوهُ فَلْیَنْظُرْ أَوْسَعَ مَکَانٍ یَجِدُهُ فَلْیَجْلِسْ فِیهِ.
******
ترجمه:
مصعب بن شیبه نقل کرده که رسول الله (صلی الله علیه و آله) فرمودند: "وقتی مردم در مجالس خود جا می گیرند، اگر کسی برادر خود را دعوت کند و برای او در مجلسش فضا فراهم کند، باید او را بپذیرد؛ زیرا این کرامتی است که برادرش را با آن افتخار می دهد. و اگر برادرش فضای کافی برای او فراهم نکند، باید برادرش به دنبال مکان دیگری بگردد که جا دارد و در آن نشیند."
15782- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَجْلِسُ فِی بَیْتِهِ عِنْدَ بَابِ بَیْتِهِ قُبَالَةَ الْکَعْبَةِ.
******
ترجمه:
حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ می گوید دیدم که حضرت صادق * درخانه کناردرب روبروی کعبه می نشستند .
15783- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَکْثَرَ مَا یَجْلِسُ تُجَاهَ الْقِبْلَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : رسول اکرم بیشتر اوقات بسوی کعبه می نشستند .
15784- 3- (5) وَ رَوَی الشَّیْخُ بَهَاءُ الدِّینِ فِی مِفْتَاحِ الْفَلَاحِ قَالَ رُوِیَ عَنْ أَئِمَّتِنَا ع خَیْرُ الْمَجَالِسِ مَا اسْتُقْبِلَ بِهِ الْقِبْلَةُ.
ص: 109
وَ رَوَاهُ الْمُحَقِّقُ فِی الشَّرَائِعِ مُرْسَلًا (1).
******
ترجمه:
مرحوم شیخ بهائ گفته اند درروایات ما آمده بهترین جا برای نشستن روبه قبله است
15785- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی یَحْیَی سُهَیْلِ بْنِ زِیَادٍ الْوَاسِطِیِّ یَرْفَعُهُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: لَا تَسْتَقْبِلُوا الشَّمْسَ فَإِنَّهَا مَبْخَرَةٌ تُشْحِبُ اللَّوْنَ وَ تُبْلِی الثَّوْبَ (4) وَ تُظْهِرُ الدَّاءَ الدَّفِینَ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : به سوی خورشید (مستقیماً) روبرو ننشینید، زیرا آن بخوری است که رنگ را تغییر می دهد و لباس را کهنه می کند و بیماری پنهان را آشکار می سازد."
15786- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی الشَّمْسِ أَرْبَعُ خِصَالٍ تُغَیِّرُ اللَّوْنَ وَ تُنَتِّنُ الرِّیحَ وَ تُخْلِقُ الثِّیَابَ وَ تُورِثُ الدَّاءَ.
******
ترجمه:
رسول الله (ص) درباره خورشید فرمود: در خورشید چهار خصلت است: رنگ را تغییر می دهد، بوی بد ایجاد می کند، لباس ها را کهنه می کند، و بیماری به ارمغان می آورد."
15787- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا جَلَسَ أَحَدُکُمْ فِی الشَّمْسِ فَلْیَسْتَدْبِرْهَا فَإِنَّهَا تُظْهِرُ الدَّاءَ الدَّفِینَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی فِی التِّجَارَةِ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْمَشْیِ فِی الظِّلِّ لَا فِی الشَّمْسِ (7).
******
ترجمه:
امام علی (ع) در حدیث چهارصد فرمود: وقتی یکی از شما در خورشید می نشیند، پشت به آن بنشیند، زیرا خورشید بیماری پنهان را آشکار می سازد."
ص: 110
15788- 1- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: إِذَا دَخَلَ أَحَدُکُمْ عَلَی أَخِیهِ فِی رَحْلِهِ فَلْیَقْعُدْ حَیْثُ یَأْمُرُهُ صَاحِبُ الرَّحْلِ فَإِنَّ صَاحِبَ الرَّحْلِ أَعْرَفُ بِعَوْرَةِ بَیْتِهِ مِنَ الدَّاخِلِ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
این حدیث از مسعده بن صدقه از امام جعفر صادق (ع) از پدرش امام محمد باقر (ع) نقل شده است:
"وقتی یکی از شما به خانه برادرش وارد می شود، در جایی بنشیند که صاحب خانه به او می گوید، زیرا صاحب خانه به نقاط ضعف خانه اش آگاه تر است از کسی که به آن وارد می شود."
(3) 79 بَابُ جَوَازِ الِاحْتِبَاءِ وَ لَوْ فِی ثَوْبٍ وَاحِدٍ یَسْتُرُ الْعَوْرَةَ
******
ترجمه:
15789- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ الِاحْتِبَاءُ حِیطَانُ الْعَرَبِ.
******
ترجمه:
این حدیث از امام کاظم (ع) است که از رسول الله (ص) نقل می کنند:
"رسول الله (ص) فرمود: احتباء (زانوها را در بغل گرفتن) دیوارهای عرب است."
15790- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَحْتَبِی بِثَوْبٍ وَاحِدٍ فَقَالَ إِنْ کَانَ یُغَطِّی عَوْرَتَهُ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْمَسَاجِدِ (6).
******
ترجمه:
سماعه گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی که با یک لباس احتباء می کند (زانوها را در بغل می گیرد)، پرسیدم. ایشان فرمودند: اگر عورت خود را می پوشاند، اشکالی ندارد.
ص: 111
(1) 80 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْمِزَاحِ وَ الضَّحِکِ مِنْ غَیْرِ إِکْثَارٍ وَ لَا فُحْشٍ
******
ترجمه:
15791- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الرَّجُلُ یَکُونُ مَعَ الْقَوْمِ فَیَجْرِی بَیْنَهُمْ کَلَامٌ یَمْزَحُونَ وَ یَضْحَکُونَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا لَمْ یَکُنْ فَظَنَنْتُ أَنَّهُ عَنَی الْفُحْشَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَأْتِیهِ الْأَعْرَابِیُّ فَیُهْدِی إِلَیْهِ الْهَدِیَّةَ ثُمَّ یَقُولُ مَکَانَهُ أَعْطِنَا ثَمَنَ هَدِیَّتِنَا فَیَضْحَکُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ کَانَ إِذَا اغْتَمَّ یَقُولُ مَا فَعَلَ الْأَعْرَابِیُّ لَیْتَهُ أَتَانَا.
******
ترجمه:
مُعَمَّرِ بنِ خَلَّاد گفت: از ابوالحسن (علیه السلام) پرسیدم و گفتم: فدایت شوم، مردی که با گروهی است و بین آنها کلامی جریان دارد که شوخی می کنند و می خندند. پس ایشان گفتند: اشکالی ندارد مادامی که نباشد [نامفهوم]. پس من گمان کردم که منظور ایشان از [نامفهوم] فحش است. سپس گفتند: همانا اعرابی (بدوی) آمد محضررسول خدا (صلی الله علیه وآله) و به ایشان هدیه داد ، سپس گفت : بهای هدیۀ ما را بده. پس رسول خدا (صلی الله علیه وآله) خندید ند و هنگامی که غمگین می شد، می گفت: اعرابی چه شد؟ ای کاش به سوی ما می آمد.
15792- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مِهْزَمٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: کَانَ یَحْیَی بْنُ زَکَرِیَّا یَبْکِی وَ لَا یَضْحَکُ وَ کَانَ عِیسَی ابْنُ مَرْیَمَ ع یَضْحَکُ وَ یَبْکِی وَ کَانَ الَّذِی یَصْنَعُ عِیسَی ع أَفْضَلَ مِنَ الَّذِی کَانَ یَصْنَعُ یَحْیَی ع.
******
ترجمه:
از امام ابوالحسن اول (علیه السلام) روایت شده است: یحیی بن زکریا همیشه گریه می کرد و نمی خندید و عیسی بن مریم (علیه السلام) هم می خندید و هم گریه می کرد و آنچه که عیسی (علیه السلام) انجام می داد بهتر بود از آنچه یحیی (علیه السلام) انجام می داد.
15793- 3- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ شَرِیفِ بْنِ سَابِقٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ فِیهِ دُعَابَةٌ قُلْتُ وَ مَا الدُّعَابَةُ قَالَ الْمِزَاحُ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ الْکُوفِیِّ (5)
ص: 112
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است: هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه در او شوخی (دُعَابَة) وجود دارد. پرسیدم: و شوخی چیست؟ فرمود: مزاح.
15794- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (3) عَنْ یُوسُفَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ یُونُسَ الشَّیْبَانِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَیْفَ مُدَاعَبَةُ بَعْضِکُمْ بَعْضاً قُلْتُ قَلِیلٌ قَالَ فَلَا تَفْعَلُوا فَإِنَّ الْمُدَاعَبَةَ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ إِنَّکَ لَتُدْخِلُ بِهَا السُّرُورَ عَلَی أَخِیکَ وَ لَقَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُدَاعِبُ الرَّجُلَ یُرِیدُ أَنْ یَسُرَّهُ.
******
ترجمه:
یونس شیبانی روایت می کند که امام ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: چگونه برخی از شما با هم شوخی می کنید؟ گفتم: کم. فرمود: این کار را نکنید، زیرا شوخی کردن از حسن خلق است و با آن، سرور را به دل برادرت وارد می کنی. و همانا رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با مردی شوخی می کرد که می خواست او را خوشحال کند.
15795- 5- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع (5) یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُدَاعِبَ فِی الْجَمَاعَةِ بِلَا رَفَثٍ.
******
ترجمه:
محمد جعفی روایت می کند که شنیدم امام ابا جعفر (علیه السلام) می فرمود: همانا خداوند شوخی کننده در میان جمع را دوست دارد، به شرط آنکه در آن سخن زشت نباشد.
15796- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ رِوَایَةِ أَبِی الْقَاسِمِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقُلْتُ لَهُ أَوْصِنِی فَقَالَ أُوصِیکَ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ إِیَّاکَ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یُذْهِبُ هَیْبَةَ الرَّجُلِ وَ مَاءَ وَجْهِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حمْران بن أعین گفت: بر امام محمد باقر علیه السلام وارد شدم و به او گفتم: مرا نصیحت کن. امام فرمود: "تو را به تقوای الهی توصیه می کنم و از شوخی بپرهیز، زیرا شوخی هیبت مرد و آبروی او را می برد."
15797- 7- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو
ص: 113
وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ لَا تَمْزَحْ فَیَذْهَبَ بَهَاؤُکَ وَ لَا تَکْذِبْ فَیَذْهَبَ نُورُکَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی کَثْرَةِ الْمِزَاحِ لِمَا یَأْتِی (1).
******
ترجمه:
امام جعفر صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش روایت می کند که در وصیت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) به امام علی (علیه السلام) فرمود: "ای علی، شوخی نکن که جذبه و وقارت از بین می رود و دروغ نگو که نورانییتد از بین می رود."
(2) 81 بَابُ کَرَاهَةِ الْقَهْقَهَةِ وَ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بَعْدَهَا بِعَدَمِ الْمَقْتِ وَ اسْتِحْبَابِ التَّبَسُّمِ
******
ترجمه:
15798- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقَهْقَهَةُ مِنَ الشَّیْطَانِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خنده شدید ازطرف شیطان است .
15799- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ خَالِدِ بْنِ طَهْمَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا قَهْقَهْتَ فَقُلْ حِینَ تَفْرُغُ اللَّهُمَّ لَا تَمْقُتْنِی.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : وقتی قهقهه ات تمام شد بگوخدایا مرا مورد خشم خود قرار مده
15800- 3- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 114
أَسْبَاطٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ کُلَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ضَحِکُ الْمُؤْمِنِ تَبَسُّمٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خندیدن مومن درحد تبسم ولبخند است .
15801- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ مِنَ الْجَهْلِ الضَّحِکَ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ قَالَ وَ کَانَ یَقُولُ لَا تُبْدِیَنَّ عَنْ وَاضِحَةٍ وَ قَدْ عَمِلْتَ الْأَعْمَالَ الْفَاضِحَةَ وَ لَا یَأْمَنِ الْبَیَاتَ مَنْ عَمِلَ السَّیِّئَاتِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خنده بى مورد از نادانى است. (سكونى راوى حدیث) گوید: و آن حضرت پیوسته میفرمود: خنده اى كه دندانها آشكار شود مكن با اینكه كردارهاى رسواكننده اى انجام داده اى، و آن كس كه كارهاى زشت كرده از بلاهاى شبانه آسوده نیست.
15802- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ الْمُفَسِّرِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْحُسَیْنِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الرِّضَا (5) عَنْ أَبِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع کَمْ مِمَّنْ کَثُرَ ضَحِکُهُ لَاغِیاً (6) یَکْثُرُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بُکَاؤُهُ وَ کَمْ مِمَّنْ کَثُرَ بُکَاؤُهُ عَلَی ذَنْبِهِ خَائِفاً یَکْثُرُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی الْجَنَّةِ ضَحِکُهُ وَ سُرُورُهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : چه بسیار كسانى كه از روى لهو، بسیار مى خندند و در روز قیامت بسیار گریانند و چه بسیار كسانى كه بر گناهان خویش بسیار مى گریند و ترسانند ، امّا روز قیامت در بهشت، بسیار شادمان و خندانند .
15803- 3- (7) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُعَلَّی عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ
ص: 115
فِیهِنَّ الْمَقْتُ مِنَ اللَّهِ نَوْمٌ مِنْ غَیْرِ سَهَرٍ وَ ضَحِکٌ مِنْ غَیْرِ عَجَبٍ وَ أَکْلٌ عَلَی الشِّبَعِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : سه چیز است كه خداوند آنها را دشمن مى دارد: خوابیدن در روز بدون شب زنده دارى، خنده بى دلیل، و غذا خوردن از روى سیرى.
15804- 4- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ بِالْمَدِینَةِ رَجُلٌ بَطَّالٌ یُضْحِکُ النَّاسَ فَقَالَ قَدْ أَعْیَانِی هَذَا الرَّجُلُ أَنْ أُضْحِکَهُ یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع الْحَدِیثَ وَ فِیهِ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع قَالَ قُولُوا لَهُ إِنَّ لِلَّهِ یَوْماً یَخْسَرُ فِیهِ الْمُبْطِلُونَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : در شهر مدینه مردی پست و فرومایه بود که کار او فقط هرزه گویی و خنداندن مردم بود. یک روز گفت که این مرد (یعنی علی بن الحسین) مرا عاجز کرده است زیرا تا کنون نتوانسته ام او را بخندانم. (منتظر فرصتی بود) {تا این که روزی امام سجاد (علیه السّلام) به همراه دو تن از خدمت گزاران خود می گذشت. او نیز (فرصتی به دست آورد) و عبای آن حضرت را از دوش مبارکش کشید و رفت. امام هیچ گونه اعتنایی به او نکرد. کسانی که آنجا بودند رفتند و ردای امام سجاد (علیه السّلام) را از او گرفته و بر دوش مبارک آن بزرگوار انداختند. امام (علیه السّلام) پرسید: این شخص که بود؟ گفتند: او مرد هرزه گو و خوشمزه ای است که مردم مدینه را می خنداند. } فرمود: به او بگویید خدا را روزی است که در آن روز یاوه سرایان زیانکار خواهند شد.»
15805- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِیَّاکُمْ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : ازشوخی بپرهیززیرا آبروی انسان را می برد .
الْقَلْبَ وَ قَالَ کَثْرَةُ الضَّحِکِ تَمِیثُ الدِّینَ کَمَا یَمِیثُ الْمَاءُ الْمِلْحَ.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: زیاد خندیدن دل را می میراند و فرمود: زیاد خندیدن دین را از بین می برد، همان طور که آب، نمک را حل می کند.
15807- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَحْبَبْتَ رَجُلًا فَلَا تُمَازِحْهُ وَ لَا تُمَارِهِ (2).
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: اگر مردی را دوست داری، با او مزاح و جدال نکن.
15808- 4- (3) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکِنْدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَثْرَةُ الضَّحِکِ تَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ.
******
ترجمه:
از میثمی از عنبسه عابد روایت شده که گفت شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: زیاد خندیدن آبرو را می برد.
15809- 5- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْمِزَاحُ السِّبَابُ الْأَصْغَرُ.
******
ترجمه:
و با همین اسناد گفت شنیدم که می فرمود: مزاح، دشنام کوچک است.
15810- 6- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْعَبَّاسِ (6) عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تُمَارِ فَیَذْهَبَ بَهَاؤُکَ وَ لَا تُمَازِحْ فَیُجْتَرَأَ عَلَیْکَ.
******
ترجمه:
از عمار بن مروان روایت شده که امام صادق (ع) فرمود: جدال نکن که شکوه و جلالت از بین می رود و مزاح نکن که بر تو جسارت می شود.
15811- 7- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ وَ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ وَ ثَعْلَبَةَ رَفَعُوهُ عَنْ (8) أَبِی عَبْدِ اللَّهِ وَ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَوْ أَحَدِهِمَا قَالَ: کَثْرَةُ الْمِزَاحِ تَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ وَ کَثْرَةُ الضَّحِکِ تَمُجُّ الْإِیمَانَ مَجّاً.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) و امام باقر (ع) یا یکی از ایشان روایت شده که فرمود: زیاد مزاح کردن آبرو را می برد و زیاد خندیدن ایمان را به شدت بیرون می ریزد.
15812- 8- (9) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ
ص: 117
مَحْبُوبٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع أَنَّهُ قَالَ فِی وَصِیَّةٍ لَهُ لِبَعْضِ وُلْدِهِ أَوْ قَالَ: قَالَ أَبِی لِبَعْضِ وُلْدِهِ إِیَّاکَ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِنُورِ إِیمَانِکَ وَ یَسْتَخِفُّ بِمُرُوءَتِکَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
از امام ابوالحسن (ع) روایت شده که در وصیتش به یکی از فرزندانش فرمود، یا گفت: پدرم به یکی از فرزندانش فرمود: از مزاح پرهیز کن، زیرا نور ایمانت را می برد و مروتت را سبک می شمارد.
15813- 9- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِیَّاکَ (3) وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یَجُرُّ السَّخِیمَةَ وَ یُورِثُ الضَّغِینَةَ وَ هُوَ السَّبُّ الْأَصْغَرُ.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: امیرالمؤمنین (ع) گفت: از مزاح پرهیز کن، زیرا کینه را به دنبال دارد و دشمنی به ارث می گذارد و این همان دشنام کوچک است.
15814- 10- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِیَّاکُمْ وَ الْمِزَاحَ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ وَ مَهَابَةِ الرِّجَالِ.
******
ترجمه:
از محمد بن مروان از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: از مزاح پرهیز کنید، زیرا آبرو و هیبت مردان را می برد.
15815- 11- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تُمَازِحْ فَیُجْتَرَأَ عَلَیْکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : شوخی نکن زیرا برتو جرئت پیدا می شود .
15816- 12- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ
ص: 118
مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَثْرَةُ الْمِزَاحِ تَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ وَ کَثْرَةُ الضَّحِکِ تَمْحُو الْإِیمَانَ وَ کَثْرَةُ الْکَذِبِ تَذْهَبُ بِالْبَهَاءِ.
******
ترجمه:
از امام صادق جعفر بن محمد (ع) از پدرش از پدرانش روایت شده که رسول خدا (ص) فرمود: زیاد مزاح کردن آبرو را می برد، زیاد خندیدن ایمان را محو می کند، و زیاد دروغ گفتن شکوه و وقار را از بین می برد.
15817- 13- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ الْفَضْلِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: کَانَ ضَحِکُ النَّبِیِّ ص التَّبَسُّمَ فَاجْتَازَ ذَاتَ یَوْمٍ بِفِتْیَةٍ مِنَ الْأَنْصَارِ- وَ إِذَا هُمْ یَتَحَدَّثُونَ وَ یَضْحَکُونَ مِلْ ءَ أَفْوَاهِهِمْ فَقَالَ مَهْ یَا هَؤُلَاءِ مَنْ غَرَّهُ مِنْکُمْ أَمَلُهُ وَ قَصَرَ بِهِ فِی الْخَیْرِ عَمَلُهُ فَلْیَطَّلِعِ الْقُبُورَ وَ لْیَعْتَبِرْ بِالنُّشُورِ وَ اذْکُرُوا الْمَوْتَ فَإِنَّهُ هَادِمُ اللَّذَّاتِ.
******
ترجمه:
امام صادق * از پدرانش و ایشان از علی * روایت کرده اند که گفت: خنده پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم تبسم بود. روزی از جمعی از جوانان انصار عبور کرد و دید که آنان صحبت می کنند و با صدای بلند می خندند. پس فرمود: "بس کنید ای اینان! چه کسی از شما را آرزویش فریب داده و در کار خیر کوتاهی کرده است؟ باید به قبرها نگاه کنید و از رستاخیز عبرت بگیرید و مرگ را به یاد آورید، که مرگ نابود کننده لذات است."
15818- 14- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجُعْفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُدَاعِبَ فِی الْجَمَاعَةِ بِلَا رَفَثٍ الْمُتَوَحِّدَ بِالْفِکْرَةِ (الْمُتَخَلِّیَ بِالْعَبْرَةِ) (3) الْمُتَبَاهِیَ بِالصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمود:
خداوند دوست دارد کسی را که با مردم مزاح و شوخی کند، امّا سخن زشت به زبان نیاورد و نیز کسی را که اندیشه ای یکتاپرست داشته باشد و کسی را که آراسته به صبر و شکیبایی باشد و کسی را که به نماز خواندن افتخار کند.
15819- 15- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ
ص: 119
ع أَنَّ دَاوُدَ قَالَ لِسُلَیْمَانَ ع یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ کَثْرَةَ الضَّحِکِ فَإِنَّ کَثْرَةَ الضَّحِکِ تَتْرُکُ الرَّجُلَ (1) فَقِیراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
حضرت داود به حضرت سلیمان گفت : فرزندم ازخنده زیاد بپرهیز زیرا خنده زیاد درقیامت باعث فقرانسان خواهد بود .
15820- 16- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: مَا مَزَحَ الرَّجُلُ مُزْحَةً إِلَّا مَجَّ مِنْ عَقْلِهِ مَجَّةً.
******
ترجمه:
حضرت علی * : کسی شوخی نمی کند مگر اینکه بخشی ازعقلش نا بود می شود
15821- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَنْ خَرَجَ فِی حَاجَةٍ وَ مَسَحَ وَجْهَهُ بِمَاءِ الْوَرْدِ لَمْ یَرْهَقْ وَجْهَهُ قَتَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ وَ مَنْ شَرِبَ مِنْ سُؤْرِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ یُرِیدُ بِهِ (5) التَّوَاضُعَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ الْبَتَّةَ وَ مَنْ تَبَسَّمَ فِی وَجْهِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً وَ مَنْ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً لَمْ یُعَذِّبْهُ.
******
ترجمه:
امام رضا (علیه السلام) فرمود:
هر که برای حاجتی بیرون رود و صورت خود را با گلاب (آب گل) مسح کند، صورتش را سیاهی و خواری نپوشاند.
و هر که از باقی مانده آب برادر مؤمنش بنوشد، با قصد فروتنی، خداوند او را بدون شک وارد بهشت می کند.
و هر که در صورت برادر مؤمنش تبسم کند، خداوند برای او حسنه ای می نویسد، و هر که خداوند برای او حسنه ای بنویسد، او را عذاب نمی دهد.
15822- 2- (6) وَ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَبَسُّمُ الْمُؤْمِنِ فِی وَجْهِ أَخِیهِ حَسَنَةٌ وَ صَرْفُهُ الْقَذَی عَنْهُ حَسَنَةٌ وَ مَا عُبِدَ اللَّهُ (بِمِثْلِ) (7) إِدْخَالِ السُّرُورِ عَلَی الْمُؤْمِنِ.
******
ترجمه:
جابر بن یزید از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود: تبسم (لبخند زدن) مؤمن در چهره برادرش حسنه است.
و برطرف کردن چیزی (آزار دهنده) از او حسنه است.
و خداوند با چیزی (بسان) وارد کردن سرور بر مؤمن عبادت نشده است.
15823- 3- (8) وَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَخَذَ مِنْ وَجْهِ أَخِیهِ
ص: 120
الْمُؤْمِنِ قَذَاةً کُتِبَ لَهُ (1) عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مَنْ تَبَسَّمَ فِی وَجْهِ أَخِیهِ کَانَتْ لَهُ حَسَنَةٌ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمود:هر که از چهره برادر مؤمنش چیزی (آزار دهنده ای) بردارد، برای او ده حسنه نوشته می شود.و هر که در چهره برادر مؤمنش تبسم کند، برای او یک حسنه نوشته می شود.
15824- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ (5) جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عِکْرِمَةَ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ لِی جَارٌ یُؤْذِینِی فَقَالَ ارْحَمْهُ فَقُلْتُ لَا رَحِمَهُ اللَّهُ فَصَرَفَ وَجْهَهُ عَنِّی فَکَرِهْتُ أَنْ أَدَعَهُ فَقُلْتُ یَفْعَلُ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ یَفْعَلُ وَ یُؤْذِینِی فَقَالَ أَ رَأَیْتَ إِنْ کَاشَفْتَهُ انْتَصَفْتَ مِنْهُ فَقُلْتُ بَلْ أُرْبِی عَلَیْهِ فَقَالَ إِنَّ ذَا مِمَّنْ یَحْسُدُ النَّاسَ عَلَی مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِذَا رَأَی نِعْمَةً عَلَی أَحَدٍ فَکَانَ لَهُ أَهْلٌ جَعَلَ بَلَاءَهُ عَلَیْهِمْ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ أَهْلٌ جَعَلَهُ عَلَی خَادِمِهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ خَادِمٌ أَسْهَرَ لَیْلَهُ وَ أَغَاظَ نَهَارَهُ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
عمرو بن عکرمة گفت: نزد امام صادق (علیه السلام) رفتم و گفتم: همسایه ای دارم که مرا آزار می دهد. امام فرمود: به او رحم کن. گفتم: خدا او را رحم نکند. امام روی خود را از من برگرداند. من نخواستم او را ترک کنم، پس گفتم: او با من چنین و چنان می کند و مرا آزار می دهد. امام فرمود: آیا فکر می کنی اگر با او مواجه شوی، حق خود را از او می گیری؟ گفتم: بله، بر او برتری دارم. امام فرمود: او از کسانی است که به مردم به خاطر آنچه خدا از فضل خود به آن ها داده، حسادت می کند. پس وقتی نعمتی را بر کسی ببیند، اگر خانواده ای داشته باشد، بلای خود را بر آن ها وارد می کند و اگر خانواده ای نداشته باشد، آن را بر خدمتکارش وارد می کند و اگر خدمتکاری نداشته باشد، شب را بی خواب می گذراند و روز را در خشم می گذراند....
ص: 121
15825- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ حَمْزَةَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدٍ صَالِحٍ قَالَ: لَیْسَ حُسْنُ الْجِوَارِ کَفَّ الْأَذَی وَ لَکِنْ حُسْنُ الْجِوَارِ صَبْرُکَ عَلَی الْأَذَی.
******
ترجمه:
حضرت کاظم* : خئب همسایه داری آزارنرساندن به اونیست بلکه صبرکردن برآزاراوست .
15826- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنِ ابْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا أَفْلَتَ الْمُؤْمِنُ مِنْ وَاحِدَةٍ مِنْ ثَلَاثَةٍ وَ لَرُبَّمَا اجْتَمَعَتِ الثَّلَاثُ عَلَیْهِ إِمَّا بَعْضُ (3) مَنْ یَکُونُ مَعَهُ فِی الدَّارِ یُغْلِقُ عَلَیْهِ بَابَهُ یُؤْذِیهِ أَوْ جَارٌ یُؤْذِیهِ أَوْ مَنْ فِی طَرِیقِهِ إِلَی حَوَائِجِهِ یُؤْذِیهِ وَ لَوْ أَنَّ مُؤْمِناً عَلَی قُلَّةِ جَبَلٍ لَبَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِ شَیْطَاناً یُؤْذِیهِ وَ یَجْعَلُ لَهُ (4) مِنْ إِیمَانِهِ أُنْساً لَا یَسْتَوْحِشُ مَعَهُ إِلَی أَحَدٍ.
******
ترجمه:
ابن مسکان از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود:
مؤمن از یکی از سه مورد رهایی نمی یابد و شاید هر سه مورد بر او جمع شوند:
کسی که با او در خانه است و در را به روی او می بندد و او را آزار می دهد،
یا همسایه ای که او را آزار می دهد،
یا کسی که در راه نیازهایش با او برخورد می کند و او را آزار می دهد.
و اگر مؤمنی بر قله کوهی باشد، خداوند عز و جل شیطانی را می فرستد که او را آزار دهد و از ایمانش برای او انسی قرار می دهد که با آن به هیچ کسی نیازمند نباشد.
15827- 4- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا کَانَ وَ لَا یَکُونُ وَ لَیْسَ بِکَائِنٍ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ وَ لَوْ أَنَّ مُؤْمِناً فِی جَزِیرَةٍ مِنْ جَزَائِرِ الْبَحْرِ لَبَعَثَ (6) اللَّهُ لَهُ مَنْ یُؤْذِیهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : هیچ مومنی نبوده ونیست ونخواهد بود مگراینکه مورد اذیت همسایه اش هست وحتی اگرمومنی دریکی ازجزائرساکن باشد خدا کسی را مامور می کند تا اورا آزاردهد .
15828- 5- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 122
قَالَ: مَا کَانَ فِیمَا مَضَی وَ لَا فِیمَا بَقِیَ وَ لَا فِیمَا أَنْتُمْ فِیهِ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : مومنی نیست که درگذشته یا در آینده یا درهمین زمان مگراینکه مورد آزارهمسایه اش باشد .
15829- 6- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا کَانَ وَ لَا یَکُونُ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ.
******
ترجمه:
از معاویة بن عمار از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: شنیدم می فرمود: هیچ مؤمنی نبوده و نخواهد بود تا قیامت برپا شود، مگر اینکه همسایه ای دارد که او را اذیت می کند.
15830- 7- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ ص فَشَکَا إِلَیْهِ أَذَی جَارِهِ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص اصْبِرْ ثُمَّ أَتَاهُ ثَانِیَةً فَقَالَ لَهُ صَبْرٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از حنان بن سدیر از پدرش از امام باقر (ع) روایت شده که فرمود: مردی نزد پیامبر (ص) آمد و از آزار همسایه اش شکایت کرد. پس پیامبر (ص) به او فرمود: صبر کن. سپس برای بار دوم نزد پیامبر (ص) آمد و او باز به او فرمود: صبر کن.
15831- 8- (3) الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی رَجَاءٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حُسْنُ الْجِوَارِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خوبهمسایه داری کردن رزق را زیاد می کند .
15832- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ رَجُلًا مُؤْمِناً کَانَ فِی قُلَّةِ جَبَلٍ لَبَعَثَ اللَّهُ مَنْ یُؤْذِیهِ لِیَأْجُرَهُ عَلَی ذَلِکَ.
******
ترجمه:
از حسن بن علی بن ابی حمزه از پدرش از امام صادق (ع) روایت شده که فرمود: اگر مردی مؤمن در بالای کوهی باشد، خداوند کسی را می فرستد که او را اذیت کند تا او را بر این کار پاداش دهد.
15833- 10- (5) وَ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 123
الْکُوفِیِّ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ حُمْدُونٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نَصْرٍ (1) عَنْ خَالِدٍ عَنْ حُصَیْنٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا زِلْتُ أَنَا وَ مَنْ کَانَ قَبْلِی مِنَ النَّبِیِّینَ (2) مُبْتَلَیْنَ بِمَنْ یُؤْذِینَا وَ لَوْ کَانَ الْمُؤْمِنُ عَلَی رَأْسِ جَبَلٍ لَقَیَّضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ یُؤْذِیهِ لِیَأْجُرَهُ عَلَی ذَلِکَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا زِلْتُ مَظْلُوماً مُنْذُ وَلَدَتْنِی أُمِّی حَتَّی إِنَّ عَقِیلًا لَیُصِیبُهُ رَمَدٌ فَیَقُولُ لَا تَذُرُّونِی حَتَّی تَذُرُّوا عَلِیّاً- فَیَذُرُّونِّی وَ مَا بِی مِنْ رَمَدٍ.
******
ترجمه:
علی بن حسین (علیه السلام) از پدرش (علیه السلام) روایت کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود:
من و کسانی که پیش از من از پیامبران بودند، همواره مورد آزمایش قرار گرفتیم به وسیله کسانی که ما را آزار می دادند. و اگر مؤمن بر قله کوهی باشد، خداوند عز و جل کسی را می فرستد که او را آزار دهد تا او را بر این [آزمایش] پاداش دهد . وعلی * فرمودند : «من از زمان تولد مظلوم بوده ام به طورى که گاهى عقیل به درد چشم مبتلا می شد، می گفت من نمی گذارم دوا به چشم من بریزید مگر این که اول به چشم على بریزید. با این که من مبتلا به درد چشم نبودم».
15834- 11- (3) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (4) عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا کَانَ وَ لَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ.
******
ترجمه:
از امام رضا (ع) از پدرانش روایت شده که رسول خدا (ص) فرمود: هیچ مؤمنی نبوده و نخواهد بود تا روز قیامت، مگر اینکه همسایه ای دارد که او را آزار می دهد.
15835- 12- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَحَّامِ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنِ الْإِمَامِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَا کَانَ وَ لَا یَکُونُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- مُؤْمِنٌ إِلَّا وَ لَهُ جَارٌ یُؤْذِیهِ قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع- مَنْ صَفَتْ لَهُ دُنْیَاهُ فَاتَّهِمْهُ فِی دِینِهِ قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا کَانَ لَکَ صَدِیقٌ فَوُلِّیَ وِلَایَةً فَأَصَبْتَهُ عَلَی الْعُشْرِ مِمَّا کَانَ لَکَ عَلَیْهِ قَبْلَ وِلَایَتِهِ فَلَیْسَ لَکَ بِصَدِیقِ سَوْءٍ
ص: 124
قَالَ وَ قَالَ الْبَاقِرُ ع- اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ یَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ (1).
******
ترجمه:
علی بن محمد از پدرانش از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که فرمود:
هیچ مؤمنی نبوده و نخواهد بود تا روز قیامت مگر اینکه همسایه ای دارد که او را آزار می دهد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس دنیایش برای او خالص و صاف شود(هیچ مشکلی نداشته باشد )، در دینش به او اتهام بزن.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر دوستی داری که به مقامی منصوب شد و دیدی که یک دهم آنچه قبلاً به تو می داد، به تو نمی دهد، پس او دوست بدی است.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: از فراست مؤمن بپرهیزید، زیرا او با نور خدا می نگرد. سپس این آیه را تلاوت فرمود: "إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْمُتَوَسِّمِینَ" (الحجر 15:75).
15836- 13- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ثَلَاثٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبِرِّ سَخَاءُ النَّفْسِ وَ طِیبُ الْکَلَامِ وَ الصَّبْرُ عَلَی الْأَذَی.
******
ترجمه:
از سکونی روایت شده است که امام صادق (ع) فرمود: امیرالمؤمنین (ع) گفت: سه چیز از درهای نیکی هستند: بخشندگی نفس، گفتار نیکو، و صبر بر آزار.
15837- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ (5) جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عِکْرِمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَتَاهُ رَجُلٌ مِنَ الْأَنْصَارِ- فَقَالَ إِنِّی اشْتَرَیْتُ دَاراً مِنْ بَنِی فُلَانٍ وَ إِنَّ أَقْرَبَ جِیرَانِی مِنِّی جِوَاراً مَنْ لَا أَرْجُو خَیْرَهُ وَ لَا آمَنُ شَرَّهُ قَالَ فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِیّاً وَ سَلْمَانَ- وَ أَبَا ذَرٍّ وَ نَسِیتُ آخَرَ وَ أَظُنُّهُ الْمِقْدَادَ- أَنْ یُنَادُوا فِی الْمَسْجِدِ بِأَعْلَی أَصْوَاتِهِمْ بِأَنَّهُ لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَمْ یَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ فَنَادَوْا بِهَا ثَلَاثاً ثُمَّ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی کُلِّ أَرْبَعِینَ دَاراً مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ.
ص: 125
وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق * فرمودند : که یک مرد از قوم انصار به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت که یک خانه از بنی فلان خریده ام، اما نزدیک ترین همسایه ام به من، همسایه ای است که نه خیرش را امیدوارم و نه امنیت از بدی او دارم. پس پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) به علی، سلمان، اباذر و مقداد فرمان داد که در مسجد به بلندترین صداهایشان ندا کنند که هیچ ایمانی برای کسی نیست که همسایه اش از بوائق او اطمینان نداشته باشد. سپس با دست خود به سمت هر چهل خانه اطرافش اشاره کرد، هم از جلو و هم از پشت و هم از راست و هم از چپ.
15838- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ: قَرَأْتُ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَتَبَ بَیْنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ مَنْ لَحِقَ بِهِمْ مِنْ أَهْلِ یَثْرِبَ- أَنَّ الْجَارَ کَالنَّفْسِ غَیْرَ مُضَارٍّ وَ لَا آثِمٍ وَ حُرْمَةَ الْجَارِ عَلَی الْجَارِ کَحُرْمَةِ أُمِّهِ الْحَدِیثُ مُخْتَصَرٌ.
******
ترجمه:
از طلحه بن زید از امام صادق (ع) از پدرش (ع) روایت شده که فرمود: در کتاب علی (ع) خواندم که رسول خدا (ص) میان مهاجران و انصار و کسانی که از اهل یثرب به آنها پیوستند نوشت که همسایه مانند خودِ شخص است، نه باید به او ضرری رساند و نه گناهی بر او روا داشت، و حرمت همسایه بر همسایه مانند حرمت مادرش است. (حدیث به صورت مختصر نقل شده است.)
15839- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: جَاءَتْ فَاطِمَةُ ع تَشْکُو إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- بَعْضَ أَمْرِهَا فَأَعْطَاهَا کَرَبَةً (4) وَ قَالَ تَعَلَّمِی مَا فِیهَا فَإِذَا فِیهَا مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلَا یُؤْذِ جَارَهُ وَ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیُکْرِمْ ضَیْفَهُ وَ مَنْ کَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ فَلْیَقُلْ خَیْراً أَوْ لِیَسْکُتْ.
******
ترجمه:
از زرارة روایت شده است که امام صادق (ع) فرمود: فاطمه (ع) نزد رسول خدا (ص) آمد و از برخی از کارهایش شکایت کرد. پس پیامبر (ص) به او تکه چوبی داد و فرمود: آنچه در آن است را یاد بگیر. در آن نوشته شده بود: کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، نباید همسایه اش را اذیت کند. و کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید مهمانش را گرامی بدارد. و کسی که به خدا و روز قیامت ایمان دارد، باید سخن خیر بگوید یا سکوت کند.
15840- 4- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْمُؤْمِنُ مَنْ أَمِنَ جَارُهُ بَوَائِقَهُ قُلْتُ مَا بَوَائِقُهُ قَالَ ظُلْمُهُ وَ غَشْمُهُ.
******
ترجمه:
از ابو حمزه روایت شده است که گفت شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: مؤمن کسی است که همسایه اش از آسیب های او در امان باشد. گفتم: آسیب های او چیست؟ فرمود: ظلم و ستم او.
ص: 126
15841- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: مَنْ آذَی جَارَهُ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ مَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمَصِیرُ وَ مَنْ ضَیَّعَ حَقَّ جَارِهِ فَلَیْسَ مِنَّا وَ مَا زَالَ جَبْرَئِیلُ یُوصِینِی بِالْجَارِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُ وَ مَا زَالَ یُوصِینِی بِالْمَمَالِیکِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیَجْعَلُ لَهُمْ وَقْتاً إِذَا بَلَغُوا ذَلِکَ الْوَقْتَ أُعْتِقُوا وَ مَا زَالَ یُوصِینِی بِالسِّوَاکِ حَتَّی ظَنَنْتُ (2) أَنَّهُ سَیَجْعَلُهُ فَرِیضَةً وَ مَا زَالَ یُوصِینِی بِقِیَامِ اللَّیْلِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّ خِیَارَ أُمَّتِی لَنْ یَنَامُوا.
وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی عِیَادَةِ الْمَرِیضِ (3) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص نَحْوَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَلَیْسَ مِنَّا (4).
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) از پدرانش از علی (ع) از رسول خدا (ص) در حدیثی از نهی ها روایت شده است که فرمود: کسی که همسایه اش را اذیت کند، خداوند بوی بهشت را بر او حرام می کند و جایگاهش جهنم است و بد جایگاهی است. و کسی که حق همسایه اش را ضایع کند، از ما نیست. و جبرئیل همواره به من درباره همسایه سفارش می کرد تا جایی که گمان کردم او را وارث قرار خواهد داد. و همواره به من درباره خدمتکاران سفارش می کرد تا جایی که گمان کردم زمانی برای آنها قرار خواهد داد که اگر به آن زمان رسیدند، آزاد شوند. و همواره به من درباره مسواک زدن سفارش می کرد تا جایی که گمان کردم آن را واجب خواهد کرد. و همواره به من درباره نماز شب سفارش می کرد تا جایی که گمان کردم بهترین های امت من نخواهند خوابید.
15842- 6- (5) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ الْمُکَتِّبِ کُلِّهِمْ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی مَحْمُودٍ قَالَ: قَالَ الرِّضَا ع الْمُؤْمِنُ الَّذِی إِذَا أَحْسَنَ اسْتَبْشَرَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ وَ الْمُسْلِمُ الَّذِی
ص: 127
یَسْلَمُ الْمُسْلِمُونَ (1) مِنْ لِسَانِهِ وَ یَدِهِ وَ لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یَأْمَنْ جَارُهُ بَوَائِقَهُ.
******
ترجمه:
امام رضا عليه السلام : مؤمن كسى است كه چون كار نيك انجام دهد، شادمان شود و هرگاه بدى كند، آمرزش بطلبد . مسلمان كسى است كه مسلمانان از دست و زبان او در آسايش باشند ؛ از ما نيست كسى كه همسايگانش از آزار او در امان نباشند .
15843- 7- (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ وَ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقَ ع یَقُولُ مَنْ کَفَّ أَذَاهُ عَنْ جَارِهِ أَقَالَهُ اللَّهُ عَثْرَتَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ عَفَّ بَطْنُهُ وَ فَرْجُهُ کَانَ فِی الْجَنَّةِ مَلِکاً مَحْبُوراً وَ مَنْ أَعْتَقَ نَسَمَةً مُؤْمِنَةً بَنَی اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
از ابو بصیر روایت شده است که گفت شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: کسی که آزارش را از همسایه اش باز دارد، خداوند در روز قیامت لغزشش را می پوشاند، و کسی که شکم و عورتش را از گناه باز دارد، در بهشت پادشاهی بزرگوار خواهد بود، و کسی که بنده ای مؤمن را آزاد کند، خداوند برای او خانه ای در بهشت می سازد.
15844- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُسْنُ الْجِوَارِ یَعْمُرُ الدِّیَارَ وَ یُنْسِئُ فِی الْأَعْمَارِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : خوب همسایه داری کردن شهرهارا آباد وعمررا زیاد می کند .
15845- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی رَجَاءٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حُسْنُ الْجِوَارِ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : خوب همسایه داری کردن رزق را زیاد می کند .
ص: 128
15846- 3- (1) وَ عَنْهُمْ عَنِ ابْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ أَبِی مَسْعُودٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حُسْنُ الْجِوَارِ زِیَادَةٌ فِی الْأَعْمَارِ وَ عِمَارَةُ الدِّیَارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : خوب همسایه داری کردن عمررا زیاد می کند شهرهارا آباد می کند .
15847- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ النَّهِیکِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنِ الْحَکَمِ الْخَیَّاطِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حُسْنُ الْجِوَارِ یَعْمُرُ الدِّیَارَ وَ یَزِیدُ فِی الْأَعْمَارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : خوب همسایه داری کردن شهرهارا آباد وعمررا زیاد می کند .
15848- 5- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ وَ الْبَیْتُ غَاصٌّ بِأَهْلِهِ اعْلَمُوا أَنَّهُ لَیْسَ مِنَّا مَنْ لَمْ یُحْسِنْ مُجَاوَرَةَ مَنْ جَاوَرَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
ابو الربيع شامى گويد: حضرت صادق عليه السلام - در حالى كه خانه پر از جمعيت بود - فرمود: كه بدانيد از ما نيست كسى كه با همسايه اش خوشرفتارى نكند.
15849- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 129
عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْبَجَلِیِّ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْوَصَّافِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا آمَنَ بِی مَنْ بَاتَ شَبْعَانَ وَ جَارُهُ جَائِعٌ قَالَ وَ مَا مِنْ أَهْلِ قَرْیَةٍ یَبِیتُ فِیهِمْ جَائِعٌ یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرموده: بمن ايمان ندارد كسى كه سير بخوابد و همسايه اش گرسنه باشد، و فرمود: اهل يك آبادى كه شب را بگذرانند و در ايشان گرسنه اى باشد روز قيامت خداوند بآنها نظر رحمت نيفكند.
15850- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الْکَاهِلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ یَعْقُوبَ لَمَّا ذَهَبَ مِنْهُ بِنْیَامِینُ نَادَی یَا رَبِّ أَ مَا تَرْحَمُنِی أَذْهَبْتَ عَیْنَیَّ وَ أَذْهَبْتَ ابْنَیَّ فَأَوْحَی اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَیْهِ لَوْ أَمَتُّهُمَا لَأَحْیَیْتُهُمَا (2) لَکَ حَتَّی أَجْمَعَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُمَا وَ لَکِنْ تَذْکُرُ الشَّاةَ الَّتِی ذَبَحْتَهَا وَ شَوَیْتَهَا وَ أَکَلْتَ وَ فُلَانٌ إِلَی جَانِبِکَ صَائِمٌ لَمْ تُنِلْهُ مِنْهَا شَیْئاً.
******
ترجمه:
کاهلی گوید: شنیدم امام صادق (علیه السلام) فرمود: چون بنیامین از دست یعقوب (علیه السلام) رفت عرض کرد: «بار پروردگارا! به من رحم نمی کنی؟ چشمم را که گرفتی و فرزندم را هم بردی»؟ پس خدای تبارک وتعالی به او وحی کرد: «اگر من آن دو را (یعنی یوسف (علیه السلام) و بنیامین را) حتّی اگر مرده هم باشند برایت زنده می کنم. ولی آیا به یاد داری آن گوسفندی که سر بریدی و بریان کردی و خوردی و فلان و فلان در همسایگی تو روزه بودند و چیزی از آن به آن ها ندادی»؟
15851- 3- (3) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی فَکَانَ بَعْدَ ذَلِکَ یَعْقُوبُ یُنَادِی مُنَادِیهِ کُلَّ غَدَاةٍ مِنْ مَنْزِلِهِ عَلَی فَرْسَخٍ أَلَا مَنْ أَرَادَ الْغَدَاءَ فَلْیَأْتِ إِلَی یَعْقُوبَ وَ إِذَا أَمْسَی نَادَی أَلَا مَنْ أَرَادَ الْعَشَاءَ فَلْیَأْتِ إِلَی یَعْقُوبَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّدَقَةِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی فِعْلِ الْمَعْرُوفِ (5) وَ فِی الْأَطْعِمَةِ (6).
******
ترجمه:
و در روایت دیگری است که یعقوب (علیه السلام) پس از آن [وحی] همیشه از منزلش در هر چاشتگاه تا سر یک فرسنگی جار می زدند: «هرکس چاشت خواهد به خانه ی یعقوب (علیه السلام) آید و در شامگاه هم جار می زدند: که هرکس شام خواهد نزد یعقوب (علیه السلام) آید»
ص: 130
15852- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مِنَ الْقَوَاصِمِ (3) الَّتِی تَقْصِمُ الظَّهْرَ جَارُ السَّوْءِ إِنْ رَأَی حَسَنَةً أَخْفَاهَا وَ إِنْ رَأَی سَیِّئَةً أَفْشَاهَا.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : عليه السلام از بلاهاى كمر شكن كه پشت انسان را خم كند همسايۀ بد است، اگر خوشرفتارى و كار نيكى ببيند پنهان كند و اگر بدى از انسان ببيند فاش كند
15853- 2- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ جَارِ السَّوْءِ فِی دَارِ إِقَامَةٍ تَرَاکَ عَیْنَاهُ وَ یَرْعَاکَ قَلْبُهُ إِنْ رَآکَ بِخَیْرٍ سَاءَهُ وَ إِنْ رَآکَ بِشَرٍّ سَرَّهُ.
******
ترجمه:
از امام صادق از رسول خدا (صلوات الله علیهما) نقل شده است:
«پناه می برم به خدا از همسایه بد در اقامت گاه؛
چشمانش تو را می بیند و دلش به تو توجه دارد، (اما) اگر تو را در حالتی خوب ببیند، این او را ناراحت می کند و اگر تو را در حالتی بد ببیند، این او را شاد می سازد.»
برگرفته از dastvar.blog.ir
15854- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ أَرْبَعَةٌ مِنْ قَوَاصِمِ الظَّهْرِ إِمَامٌ یَعْصِی اللَّهَ وَ یُطَاعُ أَمْرُهُ وَ زَوْجَةٌ یَحْفَظُهَا زَوْجُهَا وَ هِیَ تَخُونُهُ وَ فَقْرٌ لَا یَجِدُ صَاحِبُهُ مُدَاوِیاً وَ جَارُ سَوْءٍ فِی دَارِ مُقَامٍ.
******
ترجمه:
ص: 131
(1) 90 بَابُ أَنَّ حَدَّ الْجِوَارِ الَّذِی یُسْتَحَبُّ مُرَاعَاتُهُ أَرْبَعُونَ دَاراً مِنْ کُلِّ جَانِبٍ
******
ترجمه:
15855- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: حَدُّ الْجِوَارِ أَرْبَعُونَ دَاراً مِنْ کُلِّ جَانِبٍ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : حدهمسایه چهل خانه است ازهرطرف ازروبرو پشت سرسمت راست وسمت چپ .
15856- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عِکْرِمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ أَرْبَعِینَ دَاراً جِیرَانٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم هرچهل خانه همسایه است ازهرطرف ازروبرو پشت سرسمت راست وسمت چپ .
15857- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا حَدُّ الْجَارِ قَالَ أَرْبَعِینَ دَاراً مِنْ کُلِّ جَانِبٍ.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍازحضرت صادق * سوال کردم فدایتان بشوم حد همسایه چقدراست ؟ فرمودند : چهل خانه است ازهرطرف .
15858- 4- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ عُقْبَةَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع حَرِیمُ الْمَسْجِدِ أَرْبَعُونَ ذِرَاعاً وَ الْجِوَارُ أَرْبَعُونَ دَاراً مِنْ أَرْبَعَةِ جَوَانِبِهَا.
ص: 132
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
حضرت علی * : حریم مسجد چهل ذراع وهمسایه چهل خانه ازهرطرف .
(2) 91 بَابُ اسْتِحْبَابِ الرِّفْقِ بِالرَّفِیقِ فِی السَّفَرِ وَ الْإِقَامَةِ لِأَجْلِهِ ثَلَاثاً إِذَا مَرِضَ وَ إِسْمَاعِ الْأَصَمِّ مِنْ غَیْرِ تَضَجُّرٍ
******
ترجمه:
15859- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَقُّ الْمُسَافِرِ أَنْ یُقِیمَ عَلَیْهِ أَصْحَابُهُ إِذَا مَرِضَ ثَلَاثاً.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : مسافر اگر بيمار شد حق دارد كه رفقايش سه روز بخواطر او حركت نكنند
15860- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا اصْطَحَبَ اثْنَانِ إِلَّا کَانَ أَعْظَمُهُمَا أَجْراً وَ أَحَبُّهُمَا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْفَقَهُمَا بِصَاحِبِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هيچ دو نفرى با هم رفاقت نكنند جز اين كه اجر آن كس بيشتر و نزد خداوند عزّ و جلّ محبوبتر است كه با رفيقش ملايم باشد .
15861- 3- (7) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ
ص: 133
مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کُنْتُمْ فِی سَفَرٍ فَمَرِضَ أَحَدُکُمْ فَأَقِیمُوا عَلَیْهِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ (1).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی درحال سفریکی ازشما بیمارشد سه روزدرکنارش بمانید .
15862- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ وَجَدْتُ فِی کِتَابِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِسْمَاعُ الْأَصَمِّ مِنْ غَیْرِ تَضَجُّرٍ صَدَقَةٌ هَنِیئَةٌ.
وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ مُرْسَلًا (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : فهماندن سخن به ناشنوا ، بى آن كه از اين كار اظهار ناراحتى كنى ، صدقه اى گواراست .
(6) 92 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَشْیِیعِ الصَّاحِبِ وَ لَوْ ذِمِّیّاً وَ الْمَشْیِ مَعَهُ هُنَیْئَةً عِنْدَ الْمُفَارَقَةِ
******
ترجمه:
15863- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع
ص: 134
أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع صَاحَبَ رَجُلًا ذِمِّیّاً فَقَالَ لَهُ الذِّمِّیُّ أَیْنَ تُرِیدُ یَا عَبْدَ اللَّهِ قَالَ أُرِیدُ الْکُوفَةَ- فَلَمَّا عَدَلَ الطَّرِیقُ بِالذِّمِّیِّ عَدَلَ مَعَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع- إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ لَهُ الذِّمِّیُّ لِمَ عَدَلْتَ مَعِی فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع هَذَا مِنْ تَمَامِ حُسْنِ الصُّحْبَةِ أَنْ یُشَیِّعَ الرَّجُلُ صَاحِبَهُ هُنَیْئَةً إِذَا فَارَقَهُ وَ کَذَلِکَ أَمَرَنَا نَبِیُّنَا الْحَدِیثَ وَ فِیهِ أَنَّ الذِّمِّیَّ أَسْلَمَ لِذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
از امام صادق(عليه السّلام)از پدرانش كه:امير المؤمنين(عليه السّلام)با يك ذمّى(كتابىّ پناهنده به اسلام)هم سفر شد و آن ذمّى به وى گفت:اى بندۀ خدا به كجا مى روى؟در پاسخِ او گفت:به كوفه مى روم.و چون ذمّى به راه ديگرى عدول كرد،امير المؤمنين هم بدان راه ميل كرد و آن ذمّى به او گفت:مگر نپنداشتى كه به كوفه خواهى رفت؟فرمود:چرا،آن ذمّى گفت:راه كوفه را رها كردى؟فرمود: مى دانم،گفت:پس چرا با من بداين راه عدول كردى و آن را مى دانى؟امير المؤمنين در پاسخش گفت:اين از كمال خوش رفاقتى است كه مردى رفيقِ راهِ خود را هنگام جدائى چند گامى بدرقه كند،پيغمبرِ ما(صلّى الله عليه و آله)به ماها چنين دستور داده است؛(ذمّى به او گفت: مطلب اين است؟فرمود:آرى،آن ذمّى گفت:البته هر كه پيروى آن حضرت كرده به خاطر اعمال بزرگوارى او بوده است،من تو را گواه مى گيرم كه بر كيش توام و) آن ذمّى با امير المؤمنين(عليه السّلام) برگشت و چون او را شناخت اسلام آورد
(3) 93 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکَاتُبِ فِی السَّفَرِ وَ وُجُوبِ رَدِّ جَوَابِ الْکِتَابِ
******
ترجمه:
15864- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَدُّ جَوَابِ الْکِتَابِ وَاجِبٌ کَوُجُوبِ رَدِّ السَّلَامِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : دادن جواب نامه مثل جواب سلام واجب است .
15865- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّوَاصُلُ بَیْنَ الْإِخْوَانِ فِی الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ فِی السَّفَرِ التَّکَاتُبُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : ارتباط ميان برادران در حَضَر ديد و بازديد است و در سفر نامه نگارى.
ص: 135
15866- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِسَنَدِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّوَاصُلُ بَیْنَ الْإِخْوَانِ التَّزَاوُرُ وَ التَّوَاصُلُ بَیْنَهُمْ فِی السَّفَرِ التَّکَاتُب
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : ارتباط ميان برادران در حَضَر ديد و بازديد است و در سفر نامه نگارى.
(2) 95 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُکْتَبَ فِی الْعُنْوَانِ عَلَی ظَهْرِ الْکِتَابِ لِفُلَانٍ وَ فِی دَاخِلِهِ إِلَی فُلَانٍ وَ کَرَاهَةِ الْعَکْسِ
******
ترجمه:
15870- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَکْتُبْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- لِفُلَانٍ وَ لَا بَأْسَ أَنْ تَکْتُبَ عَلَی ظَهْرِ الْکِتَابِ لِفُلَانٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: در نامه ننويس: « بِسْمِ اَللّٰهِ اَلرَّحْمٰنِ اَلرَّحِيمِ ». (اين نامه ايست) از فلان كس... و باكى نيست كه در پشت نامه بنويسى از فلان كس.
15871- 2- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ النَّضْرِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَکْتُبْ دَاخِلَ الْکِتَابِ لِأَبِی فُلَانٍ وَ اکْتُبْ إِلَی أَبِی فُلَانٍ وَ اکْتُبْ عَلَی الْعُنْوَانِ لِأَبِی فُلَانٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : داخل نامه ننویس لابوفلان وبجای آن بنویس الی ابوفلان وبرروی نامه بنویس لابوفلان .
(5) 96 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِابْتِدَاءِ فِی الْکِتَابِ بِاسْمِ مَنْ یُرْسَلُ إِلَیْهِ إِنْ کَانَ مُؤْمِناً
******
ترجمه:
15872- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 137
مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ الْأَحْمَرِ عَنْ حَدِیدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یَبْدَأَ الرَّجُلُ بِاسْمِ صَاحِبِهِ فِی الصَّحِیفَةِ قَبْلَ اسْمِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اشکالی ندارد که شخصی درنامه اسم دوست خودرا جلوترازنام خودش بنویسد .
15873- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَبْدَأُ بِالرَّجُلِ فِی الْکِتَابِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ ذَلِکَ مِنَ الْفَضْلِ یَبْدَأُ الرَّجُلُ بِأَخِیهِ یُکْرِمُهُ.
******
ترجمه:
سماعة گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که در نوشتن (نامه) ابتدا به مرد دیگر می کند، پرسیدم. ایشان فرمود: اشکالی ندارد، این از فضل است که مرد به برادرش ابتدا کند و او را گرامی بدارد.
(2) 97 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِثْنَاءِ مَشِیئَةِ اللَّهِ فِی الْکِتَابِ فِی کُلِّ مَوْضِعٍ یُنَاسِبُ
******
ترجمه:
15874- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُرَازِمِ بْنِ حَکِیمٍ قَالَ: أَمَرَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بِکِتَابٍ فِی حَاجَةٍ فَکُتِبَ ثُمَّ عُرِضَ عَلَیْهِ وَ لَمْ یَکُنْ فِیهِ اسْتِثْنَاءٌ فَقَالَ کَیْفَ رَجَوْتُمْ أَنْ یَتِمَّ هَذَا وَ لَیْسَ فِیهِ اسْتِثْنَاءٌ انْظُرُوا کُلَّ مَوْضِعٍ لَا یَکُونُ فِیهِ اسْتِثْنَاءٌ فَاسْتَثْنُوا فِیهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْأَیْمَانِ (4) وَ غَیْرِهَا (5).
******
ترجمه:
مرازم بن حکیم گفت: امام صادق (علیه السلام) به نوشتن نامه ای در مورد یک حاجت امر فرمودند و سپس آن نوشته شد و به ایشان عرضه شد، ولی در آن استثنایی(انشاءالله) نبود. ایشان فرمودند: چگونه امید داشتید که این (کار) کامل شود در حالی که در آن استثنایی نیست؟ در هر موضعی که استثنایی نباشد، استثنا بگذارید.
ص: 138
15875- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَ یُتَرِّبُ الْکِتَابَ وَ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.
******
ترجمه:
محمد بن أبی نصر از امام رضا (علیه السلام) روایت می کند که ایشان نامه را خاک مالی می کردند و فرمودند: اشکالی ندارد.
15876- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَطِیَّةَ أَنَّهُ رَأَی کُتُباً لِأَبِی الْحَسَنِ ع مُتَرَّبَةً.
******
ترجمه:
علی بن عطیه روایت می کند که نامه های امام کاظم (علیه السلام) را دید که خاک مالی شده بود.
15877- 3- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: کَانَ أَبُو الْحَسَنِ ع یُتَرِّبُ الْکِتَابَ.
******
ترجمه:
محمد بن أبی نصر از امام رضا (علیه السلام) روایت می کند که ایشان نامه را خاک مالی می کردند
15878- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْوَرَّاقِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ دَارِمِ بْنِ قَبِیصَةَ (6) عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: بَاکِرُوا بِالْحَوَائِجِ فَإِنَّهَا مُیَسَّرَةٌ وَ أَتْرِبُوا الْکِتَابَ فَإِنَّهُ أَنْجَحُ لِلْحَاجَةِ وَ اطْلُبُوا الْخَیْرَ عِنْدَ حِسَانِ الْوُجُوهِ.
******
ترجمه:
امام رضا (علیه السلام) از پدرانش از پیامبر (صلى الله عليه وآله) روایت می کند که فرمود: در برآوردن حاجات پیش دستی کنید، زیرا که (در این صورت) آسان تر می شود، و نامه را خاک مالی کنید، زیرا که برای حاجت مؤثرتر است، و خیر را نزد افراد خوش چهره (خوش نام ) جستجو کنید.
ص: 139
(1) 99 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ إِحْرَاقِ الْقَرَاطِیسِ بِالنَّارِ إِذَا کَانَ فِیهَا قُرْآنٌ أَوِ اسْمُ اللَّهِ إِلَّا فِی الضَّرُورَةِ وَ الْخَوْفِ وَ جَوَازِ غَسْلِهَا وَ تَخْرِیقِهَا وَ مَحْوِهَا لِحَاجَةٍ بِطَاهِرٍ لَا بِنَجِسٍ وَ لَا بِالْقَدَمِ وَ کَرَاهَةِ مَحْوِهَا بِالْبُزَاقِ
******
ترجمه:
15879- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقَرَاطِیسِ تُجْمَعُ (3) هَلْ تُحْرَقُ بِالنَّارِ وَ فِیهَا شَیْ ءٌ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ قَالَ لَا تُغْسَلُ بِالْمَاءِ أَوَّلًا قَبْلُ.
******
ترجمه:
عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُتْبَةَ می گوید ازحضرت هادی * سوال کردم کاغذهائ که جمع می شود با اینکه اسم خدا درآنهاست می شود سوزاند ؟ فرمودند : خیرقبل ازآن آنها را بشوئید .
15880- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا تُحْرِقُوا الْقَرَاطِیسَ وَ لَکِنِ امْحُوهَا وَ خَرِّقُوهَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کاغذها را نسوزانید ولی می توانید آنهارا نابود یا پاره کنید .
15881- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الِاسْمِ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ یَمْحُوهُ الرَّجُلُ بِالتُّفْلِ قَالَ امْحُوا بِأَطْهَرِ مَا تَجِدُونَ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق * سوال شد آیا اسم خدا را می توان با آب دهان پاک کرد ؟ فرمودند : با بهترین چیزی که پیدا می کنید آنرا پاک کنید .
ص: 140
15882- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع فِی الظُّهُورِ (2) الَّتِی فِیهَا ذِکْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ اغْسِلْهَا.
******
ترجمه:
حضرت کاظم * : درپشت ورقه ای که درآن ذکرخداست را بشوی .
15883- 5- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص امْحُوا کِتَابَ اللَّهِ وَ ذِکْرَهُ بِأَطْهَرِ مَا تَجِدُونَ وَ نَهَی أَنْ یُحْرَقَ کِتَابُ اللَّهِ- وَ نَهَی أَنْ یُمْحَی بِالْأَقْدَامِ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : قرآن وچیزی که نام خدا برآنست را با پاکترین چیزی که دارید پاک کنید . ونهی کردند ازسوزاندن یا پاک کرددن آن بوسیله پا .
15884- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُمْحَی شَیْ ءٌ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ بِالْبُزَاقِ أَوْ یُکْتَبَ بِهِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نهی کردند ازپاک کردن قرآن با آب دهان یا اینکه چیزی روی آن نوشته شود .
15885- 7- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ: سَأَلَنِی الْعَبَّاسُ بْنُ جَعْفَرِ بْنِ الْأَشْعَثِ أَنْ أَسْأَلَ
ص: 141
الرِّضَا ع- أَنْ یُحْرِقَ کُتُبَهُ إِذَا قَرَأَهَا مَخَافَةَ أَنْ تَقَعَ فِی یَدِ غَیْرِهِ قَالَ الْوَشَّاءُ- فَابْتَدَأَنِی ع بِکِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ أَسْأَلَهُ (1) أَنْ یُحْرِقَ کُتُبَهُ وَ قَالَ أَعْلِمْ صَاحِبَکَ أَنِّی إِذَا قَرَأْتُ کُتُبَهُ أَحْرَقْتُهَا.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ عِیسَی فِی کَشْفِ الْغُمَّةِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدَّلَائِلِ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنِ الْوَشَّاءِ (2)
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْجَوَازِ أَوِ الضَّرُورَةِ أَوْ عَلَی مَا لَیْسَ فِیهِ قُرْآنٌ وَ لَا اسْمُ اللَّهِ.
******
ترجمه:
حسن بن علی الوشاء گفت: عباس بن جعفر بن اشعث از من خواست که از امام رضا (علیه السلام) بخواهم که نامه هایش را پس از خواندن بسوزاند، زیرا می ترسید که به دست دیگران بیفتد. الوشاء گفت: امام (علیه السلام) پیش از آنکه از ایشان بخواهم نامه هایش را بسوزاند، با نامه ای به من آغاز کرد و فرمود: به دوستت اطلاع بده که من نامه هایش را پس از خواندن می سوزانم.
15886- 8- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِرْطَاسِ تَکُونُ فِیهِ الْکِتَابَةُ أَ یَصْلُحُ إِحْرَاقُهُ بِالنَّارِ فَقَالَ إِنْ تَخَوَّفْتَ فِیهِ شَیْئاً فَأَحْرِقْهُ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش (علیه السلام) روایت می کند که گفتم: درباره کاغذی که روی آن نوشته ای است، آیا سوزاندن آن با آتش صحیح است؟ ایشان فرمودند: اگر از چیزی در آن بیم داری، آن را بسوزان، اشکالی ندارد.
(4) 100 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلْإِنْسَانِ أَنْ یَقْسِمَ لَحَظَاتِهِ بَیْنَ أَصْحَابِهِ بِالسَّوِیَّةِ وَ أَنْ لَا یَمُدَّ رِجْلَهُ بَیْنَهُمْ وَ أَنْ یَتْرُکَ یَدَهُ عِنْدَ الْمُصَافَحَةِ حَتَّی یَقْبِضَ الْآخَرُ یَدَهُ
******
ترجمه:
15887- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 142
مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَقْسِمُ لَحَظَاتِهِ بَیْنَ أَصْحَابِهِ فَیَنْظُرُ إِلَی ذَا وَ یَنْظُرُ إِلَی ذَا بِالسَّوِیَّةِ قَالَ وَ لَمْ یَبْسُطْ رَسُولُ اللَّهِ ص رِجْلَیْهِ بَیْنَ أَصْحَابِهِ قَطُّ وَ إِنْ کَانَ لَیُصَافِحُهُ الرَّجُلُ فَمَا یَتْرُکُ رَسُولُ اللَّهِ ص یَدَهُ مِنْ یَدِهِ حَتَّی یَکُونَ هُوَ التَّارِکَ فَلَمَّا فَطَنُوا لِذَلِکَ کَانَ الرَّجُلُ إِذَا صَافَحَهُ قَالَ بِیَدِهِ فَنَزَعَهَا مِنْ یَدِهِ.
وَ
عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ بِالسَّوِیَّةِ (1)
******
ترجمه:
جمیل بن درّاج از امام صادق (علیه السلام) روایت کرد: رسول الله (صلى الله عليه وآله) لحظات خود را بین اصحابش تقسیم می کرد، به یکی نگاه می کرد و به دیگری بدون تفاوت نگاه می کرد. اما هیچ وقت پاهای خود را بین اصحابش پهن نمی کرد، حتی اگر کسی به او دست بدهد، رسول الله (صلى الله عليه وآله) دست خود را از دست آن فرد بیرون نمی کشید تا فرد خودش آن را بکشد. وقتی این مسأله به آنها مشخص شد، هرگاه کسی با او دست داد، او دست خود را از دست آن فرد بیرون می کشید.
15888- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا أَکَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص مُتَّکِئاً مُنْذُ بَعَثَهُ اللَّهُ إِلَی أَنْ قَبَضَهُ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَا زَوَی رُکْبَتَیْهِ أَمَامَ جَلِیسِهِ فِی مَجْلِسٍ قَطُّ وَ مَا صَافَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا قَطُّ فَنَزَعَ یَدَهُ مِنْ یَدِهِ حَتَّی یَکُونَ الرَّجُلُ هُوَ الَّذِی یَنْزِعُ یَدَهُ وَ مَا مَنَعَ سَائِلًا قَطُّ إِنْ کَانَ عِنْدَهُ أَعْطَی وَ إِلَّا قَالَ یَأْتِی اللَّهُ بِهِ.
******
ترجمه:
معاوية بن وهب روایت می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "پیامبر اسلام (صلى الله عليه وآله) از زمانی که خداوند او را برای پیامبری فرستاد تا زمانی که او را برگرفت درحال غذا خوردن تکیه نمی داد كه براى خداوند عز و جل فروتنى كرده باشد، و پاهاى خود را در مجلس درازنمی کرد ، وکسی به پیامبر خدا (صلى الله عليه وآله) هیچ گاه دستى نداد تا این که فرد خودش دست او را بردارد، و هیچ گاه یک سائل را رد نمی کرد اگر چیزى داشت به او می داد، و در غیر این صورت فرمود: « خدا بدهد »
15889- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ زَیْدِ بْنِ الْجَهْمِ الْهِلَالِیِّ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا صَافَحَ الرَّجُلُ صَاحِبَهُ فَالَّذِی یَلْزَمُ التَّصَافُحَ أَعْظَمُ أَجْراً مِنَ الَّذِی یَدَعُ أَلَا وَ إِنَّ الذُّنُوبَ لَتَتَحَاتُّ فِیمَا بَیْنَهُمْ حَتَّی لَا یَبْقَی ذَنْبٌ.
******
ترجمه:
مالک بن أعین از امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که فرمودند: "وقتی مردی با دوستش دست می دهد، کسی که دست دادن را ادامه می دهد (و دستش را زودتر رها نمی کند) اجر بیشتری دارد نسبت به کسی که دستش را رها می کند. بدانید که گناهان در بین آنان فرو می ریزد تا جایی که هیچ گناهی باقی نمی ماند."
ص: 143
15890- 4- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَیْمَنَ بْنِ مُحْرِزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا صَافَحَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا قَطُّ فَنَزَعَ یَدَهُ حَتَّی یَکُونَ هُوَ الَّذِی یَنْزِعُ (2) مِنْهُ.
******
ترجمه:
ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: "هیچگاه پیامبر خدا (صلى الله علیه وآله) با مردی دست نداد که دست خود را (زودتر) بکشد تا اینکه آن مرد خودش دستش را از دست پیامبر بکشد."
(4) 94 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِابْتِدَاءِ فِی الْکِتَابَةِ بِالْبَسْمَلَةِ وَ کَوْنِهَا مِنْ أَجْوَدِ الْکِتَابَةِ وَ لَا یُمَدُّ الْبَاءُ حَتَّی یُرْفَعَ السِّینُ
******
ترجمه:
15867- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَدَعْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ إِنْ کَانَ بَعْدَهُ شِعْرٌ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : گفتن بسم اللّه الرحمن الرحيم را ترك نكن ، حتى اگر پس از آن شعرى باشد.
15868- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ سَیْفِ بْنِ هَارُونَ مَوْلَی آلِ جَعْدَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اکْتُبْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- مِنْ أَجْوَدِ کِتَابِکَ وَ لَا تَمُدَّ الْبَاءَ حَتَّی تَرْفَعَ السِّینَ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم را با نیکوترین کتابت خود بنویس و حرف باء را نکش تا به سین دندانه بدهی (سین را بالا بیاوری)!
15869- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع سُئِلَ لِمَ سُمِّیَ تُبَّعٌ تُبَّعاً فَقَالَ لِأَنَّهُ کَانَ غُلَاماً کَاتِباً وَ کَانَ یَکْتُبُ لِمَلِکٍ کَانَ قَبْلَهُ وَ کَانَ إِذَا کَتَبَ کَتَبَ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی خَلَقَ صُبْحاً وَ رِیحاً فَقَالَ لَهُ الْمَلِکُ
ص: 136
اکْتُبْ وَ ابْدَأْ بِاسْمِ مَلِکِ الرَّعْدِ فَقَالَ لَا أَبْدَأُ إِلَّا بِاسْمِ إِلَهِی ثُمَّ أَعْطِفُ عَلَی حَاجَتِکَ فَشَکَرَ اللَّهُ لَهُ ذَلِکَ فَأَعْطَاهُ مُلْکَ ذَلِکَ الْمَلِکِ فَتَابَعَهُ النَّاسُ فَسُمِّیَ تُبَّعاً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
از امیرالمؤمنین صلوات اللَّه سؤال شد که چرا تُبَّع را تُبَّع نامیدند؟ فرمود : زیرا او غلامی کاتب و نویسنده بود و برای پادشاهی که قبل از او بود کتابت می کرد و وقتی برای او کتابت می کرد می نوشت :
بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی خَلَقَ صُبْحاً وَ رِیحاً
پادشاه به او می گفت : بنویس و به اسم پادشاه رعد آغاز کن! اما غلام می گفت : جز با نام إله خود آغاز نمی کنم و بعد از آن سراغ خواسته تو می روم و آن را به آن عطف می کنم! پس اللَّه این کار او را تشکر کرد و پادشاهی آن پادشاه را به او عطا نمود و مردم از او تبعیت کردند و برای همین «تُبَّع» نامیده شد!
(2) 101 بَابُ اسْتِحْبَابِ سُؤَالِ الصَّاحِبِ وَ الْجَلِیسِ عَنِ اسْمِهِ وَ کُنْیَتِهِ وَ نَسَبِهِ وَ حَالِهِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ
******
ترجمه:
15891- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ قُدَامَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَوْماً لِجُلَسَائِهِ تَدْرُونَ مَا الْعَجْزُ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ فَقَالَ الْعَجْزُ ثَلَاثَةٌ أَنْ یَبْدُرَ أَحَدُکُمْ بِطَعَامٍ یَصْنَعُهُ لِصَاحِبِهِ فَیُخْلِفَهُ وَ لَا یَأْتِیَهُ وَ الثَّانِیَةُ أَنْ یَصْحَبَ الرَّجُلُ مِنْکُمُ الرَّجُلَ أَوْ یُجَالِسَهُ یُحِبُّ أَنْ یَعْلَمَ مَنْ هُوَ وَ مِنْ أَیْنَ هُوَ فَیُفَارِقَهُ قَبْلَ أَنْ یَعْلَمَ ذَلِکَ وَ الثَّالِثَةُ أَمْرُ النِّسَاءِ یَدْنُو أَحَدُکُمْ مِنْ أَهْلِهِ فَیَقْضِی حَاجَتَهُ وَ هِیَ لَمْ تَقْضِ حَاجَتَهَا فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ- فَکَیْفَ ذَلِکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ یَتَحَرَّشُ (4) وَ یَمْکُثُ حَتَّی یَأْتِیَ ذَلِکَ مِنْهُمَا جَمِیعاً.
******
ترجمه:
علی بن حسین (علیه السلام) روایت می کند که رسول خدا (صلى الله عليه وآله) روزی به حضار خود فرمود: "آیا می دانید ناتوانی چیست؟" گفتند: "خدا و رسولش داناترند." فرمود: "ناتوانی سه چیز است: یکی اینکه یکی از شما غذایی برای دوستش آماده کند و او خلف وعده کند و نیاید. دوم اینکه یکی از شما با کسی همراه شود یا همنشینی کند و بخواهد بداند او کیست و از کجاست، ولی پیش از اینکه این را بداند، از او جدا شود. سومین ناتوانی در مورد زنان است، که یکی از شما به همسرش نزدیک شود و نیاز خود را برآورد، در حالی که او هنوز نیازش برآورده نشده است." عبدالله بن عمرو بن العاص گفت: "چگونه این ممکن است، ای رسول خدا؟" فرمود: "باید با او بازی کند و منتظر بماند تا هر دو به نیاز خود برسند."
15892- 2- (5) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 144
إِنَّ مِنْ أَعْجَزِ الْعَجْزِ رَجُلٌ یَلْقَی رَجُلًا فَأَعْجَبَهُ نَحْوُهُ فَلَمْ یَسْأَلْهُ عَنِ اسْمِهِ وَ نَسَبِهِ وَ مَوْضِعِهِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : ازناتوانترین افراد کسیتکه با کسی ملاقات کند وازکار اوتعجب کند وازاسم فامیل ومکانش نپرسد .
15893- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَحَبَّ أَحَدُکُمْ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ فَلْیَسْأَلْهُ عَنِ اسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِیهِ وَ اسْمِ قَبِیلَتِهِ وَ عَشِیرَتِهِ فَإِنَّ مِنْ حَقِّهِ الْوَاجِبِ وَ صِدْقِ الْإِخَاءِ أَنْ یَسْأَلَهُ عَنْ ذَلِکَ وَ إِلَّا فَإِنَّهَا مَعْرِفَةُ حُمْقٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
سکونی از امام صادق (علیه السلام) روایت می کند که رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود: "هرگاه یکی از شما برادر مسلمانش را دوست بدارد، باید از نام او و نام پدرش و نام قبیله و عشیره اش بپرسد، زیرا که از حقوق واجب و صداقت در برادری این است که از او درباره این مسائل بپرسد، وگرنه این شناختی احمقانه است."
15894- 4- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةٌ مِنَ الْجَفَاءِ أَنْ یَصْحَبَ الرَّجُلُ الرَّجُلَ فَلَا یَسْأَلَهُ عَنِ اسْمِهِ وَ کُنْیَتِهِ وَ أَنْ یُدْعَی الرَّجُلُ إِلَی طَعَامٍ فَلَا یُجِیبَ أَوْ یُجِیبَ فَلَا یَأْکُلَ وَ مُوَاقَعَةُ الرَّجُلِ أَهْلَهُ قَبْلَ الْمُلَاعَبَةِ.
******
ترجمه:
جعفر بن محمد از پدرش روایت می کند که رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود: "سه چیز از بی ادبی است: اینکه مردی با مردی همراه شود و از نام و کنیه او نپرسد، و اینکه مردی به غذایی دعوت شود و پاسخ ندهد، یا پاسخ دهد ولی نخورد، و اینکه مردی با همسرش نزدیکی کند پیش از بازی و آماده سازی."
(4) 102 بَابُ کَرَاهَةِ ذَهَابِ الْحِشْمَةِ بَیْنَ الْإِخْوَانِ بِالْکُلِّیَّةِ وَ الِاسْتِرْسَالِ وَ الْمُبَالَغَةِ فِی الثِّقَةِ
******
ترجمه:
15895- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 145
مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ (1) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَاصِلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَثِقْ بِأَخِیکَ کُلَّ الثِّقَةِ فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَنْ تُسْتَقَالَ.
******
ترجمه:
عبد الله بن سنان روایت می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود: "به برادرت (دوستت) کاملاً اعتماد نکن، زیرا که سقوط در اعتماد بیش از حد، جبران نمی شود.
15896- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع یَقُولُ لَا تُذْهِبِ الْحِشْمَةَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ أَخِیکَ أَبْقِ مِنْهَا فَإِنَّ ذَهَابَهَا ذَهَابُ الْحَیَاءِ.
******
ترجمه:
امام كاظم عليه السلام : احترام ميان خود و برادرت را از بين مَبَر و چيزى از آن بگذار ؛ زيرا از ميان رفتن آن ، از ميان رفتن شرم است و بر جاى بودن احترام ، [عامل ]بر جاى بودن دوستى است .
15897- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ مَخْلَدٍ النَّیْسَابُورِیِّ عَمَّنْ سَمِعَ الصَّادِقَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ الصَّدَاقَةُ مَحْدُودَةٌ فَمَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ تِلْکَ الْحُدُودُ فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَی کَمَالِ الصَّدَاقَةِ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ شَیْ ءٌ مِنْ تِلْکَ الْحُدُودِ فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَی (4) الصَّدَاقَةِ أَوَّلُهَا أَنْ تَکُونَ سَرِیرَتُهُ وَ عَلَانِیَتُهُ لَکَ وَاحِدَةً وَ الثَّانِیَةُ أَنْ یَرَی زَیْنَکَ زَیْنَهُ وَ شَیْنَکَ شَیْنَهُ وَ الثَّالِثَةُ أَنْ لَا یُغَیِّرَهُ عَنْکَ مَالٌ وَ لَا وِلَایَةٌ وَ الرَّابِعَةُ أَنْ لَا یَمْنَعَکَ شَیْئاً مِمَّا تَصِلُ إِلَیْهِ مَقْدُرَتُهُ وَ الْخَامِسَةُ أَنْ لَا یُسْلِمَکَ عِنْدَ النَّکَبَاتِ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ عُمَرَ الْوَاسِطِیِّ عَنْ أَبِی خَالِدٍ السِّجِسْتَانِیِّ عَنْ زَیْدِ بْنِ مُخَالِدٍ النَّیْسَابُورِیِّ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
امام صادق(عليه السّلام)فرموده است،دوستى را حد و مرز و شروطى است و هر كس اين شروط در آن نباشد،او را به كمال دوستى نسبت مدهيد.نخست آنكه،آشكار و نهان او براى تو يكسان باشد.دوم آنكه،زينت تو را زينت خود و ناپسند تو را، ناپسند خود بداند.سوم اينكه،مال و ولايت،دوستى او را تغيير ندهد و دگرگون نسازد.چهارم آنكه،چيزهايى را كه در توانايى اوست،از تو باز ندارد.پنجم آنكه، در گرفتارى ها و بدبختى ها،تو را رها نكند .
ص: 146
15898- 4- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ لَا تَثِقَنَّ بِأَخِیکَ کُلَّ الثِّقَةِ فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَنْ تُسْتَقَالَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : به برادرت اعتماد مطلق حديث نداشته باش ؛ زيرا زمين خوردن بر اثر اعتماد [به همه گفته ها و كرده هاى دوست] ، قابل جبران نيست .
15899- 5- (2) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ مَنْ غَضِبَ عَلَیْکَ (3) ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَلَمْ یَقُلْ فِیکَ شَرّاً فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسِکَ صَدِیقاً.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر يك از برادرانت كه سه بار از تو خشمگين شد و درباره سخن تو بدى نگفت ، او را به دوستى خود برگزين .
15900- 6- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَا یَطَّلِعُ صَدِیقُکَ مِنْ سِرِّکَ إِلَّا عَلَی مَا لَوِ اطَّلَعَ عَلَیْهِ عَدُوُّکَ لَمْ یَضُرَّکَ فَإِنَّ الصَّدِیقَ رُبَّمَا کَانَ عَدُوّاً.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام: دوست خود را از سر خویش آگاه مساز، مگر به میزانی که اگر دشمن تو به آن آگاهی یابد ضرری به تو نرساند. زیرا دوست گاهی ممکن است دشمن شود.
15901- 7- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْفَتْحِ هِلَالِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَفَّارِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَلِیٍّ الدِّعْبِلِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: أَحْبِبْ حَبِیبَکَ هَوْناً مَا فَعَسَی أَنْ یَکُونَ بَغِیضَکَ یَوْماً مَا وَ أَبْغِضْ بَغِیضَکَ هَوْناً مَا فَعَسَی أَنْ یَکُونَ حَبِیبَکَ یَوْماً مَا.
******
ترجمه:
حضرت علی * : دوستت را به اندازه دوست بدار،مبادا كه روزى دشمنت شود و دشمنت را به اندازه دشمنى كن كه بسا روزى دوستت گردد!
15902- 8- (6) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ تَأْتُونَ فِی نادِیکُمُ الْمُنْکَرَ (7) قَالَ وَ فِیهِ وُجُوهٌ أَحَدُهَا أَنَّهُمْ کَانُوا یَتَضَارَطُونَ فِی مَجَالِسِهِمْ مِنْ غَیْرِ حِشْمَةٍ وَ لَا حَیَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ وَ رُوِیَ ذَلِکَ عَنِ الرِّضَا ع.
******
ترجمه:
در مجمع البیان آمده است: «و تأتون فى نادیکم المنکر» در معناى آیه چند وجه گفته شده; یکى از آنها، این است که قوم لوط، در مجالس خود، بدون شرم و حیا، ضرطه رد و بدل مى کردند ... این مطلب، از حضرت رضا(ع) روایت شده است.».
ص: 147
(1) 103 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِبَارِ الْإِخْوَانِ بِالْمُحَافَظَةِ عَلَی الصَّلَوَاتِ فِی مَوَاقِیتِهَا وَ الْبِرِّ بِإِخْوَانِهِمْ وَ مُفَارَقَتِهِمْ مَعَ الْخُلُوِّ مِنْهُمَا
******
ترجمه:
15903- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ مُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ وَ عُثْمَانَ بْنِ سُلَیْمَانَ النَّخَّاسِ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ وَ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ قَالا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اخْتَبِرُوا إِخْوَانَکُمْ بِخَصْلَتَیْنِ فَإِنْ کَانَتَا فِیهِمْ وَ إِلَّا فَاعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ ثُمَّ اعْزُبْ الْمُحَافَظَةِ عَلَی الصَّلَوَاتِ فِی مَوَاقِیتِهَا وَ الْبِرِّ بِالْإِخْوَانِ فِی الْعُسْرِ وَ الْیُسْرِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : برادران خود را به دو خصلت بيازماييد. اگر آن دو خصلت را داشتند با آنها دوستى كنيد و گرنه از ايشان دورى كن، دورى كن ، دورى كن. [آن دو خصلت اينهاست]: پايبندى به خواندن نماز در وقت خود، و نيكى كردن به برادران در سختى و آسايش
15904- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ أَکْمَلَ الْمُؤْمِنِینَ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : آن مؤمن ايمانش كاملتر است كه اخلاقش نيكوتر باشد
15905- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِی
ص: 148
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ کَمَلَ إِیمَانُهُ وَ إِنْ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَی قَدَمِهِ ذُنُوباً لَمْ یَنْقُصْهُ ذَلِکَ قَالَ وَ هُوَ الصِّدْقُ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
حضرت (امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ ) فرمودند : هر كه چهار چيز در او باشد اسلامش كامل مى باشد و اگر سراپايش را هم خطا و لغزش فرا گرفته باشد چيزى از آن ناقص و كم نگردد: صداقت و راستگويى، امانتداری حيا و پاكدامنى، اخلاق نيك،
15906- 3- (1) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ صَاحِبَ الْخُلُقِ الْحَسَنِ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه وآله : همانا انسان خوش خو را پاداشى همانند پاداش روزه گير شب زنده دار است.
15907- 4- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ یَبْلُغُ بِصَاحِبِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: حسن خلق صاحبش را بدرجه روزه دارى كه بعبادت بپا خيزد ميرساند.
15908- 5- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبِرُّ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ یَعْمُرَانِ الدِّیَارَ وَ یَزِیدَانِ فِی الْأَعْمَارِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: نيكوكارى و حسن خلق خانه ها را آباد كند و بر عمرها بيفزايد.
15909- 6- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ حُسَیْنٍ الْأَحْمَسِیِّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْخُلُقَ الْحَسَنَ یَمِیثُ الْخَطِیئَةَ کَمَا تَمِیثُ الشَّمْسُ الْجَلِیدَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: خلق نيكو گناه را آب كند، چنان كه خورشيد يخ را آب ميكند.
15910- 7- (5) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ کَامِلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا خَالَطْتَ النَّاسَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تُخَالِطَ أَحَداً مِنَ النَّاسِ إِلَّا کَانَ یَدُکَ الْعُلْیَا عَلَیْهِ فَافْعَلْ فَإِنَّ الْعَبْدَ یَکُونُ فِیهِ بَعْضُ التَّقْصِیرِ مِنَ الْعِبَادَةِ وَ یَکُونُ لَهُ خُلُقٌ
ص: 149
حَسَنٌ فَیُبَلِّغُهُ اللَّهُ بِخُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: هر گاه با مردم آميزش كنى، اگر توانى كه دستت بالاتر از آنكه با او آميزش كرده ئى باشد بكن (يعنى در عطا و احسان و ساير آداب معاشرت از او جلو باش) زيرا گاهى بنده در عبادت كوتاهى و تقصير ميكند، ولى حسن خلق دارد و خدا بسبب حسن خلقش او را بدرجه روزه دارى كه بعبادت بپا خيزد ميرساند.
15911- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَکْثَرُ مَا تَلِجُ بِهِ أُمَّتِی الْجَنَّةَ تَقْوَی اللَّهِ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :امّت من بيشتر به سبب دو چيز وارد بهشت مى شوند : خدا پروايى و خوش خويى.
15912- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَکْمَلُ النَّاسِ عَقْلًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود:عقل کسانی کامل تر است که اخلاق آن ها نیکوتر باشد
15913- 10- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَقْدَمُ الْمُؤْمِنُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِشَیْ ءٍ (4) بَعْدَ الْفَرَائِضِ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی مِنْ أَنْ یَسَعَ النَّاسَ بِخُلُقِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) فرمود : محبوبترین کار مؤمنان بعد از انجام فرائض الهى برخورد با مؤمن با اخلاق خوب است.
15914- 11- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَحْرٍ السَّقَّاءِ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا بَحْرُ حُسْنُ الْخُلُقِ یُسْرٌ ثُمَّ ذَکَرَ حَدِیثاً أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ حَسَنَ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * به بحرسقا فرمودند : ای بحرخوش اخلاقی آسان است سپس حدیثی را ذکرکردند که رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم خوش اخلاق بودند .
15915- 12- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ یَحْیَی بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْحَی 13 اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَی بَعْضِ أَنْبِیَائِهِ الْخُلُقُ الْحَسَنُ یَمِیثُ
ص: 150
الْخَطِیئَةَ کَمَا تَمِیثُ الشَّمْسُ الْجَلِیدَ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند به یکی پیامبرانش وحی کرد که خلق نيكو گناه را آب كند، چنان كه خورشيد يخ را آب ميكند.
15916- 13- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ رَجُلٍ (2) عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا یُوضَعُ فِی مِیزَانِ امْرِئٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : درروزقیامت درترازوی اعنال شخص چیزی سنگینتر ازخوش اخلاقی نیست .
15917- 14- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْخُلُقَ مِنْحَةٌ یَمْنَحُهَا اللَّهُ خَلْقَهُ فَمِنْهُ سَجِیَّةٌ وَ مِنْهُ نِیَّةٌ قُلْتُ فَأَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ صَاحِبُ السَّجِیَّةِ هُوَ مَجْبُولٌ لَا یَسْتَطِیعُ غَیْرَهُ وَ صَاحِبُ النِّیَّةِ یَصْبِرُ عَلَی الطَّاعَةِ تَصَبُّراً فَهُوَ أَفْضَلُهُمَا.
******
ترجمه:
-اسحاق بن عمّار گويد:
از امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ شنيدم كه مى فرمود: اخلاق (نيك) هديه و احسانى است كه خداوند به هر يك از بندگانش بخواهد جايزه مى دهد، پس بعضى بر مبناى سرشت آنها و برخى بر نيّت آنها خواهد بود.
عرضه داشتم: كدام افضل مى باشد؟
فرمود: صاحب نيّت افضل و برتر است، همانا كه صاحب سرشت (و عادت)، بر كار آن چنانه اى كه ديگرى توانش را ندارد (به جبر طبيعت) خود را مجبور مى داند؛ ولى صاحب نيّت كسى است كه (با قصد انجام وظيفه) بر طاعت الهى تحمّل و صبر مى كند؛ و اين حالت نسبت به ديگرى برتر است.
15918- 15- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی عَلِیٍّ اللَّهَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَیُعْطِی الْعَبْدَ مِنَ الثَّوَابِ عَلَی حُسْنِ الْخُلُقِ کَمَا یُعْطِی الْمُجَاهِدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یَغْدُو عَلَیْهِ وَ یَرُوحُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : خداوند تبارك و تعالى بر خوش خويىِ بنده ثوابى را مى دهد ، همانند ثواب مجاهدى كه هر بام و شام در راه خدا جهاد كند .
15919- 16- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَزَلَ عَلَیَّ جَبْرَئِیلُ مِنْ رَبِ
ص: 151
الْعَالَمِینَ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ عَلَیْکَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَّهُ ذَهَبَ بِخَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ أَلَا وَ إِنَّ أَشْبَهَکُمْ بِی أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : جبرئیل از طرف خداوند برمن نازل شد وگفت : ای محمد برتو باد به خوش اخلاقی همانا نيك خويى ، خير دنيا و آخرت را از آن خود كرده است آگاه باشید شبیهترین شما به من خوش اخلاق ترین شماست .
15920- 17- (1) وَ بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (2) عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ بِحُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ فِی الْجَنَّةِ لَا مَحَالَةَ وَ إِیَّاکُمْ وَ سُوءَ الْخُلُقِ فَإِنَّ سُوءَ الْخُلُقِ فِی النَّارِ لَا مَحَالَةَ.
******
ترجمه:
و به همين اسناد از آن حضرت از رسول خدا صلى اللّٰه عليه و آله روايت كرده كه فرمود:بر شما باد به حسن خلق(اخلاق پسنديده)زيرا حسن خلق بدون چون و چرا در بهشت است،و بپرهيزيد از تند خوئى كه آن نيز لا محاله و بى ترديد در دوزخ خواهد بود.
15921- 18- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْخُلُقُ السَّیِّئُ یُفْسِدُ الْعَمَلَ کَمَا یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: بدخوئى كردار را تباه سازد چنانچه سر كه عسل را تباه كند.
15922- 19- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْعَبْدَ لَیَنَالُ بِحُسْنِ خُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود: حسن خلق صاحبش را بدرجه روزه دارى كه بعبادت بپا خيزد ميرساند.
15923- 20- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ شَیْ ءٍ أَثْقَلَ فِی الْمِیزَانِ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : در ترازوى اعمال، چيزى سنگينتر از خوش خويى نيست .
15924- 21- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع أَکْمَلُکُمْ إِیمَاناً أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً.
******
ترجمه:
باين اسناد گويد على بن ابى طالب(عليه السّلام)فرمود كاملترين شما در ايمان نيكوترين شما است در خلق.
ص: 152
15925- 22- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع حُسْنُ الْخُلُقِ خَیْرُ قَرِینٍ.
******
ترجمه:
علي بن ابي طالب(ع) فرمود: خوش خلقي بهترين همنشين است.
15926- 23- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا أَکْثَرُ مَا یُدْخَلُ بِهِ الْجَنَّةُ قَالَ تَقْوَی اللَّهِ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
علي بن ابي طالب(ع) فرمود: از رسول خدا(ص) سؤال شد: بيشتر به چه چيز مي توان وارد بهشت شد؟ فرمود: تقواي خدا و حسن خلق،
15927- 24- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَقْرَبُکُمْ مِنِّی مَجْلِساً یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً وَ خَیْرُکُمْ لِأَهْلِهِ.
******
ترجمه:
رسول خدا(ص) فرمود: نزديكترين شما به من از نظر همنشيني در روز رستاخيز، خوش خلق ترين شماست و آنكه براي خانواده خود پرخيرتر بوده است.
15928- 25- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَحْسَنُ النَّاسِ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً وَ أَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ وَ أَنَا أَلْطَفُکُمْ بِأَهْلِی.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی صَحِیفَةِ الرِّضَا ع (5)
وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
رسول خدا(ص) فرموده است: نيكوترين مردم از نظر ايمان، خوش خلق ترين و با لطفترين آنها نسبت به اهل خويش است و من با لطفترين شما به اهل خود مي باشم.
15929- 26- (6) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَسْوَارِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ السِّجْزِیِّ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ عَلِیٍّ السَّرَخْسِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عِمْرَانَ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحَسَنِ ع إِنَّ أَحْسَنَ الْحَسَنِ الْخُلُقُ الْحَسَنُ.
ص: 153
قَالَ الصَّدُوقُ أَبُو الْحَسَنِ الْأَوَّلُ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحِیمِ التُّسْتَرِیُّ وَ أَبُو الْحَسَنِ الثَّانِی عَلِیُّ بْنُ أَحْمَدَ الْبَصْرِیُّ وَ أَبُو الْحَسَنِ الثَّالِثُ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْوَاقِدِیُّ وَ الْحَسَنُ الْأَوَّلُ الْحَسَنُ بْنُ عَرَفَةَ الْعَبْدِیُّ وَ الْحَسَنُ الثَّانِی الْحَسَنُ الْبَصْرِیُّ وَ الْحَسَنُ الثَّالِثُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع.
******
ترجمه:
بهترین حسن اخلاق نیکواست
15930- 27- (1) وَ عَنِ الْخَلِیلِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ مَنِیعٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَی الْمَخْزُومِیِّ (2) عَنْ خَلَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حُسْنُ الْخُلُقِ نِصْفُ الدِّینِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : حسن خلق نصف دین است .
15931- 28- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ السَّرَّاجِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ وَکِیعٍ عَنْ مِسْعَرٍ وَ عُسْفَانَ عَنْ زِیَادِ بْنِ عِلَاقَةَ بْنِ شَرِیکٍ (4) قَالَ: قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ مَا أُعْطِیَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ قَالَ الْخُلُقُ الْحَسَنُ.
******
ترجمه:
ازرسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم سوال شد بهترین چیزی که به یکنفرمسلمان داده شده چیست ؟ فرمودند : خوش خلقی .
15932- 29- (5) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ (6) عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ رَضِیَ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِیناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : خداوند تبارك و تعالى اسلام را به عنوان دين شما پسنديد ، پس با بخشندگى و خوش خويى به خوبى همراهى اش كنيد .
15933- 30- (7) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 154
إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُوسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ رَفَعَهُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی الْمَرْأَةُ یَکُونُ لَهَا زَوْجَانِ فَیَمُوتَانِ فَیَدْخُلَانِ الْجَنَّةَ لِمَنْ تَکُونُ قَالَ فَقَالَ یَا أُمَّ سَلَمَةَ تَخَیَّرُ أَحْسَنَهُمَا خُلُقاً وَ خَیْرَهُمَا لِأَهْلِهِ یَا أُمَّ سَلَمَةَ- إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ ذَهَبَ بِخَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مُوسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
ام سلمه : ای رسول اکرم خودم وپدرومادرم فدای شما زنی دردنیا دوبارازدواج کرده وهردومرده وداخل بهشت هستند آیا این زن با کدامیک ازآنها ست ؟ فرمودند : زن می تواند کسی را انتخاب کند که ازدیگری خوش اخلاق تربوده وبیشتر خیرش به خانواده اش رسیده . ای ام سلمه همانا حسن خلق باعث رسیدن به خیردنیا وآخرت می شود
15934- 31- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو (4) عَنْ مُوسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا حَسَّنَ اللَّهُ خَلْقَ عَبْدٍ وَ لَا خُلُقَهُ إِلَّا اسْتَحْیَا أَنْ یُطْعِمَ لَحْمَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ النَّارَ.