سرشناسه:حرعاملی، محمدبن حسن، 1033 - 1104ق.
عنوان و نام پدیدآور: ترجمه وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی؛ تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی / ترجمه: گروهی از محققین مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان
مشخصات نشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان 1400 ه ش
مشخصات ظاهری:30 ج.
موضوع:احادیث شیعه -- قرن 11ق.
موضوع:احادیث احکام
شناسه افزوده: متن عربی موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث(قم)
رده بندی کنگره:BP135/ح4ت7 ی1300
رده بندی دیویی:297/212
شماره کتابشناسی ملی:1321690
ص: 1
تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی
تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی
ص: 2
بسم الله الرحمن الرحیم
ص: 3
ص: 4
ص: 5
ص: 6
14107- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الطُّوسِیُّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْفَضْلِ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (3) قَالَ هُمَا مَفْرُوضَانِ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام درمورد آیه شریفه وأَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (4).فرمودند : هردو (حج وعمره) واجب هستند .
***
14108- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِمَسَائِلَ بَعْضُهَا مَعَ ابْنِ بُکَیْرٍ وَ بَعْضُهَا مَعَ أَبِی الْعَبَّاسِ- فَجَاءَ الْجَوَابُ بِإِمْلَائِهِ سَأَلْتَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (6) یَعْنِی بِهِ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ جَمِیعاً لِأَنَّهُمَا مَفْرُوضَانِ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ
ص: 7
قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (1) قَالَ یَعْنِی بِتَمَامِهِمَا أَدَاءَهُمَا وَ اتِّقَاءَ مَا یَتَّقِی الْمُحْرِمُ فِیهِمَا وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی الْحَجِّ الْأَکْبَرِ (2) مَا یَعْنِی بِالْحَجِّ الْأَکْبَرِ فَقَالَ الْحَجُّ الْأَکْبَرُ الْوُقُوفُ بِعَرَفَةَ وَ رَمْیُ الْجِمَارِ وَ الْحَجُّ الْأَصْغَرُ الْعُمْرَةُ.
******
ترجمه:
***
عمر بن اُذینه گفت: به امام صادق (ع) نامه ای نوشتم که برخی از مسائل را با ابن بُکیر و برخی را با ابی العباس فرستادم. پاسخ آمد که به املا و گفتار امام بود: در مورد سخن خداوند عز و جل «و برای خداوند بر مردم است که حج بیت را انجام دهند، هر کس که بتواند به آن راه یابد» (آل عمران 3:97) از من پرسیدی. منظور از آن، حج و عمره به طور همزمان است، زیرا هر دوی آنها واجب هستند. همچنین از من در مورد آیه «و حج و عمره را برای خدا به پایان برسانید» (بقره 2:196) پرسیدی. منظور از تمام کردن آنها، انجام دادن آنها و پرهیز از آن چیزی است که مُحرِم باید از آن پرهیز کند. و از من در مورد سخن خداوند درباره «حج اکبر» (توبه 9:3) پرسیدی، منظور از حج اکبر وقوف در عرفه و رمی جمرات است و حج اصغر، عمره است.
***
14109- 3- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبَانٍ (4) عَنِ الْفَضْلِ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (5) قَالَ هُمَا مَفْرُوضَانِ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام درمورد آیه شریفه وأَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (6).فرمودند : هردو (حج وعمره) واجب هستند .
***
14110- 4- (7) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ رَبِّهِ بْنِ عَامِرٍ (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ بِشْرٍ (9) عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ إِبْرَاهِیمَ أَذَّنَ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنِّی إِبْرَاهِیمُ خَلِیلُ اللَّهِ- إِنَّ اللَّهَ أَمَرَکُمْ (10) أَنْ تَحُجُّوا هَذَا الْبَیْتَ فَحُجُّوهُ فَأَجَابَهُ مَنْ یَحُجُّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ کَانَ أَوَّلُ مَنْ أَجَابَهُ مِنْ أَهْلِ الْیَمَنِ- قَالَ وَ حَجَّ إِبْرَاهِیمُ هُوَ وَ أَهْلُهُ وَ وُلْدُهُ.
******
ترجمه:
***
عقبه بن بشر از یکی از امامان (ع) نقل کرده است که در حدیثی فرمود: ابراهیم (ع) به مردم در مورد حج اعلام کرد و گفت: ای مردم، من ابراهیم خلیل الله هستم. خداوند شما را امر کرده است که این خانه را حج کنید، پس حج آن را انجام دهید. پس کسانی که تا روز قیامت حج می کنند، به او پاسخ دادند. اولین کسانی که به او پاسخ دادند از اهل یمن بودند. سپس ابراهیم (ع) خود و خانواده و فرزندانش حج انجام دادند.
***
ص: 8
14111- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْعُمْرَةُ وَاجِبَةٌ عَلَی الْخَلْقِ بِمَنْزِلَةِ الْحَجِّ عَلَی مَنِ اسْتَطَاعَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (2) وَ إِنَّمَا أُنْزِلَتِ الْعُمْرَةُ بِالْمَدِینَةِ- قَالَ قُلْتُ: لَهُ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ (3) أَ یُجْزِئُ ذَلِکَ عَنْهُ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند: عمره واجب است بر مردم، مانند حج برای کسانی که توانایی دارند؛ زیرا خداوند عز و جل می فرماید: "و حج و عمره را برای خدا به اتمام برسانید" (بقره 2:196). و عمره در مدینه نازل شد. معاویه می گوید: به امام گفتم، آیا کسی که از عمره به حج تمتع می کند، این عمل از او پذیرفته می شود؟ امام فرمودند: بله.
***
14112- 6- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا أَفَاضَ آدَمُ مِنْ مِنًی تَلَقَّتْهُ الْمَلَائِکَةُ فَقَالَتْ یَا آدَمُ بُرَّ حَجُّکَ أَمَا إِنَّا قَدْ حَجَجْنَا هَذَا الْبَیْتَ قَبْلَ أَنْ تَحُجَّهُ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمودند: هنگامی که آدم از منا بازگشت، ملائکه او را ملاقات کردند و به او گفتند: ای آدم، حجت مورد قبول واقع شد. بدان که ما این خانه را دو هزار سال پیش از آنکه تو آن را حج کنی، حج کرده ایم.
***
14113- 7- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِیِّ عَنْ خَالِدٍ الْقَلَانِسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع حُجُّوا وَ اعْتَمِرُوا تَصِحَّ أَبْدَانُکُمْ وَ تَتَّسِعْ أَرْزَاقُکُمْ وَ تُکْفَوْنَ مَئُونَاتِ عِیَالاتِکُمْ وَ قَالَ الْحَاجُّ مَغْفُورٌ لَهُ وَ مَوْجُوبٌ لَهُ الْجَنَّةُ- وَ مُسْتَأْنَفٌ لَهُ الْعَمَلُ وَ مَحْفُوظٌ فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمودند: امام علی بن الحسین (ع) گفت: حج و عمره به جا آورید تا بدن هایتان سالم شود، روزی هایتان گسترده گردد، و از مشکلات خانواده هایتان کفایت شوید. و فرمودند: حاجی آمرزیده شده است و بهشت برای او واجب است، اعمال نیک او از نو آغاز می شود، و او و خانواده و مالش در امان خواهند بود.
***
14114- 8- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: فَفِرُّوا إِلَی
ص: 9
اللَّهِ إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ (1) قَالَ حُجُّوا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از ابو جارود از امام باقر (ع) روایت شده است که ایشان در تفسیر آیه «فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ إِنِّی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ مُبِینٌ» (سوره ذاریات، آیه 50) فرمودند: به سوی خدا فرار کنید، یعنی به سوی حج خداوند عز و جل بروید.
***
14115- 9- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا أُمِرَ إِبْرَاهِیمُ وَ إِسْمَاعِیلُ ع بِبِنَاءِ الْبَیْتِ- وَ تَمَّ بِنَاؤُهُ قَعَدَ إِبْرَاهِیمُ عَلَی رُکْنٍ ثُمَّ نَادَی هَلُمَّ الْحَجَّ (4) فَلَوْ نَادَی هَلُمُّوا إِلَی الْحَجِّ لَمْ یَحُجَّ إِلَّا مَنْ کَانَ یَوْمَئِذٍ إِنْسِیّاً مَخْلُوقاً وَ لَکِنَّهُ نَادَی هَلُمَّ الْحَجَّ فَلَبَّی النَّاسُ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ لَبَّیْکَ دَاعِیَ اللَّهِ لَبَّیْکَ دَاعِیَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ لَبَّی عَشْراً یَحُجُّ عَشْراً وَ مَنْ لَبَّی خَمْساً یَحُجُّ خَمْساً وَ مَنْ لَبَّی أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ فَبِعَدَدِ ذَلِکَ وَ مَنْ لَبَّی وَاحِداً حَجَّ وَاحِداً وَ مَنْ لَمْ یُلَبِّ لَمْ یَحُجَّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (5) وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا مَعَ زِیَادَةٍ فِی اللَّفْظِ (6) وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمودند: زمانی که به حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل (ع) دستور داده شد که خانه کعبه را بنا کنند، و بنای آن به پایان رسید، ابراهیم (ع) بر یکی از ستون ها نشست و ندا داد: «بیایید برای حج.» اگر او می گفت «بیایید برای حج» فقط کسانی که در آن روز انسان های آفریده شده بودند، به حج می آمدند، اما او گفت «بیایید برای حج»، پس مردم در اصلاب پدرانشان لبیک گفتند: «لبیک ای دعوت کننده ی خدا، لبیک ای دعوت کننده ی خدای عزیز و جلیل.» پس هر کس ده بار لبیک گفته باشد، ده بار حج به جا می آورد، و هر کس پنج بار لبیک گفته باشد، پنج بار حج به جا می آورد، و هر کس بیشتر از این گفته باشد به همان تعداد حج می گذارد، و هر کس یک بار لبیک گفته باشد، یک بار حج می گذارد، و هر کس لبیک نگفته باشد، حج نمی کند.
***
عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِیسَی بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: وَ هَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلَی تَعْظِیمِهِ وَ زِیَارَتِهِ وَ جَعَلَهُ مَحَلَّ أَنْبِیَائِهِ وَ قِبْلَةً لِلْمُصَلِّینَ لَهُ فَهُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوَانِهِ وَ طَرِیقٌ یُؤَدِّی إِلَی غُفْرَانِهِ مَنْصُوبٌ عَلَی اسْتِوَاءِ الْکَمَالِ وَ مَجْمَعِ الْعَظَمَةِ وَ الْجَلَالِ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ دَحْوِ الْأَرْضِ بِأَلْفَیْ عَامٍ فَأَحَقُّ مَنْ أُطِیعَ فِیمَا أَمَرَ وَ انْتُهِیَ عَمَّا نَهَی عَنْهُ وَ زَجَرَ اللَّهُ الْمُنْشِئُ لِلْأَرْوَاحِ وَ الصُّوَرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عِیسَی بْنِ یُونُسَ (1)
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقِ کُلِّهِمْ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یُونُسَ (2)
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ الْأَزْدِیِّ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یُونُسَ (3)
وَ رَوَاهُ فِی التَّوْحِیدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ إِسْحَاقَ الْعَلَوِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) در حدیثی فرمودند: «و این خانه ای است که خداوند با آن بندگانش را به بندگی خود واداشته تا اطاعتشان را در آمدن به سوی آن بیازماید، و آنان را به تعظیم و زیارت آن تشویق کرده و آن را محلّ پیامبرانش و قبله ای برای نمازگزاران به سوی خود قرار داده است. این خانه شعبه ای از رضوان او و راهی به سوی آمرزش اوست که بر روی کمال و عظمت و جلال استوار شده است. خداوند آن را دو هزار سال پیش از گسترش زمین آفرید، پس سزاوارترین کسی که باید در آنچه فرمان داده اطاعت شود و از آنچه نهی کرده و بازداشته، اجتناب گردد، همان خدای آفریدگار ارواح و صورت هاست.»
***
14117- 11- (5) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ فِی خُطْبَةٍ إِلَی أَنْ قَالَ أَ لَا تَرَوْنَ أَنَّ اللَّهَ اخْتَبَرَ الْأَوَّلِینَ مِنْ لَدُنْ آدَمَ- إِلَی
ص: 11
الْآخِرِینَ مِنْ هَذَا الْعَالَمِ بِأَحْجَارٍ مَا تَضُرُّ وَ لَا تَنْفَعُ وَ لَا تُبْصِرُ وَ لَا تَسْمَعُ فَجَعَلَهَا بَیْتَهُ الْحَرَامَ الَّذِی جَعَلَهُ لِلنَّاسِ قِیَاماً إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ أَمَرَ آدَمَ وَ وُلْدَهُ أَنْ یَثْنُوا أَعْطَافَهُمْ نَحْوَهُ فَصَارَ مَثَابَةً لِمُنْتَجَعِ أَسْفَارِهِمْ وَ غَایَةً لِمُلْقَی رِحَالِهِمْ ثُمَّ قَالَ حَتَّی یَهُزُّوا مَنَاکِبَهُمْ ذُلُلًا لِلَّهِ حَوْلَهُ وَ یَرْمُلُوا عَلَی أَقْدَامِهِمْ شُعْثاً غُبْراً لَهُ قَدْ نَبَذُوا الْقُنُعَ وَ السَّرَابِیلَ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَ حَسَرُوا بِالشُّعُورِ حَلْقاً عَنْ رُءُوسِهِمْ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ السَّیِّدُ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
کلینی روایت کرده است که امیرالمؤمنین علی (ع) در خطبه ای فرمودند: «آیا نمی بینید که خداوند، اولین انسان ها از زمان آدم تا آخرین آن ها در این جهان را با سنگ هایی آزمود که نه ضرری دارند و نه نفعی، نمی بینند و نمی شنوند؟ پس خداوند آن ها را خانه مقدس خود قرار داد که آن را برای مردم جایگاهی محکم و پایدار قرار داده است. سپس به آدم و فرزندانش امر کرد که به سوی آن سنگ ها رو کنند، پس آن (خانه) تبدیل به محل بازگشت سفرهایشان و مقصد قرارگاه هایشان شد. سپس فرمود: تا اینکه اطراف آن با خضوع و فروتنی برای خدا بگردند و روی پاهایشان با موهای ژولیده و غبارآلود حرکت کنند. آن ها پوشش ها و لباس های خود را پشت سر انداختند و موهای سرشان را تراشیدند.»
***
14118- 12- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ بَابَوَیْهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بُکَیْرِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَخِیهِ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ أَسْأَلُکَ فِی الْحَجِّ مُنْذُ أَرْبَعِینَ عَاماً فَتُفْتِینِی فَقَالَ یَا زُرَارَةُ بَیْتٌ حُجَّ إِلَیْهِ (3) قَبْلَ آدَمَ بِأَلْفَیْ عَامٍ تُرِیدُ أَنْ تَفْنَی مَسَائِلُهُ فِی أَرْبَعِینَ عَاماً.
******
ترجمه:
***
زراره گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم: خدا مرا فدای شما کند، من در مورد حج از شما سؤال می کنم به مدت چهل سال و شما برایم فتوا می دهید. امام صادق (ع) فرمود: ای زراره، خانه ای که به سوی آن حج شده است، قبل از آدم (ع) به مدت دو هزار سال. آیا می خواهی که مسائل آن در چهل سال تمام شود؟
***
14119- 13- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ یَعْنِی عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ وَ حُجُّوا تَسْتَغْنُوا.
******
ترجمه:
***
رسول اکرم صلی الله علیه و آله : حج انجام دهید بی نیاز خواهید شد
***
الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: إِنَّمَا أُمِرُوا بِالْحَجِّ لِعِلَّةِ الْوِفَادَةِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ طَلَبِ الزِّیَادَةِ وَ الْخُرُوجِ مِنْ کُلِّ مَا اقْتَرَفَ الْعَبْدُ تَائِباً مِمَّا مَضَی مُسْتَأْنِفاً لِمَا یَسْتَقْبِلُ مَعَ مَا فِیهِ مِنْ إِخْرَاجِ الْأَمْوَالِ وَ تَعَبِ الْأَبْدَانِ وَ الِاشْتِغَالِ عَنِ الْأَهْلِ وَ الْوَلَدِ وَ حَظْرِ النَّفْسِ (1) عَنِ اللَّذَّاتِ شَاخِصاً فِی الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ ثَابِتاً عَلَی ذَلِکَ دَائِماً مَعَ الْخُضُوعِ وَ الِاسْتِکَانَةِ وَ التَّذَلُّلِ مَعَ مَا فِی ذَلِکَ لِجَمِیعِ الْخَلْقِ مِنَ الْمَنَافِعِ لِجَمِیعِ مَنْ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا وَ مَنْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ مِمَّنْ یَحُجُّ وَ مِمَّنْ لَمْ یَحُجَّ مِنْ بَیْنِ تَاجِرٍ وَ جَالِبٍ وَ بَائِعٍ وَ مُشْتَرٍ وَ کَاسِبٍ وَ مِسْکِینٍ وَ مُکَارٍ وَ فَقِیرٍ وَ قَضَاءِ حَوَائِجِ أَهْلِ الْأَطْرَافِ فِی الْمَوَاضِعِ الْمُمْکِنِ لَهُمُ الِاجْتِمَاعُ فِیهِ مَعَ مَا فِیهِ مِنَ التَّفَقُّهِ وَ نَقْلِ أَخْبَارِ الْأَئِمَّةِ ع- إِلَی کُلِّ صُقْعٍ وَ نَاحِیَةٍ کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ (2) وَ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ (3).
******
ترجمه:
***
فضل بن شاذان از امام رضا (ع) در حدیثی طولانی نقل کرده است که فرمود: مردم به حج امر شده اند به خاطر دلیل حضور در درگاه خداوند عزّ و جلّ و درخواست زیادتی و بیرون آمدن از هر آنچه بنده انجام داده است، در حالی که از گذشته توبه می کند و برای آینده آماده می شود. همراه با این امر، بیرون آوردن اموال، خستگی بدن ها، دوری از خانواده و فرزندان، خودداری از لذت ها، مسافرت در گرما و سرما، پایدار ماندن بر آن در حالی که خضوع، فروتنی و تذلّل دارد، همراه با منافعی که برای همه خلائق دارد، چه در شرق زمین و چه در غرب آن، چه در خشکی و چه در دریا، از جمله تاجران، کسانی که می آورند و می برند، فروشندگان و خریداران، کارگران، مسکینان، کسانی که کرایه می دهند و فقیران، و برآورده کردن نیازهای اهل مناطق دورافتاده در جاهایی که برای آنان ممکن است اجتماع کنند. همچنین آنچه در آن از فهم دین و نقل اخبار ائمه (ع) به هر منطقه و ناحیه است، همان طور که خداوند عزّ و جلّ فرموده است: "پس چرا از هر گروهی از آنان دسته ای کوچ نمی کنند تا در دین فهم پیدا کنند و به قوم خود هنگامی که به سوی آنان باز می گردند، هشدار دهند، باشد که آنان بترسند" (سوره توبه 9:122) و "تا منافعی برای خود شاهد باشند" (سوره حجّ 22:28).
***
14122- 16- (4) فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الرَّبِیعِ الصَّحَّافِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع کَتَبَ إِلَیْهِ فِیمَا کَتَبَ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ عِلَّةُ وَضْعِ الْبَیْتِ فِی وَسَطِ الْأَرْضِ إِلَی أَنْ قَالَ لِیَکُونَ الْفَرْضُ لِأَهْلِ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ سَوَاءً.
******
ترجمه:
***
از محمد بن سنان روایت شده که امام ابا الحسن الرضا (ع) در ضمن جواب مسائل او نوشت: علت قرار دادن خانه [کعبه] در وسط زمین این است که واجب [حج] برای اهل مشرق و مغرب یکسان باشد.
***
14123- 17- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع- کَتَبَ إِلَیْهِ فِیمَا کَتَبَ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ عِلَّةُ
ص: 13
الْحَجِّ الْوِفَادَةُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ ذَکَرَ نَحْوَ حَدِیثِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ ذِکْرَ التَّفَقُّهِ وَ نَقْلَ الْأَخْبَارِ.
وَ رَوَاهُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ (1) أَیْضاً بِالْأَسَانِیدِ الْآتِیَةِ (2)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن سنان روایت شده که امام ابا الحسن الرضا (ع) در ضمن جواب مسائل او نوشت: علت حج شرفیاب شدن به محضر خداوند است وسپس مثل حدیث فضل بن شاذان رانقل کرده ولی جمله تفقه ونقل اخبار را ترک کرده
***
14124- 18- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ هِشَامٍ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ السَّکُونِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ لَهُ مَا الْعِلَّةُ الَّتِی مِنْ أَجْلِهَا کَلَّفَ اللَّهُ الْعِبَادَ الْحَجَّ وَ الطَّوَافَ بِالْبَیْتِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ أَمَرَهُمْ بِمَا یَکُونُ (4) مِنْ أَمْرِ الطَّاعَةِ فِی الدِّینِ وَ مَصْلَحَتِهِمْ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاهُمْ فَجَعَلَ فِیهِ الِاجْتِمَاعَ مِنَ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِیَتَعَارَفُوا وَ لِیَنْزِعَ (5) کُلُّ قَوْمٍ مِنَ التِّجَارَاتِ مِنْ بَلَدٍ إِلَی بَلَدٍ وَ لِیَنْتَفِعَ بِذَلِکَ الْمُکَارِی وَ الْجَمَّالُ وَ لِتُعْرَفَ آثَارُ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ تُعْرَفَ أَخْبَارُهُ وَ یُذْکَرَ وَ لَا یُنْسَی وَ لَوْ کَانَ کُلُّ قَوْمٍ إِنَّمَا یَتَّکِلُونَ عَلَی بِلَادِهِمْ وَ مَا فِیهَا هَلَکُوا وَ خَرِبَتِ الْبِلَادُ وَ سَقَطَتِ الْجَلَبُ (6) وَ الْأَرْبَاحُ وَ عَمِیَتِ الْأَخْبَارُ وَ لَمْ تَقِفُوا عَلَی ذَلِکَ فَذَلِکَ عِلَّةُ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
هشام بن حکم گفت: از امام ابا عبدالله (ع) پرسیدم و به او گفتم: علت این که خداوند بندگان را به حج و طواف بر خانه (کعبه) مکلف کرده است چیست؟ پس ایشان فرمود: همانا خداوند خلق را آفرید... و آنان را به آنچه که موجب اطاعت در دین و مصلحتشان در امور دنیایشان است امر کرد، پس [حج را] وسیله ای برای اجتماع از شرق و غرب قرار داد تا یکدیگر را بشناسند و هر قومی از تجارت های مختلف از شهری به شهر دیگر بهره مند شود و از این کار کرایه دهنده و شتردار سود ببرند و آثار رسول خدا (ص) شناخته شود و اخبار او شناخته و یادآوری شود و فراموش نشود. و اگر هر قومی تنها بر شهر خود و آنچه در آن است تکیه می کرد، هلاک می شدند و شهرها خراب می شد و تجارت ها و سودها از بین می رفت و اخبار از بین می رفت و شما از آن مطلع نمی شدید. پس این است علت حج.
***
14125- 19- (7) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَلِیٍّ ابْنَیِ الْحَسَنِ بْنِ
ص: 14
عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ لَمَّا أَمَرَ إِبْرَاهِیمَ یُنَادِی فِی النَّاسِ الْحَجَّ قَامَ عَلَی الْمَقَامِ فَارْتَفَعَ بِهِ حَتَّی صَارَ بِإِزَاءِ أَبِی قُبَیْسٍ- فَنَادَی فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ فَأَسْمَعَ مَنْ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.
******
ترجمه:
***
حضرت باقر علیه السلام : وقتی خداوند حضرت ابراهیم علیه السلام را مامور دعوت مردم به حج نمود ایشان روی مقام ایستاد خداوند آنرا تا حد کوه ابو قبیس بالا برد پس ایشان مردم را به حج دعوت کرد پس تمام کسانیکه درصلب مردها ورحم زنان بودند تا روز قیامت دعوت را شنیدند
***
14126- 20- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ حُجُّوا وَ اعْتَمِرُوا تَصِحَّ أَجْسَامُکُمْ وَ تَتَّسِعْ أَرْزَاقُکُمْ وَ یَصْلُحْ إِیمَانُکُمْ وَ تُکْفَوْا مَئُونَةَ النَّاسِ وَ مَئُونَةَ عِیَالاتِکُمْ.
******
ترجمه:
***
حضرت سجاد علیه السلام مرتب می فرمودند : حج وعمره انجام دهید تا بدنهایتان سالم بماند وروزیتان توسعه یابد و ایمانتان اصلاح شود ومخارج مردم وخانواده شما تامین شود .
***
14127- 21- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَةٍ لَهُ فَرَضَ عَلَیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الَّذِی جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ یَرِدُونَهُ وُرُودَ الْأَنْعَامِ وَ یَأْلَهُونَ إِلَیْهِ وُلُوهَ الْحَمَامِ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ وَ اخْتَارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمَّاعاً أَجَابُوا إِلَیْهِ دَعْوَتَهُ وَ صَدَّقُوا کَلِمَتَهُ وَ وَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِیَائِهِ وَ تَشَبَّهُوا بِمَلَائِکَتِهِ الْمُطِیفِینَ بِعَرْشِهِ یُحْرِزُونَ الْأَرْبَاحَ فِی مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ وَ یَتَبَادَرُونَ عِنْدَهُ مَوْعِدَ مَغْفِرَتِهِ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ لِلْإِسْلَامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِینَ حَرَماً فَرَضَ حَجَّهُ وَ أَوْجَبَ حَقَّهُ وَ کَتَبَ عَلَیْکُمْ وِفَادَتَهُ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ (3).
ص: 15
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (1) وَ غَیْرِهَا (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن حسین رضی در نهج البلاغه از امیرالمؤمنین (ع) روایت کرده است که ایشان در خطبه ای فرمودند: خداوند بر شما حج خانه خود را که آن را قبله مردمان قرار داده، واجب کرده است. آنها به سوی آن روی می آورند همچون روی آوردن چارپایان و به سوی آن شوق می ورزند مانند شوق کبوتران. خداوند سبحان آن را علامتی برای تواضع ایشان در برابر عظمت او و اقرار آنان به عزتش قرار داده است. از خلق خود گروهی را برگزید که دعوت او را پذیرفتند و کلمه او را تصدیق کردند و در مواضع پیامبران او ایستادند و به ملائکه ای که پیرامون عرش او طواف می کنند، تشبه جستند. آنها در بازار عبادت او سودهای فراوان به دست می آورند و به وعده مغفرت او شتاب می ورزند. خداوند سبحان آن را برای اسلام نشانه ای و برای پناهندگان حرم امنی قرار داده است. حج آن را واجب کرده و حق آن را لازم گردانیده و بر شما زیارت آن را نوشته است. پس خداوند سبحان فرمود: «و برای خدا بر مردم است حج آن خانه، بر هر که توانایی به سوی آن دارد؛ و هر که کفر ورزد، پس همانا خداوند از جهانیان بی نیاز است.» (آل عمران، 3:97)
***
(4) 2 بَابُ أَنَّهُ یَجِبُ الْحَجُّ عَلَی النَّاسِ فِی کُلِّ عَامٍ وُجُوباً کِفَائِیّاً
******
ترجمه:
***
***
14128- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِیِّ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ الْحَجَّ عَلَی أَهْلِ الْجِدَةِ فِی کُلِّ عَامٍ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ (6) قَالَ قُلْتُ: فَمَنْ لَمْ یَحُجَّ مِنَّا فَقَدْ کَفَرَ قَالَ لَا وَ لَکِنْ مَنْ قَالَ لَیْسَ هَذَا هَکَذَا فَقَدْ کَفَرَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی (ع) روایت کرده است که: خداوند عز و جل حج را بر اهل استطاعت در هر سال واجب کرده است و این است سخن او عز و جل «و برای خدا بر مردم است حج آن خانه، بر هر که توانایی به سوی آن دارد؛ و هر که کفر ورزد، پس همانا خداوند از جهانیان بی نیاز است.» (آل عمران 3:97). گفتم: پس اگر کسی از ما حج نکند، آیا کافر شده است؟ فرمود: نه، اما کسی که بگوید این (آیه) این گونه نیست، کافر شده است.
***
14129- 2- (8) عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 16
سِنَانٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ الْحَجَّ عَلَی أَهْلِ الْجِدَةِ فِی کُلِّ عَامٍ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : برای هرکس که توان داشته باشد هرسال حج واجب است .
***
14130- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَجُّ عَلَی الْغَنِیِّ وَ الْفَقِیرِ فَقَالَ الْحَجُّ عَلَی النَّاسِ جَمِیعاً کِبَارِهِمْ وَ صِغَارِهِمْ فَمَنْ کَانَ لَهُ عُذْرٌ عَذَرَهُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
***
عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَجَّاج : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم (آیا) حج بر فقیر وغنی لازم است ؟ فرمودند : حج برهمه افراد صغیر وکبیر واجب است پس کسیکه معذور است خداوند او را معذور کرده است
***
14131- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی جَرِیرٍ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ فَرْضٌ عَلَی أَهْلِ الْجِدَةِ فِی کُلِّ عَامٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ (عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَیُّوبَ بْنِ یَقْطِینٍ) (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : برای هرکس که توان داشته باشد هرسال حج واجب است .
***
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : برای هرکس که توان داشته باشد هرسال حج واجب است .
***
14133- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ (3) عَنْ أَسَدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ شَیْخٍ مِنْ أَصْحَابِنَا قَالَ: الْحَجُّ وَاجِبٌ عَلَی مَنْ وَجَدَ السَّبِیلَ إِلَیْهِ فِی کُلِّ عَامٍ.
******
ترجمه:
***
حضرت کاظم علیه السلام : برای هرکس که توان داشته باشد هرسال حج واجب است .
***
14134- 7- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ (5) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْمِیثَمِیِّ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- فِی کُلِّ عَامٍ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (6).
أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ هَذِهِ الْأَحَادِیثَ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ جَوَّزَ حَمْلَهَا عَلَی إِرَادَةِ الْوُجُوبِ عَلَی طَرِیقِ الْبَدَلِ وَ أَنَّ مَنْ وَجَبَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فِی السَّنَةِ الْأُولَی فَلَمْ یَفْعَلْ وَجَبَ فِی الثَّانِیَةِ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ وَجَبَ فِی الثَّالِثَةِ وَ هَکَذَا وَ الْأَقْرَبُ مَا قُلْنَاهُ مِنَ الْوُجُوبِ الْکِفَائِیِّ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی عَدَمِ جَوَازِ تَعْطِیلِ الْکَعْبَةِ عَنِ الْحَجِّ (8) وَ فِی وُجُوبِ إِجْبَارِ النَّاسِ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ
ص: 18
مَالٌ (1) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن حسین میثمی از امام صادق (ع) روایت کرده است: در کتاب خداوند عز و جل، در آنچه که خداوند نازل کرده، آمده است: «و برای خدا بر مردم است حج آن خانه، در هر سال بر هر که توانایی به سوی آن دارد.» (آل عمران 3:97).
می گویم : شیخ این احادیث را بر استحباب حمل کرده و احتمال داده که این احادیث به وجوب حج به صورت مکرر در هر سال اشاره دارند، یعنی کسی که حج بر او در سال اول واجب شده و انجام نداده، بر او واجب است در سال دوم انجام دهد و اگر انجام ندهد، بر او در سال سوم واجب می شود و به همین ترتیب. و نظر نزدیک تر، آن است که ما گفته ایم که وجوب حج به صورت کفایی است.
***
(3) 3 بَابُ وُجُوبِ الْحَجِّ مَعَ الشَّرَائِطِ مَرَّةً وَاحِدَةً فِی الْعُمُرِ وُجُوباً عَیْنِیّاً
******
ترجمه:
***
***
14135- 1- (4) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا کَلَّفَ اللَّهُ الْعِبَادَ إِلَّا مَا یُطِیقُونَ إِنَّمَا کَلَّفَهُمْ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ خَمْسَ صَلَوَاتٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَلَّفَهُمْ حَجَّةً وَاحِدَةً وَ هُمْ یُطِیقُونَ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ کَمَا مَرَّ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (5).
******
ترجمه:
***
خداوند به بندگانش فقط همان چیزی را تکلیف کرده است که توان انجام آن را دارند. او تنها پنج نماز در روز و شب را بر آن ها واجب کرده است و همچنین حج را فقط یک بار. و حال آن که آن ها توان انجام بیشتر از این را نیز دارند.
***
14136- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (7) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا أُمِرُوا بِحَجَّةٍ وَاحِدَةٍ لَا أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ لِأَنَّ اللَّهَ وَضَعَ الْفَرَائِضَ عَلَی أَدْنَی الْقُوَّةِ (8) کَمَا قَالَ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ (9) یَعْنِی شَاةً لِیَسَعَ الْقَوِیَّ وَ الضَّعِیفَ وَ کَذَلِکَ سَائِرُ الْفَرَائِضِ إِنَّمَا وُضِعَتْ عَلَی أَدْنَی الْقَوْمِ قُوَّةً
ص: 19
فَکَانَ مِنْ تِلْکَ الْفَرَائِضِ الْحَجُّ الْمَفْرُوضُ وَاحِداً ثُمَّ رَغَّبَ (بَعْدُ أَهْلَ الْقُوَّةِ بِقَدْرِ طَاقَتِهِمْ) (1).
******
ترجمه:
***
فضل بن شاذان از امام رضا (ع) روایت کرده است: «به مردم دستور داده شده است که تنها یک بار حج به جا آورند و بیشتر از آن واجب نیست، زیرا خداوند واجبات را بر اساس کمترین توانایی ها قرار داده است، همان طور که فرموده است: "آنچه از قربانی میسر است" (بقره 2:196)؛ یعنی یک گوسفند که برای قوی و ضعیف به اندازه کافی باشد. و سایر واجبات نیز بر اساس کمترین توانایی مردم قرار داده شده است. از جمله این واجبات، حج است که تنها یک بار واجب شده و سپس اهل توانایی را به اندازه طاقتشان ترغیب کرده است.
***
14137- 3- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ أَنَّ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع کَتَبَ إِلَیْهِ فِیمَا کَتَبَ مِنْ جَوَابِ مَسَائِلِهِ قَالَ: عِلَّةُ فَرْضِ الْحَجِّ مَرَّةً وَاحِدَةً لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی وَضَعَ الْفَرَائِضَ عَلَی أَدْنَی الْقَوْمِ قُوَّةً فَمِنْ تِلْکَ الْفَرَائِضِ الْحَجُّ الْمَفْرُوضُ وَاحِداً ثُمَّ رَغَّبَ أَهْلَ الْقُوَّةِ عَلَی قَدْرِ طَاقَتِهِمْ (4).
قَالَ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ جَاءَ هَذَا الْحَدِیثُ هَکَذَا وَ الَّذِی أَعْتَمِدُهُ وَ أُفْتِی بِهِ أَنَّ الْحَجَّ عَلَی أَهْلِ الْجِدَةِ فِی کُلِّ عَامٍ فَرِیضَةٌ (5) ثُمَّ اسْتَدَلَّ بِالْأَحَادِیثِ السَّابِقَةِ (6) وَ عَلَی مَا قُلْنَا لَا تَنَافِیَ بَیْنَهُمَا وَ الظَّاهِرُ أَنَّهُ مُرَادُ الصَّدُوقِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن سنان روایت کرده است که امام علی بن موسی الرضا (ع) در پاسخ به مسائل او نوشت: «دلیل وجوب حج تنها یک بار این است که خداوند واجبات را بر اساس کمترین توانایی مردم قرار داده است. از جمله این واجبات، حج است که تنها یک بار واجب شده است و سپس اهل توانایی را به اندازه قدرتشان ترغیب کرده است.»
شیخ صدوق در کتاب "علل الشرائع" گفته است که این حدیث به این صورت آمده است، ولی آنچه که به آن اعتماد دارم و فتوا می دهم، این است که حج برای اهل استطاعت در هر سال یک واجب است. سپس با استناد به احادیث قبلی تأیید می کند که هیچ تناقضی بین این احادیث وجود ندارد و به نظر می رسد این منظور شیخ صدوق باشد.
***
أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ تَرَکَ النَّاسُ الْحَجَّ لَمَا نُوظِرُوا الْعَذَابَ أَوْ قَالَ لَنَزَلَ (1) عَلَیْهِمُ الْعَذَابُ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگرمردم حج را ترک کنند برای عذاب فرصتی داده نمی شود یا فرمودند : قطعا عذاب بر آنها نازل می شود
***
14139- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ص یَقُولُ لِوُلْدِهِ یَا بَنِیَّ انْظُرُوا بَیْتَ رَبِّکُمْ فَلَا یَخْلُوَنَّ مِنْکُمْ فَلَا تُنَاظَرُوا.
******
ترجمه:
***
حماد از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود:
علی (ع) به فرزندانش می گفت: «ای فرزندان من، به خانه ی پروردگارتان بنگرید که از شما خالی نباشد چراکه مهلتی داده نمی شوید (فورا عذاب خواهید شد )
***
14140- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: ذَکَرْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع الْبَیْتَ فَقَالَ لَوْ عَطَّلُوهُ سَنَةً وَاحِدَةً لَمْ یُنَاظَرُوا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ از پدرش نقل می کند خدمت حضرت باقرعلیه السلام درمورد کعبه متذکر شدم حضرت فرمودند : اگر یک سال آنرا تعطیل کنند دیگر مهلتی به آنها داده نمی شود .
***
14141- 4- (5) ثُمَّ قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ لَنَزَلَ (6) عَلَیْهِمُ الْعَذَابُ.
******
ترجمه:
***
درحدیث دیگری آمده : حتما عذاب بر آنها نازل می شد .
***
14142- 5- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَزَالُ الدِّینُ قَائِماً مَا قَامَتِ الْکَعْبَةُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (8)
ص: 21
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
ابوبصیر مرادی از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «دین همچنان پابرجا خواهد بود تا زمانی که کعبه برپا باشد.»
***
14143- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ الْکَعْبَةَ شَکَتْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْفَتْرَةِ بَیْنَ عِیسَی وَ مُحَمَّدٍ ص- فَقَالَتْ یَا رَبِّ مَا لِی قَلَّ زُوَّارِی مَا لِی قَلَّ عُوَّادِی فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهَا أَنِّی مُنْزِلٌ نُوراً جَدِیداً عَلَی قَوْمٍ یَحِنُّونَ إِلَیْکِ کَمَا تَحِنُّ الْأَنْعَامُ إِلَی أَوْلَادِهَا وَ یُزَفُّونَ إِلَیْکِ کَمَا تُزَفُّ النِّسْوَانُ إِلَی أَزْوَاجِهَا یَعْنِی أُمَّةَ مُحَمَّدٍ ص.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: روایت شده که کعبه در زمان فاصله بین عیسی و محمد (ص) به خداوند عزوجل شکایت کرد و گفت: «ای پروردگار من، چرا زائرانم کم شده اند؟ چرا عیادت کنندگانم کم شده اند؟» پس خداوند به کعبه وحی فرستاد که «من نوری جدید بر قومی نازل خواهم کرد که به سوی تو میل خواهند داشت، همچون میل حیوانات به فرزندانشان، و به سوی تو خواهند آمد همچون زنانی که به سوی شوهرانشان آورده می شوند.» یعنی امت محمد (ص).
***
14144- 7- (3) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ أَمَا إِنَّ النَّاسَ لَوْ تَرَکُوا حَجَّ هَذَا الْبَیْتِ- لَنَزَلَ بِهِمُ الْعَذَابُ وَ مَا نُوظِرُوا.
******
ترجمه:
***
ابو حمزه : شنیدم حضرت صادق علیه السلام می فرمودند : اما مردم اگرحج خانه خدا را ترک کنند عذاب برآنها نازل خواهد شد وهیچ فرصتی به آنها داده نخواهد شد .
***
14145- 8- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ نَاساً مِنْ هَؤُلَاءِ الْقُصَّاصِ یَقُولُونَ إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ حَجَّةً ثُمَّ تَصَدَّقَ وَ وَصَلَ کَانَ خَیْراً لَهُ فَقَالَ کَذَبُوا لَوْ فَعَلَ هَذَا النَّاسُ لَعُطِّلَ هَذَا الْبَیْتُ- إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ هَذَا الْبَیْتَ قِیَاماً لِلنَّاسِ.
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن ابی عبدالله گفت: به امام صادق (ع) گفتم که برخی از این قصه گوها می گویند که اگر کسی حج انجام دهد، سپس صدقه دهد و ارتباط برقرار کند، برای او بهتر است. امام صادق (ع) فرمود: دروغ می گویند. اگر مردم این کار را انجام دهند، این خانه (کعبه) تعطیل خواهد شد. به درستی که خداوند عزوجل این خانه را برای قوام و پایبندی مردم قرار داده است.
***
ص: 22
14146- 9- (1) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ (2) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ فِی وَصِیَّةِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: لَا تَتْرُکُوا حَجَّ بَیْتِ رَبِّکُمْ فَتَهْلِکُوا وَ قَالَ مَنْ تَرَکَ الْحَجَّ لِحَاجَةٍ مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا لَمْ تُقْضَ حَتَّی یَنْظُرَ إِلَی الْمُحَلِّقِینَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: در وصیت امیرالمؤمنین (ع) آمده است که: «حج خانه ی پروردگارتان را ترک نکنید که هلاک می شوید». و فرمود: «هر کس حج را به خاطر نیازی از نیازهای دنیا ترک کند، نیازش برآورده نمی شود تا اینکه به حلق کنندگان (حاجیانی که موهای خود را تراشیده اند) نگاه کند
***
14147- 10- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی وَصِیَّتِهِ لِلْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع أُوصِیکُمَا بِتَقْوَی اللَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ- لَا تُخْلُوهُ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
در نهج البلاغه از امیرالمؤمنین (ع) در وصیت ایشان به حسن و حسین (ع) نقل شده است: «شما را به تقوای خدا توصیه می کنم»... تا آنجا که فرمود: «و خدا، خدا (را در نظر داشته باشید) در مورد خانه پروردگارتان. تا زمانی که زنده هستید، آن را خالی نگذارید، زیرا اگر رها شود، (از عذاب) مهلت داده نخواهید شد».
***
(7) 5 بَابُ وُجُوبِ إِجْبَارِ الْوَالِی النَّاسَ عَلَی الْحَجِّ وَ زِیَارَةِ الرَّسُولِ ص وَ الْإِقَامَةِ بِالْحَرَمَیْنِ کِفَایَةً وَ وُجُوبِ الْإِنْفَاقِ عَلَیْهِمْ مِنْ بَیْتِ الْمَالِ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ مَالٌ
******
ترجمه:
***
***
14148- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 23
مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ عَطَّلَ النَّاسُ الْحَجَّ (لَوَجَبَ عَلَی الْإِمَامِ) (1) أَنْ یُجْبِرَهُمْ عَلَی الْحَجِّ إِنْ شَاءُوا وَ إِنْ أَبَوْا فَإِنَّ هَذَا الْبَیْتَ إِنَّمَا وُضِعَ لِلْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (2)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «اگر مردم حج را تعطیل کنند، بر امام واجب است که آن ها را به حج وادار کند، خواه بخواهند و خواه نخواهند، زیرا این خانه (کعبه) تنها برای حج قرار داده شده است».
***
14149- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ بَابَوَیْهِ بِأَسَانِیدِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ غَیْرِهِمْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ النَّاسَ تَرَکُوا الْحَجَّ لَکَانَ عَلَی الْوَالِی أَنْ یُجْبِرَهُمْ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی الْمُقَامِ عِنْدَهُ وَ لَوْ تَرَکُوا زِیَارَةَ النَّبِیِّ ص لَکَانَ عَلَی الْوَالِی أَنْ یُجْبِرَهُمْ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی الْمُقَامِ عِنْدَهُ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ أَمْوَالٌ أَنْفَقَ عَلَیْهِمْ مِنْ بَیْتِ مَالِ الْمُسْلِمِینَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ غَیْرِهِمْ (5)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حُسَیْنٍ الْأَحْمَسِیِّ وَ حَمَّادٍ وَ غَیْرِ وَاحِدٍ وَ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (6)
ص: 24
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار و دیگران از امام صادق (ع) نقل می کنند که فرمود: «اگر مردم حج را ترک کنند، بر حاکم است که آنان را به حج وادار کند و نیز به اقامت در کنار آن (خانه کعبه). و اگر زیارت پیامبر (ص) را ترک کنند، بر حاکم است که آنان را به زیارت وادار کند و به اقامت در کنار او (پیامبر)؛ و اگر اموالی نداشته باشند، از بیت المال مسلمانان برای آن ها هزینه کند».
***
(3) 6 بَابُ وُجُوبِ الْحَجِّ مَعَ الِاسْتِطَاعَةِ عَلَی الْفَوْرِ وَ تَحْرِیمِ تَرْکِهِ وَ تَسْوِیفِهِ
******
ترجمه:
***
***
14150- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الطُّوسِیُّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (5) قَالَ هَذِهِ لِمَنْ کَانَ عِنْدَهُ مَالٌ وَ صِحَّةٌ وَ إِنْ کَانَ سَوَّفَهُ لِلتِّجَارَةِ فَلَا یَسَعُهُ وَ إِنْ مَاتَ عَلَی ذَلِکَ فَقَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ- إِذَا هُوَ یَجِدُ مَا یَحُجُّ بِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار نقل شده که از امام صادق (ع) گفت: خداوند متعال فرموده است: «و برای خدا بر مردم است که حج خانه (کعبه) را به جا بیاورند؛ برای کسانی که توانایی سفر به آن را دارند.» (آل عمران 3:97) امام (ع) گفت: این فرمان برای کسانی است که دارای مال و سلامتی هستند و اگر کسی حج را به تأخیر بیندازد به خاطر تجارت، برای او عذر پذیرفته نیست. اگر کسی بمیرد در حالی که حج نکرده باشد و او قادر به انجام آن بوده است، او یکی از دستورات اسلام را ترک کرده است.
***
14151- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ لَهُ مَالٌ وَ لَمْ یَحُجَّ قَطُّ قَالَ هُوَ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی (7) قَالَ قُلْتُ: سُبْحَانَ اللَّهِ أَعْمَی قَالَ أَعْمَاهُ اللَّهُ عَنْ طَرِیقِ الْحَقِّ (8).
وَ
رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ
ص: 25
مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَنْ طَرِیقِ الْجَنَّةِ (1).
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ لَمْ یَحُجَّ قَطُّ وَ لَهُ مَالٌ وَ قَالَ فِی آخِرِهِ عَنْ طَرِیقِ الْخَیْرِ (2)
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ :از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی ثروتمند است وهرگز حج انجام نداده فرمودند : او جزء کسانی استکه خداوند فرموده : او را در قیامت نابینا محشور خواهیم کرد .عرض کردم سبحان الله نا بینا ؟ فرمودند : خداوند او را نابینا می کند از (تشخیص) راه حق
***
14152- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَدَرَ الرَّجُلُ عَلَی مَا یَحُجُّ بِهِ ثُمَّ دَفَعَ ذَلِکَ وَ لَیْسَ لَهُ شُغُلٌ یَعْذِرُهُ بِهِ فَقَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از حلبی از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: «اگر کسی توانایی مالی برای انجام حج داشته باشد و آن را به تأخیر بیندازد، در حالی که هیچ عذر موجهی ندارد، او یکی از دستورات اسلام را ترک کرده است.»
***
14153- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَ رَأَیْتَ الرَّجُلَ التَّاجِرَ ذَا الْمَالِ حِینَ یُسَوِّفُ الْحَجَّ کُلَّ عَامٍ وَ لَیْسَ یَشْغَلُهُ عَنْهُ إِلَّا التِّجَارَةُ أَوِ الدَّیْنُ فَقَالَ لَا عُذْرَ لَهُ یُسَوِّفُ الْحَجَّ إِنْ مَاتَ وَ قَدْ تَرَکَ الْحَجَّ فَقَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ.
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از ابو صباح کنانی نقل شده که از امام صادق (ع) پرسیدم: «آیا نظر تو درباره مرد تاجر و دارا که هر سال حج را به تأخیر می اندازد و تنها چیزی که او را از حج باز می دارد، تجارت یا بدهی است، چیست؟» امام (ع) فرمود: «او هیچ عذری ندارد که حج را به تأخیر بیندازد؛ اگر بمیرد و حج نکرده باشد، او یکی از دستورات اسلام را ترک کرده است.
***
14154- 5- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی
ص: 26
بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمی وَ أَضَلُّ سَبِیلًا (1) قَالَ ذَلِکَ الَّذِی یُسَوِّفُ نَفْسَهُ الْحَجَّ یَعْنِی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ حَتَّی یَأْتِیَهُ الْمَوْتُ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر گفت: از امام صادق (ع) درباره گفته خداوند عزّ و جلّ پرسیدم: «و هر کس که در این (دنیا) نابینا باشد، در آخرت نیز نابینا و گمراه تر خواهد بود.» (اسراء 17:72) امام (ع) فرمود: این آیه درباره کسی است که حج را به تأخیر می اندازد، یعنی حج اسلام را تا زمانی که مرگ به سراغش بیافتد.
***
14155- 6- (2) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع التَّاجِرُ یُسَوِّفُ (3) الْحَجَّ قَالَ لَیْسَ لَهُ عُذْرٌ فَإِنْ (4) مَاتَ فَقَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
زید شحام : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم تاجر حج را به تاخیر می اندازد فرمودند : معذور نیست واگر بمیرد دستوری ازدستورات اسلام را ترک کرده است .
***
14156- 7- (6) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ مَاتَ وَ هُوَ صَحِیحٌ مُوسِرٌ لَمْ یَحُجَّ فَهُوَ مِمَّنْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَةِ أَعْمی (7) قَالَ قُلْتُ: سُبْحَانَ اللَّهِ أَعْمَی قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْمَاهُ عَنْ طَرِیقِ الْحَقِّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (8)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ :از حضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی ثروتمند است وهرگز حج انجام نداده فرمودند : او جزء کسانی استکه خداوند فرموده : او را در قیامت نابینا محشور خواهیم کرد .عرض کردم سبحان الله نا بینا ؟ فرمودند : خداوند او را نابینا می کند از (تشخیص) راه حق
***
14157- 8- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ
ص: 27
قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمی وَ أَضَلُّ سَبِیلًا (1) فَقَالَ نَزَلَتْ فِیمَنْ سَوَّفَ الْحَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ عِنْدَهُ مَا یَحُجُّ بِهِ فَقَالَ الْعَامَ أَحُجُّ الْعَامَ أَحُجُّ حَتَّی یَمُوتَ قَبْلَ أَنْ یَحُجَّ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن فضیل نقل شده است. او می گوید: از امام ابوالحسن (علیه السلام) درباره ی آیه ای از قرآن کریم پرسیدم: «و هر کس در این دنیا کور باشد، در آخرت نیز کور و گمراه تر خواهد بود» (سوره اسراء، آیه 72). امام فرمود: این آیه درباره ی کسی نازل شده است که حج واجب اسلام را به تأخیر می اندازد و در حالی که توانایی مالی برای انجام حج دارد، می گوید: امسال حج می کنم، سال دیگر حج می کنم، تا این که پیش از انجام حج می میرد.
***
14158- 9- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَدَرَ عَلَی مَا یَحُجُّ بِهِ وَ جَعَلَ یَدْفَعُ ذَلِکَ وَ لَیْسَ لَهُ عَنْهُ شُغُلٌ یَعْذِرُهُ اللَّهُ فِیهِ حَتَّی جَاءَهُ (3) الْمَوْتُ فَقَدْ ضَیَّعَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ.
******
ترجمه:
***
این حدیث از علی بن ابی حمزه نقل شده است. او از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: کسی که توانایی انجام حج را دارد و پیوسته آن را به تأخیر می اندازد، بدون اینکه عذر موجهی از جانب خداوند داشته باشد، تا اینکه مرگ به سراغش می آید، در حقیقت یکی از فرائض اسلام را ضایع کرده است.
***
14159- 10- (4) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَدَرَ الرَّجُلُ عَلَی الْحَجِّ فَلَمْ یَحُجَّ فَقَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : کسی که توانایی انجام حج را دارد ولی حج انجام ندهد در حقیقت یکی از فرائض اسلام را ضایع کرده است.
***
14160- 11- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (6) قَالَ هَذَا لِمَنْ کَانَ عِنْدَهُ مَالٌ وَ صِحَّةٌ فَإِنْ سَوَّفَهُ لِلتِّجَارَةِ فَلَا یَسَعُهُ ذَلِکَ وَ إِنْ مَاتَ عَلَی ذَلِکَ فَقَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ- إِذَا تَرَکَ الْحَجَّ وَ هُوَ یَجِدُ مَا یَحُجُّ بِهِ وَ إِنْ دَعَاهُ أَحَدٌ إِلَی أَنْ یَحْمِلَهُ فَاسْتَحْیَا فَلَا یَفْعَلُ فَإِنَّهُ لَا یَسَعُهُ إِلَّا أَنْ
ص: 28
یَخْرُجَ وَ لَوْ عَلَی حِمَارٍ أَجْدَعَ أَبْتَرَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ (1) قَالَ وَ مَنْ تَرَکَ فَقَدْ کَفَرَ قَالَ وَ لِمَ لَا یَکْفُرُ وَ قَدْ تَرَکَ شَرِیعَةً مِنْ شَرَائِعِ الْإِسْلَامِ- یَقُولُ اللَّهُ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِّ (2) فَالْفَرِیضَةُ التَّلْبِیَةُ وَ الْإِشْعَارُ وَ التَّقْلِیدُ فَأَیَّ ذَلِکَ فَعَلَ فَقَدْ فَرَضَ الْحَجَّ وَ لَا فَرْضَ إِلَّا فِی هَذِهِ الشُّهُورِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ (3).
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار نقل شده است. او از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه ای از قرآن کریم می پرسد: «و برای خداوند بر مردم واجب است که حج خانه را انجام دهند، هر که توانایی رفتن به آن را داشته باشد» (سوره آل عمران، آیه 97). امام فرمود: این حکم برای کسی است که مال و سلامتی دارد. اگر این فرد حج را به خاطر تجارت به تأخیر بیندازد، این کار برای او جایز نیست، و اگر در همین حال بمیرد، یکی از واجبات اسلام را ترک کرده است. اگر او توانایی مالی برای انجام حج داشته باشد و کسی او را دعوت به حج کند ولی او از روی شرم نپذیرد، باید برود، حتی اگر مجبور باشد بر خر ناقص و دم بریده سوار شود. این نیز مطابق با آیه «و هر کس کفر ورزد، پس خداوند از جهانیان بی نیاز است» (سوره آل عمران، آیه 97) است. امام فرمود: و کسی که حج را ترک کند، کافر شده است. سپس افزود: چرا کافر نشود، در حالی که یکی از واجبات اسلام را ترک کرده است. خداوند می فرماید: «حج در ماه های معینی واجب است، پس هر که در این ماه ها حج را فرض کند، نباید در حج مرتکب فسق و جدال شود» (سوره بقره، آیه 197). بنابراین، واجب حج تلبیه گفتن، اشعار (علامت گذاری قربانی) و تقلید (بستن گردنبند قربانی) است، و هرکدام از این اعمال را انجام دهد، حج را فرض کرده است، و این وجوب فقط در همین ماه هایی است که خداوند فرموده «حج در ماه های معینی واجب است» (سوره بقره، آیه 197).
***
14161- 12- (4) وَ عَنْ کُلَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ أَبُو بَصِیرٍ وَ أَنَا أَسْمَعُ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ لَهُ مِائَةُ أَلْفٍ فَقَالَ الْعَامَ أَحُجُّ الْعَامَ أَحُجُّ فَأَدْرَکَهُ الْمَوْتُ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّ الْإِسْلَامِ فَقَالَ یَا أَبَا بَصِیرٍ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ وَ مَنْ کانَ فِی هذِهِ أَعْمی فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمی وَ أَضَلُّ سَبِیلًا (5) أَعْمَی عَنْ فَرِیضَةٍ مِنْ فَرَائِضِ اللَّهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
این حدیث از کُلَیب نقل شده است. او از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که ابو بصیر از امام پرسید در حالی که من می شنیدم. مردی بود که صد هزار (درهم یا دینار) داشت و می گفت: امسال حج می کنم، امسال حج می کنم، اما مرگ به او رسید و حج واجب اسلام را انجام نداد. امام فرمود: ای ابو بصیر، آیا نشنیده ای سخن خداوند را که می فرماید: «و هر کس در این دنیا کور باشد، در آخرت نیز کور و گمراه تر خواهد بود» (سوره اسراء، آیه 72)؟ این شخص از انجام یکی از فرائض الهی کور بوده است.
***
(8) 7 بَابُ ثُبُوتِ الْکُفْرِ وَ الِارْتِدَادِ بِتَرْکِ الْحَجِّ وَ تَسْوِیفِهِ اسْتِخْفَافاً أَوْ جُحُوداً
******
ترجمه:
***
***
14162- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 29
عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ لَمْ یَمْنَعْهُ مِنْ ذَلِکَ حَاجَةٌ تُجْحِفُ بِهِ أَوْ مَرَضٌ لَا یُطِیقُ فِیهِ الْحَجَّ أَوْ سُلْطَانٌ یَمْنَعُهُ فَلْیَمُتْ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ مِثْلَهُ (1) وَ
رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِنْ شَاءَ یَهُودِیّاً وَ إِنْ شَاءَ نَصْرَانِیّاً (2).
وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی (3)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعْدَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ ذَرِیحٍ مِثْلَ رِوَایَةِ الْکُلَیْنِیِّ (4) وَ رَوَاهُ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنْ ذَرِیحٍ (5)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی (6)
وَ رَوَاهُ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ (7) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعْدَانَ مِثْلَهُ (8)
ص: 30
وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
این حدیث از ذریح محاربی نقل شده است. او از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: هر کس بمیرد و حج واجب اسلام را انجام نداده باشد، در حالی که نیاز مالی شدید، بیماری که توان حج را از او گرفته یا حاکمی که او را از حج منع کرده، مانع او نبوده است، پس بمیرد به گونه ای که گویی یهودی یا نصرانی بوده است.
***
14163- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (3) قَالَ هَذِهِ لِمَنْ کَانَ عِنْدَهُ مَالٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ کَفَرَ (4) یَعْنِی مَنْ تَرَکَ.
******
ترجمه:
***
این حدیث از معاویة بن عمار نقل شده است. او از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: خداوند فرموده است: «و برای خداوند بر مردم واجب است که حج خانه را انجام دهند، هر که توانایی رفتن به آن را داشته باشد» (سوره آل عمران، آیه 97). امام فرمود: این آیه درباره کسی است که مال (توانایی مالی) دارد. و درباره سخن خداوند عز و جل «و هر کس کفر ورزد» (سوره آل عمران، آیه 97) نیز فرمود: یعنی کسی که (حج را) ترک کند.
***
14164- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ کَفَرَ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ عَشَرَةٌ الْقَتَّاتُ وَ السَّاحِرُ وَ الدَّیُّوثُ وَ نَاکِحُ الْمَرْأَةِ حَرَاماً فِی دُبُرِهَا وَ نَاکِحُ الْبَهِیمَةِ وَ مَنْ نَکَحَ ذَاتَ مَحْرَمٍ وَ السَّاعِی فِی الْفِتْنَةِ وَ بَائِعُ السِّلَاحِ مِنْ أَهْلِ الْحَرْبِ وَ مَانِعُ الزَّکَاةِ وَ مَنْ وَجَدَ سَعَةً فَمَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ یَا عَلِیُّ تَارِکُ الْحَجِّ وَ هُوَ مُسْتَطِیعٌ کَافِرٌ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنِ الْعالَمِینَ (6)
ص: 31
یَا عَلِیُّ مَنْ سَوَّفَ الْحَجَّ حَتَّی یَمُوتَ بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً.
وَ
رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (1) عَنْ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَمَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ (2)
******
ترجمه:
***
این حدیث از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده است که از پدرانش از وصیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) به امام علی (علیه السلام) روایت کرده اند. پیامبر فرمود: «ای علی، ده گروه از این امت به خداوند بزرگ کفر ورزیده اند: سخن چین، جادوگر، مرد بی غیرت، کسی که با زنی به طور حرام از پشت آمیزش کند، کسی که با حیوان آمیزش کند، کسی که با محارم خود آمیزش کند، کسی که به فتنه انگیزی مشغول است، فروشنده سلاح به اهل جنگ، کسی که زکات ندهد و کسی که توانایی مالی دارد ولی بدون انجام حج بمیرد. ای علی، کسی که حج را ترک کند در حالی که توانایی دارد، کافر است. خداوند تبارک و تعالی می فرماید: «و برای خداوند بر مردم واجب است که حج خانه را انجام دهند، هر که توانایی رفتن به آن را داشته باشد و هر کس کفر ورزد، پس خداوند از جهانیان بی نیاز است» (سوره آل عمران، آیه 97). ای علی، کسی که حج را به تأخیر بیندازد تا بمیرد، خداوند او را در روز قیامت به صورت یهودی یا مسیحی برمی انگیزد.»
***
14165- 4- (3) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی احْتِجَاجِهِ عَلَی الْخَوَارِجِ قَالَ وَ أَمَّا قَوْلُکُمْ إِنِّی کُنْتُ وَصِیّاً فَضَیَّعْتُ الْوَصِیَّةَ فَأَنْتُمْ کَفَرْتُمْ وَ قَدَّمْتُمْ عَلَیَّ وَ أَزَلْتُمُ الْأَمْرَ عَنِّی وَ لَیْسَ عَلَی الْأَوْصِیَاءِ الدُّعَاءُ إِلَی أَنْفُسِهِمْ إِنَّمَا یَبْعَثُ اللَّهُ الْأَنْبِیَاءَ فَیَدْعُونَ إِلَی أَنْفُسِهِمْ وَ الْوَصِیُّ (4) فَمَدْلُولٌ عَلَیْهِ مُسْتَغْنٍ عَنِ الدُّعَاءِ إِلَی نَفْسِهِ (5) وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (6) وَ لَوْ تَرَکَ النَّاسُ الْحَجَّ لَمْ یَکُنِ الْبَیْتُ لِیُکْفَرَ بِتَرْکِهِمْ إِیَّاهُ وَ لَکِنْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِتَرْکِهِمْ إِیَّاهُ لِأَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ عَلَماً وَ کَذَلِکَ نَصَبَنِی عَلَماً حَیْثُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- یَا عَلِیُّ أَنْتَ (7) بِمَنْزِلَةِ الْکَعْبَةِ تُؤْتَی وَ لَا تَأْتِی.
******
ترجمه:
***
احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی در کتاب احتجاج از امیرالمؤمنین (ع) در احتجاج خود با خوارج نقل کرده است که فرمود: اما سخن شما که می گویید من وصی بوده ام و وصایت را ضایع کرده ام، شما کافر شدید و بر من پیشی گرفتید و امر (خلافت) را از من دور کردید، و بر اوصیا لازم نیست که خود را به مردم معرفی کنند. خداوند پیامبران را می فرستد تا مردم را به سوی خود دعوت کنند، اما وصی به او دلالت می شود و نیازی به دعوت به سوی خود ندارد. و خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «و برای خدا بر مردم واجب است حج خانه (کعبه)؛ هر که توانایی رسیدن به آن را داشته باشد.» و اگر مردم حج را ترک کنند، کعبه با ترک آنان از بین نمی رود، اما آنان با ترک آن کافر می شوند. زیرا خداوند آن (کعبه) را برای شما به عنوان نشانه ای قرار داده است، و همان طور که کعبه نشانه است، من نیز نشانه ام، چنان که رسول خدا (ص) فرمود: «ای علی، تو مانند کعبه ای؛ به سوی تو می آیند و تو به سوی آنان نمی روی.»
***
14166- 5- (8) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ فَلَا عَلَیْهِ أَنْ یَمُوتَ یَهُودِیّاً أَوْ نَصْرَانِیّاً.
ص: 32
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (1) وَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (2) وَ غَیْرِهَا (3).
******
ترجمه:
***
جعفر بن حسن بن سعید محقق در کتاب المعتبر از پیامبر (ص) نقل کرده است که فرمود: «هر کس بمیرد و حج انجام نداده باشد، باکی ندارد که یهودی یا نصرانی بمیرد.»
***
(4) 8 بَابُ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ الْحَجِّ بِوُجُودِ الِاسْتِطَاعَةِ مِنَ الزَّادِ وَ الرَّاحِلَةِ مَعَ الْحَاجَةِ إِلَیْهَا وَ تَخْلِیَةِ السَّرْبِ وَ الْقُدْرَةِ عَلَی الْمَسِیرِ وَ مَا یَتَوَقَّفُ عَلَیْهِ وَ وُجُوبِ شِرَاءِ مَا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ مِنْ أَسْبَابِ السَّفَرِ
******
ترجمه:
***
***
14167- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ (6) عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع قَوْلُهُ تَعَالَی وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (7) قَالَ یَکُونُ لَهُ مَا یَحُجُّ بِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : به حضرت باقرعلیه السلام عرض کردم منظور درآیه شریفه وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (8) چیست ؟ فرمودند : باید مالی داشته باشد تا با آن حج انجام بدهد .
***
14168- 2- (9) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ
ص: 33
قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ وَ زَادَ قُلْتُ فَمَنْ عُرِضَ عَلَیْهِ فَاسْتَحْیَا قَالَ هُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ.
******
ترجمه:
***
علاء بن رزین گفت: از امام صادق (ع) پرسیدم و (حدیثی مشابه) را نقل کرد، ولی افزوده : گفتم کسی که حج بر او عرضه شود و از آن خجالت بکشد (نرود) چه حکمی دارد؟ فرمود: او از کسانی است که توانایی دارد.
***
14169- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (2) مَا السَّبِیلُ قَالَ أَنْ یَکُونَ لَهُ مَا یَحُجُّ بِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
حلبی : به حضرت صادق علیه السلام : درمورد آیه شریفه وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (3) فرمودند :اما سبیل یعنی باید مالی داشته باشد تا با آن حج انجام بدهد ....
***
14170- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَثْعَمِیِّ قَالَ: سَأَلَ حَفْصٌ الْکُنَاسِیُّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا عِنْدَهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (5) مَا یَعْنِی بِذَلِکَ قَالَ مَنْ کَانَ صَحِیحاً فِی بَدَنِهِ مُخَلًّی سَرْبُهُ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ فَهُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ الْحَجَّ أَوْ قَالَ مِمَّنْ کَانَ لَهُ مَالٌ فَقَالَ لَهُ حَفْصٌ الْکُنَاسِیُّ فَإِذَا کَانَ صَحِیحاً فِی بَدَنِهِ مُخَلًّی فِی سَرْبِهِ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ فَلَمْ یَحُجَّ فَهُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ الْحَجَّ قَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن یحیی خثعمی گفت: حفص کناسی در حالی که من نزد امام صادق (ع) بودم، از ایشان درباره قول خداوند عز و جل "و برای خدا بر مردم است حج خانه (کعبه)، آن کسی که استطاعت و توانایی راه یافتن به آن را دارد" (آل عمران 3: 97) پرسید و گفت: این آیه چه معنایی دارد؟ امام فرمود: کسی که از نظر جسمی سالم باشد، راهش باز باشد، و زاد و توشه و وسیله سفر داشته باشد، او از کسانی است که توانایی حج را دارد. یا فرمود: کسی که مالی داشته باشد. حفص کناسی پرسید: اگر کسی از نظر جسمی سالم باشد، راهش باز باشد، زاد و توشه و وسیله سفر داشته باشد و حج نرود، آیا او از کسانی است که توانایی حج را دارد؟ امام فرمود: بله.
***
14171- 5- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 34
قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْقَدَرِ- فَقَالَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (1) أَ لَیْسَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لَهُمُ الِاسْتِطَاعَةَ فَقَالَ وَیْحَکَ إِنَّمَا یَعْنِی بِالاسْتِطَاعَةِ الزَّادَ وَ الرَّاحِلَةَ لَیْسَ اسْتِطَاعَةَ الْبَدَنِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
سکونی از امام صادق (ع) روایت کرده که مردی از اهل قَدَر از ایشان پرسید: ای فرزند رسول خدا، مرا از قول خداوند عز و جل "و برای خدا بر مردم است حج خانه (کعبه)، آن کسی که استطاعت و توانایی راه یافتن به آن را دارد" (آل عمران 3: 97) آگاه کن. آیا خداوند استطاعت و توانایی را برای آنان قرار نداده است؟ امام فرمود: وای بر تو! منظور از استطاعت، زاد و توشه و وسیله سفر است، نه فقط توانایی بدنی.
***
14172- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ وَ حِجُّ الْبَیْتِ فَرِیضَةٌ عَلَی مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ السَّبِیلُ الزَّادُ وَ الرَّاحِلَةُ مَعَ الصِّحَّةِ.
******
ترجمه:
***
حضرت رضا علیه السلام درنامه خود به مامون نوشتند : وحج خانه خدا واجب است بر کسیکه برایش ممکن باشد ومنظور از سبیل توشه سفر ومرکب وسلامت بدنی است .
***
14173- 7- (4) وَ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (5) مَا یَعْنِی بِذَلِکَ قَالَ مَنْ کَانَ صَحِیحاً فِی بَدَنِهِ مُخَلًّی سَرْبُهُ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ.
******
ترجمه:
***
هشام بن حکم از امام صادق (ع) روایت کرده که در تفسیر قول خداوند عز و جل "و برای خدا بر مردم است حج خانه (کعبه)، آن کسی که استطاعت و توانایی راه یافتن به آن را دارد" (آل عمران 3: 97)، امام فرمود: منظور این است که کسی که از نظر بدنی سالم باشد، راهش باز و بی مانع باشد، و زاد و توشه و وسیله سفر داشته باشد.
***
14174- 8- (6) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (7) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا أَرَدْتُمُ الْحَجَّ فَتَقَدَّمُوا فِی شِرَاءِ الْحَوَائِجِ لِبَعْضِ مَا یُقَوِّیکُمْ عَلَی السَّفَرِ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ لَوْ أَرادُوا الْخُرُوجَ لَأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً (8).
******
ترجمه:
***
امام علی (ع) در حدیث چهارصدگانگی فرمود: «هنگامی که قصد حج کردید، پیش از سفر وسایل و لوازم مورد نیاز را خریداری کنید تا به شما در سفر کمک کند. زیرا خداوند می فرماید: اگر آنها قصد خروج (برای جهاد یا سفر) داشتند، حتماً وسایل لازم را فراهم می کردند» (توبه 9: 46).
***
ص: 35
14175- 9- (1) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (2) وَ السَّبِیلُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ.
******
ترجمه:
***
حضرت رضا علیه السلام درنامه خود به مامون نوشتند : ومنظور از سبیل توشه سفر ومرکب است .
***
14176- 10- (3) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (4) قَالَ مَنْ کَانَ صَحِیحاً فِی بَدَنِهِ مُخَلًّی سَرْبُهُ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ فَهُوَ مُسْتَطِیعٌ لِلْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
از عبدالرحمن بن سیابة از امام صادق (علیه السلام) درباره آیه «و برای خدا بر مردم است که حج خانه اش را به جا آورند، هر کس که به سوی آن توانایی داشته باشد» (آل عمران: 97)، روایت شده است: «کسی که بدنش سالم باشد، راهش باز باشد، زاد و توشه و مرکب داشته باشد، او توانایی حج دارد.»
***
14177- 11- (5) قَالَ وَ فِی رِوَایَةِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ إِنْ کَانَ یَقْدِرُ أَنْ یَرْکَبَ بَعْضاً وَ یَمْشِیَ بَعْضاً فَلْیَفْعَلْ وَ مَنْ کَفَرَ (6) قَالَ تَرَکَ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگرمی تواند بعضی از راه را سواره وبعضی را پیاده برود باید انجام دهد ومن کفریعنی کسیکه حج را ترک کند .
***
14178- 12- (7) وَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِهِ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (8) قَالَ الصِّحَّةُ فِی بَدَنِهِ وَ الْقُدْرَةُ فِی مَالِهِ.
******
ترجمه:
***
از عبدالرحمن بن حجاج از امام صادق (علیه السلام) درباره آیه «و برای خدا بر مردم است که حج خانه اش را به جا آورند، هر کس که به سوی آن توانایی داشته باشد» (آل عمران: 97)، سوال کردم حضرت فرمودند : «کسی که بدنش سالم باشد، زاد و توشه داشته باشد .
***
14179- 13- (9) قَالَ وَ فِی رِوَایَةِ حَفْصٍ الْأَعْوَرِ عَنْهُ ع قَالَ: الْقُوَّةُ فِی الْبَدَنِ وَ الْیَسَارُ فِی الْمَالِ.
ص: 36
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
ودرروایت حفص اعور ازحضرت نقل کرده که فرمودند: توانای بدنی ومالی .
***
(3) 9 بَابُ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ الْحَجِّ بِوُجُودِ کِفَایَةِ عِیَالِهِ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَیْهِمْ وَ إِلَّا لَمْ یَجِبْ وَ حُکْمِ الرُّجُوعِ إِلَی کِفَایَةٍ وَ تَقْدِیمِ الْحَجِّ عَلَی التَّزْوِیجِ
******
ترجمه:
***
***
14180- 1- (4) وَ 14181- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ جَرِیرٍ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (6) فَقَالَ مَا یَقُولُ النَّاسُ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ الزَّادُ وَ الرَّاحِلَةُ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَدْ سُئِلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع عَنْ هَذَا فَقَالَ هَلَکَ النَّاسُ إِذاً لَئِنْ کَانَ مَنْ کَانَ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ قَدْرَ مَا یَقُوتُ عِیَالَهُ وَ یَسْتَغْنِی بِهِ عَنِ النَّاسِ یَنْطَلِقُ إِلَیْهِمْ فَیَسْلُبُهُمْ إِیَّاهُ لَقَدْ هَلَکُوا إِذاً فَقِیلَ لَهُ فَمَا السَّبِیلُ قَالَ فَقَالَ السَّعَةُ فِی الْمَالِ إِذَا کَانَ یَحُجُّ بِبَعْضٍ وَ یُبْقِی بَعْضاً لِقُوتِ عِیَالِهِ (7) أَ لَیْسَ قَدْ فَرَضَ اللَّهُ الزَّکَاةَ فَلَمْ یَجْعَلْهَا إِلَّا عَلَی مَنْ یَمْلِکُ مِائَتَیْ دِرْهَمٍ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (8)
ص: 37
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ (1)
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (2)
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ زَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ وَ یَسْتَغْنِی بِهِ عَنِ النَّاسِ یَجِبُ عَلَیْهِ أَنْ یَحُجَّ بِذَلِکَ ثُمَّ یَرْجِعَ فَیَسْأَلَ النَّاسَ بِکَفِّهِ لَقَدْ هَلَکَ إِذاً ثُمَّ ذَکَرَ تَمَامَ الْحَدِیثِ وَ قَالَ فِیهِ یَقُوتُ بِهِ نَفْسَهُ وَ عِیَالَهُ (3)
******
ترجمه:
***
از ابو ربیع شامی روایت شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره قول خداوند عز و جل «و بر مردم است که حج خانه خدا را انجام دهند، هر کس که به سوی آن توانایی داشته باشد» (آل عمران: 97) پرسیده شد. امام فرمود: «مردم چه می گویند؟» گفتم: «زاد و راحله» (وسایل سفر و مرکب). امام صادق (علیه السلام) فرمود: «از امام باقر (علیه السلام) درباره این موضوع پرسیده شد و فرمود: "مردم در این صورت هلاک شده اند، زیرا اگر هرکس که به اندازه کفایت عیالش زاد و راحله داشته باشد و از مردم بی نیاز شود به سوی آنان برود و آن ها را از این وسایل محروم کند، در این صورت حتماً هلاک می شوند."» سپس به امام گفته شد: «پس راه چیست؟» امام فرمود: «توانایی مالی هنگامی که فرد بتواند با بخشی از مالش حج انجام دهد و بخشی دیگر را برای قوت عیالش بگذارد. مگر خداوند زکات را واجب نکرده و آن را تنها بر کسی قرار نداده که دویست درهم داشته باشد؟»
***
14182- 3- (4) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَثْعَمِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ حَفْصٌ الْأَعْوَرُ وَ أَنَا أَسْمَعُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (5) قَالَ ذَلِکَ الْقُوَّةُ فِی الْمَالِ وَ الْیَسَارُ قَالَ فَإِنْ کَانُوا مُوسِرِینَ فَهُمْ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ قَالَ نَعَمْ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از عبد الرحیم قصیر از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که گفت: حفص اعور، در حالی که من می شنیدم، از امام صادق (علیه السلام) درباره قول خداوند عز و جل «و بر مردم است که حج خانه خدا را انجام دهند، هر کس که به سوی آن توانایی داشته باشد» (آل عمران: 97) پرسید. امام فرمود: «این به معنای توانایی در مال و برخورداری از رفاه است.» سپس حفص پرسید: «اگر آن ها توانایی مالی داشته باشند، آیا از کسانی هستند که استطاعت دارند؟» امام فرمود: «بله.»
***
14183- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ حِجُّ الْبَیْتِ وَاجِبٌ (عَلَی مَنِ) (7) اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا وَ هُوَ الزَّادُ وَ الرَّاحِلَةُ مَعَ صِحَّةِ الْبَدَنِ وَ أَنْ یَکُونَ لِلْإِنْسَانِ مَا یُخَلِّفُهُ عَلَی عِیَالِهِ وَ مَا یَرْجِعُ إِلَیْهِ مِنْ (8) حَجِّهِ.
******
ترجمه:
***
از اعمش از جعفر بن محمد (علیه السلام) در حدیث شرایع الدین روایت شده است که فرمود: «حج خانه خدا واجب است بر کسی که استطاعت (به سوی آن) داشته باشد.» و استطاعت عبارت است از توشه و مرکب به همراه سلامت بدن، و اینکه انسان چیزی داشته باشد که برای خانواده اش باقی بگذارد و چیزی که پس از بازگشت از حج به آن رجوع کند.
***
ص: 38
14184- 5- (1) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ- مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (2) قَالَ الْمَرْوِیُّ عَنْ أَئِمَّتِنَا ع أَنَّهُ الزَّادُ وَ الرَّاحِلَةُ وَ نَفَقَةُ مَنْ تَلْزَمُهُ نَفَقَتُهُ وَ الرُّجُوعُ إِلَی کِفَایَةٍ إِمَّا مِنْ مَالٍ أَوْ ضِیَاعٍ أَوْ حِرْفَةٍ مَعَ الصِّحَّةِ فِی النَّفْسِ وَ تَخْلِیَةِ الدَّرْبِ (3) مِنَ الْمَوَانِعِ وَ إِمْکَانِ الْمَسِیرِ (4).
أَقُولُ: لَا یَبْعُدُ أَنْ یَکُونَ فَهِمَ الرُّجُوعَ إِلَی کِفَایَةٍ مِنْ رِوَایَةِ الْمُفِیدِ وَ لَیْسَتْ بِصَرِیحَةٍ مَعَ کَوْنِهَا مُخَالِفَةً لِلِاحْتِیَاطِ وَ بَقِیَّةِ النُّصُوصِ وَ کَذَا رِوَایَةُ الْخِصَالِ مَعَ إِجْمَالِهِمَا وَ احْتِمَالِ إِرَادَةِ الرُّجُوعِ إِلَی کِفَایَةِ یَوْمٍ وَاحِدٍ أَوْ أَیَّامٍ یَسِیرَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی تَقْدِیمِ الْحَجِّ عَلَی التَّزْوِیجِ فِی النَّذْرِ وَ الْعَهْدِ (5).
******
ترجمه:
***
فضل بن حسن طبری در مجمع البيان در تفسیر آیه «و برای خدا بر مردم است که حج خانه را انجام دهند- هر کس توانایی به سوی آن داشته باشد» (آل عمران 3:97) گفته است: «آنچه از ائمه ما (علیهم السلام) روایت شده این است که استطاعت عبارت است از توشه و مرکب و نفقه کسانی که نفقه آنها بر او واجب است، و برگشت به کفایت مالی، چه از طریق مال، یا دارایی، یا حرفه ای که در اختیار دارد، به همراه سلامت بدن و برطرف بودن موانع و امکان سفر.»
و سپس اضافه کرده است که: «واضح است که شرط بازگشت به کفایت امر مبهم و نامشخص است و تحقق آن دشوار است به دلیل احتمال از بین رفتن مال باقی مانده و مشکلات شغلی در آینده، و نمی توان دانست که آیا بازگشت به کفایت باید برای یک روز، یا یک ماه، یا یک سال، یا دو سال، یا ده سال، یا حتی هزار سال باشد. این موجب می شود که یا حج به طور کلی واجب نباشد یا تخصیص آن به دلیل منطقی نداشته باشد، و خدا داناتر است.»
می گوید:
«ممکن است فهم شرط بازگشت به کفایت از روایت مفید باشد، با وجود اینکه این روایت صریح نبوده و با احتیاط و باقی مانده نصوص در تضاد است. همچنین روایت های دیگر نیز ممکن است به معنای بازگشت به کفایت یک روز یا چند روز باشد، و خدا داناتر است. همچنین ممکن است دلایلی برای تقدم حج بر ازدواج در نذر و عهد وجود داشته باشد.»
***
(6) 10 بَابُ وُجُوبِ الْحَجِّ عَلَی مَنْ بُذِلَ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ وَ لَوْ حِمَاراً وَ وُجُوبِ قَبُولِهِ وَ إِنِ اسْتَحْیَا وَ یُجْزِیهِ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ
******
ترجمه:
***
***
14185- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُعَاوِیَةَ بْنِ
ص: 39
وَهْبٍ (1) عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع فَإِنْ عُرِضَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَاسْتَحْیَا قَالَ هُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ الْحَجَّ وَ لِمَ یَسْتَحْیِی وَ لَوْ عَلَی حِمَارٍ أَجْدَعَ أَبْتَرَ قَالَ فَإِنْ کَانَ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَمْشِیَ بَعْضاً وَ یَرْکَبَ بَعْضاً فَلْیَفْعَلْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی التَّوْحِیدِ کَمَا مَرَّ (2).
******
ترجمه:
***
در حدیثی محمد بن مسلم گفت: به امام باقر (ع) گفتم: اگر حج به او پیشنهاد شود و او از روی حیا امتناع کند، چه حکمی دارد؟ امام فرمود: او از کسانی است که توانایی حج دارد و چرا باید از روی حیا(ازقبول آن) امتناع کند؟ حتی اگر بر الاغی ناقص و بدون دم سوار شود. سپس فرمود: اگر می تواند بخشی از مسیر را پیاده برود و بخشی را سواره باشد، باید چنین کند.
***
14186- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- رَجُلٌ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ فَحَجَّ بِهِ رَجُلٌ مِنْ إِخْوَانِهِ أَ یُجْزِیهِ ذَلِکَ عَنْهُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ أَمْ هِیَ نَاقِصَةٌ قَالَ بَلْ هِیَ حَجَّةٌ تَامَّةٌ.
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار گفت: به امام صادق (ع) گفتم: مردی که مالی ندارد و یکی از برادرانش او را به حج می برد، آیا این حج برای او به عنوان حج اسلام کفایت می کند یا ناقص است؟ امام فرمود: بلکه این حج کامل است.
***
14187- 3- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِنْ کَانَ دَعَاهُ قَوْمٌ أَنْ یُحِجُّوهُ فَاسْتَحْیَا فَلَمْ یَفْعَلْ فَإِنَّهُ لَا یَسَعُهُ إِلَّا (أَنْ یَخْرُجَ) (5) وَ لَوْ عَلَی حِمَارٍ أَجْدَعَ أَبْتَرَ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگرعده ای خواستند او را به حج ببرند ولی اوحیا کرده وقبول نکرد باید خودش حج انجام بدهد ولو مجبور باشد بر الاغ گوش بریده سوار شود .
***
14188- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ ع مَنْ عُرِضَتْ عَلَیْهِ نَفَقَةُ الْحَجِّ فَاسْتَحْیَا فَهُوَ مِمَّنْ تَرَکَ الْحَجَّ مُسْتَطِیعاً إِلَیْهِ السَّبِیلَ.
******
ترجمه:
***
مرحوم مفید در مقنعه گفته اند روایت داریم کسیکه هزینه حج به او عرضه شود ولی قبول نکند او جزء کسانی استکه علی رغم استطاعت حج را ترک کرده است .
***
14189- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ
ص: 40
أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ فَإِنْ عُرِضَ عَلَیْهِ مَا یَحُجُّ بِهِ فَاسْتَحْیَا مِنْ ذَلِکَ أَ هُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ إِلَیْهِ سَبِیلًا قَالَ نَعَمْ مَا شَأْنُهُ یَسْتَحْیِی وَ لَوْ یَحُجُّ عَلَی حِمَارٍ أَجْدَعَ أَبْتَرَ فَإِنْ کَانَ یَسْتَطِیعُ (1) أَنْ یَمْشِیَ بَعْضاً وَ یَرْکَبَ بَعْضاً فَلْیَحُجَّ.
******
ترجمه:
***
حلبی : به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم اگر به کسی پیشنهاد حج بشود ولی ازروی حیاء قبول نکند آیا جزء افراد مستطیع حساب می شود ؟ فرمودند : بله، چه مانعی دارد که خجالت بکشد؟ حتی اگر بر الاغی بی دم و ناقص حج کند. پس اگر می تواند مقداری پیاده برود و مقداری سوار شود، باید حج کند.
***
14190- 6- (2) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ فَحَجَّ بِهِ أُنَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ أَ قَضَی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ فَإِنْ أَیْسَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَعَلَیْهِ أَنْ یَحُجَّ قُلْتُ هَلْ تَکُونُ حَجَّتُهُ تِلْکَ تَامَّةً أَوْ نَاقِصَةً إِذَا لَمْ یَکُنْ حَجَّ مِنْ مَالِهِ قَالَ نَعَمْ قُضِیَ (3) عَنْهُ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ وَ تَکُونُ تَامَّةً وَ لَیْسَتْ بِنَاقِصَةٍ وَ إِنْ أَیْسَرَ فَلْیَحُجَّ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ الْأَمْرَ بِالْحَجِّ هُنَا عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ اسْتَدَلَّ بِالتَّصْرِیحِ فِی هَذَا الْحَدِیثِ وَ غَیْرِهِ (5) بِالْإِجْزَاءِ وَ هُوَ جَیِّدٌ وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی الْوُجُوبِ الْکِفَائِیِّ فِی الْحَجِّ الثَّانِی کَمَا مَرَّ (6) وَ عَلَی کَوْنِ الْحَجِّ الْأَوَّلِ عَلَی وَجْهِ النِّیَابَةِ عَنِ الْغَیْرِ کَمَا یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
***
فضل بن عبدالملک از امام صادق (ع) روایت می کند: او را درباره مردی که مال نداشت و گروهی از دوستانش او را به حج بردند، پرسیدم که آیا حج اسلام از او ادا شده است؟ فرمود: بله. اگر پس از آن توانگر شد، بر او واجب است که دوباره حج کند. گفتم: آیا آن حج کامل است یا ناقص وقتی با مال خودش حج نرفته باشد ؟ فرمودند : بله حجه الاسلامش انجام شده است وتمام وکامل است ولی اگر پولدارشد باید باید حج انجام دهد .
***
ص: 41
14191- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ عُرِضَ عَلَیْهِ الْحَجُّ وَ لَوْ عَلَی حِمَارٍ أَجْدَعَ مَقْطُوعِ الذَّنَبِ فَأَبَی فَهُوَ مُسْتَطِیعٌ لِلْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ فِی التَّوْحِیدِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
ابوبصیر :ازحضرت صادق علیه السلام شنیدم که فرمودند: کسیکه حج بر او عرضه شود ولو سوارشدن بر الاغ بی دم ولی ازقبول آن امتناع کند اوجزء افراد مستطیع حساب می شود .
***
14192- 8- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ فَذَهَبَ ثُمَّ عُرِضَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَاسْتَحْیَا فَقَالَ مَنْ عُرِضَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَاسْتَحْیَا وَ لَوْ عَلَی حِمَارٍ أَجْدَعَ مَقْطُوعِ الذَّنَبِ فَهُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ الْحَجَّ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی پول داشت ولی ازدستش رفت سپس حج براو عرضه شد ولی قبول نکرد حضرت فرمودند : کسیکه حج براو عرضه شود وقبول نکند ولو با الاغی دم بریده او جزء کسانیستکه برای حج مستطیع شده .
***
14193- 9- (4) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (5) ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَنْ عُرِضَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَاسْتَحْیَا أَنْ یَقْبَلَهُ أَ هُوَ مِمَّنْ یَسْتَطِیعُ الْحَجَّ قَالَ (6) مُرْهُ فَلَا یَسْتَحْیِی وَ لَوْ عَلَی حِمَارٍ أَبْتَرَ وَ إِنْ کَانَ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَمْشِیَ بَعْضاً وَ یَرْکَبَ بَعْضاً فَلْیَفْعَلْ.
******
ترجمه:
***
ابوبصیر از امام صادق (ع) روایت می کند: به او گفتم کسی که حج به او پیشنهاد شده اما از قبول آن خجالت می کشد، آیا او از کسانی است که توانایی حج دارد؟ فرمود: به او بگو که خجالت نکشد، حتی اگر بر الاغی بدون دم باشد. و اگر بتواند مقداری از راه را پیاده برود و مقداری را سواره، این کار را انجام دهد.
***
سَأَلْتُهُ مَا السَّبِیلُ قَالَ یَکُونُ لَهُ مَا یَحُجُّ بِهِ قُلْتُ أَ رَأَیْتَ إِنْ عُرِضَ عَلَیْهِ مَالٌ یَحُجُّ بِهِ فَاسْتَحْیَا مِنْ ذَلِکَ قَالَ هُوَ مِمَّنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا قَالَ وَ إِنْ کَانَ یُطِیقُ الْمَشْیَ بَعْضاً وَ الرُّکُوبَ بَعْضاً فَلْیَفْعَلْ قُلْتُ أَ رَأَیْتَ قَوْلَ اللَّهِ وَ مَنْ کَفَرَ (1) أَ هُوَ فِی الْحَجِّ قَالَ نَعَمْ قَالَ هُوَ کُفْرُ النِّعَمِ وَ قَالَ مَنْ تَرَکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
از ابو اسامه زید از امام صادق (ع) در مورد آیه "و بر مردم است که برای خدا حج کنند هر که استطاعت دارد به سوی آن راهی یابد" پرسیدم. ایشان فرمودند: از او پرسیدم، راه چیست؟ فرمود: اینکه چیزی داشته باشد که بتواند با آن حج کند. گفتم: اگر به او مالی پیشنهاد شود که با آن حج کند و از قبول آن خجالت بکشد، آیا او از کسانی است که توانایی دارد؟ فرمود: بله، و اگر بتواند مقداری از راه را پیاده و مقداری را سواره برود، باید این کار را انجام دهد. پرسیدم: درباره این قسمت از آیه "و هر که کفر ورزد"، آیا منظور از آن حج است؟ فرمود: بله، این کفر نعمت است و هر که آن را ترک کند.
***
(3) 11 بَابُ وُجُوبِ الْحَجِّ عَلَی مَنْ أَطَاقَ الْمَشْیَ کُلًّا أَوْ بَعْضاً وَ رُکُوبَ الْبَاقِی مِنْ غَیْرِ مَشَقَّةٍ زَائِدَةٍ
******
ترجمه:
***
***
14195- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ عَلَیْهِ دَیْنٌ أَ عَلَیْهِ أَنْ یَحُجَّ قَالَ نَعَمْ إِنَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَاجِبَةٌ عَلَی مَنْ أَطَاقَ الْمَشْیَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ- وَ لَقَدْ کَانَ (5) مَنْ حَجَّ مَعَ النَّبِیِّ ص مُشَاةً وَ لَقَدْ مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ص بِکُرَاعِ الْغَمِیمِ- فَشَکَوْا إِلَیْهِ الْجَهْدَ وَ الْعَنَاءَ فَقَالَ شُدُّوا أُزُرَکُمْ وَ اسْتَبْطِنُوا فَفَعَلُوا ذَلِکَ فَذَهَبَ عَنْهُمْ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار نقل شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی که بدهکار است، پرسیدم: آیا بر او واجب است که حج انجام دهد؟ فرمودند: بله، حج اسلام بر هر مسلمانی که توانایی راه رفتن دارد، واجب است. و به راستی، برخی از کسانی که با پیامبر (ص) حج به جا آوردند، پیاده بودند. پیامبر (ص) از منطقه ای به نام "کراع الغمیم" عبور کرد و مردم از سختی و خستگی شکایت کردند. پیامبر (ص) فرمود: کمرهایتان را محکم ببندید و باطن خود را تقویت کنید. آنها چنین کردند و سختی از آنها برطرف شد.
***
قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا (1) قَالَ یَخْرُجُ وَ یَمْشِی إِنْ لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُ قُلْتُ لَا یَقْدِرُ عَلَی الْمَشْیِ قَالَ یَمْشِی وَ یَرْکَبُ قُلْتُ لَا یَقْدِرُ عَلَی ذَلِکَ أَعْنِی الْمَشْیَ قَالَ یَخْدُمُ الْقَوْمَ وَ یَخْرُجُ مَعَهُمْ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ مِثْلَهُ (2) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ (3)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ قَدْ حَمَلَ الشَّیْخُ الْحَدِیثَیْنِ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ الْمُؤَکَّدِ وَ هُوَ خِلَافُ الظَّاهِرِ وَ الِاحْتِیَاطِ مَعَ صِدْقِ الِاسْتِطَاعَةِ وَ عَدَمِ الْمُعَارِضِ الصَّرِیحِ وَ احْتِمَالِ مَا تَضَمَّنَ اشْتِرَاطَ الزَّادِ وَ الرَّاحِلَةِ لِأَنْ یَکُونَ مَخْصُوصاً بِمَنْ یَتَوَقَّفُ اسْتِطَاعَتُهُ عَلَیْهِمَا کَمَا هُوَ الْغَالِبُ.
******
ترجمه:
***
از علی، از ابو بصیر نقل شده که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: درباره قول خداوند عز و جل «و بر مردم واجب است که به سوی خانه (کعبه) حج کنند، هر کس که توانایی رفتن به آن را دارد» (آل عمران 97) چیست؟ امام فرمودند: اگر کسی پول ندارد، باید پیاده برود و راه برود. گفتم: اگر نمی تواند پیاده برود، چه باید کند؟ فرمود: هم پیاده برود و هم سوار شود. گفتم: اگر اصلاً نمی تواند راه برود؟ فرمود: باید به مردم خدمت کند و همراه آنان به حج برود.
می گویم :
مرحوم شیخ این دو حدیث را بر استحباب مؤکد حمل کرده است، در حالی که این تفسیر خلاف ظاهر است و با احتیاط سازگار است. همچنین با وجود استطاعت (شرایط وجوب حج) و نبودن معارض صریح، احتمال می رود که آنچه مشتمل بر شرط زاد و راحله (هزینه و وسیله سفر) است، مخصوص کسی باشد که استطاعت او وابسته به این دو باشد، همان گونه که در بیشتر موارد این چنین است.
***
14197- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ
ص: 44
إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ ابْنِ عَشْرِ سِنِینَ یَحُجُّ قَالَ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ إِذَا احْتَلَمَ وَ کَذَلِکَ الْجَارِیَةُ عَلَیْهَا الْحَجُّ إِذَا طَمِثَتْ.
******
ترجمه:
***
إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ :ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم آیا ازطرف پسرده ساله می شود حج انجام داد ؟ فرمودند : پسروقتی محتلم می شود حج براو واجب می شود دختر بچه هم وقتی خون حیض دید .
***
14198- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ شِهَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ ابْنِ عَشْرِ سِنِینَ یَحُجُّ قَالَ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ إِذَا احْتَلَمَ وَ کَذَلِکَ الْجَارِیَةُ عَلَیْهَا الْحَجُّ إِذَا طَمِثَتْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ وَ غَیْرِهَا (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
شهاب :ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم آیا پسرده ساله می تواند حج انجام دهد ؟ فرمودند : پسروقتی محتلم می شود حج براو واجب می شود دختر بچه هم وقتی خون حیض دید .
***
(5) 13 بَابُ أَنَّ الصَّبِیَّ إِذَا حَجَّ أَوْ حُجَّ بِهِ لَمْ یُجْزِئْهُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ وَجَبَ عَلَیْهِ عِنْدَ الْبُلُوغِ مَعَ الِاسْتِطَاعَةِ
******
ترجمه:
***
***
14199- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ الْحَکَمِ (7) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الصَّبِیُّ إِذَا حُجَّ بِهِ فَقَدْ قَضَی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ حَتَّی یَکْبَرَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگربچه ای را حج بردند ازحج واجب کفایت می کند تا بزرگ شود .
***
ص: 45
14200- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ (2) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَوْ أَنَّ غُلَاماً حَجَّ عَشْرَ حِجَجٍ (3) ثُمَّ احْتَلَمَ کَانَتْ عَلَیْهِ فَرِیضَةُ الْإِسْلَامِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (5)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگربچه ای درطفولیت ده بار هم حج انجام بدهد و بعد محتلم شود حج واجب بعهده اش باقی است
***
(8) 14 بَابُ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَسْتَقِرَّ الْحَجُّ فِی ذِمَّتِهِ لَمْ یَجِبِ الْقَضَاءُ عَنْهُ
******
ترجمه:
***
***
14201- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ الْغَنَوِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ
ص: 46
الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یَتْرُکْ إِلَّا قَدْرَ نَفَقَةِ الْحَجِّ وَ لَهُ وَرَثَةٌ قَالَ هُمْ أَحَقُّ بِمِیرَاثِهِ إِنْ شَاءُوا أَکَلُوا وَ إِنْ شَاءُوا حَجُّوا عَنْهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ وَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ وَ عَلَی اشْتِرَاطِ کِفَایَةِ الْعِیَالِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی وُجُوبِ الْقَضَاءِ مَعَ الِاسْتِقْرَارِ وَ إِنْ قَصَرَ الْمَالُ (4).
******
ترجمه:
***
از هارون بن حمزه غنوی از امام صادق (ع) درباره مردی که فوت کرده و حج واجب را به جا نیاورده است و چیزی به جز هزینه حج به جا نگذاشته است و او وارثانی دارد، امام فرمودند: وارثان او به ارثش سزاوارتر هستند؛ اگر بخواهند آن را مصرف کنند و اگر بخواهند، به جای او حج انجام دهند.
***
(5) 15 بَابُ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ بِالْحُرِّیَّةِ فَلَا یَجِبَانِ عَلَی الْمَمْلُوکِ حَتَّی یُعْتَقَ وَ یُسْتَحَبَّانِ لَهُ مَعَ إِذْنِ الْمَالِکِ
******
ترجمه:
***
***
14202- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یُونُسَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع فَقُلْتُ یَکُونُ عِنْدِیَ الْجَوَارِی وَ أَنَا بِمَکَّةَ فَآمُرُهُنَّ أَنْ یَعْقِدْنَ بِالْحَجِّ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- فَأَخْرُجُ بِهِنَّ فَیَشْهَدْنَ الْمَنَاسِکَ أَوْ أُخَلِّفُهُنَّ بِمَکَّةَ- فَقَالَ إِنْ خَرَجْتَ بِهِنَّ فَهُوَ أَفْضَلُ وَ إِنْ خَلَّفْتَهُنَّ عِنْدَ ثِقَةٍ فَلَا بَأْسَ فَلَیْسَ عَلَی الْمَمْلُوکِ حَجٌّ وَ لَا عُمْرَةٌ حَتَّی یُعْتَقَ.
ص: 47
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از فضل بن یونس نقل شده است که گفت: از امام کاظم (ع) پرسیدم که کنیزانی نزد من هستند و من در مکه ام. آیا به آنها دستور دهم که در روز ترویه (روز هشتم ذی الحجه) نیت حج کنند و با آنها بیرون بروم تا مناسک حج را به جا آورند، یا آنها را در مکه بگذارم؟ امام فرمودند: اگر با آنها بیرون بروی، بهتر است و اگر آنها را نزد فردی مورد اعتماد بگذاری، اشکالی ندارد. بر برده حج و عمره واجب نیست تا زمانی که آزاد شوند.
***
14203- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: لَیْسَ عَلَی الْمَمْلُوکِ حَجٌّ وَ لَا عُمْرَةٌ حَتَّی یُعْتَقَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
حضرت کاظم علیه السلام : بر مملوک حج وعمره واجب نیست تا زمانیکه آزاد شوند .
***
14204- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مَعَنَا مَمَالِیکَ لَنَا وَ قَدْ تَمَتَّعُوا عَلَیْنَا أَنْ نَذْبَحَ عَنْهُمْ قَالَ فَقَالَ إِنَّ الْمَمْلُوکَ لَا حَجَّ لَهُ وَ لَا عُمْرَةَ وَ لَا شَیْ ءَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی عَدَمِ إِذْنِ مَوْلَاهُ لَهُ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ.
******
ترجمه:
***
از یونس بن یعقوب نقل شده است که گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم: کنیزانی با ما هستند که به حج تمتع آمده اند. آیا ما باید به جای آنها قربانی کنیم؟ امام فرمودند: کنیز برای او حج و عمره ای نیست و هیچ چیزی (از او واجب نیست).می گویم :) مرحوم شیخ این روایت را به عدم اجازه مالک برای حج یا عمره برده تفسیر کرده و احتمال دارد به معنای نفی وجوب (حج و عمره) باشد.
***
14205- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ آدَمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: لَیْسَ عَلَی الْمَمْلُوکِ حَجٌّ وَ لَا جِهَادٌ وَ لَا یُسَافِرُ إِلَّا بِإِذْنِ مَالِکِهِ.
******
ترجمه:
***
حضرت کاظم علیه السلام : بر مملوک حج و جهاد واجب نیست (تا زمانیکه آزاد شوند ) وحق ندارد به سفر برود مگر با اجازه مولایش .
***
14206- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 48
سُلَیْمَانَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ سَأَلَتْهُ امْرَأَةٌ فَقَالَتْ إِنَّ ابْنَتِی تُوُفِّیَتْ وَ لَمْ یَکُنْ بِهَا بَأْسٌ فَأَحُجُّ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قَالَتْ إِنَّهَا کَانَتْ مَمْلُوکَةً فَقَالَ لَا عَلَیْکِ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ یَدْخُلُ عَلَیْهَا کَمَا یَدْخُلُ الْبَیْتَ الْهَدِیَّةُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سلیمان نقل می کند که شنیدم از امام صادق (ع)، زنی از او سؤال کرد و گفت: «دخترم فوت کرده و هیچ مشکلی نداشت. آیا من می توانم به جای او حج به جا آورم؟» امام فرمود: «بله.» زن گفت: «او کنیز بود.» امام فرمود: «نگران نباش، برای او دعا کن؛ چراکه دعا همانند هدیه ای که به خانه فرستاده می شود، به او می رسد.»
***
(2) 16 بَابُ أَنَّ الْمَمْلُوکَ إِذَا حَجَّ مَرَّةً أَوْ مِرَاراً ثُمَّ أُعْتِقَ وَجَبَتْ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ مَعَ الشَّرَائِطِ
******
ترجمه:
***
***
14207- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمَمْلُوکَ إِنْ حَجَّ وَ هُوَ مَمْلُوکٌ أَجْزَأَهُ إِذَا مَاتَ قَبْلَ أَنْ یُعْتَقَ وَ إِنْ أُعْتِقَ فَعَلَیْهِ الْحَجُّ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگرمملوکی حج انجام داد وقبل ازآزاد شدن مرد برایش کفایت می کند ولی اگر آزاد شد (درصورت استطاعت) باید حج انجام بدهد .
***
14208- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ الْحَکَمِ (5) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الصَّبِیُّ إِذَا حُجَّ بِهِ فَقَدْ قَضَی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ حَتَّی یَکْبَرَ وَ الْعَبْدُ إِذَا حُجَّ بِهِ فَقَدْ قَضَی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ حَتَّی یُعْتَقَ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگربچه ای را حج بردند تا هنوز بزرگ نشده جای حج واجبش را می گیرد و اگر مملوک را حج بردند تا آزاد نشده ازحج واجبش کفایت می کند
***
14209- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْمَمْلُوکُ
ص: 49
إِذَا حَجَّ ثُمَّ أُعْتِقَ فَإِنَّ عَلَیْهِ إِعَادَةَ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
حضرت کاظم علیه السلام : اگر مملوک حج انجام داد وبعد آزاد شد باید حج خود را تکرار کند .
***
14210- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عن عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمَمْلُوکُ إِذَا حَجَّ وَ هُوَ مَمْلُوکٌ ثُمَّ مَاتَ قَبْلَ أَنْ یُعْتَقَ أَجْزَأَهُ ذَلِکَ الْحَجُّ فَإِنْ أُعْتِقَ أَعَادَ الْحَجَّ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگرمملوک حج انجام داد و قبل از آزادی فوت کرد همان حج برایش کفایت می کند ولی اگر آزاد شد باید حج را اعاده کند .
***
14211- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ عَبْداً (3) حَجَّ عَشْرَ حِجَجٍ ثُمَّ أُعْتِقَ کَانَتْ عَلَیْهِ حَجَّةُ (4) الْإِسْلَامِ إِذَا اسْتَطَاعَ إِلَی ذَلِکَ سَبِیلًا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
مسمع بن عبدالملک از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «اگر برده ای ده بار حج انجام دهد و سپس آزاد شود، بر او واجب است که حجه الاسلام را به جا آورد، به شرط آنکه توانایی انجام آن را داشته باشد.»
***
14212- 6- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنْ أُمِّ الْوَلَدِ تَکُونُ لِلرَّجُلِ وَ یَکُونُ قَدْ أَحَجَّهَا أَ یُجْزِی ذَلِکَ عَنْهَا مِنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ قَالَ لَا قُلْتُ لَهَا أَجْرٌ فِی حَجَّتِهَا قَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
عمار : خدمت حضرتکاظم علیه السلام عرض کردم کسی ام ولدش را به حج می برد آیا بجای حج واجب کفایت می کند ؟ فرمودند : خیر گفتم آیا این حج اجر و پاداشی هم دارد ؟ فرمودند : بله
***
14213- 7- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ أَیُّمَا عَبْدٍ حَجَّ بِهِ مَوَالِیهِ فَقَدْ قَضَی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ.
ص: 50
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (1) عَلَی مَنْ أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ مُعْتَقاً لِمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3) وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی الْإِجْزَاءِ فِی إِدْرَاکِ الثَّوَابِ وَ عَلَی أَنَّهُ لَیْسَ عَلَیْهِ حَجٌّ مَا دَامَ مَمْلُوکاً.
******
ترجمه:
***
حکم بن حکیم الصیرفی از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «هر برده ای که با هزینهٔ موالی اش حج کند، فریضه اسلامی را انجام داده است.»
می گویم :
مرحوم شیخ ودیگران این حکم برای کسی حمل کرده اند که یکی از موقفین (عرفات یا مشعر) را به عنوان برده درک کرده و پس از آزادی، انجام حج به عهده او نیست. یعنی اگر برده ای با هزینهٔ موالی اش حج کند و پس از آن آزاد شود، حج او به عنوان فریضه اسلامی محسوب می شود، و نیازی به تکرار آن نخواهد بود.
***
14214- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ شِهَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ أُمُّ وَلَدٍ أَحَجَّهَا مَوْلَاهَا أَ یُجْزِی عَنْهَا قَالَ لَا قُلْتُ أَ لَهُ (5) أَجْرٌ فِی حَجِّهَا قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
شهاب : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کسی ام ولدش را به حج می برد آیا برایش کفایت می کند ؟ فرمودند : خیر گفتم آیا این حج اجر و پاداشی هم دارد ؟ فرمودند : بله
***
14215- 9- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ (7) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَوْ أَنَّ مَمْلُوکاً حَجَّ عَشْرَ حِجَجٍ ثُمَّ أُعْتِقَ کَانَتْ عَلَیْهِ فَرِیضَةُ الْإِسْلَامِ إِذَا اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلًا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (8) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
مسمع بن عبد الملک از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «اگر برده ای ده بار حج کند و سپس آزاد شود، بر او واجب است که فریضه اسلامی را انجام دهد، اگر توانایی آن را داشته باشد.»
***
14216- 10- (9) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ
ص: 51
ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَمْلُوکِ الْمُوسِرِ أَذِنَ لَهُ مَوْلَاهُ فِی الْحَجِّ هَلْ عَلَیْهِ أَنْ یَذْبَحَ وَ هَلْ لَهُ أَجْرٌ قَالَ نَعَمْ فَإِنْ أُعْتِقَ أَعَادَ الْحَجَّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش امام موسی بن جعفر (ع) نقل می کند که فرمود: «از او درباره برده ای که توانگر است و مولایش به او اجازه حج داده، پرسیدم: آیا بر او واجب است که قربانی کند؟ و آیا برای او اجر و پاداشی است؟ فرمود: بله، و اگر آزاد شود، باید حج را دوباره انجام دهد.»
***
(2) 17 بَابُ أَنَّ الْمَمْلُوکَ إِذَا حَجَّ فَأَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ مُعْتَقاً أَجْزَأَهُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ
******
ترجمه:
***
***
14217- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ شِهَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أَعْتَقَ عَشِیَّةَ عَرَفَةَ عَبْداً لَهُ قَالَ یُجْزِی عَنِ الْعَبْدِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ وَ یُکْتَبُ لِلسَّیِّدِ أَجْرَانِ ثَوَابُ الْعِتْقِ وَ ثَوَابُ الْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
شهاب از امام صادق (ع) روایت کرده است که در مورد مردی که برده اش را در عصر روز عرفه آزاد کرد، فرمود: «این حج برای برده به عنوان حجۀ الاسلام کفایت می کند و برای آقا دو اجر نوشته می شود: پاداش آزاد کردن و پاداش حج.»
***
14218- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَمْلُوکٌ أُعْتِقَ یَوْمَ عَرَفَةَ- قَالَ إِذَا أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ : به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم مملوکی روز عرفه آزاد شده (چه کند) اگر یکی از دو موقف را درک کند حج را درک کرده است
***
14219- 3- (7) قَالَ الشَّیْخُ وَ رُوِیَ فِی الْعَبْدِ إِذَا أُعْتِقَ یَوْمَ عَرَفَةَ- أَنَّهُ قَدْ أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ.
******
ترجمه:
***
مرحوم شیخ گفته اند روایت شده درمورد عبدی که روز عرفه آزاد شده اگر یک از دو موقف را درک کند حج را درک کرده .
***
ص: 52
14220- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ شِهَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أَعْتَقَ عَشِیَّةَ عَرَفَةَ عَبْداً لَهُ أَ یُجْزِی عَنِ الْعَبْدِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
شهاب از امام صادق (ع) روایت کرده است درباره مردی که عصر روز عرفه برده اش را آزاد کرده باشد. آیا این برای برده به عنوان حج اسلام کافی است؟ امام فرمود: بله.
***
14221- 5- (2) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی مَمْلُوکٍ أُعْتِقَ یَوْمَ عَرَفَةَ قَالَ إِذَا أَدْرَکَ أَحَدَ الْمَوْقِفَیْنِ فَقَدْ أَدْرَکَ الْحَجَّ وَ إِنْ فَاتَهُ الْمَوْقِفَانِ فَقَدْ فَاتَهُ الْحَجُّ وَ یُتِمُّ حَجَّهُ وَ یَسْتَأْنِفُ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فِیمَا بَعْدُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرده است درباره برده ای که در روز عرفه آزاد شده باشد. امام فرمود: اگر یکی از دو موقف (عرفات یا مشعر) را درک کند، حج را درک کرده است. و اگر هر دو موقف از او فوت شود، حج نیز فوت شده است. در این صورت، حج خود را تکمیل می کند و بعداً حج اسلام را از سر می گیرد.
***
(4) 18 بَابُ أَنَّ أُمَّ الْوَلَدِ إِذَا مَاتَ سَیِّدُهَا أُعْتِقَتْ مِنْ نَصِیبِ وَلَدِهَا وَ لَزِمَهَا الْحَجُّ مَعَ الشَّرَائِطِ
******
ترجمه:
***
***
14222- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: أَرْسَلْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أُمَّ امْرَأَةٍ کَانَتْ أُمَّ وَلَدٍ فَمَاتَتْ فَأَرَادَتِ الْمَرْأَةُ أَنْ تَحُجَّ عَنْهَا فَقَالَ أَ وَ لَیْسَ قَدْ أُعْتِقَتْ بِوَلَدِهَا (6) تَحُجُّ عَنْهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب گفت: به امام صادق (ع) پیام دادم که مادرِ زنی، ام ولد بوده و از دنیا رفته. آن زن قصد داشت به جای مادرش حج انجام دهد. امام فرمود: مگر مادرش با به دنیا آوردن فرزندش آزاد نشده است؟ [پس] می تواند به جای او حج کند.
***
ص: 53
(1) 19 بَابُ أَنَّ غَیْرَ الْمُسْتَطِیعِ إِذَا تَکَلَّفَ الْحَجَّ لَمْ یُجْزِئْهُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ بَلْ یَجِبُ عَلَیْهِ الْحَجُّ إِذَا اسْتَطَاعَ
******
ترجمه:
***
***
14223- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ (3) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ عَبْداً حَجَّ عَشْرَ حِجَجٍ کَانَتْ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ أَیْضاً إِذَا اسْتَطَاعَ إِلَی ذَلِکَ سَبِیلًا إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَوْ أَنَّ مَمْلُوکاً حَجَّ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
مسمع بن عبدالملک از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: اگر بنده ای ده حج انجام دهد، باز هم حج واجب اسلام بر او لازم است در صورتی که توانایی آن را داشته باشد. سپس فرمود: حتی اگر بنده ای حج انجام دهد...
***
(7) 20 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یَحُجَّ غَیْرُ الْبَالِغِ أَوْ یُحَجَّ بِهِ وَ یُحْرِمُ بِهِ وَلِیُّهُ وَ لَوْ أُمّاً
******
ترجمه:
***
***
14224- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 54
بِرُوَیْثَةَ وَ هُوَ حَاجٌّ فَقَامَتْ إِلَیْهِ امْرَأَةٌ وَ مَعَهَا صَبِیٌّ لَهَا فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ- أَ یُحَجُّ عَنْ مِثْلِ هَذَا قَالَ نَعَمْ وَ لَکِ أَجْرُهُ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: از او شنیدم که می گفت: رسول خدا (ص) در حالی که در حال حج بود، از منطقه "رویثه" عبور کرد. زنی به سوی او آمد و کودکی با خود داشت. گفت: ای رسول خدا، آیا از طرف چنین کودکی حج انجام می شود؟ پیامبر فرمود: بله، و برای تو پاداش آن است.
***
14225- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ الثَّانِیَ ع عَنِ الصَّبِیِّ مَتَی یُحْرَمُ بِهِ قَالَ إِذَا اثَّغَرَ (2).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ (3)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
محمد بن فضیل گفت: از امام جواد (ع) دربارهٔ کودکی پرسیدم که چه زمانی باید برای او احرام بسته شود. امام فرمود: هنگامی که دندان هایش شروع به افتادن کند (زمانی که دندان های شیری کودک شروع به افتادن کنند).
***
(5) 21 بَابُ أَنَّ مَنْ حَجَّ نَائِباً عَنْ غَیْرِهِ لَمْ یُجْزِئْهُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ بَلْ یَجِبُ عَلَیْهِ الْحَجُّ مَعَ الِاسْتِطَاعَةِ
******
ترجمه:
***
***
14226- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ آدَمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: مَنْ حَجَّ عَنْ إِنْسَانٍ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ یَحُجُّ بِهِ أَجْزَأَتْ عَنْهُ حَتَّی یَرْزُقَهُ اللَّهُ مَا یَحُجُّ بِهِ وَ یَجِبَ عَلَیْهِ الْحَجُّ.
******
ترجمه:
***
آدم بن علی از امام کاظم (ع) نقل می کند که فرمود: «هر کس از طرف شخصی حج به جا آورد و آن شخص مالی نداشته باشد که بتواند با آن خود حج کند، آن حج از جانب او کفایت می کند تا زمانی که خداوند به او روزی دهد و او مالی داشته باشد که بتواند با آن حج به جا آورد، سپس حج بر او واجب می شود.»
***
14227- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَجُّ الصَّرُورَةِ یُجْزِی عَنْهُ وَ عَمَّنْ حَجَّ عَنْهُ.
ص: 55
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (1) عَلَی الْإِجْزَاءِ مَا دَامَ مُعْسِراً فَإِذَا أَیْسَرَ وَجَبَ عَلَیْهِ الْحَجُّ لِمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار از امام صادق (ع) نقل می کند: حج کسی که برای اولین بار حج می کند (صروره)، برای او کفایت می کند و همچنین برای کسی که او از طرفش حج انجام می دهد.
می گویم : مرحوم شیخ و دیگران این روایت را بر کفایت حج حمل کرده اند، به شرط اینکه شخص تا زمانی که تهیدست باشد. اما اگر دارا شد، حج بر او واجب می شود، برای آنچه گذشته است.
***
14228- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدِ بْنِ عُقْدَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْجُعْفِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ إِلْیَاسَ فِی حَدِیثٍ قَالَ: دَخَلَ أَبِی عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا مَعَهُ فَقَالَ أَصْلَحَکَ اللَّهُ إِنِّی حَجَجْتُ بِابْنِی هَذَا وَ هُوَ صَرُورَةٌ وَ مَاتَتْ أُمُّهُ وَ هِیَ صَرُورَةٌ فَزَعَمَ أَنَّهُ یَجْعَلُ حَجَّتَهُ عَنْ أُمِّهِ فَقَالَ أَحْسَنَ هِیَ عَنْ أُمِّهِ أَفْضَلُ (5) وَ هِیَ لَهُ حَجَّةٌ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّهُ بَعْدَ مَا حَجَّ أَهْدَی إِلَی أُمِّهِ ثَوَابَ الْحَجِّ صِلَةً لَهَا فَأَجْزَأَهُ حَجُّهُ.
******
ترجمه:
***
عمرو بن الیاس در حدیثی گفت: پدرم بر امام صادق (علیه السلام) وارد شد و من همراه او بودم. پدرم گفت: خدا تو را درست دارد، من با این پسرم که اولین حج او بود، حج به جا آوردم و مادرش نیز درگذشت در حالی که او نیز اولین حجش بود. پسرم ادعا می کند که می خواهد حج خود را به جای مادرش انجام دهد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: خوب است، این حج از جانب مادرش بهتر است و برای خودش نیز حج محسوب می شود.
می گویم :
این روایت حمل شده بر این است که بعد از انجام حج، ثواب آن را به مادرش هدیه کرده و حج خود او نیز پذیرفته شده است.
***
14229- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ حَجَّ عَنْ غَیْرِهِ یُجْزِیهِ ذَلِکَ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ (7)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (8)
ص: 56
أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ یُجْزِیهِ عَنِ الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ مَعَ عَدَمِ الِاسْتِطَاعَةِ قَالَهُ الشَّیْخُ (1) وَ یُمْکِنُ عَوْدُ ضَمِیرِ یُجْزِیهِ عَلَی الْمَنُوبِ عَنْهُ دُونَ النَّائِبِ.
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار گفت: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که به جای شخص دیگری حج انجام داده است، آیا این حج برای حج اسلام او کفایت می کند؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: بله.
می گویم :
منظور این است که این حج، در صورت عدم استطاعت، حج مستحب را از او کفایت می کند، همانطور که شیخ گفته است. همچنین ممکن است ضمیر "یجزیه" به منوب عنه بازگردد، نه به نائب .
***
14230- 5- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ أَنَّ رَجُلًا مُعْسِراً أَحَجَّهُ رَجُلٌ کَانَتْ لَهُ حَجَّةٌ فَإِنْ أَیْسَرَ بَعْدَ ذَلِکَ کَانَ عَلَیْهِ الْحَجُّ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : اگر کسی فقیر بود کسی اورا به حج برد حجش قابل قبول است ولی اگرثروتمند شد باید حج انجام بدهد
***
14231- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ لَیْسَ لَهُ مَالٌ حَجَّ عَنْ رَجُلٍ أَوْ أَحَجَّهُ غَیْرُهُ ثُمَّ أَصَابَ مَالًا هَلْ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَقَالَ یُجْزِی عَنْهُمَا جَمِیعاً.
أَقُولُ: یَحْتَمِلُ کَوْنُ الْإِجْزَاءِ حَقِیقَةً بِالنِّسْبَةِ إِلَی مَنْ حَجَّ عَنْهُ مَجَازاً بِالنِّسْبَةِ إِلَی النَّائِبِ وَ یَحْتَمِلُ عَوْدُ الضَّمِیرِ فِی قَوْلِهِ عَنْهُمَا إِلَی الرَّجُلَیْنِ الْمَنُوبِ عَنْهُمَا دُونَ النَّائِبِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الْإِنْکَارِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم فقیری به نیابت ازکسی حج انجام میدهد یا کسی او را به حج می برد بعد پول دار می شود آیا حج بدهکار است ؟ حضرت فرمودند : برای هردوی آنها کافی است
می گویم :
ممکن است اجزاء نسبت به منوب عنه حقیقت ونسبت به نائب مجاز باشد وشاید هم ضمیر
***
ص: 57
(1) 22 بَابُ أَنَّ الْمُسْتَطِیعَ إِذَا حَجَّ جَمَّالًا أَوْ أَجِیراً أَوْ مُجْتَازاً بِمَکَّةَ أَوْ تَاجِراً أَجْزَأَهُ ذَلِکَ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ إِنْ نَوَی بِالسَّفَرِ غَیْرَ الْحَجِّ أَوِ الْحَجَّ وَ غَیْرَهُ
******
ترجمه:
***
***
14232- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَجَّةُ الْجَمَّالِ تَامَّةٌ أَوْ نَاقِصَةٌ قَالَ تَامَّةٌ قُلْتُ حَجَّةُ الْأَجِیرِ تَامَّةٌ أَوْ نَاقِصَةٌ قَالَ تَامَّةٌ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ (3)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم آیا حج شتردار کامل است یا ناقص ؟ فرمودند : کامل است .عرض کردم آیا حج خدمه کامل است یا ناقص ؟ فرمودند : کامل است .
***
14233- 2- (5) وَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَمُرُّ مُجْتَازاً یُرِیدُ الْیَمَنَ أَوْ غَیْرَهَا مِنَ الْبُلْدَانِ وَ طَرِیقُهُ بِمَکَّةَ- فَیُدْرِکُ النَّاسَ وَ هُمْ یَخْرُجُونَ إِلَی الْحَجِّ فَیَخْرُجُ مَعَهُمْ إِلَی الْمَشَاهِدِ أَ یُجْزِیهِ ذَلِکَ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار گفت: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم که مردی در حال عبور است و قصد یمن یا دیگر شهرها را دارد و مسیرش از مکه می گذرد. او به مردمی که برای حج بیرون می روند می رسد و با آنان به سوی مشاهد (مناسک حج) حرکت می کند. آیا این حج برای حج اسلام او کفایت می کند؟ امام (علیه السلام) فرمود: بله.
***
14234- 3- (6) قَالَ الصَّدُوقُ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَرَادَ دُنْیَا وَ آخِرَةً فَلْیَؤُمَّ هَذَا الْبَیْتَ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی
ص: 58
نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
صدوق گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هر کس دنیا و آخرت را بخواهد، باید این خانه (کعبه) را قصد کند.(نه اینکه به بهانه کاردیگری بخواهد به کعبه برود )
14235- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَخْرُجُ فِی تِجَارَةٍ إِلَی مَکَّةَ- أَوْ یَکُونُ لَهُ إِبِلٌ فَیُکْرِیهَا حَجَّتُهُ نَاقِصَةٌ أَمْ تَامَّةٌ قَالَ لَا بَلْ حَجَّتُهُ تَامَّةٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ : به امام صادق علیه السلام گفتم کسی برای تجارت به مکه می رود یا شترهای خود را اجاره داده وخودش هم به ککه می رود آیا حج او کامل است یا ناقص ؟ حضرت فرمودند : خیر حجش کامل است
***
14236- 5- (4) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ سُئِلَ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ لَهُ الْإِبِلُ یُکْرِیهَا فَیُصِیبُ عَلَیْهَا فَیَحُجُّ وَ هُوَ کِرَاءٌ تُغْنِی عَنْهُ حَجَّتُهُ أَوْ یَکُونُ یَحْمِلُ التِّجَارَةَ إِلَی مَکَّةَ فَیَحُجُّ فَیُصِیبُ الْمَالَ فِی تِجَارَتِهِ أَوْ یَضَعُ تَکُونُ حَجَّتُهُ تَامَّةً أَوْ نَاقِصَةً أَوْ لَا یَکُونُ حَتَّی یَذْهَبَ بِهِ إِلَی الْحَجِّ وَ لَا یَنْوِیَ غَیْرَهُ أَوْ یَکُونُ یَنْوِیهِمَا جَمِیعاً أَ یَقْضِی ذَلِکَ حَجَّتَهُ قَالَ نَعَمْ حَجَّتُهُ تَامَّةٌ.
******
ترجمه:
***
از فضل بن عبدالملک از امام صادق (علیه السلام) در حدیثی نقل شده است که از ایشان درباره مردی سؤال شد که شتری دارد و آن را کرایه می دهد و از آن درآمد کسب می کند و حج می گذارد. آیا حج او که همراه با کرایه دادن شتر است، کفایت می کند یا نه؟ یا این که مردی که کالایی را برای تجارت به مکه می برد و در آن تجارت سود می کند یا خسارت می بیند، حج او کامل است یا ناقص؟ یا حج او تنها زمانی کامل است که قصد حج کند و غیر از آن نیت نداشته باشد، یا هر دو را نیت کند. آیا چنین حجی کفایت می کند؟ امام (علیه السلام) فرمود: بله، حج او کامل است.
***
14237- 6- (5) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ التَّیْمُلِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ أَیَّامُ الْمَوْسِمِ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَائِکَةً فِی صُورَةِ الْآدَمِیِّینَ یَشْتَرُونَ مَتَاعَ الْحَاجِّ وَ التُّجَّارِ قُلْتُ فَمَا یَصْنَعُونَ بِهِ قَالَ یُلْقُونَهُ فِی الْبَحْرِ.
ص: 59
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).
******
ترجمه:
***
از علی بن اسباط از مردی از اصحاب ما از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: هنگامی که ایام حج فرا می رسد، خداوند عزّ و جلّ فرشتگانی را به صورت انسان ها می فرستد که متاع (کالاهای) حاجیان و تاجران را خریداری می کنند. راوی پرسید: سپس با آن کالاها چه می کنند؟ امام (علیه السلام) فرمود: آن ها را به دریا می اندازند.
***
14238- 7- (2) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُمْ (3) قَالَ یَعْنِی الرِّزْقَ إِذَا أَحَلَّ الرَّجُلُ مِنْ إِحْرَامِهِ وَ قَضَی نُسُکَهُ فَلْیَشْتَرِ وَ لْیَبِعْ فِی الْمَوْسِمِ.
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید از امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه «لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّکُمْ» (سوره بقره، آیه 198) نقل شده است که فرمود: منظور، روزی (رزق) است. هنگامی که شخص از احرام خود بیرون آمده و مناسکش را به جا آورده، می تواند در موسم (حج) خرید و فروش کند.
***
14239- 8- (4) وَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنَّاسِ (5) قَالَ جَعَلَهَا اللَّهُ لِدِینِهِمْ وَ مَعَایِشِهِمْ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام درمورد آیه شریفه جَعَلَ اللَّهُ الْکَعْبَةَ الْبَیْتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنَّاسِ (6) فرمودند : خداوند کعبه را برای دین ودنیا قرار داده .
***
14240- 9- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ النَّهَاوَنْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَأْتِی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ یَکُونُ فِیهِ حَجُّ الْمُلُوکِ نُزْهَةً وَ حَجُّ الْأَغْنِیَاءِ تِجَارَةً وَ حَجُّ الْمَسَاکِینِ مَسْأَلَةً.
أَقُولُ: هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی الْبُطْلَانِ وَ لَا فِی الذَّمِّ بَلْ هُوَ إِخْبَارٌ مَحْضٌ أَوْ یُرَادُ بِهِ ذَمُّ الْمُقْتَصِرِ عَلَی هَذِهِ الْمَقَاصِدِ أَوِ الْکَرَاهَةُ وَ إِنْ کَانَ مُجْزِیاً.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن حماد انصاری از محمد بن جعفر از پدرش (امام جعفر صادق) نقل شده که رسول الله (صلی الله علیه وآله) فرمود: زمانی بر مردم خواهد آمد که در آن، حج پادشاهان برای تفریح، حج ثروتمندان برای تجارت، و حج فقرا برای درخواست (کمک) خواهد بود.
می گویم: این حدیث به صراحت دلالت بر بطلان (حج) ندارد و نه در مذمت آن است، بلکه فقط یک خبر است. یا منظور مذمت کسانی است که تنها به این اهداف (دنیوی) اکتفا می کنند، یا (در برخی موارد) آن را مکروه می دانند، هرچند حج در هر صورت مجزی (و کافی) است.
***
ص: 60
(1) 23 بَابُ أَنَّ الْمُسْلِمَ الْمُخَالِفَ لِلْحَقِّ إِذَا حَجَّ ثُمَّ اسْتَبْصَرَ لَمْ یَجِبْ عَلَیْهِ إِعَادَةُ الْحَجِّ بَلْ یُسْتَحَبُّ إِلَّا أَنْ یُخِلَّ بِرُکْنٍ مِنْهُ فَتَجِبُ الْإِعَادَةُ
******
ترجمه:
***
***
14241- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ الْعِجْلِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ حَجَّ وَ هُوَ لَا یَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ ثُمَّ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْهِ بِمَعْرِفَتِهِ وَ الدَّیْنُونَةِ بِهِ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ أَوْ قَدْ قَضَی فَرِیضَتَهُ فَقَالَ قَدْ قَضَی فَرِیضَتَهُ وَ لَوْ حَجَّ لَکَانَ أَحَبَّ إِلَیَّ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ حَجَّ وَ هُوَ فِی بَعْضِ هَذِهِ الْأَصْنَافِ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ نَاصِبٍ مُتَدَیِّنٍ ثُمَّ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْهِ فَعَرَفَ هَذَا الْأَمْرَ یَقْضِی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَقَالَ یَقْضِی أَحَبُّ إِلَیَّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از برید بن معاویه عجلی روایت شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که حج انجام داده ولی این امر (ولایت اهل بیت) را نمی شناخته، سپس خداوند بر او منت نهاد و او را به معرفت و پیروی از این امر هدایت کرد. آیا حج اسلام بر او واجب است یا اینکه فریضه اش را انجام داده است؟ امام فرمود: فریضه اش را انجام داده، اما اگر دوباره حج کند، برای من دوست داشتنی تر است.
او گفت: و از ایشان درباره مردی پرسیدم که حج انجام داده در حالی که از برخی از این دسته ها از اهل قبله (یعنی مسلمانان) بوده، فردی ناصبی و متدین (به عقاید خود) بوده، سپس خداوند بر او منت نهاد و او این امر (ولایت اهل بیت) را شناخت. آیا حج اسلام را باید دوباره انجام دهد؟ امام فرمود: انجام دوباره آن برای من دوست داشتنی تر است.
***
14242- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ حَجَّ وَ لَا یَدْرِی وَ لَا یَعْرِفُ هَذَا الْأَمْرَ ثُمَّ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْهِ بِمَعْرِفَتِهِ وَ الدَّیْنُونَةِ بِهِ أَ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ قَالَ قَدْ قَضَی فَرِیضَةَ اللَّهِ وَ الْحَجُّ أَحَبُّ إِلَیَّ.
******
ترجمه:
***
عمر بن اُذَینَه روایت کرده است: به امام صادق (ع) نامه نوشتم و از ایشان درباره مردی پرسیدم که حج انجام داده ولی این امر (ولایت) را نمی دانسته و نمی شناخته، سپس خداوند به او معرفت و دین داری به آن را عنایت کرده است. آیا بر او حج اسلام واجب است؟ امام (ع) فرمودند: او واجب الهی را ادا کرده، ولی حج دوباره نزد من محبوب تر است.
***
14243- 3- (4) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ مِثْلَهُ وَ زَادَ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ رَجُلٍ هُوَ فِی بَعْضِ هَذِهِ الْأَصْنَافِ مِنْ أَهْلِ الْقِبْلَةِ نَاصِبٍ مُتَدَیِّنٍ ثُمَّ مَنَّ اللَّهُ عَلَیْهِ فَعَرَفَ هَذَا الْأَمْرَ أَ یُقْضَی عَنْهُ
ص: 61
حَجَّةُ الْإِسْلَامِ أَوْ عَلَیْهِ أَنْ یَحُجَّ مِنْ قَابِلٍ قَالَ یَحُجُّ أَحَبُّ إِلَیَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
عمر بن اُذَینَه مانند آن (روایت قبلی) را روایت کرده است و اضافه کرده که از امام (ع) درباره مردی پرسید که او در برخی از این گروه های اهل قبله، ناصبی و دیندار بوده، سپس خداوند به او عنایت کرده و این امر (ولایت) را شناخته است. آیا حج اسلام از او پذیرفته شده یا باید در آینده حج انجام دهد؟ امام (ع) فرمودند: حج دوباره نزد من محبوب تر است.
***
14244- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْخُرَاسَانِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع قَالَ: قُلْتُ إِنِّی حَجَجْتُ وَ أَنَا مُخَالِفٌ وَ حَجَجْتُ حَجَّتِی هَذِهِ وَ قَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَیَّ بِمَعْرِفَتِکُمْ- وَ عَلِمْتُ أَنَّ الَّذِی کُنْتُ فِیهِ کَانَ بَاطِلًا فَمَا تَرَی فِی حَجَّتِی قَالَ اجْعَلْ هَذِهِ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ تِلْکَ نَافِلَةً.
******
ترجمه:
***
ابو عبدالله خراسانی از امام جواد (ع) نقل می کند: گفتم: من در حالی که مخالف بودم حج انجام دادم و این حج خود را نیز انجام دادم در حالی که خداوند به من عنایت کرده و شما را شناختم و فهمیدم آنچه که قبلاً در آن بودم باطل بوده است. نظر شما درباره حج من چیست؟ امام (ع) فرمودند: این حج را به عنوان حج اسلام قرار بده و آن حج قبلی را به عنوان مستحب (نافله) محسوب کن.
***
14245- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ کَذَلِکَ النَّاصِبُ إِذَا عَرَفَ فَعَلَیْهِ الْحَجُّ وَ إِنْ کَانَ قَدْ حَجَّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام درحدیثی فرمودند : فرد ناصبی هم همینطور وقتی معرفت پیدا کرد باید حج را تکرار کند .
***
14246- 6- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: کَتَبَ إِبْرَاهِیمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الْهَمْدَانِیُّ- إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنِّی حَجَجْتُ وَ أَنَا مُخَالِفٌ- وَ کُنْتُ صَرُورَةً فَدَخَلْتُ مُتَمَتِّعاً بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ قَالَ فَکَتَبَ إِلَیْهِ أَعِدْ حَجَّکَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ
ص: 62
أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ الْأَخِیرَیْنِ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ بِدَلَالَةِ الْأَوَّلَیْنِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (1) وَ فِی الزَّکَاةِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی أَحَادِیثِ مُبْطِلَاتِ الْحَجِّ وَ مُوجِبَاتِ الْإِعَادَةِ (3).
******
ترجمه:
***
علی بن مهزیار نقل می کند: ابراهیم بن محمد بن عمران همدانی به امام جواد (ع) نامه نوشت که من در حالی که مخالف بودم و در اولین حج خود (صروره) بودم، حج انجام دادم و به صورت تمتع از عمره به حج وارد شدم. امام (ع) به او پاسخ دادند: حج خود را تکرار کن.
***
(4) 24 بَابُ وُجُوبِ اسْتِنَابَةِ الْمُوسِرِ فِی الْحَجِّ إِذَا مَنَعَهُ مَرَضٌ أَوْ کِبَرٌ أَوْ عَدُوٌّ أَوْ غَیْرُ ذَلِکَ
******
ترجمه:
***
***
14247- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ عَلِیّاً ع رَأَی شَیْخاً لَمْ یَحُجَّ قَطُّ وَ لَمْ یُطِقِ الْحَجَّ مِنْ کِبَرِهِ فَأَمَرَهُ أَنْ یُجَهِّزَ رَجُلًا فَیَحُجَّ عَنْهُ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : حضرت علی علیه السلام پیرمردی را دیدند که تا آن زمان حج انجام نداده بود والآن هم بخاطر پیری نمی توانست انجام دهد اورا امر کردند کسی را آماده کنند(نایب قرار دهد) تا برایش حج انجام دهد
***
14248- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ إِنْ کَانَ مُوسِراً وَ حَالَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْحَجِّ مَرَضٌ أَوْ حَصْرٌ (7) أَوْ أَمْرٌ یَعْذِرُهُ اللَّهُ فِیهِ فَإِنَّ عَلَیْهِ أَنْ یُحِجَّ عَنْهُ مِنْ مَالِهِ صَرُورَةً لَا مَالَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ (8)
ص: 63
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از حلبی از امام صادق (ع) در حدیثی نقل شده است: اگر شخص توانگر باشد و به دلیل بیماری، حصر، یا امری که خداوند او را در آن معذور می داند نتواند حج به جا آورد، بر او واجب است که از مال خود فردی را که تا به حال حج نکرده و مالی برای حج ندارد، برای انجام حج به جای خود بفرستد.
***
14249- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ جَمِیعاً عَنْ عَلِیٍّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَلَمَةَ أَبِی حَفْصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَجُلًا أَتَی عَلِیّاً ع وَ لَمْ یَحُجَّ قَطُّ فَقَالَ إِنِّی کُنْتُ کَثِیرَ الْمَالِ وَ فَرَّطْتُ فِی الْحَجِّ حَتَّی کَبِرَتْ سِنِّی فَقَالَ فَتَسْتَطِیعُ الْحَجَّ فَقَالَ لَا فَقَالَ لَهُ عَلِیٌّ ع إِنْ شِئْتَ فَجَهِّزْ رَجُلًا ثُمَّ ابْعَثْهُ یَحُجُّ عَنْکَ.
******
ترجمه:
***
از سلمه ابی حفص از امام صادق (ع) نقل شده است که مردی نزد امام علی (ع) آمد و گفت: "من ثروت زیادی داشتم و در انجام حج کوتاهی کردم تا اینکه پیر شدم." امام علی (ع) از او پرسید: "آیا می توانی خودت حج انجام دهی؟" او پاسخ داد: "نه." امام علی (ع) به او فرمود: "اگر می خواهی، مردی را آماده کن و او را بفرست تا به جای تو حج کند."
***
14250- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ الْعَبَّاسِ قَالَ: أَتَتِ امْرَأَةٌ مِنْ خَثْعَمٍ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَتْ إِنَّ أَبِی أَدْرَکَتْهُ فَرِیضَةُ الْحَجِّ وَ هُوَ شَیْخٌ کَبِیرٌ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَلْبَثَ عَلَی دَابَّتِهِ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَحُجِّی عَنْ أَبِیکِ.
******
ترجمه:
***
از فضل بن عباس روایت شده است که زنی از قبیله خثعم نزد رسول الله (ص) آمد و گفت: "پدرم به فریضه حج رسیده ولی او پیرمردی است که توان نشستن بر مرکب خود را ندارد." رسول خدا (ص) به او فرمود: "به جای پدرت حج کن."
***
14251- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ بُرَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَرَادَ الْحَجَّ فَعَرَضَ لَهُ مَرَضٌ أَوْ خَالَطَهُ سَقَمٌ فَلَمْ یَسْتَطِعِ الْخُرُوجَ فَلْیُجَهِّزْ رَجُلًا مِنْ مَالِهِ ثُمَّ لْیَبْعَثْهُ مَکَانَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (6).ظ
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم روایت شده است که امام باقر (ع) فرمود: امام علی (ع) می فرمود: "اگر کسی قصد حج داشته باشد ولی بیماری بر او عارض شود یا دچار ناتوانی گردد و نتواند به سفر برود، باید از مال خود فردی را مهیا کرده و به جای خود بفرستد."
***
ص: 64
14252- 6- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ص أَمَرَ شَیْخاً کَبِیراً لَمْ یَحُجَّ قَطُّ وَ لَمْ یُطِقِ الْحَجَّ لِکِبَرِهِ أَنْ یُجَهِّزَ رَجُلًا یَحُجُّ عَنْهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (2)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : حضرت علی علیه السلام پیرمردی را دیدند که تا آن زمان حج انجام نداده بود والآن هم بخاطر پیری نمی توانست انجام دهد اورا امر کردند کسی را آماده کنند(نایب قرار دهد) تا برایش حج انجام دهد
***
14253- 7- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مُسْلِمٍ حَالَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْحَجِّ مَرَضٌ أَوْ أَمْرٌ یَعْذِرُهُ اللَّهُ فِیهِ فَقَالَ عَلَیْهِ أَنْ یُحِجَّ (5) مِنْ مَالِهِ صَرُورَةً لَا مَالَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
علی بن ابی حمزه روایت کرده است که از امام پرسیدم درباره مرد مسلمانی که بیماری یا امری که خداوند او را در آن معذور می داند، بین او و حج مانع شده است. امام فرمود: "بر او واجب است که از مال خود کسی را که تاکنون حج نرفته (صروره) و مالی ندارد، به جای خود برای حج بفرستد."
***
14254- 8- (8) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ
ص: 65
ع (1)
أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ لِرَجُلٍ کَبِیرٍ لَمْ یَحُجَّ قَطُّ إِنْ شِئْتَ أَنْ تُجَهِّزَ رَجُلًا ثُمَّ ابْعَثْهُ یَحُجَّ عَنْکَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ قَوْلُهُ ع إِنْ شِئْتَ لَا یَدُلُّ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ لِاحْتِمَالِ عَدَمِ إِرَادَةِ مَفْهُومِ الشَّرْطِ وَ احْتِمَالِ أَنْ یُرَادَ إِنْ شِئْتَ أَنْ تَأْتِیَ بِالْحَجِّ الْوَاجِبِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن میمون قداح از امام باقر (ع) از پدرشان نقل می کند که حضرت علی (ع) به مردی سالخورده که هرگز حج انجام نداده بود، فرمودند: اگر می خواهی، می توانی کسی را تجهیز کنی و سپس او را بفرستی که از جانب تو حج انجام دهد.
می گویم:
در آینده دلایلی بر این مطلب خواهد آمد و اینکه امام علی (ع) فرمودند "اگر می خواهی" به معنای نفی وجوب نیست. زیرا ممکن است مراد، عدم استفاده از مفهوم شرط باشد یا اینکه منظور از "اگر می خواهی" این باشد که می توانی حج واجب را انجام دهی یا به طرق دیگر این فریضه را به جا آوری.
***
(3) 25 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْصَی بِحَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَجَبَ إِخْرَاجُهَا مِنَ الْأَصْلِ فَإِنْ کَانَ عَلَیْهِ دَیْنٌ وَ قَصَرَتِ التَّرِکَةُ قُسِمَتْ عَلَیْهِمَا بِالْحِصَصِ وَ إِنْ أَوْصَی بِغَیْرِ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ کَانَتْ مِنَ الثُّلُثِ وَ إِنْ أَوْصَی أَنْ یَحُجَّ عَنْهُ رَجُلٌ مُعَیَّنٌ تَعَیَّنَ إِنْ أَمْکَنَ
******
ترجمه:
***
***
14255- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ فَأَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ قَالَ إِنْ کَانَ صَرُورَةً فَمِنْ جَمِیعِ الْمَالِ وَ إِنْ کَانَ تَطَوُّعاً فَمِنْ ثُلُثِهِ.
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی وصیت کرده برایش حج انجام دهند فرمودند : اگر تا بحال حج انجام نداده(صروره است) باید هزینه حج را از اصل مال بردارند واگر حج مستحبی باشد از ثلث مال بردارند .
***
ذَلِکَ الرَّجُلُ.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام صادق (ع) نقل می کند مانند همان روایت قبلی و اضافه می کند که اگر آن مرد وصیت کرده باشد که فرد خاصی به جای او حج کند، باید همان فرد به نیابت از او حج به جا آورد.
***
14257- 3- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: یُقْضَی عَنِ الرَّجُلِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ مِنْ جَمِیعِ مَالِهِ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : برای انجام حج از طرف میت باید ازاصل مال برداشته شود .
***
14258- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ تُوُفِّیَ وَ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ قَالَ إِنْ کَانَ صَرُورَةً فَمِنْ جَمِیعِ الْمَالِ إِنَّهُ بِمَنْزِلَةِ الدَّیْنِ الْوَاجِبِ وَ إِنْ کَانَ قَدْ حَجَّ فَمِنْ ثُلُثِهِ وَ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یَتْرُکْ إِلَّا قَدْرَ نَفَقَةِ الْحَمُولَةِ وَ لَهُ وَرَثَةٌ فَهُمْ أَحَقُّ بِمَا تَرَکَ فَإِنْ شَاءُوا أَکَلُوا وَ إِنْ شَاءُوا حَجُّوا عَنْهُ.
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار از امام صادق (ع) درباره مردی که فوت کرده و وصیت کرده است که به جای او حج انجام شود، روایت کرده است. امام فرمود: «اگر آن مرد صروره (یعنی کسی که تاکنون حج انجام نداده) باشد، هزینه حج از تمام اموال او برداشت می شود، زیرا این حج مانند دِین واجب است. اما اگر قبلاً حج انجام داده باشد، هزینه از یک سوم اموال او تأمین می شود. و هر کس که فوت کرده و حج اسلام را انجام نداده و تنها به اندازه هزینه حمل و نقل برای حج به جا گذاشته باشد، اگر وارثانی داشته باشد، آنان به آنچه که او گذاشته است، اولویت دارند. اگر بخواهند، آن مال را استفاده می کنند و اگر بخواهند، به جای او حج می کنند.»
***
14259- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَارِثٍ بَیَّاعِ الْأَنْمَاطِ أَنَّهُ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی بِحَجَّةٍ فَقَالَ إِنْ کَانَ صَرُورَةً فَهِیَ مِنْ صُلْبِ مَالِهِ إِنَّمَا هِیَ دَیْنٌ عَلَیْهِ وَ إِنْ کَانَ قَدْ حَجَّ فَهِیَ مِنَ الثُّلُثِ.
******
ترجمه:
***
حارث بَیّاع الأنماط روایت می کند که از امام صادق (ع) درباره مردی که وصیت کرده بود به جای او حج انجام شود، سؤال شد. امام فرمود: «اگر آن مرد صروره باشد (یعنی کسی که تاکنون حج انجام نداده)، هزینه حج از اصل مال او برداشته می شود، زیرا این حج به منزله دِینی است که بر عهده او بوده است. اما اگر قبلاً حج انجام داده باشد، هزینه از یک سوم اموال او پرداخت می شود.»
***
14260- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ قَالَ إِنْ کَانَ صَرُورَةً حُجَّ عَنْهُ مِنْ وَسَطِ الْمَالِ (5) وَ إِنْ کَانَ غَیْرَ صَرُورَةٍ فَمِنَ الثُّلُثِ.
ص: 67
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ وَ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا یَأْتِی فِی الْوَصَایَا (1) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (2) وَ فِی الْوَصَایَا (3) وَ تَقَدَّمَ مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ ذَکَرْنَا وَجْهَهُ (4).
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ: ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی وصیت کرده برایش حج انجام دهند فرمودند : اگر تا بحال حج انجام نداده(صروره است) باید هزینه حج را از اصل مال بردارند واگر حج مستحبی باشد از ثلث مال بردارند .
***
(5) 26 بَابُ أَنَّ مَنْ وَجَبَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَمَاتَ بَعْدَ الْإِحْرَامِ وَ دُخُولِ الْحَرَمِ أَجْزَأَ عَنْهُ وَ إِنْ مَاتَ قَبْلَ ذَلِکَ وَجَبَ أَنْ تُقْضَی عَنْهُ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ مِنْ أَصْلِ الْمَالِ وَ لَا یَجِبُ قَضَاءُ التَّطَوُّعِ
******
ترجمه:
***
***
14261- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: فِی رَجُلٍ خَرَجَ حَاجّاً حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَمَاتَ فِی الطَّرِیقِ فَقَالَ إِنْ مَاتَ فِی الْحَرَمِ فَقَدْ أَجْزَأَتْ عَنْهُ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ وَ إِنْ مَاتَ دُونَ الْحَرَمِ فَلْیَقْضِ عَنْهُ وَلِیُّهُ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ.
******
ترجمه:
***
ضریس از امام باقر (ع) نقل می کند که در مورد مردی که برای انجام حج اسلام بیرون رفته و در مسیر فوت کند، اگر در حرم بمیرد، حج اسلام او کافی است و اگر خارج از حرم بمیرد، ولی او باید به جای او حج اسلام را به جا بیاورد.
***
14262- 2- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ خَرَجَ حَاجّاً وَ مَعَهُ جَمَلٌ لَهُ وَ نَفَقَةٌ وَ زَادٌ فَمَاتَ فِی الطَّرِیقِ قَالَ إِنْ کَانَ صَرُورَةً ثُمَّ مَاتَ فِی الْحَرَمِ- فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ حَجَّةُ
ص: 68
الْإِسْلَامِ وَ إِنْ کَانَ مَاتَ وَ هُوَ صَرُورَةٌ قَبْلَ أَنْ یُحْرِمَ جُعِلَ جَمَلُهُ وَ زَادُهُ وَ نَفَقَتُهُ وَ مَا مَعَهُ فِی حَجَّةِ الْإِسْلَامِ فَإِنْ فَضَلَ مِنْ ذَلِکَ شَیْ ءٌ فَهُوَ لِلْوَرَثَةِ إِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ دَیْنٌ قُلْتُ أَ رَأَیْتَ إِنْ کَانَتِ الْحَجَّةُ تَطَوُّعاً ثُمَّ مَاتَ فِی الطَّرِیقِ قَبْلَ أَنْ یُحْرِمَ لِمَنْ یَکُونُ جَمَلُهُ وَ نَفَقَتُهُ وَ مَا مَعَهُ قَالَ یَکُونُ جَمِیعُ مَا مَعَهُ وَ مَا تَرَکَ لِلْوَرَثَةِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ عَلَیْهِ دَیْنٌ فَیُقْضَی عَنْهُ أَوْ یَکُونَ أَوْصَی بِوَصِیَّةٍ فَیُنْفَذَ ذَلِکَ لِمَنْ أَوْصَی لَهُ وَ یُجْعَلَ ذَلِکَ مِنْ ثُلُثِهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ نَحْوَهُ (1) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از برید عجلی نقل شده است که گفت: از ابا جعفر (ع) درباره مردی پرسیدم که با یک شتر و نفقه و زاد سفر به حج رفته و در راه فوت کرده است. ایشان فرمودند: اگر او صروره باشد و سپس در حرم بمیرد، حج او از طرف او کافی است. و اگر او در حالی که صروره بوده قبل از اینکه احرام ببندد بمیرد، شتر، زاد و نفقه اش و آنچه با خود داشته در حج اسلام محسوب می شود. اگر از آن چیزی باقی ماند، آن برای وراث اوست اگر بر او دینی نباشد. گفتم: اگر حج او مستحب باشد و سپس در راه قبل از احرام بمیرد، آنچه از شتر و نفقه و آنچه با او بوده، برای کی خواهد بود؟ گفت: همه آنچه با او بوده و آنچه باقی مانده برای وراث اوست، مگر اینکه بر او دینی باشد که باید ادا شود یا اینکه وصیتی کرده باشد که باید آن را اجرا کنند و آن از ثلث مال او محاسبه می شود.
***
14263- 3- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِذَا أُحْصِرَ الرَّجُلُ بَعَثَ بِهَدْیِهِ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ فَإِنْ مَاتَ وَ هُوَ مُحْرِمٌ قَبْلَ أَنْ یَنْتَهِیَ إِلَی مَکَّةَ- قَالَ یُحَجُّ عَنْهُ إِنْ کَانَتْ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ یُعْتَمَرُ إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ عَلَیْهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَالَّذِی قَبْلَهُ (4)
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی مَا قَبْلَ دُخُولِ الْحَرَمِ لِمَا مَرَّ (5) التَّصْرِیحُ بِهِ.
******
ترجمه:
***
از زراره از ابا جعفر (ع) نقل شده است که فرمود: اگر مردی محصور شود، باید هدیه اش را به سمت مکه بفرستد. گفتم: اگر او در حال احرام بمیرد قبل از اینکه به مکه برسد، چه می شود؟ فرمود: اگر حج او حج اسلام باشد، برای او حج انجام می شود و عمره ای هم به جا آورده می شود؛ زیرا این چیزی است که بر اوست.
می گویم : این به معنای آن است که این مردن قبل از ورود به حرم اتفاق بیفتد بر اساس آنچه گذشت.
***
14264- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ خَرَجَ حَاجّاً فَمَاتَ فِی الطَّرِیقِ فَإِنَّهُ إِنْ کَانَ مَاتَ
ص: 69
فِی الْحَرَمِ فَقَدْ سَقَطَتْ عَنْهُ الْحَجَّةُ فَإِنْ مَاتَ قَبْلَ دُخُولِ الْحَرَمِ لَمْ یَسْقُطْ عَنْهُ الْحَجُّ وَ لْیَقْضِ عَنْهُ وَلِیُّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (2) وَ فِی النِّیَابَةِ (3).
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : کسیکه به قصد انجام حج خارج شد وبین راه مرد اگردرحرم مرده حج ازاو ساقط می شود واگر قبل از دخول درحرم مرد حج ساقط نمی شود بلکه باید ولی او آنرا انجام بدهد .
***
(4) 27 بَابُ حُکْمِ مَنْ نَذَرَ الْحَجَّ هَلْ یُجْزِیهِ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ مَنْ نَذَرَ فَحَجَّ عَنْ غَیْرِهِ هَلْ یُجْزِیهِ عَنِ النَّذْرِ
******
ترجمه:
***
***
14265- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ فَمَشَی هَلْ یُجْزِیهِ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ :ازحضرت باقرعلیه السلام سوال کردم کسی نذر کرده پیاده به مکه برود وقتی رفت آیا بجای حج واجب قبول می شود ؟ فرمودند : بله .
***
14266- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ فَمَشَی هَلْ یُجْزِیهِ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی:ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی نذر کرده پیاده به مکه برود وقتی رفت آیا بجای حج واجب قبول می شود ؟ فرمودند : بله .
***
14267- 3- (7) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ هَلْ یُجْزِیهِ ذَلِکَ مِنْ
ص: 70
حَجَّةِ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ إِنْ (1) حَجَّ عَنْ غَیْرِهِ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ وَ قَدْ نَذَرَ أَنْ یَحُجَّ مَاشِیاً أَ یُجْزِی عَنْهُ ذَلِکَ (مِنْ مَشْیِهِ) (2) قَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی فِی نَوَادِرِهِ عَنْ رِفَاعَةَ (3)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ (4)
أَقُولُ: حَمَلَهُ جَمَاعَةٌ مِنَ الْأَصْحَابِ عَلَی مَنْ نَوَی بِالنَّذْرِ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ (5) وَ عَلَی مَنْ نَذَرَ حَجّاً مُطْلَقاً وَ لَوْ عَنْ غَیْرِهِ لِمَا یَأْتِی هُنَا (6) وَ فِی النَّذْرِ (7) وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی الْإِجْزَاءِ الْمَجَازِیِّ أَیْ یُجْزِیهِ حَتَّی یَسْتَطِیعَ وَ لَهُ نَظَائِرُ کَمَا مَضَی (8) وَ یَأْتِی (9).
******
ترجمه:
***
رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی:ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی نذر کرده پیاده به مکه برود وقتی رفت آیا بجای حج واجب قبول می شود ؟ فرمودند : بله .عرض کردم حالا اگر بعنوان نایب بجای کسی رفت ومالی هم ندارد (که دو باره بصورت پیاده برود) وحال آنکه نذرش پیاده رفتن بوده آیا این جبران نذرش را می کند ؟ فرمودند : بله
می گویم : عده ای ازعلماء آنرا حمل کرده اند به موردی که شخص حجه الاسلام خود را بصورت پیاده رفتن نذر کرده
***
(10) 28 بَابُ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ کَانَ مُسْتَطِیعاً وَجَبَ أَنْ تُقْضَی عَنْهُ مِنْ أَصْلِ الْمَالِ وَ إِنْ لَمْ یُوصِ بِهَا
******
ترجمه:
***
***
14268- 1- (11) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ
ص: 71
الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ یَتْرُکُ مَالًا قَالَ عَلَیْهِ أَنْ یُحِجَّ (1) مِنْ مَالِهِ رَجُلًا صَرُورَةً لَا مَالَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ نَحْوَهُ (2).
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ : ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم کسی حجه الاسلام را انجام نداده مرده و ثروتی را باقی گذاشته حضرت فرمودند : ورثه اش با ید مرد فقیری که تا بحال حج نرفته باشد را اجیر کنند تا حج را انجام دهد .
***
14269- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ یُحَجُّ عَنْهُ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازحضرت باقرعلیه السلام سوال کردم کسی مرده وحج واجبش را انجام نداده آیا باید از طرفش حج انجام بشود ؟ فرمودند : بله .
***
14270- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: یُقْضَی عَنِ الرَّجُلِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ مِنْ جَمِیعِ مَالِهِ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : هزینه حج واجب از اصل مال میت پرداخت می شود .
***
14271- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی وَ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یُوصِ بِهَا وَ هُوَ مُوسِرٌ فَقَالَ یُحَجُّ عَنْهُ مِنْ صُلْبِ مَالِهِ لَا یَجُوزُ غَیْرُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
سماعة بن مهران گفت: از ابا عبدالله پرسیدم درباره مردی که می میرد و حج واجب را انجام نداده و درباره اش وصیتی نکرده و او توانگر است. او گفت: از مال او حج به جا آورده می شود و غیر از این جایز نیست.
***
14272- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یُوصِ بِهَا أَ یُقْضَی عَنْهُ قَالَ نَعَمْ.
ص: 72
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم گفت: از ابی جعفر (ع) درباره مردی که فوت کرده و حج واجب را انجام نداده و وصیتی در این مورد نکرده بود، پرسیدم. امام (ع) فرمود: «بله، می توان به نیابت از او حج را انجام داد.»
***
14273- 6- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَمُوتُ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یُوصِ بِهَا أَ تُقْضَی عَنْهُ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
رفاعه گفت: از ابی عبد الله (ع) درباره مردی که فوت کرده و حج واجب را انجام نداده و وصیتی در این مورد نکرده بود، پرسیدم. امام (ع) فرمود: «بله، می توان به نیابت از او حج را انجام داد.»
***
14274- 7- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ یَمُوتَانِ وَ لَمْ یَحُجَّا أَ یُقْضَی عَنْهُمَا حَجَّةُ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
***
رفاعه گفت: از ابی عبد الله (ع) درباره مرد وزنی که فوت کرده و حج واجب را انجام نداده پرسیدم آیا حج برایشان قضا می شود
امام (ع) فرمود: «بله، می توان به نیابت از او حج را انجام داد.»
***
14275- 8- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْسَانٌ هَلَکَ وَ لَمْ یَحُجَّ وَ لَمْ یُوصِ بِالْحَجِّ فَأَحَجَّ عَنْهُ بَعْضُ أَهْلِهِ رَجُلًا أَوِ امْرَأَةً هَلْ یُجْزِی ذَلِکَ وَ یَکُونُ قَضَاءً عَنْهُ وَ یَکُونُ الْحَجُّ لِمَنْ حَجَّ وَ یُؤْجَرُ مَنْ أَحَجَّ عَنْهُ فَقَالَ إِنْ کَانَ الْحَاجُّ غَیْرَ صَرُورَةٍ أَجْزَأَ عَنْهُمَا جَمِیعاً وَ أُجِرَ الَّذِی أَحَجَّهُ.
******
ترجمه:
***
حکم بن حکیم گفت: به ابا عبدالله علیه السلام گفتم: انسانی هلاک شده و حج انجام نداده و درباره حج وصیتی نکرده است. آیا بعضی از اهلش، مرد یا زن، به نیابت از او حج انجام دهند؟ آیا این حج، قضا خواهد بود و حج برای کسی است که حج را انجام داده و آیا کسی که به نیابت از او حج کرده، پاداش می گیرد؟ ایشان فرمودند : اگر حاجی غیر صروره باشد، این حج برای هر دو (مرده و حاجی) کفایت می کند و کسی که حج را انجام داده، پاداش می برد.
***
14276- 9- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ عَلَیَّ دَیْناً کَثِیراً وَ لِی عِیَالٌ وَ لَا أَقْدِرُ عَلَی الْحَجِّ فَعَلِّمْنِی دُعَاءً أَدْعُو بِهِ فَقَالَ قُلْ فِی دُبُرِ کُلِ
ص: 73
صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ اقْضِ عَنِّی دَیْنَ الدُّنْیَا وَ دَیْنَ الْآخِرَةِ- قُلْتُ لَهُ أَمَّا دَیْنُ الدُّنْیَا فَقَدْ عَرَفْتُهُ فَمَا دَیْنُ الْآخِرَةِ قَالَ دَیْنُ الْآخِرَةِ الْحَجُّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (2) وَ فِی الْوَصَایَا (3).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن فضل هاشمی گفت: به ابا عبدالله گفتم: من بدهی زیادی دارم و خانواده ام هم هست و نمی توانم حج بروم. پس دعایی به من یاد بده. او گفت: در پایان هر نماز واجب بگو: 'اللهم صلِّ علی محمد و آل محمد و دین دنیا و دین آخرت را از من قضا کن.' گفتم: درباره دین دنیا، آن را می دانم. دین آخرت چیست؟ گفت: دین آخرت، حج است.
***
(4) 29 بَابُ أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ وَ حَجَّةٌ أُخْرَی مَنْذُورَةٌ وَجَبَ إِخْرَاجُ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ مِنَ الْأَصْلِ وَ الْمَنْذُورَةِ مِنَ الثُّلُثِ وَ مَنْ نَذَرَ لِیُحِجَّنَّ وَلَدَهُ وَجَبَتْ عَلَی الْأَبِ فَإِنْ مَاتَ فَمِنَ الثُّلُثِ إِلَّا أَنْ یَتَطَوَّعَ بِهَا الْوَلَدُ
******
ترجمه:
***
***
14277- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُنَاسِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ نَذَرَ نَذْراً فِی شُکْرٍ لِیُحِجَّنَّ بِهِ رَجُلًا (6) إِلَی مَکَّةَ- فَمَاتَ الَّذِی نَذَرَ قَبْلَ أَنْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَفِیَ بِنَذْرِهِ الَّذِی نَذَرَ قَالَ إِنْ تَرَکَ مَالًا یُحَجُّ عَنْهُ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ مِنْ جَمِیعِ الْمَالِ وَ أَخْرَجَ مِنْ ثُلُثِهِ مَا یُحِجُّ بِهِ رَجُلًا لِنَذْرِهِ وَ قَدْ وَفَی بِالنَّذْرِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ تَرَکَ مَالًا (7) بِقَدْرِ مَا یُحَجُّ بِهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ حُجَّ عَنْهُ بِمَا تَرَکَ وَ یَحُجُّ عَنْهُ وَلِیُّهُ حَجَّةَ
ص: 74
النَّذْرِ إِنَّمَا هُوَ مِثْلُ دَیْنٍ عَلَیْهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَیْسِ بْنِ أَعْیَنَ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
ضریس کنانی گفت: از ابا جعفر پرسیدم درباره مردی که بر او حج واجب است و نذری کرده که به شکرانه اش مردی را به مکه بفرستد. او قبل از اینکه حج واجب را انجام دهد و قبل از وفای به نذرش، فوت کرد. او گفت: اگر مالی بر جای گذاشته باشد، باید به نیابت از او حج واجب را از تمام مالش انجام دهند و از ثلث مالش آنچه برای نذرش لازم است، خارج کنند. اگر هم مالی به اندازه انجام حج واجب نداشته باشد، به مقدار مالی که بر جای گذاشته، حج به جا آورده می شود و ولی او باید حج نذر را انجام دهد؛ زیرا این نذر مانند بدهی است که بر عهده اش است.
***
14278- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَارِثٍ بَیَّاعِ الْأَنْمَاطِ أَنَّهُ سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی بِحَجَّةٍ فَقَالَ: إِنْ کَانَ صَرُورَةً فَهِیَ مِنْ صُلْبِ مَالِهِ إِنَّمَا هِیَ دَیْنٌ عَلَیْهِ وَ إِنْ کَانَ قَدْ حَجَّ فَهِیَ مِنَ الثُّلُثِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ (3) عَنِ الْحَارِثِ بَیَّاعِ الْأَنْمَاطِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
حارث بیاع النمات گفت: ابی عبدالله (ع) درباره مردی که وصیت کرده بود برای حج پرسیده شد. امام (ع) فرمودند: «اگر او صروره (کسی که هنوز حج نکرده) باشد، این حج از اصل مال اوست و مانند یک دین بر او محسوب می شود. اما اگر او قبلاً حج کرده باشد، این حج از ثلث دارایی اش محسوب می شود.»
***
14279- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ نَذَرَ لِلَّهِ إِنْ عَافَی اللَّهُ ابْنَهُ مِنْ وَجَعِهِ لَیُحِجَّنَّهُ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ- فَعَافَی اللَّهُ الِابْنَ وَ مَاتَ الْأَبُ فَقَالَ الْحَجَّةُ عَلَی الْأَبِ یُؤَدِّیهَا عَنْهُ بَعْضُ وُلْدِهِ قُلْتُ هِیَ وَاجِبَةٌ عَلَی ابْنِهِ الَّذِی نَذَرَ فِیهِ فَقَالَ هِیَ وَاجِبَةٌ عَلَی الْأَبِ مِنْ ثُلُثِهِ أَوْ یَتَطَوَّعُ ابْنُهُ فَیَحُجُّ عَنْ أَبِیهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن ابی یعفور گفت: به ابی عبدالله (ع) گفتم: مردی نذر کرده بود که اگر خداوند فرزندش را از بیماری شفا دهد، به خانه خدا (کعبه) حج خواهد کرد. خداوند فرزند را شفا داد و پدر فوت کرد. امام (ع) فرمود: حج بر عهده یکی از فرزندانش است. گفتم: آیا این حج بر پسری که برایش نذر شده بود واجب است؟ فرمود: این حج بر پدر واجب است از ثلث دارایی اش، یا اینکه پسر می تواند داوطلبانه حج را به نیابت از پدرش انجام دهد.
***
ص: 75
(1) 30 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْصَی بِحَجٍّ وَاجِبٍ وَ عِتْقٍ وَ صَدَقَةٍ وَجَبَ الِابْتِدَاءُ بِالْحَجِّ فَإِنْ بَقِیَ شَیْ ءٌ صُرِفَ فِی الْعِتْقِ وَ الصَّدَقَةِ
******
ترجمه:
***
***
14280- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ أَوْصَتْ بِمَالٍ فِی الصَّدَقَةِ وَ الْحَجِّ وَ الْعِتْقِ فَقَالَ ابْدَأْ بِالْحَجِّ فَإِنَّهُ مَفْرُوضٌ فَإِنْ بَقِیَ شَیْ ءٌ فَاجْعَلْ فِی الْعِتْقِ طَائِفَةً وَ فِی الصَّدَقَةِ طَائِفَةً.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: از ابی عبدالله (ع) درباره زنی که وصیت کرده بود از مالش برای صدقه، حج و آزادسازی برده ها استفاده شود، پرسیدم. امام (ع) فرمودند: «اول حج را انجام بده، زیرا حج واجب است. اگر چیزی باقی ماند، بخشی را برای آزادسازی و بخشی را برای صدقه قرار بده.»
***
14281- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: إِنَّ امْرَأَةً هَلَکَتْ وَ أَوْصَتْ بِثُلُثِهَا یُتَصَدَّقُ بِهِ عَنْهَا وَ یُحَجُّ عَنْهَا وَ یُعْتَقُ عَنْهَا فَلَمْ یَسَعِ الْمَالُ ذَلِکَ إِلَی أَنْ قَالَ فَسَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ ابْدَأْ بِالْحَجِّ فَإِنَّ الْحَجَّ فَرِیضَةٌ فَمَا بَقِیَ فَضَعْهُ فِی النَّوَافِلِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (5) وَ فِی الْوَصَایَا (6).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: زنی فوت کرد و وصیت کرد که ثلث دارایی اش برای صدقه، حج و آزادسازی برده ها صرف شود. اما مال به اندازه ای نبود که همه اینها را تأمین کند. تا آنجا گفت سپس از ابی عبدالله (ع) در اینمورد پرسیدم و ایشان فرمودند: «اول حج را انجام بده، زیرا حج فریضه است، و هرچه باقی ماند، برای نوافل قرار بده.
***
ص: 76
(1) 31 بَابُ أَنَّ مَنْ وَجَبَ عَلَیْهِ الْحَجُّ فَمَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ فَتَبَرَّعَ أَحَدٌ بِالْحَجِّ عَنْهُ أَجْزَأَهُ
******
ترجمه:
***
***
14282- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَحَجَّ (3) عَنْهُ بَعْضُ إِخْوَانِهِ هَلْ یُجْزِی ذَلِکَ عَنْهُ أَوْ هَلْ هِیَ نَاقِصَةٌ قَالَ بَلْ هِیَ حَجَّةٌ تَامَّةٌ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ حِینَ الْمَوْتِ وَ کَانَ الْحَجُّ قَدْ وَجَبَ عَلَیْهِ مِنْ قَبْلُ وَ الْقَرَائِنُ عَلَی ذَلِکَ ظَاهِرَةٌ.
******
ترجمه:
***
این حدیث درباره مردی است که فوت کرده و مالی نداشته و حج اسلام را انجام نداده است. معاویه بن عمار از ابی عبدالله (ع) پرسید که اگر برخی از برادرانش به نیابت از او حج را انجام دهند، آیا این حج برای او کافی است یا اینکه نواقصی دارد؟ امام (ع) پاسخ داد که این حج حجّی تام و کامل است.
می گویم : این مطلب بر این فرض حمل می شود که او در زمان مرگ مالی نداشته و حج بر او واجب بوده است و شواهد بر این موضوع واضح است.
***
14283- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَمِیرَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بَلَغَنِی عَنْکَ أَنَّکَ قُلْتَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَحَجَّ عَنْهُ بَعْضُ أَهْلِهِ أَجْزَأَ ذَلِکَ عَنْهُ فَقَالَ نَعَمْ أَشْهَدُ بِهَا عَلَی أَبِی أَنَّهُ حَدَّثَنِی أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص- أَتَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنَّ أَبِی مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- حُجَّ عَنْهُ فَإِنَّ ذَلِکَ یُجْزِی عَنْهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ عُمَیْرٍ (5)
ص: 77
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
عامر بن عمیره گفت: به ابی عبدالله (ع) گفتم: به من خبر رسیده که شماگفته ای اگر مردی بمیرد و حج واجب را انجام نداده باشد و برخی از اهل او به نیابت از او حج کنند، آیا این حج کافی است؟ امام (ع) فرمود: بله، و شهادت می دهم که پدرم به من گفت که رسول خدا (ص) مردی را ملاقات کرد که گفت: "ای رسول خدا، پدرم فوت کرده و حج نکرده است." رسول خدا (ص) به او فرمود: "برای او حج کن، زیرا این حج برای او کافی است."
***
(3) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْمَشْیِ فِی الْحَجِّ عَلَی الرُّکُوبِ وَ الْحَفَاءِ عَلَی الِانْتِعَالِ إِلَّا مَا اسْتُثْنِیَ
******
ترجمه:
***
***
14284- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ ءٍ أَشَدَّ مِنَ الْمَشْیِ وَ لَا أَفْضَلَ.
******
ترجمه:
***
امام صادق علیه السلام فرمود: «خداوند به هیچ چیزی بهتر از پیاده روی عبادت نشده است
***
14285- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: دَخَلْنَا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَا وَ عَنْبَسَةُ بْنُ مُصْعَبٍ- وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِنَا فَقُلْنَا جَعَلَنَا اللَّهُ فِدَاکَ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ الْمَشْیُ أَوِ الرُّکُوبُ فَقَالَ مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ ءٍ أَفْضَلَ مِنَ الْمَشْیِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم گفت: ما به دیدار ابی عبدالله (ع) رفتیم، من و عنبسه بن مصعب و دوازده مرد دیگر از یارانمان. گفتیم: «خداوند ما را فدای شما کند، کدام یک بهتر است: پیاده روی یا سوار شدن؟» امام (ع) فرمود: «خداوند به هیچ چیزی بهتر از پیاده روی عبادت نکرده است.»
***
14286- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ فَضْلِ الْمَشْیِ فَقَالَ إِنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ قَاسَمَ رَبَّهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حَتَّی نَعْلًا وَ نَعْلًا
ص: 78
وَ ثَوْباً وَ ثَوْباً وَ دِینَاراً وَ دِینَاراً وَ حَجَّ عِشْرِینَ حَجَّةً مَاشِیاً عَلَی قَدَمَیْهِ.
******
ترجمه:
***
حلبی گفت: از ابی عبدالله (ع) درباره فضیلت پیاده روی پرسیدم. امام (ع) فرمودند: «حسن بن علی (ع) سه بار برای خداوند اموال خود را با فقراء تقسیم کرد حتی یک نعلین و یک لباس و یک دینار را. و ایشان بیست حج را پیاده انجام داد.»
***
14287- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ فَضْلِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ رَجَاءٍ الزُّبَیْدِیِّ (2) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ ءٍ أَفْضَلَ مِنَ الْمَشْیِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن اسماعیل بن رجاء زبیدی از ابی عبدالله (ع) نقل کرد که فرمودند: «خداوند به هیچ چیزی بهتر از پیاده روی عبادت نشده است.»
***
14288- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهُ مَا تَقَرَّبَ الْعَبْدُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِشَیْ ءٍ أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنَ الْمَشْیِ إِلَی بَیْتِهِ الْحَرَامِ عَلَی الْقَدَمَیْنِ وَ أَنَّ الْحَجَّةَ الْوَاحِدَةَ تَعْدِلُ سَبْعِینَ حَجَّةً وَ مَنْ مَشَی عَنْ جَمَلِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ مَا بَیْنَ مَشْیِهِ وَ رُکُوبِهِ وَ الْحَاجُّ إِذَا انْقَطَعَ شِسْعُ نَعْلِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ مَا بَیْنَ مَشْیِهِ حَافِیاً إِلَی مُنْتَعِلٍ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین نقل کرده است که روایت شده: «بنده به خداوند عز و جل به هیچ چیز نزدیک تر نمی شود که محبوب تر از پیاده روی به سوی خانه خدا (کعبه) بر روی پای خود باشد. و اینکه یک حج معادل هفتاد حج است. و کسی که از شترش پیاده شود، خداوند ثواب آنچه را که بین پیاده روی و سوار شدنش انجام داده، برای او می نویسد. و حاجی وقتی که بند نعلینش پاره شود، خداوند ثواب آنچه را که بین پیاده روی برهنه پا تا وقتی که دوباره نعلین بپوشد، برای او می نویسد.»
***
14289- 6- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسْلِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ ءٍ مِثْلِ الصَّمْتِ وَ الْمَشْیِ إِلَی بَیْتِهِ.
******
ترجمه:
***
ربیع بن محمد مسلی از مردی نقل کرده که از ابی عبدالله (ع) شنیده است: «خداوند به هیچ چیزی مانند سکوت و پیاده روی به سوی خانه اش عبادت نشده است.
***
14290- 7- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسْلِیِّ عَنْ أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا عُبِدَ اللَّهُ بِشَیْ ءٍ أَفْضَلَ مِنَ الصَّمْتِ وَ الْمَشْیِ إِلَی بَیْتِهِ.
******
ترجمه:
***
أَبِی الرَّبِیعِ الشَّامِیِّ که از ابی عبدالله (ع) نقل کرده است: «خداوند به هیچ چیزی مانند سکوت و پیاده روی به سوی خانه اش عبادت نشده است.
***
ص: 79
14291- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ صَنْدَلٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خَرَجَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع إِلَی مَکَّةَ سَنَةً مَاشِیاً فَوَرِمَتْ قَدَمَاهُ فَقَالَ لَهُ بَعْضُ مَوَالِیهِ لَوْ رَکِبْتَ لَسَکَنَ عَنْکَ هَذَا الْوَرَمُ فَقَالَ کَلَّا إِذَا أَتَیْنَا هَذَا الْمَنْزِلَ فَإِنَّهُ یَسْتَقْبِلُکَ أَسْوَدُ وَ مَعَهُ دُهْنٌ فَاشْتَرِ مِنْهُ وَ لَا تُمَاکِسْهُ الْحَدِیثَ وَ فِیهِ أَنَّهُ وَجَدَ الْأَسْوَدَ وَ مَعَهُ الدُّهْنُ.
******
ترجمه:
***
از ابی اسامه نقل شده که ابی عبدالله (ع) گفت: حسن بن علی (ع) سالی به مکه پیاده رفت و پاهایش ورم کرد. یکی از غلامانش به او گفت: «اگر سوار می شدی، این ورم کم می شد.» حسن (ع) پاسخ داد: «نه، وقتی به این منزل برسیم، مرد سیاهی را خواهی دید که دهنی دارد. از او خرید کن و در قیمت چانه نزن.» سپس در ادامه گفت که او واقعاً آن مرد سیاه را با دهن پیدا کرد.
***
14292- 9- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِیسَی بْنِ سَوَادَةَ عَنْ أَبِی الْمُنْکَدِرِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ مَا نَدِمْتُ عَلَی شَیْ ءٍ صَنَعْتُ نَدَمِی عَلَی أَنْ لَمْ أَحُجَّ مَاشِیاً لِأَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ حَجَّ بَیْتَ اللَّهِ مَاشِیاً کَتَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعَةَ آلَافِ حَسَنَةٍ مِنْ حَسَنَاتِ الْحَرَمِ- قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا حَسَنَاتُ الْحَرَمِ (3) قَالَ حَسَنَةُ أَلْفِ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ قَالَ فَضْلُ الْمُشَاةِ فِی الْحَجِّ کَفَضْلِ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ عَلَی سَائِرِ النُّجُومِ وَ کَانَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع یَمْشِی إِلَی الْحَجِّ وَ دَابَّتُهُ تُقَادُ وَرَاءَهُ.
******
ترجمه:
***
از ابی المنکدر از ابی جعفر (ع) روایت شده که گفت: ابن عباس گفت: بر هیچ چیزی که انجام داده ام، پشیمان نشدم، جز بر اینکه پیاده حج نرفتم؛ زیرا شنیدم رسول خدا (ص) می فرمود: هرکس پیاده خانه خدا را حج کند، خداوند برای او هفت هزار حسنه از حسنات حرم می نویسد. گفته شد: ای رسول خدا، حسنات حرم چیست؟ فرمود: هر حسنه برابر با هزار هزار حسنه است. و گفت: فضیلت کسانی که پیاده حج می روند، مانند فضیلت ماه شب چهارده نسبت به سایر ستارگان است. و حسین بن علی (ع) پیاده به حج می رفت در حالی که مرکبش از پشت سر او هدایت می شد.
***
14293- 10- (4) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع کَانَ أَعْبَدَ النَّاسِ وَ أَزْهَدَهُمْ وَ أَفْضَلَهُمْ فِی زَمَانِهِ وَ کَانَ إِذَا حَجَّ حَجَّ مَاشِیاً وَ رَمَی مَاشِیاً وَ رُبَّمَا مَشَی حَافِیاً.
******
ترجمه:
***
از مفضل بن عمر، از امام صادق (ع)، از پدرانش روایت شده که امام حسن بن علی (ع) عابدترین، زاهدترین و برترین مردم در زمان خود بود. و هنگامی که حج می کرد، پیاده حج می کرد و پیاده رمی جمرات انجام می داد و گاهی نیز پیاده و بدون کفش راه می رفت.
***
ص: 80
14294- 11- (1) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّافِعِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: حَجَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع مَاشِیاً فَسَارَ عِشْرِینَ یَوْماً مِنَ الْمَدِینَةِ إِلَی مَکَّةَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ تَکْرَارِ الْحَجِّ (2) وَ غَیْرِهَا (3) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ نُبَیِّنُ وَجْهَهُ (4).
******
ترجمه:
***
إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلِیٍّ ازپدرش نقل کرده که حضرت سجاد علیه السلام پیاد حج انجام می دادند وفاصله بین مدینه تا مکه را بیست روز طی می کردند .
***
(5) 33 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الرُّکُوبِ فِی الْحَجِّ عَلَی الْمَشْیِ إِذَا کَانَ یُضْعِفُهُ عَنِ الْعِبَادَةِ أَوْ لِمُجَرَّدِ تَقْلِیلِ النَّفَقَةِ أَوِ اسْتَلْزَمَ التَّأَخُّرَ فِی قُدُومِ مَکَّةَ
******
ترجمه:
***
***
14295- 1- (6) وَ 14296- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ: سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ الرُّکُوبُ أَفْضَلُ أَمِ الْمَشْیُ فَقَالَ الرُّکُوبُ أَفْضَلُ مِنَ الْمَشْیِ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَکِبَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ رِفَاعَةَ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ مَشْیِ الْحَسَنِ ع مِنْ مَکَّةَ أَوْ مِنَ الْمَدِینَةِ- قَالَ مِنْ مَکَّةَ وَ سَأَلْتُهُ إِذَا زُرْتُ الْبَیْتَ أَرْکَبُ أَوْ أَمْشِی فَقَالَ کَانَ الْحَسَنُ ع
ص: 81
یَزُورُ رَاکِباً (1)
******
ترجمه:
***
رفاعه گفت: مردی از امام صادق (ع) پرسید: آیا سواری (حج رفتن ) برتر است یا پیاده روی؟ امام (ع) فرمود: سواری بهتر از پیاده روی است، زیرا رسول خدا (ص) سوار شد.
***
14297- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَیُّمَا أَفْضَلُ نَرْکَبُ إِلَی مَکَّةَ فَنُعَجِّلُ فَنُقِیمُ بِهَا إِلَی أَنْ یَقْدَمَ الْمَاشِی أَوْ نَمْشِی فَقَالَ الرُّکُوبُ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کدام بهتر است آیا سواره به مکه برویم تا زود برسیم ومنتظر بمانیم تا افراد پیاده برسند یا اینکه پیاده برویم ؟ فرمودند : سواره رفتن بهتر است .
***
14298- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ وَ ابْنِ بُکَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْحَجِّ مَاشِیاً أَفْضَلُ أَوْ رَاکِباً فَقَالَ بَلْ رَاکِباً فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حَجَّ رَاکِباً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (4)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی النَّخَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (5)
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ جَمِیعاً (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
از رفاعه و ابن بکیر، هر دو، از امام صادق (ع) روایت شده که از ایشان پرسیده شد: آیا حج پیاده بهتر است یا سواره؟ امام (ع) فرمود: بلکه سواره بهتر است، زیرا رسول خدا (ص) حج را سواره انجام داد.
***
ص: 82
14299- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّهُ بَلَغَنَا وَ کُنَّا تِلْکَ السَّنَةَ مُشَاةً عَنْکَ أَنَّکَ تَقُولُ فِی الرُّکُوبِ فَقَالَ إِنَّ النَّاسَ یَحُجُّونَ (2) مُشَاةً وَ یَرْکَبُونَ فَقُلْتُ لَیْسَ عَنْ هَذَا أَسْأَلُکَ فَقَالَ عَنْ أَیِّ شَیْ ءٍ تَسْأَلُنِی (3) فَقُلْتُ أَیُّ شَیْ ءٍ أَحَبُّ إِلَیْکَ نَمْشِی أَوْ نَرْکَبُ فَقَالَ تَرْکَبُونَ أَحَبُّ إِلَیَّ فَإِنَّ ذَلِکَ أَقْوَی عَلَی الدُّعَاءِ وَ الْعِبَادَةِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ نَحْوَهُ (4) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی (5)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْدَانَ الْکُوفِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
از سیف تمار روایت شده که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: به ما رسیده است و آن سال ما پیاده حج کردیم، که شما درباره سواری مطلبی گفته اید. امام (ع) فرمود: مردم هم پیاده حج می کنند و هم سواره. گفتم: از این موضوع سؤال نمی کنم. امام (ع) فرمود: درباره چه چیزی از من می پرسی؟ گفتم: کدام یک بیشتر نزد شما دوست داشتنی است، پیاده برویم یا سواره؟ امام (ع) فرمود: سواره رفتن بیشتر نزد من محبوب است، زیرا این کار برای دعا و عبادت قوی تر و توانمندتر است.
***
14300- 6- (7) وَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نُرِیدُ الْخُرُوجَ إِلَی مَکَّةَ (8) فَقَالَ لَا تَمْشُوا وَ ارْکَبُوا فَقُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ إِنَّهُ بَلَغَنَا أَنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ حَجَّ عِشْرِینَ حَجَّةً مَاشِیاً فَقَالَ إِنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع کَانَ یَمْشِی وَ تُسَاقُ مَعَهُ مَحَامِلُهُ وَ رِحَالُهُ (9).
ص: 83
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ بَلَغَنَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ أَنَّهُ کَانَ یَحُجُّ مَاشِیاً (1).
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن بکیر روایت شده که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: ما قصد داریم به سوی مکه برویم. امام (ع) فرمود: پیاده نروید و سوار شوید. گفتم: خدا شما را اصلاح کند، به ما رسیده است که امام حسن بن علی (ع) بیست حج را پیاده انجام داد. امام (ع) فرمود: امام حسن بن علی (ع) پیاده می رفت در حالی که محامل (کجاوه ها) و وسایلش همراه او برده می شد.
***
14301- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سُلَیْمَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نُرِیدُ أَنْ نَخْرُجَ إِلَی مَکَّةَ مُشَاةً فَقَالَ لَا تَمْشُوا وَ اخْرُجُوا رُکْبَاناً فَقُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ بَلَغَنَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ حَجَّ عِشْرِینَ حَجَّةً مَاشِیاً فَقَالَ إِنَّ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع کَانَ یَحُجُّ مَاشِیاً وَ تُسَاقُ مَعَهُ الرِّحَالُ.
******
ترجمه:
***
از سلیمان روایت شده که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: ما قصد داریم به مکه پیاده برویم. امام (ع) فرمود: پیاده نروید و سواره بروید. گفتم: خدا شما را اصلاح کند، به ما رسیده است که امام حسن بن علی (ع) بیست حج را پیاده انجام داده است. امام (ع) فرمود: امام حسن بن علی (ع) پیاده حج می کرد، در حالی که وسایلش همراه او برده می شد.
***
ص: 84
14302- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: الْحَجُّ رَاکِباً أَفْضَلُ مِنْهُ مَاشِیاً لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حَجَّ رَاکِباً.
******
ترجمه:
***
امام صادق علیه السلام فرمود: حج سواری بهتر از پیاده روی است، زیرا رسول خدا (ص) سوار شد.
***
14303- 9- (2) قَالَ: وَ کَانَ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ ع (3) یَمْشِی وَ تُسَاقُ مَعَهُ الْمَحَامِلُ وَ الرِّحَالُ.
******
ترجمه:
***
و حسین بن علی (ع) پیاده می رفت، در حالی که محامل (کجاوه ها) و وسایلش همراه او برده می شد.
***
14304- 10- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الْمَشْیُ أَفْضَلُ أَوِ الرُّکُوبُ فَقَالَ إِذَا کَانَ الرَّجُلُ مُوسِراً فَمَشَی لِیَکُونَ أَفْضَلَ (5) لِنَفَقَتِهِ فَالرُّکُوبُ أَفْضَلُ.
وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ لِیَکُونَ أَقَلَّ لِنَفَقَتِهِ (7).
وَ کَذَا فِی الْعِلَلِ.
******
ترجمه:
***
از ابو بصیر، از امام صادق (ع) روایت شده که او از امام درباره اینکه آیا پیاده رفتن بهتر است یا سواره رفتن پرسید. امام (ع) فرمود: اگر مردی توانگر باشد و پیاده برود تا (بیشتر) برای مخارج خود (در راه حج) خرج کند، سواره رفتن بهتر است.
***
14305- 11- (8) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
حلبی از حضرت صادق علیه السلام مثل همین روایت را نقل کرده
***
ص: 85
(1) 34 بَابُ أَنَّ مَنْ نَذَرَ الْحَجَّ مَاشِیاً أَوْ حَافِیاً أَوْ حَلَفَ عَلَیْهِ وَجَبَ فَإِنْ عَجَزَ أَجْزَأَهُ أَنْ یَحُجَّ رَاکِباً وَ یَسُوقَ بَدَنَةً اسْتِحْبَاباً وَ أَنَّ کُلَّ مَنْ نَذَرَ شَیْئاً وَ عَجَزَ سَقَطَ عَنْهُ
******
ترجمه:
***
***
14306- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ- قَالَ فَلْیَمْشِ قُلْتُ فَإِنَّهُ تَعِبَ قَالَ فَإِذَا تَعِبَ رَکِبَ.
******
ترجمه:
***
از رفاعه بن موسی روایت شده که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: مردی نذر کرده که به سوی خانه خدا پیاده برود. امام (ع) فرمود: باید پیاده برود. گفتم: اگر خسته شد؟ امام (ع) فرمود: هرگاه خسته شد، سوار شود.
***
14307- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ ذَرِیحٍ الْمُحَارِبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ حَلَفَ لَیَحُجَّنَّ مَاشِیاً فَعَجَزَ عَنْ ذَلِکَ فَلَمْ یُطِقْهُ قَالَ فَلْیَرْکَبْ وَ لْیَسُقِ الْهَدْیَ.
******
ترجمه:
***
از ذریح محاربی روایت شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی که قسم خورده بود پیاده حج کند و نتوانسته بود چنین کند، پرسیدم. امام (ع) فرمود: باید سوار شود و هدیه (حیوان قربانی) را با خود ببرد.
***
14308- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ- وَ عَجَزَ عَنِ الْمَشْیِ (5) قَالَ فَلْیَرْکَبْ وَ لْیَسُقْ بَدَنَةً فَإِنَّ ذَلِکَ یُجْزِی عَنْهُ إِذَا عَرَفَ اللَّهُ مِنْهُ الْجَهْدَ.
******
ترجمه:
***
از حلبی روایت شده که گفت: به امام صادق (ع) گفتم: مردی نذر کرده که به سوی خانه خدا پیاده برود، اما نتوانسته پیاده برود. امام (ع) فرمود: باید سوار شود و بدنه (حیوان قربانی) را با خود ببرد، زیرا این کار برای او کافی است،وقتی خداوند زحمت او را بشناسد.
***
14309- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ
ص: 86
یَمْشِیَ إِلَی مَکَّةَ حَافِیاً فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَرَجَ حَاجّاً فَنَظَرَ إِلَی امْرَأَةٍ تَمْشِی بَیْنَ الْإِبِلِ فَقَالَ مَنْ هَذِهِ فَقَالُوا أُخْتُ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ نَذَرَتْ أَنْ تَمْشِیَ إِلَی مَکَّةَ حَافِیَةً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عُقْبَةُ- انْطَلِقْ إِلَی أُخْتِکَ فَمُرْهَا فَلْتَرْکَبْ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ عَنْ مَشْیِهَا وَ حَفَاهَا قَالَ فَرَکِبَتْ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع ثُمَّ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْعَجْزِ أَوْ عَلَی النَّسْخِ أَوْ عَلَی مُنَافَاتِهِ لِسَتْرِ مَا یَجِبُ سَتْرُهُ مِنَ الْمَرْأَةِ لِمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
***
از ابو عبیده حذاء روایت است که گفت: از امام باقر (علیه السلام) دربارهٔ مردی که نذر کرده بود که به مکه پیاده و بدون کفش برود، پرسیدم. امام (ع) فرمودند: پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) برای حج بیرون رفتند و زنی را دیدند که بین شترها راه می رفت. پیامبر (ص) فرمودند: این زن کیست؟ گفتند: خواهر عقبه بن عامر است که نذر کرده به مکه پیاده و بدون کفش برود. پیامبر خدا (ص) فرمودند: ای عقبه! به سوی خواهرت برو و به او بگو که سوار شود، زیرا خداوند از راه رفتن و بدون کفش بودن او بی نیاز است. راوی گفت: پس او (زن) سوار شد.
می گویم: این حکم یا بر ناتوانی حمل می شود یا بر نسخ (لغو شدن حکم) یا بر ناسازگاری آن با پوشاندن آنچه که پوشاندنش برای زن واجب است، چنان که در احادیث گذشته است
14310- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ حَافِیاً مَشَی فَإِذَا تَعِبَ رَکِبَ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ یَمْشِی مِنْ خَلْفِ الْمَقَامِ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین (شیخ صدوق) گفت: روایت شده است که هر کس نذر کند که به سوی خانه خدا (کعبه) بدون کفش راه برود، باید راه برود، و هرگاه خسته شد، سوار شود. و همچنین روایت شده است که او باید از پشت مقام (ابراهیم) راه برود.
***
14311- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ یَعْنِی لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع اشْتَکَی ابْنٌ لِی فَجَعَلْتُ لِلَّهِ عَلَیَّ إِنْ هُوَ بَرَأَ أَنْ أَخْرُجَ إِلَی مَکَّةَ مَاشِیاً وَ خَرَجْتُ أَمْشِی حَتَّی انْتَهَیْتُ إِلَی الْعَقَبَةِ- فَلَمْ أَسْتَطِعْ أَنْ أَخْطُوَ فَرَکِبْتُ تِلْکَ اللَّیْلَةَ حَتَّی إِذَا أَصْبَحْتُ مَشَیْتُ حَتَّی بَلَغْتُ فَهَلْ عَلَیَ
ص: 87
شَیْ ءٌ قَالَ فَقَالَ لِی اذْبَحْ فَهُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ قَالَ قُلْتُ: لَهُ (أَیُّ شَیْ ءٍ) (1) هُوَ إِلَیَّ لَازِمٌ أَمْ لَیْسَ لِی بِلَازِمٍ قَالَ مَنْ جَعَلَ لِلَّهِ عَلَی نَفْسِهِ شَیْئاً فَبَلَغَ فِیهِ مَجْهُودَهُ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ کَانَ اللَّهُ أَعْذَرَ لِعَبْدِهِ.
******
ترجمه:
***
عن بسبة بن مصعب روایت است که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: فرزندم بیمار شد و من نذر کردم که اگر او شفا یابد، پیاده به مکه بروم. پس پیاده به راه افتادم تا به عقبه رسیدم، اما دیگر نتوانستم قدم بردارم، بنابراین آن شب سوار شدم و هنگامی که صبح شد، دوباره پیاده روی کردم تا به مکه رسیدم. آیا چیزی (کفاره ای) بر من واجب است؟ امام (ع) به من فرمود: قربانی کن، این (قربانی) نزد من محبوب تر است. گفتم: آیا این (قربانی) بر من واجب است یا خیر؟ امام (ع) فرمود: هر کس برای خدا بر خود چیزی را واجب کند و تا حد توان در آن تلاش کند، چیزی بر او واجب نیست و خداوند برای بنده اش عذر خواهد پذیرفت.
***
14312- 7- (2) وَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سُئِلَ ع عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ مَنْ جَعَلَ لِلَّهِ عَلَی نَفْسِهِ شَیْئاً فَبَلَغَ فِیهِ مَجْهُودَهُ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ کَانَ اللَّهُ أَعْذَرَ لِعَبْدِهِ.
******
ترجمه:
***
در این مورد (نذر) از امام (ع) سوال شد ایشان فرمودند : هر کس برای خدا بر خود چیزی را واجب کند و تا حد توان در آن تلاش کند، چیزی بر او واجب نیست و خداوند برای بنده اش عذر خواهد پذیرفت.
***
14313- 8- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَفَّارِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی قِلَابَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ بَزِیعٍ (عَنْ حُمَیْدٍ عَنْ ثَابِتٍ) (4) عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِیَّ ص رَأَی رَجُلًا یَتَهَادَی (5) بَیْنَ ابْنَیْهِ وَ بَیْنَ رَجُلَیْنِ قَالَ مَا هَذَا قَالُوا نَذَرَ أَنْ یَحُجَّ مَاشِیاً قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ غَنِیٌّ عَنْ تَعْذِیبِ نَفْسِهِ (6) فَلْیَرْکَبْ وَ لْیُهْدِ.
******
ترجمه:
***
از انس روایت شده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) مردی را دید که بین دو پسر خود (یا دو مرد) به سختی راه می رود. پیامبر (ص) فرمودند: این چیست؟ گفتند: او نذر کرده که پیاده حج کند. پیامبر (ص) فرمودند: خداوند عزوجل از عذاب دادن نفس او بی نیاز است، پس باید سوار شود و قربانی کند.
***
14314- 9- (7) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی فِی نَوَادِرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ جَعَلَ عَلَیْهِ مَشْیاً إِلَی بَیْتِ اللَّهِ- فَلَمْ یَسْتَطِعْ قَالَ یَحُجُّ رَاکِباً.
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم از یکی از دو امام علیهما السلام روایت کرده است: از او درباره مردی پرسیدم که پیاده روی را برای خانه خدا شرط گذاشت، اما نتوانست. گفت: او به صورت سواره (حج) کند.
***
عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ حَافِیاً قَالَ فَلْیَمْشِ فَإِذَا تَعِبَ فَلْیَرْکَبْ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَ ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
رفاعة و حفص گفتند: از ابا عبدالله (ع) درباره مردی پرسیدیم که نذر کرده بود به خانه خدا حافی (پا برهنه) برود. گفت: باید برود و اگر خسته شد، سوار شود.
***
14316- 11- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ عَلَیْهِ الْمَشْیُ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ فَلَمْ یَسْتَطِعْ قَالَ فَلْیَحُجَّ رَاکِباً.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم روایت شده است: از ابا جعفر (ع) درباره مردی پرسیدم که مشی (پیاده روی) به خانه خدا بر او واجب بود، اما نتوانست. حضرت فرمودند : او به صورت سوار ه(حج) کند.
***
14317- 12- (3) وَ عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا حَلَفَ الرَّجُلُ أَنْ لَا یَرْکَبَ أَوْ نَذَرَ أَنْ لَا یَرْکَبَ فَإِذَا بَلَغَ مَجْهُودَهُ رَکِبَ قَالَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَحْمِلُ الْمُشَاةَ عَلَی بَدَنَةٍ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النَّذْرِ (4) وَ غَیْرِهِ (5).
******
ترجمه:
***
از حریز، از کسی که به او خبر داده بود، از ابی جعفر و ابی عبدالله (ع) روایت کرده است: اگر مردی قسم بخورد که سوار نمی شود یا نذر کند که سوار نمی شود، هنگامی که به مجهود رسید(تمام تلاش خود را بکار گرفت ) می تواند سوار شود. و رسول خدا صلی الله علیه و آله عابران را بر بدنۀ شتر سوار می کرد.
***
(6) 35 بَابُ أَنَّ مَنْ نَذَرَ الْحَجَّ مَاشِیاً جَازَ أَنْ یَرْکَبَ بَعْدَ الرَّمْیِ وَ یَزُورَ الْبَیْتَ رَاکِباً
******
ترجمه:
***
***
14318- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ الْمَکِّیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الَّذِی عَلَیْهِ الْمَشْیُ إِذَا رَمَی الْجَمْرَةَ زَارَ الْبَیْتَ رَاکِباً.
******
ترجمه:
***
اسماعیل بن همام مکّی، از ابی الحسن الرضا (ع)، از پدرش (ع) روایت کرده است: ابو عبدالله (ع) درباره کسی که بر او مشی (پیاده روی) واجب است، فرمود: وقتی جمره را رمی کرد، خانه (کعبه) را سواره زیارت کند.
***
ص: 89
14319- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا حَجَجْتَ مَاشِیاً وَ رَمَیْتَ الْجَمْرَةَ فَقَدِ انْقَطَعَ الْمَشْیُ.
******
ترجمه:
***
از جمیل روایت شده است: ابو عبدالله (ع) فرمود: اگر پیاده حج کردی و جمره را رمی کردی، پیاده روی تمام شده است.
***
14320- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الَّذِی عَلَیْهِ الْمَشْیُ فِی الْحَجِّ إِذَا رَمَی الْجَمْرَةَ (3) زَارَ الْبَیْتَ رَاکِباً وَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
***
اسماعیل بن همام، از ابی الحسن الرضا (ع) روایت کرده است: ابو عبدالله (ع) درباره کسی که در حج بر او پیاده روی واجب است، فرمود: وقتی جمره را رمی کرد، خانه (کعبه) را سوار زیارت کند و چیزی بر او واجب نیست.
***
14321- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ مَتَی یَنْقَطِعُ مَشْیُ الْمَاشِی قَالَ إِذَا رَمَی جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ وَ حَلَقَ رَأْسَهُ فَقَدِ انْقَطَعَ مَشْیُهُ فَلْیَزُرْ رَاکِباً.
******
ترجمه:
***
از علی بن ابی حمزه روایت شده است که گفت: از ابو عبدالله (ع) پرسیدم: پیاده روی کسی که پیاده حج می کند چه زمانی به پایان می رسد؟ فرمود: وقتی جمره عقبه را رمی کند و سرش را بتراشد، پیاده روی او تمام می شود. پس باید سوار زیارت کند.
***
14322- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَاشِی مَتَی یَنْقَضِی مَشْیُهُ قَالَ إِذَا رَمَی الْجَمْرَةَ وَ أَرَادَ الرُّجُوعَ فَلْیَرْجِعْ رَاکِباً فَقَدِ انْقَضَی مَشْیُهُ وَ إِنْ مَشَی فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
***
از حلبی روایت شده که از ابو عبدالله (ع) درباره کسی که پیاده حج می کند پرسید. چه زمانی پیاده روی او به پایان می رسد؟ فرمود: وقتی جمره را رمی کرد و خواست بازگردد، باید سوار بازگردد، زیرا پیاده روی او به پایان رسیده است. و اگر پیاده بازگردد، اشکالی ندارد.
***
14323- 6- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَتَی یَنْقَطِعُ مَشْیُ الْمَاشِی قَالَ إِذَا أَفَضْتَ مِنْ عَرَفَاتٍ.
ص: 90
أَقُولُ: یَنْبَغِی حَمْلُهُ عَلَی مَنْ أَفَاضَ وَ رَمَی لِمَا مَرَّ (1) وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی التَّطَوُّعِ بِالْمَشْیِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهِ بِنَذْرٍ وَ شِبْهِهِ.
******
ترجمه:
***
از یونس بن یعقوب روایت شده است که گفت: از ابو عبدالله (ع) پرسیدم پیاده روی کسی که پیاده حج می کند چه زمانی به پایان می رسد؟ فرمود: زمانی که از عرفات افاضه کردی (بازگشتی).
می گویم: باید این روایت را بر کسی حمل کرد که افاضه کرده و رمی جمره نیز انجام داده است، همان طور که پیش تر بیان شد. همچنین می توان آن را به صورت مستحب دانست، نه واجب به واسطه نذر و امثال آن.
***
14324- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: سُئِلَ ع عَنِ الْمَاشِی مَتَی یَقْطَعُ مَشْیَهُ فَقَالَ إِذَا رَمَی جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ- فَلَا حَرَجَ عَلَیْهِ أَنْ یَزُورَ الْبَیْتَ رَاکِباً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی اخْتِیَارِ الرُّکُوبِ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن محمد مفید در کتاب «المقنعة» گفته است: از امام (ع) درباره کسی که پیاده حج می کند پرسیده شد، که چه زمانی پیاده روی او به پایان می رسد؟ امام (ع) فرمود: وقتی جمره عقبه را رمی کرد، اشکالی ندارد که خانه (کعبه) را سوار زیارت کند.
***
(4) 36 بَابُ الْوَالِدِ هَلْ یَجُوزُ لَهُ أَنْ یَأْخُذَ مِنْ مَالِ وَلَدِهِ مَا یَحُجُّ بِهِ أَمْ لَا
******
ترجمه:
***
***
14325- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَحُجُّ مِنْ مَالِ ابْنِهِ وَ هُوَ صَغِیرٌ قَالَ نَعَمْ یَحُجُّ مِنْهُ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ قُلْتُ وَ یُنْفِقُ مِنْهُ قَالَ نَعَمْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ مَالَ الْوَلَدِ لِوَالِدِهِ إِنَّ رَجُلًا اخْتَصَمَ هُوَ وَ وَالِدُهُ إِلَی النَّبِیِّ ص- فَقَضَی أَنَّ الْمَالَ وَ الْوَلَدَ لِلْوَالِدِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَمْرِو بْنِ حَفْصٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ مِثْلَهُ (6)
ص: 91
أَقُولُ: حَمَلَهُ جَمَاعَةٌ مِنَ الْأَصْحَابِ (1) عَلَی وُجُودِ الِاسْتِطَاعَةِ لِلْوَالِدِ سَابِقاً وَ اسْتِقْرَارِ الْحَجِّ فِی ذِمَّتِهِ وَ کَوْنِ الْأَخْذِ مِنْ مَالِ وَلَدِهِ قَرْضاً وَ مِنْهُمْ مَنْ عَمِلَ بِظَاهِرِهِ وَ یَأْتِی نَحْوُهُ فِی التِّجَارَةِ (2) وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی کَوْنِ نَفَقَةِ الْحَجِّ لَا تَزِیدُ عَنْ نَفَقَةِ الْوَالِدِ الْوَاجِبَةِ عَلَی الْوَلَدِ فِی الْإِقَامَةِ أَوْ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ بِالنِّسْبَةِ إِلَی الْوَلَدِ لِمَا یَأْتِی فِی مَحَلِّهِ (3).
******
ترجمه:
***
از سعید بن یسار روایت شده که گفت: به ابو عبدالله (ع) عرض کردم: مردی از مال فرزند خردسال خود حج انجام می دهد. فرمود: بله، از مال او حج اسلام را انجام دهد. گفتم: آیا از آن مال خرج نیز می کند؟ فرمود: بله. سپس فرمود: مال فرزند از آنِ پدرش است. مردی با پدرش نزد پیامبر (ص) دعوا کرد، و پیامبر حکم کرد که مال و فرزند برای پدر است.
می گویم: گروهی از اصحاب این حدیث را چنین تفسیر کرده اند که پدر پیش از این توانایی مالی داشته و حج بر عهده او واجب بوده، و برداشت مال فرزند به عنوان قرض بوده است. برخی دیگر به ظاهر حدیث عمل کرده اند. همچنین در تجارت نیز روایت مشابهی آمده است. می توان این را نیز چنین تفسیر کرد که هزینه حج از هزینه واجب پدر بر عهده فرزند بیشتر نباشد، یا این که از باب استحباب نسبت به فرزند باشد، همان طور که در جای خود بیان خواهد شد.
***
(4) 37 بَابُ أَنَّ مَنْ نَذَرَ الْحَجَّ مَاشِیاً فَمَرَّ فِی الْمِعْبَرِ فَعَلَیْهِ الْقِیَامُ فِیهِ
******
ترجمه:
***
***
14326- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ أَنَّ عَلِیّاً ع سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ یَمْشِیَ إِلَی الْبَیْتِ- فَعَبَرَ (6) فِی الْمِعْبَرِ قَالَ فَلْیَقُمْ فِی الْمِعْبَرِ قَائِماً حَتَّی یَجُوزَ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ (7) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ (8)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (9)
ص: 92
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1).
******
ترجمه:
***
از سکونی، از جعفر (ع)، از پدرش، از پدرانش روایت شده است که علی (ع) درباره مردی که نذر کرده بود به سوی خانه (کعبه) پیاده برود، اما از مسیر آبی (معبر) عبور کرد، پرسیده شد. فرمود: باید در معبر ایستاده بماند تا عبور کند.
***
(2) 38 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ مَعَ عَدَمِ الْوُجُوبِ
******
ترجمه:
***
***
14327- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَانَ أَبِی ع یَقُولُ مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَیْتَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً مُبَرَّأً مِنَ الْکِبْرِ رَجَعَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَةِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ ثُمَّ قَرَأَ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِی یَوْمَیْنِ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ لِمَنِ اتَّقی (4) قُلْتُ مَا الْکِبْرُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- إِنَّ أَعْظَمَ الْکِبْرِ غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ قُلْتُ مَا غَمْصُ الْخَلْقِ وَ سَفَهُ الْحَقِّ قَالَ یَجْهَلُ الْحَقَّ وَ یَطْعُنُ عَلَی أَهْلِهِ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ نَازَعَ اللَّهَ رِدَاءَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ (5)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
***
از عبدالأعلی روایت شده که گفت: ابو عبدالله (ع) فرمود: پدرم (ع) می گفت: هر کس با نیت حج یا عمره به سوی این خانه (کعبه) برود و از کبر (تکبر) پاک باشد، از گناهانش همچون روزی که مادرش او را زایید بازمی گردد. سپس این آیه را خواند: «پس کسی که در دو روز تعجیل کرد، بر او گناهی نیست، و کسی که تأخیر کرد، بر او نیز گناهی نیست، برای کسی که تقوا پیشه کند» (بقره 2:203).
گفتم: کبر چیست؟ فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: بزرگ ترین کبر، تحقیر خلق و انکار حق است. گفتم: تحقیر خلق و انکار حق چیست؟ فرمود: حق را نادیده بگیرد و بر اهل حق طعنه زند. هر کس چنین کند، با خداوند بر سر ردای او نزاع می کند.
***
14328- 2- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْحُجَّاجُ یَصْدُرُونَ
ص: 93
عَلَی ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ صِنْفٌ یُعْتَقُ مِنَ النَّارِ- وَ صِنْفٌ یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَةِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ وَ صِنْفٌ یُحْفَظُ فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ فَذَاکَ أَدْنَی مَا یَرْجِعُ بِهِ الْحَاجُّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ (2) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (3) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ (4)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار روایت شده که ابو عبدالله (ع) فرمود: حاجیان در سه دسته از حج بازمی گردند: دسته ای از آتش (جهنم) آزاد می شوند، دسته ای از گناهانشان پاک می شوند مانند روزی که مادرشان آن ها را زایید، و دسته ای در میان خانواده و اموالشان محفوظ می مانند. این پایین ترین مقامی است که حاجی با آن از حج بازمی گردد.
***
14329- 3- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَخَذَ النَّاسُ مَنَازِلَهُمْ بِمِنًی نَادَی مُنَادٍ لَوْ تَعْلَمُونَ بِفِنَاءِ مَنْ حَلَلْتُمْ لَأَیْقَنْتُمْ بِالْخَلَفِ بَعْدَ الْمَغْفِرَةِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (7).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار روایت شده که ابو عبدالله (ع) فرمود: هنگامی که مردم در منا منزل خود را برمی دارند، ندا دهنده ای ندا می کند: اگر می دانستید در چه محلی حل کرده اید، به یقین به رحمت پس از مغفرت امیدوار می شدید.
***
ص: 94
14330- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع تَرَکْتَ الْجِهَادَ وَ خُشُونَتَهُ وَ لَزِمْتَ الْحَجَّ وَ لِینَهُ قَالَ وَ کَانَ مُتَّکِئاً فَجَلَسَ وَ قَالَ وَیْحَکَ أَ مَا بَلَغَکَ مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ أَنَّهُ لَمَّا وَقَفَ بِعَرَفَةَ- وَ هَمَّتِ الشَّمْسُ أَنْ تَغِیبَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- یَا بِلَالُ قُلْ لِلنَّاسِ فَلْیُنْصِتُوا فَلَمَّا أَنْصَتُوا قَالَ إِنَّ رَبَّکُمْ تَطَوَّلَ عَلَیْکُمْ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَغَفَرَ لِمُحْسِنِکُمْ وَ شَفَّعَ مُحْسِنَکُمْ فِی مُسِیئِکُمْ فَأَفِیضُوا مَغْفُوراً لَکُمْ.
قَالَ وَ زَادَ غَیْرُ الثُّمَالِیِّ أَنَّهُ قَالَ: إِلَّا أَهْلَ التَّبِعَاتِ فَإِنَّ اللَّهَ عَدْلٌ یَأْخُذُ لِلضَّعِیفِ مِنَ الْقَوِیِّ فَلَمَّا کَانَ (2) لَیْلَةُ جَمْعٍ (3) لَمْ یَزَلْ یُنَاجِی رَبَّهُ وَ یَسْأَلُهُ لِأَهْلِ التَّبِعَاتِ فَلَمَّا وَقَفَ بِجَمْعٍ قَالَ لِبِلَالٍ- قُلْ لِلنَّاسِ فَلْیُنْصِتُوا فَلَمَّا أَنْصَتُوا قَالَ إِنَّ رَبَّکُمْ تَطَوَّلَ عَلَیْکُمْ فِی هَذَا الْیَوْمِ فَغَفَرَ لِمُحْسِنِکُمْ وَ شَفَّعَ مُحْسِنَکُمْ فِی مُسِیئِکُمْ فَأَفِیضُوا مَغْفُوراً لَکُمْ وَ ضَمِنَ لِأَهْلِ التَّبِعَاتِ مِنْ عِنْدِهِ الرِّضَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
***
از ابی حمزه ثمالی روایت شده است که گفت: مردی به علی بن حسین (ع) گفت: تو جهاد و سختی آن را ترک کرده ای و به حج و نرمی آن پرداخته ای. علی (ع) که در حال تکیه بود، نشسته و گفت: وای بر تو! آیا به تو نرسیده است که رسول خدا (ص) در حجۀ الوداع فرمود: وقتی در عرفات ایستاده بود و آفتاب به غروب نزدیک می شد، گفت: ای بلال، به مردم بگو که خاموش شوند. وقتی مردم خاموش شدند، فرمود: پروردگارتان در این روز بر شما منت گذاشته و گناهان نیکوکاران شما را آمرزیده و نیکوکاران شما را در مورد بدکاران شما شفاعت می کند. پس به سوی آمرزش حرکت کنید.
(مرحوم کلینی ) افزود: و غیر ثمالی نیز به این موضوع اضافه کرده است که رسول خدا (ص) فرمود: مگر اهل تبعات، زیرا خداوند عادل است و از قوی به نفع ضعیف حساب می کشد.
و وقتی شب جمع (منا) رسید، او (ع) همچنان با پروردگارش مناجات می کرد و برای اهل تبعات دعا می کرد. و وقتی در جمع ایستاد، به بلال گفت: به مردم بگو که خاموش شوند. و وقتی خاموش شدند، گفت: پروردگارتان در این روز بر شما منت گذاشته و گناهان نیکوکاران شما را آمرزیده و نیکوکاران شما را در مورد بدکاران شما شفاعت می کند. پس به سوی آمرزش حرکت کنید و به اهل تبعات از جانب خودم رضایت را تضمین کرده ام.
***
14331- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ضَمَانُ الْحَاجِ
ص: 95
وَ الْمُعْتَمِرِ عَلَی اللَّهِ إِنْ أَبْقَاهُ بَلَّغَهُ أَهْلَهُ وَ إِنْ أَمَاتَهُ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از ابی بصیر روایت شده که گفت: شنیدم ابو عبدالله (ع) می فرمود: ضمانت حاجی و معتمر بر عهده خداوند است؛ اگر او را زنده نگه دارد، او را به خانواده اش می رساند و اگر او را بمیراند، او را وارد بهشت می کند.
***
14332- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحَجَّةُ ثَوَابُهَا الْجَنَّةُ وَ الْعُمْرَةُ کَفَّارَةٌ لِکُلِّ ذَنْبٍ.
******
ترجمه:
***
از سکونی، از ابو عبدالله (ع)، از پدرانشان روایت شده که رسول خدا (ص) فرمود: پاداش حج بهشت است و عمره کفاره ای برای تمام گناهان است.
***
14333- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ مَنْ أَعْظَمُ النَّاسِ وِزْراً فَقَالَ مَنْ یَقِفُ بِهَذَیْنِ الْمَوْقِفَیْنِ عَرَفَةَ وَ الْمُزْدَلِفَةِ- وَ سَعَی بَیْنَ هَذَیْنِ الْجَبَلَیْنِ ثُمَّ طَافَ بِهَذَا الْبَیْتِ- وَ صَلَّی خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع ثُمَّ قَالَ فِی نَفْسِهِ وَ ظَنَّ (4) أَنَّ اللَّهَ لَمْ یَغْفِرْ لَهُ فَهُوَ مِنْ أَعْظَمِ النَّاسِ وِزْراً.
******
ترجمه:
***
از محمد بن ابی نصر از برخی از اصحاب ما روایت شده است که از ابو عبدالله (ع) نقل می کند: مردی در مسجد الحرام از ایشان پرسید: چه کسی بیشترین گناه را دارد؟ ایشان فرمودند: کسی که در این دو موقف (عرفه و مزدلفه) بایستد و بین این دو کوه (صفا و مروه) سعی کند، سپس به دور این خانه (کعبه) طواف کند و پشت مقام ابراهیم (ع) نماز بگذارد، و سپس در دل خود بگوید و گمان کند که خداوند او را نبخشیده است، او از بزرگ ترین گناهکاران است.
***
14334- 8- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ الْحَاجَّ إِذَا أَخَذَ فِی جَهَازِهِ لَمْ یَخْطُ خُطْوَةً فِی شَیْ ءٍ مِنْ جَهَازِهِ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ جَهَازِهِ مَتَی مَا فَرَغَ فَإِذَا اسْتَقَلَّتْ (6) بِهِ رَاحِلَتُهُ لَمْ تَضَعْ خُفّاً وَ لَمْ تَرْفَعْهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ حَتَّی یَقْضِیَ نُسُکَهُ فَإِذَا قَضَی نُسُکَهُ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ کَانَ ذَا الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمَ وَ صَفَرَ وَ شَهْرَ
ص: 96
رَبِیعٍ الْأَوَّلِ- أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ تُکْتَبُ لَهُ (1) الْحَسَنَاتُ وَ لَا تُکْتَبُ عَلَیْهِ السَّیِّئَاتُ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَ بِمُوجِبَةٍ فَإِذَا مَضَتِ الْأَرْبَعَةُ الْأَشْهُرُ (2) خُلِطَ بِالنَّاسِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ سَعْدٍ الْإِسْکَافِ نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
***
سعد اسكاف می گوید: شنیدم که امام باقر (ع) فرمود: «هنگامی که حاجی برای تدارکات سفر خود اقدام می کند، هیچ گامی در تهیه وسایلش برنمی دارد مگر اینکه خداوند عز و جل برای او ده حسنه می نویسد و ده گناه از او پاک می کند و ده درجه مقام او را بالا می برد تا وقتی که تدارکاتش تمام شود، هر وقت که تمام شود. پس وقتی که مرکبش او را حمل می کند، هیچ قدمی را نمی گذارد و برنمی دارد مگر اینکه خداوند عز و جل مثل آن را برای او می نویسد تا مناسک خود را به پایان برساند. پس وقتی مناسک خود را به پایان رساند، خداوند گناهانش را می بخشد و برای او در ماه های ذی الحجه، محرم، صفر، و ربیع الاول چهار ماه نوشته می شود که برای او حسنات نوشته می شود و گناهانش نوشته نمی شود، مگر اینکه مرتکب گناهی شود که مستوجب آن باشد. پس از گذشتن این چهار ماه، او با مردم درآمیخته می شود.
***
14335- 9- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع لِأَیِّ شَیْ ءٍ صَارَ الْحَاجُّ لَا تُکْتَبُ عَلَیْهِ الذُّنُوبُ (5) أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ قَالَ إِنَّ اللَّهَ أَبَاحَ لِلْمُشْرِکِینَ الْحَرَمَ فِی أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ إِذْ یَقُولُ فَسِیحُوا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ (6) ثُمَّ وَهَبَ لِمَنْ حَجَّ (7) مِنَ الْمُؤْمِنِینَ الْبَیْتَ- الذُّنُوبَ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی أَوَّلِهِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ مِنْ یَوْمَ حَلَقَ رَأْسَهُ (8).
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (9).
******
ترجمه:
***
حسین بن خالد می گوید: به امام کاظم (ع) گفتم: «چرا حاجی به مدت چهار ماه گناهی بر او نوشته نمی شود؟» امام پاسخ داد: «خداوند به مشرکان اجازه داد که به مدت چهار ماه در حرم بمانند، همان طور که می فرماید: "در زمین چهار ماه سیر کنید" (توبه 9:2). سپس خداوند به کسی که از مؤمنان خانه اش (کعبه) را زیارت کند، چهار ماه گناهانش را می بخشد.»
***
14336- 10- (10) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ
ص: 97
عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَدْنَی مَا یَرْجِعُ بِهِ الْحَاجُّ الَّذِی لَا یُقْبَلُ مِنْهُ أَنْ یُحْفَظَ فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ قَالَ فَقُلْتُ بِأَیِّ شَیْ ءٍ یُحْفَظُ فِیهِمْ قَالَ لَا یَحْدُثُ فِیهِمْ إِلَّا مَا کَانَ یَحْدُثُ فِیهِمْ وَ هُوَ مُقِیمٌ مَعَهُمْ.
******
ترجمه:
***
علاء از مردی نقل می کند که امام صادق (ع) فرمود: «کمترین چیزی که حاجی با خود بازمی گرداند، اگر حج او پذیرفته نشود، این است که خانواده و اموالش محفوظ بمانند.» راوی می گوید: «پرسیدم: چگونه در خانواده و اموالش حفظ می شوند؟» امام پاسخ داد: «در میان آنها چیزی اتفاق نمی افتد جز آنچه زمانی که او در میانشان حضور داشت اتفاق می افتاد.»
***
14337- 11- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ وَ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ عَنْ عَبْدِ الْخَالِقِ الصَّیْقَلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِناً (2) فَقَالَ لَقَدْ سَأَلْتَنِی عَنْ شَیْ ءٍ مَا سَأَلَنِی عَنْهُ أَحَدٌ إِلَّا مَنْ شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ مَنْ أَمَّ هَذَا الْبَیْتَ- وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنَّهُ الْبَیْتُ الَّذِی أَمَرَهُ اللَّهُ بِهِ وَ عَرَفَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ حَقَّ مَعْرِفَتِنَا کَانَ آمِناً فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4).
******
ترجمه:
***
عبدالخالق صیقل می گوید: از امام صادق (ع) درباره سخن خداوند عز و جل «و هر کس وارد آن شود در امان است» (آل عمران 3:97) پرسیدم. امام فرمود: «تو از من چیزی پرسیدی که هیچ کس از من نپرسیده، جز آنکه خدا خواسته باشد.» سپس فرمود: «هر کس به سوی این خانه (کعبه) قصد کند و بداند که این همان خانه ای است که خداوند به آن فرمان داده و ما اهل بیت را به درستی بشناسد، در دنیا و آخرت در امان خواهد بود.»
***
14338- 12- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِی یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا حَفِظَ النَّاسُ مَنَازِلَهُمْ (6) بِمِنًی- نَادَی مُنَادٍ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ أَرْضَی فَقَدْ رَضِیتُ.
******
ترجمه:
***
داود بن ابی یزید از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «وقتی مردم جایگاه های خود را در منا حفظ کنند، ندادهنده ای از جانب خداوند عز و جل ندا می دهد: اگر خواهان رضایت من هستید، همانا که راضی شدم.»
***
14339- 13- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِی یَزِیدَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی
ص: 98
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَاجُّ لَا یَزَالُ عَلَیْهِ نُورُ الْحَجِّ مَا لَمْ یُلِمَّ بِذَنْبٍ.
******
ترجمه:
***
داود بن ابی یزید از شخصی که نامش ذکر شده از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «حاجی تا زمانی که مرتکب گناهی نشود، همواره نور حج بر او باقی است.»
***
14340- 14- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ وَفْدُ اللَّهِ إِنْ سَأَلُوهُ أَعْطَاهُمْ وَ إِنْ دَعَوْهُ أَجَابَهُمْ وَ إِنْ شَفَعُوا شَفَّعَهُمْ وَ إِنْ سَکَتُوا ابْتَدَأَهُمْ وَ یُعَوَّضُونَ بِالدِّرْهَمِ أَلْفَ دِرْهَمٍ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَلْفَ أَلْفِ دِرْهَمٍ
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن صالح از یکی از یاران ما از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «حاجی و عمره گزار مهمانان خدا هستند؛ اگر از او چیزی بخواهند، به آنها عطا می کند و اگر او را بخوانند، پاسخشان می دهد و اگر شفاعت کنند، شفاعتشان را می پذیرد و اگر سکوت کنند، خود به آنها پیش قدم می شود. و به جای هر درهمی که خرج کرده اند، هزار درهم به آنها داده می شود.»
***
14341- 15- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ فِی ضَمَانِ اللَّهِ (4) فَإِنْ مَاتَ مُتَوَجِّهاً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ وَ إِنْ مَاتَ مُحْرِماً بَعَثَهُ اللَّهُ مُلَبِّیاً وَ إِنْ مَاتَ بِأَحَدِ الْحَرَمَیْنِ بَعَثَهُ اللَّهُ مِنَ الْآمِنِینَ وَ إِنْ مَاتَ مُنْصَرِفاً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ جَمِیعَ ذُنُوبِهِ.
******
ترجمه:
***
ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «حاجی و عمره گزار در ضمانت و حمایت خدا هستند. اگر در حال حرکت به سوی حج بمیرد، خداوند گناهان او را می بخشد. اگر در حال احرام بمیرد، خدا او را در حالی که تلبیه می گوید، برمی انگیزد. اگر در یکی از دو حرم بمیرد، خداوند او را از کسانی که در امنیت هستند برمی انگیزد. و اگردرحال بازگشت بمیرد، خداوند همه گناهانش را می بخشد.»
***
14342- 16- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَخَذَ النَّاسُ مَنَازِلَهُمْ بِمِنًی نَادَی مُنَادٍ یَا مِنَی قَدْ جَاءَ أَهْلُکِ فَاتَّسِعِی فِی فِجَاجِکِ وَ اتْرَعِی فِی مَثَابِکِ وَ یُنَادِی مُنَادٍ لَوْ تَدْرُونَ بِمَنْ حَلَلْتُمْ لَأَیْقَنْتُمْ بِالْخَلَفِ بَعْدَ الْمَغْفِرَةِ.
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط از برخی از یاران ما نقل می کند که امام صادق (ع) فرمود: «هنگامی که مردم جایگاه های خود را در منا گرفتند، ندادهنده ای ندا می دهد: "ای منا! اهلت آمده اند، پس راه های خود را وسیع کن و جایگاه هایت را پر کن." و ندادهنده ای دیگر ندا می دهد: "اگر می دانستید چه کسانی در میان شما اقامت کرده اند، به یقین می دانستید که پس از آمرزش، پاداشی بزرگ در انتظار شماست.
***
ص: 99
14343- 17- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحَجُّ جِهَادُ الضَّعِیفِ ثُمَّ وَضَعَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَدَهُ فِی صَدْرِ نَفْسِهِ وَ قَالَ نَحْنُ الضُّعَفَاءُ وَ نَحْنُ ضُعَفَاءُ.
******
ترجمه:
***
جُندب از امام صادق (ع) نقل می کند که رسول خدا (ص) فرمود: «حج، جهاد ناتوانان است.» سپس امام صادق (ع) دست خود را بر سینه اش گذاشت و فرمود: «ما ضعیفان هستیم و ما ناتوانانیم.»
***
14344- 18- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع إِنِّی أَکُونُ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ- وَ أَنْظُرُ إِلَی النَّاسِ یَطُوفُونَ بِالْبَیْتِ وَ أَنَا قَاعِدٌ فَأَغْتَمُّ لِذَلِکَ فَقَالَ یَا زِیَادُ لَا عَلَیْکَ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ یَؤُمُّ الْحَجَّ لَا یَزَالُ فِی طَوَافٍ وَ سَعْیٍ حَتَّی یَرْجِعَ.
******
ترجمه:
***
زیاد قندی می گوید: به امام موسی کاظم (ع) گفتم: «من در مسجد الحرام هستم و به مردم نگاه می کنم که دور خانه طواف می کنند، در حالی که من نشسته ام و به همین خاطر غمگین می شوم.» امام فرمود: «ای زیاد، نگران نباش! چون مؤمن زمانی که از خانه اش خارج می شود و به سوی حج می رود، همواره در حال طواف و سعی است تا زمانی که برگردد.
***
14345- 19- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا أَفَاضَ آدَمُ مِنْ مِنًی تَلَقَّتْهُ الْمَلَائِکَةُ فَقَالُوا یَا آدَمُ بُرَّ حَجُّکَ أَمَا إِنَّا (4) قَدْ حَجَجْنَا هَذَا الْبَیْتَ قَبْلَ أَنْ تَحُجَّهُ بِأَلْفَیْ عَامٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «وقتی آدم (ع) از منا خارج شد، فرشتگان او را استقبال کردند و گفتند: "ای آدم، حج تو پذیرفته باد! آگاه باش که ما این خانه را قبل از اینکه تو حج کنی، به مدت دو هزار سال حج کرده ایم.
***
14346- 20- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَاتَ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ ذَاهِباً أَوْ جَائِیاً أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
***
ابن سنان از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «هر کس در راه مکه، چه در حال رفتن و چه در حال بازگشت بمیرد، از ترس بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود.»
***
14347- 21- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ غَالِبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
ص: 100
الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ سُوقَانِ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ الْعَامِلُ بِهِمَا فِی جِوَارِ اللَّهِ إِنْ أَدْرَکَ مَا یَأْمُلُ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ إِنْ قَصَرَ بِهِ أَجَلُهُ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
حجّال از غالیب نقل می کند که از کسی که نامش ذکر شده، از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: «حج و عمره دو بازار از بازارهای آخرت هستند. کسی که در این دو بازار کار کند در جوار خداوند خواهد بود. اگر آنچه را که امید دارد، به دست آورد، خداوند گناهانش را می بخشد و اگر اجلش کوتاه باشد، پاداشش بر عهده خداوند عز و جل خواهد بود.»
***
14348- 22- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحَاجُّ ثَلَاثَةٌ فَأَفْضَلُهُمْ نَصِیباً رَجُلٌ غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهُ وَ مَا تَأَخَّرَ وَ وَقَاهُ اللَّهُ عَذَابَ الْقَبْرِ وَ أَمَّا الَّذِی یَلِیهِ فَرَجُلٌ غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهُ وَ یَسْتَأْنِفُ الْعَمَلَ فِیمَا بَقِیَ مِنْ عُمُرِهِ وَ أَمَّا الَّذِی یَلِیهِ فَرَجُلٌ حُفِظَ فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (3).
******
ترجمه:
***
جابر از امام باقر (ع) نقل می کند که رسول خدا (ص) فرمود: «حاجی سه دسته اند و بهترین آنها کسی است که گناهش بخشیده شده، چه گناهان گذشته و چه آینده، و خداوند او را از عذاب قبر محفوظ می دارد. و اما دسته دوم، کسی است که گناهش بخشیده شده و در باقی عمرش به انجام اعمال نیک ادامه می دهد. و دسته سوم، کسی است که در خانواده و مالش در امان است.»
***
14349- 23- (4) ثُمَّ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ هُوَ الَّذِی لَا یُقْبَلُ مِنْهُ الْحَجُّ.
******
ترجمه:
***
سپس گفت وروایت شده این (دسته سوم) کسی است که حجش قبول نشده
***
14350- 24- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ مُحْرِزٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ أَبُو الْوَرْدِ- رَحِمَکَ اللَّهُ إِنَّکَ لَوْ کُنْتَ أَرَحْتَ بَدَنَکَ مِنَ الْمَحْمِلِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا أَبَا الْوَرْدِ- إِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَشْهَدَ الْمَنَافِعَ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِیَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ (6) إِنَّهُ لَا
ص: 101
یَشْهَدُهَا أَحَدٌ إِلَّا نَفَعَهُ اللَّهُ أَمَّا أَنْتُمْ فَتَرْجِعُونَ مَغْفُوراً لَکُمْ وَ أَمَّا غَیْرُکُمْ فَیُحْفَظُونَ فِی أَهَالِیهِمْ وَ أَمْوَالِهِمْ.
******
ترجمه:
***
سلمه بن محرز می گوید: در محضر امام صادق (ع) بودم که ابو الورد به او گفت: «رحمت خدا بر تو باد! اگر بدنت را از محمل راحت می کردی، بهتر بود.» امام صادق (ع) در پاسخ فرمود: «ای ابو الورد، من دوست دارم که در منافع مورد اشاره خداوند عز و جل حاضر شوم که فرموده است: "بگذارند مردم منافع خود را ببینند" (حج 22:28). هیچ کس این منافع را نمی بیند مگر اینکه خداوند او را نفع می دهد. اما شما برمی گردید در حالی که آمرزیده اید، و اما دیگران در خانواده و مالشان محفوظ خواهند ماند.»
***
14351- 25- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ الصَّادِقُ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَصَّدَّقَ وَ أَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ (2) قَالَ فَأَصَّدَّقَ مِنَ الصَّدَقَةِ وَ أَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ أَیْ أَحُجَّ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین (شیخ صدوق) نقل می کند که از امام صادق (ع) درباره سخن خداوند عز و جل در آیه «پس صدقه بدهم و از صالحان باشم» (منافقون 63:10) سؤال شد. امام فرمود: «صدقه بدهم» یعنی صدقه دادن و «از صالحان باشم» یعنی به حج رفتن.
***
14352- 26- (3) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ نَعِیمٍ مَسْئُولٌ عَنْهُ صَاحِبُهُ إِلَّا مَا کَانَ فِی غَزْوٍ أَوْ حَجٍّ.
******
ترجمه:
***
رسول خدا (ص) فرمود: «هر نعمتی صاحبش درباره آن مورد سؤال قرار می گیرد، مگر نعمتی که در غزو (جهاد) یا حج باشد.»
***
14353- 27- (4) وَ رُوِیَ أَنَّ الْحَاجَّ وَ الْمُعْتَمِرَ یَرْجِعَانِ کَمَوْلُودَیْنِ مَاتَ أَحَدُهُمَا طِفْلًا لَا ذَنْبَ لَهُ وَ عَاشَ الْآخَرُ مَا عَاشَ مَعْصُوماً.
******
ترجمه:
***
روایت شده است که حاجی و معتمر (کسی که عمره انجام می دهد) به مانند دو نوزاد بازمی گردند؛ یکی از آنها در کودکی از دنیا رفته و هیچ گناهی ندارد و دیگری هرچقدر هم که زنده بماند، معصوم (بی گناه) خواهد بود.
***
14354- 28- (5) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع الْحَجُّ جِهَادُ الضُّعَفَاءِ وَ نَحْنُ الضُّعَفَاءُ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمود: «حج، جهاد ضعیفان است و ما (اهل بیت) ضعیفان هستیم.»
***
14355- 29- (6) قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ضَمِنْتُ لِسِتَّةٍ الْجَنَّةَ رَجُلٍ خَرَجَ بِصَدَقَةٍ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ یَعُودُ مَرِیضاً فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ مُجَاهِداً فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ حَاجّاً فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ لِلْجُمُعَةِ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ فِی جِنَازَةِ رَجُلٍ مُسْلِمٍ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ.
******
ترجمه:
***
امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «برای شش گروه بهشت را تضمین می کنم:
امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «برای شش گروه بهشت را تضمین می کنم:
، برای او بهشت است.
/کسی که مالی را برای صدقه دادن خارج کند اما قبل از اینکه به دست فقیر برسد بمیرد /مردی که برای عیادت بیمار بیرون رود و بمیرد، برای او بهشت است.
/مردی که برای جهاد در راه خدا بیرون رود و بمیرد، برای او بهشت است./
مردی که برای حج بیرون رود و بمیرد، برای او بهشت است./
مردی که برای نماز جمعه بیرون رود و بمیرد، برای او بهشت است.
/مردی که برای تشییع جنازه یک مسلمان بیرون رود و بمیرد، برای او بهشت است.
***
ص: 102
14356- 30- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ لِمَ سُمِّیَ الْحَجُّ حَجّاً قَالَ حَجَّ فُلَانٌ أَیْ أَفْلَحَ فُلَانٌ.
وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی نَحْوَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از ابان بن عثمان نقل شده که از ابو جعفر (ع) سؤال کردم: «چرا حج را حج نامیده اند؟» ایشان فرمودند: «چون گفته می شود: فلان فرد حج کرد، یعنی فلان فرد موفق شد.
***
14357- 31- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَغْفِرُ لِلْحَاجِّ وَ لِأَهْلِ بَیْتِ الْحَاجِّ وَ لِعَشِیرَةِ الْحَاجِّ وَ لِمَنْ یَسْتَغْفِرُ لَهُ الْحَاجُّ بَقِیَّةَ ذِی الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمِ وَ صَفَرٍ- وَ شَهْرِ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ وَ عَشْرٍ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْآخِرِ.
******
ترجمه:
***
از سکونی، از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: "بی تردید خداوند عز و جل حاجی، خانواده حاجی، خویشاوندان حاجی و کسی که حاجی برای او طلب آمرزش کند را می بخشد تا پایان ماه ذی الحجه، محرم، صفر، ماه ربیع الاول و ده روز از ماه ربیع الثانی."
***
14358- 32- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْحَاجُّ إِذَا دَخَلَ مَکَّةَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکَیْنِ یَحْفَظَانِ عَلَیْهِ طَوَافَهُ وَ صَلَاتَهُ وَ سَعْیَهُ فَإِذَا وَقَفَ بِعَرَفَةَ ضَرَبَا عَلَی مَنْکِبِهِ الْأَیْمَنِ ثُمَّ قَالا أَمَّا مَا مَضَی فَقَدْ کُفِیتَهُ فَانْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ فِیمَا تَسْتَقْبِلُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید می گوید: شنیدم که اباعبدالله (علیه السلام) می فرمود: "حاجی زمانی که وارد مکه می شود، خداوند دو فرشته را بر او می گمارد که طواف، نماز و سعی او را حفظ کنند. پس زمانی که در عرفه می ایستد، آن دو فرشته بر شانه راست او می زنند و می گویند: آنچه گذشته است، برای تو کفایت شد؛ پس بنگر که چگونه خواهی بود در آنچه پیش رو داری
***
ص: 103
14359- 33- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ (2) بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْحَجُّ جِهَادُ الضُّعَفَاءِ وَ هُمْ شِیعَتُنَا.
******
ترجمه:
***
از علی بن ابی حمزه، از ابی الحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: "حج جهادِ ناتوانان است و آنان شیعیان ما هستند."
***
14360- 34- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَصْنَعُ اللَّهُ بِالْحَاجِّ قَالَ مَغْفُورٌ وَ اللَّهِ لَهُمْ لَا أَسْتَثْنِی فِیهِ.
******
ترجمه:
***
منصور بن حازم می گوید: به اباعبدالله (علیه السلام) گفتم: خداوند با حاجیان چه می کند؟ فرمود: "به خدا قسم، همه آن ها بخشیده می شوند، و من در این موضوع هیچ استثنایی قائل نیستم."
***
14361- 35- (4) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ (5) فِی عِیَادَةِ الْمَرِیضِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ فِی خُطْبَةٍ لَهُ وَ مَنْ خَرَجَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً فَلَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَتَّی یَرْجِعَ مِائَةُ (6) أَلْفِ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ یُمْحَی عَنْهُ أَلْفُ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ تُرْفَعُ لَهُ أَلْفُ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ بِکُلِّ دِرْهَمٍ (7) أَلْفُ أَلْفِ دِرْهَمٍ وَ بِکُلِّ دِینَارٍ أَلْفُ أَلْفِ دِینَارٍ وَ بِکُلِّ حَسَنَةٍ عَمِلَهَا فِی وَجْهِهِ ذَلِکَ أَلْفُ أَلْفِ حَسَنَةٍ حَتَّی یَرْجِعَ وَ کَانَ فِی ضَمَانِ اللَّهِ إِنْ تَوَفَّاهُ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ وَ إِنْ رَجَعَ رَجَعَ مَغْفُوراً لَهُ مُسْتَجَاباً لَهُ فَاغْتَنِمُوا دَعْوَتَهُ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یَرُدُّ دُعَاءَهُ إِذَا قَدِمَ (8) فَإِنَّهُ یُشَفَّعُ فِی مِائَةِ أَلْفِ رَجُلٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ خَلَفَ حَاجّاً أَوْ مُعْتَمِراً فِی أَهْلِهِ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ کَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ کَامِلًا مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنْقُصَ مِنْ أَجْرِهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
***
و در کتاب عقاب الاعمال با اسنادی که در باب عیادت بیمار آمده از رسول خدا (ص) نقل شده است که ایشان در خطبه ای فرمودند: "هرکس برای حج یا عمره خارج شود، برای او به هر قدمی که بردارد تا زمانی که بازگردد، صد هزار هزار حسنه نوشته می شود و یک هزار هزار گناه از او پاک می گردد و یک هزار هزار درجه به او عطا می شود. و برای او نزد خداوند به ازای هر درهمی، هزار هزار درهم و به ازای هر دیناری، هزار هزار دینار خواهد بود. و به ازای هر حسنه ای که در طول سفرش انجام دهد، هزار هزار حسنه برای او نوشته می شود تا بازگردد. و او در ضمانت خداست؛ اگر در این سفر بمیرد، خدا او را وارد بهشت می کند، و اگر بازگردد، آمرزیده و دعایش مستجاب شده بازخواهد گشت. پس دعای او را غنیمت شمارید، زیرا خداوند دعای او را زمانی که بازمی گردد، رد نمی کند. و او در روز قیامت برای صد هزار نفر شفاعت خواهد کرد. و هرکس پس از رفتن حاجی یا معتمر، خانواده او را به نیکی سرپرستی کند، پاداش او را کامل خواهد داشت، بدون اینکه از اجر حاجی چیزی کاسته شود."
***
14362- 36- (9) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 104
مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی فَفِرُّوا إِلَی اللَّهِ (1) قَالَ حُجُّوا إِلَی اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
از ابی الجارود، از ابی جعفر (علیه السلام) در مورد سخن خداوند متعال «پس به سوی خدا بگریزید» (ذاریات: 50) نقل شده که فرمود: «به سوی خدا حج کنید».
***
14363- 37- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ کُلَیْبٍ الْأَسَدِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع شِیعَتُکَ تَقُولُ الْحَاجُّ أَهْلُهُ وَ مَالُهُ فِی ضَمَانِ اللَّهِ وَ یُخْلَفُ فِی أَهْلِهِ وَ قَدْ أَرَاهُ یَخْرُجُ فَیَحْدُثُ عَلَی أَهْلِهِ الْأَحْدَاثُ فَقَالَ إِنَّمَا یُخْلَفُ فِیهِمْ بِمَا کَانَ یَقُومُ بِهِ فَأَمَّا مَا إِذَا کَانَ حَاضِراً لَمْ یَسْتَطِعْ دَفْعَهُ فَلَا.
******
ترجمه:
***
از کلیب اسدی نقل شده است که گفت: به اباعبدالله (علیه السلام) گفتم: شیعیانت می گویند که حاجی، خانواده و مالش در ضمانت خدا هستند و در نبود او، خانواده اش مورد حمایت قرار می گیرند، اما من می بینم که حاجی خارج می شود و در این مدت برای خانواده اش مشکلاتی پیش می آید. حضرت فرمود: «تنها آنچه را که حاجی قبلاً مسئولیتش را بر عهده داشته (و به آن رسیدگی می کرده)، برایشان جبران می شود؛ اما اگر زمانی که خودش حضور دارد نتواند آن مشکل را دفع کند، چنین ضمانتی وجود ندارد.»
***
14364- 38- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ إِذَا أَخَذَ فِی جَهَازِهِ لَمْ یَرْفَعْ قَدَماً وَ لَمْ یَضَعْ قَدَماً إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا حَسَنَةً حَتَّی إِذَا اسْتَقَلَّ لَمْ یَرْفَعْ بَعِیرُهُ خُفّاً وَ لَمْ یَضَعْ خُفّاً إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا حَسَنَةً حَتَّی إِذَا قَضَی حَجَّهُ مَکَثَ ذَا الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمَ وَ صَفَرَ- تُکْتَبُ لَهُ الْحَسَنَاتُ وَ لَا تُکْتَبُ عَلَیْهِ السَّیِّئَاتُ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَ بِکَبِیرَةٍ.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار، از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: ابو جعفر (علیه السلام) گفت: «هنگامی که بنده مؤمن شروع به آماده کردن وسایل سفر حج می کند، خداوند برای هر قدمی که برمی دارد و می گذارد، حسنه ای می نویسد. تا زمانی که به راه می افتد، شترش هیچ قدمی برنمی دارد و نمی گذارد، مگر اینکه خداوند برای او حسنه ای می نویسد. و زمانی که حج خود را به پایان می رساند، تا پایان ذی الحجه، محرم و صفر، حسنات برای او نوشته می شود و گناهان بر او نوشته نمی شود، مگر آنکه مرتکب گناه کبیره ای شود.»
***
14365- 39- (4) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنِ الْمُثَنَّی بْنِ رَاشِدٍ الْخَیَّاطِ (5) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمُسْلِمَ إِذَا خَرَجَ إِلَی هَذَا الْوَجْهِ یَحْفَظُ اللَّهُ عَلَیْهِ نَفْسَهُ وَ أَهْلَهُ حَتَّی إِذَا انْتَهَی إِلَی الْمَکَانِ الَّذِی یُحْرِمُ فِیهِ وُکِّلَ مَلَکَانِ یَکْتُبَانِ لَهُ أَثَرَهُ وَ یَضْرِبَانِ عَلَی مَنْکِبِهِ وَ یَقُولَانِ أَمَّا مَا قَدْ مَضَی فَقَدْ غُفِرَ لَکَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ.
******
ترجمه:
***
از ابی بصیر، از اباعبدالله (علیه السلام)، از پدرش (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «هنگامی که یک مسلمان برای این سفر (حج) خارج می شود، خداوند جان او و خانواده اش را حفظ می کند. و زمانی که به مکانی می رسد که در آن محرم می شود، دو فرشته مأمور می شوند که قدم های او را ثبت کنند و بر شانه اش می زنند و می گویند: "آنچه گذشته است، برای تو آمرزیده شده؛ پس اعمالت را از نو آغاز کن.
***
ص: 105
14366- 40- (1) وَ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَفَاضَ الرَّجُلُ مِنْ مِنًی- وَضَعَ یَدَهُ مَلَکٌ فِی (2) کَتِفَیْهِ ثُمَّ قَالَ اسْتَأْنِفْ.
******
ترجمه:
***
***
14367- 41- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلْحَاجِّ وَ الْمُعْتَمِرِ إِحْدَی ثَلَاثِ خِصَالٍ إِمَّا یُقَالُ لَهُ قَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَی وَ مَا بَقِیَ وَ إِمَّا یُقَالُ لَهُ قَدْ غُفِرَ لَکَ مَا مَضَی فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ وَ إِمَّا یُقَالُ لَهُ قَدْ حُفِظْتَ فِی أَهْلِکَ وَ وُلْدِکَ وَ هِیَ أَخَسُّهُنَّ (4).
******
ترجمه:
***
از حسین بن علوان، از جعفر، از پدرش (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: رسول خدا (ص) به حاجی و معتمر فرمود: «یکی از سه خصلت به او گفته می شود: یا به او گفته می شود: "آنچه گذشته است، برای تو آمرزیده شد و آنچه باقی مانده نیز آمرزیده است." یا به او گفته می شود: "آنچه گذشته است، برای تو آمرزیده شد؛ پس اعمالت را از نو آغاز کن." یا به او گفته می شود: "تو در خانواده و فرزندانت محفوظ هستی" و این خصلت، کم ارزش ترین آنهاست.»
***
14368- 42- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَاجُّ حُمْلَانُهُ وَ ضَمَانُهُ عَلَی اللَّهِ فَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکَیْنِ یَحْفَظَانِ طَوَافَهُ وَ صَلَاتَهُ وَ سَعْیَهُ وَ إِذَا کَانَ عَشِیَّةُ عَرَفَةَ ضَرَبَا عَلَی مَنْکِبِهِ الْأَیْمَنِ وَ یَقُولَانِ لَهُ یَا هَذَا أَمَّا مَا مَضَی فَقَدْ کُفِیتَهُ فَانْظُرْ کَیْفَ تَکُونُ فِیمَا تَسْتَقْبِلُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ یَعْنِی ابْنَ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار، از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «حاجی بار و مسئولیتش بر عهده خداوند است. زمانی که وارد مسجد الحرام می شود، خداوند دو فرشته را بر او می گمارد که طواف، نماز و سعی او را حفظ کنند. و وقتی که شب عرفه می رسد، آن دو فرشته بر شانه راست او می زنند و می گویند: "ای این شخص، آنچه گذشته است، برای تو کفایت شده؛ پس بنگر که چگونه خواهی بود در آنچه پیش رو داری.
***
14369- 43- (7) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ
ص: 106
رَسُولُ اللَّهِ ص الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَ الذُّنُوبَ کَمَا یَنْفِی الْکِیرُ خَبَثَ الْحَدِیدِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).
******
ترجمه:
***
و با همین سند از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: «حج و عمره فقر و گناهان را می زدایند، همان طور که کوره، زواید آهن را می زداید.»
***
14370- 44- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ جَمِیعاً عَنِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَذْکُرُ الْحَجَّ فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص هُوَ أَحَدُ الْجِهَادَیْنِ وَ هُوَ جِهَادُ الضُّعَفَاءِ وَ نَحْنُ الضُّعَفَاءُ.
******
ترجمه:
***
از کنانی نقل شده است که گفت: شنیدم اباعبدالله (علیه السلام) درباره حج می فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: «حج یکی از دو جهاد است و این جهاد، جهاد ناتوانان است و ما خود ناتوانان هستیم.»
***
14371- 45- (3) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَ الذُّنُوبَ کَمَا یَنْفِی الْکِیرُ الْخُبْثَ مِنَ الْحَدِیدِ.
******
ترجمه:
***
حضرت رضا علیه السلام فرمود: «حج و عمره فقر و گناهان را می زدایند، همان طور که کوره، زواید آهن را می زداید.»
***
14372- 46- (4) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَاتَ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ ذَاهِباً أَوْ جَائِیاً أَمِنَ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (5)
وَ رَوَی الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عِدَّةً مِنَ الْأَحَادِیثِ السَّابِقَةِ وَ جُمْلَةً أُخْرَی بِمَعْنَاهَا (6).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان، از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «هرکس در راه مکه بمیرد، چه در حال رفتن باشد و چه در حال برگشتن، از ترس بزرگ روز قیامت در امان خواهد بود.»
***
14373- 47- (7) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ
ص: 107
عَمَّارٍ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ: لَا یُمْلِقُ حَاجٌّ أَبَداً قُلْتُ وَ مَا الْإِمْلَاقُ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ خَشْیَةَ إِمْلاقٍ (1).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار، از ابی ابراهیم (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «هیچ حاجی هرگز دچار فقر نخواهد شد.» گفتم: «فقر چیست؟» فرمود: «سخن خداوند: و فرزندان خود را به سبب ترس از فقر نکشید» (اسرای:
***
14374- 48- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَاجُّ لَا یُمْلِقُ أَبَداً قُلْتُ وَ مَا الْإِمْلَاقُ قَالَ الْإِفْلَاسُ ثُمَّ قَالَ وَ لا تَقْتُلُوا أَوْلادَکُمْ مِنْ إِمْلاقٍ (3).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
از او، از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «حاجی هرگز دچار فقر نخواهد شد.» گفتم: «فقر چیست؟» فرمود: «افلاس.» سپس فرمود: «و فرزندان خود را به خاطر فقر نکشید» (انعام: 151).
***
14375- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الدَّیْلَمِیِّ مَوْلَی الرِّضَا ع قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ مَنْ حَجَّ بِثَلَاثَةٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَدِ اشْتَرَی نَفْسَهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالثَّمَنِ وَ لَمْ یَسْأَلْهُ مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَ مَالَهُ مِنْ حَلَالٍ أَوْ حَرَامٍ.
ص: 108
وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ مُرْسَلًا (1)
قَالَ الصَّدُوقُ یَعْنِی لَمْ یَسْأَلْ عَمَّا وَقَعَ فِی مَالِهِ مِنَ الشُّبْهَةِ وَ یُرْضِی عَنْهُ خُصَمَاءَهُ بِالْعِوَضِ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
از حسن بن علی دیلمی، مولای رضا (علیه السلام) نقل شده است که گفت: «شنیدم رضا (علیه السلام) می فرمود: کسی که با سه نفر از مؤمنان حج کند، خود را از خداوند عزّ و جلّ با این قیمت خریده است و خداوند از او نمی پرسد که مالش را از حلال به دست آورده یا حرام.»
***
(4) 40 بَابُ وُجُوبِ الْإِخْلَاصِ فِی نِیَّةِ الْحَجِّ وَ بُطْلَانِهِ مَعَ قَصْدِ الرِّیَاءِ
******
ترجمه:
***
***
14376- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ (6) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ صَنْدَلٍ الْخَادِمِ (7) عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ حَجَّانِ حَجٌّ لِلَّهِ وَ حَجٌّ لِلنَّاسِ فَمَنْ حَجَّ لِلَّهِ کَانَ ثَوَابُهُ عَلَی اللَّهِ الْجَنَّةَ- وَ مَنْ حَجَّ لِلنَّاسِ کَانَ ثَوَابُهُ عَلَی النَّاسِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
***
از هارون بن خارجه، از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «حج، دو نوع است: یکی برای خدا و دیگری برای مردم. کسی که برای خدا حج کند، پاداش او به عهده خداوند، بهشت است؛ و کسی که برای مردم حج کند، پاداش او در روز قیامت بر عهده مردم خواهد بود.»
***
14377- 2- (8) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَضَّاحٍ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ حَجَّ یُرِیدُ (9) اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یُرِیدُ بِهِ رِیَاءً وَ لَا سُمْعَةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ الْبَتَّةَ.
ص: 109
وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (2) وَ غَیْرِهَا (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
از سیف تمّار، از اباعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «کسی که برای خداوند عزّ و جلّ حج کند و نخواهد که به خاطر ریا یا شهرت باشد، خداوند او را به طور قطع می بخشد.
***
(5) 41 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ عَلَی غَیْرِهِ مِنَ الْعِبَادَاتِ إِلَّا مَا اسْتُثْنِیَ
******
ترجمه:
***
***
14378- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: وَدَّ مَنْ فِی الْقُبُورِ لَوْ أَنَّ لَهُ حَجَّةً وَاحِدَةً بِالدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع (7).
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم، از یکی از آن دو امام معصوم علیهما السلام نقل شده است که فرمود: «کسی که در قبرها است، آرزو می کند که ای کاش یک حج در دنیا و آنچه در آن است، داشت.»
***
14379- 2- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی (عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ) (9) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی الْکَاهِلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ وَ یَذْکُرُ الْحَجَ
ص: 110
فَقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- هُوَ أَحَدُ الْجِهَادَیْنِ هُوَ جِهَادُ الضُّعَفَاءِ وَ نَحْنُ الضُّعَفَاءُ أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ أَفْضَلَ مِنَ الْحَجِّ إِلَّا الصَّلَاةُ وَ فِی الْحَجِّ هَاهُنَا صَلَاةٌ وَ لَیْسَ فِی الصَّلَاةِ قِبَلَکُمْ حَجٌّ لَا تَدَعِ الْحَجَّ وَ أَنْتَ تَقْدِرُ عَلَیْهِ أَ مَا تَرَی أَنَّهُ یَشْعَثُ فِیهِ رَأْسُکَ وَ یَقْشَفُ (1) فِیهِ جِلْدُکَ وَ تَمْتَنِعُ فِیهِ مِنَ النَّظَرِ إِلَی النِّسَاءِ وَ إِنَّا نَحْنُ هَاهُنَا وَ نَحْنُ قَرِیبٌ وَ لَنَا مِیَاهٌ مُتَّصِلَةٌ مَا نَبْلُغُ الْحَجَّ حَتَّی یَشُقَّ عَلَیْنَا فَکَیْفَ أَنْتُمْ فِی بُعْدِ الْبِلَادِ وَ مَا مِنْ مَلِکٍ وَ لَا سُوقَةٍ یَصِلُ إِلَی الْحَجِّ إِلَّا بِمَشَقَّةٍ فِی تَغْیِیرِ مَطْعَمٍ أَوْ مَشْرَبٍ أَوْ رِیحٍ أَوْ شَمْسٍ لَا یَسْتَطِیعُ رَدَّهَا وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَحْمِلُ أَثْقالَکُمْ إِلی بَلَدٍ لَمْ تَکُونُوا بالِغِیهِ إِلَّا بِشِقِّ الْأَنْفُسِ إِنَّ رَبَّکُمْ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ (2).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْکَاهِلِیِّ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن یحیی کاهلی، نقل شده است که شنیدم اباعبدالله (علیه السلام) در مورد حج صحبت می کرد و گفت: «رسول الله (صلى الله عليه وآله) فرمود: "حج یکی از جهادهاست و جهاد ضعیفان است و ما نیز از ضعیفان هستیم. بدانید که هیچ چیز از حج بهتر نیست جز نماز. و در حج، اینجا نماز است و در نماز، قبله شما حج است. پس حج را ترک نکنید وقتی که می توانید آن را انجام دهید. آیا نمی بینید که در آن، موی سرتان پریشان می شود و پوستتان عریان می گردد و از نظر به زنان خودداری می کنید؟ ما در اینجا نزدیک هستیم و آب های متصل داریم و نمی توانیم به حج برسیم مگر با زحمت. پس چگونه شما در دوردست کشورها هستید؟ هیچ پادشاه یا کسی به حج نمی رسد مگر با زحمت در تغییر غذا یا نوشیدنی یا در معرض باد یا آفتاب که نمی تواند از آن پرهیز کند. و این به خاطر گفته خداوند عزّ و جلّ است که فرمود: "و بارهایتان را به شهری می برد که به آن نمی رسیدید مگر با سختی نفس ها." بی گمان پروردگارتان مهربان و رحیم است."»
***
14380- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ حَجَّةٌ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ رَقَبَةً لِی (5) قُلْتُ مَا یَعْدِلُ الْحَجَّ شَیْ ءٌ قَالَ مَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ وَ الدِّرْهَمُ فِی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَیْ أَلْفٍ (6) فِیمَا سِوَاهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید نقل شده است که گفت: شنیدم اباعبدالله (علیه السلام) می فرمود: «حج یک حج بهتر از هفتاد برده است برای من.» گفتم: «چه چیزی می تواند معادل حج باشد؟» فرمود: «هیچ چیزی نمی تواند معادل آن باشد و درهمی که در حج خرج می شود، بهتر از دو هزار درهم در سایر راه های خداوند است.»
***
14381- 4- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ
ص: 111
عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ سَفَرٍ أَبْلَغَ فِی لَحْمٍ وَ لَا دَمٍ وَ لَا جِلْدٍ وَ لَا شَعْرٍ مِنْ سَفَرِ مَکَّةَ- وَ مَا أَحَدٌ یَبْلُغُهُ حَتَّی تَنَالَهُ الْمَشَقَّةُ.
******
ترجمه:
***
از هشام بن حکم نقل شده است که گفت: ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: «هیچ سفری در گوشت و خون و پوست و مو به اندازه سفر به مکه مؤثر نیست و هیچ کس نمی تواند به آن برسد مگر اینکه مشقتی را متحمل شود.»
***
14382- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ الْحَجَّ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ لِأَنَّ الْمُصَلِّیَ إِنَّمَا یَشْتَغِلُ عَنْ أَهْلِهِ سَاعَةً وَ أَنَّ الصَّائِمَ یَشْتَغِلُ عَنْ أَهْلِهِ بَیَاضَ یَوْمٍ وَ أَنَّ الْحَاجَّ یُشْخِصُ (2) بَدَنَهُ وَ یُضْحِی نَفْسَهُ وَ یُنْفِقُ مَالَهُ وَ یُطِیلُ الْغَیْبَةَ عَنْ أَهْلِهِ لَا فِی مَالٍ یَرْجُوهُ وَ لَا إِلَی تِجَارَةٍ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین (علیه السلام) گفت: روایت شده است که حج از نماز و روزه برتر است، زیرا کسی که نماز می خواند فقط برای ساعتی از اهل خود دور می شود و روزه دار در روشنائی روز سفید از اهل خود دور است. اما حاجی بدن خود را در راه خدا بکار می گیرد ، نفس خود را قربانی می کند، مال خود را خرج می کند و مدت زیادی از اهل خود غایب می شود، نه برای مالی که به دست آورد و نه برای تجارت.
***
14383- 6- (4) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ صَلَاةً فَرِیضَةً خَیْرٌ مِنْ عِشْرِینَ حَجَّةً وَ حَجَّةٌ خَیْرٌ مِنْ بَیْتٍ مَمْلُوءٍ ذَهَباً یُتَصَدَّقُ مِنْهُ (5) حَتَّی یَفْنَی.
قَالَ الصَّدُوقُ هَذَانِ الْحَدِیثَانِ مُتَّفِقَانِ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْحَجَّ فِیهِ صَلَاةٌ وَ الصَّلَاةُ لَیْسَ فِیهَا حَجٌّ فَالْحَجُّ بِهَذَا الْوَجْهِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ وَ صَلَاةٌ فَرِیضَةٌ أَفْضَلُ مِنْ عِشْرِینَ حَجَّةً مُجَرَّدَةً عَنِ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
***
گفته شده است که یک نماز واجب بهتر از بیست حج است و یک حج بهتر از خانه ای پر از طلاست که از آن صدقه داده شود تا تمام شود.
صدوق (رحمت الله علیه) گفت: این دو حدیث متفق هستند و این به این دلیل است که در حج نماز وجود دارد، در حالی که در نماز حج وجود ندارد. بنابراین حج از این نظر بهتر از نماز است و نماز واجب از بیست حج مجرد از نماز برتر است.
***
14384- 7- (6) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ الْحَجُّ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ وَ الصِّیَامِ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ کَانَ أَبِی یَقُولُ وَ مَا أَفْضَلَ مِنْ رَجُلٍ یَقُودُ بِأَهْلِهِ وَ النَّاسُ وُقُوفٌ بِعَرَفَاتٍ یَمِیناً وَ شِمَالًا یَأْتِی بِهِمُ الْفِجَاجَ (7) فَیَسْأَلُ اللَّهَ بِهِمْ.
ص: 112
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2) وَ عَلَی اسْتِثْنَاءِ بَعْضِ الْعِبَادَاتِ (3).
******
ترجمه:
***
سَیْفٍ التَّمَّار از أبو عبد الله (ع) نقل می کند که: پدرم می گفت حج از نماز و روزه بهتر است و مشابه همین را ذکر کرده و افزوده بود: «و چه چیزی از مردی که خانواده اش را به همراه می برد و مردم در حال وقوف در عرفات به راست و چپ هستند و او آنها را به سوی خود می آورد و از خداوند درخواست می کند، بهتر است!»
***
(4) 42 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ عَلَی الصَّدَقَةِ بِنَفَقَتِهِ وَ بِأَضْعَافِهَا وَ عَدَمِ إِجْزَاءِ الصَّدَقَةِ عَنِ الْحَجِّ الْوَاجِبِ
******
ترجمه:
***
***
14385- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَقِیَهُ أَعْرَابِیٌّ فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی خَرَجْتُ أُرِیدُ الْحَجَّ فَفَاتَنِی وَ أَنَا رَجُلٌ مُمِیلٌ (6) فَمُرْنِی أَنْ أَصْنَعَ فِی مَالِی مَا أَبْلُغُ بِهِ مِثْلَ أَجْرِ الْحَاجِّ فَالْتَفَتَ إِلَیْهِ رَسُولُ اللَّهِ ص فَقَالَ انْظُرْ إِلَی أَبِی قُبَیْسٍ- فَلَوْ أَنَّ أَبَا قُبَیْسٍ لَکَ ذَهَبَةٌ حَمْرَاءُ أَنْفَقْتَهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَا بَلَغْتَ (7) مَا یَبْلُغُ الْحَاجُّ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْحَاجَّ إِذَا أَخَذَ فِی جَهَازِهِ لَمْ یَرْفَعْ شَیْئاً وَ لَمْ یَضَعْهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ فَإِذَا رَکِبَ بَعِیرَهُ لَمْ یَرْفَعْ خُفّاً وَ لَمْ یَضَعْهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ فَإِذَا طَافَ بِالْبَیْتِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ فَإِذَا سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ فَإِذَا وَقَفَ
ص: 113
بِعَرَفَاتٍ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ فَإِذَا وَقَفَ بِالْمَشْعَرِ الْحَرَامِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ فَإِذَا رَمَی الْجِمَارَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ قَالَ فَعَدَّ رَسُولُ اللَّهِ ص کَذَا وَ کَذَا مَوْقِفاً إِذَا وَقَفَهَا الْحَاجُّ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ ثُمَّ قَالَ أَنَّی لَکَ أَنْ تَبْلُغَ مَا یَبْلُغُ الْحَاجُّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ لَا تُکْتَبُ عَلَیْهِ الذُّنُوبُ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ تُکْتَبُ لَهُ الْحَسَنَاتُ إِلَّا أَنْ یَأْتِیَ بِکَبِیرَةٍ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا وَ اقْتَصَرَ عَلَی صَدْرِهِ (1)
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده است که از پدرشان و ایشان از پدرانشان (ع) نقل کردند که رسول خدا (ص) با یک مرد بادیه نشین برخورد کرد. آن مرد به ایشان گفت: ای رسول خدا، من برای حج قصد کرده بودم، اما نتوانستم آن را انجام دهم و من فردی هستم که اموال زیادی دارم. به من دستور بده که با مالم چه کنم تا به ثواب حاجی برسم. پیامبر (ص) به او فرمود: به کوه ابوقبیس نگاه کن! اگر این کوه برای تو از طلای سرخ بود و آن را در راه خدا انفاق می کردی، باز هم به پاداش حاجی نمی رسیدی.
سپس پیامبر (ص) فرمود: هنگامی که حاجی برای سفرش آماده می شود، هرگاه چیزی را بلند کند یا بگذارد، خداوند برای او ده حسنه می نویسد، ده گناه از او محو می کند و ده درجه مقام او را بالا می برد. وقتی سوار شتر خود می شود، هرگاه پای خود را بلند کند یا بگذارد، همین پاداش را دریافت می کند. وقتی طواف کعبه را انجام می دهد، از گناهان خود پاک می شود. وقتی بین صفا و مروه سعی می کند، از گناهانش پاک می شود. وقتی در عرفات می ایستد، از گناهانش پاک می شود. وقتی در مشعر الحرام می ایستد، از گناهانش پاک می شود. وقتی جمرات را می زند، از گناهانش پاک می شود.
سپس رسول خدا (ص) تعداد بسیاری از مکان هایی را که حاجی در آن ها توقف می کند و از گناهان پاک می شود، برشمرد و فرمود: چگونه تو می توانی به ثوابی که حاجی می رسد، دست یابی؟
امام صادق (ع) افزود: در مدت چهار ماه برای حاجی گناهی نوشته نمی شود و حسنات برای او نوشته می شود، مگر آنکه مرتکب گناه بزرگی شود.
***
14386- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةٌ فَرِیضَةٌ أَفْضَلُ مِنْ عِشْرِینَ حَجَّةً وَ حَجَّةٌ خَیْرٌ مِنْ بَیْتٍ مِنْ ذَهَبٍ یُتَصَدَّقُ بِهِ حَتَّی لَا یَبْقَی مِنْهُ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمودند: یک نماز واجب از بیست حج برتر است، و یک حج بهتر از خانه ای از طلاست که به طور کامل در راه خدا صدقه داده شود تا از آن چیزی باقی نماند.
***
14387- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ نُصَیْرِ بْنِ کَثِیرٍ (4) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ دِرْهَمٌ فِی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَیْ أَلْفِ دِرْهَمٍ (5) فِیمَا سِوَی ذَلِکَ مِنْ سَبِیلِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
ابوبصیر نقل می کند که از امام صادق (ع) شنیدم که فرمودند: یک درهم خرج کردن در حج، برتر از دو میلیون درهم خرج کردن در سایر راه های خداست.
***
14388- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ أَوْصَتْ أَنْ یُنْظَرَ قَدْرُ مَا یُحَجُّ بِهِ فَیُسْأَلَ فَإِنْ کَانَ الْفَضْلُ أَنْ یُوضَعَ فِی فُقَرَاءِ وُلْدِ فَاطِمَةَ ع وُضِعَ فِیهِمْ وَ إِنْ کَانَ الْحَجُّ أَفْضَلَ حُجَّ بِهِ عَنْهَا فَقَالَ إِنْ کَانَ عَلَیْهَا حَجَّةٌ
ص: 114
مَفْرُوضَةٌ فَلْیُجْعَلْ مَا أَوْصَتْ بِهِ فِی حَجِّهَا (1) أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ یُقْسَمَ فِی فُقَرَاءِ وُلْدِ فَاطِمَةَ ع.
******
ترجمه:
***
حلبی نقل می کند که از امام صادق (ع) درباره زنی پرسیدم که وصیت کرده بود مبلغی را کنار بگذارند، و اگر حج برتر بود، به نیابت از او حج به جا آورند، و اگر کمک به فقیران از فرزندان فاطمه (ع) بهتر بود، آن مبلغ را در میان آن ها تقسیم کنند. امام فرمودند: اگر حج واجب بر او باقی مانده است، آن مبلغ را برای حج او مصرف کنند. این کار نزد من محبوب تر است از اینکه میان فقیران از فرزندان فاطمه (ع) تقسیم شود.
***
14389- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دِرْهَمٌ تُنْفِقُهُ فِی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ عِشْرِینَ أَلْفَ دِرْهَمٍ تُنْفِقُهَا فِی حَقٍّ.
******
ترجمه:
***
علی بن ابی حمزه از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمودند: یک درهم که در حج خرج شود، برتر از بیست هزار درهمی است که در کار خیری خرج شود.
***
14390- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ خَالِهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ سَعِیدٍ السَّمَّانِ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ الْحَجُّ أَوِ الصَّدَقَةُ فَقَالَ مَا أَحْسَنَ الصَّدَقَةَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ قُلْتُ: أَجَلْ فَأَیُّهُمَا أَفْضَلُ قَالَ مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ مِنْ أَنْ یَحُجَّ وَ یَتَصَدَّقَ قَالَ قُلْتُ: مَا یَبْلُغُ مَالُهُ ذَلِکَ وَ لَا یَتَّسِعُ قَالَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یُنْفِقَ عَشَرَةَ دَرَاهِمَ فِی شَیْ ءٍ مِنْ سَبَبِ الْحَجِّ أَنْفَقَ خَمْسَةً وَ تَصَدَّقَ بِخَمْسَةٍ أَوْ قَصَّرَ فِی شَیْ ءٍ مِنْ نَفَقَتِهِ فِی الْحَجِّ فَیَجْعَلُ مَا یَحْبِسُ فِی الصَّدَقَةِ فَإِنَّ لَهُ فِی ذَلِکَ أَجْراً قَالَ قُلْتُ: هَذَا لَوْ فَعَلْنَاهُ لَاسْتَقَامَ قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ أَنَّی لَهُ مِثْلُ الْحَجِّ فَقَالَهَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَخْرُجُ مِنْ بَیْتِهِ فَیُعْطَی قِسْماً حَتَّی إِذَا أَتَی الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ طَافَ طَوَافَ الْفَرِیضَةِ ثُمَّ عَدَلَ إِلَی مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ فَیَأْتِیهِ مَلَکٌ فَیَقِفُ عَنْ یَسَارِهِ فَإِذَا انْصَرَفَ ضَرَبَ بِیَدِهِ عَلَی کَتِفِهِ فَیَقُولُ یَا هَذَا أَمَّا مَا (4) مَضَی فَقَدْ غُفِرَ لَکَ وَ أَمَّا مَا تَسْتَقْبِلُ فَخُذْ (5).
******
ترجمه:
***
سعید سمان از امام صادق (ع) پرسید: کدام یک برتر است، حج یا صدقه؟ امام سه بار فرمودند: «چه خوب است صدقه». سپس سعید گفت: بله، اما کدام یک برتر است؟ امام پاسخ دادند: چه چیزی مانع می شود که یکی از شما هم حج کند و هم صدقه دهد؟ سعید گفت: اموال او به اندازه ای نیست که هر دو را انجام دهد. امام فرمودند: وقتی کسی می خواهد ده درهم در راه حج خرج کند، پنج درهم را برای حج خرج کند و پنج درهم را صدقه دهد، یا اگر در برخی از هزینه های حج صرفه جویی کند، مبلغ صرفه جویی شده را صدقه دهد. در این کار برای او پاداشی است. سعید گفت: اگر ما این کار را انجام دهیم، راه درستی خواهد بود. سپس امام فرمودند: اما چگونه چیزی مانند حج برای او به دست خواهد آمد؟ و این جمله را سه بار تکرار کردند. امام افزودند: بنده ای که از خانه اش بیرون می آید و مسیر حج را طی می کند، وقتی به مسجدالحرام می رسد و طواف فریضه را به جا می آورد و به مقام ابراهیم می رود و دو رکعت نماز می خواند، فرشته ای نزد او می آید و در سمت چپش می ایستد. وقتی نمازش تمام شد، فرشته بر شانه اش می زند و می گوید: ای فرد، آنچه گذشته است، بخشیده شد و برای آنچه در آینده پیش رو داری، راه را دنبال کن.
***
ص: 115
14391- 7- (1) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ: لَمَّا أَفَاضَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَلَقَّاهُ أَعْرَابِیٌّ بِالْأَبْطَحِ- فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی خَرَجْتُ أُرِیدُ الْحَجَّ فَفَاتَنِی وَ أَنَا رَجُلٌ مَئِلٌ (2) یَعْنِی کَثِیرَ الْمَالِ فَمُرْنِی أَصْنَعُ فِی مَالِی مَا أَبْلُغُ بِهِ مَا یَبْلُغُ بِهِ الْحَاجُّ فَالْتَفَتَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَی أَبِی قُبَیْسٍ- فَقَالَ لَوْ أَنَّ أَبَا قُبَیْسٍ لَکَ زِنَتُهُ ذَهَبَةٌ حَمْرَاءُ أَنْفَقْتَهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَا بَلَغْتَ (3) مَا بَلَغَ الْحَاجُّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (4) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده است که از پدرشان و ایشان از پدرانشان (ع) نقل کردند که رسول خدا (ص) بعد ازاعمال حج درسرزمین ابطح با یک مرد بادیه نشین برخورد کرد. آن مرد به ایشان گفت: ای رسول خدا، من برای حج قصد کرده بودم، اما نتوانستم آن را انجام دهم و من فردی هستم که اموال زیادی دارم. به من دستور بده که با مالم چه کنم تا به ثواب حاجی برسم. پیامبر (ص) به او فرمود: به کوه ابوقبیس نگاه کن! اگر این کوه برای تو از طلای سرخ بود و آن را در راه خدا انفاق می کردی، باز هم به پاداش حاجی نمی رسیدی.
***
14392- 8- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أَحُجُّ سَنَةً وَ شَرِیکِی سَنَةً قَالَ مَا یَمْنَعُکَ مِنَ الْحَجِّ یَا إِبْرَاهِیمُ- قُلْتُ لَا أَتَفَرَّغُ لِذَلِکَ جُعِلْتُ فِدَاکَ أَتَصَدَّقُ بِخَمْسِمِائَةٍ مَکَانَ ذَلِکَ قَالَ الْحَجُّ أَفْضَلُ قُلْتُ أَلْفٍ قَالَ الْحَجُّ أَفْضَلُ قُلْتُ أَلْفٍ وَ خَمْسِمِائَةٍ قَالَ الْحَجُّ أَفْضَلُ قُلْتُ أَلْفَیْنِ قَالَ فِی أَلْفَیْکَ طَوَافُ الْبَیْتِ قُلْتُ لَا قَالَ أَ فِی أَلْفَیْکَ سَعْیٌ
ص: 116
بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ قُلْتُ لَا قَالَ أَ فِی أَلْفَیْکَ وُقُوفٌ بِعَرَفَةَ قُلْتُ لَا قَالَ أَ فِی أَلْفَیْکَ رَمْیُ الْجِمَارِ قُلْتُ لَا قَالَ أَ فِی أَلْفَیْکَ الْمَنَاسِکُ قُلْتُ لَا قَالَ الْحَجُّ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن میمون نقل می کند: به امام صادق (ع) گفتم: من یک سال حج می روم و شریکم سال دیگر. امام فرمودند: ای ابراهیم، چه چیزی مانع از این می شود که هر سال حج کنی؟ گفتم: نمی توانم وقت کافی پیدا کنم. فدایت شوم، به جای آن پانصد درهم صدقه می دهم. امام فرمودند: حج برتر است. گفتم: هزار درهم چطور؟ امام فرمودند: حج برتر است. گفتم: هزار و پانصد درهم؟ امام فرمودند: حج برتر است. گفتم: دو هزار درهم؟ امام فرمودند: آیا در آن دو هزار درهم طواف خانه خدا وجود دارد؟ گفتم: نه. امام فرمودند: آیا در آن سعی بین صفا و مروه وجود دارد؟ گفتم: نه. امام فرمودند: آیا در آن وقوف در عرفات هست؟ گفتم: نه. امام فرمودند: آیا در آن رمی جمرات است؟ گفتم: نه. امام فرمودند: آیا در آن مناسک حج هست؟ گفتم: نه. امام فرمودند: حج برتر است.
***
14393- 9- (1) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حُسَیْنٍ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَجَّةٌ خَیْرٌ مِنْ بَیْتٍ مَمْلُوءٍ ذَهَباً یُتَصَدَّقُ بِهِ حَتَّی یَفْنَی.
******
ترجمه:
***
ابوبصیر نقل می کند که امام صادق (ع) فرمودند: یک حج برتر است از خانه ای پر از طلا که به طور کامل در راه خدا صدقه داده شود تا به پایان برسد.
***
14394- 10- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ أَنْفَقَ دِرْهَماً فِی الْحَجِّ کَانَ خَیْراً مِنْ مِائَةِ أَلْفِ دِرْهَمٍ یُنْفِقُهَا فِی حَقٍّ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل می کند که امام صادق (ع) فرمودند: کسی که یک درهم در حج خرج کند، بهتر است از صد هزار درهمی که در کار خیری خرج شود.
***
14395- 11- (3) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ دِرْهَماً فِی الْحَجِّ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ أَلْفِ دِرْهَمٍ فِی غَیْرِهِ وَ دِرْهَمٌ یَصِلُ إِلَی الْإِمَامِ مِثْلُ أَلْفِ أَلْفِ دِرْهَمٍ فِی حَجٍّ.
******
ترجمه:
***
روایت شده است که یک درهم خرج کردن در حج، بهتر از یک میلیون درهم خرج کردن در غیر حج است. همچنین، یک درهم که به امام برسد، معادل یک میلیون درهمی است که در حج خرج شود.
***
14396- 12- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع وَدَّ مَنْ فِی الْقُبُورِ لَوْ أَنَّ لَهُ حَجَّةً بِالدُّنْیَا وَ مَا فِیهَا.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمودند: کسانی که در قبرها هستند، آرزو می کنند که ای کاش یک حج در دنیا و آنچه در آن است، برایشان باشد.
***
14397- 13- (5) وَ رُوِیَ أَنَّ دِرْهَماً فِی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَیْ أَلْفٍ فِیمَا سِوَاهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
روایت شده است که یک درهم خرج کردن در حج، بهتر از دو میلیون درهم خرج کردن در غیر حج است.
***
14398- 14- (6) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ نَاساً مِنَ
ص: 117
الْقُصَّاصِ یَقُولُونَ إِذَا حَجَّ رَجُلٌ حَجَّةً ثُمَّ تَصَدَّقَ وَ وَصَلَ کَانَ خَیْراً لَهُ فَقَالَ کَذَبُوا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
عبد الرحمن بن ابی عبدالله نقل می کند که به امام صادق (ع) گفتم: افرادی از قصاص می گویند اگر کسی یک حج به جا آورد و سپس صدقه بدهد و آن را به امام برساند، بهتر است. امام فرمودند: آن ها دروغ می گویند؛ این حدیث صحیح نیست.
***
14399- 15- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَاجُّ یَصْدُرُونَ عَلَی ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ صِنْفٌ یُعْتَقُونَ (2) مِنَ النَّارِ- وَ صِنْفٌ یَخْرُجُ مِنْ ذُنُوبِهِ کَهَیْئَةِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ وَ صِنْفٌ یَحْفَظُهُ (3) فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ فَذَلِکَ أَدْنَی مَا یَرْجِعُ بِهِ الْحَاجُّ (4).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمودند: حاجیان به سه دسته برمی گردند:
گروهی که از آتش جهنم آزاد می شوند.
گروهی که از گناهان خود به گونه ای خارج می شوند که گویی تازه به دنیا آمده اند.
گروهی که در خانواده و مال خود حفظ می شوند.
این ها حداقل پاداشی است که حاجی می تواند به دست آورد.
***
14400- 16- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ کَانَ لِأَحَدِکُمْ مِثْلُ أَبِی قُبَیْسٍ ذَهَبٌ یُنْفِقُهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ مَا عَدَلَ الْحَجَّ وَ لَدِرْهَمٌ یُنْفِقُهُ الْحَاجُّ یَعْدِلُ أَلْفَیْ أَلْفِ دِرْهَمٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
حسین بن عمرو از پدرش نقل می کند که امام صادق (ع) فرمودند: اگر یکی از شما به اندازه ابی قبیس طلا داشته باشد و آن را در راه خدا خرج کند، این مقدار برابر با حج نیست. اما یک درهم که حاجی در حج خرج می کند، برابر است با دو میلیون درهم در راه خدا.
***
14401- 17- (6) جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُولَوَیْهِ فِی الْمَزَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنْ جَدِّهِ (7) قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَیُّمَا أَفْضَلُ الْحَجُّ أَوِ الصَّدَقَةُ فَقَالَ هَذِهِ مَسْأَلَةٌ فِیهَا مَسْأَلَتَانِ قَالَ کَمِ الْمَالُ یَکُونُ مَا یَحْمِلُ صَاحِبَهُ إِلَی الْحَجِّ قَالَ قُلْتُ: لَا قَالَ إِذَا کَانَ مَالًا یَحْمِلُ إِلَی الْحَجِ
ص: 118
- فَالصَّدَقَةُ لَا تَعْدِلُ الْحَجَّ الْحَجُّ أَفْضَلُ وَ إِنْ کَانَتْ لَا تَکُونُ إِلَّا الْقَلِیلَ فَالصَّدَقَةُ قُلْتُ فَالْجِهَادُ قَالَ الْجِهَادُ أَفْضَلُ الْأَشْیَاءِ بَعْدَ الْفَرَائِضِ فِی وَقْتِ الْجِهَادِ وَ لَا جِهَادَ إِلَّا مَعَ الْإِمَامِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ بَعْضَ أَفْرَادِ الصَّدَقَةِ أَفْضَلُ مِنَ الْحَجِّ (3).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عبد الرحمن اصم از جدش نقل می کند که گفت: به امام باقر (ع) گفتم: کدام یک بهتر است: حج یا صدقه؟ امام فرمودند: این سوال دو بخش دارد. اگر مالی که فرد را به حج می برد وجود داشته باشد، در این صورت صدقه نمی تواند با حج برابر باشد و حج بهتر است. اما اگر فرد نتواند به حج برود و فقط مقدار کمی مال داشته باشد، صدقه بهتر است.
سپس پرسیدم: و چه طور درباره جهاد؟ امام فرمودند: جهاد بهترین عمل پس از واجبات است، در زمانی که جهاد در حال انجام باشد. و هیچ جهاد واقعی نیست مگر با امام.
***
(4) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ عَلَی الْعِتْقِ
******
ترجمه:
***
***
14402- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی إِبْرَاهِیمُ بْنُ مَیْمُونٍ کُنْتُ جَالِساً عِنْدَ أَبِی حَنِیفَةَ- فَجَاءَهُ رَجُلٌ فَسَأَلَهُ فَقَالَ مَا تَرَی فِی رَجُلٍ قَدْ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ الْحَجُّ أَفْضَلُ أَمْ یُعْتِقُ رَقَبَةً قَالَ لَا بَلْ یُعْتِقُ رَقَبَةً فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کَذَبَ وَ اللَّهِ وَ أَثِمَ لَحَجَّةٌ أَفْضَلُ مِنْ عِتْقِ رَقَبَةٍ وَ رَقَبَةٍ وَ رَقَبَةٍ حَتَّی عَدَّ عَشْراً ثُمَّ قَالَ وَیْحَهُ فِی أَیِّ رَقَبَةٍ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ- وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ الْوُقُوفُ بِعَرَفَةَ- وَ حَلْقُ الرَّأْسِ وَ رَمْیُ الْجِمَارِ- وَ لَوْ کَانَ کَمَا قَالَ لَعَطَّلَ النَّاسُ الْحَجَّ وَ لَوْ فَعَلُوا کَانَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یُجْبِرَهُمْ عَلَی الْحَجِّ إِنْ شَاءُوا وَ إِنْ أَبَوْا فَإِنَّ هَذَا الْبَیْتَ إِنَّمَا وُضِعَ لِلْحَجِّ.
ص: 119
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) نقل می کند که ابراهیم بن میمون به من گفت: من نزد ابوحنیفه نشسته بودم که مردی نزد او آمد و از او پرسید: نظر شما در مورد مردی که حج اسلام را به جا آورده، چیست؟ آیا حج بهتر است یا آزاد کردن بنده؟ ابوحنیفه پاسخ داد: نه، بلکه آزاد کردن بنده بهتر است.
امام صادق (ع) فرمودند: به خدا سوگند، او دروغ گفته و گناه کرده است. یک حج بهتر از آزاد کردن یک بنده است، حتی اگر ده بنده آزاد کند. سپس امام افزودند: وای بر او! کدام آزاد کردن بنده می تواند با طواف به دور خانه خدا، سعی بین صفا و مروه، وقوف در عرفات، تراشیدن سر، و رمی جمرات برابر باشد؟ و اگر آن گونه که او گفته باشد، مردم حج را تعطیل می کردند. و اگر چنین می کردند، بر امام واجب بود که مردم را به حج وادار کند، چه بخواهند و چه نخواهند. زیرا این خانه (کعبه) تنها برای حج قرار داده شده است.
***
14403- 2- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ (3) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَأَنْ أَحُجَّ حَجَّةً أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أُعْتِقَ رَقَبَةً وَ رَقَبَةً وَ رَقَبَةً حَتَّی انْتَهَی إِلَی عَشَرَةٍ وَ مِثْلَهَا وَ مِثْلَهَا حَتَّی انْتَهَی إِلَی سَبْعِینَ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ کَمَا مَرَّ فِی أَحَادِیثِ الصَّدَقَةِ (4).
******
ترجمه:
***
ابوبصیر از امام باقر (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند: "برای من یک حج به جا آوردن بهتر است از اینکه بنده ای را آزاد کنم، و بنده ای دیگر را، و بنده ای دیگر را، تا ده بنده، و دوباره مانند آن ها، و مانند آن ها، تا هفتاد بنده."
***
14404- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَحَجَّةٌ أَفْضَلُ مِنْ عِتْقِ سَبْعِینَ رَقَبَةً فَقُلْتُ مَا یَعْدِلُ الْحَجَّ شَیْ ءٌ قَالَ مَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ وَ لَدِرْهَمٌ فِی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَیْ أَلْفِ دِرْهَمٍ فِیمَا سِوَاهُ مِنْ سَبِیلِ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ خَرَجْتُ عَلَی نَیِّفٍ وَ سَبْعِینَ بَعِیراً وَ بِضْعَ عَشْرَةَ دَابَّةً وَ لَقَدِ اشْتَرَیْتُ سُوداً أُکَثِّرُ بِهَا الْعَدَدَ وَ لَقَدْ آذَانِی أَکْلُ الْخَلِّ وَ الزَّیْتِ حَتَّی إِنَّ حَمِیدَةَ أَمَرَتْ بِدَجَاجَةٍ فَشُوِیَتْ لِی فَرَجَعَتْ إِلَیَّ نَفْسِی.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند: "یک حج برتر از آزاد کردن هفتاد بنده است." گفتم: آیا چیزی با حج برابری می کند؟ فرمودند: "هیچ چیزی با حج برابری نمی کند، و درهمی که در حج خرج شود، برتر از دو میلیون درهم است که در راه خدا صرف شود."
سپس امام فرمودند: "من با بیش از هفتاد شتر و چندین مرکب به حج رفتم. برای افزایش تعداد شترها، شترهای سیاه خریداری کردم. خوردن سرکه و روغن زیتون مرا اذیت می کرد تا اینکه حمیده (همسرم) دستور داد مرغی بریان کنند و پس از آن اشتهایم بازگشت."
***
14405- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ حَجَّةً وَاحِدَةً أَفْضَلُ مِنْ عِتْقِ سَبْعِینَ رَقَبَةً.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: روایت شده است که یک حج برتر از آزاد کردن هفتاد برده است.
***
14406- 5- (7) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ
ص: 120
الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْأَشْعَثِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یُونُسَ (1) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْحَجُّ أَفْضَلُ مِنْ عَشْرِ رَقَبَاتٍ حَتَّی عَدَّ سَبْعِینَ رَقَبَةً وَ الطَّوَافُ وَ رَکْعَتَانِ (2) أَفْضَلُ مِنْ عِتْقِ رَقَبَةٍ.
******
ترجمه:
***
عمر بن یونس گفت: شنیدم که ابا عبدالله (علیه السلام) می فرمود: حج برتر از آزاد کردن ده برده است، تا به شماره هفتاد برده رسید، و طواف و دو رکعت نماز برتر از آزاد کردن یک برده است.
***
14407- 6- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ أَبِی بَشِیرٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ قَدِمْتَ حَاجّاً قَالَ نَعَمْ قَالَ وَ تَدْرِی مَا لِلْحَاجِّ مِنَ الثَّوَابِ قَالَ لَا أَدْرِی جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ مَنْ قَدِمَ حَاجّاً حَتَّی إِذَا دَخَلَ مَکَّةَ دَخَلَ مُتَوَاضِعاً فَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ قَصَّرَ خُطَاهُ مِنْ مَخَافَةِ اللَّهِ فَطَافَ بِالْبَیْتِ طَوَافاً وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ سَبْعِینَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ حَطَّ عَنْهُ سَبْعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ سَبْعِینَ أَلْفَ دَرَجَةٍ وَ شَفَّعَهُ فِی سَبْعِینَ أَلْفَ حَاجَةٍ وَ حَسَبَ لَهُ عِتْقَ سَبْعِینَ أَلْفَ رَقَبَةٍ قِیمَةُ کُلِّ رَقَبَةٍ عَشَرَةُ آلَافِ دِرْهَمٍ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم از ابی الحسن (علیه السلام) روایت شده که مردی نزد او آمد و به او گفت: حاجی بازگشته ای؟ فرمود: بله. گفت: آیا می دانی برای حاجی چه پاداشی است؟ گفت: نمی دانم، فدایت شوم. فرمود: هر کس به حج برود، تا وقتی وارد مکه شود با تواضع وارد می شود، و چون وارد مسجدالحرام شود، از ترس خدا قدم هایش را کوتاه بردارد و به دور خانه (کعبه) طواف کند و دو رکعت نماز بخواند، خداوند برای او هفتاد هزار حسنه می نویسد و هفتاد هزار گناه از او می بخشد و هفتاد هزار درجه او را بالا می برد و او را شفیع در هفتاد هزار حاجت قرار می دهد و برای او پاداش آزاد کردن هفتاد هزار برده، به ارزش هر برده ده هزار درهم، را حساب می کند.
***
14408- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ حَجَّةٌ أَفْضَلُ أَوْ عِتْقُ رَقَبَةٍ قَالَ حَجَّةٌ أَفْضَلُ قُلْتُ فَثِنْتَیْنِ قَالَ فَحَجَّةٌ أَفْضَلُ قَالَ مُعَاوِیَةُ فَلَمْ أَزَلْ أَزِیدُ وَ یَقُولُ حَجَّةٌ أَفْضَلُ حَتَّی بَلَغْتُ ثَلَاثِینَ رَقَبَةً فَقَالَ حَجَّةٌ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار از ابا عبدالله (علیه السلام) در حدیثی روایت شده که گفتم به او: حج بهتر است یا آزاد کردن برده؟ فرمود: حج بهتر است. گفتم: دو برده چطور؟ فرمود: حج بهتر است. معاویه گفت: همچنان تعداد را افزایش دادم و او می فرمود: حج بهتر است، تا به سی برده رسیدم و فرمود: حج بهتر است.
***
14409- 8- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ
ص: 121
أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ حَجَّةٌ أَفْضَلُ مِنْ عِتْقِ سَبْعِینَ (1) رَقَبَةً.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید گفت: شنیدم که ابا عبدالله (علیه السلام) می فرمود: یک حج بهتر از آزاد کردن هفتاد برده است.
***
14410- 9- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ أَ عِتْقُ نَسَمَةٍ أَفْضَلُ أَمْ حَجَّةٌ فَقَالَ بَلْ حَجَّةٌ قَالَ فَرَقَبَتَیْنِ قَالَ بَلْ حَجَّةٌ فَلَمْ یَزَلْ یَزِیدُ وَ یَقُولُ بَلْ حَجَّةٌ حَتَّی بَلَغَ ثَلَاثِینَ رَقَبَةً فَقَالَ الْحَجُّ أَفْضَلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی أَحَادِیثِ الطَّوَافِ (4) وَ غَیْرِهِ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن محمد مفید در «المقنعه» از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که مردی از او پرسید: آزاد کردن یک برده بهتر است یا یک حج؟ فرمود: بلکه حج. گفت: دو برده چطور؟ فرمود: بلکه حج. او همچنان تعداد را افزایش می داد و امام می فرمود: بلکه حج، تا به سی برده رسید و امام فرمود: حج بهتر است.
***
(6) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْحَجِّ عَلَی الْجِهَادِ مَعَ غَیْرِ الْإِمَامِ
******
ترجمه:
***
***
14411- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (8) قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع إِنَّ أَبِی حَدَّثَنِی عَنْ آبَائِکَ ع- أَنَّهُ قِیلَ لِبَعْضِهِمْ إِنَّ فِی بِلَادِنَا مَوْضِعَ رِبَاطٍ یُقَالُ لَهُ قَزْوِینُ- وَ عَدُوّاً یُقَالُ لَهُ الدَّیْلَمُ فَهَلْ مِنْ جِهَادٍ أَوْ هَلْ مِنْ رِبَاطٍ فَقَالَ عَلَیْکُمْ بِهَذَا الْبَیْتِ فَحُجُّوهُ ثُمَّ قَالَ فَأَعَادَ عَلَیْهِ الْحَدِیثَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ کُلَ
ص: 122
ذَلِکَ یَقُولُ عَلَیْکُمْ بِهَذَا الْبَیْتِ فَحُجُّوهُ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع صَدَقَ هُوَ عَلَی مَا ذَکَرَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن عبدالله گفت: به امام رضا (علیه السلام) گفتم که پدرم از پدرانت نقل کرده است که به یکی از آنها گفته شد: در سرزمین ما مکانی برای مرزبانی به نام قزوین و دشمنی به نام دیلم وجود دارد. آیا جهادی هست یا مرزبانی لازم است؟(ظاهرا منظور راوی اینست که بجای هزینه کردن برای حج یارفتن به حج جهاد برود یا هزینه ساخت مرزبانی را بدهد ) امام فرمود: بر شماست این خانه (کعبه)، به سوی آن بروید و حج به جا آورید. سپس آن شخص سه بار این سخن را تکرار کرد و هر بار امام فرمود: بر شماست این خانه، به سوی آن بروید و حج به جا آورید. در نهایت، امام رضا (علیه السلام) فرمود: او راست گفته و آنچه نقل کرده درست است.
***
14412- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فَقَالَ قَدْ آثَرْتَ الْحَجَّ عَلَی الْجِهَادِ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ (2) فَقَالَ لَهُ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع- فَاقْرَأْ مَا بَعْدَهُ فَقَالَ التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ (3) إِلَی أَنْ بَلَغَ آخِرَ الْآیَةِ فَقَالَ إِذَا رَأَیْتَ هَؤُلَاءِ فَالْجِهَادُ مَعَهُمْ یَوْمَئِذٍ أَفْضَلُ مِنَ الْحَجِّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: مردی نزد علی بن حسین (علیه السلام) آمد و گفت: تو حج را بر جهاد برتری دادی و حال آنکه خداوند عز و جل گفته است: "به درستی که خداوند از مؤمنان جان ها و اموالشان را خریداری کرد به این که برای آنان بهشت باشد" (توبه 9-111). علی بن حسین (علیه السلام) به او گفت: آنچه بعد از آن است را بخوان. پس او گفت: "توبه کنندگان، عبادت کنندگان..." (توبه 9-112) تا اینکه به آخر آیه رسید. علی بن حسین (علیه السلام) گفت: هنگامی که این افراد را دیدی، جهاد در کنار آنان در آن روز از حج برتر است.
***
(6) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَکْرَارِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ بِقَدْرِ الْقُدْرَةِ
******
ترجمه:
***
***
14413- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَرَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَابِعُوا بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَإِنَّهُمَا یَنْفِیَانِ الْفَقْرَ وَ الذُّنُوبَ کَمَا یَنْفِی الْکِیرُ خَبَثَ الْحَدِیدِ.
******
ترجمه:
***
از ابی محمد الفراء نقل شده است که گفت: شنیدم جعفر بن محمد (علیه السلام) می فرمود که رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فرمود: حج و عمره را پی درپی انجام دهید، زیرا این دو فقر و گناهان را از بین می برند همان طور که کوره، ناخالصی آهن را از بین می برد.
***
ص: 123
14414- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ سُوقَانِ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ اللَّازِمُ لَهُمَا فِی ضَمَانِ اللَّهِ إِنْ أَبْقَاهُ أَدَّاهُ إِلَی عِیَالِهِ وَ إِنْ أَمَاتَهُ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از ابی بصیر نقل شده است که از ابی عبدالله (علیه السلام) شنیدم که فرمود: حج و عمره دو بازار از بازارهای آخرت هستند. بر عهده خداوند است که اگر کسی به آنها ادامه دهد و زنده بماند، او را به خانواده اش بازگرداند، و اگر او را بمیرد، او را به بهشت وارد کند.
***
14415- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ زَعْلَانَ (4) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ الطَّیَّارِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حِجَجٌ تَتْرَی وَ عُمَرٌ تُسْعَی یَدْفَعْنَ عَیْلَةَ الْفَقْرِ وَ مِیتَةَ السَّوْءِ.
******
ترجمه:
***
از ابن الطیار نقل شده است که ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: حج های پی درپی و عمره هایی که انجام می شود، فقر را از بین می برد و مرگ بد را دور می کند.
***
14416- 4- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَمْ یَحُجَّ النَّبِیُّ ص بَعْدَ قُدُومِ الْمَدِینَةِ- إِلَّا وَاحِدَةً وَ قَدْ حَجَّ بِمَکَّةَ مَعَ قَوْمِهِ حَجَّاتٍ.
******
ترجمه:
***
از غیاث بن ابراهیم نقل شده است که جعفر (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلى الله علیه وآله) بعد از ورود به مدینه، فقط یک بار حج به جا آورد و او در مکه با قوم خود چندین حج انجام داد.
***
14417- 5- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عِیسَی الْفَرَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عَشْرَ حَجَّاتٍ مُسْتَسِرّاً فِی کُلِّهَا یَمُرُّ بِالْمَأْزِمَیْنِ فَیَنْزِلُ فَیَبُولُ.
ص: 124
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ کَذَا الْحَدِیثَانِ اللَّذَانِ قَبْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ أَوْ زُرَارَةَ الشَّکُّ مِنَ الْحَسَنِ (2).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن ابی یعفور نقل شده است که ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه وآله) ده حج انجام داد و در همه آنها از مأزمی ها (محل هایی در مسیر حج) عبور می کرد و در آنجا فرود می آمد و ادرار می کرد.
***
14418- 6- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عِیسَی الْفَرَّاءِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
ابْنِ فَضَّالٍ از عِیسَی الْفَرَّاءِ مثل همین روایت را نقل کرده .
***
14419- 7- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص غَیْرَ حَجَّةِ الْوَدَاعِ- قَالَ نَعَمْ عِشْرِینَ حَجَّةً.
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید نقل شده است که گفتم به ابی عبدالله (علیه السلام): آیا رسول خدا (صلى الله علیه وآله) غیر از حجّة الوداع حج دیگری نیز انجام داد؟ فرمود: بله، بیست حج انجام داد.
***
14420- 8- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ کَانَ لِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع نَاقَةٌ قَدْ حَجَّ عَلَیْهَا اثْنَتَیْنِ وَ عِشْرِینَ حَجَّةً مَا قَرَعَهَا قَرْعَةً قَطُّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از زرارة نقل شده است که شنیدم ابا جعفر (علیه السلام) می فرمود: علی بن حسین (علیه السلام) شتری داشت که او بر آن شتر بیست و دو حج انجام داد و هیچ گاه آن شتر را به قرعه نینداخت.
***
14421- 9- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سِنْدِیِّ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنِ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: مَنْ حَجَّ ثَلَاثَ سِنِینَ مُتَوَالِیَةً ثُمَّ حَجَّ أَوْ لَمْ یَحُجَّ فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ مُدْمِنِ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
از فضیل بن یسار نقل شده است که از یکی از دو امام علیهما السلام شنیدم که فرمود: کسی که سه سال متوالی حج انجام دهد، سپس یا حج کند یا نکند، او در حکم کسی است که مداوم حج کرده است.
***
ص: 125
14422- 10- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ مُدْمِنَ الْحَجِّ الَّذِی إِذَا وَجَدَ حَجَّ کَمَا أَنَّ مُدْمِنَ الْخَمْرِ الَّذِی إِذَا وَجَدَهُ شَرِبَهُ.
******
ترجمه:
***
و روایت شده است که مداوم حج کننده کسی است که وقتی حج را پیدا کند، آن را انجام می دهد، همان طور که مداوم شراب نوشی است که وقتی آن را بیابد، می نوشد.
***
14423- 11- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ سِنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَسْلَمَ الْمَکِّیِّ رَاوِیَةِ عَامِرِ بْنِ وَاثِلَةَ (3) قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَمْ حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص حَجَّةً قَالَ عَشَرَةً أَ مَا تَسْمَعُ حَجَّةَ الْوَدَاعِ- فَتَکُونُ حَجَّةُ الْوَدَاعِ إِلَّا وَ قَدْ حَجَّ قَبْلَ ذَلِکَ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ (4) عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از اسلم مکی، راوی عامر بن واثله نقل شده است که گفتم به او: چند بار رسول خدا (صلى الله علیه وآله) حج انجام داد؟ گفت: ده بار. آیا نمی شنوی که حجّة الوداع (آخرین حج) است؟ پس حجّة الوداع، جز این نیست که قبل از آن حج کرده باشد.
***
14424- 12- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عِشْرِینَ حَجَّةً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید نقل شده است که ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلى الله علیه وآله) بیست حج انجام داد.
***
14425- 13- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع
ص: 126
مَنْ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَقَدْ حَلَّ عُقْدَةً مِنَ النَّارِ مِنْ عُنُقِهِ وَ مَنْ حَجَّ حَجَّتَیْنِ لَمْ یَزَلْ فِی خَیْرٍ حَتَّی یَمُوتَ وَ مَنْ حَجَّ ثَلَاثَ حِجَجٍ مُتَوَالِیَةٍ ثُمَّ حَجَّ أَوْ لَمْ یَحُجَّ فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ مُدْمِنِ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس حجّة الاسلام را انجام دهد، یک گره از آتش از گردن او باز می شود و کسی که دو حج انجام دهد، همواره در خیر خواهد بود تا بمیرد و کسی که سه حج متوالی انجام دهد، سپس یا حج کند یا نکند، او در حکم کسی است که مداوم حج کرده است.
***
14426- 14- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ حَجَّ ثَلَاثَ حِجَجٍ لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ أَبَداً وَ أَیُّمَا بَعِیرٍ حُجَّ عَلَیْهِ ثَلَاثَ سِنِینَ جُعِلَ مِنْ نَعَمِ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
***
فرمود: و روایت شده است که هر کس سه حج انجام دهد، هرگز فقر به او نخواهد رسید و هر شتری که به مدت سه سال حج بر آن انجام شود، از نعمت های بهشت محسوب می شود.
***
14427- 15- (2) قَالَ وَ رُوِیَ سَبْعَ سِنِینَ.
******
ترجمه:
***
ودر روایت دیگری آمده هفت سال .
***
14428- 16- (3) قَالَ وَ قَالَ الرِّضَا ع مَنْ حَجَّ بِثَلَاثَةٍ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَقَدِ اشْتَرَی نَفْسَهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِالثَّمَنِ وَ لَمْ یَسْأَلْهُ مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَ مَالَهُ مِنْ حَلَالٍ أَوْ حَرَامٍ وَ مَنْ حَجَّ أَرْبَعَ حِجَجٍ لَمْ تُصِبْهُ ضَغْطَةُ الْقَبْرِ أَبَداً وَ إِذَا مَاتَ صَوَّرَ اللَّهُ الْحِجَجَ الَّتِی حَجَّ فِی صُورَةٍ حَسَنَةٍ أَحْسَنَ مَا یَکُونُ مِنَ الصُّوَرِ بَیْنَ عَیْنَیْهِ یُصَلِّی فِی جَوْفِ قَبْرِهِ حَتَّی یَبْعَثَهُ اللَّهُ مِنْ قَبْرِهِ وَ یَکُونُ ثَوَابُ تِلْکَ الصَّلَاةِ لَهُ وَ اعْلَمْ أَنَّ الرَّکْعَةَ مِنْ تِلْکَ الصَّلَاةِ تَعْدِلُ أَلْفَ رَکْعَةٍ مِنْ صَلَاةِ الْآدَمِیِّینَ وَ مَنْ حَجَّ خَمْسَ حِجَجٍ لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ أَبَداً وَ مَنْ حَجَّ عَشْرَ حِجَجٍ لَمْ یُحَاسِبْهُ اللَّهُ أَبَداً وَ مَنْ حَجَّ عِشْرِینَ حَجَّةً لَمْ یَرَ جَهَنَّمَ- وَ لَمْ یَسْمَعْ شَهِیقَهَا وَ لَا زَفِیرَهَا وَ مَنْ حَجَّ أَرْبَعِینَ حَجَّةً قِیلَ لَهُ اشْفَعْ فِیمَنْ أَحْبَبْتَ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ- یَدْخُلُ مِنْهُ هُوَ وَ مَنْ یَشْفَعُ لَهُ وَ مَنْ حَجَّ خَمْسِینَ حَجَّةً بُنِیَ لَهُ مَدِینَةٌ فِی جَنَّةِ عَدْنٍ فِیهَا أَلْفُ قَصْرٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ أَلْفُ حَوْرَاءَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ أَلْفُ زَوْجَةٍ وَ یُجْعَلُ مِنْ رُفَقَاءِ مُحَمَّدٍ ص فِی الْجَنَّةِ- وَ مَنْ حَجَّ أَکْثَرَ مِنْ خَمْسِینَ حَجَّةً کَانَ کَمَنْ حَجَّ خَمْسِینَ حَجَّةً مَعَ مُحَمَّدٍ وَ الْأَوْصِیَاءِ- وَ کَانَ مِمَّنْ یَزُورُهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی کُلَّ جُمُعَةٍ-
ص: 127
وَ هُوَ مِمَّنْ یَدْخُلُ جَنَّةَ عَدْنٍ- الَّتِی خَلَقَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِیَدِهِ وَ لَمْ تَرَهَا عَیْنٌ وَ لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهَا مَخْلُوقٌ وَ مَا أَحَدٌ یُکْثِرُ الْحَجَّ إِلَّا بَنَی اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَجَّةٍ مَدِینَةً فِی الْجَنَّةِ- فِیهَا غُرَفٌ کُلُّ غُرْفَةٍ فِیهَا حَوْرَاءُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ مَعَ کُلِّ حَوْرَاءَ ثَلَاثُمِائَةِ جَارِیَةٍ لَمْ یَنْظُرِ النَّاسُ إِلَی مِثْلِهِنَّ حُسْناً وَ جَمَالًا.
******
ترجمه:
***
امام رضا (علیه السلام) فرمود: هر کس با سه نفر از مؤمنین حج کند، به درستی که خود را از خداوند عز و جل خریده است، بدون اینکه از او بپرسند که مالش را از حلال به دست آورده یا حرام. و هر کس چهار حج انجام دهد، هرگز فشار قبر به او نمی رسد و وقتی بمیرد، خداوند حج هایی را که انجام داده است به صورت نیکو در جلوی او به تصویر می کشد و او در قبر خود نماز می گذارد تا خداوند او را از قبرش برانگیزد و ثواب آن نماز برای او خواهد بود. و بدان که هر رکعت از آن نماز معادل هزار رکعت از نماز آدمیان است.
و هر کس پنج حج انجام دهد، خداوند او را هرگز عذاب نخواهد کرد. و هر کس ده حج انجام دهد، خداوند او را هرگز محاسبه نخواهد کرد. و هر کس بیست حج انجام دهد، او هرگز جهنم را نخواهد دید و صدای هولناک و زاری آن را نخواهد شنید. و هر کس چهل حج انجام دهد، به او گفته می شود: شفاعت کن برای هر که دوست داری و برای او دری از درهای بهشت گشوده می شود و او و هر کس را که شفاعت کند، وارد می سازد.
و هر کس پنجاه حج انجام دهد، برای او شهری در بهشت عدن بنا می شود که در آن هزار قصر است و در هر قصر، هزار حوراء و هزار همسر خواهد بود و او از رفقای محمد (صلى الله علیه وآله) در بهشت خواهد بود. و هر کس بیش از پنجاه حج انجام دهد، مانند کسی است که پنجاه حج با محمد و اوصیا انجام داده است و از کسانی خواهد بود که خداوند هر جمعه او را زیارت می کند و او از کسانی است که وارد بهشت عدن می شود؛ بهشتی که خداوند عز و جل با دست خود خلق کرده و هیچ چشمی آن را ندیده و هیچ مخلوقی به آن دست نیافته است.
و هیچ کس نیست که حج را زیاد انجام دهد، مگر اینکه خداوند به ازای هر حج، شهری در بهشت برای او بنا می کند که در آن اتاق هایی است و هر اتاق دارای حوراء از حورالعین است و با هر حوراء، سیصد کنیز خواهد بود که هیچ کس مانند آنها را از نظر زیبایی و جمال ندیده است.
***
14429- 17- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ حَجَّ سَنَةً وَ سَنَةً لَا فَهُوَ مِمَّنْ أَدْمَنَ الْحَجَّ.
******
ترجمه:
***
وحضرت صادق (علیه السلام) فرمود: هر کس هر دو سالی یک بار حج کند، او از جمله کسانی است که مداوم حج کرده است.
***
14430- 18- (2) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَتَی آدَمُ ع هَذَا الْبَیْتَ أَلْفَ آتِیَةٍ عَلَی قَدَمَیْهِ مِنْهَا سَبْعُمِائَةِ حَجَّةٍ وَ ثَلَاثُمِائَةِ عُمْرَةٍ.
******
ترجمه:
***
و ابو جعفر (علیه السلام) فرمود: آدم (علیه السلام) هزار بار به این خانه (کعبه) آمد، که هفت صد بار آن حج و سی صد بار آن عمره بود و همه را با پای پیاده انجام داد.
***
14431- 19- (3) قَالَ: وَ اعْتَمَرَ ص تِسْعَ عُمَرٍ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْوَدَاعِ إِلَّا وَ قَبْلَهَا حَجَّ.
******
ترجمه:
***
فرمود: پیامبر (صلى الله علیه وآله) نه عمره انجام داد و حجّة الوداع را به جا نیاورد مگر اینکه قبل از آن نیز حج کرده بود.
***
14432- 20- (4) وَ فِی الْعِلَلِ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِیٍّ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ الْوَاعِظِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ إِنَّ رَجُلًا سَأَلَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع کَمْ حَجَّ آدَمُ مِنْ حَجَّةٍ فَقَالَ لَهُ سَبْعَمِائَةِ حَجَّةٍ مَاشِیاً عَلَی قَدَمَیْهِ وَ أَوَّلُ حَجَّةٍ حَجَّهَا کَانَ مَعَهُ الصُّرَدُ (5) یَدُلُّهُ عَلَی الْمَاءِ وَ خَرَجَ مَعَهُ مِنَ
ص: 128
الْجَنَّةِ- وَ قَدْ نُهِیَ عَنْ أَکْلِ الصُّرَدِ وَ الْخُطَّافِ (1) وَ سَأَلَهُ عَنْ أَوَّلِ مَنْ حَجَّ مِنْ أَهْلِ السَّمَاءِ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ ع.
******
ترجمه:
***
از عبد الله بن احمد بن عامر الطائی، از پدرش، از علی بن موسی الرضا (علیهم السلام) در حدیثی طولانی: مردی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) پرسید که آدم چند حج انجام داده است؟ ایشان به او فرمود: هفتصد حج پیاده بر روی پاهایش. و اولین حجی که انجام داد، صُرَد (پرنده ای) با او بود که او را به سوی آب راهنمایی می کرد و از بهشت همراه او خارج شد. و از خوردن صُرَد و خُطَّاف (پرنده دیگری) نهی شده است. و از او درباره اولین کسی که از اهل آسمان حج انجام داد، پرسید، ایشان فرمودند: جبرئیل (علیه السلام).
***
14433- 21- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ حَجَّ حَجَّتَیْنِ لَمْ یَزَلْ فِی خَیْرٍ حَتَّی یَمُوتَ.
******
ترجمه:
***
از صفوان بن مهران جمال از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: هر کس دو بار حج انجام دهد، همواره در خیر خواهد بود تا وقتی که بمیرد.
***
14434- 22- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ حَجَّ ثَلَاثَ حِجَجٍ لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ أَبَداً.
******
ترجمه:
***
و به همین اسناد از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: هر کس سه بار حج انجام دهد، هرگز دچار فقر نخواهد شد.
***
14435- 23- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِیِّ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عِیسَی بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَیُّ بَعِیرٍ حُجَّ عَلَیْهِ ثَلَاثَ سِنِینَ جُعِلَ مِنْ نَعَمِ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
***
از عیسی بن حمزه، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: هر شتری که سه سال بر آن حج انجام شود، از چارپایان بهشتی قرار داده می شود.
***
14436- 24- (5) قَالَ وَ رُوِیَ سَبْعَ سِنِینَ.
******
ترجمه:
***
ودرروایت دیگری فرموده اند هفت سال
***
14437- 25- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّنْ حَجَّ أَرْبَعَ حِجَجٍ مَا لَهُ مِنَ الثَّوَابِ قَالَ
ص: 129
یَا مَنْصُورُ- مَنْ حَجَّ أَرْبَعَ حِجَجٍ لَمْ تُصِبْهُ ضَغْطَةُ الْقَبْرِ أَبَداً ثُمَّ ذَکَرَ کَمَا مَرَّ عَنِ الرِّضَا ع إِلَی قَوْلِهِ مِنْ صَلَاةِ الْآدَمِیِّینَ (1).
******
ترجمه:
***
از منصور بن حازم نقل شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم که کسی که چهار حج انجام دهد، چه ثوابی برای اوست؟ ایشان فرمودند: ای منصور، کسی که چهار حج انجام دهد، هرگز دچار فشار قبر نخواهد شد. سپس مانند آنچه از امام رضا (علیه السلام) روایت شد، ذکر کرد تا جایی که فرمودند: از نماز آدمیان.
***
14438- 26- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْمُعَاذِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا لِمَنْ حَجَّ خَمْسَ حِجَجٍ قَالَ مَنْ حَجَّ خَمْسَ حِجَجٍ لَمْ یُعَذِّبْهُ اللَّهُ أَبَداً.
******
ترجمه:
***
از ابوبکر حضرمی نقل شده است که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: کسی که پنج حج انجام دهد، چه پاداشی دارد؟ ایشان فرمودند: هر کس پنج حج انجام دهد، خداوند هرگز او را عذاب نخواهد کرد.
***
14439- 27- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ حَجَّ عَشْرَ حِجَجٍ لَمْ یُحَاسِبْهُ اللَّهُ أَبَداً.
******
ترجمه:
***
و به همین اسناد امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس ده حج انجام دهد، خداوند هرگز او را محاسبه نخواهد کرد.
***
14440- 28- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ حَجَّ عِشْرِینَ حَجَّةً لَمْ یَرَ جَهَنَّمَ- وَ لَمْ یَسْمَعْ شَهِیقَهَا وَ لَا زَفِیرَهَا.
******
ترجمه:
***
و به همین اسناد امام صادق (علیه السلام) فرمودند: هر کس بیست حج انجام دهد، جهنم را نخواهد دید و صدای ناله و زفیر آن را نخواهد شنید.
***
14441- 29- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ عَنْ زَکَرِیَّا الْمَوْصِلِیِّ کَوْکَبِ الدَّمِ قَالَ سَمِعْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع یَقُولُ مَنْ حَجَّ أَرْبَعِینَ حَجَّةً قِیلَ لَهُ اشْفَعْ فِیمَنْ أَحْبَبْتَ وَ یُفْتَحُ لَهُ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ- یَدْخُلُ مِنْهُ هُوَ وَ مَنْ یَشْفَعُ لَهُ.
******
ترجمه:
***
از زکریا موصلی، معروف به کوکب الدم، نقل شده است که گفت: شنیدم عبد صالح (امام کاظم علیه السلام) می فرمود: هر کس چهل حج انجام دهد، به او گفته می شود: برای هر که دوست داری، شفاعت کن. و دری از درهای بهشت برای او گشوده می شود که او و هر کسی که برای او شفاعت کند، از آن وارد می شوند.
***
14442- 30- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ
ص: 130
عَلِیِّ بْنِ سَیْفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ (1) عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ حَجَّ سَبْعِینَ حَجَّةً بَنَی اللَّهُ لَهُ مَدِینَةً فِی جَنَّةِ عَدْنٍ- فِیهَا مِائَةُ أَلْفِ قَصْرٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ حَوْرَاءُ مِنْ حُورِ الْعِینِ وَ أَلْفُ زَوْجَةٍ وَ یُجْعَلُ مِنْ رُفَقَاءِ مُحَمَّدٍ ص فِی الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
***
از هارون بن خارجۀ نقل شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمود: هر کس هفتاد حج انجام دهد، خداوند برای او شهری در بهشت عدن بنا می کند. در آن شهر صد هزار قصر خواهد بود و در هر قصر، حوری از حورالعین و هزار همسر قرار داده شده است. و او از رفقای محمد (صلى الله عليه وآله) در بهشت قرار خواهد گرفت.
***
14443- 31- (2) وَ فِی الْأَمَالِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: لَمَّا حَضَرَتِ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع الْوَفَاةُ بَکَی فَقِیلَ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص أَ تَبْکِی وَ مَکَانُکَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص الَّذِی أَنْتَ بِهِ وَ قَدْ قَالَ فِیکَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا قَالَ وَ قَدْ حَجَجْتَ عِشْرِینَ حَجَّةً مَاشِیاً وَ قَدْ قَاسَمْتَ رَبَّکَ مَالَکَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حَتَّی النَّعْلَ وَ النَّعْلَ فَقَالَ ع إِنَّمَا أَبْکِی لِخَصْلَتَیْنِ هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ فِرَاقِ الْأَحِبَّةِ.
******
ترجمه:
***
از علی بن حسن بن علی بن فضال، از پدرش، از امام رضا (علیه السلام) از اجدادش، از حسین بن علی (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: وقتی حسن بن علی (علیه السلام) در حال وفات بود، گریه کرد. به او گفتند: ای پسر رسول خدا (صلى الله عليه وآله)، چرا گریه می کنی در حالی که جایگاه تو نزد رسول خدا (صلى الله عليه وآله) این گونه است و او درباره تو گفته است آنچه گفته است، و تو بیست حج پیاده انجام داده ای و با خداوند مال خود را سه بار تقسیم کرده ای، حتی نعله را. حسن (علیه السلام) فرمود: من فقط به خاطر دو چیز می گریم: هول و وحشت روز قیامت و فراق عزیزان.
***
14444- 32- (3) الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ لَمَّا حَضَرَتِ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع (4) الْوَفَاةُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ (5) عَنِ
ص: 131
الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان نقل شده است که از کسی شنیده است که امام باقر (علیه السلام) فرمود: وقتی حسین بن علی (علیه السلام) در حال وفات بود و همانند آن را ذکر کرد.
***
14445- 33- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ وَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ مِنْ بَعْدِهِ ع یَقُولَانِ حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عِشْرِینَ حَجَّةً مُسْتَتَرَةً (3) مِنْهَا عَشْرُ حِجَجٍ أَوْ قَالَ سَبْعَةٌ (4) الْوَهْمُ مِنَ الرَّاوِی قَبْلَ النُّبُوَّةِ.
******
ترجمه:
***
از زراره نقل شده است که گفت: شنیدم امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) بعد از او می فرمایند: پیامبر خدا (صلى الله عليه وآله) بیست حج انجام داد که از این میان، ده حج یا به قولی هفت حج قبل از نبوت بود. (شک از راوی است).
***
14446- 34- (5) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی قِصَصِ الْأَنْبِیَاءِ بِسَنَدِهِ عَنِ ابْنِ بَابَوَیْهِ عَنِ ابْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: أَتَی آدَمُ ع هَذَا الْبَیْتَ أَلْفَ آتِیَةٍ عَلَی قَدَمَیْهِ مِنْهَا سَبْعُمِائَةِ حَجَّةٍ وَ ثَلَاثُمِائَةِ عُمْرَةٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
از قاسم بن محمد نقل شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمود: آدم (علیه السلام) به این خانه (کعبه) هزار بار آمد، که از این تعداد، هفتصد حج و سیصد عمره انجام داد.
***
ص: 132
(1) 46 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ عَیْناً فِی کُلِّ عَامٍ وَ إِدْمَانِهِمَا وَ لَوْ بِالاسْتِنَابَةِ
******
ترجمه:
***
***
14447- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَحْیَی بْنِ عُمَرَ بْنِ کُلَیْعٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی قَدْ وَطَّنْتُ نَفْسِی عَلَی لُزُومِ الْحَجِّ کُلَّ عَامٍ بِنَفْسِی أَوْ بِرَجُلٍ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی بِمَالِی فَقَالَ وَ قَدْ عَزَمْتَ عَلَی ذَلِکَ قَالَ فَقُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَإِنْ فَعَلْتَ (فَأَیْقِنْ بِکَثْرَةِ الْمَالِ أَوْ) (3) أَبْشِرْ (4) بِکَثْرَةِ الْمَالِ وَ الْبَنِینَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ (5)
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَحْیَی بْنِ عُمَرَ بْنِ الْیَسَعِ (6) عَنْ إِسْحَاقَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار نقل شده است که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: من تصمیم گرفته ام که هر سال حج را خودم یا به وسیله مردی از اهل بیتم با مال خودم انجام دهم. ایشان فرمودند: آیا بر این کار عزم کرده ای؟ گفتم: بله. فرمودند: اگر این کار را انجام دهی، بشارت بده به فراوانی مال و فرزندان.
***
14448- 2- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا
ص: 133
یُحَالِفُ الْفَقْرُ وَ الْحُمَّی مُدْمِنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ.
******
ترجمه:
***
از فضیل بن یسار نقل شده است که گفت: شنیدم امام باقر (علیه السلام) می فرماید: رسول خدا (صلى الله عليه وآله) فرمودند: فقر و تب بر کسی که پیوسته حج و عمره انجام می دهد، تسلط نخواهد داشت.
***
14449- 3- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ (2) عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَبِی سُلَیْمَانَ الْجَصَّاصِ عَنْ عُذَافِرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَمْنَعُکَ مِنَ الْحَجِّ فِی کُلِّ سَنَةٍ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ الْعِیَالُ قَالَ فَقَالَ إِذَا مِتَّ فَمَنْ لِعِیَالِکَ أَطْعِمْ عِیَالَکَ الْخَلَّ وَ الزَّیْتَ وَ حُجَّ بِهِمْ کُلَّ سَنَةٍ.
******
ترجمه:
***
از عذافر نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: چه چیزی مانع تو از حج در هر سال می شود؟ گفتم: فدایت شوم، فرزندانم. ایشان فرمودند: وقتی که بمیری، چه کسی از عیالت مراقبت خواهد کرد؟ پس به عیال خود خرما و روغن بده و با آنها هر سال حج کن.
***
14450- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُضَیْلِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ لَا وَ رَبِّ هَذِهِ الْبَنِیَّةِ (4) لَا یُحَالِفُ مُدْمِنَ الْحَجِّ هَذَا الْبَیْتَ حُمَّی وَ لَا فَقْرٌ أَبَداً.
******
ترجمه:
***
از فضیل نقل شده است که گفت: شنیدم امام باقر (علیه السلام) می فرماید: به خدایی که این بنا (کعبه) را آفریده است، هیچ گاه بر کسی که پیوسته به حج این خانه (کعبه) می آید، تب و فقر بر او تسلط نخواهد داشت.
***
14451- 5- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ الرَّجُلُ مِنْ شَأْنِهِ الْحَجُّ کُلَّ سَنَةٍ ثُمَّ تَخَلَّفَ سَنَةً فَلَمْ یَخْرُجْ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ الَّذِینَ عَلَی الْأَرْضِ لِلَّذِینَ عَلَی الْجِبَالِ لَقَدْ فَقَدْنَا صَوْتَ فُلَانٍ فَیَقُولُونَ اطْلُبُوهُ فَیَطْلُبُونَهُ فَلَا یُصِیبُونَهُ فَیَقُولُونَ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ حَبَسَهُ دَیْنٌ فَأَدِّ عَنْهُ أَوْ مَرَضٌ فَاشْفِهِ أَوْ فَقْرٌ فَأَغْنِهِ أَوْ حَبْسٌ فَفَرِّجْ عَنْهُ أَوْ فِعْلٌ بِهِ فَافْعَلْ بِهِ- وَ النَّاسُ یَدْعُونَ لِأَنْفُسِهِمْ وَ هُمْ یَدْعُونَ لِمَنْ تَخَلَّفَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن جندب نقل شده است که از برخی از رجال خود شنیده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر مردی به طور معمول هر سال حج کند، اما یک سال غیبت کند و بیرون نرود، ملائکه ای که در زمین هستند به ملائکه ای که در کوه ها هستند می گویند: صدای فلانی را گم کرده ایم. آنها می گویند: او را جست وجو کنید. پس جست وجو می کنند و او را نمی یابند. سپس می گویند: خداوندا، اگر او را دین حبس کرده است، آن را ادا کن؛ اگر بیماری دارد، او را شفا ده؛ اگر فقیر است، او را بی نیاز کن؛ اگر در حبس است، او را رها کن؛ و اگر کار بدی با او شده است، درباره او انجام بده. و مردم برای خودشان دعا می کنند و آنها نیز برای کسی که غیبت کرده است دعا می کنند.
***
ص: 134
14452- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلَّانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ طَلْحَةَ عَنْ عِیسَی بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ قَالَ: قَالَ لِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع یَا عِیسَی- إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَأْکُلَ الْخُبْزَ وَ الْمِلْحَ وَ تَحُجَّ فِی کُلِّ سَنَةٍ فَافْعَلْ.
******
ترجمه:
***
از عیسی بن ابی منصور نقل شده است که گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: ای عیسی، اگر می توانی نان و نمک بخوری و هر سال حج کنی، این کار را انجام بده.
***
14453- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا کَانَ عَشِیَّةُ عَرَفَةَ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَکَیْنِ یَتَصَفَّحَانِ وُجُوهَ النَّاسِ فَإِذَا فَقَدَا رَجُلًا قَدْ عَوَّدَ نَفْسَهُ الْحَجَّ قَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ یَا فُلَانُ مَا فَعَلَ فُلَانٌ قَالَ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْلَمُ قَالَ فَیَقُولُ أَحَدُهُمَا اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ حَبَسَهُ عَنِ الْحَجِّ فَقْرٌ فَأَغْنِهِ وَ إِنْ کَانَ حَبَسَهُ دَیْنٌ فَاقْضِ عَنْهُ دَیْنَهُ وَ إِنْ کَانَ حَبَسَهُ مَرَضٌ فَاشْفِهِ وَ إِنْ کَانَ حَبَسَهُ مَوْتٌ فَاغْفِرْ لَهُ وَ ارْحَمْهُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل کرده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: وقتی شب عرفه فرا می رسد، خداوند عز و جل دو فرشته را می فرستد تا به چهره های مردم نگاه کنند. اگر مردی را که خود را عادت داده است به حج نیابند، یکی از آن ها به دیگری می گوید: ای فلان، فلانی چه شد؟ او می گوید: خداوند عز و جل آگاه است. سپس یکی از آن ها می گوید: خدایا، اگر او را فقری از حج بازداشته، او را بی نیاز کن؛ و اگر او را دینی حبس کرده، دین او را ادا کن؛ و اگر بیماری او را نگه داشته، او را شفا ده؛ و اگر مرگ او را بازداشته، او را ببخش و رحم کن.
***
14454- 8- (3) وَ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ الْعَمْرِیِّ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ وَ اللَّهِ إِنَّ صَاحِبَ هَذَا الْأَمْرِ یَحْضُرُ الْمَوْسِمَ کُلَّ سَنَةٍ فَیَرَی النَّاسَ وَ یَعْرِفُهُمْ وَ یَرَوْنَهُ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن عثمان العمری نقل شده است که گفت: به خدا قسم، صاحب این امر (امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه)) هر سال به موسم (حج) حاضر می شود و مردم را می بیند و آنها را می شناسد، اما مردم او را نمی شناسند.
***
14455- 9- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ الْکُوفِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّیْرَفِیِّ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُثَنَّی الْعَطَّارِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یَفْقِدُ النَّاسُ إِمَامَهُمْ فَیَشْهَدُ الْمَوْسِمَ فَیَرَاهُمْ وَ لَا یَرَوْنَهُ.
ص: 135
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
از عبید بن زراره نقل شده است که گفت: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می فرماید: مردم امام خود را گم می کنند، پس او به موسم (حج) حاضر می شود و آنها را می بیند، اما آنها او را نمی بینند.
***
(3) 47 بَابُ کَرَاهَةِ التَّأَخُّرِ عَنِ الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ وَ عَدَمِ جَوَازِ الِاسْتِخَارَةِ فِی تَرْکِهِ
******
ترجمه:
***
***
14456- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا مِنْ عَبْدٍ یُؤْثِرُ عَلَی الْحَجِّ حَاجَةً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا إِلَّا نَظَرَ إِلَی الْمُحَلِّقِینَ قَدِ انْصَرَفُوا قَبْلَ أَنْ تُقْضَی (5) لَهُ تِلْکَ الْحَاجَةُ.
******
ترجمه:
***
از ابی حمزه ثمالی نقل شده است که گفت: شنیدم امام باقر (علیه السلام) می فرماید: هیچ بنده ای نیست که حاجتی از حوائج دنیوی را بر حج مقدم بدارد، مگر اینکه به حلق کنندگان (حاجیانی که سر خود را می زنند) نگاه می کند و قبل از اینکه آن حاجت برایش برآورده شود، آنها از مناسک خود برمی گردند.
***
14457- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا تَخَلَّفَ رَجُلٌ عَنِ الْحَجِّ إِلَّا بِذَنْبٍ وَ مَا یَعْفُو اللَّهُ أَکْثَرُ.
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا (7) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از ابی بصیر نقل شده است که گفت: امام صادق (علیه السلام) فرمود: هیچ مردی از حج تخلف نمی کند مگر به خاطر گناهی، و خداوند بیشتر از آنچه گناهکاران مرتکب می شوند، می آمرزد.
و همچنین همین مضمون در روایت قبلی ذکر شده است.
***
14458- 3- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عِمْرَانَ بْنِ مِیثَمٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی مَا لَکَ لَا تَحُجُّ فِی الْعَامِ فَقُلْتُ مُعَامَلَةٌ کَانَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَ قَوْمٍ وَ اشْتِغَالٌ وَ عَسَی أَنْ یَکُونَ ذَلِکَ
ص: 136
خِیَرَةً فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا فَعَلَ اللَّهُ لَکَ فِی ذَلِکَ مِنْ خِیَرَةٍ ثُمَّ قَالَ مَا حُبِسَ عَبْدٌ عَنْ هَذَا الْبَیْتِ إِلَّا بِذَنْبٍ وَ مَا یَعْفُو أَکْثَرُ.
******
ترجمه:
***
از سماعه نقل شده است که گفت: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: چرا در این سال حج نمی کنی؟ گفتم: به خاطر معاملاتی که بین من و گروهی وجود دارد و مشغله هایی که دارم، شاید این بهتر باشد. فرمود: نه، به خدا قسم، خداوند برای تو در این کار خیری قرار نداده است. سپس فرمود: هیچ بنده ای از این خانه (کعبه) بازداشته نمی شود مگر به خاطر گناهی، و خداوند بیشتر از آنچه گناهکاران مرتکب می شوند، می آمرزد.
***
14459- 4- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَیْسَ فِی تَرْکِ الْحَجِّ خِیَرَةٌ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام : درترک حج هیچ خیری نیست .
***
14460- 5- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَجَّالِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَرَادَ الْحَجَّ فَتَهَیَّأَ لَهُ فَحُرِمَهُ فَبِذَنْبٍ حُرِمَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
از الحجاج نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) شنید: هر کس بخواهد حج کند و برای آن آماده شود، ولی از آن محروم شود، به خاطر گناهی است که او را از حج بازداشته است.
***
(5) 48 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْمَشُورَةِ بِتَرْکِ الْحَجِّ وَ التَّعْوِیقِ عَنْهُ وَ لَوْ مَعَ ضَعْفِ حَالِ الْمُسْتَشِیرِ
******
ترجمه:
***
***
14461- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ رَجُلًا اسْتَشَارَنِی فِی الْحَجِّ وَ کَانَ ضَعِیفَ الْحَالِ فَأَشَرْتُ عَلَیْهِ أَنْ لَا یَحُجَّ فَقَالَ مَا أَخْلَقَکَ أَنْ تَمْرَضَ سَنَةً قَالَ فَمَرِضْتُ سَنَةً.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7)
ص: 137
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار نقل شده است که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: مردی از من درباره حج مشورت کرد و او وضعیت مالی ضعیفی داشت. به او پیشنهاد کردم که حج نرود. امام (علیه السلام) فرمودند: "چگونه تو می گویی که او نرود، در حالی که ممکن است تو سال آینده بیمار شود؟" و من در واقع همان سال بیمار شدم.
***
14462- 2- (2) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لِیَحْذَرْ أَحَدُکُمْ أَنْ یُعَوِّقَ أَخَاهُ عَنِ الْحَجِّ فَتُصِیبَهُ فِتْنَةٌ فِی دُنْیَاهُ مَعَ مَا یُدَّخَرُ لَهُ فِی الْآخِرَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "باید هر یک از شما مراقب باشد که برادرش را از حج بازندارد، زیرا اگر کسی برادرش را از حج بازدارد، فتنه ای در دنیا به او خواهد رسید و آنچه برای او در آخرت ذخیره شده است نیز از دست خواهد رفت."
***
(5) 49 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ عَوْدِ الْمُوسِرِ إِلَی الْحَجِّ فِی کُلِّ خَمْسِ سِنِینَ بَلْ أَرْبَعِ سِنِینَ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ
******
ترجمه:
***
***
14463- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ النَّهْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ مَضَتْ لَهُ خَمْسُ سِنِینَ فَلَمْ یَفِدْ (7) إِلَی رَبِّهِ وَ هُوَ مُوسِرٌ إِنَّهُ لَمَحْرُومٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (8)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ ذَرِیحٍ مِثْلَهُ (9).
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "هر کس پنج سال گذشته باشد و به سوی پروردگارش (برای انجام فریضه حج) نرود و در حالی که توانگری باشد، او قطعاً محروم است."
***
ص: 138
14464- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ بُنْدَارَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ (2) مُنَادِیاً یُنَادِی أَیُّ عَبْدٍ أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ أَوْسَعَ عَلَیْهِ فِی رِزْقِهِ فَلَمْ یَفِدْ إِلَیْهِ فِی کُلِّ خَمْسَةِ أَعْوَامٍ مَرَّةً لِیَطْلُبَ نَوَافِلَهُ إِنَّ ذَلِکَ لَمَحْرُومٌ.
******
ترجمه:
***
امام باقر (علیه السلام) فرمودند: "همانا برای خداوند ندا دهنده ای است که ندا می دهد: هر بنده ای که خداوند به او احسان کرده و رزقش را وسعت داده و در هر پنج سال یک بار به سوی او نرود تا نوافل را طلب کند، او قطعاً محروم است."
***
14465- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ الْجَبَّارَ جَلَّ جَلَالُهُ یَقُولُ إِنَّ عَبْداً أَحْسَنْتُ إِلَیْهِ وَ أَجْمَلْتُ إِلَیْهِ (4) فَلَمْ یَزُرْنِی فِی هَذَا الْمَکَانِ فِی کُلِّ خَمْسِ سِنِینَ لَمَحْرُومٌ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین گفت: روایت شده است که جبار (خداوند) جل جلاله می گوید: بنده ای که به او نیکی کردم و به او لطف نمودم، اگر در این مکان هر پنج سال یک بار به دیدار من نیاید، بی نصیب (از رحمت) است.
***
14466- 4- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ الطَّائِیِّ (6) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ (7) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا اجْتَمَعَ النَّاسُ بِمِنًی نَادَی مُنَادٍ أَیُّهَا الْجَمْعُ لَوْ تَعْلَمُونَ بِمَنْ أَحْلَلْتُمْ لَأَیْقَنْتُمْ بِالْمَغْفِرَةِ بَعْدَ الْخَلَفِ ثُمَّ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِنَّ عَبْداً أَوْسَعْتُ عَلَیْهِ فِی رِزْقِی لَمْ یَفِدْ إِلَیَّ فِی کُلِّ أَرْبَعَةٍ لَمَحْرُومٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن حسین گفت: شنیدم که ابا عبدالله (علیه السلام) می فرمود: هنگامی که مردم در منا گرد هم می آیند، منادی ندا می دهد: ای جمعیت، اگر می دانستید که به چه کسی (در این مکان) پناه آورده اید، به یقین پس از بازگشت ، به آمرزش یقین پیدا می کردید. سپس خداوند تبارک و تعالی می فرماید: بنده ای که در روزی ام بر او گشایش دادم و در هر چهار سال به دیدار من نیامد، محروم است.
***
ص: 139
(1) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِالْحَجِّ وَ لَوْ بِالاسْتِدَانَةِ لِمَنْ یَمْلِکُ مَا فِیهِ وَفَاءٌ وَ عَدَمِ وُجُوبِ الْحَجِّ عَلَی مَنْ عَلَیْهِ دَیْنٌ إِلَّا أَنْ یَفْضُلَ عَنْ دَیْنِهِ مَا یَقُومُ بِالْحَجِ
******
ترجمه:
***
***
14467- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی رَجُلٌ ذُو دَیْنٍ أَ فَأَتَدَیَّنُ وَ أَحُجُّ فَقَالَ نَعَمْ هُوَ أَقْضَی لِلدَّیْنِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
***
معاویه بن وهب از چند نفر نقل کرده است که گفت: به ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم: من مردی هستم که بدهی دارم. آیا وام بگیرم و حج به جا آورم؟ فرمود: بله، این کار به پرداخت بدهی کمک بیشتری می کند.
***
14468- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ عَلَیْهِ دَیْنٌ أَ عَلَیْهِ أَنْ یَحُجَّ قَالَ نَعَمْ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره مردی که بدهکار است، پرسیدم: آیا بر او واجب است که حج به جا آورد؟ فرمود: بله. ...ادامه حدیث.
***
14469- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جُفَیْنَةَ (6) قَالَ: جَاءَنِی سَدِیرٌ الصَّیْرَفِیُّ فَقَالَ إِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ یَقْرَأُ عَلَیْکَ السَّلَامَ وَ یَقُولُ لَکَ مَا لَکَ لَا تَحُجُّ اسْتَقْرِضْ وَ حُجَّ.
******
ترجمه:
***
جفینه گفت: سدیر صیرفی نزد من آمد و گفت: ابا عبدالله (علیه السلام) به تو سلام می رساند و می گوید: چرا حج نمی روی؟ قرض بگیر و حج به جا آور.
***
14470- 4- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ
ص: 140
أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَجُّ وَاجِبٌ عَلَی الرَّجُلِ وَ إِنْ کَانَ عَلَیْهِ دَیْنٌ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن ابی عبدالله گفت: ابا عبدالله (علیه السلام) فرمود: حج بر مرد واجب است، حتی اگر بدهکار باشد.
***
14471- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُتْبَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ عَلَیْهِ دَیْنٌ یَسْتَقْرِضُ وَ یَحُجُّ قَالَ إِنْ کَانَ لَهُ وَجْهٌ فِی مَالٍ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عُتْبَةَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
عبدالملک بن عتبه گفت: از ابا الحسن (علیه السلام) درباره مردی که بدهکار است پرسیدم: آیا می تواند قرض بگیرد و حج به جا آورد؟ فرمود: اگر در آینده توان مالی داشته باشد (و بتواند بدهی خود را بپردازد)، اشکالی ندارد.
***
14472- 6- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی هَمَّامٍ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع الرَّجُلُ یَکُونُ عَلَیْهِ الدَّیْنُ وَ یَحْضُرُهُ الشَّیْ ءُ أَ یَقْضِی دَیْنَهُ أَوْ یَحُجُّ قَالَ یَقْضِی بِبَعْضٍ وَ یَحُجُّ بِبَعْضٍ قُلْتُ فَإِنَّهُ لَا یَکُونُ إِلَّا بِقَدْرِ نَفَقَةِ الْحَجِّ قَالَ یَقْضِی سَنَةً وَ یَحُجُّ سَنَةً قُلْتُ أُعْطِیَ الْمَالَ مِنْ نَاحِیَةِ السُّلْطَانِ قَالَ لَا بَأْسَ عَلَیْکُمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
ابو همام گفت: به امام رضا (علیه السلام) گفتم: مردی که بدهکار است و برای او چیزی فراهم می شود (پولی به دست می آورد)، آیا بدهی خود را بپردازد یا حج به جا آورد؟ فرمود: بخشی از بدهی را بپردازد و با بخشی حج به جا آورد. گفتم: اگر فقط به اندازه هزینه حج باشد؟ فرمود: یک سال بدهی را بپردازد و یک سال حج به جا آورد. گفتم: اگر مال از طرف حکومت به او داده شود؟ فرمود: بر شما اشکالی ندارد.
***
14473- 7- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ الْوَاسِطِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَسْتَقْرِضُ وَ یَحُجُّ فَقَالَ إِنْ کَانَ خَلْفَ ظَهْرِهِ مَالٌ (7) إِنْ
ص: 141
حَدَثَ بِهِ حَدَثٌ أُدِّیَ عَنْهُ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
موسی بن بکر واسطی گفت: از ابا الحسن (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که قرض می گیرد و حج به جا می آورد. فرمود: اگر پشت سرش (برای آینده) مالی دارد که اگر برای او حادثه ای رخ دهد (و بمیرد)، از آن مال بدهی اش پرداخت شود، اشکالی ندارد.
***
14474- 8- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی طَالِبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَحُجُّ بِدَیْنٍ وَ قَدْ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ سَیَقْضِی عَنْهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
یعقوب بن شعیب گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که با بدهی حج به جا می آورد، در حالی که حج اسلام (حج واجب) را قبلاً انجام داده است. فرمود: بله، خداوند بدهی او را پرداخت خواهد کرد، اگر خدا بخواهد.
***
14475- 9- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ هَلْ یَسْتَقْرِضُ الرَّجُلُ وَ یَحُجُّ إِذَا کَانَ خَلْفَ ظَهْرِهِ مَا یُؤَدَّی (5) عَنْهُ إِذَا حَدَثَ بِهِ حَدَثٌ قَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
موسی بن بکر از ابی الحسن اول (علیه السلام) نقل می کند که گفتم: آیا مرد می تواند قرض بگیرد و حج به جا آورد اگر پشت سرش مالی باشد که اگر برای او حادثه ای پیش آمد، از آن مال بدهی اش پرداخت شود؟ فرمود: بله.
***
14476- 10- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَکُونُ عَلَیَّ الدَّیْنُ فَتَقَعُ فِی یَدِیَ الدَّرَاهِمُ فَإِنْ وَزَّعْتُهَا بَیْنَهُمْ لَمْ یَبْقَ شَیْ ءٌ فَأَحُجُّ بِهَا أَوْ أُوَزِّعُهَا بَیْنَ الْغُرَّامِ فَقَالَ تَحُجُّ بِهَا وَ ادْعُ اللَّهَ أَنْ یَقْضِیَ عَنْکَ دَیْنَکَ.
ص: 142
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَسَنِ (1) بْنِ زِیَادٍ الْعَطَّارِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ (2) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
معاویه بن وهب از چند نفر نقل کرده است که گفت: به ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم: بر من بدهی است و در دستم پول هایی است. اگر آنها را بین طلبکاران تقسیم کنم، هیچ چیزی باقی نمی ماند. آیا با این پول حج به جا آورم یا آن را بین بدهکاران تقسیم کنم؟ فرمود: با آن حج به جا بیاور و از خدا بخواه که بدهی ات را پرداخت کند.
***
(5) 51 بَابُ اسْتِحْبَابِ عَزْلِ التَّاجِرِ شَیْئاً مِنَ الرِّبْحِ لِنَفَقَةِ الْحَجِّ کُلَّمَا رَبِحَ
******
ترجمه:
***
***
14477- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمْ إِذَا رَبِحَ الرِّبْحَ أَخَذَ مِنْهُ الشَّیْ ءَ فَعَزَلَهُ فَقَالَ هَذَا لِلْحَجِّ وَ إِذَا رَبِحَ أَخَذَ مِنْهُ وَ قَالَ هَذَا لِلْحَجِّ جَاءَ إِبَّانُ الْحَجِّ وَ قَدِ اجْتَمَعَتْ لَهُ نَفَقَةٌ عَزَمَ اللَّهُ لَهُ فَخَرَجَ وَ لَکِنْ أَحَدُکُمْ یَرْبَحُ الرِّبْحَ فَیُنْفِقُهُ فَإِذَا جَاءَ إِبَّانُ الْحَجِّ أَرَادَ أَنْ یُخْرِجَ ذَلِکَ مِنْ رَأْسِ مَالِهِ فَیَشُقُّ عَلَیْهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار گفت: شنیدم ابا عبدالله (علیه السلام) می فرمود: اگر یکی از شما وقتی که سودی به دست می آورد، مقداری از آن را جدا کند و بگوید: این برای حج است، و وقتی دوباره سودی به دست آورد، بگوید: این هم برای حج است، در زمان حج، با هزینه ای که خداوند برایش فراهم کرده، بیرون می رود. اما اگر یکی از شما سودی به دست آورد و آن را خرج کند، وقتی زمان حج برسد، می خواهد از اصل سرمایه اش آن را بیرون بیاورد و این برای او سخت خواهد بود.
***
ص: 143
(1) 52 بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ نَفَقَةِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ حَلَالًا وَاجِباً وَ نَدْباً وَ جَوَازِ الْحَجِّ بِجَوَائِزِ الظَّالِمِ وَ نَحْوِهَا مَعَ عَدَمِ الْعِلْمِ بِتَحْرِیمِهَا بِعَیْنِهَا
******
ترجمه:
***
***
14478- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ عَنِ الْأَئِمَّةِ ع أَنَّهُمْ قَالُوا مَنْ حَجَّ بِمَالٍ حَرَامٍ نُودِیَ عِنْدَ التَّلْبِیَةِ لَا لَبَّیْکَ عَبْدِی وَ لَا سَعْدَیْکَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین گفت: روایت شده است که از ائمه (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: کسی که با مال حرام حج به جا آورد، هنگام تلبیه ندا داده می شود: «نه لبیک، ای بنده من! و نه سعادتی برای تو!»
***
14479- 2- (3) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ حَجُّ صَرُورَتِنَا وَ مُهُورُ نِسَائِنَا وَ أَکْفَانُنَا مِنْ طَهُورِ أَمْوَالِنَا.
******
ترجمه:
***
گفت: و از ابی الحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: ما اهل بیتی هستیم که اولین حج ما ن و مهریه های زنان ما و کفن های ما از پاکیزگی اموال ماست.
***
14480- 3- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَمَّا حَجَّ مُوسَی ع نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع- فَقَالَ لَهُ مُوسَی ع یَا جَبْرَئِیلُ- مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ بِلَا نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ لَا نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ فَقَالَ لَا أَدْرِی حَتَّی أَرْجِعَ إِلَی رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا رَجَعَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا جَبْرَئِیلُ- مَا قَالَ لَکَ مُوسَی وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَا قَالَ: قَالَ یَا رَبِّ قَالَ لِی مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ- بِلَا نِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ لَا نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ارْجِعْ إِلَیْهِ وَ قُلْ لَهُ أَهَبُ لَهُ حَقِّی وَ أُرْضِی عَلَیْهِ خَلْقِی قَالَ یَا جَبْرَئِیلُ مَا لِمَنْ حَجَّ هَذَا الْبَیْتَ- بِنِیَّةٍ صَادِقَةٍ وَ نَفَقَةٍ طَیِّبَةٍ قَالَ فَرَجَعَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَیْهِ قُلْ لَهُ أَجْعَلُهُ فِی الرَّفِیقِ الْأَعْلَی مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الصِّدِّیقِینَ وَ الشُّهَدَاءِ وَ الصَّالِحِینَ وَ حَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقاً.
أَقُولُ: یَأْتِی وَجْهُهُ (5) وَ یَحْتَمِلُ إِرَادَةَ الْمَالِ الْحَلَالِ ظَاهِراً وَ هُوَ فِی
ص: 144
نَفْسِ الْأَمْرِ حَرَامٌ أَوْ إِرَادَةَ مَا فِیهِ شُبْهَةٌ کَجَوَائِزِ الظَّالِمِ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: هنگامی که موسی (علیه السلام) حج به جا آورد، جبرئیل (علیه السلام) بر او نازل شد. موسی (علیه السلام) به جبرئیل گفت: ای جبرئیل، برای کسی که بدون نیت صادقانه و بدون هزینه پاکیزه به این خانه (کعبه) حج به جا آورد، چه می شود؟ جبرئیل گفت: نمی دانم تا به پروردگارم عز و جل برگردم. وقتی برگشت، خداوند عز و جل فرمود: ای جبرئیل، موسی به تو چه گفت؟ جبرئیل پاسخ داد: ای پروردگار، او به من گفت: برای کسی که این خانه را بدون نیت صادقانه و بدون هزینه پاکیزه حج به جا آورد، چه می شود؟ خداوند عز و جل فرمود: به او بگو: حق من را به او می بخشم و بر او از خلق خود راضی می شوم.
موسی (علیه السلام) گفت: ای جبرئیل، برای کسی که این خانه را با نیت صادقانه و هزینه پاکیزه حج به جا آورد، چه می شود؟ جبرئیل به سوی خداوند عز و جل برگشت و خداوند تعالی به او وحی فرمود: به او بگو: او را در رفیق اعلی قرار می دهم، همراه پیامبران، صدقین، شهدا و صالحین، و چه رفیق های خوبی هستند!
من می گویم: اینجا اشاره به آن است که ممکن است کسی به ظاهرمال حلال داشته باشد، اما در حقیقت آن مال حرام باشد یا مالی باشد که مشکوک است، مانند جوایز ظالمانه.
***
14481- 4- (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ الْأَحْمَرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَرْبَعٌ لَا یَجُزْنَ فِی أَرْبَعٍ الْخِیَانَةُ وَ الْغُلُولُ وَ السَّرِقَةُ وَ الرِّبَا لَا یَجُزْنَ فِی حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ وَ لَا جِهَادٍ وَ لَا صَدَقَةٍ.
وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
ابان بن عثمان احمر از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: چهار چیز در چهار مورد جایز نیست: خیانت، غلول، سرقت و ربا. این چهار چیز در حج، عمره، جهاد و صدقه جایز نیستند.
***
14482- 5- (3) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ مِنْهَالٍ الْقَصَّابِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: مَنْ أَصَابَ مَالًا مِنْ أَرْبَعٍ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ فِی أَرْبَعٍ مَنْ أَصَابَ مَالًا مِنْ غُلُولٍ أَوْ رِبًا أَوْ خِیَانَةٍ أَوْ سَرِقَةٍ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ فِی زَکَاةٍ وَ لَا صَدَقَةٍ وَ لَا حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ.
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم و منال قصاب هر دو از ابی جعفر باقر (علیه السلام) نقل می کنند که فرمود: کسی که مالی از چهار مورد به دست آورد، از او پذیرفته نمی شود. اگر کسی مالی از غلول(فریب)، ربا، خیانت یا سرقت به دست آورد، از او در زکات، صدقه، حج و عمره پذیرفته نمی شود.
***
14483- 6- (4) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی عِیَادَةِ الْمَرِیضِ (5) عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِ خُطْبَةٍ خَطَبَهَا وَ مَنِ اکْتَسَبَ مَالًا حَرَاماً لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ صَدَقَةً وَ لَا عِتْقاً وَ لَا حَجّاً وَ لَا اعْتِمَاراً وَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِعَدَدِ أَجْزَاءِ (6) ذَلِکَ أَوْزَاراً وَ مَا بَقِیَ مِنْهُ بَعْدَ مَوْتِهِ کَانَ زَادَهُ إِلَی النَّارِ.
******
ترجمه:
***
از رسول خدا (صلى الله عليه وآله) روایت شده است که در آخرین خطبه اش فرمود: «هر کس مالی حرام به دست آورد، خداوند از او صدقه، آزاد کردن بنده، حج و عمره را قبول نخواهد کرد و خداوند به تعداد اجزای آن، گناهان برای او می نویسد و آنچه از آن پس از مرگش باقی بماند، زاد و توشه اش به سوی آتش خواهد بود.»
***
ص: 145
14484- 7- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَدِیدٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صُونُوا دِینَکُمْ بِالْوَرَعِ وَ قَوُّوهُ بِالتَّقِیَّةِ (2) وَ الِاسْتِغْنَاءِ بِاللَّهِ عَنْ طَلَبِ الْحَوَائِجِ مِنَ السُّلْطَانِ وَ اعْلَمُوا أَنَّهُ أَیُّمَا مُؤْمِنٍ خَضَعَ لِصَاحِبِ سُلْطَانٍ أَوْ لِمَنْ یُخَالِفُهُ عَلَی دِینِهِ طَلَباً لِمَا فِی یَدَیْهِ أَخْمَلَهُ اللَّهُ وَ مَقَّتَهُ عَلَیْهِ وَ وَکَلَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ فَإِنْ هُوَ غَلَبَ عَلَی شَیْ ءٍ مِنْ دُنْیَاهُ وَ صَارَ فِی یَدَیْهِ مِنْهُ شَیْ ءٌ نَزَعَ اللَّهُ الْبَرَکَةَ مِنْهُ وَ لَمْ یَأْجُرْهُ عَلَی شَیْ ءٍ یُنْفِقُهُ فِی حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ وَ لَا عِتْقٍ.
******
ترجمه:
***
از حدید مدائنی از ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: «دین خود را با ورع محافظت کنید و آن را با تقوا تقویت کنید و به خداوند در طلب نیازهای خود از سلطان بی نیاز باشید. و بدانید که هر مؤمنی که برای درخواست چیزی از دست صاحب سلطنت یا کسی که در دینش با او مخالف است، خود را خاضع کند، خداوند او را خفی خواهد کرد و بر او خشم خواهد گرفت و خداوند او را به خود واگذار خواهد کرد. پس اگر او بر چیزی از دنیا غالب شد و چیزی در دستش قرار گرفت، خداوند برکت را از آن می برد و او را در چیزی که در حج، عمره یا آزاد کردن بنده انفاق کند، پاداش نخواهد داد.»
***
14485- 8- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص حَمَلَ جَهَازَهُ عَلَی رَاحِلَتِهِ وَ قَالَ هَذِهِ حَجَّةٌ لَا رِیَاءَ فِیهَا وَ لَا سُمْعَةَ ثُمَّ قَالَ مَنْ تَجَهَّزَ وَ فِی جَهَازِهِ عَلَمٌ حَرَامٌ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ الْحَجَّ.
******
ترجمه:
***
از سکونی از ابی عبدالله (علیه السلام) از پدرش (علیه السلام) روایت شده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) بار سفر حج خود را بر شترش گذاشت و فرمود: «این حجی است که در آن نه ریا است و نه خودنمایی.» سپس فرمود: «هر کس آماده سفر شود و در وسایل سفرش مالی حرام باشد، خداوند حج او را نمی پذیرد.»
***
14486- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ زُرْعَةَ (5) قَالَ: سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْجِبَالِ- عَنْ رَجُلٍ أَصَابَ مَالًا مِنْ أَعْمَالِ السُّلْطَانِ فَهُوَ یَصَّدَّقُ مِنْهُ وَ یَصِلُ قَرَابَتَهُ أَوْ یَحُجُّ لِیُغْفَرَ لَهُ مَا اکْتَسَبَ وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْخَطِیئَةَ لَا تُکَفِّرُ الْخَطِیئَةَ وَ لَکِنَّ الْحَسَنَةَ تَحُطُّ الْخَطِیئَةَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ کَانَ خَلَطَ الْحَرَامَ حَلَالًا فَاخْتَلَطَا جَمِیعاً
ص: 146
فَلَمْ یَعْرِفِ الْحَرَامَ مِنَ الْحَلَالِ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ لَمْ یَعْلَمْ عَیْنَ الْحَرَامِ وَ لَا قَدْرَهُ وَ لَا صَاحِبَهُ وَ أَخْرَجَ خُمُسَهُ کَمَا مَرَّ فِی أَحَادِیثِ الْخُمُسِ (1).
******
ترجمه:
***
از زرعه نقل شده است که مردی از اهل کوه ها (منطقه کوهستانی )از امام صادق (علیه السلام) پرسید درباره مردی که از کارهای حکومتی (ظالم) مالی به دست آورده و از آن صدقه می دهد و به خویشاوندانش کمک می کند یا برای بخشیده شدن از آن برای حج استفاده می کند. او می گوید:(خداوند می فرماید) «به راستی که نیکی ها بدی ها را از بین می برند.» امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «گناه، گناه را پاک نمی کند، بلکه نیکی، گناه را از بین می برد.» سپس امام (علیه السلام) فرمودند: «اگر حرام با حلال مخلوط شود و همه با هم قاطی شوند به گونه ای که حرام از حلال شناخته نشود، اشکالی ندارد.»
می گویم : مراد این است که اگر شخص نداند چه مقدار از مالش حرام است و صاحب آن کیست و خمس آن مال را بدهد، آن گاه مانعی ندارد، همان طور که در احادیث خمس نیز آمده است.
***
14487- 10- (2) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ أَبِی هَمَّامٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: یَحُجُّ سَنَةً وَ یَقْضِی سَنَةً قُلْتُ أُعْطِیَ الْمَالَ مِنْ نَاحِیَةِ السُّلْطَانِ قَالَ لَا بَأْسَ عَلَیْکُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الزَّکَاةِ (3) وَ غَیْرِهَا (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی التِّجَارَةِ (5) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
***
و در حدیث ابی همام که از امام رضا (علیه السلام) نقل شده، آمده است: «او یک سال حج می کند و یک سال دیون خود را پرداخت می کند.» من گفتم: «آیا می توانم مالی را از سوی سلطان بگیرم؟» فرمود: «بر شما اشکالی ندارد.»
***
(7) 53 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْهِیلِ الْحَجِّ عَلَی النَّفْسِ بِتَقْلِیلِ الْإِنْفَاقِ وَ الِاقْتِصَادِ
******
ترجمه:
***
***
14488- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنْ کَانَ عَلِیٌّ ع لَیَنْقَطِعُ رِکَابُهُ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ- فَیَشُدُّهُ بِخُوصَةٍ لِیُهَوِّنَ الْحَجَّ عَلَی نَفْسِهِ.
******
ترجمه:
***
***
ص: 147
14489- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ شَیْخٍ رَفَعَ الْحَدِیثَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لَهُ یَا فُلَانُ أَقْلِلِ النَّفَقَةَ فِی الْحَجِّ تَنْشَطْ لِلْحَجِّ وَ لَا تُکْثِرِ النَّفَقَةَ فِی الْحَجِّ فَتَمَلَّ الْحَجَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
برقی از شیخی نقل کرد که حدیث را بصورت مرسل به ابا عبدالله (علیه السلام) رساند. او (امام) فرمود: "ای فلانی، هزینه های حج را کم کن تا برای حج نشاط پیدا کنی و هزینه ها را زیاد نکن تا از حج خسته نشوی."
***
14490- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ خَالِهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ سَعِیدٍ السَّمَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَا یَمْنَعُ أَحَدَکُمْ مِنْ أَنْ یَحُجَّ وَ یَتَصَدَّقَ قُلْتُ مَا یَبْلُغُ مَالُهُ ذَلِکَ قَالَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یُنْفِقَ عَشَرَةَ دَرَاهِمَ فِی شَیْ ءٍ مِنَ الْحَجِّ أَنْفَقَ خَمْسَةً وَ صَدَّقَ بِخَمْسَةٍ أَوْ قَصَّرَ فِی شَیْ ءٍ مِنْ نَفَقَةِ الْحَجِّ فَیَجْعَلُ مَا یَحْبِسُ فِی الصَّدَقَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
سعید سمان از ابا عبدالله (علیه السلام) در حدیثی نقل کرد که فرمود: "چه چیزی مانع یکی از شما می شود که حج کند و صدقه بدهد؟" گفتم: مال او به آن نمی رسد. فرمود: "وقتی بخواهد ده درهم در حج خرج کند، پنج درهم خرج کند و پنج درهم صدقه دهد، یا در بخشی از هزینه های حج کوتاهی کند و آنچه را که نگه می دارد، صدقه دهد."
***
14491- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: هَدِیَّةُ الْحَجِّ مِنَ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: "هدیه حج، بخشی از حج است."
***
14492- 2- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی
ص: 148
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْهَدِیَّةُ (1) مِنْ نَفَقَةِ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
سَهْلِ بْنِ زِیَادٍاز ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: "هدیه حج، بخشی از هزینه های حج است."
***
14493- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّ هَدِیَّةَ الْحَاجِّ مِنْ نَفَقَةِ الْحَاجِّ.
أَقُولُ: یُسْتَفَادُ مِنْ ذَلِکَ أَحَدُ حُکْمَیْنِ إِمَّا أَنَّ ثَمَنَ هَدِیَّةِ الْحَاجِّ الَّتِی لَا بُدَّ مِنْهَا إِلَی مَنْ یَخَافُ شَرَّهُ شَرْطٌ فِی الْوُجُوبِ وَ جُزْءٌ مِنَ الِاسْتِطَاعَةِ أَوْ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلْحَاجِّ أَنْ یُهْدِیَ إِلَی إِخْوَانِهِ مَعَ إِمْکَانِهِ وَ أَنَّ ثَوَابَ الْإِنْفَاقِ فِی ذَلِکَ کَثَوَابِ النَّفَقَةِ فِی الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: روایت شده است که "هدیه حاجی از هزینه حاجی است."
می گویم: از این مطلب یکی از دو حکم استفاده می شود: یا اینکه قیمت هدیه حاجی که به کسی داده می شود تا از شر او در امان باشد، شرطی در وجوب (حج) و بخشی از استطاعت است، یا اینکه مستحب است حاجی به برادرانش هدیه دهد در صورتی که امکانش را دارد و ثواب هزینه کردن در این کار، مانند ثواب هزینه کردن در حج است.
***
14494- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ نَفَقَةٍ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ نَفَقَةِ قَصْدٍ وَ یُبْغِضُ الْإِسْرَافَ إِلَّا فِی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَرَحِمَ اللَّهُ مُؤْمِناً اکْتَسَبَ طَیِّباً وَ أَنْفَقَ مِنْ قَصْدٍ أَوْ قَدَّمَ فَضْلًا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
ابن ابی یعفور از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هیچ هزینه ای نزد خداوند عز و جل محبوب تر از هزینه معتدل نیست، و خداوند اسراف را نمی پسندد مگر در حج و عمره. پس رحمت خدا بر مؤمنی که از راه حلال کسب کند و از روی میانه روی خرج کند یا بخشی از آن را به دیگران بدهد."
***
ص: 149
14495- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ وَ غَیْرِهِمَا عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنِ اتَّخَذَ مَحْمِلًا لِلْحَجِّ کَانَ کَمَنْ رَبَطَ فَرَساً فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی یُوسُفَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار گفت: ابا عبدالله (علیه السلام) فرمود: "هر کس برای حج محمل (وسیله حمل و نقل) تهیه کند، مانند کسی است که اسبی را در راه خداوند عز و جل نگه داشته است."
***
14496- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلَّانٍ (5) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ طَلْحَةَ عَنْ عِیسَی بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ قَالَ: قَالَ لِی جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع یَا عِیسَی- إِنِّی أُحِبُّ أَنْ یَرَاکَ اللَّهُ فِیمَا بَیْنَ الْحَجِّ إِلَی الْحَجِّ وَ أَنْتَ تَتَهَیَّأُ لِلْحَجِّ.
******
ترجمه :
***
عیسی بن ابی منصور گفت: جعفر بن محمد (علیه السلام) به من فرمود: "ای عیسی، من دوست دارم که خداوند تو را در حالی ببیند که بین دو حج در حال آماده شدن برای حج باشی."
***
(6) 57 بَابُ اسْتِحْبَابِ نِیَّةِ الْعَوْدِ إِلَی الْحَجِّ عِنْدَ الْخُرُوجِ مِنْ مَکَّةَ وَ کَرَاهَةِ نِیَّةِ عَدَمِ الْعَوْدِ وَ تَحْرِیمِهَا مَعَ الِاسْتِخْفَافِ بِالْحَجِ
******
ترجمه:
***
***
14497- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 150
أَحْمَدَ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ یَعْلَی عَنْ بَعْضِ الْکُوفِیِّینَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ رَجَعَ مِنْ مَکَّةَ وَ هُوَ یَنْوِی الْحَجَّ مِنْ قَابِلٍ زِیدَ فِی عُمُرِهِ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان گفت: شنیدم که ابا عبدالله (علیه السلام) فرمود: "هر کس از مکه بازگردد و نیت داشته باشد که سال آینده دوباره حج کند، بر عمر او افزوده می شود."
***
14498- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ خَرَجَ مِنْ مَکَّةَ وَ هُوَ لَا یُرِیدُ الْعَوْدَ إِلَیْهَا فَقَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُ وَ دَنَا عَذَابُهُ.
أَقُولُ: قَدْ عُلِمَ مِمَّا مَرَّ سُقُوطُ الْوُجُوبِ الْعَیْنِیِّ هُنَا (2) فَیَتَعَیَّنُ حَمْلُ اسْتِحْقَاقِ الْعَذَابِ عَلَی الِاسْتِخْفَافِ إِذْ لَا یَکَادُ یَنْفَکُّ نِیَّةُ عَدَمِ الْعَوْدِ عَنْهُ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
حسین احمسی از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: "هر کس از مکه بیرون رود و قصد بازگشت به آن را نداشته باشد، اجل او نزدیک شده و عذابش نزدیک است."
می گویم: با توجه به آنچه گذشت، معلوم شد که وجوب عینی (حج) در اینجا ساقط است، بنابراین، سزاوار بودن عذاب باید بر استخفاف و بی اهمیتی (نسبت به حج) حمل شود؛ زیرا نیت عدم بازگشت به ندرت از بی اهمیتی جدا می شود.
***
14499- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَرَادَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةَ فَلْیَؤُمَّ هَذَا الْبَیْتَ- وَ مَنْ رَجَعَ مِنْ مَکَّةَ وَ هُوَ یَنْوِی الْحَجَّ مِنْ قَابِلٍ زِیدَ فِی عُمُرِهِ وَ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَکَّةَ وَ لَا یَنْوِی الْعَوْدَ إِلَیْهَا فَقَدْ قَرُبَ أَجَلُهُ وَ دَنَا عَذَابُهُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هر کس به دنیا و آخرت اراده کند ، باید به این خانه (کعبه) نماز بخواند؛ و هر کس از مکه بازگردد و نیت داشته باشد که سال آینده دوباره حج کند، بر عمر او افزوده می شود؛ و هر کس از مکه بیرون رود و قصد بازگشت به آن را نداشته باشد، اجل او نزدیک شده و عذابش نزدیک است."
***
14500- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ رَفَعَهُ قَالَ: مَنْ خَرَجَ مِنْ مَکَّةَ وَ هُوَ لَا یُرِیدُ الْعَوْدَ إِلَیْهَا فَقَدِ اقْتَرَبَ أَجَلُهُ وَ دَنَا عَذَابُهُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن ابی حمزه گفت: "هر کس از مکه بیرون رود و قصد بازگشت به آن را نداشته باشد، اجل او نزدیک شده و عذابش نزدیک است."
***
ص: 151
14501- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ یَزِیدَ بْنَ مُعَاوِیَةَ حَجَّ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ:-
إِذَا جَعَلْنَا ثَافِلًا (2) یَمِیناً - فَلَنْ نَعُودَ بَعْدَهَا سِنِینَا
- لِلْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ مَا بَقِینَا
- فَنَقَصَ اللَّهُ عُمُرَهُ وَ أَمَاتَهُ قَبْلَ أَجَلِهِ.
******
ترجمه:
***
حسن بن علی از ابا عبدالله (علیه السلام) نقل کرد که فرمود: "یزيد بن معاویه حج کرد و وقتی بازگشت گفت: 'اگر ما ثفل (نام کوهی) را به سمت راست قرار دهیم (آنرا جابجا کنیم )، هرگز بعد از آن به حج و عمره باز نخواهیم گشت تا زمانی که زنده ایم.' پس خداوند عمر او را کم کرد و قبل از اجلش او را به مرگ رساند.
***
14502- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْجَهْمِ عَنْ أَبِی حُذَیْفَةَ قَالَ: کُنَّا مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ نَزَلْنَا الطَّرِیقَ فَقَالَ تَرَوْنَ هَذَا الْجَبَلَ ثَافِلًا- إِنَّ یَزِیدَ بْنَ مُعَاوِیَةَ لَمَّا رَجَعَ مِنْ حَجَّةٍ مُرْتَحِلًا إِلَی الشَّامِ- أَنْشَأَ یَقُولُ
إِذَا تَرَکْنَا ثَافِلًا یَمِیناً - فَلَنْ نَعُودَ بَعْدَهُ سِنِینَا
- لِلْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ مَا بَقِینَا
فَأَمَاتَهُ اللَّهُ قَبْلَ أَجَلِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
ابو حذیفه گفت: ما با ابا عبدالله (علیه السلام) بودیم و در راه بودیم. او گفت: "این کوه ثفل را می بینید؟ به راستی که یزید بن معاویه وقتی از حجی که انجام داده بود، به سمت شام برمی گشت،(بصورت شعر) گفت: 'اگر ما ثفل را به سمت راست ترک کنیم، هرگز بعد از آن به حج و عمره بر نخواهیم گشت تا زمانی که زنده ایم.' پس خداوند او را قبل از اجلش به مرگ رساند."
***
ص: 152
(1) 58 بَابُ أَنَّهُ لَا یُشْتَرَطُ فِی وُجُوبِ الْحَجِّ عَلَی الْمَرْأَةِ وُجُودُ مَحْرَمٍ لَهَا بَلِ الْأَمْنُ عَلَی نَفْسِهَا وَ لَا یَجُوزُ لِوَلِیِّهَا مَعَ ذَلِکَ أَنْ یَمْنَعَهَا وَ یُسْتَحَبُّ لَهَا اسْتِصْحَابُ مَحْرَمٍ مَعَ الْإِمْکَانِ
******
ترجمه:
***
***
14503- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَدْ عَرَفْتَنِی بِعَمَلِی تَأْتِینِی الْمَرْأَةُ أَعْرِفُهَا بِإِسْلَامِهَا وَ حُبِّهَا إِیَّاکُمْ وَ وَلَایَتِهَا لَکُمْ لَیْسَ لَهَا مَحْرَمٌ قَالَ إِذَا جَاءَتِ الْمَرْأَةُ الْمُسْلِمَةُ فَاحْمِلْهَا فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ مَحْرَمُ الْمُؤْمِنَةِ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ (3).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
***
صفوان جمال گفت: به ابا عبدالله (علیه السلام) گفتم: "شما از شغل من آگاه هستید. زنی به نزد من می آید که او را به اسلامش و محبتش به شما و ولایتش نسبت به شما می شناسم، اما او محرم ندارد." (امام) فرمود: "هرگاه زن مسلمانی آمد، او را سوار کن؛ زیرا مؤمن محرم مؤمنه است." سپس این آیه را تلاوت کرد: «و مؤمنان و مؤمنات بعضی از آنان اولیای بعضی دیگرند» (توبه: 71).
***
14504- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تُرِیدُ الْحَجَّ لَیْسَ مَعَهَا مَحْرَمٌ هَلْ یَصْلُحُ لَهَا الْحَجُّ فَقَالَ نَعَمْ إِذَا کَانَتْ مَأْمُونَةً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
سلیمان بن خالد از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره زنی که می خواهد به حج برود و محرم همراه ندارد، پرسید: "آیا حج برای او جایز است؟" (امام) فرمود: "بله، اگر در امنیت باشد."
***
14505- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ
ص: 153
صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَحُجُّ (1) إِلَی مَکَّةَ بِغَیْرِ وَلِیٍّ فَقَالَ لَا بَأْسَ تَخْرُجُ مَعَ قَوْمٍ ثِقَاتٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ (2)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَنِ الْمَرْأَةِ الْحُرَّةِ (3)
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره زنی که بدون ولی به مکه برای حج می رود، پرسیدم. (امام) فرمود: "اشکالی ندارد، می تواند با گروهی از افراد مورد اعتماد برود."
***
14506- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَحُجُّ بِغَیْرِ وَلِیٍّ قَالَ لَا بَأْسَ وَ إِنْ کَانَ لَهَا زَوْجٌ أَوْ أَخٌ أَوِ ابْنُ أَخٍ فَأَبَوْا أَنْ یَحُجُّوا بِهَا وَ لَیْسَ لَهُمْ سَعَةٌ فَلَا یَنْبَغِی لَهَا أَنْ تَقْعُدَ وَ لَا یَنْبَغِی لَهُمْ أَنْ یَمْنَعُوهَا الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) درباره زنی که بدون ولی حج می کند، پرسیدم. (امام) فرمود: "اشکالی ندارد، و اگر او شوهر، برادر یا برادرزاده ای دارد که از رفتن به حج با او امتناع می کنند و توان مالی ندارند، نباید او از حج رفتن خودداری کند و همچنین نباید آنان او را از حج بازدارند.
***
14507- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُثَنًّی عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَحُجُّ بِغَیْرِ وَلِیِّهَا فَقَالَ إِنْ کَانَتْ مَأْمُونَةً تَحُجُّ مَعَ أَخِیهَا الْمُسْلِمِ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر از ابا عبدالله (علیه السلام) پرسید: درباره زنی که بدون ولی خود حج می کند، (امام) فرمود: "اگر در امنیت باشد، می تواند با برادر مسلمانش حج کند."
***
14508- 6- (7) وَ عَنْهُ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَحُجُّ بِغَیْرِ مَحْرَمٍ فَقَالَ إِذَا کَانَتْ مَأْمُونَةً وَ لَمْ تَقْدِرْ عَلَی مَحْرَمٍ فَلَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن حجاج از ابا عبدالله (علیه السلام) پرسید: درباره زنی که بدون محرم حج می کند، (امام) فرمود: "اگر در امنیت باشد و توانایی یافتن محرم نداشته باشد، اشکالی ندارد."
***
ص: 154
14509- 7- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لَا بَأْسَ أَنْ تَحُجَّ الْمَرْأَةُ الصَّرُورَةُ مَعَ قَوْمٍ صَالِحِینَ إِذَا لَمْ یَکُنْ لَهَا مَحْرَمٌ وَ لَا زَوْجٌ.
******
ترجمه:
***
***
14510- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: سُئِلَ ع عَنِ الْمَرْأَةِ أَ یَجُوزُ لَهَا أَنْ تَخْرُجَ بِغَیْرِ مَحْرَمٍ فَقَالَ إِذَا کَانَتْ مَأْمُونَةً فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
محمد بن محمد مفید در «المقنعه» نقل کرده است که از امام (علیه السلام) پرسیده شد: "آیا برای زن جایز است که بدون محرم بیرون رود؟" (امام) فرمود: "اگر در امنیت باشد، اشکالی ندارد."
***
(5) 59 بَابُ أَنَّهُ لَا یُشْتَرَطُ إِذْنُ الزَّوْجِ لِلْمَرْأَةِ فِی الْخُرُوجِ إِلَی الْحَجِّ الْوَاجِبِ وَ یُشْتَرَطُ إِذْنُهُ فِی الْمَنْدُوبِ وَ اسْتِحْبَابِ اسْتِئْذَانِ الْوَلَدِ أَبَوَیْهِ فِی الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ
******
ترجمه:
***
***
14511- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَلَاءٍ عَنْ مُحَمَّدٍ یَعْنِی ابْنَ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ لَمْ تَحُجَّ وَ لَهَا زَوْجٌ وَ أَبَی أَنْ یَأْذَنَ لَهَا فِی الْحَجِّ فَغَابَ زَوْجُهَا فَهَلْ لَهَا أَنْ تَحُجَّ قَالَ لَا طَاعَةَ لَهُ عَلَیْهَا فِی حَجَّةِ الْإِسْلَامِ.
******
ترجمه:
***
علاء از محمد، یعنی ابن مسلم، از ابو جعفر (علیه السلام) نقل می کند که او گفت: از امام درباره زنی پرسیدم که حج نرفته و شوهری دارد که از اجازه دادن به او برای حج امتناع می کند. پس اگر شوهرش غایب باشد، آیا می تواند حج کند؟ (امام) فرمود: "در حج واجب اسلام، او (زن) نیازی به اطاعت از شوهرش ندارد."
***
ص: 155
14512- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ الْمُوسِرَةِ قَدْ حَجَّتْ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ تَقُولُ لِزَوْجِهَا أَحِجَّنِی مِنْ مَالِی أَ لَهُ أَنْ یَمْنَعَهَا مِنْ ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ وَ یَقُولُ لَهَا حَقِّی عَلَیْکِ أَعْظَمُ مِنْ حَقِّکِ عَلَیَّ فِی هَذَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ تَقُولُ لِزَوْجِهَا أَحِجَّنِی مَرَّةً أُخْرَی (2).
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار از ابی الحسن (علیه السلام) نقل می کند که گفت: از امام درباره زنی که متمکن است و حج واجب اسلام را انجام داده است و به شوهرش می گوید: "از مال من برایم حج کن." آیا او می تواند از این کار جلوگیری کند؟ (امام) فرمود: "بله، او می تواند بگوید حق من بر تو بزرگ تر از حق تو بر من در این مورد است."
***
14513- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع امْرَأَةٌ لَهَا زَوْجٌ فَأَبَی أَنْ یَأْذَنَ لَهَا فِی الْحَجِّ وَ لَمْ تَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَغَابَ عَنْهَا زَوْجُهَا وَ قَدْ نَهَاهَا أَنْ تَحُجَّ فَقَالَ لَا طَاعَةَ لَهُ عَلَیْهَا فِی حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ لَا کَرَامَةَ لِتَحُجَّ إِنْ شَاءَتْ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
معاویه بن وهب گفت: به ابو عبدالله (علیه السلام) گفتم: زنی دارد که شوهرش از اجازه دادن به او برای حج امتناع کرده و او هنوز حج واجب را انجام نداده است و شوهرش از او غایب شده و او را از حج کردن نهی کرده است. (امام) فرمود: "در حج واجب اسلام، او (زن) نیازی به اطاعت از شوهرش ندارد و اگر بخواهد، می تواند حج کند."
***
14514- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ
ص: 156
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ لَهَا زَوْجٌ وَ هِیَ صَرُورَةٌ وَ لَا یَأْذَنُ لَهَا فِی الْحَجِّ قَالَ تَحُجُّ وَ إِنْ لَمْ یَأْذَنْ لَهَا.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
زراره گفت: از ابوجعفر (علیه السلام) پرسیدم: زنی که شوهر دارد و او صروره است و شوهرش به او اجازه حج نمی دهد، آیا می تواند حج کند؟ فرمود: "او می تواند حج کند، حتی اگر شوهرش به او اجازه ندهد."
***
14515- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: تَحُجُّ وَ إِنْ رَغِمَ أَنْفُهُ.
******
ترجمه:
***
عبد الرحمن بن ابی عبدالله گفت: از صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: "او (زن) می تواند حج کند، حتی اگر او (شوهرش) نخواهد."(برای بخاک مالیدن دماغ شوهرش انجام دهد)
***
14516- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: سُئِلَ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَجِبُ عَلَیْهَا حَجَّةُ الْإِسْلَامِ یَمْنَعُهَا زَوْجُهَا مِنْ ذَلِکَ أَ عَلَیْهَا الِامْتِنَاعُ فَقَالَ ع لَیْسَ لِلزَّوْجِ مَنْعُهَا مِنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ إِنْ خَالَفَتْهُ وَ خَرَجَتْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهَا حَرَجٌ.
******
ترجمه:
***
محمد بن محمد مفید در کتاب مقنعه می گوید: از امام (علیه السلام) سؤال شد که اگر زنی بر او حج واجب باشد و شوهرش او را از آن منع کند، آیا او می تواند از حج منع شود؟ امام (علیه السلام) فرمود: "شوهر نمی تواند او را از حج واجب منع کند، و اگر او با وجود مخالفت شوهرش خارج شود، بر او حرجی نیست."
***
14517- 7- (4) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ فِی الْمُعْتَبَرِ قَالَ: قَالَ ع لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِقِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی حُکْمِ الْوَلَدِ فِی الصَّوْمِ الْمَکْرُوهِ (7).
******
ترجمه:
***
جعفر بن حسن بن سعید در کتاب معتبر می گوید: امام (علیه السلام) فرمود: اطاعت از مخلوق تا زمانی که معصیت خالق نشود صحیح است .
***
ص: 157
(1) 60 بَابُ جَوَازِ حَجِّ الْمُطَلَّقَةِ فِی عِدَّتِهَا مُطْلَقاً إِنْ کَانَ الْحَجُّ وَاجِباً وَ عَدَمِ جَوَازِ التَّطَوُّعِ مِنْهَا بِهِ فِی الْعِدَّةِ الرَّجْعِیَّةِ بِدُونِ إِذْنِ الزَّوْجِ
******
ترجمه:
***
***
14518- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الْمُطَلَّقَةُ تَحُجُّ فِی عِدَّتِهَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم از یکی از امامان (علیهم السلام) نقل می کند که فرمودند:
"زن مطلقه می تواند در مدت عده اش حج به جا آورد."
***
14519- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُطَلَّقَةِ تَحُجُّ فِی عِدَّتِهَا قَالَ إِنْ کَانَتْ صَرُورَةً حَجَّتْ فِی عِدَّتِهَا وَ إِنْ کَانَتْ حَجَّتْ فَلَا تَحُجُّ حَتَّی تَقْضِیَ عِدَّتَهَا.
******
ترجمه:
***
روایت از منصور بن حازم می گوید: از امام صادق (علیه السلام) درباره زن مطلقه ای که می خواهد در مدت عده اش حج کند، پرسیدم. امام فرمودند:
"اگر زن صروره (کسی که هنوز حج واجب خود را انجام نداده) باشد، می تواند در مدت عده اش حج کند؛ ولی اگر قبلاً حج کرده باشد، نباید تا پایان عده اش حج کند."
***
14520- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تَحُجُّ الْمُطَلَّقَةُ فِی عِدَّتِهَا.
أَقُولُ: الْمُرَادُ لَا تَحُجُّ تَطَوُّعاً فِی عِدَّتِهَا الرَّجْعِیَّةِ بِدُونِ إِذْنِ الزَّوْجِ لِمَا تَقَدَّمَ (6) وَ یَأْتِی (7).
******
ترجمه:
***
روایت از معاویة بن عمار به نقل از امام صادق (علیه السلام) می گوید:
"زن مطلقه نمی تواند در مدت عده اش حج کند.
می گویم : منظور از این منع، حج تطوع (حج مستحب) است و این حکم در مورد عده رجعی صادر می شود، یعنی زن نمی تواند بدون اجازه همسرش در مدت عده رجعی، حج مستحب انجام دهد.
***
ص: 158
14521- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی هِلَالٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الَّتِی یَمُوتُ عَنْهَا زَوْجُهَا تَخْرُجُ إِلَی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ وَ لَا تَخْرُجُ الَّتِی تُطَلَّقُ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ وَ لا یَخْرُجْنَ (2) إِلَّا أَنْ تَکُونَ طُلِّقَتْ فِی سَفَرٍ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
روایت از ابی هلال نقل می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمود:
زنی که همسرش فوت کرده است، می تواند برای حج و عمره خارج شود، اما زنی که طلاق گرفته، نمی تواند خارج شود؛ زیرا خداوند تعالی می فرماید: «وَ لا یَخْرُجْنَ» (سوره طلاق، آیه 1) مگر اینکه در سفر طلاق داده شده باشد.
***
14522- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی الْفَضْلِ الثَّقَفِیِّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُتَوَفَّی عَنْهَا زَوْجُهَا قَالَ تَحُجُّ وَ إِنْ کَانَتْ فِی عِدَّتِهَا.
******
ترجمه:
***
روایت از داود بن الحصین نقل می کند که او از امام صادق (علیه السلام) درباره زنی که شوهرش فوت کرده و در دوران عده است، پرسید. امام (علیه السلام) فرمود:
زن می تواند حتی در دوران عده اش به حج برود.
***
14523- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الَّتِی یُتَوَفَّی عَنْهَا زَوْجُهَا أَ تَحُجُّ فَقَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
روایت از زراره نقل می کند که او از امام صادق (علیه السلام) درباره زنی که شوهرش فوت کرده، پرسید که آیا می تواند حج برود؟ امام (علیه السلام) فرمودند:
بله، می تواند حج برود.
***
14524- 3- (8) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتَوَفَّی عَنْهَا
ص: 159
زَوْجُهَا تَحُجُّ فِی عِدَّتِهَا قَالَ نَعَمْ وَ تَخْرُجُ وَ تَنْتَقِلُ مِنْ مَنْزِلٍ إِلَی مَنْزِلٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
در این روایت از عبدالله بن بُکیر نقل شده است که او از امام صادق (علیه السلام) درباره زنی که شوهرش فوت کرده و در عده است، پرسید که آیا می تواند در مدت عده به حج برود؟ امام (علیه السلام) فرمودند:
بله، می تواند حج برود و همچنین می تواند از یک منزل به منزل دیگر منتقل شود.
***
(3) 62 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی تِلْکَ الْجِبَالِ وَ الْمَشَاعِرِ
******
ترجمه:
***
***
14525- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَا وَقَفَ أَحَدٌ فِی تِلْکَ الْجِبَالِ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ فَأَمَّا الْمُؤْمِنُونَ فَیُسْتَجَابُ لَهُمْ فِی آخِرَتِهِمْ وَ أَمَّا الْکُفَّارُ فَیُسْتَجَابُ لَهُمْ فِی دُنْیَاهُمْ.
******
ترجمه:
***
در این روایت از ابن فضال نقل شده است که امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
هیچ کس در آن کوه ها (احتمالاً اشاره به کوه های اطراف عرفات یا دیگر اماکن مقدس) نمی ایستد مگر اینکه دعایش مستجاب می شود. اما برای مؤمنان، دعایشان در آخرت اجابت می شود، و برای کافران، دعایشان در دنیایشان مستجاب می شود.
***
14526- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَا یَقِفُ أَحَدٌ عَلَی تِلْکَ الْجِبَالِ بَرٌّ وَ لَا فَاجِرٌ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ فَأَمَّا الْبَرُّ فَیُسْتَجَابُ لَهُ فِی آخِرَتِهِ وَ دُنْیَاهُ وَ أَمَّا الْفَاجِرُ فَیُسْتَجَابُ لَهُ فِی دُنْیَاهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (6) وَ فِی الدُّعَاءِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
***
در این روایت از حسن بن علی بن جهم نقل شده است که امام رضا (علیه السلام) فرمودند:
امام باقر (علیه السلام) فرمودند: هیچ کس، چه نیکوکار و چه بدکار، بر آن کوه ها نمی ایستد مگر اینکه خداوند دعایش را مستجاب می کند. اما نیکوکار، دعایش هم در دنیا و هم در آخرت مستجاب می شود و بدکار، تنها در دنیا دعایش اجابت می شود.
***
ص: 160
(1) 63 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِرَاءَةِ الْحَجِّ کُلَّ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مَرَّةً وَ عَمَّ کُلَّ یَوْمٍ مَرَّةً وَ قَوْلِ مَا شَاءَ اللَّهُ أَلْفَ مَرَّةٍ مُتَتَابِعَةً لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یَرْزُقَهُ اللَّهُ الْحَجَ
******
ترجمه:
***
***
14527- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ فِی قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ (3) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَجِّ فِی کُلِّ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ لَمْ تَخْرُجْ سَنَتُهُ حَتَّی یَخْرُجَ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ- وَ إِنْ مَاتَ فِی سَفَرِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ- قُلْتُ فَإِنْ کَانَ مُخَالِفاً- قَالَ یُخَفَّفُ عَنْهُ بَعْضُ مَا هُوَ فِیهِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:
هر کس سوره حج را هر سه روز یک بار بخواند، سال او به پایان نمی رسد مگر این که به خانه خدا (کعبه) مشرف می شود. و اگر در سفرش بمیرد، وارد بهشت خواهد شد. راوی پرسید: اگر مخالف (از غیر شیعیان) باشد، چه می شود؟ امام فرمودند: از برخی عذاب هایی که در آن است، تخفیف داده می شود.
***
14528- 2- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ عَمَّ یَتَسَاءَلُونَ- لَمْ تَخْرُجْ سَنَتُهُ إِذَا کَانَ یُدْمِنُهَا کُلَّ یَوْمٍ حَتَّی یَزُورَ بَیْتَ اللَّهِ الْحَرَامَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
***
در این روایت از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند:
هر کس سوره "عمّ یَتَسَاءَلُونَ" را هر روز بخواند و در خواندن آن مداومت کند، سال او به پایان نمی رسد مگر این که به خانه خدا (کعبه) مشرف می شود، ان شاءالله.
***
14529- 3- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ أَلْفَ مَرَّةٍ فِی دَفْعَةٍ وَاحِدَةٍ رُزِقَ الْحَجَّ مِنْ عَامِهِ فَإِنْ لَمْ یُرْزَقْ أَجَّلَهُ (6) اللَّهُ حَتَّی یَرْزُقَهُ.
******
ترجمه:
***
احمد بن ابی عبدالله برقی در کتاب «المحاسن» روایت کرده است که در روایتی امام صادق (ع) فرمود: هر کسی که هزار مرتبه «ما شاء الله» را در یک دفعه بگوید، در همان سال به حج روزی می شود. و اگر به او روزی نشود، خداوند آن را به تأخیر می اندازد تا اینکه به او روزی کند.
***
ص: 161
ص: 162
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْحَجِّ مُبَاشَرَةً عَلَی وَجْهِ النِّیَابَةِ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِهِ عَلَی الِاسْتِنَابَةِ فِیهِ
******
ترجمه:
***
***
14530- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا یُقَالُ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (3) قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ فَأَعْطَاهُ ثَلَاثِینَ دِینَاراً یَحُجُّ بِهَا عَنْ إِسْمَاعِیلَ- وَ لَمْ یَتْرُکْ شَیْئاً مِنَ الْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ إِلَّا اشْتَرَطَ عَلَیْهِ حَتَّی اشْتَرَطَ عَلَیْهِ أَنْ یَسْعَی فِی وَادِی مُحَسِّرٍ- ثُمَّ قَالَ یَا هَذَا إِذَا أَنْتَ فَعَلْتَ هَذَا کَانَ لِإِسْمَاعِیلَ حَجَّةٌ بِمَا أُنْفِقَ مِنْ مَالِهِ وَ کَانَ لَکَ تِسْعُ حِجَجٍ بِمَا أَتْعَبْتَ مِنْ بَدَنِکَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان روایت می کند: نزد امام صادق (ع) بودم که مردی وارد شد و سی دینار به ایشان داد تا به جای اسماعیل حج به جا آورد. امام تمامی اعمال عمره تا حج را برای او شرط کرد، حتی شرط کرد که در وادی محسر (بین منا و مشعرالحرام) نیز سعی کند. سپس امام به او فرمود: ای مرد، اگر این کارها را انجام دهی، برای اسماعیل یک حج خواهد بود به واسطه ی هزینه ای که از مالش شده است، و برای تو به خاطر زحمتی که بر بدنت وارد کرده ای، نه حج خواهد بود.
***
14531- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ
ص: 163
عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع رَجُلٌ دَفَعَ إِلَی خَمْسِ نَفَرٍ حَجَّةً وَاحِدَةً فَقَالَ یَحُجُّ بِهَا بَعْضُهُمْ فَسَوَّغَهَا رَجُلٌ وَاحِدٌ مِنْهُمْ فَقَالَ لِی کُلُّهُمْ شُرَکَاءُ فِی الْأَجْرِ فَقُلْتُ لِمَنِ الْحَجُّ فَقَالَ لِمَنْ صَلَّی بِالْحَرِّ (1) وَ الْبَرْدِ.
******
ترجمه:
***
علی بن یقطین نقل می کند: "به امام ابوالحسن (علیه السلام) گفتم: مردی به پنج نفر یک حج داد. فرمود: 'یکی از آن ها حج می کند و برای همه شان جایز است.' سپس به من گفت: 'همه آن ها در اجر شریک هستند.' گفتم: 'حج برای کیست؟' فرمود: 'برای کسی که در گرما و سرما نماز می خواند
***
14532- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَحُجُّ عَنْ آخَرَ مَا لَهُ مِنَ الثَّوَابِ قَالَ لِلَّذِی یَحُجُّ عَنْ رَجُلٍ أَجْرُ وَ ثَوَابُ عَشْرِ حِجَجٍ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی مَنْ تَبَرَّعَ بِالْحَجِّ عَنِ الْغَیْرِ وَ لَمْ یَأْخُذْ أُجْرَةً لِمَا تَقَدَّمَ (3).
******
ترجمه:
***
ابن مسکان از امام صادق (ع) روایت می کند: به امام گفتم: کسی که به جای دیگری حج به جا می آورد، چه ثوابی دارد؟ امام فرمود: برای کسی که از طرف دیگری حج انجام می دهد، پاداش و ثواب ده حج خواهد بود.
من می گویم: این روایت به کسی حمل می شود که به صورت داوطلبانه و بدون دریافت مزد برای دیگری حج انجام داده است، همان گونه که در روایات پیشین آمده است.
***
14533- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ ابْنَتِی أَوْصَتْ بِحَجَّةٍ وَ لَمْ تَحُجَّ قَالَ فَحُجَّ عَنْهَا فَإِنَّهَا لَکَ وَ لَهَا قُلْتُ إِنَّ امْرَأَتِی مَاتَتْ وَ لَمْ تَحُجَّ قَالَ فَحُجَّ عَنْهَا فَإِنَّهَا لَکَ وَ لَهَا.
******
ترجمه:
***
حارث بن مغیره روایت می کند: به امام صادق (ع) گفتم: دخترم وصیت به انجام حج کرده بود اما خود حج نکرده است. امام فرمود: از طرف او حج انجام بده، زیرا این حج برای تو و برای اوست. گفتم: همسرم فوت کرده و حج نکرده است. امام فرمود: از طرف او نیز حج انجام بده، زیرا این حج برای تو و اوست.
***
14534- 5- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ السَّابَاطِیِّ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع یَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی إِلَیْهِ رَجُلٌ أَنْ یَحُجَّ عَنْهُ ثَلَاثَةُ رِجَالٍ فَیَحِلُّ لَهُ أَنْ یَأْخُذَ لِنَفْسِهِ حَجَّةً مِنْهَا فَوَقَّعَ بِخَطِّهِ وَ قَرَأْتُهُ حُجَّ عَنْهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَإِنَّ لَکَ مِثْلَ أَجْرِهِ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْ أَجْرِهِ شَیْ ءٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.
******
ترجمه:
***
عمرو بن سعید ساباطی روایت می کند که به امام باقر (ع) نامه ای نوشت و از ایشان درباره مردی پرسید که وصیت کرده بود سه نفر به جای او حج انجام دهند. آیا وصی می تواند یکی از حج ها را برای خود بردارد؟ امام با خط خود نوشت و من آن را خواندم: «از طرف او حج به جا آور، ان شاءالله، و برای تو همانند اجر او خواهد بود و از اجر او هیچ چیزی کاسته نمی شود، ان شاءالله تعالی.»
***
ص: 164
14535- 6- (1) قَالَ وَ سُئِلَ الصَّادِقُ ع عَنِ الرَّجُلِ یَحُجُّ عَنْ آخَرَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ وَ الثَّوَابِ شَیْ ءٌ فَقَالَ لِلَّذِی یَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ أَجْرُ وَ ثَوَابُ عَشْرِ حِجَجٍ وَ یُغْفَرُ لَهُ وَ لِأَبِیهِ وَ لِأُمِّهِ وَ لِابْنِهِ وَ لِابْنَتِهِ وَ لِأَخِیهِ (2) وَ لِأُخْتِهِ وَ لِعَمِّهِ وَ لِعَمَّتِهِ وَ لِخَالِهِ وَ لِخَالَتِهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ.
******
ترجمه:
***
از امام صادق (ع) درباره کسی که به جای دیگری حج به جا می آورد، پرسیده شد: آیا برای او اجر و ثوابی هست؟ امام فرمود: برای کسی که از طرف دیگری حج انجام می دهد، اجر و ثواب ده حج خواهد بود و خداوند او را، پدرش، مادرش، پسرش، دخترش، برادرش، خواهرش، عمویش، عمه اش، دایی اش و خاله اش را می آمرزد. همانا خداوند واسع و کریم است.
***
14536- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ یَحْیَی الْأَزْرَقِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ حَجَّ عَنْ إِنْسَانٍ اشْتَرَکَا حَتَّی إِذَا قَضَی طَوَافَ الْفَرِیضَةِ انْقَطَعَتِ الشِّرْکَةُ فَمَا کَانَ بَعْدَ ذَلِکَ مِنْ عَمَلٍ کَانَ لِذَلِکَ الْحَاجِّ قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
یحیی ازرق از امام صادق (ع) روایت می کند که فرمود: هر کس به جای شخص دیگری حج کند، تا زمانی که طواف واجب را به جا آورد، هر دو (حاجی و کسی که از طرف او حج می کند) در ثواب شریک هستند. اما بعد از طواف واجب، این شراکت قطع می شود و هر عملی که پس از آن انجام شود، تنها برای آن حاجی است. سپس امام صادق (ع) دوباره همان را ذکر کرد.
***
14537- 8- (5) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الصَّادِقَ ع أَعْطَی رَجُلًا ثَلَاثِینَ دِینَاراً فَقَالَ لَهُ حُجَّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ وَ افْعَلْ وَ افْعَلْ وَ لَکَ تِسْعٌ وَ لَهُ وَاحِدَةٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
روایت شده است که امام صادق (ع) به مردی سی دینار داد و به او فرمود: به جای اسماعیل حج انجام بده و فلان کارها را نیز انجام بده. برای تو (به خاطر زحمتت) نُه حج خواهد بود و برای او (اسماعیل) یک حج.
***
ص: 165
(1) 2 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْصَی بِحَجَّةِ الْإِسْلَامِ بَعْدَ اسْتِقْرَارِهَا وَجَبَ أَنْ تُقْضَی عَنْهُ مِنْ بَلَدِهِ فَإِنْ لَمْ تَبْلُغِ التَّرِکَةُ فَمِنْ حَیْثُ بَلَغَ وَ لَوْ مِنَ الْمِیقَاتِ وَ کَذَا مَنْ أَوْصَی بِمَالٍ مُعَیَّنٍ فَقَصَرَ عَنِ الْکِفَایَةِ وَ کَانَ الْحَجُّ نَدْباً وَ مَنْ مَاتَ فِی الطَّرِیقِ حُجَّ عَنْهُ مِنْ حَیْثُ مَاتَ
******
ترجمه:
***
***
14538- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَمْ یَبْلُغْ جَمِیعُ مَا تَرَکَ إِلَّا خَمْسِینَ دِرْهَماً قَالَ یُحَجُّ عَنْهُ مِنْ بَعْضِ الْمَوَاقِیتِ الَّتِی وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ قُرْبٍ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَبْدِ اللَّهِ ابْنَیْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (3)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
علی بن ریاب روایت می کند که از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که وصیت کرده بود حج اسلام از طرف او انجام شود، اما تمام دارایی او فقط پنجاه درهم بود. امام فرمود: از طرف او از یکی از میقات های نزدیک که پیامبر (ص) تعیین کرده است، حج انجام شود.
***
14539- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ أَحْمَدَ ابْنَیِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ
ص: 166
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی بِمَالِهِ فِی الْحَجِّ فَکَانَ لَا یَبْلُغُ مَا یُحَجُّ بِهِ مِنْ بِلَادِهِ قَالَ فَیُعْطَی فِی الْمَوْضِعِ الَّذِی یُحَجُّ بِهِ عَنْهُ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن بکر از امام صادق (ع) روایت می کند که از ایشان درباره مردی پرسیده شد که وصیت کرده بود با مالش حج انجام شود، اما مقدار پول او برای انجام حج از محل خود کافی نبود. امام فرمود: پس باید از محلی که می توان به جای او حج انجام داد، به او اعطا شود.
***
14540- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ فَیُوصِی بِالْحَجِّ مِنْ أَیْنَ یُحَجُّ عَنْهُ قَالَ عَلَی قَدْرِ مَالِهِ إِنْ وَسِعَهُ مَالُهُ فَمِنْ مَنْزِلِهِ وَ إِنْ لَمْ یَسَعْهُ مَالُهُ فَمِنَ الْکُوفَةِ- فَإِنْ لَمْ یَسَعْهُ مِنَ الْکُوفَةِ فَمِنَ الْمَدِینَةِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن عبدالله روایت می کند که از امام رضا (ع) درباره مردی که فوت کرده و وصیت به حج کرده بود، پرسیدم: از کجا باید به جای او حج انجام شود؟ امام فرمود: بر اساس مقدار مالی که دارد. اگر مال او برای انجام حج کافی باشد، باید از منزل خودش حج انجام شود. و اگر مالش کافی نباشد، از کوفه باید حج به جا آورده شود. و اگر از کوفه هم کافی نباشد، باید از مدینه حج انجام شود.
***
14541- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ آدَمَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ أَوْصَی بِحَجَّةٍ أَ یَجُوزُ أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ مِنْ غَیْرِ الْبَلَدِ الَّذِی مَاتَ فِیهِ فَقَالَ أَمَّا مَا کَانَ دُونَ الْمِیقَاتِ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: یَحْتَمِلُ کَوْنُ الْمُرَادِ بِهِ غَیْرَ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی قُصُورِ التَّرِکَةِ.
******
ترجمه:
***
زکریا بن آدم روایت می کند که از امام کاظم (ع) درباره مردی که فوت کرده و وصیت به انجام حج کرده بود، پرسیدم: آیا می توان از غیر شهری که در آن مرده است، به جای او حج به جا آورد؟ امام فرمود: اما در مورد مسافرت هایی که کمتر از میقات است، اشکالی ندارد.
من می گویم: این ممکن است به این معنا باشد که منظورحج واجب اسلام نیست و همچنین می تواند به محدودیت های موجود در میراث اشاره داشته باشد.
***
14542- 5- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ أَوْ عَنْ رَجُلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَمَّنْ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی بِعِشْرِینَ دِرْهَماً فِی حَجَّةٍ قَالَ یَحُجُّ بِهَا (4) رَجُلٌ مِنْ مَوْضِعٍ بَلَغَهُ (5).
ص: 167
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَمَّنْ سَأَلَهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (2) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سَعِیدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از ابی سعید نقل شده است که از امام صادق (ع) درباره مردی که وصیت کرده بود بیست درهم برای حج بگذارد، پرسیدند. امام فرمود: با این پول، یک مرد می تواند از محلی که به او(که حج انجام دهد) می رسد، حج انجام دهد.
***
14543- 6- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أُوصِیَ بِحَجَّةٍ فَلَمْ تَکْفِهِ مِنَ الْکُوفَةِ- تُجْزِی حَجَّتُهُ مِنْ دُونِ الْوَقْتِ.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید روایت می کند که امام صادق (ع) درباره مردی که وصیت کرده بود به جای او حج انجام شود و از کوفه کافی نبود، فرمود: حج او از قبل از موعد مقرر (زمان انجام حج) کافی است.
***
14544- 7- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ (6) عَنْ أَبَانٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أُوصِیَ بِحَجَّةٍ فَلَمْ تَکْفِهِ قَالَ فَیُقَدِّمُهَا حَتَّی یُحَجَّ دُونَ الْوَقْتِ.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید روایت می کند که امام صادق (ع) درباره مردی که وصیت کرده بود به جای او حج انجام شود و از کوفه کافی نبود، فرمود: حج او از قبل از موعد مقرر (زمان انجام حج) کافی است.
***
14545- 8- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَمَّنْ سَأَلَهُ قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ أَوْصَی بِعِشْرِینَ دِینَاراً فِی حَجَّةٍ
ص: 168
فَقَالَ یَحُجُّ لَهُ رَجُلٌ مِنْ حَیْثُ یَبْلُغُهُ.
******
ترجمه:
***
از ابوبصیر نقل شده است که فردی از امام صادق (ع) پرسید: مردی وصیت کرده که بیست دینار برای حج اختصاص دهد. امام فرمود: مردی می تواند از محلی که این مقدار پول به او اجازه می دهد، به جای او حج انجام دهد.
***
14546- 9- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مَسَائِلِ الرِّجَالِ رِوَایَةَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا قَالُوا قُلْنَا لِأَبِی الْحَسَنِ یَعْنِی عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ ع إِنَّ رَجُلًا مَاتَ فِی الطَّرِیقِ وَ أَوْصَی بِحَجَّةٍ وَ مَا بَقِیَ فَهُوَ لَکَ فَاخْتَلَفَ أَصْحَابُنَا فَقَالَ بَعْضُهُمْ یُحَجُّ عَنْهُ مِنَ الْوَقْتِ فَهُوَ أَوْفَرُ لِلشَّیْ ءِ أَنْ یَبْقَی عَلَیْهِ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ یُحَجُّ عَنْهُ مِنْ حَیْثُ مَاتَ فَقَالَ ع یُحَجُّ عَنْهُ مِنْ حَیْثُ مَاتَ.
وَ قَالَ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی الْحَجِّ مِنَ السَّرَائِرِ بِوُجُوبِ قَضَاءِ الْحَجِّ عَنِ الْمَیِّتِ مِنْ بَلَدِهِ قَالَ وَ بِهِ تَوَاتَرَتْ أَخْبَارُنَا وَ رِوَایَةُ أَصْحَابِنَا (2) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ مَنْ مَاتَ وَ لَمْ یَتْرُکْ إِلَّا قَدْرَ نَفَقَةِ الْحَجِّ لَمْ یَجِبِ الْقَضَاءُ عَنْهُ وَ ذَکَرْنَا وَجْهَهُ (3) وَ الْمُرَادُ بِهِ مَا قَبْلَ الِاسْتِقْرَارِ کَمَا قَالَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ فِی الْوَصَایَا (5).
******
ترجمه:
***
احمد بن محمد از چند نفر از اصحاب ما روایت می کند که گفتند: به امام علی بن محمد (ع) گفتیم: مردی در مسیر حج فوت کرد و وصیت کرده بود که حج به جای او انجام شود، و آنچه باقی مانده است متعلق به شما باشد. اصحاب ما در این موضوع اختلاف داشتند. برخی گفتند: از میقات برای او حج انجام شود، زیرا این به صرفه تر است که آنچه باقی می ماند حفظ شود. برخی دیگر گفتند: از همان جایی که فوت کرده است، حج انجام شود. امام (ع) فرمود: از همان جایی که فوت کرده است، برای او حج انجام شود.
***
(6) 3 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ کُلَّ سَنَةٍ بِمَالٍ مُعَیَّنٍ فَلَمْ یَکْفِ لِلْحَجِّ جُعِلَ مَا یَزِیدُ عَنْ سَنَةٍ لِحَجَّةٍ وَاحِدَةٍ
******
ترجمه:
***
***
14547- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ
ص: 169
عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: کَتَبَ إِلَیْهِ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْحُصَیْنِیُّ (1) أَنَّ ابْنَ عَمِّی أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ بِخَمْسَةَ عَشَرَ دِینَاراً فِی کُلِّ سَنَةٍ وَ لَیْسَ یَکْفِی مَا تَأْمُرُ (2) فِی ذَلِکَ فَکَتَبَ ع یَجْعَلُ (3) حَجَّتَیْنِ فِی حَجَّةٍ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی عَالِمٌ بِذَلِکَ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن مهزیار روایت می کند که علی بن محمد حصینی به امام علی بن محمد (ع) نامه نوشت و گفت: پسرعمویم وصیت کرده است که هر سال با پانزده دینار از طرف او حج انجام شود، اما این مبلغ کافی نیست. چه دستوری در این مورد می دهید؟ امام (ع) نوشت: دو حج را در یک حج ادغام کن، زیرا خداوند متعال به این امر آگاه است.
***
14548- 2- (5) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: وَ کَتَبْتُ إِلَیْهِ ع إِنَّ مَوْلَاکَ عَلِیَّ بْنَ مَهْزِیَارَ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ مِنْ ضَیْعَةٍ صَیَّرَ رُبُعَهَا لَکَ فِی کُلِّ سَنَةٍ حَجَّةً إِلَی عِشْرِینَ دِینَاراً وَ إِنَّهُ قَدِ انْقَطَعَ طَرِیقُ الْبَصْرَةِ- فَتَضَاعَفَ الْمُؤَنُ عَلَی النَّاسِ فَلَیْسَ یَکْتَفُونَ بِعِشْرِینَ دِینَاراً وَ کَذَلِکَ أَوْصَی عِدَّةٌ مِنْ مَوَالِیکَ فِی حِجَجِهِمْ فَکَتَبَ ع یُجْعَلُ ثَلَاثُ حِجَجٍ حَجَّتَیْنِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ (6)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ نَحْوَهُ (7) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
با همان اسناد روایت شده است: من به امام علی (ع) نوشتم که مولای شما، علی بن مهزیار، وصیت کرده است که از املاکی که یک چهارم آن را به شما داده، هر سال با بیست دینار حج به جا آورده شود. اما راه بصره بسته شده و هزینه ها برای مردم افزایش یافته است، به طوری که با بیست دینار نمی توانند حج کنند. همچنین چندین نفر از موالی شما وصیت مشابهی در مورد حج خود داشته اند. امام (ع) نوشت: سه حج را به دو حج ادغام کن، اگر خدا بخواهد.
***
ص: 170
(1) 4 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ وَ فُهِمَ مِنْهُ التَّکْرَارُ وَجَبَ أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ بِقَدْرِ الثُّلُثِ
******
ترجمه:
***
***
14549- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ (3)
أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدِ اضْطُرِرْتُ إِلَی مَسْأَلَتِکَ فَقَالَ هَاتِ فَقُلْتُ سَعْدُ بْنُ سَعْدٍ أَوْصَی حُجُّوا عَنِّی مُبْهَماً وَ لَمْ یُسَمِّ شَیْئاً وَ لَا یُدْرَی کَیْفَ ذَلِکَ فَقَالَ یُحَجُّ عَنْهُ مَا دَامَ لَهُ مَالٌ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أُورَمَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْأَشْعَرِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مَا دَامَ لَهُ مَالٌ یَحْمِلُهُ (4)
******
ترجمه:
***
محمد بن حسن روایت می کند که به امام باقر (ع) عرض کردم: فدایت شوم، مجبور شدم از شما سؤالی بپرسم. امام فرمود: بپرس. گفتم: سعد بن سعد وصیت کرده است که "برای من حج کنید" بدون اینکه جزئیات بیشتری ذکر کند و مشخص نیست چگونه باید این کار انجام شود. امام فرمود: تا زمانی که مالی برای او باقی باشد، برای او حج انجام شود.
***
14550- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ مُبْهَماً فَقَالَ یُحَجُّ عَنْهُ مَا بَقِیَ مِنْ ثُلُثِهِ شَیْ ءٌ.
أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّیْخُ أَنَّهُ لَا تَنَافِیَ بَیْنَهُمَا لِأَنَّ الْمُرَادَ مِنَ الْمَالِ فِی الْأَوَّلِ هُوَ الثُّلُثُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن حسین بن ابی خالد روایت می کند که از امام باقر (ع) پرسیدم درباره مردی که وصیت کرده بود به طور مبهم برای او حج انجام شود. امام فرمود: تا زمانی که از یک سوم دارایی اش چیزی باقی باشد، برای او حج انجام شود.
می گویم: شیخ ذکر کرده که بین این روایت و روایت قبلی تناقضی وجود ندارد، زیرا منظور از "مال" در روایت اول همان یک سوم دارایی است.
***
ص: 171
(1) 5 بَابُ أَنَّهُ یُشْتَرَطُ فِی النَّائِبِ أَنْ لَا یَکُونَ عَلَیْهِ حَجٌّ وَاجِبٌ وَ حُکْمِ مَنْ حَجَّ نَائِباً مَعَ وُجُوبِ الْحَجِّ عَلَیْهِ
******
ترجمه:
***
***
14551- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الرَّجُلِ الصَّرُورَةِ یَحُجُّ عَنِ الْمَیِّتِ قَالَ نَعَمْ إِذَا لَمْ یَجِدِ الصَّرُورَةُ مَا یَحُجُّ بِهِ عَنْ نَفْسِهِ فَإِنْ کَانَ لَهُ مَا یَحُجُّ بِهِ عَنْ نَفْسِهِ فَلَیْسَ یُجْزِی عَنْهُ حَتَّی یَحُجَّ مِنْ مَالِهِ وَ هِیَ تُجْزِی عَنِ الْمَیِّتِ إِنْ کَانَ لِلصَّرُورَةِ مَالٌ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ.
******
ترجمه:
***
از سعد بن ابی خلف نقل شده است که گفت: از امام موسی (علیه السلام) درباره مردی که "صروره" (کسی که اولین حج خود را انجام می دهد) است و به نیابت از میت حج می گزارد، پرسیدم. ایشان فرمودند: بله، اگر "صروره" چیزی نداشته باشد که با آن برای خود حج انجام دهد، پس می تواند حج را انجام دهد. اما اگر او چیزی داشته باشد که با آن برای خود حج انجام دهد، حج به جای میت از او قبول نمی شود تا زمانی که از مال خودش حج انجام دهد، و حج از طرف میت کفایت می کند چه صروره مال داشته باشد و چه نداشته باشد.
***
14552- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ صَرُورَةٍ مَاتَ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ لَهُ مَالٌ قَالَ یَحُجُّ عَنْهُ صَرُورَةٌ لَا مَالَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که "صروره" (کسی که حج اسلام را انجام نداده) بوده و فوت کرده و حج اسلام را انجام نداده است و او مال داشته، نقل شده است. امام فرمودند: کسی که "صروره" است و مال ندارد، به نیابت از او حج انجام دهد.
***
14553- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَعْرَجِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّرُورَةِ أَ یَحُجُّ عَنِ الْمَیِّتِ فَقَالَ نَعَمْ إِذَا لَمْ یَجِدِ الصَّرُورَةُ مَا یَحُجُّ بِهِ فَإِنْ کَانَ لَهُ مَالٌ فَلَیْسَ لَهُ ذَلِکَ حَتَّی یَحُجَّ مِنْ مَالِهِ وَ هُوَ یُجْزِی عَنِ الْمَیِّتِ کَانَ لَهُ مَالٌ أَوْ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ (6).
ص: 172
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ الْإِجْزَاءُ فِی الْحَدِیثَیْنِ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی جَهْلِ الْوَصِیِّ بِالْحَالِ مَعَ عَدَمِ التَّفْرِیطِ وَ أَنَّهُ لَا یَضْمَنُ وَ لَا یَجِبُ اسْتِنَابَةُ نَائِبٍ آخَرَ وَ یَحْتَمِلُ أَنْ یُرَادَ بِالْمَالِ مَا لَا یَکْفِی لِلْحَجِّ کَمَا ذَکَرَهُ بَعْضُهُمْ.
******
ترجمه:
***
از سعید بن عبدالله اعرج نقل شده است که او از امام صادق (علیه السلام) درباره فرد "صروره" (کسی که اولین حج خود را انجام می دهد) پرسید که آیا می تواند به نیابت از میت حج انجام دهد؟ امام فرمودند: بله، اگر "صروره" چیزی نداشته باشد که با آن حج انجام دهد. اما اگر او مال داشته باشد، نمی تواند این کار را انجام دهد تا زمانی که از مال خودش حج کند. و این (حج نیابتی) برای میت کفایت می کند، چه صروره مال داشته باشد یا نداشته باشد.
می گویم : کافی بودن حج درهردو روایت می تواند دلالت بر جهل وصی (نماینده) نسبت به وضعیت مالی فرد داشته باشد بدون اینکه کوتاهی کرده باشد واینکه او ضامن هم نیست وبر نائب دیگر واجب نیست . همچنین احتمال دارد مقصود از "مال" چیزی باشد که برای حج کافی نیست، همان طور که برخی بیان کرده اند.
***
(2) 6 بَابُ جَوَازِ اسْتِنَابَةِ الصَّرُورَةِ مَعَ عَدَمِ وُجُوبِ الْحَجِّ عَلَیْهِ
******
ترجمه:
***
باب جواز نیابت "صروره" (کسی که هنوز حج نکرده است) با این که حج بر او واجب نیست.
***
14554- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یَحُجَّ الصَّرُورَةُ عَنِ الصَّرُورَةِ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم از یکی از آن دو امام (علیهماالسلام) نقل شده است که فرمود: اشکالی ندارد که یک "صروره" (کسی که اولین حج خود را انجام می دهد) به نیابت از یک "صروره" دیگر حج انجام دهد.
***
14555- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُفَضَّلٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَحُجُّ الرَّجُلُ الصَّرُورَةُ عَنِ الرَّجُلِ الصَّرُورَةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از زید شحام از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: شنیدم که ایشان می گفتند: مرد "صروره" (کسی که اولین حج خود را انجام می دهد) می تواند به نیابت از مرد "صروره" دیگر حج انجام دهد.
***
14556- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُقْبَةَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ (صَرُورَةٍ لَمْ یَحُجَّ قَطُّ) (6) حَجَّ عَنْ صَرُورَةٍ لَمْ یَحُجَّ قَطُّ أَ یُجْزِی کُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا تِلْکَ
ص: 173
الْحَجَّةُ عَنْ (1) حَجَّةِ الْإِسْلَامِ أَوْ لَا بَیِّنْ لِی ذَلِکَ یَا سَیِّدِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَکَتَبَ ع لَا یُجْزِی (2) ذَلِکَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی صَرُورَةٍ لَهُ مَالٌ لِمَا تَقَدَّمَ (3) وَ جَوَّزَ حَمْلَهُ عَلَی نَفْیِ الْإِجْزَاءِ عَنِ النَّائِبِ إِذَا أَیْسَرَ لِمَا تَقَدَّمَ (4) وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی الْإِنْکَارِ وَ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ تَرْکِ الْحَجِّ اعْتِمَاداً عَلَی الِاسْتِنَابَةِ وَ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ عَلَی عَدَمِ مَعْرِفَةِ الصَّرُورَةِ بِأَفْعَالِ الْحَجِّ وَ عَلَی عَدَمِ إِجْزَاءِ الْحَجَّةِ الْوَاحِدَةِ عَنْهُمَا مَعاً کَمَا هُوَ ظَاهِرُهُ.
******
ترجمه:
***
از ابراهیم بن عقبه نقل شده است که گفت: به امام (علیه السلام) نوشتم و از ایشان پرسیدم درباره مردی که "صروره" (کسی که تا به حال حج انجام نداده) است و برای مرد "صروره" دیگری که او نیز هرگز حج انجام نداده است، حج به جا آورده. آیا این حج برای هر دوی آن ها کفایت می کند و حجه الاسلام محسوب می شود یا نه؟ ای آقای من، این موضوع را برای من روشن بفرمایید، ان شاء الله. امام نوشتند: این حج کفایت نمی کند.
می گویم : شیخ این روایت را این گونه تفسیر کرده است که مربوط به فرد "صروره" است که دارای مال بوده و احتمال داده است که عدم کفایت حج برای نائب به این دلیل باشد که وقتی صاحب مال توان مالی دارد، نمی تواند به نیابت دیگری حج کند. همچنین این روایت ممکن است به این معنا باشد که ترک حج و اتکا به نیابت جایز نیست، و ممکن است بخاطر تقیه باشد یا بدلیل عدم شناخت کامل "صروره" از اعمال حج باشد یا به این دلیل که یک حج واحد برای هر دو نفر کفایت نمی کند، همان طور که ظاهر روایت نشان می دهد.
***
14557- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّ ابْنِی مَعِی وَ قَدْ أَمَرْتُهُ أَنْ یَحُجَّ عَنْ أُمِّی أَ یُجْزِی عَنْهَا حَجَّةَ الْإِسْلَامِ فَکَتَبَ لَا وَ کَانَ ابْنُهُ صَرُورَةً وَ کَانَتْ أُمُّهُ صَرُورَةً.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (6).
******
ترجمه:
***
از بکر بن صالح نقل شده که گفت: به امام باقر (علیه السلام) نوشتم که پسرم با من است و به او دستور داده ام که به نیابت از مادرم حج انجام دهد. آیا این حج برای او به عنوان حج اسلام کفایت می کند؟ امام نوشتند: نه، زیرا پسر "صروره" (کسی که هنوز حج انجام نداده) بود و مادرش نیز "صروره" بود.
***
14558- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ یُعْطِی خَمْسَةَ نَفَرٍ حَجَّةً وَاحِدَةً یَخْرُجُ بِهَا وَاحِدٌ مِنْهُمْ لَهُمْ أَجْرٌ قَالَ نَعَمْ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ أَجْرُ حَاجٍّ قَالَ فَقُلْتُ أَیُّهُمْ أَعْظَمُ أَجْراً فَقَالَ الَّذِی نَابَهُ الْحَرُّ وَ الْبَرْدُ وَ إِنْ کَانُوا صَرُورَةً لَمْ یُجْزِ ذَلِکَ عَنْهُمْ وَ الْحَجُّ لِمَنْ حَجَّ.
ص: 174
أَقُولُ: هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی النِّیَابَةِ عَلَی أَنَّ الَّذِی لَمْ یَحُجَّ کَیْفَ یُجْزِی عَنْهُ حَجُّ مَنْ حَجَّ عَنْ غَیْرِهِمَا وَ عَدَمُ الْإِجْزَاءِ عَنِ الْجَمِیعِ لَا یَسْتَلْزِمُ عَدَمَ الْإِجْزَاءِ عَنْ وَاحِدٍ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
از علی بن یقطین نقل شده که گفت: از امام کاظم (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که به پنج نفر پول می دهد تا یکی از آن ها به حج برود. آیا آن پنج نفر هم اجر دارند؟ امام فرمودند: بله، هر کدام از آن ها اجر یک حاجی را دارند. پرسیدم: کدام یک از آن ها اجر بیشتری دارد؟ امام فرمودند: کسی که با گرما و سرما روبه رو شده است. و اگر این افراد "صروره" (کسانی که هنوز حج نکرده اند) باشند، این حج از آن ها کفایت نمی کند، و حج برای کسی است که خود به حج رفته باشد.
می گویم : این روایت صراحت کاملی در مورد نیابت ندارد، و این که کسی که هنوز حج نکرده است، چگونه می تواند حج دیگری به نیابت از او کفایت کند. همچنین عدم کفایت حج برای همه افراد لزوماً به معنای عدم کفایت برای یک نفر نیست. در روایات پیشین، دلالت هایی بر مقصود آمده است.
***
14559- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الرَّجُلِ یُشْرِکُ فِی حَجَّتِهِ الْأَرْبَعَةَ وَ الْخَمْسَةَ مِنْ مَوَالِیهِ فَقَالَ إِنْ کَانُوا صَرُورَةً جَمِیعاً فَلَهُمْ أَجْرٌ وَ لَا یُجْزِی عَنْهُمُ الَّذِی حُجَّ عَنْهُمْ مِنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ الْحَجَّةُ لِلَّذِی حَجَّ.
أَقُولُ: الظَّاهِرُ کَمَا مَرَّ أَنَّ الْمُرَادَ إِهْدَاءُ ثَوَابِ الْحَجِّ لَا النِّیَابَةُ فِی الْحَجِّ (5).
******
ترجمه:
***
از علی بن ابی حمزه نقل شده که گفت: از امام موسی کاظم (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که چهار یا پنج نفر از دوستانش را در حج خود شریک می کند. امام فرمودند: اگر همه آن ها "صروره" (کسانی که هنوز حج نکرده اند) باشند، برای آن ها اجر خواهد بود، اما حج از طرف آن ها به عنوان حج اسلام کفایت نمی کند، و حج برای کسی است که خود حج کرده است.
می گویم : به نظر می رسد، همان طور که قبلاً ذکر شد، مقصود از این روایت اهدا کردن ثواب حج است، نه نیابت در حج.
***
ص: 175
(1) 8 بَابُ جَوَازِ اسْتِنَابَةِ الرَّجُلِ عَنِ الْمَرْأَةِ وَ الْمَرْأَةِ عَنِ الرَّجُلِ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِنْسَانِ الْحَجَّ مِنْ مَالِهِ عَلَی النِّیَابَةِ
******
ترجمه:
***
***
14560- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع امْرَأَةٌ مِنْ أَهْلِنَا مَاتَ أَخُوهَا فَأَوْصَی بِحَجَّةٍ وَ قَدْ حَجَّتِ الْمَرْأَةُ فَقَالَتْ إِنْ کَانَ یَصْلُحُ حَجَجْتُ أَنَا عَنْ أَخِی وَ کُنْتُ أَنَا أَحَقَّ بِهَا مِنْ غَیْرِی فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا بَأْسَ بِأَنْ تَحُجَّ عَنْ أَخِیهَا وَ إِنْ کَانَ لَهَا مَالٌ فَلْتَحُجَّ مِنْ مَالِهَا فَإِنَّهُ أَعْظَمُ لِأَجْرِهَا.
******
ترجمه:
***
از ابی ایوب نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: زنی از خانواده ما است که برادرش فوت کرده و وصیت کرده که برای او حج به جا آورند. زن قبلاً حج انجام داده است و گفته: اگر صحیح است، من خودم به نیابت از برادرم حج انجام دهم، چون خودم نسبت به دیگران برای این کار سزاوارتر هستم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: اشکالی ندارد که او به نیابت از برادرش حج کند، و اگر او مال دارد، از مال خودش حج کند، زیرا این برای او اجر بیشتری خواهد داشت.
***
14561- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یَحُجُّ عَنِ الْمَرْأَةِ وَ الْمَرْأَةُ تَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ قَالَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: آیا مرد می تواند به نیابت از زن حج کند و زن به نیابت از مرد؟ امام فرمودند: اشکالی ندارد.
***
14562- 3- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْسَانٌ هَلَکَ وَ لَمْ یَحُجَّ وَ لَمْ یُوصِ بِالْحَجِّ فَأَحَجَّ عَنْهُ بَعْضُ أَهْلِهِ رَجُلًا أَوِ امْرَأَةً إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ إِنْ کَانَ الْحَاجُّ غَیْرَ صَرُورَةٍ أَجْزَأَ عَنْهُمَا جَمِیعاً وَ أَجْزَأَ الَّذِی أَحَجَّهُ.
******
ترجمه:
***
از حکم بن حکیم نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: فردی فوت کرده و حج انجام نداده است و نیز وصیتی برای حج نکرده است. یکی از بستگانش مرد یا زنی را برای انجام حج به نیابت از او فرستاده است. امام فرمودند: اگر کسی که حج می کند "صروره" (کسی که اولین حج خود را انجام نداده) نباشد، این حج هم برای میت و هم برای شخصی که او را به حج فرستاده است، کفایت می کند و برای کسی که او را به حج فرستاده نیز اجر دارد.
***
ص: 176
14563- 4- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ مُصَادِفٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ الصَّرُورَةِ فَقَالَ إِنْ کَانَتْ قَدْ حَجَّتْ وَ کَانَتْ مُسْلِمَةً فَقِیهَةً فَرُبَّ امْرَأَةٍ أَفْقَهُ مِنْ رَجُلٍ.
******
ترجمه:
***
از مصادف نقل شده که از امام صادق (علیه السلام) درباره زنی که به نیابت از مرد "صروره" (کسی که هنوز حج نکرده) حج انجام می دهد، پرسیدند. امام فرمودند: اگر او قبلاً حج انجام داده باشد و زنی مسلمان و فقیه باشد، اشکالی ندارد، زیرا گاهی زن از مرد فقیه تر است.
***
14564- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ رِفَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: تَحُجُّ الْمَرْأَةُ عَنْ أُخْتِهَا وَ عَنْ أَخِیهَا وَ قَالَ تَحُجُّ الْمَرْأَةُ عَنْ أَبِیهَا (3).
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
از رفاعه نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: زن می تواند به نیابت از خواهر یا برادرش حج انجام دهد. و همچنین فرمودند: زن می تواند به نیابت از پدرش حج کند.
***
14565- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ حَکَمِ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَحُجُّ الرَّجُلُ عَنِ الْمَرْأَةِ وَ الْمَرْأَةُ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةُ عَنِ الْمَرْأَةِ.
******
ترجمه:
***
از حکم بن حکیم نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: مرد می تواند به نیابت از زن حج کند، زن می تواند به نیابت از مرد حج کند، و زن می تواند به نیابت از زن حج کند.
***
14566- 7- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ (7) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُصَادِفٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَ تَحُجُّ الْمَرْأَةُ عَنِ الرَّجُلِ قَالَ نَعَمْ إِذَا کَانَتْ فَقِیهَةً مُسْلِمَةً- وَ کَانَتْ قَدْ حَجَّتْ رُبَّ امْرَأَةٍ خَیْرٌ مِنْ رَجُلٍ.
******
ترجمه:
***
از مصادف نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: آیا زن می تواند به نیابت از مرد حج کند؟ امام فرمودند: بله، به شرطی که فقیه و مسلمان باشد و قبلاً حج کرده باشد. چه بسا زنی بهتر از مرد باشد.
***
ص: 177
14567- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَشِیرٍ النَّبَّالِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ وَالِدَتِی تُوُفِّیَتْ وَ لَمْ تَحُجَّ قَالَ یَحُجُّ عَنْهَا رَجُلٌ أَوِ امْرَأَةٌ قَالَ قُلْتُ:- أَیُّهُمَا أَحَبُّ إِلَیْکَ قَالَ رَجُلٌ أَحَبُّ إِلَیَّ.
******
ترجمه:
***
از بشیر نبال نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: مادرم فوت کرده و حج انجام نداده است. امام فرمودند: مرد یا زن می تواند به نیابت از او حج انجام دهد. گفتم: کدام یک را بیشتر دوست دارید؟ امام فرمودند: مرد را بیشتر دوست دارم.
***
14568- 9- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: أَرْسَلْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أُمَّ امْرَأَةٍ کَانَتْ أُمَّ وَلَدٍ (3) فَأَرَادَتِ الْمَرْأَةُ أَنْ تَحُجَّ عَنْهَا قَالَ أَ وَ لَیْسَ قَدْ أُعْتِقَتْ بِوَلَدِهَا (4) تَحُجُّ عَنْهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی الْکَرَاهِیَةِ فِی الْمَرْأَةِ الصَّرُورَةِ (7).
******
ترجمه:
***
از یونس بن یعقوب نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) پیغام فرستادم که مادری از زنی که کنیز بوده، فوت کرده است و آن زن می خواهد به نیابت از مادرش حج کند. امام فرمودند: آیا او با داشتن فرزند آزاد نشده است؟ پس می تواند به نیابت از او حج کند.
می گویم: پیش تر نیز مطلبی در تأیید این موضوع آمده و در آینده نیز مطلبی خواهد آمد که ظاهر آن مخالف است و این مخالفت به دلیل کراهت انجام حج توسط زنی است که صروره (کسی که اولین حجش است) می باشد.
***
14569- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُفَضَّلٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ یَحُجُّ الرَّجُلُ الصَّرُورَةُ عَنِ الرَّجُلِ الصَّرُورَةِ وَ لَا تَحُجُّ الْمَرْأَةُ الصَّرُورَةُ عَنِ الرَّجُلِ الصَّرُورَةِ.
******
ترجمه:
***
از زید شحام از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: شنیدم که می فرمود: مرد صروره (کسی که هنوز حج نکرده است) می تواند به جای مرد صروره حج کند، اما زن صروره نمی تواند به جای مرد صروره حج کند.
***
ص: 178
14570- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ الصَّرُورَةُ یُوصِی أَنْ یُحَجَّ عَنْهُ هَلْ یُجْزِی عَنْهُ امْرَأَةٌ قَالَ لَا کَیْفَ تُجْزِی امْرَأَةٌ وَ شَهَادَتُهُ شَهَادَتَانِ قَالَ إِنَّمَا یَنْبَغِی أَنْ تَحُجَّ الْمَرْأَةُ عَنِ الْمَرْأَةِ وَ الرَّجُلُ عَنِ الرَّجُلِ وَ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یَحُجَّ الرَّجُلُ عَنِ الْمَرْأَةِ.
أَقُولُ: هَذَا مَخْصُوصٌ بِالصَّرُورَةِ لِمَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
***
از عبید بن زراره نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: مرد صروره وصیت می کند که به جای او حج انجام شود، آیا زن می تواند به جای او حج کند؟ فرمود: نه، چگونه زن می تواند کفایت کند درحالی که شهادتش نصف شهادت مرد است؟ فرمود: شایسته است که زن به جای زن حج کند و مرد به جای مرد. همچنین فرمود: اشکالی ندارد که مرد به جای زن حج کند.
می گویم: این حکم مخصوص صروره است، به دلیل آنچه پیشتر گفته شد.
***
14571- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَشْیَمَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: سَأَلْتُ الرِّضَا ع عَنِ امْرَأَةٍ صَرُورَةٍ حَجَّتْ عَنِ امْرَأَةٍ صَرُورَةٍ فَقَالَ لَا یَنْبَغِی.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ عَلَی الْجَوَازِ (6).
******
ترجمه:
***
از سلیمان بن جعفر نقل شده که گفت: از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم درباره زنی که صروره است و به جای زن صروره دیگری حج انجام داده است. فرمود: شایسته نیست.
***
(7) 10 بَابُ أَنَّ مَنْ أُعْطِیَ مَالًا یَحُجُّ بِهِ فَفَضَلَ مِنْهُ لَمْ یَجِبْ رَدُّهُ وَ یَجُوزُ لَهُ الْإِنْفَاقُ مِنْهُ فِی غَیْرِ الْحَجِّ إِذَا ضَمِنَ الْحَجَ
******
ترجمه:
***
***
14572- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مِسْمَعٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ
ص: 179
ع أَعْطَیْتُ الرَّجُلَ دَرَاهِمَ یَحُجُّ بِهَا عَنِّی فَفَضَلَ مِنْهَا شَیْ ءٌ فَلَمْ یَرُدَّهُ عَلَیَّ فَقَالَ هُوَ لَهُ لَعَلَّهُ ضَیَّقَ عَلَی نَفْسِهِ فِی النَّفَقَةِ لِحَاجَتِهِ إِلَی النَّفَقَةِ.
******
ترجمه:
***
از مسمع نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: به مردی درهم هایی دادم تا به جای من حج کند و چیزی از آن باقی ماند، اما آن را به من بازنگرداند. فرمود: آن برای اوست، شاید در مخارج خود به خاطر نیازش به آن تنگی کرده باشد.(درمخارج صرفه جوئی کرده)
***
14573- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الرَّجُلِ یُعْطَی الْحَجَّةَ یَحُجُّ بِهَا وَ یُوَسِّعُ عَلَی نَفْسِهِ فَیَفْضُلُ مِنْهَا أَ یَرُدُّهَا عَلَیْهِ قَالَ لَا هِیَ لَهُ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن عبدالله قمی نقل شده که گفت: از امام رضا (علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که پول حج به او داده می شود تا با آن حج کند و در مخارج خود وسعت می دهد، سپس چیزی از آن باقی می ماند. آیا باید آن را بازگرداند؟ فرمود: نه، آن مال اوست.
***
14574- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَأْخُذُ الدَّرَاهِمَ لِیَحُجَّ بِهَا عَنْ رَجُلٍ هَلْ یَجُوزُ (3) أَنْ یُنْفِقَ مِنْهَا فِی غَیْرِ الْحَجِّ قَالَ إِذَا ضَمِنَ الْحَجَّةَ فَالدَّرَاهِمُ لَهُ یَصْنَعُ بِهَا مَا أَحَبَّ وَ عَلَیْهِ حَجَّةٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از عمار بن موسی ساباطی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که گفت: از ایشان پرسیدم درباره مردی که درهم هایی می گیرد تا به جای کسی حج کند، آیا جایز است که از آن در غیر امور حج مصرف کند؟ فرمود: اگر حج را تضمین کرده باشد، آن درهم ها برای اوست و می تواند با آن هر کاری که دوست دارد انجام دهد، اما حج بر عهده اوست.
***
14575- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (6) عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُطَهَّرٍ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ ع إِنِّی دَفَعْتُ إِلَی سِتَّةِ أَنْفُسٍ مِائَةَ دِینَارٍ وَ خَمْسِینَ دِینَاراً لِیَحُجُّوا بِهَا فَرَجَعُوا وَ لَمْ یَشْخَصْ بَعْضُهُمْ وَ أَتَانِی بَعْضٌ وَ ذَکَرَ
ص: 180
أَنَّهُ قَدْ أَنْفَقَ بَعْضَ الدَّنَانِیرِ وَ بَقِیَتْ بَقِیَّةٌ وَ أَنَّهُ یَرُدُّ عَلَیَّ مَا بَقِیَ وَ إِنِّی قَدْ رُمْتُ مُطَالَبَةَ مَنْ لَمْ یَأْتِنِی بِمَا دَفَعْتُ إِلَیْهِ فَکَتَبَ ع لَا تَعَرَّضْ لِمَنْ لَمْ یَأْتِکَ وَ لَا تَأْخُذْ مِمَّنْ آتَاکَ شَیْئاً مِمَّا یَأْتِیکَ بِهِ وَ الْأَجْرُ فَقَدْ (1) وَقَعَ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
***
از ابوعلی احمد بن محمد بن مطهر نقل شده که گفت: به امام حسن عسکری (علیه السلام) نوشتم که به شش نفر صد و پنجاه دینار دادم تا با آن حج کنند. برخی از آنان بازگشتند، اما بعضی به سفر نرفتند. یکی از آنها نزد من آمد و گفت که مقداری از دینارها را خرج کرده و مقداری باقی مانده است و قصد دارد باقی مانده را به من بازگرداند. من هم تصمیم گرفتم از کسانی که نزد من نیامدند، آنچه به آنها داده ام را مطالبه کنم. امام (علیه السلام) نوشت: با کسی که نزد تو نیامده است کاری نداشته باش و از کسی که نزد تو آمده چیزی از آنچه با خود آورده نگیر، و پاداش این عمل بر عهده خداوند عزّ و جلّ قرار گرفته است.
***
(2) 11 بَابُ أَنَّ مَنْ أُعْطِیَ مَالًا یَحُجُّ بِهِ مِنْ بَلَدٍ فَحَجَّ بِهِ مِنْ آخَرَ أَجْزَأَهُ
******
ترجمه:
***
***
14576- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَعْطَی رَجُلًا حَجَّةً یَحُجُّ (4) عَنْهُ مِنَ الْکُوفَةِ فَحَجَّ عَنْهُ مِنَ الْبَصْرَةِ- فَقَالَ لَا بَأْسَ إِذَا قَضَی جَمِیعَ الْمَنَاسِکِ (5) فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ (6)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (7).
******
ترجمه:
***
از حریز بن عبدالله نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که به شخصی پول حج داده تا از کوفه به جای او حج کند، اما او از بصره حج انجام داده است. امام (علیه السلام) فرمود: اشکالی ندارد؛ وقتی تمام مناسک حج را به جا آورد، حج او کامل شده است.
***
ص: 181
(1) 12 بَابُ أَنَّ مَنْ أُعْطِیَ مَالًا لِیَحُجَّ مُفْرِداً فَحَجَّ مُتَمَتِّعاً أَجْزَأَهُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ الْإِفْرَادُ وَاجِباً مُتَعَیِّناً أَوْ مُخَیَّراً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ الْقِرَانِ
******
ترجمه:
***
***
14577- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی رَجُلٍ أَعْطَی رَجُلًا دَرَاهِمَ یَحُجُّ بِهَا (3) حَجَّةً مُفْرَدَةً فَیَجُوزُ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ قَالَ نَعَمْ إِنَّمَا خَالَفَ إِلَی الْفَضْلِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَ یَجُوزُ لَهُ وَ قَالَ إِنَّمَا خَالَفَهُ (4).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِنَّمَا خَالَفَهُ إِلَی الْفَضْلِ وَ الْخَیْرِ.
وَ فِی إِحْدَی رِوَایَتَیِ الشَّیْخِ مِثْلُهُ (5).
******
ترجمه:
***
از ابوبصیر مرادی از یکی از دو امام (علیهما االسلام) درباره مردی نقل شده که به شخصی درهم هایی داده است تا با آن حج مفرده انجام دهد. آیا جایز است که آن شخص به جای حج مفرده، عمره تمتع به حج انجام دهد؟ فرمود: بله، او تنها به سوی فضیلت بیشتر روی آورده است.
***
14578- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْهَیْثَمِ النَّهْدِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی رَجُلٍ أَعْطَی رَجُلًا دَرَاهِمَ یَحُجُّ بِهَا (7) حَجَّةً مُفْرَدَةً قَالَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ لَا یُخَالِفْ صَاحِبَ الدَّرَاهِمِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ أَعْطَی غَیْرَهُ حَجَّةً مِنْ قَاطِنِی مَکَّةَ وَ الْحَرَمِ
ص: 182
لِمَا یَأْتِی (1).
******
ترجمه:
***
از حسن بن محبوب نقل شده که امام علی (علیه السلام) درباره مردی که به شخصی درهم هایی داده است تا با آن حج مفرده انجام دهد، فرمود: او حق ندارد که به جای حج مفرده، عمره تمتع به حج انجام دهد و نباید برخلاف خواست صاحب درهم ها عمل کند.
می گویم: شیخ این روایت را بر کسی حمل کرده است که به غیر خود از ساکنان مکه و حرم حج مفرده داده است، به دلیل آنچه بعداً ذکر می شود.
***
(2) 13 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْدَعَ مَالًا فَمَاتَ صَاحِبُهُ وَ عَلَیْهِ حَجَّةُ الْإِسْلَامِ وَ خَافَ مِنَ الْوَرَثَةِ أَنْ لَا یُؤَدُّوهَا فَعَلَی مَنْ عِنْدَهُ الْمَالُ أَنْ یَحُجَّ مِنْهُ وَ یَرُدَّ الْبَاقِیَ عَلَی الْوَرَثَةِ
******
ترجمه:
***
***
14579- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ سُوَیْدٍ الْقَلَّاءِ عَنْ أَیُّوبَ عَنْ بُرَیْدٍ الْعِجْلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ اسْتَوْدَعَنِی مَالًا وَ هَلَکَ وَ لَیْسَ لِوُلْدِهِ شَیْ ءٌ وَ لَمْ یَحُجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ قَالَ حُجَّ عَنْهُ وَ مَا فَضَلَ فَأَعْطِهِمْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّ فِیهِ عَنْ أَیُّوبَ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ بُرَیْدٍ (4)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ الْهَاشِمِیِّ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ بُرَیْدٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَإِنْ فَضَلَ (5) شَیْ ءٌ فَأَعْطِهِمْ (6).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُوَیْدٍ الْقَلَّاءِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ حُرٍّ عَنْ بُرَیْدٍ مِثْلَهُ (7)
ص: 183
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
از برید عجلی نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که مالی را به من سپرده و هلاک شده و فرزندانش هیچ چیزی ندارند و او نیز حج واجب (حج اسلام) انجام نداده است. فرمود: به جای او حج کن و هرچه باقی ماند به آنها بده.
***
(3) 14 بَابُ حُکْمِ مَنْ أُعْطِیَ حَجَّةً هَلْ یَجُوزُ لَهُ أَنْ یُعْطِیَهَا غَیْرَهُ أَمْ لَا
******
ترجمه:
***
***
14580- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ (5)
عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع مَا تَقُولُ فِی الرَّجُلِ یُعْطَی الْحَجَّهَ فَیَدْفَعُهَا إِلَی غَیْرِهِ قَالَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ (6)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ الْأَحْوَلِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع (7)
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْإِذْنِ قَالَهُ بَعْضُ عُلَمَائِنَا (8).
******
ترجمه:
***
از عثمان بن عیسی نقل شده که گفت: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: نظر شما چیست درباره مردی که پول حج به او داده می شود و او آن را به شخص دیگری واگذار می کند؟ فرمود: اشکالی ندارد.
***
ص: 184
(1) 15 بَابُ أَنَّ النَّائِبَ إِذَا مَاتَ بَعْدَ الْإِحْرَامِ وَ دُخُولِ الْحَرَمِ أَجْزَأَتْ عَنِ الْمَنُوبِ عَنْهُ وَ إِذَا أَفْسَدَ الْحَجَّ أَجْزَأَ عَنِ الْمَیِّتِ وَ لَزِمَ النَّائِبَ الْإِعَادَةُ مِنْ مَالِهِ وَ حُکْمِ مَا لَوْ مَاتَ قَبْلَ الْإِحْرَامِ وَ دُخُولِ الْحَرَمِ
******
ترجمه:
***
***
14581- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَمُوتُ فَیُوصِی بِحَجَّةٍ فَیُعْطَی رَجُلٌ دَرَاهِمَ یَحُجُّ بِهَا عَنْهُ فَیَمُوتُ قَبْلَ أَنْ یَحُجَّ ثُمَّ أُعْطِیَ الدَّرَاهِمُ غَیْرَهُ فَقَالَ إِنْ مَاتَ فِی الطَّرِیقِ أَوْ بِمَکَّةَ- قَبْلَ أَنْ یَقْضِیَ مَنَاسِکَهُ فَإِنَّهُ یُجْزِی عَنِ الْأَوَّلِ قُلْتُ فَإِنِ ابْتُلِیَ بِشَیْ ءٍ یُفْسِدُ عَلَیْهِ حَجَّهُ حَتَّی یَصِیرَ عَلَیْهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ أَ یُجْزِی عَنِ الْأَوَّلِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ لِأَنَّ الْأَجِیرَ ضَامِنٌ لِلْحَجِّ قَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که می میرد و وصیت می کند که برایش حج انجام شود، و به کسی درهم هایی داده می شود تا به جای او حج کند. آن شخص پیش از انجام حج می میرد و درهم ها به شخص دیگری داده می شود. امام (علیه السلام) فرمود: اگر او در راه یا در مکه بمیرد، پیش از آنکه مناسک حج را انجام دهد، این کار از طرف فرد اول کفایت می کند. گفتم: اگر به چیزی مبتلا شود که حج او را فاسد کند و حج بر او واجب شود که در سال آینده انجام دهد، آیا این حج از طرف فرد اول پذیرفته می شود؟ فرمود: بله. گفتم: زیرا اجیر مسئول انجام حج است؟ فرمود: بله.
***
14582- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ (5) عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَحُجُّ عَنْ آخَرَ فَاجْتَرَحَ فِی حَجِّهِ شَیْئاً یَلْزَمُهُ فِیهِ الْحَجُّ مِنْ قَابِلٍ أَوْ کَفَّارَةٌ قَالَ هِیَ لِلْأَوَّلِ تَامَّةٌ وَ عَلَی هَذَا مَا اجْتَرَحَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ
ص: 185
الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار نقل شده که امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که به جای شخص دیگری حج انجام می دهد و در طول حج مرتکب عملی می شود که بر او حج در سال بعد یا کفاره واجب می شود، فرمود: حج برای شخص اول کامل است و آنچه مرتکب شده، بر عهده همین شخص (اجیر) است.
***
14583- 3- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أَعْطَی رَجُلًا مَا یَحُجُّهُ فَحَدَثَ بِالرَّجُلِ حَدَثٌ فَقَالَ إِنْ کَانَ خَرَجَ فَأَصَابَهُ فِی بَعْضِ الطَّرِیقِ فَقَدْ أَجْزَأَتْ عَنِ الْأَوَّلِ وَ إِلَّا فَلَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
و به همان اسناد از حسین بن عثمان از کسی که او را ذکر کرده است، از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی نقل شده که به شخصی پولی داده تا به جای او حج انجام دهد، اما برای آن شخص اتفاقی رخ داده است. امام (علیه السلام) فرمود: اگر او از شهر خارج شده و در میانه راه به او اتفاقی افتاده است، این حج از طرف فرد اول کفایت می کند وگرنه خیر.
***
14584- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ یَحْیَی (5) عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أَعْطَی رَجُلًا مَالًا یَحُجُّ عَنْهُ فَمَاتَ قَالَ فَإِنْ مَاتَ فِی مَنْزِلِهِ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ فَلَا یُجْزِی عَنْهُ وَ إِنْ مَاتَ فِی الطَّرِیقِ فَقَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی کَوْنِ الْمَوْتِ بَعْدَ دُخُولِ الْحَرَمِ.
******
ترجمه:
***
از حسین بن یحیی، از کسی که او را ذکر کرده است، از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی نقل شده که به شخصی پولی داده تا به جای او حج انجام دهد، اما آن شخص فوت کرده است. امام (علیه السلام) فرمود: اگر او در منزل خود (پیش از خروج) بمیرد، این حج از طرف فرد اول کفایت نمی کند، اما اگر در راه بمیرد، این حج از طرف او کفایت می کند.
می گویم: شیخ این روایت را بر حالتی حمل کرده که مرگ پس از ورود به حرم رخ داده باشد.
***
14585- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ حَجَّ عَنْ آخَرَ وَ مَاتَ فِی الطَّرِیقِ قَالَ قَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ وَ لَکِنْ یُوصِی فَإِنْ قَدَرَ عَلَی رَجُلٍ یَرْکَبُ فِی رَحْلِهِ وَ یَأْکُلُ زَادَهُ فَعَلَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی فِی الْإِجَارَةِ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ الْأَجِیرَ إِذَا أَتَی بِبَعْضِ مَا اسْتُؤْجِرَ عَلَیْهِ اسْتَحَقَّ مِنَ الْأُجْرَةِ بِالنِّسْبَةِ (8).
******
ترجمه:
***
از عمار ساباطی نقل شده که امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که به جای شخص دیگری حج می کرد و در راه فوت کرد، فرمود: پاداش او بر عهده خداوند است، اما باید وصیت کند که اگر بتواند کسی را پیدا کند که در وسایل او سوار شود و از زاد و توشه اش استفاده کند، این کار را انجام دهد.
می گویم: آنچه قبلاً ذکر شد، دلالت بر این موضوع دارد و در باب اجاره نیز خواهد آمد که اجیر اگر بخشی از آنچه بر عهده اش بوده را انجام دهد، به نسبت مستحق اجرت خواهد بود.
***
ص: 186
(1) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْمِیَةِ النَّائِبِ الْمَنُوبَ عَنْهُ فِی الْمَوَاطِنِ وَ الدُّعَاءِ لَهُ وَ عَدَمِ وُجُوبِ ذَلِکَ
******
ترجمه:
***
***
14586- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا یَجِبُ عَلَی الَّذِی یَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ قَالَ یُسَمِّیهِ فِی الْمَوَاطِنِ وَ الْمَوَاقِفِ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْوُجُوبِ الِاسْتِحْبَابُ الْمُؤَکَّدُ لِمَا یَأْتِی (3) ذَکَرَهُ الشَّیْخُ أَوْ وُجُوبُ تَعْیِینِهِ بِالنِّیَّةِ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم نقل شده که از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: کسی که به جای شخص دیگری حج می کند، چه چیزی بر او واجب است؟ فرمود: در مواضع و وقوف ها او (شخصی که به جای او حج می کند) را نام ببرد.
می گویم: منظور از وجوب، استحباب مؤکد است، به دلیل آنچه که در ادامه خواهد آمد و مرحوم شیخ ذکر کرده است، یا وجوب تعیین شخص در نیت.
***
14587- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَحُجُّ (5) عَنْ أَخِیهِ أَوْ عَنْ أَبِیهِ أَوْ عَنْ رَجُلٍ مِنَ النَّاسِ (6) هَلْ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَتَکَلَّمَ بِشَیْ ءٍ قَالَ نَعَمْ یَقُولُ بَعْدَ مَا یُحْرِمُ اللَّهُمَّ مَا أَصَابَنِی فِی سَفَرِی هَذَا مِنْ تَعَبٍ (7) أَوْ بَلَاءٍ أَوْ شَعَثٍ فَأْجُرْ فُلَاناً فِیهِ وَ أْجُرْنِی فِی قَضَائِی عَنْهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (8) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ
ص: 187
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ نَحْوَهُ (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از حلبی نقل شده که به امام صادق (علیه السلام) گفتم: مردی به جای برادرش یا پدرش یا شخص دیگری از مردم حج می کند، آیا شایسته است که چیزی بگوید؟ فرمود: بله، بعد از احرام بگوید: «خدایا، هر چیزی که در این سفر به من از خستگی، سختی یا ژولیدگی رسیده است، به فلانی (نام شخص مورد نظر) پاداش بده و در انجام حج به جای او، به من نیز پاداش بده.»
***
14588- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قِیلَ لَهُ أَ رَأَیْتَ الَّذِی یَقْضِی عَنْ أَبِیهِ أَوْ أُمِّهِ أَوْ أَخِیهِ أَوْ غَیْرِهِمْ أَ یَتَکَلَّمُ بِشَیْ ءٍ قَالَ نَعَمْ یَقُولُ عِنْدَ إِحْرَامِهِ اللَّهُمَّ مَا أَصَابَنِی مِنْ نَصَبٍ أَوْ شَعَثٍ أَوْ شِدَّةٍ فَأْجُرْ فُلَاناً فِیهِ وَ أْجُرْنِی فِی قَضَائِی عَنْهُ.
******
ترجمه:
***
از مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ نقل شده که به امام صادق (علیه السلام) گفته : مردی به جای برادرش یا پدرش یا شخص دیگری از مردم حج می کند، آیا شایسته است که چیزی بگوید؟ فرمود: بله، بعد از احرام بگوید: «خدایا، هر چیزی که در این سفر به من از خستگی، سختی یا ژولیدگی رسیده است، به فلانی (نام شخص مورد نظر) پاداش بده و در انجام حج به جای او، به من نیز پاداش بده.»
***
14589- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ مُثَنَّی بْنِ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یَحُجُّ عَنِ الْإِنْسَانِ یَذْکُرُهُ فِی جَمِیعِ الْمَوَاطِنِ کُلِّهَا قَالَ إِنْ شَاءَ فَعَلَ وَ إِنْ شَاءَ لَمْ یَفْعَلْ اللَّهُ یَعْلَمُ أَنَّهُ قَدْ حَجَّ عَنْهُ وَ لَکِنْ یَذْکُرُهُ عِنْدَ الْأُضْحِیَّةِ إِذَا ذَبَحَهَا.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْمُثَنَّی بْنِ عَبْدِ السَّلَامِ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از مثنی بن عبدالسلام نقل شده که از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که به جای شخص دیگری حج می کند و او را در تمام مواضع یاد می کند، سؤال شد. فرمود: اگر بخواهد، این کار را انجام دهد و اگر نخواهد، انجام ندهد. خدا می داند که او به جای آن شخص حج کرده است، اما او را هنگام قربانی کردن یاد کند، هنگامی که قربانی را ذبح می کند.
***
14590- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ أَنَّهُ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا الْحَسَنِ الْأَوَّلَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ یُسَمِّیهِ بِاسْمِهِ قَالَ (7) اللَّهُ لَا تَخْفَی عَلَیْهِ خَافِیَةٌ.
******
ترجمه:
***
از بزنطی نقل شده که مردی از امام موسی کاظم (علیه السلام) درباره مردی که به جای شخص دیگری حج می کند و او را با نامش ذکر می کند، سؤال کرد. امام فرمود: «هیچ چیز بر خدا پنهان نیست.»
***
ص: 188
14591- 6- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ یَذْکُرُهُ إِذَا ذَبَحَ.
******
ترجمه:
***
و روایت شده درحال ذبح او را یاد کند .
***
14592- 7- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأُضْحِیَّةِ یُخْطِئُ الَّذِی یَذْبَحُهَا فَیُسَمِّی غَیْرَ صَاحِبِهَا أَ تُجْزِی صَاحِبَ الْأُضْحِیَّةِ قَالَ نَعَمْ إِنَّمَا هُوَ مَا نَوَی.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
از علی بن جعفر نقل شده که از برادرش (امام کاظم علیه السلام) سؤال کردم: «آیا اگر کسی که قربانی را ذبح می کند، نام غیر صاحب قربانی را ببرَد، آیا این قربانی برای صاحب قربانی معتبر است؟» امام فرمود: «بله، او (صاحب قربانی) بر اساس نیتی که دارد، ذبح کرده است.»
***
14593- 1- (6) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَحُجُّ عَنْ أَحَدٍ هَلْ یَحْتَاجُ أَنْ یَذْکُرَ الَّذِی حَجَّ عَنْهُ عِنْدَ عَقْدِ إِحْرَامِهِ أَمْ لَا وَ هَلْ یَجِبُ عَلَیْهِ أَنْ یَذْبَحَ عَمَّنْ حَجَّ عَنْهُ وَ عَنْ نَفْسِهِ أَمْ یُجْزِیهِ هَدْیٌ وَاحِدٌ الْجَوَابُ لَا بُدَّ أَنْ یَذْکُرَ الرَّجُلَ وَ قَدْ یُجْزِیهِ هَدْیٌ وَاحِدٌ وَ إِنْ لَمْ یَفْعَلْ (7) فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
***
از محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری نقل شده که از صاحب الزمان (امام مهدی) سؤال کرد که آیا مردی که به نیابت از کسی حج می کند، باید نام کسی که حج را به نیابت از او انجام می دهد، در هنگام عقد احرام ذکر کند یا نه؟ و آیا بر او واجب است که قربانی (هدی) برای کسی که به نیابت از او حج می کند، و همچنین برای خود قربانی کند، یا اینکه یک قربانی کافی است؟
جواب: «باید نام آن مرد را ذکر کند، و یک قربانی کفایت کند، و اگر این کار را انجام ندهد، هیچ اشکالی ندارد.»
***
ص: 189
(1) 18 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ النِّیَابَةِ فِی الطَّوَافِ عَنِ الْحَاضِرِ بِمَکَّةَ وَ جَوَازِهَا عَنِ الْغَائِبِ عَنْهَا وَ لَوْ بِعَشَرَةِ أَمْیَالٍ
******
ترجمه:
***
***
14594- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ فَأَطُوفُ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ وَ هُمَا بِالْکُوفَةِ- فَقَالَ نَعَمْ یَقُولُ حِینَ یَفْتَتِحُ الطَّوَافَ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنْ فُلَانٍ لِلَّذِی یَطُوفُ عَنْهُ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار نقل شده که از ابی عبد الله (امام صادق) پرسید: "آیا من می توانم برای مرد و زنی که در کوفه هستند، طواف انجام دهم؟" امام پاسخ داد: "بله، زمانی که طواف را آغاز می کنی، بگو: 'خداوندا! از فلانی که برای او طواف می کنم، قبول کن.'"
***
14595- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ وَصَلَ أَبَاهُ أَوْ ذَا قَرَابَةٍ لَهُ فَطَافَ عَنْهُ کَانَ لَهُ أَجْرُهُ کَامِلًا وَ لِلَّذِی طَافَ عَنْهُ مِثْلُ أَجْرِهِ وَ یُفَضَّلُ هُوَ بِصِلَتِهِ إِیَّاهُ بِطَوَافٍ آخَرَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
حمزه از ابی بصیر نقل می کند که ابی عبدالله (امام صادق) فرمودند: "هر کس بخواهد درمورد پدر یا یکی از اقوام خود صله رحم کند و به جای او طواف کند، او پاداش کامل خود را خواهد داشت و برای کسی که به جای او طواف کرده نیز مانند پاداش او خواهد بود. اما شخص اول به خاطر پیوندش با او، در پاداش طواف دیگری برتری دارد."
***
14596- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ الرَّجُلُ یَطُوفُ عَنِ الرَّجُلِ وَ هُمَا مُقِیمَانِ بِمَکَّةَ- قَالَ لَا وَ لَکِنْ یَطُوفُ عَنِ الرَّجُلِ وَ هُوَ غَائِبٌ عَنْ مَکَّةَ- قَالَ قُلْتُ: وَ کَمْ مِقْدَارُ الْغَیْبَةِ قَالَ عَشَرَةُ أَمْیَالٍ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (5) وَ فِی الطَّوَافِ (6).
******
ترجمه:
***
عبد الرحمن بن ابی نجران از کسی که از ابی عبدالله (امام صادق) روایت کرده، می گوید: "به او گفتم: آیا مردی می تواند به جای مرد دیگری که هر دو در مکه مقیم هستند، طواف کند؟" امام فرمود: "نه، اما می تواند به جای مردی که از مکه غایب است، طواف کند." سپس گفتم: "مقدار غیبت چقدر است؟" امام فرمود: "ده مایل."
***
ص: 190
(1) 19 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ أَخْذِ النَّائِبِ حَجَّتَیْنِ وَاجِبَتَیْنِ فِی عَامٍ وَاحِدٍ وَ إِنْ کَانَتِ الْوَاحِدَةُ لَا تَکْفِیهِ
******
ترجمه:
***
***
14597- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ یَعْنِی ابْنَ بَزِیعٍ قَالَ أَمَرْتُ رَجُلًا أَنْ یَسْأَلَ أَبَا الْحَسَنِ ع (3) عَنِ الرَّجُلِ یَأْخُذُ مِنْ رَجُلٍ حَجَّةً فَلَا تَکْفِیهِ أَ لَهُ أَنْ یَأْخُذَ مِنْ رَجُلٍ آخَرَ حَجَّةً أُخْرَی وَ یَتَّسِعَ بِهَا وَ تُجْزِی عَنْهُمَا جَمِیعاً أَوْ یَتْرُکُهُمَا (4) جَمِیعاً إِنْ لَمْ یَکْفِهِ إِحْدَاهُمَا فَذَکَرَ أَنَّهُ قَالَ أَحَبُّ إِلَیَّ أَنْ تَکُونَ خَالِصَةً لِوَاحِدٍ فَإِنْ کَانَتْ لَا تَکْفِیهِ فَلَا یَأْخُذْ (5).
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
محمد بن اسماعیل، که همان ابن بزیع است می گوید: "به مردی گفتم که از ابا الحسن (امام موسی کاظم) سؤال کند درباره مردی که از شخصی حج می گیرد اما آن حج برای او کافی(مقرون به صرفه) نیست. آیا او می تواند از شخص دیگری حج بگیرد تا با آن حج، همه چیز برایش کافی شود، یا اینکه اگر هیچ کدام از این دو کافی نباشد، باید آنها را رها کند؟" ابا الحسن (علیه السلام) پاسخ داد: "برای من محبوب تر است که حج خالص برای یک نفر باشد. و اگر آن حج برایش کافی نباشد، نباید حج دیگری بگیرد."
***
14598- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ أَخَذَ حَجَّةً مِنْ رَجُلٍ فَقُطِعَ عَلَیْهِ الطَّرِیقُ فَأَعْطَاهُ رَجُلٌ حَجَّةً أُخْرَی یَجُوزُ لَهُ ذَلِکَ فَقَالَ جَائِزٌ لَهُ ذَلِکَ مَحْسُوبٌ لِلْأَوَّلِ وَ الْأَخِیرِ وَ مَا کَانَ یَسَعُهُ غَیْرُ الَّذِی فَعَلَ إِذَا وَجَدَ مَنْ یُعْطِیهِ الْحَجَّةَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی کَوْنِ الْحَجَّةِ نَدْباً وَ الْإِعْطَاءِ عَلَی وَجْهِ الْمَئُونَةِ عَلَی الْحَجِّ بِحَیْثُ یُهْدِی ثَوَابَهُ إِلَی صَاحِبِ الْمَالِ أَوْ مَخْصُوصٌ بِالضَّرُورَةِ مَعَ ضَمَانِ الْحَجِّ فِی الْقَابِلِ.
******
ترجمه:
***
از بزطنی از امام ابوالحسن (علیه السلام) روایت شده که فرمود: از او درباره مردی پرسیدم که از مردی حج گرفته بود (پولی یا مالی گرفته بود تا به نیابت از او حج کند) و در مسیر راه به او حمله شد (یا دچار مشکلی شد)؛ سپس مرد دیگری به او حج دیگری داد (کمک کرد). آیا این برای او جایز است؟ امام فرمود: این جایز است، هم برای اولی و هم دومی حساب می شود و او چاره ای جز آنچه انجام داد نداشت، وقتی کسی پیدا شد که به او حج دهد.
می گویم: این روایت حمل بر این است که حج مستحب باشد و دادن کمک برای هزینه حج به گونه ای است که ثواب آن به صاحب مال هدیه می شود، یا این مورد خاص به دلیل ضرورت است و حج به گردن باقی می ماند تا در آینده انجام دهد.
***
ص: 191
(1) 20 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْحَجِّ عَنِ النَّاصِبِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ أَبَا النَّائِبِ وَ عَدَمِ جَوَازِ الْحَجِّ بِهِ
******
ترجمه:
***
***
14599- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یَحُجُّ الرَّجُلُ عَنِ النَّاصِبِ فَقَالَ لَا قُلْتُ فَإِنْ کَانَ أَبِی قَالَ فَإِنْ کَانَ أَبَاکَ فَنَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ وَهْبِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِنْ کَانَ أَبَاکَ فَحُجَّ عَنْهُ (3).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
وهب بن عبد ربه گفت: به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم: آیا مردی می تواند به جای ناصبی (دشمن اهل بیت) حج کند؟ فرمود: نه. گفتم: اگر (ناصبی) پدرم باشد چه؟ فرمود: اگر پدرت باشد، بله.
***
14600- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ الرَّجُلُ یَحُجُّ عَنِ النَّاصِبِ- هَلْ عَلَیْهِ إِثْمٌ إِذَا حَجَّ عَنِ النَّاصِبِ- وَ هَلْ یَنْفَعُ ذَلِکَ النَّاصِبَ أَمْ لَا فَقَالَ لَا یَحُجَّ عَنِ النَّاصِبِ وَ لَا یَحُجَّ بِهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ (6) وَ حَدِیثُ الْمَنْعِ مَخْصُوصٌ بِغَیْرِ الْأَبِ.
******
ترجمه:
***
علی بن مهزیار گفت: به او (امام) نوشتم: مردی به جای ناصبی (دشمن اهل بیت) حج می کند، آیا اگر به جای ناصبی حج کند، گناهی بر اوست؟ و آیا این حج برای ناصبی فایده ای دارد یا نه؟ امام فرمود: نباید به جای ناصبی حج کند و نباید به وسیله (مال) او حج کند.
می گویم: و دلیلی خواهد آمد که بر جواز دلالت دارد و حدیث منع مخصوص به غیر از پدر است.
***
ص: 192
(1) 21 بَابُ جَوَازِ طَوَافِ النَّائِبِ عَنْ نَفْسِهِ وَ عَنْ غَیْرِهِ بَعْدَ الْفَرَاغِ مِنَ الْحَجِّ الَّذِی اسْتُنِیبَ فِیهِ
******
ترجمه:
***
***
14601- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَحْیَی الْأَزْرَقِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع الرَّجُلُ یَحُجُّ عَنِ الرَّجُلِ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَطُوفَ عَنْ أَقَارِبِهِ فَقَالَ إِذَا قَضَی مَنَاسِکَ الْحَجِّ فَلْیَصْنَعْ مَا شَاءَ.
******
ترجمه:
***
یحیی ازرق گفت: به امام ابوالحسن (علیه السلام) گفتم: مردی به نیابت از مرد دیگری حج می کند، آیا جایز است که به نیابت از خویشاوندانش نیز طواف کند؟ امام فرمود: وقتی مناسک حج خود را به پایان رساند، هر چه خواست می تواند انجام دهد.
***
14602- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ یَحْیَی الْأَزْرَقِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ حَجَّ عَنْ إِنْسَانٍ اشْتَرَکَا حَتَّی إِذَا قَضَی طَوَافَ الْفَرِیضَةِ انْقَطَعَتِ الشِّرْکَةُ فَمَا کَانَ بَعْدَ ذَلِکَ مِنْ عَمَلٍ کَانَ لِذَلِکَ الْحَاجِّ.
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا (4).
******
ترجمه:
***
یحیی ازرق از امام ابوعبدالله (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: هر کس به نیابت از کسی حج کند، هر دو (نایب و منوب عنه) در آن شریک هستند، تا وقتی که طواف واجب را به پایان رساند، پس از آن، این شراکت قطع می شود و هر عملی که بعد از آن انجام شود، برای آن حاجی (نایب) است.
***
(5) 22 بَابُ حُکْمِ مَنْ أُعْطِیَ مَالًا لِیَحُجَّ عَنْ إِنْسَانٍ فَحَجَّ عَنْ نَفْسِهِ
******
ترجمه:
***
***
رَجُلٍ أَعْطَاهُ رَجُلٌ (1) مَالًا لِیَحُجَّ عَنْهُ فَحَجَّ عَنْ نَفْسِهِ فَقَالَ هِیَ عَنْ صَاحِبِ الْمَالِ.
******
ترجمه:
***
ابن ابی حمزه و حسین از امام ابوعبدالله (علیه السلام) روایت کرده اند که در مورد مردی که فردی به او مالی داد تا به نیابت از او حج کند، اما او به جای خود حج کرد، فرمود: این حج برای صاحب مال حساب می شود.
***
14604- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَعْطَی رَجُلًا مَالًا یَحُجُّ عَنْهُ فَیَحُجُّ (3) عَنْ نَفْسِهِ فَقَالَ هِیَ عَنْ صَاحِبِ الْمَالِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4)
أَقُولُ: یُمْکِنُ تَخْصِیصُ الْحَدِیثَیْنِ بِالْحَجِّ الْمَنْدُوبِ أَوْ یَکُونُ الْمُرَادُ أَنَّهَا لَا تُجْزِیهِ عَنْ نَفْسِهِ بَلْ ثَوَابُهَا لِصَاحِبِ الْمَالِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن یحیی نقل می کند: "از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره مردی که به دیگری پول داده بود تا به جای او حج بگزارد، اما آن مرد به جای خود حج انجام داد، سوال شد. امام فرمود: 'این حج برای صاحب مال است.'"
می گویم: امکان تفسیر دو حدیث وجود دارد، به حج مستحب است یا اینکه منظور این است که حج برای خود فرد کافی نیست، بلکه ثواب آن برای صاحب مال است.
***
(5) 23 بَابُ حُکْمِ النَّائِبِ إِذَا مَاتَ قَبْلَ الْحَجِّ وَ لَمْ یُخَلِّفْ شَیْئاً أَوْ أَنْفَقَ الْحَجَّةَ وَ افْتَقَرَ
******
ترجمه:
***
***
14605- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ أَخَذَ مِنْ رَجُلٍ مَالًا وَ لَمْ یَحُجَّ عَنْهُ وَ مَاتَ وَ لَمْ یُخَلِّفْ شَیْئاً فَقَالَ إِنْ کَانَ حَجَّ الْأَجِیرُ أُخِذَتْ حَجَّتُهُ وَ دُفِعَتْ إِلَی صَاحِبِ الْمَالِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ حَجَّ کُتِبَ لِصَاحِبِ الْمَالِ ثَوَابُ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
ابن ابی عمیر از برخی از افرادش از امام ابوعبدالله (علیه السلام) روایت کرده که درباره مردی پرسیدند که از شخصی مالی گرفت ولی به نیابت از او حج نکرد و (خود آن شخص) فوت کرد و چیزی (ارث یا دارایی) باقی نگذاشت. امام فرمود: اگر اجیر (نایب) حج کرده باشد، حج او گرفته می شود و به صاحب مال داده می شود، و اگر حج نکرده باشد، ثواب حج برای صاحب مال نوشته می شود.
***
14606- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قِیلَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 194
الرَّجُلُ یَأْخُذُ الْحَجَّةَ مِنَ الرَّجُلِ فَیَمُوتُ فَلَا یَتْرُکُ شَیْئاً فَقَالَ أَجْزَأَتْ عَنِ الْمَیِّتِ وَ إِنْ کَانَ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ حَجَّةٌ أُثْبِتَتْ لِصَاحِبِهِ (1).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین روایت کرده که به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفته شد: مردی حج را از شخصی می گیرد (به نیابت از او قبول می کند) و سپس می میرد و چیزی باقی نمی گذارد. امام فرمود: این (حج) برای میت کفایت می کند و اگر برای او نزد خداوند حج ثبت شده باشد، به نام صاحبش (نیابت دهنده) نوشته می شود.
***
14607- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَخَذَ دَرَاهِمَ رَجُلٍ (3) فَأَنْفَقَهَا فَلَمَّا حَضَرَ أَوَانُ الْحَجِّ لَمْ یَقْدِرِ الرَّجُلُ عَلَی شَیْ ءٍ قَالَ یَحْتَالُ وَ یَحُجُّ عَنْ صَاحِبِهِ کَمَا ضَمِنَ سُئِلَ إِنْ لَمْ یَقْدِرْ قَالَ إِنْ کَانَتْ لَهُ عِنْدَ اللَّهِ حَجَّةٌ أَخَذَهَا مِنْهُ فَجَعَلَهَا لِلَّذِی أَخَذَ مِنْهُ الْحَجَّةَ.
أَقُولُ: وَجْهُ ذَلِکَ أَنَّ الْوَصِیَّ إِذَا لَمْ یُفَرِّطْ لَا یَلْزَمُهُ الضَّمَانُ وَ لَا یَلْزَمُ الْوَارِثَ بَلْ یَلْزَمُ النَّائِبَ إِنِ اسْتَطَاعَ.
******
ترجمه:
***
عمار بن موسی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) روایت کرده که درباره مردی پرسیده شد که درهم های شخصی را گرفت و آن ها را خرج کرد. وقتی زمان حج فرا رسید، آن مرد (نایب) قادر نبود (که حج را انجام دهد). امام فرمود: او باید چاره ای پیدا کند و به نیابت از صاحبش حج کند همان طور که تعهد کرده است. پرسیده شد: اگر نتواند چه؟ امام فرمود: اگر نزد خداوند برای او (نایب) حج ثبت شده باشد، خداوند آن را از او می گیرد و برای کسی که نیابت حج را از او گرفته است، قرار می دهد.
می گویم: معنای این روایت آن است که اگر وصی کوتاهی نکرده باشد، ضمان بر عهده او نیست و بر وارث نیز لازم نیست، بلکه بر نایب واجب است اگر توانایی داشته باشد.
***
(4) 24 بَابُ أَنَّ مَنْ دُفِعَ إِلَیْهِ مَالٌ وَ خُیِّرَ بَیْنَ أَنْ یَحُجَّ بِهِ وَ بَیْنَ أَنْ یُنْفِقَهُ لَمْ یَلْزَمْهُ أَنْ یَحُجَّ بِهِ
******
ترجمه:
***
***
14608- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: بَعَثَنِی عُمَرُ بْنُ یَزِیدَ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ بِدَرَاهِمَ وَ قَالَ قُلْ لَهُ إِنْ أَرَادَ أَنْ یَحُجَّ بِهَا فَلْیَحُجَّ وَ إِنْ أَرَادَ أَنْ یُنْفِقَهَا فَلْیُنْفِقْهَا قَالَ فَأَنْفَقَهَا وَ لَمْ یَحُجَّ قَالَ حَمَّادٌ فَذَکَرَ ذَلِکَ أَصْحَابُنَا لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ وَجَدْتُمُ الشَّیْخَ فَقِیهاً.
******
ترجمه:
***
حماد بن عثمان گفت: عمر بن یزید مرا با درهم هایی به نزد ابوجعفر احول فرستاد و گفت: به او بگو اگر می خواهد با این درهم ها حج کند، حج کند و اگر می خواهد آن ها را خرج کند، خرج کند. حماد گفت: او (ابوجعفر احول) آن ها را خرج کرد و حج نکرد. حماد گفت: اصحاب ما این موضوع را به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتند. امام فرمود: دیدید که شیخ (ابوجعفر احول) فقیه است.
***
ص: 195
(1) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ وَ الْعِتْقِ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ خُصُوصاً الْأَقَارِبَ أَحْیَاءً وَ أَمْوَاتاً وَ عَنِ الْمَعْصُومِینَ ع أَحْیَاءً وَ أَمْوَاتاً
******
ترجمه:
***
***
14609- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع (3) إِنِّی أَرْجُو أَنْ أَصُومَ بِالْمَدِینَةِ- شَهْرَ رَمَضَانَ فَقَالَ تَصُومُ بِهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی قُلْتُ وَ أَرْجُو أَنْ یَکُونَ خُرُوجُنَا فِی عَشْرٍ مِنْ شَوَّالٍ- وَ قَدْ عَوَّدَ اللَّهُ زِیَارَةَ رَسُولِ اللَّهِ ص (4) وَ زِیَارَتَکَ فَرُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ أَبِیکَ وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ أَبِی وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنِ الرَّجُلِ مِنْ إِخْوَانِی وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ نَفْسِی فَکَیْفَ أَصْنَعُ فَقَالَ تَمَتَّعْ فَقُلْتُ إِنِّی مُقِیمٌ بِمَکَّةَ مُنْذُ عَشْرِ سِنِینَ فَقَالَ تَمَتَّعْ.
******
ترجمه:
***
موسی بن قاسم بجلی گفت: به امام ابوجعفر (علیه السلام) گفتم: امیدوارم که در ماه رمضان در مدینه روزه بگیرم. امام فرمود: در مدینه روزه خواهی گرفت، اگر خداوند متعال بخواهد. گفتم: امیدوارم که خروج ما در دهه شوال باشد و خداوند همیشه زیارت پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) و زیارت شما را فراهم کرده است. شاید به نیابت از پدرتان حج کنم و شاید به نیابت از پدرم حج کنم و شاید به نیابت از یکی از برادرانم حج کنم و شاید به نیابت از خودم حج کنم. پس چه کنم؟ امام فرمود: تمتع به جا آور. گفتم: من ده سال است که در مکه اقامت دارم. امام فرمود: تمتع به جا آور.
***
14610- 2- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَمْرِو بْنِ إِلْیَاسَ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ أَبِی لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا أَسْمَعُ إِنَّ ابْنِی هَذَا صَرُورَةٌ وَ قَدْ مَاتَتْ أُمُّهُ فَأُحِبُّ أَنْ یَجْعَلَ حَجَّتَهُ لَهَا أَ فَیَجُوزُ ذَلِکَ لَهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- یُکْتَبُ (6) لَهُ وَ لَهَا وَ یُکْتَبُ لَهُ أَجْرُ الْبِرِّ.
ص: 196
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
عمرو بن الیاس در حدیثی گفت: پدرم به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفت، در حالی که من می شنیدم: این پسرم صروره (کسی که اولین حج خود را انجام می دهد) است و مادرش فوت کرده است، دوست دارم حج او را برای مادرش قرار دهد. آیا این برای او جایز است؟ امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: برای او و برای مادرش نوشته می شود و همچنین اجر نیکی برای او ثبت می شود.
***
14611- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (3) عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَدَخَلَ عَلَیْهِ الْحَارِثُ بْنُ الْمُغِیرَةِ- فَقَالَ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی لِی ابْنَةٌ قَیِّمَةٌ لِی عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هِیَ عَاتِقٌ (4) فَأَجْعَلُ لَهَا حَجَّتِی قَالَ أَمَا إِنَّهُ یَکُونُ لَهَا أَجْرُهَا وَ یَکُونُ لَکَ مِثْلُ ذَلِکَ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْ أَجْرِهَا شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
***
صفوان جمال گفت: بر امام ابوعبدالله (علیه السلام) وارد شدم و حارث بن مغیره نیز وارد شد و گفت: پدر و مادرم فدایت، دختری دارم که در همه چیز به من کمک می کند و او جوان است. آیا می توانم حج خود را برای او قرار دهم؟ امام فرمود: آری، برای او اجرش نوشته می شود و برای تو هم همانند آن نوشته خواهد شد و از اجر او هیچ چیزی کم نخواهد شد.
***
14612- 4- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ مَنْ حَجَّ فَجَعَلَ حَجَّتَهُ عَنْ ذِی قَرَابَتِهِ یَصِلُهُ بِهَا کَانَتْ حَجَّتُهُ کَامِلَةً وَ کَانَ لِلَّذِی حَجَّ عَنْهُ مِثْلُ أَجْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَاسِعٌ لِذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
ابوبصیر گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) در حدیثی فرمود: کسی که حج کند و حج خود را برای خویشاوندی قرار دهد تا با آن به او نیکی کند، حج او کامل است و برای کسی که به نیابت از او حج کرده نیز همانند اجر او خواهد بود. به راستی که خداوند عزّوجلّ برای این امر گسترده و بخشنده است.
***
14613- 5- (6) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَحُجُّ فَیَجْعَلُ حَجَّتَهُ وَ عُمْرَتَهُ أَوْ بَعْضَ طَوَافِهِ لِبَعْضِ أَهْلِهِ وَ هُوَ عَنْهُ غَائِبٌ بِبَلَدٍ آخَرَ قَالَ فَقُلْتُ فَیَنْقُصُ ذَلِکَ مِنْ أَجْرِهِ قَالَ لَا هِیَ لَهُ وَ لِصَاحِبِهِ وَ لَهُ أَجْرٌ سِوَی ذَلِکَ بِمَا وَصَلَ قُلْتُ وَ هُوَ مَیِّتٌ هَلْ یَدْخُلُ ذَلِکَ عَلَیْهِ قَالَ نَعَمْ حَتَّی یَکُونُ مَسْخُوطاً عَلَیْهِ فَیُغْفَرُ لَهُ أَوْ یَکُونُ مُضَیَّقاً عَلَیْهِ فَیُوَسَّعُ عَلَیْهِ فَقُلْتُ فَیَعْلَمُ هُوَ فِی مَکَانِهِ أَنَّ عَمَلَ ذَلِکَ لَحِقَهُ قَالَ
ص: 197
نَعَمْ قُلْتُ وَ إِنْ کَانَ نَاصِبِیّاً یَنْفَعُهُ ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ یُخَفَّفُ عَنْهُ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ تَخْصِیصُهُ بِالْأَبِ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی مَنْ لَا یُعْلَمُ أَنَّهُ نَاصِبٌ (1).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار از امام ابراهیم (علیه السلام) نقل کرد: او را درباره مردی پرسیدم که حج و عمره به جا می آورد و حج و عمره اش یا بخشی از طوافش را برای یکی از اهلش قرار می دهد در حالی که آن شخص در شهری دیگر غایب است. پس گفتم: آیا این کار از اجر او می کاهد؟ امام فرمود: خیر، این حج برای او و آن شخص است و او نیز اجر اضافه ای خواهد داشت به سبب اینکه به دیگری نیکی کرده است. گفتم: اگر آن شخص مرده باشد، آیا این کار به او می رسد؟ امام فرمود: بله، حتی اگر مورد غضب باشد برای او آمرزش خواهد بود یا اگر در سختی باشد بر او آسان خواهد شد. گفتم: آیا آن شخص در جایگاهش متوجه می شود که این عمل به او رسیده است؟ امام فرمود: بله. گفتم: اگر ناصبی باشد، آیا این کار برای او سودی دارد؟ امام فرمود: بله، عذاب او تخفیف داده می شود.
می گویم : پیشتر گفته شد که این حکم به پدر اختصاص دارد و احتمال دارد که این مورد برای کسی باشد که ناصبی بودنش مشخص نیست.
***
14614- 6- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ وَصَلَ قَرِیباً بِحَجَّةٍ أَوْ عُمْرَةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَجَّتَیْنِ وَ عُمْرَتَیْنِ وَ کَذَلِکَ مَنْ حَمَلَ عَنْ حَمِیمٍ یُضَاعِفُ اللَّهُ لَهُ الْأَجْرَ ضِعْفَیْنِ.
******
ترجمه:
***
جابر از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل کرده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هر کس با انجام حج یا عمره به خویشاوندی نیکی کند، خداوند برای او دو حج و دو عمره می نویسد. و همچنین هر کس به نفع یکی از بستگان خود کاری انجام دهد، خداوند اجر او را دو برابر می کند.
***
14615- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ (4) قَالَ ع یَدْخُلُ عَلَی الْمَیِّتِ فِی قَبْرِهِ الصَّلَاةُ وَ الصَّوْمُ وَ الْحَجُّ وَ الصَّدَقَةُ وَ الْعِتْقُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: امام (علیه السلام) فرمود: نماز، روزه، حج، صدقه و آزاد کردن (برده) به میت در قبرش می رسد.
***
14616- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ سَأَلَتْهُ امْرَأَةٌ فَقَالَتْ إِنَّ ابْنَتِی تُوُفِّیَتْ وَ لَمْ یَکُنْ بِهَا بَأْسٌ فَأَحُجُّ عَنْهَا قَالَ نَعَمْ قَالَتْ إِنَّهَا کَانَتْ مَمْلُوکَةً فَقَالَ لَا عَلَیْکِ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ یَدْخُلُ عَلَیْهَا کَمَا یَدْخُلُ الْبَیْتَ الْهَدِیَّةُ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سلیمان گفت: شنیدم که امام ابوعبدالله (علیه السلام) را زنی پرسید و گفت: دخترم فوت کرده است و او هیچ مشکلی نداشت، آیا برای او حج انجام دهم؟ امام فرمود: بله. زن گفت: او کنیز بود. امام فرمود:خیر (حج انجام مره فقط) برایش دعا کن ، زیرا دعا به او می رسد همان طور که هدیه به خانه می رسد.
***
14617- 9- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع
ص: 198
قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ جَعَلَ ثُلُثَ حَجَّتِهِ لِمَیِّتٍ وَ ثُلُثَیْهَا لِحَیٍّ فَقَالَ لِلْمَیِّتِ فَأَمَّا الْحَیَّ (1) فَلَا.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (2)
أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ لَا یُجْزِی عَنِ الْحَیِّ فِی الْحَجِّ الْوَاجِبِ لِمَا مَضَی (3) وَ یَأْتِی (4).
******
ترجمه:
***
این حدیث از علی بن جعفر نقل شده که از برادرش امام موسی بن جعفر (علیه السلام) پرسیده است: مردی یک سوم حج خود را برای فردی مرده و دو سوم آن را برای شخص زنده ای قرار داده است. امام فرمود: یک سوم برای مرده است، اما برای فرد زنده چیزی نیست.
توضیح: منظور این است که این حج برای شخص زنده، در حج واجب کافی نیست، همان طور که در موارد دیگر بیان شده و توضیح داده خواهد شد.
***
14618- 10- (5) مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ النُّعْمَانِیُّ فِی کِتَابِ الْغَیْبَةِ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ رَبَاحٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ (6) عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِی حَنِیفَةَ السَّابِقِ عَنْ حَازِمِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَبِی هَلَکَ وَ هُوَ رَجُلٌ أَعْجَمِیٌّ وَ قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أَحُجَّ عَنْهُ وَ أَتَصَدَّقَ فَقَالَ افْعَلْ فَإِنَّهُ یَصِلُ إِلَیْهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
این حدیث از حازم بن حبیب نقل شده است که گفت: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم که پدرم از دنیا رفته است و او مردی غیرعرب (عجمی بوده یا اینکه لکنت زبان داشته )بود و من قصد دارم به نیابت از او حج انجام دهم و صدقه بدهم. امام فرمود: انجام بده، زیرا این کار به او خواهد رسید.
***
14619- 11- (7) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَازِمٍ (8) عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ نَجَاحٍ (9) عَنْ حَازِمِ بْنِ حَبِیبٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ لَهُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ إِنَّ أَبَوَیَّ هَلَکَا وَ لَمْ یَحُجَّا وَ إِنَّ اللَّهَ قَدْ رَزَقَ
ص: 199
وَ أَحْسَنَ فَمَا تَرَی فِی الْحَجِّ عَنْهُمَا فَقَالَ افْعَلْ فَإِنَّهُ یُرَدُّ لَهُمَا الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدَّفْنِ (1) وَ فِی قَضَاءِ الصَّلَوَاتِ (2) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
این حدیث از حازم بن حبیب نقل شده است که گفت: به امام صادق (علیه السلام) وارد شدم و به ایشان گفتم: «خداوند شما را اصلاح کند، پدر و مادرم از دنیا رفته اند و آنها حج به جا نیاوردند، و خداوند به من روزی داده است. نظر شما در مورد انجام حج به نیابت از آنها چیست؟» امام فرمود: «انجام بده، زیرا این اعمال به آنها بازگردانده می شود.»
***
(5) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ الطَّوَافِ عَنِ الْمَعْصُومِینَ ع أَحْیَاءً وَ أَمْوَاتاً
******
ترجمه:
***
***
14620- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ (7) عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أَطُوفَ عَنْکَ وَ عَنْ أَبِیکَ فَقِیلَ لِی إِنَّ الْأَوْصِیَاءَ لَا یُطَافُ عَنْهُمْ فَقَالَ بَلَی طُفْ مَا أَمْکَنَکَ فَإِنَّ ذَلِکَ جَائِزٌ ثُمَّ قُلْتُ لَهُ بَعْدَ ذَلِکَ بِثَلَاثِ سِنِینَ إِنِّی کُنْتُ اسْتَأْذَنْتُکَ فِی الطَّوَافِ عَنْکَ وَ عَنْ أَبِیکَ- فَأَذِنْتَ لِی فِی ذَلِکَ فَطُفْتُ عَنْکُمَا مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ وَقَعَ فِی قَلْبِی شَیْ ءٌ فَعَمِلْتُ بِهِ قَالَ وَ مَا هُوَ قُلْتُ طُفْتُ یَوْماً عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ- ثُمَّ الْیَوْمَ الثَّانِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- ثُمَّ طُفْتُ الْیَوْمَ الثَّالِثَ عَنِ الْحَسَنِ ع- وَ الرَّابِعَ عَنِ الْحُسَیْنِ ع
ص: 200
- وَ الْخَامِسَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ الْیَوْمَ السَّادِسَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ (1) ع- وَ الْیَوْمَ السَّابِعَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع- وَ الْیَوْمَ الثَّامِنَ عَنْ أَبِیکَ مُوسَی ع- وَ الْیَوْمَ التَّاسِعَ عَنْ أَبِیکَ عَلِیٍّ ع- وَ الْیَوْمَ الْعَاشِرَ عَنْکَ یَا سَیِّدِی وَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ أَدِینُ اللَّهَ بِوَلَایَتِهِمْ فَقَالَ إِذاً وَ اللَّهِ تَدِینَ اللَّهَ بِالدِّینِ الَّذِی لَا یَقْبَلُ مِنَ الْعِبَادِ غَیْرَهُ فَقُلْتُ وَ رُبَّمَا طُفْتُ عَنْ أُمِّکَ فَاطِمَةَ ع- وَ رُبَّمَا لَمْ أَطُفْ فَقَالَ اسْتَکْثِرْ مِنْ هَذَا فَإِنَّهُ أَفْضَلُ مَا أَنْتَ عَامِلُهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (3) وَ فِی الطَّوَافِ (4).
******
ترجمه:
***
از موسی بن القاسم نقل شده است که به امام باقر (علیه السلام) گفت: «من می خواستم به نیابت از شما و پدر بزرگوار شما طواف کنم، و به من گفته شد که نمی توان به نیابت از اوصیاء طواف کرد. امام فرمود: بله، اگر می توانی طواف کن، زیرا این کار جائز است.»
سپس او می گوید: «بعد از سه سال، به امام گفتم که من اجازه طواف از شما و پدر بزرگوار شما را گرفته بودم و طواف کردم. روزی به طواف رسول خدا (ص) پرداختم، روز بعد طواف کردم به نیابت از امیرالمؤمنین (ع)، و روز سوم به نیابت از حسن (ع)، روز چهارم به نیابت از حسین (ع)، و به همین ترتیب تا روز دهم که به نیابت از امام باقر (ع) طواف کردم. و این ها کسانی هستند که من دینم را به ولایت آنها وابسته می دانم.»
امام باقر (ع) در پاسخ فرمود: «اگر این کار را کردی، حقیقتاً به خداوند دینی را ادا کردی که غیر از آن از بندگان پذیرفته نمی شود.» سپس موسی بن القاسم اضافه کرد: «شاید من به نیابت از مادر شما، فاطمه (سلام الله علیها) نیز طواف کرده باشم یا نداشته ام.» امام فرمود: «از این کار بسیار کن، زیرا این کار بهترین چیزی است که می توانی انجام دهی.»
***
(5) 27 بَابُ جَوَازِ نِیَّةِ الْإِنْسَانِ عُمْرَةَ التَّمَتُّعِ عَنْ نَفْسِهِ وَ حَجَّ التَّمَتُّعِ عَنْ أَبِیهِ
******
ترجمه:
***
***
14621- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَحُجُّ عَنْ أَبِیهِ أَ یَتَمَتَّعُ قَالَ نَعَمْ الْمُتْعَةُ لَهُ وَ الْحَجُّ عَنْ أَبِیهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
***
در این حدیث، محمد بن مسلم از امام باقر (علیه السلام) می پرسد که آیا مردی که به نیابت از پدرش حج می کند می تواند عمره هم انجام دهد یا نه. امام باقر (علیه السلام) پاسخ می دهد: «بله، او می تواند عمره را برای خود وحج را برای پدرش قرار دهد .
***
ص: 201
(1) 28 بَابُ جَوَازِ التَّشْرِیکِ بَیْنَ اثْنَیْنِ بَلْ جَمَاعَةٍ کَثِیرَةٍ فِی الْحَجَّةِ الْمَنْدُوبَةِ
******
ترجمه:
***
***
14622- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع کَمْ أُشْرِکُ فِی حَجَّتِی قَالَ کَمْ شِئْتَ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن اسماعیل نقل شده است که گفت: از امام ابوالحسن (علیه السلام) پرسیدم: چند نفر را می توانم در حج خودم شریک کنم؟ فرمود: هر چقدر که بخواهی.
***
14623- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أُشْرِکُ أَبَوَیَّ فِی حَجَّتِی قَالَ نَعَمْ قُلْتُ أُشْرِکُ إِخْوَتِی فِی حَجَّتِی قَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَاعِلٌ لَکَ حَجّاً وَ لَهُمْ حَجّاً وَ لَکَ أَجْرٌ لِصِلَتِکَ إِیَّاهُمْ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار از امام ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: به او گفتم: پدر و مادرم را در حج خودم شریک کنم؟ فرمود: بله. گفتم: برادرانم را در حج خودم شریک کنم؟ فرمود: بله. به درستی که خداوند عز و جل برای تو حجی قرار می دهد و برای آنان نیز حجی، و برای تو به واسطه صله ات با آنان اجری قرار می دهد.
***
14624- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یُشْرِکُ أَبَاهُ وَ (5) أَخَاهُ وَ (6) قَرَابَتَهُ فِی حَجِّهِ فَقَالَ إِذاً یُکْتَبَ لَکَ حَجّاً مِثْلَ حَجِّهِمْ وَ تَزْدَادَ أَجْراً بِمَا وَصَلْتَ.
******
ترجمه:
***
از هشام بن حکم از امام ابی عبدالله (علیه السلام) درباره مردی که پدر، برادر و بستگانش را در حج خود شریک می کند، نقل شده است. امام فرمود: در این صورت برای تو حجّی مانند حجّ آنها نوشته می شود و به واسطه صله ای که انجام داده ای، پاداش بیشتری می گیری.
***
14625- 4- (7) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْأَرْمَنِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی
ص: 202
الْحَسَنِ ع قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَوْ أَشْرَکْتَ أَلْفاً فِی حَجَّتِکَ لَکَانَ لِکُلِّ وَاحِدٍ حَجَّةٌ مِنْ غَیْرِ أَنْ تُنْقَصَ حَجَّتُکَ شَیْئاً (1).
******
ترجمه:
***
از محمد بن حسن از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: اگر هزار نفر را در حج خودت شریک کنی، برای هر یک از آنان یک حج نوشته می شود، بدون آنکه از حج تو چیزی کاسته شود.
***
14626- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الرَّجُلِ یُشْرِکُ فِی حَجَّتِهِ الْأَرْبَعَةَ وَ الْخَمْسَةَ مِنْ مَوَالِیهِ فَقَالَ إِنْ کَانُوا صَرُورَةً جَمِیعاً فَلَهُمْ أَجْرٌ وَ لَا یُجْزِی عَنْهُمُ الَّذِی حَجَّ عَنْهُمْ مِنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ وَ الْحَجَّةُ لِلَّذِی حَجَّ.
******
ترجمه:
***
از علی بن ابی حمزه نقل شده است که گفت: از امام ابوالحسن موسی (علیه السلام) درباره مردی که چهار یا پنج نفر از موالیان خود را در حجش شریک می کند، پرسیدم. امام فرمود: اگر همه آن ها صروره (کسانی که برای اولین بار حج می گزارند) باشند، برایشان اجری است، اما حج اسلام از آن ها ساقط نمی شود و حج برای کسی است که خود آن را انجام داده است.
***
14627- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَبِی قَدْ حَجَّ وَ وَالِدَتِی قَدْ حَجَّتْ وَ إِنَّ أَخَوَیَّ قَدْ حَجَّا وَ قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أُدْخِلَهُمْ فِی حَجَّتِی کَأَنِّی قَدْ أَحْبَبْتُ أَنْ یَکُونُوا مَعِی فَقَالَ اجْعَلْهُمْ مَعَکَ فَإِنَّ اللَّهَ جَاعِلٌ لَهُمْ حَجّاً وَ لَکَ حَجّاً وَ لَکَ أَجْراً بِصِلَتِکَ إِیَّاهُمْ.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار نقل شده است که گفت: به امام ابی عبدالله (علیه السلام) گفتم: پدرم حج به جا آورده است، مادرم نیز حج کرده است، و برادرانم هم حج به جا آورده اند، و من می خواهم آن ها را در حج خودم وارد کنم، چون دوست دارم که همراه من باشند. امام فرمود: آن ها را همراه خودت قرار بده، زیرا خداوند برای آن ها حجّی قرار می دهد و برای تو نیز حجّی، و تو به واسطه صله ای که با آن ها داری، اجری خواهی داشت.
***
14628- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ دَفَعَ إِلَی خَمْسَةِ نَفَرٍ حَجَّةً وَاحِدَةً فَقَالَ یَحُجُّ بِهَا بَعْضُهُمْ وَ کُلُّهُمْ شُرَکَاءُ فِی الْأَجْرِ فَقَالَ لَهُ لِمَنِ الْحَجُّ فَقَالَ لِمَنْ صَلَّی بِالْحَرِّ (5) وَ الْبَرْدِ.
وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع نَحْوَهُ وَ زَادَ وَ إِنْ کَانُوا
ص: 203
صَرُورَةً لَمْ یُجْزِ ذَلِکَ عَنْهُمْ وَ الْحَجُّ لِمَنْ حَجَّ (1)
******
ترجمه:
***
علی بن یقطین نقل می کند که از امام ابوالحسن (علیه السلام) درباره مردی که به پنج نفر یک حج داد، سوال کرد. امام فرمود: "یکی از آن ها حج می کند و همه شان در اجر شریک هستند." سپس به او گفت: "حج برای کیست؟" امام فرمود: "برای کسی که در گرما و سرما نماز می خواند."
و ادامه دارد:
و همچنین از امام ابوالحسن (علیه السلام) شنیده شد که فرمود: "اگر همگی صروره (حج نرفته) باشند، این حج از طرف آن ها کفایت نمی کند و حج برای کسی است که خودش حج کند."
***
14629- 8- (2) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَوْ أَشْرَکْتَ أَلْفاً فِی حَجَّتِکَ کَانَ لِکُلِّ وَاحِدٍ حَجٌّ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنْقُصَ مِنْ حَجَّتِکَ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: اگر هزار نفر را در حج خودت شریک کنی، برای هر یک از آنان یک حج خواهد بود، بدون آن که از حج تو چیزی کاسته شود.
***
14630- 9- (3) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ جَاعِلٌ لَهُمْ حَجّاً وَ لَهُ أَجْراً لِصِلَتِهِ إِیَّاهُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
و روایت شده است که خداوند برای آنان حج قرار می دهد و برای او (شخصی که آنان را شریک کرده است) به خاطر صله اش با آنان، پاداشی خواهد بود.
***
(5) 29 بَابُ جَوَازِ إِهْدَاءِ ثَوَابِ الْحَجِّ إِلَی الْغَیْرِ بَعْدَ الْفَرَاغِ
******
ترجمه:
***
***
14631- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا بِالْمَدِینَةِ بَعْدَ مَا رَجَعْتُ مِنْ مَکَّةَ إِنِّی أَرَدْتُ أَنْ أَحُجَّ عَنِ ابْنَتِی قَالَ فَاجْعَلْ ذَلِکَ لَهَا الْآنَ.
******
ترجمه:
***
از حارث بن مغیره نقل شده است که گفت: به امام ابی عبدالله (علیه السلام) در حالی که در مدینه بودم و پس از آنکه از مکه بازگشتم، گفتم: می خواهم از طرف دخترم حج به جا آورم. امام فرمود: پس همین الآن آن را برای او قرار بده.
***
14632- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِلصَّادِقِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی کُنْتُ نَوَیْتُ أَنْ أُدْخِلَ (8) فِی حَجَّتِیَ الْعَامَ أَبِی (9) أَوْ بَعْضَ أَهْلِی فَنَسِیتُ فَقَالَ ع الْآنَ فَأَشْرِکْهَا.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل کرده است: مردی به امام صادق (علیه السلام) گفت: فدایت شوم! من نیت کرده بودم که امسال پدرم یا برخی از خانواده ام را در حج خودم شریک کنم، اما فراموش کردم. امام (علیه السلام) فرمود: حالا آن ها را شریک کن.
***
ص: 204
(1) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِطَوَافٍ وَ رَکْعَتَیْنِ وَ زِیَارَةٍ عَنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ ثُمَّ یَجُوزُ أَنْ یُخْبِرَ کُلَّ أَحَدٍ أَنَّهُ قَدْ طَافَ وَ صَلَّی وَ زَارَ عَنْهُ
******
ترجمه:
***
***
14633- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَثِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع إِنِّی إِذَا خَرَجْتُ إِلَی مَکَّةَ- رُبَّمَا قَالَ لِیَ الرَّجُلُ طُفْ عَنِّی أُسْبُوعاً وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ فَأَشْتَغِلُ (4) عَنْ ذَلِکَ فَإِنْ رَجَعْتُ لَمْ أَدْرِ مَا أَقُولُ: لَهُ قَالَ إِذَا أَتَیْتَ مَکَّةَ فَقَضَیْتَ نُسُکَکَ فَطُفْ أُسْبُوعاً وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا الطَّوَافَ وَ هَاتَیْنِ الرَّکْعَتَیْنِ عَنْ أَبِی وَ عَنْ أُمِّی وَ عَنْ زَوْجَتِی وَ عَنْ وُلْدِی وَ عَنْ حَامَّتِی وَ عَنْ جَمِیعِ أَهْلِ بَلَدِی حُرِّهِمْ وَ عَبْدِهِمْ وَ أَبْیَضِهِمْ وَ أَسْوَدِهِمْ فَلَا تَشَاءُ أَنْ تَقُولَ لِلرَّجُلِ إِنِّی قَدْ طُفْتُ عَنْکَ وَ صَلَّیْتُ عَنْکَ رَکْعَتَیْنِ إِلَّا کُنْتَ صَادِقاً فَإِذَا أَتَیْتَ قَبْرَ النَّبِیِّ ص فَقَضَیْتَ مَا یَجِبُ عَلَیْکَ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ قِفْ عِنْدَ رَأْسِ النَّبِیِّ ص- ثُمَّ قُلِ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا نَبِیَّ اللَّهِ مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ زَوْجَتِی وَ وُلْدِی وَ جَمِیعِ حَامَّتِی وَ مِنْ جَمِیعِ أَهْلِ بَلَدِی حُرِّهِمْ وَ عَبْدِهِمْ وَ أَبْیَضِهِمْ وَ أَسْوَدِهِمْ (5) فَلَا تَشَاءُ أَنْ تَقُولَ لِلرَّجُلِ إِنِّی قَدْ أَقْرَأْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص عَنْکَ السَّلَامَ
ص: 205
إِلَّا کُنْتَ صَادِقاً.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
از علی بن ابراهیم حضرمی از پدرش نقل شده است که او به امام ابوالحسن موسی (علیه السلام) گفت: وقتی به مکه می روم، گاهی فردی به من می گوید: «یک هفته طواف و دو رکعت نماز به جای من به جا آور.» و من گاهی مشغول می شوم و وقتی بازمی گردم، نمی دانم چه باید به او بگویم. امام فرمود: زمانی که به مکه می روی و اعمال خود را انجام می دهی، یک هفته طواف کن و دو رکعت نماز به جا آور، سپس بگو: «خدایا، این طواف و این دو رکعت نماز برای پدرم، مادرم، همسرم، فرزندانم، خویشانم، و همه اهل شهرم، آزاد و برده، سفید و سیاه.» پس هرگاه به کسی بگویی که برای او طواف کرده و دو رکعت نماز خوانده ای، راستگو خواهی بود. و هنگامی که به قبر پیامبر (صلی الله علیه وآله) رسیدی و وظایف خود را انجام دادی، دو رکعت نماز بخوان، سپس نزد سر پیامبر بایست و بگو: «سلام بر تو ای پیامبر خدا از طرف پدرم، مادرم، همسرم، فرزندانم، خویشانم، و همه اهل شهرم، آزاد و برده، سفید و سیاه.» و هرگاه به کسی بگویی که از طرف او بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) سلام فرستاده ای، راستگو خواهی بود.
***
(4) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْحَجِّ عَنِ الْأَبِ إِذَا شَکَّ الْوَلَدُ فِی أَنَّهُ حَجَّ أَمْ لَا
******
ترجمه:
***
***
14634- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مَاتَ وَ لَهُ ابْنٌ فَلَمْ یَدْرِ حَجَّ أَبُوهُ أَمْ لَا قَالَ یَحُجُّ عَنْهُ فَإِنْ کَانَ أَبُوهُ قَدْ حَجَّ کُتِبَ لِأَبِیهِ نَافِلَةً وَ لِلِابْنِ فَرِیضَةً وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ حَجَّ أَبُوهُ کُتِبَ لِلْأَبِ (6) فَرِیضَةً وَ لِلِابْنِ نَافِلَةً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (7)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل کرده است: از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره مردی که فوت کرده و پسری دارد و پسر نمی داند که آیا پدرش حج به جا آورده است یا نه، سؤال شد. امام فرمود: از طرف او حج به جا آورده شود. اگر پدرش حج کرده باشد، برای پدر به عنوان نافله (حج مستحب) و برای پسر به عنوان فریضه (حج واجب) نوشته می شود. و اگر پدر حج نکرده باشد، برای پدر به عنوان فریضه (حج واجب) و برای پسر به عنوان نافله (حج مستحب) نوشته می شود.
***
ص: 206
(1) 32 بَابُ جَوَازِ إِعْطَاءِ غَیْرِ الْمُسْتَطِیعِ مِنَ الزَّکَاةِ مَا یَحُجُّ بِهِ
******
ترجمه:
***
***
14635- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّرُورَةِ أَ یَحُجُّ مِنْ مَالِ الزَّکَاةِ قَالَ نَعَمْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الزَّکَاةِ (4).
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم نقل شده است که گفت: از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره کسی که صروره است (کسی که هنوز حج نکرده) پرسیدم: آیا می تواند از مال زکات حج به جا آورد؟ امام فرمود: بله.
***
(5) 33 بَابُ أَنَّ مَنْ أَوْصَی بِحَجَّةٍ فَجَعَلَهَا وَصِیُّهُ فِی نَسَمَةٍ وَجَبَ أَنْ یَغْرَمَهَا وَ یُخْرِجَهَا کَمَا أَوْصَی
******
ترجمه:
***
***
14636- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی بِحَجَّةٍ فَجَعَلَهَا وَصِیُّهُ فِی نَسَمَةٍ قَالَ یَغْرَمُهَا وَصِیُّهُ وَ یَجْعَلُهَا فِی حَجِّهِ کَمَا أَوْصَی فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ ما سَمِعَهُ فَإِنَّما إِثْمُهُ عَلَی الَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُ (7).
ص: 207
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْوَصَایَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی (2).
******
ترجمه:
***
از ابوسعید نقل شده که از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره مردی پرسیده شد که برای حج وصیت کرده بود و وصی او آن را در راه (آزاد) مملوکی هزینه کرد . امام فرمود: وصی باید هزینه آن را جبران کند و آن حج را به همان شکل که وصیت شده انجام دهد، زیرا خداوند عزّوجلّ می فرماید: «پس کسی که آن را بعد از شنیدن تغییر دهد، همانا گناه آن بر کسانی است که آن را تغییر می دهند» (سوره بقره، آیه 181).
***
(3) 34 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلْحَیِّ أَنْ یَسْتَنِیبَ فِی الْحَجِّ الْمَنْدُوبِ وَ إِنْ قَدَرَ عَلَیْهِ وَ جَوَازِ تَعَدُّدِ النَّائِبِ فِی عَامٍ وَاحِدٍ (4)
******
ترجمه:
***
***
14637- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْیَقْطِینِیِّ قَالَ: بَعَثَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع رِزَمَ ثِیَابٍ وَ غِلْمَاناً وَ حَجَّةً لِی وَ حَجَّةً لِأَخِی مُوسَی بْنِ عُبَیْدٍ- وَ حَجَّةً لِیُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَ أَمَرَنَا أَنْ نَحُجَّ عَنْهُ فَکَانَتْ بَیْنَنَا مِائَةُ دِینَارٍ أَثْلَاثاً فِیمَا بَیْنَنَا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن عیسی یقطینی نقل کرده است: ابو الحسن الرضا (علیه السلام) برای من مقداری لباس و غلامان و یک حج برای من و یک حج برای برادرم موسی بن عبید و یک حج برای یونس بن عبد الرحمن فرستاد و به ما دستور داد که از طرف او حج به جا آوریم. در میان ما سیصد دینار تقسیم شد.
***
14638- 2- (6) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الدَّعْلَجِیِّ (7)
أَنَّهُ کَانَ لَهُ وَلَدَانِ وَ کَانَ مِنْ خِیَارِ أَصْحَابِنَا وَ کَانَ أَحَدُ وَلَدَیْهِ عَلَی الطَّرِیقَةِ الْمُسْتَقِیمَةِ وَ وَلَدُهُ الْآخَرُ یَفْعَلُ الْحَرَامَ وَ کَانَ قَدْ دُفِعَ إِلَی أَبِی مُحَمَّدٍ- حَجَّةٌ یَحُجُّ بِهَا عَنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع- وَ کَانَ ذَلِکَ
ص: 208
عَادَةَ الشِّیعَةِ- فَدَفَعَ مِنْهَا شَیْئاً إِلَی وَلَدِهِ الْمَشْهُورِ بِالْفَسَادِ الْحَدِیثَ وَ فِی آخِرِهِ أَنَّ صَاحِبَ الزَّمَانِ ع قَالَ لَهُ یَا شَیْخُ أَ مَا تَسْتَحْیِی قُلْتُ مِمَّا ذَا قَالَ تُدْفَعُ إِلَیْکَ حَجَّةٌ عَمَّنْ تَعْلَمُ فَتَدْفَعُ مِنْهَا إِلَی فَاسِقٍ یَشْرَبُ الْخَمْرَ یُوشِکُ أَنْ تَذْهَبَ عَیْنُکَ قَالَ فَمَا مَضَتْ عَلَیْهِ إِلَّا أَرْبَعُونَ یَوْماً حَتَّی ذَهَبَتْ عَیْنُهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ رَدِّ فَاضِلِ أُجْرَةِ الْحَجِّ (1) وَ فِی التَّطَوُّعِ بِالْحَجِّ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ (2) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
سعید بن هبه الله راوندی در "خرائج و جرائح" از ابومحمد دعالجی نقل کرده است که او دو فرزند داشت و از بهترین یاران ما بود. یکی از فرزندانش بر راه مستقیم بود و دیگری کارهای حرام انجام می داد. حجتی به ابومحمد داده شده بود تا از طرف صاحب الزمان (علیه السلام) حج به جا آورد و این عادت شیعه بود. او مقداری از آن حج را به فرزند فاسد خود داد. در آخر حدیث آمده است که صاحب الزمان (علیه السلام) به او گفت: «ای شیخ، آیا از چه چیزی شرم نمی کنی؟» گفت: «از چه چیزی؟» فرمود: «حجتی که به تو داده شده، به کسی که می دانی فاسق است، می دهی و او شراب می خورد. به زودی چشم تو خواهد رفت.» و گفت: «چند روز بعد از آن نگذشت، مگر اینکه چشم او رفت.»
***
(4) 35 بَابُ أَنَّ النَّائِبَ إِذَا أَشْرَفَ عَلَی الْمَوْتِ وَ لَمْ یَحُجَّ وَجَبَ أَنْ یُوصِیَ بِالْحَجَّةِ مِنْ مَالِهِ
******
ترجمه:
***
***
14639- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ حَجَّ عَنْ آخَرَ وَ مَاتَ فِی الطَّرِیقِ فَقَالَ قَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ (6) یُوصِی فَإِنْ قَدَرَ عَلَی رَجُلٍ یَرْکَبُ فِی رَحْلِهِ وَ یَأْکُلُ زَادَهُ فَعَلَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
***
عمار ساباطی از ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که در مورد مردی که به نیابت از دیگری حج کرده و در راه مرده است، فرمود: «اجر او بر خداست. اگر وصیتی دارد، باید آن را انجام دهد. اگر کسی بتواند سوار بر مرکب او شده و از زاد او بخورد، باید این کار را انجام دهد.»
***
ص: 209
(1) 36 بَابُ جَوَازِ نِیَابَةِ الْوَصِیِّ فِی الْحَجِّ عَمَّنْ أَوْصَی إِلَیْهِ
******
ترجمه:
***
***
14640- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ السَّابَاطِیِّ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع یَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ أَوْصَی إِلَیْهِ رَجُلٌ أَنْ یُحِجَّ عَنْهُ ثَلَاثَةَ رِجَالٍ فَیَحِلُّ لَهُ أَنْ یَأْخُذَ لِنَفْسِهِ حَجَّةً مِنْهَا فَوَقَّعَ بِخَطِّهِ وَ قَرَأْتُهُ حُجَّ عَنْهُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَإِنَّ لَکَ مِثْلَ أَجْرِهِ وَ لَا یَنْقُصُ مِنْ أَجْرِهِ شَیْ ءٌ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (3).
ص: 210
******
ترجمه :
***
عَمرو بن سعید ساباطی نقل می کند که به ابوجعفر (علیه السلام) نامه ای نوشت و از او پرسید درباره مردی که وصیت کرده بود که سه مرد به نیابت از او حج کنند. آیا او می تواند برای خود حجّی از این سه مرد بردارد؟ ابوجعفر (علیه السلام) در پاسخ نوشت: «می تواند. حجّی که برای او انجام می شود، اگر بخواهد، برای خود انجام دهد، زیرا برای تو مانند اجر او خواهد بود و هیچ چیزی از اجر او کم نخواهد شد، اگر خدا بخواهد.»
(1) 1 بَابُ أَنَّ الْحَجَّ ثَلَاثَةُ أَقْسَامٍ تَمَتُّعٌ وَ قِرَانٌ وَ إِفْرَادٌ لَا یَصِحُّ الْحَجُّ إِلَّا عَلَی أَحَدِهَا
******
ترجمه:
***
باب: اینکه حج سه قسم است: تمتع، قران و افراد، و حج جز بر یکی از این سه نوع صحیح نیست.
***
14641- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الْحَجُّ ثَلَاثَةُ أَصْنَافٍ حَجٌّ مُفْرَدٌ وَ قِرَانٌ وَ تَمَتُّعٌ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ وَ بِهَا أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ الْفَضْلُ فِیهَا وَ لَا نَأْمُرُ النَّاسَ إِلَّا بِهَا.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار روایت شده که گفت: شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: حج سه نوع است: حج افراد، قران و تمتع با عمره و پیامبر خدا (ص) به آن (حج تمتع) دستور داد و فضیلت در آن است و ما مردم را به چیزی جز آن امر نمی کنیم.
***
14642- 2- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ مَنْصُورٍ الصَّیْقَلِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَجُّ عِنْدَنَا عَلَی ثَلَاثَةِ أَوْجُهٍ حَاجٍّ مُتَمَتِّعٍ وَ حَاجٍّ مُفْرِدٍ سَائِقٍ لِلْهَدْیِ وَ حَاجٍّ مُفْرِدٍ لِلْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مُقْرِنٍ سَائِقٍ لِلْهَدْیِ.
ص: 211
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورٍ الصَّیْقَلِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
منصور صیقل روایت کرده است که امام صادق (ع) فرمود: حج نزد ما به سه صورت است: حاجی تمتع کننده، حاجی افراد که قربانی همراه دارد، و حاجی افراد برای حج.
***
14643- 3- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْحَاجُّ عَلَی ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ رَجُلٍ أَفْرَدَ الْحَجَّ وَ سَاقَ (3) الْهَدْیَ وَ رَجُلٍ أَفْرَدَ الْحَجَّ وَ لَمْ یَسُقِ الْهَدْیَ وَ رَجُلٍ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
زرارة بن اعین از امام باقر (ع) روایت کرده است که فرمود: حاجی بر سه نوع است: مردی که حج افراد به جا آورد و قربانی همراه داشته باشد، مردی که حج افراد به جا آورد و قربانی همراه نداشته باشد، و مردی که با عمره به سوی حج تمتع کند.
***
(5) 2 بَابُ کَیْفِیَّةِ أَنْوَاعِ الْحَجِّ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا
******
ترجمه:
***
باب: چگونگی انواع حج و خلاصه ای از احکام آن ها.
***
14644- 1- (6) وَ 14645- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ وَ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ فِی الْقَارِنِ لَا یَکُونُ قِرَانٌ إِلَّا بِسِیَاقِ الْهَدْیِ وَ عَلَیْهِ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ طَوَافٌ بَعْدَ الْحَجِّ وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ وَ أَمَّا الْمُتَمَتِّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَعَلَیْهِ ثَلَاثَةُ أَطْوَافٍ بِالْبَیْتِ وَ سَعْیَانِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع التَّمَتُّعُ أَفْضَلُ الْحَجِّ (8) وَ بِهِ نَزَلَ
ص: 212
الْقُرْآنُ وَ جَرَتِ السُّنَّةُ فَعَلَی الْمُتَمَتِّعِ إِذَا قَدِمَ مَکَّةَ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ ثُمَّ یُقَصِّرُ وَ قَدْ أَحَلَّ هَذَا لِلْعُمْرَةِ وَ عَلَیْهِ لِلْحَجِّ طَوَافَانِ وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ یُصَلِّی (عِنْدَ کُلِّ طَوَافٍ) (1) بِالْبَیْتِ رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع وَ أَمَّا الْمُفْرِدُ لِلْحَجِّ فَعَلَیْهِ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ طَوَافُ الزِّیَارَةِ وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ هَدْیٌ وَ لَا أُضْحِیَّةٌ.
******
ترجمه:
***
معاویة از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: در مورد قارن (حاجی قران گزار) قران تنها با همراه داشتن قربانی است و او باید طواف خانه (کعبه) کند، دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم بخواند، و بین صفا و مروه سعی کند، سپس بعد از حج، طواف دیگری انجام دهد که طواف نساء است. اما شخصی که تمتع به عمره تا حج انجام می دهد، بر او سه طواف بر گرد خانه (کعبه) و دو سعی بین صفا و مروه واجب است. امام صادق (ع) فرمود: حج تمتع افضل انوع حج است، و قرآن در مورد آن نازل شده و سنت بر آن جاری است. پس بر متمتع است که وقتی وارد مکه می شود، طواف بر گرد خانه انجام دهد، دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم بخواند، و بین صفا و مروه سعی کند، سپس کوتاه کند (مو یا ناخن) و از احرام عمره خارج شود. و برای حج بر او دو طواف و یک سعی بین صفا و مروه واجب است، و نزد هر طواف باید دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم بخواند. اما شخصی که حج افراد به جا می آورد، باید طواف بر گرد خانه، دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم، و سعی بین صفا و مروه انجام دهد، و طواف زیارت که همان طواف نساء است، و بر او قربانی واجب نیست.
***
14646- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْقَارِنُ الَّذِی یَسُوقُ الْهَدْیَ عَلَیْهِ طَوَافَانِ بِالْبَیْتِ وَ سَعْیٌ وَاحِدٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یَشْتَرِطَ عَلَی رَبِّهِ إِنْ لَمْ تَکُنْ حَجَّةً فَعُمْرَةً.
******
ترجمه:
***
فضیل بن یسار از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: قارن (کسی که قربانی همراه دارد) بر او دو طواف بر گرد خانه (کعبه) و یک سعی بین صفا و مروه واجب است. و شایسته است که با پروردگارش شرط کند که اگر حج او میسر نشد، آن را به عمره تبدیل کند.
***
14647- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ وَ الْعَبَّاسِ کُلِّهِمْ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَقَامَ بِالْمَدِینَةِ عَشْرَ سِنِینَ لَمْ یَحُجَّ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالًا وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ (4) فَأَمَرَ الْمُؤَذِّنِینَ أَنْ یُؤَذِّنُوا بِأَعْلَی أَصْوَاتِهِمْ بِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص یَحُجُّ مِنْ (5) عَامِهِ هَذَا فَعَلِمَ بِهِ مَنْ
ص: 213
حَضَرَ الْمَدِینَةَ وَ أَهْلُ الْعَوَالِی وَ الْأَعْرَابُ فَاجْتَمَعُوا فَحَجَّ (1) رَسُولُ اللَّهِ ص وَ إِنَّمَا کَانُوا تَابِعِینَ یَنْتَظِرُونَ مَا یُؤْمَرُونَ بِهِ فَیَتَّبِعُونَهُ أَوْ یَصْنَعُ شَیْئاً فَیَصْنَعُونَهُ فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی أَرْبَعٍ بَقِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ فَلَمَّا انْتَهَی إِلَی ذِی الْحُلَیْفَةِ فَزَالَتِ الشَّمْسُ اغْتَسَلَ ثُمَّ خَرَجَ حَتَّی أَتَی الْمَسْجِدَ الَّذِی عِنْدَ الشَّجَرَةِ فَصَلَّی فِیهِ الظُّهْرَ وَ عَزَمَ (2) بِالْحَجِّ مُفْرِداً وَ خَرَجَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی الْبَیْدَاءِ عِنْدَ الْمِیلِ الْأَوَّلِ فَصَفَّ النَّاسُ لَهُ سِمَاطَیْنِ فَلَبَّی بِالْحَجِّ مُفْرِداً وَ سَاقَ الْهَدْیَ سِتّاً وَ سِتِّینَ بَدَنَةً أَوْ أَرْبَعاً وَ سِتِّینَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی مَکَّةَ فِی سَلْخِ أَرْبَعٍ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ فَطَافَ بِالْبَیْتِ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ثُمَّ عَادَ إِلَی الْحَجَرِ فَاسْتَلَمَهُ وَ قَدْ کَانَ اسْتَلَمَهُ فِی أَوَّلِ طَوَافِهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَأَبْدَأُ بِمَا بَدَأَ اللَّهُ بِهِ وَ إِنَّ الْمُسْلِمِینَ کَانُوا یَظُنُّونَ أَنَّ السَّعْیَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ شَیْ ءٌ صَنَعَهُ الْمُشْرِکُونَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما (3) ثُمَّ أَتَی الصَّفَا فَصَعِدَ عَلَیْهِ فَاسْتَقْبَلَ الرُّکْنَ الْیَمَانِیَّ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ دَعَا مِقْدَارَ مَا تُقْرَأُ سُورَةُ الْبَقَرَةِ مُتَرَسِّلًا ثُمَّ انْحَدَرَ إِلَی الْمَرْوَةِ فَوَقَفَ عَلَیْهَا کَمَا وَقَفَ عَلَی الصَّفَا (4) حَتَّی فَرَغَ مِنْ سَعْیِهِ ثُمَّ أَتَی جَبْرَئِیلُ وَ هُوَ عَلَی الْمَرْوَةِ فَأَمَرَهُ أَنْ یَأْمُرَ النَّاسَ أَنْ یُحِلُّوا إِلَّا سَائِقَ هَدْیٍ فَقَالَ رَجُلٌ أَ نَحِلُّ وَ لَمْ نَفْرُغْ مِنْ مَنَاسِکِنَا فَقَالَ نَعَمْ فَلَمَّا وَقَفَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِالْمَرْوَةِ بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنَ السَّعْیِ أَقْبَلَ عَلَی النَّاسِ بِوَجْهِهِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ هَذَا جَبْرَئِیلُ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی خَلْفِهِ یَأْمُرُنِی أَنْ آمُرَ مَنْ لَمْ یَسُقْ هَدْیاً أَنْ یُحِلَّ وَ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی
ص: 214
مِثْلَ الَّذِی اسْتَدْبَرْتُ لَصَنَعْتُ مِثْلَ مَا أَمَرْتُکُمْ وَ لَکِنِّی سُقْتُ الْهَدْیَ وَ لَا یَنْبَغِی لِسَائِقِ الْهَدْیِ أَنْ یُحِلَّ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ قَالَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ لَنَخْرُجَنَّ حُجَّاجاً وَ شُعُورُنَا (1) تَقْطُرُ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمَا إِنَّکَ لَنْ تُؤْمِنَ بَعْدَهَا أَبَداً فَقَالَ لَهُ سُرَاقَةُ بْنُ مَالِکِ بْنِ جُشْعُمٍ [جُعْشُمٍ] (2) الْکِنَانِیُّ یَا رَسُولَ اللَّهِ عُلِّمْنَا دِینَنَا کَأَنَّمَا (3) خُلِقْنَا الْیَوْمَ فَهَذَا الَّذِی أَمَرْتَنَا بِهِ لِعَامِنَا هَذَا أَمْ لِمَا یَسْتَقْبِلُ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص بَلْ هُوَ لِلْأَبَدِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ ثُمَّ شَبَّکَ أَصَابِعَهُ بَعْضَهَا إِلَی بَعْضٍ وَ قَالَ دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ قَدِمَ عَلِیٌّ ع مِنَ الْیَمَنِ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص وَ هُوَ بِمَکَّةَ فَدَخَلَ عَلَی فَاطِمَةَ ع وَ هِیَ قَدْ أَحَلَّتْ فَوَجَدَ رِیحاً طَیِّبَةً وَ وَجَدَ عَلَیْهَا ثِیَاباً مَصْبُوغَةً فَقَالَ مَا هَذَا یَا فَاطِمَةُ فَقَالَتْ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَخَرَجَ عَلِیٌّ ع إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص مُسْتَفْتِیاً وَ مُحَرِّشاً عَلَی فَاطِمَةَ ع فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی رَأَیْتُ فَاطِمَةَ قَدْ أَحَلَّتْ عَلَیْهَا (4) ثِیَابٌ مَصْبُوغَةٌ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَا أَمَرْتُ النَّاسَ بِذَلِکَ وَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ بِمَا أَهْلَلْتَ قَالَ قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ إِهْلَالًا کَإِهْلَالِ النَّبِیِّ ص فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص کُنْ عَلَی إِحْرَامِکَ مِثْلِی وَ أَنْتَ شَرِیکِی فِی هَدْیِی قَالَ فَنَزَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِمَکَّةَ بِالْبَطْحَاءِ هُوَ وَ أَصْحَابُهُ وَ لَمْ یَنْزِلِ الدُّورَ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ أَمَرَ النَّاسَ أَنْ یَغْتَسِلُوا وَ یُهِلُّوا بِالْحَجِّ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ الَّذِی أَنْزَلَهُ عَلَی نَبِیِّهِ فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِیمَ (5) فَخَرَجَ
ص: 215
النَّبِیُّ ص وَ أَصْحَابُهُ مُهِلِّینَ بِالْحَجِّ حَتَّی أَتَوْا مِنًی فَصَلَّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ الْفَجْرَ ثُمَّ غَدَا وَ النَّاسُ مَعَهُ فَکَانَتْ قُرَیْشٌ تُفِیضُ مِنَ الْمُزْدَلِفَةِ وَ هِیَ جَمْعٌ وَ یَمْنَعُونَ النَّاسَ أَنْ یُفِیضُوا مِنْهَا فَأَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ قُرَیْشٌ تَرْجُو أَنْ یَکُونَ إِفَاضَتُهُ مِنْ حَیْثُ کَانُوا یُفِیضُونَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی نَبِیِّهِ ص ثُمَّ أَفِیضُوا مِنْ حَیْثُ أَفاضَ النَّاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللَّهَ (1) یَعْنِی إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ فِی إِفَاضَتِهِمْ مِنْهَا وَ مَنْ کَانَ بَعْدَهُمْ فَلَمَّا رَأَتْ قُرَیْشٌ أَنَّ قُبَّةَ رَسُولِ اللَّهِ ص قَدْ مَضَتْ کَأَنَّهُ دَخَلَ فِی أَنْفُسِهِمْ شَیْ ءٌ لِلَّذِی کَانُوا یَرْجُونَ مِنَ الْإِفَاضَةِ مِنْ مَکَانِهِمْ حَتَّی انْتَهَوْا إِلَی نَمِرَةَ وَ هِیَ بَطْنُ عُرَنَةَ بِحِیَالِ الْأَرَاکِ فَضُرِبَتْ قُبَّتُهُ وَ ضَرَبَ النَّاسُ أَخْبِیَتَهُمْ عِنْدَهَا فَلَمَّا زَالَتِ الشَّمْسُ خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ مَعَهُ قُرَیْشٌ (2) وَ قَدِ اغْتَسَلَ وَ قَطَعَ التَّلْبِیَةَ حَتَّی وَقَفَ بِالْمَسْجِدِ فَوَعَظَ النَّاسَ وَ أَمَرَهُمْ وَ نَهَاهُمْ ثُمَّ صَلَّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ ثُمَّ مَضَی إِلَی الْمَوْقِفِ فَوَقَفَ بِهِ فَجَعَلَ النَّاسُ یَبْتَدِرُونَ أَخْفَافَ نَاقَتِهِ یَقِفُونَ إِلَی جَنْبِهَا فَنَحَّاهَا فَفَعَلُوا مِثْلَ ذَلِکَ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَیْسَ مَوْضِعُ أَخْفَافِ نَاقَتِی بِالْمَوْقِفِ وَ لَکِنْ هَذَا کُلُّهُ مَوْقِفٌ وَ أَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی الْمَوْقِفِ فَتَفَرَّقَ النَّاسُ وَ فَعَلَ مِثْلَ ذَلِکَ بِمُزْدَلِفَةَ فَوَقَفَ حَتَّی وَقَعَ الْقُرْصُ قُرْصُ الشَّمْسِ ثُمَّ أَفَاضَ وَ أَمَرَ النَّاسَ بِالدَّعَةِ حَتَّی إِذَا انْتَهَی إِلَی الْمُزْدَلِفَةِ وَ هِیَ الْمَشْعَرُ الْحَرَامُ فَصَلَّی الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ ثُمَّ أَقَامَ حَتَّی صَلَّی فِیهَا الْفَجْرَ وَ عَجَّلَ ضُعَفَاءَ بَنِی هَاشِمٍ بِاللَّیْلِ وَ أَمَرَهُمْ أَنْ لَا یَرْمُوا الْجَمْرَةَ جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ فَلَمَّا أَضَاءَ لَهُ النَّهَارُ أَفَاضَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی مِنًی فَرَمَی جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ وَ کَانَ الْهَدْیُ الَّذِی جَاءَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص أَرْبَعاً وَ سِتِّینَ أَوْ سِتّاً وَ سِتِّینَ وَ جَاءَ عَلِیٌ
ص: 216
ع بِأَرْبَعَةٍ وَ ثَلَاثِینَ أَوْ سِتٍّ وَ ثَلَاثِینَ فَنَحَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِتّاً وَ سِتِّینَ وَ نَحَرَ عَلِیٌّ ع أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ بَدَنَةً وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُؤْخَذَ مِنْ کُلِّ بَدَنَةٍ مِنْهَا جَذْوَةٌ (1) مِنْ لَحْمٍ ثُمَّ تُطْرَحَ فِی بُرْمَةٍ (2) ثُمَّ تُطْبَخَ فَأَکَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْهَا وَ عَلِیٌّ ع وَ حَسَیَا مِنْ مَرَقِهَا وَ لَمْ یُعْطِ الْجَزَّارِینَ جُلُودَهَا وَ لَا جِلَالَهَا وَ لَا قَلَائِدَهَا وَ تَصَدَّقَ بِهِ وَ حَلَقَ وَ زَارَ الْبَیْتَ وَ رَجَعَ إِلَی مِنًی فَأَقَامَ بِهَا حَتَّی کَانَ الْیَوْمُ الثَّالِثُ مِنْ آخِرِ أَیَّامِ التَّشْرِیقِ ثُمَّ رَمَی الْجِمَارَ وَ نَفَرَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی الْأَبْطَحِ فَقَالَتْ عَائِشَةُ یَا رَسُولَ اللَّهِ تَرْجِعُ نِسَاؤُکَ بِحَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ مَعاً وَ أَرْجِعُ بِحَجَّةٍ فَأَقَامَ بِالْأَبْطَحِ وَ بَعَثَ مَعَهَا عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَبِی بَکْرٍ إِلَی التَّنْعِیمِ فَأَهَلَّتْ بِعُمْرَةٍ ثُمَّ جَاءَتْ وَ طَافَتْ بِالْبَیْتِ وَ صَلَّتْ رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع وَ سَعَتْ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ ثُمَّ أَتَتِ النَّبِیَّ ص فَارْتَحَلَ مِنْ یَوْمِهِ وَ لَمْ یَدْخُلِ الْمَسْجِدَ (3) وَ لَمْ یَطُفْ بِالْبَیْتِ وَ دَخَلَ مِنْ أَعْلَی مَکَّةَ مِنْ عَقَبَةِ الْمَدَنِیِّینَ وَ خَرَجَ مِنْ أَسْفَلِ مَکَّةَ مِنْ ذِی طُوًی.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ کَمَا وَقَفَ عَلَی الصَّفَا ثُمَّ انْحَدَرَ وَ عَادَ إِلَی الصَّفَا فَوَقَفَ عَلَیْهَا ثُمَّ انْحَدَرَ إِلَی الْمَرْوَةِ حَتَّی فَرَغَ مَنْ سَعْیِهِ وَ تَرَکَ قَوْلَهُ ثُمَّ أَتَی جَبْرَئِیلُ وَ هُوَ عَلَی الْمَرْوَةِ إِلَی قَوْلِهِ مَنَاسِکِنَا فَقَالَ نَعَمْ ثُمَّ تَرَکَ قَوْلَهُ وَ مُحَرِّشاً عَلَی فَاطِمَةَ ثُمَّ قَالَ قِرَّ عَلَی إِحْرَامِکَ مِثْلِی وَ ذَکَرَ بَقِیَّةَ الْحَدِیثِ مِثْلَهُ (4)
******
ترجمه:
***
معاویة بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرده است، و نیز از محمد بن حسین، علی بن سندی، و عباس که همه از صفوان از معاویة بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرده اند که رسول خدا (ص) ده سال در مدینه اقامت داشت و حج به جا نیاورد. سپس خداوند این آیه را بر او نازل کرد: «و در میان مردم برای حج بانگ بزن، تا پیاده و بر هر شتر لاغری از هر راه دور به سوی تو بیایند» (سوره حج، آیه 27). پس پیامبر (ص) به مؤذن ها دستور داد که با بلندترین صدای خود اعلام کنند که رسول خدا (ص) در این سال حج می گزارد، و این خبر به مردم رسید. ساکنان مدینه، اهالی مناطق اطراف (عوالی) و اعراب حاضر شدند و گرد آمدند. پیامبر (ص) حج گزارد، و مردم تابع او بودند و منتظر بودند تا ببینند به چه چیزی امر می شوند تا از او پیروی کنند یا چه کاری انجام می دهد تا همان کار را انجام دهند. رسول خدا (ص) در روز چهارم باقی مانده از ذی القعده خارج شد. وقتی به ذی الحلیفه رسید و ظهر شد، غسل کرد، سپس به مسجدی که نزد درخت بود رفت و در آنجا نماز ظهر خواند و نیت حج افراد کرد. سپس حرکت کرد تا به بیداء (منطقه ای) نزد اولین میل رسید. مردم دو صف تشکیل دادند و او با حج افراد لبیک گفت و 66 شتر قربانی یا 64 شتر قربانی همراه داشت. تا اینکه در روز چهارم ذی الحجه وارد مکه شد و هفت دور به دور خانه (کعبه) طواف کرد و دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم خواند. سپس به حجرالاسود بازگشت و آن را استلام کرد، همان گونه که در اولین طواف خود آن را استلام کرده بود. سپس فرمود: «صفا و مروه از شعائر خداوند است. پس آن گونه که خداوند ابتدا فرموده، من نیز با صفا آغاز می کنم.» مسلمانان گمان می کردند که سعی بین صفا و مروه از کارهای مشرکان است، تا اینکه خداوند نازل کرد: «همانا صفا و مروه از شعائر خداوند است. پس هر کس حج خانه یا عمره گزارد، باکی بر او نیست که بین آن ها طواف کند» (سوره بقره، آیه 158).
سپس پیامبر (ص) به صفا رفت و بر آن بالا رفت و رو به رکن یمانی کرد و خدا را حمد و ستایش نمود و دعایی به مقدار خواندن سوره بقره خواند. سپس به سوی مروه رفت و بر آن ایستاد، همان گونه که بر صفا ایستاده بود، تا سعی خود را به پایان رساند. آنگاه جبرئیل نزد او آمد و در حالی که او بر مروه بود، به او دستور داد که به مردم بگوید مگر آن هایی که قربانی همراه دارند، از احرام خارج شوند. مردی گفت: «آیا از احرام خارج شویم در حالی که هنوز مناسک خود را به پایان نرسانده ایم؟» پیامبر (ص) فرمود: «بله.»
وقتی رسول خدا (ص) بر مروه ایستاده بود و از سعی فارغ شده بود، رو به مردم کرد و خدا را حمد و ستایش کرد و فرمود: «این جبرئیل است» و با دستش به پشت سرش اشاره کرد و فرمود: «او به من دستور می دهد که به کسانی که قربانی نیاورده اند، بگویم از احرام خارج شوند.»
پیامبر (ص) پس از بیان شرایط و احکام قربانی فرمود: «اگر این بار هم (به گذشته) بازمی گشتم، مثل همان کارهایی که به شما دستور دادم، انجام می دادم، اما من قربانی همراه دارم و برای کسی که قربانی همراه دارد، جایز نیست که از احرام خارج شود تا قربانی به محل قربانی برسد.» سپس مردی از میان قوم پرسید: «آیا ما از احرام خارج می شویم در حالی که سرهای ما هنوز از آب قطره ریزان است؟» پیامبر (ص) به او پاسخ داد: «آگاه باش که پس از این دیگر هرگز ایمان نخواهی آورد.»
سپس سراقه بن مالک بن جُشعم (از قبیله کنانه) عرض کرد: «ای رسول خدا، دینمان را به ما بیاموز، گویا همین امروز خلق شده ایم. آیا این دستوری که به ما فرمودید مخصوص همین سال است یا برای آینده نیز هست؟» رسول خدا (ص) فرمود: «این حکم تا روز قیامت همیشگی است.» و سپس انگشتانش را در هم پیچید و فرمود: «عمره در حج وارد شده است تا روز قیامت.»
پس از آن علی (ع) از یمن وارد مکه شد و به دیدار فاطمه (س) رفت. دید که او از احرام خارج شده و لباس های معطر و رنگین به تن دارد. علی (ع) با تعجب گفت: «ای فاطمه، چه اتفاقی افتاده است؟» فاطمه (س) پاسخ داد: «رسول خدا (ص) به ما چنین دستور داده است.» علی (ع) به نزد پیامبر (ص) رفت تا در این باره استفتاء کند و شاید به خاطر آنچه فاطمه (س) انجام داده بود، از او شکایت کند.
علی (ع) به پیامبر (ص) عرض کرد: «ای رسول خدا، من فاطمه را دیدم که از احرام خارج شده و لباس های معطر و رنگین بر تن دارد.» پیامبر (ص) فرمود: «من به مردم چنین دستوری دادم. ای علی، تو با چه نیتی احرام بستی؟» علی (ع) پاسخ داد: «ای رسول خدا، من نیتی مثل نیت شما داشتم.» پیامبر (ص) فرمود: «پس تو نیز مثل من بر احرام خود باقی بمان، و تو در قربانی من شریک هستی.»
رسول خدا (ص) و همراهانش در مکه در منطقه بطحاء اقامت گزیدند و به خانه ها وارد نشدند. وقتی روز ترویه فرا رسید و آفتاب زوال کرد، پیامبر (ص) به مردم دستور داد که غسل کنند و نیت حج کنند. این همان سخن خداوند است که به پیامبرش نازل فرمود: «از ملت ابراهیم پیروی کنید» (آل عمران: 95).پیامبر (ص) و همراهانش در حالی که نیت حج داشتند، به سمت منا حرکت کردند و نمازهای ظهر، عصر، مغرب، عشا و صبح را در آنجا به جای آوردند. سپس به سمت عرفات روانه شدند. قریش که معمولاً از مزدلفه (که به آن «جمع» نیز می گفتند) حرکت می کرد، انتظار داشت که پیامبر (ص) نیز از همان جا افاضه (حرکت) کند. اما خداوند آیه ای نازل فرمود: «سپس از جایی که مردم افاضه می کنند، افاضه کنید و از خدا آمرزش بطلبید» (بقره: 199)، یعنی افاضه کنید همان گونه که ابراهیم، اسماعیل و اسحاق و دیگر پیامبران پس از آنها از عرفات افاضه می کردند.
قریش با دیدن اینکه رسول خدا (ص) به مکان دیگری (عرفات) برای افاضه رفت، ناامید شدند. ایشان به عرفات رسیدند و در ناحیه ای به نام «نمره» که در دشت «عرنه» و نزدیکی «اراک» بود، خیمه زدند. وقتی آفتاب زوال کرد، رسول خدا (ص) پس از غسل از خیمه خارج شد و تلبیه را متوقف کرد و به سمت مسجد عرفات حرکت کرد. ایشان مردم را موعظه کرد و به آنها امر و نهی فرمود. سپس نماز ظهر و عصر را با یک اذان و دو اقامه خواند. پس از آن به سمت محل وقوف رفت و در آنجا ایستاد.
مردم به سمت ناقه پیامبر (ص) هجوم بردند و کنار او ایستادند. ایشان فرمود: «ای مردم، جای پاهای ناقه من محل وقوف نیست، بلکه تمام این منطقه محل وقوف است» و با دست به اطراف اشاره کرد. پس مردم پراکنده شدند و همان کار را در مزدلفه نیز انجام دادند. پیامبر (ص) در مزدلفه توقف کرد تا آفتاب غروب کرد. سپس مردم را به آرامش و حوصله در حرکت امر فرمود.
وقتی به مزدلفه، که مشعر الحرام است، رسیدند، نماز مغرب و عشاء را با یک اذان و دو اقامه اقامه کرد. سپس شب را در آنجا ماند و نماز صبح را نیز خواند. پیامبر (ص) ضعیفان بنی هاشم را شبانه به منا فرستاد و به آنها دستور داد که تا طلوع آفتاب جمره عقبه را رمی نکنند. پس از آن، پیامبر (ص) به سمت منا حرکت کرد و جمره عقبه را رمی کرد. قربانی هایی که پیامبر (ص) همراه داشت، 64 یا 66 رأس بودند.
در این هنگام، علی (ع) نیز رسید ، حضرت علی (ع) 34 یا 36 شتر قربانی کرد و پیامبر (ص) 66 شتر را قربانی کرد. پیامبر (ص) دستور داد که از هر شتری تکه ای گوشت برداشته شود و آن تکه ها در دیگی با هم پخته شوند. سپس رسول خدا (ص) و علی (ع) از آن گوشت خوردند و از آبگوشت آن نوشیدند. همچنین به قصاب ها پوست ها و سایر اجزای قربانی را ندادند، بلکه آنها را صدقه دادند.
پس از قربانی کردن، پیامبر (ص) موهای خود را تراشید و به کعبه رفت و سپس به منا بازگشت. در منا ماند تا سومین روز از ایام تشریق. سپس جمرات را رمی کرد و از منا خارج شد و به «ابطح» رسید.
عایشه به پیامبر (ص) گفت: «ای رسول خدا، همسرانت با هم حج و عمره را انجام دادند، اما من فقط حج انجام دادم.» پس پیامبر (ص) در ابطح ماند و عبدالرحمن بن ابی بکر را همراه عایشه به «تنعیم» فرستاد تا او نیت عمره کند. سپس عایشه به مکه بازگشت، طواف کرد و دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم (ع) خواند و سعی صفا و مروه را انجام داد. سپس نزد پیامبر (ص) آمد و پیامبر (ص) همان روز از مکه خارج شد، بدون اینکه دوباره وارد مسجدالحرام شود یا طوافی انجام دهد. ایشان از قسمت بالای مکه، از عقبه مدنیین، وارد مکه شد و از ذی طوی، قسمت پایین مکه، خارج شد.
این روایت را کلینی از علی بن ابراهیم، از پدرش و محمد بن اسماعیل، از فضل بن شاذان و دیگران نقل کرده اند. متن این روایت تقریباً مشابه است، با این تفاوت که در این نقل گفته شده است که پیامبر (ص) بر روی صفا ایستاد و سپس به مروه رفت و پس از پایان سعی، جبرییل آمد و مناسک را تأیید کرد. همچنین، ذکر ماجرای مشاورهٔ حضرت علی (ع) دربارهٔ حضرت فاطمه (ع) در این نقل آورده نشده است.
***
ص: 217
14648- 5- (1) وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ وَ زَادَ قَالَ مُعَاوِیَةُ بْنُ عَمَّارٍ فِی کِتَابِهِ فَإِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَنْفِرَ وَ انْتَهَیْتَ إِلَی الْحَصْبَةِ وَ هِیَ الْبَطْحَاءُ فَشِئْتَ أَنْ تَنْزِلَ بِهَا قَلِیلًا فَإِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ أَبِی کَانَ یَنْزِلُهَا ثُمَّ یَرْتَحِلُ فَیَدْخُلُ (2) مِنْ غَیْرِ أَنْ یَنَامَ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص نَزَلَهَا حِینَ بَعَثَ عَائِشَةَ مَعَ أَخِیهَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ إِلَی التَّنْعِیمِ فَاعْتَمَرَتْ لِمَکَانِ الْعِلَّةِ الَّتِی أَصَابَتْهَا لِأَنَّهَا قَالَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ ص تَرْجِعُ نِسَاؤُکَ بِحَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ مَعاً وَ أَرْجِعُ بِحَجَّةٍ فَأَرْسَلَ بِهَا عِنْدَ ذَلِکَ فَلَمَّا دَخَلَتْ مَکَّةَ وَ طَافَتْ بِالْبَیْتِ وَ صَلَّتْ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ سَعَتْ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ ثُمَّ أَتَتِ النَّبِیَّ ص وَ أَهْلَ بَیْتِهِ فَارْتَحَلَ مِنْ یَوْمِهِ.
******
ترجمه:
***
ابن ادریس در کتاب "السرائر" از کتاب معاویة بن عمار مشابه روایت نقل شده پیشین را آورده است. او اضافه کرده که معاویة بن عمار در کتاب خود چنین نقل کرده است: «هنگامی که قصد بازگشت داری و به "حصبه" یا "بطحاء" رسیدی و بخواهی کمی در آنجا بمانی، مشکلی نیست، زیرا امام صادق (ع) فرمود: پدرم [امام باقر (ع)] در آنجا می ماند، سپس بدون اینکه بخوابد حرکت می کرد. پیامبر خدا (ص) نیز هنگامی که عایشه را همراه با برادرش عبدالرحمن به "تنعیم" فرستاد تا به دلیل بیماری عمره اش را به جا آورد، در آنجا توقف کرد. عایشه به پیامبر (ص) گفته بود: «همسرانت با حج و عمره با هم بازمی گردند، اما من فقط حج انجام داده ام.» به همین دلیل پیامبر (ص) او را به تنعیم فرستاد تا عمره انجام دهد. عایشه وقتی وارد مکه شد، طواف کرد و نزد مقام ابراهیم (ع) دو رکعت نماز خواند، سپس بین صفا و مروه سعی کرد و نزد پیامبر (ص) و اهل بیتش بازگشت و پیامبر (ص) همان روز از مکه خارج شد.»
***
14649- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّمَا نُسُکُ الَّذِی یَقْرُنُ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ مِثْلُ نُسُکِ الْمُفْرِدِ لَیْسَ بِأَفْضَلَ مِنْهُ إِلَّا بِسِیَاقِ الْهَدْیِ وَ عَلَیْهِ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ وَ صَلَاةُ رَکْعَتَیْنِ خَلْفَ الْمَقَامِ وَ سَعْیٌ وَاحِدٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ بَعْدَ الْحَجِّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، حلَبی از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند: «مناسکی که شامل سعی بین صفا و مروه است، همانند مناسک فردی است که حج مفرد انجام می دهد و از آن برتر نیست، مگر به خاطر آوردن قربانی. این حج دارای طواف به دور خانه (کعبه)، دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم، و یک سعی بین صفا و مروه است. همچنین پس از پایان حج، باید یک طواف دیگر به دور خانه انجام شود.»
این حدیث به تشریح برخی از مناسک حج قران و تطابق آن با حج مفرد پرداخته و توضیح می دهد که تنها تفاوت آن ها در همراهی قربانی است.
***
14650- 7- (4) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یُحَدِّثُ النَّاسَ بِمَکَّةَ
ص: 218
فَقَالَ إِنَّ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ جَاءَ إِلَی النَّبِیِّ ص یَسْأَلُهُ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنْ شِئْتَ فَاسْأَلْ وَ إِنْ شِئْتَ أُخْبِرُکَ عَمَّا جِئْتَ تَسْأَلُنِی عَنْهُ فَقَالَ أَخْبِرْنِی یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ جِئْتَ تَسْأَلُنِی (مَا لَکَ فِی حَجَّتِکَ وَ عُمْرَتِکَ وَ أَنَّ لَکَ) (1) إِذَا تَوَجَّهْتَ إِلَی سَبِیلِ الْحَجِّ ثُمَّ رَکِبْتَ رَاحِلَتَکَ ثُمَّ قُلْتَ بِسْمِ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ ثُمَّ مَضَتْ رَاحِلَتُکَ لَمْ تَضَعْ خُفّاً وَ لَمْ تَرْفَعْ خُفّاً إِلَّا کُتِبَ لَکَ حَسَنَةٌ وَ مُحِیَ عَنْکَ سَیِّئَةٌ فَإِذَا أَحْرَمْتَ وَ لَبَّیْتَ کَانَ لَکَ بِکُلِّ تَلْبِیَةٍ لَبَّیْتَهَا عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مُحِیَ عَنْکَ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ فَإِذَا طُفْتَ بِالْبَیْتِ الْحَرَامِ أُسْبُوعاً کَانَ لَکَ بِذَلِکَ عِنْدَ اللَّهِ عَهْدٌ وَ ذُخْرٌ (2) یَسْتَحْیِی أَنْ یُعَذِّبَکَ بَعْدَهُ أَبَداً فَإِذَا صَلَّیْتَ الرَّکْعَتَیْنِ خَلْفَ (3) الْمَقَامِ کَانَ لَکَ بِهِمَا أَلْفَا حَجَّةٍ مُتَقَبَّلَةٍ فَإِذَا سَعَیْتَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ (4) کَانَ لَکَ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ حَجَّ مَاشِیاً مِنْ بِلَادِهِ وَ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ أَعْتَقَ سَبْعِینَ رَقَبَةً مُؤْمِنَةً فَإِذَا وَقَفْتَ بِعَرَفَاتٍ إِلَی غُرُوبِ الشَّمْسِ فَإِنْ کَانَ عَلَیْکَ مِنَ الذُّنُوبِ مِثْلُ رَمْلِ عَالِجٍ أَوْ بِعَدَدِ نُجُومِ السَّمَاءِ أَوْ قَطْرِ الْمَطَرِ یَغْفِرُهَا (5) اللَّهُ لَکَ فَإِذَا رَمَیْتَ الْجِمَارَ کَانَ لَکَ بِکُلِّ حَصَاةٍ عَشْرُ حَسَنَاتٍ تُکْتَبُ لَکَ فِیمَا تَسْتَقْبِلُ مِنْ عُمُرِکَ فَإِذَا حَلَقْتَ رَأْسَکَ کَانَ لَکَ بِعَدَدِ کُلِّ شَعْرَةٍ حَسَنَةٌ تُکْتَبُ لَکَ فِیمَا تَسْتَقْبِلُ مِنْ عُمُرِکَ فَإِذَا ذَبَحْتَ هَدْیَکَ أَوْ نَحَرْتَ بُدْنَکَ کَانَ لَکَ بِکُلِّ قَطْرَةٍ مِنْ دَمِهَا حَسَنَةٌ تُکْتَبُ لَکَ فِیمَا تَسْتَقْبِلُ مِنْ عُمُرِکَ فَإِذَا زُرْتَ الْبَیْتَ فَطُفْتَ بِهِ أُسْبُوعاً وَ صَلَّیْتَ الرَّکْعَتَیْنِ خَلْفَ الْمَقَامِ ضَرَبَ مَلَکٌ عَلَی کَتِفَیْکَ ثُمَّ قَالَ لَکَ قَدْ غَفَرَ اللَّهُ لَکَ مَا مَضَی وَ مَا تَسْتَقْبِلُ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ مِائَةٍ وَ عِشْرِینَ یَوْماً.
ص: 219
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ نَحْوَهُ (1) وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ بِإِسْنَادٍ تَقَدَّمَ فِی کَیْفِیَّةِ الْوُضُوءِ (2).
******
ترجمه:
***محمد بن قیس گفت: از امام باقر علیه السلام شنیدم که در مکه برای مردم سخن می گفت. پس فرمود: مردی از انصار نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و از او پرسید. رسول خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: اگر می خواهی بپرس و اگر می خواهی من به تو بگویم که برای چه آمده ای تا از من بپرسی. آن مرد گفت: ای رسول خدا، به من خبر بده. پیامبر فرمود: آمده ای تا از من بپرسی دربارهٔ اینکه در حج و عمره ات چه بهره ای داری. زمانی که به راه حج می روی و بر مرکب خود سوار می شوی و می گویی بسم الله و الحمدلله، سپس مرکبت حرکت می کند، هیچ گامی برنمی داری و نمی گذاری مگر اینکه برایت حسنه ای نوشته می شود و گناهی از تو پاک می شود. زمانی که احرام بستی و لبیک گفتی، برای هر لبیک که می گویی، ده حسنه برایت نوشته می شود و ده گناه از تو پاک می شود. زمانی که هفت دور گرد خانهٔ خدا طواف می کنی، برایت در نزد خداوند عهدی و ذخیره ای است که خداوند از عذاب تو پس از آن شرم می کند. وقتی دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم می خوانی، برایت هزار حج قبول شده نوشته می شود. زمانی که میان صفا و مروه سعی می کنی، اجر کسی را داری که از شهر خود پیاده حج کرده باشد و همچنین مثل اجر کسی که هفتاد بندهٔ مؤمن را آزاد کرده است. وقتی در عرفات تا غروب خورشید وقوف می کنی، اگر به اندازهٔ ریگ های بیابان یا تعداد ستارگان آسمان یا قطرات باران گناه داشته باشی، خداوند همهٔ آنها را برایت می بخشد. زمانی که جمره ها را می زنی، برای هر سنگی که پرتاب می کنی، ده حسنه برایت نوشته می شود که در طول عمرت برایت ذخیره می شود. وقتی سرت را می تراشی، به تعداد هر مویی که می ریزد، حسنه ای برایت نوشته می شود که در آیندهٔ عمرت برایت ثبت می شود. زمانی که قربانی می کنی یا شتر خود را نحر می کنی، به ازای هر قطرهٔ خونی که از آن جاری می شود، حسنه ای برایت نوشته می شود که در طول عمرت برایت ثبت می شود. وقتی به خانهٔ خدا برمی گردی و هفت دور طواف می کنی و دو رکعت نماز پشت مقام ابراهیم می خوانی، فرشته ای بر دوش هایت می زند و به تو می گوید: خداوند گناهان گذشته و آینده ات را بخشید؛ از الان تا صد و بیست روز بعد.
***
14651- 8- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَلَی الْمُتَمَتِّعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ ثَلَاثَةُ أَطْوَافٍ بِالْبَیْتِ وَ سَعْیَانِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ عَلَیْهِ إِذَا قَدِمَ (4) مَکَّةَ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ ثُمَّ یُقَصِّرُ وَ قَدْ أَحَلَّ هَذَا لِلْعُمْرَةِ وَ عَلَیْهِ لِلْحَجِّ طَوَافَانِ وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ یُصَلِّی عِنْدَ کُلِّ طَوَافٍ بِالْبَیْتِ رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: بر کسی که تمتع به عمره تا حج انجام می دهد، سه طواف به دور خانه (کعبه)، دو سعی بین صفا و مروه واجب است. و زمانی که به مکه می رسد، باید طوافی به دور خانهٔ خدا کند و دو رکعت نماز در نزد مقام ابراهیم بخواند و سعی ای بین صفا و مروه انجام دهد، سپس کوتاه کند و این اعمال برای عمره او کافی است. و برای حج، دو طواف و یک سعی بین صفا و مروه بر او واجب است، و بعد از هر طواف، دو رکعت نماز در نزد مقام ابراهیم بخواند.
***
14652- 9- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَلَی الْمُتَمَتِّعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ ثَلَاثَةُ أَطْوَافٍ بِالْبَیْتِ وَ یُصَلِّی لِکُلِّ طَوَافٍ رَکْعَتَیْنِ وَ سَعْیَانِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ.
******
ترجمه:
***
از منصور بن حازم از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: بر کسی که حج تمتع با عمره انجام می دهد، سه طواف به دور خانه (کعبه) واجب است و برای هر طواف باید دو رکعت نماز بخواند، و دو سعی بین صفا و مروه نیز بر او واجب است.
***
- وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ کَمَا یَفْعَلُ الْمُفْرِدُ فَلَیْسَ بِأَفْضَلَ مِنَ الْمُفْرِدِ إِلَّا بِسِیَاقِ الْهَدْیِ.
******
ترجمه:
***
از منصور بن حازم از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: قارن (کسی که حج قران انجام می دهد) جز با همراه داشتن قربانی نیست و بر او دو طواف به دور خانه (کعبه) و یک سعی بین صفا و مروه مانند مفرد (کسی که حج افراد انجام می دهد) واجب است، و او برتر از مفرد نیست، مگر به خاطر همراه داشتن قربانی.
***
14654- 11- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُتَمَتِّعُ عَلَیْهِ ثَلَاثَةُ أَطْوَافٍ بِالْبَیْتِ- وَ طَوَافَانِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ مِنْ مُتْعَتِهِ إِذَا نَظَرَ إِلَی بُیُوتِ مَکَّةَ- وَ یُحْرِمُ بِالْحَجِّ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- وَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ یَوْمَ عَرَفَةَ حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ.
******
ترجمه:
***
از ابوبصیر از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: بر کسی که تمتع انجام می دهد، سه طواف به دور خانه (کعبه) و دو سعی بین صفا و مروه واجب است. او باید درحج تمتع تلبیه را هنگامی قطع کند که از دور خانه های مکه ببیند ، و در روز ترویه برای حج احرام ببندد. او همچنین باید تلبیه را در روز عرفه هنگام زوال خورشید قطع کند.
***
14655- 12- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقَارِنُ لَا یَکُونُ إِلَّا بِسِیَاقِ الْهَدْیِ وَ عَلَیْهِ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ- وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ طَوَافٌ بَعْدَ الْحَجِّ وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: قارن (کسی که حج قران انجام می دهد) جز با همراه داشتن قربانی نیست، و(لی مثل دیگران) بر او یک طواف به دور خانه (کعبه)، دو رکعت نماز در نزد مقام ابراهیم، و یک سعی بین صفا و مروه واجب است. همچنین، پس از انجام حج باید طواف دیگری انجام دهد که آن طواف نساء است.
***
14656- 13- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُفْرِدُ لِلْحَجِّ عَلَیْهِ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ- وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ طَوَافُ الزِّیَارَةِ وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ هَدْیٌ وَ لَا أُضْحِیَّةٌ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُفْرِدِ لِلْحَجِّ هَلْ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ بَعْدَ طَوَافِ الْفَرِیضَةِ قَالَ نَعَمْ مَا شَاءَ وَ یُجَدِّدُ التَّلْبِیَةَ بَعْدَ الرَّکْعَتَیْنِ وَ الْقَارِنُ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ یَعْقِدَانِ مَا أَحَلَّا مِنَ الطَّوَافِ بِالتَّلْبِیَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: بر کسی که حج افراد انجام می دهد، یک طواف به دور خانه (کعبه)، دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم، یک سعی بین صفا و مروه، و طواف زیارت که همان طواف نساء است، واجب است. بر او قربانی و اضحيه واجب نیست. سپس از ایشان درباره فردی که حج افراد انجام می دهد پرسیدم: آیا پس از طواف واجب می تواند طواف دیگری انجام دهد؟ امام فرمود: بله، هر چقدر که بخواهد می تواند طواف کند و پس از دو رکعت نماز، تلبیه را تجدید کند. همچنین، قارن نیز در همین جایگاه است؛ پس از طواف، با تلبیه آنچه با طواف حلال شده بود را محکم می کنند.
***
ص: 221
14657- 14- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حِینَ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ خَرَجَ فِی أَرْبَعٍ بَقِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ حَتَّی أَتَی الشَّجَرَةَ فَصَلَّی بِهَا ثُمَّ قَادَ رَاحِلَتَهُ حَتَّی أَتَی الْبَیْدَاءَ فَأَحْرَمَ مِنْهَا وَ أَهَلَّ بِالْحَجِّ وَ سَاقَ مِائَةَ بَدَنَةٍ وَ أَحْرَمَ النَّاسُ کُلُّهُمْ بِالْحَجِّ لَا یَنْوُونَ عُمْرَةً وَ لَا یَدْرُونَ مَا الْمُتْعَةُ حَتَّی إِذَا قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَکَّةَ طَافَ بِالْبَیْتِ- وَ طَافَ النَّاسُ مَعَهُ ثُمَّ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ الْمَقَامِ- وَ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ ثُمَّ قَالَ أَبْدَأُ بِمَا بَدَأَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ فَأَتَی الصَّفَا فَبَدَأَ بِهَا ثُمَّ طَافَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ سَبْعاً فَلَمَّا قَضَی طَوَافَهُ عِنْدَ الْمَرْوَةِ قَامَ خَطِیباً فَأَمَرَهُمْ أَنْ یُحِلُّوا وَ یَجْعَلُوهَا عُمْرَةً وَ هُوَ شَیْ ءٌ أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ فَأَحَلَّ النَّاسُ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَوْ کُنْتُ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ لَفَعَلْتُ کَمَا أَمَرْتُکُمْ وَ لَمْ یَکُنْ یَسْتَطِیعُ أَنْ یُحِلَّ مِنْ أَجْلِ الْهَدْیِ الَّذِی مَعَهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَ لا تَحْلِقُوا رُؤُسَکُمْ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ (2) وَ قَالَ سُرَاقَةُ بْنُ مَالِکِ بْنِ جُعْشُمٍ الْکِنَانِیُّ یَا رَسُولَ اللَّهِ- عُلِّمْنَا کَأَنَّا خُلِقْنَا الْیَوْمَ أَ رَأَیْتَ هَذَا الَّذِی أَمَرْتَنَا بِهِ لِعَامِنَا هَذَا أَوْ لِکُلِّ عَامٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا بَلْ لِلْأَبَدِ (3) وَ إِنَّ رَجُلًا قَامَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- نَخْرُجُ حُجَّاجاً وَ رُءُوسُنَا تَقْطُرُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّکَ لَنْ تُؤْمِنَ بِهَذَا (4) أَبَداً قَالَ وَ أَقْبَلَ عَلِیٌّ ع مِنَ الْیَمَنِ حَتَّی وَافَی الْحَجَّ فَوَجَدَ فَاطِمَةَ ع قَدْ أَحَلَّتْ وَ وَجَدَ رِیحَ الطِّیبِ فَانْطَلَقَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص مُسْتَفْتِیاً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص-
ص: 222
یَا عَلِیُّ بِأَیِّ شَیْ ءٍ أَهْلَلْتَ فَقَالَ أَهْلَلْتُ بِمَا أَهَلَّ النَّبِیُّ ص فَقَالَ لَا تُحِلَّ أَنْتَ فَأَشْرَکَهُ فِی الْهَدْیِ وَ جَعَلَ لَهُ سَبْعاً وَ ثَلَاثِینَ وَ نَحَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثاً وَ سِتِّینَ فَنَحَرَهَا بِیَدِهِ ثُمَّ أَخَذَ مِنْ کُلِّ بَدَنَةٍ بَضْعَةً فَجَعَلَهَا فِی قِدْرٍ وَاحِدٍ ثُمَّ أَمَرَ بِهِ فَطُبِخَ فَأَکَلَ مِنْهُ وَ حَسَا مِنَ الْمَرَقِ وَ قَالَ قَدْ أَکَلْنَا مِنْهَا الْآنَ جَمِیعاً وَ الْمُتْعَةُ خَیْرٌ مِنَ الْقَارِنِ السَّائِقِ وَ خَیْرٌ مِنَ الْحَاجِّ الْمُفْرِدِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ أَ لَیْلًا أَحْرَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمْ نَهَاراً فَقَالَ نَهَاراً قُلْتُ أَیَّ سَاعَةٍ قَالَ صَلَاةَ الظُّهْرِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (1)
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ- ثُمَّ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ ثُمَّ أَتَی زَمْزَمَ فَشَرِبَ مِنْهَا وَ قَالَ لَوْ لَا أَنْ أَشُقَّ عَلَی أُمَّتِی لَاسْتَقَیْتُ مِنْهَا ذَنُوباً أَوْ ذَنُوبَیْنِ ثُمَّ قَالَ ابْدَءُوا بِمَا بَدَأَ اللَّهُ بِهِ إِلَی أَنْ قَالَ مُسْتَفْتِیاً وَ مُحَرِّشاً عَلَی فَاطِمَةَ ص وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ خَیْرٌ مِنَ الْحَاجِّ الْمُفْرِدِ.
وَ تَرَکَ بَقِیَّةَ الْحَدِیثِ (2) وَ ذَکَرَ حُکْماً آخَرَ یَأْتِی فِی مَحَلِّهِ (3).
******
ترجمه:
***
از حلبی از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه وآله وقتی حج اسلام را انجام داد، در چهار روز مانده به پایان ذی القعده از مدینه خارج شد تا به مسجد شجره رسید و در آنجا نماز خواند. سپس شترش را هدایت کرد تا به بیضاء رسید و از آنجا احرام بست و نیت حج کرد و صد شتر قربانی با خود همراه داشت. تمام مردم همگی نیت حج کرده بودند، نه نیت عمره، و نمی دانستند متعه چیست.
هنگامی که رسول خدا به مکه رسید، طواف خانه (کعبه) کرد و مردم نیز با او طواف کردند. سپس دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم خواند و حجرالاسود را استلام کرد. سپس فرمود: «از آنچه خداوند آغاز کرده است، آغاز می کنم.» پس به صفا رفت و از آنجا شروع کرد و بین صفا و مروه هفت دور سعی کرد.
هنگامی که طوافش در مروه به پایان رسید، برخاست و خطبه ای خواند و به مردم دستور داد که احرام خود را باز کنند و آن را به عمره تبدیل کنند. این چیزی بود که خداوند عزوجل به آن امر کرده بود. پس مردم احرام خود را باز کردند. رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «اگر از پیش می دانستم آنچه اکنون می دانم، همان کاری را انجام می دادم که به شما دستور دادم، اما نمی توانستم احرام خود را باز کنم به دلیل قربانی که همراه داشتم، زیرا خداوند عزوجل می فرماید: "و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به محلش برسد."»
سراقه بن مالک بن جعشم کنانی گفت: ای رسول خدا، به ما یاد بده که گویی امروز خلق شده ایم. آیا این دستوری که به ما داده ای برای امسال است یا برای همیشه؟ رسول خدا فرمود: «نه، بلکه برای همیشه است.»
در این هنگام، مردی برخواست و گفت: ای رسول خدا، آیا ما حج را انجام می دهیم و در حالی که سرهای ما همچنان خیس است؟ رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: «تو هرگز به این ایمان نخواهی آورد.»
علی علیه السلام از یمن آمد و به حج رسید، و فاطمه را یافت که احرام خود را باز کرده و بوی عطر می داد. علی به سوی رسول خدا رفت تا از او مشورت بگیرد. رسول خدا به او فرمود: «ای علی، با چه چیزی احرام بستی؟» علی پاسخ داد: «با همان چیزی که رسول خدا احرام بست.» پس رسول خدا فرمود: «تو احرام خود را باز نکن.» و او را در قربانی شریک کرد و برای او 37 شتر قرار داد. سپس رسول خدا 63 شتر قربانی کرد که خودش آن ها را ذبح کرد. سپس از هر شتر تکه ای برداشت و در یک دیگ گذاشت. سپس دستور داد که آن را بپزند و از آن غذا خورد و از آبگوشت آن نیز نوشید و فرمود: «اکنون همه با هم از آن غذا خورده ایم.»
رسول خدا فرمود: «متعه بهتر از حج قِران و از حج افراد است.» از امام پرسیدم: «آیا رسول خدا شبانه احرام بست یا روزانه؟» امام فرمود: «روزانه، در وقت نماز ظهر.»
***
14658- 15- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ذَکَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحَجَّ فَکَتَبَ إِلَی مَنْ بَلَغَهُ کِتَابُهُ مِمَّنْ دَخَلَ فِی الْإِسْلَامِ- أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص
ص: 223
یُرِیدُ الْحَجَّ یُؤْذِنُهُمْ بِذَلِکَ لِیَحُجَّ مَنْ أَطَاقَ الْحَجَّ فَأَقْبَلَ النَّاسُ فَلَمَّا نَزَلَ الشَّجَرَةَ أَمَرَ النَّاسَ بِنَتْفِ الْإِبْطِ وَ حَلْقِ الْعَانَةِ وَ الْغُسْلِ وَ التَّجَرُّدِ فِی إِزَارٍ وَ رِدَاءٍ أَوْ إِزَارٍ وَ عِمَامَةٍ یَضَعُهَا عَلَی عَاتِقِهِ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ رِدَاءٌ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ حَیْثُ لَبَّی قَالَ لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ- وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُکْثِرُ مِنْ ذِی الْمَعَارِجِ وَ کَانَ یُلَبِّی کُلَّمَا لَقِیَ رَاکِباً أَوْ عَلَا أَکَمَةً أَوْ هَبَطَ وَادِیاً وَ مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ وَ فِی أَدْبَارِ الصَّلَاةِ فَلَمَّا دَخَلَ مَکَّةَ دَخَلَ مِنْ أَعْلَاهَا مِنَ الْعَقَبَةِ- وَ خَرَجَ حِینَ خَرَجَ مِنْ ذِی طُوًی- فَلَمَّا انْتَهَی إِلَی بَابِ الْمَسْجِدِ اسْتَقْبَلَ الْکَعْبَةَ- وَ ذَکَرَ ابْنُ سِنَانٍ أَنَّهُ بَابُ بَنِی شَیْبَةَ- فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی أَبِیهِ إِبْرَاهِیمَ- ثُمَّ أَتَی الْحَجَرَ فَاسْتَلَمَهُ فَلَمَّا طَافَ بِالْبَیْتِ- صَلَّی رَکْعَتَیْنِ خَلْفَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- وَ دَخَلَ زَمْزَمَ فَشَرِبَ مِنْهَا وَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ عِلْماً نَافِعاً وَ رِزْقاً وَاسِعاً وَ شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ سُقْمٍ- فَجَعَلَ یَقُولُ ذَلِکَ وَ هُوَ مُسْتَقْبِلُ الْکَعْبَةِ- ثُمَّ قَالَ لِأَصْحَابِهِ لِیَکُنْ آخِرُ عَهْدِکُمْ بِالْکَعْبَةِ اسْتِلَامَ الْحَجَرِ- فَاسْتَلَمَهُ ثُمَّ خَرَجَ إِلَی الصَّفَا ثُمَّ قَالَ أَبْدَأُ بِمَا بَدَأَ اللَّهُ بِهِ ثُمَّ صَعِدَ عَلَی الصَّفَا- فَقَامَ عَلَیْهِ (1) مِقْدَارَ مَا یَقْرَأُ الْإِنْسَانُ سُورَةَ الْبَقَرَةِ.
******
ترجمه:
***
این روایت از عبدالله بن سنان نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) حج را یاد کرد و به تمام کسانی که اسلام آورده بودند، پیام فرستاد که ایشان قصد حج دارند و این خبر را به آنان رساند تا کسانی که توانایی دارند، برای حج آمادگی یابند. پس مردم به سوی حج شتافتند.
زمانی که پیامبر (ص) به شجره رسید، به مردم دستور داد که زیر بغل را تمیز کنند، موهای زائد را بتراشند، غسل کنند و لباس احرام بپوشند که شامل یک ازار و رداء یا ازار و عمامه برای کسانی بود که رداء نداشتند. سپس در حالی که تلبیه می گفت، فرمود: «لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ.»
رسول خدا (ص) تلبیه را زیاد می گفت و به ویژه هرگاه با سواره ای روبرو می شد، بر تپه ای بالا می رفت یا از دره ای پایین می آمد، و همچنین در آخر شب و پس از نمازها تلبیه می گفت. وقتی به مکه رسید، از سمت بالای مکه وارد شد و از «ذی طوی» خارج گردید. زمانی که به در مسجد الحرام رسید، به سمت کعبه رو کرد و حمد و ثنای خدا را به جا آورد و بر پدرش ابراهیم (ع) درود فرستاد.
سپس نزد حجرالاسود رفت و آن را استلام کرد. پس از طواف خانه خدا، پشت مقام ابراهیم دو رکعت نماز خواند. سپس وارد زمزم شد و از آب آن نوشید و دعا کرد: «خدایا، از تو علم نافع، روزی وسیع، و شفای از هر بیماری و درد طلب می کنم.» این دعا را در حالی که به سمت کعبه ایستاده بود، تکرار کرد.
سپس به یارانش فرمود: «آخرین دیدارتان با کعبه، استلام حجرالاسود باشد.» پس از آن حجرالاسود را استلام کرد و به سمت صفا حرکت نمود و فرمود: «آغاز می کنم از آنچه خداوند آغاز کرده است.» سپس بر بالای صفا ایستاد به اندازه ای که انسان بتواند سوره بقره را بخواند.
***
14659- 16- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ لِلْأَنْصَارِیِّ قَبْلَ أَنْ یَسْأَلَهُ جِئْتَ تَسْأَلُنِی عَنِ الْحَجِّ وَ عَنِ الطَّوَافِ بِالْبَیْتِ وَ عَنِ السَّعْیِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ رَمْیِ الْجِمَارِ وَ حَلْقِ الرَّأْسِ وَ یَوْمِ عَرَفَةَ- فَقَالَ الرَّجُلُ إِی وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ قَالَ لَا تَرْفَعُ
ص: 224
نَاقَتُکَ خُفّاً إِلَّا کُتِبَ بِهِ لَکَ حَسَنَةٌ وَ لَا تَضَعُ خُفّاً إِلَّا حُطَّ بِهِ عَنْکَ سَیِّئَةٌ وَ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- تَنْفَتِلُ کَمَا وَلَدَتْکَ أُمُّکَ مِنَ الذُّنُوبِ وَ رَمْیُ الْجِمَارِ ذُخْرٌ لَکَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ حَلْقُ الرَّأْسِ لَکَ بِکُلِّ شَعْرَةٍ نُورٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ یَوْمُ عَرَفَةَ یَوْمٌ یُبَاهِی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْمَلَائِکَةَ فَلَوْ حَضَرْتَ ذَلِکَ الْیَوْمَ بِرَمْلِ عَالِجٍ وَ قَطْرِ السَّمَاءِ وَ أَیَّامِ الْعَالَمِ ذُنُوباً فَإِنَّهُ تُبَتُّ (1) ذَلِکَ الْیَوْمَ.
******
ترجمه:
***
این روایت از معاویة بن عمار از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که در حدیثی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) به مرد انصاری قبل از آنکه سوالی بپرسد، فرمود: «آمده ای تا از من درباره حج، طواف خانه خدا، سعی بین صفا و مروه، رمی جمرات، تراشیدن سر، و روز عرفه بپرسی؟» مرد انصاری پاسخ داد: «آری، به آن کسی که تو را به حق مبعوث کرده است.»
پیامبر (ص) فرمود: «شترت هیچ گامی برنمی دارد مگر اینکه برایت حسنه ای نوشته می شود و هیچ گامی نمی گذارد مگر اینکه گناهی از تو کاسته می شود. طواف خانه خدا و سعی بین صفا و مروه تو را همانند روزی که مادرت تو را به دنیا آورده است، از گناهان پاک می کند. رمی جمرات ذخیره ای برای تو در روز قیامت است، و برای هر موی سر که تراشیده شود، نوری در روز قیامت خواهی داشت.
روز عرفه، روزی است که خداوند عزوجل به آن، بر فرشتگان خود مباهات می کند، و اگر در آن روز حضور داشته باشی، حتی اگر به اندازه ریگ های بیابان و قطرات باران و گناهان تمام روزهای دنیا گناه داشته باشی، در آن روز آمرزیده خواهی شد.»
***
14660- 17- (2) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ یَخْطُو إِلَیْهَا تُکْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ وَ تُمْحَی عَنْهُ سَیِّئَةٌ وَ تُرْفَعُ لَهُ دَرَجَةٌ.
******
ترجمه:
***
مرحوم کلینی در حدیثی دیگر نقل کرده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «با هر گامی که به سوی حج برداشته می شود، برای او یک حسنه نوشته می شود، یک گناه از او پاک می گردد، و یک درجه مقام او بالا می رود.»
***
14661- 18- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَقِیلٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ (عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ) (4) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزِیدَ الرِّفَاعِیِّ (5) رَفَعَهُ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع سُئِلَ عَنِ الْوُقُوفِ بِالْجَبَلِ- لِمَ لَمْ یَکُنْ فِی الْحَرَمِ فَقَالَ لِأَنَّ الْکَعْبَةَ بَیْتُهُ وَ الْحَرَمَ بَابُهُ فَلَمَّا قَصَدُوهُ وَافِدِینَ وَقَفَهُمْ بِالْبَابِ یَتَضَرَّعُونَ قِیلَ لَهُ فَالْمَشْعَرُ الْحَرَامُ لِمَ صَارَ فِی الْحَرَمِ- قَالَ لِأَنَّهُ لَمَّا أَذِنَ لَهُمْ بِالدُّخُولِ وَقَفَهُمْ بِالْحِجَابِ الثَّانِی فَلَمَّا طَالَ تَضَرُّعُهُمْ بِهَا أَذِنَ لَهُمْ بِتَقْرِیبِ قُرْبَانِهِمْ فَلَمَّا قَضَوْا تَفَثَهُمْ (6) تَطَهَّرُوا بِهَا مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی کَانَتْ حِجَاباً بَیْنَهُمْ وَ بَیْنَهُ أَذِنَ لَهُمْ بِالزِّیَارَةِ عَلَی الطَّهَارَةِ قِیلَ فَلِمَ حَرَّمَ (7) الصِّیَامَ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- قَالَ لِأَنَّ الْقَوْمَ زُوَّارُ (8) اللَّهِ فَهُمْ فِی ضِیَافَتِهِ وَ لَا یَجْمُلُ
ص: 225
بِمُضِیفٍ أَنْ یُصَوِّمَ أَضْیَافَهُ قِیلَ فَالتَّعَلُّقُ بِأَسْتَارِ الْکَعْبَةِ لِأَیِّ مَعْنًی هُوَ قَالَ هُوَ مِثْلُ (1) رَجُلٍ لَهُ عِنْدَ آخَرَ جِنَایَةٌ وَ ذَنْبٌ فَهُوَ یَتَعَلَّقُ بِثَوْبِهِ یَتَضَرَّعُ إِلَیْهِ وَ یَخْضَعُ لَهُ أَنْ یَتَجَافَی (2) عَنْ ذَنْبِهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
***
در این حدیث، محمد بن یزید رفاعی از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نقل می کند که از ایشان درباره علت قرار نگرفتن وقوف در جبل (عرفات) در حرم سؤال شد. حضرت علی (ع) فرمودند: «کعبه خانه خداست و حرم درب آن است. هنگامی که مردم به قصد زیارت به سوی او می آیند، خداوند آنها را در درب (حرم) متوقف می کند تا تضرع و زاری کنند.» سپس از ایشان پرسیده شد که چرا مشعر الحرام در داخل حرم قرار دارد. حضرت فرمودند: «چون زمانی که به آنان اجازه ورود داد، آنها را در حجاب دوم متوقف کرد و وقتی تضرع و زاری آنها طولانی شد، به آنها اجازه تقرب با قربانی هایشان داد. پس از آن، هنگامی که امور خود را به انجام رساندند و از گناهانشان پاک شدند که آن گناهان حجاب میان آنها و خدا بود، به آنها اجازه زیارت داد.»
سپس از حضرت پرسیده شد که چرا روزهای تشریق روزه گرفتن حرام است. حضرت فرمودند: «زیرا مردم مهمانان خداوند هستند و آنها در مهمانی او به سر می برند، و شایسته نیست که میزبان، مهمانان خود را روزه دار کند.» همچنین از ایشان درباره علت چنگ زدن به پرده کعبه پرسیده شد. حضرت فرمودند: «این مانند شخصی است که جنایتی یا گناهی نسبت به دیگری دارد و به لباس او متوسل می شود، در حالی که به تضرع و زاری می پردازد و از او طلب عفو و بخشش می کند.»
***
14662- 19- (5) وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الصَّائِغِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَجَّالِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ ذِی النُّونِ الْمِصْرِیِّ عَمَّنْ سَأَلَ الصَّادِقَ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَلِمَ کُرِهَ الصِّیَامُ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ.
******
ترجمه:
***
این روایت از ذی النون مصری نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) سؤال شد و به موضوع مشابهی اشاره دارد، اما تفاوت جزئی ای در سؤال و پاسخ وجود دارد. در این روایت آمده که فردی از امام صادق (ع) درباره علت کراهت روزه گرفتن در ایام تشریق سؤال کرد.
***
14663- 20- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ (7) عَنْ أَبِی إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ اللَّهَ بَعَثَ جَبْرَئِیلَ إِلَی آدَمَ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا آدَمُ التَّائِبُ مِنْ خَطِیئَتِهِ الصَّابِرُ لِبَلِیَّتِهِ إِنَّ اللَّهَ أَرْسَلَنِی إِلَیْکَ لِأُعَلِّمَکَ الْمَنَاسِکَ الَّتِی تُطَهَّرُ بِهَا فَأَخَذَ بِیَدِهِ فَانْطَلَقَ بِهِ إِلَی مَکَانِ الْبَیْتِ- وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ غَمَامَةً فَأَظَلَّتْ مَکَانَ الْبَیْتِ- وَ کَانَتِ الْغَمَامَةُ بِحِیَالِ الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ- فَقَالَ یَا آدَمُ خُطَّ بِرِجْلِکَ حَیْثُ أَظَلَّتْ هَذِهِ الْغَمَامَةُ فَإِنَّهُ سَیُخْرَجُ لَکَ بَیْتٌ مِنْ مَهَاةٍ (8) یَکُونُ قِبْلَتَکَ وَ قِبْلَةَ عَقِبِکَ مِنْ
ص: 226
بَعْدِکَ فَفَعَلَ آدَمُ- وَ أَخْرَجَ اللَّهُ لَهُ تَحْتَ الْغَمَامَةِ بَیْتاً مِنْ مَهَاةٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ الْحَجَرَ الْأَسْوَدَ إِلَی أَنْ قَالَ فَأَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ أَنْ یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ مِنْ ذَنْبِهِ عِنْدَ جَمِیعِ الْمَشَاعِرِ وَ أَخْبَرَهُ أَنَّ اللَّهَ قَدْ غَفَرَ لَهُ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَحْمِلَ حَصَیَاتِ الْجِمَارِ مِنَ الْمُزْدَلِفَةِ- فَلَمَّا بَلَغَ مَوْضِعَ الْجِمَارِ تَعَرَّضَ لَهُ إِبْلِیسُ- فَقَالَ لَهُ یَا آدَمُ أَیْنَ تُرِیدُ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ ع لَا تُکَلِّمْهُ وَ ارْمِهِ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ وَ کَبِّرْ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ فَفَعَلَ آدَمُ حَتَّی فَرَغَ مِنْ رَمْیِ الْجِمَارِ- وَ أَمَرَهُ أَنْ یُقَرِّبَ الْقُرْبَانَ وَ هُوَ الْهَدْیُ قَبْلَ رَمْیِ الْجِمَارِ- وَ أَمَرَهُ أَنْ یَحْلِقَ رَأْسَهُ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَفَعَلَ آدَمُ ذَلِکَ ثُمَّ أَمَرَهُ بِزِیَارَةِ الْبَیْتِ- وَ أَنْ یَطُوفَ بِهِ سَبْعاً وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أُسْبُوعاً یَبْدَأُ بِالصَّفَا وَ یَخْتِمُ بِالْمَرْوَةِ- ثُمَّ یَطُوفَ بَعْدَ ذَلِکَ أُسْبُوعاً بِالْبَیْتِ- وَ هُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ لَا یَحِلُّ لِلْمُحْرِمِ أَنْ یُبَاضِعَ حَتَّی یَطُوفَ طَوَافَ النِّسَاءِ فَفَعَلَ آدَمُ- فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ غَفَرَ ذَنْبَکَ (1) وَ قَبِلَ تَوْبَتَکَ وَ أَحَلَّ لَکَ زَوْجَتَکَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از امام موسی کاظم (ع) از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمودند:
خداوند جبرئیل را به سوی حضرت آدم فرستاد. جبرئیل گفت: «سلام بر تو ای آدم، ای کسی که از خطای خود توبه کرده ای و در بلاها صبر کردی. خداوند مرا به سوی تو فرستاد تا مناسکی را که به وسیله آن ها پاک می شوی، به تو بیاموزم.» سپس دست آدم را گرفت و او را به محل خانه (کعبه) برد. خداوند ابری را فرستاد که محل خانه را سایه بان کرد و آن ابر هم راستا با "بیت المعمور" (خانه بهشتی) بود. جبرئیل گفت: «ای آدم، با پای خود در جایی که این ابر سایه افکنده، خط بکش. خداوند خانه ای از "مهات" (پوست گوزن) برایت بیرون خواهد آورد که قبله تو و نسل تو خواهد بود.» آدم این کار را انجام داد و خداوند برای او در زیر آن ابر خانه ای از مهات بیرون آورد و حجرالاسود را نازل کرد.
جبرئیل به او دستور داد که در تمام مشاعر (مواقف حج) از خداوند برای گناه خود طلب مغفرت کند و به او گفت که خداوند گناه تو را بخشیده است. سپس جبرئیل به او دستور داد که سنگ ریزه هایی از مزدلفه بردارد. وقتی آدم به محل جمرات رسید، شیطان بر او ظاهر شد و گفت: «ای آدم، کجا می روی؟» جبرئیل به او گفت: «با او صحبت نکن و او را با هفت سنگ بزن و با هر سنگ تکبیر بگو.» آدم چنین کرد تا از رمی جمرات فارغ شد. سپس جبرئیل به او دستور داد که قربانی کند، که همان قربانی (هدی) است، قبل از رمی جمرات.
جبرئیل به او دستور داد که سر خود را برای فروتنی در برابر خداوند عز و جل بتراشد، و آدم چنین کرد. سپس جبرئیل به او دستور داد که به زیارت خانه (کعبه) برود و هفت دور طواف کند، و هفت دور بین صفا و مروه سعی کند، با شروع از صفا و پایان در مروه. سپس دوباره هفت دور دیگر طواف کند، که همان طواف زنان است. کسی که در حال احرام است، تا وقتی که طواف زنان را انجام ندهد، نمی تواند با همسر خود همبستر شود. آدم این کارها را انجام داد.
جبرئیل به او گفت: «خداوند گناه تو را بخشیده و توبه تو را پذیرفته و همسرت را برای تو حلال کرده است.»
***
14664- 21- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَلَانِسِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ اللَّهَ بَعَثَ جَبْرَئِیلَ إِلَی آدَمَ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا آدَمُ إِنَّ اللَّهَ بَعَثَنِی إِلَیْکَ لِأُعَلِّمَکَ الْمَنَاسِکَ فَنَزَلَ غَمَامٌ مِنَ السَّمَاءِ فَأَظَلَّ مَکَانَ الْبَیْتِ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ یَا آدَمُ- خُطَّ حَیْثُ أَظَلَّ الْغَمَامُ فَإِنَّهُ قِبْلَةٌ لَکَ وَ لآِخِرِ عَقِبِکَ مِنْ وُلْدِکَ فَخَطَّ آدَمُ بِرِجْلِهِ حَیْثُ الْغَمَامُ ثُمَّ انْطَلَقَ بِهِ إِلَی مِنًی- فَأَرَاهُ مَسْجِدَ مِنًی فَخَطَّ بِرِجْلِهِ وَ قَدْ خَطَّ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ مَا خَطَّ مَکَانَ الْبَیْتِ- ثُمَّ انْطَلَقَ بِهِ مِنْ مِنًی إِلَی عَرَفَاتٍ فَأَقَامَهُ عَلَی الْمُعَرَّفِ- فَقَالَ إِذَا غَرَبَتِ الشَّمْسُ فَاعْتَرِفْ بِذَنْبِکَ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ اسْأَلِ اللَّهَ الْمَغْفِرَةَ وَ التَّوْبَةَ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ ع
ص: 227
وَ لِذَلِکَ سُمِّیَ الْمُعَرَّفَ- لِأَنَّ آدَمَ اعْتَرَفَ فِیهِ بِذَنْبِهِ وَ جُعِلَ سُنَّةً لِوُلْدِهِ یَعْتَرِفُونَ بِذُنُوبِهِمْ کَمَا اعْتَرَفَ آدَمُ- وَ یَسْأَلُونَ التَّوْبَةَ کَمَا سَأَلَهَا آدَمُ- ثُمَّ أَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ فَأَفَاضَ مِنْ عَرَفَاتٍ- فَمَرَّ عَلَی الْجِبَالِ السَّبْعَةِ فَأَمَرَهُ أَنْ یُکَبِّرَ عِنْدَ کُلِّ جَبَلٍ أَرْبَعَ تَکْبِیرَاتٍ فَفَعَلَ ذَلِکَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی جَمْعٍ- فَلَمَّا انْتَهَی إِلَی جَمْعٍ ثُلُثَ اللَّیْلِ فَجَمَعَ فِیهَا الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ تِلْکَ اللَّیْلَةَ ثُلُثَ اللَّیْلِ فِی ذَلِکَ الْمَوْضِعِ ثُمَّ أَمَرَهُ أَنْ یَنْبَطِحَ فِی بَطْحَاءِ جَمْعٍ- فَانْبَطَحَ فِی بَطْحَاءِ جَمْعٍ حَتَّی انْفَجَرَ الصُّبْحُ فَأَمَرَهُ أَنْ یَقْعُدَ عَلَی الْجَبَلِ جَبَلِ جَمْعٍ- وَ أَمَرَهُ إِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ أَنْ یَعْتَرِفَ بِذَنْبِهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ یَسْأَلَ اللَّهَ تَعَالَی التَّوْبَةَ وَ الْمَغْفِرَةَ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ کَمَا أَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ- وَ إِنَّمَا جُعِلَ اعْتِرَافَیْنِ لِیَکُونَ سُنَّةً فِی وُلْدِهِ فَمَنْ لَمْ یُدْرِکْ مِنْهُمْ عَرَفَاتٍ- وَ أَدْرَکَ جَمْعاً فَقَدْ وَافَی حَجَّهُ إِلَی مِنًی- ثُمَّ أَفَاضَ مِنْ جَمْعٍ إِلَی مِنًی فَبَلَغَ مِنًی ضُحًی فَأَمَرَهُ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ فِی مَسْجِدِ مِنًی- ثُمَّ أَمَرَهُ أَنْ یُقَرِّبَ لِلَّهِ قُرْبَاناً لِیُقْبَلَ مِنْهُ وَ یَعْرِفَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ تَابَ عَلَیْهِ وَ یَکُونَ سُنَّةً فِی وُلْدِهِ الْقُرْبَانُ فَقَرَّبَ آدَمُ قُرْبَاناً فَقَبِلَ اللَّهُ مِنْهُ فَأَرْسَلَ نَاراً مِنَ السَّمَاءِ فَقَبِلَتْ قُرْبَانَ آدَمَ- فَقَالَ جَبْرَئِیلُ یَا آدَمُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَحْسَنَ إِلَیْکَ إِذْ عَلَّمَکَ الْمَنَاسِکَ الَّتِی یَتُوبُ بِهَا عَلَیْکَ وَ قَبِلَ قُرْبَانَکَ فَاحْلِقْ رَأْسَکَ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِذْ قَبِلَ قُرْبَانَکَ فَحَلَقَ آدَمُ رَأْسَهُ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ أَخَذَ جَبْرَئِیلُ بِیَدِ آدَمَ فَانْطَلَقَ بِهِ إِلَی الْبَیْتِ- فَعَرَضَ لَهُ إِبْلِیسُ عِنْدَ الْجَمْرَةِ فَقَالَ لَهُ إِبْلِیسُ- لَعَنَهُ اللَّهُ یَا آدَمُ أَیْنَ تُرِیدُ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ- یَا آدَمُ ارْمِهِ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ وَ کَبِّرْ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ تَکْبِیرَةً فَأَمَرَهُ فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ فَذَهَبَ إِبْلِیسُ- ثُمَّ عَرَضَ لَهُ عِنْدَ الْجَمْرَةِ الثَّانِیَةِ- فَقَالَ لَهُ یَا آدَمُ أَیْنَ تُرِیدُ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ یَا آدَمُ- ارْمِهِ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ وَ کَبِّرْ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ تَکْبِیرَةً فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ فَذَهَبَ إِبْلِیسُ- ثُمَّ عَرَضَ لَهُ عِنْدَ الْجَمْرَةِ الثَّالِثَةِ- فَقَالَ لَهُ یَا آدَمُ أَیْنَ تُرِیدُ فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ ارْمِهِ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ وَ کَبِّرْ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ تَکْبِیرَةً فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ فَذَهَبَ إِبْلِیسُ- فَقَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ إِنَّکَ لَنْ تَرَاهُ بَعْدَ مَقَامِکَ هَذَا أَبَداً ثُمَّ انْطَلَقَ بِهِ إِلَی الْبَیْتِ- فَأَمَرَهُ أَنْ یَطُوفَ بِالْبَیْتِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ-
ص: 228
فَقَالَ جَبْرَئِیلُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ غَفَرَ ذَنْبَکَ وَ قَبِلَ تَوْبَتَکَ وَ أَحَلَّ لَکَ زَوْجَتَکَ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو وَ إِسْمَاعِیلَ بْنِ حَازِمٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الدَّیْلَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از علی بن حسان از عمویش عبدالرحمن بن کثیر از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند:
خداوند جبرئیل را به سوی حضرت آدم فرستاد. جبرئیل گفت: «سلام بر تو ای آدم. خداوند مرا به سوی تو فرستاده است تا مناسک حج را به تو بیاموزم.» سپس ابری از آسمان نازل شد که مکان خانه (کعبه) را سایه افکنی کرد. جبرئیل گفت: «ای آدم، در جایی که ابر سایه افکنده است، خط بکش، زیرا اینجا قبله تو و نسل بعدی فرزندانت خواهد بود.» آدم با پای خود خط کشید در همان جایی که ابر بود. سپس جبرئیل او را به منا برد و مسجد منا را به او نشان داد و او با پای خود خط کشید، همان طور که قبلاً محل مسجدالحرام و مکان خانه (کعبه) را خط کشیده بود.
سپس جبرئیل او را از منا به عرفات برد و او را بر بالای عرفات (معرف) قرار داد و گفت: «هنگامی که خورشید غروب کرد، هفت مرتبه به گناه خود اعتراف کن و هفت مرتبه از خداوند مغفرت و توبه طلب کن.» آدم چنین کرد و از آنجا به این مکان "معرف" گفته می شود، زیرا آدم در آنجا به گناه خود اعتراف کرد و این کار سنتی شد برای فرزندانش که آن ها نیز به گناهان خود اعتراف کنند و همان طور که آدم طلب توبه کرد، آن ها نیز توبه طلب کنند.
سپس جبرئیل به او دستور داد که از عرفات روانه شود. وقتی به کوه های هفت گانه رسید، جبرئیل به او دستور داد که در هر کوه چهار تکبیر بگوید، و آدم چنین کرد تا به جَمْع (مزدلفه) رسید. وقتی به جَمْع رسید، یک سوم شب گذشته بود. او در آن شب در آن مکان نماز مغرب و عشا را با هم خواند. سپس جبرئیل به او دستور داد که در بَطحای جَمْع دراز بکشد و آدم در بَطحای جَمْع دراز کشید تا فجر فرا رسید. سپس جبرئیل به او دستور داد که بر بالای کوه جَمْع بنشیند و وقتی خورشید طلوع کرد، هفت مرتبه به گناه خود اعتراف کند و هفت مرتبه از خداوند طلب توبه و مغفرت کند. آدم طبق دستور جبرئیل چنین کرد.
علت دو بار اعتراف این بود که این امر سنتی برای فرزندانش شود. بنابراین هر کسی از فرزندانش که نتواند به عرفات برسد ولی به جَمْع برسد، حجش کامل می شود و به منا می رسد. سپس جبرئیل به او دستور داد که از جَمْع به منا روانه شود. او در هنگام ضحی به منا رسید. جبرئیل به او دستور داد که در مسجد منا دو رکعت نماز بخواند. سپس به او دستور داد که قربانی ای برای خداوند تقدیم کند تا پذیرفته شود و او بداند که خداوند عز و جل توبه او را پذیرفته است. قربانی نیز سنتی برای فرزندانش شد.
آدم قربانی ای تقدیم کرد و خداوند آن را از او پذیرفت. خداوند آتشی از آسمان فرستاد که قربانی آدم را پذیرفت. جبرئیل گفت: «ای آدم، خداوند به تو لطف کرده است و مناسکی را به تو آموخت که به وسیله آن ها توبه تو را می پذیرد و قربانی تو را قبول کرده است. بنابراین، در برابر خداوند عز و جل فروتنی کن و سرت را بتراش.» آدم سرش را تراشید و در برابر خداوند عز و جل فروتنی کرد.
سپس جبرئیل دست آدم را گرفت و او را به سوی خانه (کعبه) برد. در هنگام رسیدن به جمرات، شیطان بر او ظاهر شد و گفت: «ای آدم، کجا می روی؟» جبرئیل به او گفت: «ای آدم، با هفت سنگ او را بزن و با هر سنگ یک تکبیر بگو.» آدم چنین کرد و شیطان رفت. سپس شیطان دوباره نزد او در جمره دوم ظاهر شد و گفت: «ای آدم، کجا می روی؟» جبرئیل گفت: «ای آدم، با هفت سنگ او را بزن و با هر سنگ یک تکبیر بگو.» آدم چنین کرد و شیطان رفت. سپس شیطان برای بار سوم نزد او در جمره سوم ظاهر شد و گفت: «ای آدم، کجا می روی؟» جبرئیل گفت: «با هفت سنگ او را بزن و با هر سنگ یک تکبیر بگو.» آدم چنین کرد و شیطان رفت.
جبرئیل گفت: «از این به بعد دیگر شیطان را در این مکان نخواهی دید.» سپس جبرئیل او را به خانه (کعبه) برد و به او دستور داد که هفت مرتبه طواف کند. آدم این کار را انجام داد. سپس جبرئیل گفت: «خداوند گناهت را بخشید، توبه ات را پذیرفت و همسرت را برای تو حلال کرد.»
***
14665- 22- (2) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ الرَّازِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ وَ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو وَ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الدَّیْلَمِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ ذَکَرَ أَنَّ إِبْلِیسَ عَرَضَ لآِدَمَ عِنْدَ الْجَمْرَةِ- ثُمَّ عَرَضَ لَهُ فِی الْیَوْمِ الثَّانِی عِنْدَ الْجَمْرَةِ الْأُولَی- وَ الثَّانِیَةِ وَ الثَّالِثَةِ وَ کَذَلِکَ فِی الْیَوْمِ الثَّالِثِ وَ الرَّابِعِ وَ ذَکَرَهُ عَلَی النَّسَقِ السَّابِقِ.
******
ترجمه:
***
از عبد الحمید بن أبی دیلم روایت شده است که مشابه روایت قبلی است، با این تفاوت که در این روایت ذکر شده است:
ابلیس نزد آدم در جمره (اولین جمره) ظاهر شد. سپس در روز دوم نیز نزد او در جمره اول، دوم و سوم ظاهر شد، و همچنین در روز سوم و چهارم به همین ترتیب بر او ظاهر شد و همان روندی که در روایت قبل ذکر شده بود، ادامه یافت.
***
14666- 23- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ عِیسَی بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ کُلْثُومِ بْنِ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ الْحَرَّانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَاهِیمَ ع أَنْ یَحُجَّ وَ یَحُجَّ بِإِسْمَاعِیلَ مَعَهُ وَ یُسْکِنَهُ الْحَرَمَ- فَحَجَّا عَلَی جَمَلٍ أَحْمَرَ وَ مَا مَعَهُمَا إِلَّا جَبْرَئِیلُ- فَلَمَّا بَلَغَا الْحَرَمَ قَالَ لَهُ جَبْرَئِیلُ یَا إِبْرَاهِیمُ- انْزِلَا فَاغْتَسِلَا قَبْلَ أَنْ تَدْخُلَا الْحَرَمَ- فَنَزَلَا فَاغْتَسَلَا وَ أَرَاهُمَا کَیْفَ یَتَهَیَّئَانِ لِلْإِحْرَامِ فَفَعَلَا ثُمَّ أَمَرَهُمَا فَأَهَلَّا بِالْحَجِّ وَ أَمَرَهُمَا بِالتَّلْبِیَاتِ الْأَرْبَعِ الَّتِی لَبَّی بِهَا الْمُرْسَلُونَ ثُمَّ سَارَ (4) بِهِمَا إِلَی الصَّفَا وَ نَزَلَا وَ قَامَ جَبْرَئِیلُ بَیْنَهُمَا وَ اسْتَقْبَلَ
ص: 229
الْبَیْتَ فَکَبَّرَ اللَّهَ وَ کَبَّرَا وَ حَمِدَ اللَّهَ وَ حَمِدَا وَ مَجَّدَ اللَّهَ وَ مَجَّدَا وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ فَعَلَا مِثْلَ ذَلِکَ وَ تَقَدَّمَ جَبْرَئِیلُ وَ تَقَدَّمَا یُثْنِیَانِ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ یُمَجِّدَانِهِ حَتَّی انْتَهَی بِهِمَا إِلَی مَوْضِعِ الْحَجَرِ- فَاسْتَلَمَ جَبْرَئِیلُ وَ أَمَرَهُمَا أَنْ یَسْتَلِمَا وَ طَافَ بِهِمَا أُسْبُوعاً ثُمَّ قَامَ بِهِمَا فِی مَوْضِعِ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ وَ صَلَّیَا ثُمَّ أَرَاهُمَا الْمَنَاسِکَ وَ مَا یَعْمَلَانِ بِهِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از کلثوم بن عبدالمؤمن حرّانی از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود:
خداوند عزوجل به ابراهیم (علیه السلام) دستور داد که حج به جا آورد و اسماعیل را نیز همراه خود به حج ببرد و او را در حرم سکونت دهد. پس هر دو با یک شتر سرخ رنگ حج کردند و همراه آنان کسی جز جبرئیل نبود. هنگامی که به حرم رسیدند، جبرئیل به ابراهیم گفت: «ای ابراهیم! پیاده شو و قبل از ورود به حرم، غسل کن.» پس آن ها پیاده شدند و غسل کردند و جبرئیل به آن ها نشان داد که چگونه برای احرام آماده شوند. سپس به آن ها دستور داد که برای حج نیت کنند و آن چهار تلبیه ای که پیامبران دیگر نیز گفته بودند، بگویند.
سپس جبرئیل آن ها را به سوی صفا راهنمایی کرد. آن ها پیاده شدند و جبرئیل میان آن ها ایستاد و رو به سوی خانه کعبه کرد. جبرئیل تکبیر گفت و آنان نیز تکبیر گفتند، خدا را حمد کرد و آنان نیز حمد کردند، خدا را تمجید کرد و آنان نیز تمجید کردند و خدا را ستایش نمود و آن ها نیز همان کار را انجام دادند.
جبرئیل پیش قدم شد و آن ها نیز همراه او، در حالی که خداوند عزوجل را حمد و تمجید می کردند، تا به محل حجرالاسود رسیدند. جبرئیل حجر را لمس کرد و به آن ها نیز دستور داد که آن را لمس کنند. سپس با آن ها یک دور (هفت شوط) طواف کرد. بعد آن ها را به محل مقام ابراهیم آورد و دو رکعت نماز خواند و آنان نیز دو رکعت نماز خواندند. سپس جبرئیل مناسک حج و کارهایی را که باید انجام دهند به آن ها نشان داد.
***
14667- 24- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ رَبِّهِ بْنِ عَامِرٍ (3) جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ وَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَذْکُرَانِ أَنَّهُ لَمَّا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ قَالَ جَبْرَئِیلُ ع لِإِبْرَاهِیمَ ع- تَرَوَّ (4) مِنَ الْمَاءِ فَسُمِّیَتِ التَّرْوِیَةَ- ثُمَّ أَتَی مِنًی فَأَبَاتَهُ بِهَا ثُمَّ غَدَا بِهِ إِلَی عَرَفَاتٍ- فَضَرَبَ خِبَاهُ بِنَمِرَةَ (5) دُونَ عَرَفَةَ- فَبَنَی مَسْجِداً بِأَحْجَارٍ بِیضٍ وَ کَانَ یُعْرَفُ أَثَرُ مَسْجِدِ إِبْرَاهِیمَ حَتَّی أُدْخِلَ فِی هَذَا الْمَسْجِدِ الَّذِی بِنَمِرَةَ حَیْثُ یُصَلِّی الْإِمَامُ یَوْمَ عَرَفَةَ- فَصَلَّی بِهَا الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ ثُمَّ عَمَدَ بِهِ إِلَی عَرَفَاتٍ- فَقَالَ هَذِهِ عَرَفَاتٌ فَاعْرِفْ بِهَا مَنَاسِکَکَ وَ اعْتَرِفْ بِذَنْبِکَ فَسُمِّیَ عَرَفَاتٍ- ثُمَّ أَفَاضَ إِلَی الْمُزْدَلِفَةِ فَسُمِّیَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- لِأَنَّهُ ازْدَلَفَ إِلَیْهَا ثُمَّ قَامَ عَلَی الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- فَأَمَرَهُ اللَّهُ أَنْ یَذْبَحَ ابْنَهُ وَ قَدْ رَأَی فِیهِ شَمَائِلَهُ وَ خَلَائِقَهُ فَلَمَّا أَصْبَحَ أَفَاضَ مِنَ الْمَشْعَرِ إِلَی
ص: 230
مِنًی- ثُمَّ قَالَ لِأُمِّهِ زُورِی الْبَیْتَ وَ احْتَبَسَ الْغُلَامَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از ابو بصیر روایت شده که او شنید امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) ذکر می کردند که:
وقتی روز ترویه فرا رسید، جبرئیل (علیه السلام) به ابراهیم (علیه السلام) گفت: «از آب بهره بگیر.» و به همین دلیل به آن روز "ترویه" گفته شد. سپس او را به سوی منی برد و آن شب را در منی گذراند. سپس صبح روز بعد او را به عرفات برد و چادر او را در منطقه ای به نام "نمره"، نزدیک عرفات، برپا کرد. در آنجا مسجدی با سنگ های سفید ساختند. اثر مسجد ابراهیم تا زمانی که داخل این مسجد نمره شد، جایی که امام در روز عرفه نماز می خواند، شناخته شده بود.
ابراهیم (علیه السلام) نماز ظهر و عصر را در آنجا خواند، سپس به عرفات رفت و گفت: «این عرفات است، پس مناسک خود را در آن بشناس و به گناهان خود اعتراف کن.» و به همین دلیل به آن منطقه "عرفات" گفته شد. سپس از عرفات به مزدلفه حرکت کردند و به آنجا "مزدلفه" گفته شد، زیرا به سوی آن حرکت (ازدیلاف) کردند. سپس بر مشعرالحرام ایستاد و خداوند به او دستور داد که پسرش را قربانی کند، در حالی که او نشانه های فرزندش را می دید. پس وقتی صبح شد، از مشعر به سوی منی حرکت کرد.
سپس به مادر فرزندش (هاجر) گفت: «به زیارت خانه خدا برو.» و پسرش را نزد خود نگه داشت.
***
14668- 25- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: نَزَلَتِ الْمُتْعَةُ عَلَی النَّبِیِّ ص عِنْدَ الْمَرْوَةِ- بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنَ السَّعْیِ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ هَذَا جَبْرَئِیلُ وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی خَلْفِهِ یَأْمُرُنِی أَنْ آمُرَ مَنْ لَمْ یَسُقْ هَدْیاً أَنْ یُحِلَّ وَ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ لَفَعَلْتُ کَمَا أَمَرْتُکُمْ وَ لَکِنِّی سُقْتُ الْهَدْیَ وَ لَیْسَ لِسَائِقِ الْهَدْیِ أَنْ یُحِلَّ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَقَامَ إِلَیْهِ سُرَاقَةُ بْنُ مَالِکِ بْنِ خَثْعَمٍ الْکِنَانِیُّ (2) فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عُلِّمْنَا دِینَنَا فَکَأَنَّمَا خُلِقْنَا الْیَوْمَ أَ رَأَیْتَ هَذَا الَّذِی أَمَرْتَنَا بِهِ لِعَامِنَا هَذَا أَوْ لِلْأَبَدِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا بَلْ لِأَبَدِ الْأَبَدِ وَ إِنَّ رَجُلًا قَامَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- نَخْرُجُ حُجَّاجاً وَ رُءُوسُنَا تَقْطُرُ فَقَالَ إِنَّکَ لَنْ تُؤْمِنَ بِهَذَا أَبَداً وَ کَانَ عَلِیٌّ ع فِی الْیَمَنِ فَلَمَّا رَجَعَ وَجَدَ فَاطِمَةَ ع- قَدْ أَحَلَّتْ فَجَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص مُسْتَفْتِیاً وَ مُحَرِّشاً عَلَی فَاطِمَةَ ع فَقَالَ أَنَا أَمَرْتُ النَّاسَ بِذَلِکَ فَبِمَ أَهْلَلْتَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ- فَقَالَ إِهْلَالًا کَإِهْلَالِ النَّبِیِّ ص- فَقَالَ النَّبِیُّ ص کُنْ عَلَی إِحْرَامِکَ مِثْلِی شَرِیکِی فِی هَدْیِی وَ کَانَ النَّبِیُّ ص سَاقَ مِائَةَ بَدَنَةٍ فَجَعَلَ لِعَلِیٍّ ع أَرْبَعَةً وَ ثَلَاثِینَ وَ لِنَفْسِهِ سِتَّةً وَ سِتِّینَ وَ نَحَرَهَا کُلَّهَا بِیَدِهِ ثُمَّ أَخَذَ مِنْ کُلِّ بَدَنَةٍ جَذْوَةً وَ طَبَخَهَا فِی قِدْرٍ وَ أَکَلَا مِنْهَا وَ حَسَیَا مِنَ الْمَرَقِ فَقَالَ قَدْ أَکَلْنَا الْآنَ مِنْهَا جَمِیعاً وَ لَمْ یُعْطِیَا الْجَزَّارِینَ جُلُودَهَا وَ لَا جِلَالَهَا وَ لَا قَلَائِدَهَا وَ لَکِنْ تَصَدَّقَا بِهَا.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین نقل کرده است که:
متعه (حج تمتع) بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) در نزدیکی "مروه" نازل شد، بعد از آنکه او از سعی فارغ شد. پیامبر فرمود: «ای مردم، این جبرئیل است»، و با دست خود به پشت سرش اشاره کرد، «او به من امر می کند که به کسانی که قربانی همراه ندارند، دستور دهم که از احرام خارج شوند. اگر من نیز پیش تر می دانستم، مثل شما عمل می کردم؛ اما من قربانی همراه آورده ام و کسی که قربانی همراه دارد، نمی تواند از احرام خارج شود تا قربانی به محلش برسد.»
سپس سراقه بن مالک بن خثعم کنانی به پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفت: «ای رسول خدا، دین ما را به ما بیاموز. گویا امروز خلق شده ایم. این چیزی که ما را به انجام آن امر کردی، مخصوص این سال است یا برای همیشه؟»
پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «نه، بلکه برای همیشه است.»
در این میان مردی برخاست و گفت: «ای رسول خدا، آیا ما باید در حالی که سرهایمان از آب می چکد (یعنی بعد از بیرون آمدن از احرام) به حج برویم؟» پیامبر فرمود: «تو هرگز به این ایمان نخواهی آورد.»
در آن زمان، علی (علیه السلام) در یمن بود. وقتی بازگشت، فاطمه (علیها السلام) را دید که از احرام خارج شده است. علی (علیه السلام) نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) رفت و از فاطمه (علیها السلام) شکایت کرد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «من به مردم این دستور را دادم. تو با چه نیتی احرام بستی، ای علی؟»
علی (علیه السلام) پاسخ داد: «احرام بستم، همان گونه که شما احرام بستید.» پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «تو نیز مانند من در احرام بمان. تو در قربانی من شریک هستی.»
پیامبر (صلی الله علیه و آله) صد شتر قربانی کرد که از این تعداد، سی و چهار شتر برای علی (علیه السلام) و شصت و شش شتر برای خود پیامبر بود. او تمامی شترها را با دست خود ذبح کرد. سپس از هر شتر تکه ای جدا کرد و آن را در دیگی پخت و هر دو (پیامبر و علی) از آن خوردند و از آبگوشت آن نوشیدند. سپس پیامبر فرمود: «ما اکنون از آن ها با هم خورده ایم.»
پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) به قصابان پوست، پوشش، و قلاده های شترها را ندادند، بلکه آن ها را صدقه دادند.
***
ص: 231
14669- 26- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص غَدَا مِنْ مِنًی مِنْ طَرِیقِ ضَبٍّ (2) وَ رَجَعَ مِنْ بَیْنِ الْمَأْزِمَیْنِ (3) وَ کَانَ ص إِذَا سَلَکَ طَرِیقاً لَمْ یَرْجِعْ فِیهِ.
******
ترجمه:
***
روایت شده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) صبح روزی از مسیر «ضب» از منا خارج شد و هنگام بازگشت از بین دو «مأزم» (دو کوه یا دو نقطه دشوار) بازگشت. و پیامبر (صلی الله علیه و آله) هرگاه از مسیری عبور می کرد، در همان مسیر باز نمی گشت.
***
14670- 27- (4) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (5) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّمَا أُمِرُوا بِالتَّمَتُّعِ إِلَی الْحَجِّ لِأَنَّهُ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ لِأَنْ یَسْلَمَ النَّاسُ فِی إِحْرَامِهِمْ وَ لَا یَطُولَ ذَلِکَ عَلَیْهِمْ فَیَدْخُلَ عَلَیْهِمُ الْفَسَادُ وَ أَنْ یَکُونَ الْحَجُّ وَ الْعُمْرَةُ وَاجِبَیْنِ جَمِیعاً فَلَا تُعَطَّلَ الْعُمْرَةُ وَ تَبْطُلَ وَ لَا یَکُونَ الْحَجُّ مُفْرَداً مِنَ الْعُمْرَةِ وَ یَکُونَ بَیْنَهُمَا فَصْلٌ وَ تَمْیِیزٌ وَ أَنْ لَا یَکُونَ الطَّوَافُ بِالْبَیْتِ مَحْظُوراً لِأَنَّ الْمُحْرِمَ إِذَا طَافَ بِالْبَیْتِ أَحَلَّ إِلَّا لِعِلَّةٍ فَلَوْ لَا التَّمَتُّعُ لَمْ یَکُنْ لِلْحَاجِّ أَنْ یَطُوفَ لِأَنَّهُ إِنْ طَافَ أَحَلَّ وَ أَفْسَدَ إِحْرَامَهُ وَ یَخْرُجُ مِنْهُ قَبْلَ أَدَاءِ الْحَجِّ وَ یَجِبُ عَلَی النَّاسِ الْهَدْیُ وَ الْکَفَّارَةُ فَیَذْبَحُونَ وَ یَنْحَرُونَ وَ یَتَقَرَّبُونَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا یَبْطُلَ هِرَاقَةُ الدِّمَاءِ وَ الصَّدَقَةُ عَلَی الْمَسَاکِینِ وَ إِنَّمَا جُعِلَ وَقْتُهَا عَشْرَ ذِی الْحِجَّةِ- وَ لَمْ یُقَدَّمْ وَ لَمْ یُؤَخَّرْ لِأَنَّهُ لَمَّا أَحَبَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُعْبَدَ بِهَذِهِ الْعِبَادَةِ وَضَعَ الْبَیْتَ وَ الْمَوَاضِعَ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ- وَ کَانَ أَوَّلُ مَا حَجَّتْ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ وَ طَافَتْ بِهِ فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجَعَلَهُ سُنَّةً وَ وَقْتاً إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَأَمَّا النَّبِیُّونَ آدَمُ وَ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِیمُ وَ مُوسَی وَ عِیسَی وَ مُحَمَّدٌ ص- وَ غَیْرُهُمْ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ ع إِنَّمَا حَجُّوا فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجُعِلَتْ سُنَّةً فِی أَوْلَادِهِمْ إِلَی یَوْمِ الدِّینِ
ص: 232
وَ زَادَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بَعْدَ قَوْلِهِ فَیَکُونَ بَیْنَهُمَا فَصْلٌ وَ تَمْیِیزٌ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص- دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ لَوْ لَا أَنَّهُ ع کَانَ سَاقَ الْهَدْیَ فَلَمْ یَکُنْ لَهُ أَنْ یُحِلَّ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ لَفَعَلَ کَمَا أَمَرَ النَّاسَ وَ کَذَلِکَ قَالَ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ لَفَعَلْتُ کَمَا أَمَرْتُکُمْ وَ لَکِنِّی سُقْتُ الْهَدْیَ وَ لَیْسَ لِسَائِقِ الْهَدْیِ أَنْ یُحِلَّ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ نَخْرُجُ حُجَّاجاً وَ رُءُوسُنَا تَقْطُرُ مِنْ مَاءِ الْجَنَابَةِ فَقَالَ لَهُ إِنَّکَ لَنْ تُؤْمِنَ بِهَذَا أَبَداً وَ ذَکَرَ بَقِیَّةَ الْحَدِیثِ.
******
ترجمه:
***
امام رضا (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: «به مردم دستور داده شده که تمتع به حج داشته باشند، زیرا این دستور تخفیفی از سوی پروردگار شما و رحمتی است تا مردم در احرامشان سالم بمانند و احرامشان طولانی نشود، که فساد بر آنها وارد شود، و همچنین این که حج و عمره هر دو واجب باشند و عمره تعطیل نشود و باطل نگردد، و حج به صورت جداگانه از عمره نباشد و بین آن دو جدایی و تمایز باشد. همچنین طواف بر خانه خدا ممنوع نشود، زیرا محرم وقتی طواف کند احلال می شود مگر به دلیل خاصی، و اگر تمتع نبود، برای حاجی ممکن نبود که طواف کند، زیرا اگر طواف کند، احلال می شود و احرامش را باطل می کند و از احرام خارج می شود قبل از اینکه حج را انجام دهد، و بر مردم قربانی و کفاره واجب می شود، پس آنها قربانی می کنند و ذبح می کنند و به خداوند عزوجل تقرب می جویند، و ریختن خون ها و صدقه دادن بر مساکین باطل نشود.
و زمان آن روز دهم ذی الحجه قرار داده شده است، نه زودتر و نه دیرتر، زیرا هنگامی که خداوند عزوجل خواست که با این عبادت پرستیده شود، خانه و مکان ها را در ایام تشریق قرار داد، و نخستین کسانی که به سوی آن حج کردند ملائکه بودند و در این زمان به آن طواف کردند، پس آن را سنت و زمانی تا روز قیامت قرار داد، و اما پیامبران: آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی، محمد (صلی الله علیه و آله) و دیگر پیامبران (علیهم السلام) در این زمان حج کردند، پس آن به عنوان سنتی در فرزندانشان تا روز قیامت قرار داده شد.»
در «عیون الاخبار» بعد از این که فرمود «بین آنها جدایی و تمایزی باشد» اضافه کرده است و پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «عمره تا روز قیامت در حج وارد شد، و اگر او (پیامبر) هدیه ای نمی فرستاد، برای او ممکن نبود که احلال کند تا وقتی که هدیه به محلش برسد، همچنان که به شما دستور داده است، و همچنین فرمود: "اگر من از امر خود آنچه را که اکنون می دانم، پیش از این می دانستم، همانند شما عمل می کردم، اما من هدیه فرستادم و برای کسی که هدیه ای می فرستد، ممکن نیست که احلال کند تا وقتی که هدیه به محل خود برسد."»
مردی برخواست و گفت: «ای رسول خدا، ما به عنوان حاجیان از خانه خارج می شویم و سرهای ما از آب جنابت می چکد.» پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: «تو هرگز به این ایمان نخواهی آورد.»
***
14671- 28- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْحَاجَّ إِذَا أَخَذَ فِی جَهَازِهِ لَمْ یَرْفَعْ شَیْئاً وَ لَمْ یَضَعْهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ وَ إِذَا رَکِبَ بَعِیرَهُ لَمْ یَرْفَعْ خُفّاً وَ لَمْ یَضَعْهُ إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ فَإِذَا طَافَ بِالْبَیْتِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ إِذَا سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ إِذَا وَقَفَ بِعَرَفَاتٍ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ إِذَا وَقَفَ بِالْمَشْعَرِ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ وَ إِذَا رَمَی الْجِمَارَ خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ قَالَ فَعَدَّ رَسُولُ اللَّهِ ص کَذَا وَ کَذَا مَوْقِفاً کُلُّهَا تُخْرِجُهُ مِنْ ذُنُوبِهِ ثُمَّ قَالَ وَ أَنَّی لَکَ أَنْ تَبْلُغَ مَا بَلَغَ الْحَاجُّ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) نقل می کند که فرمودند: «وقتی حاجی شروع به آماده سازی وسایل سفر خود می کند، هیچ چیز را برنمی دارد و نمی گذارد مگر این که خداوند برای او ده حسنه می نویسد، ده گناه از او پاک می کند و ده درجه او را بالا می برد. هنگامی که بر شتر خود سوار می شود، هیچ قدمی برنمی دارد و نمی گذارد مگر اینکه همان ثواب را به دست می آورد. وقتی که طواف خانه خدا را انجام می دهد، از گناهانش خارج می شود. زمانی که میان صفا و مروه سعی می کند، از گناهانش خارج می شود. وقتی در عرفات می ایستد، از گناهانش خارج می شود. وقتی در مشعر وقوف می کند، از گناهانش خارج می شود. هنگامی که سنگ ریزه ها را (در رمی جمرات) پرتاب می کند، از گناهانش خارج می شود.»
پیامبر (صلی الله علیه وآله) سپس چندین جایگاه را که حاجی در آنها گناهانش بخشیده می شود، شمرد و در نهایت فرمود: «و کجا می توانی به آنچه که حاجی به آن می رسد، دست یابی؟»
***
14672- 29- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ لَا یَجُوزُ الْحَجُّ إِلَّا مُتَمَتِّعاً وَ لَا یَجُوزُ الْقِرَانُ وَ الْإِفْرَادُ إِلَّا لِمَنْ کَانَ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ- وَ لَا یَجُوزُ الْإِحْرَامُ قَبْلَ بُلُوغِ الْمِیقَاتِ وَ لَا یَجُوزُ تَأْخِیرُهُ عَنِ الْمِیقَاتِ
ص: 233
إِلَّا لِمَرَضٍ أَوْ تَقِیَّةٍ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (1) وَ تَمَامُهُمَا اجْتِنَابُ الرَّفَثِ وَ الْفُسُوقِ وَ الْجِدَالِ فِی الْحَجِّ وَ لَا یُجْزِی فِی النُّسُکِ الْخَصِیُّ لِأَنَّهُ نَاقِصٌ وَ یَجُوزُ الْمَوْجُوءُ إِذَا لَمْ یُوجَدْ غَیْرُهُ وَ فَرَائِضُ الْحَجِّ الْإِحْرَامُ وَ التَّلْبِیَاتُ الْأَرْبَعُ وَ هِیَ لَبَّیْکَ اللَّهُمَّ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَبَّیْکَ إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ لَکَ وَ الْمُلْکَ لَا شَرِیکَ لَکَ- وَ الطَّوَافُ بِالْبَیْتِ لِلْعُمْرَةِ فَرِیضَةٌ وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ فَرِیضَةٌ وَ السَّعْیُ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَرِیضَةٌ وَ طَوَافُ النِّسَاءِ فَرِیضَةٌ وَ رَکْعَتَاهُ عِنْدَ الْمَقَامِ فَرِیضَةٌ وَ لَا سَعْیَ بَعْدَهُ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ الْوُقُوفُ بِالْمَشْعَرِ فَرِیضَةٌ وَ الْهَدْیُ لِلْمُتَمَتِّعِ فَرِیضَةٌ فَأَمَّا الْوُقُوفُ بِعَرَفَةَ فَهُوَ سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ وَ الْحَلْقُ سُنَّةٌ وَ رَمْیُ الْجِمَارِ سُنَّةٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ تَحْلِیلُ الْمُتْعَتَیْنِ وَاجِبٌ کَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ وَ سَنَّهُمَا رَسُولُ اللَّهِ ص- مُتْعَةِ الْحَجِّ وَ مُتْعَةِ النِّسَاءِ.
******
ترجمه:
***
از امام جعفر صادق (علیه السلام) در حدیث "شرایع الدین" نقل شده است که فرمودند: «حج به جز به صورت "تمتع" جایز نیست، و "قران" و "افراد" جایز نیست مگر برای کسی که اهل منطقه ای باشد که در نزدیکی مسجدالحراقرارداشته باشد . همچنین احرام نباید قبل از رسیدن به میقات بسته شود و نباید بعد از میقات به تأخیر بیفتد، مگر به دلیل بیماری یا تقیه. خداوند عزّوجل در قرآن فرموده است: "حج و عمره را برای خدا کامل کنید." (بقره 2: 196). و تمام کردن حج و عمره به این است که از مجامعت با همسر، گناهان و جدال در حج پرهیز شود. در مناسک حج، اخته شده (خصی) نمی تواند کافی باشد، زیرا ناقص است؛ اما شخصی که آسیب جنسی دیده، اگر کسی دیگر وجود نداشته باشد، جایز است. واجبات حج شامل احرام، چهار تلبیه که عبارت اند از: "لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک، إن الحمد و النعمة لک و الملک لا شریک لک"، طواف خانه خدا برای عمره که واجب است، دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم که واجب است، سعی بین صفا و مروه که واجب است، طواف نساء که واجب است، و دو رکعت نماز طواف نساء نزد مقام که واجب است. پس از طواف نساء دیگر سعی بین صفا و مروه انجام نمی شود. وقوف در مشعر واجب است و قربانی برای متمتع واجب است. اما وقوف در عرفات سنت واجب است، حلق (تراشیدن سر) سنت است و رمی جمرات نیز سنت است.»
امام سپس فرمودند: «و حلال شمردن دو متعه (متعه حج و متعه نساء) واجب است، همان طور که خداوند در کتابش نازل کرده و پیامبر (صلی الله علیه وآله) آن را سنت قرار داده است.»
***
14673- 30- (2) سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الرَّبِیعِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً عَنْ مَیَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی کِتَابِهِ إِلَیْهِ أَنَّ مِمَّا أَحَلَّ اللَّهُ الْمُتْعَةَ مِنَ النِّسَاءِ فِی کِتَابِهِ- وَ الْمُتْعَةَ مِنَ الْحَجِّ أَحَلَّهُمَا ثُمَّ لَمْ یُحَرِّمْهُمَا إِلَی أَنْ قَالَ فَإِذَا أَرَدْتَ الْمُتْعَةَ فِی الْحَجِّ فَأَحْرِمْ مِنَ الْعَقِیقِ وَ اجْعَلْهَا مُتْعَةً فَمَتَی مَا قَدِمْتَ مَکَّةَ طُفْتَ بِالْبَیْتِ- وَ اسْتَلَمْتَ الْحَجَرَ الْأَسْوَدَ فَتَحْتَ بِهِ وَ خَتَمْتَ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ- ثُمَّ اخْرُجْ مِنَ الْمَسْجِدِ فَاسْعَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- تَفْتَتِحُ بِالصَّفَا وَ تَخْتِمُ بِالْمَرْوَةِ- فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ قَصَّرْتَ وَ إِذَا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ صَنَعْتَ کَمَا صَنَعْتَ فِی الْعَقِیقِ- ثُمَّ أَحْرَمْتَ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ بِالْحَجِّ فَلَا تَزَالُ مُحْرِماً حَتَّی تَقِفَ بِالْمَوَاقِفِ ثُمَّ تَرْمِیَ الْجَمَرَاتِ وَ تَذْبَحَ وَ تَغْتَسِلَ ثُمَّ تَزُورَ الْبَیْتَ فَإِذَا
ص: 234
أَنْتَ فَعَلْتَ ذَلِکَ أَحْلَلْتَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ (1) أَیْ یَذْبَحُ ذِبْحاً.
وَ رَوَاهُ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ الْکَبِیرِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ نَحْوَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از مُفَضَّل بن عُمر نقل شده که امام صادق (علیه السلام) در نامه ای به او نوشتند: «از جمله چیزهایی که خداوند در کتابش حلال کرده است، متعه از زنان و متعه حج است. خداوند این دو را حلال کرد و سپس آن ها را حرام نکرد.» سپس فرمودند: «اگر می خواهی در حج متعه انجام دهی، از "عقیق" احرام ببند و آن را متعه قرار بده. هر وقت که به مکه رسیدی، طواف خانه خدا را انجام بده، و حجرالأسود را استلام کن (آن را لمس کن) و طواف را با استلام آن شروع کن و با استلام آن به پایان برسان، هفت دور طواف کن. سپس دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم بخوان، و از مسجد خارج شو و بین صفا و مروه سعی کن. سعی را با صفا شروع کن و با مروه به پایان برسان. هنگامی که این کار را کردی، موی خود را کوتاه کن. و وقتی روز ترویه فرا رسید، همان کاری را که در "عقیق" انجام دادی، تکرار کن. سپس بین رکن و مقام برای حج احرام ببند و تا زمانی که در مواقف بایستی، محرم بمان. سپس جمرات را رمی کن، قربانی کن، غسل کن، و به زیارت خانه خدا برو. وقتی این کارها را انجام دادی، از احرام خارج می شوی و این همان قول خداوند عز و جل است: "پس هر که از عمره تمتع به حج کند، باید آنچه از قربانی میسر است، انجام دهد." (بقره 2:196)، یعنی ذبحی انجام دهد.»
***
14674- 31- (3) عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الْمُرْتَضَی فِی رِسَالَةِ الْمُحْکَمِ وَ الْمُتَشَابِهِ نَقْلًا مِنْ تَفْسِیرِ النُّعْمَانِیِّ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (4) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ أَمَّا حُدُودُ الْحَجِّ فَأَرْبَعَةٌ وَ هِیَ الْإِحْرَامُ وَ الطَّوَافُ بِالْبَیْتِ وَ السَّعْیُ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ الْوُقُوفُ فِی الْمَوْقِفَیْنِ وَ مَا یَتْبَعُهَا وَ یَتَّصِلُ بِهَا فَمَنْ تَرَکَ هَذِهِ الْحُدُودَ وَجَبَ عَلَیْهِ الْکَفَّارَةُ وَ الْإِعَادَةُ.
******
ترجمه:
***
علی بن حسین مرتضی در رساله «المحکم و المتشابه» به نقل از تفسیر نعمانی با سند خود از امام علی (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: «حدود (واجبات) حج چهار چیز است: احرام، طواف به دور کعبه، سعی بین صفا و مروه، و وقوف در دو موقف (عرفات و مشعر). و آنچه که به این ها متصل است (مناسك دیگر). هر کسی که این حدود را ترک کند، کفاره و اعاده حج بر او واجب است.»
***
14675- 32- (5) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی إِعْلَامِ الْوَرَی قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص مُتَوَجِّهاً إِلَی الْحَجِّ فِی السَّنَةِ الْعَاشِرَةِ لِخَمْسٍ بَقِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ- وَ أَذَّنَ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ فَتَهَیَّأَ النَّاسُ لِلْخُرُوجِ مَعَهُ وَ أَحْرَمَ مِنْ ذِی الْحُلَیْفَةِ وَ أَحْرَمَ النَّاسُ مَعَهُ وَ کَانَ قَارِناً لِلْحَجِّ سَاقَ سِتّاً وَ سِتِّینَ بَدَنَةً وَ حَجَّ عَلِیٌّ ع مِنَ الْیَمَنِ وَ سَاقَ مَعَهُ أَرْبَعاً وَ ثَلَاثِینَ بَدَنَةً وَ خَرَجَ بِمَنْ مَعَهُ إِلَی الْعَسْکَرِ الَّذِی صَحِبَهُ إِلَی الْیَمَنِ- فَلَمَّا قَارَبَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَکَّةَ مِنْ طَرِیقِ الْمَدِینَةِ- قَارَبَهَا عَلِیٌّ ع مِنْ طَرِیقِ الْیَمَنِ- فَتَقَدَّمَ الْجَیْشُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَسَرَّ بِذَلِکَ وَ قَالَ لَهُ بِمَ أَهْلَلْتَ یَا عَلِیُّ فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنَّکَ لَمْ تَکْتُبْ إِلَیَّ بِإِهْلَالِکَ فَقُلْتُ إِهْلَالًا کَإِهْلَالِ نَبِیِّکَ فَقَالَ لَهُ
ص: 235
رَسُولُ اللَّهِ ص فَأَنْتَ شَرِیکِی فِی حَجِّی وَ مَنَاسِکِی وَ هَدْیِی فَأَقِمْ عَلَی إِحْرَامِکَ وَ عُدْ إِلَی جَیْشِکَ وَ عَجِّلْ بِهِمْ إِلَیَّ حَتَّی نَجْتَمِعَ بِمَکَّةَ.
******
ترجمه:
***
فضل بن حسن طبرسی در کتاب «إعلام الوری» نقل می کند که پیامبر خدا (ص) در سال دهم هجری در روز بیست و پنجم ذی القعده به قصد حج حرکت کرد و به مردم نیز اطلاع داد که برای حج آماده شوند. مردم برای همراهی با او آماده شدند و از ذی الحلیفه احرام بست و مردم نیز با او احرام بستند. او به صورت قِران (همراهی حج و عمره با هم) احرام بست و شصت و شش شتر قربانی با خود برد. علی (علیه السلام) از یمن به قصد حج حرکت کرد و سی و سه شتر قربانی با خود آورد و به سوی لشکری که او را تا یمن همراهی کرده بود، حرکت کرد.
وقتی که پیامبر (ص) از سمت مدینه به مکه نزدیک شد، علی (ع) از سمت یمن به مکه نزدیک شد. سپاه علی (ع) پیش از او به پیامبر (ص) رسید و او از این موضوع خوشحال شد و از علی (ع) پرسید: «ای علی! چگونه احرام بسته ای؟» علی (ع) پاسخ داد: «ای پیامبر خدا! تو به من درباره نوع احرامت چیزی ننوشتی، پس گفتم همان طور که پیامبرم احرام بسته، من هم احرام می بندم.» پیامبر (ص) به او گفت: «تو در حج و مناسک و قربانی من شریک هستی، پس بر احرام خود باقی بمان و به سپاهت برگرد و با عجله آن ها را به سوی من بیاور تا در مکه به هم برسیم.»
***
14676- 33- (1) قَالَ وَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَیْضاً أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص سَاقَ فِی حَجَّتِهِ مِائَةَ بَدَنَةٍ فَنَحَرَ نَیِّفاً وَ سِتِّینَ ثُمَّ أَعْطَی عَلِیّاً فَنَحَرَ نَیِّفاً وَ ثَلَاثِینَ فَلَمَّا قَدِمَ النَّبِیُّ ص مَکَّةَ فَطَافَ وَ سَعَی نَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ وَ هُوَ عَلَی الْمَرْوَةِ بِهَذِهِ الْآیَةِ وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (2) فَخَطَبَ النَّاسَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ قَالَ دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ هَکَذَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ شَبَّکَ أَصَابِعَهُ ثُمَّ قَالَ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ مَا سُقْتُ الْهَدْیَ ثُمَّ أَمَرَ مُنَادِیَهُ فَنَادَی مَنْ لَمْ یَسُقِ الْهَدْیَ فَلْیُحِلَّ وَ لْیَجْعَلْهَا عُمْرَةً وَ مَنْ سَاقَ مِنْکُمْ هَدْیاً فَلْیُقِمْ عَلَی إِحْرَامِهِ فَقَامَ رَجُلٌ مِنْ بَنِی عَدِیٍّ فَقَالَ أَ نَخْرُجُ إِلَی مِنًی وَ رُءُوسُنَا تَقْطُرُ مِنَ النِّسَاءِ فَقَالَ إِنَّکَ لَنْ تُؤْمِنَ بِهَا حَتَّی تَمُوتَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
روایت شده است که امام صادق (ع) نیز نقل کرده اند: پیامبر اکرم (ص) در حج خود صد شتر قربانی همراه داشت، او شصت و چند شتر را نحر (ذبح) کرد و سپس بقیه را به علی (ع) داد و او نیز سی و چند شتر را نحر کرد. وقتی پیامبر (ص) به مکه رسید و طواف و سعی انجام داد، جبرئیل بر او در حالی که بر روی کوه مروه بود، نازل شد و این آیه را آورد: «و حج و عمره را برای خدا کامل کنید» (بقره 196). پس پیامبر (ص) برای مردم خطبه ای خواند، حمد و ثنای خدا را به جا آورد و گفت: "عمره تا روز قیامت در حج وارد شد" و سپس انگشتانش را در هم فرو کرد (برای نشان دادن اتحاد حج و عمره). سپس فرمود: «اگر می دانستم آنچه را اکنون می دانم، قربانی نمی آوردم.» سپس به منادی خود دستور داد که اعلام کند: «هر کس قربانی نیاورده است، باید از احرام خارج شود و آن را عمره قرار دهد، و هر کس از شما قربانی آورده است، باید بر احرام خود باقی بماند.»
در این هنگام مردی از قبیله بنی عدی برخواست و گفت: "آیا ما با سرهایی که از زنان می چکد (به خاطر آمیزش با زنان) به منا خواهیم رفت؟" پیامبر (ص) فرمود: "تو تا زمان مرگ به این موضوع ایمان نخواهی آورد."
***
14677- 34- (3) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ آدَمَ لَمَّا أُمِرَ بِالتَّوْبَةِ قَالَ جَبْرَئِیلُ لَهُ قُمْ یَا آدَمُ- فَخَرَجَ بِهِ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ فَأَمَرَهُ أَنْ یَغْتَسِلَ وَ یُحْرِمَ فَلَمَّا کَانَ یَوْمُ الثَّامِنِ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ أَخْرَجَهُ جَبْرَئِیلُ ع- إِلَی مِنًی فَبَاتَ فِیهَا فَلَمَّا أَصْبَحَ تَوَجَّهَ إِلَی عَرَفَاتٍ- وَ کَانَ قَدْ عَلَّمَهُ الْإِحْرَامَ وَ أَمَرَهُ بِالتَّلْبِیَةِ فَلَمَّا زَالَتِ الشَّمْسُ یَوْمَ عَرَفَةَ قَطَعَ التَّلْبِیَةَ وَ أَمَرَهُ أَنْ یَغْتَسِلَ فَلَمَّا صَلَّی الْعَصْرَ أَوْقَفَهُ بِعَرَفَاتٍ- إِلَی أَنْ قَالَ فَبَقِیَ آدَمُ إِلَی أَنْ غَابَتِ الشَّمْسُ رَافِعاً یَدَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ یَتَضَرَّعُ وَ یَبْکِی إِلَی اللَّهِ فَلَمَّا غَابَتِ
ص: 236
الشَّمْسُ رَدَّهُ إِلَی الْمَشْعَرِ فَبَاتَ بِهِ فَلَمَّا أَصْبَحَ قَامَ عَلَی الْمَشْعَرِ فَدَعَا اللَّهَ بِکَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیْهِ ثُمَّ أَفَاضَ إِلَی مِنًی- وَ أَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ أَنْ یَحْلِقَ الشَّعْرَ الَّذِی عَلَیْهِ فَحَلَقَهُ ثُمَّ رَدَّهُ إِلَی مَکَّةَ فَأَتَی بِهِ إِلَی عِنْدِ الْجَمْرَةِ الْأُولَی- فَعَرَضَ لَهُ إِبْلِیسُ عِنْدَهَا فَقَالَ یَا آدَمُ أَیْنَ تُرِیدُ فَأَمَرَهُ جَبْرَئِیلُ أَنْ یَرْمِیَهُ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ وَ أَنْ یُکَبِّرَ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ تَکْبِیرَةً فَفَعَلَ آدَمُ- ثُمَّ ذَهَبَ فَعَرَضَ لَهُ إِبْلِیسُ عِنْدَ الْجَمْرَةِ الثَّانِیَةِ- فَأَمَرَهُ أَنْ یَرْمِیَهُ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ فَرَمَی وَ کَبَّرَ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ تَکْبِیرَةً ثُمَّ عَرَضَ لَهُ عِنْدَ الْجَمْرَةِ الثَّالِثَةِ- فَأَمَرَهُ أَنْ یَرْمِیَهُ بِسَبْعِ حَصَیَاتٍ فَرَمَی وَ کَبَّرَ مَعَ کُلِّ حَصَاةٍ فَذَهَبَ إِبْلِیسُ فَقَالَ لَهُ إِنَّکَ لَنْ تَرَاهُ بَعْدَ هَذَا أَبَداً ثُمَّ انْطَلَقَ بِهِ إِلَی الْبَیْتِ الْحَرَامِ- وَ أَمَرَهُ أَنْ یَطُوفَ بِهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَفَعَلَ فَقَالَ لَهُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ قَبِلَ تَوْبَتَکَ وَ حَلَّتْ لَکَ زَوْجَتُکَ.
******
ترجمه:
***
در این روایت از امام صادق (ع) نقل شده است که وقتی حضرت آدم (ع) به توبه مأمور شد، جبرئیل (ع) به او گفت: «ای آدم برخیز.» و او را در روز ترویه (هشتم ذی الحجه) به همراه خود برد و دستور داد که غسل کند و احرام ببندد. سپس در روز هشتم ذی الحجه او را به منا برد و آنجا بیتوته کرد. صبح روز بعد، آدم به سوی عرفات روانه شد و جبرئیل او را به احرام و تلبیه آموزش داد. وقتی ظهر روز عرفه فرا رسید، آدم تلبیه را قطع کرد و به دستور جبرئیل (ع) غسل کرد. بعد از نماز عصر، جبرئیل او را در عرفات متوقف کرد و او تا غروب آفتاب در حالی که دست هایش را به سوی آسمان بلند کرده بود، به تضرع و گریه مشغول شد.
بعد از غروب آفتاب، جبرئیل او را به مشعر الحرام برد و شب را در آنجا ماند. صبح روز بعد، بر مشعر ایستاد و با کلماتی که خداوند به او آموخته بود، دعا کرد و خداوند توبه اش را پذیرفت. سپس آدم به منا بازگشت و جبرئیل به او دستور داد که موی سر خود را بتراشد. پس از تراشیدن مو، او را به مکه بازگرداند و به سمت جمره اولی برد. در آنجا، ابلیس به او ظاهر شد و از آدم پرسید: «کجا می روی؟» جبرئیل به او دستور داد که با هفت سنگریزه به ابلیس حمله کند و با هر سنگ، تکبیر بگوید. آدم این کار را انجام داد و ابلیس گریخت. سپس در جمره دوم و سوم، ابلیس دوباره ظاهر شد و جبرئیل دستور داد که همان عمل را تکرار کند. بعد از این که ابلیس از بین رفت، جبرئیل به آدم گفت: «دیگر او را هرگز نخواهی دید.»
پس از آن، جبرئیل آدم را به بیت الحرام برد و به او دستور داد که هفت بار طواف کند. وقتی آدم این کار را انجام داد، جبرئیل به او گفت: «خداوند توبه ات را پذیرفته و همسرت را برای تو حلال کرده است.»
***
14678- 35- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ إِبْرَاهِیمَ أَتَاهُ جَبْرَئِیلُ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ مِنْ یَوْمِ التَّرْوِیَةِ- فَقَالَ- یَا إِبْرَاهِیمُ ارْتَوِ مِنَ الْمَاءِ لَکَ وَ لِأَهْلِکَ وَ لَمْ یَکُنْ بَیْنَ مَکَّةَ وَ عَرَفَاتٍ یَوْمَئِذٍ مَاءٌ فَسُمِّیَتِ التَّرْوِیَةَ لِذَلِکَ ثُمَّ ذَهَبَ بِهِ حَتَّی أَتَی مِنًی- فَصَلَّی بِهَا الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ الْعِشَاءَیْنِ وَ الْفَجْرَ حَتَّی إِذَا بَزَغَتِ الشَّمْسُ خَرَجَ إِلَی عَرَفَاتٍ- فَنَزَلَ بِنَمِرَةَ وَ هِیَ بَطْنُ عُرَنَةَ- فَلَمَّا زَالَتِ الشَّمْسُ خَرَجَ وَ قَدِ اغْتَسَلَ فَصَلَّی الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ وَ صَلَّی فِی مَوْضِعِ الْمَسْجِدِ الَّذِی بِعَرَفَاتٍ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ مَضَی بِهِ إِلَی الْمَوْقِفِ فَقَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ- اعْتَرِفْ بِذَنْبِکَ وَ اعْرِفْ مَنَاسِکَکَ فَلِذَلِکَ سُمِّیَتْ عَرَفَةَ حَتَّی غَرَبَتِ الشَّمْسُ ثُمَّ أَفَاضَ بِهِ إِلَی الْمَشْعَرِ فَقَالَ یَا إِبْرَاهِیمُ- ازْدَلِفْ إِلَی الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ فَسُمِّیَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- وَ أَتَی بِهِ الْمَشْعَرَ الْحَرَامَ- فَصَلَّی بِهِ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ بِأَذَانٍ وَاحِدٍ وَ إِقَامَتَیْنِ ثُمَّ بَاتَ بِهَا حَتَّی إِذَا صَلَّی الصُّبْحَ أَرَاهُ الْمَوْقِفَ ثُمَّ أَفَاضَ بِهِ إِلَی مِنًی فَأَمَرَهُ فَرَمَی جَمْرَةَ الْعَقَبَةِ- وَ عِنْدَهَا ظَهَرَ لَهُ إِبْلِیسُ ثُمَّ أَمَرَهُ بِالذَّبْحِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
در این روایت از امام صادق (ع) نقل شده است که جبرئیل (ع) در هنگام زوال خورشید در روز ترویه به نزد حضرت ابراهیم (ع) آمد و به او گفت: «ای ابراهیم، از آب برای خود و خانواده ات بنوش.» زیرا در آن زمان بین مکه و عرفات آبی وجود نداشت، به همین دلیل این روز «ترویه» نام گذاری شد. سپس جبرئیل ابراهیم را به منا برد و او در آنجا نماز ظهر، عصر، مغرب، عشا و صبح را خواند. هنگامی که خورشید طلوع کرد، ابراهیم به سوی عرفات حرکت کرد و در نمرة، که بطن عرفه است، فرود آمد.
وقتی خورشید به زوال رسید، جبرئیل به او دستور داد که غسل کند و ابراهیم نماز ظهر و عصر را با یک اذان و دو اقامه خواند، در محلی که اکنون مسجد عرفات قرار دارد. سپس جبرئیل او را به موقف برد و به او گفت: «ای ابراهیم، به گناه خود اعتراف کن و مناسک خود را بشناس.» به همین دلیل این مکان «عرفه» نام گذاری شد. ابراهیم تا غروب آفتاب در موقف ماند و سپس جبرئیل او را به مشعر الحرام برد و به او گفت: «ای ابراهیم، به مشعر الحرام نزدیک شو.» به همین دلیل این مکان «مزدلفه» نام گذاری شد.
ابراهیم در مشعر الحرام نماز مغرب و عشا را با یک اذان و دو اقامه خواند و شب را در آنجا بیتوته کرد. سپس صبح روز بعد، جبرئیل موقف را به او نشان داد و بعد از آن ابراهیم به سوی منا حرکت کرد. در منا، جبرئیل به او دستور داد که جمره عقبه را رمی کند و در آنجا بود که ابلیس به ابراهیم ظاهر شد. سپس جبرئیل به او دستور داد که قربانی کند.
***
ص: 237
14679- 36- (1) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ لَا یَجُوزُ الْحَجُّ إِلَّا مُتَمَتِّعاً وَ لَا یَجُوزُ الْإِفْرَادُ الَّذِی تَعْمَلُهُ الْعَامَّةُ- وَ الْإِحْرَامُ دُونَ الْمِیقَاتِ لَا یَجُوزُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (2) وَ لَا یَجُوزُ فِی الْمَنْسَکِ الْخَصِیُّ لِأَنَّهُ نَاقِصٌ وَ یَجُوزُ الْمَوْجُوءُ.
******
ترجمه:
***
در کتاب تحف العقول از امام رضا (ع) نقل شده است که ایشان در نامه ای به مأمون می نویسند: «حج تنها به صورت تمتع جایز است و افراد (که عموم مردم انجام می دهند) جایز نیست. همچنین، احرام بستن از محلی غیر از میقات جایز نیست.» ایشان به آیه ای از قرآن استناد می کنند که خداوند متعال می فرماید: «وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ» (بقره 2: 196).
همچنین، امام رضا (ع) بیان می کنند که شخص اخته شده (خصی) نمی تواند مناسک حج را انجام دهد، چراکه به دلیل نقص جسمانی، برای انجام این مناسک ناقص است. اما شخص موجوء (کسی که از ناحیه بیضه ها دچار آسیب شده اما اخته نشده است) می تواند در مناسک حج شرکت کند.
***
14680- 37- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ (عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنِ الْحَلَبِیِّ) (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لِمَ جُعِلَ اسْتِلَامُ الْحَجَرِ- فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ حَیْثُ أَخَذَ مِیثَاقَ بَنِی آدَمَ دَعَا الْحَجَرَ مِنَ الْجَنَّةِ فَأَمَرَهُ بِالْتِقَامِ الْمِیثَاقِ فَالْتَقَمَهُ فَهُوَ یَشْهَدُ لِمَنْ وَافَاهُ بِالْحَقِّ قُلْتُ وَ لِمَ جُعِلَ السَّعْیُ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- قَالَ لِأَنَّ إِبْلِیسَ تَرَاءَی لِإِبْرَاهِیمَ فِی الْوَادِی فَسَعَی إِبْرَاهِیمُ مِنْ عِنْدِهِ کَرَاهِیَةَ أَنْ یُکَلِّمَهُ وَ کَانَتْ مَنَازِلَ الشَّیْطَانِ قُلْتُ فَلِمَ جُعِلَتِ التَّلْبِیَةُ قَالَ لِأَنَّ اللَّهَ قَالَ لِإِبْرَاهِیمَ وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ (5) فَصَعِدَ إِبْرَاهِیمُ عَلَی تَلٍّ فَنَادَی وَ أَسْمَعَ فَأُجِیبَ مِنْ کُلِّ وَجْهٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
در حدیثی از امام صادق (ع) که توسط عبد الکریم حلبی نقل شده است، سوالاتی درباره معانی و حکمت های برخی از مناسک حج مطرح شده است. امام صادق (ع) در پاسخ به این سوالات می فرمایند:
استلام حجر الأسود (حجر الأسود): خداوند در زمانی که میثاق بنی آدم را از آن ها گرفت، حجر الأسود را از بهشت خواست و به او فرمان داد که میثاق را بپذیرد. بنابراین، این سنگ گواهی دهنده است برای کسانی که با حق به آن نزدیک می شوند.
سع ی بین صفا و مروه: به این دلیل است که ابلیس در وادی (دره) به ابراهیم (ع) ظاهر شد و او به دلیل کراهت از صحبت کردن با او، به سوی دیگر رفت. بنابراین، این عمل (سع ی) یادآور آن واقعه است.
تلبیه: خداوند به ابراهیم (ع) فرمان داد که در میان مردم برای حج اذان دهد. ابراهیم (ع) بر تلی بالا رفت و با صدای بلند ندا کرد، و مردم از هر سو به او پاسخ دادند.
***
14681- 38- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ وَ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ أَبِی الدَّیْلَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سُمِّیَتْ جَمْعٌ لِأَنَّ آدَمَ جَمَعَ فِیهَا بَیْنَ
ص: 238
الصَّلَاتَیْنِ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ وَ سُمِّیَ الْأَبْطَحَ لِأَنَّ آدَمَ أُمِرَ أَنْ یَنْبَطِحَ فِی بَطْحَاءِ جَمْعٍ فَانْبَطَحَ حَتَّی انْفَجَرَ الصُّبْحُ ثُمَّ أُمِرَ أَنْ یَصْعَدَ جَبَلَ جَمْعٍ- وَ أُمِرَ إِذَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ أَنْ یَعْتَرِفَ بِذَنْبِهِ فَفَعَلَ ذَلِکَ آدَمُ وَ إِنَّمَا جُعِلَ اعْتِرَافاً لِیَکُونَ سُنَّةً فِی وُلْدِهِ فَقَرَّبَ قُرْبَاناً فَأَرْسَلَ اللَّهُ نَاراً مِنَ السَّمَاءِ فَقَبَضَتْ قُرْبَانَ آدَمَ ع.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
عبد الحمید بن ابی دیلم از امام صادق (ع) در حدیثی نقل می کند که فرمود:
جمّع: به این دلیل جمّع نامیده شد که آدم در آنجا بین دو نماز مغرب و عشاء جمع کرد.
الأبطح: به این دلیل الأبطح نامیده شد که آدم مأمور شد در بطحاء جمّع به رو بخوابد و او این کار را انجام داد تا صبح دمید.
صعود به کوه جمّع: سپس مأمور شد که به بالای کوه جمّع برود و وقتی خورشید بر او طلوع کرد، به گناه خود اعتراف کند، و آدم این کار را انجام داد.
اعراف: این اعتراف به گناه به این دلیل انجام شد که به عنوان سنتی برای فرزندان آدم قرار گیرد.
قربانی: سپس آدم قربانی ای تقدیم کرد و خداوند آتشی از آسمان فرستاد که قربانی آدم را گرفت.
***
(2) 3 بَابُ وُجُوبِ التَّمَتُّعِ عَیْناً عَلَی مَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ
******
ترجمه:
***
***
14682- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: لَمَّا فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ سَعْیِهِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- أَتَاهُ جَبْرَئِیلُ ع عِنْدَ فَرَاغِهِ مِنَ السَّعْیِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکَ أَنْ تَأْمُرَ النَّاسَ أَنْ یُحِلُّوا إِلَّا مَنْ سَاقَ الْهَدْیَ فَأَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَی النَّاسِ بِوَجْهِهِ فَقَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ هَذَا جَبْرَئِیلُ- وَ أَشَارَ بِیَدِهِ إِلَی خَلْفِهِ یَأْمُرُنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ آمُرَ النَّاسَ أَنْ یُحِلُّوا إِلَّا مَنْ سَاقَ الْهَدْیَ فَأَمَرَهُمْ بِمَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ فَقَامَ إِلَیْهِ رَجُلٌ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ نَخْرُجُ إِلَی مِنًی وَ رُءُوسُنَا تَقْطُرُ مِنَ النِّسَاءِ وَ قَالَ آخَرُونَ یَأْمُرُنَا بِشَیْ ءٍ وَ یَصْنَعُ هُوَ غَیْرَهُ فَقَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ صَنَعْتُ کَمَا صَنَعَ النَّاسُ وَ لَکِنِّی سُقْتُ الْهَدْیَ فَلَا یُحِلَّ مَنْ سَاقَ الْهَدْیَ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ فَقَصَّرَ النَّاسُ وَ أَحَلُّوا وَ جَعَلُوهَا
ص: 239
عُمْرَةً فَقَامَ إِلَیْهِ سُرَاقَةُ بْنُ مَالِکِ بْنِ جُعْشُمٍ الْمُدْلِجِیُّ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ هَذَا الَّذِی أَمَرْتَنَا بِهِ لِعَامِنَا هَذَا أَمْ لِلْأَبَدِ فَقَالَ بَلْ لِلْأَبَدِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ شَبَّکَ بَیْنَ أَصَابِعِهِ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ قُرْآناً فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ ازحضرت صادق علیه السلام نقل می کند که حضرت فرمودند : پس از آنکه پیامبر خدا (ص) از سعی بین صفا و مروه فارغ شد، جبرئیل (ع) به او آمد و گفت: خداوند به تو فرمان می دهد که به مردم بگویی احلال کنند، مگر کسی که قربانی آورده است. پس پیامبر (ص) به مردم روی آورد و فرمود: ای مردم، این جبرئیل است (با دستش به پشت خود اشاره کرد) که از سوی خداوند عزوجل به من فرمان می دهد که به شما بگویم احلال کنید، مگر کسی که قربانی آورده است. پس پیامبر آنان را به آنچه خدا فرمان داده بود، دستور داد.
مردی نزد او برخاست و گفت: ای رسول خدا، آیا به منا خواهیم رفت در حالی که سرهای ما از نزدیکی با زنان می چکد؟ و دیگران گفتند: به ما چیزی فرمان می دهد ولی خود خلاف آن را انجام می دهد. پیامبر (ص) فرمود: ای مردم، اگر می دانستم آنچه را که اکنون می دانم، همانند شما عمل می کردم؛ ولی من قربانی آورده ام، و کسی که قربانی آورده است، نباید احلال کند تا اینکه قربانی به محل خود برسد. پس مردم موی خود را کوتاه کردند و احلال کردند و آن را به عمره تبدیل نمودند.
سپس سراقه بن مالک بن جعشم مدلجی نزد پیامبر (ص) آمد و گفت: ای رسول خدا، آیا این چیزی که به ما فرمان دادی برای امسال است یا برای همیشه؟ پیامبر (ص) فرمود: بلکه برای همیشه تا روز قیامت. و سپس انگشتان خود را در هم کرد (و خداوند در این باره قرآنی نازل کرد) «هرکس از عمره به سوی حج تمتع کند، باید قربانی کند به هر میزان که توان دارد».
***
14683- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَمَا اسْتَیْسَرَ مِنَ الْهَدْیِ (3) فَلَیْسَ لِأَحَدٍ إِلَّا أَنْ یَتَمَتَّعَ- لِأَنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ ذَلِکَ فِی کِتَابِهِ- وَ جَرَتْ بِهِ (4) السُّنَّةُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمود: عمره تا روز قیامت وارد حج شده است، زیرا خداوند متعال می فرماید: «پس هرکس از عمره به حج تمتع کند، باید قربانی کند به هر میزان که توان دارد» (بقره 2: 196). پس هیچ کسی نباید مگر اینکه تمتع انجام دهد، زیرا خداوند این را در کتاب خود نازل کرده است و سنت از رسول خدا (ص) بر این جاری شده است.
***
14684- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَجِّ فَقَالَ تَمَتَّعْ ثُمَّ قَالَ إِنَّا إِذَا وَقَفْنَا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ تَعَالَی قُلْنَا یَا رَبَّنَا أَخَذْنَا بِکِتَابِکَ وَ قَالَ النَّاسُ رَأَیْنَا رَأْیَنَا وَ یَفْعَلُ اللَّهُ بِنَا وَ بِهِمْ مَا أَرَادَ.
******
ترجمه:
***
حلبی می گوید: از امام صادق (ع) درباره حج پرسیدم. ایشان فرمود: تمتع انجام بده. سپس فرمود: زمانی که ما در مقابل خداوند متعال بایستیم، می گوییم: «پروردگارا، ما به کتاب تو عمل کردیم»، و مردم(اهل سنت) می گویند: «ما به نظر خود عمل کردیم»، و خداوند با ما و با آنان آنچه بخواهد، انجام خواهد داد.
***
ص: 240
14685- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لِرَجُلٍ أَعْجَمِیٍّ رَآهُ فِی الْمَسْجِدِ طُفْ بِالْبَیْتِ سَبْعاً وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- وَ اسْعَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ قَصِّرْ مِنْ شَعْرِکَ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ فَاغْتَسِلْ وَ أَهِلَّ بِالْحَجِّ وَ اصْنَعْ کَمَا یَصْنَعُ النَّاسُ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) در حدیثی به مردی غیرعرب که او را در مسجد دیده بود، فرمود: هفت بار به دور کعبه طواف کن و دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم (ع) بخوان، و بین صفا و مروه سعی کن و از موی سرت کوتاه کن. سپس، وقتی روز ترویه فرا رسید، غسل کن و نیت حج کن و همان کاری را انجام بده که مردم انجام می دهند.
***
14686- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ دُرُسْتَ الْوَاسِطِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ فَضْلٍ الْهَاشِمِیِّ (3) قَالَ: دَخَلْتُ مَعَ إِخْوَتِی عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْنَا لَهُ إِنَّا نُرِیدُ الْحَجَّ وَ بَعْضُنَا صَرُورَةٌ فَقَالَ عَلَیْکَ بِالتَّمَتُّعِ ثُمَّ قَالَ إِنَّا لَا نَتَّقِی أَحَداً بِالتَّمَتُّعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ وَ اجْتِنَابِ الْمُسْکِرِ وَ الْمَسْحِ عَلَی الْخُفَّیْنِ مَعْنَاهُ أَنَّا لَا نَمْسَحُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ نَحْوَهُ (4) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ دُرُسْتَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن فضل هاشمی می گوید: همراه با برادرانم نزد امام صادق (ع) رفتیم و به او گفتیم که قصد حج داریم و برخی از ما صروره (اولین بار حج گزار) هستیم. امام (ع) فرمود: بر شما باد تمتع. سپس فرمود: ما در انجام تمتع از عمره به حج و دوری از مسکرات و مسح بر روی کفش ها (خفین) از کسی پرهیز(تقیه) نمی کنیم. یعنی ما مسح نمی کنیم.
***
14687- 6- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ (7) عَنِ الْحَسَنِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا أَبَا مُحَمَّدٍ کَانَ عِنْدِی رَهْطٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ- فَسَأَلُونِی عَنِ الْحَجِّ فَأَخْبَرْتُهُمْ بِمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 241
وَ بِمَا أَمَرَ بِهِ فَقَالُوا لِی إِنَّ عُمَرَ قَدْ أَفْرَدَ الْحَجَّ فَقُلْتُ لَهُمْ إِنَّ هَذَا رَأْیٌ رَآهُ عُمَرُ- وَ لَیْسَ رَأْیُ عُمَرَ کَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص.
******
ترجمه:
***
ابوبصیر می گوید: امام صادق (ع) به من فرمود: ای ابا محمد، گروهی از اهل بصره نزد من بودند و از من درباره حج پرسیدند. من نیز برایشان آنچه را که رسول خدا (ص) انجام داده و به آن امر فرموده بود، بیان کردم. اما آنان به من گفتند: «عمر حج را به صورت افراد انجام داده است». به آنان گفتم: «این نظری است که عمر اتخاذ کرده است، ولی نظر عمر مانند آنچه رسول خدا (ص) انجام داده، نیست».
***
14688- 7- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا نَعْلَمُ حَجّاً لِلَّهِ غَیْرَ الْمُتْعَةِ إِنَّا إِذَا لَقِینَا رَبَّنَا قُلْنَا یَا رَبَّنَا عَمِلْنَا بِکِتَابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ- وَ یَقُولُ الْقَوْمُ عَمِلْنَا بِرَأْیِنَا فَیَجْعَلُنَا اللَّهُ وَ إِیَّاهُمْ حَیْثُ یَشَاءُ.
******
ترجمه:
***
لیث مرادی از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: ما هیچ حجی برای خدا نمی شناسیم جز حج تمتع. زمانی که با پروردگارمان ملاقات کنیم، خواهیم گفت: «پروردگارا، ما بر اساس کتاب تو و سنت پیامبرت عمل کردیم»، و مردم خواهند گفت: «ما بر اساس نظر خودمان عمل کردیم». سپس خداوند ما و آنان را در جایی که بخواهد قرار خواهد داد.
***
14689- 8- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ وَ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: التَّمَتُّعُ أَفْضَلُ الْحَجِّ وَ بِهِ نَزَلَ الْقُرْآنُ وَ جَرَتِ السُّنَّةُ.
******
ترجمه:
***
معاویه از امام صادق (ع) در حدیثی نقل می کند که فرمود: تمتع برترین نوع حج است؛ قرآن با آن نازل شده و سنت نیز بر آن جاری گشته است.
***
14690- 9- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ یَعْقُوبَ الْأَحْمَرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ اعْتَمَرَ فِی الْمُحَرَّمِ (4) ثُمَّ خَرَجَ فِی أَیَّامِ الْحَجِّ أَ یَتَمَتَّعُ قَالَ نَعَمْ کَانَ أَبِی لَا یَعْدِلُ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
یعقوب احمر می گوید: به امام صادق (ع) گفتم: مردی در ماه محرم عمره انجام داده و سپس در ایام حج خارج شده است. آیا می تواند تمتع انجام دهد؟ امام (ع) فرمود: بله، پدرم هیچ چیز را با این (عمل) جایگزین نمی کرد.
***
14691- 10- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الْخَالِقِ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ فَقَالَ إِنْ حَجَّ فَلْیَتَمَتَّعْ إِنَّا لَا نَعْدِلُ بِکِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ ص.
******
ترجمه:
***
عبدالخالق می گوید که از امام صادق (ع) درباره این مسئله پرسید، و امام (ع) فرمود: اگر حج به جا می آورد، باید تمتع انجام دهد؛ زیرا ما هیچ چیزی را با کتاب خدا و سنت پیامبرش (ص) جایگزین نمی کنیم.
***
14692- 11- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ
ص: 242
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَحَدَهُمْ یَقْرِنُ وَ یَسُوقُ فَأَدَعُهُ عُقُوبَةً بِمَا صَنَعَ.
******
ترجمه:
***
ابی ایوب از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: یکی از آن ها ممکن است که قران (حج و عمره) را به طور هم زمان انجام دهد و قربانی بیاورد، اما من او را به خاطر کاری که کرده است، مجازات می کنم.
***
14693- 12- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: ابن عباس گفت: عمره تا روز قیامت وارد حج شده است.
***
14694- 13- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا نَعْلَمُ حَجّاً لِلَّهِ غَیْرَ الْمُتْعَةِ إِنَّا إِذَا لَقِینَا رَبَّنَا قُلْنَا رَبَّنَا عَمِلْنَا بِکِتَابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ وَ یَقُولُ الْقَوْمُ عَمِلْنَا بِرَأْیِنَا فَیَجْعَلُنَا اللَّهُ وَ هُمْ (3) حَیْثُ یَشَاءُ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار می گوید: امام صادق (ع) فرمود: ما هیچ حجی برای خدا نمی شناسیم جز حج تمتع. زمانی که با پروردگارمان ملاقات کنیم، خواهیم گفت: «پروردگارا، ما به کتاب تو و سنت پیامبرت عمل کردیم»، و مردم خواهند گفت: «ما بر اساس نظر خودمان عمل کردیم». سپس خداوند ما و آنان را در جایی که بخواهد قرار خواهد داد.
***
14695- 14- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ مُعَاوِیَةَ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ حَجَّ فَلْیَتَمَتَّعْ إِنَّا لَا نَعْدِلُ بِکِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ ص.
******
ترجمه:
***
یونس از معاویه و او از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: هر کس حج به جا آورد، باید تمتع انجام دهد؛ زیرا ما هیچ چیزی را با کتاب خدا و سنت پیامبرش (ص) جایگزین نمی کنیم.
***
14696- 15- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یَکُنْ مَعَهُ هَدْیٌ وَ أَفْرَدَ رَغْبَةً عَنِ الْمُتْعَةِ فَقَدْ رَغِبَ عَنْ دِینِ اللَّهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
صفوان جمال از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: کسی که هدیه ای (قربانی) همراه خود نداشته باشد و به حج افراد رو بیاورد و از تمتع رویگردان باشد، به راستی که از دین خدا روی گردان شده است.
***
14697- 16- (8) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ
ص: 243
عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ عَمِّهِ عُبَیْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ فَقَالَ إِنِّی اعْتَمَرْتُ فِی الْحَرَمِ وَ قَدِمْتُ الْآنَ مُتَمَتِّعاً فَسَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ نِعْمَ مَا صَنَعْتَ إِنَّا لَا نَعْدِلُ بِکِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَإِذَا بَعَثَنَا رَبُّنَا أَوْ وَرَدْنَا عَلَی رَبِّنَا قُلْنَا یَا رَبِّ أَخَذْنَا بِکِتَابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ وَ قَالَ النَّاسُ- رَأَیْنَا رَأْیَنَا (1) صَنَعَ اللَّهُ بِنَا وَ بِهِمْ مَا شَاءَ.
******
ترجمه:
***
یحیی حلبی از عموی خود عبیدالله نقل می کند که مردی از امام صادق (ع) پرسید: من در حرم عمره انجام دادم و اکنون به صورت تمتع وارد شده ام. امام (ع) فرمود: چه خوب کار کردی! ما هیچ چیزی را با کتاب خداوند عزوجل و سنت رسول خدا (ص) جایگزین نمی کنیم. پس وقتی که پروردگارمان ما را فراخواند یا به سوی او برویم، خواهیم گفت: «پروردگارا، ما به کتاب تو و سنت پیامبرت عمل کردیم»، و مردم خواهند گفت: «ما بر اساس نظر خود عمل کردیم»، و خداوند با ما و آنان هرچه بخواهد، انجام خواهد داد.
***
14698- 17- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَجِّ فَقَالَ تَمَتَّعْ ثُمَّ قَالَ إِنَّا إِذَا وَقَفْنَا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْنَا یَا رَبِّ أَخَذْنَا بِکِتَابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ- وَ قَالَ النَّاسُ رَأَیْنَا بِرَأْیِنَا.
******
ترجمه:
***
حلبی می گوید: از امام صادق (ع) درباره حج پرسیدم. ایشان فرمود: تمتع انجام بده. سپس فرمود: زمانی که ما در مقابل خداوند عزوجل بایستیم، خواهیم گفت: «پروردگارا، ما به کتاب تو و سنت پیامبرت عمل کردیم»، و مردم خواهند گفت: «ما بر اساس نظر خود عمل کردیم».
***
14699- 18- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ فِی هَؤُلَاءِ الَّذِینَ یُفْرِدُونَ الْحَجَّ إِذَا قَدِمُوا مَکَّةَ- فَطَافُوا بِالْبَیْتِ أَحَلُّوا وَ إِذَا لَبَّوْا أَحْرَمُوا فَلَا یَزَالُ یُحِلُّ وَ یَعْقِدُ حَتَّی یَخْرُجَ إِلَی مِنًی بِلَا حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ.
******
ترجمه:
***
عمر بن اذینه از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: درباره کسانی که حج را به صورت افراد (افرد) انجام می دهند، وقتی به مکه می آیند، طواف می کنند و سپس احلال می کنند. وقتی لبیک می گویند، احرام می بندند و همچنان احلال می کنند و عقد (احرام) می کنند تا زمانی که به منا بروند، بدون اینکه حج یا عمره ای داشته باشند.
***
14700- 19- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: حَجَّ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا فَلَمَّا قَدِمُوا الْمَدِینَةَ- دَخَلُوا عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع فَقَالُوا إِنَّ زُرَارَةَ أَمَرَنَا أَنْ نُهِلَّ بِالْحَجِّ إِذَا أَحْرَمْنَا فَقَالَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا فَلَمَّا خَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ دَخَلْتُ عَلَیْهِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ لَئِنْ لَمْ تُخْبِرْهُمْ بِمَا أَخْبَرْتَ بِهِ زُرَارَةَ- لَنَأْتِیَنَّ الْکُوفَةَ وَ لَنُصْبِحَنَ
ص: 244
بِهَا (1) کُذَّاباً فَقَالَ رُدَّهُمْ عَلَیَّ فَدَخَلُوا عَلَیْهِ فَقَالَ صَدَقَ زُرَارَةُ- أَمَا وَ اللَّهِ لَا یَسْمَعُ هَذَا بَعْدَ هَذَا الْیَوْمِ أَحَدٌ مِنِّی (2).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ (3)
أَقُولُ: رِوَایَةُ زُرَارَةَ مَحْمُولَةٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ عَلَی الْجَوَازِ لِمَنْ قَضَی حَجَّةَ الْإِسْلَامِ وَ أَرَادَ التَّطَوُّعَ (4) وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (6) وَ فِی الْإِحْرَامِ (7).
******
ترجمه:
***
عبد الملک بن اعین می گوید: گروهی از دوستان ما حج انجام دادند و وقتی به مدینه رسیدند، به نزد امام باقر (ع) رفتند و گفتند: «زراره به ما دستور داده است که با احرام، نیت حج کنیم». امام (ع) به آن ها فرمود: «تمتع انجام دهید». سپس وقتی آن ها از نزد امام خارج شدند، من وارد شدم و گفتم: «ای پسر پیامبر! اگر شما به آن ها چیزی نگوئید که به آن ها گفتید، ما به کوفه خواهیم رفت و به دروغگو بودن شما متهم خواهیم شد». امام (ع) فرمود: «آن ها را به من برگردانید». پس آن ها به نزد امام برگشتند و امام (ع) فرمود: «زراره راست گفته است؛ اما به خدا قسم، بعد از این روز هیچ کس از من این را نخواهد شنید».
می گویم: روایت زراره بر اساس تقیه یا بر اساس جواز برای کسی که حج واجب اسلام را به جا آورده و می خواهد نفل (حج مستحب) انجام دهد، حمل می شود.
می گویم: روایت زراره بر اساس تقیه یا بر اساس جواز برای کسی که حج واجب اسلام را به جا آورده و می خواهد نفل (حج مستحب) انجام دهد، حمل می شود.
***
ص: 245
(1) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ حَجِّ التَّمَتُّعِ عَلَی الْقِرَانِ وَ الْإِفْرَادِ حَیْثُ لَا یَجِبُ قِسْمٌ بِعَیْنِهِ وَ إِنْ حَجَّ أَلْفاً وَ أَلْفاً وَ إِنْ کَانَ قَدِ اعْتَمَرَ فِی رَجَبٍ أَوْ رَمَضَانَ وَ إِنْ کَانَ مَکِّیّاً أَوْ مُجَاوِراً سِنِینَ وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْقِرَانِ عَلَی الْإِفْرَادِ إِذَا لَمْ یَجُزْ لَهُ التَّمَتُّعُ
******
ترجمه:
***
***
14701- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع فِی السَّنَةِ الَّتِی حَجَّ فِیهَا وَ ذَلِکَ فِی سَنَةِ اثْنَتَیْ (3) عَشْرَةَ وَ مِائَتَیْنِ فَقُلْتُ بِأَیِّ شَیْ ءٍ دَخَلْتَ مَکَّةَ مُفْرِداً أَوْ مُتَمَتِّعاً فَقَالَ مُتَمَتِّعاً فَقُلْتُ لَهُ أَیُّمَا أَفْضَلُ الْمُتَمَتِّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ أَوْ مَنْ أَفْرَدَ وَ سَاقَ الْهَدْیَ فَقَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَقُولُ الْمُتَمَتِّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنَ الْمُفْرِدِ السَّائِقِ لِلْهَدْیِ وَ کَانَ یَقُولُ لَیْسَ یَدْخُلُ الْحَاجُّ بِشَیْ ءٍ أَفْضَلَ مِنَ الْمُتْعَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
در این روایت، احمد بن محمد بن ابی نصر می گوید که در سالی که امام باقر (علیه السلام) حج به جا آورد، از او پرسیدم که با چه نوع احرامی وارد مکه شده اید: مفرد یا متمتع؟ امام باقر (ع) پاسخ داد: "متمتع." سپس پرسیدم: کدام یک افضل است، حج تمتع یا کسی که حج مفرد انجام داده و قربانی نیز به همراه آورده است؟ امام باقر (ع) فرمود: "پدرم (امام محمد باقر علیه السلام) می فرمود: حج تمتع از حج مفرد که همراه با قربانی باشد، برتر است و او همچنین می فرمود: حاجی نمی تواند با چیزی بهتر از حج تمتع وارد شود."
***
14702- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ بَعْضَ النَّاسِ یَقُولُ جَرِّدِ الْحَجَّ وَ بَعْضَ النَّاسِ یَقُولُ اقْرِنْ وَ سُقْ وَ بَعْضَ النَّاسِ یَقُولُ تَمَتَّعْ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ وَ قَالَ لَوْ
ص: 246
حَجَجْتُ أَلْفَ عَامٍ لَمْ أَقْرَبْهَا (1) إِلَّا مُتَمَتِّعاً.
******
ترجمه:
***
در این روایت، صفوان الجمال می گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم که برخی از مردم می گویند حج مفرد به جا آور، برخی می گویند حج قران به همراه قربانی انجام بده، و برخی دیگر می گویند حج تمتع به جا آور. امام صادق (ع) پاسخ داد: "اگر هزار سال هم حج انجام دهم، هرگز آن را به جز به صورت تمتع به جا نخواهم آورد."
***
14703- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ أَبِیکَ- وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ أَبِی وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنِ الرَّجُلِ مِنْ إِخْوَانِی وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ نَفْسِی فَکَیْفَ أَصْنَعُ فَقَالَ تَمَتَّعْ فَقُلْتُ إِنِّی مُقِیمٌ بِمَکَّةَ- مُنْذُ عَشْرِ سِنِینَ فَقَالَ تَمَتَّعْ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، موسی بن قاسم البجلی به امام باقر (علیه السلام) عرض می کند: گاهی از طرف پدرت (امام سجاد) حج انجام می دهم، گاهی از طرف پدر خودم، گاهی از طرف یکی از برادرانم و گاهی از طرف خودم. حال چگونه باید حج به جا بیاورم؟ امام باقر (ع) فرمود: حج تمتع به جا بیاور. موسی بن قاسم اضافه می کند: من از ده سال پیش در مکه مقیم هستم. امام (ع) مجدداً تأکید کردند: تمتع به جا بیاور.
***
14704- 4- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ قَالَ: کَتَبَ إِلَیْهِ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ (4) یَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ اعْتَمَرَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ ثُمَّ حَضَرَ الْمَوْسِمَ- أَ یَحُجُّ مُفْرِداً لِلْحَجِّ أَوْ یَتَمَتَّعُ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ فَکَتَبَ إِلَیْهِ یَتَمَتَّعُ أَفْضَلُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُیَسِّرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
در این روایت، علی بن حدید نقل می کند که علی بن جعفر به امام سؤال نوشت و پرسید: مردی در ماه رمضان عمره انجام داده و اکنون در موسم حج حاضر شده است. آیا حج مفرد به جا بیاورد یا تمتع کند؟ کدام یک برتر است؟ امام در پاسخ نوشت: تمتع برتر است.
***
14705- 5- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع قَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَقُولُ الْمُتَمَتِّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنَ الْمُفْرِدِ السَّائِقِ لِلْهَدْیِ وَ کَانَ یَقُولُ لَیْسَ یَدْخُلُ الْحَاجُّ بِشَیْ ءٍ أَفْضَلَ مِنَ الْمُتْعَةِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، احمد بن محمد بن أبی نصر از امام جواد (ع) نقل می کند که امام باقر (ع) فرمود: «کسی که از عمره به حج تمتع می کند، برتر از کسی است که حج مفرد انجام می دهد و قربانی به همراه دارد. و همچنین می فرمود: هیچ چیزی بهتر از تمتع برای حاجی وجود ندارد.»
***
14706- 6- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ
ص: 247
مُعَاوِیَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّهُمْ یَقُولُونَ فِی حَجَّةِ التَّمَتُّعِ حَجَّةٌ مَکِّیَّةٌ وَ عُمْرَةٌ عِرَاقِیَّةٌ فَقَالَ کَذَبُوا أَ وَ لَیْسَ هُوَ مُرْتَبِطاً بِالْحَجِّ لَا یَخْرُجُ مِنْهَا حَتَّی یَقْضِیَ حَجَّهُ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، معاویة از امام صادق (ع) نقل می کند که به ایشان گفت: «آنها می گویند که در حج تمتع، حج از مکه و عمره از عراق است.» امام صادق (ع) پاسخ دادند: «دروغ می گویند، آیا این (حج تمتع) به حج مربوط نیست و از آن خارج نمی شود تا حج خود را به پایان برساند؟»
***
14707- 7- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنِّی سُقْتُ الْهَدْیَ وَ قَرَنْتُ قَالَ وَ لِمَ فَعَلْتَ ذَلِکَ التَّمَتُّعُ أَفْضَلُ ثُمَّ قَالَ یُجْزِیکَ فِیهِ طَوَافٌ بِالْبَیْتِ- وَ سَعْیٌ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَاحِدٌ وَ قَالَ طُفْ بِالْبَیْتِ یَوْمَ النَّحْرِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) نقل می کند که به ایشان گفت: «من هدیه را به همراه خود آوردم و حج قران انجام دادم.» امام صادق (ع) پاسخ دادند: «چرا این کار را کردی؟ حج تمتع بهتر است.» سپس امام (ع) افزودند: «برای تو در این حالت یک طواف از خانه خدا و یک سعی بین صفا و مروه کافی است.» و در ادامه فرمودند: «در روز نحر (عید قربان) دوباره در خانه خدا طواف کن.»
***
14708- 8- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُتْعَةُ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ وَ بِهَا نَزَلَ الْقُرْآنُ وَ جَرَتِ السُّنَّةُ (3).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ جَرَتِ السُّنَّةُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ (4)
******
ترجمه:
***
در این روایت، حفص بن بختری از امام صادق (ع) نقل می کند که امام فرمودند: «به خدا سوگند، حج تمتع بهتر است، و قرآن در مورد آن نازل شده است و سنت پیامبر (ص) نیز بر آن جاری شده است.»
***
14709- 9- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی إِبْرَاهِیمَ ع إِنَّ أَصْحَابَنَا یَخْتَلِفُونَ فِی وَجْهَیْنِ مِنَ الْحَجِّ یَقُولُ بَعْضُهُمْ أَحْرِمْ بِالْحَجِّ مُفْرِداً فَإِذَا طُفْتَ بِالْبَیْتِ- وَ سَعَیْتَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَأَحِلَّ وَ اجْعَلْهَا عُمْرَةً وَ بَعْضُهُمْ یَقُولُ أَحْرِمْ وَ انْوِ الْمُتْعَةَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ أَیُّ هَذَیْنِ أَحَبُّ إِلَیْکَ فَقَالَ انْوِ الْمُتْعَةَ.
ص: 248
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
در این روایت، اسحاق بن عمار از امام کاظم (ع) نقل می کند که به امام عرض کرد: «برخی از اصحاب ما در مورد دو وجه از حج اختلاف نظر دارند. برخی می گویند که احرام حج مفرد ببند و پس از طواف و سعی بین صفا و مروه، و آن را عمره قرار بده و از احرام خارج شو. برخی دیگر می گویند که نیت تمتع (عمره به حج) کن. کدام یک از این دو مورد نزد شما محبوب تر است؟» امام فرمودند: «نیت تمتع کن.»
***
14710- 10- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ عَمْرٍو أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّمَتُّعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَقَالَ تَمَتَّعْ فَقُضِیَ أَنَّهُ أَفْرَدَ الْحَجَّ فِی ذَلِکَ الْعَامِ أَوْ بَعْدَهُ فَقُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ سَأَلْتُکَ فَأَمَرْتَنِی بِالتَّمَتُّعِ وَ أَرَاکَ قَدْ أَفْرَدْتَ الْحَجَّ الْعَامَ فَقَالَ أَمَا وَ اللَّهِ إِنَّ الْفَضْلَ لَفِی الَّذِی أَمَرْتُکَ بِهِ وَ لَکِنِّی ضَعِیفٌ فَشَقَّ عَلَیَّ طَوَافَانِ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَلِذَلِکَ أَفْرَدْتُ الْحَجَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ لَفْظَ الْحَجِّ مِنْ آخِرِهِ (3).
أَقُولُ: وَجْهُهُ أَنَّ حَجَّ الْإِفْرَادِ إِنْ کَانَ نَدْباً لَا تَجِبُ عُمْرَتُهُ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، عبد الملک بن عمرو از امام صادق (ع) در مورد حج تمتع سؤال می کند. امام به او می فرماید که حج تمتع را انجام بده. سپس عبد الملک اشاره می کند که امام خود حج مفرد انجام داده است و می گوید: «ای کاش خدا شما را اصلاح کند، از شما پرسیدم و شما به من دستور دادید که تمتع انجام دهم، اما می بینم که خود شما در این سال حج مفرد انجام دادید.» امام صادق (ع) در پاسخ می فرمایند: «به خدا قسم، فضیلت در همان چیزی است که به تو امر کردم (حج تمتع)، اما من ضعیف هستم و دو بار طواف بین صفا و مروه برای من سخت بود، به همین دلیل حج مفرد انجام دادم.»
***
14711- 11- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَحُجُّ عَنْ أَبِیهِ أَ یَتَمَتَّعُ قَالَ نَعَمْ الْمُتْعَةُ لَهُ وَ الْحَجَّةُ عَنْ أَبِیهِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم از امام باقر (ع) نقل می کند که فرمود: از او درباره مردی که از طرف پدرش حج می کند پرسیدم: آیا او می تواند تمتع انجام دهد؟ فرمود: بله، متعه برای اوست و حج برای پدرش.
***
14712- 12- (5) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع
ص: 249
کَیْفَ صَنَعْتَ فِی عَامِکَ فَقَالَ اعْتَمَرْتُ فِی رَجَبٍ وَ دَخَلْتُ مُتَمَتِّعاً وَ کَذَلِکَ أَفْعَلُ إِذَا اعْتَمَرْتُ.
******
ترجمه:
***
احمد بن محمد بن ابی نصر بزَنطی می گوید: به امام کاظم (ع) گفتم: در امسال چگونه عمل کردی؟ فرمود: در ماه رجب عمره انجام دادم و به صورت تمتع وارد شدم، و همین کار را انجام می دهم هرگاه عمره کنم.
***
14713- 13- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ اعْتَمَرَ فِی رَجَبٍ وَ رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ إِنْ هُوَ حَجَّ أَنْ یَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ قَالَ لَا یَعْدِلُ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل می کند که فرمود: از او درباره مردی که در ماه رجب عمره انجام داده و به سوی خانواده اش برگشته است پرسیدم، آیا برای او شایسته است که اگر حج انجام دهد، از عمره به حج تمتع کند؟ فرمود:چیزی همردیف آن قرار نده (فقط همین کار را انجام بده )
***
14714- 14- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَحْمَدَ یَعْنِی ابْنَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی إِنَّ بَعْضَ النَّاسِ یَقُولُ اقْرِنْ وَ سُقْ وَ بَعْضٌ یَقُولُ تَمَتَّعْ بِالْعُمْرَهِ إِلَی الْحَجِّ فَقَالَ لَوْ حَجَجْتُ أَلْفَیْ عَامٍ مَا قَدِمْتُهَا إِلَّا مُتَمَتِّعاً.
******
ترجمه:
***
صفوان می گوید: به امام صادق (ع) گفتم: پدر و مادرم فدایت، برخی از مردم می گویند: حج قران انجام بده و قربانی ببر، و برخی می گویند: به عمره تمتع کن و سپس به حج برو. امام فرمود: اگر هزار سال حج کنم، هیچ گاه آن را جز به صورت تمتع انجام نمی دهم.
***
14715- 15- (3) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُتْعَةُ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ وَ بِهَا نَزَلَ الْقُرْآنُ- وَ بِهَا جَرَتِ السُّنَّةُ.
******
ترجمه:
***
زراره از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: به خدا قسم، متعه (حج تمتع) برتر است و قرآن با آن نازل شده است و سنت نیز بر اساس آن جاری شده است.
***
14716- 16- (4) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عِیسَی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ أَنْوَاعِ الْحَجِّ أَفْضَلُ فَقَالَ الْمُتْعَةُ (5) وَ کَیْفَ یَکُونُ شَیْ ءٌ أَفْضَلَ مِنْهَا وَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 250
یَقُولُ لَوِ اسْتَقْبَلْتُ مِنْ أَمْرِی مَا اسْتَدْبَرْتُ فَعَلْتُ کَمَا فَعَلَ النَّاسُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ الْخَرَّازِ (1)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ (2)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
ابو ایوب ابراهیم بن عیسی می گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم: کدام یک از انواع حج برتر است؟ فرمود: متعه، و چگونه چیزی بهتر از آن می تواند باشد در حالی که رسول خدا (ص) فرمود: اگر آنچه را که اکنون می دانم، پیش تر می دانستم، همان کاری را انجام می دادم که مردم انجام دادند (یعنی حج تمتع).
***
14717- 17- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ غَیْرِهِمَا عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی قَرَنْتُ الْعَامَ وَ سُقْتُ الْهَدْیَ فَقَالَ وَ لِمَ فَعَلْتَ ذَلِکَ التَّمَتُّعُ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ لَا تَعُودَنَّ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان می گوید: به امام صادق (ع) گفتم: امسال حج قران انجام دادم و قربانی همراه بردم. امام فرمود: چرا این کار را انجام دادی؟ به خدا قسم، تمتع برتر است. دیگر این کار را تکرار نکن.
***
14718- 18- (5) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ ابْنِ الْمُغِیرَةِ کُلِّهِمْ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ نَحْنُ بِالْمَدِینَةِ إِنِّی اعْتَمَرْتُ فِی رَجَبٍ وَ أَنَا أُرِیدُ الْحَجَّ فَأَسُوقُ الْهَدْیَ أَوْ أُفْرِدُ الْحَجَّ أَوْ أَتَمَتَّعُ قَالَ فِی کُلٍّ فَضْلٌ وَ کُلٌّ حَسَنٌ قُلْتُ فَأَیُّ ذَلِکَ أَفْضَلُ فَقَالَ إِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لِکُلِّ شَهْرٍ عُمْرَةٌ تَمَتَّعْ فَهُوَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ أَهْلَ مَکَّةَ یَقُولُونَ إِنَّ عُمْرَتَهُ عِرَاقِیَّةٌ وَ حَجَّتَهُ مَکِّیَّةٌ وَ کَذَبُوا أَ وَ لَیْسَ هُوَ مُرْتَبِطاً بِحَجَّةٍ لَا یَخْرُجُ حَتَّی یَقْضِیَهُ.
ص: 251
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ وَ تَرَکَ قَوْلَهُ إِنَّ عَلِیّاً إِلَی قَوْلِهِ عُمْرَةٌ (1)
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار می گوید: در مدینه به امام صادق (ع) گفتم: در ماه رجب عمره انجام دادم و قصد حج دارم، آیا هدیه قربانی ببرم، حج افراد انجام دهم یا تمتع؟ امام فرمود: در هر یک فضیلتی است و هر کدام نیکوست. گفتم: کدام یک برتر است؟ فرمود: علی (ع) می گفت: برای هر ماه، یک عمره است. تمتع کن، به خدا قسم، آن برتر است. سپس فرمود: اهل مکه می گویند عمره اش عراقی است و حجش مکی، و دروغ می گویند. آیا او به حج مرتبط نیست که از آن خارج نشود تا آن را به پایان برساند؟
***
14719- 19- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بُرَیْدٍ وَ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ قَالا سَأَلْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَخْرُجُ (3) فِی رَجَبٍ- وَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ حَتَّی إِذَا کَانَ أَوَانُ الْحَجِّ أَتَی مُتَمَتِّعاً قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
بریده و یونس بن ظبیان گفتند: از امام صادق (ع) درباره مردی که در ماه رجب و ماه رمضان (برای عمره) خارج می شود و زمانی که وقت حج می رسد، به صورت تمتع وارد می شود، پرسیدیم. امام فرمود: اشکالی ندارد.
***
14720- 20- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ سَهْلٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُعْتَمِرِ (5) بِمَکَّةَ- یُجَرِّدُ الْحَجَّ أَوْ یَتَمَتَّعُ مَرَّةً أُخْرَی فَقَالَ یَتَمَتَّعُ أَحَبُّ إِلَیَّ وَ لْیَکُنْ إِحْرَامُهُ مِنْ مَسِیرَةِ لَیْلَةٍ أَوْ لَیْلَتَیْنِ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عبدالله می گوید: از امام کاظم (ع) درباره شخصی که در مکه عمره انجام داده پرسیدم، آیا حج افراد انجام دهد یا دوباره تمتع؟ امام فرمود: تمتع برای من محبوب تر است و باید احرام او از فاصله یک یا دو شب راه باشد.
***
14721- 21- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ یَعْنِی ابْنَ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِیرٍ قَالَ: قَالَ لِی عَطِیَّةُ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (7) أُفْرِدُ الْحَجَّ جُعِلْتُ فِدَاکَ سَنَةً فَقَالَ لِی لَوْ حَجَجْتَ أَلْفاً وَ أَلْفاً لَتَمَتَّعْتَ فَلَا تُفْرِدْ.
******
ترجمه:
***
عبدالصمد بن بشیر می گوید: عطیه به من گفت: به امام صادق (ع) گفتم: یک سال حج افراد انجام دهم، فدایت شوم. امام به من فرمود: اگر هزار بار و هزار بار دیگر هم حج انجام دهی، باید تمتع کنی؛ پس حج افراد انجام نده.
***
14722- 22- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا دَخَلْتُ قَطُّ إِلَّا مُتَمَتِّعاً إِلَّا فِی هَذِهِ السَّنَةِ فَإِنِّی وَ اللَّهِ مَا أَفْرُغُ مِنَ السَّعْیِ حَتَّی تَتَقَلْقَلَ أَضْرَاسِی وَ الَّذِی صَنَعْتُمْ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
جمیل می گوید: امام صادق (ع) فرمود: من هیچ گاه وارد (مکه) نشدم مگر به صورت تمتع، جز در این سال که به خدا قسم، هنوز از سعی فارغ نشده بودم که دندان هایم به لرزش افتادند. و آنچه شما انجام دادید (تمتع)، برتر است.
***
ص: 252
14723- 23- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع مَا أَفْضَلُ مَا حَجَّ النَّاسُ فَقَالَ عُمْرَةٌ فِی رَجَبٍ وَ حَجَّةٌ مُفْرَدَةٌ فِی عَامِهَا فَقُلْتُ فَالَّذِی یَلِی هَذَا قَالَ الْمُتْعَةُ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ فَمَا الَّذِی یَلِی هَذَا قَالَ الْقِرَانُ وَ الْقِرَانُ أَنْ یَسُوقَ الْهَدْیَ قُلْتُ فَمَا الَّذِی یَلِی هَذَا قَالَ عُمْرَةٌ مُفْرَدَةٌ وَ یَذْهَبُ حَیْثُ شَاءَ فَإِنْ أَقَامَ بِمَکَّةَ إِلَی الْحَجِّ فَعُمْرَتُهُ تَامَّةٌ وَ حَجَّتُهُ نَاقِصَةٌ مَکِّیَّةٌ قُلْتُ فَمَا الَّذِی یَلِی هَذَا قَالَ مَا یَفْعَلُهُ النَّاسُ الْیَوْمَ یُفْرِدُونَ الْحَجَّ فَإِذَا قَدِمُوا مَکَّةَ وَ طَافُوا بِالْبَیْتِ أَحَلُّوا وَ إِذَا لَبَّوْا أَحْرَمُوا فَلَا یَزَالُ یُحِلُّ وَ یَعْقِدُ حَتَّی یَخْرُجَ إِلَی مِنًی بِلَا حَجٍّ وَ لَا عُمْرَةٍ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی قَصْدِ حَجِّ الْإِفْرَادِ ثُمَّ الْعُدُولِ عَنْهُ إِلَی عُمْرَةِ التَّمَتُّعِ أَوْ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ أَقَامَ أَوَانَ الْحَجِّ وَ لَمْ یَخْرُجْ لِیَتَمَتَّعَ عَلَی أَنَّهُ تَضَمَّنَ تَفْضِیلَ عُمْرَةِ رَجَبٍ وَ حَجِّ الْإِفْرَادِ مَعاً عَلَی التَّمَتُّعِ لَا حَجِّ الْإِفْرَادِ وَحْدَهُ وَ قَدْ رُوِیَ أَنَّ عُمْرَةَ رَجَبٍ تَلِی الْحَجَّ فِی الْفَضْلِ فَلَا إِشْکَالَ أَصْلًا.
******
ترجمه:
***
زراره از امام باقر (ع) نقل می کند که به او گفتم: بهترین نوع حج که مردم انجام می دهند چیست؟ فرمود: عمره ای در ماه رجب و حج افراد در همان سال. گفتم: بعد از این، چه چیزی برتر است؟ فرمود: تمتع. تا این که گفتم: بعد از این چه چیزی برتر است؟ فرمود: قران، و قران آن است که قربانی ببرد. گفتم: بعد از این چه چیزی برتر است؟ فرمود: عمره ای مفرده، و هر جا که بخواهد می تواند برود. اگر در مکه تا زمان حج بماند، عمره اش کامل است و حجش ناقص، به عنوان حج مکی. گفتم: بعد از این چه چیزی برتر است؟ فرمود: همان کاری که مردم امروز انجام می دهند: حج افراد را انجام می دهند، و وقتی به مکه می رسند و طواف خانه کعبه را انجام می دهند، از احرام خارج می شوند و زمانی که تلبیه می گویند، دوباره احرام می بندند. پس دائماً احرام را می گشایند و می بندند تا به منا بروند، بدون حج و بدون عمره.
***
14724- 24- (2) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْحَجِّ مُفْرَداً هُوَ أَفْضَلُ أَوِ الْإِقْرَانُ قَالَ إِقْرَانُ الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنَ الْإِفْرَادِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُتْعَةِ وَ الْحَجِّ مُفْرَداً وَ عَنِ الْإِقْرَانِ أَیَّةٌ (3) أَفْضَلُ قَالَ الْمُتَمَتِّعُ أَفْضَلُ مِنَ الْمُفْرِدِ وَ مِنَ الْقَارِنِ السَّائِقِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْمُتْعَةَ هِیَ الَّتِی فِی کِتَابِ اللَّهِ- وَ الَّتِی أَمَرَ بِهَا رَسُولُ اللَّهِ ص ثُمَّ قَالَ إِنَّ الْمُتْعَةَ دَخَلَتْ فِی الْحَجِّ إِلَی یَوْمِ
ص: 253
الْقِیَامَةِ- ثُمَّ شَبَّکَ أَصَابِعَهُ بَعْضَهَا فِی بَعْضٍ قَالَ وَ کَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ یَقُولُ مَنْ أَبَی حَالَفْتُهُ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ الْإِحْرَامِ بِحَجَّةٍ مَا هُوَ قَالَ إِذَا أَحْرَمَ بِحَجَّةٍ فَهِیَ عُمْرَةٌ یُحِلُّ بِالْبَیْتِ فَتَکُونُ عُمْرَةً کُوفِیَّةً وَ حَجَّةً مَکِّیَّةً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر در کتاب خود از برادرش موسی بن جعفر (علیهما السلام) روایت کرده است که گفت: از او درباره حج مفرد پرسیدم، آیا برتر است یا اقتران (حج قران)؟ فرمود: اقتران در حج از افراد برتر است. سپس گفتم: درباره متعه (حج تمتع) و حج مفرد و اقتران، کدام یک برتر است؟ فرمود: متعه از مفرد و از قارن که قربانی می آورد، برتر است. سپس فرمود: متعه همان است که در کتاب خدا آمده و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به آن امر فرموده است. سپس فرمود: متعه تا روز قیامت در حج وارد شده است. سپس انگشتان خود را در هم فرو برد (اشاره به پیوستگی آن ها). گفت: ابن عباس می گفت: هر که (متعه را) نپذیرد، با او مخالفت می کنم. سپس از او درباره احرام به حج پرسیدم، آن چیست؟ فرمود: وقتی به حج احرام کند، آن عمره ای است که با زیارت خانه خدا به پایان می رسد، و این گونه عمره ای به شیوه کوفیان و حجی به شیوه مکیان خواهد بود.
***
(3) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْعُدُولِ عَنْ إِحْرَامِ الْحَجِّ إِلَی عُمْرَةِ التَّمَتُّعِ لِمَنْ لَمْ یَسُقِ الْهَدْیَ وَ لَمْ یَتَعَیَّنْ عَلَیْهِ الْإِفْرَادُ وَ لَمْ یُلَبِّ بَعْدَ الطَّوَافِ
******
ترجمه:
***
***
14725- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع کَیْفَ أَتَمَتَّعُ فَقَالَ یَأْتِی الْوَقْتَ فَیُلَبِّی بِالْحَجِّ فَإِذَا أَتَی مَکَّةَ طَافَ وَ سَعَی وَ أَحَلَّ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُوَ مُحْتَبِسٌ وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَخْرُجَ مِنْ مَکَّةَ حَتَّی یَحُجَّ.
******
ترجمه:
***
زراره از امام باقر (علیه السلام) در حدیثی روایت کرده است که گفت: به امام باقر (علیه السلام) گفتم: چگونه تمتع (حج تمتع) انجام دهم؟ فرمود: وقتی زمان (احرام) برسد، به نیت حج تلبیه می گوید. وقتی به مکه رسید، طواف می کند و سعی به جا می آورد و از هر چیزی حلال می شود (احلال پیدا می کند)، ولی هنوز در حالت انتظار است و نمی تواند از مکه خارج شود تا زمانی که حج را به جا آورد.
***
14726- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: أَیُّمَا رَجُلٍ قَرَنَ بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَلَا یَصْلُحُ إِلَّا أَنْ یَسُوقَ الْهَدْیَ قَدْ أَشْعَرَهُ
ص: 254
وَ قَلَّدَهُ قَالَ وَ إِنْ لَمْ یَسُقِ الْهَدْیَ فَلْیَجْعَلْهَا مُتْعَةً.
أَقُولُ: فَسَّرَ الشَّیْخُ قَوْلَهُ قَرَنَ بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ بِالنُّطْقِ فِی عَقْدِ الْإِحْرَامِ بِقَوْلِهِ إِنْ لَمْ یَکُنْ حَجَّةً فَعُمْرَةً فَیَنْوِی الْحَجَّ فَإِنْ لَمْ یَتِمَّ لَهُ الْحَجُّ جَعَلَهَا عُمْرَةً مَبْتُولَةً وَ اسْتَدَلَّ عَلَیْهِ بِمَا تَضَمَّنَ اسْتِحْبَابَ الِاشْتِرَاطِ الْمَذْکُورِ وَ الْأَقْرَبُ الْحَمْلُ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهُ مُوَافِقٌ لِجَمِیعِ الْعَامَّةِ (1).
******
ترجمه:
***
حلبی از امام صادق (علیه السلام) در حدیثی روایت کرده است که فرمود: هر مردی که میان حج و عمره قران (همراه کردن) کند، صحیح نیست مگر آنکه قربانی را با خود ببرد و آن را علامت گذاری و قلاده گذاری کند. سپس فرمود: اگر قربانی با خود نیاورد، باید آن را به متعه (حج تمتع) تبدیل کند.
می گویم: شیخ (طوسی) این سخن امام را که "میان حج و عمره قران کند" به این صورت تفسیر کرده که شخص در هنگام احرام بستن با نیت بیان می کند: "اگر حج نشد، پس عمره باشد" و نیت حج می کند. اگر حج کامل نشد، آن را به عمره تبدیل می کند. شیخ برای این تفسیر به استحباب شرط ذکر شده استناد کرده است. اما نزدیک تر این است که این روایت را حمل بر تقیه کنیم، زیرا این نظر مطابق با دیدگاه تمامی اهل سنت است
***
14727- 3- (2) وَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الَّذِی یَلِی الْمُفْرِدَ لِلْحَجِّ فِی الْفَضْلِ فَقَالَ الْمُتْعَةُ فَقُلْتُ وَ مَا الْمُتْعَةُ فَقَالَ یُهِلُّ بِالْحَجِّ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- فَإِذَا طَافَ بِالْبَیْتِ فَصَلَّی الرَّکْعَتَیْنِ خَلْفَ الْمَقَامِ- وَ سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ قَصَّرَ وَ أَحَلَّ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ أَهَلَّ بِالْحَجِّ وَ نَسَکَ الْمَنَاسِکَ وَ عَلَیْهِ الْهَدْیُ فَقُلْتُ وَ مَا الْهَدْیُ فَقَالَ أَفْضَلُهُ بَدَنَةٌ وَ أَوْسَطُهُ بَقَرَةٌ وَ أَخْفَضُهُ شَاةٌ وَ قَالَ قَدْ رَأَیْتُ الْغَنَمَ یُقَلَّدُ بِخَیْطٍ أَوْ بِسَیْرٍ.
******
ترجمه:
***
از امام باقر (ع) درباره کسی که به حج افراد (نوعی از حج) مشرف می شود و از نظر فضیلت، دومین درجه را دارد پرسیدم. ایشان فرمودند: "تمتع" (نوعی دیگر از حج) دومین درجه است. پرسیدم: تمتع چیست؟ فرمودند: در ماه های حج نیت حج می کند. وقتی که به خانه (کعبه) طواف کرد و دو رکعت نماز در پشت مقام (ابراهیم) خواند و بین صفا و مروه سعی کرد، مویش را کوتاه کرده و از احرام خارج می شود. پس وقتی که روز ترویه (هشتم ذی الحجه) می شود، مجدداً نیت حج می کند و مناسک حج را انجام می دهد و بر او قربانی واجب است. پرسیدم: قربانی چیست؟ فرمودند: بهترین آن شتر است، درجه وسط گاو است، و کمترین آن گوسفند است. سپس فرمودند: دیده ام که گوسفندان را با نخ یا با بردن آنها بطرف منی علامت می زنند.
***
14728- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ لَبَّی بِالْحَجِّ مُفْرِداً فَقَدِمَ مَکَّةَ وَ طَافَ بِالْبَیْتِ- وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- وَ سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ قَالَ فَلْیَحِلَّ وَ لْیَجْعَلْهَا مُتْعَةً إِلَّا أَنْ یَکُونَ سَاقَ الْهَدْیَ.
******
ترجمه:
***
از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که نیت حج افراد کرده و وارد مکه شده است. او طواف خانه (کعبه) را انجام داده و دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم خوانده و بین صفا و مروه سعی کرده است. حضرت فرمودند: "پس او باید از احرام خارج شود و آن را حج تمتع قرار دهد، مگر اینکه قربانی با خود آورده باشد."
***
14729- 5- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ
ص: 255
الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَنْ طَافَ بِالْبَیْتِ وَ بِالصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أَحَلَّ أَحَبَّ أَوْ کَرِهَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ إِلَّا مَنِ اعْتَمَرَ فِی عَامِهِ ذَلِکَ أَوْ سَاقَ الْهَدْیَ وَ أَشْعَرَهُ وَ قَلَّدَهُ (1)
******
ترجمه:
***
شنیدم که امام باقر (ع) فرمود: "هر کس طواف خانه (کعبه) و سعی بین صفا و مروه را انجام دهد، چه بخواهد و چه نخواهد از احرام خارج می شود."
و صدوق نیز این روایت را با اسناد خود از ابن بکیر نقل کرده، با این تفاوت که افزوده است: "مگر کسی که در همان سال عمره انجام داده یا قربانی آورده و آن را علامت گذاری و قلاده کرده باشد."
***
14730- 6- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: مَا طَافَ بَیْنَ هَذَیْنِ الْحَجَرَیْنِ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أَحَدٌ إِلَّا أَحَلَّ إِلَّا سَائِقُ الْهَدْیِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
"هیچ کس بین این دو سنگ (صفا و مروه) سعی نمی کند مگر اینکه از احرام خارج می شود، به جز کسی که قربانی با خود آورده باشد."
***
14731- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ هُوَ خَلْفَ الْمَقَامِ- فَقَالَ إِنِّی قَرَنْتُ بَیْنَ حَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ فَقَالَ لَهُ هَلْ طُفْتَ بِالْبَیْتِ فَقَالَ نَعَمْ فَقَالَ هَلْ سُقْتَ الْهَدْیَ قَالَ لَا قَالَ فَأَخَذَ أَبُو جَعْفَرٍ ع بِشَعْرِهِ ثُمَّ قَالَ أَحْلَلْتَ وَ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
مردی نزد امام باقر (ع) در حالی که ایشان پشت مقام (ابراهیم) بودند آمد و گفت: "من حج و عمره را با هم قران (ترکیب) کرده ام." امام از او پرسیدند: "آیا طواف خانه (کعبه) را انجام داده ای؟" مرد پاسخ داد: "بله." سپس امام پرسیدند: "آیا قربانی همراه خود آورده ای؟" او پاسخ داد: "نه." پس امام باقر (ع) موی سر او را گرفتند و فرمودند: "به خدا سوگند از احرام خارج شده ای."
***
14732- 8- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَحَدَهُمْ یَقْرِنُ وَ یَسُوقُ فَأَدَعُهُ عُقُوبَةً بِمَا صَنَعَ.
******
ترجمه:
***
در روایتی که با اسناد خود از ابی ایوب از امام صادق (ع) نقل شده است، ایشان فرمودند:
"یکی از آنان (افرادی) که حج قران انجام می دهد و قربانی را همراه خود می آورد، من او را به عنوان مجازات برای کاری که انجام داده، رها می کنم."
***
14733- 9- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ
ص: 256
لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ یُفْرِدُ الْحَجَّ فَیَطُوفُ بِالْبَیْتِ وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- ثُمَّ یَبْدُو لَهُ أَنْ یَجْعَلَهَا عُمْرَةً فَقَالَ إِنْ کَانَ لَبَّی بَعْدَ مَا سَعَی قَبْلَ أَنْ یُقَصِّرَ فَلَا مُتْعَةَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
به امام صادق (ع) گفتم: "مردی حج افراد انجام داده، طواف خانه (کعبه) و سعی بین صفا و مروه را به جا آورده است، سپس تصمیم می گیرد که آن را به عمره تبدیل کند." امام فرمودند: "اگر بعد از سعی و قبل از کوتاه کردن مو، دوباره لبیک گفته باشد، دیگر نمی تواند حج تمتع انجام دهد.
***
14734- 10- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ دَخَلَتِ الْعُمْرَةُ فِی الْحَجِّ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند:
ابن عباس گفت: "عمره تا روز قیامت در حج داخل شده است."
***
14735- 11- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قُولَوَیْهِ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ جَمِیعاً عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ وَ ابْنَیْهِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اقْرَأْ مِنِّی عَلَی وَالِدِکَ السَّلَامَ وَ قُلْ إِنَّمَا أَعِیبُکَ دِفَاعاً مِنِّی عَنْکَ فَإِنَّ النَّاسَ وَ الْعَدُوَّ یُسَارِعُونَ إِلَی کُلِّ مَنْ قَرَّبْنَاهُ وَ حَمِدْنَا مَکَانَهُ بِإِدْخَالِ الْأَذَی فِیمَنْ نُحِبُّهُ وَ نُقَرِّبُهُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ عَلَیْکَ بِالصَّلَاةِ السِّتَّةِ وَ الْأَرْبَعِینَ وَ عَلَیْکَ بِالْحَجِّ أَنْ تُهِلَّ بِالْإِفْرَادِ وَ تَنْوِیَ الْفَسْخَ إِذَا قَدِمْتَ مَکَّةَ فَطُفْتَ وَ سَعَیْتَ فَسَخْتَ مَا أَهْلَلْتَ بِهِ وَ قَلَبْتَ الْحَجَّ عُمْرَةً وَ أَحْلَلْتَ إِلَی یَوْمِ التَّرْوِیَةِ- ثُمَّ اسْتَأْنِفِ الْإِهْلَالَ بِالْحَجِّ مُفْرِداً إِلَی مِنًی- وَ اشْهَدِ الْمَنَافِعَ بِعَرَفَاتٍ وَ الْمُزْدَلِفَةِ- فَکَذَلِکَ حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ ص- وَ هَکَذَا أَمَرَ أَصْحَابَهُ أَنْ یَفْعَلُوا أَنْ یَفْسَخُوا مَا أَهَلُّوا بِهِ وَ یَقْلِبُوا الْحَجَّ عُمْرَةً-
ص: 257
وَ إِنَّمَا أَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَی إِحْرَامِهِ لِسَوْقِ (1) الَّذِی سَاقَ مَعَهُ فَإِنَّ السَّائِقَ قَارِنٌ وَ الْقَارِنُ لَا یُحِلُّ حَتَّی یَبْلُغَ الْهَدْیُ مَحِلَّهُ وَ مَحِلُّهُ النَّحْرُ بِمِنًی فَإِذَا بَلَغَ أَحَلَّ هَذَا الَّذِی أَمَرْنَاکَ بِهِ حَجُّ التَّمَتُّعِ فَالْزَمْ ذَلِکَ وَ لَا یَضِیقَنَّ صَدْرُکَ وَ الَّذِی أَتَاکَ بِهِ أَبُو بَصِیرٍ مِنْ صَلَاةِ إِحْدَی وَ خَمْسِینَ وَ الْإِهْلَالِ بِالتَّمَتُّعِ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ وَ مَا أَمَرْنَا بِهِ مِنْ أَنْ یُهَلَّ بِالتَّمَتُّعِ فَلِذَلِکَ عِنْدَنَا مَعَانٍ وَ تَصَارِیفُ لِذَلِکَ مَا یَسَعُنَا وَ یَسَعُکُمْ وَ لَا یُخَالِفُ شَیْ ءٌ مِنْ ذَلِکَ الْحَقَّ وَ لَا یُضَادُّهُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (3) وَ فِی الْإِحْرَامِ (4).
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) به من فرمودند: "از طرف من به پدرت سلام برسان و بگو که من تنها به خاطر محافظت از تو از تو عیب جویی می کنم، زیرا مردم و دشمنان به سرعت به کسانی که ما به آنها نزدیک می شویم و موقعیتشان را تحسین می کنیم، آسیب می رسانند. به نماز 46 رکعتی (نمازهای واجب و مستحب) و حج توجه کن. نیت حج افراد کن و وقتی به مکه رسیدی و طواف و سعی را انجام دادی، نیت خود را فسخ کن و آن را به عمره تبدیل کن و از احرام خارج شو تا روز ترویه. سپس دوباره نیت حج افراد کن و به منا برو و در عرفات و مزدلفه حضور داشته باش. این همانگونه است که پیامبر خدا (ص) حج انجام داد و اصحابش را نیز به این روش دستور داد که نیت خود را فسخ کنند و حج را به عمره تبدیل نمایند.
پیامبر خدا (ص) به خاطر قربانی که همراه داشت، در احرام خود باقی ماند، زیرا هر که قربانی با خود آورد، حج قران انجام می دهد و تا زمانی که قربانی به محل ذبح نرسد، از احرام خارج نمی شود. محل ذبح در منا است. وقتی قربانی به آنجا رسید، از احرام خارج می شود. این حج تمتع است که به آن دستور داده ایم. آن را رعایت کن و نگران نباش. چیزی که ابوبصیر درباره نماز 51 رکعتی و نیت تمتع به حج و عمره آورده، معانی و نکات مختلفی دارد که به شما و ما تعلق دارد و هیچ کدام از آن ها با حق تناقض یا مخالفتی ندارد. و الحمدلله رب العالمین."
***
(5) 6 بَابُ وُجُوبِ الْقِرَانِ أَوِ الْإِفْرَادِ عَلَی أَهْلِ مَکَّةَ وَ مَنْ کَانَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا دُونَ ثَمَانِیَةٍ وَ أَرْبَعِینَ مِیلًا وَ عَدَمِ إِجْزَاءِ التَّمَتُّعِ لَهُ عَنْ حَجَّةِ الْإِسْلَامِ
******
ترجمه:
***
***
14736- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ وَ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ وَ أَبِی بَصِیرٍ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ لِأَهْلِ مَکَّةَ وَ لَا لِأَهْلِ مَرٍّ- وَ لَا لِأَهْلِ سَرِفٍ مُتْعَةٌ
ص: 258
- وَ ذَلِکَ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (1).
******
ترجمه:
***
سلیمان بن خالد و ابی بصیر همگی از امام صادق (ع) نقل کرده اند که ایشان فرمودند:
"برای اهل مکه، اهل منطقه «مَرّ»، و اهل «سرف» حج تمتع وجود ندارد."
و این به دلیل فرمایش خداوند عز و جل است که فرمود: «این [حج تمتع] برای کسی است که اهل (ساکن) نزدیکی مسجد الحرام نباشد» (سوره بقره، آیه 196).
***
14737- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَخِی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع لِأَهْلِ مَکَّةَ أَنْ یَتَمَتَّعُوا بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَقَالَ لَا یَصْلُحُ أَنْ یَتَمَتَّعُوا لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (3).
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (4)
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
به برادرم موسی بن جعفر (ع) گفتم: "آیا اهل مکه می توانند حج تمتع انجام دهند و عمره را به حج متصل کنند؟" ایشان فرمودند: "خیر، درست نیست که آنها حج تمتع انجام دهند، به دلیل فرمایش خداوند عز و جل که فرمود: «این [حج تمتع] برای کسی است که اهل (ساکن) نزدیکی مسجد الحرام نباشد»" (سوره بقره، آیه 196).
***
14738- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (7) قَالَ یَعْنِی أَهْلُ مَکَّةَ لَیْسَ عَلَیْهِمْ مُتْعَةٌ کُلُّ مَنْ کَانَ أَهْلُهُ دُونَ ثَمَانِیَةٍ وَ أَرْبَعِینَ مِیلًا ذَاتِ عِرْقٍ (8) وَ عُسْفَانَ (9) کَمَا یَدُورُ حَوْلَ مَکَّةَ- فَهُوَ مِمَّنْ دَخَلَ فِی هَذِهِ الْآیَةِ وَ کُلُّ مَنْ کَانَ أَهْلُهُ وَرَاءَ ذَلِکَ فَعَلَیْهِمُ الْمُتْعَةُ.
******
ترجمه:
***
در مورد فرمایش خداوند عز و جل در کتابش که می فرماید: «این [حج تمتع] برای کسی است که اهل (ساکن) نزدیکی مسجد الحرام نباشد» (سوره بقره، آیه 196) توضیح دهید. امام فرمودند: "یعنی اهل مکه، حج تمتع بر آنها واجب نیست. هر کس که اهل او در فاصله کمتر از چهل و هشت میل (تقریباً 77 کیلومتر) از مکه باشد، مانند مناطقی چون ذات عرق و عسفان که در اطراف مکه هستند، شامل این آیه می شود. اما هر کس که اهل او فراتر از این فاصله باشد، حج تمتع بر او واجب است."
***
ص: 259
14739- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ النَّخَعِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ- قَالَ مَا دُونَ الْمَوَاقِیتِ إِلَی مَکَّةَ- فَهُوَ حَاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ لَیْسَ لَهُمْ مُتْعَةٌ.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان درباره «حاضری المسجد الحرام» (افرادی که ساکن نزدیکی مسجد الحرام هستند) فرمودند:
"کسانی که در فاصله ای کمتر از میقات ها تا مکه زندگی می کنند، حاضری المسجد الحرام محسوب می شوند و برای آنان حج تمتع وجود ندارد."
***
14740- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ- قَالَ مَا دُونَ الْأَوْقَاتِ إِلَی مَکَّةَ.
أَقُولُ: هَذَا یُقَارِبُ مَا مَرَّ مِنْ حَدِیثِ زُرَارَةَ (3) إِنْ کَانَ الْمُرَادُ بِهِ مَا دُونَ الْمَوَاقِیتِ کُلِّهَا وَ إِلَّا أَمْکَنَ حَمْلُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
***
حماد بن عثمان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند: "برای حاضران مسجد الحرام، مکان های مواقیت به سمت مکه محاسبه نمی شود."
می گویم: این با آنچه از حدیث زراره گذشت، نزدیک است، اگر منظور همان چیزی باشد که کمتر از همه مواقیت است، وگرنه ممکن است به تقیه تعبیر شود.
***
14741- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَیْسَ لِأَهْلِ سَرِفٍ وَ لَا لِأَهْلِ مَرٍّ- وَ لَا لِأَهْلِ مَکَّةَ مُتْعَةٌ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (5).
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
سعید اعرج نقل می کند که امام صادق (ع) فرمودند:
"برای اهل «سرف»، اهل «مرّ» و اهل مکه حج تمتع وجود ندارد. خداوند متعال می فرماید: «این [حج تمتع] برای کسی است که اهل (ساکن) نزدیکی مسجد الحرام نباشد»" (سوره بقره، آیه 196).
***
14742- 7- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ ذلِکَ
ص: 260
لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (1) قَالَ ذَلِکَ أَهْلُ مَکَّةَ لَیْسَ لَهُمْ مُتْعَةٌ وَ لَا عَلَیْهِمْ عُمْرَةٌ قَالَ قُلْتُ: فَمَا حَدُّ ذَلِکَ قَالَ ثَمَانِیَةً وَ أَرْبَعِینَ مِیلًا مِنْ جَمِیعِ نَوَاحِی مَکَّةَ- دُونَ عُسْفَانَ وَ دُونَ ذَاتِ عِرْقٍ.
******
ترجمه:
***
زراره از امام باقر (ع) نقل می کند که ایشان فرمودند:
از ایشان درباره فرمایش خداوند «این [حج تمتع] برای کسی است که اهل (ساکن) نزدیکی مسجد الحرام نباشد» (سوره بقره، آیه 196) پرسیدم. امام فرمودند: "این حکم برای اهل مکه است؛ آنان حج تمتع ندارند و همچنین بر آنان عمره واجب نیست." گفتم: "حد و مرز این فاصله چقدر است؟" امام فرمودند: "چهل و هشت میل (حدود 77 کیلومتر) از همه جهات مکه، که شامل مناطقی چون عسفان و ذات عرق نمی شود."
***
14743- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ لَا یَجُوزُ الْحَجُّ إِلَّا مُتَمَتِّعاً وَ لَا یَجُوزُ الْقِرَانُ وَ الْإِفْرَادُ الَّذِی تَسْتَعْمِلُهُ الْعَامَّةُ- إِلَّا لِأَهْلِ مَکَّةَ وَ حَاضِرِیهَا.
******
ترجمه:
***
فضل بن شاذان از امام رضا (ع) نقل می کند که ایشان در نامه ای به مأمون فرمودند:
"حج تنها به شکل تمتع صحیح است و حج قران و افراد که مردم عادی انجام می دهند، جز برای اهل مکه و ساکنان آن، مجاز نیست."
***
14744- 9- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ أَهْلُ مَکَّةَ لَا مُتْعَةَ لَهُمْ.
******
ترجمه:
***
عبد الرحمن بن الحجاج از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان در سخنی فرمودند:
"برای اهل مکه حج تمتع وجود ندارد."
***
14745- 10- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ذلِکَ لِمَنْ لَمْ یَکُنْ أَهْلُهُ حاضِرِی الْمَسْجِدِ الْحَرامِ (5) قَالَ مَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ عَلَی ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِیلًا مِنْ بَیْنِ یَدَیْهَا وَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِیلًا مِنْ خَلْفِهَا وَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِیلًا عَنْ یَمِینِهَا وَ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِیلًا عَنْ یَسَارِهَا فَلَا مُتْعَةَ لَهُ مِثْلُ مَرٍّ (6) وَ أَشْبَاهِهِ.
ص: 261
أَقُولُ: هَذَا غَیْرُ صَرِیحٍ فِی حُکْمِ مَا زَادَ عَنْ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ مِیلًا فَهُوَ مُوَافِقٌ لِغَیْرِهِ فِیهَا وَ فِیمَا دُونَهَا فَیَبْقَی تَصْرِیحُ حَدِیثِ زُرَارَةَ وَ غَیْرِهِ بِالتَّفْصِیلِ سَالِماً عَنِ الْمُعَارِضِ.
******
ترجمه:
***
حریز از امام صادق (ع) نقل می کند که درباره فرمایش خداوند عز و جل: «این [حج تمتع] برای کسی است که اهل (ساکن) نزدیکی مسجد الحرام نباشد» (سوره بقره، آیه 196) فرمودند:
"کسی که منزلش در فاصله هجده میل از جلو و هجده میل از پشت و هجده میل از سمت راست و هجده میل از سمت چپ مکه باشد، حج تمتع برای او وجود ندارد، مانند اهل مرّ و مشابهان آنها."
می گویم: این بیان در مورد حکم کسانی که در فاصله بیشتر از هجده میل زندگی می کنند، صریح نیست، اما با دیگر روایات هم خوانی دارد. در نتیجه، روایت زراره و سایر روایات با تفصیل باقی می مانند و از تعارض مصون هستند.
***
14746- 11- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَهْلِ مَکَّةَ أَ یَتَمَتَّعُونَ قَالَ لَیْسَ لَهُمْ مُتْعَةٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
حماد می گوید:
از امام صادق (ع) درباره اهل مکه پرسیدم که آیا می توانند حج تمتع انجام دهند؟ ایشان فرمودند: "برای آنها حج تمتع وجود ندارد."
***
14747- 12- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لِأَهْلِ مَکَّةَ مُتْعَةٌ قَالَ لَا وَ لَا لِأَهْلِ بُسْتَانَ- وَ لَا لِأَهْلِ ذَاتِ عِرْقٍ وَ لَا لِأَهْلِ عُسْفَانَ وَ نَحْوِهَا (3).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
ابی بصیر از امام صادق (ع) نقل می کند که گفت:
"به اهل مکه و اهل بستان و اهل ذات عرق و اهل عسفان و مشابه آنها نمی توان گفت که حج تمتع دارند."
امام صادق (ع) تأکید کردند که این گروه ها مشمول حج تمتع نیستند.
***
(6) 7 بَابُ جَوَازِ التَّمَتُّعِ لِلْمَکِّیِّ إِذَا بَعُدَ ثُمَّ رَجَعَ فَمَرَّ بِبَعْضِ الْمَوَاقِیتِ
******
ترجمه:
***
***
14748- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ قَالا
ص: 262
سَأَلْنَا أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ- خَرَجَ إِلَی بَعْضِ الْأَمْصَارِ ثُمَّ رَجَعَ فَمَرَّ بِبَعْضِ الْمَوَاقِیتِ الَّتِی وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ فَقَالَ مَا أَزْعُمُ أَنَّ ذَلِکَ لَیْسَ لَهُ وَ الْإِهْلَالُ بِالْحَجِّ أَحَبُّ إِلَیَّ وَ رَأَیْتُ مَنْ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع- وَ ذَلِکَ أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی قَدْ نَوَیْتُ أَنْ أَصُومَ بِالْمَدِینَةِ- قَالَ تَصُومُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی قَالَ لَهُ وَ أَرْجُو أَنْ یَکُونَ خُرُوجِی فِی عَشْرٍ مِنْ شَوَّالٍ- فَقَالَ تَخْرُجُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَقَالَ لَهُ قَدْ نَوَیْتُ أَنْ أَحُجَّ عَنْکَ أَوْ عَنْ أَبِیکَ فَکَیْفَ أَصْنَعُ فَقَالَ لَهُ تَمَتَّعْ فَقَالَ لَهُ إِنَّ اللَّهَ رُبَّمَا مَنَّ عَلَیَّ بِزِیَارَةِ رَسُولِهِ ص وَ زِیَارَتِکَ وَ السَّلَامِ عَلَیْکَ وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْکَ وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ أَبِیکَ- وَ رُبَّمَا حَجَجْتُ عَنْ بَعْضِ إِخْوَانِی أَوْ عَنْ نَفْسِی فَکَیْفَ أَصْنَعُ فَقَالَ لَهُ تَمَتَّعْ فَرَدَّ عَلَیْهِ الْقَوْلَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ یَقُولُ إِنِّی مُقِیمٌ بِمَکَّةَ وَ أَهْلِی بِهَا فَیَقُولُ تَمَتَّعْ فَسَأَلَهُ بَعْدَ ذَلِکَ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا فَقَالَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُفْرِدَ عُمْرَةَ هَذَا الشَّهْرِ یَعْنِی شَوَّالَ فَقَالَ لَهُ أَنْتَ مُرْتَهَنٌ بِالْحَجِّ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ إِنَّ أَهْلِی وَ مَنْزِلِی بِالْمَدِینَةِ- وَ لِی بِمَکَّةَ أَهْلٌ وَ مَنْزِلٌ وَ بَیْنَهُمَا أَهْلٌ وَ مَنَازِلُ فَقَالَ لَهُ أَنْتَ مُرْتَهَنٌ بِالْحَجِّ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ فَإِنَّ لِی ضِیَاعاً حَوْلَ مَکَّةَ- وَ أُرِیدُ أَنْ أَخْرُجَ حَلَالًا فَإِذَا کَانَ إِبَّانُ الْحَجِّ حَجَجْتُ.
******
ترجمه:
***
عبد الرحمن بن حجاج و عبد الرحمن بن أعیان روایت می کنند که از امام موسی کاظم (ع) درباره مردی از اهل مکه پرسیدند که به بعضی از شهرها رفته و سپس برگشته است و از بعضی از مواقتی که پیامبر (ص) تعیین کرده بودند، عبور کرده است. امام (ع) فرمودند: "من معتقد نیستم که آن مرد بتواند از تمتع استفاده کند و اینکه با احرام حج بیاید برای من محبوب تر است."
سپس اشاره کردند به اینکه مردی در اولین شب از ماه رمضان به امام صادق (ع) گفت که نیت کرده است در مدینه روزه بگیرد و انتظار دارد که در دهه شوال بیرون برود. امام (ع) گفت: "بیرون می روی، ان شاء الله."
سپس مرد گفت که نیت دارد که به نیابت از امام یا پدرش حج انجام دهد و پرسید چگونه باید عمل کند. امام (ع) پاسخ دادند: "تمتع کن." او در جواب گفت: "خداوند شاید مرا به زیارت پیامبر (ص) و شما برساند، و شاید حج کنم به نیابت از شما یا پدر شما یا بعضی از برادرانم یا خودم، پس چگونه باید عمل کنم؟" امام (ع) دوباره تأکید کردند: "تمتع کن."
سپس مردی از یاران امام (ع) گفت که می خواهد عمره ای در این ماه (شوال) انجام دهد. امام (ع) پاسخ دادند: "تو به حج متعهد هستی." مرد گفت: "اما من اهل و منزل خود را در مدینه دارم و همچنین در مکه هم اهل و منزلی دارم و بین آن ها هم اهل و منازلی وجود دارد." امام (ع) فرمودند: "تو به حج متعهد هستی." مرد گفت: "من املاک و زمین هایی در اطراف مکه دارم و می خواهم حلال(بدون احرام) خارج شوم، پس اگر زمان حج برسد، حج می کنم."
***
14749- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ- یَخْرُجُ إِلَی بَعْضِ الْأَمْصَارِ ثُمَّ یَرْجِعُ إِلَی مَکَّةَ- فَیَمُرُّ بِبَعْضِ الْمَوَاقِیتِ أَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ قَالَ مَا أَزْعُمُ أَنَّ ذَلِکَ لَیْسَ لَهُ لَوْ فَعَلَ وَ کَانَ الْإِهْلَالُ أَحَبَّ إِلَیَّ.
******
ترجمه:
***
عبد الرحمن بن حجاج از امام صادق (ع) روایت می کند که از ایشان درباره مردی از اهل مکه که به برخی از شهرها می رود و سپس به مکه برمی گردد و از برخی مواقت عبور می کند، پرسید: "آیا او می تواند حج تمتع انجام دهد؟" امام (ع) پاسخ دادند: "من نمی گویم که او اجازه دارد این کار را انجام دهد، حتی اگر انجام دهد. همچنین، احرام حج برای من محبوب تر است."
***
ص: 263
(1) 8 بَابُ جَوَازِ حَجِّ التَّمَتُّعِ لِلْمُجَاوِرِ وَ وُجُوبِهِ فِی الْوَاجِبِ قَبْلَ أَنْ یَتَعَیَّنَ عَلَیْهِ غَیْرُهُ
******
ترجمه:
***
***
14750- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُجَاوِرِ أَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ قَالَ نَعَمْ یَخْرُجُ إِلَی مُهَلِّ أَرْضِهِ فَیُلَبِّی إِنْ شَاءَ.
******
ترجمه:
***
سماعة از امام کاظم (ع) روایت می کند که از ایشان پرسید: "آیا کسی که مجاور (در مکه اقامت دارد) می تواند از تمتع استفاده کند؟" امام (ع) پاسخ دادند: "بله، او می تواند به میقات سرزمین خود برود و اگر بخواهد، تلبیه می گوید."
***
14751- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُجَاوِرُ بِمَکَّةَ إِذَا دَخَلَهَا بِعُمْرَةٍ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ- فِی رَجَبٍ أَوْ شَعْبَانَ أَوْ شَهْرِ رَمَضَانَ- أَوْ غَیْرِ ذَلِکَ مِنَ الشُّهُورِ إِلَّا أَشْهُرَ الْحَجِّ- فَإِنَّ أَشْهُرَ الْحَجِّ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ- مَنْ دَخَلَهَا بِعُمْرَةٍ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ- ثُمَّ أَرَادَ أَنْ یُحْرِمَ فَلْیَخْرُجْ إِلَی الْجِعْرَانَةِ (4) فَیُحْرِمُ مِنْهَا ثُمَّ یَأْتِی مَکَّةَ- وَ لَا یَقْطَعِ التَّلْبِیَةَ حَتَّی یَنْظُرَ إِلَی الْبَیْتِ- ثُمَّ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ- وَ یُصَلِّی الرَّکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- ثُمَّ یَخْرُجُ إِلَی الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَیَطُوفُ بَیْنَهُمَا ثُمَّ یُقَصِّرُ وَ یُحِلُّ ثُمَّ یَعْقِدُ التَّلْبِیَةَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5) وَ کَذَا مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از سماعه، از امام صادق (ع) روایت شده است: کسی که در مکه اقامت دارد و در ماهی غیر از ماه های حج وارد مکه می شود، مثل رجب، شعبان، رمضان یا ماه های دیگر به جز ماه های حج، (که ماه های حج شوال، ذی القعده و ذی الحجه هستند)، اگر در غیر از ماه های حج با نیت عمره وارد مکه شود و بخواهد احرام ببندد، باید به سمت جعرانه برود و از آنجا احرام ببندد و به مکه بیاید. و نباید تلبیه (ذکر لبیک) را قطع کند تا زمانی که خانه (کعبه) را ببیند. سپس دور خانه (کعبه) طواف می کند و دو رکعت نماز نزد مقام ابراهیم (ع) می خواند. سپس به صفا و مروه می رود و بین آنها سعی می کند. بعد از آن، موهایش را کوتاه می کند و از احرام خارج می شود. سپس در روز ترویه (برای حج) مجدداً تلبیه را شروع می کند.
***
14752- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی
ص: 264
عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمُجَاوِرِ بِمَکَّةَ یَخْرُجُ إِلَی أَهْلِهِ ثُمَّ یَرْجِعُ إِلَی مَکَّةَ بِأَیِّ شَیْ ءٍ یَدْخُلُ فَقَالَ إِنْ کَانَ مُقَامُهُ بِمَکَّةَ أَکْثَرَ مِنْ سِتَّةِ أَشْهُرٍ فَلَا یَتَمَتَّعْ وَ إِنْ کَانَ أَقَلَّ مِنْ سِتَّةِ أَشْهُرٍ فَلَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ.
******
ترجمه:
***
ابن ابی عمیر از حفص بن بختری از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند: "در مورد کسی که در مکه مجاور (اقامت) داشته و به اهل خود سفر کرده و سپس به مکه بازمی گردد، سوال شد: با چه حالتی وارد مکه شود؟ فرمود: 'اگر اقامتش در مکه بیشتر از شش ماه باشد، تمتع انجام ندهد و اگر کمتر از شش ماه باشد، می تواند تمتع کند
***
14753- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: مَنْ أَقَامَ بِمَکَّةَ سَنَةً فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ أَهْلِ مَکَّةَ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم، از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) روایت شده است: کسی که یک سال در مکه اقامت کند، حکم اهل مکه را دارد.
***
14754- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ وَ غَیْرِهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَقَامَ بِمَکَّةَ خَمْسَةَ أَشْهُرٍ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ النَّهْیُ عَنِ التَّمَتُّعِ هُنَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ عَلَی الْجَوَازِ فِی الْمَنْدُوبِ خَاصَّةً لِمَا مَضَی (4) وَ یَأْتِی (5).
******
ترجمه:
***
از حسین بن عثمان و غیر او، از کسی که او ذکر کرده است، از امام صادق (ع) روایت شده است: کسی که پنج ماه در مکه اقامت کند، برای او جایز نیست که تمتع انجام دهد.
می گویم: و آنچه دلالت بر این موضوع دارد نیز آمده است، و نهی از تمتع در اینجا بر تقیه یا بر جواز در مورد مستحب خاص حمل می شود، به دلیل آنچه که پیشتر ذکر شد.
***
(6) 9 بَابُ حُکْمِ مَنْ أَقَامَ بِمَکَّةَ سَنَتَیْنِ ثُمَّ اسْتَطَاعَ مَتَی یَنْتَقِلُ فَرْضُهُ إِلَی الْقِرَانِ أَوِ الْإِفْرَادِ وَ مِنْ أَیْنَ یُحْرِمُ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ وَ حُکْمِ مَنْ کَانَ لَهُ مَنْزِلَانِ قَرِیبٌ وَ بَعِیدٌ
******
ترجمه:
***
***
14755- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ
ص: 265
عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ أَقَامَ بِمَکَّةَ سَنَتَیْنِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ- لَا مُتْعَةَ لَهُ فَقُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَ رَأَیْتَ إِنْ کَانَ لَهُ أَهْلٌ بِالْعِرَاقِ- وَ أَهْلٌ بِمَکَّةَ قَالَ فَلْیَنْظُرْ أَیُّهُمَا الْغَالِبُ عَلَیْهِ فَهُوَ مِنْ أَهْلِهِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
زراره از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل می کند: "هرکس که دو سال در مکه اقامت داشته باشد، از اهل مکه محسوب می شود و تمتع ندارد." سپس به امام ابوجعفر (علیه السلام) گفتم: "اگر کسی هم در عراق و هم در مکه خانواده داشته باشد، چه؟" امام فرمود: "باید ببیند کدام یک بر او غالب است، از اهل همان جا محسوب می شود."
***
14756- 2- (2) وَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمُجَاوِرُ بِمَکَّةَ یَتَمَتَّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ إِلَی سَنَتَیْنِ فَإِذَا جَاوَزَ سَنَتَیْنِ کَانَ قَاطِناً وَ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ.
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید روایت شده است که امام صادق (ع) فرمودند: کسی که در مکه اقامت دارد، تا دو سال می تواند با عمره به حج تمتع کند، اما اگر بیش از دو سال در آنجا بماند، مقیم محسوب می شود و برای او تمتع جایز نیست.
***
14757- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَهْلِ مَکَّةَ أَنْ یَتَمَتَّعُوا فَقَالَ لَا لَیْسَ لِأَهْلِ مَکَّةَ أَنْ یَتَمَتَّعُوا قَالَ قُلْتُ: فَالْقَاطِنِینَ بِهَا قَالَ إِذَا أَقَامُوا سَنَةً أَوْ سَنَتَیْنِ صَنَعُوا کَمَا یَصْنَعُ أَهْلُ مَکَّةَ- فَإِذَا أَقَامُوا شَهْراً فَإِنَّ لَهُمْ أَنْ یَتَمَتَّعُوا قُلْتُ مِنْ أَیْنَ قَالَ یَخْرُجُونَ مِنَ الْحَرَمِ- قُلْتُ مِنْ أَیْنَ یُهِلُّونَ بِالْحَجِّ فَقَالَ مِنْ مَکَّةَ نَحْواً مِمَّا یَقُولُ النَّاسُ.
قَالَ الْعَلَّامَةُ فِی الْمُخْتَلَفِ السُّؤَالُ وَقَعَ عَلَی الْقَاطِنِینَ وَ إِنَّمَا یَتَحَقَّقُ الِاسْتِیطَانُ بِإِقَامَةِ سَنَةٍ کَامِلَةٍ وَ إِذَا أَقَامَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ أَقَامُوا سَنَةً سَنَةً أُخْرَی انْتَقَلَ فَرْضُهُمْ فَلَا مُنَافَاةَ (4).
******
ترجمه:
***
از حلبی روایت شده است که گفتم: آیا اهل مکه می توانند تمتع انجام دهند؟ امام صادق (ع) فرمودند: نه، برای اهل مکه تمتع جایز نیست. گفتم: برای کسانی که در آنجا ساکن هستند چطور؟ فرمودند: اگر یک سال یا دو سال اقامت داشته باشند، مانند اهل مکه عمل می کنند؛ اما اگر یک ماه اقامت داشته باشند، برای آنها جایز است که تمتع انجام دهند. گفتم: از کجا؟ فرمودند: باید از حرم خارج شوند. گفتم: از کجا باید برای حج احرام ببندند؟ فرمودند: از مکه، مانند آنچه مردم می گویند.
علامه در «المختلف» گفته است که این سؤال درباره ساکنین (قاطنین) بوده است و اقامت با یک سال کامل تحقق می یابد، و اگر این کسانی که یک سال اقامت داشته اند، سال دیگری نیز اقامت کنند، فرض آنان تغییر می کند و در این حالت تعارضی وجود ندارد.
***
14758- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ
ص: 266
إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ وَ قَدْ کَانَ إِبْرَاهِیمُ بْنُ مَیْمُونٍ تِلْکَ السَّنَةَ مَعَنَا بِالْمَدِینَةِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- إِنَّ أَصْحَابَنَا مُجَاوِرُونَ بِمَکَّةَ- وَ هُمْ یَسْأَلُونِّی لَوْ قَدِمْتُ عَلَیْهِمْ کَیْفَ یَصْنَعُونَ فَقَالَ قُلْ لَهُمْ إِذَا کَانَ هِلَالُ ذِی الْحِجَّةِ- فَلْیَخْرُجُوا إِلَی التَّنْعِیمِ فَلْیُحْرِمُوا وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ- وَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ ثُمَّ یَطُوفُوا فَیَعْقِدُوا بِالتَّلْبِیَةِ عِنْدَ کُلِّ طَوَافٍ ثُمَّ قَالَ أَمَّا أَنْتَ فَإِنَّکَ تَمَتَّعْ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- وَ أَحْرِمْ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ.
أَقُولُ: هَذَا الْإِجْمَالُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّفْصِیلِ السَّابِقِ (1) أَوْ عَلَی الْجَوَازِ فِی النَّدْبِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
***
از ابراهیم بن میمون، و ابراهیم بن میمون آن سال با ما در مدینه بود. گفت: به امام صادق (ع) گفتم: اصحاب ما که در مکه اقامت دارند از من می پرسند که اگر من نزد آنان بیایم، باید چه کنند؟ امام فرمودند: به آنان بگو، وقتی هلال ماه ذی الحجه دیده شد، به سمت تنعیم بروند و احرام ببندند، سپس طواف به دور خانه (کعبه) و بین صفا و مروه انجام دهند، سپس دوباره طواف کنند و در هر طواف تلبیه را ببندند (یعنی لبیک بگویند). سپس فرمودند: اما تو، باید در ماه های حج تمتع کنی و در روز ترویه از مسجدالحرام احرام ببندی.
می گویم: این اجمال (مختصر بودن توضیح) بر تفصیل سابق، یا بر جواز در مورد مستحب، یا بر تقیه حمل می شود.
***
14759- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُرِیدُ الْجِوَارَ (3) فَکَیْفَ أَصْنَعُ فَقَالَ إِذَا رَأَیْتَ الْهِلَالَ هِلَالَ ذِی الْحِجَّةِ- فَاخْرُجْ إِلَی الْجِعْرَانَةِ فَأَحْرِمْ مِنْهَا بِالْحَجِّ إِلَی أَنْ قَالَ إِنَّ سُفْیَانَ فَقِیهَکُمْ أَتَانِی فَقَالَ مَا یَحْمِلُکَ عَلَی أَنْ تَأْمُرَ أَصْحَابَکَ یَأْتُونَ الْجِعْرَانَةَ- فَیُحْرِمُونَ مِنْهَا قُلْتُ لَهُ هُوَ وَقْتٌ مِنْ مَوَاقِیتِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَقَالَ وَ أَیُّ وَقْتٍ مِنْ مَوَاقِیتِ رَسُولِ اللَّهِ ص هُوَ فَقُلْتُ أَحْرَمَ مِنْهَا حِینَ قَسَمَ غَنَائِمَ حُنَیْنٍ وَ مَرْجِعُهُ مِنَ الطَّائِفِ- فَقَالَ إِنَّمَا هَذَا شَیْ ءٌ أَخَذْتَهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ- کَانَ إِذَا رَأَی الْهِلَالَ صَاحَ بِالْحَجِّ فَقُلْتُ أَ لَیْسَ قَدْ کَانَ عِنْدَکُمْ مَرْضِیّاً فَقَالَ بَلَی وَ لَکِنْ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ أَصْحَابَ رَسُولِ اللَّهِ ص- أَحْرَمُوا مِنَ الْمَسْجِدِ فَقُلْتُ إِنَّ أُولَئِکَ کَانُوا مُتَمَتِّعِینَ فِی أَعْنَاقِهِمُ الدِّمَاءُ وَ إِنَّ هَؤُلَاءِ قَطَنُوا مَکَّةَ فَصَارُوا کَأَنَّهُمْ مِنْ أَهْلِ مَکَّةَ- وَ أَهْلُ مَکَّةَ لَا مُتْعَةَ لَهُمْ
ص: 267
- فَأَحْبَبْتُ أَنْ یَخْرُجُوا مِنْ مَکَّةَ إِلَی بَعْضِ الْمَوَاقِیتِ وَ أَنْ یَسْتَغِبُّوا بِهِ أَیَّاماً فَقَالَ لِی وَ أَنَا أُخْبِرُهُ أَنَّهَا وَقْتٌ مِنَ مَوَاقِیتِ رَسُولِ اللَّهِ ص- یَا بَا عَبْدِ اللَّهِ فَإِنِّی أَرَی لَکَ أَنْ لَا تَفْعَلَ فَضَحِکْتُ وَ قُلْتُ وَ لَکِنِّی أَرَی لَهُمْ أَنْ یَفْعَلُوا فَسَأَلَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ عَمَّنْ مَعَنَا مِنَ النِّسَاءِ کَیْفَ یَصْنَعْنَ فَقَالَ لَوْ لَا أَنَّ خُرُوجَ النِّسَاءِ شُهْرَةٌ لَأَمَرْتُ الصَّرُورَةَ مِنْهُنَّ أَنْ تَخْرُجَ وَ لَکِنْ مُرْ مَنْ کَانَ مِنْهُنَّ صَرُورَةً أَنْ تُهِلَّ بِالْحَجِّ فِی هِلَالِ ذِی الْحِجَّةِ- وَ أَمَّا اللَّوَاتِی قَدْ حَجَجْنَ فَإِنْ شِئْنَ فَفِی خَمْسَةٍ مِنَ الشَّهْرِ وَ إِنْ شِئْنَ فَیَوْمَ التَّرْوِیَةِ- فَخَرَجَ وَ أَقَمْنَا فَاعْتَلَّ بَعْضُ مَنْ کَانَ مَعَنَا مِنَ النِّسَاءِ الصَّرُورَةِ مِنْهُنَّ فَقَدِمَ فِی خَمْسٍ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ فَأَرْسَلْتُ إِلَیْهِ أَنَّ بَعْضَ مَنْ مَعَنَا مِنْ صَرُورَةِ النِّسَاءِ قَدِ اعْتَلَّ فَکَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ فَلْتَنْظُرْ مَا بَیْنَهَا وَ بَیْنَ التَّرْوِیَةِ فَإِنْ طَهُرَتْ فَلْتُهِلَّ بِالْحَجِّ وَ إِلَّا فَلَا یَدْخُلْ عَلَیْهَا یَوْمُ التَّرْوِیَةِ إِلَّا وَ هِیَ مُحْرِمَةٌ وَ أَمَّا الْأَوَاخِرُ فَیَوْمَ التَّرْوِیَةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از صفوان، از عبدالرحمن بن حجاج روایت شده است که گفت: به امام صادق (ع) گفتم که قصد اقامت (جوار) در مکه دارم، چگونه باید عمل کنم؟ امام فرمودند: وقتی هلال ماه ذی الحجه را دیدی، به جعرانه برو و از آنجا برای حج احرام ببند. سپس فرمودند: سفیان، فقیه شما، نزد من آمد و گفت: چرا به اصحابت می گویی به جعرانه بروند و از آنجا احرام ببندند؟ به او گفتم: این یکی از میقات های رسول خدا (ص) است. او گفت: کدام میقات از میقات های رسول خدا (ص) است؟ گفتم: رسول خدا از آنجا احرام بست وقتی غنائم حنین را تقسیم کرد و از طائف بازگشت. او گفت: این چیزی است که از عبدالله بن عمر گرفته ای. او وقتی هلال را می دید، برای حج بانگ می زد. گفتم: آیا او نزد شما مورد تأیید نبود؟ گفت: بله، ولی آیا نمی دانی که اصحاب رسول خدا (ص) از مسجد احرام بستند؟ گفتم: آنها تمتع داشتند و باید قربانی می کردند، و اینها که در مکه ساکن هستند، مانند اهل مکه اند و اهل مکه تمتع ندارند. به همین دلیل دوست داشتم که از مکه خارج شوند به سوی یکی از میقات ها و چند روز در آنجا بمانند.
سپس گفت: و من به او گفتم که این یکی از میقات های رسول خدا (ص) است. او گفت: ای ابا عبدالله، من فکر می کنم نباید این کار را بکنی. من خندیدم و گفتم: ولی من فکر می کنم که باید این کار را بکنند. سپس عبدالرحمن درباره زنانی که با ما هستند، پرسید که آنها چه باید بکنند. امام فرمودند: اگر خروج زنان (از مکه) مشهور نبود، به زنان صروره (کسانی که حج نرفته اند) دستور می دادم که خارج شوند. ولی به زنان صروره بگو که در هلال ذی الحجه برای حج احرام ببندند. و اما زنانی که قبلاً حج کرده اند، اگر بخواهند می توانند در پنج روز از ماه (ذی الحجه) احرام ببندند یا در روز ترویه. عبدالرحمن رفت و ما ماندیم. برخی از زنان صروره ای که با ما بودند بیمار شدند و در پنج روز از ذی الحجه به ما ملحق شدند. به او پیغام دادم که برخی از زنان صروره همراه ما بیمار شده اند، چه باید بکنند؟ امام فرمودند: باید ببینند که آیا بین آنها و روز ترویه طهارت حاصل می شود، اگر طاهر شدند، برای حج احرام ببندند، وگرنه روز ترویه نباید بر آنها بگذرد مگر آنکه محرم باشند. و اما دیگران، در روز ترویه احرام ببندند.
***
14760- 6- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی الْفَضْلِ قَالَ: کُنْتُ مُجَاوِراً بِمَکَّةَ فَسَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَیْنَ أُحْرِمُ بِالْحَجِّ فَقَالَ مِنْ حَیْثُ أَحْرَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنَ الْجِعْرَانَةِ- أَتَاهُ فِی ذَلِکَ الْمَکَانِ فُتُوحٌ فَتْحُ الطَّائِفِ وَ فَتْحُ خَیْبَرَ- وَ الْفَتْحُ فَقُلْتُ مَتَی أَخْرُجُ قَالَ إِنْ کُنْتَ صَرُورَةً فَإِذَا مَضَی مِنْ ذِی الْحِجَّةِ یَوْمٌ فَإِذَا کُنْتَ قَدْ حَجَجْتَ قَبْلَ ذَلِکَ فَإِذَا مَضَی مِنَ الشَّهْرِ خَمْسٌ.
******
ترجمه:
***
از صفوان، از ابوالفضل روایت شده است که گفت: در مکه مجاور (ساکن موقت) بودم و از امام صادق (ع) پرسیدم که از کجا برای حج احرام ببندم؟ امام فرمودند: از همان جایی که رسول خدا (ص) از جعرانه احرام بست. در آن مکان برای او فتوحاتی (پیروزی ها) رخ داد: فتح طائف، فتح خیبر و فتح (بزرگ). گفتم: چه زمانی باید خارج شوم؟ فرمودند: اگر صروره (کسی که اولین حج خود را انجام می دهد) هستی، پس زمانی که یک روز از ذی الحجه بگذرد (خارج شو)، و اگر قبلاً حج کرده ای، پس زمانی که پنج روز از ماه گذشته باشد.
***
14761- 7- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ دَاوُدَ عَنْ حَمَّادٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَهْلِ مَکَّةَ أَ یَتَمَتَّعُونَ قَالَ لَیْسَ لَهُمْ مُتْعَةٌ قُلْتُ فَالْقَاطِنُ بِهَا قَالَ إِذَا أَقَامَ بِهَا سَنَةً
ص: 268
أَوْ سَنَتَیْنِ صَنَعَ صُنْعَ أَهْلِ مَکَّةَ- قُلْتُ فَإِنْ مَکَثَ الشَّهْرَ قَالَ یَتَمَتَّعُ قُلْتُ مِنْ أَیْنَ (1) قَالَ یَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ قُلْتُ مِنْ أَیْنَ یُهِلُّ بِالْحَجِّ قَالَ مِنْ مَکَّةَ نَحْواً مِمَّا یَقُولُ النَّاسُ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (2).
******
ترجمه:
***
از حماد روایت شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره اهل مکه پرسیدم: آیا آن ها تمتع می کنند؟ فرمودند: برای آن ها تمتع نیست. گفتم: پس کسی که در آنجا ساکن است (چه حکمی دارد)؟ فرمودند: اگر یک یا دو سال در آنجا اقامت کند، مانند اهل مکه عمل می کند. گفتم: اگر یک ماه بماند، فرمودند: تمتع می کند. گفتم: از کجا (باید خارج شود)؟ فرمودند: از حرم خارج شود. گفتم: از کجا برای حج احرام می بندد؟ فرمودند: از مکه، شبیه آنچه مردم می گویند.
***
14762- 8- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُجَاوِرُ بِمَکَّةَ سَنَةً یَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ مَکَّةَ- یَعْنِی یُفْرِدُ الْحَجَّ مَعَ أَهْلِ مَکَّةَ- وَ مَا کَانَ دُونَ السَّنَةِ فَلَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِی مِثْلِهِ (4) وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی الْجَوَازِ فِی النَّدْبِ وَ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
***
کسی که یک سال در مکه مجاور باشد، همانند اهل مکه عمل می کند؛ یعنی حج افراد به جای می آورد، مانند اهل مکه. و اگر مدت اقامتش کمتر از یک سال باشد، برای او تمتع (به معنای انجام عمره و حج تمتع) جایز است.
می گویم : این حکم به احتمال زیاد یا بر اساس تقیه (یعنی مطابق شرایط زمانی و مکانی خاص) است و یا به عنوان جوازی در عبادات مستحبی مطرح می شود.
***
14763- 9- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ دَخَلَ مَکَّةَ بِحَجَّةٍ عَنْ غَیْرِهِ ثُمَّ أَقَامَ سَنَةً فَهُوَ مَکِّیٌّ فَإِذَا أَرَادَ أَنْ یَحُجَّ عَنْ نَفْسِهِ أَوْ أَرَادَ أَنْ یَعْتَمِرَ بَعْدَ مَا انْصَرَفَ مِنْ عَرَفَةَ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یُحْرِمَ مِنْ مَکَّةَ- وَ لَکِنْ یَخْرُجُ إِلَی الْوَقْتِ وَ کُلَّمَا حَوَّلَ (6) رَجَعَ إِلَی الْوَقْتِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)
(8).
******
ترجمه:
***
کسی که با نیت حج به جای دیگری وارد مکه شود و یک سال در آنجا اقامت کند، به عنوان اهل مکه محسوب می شود. اما اگر بخواهد پس از انجام حج، از طرف خود حج یا عمره ای انجام دهد، نباید از خود مکه محرم شود؛ بلکه باید به یکی از میقات ها برود و از آنجا محرم شود. هر بار که بخواهد عمره یا حج انجام دهد، باید از میقات محرم شود.
***
ص: 269
(1) 10 بَابُ وُجُوبِ کَوْنِ الْإِحْرَامِ بِعُمْرَةِ التَّمَتُّعِ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ وَ اخْتِصَاصِ وُجُوبِ الْهَدْیِ بِالْمُتَمَتِّعِ
******
ترجمه:
***
***
14764- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ تَمَتَّعَ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ ثُمَّ أَقَامَ بِمَکَّةَ- حَتَّی یَحْضُرَ الْحَجَّ مِنْ قَابِلٍ فَعَلَیْهِ شَاةٌ وَ مَنْ تَمَتَّعَ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ- ثُمَّ جَاوَرَ حَتَّی یَحْضُرَ الْحَجَّ فَلَیْسَ عَلَیْهِ دَمٌ إِنَّمَا هِیَ حَجَّةٌ مُفْرَدَةٌ وَ إِنَّمَا الْأَضْحَی عَلَی أَهْلِ الْأَمْصَارِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
کسی که در ماه های حج (شوال، ذی القعده، و ذی الحجه) عمره تمتع انجام دهد و سپس در مکه بماند تا سال بعد و حج به جا آورد، باید قربانی یک گوسفند به عنوان کفاره بدهد. اما اگر کسی در غیر از ماه های حج (خارج از ماه های مذکور) عمره تمتع انجام دهد و سپس تا زمان حج در مکه اقامت داشته باشد، بر او قربانی واجب نیست و حج او به صورت حج مفرد محسوب می شود. همچنین قربانی برای کسانی است که از شهرهای دیگر (غیر اهل مکه) به حج می آیند.
***
14765- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ حَجَّ مُعْتَمِراً فِی شَوَّالٍ وَ مِنْ نِیَّتِهِ أَنْ یَعْتَمِرَ وَ یَرْجِعَ إِلَی بِلَادِهِ فَلَا بَأْسَ بِذَلِکَ وَ إِنْ هُوَ أَقَامَ إِلَی الْحَجِّ فَهُوَ مُتَمَتِّعٌ لِأَنَّ أَشْهُرَ الْحَجِّ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ- فَمَنِ اعْتَمَرَ فِیهِنَّ وَ أَقَامَ إِلَی الْحَجِّ فَهِیَ مُتْعَةٌ وَ مَنْ رَجَعَ إِلَی بِلَادِهِ وَ لَمْ یُقِمْ إِلَی الْحَجِّ فَهِیَ عُمْرَةٌ وَ إِنِ اعْتَمَرَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ أَوْ قَبْلَهُ وَ أَقَامَ إِلَی الْحَجِّ فَلَیْسَ بِمُتَمَتِّعٍ وَ إِنَّمَا هُوَ مُجَاوِرٌ أَفْرَدَ الْعُمْرَةَ فَإِنْ هُوَ أَحَبَّ أَنْ یَتَمَتَّعَ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَلْیَخْرُجْ مِنْهَا حَتَّی یُجَاوِزَ ذَاتَ عِرْقٍ أَوْ یُجَاوِزَ عُسْفَانَ- فَیَدْخُلَ مُتَمَتِّعاً بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَإِنْ هُوَ أَحَبَّ أَنْ یُفْرِدَ الْحَجَّ فَلْیَخْرُجْ إِلَی الْجِعْرَانَةِ فَیُلَبِّی مِنْهَا.
ص: 270
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
سماعة بن مهران از امام صادق (ع) نقل می کند که امام فرمود:
کسی که در ماه شوال به قصد انجام عمره وارد مکه شود و نیت داشته باشد که پس از انجام عمره به وطن خود بازگردد، اشکالی ندارد. اما اگر پس از انجام عمره در مکه بماند تا ایام حج، آن عمره او به عنوان بخشی از حج تمتع محسوب می شود، زیرا ماه های حج عبارتند از شوال، ذی القعده و ذی الحجه. هر کسی که در این ماه ها عمره به جا آورد و تا زمان حج بماند، حج او تمتع خواهد بود. ولی اگر پس از انجام عمره به شهر خود بازگردد و تا ایام حج نماند، آن عمره به عنوان عمره مفرده محسوب می شود.
اگر کسی در ماه رمضان یا پیش از آن عمره انجام دهد و تا ایام حج در مکه بماند، حج او تمتع محسوب نمی شود و به عنوان یک مجاور، عمره مفرده انجام داده است. اما اگر او بخواهد در ماه های حج دوباره عمره تمتع به جا آورد، باید از حرم مکه خارج شود و به مکان هایی مثل "ذات عرق" یا "عسفان" برود و دوباره وارد مکه شود و عمره تمتع را انجام دهد. همچنین اگر بخواهد حج افراد انجام دهد، باید به "جعرانه" برود و از آنجا محرم شود.
***
(3) 11 بَابُ أَنَّ أَشْهُرَ الْحَجِّ هِیَ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ لَا یَجُوزُ الْإِحْرَامُ بِالْحَجِّ وَ لَا بِعُمْرَةِ التَّمَتُّعِ إِلَّا فِیهَا
******
ترجمه:
***
***
14766- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یَقُولُ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِی الْحَجِّ (5) وَ هِیَ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، معاویة بن عمار از امام صادق (ع) نقل می کند که امام فرمود:
خداوند متعال در قرآن می فرماید: «حج در ماه های مشخصی است، پس هرکس در این ماه ها حج را واجب کرد، نباید در حج به روابط جنسی (رفث)، گناه (فسوق)، و جدال (نزاع) بپردازد.» (اشاره به آیه 197 سوره بقره)
امام صادق (ع) در ادامه توضیح می دهند که این ماه های مشخص برای حج عبارتند از: شوال، ذی القعده و ذی الحجه.
***
14767- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ (7) وَ الْفَرْضُ التَّلْبِیَةُ وَ الْإِشْعَارُ وَ التَّقْلِیدُ فَأَیَّ ذَلِکَ فَعَلَ فَقَدْ فَرَضَ الْحَجَّ وَ لَا یَفْرِضُ الْحَجَّ إِلَّا فِی هَذِهِ الشُّهُورِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ (8) وَ هُوَ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) فرمود: (درتفسیر آیه شریفه : الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِیهِنَّ الْحَجَّ (9) "فرائض حج" شامل تلبیه، اشعار (علامت گذاری قربانی) و تقلید (بستن قلاده به قربانی) است. هر کدام از این اعمال که انجام شود، به معنای واجب کردن (فرض کردن) حج است. و حج تنها در این ماه ها (شوال، ذی القعده و ذی الحجه) واجب می شود؛ همان ماه هایی که خداوند در قرآن مشخص کرده است.
***
14768- 3- (10) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ
ص: 271
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ (1) شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند: «حج، ماه های مشخصی دارد. [آیه بقره: 197] منظور ماههای شوال، ذوالقعده و ذوالحجه است .»
***
14769- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ أَحْرَمَ بِالْحَجِّ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ فَلَا حَجَّ لَهُ وَ مَنْ أَحْرَمَ دُونَ الْمِیقَاتِ فَلَا إِحْرَامَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَدَقَةَ الشَّعِیرِیِّ (4) عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از ابن اُذینه نقل شده که امام صادق (ع) فرمودند: «کسی که در غیر از ماه های حج، احرام حج ببندد، حج ندارد و کسی که از جایی غیر از میقات احرام ببندد، احرام ندارد.»
***
14770- 5- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُثَنًّی الْحَنَّاطِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ (7) شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ- لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَحُجَّ فِیمَا (8) سِوَاهُنَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (9).
******
ترجمه:
***
از زراره از امام باقر (ع) نقل شده که فرمودند: «حج، ماه های مشخصی دارد [آیه بقره: 197] شوال، ذوالقعده و ذوالحجه. هیچ کس نمی تواند خارج از این ماه ها حج کند.»
***
ص: 272
14771- 6- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: أَشْهُرُ الْحَجِّ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ عَشْرٌ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ- وَ أَشْهُرُ السِّیَاحَةِ عِشْرُونَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمُ- وَ صَفَرٌ وَ شَهْرُ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ وَ عَشْرٌ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْآخِرِ.
******
ترجمه:
***
از علی بن ابراهیم با سندش نقل شده که فرمود: «ماه های حج شوال، ذوالقعده و ده روز از ذی الحجه هستند. و ماه های سیاحت، بیست روز از ذی الحجه، محرم، صفر، ماه ربیع الاول و ده روز از ماه ربیع الآخر هستند.»
***
14772- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْأَحْوَلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ فَرَضَ الْحَجَّ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ قَالَ یَجْعَلُهَا عُمْرَةً.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین با سندش از ابوجعفر احول از امام صادق (ع) نقل کرده که درباره مردی که حج را در غیر از ماه های حج واجب کرده، فرمودند: «آن را به عنوان عمره قرار می دهد.»
***
14773- 8- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبَانٍ (4) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ (5) قَالَ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ- لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یُحْرِمَ بِالْحَجِّ فِیمَا سِوَاهُنَّ.
******
ترجمه:
***
و با سندش از ابان از امام باقر (ع) در مورد سخن خدای عز و جل «حج، ماه های مشخصی دارد [آیه بقره: 197]» نقل شده که فرمودند: «شوال، ذوالقعده و ذوالحجه. هیچ کس نمی تواند خارج از این ماه ها برای حج احرام ببندد.»
***
14774- 9- (6) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی وَ شَهْرٌ مُفْرَدٌ لِلْعُمْرَةِ رَجَبٌ.
******
ترجمه:
***
و در روایت دیگری فرمودند: «و ماه جداگانه ای برای عمره، رجب است.»
***
14775- 10- (7) قَالَ وَ قَالَ ع مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی الْأَرْضِ بُقْعَةً أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنَ الْکَعْبَةِ- وَ لَا أَکْرَمَ عَلَیْهِ مِنْهَا وَ لَهَا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْأَشْهُرَ الْحُرُمَ الْأَرْبَعَةَ فِی کِتَابِهِ- یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا مُتَوَالِیَةٌ لِلْحَجِّ وَ شَهْرٌ مُفْرَدٌ لِلْعُمْرَةِ رَجَبٌ.
أَقُولُ: الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ هُنَا بِمَعْنًی آخَرَ غَیْرِ الْمَعْنَی الْمَشْهُورِ لِدُخُولِ شَوَّالٍ وَ خُرُوجِ الْمُحَرَّمِ وَ الْمَعْنَی الْمَشْهُورُ بِالْعَکْسِ.
******
ترجمه:
***
و فرمودند: «خداوند در زمین هیچ بقعه ای را نیافرید که نزد او از کعبه محبوب تر باشد و نزد او گرامی تر از آن نباشد. و به خاطر آن، خداوند عز و جل چهار ماه حرام را در کتابش از روزی که آسمان ها و زمین را آفرید، قرار داد. سه تای آن ها پی درپی برای حج هستند و ماه جداگانه ای برای عمره، رجب است.»
می گویم: ماه های حرام در اینجا به معنای دیگری غیر از معنای مشهور است، زیرا شوال شامل و محرم خارج است، در حالی که معنای مشهور برعکس است.
***
14776- 11- (8) وَ قَالَ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسِیحُوا فِی
ص: 273
الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ (1) قَالَ عِشْرِینَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ وَ الْمُحَرَّمَ وَ صَفَرَ- وَ شَهْرَ رَبِیعٍ الْأَوَّلِ وَ عَشَرَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَهْرِ رَبِیعٍ الْآخِرِ- وَ لَا یُحْسَبُ فِی الْأَرْبَعَةِ الْأَشْهُرِ عَشَرَةُ أَیَّامٍ مِنْ أَوَّلِ ذِی الْحِجَّةِ.
******
ترجمه:
***
و امام (ع) در مورد سخن خدای عز و جل «در زمین چهار ماه گردش کنید [توبه: 2]» فرمودند: «بیست روز از ذی الحجه، محرم، صفر، ماه ربیع الاول و ده روز از ماه ربیع الآخر است. و ده روز اول ذی الحجه در این چهار ماه محاسبه نمی شود.»
***
14777- 12- (2) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی (3) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَ وَقْتُهَا یَعْنِی عُمْرَةَ التَّمَتُّعِ عَشْرَ ذِی الْحِجَّةِ- لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَحَبَّ أَنْ یُعْبَدَ بِهَذِهِ الْعِبَادَةِ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ وَ کَانَ أَوَّلُ مَا حَجَّتْ إِلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ وَ طَافَتْ بِهِ فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجَعَلَهُ سُنَّةً وَ وَقْتاً إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَأَمَّا النَّبِیُّونَ آدَمُ وَ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِیمُ وَ مُوسَی وَ عِیسَی- وَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ غَیْرُهُمْ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ إِنَّمَا حَجُّوا فِی هَذَا الْوَقْتِ فَجُعِلَتْ سُنَّةً فِی أَوْلَادِهِمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ (4).
******
ترجمه:
***
از فضل بن شاذان از امام رضا (ع) نقل شده که فرمودند: «وقت عمره تمتع، ده روز از ذی الحجه قرار داده شده است، زیرا خداوند عز و جل دوست دارد که این عبادت در ایام تشریق انجام شود. و اولین بار، ملائکه به سوی آن حج کردند و در این زمان طواف کردند، بنابراین آن را به عنوان سنت و زمانی تا روز قیامت قرار دادند. اما پیامبران، از جمله آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد (ص) و سایر پیامبران، همگی در این زمان حج کردند، بنابراین این سنت برای فرزندانشان تا روز قیامت قرار داده شده است.»
***
14778- 13- (5) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْمُثَنَّی عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ (6) قَالَ شَوَّالٌ وَ ذُو الْقَعْدَةِ وَ ذُو الْحِجَّةِ- قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ وَ شَهْرٌ مُفْرَدٌ لِلْعُمْرَةِ رَجَبٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
***
زراره از امام ابوجعفر (علیه السلام) درباره قول خداوند عز وجل "الحج أشهر معلومات" (بقره 2:197) نقل می کند: "شوال، ذو القعده و ذو الحجه." و در خبری دیگر افزود: "و ماه مخصوص برای عمره که ماه رجب است."
***
ص: 274
(1) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِشْعَارِ وَ التَّقْلِیدِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا
******
ترجمه:
***
***
14779- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْبُدْنِ کَیْفَ تُشْعَرُ قَالَ تُشْعَرُ وَ هِیَ مَعْقُولَةٌ وَ تُنْحَرُ وَ هِیَ قَائِمَةٌ تُشْعَرُ مِنْ جَانِبِهَا الْأَیْمَنِ وَ یُحْرِمُ صَاحِبُهَا إِذَا قُلِّدَتْ وَ أُشْعِرَتْ.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) نقل شده که گفت: «از ایشان درباره نشانه گذاری شترهای قربانی پرسیدم. فرمودند: در حالی که پای آن ها بسته شده، نشانه گذاری می شوند و در حالی که ایستاده اند، قربانی می شوند. نشانه گذاری از سمت راست آن ها انجام می شود و صاحب آن ها وقتی که قلاده گذاری و نشانه گذاری شدند، احرام می بندد.»
***
14780- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی قَدِ اشْتَرَیْتُ بَدَنَةً فَکَیْفَ أَصْنَعُ بِهَا فَقَالَ انْطَلِقْ حَتَّی تَأْتِیَ مَسْجِدَ الشَّجَرَةِ- فَأَفِضْ عَلَیْکَ مِنَ الْمَاءِ وَ الْبَسْ ثَوْبَکَ ثُمَّ أَنِخْهَا مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ ثُمَّ ادْخُلِ الْمَسْجِدَ فَصَلِّ ثُمَّ افْرِضْ بَعْدَ صَلَاتِکَ ثُمَّ اخْرُجْ إِلَیْهَا فَأَشْعِرْهَا مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ مِنْ سَنَامِهَا ثُمَّ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ مِنْکَ وَ لَکَ اللَّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنِّی ثُمَّ انْطَلِقْ حَتَّی تَأْتِیَ الْبَیْدَاءَ فَلَبِّهْ.
******
ترجمه:
***
از یونس بن یعقوب نقل شده که گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم: «شتر قربانی ای خریده ام، چگونه با آن رفتار کنم؟» فرمودند: «برو تا به مسجد شجره برسی، سپس بر خود آب بریز و لباست را بپوش، سپس آن شتر را در حالی که به سمت قبله است، بنشان. سپس وارد مسجد شو و نماز بخوان، و پس از نماز نیت احرام کن. سپس بیرون بیا و از سمت راست کوهانش نشانه گذاری کن و بگو: "بسم الله، خدایا، از تو و برای تو، خدایا از من بپذیر." سپس حرکت کن تا به بیضاء برسی و در آنجا لبیک بگو.»
***
14781- 3- (4) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ خَرَجْتُ فِی عُمْرَةٍ فَاشْتَرَیْتُ بَدَنَةً وَ أَنَا بِالْمَدِینَةِ- فَأَرْسَلْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَسَأَلْتُهُ کَیْفَ أَصْنَعُ بِهَا فَأَرْسَلَ إِلَیَّ مَا کُنْتَ تَصْنَعُ بِهَذَا فَإِنَّهُ کَانَ یُجْزِیکَ أَنْ تَشْتَرِیَ مِنْ عَرَفَةَ وَ قَالَ انْطَلِقْ وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ.
******
ترجمه:
***
از یونس بن یعقوب روایت شده است: «به سفر عمره رفتم و در مدینه شتری خریدم. به امام صادق (ع) پیغام فرستادم و از او پرسیدم که با آن چه کنم. او کسی را دنبالم فرستاد که چه کردی چراکه برای تو کافی بود که از عرفه خریداری کنی." و سپس گفت: "برو" و مشابه آن را ذکر کرد.»
***
ص: 275
14782- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْبُدْنُ تُشْعَرُ فِی الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ وَ یَقُومُ الرَّجُلُ فِی الْجَانِبِ الْأَیْسَرِ ثُمَّ یُقَلِّدُهَا بِنَعْلٍ خَلَقٍ قَدْ صَلَّی فِیهَا.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند: «شترهای قربانی از سمت راست نشانه گذاری می شوند و شخص در سمت چپ آن می ایستد، سپس به آن ها قلاده ای از کفش کهنه ای که در آن نماز خوانده شده، می بندد.»
***
14783- 5- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ تَجْلِیلِ الْهَدْیِ وَ تَقْلِیدِهَا فَقَالَ لَا تُبَالِی أَیَّ ذَلِکَ فَعَلْتَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِشْعَارِ الْهَدْیِ فَقَالَ نَعَمْ مِنَ الشِّقِّ الْأَیْمَنِ فَقُلْتُ مَتَی یُشْعِرُهَا قَالَ حِینَ یُرِیدُ أَنْ یُحْرِمَ.
******
ترجمه:
***
از محمد حلبی نقل شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره بزرگداشت و قلاده گذاری قربانی پرسیدم. فرمودند: «مهم نیست کدام یک را انجام دهی.» و از ایشان درباره نشانه گذاری قربانی پرسیدم. فرمودند: «بله، از سمت راست آن.» پرسیدم: «چه زمانی باید نشانه گذاری کند؟» فرمودند: «هنگامی که قصد احرام بستن دارد.»
***
14784- 6- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ وَ زُرَارَةَ قَالا سَأَلْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبُدْنِ کَیْفَ تُشْعَرُ وَ مَتَی یُحْرِمُ صَاحِبُهَا وَ مِنْ أَیِّ جَانِبٍ تُشْعَرُ وَ مَعْقُولَةً تُنْحَرُ أَوْ بَارِکَةً فَقَالَ تُشْعَرُ مَعْقُولَةً وَ تُشْعَرُ مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْمَنِ.
******
ترجمه:
***
از ابان از عبدالرحمن بن ابی عبدالله و زراره نقل شده که گفتند: «از امام صادق (ع) درباره شترهای قربانی پرسیدیم؛ اینکه چگونه نشانه گذاری شوند، صاحب آن ها چه زمانی احرام ببندد، و از کدام سمت نشانه گذاری شود، و اینکه آیا در حالی که پای آن ها بسته شده، قربانی شوند یا در حال نشستن.» امام فرمودند: «نشانه گذاری می شود در حالی که پای آن بسته شده است، و نشانه گذاری از سمت راست انجام می شود.»
***
14785- 7- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتِ الْبُدْنُ کَثِیرَةً قَامَ فِیمَا بَیْنَ ثِنْتَیْنِ ثُمَّ أَشْعَرَ الْیُمْنَی ثُمَّ الْیُسْرَی وَ لَا یُشْعِرُ أَبَداً حَتَّی یَتَهَیَّأَ لِلْإِحْرَامِ لِأَنَّهُ إِذَا أَشْعَرَ وَ قَلَّدَ وَ جَلَّلَ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِحْرَامُ وَ هِیَ بِمَنْزِلَةِ التَّلْبِیَةِ.
******
ترجمه:
***
از جمیل بن دراج از امام صادق (ع) نقل شده که فرمودند: «وقتی شترهای قربانی زیاد باشند، فرد در میان دو شتر می ایستد، سپس ابتدا شتر سمت راست و بعد شتر سمت چپ را نشانه گذاری می کند. او هرگز نشانه گذاری نمی کند مگر زمانی که آماده احرام بستن باشد، زیرا وقتی شتر را نشانه گذاری، قلاده گذاری و پوشش می دهد، احرام بر او واجب می شود و این کار در حکم تلبیه گفتن است.»
***
14786- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّبِیِّ ص
ص: 276
وَ الْأَئِمَّةِ ع قَالَ: وَ الْإِشْعَارُ إِنَّمَا أُمِرَ بِهِ لِیَحْرُمَ ظَهْرُهَا عَلَی صَاحِبِهَا مِنْ حَیْثُ أَشْعَرَهَا فَلَا یَسْتَطِیعُ الشَّیْطَانُ أَنْ یَتَسَنَّمَهَا.
******
ترجمه:
***
از محمد بن علی بن حسین از پیامبر (ص) و امامان (ع) نقل شده که فرمودند: «نشانه گذاری (اشعار) به این دلیل دستور داده شده که پشت شتر(سوارشدن برآن) از همان نقطه ای که نشانه گذاری شده، بر صاحبش حرام شود و شیطان نتواند بر آن مسلط شود.»
***
14787- 9- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ النَّاسُ یُقَلِّدُونَ الْغَنَمَ وَ الْبَقَرَ وَ إِنَّمَا تَرَکَهُ النَّاسُ حَدِیثاً وَ یُقَلِّدُونَ بِخَیْطٍ وَ سَیْرٍ (2).
******
ترجمه:
***
از زراره از امام باقر (ع) روایت شده است: «مردم گوسفند و گاو را قلاده می کردند و این کار را مردم اخیراً ترک کرده اند، و آنها را با نخ و تسمه قلاده می کردند.»
***
14788- 10- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ سَاقَ هَدْیاً وَ لَمْ یُقَلِّدْهُ وَ لَمْ یُشْعِرْهُ قَالَ قَدْ أَجْزَأَ عَنْهُ مَا أَکْثَرَ مَا لَا یُقَلَّدُ وَ لَا یُشْعَرُ وَ لَا یُجَلَّلُ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت شده است: در مورد مردی که هدیه ای (قربانی) را سوق داده، اما آن را قلاده نکرده و نشانی نزده است، امام فرمودند: این برای او کافی است؛ زیرا غالباً قربانی ها قلاده نمی شوند، نشانی زده نمی شوند و پوششی ندارند.
***
14789- 11- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُقَلِّدُهَا نَعْلًا خَلَقاً قَدْ صَلَّیْتَ فِیهَا وَ الْإِشْعَارُ وَ التَّقْلِیدُ بِمَنْزِلَةِ التَّلْبِیَةِ.
******
ترجمه:
***
از او از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «به آن (قربانی) کفشی کهنه که در آن نماز خوانده ای، به عنوان قلاده بیاویز، و نشانه گذاری و قلاده بستن، مانند تلبیه گفتن است.»
***
14790- 12- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهَا تُشْعَرُ وَ هِیَ مَعْقُولَةٌ.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «نشانه گذاری (اشعار) انجام می شود، در حالی که پاهای آن (قربانی) بسته است.»
***
14791- 13- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَحْرَمَ مِنَ الْوَقْتِ وَ مَضَی ثُمَّ اشْتَرَی بَدَنَةً بَعْدَ ذَلِکَ بِیَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ فَأَشْعَرَهَا وَ قَلَّدَهَا وَ سَاقَهَا فَقَالَ إِنْ کَانَ ابْتَاعَهَا قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَ الْحَرَمَ فَلَا بَأْسَ قُلْتُ فَإِنَّهُ اشْتَرَاهَا قَبْلَ أَنْ یَنْتَهِیَ إِلَی الْوَقْتِ الَّذِی یُحْرِمُ مِنْهُ فَأَشْعَرَهَا وَ قَلَّدَهَا أَ یَجِبُ عَلَیْهِ حِینَ فَعَلَ ذَلِکَ مَا یَجِبُ عَلَی الْمُحْرِمِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ إِذَا انْتَهَی إِلَی
ص: 277
الْوَقْتِ فَلْیُحْرِمْ ثُمَّ یُشْعِرُهَا وَ یُقَلِّدُهَا فَإِنَّ تَقْلِیدَهُ الْأَوَّلَ لَیْسَ بِشَیْ ءٍ.
******
ترجمه:
***
از فضیل بن یسار روایت شده است که گفتم به امام صادق (ع): مردی از میقات احرام بست و سپس یک یا دو روز بعد شتری خرید و آن را نشانه گذاری و قلاده کرد و به سوی مکه راند. امام فرمودند: اگر آن را پیش از ورود به حرم خریده است، اشکالی ندارد. گفتم: اگر آن را پیش از رسیدن به میقات، جایی که باید از آنجا احرام ببندد، خریده باشد و نشانه گذاری و قلاده کرده باشد، آیا در این حالت بر او همان وظایفی واجب است که بر محرم واجب است؟ فرمود: نه، اما وقتی به میقات رسید، باید احرام ببندد و سپس آن را نشانه گذاری و قلاده کند، زیرا قلاده بستن اولی او (پیش از میقات) اعتباری ندارد.
***
14792- 14- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبُدْنِ کَیْفَ تُشْعَرُ قَالَ تُشْعَرُ وَ هِیَ بَارِکَةٌ وَ یُشَقُّ سَنَامُهَا الْأَیْمَنُ وَ تُنْحَرُ وَ هِیَ قَائِمَةٌ مِنْ قِبَلِ الْأَیْمَنِ.
******
ترجمه:
***
از ابی الصباح کنانی روایت شده است که از امام صادق (ع) درباره نحوه نشانه گذاری شترهای قربانی پرسیدم. فرمودند: «نشانه گذاری می شود در حالی که نشسته است و کوهان راست آن شکافته می شود و در حالی که ایستاده است از سمت راست قربانی(نحر) می شود.»
***
14793- 15- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (3) قَالَ: إِنَّمَا اسْتَحْسَنُوا إِشْعَارَ الْبُدْنِ لِأَنَّ أَوَّلَ قَطْرَةٍ تَقْطُرُ مِنْ دَمِهَا یَغْفِرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ عَلَی ذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (4)
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از جابر از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «نشانه گذاری شترهای قربانی را پسندیده اند زیرا خداوند عز و جل به خاطر نخستین قطره ای که از خون آن جاری می شود، صاحب آن را می آمرزد.»
***
14794- 16- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ الْإِشْعَارُ أَنْ تَطْعُنَ فِی سَنَامِهَا بِحَدِیدَةٍ حَتَّی تُدْمِیَهَا.
******
ترجمه:
***
از حلبی از امام صادق (ع) در حدیثی روایت شده است که فرمود: «نشانه گذاری این است که با جسم تیزی در کوهان شتر زخمی بزنی تا خون جاری شود .»
***
14795- 17- (7) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: الْبَدَنَةُ یُشْعِرُهَا مِنْ جَانِبِهَا الْأَیْمَنِ ثُمَّ یُقَلِّدُهَا بِنَعْلٍ قَدْ صَلَّی فِیهَا.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار روایت شده است که فرمود: «شتر قربانی از سمت راستش نشانه گذاری می شود، سپس با کفشی که در آن نماز خوانده شده است، قلاده زده می شود.»
***
ص: 278
14796- 18- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبَدَنَةِ کَیْفَ یُشْعِرُهَا قَالَ یُشْعِرُهَا وَ هِیَ بَارِکَةٌ وَ یَنْحَرُهَا وَ هِیَ قَائِمَةٌ وَ یُشْعِرُهَا مِنْ جَانِبِهَا الْأَیْمَنِ ثُمَّ یُحْرِمُ إِذَا قُلِّدَتْ وَ أُشْعِرَتْ.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان روایت شده است که گفت: از امام صادق (ع) درباره چگونگی نشانه گذاری شتر قربانی پرسیدم. فرمود: «آن را در حالی که نشسته است، نشانه گذاری می کنند و در حالی که ایستاده است، قربانی می شود و نشانه گذاری از سمت راست آن انجام می شود. سپس وقتی قلاده زده شد و نشانه گذاری شد، احرام می بندد.»
***
14797- 19- (2) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَیاز حریز بن عبدالله عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ بُدْنٌ کَثِیرَةٌ فَأَرَدْتَ أَنْ تُشْعِرَهَا دَخَلَ الرَّجُلُ بَیْنَ کُلِّ بَدَنَتَیْنِ فَیُشْعِرُ هَذِهِ مِنَ الشِّقِّ الْأَیْمَنِ وَ یُشْعِرُ هَذِهِ مِنَ الشِّقِّ الْأَیْسَرِ وَ لَا یُشْعِرُهَا أَبَداً حَتَّی یَتَهَیَّأَ لِلْإِحْرَامِ فَإِنَّهُ إِذَا أَشْعَرَهَا وَ قَلَّدَهَا وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِحْرَامُ وَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ التَّلْبِیَةِ.
******
ترجمه:
***
از حریز بن عبدالله از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «اگر شترهای قربانی زیادی باشد و بخواهی آن ها را نشانه گذاری کنی، مرد باید بین هر دو شتر بایستد؛ این شتر را از سمت راست و آن شتر را از سمت چپ نشانه گذاری کند. اما هرگز نشانه گذاری را انجام نمی دهد تا زمانی که برای احرام بستن آماده باشد؛ زیرا وقتی نشانه گذاری و قلاده گذاری کرد، احرام بر او واجب می شود و این عمل مانند تلبیه گفتن است.»
***
14798- 20- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُوجِبُ الْإِحْرَامَ ثَلَاثَةُ أَشْیَاءَ التَّلْبِیَةُ وَ الْإِشْعَارُ وَ التَّقْلِیدُ فَإِذَا فَعَلَ شَیْئاً مِنْ هَذِهِ الثَّلَاثَةِ فَقَدْ أَحْرَمَ.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «سه چیز احرام را واجب می کند: تلبیه، نشانه گذاری (اشعار) و قلاده بستن. پس هر یک از این سه کار را که انجام دهد، محرم شده است.»
***
14799- 21- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَشْعَرَ بَدَنَتَهُ فَقَدْ أَحْرَمَ وَ إِنْ لَمْ یَتَکَلَّمْ بِقَلِیلٍ وَ لَا کَثِیرٍ.
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «هر کس شتر قربانی خود را نشانه گذاری کند، محرم شده است، حتی اگر هیچ سخن کمی یا زیادی نگفته باشد.»
***
14800- 22- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ (6) عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سُئِلَ مَا بَالُ الْبَدَنَةِ تُقَلَّدُ النَّعْلَ وَ تُشْعَرُ فَقَالَ أَمَّا النَّعْلُ فَتُعَرِّفُ أَنَّهَا بَدَنَةٌ وَ یَعْرِفُهَا
ص: 279
صَاحِبُهَا بِنَعْلِهِ وَ أَمَّا الْإِشْعَارُ فَإِنَّهُ یُحَرِّمُ ظَهْرَهَا عَلَی صَاحِبِهَا مِنْ حَیْثُ أَشْعَرَهَا فَلَا یَسْتَطِیعُ الشَّیْطَانُ أَنْ یَمَسَّهَا (1).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
از سکونی از امام جعفر صادق (ع) روایت شده است که از ایشان پرسیدند: «چرا شتر قربانی با کفش قلاده می شود و نشانه گذاری می شود؟» امام فرمودند: «اما کفش به این دلیل است که نشان دهد شتر قربانی است و صاحبش آن را با کفش خود می شناسد. اما نشانه گذاری برای این است که سوار شدن بر پشت آن بر صاحبش حرام شود، از وقتی که آن را نشانه گذاری کرده است، تا شیطان نتواند به آن دست بزند.»
***
(5) 13 بَابُ جَوَازِ تَقْدِیمِ الْمُتَمَتِّعِ طَوَافَ الْحَجِّ وَ سَعْیَهُ عَلَی الْوُقُوفِ لِلْمُضْطَرِّ
******
ترجمه:
***
***
14801- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ وَ جَمِیلٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُمَا سَأَلَاهُ عَنِ الْمُتَمَتِّعِ یُقَدِّمُ طَوَافَهُ وَ سَعْیَهُ فِی الْحَجِّ فَقَالَ هُمَا سِیَّانِ قَدَّمْتَ أَوْ أَخَّرْتَ.
******
ترجمه:
***
از ابن بُکیر و جمیل، هر دو از امام صادق (ع) روایت شده است که از ایشان درباره متمتع پرسیدند که آیا می تواند طواف و سعی خود را در حج جلو بیندازد. امام فرمودند: «هر دو برابرند؛ چه جلو بیندازی و چه به تأخیر بیندازی.»
***
14802- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَمَتَّعُ ثُمَّ یُهِلُّ بِالْحَجِّ فَیَطُوفُ بِالْبَیْتِ- وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- قَبْلَ خُرُوجِهِ إِلَی مِنًی فَقَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
***
از عبدالرحمن بن حجاج روایت شده است که گفت: از امام کاظم (ع) درباره مردی که تمتع به جا می آورد و سپس احرام حج می بندد و پیش از خروج به سوی منا طواف خانه کعبه و سعی بین صفا و مروه را انجام می دهد، پرسیدم. امام فرمودند: «اشکالی ندارد.»
***
ص: 280
14803- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع (2) عَنِ الرَّجُلِ الْمُتَمَتِّعِ یُهِلُّ بِالْحَجِّ ثُمَّ یَطُوفُ وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- قَبْلَ خُرُوجِهِ إِلَی مِنًی قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.
******
ترجمه:
***
از علی بن یقطین روایت شده است که گفت: از امام صادق (ع) درباره مرد متمتعی که احرام حج می بندد و سپس طواف و سعی بین صفا و مروه را پیش از خروج به سوی منا انجام می دهد، پرسیدم. امام فرمودند: «اشکالی ندارد.»
***
14804- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ وَ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِتَعْجِیلِ الطَّوَافِ لِلشَّیْخِ الْکَبِیرِ وَ الْمَرْأَةِ تَخَافُ الْحَیْضَ قَبْلَ أَنْ تَخْرُجَ إِلَی مِنًی.
******
ترجمه:
***
از معاویة بن عمار و حماد، هر دو از حلبی از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: «برای پیرمرد و زنی که از حیض قبل از خروج به سوی منا می ترسد، اشکالی ندارد که طواف را زودتر انجام دهند.»
***
14805- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ (5) رَجُلٌ کَانَ مُتَمَتِّعاً وَ أَهَلَّ بِالْحَجِّ قَالَ لَا یَطُوفُ بِالْبَیْتِ حَتَّی یَأْتِیَ عَرَفَاتٍ- فَإِنْ هُوَ طَافَ قَبْلَ أَنْ یَأْتِیَ مِنًی مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ فَلَا یَعْتَدُّ بِذَلِکَ الطَّوَافِ.
******
ترجمه:
***
از ابوبصیر روایت شده است که گفت: گفتم مردی متمتع بوده و احرام حج بسته است. امام فرمودند: «نباید طواف خانه کعبه را انجام دهد تا به عرفات برود. اگر بدون عذر پیش از رفتن به منا طواف کند، آن طواف به حساب نمی آید.»
***
14806- 6- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ یُونُسَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا بَأْسَ أَنْ یُعَجِّلَ الشَّیْخُ الْکَبِیرُ وَ الْمَرِیضُ وَ الْمَرْأَةُ وَ الْمَعْلُولُ طَوَافَ الْحَجِّ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ إِلَی مِنًی.
******
ترجمه:
***
از اسماعیل بن عبدالخالق روایت شده است که گفت: از امام صادق (ع) شنیدم که می فرمود: «اشکالی ندارد که پیرمرد، بیمار، زن و فرد دارای عذر، طواف حج را پیش از خروج به سوی منا انجام دهند.»
***
14807- 7- (7) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ
ص: 281
صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ إِذَا کَانَ شَیْخاً کَبِیراً أَوِ امْرَأَةً تَخَافُ الْحَیْضَ تُعَجِّلُ طَوَافَ الْحَجِّ قَبْلَ أَنْ تَأْتِیَ مِنًی فَقَالَ نَعَمْ مَنْ کَانَ هَکَذَا یُعَجِّلُ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُحْرِمُ بِالْحَجِّ مِنْ مَکَّةَ- ثُمَّ یَرَی الْبَیْتَ خَالِیاً فَیَطُوفُ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ فَقَالَ لَا الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ إِلَی قَوْلِهِ هَکَذَا یُعَجِّلُ (2).
وَ کَذَا الْحَدِیثَانِ اللَّذَانِ قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الطَّوَافِ (3).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار روایت شده است که گفت: از امام موسی کاظم (ع) درباره متمتع پرسیدم که اگر پیرمرد یا زنی که از حیض می ترسد، طواف حج را پیش از رفتن به منا انجام دهد، آیا اشکالی دارد؟ امام فرمودند: «بله، کسی که در این وضعیت باشد، می تواند طواف را زودتر انجام دهد.» سپس از ایشان پرسیدم درباره مردی که از مکه احرام حج می بندد و سپس خانه کعبه را خالی می بیند و قبل از اینکه چیزی بر او واجب شود، طواف می کند. امام فرمودند: «این کار اشکالی ندارد.»
***
(4) 14 بَابُ جَوَازِ تَقْدِیمِ الْقَارِنِ وَ الْمُفْرِدِ طَوَافَ الْحَجِّ وَ السَّعْیَ عَلَی الْمَوْقِفَیْنِ دُونَ طَوَافِ النِّسَاءِ فَلَا یُقَدِّمْهُ إِلَّا فِی الضَّرُورَةِ
******
ترجمه:
***
***
14808- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُفْرِدِ الْحَجِّ أَ یُعَجِّلُ طَوَافَهُ أَوْ یُؤَخِّرُهُ قَالَ هُوَ وَ اللَّهِ سَوَاءٌ عَجَّلَهُ أَوْ أَخَّرَهُ.
ص: 282
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ (1)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
حماد بن عثمان گفت: از امام صادق (ع) درباره شخصی که حج اِفراد انجام می دهد پرسیدم؛ آیا طوافش را زودتر انجام دهد یا به تأخیر اندازد؟ فرمود: «به خدا قسم، تفاوتی ندارد، چه زودتر انجام دهد و چه به تأخیر اندازد.»
***
14809- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمُفْرِدِ لِلْحَجِّ یَدْخُلُ مَکَّةَ- یُقَدِّمُ طَوَافَهُ أَوْ یُؤَخِّرُهُ فَقَالَ سَوَاءٌ.
******
ترجمه:
***
زراره گفت: از امام باقر (ع) درباره شخصی که حج اِفراد انجام می دهد و وارد مکه می شود پرسیدم؛ آیا طوافش را جلو بیندازد یا به تأخیر اندازد؟ فرمود: «تفاوتی ندارد.»
***
14810- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ مُفْرِدِ الْحَجِّ یُقَدِّمُ طَوَافَهُ أَوْ یُؤَخِّرُهُ قَالَ یُقَدِّمُهُ فَقَالَ رَجُلٌ إِلَی جَنْبِهِ لَکِنَّ شَیْخِی لَمْ یَفْعَلْ ذَلِکَ کَانَ إِذَا قَدِمَ أَقَامَ بِفَخٍّ- حَتَّی إِذَا رَجَعَ (5) النَّاسُ إِلَی مِنًی رَاحَ مَعَهُمْ فَقُلْتُ لَهُ مَنْ شَیْخُکَ فَقَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ- فَسَأَلْتُ عَنِ الرَّجُلِ فَإِذَا هُوَ أَخُو عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع لِأُمِّهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ (6)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
زراره گفت: از امام باقر (ع) درباره شخصی که حج اِفراد انجام می دهد و طوافش را جلو بیندازد یا به تأخیر اندازد، پرسیدم. فرمود: «جلو بیندازد.» مردی که در کنار ایشان بود گفت: «اما شیخ من چنین نمی کرد؛ او وقتی وارد مکه می شد، در منطقه فَخّ می ماند و زمانی که مردم به مِنا بازمی گشتند، همراه آنان می رفت.» از او پرسیدم: «شیخ تو کیست؟» گفت: «علی بن حسین.» پس درباره آن مرد پرسیدم و مشخص شد که او برادر مادری علی بن حسین (ع) است.
***
14811- 4- (8) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ
ص: 283
صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُفْرِدِ لِلْحَجِّ إِذَا طَافَ بِالْبَیْتِ وَ بِالصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أَ یُعَجِّلُ طَوَافَ النِّسَاءِ قَالَ لَا إِنَّمَا طَوَافُ النِّسَاءِ بَعْدَ مَا یَأْتِی مِنْ (1) مِنًی.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار در حدیثی گفت: از امام کاظم (ع) درباره شخصی که حج اِفراد انجام می دهد و پس از طواف کعبه و سعی بین صفا و مروه، پرسیدم؛ آیا طواف نساء را جلو بیندازد؟ فرمود: «نه، طواف نساء فقط بعد از بازگشت از مِنا است.»
***
14812- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: هُمَا سَوَاءٌ عَجَّلَ أَوْ أَخَّرَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَسَاوِی الْمُفْرِدِ وَ الْقَارِنِ إِلَّا فِی السِّیَاقِ (4).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار از امام کاظم (ع) روایت کرده است که فرمود: «تفاوتی ندارد، چه جلو بیندازد و چه به تأخیر اندازد.»
( می گویم :) و پیش تر آنچه دلالت دارد بر تساوی مُفرد (کسی که حج اِفراد انجام می دهد) و قارن (کسی که حج قِران انجام می دهد) جز در قربانی، بیان شد.
***
(5) 15 بَابُ أَنَّ مَنِ اعْتَمَرَ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ ثُمَّ أَقَامَ إِلَی وَقْتِ الْحَجِّ جَازَ أَنْ یَجْعَلَهَا مُتْعَةً
******
ترجمه:
***
***
14813- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ دَخَلَ مَکَّةَ مُعْتَمِراً مُفْرِداً لِلْعُمْرَةِ فَقَضَی عُمْرَتَهُ فَخَرَجَ کَانَ ذَلِکَ لَهُ وَ إِنْ أَقَامَ إِلَی أَنْ یُدْرِکَهُ الْحَجُّ کَانَتْ عُمْرَتُهُ مُتْعَةً وَ قَالَ لَیْسَ یَکُونُ مُتْعَةً إِلَّا فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: «هر کس به عنوان عمره گزار وارد مکه شود و عمره خود را به صورت مفرد (جداگانه) انجام دهد و سپس خارج شود، آن (عمره) برای اوست؛ اما اگر بماند تا زمان حج برسد، عمره اش تمتع محسوب می شود.» و فرمود: «تمتع تنها در ماه های حج است.»
***
ص: 284
14814- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُعْتَمِرِ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- فَقَالَ هِیَ مُتْعَةٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الطَّوَافِ (2).
******
ترجمه:
***
یعقوب بن شعیب گفت: از امام صادق (ع) درباره کسی که در ماه های حج عمره انجام می دهد، پرسیدم. فرمود: «این (عمره) تمتع است.»
***
(3) 16 بَابُ جَوَازِ طَوَافِ الْقَارِنِ وَ الْمُفْرِدِ تَطَوُّعاً بَعْدَ الْإِحْرَامِ قَبْلَ الْوُقُوفِ وَ اسْتِحْبَابِ تَجْدِیدِ التَّلْبِیَةِ بَعْدَ کُلِّ طَوَافٍ
******
ترجمه:
***
***
14815- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أُرِیدُ الْجِوَارَ (5) فَکَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ إِذَا رَأَیْتَ الْهِلَالَ هِلَالَ ذِی الْحِجَّةِ فَاخْرُجْ إِلَی الْجِعْرَانَةِ- فَأَحْرِمْ مِنْهَا بِالْحَجِّ فَقُلْتُ لَهُ کَیْفَ أَصْنَعُ إِذَا دَخَلْتُ مَکَّةَ- أُقِیمُ إِلَی التَّرْوِیَةِ لَا أَطُوفُ بِالْبَیْتِ- قَالَ تُقِیمُ عَشْراً لَا تَأْتِی الْکَعْبَةَ إِنَّ عَشْراً لَکَثِیرٌ إِنَّ الْبَیْتَ لَیْسَ بِمَحْجُورٍ وَ لَکِنْ إِذَا دَخَلْتَ مَکَّةَ- فَطُفْ بِالْبَیْتِ وَ اسْعَ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- قُلْتُ لَهُ أَ لَیْسَ کُلُّ مَنْ طَافَ وَ سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَقَدْ أَحَلَّ فَقَالَ إِنَّکَ تَعْقِدُ بِالتَّلْبِیَةِ ثُمَّ قَالَ کُلَّمَا طُفْتَ طَوَافاً وَ صَلَّیْتَ رَکْعَتَیْنِ فَاعْقِدْ (6) بِالتَّلْبِیَةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن حجاج گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم که می خواهم هم جوار (و مقیم) باشم. پس چه کنم؟ فرمود: «وقتی هلال ماه ذی الحجه را دیدی، به جعرانه برو و از آنجا برای حج احرام ببند.» عرض کردم: «وقتی وارد مکه شدم، تا روز ترویه بمانم و طواف نکنم؟» فرمود: «ده روز بمان، نزد کعبه نرو؛ اما ده روز زیاد است، زیرا خانه خدا ممنوع نیست. ولی وقتی وارد مکه شدی، طواف خانه را انجام بده و بین صفا و مروه سعی کن.» عرض کردم: «آیا هر کسی که طواف کند و بین صفا و مروه سعی کند، محرم (احرام را شکسته) نمی شود؟» فرمود: «تو با گفتن تلبیه، نیت را منعقد می کنی.» سپس فرمود: «هر بار که طواف کردی و دو رکعت نماز خواندی، با تلبیه نیت خود را مجدداً منعقد کن.»
***
ص: 285
14816- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُفْرِدِ لِلْحَجِّ هَلْ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ بَعْدَ طَوَافِ الْفَرِیضَةِ قَالَ نَعَمْ مَا شَاءَ وَ یُجَدِّدُ التَّلْبِیَةَ بَعْدَ الرَّکْعَتَیْنِ وَ الْقَارِنُ بِتِلْکَ الْمَنْزِلَةِ یَعْقِدَانِ مَا أَحَلَّا مِنَ الطَّوَافِ بِالتَّلْبِیَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرده است که پرسیدم: «آیا شخصی که حج اِفراد انجام می دهد، می تواند بعد از طواف واجب، طواف دیگری از روی اختیار انجام دهد؟» فرمود: «بله، هر چقدر بخواهد؛ و پس از دو رکعت نماز، تلبیه را تجدید می کند. و قارن (کسی که حج قِران انجام می دهد) نیز همین گونه است؛ هر دو با گفتن تلبیه نیت خود را بعد از طواف محکم می کنند.»
***
(4) 17 بَابُ کَیْفِیَّةِ حَجِّ الصِّبْیَانِ وَ الْحَجِّ بِهِمْ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهِمْ
******
ترجمه:
***
***
14817- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ مَعَنَا صَبِیّاً مَوْلُوداً فَکَیْفَ نَصْنَعُ بِهِ فَقَالَ مُرْ أُمَّهُ تَلْقَی حَمِیدَةَ فَتَسْأَلُهَا کَیْفَ تَصْنَعُ بِصِبْیَانِهَا فَأَتَتْهَا فَسَأَلَتْهَا کَیْفَ تَصْنَعُ فَقَالَتْ إِذَا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ فَأَحْرِمُوا عَنْهُ وَ جَرِّدُوهُ وَ غَسِّلُوهُ کَمَا یُجَرَّدُ الْمُحْرِمُ وَ قِفُوا بِهِ الْمَوَاقِفَ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ النَّحْرِ فَارْمُوا عَنْهُ وَ احْلِقُوا رَأْسَهُ ثُمَّ زُورُوا بِهِ الْبَیْتَ- وَ مُرِی الْجَارِیَةَ أَنْ تَطُوفَ بِهِ بَیْنَ (6) الصَّفَا
ص: 286
وَ الْمَرْوَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن حجاج از امام صادق (ع) در حدیثی نقل کرده است که گفتم: «با ما کودکی تازه متولد شده است؛ چگونه باید او را به حج ببریم؟» فرمود: «به مادرش بگو نزد حمیده (همسر امام صادق) برود و از او بپرسد که با کودکانش چه می کند.» مادر کودک نزد حمیده رفت و پرسید که چگونه باید عمل کند. حمیده گفت: «وقتی روز ترویه فرا رسید، او را مُحرم کنید، لباس هایش را درآورید و او را مانند یک مُحرم غسل دهید و در موقف ها با او بایستید. وقتی روز عید قربان شد، برای او رمی کنید و سرش را بتراشید، سپس او را به زیارت خانه ببرید. و به کنیز بگو که با او بین صفا و مروه طواف کند.»
***
14818- 2- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ غِلْمَانٍ لَنَا دَخَلُوا مَعَنَا مَکَّةَ بِعُمْرَةٍ وَ خَرَجُوا مَعَنَا إِلَی عَرَفَاتٍ بِغَیْرِ إِحْرَامٍ قَالَ قُلْ لَهُمْ یَغْتَسِلُونَ ثُمَّ یُحْرِمُونَ وَ اذْبَحُوا عَنْهُمْ کَمَا تَذْبَحُونَ عَنْ أَنْفُسِکُمْ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار گفت: از امام صادق (ع) پرسیدم درباره غلامانی که با ما برای عمره وارد مکه شدند و بدون احرام با ما به عرفات رفتند. فرمود: «به آنان بگو که غسل کنند و سپس احرام ببندند؛ و برای آنان قربانی کنید، همان طور که برای خودتان قربانی می کنید.»
***
14819- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: انْظُرُوا مَنْ کَانَ مَعَکُمْ مِنَ الصِّبْیَانِ فَقَدِّمُوهُ إِلَی الْجُحْفَةِ أَوْ إِلَی بَطْنِ مَرٍّ- وَ یُصْنَعُ بِهِمْ مَا یُصْنَعُ بِالْمُحْرِمِ وَ یُطَافُ بِهِمْ وَ یُرْمَی عَنْهُمْ وَ مَنْ لَا یَجِدُ الْهَدْیَ مِنْهُمْ فَلْیَصُمْ عَنْهُ وَلِیُّهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (4)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ وَ یُطَافُ بِهِمْ وَ یُسْعَی بِهِمْ (5)
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: «بنگرید هر کودکی که با شماست، او را به جُحفه یا بطن مَرّ ببرید و با او همانند یک مُحرم رفتار کنید. برایشان طواف انجام دهید و به جای آنان رمی کنید. و هر کدام از آنان که قربانی نیافت، ولیّ او به جای او روزه بگیرد.»
***
14820- 4- (6) قَالَ الصَّدُوقُ وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع
ص: 287
یَضَعُ السِّکِّینَ فِی یَدِ الصَّبِیِّ ثُمَّ یَقْبِضُ عَلَی یَدَیْهِ الرَّجُلُ فَیَذْبَحُ.
******
ترجمه:
***
شیخ صدوق گفته است: علی بن حسین (ع) چاقو را در دست کودک قرار می داد، سپس مرد دستان کودک را می گرفت و با آن ذبح می کرد.
***
14821- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ بِابْنِهِ وَ هُوَ صَغِیرٌ فَإِنَّهُ یَأْمُرُهُ أَنْ یُلَبِّیَ وَ یَفْرِضَ الْحَجَّ فَإِنْ لَمْ یُحْسِنْ أَنْ یُلَبِّیَ لَبَّوْا عَنْهُ وَ یُطَافُ بِهِ وَ یُصَلَّی عَنْهُ قُلْتُ لَیْسَ لَهُمْ مَا یَذْبَحُونَ قَالَ یُذْبَحُ عَنِ الصِّغَارِ وَ یَصُومُ الْکِبَارُ وَ یُتَّقَی عَلَیْهِمْ مَا یُتَّقَی عَلَی الْمُحْرِمِ مِنَ الثِّیَابِ وَ الطِّیبِ وَ إِنْ قَتَلَ صَیْداً فَعَلَی أَبِیهِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْمُثَنَّی الْحَنَّاطِ عَنْ زُرَارَةَ (2)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
زراره از یکی از امامان (ع) نقل کرده است که فرمود: «وقتی مردی فرزند خردسالش را برای حج می برد، باید به او بگوید که تلبیه بگوید و نیت حج کند؛ و اگر کودک نتوانست تلبیه بگوید، از جانب او تلبیه می گویند. برای او طواف و نماز نیز انجام می دهند.» گفتم: «اگر آن ها چیزی برای قربانی کردن نداشتند، چه کنند؟» فرمود: «برای کودکان قربانی کنند و بزرگترها روزه بگیرند، و از آنچه مُحرم باید اجتناب کند، مانند لباس و بوی خوش، برای کودکان نیز پرهیز شود. و اگر صیدی را کشت، جریمه بر عهده پدرش است.»
***
14822- 6- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَیُّوبَ أَخِی أُدَیْمٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَیْنَ یُجَرَّدُ الصِّبْیَانُ فَقَالَ کَانَ أَبِی یُجَرِّدُهُمْ مِنْ فَخٍّ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنْ أَیُّوبَ (5)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ (6)
وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع (7).
******
ترجمه:
***
ایوب، برادر اُدَیم، گفت: از امام صادق (ع) پرسیده شد که کودکان از کجا مُحرم شوند و لباس هایشان را درآورند؟ فرمود: «پدرم آن ها را در منطقه فَخّ مُحرم می کرد و لباسشان را درمی آورد.»
***
ص: 288
14823- 7- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مَعِی صِبْیَةً (2) صِغَاراً وَ أَنَا أَخَافُ عَلَیْهِمُ الْبَرْدَ فَمِنْ أَیْنَ یُحْرِمُونَ قَالَ ائْتِ بِهِمُ الْعَرْجَ (3) فَلْیُحْرِمُوا مِنْهَا فَإِنَّکَ إِذَا أَتَیْتَ بِهِمُ الْعَرْجَ وَقَعْتَ فِی تِهَامَةَ- ثُمَّ قَالَ فَإِنْ خِفْتَ عَلَیْهِمْ فَأْتِ بِهِمُ الْجُحْفَةَ (4).
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب از پدرش نقل می کند: "به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم: 'با خودم کودکانی کوچک دارم و می ترسم سرما آن ها را اذیت کند. از کجا باید احرام بپوشند؟' فرمود: 'آن ها را به عرج بیاور، بگذار از آنجا احرام بپوشند، زیرا وقتی به عرج می آیی، در تهامه قرار داری.' سپس فرمود: 'اگر نگران آن ها هستی، آن ها را به جحفه بیاور.'"
***
14824- 8- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ الثَّانِیَ ع عَنِ الصَّبِیِّ مَتَی یُحْرَمُ بِهِ قَالَ إِذَا اثَّغَرَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن فضیل گفت: از امام جواد (ع) درباره زمان احرام بستن کودک پرسیدم. فرمود: «وقتی دندان درآورد.»
***
(8) 18 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْقِرَانِ فِی النِّیَّةِ بَیْنَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ فَإِنْ فَعَلَ جَازَ لَهُ الْعُدُولُ إِلَی التَّمَتُّعِ إِنْ لَمْ یَسُقِ الْهَدْیَ
******
ترجمه:
***
***
14825- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ هُوَ خَلْفَ الْمَقَامِ- فَقَالَ إِنِّی قَرَنْتُ بَیْنَ حَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ فَقَالَ لَهُ هَلْ طُفْتَ بِالْبَیْتِ فَقَالَ نَعَمْ قَالَ
ص: 289
هَلْ سُقْتَ الْهَدْیَ قَالَ لَا فَأَخَذَ أَبُو جَعْفَرٍ ع بِشَعْرِهِ ثُمَّ قَالَ أَحْلَلْتَ وَ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
زراره گفت: مردی نزد امام باقر (ع) آمد، در حالی که امام پشت مقام ابراهیم بود، و گفت: «من بین حج و عمره قِران بستم.» امام از او پرسید: «آیا طواف خانه (کعبه) را انجام داده ای؟» گفت: «بله.» فرمود: «آیا قربانی (هَدی) را همراه آورده ای؟» گفت: «نه.» پس امام باقر (ع) موهای او را گرفت و فرمود: «به خدا قسم که احلال (خروج از احرام) یافته ای.»
***
14826- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ یُحْرِمُ لِحَجَّةٍ وَ عُمْرَةٍ وَ یُنْشِئُ الْعُمْرَةَ أَ یَتَمَتَّعُ قَالَ نَعَمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
یعقوب بن شعیب گفت: به امام صادق (ع) گفتم: «مردی برای حج و عمره احرام می بندد و عمره را شروع می کند، آیا او می تواند از متعه (تمتع) استفاده کند؟» فرمود: «بله، می تواند.»
***
(4) 19 بَابُ اشْتِرَاطِ جَوَازِ عُدُولِ الْمُفْرِدِ إِلَی التَّمَتُّعِ بِعَدَمِ التَّلْبِیَةِ بَعْدَ الطَّوَافِ وَ السَّعْیِ قَبْلَ التَّقْصِیرِ
******
ترجمه:
***
***
14827- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ (6) قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ یُفْرِدُ الْحَجَّ فَیَطُوفُ بِالْبَیْتِ- وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- ثُمَّ یَبْدُو لَهُ أَنْ یَجْعَلَهَا عُمْرَةً قَالَ إِنْ کَانَ لَبَّی بَعْدَ مَا سَعَی قَبْلَ أَنْ یُقَصِّرَ فَلَا مُتْعَةَ لَهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (7)
ص: 290
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار گفت: به امام صادق (ع) گفتم: «مردی حج را به صورت افراد انجام می دهد، طواف خانه (کعبه) و سعی بین صفا و مروه را انجام می دهد، سپس برایش مقدر می شود که آن را به عمره تبدیل کند. آیا می تواند؟» فرمود: «اگر او بعد از سعی، تلبیه بگوید و قبل از اینکه موی خود را کوتاه کند، پس برای او متعه ای نیست (نمی تواند به تمتع برگرداند).»
***
(2) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ إِحْرَامِ الْمُتَمَتِّعِ بِالْحَجِّ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ وَ یَجُوزُ فِی غَیْرِهِ بِحَیْثُ یُدْرِکُ الْمَنَاسِکَ
******
ترجمه:
***
***
14828- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ مُرَازِمٍ وَ شُعَیْبٍ کُلِّهِمْ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ الْمُتَمَتِّعِ یَدْخُلُ لَیْلَةَ عَرَفَةَ فَیَطُوفُ وَ یَسْعَی (4) ثُمَّ یُحْرِمُ وَ یَأْتِی مِنًی فَقَالَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ یُحِلُّ ثُمَّ یُحْرِمُ (5)
******
ترجمه:
***
از هشام بن سالم و مرازِم و شعیب، همگی از ابی عبدالله (ع) در مورد مرد مُتمَتّع که شب عرفه وارد می شود و طواف می کند و سعی می کند، سپس احرام می بندد و به منی می رود، فرمود: اشکالی ندارد.
***
14829- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَحَدِهِمَا وَ عَنْ حَمَّادٍ (7) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَیْمُونٍ قَالَ: قَدِمَ أَبُو الْحَسَنِ ع مُتَمَتِّعاً لَیْلَةَ عَرَفَةَ- فَطَافَ وَ أَحَلَّ وَ أَتَی جَوَارِیَهُ ثُمَّ أَحْرَمَ (8) بِالْحَجِّ وَ خَرَجَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَیْمُونٍ (9)
ص: 291
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن میمون روایت شده که گفت: ابوالحسن (ع) در حالی که مُتمتّع بود، شب عرفه وارد شد؛ پس طواف کرد و حلال (ازاحرام خارج ) شد و نزد همسرانش رفت، سپس برای حج احرام بست و خارج شد.
***
14830- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَجِی ءُ مُتَمَتِّعَةً فَتَطْمَثُ قَبْلَ أَنْ تَطُوفَ بِالْبَیْتِ فَیَکُونُ طُهْرُهَا لَیْلَةَ عَرَفَةَ- فَقَالَ إِنْ کَانَتْ تَعْلَمُ أَنَّهَا تَطْهُرُ وَ تَطُوفُ بِالْبَیْتِ وَ تُحِلُّ مِنْ إِحْرَامِهَا وَ تَلْحَقُ النَّاسَ بِمِنًی فَلْتَفْعَلْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ (3) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ (4)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از ابی بصیر روایت شده که گفت: به ابی عبدالله (ع) گفتم: زنی مُتمتّع می آید و پیش از آنکه طواف کند، حیض می شود و پاکی او شب عرفه باشد. فرمود: اگر می داند که پاک می شود و طواف می کند و از احرامش خارج می شود و به مردم در منی می رسد، این کار را انجام دهد.
***
14831- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ النَّضْرِ عَنْ شُعَیْبٍ الْعَقَرْقُوفِیِّ قَالَ: خَرَجْتُ أَنَا وَ حَدِیدٌ فَانْتَهَیْنَا إِلَی الْبُسْتَانِ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- فَتَقَدَّمْتُ عَلَی حِمَارٍ فَقَدِمْتُ مَکَّةَ- فَطُفْتُ وَ سَعَیْتُ وَ أَحْلَلْتُ مِنْ تَمَتُّعِی ثُمَّ أَحْرَمْتُ بِالْحَجِّ وَ قَدِمَ حَدِیدٌ مِنَ اللَّیْلِ فَکَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع- أَسْتَفْتِیهِ فِی أَمْرِهِ فَکَتَبَ إِلَیَّ مُرْهُ یَطُوفُ وَ یَسْعَی وَ یُحِلُّ مِنْ مُتْعَتِهِ وَ یُحْرِمُ بِالْحَجِّ وَ یَلْحَقُ النَّاسَ بِمِنًی وَ لَا یَبِیتَنَّ بِمَکَّةَ.
******
ترجمه:
***
از شعیب عقرقوفی روایت شده که گفت: من و حدید بیرون رفتیم و روز ترویه به بستان رسیدیم؛ پس من جلوتر از او بر الاغی رفتم و به مکه رسیدم؛ طواف کردم و سعی نمودم و از تمتّع خود حلال شدم، سپس برای حج احرام بستم. حدید شب رسید؛ پس من به ابوالحسن (ع) نامه نوشتم تا درباره وضعیت او نظر دهد. ابوالحسن (ع) به من نوشت: او را وادار کن که طواف کند و سعی کند و از تمتّع خود حلال شود و برای حج احرام ببندد و به مردم در منی بپیوندد و نباید در مکه بیتوته کند.
***
14832- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 292
إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ الْمَحَامِلِیِّ (1) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا بَأْسَ لِلْمُتَمَتِّعِ إِنْ لَمْ یُحْرِمْ مِنْ لَیْلَةِ التَّرْوِیَةِ- مَتَی مَا تَیَسَّرَ لَهُ مَا لَمْ یَخَفْ فَوْتَ الْمَوْقِفَیْنِ.
******
ترجمه:
***
از یعقوب بن شعیب المحاملی (و در نسخه ای: المیثمی) روایت شده که گفت: از اباعبدالله (ع) شنیدم که می فرمود: برای مُتمتّع اشکالی ندارد که اگر از شب ترویه احرام نبست، هر زمان که برایش میسر شد، (احرام ببندد) به شرطی که نگران فوت کردن دو موقف نباشد.
***
14833- 6- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتْعَةِ مَتَی تَکُونُ قَالَ یَتَمَتَّعُ مَا ظَنَّ أَنَّهُ یُدْرِکُ النَّاسَ بِمِنًی.
******
ترجمه:
***
از ابن بُکیر از برخی اصحابمان روایت شده که از اباعبدالله (ع) درباره مُتعه (عمره تمتع) پرسید که چه زمانی باشد. فرمود: مُتمتّع می شود تا زمانی که گمان دارد به مردم در منی می رسد.
***
14834- 7- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی مُتَمَتِّعٍ دَخَلَ یَوْمَ عَرَفَةَ- قَالَ مُتْعَتُهُ تَامَّةٌ إِلَی أَنْ یَقْطَعَ التَّلْبِیَةَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
از سهل بن زیاد، به صورت مرفوع از ابی عبدالله (ع) روایت شده درباره مُتمتّعی که روز عرفه وارد شده است. فرمود: متعه اش کامل است تا زمانی که تلبیه را قطع کند.
***
14835- 8- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُتَمَتِّعُ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ- وَ یَسْعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ مَا أَدْرَکَ النَّاسَ بِمِنًی.
******
ترجمه:
***
از حلبی از ابی عبدالله (ع) روایت شده که فرمود: مُتمتّع طواف خانه (کعبه) و سعی بین صفا و مروه را انجام می دهد تا زمانی که به مردم در منی برسد.
***
14836- 9- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ (7) عَنْ عَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَی مَتَی یَکُونُ لِلْحَاجِّ عُمْرَةٌ قَالَ إِلَی السَّحَرِ مِنْ لَیْلَةِ عَرَفَةَ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم روایت شده که گفت: به ابی عبدالله (ع) گفتم: تا چه زمانی حاجی می تواند عمره انجام دهد؟ فرمود: تا سحر شب عرفه.
***
ص: 293
14837- 10- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ (2) عَنْ عِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ یَقْدَمُ مَکَّةَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ صَلَاةَ الْعَصْرِ تَفُوتُهُ الْمُتْعَةُ فَقَالَ لَا لَهُ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ غُرُوبِ الشَّمْسِ وَ قَالَ قَدْ صَنَعَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص.
******
ترجمه:
***
از عیص بن قاسم روایت شده که گفت: از ابی عبدالله (ع) درباره مُتمتّعی که روز ترویه هنگام نماز عصر به مکه می رسد و متعه را از دست می دهد، پرسیدم. فرمود: نه، برای او تا زمان غروب خورشید فرصت هست. و فرمود: رسول خدا (ص) نیز چنین کرد.
***
14838- 11- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ یَدْخُلُ مَکَّةَ- یَوْمَ التَّرْوِیَةِ فَقَالَ لِلْمُتَمَتِّعِ (4) مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ اللَّیْلِ.
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عبدالله روایت شده که گفت: از ابوالحسن موسی (ع) درباره مُتمتّعی که روز ترویه وارد مکه می شود، پرسیدم. فرمود: برای مُتمتّع تا شب فرصت هست.
***
14839- 12- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَدِمْتَ مَکَّةَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ وَ أَنْتَ مُتَمَتِّعٌ فَلَکَ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ اللَّیْلِ أَنْ تَطُوفَ بِالْبَیْتِ وَ تَسْعَی وَ تَجْعَلَهَا مُتْعَةً.
******
ترجمه:
***
از عمر بن یزید روایت شده که از ابی عبدالله (ع) شنیدم که فرمود: هنگامی که روز ترویه به مکه وارد می شوی و مُتمتّع هستی، از آن هنگام تا شب فرصت داری که طواف خانه کنی و سعی نمایی و آن را متعه قرار دهی.
***
14840- 13- (6) وَ عَنْهُ قَالَ رَوَی لَنَا الثِّقَةُ مِنْ أَهْلِ الْبَیْتِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع أَنَّهُ قَالَ: أَهِلَّ بِالْمُتْعَةِ بِالْحَجِّ یُرِیدُ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- إِلَی زَوَالِ الشَّمْسِ وَ بَعْدَ الْعَصْرِ وَ بَعْدَ الْمَغْرِبِ وَ بَعْدَ الْعِشَاءِ (7) مَا بَیْنَ ذَلِکَ کُلِّهِ وَاسِعٌ.
******
ترجمه:
***
و از او روایت شده که ثقه ای از اهل بیت (ع) برای ما از ابوالحسن موسی (ع) نقل کرد که فرمود: برای مُتمتّع شدن در حج احرام ببند، و این کار در روز ترویه تا زوال خورشید و بعد از عصر و بعد از مغرب و بعد از عشاء جایز است؛ در تمامی این مدت وسعت (زمان) وجود دارد.
***
14841- 14- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ
ص: 294
أَبِی الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُرَازِمِ بْنِ حَکِیمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع الْمُتَمَتِّعُ یَدْخُلُ لَیْلَةَ عَرَفَةَ مَکَّةَ- أَوِ الْمَرْأَةُ الْحَائِضُ مَتَی یَکُونُ لَهَا (1) الْمُتْعَةُ قَالَ مَا أَدْرَکُوا النَّاسَ بِمِنًی.
******
ترجمه:
***
از مرازِم بن حکیم روایت شده که گفت: به ابی عبدالله (ع) گفتم: مُتمتّعی که شب عرفه وارد مکه می شود، یا زنی که حائض است، متعه برای او چه زمانی است؟ فرمود: هر زمانی که به مردم در منی برسند.
***
14842- 15- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُتَمَتِّعُ لَهُ الْمُتْعَةُ إِلَی زَوَالِ الشَّمْسِ مِنْ یَوْمِ عَرَفَةَ- وَ لَهُ الْحَجُّ إِلَی زَوَالِ الشَّمْسِ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ.
******
ترجمه:
***
از جمیل بن دراج از ابی عبدالله (ع) روایت شده که فرمود: مُتمتّع تا زوال خورشید روز عرفه برای او متعه هست، و تا زوال خورشید روز نحر برای او حج است.
***
14843- 16- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَرْوٍ (4) قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع مَا تَقُولُ فِی رَجُلٍ مُتَمَتِّعٍ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ وَافَی غَدَاةَ عَرَفَةَ- وَ خَرَجَ النَّاسُ مِنْ مِنًی إِلَی عَرَفَاتٍ- أَ عُمْرَتُهُ قَائِمَةٌ أَوْ قَدْ ذَهَبَتْ مِنْهُ إِلَی أَیِّ وَقْتٍ عُمْرَتُهُ قَائِمَةٌ إِذَا کَانَ مُتَمَتِّعاً بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَلَمْ یُوَافِ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ وَ لَا لَیْلَةَ التَّرْوِیَةِ- فَکَیْفَ یَصْنَعُ فَوَقَّعَ ع سَاعَةً یَدْخُلُ مَکَّةَ- إِنْ شَاءَ اللَّهُ یَطُوفُ وَ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ یَسْعَی وَ یُقَصِّرُ وَ یَخْرُجُ (5) بِحَجَّتِهِ وَ یَمْضِی إِلَی الْمَوْقِفِ وَ یُفِیضُ مَعَ الْإِمَامِ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن سروان روایت شده که گفت: من به ابوالحسن ثالث (ع) نوشتم: نظر شما درباره مردی که مُتمتّع به عمره به حج است و صبح روز عرفه وارد می شود و مردم از منی به عرفات می روند، چیست؟ آیا عمره اش باقی است یا از دست رفته؟ و تا چه زمانی عمره اش باقی است اگر او مُتمتّع به عمره به حج باشد و نه روز ترویه را ملاقات کند و نه شب آن را؟ پس چه کار باید کند؟ حضرت (ع) در جواب نوشت: وقتی وارد مکه شد، ان شاءالله طواف کند و دو رکعت نماز بخواند و سعی کند و موهایش را کوتاه کند و با حج خود خارج شود و به موقف برود و با امام (ع) به سوی عرفات برود.
***
أَحْرَمَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2) وَ یَأْتِی مَا ظَاهِرُهُ الْمُنَافَاةُ وَ هُوَ مَحْمُولٌ عَلَی التَّعَذُّرِ (3).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر در کتابش از برادرش نقل کرده که گفت: از او درباره مُتمتّعی که روز ترویه قبل از زوال وارد می شود، پرسیدم. فرمود: طواف می کند و حلال می شود، و وقتی نماز ظهر را خواند، احرام می بندد.
می گویم : و درآینده چیزی که به ظاهر با هم تناقض دارد می آید ، بر این اساس که به خاطر عذری است، حمل می شود.
***
(4) 21 بَابُ وُجُوبِ عُدُولِ الْمُتَمَتِّعِ إِلَی الْإِفْرَادِ مَعَ الِاضْطِرَارِ خَاصَّةً کَضِیقِ الْوَقْتِ وَ حُصُولِ الْحَیْضِ وَ سُقُوطِ الْهَدْیِ مَعَ الْعُدُولِ
******
ترجمه:
***
***
14845- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: أَضْمِرْ فِی نَفْسِکَ الْمُتْعَةَ فَإِنْ أَدْرَکْتَ مُتَمَتِّعاً وَ إِلَّا کُنْتَ حَاجّاً.
******
ترجمه:
***
از ابان بن تغلب از امام صادق (علیه السلام) در حدیثی نقل شده است که فرمودند: "در نیت خود متعه را قصد کن، پس اگر به متعه رسیدی، (آن را انجام بده) و اگر نرسیدی، حاجی (مفرد) خواهی بود."
***
14846- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ
ص: 296
أَبِی عُمَیْرٍ وَ فَضَالَةَ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ إِذَا قَدِمَتْ مَکَّةَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- قَالَ تَمْضِی کَمَا هِیَ إِلَی عَرَفَاتٍ فَتَجْعَلُهَا حَجَّةً ثُمَّ تُقِیمُ حَتَّی تَطْهُرَ فَتَخْرُجُ إِلَی التَّنْعِیمِ فَتُحْرِمُ فَتَجْعَلُهَا عُمْرَةً قَالَ ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ کَمَا صَنَعَتْ عَائِشَةُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَتَجْعَلُهَا عُمْرَةً (1)
******
ترجمه:
***
از جمیل بن دراج نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره زنی که در حال حیض وارد مکه می شود و این ورود در روز ترویه است، پرسیدم. فرمودند: «همان گونه که هست (بدون طواف)، به عرفات برود و حج (تمتع) را به جای آورد. سپس در مکه می ماند تا پاک شود و به تنعیم می رود، از آنجا محرم می شود و آن را عمره قرار می دهد.» ابن ابی عمیر گفت: «همان کاری که عایشه انجام داد.»
***
14847- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ عَلَی النِّسَاءِ حَلْقٌ وَ عَلَیْهِنَّ التَّقْصِیرُ ثُمَّ یُهْلِلْنَ بِالْحَجِّ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ وَ کَانَتْ عُمْرَةً وَ حَجَّةً فَإِنِ اعْتَلَلْنَ کُنَّ عَلَی حَجِّهِنَّ وَ لَمْ یُضْرِرْنَ بِحَجِّهِنَّ.
******
ترجمه:
***
از حلبی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «بر زنان تراشیدن مو واجب نیست و بر آن ها کوتاه کردن مو (تقصیر) واجب است. سپس در روز ترویه به نیت حج احرام می بندند و این، عمره و حج است. پس اگر بیمار شوند، همچنان بر حج خود باقی می مانند و حج آن ها آسیب نمی بیند.»
***
14848- 4- (3) قَالَ الشَّیْخُ وَ قَدْ رَوَی أَصْحَابُنَا وَ غَیْرُهُمْ أَنَّ الْمُتَمَتِّعَ إِذَا فَاتَتْهُ عُمْرَةُ الْمُتْعَةِ اعْتَمَرَ بَعْدَ الْحَجِّ وَ هُوَ الَّذِی أَمَرَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ ص عَائِشَةَ- قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- قَدْ جَعَلَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ فَرَجاً لِلنَّاسِ.
******
ترجمه:
***
مرحوم شیخ گفته است که اصحاب ما و دیگران روایت کرده اند که اگر برای شخص مُتَمَتِّع (در حج تمتع) عمره تمتع فوت شود، بعد از حج عمره به جا می آورد. و این همان است که پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) به عایشه دستور دادند. و امام صادق (علیه السلام) فرمودند: خداوند در این امر گشایشی برای مردم قرار داده است.
***
14849- 5- (4) وَ قَالُوا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْمُتَمَتِّعُ إِذَا فَاتَتْهُ عُمْرَةُ الْمُتْعَةِ أَقَامَ إِلَی هِلَالِ الْمُحَرَّمِ وَ اعْتَمَرَ فَأَجْزَأَتْ عَنْهُ مَکَانَ عُمْرَةٍ الْمُتْعَةُ.
******
ترجمه:
***
و گفتند که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «مُتَمَتِّع، اگر عمره تمتع را از دست بدهد، تا هلال محرم صبر می کند و سپس عمره ای انجام می دهد که به جای عمره تمتع از او پذیرفته می شود.»
***
14850- 6- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَهَلَّ بِالْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ جَمِیعاً ثُمَ
ص: 297
قَدِمَ مَکَّةَ وَ النَّاسُ بِعَرَفَاتٍ- فَخَشِیَ إِنْ هُوَ طَافَ وَ سَعَی بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أَنْ یَفُوتَهُ الْمَوْقِفُ قَالَ یَدَعُ الْعُمْرَةَ فَإِذَا أَتَمَّ حَجَّهُ صَنَعَ کَمَا صَنَعَتْ عَائِشَةُ وَ لَا هَدْیَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
***
از حلبی نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که به نیت حج و عمره با هم احرام بسته و وارد مکه شده است، در حالی که مردم در عرفات هستند. او می ترسد که اگر طواف و سعی بین صفا و مروه انجام دهد، وقوف در عرفات را از دست بدهد. امام فرمودند: «عمره را رها کند، و هنگامی که حج خود را به پایان رساند، مانند کاری که عایشه انجام داد، عمل کند، و قربانی بر او واجب نیست.»
***
14851- 7- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی یَوْمِ عَرَفَةَ- وَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مَکَّةَ ثَلَاثَةُ أَمْیَالٍ وَ هُوَ مُتَمَتِّعٌ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ فَقَالَ یَقْطَعُ التَّلْبِیَةَ تَلْبِیَةَ الْمُتْعَةِ وَ یُهِلُّ بِالْحَجِّ بِالتَّلْبِیَةِ إِذَا صَلَّی الْفَجْرَ وَ یَمْضِی إِلَی عَرَفَاتٍ- فَیَقِفُ مَعَ النَّاسِ وَ یَقْضِی جَمِیعَ الْمَنَاسِکِ وَ یُقِیمُ بِمَکَّةَ حَتَّی یَعْتَمِرَ عُمْرَةَ الْمُحَرَّمِ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
***
زراره نقل کرده که گفت: از امام باقر (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که در روز عرفه، در سه مایلی مکه است و مُتمتِّع به عمره تا حج است. امام فرمودند: «تلبیه عمره تمتع را قطع می کند و پس از نماز صبح، با تلبیه حج، به نیت حج احرام می بندد و به عرفات می رود و با مردم وقوف می کند و همه مناسک حج را به جا می آورد و در مکه می ماند تا عمره ماه محرم را انجام دهد و چیزی بر او واجب نیست.»
***
14852- 8- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ آدَمَ (3) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ إِذَا دَخَلَ یَوْمَ عَرَفَةَ- قَالَ لَا مُتْعَةَ لَهُ یَجْعَلُهَا عُمْرَةً مُفْرَدَةً.
******
ترجمه:
***
از زکریا بن آدم نقل شده که گفت: از امام کاظم (علیه السلام) درباره شخص مُتمتِّعی که در روز عرفه وارد مکه می شود، پرسیدم. امام فرمودند: «برای او تمتع نیست؛ آن را به عمره مفرده تبدیل می کند.»
***
14853- 9- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: الْمُتَمَتِّعُ إِذَا قَدِمَ لَیْلَةَ عَرَفَةَ فَلَیْسَ لَهُ مُتْعَةٌ یَجْعَلُهَا حَجَّةً مُفْرَدَةً وَ إِنَّمَا الْمُتْعَةُ إِلَی یَوْمِ التَّرْوِیَةِ.
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عبدالله نقل شده که از امام کاظم (علیه السلام) شنیدم که فرمودند: «برای مُتَمَتِّعی که شب عرفه وارد (مکه) شود، متعه (حج تمتع) نیست؛ آن را به حج مفرده تبدیل می کند. و متعه تنها تا روز ترویه معتبر است.»
***
14854- 10- (5) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَهْلٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُوسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ یَقْدَمُ مَکَّةَ لَیْلَةَ عَرَفَةَ- قَالَ لَا مُتْعَةَ لَهُ یَجْعَلُهَا حَجَّةً مُفْرَدَةً وَ یَطُوفُ بِالْبَیْتِ وَ یَسْعَی بَیْنَ
ص: 298
الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ یَخْرُجُ إِلَی مِنًی وَ لَا هَدْیَ عَلَیْهِ وَ إِنَّمَا الْهَدْیُ عَلَی الْمُتَمَتِّعِ.
******
ترجمه:
***
موسی بن عبدالله نقل می کند: "از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره متعه گزار که شب عرفه به مکه وارد می شود، سوال کردم. امام فرمود: 'او دیگر نمی تواند متعه انجام دهد. بلکه حج مفرده انجام می دهد، طواف خانه خدا را انجام می دهد و بین صفا و مروه سعی می کند، سپس به منا می رود و هدیه ای بر او واجب نیست، زیرا هدیه بر متعه گزار واجب است.'
***
14855- 11- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ یَتَمَتَّعَانِ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ ثُمَّ یَدْخُلَانِ مَکَّةَ یَوْمَ عَرَفَةَ- کَیْفَ یَصْنَعَانِ قَالَ یَجْعَلَانِهَا حَجَّةً مُفْرَدَةً وَ حَدُّ الْمُتْعَةِ إِلَی یَوْمِ التَّرْوِیَةِ.
******
ترجمه:
***
از علی بن یقطین نقل شده که گفت: از امام موسی (علیه السلام) درباره مرد و زنی که به نیت حج تمتع (عمره به حج) وارد مکه می شوند و در روز عرفه به مکه می رسند، پرسیدم. امام فرمودند: «آن ها باید آن را به حج مفرده تبدیل کنند و حدود متعه تا روز ترویه است.»
***
14856- 12- (2) عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَدِمْتَ مَکَّةَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ وَ قَدْ غَرَبَتِ الشَّمْسُ فَلَیْسَ لَکَ مُتْعَةٌ امْضِ کَمَا أَنْتَ بِحَجِّکَ.
ترجمه:
***
از عمر بن یزید نقل شده که گفت: از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: «اگر روز ترویه به مکه وارد شوم و خورشید غروب کرده باشد، آیا برای من متعه (حج تمتع) وجود دارد؟» امام فرمودند: «برو همان طور که هستی به حج خود ادامه بده.»
***
14857- 13- (3) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَجِی ءُ مُتَمَتِّعَةً فَتَطْمَثُ قَبْلَ أَنْ تَطُوفَ بِالْبَیْتِ حَتَّی تَخْرُجَ إِلَی عَرَفَاتٍ- قَالَ تَصِیرُ حَجَّةً مُفْرَدَةً قُلْتُ عَلَیْهَا شَیْ ءٌ قَالَ دَمٌ تُهَرِیقُهُ وَ هِیَ أُضْحِیَّتُهَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ تَصِیرُ حَجَّةً مُفْرَدَةً وَ عَلَیْهَا دَمُ أُضْحِیَّتِهَا (4).
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی اسْتِحْبَابِ التَّضْحِیَةِ لِمَا یَأْتِی (5).
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار نقل شده که گفت: از امام کاظم (علیه السلام) درباره زنی که به نیت حج تمتع وارد می شود و قبل از طواف خانه دچار حیض می شود و تا به عرفات می رسد، پرسیدم. امام فرمودند: «او به حج مفرده تبدیل می شود.» گفتم: آیا بر او چیزی هست؟ فرمودند: «دمی (قربانی) بر او واجب است که آن، قربانی او خواهد بود.»
و صدوق این روایت را با اسناد خود از صفوان بن یحیا از اسحاق بن عمار نقل کرده، با این تفاوت که فرمود: «او به حج مفرده تبدیل می شود و بر او دم قربانی واجب است.»
***
14858- 14- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 299
إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَدْخُلُ مَکَّةَ- مُتَمَتِّعَةً فَتَحِیضُ قَبْلَ أَنْ تُحِلَّ مَتَی تَذْهَبُ مُتْعَتُهَا قَالَ کَانَ جَعْفَرٌ ع یَقُولُ زَوَالَ الشَّمْسِ مِنْ یَوْمِ التَّرْوِیَةِ وَ کَانَ مُوسَی ع یَقُولُ صَلَاةَ الْمَغْرِبِ (1) مِنْ یَوْمِ التَّرْوِیَةِ- فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ عَامَّةُ مَوَالِیکَ یَدْخُلُونَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- وَ یَطُوفُونَ وَ یَسْعَوْنَ ثُمَّ یُحْرِمُونَ بِالْحَجِّ فَقَالَ زَوَالَ الشَّمْسِ فَذَکَرْتُ لَهُ رِوَایَةَ عَجْلَانَ أَبِی صَالِحٍ فَقَالَ (2) إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ ذَهَبَتِ الْمُتْعَةُ فَقُلْتُ فَهِیَ عَلَی إِحْرَامِهَا أَوْ تُجَدِّدُ إِحْرَامَهَا لِلْحَجِّ فَقَالَ لَا هِیَ عَلَی إِحْرَامِهَا قُلْتُ فَعَلَیْهَا هَدْیٌ قَالَ لَا إِلَّا أَنْ تُحِبَّ أَنْ تَطَوَّعَ ثُمَّ قَالَ أَمَّا نَحْنُ فَإِذَا رَأَیْنَا هِلَالَ ذِی الْحِجَّةِ- قَبْلَ أَنْ نُحْرِمَ فَاتَتْنَا الْمُتْعَةُ.
أَقُولُ: فَوْتُ الْمُتْعَةِ هُنَا مَحْمُولٌ عَلَی الْخَوْفِ مِنْ فَوَاتِ الْوُقُوفِ لَوْ أَتَمَّ الْعُمْرَةَ.
******
ترجمه:
***
از اسماعیل بن بزیع نقل شده که گفت: از امام رضا (علیه السلام) درباره زنی که به نیت حج تمتع وارد مکه می شود و قبل از اینکه به حج خود احرام ببندد، دچار حیض می شود، پرسیدم: «متعه او چه زمانی از بین می رود؟» امام فرمودند: «جعفر (امام صادق علیه السلام) می گفت: زوال خورشید در روز ترویه و موسی (امام کاظم علیه السلام) می گفت: هنگام نماز مغرب در روز ترویه.»
گفتم: «فدایت شوم، آیا عموم موالیان شما در روز ترویه وارد می شوند و طواف و سعی انجام می دهند و سپس برای حج احرام می بندند؟» امام فرمودند: «زوال خورشید.» پس من روایت عجلان ابی صالح را برای او ذکر کردم. امام فرمودند: «زمانی که خورشید غروب کند، متعه از بین می رود.»
گفتم: «آیا او باید بر احرام قبلی خود باقی بماند یا احرام جدیدی برای حج ببندد؟» امام فرمودند: «او بر احرام قبلی خود باقی است.» گفتم: «آیا بر او قربانی واجب است؟» فرمودند: «نه، مگر اینکه بخواهد مستحب (طواف) کند.»
سپس فرمودند: «اما ما، هنگامی که هلال ماه ذی حجه را ببینیم، قبل از اینکه احرام ببندیم، متعه ما از بین می رود.»
می گویم : اینجا منظور از فوت متعه احتمال عدم رسیدن به وقوف در عرفات است اگر فرد بخواهد عمره خود را به اتمام برساند.
***
14859- 15- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: أَرْسَلْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ بَعْضَ مَنْ مَعَنَا مِنْ صَرُورَةِ النِّسَاءِ قَدِ اعْتَلَلْنَ فَکَیْفَ تَصْنَعُ قَالَ تَنْتَظِرُ مَا بَیْنَهَا وَ بَیْنَ التَّرْوِیَةِ- فَإِنْ طَهُرَتْ فَلْتُهِلَّ وَ إِلَّا فَلَا یَدْخُلَنَّ عَلَیْهَا التَّرْوِیَةُ إِلَّا وَ هِیَ مُحْرِمَةٌ.
******
ترجمه:
***
از عبد الرحمن بن حجاج نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) پیام دادم که بعضی از زنان همراه ما صروره هستند(زنانی که برای اولین با حج آمده اند) دچار بیماری شده اند، پس چگونه باید عمل کنند؟ امام فرمودند: «آن ها باید منتظر بمانند تا روز ترویه؛ اگر پاک شدند، باید احرام ببندند، وگرنه نباید روز ترویه وارد شوند مگر اینکه محرم باشند.»
***
14860- 16- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ کَیْفَ نَصْنَعُ بِالْحَجِّ فَقَالَ أَمَّا نَحْنُ فَنَخْرُجُ فِی وَقْتٍ ضَیِّقٍ تَذْهَبُ فِیهِ الْأَیَّامُ فَأُفْرِدُ فِیهِ الْحَجَّ قُلْتُ أَ رَأَیْتَ
ص: 300
إِنْ أَرَادَ الْمُتْعَةَ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَنْوِی الْمُتْعَةَ وَ یُحْرِمُ بِالْحَجِّ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَبْوَابِ الطَّوَافِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (1).
******
ترجمه:
***
از احمد بن محمد بن ابی نصر نقل شده که گفت: به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: «فدایت شوم، ما چگونه حج انجام دهیم؟» امام فرمودند: «ما در زمانی بیرون می رویم که وقت کم است و روزها می گذرد، پس حج مفرده انجام می دهم.» گفتم: «اگر کسی بخواهد حج تمتع انجام دهد، چه باید بکند؟» امام فرمودند: «نیت تمتع می کند و با نیت حج احرام می بندد.»
***
(2) 22 بَابُ وُجُوبِ الْإِتْیَانِ بِعُمْرَةِ التَّمَتُّعِ وَ حَجِّهِ فِی عَامٍ وَاحِدٍ وَ عَدَمِ جَوَازِ الْخُرُوجِ مِنْ مَکَّةَ قَبْلَ الْإِحْرَامِ بِالْحَجِّ فَإِنْ خَرَجَ وَ عَادَ بَعْدَ شَهْرٍ أَعَادَ الْعُمْرَةَ
******
ترجمه:
***
***
14861- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَیْفَ أَتَمَتَّعُ قَالَ تَأْتِی الْوَقْتَ فَتُلَبِّی إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَیْسَ لَکَ أَنْ تَخْرُجَ مِنْ مَکَّةَ حَتَّی تَحُجَّ.
******
ترجمه:
***
از زراره نقل شده که گفت: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «چگونه حج تمتع انجام دهم؟» امام فرمودند: «در وقت (مقرر) وارد شو و لبیک بگو.» تا اینکه فرمودند: «تو اجازه نداری از مکه خارج شوی تا زمانی که حج انجام دهی.»
***
14862- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ ابْنِ الْمُغِیرَةِ کُلِّهِمْ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: تَمَتَّعْ فَهُوَ وَ اللَّهِ أَفْضَلُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ أَهْلَ مَکَّةَ یَقُولُونَ إِنَّ عُمْرَتَهُ عِرَاقِیَّةٌ وَ حَجَّتَهُ مَکِّیَّةٌ کَذَبُوا أَ وَ لَیْسَ هُوَ مُرْتَبِطاً بِالْحَجِّ لَا یَخْرُجُ حَتَّی یَقْضِیَهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا مَرَّ (5).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار نقل شده که امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرمودند: «حج تمتع به جا آور، که به خدا قسم این افضل است.» سپس فرمودند: «اهل مکه می گویند که عمره او (زائر) عراقی و حج او مکی است. دروغ می گویند! آیا او به حج مرتبط نیست و نباید خارج شود تا زمانی که حج خود را به پایان برساند؟»
***
14863- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع
ص: 301
فِی عَشْرٍ مِنْ شَوَّالٍ- فَقَالَ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُفْرِدَ عُمْرَةَ هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ أَنْتَ مُرْتَهَنٌ بِالْحَجِّ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ إِنَّ الْمَدِینَةَ مَنْزِلِی وَ مَکَّةَ مَنْزِلِی وَ لِی بَیْنَهُمَا أَهْلٌ وَ بَیْنَهُمَا أَمْوَالٌ فَقَالَ لَهُ أَنْتَ مُرْتَهَنٌ بِالْحَجِّ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ فَإِنَّ لِی ضِیَاعاً حَوْلَ مَکَّةَ- وَ أَحْتَاجُ إِلَی الْخُرُوجِ إِلَیْهَا فَقَالَ تَخْرُجُ حَلَالًا وَ تَرْجِعُ حَلَالًا إِلَی الْحَجِّ.
أَقُولُ: هَذَا مَخْصُوصٌ بِمَنْ حُکْمُهُ حُکْمُ أَهْلِ مَکَّةَ وَ قَدِ اعْتَمَرَ عُمْرَةَ الْإِفْرَادِ وَ یُرِیدُ أَنْ یَحُجَّ حَجَّ الْإِفْرَادِ وَ کَوْنُهُ مُرْتَهَناً بِالْحَجِّ بِمَعْنَی أَنَّهُ وَاجِبٌ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
***
از برخی از اصحابمان نقل شده که شخصی از امام باقر (علیه السلام) در دهم شوال پرسید و گفت: «می خواهم عمره این ماه را به صورت مفرد به جا آورم.» امام فرمودند: «تو به حج متعهد شده ای (یا مرهون به حج هستی).» آن مرد عرض کرد: «مدینه منزل من است و مکه نیز منزل من، و در این میان اهل و اموالی دارم.» امام فرمودند: «تو به حج متعهد هستی.» مرد گفت: «من دارای زمین هایی اطراف مکه هستم و نیاز به خروج برای رسیدگی به آن ها دارم.» امام فرمودند: «حلال خارج شو و حلال بازگرد تا زمان حج.»
می گویم: این حکم مخصوص کسی است که حکم اهل مکه را دارد و عمره مفرده را انجام داده و قصد دارد حج افراد به جا آورد، و اینکه گفته می شود او به حج متعهد (یا مرتهن) است به معنای آن است که حج بر او واجب شده است.
***
14864- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رَجُلٍ قَضَی مُتْعَتَهُ وَ عَرَضَتْ لَهُ حَاجَةٌ أَرَادَ أَنْ یَمْضِیَ إِلَیْهَا قَالَ فَقَالَ فَلْیَغْتَسِلْ لِلْإِحْرَامِ وَ لْیُهِلَّ بِالْحَجِّ وَ لْیَمْضِ فِی حَاجَتِهِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی الرُّجُوعِ إِلَی مَکَّةَ مَضَی إِلَی عَرَفَاتٍ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
از حفص بن بختری نقل شده که از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که عمره تمتع خود را به پایان رسانده و برای او کاری پیش آمده که می خواهد برای انجام آن برود، سوال کرد. امام فرمودند: «پس غسل احرام به جا آورد و با نیت حج احرام ببندد و به کار خود مشغول شود. اگر نتوانست به مکه بازگردد، مستقیم به عرفات برود.»
***
14865- 5- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع کَیْفَ أَتَمَتَّعُ فَقَالَ تَأْتِی الْوَقْتَ فَتُلَبِّی بِالْحَجِّ فَإِذَا أَتَی مَکَّةَ طَافَ وَ سَعَی وَ أَحَلَّ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُوَ مُحْتَبِسٌ لَیْسَ لَهُ أَنْ یَخْرُجَ مِنْ مَکَّةَ حَتَّی یَحُجَّ.
******
ترجمه:
***
از زراره نقل شده که به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم: «چگونه عمره تمتع به جا آورم؟» امام فرمودند: «به میقات برو و نیت حج کن و تلبیه بگو، پس از ورود به مکه طواف و سعی کن و از همه چیز حلال شو، اما در مکه باقی بمان و حق نداری از آنجا خارج شوی تا حج را به جا آوری.»
***
14866- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 302
حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ دَخَلَ مَکَّةَ مُتَمَتِّعاً فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- لَمْ یَکُنْ لَهُ أَنْ یَخْرُجَ حَتَّی یَقْضِیَ الْحَجَّ فَإِنْ عَرَضَتْ لَهُ حَاجَةٌ إِلَی عُسْفَانَ أَوْ إِلَی الطَّائِفِ- أَوْ إِلَی ذَاتِ عِرْقٍ خَرَجَ مُحْرِماً وَ دَخَلَ مُلَبِّیاً بِالْحَجِّ فَلَا یَزَالُ عَلَی إِحْرَامِهِ فَإِنْ رَجَعَ إِلَی مَکَّةَ رَجَعَ مُحْرِماً وَ لَمْ یَقْرَبِ الْبَیْتَ- حَتَّی یَخْرُجَ مَعَ النَّاسِ إِلَی مِنًی عَلَی إِحْرَامِهِ وَ إِنْ شَاءَ وَجَّهَهُ ذَلِکَ إِلَی مِنًی- قُلْتُ فَإِنْ جَهِلَ فَخَرَجَ إِلَی الْمَدِینَةِ- أَوْ إِلَی نَحْوِهَا بِغَیْرِ إِحْرَامٍ ثُمَّ رَجَعَ فِی إِبَّانِ الْحَجِّ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ- یُرِیدُ الْحَجَّ فَیَدْخُلُهَا مُحْرِماً أَوْ بِغَیْرِ إِحْرَامٍ قَالَ إِنْ رَجَعَ فِی شَهْرِهِ دَخَلَ بِغَیْرِ إِحْرَامٍ وَ إِنْ دَخَلَ فِی غَیْرِ الشَّهْرِ دَخَلَ مُحْرِماً قُلْتُ فَأَیُّ الْإِحْرَامَیْنِ وَ الْمُتْعَتَیْنِ مُتْعَتُهُ (1) الْأُولَی أَوِ الْأَخِیرَةُ قَالَ الْأَخِیرَةُ هِیَ عُمْرَتُهُ وَ هِیَ الْمُحْتَبَسُ (2) بِهَا الَّتِی وَصَلَتْ بِحَجَّتِهِ قُلْتُ فَمَا فَرْقٌ بَیْنَ الْمُفْرَدَةِ وَ بَیْنَ عُمْرَةِ الْمُتْعَةِ إِذَا دَخَلَ فِی أَشْهُرِ الْحَجِّ قَالَ أَحْرَمَ بِالْعُمْرَةِ وَ هُوَ یَنْوِی الْعُمْرَةَ ثُمَّ أَحَلَّ مِنْهَا وَ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهِ دَمٌ وَ لَمْ یَکُنْ مُحْتَبَساً (3) بِهَا لِأَنَّهُ لَا یَکُونُ یَنْوِی الْحَجَّ.
******
ترجمه:
***
از امام باقر (علیه السلام) نقل شده که اگر برای کسی در مکه نیازی پیش آید و بخواهد به عسفان، طائف یا ذات عرق برود، می تواند با احرام بیرون رود و با تلبیه حج وارد شود و همچنان بر احرام خود باقی بماند. اگر به مکه بازگردد، باید با احرام وارد شود و به خانه (کعبه) نزدیک نشود تا همراه مردم به منی برود و اگر بخواهد، از همان جا به سمت منی برود.
عرض کردم: اگر به اشتباه به مدینه یا جای دیگری بدون احرام برود و دوباره در ماه های حج بازگردد و قصد حج کند، آیا با احرام وارد شود یا بدون احرام؟ امام فرمودند: اگر در همان ماه بازگردد، بدون احرام وارد شود و اگر در ماه دیگری وارد شود، با احرام وارد شود.
پرسیدم: کدام یک از دو احرام و دو عمره، تمتع او حساب می شود؟ فرمودند: دومی عمره اوست و این همان عمره ای است که به حج او وصل شده و او با آن باقی می ماند. پرسیدم: چه تفاوتی بین عمره مفرده و عمره تمتع در ماه های حج وجود دارد؟ فرمودند: اگر کسی برای عمره مفرده احرام ببندد و قصد عمره داشته باشد، از احرام خارج می شود و نیازی به قربانی نیست و به سبب آن باقی نمی ماند، زیرا قصد حج ندارد.
***
14867- 7- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَمَتَّعُ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ یُرِیدُ الْخُرُوجَ إِلَی الطَّائِفِ- قَالَ یُهِلُّ بِالْحَجِّ مِنْ مَکَّةَ- وَ مَا أُحِبُّ أَنْ یَخْرُجَ مِنْهَا إِلَّا مُحْرِماً وَ لَا یَتَجَاوَزِ الطَّائِفَ إِنَّهَا قَرِیبَةٌ مِنْ مَکَّةَ.
******
ترجمه:
***
از حلبی نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) در مورد شخصی که می خواهد با عمره تمتع به حج برود و قصد دارد به طائف سفر کند، پرسیدم. ایشان فرمودند: باید از مکه با احرام حج خارج شود و من دوست ندارم که از مکه بدون احرام خارج شود و نباید از طائف فراتر رود، زیرا طائف نزدیک مکه است.
***
14868- 8- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُتَمَتِّعِ یَجِی ءُ فَیَقْضِی مُتْعَتَهُ ثُمَّ تَبْدُو لَهُ الْحَاجَةُ فَیَخْرُجُ إِلَی الْمَدِینَةِ- وَ إِلَی
ص: 303
ذَاتِ عِرْقٍ أَوْ إِلَی بَعْضِ الْمَعَادِنِ قَالَ یَرْجِعُ إِلَی مَکَّةَ بِعُمْرَةٍ إِنْ کَانَ فِی غَیْرِ الشَّهْرِ الَّذِی تَمَتَّعَ فِیهِ لِأَنَّ لِکُلِّ شَهْرٍ عُمْرَةً وَ هُوَ مُرْتَهَنٌ بِالْحَجِّ قُلْتُ فَإِنَّهُ دَخَلَ فِی الشَّهْرِ الَّذِی خَرَجَ فِیهِ قَالَ کَانَ أَبِی مُجَاوِراً هَاهُنَا فَخَرَجَ یَتَلَقَّی (1) بَعْضَ هَؤُلَاءِ فَلَمَّا رَجَعَ فَبَلَغَ ذَاتَ عِرْقٍ أَحْرَمَ مِنْ ذَاتِ عِرْقٍ بِالْحَجِّ وَ دَخَلَ وَ هُوَ مُحْرِمٌ بِالْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار روایت می کند که از امام کاظم (علیه السلام) درباره شخصی که پس از انجام عمره تمتع نیاز پیدا می کند به مدینه، ذات عرق یا برخی از معادن برود، پرسیدم. امام فرمودند: اگر در غیر از ماهی که در آن تمتع کرده برگردد، باید با عمره ای دیگر به مکه برگردد، چون برای هر ماه یک عمره واجب است و او همچنان متعهد به حج است. گفتم: اگر در همان ماهی که از مکه خارج شده، برگردد؟ فرمودند: پدرم مجاور اینجا (مکه) بود و زمانی برای دیدار برخی از افراد تا ذات عرق رفت و هنگامی که بازگشت، از ذات عرق با نیت حج محرم شد و در حال احرام حج به مکه بازگشت.
***
14869- 9- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُتَمَتِّعُ مُحْتَبِسٌ لَا یَخْرُجُ مِنْ مَکَّةَ- حَتَّی یَخْرُجَ إِلَی الْحَجِّ إِلَّا أَنْ یَأْبِقَ غُلَامُهُ أَوْ تَضِلَّ رَاحِلَتُهُ فَیَخْرُجَ مُحْرِماً وَ لَا یُجَاوِزْ إِلَّا عَلَی قَدْرِ مَا لَا تَفُوتُهُ عَرَفَةُ.
******
ترجمه:
***
أبان بن عثمان روایت کرده از کسی که او را خبر داده که از امام صادق (علیه السلام) شنیده است که فرمودند: شخصی که با عمره تمتع به حج مشرف شده است، باید در مکه باقی بماند و نباید از آن خارج شود تا زمانی که به حج برود، مگر در صورتی که برده اش فرار کرده باشد یا مرکبش گم شده باشد. در این صورت، می تواند محرم شده و از مکه خارج شود، اما نباید از مکه بیش از حدی که به عرفات نرسد، دور شود.
***
14870- 10- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع إِذَا أَرَادَ الْمُتَمَتِّعُ الْخُرُوجَ مِنْ مَکَّةَ- إِلَی بَعْضِ الْمَوَاضِعِ فَلَیْسَ لَهُ ذَلِکَ لِأَنَّهُ مُرْتَبِطٌ بِالْحَجِّ حَتَّی یَقْضِیَهُ إِلَّا أَنْ یَعْلَمَ أَنَّهُ لَا یَفُوتُهُ الْحَجُّ وَ إِنْ عَلِمَ وَ خَرَجَ وَ عَادَ فِی الشَّهْرِ الَّذِی خَرَجَ فِیهِ دَخَلَ مَکَّةَ مُحِلًّا وَ إِنْ دَخَلَهَا فِی غَیْرِ ذَلِکَ الشَّهْرِ دَخَلَهَا مُحْرِماً.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین (علیه السلام) نقل می کند که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: اگر شخصی که تمتع کرده است بخواهد از مکه به بعضی از مناطق خارج شود، این کار برای او جایز نیست، زیرا او به حج مربوط است تا زمانی که حج را به پایان برساند. اما اگر بداند که حج او از دست نمی رود و از مکه خارج شود و در همان ماهی که خارج شده، به مکه بازگردد، می تواند بدون احرام وارد مکه شود. اما اگر در غیر آن ماه به مکه برگردد، باید با احرام وارد شود.
***
14871- 11- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَدِمَ مُتَمَتِّعاً ثُمَّ أَحَلَّ قَبْلَ یَوْمِ التَّرْوِیَةِ
ص: 304
أَ لَهُ الْخُرُوجُ قَالَ لَا یَخْرُجُ حَتَّی یُحْرِمَ بِالْحَجِّ وَ لَا یُجَاوِزِ الطَّائِفَ وَ شِبْهَهَا.
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش، موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل می کند که او از ایشان درباره ی مردی که به صورت تمتع آمده و قبل از روز ترویه احرام خود را شکسته است، سوال کرد. موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمودند: او نمی تواند خارج شود تا زمانی که با احرام به حج وارد شود و نمی تواند از طائف و مناطق مشابه آن فراتر رود.
***
14872- 12- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ قَدِمَ مَکَّةَ مُتَمَتِّعاً (فَأَحَلَّ أَ یَرْجِعُ) (2) قَالَ لَا یَرْجِعُ حَتَّی یُحْرِمَ بِالْحَجِّ وَ لَا یُجَاوِزِ (3) الطَّائِفَ وَ شِبْهَهَا مَخَافَةَ أَنْ لَا یُدْرِکَ الْحَجَّ فَإِنْ أَحَبَّ أَنْ یَرْجِعَ إِلَی مَکَّةَ رَجَعَ وَ إِنْ خَافَ أَنْ یَفُوتَهُ الْحَجُّ مَضَی عَلَی وَجْهِهِ إِلَی عَرَفَاتٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الْعُمْرَةِ (5) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (6).
ص: 305
ص: 306
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش (علیه السلام) نقل می کند که درباره ی مردی که به مکه به صورت تمتع آمده و سپس احرام خود را شکسته است، سوال کردم. او فرمود: او نمی تواند برگردد تا زمانی که با احرام به حج وارد شود و نمی تواند از طائف و مناطق مشابه آن فراتر رود، زیرا ممکن است نتواند حج را انجام دهد. اگر او بخواهد به مکه برگردد، می تواند برگردد، اما اگر بترسد که حج را از دست بدهد، باید به سمت عرفات برود.
***
14873- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ دَاوُدَ النُّعْمَانِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَدِّثْنِی عَنِ الْعَقِیقِ- أَ وَقْتٌ وَقَّتَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص أَوْ شَیْ ءٌ صَنَعَهُ النَّاسُ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَغْرِبِ الْجُحْفَةَ- وَ هِیَ عِنْدَنَا مَکْتُوبَةٌ مَهْیَعَةُ وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ یَلَمْلَمَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الطَّائِفِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ نَجْدٍ الْعَقِیقَ وَ مَا أَنْجَدَتْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
ابو ایوب خرّاز می گوید: به ابی عبد الله (علیه السلام) گفتم: درباره ی «عقیق» برایم بگو. آیا مکان مشخصی برای آن از سوی رسول الله (ص) تعیین شده است یا این که مردم آن را ایجاد کرده اند؟ فرمود: رسول الله (ص) برای اهل مدینه، منطقه ذوالحلیفه را تعیین کرد و برای اهل مغرب، جُحْفَه را و این ها نزد ما نوشته شده و ثابت است. همچنین برای اهل یمن، یَلَمْلَم را تعیین کرد و برای اهل طائف، قرن المنازل را و برای اهل نجد، عقیق و مناطقی که در آنجا هستند.
***
14874- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی
ص: 307
جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ تُحْرِمَ مِنَ الْمَوَاقِیتِ الَّتِی وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تُجَاوِزْهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ فَإِنَّهُ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْعِرَاقِ وَ لَمْ یَکُنْ یَوْمَئِذٍ عِرَاقٌ- بَطْنَ الْعَقِیقِ مِنْ قِبَلِ أَهْلِ الْعِرَاقِ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ یَلَمْلَمَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الطَّائِفِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَغْرِبِ الْجُحْفَةَ وَ هِیَ مَهْیَعَةُ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ- وَ مَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ خَلْفَ هَذِهِ الْمَوَاقِیتِ مِمَّا یَلِی مَکَّةَ فَوَقْتُهُ مَنْزِلُهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمّار از ابی عبد الله (علیه السلام) نقل می کند: از جمله ی کامل کردن حج و عمره این است که از مواقیتی که رسول الله (ص) تعیین کرده، احرام ببندی و جز در حال احرام، از آن ها تجاوز نکنی. رسول الله (ص) برای اهل عراق،مکان احرام را در بطن عقیق تعیین کرده بود، هرچند در آن زمان عراقی وجود نداشت. همچنین برای اهل یمن، یَلَمْلَم و برای اهل طائف، قرن المنازل و برای اهل مغرب، جُحْفَه و برای اهل مدینه، ذوالحلیفه را تعیین کرد. اگر کسی منزلش درداخل این مواقت ونزدیکتر به مکه باشد، مکان احرام او منزلش خواهد بود.
***
14875- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْإِحْرَامُ مِنْ مَوَاقِیتَ خَمْسَةٍ وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص- لَا یَنْبَغِی لِحَاجٍّ وَ لَا لِمُعْتَمِرٍ أَنْ یُحْرِمَ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ- یُصَلِّی فِیهِ وَ یَفْرِضُ الْحَجَّ وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْجُحْفَةَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ النَّجْدِ الْعَقِیقَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الطَّائِفِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ یَلَمْلَمَ- وَ لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَرْغَبَ عَنْ مَوَاقِیتِ رَسُولِ اللَّهِ ص.
******
ترجمه:
***
حلبی گفت: امام صادق (ع) فرمودند: احرام از پنج میقات است که رسول خدا (ص) تعیین کرد. برای حاجی و عمره گزار سزاوار نیست که قبل یا بعد از این میقات ها احرام ببندد. برای اهل مدینه «ذو الحلیفه» که مسجد شجره است؛ در آن نماز می خواند و حج را واجب می کند. برای اهل شام «جحفه» را، برای اهل نجد «عقیق» را، برای اهل طائف «قرن المنازل» را، و برای اهل یمن «یلملم» را تعیین کرد. سزاوار نیست که کسی از میقات های رسول خدا (ص) دوری کند.
***
14876- 4- (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍّ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ کَانَ یُصَلِّی فِیهِ وَ یَفْرِضُ الْحَجَّ فَإِذَا خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ سَارَ وَ اسْتَوَتْ بِهِ الْبَیْدَاءُ- حِینَ یُحَاذِی الْمِیلَ الْأَوَّلَ أَحْرَمَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
عبیدالله بن علی حلبی روایت کرد مانند روایت قبل، جز اینکه گفت: «و آن مسجد شجره است، در آن نماز می خواند و حج را واجب می کرد. وقتی از مسجد خارج می شد و حرکت می کرد و به بیداء می رسید، هنگام گذر از میل اول، احرام می بست.»
***
ص: 308
14877- 5- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِحْرَامِ أَهْلِ الْکُوفَةِ وَ أَهْلِ خُرَاسَانَ- وَ مَا یَلِیهِمْ وَ أَهْلِ الشَّامِ وَ مِصْرَ مِنْ أَیْنَ هُوَ فَقَالَ أَمَّا أَهْلُ الْکُوفَةِ وَ خُرَاسَانَ- وَ مَا یَلِیهِمْ فَمِنَ الْعَقِیقِ- وَ أَهْلُ الْمَدِینَةِ مِنْ ذِی الْحُلَیْفَةِ وَ الْجُحْفَةِ- وَ أَهْلُ الشَّامِ وَ مِصْرَ مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ أَهْلُ الْیَمَنِ مِنْ یَلَمْلَمَ- وَ أَهْلُ السِّنْدِ مِنَ الْبَصْرَةِ یَعْنِی مِنْ مِیقَاتِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ.
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل کرد: از او درباره احرام اهل کوفه، خراسان و مناطق اطرافشان و نیز اهل شام و مصر پرسیدم که از کجا احرام می بندند. فرمود: اهل کوفه، خراسان و مناطق اطرافشان از «عقیق»؛ اهل مدینه از «ذو الحلیفه» و «جحفه»؛ اهل شام و مصر از «جحفه»؛ اهل یمن از «یلملم»؛ و اهل سند از بصره، یعنی از میقات اهل بصره احرام می بندند.
***
14878- 6- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْمَشْرِقِ الْعَقِیقَ نَحْواً مِنْ بَرِیدَیْنِ مَا بَیْنَ بَرِیدِ الْبَغْثِ (3) إِلَی غَمْرَةَ (4) وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ- وَ لِأَهْلِ نَجْدٍ قَرْنَ الْمَنَازِلِ- وَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْجُحْفَةَ وَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ یَلَمْلَمَ.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید از امام صادق (ع) نقل کرد که فرمود: رسول خدا (ص) میقات اهل مشرق را «عقیق» تعیین کرد، تقریباً به فاصله دو برید، از برید بغث تا غمره. و برای اهل مدینه «ذو الحلیفه»، برای اهل نجد «قرن المنازل»، برای اهل شام «جحفه»، و برای اهل یمن «یلملم» را میقات تعیین کرد.
***
14879- 7- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْأَوْقَاتِ الَّتِی وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لِلنَّاسِ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ- وَ هِیَ الشَّجَرَةُ وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْجُحْفَةَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ وَ لِأَهْلِ نَجْدٍ الْعَقِیقَ.
******
ترجمه:
***
علی بن ریاب گفت: از امام صادق (ع) درباره میقات هایی که رسول خدا (ص) برای مردم تعیین کرد، پرسیدم. فرمود: رسول خدا (ص) برای اهل مدینه «ذو الحلیفه» را که همان شجره است، برای اهل شام «جحفه»، برای اهل یمن «قرن المنازل» و برای اهل نجد «عقیق» را میقات قرار داد.
***
14880- 8- (6) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ إِحْرَامِ أَهْلِ الْکُوفَةِ وَ خُرَاسَانَ-
ص: 309
وَ مَنْ یَلِیهِمْ وَ أَهْلِ مِصْرَ (1) مِنْ أَیْنَ هُوَ قَالَ إِحْرَامُ أَهْلِ الْعِرَاقِ مِنَ الْعَقِیقِ- وَ مِنْ ذِی الْحُلَیْفَةِ وَ أَهْلِ الشَّامِ مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ أَهْلِ الْیَمَنِ مِنْ قَرْنٍ (2) وَ أَهْلِ السِّنْدِ مِنَ الْبَصْرَةِ أَوْ مَعَ أَهْلِ الْبَصْرَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَمَا مَرَّ (3).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل کرد که گفت: از او درباره احرام اهل کوفه و خراسان و اطرافشان و اهل مصر و سند پرسیدم که از کجا احرام می بندند. فرمود: احرام اهل عراق از «عقیق»، و از «ذو الحلیفه»؛ و اهل شام از «جحفه»، و اهل یمن از «قرن المنازل»؛ و اهل سند از بصره یا همراه با اهل بصره است.
***
14881- 9- (4) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُتْعَةِ فِی الْحَجِّ مِنْ أَیْنَ إِحْرَامُهَا وَ إِحْرَامُ الْحَجِّ قَالَ وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْعِرَاقِ مِنَ الْعَقِیقِ- وَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ وَ مَنْ یَلِیهَا مِنَ الشَّجَرَةِ- وَ لِأَهْلِ الشَّامِ وَ مَنْ یَلِیهَا مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ لِأَهْلِ الطَّائِفِ مِنْ قَرْنٍ (5) وَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ مِنْ یَلَمْلَمَ- فَلَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یَعْدُوَ مِنْ هَذِهِ الْمَوَاقِیتِ إِلَی غَیْرِهَا.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش (ع) نقل کرد که گفت: از او درباره متعه در حج و محل احرام آن و احرام حج پرسیدم. فرمود: رسول خدا (ص) برای اهل عراق «عقیق»، برای اهل مدینه و اطراف آن «شجره»، برای اهل شام و اطراف آن «جحفه»، برای اهل طائف «قرن»، و برای اهل یمن «یلملم» را میقات قرار داد. هیچ کس نباید از این میقات ها به غیر از آن ها تجاوز کند.
***
14882- 10- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْعَقِیقَ لِأَهْلِ نَجْدٍ وَ قَالَ هُوَ وَقْتٌ لِمَا أَنْجَدَتِ الْأَرْضُ وَ أَنْتُمْ (8) مِنْهُمْ وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْجُحْفَةَ وَ یُقَالُ لَهَا الْمَهْیَعَةُ.
******
ترجمه:
***
رفاعه بن موسی از امام صادق (ع) نقل کرد که فرمود: رسول خدا (ص) «عقیق» را برای اهل نجد میقات قرار داد و فرمود: این میقات برای هر سرزمینی است که در جهت نجد باشد و شما نیز از آن ها هستید. و «جحفه» را برای اهل شام میقات قرار داد که به آن «مهیعه» نیز گفته می شود.
***
14883- 11- (9) وَ فِی الْأَمَالِی قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص
ص: 310
وَقَّتَ لِأَهْلِ الْعِرَاقِ الْعَقِیقَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الطَّائِفِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ یَلَمْلَمَ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْمَهْیَعَةَ وَ هِیَ الْجُحْفَةُ- وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ.
******
ترجمه:
***
و در کتاب امالی آمده است: رسول خدا (ص) میقات اهل عراق را «عقیق»، میقات اهل طائف را «قرن المنازل»، میقات اهل یمن را «یلملم»، میقات اهل شام را «مهیعه» که همان «جحفه» است، و میقات اهل مدینه را «ذو الحلیفه» که مسجد شجره است، تعیین کرد.
***
14884- 12- (1) وَ فِی کِتَابِ الْمُقْنِعِ قَالَ: وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الطَّائِفِ قَرْنَ الْمَنَازِلِ- وَ لِأَهْلِ الْیَمَنِ یَلَمْلَمَ- وَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْمَهْیَعَةَ وَ هِیَ الْجُحْفَةُ- وَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ- وَ لِأَهْلِ الْعِرَاقِ الْعَقِیقَ.
******
ترجمه:
***
و در کتاب المقنع آمده است: رسول خدا (ص) میقات اهل طائف را «قرن المنازل»، میقات اهل یمن را «یلملم»، میقات اهل شام را «مهیعه» که همان «جحفه» است، میقات اهل مدینه را «ذو الحلیفه» که مسجد شجره است، و میقات اهل عراق را «عقیق» تعیین کرد.
***
14885- 13- (2) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَیِّ عِلَّةٍ أَحْرَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص- مِنْ مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ وَ لَمْ یُحْرِمْ مِنْ مَوْضِعٍ دُونَهُ فَقَالَ لِأَنَّهُ لَمَّا أُسْرِیَ بِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ صَارَ بِحِذَاءِ الشَّجَرَةِ (3) نُودِیَ یَا مُحَمَّدُ- قَالَ لَبَّیْکَ قَالَ أَ لَمْ أَجِدْکَ یَتِیماً فَآوَیْتُکَ وَ وَجَدْتُکَ ضَالًّا فَهَدَیْتُکَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص- إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْکَ لَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ- فَلِذَلِکَ أَحْرَمَ مِنَ الشَّجَرَةِ دُونَ الْمَوَاضِعِ کُلِّهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
حسین بن الولید از کسی که نامش ذکر شد نقل کرد: گفتم به امام صادق (ع) که به چه دلیل رسول خدا (ص) از مسجد شجره احرام بست و از محل پایین تر احرام نبست. فرمود: زیرا وقتی او را به آسمان بردند و در برابر شجره قرار گرفت، ندا آمد: "ای محمد!" او پاسخ داد: "لبیک." ندا دهنده گفت: "آیا تو را یتیم نیافتم و تو را پناه دادم؟ و تو را گمراه نیافتم و تو را هدایت کردم؟" پیامبر (ص) فرمود: "ستایش و نعمت و ملک از آن توست، شریک نداری." بنابراین، او از شجره احرام بست و از سایر محل ها احرام نبست.
***
ص: 311
14886- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: آخِرُ الْعَقِیقِ بَرِیدُ أَوْطَاسٍ- وَ قَالَ بَرِیدُ الْبَغْثِ دُونَ غَمْرَةَ بِبَرِیدَیْنِ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرد که فرمود: آخر «عقیق» به «برید اوطاس» است. و فرمود: «برید بغث» تا غمره به فاصله دو برید است.
***
14887- 2- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَوَّلُ الْعَقِیقِ بَرِیدُ الْبَعْثِ- وَ هُوَ دُونَ الْمَسْلَخِ بِسِتَّةِ أَمْیَالٍ مِمَّا یَلِی الْعِرَاقَ- وَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ غَمْرَةَ أَرْبَعَةٌ وَ عِشْرُونَ مِیلًا بَرِیدَانِ.
******
ترجمه:
***
و به همین سند از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: اول «عقیق» «برید البعث» است و این محل شش میل از «مسلخ» و نزدیک به عراق است. و بین آن و «غمره» بیست و چهار میل فاصله است، که معادل دو برید می باشد.
***
14888- 3- (4) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: إِذَا خَرَجْتَ مِنَ الْمَسْلَخِ فَأَحْرِمْ عِنْدَ أَوَّلِ بَرِیدٍ یَسْتَقْبِلُکَ.
******
ترجمه:
***
و از برخی از اصحاب ما نقل شده است که گفت: وقتی از «مسلخ» خارج شدی، در اولین بریدی که به تو روی می آورد، احرام ببند.
***
14889- 4- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع إِنَّا نُحْرِمُ مِنْ طَرِیقِ الْبَصْرَةِ- وَ لَسْنَا نَعْرِفُ حَدَّ عَرْضِ الْعَقِیقِ فَکَتَبَ أَحْرِمْ مِنْ وَجْرَةَ (6).
******
ترجمه:
***
یونس بن عبد الرحمن گفت: به امام حسن (ع) نوشتم که ما از راه بصره احرام می بندیم و حد عرض «عقیق» را نمی شناسیم. ایشان نوشتند: از «وجره» احرام ببند.
***
14890- 5- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع
ص: 312
قَالَ: حَدُّ الْعَقِیقِ مَا بَیْنَ الْمَسْلَخِ إِلَی عَقَبَةِ غَمْرَةَ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق علیهما السلام) نقل کرد که فرمود: حد «عقیق» بین «مسلخ» تا «عقبه غمره» است.
***
14891- 6- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَوْطَاسٌ لَیْسَ مِنَ الْعَقِیقِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا الْأَوَّلَانِ.
******
ترجمه:
***
ابن فضال از شخصی نقل کرد که امام صادق (ع) فرمود: «اوطاس» جزو «عقیق» نیست.
***
14892- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ حَدُّ الْعَقِیقِ أَوَّلُهُ الْمَسْلَخُ وَ آخِرُهُ ذَاتُ عِرْقٍ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر گفت: شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: حد «عقیق» از «مسلخ» آغاز می شود و تا «ذات عرق» ادامه دارد.
***
14893- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع أَوَّلُ الْعَقِیقِ بَرِیدُ الْبَغْثِ- وَ هُوَ بَرِیدٌ مِنْ دُونِ بَرِیدِ غَمْرَةَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: امام صادق (ع) فرمود: اول «عقیق» «برید بغث» است و این بریدی است که در زیر «برید غمره» قرار دارد.
***
14894- 9- (5) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْعِرَاقِ الْعَقِیقَ- وَ أَوَّلُهُ الْمَسْلَخُ وَ وَسَطُهُ غَمْرَةُ وَ آخِرُهُ ذَاتُ عِرْقٍ وَ أَوَّلُهُ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
فرمود: امام صادق (ع) گفت: رسول خدا (ص) برای اهل عراق «عقیق» را میقات قرار داد که اول آن «مسلخ»، وسط آن «غمره» و آخر آن «ذات عرق» است و آغاز آن افضل است.
***
14895- 10- (6) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی صَاحِبِ الزَّمَانِ ع یَسْأَلُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ مَعَ بَعْضِ هَؤُلَاءِ وَ یَکُونُ مُتَّصِلًا بِهِمْ یَحُجُّ وَ یَأْخُذُ عَنِ الْجَادَّةِ وَ لَا یُحْرِمُ هَؤُلَاءِ مِنَ الْمَسْلَخِ- فَهَلْ یَجُوزُ لِهَذَا الرَّجُلِ أَنْ یُؤَخِّرَ إِحْرَامَهُ إِلَی ذَاتِ عِرْقٍ- فَیُحْرِمَ مَعَهُمْ لِمَا یَخَافُ الشُّهْرَةَ أَمْ لَا یَجُوزُ إِلَّا
ص: 313
أَنْ یُحْرِمَ مِنَ الْمَسْلَخِ- فَکَتَبَ إِلَیْهِ فِی الْجَوَابِ یُحْرِمُ مِنْ مِیقَاتِهِ ثُمَّ یَلْبَسُ الثِّیَابَ وَ یُلَبِّی فِی نَفْسِهِ فَإِذَا بَلَغَ إِلَی مِیقَاتِهِمْ أَظْهَرَهُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن عبد الله بن جعفر حمیری نقل کرد که به صاحب الزمان (ع) نوشت که مردی با برخی از این افراد همراه است و با آنها حج می گذارد و از راه های مشخص پیروی می کند، اما از «مسلخ» احرام نمی بندد. آیا برای این مرد جائز است که احرام خود را تا «ذات عرق» به تأخیر بیاندازد و با آنها احرام ببندد به خاطر خوف از شهرت، یا نه، جز اینکه از «مسلخ» احرام ببندد؟
پس در پاسخ نوشت: باید از میقات خود احرام ببندد، سپس لباس بپوشد و در دل خود تلبیه کند، و وقتی به میقات آنها رسید، احرام خود را آشکار کند.
***
14896- 11- (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی کِتَابِ الْغَیْبَةِ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (2).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
و شیخ این روایت را در کتاب غیبت با اسناد زیر نقل کرده است.
من می گویم: پیش تر آنچه دلالت بر این موضوع دارد، ذکر شد و به زودی آنچه بر این موضوع دلالت دارد، خواهد آمد.
***
14897- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْإِحْرَامِ مِنْ أَیِّ الْعَقِیقِ أَفْضَلُ أَنْ أُحْرِمَ فَقَالَ مِنْ أَوَّلِهِ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب گفت: از امام صادق (ع) پرسیدم: از کدام قسمت «عقیق» احرام بزنم که بهتر است؟ فرمود: از اول آن، افضل است.
***
14898- 2- (7) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْإِحْرَامِ مِنْ أَیِّ الْعَقِیقِ أُحْرِمُ قَالَ مِنْ أَوَّلِهِ وَ هُوَ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب گفت: از امام صادق (ع) پرسیدم: از کدام قسمت «عقیق» احرام بزنم که بهتر است؟ فرمود: از اول آن، افضل است.
***
14899- 3- (8) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع
ص: 314
عَنِ الْإِحْرَامِ مِنْ غَمْرَةَ- قَالَ لَیْسَ بِهِ بَأْسٌ (1) وَ کَانَ بَرِیدُ الْعَقِیقِ أَحَبَّ إِلَیَّ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار گفت: از امام موسی بن جعفر (ع) درباره احرام از غمره پرسیدم. فرمود: ایرادی ندارد، ولی برید «عقیق» برای من محبوب تر است.
***
14900- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْعِرَاقِ الْعَقِیقَ- وَ أَوَّلُهُ الْمَسْلَخُ وَ وَسَطُهُ غَمْرَةُ- وَ آخِرُهُ ذَاتُ عِرْقٍ وَ أَوَّلُهُ أَفْضَلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: امام صادق (ع) فرمود: رسول خدا (ص) برای اهل عراق «عقیق» را معین کرد. اول آن «مسلخ»، وسط آن «غمره» و آخر آن «ذات عرق» است و اول آن بهتر است.
***
14901- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ مَسْجِدُ ذِی الْحُلَیْفَةِ- الَّذِی کَانَ خَارِجاً مِنَ السَّقَائِفِ عَنْ صَحْنِ الْمَسْجِدِ ثُمَّ الْیَوْمَ لَیْسَ شَیْ ءٌ مِنَ السَّقَائِفِ مِنْهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار روایت شده است که امام باقر (ع) در حدیثی فرمود: «مسجد ذی الحلیفه» که در خارج از سقایف و در نزدیکی صحن مسجد قرار داشت، اکنون هیچ چیز از سقایف به آن مربوط نمی شود.
***
(7) 5 بَابُ جَوَازِ سُؤَالِ النَّاسِ عَنِ الْمِیقَاتِ مَعَ الْجَهْلِ بِهِ وَ الْعَمَلِ بِقَوْلِهِمْ فِی ذَلِکَ
******
ترجمه:
***
***
14902- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ
ص: 315
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجْزِیکَ إِذَا لَمْ تَعْرِفِ الْعَقِیقَ- أَنْ تَسْأَلَ النَّاسَ وَ الْأَعْرَابَ عَنْ ذَلِکَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی.
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار روایت شده است که امام صادق (ع) فرمود: «اگر نمی دانی که عقق کجاست، کافی است که از مردم و اعراب بپرسی.»
***
(2) 6 بَابُ أَنَّ مَنْ کَانَ بِهِ عِلَّةٌ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ أَوْ مِمَّنْ مَرَّ بِهَا جَازَ لَهُ تَأْخِیرُ الْإِحْرَامِ إِلَی الْجُحْفَةِ
******
ترجمه:
***
***
14903- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ- أَحْرَمَ مِنَ الْجُحْفَةِ فَقَالَ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: هَذَا مَخْصُوصٌ بِصَاحِبِ الْعُذْرِ کَمَا یَأْتِی (4).
******
ترجمه:
***
از معاویه بن عمار روایت شده است که از امام صادق (ع) درباره ی مردی از اهل مدینه که از جحفه احرام بسته است، پرسید. امام (ع) فرمود: «هیچ اشکالی ندارد.»
می گویم : که این موضوع مخصوص افرادی است که عذر خاصی دارند، چنان که در ادامه خواهد آمد.
***
14904- 2- (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مَعِی وَالِدَتِی وَ هِیَ وَجِعَةٌ قَالَ قُلْ لَهَا فَلْتُحْرِمْ مِنْ آخِرِ الْوَقْتِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ- وَ لِأَهْلِ الْمَغْرِبِ الْجُحْفَةَ قَالَ فَأَحْرَمَتْ مِنَ الْجُحْفَةِ.
******
ترجمه:
***
از حماد بن عیسى و فضاله نقل شده که معاویه گفت: «به امام صادق (ع) گفتم: من و مادرم در وضعیت دشواری هستیم.» امام (ع) فرمود: «به او بگو از آخرین وقت احرام ببندد، زیرا رسول خدا (ص) برای اهل مدینه ذوالحلیفه و برای اهل مغرب جحفه را تعیین کرده است.» سپس مادرم از جحفه احرام بست.
***
14905- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 316
مِنْ أَیْنَ یُحْرِمُ الرَّجُلُ إِذَا جَاوَزَ الشَّجَرَةَ فَقَالَ مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ لَا یُجَاوِزِ الْجُحْفَةَ إِلَّا مُحْرِماً.
******
ترجمه:
***
از حلبی نقل شده که گفت: «از امام صادق (ع) پرسیدم: مردی که از شجره (مسجد شجره) گذشته، از کجا احرام ببندد؟» امام (ع) فرمود: «از جحفه احرام ببندد و هیچ کس جز محرم نباید از جحفه بگذرد.»
***
14906- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع خِصَالٌ عَابَهَا عَلَیْکَ أَهْلُ مَکَّةَ- قَالَ وَ مَا هِیَ قُلْتُ قَالُوا أَحْرَمَ مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَحْرَمَ مِنَ الشَّجَرَةِ- قَالَ الْجُحْفَةُ أَحَدُ الْوَقْتَیْنِ فَأَخَذْتُ بِأَدْنَاهُمَا وَ کُنْتُ عَلِیلًا.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر روایت کرده که به امام صادق (ع) گفتم: «خصلت هایی که اهل مکه بر تو عیب گذاشتند، » امام (ع) فرمود: «و چه چیزهایی است؟» گفتم: «گفتند از جحفه احرام بستی، در حالی که رسول الله (ص) از شجره احرام بسته است.» امام (ع) پاسخ داد: «جحفه یکی از میقات هاست، و من پایین ترین آن ها (میقاتها) را گرفتم، چون حالتی بیمار داشتم.»
***
14907- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی خَرَجْتُ بِأَهْلِی مَاشِیاً فَلَمْ أُهِلَّ حَتَّی أَتَیْتُ الْجُحْفَةَ وَ قَدْ کُنْتُ شَاکِیاً فَجَعَلَ أَهْلُ الْمَدِینَةِ یَسْأَلُونَ عَنِّی فَیَقُولُونَ لَقِینَاهُ وَ عَلَیْهِ ثِیَابُهُ وَ هُمْ لَا یَعْلَمُونَ وَ قَدْ رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِمَنْ کَانَ مَرِیضاً أَوْ ضَعِیفاً أَنْ یُحْرِمَ مِنَ الْجُحْفَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
ابو بکر حضرمی نقل کرده که امام صادق (ع) فرمود: «من با خانواده ام پیاده به سمت جحفه راه افتادم و تا زمانی که به جحفه رسیدم، احرام نبستم، زیرا بیمار بودم. اهل مدینه درباره من سؤال می کردند و می گفتند: "او را ملاقات کردیم و او لباس هایش را به تن دارد"، و آن ها نمی دانستند که رسول الله (ص) به بیمار و ضعیف اجازه داده است که از جحفه احرام ببندد.»
***
(5) 7 بَابُ أَنَّ مَنْ سَلَکَ طَرِیقاً لَا یَمُرُّ بِمَسْجِدِ الشَّجَرَةِ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِحْرَامُ عِنْدَ مُحَاذَاةِ الْمِیقَاتِ عَلَی رَأْسِ سِتَّةِ أَمْیَالٍ (6)
******
ترجمه:
***
***
14908- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 317
مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَقَامَ بِالْمَدِینَةِ شَهْراً وَ هُوَ یُرِیدُ الْحَجَّ ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ یَخْرُجَ فِی غَیْرِ طَرِیقِ أَهْلِ الْمَدِینَةِ- الَّذِی یَأْخُذُونَهُ فَلْیَکُنْ إِحْرَامُهُ مِنْ مَسِیرَةِ سِتَّةِ أَمْیَالٍ فَیَکُونُ حِذَاءَ الشَّجَرَةِ مِنَ الْبَیْدَاءِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ سِتَّةِ أَمْیَالٍ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ لَفْظَ غَیْرِ (1)
******
ترجمه:
***
از عبد الله بن سنان از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «هر کس در مدینه به مدت یک ماه اقامت کند و قصد حج داشته باشد، سپس برای او تصمیم به خارج شدن از غیر مسیر اهل مدینه پیش آید، که آن راهی است که آنها می پیمایند، باید احرام خود را از فاصله شش مایل آغاز کند، به طوری که برابر با درخت در منطقه بیداء باشد.»
***
14909- 2- (2) وَ قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی یُحْرِمُ مِنَ الشَّجَرَةِ ثُمَّ یَأْخُذُ أَیَّ طَرِیقٍ شَاءَ.
******
ترجمه:
***
و کلینی گفته است: و در روایت دیگری آمده است که از منطقه شجره احرام می بندد، سپس هر راهی که بخواهد، برمی گزیند.
***
14910- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَقَامَ بِالْمَدِینَةِ وَ هُوَ یُرِیدُ الْحَجَّ شَهْراً أَوْ نَحْوَهُ ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ یَخْرُجَ فِی غَیْرِ طَرِیقِ الْمَدِینَةِ- فَإِذَا کَانَ حِذَاءَ الشَّجَرَةِ وَ الْبَیْدَاءِ- مَسِیرَةَ سِتَّةِ أَمْیَالٍ فَلْیُحْرِمْ مِنْهَا.
******
ترجمه:
***
از عبد الله بن سنان از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «هر کس در مدینه به مدت یک ماه یا حدود آن اقامت کند و قصد حج داشته باشد، سپس تصمیم بگیرد از راهی غیر از راه مدینه خارج شود، هنگامی که به مکانی برسد که برابر با شجره و بیداء است، یعنی در فاصله شش مایلی، باید از آنجا احرام ببندد.»
***
(4) 8 بَابُ أَنَّ مَنْ مَرَّ بِالْمَدِینَةِ لَمْ یَجُزْ لَهُ تَرْکُ الْإِحْرَامِ مِنَ الشَّجَرَةِ اخْتِیَاراً وَ الْعُدُولُ إِلَی الْعَقِیقِ وَ نَحْوِهِ
******
ترجمه:
***
***
14911- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْمٍ قَدِمُوا الْمَدِینَةَ فَخَافُوا کَثْرَةَ الْبَرْدِ وَ کَثْرَةَ الْأَیَّامِ یَعْنِی الْإِحْرَامَ مِنَ الشَّجَرَةِ- وَ أَرَادُوا أَنْ یَأْخُذُوا مِنْهَا إِلَی ذَاتِ
ص: 318
عِرْقٍ- فَیُحْرِمُوا مِنْهَا فَقَالَ لَا وَ هُوَ مُغْضَبٌ مَنْ دَخَلَ الْمَدِینَةَ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یُحْرِمَ إِلَّا مِنَ الْمَدِینَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
از ابراهیم بن عبدالحمید از امام موسی کاظم (ع) روایت شده است که فرمودند: «از ایشان درباره گروهی پرسیدم که وارد مدینه شده بودند و از شدت سرما و طولانی بودن ایام (یعنی احرام بستن از شجره) بیم داشتند و می خواستند به سوی ذات عرق بروند و از آنجا احرام ببندند. امام در حالی که خشمگین بود، فرمود: نه! کسی که وارد مدینه شده، نباید از جایی غیر از مدینه احرام ببندد.»
***
(3) 9 بَابُ عَدَمِ انْعِقَادِ الْإِحْرَامِ قَبْلَ الْمِیقَاتِ إِلَّا مَا اسْتُثْنِیَ فَلَا یَجِبُ عَلَیْهِ مَا یَجِبُ عَلَی الْمُحْرِمِ وَ إِنْ لَبَّی وَ أَشْعَرَ وَ قَلَّدَ وَ یَجُوزُ لَهُ الرُّجُوعُ وَ کَذَا مَنْ أَحْرَمَ بِالْحَجِّ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِ
******
ترجمه:
***
***
14912- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ اشْتَرَی بَدَنَةً قَبْلَ أَنْ یَنْتَهِیَ إِلَی الْوَقْتِ الَّذِی یُحْرِمُ فِیهِ فَأَشْعَرَهَا وَ قَلَّدَهَا أَ یَجِبُ عَلَیْهِ حِینَ فَعَلَ ذَلِکَ مَا یَجِبُ عَلَی الْمُحْرِمِ قَالَ لَا وَ لَکِنْ إِذَا انْتَهَی إِلَی الْوَقْتِ فَلْیُحْرِمْ ثُمَّ لْیُشْعِرْهَا وَ لْیُقَلِّدْهَا فَإِنَّ تَقْلِیدَهُ الْأَوَّلَ لَیْسَ بِشَیْ ءٍ.
******
ترجمه:
***
فضیل بن یسار گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که شتری برای قربانی خریده است، پیش از آنکه به میقات برسد و از آنجا احرام ببندد، آن را نشانه گذاری کرده و به گردنش قلاده انداخته است. آیا هنگامی که این کار را انجام داده، احکامی که بر مُحرِم واجب است، بر او واجب می شود؟ امام فرمودند: نه، بلکه هنگامی که به میقات برسد، باید احرام ببندد، سپس آن را نشانه گذاری کند و قلاده به گردنش بیندازد؛ زیرا آن قلاده گذاری اولی هیچ اثری ندارد.
***
14913- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْکَرْخِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ أَحْرَمَ بِحَجَّةٍ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ دُونَ الْوَقْتِ الَّذِی وَقَّتَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ لَیْسَ إِحْرَامُهُ بِشَیْ ءٍ إِنْ أَحَبَّ أَنْ یَرْجِعَ إِلَی مَنْزِلِهِ فَلْیَرْجِعْ وَ لَا أَرَی عَلَیْهِ شَیْئاً فَإِنْ أَحَبَّ أَنْ یَمْضِیَ فَلْیَمْضِ فَإِذَا انْتَهَی إِلَی الْوَقْتِ فَلْیُحْرِمْ مِنْهُ وَ لْیَجْعَلْهَا
ص: 319
عُمْرَةً فَإِنَّ ذَلِکَ أَفْضَلُ مِنْ رُجُوعِهِ لِأَنَّهُ أَعْلَنَ الْإِحْرَامَ بِالْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی غَیْرِ أَشْهُرِ الْحَجِّ أَوْ مِنْ دُونِ الْمِیقَاتِ وَ تَرَکَ مِنْ آخِرِهِ قَوْلَهُ بِالْحَجِّ (1).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
ابراهیم کرخی گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که در غیر ماه های حج و قبل از میقاتی که پیامبر خدا (ص) تعیین کرده است، برای حج احرام بسته است. امام فرمودند: «احرام او بی اثر است. اگر بخواهد می تواند به خانه اش برگردد و چیزی بر او نیست. اگر هم بخواهد ادامه دهد، می تواند ادامه دهد. و هنگامی که به میقات رسید، از آنجا احرام ببندد و آن را به عمره تبدیل کند، زیرا این کار بهتر از بازگشت او است، چون او احرام برای حج را اعلام کرده است.»
***
14914- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ وَ مَنْ أَحْرَمَ دُونَ الْوَقْتِ فَلَا إِحْرَامَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَدَقَةَ الشَّعِیرِیِّ (4) عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
ابن اُذَینه گفت: امام صادق (ع) در حدیثی فرمودند: «هر کس پیش از میقات احرام ببندد، احرامی برای او نیست.»
***
14915- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی الْمَأْمُونِ فِی کِتَابٍ وَ لَا یَجُوزُ الْإِحْرَامُ دُونَ الْمِیقَاتِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلَّهِ (7).
******
ترجمه:
***
فضل بن شاذان روایت کرده است که امام رضا (ع) در نامه ای به مأمون نوشتند: «احرام بستن پیش از میقات جایز نیست.» خداوند متعال فرموده است: «حج و عمره را برای خدا کامل به جا آورید» (بقره 2:196).
***
ص: 320
14916- 5- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَطَاءٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ إِنَّ أَفْضَلَ الْإِحْرَامِ أَنْ یُحْرِمَ مِنْ دُوَیْرَةِ أَهْلِهِ قَالَ فَأَنْکَرَ ذَلِکَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ- وَ وَقَّتَهُ مِنْ ذِی الْحُلَیْفَةِ وَ إِنَّمَا کَانَ بَیْنَهُمَا سِتَّةُ أَمْیَالٍ وَ لَوْ کَانَ فَضْلًا لَأَحْرَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنَ الْمَدِینَةِ- وَ لَکِنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع یَقُولُ تَمَتَّعُوا مِنْ ثِیَابِکُمْ إِلَی وَقْتِکُمْ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عطا گفت: به امام باقر (ع) عرض کردم که مردم می گویند علی بن ابی طالب (ع) فرموده است که برترین احرام، احرام بستن از خانه خود شخص است. امام باقر (ع) این سخن را انکار کردند و فرمودند: «پیامبر خدا (ص) اهل مدینه بود و میقات او ذوالحلیفه بود، و بین مدینه و ذوالحلیفه تنها شش میل فاصله بود. اگر احرام بستن از مدینه فضیلت بیشتری داشت، پیامبر (ص) از مدینه احرام می بست، ولی علی بن ابی طالب (ع) فرموده است: از لباس های خود استفاده کنید تا به میقات خود برسید.»
***
14917- 6- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: حَجَجْتُ فِی أُنَاسٍ مِنْ أَهْلِنَا فَأَرَادُوا أَنْ یُحْرِمُوا قَبْلَ أَنْ یَبْلُغُوا الْعَقِیقَ- فَأَبَیْتُ (3) عَلَیْهِمْ وَ قُلْتُ لَیْسَ الْإِحْرَامُ إِلَّا مِنَ الْوَقْتِ فَخَشِیتُ أَنْ لَا أَجِدَ الْمَاءَ فَلَمْ أَجِدْ بُدّاً مِنْ أَنْ أُحْرِمَ مَعَهُمْ قَالَ فَدَخَلْنَا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ لَهُ ضُرَیْسُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِکِ إِنَّ هَذَا زَعَمَ أَنَّهُ لَا یَنْبَغِی الْإِحْرَامُ إِلَّا مِنَ الْوَقْتِ (4) فَقَالَ صَدَقَ ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص- وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ ذَا الْحُلَیْفَةِ- وَ لِأَهْلِ الشَّامِ الْجُحْفَةَ- وَ لِأَهْلِ یَمَنٍ قَرْنَ الْمَنَازِلِ وَ لِأَهْلِ نَجْدٍ الْعَقِیقَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن بُکیر گفت: با گروهی از اهل خود به حج رفتم. آنها خواستند پیش از رسیدن به عقیق احرام ببندند، ولی من مخالفت کردم و گفتم: احرام بستن تنها از میقات جایز است. اما از آنجا که نگران بودم مبادا آب پیدا نکنم، ناچار شدم همراه آنان احرام ببندم. سپس نزد امام صادق (ع) رفتیم. ضریس بن عبدالملک به امام گفت: «این شخص معتقد است که نباید احرام بست مگر از میقات.» امام فرمودند: «درست می گوید.» سپس فرمودند: «پیامبر خدا (ص) برای اهل مدینه ذوالحلیفه، برای اهل شام جحفه، برای اهل یمن قرن المنازل و برای اهل نجد عقیق را به عنوان میقات تعیین کرده است.»
***
ص: 321
(1) 10 بَابُ أَنَّ مَنْ أَحْرَمَ قَبْلَ الْمِیقَاتِ ثُمَّ أَصَابَ مِنَ النِّسَاءِ وَ الصَّیْدِ لَمْ یَلْزَمْهُ کَفَّارَةٌ
******
ترجمه:
***
***
14918- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ أَحْرَمَ مِنْ دُونِ الْمِیقَاتِ (3) الَّذِی وَقَّتَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- فَأَصَابَ مِنَ النِّسَاءِ وَ الصَّیْدِ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (4) عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
حریز بن عبدالله از مردی روایت کرده است که امام باقر (ع) فرمودند: «هر کس پیش از میقاتی که پیامبر خدا (ص) تعیین کرده است، احرام ببندد و با زنان نزدیکی کند یا شکار انجام دهد، چیزی بر او نیست (کفاره ای بر او واجب نمی شود).»
***
(8) 11 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الْإِحْرَامِ قَبْلَ الْمِیقَاتِ لِغَیْرِ النَّاذِرِ وَ مُرِیدِ عُمْرَةِ رَجَبٍ مَعَ خَوْفِ تَقَضِّیهِ
******
ترجمه:
***
***
14919- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیٍ
ص: 322
الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْإِحْرَامُ مِنْ مَوَاقِیتَ خَمْسَةٍ وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص- لَا یَنْبَغِی لِحَاجٍّ وَ لَا مُعْتَمِرٍ أَنْ یُحْرِمَ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا وَ ذَکَرَ الْمَوَاقِیتَ ثُمَّ قَالَ وَ لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَرْغَبَ عَنْ مَوَاقِیتِ رَسُولِ اللَّهِ ص.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ الشَّیْخُ کَمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
***
عبیدالله بن علی حلبی از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمودند: «احرام از پنج میقات است که پیامبر خدا (ص) آنها را تعیین کرده است. نباید حاجی یا معتمر پیش از این میقات ها یا بعد از آنها احرام ببندد.» سپس میقات ها را ذکر کردند و فرمودند: «کسی نباید از میقات هایی که پیامبر خدا (ص) تعیین کرده است رویگردان باشد.»
***
14920- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نُرَوَّی بِالْکُوفَةِ- أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ حَجِّکَ إِحْرَامَکَ مِنْ دُوَیْرَةِ أَهْلِکَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ لَوْ کَانَ کَمَا یَقُولُونَ لَمَا تَمَتَّعَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِثِیَابِهِ إِلَی الشَّجَرَةِ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم که در کوفه روایت می شود که علی (ع) فرموده است: «کمال حج تو این است که از خانه خود احرام ببندی.» امام فرمودند: «سبحان الله! اگر این طور بود که می گویند، پیامبر خدا (ص) از لباس های خود تا شجره استفاده نمی کرد.»
***
14921- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُثَنًّی عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَیْسَ لِأَحَدٍ أَنْ یُحْرِمَ دُونَ (4) الْوَقْتِ الَّذِی وَقَّتَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص فَإِنَّمَا مَثَلُ ذَلِکَ مَثَلُ مَنْ صَلَّی فِی السَّفَرِ أَرْبَعاً وَ تَرَکَ الثِّنْتَیْنِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
زرارة از امام باقر (ع) در حدیثی روایت کرده است که فرمودند: «هیچ کس نباید پیش از میقاتی که پیامبر خدا (ص) تعیین کرده است، احرام ببندد. این عمل مانند کسی است که در سفر چهار رکعت نماز بخواند و دو رکعت را که باید در سفر بخواند، ترک کند.»
***
14922- 4- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مِهْرَانَ بْنِ
ص: 323
أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَخِیهِ رِیَاحٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نُرَوَّی بِالْکُوفَةِ أَنَّ عَلِیّاً ص- قَالَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ یُحْرِمَ الرَّجُلُ مِنْ دُوَیْرَةِ أَهْلِهِ فَهَلْ قَالَ هَذَا عَلِیٌّ ع فَقَالَ قَدْ قَالَ ذَلِکَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص- لِمَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ خَلْفَ الْمَوَاقِیتِ وَ لَوْ کَانَ کَمَا یَقُولُونَ مَا کَانَ یَمْنَعُ رَسُولَ اللَّهِ ص- أَنْ لَا یَخْرُجَ بِثِیَابِهِ إِلَی الشَّجَرَةِ.
******
ترجمه:
***
مهران بن ابی نصر از برادرش ریاح روایت کرده است که گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم که در کوفه روایت می شود که علی (ع) فرموده است: «کمال حج و عمره این است که انسان از خانه خود احرام ببندد.» آیا علی (ع) این سخن را گفته است؟ امام فرمودند: «امیرالمؤمنین (ع) این را برای کسانی فرموده است که خانه شان بعد از میقات ها قرار دارد. اگر همان گونه بود که می گویند، پیامبر خدا (ص) را از این منع نمی کرد که با لباس هایش تا شجره برود.»
***
14923- 5- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ مُیَسِّرٍ (2) قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا مُتَغَیِّرُ اللَّوْنِ فَقَالَ لِی مِنْ أَیْنَ أَحْرَمْتَ قُلْتُ مِنْ مَوْضِعِ کَذَا وَ کَذَا فَقَالَ رُبَّ طَالِبِ خَیْرٍ تَزِلُّ قَدَمُهُ ثُمَّ قَالَ یَسُرُّکَ أَنْ صَلَّیْتَ الظُّهْرَ أَرْبَعاً فِی السَّفَرِ قُلْتُ لَا قَالَ فَهُوَ وَ اللَّهِ ذَاکَ.
******
ترجمه:
***
میسر گفت: نزد امام صادق (ع) رفتم در حالی که رنگم تغییر کرده بود. امام به من فرمودند: «از کجا احرام بستی؟» گفتم: از فلان مکان. امام فرمودند: «چه بسیار جویندگان خیری که پایشان می لغزد.» سپس فرمودند: «آیا خوشحال می شوی که در سفر نماز ظهر را چهار رکعت بخوانی؟» گفتم: «نه.» امام فرمودند: «به خدا سوگند، این همان است (که در احرام پیش از میقات نیز صدق می کند).»
***
14924- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ مُیَسِّرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ أَحْرَمَ مِنَ الْعَقِیقِ- وَ آخَرُ مِنَ الْکُوفَةِ أَیُّهُمَا أَفْضَلُ فَقَالَ یَا مُیَسِّرُ- أَ تُصَلِّی الْعَصْرَ أَرْبَعاً أَفْضَلُ أَمْ (4) تُصَلِّیهَا سِتّاً فَقُلْتُ أُصَلِّیهَا أَرْبَعاً أَفْضَلُ قَالَ فَکَذَلِکَ سُنَّةُ رَسُولِ اللَّهِ ص أَفْضَلُ مِنْ غَیْرِهَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُیَسِّرٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
میسر گفت: به امام صادق (ع) عرض کردم: «مردی از عقیق احرام بسته و دیگری از کوفه. کدام یک از این دو بهتر است؟» امام فرمودند: «ای میسر، آیا می خواهی در نماز عصر چهار رکعت بخوانی یا شش رکعت؟» گفتم: «چهار رکعت بهتر است.» امام فرمودند: «پس همان طور است؛ سنت پیامبر خدا (ص) بهتر از غیر آن است.»
***
14925- 7- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ قَالَ:
ص: 324
کُنْتُ أَنَا وَ أَبِی وَ أَبُو حَمْزَةَ الثُّمَالِیُّ- وَ عَبْدُ الرَّحِیمِ الْقَصِیرُ وَ زِیَادٌ الْأَحْلَامُ (1) فَدَخَلْنَا عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع فَرَأَی زِیَاداً قَدْ (2) تَسَلَّخَ جَسَدُهُ فَقَالَ لَهُ مِنْ أَیْنَ أَحْرَمْتَ قَالَ مِنَ الْکُوفَةِ- قَالَ وَ لِمَ أَحْرَمْتَ مِنَ الْکُوفَةِ- فَقَالَ بَلَغَنِی عَنْ بَعْضِکُمْ أَنَّهُ قَالَ مَا بَعُدَ مِنَ الْإِحْرَامِ فَهُوَ (3) أَعْظَمُ لِلْأَجْرِ فَقَالَ مَا بَلَّغَکَ هَذَا إِلَّا کَذَّابٌ ثُمَّ قَالَ لِأَبِی حَمْزَةَ مِنْ أَیْنَ أَحْرَمْتَ قَالَ مِنَ الرَّبَذَةِ قَالَ لَهُ وَ لِمَ لِأَنَّکَ سَمِعْتَ أَنَّ قَبْرَ أَبِی ذَرٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا فَأَحْبَبْتَ أَنْ لَا تَجُوزَهُ ثُمَّ قَالَ لِأَبِی وَ لِعَبْدِ الرَّحِیمِ- مِنْ أَیْنَ أَحْرَمْتُمَا فَقَالا مِنَ الْعَقِیقِ- فَقَالَ أَصَبْتُمَا الرُّخْصَةَ وَ اتَّبَعْتُمَا السُّنَّةَ وَ لَا یَعْرِضُ لِی بَابَانِ کِلَاهُمَا حَلَالٌ إِلَّا أَخَذْتُ بِالْیَسِیرِ وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ یَسِیرٌ یُحِبُّ الْیَسِیرَ وَ یُعْطِی عَلَی الْیَسِیرِ مَا لَا یُعْطِی عَلَی الْعُنْفِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (4) وَ فِی أَحَادِیثِ أَشْهُرِ الْحَجِّ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ وَ عَلَی اسْتِثْنَاءِ الصُّورَتَیْنِ الْمَذْکُورَتَیْنِ (6).
******
ترجمه:
***
حنان بن سدیر گفت: من و پدرم و ابوحَمزه ثُمالی و عبدالرّحیم قَصیر و زیاد الأحلام به دیدن امام باقر (ع) رفتیم. امام (ع) دید که بدن زیاد از پوست کنده شده است. به او فرمودند: «از کجا احرام بسته ای؟» گفت: «از کوفه.» امام پرسیدند: «چرا از کوفه احرام بستی؟» گفت: «به من رسید که از برخی از شما گفته اند هرچه دورتر از احرام باشد، اجر آن بیشتر است.» امام فرمودند: «این را به تو جز دروغگو نگفته است.» سپس به ابوحَمزه فرمودند: «تو از کجا احرام بسته ای؟» گفت: «از رَبدَة.» امام پرسیدند: «چرا؟» گفت: «چون شنیده ام که قبر ابی ذر رضی الله عنه آنجا است و خواستم آن را نگذرانم.» سپس امام به من و عبدالرّحیم گفتند: «شما از کجا احرام بسته اید؟» گفتند: «از عقیق.» امام فرمودند: «شما رخصت را گرفتید و سنت را دنبال کردید. من هیچ گاه در دو راهی که هر دو حلال است، جز به آسان ترین آنها تمسک نمی کنم؛ زیرا خداوند آسان است و آسانی را دوست دارد و در آسانی آنچه را که در سختی نمی دهد، می دهد.»
***
(7) 12 بَابُ جَوَازِ الْإِحْرَامِ قَبْلَ الْمِیقَاتِ لِمَنْ أَرَادَ الْعُمْرَةَ فِی رَجَبٍ وَ نَحْوِهِ وَ خَافَ تَقَضِّیهِ
******
ترجمه:
***
***
14926- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ
ص: 325
فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَیْسَ یَنْبَغِی أَنْ یُحْرَمَ دُونَ الْوَقْتِ الَّذِی وَقَّتَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- إِلَّا أَنْ یُخَافَ فَوْتُ الشَّهْرِ فِی الْعُمْرَةِ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: شنیدم که امام صادق (ع) می فرمود: سزاوار نیست که انسان پیش از مکانیکه که رسول خدا (ص) تعیین کرده، مُحرم شود، مگر آن که بترسد از دست برود زمان برای انجام عمره .
***
14927- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَجِی ءُ مُعْتَمِراً یَنْوِی عُمْرَةَ رَجَبٍ فَیَدْخُلُ عَلَیْهِ الْهِلَالُ (2) قَبْلَ أَنْ یَبْلُغَ الْعَقِیقَ (3) فَیُحْرِمُ قَبْلَ الْوَقْتِ وَ یَجْعَلُهَا لِرَجَبٍ أَمْ یُؤَخِّرُ الْإِحْرَامَ إِلَی الْعَقِیقِ- وَ یَجْعَلُهَا لِشَعْبَانَ قَالَ یُحْرِمُ قَبْلَ الْوَقْتِ (4) لِرَجَبٍ- فَإِنَّ لِرَجَبٍ فَضْلًا وَ هُوَ الَّذِی نَوَی.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ (5)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار گفت: از امام کاظم (ع) درباره مردی پرسیدم که برای انجام عمره وارد می شود و قصد انجام عمره در ماه رجب را دارد، ولی هلال ماه (جدید) پیش از رسیدن او به عقیق طلوع می کند؛ پس آیا باید پیش از رسیدن به وقت، مُحرم شود و آن را برای رجب قرار دهد یا مُحرم شدن را به تأخیر بیندازد تا به عقیق برسد و آن را برای شعبان قرار دهد؟ امام (ع) فرمودند: برای رجب مُحرم شود، زیرا رجب فضیلت دارد و او (از ابتدا) همان را نیت کرده است.
***
(6) 13 بَابُ جَوَازِ الْإِحْرَامِ قَبْلَ الْمِیقَاتِ لِمَنْ نَذَرَ ذَلِکَ وَ إِنْ کَانَ الْإِحْرَامُ بِالْحَجِّ وَجَبَ کَوْنُهُ فِی أَشْهُرِ الْحَجِ
******
ترجمه:
***
***
لِلَّهِ عَلَیْهِ شُکْراً أَنْ یُحْرِمَ مِنَ الْکُوفَةِ قَالَ فَلْیُحْرِمْ مِنَ الْکُوفَةِ- وَ لْیَفِ لِلَّهِ بِمَا قَالَ.
******
ترجمه:
***
حلبی گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که به عنوان شکرانه بر خود واجب کرده است که از کوفه مُحرم شود. امام (ع) فرمودند: پس از کوفه مُحرم شود و به آنچه گفته (و نذر کرده) برای خدا وفا کند.
***
14929- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْأَلُهُ عَنْ رَجُلٍ جَعَلَ لِلَّهِ عَلَیْهِ أَنْ یُحْرِمَ مِنَ الْکُوفَةِ- قَالَ یُحْرِمُ مِنَ الْکُوفَةِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن ابی حمزه گفت: به امام صادق (ع) نامه نوشتم و از ایشان درباره مردی پرسیدم که بر خود قرار داده است برای خدا از کوفه مُحرم شود. امام (ع) فرمودند: از کوفه مُحرم شود.
***
14930- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَوْ أَنَّ عَبْداً أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ نِعْمَةً أَوِ ابْتَلَاهُ بِبَلِیَّةٍ فَعَافَاهُ مِنْ تِلْکَ الْبَلِیَّةِ فَجَعَلَ عَلَی نَفْسِهِ أَنْ یُحْرِمَ بِخُرَاسَانَ کَانَ عَلَیْهِ أَنْ یُتِمَّ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل کرده که شنیدم ایشان می فرمودند: اگر بنده ای از سوی خدا نعمتی به او داده شود یا به بلایی گرفتار گردد و سپس خدا او را از آن بلا نجات دهد، و او بر خود قرار دهد که از خراسان مُحرم شود، بر او واجب است که آن را به انجام رساند.
***
ص: 327
(1) 14 بَابُ أَنَّ مَنْ تَرَکَ الْإِحْرَامَ وَ لَوْ نِسْیَاناً أَوْ جَهْلًا وَجَبَ عَلَیْهِ الْعَوْدُ إِلَی الْمِیقَاتِ وَ الْإِحْرَامُ مِنْهُ فَإِنْ تَعَذَّرَ أَوْ ضَاقَ الْوَقْتُ فَإِلَی أَدْنَی الْحِلِّ فَإِنْ أَمْکَنَ الزِّیَادَةُ فَعَلَ فَإِنْ تَعَذَّرَ فَمِنْ مَکَانِهِ
******
ترجمه:
***
***
14931- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یُحْرِمَ حَتَّی دَخَلَ الْحَرَمَ قَالَ قَالَ أَبِی یَخْرُجُ إِلَی مِیقَاتِ أَهْلِ أَرْضِهِ فَإِنْ خَشِیَ أَنْ یَفُوتَهُ الْحَجُّ أَحْرَمَ مِنْ مَکَانِهِ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الْحَرَمِ فَلْیَخْرُجْ ثُمَّ لْیُحْرِمْ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
حلبی گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که فراموش کرده بود مُحرم شود تا اینکه وارد حرم شد. امام (ع) فرمودند: پدرم می گفت باید به میقات اهل سرزمین خود بازگردد. اگر ترسید که حج از دست برود، از همان جا که هست مُحرم شود. اگر توانست از حرم بیرون رود، باید بیرون رود و سپس مُحرم شود.
***
14932- 2- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ مَرَّ عَلَی الْوَقْتِ الَّذِی یُحْرِمُ النَّاسُ مِنْهُ فَنَسِیَ أَوْ جَهِلَ فَلَمْ یُحْرِمْ حَتَّی أَتَی مَکَّةَ- فَخَافَ إِنْ رَجَعَ إِلَی الْوَقْتِ أَنْ یَفُوتَهُ الْحَجُّ فَقَالَ یَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ وَ یُحْرِمُ وَ یُجْزِیهِ ذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که از کنار میقاتی که مردم از آنجا مُحرم می شوند عبور کرده و فراموش کرده یا نمی دانسته و مُحرم نشده تا به مکه رسیده است، و اگر به میقات بازگردد، می ترسد که حج را از دست بدهد. امام (ع) فرمودند: از حرم خارج شود و مُحرم شود و این برای او کافی است.
***
ص: 328
14933- 3- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ جَهِلَ أَنْ یُحْرِمَ حَتَّی دَخَلَ الْحَرَمَ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ ثُمَّ یُهِلُّ بِالْحَجِّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
ابو الصباح کنانی گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که نمی دانسته باید مُحرم شود تا اینکه وارد حرم شده است. امام (ع) فرمودند: از حرم خارج شود و سپس نیت حج کند.
***
14934- 4- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ کَانَتْ مَعَ قَوْمٍ فَطَمِثَتْ فَأَرْسَلَتْ إِلَیْهِمْ فَسَأَلَتْهُمْ فَقَالُوا مَا نَدْرِی أَ عَلَیْکِ إِحْرَامٌ أَمْ لَا وَ أَنْتِ حَائِضٌ فَتَرَکُوهَا حَتَّی دَخَلَتِ الْحَرَمَ فَقَالَ ع إِنْ کَانَ عَلَیْهَا مُهْلَةٌ فَتَرْجِعُ إِلَی الْوَقْتِ فَلْتُحْرِمْ مِنْهُ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ عَلَیْهَا وَقْتٌ (4) فَلْتَرْجِعْ إِلَی مَا قَدَرَتْ عَلَیْهِ بَعْدَ مَا تَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ بِقَدْرِ مَا لَا یَفُوتُهَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ النَّخَعِیِّ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ بِقَدْرِ مَا لَا یَفُوتُهَا الْحَجُّ فَتُحْرِمُ (5)
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: از امام صادق (ع) درباره زنی پرسیدم که با گروهی بود و حیض شد. او به آنها پیام داد و از آنها پرسید. گفتند: نمی دانیم که در حالی که حائض هستی، آیا بر تو احرام واجب است یا نه. پس او را رها کردند تا وارد حرم شد. امام (ع) فرمودند: اگر برای او زمان (مهلت) باقی باشد، به میقات بازگردد و از آنجا مُحرم شود. اگر زمانی برای او نمانده باشد، پس تا جایی که می تواند از حرم خارج شود و مُحرم شود، به گونه ای که حج را از دست ندهد.
***
14935- 5- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ سَوْرَةَ بْنِ کُلَیْبٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع
ص: 329
خَرَجَتْ مَعَنَا امْرَأَةٌ مِنْ أَهْلِنَا فَجَهِلَتِ الْإِحْرَامَ فَلَمْ تُحْرِمْ حَتَّی دَخَلْنَا مَکَّةَ- وَ نَسِینَا أَنْ نَأْمُرَهَا بِذَلِکَ قَالَ فَمُرُوهَا فَلْتُحْرِمْ مِنْ مَکَانِهَا مِنْ مَکَّةَ أَوْ مِنَ الْمَسْجِدِ.
******
ترجمه:
***
سوره بن کلیب گفت: به امام باقر (ع) گفتم: زنی از خانواده ما با ما خارج شد و احرام را نمی دانست و تا زمانی که به مکه رسیدیم، مُحرم نشد، و ما نیز فراموش کردیم که او را به این امر راهنمایی کنیم. امام (ع) فرمودند: به او بگویید که از جایی که در مکه است یا از مسجد، مُحرم شود.
***
14936- 6- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أُنَاسٍ مِنْ أَصْحَابِنَا حَجُّوا بِامْرَأَةٍ مَعَهُمْ فَقَدِمُوا إِلَی الْمِیقَاتِ (2) وَ هِیَ لَا تُصَلِّی فَجَهِلُوا أَنَّ مِثْلَهَا یَنْبَغِی أَنْ تُحْرِمَ فَمَضَوْا بِهَا کَمَا هِیَ حَتَّی قَدِمُوا مَکَّةَ- وَ هِیَ طَامِثٌ حَلَالٌ فَسَأَلُوا النَّاسَ فَقَالَ تَخْرُجُ إِلَی بَعْضِ الْمَوَاقِیتِ فَتُحْرِمُ مِنْهُ فَکَانَتْ إِذَا فَعَلَتْ لَمْ تُدْرِکِ الْحَجَّ فَسَأَلُوا أَبَا جَعْفَرٍ ع- فَقَالَ تُحْرِمُ مِنْ مَکَانِهَا قَدْ عَلِمَ اللَّهُ نِیَّتَهَا.
******
ترجمه:
***
زراره از گروهی از یاران ما که با زنی به حج آمده بودند نقل کرد که آنها به میقات رسیدند و او نماز نمی خواند و نمی دانستند که او باید مُحرم شود. بنابراین، آنها با او به همان حال ادامه دادند تا به مکه رسیدند، در حالی که او حائض و حلال بود. سپس از مردم پرسیدند و گفتند: باید به یکی از میقات ها برود و از آنجا مُحرم شود. اما وقتی او این کار را انجام می داد، نمی توانست حج را به جا بیاورد. سپس از امام باقر (ع) پرسیدند. امام (ع) فرمودند: از جایی که او هست، مُحرم شود، زیرا خداوند نیّت او را می داند.
***
14937- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ تَرَکَ الْإِحْرَامَ حَتَّی دَخَلَ الْحَرَمَ فَقَالَ یَرْجِعُ إِلَی مِیقَاتِ أَهْلِ بِلَادِهِ الَّذِی یُحْرِمُونَ مِنْهُ فَیُحْرِمُ فَإِنْ خَشِیَ أَنْ یَفُوتَهُ الْحَجُّ فَلْیُحْرِمْ مِنْ مَکَانِهِ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ یَخْرُجَ مِنَ الْحَرَمِ فَلْیَخْرُجْ.
******
ترجمه:
***
حلبی گفت: از امام صادق (ع) درباره مردی پرسیدم که احرام را رها کرده و وارد حرم شده است. امام (ع) فرمودند: باید به میقات اهل سرزمین خود که از آنجا مُحرم می شوند برگردد و از آنجا مُحرم شود. اگر می ترسد که حج را از دست بدهد، باید از همان جایی که هست مُحرم شود. اگر توانست از حرم خارج شود، باید بیرون برود.
***
14938- 8- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْعَلَوِیِّ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ الْخُرَاسَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ الْإِحْرَامَ بِالْحَجِّ فَذَکَرَ وَ هُوَ بِعَرَفَاتٍ- مَا حَالُهُ قَالَ یَقُولُ اللَّهُمَّ عَلَی کِتَابِکَ وَ سُنَّةِ
ص: 330
نَبِیِّکَ ص- فَقَدْ تَمَّ إِحْرَامُهُ فَإِنْ جَهِلَ أَنْ یُحْرِمَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ بِالْحَجِّ حَتَّی رَجَعَ إِلَی بَلَدِهِ إِنْ کَانَ قَضَی مَنَاسِکَهُ کُلَّهَا فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَقَدْ تَمَّ إِحْرَامُهُ (1)
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل کرد که گفت: از او درباره مردی پرسیدم که احرام حج را فراموش کرده و در روز عرفه به یاد آورده است. حال او چیست؟ امام (ع) فرمودند: بگوید: «اللّهُمَّ عَلَى كِتَابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ» و احرام او کامل می شود. اگر نمی دانست که باید در روز ترویه برای حج مُحرم شود و تا زمانی که به وطنش بازگردد، تمام مناسک را انجام دهد، حج او کامل است.
***
14939- 9- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ تَرَکَ الْإِحْرَامَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی الْحَرَمِ- کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَرْجِعُ إِلَی مِیقَاتِ أَهْلِ بِلَادِهِ الَّذِی یُحْرِمُونَ مِنْهُ فَیُحْرِمُ.
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل کرد که گفت: از او درباره مردی پرسیدم که احرام را رها کرده و تا به حرم رسیده است، چه کند؟ امام (ع) فرمودند: باید به میقات اهل سرزمین خود که از آنجا مُحرم می شوند برگردد و از آنجا مُحرم شود.
***
14940- 10- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ تَرَکَ الْإِحْرَامَ حَتَّی انْتَهَی إِلَی الْحَرَمِ- فَأَحْرَمَ قَبْلَ أَنْ یَدْخُلَهُ قَالَ إِنْ کَانَ فَعَلَ ذَلِکَ جَاهِلًا فَلْیَبْنِ مَکَانَهُ لِیَقْضِیَ فَإِنَّ ذَلِکَ یُجْزِیهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ إِنْ رَجَعَ إِلَی الْمِیقَاتِ الَّذِی یُحْرِمُ مِنْهُ أَهْلُ بَلَدِهِ فَإِنَّهُ أَفْضَلُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی حَجِّ الصِّبْیَانِ (4).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش (امام کاظم) (ع) نقل کرد که گفت: از او درباره مردی پرسیدم که احرام را رها کرده و تا به حرم رسیده است و سپس قبل از ورود به حرم مُحرم شده است. امام (ع) فرمودند: اگر او این کار را از روی جهل انجام داده باشد، باید مکه را بنا کند (مناسك را به جا آورد) و این برای او کافی است، ان شاءالله. و اگر به میقات اهل سرزمین خود که از آنجا مُحرم می شوند برگردد، این بهتر است.
***
(5) 15 بَابُ أَنَّ کُلَّ مَنْ مَرَّ بِمِیقَاتٍ وَجَبَ عَلَیْهِ الْإِحْرَامُ مِنْهُ وَ إِنْ کَانَ مِنْ غَیْرِ أَهْلِهِ
******
ترجمه:
***
***
14941- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 331
مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ أَنَّ بَعْضَ مَوَالِیکَ بِالْبَصْرَةِ- یُحْرِمُونَ بِبَطْنِ الْعَقِیقِ وَ لَیْسَ بِذَلِکَ الْمَوْضِعِ مَاءٌ وَ لَا مَنْزِلٌ وَ عَلَیْهِمْ فِی ذَلِکَ مَئُونَةٌ شَدِیدَةٌ وَ یُعَجِّلُهُمْ أَصْحَابُهُمْ وَ جَمَّالُهُمْ وَ مِنْ وَرَاءِ بَطْنِ الْعَقِیقِ بِخَمْسَةَ عَشَرَ مِیلًا مَنْزِلٌ فِیهِ مَاءٌ وَ هُوَ مَنْزِلُهُمُ الَّذِی یَنْزِلُونَ فِیهِ فَتَرَی أَنْ یُحْرِمُوا مِنْ مَوْضِعِ الْمَاءِ لِرِفْقِهِ بِهِمْ وَ خِفَّتِهِ عَلَیْهِمْ فَکَتَبَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ الْمَوَاقِیتَ لِأَهْلِهَا وَ مَنْ أَتَی عَلَیْهَا مِنْ غَیْرِ أَهْلِهَا وَ فِیهَا رُخْصَةٌ لِمَنْ کَانَتْ بِهِ عِلَّةٌ فَلَا تُجَاوِزِ الْمِیقَاتَ إِلَّا مِنْ عِلَّةٍ.
******
ترجمه:
***
صفوان بن یحیی از امام رضا (ع) نقل کرد که گفت: من به او نوشتم که برخی از موالیان تو در بصره از بطن عقِیق مُحرم می شوند و در آنجا نه آبی هست و نه منزلی، و آنها در این مورد هزینه زیادی متحمل می شوند و همراهان و شترهایشان آنها را عجله می کنند. و در آن سوی بطن عقِیق، به فاصله پانزده میل، منزلی هست که آب دارد و این همان منزلی است که آنها در آن اقامت می کنند. بنابراین آیا جایز است که از محل آب مُحرم شوند تا به این ترتیب به آنها راحتی و تخفیفی داده شود؟ و نوشت که رسول الله (ص) مواقیت را برای اهل آنجا و کسانی که از غیر اهل آنجا به آنها برسند، معین کرده و برای کسی که عذری دارد، رخصتی وجود دارد، پس نباید میقات را به جز به خاطر عذر بگذرانند.
***
14942- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ دَخَلَ الْمَدِینَةَ فَلَیْسَ لَهُ أَنْ یُحْرِمَ إِلَّا مِنَ الْمَدِینَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن عبد الحمید از امام موسی (ع) در حدیثی نقل کرد که گفت: هر کس وارد مدینه شود، حق ندارد جز از مدینه مُحرم شود.
***
(4) 16 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ تَجَاوُزِ الْمِیقَاتِ اخْتِیَاراً بِغَیْرِ إِحْرَامٍ فَإِنْ خَافَ عَلَی نَفْسِهِ أَخَّرَهُ إِلَی الْحَرَمِ
******
ترجمه:
***
***
14943- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ
ص: 332
صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ تُحْرِمَ مِنَ الْمَوَاقِیتِ الَّتِی وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تُجَاوِزْهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ الْحَدِیثَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرد که فرمود: از تمام شدن حج و عمره این است که از مواقیتی که رسول الله (ص) معین کرده، مُحرم شوی و نباید آنها را از غیر حالت احرام بگذرانید.
***
14944- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَا تُجَاوِزِ الْجُحْفَةَ إِلَّا مُحْرِماً.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام صادق (ع) در حدیثی نقل کرد که فرمود: و نباید از جُحْفَة (میقات) جز در حال احرام بگذری.
***
14945- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ أَبِی شُعَیْبٍ الْمَحَامِلِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمْ ع قَالَ: إِذَا خَافَ الرَّجُلُ عَلَی نَفْسِهِ أَخَّرَ إِحْرَامَهُ إِلَی الْحَرَمِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
ابو شعیب محاملی از برخی از اصحاب ما از یکی از آنها (امام معصوم) نقل کرد که گفت: اگر مردی بر خود ترس داشته باشد، باید احرام خود را تا رسیدن به حرم تأخیر بیندازد.
***
(6) 17 بَابُ أَنَّ مَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ دُونَ الْمِیقَاتِ إِلَی مَکَّةَ یُحْرِمُ مِنْ مَنْزِلِهِ
******
ترجمه:
***
***
14946- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 333
قَالَ: مَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ دُونَ الْوَقْتِ إِلَی مَکَّةَ فَلْیُحْرِمْ مِنْ مَنْزِلِهِ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرد که فرمود: هر کس منزلش در مسیر(بعد از) میقات به مکه باشد، باید از منزل خود احرام ببندد.
***
14947- 2- (1) قَالَ وَ قَالَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ إِذَا کَانَ مَنْزِلُهُ دُونَ الْمِیقَاتِ إِلَی مَکَّةَ- فَلْیُحْرِمْ مِنْ دُوَیْرَةِ أَهْلِهِ.
******
ترجمه:
***
و در حدیث دیگری فرمود: اگر منزلش در مسیر میقات به مکه باشد، باید از محله خود احرام ببندد.
***
14948- 3- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ مَنْزِلُ الرَّجُلِ دُونَ ذَاتِ عِرْقٍ إِلَی مَکَّةَ- فَلْیُحْرِمْ مِنْ مَنْزِلِهِ.
******
ترجمه:
***
مسمع از امام صادق (ع) نقل کرد که فرمود: اگر منزل مردی در مسیر ذات عرق به مکه باشد، باید از منزل خود احرام ببندد.
***
14949- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّنْ کَانَ مَنْزِلُهُ دُونَ الْجُحْفَةِ- إِلَی مَکَّةَ قَالَ یُحْرِمُ مِنْهُ.
******
ترجمه:
***
ابو سعید گفت: از امام صادق (ع) پرسیدم درباره کسی که منزلش در مسیر جحفه به مکه باشد. فرمود: از همان جا احرام می بندد.
***
14950- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ رِیَاحِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَرْوُونَ أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ حَجِّکَ إِحْرَامَکَ مِنْ دُوَیْرَةِ أَهْلِکَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ لَوْ کَانَ کَمَا یَقُولُونَ لَمْ یَتَمَتَّعْ رَسُولُ اللَّهِ ص بِثِیَابِهِ إِلَی الشَّجَرَةِ- وَ إِنَّمَا مَعْنَی دُوَیْرَةِ أَهْلِهِ مَنْ کَانَ أَهْلُهُ وَرَاءَ الْمِیقَاتِ إِلَی مَکَّةَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ إِلَی الشَّجَرَةِ (5)
******
ترجمه:
***
ریاح بن ابی نصر گفت: به امام صادق (ع) گفتم: آن ها روایت می کنند که علی (ع) گفته است: «از تمام شدن حج شما، احرام شما از محله خود تان است.» امام فرمود: «سبحان الله! اگر چنین بود، رسول خدا (ص) با لباس هایش تا درخت (مسجد شجره) نمی آمد. اما معنای دویره اهل تان برای کسی است که اهلش بعد ازمیقات به سمت مکه قرار دارند.»
***
ص: 334
14951- 6- (1) قَالَ: وَ سُئِلَ الصَّادِقُ ع عَنْ رَجُلٍ مَنْزِلُهُ خَلْفَ الْجُحْفَةِ- مِنْ أَیْنَ یُحْرِمُ قَالَ مِنْ مَنْزِلِهِ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) از او پرسیده شد که: «مردی که منزلش عقب الجحفه است، از کجا احرام می بندد؟» امام پاسخ داد: «از منزل خود احرام می بندد.»
***
14952- 7- (2) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ مَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ دُونَ الْمَوَاقِیتِ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مَکَّةَ- فَعَلَیْهِ أَنْ یُحْرِمَ مِنْ مَنْزِلِهِ.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) در یک روایت دیگر فرمودند: «هر کسی که منزلش در میان راه بین میقات ها و مکه باشد، بر او لازم است که از منزل خود احرام ببندد.»
***
14953- 8- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفَضْلِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ (4) عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ مَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ خَلْفَ هَذِهِ الْمَوَاقِیتِ مِمَّا یَلِی مَکَّةَ- فَمِیقَاتُهُ (5) مَنْزِلُهُ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، امام صادق (ع) می فرمایند: «هر کس که منزلش در پشت میقات ها نسبت به مکه واقع شده باشد، میقات او همان منزل اوست.»
***
14954- 9- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مِهْرَانَ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَخِیهِ رِیَاحٍ (7) قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نَرْوِی أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ یُحْرِمَ الرَّجُلُ مِنْ دُوَیْرَةِ أَهْلِهِ فَقَالَ قَدْ قَالَ ذَلِکَ عَلِیٌّ ع- لِمَنْ کَانَ مَنْزِلُهُ خَلْفَ هَذِهِ الْمَوَاقِیتِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
***
در این روایت، مهْران بن أبی نصر از برادرش رِیاح نقل می کند که به امام صادق (ع) گفت: ما روایت می کنیم که امام علی (ع) فرموده است که از شرایط کامل بودن حج و عمره این است که فرد از محل سکونت خود (دویرة اهله) احرام ببندد. امام صادق (ع) پاسخ دادند: بله، علی (ع) این را برای کسی فرموده اند که منزلش در پشت میقات ها نسبت به مکه باشد.
***
ص: 335
(1) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَجْرِیدِ الصِّبْیَانِ الَّذِینَ أَحْرَمَ بِهِمْ وَلِیُّهُمْ مِنْ فَخٍّ (2)
******
ترجمه:
***
***
14955- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَیُّوبَ أَخِی أُدَیْمٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَیْنَ یُجَرَّدُ الصِّبْیَانُ قَالَ کَانَ أَبِی یُجَرِّدُهُمْ مِنْ فَخٍّ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنْ أَیُّوبَ أَخِی أُدَیْمٍ مِثْلَهُ (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ نَحْوَهُ (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع مِثْلَ ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
***
ایوب، برادر ادیم، گفت: از امام ابوعبدالله (ع) پرسیده شد: از کجا لباس کودکان درآورده می شود؟ فرمود: پدرم آنها را از «فخ» لباس در می آورد.(آنها را محرم می کردند )
***
14956- 2- (7) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الصِّبْیَانِ هَلْ عَلَیْهِمْ إِحْرَامٌ وَ هَلْ یَتَّقُونَ مَا یَتَّقِی الرِّجَالُ
ص: 336
قَالَ یُحْرِمُونَ وَ یُنْهَوْنَ عَنِ الشَّیْ ءِ یَصْنَعُونَهُ مِمَّا لَا یَصْلُحُ لِلْمُحْرِمِ أَنْ یَصْنَعَهُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِمْ فِیهِ شَیْ ءٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) روایت کرده، همانند آن [روایت قبلی]، و افزود: از او پرسیدم درباره کودکان، آیا بر آنها احرام است و آیا باید از چیزهایی که مردان [مُحرم] خودداری می کنند، پرهیز کنند؟
فرمود: آنها احرام می بندند و از انجام کاری که برای مُحرم شایسته نیست، منع می شوند؛ اما بر آنها [در صورت انجام آن] چیزی [یعنی کفاره یا عقوبتی] نیست.
***
(2) 19 بَابُ وُجُوبِ خُرُوجِ الْمُقِیمِ بِمَکَّةَ إِلَی أَحَدِ الْمَوَاقِیتِ إِذَا لَزِمَهُ التَّمَتُّعُ وَ مَعَ التَّعَذُّرِ إِلَی أَدْنَی الْحِلِ
******
ترجمه:
***
***
14957- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُجَاوِرِ أَ لَهُ أَنْ یَتَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ إِلَی الْحَجِّ قَالَ نَعَمْ یَخْرُجُ إِلَی مُهَلِّ أَرْضِهِ فَیُلَبِّی إِنْ شَاءَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
سماعه از امام ابوالحسن (ع) روایت کرده، گفت: از او درباره کسی که در کنار حرم مقیم است پرسیدم، آیا می تواند از عمره به حج تمتع کند؟ فرمود: بله، به محل احرام سرزمینش می رود و اگر بخواهد تلبیه می گوید.
***
14958- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ ع یَنْبَغِی لِلْمُجَاوِرِ بِمَکَّةَ إِذَا کَانَ صَرُورَةً وَ أَرَادَ الْحَجَّ أَنْ یَخْرُجَ إِلَی خَارِجِ الْحَرَمِ- فَیُحْرِمَ مِنْ أَوَّلِ یَوْمٍ مِنَ الْعَشْرِ وَ إِنْ کَانَ مُجَاوِراً وَ لَیْسَ بِصَرُورَةٍ فَإِنَّهُ یَخْرُجُ أَیْضاً مِنَ الْحَرَمِ- وَ یُحْرِمُ فِی خَمْسٍ تَمْضِی مِنَ الْعَشْرِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَقْسَامِ الْحَجِّ (6).
******
ترجمه:
***
محمد بن محمد مفید در «المقنعه» گفته است: امام (ع) فرمود: شایسته است که کسی که در مکه مقیم است، اگر حج نکرده (صروره) باشد و بخواهد حج انجام دهد، به بیرون از حرم برود و در اولین روز از دهه [ذی الحجه] احرام ببندد. و اگر مقیم باشد و صروره نباشد، باز هم از حرم خارج شود و در روز پنجم دهه احرام ببندد.
***
ص: 337
(1) 20 بَابُ حُکْمِ مَنْ تَرَکَ الْإِحْرَامَ أَوِ التَّلْبِیَةَ نِسْیَاناً أَوْ جَهْلًا وَ لَمْ یَذْکُرْ حَتَّی أَکْمَلَ مَنَاسِکَهُ أَوْ أُغْمِیَ عَلَیْهِ فِی الْمِیقَاتِ
******
ترجمه:
***
***
14959- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی رَجُلٍ نَسِیَ أَنْ یُحْرِمَ أَوْ جَهِلَ وَ قَدْ شَهِدَ الْمَنَاسِکَ کُلَّهَا وَ طَافَ وَ سَعَی قَالَ تُجْزِیهِ نِیَّتُهُ إِذَا کَانَ قَدْ نَوَی ذَلِکَ فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ وَ إِنْ لَمْ یُهِلَّ وَ قَالَ فِی مَرِیضٍ أُغْمِیَ عَلَیْهِ حَتَّی أَتَی الْوَقْتَ فَقَالَ یُحْرَمُ عَنْهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از جمیل بن دراج از برخی از اصحاب ما از یکی از آن دو امام (ع) روایت شده است درباره مردی که فراموش کرده یا نمی دانسته که احرام ببندد، در حالی که همه مناسک را انجام داده و طواف و سعی کرده است. فرمود: نیتش برای او کافی است، اگر قصد حج داشته باشد، حجش کامل است حتی اگر تلبیه نگفته باشد. و [امام] درباره بیماری که بیهوش شده تا زمانی که وقت احرام فرا رسیده، فرمود: از جانب او احرام بسته می شود.
***
14960- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ کَانَ مُتَمَتِّعاً خَرَجَ إِلَی عَرَفَاتٍ- وَ جَهِلَ أَنْ یُحْرِمَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ بِالْحَجِّ حَتَّی رَجَعَ إِلَی بَلَدِهِ قَالَ إِذَا قَضَی الْمَنَاسِکَ کُلَّهَا فَقَدْ تَمَّ حَجُّهُ.
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش (ع) روایت کرده است که گفت: از او درباره مردی که قصد تمتع داشته، پرسیدم. او به عرفات رفته و فراموش کرده که در روز ترویه برای حج احرام ببندد تا این که به شهر خود بازگشته است. فرمود: اگر تمام مناسک را به جا آورده، حجش کامل است.
***
14961- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِیَ الْإِحْرَامَ بِالْحَجِّ فَذَکَرَ وَ هُوَ بِعَرَفَاتٍ فَمَا حَالُهُ قَالَ یَقُولُ اللَّهُمَّ عَلَی کِتَابِکَ وَ سُنَّةِ نَبِیِّکَ فَقَدْ تَمَّ إِحْرَامُهُ.
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش (ع) روایت کرده است که گفت: از او درباره مردی که احرام بستن برای حج را فراموش کرده و در عرفات به یاد آورده، پرسیدم. حال او چگونه است؟ فرمود: می گوید: «اللهم علی کتابک و سنة نبیک»، پس احرام او کامل می شود.
***
14962- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ بَعْضٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی مَرِیضٍ أُغْمِیَ عَلَیْهِ
ص: 338
فَلَمْ یَعْقِلْ حَتَّی أَتَی الْوَقْتَ فَقَالَ یُحْرِمُ عَنْهُ رَجُلٌ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
جمیل بن دراج از برخی از اصحاب ما از یکی از آن دو امام (ع) روایت کرده است درباره بیماری که بیهوش شده و به هوش نیامده تا زمانی که وقت [احرام] رسیده است. فرمود: مردی از جانب او احرام می بندد.
***
(2) 21 بَابُ وُجُوبِ الْإِحْرَامِ بِحَجِّ التَّمَتُّعِ مِنْ مَکَّةَ وَ أَفْضَلُهُ الْمَسْجِدُ وَ أَفْضَلُهُ عِنْدَ الْمَقَامِ أَوْ تَحْتَ الْمِیزَابِ
******
ترجمه:
***
***
14963- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (4) عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ یَوْمُ التَّرْوِیَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَاغْتَسِلْ ثُمَّ الْبَسْ ثَوْبَیْکَ وَ ادْخُلِ الْمَسْجِدَ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ ع- أَوْ فِی الْحِجْرِ ثُمَّ أَحْرِمْ بِالْحَجِّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: وقتی روز ترویه فرا رسید، ان شاءالله غسل کن، سپس دو لباس احرامت را بپوش و وارد مسجد شو ... سپس دو رکعت نماز در کنار مقام ابراهیم (ع) یا در حجر [اسماعیل] بخوان، سپس برای حج احرام ببند.
***
14964- 2- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أَحْمَدَ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ الصَّیْرَفِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَیْنَ أُهِلُّ بِالْحَجِّ فَقَالَ إِنْ شِئْتَ مِنْ رَحْلِکَ وَ إِنْ شِئْتَ مِنَ الْکَعْبَةِ- وَ إِنْ شِئْتَ مِنَ الطَّرِیقِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی أَوَّلِهِ وَ هُوَ بِمَکَّةَ ثُمَّ قَالَ مِنَ
ص: 339
الْمَسْجِدِ بَدَلَ قَوْلِهِ مِنَ الْکَعْبَةِ (1)
******
ترجمه:
***
ابو احمد، عمرو بن حریث صیرفی، گفت: به امام ابوعبدالله (ع) گفتم: از کجا احرام حج ببندم؟ فرمود: اگر بخواهی، از محل اقامتت، یا اگر بخواهی، از کنار کعبه، و یا اگر بخواهی، از راه (مسیر).
***
14965- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَیِّ الْمَسْجِدِ أُحْرِمُ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- فَقَالَ مِنْ أَیِّ الْمَسْجِدِ شِئْتَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب گفت: به امام ابوعبدالله (ع) گفتم: از کدام مسجد در روز ترویه احرام ببندم؟ فرمود: از هر مسجدی که بخواهی.
***
14966- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الصَّلْتِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تُحْرِمَ یَوْمَ التَّرْوِیَةِ- فَاصْنَعْ کَمَا صَنَعْتَ حِینَ أَرَدْتَ أَنْ تُحْرِمَ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ ائْتِ الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ فَصَلِّ فِیهِ سِتَّ رَکَعَاتٍ قَبْلَ أَنْ تُحْرِمَ وَ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أُرِیدُ الْحَجَّ إِلَی أَنْ قَالَ أَحْرَمَ لَکَ شَعْرِی وَ بَشَرِی وَ لَحْمِی وَ دَمِی الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
ابو بصیر از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: وقتی بخواهی در روز ترویه احرام ببندی، همان طور که وقتی می خواهی احرام ببندی، عمل کن. سپس به مسجدالحرام برو و شش رکعت نماز قبل از احرام بخوان و بگو: «اللهم إنی أرید الحج»، تا جایی که گفت: «احرم لک شعری و بشری و لحمی و دمی».
***
ص: 340
(1) 22 بَابُ أَنَّ مَنْ کَانَ بِمَکَّةَ وَ أَرَادَ الْعُمْرَةَ یَخْرُجُ إِلَی الْحِلِّ فَیُحْرِمُ مِنَ الْجِعْرَانَةِ أَوِ الْحُدَیْبِیَةِ أَوْ مَا أَشْبَهَهَا
******
ترجمه:
***
***
14967- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَرَادَ أَنْ یَخْرُجَ مِنْ مَکَّةَ لِیَعْتَمِرَ أَحْرَمَ مِنَ الْجِعْرَانَةِ أَوِ الْحُدَیْبِیَةِ أَوْ مَا أَشْبَهَهَا.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: کسی که بخواهد از مکه بیرون رفته و عمره انجام دهد، باید از جعرانه یا حدیبیه یا جایی مشابه آن احرام ببندد.
***
14968- 2- (3) قَالَ: وَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص اعْتَمَرَ ثَلَاثَ عُمَرٍ مُتَفَرِّقَاتٍ کُلُّهَا فِی ذِی الْقَعْدَةِ- عُمْرَةً أَهَلَّ فِیهَا مِنْ عُسْفَانَ وَ هِیَ عُمْرَةُ الْحُدَیْبِیَةِ- وَ عُمْرَةَ الْقَضَاءِ أَحْرَمَ فِیهَا مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ عُمْرَةً أَهَلَّ فِیهَا مِنَ الْجِعْرَانَةِ- وَ هِیَ بَعْدَ أَنْ رَجَعَ مِنَ الطَّائِفِ مِنْ غَزَاةِ حُنَیْنٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
ص: 341
ص: 342
******
ترجمه:
***
فرمود: و یقیناً پیامبر خدا (ص) سه عمره جداگانه در ذی القعده انجام داد: اولی را از عُسفان احرام بست و آن عمره حدیبیه بود؛
دومی را از جُحفه احرام بست و آن عمره قضا بود؛ و سومی را از جعرانه احرام بست و این بعد از بازگشت از طائف در غزوه حنین بود.
***
(1) 1 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ السَّفَرِ فِی غَیْرِ الطَّاعَاتِ وَ الْمُبَاحَاتِ وَ عَدَمِ جَوَازِ السِّیَاحَةِ وَ التَّرَهُّبِ
******
ترجمه:
***
***
14969- 1- (2) وَ 14970- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی حِکْمَةِ آلِ دَاوُدَ ع إِنَّ عَلَی الْعَاقِلِ أَنْ لَا یَکُونُ ظَاعِناً إِلَّا فِی ثَلَاثٍ تَزَوُّدٍ لِمَعَادٍ أَوْ مَرَمَّةٍ لِمَعَاشٍ أَوْ لَذَّةٍ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُوسَی (4) عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ بُزُرْجَ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ (5)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ وَ زَادَ ثُمَّ قَالَ مَنْ أَحَبَّ الْحَیَاةَ ذَلَّ (6)
******
ترجمه:
***
عمرو بن ابی المقدام از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: در حکمت اهل داوود (ع) آمده است: بر عاقل است که تنها در سه مورد سفر کند: برای توشه ای برای بازگشت (یعنی برای آخرت)، یا برای تأمین معیشت، یا برای لذتی که در غیر حرام باشد.
***
ص: 343
14971- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ لَا یَنْبَغِی لِلْعَاقِلِ (2) أَنْ یَکُونَ ظَاعِناً إِلَّا فِی ثَلَاثٍ مَرَمَّةٍ لِمَعَاشٍ أَوْ تَزَوُّدٍ لِمَعَادٍ أَوْ لَذَّةٍ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ إِلَی أَنْ قَالَ یَا عَلِیُّ سِرْ سَنَتَیْنِ بَرَّ وَالِدَیْکَ سِرْ سَنَةً صِلْ رَحِمَکَ سِرْ مِیلًا عُدْ مَرِیضاً سِرْ مِیلَیْنِ شَیِّعْ جَنَازَةً سِرْ ثَلَاثَةَ أَمْیَالٍ أَجِبْ دَعْوَةً سِرْ أَرْبَعَةَ أَمْیَالٍ زُرْ أَخاً فِی اللَّهِ سِرْ خَمْسَةَ أَمْیَالٍ أَجِبِ الْمَلْهُوفَ سِرْ سِتَّةَ أَمْیَالٍ انْصُرِ الْمَظْلُومَ وَ عَلَیْکَ بِالاسْتِغْفَارِ.
******
ترجمه:
***
انس بن محمد از پدرش و آن هم از امام صادق (ع) از پدرانش روایت کرده است که در وصیت پیامبر خدا (ص) به علی (ع) آمده است: ای علی، بر عاقل است که تنها در سه مورد سفر کند: برای تأمین معیشت، یا برای توشه ای برای بازگشت (یعنی برای آخرت)، یا برای لذتی که در غیر حرام باشد. سپس فرمود: ای علی، دو سال به پدر و مادرت نیکی کن، یک سال به صله رحم بپرداز، یک میل برای عیادت مریض برو، دو میل برای تشییع جنازه، سه میل برای پاسخ دادن به دعوت، چهار میل برای دیدار برادر در راه خدا، پنج میل برای اجابت نیازمندان، شش میل برای یاری مظلوم، و همیشه بر استغفار پافشاری کن.
***
14972- 4- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَبِی الْجَوْزَاءِ الْمُنَبِّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ فِی أُمَّتِی رَهْبَانِیَّةٌ وَ لَا سِیَاحَةٌ وَ لَا زَمٌّ یَعْنِی سُکُوتٌ.
******
ترجمه:
***
از زید بن علی (ع) از پدرانش روایت شده است که رسول الله (ص) فرمود: در امت من رهبانیت (انزوا و زندگی راهبانه) و سیاحت (سفرهای لهو ولعبی) و لزوم سکوت (یعنی سکوت دائمی) وجود ندارد.
***
14973- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا یَخْرُجِ الرَّجُلُ فِی سَفَرٍ یَخَافُ مِنْهُ عَلَی دِینِهِ وَ صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
***
از علی (ع) در حدیث چهارصد آمده است که فرمود: مرد نباید در سفری که از دین و نماز خود می ترسد، به سفر برود.
***
14974- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ فِی حِکْمَةِ آلِ دَاوُدَ یَنْبَغِی لِلْمُسْلِمِ الْعَاقِلِ أَنْ لَا یُرَی ظَاعِناً إِلَّا فِی ثَلَاثٍ مَرَمَّةٍ لِمَعَاشٍ أَوْ تَزَوُّدٍ لِمَعَادٍ أَوْ لَذَّةٍ فِی غَیْرِ ذَاتِ مَحْرَمٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن مروان از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: در حکمت اهل داوود (ع) آمده است که برای مسلمان عاقل مناسب است که فقط در سه مورد سفر کند: برای تأمین معیشت، یا برای توشه ای برای بازگشت (یعنی برای آخرت)، یا برای لذتی که در غیر امور حرام باشد.
***
ص: 344
14975- 7- (1) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَسِیحَ فِی الْأَرْضِ أَوْ یَتَرَهَّبَ فِی بَیْتٍ لَا یَخْرُجُ مِنْهُ قَالَ لَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی صَلَاةِ الْمُسَافِرِ (2) وَ غَیْرِهَا (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر در کتاب خود از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل کرده است که گفت: از او درباره مرد مسلمان پرسیدم که آیا برای او مناسب است که در زمین سفر کند (بصورت لهو ولعب )یا در خانه ای به عبادت پردازد و از آن خارج نشود(تارک دنیا باشد)؟ فرمود: نه.
***
(5) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّفَرِ فِی الطَّاعَاتِ وَ الْمُهِمِّ مِنَ الْمُبَاحَاتِ حَیْثُ لَا یَجِبُ
******
ترجمه:
***
***
14976- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ یَعْنِی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَافِرُوا تَصِحُّوا وَ جَاهِدُوا تَغْنَمُوا وَ حُجُّوا تَسْتَغْنُوا.
******
ترجمه:
***
از سکونی به اسناد خود، یعنی از جعفر بن محمد (ع) از پدرانش روایت کرده است که رسول الله (ص) فرمود: سفر کنید تا سالم بمانید، جهاد کنید تا غنیمت بیابید ، و حج کنید تا بی نیاز شوید.
***
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَبَّبَ اللَّهُ لِلْعَبْدِ الرِّزْقَ فِی أَرْضٍ جَعَلَ لَهُ فِیهَا حَاجَةً.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ (1)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن فضل از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: وقتی خداوند رزق را برای بنده ای در سرزمینی فراهم کند، در آن سرزمین برای او نیاز و حاجتی قرار می دهد.
***
14978- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْوَابِشِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَمُوتُ فِی أَرْضِ غُرْبَةٍ یَغِیبُ عَنْهُ فِیهَا بَوَاکِیهِ إِلَّا بَکَتْهُ بِقَاعُ الْأَرْضِ الَّتِی کَانَ یَعْبُدُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهَا وَ بَکَتْهُ أَثْوَابُهُ وَ بَکَتْهُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ الَّتِی کَانَ یَصْعَدُ فِیهَا عَمَلُهُ وَ بَکَاهُ الْمَلَکَانِ الْمُوَکَّلَانِ بِهِ.
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْوَابِشِیِّ وَ غَیْرِهِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (3)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
ابو محمد الوابشی از امام ابوعبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: هیچ مؤمنی در سرزمین غربت نمی میرد که از آنجا غم خواران او غایب باشند، مگر اینکه زمین هایی که او در آنجا خداوند عز و جل را عبادت می کرد، بر او گریه کنند، و لباس هایی که به تن داشت بر او بگریند، و درهای آسمان که اعمال او از آنجا بالا می رفتند بر او گریه کنند، و دو ملک موکل او بر او گریه کنند.
***
14979- 4- (5) قَالَ وَ قَالَ ع الْغَرِیبُ إِذَا حَضَرَهُ الْمَوْتُ الْتَفَتَ یَمْنَةً وَ یَسْرَةً وَ لَمْ یَرَ أَحَداً رَفَعَ رَأْسَهُ فَیَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِلَی مَنْ تَلْتَفِتُ إِلَی مَنْ هُوَ خَیْرٌ لَکَ مِنِّی وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَئِنْ أَطْلَقْتُکَ مِنْ عُقْدَتِکَ لَأُصَیِّرَنَّکَ إِلَی طَاعَتِی وَ إِنْ قَبَضْتُکَ لَأُصَیِّرَنَّکَ إِلَی کَرَامَتِی.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ
ص: 346
أَحْمَدَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
امام علی (ع) فرمود: هنگامی که غریب در آستانه مرگ قرار می گیرد، به طرف راست و چپ نگاه می کند و هیچ کس را نمی بیند، سپس سر خود را بلند می کند و می گوید: «الله جل جلاله می فرماید: به چه کسی نگاه می کنی؟ آیا کسی بهتر از من برای تو هست؟ به عزت و جلال من قسم، اگر تو را از بندت آزاد کنم، قطعاً تو را به اطاعت از خود می کشانم، و اگر تو را قبض روح کنم، قطعاً تو را به کرامت خود خواهم رساند.»
***
14980- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: مَنْ مَشَی إِلَی ذِی قَرَابَةٍ بِنَفْسِهِ وَ مَالِهِ لِیَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطَاهُ اللَّهُ أَجْرَ مِائَةِ شَهِیدٍ وَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ أَرْبَعُونَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَرْبَعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِنَ الدَّرَجَاتِ مِثْلَ ذَلِکَ وَ کَانَ کَأَنَّمَا عَبَدَ اللَّهَ مِائَةَ سَنَةٍ صَابِراً مُحْتَسِباً.
******
ترجمه:
***
از امام صادق (ع) از پدرانشان از پیامبر (ص) در حدیث مناهی (نهی ها) نقل شده که فرمودند: کسی که با جان و مالش به سوی خویشاوندی قدم بردارد تا صله رحم کند، خداوند به او پاداش صد شهید عطا می کند و با هر گام، چهل هزار حسنه برایش می نویسد، و چهل هزار گناه از او می زداید، و به همان اندازه درجاتش را بالا می برد، و گویا خدا را صد سال در حال صبر و انتظار عبادت کرده است.
***
14981- 6- (3) قَالَ وَ قَالَ ع مَوْتُ الْغَرِیبِ شَهَادَةٌ.
******
ترجمه:
***
و امام (ع) فرمودند: مرگ در غربت شهادت است.
***
14982- 7- (4) قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ضَمِنْتُ لِسِتَّةٍ الْجَنَّةَ رَجُلٍ خَرَجَ بِصَدَقَةٍ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ یَعُودُ مَرِیضاً فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ مُجَاهِداً فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ حَاجّاً فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ إِلَی الْجُمُعَةِ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ- وَ رَجُلٍ خَرَجَ فِی جَنَازَةٍ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ.
******
ترجمه:
***
امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: بهشت را برای شش گروه تضمین می کنم:
1. کسی که برای صدقه دادن بیرون رود و بمیرد، پس برای او بهشت است؛
2. کسی که برای عیادت بیمار بیرون رود و بمیرد، پس برای او بهشت است؛
3. کسی که در راه خدا مجاهدت کند و بمیرد، پس برای او بهشت است؛
4. کسی که برای حج برود و بمیرد، پس برای او بهشت است؛
5. کسی که برای نماز جمعه برود و بمیرد، پس برای او بهشت است؛
6. کسی که برای تشییع جنازه برود و بمیرد، پس برای او بهشت است.
***
14983- 8- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَعِیدِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَافِرُوا تَصِحُّوا سَافِرُوا تَغْنَمُوا.
******
ترجمه:
***
امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل فرمودند: «سفر کنید تا سلامت یابید و سفر کنید تا بهره مند شوید.»
***
ص: 347
14984- 9- (1) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا بَلَغَ بِهِ سَعْدَ بْنَ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لِلْحَسَنِ ابْنِهِ ع لَیْسَ لِلْعَاقِلِ أَنْ یَکُونَ شَاخِصاً إِلَّا فِی ثَلَاثَةٍ مَرَمَّةٍ لِمَعَاشٍ أَوْ خُطْوَةٍ لِمَعَادٍ أَوْ لَذَّةٍ فِی غَیْرِ مُحَرَّمٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی وُجُوبِ الْحَجِّ (2) وَ غَیْرِهِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
***
امیرالمؤمنین علی (ع) به فرزندش امام حسن (ع) فرمود: «شایسته نیست که انسان عاقل الگو باشد ( مگر برای یکی از این سه هدف: بهبود معیشت، گام برداشتن در مسیر آخرت، یا لذتی که در آن گناه نباشد.»
***
(5) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ یَوْمِ السَّبْتِ لِلسَّفَرِ دُونَ الْجُمُعَةِ وَ الْأَحَدِ
******
ترجمه:
***
***
14985- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَزَّازِ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ جَمِیعاً أَنَّهُمَا سَأَلَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ (7) فَقَالَ ع الصَّلَاةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ الْخَرَّازِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ قَالَ أَبُو
ص: 348
عَبْدِ اللَّهِ ع أُفٍّ لِلرَّجُلِ الْمُسْلِمِ لَا یُفَرِّغُ نَفْسَهُ فِی الْأُسْبُوعِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِأَمْرِ دِینِهِ فَیَسْأَلَ عَنْهُ (1)
******
ترجمه:
***
از ابی ایوب خزّاز و عبدالله بن سنان روایت است که هر دو از امام صادق (ع) در مورد آیه ی «فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ» (جمعه، 10) پرسیدند. امام (ع) فرمودند: نماز، روز جمعه و انتشار، روز شنبه است.
و در کتاب خصال از محمد بن حسن از صفار، از یعقوب بن یزید، از محمد بن ابی عمیر، از ابی ایوب ابراهیم بن عثمان خزّاز نقل شده که گفتم: از امام صادق (ع) پرسیدم و او نیز همین مطلب را بیان کرد و افزود که امام صادق (ع) فرمودند: وای بر مرد مسلمانی که در طول هفته، روز جمعه را برای امور دینی اش فارغ نمی کند تا درباره آن ها پرسش کند.
***
14986- 2- (2) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ أَبِی أَیُّوبَ جَمِیعاً مِثْلَهُ وَ تَرَکَ الزِّیَادَةَ الْمَذْکُورَةَ وَ زَادَ وَ قَالَ السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِبَنِی أُمَیَّةَ.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان و ابی ایوب نیز همانند این روایت نقل شده است، اما آن افزودۀ ذکرشده را نیاورده است و افزوده که امام (ع) فرمودند: «شنبه برای ماست و یکشنبه برای بنی امیه است.»
***
14987- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ النَّخَعِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَرَادَ سَفَراً فَلْیُسَافِرْ یَوْمَ السَّبْتِ- فَلَوْ أَنَّ حَجَراً زَالَ عَنْ جَبَلٍ فِی یَوْمِ سَبْتٍ- لَرَدَّهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی مَکَانِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَفْصٍ (4)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ (5)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
از حفص بن غیاث نخعی از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: هر کس قصد سفر دارد، روز شنبه سفر کند؛ زیرا اگر سنگی در روز شنبه از کوهی جدا شود، خداوند عز و جل آن را به جای خود بازمی گرداند.
***
14988- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَخْرُجْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی حَاجَةٍ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ السَّبْتِ
ص: 349
وَ طَلَعَتِ الشَّمْسُ فَاخْرُجْ فِی حَاجَتِکَ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن یحیی خثعمی از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: روز جمعه برای رفع حاجت بیرون مرو، ولی هنگامی که روز شنبه فرا رسید و خورشید طلوع کرد، برای حاجت خود بیرون برو.
***
14989- 5- (1) قَالَ وَ قَالَ ع السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِبَنِی أُمَیَّةَ.
******
ترجمه:
***
وحضزرت فرمودند : روز شنبه ازما است و روز یک شنبه از بنی امیه
***
14990- 6- (2) قَالَ وَ مِنْ أَلْفَاظِ رَسُولِ اللَّهِ ص اللَّهُمَّ بَارِکْ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا یَوْمَ سَبْتِهَا وَ خَمِیسِهَا.
******
ترجمه:
***
و از سخنان پیامبر خدا (ص) است که فرمودند: «خدایا، به امت من در بامداد روز شنبه و پنج شنبه شان برکت بده.»
***
14991- 7- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ الْأَدَمِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سُفْیَانَ الْجُرْجَانِیِّ رَفَعَ الْحَدِیثَ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لِرَجُلٍ مِنْ مَوَالِیهِ یَا فُلَانُ مَا لَکَ لَمْ تَخْرُجْ قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ الْیَوْمُ الْأَحَدُ- قَالَ وَ مَا لِلْأَحَدِ قَالَ الرَّجُلُ لِلْحَدِیثِ الَّذِی جَاءَ عَنِ النَّبِیِّ ص- أَنَّهُ قَالَ احْذَرُوا حَدَّ الْأَحَدِ فَإِنَّ لَهُ حَدّاً مِثْلَ حَدِّ السَّیْفِ قَالَ کَذَبُوا کَذَبُوا مَا قَالَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص- فَإِنَّ الْأَحَدَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْجَوَازِ أَوْ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (4).
******
ترجمه:
***
از سهل بن زیاد آدمی، از عمرو بن سفیان جرجانی، روایت است که حدیث را به امام صادق (ع) رساند که ایشان به یکی از یاران خود فرمودند: «ای فلانی، چرا بیرون نرفتی؟» آن مرد گفت: «فدایت شوم، امروز یکشنبه است.» امام (ع) پرسیدند: «یکشنبه چه ایرادی دارد؟» مرد پاسخ داد: «به خاطر حدیثی که از پیامبر (ص) آمده است که فرمودند از «حدّ یکشنبه» بپرهیزید؛ زیرا برای آن تیزی ای مانند تیزی شمشیر است.» امام (ع) فرمودند: «دروغ گفتند، دروغ گفتند! پیامبر (ص) چنین سخنی نگفت؛ زیرا یکشنبه، نامی از نام های خداوند عز و جل است.»
می گویم: این روایت حمل بر جواز یا تقیه می شود و روایت دیگری نیز در این باره خواهد آمد که بر مقصود دلالت دارد.
***
ص: 350
(1) 4 بَابُ کَرَاهَةِ اخْتِیَارِ الْإِثْنَیْنِ لِلسَّفَرِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَّا أَنْ یَقْرَأَ فِی الصُّبْحِ هَلْ أَتَی وَ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الثَّلَاثَاءِ لِذَلِکَ
******
ترجمه:
***
***
14992- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ أَنَّهُ قَالَ: أَرَدْنَا أَنْ نَخْرُجَ فَجِئْنَا نُسَلِّمُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ کَأَنَّکُمْ طَلَبْتُمْ بَرَکَةَ الْإِثْنَیْنِ قُلْنَا نَعَمْ قَالَ فَأَیُّ یَوْمٍ أَعْظَمُ شُؤْماً مِنْ یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ- فَقَدْنَا فِیهِ نَبِیَّنَا ص وَ ارْتَفَعَ الْوَحْیُ عَنَّا لَا تَخْرُجُوا یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ وَ اخْرُجُوا یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی أَیُّوبَ (3)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
از ابی ایوب خراز روایت شده که گفت: تصمیم داشتیم بیرون برویم، پس برای خداحافظی نزد امام صادق (ع) رفتیم. ایشان فرمودند: «گویا شما در پی برکت روز دوشنبه هستید.» گفتیم: بله. امام فرمودند: «چه روزی از روز دوشنبه شوم تر است؟ در این روز پیامبرمان (ص) از دست رفت و وحی از ما برداشته شد. روز دوشنبه بیرون نروید و روز سه شنبه خارج شوید.»
***
14993- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ مَنْ تَعَذَّرَتْ عَلَیْهِ الْحَوَائِجُ فَلْیَلْتَمِسْ طَلَبَهَا یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ- فَإِنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی أَلَانَ اللَّهُ فِیهِ الْحَدِیدَ لِدَاوُدَ ع.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مُرْسَلًا (6)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَفْصٍ مِثْلَهُ (7)
ص: 351
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از حفص بن غیاث از امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: هر کس حاجاتش برآورده نمی شود، باید روز سه شنبه در پی برآورده شدن آن ها باشد؛ زیرا این روز، روزی است که خداوند آهن را برای داود (ع) نرم کرد.
***
14994- 3- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی أَخِی مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع فَقَالَ إِنِّی أُرِیدُ الْخُرُوجَ فَادْعُ لِی قَالَ وَ مَتَی تَخْرُجُ قَالَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ فَقَالَ لَهُ وَ لِمَ تَخْرُجُ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ- قَالَ أَطْلُبُ فِیهِ الْبَرَکَةَ لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وُلِدَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ- قَالَ کَذَبُوا وُلِدَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ مَا مِنْ یَوْمٍ أَعْظَمَ شُؤْماً مِنْ یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ- یَوْمَ مَاتَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ انْقَطَعَ فِیهِ وَحْیُ السَّمَاءِ وَ ظُلِمْنَا فِیهِ حَقَّنَا أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی یَوْمٍ سَهْلٍ لَیِّنٍ أَلَانَ اللَّهُ لِدَاوُدَ فِیهِ الْحَدِیدَ فَقَالَ الرَّجُلُ بَلَی جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَالَ اخْرُجْ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از علی بن جعفر (ع) روایت شده که مردی نزد برادرم، امام موسی بن جعفر (ع)، آمد و گفت: «می خواهم بیرون بروم، برایم دعا کن.» امام پرسیدند: «چه زمانی بیرون می روی؟» گفت: «روز دوشنبه.» امام به او فرمودند: «چرا روز دوشنبه بیرون می روی؟» مرد پاسخ داد: «در جستجوی برکت هستم، زیرا پیامبر خدا (ص) در روز دوشنبه به دنیا آمد.» امام فرمودند: «دروغ می گویند! پیامبر (ص) روز جمعه متولد شد و هیچ روزی شوم تر از روز دوشنبه نیست؛ روزی که پیامبر خدا (ص) در آن از دنیا رفت، وحی آسمانی قطع شد و حق ما پایمال گردید. آیا تو را به روزی آسان و نرم راهنمایی نکنم که خداوند در آن آهن را برای داود نرم کرد؟» مرد گفت: «چرا، فدایت شوم.» امام فرمودند: «روز سه شنبه بیرون برو.»
***
14995- 4- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُمَرَ الْعَطَّارِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ- فَقَالَ لَمْ أَرَکَ أَمْسِ قُلْتُ کَرِهْتُ الْخُرُوجَ فِی یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ قَالَ یَا عَلِیُّ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ شَرَّ یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ- فَلْیَقْرَأْ فِی أَوَّلِ
ص: 352
رَکْعَةٍ مِنْ صَلَاةِ الْغَدَاةِ هَلْ أَتَی عَلَی الْإِنْسَانِ ثُمَّ قَرَأَ أَبُو الْحَسَنِ ع فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً (1).
******
ترجمه:
***
از علی بن عمر عطار روایت شده که گفت: روز سه شنبه بر امام حسن عسکری (ع) وارد شدم. ایشان فرمودند: «دیروز تو را ندیدم.» گفتم: «از بیرون رفتن در روز دوشنبه کراهت داشتم.» امام فرمودند: «ای علی، هر کس دوست دارد خداوند او را از شر روز دوشنبه حفظ کند، باید در رکعت اول نماز صبح، سوره «هل أتی علی الإنسان» (انسان) را بخواند.» سپس امام آیه ای از این سوره را تلاوت کردند: «پس خداوند آنان را از شر آن روز حفظ کرد و شادابی و خوشی را به آنان عطا فرمود» (انسان، آیه 11).
***
14996- 5- (2) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع اطْلُبُوا الْحَوَائِجَ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ- فَإِنَّهُ الْیَوْمُ الَّذِی أَلَانَ اللَّهُ فِیهِ الْحَدِیدَ لِدَاوُدَ ع.
******
ترجمه:
***
علی بن ابراهیم در تفسیر خود نقل کرده است که امام صادق (ع) فرمودند: «حاجات خود را در روز سه شنبه طلب کنید؛ زیرا این روز، روزی است که خداوند آهن را برای داود (ع) نرم کرد.»
***
14997- 6- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عِمْرَانَ الْحَلَبِیِّ (4) عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تُسَافِرْ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ وَ لَا تَطْلُبْ فِیهِ الْحَاجَةَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
***
از عبد الرحمن بن عمران حلبی، از شخصی، از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «در روز دوشنبه سفر نرو و در این روز حاجت خود را نطلب.»
***
14998- 7- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ قَالَ وَ فِی کِتَابٍ آخَرَ لِأَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع إِلَی عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ وَ أَنَا أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَ لَکَ الْخِیَرَةَ فِیمَا عَزَمَ لَکَ مِنَ الشُّخُوصِ فِی یَوْمِ الْأَحَدِ- فَأَخِّرْ ذَلِکَ إِلَی یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّوْمِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8) وَ مَا تَضَمَّنَ الرُّخْصَةَ فِی السَّفَرِ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ مَحْمُولٌ عَلَی الْجَوَازِ أَوِ التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن عمر بن عبدالعزیز کشی در کتاب رجال خود می گوید: در کتابی دیگر از امام محمد بن جعفر (ع) آمده است که به علی بن مهزیار نوشته بودند: «و من از خدا می خواهم که در آنچه برای تو در روز یکشنبه مقرر کرده است، خیرت قرار دهد. اگر می توانی، آن را به روز دوشنبه موکول کن، ان شاءالله.»
می گویم: پیش از این مطالبی آمده است که به این موضوع در مورد روز دوشنبه اشاره دارد، همچنین مواردی که نشان دهنده ی اجازه ی سفر در این روز است، بر اساس جواز یا تقیه حمل می شود.
***
ص: 353
(1) 5 بَابُ کَرَاهَةِ اخْتِیَارِ الْأَرْبِعَاءِ لِلسَّفَرِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ خُصُوصاً فِی آخِرِ الشَّهْرِ
******
ترجمه:
***
***
14999- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَجُلًا قَامَ إِلَیْهِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- أَخْبِرْنَا عَنْ یَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ وَ تَطَیُّرِنَا مِنْهُ وَ ثِقْلِهِ وَ أَیُّ أَرْبِعَاءَ هُوَ فَقَالَ آخِرُ أَرْبِعَاءَ فِی الشَّهْرِ وَ هُوَ الْمُحَاقُ وَ فِیهِ قَتَلَ قَابِیلُ هَابِیلَ أَخَاهُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُلْقِیَ إِبْرَاهِیمُ ع فِی النَّارِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَضَعُوهُ فِی الْمَنْجَنِیقِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَغْرَقَ اللَّهُ فِرْعَوْنَ- وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ جَعَلَ اللَّهُ (قَرْیَةَ لُوطٍ) (3) عَالِیَهَا سَافِلَهَا وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَرْسَلَ اللَّهُ الرِّیحَ عَلَی قَوْمِ عَادٍ- وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَصْبَحَتْ کَالصَّرِیمِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَی نُمْرُودَ الْبَقَّةَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ طَلَبَ فِرْعَوْنُ مُوسَی لِیَقْتُلَهُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خَرَّ عَلَیْهِمُ السَّقْفُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَمَرَ فِرْعَوْنُ بِذَبْحِ الْغِلْمَانِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خُرِّبَ بَیْتُ الْمَقْدِسِ- وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُحْرِقَ مَسْجِدُ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ- بِإِصْطَخْرَ مِنْ کُورَةِ فَارِسَ- وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ قُتِلَ یَحْیَی بْنُ زَکَرِیَّا- وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَظَلَّ قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَوَّلُ الْعَذَابِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ خَسَفَ اللَّهُ بِقَارُونَ- وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ ابْتُلِیَ أَیُّوبُ بِذَهَابِ مَالِهِ وَ وُلْدِهِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أُدْخِلَ یُوسُفُ السِّجْنَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ قَالَ اللَّهُ أَنَّا
ص: 354
دَمَّرْناهُمْ وَ قَوْمَهُمْ أَجْمَعِینَ (1) وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ عَقَرُوا النَّاقَةَ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَمْطَرَ عَلَیْهِمْ حِجَارَةً مِنْ سِجِّیلٍ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ شُجَّ النَّبِیُّ ص وَ کُسِرَتْ رَبَاعِیَتُهُ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَخَذَتِ الْعَمَالِیقُ التَّابُوتَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از عبد الله بن احمد بن عامر طائی، از پدرش، از علی بن موسی الرضا (ع) نقل شده است که در حدیثی از امیرالمؤمنین (ع) آمده است که مردی نزد ایشان آمد و گفت: «ای امیرالمؤمنین، در مورد روز چهارشنبه و بدشانسی آن، سنگینی و شوم بودنش برای ما صحبت کنید. این چهارشنبه چیست؟» امام در پاسخ فرمودند: «آخرین چهارشنبه هر ماه است که ماه نو (محاق) در آن است. در این روز، قابیل برادرش هابیل را کشت. در همین روز، حضرت ابراهیم (ع) در آتش انداخته شد، در همین روز حضرت ابراهیم (ع) در منجنیق گذاشته شد، در همین روز فرعون غرق شد، در همین روز خداوند شهر لوط را وارونه کرد، در همین روز خداوند باد را بر قوم عاد فرستاد، در همین روز قوم عاد به شکل شب نابود شدند، در همین روز خداوند بیماری طاعون را بر نمرود فرستاد، در همین روز فرعون به دنبال قتل حضرت موسی بود، در همین روز سقف بر سر قوم فرعون فرو ریخت، در همین روز فرعون دستور داد تا کودکان را بکشند، در همین روز بیت المقدس تخریب شد، در همین روز مسجد سلیمان بن داوود (ع) درإِصْطَخْرَازشهرهای فارس آتش گرفت، در همین روز حضرت یحیی (ع) به شهادت رسید، در همین روز عذاب اول قوم فرعون آغاز شد، در همین روز قارون در زمین فرو رفت، در همین روز حضرت ایوب (ع) در آزمون از دست دادن مال و فرزندان قرار گرفت، در همین روز حضرت یوسف (ع) به زندان افتاد، در همین روز قوم عاد دچار صیحه (صدای عظیم) شدند، در همین روز شتر صالح (ع) را عقرب کردند، در همین روز خداوند بر آنان سنگ های سوزان از آسمان فرستاد، در همین روز پیامبر (ص) زخمی شد و دندان هایش شکسته شد، در همین روز غول ها تابوت حضرت موسی (ع) را بردند.»
این حدیث به وضوح به اهمیت و شوم بودن روز چهارشنبه در تاریخ مسلمانان و پیامبران اشاره دارد.
***
15000- 2- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ دَارِمِ بْنِ قَبِیصَةَ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص آخِرُ أَرْبِعَاءَ فِی الشَّهْرِ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ.
******
ترجمه:
***
از دارم بن قبیصه، از امام رضا (ع)، از پدرانش (علیهم السلام) نقل شده است که پیامبر خدا (ص) فرمودند: «آخرین چهارشنبه ی هر ماه، روزی است که نحس و شوم مداوم است.»
***
15001- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ (4) عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع تَوَقَّوْا (5) یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ فَإِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن مسلم، از امام صادق (ع) نقل شده است که امام علی (ع) فرمودند: «از روز چهارشنبه بپرهیزید، چرا که آن روزی نحس و شوم مداوم است.»
***
15002- 4- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی الرِّضَا ع یَقُولُ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ مَنِ احْتَجَمَ فِیهِ خِیفَ عَلَیْهِ أَنْ تَخْضَرَّ مَحَاجِمُهُ وَ مَنْ تَنَوَّرَ فِیهِ خِیفَ عَلَیْهِ الْبَرَصُ.
ص: 355
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّوْمِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
از احمد بن عامر طائی نقل شده که شنیدم امام رضا (ع) می فرمودند: «روز چهارشنبه روزی نحس و شوم مداوم است؛ هر کس در این روز حجامت کند، بیم آن می رود که جای حجامت هایش کبود شود، و هر کس در این روز موهای زائد خود را بزداید، بیم آن می رود که به پیسی مبتلا شود.»
***
(3) 6 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ اخْتِیَارُهُ مِنْ أَیَّامِ الْأُسْبُوعِ لِلْحَوَائِجِ
******
ترجمه:
***
***
15003- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ وَ الْخِصَالِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ الطَّائِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ عَنِ الْأَیَّامِ وَ مَا یَجُوزُ فِیهَا مِنَ الْعَمَلِ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَوْمُ السَّبْتِ یَوْمُ مَکْرٍ وَ خَدِیعَةٍ وَ یَوْمُ الْأَحَدِ یَوْمُ غَرْسٍ وَ بِنَاءٍ وَ یَوْمُ الْإِثْنَیْنِ یَوْمُ سَفَرٍ وَ طَلَبٍ وَ یَوْمُ الثَّلَاثَاءِ یَوْمُ حَرْبٍ وَ دَمٍ وَ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ یَوْمٌ شُؤْمٌ یَتَطَیَّرُ فِیهِ النَّاسُ وَ یَوْمُ الْخَمِیسِ یَوْمُ الدُّخُولِ عَلَی الْأُمَرَاءِ وَ قَضَاءِ الْحَوَائِجِ وَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ یَوْمُ خِطْبَةٍ وَ نِکَاحٍ.
أَقُولُ: حُکْمُ یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ عَلَی الْجَوَازِ لِمَا مَرَّ (5).
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن احمد بن عامر طائی از پدرش از امام رضا (ع) از پدران بزرگوارشان از امیرالمؤمنین علی (ع) در حدیثی روایت شده که مردی از ایشان دربارهٔ روزهای هفته و اعمال مناسب هر روز سؤال کرد. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند:
روز شنبه، روز مکر و فریب است.
روز یکشنبه، روز کاشتن و ساختن است.
روز دوشنبه، روز سفر و جستجو است.
روز سه شنبه، روز جنگ و خونریزی است.
روز چهارشنبه، روز شومی است و مردم در آن فال بد می زنند.
روز پنجشنبه، روز ورود بر امرا و رفع نیازهاست.
روز جمعه، روز خواستگاری و ازدواج است.
می گویم : حکم روز دوشنبه را به جهت تقیه یا به عنوان جایز بودن اعمال در این روز تعبیر کرده اند.
***
السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِشِیعَتِنَا- وَ الْإِثْنَیْنِ لِبَنِی أُمَیَّةَ وَ الثَّلَاثَاءُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْأَرْبِعَاءُ لِبَنِی الْعَبَّاسِ وَ الْخَمِیسُ لِشِیعَتِهِمْ وَ الْجُمُعَةُ لِسَائِرِ النَّاسِ جَمِیعاً وَ لَیْسَ فِیهِ سَفَرٌ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ (1) یَعْنِی یَوْمَ السَّبْتِ.
******
ترجمه:
***
در این حدیث، امام رضا (ع) از پدر بزرگوارشان امام جعفر صادق (ع) نقل می کنند که روزهای هفته به این صورت تقسیم شده اند:
روز شنبه برای ما (اهل بیت علیهم السلام) است.
روز یکشنبه برای شیعیان ما است.
روز دوشنبه برای بنی امیه است.
روز سه شنبه برای پیروان بنی امیه است.
روز چهارشنبه برای بنی عباس است.
روز پنج شنبه برای پیروان بنی عباس است.
روز جمعه برای همه مردم است، و در این روز سفر انجام نمی شود.
سپس امام به آیه ای از قرآن اشاره می کنند:
"فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ" (سوره جمعه، آیه 10)
که این اشاره به روز شنبه دارد.
***
15005- 3- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِبْدِیلٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَوْمُ الْجُمُعَةِ یَوْمُ عِبَادَةٍ فَتَعَبَّدُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ وَ یَوْمُ السَّبْتِ لآِلِ مُحَمَّدٍ وَ یَوْمُ الْأَحَدِ لِشِیعَتِهِمْ وَ یَوْمُ الْإِثْنَیْنِ یَوْمُ بَنِی أُمَیَّةَ وَ یَوْمُ الثَّلَاثَاءِ یَوْمٌ لَیِّنٌ وَ یَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ لِبَنِی الْعَبَّاسِ وَ فَتْحِهِمْ وَ یَوْمُ الْخَمِیسِ یَوْمٌ مُبَارَکٌ بُورِکَ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا فِیهِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، امام صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کنند که:
روز جمعه روز عبادت است؛ پس در این روز خداوند عز و جل را عبادت کنید.
روز شنبه برای آل محمد (ص) است.
روز یکشنبه برای شیعیان ایشان است.
روز دوشنبه برای بنی امیه است.
روز سه شنبه روزی نرم و ملایم است.
روز چهارشنبه برای بنی عباس و فتوحاتشان است.
روز پنج شنبه روزی مبارک است که برای امتم در بامداد آن برکت قرار داده شده است.
***
15006- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَاعِظِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: یَوْمُ السَّبْتِ یَوْمُ مَکْرٍ وَ خَدِیعَةٍ وَ یَوْمُ الْأَحَدِ یَوْمُ غَرْسٍ وَ بِنَاءٍ وَ یَوْمُ الْإِثْنَیْنِ یَوْمُ سَفَرٍ وَ طَلَبٍ وَ ذَکَرَ مِثْلَ الْحَدِیثِ الْأَوَّلِ.
قَالَ الصَّدُوقُ یَوْمُ الْإِثْنَیْنِ یَوْمُ السَّفَرِ إِلَی مَوْضِعِ الِاسْتِسْقَاءِ وَ لِطَلَبِ الْمَطَرِ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5)
ص: 357
وَ الِاخْتِلَافُ هُنَا وَ فِیمَا مَضَی (1) وَ یَأْتِی (2) لَا یَخْفَی وَجْهُهُ وَ إِنَّهُ لَا مُنَافَاةَ بَیْنَ الْجَوَازِ وَ الْکَرَاهَةِ وَ بَیْنَ النَّهْیِ وَ الرُّخْصَةِ وَ لَا یَمْتَنِعُ اجْتِمَاعُ سَعْدٍ وَ نَحْسٍ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ أَوْ أَحَدُهُمَا مَخْصُوصٌ بِأَوَّلِ الشَّهْرِ وَ الْآخَرُ بِآخِرِهِ أَوْ نَحْوُ ذَلِکَ وَ یَحْتَمِلُ التَّقِیَّةُ فِی أَحَدِ الطَّرَفَیْنِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت، امام علی (ع) درباره ی ویژگی های روزهای هفته چنین بیان می کنند:
روز شنبه روز مکر و فریب است.
روز یکشنبه روز کاشت و ساخت وساز است.
روز دوشنبه روز سفر و طلب است.
شیخ صدوق در توضیح این روایت اشاره می کند که روز دوشنبه به عنوان روز مناسب برای سفر به مکان های دعا برای باران (استسقاء) و طلب بارش در نظر گرفته شده است.
وی در ادامه بیان می کند که ممکن است برخی اختلافات در این روایات مشاهده شود، اما قابل جمع هستند و مانعی در ترکیب بین جواز و کراهت و نیز بین نهی و رخصت وجود ندارد. همچنین، ممکن است ویژگی های سعد (نیک بختی) و نحس (نابختیاری) در یک روز واحد با هم جمع شوند یا یکی از این ویژگی ها به اوایل ماه و دیگری به اواخر آن اختصاص یابد. همچنین احتمال وجود تقیه در یکی از دو طرف نیز وجود دارد.
***
(3) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ یَوْمِ الْخَمِیسِ أَوْ لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ أَوْ یَوْمِهَا بَعْدَ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ لِلسَّفَرِ
******
ترجمه:
***
***
15007- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُسَافِرُ یَوْمَ الْخَمِیسِ.
******
ترجمه:
***
در این روایت از امام باقر (ع) نقل شده است که رسول خدا (ص) روز پنجشنبه سفر می کردند.
***
15008- 2- (5) قَالَ وَ قَالَ ع یَوْمُ الْخَمِیسِ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ مَلَائِکَتُهُ وَ رَسُولُهُ.
******
ترجمه:
***
و امام (ع) فرمود: «روز پنجشنبه را خداوند، فرشتگان و پیامبرش دوست دارند.»
***
15009- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ یَحْیَی الْمَدِینِیِّ (7) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِالْخُرُوجِ فِی السَّفَرِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
***
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «هیچ اشکالی ندارد که در شب جمعه سفر کنید.»
***
ص: 358
15010- 4- (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ یُکْرَهُ السَّفَرُ وَ السَّعْیُ فِی الْحَوَائِجِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یُکْرَهُ مِنْ أَجْلِ الصَّلَاةِ فَأَمَّا بَعْدَ الصَّلَاةِ فَجَائِزٌ یُتَبَرَّکُ بِهِ.
******
ترجمه:
***
امام جعفر صادق (ع) فرمودند: «سفر و تلاش برای انجام نیازها در روز جمعه مکروه است، به دلیل اهمیت نماز جمعه. اما پس از نماز جمعه، این کار مجاز است و می توان از آن بهره برد.»
***
15011- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ عَنْبَسَةَ عَنْ دَارِمِ بْنِ قَبِیصَةَ وَ نُعَیْمِ بْنِ صَالِحٍ جَمِیعاً عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: اللَّهُمَّ بَارِکْ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا یَوْمَ سَبْتِهَا وَ خَمِیسِهَا.
******
ترجمه:
***
این حدیث از پیامبر اسلام (ص) است که در آن دعا می کند: «اللهم بارک لأمّتی فی بکورِها یوم سَبْتِهَا وَ خَمِیسِهَا»، به معنی: "خداوندا، بر امت من در آغاز روزهای شنبه و پنج شنبه برکت بده."
***
15012- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ حَاجَةً فَلْیُبَکِّرْ فِی طَلَبِهَا یَوْمَ الْخَمِیسِ- فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُمَّ بَارِکْ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ لْیَقْرَأْ إِذَا خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ الْآیَاتِ مِنْ آخِرِ آلِ عِمْرَانَ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ وَ أُمَّ الْکِتَابِ- فَإِنَّ فِیهَا قَضَاءَ الْحَوَائِجِ لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدِهِ السَّابِقَةِ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (4) عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
"و با سند خود از علی (ع) در حدیث چهارصد (حدیث 400) نقل کرده است که فرمود: هنگامی که یکی از شما خواسته ای دارد، باید در طلب آن زودتر در روز پنج شنبه اقدام کند. زیرا رسول خدا (ص) فرمود: «اللهم بارک لأمتی فی بکورها» یعنی خدایا برکت بده برای امتم در آغاز صبحشان در روز پنج شنبه. و هنگامی که از خانه اش بیرون می رود، باید آیات آخر سوره آل عمران و آیه کرسی و آیه «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ» و آیه «أمُّ الْکتاب» را بخواند، زیرا در آن ها قضاوت حاجات دنیوی و اخروی است."
***
15013- 7- (6) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بُورِکَ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا یَوْمَ سَبْتِهَا وَ خَمِیسِهَا.
******
ترجمه:
***
با این سند، نقل شده است که رسول خدا (ص) فرمود: «خدایا، برکت بده به امتم در آغاز صبحشان در روز شنبه و پنج شنبه.»
***
ص: 359
15014- 8- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُسَافِرُ یَوْمَ الْخَمِیسِ- وَ یَقُولُ فِیهِ تُرْفَعُ الْأَعْمَالُ وَ تُعْقَدُ فِیهِ الْأَلْوِیَةُ.
******
ترجمه:
***
با این سند، نقل شده است که رسول خدا (ص) در روز پنج شنبه سفر می کرد و می گفت: در این روز اعمال بالا می روند و پرچم ها بسته می شوند.»
***
15015- 9- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْکَرَّامِ قَالَ: تَهَیَّأْتُ لِلْخُرُوجِ إِلَی الْعِرَاقِ- فَأَتَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع لِأُوَدِّعَهُ فَقَالَ أَیْنَ تُرِیدُ قُلْتُ أُرِیدُ الْخُرُوجَ إِلَی الْعِرَاقِ- فَقَالَ لِی فِی هَذَا الْیَوْمِ وَ کَانَ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ فَقُلْتُ إِنَّ هَذَا الْیَوْمَ یَقُولُ النَّاسُ إِنَّهُ مُبَارَکٌ فِیهِ وُلِدَ النَّبِیُّ ص- فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا یَعْلَمُونَ أَیُّ یَوْمٍ وُلِدَ فِیهِ النَّبِیُّ ص- إِنَّهُ لَیَوْمٌ مَشْئُومٌ فِیهِ قُبِضَ النَّبِیُّ ص وَ انْقَطَعَ الْوَحْیُ وَ لَکِنْ أُحِبُّ لَکَ أَنْ تَخْرُجَ یَوْمَ الْخَمِیسِ- وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی کَانَ یَخْرُجُ فِیهِ إِذَا غَزَا.
******
ترجمه:
***
از محمد بن ابی الکرم نقل شده است که گفت: آماده شدم برای خروج به سمت عراق. نزد ابا عبدالله علیه السلام رفتم تا با او وداع کنم. به من فرمود: کجا می روی؟ گفتم: می خواهم به عراق بروم. به من فرمود: امروز؟ و آن روز، دوشنبه بود. گفتم: مردم می گویند این روز مبارک است و پیامبر صلی الله علیه و آله در این روز متولد شده است. فرمود: به خدا قسم، نمی دانند که پیامبر در کدام روز متولد شده است. این روز، روز نحسی است که در آن پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رفت و وحی قطع شد. اما دوست دارم که روز پنج شنبه خارج شوی، و این روزی است که پیامبر صلی الله علیه و آله هرگاه به جنگ می رفت، در آن روز از مدینه خارج می شد.
***
15016- 10- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُسَافِرُ یَوْمَ الْإِثْنَیْنِ وَ الْخَمِیسِ- وَ یَعْقِدُ فِیهِمَا الْأَلْوِیَةَ.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی صَحِیفَةِ الرِّضَا ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
از حسین بن علوان از جعفر بن محمد از پدرش نقل شده است که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله در روزهای دوشنبه و پنج شنبه سفر می کرد و در این دو روز پرچم ها را می بست (آماده می کرد).
***
15017- 11- (5) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَوْمُ الْخَمِیسِ یَوْمٌ یُحِبُّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ- وَ فِیهِ أَلَانَ اللَّهُ الْحَدِیدَ لِدَاوُدَ ع.
******
ترجمه:
***
و با همین سند گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روز پنج شنبه روزی است که خدا و رسولش آن را دوست دارند، و در این روز خداوند آهن را برای داوود علیه السلام نرم کرد.
***
ص: 360
15018- 12- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اللَّهُمَّ بَارِکْ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا وَ اجْعَلْهُ یَوْمَ الْخَمِیسِ.
أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ وَجْهَ الِاخْتِلَافِ هُنَا (2) وَ لَا یَمْتَنِعُ أَیْضاً أَنْ یَکُونَ اللَّهُ أَلَانَ الْحَدِیدَ لِدَاوُدَ ع مَرَّتَیْنِ فِی الثَّلَاثَاءِ وَ الْخَمِیسِ إِحْدَاهُمَا أَبْلَغُ مِنَ الْأُخْرَی أَوْ إِحْدَی الرِّوَایَتَیْنِ تَقِیَّةٌ (3).
******
ترجمه:
***
و با همین سند گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «خدایا، صبحگاهان را برای امت من مبارک گردان و آن را روز پنج شنبه قرار ده.»
می گویم: وجه اختلاف را در اینجا دانستی و همچنین بعید نیست که خداوند آهن را دو بار برای داوود علیه السلام نرم کرده باشد، یکی در روز سه شنبه و دیگری در روز پنج شنبه که یکی از آن ها مؤثرتر از دیگری بوده یا یکی از این دو روایت تقیه باشد.
***
(4) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَرْکِ التَّطَیُّرِ وَ الْخُرُوجِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ نَحْوِهِ خِلَافاً عَلَی أَهْلِ الطِّیَرَةِ وَ تَوَکُّلًا عَلَی اللَّهِ
******
ترجمه:
***
***
15019- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ قِرْوَاشٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ لَا طِیَرَةَ.
******
ترجمه:
***
از نضر بن قروَاش از ابا عبدالله علیه السلام نقل شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله در حدیثی فرمود: «هیچ شومی (نحسی) وجود ندارد.»
***
15020- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الطِّیَرَةُ عَلَی مَا تَجْعَلُهَا إِنْ هَوَّنْتَهَا تَهَوَّنَتْ وَ إِنْ شَدَّدْتَهَا تَشَدَّدَتْ وَ إِنْ لَمْ تَجْعَلْهَا شَیْئاً لَمْ تَکُنْ شَیْئاً.
******
ترجمه:
***
از عمرو بن حریث نقل شده که ابا عبدالله علیه السلام فرمود: شومی (نحسی) به همان اندازه ای است که خودت آن را قرار دهی؛ اگر آن را سبک بگیری، سبک می شود، و اگر آن را سخت بگیری، سخت می شود، و اگر هیچ اعتباری به آن ندهی، چیزی نخواهد بود.
***
ص: 361
15021- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کَفَّارَةُ الطِّیَرَةِ التَّوَکُّلُ.
******
ترجمه:
***
از سکونی از ابا عبدالله علیه السلام نقل شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «کفاره شومی (فال بد زدن))، توکل است.»
***
15022- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَتَبَ بَعْضُ الْبَغْدَادِیِّینَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الثَّانِی ع- یَسْأَلُهُ عَنِ الْخُرُوجِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ لَا یَدُورُ (3) فَکَتَبَ ع مَنْ خَرَجَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- لَا یَدُورُ خِلَافاً عَلَی أَهْلِ الطِّیَرَةِ وُقِیَ مِنْ کُلِّ آفَةٍ وَ عُوفِیَ مِنْ کُلِّ عَاهَةٍ وَ قَضَی اللَّهُ لَهُ حَاجَتَهُ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ السَّیَّارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الدَّقَّاقِ الْبَغْدَادِیِّ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ الثَّانِی ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4)
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل می کند که برخی از بغداد به امام ابوالحسن الثانی علیه السلام نامه نوشتند و درباره بیرون رفتن در روز چهارشنبه ای که در گردش (میان ماه) نباشد(چهارشنبه آخرماه)، از ایشان پرسیدند. امام علیه السلام در پاسخ نوشتند: «کسی که در روز چهارشنبه ای که در گردش نیست، برخلاف عقیده اهل شومی (نحسی) خارج شود، از هر آفتی محفوظ می ماند، از هر آسیب و بیماری در امان خواهد بود، و خداوند نیاز او را برآورده می سازد.»
***
15023- 5- (5) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِذَا تَطَیَّرْتَ فَامْضِ وَ إِذَا ظَنَنْتَ فَلَا تَقْضِ (6).
******
ترجمه:
***
حسن بن علی بن شعبه در کتاب تحف العقول از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل می کند که فرمود: «هرگاه فال بد زدی ، به راه خود ادامه بده، و هرگاه (درموردچیزی گمان پیدا کردی آنرا با (شک)نقض نکن .»
***
ص: 362
(1) 9 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یَقُولَهُ مَنْ تَطَیَّرَ أَوْ ظَهَرَتْ لَهُ أَمَارَةُ الشُّؤْمِ
******
ترجمه:
***
***
15024- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: الشُّؤْمُ لِلْمُسَافِرِ فِی طَرِیقِهِ فِی خَمْسَةٍ (3) الْغُرَابِ النَّاعِقِ عَنْ یَمِینِهِ وَ الْکَلْبِ النَّاشِرِ لِذَنَبِهِ وَ الذِّئْبِ الْعَاوِی الَّذِی یَعْوِی فِی وَجْهِ الرَّجُلِ وَ هُوَ مُقْعٍ عَلَی ذَنَبِهِ ثُمَّ یَعْوِی ثُمَّ یَرْتَفِعُ ثُمَّ یَنْخَفِضُ ثَلَاثاً وَ الظَّبْیِ السَّانِحِ مِنْ یَمِینٍ إِلَی شِمَالٍ وَ الْبُومَةِ الصَّارِخَةِ وَ الْمَرْأَةِ الشَّمْطَاءِ تَلْقَی فَرْجَهَا وَ الْأَتَانِ الْعَضْبَاءِ یَعْنِی الْجَدْعَاءَ فَمَنْ أَوْجَسَ فِی نَفْسِهِ مِنْهُنَّ شَیْئاً فَلْیَقُلْ اعْتَصَمْتُ بِکَ یَا رَبِّ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ فِی نَفْسِی فَاعْصِمْنِی مِنْ ذَلِکَ قَالَ فَیُعْصَمُ مِنْ ذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ (4)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ (5)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ (6)
******
ترجمه:
***
از سلیمان بن جعفر جعفری از ابا الحسن موسی بن جعفر علیه السلام نقل شده که فرمود: «شومی برای مسافر در مسیرش در پنج چیز است: کلاغی که از سمت راست او بانگ می زند، سگ با دمی برافراشته، گرگی که در مقابل مرد زوزه می کشد و بر دم خود نشسته، سپس سه بار زوزه می کشد و بالا و پایین می رود، آهویی که از راست به چپ عبور می کند، جغدی که بانگ می زند، و زنی با موی سفید که خود را نمایان می سازد، و الاغی که گوشش بریده شده است. هر کس از این ها در دل خود احساس شومی کرد، بگوید: "ای پروردگارم! به تو پناه می برم از شر آنچه در دل خود می یابم، پس مرا از آن محفوظ بدار."» امام فرمود: پس در امان خواهد بود.
***
ص: 363
(1) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّیْرِ فِی آخِرِ اللَّیْلِ أَوْ فِی الْغَدَاةِ وَ الْعَشِیِّ وَ کَرَاهَةِ السَّیْرِ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ
******
ترجمه:
***
***
15025- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْأَرْضُ تُطْوَی مِنْ (3) آخِرِ اللَّیْلِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ (4)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ وَ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از جمیل بن درّاج و حماد بن عثمان هر دو از ابا عبدالله علیه السلام نقل شده که فرمود: «زمین در آخر شب به هم می پیچد.»
***
15026- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُنْذِرِ بْنِ جَیْفَرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ سِیرُوا الْبَرْدَیْنِ (7) قُلْتُ إِنَّا نَتَخَوَّفُ الْهَوَامَّ قَالَ إِنْ أَصَابَکُمْ شَیْ ءٌ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ مَعَ أَنَّکُمْ مَضْمُونُونَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مُنْذِرِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
***
از هشام بن سالم نقل شده که گفت: از ابا عبدالله علیه السلام شنیدم که فرمود: «در دو وقت سرد سفر کنید.» گفتم: «ما از آفات و خطرات می ترسیم.» فرمود: «اگر چیزی به شما برسد، برای شما بهتر است، به شرطی که شما در امان باشید و به شما آسیبی نرسد.»
***
ص: 364
15027- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ بِالسَّفَرِ بِاللَّیْلِ فَإِنَّ الْأَرْضَ تُطْوَی بِاللَّیْلِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2)
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از سکونی از ابا عبدالله علیه السلام نقل شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «شما را توصیه می کنم که در شب سفر کنید، زیرا زمین در شب به هم می پیچد.»
***
15028- 4- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا أَرَادَ سَفَراً أَدْلَجَ (5) قَالَ: قَالَ وَ مِنْ ذَلِکَ حَدِیثُ الطَّائِرِ وَ الْخُفِّ وَ الْحَیَّةِ.
******
ترجمه:
***
از پدرش از کسی که نقل کرده است از ابا عبدالله علیه السلام که گفت: «امیرالمؤمنین علیه السلام هنگامی که قصد سفر می کرد، در شب به راه می افتاد.» سپس فرمود: «و از جمله این که این حدیث در مورد شومی (فال بد) پرنده، کفش و مار نیز آمده است.»
***
15029- 5- (6) وَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ بَشِیرٍ النَّبَّالِ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع یَقُولُ النَّاسُ تُطْوَی لَنَا الْأَرْضُ بِاللَّیْلِ کَیْفَ تُطْوَی قَالَ هَکَذَا ثُمَّ عَطَفَ ثَوْبَهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
از حمران بن اعین نقل شده که گفت: به ابی جعفر علیه السلام گفتم: «مردم می گویند زمین در شب به هم می پیچد، چگونه این اتفاق می افتد؟» امام علیه السلام فرمود: «همچنین است.» سپس لباس خود را به دور انداخت و آن را به شکل یک پیچیدن نشان داد.
***
15030- 6- (8) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ رَفَعَهُ إِلَی عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 365
إِذَا نَزَلْتُمْ فُسْطَاطاً أَوْ خِبَاءً فَلَا تَخْرُجُوا فَإِنَّکُمْ عَلَی غِرَّةٍ.
******
ترجمه:
***
از علی بن اسباط از عمویش یعقوب بن سالم نقل شده که او این حدیث را به علی علیه السلام رساند که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «زمانی که در اردوگاه یا خیمه ای فرود آمدید، از آن بیرون نروید، زیرا شما در معرض خطر و غفلت هستید.»
***
15031- 7- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اتَّقُوا الْخُرُوجَ بَعْدَ نَوْمَةٍ فَإِنَّ لِلَّهِ دُوَّاراً یَبُثُّهَا (2) یَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ.
******
ترجمه:
***
با همین سند نقل شده که امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «از بیرون رفتن پس از خوابیدن بپرهیزید، زیرا برای خداوند دُوارهایی (نگهبانانی) وجود دارند که آن ها را منتشر می کنند و آن ها آنچه را که مأمور شده اند انجام می دهند.»
***
15032- 8- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ الْمَرَاغِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعِیصِ (4) الْعِجْلِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: بَعَثَنِی رَسُولُ اللَّهِ عَلَی الْیَمَنِ فَقَالَ لِی وَ هُوَ یُوصِینِی مَا حَارَ مَنِ اسْتَخَارَ وَ لَا نَدِمَ مَنِ اسْتَشَارَ یَا عَلِیُّ عَلَیْکَ بِالدُّلْجَةِ فَإِنَّ الْأَرْضَ تُطْوَی بِاللَّیْلِ مَا لَا تُطْوَی بِالنَّهَارِ یَا عَلِیُّ اغْدُ عَلَی اسْمِ اللَّهِ تَعَالَی فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی بَارَکَ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا.
******
ترجمه:
***
از محمد بن علی بن موسی از پدرش از اجدادشان از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده که فرمود: «رسول خدا صلی الله علیه و آله مرا به یمن فرستاد و هنگام وصیت به من فرمود: کسی که استخاره کند، هرگز دچار حیرت نمی شود و کسی که مشورت کند، پشیمان نمی شود. ای علی! تو را به سفر شبانه توصیه می کنم، زیرا زمین در شب به هم می پیچد و آنچه را که در روز نمی تواند انجام دهد، در شب ممکن می شود. ای علی! سفر خود را با نام خداوند آغاز کن، زیرا خداوند برای امت من در صبحگاه برکت قرار داده است.»
***
15033- 9- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ یَا بُنَیَّ إِذَا سَافَرْتَ مَعَ قَوْمٍ فَأَکْثِرِ اسْتِشَارَتَهُمْ فِی أَمْرِکَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِیَّاکَ وَ السَّیْرَ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ وَ سِرْ فِی آخِرِهِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا یَأْتِی إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: وَ إِیَّاکَ وَ السَّیْرَ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِالتَّعْرِیسِ (6) وَ الدُّلْجَةِ مِنْ لَدُنْ نِصْفِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ (7)
******
ترجمه:
***
از حماد بن عیسی از ابا عبدالله علیه السلام نقل شده که گفت: لقمان به پسرش گفت: «ای پسرم، زمانی که با قومی سفر می کنی، در کارهای خود زیاد با آن ها مشورت کن.» سپس گفت: «و از سفر کردن در آغاز شب پرهیز کن و در انتهای شب سفر کن.»
***
ص: 366
15034- 10- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی وَصِیَّتِهِ لِمَعْقِلِ بْنِ قَیْسٍ الرِّیَاحِیِّ حِینَ أَنْفَذَهُ إِلَی الشَّامِ- فِی ثَلَاثَةِ آلَافٍ رَفِّهْ فِی السَّیْرِ وَ لَا تَسِرْ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ فَإِنَّ اللَّهَ جَعَلَهُ سَکَناً وَ قَدَّرَهُ مُقَاماً لَا ظَعْناً فَأَرِحْ فِیهِ بَدَنَکَ وَ رَوِّحْ ظَهْرَکَ فَإِذَا وَقَفْتَ حِینَ یَنْتَطِحُ السَّحَرُ أَوْ حِینَ یَنْفَجِرُ الْفَجْرُ فَسِرْ عَلَی بَرَکَةِ اللَّهِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
محمد بن حسین رضی در نهج البلاغه از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل می کند که در وصیت خود به معقل بن قیس ریاحی هنگامی که او را به شام فرستاد،درحالیکه با سه هزار نفر سفر می کرد فرمود: «در سفر، خود را راحت کن و در آغاز شب سفر نکن، زیرا خداوند شب را برای استراحت قرار داده است و آن را برای توقف نه حرکت مقدر کرده است. پس در شب به بدن خود استراحت بده و پشت خود را راحت کن. وقتی که سحر نزدیک می شود یا وقتی که سپیده صبح می دمد، آن گاه با برکت خداوند سفر کن.»
***
15035- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَافَرَ أَوْ تَزَوَّجَ وَ الْقَمَرُ فِی الْعَقْرَبِ لَمْ یَرَ الْحُسْنَی.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (5)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ (6)
(7).
******
ترجمه:
***
از محمد بن حمران از پدرش نقل شده که از ابی عبدالله علیه السلام شنید: «کسی که سفر کند یا ازدواج کند در حالی که ماه در برج عقرب است، نیکویی نخواهد دید.»
***
ص: 367
(1) 12 بَابُ کَرَاهَةِ السُّقُوطِ عَنِ الدَّابَّةِ مِنْ غَیْرِ تَعَلُّقٍ بِشَیْ ءٍ
******
ترجمه:
***
***
15036- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ رَکِبَ زَامِلَةً ثُمَّ وَقَعَ مِنْهَا فَمَاتَ دَخَلَ النَّارَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (3)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْفِهْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (4) وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (5)
قَالَ الصَّدُوقُ کَانَ النَّاسُ یَرْکَبُونَ الزَّوَامِلَ فَإِذَا أَرَادَ أَحَدُهُمُ النُّزُولَ وَقَعَ مِنْ رَاحِلَتِهِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَتَعَلَّقَ بِشَیْ ءٍ فَنُهُوا عَنْ ذَلِکَ لِئَلَّا یَمُوتَ فَیَکُونَ قَاتِلَ نَفْسِهِ فَیَسْتَحِقَّ دُخُولَ النَّارِ فَهَذَا مَعْنَی الْحَدِیثِ لِأَنَّ النَّاسَ کَانُوا یَرْکَبُونَ الزَّوَامِلَ فِی زَمَانِ النَّبِیِّ ص وَ الْأَئِمَّةِ ع فَلَا یُنْکَرُ عَلَیْهِمْ انْتَهَی وَ نَقَلَهُ الشَّیْخُ أَیْضاً.
******
ترجمه:
***
از محمد بن سنان از مفضل بن عمر نقل شده که از ابی عبدالله علیه السلام شنید: «کسی که بر زامل (وسیله نقلیه مانند شتر یا اسب) سوار شود و سپس از آن بیفتد و بمیرد، وارد آتش خواهد شد.»
شیخ صدوق در توضیح این حدیث می گوید: «مردم در زمان پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام از زوامل (شترها یا مرکب های باربر) استفاده می کردند و وقتی یکی از آن ها می خواست از زامله پیاده شود، بدون اینکه به چیزی متصل شود، از آن می افتاد. از این کار نهی شده بود تا مبادا شخص از روی بی دقتی بیفتد و بمیرد و در نتیجه خودکشی کند و مستحق ورود به آتش گردد. این معنی حدیث است و در آن زمان این موضوع در میان مردم رایج بود.»
***
ص: 368
(1) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْوَصِیَّةِ لِمَنْ أَرَادَ السَّفَرَ وَ الْغُسْلِ وَ الدُّعَاءِ
******
ترجمه:
***
***
15037- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ رَکِبَ رَاحِلَةً فَلْیُوصِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ (4)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّ فِی رِوَایَتِهِمَا قَالَ مَنْ رَکِبَ زَامِلَةً (5).
قَالَ الصَّدُوقُ وَ الشَّیْخُ هَذَا لَیْسَ بِنَهْیٍ عَنْ رُکُوبِ الزَّامِلَةِ بَلْ تَرْغِیبٌ فِی الْوَصِیَّةِ لِمَا لَا یُؤْمَنُ مِنَ الْخَطَرِ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْوَصَایَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ (6).
******
ترجمه:
***
از ابن ابی عمیر از برخی از رجال خود نقل شده که از ابی عبدالله علیه السلام شنید: «کسی که بر وسیله نقلیه ای سوار شود، باید وصیت کند.»
شیخ صدوق و شیخ طوسی در توضیح این حدیث می گویند که این نهی از سوار شدن بر زامله نیست، بلکه در حقیقت توصیه ای است به انجام وصیت برای پیشگیری از خطراتی که ممکن است در سفر یا در هر موقعیتی پیش آید.
***
15038- 2- (7) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْإِنْسَانَ یُسْتَحَبُّ لَهُ إِذَا أَرَادَ السَّفَرَ أَنْ یَغْتَسِلَ وَ یَقُولَ عِنْدَ الْغُسْلِ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ.
******
ترجمه:
***
علی بن موسی بن طاووس در کتاب امان الأخطار می گوید: روایت شده است که برای انسان مستحب است زمانی که قصد سفر دارد، غسل کند و هنگام غسل بگوید: «بسم الله و بالله و لا حول و لا قوة الا بالله» و سپس دعای (خاصی) را ذکر کردند.
***
الِاغْتِسَالِ قَصَدْتُ بِالنِّیَّةِ أَنِّی أَغْتَسِلُ غُسْلَ التَّوْبَةِ وَ غُسْلَ الْحَاجَةِ وَ غُسْلَ الزِّیَارَةِ وَ غُسْلَ الِاسْتِخَارَةِ وَ غُسْلَ الصَّلَاةِ وَ غُسْلَ الدَّعَوَاتِ (1) وَ إِنْ کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ ذَکَرْتُ غُسْلَ الْجُمُعَةِ وَ إِنْ کَانَ عَلَیَّ غُسْلٌ وَاجِبٌ ذَکَرْتُهُ وَ کُلٌّ مِنْ هَذِهِ الْأَغْسَالِ وَقَفْتُ لَهُ عَلَی رِوَایَةٍ تَقْتَضِی ذِکْرَهُ وَ إِذَا تَکَمَّلْتُ هَذِهِ النِّیَّاتِ أَجْزَأَنِی عَنْهَا جَمِیعاً غُسْلٌ وَاحِدٌ بِحَسَبِ مَا رَأَیْتُهُ فِی بَعْضِ الرِّوَایَاتِ انْتَهَی.
أَقُولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَتْ أَحَادِیثُ تَدَاخُلِ الْأَغْسَالِ فِی الْجَنَابَةِ (2).
******
ترجمه:
***
ابن طاووس می گوید: زمانی که وارد مکانی برای غسل می شوم، با نیت قصد می کنم که غسل توبه، غسل حاجت، غسل زیارت، غسل استخاره، غسل نماز و غسل دعاها را انجام دهم. اگر روز جمعه باشد، غسل جمعه را نیز به نیت می آورم و اگر غسل واجبی بر عهده ام باشد، آن را هم یاد می کنم. برای هر کدام از این غسل ها روایتی یافته ام که به ذکر آن دلالت دارد. پس از تکمیل این نیت ها، یک غسل برای همه آنها کافی است، همان طور که در برخی از روایات دیده ام.
می گویم: و قبلاً احادیثی درباره ادغام غسل ها در جنابت ذکر شده است.
***
(3) 14 بَابُ تَحْرِیمِ الْعَمَلِ بِعِلْمِ النُّجُومِ وَ تَعَلُّمِهِ إِلَّا مَا یُهْتَدَی بِهِ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ
******
ترجمه:
***
***
15041- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی قَدِ ابْتُلِیتُ بِهَذَا الْعِلْمِ فَأُرِیدُ الْحَاجَةَ فَإِذَا نَظَرْتُ إِلَی الطَّالِعِ وَ رَأَیْتُ الطَّالِعَ الشَّرَّ جَلَسْتُ وَ لَمْ أَذْهَبْ فِیهَا وَ إِذَا رَأَیْتُ طَالِعَ الْخَیْرِ ذَهَبْتُ فِی الْحَاجَةِ فَقَالَ لِی تَقْضِی قُلْتُ نَعَمْ قَالَ أَحْرِقْ کُتُبَکَ (5).
******
ترجمه:
***
عبدالملک بن اعین می گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم که من به این علم مبتلا شده ام؛ به این صورت که وقتی نیازی دارم و به طالع نگاه می کنم، اگر طالع را بد ببینم، می نشینم و برای آن نیاز نمی روم، و اگر طالع را خوب ببینم، برای انجام نیاز می روم. امام به من فرمودند: آیا نیازت برآورده می شود؟ گفتم: بله. فرمودند: کتاب هایت را بسوزان.
***
عَرَّافٍ وَ لَا قَائِفٍ (1) وَ لَا لِصٍّ وَ لَا أَقْبَلُ شَهَادَةَ فَاسِقٍ إِلَّا عَلَی نَفْسِهِ.
******
ترجمه:
***
به سند خود از محمد بن قیس از امام باقر (ع) روایت کرده که فرمود: امیرالمؤمنین (ع) می فرمودند: ما به سخن عرّاف (پیشگو) و قائف (کسی که از آثار و نشانه ها حکم می کند) و دزد عمل نمی کنیم، و شهادت فاسق را نمی پذیرم مگر علیه خودش.
***
15043- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: وَ نَهَی عَنْ إِتْیَانِ الْعَرَّافِ وَ قَالَ مَنْ أَتَاهُ وَ صَدَّقَهُ فَقَدْ بَرِئَ مِمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ ص.
******
ترجمه:
***
از حسین بن زید از امام صادق (ع) از پدرانشان از پیامبر (ص) در حدیث مناهی روایت شده است که فرمودند: پیامبر (ص) از مراجعه به عرّاف (پیشگو) نهی کرد و فرمود: هر کس نزد او برود و او را تصدیق کند، از آنچه خداوند بر محمد (ص) نازل کرده است بیزار شده است.
***
15044- 4- (3) وَ فِی الْأَمَالِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْقُرَشِیِّ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ عَنْ یُوسُفَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَوْفِ بْنِ الْأَحْمَرِ قَالَ: لَمَّا أَرَادَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْمَسِیرَ إِلَی أَهْلِ النَّهْرَوَانِ- أَتَاهُ مُنَجِّمٌ فَقَالَ لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- لَا تَسِرْ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ سِرْ فِی ثَلَاثِ سَاعَاتٍ یَمْضِینَ مِنَ النَّهَارِ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّکَ إِنْ سِرْتَ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ أَصَابَکَ وَ أَصَابَ أَصْحَابَکَ أَذًی وَ ضُرٌّ شَدِیدٌ وَ إِنْ سِرْتَ فِی السَّاعَةِ الَّتِی أَمَرْتُکَ ظَفِرْتَ وَ ظَهَرْتَ وَ أَصَبْتَ کُلَّ مَا طَلَبْتَ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع تَدْرِی مَا فِی بَطْنِ هَذِهِ الدَّابَّةِ أَ ذَکَرٌ أَمْ أُنْثَی قَالَ إِنْ حَسَبْتُ عَلِمْتُ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ صَدَّقَکَ عَلَی هَذَا الْقَوْلِ فَقَدْ کَذَّبَ بِالْقُرْآنِ إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْأَرْحامِ وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ ما ذا تَکْسِبُ غَداً وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ (4) مَا کَانَ مُحَمَّدٌ ص یَدَّعِی مَا ادَّعَیْتَ أَ تَزْعُمُ أَنَّکَ تَهْدِی إِلَی السَّاعَةِ الَّتِی مَنْ
ص: 371
صَارَ فِیهَا صُرِفَ عَنْهُ السُّوءُ وَ السَّاعَةِ الَّتِی مَنْ (صَارَ فِیهَا حَاقَ بِهِ الضُّرُّ) (1) مَنْ صَدَّقَکَ بِهَذَا اسْتَغْنَی بِقَوْلِکَ عَنِ الِاسْتِعَانَةِ بِاللَّهِ فِی ذَلِکَ الْوَجْهِ وَ أَحْوَجَ إِلَی الرَّغْبَةِ إِلَیْکَ فِی دَفْعِ الْمَکْرُوهِ عَنْهُ وَ یَنْبَغِی أَنْ یُولِیَکَ الْحَمْدَ دُونَ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ آمَنَ لَکَ بِهَذَا فَقَدِ اتَّخَذَکَ مِنْ دُونِ اللَّهِ ضِدّاً وَ نِدّاً ثُمَّ قَالَ ع اللَّهُمَّ لَا طَیْرَ إِلَّا طَیْرُکَ وَ لَا ضَیْرَ إِلَّا ضَیْرُکَ وَ لَا خَیْرَ إِلَّا خَیْرُکَ وَ لَا إِلَهَ غَیْرُکَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَی الْمُنَجِّمِ وَ قَالَ بَلْ نُکَذِّبُکَ (2) وَ نَسِیرُ فِی السَّاعَةِ الَّتِی نَهَیْتَ عَنْهَا.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عوف بن احمر روایت می کند: هنگامی که امیرالمؤمنین (ع) قصد حرکت به سوی اهل نهروان را داشت، یک منجم نزد ایشان آمد و گفت: ای امیرالمؤمنین، در این ساعت حرکت نکن، بلکه پس از سه ساعت از روز بگذرد، حرکت کن. امیرالمؤمنین (ع) از او پرسید: چرا؟ منجم پاسخ داد: زیرا اگر در این ساعت حرکت کنی، به تو و یارانت آسیب و زیان شدیدی خواهد رسید، اما اگر در ساعتی که گفتم حرکت کنی، پیروز و غالب خواهی شد و به خواسته ات خواهی رسید. امیرالمؤمنین (ع) فرمود: آیا می دانی در شکم این حیوان نر است یا ماده؟ منجم گفت: اگر حساب کنم، می دانم. امیرالمؤمنین (ع) فرمود: هر کس تو را در این سخن تصدیق کند، به قرآن کافر شده است، چرا که خداوند می فرماید: «همانا علم به قیامت نزد خداست و او باران را نازل می کند و می داند آنچه را در رحم هاست و هیچ کس نمی داند فردا چه کسب می کند و نمی داند در کدام سرزمین خواهد مرد. همانا خداوند دانا و آگاه است.»
سپس فرمود: محمد (ص) ادعای تو را نمی کرد. آیا تو گمان می کنی که به ساعتی هدایت می کنی که هر کس در آن باشد از شر دور می شود و هر کس در ساعتی دیگر باشد دچار ضرر می گردد؟ هر کس تو را در این باور تصدیق کند، به جای استعانت از خداوند، به سخن تو اعتماد کرده و به جای درخواست کمک از خدا، به تو روی آورده و باید به تو سپاس گوید نه به پروردگار خود. پس هر کس به این سخنت ایمان بیاورد، تو را در برابر خداوند همتا و شریک گرفته است.
سپس فرمود: «خدایا! هیچ شومی نیست جز شومی تو، هیچ زیانی نیست جز زیان تو، هیچ خیری نیست جز خیر تو و هیچ معبودی جز تو نیست.» سپس به منجم رو کرد و فرمود: بلکه تو را تکذیب می کنیم و در همان ساعتی که تو از آن نهی کردی، حرکت خواهیم کرد.
***
15045- 5- (3) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ الزَّیَّاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ الْأَزْدِیِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی حَدِیثٍ فِی قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَی وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ (4) إِلَی أَنْ قَالَ وَ أَمَّا الْکَلِمَاتُ فَمِنْهَا مَا ذَکَرْنَاهُ وَ مِنْهَا الْمَعْرِفَةُ بِقِدَمِ بَارِیهِ وَ تَوْحِیدِهِ وَ تَنْزِیهِهِ عَنِ التَّشْبِیهِ حَتَّی نَظَرَ إِلَی الْکَوَاکِبِ وَ الْقَمَرِ وَ الشَّمْسِ وَ اسْتَدَلَّ بِأُفُولِ کُلِّ وَاحِدٍ مِنْهَا عَلَی حَدَثِهِ وَ بِحَدَثِهِ عَلَی مُحْدِثِهِ ثُمَّ أَعْلَمَهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّ الْحُکْمَ بِالنُّجُومِ خَطَأٌ.
******
ترجمه:
***
از مفضل بن عمر روایت شده است که امام صادق (ع) در تفسیر آیه «و هنگامی که پروردگار ابراهیم او را با کلماتی آزمود» فرمودند: از جمله آن کلمات، آنچه را ذکر کردیم و همچنین شناخت به قدمت آفریننده اش، یگانگی او، و پاک دانستن او از شباهت به مخلوقات بود، تا جایی که ابراهیم به ستارگان، ماه و خورشید نگریست و از غروب هر یک از آنها به حدوثشان پی برد و از حدوثشان به وجود پدیدآورنده شان استدلال کرد. سپس خداوند به او اعلام کرد که حکم به وسیله ستارگان، خطا است.
***
ص: 372
15046- 6- (1) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْکَابُلِیِّ قَالَ سَمِعْتُ زَیْنَ الْعَابِدِینَ ع یَقُولُ الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ الْبَغْیُ عَلَی النَّاسِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُظْلِمُ الْهَوَاءَ السِّحْرُ وَ الْکِهَانَهُ وَ الْإِیمَانُ بِالنُّجُومِ وَ التَّکْذِیبُ بِالْقَدَرِ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از ابوخالد کابلی روایت شده است که شنیدم امام زین العابدین (ع) می فرمودند: گناهانی که نعمت ها را تغییر می دهند، ظلم بر مردم است... تا آنجا که فرمودند: و گناهانی که هوا را تیره می کنند عبارتند از: سحر، کهانت، ایمان به ستارگان، انکار قضا و قدر، و نافرمانی والدین.
***
15047- 7- (2) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَی وَ ما یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِکُونَ (3) قَالَ کَانُوا یَقُولُونَ یَمْطُرُ نَوْءُ (4) کَذَا وَ نَوْءُ کَذَا لَا یَمْطُرُ وَ مِنْهَا أَنَّهُمْ کَانُوا یَأْتُونَ الْعُرَفَاءَ فَیُصَدِّقُونَهُمْ بِمَا یَقُولُونَ.
******
ترجمه:
***
از یعقوب بن شعیب روایت شده که از امام صادق (ع) درباره این آیه «و بیشترشان به خدا ایمان نمی آورند مگر اینکه مشرک اند» (یوسف: 106) پرسیدم. امام (ع) فرمودند: آنها می گفتند که باران با طلوع فلان ستاره یا فلان ستاره می بارد، نه به اراده خدا. و همچنین از جمله شرک آنها این بود که نزد عراف ها (پیشگویان) می رفتند و سخنان آنان را تصدیق می کردند.
***
15048- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ الْمُوسَوِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ لَمَّا عَزَمَ عَلَی الْمَسِیرِ إِلَی الْخَوَارِجِ- فَقَالَ لَهُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنْ سِرْتَ فِی هَذَا الْوَقْتِ خَشِیتُ أَنْ لَا تَظْفَرَ بِمُرَادِکَ مِنْ طَرِیقِ عِلْمِ النُّجُومِ فَقَالَ ع أَ تَزْعُمُ أَنَّکَ تَهْدِی إِلَی السَّاعَةِ الَّتِی مَنْ سَارَ فِیهَا انْصَرَفَ (6) عَنْهُ السُّوءُ وَ تَخَوَّفُ السَّاعَةَ الَّتِی مَنْ سَارَ فِیهَا حَاقَ بِهِ الضُّرُّ فَمَنْ صَدَّقَکَ بِهَذَا فَقَدْ کَذَّبَ الْقُرْآنَ- وَ اسْتَغْنَی عَنِ الِاسْتِعَانَةِ (7) بِاللَّهِ فِی نَیْلِ الْمَحْبُوبِ وَ دَفْعِ الْمَکْرُوهِ وَ یَنْبَغِی فِی قَوْلِکَ لِلْعَامِلِ بِأَمْرِکَ أَنْ یُولِیَکَ الْحَمْدَ دُونَ رَبِّهِ لِأَنَّکَ بِزَعْمِکَ أَنْتَ هَدَیْتَهُ إِلَی السَّاعَةِ الَّتِی نَالَ فِیهَا النَّفْعَ وَ أَمِنَ الضُّرَّ ثُمَّ أَقْبَلَ ع عَلَی النَّاسِ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِیَّاکُمْ وَ تَعَلُّمَ
ص: 373
النُّجُومِ إِلَّا مَا یُهْتَدَی بِهِ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ فَإِنَّهَا تَدْعُو إِلَی الْکِهَانَةِ (1) وَ الْکَاهِنُ کَالسَّاحِرِ وَ السَّاحِرُ کَالْکَافِرِ وَ الْکَافِرُ فِی النَّارِ- سِیرُوا عَلَی اسْمِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن حسین رضی موسوی در نهج البلاغه نقل کرده است که امیرالمؤمنین (ع) به یکی از یارانش که قصد حرکت به سوی خوارج داشت، فرمودند: هنگامی که عزم سفر داشتم، یکی از همراهان گفت: «ای امیرالمؤمنین، اگر در این زمان حرکت کنی، بیم دارم که به مقصود خود نرسی، زیرا بر اساس علم نجوم زمان مناسبی نیست.» امام (ع) فرمودند: «آیا گمان می کنی که تو می توانی زمانی را نشان دهی که کسی اگر در آن حرکت کند، بدی از او دور شود و از زمانی که اگر در آن حرکت کند، دچار سختی شود، بترسانی؟ هرکس تو را در این باور تصدیق کند، قرآن را تکذیب کرده و خود را از طلب یاری خداوند در رسیدن به مطلوب و دور کردن ناخواسته ها بی نیاز دانسته است و با عمل به گفته تو، باید به جای خداوند، تو را سپاس گوید، زیرا گمان می کند که تو او را به ساعتی راهنمایی کرده ای که در آن منفعت یافته و از زیان در امان بوده است.»
سپس امام (ع) رو به مردم کردند و فرمودند: «ای مردم، از آموختن نجوم بپرهیزید مگر برای راه یابی در خشکی یا دریا، زیرا این علم به کهانت می انجامد و کاهن مانند جادوگر است، و جادوگر همچون کافر است، و کافر در آتش است. با نام خدا حرکت کنید.»
***
15049- 9- (2) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی رِسَالَةِ النُّجُومِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ تَعْبِیرِ الرُّؤْیَا لِمُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَسَّامٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْمٌ یَقُولُونَ النُّجُومُ أَصَحُّ مِنَ الرُّؤْیَا وَ ذَلِکَ هُوَ کَانَتْ صَحِیحَةً حِینَ لَمْ تُرَدَّ الشَّمْسُ عَلَی یُوشَعَ بْنِ نُونٍ- وَ عَلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فَلَمَّا رَدَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الشَّمْسَ عَلَیْهِمَا ضَلَّ فِیهَا عُلَمَاءُ النُّجُومِ فَمِنْهُمْ مُصِیبٌ وَ مُخْطِئٌ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن بسام روایت شده که امام صادق (ع) فرمودند: گروهی می گویند که علم نجوم از خواب (رؤیا) دقیق تر است، و این درست بود تا زمانی که خورشید بر یوشع بن نون و بر امیرالمؤمنین (ع) برنگشته بود. اما وقتی خداوند عز و جل خورشید را برای آن دو بازگرداند، دانشمندان علم نجوم در آن (محاسبات) به اشتباه افتادند؛ برخی از آنها درست و برخی خطا می کردند.
***
15050- 10- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْخِلَافِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی وَ الْحَسَنُ بْنُ یُوسُفَ الْعَلَّامَةُ فِی التَّذْکِرَةِ وَ جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ عَنْ زَیْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ: صَلَّی بِنَا رَسُولُ اللَّهِ ص صَلَاةَ الصُّبْحِ فِی الْحُدَیْبِیَةِ فِی أَثَرِ سَمَاءٍ کَانَتْ مِنَ اللَّیْلِ فَلَمَّا انْصَرَفَ النَّاسُ قَالَ هَلْ تَدْرُونَ مَا ذَا قَالَ رَبُّکُمْ قَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ إِنَّ رَبَّکُمْ یَقُولُ مِنْ عِبَادِی مُؤْمِنٌ بِی وَ کَافِرٌ بِالْکَوَاکِبِ وَ کَافِرٌ بِی وَ مُؤْمِنٌ بِالْکَوَاکِبِ فَمَنْ قَالَ مُطِرْنَا بِفَضْلِ اللَّهِ وَ رَحْمَتِهِ فَذَلِکَ مُؤْمِنٌ بِی وَ کَافِرٌ بِالْکَوَاکِبِ وَ مَنْ قَالَ مُطِرْنَا بِنَوْءِ کَذَا وَ کَذَا فَذَلِکَ کَافِرٌ بِی وَ مُؤْمِنٌ بِالْکَوَاکِبِ.
قَالَ الشَّهِیدُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی اعْتِقَادِ مَدْخَلِیَّتِهَا فِی التَّأْثِیرِ وَ النَّوْءُ سُقُوطُ کَوْکَبٍ فِی الْمَغْرِبِ وَ طُلُوعُ رَقِیبِهِ فِی الْمَشْرِقِ
ص: 374
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّوْمِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی التِّجَارَةِ (2).
******
ترجمه:
***
زید بن خالد الجهنی نقل می کند: "رسول الله (صلی الله علیه وآله) نماز صبح را در حدیبیه پس از بارانی که در شب آمده بود، برای ما اقامه کرد. وقتی مردم برگشتند، فرمود: 'آیا می دانید پروردگارتان چه می گوید؟' گفتند: 'خدا و رسولش داناترند.' فرمود: 'پروردگارتان می گوید: برخی از بندگان من به من ایمان دارند و به ستارگان کافرند و برخی به من کافرند و به ستارگان ایمان دارند. پس هر کس بگوید ما به فضل و رحمت خدا باران آمده ایم، او به من ایمان دارد و به ستارگان کافر است. و هر کس بگوید ما به تاثیر فلان و فلان ستاره باران آمده ایم، او به من کافر است و به ستارگان ایمان دارد.'"
شهید گفت: "این حدیث برای کسانی است که معتقدند ستارگان در تاثیرگذاری دخالت دارند. نوء (طلوع و غروب) یعنی سقوط یک ستاره در مغرب و طلوع همزمان جفت آن در مشرق."
***
(3) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ افْتِتَاحِ السَّفَرِ بِالصَّدَقَةِ وَ جَوَازِ السَّفَرِ بَعْدَهَا فِی الْأَوْقَاتِ الْمَکْرُوهَةِ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهَا عِنْدَ وَضْعِ الرِّجْلِ فِی الرِّکَابِ
******
ترجمه:
***
***
15051- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَصَدَّقْ وَ اخْرُجْ أَیَّ یَوْمٍ شِئْتَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن حجاج گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفت: صدقه بده و هر روزی که خواستی بیرون برو.
***
15052- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یُکْرَهُ السَّفَرُ فِی شَیْ ءٍ مِنَ الْأَیَّامِ الْمَکْرُوهَةِ مِثْلِ الْأَرْبِعَاءِ وَ غَیْرِهِ فَقَالَ افْتَتِحْ سَفَرَکَ بِالصَّدَقَةِ وَ اخْرُجْ إِذَا بَدَا لَکَ وَ اقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ احْتَجِمْ إِذَا بَدَا لَکَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَقَالَ افْتَتِحْ سَفَرَکَ بِالصَّدَقَةِ وَ اقْرَأْ
ص: 375
آیَةَ الْکُرْسِیِّ إِذَا بَدَا لَکَ (1).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ مِثْلَ رِوَایَةِ الْکُلَیْنِیِّ (3).
******
ترجمه:
***
حماد بن عثمان گفت: به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم: آیا سفر در روزهای مکروه مثل چهارشنبه و غیره مکروه است؟ او گفت: سفرت را با صدقه آغاز کن و هر زمان که می خواهی، بیرون برو و آیه الکرسی را بخوان و هر وقت خواستی، حجامت کن.
***
15053- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ أَنَّهُ قَالَ: کُنْتُ أَنْظُرُ فِی النُّجُومِ وَ أَعْرِفُهَا وَ أَعْرِفُ الطَّالِعَ فَیَدْخُلُنِی مِنْ ذَلِکَ شَیْ ءٌ فَشَکَوْتُ ذَلِکَ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع فَقَالَ إِذَا وَقَعَ فِی نَفْسِکَ شَیْ ءٌ فَتَصَدَّقْ عَلَی أَوَّلِ مِسْکِینٍ ثُمَّ امْضِ فَإِنَّ اللَّهَ یَدْفَعُ عَنْکَ.
******
ترجمه:
***
ابن ابی عمیر گفت: من به ستارگان نگاه می کردم و آن ها را می شناختم و طالع را می شناختم، پس از آن چیزی در من وارد می شد. این را به امام موسی بن جعفر (علیه السلام) شکایت کردم. او گفت: هرگاه چیزی در دلت افتاد، به اولین مسکینی که دیدی صدقه بده، سپس به راهت ادامه بده. به راستی خداوند از تو دفع می کند..
***
15054- 4- (5) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُمَرَ قَالَ: کُنْتُ أَنْظُرُ فِی النُّجُومِ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
سفیان بن عمر گفت: من به ستارگان نگاه می کردم و همان را ذکر کرد.
این جمله می تواند به آن معنا باشد که سفیان بن عمر نیز مانند ابن ابی عمیر به ستارگان نگاه می کرد و همان احساس را داشت.
***
15055- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِذَا أَرَادَ الْخُرُوجَ إِلَی بَعْضِ أَمْوَالِهِ اشْتَرَی السَّلَامَةَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَا تَیَسَّرَ لَهُ وَ یَکُونُ ذَلِکَ إِذَا وَضَعَ رِجْلَهُ فِی الرِّکَابِ وَ إِذَا سَلَّمَهُ اللَّهُ فَانْصَرَفَ حَمِدَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ شَکَرَهُ وَ تَصَدَّقَ بِمَا تَیَسَّرَ لَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل کرده است: علی بن حسین (علیه السلام) هرگاه می خواست به املاک خود برود، به اندازه ای که برایش میسر بود، از خداوند عزوجل طلب سلامت می کرد. این کار را هنگام قرار دادن پایش در رکاب انجام می داد و هرگاه خداوند او را سالم نگه می داشت و بازمی گشت، خداوند عزوجل را حمد و شکر می کرد و به اندازه ای که برایش میسر بود، صدقه می داد.
***
ص: 376
15056- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ کِرْدِینٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ إِذَا أَصْبَحَ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ نَحْسَ ذَلِکَ الْیَوْمِ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بِشْرِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ مِسْمَعٍ کِرْدِینٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
کردین از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: هرکس صبحگاه صدقه دهد، خداوند نحسی آن روز را از او دور می کند.
***
15057- 7- (3) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: کَانَ أَبِی إِذَا خَرَجَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ مِنْ آخِرِ الشَّهْرِ وَ فِی یَوْمٍ یَکْرَهُهُ النَّاسُ مِنْ مُحَاقٍ أَوْ غَیْرِهِ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ ثُمَّ خَرَجَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّدَقَةِ (4).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سلیمان از یکی از دو امان (علیهما السلام) نقل کرده است: پدرم هرگاه روز چهارشنبه آخر ماه یا در روزی که مردم آن را ناخوشایند می دانستند از محاق یا غیره، بیرون می رفت، صدقه می داد و سپس بیرون می رفت.
***
(5) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَمْلِ الْعَصَا مِنْ لَوْزٍ مُرٍّ فِی السَّفَرِ وَ مَا یُسْتَحَبُّ قِرَاءَتُهُ حِینَئِذٍ
******
ترجمه:
***
***
15058- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ خَرَجَ فِی سَفَرٍ وَ مَعَهُ عَصَا لَوْزٍ مُرٍّ وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْیَنَ إِلَی قَوْلِهِ وَ اللَّهُ عَلی ما نَقُولُ وَکِیلٌ (7) آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ کُلِّ سَبُعٍ ضَارٍ وَ مِنْ کُلِّ لِصٍّ عَادٍ وَ مِنْ کُلِ
ص: 377
ذَاتِ حُمَةٍ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی أَهْلِهِ وَ مَنْزِلِهِ وَ کَانَ مَعَهُ سَبْعَةٌ وَ سَبْعُونَ مِنَ الْمُعَقِّبَاتِ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ حَتَّی یَرْجِعَ وَ یَضَعَهَا.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: هرکس در سفر باشد و همراه خود چوب بادام تلخ داشته باشد و این آیه را بخواند: (وَ لَمَّا تَوَجَّهَ تِلْقاءَ مَدْیَنَ إِلَی قَوْلِهِ وَ اللَّهُ عَلی ما نَقُولُ وَکِیلٌ) خداوند او را از هر حیوان درنده، دزد و موجود سمّی تا زمانی که به خانه و خانواده اش بازگردد، حفظ می کند و همراه او هفتاد و هفت فرشته می شوند که برای او استغفار می کنند تا زمانی که بازگردد و آن را کنار بگذارد.
***
15059- 2- (1) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ أَرَادَ أَنْ تُطْوَی لَهُ الْأَرْضُ فَلْیَتَّخِذِ النُّقْدَ مِنَ الْعَصَا وَ النُّقْدُ عَصَا لَوْزٍ مُرٍّ.
******
ترجمه:
***
و گفت: هرکس بخواهد زمین برایش تا شود (مسافت کوتاه شود)، باید عصای نقد را برگزیده و عصای نقد، عصای بادام تلخ است
***
15060- 3- (2) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ (وَ فِی نُسْخَةٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ) (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الرَّیَّانِ (4) عَنْ یُونُسَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع مِثْلَهُ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّهُ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ لَا یُجَاوِرُهُ شَیْطَانٌ.
******
ترجمه:
***
یونس از چند نفر از اصحاب امام ابوعبدالله (علیه السلام) از امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرانش از امیرالمؤمنین (علیه السلام) نقل کرده است، مانند آنچه قبلاً گفته شده و افزود: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: این (چوب بادام تلخ) فقر را از بین می برد و هیچ شیطانی در کنار او نمی ماند.
***
15061- 4- (5) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَرِضَ آدَمُ ع مَرَضاً شَدِیداً فَأَصَابَتْهُ وَحْشَةٌ فَشَکَا ذَلِکَ إِلَی جَبْرَئِیلَ فَقَالَ لَهُ اقْطَعْ وَاحِدَةً مِنْهُ وَ ضُمَّهَا إِلَی صَدْرِکَ فَفَعَلَ ذَلِکَ فَأَذْهَبَ عَنْهُ الْوَحْشَةَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
***
و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: آدم (علیه السلام) به بیماری شدیدی مبتلا شد و دچار وحشت گردید. پس این را به جبرئیل (علیه السلام) شکایت کرد. جبرئیل به او گفت: یک شاخه از آن را ببر و به سینه ات بچسبان. آدم چنین کرد و وحشت از او دور شد.
***
ص: 378
(1) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَمْلِ الْعِصِیِّ فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ وَ الصِّغَرِ وَ الْکِبَرِ
******
ترجمه:
***
***
15062- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَمْلُ الْعِصِیِّ یَنْفِی الْفَقْرَ وَ لَا یُجَاوِرُهُ شَیْطَانٌ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: حمل عصا فقر را از بین می برد و هیچ شیطانی در کنار او نمی ماند.
***
15063- 2- (3) قَالَ وَ قَالَ ع تَعَصَّوْا فَإِنَّهَا مِنْ سُنَنِ إِخْوَانِیَ النَّبِیِّینَ وَ کَانَتْ بَنُو إِسْرَائِیلَ الصِّغَارُ وَ الْکِبَارُ یَمْشُونَ عَلَی الْعِصِیِّ حَتَّی لَا یَخْتَالُوا فِی مَشْیِهِمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
و گفت: عصا بردارید زیرا این از سنت های برادران من پیامبران است و بنی اسرائیل، کوچک و بزرگ، با عصا راه می رفتند تا در راه رفتن خود تکبر نورزند.
***
(5) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ رَکْعَتَیْنِ أَوْ أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ عِنْدَ إِرَادَةِ السَّفَرِ وَ جَمْعِ الْعِیَالِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ
******
ترجمه:
***
***
15064- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا اسْتَخْلَفَ رَجُلٌ عَلَی أَهْلِهِ بِخِلَافَةٍ أَفْضَلَ مِنْ رَکْعَتَیْنِ یَرْکَعُهُمَا إِذَا أَرَادَ الْخُرُوجَ إِلَی سَفَرٍ یَقُولُ (7) اللَّهُمَّ إِنِّی
ص: 379
أَسْتَوْدِعُکَ نَفْسِی وَ أَهْلِی وَ مَالِی وَ ذُرِّیَّتِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ أَمَانَتِی وَ خَاتِمَةَ عِلْمِی (1) إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا سَأَلَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ (3)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (5)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ کَمَا مَرَّ فِی الصَّلَوَاتِ الْمَنْدُوبَةِ (6).
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: هیچ کسی جانشین بهتری برای خانواده اش باقی نگذاشته است جز دو رکعت نماز که هرگاه قصد سفر کند، آن را بخواند و بگوید: "خداوندا، من خودم، خانواده ام، مالم، فرزندانم، دنیایم، آخرتم، امانتم و خاتمه علمم را به تو می سپارم." خداوند عزوجل آنچه را که از او خواسته باشد، به او خواهد داد.
***
15065- 2- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَحْوَلِ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ الْعِجْلِیِّ قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا أَرَادَ سَفَراً جَمَعَ عِیَالَهُ فِی بَیْتٍ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُکَ الْغَدَاةَ نَفْسِی وَ مَالِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِیَ الشَّاهِدَ مِنَّا وَ الْغَائِبَ اللَّهُمَّ احْفَظْنَا وَ احْفَظْ عَلَیْنَا اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا فِی جِوَارِکَ اللَّهُمَّ لَا تَسْلُبْنَا نِعْمَتَکَ وَ لَا تُغَیِّرْ مَا بِنَا مِنْ عَافِیَتِکَ وَ فَضْلِکَ.
ص: 380
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
بریده بن معاویه عجلی گفت: امام ابوجعفر (علیه السلام) هرگاه قصد سفر داشت، خانواده اش را در خانه ای جمع می کرد و می گفت: "خداوندا، من در این صبحگاه خودم، مالم، خانواده ام، فرزندانم، حاضران و غایبان ما را به تو می سپارم. خداوندا، ما را حفظ کن و از ما محافظت نما. خداوندا، ما را در کنار خودت قرار بده. خداوندا، نعمتت را از ما مگیر و عافیت و فضلت را از ما تغییر نده.
***
15066- 3- (2) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ أَمَانِ الْأَخْطَارِ قَالَ قَدْ ذَکَرْنَا هَذِهِ الرِّوَایَةَ فِی کِتَابِ التَّرَاحُمِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَا اسْتَخْلَفَ الْعَبْدُ فِی أَهْلِهِ مِنْ خَلِیفَةٍ إِذَا هُوَ شَدَّ ثِیَابَ سَفَرِهِ خَیْرٍ مِنْ أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ یُصَلِّیهِنَّ فِی بَیْتِهِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِهِنَّ فَاجْعَلْهُنَّ خَلِیفَتِی فِی أَهْلِی وَ مَالِی.
******
ترجمه:
***
ترجمه تحت اللفظی:
علی بن موسی بن طاووس در کتاب "امان الأخطار" می گوید: "این روایت را در کتاب "التراحم" از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل کرده ایم که فرمود: ' وقتی بارسفر را بست هیچ چیزی که بنده در خانواده اش به جای می گذارد، بهتر از چهار رکعت نمازی نیست که در خانه اش می خواند، در هر رکعت سوره فاتحه الکتاب و قل هو الله احد را می خواند و می گوید: "خدایا، من به تو با این نمازها تقرب می جویم، پس آن ها را جانشین من در خانواده و مال من قرار ده."
***
(3) 19 بَابُ اسْتِحْبَابِ قِیَامِ الْمُسَافِرِ عَلَی بَابِ دَارِهِ وَ قِرَاءَةِ الْفَاتِحَةِ أَمَامَهُ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ آیَةِ الْکُرْسِیِّ کَذَلِکَ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ الْإِخْلَاصِ کَذَلِکَ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ
******
ترجمه:
***
***
15067- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: لَوْ کَانَ الرَّجُلُ مِنْکُمْ إِذَا أَرَادَ سَفَراً قَامَ عَلَی بَابِ دَارِهِ تِلْقَاءَ وَجْهِهِ الَّذِی یَتَوَجَّهُ لَهُ فَقَرَأَ الْحَمْدَ أَمَامَهُ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ أَمَامَهُ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَمَامَهُ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ أَمَامَهُ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ احْفَظْنِی وَ احْفَظْ مَا مَعِی وَ سَلِّمْنِی وَ سَلِّمْ مَا مَعِی وَ بَلِّغْنِی وَ بَلِّغْ مَا مَعِی بِبَلَاغِکَ الْحَسَنِ الْجَمِیلِ- لَحَفِظَهُ اللَّهُ وَ حَفِظَ مَا مَعَهُ وَ بَلَّغَهُ وَ بَلَّغَ مَا مَعَهُ وَ سَلَّمَهُ وَ سَلَّمَ مَا مَعَهُ أَ مَا رَأَیْتَ الرَّجُلَ یُحْفَظُ وَ لَا یُحْفَظُ مَا مَعَهُ وَ یُسَلَّمُ وَ لَا
ص: 381
یُسَلَّمُ مَا مَعَهُ وَ یُبَلَّغُ وَ لَا یُبَلَّغُ مَا مَعَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ نَحْوَهُ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِیِّ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ اقْتَصَرَ عَلَی ذِکْرِ الْفَاتِحَةِ وَ آیَةِ الْکُرْسِیِّ (2).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3)
أَقُولُ: هَذَا الْحَدِیثُ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ فِی ثَلَاثَةِ مَوَاضِعَ وَ أَسْقَطَ فِی الْمَوْضِعِ الْوَاحِدِ قِرَاءَةَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ کَمَا فِی رِوَایَةِ الصَّدُوقِ (4).
******
ترجمه:
***
صباح الحذاء از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل کرده است: اگر یکی از شما هنگامی که می خواهد به سفر برود، بر درب خانه اش در برابر جهتی که می خواهد حرکت کند بایستد و سوره حمد را در پیش رویش، سمت راستش و سمت چپش بخواند و همچنین سوره های معوذتین را در پیش رویش، سمت راستش و سمت چپش بخواند و سوره قل هو الله احد را در پیش رویش، سمت راستش و سمت چپش بخواند و آیه الکرسی را در پیش رویش، سمت راستش و سمت چپش بخواند و سپس بگوید: "خداوندا، من را و آنچه با من است، حفظ کن و سلامت بدار و آنچه با من است را به سلامت برسان و من را و آنچه با من است را به نیکی و جمال خودت برسان." خداوند او را و آنچه با او است حفظ کرده و به سلامت می رساند و به آنچه با او است نیکی و جمال می بخشد. آیا دیده اید کسی را که حفظ می شود و آنچه با او است حفظ نمی شود و سلامت می شود و آنچه با او است سلامت نمی شود و به مقصد می رسد و آنچه با او است به مقصد نمی رسد؟
***
15068- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ الْإِنْسَانَ إِذَا خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ قَالَ حِینَ یُرِیدُ أَنْ یَخْرُجَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ ثَلَاثاً بِاللَّهِ أَخْرُجُ وَ بِاللَّهِ أَدْخُلُ وَ عَلَی اللَّهِ أَتَوَکَّلُ- ثَلَاثَ مَرَّاتٍ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی فِی وَجْهِی هَذَا بِخَیْرٍ وَ اخْتِمْ لِی بِخَیْرٍ وَ قِنِی شَرَّ کُلِّ دَابَّةٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إِنَّ رَبِّی عَلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ- لَمْ یَزَلْ فِی ضَمَانِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی یَرُدَّهُ إِلَی الْمَکَانِ الَّذِی کَانَ فِیهِ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ (6) عَنْ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
ابی حمزه از امام ابوعبدالله (علیه السلام) در حدیثی نقل کرده است: هنگامی که انسان می خواهد از خانه اش خارج شود، می گوید: "الله اکبر، الله اکبر" سه بار و سپس می گوید: "به خدا بیرون می روم و به خدا داخل می شوم و بر خدا توکل می کنم" سه بار. سپس می گوید: "خداوندا، در این سفر برایم خیر بگشای و به خوبی ختم کن و مرا از شر هر دابه ای که تو اختیارش را داری، حفظ کن. به راستی پروردگارم بر راه راست است." او همیشه در حفاظت خداوند عزوجل است تا زمانی که به مکان اولیه خود بازگردد
***
ص: 382
15069- 3- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ عَرَضَ لَهُ الشَّیْطَانُ فَإِذَا قَالَ بِسْمِ اللَّهِ قَالَ لَهُ الْمَلَکَانِ کُفِیتَ فَإِذَا قَالَ آمَنْتُ بِاللَّهِ قَالا هُدِیتَ فَإِذَا قَالَ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ قَالا وُقِیتَ فَتَتَنَحَّی الشَّیَاطِینُ فَیَقُولُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ کَیْفَ لَنَا بِمَنْ هُدِیَ وَ کُفِیَ وَ وُقِیَ قَالَ ثُمَّ قَالَ (2) إِنَّ عِرْضِی لَکَ الْیَوْمَ ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا حَمْزَةَ- إِنْ تَرَکْتَ النَّاسَ لَمْ یَتْرُکُوکَ وَ إِنْ رَفَضْتَهُمْ لَمْ یَرْفُضُوکَ قُلْتُ فَمَا أَصْنَعُ قَالَ أَعْطِهِمْ مِنْ عِرْضِکَ لِیَوْمِ فَقْرِکَ وَ فَاقَتِکَ.
******
ترجمه:
***
انه اش خارج می شود، شیطان به او نزدیک می شود. پس اگر بگوید "بسم الله"، دو فرشته به او می گویند "کفایت شدی". اگر بگوید "ایمان آوردم به خدا"، می گویند "هدایت شدی". اگر بگوید "توکل کردم بر خدا"، می گویند "حفظ شدی". پس شیاطین کنار می روند و برخی از آن ها به دیگران می گویند: "چگونه می توانیم به کسی که هدایت شده، کفایت شده و حفظ شده، نزدیک شویم؟" سپس گفت: "آیا امروز برایت کافی نیست؟" سپس گفت: "ای اباحمزه، اگر مردم را رها کنی، آن ها تو را رها نمی کنند و اگر آن ها را ترک کنی، آن ها تو را ترک نمی کنند." گفتم: "پس چه کنم؟" گفت: "در روز فقرت و نیازت، از جان و مال خود به آن ها ببخش."
***
15070- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خَرَجْتَ مِنْ مَنْزِلِکَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا خَرَجْتُ لَهُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا خَرَجْتُ لَهُ اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ وَ أَتْمِمْ عَلَیَّ نِعْمَتَکَ وَ اسْتَعْمِلْنِی فِی طَاعَتِکَ وَ اجْعَلْ رَغْبَتِی فِیمَا عِنْدَکَ وَ تَوَفَّنِی عَلَی مِلَّتِکَ وَ مِلَّةِ رَسُولِکَ ص.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "هرگاه از خانه ات بیرون می روی، بگو 'بسم الله توکل کردم بر خدا، هیچ توان و نیرویی نیست مگر به خدا. خداوندا، من از تو خیر آنچه را که برای آن بیرون آمدم، طلب می کنم و از شر آنچه که برای آن بیرون آمدم، به تو پناه می برم. خداوندا، از فضلت بر من وسعت ببخش و نعماتت را بر من کامل کن و مرا در طاعت خودت به کار بگیر و علاقه ام را در آنچه که نزد تو است، قرار بده و مرا بر ملت خودت و ملت رسولت (صلی الله علیه وآله) بمیران.'
***
15071- 5- (5) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خَرَجْتَ مِنْ بَیْتِکَ تُرِیدُ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَادْعُ دُعَاءَ الْفَرَجِ وَ هُوَ-
ص: 383
لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ کُنْ لِی جَاراً مِنْ کُلِّ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ مِنْ کُلِّ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ (1) ثُمَّ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ دَخَلْتُ وَ بِسْمِ اللَّهِ خَرَجْتُ وَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أُقَدِّمُ بَیْنَ یَدَیَّ نِسْیَانِی وَ عَجَلَتِی بِسْمِ اللَّهِ مَا شَاءَ اللَّهُ فِی سَفَرِی هَذَا ذَکَرْتُهُ أَوْ نَسِیتُهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمُسْتَعَانُ عَلَی الْأُمُورِ کُلِّهَا وَ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِی السَّفَرِ وَ الْخَلِیفَةُ فِی الْأَهْلِ اللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَیْنَا سَفَرَنَا وَ اطْوِ لَنَا الْأَرْضَ وَ سَیِّرْنَا فِیهَا بِطَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ- اللَّهُمَّ أَصْلِحْ لَنَا ظَهْرَنَا وَ بَارِکْ لَنَا فِیمَا رَزَقْتَنَا وَ قِنَا عَذَابَ النَّارِ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ وَ کَآبَةِ الْمُنْقَلَبِ وَ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِی الْأَهْلِ وَ الْمَالِ وَ الْوَلَدِ اللَّهُمَّ أَنْتَ عَضُدِی وَ نَاصِرِی بِکَ أَحُلُّ وَ بِکَ أَسِیرُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِی سَفَرِی هَذَا السُّرُورَ وَ الْعَمَلَ لِمَا یُرْضِیکَ عَنِّی اللَّهُمَّ اقْطَعْ عَنِّی بُعْدَهُ وَ مَشَقَّتَهُ وَ اصْحَبْنِی فِیهِ وَ اخْلُفْنِی فِی أَهْلِی بِخَیْرٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی عَبْدُکَ وَ هَذَا حُمْلَانُکَ وَ الْوَجْهُ وَجْهُکَ وَ السَّفَرُ إِلَیْکَ وَ قَدِ اطَّلَعْتَ عَلَی مَا لَمْ یَطَّلِعْ عَلَیْهِ أَحَدٌ (2) فَاجْعَلْ سَفَرِی هَذَا کَفَّارَةً لِمَا قَبْلَهُ مِنْ ذُنُوبِی وَ کُنْ عَوْناً لِی عَلَیْهِ وَ اکْفِنِی وَعْثَهُ وَ مَشَقَّتَهُ وَ لَقِّنِّی مِنَ الْقَوْلِ وَ الْعَمَلِ رِضَاکَ فَإِنَّمَا أَنَا عَبْدُکَ وَ بِکَ وَ لَکَ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (3) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: هرگاه از خانه ات بیرون می روی و قصد حج یا عمره داری، دعای فرج را بخوان و آن این است: "لا إله إلا الله الحلیم الکریم، لا إله إلا الله العلی العظیم، سبحان الله رب السموات السبع ورب الأرضین السبع ورب العرش العظیم، و الحمد لله رب العالمین". سپس بگو: "خداوندا، مرا از هر جبار عنید و هر شیطان رجیم محافظت کن". سپس بگو: "به نام خدا داخل شدم و به نام خدا خارج شدم و در راه خدا هستم. خداوندا، من پیشاپیش از تو می خواهم از فضلت بر من گسترده کن و نعماتت را بر من کامل کن و مرا در طاعت خودت به کار بگیر و علاقه ام را در آنچه نزد تو است، قرار بده و مرا بر ملت خودت و ملت رسولت (صلی الله علیه وآله) بمیران .خداوندا، برای ما پشتوانه مان را اصلاح کن و در آنچه که به ما روزی داده ای برکت عطا کن و ما را از عذاب آتش حفظ کن. خداوندا، من از سختی سفر و اندوه بازگشت و دیدن منظره بد در خانواده و مال و فرزند به تو پناه می برم. خداوندا، تو یاری دهنده و ناصر من هستی، با تو سفر می کنم و با تو حرکت می کنم. خداوندا، من در این سفر از تو خوشحالی و عمل به آنچه که تو از من راضی هستی را طلب می کنم. خداوندا، مسافت و مشقت آن را از من بگیر، همراه من باش و در خانواده ام جانشین خوبی باش. هیچ توان و نیرویی نیست مگر به خداوند علی و عظیم. خداوندا، من بنده تو هستم و این حمل تو است و مقصد، مقصد تو است و تو بر آنچه که بر من آشکار است، مطلع هستی. این سفر من را کفاره گناهان گذشته ام قرار ده و در آن یاری دهنده من باش و سختی و مشقت آن را از من برطرف کن و از سخن و عمل رضایت تو را به من تلقین کن. به راستی که من بنده تو هستم و با تو و برای تو هستم.
***
15072- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ لِی إِذَا خَرَجْتَ مِنْ مَنْزِلِکَ فِی
ص: 384
سَفَرٍ أَوْ حَضَرٍ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ آمَنْتُ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- فَتَلَقَّاهُ الشَّیَاطِینُ فَتَضْرِبُ الْمَلَائِکَةُ وُجُوهَهَا وَ تَقُولُ مَا سَبِیلُکُمْ عَلَیْهِ وَ قَدْ سَمَّی اللَّهَ وَ آمَنَ بِهِ وَ تَوَکَّلَ عَلَی اللَّهِ وَ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ (1)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ جَهْمٍ عَنِ الرِّضَا ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط از امام ابوالحسن الرضا (علیه السلام) نقل کرده است: او به من گفت: هرگاه از خانه ات در سفر یا حضر خارج می شوی، بگو "بسم الله، ایمان آوردم به خدا، توکل کردم بر خدا، آنچه خدا بخواهد، هیچ توان و نیرویی نیست مگر به خدا". سپس شیاطین او را ملاقات می کنند و فرشتگان چهره هایشان را می زنند و می گویند: "راهی بر او ندارید، او نام خدا را برده، به او ایمان آورده، بر خدا توکل کرده و گفته است 'آنچه خدا بخواهد، هیچ توان و نیرویی نیست مگر به خدا
***
15073- 7- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَالَ حِینَ یَخْرُجُ مِنْ بَابِ دَارِهِ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِمَّا عَاذَتْ مِنْهُ مَلَائِکَةُ اللَّهِ مِنْ شَرِّ هَذَا الْیَوْمِ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیَاطِینِ وَ مِنْ شَرِّ مَنْ نَصْبَ لِأَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ مِنْ شَرِّ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ مِنْ شَرِّ السِّبَاعِ وَ الْهَوَامِّ وَ شَرِّ رُکُوبِ الْمَحَارِمِ کُلِّهَا أُجِیرُ نَفْسِی بِاللَّهِ مِنْ کُلِّ شَرٍّ- غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ تَابَ عَلَیْهِ وَ کَفَاهُ الْهَمَّ وَ حَجَزَهُ عَنِ السُّوءِ وَ عَصَمَهُ مِنَ الشَّرِّ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ مِنْ شَرِّ هَذَا الْیَوْمِ الْجَدِیدِ الَّذِی إِذَا غَابَتْ شَمْسُهُ لَمْ یَعُدْ وَ مِنْ شَرِّ نَفْسِی وَ مِنْ شَرِّ غَیْرِی وَ مِنْ شَرِّ الشَّیَاطِینِ (4).
ص: 385
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
ابی بصیر از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل کرده است: هرکس هنگام خارج شدن از درب خانه اش بگوید: "به خدا پناه می برم از آنچه فرشتگان خدا از آن پناه بردند، از شر این روز و از شر شیاطین و از شر هرکس که بر دوستان خداوند کینه توزی کند و از شر جن و انس و از شر درندگان و حشرات و از شر ارتکاب هرگونه حرام. جان خود را به خدا پناه می دهم از هر بدی"، خداوند او را می بخشد و بر او توبه می دهد و او را از غم و اندوه نجات می دهد و از بدی ها محافظت می کند و از شر حفظ می کند.
***
15074- 8- (2) قَالَ: وَ کَانَ الصَّادِقُ ع إِذَا أَرَادَ سَفَراً قَالَ اللَّهُمَّ خَلِّ سَبِیلَنَا وَ أَحْسِنْ تَسْیِیرَنَا وَ أَعْظِمْ عَافِیَتَنَا.
******
ترجمه:
***
و صادق (علیه السلام) هرگاه قصد سفر داشت، می گفت: "خداوندا، راه ما را هموار کن و سفر ما را نیکو گردان و عافیت ما را عظیم کن
***
15075- 9- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مثل همین روایت را از حضرت صادق علیه السلام نقل کرده
***
15076- 10- (4) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ یَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ خَرَجْتُ وَ بِسْمِ اللَّهِ وَلَجْتُ وَ عَلَی اللَّهِ تَوَکَّلْتُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
******
ترجمه:
***
ابو جعفر (علیه السلام) هرگاه از خانه اش خارج می شد، می گفت: "بسم الله، خارج شدم و بسم الله، وارد شدم و بر خدا توکل کردم. هیچ توان و نیرویی نیست مگر به خداوند علی و عظیم."
***
15077- 11- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: کَانَ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع یَقُولُ ذَلِکَ إِذَا خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن سنان گفت: ابو الحسن الرضا (علیه السلام) این (ذکر) را می گفت هرگاه از خانه اش خارج می شد .
***
15078- 12- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: کَانَ أَبِی یَقُولُ إِذَا خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ خَرَجْتُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ بِلَا حَوْلٍ مِنِّی وَ قُوَّةٍ بَلْ بِحَوْلِکَ وَ قُوَّتِکَ یَا رَبِّ مُتَعَرِّضاً لِرِزْقِکَ فَأْتِنِی بِهِ فِی عَافِیَةٍ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
محمد بن سنان از امام ابوالحسن الرضا (علیه السلام) نقل کرده است: پدرم هرگاه از خانه اش خارج می شد، می گفت: "بسم الله الرحمن الرحیم، به حول و قوت خدا خارج شدم، نه به حول و قوت خودم، بلکه به حول و قوت تو ای پروردگار، متعرض رزق تو شده ام، پس آن را در عافیت به من برسان."
***
ص: 386
15079- 13- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: إِذَا خَرَجَ الرَّجُلُ مِنْ بَیْتِهِ فَقَالَ بِسْمِ اللَّهِ- قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ لَهُ سَلِمْتَ فَإِذَا قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ لَهُ کُفِیتَ فَإِذَا قَالَ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ- قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ لَهُ وُقِیتَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحْکَامِ الْمَسَاکِنِ (2).
******
ترجمه:
***
مسعدة بن صدقة از جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) گفت: هرگاه مردی از خانه اش بیرون رود و بگوید 'بسم الله'، فرشتگان به او می گویند 'سلامت شدی'. و اگر بگوید 'لا حول و لا قوة إلا بالله'، فرشتگان به او می گویند 'کفایت شدی'. و اگر بگوید 'توکلت علی الله'، فرشتگان به او می گویند 'محفوظ شدی'.
***
(3) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْمِیَةِ عِنْدَ الرُّکُوبِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ وَ تَذَکُّرِ نِعْمَةِ اللَّهِ بِالدَّوَابِّ وَ الْإِمْسَاکِ بِالرِّکَابِ لِلْمُؤْمِنِ
******
ترجمه:
***
***
15080- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِذَا جَعَلْتَ رِجْلَکَ فِی الرِّکَابِ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ بِسْمِ اللَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- فَإِذَا اسْتَوَیْتَ عَلَی رَاحِلَتِکَ وَ اسْتَوَی بِکَ مَحْمِلُکَ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا لِلْإِسْلَامِ- وَ عَلَّمَنَا الْقُرْآنَ (5) وَ مَنَّ عَلَیْنَا بِمُحَمَّدٍ ص سُبْحَانَ اللَّهِ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَ إِنَّا إِلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَامِلُ عَلَی الظَّهْرِ وَ الْمُسْتَعَانُ عَلَی الْأَمْرِ اللَّهُمَّ بَلِّغْنَا بَلَاغاً یَبْلُغُ إِلَی خَیْرٍ بَلَاغاً یَبْلُغُ إِلَی رِضْوَانِکَ وَ مَغْفِرَتِکَ اللَّهُمَّ لَا طَیْرَ إِلَّا طَیْرُکَ وَ لَا خَیْرَ إِلَّا خَیْرُکَ وَ لَا حَافِظَ غَیْرُکَ.
ص: 387
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام ابوعبدالله (علیه السلام) در حدیثی نقل کرده است: "هرگاه پای خود را در رکاب گذاشتی، بگو 'بسم الله الرحمن الرحیم، بسم الله و الله اکبر'. هرگاه بر مرکب خود سوار شدی و بار خود را مرتب کردی، بگو 'الحمدلله الذی هدانا للإسلام و علمنا القرآن و منّ علینا بمحمد (ص). سبحان الله، سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین و انا الی ربنا لمنقلبون. الحمدلله رب العالمین. خداوندا، تویی حمل کننده بر پشت و کمک کننده در کارها. خداوندا، ما را به خیر برسان و به رضوان و مغفرت خود برسان. خداوندا، هیچ خوش گمانی نیست مگرخوش گمانی به تو و هیچ خیری نیست مگر خیر تو و هیچ حافظی نیست غیر از تو'"
***
15081- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا رَکِبَ الرَّجُلُ الدَّابَّةَ فَسَمَّی رَدِفَهُ مَلَکٌ یَحْفَظُهُ حَتَّی یَنْزِلَ وَ إِنْ رَکِبَ وَ لَمْ یُسَمِّ رَدِفَهُ شَیْطَانٌ فَیَقُولُ لَهُ تَغَنَّ (3) فَإِنْ قَالَ لَهُ لَا أُحْسِنُ قَالَ لَهُ تَمَنَّ فَلَا یَزَالُ یَتَمَنَّی حَتَّی یَنْزِلَ وَ قَالَ مَنْ قَالَ إِذَا رَکِبَ الدَّابَّةَ بِسْمِ اللَّهِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ (4) الْآیَةَ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ (5) حُفِظَتْ لَهُ نَفْسُهُ وَ دَابَّتُهُ حَتَّی یَنْزِلَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (6)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (7)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن عبدالحمید از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل کرده است: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: هرگاه مردی بر مرکب سوار شود و نام خدا را ببرد، فرشته ای او را همراهی می کند و تا زمانی که پیاده شود، او را حفظ می کند. و اگر سوار شود و نام خدا را نبرد، شیطان او را همراهی می کند و به او می گوید 'بخوان'. اگر بگوید 'نمی توانم بخوانم'، شیطان می گوید 'آرزو کن' و او تا زمانی که پیاده شود، آرزو می کند. و اگر هنگام سوار شدن بر مرکب بگوید 'بسم الله، لا حول و لا قوة إلا بالله، الحمدلله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لولا أن هدانا الله، سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین'، خودش و مرکبش تا زمانی که پیاده شود، حفظ می شود.
***
15083- 4- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: أَمْسَکْتُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع الرِّکَابَ وَ هُوَ
ص: 388
یُرِیدُ أَنْ یَرْکَبَ فَرَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ تَبَسَّمَ فَقُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- رَأَیْتُکَ رَفَعْتَ رَأْسَکَ وَ تَبَسَّمْتَ فَقَالَ نَعَمْ یَا أَصْبَغُ- أَمْسَکْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص کَمَا أَمْسَکْتَ لِی فَرَفَعَ رَأْسَهُ وَ تَبَسَّمَ فَسَأَلْتُهُ کَمَا سَأَلْتَنِی وَ سَأُخْبِرُکَ کَمَا أَخْبَرَنِی أَمْسَکْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ ص الشَّهْبَاءَ فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ تَبَسَّمَ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ رَفَعْتَ رَأْسَکَ إِلَی السَّمَاءِ وَ تَبَسَّمْتَ فَقَالَ یَا عَلِیُّ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَدٍ یَرْکَبُ الدَّابَّةَ فَیَذْکُرُ (1) مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْهِ ثُمَّ یَقْرَأُ آیَةَ السُّخْرَةِ- ثُمَّ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ- إِلَّا قَالَ السَّیِّدُ الْکَرِیمُ یَا مَلَائِکَتِی عَبْدِی یَعْلَمُ أَنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ غَیْرِی اشْهَدُوا أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُ ذُنُوبَهُ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یَرْکَبُ الدَّابَّةَ فَیَقْرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- ثُمَّ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الْحَدِیثَ (2).
- وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ (3)
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ یَقْرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ (4)
******
ترجمه:
***
اصبغ بن نباته گفت: رکاب را برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) گرفتم و او قصد سوار شدن داشت. سرش را بلند کرد و لبخند زد. گفتم: "ای امیرالمؤمنین، دیدم که سرت را بلند کردی و لبخند زدی." فرمود: "بله، ای اصبغ، برای رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نیز همان طور که تو برای من گرفتی، رکاب گرفتم. او نیز سرش را بلند کرد و لبخند زد. از او پرسیدم همان طور که تو از من پرسیدی و او به من گفت: 'هر کس بر مرکب سوار شود و نعمتی که خداوند به او داده است را یاد کند و آیه تسخیر را بخواند و بگوید استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم و أتوب إلیه. اللهم اغفر لی ذنوبی إنه لا یغفر الذنوب إلا أنت.' سپس پروردگار کریم می گوید: 'ای فرشتگان من، بنده من می داند که جز من کسی نمی تواند گناهان را بیامرزد. شاهد باشید که من گناهان او را بخشیدم.'
***
15084- 5- (5) قَالَ الصَّدُوقُ وَ کَانَ الصَّادِقُ ع إِذَا وَضَعَ رِجْلَهُ
ص: 389
فِی الرِّکَابِ یَقُولُ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ (1) وَ یُسَبِّحُ اللَّهَ سَبْعاً وَ یَحْمَدُ اللَّهَ سَبْعاً وَ یُهَلِّلُ اللَّهَ سَبْعاً.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ مَشِیخَتِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (2)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا (3).
******
ترجمه:
***
صدوق گفت: و صادق (علیه السلام) هرگاه پای خود را در رکاب می گذاشت، می گفت 'سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین' و هفت بار تسبیح می گفت، هفت بار حمد می گفت و هفت بار تهلیل (لا اله الا الله) می گفت.
***
15085- 6- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْمُعَدِّلِ عَنْ مُوسَی بْنِ عَامِرٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ السَّبِیعِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رَبِیعَةَ الْأَسَدِیِّ قَالَ: رَکِبَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع- فَلَمَّا وَضَعَ رِجْلَهُ فِی الرِّکَابِ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ- فَلَمَّا اسْتَوَی عَلَی الدَّابَّةِ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا وَ حَمَلَنَا فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقَنَا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَ فَضَّلَنَا عَلَی کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیلًا سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ- ثُمَّ سَبَّحَ اللَّهَ ثَلَاثاً وَ حَمِدَ اللَّهَ ثَلَاثاً ثُمَّ قَالَ رَبِّ اغْفِرْ لِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ- ثُمَّ قَالَ کَذَا فَعَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَنَا رَدِیفُهُ.
******
ترجمه:
***
علی بن ربیعه اسدی گفت: علی بن ابی طالب (علیه السلام) رکاب گذاشت، پس هنگامی که پایش را در رکاب گذاشت، گفت: 'بسم الله'. وقتی بر مرکب سوار شد، گفت: 'الحمدلله الذی أکرَمَنا و حَمَلَنا فی البَرّ و البَحر و رَزَقَنا مِنَ الطَّیِّبات و فَضَّلَنا علی کَثیرٍ مِمَّن خَلَقَ تَفضیلاً. سبحانَ الذی سَخَّرَ لَنا هذا و ما کُنّا لَهُ مُقْرِنین'. سپس سه بار تسبیح گفت و سه بار حمد کرد. سپس گفت: 'رَبّ اغفِر لی فَإِنَّهُ لا یَغفِرُ الذُّنوبَ إِلا أَنتَ'. سپس گفت: 'اینچنین رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نیز انجام می داد و من همراه او بودم.'
***
15086- 7- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَطَاءٍ فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَدَّمَ لِأَبِی جَعْفَرٍ
ص: 390
ع حِمَاراً وَ أَمْسَکَ لَهُ بِالرِّکَابِ فَرَکِبَ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدَانَا بِالْإِسْلَامِ وَ عَلَّمَنَا الْقُرْآنَ- وَ مَنَّ عَلَیْنَا بِمُحَمَّدٍ ص- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَ مَا کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَ إِنَّا إِلَی رَبِّنَا لَمُنْقَلِبُونَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عطاء در حدیثی نقل کرده است که برای ابوجعفر (علیه السلام) الاغی آوردند و رکاب را برای او نگه داشتند تا سوار شود. پس گفت: 'الحمدلله الذی هدانا بالإسلام و علمنا القرآن، و منّ علینا بمحمد (ص). الحمدلله الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین و انا الی ربنا لمنقلبون. الحمدلله رب العالمین.'
***
15087- 8- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَسْبَاطٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فَإِنْ خَرَجْتَ بَرّاً فَقُلِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَ إِنَّا إِلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ (3) فَإِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ یَقُولُهُ عِنْدَ رُکُوبِهِ فَیَقَعُ مِنْ بَعِیرٍ أَوْ دَابَّةٍ فَیَضُرُّهُ شَیْ ءٌ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ قَالَ فَإِذَا خَرَجْتَ مِنْ مَنْزِلِکَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ آمَنْتُ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَی اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
******
ترجمه:
***
اسباط از امام ابوالحسن (علیه السلام) در حدیثی نقل کرده است: "هرگاه به خشکی بروی، بگو آنچه خداوند گفت: 'سبحان الذی سخر لنا هذا و ما کنا له مقرنین و انا الی ربنا لمنقلبون'. هیچ بنده ای که این را هنگام سوار شدن بگوید، از شتر یا دابه ای نمی افتد که به او آسیب برساند به اذن خدا. و گفت: هرگاه از خانه ات خارج می شوی، بگو 'بسم الله، ایمان آوردم به خدا، توکل کردم بر خدا، هیچ توان و نیرویی نیست مگر به خداوند'.
***
(5) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ وَ تَسْبِیحِهِ وَ تَهْلِیلِهِ فِی الْمَسِیرِ وَ التَّسْبِیحِ عِنْدَ الْهُبُوطِ وَ التَّکْبِیرِ عِنْدَ الصُّعُودِ وَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ عَلَی کُلِّ شَرَفٍ
******
ترجمه:
***
***
15088- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ
ص: 391
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی سَفَرِهِ إِذَا هَبَطَ سَبَّحَ وَ إِذَا صَعِدَ کَبَّرَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در سفر هرگاه پایین می رفت، تسبیح می گفت و هرگاه بالا می رفت، تکبیر می گفت."
***
15089- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ فِی سَفَرٍ فَقُلِ اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَسِیرِی عَبَراً وَ صَمْتِی تَفَکُّراً وَ کَلَامِی ذِکْراً.
******
ترجمه:
***
ابی عبیده از یکی از امامان (علیه السلام) نقل کرده است: "هرگاه در سفر بودی، بگو: 'خداوندا، مسیرم را عبرت آموز، سکوت مرا تفکرآمیز، و گفتارم را ذکر قرار ده'."
***
15090- 3- (3) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ الَّذِی نَفْسُ أَبِی الْقَاسِمِ بِیَدِهِ مَا هَلَّلَ مُهَلِّلٌ وَ لَا کَبَّرَ مُکَبِّرٌ عَلَی شَرَفٍ مِنَ الْأَشْرَافِ إِلَّا هَلَّلَ اللَّهَ (4) مَا خَلْفَهُ وَ کَبَّرَ مَا بَیْنَ یَدَیْهِ بِتَهْلِیلِهِ وَ تَکْبِیرِهِ حَتَّی یَبْلُغَ مَقْطَعَ التُّرَابِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
***
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: قسم به آن که جان ابی القاسم در دست اوست، هیچ کس تهلیل (گفتن لا اله الا الله) و تکبیر (گفتن الله اکبر) نمی گوید بر بلندی ای از بلندی ها، مگر اینکه خداوند آنچه را پشت سر اوست، تهلیل می کند و آنچه را پیش روی اوست، با تکبیر او بزرگ می کند تا زمانی که به محل خاک برسد.
***
15091- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 392
مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ لِنَفْسِیَ الْیَقِینَ وَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ أَنْتَ ثِقَتِی وَ أَنْتَ رَجَائِی وَ أَنْتَ عَضُدِی وَ أَنْتَ نَاصِرِی بِکَ أَحُلُّ وَ بِکَ أَسِیرُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
عیسی بن عبدالله القمی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "بگو: 'خدایا، من از تو برای خود یقین، عفو و عافیت در دنیا و آخرت را می خواهم. خدایا، تو اعتماد من هستی، تو امید من هستی، تو پشتیبان من هستی و تو یاور من هستی. به تو حرکت می کنم و به تو استوار هستم.'"
***
15092- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: صَحِبْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ مُتَوَجِّهٌ إِلَی مَکَّةَ- فَلَمَّا صَلَّی قَالَ اللَّهُمَّ خَلِّ سَبِیلَنَا وَ أَحْسِنْ تَسْیِیرَنَا وَ أَحْسِنْ عَافِیَتَنَا- وَ کُلَّمَا صَعِدَ (2) قَالَ اللَّهُمَّ لَکَ الشَّرَفُ عَلَی کُلِّ شَرَفٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
حذیفة بن منصور گفت: با امام ابوعبدالله (علیه السلام) همراه بودم و او به سوی مکه می رفت. هنگامی که نماز خواند، گفت: "خداوندا، راه ما را هموار کن و سفر ما را نیکو گردان و عافیت ما را بهبود بخش". و هرگاه بالا می رفت، می گفت: "خداوندا، تو را شرف است بر هر شرف".
***
15093- 3- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْمُکَارِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خَرَجْتَ فِی سَفَرٍ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی خَرَجْتُ فِی وَجْهِی هَذَا بِلَا ثِقَةٍ مِنِّی لِغَیْرِکَ وَ لَا رَجَاءٍ آوِی إِلَیْهِ إِلَّا إِلَیْکَ وَ لَا قُوَّةٍ أَتَّکِلُ عَلَیْهَا وَ لَا حِیلَةٍ أَلْجَأُ إِلَیْهَا إِلَّا طَلَبَ فَضْلِکَ وَ ابْتِغَاءَ رِزْقِکَ وَ تَعَرُّضاً لِرَحْمَتِکَ وَ سُکُوناً إِلَی حُسْنِ عَادَتِکَ وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا سَبَقَ لِی فِی عِلْمِکَ فِی سَفَرِی هَذَا مِمَّا أُحِبُّ أَوْ أَکْرَهُ فَإِنَّ مَا أُوقِعْتُ عَلَیْهِ یَا رَبِّ مِنْ قَدَرِکَ فَمَحْمُودٌ فِیهِ بَلَاؤُکَ وَ مُتَّضِحٌ عِنْدِی فِیهِ قَضَاؤُکَ وَ أَنْتَ تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتَابِ اللَّهُمَّ فَاصْرِفْ عَنِّی مَقَادِیرَ کُلِّ بَلَاءٍ وَ مَقْضِیَّ کُلِّ لَاوَاءٍ (5) وَ ابْسُطْ
ص: 393
عَلَیَّ کَنَفاً مِنْ رَحْمَتِکَ وَ لُطْفاً مِنْ عَفْوِکَ وَ سَعَةً مِنْ رِزْقِکَ وَ تَمَاماً مِنْ نِعْمَتِکَ وَ جِمَاعاً مِنْ مُعَافَاتِکَ وَ أَوْقِعْ عَلَیَّ فِیهِ جَمِیعَ قَضَائِکَ عَلَی مُوَافَقَةِ جَمِیعِ هَوَایَ فِی حَقِیقَةِ أَحْسَنِ أَمَلِی وَ دَفْعِ مَا أَحْذَرُ فِیهِ وَ مَا لَا أَحْذَرُ عَلَی نَفْسِی وَ دِینِی وَ مَالِی مِمَّا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی وَ اجْعَلْ ذَلِکَ خَیْراً لآِخِرَتِی وَ دُنْیَایَ مَعَ مَا أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ أَنْ تَحْفَظَنِی فِیمَا خَلَّفْتُ وَرَائِی مِنْ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ مَالِی وَ مَعِیشَتِی وَ حُزَانَتِی وَ قَرَابَتِی وَ إِخْوَانِی بِأَحْسَنِ مَا خَلَّفْتَ بِهِ غَائِباً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی تَحْصِینِ کُلِّ عَوْرَةٍ وَ حِفْظٍ مِنْ کُلِّ مَضِیعَةٍ وَ تَمَامِ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ کِفَایَةِ کُلِّ مَکْرُوهٍ وَ سَتْرِ کُلِّ سَیِّئَةٍ وَ صَرْفِ کُلِّ مَحْذُورٍ وَ کَمَالِ کُلِّ مَا یَجْمَعُ لِیَ الرِّضَا وَ السُّرُورَ فِی جَمِیعِ أُمُورِی وَ افْعَلْ ذَلِکَ بِی بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
خداوندا، من در این سفر بیرون آمدم بدون اعتمادی به غیر تو، و نه امیدی که به آن تکیه کنم جز به تو، و نه توانی که به آن اتکا کنم و نه حیله ای که به آن پناه ببرم جز جستجوی فضل تو و طلب روزی تو و درخواست رحمت تو و آرامش به خوش خویی تو. تو به آنچه در علم خود از این سفرم بر من معلوم است، از هرچه دوست دارم یا نمی پسندم، آگاه تر هستی. پس هرچه از قدر تو بر من واقع شود، بلای تو در آن ستوده است و قضای تو در آن آشکار است. تو آنچه را می خواهی، محو و اثبات می کنی و در نزد توست ام الکتاب. خداوندا، مرا از مقدرات هر بلایی و مقضی هر دشواری بازدار و کنفی از رحمت خود و لطفی از عفو خود و گستردگی ای از روزی خود و کامل شدنی از نعمت خود و جامعی از عافیت خود بر من بگستران و در این سفر، تمام قضایای خود را بر توافق تمامی میل من در حقیقت بهترین امید من و دفع آنچه از آن بیم دارم و آنچه بیم ندارم از نفس، دین و مالم، که تو به آن از من آگاه تری، بر من نازل کن. و آن را خیری برای آخرتم و دنیایم قرار ده و از تو می خواهم، ای پروردگار، که آنچه را پشت سر گذاشته ام از خانواده، فرزند، مال، معیشت، حزن، خویشاوندان و برادرانم، با بهترین آنچه که بر یک غائب مؤمن نهادی، حفظ کنی؛ در حفظ هر عورتی، نگهداری از هر ضایع شدنی، کامل شدن هر نعمتی، کفایت هر ناخوشایندی، پوشاندن هر بدی و دفع هر محذوری. و کمال هر آنچه را که برای من رضایت و شادی در تمام امورم جمع می کند، بر من عنایت کن. و این کار را برای من به حق محمد و آل محمد انجام ده. و بر محمد و آل محمد درود بفرست. و سلام بر او و بر آنان و رحمت خدا و برکاتش.
***
(3) 23 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِعَاذَةِ وَ الِاحْتِجَابِ بِالذِّکْرِ وَ الدُّعَاءِ وَ تِلَاوَةِ آیَةِ الْکُرْسِیِّ فِی الْمَخَاوِفِ
******
ترجمه:
***
***
15094- 1- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نُعَیْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَخَلْتَ مُدْخَلًا تَخَافُهُ فَاقْرَأْ هَذِهِ الْآیَةَ رَبِّ أَدْخِلْنِی مُدْخَلَ صِدْقٍ
ص: 394
وَ أَخْرِجْنِی مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصِیراً (1) فَإِذَا عَایَنْتَ الَّذِی تَخَافُهُ فَاقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِیِّ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن نعیم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "هرگاه وارد مکانی شدی که از آن می ترسی، این آیه را بخوان: 'رَبِّ أدخِلنی مُدخَلَ صِدقٍ وَ أخرِجنی مُخرَجَ صِدقٍ وَ اجعَل لی مِن لَدُنکَ سُلطاناً نَصیراً' (اسراء 17-80). و اگر چیزی که از آن می ترسی را دیدی، آیه الکرسی بخوان."
***
15095- 2- (2) وَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ ثُوَیْرِ بْنِ أَبِی فَاخِتَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأُعَلِّمُکَ مَا إِذَا قُلْتَهُ لَمْ یَضُرَّکَ الْأَسَدُ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ دَانِیَالَ وَ الْجُبِّ مِنْ شَرِّ هَذَا الْأَسَدِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
***
ثویر بن ابی فاخته از پدرش نقل کرده است که امام ابوالحسن (علیه السلام) در حدیثی فرمود: "به تو چیزی را می آموزم که اگر بگویی، شیر به تو آسیب نمی رساند. بگو: 'اعوذ برب دانیال و الجب من شر هذا الاسد'، سه بار."
***
15096- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَتَی أَخَوَانِ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالا لَهُ إِنَّا نُرِیدُ الشَّامَ فِی تِجَارَةٍ فَعَلِّمْنَا مَا نَقُولُ فَقَالَ نَعَمْ إِذَا أَوَیْتُمَا إِلَی الْمَنْزِلِ فَصَلِّیَا الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ فَإِذَا وَضَعَ أَحَدُکُمَا جَنْبَهُ عَلَی فِرَاشِهِ بَعْدَ الصَّلَاةِ فَلْیُسَبِّحْ تَسْبِیحَ فَاطِمَةَ ع ثُمَّ لْیَقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- فَإِنَّهُ مَحْفُوظٌ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ حَتَّی یُصْبِحَ الْحَدِیثَ.
وَ فِیهِ أَنَّ اللُّصُوصَ تَبِعُوهُمَا فَإِذَا عَلَیْهِمَا حَائِطَانِ مَبْنِیَّانِ فَلَمْ یَصِلُوا إِلَیْهِمَا أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
ابی خدیشه از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: دو برادر نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آمدند و گفتند: "ما قصد تجارت به شام را داریم. به ما بیاموز که چه بگوییم." پیامبر فرمود: "آری، هنگامی که به منزل رسیدید، نماز عشاء آخر را بخوانید. پس از نماز، یکی از شما هنگام قرار دادن سر بر بالینش تسبیحات فاطمه (علیهاالسلام) را بگوید و سپس آیه الکرسی را بخواند، زیرا او از هر چیزی تا صبح در امان است." در ادامه آمده است: "دزدان به دنبال آنها آمدند، اما دیدند که دیوارهای ساخته شده ای آن ها را احاطه کرده اند و به آنها دسترسی نداشتند."
***
ص: 395
(1) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّسْمِیَةِ عِنْدَ کُلِّ جِسْرٍ وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ تِلَاوَةِ آیَةِ الْکُرْسِیِّ عِنْدَ صُعُودِ الدَّرَجَةِ وَ تِلَاوَةِ الْقَدْرِ حَالَ الْمَشْیِ وَ عِنْدَ الرُّکُوبِ وَ حِینَ یُسَافِرُ
******
ترجمه:
***
***
15097- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ قَاسِمٍ الصَّیْرَفِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ جِسْرٍ شَیْطَاناً فَإِذَا انْتَهَیْتَ إِلَیْهِ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ یَرْحَلْ عَنْکَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الصَّادِقِ ع (3)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
حفص بن قاسم گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "بر هر پل شیطانی است، پس هرگاه به آنجا رسیدی، بگو 'بسم الله' تا از تو دور شود."
***
15098- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ ذِرْوَةً وَ ذِرْوَةُ الْقُرْآنِ آیَةُ الْکُرْسِیِّ- مَنْ قَرَأَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ مَرَّةً صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ أَلْفَ مَکْرُوهٍ مِنْ مَکَارِهِ الدُّنْیَا وَ أَلْفَ مَکْرُوهٍ مِنْ مَکَارِهِ الْآخِرَةِ أَیْسَرُ مَکْرُوهِ الدُّنْیَا الْفَقْرُ وَ أَیْسَرُ مَکْرُوهِ الْآخِرَةِ عَذَابُ الْقَبْرِ وَ إِنِّی لَأَسْتَعِینُ بِهَا عَلَی صُعُودِ الدَّرَجَةِ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "برای هر چیزی اوج و قله ای وجود دارد و قله قرآن، آیه الکرسی است. هرکس آیه الکرسی را یک بار بخواند، خداوند هزار مکروه از مکاره دنیا و هزار مکروه از مکاره آخرت را از او دور می کند. آسان ترین مکروه دنیا، فقر و آسان ترین مکروه آخرت، عذاب قبر است. و من با کمک آن (آیه الکرسی) از پله ها بالا می روم."
***
15099- 3- (6) الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنْ زَیْنِ الْعَابِدِینَ ع قَالَ: لَوْ حَجَّ رَجُلٌ مَاشِیاً فَقَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- مَا وَجَدَ أَلَمَ الْمَشْیِ
ص: 396
وَ قَالَ مَا قَرَأَ أَحَدٌ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ حِینَ یَرْکَبُ دَابَّةً إِلَّا نَزَلَ مِنْهَا سَالِماً مَغْفُوراً لَهُ وَ لَقَارِئُهَا أَثْقَلُ عَلَی الدَّوَابِّ مِنَ الْحَدِیدِ.
******
ترجمه:
***
زین العابدین (علیه السلام) گفت: "اگر مردی پیاده حج کند و سوره 'إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ' را بخواند، درد پیاده روی را حس نمی کند. و هیچ کس این سوره را هنگام سوار شدن بر دابه نمی خواند، مگر اینکه سالم و آمرزیده از آن پیاده می شود. برای دابه، قرائت این سوره سنگین تر از آهن است."
***
15100- 4- (1) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَوْ کَانَ شَیْ ءٌ یَسْبِقُ الْقَدَرَ لَقُلْتُ قَارِئُ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- حِینَ یُسَافِرُ أَوْ یَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ سَیَرْجِعُ.
******
ترجمه:
***
ابوجعفر (علیه السلام) فرمود: "اگر چیزی بود که بتواند بر قدر پیشی گیرد، می گفتم که آن خواننده سوره 'إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ' است؛ هنگامی که سفر می کند یا از خانه اش خارج می شود، بازخواهد گشت."
***
(2) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ لِمَنْ سَافَرَ وَحْدَهُ أَوْ بَاتَ وَحْدَهُ وَ تَقْدِیمِ الرِّجْلِ الْیُمْنَی عِنْدَ دُخُولِ الْبَیْتِ وَ الْیُسْرَی عِنْدَ الْخُرُوجِ
******
ترجمه:
***
***
15101- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ مَنْ یَخْرُجْ فِی سَفَرٍ وَحْدَهُ فَلْیَقُلْ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ اللَّهُمَّ آنِسْ وَحْشَتِی وَ أَعِنِّی عَلَی وَحْدَتِی وَ أَدِّ غَیْبَتِی.
******
ترجمه:
***
عیسی بن عبدالله قمی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) در حدیثی نقل کرده است: "هر کس به تنهایی به سفر برود، بگوید 'ما شاء الله، لا حول و لا قوة إلا بالله. اللهم آنس وحشتی و أعنّی علی وحدتی و أدّ غیبتی'.
***
15102- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ خَرَجَ وَحْدَهُ فِی سَفَرٍ فَلْیَقُلْ مَا شَاءَ اللَّهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر از امام ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل کرده است: "هرکس به تنهایی به سفر برود، بگوید 'ما شاء الله' و مثل آنچه ذکر شد را بیان کردند .
***
15103- 3- (5) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ مَنْ بَاتَ فِی بَیْتٍ وَحْدَهُ أَوْ فِی دَارٍ أَوْ فِی قَرْیَةٍ وَحْدَهُ فَلْیَقُلِ اللَّهُمَّ آنِسْ
ص: 397
وَحْشَتِی وَ أَعِنِّی عَلَی وَحْدَتِی قَالَ وَ قَالَ لَهُ قَائِلٌ إِنِّی صَاحِبُ صَیْدِ سَبُعٍ وَ أَبِیتُ بِاللَّیْلِ فِی الْخَرَابَاتِ وَ الْمَکَانِ الْمُوحِشِ فَقَالَ إِذَا دَخَلْتَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ ادْخُلْ بِرِجْلِکَ الْیُمْنَی فَإِذَا خَرَجْتَ فَأَخْرِجْ رِجْلَکَ الْیُسْرَی وَ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ فَإِنَّکَ لَا تَرَی بَعْدَهَا مَکْرُوهاً.
******
ترجمه:
***
بکر بن صالح مثل آنچه ذکر شد نقل کرده است و افزوده است: "هر کس شب را به تنهایی در خانه، یا در دهکده ای به سر برد، بگوید 'اللهم آنس وحشتی و أعنّی علی وحدتی'. و به او گفته شد: 'من شکارچی وحوش هستم و شب را در خرابه ها و مکان های ترسناک می گذرانم'. امام فرمود: 'هنگامی که وارد شدی، بگو بسم الله و با پای راست وارد شو، و وقتی بیرون می روی، با پای چپ خارج شو و بگو بسم الله، در این صورت هیچ مکروهی نمی بینی.
***
(1) 26 بَابُ کَرَاهَةِ وُقُوفِ أَمِیرِ الْحَاجِّ خُصُوصاً بَعْدَ الْإِفَاضَةِ مِنْ عَرَفَاتٍ وَ کَرَاهَةِ کَوْنِهِ مَکِّیّاً
******
ترجمه:
***
***
15104- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ قَالَ: حَجَّ إِسْمَاعِیلُ بْنُ عَلِیٍّ بِالنَّاسِ سَنَةَ أَرْبَعِینَ وَ مِائَةٍ- فَسَقَطَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ بَغْلَتِهِ فَوَقَفَ عَلَیْهِ إِسْمَاعِیلُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- سِرْ فَإِنَّ الْإِمَامَ لَا یَقِفُ.
******
ترجمه:
***
حَفْصٍ الْمُؤَذِّنِ نقل کرده است: اسماعیل بن علی در سال 140 با مردم به حج رفت. ابو عبدالله (علیه السلام) از مرکبش افتاد. اسماعیل نزد او ایستاد. ابو عبدالله (علیه السلام) به او گفت: "برو، زیرا امام نمی ایستد.
***
15105- 2- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَلِی الْمَوْسِمَ مَکِّیٌّ.
******
ترجمه:
***
عمر بن یزید از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "مکی ای(ساکن مکه) موسم حج را بر عهده نمی گیرد."
***
15106- 3- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَفْصٍ أَبِی مُحَمَّدٍ (5) مُؤَذِّنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَدْ حَجَّ فَوَقَفَ الْمَوْقِفَ فَلَمَّا دَفَعَ النَّاسُ مُنْصَرِفِینَ سَقَطَ أَبُو
ص: 398
عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ بَغْلَةٍ کَانَ عَلَیْهَا فَعَرَفَهُ الْوَالِی الَّذِی وَقَفَ بِالنَّاسِ تِلْکَ السَّنَةَ وَ هِیَ سَنَةُ أَرْبَعِینَ وَ مِائَةٍ فَوَقَفَ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ- فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَقِفْ فَإِنَّ الْإِمَامَ إِذَا دَفَعَ بِالنَّاسِ لَمْ یَکُنْ لَهُ أَنْ یَقِفَ وَ کَانَ الَّذِی وَقَفَ بِالنَّاسِ تِلْکَ السَّنَةَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ.
******
ترجمه:
***
مؤذن علی بن یقطین گفت: "ابوعبدالله (علیه السلام) را دیدم که حج کرده و در موقف ایستاده بود. وقتی مردم حرکت کردند، ابوعبدالله (علیه السلام) از بغله ای که سوار بود، افتاد. والی ای که آن سال مردم را هدایت می کرد او را شناخت، که سال 140 بود. والی نزد ابوعبدالله ایستاد. ابوعبدالله (علیه السلام) به او گفت: 'نایست، زیرا امام وقتی مردم را حرکت می دهد، نباید بایستد.' و آن سال اسماعیل بن علی بن عبدالله بن عباس، کسی بود که مردم را هدایت می کرد."
***
15107- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ حَفْصِ بْنِ عُمَرَ مُؤَذِّنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ فِی حَدِیثِ الْوُقُوفِ بِعَرَفَةَ قَالَ فَلَمَّا أَمْسَیْنَا قَالَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ عَلِیٍّ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- مَا تَقُولُ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ سَقَطَ الْقُرْصُ فَدَفَعَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بَغْلَتَهُ وَ قَالَ نَعَمْ وَ دَفَعَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ عَلِیٍّ دَابَّتَهُ عَلَی أَثَرِهِ فَسَارَا غَیْرَ بَعِیدٍ حَتَّی سَقَطَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ بَغْلِهِ أَوْ بَغْلَتِهِ فَوَقَفَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ عَلِیٍّ عَلَیْهِ حَتَّی رَکِبَ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَیْهِ فَقَالَ إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا دَفَعَ لَمْ یَکُنْ لَهُ أَنْ یَقِفَ إِلَّا بِالْمُزْدَلِفَةِ- فَلَمْ یَزَلْ إِسْمَاعِیلُ یَتَقَصَّدُ حَتَّی رَکِبَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ لَحِقَ بِهِ.
******
ترجمه:
***
حفص بن عمر مؤذن علی بن یقطین در حدیث الوقوف بعرفات گفت: "هنگامی که شب شد، اسماعیل بن علی به ابوعبدالله (علیه السلام) گفت: 'ای اباعبدالله، چه می گویی؟ خورشید غروب کرده است.' ابوعبدالله (علیه السلام) مرکبش را به حرکت درآورد و گفت: 'بله'. اسماعیل بن علی مرکبش را دنبال کرد و مسافتی طی نکردند تا اینکه ابوعبدالله (علیه السلام) از مرکبش افتاد. اسماعیل بن علی نزد او ایستاد تا دوباره سوار شود. ابوعبدالله (علیه السلام) سرش را بلند کرد و به او گفت: 'هنگامی که امام مردم را به حرکت در می آورد، نباید ایستاد مگر در مزدلفه'. اسماعیل به دنبال او رفت تا زمانی که ابوعبدالله (علیه السلام) سوار شد و به او پیوست.
***
(2) 27 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ اخْتِیَارُهُ لِلسَّفَرِ وَ قَضَاءِ الْحَوَائِجِ مِنْ أَیَّامِ الشَّهْرِ وَ مَا یُکْرَهُ فِیهِ ذَلِکَ
******
ترجمه:
***
***
15108- 1- (3) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: أَوَّلُ یَوْمٍ مِنَ الشَّهْرِ سَعِیدٌ یَصْلُحُ لِلِقَاءِ الْأُمَرَاءِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الزِّرَاعَةِ وَ السَّفَرِ الثَّانِی یَصْلُحُ لِلسَّفَرِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ الثَّالِثُ رَدِی ءٌ لَا یَصْلُحُ لِشَیْ ءٍ جُمْلَةً الرَّابِعُ صَالِحٌ لِلتَّزْوِیجِ وَ یُکْرَهُ
ص: 399
السَّفَرُ فِیهِ الْخَامِسُ رَدِی ءٌ نَحْسٌ السَّادِسُ مُبَارَکٌ یَصْلُحُ لِلتَّزْوِیجِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ السَّابِعُ مُبَارَکٌ مُخْتَارٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ مَا یُرَادُ وَ یُسْعَی فِیهِ الثَّامِنُ یَصْلُحُ لِکُلِّ حَاجَةٍ سِوَی السَّفَرِ فَإِنَّهُ یُکْرَهُ فِیهِ التَّاسِعُ مُبَارَکٌ یَصْلُحُ لِکُلِّ مَا یُرِیدُ الْإِنْسَانُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ رُزِقَ مَالًا وَ یَرَی فِی سَفَرِهِ کُلَّ خَیْرٍ الْعَاشِرُ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ سِوَی الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ هُوَ جَیِّدٌ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ مَنْ مَرِضَ فِیهِ بَرَأَ الْحَادِیَ عَشَرَ یَصْلُحُ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ لِجَمِیعِ الْحَوَائِجِ وَ لِلسَّفَرِ مَا خَلَا الدُّخُولَ عَلَی السُّلْطَانِ الثَّانِی عَشَرَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ فَاطْلُبُوا فِیهِ حَوَائِجَکُمْ وَ اسْعَوْا لَهَا فَإِنَّهَا تُقْضَی الثَّالِثَ عَشَرَ یَوْمُ نَحْسٍ فَاتَّقُوا فِیهِ جَمِیعَ الْأَعْمَالِ الرَّابِعَ عَشَرَ جَیِّدٌ لِلْحَوَائِجِ وَ لِکُلِّ عَمَلٍ الْخَامِسَ عَشَرَ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ تُرِیدُهَا فَاطْلُبُوا فِیهِ حَوَائِجَکُمْ السَّادِسَ عَشَرَ رَدِی ءٌ مَذْمُومٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ السَّابِعَ عَشَرَ صَالِحٌ مُخْتَارٌ فَاطْلُبُوا فِیهِ مَا شِئْتُمْ وَ تَزَوَّجُوا وَ بِیعُوا وَ اشْتَرُوا وَ ازْرَعُوا وَ ابْنُوا وَ ادْخُلُوا عَلَی السُّلْطَانِ وَ اسْعَوْا عَلَی حَوَائِجِکُمْ فَإِنَّهَا تُقْضَی الثَّامِنَ عَشَرَ مُخْتَارٌ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ مَنْ خَاصَمَ فِیهِ عَدُوَّهُ خَصَمَهُ التَّاسِعَ عَشَرَ مُخْتَارٌ صَالِحٌ لِکُلِّ عَمَلٍ وَ مَنْ وُلِدَ فِیهِ یَکُونُ مُبَارَکاً الْعِشْرُونَ (1) جَیِّدٌ مُخْتَارٌ لِلْحَوَائِجِ وَ السَّفَرِ وَ الْبِنَاءِ وَ الْغَرْسِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ یَوْمٌ مُبَارَکٌ بِمَشِیئَةِ اللَّهِ الْحَادِی وَ الْعِشْرُونَ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ الثَّانِی وَ الْعِشْرُونَ مُخْتَارٌ صَالِحٌ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ لِقَاءِ السُّلْطَانِ وَ السَّفَرِ وَ الصَّدَقَةِ الثَّالِثُ وَ الْعِشْرُونَ مُخْتَارٌ جَیِّدٌ خَاصَّةً لِلتَّزْوِیجِ وَ التِّجَارَاتِ کُلِّهَا وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ الرَّابِعُ وَ الْعِشْرُونَ یَوْمُ نَحْسٍ شُؤْمٍ (2) الْخَامِسُ وَ الْعِشْرُونَ رَدِی ءٌ مَذْمُومٌ یُحْذَرُ فِیهِ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ السَّادِسُ وَ الْعِشْرُونَ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ سِوَی التَّزْوِیجِ وَ السَّفَرِ وَ عَلَیْکُمْ بِالصَّدَقَةِ فَإِنَّکُمْ تَنْتَفِعُونَ بِهِ السَّابِعُ وَ الْعِشْرُونَ جَیِّدٌ مُخْتَارٌ لِلْحَوَائِجِ وَ کُلِّ مَا یُرَادُ بِهِ وَ لِقَاءِ السُّلْطَانِ الثَّامِنُ وَ الْعِشْرُونَ مَمْزُوجٌ التَّاسِعُ
ص: 400
وَ الْعِشْرُونَ مُخْتَارٌ جَیِّدٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ مَا خَلَا الْکَاتِبَ فَإِنَّهُ یُکْرَهُ لَهُ ذَلِکَ (1) الثَّلَاثُونَ مُخْتَارٌ جَیِّدٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ مِنْ شِرَاءٍ وَ بَیْعٍ وَ زَرْعٍ وَ تَزْوِیجٍ (2).
******
ترجمه:
***
الحسن بن الفضل الطبرسی در "مکارم الأخلاق" از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است:
روز اول ماه، مبارک است و مناسب برای دیدار امرا، طلب حاجات، خرید و فروش، زراعت و سفر.
روز دوم، مناسب برای سفر و طلب حاجات.
روز سوم، روزی بد و مناسب برای هیچ کاری نیست.
روز چهارم، مناسب برای ازدواج و مکروه برای سفر.
روز پنجم، روزی بد و نحس.
روز ششم، مبارک و مناسب برای ازدواج و طلب حاجات.
روز هفتم، مبارک و منتخب و مناسب برای هر کاری که خواسته شود و انجام داده شود.
روز هشتم، مناسب برای هر حاجتی به جز سفر؛ زیرا سفر در این روز مکروه است.
روز نهم، مبارک و مناسب برای هر چیزی که انسان بخواهد و کسی که در این روز سفر کند، رزق و مال می یابد و در سفرش همه چیز را خوب می بیند.
روز دهم، مناسب برای هر حاجتی به جز ملاقات با سلطان و برای خرید و فروش خوب است و کسی که در این روز مریض شود، شفا می یابد.
روز یازدهم، مناسب برای خرید و فروش و تمام حاجات و سفر به جز ملاقات با سلطان.
روز دوازدهم، روزی مبارک است، در این روز حاجات خود را طلب کنید و برای آن ها تلاش کنید که برآورده می شوند.
روز سیزدهم، روزی نحس است، از انجام هر کاری در این روز پرهیز کنید.
روز چهاردهم، خوب برای حاجات و هر کاری.
روز پانزدهم، مناسب برای هر حاجتی که می خواهید؛ در این روز حاجات خود را طلب کنید.
روز شانزدهم، روزی بد و مذموم برای هر کاری.
روز هفدهم، مناسب و منتخب است؛ در این روز هرچه می خواهید طلب کنید، ازدواج کنید، خرید و فروش کنید، زراعت کنید، بسازید، به سلطان مراجعه کنید و برای حاجات خود تلاش کنید که برآورده می شوند.
روز هجدهم، منتخب و مناسب برای سفر و طلب حاجات و کسی که در این روز با دشمنش خصومت کند، او را شکست می دهد.
روز نوزدهم، منتخب و مناسب برای هر کاری و کسی که در این روز متولد شود، مبارک است.
روز بیستم، خوب و منتخب برای حاجات، سفر، ساختن، غرس کردن و ملاقات با سلطان و روزی مبارک به خواست خدا.
روز بیست و یکم، روزی نحس و مستمر.
روز بیست و دوم، منتخب و مناسب برای خرید و فروش، ملاقات با سلطان، سفر و صدقه.
روز بیست و سوم، منتخب و خوب، به ویژه برای ازدواج و تمام تجارات و ملاقات با سلطان.
روز بیست و چهارم، روزی نحس و شوم.
روز بیست و پنجم، روزی بد و مذموم؛ باید از هر کاری در این روز پرهیز کرد.
روز بیست و ششم، مناسب برای هر حاجتی به جز ازدواج و سفر و به صدقه دادن توصیه شده است که مفید خواهد بود.
روز بیست و هفتم، خوب و منتخب برای حاجات و هر چیزی که مطلوب است و ملاقات با سلطان.
روز بیست و هشتم، روزی مخلوط است. روز بیست ونهم، منتخب و خوب برای هر حاجتی است به جز برای کاتب، که برای او مکروه است. روز سی ام، منتخب و خوب برای هر حاجتی از خرید و فروش و زراعت و ازدواج.
***
15109- 2- (3) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ جَعْفَرِ بْنِ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الدُّرُوعِ الْوَاقِیَةِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الشَّیْخِ أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُطَّلِبِ الشَّیْبَانِیِّ وَ ذَکَرَ أَنَّهُ کَثِیرُ الرِّوَایَةِ حَسَنُ الْحِفْظِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَعْقِلِ بْنِ وَضَّاحٍ الْعِجْلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَدَقَةَ بْنِ غَزْوَانَ عَنْ أَخِیهِ سَعِیدِ بْنِ غَزْوَانَ عَنْ یُونُسَ بْنِ ظَبْیَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ ذَکَرَ لَهُمُ اخْتِیَارَاتِ الْأَیَّامِ إِلَی أَنْ قَالَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنَ الشَّهْرِ یَوْمٌ مُبَارَکٌ خَلَقَ اللَّهُ فِیهِ آدَمَ وَ هُوَ یَوْمٌ مَحْمُودٌ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الدُّخُولِ عَلَی السُّلْطَانِ وَ لِطَلَبِ الْعِلْمِ وَ التَّزْوِیجِ وَ السَّفَرِ وَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ اتِّخَاذِ الْمَاشِیَةِ وَ الثَّانِی مِنْهُ یَوْمُ نِسَاءٍ وَ تَزْوِیجٍ وَ فِیهِ خُلِقَتْ حَوَّاءُ مِنْ آدَمَ وَ زَوَّجَهُ اللَّهُ بِهَا یَصْلُحُ لِبِنَاءِ الْمَنَازِلِ وَ کَتْبِ الْعَهْدِ وَ الِاخْتِیَارَاتِ وَ السَّفَرِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ وَ الثَّالِثُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ فَاتَّقِ فِیهِ السُّلْطَانَ وَ الْبَیْعَ وَ الشِّرَاءَ وَ طَلَبَ الْحَوَائِجِ وَ لَا تَتَعَرَّضْ فِیهِ لِمُعَامَلَةٍ وَ لَا تُشَارِکْ فِیهِ أَحَداً وَ فِیهِ سُلِبَ آدَمُ وَ حَوَّاءُ لِبَاسَهُمَا وَ أُخْرِجَا مِنَ الْجَنَّةِ- وَ اجْعَلْ شُغُلَکَ صَلَاحَ أَمْرِ مَنْزِلِکَ وَ إِنْ أَمْکَنَکَ أَنْ لَا تَخْرُجَ مِنْ دَارِکَ فَافْعَلْ الرَّابِعُ یَوْمٌ وُلِدَ فِیهِ هَابِیلُ- وَ هُوَ یَوْمٌ صَالِحٌ لِلصَّیْدِ وَ الزَّرْعِ وَ یُکْرَهُ فِیهِ السَّفَرُ وَ یُخَافُ عَلَی الْمُسَافِرِ فِیهِ الْقَتْلُ وَ السَّلْبُ وَ بَلَاءٌ یُصِیبُهُ وَ یُسْتَحَبُّ فِیهِ الْبِنَاءُ وَ اتِّخَاذُ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ عَسُرَ تَطَلُّبُهُ وَ لَجَأَ إِلَی مَنْ یُحْصِنُهُ الْخَامِسُ وُلِدَ فِیهِ قَابِیلُ الشَّقِیُّ وَ فِیهِ قَتَلَ أَخَاهُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ هُوَ نَحْسٌ
ص: 401
مُسْتَمِرٌّ فَلَا تَبْتَدِئْ فِیهِ بِعَمَلٍ وَ تَعَاهَدْ مَنْ فِی مَنْزِلِکَ وَ انْظُرْ فِی إِصْلَاحِ الْمَاشِیَةِ السَّادِسُ صَالِحٌ لِلتَّزْوِیجِ مُبَارَکٌ لِلْحَوَائِجِ وَ السَّفَرِ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ رَجَعَ إِلَی أَهْلِهِ بِمَا یُحِبُّهُ وَ هُوَ جَیِّدٌ لِشِرَاءِ الْمَاشِیَةِ السَّابِعُ یَوْمٌ صَالِحٌ فَاعْمَلْ فِیهِ مَا تَشَاءُ وَ عَالِجْ مَا تُرِیدُ مِنْ عَمَلِ الْکِتَابَةِ وَ مَنْ بَدَأَ فِیهِ بِالْعِمَارَةِ وَ الْغَرْسِ وَ النَّخْلِ حُمِدَ أَمْرُهُ فِی ذَلِکَ الثَّامِنُ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ حَاجَةٍ مِنَ الْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ مَنْ دَخَلَ فِیهِ عَلَی سُلْطَانٍ قُضِیَتْ حَاجَتُهُ وَ یُکْرَهُ فِیهِ رُکُوبُ السُّفُنِ فِی الْمَاءِ وَ یُکْرَهُ أَیْضاً فِیهِ السَّفَرُ وَ الْخُرُوجُ إِلَی الْحَرْبِ وَ کَتْبُ الْعُهُودِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ لَمْ یُقْدَرْ عَلَیْهِ إِلَّا بِتَعَبٍ التَّاسِعُ یَوْمٌ صَالِحٌ خَفِیفٌ مِنْ أَوَّلِهِ إِلَی آخِرِهِ لِکُلِّ أَمْرٍ تُرِیدُهُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ رُزِقَ مَالًا وَ رَأَی خَیْراً فَابْدَأْ فِیهِ بِالْعَمَلِ وَ اقْتَرِضْ فِیهِ وَ ازْرَعْ فِیهِ وَ اغْرِسْ فِیهِ وَ مَنْ حَارَبَ فِیهِ غَلَبَ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ لَجَأَ إِلَی سُلْطَانٍ یَمْتَنِعُ مِنْهُ الْعَاشِرُ یَوْمٌ صَالِحٌ وُلِدَ فِیهِ نُوحٌ ع- یَصْلُحُ لِلشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ السَّفَرِ وَ یُسْتَحَبُّ لِلْمَرِیضِ فِیهِ أَنْ یُوصِیَ وَ یَکْتُبَ الْعُهُودَ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ ظُفِرَ بِهِ وَ حُبِسَ الْحَادِیَ عَشَرَ یَوْمٌ صَالِحٌ وُلِدَ فِیهِ شَیْثٌ یُبْتَدَأُ فِیهِ بِالْعَمَلِ وَ الشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ السَّفَرِ وَ یُجْتَنَبُ فِیهِ الدُّخُولُ عَلَی السُّلْطَانِ الثَّانِی عَشَرَ یَصْلُحُ لِلتَّزْوِیجِ وَ فَتْحِ الْحَوَانِیتِ وَ الشِّرْکَةِ وَ رُکُوبِ الْمَاءِ وَ یُجْتَنَبُ فِیهِ الْوَسَاطَةُ بَیْنَ النَّاسِ الثَّالِثَ عَشَرَ یَوْمُ نَحْسٍ یُکْرَهُ فِی کُلِّ أَمْرٍ وَ یُتَّقَی فِیهِ الْمُنَازَعَاتُ وَ الْحُکُومَةُ وَ لِقَاءُ السُّلْطَانِ وَ غَیْرُهُ وَ لَا یُدْهَنُ فِیهِ الرَّأْسُ وَ لَا یُحْلَقُ الشَّعْرُ وَ مَنْ ضَلَّ أَوْ هَرَبَ فِیهِ سَلِمَ الرَّابِعَ عَشَرَ صَالِحٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ لِطَلَبِ الْعِلْمِ وَ الشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الِاسْتِقْرَاضِ وَ الْقَرْضِ وَ رُکُوبِ الْبَحْرِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ یُؤْخَذُ الْخَامِسَ عَشَرَ یَوْمٌ مَحْذُورٌ فِی کُلِّ الْأُمُورِ إِلَّا مَنْ أَرَادَ أَنْ یَسْتَقْرِضَ أَوْ یُقْرِضَ أَوْ یُشَاهِدَ مَا یَشْتَرِی وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ ظُفِرَ بِهِ السَّادِسَ عَشَرَ یَوْمُ نَحْسٍ مَنْ سَافَرَ فِیهِ هَلَکَ وَ یُکْرَهُ فِیهِ لِقَاءُ السُّلْطَانِ وَ یَصْلُحُ لِلتِّجَارَةِ وَ الْبَیْعِ وَ الْمُشَارَکَةِ وَ الْخُرُوجِ إِلَی الْبَحْرِ وَ یَصْلُحُ لِلْأَبْنِیَةِ وَ وَضْعِ الْأَسَاسَاتِ السَّابِعَ عَشَرَ مُتَوَسِّطُ الْحَالِ یُحْذَرُ فِیهِ الْمُنَازَعَةُ وَ مَنْ أَقْرَضَ فِیهِ شَیْئاً لَمْ یُرَدَّ إِلَیْهِ وَ إِنْ رُدَّ فَیُجْهَدُ وَ مَنِ اسْتَقْرَضَ فِیهِ لَمْ یَرُدَّهُ الثَّامِنَ عَشَرَ یَوْمٌ سَعِیدٌ
ص: 402
صَالِحٌ لِکُلِّ شَیْ ءٍ مِنْ بَیْعٍ وَ شِرَاءٍ وَ سَفَرٍ وَ زَرْعٍ وَ مَنْ خَاصَمَ فِیهِ عَدُوَّهُ خَصَمَهُ وَ ظَفِرَ بِهِ وَ مَنِ اقْتَرَضَ قَرْضاً رَدَّهُ إِلَی مَنِ اقْتَرَضَ مِنْهُ التَّاسِعَ عَشَرَ یَوْمٌ سَعِیدٌ وُلِدَ فِیهِ إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ ع- وَ هُوَ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ الْمَعَاشِ وَ الْحَوَائِجِ وَ تَعَلُّمِ الْعِلْمِ وَ شِرَاءِ الرَّقِیقِ وَ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ ضَلَّ فِیهِ أَوْ هَرَبَ قُدِرَ عَلَیْهِ الْعِشْرُونَ یَوْمٌ مُتَوَسِّطُ الْحَالِ صَالِحٌ لِلسَّفَرِ وَ الْحَوَائِجِ وَ الْبِنَاءِ وَ وَضْعِ الْأَسَاسِ وَ حَصَادِ الزَّرْعِ وَ غَرْسِ الشَّجَرِ وَ الْکَرْمِ وَ اتِّخَاذِ الْمَاشِیَةِ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ کَانَ بَعِیدَ الدَّرْکِ الْحَادِی وَ الْعِشْرُونَ یَوْمُ نَحْسٍ لَا یُطْلَبُ فِیهِ حَاجَةٌ یُتَّقَی فِیهِ السُّلْطَانُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ لَمْ یَرْجِعْ وَ خِیفَ عَلَیْهِ وَ هُوَ یَوْمٌ رَدِی ءٌ لِسَائِرِ الْأُمُورِ الثَّانِی وَ الْعِشْرُونَ یَوْمٌ صَالِحٌ لِلْحَوَائِجِ الشِّرَاءِ وَ الْبَیْعِ وَ الصَّدَقَةُ فِیهِ مَقْبُولَةٌ وَ مَنْ دَخَلَ فِیهِ عَلَی سُلْطَانٍ یُصِیبُ حَاجَتَهُ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ یَرْجِعُ مُعَافًی إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَی الثَّالِثُ وَ الْعِشْرُونَ یَوْمٌ صَالِحٌ وُلِدَ فِیهِ یُوسُفُ ع- وَ هُوَ یَوْمٌ خَفِیفٌ تُطْلَبُ فِیهِ الْحَوَائِجُ وَ التِّجَارَةُ وَ التَّزْوِیجُ وَ الدُّخُولُ عَلَی السُّلْطَانِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ غَنِمَ وَ أَصَابَ خَیْراً الرَّابِعُ وَ الْعِشْرُونَ رَدِی ءٌ نَحْسٌ لِکُلِّ أَمْرٍ یُطْلَبُ فِیهِ وُلِدَ فِیهِ فِرْعَوْنُ- الْخَامِسُ وَ الْعِشْرُونَ نَحْسٌ رَدِی ءٌ فَلَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً وَ احْفَظْ فِیهِ نَفْسَکَ فَهُوَ یَوْمٌ شَدِیدُ الْبَلَاءِ السَّادِسُ وَ الْعِشْرُونَ ضَرَبَ فِیهِ مُوسَی ع بِعَصَاهُ الْبَحْرَ فَانْفَلَقَ وَ هُوَ یَوْمٌ یَصْلُحُ لِلسَّفَرِ وَ لِکُلِّ أَمْرٍ یُرَادُ إِلَّا التَّزْوِیجَ فَإِنَّهُ مَنْ تَزَوَّجَ فِیهِ فُرِّقَ بَیْنَهُمَا وَ لَا تَدْخُلْ إِذَا وَرَدْتَ مِنْ سَفَرِکَ فِیهِ إِلَی أَهْلِکَ السَّابِعُ وَ الْعِشْرُونَ صَالِحٌ لِکُلِّ أَمْرٍ وَ حَاجَةٍ خَفِیفٌ لِسَائِرِ الْأَحْوَالِ الثَّامِنُ وَ الْعِشْرُونَ صَالِحٌ مُبَارَکٌ لِکُلِّ أَمْرٍ وَ حَاجَةٍ وُلِدَ فِیهِ یَعْقُوبُ ع- التَّاسِعُ وَ الْعِشْرُونَ صَالِحٌ خَفِیفٌ لِسَائِرِ الْأُمُورِ وَ الْحَوَائِجِ وَ الْأَعْمَالِ وَ مَنْ سَافَرَ فِیهِ یُصِیبُ مَالًا کَثِیراً وَ لَا یُکْتَبْ فِیهِ وَصِیَّةٌ فَإِنَّهُ یُکْرَهُ ذَلِکَ الثَّلَاثُونَ یَوْمٌ جَیِّدٌ لِلْبَیْعِ وَ الشِّرَاءِ وَ التَّزْوِیجِ وَ لَا تُسَافِرْ فِیهِ وَ لَا تَتَعَرَّضْ لِغَیْرِهِ إِلَّا الْمُعَامَلَةَ وَ مَنْ هَرَبَ فِیهِ أُخِذَ وَ مَنِ اقْتَرَضَ فِیهِ شَیْئاً رَدَّهُ سَرِیعاً.
وَ الْحَدِیثُ طَوِیلٌ یَشْتَمِلُ عَلَی فَوَائِدَ أُخَرَ لَیْسَتْ مِنَ الْأَحْکَامِ الشَّرْعِیَّةِ وَ عَلَی أَدْعِیَةٍ طَوِیلَةٍ لِکُلِّ یَوْمٍ دُعَاءٌ.
******
ترجمه:
***
یونس بن ظبیان از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل کرده است که امام روزهای مناسب و نامناسب را ذکر کردند و فرمودند:
اولین روز ماه، مبارک است و خداوند در آن آدم را خلق کرد. این روز، روزی پسندیده برای طلب حاجات، ملاقات با سلطان، طلب علم، ازدواج، سفر، خرید و فروش و نگهداری از دام ها است.
روز دوم، مناسب برای زنان و ازدواج است و در این روز حوا از آدم خلق شد و خداوند او را به او زوج کرد. این روز برای ساختن منازل، نوشتن عهدنامه، انتخاب ها، سفر و طلب حاجات مناسب است.
روز سوم، روزی نحس و بد است، در این روز از سلطان، خرید و فروش، طلب حاجات و معاملات پرهیز کنید. در این روز آدم و حوا لباس های خود را از دست دادند و از بهشت بیرون رانده شدند. کارهای خود را به صلاح خانه ات اختصاص بده و اگر می توانی از خانه ات خارج نشو.
روز چهارم، روزی است که هابیل در آن متولد شد و برای شکار و زراعت مناسب است ولی سفر در این روز مکروه است زیرا برای مسافر خطر قتل و دزدی وجود دارد و بلایی ممکن است به او برسد. در این روز ساخت و نگهداری از دام ها توصیه می شود و کسی که در این روز فرار کند، یافتنش دشوار است و به کسی که او را پناه می دهد، پناه می برد.
روز پنجم، روزی است که قابیل شقی در آن متولد شد و برادرش را کشت، این روز نحس و بد است، پس در این روز هیچ کاری را شروع نکن.ز مناسب است.
روز هفدهم، متوسط است و از نزاع ها در این روز پرهیز شود و کسی که در این روز قرض بدهد، بازگردانده نمی شود و اگر بازگردانده شود، به سختی برمی گردد و کسی که در این روز قرض بگیرد، آن را بازنمی گرداند.
روز هجدهم، روزی مبارک است.و برای هر کاری از جمله خرید و فروش، سفر، زراعت مناسب است و کسی که در این روز با دشمن خود نزاع کند، او را شکست خواهد داد و کسی که قرض بگیرد، قرض خود را بازمی گرداند.
روز نوزدهم، روزی مبارک است که اسحاق بن ابراهیم در آن متولد شد و این روز برای سفر، معاش، حاجات، طلب علم، خرید بردگان و دام ها مناسب است و کسی که در این روز گم شود یا فرار کند، دستگیر می شود.
روز بیستم، روزی متوسط است و برای سفر، حاجات، ساخت و ساز، قرار دادن بنیادها، برداشت زراعت، کاشت درختان و تاک ها و نگهداری دام ها مناسب است و کسی که در این روز فرار کند، دستگیر نمی شود.
روز بیست و یکم، روزی نحس است و در این روز حاجتی طلب نکنید و از ملاقات با سلطان پرهیز کنید و کسی که در این روز سفر کند، بازنمی گردد و روز بدی برای تمام امور است.
روز بیست و دوم، روزی مناسب برای حاجات، خرید و فروش است و صدقه در این روز قبول می شود و کسی که در این روز نزد سلطان برود، حاجتش برآورده می شود و کسی که در این روز سفر کند، به سلامت بازمی گردد.
روز بیست و سوم، روزی خوب است که یوسف (علیه السلام) در آن متولد شد و روزی سبک است و برای طلب حاجات، تجارت، ازدواج و ملاقات با سلطان مناسب است و کسی که در این روز سفر کند، مال یابد و خیر ببیند.
روز بیست و چهارم، روزی بد و نحس است برای هر کاری و در این روز فرعون متولد شد.
روز بیست و پنجم، روزی نحس و بد است و حاجتی طلب نکنید و خود را در این روز حفظ کنید زیرا روزی پر از بلا است.
روز بیست و ششم، روزی است که موسی (علیه السلام) با عصای خود دریا را شکافت و این روز برای سفر و هر کاری به جز ازدواج مناسب است، زیرا کسی که در این روز ازدواج کند، از هم جدا می شوند و هنگامی که از سفر بازمی گردید، در این روز وارد خانه تان نشوید.
روز بیست و هفتم، روزی خوب برای هر کاری و حاجتی است و برای تمام امور سبک است.
روز بیست و هشتم، روزی مناسب و مبارک برای هر کاری و حاجتی است و یعقوب (علیه السلام) در این روز متولد شد.
روز بیست و نهم، روزی سبک و مناسب برای تمام امور و حاجات و کارها است و کسی که در این روز سفر کند، مال بسیاری به دست می آورد و وصیت نامه در این روز نوشته نمی شود زیرا مکروه است.
روز سی ام، روزی خوب برای خرید و فروش و ازدواج است و در این روز سفر نکنید و به غیر از معاملات، خود را درگیر هیچ کاری نکنید و کسی که در این روز فرار کند، دستگیر می شود و کسی که در این روز قرض بگیرد، قرض خود را سریعاً بازمی گرداند.
***
ص: 403
15110- 3- (1) وَ رَوَاهُ أَیْضاً نَقْلًا مِنْ کِتَابِ رَوْضَةِ الْعَابِدِینَ لِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکَرَاجُکِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ فِی السُّعُودِ وَ النُّحُوسِ مَعَ اخْتِلَافٍ کَثِیرٍ فِی الْعِبَارَاتِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ الْخَامِسَ عَشَرَ یَوْمٌ صَالِحٌ لِکُلِّ عَمَلٍ وَ حَاجَةٍ وَ لِقَاءِ الْأَشْرَافِ وَ الْعُظَمَاءِ وَ الرُّؤَسَاءِ فَاطْلُبْ فِیهِ حَوَائِجَکَ وَ الْقَ سُلْطَانَکَ وَ اعْمَلْ مَا بَدَا لَکَ فَإِنَّهُ یَوْمُ سَعْدٍ السَّادِسَ عَشَرَ نَحْسٌ رَدِی ءٌ مَذْمُومٌ لَا خَیْرَ فِیهِ وَ لَا تُسَافِرْ فِیهِ وَ لَا تَطْلُبْ فِیهِ حَاجَةً وَ تَوَقَّ مَا اسْتَطَعْتَ السَّابِعَ عَشَرَ صَالِحٌ مُخْتَارٌ مَحْمُودٌ لِکُلِّ عَمَلٍ وَ حَاجَةٍ فَاطْلُبْ فِیهِ الْحَوَائِجَ وَ اشْتَرِ فِیهِ وَ بِعْ وَ الْقَ الْکُتَّابَ وَ الْعُمَّالَ وَ بَقِیَّةُ الْحَدِیثِ نَحْوُ الرِّوَایَةِ الْأُولَی.
******
ترجمه:
***
همچنین از کتاب "روضه العابدین" محمد بن علی کراجکی نقل کرده اند که امام صادق (علیه السلام) درباره روزهای مبارک و نحس سخن گفته و با وجود تفاوت های زیادی در عبارات، گفته اند:
روز پانزدهم، روزی مناسب برای هر کاری و حاجتی و ملاقات با اشراف و بزرگان و رؤسا است؛ در این روز حاجات خود را طلب کنید و با سلطان ملاقات کنید و هر کاری که به نظرتان می رسد، انجام دهید زیرا روزی مبارک است.
روز شانزدهم، روزی بد، نحس و مذموم است که در آن هیچ خیری نیست؛ در این روز سفر نکنید و حاجتی طلب نکنید و تا حد امکان از مشکلات دوری کنید.
روز هفدهم، روزی خوب، منتخب و پسندیده برای هر کاری و حاجتی است؛ در این روز حاجات خود را طلب کنید، خرید و فروش کنید، و با نویسندگان و کارگران ملاقات کنید. ادامه حدیث شبیه به روایت اول است.
***
15111- 4- (2) قَالَ ابْنُ طَاوُسٍ وَ حَدَّثَ أَبُو نَصْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حُمْدُونٍ الْوَاسِطِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْقُنَانِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی عَنْ یَحْیَی بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْقَصَبَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَعْمَرٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الزَّاهِدِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی اخْتِیَارَاتِ الْأَیَّامِ.
ثُمَّ أَوْرَدَ الْحَدِیثَ ابْنُ طَاوُسٍ وَ هُوَ مُوَافِقٌ لِلرِّوَایَةِ الثَّانِیَةِ فِی السُّعُودِ وَ النُّحُوسِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ السَّابِعَ عَشَرَ یَوْمٌ صَالِحٌ.
قَالَ ابْنُ مَعْمَرٍ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی یَوْمٌ ثَقِیلٌ لَا یَصْلُحُ لِطَلَبِ الْحَوَائِجِ ثُمَّ ذَکَرَ الْبَاقِیَ نَحْوَهُ مَعَ مُخَالَفَةٍ فِی الْأَلْفَاظِ.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ مُرْسَلًا نَحْوَهُ فِی النُّحُوسِ وَ السُّعُودِ مَعَ اخْتِلَافٍ کَثِیرٍ فِی اللَّفْظِ (3)
******
ترجمه:
***
عاصم بن حمید از امام صادق (علیه السلام) درباره انتخاب روزها نقل کرده است. سپس ابن طاووس حدیث را نقل کرده و این روایت با روایت دوم در مورد روزهای سعد و نحس مطابقت دارد، مگر اینکه در مورد روز هفدهم گفته اند که روزی خوب است. ابن معمر در روایت دیگری گفته است که این روز سنگین است و برای طلب حاجات مناسب نیست و سپس بقیه موارد را ذکر کرده که در الفاظ متفاوت است.
***
15112- 5- (4) وَ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ قَالَ ابْنُ طَاوُسٍ أَمَّا الْأَیَّامُ الْمَکْرُوهَةُ مِنَ الشَّهْرِ فَفِی بَعْضِ الرِّوَایَاتِ الْیَوْمُ الثَّالِثُ مِنْهُ وَ الرَّابِعُ وَ الْخَامِسُ
ص: 404
وَ الثَّالِثَ عَشَرَ (1) وَ الْعِشْرِینَ (2) وَ الْحَادِیَ وَ الْعِشْرِینَ وَ الرَّابِعَ وَ الْعِشْرِینَ وَ الْخَامِسَ وَ الْعِشْرِینَ وَ السَّادِسَ وَ الْعِشْرِینَ.
******
ترجمه:
***
ابن طاووس درباره ایمنی از خطرات گفته است که روزهای مکروه در ماه، طبق برخی روایات، روزهای سوم، چهارم، پنجم، سیزدهم، بیست ویکم، بیست وچهارم، بیست وپنجم و بیست وششم است.
***
15113- 6- (3) قَالَ وَ فِی بَعْضِ الرِّوَایَاتِ أَنَّ الْیَوْمَ الرَّابِعَ مِنَ الشَّهْرِ وَ الْحَادِیَ وَ الْعِشْرِینَ صَالِحَانِ لِلْأَسْفَارِ.
******
ترجمه:
***
"در برخی روایات آمده است که روز چهارم ماه و بیست و یکم برای سفر مناسب هستند."
***
15114- 7- (4) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أَنَّ الثَّامِنَ مِنَ الشَّهْرِ وَ الثَّالِثَ وَ الْعِشْرِینَ مِنْهُ مَکْرُوهَانِ لِلسَّفَرِ.
أَقُولُ: فِی هَذِهِ الِاخْتِیَارَاتِ اخْتِلَافٌ یَسِیرٌ وَ کَذَا قَدْ یَتَّفِقُ الِاخْتِلَافُ فِی السُّعُودِ وَ النُّحُوسِ بِاعْتِبَارِ الشَّهْرِ وَ الْأُسْبُوعِ وَ لَا یَمْتَنِعُ اجْتِمَاعُ السَّعْدِ وَ النَّحْسِ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ وَ وَجْهُ الْجَمْعِ التَّخْیِیرُ أَوْ دَفْعُ النَّحْسِ بِالصَّدَقَةِ کَمَا تَقَدَّمَ (5) وَ یَحْتَمِلُ غَیْرُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
"در روایتی آمده است که روز هشتم و بیست و سوم ماه برای سفر مکروه هستند.
می گویم : به نظرم این انتخاب ها تفاوت اندکی دارند و همچنین ممکن است تفاوت ها در سعد و نحس روزها بر اساس ماه و هفته باشد و در یک روز هر دو سعد و نحس وجود داشته باشند. جمع بین این ها، انتخاب بین آن ها یا رفع نحس با صدقه دادن است، همان طور که قبلاً گفته شد و ممکن است چیز دیگری نیز باشد."
***
15115- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: لَمَّا شَیَّعَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَبَا ذَرٍّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَیْهِ شَیَّعَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ ع وَ عَقِیلُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ- وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ وَ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ- فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَدِّعُوا أَخَاکُمْ فَإِنَّهُ لَا بُدَّ لِلشَّاخِصِ أَنْ یَمْضِیَ
ص: 405
وَ لِلْمُشَیِّعِ أَنْ یَرْجِعَ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (1)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی صَلَاةِ الْمُسَافِرِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است: "هنگامی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) ابوذر (رحمت الله علیه) را مشایعت کرد، حسن و حسین (علیهماالسلام)، عقیل بن ابی طالب، عبدالله بن جعفر و عمار بن یاسر او را مشایعت کردند. امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفت: 'با برادرتان خداحافظی کنید، زیرا برای مسافر ضروری است که برود و برای مشایعت کننده ضروری است که بازگردد.'
***
15116- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا وَدَّعَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ زَوَّدَکُمُ اللَّهُ التَّقْوَی وَ وَجَّهَکُمْ إِلَی کُلِّ خَیْرٍ وَ قَضَی لَکُمْ کُلَّ حَاجَةٍ وَ سَلَّمَ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ دُنْیَاکُمْ وَ رَدَّکُمْ سَالِمِینَ إِلَی سَالِمِینَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ وَ غَیْرِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است: "پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) وقتی با مؤمنین خداحافظی می کرد، می گفت: 'خداوند تقوا را به شما زاد راه دهد و شما را به سوی هر خیری هدایت کند و همه نیازهایتان را برآورده سازد و دین و دنیای شما را سالم نگه دارد و شما را سالم به سالمین بازگرداند
***
15117- 2- (7) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا وَدَّعَ مُسَافِراً أَخَذَ بِیَدِهِ ثُمَّ قَالَ أَحْسَنَ اللَّهُ لَکَ الصِّحَابَةَ وَ أَکْمَلَ لَکَ الْمَعُونَةَ وَ سَهَّلَ لَکَ الْحُزُونَةَ وَ قَرَّبَ لَکَ الْبَعِیدَ وَ کَفَاکَ الْمُهِمَّ وَ حَفِظَ لَکَ دِینَکَ وَ أَمَانَتَکَ وَ خَوَاتِیمَ عَمَلِکَ وَ وَجَّهَکَ
ص: 406
لِکُلِّ خَیْرٍ عَلَیْکَ بِتَقْوَی اللَّهِ اسْتَوْدِعِ اللَّهَ نَفْسَکَ سِرْ عَلَی بَرَکَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ وَ غَیْرِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
و در خبری دیگر از امام ابوجعفر (علیه السلام) آمده است: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) وقتی مسافری را خداحافظی می کرد، دست او را می گرفت و سپس می گفت: 'خداوند همراهی نیکویی به تو دهد، کمک کامل به تو عنایت کند، سختی ها را برایت آسان کند، دوری ها را به تو نزدیک کند، مهمات را کفایت کند، دین و امانت و خاتمه کارهایت را حفظ کند، و تو را به سوی هر خیری هدایت کند. بر تو باد به تقوای خدا، خودت را به خدا می سپارم، با برکت خدا برو
***
15118- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَدَّعَ رَجُلًا فَقَالَ أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ (دِینَکَ وَ أَمَانَتَکَ) (3) وَ زَوَّدَکَ زَادَ التَّقْوَی وَ وَجَّهَکَ اللَّهُ لِلْخَیْرِ حَیْثُ تَوَجَّهْتَ- قَالَ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیْنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ هَذَا وَدَاعُ رَسُولِ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع- إِذَا وَجَّهَهُ فِی وَجْهٍ مِنَ الْوُجُوهِ.
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط از کسی که او را ذکر کرده، نقل کرده است از امام ابوعبدالله (علیه السلام) که فرمود: "وقتی مردی را خداحافظی کرد، گفت: 'دین و امانتت را به خدا می سپارم و خداوند به تو زاد تقوا دهد و تو را به سوی خیر راهنمایی کند، هر جا که باشی.' سپس ابوعبدالله (علیه السلام) به ما رو کرد و فرمود: 'این وداع رسول خدا (صلی الله علیه وآله) با علی (علیه السلام) بود، هنگامی که او را به مأموریتی می فرستاد.'
***
15119- 4- (4) وَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (5) قَالَ: کَانَ إِذَا وَدَّعَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا قَالَ أَسْتَوْدِعُ اللَّهَ دِینَکَ وَ أَمَانَتَکَ وَ خَوَاتِیمَ عَمَلِکَ وَ وَجَّهَکَ لِلْخَیْرِ حَیْثُمَا تَوَجَّهْتَ وَ رَزَقَکَ (6) التَّقْوَی وَ غَفَرَ لَکَ الذُّنُوبَ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن میمون قداح از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مردی را وداع می کرد، می گفت: 'دین و امانتت و خاتمه اعمالت را به خدا می سپارم و خداوند تو را به سوی خیر هدایت کند، هر جا که باشی و خداوند تقوا را به تو روزی دهد و گناهانت را بیامرزد
***
15120- 5- (7) وَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عُبَیْدٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ إِدْرِیسَ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَدَّعَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَجُلًا فَقَالَ لَهُ سَلَّمَکَ اللَّهُ وَ غَنَّمَکَ وَ الْمِیعَادُ لِلَّهِ.
******
ترجمه:
***
ادریس بن یونس از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مردی را وداع کرد و به او گفت: 'خداوند تو را سالم بدارد و بهره مند سازد و قرار ما با خدا باشد.'
***
ص: 407
15121- 6- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: دَعَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِقَوْمٍ مِنْ أَصْحَابِهِ مُشَاةٍ حُجَّاجٍ فَقَالَ اللَّهُمَّ احْمِلْهُمْ عَلَی أَقْدَامِهِمْ وَ سَکِّنْ عُرُوقَهُمْ.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم گفته است: "امام ابوعبدالله (علیه السلام) برای گروهی از اصحابش که پیاده به حج می رفتند، دعا کرد و فرمود: 'خدایا، آن ها را بر پاهایشان حمل کن و رگ هایشان را آرام کن.'"
***
15122- 7- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْجَهْمِ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ الْوَاسِطِیِّ قَالَ: أَرَدْتُ وَدَاعَ أَبِی الْحَسَنِ ع فَکَتَبَ إِلَیَّ رُقْعَةً کَفَاکَ اللَّهُ الْمُهِمَّ وَ قَضَی لَکَ بِالْخِیَرَةِ وَ یَسَّرَ لَکَ حَاجَتَکَ فِی صُحْبَةِ اللَّهِ وَ کَنَفِهِ.
******
ترجمه:
***
موسی بن بکر واسطی گفت: "می خواستم با ابوالحسن (علیه السلام) خداحافظی کنم، او برای من نوشته ای فرستاد و نوشت: 'خداوند مهماتت را کفایت کند، خیر تو را برآورده سازد، حاجتت را آسان کند و تو را در همراهی و پناه خود حفظ کند.'"
***
(3) 30 بَابُ کَرَاهَةِ الْوَحْدَةِ فِی السَّفَرِ وَ اسْتِصْحَابِ رَفِیقٍ وَاحِدٍ أَوِ اثْنَیْنِ مَعَ الْحَاجَةِ إِلَی الزِّیَادَةِ
******
ترجمه:
***
***
15123- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الرَّفِیقَ ثُمَّ السَّفَرَ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
سکونی از جعفر از پدرانشان (علیهم السلام) نقل کرده است که پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "رفیق (همسفر) را انتخاب کن، سپس سفر را."
***
15124- 2- (6) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ الطَّرِیقَ.
******
ترجمه:
***
و برقی نیز در "المحاسن" از نوفلی روایت کرده است، با این تفاوت که گفته است: "سپس راه."
***
ص: 408
15125- 3- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُثَنَّی عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَحَبُّ الصَّحَابَةِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی أَرْبَعَةٌ وَ مَا زَادَ قَوْمٌ عَلَی سَبْعَةٍ إِلَّا زَادَ لَغَطُهُمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی عَنْ رَجُلٍ (2) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (3)
وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4) وَ رَوَی الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن المثنی از مردی نقل کرده است از امام محمد بن علی (علیه السلام) که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "دوستان محبوب تر نزد خداوند متعال(جمع) چهار ی نفر هستند و اگر تعداد جمعی از هفت نفر بیشتر شود، سر و صدایشان بیشتر می شود
***
قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ لَا أُنَبِّئُکُمْ بِشَرِّ النَّاسِ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ- قَالَ مَنْ سَافَرَ وَحْدَهُ وَ مَنَعَ رِفْدَهُ وَ ضَرَبَ عَبْدَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
سندی بن خالد از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "آیا شما را از بدترین مردم آگاه نکنم؟ گفتند: بله، ای رسول خدا. فرمود: کسی که به تنهایی سفر می کند، کمک خود را دریغ می کند و خدمتکارش را کتک می زند."
***
15127- 5- (2) قَالَ وَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع فِی وَصِیَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع لَا تَخْرُجْ فِی سَفَرٍ وَحْدَکَ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ مَعَ الْوَاحِدِ وَ هُوَ مِنَ الِاثْنَیْنِ أَبْعَدُ یَا عَلِیُّ- إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا سَافَرَ وَحْدَهُ فَهُوَ غَاوٍ وَ الِاثْنَانِ غَاوِیَانِ وَ الثَّلَاثَةُ نَفَرٌ.
******
ترجمه:
***
امام ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) در وصیت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به علی (علیه السلام) فرمود: "به تنهایی به سفر نرو، زیرا شیطان با فرد تنها است و از دو نفر دورتر است. ای علی، اگر مردی به تنهایی سفر کند، گمراه است و اگر دو نفر باشند، هر دو گمراهند و سه نفر گروهی اند.
***
15128- 6- (3) قَالَ وَ رَوَی بَعْضُهُمْ سَفْرٌ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع (4)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***ٌ.
به نقل از برخی از ایشان، سفر(بجای کلمه- نفر- سفر آورده اند )
***
15129- 7- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةً الْآکِلَ زَادَهُ وَحْدَهُ وَ النَّائِمَ فِی بَیْتٍ وَحْدَهُ وَ الرَّاکِبَ فِی الْفَلَاةِ وَحْدَهُ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن عبدالحمید از امام ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) سه نفر را لعنت کرده است: کسی که غذای خود را به تنهایی می خورد، کسی که به تنهایی در خانه می خوابد و کسی که به تنهایی در بیابان سفر می کند.
***
ص: 410
15130- 8- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِمَکَّةَ إِذْ جَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ فَقَالَ مَنْ صَحْبُکَ فَقَالَ مَا صَحِبْتُ أَحَداً فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَمَا لَوْ کُنْتُ تَقَدَّمْتُ إِلَیْکَ لَأَحْسَنْتُ أَدَبَکَ ثُمَّ قَالَ وَاحِدٌ شَیْطَانٌ وَ اثْنَانِ شَیْطَانَانِ وَ ثَلَاثَةٌ صَحْبٌ وَ أَرْبَعَةٌ رُفَقَاءُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
اسماعیل بن جابر گفت: "نزد ابوعبدالله (علیه السلام) در مکه بودم که مردی از اهل مدینه آمد و گفت: 'چه کسی همراه تو بود؟' مرد پاسخ داد: 'هیچ کس همراه من نبود.' ابوعبدالله (علیه السلام) گفت: 'اگر پیش از این به تو گفته بودم، بهتر رفتار می کردی.' سپس فرمود: 'یک نفر شیطان است، دو نفر دو شیطان اند، سه نفر گروه اند و چهار نفر همسفرند.'
***
15131- 9- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: لَعَنَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَلَاثَةً أَحَدُهُمْ رَاکِبُ الْفَلَاةِ وَحْدَهُ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن عبدالحمید از امام ابوالحسن موسی (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) سه نفر را لعنت کرده است: یکی از آن ها کسی است که به تنهایی در بیابان سفر می کند.
***
15132- 10- (5) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُثَنًّی عَنْ رَجُلٍ مِنْ بَنِی نَوْفَلِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْبَائِتُ فِی بَیْتٍ وَحْدَهُ وَ السَّائِرُ وَحْدَهُ شَیْطَانَانِ وَ الِاثْنَانِ لُمَةٌ (6) وَ الثَّلَاثُ أُنْسٌ.
ص: 411
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْمَسَاکِنِ (1).
******
ترجمه:
***
مردی از بنی نوفل بن عبدالمطلب از پدرش و او از امام محمد بن علی (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "کسی که شب را در خانه ای تنها می گذراند و کسی که تنها سفر می کند، دو شیطان اند، دو نفر لُمَّه اند (گروه کوچک) و سه نفر اُنس اند (گروه بزرگ)."
***
(2) 31 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلْمُسَافِرِ مُرَافَقَةُ مَنْ یَتَزَیَّنُ بِهِ وَ مَنْ یَرْفُقُ بِهِ وَ مَنْ یَعْرِفُ حَقَّهُ
******
ترجمه:
***
***
15133- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ یَقُولُ اصْحَبْ مَنْ تَتَزَیَّنُ بِهِ وَ لَا تَصْحَبْ مَنْ یَتَزَیَّنُ بِکَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَرِیرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن جریر از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "همراه کسی باش که با او زیباتر می شوی و همراه کسی نباش که او با تو زیباتر می شود."
***
15134- 2- (5) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا اصْطَحَبَ اثْنَانِ إِلَّا کَانَ أَعْظَمُهُمَا أَجْراً وَ أَحَبُّهُمَا إِلَی اللَّهِ أَرْفَقَهُمَا بِصَاحِبِهِ.
******
ترجمه:
***
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "دو نفر همسفر نمی شوند، مگر اینکه یکی از آن ها دارای اجر بیشتری است و محبوب تر به درگاه خداوند، و آن کسی است که با همسفرش مهربان تر و نرم خو تر باشد.
***
15135- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا تَصْحَبَنَّ فِی سَفَرٍ مَنْ لَا یَرَی لَکَ مِنَ الْفَضْلِ عَلَیْهِ کَمَا تَرَی لَهُ عَلَیْکَ.
ص: 412
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ (2).
******
ترجمه:
***
سکونی از امام جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانشان (علیهم السلام) نقل کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: "در سفر، همراه کسی نباش که برای تو فضل و شرافتی قائل نباشد، همان گونه که تو برای او قائل هستی.
***
(3) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ جَمْعِ الرُّفَقَاءِ نَفَقَتَهُمْ وَ إِخْرَاجِهَا
******
ترجمه:
***
***
15136- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنَ السُّنَّةِ إِذَا خَرَجَ الْقَوْمُ فِی سَفَرٍ أَنْ یُخْرِجُوا نَفَقَتَهُمْ فَإِنَّ ذَلِکَ أَطْیَبُ لِأَنْفُسِهِمْ وَ أَحْسَنُ لِأَخْلَاقِهِمْ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است: "پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: 'یکی از سنت ها این است که وقتی گروهی به سفر می روند، هزینه های خود را از پیش پرداخت کنند، زیرا این کار برای روحیه شان بهتر و برای اخلاقشان نیکوتر است.'
***
(6) 33 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلْمُسَافِرِ أَنْ یَصْحَبَ نَظِیرَهُ فِی الْإِنْفَاقِ وَ نَحْوِهِ وَ یُکْرَهُ أَنْ یَصْحَبَ مَنْ دُونَهُ وَ مَنْ فَوْقَهُ فِی ذَلِکَ وَ أَنْ یُذِلَّ الْمُؤْمِنَ بِالْإِکْرَامِ وَ یَجُوزُ إِنْ طَابَتْ نَفْسُهُ
******
ترجمه:
***
***
15137- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَدْ عَرَفْتَ حَالِی وَ سَعَةَ یَدِی وَ تَوْسِیعِی عَلَی إِخْوَانِی فَأَصْحَبُ النَّفَرَ مِنْهُمْ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ فَأُوَسِّعُ عَلَیْهِمْ
ص: 413
قَالَ لَا تَفْعَلْ یَا شِهَابُ- إِنْ بَسَطْتَ وَ بَسَطُوا أَجْحَفْتَ بِهِمْ وَ إِنْ هُمْ أَمْسَکُوا أَذْلَلْتَهُمْ فَاصْحَبْ نُظَرَاءَکَ اصْحَبْ نُظَرَاءَکَ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
شهاب بن عبد ربه گفت: "به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم که حال و وضعیت من و وسعت دستم را می دانی و برادرانم را گسترش می دهم و با گروهی از آن ها در مسیر مکه همراه می شوم و به آن ها وسعت می بخشم." امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "این کار را نکن، ای شهاب، زیرا اگر دست خود را بگشایی و آن ها نیز بگشایند، آن ها را به سختی خواهی انداخت و اگر آن ها را نگه داری، آن ها را خوار خواهی کرد. همراه کسانی باش که مانند تو هستند، همراه کسانی باش که مانند تو هستند."
***
15138- 2- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَخْرُجُ الرَّجُلُ مَعَ قَوْمٍ مَیَاسِیرَ وَ هُوَ أَقَلُّهُمْ شَیْئاً فَیُخْرِجُ الْقَوْمُ النَّفَقَةَ وَ لَا یَقْدِرُ هُوَ أَنْ یُخْرِجَ مِثْلَ مَا أَخْرَجُوا فَقَالَ مَا أُحِبُّ أَنْ یُذِلَّ نَفْسَهُ لِیَخْرُجْ مَعَ مَنْ هُوَ مِثْلُهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
ابوبصیر گفت: "به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم که مردی با گروهی از متمولین به سفر می رود و او کمترین دارایی را دارد و گروه هزینه ها را پرداخت می کنند و او قادر نیست همانند آن ها هزینه کند. امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: 'دوست ندارم که او خود را خوار کند. باید با کسی که شبیه اوست همسفر شود.'"
***
15139- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ (6) عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا صَحِبْتَ فَاصْحَبْ نَحْوَکَ وَ لَا تَصْحَبْ مَنْ یَکْفِیکَ فَإِنَّ ذَلِکَ مَذَلَّةٌ لِلْمُؤْمِنِ.
ص: 414
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1)
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
حریز از کسی که ذکر کرده نقل کرده است از امام ابوجعفر (علیه السلام) که فرمود: "اگر همسفری برگزیدی، با کسی همسفر باش که شبیه تو باشد و با کسی که نیازهایت را برطرف کند، همسفر نشو؛ زیرا این کار مایهٔ خواری مؤمن است."
***
15140- 4- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع (4) عَنِ الْقَوْمِ یَصْطَحِبُونَ فِیهِمُ الْمُوسِرُ وَ غَیْرُهُ فَیُنْفِقُ عَلَیْهِمُ الْمُوسِرُ قَالَ إِنْ طَابَتْ بِذَلِکَ أَنْفُسُهُمْ فَلَا بَأْسَ بِهِ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ تَطِبْ بِذَلِکَ أَنْفُسُهُمْ قَالَ یَصْبِرُ (5) مَعَهُمْ یَأْکُلُ مِنَ الْخُبْزِ وَ یَدَعُ أَنْ یَسْتَثْنِیَ مِنْ ذَلِکَ الْهِرَابِ (6).
******
ترجمه:
***
محمد حلبی گفت: "از امام ابوجعفر (علیه السلام) پرسیدم دربارهٔ گروهی که در آن ها افراد ثروتمند و غیرثروتمند همسفر می شوند و ثروتمند هزینه ها را پرداخت می کند، امام (علیه السلام) فرمود: 'اگر با رضایت خاطر باشد، اشکالی ندارد.' گفتم: 'اگر رضایت نداشته باشند؟' فرمود: 'باید صبر کنند، از نان بخورند و از خوراک لذیذ صرف نظر کنند.'"
***
15141- 5- (7) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَانَ یَکْرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَصْحَبَ مَنْ یَتَفَضَّلُ عَلَیْهِ وَ قَالَ اصْحَبْ مِثْلَکَ.
******
ترجمه:
***
هشام بن حکم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که او نمی پسندید مردی با کسی همسفر شود که بر او برتری داشته باشد و فرمود: "همراه کسی باش که مثل تو باشد."
***
15142- 6- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعْدَانَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: خَرَجْنَا إِلَی مَکَّةَ نَیِّفاً وَ عِشْرِینَ رَجُلًا فَکُنْتُ أَذْبَحُ لَهُمْ فِی کُلِّ مَنْزِلٍ شَاةً فَلَمَّا أَرَدْتُ أَنْ أَدْخُلَ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یَا حُسَیْنُ وَ تُذِلُّ الْمُؤْمِنِینَ قُلْتُ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ ذَلِکَ فَقَالَ بَلَغَنِی أَنَّکَ کُنْتَ تَذْبَحُ لَهُمْ فِی کُلِّ مَنْزِلٍ شَاةً فَقُلْتُ مَا أَرَدْتُ إِلَّا اللَّهَ قَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مِنْهُمْ مَنْ یُحِبُّ أَنْ یَفْعَلَ مِثْلَ فَعَالِکَ فَلَا تَبْلُغُ مَقْدُرَتُهُ فَتَقَاصَرُ إِلَیْهِ نَفْسُهُ قُلْتُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ لَا أَعُودُ.
ص: 415
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ (1)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً نَقْلًا عَنِ الْمَحَاسِنِ عَنْ حُسَیْنٍ (2).
******
ترجمه:
***
حسین بن ابی علاء گفت: "به سمت مکه راه افتادیم، بیش از بیست نفر بودیم و در هر منزل یک گوسفند برای آن ها ذبح می کردم. وقتی خواستم نزد امام ابوعبدالله (علیه السلام) بروم، فرمود: 'ای حسین، آیا مؤمنین را خوار می کنی؟' گفتم: 'پناه بر خدا از این کار.' فرمود: 'به من رسیده که در هر منزل یک گوسفند برای آن ها ذبح می کردی.' گفتم: 'من جز برای خدا نخواستم.' فرمود: 'آیا نمی دانی که از آن ها کسی هست که دوست دارد مثل تو عمل کند اما توان مالی اش را ندارد و این برای او خوارکننده است.' گفتم: 'استغفرالله و دیگر این کار را نخواهم کرد.
***
(3) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الرُّفَقَاءِ أَرْبَعَةً وَ کَرَاهَةِ زِیَادَتِهِمْ عَلَی سَبْعَةٍ مَعَ عَدَمِ الْحَاجَةِ وَ کَرَاهَةِ سَبْقِ الرَّفِیقِ حَتَّی یَغِیبَ عَنِ الْبَصَرِ
******
ترجمه:
***
***
15143- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَحَبُّ الصَّحَابَةِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعَةٌ وَ مَا زَادَ قَوْمٌ عَلَی سَبْعَةٍ إِلَّا کَثُرَ لَغَطُهُمْ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "دوستان محبوب نزد خداوند عز و جل چهار نفر هستند و اگر تعداد جمعی از هفت نفر بیشتر شود، سر و صدایشان زیاد می شود."
***
15144- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مِهْرَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ خَیْرُ الرُّفَقَاءِ أَرْبَعَةٌ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
عمرو بن ابی نصر گفته است: "از امام ابوعبدالله (علیه السلام) شنیدم که فرمود: 'بهترین همسفران چهار نفر هستند' و حدیث را ذکر کرد."
***
15145- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنِ الْمُفِیدِ قَالَ فِی بَعْضِ الْأُصُولِ حَدِیثٌ لَمْ یَحْضُرْنِی إِسْنَادُهُ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنْ صَحِبَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فِی طَرِیقٍ فَتَقَدَّمَهُ بِقَدْرِ مَا یَغِیبُ عَنْهُ بَصَرُهُ فَقَدْ أَشَاطَ بِدَمِهِ وَ أَعَانَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن حسن در "المجالس و الأخبار" از مفید نقل کرده است که در برخی از اصول حدیثی که سندش را در دست ندارد، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: "هرکس برادر مؤمنش را در راه همراهی کند و به اندازه ای جلوتر برود که از دید او ناپدید شود، خون او را ریخته و به قتل او کمک کرده است.
***
ص: 416
(1) 35 بَابُ عَدَمِ تَحْرِیمِ الْإِسْرَافِ فِی نَفَقَةِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ
******
ترجمه:
***
***
15146- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ نَفَقَةٍ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ نَفَقَةِ قَصْدٍ وَ یُبْغِضُ الْإِسْرَافَ إِلَّا فِی حَجٍّ أَوْ عُمْرَةٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ (3)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن ابی یعفور از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هیچ خرجی نزد خداوند عز و جل محبوب تر از خرجی معتدل نیست و اسراف را جز در حج یا عمره مبغوض دارد."
***
(6) 36 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ رُجُوعِ جَمَّالِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ وَ رِفَاقِهَا حَتَّی تَطْهُرَ وَ تَقْضِیَ مَنَاسِکَهَا
******
ترجمه:
***
***
15147- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عَامِرٍ عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع قَالَ: أَمِیرَانِ وَ لَیْسَا بِأَمِیرَیْنِ صَاحِبُ الْجِنَازَةِ لَیْسَ لِمَنْ یَتْبَعُهَا أَنْ یَرْجِعَ حَتَّی یُؤْذَنَ لَهُ وَ امْرَأَةٌ حَجَّتْ مَعَ قَوْمٍ فَاعْتَلَّتْ بِالْحَیْضِ فَلَیْسَ لَهُمْ أَنْ یَرْجِعُوا وَ یَدَعُوهَا حَتَّی تَأْذَنَ لَهُمْ.
ص: 417
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ وَ الْمُقْنِعِ کَمَا مَرَّ فِی الدَّفْنِ (1).
******
ترجمه:
***
موسی بن عامر از امام عبد صالح (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: "دو امیر وجود دارند که امیر واقعی نیستند: یکی صاحب جنازه که کسی که جنازه را همراهی می کند حق ندارد بازگردد مگر اینکه به او اجازه داده شود؛ و دیگری زنی که با گروهی به حج می رود و به دلیل حیض معتَل می شود، گروه حق ندارند او را تنها بگذارند تا زمانی که او به آن ها اجازه دهد.
***
15148- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْحَائِضِ فَذَکَرَ الْحَدِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ: أَبَی الْجَمَّالُ أَنْ یُقِیمَ عَلَیْهَا وَ الرِّفْقَةُ قَالَ فَقَالَ لَیْسَ لَهُمْ ذَلِکَ تَسْتَعْدِی عَلَیْهِمْ حَتَّی یُقِیمَ عَلَیْهَا حَتَّی تَطْهُرَ وَ تَقْضِیَ مَنَاسِکَهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدَّفْنِ (3).
******
ترجمه:
***
علی بن ابی حمزه از امام ابوالحسن (علیه السلام) دربارهٔ زنی که در حال حیض باشد، پرسید و حدیث را نقل کرد تا به اینجا رسید که گفت: "شتردار و گروه حاضر به ماندن بر او نیستند." امام (علیه السلام) فرمود: "آن ها حق این کار را ندارند؛ باید بر علیه آن ها شکایت کند تا زمانی که بر او بمانند تا پاک شود و مناسک خود را انجام دهد."
***
(4) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِعَانَةِ عَلَی السَّفَرِ بِالْحُدَاءِ وَ الشِّعْرِ دُونَ الْغِنَاءِ وَ مَا فِیهِ خَنًا (5)
******
ترجمه:
***
***
15149- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ یَعْنِی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص زَادُ الْمُسَافِرِ الْحُدَاءُ وَ الشِّعْرُ مَا کَانَ مِنْهُ لَیْسَ فِیهِ جَفَاءٌ (7) (وَ فِی نُسْخَةٍ لَیْسَ فِیهِ حَنَانٌ) (8).
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ (9)
ص: 418
أَقُولُ: تَسْمِیَتُهُ زَاداً مِنْ حَیْثُ مَعُونَتِهِ عَلَی السَّفَرِ کَالزَّادِ فَهُوَ مَجَازٌ وَ الْخَنَا مِنْ مَعَانِیهِ الطَّرَبُ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی تَحْرِیمِ الْغِنَاءِ (1).
******
ترجمه:
***
سکونی با اسناد خود از امام جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانشان (علیهم السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "زاد و توشه مسافر، حدا (نوعی سرود) و شعر است، مادامی که در آن خشونتی نباشد (و در نسخه ای آمده است که بدون حنان باشد)."
من می گویم: به آن "زاد" گفته شده است از حیث کمک به سفر همانند زاد و توشه، و "خنا" از معانی آن طرب (نشاط) است، و در آینده به آنچه دلالت بر تحریم آواز دارد اشاره می شود
***
15150- 2- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ مَشِیخَتِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَ مَا یَسْتَحْیِی أَحَدُکُمْ أَنْ یُغَنِّیَ عَلَی دَابَّتِهِ وَ هِیَ تُسَبِّحُ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن فضل هاشمی از پدرش از برخی از مشایخ او از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "آیا یکی از شما شرم نمی کند که بر مرکبش آواز بخواند در حالی که مرکب او تسبیح می گوید؟
***
15151- 3- (3) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تُغَنُّوا عَلَی ظُهُورِهَا أَ مَا یَسْتَحْیِی أَحَدُکُمْ أَنْ یُغَنِّیَ عَلَی ظَهْرِ دَابَّتِهِ وَ هِیَ تُسَبِّحُ.
******
ترجمه:
***
یکی از اصحاب ما از امام ابوعبدالله (علیه السلام) در حدیثی نقل کرده است: "بر پشت مرکب هایتان آواز نخوانید. آیا یکی از شما شرم نمی کند که بر پشت مرکبش آواز بخواند در حالی که مرکب او تسبیح می گوید؟"
***
(4) 38 بَابُ اسْتِحْبَابِ اعْتِنَاءِ الْمُسَافِرِ بِحِفْظِ نَفَقَتِهِ وَ شَدِّهَا فِی حَقْوَیْهِ (5) وَ إِنْ کَانَ مُحْرِماً
******
ترجمه:
***
***
15152- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مَعِی أَهْلِی وَ إِنِّی أُرِیدُ الْحَجَّ فَأَشُدُّ نَفَقَتِی فِی حَقْوَیَّ قَالَ نَعَمْ إِنَّ أَبِی ع کَانَ یَقُولُ مِنْ قُوَّةِ الْمُسَافِرِ حِفْظُ نَفَقَتِهِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ (7)
ص: 419
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی تُرُوکِ الْإِحْرَامِ (2).
******
ترجمه:
***
صفوان الجمال گفت: "به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم که با خانواده ام همراه هستم و می خواهم به حج بروم، بنابراین می خواهم هزینه هایم را در دور کمربندم بگذارم." امام (علیه السلام) فرمود: "بله، پدرم می گفت: 'یکی از قدرت های مسافر، حفظ هزینه هایش است.'
***
(3) 39 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ رَکْعَتَیْنِ وَ الدُّعَاءِ لِرَدِّ الضَّالَّةِ بِالْمَأْثُورِ
******
ترجمه:
***
***
15153- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ السَّیَّارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: وَ الَّذِی بَعَثَ مُحَمَّداً ص بِالْحَقِّ وَ أَکْرَمَ أَهْلَ بَیْتِهِ- مَا مِنْ شَیْ ءٍ یَطْلُبُونَهُ إِلَّا وَ هُوَ فِی الْقُرْآنِ- فَمَنْ أَرَادَ ذَلِکَ فَلْیَسْأَلْنِی عَنْهُ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَامَ رَجُلٌ إِلَیْهِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- أَخْبِرْنِی عَنِ الضَّالَّةِ فَقَالَ اقْرَأْ یس فِی رَکْعَتَیْنِ وَ قُلْ یَا هَادِیَ الضَّالَّةِ رُدَّ عَلَیَّ ضَالَّتِی- فَفَعَلَ فَرَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ ضَالَّتَهُ.
******
ترجمه:
***
اصبغ بن نباته از امیرالمؤمنین (علیه السلام) در حدیثی نقل کرده است که فرمود: "به آن کسی که محمد (صلی الله علیه وآله) را به حق مبعوث کرد و اهل بیت او را اکرام نمود، هیچ چیز نیست که طلب کنند جز اینکه در قرآن باشد. هر کس که این را می خواهد، بپرسد." سپس مردی به او گفت: "ای امیرالمؤمنین، مرا از گم شده ام باخبر کن." فرمود: "سوره یس را در دو رکعت بخوان و بگو: 'ای هدایت کنندهٔ گم شدگان، گم شده ام را به من بازگردان.' آن مرد انجام داد و خداوند گم شده اش را به او بازگرداند
***
15154- 2- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی جَعْفَرٍ ع فَضَلَّ بَعِیرِی فَقَالَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ قُلْ کَمَا أَقُولُ: اللَّهُمَّ رَادَّ الضَّالَّةِ هَادِیاً مِنَ الضَّلَالَةِ رُدَّ عَلَیَّ ضَالَّتِی فَإِنَّهَا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ عَطَائِهِ- ثُمَّ ذَکَرَ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع أَرْکَبَهُ عَلَی بَعِیرٍ ثُمَّ وَجَدَ بَعِیرَهُ.
******
ترجمه:
***
ابوعبیده حذاء گفت: "با امام ابوجعفر (علیه السلام) بودم و شترم گم شد. امام فرمود: 'دو رکعت نماز بخوان و سپس بگو همانند من: اللهمَّ رَادَّ الضَّالَّةِ هَادِیاً مِنَ الضَّلَالَةِ، رُدَّ عَلَیَّ ضَالَّتِی فَإِنَّهَا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ عَطَائِهِ.' سپس گفت که امام ابوجعفر (علیه السلام) او را بر شتری سوار کرد و بعد از آن، شتر گم شده اش را پیدا کرد."
***
ص: 420
15155- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عِیسَی بْنِ هِشَامٍ (2) عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ الْفَرَّاءِ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَدْعُو لِلضَّالَّةِ اللَّهُمَّ إِنَّکَ إِلَهُ مَنْ فِی السَّمَاءِ وَ إِلَهُ مَنْ فِی الْأَرْضِ وَ عَدْلٌ فِیهِمَا وَ أَنْتَ الْهَادِی مِنَ الضَّلَالَةِ وَ تَرُدُّ الضَّالَّةَ رُدَّ عَلَیَّ ضَالَّتِی فَإِنَّهَا مِنْ رِزْقِکَ وَ عَطِیَّتِکَ اللَّهُمَّ لَا تَفْتِنْ بِهَا مُؤْمِناً وَ لَا تُعِنْ بِهَا کَافِراً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ.
******
ترجمه:
***
زید شحام از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "برای گم شده دعا کنید: خداوندا، تو ای خدای آسمان ها و ای خدای زمین و عدالت در آن ها، و تو هدایت کنندهٔ از گمراهی هستی و گم شده را بازمی گردانی. گم شده ام را به من بازگردان، زیرا که آن از رزق و عطای تو است. خداوندا، مؤمنی را به وسیلهٔ آن به فتنه نینداز و به وسیلهٔ آن کافری را یاری مکن. خداوندا، بر محمد بنده و رسولت و بر اهل بیت او درود فرست."
***
(3) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ السُّفْرَةِ (4) فِی السَّفَرِ وَ التَّنَوُّقِ (5) فِیهَا وَ کَوْنِ حَلَقِهَا حَدِیداً لَا صُفْراً
******
ترجمه:
***
***
15156- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ نَصْرٍ الْخَادِمِ قَالَ: نَظَرَ الْعَبْدُ الصَّالِحُ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع إِلَی سُفْرَةٍ عَلَیْهَا حَلَقُ صُفْرٍ فَقَالَ انْزِعُوا هَذِهِ وَ اجْعَلُوا مَکَانَهَا حَدِیداً فَإِنَّهُ لَا یَقْرَبُ شَیْئاً مِمَّا فِیهَا شَیْ ءٌ مِنَ الْهَوَامِّ.
******
ترجمه:
***
روزى چشم امام موسى بن جعفر عليهما السلام به سفره اى افتاد كه حلقه هايى از مس داشت، فرمود: اين حلقه ها را جدا كرده و به جاى آنها حلقه هاى آهنى بگذاريد، زيرا در اين صورت حشرات نزديك غذاى داخل آن سفره نمى شوند.
***
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: "اگر به سفر رفتید، سفره ای آماده کنید و در آن دقت و زیبایی به خرج دهید
***
(2) 41 بَابُ کَرَاهَةِ حَمْلِ الزَّادِ الطَّیِّبِ کَاللَّحْمِ وَ الْحَلْوَاءِ فِی طَرِیقِ زِیَارَةِ الْحُسَیْنِ ع وَ اسْتِحْبَابِ الِاقْتِصَارِ فِیهِ عَلَی الْخُبْزِ وَ اللَّبَنِ وَ نَحْوِهِ
******
ترجمه:
***
***
15158- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع بَلَغَنِی أَنَّ قَوْماً إِذَا زَارُوا الْحُسَیْنَ ع- حَمَلُوا مَعَهُمُ السُّفْرَةَ فِیهَا الْجَدَاءُ وَ الْأَخْبِصَةُ (4) وَ أَشْبَاهُهُ لَوْ زَارُوا قُبُورَ أَحِبَّائِهِمْ مَا حَمَلُوا مَعَهُمْ هَذَا.
وَ رَوَاهُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُولَوَیْهِ فِی الْمَزَارِ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ جَمَاعَةِ مَشَایِخِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: "به من رسیده است که گروهی وقتی به زیارت حسین (علیه السلام) می روند، با خود سفره ای می برند که در آن غذاهایی مانند جَدَاء و أَخْبِصَة و مشابه آن ها است. اگر به زیارت قبر دوستان خود می رفتند، این غذاها را با خود نمی بردند."
***
15159- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَزُورُونَ خَیْرٌ مِنْ أَنْ لَا
ص: 422
تَزُورُوا وَ لَا تَزُورُونَ خَیْرٌ مِنْ أَنْ تَزُورُوا قَالَ قُلْتُ: قَطَعْتَ ظَهْرِی قَالَ تَاللَّهِ إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَذْهَبُ إِلَی قَبْرِ أَبِیهِ کَئِیباً حَزِیناً وَ تَأْتُونَهُ أَنْتُمْ بِالسُّفَرِ کَلَّا حَتَّی تَأْتُونَهُ شُعْثاً غُبْراً.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الزِّیَارَاتِ (1).
******
ترجمه:
***
مفضل بن عمر گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "زیارت کنید، بهتر از این است که زیارت نکنید؛ و زیارت نکنید، بهتر از این است که زیارت کنید." گفتم: "کمرم را شکستید." فرمود: "به خدا قسم، یکی از شما وقتی به قبر پدرش می رود، غمگین و محزون است و شما با سفره ها به نزد او می آیید. نه، تا زمانی که با پریشانی و گرد و غبار به نزد او بیایید.
***
(2) 42 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَمْلِ الْمُسَافِرِ إِلَی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ وَ غَیْرِهِمَا إِلَّا زِیَارَةَ الْحُسَیْنِ ع أَطْیَبَ الزَّادِ کَاللَّوْزِ وَ السُّکَّرِ وَ نَحْوِهِ وَ الْإِکْثَارِ مِنْ حَمْلِ الْمَاءِ
******
ترجمه:
***
***
15160- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ شَرَفِ الرَّجُلِ أَنْ یُطَیِّبَ زَادَهُ إِذَا خَرَجَ فِی سَفَرٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع (4)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "یکی از نشانه های شرافت مرد این است که هنگامی که به سفر می رود، توشهٔ خود را خوشبو کند."(توشۀ سفر خود را لذيذ و شيرين و گوارا بسازد.)
***
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مُرْسَلًا (1)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (2)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
امام زين العابدين عليه السّلام هرگاه براى حج يا عمره به مكه سفر مى كرد بهترين توشه ها را از بادام و شكر و سويق و نخود و شيرينى جات با خود برمى داشت.
***
15162- 3- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّ مِنَ الْمُرُوءَةِ فِی السَّفَرِ کَثْرَةَ الزَّادِ وَ طِیبَهُ وَ بَذْلَهُ لِمَنْ کَانَ مَعَکَ.
******
ترجمه:
***
حضرت صادق علیه السلام فرمودند : ازنشانه های جوانمردی در سفر زاد وتوشه زیاد خوش بو کردن وتنوع خوراکیها وبزل وبخشش کردن آن به همسفران .
***
15163- 4- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَبَرَّکْ بِأَنْ تَحْمِلَ الْخُبْزَ فِی سَفَرِکَ فِی زَادِکَ.
******
ترجمه:
***
احمد بن ابی عبدالله برقی در "المحاسن" از برخی از اصحاب ما نقل کرده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "برکت بجویید با اینکه نان را در سفر خود به عنوان توشه بردارید."
***
15164- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُنَّا عِنْدَهُ فَذَکَرُوا الْمَاءَ فِی طَرِیقِ مَکَّةَ وَ ثِقْلَهُ فَقَالَ الْمَاءُ لَا یَثْقُلُ إِلَّا أَنْ یَنْفَرِدَ بِهِ الْجَمَلُ فَلَا یَکُونُ عَلَیْهِ إِلَّا الْمَاءُ.
******
ترجمه:
***
صالح بن سندی از برخی رجال خود از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "نزد او بودیم و درباره آب در مسیر مکه و سنگینی آن صحبت کردند. فرمود: 'آب سنگین نمی شود مگر آنکه شتر تنها آن را حمل کند و چیزی جز آب بر روی آن نباشد.
***
ص: 424
(1) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَمْلِ الْمُسَافِرِ مَعَهُ جَمِیعَ مَا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ مِنَ السِّلَاحِ وَ الْآلَاتِ وَ الْأَدْوِیَةِ وَ خُصُوصاً السَّیْفَ وَ التُّرْسَ وَ رِمَاحَ الْقَنَا وَ الْقِسِیَّ (2) الْعَرَبِیَّةَ لَا الْفَارِسِیَّةَ وَ جَوَازِ دَفْعِ اللِّصِّ وَ نَحْوِهِ وَ لَوْ بِالْقَتْلِ
******
ترجمه:
***
***
15165- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِی وَصِیَّةِ لُقْمَانَ لِابْنِهِ یَا بُنَیَّ سَافِرْ بِسَیْفِکَ وَ خُفِّکَ وَ عِمَامَتِکَ وَ حِبَالِکَ (4) وَ سِقَائِکَ وَ خُیُوطِکَ وَ مِخْرَزِکَ وَ تَزَوَّدْ مَعَکَ مِنَ الْأَدْوِیَةِ مَا تَنْتَفِعُ بِهِ أَنْتَ وَ مَنْ مَعَکَ وَ کُنْ لِأَصْحَابِکَ مُوَافِقاً إِلَّا فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ زَادَ فِیهِ بَعْضُهُمْ وَ فَرَسِکَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ مِثْلَهُ (5)
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ إِبْرَتِکَ (6)
******
ترجمه:
***
حماد بن عیسی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: در وصیت لقمان به پسرش، گفت: "ای پسرم، در سفر خود شمشیر، کفش، عمامه، طناب، قمقمه، نخ و سوزن را همراه داشته باش و از داروهایی که برای تو و همراهانت مفید است، توشه بردار. و با دوستانت هماهنگ باش، مگر در معصیت خداوند عز و جل. برخی نیز اضافه کرده اند که اسب خود را نیز همراه داشته باش."
***
15166- 2- (7) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ
ص: 425
رَجُلٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اللِّصُّ الْمُحَارِبُ فَاقْتُلْهُ فَمَا أَصَابَکَ فَدَمُهُ فِی عُنُقِی.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: "دزد محارب را بکشید، هر چه به شما رسید، خون او بر گردن من است."
***
15167- 3- (1) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ وَ فِی مِصْبَاحِ الزَّائِرِ قَالَ: ذَکَرَ صَاحِبُ کِتَابِ عَوَارِفِ الْمَعَارِفِ أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ إِذَا سَافَرَ حَمَلَ مَعَهُ خَمْسَةَ أَشْیَاءَ الْمِرْآةَ وَ الْمُکْحُلَةَ وَ الْمِذْرَی (2) وَ السِّوَاکَ.
******
ترجمه:
***
علی بن موسی بن طاووس در "امان الأخطار" و "مصباح الزائر" گفته است: صاحب کتاب "عوارف المعارف" ذکر کرده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) وقتی سفر می کرد، پنج چیز را با خود می برد: آینه، سرمه دان، مشط و مسواک.
***
15168- 4- (3) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی وَ الْمِقْرَاضَ.
******
ترجمه:
***
ودرروایت دیگری قیچی را هم آورده اند .
***
15169- 5- (4) وَ رَوَی ابْنُ طَاوُسٍ أَیْضاً أَحَادِیثَ فِی اسْتِصْحَابِ سُورَةِ الْمَائِدَةِ وَ الزُّخْرُفِ وَ الْجَاثِیَةِ وَ مُحَمَّدٍ ص- وَ عَبَسَ وَ ثَوَابِ اسْتِصْحَابِهَا فِی السَّفَرِ وَ الْخَوْفِ نَقَلَهُ مِنْ کِتَابِ السَّعَادَاتِ عَنِ الصَّادِقِ ع.
******
ترجمه:
***
ابن طاووس نیز احادیثی در مورد همراه داشتن سوره های مائده، زخرف، جاثیه، محمد (صلی الله علیه وآله) و عبس و ثواب همراه داشتن آن ها در سفر و خوف نقل کرده است که از کتاب السعادات از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است.
***
15170- 6- (5) وَ نَقَلَ مِنْ کِتَابِ الْوَلَایَةِ لِابْنِ عُقْدَةَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ بَعَثَ إِلَی عَلِیٍّ ع فَعَمَّمَهُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ رَسُولُ اللَّهِ ص مُعْتَمِدٌ عَلَی قَوْسٍ لَهُ عَرَبِیَّةٍ وَ بَصُرَ بِرَجُلٍ فِی آخِرِ الْقَوْمِ وَ بِیَدِهِ قَوْسٌ فَارِسِیَّةٌ فَقَالَ مَلْعُونٌ حَامِلُهَا عَلَیْکُمْ بِالْقِسِیِّ الْعَرَبِیَّةِ وَ رِمَاحِ الْقَنَا فَإِنَّهَا بِهَا أَیَّدَ اللَّهُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ یُمَکِّنُ لَکُمْ فِی الْبِلَادِ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن بشیر از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل کرده است که او به دنبال علی (علیه السلام) فرستاد پس برسر اوعمامه بست و سپس پیامبر (صلی الله علیه وآله) بر قوس عربی خود تکیه کرد. او مردی را در انتهای گروه دید که در دستش قوس فارسی بود و گفت: "حامل آن ملعون است. بر شما باد به قوس های عربی و نیزه های قنا، زیرا خداوند به وسیله آن ها دین شما را تأیید کرده و در بلاد شما را تثبیت کرده است."
***
ص: 426
15171- 7- (1) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ (2) قَالَ سَیْفٌ وَ تُرْسٌ.
******
ترجمه:
***
محمد بن عیسی از کسی که ذکر کرده، از امام ابوعبدالله (علیه السلام) در مورد سخن خداوند "و آماده کنید برای آنان تا جایی که توان دارید از قدرت" (سوره انفال، آیه 60) نقل کرده است که فرمود: "شمشیر و سپر."
***
15172- 8- (3) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ (4) قَالَ الرَّمْیُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن مغیره نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) درباره سخن خداوند "و آماده کنید برای آنان تا جایی که توان دارید از قدرت" (سوره انفال، آیه 60) فرمود: "تیراندازی.
***
(6) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِصْحَابِ التُّرْبَةِ الْحُسَیْنِیَّةِ فِی السَّفَرِ وَ تَقْبِیلِهَا وَ وَضْعِهَا عَلَی الْعَیْنَیْنِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ
******
ترجمه:
***
***
15173- 1- (7) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ وَ فِی مِصْبَاحِ الزَّائِرِ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قِیلَ لَهُ تُرْبَةُ قَبْرِ الْحُسَیْنِ ع شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ فَهَلْ هِیَ أَمَانٌ مِنْ کُلِّ خَوْفٍ فَقَالَ نَعَمْ إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یَکُونَ آمِناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ فَلْیَأْخُذِ السُّبْحَةَ مِنْ تُرْبَتِهِ وَ یَدْعُو بِدُعَاءِ الْمَبِیتِ عَلَی الْفِرَاشِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یُقَبِّلُهَا وَ یَضَعُهَا عَلَی عَیْنَیْهِ
ص: 427
وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذِهِ التُّرْبَةِ وَ بِحَقِّ صَاحِبِهَا وَ بِحَقِّ جَدِّهِ وَ بِحَقِّ أَبِیهِ وَ بِحَقِّ أُمِّهِ وَ أَخِیهِ- وَ بِحَقِّ وُلْدِهِ الطَّاهِرِینَ اجْعَلْهَا شِفَاءً مِنْ کُلِّ دَاءٍ وَ أَمَاناً مِنْ کُلِّ خَوْفٍ وَ حِفْظاً مِنْ کُلِّ سُوءٍ- ثُمَّ یَضَعُهَا فِی جَیْبِهِ فَإِنْ فَعَلَ ذَلِکَ فِی الْغَدَاةِ فَلَا یَزَالُ فِی أَمَانِ اللَّهِ حَتَّی الْعِشَاءِ وَ إِنْ فَعَلَ ذَلِکَ فِی الْعِشَاءِ فَلَا یَزَالُ فِی أَمَانِ اللَّهِ حَتَّی الْغَدَاةِ.
******
ترجمه:
***
علی بن موسی بن طاووس در "امان الأخطار" و "مصباح الزائر" از امام صادق (علیه السلام) نقل کرده است که به او گفته شد: "تربت قبر حسین (علیه السلام) شفای هر دردی است. آیا امنی از هر خوف نیز می دهد؟" فرمود: "بله، اگر یکی از شما می خواهد از هر خوفی در امان باشد، سبحه (دانه های تسبیح) از تربت او را بردارد و دعای مَبِیت بر بستر را سه بار بخواند، سپس آن را ببوسد و بر چشمانش بگذارد و بگوید: 'خدایا، از تو به حق این تربت و به حق صاحب آن و به حق جدش و به حق پدرش و به حق مادرش و برادرش و به حق فرزندان پاک او، درخواست می کنم که آن را شفای هر دردی و امانی از هر خوف و حفظی از هر بدی قرار ده.' سپس آن را در جیبش بگذارد. اگر این کار را در صبح انجام دهد، تا شب در امان خداوند خواهد بود، و اگر این کار را در شب انجام دهد، تا صبح در امان خداوند خواهد بود."
***
15174- 2- (1) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ خَافَ سُلْطَاناً أَوْ غَیْرَهُ وَ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ وَ اسْتَعْمَلَ ذَلِکَ کَانَ حِرْزاً لَهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الزِّیَارَاتِ (2).
******
ترجمه:
***
گفته شده و روایت شده است که هر کس از سلطانی یا غیره ترسید و از خانه اش بیرون رفت و آن را به کار برد(آنچه در روایت قبل گفته شد)، این برای او حرزی خواهد بود.
***
(3) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِصْحَابِ الْخَوَاتِیمِ الْعَقِیقِ وَ الْفَیْرُوزَجِ فِی السَّفَرِ
******
ترجمه:
***
***
15175- 1- (4) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ خَادِمٍ لِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: اسْتَأْذَنْتُهُ فِی الزِّیَارَةِ إِلَی طُوسَ فَقَالَ یَکُونُ مَعَکَ خَاتَمٌ فَصُّهُ عَقِیقٌ أَصْفَرُ عَلَیْهِ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ- وَ عَلَی الْجَانِبِ الْآخَرِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ فَإِنَّهُ أَمَانٌ مِنَ الْقَطْعِ وَ أَتَمُّ لِلسَّلَامَةِ وَ أَصْوَنُ لِدِینِکَ إِلَی أَنْ قَالَ لِیَکُنْ مَعَکَ خَاتَمٌ آخَرُ فَیْرُوزَجٌ فَإِنَّهُ یَلْقَاکَ فِی طَرِیقِکَ أَسَدٌ بَیْنَ طُوسَ وَ نَیْسَابُورَ- فَیَمْنَعُ الْقَافِلَةَ مِنَ الْمَسِیرِ فَتَقَدَّمْ إِلَیْهِ وَ أَرِهِ الْخَاتَمَ وَ قُلْ لَهُ مَوْلَایَ یَقُولُ لَکَ تَنَحَّ عَنِ الطَّرِیقِ ثُمَّ قَالَ لِیَکُنْ نَقْشُهُ اللَّهُ الْمَلِکُ وَ عَلَی الْجَانِبِ الْآخَرِ
ص: 428
الْمُلْکُ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ فَإِنَّهُ خَاتَمُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَ فَصُّهُ فَیْرُوزَجاً وَ هُوَ أَمَانٌ مِنَ السِّبَاعِ خَاصَّةً وَ ظَفَرٌ فِی الْحُرُوبِ الْحَدِیثَ وَ فِیهِ إِعْجَازَانِ لَهُ ع.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْمَلَابِسِ (1).
******
ترجمه:
***
قاسم بن علاء از خادمی برای علی بن محمد (علیه السلام) نقل کرده است: اجازه زیارت به طوس را از او خواستم. فرمود: "با خود خاتمی داشته باش که نگین آن عقیق زرد باشد و بر آن نوشته باشد: 'ما شاء الله لا قوه الا بالله أستغفر الله' و بر طرف دیگر نوشته باشد: 'محمد و علی.' این خاتم امان از قطع و کامل ترین برای سلامتی و محافظت از دین تو است. همچنین باید خاتم دیگری با نگین فیروزه داشته باشی. در مسیرت به طوس و نیشابور با شیری روبرو می شوی که کاروان را از حرکت بازمی دارد. به پیش او برو، خاتم را به او نشان بده و بگو: 'مولایم به تو می گوید که از راه کنار برو.' نگین این خاتم نوشته باشد: 'الله الملک' و بر طرف دیگر نوشته باشد: 'الملک لله الواحد القهار.' این خاتم امیرالمؤمنین (علیه السلام) است و نگین آن فیروزه بود. این خاتم امان از شیرها به ویژه و پیروزی در جنگ ها است و دو معجزه برای او دارد."
***
(2) 46 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَعُونَةِ الْمُؤْمِنِ الْمُسَافِرِ وَ خِدْمَةِ الرَّفِیقِ فِی السَّفَرِ
******
ترجمه:
***
***
15176- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَعَانَ مُؤْمِناً مُسَافِراً فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ ثَلَاثاً وَ سَبْعِینَ کُرْبَةً وَ أَجَارَهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مِنَ الْغَمِّ وَ الْهَمِّ وَ نَفَّسَ کَرْبَهُ الْعَظِیمَ یَوْمَ یَغَصُّ النَّاسُ بِأَنْفَاسِهِمْ.
قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ حَیْثُ یَتَشَاغَلُ النَّاسُ بِأَنْفَاسِهِمْ (4).
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (5) وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَمْرٍو الْغِفَارِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هر کس که به یک مؤمن مسافر کمک کند، خداوند هفتاد و سه سختی را از او دور می کند و او را در دنیا و آخرت از غم و اندوه محافظت می کند و بزرگ ترین سختی او را در روزی که مردم از نفس کشیدن به تنگ می آیند، رفع می کند."
اضافه شده در حدیث دیگر: "هنگامی که مردم از نفس کشیدن مشغول هستند."
***
ص: 429
15177- 2- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَیْهَقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الصَّوْلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَکَرِیَّا الْغَلَابِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عِیسَی بْنِ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ کَانَ مُسْتَتِراً سِتِّینَ سَنَةً عَنْ عَمِّهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ ع قَالَ: کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع لَا یُسَافِرُ إِلَّا مَعَ رِفْقَةٍ لَا یَعْرِفُونَهُ وَ یَشْتَرِطُ عَلَیْهِمْ أَنْ یَکُونَ مِنْ خُدَّامِ الرِّفْقَةِ فِیمَا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ فَسَافَرَ مَرَّةً مَعَ قَوْمٍ فَرَآهُ رَجُلٌ فَعَرَفَهُ فَقَالَ لَهُمْ أَ تَدْرُونَ مَنْ هَذَا قَالُوا لَا قَالَ هَذَا عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع فَوَثَبُوا إِلَیْهِ فَقَبَّلُوا یَدَیْهِ وَ رِجْلَیْهِ فَقَالُوا یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَرَدْتَ أَنْ تُصْلِیَنَا نَارَ جَهَنَّمَ- لَوْ بَدَرَتْ إِلَیْکَ مِنَّا یَدٌ أَوْ لِسَانٌ أَ مَا کُنَّا قَدْ هَلَکْنَا آخِرَ الدَّهْرِ فَمَا الَّذِی حَمَلَکَ عَلَی هَذَا فَقَالَ إِنِّی کُنْتُ سَافَرْتُ مَرَّةً مَعَ قَوْمٍ یَعْرِفُونَنِی فَأَعْطَوْنِی بِرَسُولِ اللَّهِ ص مَا لَا أَسْتَحِقُّ فَأَخَافُ أَنْ تُعْطُونِی مِثْلَ ذَلِکَ فَصَارَ کِتْمَانُ أَمْرِی أَحَبَّ إِلَیَّ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
احمد بن عیسی بن زید بن علی نقل کرده است که او به مدت شصت سال مخفی بود. از عمویش از جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام) گفت: "علی بن حسین (علیه السلام) هیچگاه سفر نمی کرد مگر با گروهی که او را نمی شناختند و شرط می کرد که از خدمت گذاران گروه در امور مورد نیاز آن ها باشد. یک بار با گروهی سفر کرد و مردی او را دید و شناخت. گفت: 'آیا می دانید این کیست؟' گفتند: 'نه.' گفت: 'این علی بن حسین (علیه السلام) است.' آن ها به سوی او شتافتند و دستان و پاهای او را بوسیدند. گفتند: 'ای فرزند رسول خدا، می خواستید ما را به آتش جهنم بسوزانید؛ اگر دستی یا زبانی به سوی شما از ما بر می آمد، آیا ما تا آخر عمر نابود نمی شدیم؟ چه چیزی شما را به این کار واداشته است؟' فرمود: 'یک بار با گروهی سفر کردم که مرا می شناختند و به خاطر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به من چیزی دادند که شایسته آن نبودم. از اینکه شما نیز چنین کنید، ترسیدم و ترجیح دادم که امر خود را پنهان کنم.'"
***
(3) 47 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُخْلَفَ الْحَاجُّ وَ الْمُعْتَمِرُ بِخَیْرٍ فِی الْأَهْلِ وَ الْمَالِ
******
ترجمه:
***
***
15178- 1- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ خَالِدٍ الْقَلَانِسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع مَنْ خَلَفَ حَاجّاً فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ کَانَ لَهُ کَأَجْرِهِ حَتَّی کَأَنَّهُ یَسْتَلِمُ الْأَحْجَارَ.
ص: 430
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجِهَادِ (1).
******
ترجمه:
***
خالد قلانسی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که علی بن حسین (علیه السلام) فرمود: "هر کس حاجی ای را در خانواده و مالش یاری کند، همانند او پاداش می برد، حتی گویا که او حجر الاسود را لمس کرده است."
***
(2) 48 بَابُ کَرَاهَةِ التَّعْرِیسِ عَلَی ظَهْرِ الطَّرِیقِ وَ النُّزُولِ فِی بُطُونِ الْأَوْدِیَةِ وَ الِاخْتِلَافِ فِی ارْتِیَادِ الْمَنْزِلِ
******
ترجمه:
***
***
15179- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ یَعْنِی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِیَّاکُمْ وَ التَّعْرِیسَ عَلَی ظَهْرِ الطَّرِیقِ وَ بُطُونِ الْأَوْدِیَةِ فَإِنَّهَا مَدَارِجُ السِّبَاعِ وَ مَأْوَی الْحَیَّاتِ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
سکونی با اسنادش یعنی از جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "از خوابیدن(استراحت) در کنار جاده و در دل دره ها بپرهیزید، زیرا این ها گذرگاه های درندگان و پناهگاه مارها هستند."
***
15180- 2- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّکَ سَتَصْحَبُ أَقْوَاماً فَلَا تَقُولَنَّ انْزِلُوا هَاهُنَا وَ لَا تَنْزِلُوا هَاهُنَا فَإِنَّ فِیهِمْ مَنْ یَکْفِیکَ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن عمار گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من فرمود: "تو با گروهی همراه خواهی شد، پس مگو 'اینجا فرود آیید' و 'اینجا فرود نیایید'، زیرا در میان آن ها کسی هست که تو را کفایت می کند."
***
15181- 3- (6) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ
ص: 431
یَعْقُوبَ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَنْزِلُوا الْأَوْدِیَةَ فَإِنَّهَا مَأْوَی السِّبَاعِ وَ الْحَیَّاتِ.
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط از عمویش یعقوب نقل کرده است که امام علی (علیه السلام) فرمود: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گفت: در دره ها فرود نیایید، زیرا آن ها پناهگاه درندگان و مارها هستند.
***
15182- 4- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَلِیُّ إِذَا سَافَرْتَ فَلَا تَنْزِلَنَّ الْأَوْدِیَةَ فَإِنَّهَا مَأْوَی الْحَیَّاتِ وَ السِّبَاعِ.
******
ترجمه:
***
ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) از پدرش از جدش نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "ای علی، هنگامی که سفر می کنی، در دره ها فرود نیایید، زیرا آن ها پناهگاه مارها و درندگان هستند."
***
15183- 5- (2) وَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: سِرْتُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَی مَکَّةَ- فَصِرْنَا إِلَی بَعْضِ الْأَوْدِیَةِ فَقَالَ انْزِلُوا فِی هَذَا الْمَوْضِعِ وَ لَا تَدْخُلُوا الْوَادِیَ فَنَزَلْنَا فَمَا لَبِثْنَا أَنْ أَظَلَّتْنَا سَحَابَةٌ وَ هَلَّلَتْ عَلَیْنَا حَتَّی سَالَ الْوَادِی فَأَذِیَ مَنْ کَانَ فِیهِ (3).
******
ترجمه:
***
مفضل بن عمر گفت: با امام ابوعبدالله (علیه السلام) به مکه رفتم. به برخی از دره ها رسیدیم. فرمود: "در این محل فرود آیید و وارد دره نشوید." فرود آمدیم و چیزی نگذشت که ابری بر ما سایه افکند و بارانی بر ما بارید تا دره پر از آب شد و کسانی که در آن بودند، آزار دیدند.
***
(4) 49 بَابُ خِصَالِ الْفُتُوَّةِ وَ الْمُرُوءَةِ وَ اسْتِحْبَابِ مُلَازَمَتِهَا فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ
******
ترجمه:
***
***
15184- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: تَذَاکَرَ النَّاسُ عِنْدَ الصَّادِقِ ع أَمْرَ الْفُتُوَّةِ فَقَالَ تَظُنُّونَ أَنَّ الْفُتُوَّةَ بِالْفِسْقِ وَ الْفُجُورِ إِنَّمَا الْفُتُوَّةُ وَ الْمُرُوءَةُ طَعَامٌ مَوْضُوعٌ وَ نَائِلٌ مَبْذُولٌ بِشَیْ ءٍ مَعْرُوفٍ (6) وَ أَذًی مَکْفُوفٌ
ص: 432
وَ أَمَّا تِلْکَ فَشَطَارَةٌ وَ فِسْقٌ ثُمَّ قَالَ مَا الْمُرُوءَةُ فَقَالَ النَّاسُ لَا نَعْلَمُ قَالَ الْمُرُوءَةُ وَ اللَّهِ أَنْ یَضَعَ الرَّجُلُ خِوَانَهُ بِفِنَاءِ دَارِهِ وَ الْمُرُوءَةُ مُرُوءَتَانِ مُرُوءَةٌ فِی الْحَضَرِ وَ مُرُوءَةٌ فِی السَّفَرِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الْحَضَرِ فَتِلَاوَةُ الْقُرْآنِ وَ لُزُومُ الْمَسَاجِدِ وَ الْمَشْیُ مَعَ الْإِخْوَانِ فِی الْحَوَائِجِ وَ النِّعْمَةُ تُرَی عَلَی الْخَادِمِ أَنَّهَا تَسُرُّ الصَّدِیقَ وَ تَکْبِتُ الْعَدُوَّ وَ أَمَّا الَّتِی فِی السَّفَرِ فَکَثْرَةُ الزَّادِ وَ طِیبُهُ وَ بَذْلُهُ لِمَنْ کَانَ مَعَکَ وَ کِتْمَانُکَ عَلَی الْقَوْمِ أَمْرَهُمْ بَعْدَ مُفَارَقَتِکَ إِیَّاهُمْ وَ کَثْرَةُ الْمِزَاحِ فِی غَیْرِ مَا یُسْخِطُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ قَالَ ع وَ الَّذِی بَعَثَ جَدِّی ص بِالْحَقِّ نَبِیّاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَرْزُقُ الْعَبْدَ عَلَی قَدْرِ الْمُرُوءَةِ وَ إِنَّ الْمَعُونَةَ تَنْزِلُ عَلَی قَدْرِ الْمَئُونَةِ وَ إِنَّ الصَّبْرَ یَنْزِلُ عَلَی قَدْرِ شِدَّةِ الْبَلَاءِ.
وَ رَوَاهُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ الْقُمِّیِّ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ فِنَاءِ دَارِهِ (1)
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که نزد امام صادق (علیه السلام) مردم درباره فتوّت صحبت کردند. فرمود: "فکر می کنید فتوّت با فسق و فجور است؟ فتوّت و مروّت، غذایی پیش گذاشته، بخششی بدون توقع، و آزار نرساندن است. اما آنچه شما می گویید، شطاری و فسق است."
سپس فرمود: "مروّت چیست؟" مردم گفتند: "نمی دانیم." فرمود: "مروّت، به خدا قسم، این است که مرد سفره اش را در حیاط خانه اش بگسترد."
مروّت دو نوع است: مروّت در حضر و مروّت در سفر. مروّت در حضر تلاوت قرآن، حضور در مساجد، همراهی با برادران در نیازها، و نشان دادن نعمت بر خادم است که دوستان را خوشحال و دشمنان را ناراحت می کند. مروّت در سفر، زیاد بودن توشه و خوش طعمی آن، بخشش آن به همراهان، پوشاندن امور مردم پس از جدا شدن از آن ها، و شوخی زیاد در غیر نارضایتی خداوند است.
سپس فرمود: "قسم به آنکه جدم را به حق نبی مبعوث کرد، خداوند بنده را به اندازه مروّت روزی می دهد، و کمک به اندازه هزینه نازل می شود، و صبر به اندازه شدت بلا نازل می شود."
***
15185- 2- (2) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَیْسَ مِنَ الْمُرُوءَةِ أَنْ یُحَدِّثَ الرَّجُلُ بِمَا یَلْقَی فِی السَّفَرِ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ الْقُمِّیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَ الْأَوَّلِ (3) وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ
ص: 433
الْغَضَائِرِیِّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُوسَی التَّلَّعُکْبَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ الْقُمِّیِّ قَالَ کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: "از مروّت نیست که مرد درباره آنچه در سفر از خیر و شر به او می رسد، صحبت کند."
***
15186- 3- (2) ثُمَّ قَالَ وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِلْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَلَیْکَ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَّهُمَا یُزَیِّنَانِ الرَّجُلَ کَمَا تُزَیِّنُ الْوَاسِطَةُ الْقِلَادَةَ.
******
ترجمه:
***
به همین اسناد از ابی قتاده نقل شده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) به معلّی بن خنیس فرمود: "باید اهل سخاوت و خوش خلقی باشی، زیرا این دو مرد را زیبا می سازند همان طور که واسطه گردنبند را زیبا می کند."
***
15187- 4- (3) قَالَ وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِدَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ إِنَّ خِصَالَ الْمَکَارِمِ بَعْضُهَا مُقَیَّدٌ بِبَعْضٍ یَقْسِمُهَا اللَّهُ حَیْثُ تَکُونُ فِی الرَّجُلِ وَ لَا تَکُونُ فِی ابْنِهِ وَ تَکُونُ فِی الْعَبْدِ وَ لَا تَکُونُ فِی سَیِّدِهِ صِدْقُ الْحَدِیثِ وَ صِدْقُ الْبَأْسِ (4) وَ إِعْطَاءُ السَّائِلِ وَ الْمُکَافَأَةُ عَلَی الصَّنَائِعِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَ التَّوَدُّدُ إِلَی الْجَارِ وَ الصَّاحِبِ وَ قِرَی الضَّیْفِ وَ رَأْسُهُنَّ الْحَیَاءُ.
******
ترجمه:
***
به همین اسناد از ابی قتاده نقل شده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) به داود بن سرحان فرمود: "صفات نیک برخی به دیگران متصل اند. خداوند آن ها را تقسیم می کند؛ ممکن است در مردی باشند و در پسرش نباشند، یا در بنده ای باشند و در صاحبش نباشند. صدق در گفتار، صدق در شجاعت، دادن به نیازمند، جبران کردن احسان ها، امانت داری، پیوند با خویشاوندان، محبت به همسایه و دوست، پذیرایی از مهمان، و رأس همه آن ها حیاست."
***
15188- 5- (5) وَ فِی کِتَابِ مَعَانِی الْأَخْبَارِ أَیْضاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ صَبَّاحِ بْنِ خَاقَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ التَّمِیمِیِّ قَالَ: خَرَجَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع عَلَی أَصْحَابِهِ وَ هُمْ یَتَذَاکَرُونَ الْمُرُوءَةَ- فَقَالَ أَیْنَ أَنْتُمْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ- قَالُوا یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فِی أَیِّ مَوْضِعٍ فَقَالَ فِی قَوْلِهِ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ (6) فَالْعَدْلُ الْإِنْصَافُ وَ الْإِحْسَانُ التَّفَضُّلُ.
******
ترجمه:
***
عمرو بن عثمان تمیمی نقل کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) بر اصحابش گذر کرد و آنان درباره مروّت صحبت می کردند. فرمود: "کجایید از کتاب خدا؟" گفتند: "ای امیرالمؤمنین، در کدام آیه؟" فرمود: "در سخن خداوند: 'خداوند به عدالت و احسان امر می کند' (سوره نحل، آیه 90). پس عدالت، انصاف است و احسان، تفضل."
***
ص: 434
15189- 6- (1) قَالَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ وَ رَفَعَهُ سَأَلَ مُعَاوِیَةُ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ ع عَنِ الْمُرُوءَةِ فَقَالَ شُحُّ الرَّجُلِ عَلَی دِینِهِ وَ إِصْلَاحُهُ مَالَهُ وَ قِیَامُهُ بِالْحُقُوقِ (2).
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن نقل کرده است که معاویه از حسن بن علی (علیه السلام) درباره مروّت پرسید. فرمود: "مروّت، مواظبت مرد بر دینش، اصلاح مالش و قیام به حقوق است."
***
15190- 7- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَیْمَنَ بْنِ مُحْرِزٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع عِنْدَ مُعَاوِیَةَ فَقَالَ لَهُ أَخْبِرْنِی عَنِ الْمُرُوءَةِ فَقَالَ حِفْظُ الرَّجُلِ دِینَهُ وَ قِیَامُهُ فِی إِصْلَاحِ ضَیْعَتِهِ وَ حُسْنُ مُنَازَعَتِهِ وَ إِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ لِینُ الْکَلَامِ وَ الْکَفُّ وَ التَّحَبُّبُ إِلَی النَّاسِ.
******
ترجمه:
***
معاویه بن وهب از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که حسن بن علی (علیه السلام) نزد معاویه بود. معاویه به او گفت: "مرا از مروّت آگاه کن." فرمود: "حفظ دین مرد، قیام او در اصلاح زمین خود، خوش خلقی، افشای سلام، ملایمت در کلام، دست نگه داشتن (از آزار دیگران) و محبت به مردم."
***
15191- 8- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ إِلَی سَعْدِ بْنِ طَرِیفٍ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لِلْحَسَنِ ابْنِهِ یَا بُنَیَّ مَا الْمُرُوءَةُ قَالَ الْعَفَافُ وَ إِصْلَاحُ الْمَالِ.
******
ترجمه:
***
اصبغ بن نباته از حارث اعور نقل کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) به پسرش حسن (علیه السلام) فرمود: "ای پسرم، مروّت چیست؟" حسن (علیه السلام) عرض کردند : "پاکدامنی و اصلاح مال
***
15192- 9- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَفْصٍ عَنْ رَجُلٍ (6) قَالَ: سُئِلَ الْحَسَنُ ع عَنِ الْمُرُوءَةِ فَقَالَ الْعَفَافُ فِی الدِّینِ وَ حُسْنُ التَّقْدِیرِ فِی الْمَعِیشَةِ وَ الصَّبْرُ عَلَی النَّائِبَةِ.
******
ترجمه:
***
گفته شده که حسن (علیه السلام) درباره مروّت سؤال شد. فرمود: "پاکدامنی در دین، برنامه ریزی خوب در زندگی و صبر بر بلاها."
***
15193- 10- (7) وَ عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ صَالِحِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ
ص: 435
أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمُرُوءَةُ اسْتِصْلَاحُ الْمَالِ.
******
ترجمه:
***
أبان بن تغلب از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "مروّت، اصلاح مال است."
***
15194- 11- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَعَاهُدُ الرَّجُلِ ضَیْعَتَهُ مِنَ الْمُرُوءَةِ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عمر بن حماد انصاری نقل کرده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "نگهداری و مراقبت مرد از زمین خود از مروّت است."
***
15195- 12- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ النَّهْدِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُرُوءَةُ مُرُوءَتَانِ مُرُوءَةٌ فِی السَّفَرِ وَ مُرُوءَةٌ فِی الْحَضَرِ فَأَمَّا مُرُوءَةُ الْحَضَرِ فَتِلَاوَةُ الْقُرْآنِ- وَ حُضُورُ الْمَسَاجِدِ وَ صُحْبَةُ أَهْلِ الْخَیْرِ وَ النَّظَرُ فِی الْفِقْهِ وَ أَمَّا مُرُوءَةُ السَّفَرِ فَبَذْلُ الزَّادِ وَ الْمِزَاحُ فِی غَیْرِ مَا یُسْخِطُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قِلَّةُ الْخِلَافِ عَلَی مَنْ صَحِبَکَ وَ تَرْکُ الرِّوَایَةِ عَلَیْهِمْ إِذَا أَنْتَ فَارَقْتَهُمْ.
******
ترجمه:
***
هیثم بن عبدالله نهدی از پدرش نقل کرده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "مروّت دو نوع است: مروّت در حضر و مروّت در سفر. مروّت در حضر، تلاوت قرآن، حضور در مساجد، همراهی با اهل خیر و مطالعه فقه است. مروّت در سفر، بخشش توشه، مزاح در غیر نارضایتی خداوند، کم اختلاف با همراهان و عدم روایت امور آن ها پس از جدا شدن از آن ها است."
***
15196- 13- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِی قَتَادَةَ الْقُمِّیِّ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَا الْمُرُوءَةُ فَقُلْنَا لَا نَعْلَمُ فَقَالَ الْمُرُوءَةُ أَنْ یَضَعَ الرَّجُلُ خِوَانَهُ بِفِنَاءِ دَارِهِ وَ الْمُرُوءَةُ مُرُوءَتَانِ وَ ذَکَرَ نَحْوَ الْحَدِیثِ الَّذِی تَقَدَّمَ.
******
ترجمه:
***
از ابی قتاده قمی نقل شده است که او به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفت: "مروّت چیست؟" و ما گفتیم: "نمی دانیم." فرمود: "مروّت این است که مرد سفره اش را در حیاط خانه اش بگسترد." سپس به دو نوع مروّت اشاره کرد و مشابه همان حدیث قبلی که بیان شد، راذکر کردندد .
***
السَّفَرِ فَأَمَّا الَّتِی فِی الْحَضَرِ فَتِلَاوَةُ کِتَابِ اللَّهِ- وَ عِمَارَةُ مَسَاجِدِ اللَّهِ وَ اتِّخَاذُ الْإِخْوَانِ فِی اللَّهِ وَ أَمَّا الَّتِی فِی السَّفَرِ فَبَذْلُ الزَّادِ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ وَ الْمِزَاحُ فِی غَیْرِ الْمَعَاصِی.
وَ فِی الْخِصَالِ بِالْإِسْنَادِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از امام رضا (علیه السلام) از پدرانش نقل شده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "مروّت شش چیز است: سه تا از آن ها در حضر و سه تا در سفر. آنچه در حضر است: تلاوت کتاب خدا، آباد کردن مساجد خدا، و برادری در راه خدا. و آنچه در سفر است: بخشش توشه، خوش خلقی، و مزاح در غیر معاصی."
***
15198- 15- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِیَّةِ وَ اعْلَمْ أَنَّ مُرُوءَةَ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ مُرُوءَتَانِ مُرُوءَةٌ فِی حَضَرٍ وَ مُرُوءَةٌ فِی سَفَرٍ فَأَمَّا مُرُوءَةُ الْحَضَرِ فَقِرَاءَةُ الْقُرْآنِ وَ مُجَالَسَةُ الْعُلَمَاءِ وَ النَّظَرُ فِی الْفِقْهِ وَ الْمُحَافَظَةُ عَلَی الصَّلَوَاتِ فِی الْجَمَاعَاتِ وَ أَمَّا مُرُوءَةُ السَّفَرِ فَبَذْلُ الزَّادِ وَ قِلَّةُ الْخِلَافِ عَلَی مَنْ صَحِبَکَ وَ کَثْرَةُ ذِکْرِ اللَّهِ فِی کُلِّ مَصْعَدٍ وَ مَهْبَطٍ وَ نُزُولٍ وَ قِیَامٍ وَ قُعُودٍ.
******
ترجمه:
***
حماد بن عیسی از کسی که نامش برده شده، از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) به محمد بن حنفیه فرمود: "بدان که مروّت مرد مسلمان، دو نوع است: مروّت در حضر و مروّت در سفر. مروّت در حضر، قرائت قرآن، همنشینی با علما، مطالعه فقه و حفظ نمازها در جماعت است. مروّت در سفر، بخشش توشه، کم اختلاف با همراهان و ذکر فراوان خداوند در هر بالا و پایین، فرود و قیام و نشستن است."
***
15199- 16- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ (4) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَیْسَ مِنَ الْمُرُوءَةِ أَنْ یُحَدِّثَ الرَّجُلُ بِمَا یَلْقَی فِی سَفَرِهِ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
حفص بن غیاث گفت: شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "از مروّت نیست که مرد درباره آنچه در سفر از خیر و شر به او می رسد، صحبت کند."
***
ص: 437
(1) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِعَاذَةِ وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ خَوْفِ السَّبُعِ
******
ترجمه:
***
***
15200- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ نَزَلَ مَنْزِلًا یَتَخَوَّفُ فِیهِ السَّبُعَ فَقَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ کُلِّ سَبُعٍ إِلَّا آمَنَ مِنْ شَرِّ ذَلِکَ السَّبُعِ حَتَّی یَرْحَلَ مِنْ ذَلِکَ الْمَنْزِلِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (3)
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هر کس در منزلی که از درندگان می ترسد فرود آید و بگوید: 'شهادت می دهم که معبودی جز خدا نیست، تنها اوست و شریکی ندارد، ملک و حمد از آن اوست، خیر در دستان اوست و او بر هر چیزی قادر است. خدایا، از شر هر درنده ای به تو پناه می برم.' از شر آن درنده در امان خواهد بود تا وقتی که از آن منزل کوچ کند، اگر خدا بخواهد."
***
15201- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُنْذِرِ بْنِ جَیْفَرٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ طَلْحَةَ النَّهْدِیِّ قَالَ: قَالَ لَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع سِیرُوا وَ انْسِلُوا فَإِنَّهُ أَخَفُّ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
***
یحیی بن طلحه نهذی گفته است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) به ما فرمود: "راه بروید و سبکبار باشید، زیرا این برای شما آسان تر است."
***
15202- 2- (8) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ قَوْماً مُشَاةً أَدْرَکَهُمُ النَّبِیُّ ص-
ص: 438
فَشَکَوْا إِلَیْهِ شِدَّةَ الْمَشْیِ فَقَالَ لَهُمْ اسْتَعِینُوا بِالنَّسْلِ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مُنْذِرِ بْنِ جَیْفَرٍ وَ ذَکَرَ الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
***
نقل شده است که گروهی پیاده نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) رسیدند و از سختی پیاده روی به او شکایت کردند. پیامبر (صلی الله علیه وآله) به آن ها فرمود: "ازهروله كمك گيريد.
***
15203- 3- (2) وَ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: جَاءَتِ الْمُشَاةُ إِلَی النَّبِیِّ ص فَشَکَوْا إِلَیْهِ الْإِعْیَاءَ فَقَالَ عَلَیْکُمْ بِالنَّسَلَانِ فَفَعَلُوا فَذَهَبَ عَنْهُمُ الْإِعْیَاءُ فَکَأَنَّمَا نَشِطُوا مِنْ عِقَالٍ.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که پیاده روان نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) آمدند و از خستگی شکایت کردند. پیامبر (صلی الله علیه وآله) به آن ها فرمود: "از نسلان (دویدن سبک) استفاده کنید." آن ها چنین کردند و خستگی از بین رفت، گویا که از بند آزاد شده باشند.
***
15204- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: عَلَیْکُمْ بِالنَّسَلَانِ فَإِنَّهُ یَذْهَبُ بِالْإِعْیَاءِ وَ یَقْطَعُ الطَّرِیقَ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که مشابه روایت قبلی(درادامه) فرمود: "از نسلان (راه رفتن سبک) استفاده کنید، زیرا خستگی را از بین می برد و راه را کوتاه می کند."
***
15205- 5- (4) وَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَأَی قَوْماً قَدْ أَجْهَدَهُمُ الْمَشْیُ فَقَالَ خَبِّبُوا (5) انْسِلُوا فَفَعَلُوا فَذَهَبَ عَنْهُمُ الْإِعْیَاءُ.
******
ترجمه:
***
از ابن قداح از امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرش نقل شده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) گروهی را دید که از پیاده روی خسته شده بودند. فرمود: "بروید و سبکبار حرکت کنید." آن ها چنین کردند و خستگی از بین رفت.
***
15206- 6- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی یَحْیَی الْمَدِینِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَاحَ
ص: 439
النَّبِیُّ ص مِنْ کُرَاعِ الْغَمِیمِ- فَصَفَّ لَهُ الْمُشَاةُ وَ قَالُوا نَتَعَرَّضُ لِدَعْوَتِهِ فَقَالَ ص اللَّهُمَّ أَعْطِهِمْ أَجْرَهُمْ وَ قَوِّهِمْ- ثُمَّ قَالَ لَوِ اسْتَعَنْتُمْ بِالنَّسَلَانِ لَخُفِّفَ أَجْسَامُکُمْ وَ قَطَعْتُمُ الطَّرِیقَ فَفَعَلُوا فَخَفَّ أَجْسَامُهُمْ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن ابی یحیی مدینی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) از کراغ الغمیم (کراء الغمیم) عبور کرد و پیاده روان صف بستند و گفتند: "از دعای او بهره مند شویم." پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خدایا، به آنان اجرشان را بده و قوی شان کن." سپس فرمود: "اگر از نسلان (راه رفتن سبک) کمک بگیرید، بدن هایتان سبک تر خواهد شد و مسیر را طی خواهید کرد." آنان چنین کردند و بدن هایشان سبک تر شد.
***
15207- 7- (1) وَ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ الْمَکِّیِّ قَالَ: تَعَرَّضَتِ الْمُشَاةُ لِلنَّبِیِّ ص بِکُرَاعِ الْغَمِیمِ (2) لِیَدْعُوَ لَهُمْ فَدَعَا لَهُمْ وَ قَالَ خَیْراً ثُمَّ قَالَ عَلَیْکُمْ بِالنَّسَلَانِ وَ الْبُکُورِ وَ شَیْ ءٍ مِنَ الدَّلَجِ فَإِنَّ الْأَرْضَ تُطْوَی بِاللَّیْلِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی فِی حَدِیثٍ سُرْعَةُ الْمَشْیِ یَذْهَبُ بِبَهَاءِ الْمُؤْمِنِ فَهُوَ مَحْمُولٌ عَلَی زِیَادَةِ السُّرْعَةِ لِأَنَّ أَقَلَّ مَرَاتِبِهَا لَا یَذْهَبُ بِالْبَهَاءِ أَوْ یُخَصُّ بِغَیْرِ السَّفَرِ أَوْ بِغَیْرِ الْإِعْیَاءِ (3).
******
ترجمه:
***
از الحجال از ابی اسحاق مکی نقل شده است که پیاده روان نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) در کراغ الغمیم آمدند تا برایشان دعا کند. پیامبر (صلی الله علیه وآله) برایشان دعا کرد و خیر گفت. سپس فرمود: "از نسلان (راه رفتن سبک)، صبح زود و کمی از شب راه بروید، زیرا زمین در شب طی می شود."
می گویم : در حدیثی آمده است که راه رفتن سریع از شأن و وقار مؤمن می کاهد. این به معنای سرعت بیش از حد است، زیرا حداقل سرعت از وقار نمی کاهد یا به غیر سفر و غیر خستگی مرتبط است.
***
(4) 52 بَابُ جُمْلَةٍ مِمَّا یُسْتَحَبُّ لِلْمُسَافِرِ اسْتِعْمَالُهُ مِنَ الْآدَابِ
******
ترجمه:
***
***
15208- 1- (5) وَ 15209- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ إِذَا سَافَرْتَ مَعَ قَوْمٍ فَأَکْثِرِ اسْتَشَارَتَهُمْ فِی
ص: 440
أَمْرِکَ وَ أُمُورِهِمْ وَ أَکْثِرِ التَّبَسُّمَ فِی وُجُوهِهِمْ وَ کُنْ کَرِیماً عَلَی زَادِکَ بَیْنَهُمْ وَ إِذَا دَعَوْکَ فَأَجِبْهُمْ وَ إِنِ اسْتَعَانُوا بِکَ فَأَعِنْهُمْ وَ اسْتَعْمِلْ طُولَ الصَّمْتِ وَ کَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ سَخَاءَ النَّفْسِ بِمَا مَعَکَ مِنْ دَابَّةٍ أَوْ مَاءٍ أَوْ زَادٍ وَ إِذَا اسْتَشْهَدُوکَ عَلَی الْحَقِّ فَاشْهَدْ لَهُمْ وَ اجْهَدْ رَأْیَکَ لَهُمْ إِذَا اسْتَشَارُوکَ ثُمَّ لَا تَعْزِمْ حَتَّی تَثَبَّتَ وَ تَنْظُرَ وَ لَا تُجِبْ فِی مَشُورَةٍ حَتَّی تَقُومَ فِیهَا وَ تَقْعُدَ وَ تَنَامَ وَ تَأْکُلَ وَ تُصَلِّیَ وَ أَنْتَ مُسْتَعْمِلٌ فِکْرَتَکَ وَ حِکْمَتَکَ فِی مَشُورَتِکَ فَإِنَّ مَنْ لَمْ یَمْحَضِ النَّصِیحَةَ لِمَنِ اسْتَشَارَهُ سَلَبَهُ اللَّهُ رَأْیَهُ وَ نَزَعَ مِنْهُ الْأَمَانَةَ وَ إِذَا رَأَیْتَ أَصْحَابَکَ یَمْشُونَ فَامْشِ مَعَهُمْ وَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ یَعْمَلُونَ فَاعْمَلْ مَعَهُمْ وَ إِذَا تَصَدَّقُوا وَ أَعْطَوْا قَرْضاً فَأَعْطِ مَعَهُمْ وَ اسْمَعْ لِمَنْ هُوَ أَکْبَرُ مِنْکَ سِنّاً وَ إِذَا أَمَرُوکَ بِأَمْرٍ وَ سَأَلُوکَ شَیْئاً فَقُلْ نَعَمْ وَ لَا تَقُلْ لَا فَإِنَّ لَا عِیٌّ وَ لَوْمٌ وَ إِذَا تَحَیَّرْتُمْ فِی الطَّرِیقِ فَانْزِلُوا وَ إِذَا شَکَکْتُمْ فَقِفُوا وَ تَآمَرُوا وَ إِذَا رَأَیْتُمْ شَخْصاً وَاحِداً فَلَا تَسْأَلُوهُ عَنْ طَرِیقِکُمْ وَ لَا تَسْتَرْشِدُوهُ فَإِنَّ الشَّخْصَ الْوَاحِدَ فِی الْفَلَاةِ مُرِیبٌ لَعَلَّهُ یَکُونُ عَیْنَ اللُّصُوصِ أَوْ یَکُونُ هُوَ الشَّیْطَانَ الَّذِی حَیَّرَکُمْ وَ احْذَرُوا الشَّخْصَیْنِ أَیْضاً إِلَّا أَنْ تَرَوْا مَا لَا أَرَی فَإِنَّ الْعَاقِلَ إِذَا أَبْصَرَ بِعَیْنِهِ شَیْئاً عَرَفَ الْحَقَّ مِنْهُ وَ الشَّاهِدُ یَرَی مَا لَا یَرَی الْغَائِبُ یَا بُنَیَّ إِذَا جَاءَ وَقْتُ الصَّلَاةِ فَلَا تُؤَخِّرْهَا لِشَیْ ءٍ صَلِّهَا وَ اسْتَرِحْ مِنْهَا فَإِنَّهَا دَیْنٌ وَ صَلِّ فِی جَمَاعَةٍ وَ لَوْ عَلَی رَأْسِ زُجٍّ (1) وَ لَا تَنَامَنَّ عَلَی دَابَّتِکَ فَإِنَّ ذَلِکَ سَرِیعٌ فِی دَبَرِهَا وَ لَیْسَ ذَلِکَ مِنْ فِعْلِ الْحُکَمَاءِ إِلَّا أَنْ تَکُونَ فِی مَحْمِلٍ یُمْکِنُکَ التَّمَدُّدُ لِاسْتِرْخَاءِ الْمَفَاصِلِ وَ إِذَا قَرُبْتَ مِنَ الْمَنْزِلِ فَانْزِلْ عَنْ دَابَّتِکَ وَ ابْدَأْ بِعَلْفِهَا قَبْلَ نَفْسِکَ فَإِنَّهَا نَفْسُکَ وَ إِذَا أَرَدْتُمُ النُّزُولَ فَعَلَیْکُمْ مِنْ بِقَاعِ الْأَرْضِ بِأَحْسَنِهَا لَوْناً وَ أَلْیَنِهَا تُرْبَةً وَ أَکْثَرِهَا عُشْباً
ص: 441
وَ إِذَا نَزَلْتَ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ قَبْلَ أَنْ تَجْلِسَ وَ إِذَا أَرَدْتَ قَضَاءَ حَاجَتِکَ فَأَبْعِدِ الْمَذْهَبَ فِی الْأَرْضِ وَ إِذَا ارْتَحَلْتَ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ وَدِّعِ الْأَرْضَ الَّتِی حَلَلْتَ بِهَا وَ سَلِّمْ عَلَیْهَا وَ عَلَی أَهْلِهَا فَإِنَّ لِکُلِّ بُقْعَةٍ أَهْلًا مِنَ الْمَلَائِکَةِ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تَأْکُلَ طَعَاماً حَتَّی تَبْدَأَ فَتَصَدَّقَ مِنْهُ فَافْعَلْ وَ عَلَیْکَ بِقِرَاءَةِ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا دُمْتَ رَاکِباً وَ عَلَیْکَ بِالتَّسْبِیحِ مَا دُمْتَ عَامِلًا عَمَلًا وَ عَلَیْکَ بِالدُّعَاءِ مَا دُمْتَ خَالِیاً وَ إِیَّاکَ وَ السَّیْرَ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ وَ سِرْ فِی آخِرِهِ وَ إِیَّاکَ وَ رَفْعَ الصَّوْتِ فِی مَسِیرِکَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ إِیَّاکَ وَ السَّیْرَ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِالتَّعْرِیسِ وَ الدُّلْجَةِ مِنْ لَدُنْ نِصْفِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ (1).
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ أَوْ عَنِ ابْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (2)
وَ رَوَاهُ ابْنُ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَحَاسِنِ وَ کَذَا جُمْلَةً مِنَ الْأَحَادِیثِ السَّابِقَةِ وَ الْآتِیَةِ مِنَ الْمَحَاسِنِ وَ غَیْرِهِ (3)
(4).
******
ترجمه:
***
حماد بن عیسی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که لقمان به پسرش گفت:
"اگر با گروهی سفر کردی، بسیار با آن ها مشورت کن، در چهره شان لبخند بزن، در خوراکت بخشنده باش، هرگاه دعوتت کردند بپذیر و اگر یاری خواستند کمکشان کن. سکوت طولانی و نماز فراوان را به کار بگیر، در استفاده از حیوان، آب یا خوراک سخاوت داشته باش، و اگر از تو خواستند که بر حقی شهادت دهی، شهادت بده و مشورتت را با اندیشه و حکمت همراه کن. اگر دوستانت را در حال پیاده روی دیدی، با آن ها پیاده برو، و اگر دیدی کار می کنند، با آن ها کار کن. در خیرات و قرض ها شریک باش و به کسی که از تو بزرگ تر است گوش کن. هرگاه دستور دادند یا چیزی خواستند، بگو 'بله' و نگو 'نه'، زیرا 'نه' گفتن نشانه ضعف و ملامت است. اگر در مسیر دچار تردید شدید، توقف کنید و مشورت کنید. به یک شخص تنها در بیابان اعتماد نکنید، ممکن است چشم دزدان باشد یا شیطان که شما را گمراه کند. از دو نفر هم حذر کنید، مگر اینکه چیزی ببینید که من نمی بینم. عقل در تشخیص حق از مشاهده است و شاهد چیزی را می بیند که غایب نمی بیند.
پسرم، هرگاه وقت نماز رسید، آن را برای چیزی تأخیر ننداز، نماز را بخوان و استراحت کن. در جماعت نماز بخوان، حتی اگر بر سر سوزنی باشد. بر روی حیوانت نخواب، زیرا سریع خسته اش می کند و این کار حکیمانه نیست، مگر اینکه در محملی باشی که امکان استراحت مفاصل فراهم باشد. هنگام نزدیک شدن به منزل، از حیوانت پیاده شو و ابتدا به تغذیه اش توجه کن، زیرا او مانند جان توست. وقتی می خواهید استراحت کنید، بهترین نقطه از نظر رنگ، نرمی خاک و علف ها را انتخاب کنید.هرگاه منزل گرفتید، دو رکعت نماز بخوانید پیش از آنکه بنشینید. هرگاه خواستی قضای حاجت کنی، دورترین نقطه را انتخاب کن. هرگاه کوچ کردی، دو رکعت نماز بخوان و با زمین و اهلش وداع کن، زیرا هر منطقه ای اهلی از فرشتگان دارد. اگر توانستی پیش از خوردن غذا صدقه بدهی، چنین کن. تا زمانی که سوار هستی، کتاب خدا را بخوان و زمانی که کاری انجام می دهی، تسبیح بگو و در خلوت دعا کن. از آغاز شب حرکت نکن و در پایان شب حرکت کن و از بلند صحبت کردن در مسیر خود پرهیز کن."
***
ص: 442
(1) 53 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّیَامُنِ لِمَنْ ضَلَّ عَنِ الطَّرِیقِ وَ أَنْ یُنَادِیَ یَا صَالِحُ أَرْشِدُونَا وَ فِی الْبَحْرِ یَا حَمْزَةُ
******
ترجمه:
***
***
15210- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ بِإِسْنَادِهِ یَعْنِی عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا ضَلَلْتُمُ (3) الطَّرِیقَ فَتَیَامَنُوا.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن میمون با اسناد خود، از امام صادق (علیه السلام) از پدرانش نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هرگاه در مسیر گم شدید، به سمت راست بروید."
***
15211- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا ضَلَلْتَ عَنِ الطَّرِیقِ فَنَادِ یَا صَالِحُ (أَوْ) (6) یَا أَبَا صَالِحٍ- أَرْشِدُونَا إِلَی الطَّرِیقِ یَرْحَمْکُمُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: "هرگاه از مسیر گم شدی، ندا بده 'یا صالح' (یا 'یا أبا صالح') و بگو 'ما را به راه درست هدایت کنید، خدا شما را رحمت کند.'"
***
15212- 3- (7) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْبَرَّ مُوَکَّلٌ بِهِ صَالِحٌ وَ الْبَحْرَ مُوَکَّلٌ بِهِ حَمْزَةُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
***
گفته شده و روایت شده است که خشکی به صالح و دریا به حمزه سپرده شده است.
***
15213- 4- (9) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی
ص: 443
حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: وَ مَنْ ضَلَّ مِنْکُمْ فِی سَفَرٍ أَوْ خَافَ عَلَی نَفْسِهِ فَلْیُنَادِ یَا صَالِحُ أَغِثْنِی فَإِنَّ فِی إِخْوَانِکُمْ مِنَ الْجِنِّ جِنِّیّاً یُسَمَّی صَالِحاً- یَسِیحُ فِی الْبِلَادِ لِمَکَانِکُمْ مُحْتَسِباً نَفْسَهُ لَکُمْ فَإِذَا سَمِعَ الصَّوْتَ أَجَابَ وَ أَرْشَدَ الضَّالَّ مِنْکُمْ وَ حَبَسَ دَابَّتَهُ.
******
ترجمه:
***
در کتاب "الخصال" به اسناد خود از امام علی (علیه السلام) نقل شده است که در حدیث چهارصدگانه فرمود: "هرگاه کسی از شما در سفر گم شود یا بر جان خود بترسد، ندا دهد 'یا صالح، مرا یاری کن'، زیرا در میان برادران شما از جنیان، جنی ای است به نام صالح که در شهرها به خاطر شما گردش می کند و خود را برای شما نگه می دارد. پس هرگاه صدای ندا را بشنود، پاسخ می دهد و گم شده شما را هدایت می کند و حیوانتان را نگه می دارد."
***
(1) 54 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ عِنْدَ الْإِشْرَافِ عَلَی الْمَنْزِلِ وَ عِنْدَ النُّزُولِ
******
ترجمه:
***
***
15214- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ کَانَ فِی وَصِیَّةِ رَسُولِ اللَّهِ ص لِعَلِیٍّ ع یَا عَلِیُّ إِذَا أَرَدْتَ مَدِینَةً أَوْ قَرْیَةً فَقُلْ حِینَ تُعَایِنُهَا اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا اللَّهُمَّ حَبِّبْنَا إِلَی أَهْلِهَا وَ حَبِّبْ صَالِحِی أَهْلِهَا إِلَیْنَا.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که در وصیت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به علی (علیه السلام) آمده است: "ای علی، هرگاه خواستی وارد شهری یا روستایی شوی، هنگامی که آن را مشاهده کردی، بگو: 'خدایا، من از تو خیر آن را می طلبم و از شر آن به تو پناه می برم. خدایا، ما را به اهل آن محبوب گردان و صالحان آن را به ما محبوب گردان.
***
15215- 2- (3) قَالَ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص یَا عَلِیُّ إِذَا نَزَلْتَ مَنْزِلًا فَقُلِ اللَّهُمَّ أَنْزِلْنِی مُنْزَلًا مُبَارَکاً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِینَ- تُرْزَقْ خَیْرَهُ وَ یُدْفَعْ عَنْکَ شَرُّهُ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مُرْسَلًا مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
پیامبر (صلی الله علیه وآله) به علی (علیه السلام) فرمود: "هرگاه منزلی گرفتی، بگو: 'خدایا، مرا در منزلی مبارک فرود آور و تو بهترین فرود آورندگان هستی.' در این صورت، از خیر آن بهره مند و از شر آن دور می شوی.
***
15216- 3- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع وَ ذَکَرَ الْأَوَّلَ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا اللَّهُمَّ أَطْعِمْنَا مِنْ جَنَاهَا وَ أَعِذْنَا مِنْ وَبَاهَا وَ حَبِّبْنَا إِلَی أَهْلِهَا.
******
ترجمه:
***
از پدرش نقل شده که از امام ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) از پدرش از جدش (علیه السلام) آورده است و نقل کرده است مثل روایت اول، جز اینکه فرمود: "از شر آن به تو پناه می برم، خدایا، ما را از میوه هایش بخوران و از بیماری اش محافظت کن و ما را به اهلش محبوب گردان."
***
ص: 444
15217- 4- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعْدَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُغِیرَةَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا سَافَرْتَ فَدَخَلْتَ الْقَرْیَةَ الَّتِی تُرِیدُهَا فَقُلْ حِینَ تُشْرِفُ عَلَیْهَا وَ تَرَاهَا اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ مَا أَظَلَّتْ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا أَقَلَّتْ وَ رَبَّ الرِّیَاحِ وَ مَا ذَرَتْ وَ رَبَّ الشَّیَاطِینِ وَ مَا أَضَلَّتْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ هَذِهِ الْقَرْیَةِ وَ خَیْرِ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا فِیهَا.
******
ترجمه:
***
علی بن مغیره گفت که امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من فرمود: "هرگاه سفر کردی و وارد روستایی شدی که قصد آن را داری، وقتی بر آن مشرف شدی و آن را دیدی، بگو: 'خدایا، ای پروردگار آسمان های هفت گانه و آنچه بر آن ها سایه انداخته است، و پروردگار زمین های هفت گانه و آنچه بر آن ها قرار گرفته است، و پروردگار بادها و آنچه پراکنده کرده است، و پروردگار شیاطین و آنچه گمراه کرده است، درود فرست بر محمد و آل محمد و از تو می طلبم خیر این روستا و خیر آنچه در آن است و از شر آن و شر آنچه در آن است به تو پناه می برم.
***
(2) 55 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْمُبَادَرَةِ بِالسَّلَامِ عَلَی الْحَاجِّ وَ الْمُعْتَمِرِ إِذَا قَدِمُوا وَ مُصَافَحَتِهِمْ وَ تَعْظِیمِهِمْ وَ مُعَانَقَتِهِمْ وَ تَقْبِیلِ مَا بَیْنَ أَعْیُنِهِمْ وَ أَفْوَاهِهِمْ وَ أَعْیُنِهِمْ وَ وُجُوهِهِمْ وَ تَهْنِئَتِهِمْ وَ الدُّعَاءِ لَهُمْ
******
ترجمه:
***
***
15218- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ بَادِرُوا بِالسَّلَامِ عَلَی الْحَاجِّ وَ الْمُعْتَمِرِ وَ مُصَافَحَتِهِمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُخَالِطَهُمُ الذُّنُوبُ.
******
ترجمه:
***
سلیمان جعفری از کسی که روایت کرده نقل می کند از امام ابوعبدالله (علیه السلام) که امام علی بن حسین (علیه السلام) می فرمود: "پیشی بگیرید به سلام بر حاجیان و معتمرین و دست دادن با آن ها پیش از آنکه گناهان به آن ها مخلوط شود.
***
15219- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ یَا مَعْشَرَ مَنْ لَمْ
ص: 445
یَحُجَّ اسْتَبْشِرُوا بِالْحَاجِّ وَ صَافِحُوهُمْ وَ عَظِّمُوهُمْ فَإِنَّ ذَلِکَ یَجِبُ عَلَیْکُمْ تُشَارِکُوهُمْ فِی الْأَجْرِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ خَالِدٍ الْقَلَانِسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَیْنِ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن عبدالله از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که امام علی بن حسین (علیه السلام) می فرمود: "ای گروه کسانی که به حج نرفته اید، از حاجیان استقبال کنید و با آن ها دست دهید و آن ها را بزرگ بشمارید، زیرا این بر شما واجب است و شما را در اجر آن ها شریک می کند."
***
15220- 3- (3) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَقِّرُوا الْحَاجَّ وَ الْمُعْتَمِرَ فَإِنَّ ذَلِکَ وَاجِبٌ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
***
امام ابوجعفر (علیه السلام) فرمود: "حاجی و معتمر را احترام کنید، زیرا این بر شما واجب است."
***
15221- 4- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَقُولُ لِلْقَادِمِ مِنْ مَکَّةَ قَبِلَ اللَّهُ مِنْکَ وَ أَخْلَفَ عَلَیْکَ نَفَقَتَکَ وَ غَفَرَ ذَنْبَکَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به کسی که از مکه بازمی گشت می گفت: 'خداوند از تو قبول کند و هزینه هایت را جبران کند و گناهانت را ببخشد.'"
***
15222- 5- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ الْأَسَدِیِّ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ عَانَقَ حَاجّاً بِغُبَارِهِ کَانَ کَأَنَّمَا اسْتَلَمَ الْحَجَرَ الْأَسْوَدَ.
******
ترجمه:
***
ابوالحسین اسدی گفت که امام صادق (علیه السلام) فرمود: "هر کس حاجی را با غبارش در آغوش بکشد، گویا که حجرالأسود را لمس کرده است."
***
15223- 6- (7) وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ
ص: 446
یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ (1) عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَقِیَ حَاجّاً فَصَافَحَهُ کَانَ کَمَنِ اسْتَلَمَ الْحَجَرَ.
******
ترجمه:
***
محمد بن ابی حمزه از کسی که برایش روایت کرده نقل می کند از امام ابوعبدالله (علیه السلام) که فرمود: "هر کس حاجی را ملاقات کند و با او دست بدهد، گویا که حجرالأسود را لمس کرده است."
***
15224- 7- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا قَدِمَ أَخُوکَ مِنْ مَکَّةَ فَقَبِّلْ بَیْنَ عَیْنَیْهِ وَ فَاهُ الَّذِی قَبَّلَ بِهِ الْحَجَرَ الْأَسْوَدَ الَّذِی قَبَّلَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص- وَ الْعَیْنَ الَّتِی نَظَرَ بِهَا إِلَی بَیْتِ اللَّهِ- وَ قَبَّلَ مَوْضِعَ سُجُودِهِ وَ وَجْهِهِ وَ إِذَا هَنَّأْتُمُوهُ فَقُولُوا لَهُ قَبِلَ اللَّهُ نُسُکَکَ وَ رَحِمَ سَعْیَکَ وَ أَخْلَفَ عَلَیْکَ نَفَقَتَکَ وَ لَا جَعَلَهُ آخِرَ عَهْدِهِ بِبَیْتِهِ الْحَرَامِ.
******
ترجمه:
***
امام علی (علیه السلام) در حدیث چهارصدگانه فرمود: "هرگاه برادرت از مکه بازگشت، بین دو چشم او را ببوس و دهانی که با آن حجرالأسودی را که و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بوسیده است، ببوس. همچنین چشمی که به خانه خدا نگریسته است، و محل سجده اش و صورتش را ببوس. و وقتی او را تبریک می گویید، بگویید: 'خداوند مناسکت را قبول کند، تلاشت را رحمت کند، هزینه ات را جبران کند، و این آخرین بارت نباشد که به خانه اش می روی.'"
***
15225- 8- (4) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ رَفَعَهُ قَالَ: لَا یَزَالُ عَلَی الْحَاجِّ نُورُ الْحَجِّ مَا لَمْ یُذْنِبْ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن محمد الحجال نقل کرده است: "نور حج بر حاجی باقی می ماند مادامی که گناه نکند."
***
15226- 9- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ الْوَهَّابِ بْنِ الصَّبَّاحِ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: لَقِیَ مُسْلِمٌ مَوْلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع صَدَقَةَ الْأَحْدَبَ- وَ قَدْ قَدِمَ مِنْ مَکَّةَ فَقَالَ لَهُ مُسْلِمٌ- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یَسَّرَ سَبِیلَکَ وَ هَدَی دَلِیلَکَ وَ أَقْدَمَکَ بِحَالِ عَافِیَةٍ وَ قَدْ قُضِیَ الْحَجُّ وَ أَعَانَ عَلَی السَّعَةِ فَقَبِلَ اللَّهُ مِنْکَ وَ أَخْلَفَ عَلَیْکَ نَفَقَتَکَ وَ جَعَلَهَا حَجَّةً مَبْرُورَةً وَ لِذُنُوبِکَ طَهُوراً- فَبَلَغَ ذَلِکَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ کَیْفَ قُلْتَ لِصَدَقَةَ فَأَعَادَ عَلَیْهِ فَقَالَ مَنْ عَلَّمَکَ هَذَا فَقَالَ
ص: 447
جُعِلْتُ فِدَاکَ مَوْلَایَ أَبُو الْحَسَنِ ع- فَقَالَ لَهُ نِعْمَ مَا تَعَلَّمْتَ إِذَا لَقِیتَ أَخاً مِنْ إِخْوَانِکَ فَقُلْ لَهُ هَکَذَا فَإِنَّ الْهُدَی بِنَا هُدًی وَ إِذَا لَقِیتَ هَؤُلَاءِ فَقُلْ لَهُمْ مَا یَقُولُونَ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْأَحْدَبِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا لَقِیتَ أَخَاکَ قَدْ قَدِمَ مِنَ الْحَجِّ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ إِلَی آخِرِهِ (1).
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
عبدالوهاب بن صباح از پدرش نقل کرده است: مسلم، غلام امام ابوعبدالله (علیه السلام)، صدقه أحدب را که از مکه بازگشته بود، ملاقات کرد و به او گفت: "الحمدلله که راهت را آسان کرد و راهنمایت را هدایت کرد و تو را در حالی که در حال عافیت بودی، بازگرداند. حج به پایان رسیده و خداوند کمک کرد بر گستردگی و هزینه ات را جبران کرد و آن را حج مقبول و پاک کننده از گناهان قرار داد." این کلام به امام ابوعبدالله (علیه السلام) رسید و از مسلم پرسید: "به صدقه چه گفتی؟" مسلم آن را تکرار کرد. امام پرسید: "چه کسی این را به تو آموخت؟" مسلم پاسخ داد: "مولای من، ابوالحسن (علیه السلام)." امام فرمود: "چه خوب آموختی، هرگاه برادری از برادرانت را ملاقات کردی، به او چنین بگو، زیرا هدایت ما هدایت است و هرگاه آن ها را ملاقات کردی، به آن ها بگو همان طور که می گویند.
***
(3) 56 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِمَنْ أَرَادَ سَفَراً أَنْ یُعْلِمَ إِخْوَانَهُ وَ یُکْرَهُ لِلْمُسَافِرِ أَنْ یَطْرُقَ أَهْلَهُ لَیْلًا حَتَّی یُعْلِمَهُمْ
******
ترجمه:
***
***
15227- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص حَقٌّ عَلَی الْمُسْلِمِ إِذَا أَرَادَ سَفَراً أَنْ یُعْلِمَ إِخْوَانَهُ وَ حَقٌّ عَلَی إِخْوَانِهِ إِذَا قَدِمَ أَنْ یَأْتُوهُ.
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: "بر مسلمان حق است که هرگاه قصد سفر کرد، به برادرانش اطلاع دهد و بر برادرانش حق است که هرگاه بازگشت، به دیدار او بروند."
***
15228- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ
ص: 448
الْأَنْصَارِیِّ قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یَطْرُقَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ لَیْلًا إِذَا جَاءَ مِنَ الْغَیْبَةِ حَتَّی یُؤْذِنَهُمْ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
جابر بن عبدالله انصاری گفته است: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نهی کرد از اینکه مرد هنگام بازگشت از سفر شبانه به خانه وارد شود، مگر اینکه اطلاع دهد."
***
15229- 3- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَخْلَدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ رجَاءٍ عَنِ ابْنِ عَجْلَانَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ تُطْرَقَ النِّسَاءُ لَیْلًا قَالَ فَطَرَقَ رَجُلَانِ وَ کِلَاهُمَا رَأَی مَعَ امْرَأَتِهِ مَا یَکْرَهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی آدَابِ النِّکَاحِ (3).
******
ترجمه:
***
نافع از ابن عمر نقل می کند که رسول الله (صلی الله علیه وآله) نهی فرمود از اینکه شبانه بر زنان وارد شوید. دو مرد شبانه وارد شدند و هر دوی آن ها چیزی ناخوشایند با همسرانشان دیدند.
***
(4) 57 بَابُ کَرَاهَةِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ عَلَی الْإِبِلِ الْجَلَّالاتِ
******
ترجمه:
***
***
15230- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَکْرَهُ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ عَلَی الْإِبِلِ الْجَلَّالاتِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ (6)
ص: 449
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1).
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار از جعفر از پدرش نقل می کند که علی (علیه السلام) حج و عمره را با شترهای جلاله(نجاست خوار) ناپسند می دانست.
***
(2) 58 بَابُ اسْتِحْبَابِ سُرْعَةِ الْعَوْدِ إِلَی الْأَهْلِ وَ کَرَاهَةِ سَبْقِ الْحَاجِّ وَ جَعْلِ الْمَنْزِلَیْنِ مَنْزِلًا إِلَّا مَعَ کَوْنِ الْأَرْضِ مُجْدِبَةً
******
ترجمه:
***
***
15231- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ ع السَّفَرُ قِطْعَةٌ مِنَ الْعَذَابِ فَإِذَا قَضَی أَحَدُکُمْ سَفَرَهُ فَلْیُسْرِعِ الْعَوْدَ إِلَی أَهْلِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل کرده است که امام (علیه السلام) فرمود: "سفر قطعه ای از عذاب است؛ پس هرگاه یکی از شما سفر خود را به پایان رساند، بشتابد که به خانواده اش بازگردد
***
15232- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: سَمِعْتُ الْوَلِیدَ بْنَ صَبِیحٍ یَقُولُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- إِنَّ أَبَا حَنِیفَةَ رَأَی هِلَالَ ذِی الْحِجَّةِ بِالْقَادِسِیَّةِ- وَ شَهِدَ مَعَنَا عَرَفَةَ فَقَالَ مَا لِهَذَا صَلَاةٌ مَا لِهَذَا صَلَاةٌ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ أَعْیَنَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
ایوب بن أعین گفت: "شنیدم که ولید بن صبیح به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفت: 'ابو حنیفه در قادسیه هلال ذی الحجه را دید و با ما در عرفه حضور داشت، سپس گفت: 'برای این نماز نیست، برای این نماز نیست.'"
***
15233- 3- (7) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع سَیْرُ الْمَنَازِلِ یُنْفِدُ الزَّادَ وَ یُسِی ءُ الْأَخْلَاقَ وَ یُخْلِقُ الثِّیَابَ وَ السَّیْرُ ثَمَانِیَةَ عَشَرَ.
ص: 450
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ (1) عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: "سفر کردن بین منازل، توشه را تمام می کند، اخلاق را بد می کند، و لباس ها را فرسوده می کند. و سفر هجده [چیزی است که کامل نیست]."
***
15234- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الرِّفْقَ وَ یُعِینُ عَلَیْهِ فَإِذَا رَکِبْتُمُ الدَّوَابَّ الْعِجَافَ فَأَنْزِلُوهَا مَنَازِلَهَا فَإِنْ کَانَتِ الْأَرْضُ مُجْدِبَةً فَانْجُوا (4) عَلَیْهَا وَ إِنْ کَانَتْ مُخْصِبَةً فَأَنْزِلُوهَا مَنَازِلَهَا.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
سکونی به اسناد خود نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خداوند رفق و مدارا را دوست دارد و بر آن یاری می دهد. بنابراین، هرگاه سوار بر حیوانات لاغر شدید، آن ها را در جای خود متوقف کنید. اگر زمین خشک و بی حاصل است، از آن ها با سرعت بگذرید و اگر زمین حاصلخیز است، آن ها را در جای خود متوقف کنید."
***
15235- 5- (6) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا سِرْتَ فِی أَرْضٍ مُخْصِبَةٍ فَارْفُقْ بِالسَّیْرِ وَ إِذَا سِرْتَ فِی أَرْضٍ مُجْدِبَةٍ فَعَجِّلْ بِالسَّیْرِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ سُوَیْدٍ (7) عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع (8)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنِ النَّوْفَلِیِّ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَأَلِحُّوا عَلَیْهَا
******
ترجمه:
***
امام ابوجعفر (علیه السلام) فرمود: "هرگاه در زمینی حاصلخیز سفر کردی، با مدارا و آرامش سفر کن و هرگاه در زمینی خشک و بی حاصل سفر کردی، با سرعت حرکت کن.
***
15236- 6- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ
ص: 451
مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَتَی قَنْبَرُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ هَذَا سَابِقُ الْحَاجِّ فَقَالَ لَا قَرَّبَ اللَّهُ دَارَهُ إِنَّ هَذَا خَاسِرُ الْحَاجِّ یُتْعِبُ الْبَهِیمَةَ وَ یَنْقُرُ الصَّلَاةَ اخْرُجْ إِلَیْهِ فَاطْرُدْهُ.
******
ترجمه:
***
عمرو بن عثمان از برخی از یاران ما نقل کرده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "قنبر به نزد امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمد و گفت: 'این پیشروی حاجیان است.' امام فرمود: 'خدا خانه اش را دور نکند، زیرا این از دست رفته حاجیان است، حیوان را خسته می کند و نماز را سریع به پایان می برد. بیرون برو و او را دور کن .'"
***
15237- 7- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْبَرَاثِیِّ وَ عُثْمَانَ بْنِ حَامِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَزْدَادَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ (2) عَنِ الْمُزَخْرَفِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: ذُکِرَ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَبُو حَنِیفَةَ السَّابِقُ وَ أَنَّهُ یَسْرِی فِی أَرْبَعَ عَشْرَةَ فَقَالَ لَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عثمان گفت: "ابوحنیفه السابق نزد امام ابوعبدالله (علیه السلام) ذکر شد و اینکه او در چهارده [چیز] سریع حرکت می کند. امام فرمود: 'او نمازی ندارد.'
***
(3) 59 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّعَمُّمِ وَ التَّحَنُّکِ عِنْدَ الْخُرُوجِ إِلَی السَّفَرِ
******
ترجمه:
***
***
15238- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع أَنَا ضَامِنٌ لِمَنْ خَرَجَ یُرِیدُ سَفَراً مُعْتَمّاً تَحْتَ حَنَکِهِ ثَلَاثاً (5) أَنْ لَا یُصِیبَهُ السَّرَقُ وَ الْغَرَقُ وَ الْحَرَقُ.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع مِثْلَهُ (6)
ص: 452
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفته است که امام ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود: "من ضمانت می کنم برای کسی که با عمامه باشد وتحت الحنک قرار دهد سه بار و قصد سفر داشته باشد ، به او سرقت، غرق یا سوختگی نرسد."
***
15239- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ضَمِنْتُ لِمَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ مُعْتَمّاً أَنْ یَرْجِعَ إِلَیْهِمْ سَالِماً.
******
ترجمه:
***
علی بن ریاب از مردی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "من تضمین می کنم که کسی که از خانه اش با عمامه بیرون رود، به سلامت به خانه اش بازگردد."
***
15240- 3- (3) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی أَمَانِ الْأَخْطَارِ قَالَ رَأَیْتُ بِخَطِّ جَدِّی لِأُمِّی وَرَّامِ بْنِ أَبِی فِرَاسٍ مَا هَذَا لَفْظُهُ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَوْ أَنَّ رَجُلًا خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یَوْمَ السَّبْتِ مُعْتَمّاً بِعِمَامَةٍ بَیْضَاءَ قَدْ حَنَّکَهَا تَحْتَ حَنَکِهِ ثُمَّ أَتَی إِلَی جَبَلٍ لِیُزِیلَهُ عَنْ مَکَانِهِ لَأَزَالَهُ عَنْ مَکَانِهِ.
******
ترجمه:
***
احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی از امام ابوالحسن رضا (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "اگر مردی روز شنبه از خانه اش خارج شود و عمامه ای سفید بر سر داشته باشد و آن را زیر چانه اش ببندد(تحت الحنک قراردهد ) و سپس به کوهی برود تا آن را از جای خود بردارد، یقیناً آن را از جای خود خواهد برداشت."
***
(5) 60 بَابُ کَرَاهَةِ رُکُوبِ الْبَحْرِ فِی هَیَجَانِهِ وَ رُکُوبِهِ لِلتِّجَارَةِ
******
ترجمه:
***
***
15241- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: کَانَ أَبِی یَکْرَهُ رُکُوبَ الْبَحْرِ لِلتِّجَارَةِ.
******
ترجمه:
***
ترجمه تحت اللفظی:
محمد بن مسلم از یکی از ایشان (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "پدرم از سفر دریایی برای تجارت بیزار بود."
***
15242- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رُکُوبِ الْبَحْرِ فِی هَیَجَانِهِ فَقَالَ وَ لِمَ یُغَرِّرُ الرَّجُلُ بِدِینِهِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم نقل کرده است که از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره سفر دریایی در طوفان پرسید. امام فرمود: "چرا مرد باید دینش را به خطر بیندازد؟"
***
ص: 453
15243- 3- (1) قَالَ الصَّدُوقُ وَ نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ رُکُوبِ الْبَحْرِ فِی هَیَجَانِهِ.
******
ترجمه:
***
صدوق نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از سفر دریایی در طوفان نهی کرده است.
***
15244- 4- (2) قَالَ وَ قَالَ ع مَا أَجْمَلَ الطَّلَبَ مَنْ رَکِبَ الْبَحْرَ.
******
ترجمه:
***
و گفت (علیه السلام): "چه زیباست جستجو کردن(رزق) برای کسی که سفر دریاای می رود ."
***
15245- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع وَ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: وَ کُرِهَ رُکُوبُ الْبَحْرِ فِی وَقْتِ هَیَجَانِهِ.
******
ترجمه:
***
انس بن محمد از پدرش از جعفر بن محمد از پدرانش نقل کرده است و در وصیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) به علی (علیه السلام) فرمود: "و سفر دریایی در زمان طوفان ناپسند است."
***
15246- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ قَالَ: سَأَلَ الْحَسَنُ بْنُ الْجَهْمِ أَبَا الْحَسَنِ ع لِابْنِ أَسْبَاطٍ فَقَالَ مَا تَرَی لَهُ یَرْکَبُ الْبَحْرَ أَوِ الْبَرَّ إِلَی مِصْرَ- قَالَ الْبَرَّ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَالَ الْحَسَنُ- الْبَرُّ أَحَبُّ إِلَیَّ فَقَالَ لَهُ وَ إِلَیَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
ابن فضال گفت: حسن بن جهم از امام ابوالحسن (علیه السلام) درباره ابن اسباط پرسید و گفت: "چه نظری داری که او به دریا یا خشکی به مصر برود؟" امام فرمود: "به خشکی." تا آنکه حسن گفت: "من خشکی را دوست دارم." امام فرمود: "من هم."
***
15247- 7- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع
ص: 454
مَا تَرَی آخُذُ بَرّاً أَوْ بَحْراً فَإِنَّ طَرِیقَنَا مَخُوفٌ شَدِیدُ الْخَطَرِ فَقَالَ اخْرُجْ بَرّاً الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ أَسْبَاطٍ (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التِّجَارَةِ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط گفت: "به امام ابوالحسن (علیه السلام) گفتم: 'چه نظری داری که از راه خشکی بروم یا دریا؟ زیرا راه ما ترسناک و خطرناک است.' امام فرمود: 'از راه خشکی برو.'"
***
(3) 61 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ لِمَنْ رَکِبَ الْبَحْرَ
******
ترجمه:
***
***
15248- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لِبَعْضِ أَصْحَابِهِ إِذَا عَزَمَ اللَّهُ لَکَ عَلَی الْبَحْرِ فَقُلِ الَّذِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها إِنَّ رَبِّی لَغَفُورٌ رَحِیمٌ (5) فَإِذَا اضْطَرَبَ بِکَ الْبَحْرُ فَاتَّکِئْ عَلَی جَانِبِکَ الْأَیْمَنِ وَ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ اسْکُنْ بِسَکِینَةِ اللَّهِ وَ قِرَّ بِقَرَارِ اللَّهِ وَ اهْدَأْ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الِاسْتِخَارَاتِ (6).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: امام ابوجعفر (علیه السلام) به یکی از یارانش فرمود: "اگر خداوند تو را به دریا روانه کند، بگو آنچه خداوند عز و جل گفته است: 'بسم الله مجراها و مرساها، ان ربی لغفور رحیم' (هود: 41). پس هرگاه دریا ناآرام شد، بر پهلوی راستت تکیه کن و بگو: 'بسم الله، به سکینه خداوند آرام بگیر، و به قرار خداوند آرام شو، و به اراده خداوند ساکن شو، و لا حول و لا قوة الا بالله.'"
***
(7) 62 بَابُ کَرَاهَةِ مَعُونَةِ الْإِنْسَانِ ضَیْفَهُ عَلَی الِارْتِحَالِ عَنْهُ
******
ترجمه:
***
***
15249- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَبِی
ص: 455
عَبْدِ اللَّهِ السَّیَّارِیِّ قَالَ: نَزَلَ بِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع أَضْیَافٌ فَلَمَّا أَرَادُوا الرَّحِیلَ قَعَّدَ عَنْهُمْ غِلْمَانَهُ فَقَالُوا لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لَوْ أَمَرْتَ الْغِلْمَانَ فَأَعَانُونَا عَلَی رِحْلَتِنَا فَقَالَ لَهُمْ أَمَّا وَ أَنْتُمْ تَرْحَلُونَ عَنَّا فَلَا.
******
ترجمه:
***
محمد بن ادریس در آخر السَرائِر از کتاب ابی عبدالله السیاری نقل کرده است که: "مهمانانی بر ابوالحسن موسی (علیه السلام) وارد شدند. وقتی که قصد رفتن داشتند، غلامانش آن ها را متوقف کردند. آن ها به او گفتند: 'ای پسر رسول خدا، اگر به غلامانت دستور می دادی تا ما را در سفرمان یاری کنند.' امام به آن ها فرمود: 'اما چون شما در حال ترک ما هستید، نه.'"
***
15250- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ أَوْ غَیْرِهِ قَالَ: نَزَلَ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْمٌ مِنْ جُهَیْنَةَ فَأَضَافَهُمْ فَلَمَّا أَرَادُوا الرِّحْلَةَ زَوَّدَهُمْ وَ وَصَلَهُمْ وَ أَعْطَاهُمْ ثُمَّ قَالَ لِغِلْمَانِهِ تَنَحَّوْا عَنْهُمْ لَا تُعِینُوهُمْ فَلَمَّا فَرَغُوا جَاءُوا لِیُوَدِّعُوهُ فَقَالُوا یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لَقَدْ أَضَفْتَ فَأَحْسَنْتَ الضِّیَافَةَ ثُمَّ أَمَرْتَ غِلْمَانَکَ أَنْ لَا یُعِینُونَا عَلَی الرِّحْلَةِ فَقَالَ إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ لَا نُعِینُ أَضْیَافَنَا عَلَی الرِّحْلَةِ مِنْ عِنْدِنَا.
******
ترجمه:
***
حریز بن عبدالله یا کسی دیگر نقل کرده است: "گروهی از قبیله جهینه بر امام ابوعبدالله (علیه السلام) وارد شدند و امام آن ها را مهمان کرد. وقتی که قصد رفتن داشتند، آن ها را تجهیز کرد و هدیه داد و سپس به غلامانش گفت که از آن ها دور شوند و کمک نکنند. آن ها پس از آماده شدن برای رفتن نزد امام آمدند و گفتند: 'ای پسر رسول خدا، مهمان نوازی شما بسیار خوب بود، سپس به غلامانتان دستور دادید که به ما در سفرمان کمک نکنند.' امام فرمود: 'ما اهل بیتی هستیم که از نزد خود، به مهمانانمان(که درحال ترک ما هستند )کمک نمی کنیم.'"
***
(3) 63 بَابُ کَرَاهَةِ سُرْعَةِ الْمَشْیِ وَ مَدِّ الْیَدَیْنِ عِنْدَهُ وَ التَّبَخْتُرِ فِیهِ
******
ترجمه:
***
***
15251- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سُرْعَةُ الْمَشْیِ تَذْهَبُ بِبَهَاءِ الْمُؤْمِنِ.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن عبدالحمید از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل کرده است که فرمود: "سرعت در راه رفتن از بهای مؤمن می کاهد."
***
ص: 456
15252- 2- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا مَشَتْ أُمَّتِی الْمُطَیْطَاءَ وَ خَدَمَتْهُمْ فَارِسُ- وَ الرُّومُ کَانَ بَأْسُهُمْ بَیْنَهُمْ.
الْمُطَیْطَاءُ التَّبَخْتُرُ وَ مَدُّ الْیَدَیْنِ فِی الْمَشْیِ (2).
******
ترجمه:
***
عمرو بن جمیع گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "پدرم از پدرش از جدش نقل کرد که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: 'هرگاه امتم به تبختر راه رفتند و فارس و روم خادمانشان شدند، ستیزه بینشان خواهد بود.'"
المطیطاء: تبختر و دست ها را در راه رفتن کشیدن.
***
(3) 64 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِقَامَةِ رُفَقَاءِ الْمَرِیضِ لِأَجْلِهِ ثَلَاثاً
******
ترجمه:
***
***
15253- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا رَفَعُوا الْحَدِیثَ قَالَ: حَقُّ الْمُسَافِرِ أَنْ یُقِیمَ عَلَیْهِ أَصْحَابُهُ إِذَا مَرِضَ ثَلَاثاً.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا عَنِ الصَّادِقِ ع (6).
******
ترجمه:
***
یعقوب بن یزید از عده ای از یاران ما نقل کرده است که: "حق مسافر است که اگر بیمار شود، یارانش تا سه روز نزد او بمانند."
***
15254- 2- (7) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ
ص: 457
مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کُنْتُمْ فِی سَفَرٍ فَمَرِضَ أَحَدُکُمْ فَأَقِیمُوا عَلَیْهِ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ.
******
ترجمه:
***
ابو البختری از امام جعفر صادق علیه السلاماز پدرش از جدش نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "اگر در سفری بودید و یکی از شما بیمار شد، تا سه روز نزد او بمانید.
***
(1) 65 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْعَوْدِ فِی غَیْرِ طَرِیقِ الذَّهَابِ خُصُوصاً مِنْ عَرَفَاتٍ إِلَی مِنًی
******
ترجمه:
***
***
15255- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ ص حِینَ غَدَا مِنْ مِنًی- فِی طَرِیقِ ضَبٍّ (3) وَ رَجَعَ مَا بَیْنَ الْمَأْزِمَیْنِ (4) وَ کَانَ إِذَا سَلَکَ طَرِیقاً لَمْ یَرْجِعْ فِیهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی صَلَاةِ الْعِیدِ (6) وَ کَیْفِیَّةِ الْحَجِّ (7).
******
ترجمه:
***
اسماعیل بن همام از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) زمانی که از منی به راه می افتاد، از طریق ضب می رفت و بین المأزمین بازمی گشت و هرگاه مسیری را طی می کرد، از آن مسیر بازنمی گشت.
***
أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مِنَ الْحَقِّ أَنْ یَقُولَ الرَّاکِبُ لِلْمَاشِی الطَّرِیقَ.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "از ظلم است که سوار به پیاده بگوید راه (یعنی بروکنار).
***
15257- 2- (1) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی نُسْخَةٍ أُخْرَی مِنَ الْجَوْرِ أَنْ یَقُولَ الرَّاکِبُ لِلْمَاشِی الطَّرِیقَ.
أَقُولُ: فَعَلَی النُّسْخَةِ الْأُولَی مَعْنَاهُ یَنْبَغِی لِلرَّاکِبِ أَنْ یُحَذِّرَ الْمَاشِیَ لِیَعْدِلَ عَنْ طَرِیقِهِ لِئَلَّا یُصِیبَهُ ضَرَرٌ وَ مَعْنَی النُّسْخَةِ الثَّانِیَةِ أَنَّهُ لَا یَنْبَغِی لِلرَّاکِبِ أَنْ یُکَلِّفَ الْمَاشِیَ الْعُدُولَ عَنْ طَرِیقِهِ بَلْ یَعْدِلُ الرَّاکِبُ.
******
ترجمه:
***
کلینی گفت و در نسخه دیگری آمده است: "از ظلم است که سوار به پیاده راه را نشان دهد."
می گویم: "در نسخه اول، معنای آن این است که باید سوار پیاده را هشدار دهد تا از راه خود بگذرد تا به او ضرری نرسد؛ و در نسخه دوم، معنایش این است که نباید سوار از پیاده بخواهد که از راه خود منحرف شود، بلکه سوار باید منحرف شود."
***
15258- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنَ الْجَوْرِ قَوْلُ الرَّاکِبِ لِلْمَاشِی الطَّرِیقَ.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "از ظلم است که سوار به پیاده بگوید راه (یعنی بروکنار).
***
(3) 67 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِصْحَابِ الْمُسَافِرِ هَدِیَّةً لِأَهْلِهِ إِذَا رَجَعَ
******
ترجمه:
***
***
15259- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِذَا سَافَرَ أَحَدُکُمْ فَقَدِمَ مِنْ سَفَرِهِ فَلْیَأْتِ أَهْلَهُ بِمَا تَیَسَّرَ وَ لَوْ بِحَجَرٍ فَإِنَّ إِبْرَاهِیمَ ص کَانَ إِذَا ضَاقَ أَتَی قَوْمَهُ وَ أَنَّهُ ضَاقَ ضَیْقَةً فَأَتَی قَوْمَهُ فَوَافَقَ مِنْهُمْ أَزْمَةً فَرَجَعَ کَمَا ذَهَبَ فَلَمَّا قَرُبَ مِنْ مَنْزِلِهِ نَزَلَ عَنْ حِمَارِهِ فَمَلَأَ خُرْجَهُ رَمْلًا إِرَادَةَ أَنْ یُسَکِّنَ مِنْ رُوحِ
ص: 459
سَارَةَ- فَلَمَّا دَخَلَ مَنْزِلَهُ أَخَذَ الْخُرْجَ عَنِ الْحِمَارِ وَ افْتَتَحَ الصَّلَاةَ فَجَاءَتْ سَارَةُ فَفَتَحَتِ الْخُرْجَ فَوَجَدَتْهُ مَمْلُوءاً دَقِیقاً فَاعْتَجَنَتْ مِنْهُ وَ اخْتَبَزَتْ ثُمَّ قَالَتْ لِإِبْرَاهِیمَ انْفَتِلْ مِنْ صَلَاتِکَ فَکُلْ فَقَالَ لَهَا أَنَّی لَکِ هَذَا قَالَتْ مِنَ الدَّقِیقِ الَّذِی فِی الْخُرْجِ فَرَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی السَّمَاءِ فَقَالَ أَشْهَدُ أَنَّکَ الْخَلِیلُ.
******
ترجمه:
***
ابن سنان از جعفر بن محمد (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "اگر یکی از شما سفر کرد و از سفرش بازگشت، برای خانواده اش چیزی بیاورد، حتی اگر سنگی باشد. زیرا ابراهیم (علیه السلام) زمانی که در تنگی بود، نزد قومش می رفت و چون در تنگی قرار گرفت، نزد قومش رفت و در آن ها نیز تنگی یافت و به همان حالت که رفته بود، بازگشت. وقتی به نزدیکی خانه اش رسید، از خرش پیاده شد و خرجینش را از شن پر کرد تا از روح ساره آرامش بگیرد. هنگامی که وارد خانه شد، خرجین را از خر برداشت و نماز را آغاز کرد. ساره آمد و خرجین را باز کرد و آن را پر از آرد یافت و از آن آرد نان درست کرد و به ابراهیم گفت: 'نمازت را به پایان برسان و بیا غذا بخور.' ابراهیم به او گفت: 'این از کجا آمد؟' ساره گفت: 'از آردی که در خرجین بود.' ابراهیم سرش را به آسمان بلند کرد و گفت: 'شهادت می دهم که تو [خداوند] خلیل هستی.'"
***
15260- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی مَحْمُودٍ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَقَدْ خَرَجْتُ إِلَی نُزْهَةٍ لَنَا وَ نَسِیَ الْغِلْمَانُ الْمِلْحَ فَذَبَحُوا لَنَا شَاةً.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن ابی محمود از امام رضا (علیه السلام) نقل می کند که در حدیثی فرمود: "به گردش رفتیم و غلامان نمک را فراموش کردند، پس برای ما گوسفندی ذبح کردند.
***
15261- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَمْرِو بْنِ حُرَیْثٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ فِی مَنْزِلِ أَخِیهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ فَقُلْتُ مَا حَوَّلَکَ إِلَی هَذَا الْمَنْزِلِ فَقَالَ طَلَبُ النُّزْهَةِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ صَفْوَانَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
عمرو بن حریث گفت: "بر امام ابوعبدالله (علیه السلام) وارد شدم در حالی که در خانه برادرش عبدالله بن محمد بود. گفتم: 'چه چیزی تو را به این خانه آورد؟' امام فرمود: 'برای گردش.'
***
15262- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ زُرَارَةَ
ص: 460
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلَهُ عَمَّنْ یَخْرُجُ مِنْ أَهْلِهِ بِالصُّقُورَةِ وَ الْبُزَاةِ وَ الْکِلَابِ یَتَنَزَّهُ اللَّیْلَةَ وَ اللَّیْلَتَیْنِ (1) وَ الثَّلَاثَةَ هَلْ یَقْصُرُ مِنْ صَلَاتِهِ أَمْ لَا یَقْصُرُ قَالَ إِنَّمَا خَرَجَ فِی لَهْوٍ لَا یَقْصُرُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی فِی صَلَاةِ الْمُسَافِرِ (2).
ص: 461
ص: 462
******
ترجمه:
***
زراره از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل می کند که از او درباره کسی که با بازها و سگ ها از خانواده اش خارج می شود و یک شب، دو شب یا سه شب برای تفریح می گذرد پرسید. امام فرمود: "چون برای تفریح خارج شده است، نماز را کامل بخواند."
***
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ اقْتِنَاءِ الدَّوَابِّ وَ ارْتِبَاطِهَا لِنَصْرِ الْحَقِّ وَ قَضَاءِ الْحَوَائِجِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهَا خَوْفاً مِنْ نَفَقَتِهَا
******
ترجمه:
***
***
15263- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: اتَّخِذُوا الدَّابَّةَ فَإِنَّهَا زَیْنٌ وَ تُقْضَی عَلَیْهَا الْحَوَائِجُ وَ رِزْقُهَا عَلَی اللَّهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّهِیکِیِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی جَمِیعاً عَنِ الْعُبَیْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "حیوانی را نگه دارید، زیرا که زیور است و نیازها برآورده می شوند و روزی آن با خداوند است."
***
15264- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اشْتَرِ دَابَّةً فَإِنَّ مَنْفَعَتَهَا لَکَ وَ رِزْقَهَا عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (5)
ص: 463
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
***
علی بن ریاب گفت که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "حیوانی را بخر، زیرا که منفعتش برای توست و روزی آن بر خداوند عز و جل است."
***
15265- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مِنْ سَعَادَةِ الْمُؤْمِنِ دَابَّةٌ یَرْکَبُهَا فِی حَوَائِجِهِ وَ یَقْضِی عَلَیْهَا حُقُوقَ إِخْوَانِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن مروان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "از سعادت مؤمن این است که حیوانی داشته باشد که بر آن سوار شود تا نیازهایش را برآورده کند و حقوق برادرانش را ادا نماید.
***
15266- 4- (4) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنِ ابْنِ أَبِی طَیْفُورٍ الْمُتَطَبِّبِ (5) قَالَ: قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَنِ ارْتَبَطَ دَابَّةً مُتَوَقِّعاً بِهَا أَمْرَنَا وَ یَغِیظُ بِهَا عَدُوَّنَا وَ هُوَ مَنْسُوبٌ إِلَیْنَا أَدَرَّ اللَّهُ رِزْقَهُ وَ شَرَحَ صَدْرَهُ وَ بَلَّغَهُ أَمَلَهُ وَ کَانَ عَوْناً عَلَی حَوَائِجِهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
ابن ابی طیفور طبیب نقل می کند که امام ابوالحسن (علیه السلام) در حدیثی فرمود: "آیا نمی دانی که کسی که حیوانی را نگهداری کند و به وسیله آن منتظر امر ما را باشد و دشمنان ما را به خشم آورد و او به ما نسبت داده شود (ازشیعیان ما باشد )، خداوند روزی اش را افزایش می دهد، دلش را آرام می کند، به آرزویش می رساند و در نیازهایش او را یاری می کند."
***
15267- 5- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تِسْعَةُ أَعْشَارِ الرِّزْقِ مَعَ صَاحِبِ الدَّابَّةِ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن جندب از مردی از یاران ما نقل کرده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "نه دهم روزی با صاحب حیوان است."
(بخاطر داشتن حیوان توسعه رزق پیدا می کند )
***
ص: 464
15268- 6- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنِ اشْتَرَی دَابَّةً کَانَ لَهُ ظَهْرُهَا وَ عَلَی اللَّهِ رِزْقُهَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
داود رقی گفت که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "کسی که حیوانی بخرد، پشتش برای اوست و روزی اش با خداوند است."
***
15269- 7- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّخِذْ حِمَاراً یَحْمِلُ رَحْلَکَ فَإِنَّ رِزْقَهُ عَلَی اللَّهِ قَالَ فَاتَّخَذْتُ حِمَاراً وَ کُنْتُ أَنَا وَ یُوسُفُ أَخِی إِذَا تَمَّتِ السَّنَةُ حَسَبْنَا نَفَقَاتِنَا فَنَعْلَمُ مِقْدَارَهَا فَحَسَبْنَا بَعْدَ شِرَاءِ الْحِمَارِ نَفَقَاتِنَا فَإِذَا هِیَ کَمَا کَانَتْ فِی کُلِّ عَامٍ لَمْ تَزِدْ شَیْئاً.
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب گفت: امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من فرمود: "حیوانی بخر که بار تو را حمل کند، زیرا روزی آن با خداوند است." او گفت: "پس من حیوانی خریدم و هر سال وقتی که با برادرم یوسف هزینه هایمان را محاسبه می کردیم، مبلغ را می دانستیم. پس از خرید حیوان، هزینه هایمان را محاسبه کردیم و دیدیم که همانند هر سال است و تغییری نکرده است وهزینه ای اضافه نشده ."
***
15270- 8- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اتَّخِذُوا الدَّابَّةَ فَإِنَّهَا زَیْنٌ وَ تُقْضَی عَلَیْهَا الْحَوَائِجُ وَ رِزْقُهَا عَلَی اللَّهِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان گفت که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "حیوانی را نگه دارید، زیرا که زیور است و نیازها برآورده می شوند و روزی آن با خداوند است."
***
15271- 9- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَمَّارِ بْنِ الْمُبَارَکِ مِثْلَهُ وَ زَادَ فِیهِ وَ تَلْقَی عَلَیْهَا إِخْوَانَکَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّهِیکِیِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
از عمار بن المبارک مانند آن روایت شده و افزوده است: "و بر روی آن با برادرانت ملاقات کن."
***
ص: 465
15272- 10- (1) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّهُ قَالَ: عَجَبٌ لِصَاحِبِ الدَّابَّةِ کَیْفَ تَفُوتُهُ الْحَاجَةُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (2) وَ فِی الْجِهَادِ (3).
******
ترجمه:
***
کلینی گفت و روایت شده است که فرمود: "عجیب است که چگونه صاحب حیوان، نیازی را از دست می دهد
***
15273- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْخَیْلَ کَانَتْ وُحُوشاً فِی بِلَادِ الْعَرَبِ (6) فَصَعِدَ إِبْرَاهِیمُ وَ إِسْمَاعِیلُ ع عَلَی جَبَلِ جِیَادٍ (7) ثُمَّ صَاحَا أَلَا هَلْ أَلَا هَلْ (8) قَالَ فَمَا بَقِیَ فَرَسٌ إِلَّا أَعْطَاهُمَا بِیَدِهِ وَ أَمْکَنَ مِنْ نَاصِیَتِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (9)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (10).
******
ترجمه:
***
زراره از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است: "اسب ها در سرزمین عرب وحشی بودند. ابراهیم و اسماعیل (علیهماالسلام) به کوه جیاد رفتند و فریاد زدند: 'آیا کسی هست؟' هیچ اسبی نماند مگر اینکه به دست آن ها آمد و امکان گرفتگی یالش را داد."
***
ص: 466
15274- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْخَیْلُ مَعْقُودٌ فِی نَوَاصِیهَا الْخَیْرُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2)
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ الْخَیْرُ مَعْقُودٌ فِی نَوَاصِی الْخَیْلِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ (3).
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
عمر بن أبان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خیر تا روز قیامت به پیشانی اسب ها بسته است .
***
15275- 3- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْخَیْرُ کُلُّهُ مَعْقُودٌ فِی نَوَاصِی الْخَیْلِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
***
ثَعْلَبَةَ عَنْ مَعْمَرٍ از امام صادق علیه السلام (علیه السلام) نقل کرده است که فرمودند : "خیر تا روز قیامت به پیشانی اسب ها بسته است .
***
15276- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ
ص: 467
عُثْمَانَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: کَانَتِ الْخَیْلُ الْعِرَابُ وُحُوشاً فِی بِلَادِ الْعَرَبِ- فَلَمَّا رَفَعَ إِبْرَاهِیمُ وَ إِسْمَاعِیلُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَیْتِ قَالَ اللَّهُ إِنِّی قَدْ أَعْطَیْتُکَ کَنْزاً لَمْ أُعْطِهِ أَحَداً کَانَ قَبْلَکَ قَالَ فَخَرَجَ إِبْرَاهِیمُ وَ إِسْمَاعِیلُ حَتَّی صَعِدَا جِیَاداً- فَقَالَ أَلَا هَلَا أَلَا هَلُمَّ فَلَمْ یَبْقَ فِی بِلَادِ الْعَرَبِ فَرَسٌ إِلَّا أَتَاهُ وَ تَذَلَّلَ لَهُ وَ أَعْطَتْهُ بِنَوَاصِیهَا وَ إِنَّمَا سُمِّیَتْ جِیَاداً لِهَذَا فَمَا زَالَتِ الْخَیْلُ بَعْدُ تَدْعُو اللَّهَ أَنْ یُحَبِّبَهَا إِلَی أَرْبَابِهَا فَلَمْ تَزَلِ الْخَیْلُ حَتَّی اتَّخَذَهَا سُلَیْمَانُ ع.
******
ترجمه:
***
ابن عباس گفت: "اسب های عربی در سرزمین عرب وحشی بودند. هنگامی که ابراهیم و اسماعیل پایه های خانه (کعبه) را بنا نهادند، خداوند فرمود: 'من به تو گنجی داده ام که به هیچ کس دیگری نداده ام.' ابراهیم و اسماعیل به کوه جیاد رفتند و گفتند: 'آیا کسی هست؟' همه اسب ها به نزد آن ها آمدند، تسلیم شدند و یال هایشان را به آن ها دادند. از این رو آن کوه به نام جیاد نامیده شد. اسب ها به دعا کردن به خداوند ادامه دادند تا آن ها را محبوب اربابانشان کند، و این چنین شد تا زمان سلیمان .
***
15277- 5- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ مَخْلَدٍ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ التِّرْمِذِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَنْبَسَةَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ وَرْدَانَ عَنْ یُوسُفَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: الْخَیْلُ مَعْقُودٌ فِی نَوَاصِیهَا الْخَیْرُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ مَنِ ارْتَبَطَ فَرَساً فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَانَ عَلَفُهُ وَ رَوْثُهُ وَ شَرَابُهُ خَیْراً یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
***
الحارث از علی (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خیر تا روز قیامت به پیشانی اسب ها بسته است. و کسی که اسبی برای راه خدا نگهداری کند، علف، فضله و آبش روز قیامت برای او خیر خواهد بود .
***
15278- 6- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ جِیَادٍ لِمَ سُمِّیَ جِیَاداً قَالَ لِأَنَّ الْخَیْلَ کَانَتْ وُحُوشاً فَاحْتَاجَ إِلَیْهَا إِسْمَاعِیلُ- فَدَعَا اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَنْ یُسَخِّرَهَا لَهُ فَأَمَرَهُ أَنْ یَصْعَدَ عَلَی أَبِی قُبَیْسٍ فَیُنَادِیَ أَلَا هَلَا أَلَا هَلُمَّ فَأَقْبَلَتْ حَتَّی وَقَفَتْ بِجِیَادٍ فَنَزَلَ إِلَیْهَا فَأَخَذَهَا فَلِذَلِکَ سُمِّیَ جِیَاداً.
ص: 468
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (1).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهماالسلام) نقل می کند که از او درباره ی دلیل نامگذاری "جیاد" پرسید. ایشان فرمود: "اسب ها در ابتدا وحشی بودند و اسماعیل (علیه السلام) به آن ها نیاز پیدا کرد. پس خداوند تبارک و تعالی را دعا کرد تا آن ها را برایش رام کند. خداوند به او دستور داد تا به بالای ابی قبیس برود و ندا دهد: 'آیا کسی هست؟' اسب ها آمدند و در جیاد ایستادند. او به پایین آمد و آن ها را گرفت. بنابراین به این دلیل 'جیاد' نامیده شد .
***
15279- 7- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع.
******
ترجمه:
***
همین روایت از طریق زراره از حضرت باقر علیه السلام هم نقل شده است .
***
15280- 8- (3) وَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْخَیْلُ فِی نَوَاصِیهَا الْخَیْرُ.
******
ترجمه:
***
عبدالرحمن بن ابی عبدالله از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خیر در پیشانی اسب ها بسته است."
***
15281- 9- (4) وَ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: مَنِ ارْتَبَطَ فَرَساً لِرَهْبَةِ عَدُوٍّ أَوْ یَسْتَعِینُ بِهِ عَلَی جَمَالِهِ لَمْ یَزَلْ مُعَافًی (5) مَا دَامَ فِی مِلْکِهِ.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر جعفری از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "کسی که اسبی را به خاطر ترس از دشمن یا به خاطر زیبایی اش نگه دارد، تا زمانی که آن اسب در مالکیتش باشد، در امان خواهد بود .
***
15282- 10- (6) وَ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ الْفُضَیْلِ قَالَ: حَضَرْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع بِصَرْیَا (7) وَ هُوَ یَعْرِضُ خَیْلًا قَالَ وَ فِیهَا وَاحِدٌ شَدِیدُ الْقُوَّةِ شَدِیدُ الصَّهِیلِ فَقَالَ لِی یَا مُحَمَّدُ لَیْسَ هَذَا مِنْ دَوَابِّ أَبِی.
******
ترجمه:
***
محمد بن القاسم بن الفضیل گفت: "در صریا حضور داشتم که ابوالحسن (علیه السلام) در حال دیدن نمایش اسب ها بود و در بین آن ها اسبی با نیروی قوی و صدای بلند بود. ابوالحسن به من گفت: 'ای محمد، این از حیوانات پدرم نیست .
***
15283- 11- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ قَالَ: قَالَ ع فِی الْخَیْلِ ظُهُورُهَا عِزٌّ وَ بُطُونُهَا کَنْزٌ.
******
ترجمه:
***
محمد بن حسین الرضی در "المجازات النبویة" گفت که فرمود: "در مورد اسب ها، پشت آن ها عزت و شکم هایشان گنج است."
***
ص: 469
15284- 12- (1) قَالَ وَ قَالَ ع الْخَیْلُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِیهَا الْخَیْرُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
در مورد اسب ها فرمود: "خیر به پیشانی آن ها بسته شده است."
***
15285- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْخَیْلُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِیهَا الْخَیْرُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ الْمُنْفِقُ عَلَیْهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ کَالْبَاسِطِ یَدَهُ بِالصَّدَقَةِ لَا یَقْبِضُهَا.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خیر تا روز قیامت به پیشانی اسب ها بسته است و کسی که بر آن ها در راه خدا خرج کند، مانند کسی است که دستش را برای صدقه دادن باز کرده و نمی بندد.
***
15286- 2- (6) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیَةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ (7) قَالَ نَزَلَتْ فِی النَّفَقَةِ عَلَی الْخَیْلِ.
قَالَ الصَّدُوقُ هَذِهِ الْآیَةُ نَزَلَتْ فِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ جَرَتْ فِی النَّفَقَةِ عَلَی الْخَیْلِ وَ أَشْبَاهِ ذَلِکَ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
***
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در باره فرمایش خداوند عز و جل: "آنان که اموال خود را شب و روز، نهان و آشکارا، انفاق می کنند، برای آنان نزد پروردگارشان پاداشی است و نه ترسی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند" (بقره 2:274) فرمود: "این آیه درباره انفاق بر اسب ها نازل شده است .
***
ص: 470
(1) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ ارْتِبَاطِ الْفَرَسِ الْعَتِیقِ وَ الْهَجِینِ وَ الْبِرْذَوْنِ وَ اخْتِیَارِ الْأَوَّلِ عَلَی الْأَخِیرَیْنِ وَ الثَّانِی عَلَی الثَّالِثِ
******
ترجمه:
***
***
15287- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ رَبَطَ فَرَساً عَتِیقاً مُحِیَتْ عَنْهُ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ وَ کُتِبَ لَهُ إِحْدَی عَشْرَةَ حَسَنَةً فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ مَنِ ارْتَبَطَ هَجِیناً مُحِیَتْ عَنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سِیِّئَتَانِ وَ کُتِبَ لَهُ تِسْعُ حَسَنَاتٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ مَنِ ارْتَبَطَ بِرْذَوْناً یُرِیدُ بِهِ جَمَالًا أَوْ قَضَاءَ حَاجَةٍ أَوْ دَفْعَ عَدُوٍّ مُحِیَتْ عَنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَیِّئَةٌ وَ کُتِبَ لَهُ سِتُّ حَسَنَاتٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر جعفری از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که در حدیثی فرمود: "کسی که اسب اصیلی را نگه دارد، ده گناه از او محو می شود و یازده حسنه برای او نوشته می شود. و کسی که اسب دورگه ای را نگه دارد، هر روز دو گناه از او محو می شود و نه حسنه برای او نوشته می شود. و کسی که اسب بی اصلی را نگه دارد به منظور زیبایی، رفع نیاز یا دفع دشمن، هر روز یک گناه از او محو می شود و شش حسنه برای او نوشته می شود .
***
15288- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ مَنْ رَبَطَ فَرَساً عَتِیقاً مُحِیَتْ عَنْهُ ثَلَاثُ سَیِّئَاتٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ کُتِبَ لَهُ إِحْدَی عَشْرَةَ حَسَنَةً وَ مَنِ ارْتَبَطَ هَجِیناً مُحِیَتْ عَنْهُ فِی کُلِّ یَوْمٍ سِیِّئَتَانِ وَ کُتِبَ لَهُ سَبْعُ حَسَنَاتٍ وَ مَنِ ارْتَبَطَ بِرْذَوْناً وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی (4)
ص: 471
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
ابراهیم جعفری گفت: "شنیدم که امام ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: کسی که اسب اصیلی را نگه دارد، هر روز سه گناه از او محو می شود و یازده حسنه برای او نوشته می شود. و کسی که اسب دورگه ای را نگه دارد، هر روز دو گناه از او محو می شود و هفت حسنه برای او نوشته می شود. و کسی که اسب بی اصلی را نگه دارد..." و مانند آن را ذکر کرد.
***
(3) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِسْمَانِ الدَّوَابِّ وَ فَرَاهَتِهَا (4) وَ حُسْنِ وَجْهِ الْمَمْلُوکِ وَ اتِّخَاذِ الْفَرَسِ السَّرِیِ
******
ترجمه:
***
***
15289- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ الْعَلَوِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع مِنْ مُرُوءَةِ الرَّجُلِ أَنْ تَکُونَ دَوَابُّهُ سِمَاناً قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ ثَلَاثٌ مِنَ الْمُرُوءَةِ فَرَاهَةُ الدَّابَّةِ وَ حُسْنُ وَجْهِ الْمَمْلُوکِ وَ الْفَرَسُ السَّرِیُّ.
******
ترجمه:
***
حسن بن حسین علوی گفت که امام ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: "از جوانمردی مرد این است که حیواناتش فربه باشند." و گفت: "شنیدم که فرمود: 'سه چیز از جوانمردی است: زیبایی حیوان، خوب رویی غلام و اسب نیکو .
***
(7) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ اقْتِنَاءِ الْبِرْذَوْنِ وَ الْبَغْلِ عَلَی اقْتِنَاءِ الْحِمَارِ
******
ترجمه:
***
***
15290- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنِ ابْنِ طَیْفُورٍ الْمُتَطَبِّبِ قَالَ:
ص: 472
سَأَلَنِی أَبُو الْحَسَنِ ع أَیَّ شَیْ ءٍ تَرْکَبُ قُلْتُ حِمَاراً قَالَ بِکَمِ ابْتَعْتَهُ قُلْتُ بِثَلَاثَةَ عَشَرَ دِینَاراً فَقَالَ إِنَّ هَذَا لَهُوَ السَّرَفُ أَنْ تَشْتَرِیَ حِمَاراً بِثَلَاثَةَ عَشَرَ دِینَاراً وَ تَدَعَ بِرْذَوْناً قُلْتُ یَا سَیِّدِی إِنَّ مَئُونَةَ الْبِرْذَوْنِ أَکْثَرُ مِنْ مَئُونَةِ الْحِمَارِ قَالَ فَقَالَ الَّذِی یَمُونُ الْحِمَارَ هُوَ یَمُونُ الْبِرْذَوْنَ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
ابن طیفور طبیب گفت: ابوالحسن (علیه السلام) از من پرسید: "چه چیزی سوار می شوی؟" گفتم: "یک الاغ." گفت: "به چه قیمتی خریدی؟" گفتم: "به سیزده دینار." فرمود: "این اسراف است که الاغی را به سیزده دینار بخری و یک اسب را رها کنی." گفتم: "ای مولای من، هزینه نگهداری اسب بیشتر از الاغ است." فرمود: "کسی که هزینه الاغ را می دهد، هزینه اسب را نیز می دهد."
***
15291- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ أَوْ غَیْرِهِ رَفَعَهُ قَالَ: خَرَجَ عَبْدُ الصَّمَدِ بْنُ عَلِیٍّ فَبَصُرَ بِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع- مُقْبِلًا رَاکِباً بَغْلًا إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ لَهُ مَا هَذِهِ الدَّابَّةُ الَّتِی لَا یُدْرَکُ عَلَیْهَا الثَّأْرُ وَ لَا تَصْلُحُ عِنْدَ النِّزَالِ فَقَالَ لَهُ أَبُو الْحَسَنِ ع تَطَأْطَأَتْ عَنْ سُمُوِّ الْخَیْلِ وَ تَجَاوَزَتْ قُمُوءَ (3) الْعَیْرِ وَ خَیْرُ الْأُمُورِ أَوْسَاطُهَا الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ مُرْسَلًا (4) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
علی بن ابراهیم یا دیگری نقل کرده است که عبدالصمد بن علی خارج شد و ابوالحسن موسی (علیه السلام) را دید که بر قاطر سوار بود. او گفت: "این چه حیوانی است که نه برای انتقام جویی مناسب است و نه برای جنگ." ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: "این حیوان از بالندگی اسب ها کمتر است و از فروتنی الاغ ها بیشتر، و بهترین امور، میانه ترین آن هاست .
***
(6) 7 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ اخْتِیَارُهُ مِنْ أَلْوَانِ الْخَیْلِ وَ الْبِغَالِ وَ الْحَمِیرِ وَ الْإِبِلِ وَ مَا یُکْرَهُ مِنْهَا
******
ترجمه:
***
***
15292- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 473
مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا صَفْوَانُ اشْتَرِ لِی جَمَلًا وَ خُذْهُ أَشْوَهَ (1) فَإِنَّهُ أَطْوَلُ شَیْ ءٍ أَعْمَاراً فَاشْتَرَیْتُ لَهُ جَمَلًا بِثَمَانِینَ دِرْهَماً فَأَتَیْتُهُ بِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَجَّالِ نَحْوَهُ (2).
******
ترجمه:
***
صفوان الجمال گفت: "امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من فرمود: 'ای صفوان، شتری برایم بخر و آن را زیباترین بگیر، زیرا که عمر طولانی تری دارد.' پس شتری به قیمت هشتاد درهم برای او خریدم و نزدش بردم .
***
15293- 2- (3) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ قَالَ: اشْتَرِ لِیَ السُّودَ الْقِبَاحَ فَإِنَّهَا أَطْوَلُ شَیْ ءٍ أَعْمَاراً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4) وَ کَذَا الْبَرْقِیُّ إِلَّا أَنَّهُمَا قَالا أَطْوَلُ الْإِبِلِ أَعْمَاراً (5)
******
ترجمه:
***
و در حدیثی دیگر فرمود: "برایم شتران سیاه و زشت بخر، زیرا که آن ها طولانی ترین عمرها را دارند."
مرحوم صدوق و برقی نیز این روایت را مرسل نقل کرده اند، اما گفته اند طولانی ترین عمرها را شتران دارند .
***
15294- 3- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ أَهْدَی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص أَرْبَعَةَ أَفْرَاسٍ مِنَ الْیَمَنِ فَقَالَ سَمِّهَا لِی فَقَالَ هِیَ أَلْوَانٌ مُخْتَلِفَةٌ قَالَ فَفِیهَا وَضَحٌ قَالَ نَعَمْ فِیهَا أَشْقَرُ بِهِ وَضَحٌ قَالَ فَأَمْسِکْهُ عَلَیَّ قَالَ وَ فِیهَا کُمَیْتَانِ (7) أَوْضَحَانِ فَقَالَ أَعْطِهِمَا ابْنَیْکَ قَالَ وَ الرَّابِعُ أَدْهَمُ بَهِیمٌ قَالَ بِعْهُ وَ اسْتَخْلِفْ بِهِ نَفَقَةً
ص: 474
لِعِیَالِکَ إِنَّمَا یُمْنُ الْخَیْلِ فِی ذَوَاتِ الْأَوْضَاحِ.
******
ترجمه:
***
سلیمان جعفری از ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که او فرمود: "امیرالمؤمنین (علیه السلام) چهار اسب از یمن به پیامبر (صلی الله علیه وآله) هدیه داد. پیامبر فرمود: 'نام آن ها را برای من بگو.' امیرالمؤمنین گفت: 'این ها رنگ های مختلفی دارند.' پیامبر فرمود: 'آیا در بین آن ها اسبی با نشانه سفید وجود دارد؟' امیرالمؤمنین گفت: 'بله، یک اسب سرخ رنگ با نشانه های سفید دارد.' پیامبر فرمود: 'آن را برای من نگه دار.' امیرالمؤمنین گفت: 'دو اسب دیگر دو رنگ بین سیاهی وقرمزی دارند.' پیامبر فرمود: 'آن ها را به پسرانت بده.' امیرالمؤمنین گفت: 'چهارمین اسب سیاه رنگ است.' پیامبر فرمود: 'آن را بفروش و خرج خانواده ات کن. برکت اسب ها در آن هایی است که نشانه های سفید دارند .
***
15295- 4- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ وَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ کَرِهْنَا الْبَهِیمَ مِنَ الدَّوَابِّ کُلِّهَا إِلَّا الْحِمَارَ (2) وَ الْبَغْلَ وَ کَرِهْتُ شِبْهَ الْأَوْضَاحِ (3) فِی الْحِمَارِ وَ الْبَغْلِ الْأَلْوَنِ وَ کَرِهْتُ الْقَرْحَ فِی الْبَغْلِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ بِهِ غُرَّةٌ سَائِلَةٌ وَ لَا أَشْتَهِیهَا (4) عَلَی حَالٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: إِلَّا الْجَمَلَ وَ الْبَغْلَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ (5)
مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ ذَوَاتِ الْأَوْضَاحِ (6)
******
ترجمه:
***
و به این سند، شنیدم که امام ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: "ما از حیوانات بهیمی بیزاریم، مگر الاغ و قاطر. و من بیزارم از شبیه نشانه های سفید در الاغ و قاطر رنگی. و بیزارم از زخم در قاطر، مگر اینکه دارای نشانه سفید جاری باشد، و در هیچ حالتی به آن میل ندارم."
***
15296- 5- (7) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ شَیْئاً وَ اخْتَارَ مِنَ الْإِبِلِ الضَّأْنِیَّةَ (8).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان گفت: "شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: خداوند از هر چیزی چیزی را انتخاب کرد و از شترها نوع ضانیه را انتخاب کرد .
***
15297- 6- (9) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ طَرْخَانَ النَّخَّاسِ قَالَ: مَرَرْتُ بِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَدْ نَزَلَ الْحِیرَةَ- فَقَالَ لِی مَا عِلَاجُکَ فَقُلْتُ نَخَّاسٌ فَقَالَ أَصِبْ لِی بَغْلَةً فَضْحَاءَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا الْفَضْحَاءُ
ص: 475
قَالَ دَهْمَاءُ بَیْضَاءُ الْبَطْنِ بَیْضَاءُ الْأَفْحَاجِ بَیْضَاءُ الْجَحْفَلَةِ (1) إِلَی أَنْ قَالَ فَاشْتَرَیْتُهَا وَ أَتَیْتُهُ بِهَا فَقَالَ هَذِهِ الصِّفَةُ الَّتِی أَرَدْتُهَا.
******
ترجمه:
***
طرخان نخاس گفت: "بر ابوعبدالله (علیه السلام) گذر کردم که در حیره ساکن بود. به من گفت: 'شغلت چیست؟' گفتم: 'نخاس هستم.' او گفت: 'برای من قاطری فضحاء پیدا کن.' گفتم: 'فضحاء چیست؟' گفت: 'سیاه با شکم سفید، ران های سفید و لب های سفید.' پس آن را خریدم و نزدش بردم. گفت: 'این همان وصفی است که می خواستم .
***
15298- 7- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ رَجُلٍ (4) عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ (5) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِیَّاکُمْ وَ الْإِبِلَ الْحُمْرَ فَإِنَّهَا أَقْصَرُ الْإِبِلِ أَعْمَاراً.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
ابن ابی یعفور گفت: "شنیدم که می فرمود: 'از شتران سرخ دوری کنید، زیرا آن ها کوتاه ترین عمرها را در بین شتران دارند .
***
15299- 8- (7) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْخَیْلُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِیهَا الْخَیْرُ فَإِذَا أَعْدَدْتَ شَیْئاً فَأَعِدَّهُ أَقْرَحَ (8) أَرْثَمَ (9) مُحَجَّلَ الثَّلَاثَةِ طُلُقَ الْیَمِینِ کُمَیْتاً ثُمَّ أَغَرَّ تَسْلَمْ وَ تَغْنَمْ.
******
ترجمه:
***
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خیر به پیشانی اسب ها بسته شده است. بنابراین اگر چیزی آماده می کنی، اسبی را آماده کن که نشانه های سفید و پای های سفید در سه جا دارد و سم راستش سفید است، سرخ رنگ باشد و سپس سفید پیشانی داشته باشد. در این صورت سالم و بهره مند خواهی بود."
***
15300- 9- (10) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ
ص: 476
الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ رَبَطَ فَرَساً أَشْقَرَ أَغَرَّ أَوْ أَقْرَحَ فَإِنْ کَانَ أَغَرَّ سَائِلَ الْغُرَّةِ بِهِ وَضَحٌ فِی قَوَائِمِهِ فَهُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ لَمْ یَدْخُلْ بَیْتَهُ فَقْرٌ مَا دَامَ ذَلِکَ الْفَرَسُ فِیهِ وَ مَا دَامَ فِی مِلْکِ صَاحِبِهِ لَا یَدْخُلُ بَیْتَهُ حَیْفٌ.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "کسی که اسب سرخ رنگ، سپید پیشانی یا نشانه دار نگه دارد، اگر آن اسب سپید پیشانی با نشانه های سفید در پاهایش باشد، محبوب تر به من است. تا زمانی که آن اسب در خانه اش باشد، فقر وارد خانه اش نمی شود و تا زمانی که آن اسب در مالکیت صاحبش باشد،(ظلم و) ستم وارد خانه اش نمی شود
***
15301- 10- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ أَوْ مَنْزِلٍ غَیْرِ مَنْزِلِهِ فِی أَوَّلِ الْغَدَاةِ فَلَقِیَ فَرَساً أَشْقَرَ بِهِ أَوْضَاحٌ بُورِکَ لَهُ فِی یَوْمِهِ وَ إِنْ کَانَتْ بِهِ غُرَّةٌ سَائِلَةٌ فَهُوَ الْعَیْشُ وَ لَمْ یَلْقَ فِی یَوْمِهِ ذَلِکَ إِلَّا سُرُوراً وَ قَضَی اللَّهُ حَاجَتَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ (2).
******
ترجمه:
***
و به این سند، شنیدم که امام ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: "کسی که در اولین ساعات روز از منزل خود یا منزل دیگری بیرون رود و با اسب سرخی با نشانه های سفید برخورد کند، در روزش برکت خواهد داشت. و اگر آن اسب دارای پیشانی سفید جاری باشد، زندگی خوبی خواهد داشت و در آن روز چیزی جز خوشی نخواهد یافت و خداوند حاجتش را برآورده خواهد کرد .
***
15302- 11- (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنِ ارْتَبَطَ فَرَساً لِیُرْهِبَ بِهِ عَدُوّاً أَوْ یَسْتَعِینَ بِهِ عَلَی جَمَالٍ لَمْ یَزَلْ مُعَاناً عَلَیْهِ أَبَداً مَا دَامَ فِی مِلْکِهِ وَ لَا یَدْخُلُ بَیْتَهُ خَصَاصَةٌ.
******
ترجمه:
***
بکر بن صالح مثل همین روایت را نقل کرده و افزوده: "شنیدم که می فرمود: کسی که اسبی را نگه دارد تا با آن دشمنی را بترساند یا برای زیبایی اش استفاده کند، تا زمانی که آن اسب در مالکیتش باشد، همیشه مورد حمایت قرار می گیرد و فقر وارد خانه اش نمی شود .
***
(5) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْمَرْکَبِ الْهَنِی ءِ وَ کَرَاهَةِ الِاقْتِصَارِ عَلَی الْمَرْکَبِ السَّوْءِ
******
ترجمه:
***
***
15303- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ
ص: 477
النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ (1) الْمُسْلِمِ الْمَرْکَبُ الْهَنِی ءُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "از خوشبختی مرد مسلمان، مرکب خوب است .
***
15304- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مِنْ شَقَاءِ الْعَیْشِ الْمَرْکَبُ السَّوْءُ.
******
ترجمه:
***
علی بن ابی مغیره از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: از بدبختی زندگی، مرکب بد است .
***
15305- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ بِإِسْنَادِهِ یَعْنِی عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلدَّابَّةِ عَلَی صَاحِبِهَا خِصَالٌ (7) یَبْدَأُ بِعَلْفِهَا إِذَا نَزَلَ وَ یَعْرِضُ عَلَیْهَا الْمَاءَ إِذَا مَرَّ بِهِ وَ لَا یَضْرِبُ وَجْهَهَا فَإِنَّهَا تُسَبِّحُ بِحَمْدِ رَبِّهَا وَ لَا یَقِفُ عَلَی ظَهْرِهَا إِلَّا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لَا یُحَمِّلُهَا فَوْقَ طَاقَتِهَا وَ لَا یُکَلِّفُهَا مِنَ الْمَشْیِ إِلَّا مَا تُطِیقُ.
ص: 478
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
اسماعیل بن ابی زیاد به نقل از جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانش نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "حیوان بر صاحبش حقوقی دارد: او باید وقتی از سفر باز می گردد، ابتدا آن را علف دهد، وقتی به آب می رسد، آبش دهد، به چهره اش ضربه نزند زیرا که او به حمد پروردگارش تسبیح می گوید، بر پشتش جز در راه خدا سوار نشود، بیشتر از طاقت آن بار نکند، و آن را مجبور به راه رفتن بیشتر از توانش نکند .
***
15306- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی ذَرٍّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ إِنَّ الدَّابَّةَ تَقُولُ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی مَلِیکَ صِدْقٍ یُشْبِعُنِی وَ یَسْقِینِی وَ لَا یُکَلِّفُنِی (3) مَا لَا أُطِیقُ.
******
ترجمه:
***
ابوذر (رحمه الله) گفت که شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "حیوان می گوید: خدایا، صاحب صادقی به من بده که مرا سیر کند و آب دهد و بیش از طاقتم از من نخواهد .
***
15307- 3- (4) قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَا اشْتَرَی أَحَدٌ دَابَّةً إِلَّا قَالَتْ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ بِی رَحِیماً.
******
ترجمه:
***
امام صادق (علیه السلام) فرمود: "هیچ کس حیوانی را نمی خرد مگر اینکه حیوان می گوید: خدایا، او را نسبت به من مهربان قرار ده
***
15308- 4- (5) قَالَ وَ قَالَ ع (6)
مَنْ سَافَرَ مِنْکُمْ بِدَابَّةٍ فَلْیَبْدَأْ حِینَ یَنْزِلُ بِعَلْفِهَا وَ سَقْیِهَا.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ ابْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (7)5 (8).
******
ترجمه:
***
امام (علیه السلام) فرمود: "کسی که از شما با حیوانی سفر می کند، وقتی توقف می کند، باید با علف دادن و آب دادن به آن شروع کند .
***
15309- 5- (9) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ لَا تَضْرِبُوا الدَّوَابَّ عَلَی وُجُوهِهَا فَإِنَّهَا تُسَبِّحُ بِحَمْدِ رَبِّهَا.
******
ترجمه:
***
و در کتاب "خصال"، با سند از امام علی (علیه السلام) در حدیثی از چهارصد نفر نقل شده است که فرمود: "و همانند آن ذکر شده است و افزوده است: 'حیوانات را به چهره شان نزنید، زیرا که آن ها به حمد پروردگارشان تسبیح می گویند.'"
***
ص: 479
15310- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لِلدَّابَّةِ عَلَی صَاحِبِهَا سِتَّةُ حُقُوقٍ لَا یُحَمِّلُهَا فَوْقَ طَاقَتِهَا وَ لَا یَتَّخِذُ ظَهْرَهَا مَجَالِسَ (2) یَتَحَدَّثُ عَلَیْهَا وَ یَبْدَأُ بِعَلْفِهَا إِذَا نَزَلَ وَ لَا یَسِمُهَا (3) وَ لَا یَضْرِبُهَا فِی وَجْهِهَا فَإِنَّهَا تُسَبِّحُ وَ یَعْرِضُ عَلَیْهَا الْمَاءَ إِذَا مَرَّ بِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ (4)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5).
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "حیوان بر صاحبش شش حق دارد: او نباید بیش از طاقتش از آن کار بخواهد، نباید پشت حیوان را به عنوان محلی برای نشستن و صحبت استفاده کند، باید زمانی که توقف می کند ابتدا به آن علف دهد، نباید آن را نشانه گذاری کند، نباید به چهره اش ضربه بزند زیرا که به حمد پروردگارش تسبیح می گوید و باید زمانی که به آب می رسد، آبش دهد."
***
15311- 7- (6) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ السَّکُونِیِّ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: لِلدَّابَّةِ عَلَی صَاحِبِهَا سَبْعَةُ حُقُوقٍ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ وَ زَادَ وَ لَا یَضْرِبُهَا عَلَی النِّفَارِ وَ یَضْرِبُهَا عَلَی الْعِثَارِ فَإِنَّهَا تَرَی مَا لَا تَرَوْنَ.
******
ترجمه:
***
اسماعیل بن مسلم سکونی از امام صادق جعفر بن محمد (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "حیوان بر صاحبش هفت حق دارد." و حدیث را ذکر کرد و افزود: "نباید به دلیل ترسیدنش به آن ضربه بزند و باید به دلیل لغزشش به آن ضربه بزند، زیرا که آن ها چیزهایی را می بینند که شما نمی بینید .
***
14- 15312- 8- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ (8) عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ فِیمَا أَظُنُّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَبَا ذَرٍّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَا مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا وَ هِیَ تَسْأَلُ اللَّهَ کُلَّ صَبَاحٍ
ص: 480
اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی مَلِیکاً صَالِحاً یُشْبِعُنِی الْعَلَفَ وَ یُرْوِینِی مِنَ الْمَاءِ وَ لَا یُکَلِّفُنِی فَوْقَ طَاقَتِی.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ (1)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ سَیَابَةَ بْنِ ضُرَیْسٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ غَزْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
سلیمان بن خالد گفت، آنچه که فکر می کنم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می شود که ابوذر گفت: "شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: 'هیچ حیوانی نیست مگر اینکه هر صبح از خدا می خواهد: خدایا، صاحب صادقی به من بده که مرا سیر کند و آب دهد و بیش از طاقتم از من نخواهد .
***
15313- 9- (3) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ عَنْ مُعَاذٍ الْجَوْهَرِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَتَوَرَّکُوا (4) عَلَی الدَّوَابِّ وَ لَا تَتَّخِذُوا ظُهُورَهَا مَجَالِسَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
***
عمرو بن جمیع از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "بر حیوانات پهلو نزده(تکیه ندهید) و پشت آن ها را به عنوان جایگاه برای نشستن و صحبت استفاده نکنید .
***
15314- 10- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَکِبَ الْعَبْدُ الدَّابَّةَ قَالَتْ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ بِی رَحِیماً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
***
حَفْص بن بَخْتَری از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "وقتی بنده بر حیوانی سوار می شود، حیوان می گوید: خدایا، او را نسبت به من مهربان قرار ده .
***
ص: 481
(1) 10 بَابُ کَرَاهَةِ ضَرْبِ الدَّابَّةِ عَلَی وَجْهِهَا وَ غَیْرِهِ وَ لَعْنِهَا
******
ترجمه:
***
***
15315- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ وَ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَهْمَا أُبْهِمَ عَلَی الْبَهَائِمِ مِنْ شَیْ ءٍ فَلَا یُبْهَمُ عَلَیْهَا سَبْعُ خِصَالٍ مَعْرِفَةُ أَنَّ لَهَا خَالِقاً وَ رَازِقاً الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
یعقوب بن سالم از مردی نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "هرچه برای حیوانات مبهم باشد، هفت خصیصه برای آن ها مبهم نیست: شناخت اینکه برای آن ها خالقی و روزی دهنده ای وجود دارد .
***
15316- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَضْرِبُوا الدَّوَابَّ عَلَی وُجُوهِهَا فَإِنَّهَا تُسَبِّحُ بِحَمْدِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "حیوانات را به چهره شان نزنید زیرا که آن ها به حمد خداوند تسبیح می گویند .
***
15317- 3- (4) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ لَا تَسِمُوهَا (5) فِی وُجُوهِهَا.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مُرْسَلًا (6)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
و در حدیثی دیگر فرمود: "حیوانات را به چهره شان نشانه گذاری نکنید .
***
15318- 4- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لِکُلِّ شَیْ ءٍ حُرْمَةٌ وَ حُرْمَةُ الْبَهَائِمِ فِی وُجُوهِهَا.
ص: 482
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الْبَاقِرُ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "برای هر چیزی حرمت و احترام وجود دارد و حرمت و احترام حیوانات در چهره های آن هاست .
***
15319- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: وَ نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ ضَرْبِ وُجُوهِ الْبَهَائِمِ وَ نَهَی عَنْ قَتْلِ النَّحْلِ وَ نَهَی عَنِ الْوَسْمِ فِی وُجُوهِ الْبَهَائِمِ.
******
ترجمه:
***
جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرانش نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در حدیث مناهی فرمود: "و نهی فرمود از ضربه زدن به چهره حیوانات و نهی فرمود از کشتن زنبورها و نهی فرمود از نشانه گذاری در چهره حیوانات .
***
15320- 6- (3) قَالَ وَ قَالَ عَلِیٌّ ع فِی الدَّوَابِّ لَا تَضْرِبُوا الْوُجُوهَ وَ لَا تَلْعَنُوهَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَعَنَ لَاعِنَهَا.
******
ترجمه:
***
امام علی (علیه السلام) درباره حیوانات فرمود: "به چهره های آن ها ضربه نزنید و آن ها را لعنت نکنید، زیرا خداوند عز و جل لعنت کننده آن ها را لعنت می کند .
***
15321- 7- (4) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ لَا تُقَبِّحُوا الْوُجُوهَ.
******
ترجمه:
***
و در خبری دیگر فرمود: "چهره ها را زشت نکنید .
***
15322- 8- (5) قَالَ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ الدَّوَابَّ إِذَا لُعِنَتْ لَزِمَتْهَا اللَّعْنَةُ.
******
ترجمه:
***
و پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: "حیوانات اگر لعنت شوند، آن لعنت به آن ها می چسبد .
***
15323- 9- (6) قَالَ: وَ حَجَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع عَلَی نَاقَةٍ أَرْبَعِینَ حَجَّةً فَمَا قَرَعَهَا بِسَوْطٍ.
******
ترجمه:
***
و فرمود: "علی بن حسین (علیه السلام) با شترش چهل حج انجام داد و حتی یک بار هم آن را با تازیانه نزد .
***
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
و امام صادق (علیه السلام) فرمود: "هر شتری که برای سه سال بر آن حج انجام شود، از چهارپایان بهشت قرار می گیرد." و روایت شده است که "هفت سال."
***
15325- 11- (2) قَالَ: وَ حَجَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع عَلَی نَاقَةٍ عَشْرَ سِنِینَ فَمَا قَرَعَهَا بِسَوْطٍ وَ لَقَدْ بَرَکَتْ بِهِ سَنَةً مِنْ سَنَوَاتِهِ فَمَا قَرَعَهَا بِسَوْطٍ.
******
ترجمه:
***
و فرمود: "علی بن حسین (علیه السلام) ده سال با شترش حج انجام داد و حتی یک بار هم آن را با تازیانه نزد. و در یکی از آن سال ها شترش با او نشست و او حتی یک بار هم آن را با تازیانه نزد .
***
15326- 12- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ حُرْمَةً وَ حُرْمَةَ الْبَهَائِمِ فِی وُجُوهِهَا.
******
ترجمه:
***
طلحة بن زید از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "برای هر چیزی حرمت و احترام وجود دارد و حرمت و احترام حیوانات در چهره های آن هاست .
***
15327- 13- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَضْرِبُوا وُجُوهَ الدَّوَابِّ وَ کُلُّ شَیْ ءٍ فِیهِ الرُّوحُ فَإِنَّهُ یُسَبِّحُ بِحَمْدِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط، به نقل از امیرالمؤمنین (علیه السلام)، فرمود که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "به چهره های حیوانات ضربه نزنید، و هر چیزی که روح دارد، به حمد خداوند تسبیح می گوید .
***
15328- 14- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الدَّابَّةِ یَصْلُحُ أَنْ یَضْرِبَ وَجْهَهَا أَوْ یَسِمَهُ بِالنَّارِ قَالَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش نقل می کند که پرسید: "آیا رواست که به چهره حیوان ضربه بزند یا با آتش نشانه گذاری کند؟" پاسخ داد: "نه اشکالی ندارد .
***
15329- 15- (7) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ
ص: 484
الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الرَّافِعِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: حَجَجْتُ مَعَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ- فَالْتَاثَتْ عَلَیْهِ النَّاقَةُ فِی سَیْرِهَا فَأَشَارَ إِلَیْهَا بِالْقَضِیبِ ثُمَّ قَالَ آهِ لَوْ لَا الْقِصَاصُ وَ رَدَّ یَدَهُ عَنْهَا.
******
ترجمه:
***
ابراهیم بن علی از پدرش نقل می کند: "با علی بن حسین (علیه السلام) حج کردم و شترش در حرکتش گیر کرد. او به شتر اشاره کرد با چوبدست و سپس گفت: 'آه! اگر به خاطر قصاص نبود' و دستش را از آن باز داشت .
***
(2) 11 بَابُ جَوَازِ وَسْمِ الْمَوَاشِی فِی آذَانِهَا وَ غَیْرِهَا وَ کَرَاهَةِ وَسْمِهَا فِی وُجُوهِهَا
******
ترجمه:
***
***
15330- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ سِمَةِ الْمَوَاشِی فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهَا إِلَّا فِی الْوُجُوهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان نقل می کند که پرسیدم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره نشانه گذاری دام ها، و او فرمود: "نشانه گذاری در دام ها اشکالی ندارد مگر در چهره ها
***
15331- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسِمُ الْغَنَمَ فِی وُجُوهِهَا فَقَالَ سِمْهَا فِی آذَانِهَا.
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب گفت: "به امام ابوعبدالله (علیه السلام) گفتم: 'آیا می توانم نشانه گذاری گوسفندان را در چهره هایشان انجام دهم؟' او فرمود: 'نشانه گذاری را در گوش هایشان انجام بده .
***
ص: 485
15332- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِیمَ ع عَنِ الدَّابَّةِ أَ یَصْلُحُ أَنْ تُضْرَبَ وُجُوهُهَا وَ یَسِمَهَا بِالنَّارِ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط، از علی بن جعفر نقل می کند که گفت: "از ابا ابراهیم (علیه السلام) درباره حیوان پرسیدم، آیا جایز است که به چهره آن ضربه زده و با آتش نشانه گذاری کند؟" پاسخ داد: "نه اشکالی ندارد .
***
15333- 4- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِهِ إِلَّا مَا کَانَ فِی الْوَجْهِ.
******
ترجمه:
***
حلبی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "اشکالی ندارد مگر آنچه که در چهره باشد .
***
15334- 5- (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وَسْمِ الْمَوَاشِی فَقَالَ تُوسَمُ فِی غَیْرِ وُجُوهِهَا.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن عمار نقل می کند: "از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره نشانه گذاری دام ها پرسیدم و او فرمود: 'نشانه گذاری باید در جایی غیر از چهره هایشان باشد .
***
15335- 6- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِسِمَةِ الْمَوَاشِی إِذَا تَنَکَّبْتُمْ وُجُوهَهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
مسعدة بن زیاد از امام جعفر (علیه السلام) از پدرش نقل می کند که فرمود: "نشانه گذاری دام ها اشکالی ندارد، به شرطی که از چهره هایشان دوری کنید .
***
(6) 12 بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ یُقَالَ لِلدَّابَّةِ عِنْدَ الْعِثَارِ تَعَسْتِ
******
ترجمه:
***
***
15336- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ أَبِی
ص: 486
عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا عَثَرَتِ الدَّابَّةُ تَحْتَ الرَّجُلِ فَقَالَ لَهَا تَعَسْتِ تَقُولُ تَعَسَ أَعْصَانَا لِلرَّبِّ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2).
******
ترجمه:
***
دُرُست از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "وقتی حیوان زیر مردی لغزید و او به حیوان گفت 'لعنت بر تو'، حیوان می گوید 'لعنت بر کسی که ما را از اطاعت خدا بازداشت .
***
15337- 2- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا عَثَرَتِ الدَّابَّةُ تَحْتَ الرَّجُلِ فَقَالَ لَهَا تَعَسْتِ تَقُولُ تَعَسَ أَعْصَانَا لِرَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر جَعْفَری از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "وقتی حیوان زیر مردی لغزید و او به حیوان گفت 'لعنت بر تو'، حیوان می گوید 'لعنت بر کسی که ما را از اطاعت خدا بازداشت .
***
(4) 13 بَابُ جَوَازِ ضَرْبِ الدَّابَّةِ عِنْدَ تَقْصِیرِهَا فِی الْمَشْیِ مَعَ قُدْرَتِهَا وَ حُکْمِ ضَرْبِهَا عِنْدَ الْعِثَارِ وَ النِّفَارِ وَ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ الْعِثَارِ بِالْمَأْثُورِ
******
ترجمه:
***
***
15338- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْجَعْفَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: سُئِلَ الصَّادِقُ ع مَتَی أَضْرِبُ دَابَّتِی تَحْتِی قَالَ إِذَا لَمْ تَمْشِ تَحْتَکَ کَمَشْیِهَا إِلَی مِذْوَدِهَا (6).
ص: 487
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن ابراهیم جَعْفَری نقل می کند: "از امام صادق (علیه السلام) پرسیده شد: 'چه زمانی باید به حیوان سواری ام ضربه بزنم؟' او فرمود: 'وقتی که حیوان زیر تو مانند رفتنش به سمت مِذوَد (خوراک دان) قدم برنمی دارد .
***
15339- 2- (3) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: اضْرِبُوهَا عَلَی النِّفَارِ وَ لَا تَضْرِبُوهَا عَلَی الْعِثَارِ.
******
ترجمه:
***
و روایت شده که پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: "به حیواناتی که از ترس فرار می کنند ضربه بزنید و نه به حیواناتی که لغزیده اند
***
15340- 3- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اضْرِبُوهَا عَلَی النِّفَارِ وَ لَا تَضْرِبُوهَا عَلَی الْعِثَارِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (5)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مُرْسَلًا (6).
******
ترجمه:
***
مسمع بن عبد الملک از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "به حیواناتی که از ترس فرار می کنند ضربه بزنید و نه به حیواناتی که لغزیده اند .
***
15341- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ أَنَّهُ یَعْنِی أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اضْرِبُوهَا عَلَی الْعِثَارِ وَ لَا تَضْرِبُوهَا عَلَی النِّفَارِ فَإِنَّهَا تَرَی مَا لَا تَرَوْنَ.
أَقُولُ: هَذِهِ الرِّوَایَةُ هِیَ الصَّحِیحَةُ الَّتِی یُنَاسِبُهَا التَّعْلِیلُ وَ مَا عَدَاهَا مَحْمُولٌ عَلَی الْجَوَازِ أَوِ النَّهْیُ عَنِ الضَّرْبِ عِنْدَ الْعِثَارِ مَحْمُولٌ عَلَی الْإِفْرَاطِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل می کند که امام اباعبدالله (علیه السلام) فرمود: "به حیواناتی که لغزیده اند ضربه بزنید و نه به حیواناتی که از ترس فرار می کنند، زیرا آن ها چیزهایی را می بینند که شما نمی بینید."
می گویم : "این روایت صحیحی است که با تعلیل آن سازگار است و دیگر موارد یا بر اساس جواز و یا نهی از ضربه زدن در هنگام لغزش به علت افراطیت می باشد .
***
ص: 488
15342- 5- (1) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا تَضْرِبُوهَا عَلَی الْعِثَارِ وَ اضْرِبُوهَا عَلَی النِّفَارِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
احمد بن محمد البرقی در کتاب "المحاسن" از برخی از اصحاب نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "به حیواناتی که لغزیده اند ضربه نزنید و به حیواناتی که از ترس فرار می کنند ضربه بزنید .
***
15343- 6- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ قَالَ حَدَّثَنِی جَعْفَرٌ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع إِذَا عَثَرَتْ بِهِ دَابَّتُهُ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِکَ وَ مِنْ تَحْوِیلِ عَافِیَتِکَ وَ مِنْ فَجْأَةِ نَقِمَتِکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
مسعدة بن زیاد نقل می کند که جعفر از پدرش نقل می کند که علی (علیه السلام) وقتی حیوانش لغزید، فرمود: "اللهم، من از زوال نعمتت، و از تغییر عافیتت، و از ناگهان رسیدن انتقامت به تو پناه می برم .
***
(4) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّوَاضُعِ وَ وَضْعِ الرَّأْسِ عَلَی الْقَرَبُوسِ عِنْدَ اخْتِیَالِ الدَّابَّةِ
******
ترجمه:
***
***
15344- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ حَمْدَوَیْهِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَطَاءٍ قَالَ: أَرْسَلَ إِلَیَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَدْ أُسْرِجَ لَهُ بَغْلٌ وَ حِمَارٌ فَقَالَ لِی هَلْ لَکَ أَنْ تَرْکَبَ مَعَنَا إِلَی مَالِنَا قُلْتُ نَعَمْ قَالَ أَیُّهُمَا أَحَبُّ إِلَیْکَ قُلْتُ الْحِمَارُ فَقَالَ الْحِمَارُ أَرْفَقُهُمَا لِی قَالَ فَرَکِبْتُ الْبَغْلَ وَ رَکِبَ الْحِمَارَ ثُمَّ سِرْنَا فَبَیْنَمَا هُوَ یُحَدِّثُنَا إِذِ انْکَبَّ عَلَی السَّرْجِ مَلِیّاً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقُلْتُ مَا أَرَی السَّرْجَ إِلَّا وَ قَدْ ضَاقَ عَنْکَ فَلَوْ تَحَوَّلْتَ عَلَی الْبَغْلِ فَقَالَ کَلَّا وَ لَکِنَ
ص: 489
الْحِمَارَ اخْتَالَ فَصَنَعْتُ کَمَا صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص- رَکِبَ حِمَاراً یُقَالُ لَهُ عُفَیْرٌ فَاخْتَالَ فَوَضَعَ رَأْسَهُ عَلَی الْقَرَبُوسِ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ یَا رَبِّ هَذَا عَمَلُ عُفَیْرٍ لَیْسَ هُوَ عَمَلِی.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن عطاء نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) مرا فرستاد و بغل و حماری برای او آماده شده بود. به من گفت: "آیا دوست داری با ما به مالمان برویم؟" گفتم: "بله." پرسید: "کدام یک از آن ها را بیشتر دوست داری؟" گفتم: "حمار." گفت: "حمار برای من راحت تر است." گفتم: "پس سوار بغل شدم و او حمار را سوار شد. سپس ما راه افتادیم و در حالی که او با ما صحبت می کرد، ناگهان روی زین خم شد و مدت زمانی در این حالت باقی ماند. سپس سرش را بلند کرد و گفتم: 'به نظر می رسد زین برایت تنگ شده. بهتر است به بغل تغییر مکان دهی.' او گفت: 'نه، بلکه حمار خودنمایی کرد و من همان کاری را کردم که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) انجام داد. او حمار به نام عفیر سوار شد و حمار خودنمایی کرد، سپس سرش را روی قُربوس گذاشت به اندازه ای که خدا می خواست و سپس سرش را بلند کرد و گفت: ای پروردگار! این عمل عفیر است، نه عمل من .
***
(1) 15 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یَقُولَ مَنِ اسْتَصْعَبَتْ عَلَیْهِ دَابَّتُهُ أَوْ نَفَرَتْ أَوْ أَرَادَ أَنْ یُلْجِمَهَا
******
ترجمه:
***
***
15345- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: أَیُّمَا دَابَّةٍ اسْتَصْعَبَتْ عَلَی صَاحِبِهَا مِنْ لِجَامٍ وَ نِفَارٍ فَلْیَقْرَأْ فِی أُذُنِهَا أَوْ عَلَیْهَا أَ فَغَیْرَ دِینِ اللَّهِ یَبْغُونَ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ (3).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (4)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
ابو عبیده از یکی از امامان نقل می کند که فرمود: "هر حیوانی که برای صاحبش از کنترل خارج شود، خواه به دلیل لگام و خواه به دلیل ترس، باید در گوشش یا بر روی آن این آیه را بخواند: 'آیا دین دیگری جز دین خدا می خواهند؟ و همه کسانی که در آسمان ها و زمین هستند، خواه و ناخواه به فرمان او تسلیم شده اند و به سوی او بازگردانده می شوند.' (آل عمران، آیه 83 )
***
15346- 2- (6) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ عَلَی کُلِّ مَنْخِرٍ مِنَ الدَّوَابِّ شَیْطَانٌ فَإِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یُلْجِمَهَا فَلْیُسَمِّ اللَّهَ.
ص: 490
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (1) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
یعقوب بن جعفر نقل می کند که شنیدم امام ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: "بر هر سوراخ بینی از حیوانات شیطانی است، بنابراین هر وقت یکی از شما قصد دارد که آنها را زین کند، بسم الله بگوید .
***
15347- 3- (3) وَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ (4) عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ الْعَفَارِیتَ مِنْ أَوْلَادِ الْآبَالِ (5) فَتُخَلِّلُ وَ تَدْخُلُ بَیْنَ مَحَامِلِ الْمُؤْمِنِینَ فَتُنَفِّرُ عَلَیْهِمْ إِبِلَهُمْ فَتَعَاهَدُوا ذَلِکَ بِآیَةِ الْکُرْسِیِّ.
******
ترجمه:
***
زراره نقل می کند که شنیدم امام اباجعفر (علیه السلام) می فرمود: "عفریت ها از فرزندان ابالسه(ابلیس) هستند که در میان محملهای مؤمنین می پیچند و شتران را ترسانده و به فرار وامی دارند. پس آیت الکرسی را برای محافظت بخوانید .
***
15348- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الْخَیْلُ عَلَی کُلِّ مَنْخِرٍ مِنْهَا شَیْطَانٌ فَإِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یُلْجِمَهَا فَلْیُسَمِّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر جَعْفَری از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که شنیدم می فرمود: "بر هر سوراخ بینی از اسب ها شیطانی است، بنابراین هر وقت یکی از شما قصد دارد که آنها را زین کند، بسم الله بگوید.
***
15349- 5- (7) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ حَاتِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْمُقْرِی عَنْ جَابِرِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ نَظَرَ فِی الطَّوَافِ إِلَی رَجُلٍ عَلَیْهِ کَآبَةٌ وَ حُزْنٌ فَقَالَ مَا لَکَ فَقَالَ دَابَّتِی حَرُونٌ قَالَ وَیْحَکَ اقْرَأْ هَذِهِ الْآیَةَ فِی أُذُنِهِ أَ وَ لَمْ یَرَوْا أَنَّا خَلَقْنا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَیْدِینا أَنْعاماً فَهُمْ لَها مالِکُونَ وَ ذَلَّلْناها لَهُمْ فَمِنْها
ص: 491
رَکُوبُهُمْ وَ مِنْها یَأْکُلُونَ (1).
******
ترجمه:
***
جابر بن راشد از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که او در طواف مردی را دید که حالت افسردگی و اندوه داشت. پرسید: "چه شده است؟" او پاسخ داد: "حیوانم سرکش شده است." امام فرمود: "این آیه را در گوشش بخوان: 'آیا ندیدند که ما از آنچه دستان ما ساخته اند، برای آن ها چهارپایانی آفریدیم و آن ها مالک آن ها هستند؟ و ما آن ها را برایشان رام کردیم، از برخی سواری می گیرند و برخی را می خورند.' (سوره یس، آیات 71-72)"
***
15350- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو الْخَثْعَمِیِّ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ أَنَّهُ سَمِعَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَطَاءٍ یَقُولُ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع قُمْ فَأَسْرِجْ دَابَّتَیْنِ حِمَاراً وَ بَغْلًا فَأَسْرَجْتُ حِمَاراً وَ بَغْلًا فَقَدَّمْتُ إِلَیْهِ الْبَغْلَ فَرَأَیْتُ أَنَّهُ أَحَبُّهُمَا إِلَیْهِ فَقَالَ مَنْ أَمَرَکَ أَنْ تُقَدِّمَ إِلَیَّ هَذَا الْبَغْلَ قُلْتُ اخْتَرْتُهُ لَکَ قَالَ فَأَمَرْتُکَ أَنْ تَخْتَارَ لِی ثُمَّ قَالَ لِی إِنَّ أَحَبَّ الْمَطَایَا إِلَیَّ الْحُمُرُ قَالَ فَقَدَّمْتُ إِلَیْهِ الْحِمَارَ فَرَکِبَ وَ رَکِبْتُ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
الحکم بن محمد بن القاسم نقل می کند که شنیدم عبدالله بن عطاء می گوید، امام ابوجعفر (علیه السلام) گفت: "برو و دو حیوان را زین کن، یکی حمار و یکی بغل." پس من حمار و بغلی را زین کردم و بغلی را به او پیشکش کردم چون دیدم او آن را بیشتر دوست دارد. گفت: "چه کسی به تو دستور داد که این بغل را به من پیشکش کنی؟" گفتم: "من آن را برای شما انتخاب کردم." گفت: "آیا به تو دستور دادم که برای من انتخاب کنی؟ سپس گفت: "محبوب ترین مرکب ها برای من حمارها هستند." پس من حمار را به او پیشکش کردم و او سوار شد و من نیز سوار شدم."
***
ص: 492
(1) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَأْدِیبِ الْخَیْلِ وَ سَائِرِ الدَّوَابِّ وَ إِجْرَائِهَا لِغَرَضٍ صَحِیحٍ لَا لِمُجَرَّدِ اللَّهْوِ وَ جَوَازِ أَخْذِ السَّابِقِ مَا یُجْعَلُ لَهُ بِشُرُوطِهِ
******
ترجمه:
***
***
15351- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ الْمُشْرِکِینَ أَغَارُوا عَلَی سَرْحِ الْمَدِینَةِ- فَرَکِبَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَرَسَهُ فِی طَلَبِ الْعَدُوِّ فَلَمْ یَلْقَوْا أَحَداً فَقِیلَ لَهُ إِنْ رَأَیْتَ أَنْ نَسْتَبِقَ فَقَالَ نَعَمْ فَاسْتَبَقُوا فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَابِقاً عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
***
حفص بن البختری از امام ابوعبدالله (علیه السلام) در یک حدیث نقل می کند که مشرکین به چرایگاه های مدینه حمله کردند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) سوار بر اسبش در جستجوی دشمن رفت و کسی را نیافت. به او گفتند: "آیا دوست دارید که مسابقه بدهیم؟" فرمود: "بله." پس مسابقه دادند و رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پیش از همه به خط پایان رسید.
***
15352- 2- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ حَفْصٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا سَبَقَ إِلَّا فِی خُفٍّ أَوْ حَافِرٍ أَوْ نَصْلٍ یَعْنِی النِّضَالَ.
******
ترجمه:
***
به همین سند حفص گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:
جز در اين سه مورد نمى توان مسابقه برگزار كرد: شتر سوارى، اسب سوارى، و تيراندازى.
***
15353- 3- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ لَهْوِ الْمُؤْمِنِ بَاطِلٌ إِلَّا فِی ثَلَاثٍ فِی تَأْدِیبِهِ الْفَرَسَ وَ رَمْیِهِ عَنْ قَوْسِهِ وَ مُلَاعَبَتِهِ امْرَأَتَهُ فَإِنَّهُنَّ حَقٌّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
علی بن اسماعیل نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هر گونه سرگرمی مؤمن باطل است، مگر در سه مورد: آموزش اسب، تیراندازی از کمان و بازی با همسرش، زیرا این ها حق هستند."
***
ص: 493
15354- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (2)
إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَجْرَی الْخَیْلَ وَ جَعَلَ سَبَقَهَا أَوَاقِیَّ مِنْ فِضَّةٍ.
******
ترجمه:
***
غیاث بن ابراهیم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) اسب ها را به مسابقه می گذاشت و جایزه آن ها را به وزن اوقیه ای از نقره تعیین می کرد.
***
15355- 5- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَاصِمٍ عَنْ هَاشِمٍ الْمَذَارِیِّ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ أَبَانٍ قَالَ: کَتَبَ ابْنُ زَاذَانَ فَرُّوخُ الْمَدَائِنِیُّ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع- یَسْأَلُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَرْکُضُ فِی الصَّیْدِ لَا یُرِیدُ بِذَلِکَ طَلَبَ الصَّیْدِ وَ إِنَّمَا یُرِیدُ بِذَلِکَ التَّصَحُّحَ قَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ إِلَّا لِلَّهْوِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
***
ولید بن أبان نقل می کند که ابن زاذان فروخ المدائنی به امام ابوجعفر (علیه السلام) نوشت و از او درباره مردی پرسید که به دنبال شکار می رود اما نه برای شکار کردن، بلکه برای سلامتی. امام فرمود: "اشکالی ندارد، مگر برای سرگرمی."
***
(5) 18 بَابُ کَرَاهَةِ الْمَشْیِ مَعَ الرَّاکِبِ لِغَیْرِ حَاجَةٍ وَ خَفْقِ النِّعَالِ خَلْفَ الرَّجُلِ لِغَیْرِ حَاجَةٍ
******
ترجمه:
***
***
15356- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: خَرَجَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ رَاکِبٌ فَمَشَوْا مَعَهُ فَقَالَ أَ لَکُمْ حَاجَةٌ فَقَالُوا لَا وَ لَکِنَّا نُحِبُّ أَنْ نَمْشِیَ مَعَکَ فَقَالَ لَهُمُ انْصَرِفُوا فَإِنَّ مَشْیَ الْمَاشِی مَعَ الرَّاکِبِ مَفْسَدَةٌ لِلرَّاکِبِ وَ مَذَلَّةٌ لِلْمَاشِی.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "امیرالمؤمنین (علیه السلام) بیرون آمد در حالی که سوار بود و آن ها با او قدم می زدند. پرسید: 'آیا نیازی دارید؟' آن ها پاسخ دادند: 'نه، ولی دوست داریم با شما قدم بزنیم.' او فرمود: 'برگردید، زیرا قدم زدن پیاده رو با سوارکار برای سوارکار مفسده و برای پیاده رو ذلت است.'"
***
ص: 494
15357- 2- (1) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ رَکِبَ مَرَّةً أُخْرَی فَمَشَوْا خَلْفَهُ فَقَالَ انْصَرِفُوا فَإِنَّ خَفْقَ النِّعَالِ خَلْفَ أَعْقَابِ الرِّجَالِ مَفْسَدَةٌ لِقُلُوبِ النَّوْکَی (2).
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "مثل آن (روایت قبل) و افزود: و او (علی علیه السلام) یک بار دیگر سوار شد و آن ها در پی او قدم زدند. فرمود: 'برگردید، زیرا صدای کفش ها پشت پای مردان، مفسده ای برای قلب های بی خبر (افراد احمق )است.'"
***
(4) 19 بَابُ جَوَازِ التَّعَاقُبِ عَلَی الدَّابَّةِ وَ رُکُوبِ اثْنَیْنِ عَلَیْهَا مُتَرَادِفَیْنِ وَ کَرَاهَةِ رُکُوبِ ثَلَاثَةٍ
******
ترجمه:
***
***
15358- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی الْمُرَادِیَّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع- وَ مَرْثَدُ بْنُ أَبِی مَرْثَدٍ الْغَنَوِیُّ یَتَعَقَّبُونَ بَعِیراً بَیْنَهُمْ وَ هُمْ مُنْطَلِقُونَ إِلَی بَدْرٍ.
******
ترجمه:
***
ابو بصیر مرادی از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل می کند: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) و مرثد بن ابی مرثد الغنوی شتری را میان خودشان تقسیم کرده بودند (به نوبت سوار می شدند ) و به سوی بدر می رفتند."
***
15359- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ سَعْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ الْفَضْلُ بْنُ الْعَبَّاسِ أُهْدِیَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص بَغْلَةٌ أَهْدَاهَا لَهُ کِسْرَی أَوْ قَیْصَرُ- فَرَکِبَهَا النَّبِیُّ ص بِجُلٍّ مِنْ شَعْرٍ وَ أَرْدَفَنِی خَلْفَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن میمون از امام صادق جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرش نقل می کند که فضل بن عباس گفت: "بغله ای به رسول خدا (صلی الله علیه وآله) هدیه شد که توسط کسری یا قیصر هدیه شده بود. پیامبر (صلی الله علیه وآله) آن را سوار شد با زینی که ازموی بز بافته شده بود و من را پشت خود سوار کرد.
***
15360- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی
ص: 495
عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَرْتَدِفُ ثَلَاثَةٌ عَلَی دَابَّةٍ فَإِنَّ أَحَدَهُمْ مَلْعُونٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (1)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ مِثْلَهُ
وَ زَادَ الصَّدُوقُ وَ الْبَرْقِیُّ وَ هُوَ الْمُقَدَّمُ (2).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ الْبَرْقِیِّ (3)
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ (4)
******
ترجمه:
***
علی بن اسباط از عمویش یعقوب بن سالم نقل می کند که امیرالمؤمنین (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نقل کرد: "سه نفر بر یک حیوان سوار نمی شوند، زیرا یکی از آن ها ملعون است."
***
***
15361- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
ص: 496
السَّرْجُ مَرْکَبٌ مَلْعُونٌ لِلنِّسَاءِ.
******
ترجمه:
***
ابن ابی عمیر از برخی از اصحابش از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند: "زین، مرکبی است ملعون برای زنان."
***
15362- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنِ ابْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ لَمَّا حَضَرَتِ الْحَسَنَ ع الْوَفَاةُ إِلَی أَنْ قَالَ فَخَرَجَتْ عَائِشَةُ مُبَادِرَةً عَلَی بَغْلٍ مُسْرَجٍ فَکَانَتْ أَوَّلَ امْرَأَةٍ رَکِبَتْ فِی الْإِسْلَامِ سَرْجاً الْحَدِیثَ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (2) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النِّکَاحِ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم نقل می کند که شنیدم امام اباجعفر (علیه السلام) می فرمود: "هنگامی که وفات حسن (علیه السلام) نزدیک شد... و سپس فرمود: عایشه به سرعت بر بغله ای زین شده بیرون آمد و او اولین زنی بود که در اسلام بر زین سوار شد."
***
(4) 21 بَابُ جَوَازِ اسْتِعْمَالِ السَّرْجِ وَ اللِّجَامِ وَ فِیهِمَا فِضَّةٌ مُمَوَّهَةٌ وَ اتِّخَاذِ الْبُرَةِ مِنْ فِضَّةٍ وَ جَوَازِ الرُّکُوبِ عَلَی جُلُودِ السِّبَاعِ وَ الْقَطِیفَةِ الْحَمْرَاءِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ
******
ترجمه:
***
***
15363- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ السَّرْجِ وَ اللِّجَامِ فِیهِ الْفِضَّةُ أَ یُرْکَبُ بِهِ قَالَ إِنْ کَانَ مُمَوَّهاً لَا یُقْدَرُ عَلَی نَزْعِهِ فَلَا بَأْسَ وَ إِلَّا فَلَا یُرْکَبُ بِهِ.
ص: 497
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (1)
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر از برادرش امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند: "از او درباره زین و لگامی که در آن ها نقره هست، پرسیدم که آیا می توان با آن ها سوار شد؟ فرمود: اگر فقط روکشی باشد و نتوان آن را جدا کرد، مشکلی نیست، اما در غیر این صورت نباید با آن ها سوار شد."
***
15364- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَتْ بُرَةُ (4) نَاقَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص مِنْ فِضَّةٍ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَمَامِ الْمَقْصُودِ فِی الصَّلَاةِ (6).
******
ترجمه:
***
مسمع بن عبد الملك گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:
حلقه بينى شتر پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و اله از نقره بود.
***
(7) 22 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ رُکُوبِ دَابَّةٍ عَلَیْهَا جُلْجُلٌ (8) لَهُ صَوْتٌ وَ جَوَازِهِ إِنْ کَانَ أَصَمَ
******
ترجمه:
***
***
15365- 1- (9) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ أَ یَصْلُحُ أَنْ یَرْکَبَ الدَّابَّةَ عَلَیْهَا الْجُلْجُلُ قَالَ إِنْ کَانَ لَهُ صَوْتٌ فَلَا وَ إِنْ کَانَ أَصَمَّ فَلَا بَأْسَ.
ص: 498
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی تَحْرِیمِ الْمَلَاهِی وَ اسْتِمَاعِهَا (1).
******
ترجمه:
***
علی بن جعفر در کتاب خود از برادرش موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل می کند: "از او درباره مردی پرسیدم که آیا می تواند بر حیوانی که جُل جُل (زنگوله) دارد، سوار شود؟ فرمود: اگر صدایی داشته باشد، نه، اما اگر بی صدا باشد، مشکلی نیست."
***
(2) 23 بَابُ کَرَاهَةِ الْمُغَالاةِ فِی أَثْمَانِ الْإِبِلِ وَ سَائِرِ الدَّوَابِ
******
ترجمه:
***
***
15366- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ کُنْهَ حُمْلَانِ اللَّهِ (عَلَی الضَّعِیفِ) (4) مَا غَالَوْا بِبَهِیمَةٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَجَّالِ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
صفوان جمّال گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود:
اگر مردم اين حقيقت و مفهوم را مى دانستند كه خداوند وسيله سوارى شخص ضعيف و بى مكنت را فراهم مى كند، قيمت چارپا را گران نمى كردند.
***
15367- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَوْ یَعْلَمُ الْحَاجُّ مَا لَهُ مِنَ الْحُمْلَانِ مَا غَالَی أَحَدٌ بِبَعِیرٍ.
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
امام ششم عليه السّلام كه:اگر حج كننده ميدانست چه دارد قیمت باربرى شتر را گران نميكرد.
***
15368- 3- (8) وَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: أَرْسَلَ إِلَیَّ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ أَنِ اشْتَرِ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جَمَلًا فَاشْتَرَیْتُ جَمَلًا
ص: 499
بِثَمَانِینَ دِرْهَماً فَقَدِمْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لِی أَ تَرَاهُ یَحْمِلُ الْقُبَّةَ فَشَدَدْتُ عَلَیْهِ الْقُبَّةَ فَرَکِبْتُهُ وَ اسْتَعْرَضْتُهُ ثُمَّ قَالَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ کُنْهَ حُمْلَانِ اللَّهِ عَلَی الضَّعِیفِ مَا غَالَوْا بِبَهِیمَةٍ.
******
ترجمه:
***
صفوان جمال نقل می کند که مفضل بن عمر به من دستور داد تا برای امام ابوعبدالله (علیه السلام) شتری بخرم. من شتری به قیمت هشتاد درهم خریدم و آن را نزد امام بردم. امام از من پرسید: "آیا فکر می کنی می تواند قبه (چادر) را حمل کند؟" قبه را به شتر بستم و سوار شدم و آن را امتحان کردم. سپس امام فرمود: اگر مردم اين حقيقت و مفهوم را مى دانستند كه خداوند وسيله سوارى شخص ضعيف و بى مكنت را فراهم مى كند، قيمت چارپا را گران نمى كردند.
***
15369- 4- (1) وَ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اشْتَرِ لِی جَمَلًا وَ لْیَکُنْ أَسْوَدَ فَإِنَّهَا أَطْوَلُ شَیْ ءٍ أَعْمَاراً ثُمَّ قَالَ لَوْ یَعْلَمُ النَّاسُ کُنْهَ حُمْلَانِ اللَّهِ عَلَی الضَّعِیفِ مَا غَالَوْا بِبَهِیمَةٍ.
******
ترجمه:
***
صفوان نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من فرمود: "برای من شتری بخر و بگذار سیاه باشد، زیرا آن ها طولانی ترین عمر را دارند. سپس فرمود: ' اگر مردم اين حقيقت و مفهوم را مى دانستند كه خداوند وسيله سوارى شخص ضعيف و بى مكنت را فراهم مى كند، قيمت چارپا را گران نمى كردند.
***
15370- 5- (2) الْعَیَّاشِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَ تَرَی اللَّهَ أَعْطَی مَنْ أَعْطَی مِنْ کَرَامَتِهِ عَلَیْهِ وَ مَنَعَ مَنْ مَنَعَ مِنْ هَوَانٍ بِهِ عَلَیْهِ کَلَّا وَ لَکِنَّ الْمَالَ مَالُ اللَّهِ یَضَعُهُ عِنْدَ الرَّجُلِ وَدَائِعَ وَ جَوَّزَ لَهُمْ أَنْ یَأْکُلُوا قَصْداً وَ یَشْرَبُوا قَصْداً وَ یَلْبَسُوا قَصْداً وَ یَنْکِحُوا قَصْداً یَرْکَبُوا قَصْداً وَ یَعُودُوا بِمَا سِوَی ذَلِکَ عَلَی فُقَرَاءِ الْمُؤْمِنِینَ وَ یَرْمُوا بِهِ شَعَثَهُمْ (3) فَمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ کَانَ مَا یَأْکُلُ حَلَالًا وَ یَشْرَبُ حَلَالًا وَ یَرْکَبُ حَلَالًا وَ یَنْکِحُ حَلَالًا وَ مَنْ عَدَا ذَلِکَ کَانَ عَلَیْهِ حَرَاماً ثُمَّ قَالَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ (4) أَ تَرَی اللَّهَ ائْتَمَنَ رَجُلًا عَلَی مَالٍ یَقُولُ (5) لَهُ أَنْ یَشْتَرِیَ فَرَساً بِعَشَرَةِ آلَافِ دِرْهَمٍ وَ تُجْزِیهِ فَرَسٌ بِعِشْرِینَ دِرْهَماً وَ یَشْتَرِیَ جَارِیَةً بِأَلْفٍ وَ تُجْزِیهِ جَارِیَةٌ بِعِشْرِینَ دِینَاراً ثُمَّ قَالَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ.
ص: 500
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
***
أبان بن تغلب نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "آیا فکر می کنی خداوند به کسی که می بخشد به خاطر بزرگواری اش است و به کسی که نمی بخشد به خاطر خواری اش؟ نه، بلکه مال، مال خداست که آن را به عنوان امانت در نزد انسان ها قرار داده است و به آن ها اجازه داده است که به اندازه بخورند، بنوشند، بپوشند، ازدواج کنند، و سوار شوند و باقی آن را به فقرا بازگردانند. هر کس چنین کند، غذایش حلال، نوشیدنش حلال، سوار شدنش حلال، و ازدواجش حلال است و هر کس خلاف این کند، بر او حرام است. سپس فرمود: 'اسراف نکنید، زیرا خداوند اسراف کاران را دوست ندارد.' (اعراف 7:31). آیا فکر می کنی خداوند به کسی که امانت مال داده است، گفته که اسبی به قیمت ده هزار درهم بخرد در حالی که اسبی به قیمت بیست درهم کفایت می کند، یا کنیزی به قیمت هزار دینار بخرد در حالی که کنیزی به قیمت بیست دینار کفایت می کند؟ سپس فرمود: 'اسراف نکنید، زیرا خداوند اسراف کاران را دوست ندارد.'"
***
***
(3) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ شِرَاءِ الْإِبِلِ بِقَدْرِ الْحَاجَةِ وَ التَّجَمُّلِ وَ کَرَاهَةِ إِکْثَارِهَا
******
ترجمه:
***
***
15371- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع کَانَ یَبْتَاعُ الرَّاحِلَةَ بِمِائَةِ دِینَارٍ یُکْرِمُ بِهَا نَفْسَهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "علی بن الحسین (علیه السلام) شتری به قیمت صد دینار می خرید تا با آن به خود احترام بگذارد."
***
15372- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: اشْتَرَیْتُ إِبِلًا وَ أَنَا بِالْمَدِینَةِ مُقِیمٌ فَأَعْجَبَتْنِی إِعْجَاباً شَدِیداً فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع فَذَکَرْتُهَا فَقَالَ مَا لَکَ وَ لِلْإِبِلِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهَا کَثِیرَةُ الْمَصَائِبِ قَالَ فَمِنْ إِعْجَابِی بِهَا أَکْرَیْتُهَا وَ بَعَثْتُ بِهَا مَعَ غِلْمَانٍ لِی إِلَی الْکُوفَةِ- قَالَ فَسَقَطَتْ کُلُّهَا فَدَخَلْتُ عَلَیْهِ فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِیبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ یُصِیبَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ (7).
ص: 501
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
حسین بن عمر بن یزید از پدرش نقل می کند: "در مدینه شترانی خریدم و از آن ها بسیار خوشم آمد. نزد امام ابوالحسن اول (علیه السلام) رفتم و درباره آن ها صحبت کردم. او فرمود: 'تو و شترها چه ارتباطی با هم دارید؟ آیا نمی دانی که آن ها بسیاری از بلاها را به همراه دارند؟' به دلیل علاقه ام به شترها، آن ها را کرایه دادم و با غلامانم به کوفه فرستادم. همه آن ها از بین رفتند. نزد امام رفتم و او را مطلع کردم. او فرمود: 'باید کسانی که از فرمان او سرپیچی می کنند، بترسند که فتنه ای به آن ها نرسد یا عذابی دردناک به آن ها نرسد.' (سوره نور، آیه 63)"
***
15373- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْإِبِلُ عِزٌّ لِأَهْلِهَا.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "شتران مایه عزت مالکان خود هستند."
***
15374- 4- (4) وَ عَنِ النَّهِیکِیِّ وَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی وَکِیعٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ سُئِلَ عَنِ الْإِبِلِ فَقَالَ تِلْکَ أَعْنَاقُ الشَّیَاطِینِ وَ یَأْتِی خَیْرُهَا مِنْ جَانِبِهَا الْأَشْأَمِ قِیلَ إِنْ سَمِعَ النَّاسُ هَذَا تَرَکُوهَا قَالَ إِذاً لَا یَعْدَمَهَا الْأَشْقِیَاءُ الْفَجَرَةُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
***
حارث از علی (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "از او درباره شتران پرسیدند و فرمود: 'آن ها گردن های شیاطین هستند و بهترین آن ها از سمت بدی آن ها می آید.' گفته شد: 'اگر مردم این را بشنوند، شتران را رها خواهند کرد.' فرمود: 'در آن صورت، اشقياء فاجر آن را از دست ندهند.
***
(7) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِنَاثِ مِنَ الْإِبِلِ عَلَی الذُّکُورِ وَ الضَّأْنِ مِنَ الْغَنَمِ عَلَی الْمَعْزِ
******
ترجمه:
***
***
15375- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 502
یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اخْتَارَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ شَیْئاً اخْتَارَ مِنَ الْإِبِلِ النَّاقَةَ وَ مِنَ الْغَنَمِ الضَّائِنَةَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان نقل می کند که شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) می فرمود: "خداوند عزّوجلّ از هر چیزی چیزی را انتخاب کرده است؛ از شتران، ناقه (شتر ماده) و از گوسفندان، ضائنه (گوسفند پشمالو) را انتخاب کرده است."
***
(2) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ امْتِهَانِ الْإِبِلِ وَ تَذْلِیلِهَا وَ ذِکْرِ اسْمِ اللَّهِ عَلَیْهَا
******
ترجمه:
***
***
15376- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ بَعِیرٍ شَیْطَاناً فَامْتَهِنُوهَا لِأَنْفُسِکُمْ وَ ذَلِّلُوهَا وَ اذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا فَإِنَّمَا یَحْمِلُ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
:
غیاث بن ابراهیم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "بر بالای هر شتر، شیطانی هست. پس آن ها را برای خودتان رام کنید و نام خدا را بر آن ها بگویید، زیرا تنها خداوند است که حمل می کند."
***
15377- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ سُلَیْمَانَ الرَّحَّالِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: مَرَّ بِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا أَمْشِی عَنْ نَاقَتِی (6) فَقَالَ مَا لَکَ لَا تَرْکَبُ فَقُلْتُ ضَعُفَتْ نَاقَتِی فَأَرَدْتُ أَنْ أُخَفِّفَ عَنْهَا فَقَالَ
ص: 503
رَحِمَکَ اللَّهُ ارْکَبْ فَإِنَّ اللَّهَ یَحْمِلُ عَنِ (1) الضَّعِیفِ وَ الْقَوِیِّ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن ابی یعفور نقل می کند: "امام ابوعبدالله (علیه السلام) در حالی که من کنار شترم راه می رفتم، از کنارم گذشت و فرمود: 'چرا سوار نمی شوی؟' گفتم: 'شترم ضعیف شده است و خواستم از بار او کم کنم.' فرمود: 'خداوند تو را رحمت کند، سوار شو، زیرا خداوند حمل می کند از ضعیف و قوی.'"
***
15378- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عَنْ أَبِیهِ مَیْمُونٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ رَکِبَ أَبُو جَعْفَرٍ ع عَلَی جَمَلٍ صَعْبٍ فَقَالَ لَهُ عَمْرُو بْنُ دِینَارٍ مَا أَصْعَبَ بَعِیرَکَ فَقَالَ أَ وَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ إِنَّ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ بَعِیرٍ شَیْطَاناً فَامْتَهِنُوهَا وَ ذَلِّلُوهَا وَ اذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا فَإِنَّمَا یَحْمِلُ اللَّهُ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
ابن قداح از پدرش میمون ازحضرت ابوعبدالله علیه السلام نقل کرده است که امام ابوجعفر (علیه السلام) بر شتری سرکش سوار بود. عمرو بن دینار به او گفت: "چه شتر سرکشی داری!" امام پاسخ داد: "آیا نمی دانی که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: 'بر بالای هر شتر، شیطانی هست. پس آن ها را رام کنید و نام خدا را بر آن ها بگویید، زیرا تنها خداوند است که حمل می کند.'"
***
15379- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ ع إِنَّ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ بَعِیرٍ شَیْطَاناً فَأَشْبِعْهُ وَ امْتَهِنْهُ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن الحسین نقل می کند که امام (علیه السلام) فرمود: "بر بالای هر شتر، شیطانی هست. پس آن را سیر کن و رامش کن."
***
15380- 5- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْعَزْرَمِیِّ عَنْ حَاتِمِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ بَعِیرٍ شَیْطَاناً فَإِذَا رَکِبْتُمُوهَا فَقُولُوا کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ (6) وَ امْتَهِنُوهَا لِأَنْفُسِکُمْ فَإِنَّمَا یَحْمِلُ اللَّهُ.
قَالَ وَ رَوَاهُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنِ الْمُثَنَّی عَنْ حَاتِمٍ عَنْ
ص: 504
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ بَعِیرٍ (1)
******
ترجمه:
***
حاتم بن اسماعیل از امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرانش نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "بر بالای هر شتر، شیطانی هست. پس وقتی آن ها را سوار می شوید، همان طور که خداوند فرمان داده بگویید: 'پاک و منزه است آنکه این را برای ما مسخر گردانید و ما خود نمی توانستیم.' (سوره زخرف، آیه 13) و آن ها را برای خودتان رام کنید، زیرا تنها خداوند است که حمل می کند."
***
15381- 6- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ بَعِیرٍ إِلَّا عَلَی ذِرْوَتِهِ شَیْطَانٌ فَامْتَهِنُوهُنَّ وَ لَا یَقُلْ أَحَدُکُمْ أُرِیحُ بَعِیرِی فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ الَّذِی یَحْمِلُ.
******
ترجمه:
***
عبدالأعلی از یکی از آن دو امام (علیهما السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: 'بر بالای هر شتر، شیطانی هست. پس آن ها را رام کنید و نام خدا را بر آن ها بگویید، زیرا تنها خداوند است که حمل می کند.'"
***
15382- 7- (3) وَ عَنْ أَبِی طَالِبٍ عَنْ أَنَسِ بْنِ عِیَاضٍ اللَّیْثِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (4) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ عَلَی ذِرْوَةِ کُلِّ بَعِیرٍ شَیْطَاناً فَامْتَهِنُوهَا وَ ذَلِّلُوهَا وَ اذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهَا کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
***
انس بن عیاض لیثی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "بر بالای هر شتر، شیطانی هست. پس آن ها را خوار کرده و رام کنید و نام خدا را بر آن ها بگویید، همان طور که خداوند شما را فرمان داده است."
***
(5) 27 بَابُ کَرَاهَةِ تَخَطِّی الْقِطَارِ وَ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ عَلَی الْإِبِلِ الْجَلَّالَةِ وَ عَدَمِ جَوَازِ رُکُوبِ الْجَلَّالِ قَبْلَ الِاسْتِبْرَاءِ
******
ترجمه:
***
***
15383- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص أَنْ یُتَخَطَّی الْقِطَارُ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّهُ لَیْسَ مِنْ قِطَارٍ إِلَّا وَ مَا بَیْنَ الْبَعِیرِ إِلَی الْبَعِیرِ شَیْطَانٌ.
ص: 505
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی فِی السَّفَرِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّالِثِ فِی الْأَطْعِمَةِ (4).
******
ترجمه:
***
احمد بن ابی عبدالله از پدرش از کسی که نامش را ذکر کرده نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از عبور از میان قطار (صف حیوانات) نهی کرد. پرسیده شد: 'ای رسول خدا، چرا؟' فرمود: 'زیرا هیچ صفی از حیوانات نیست مگر اینکه شیطانی بین هر دو شتر قرار دارد.'
***
(5) 28 بَابُ کَرَاهَةِ الْحَذَرِ مِنَ الْعَدْوَی وَ کَرَاهَةِ الصَّفَرِ لِلدَّابَّةِ وَ غَیْرِهَا
******
ترجمه:
***
***
15384- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ قِرْوَاشٍ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجِمَالِ یَکُونُ بِهَا الْجَرَبُ أَعْزِلُهَا مِنْ إِبِلِی مَخَافَةَ أَنْ یُعْدِیَهَا جَرَبُهَا وَ الدَّابَّةُ رُبَّمَا صَفَّرْتُ لَهَا حَتَّی تَشْرَبَ الْمَاءَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَعْرَابِیّاً أَتَی رَسُولَ اللَّهِ ص- فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّی أُصِیبُ الشَّاةَ وَ الْبَقَرَةَ (7) بِالثَّمَنِ الْیَسِیرِ وَ بِهَا جَرَبٌ فَأَکْرَهُ شِرَاءَهَا مَخَافَةَ أَنْ یُعْدِیَ ذَلِکَ الْجَرَبُ إِبِلِی وَ غَنَمِی فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا أَعْرَابِیُّ فَمَنْ أَعْدَی الْأَوَّلَ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا عَدْوَی وَ لَا طِیَرَةَ وَ لَا حَامَةَ (8)
ص: 506
وَ لَا شُؤْمَ وَ لَا صَفَرَ وَ لَا رَضَاعَ بَعْدَ فِصَالٍ وَ لَا تَعَرُّبَ بَعْدَ الْهِجْرَةِ وَ لَا صَمْتَ یَوْماً إِلَی اللَّیْلِ وَ لَا طَلَاقَ قَبْلَ نِکَاحٍ وَ لَا عِتْقَ قَبْلَ مِلْکٍ وَ لَا یُتْمَ بَعْدَ إِدْرَاکٍ.
******
ترجمه:
***
نضر بن قروَاش جمال از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند: "از او درباره شترانی که جَرَب (نوعی بیماری پوستی) دارند، پرسیدم که آیا باید آن ها را از سایر شترانم جدا کنم تا مبادا جَرَب به آن ها سرایت کند و همچنین درباره دابّه ای (حیوان) که ممکن است برای نوشیدن آب، صدایی از خود درمی آورد؟ امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: 'یک بادیه نشین نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آمد و گفت: ای رسول خدا، من گوسفند و گاوهایی را با قیمت کم می خرم، اما آن ها جَرَب دارند و از خرید آن ها خودداری می کنم، زیرا می ترسم این جَرَب به شتران و گوسفندان من سرایت کند. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: ای بادیه نشین، چه کسی اولین مورد را سرایت داد؟ سپس رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هیچ گونه عَدْوی (سرایت بیماری) وجود ندارد و نه طِیَرَة (فال بد)، نه حامه (خرافات)، نه شُؤْم (بدشگونی)، نه صَفَر (بیماری)، نه رضاع بعد از فصال (شیردهی بعد از ازشیرگیری)، نه تعرّب بعد از هجرت، نه صمت روزانه تا شب، نه طلاق قبل از نکاح و نه عتق قبل از ملک و نه یتیمی بعد از درک (بلوغ).'"
***
15385- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ الزَّنْجَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُبَیْدٍ (2) رَفَعَهُ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا یُورِدَنَّ ذُو عَاهَةٍ عَلَی مُصِحٍّ یَعْنِی الرَّجُلَ یُصِیبُ إِبِلَهُ الْجَرَبُ أَوِ الدَّاءُ فَقَالَ لَا یُورِدَنَّهَا عَلَی مُصِحٍّ أَیِ الَّذِی إِبِلُهُ صِحَاحٌ.
******
ترجمه:
***
القاسم بن عبید از پیامبر (صلی الله علیه وآله) نقل می کند که فرمود: "شخصی که شترانش بیماری دارند نباید آن ها را در کنار شتران سالم بگذارد. یعنی کسی که شترانش جَرَب یا بیماری دیگری دارند، نباید آن ها را در کنار شترانی که سالم هستند، بگذارد.
***
15386- 3- (3) قَالَ: وَ نَهَی عَنْ ذَبَائِحِ الْجِنِّ وَ هُوَ أَنْ یَشْتَرِیَ الرَّجُلُ الدَّارَ أَوْ یَسْتَخْرِجَ الْعَیْنَ وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِکَ فَیَذْبَحَ لَهُ ذَبِیحَةً لِلطِّیَرَةِ مَخَافَةَ إِنْ لَمْ یَفْعَلْ أَنْ یُصِیبَهُ شَیْ ءٌ مِنَ الْجِنِّ فَأَبْطَلَ ذَلِکَ النَّبِیُّ ص وَ نَهَی عَنْهُ.
******
ترجمه:
***
در روایت آمده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) از قربانی های جنّ نهی کرده است. این به این معناست که مردی خانه ای می خرد یا چشمه ای را پیدا می کند و از ترس اینکه اگر قربانی نکند، جنّیان به او آسیب برسانند، حیوانی را قربانی می کند. پیامبر (صلی الله علیه وآله) این کار را نادرست دانسته و از آن نهی کرده است.
***
15387- 4- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ کَیْفَ کَانَ یَعْلَمُ قَوْمُ لُوطٍ أَنَّهُ قَدْ جَاءَ لُوطاً رِجَالٌ قَالَ کَانَتِ امْرَأَتُهُ تَخْرُجُ فَتُصَفِّرُ فَإِذَا سَمِعُوا التَّصْفِیرَ جَاءُوا فَلِذَلِکَ کُرِهَ التَّصْفِیرُ.
******
ترجمه:
***
هشام بن سالم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "از او پرسیدم چگونه قوم لوط می دانستند که مردانی نزد لوط آمده اند؟ فرمود: همسرش بیرون می رفت و سوت می زد و وقتی آن ها صدای سوت را می شنیدند، می آمدند. به همین دلیل، سوت زدن مکروه است."
***
15388- 5- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ لَا تُصَفِّرْ بِغَنَمِکَ ذَاهِبَةً وَ انْعِقْ بِهَا رَاجِعَةً.
******
ترجمه:
***
از جعفری نقل شده است که امام ابوالحسن (علیه السلام) فرمود: "گوسفندانت را در حالی که می روی سوت نزن، بلکه هنگام بازگشت با صدایی آن ها را هدایت کن.
***
ص: 507
(1) 29 بَابُ اسْتِحْبَابِ اقْتِنَاءِ الْغَنَمِ وَ إِکْرَامِهَا وَ اخْتِیَارِهَا عَلَی الْإِبِلِ
******
ترجمه:
***
***
15389- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا بُنَیَّ اتَّخِذِ الْغَنَمَ وَ لَا تَتَّخِذِ الْإِبِلَ.
******
ترجمه:
***
اسحاق بن جعفر نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من فرمود: "ای پسرم، گوسفندان را نگه دار و شتران را نگه ندار.
***
15390- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نِعْمَ الْمَالُ الشَّاةُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ (4)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنِ الْوَشَّاءِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
***
عمر بن أبان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "بهترین مال، گوسفند است
***
15391- 3- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَظِّفُوا مَرَابِضَهَا وَ امْسَحُوا رُغَامَهَا (6).
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "آغل های آن ها (گوسفندان) را تمیز کنید و بینیشان را دست بکشید .
***
ص: 508
15392- 4- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اتَّخَذَ أَهْلُ بَیْتٍ شَاةً أَتَاهُمُ اللَّهُ بِرِزْقِهَا وَ زَادَ فِی أَرْزَاقِهِمْ وَ ارْتَحَلَ عَنْهُمُ الْفَقْرُ مَرْحَلَةً فَإِنِ اتَّخَذُوا شَاتَیْنِ أَتَاهُمُ اللَّهُ بِأَرْزَاقِهِمَا وَ زَادَ فِی أَرْزَاقِهِمْ وَ ارْتَحَلَ الْفَقْرُ عَنْهُمْ مَرْحَلَتَیْنِ وَ إِنِ اتَّخَذُوا ثَلَاثَةً أَتَاهُمُ اللَّهُ بِأَرْزَاقِهَا (2) وَ ارْتَحَلَ عَنْهُمُ الْفَقْرُ رَأْساً.
******
ترجمه:
***
از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: "اگر اهل خانه ای گوسفندی داشته باشند، خداوند رزق آن گوسفند را به آن ها می دهد و در ارزاق آن ها برکت می دهد و فقر یک مرحله از آن ها دور می شود. اگر دو گوسفند داشته باشند، خداوند رزق آن ها را می دهد و در ارزاق آن ها برکت می دهد و فقر دو مرحله از آن ها دور می شود. و اگر سه گوسفند داشته باشند، خداوند رزق آن ها را می دهد و فقر کاملاً از آن ها دور می شود.
***
15393- 5- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ تَرُوحُ عَلَیْهِمْ ثَلَاثُونَ شَاةً إِلَّا لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِکَةُ تَحْرُسُهُمْ حَتَّی یُصْبِحُوا.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ (4)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
سلیمان جعفری از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "هیچ اهل خانه ای نیست که بر آن ها سی گوسفند باشد مگر اینکه فرشتگان آن ها را تا صبح نگهبانی می کنند.
***
(6) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ شَاةٍ حَلُوبٍ فِی الْمَنْزِلِ أَوْ شَاتَیْنِ أَوْ بَقَرَةٍ
******
ترجمه:
***
***
15394- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ
ص: 509
أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَا مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ یَکُونُ عِنْدَهُمْ شَاةٌ لَبُونٌ إِلَّا قُدِّسُوا کُلَّ یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ قُلْتُ وَ کَیْفَ یُقَالُ لَهُمْ قَالَ یُقَالُ لَهُمْ بُورِکْتُمْ بُورِکْتُمْ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
محمد بن عجلان نقل می کند که شنیدم امام باقر (علیه السلام) می فرمود: "هیچ اهل خانه ای نیست که یک گوسفند لبون (شیرده) داشته باشند، مگر اینکه هر روز دو بار تقدیس می شوند. پرسیدم: چگونه به آن ها گفته می شود؟ فرمود: به آن ها گفته می شود: 'برکت یافتید، برکت یافتید.
***
15395- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَارِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَکُونُ فِی مَنْزِلِهِ عَنْزٌ حَلُوبٌ إِلَّا قُدِّسَ أَهْلُ ذَلِکَ الْمَنْزِلِ وَ بُورِکَ عَلَیْهِمْ فَإِنْ کَانَتِ اثْنَتَیْنِ قُدِّسُوا وَ بُورِکَ عَلَیْهِمْ کُلَّ یَوْمٍ (3) مَرَّتَیْنِ قَالَ فَقَالَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا کَیْفَ یُقَدَّسُونَ قَالَ یَقِفُ عَلَیْهِمْ مَلَکٌ فِی کُلِّ صَبَاحٍ (4) فَیَقُولُ لَهُمْ قُدِّسْتُمْ وَ بُورِکَ عَلَیْکُمْ وَ طِبْتُمْ وَ طَابَ إِدَامُکُمْ قُلْتُ وَ مَا مَعْنَی قُدِّسْتُمْ قَالَ طُهِّرْتُمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ نَحْوَهُ (5) وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (6)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
***
محمد بن مارد نقل می کند که شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) می فرمود: "هیچ مؤمنی نیست که در منزلش یک بز شیرده داشته باشد، مگر اینکه اهل آن منزل تقدیس می شوند و بر آن ها برکت نازل می شود. اگر دو بز داشته باشند، تقدیس و برکت هر روز دو بار شامل حال آن ها می شود." برخی از اصحاب ما پرسیدند: "چگونه تقدیس می شوند؟" فرمود: "هر روز صبح فرشته ای بر آن ها می ایستد و می گوید: 'تقدیس شدید، بر شما برکت باد، پاک و مهربان باشید و غذایتان پاک و خوشمزه باشد.'" پرسیدم: "معنی تقدیس چیست؟" فرمود: "یعنی پاک شده اید.
***
ص: 510
15396- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَمَّتِهِ مَا یَمْنَعُکِ أَنْ تَتَّخِذِی فِی بَیْتِکِ بَرَکَةً قَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا الْبَرَکَةُ قَالَ شَاةٌ تُحْلَبُ فَإِنَّهُ مَنْ کَانَ فِی مَنْزِلِهِ شَاةٌ تُحْلَبُ أَوْ نَعْجَةٌ أَوْ بَقَرَةٌ فَبَرَکَاتٌ کُلُّهُنَّ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ وَ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّصْرِ عَنْ جَابِرٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
***
جابر از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به عمه اش فرمود: "چه چیزی تو را بازمی دارد از اینکه در خانه ات برکت داشته باشی؟" عمه پاسخ داد: "ای رسول خدا، برکت چیست؟" فرمود: "گوسفندی که شیر دهد. زیرا هر کس در خانه اش گوسفندی شیر دهنده، یا بز ماده ای، یا گاوی داشته باشد، همگی برکت هستند.
***
15397- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَی أُمِّ سَلَمَةَ فَقَالَ مَا لِی لَا أَرَی فِی بَیْتِکِ الْبَرَکَةَ قَالَتْ بَلَی وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ إِنَّ الْبَرَکَةَ لَفِی بَیْتِی فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ ثَلَاثَ بَرَکَاتٍ الْمَاءَ وَ النَّارَ وَ الشَّاةَ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
ابو جارود از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بر ام سلمه وارد شد و فرمود: "چرا در خانه ات برکت نمی بینم؟" ام سلمه پاسخ داد: "بلی، الحمدلله، برکت در خانه من است." رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "خداوند سه برکت را نازل کرده است: آب، آتش و گوسفند.
***
15398- 5- (5) وَ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ (6)
إِذَا کَانَ لِأَهْلِ بَیْتٍ شَاةٌ قَدَّسَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ.
******
ترجمه:
***
از سکونی نقل شده است که امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرانش نقل می کند که فرمود: "اگر اهل خانه ای گوسفندی داشته باشند، فرشتگان آن ها را تقدیس می کنند.
***
15399- 6- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اتَّخَذَ أَهْلُ الْبَیْتِ الشَّاةَ
ص: 511
قَدَّسَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ کُلَّ یَوْمٍ تَقْدِیسَةً قُلْتُ کَیْفَ یَقُولُونَ قَالَ یَقُولُونَ قُدِّسْتُمْ قُدِّسْتُمْ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "اگر اهل خانه ای گوسفندی داشته باشند، فرشتگان هر روز آن ها را تقدیس می کنند." پرسیدم: "چگونه می گویند؟" فرمود: "می گویند: 'تقدیس شدید، تقدیس شدید.
***
15400- 7- (1) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ قَالَ: إِذَا اتَّخَذَ أَهْلُ الْبَیْتِ ثَلَاثَ شِیَاهٍ.
******
ترجمه:
***
و در حدیث دیگری آمده است که فرمود: "اگر اهل خانه ای سه گوسفند داشته باشند...
***
15401- 8- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کَانَ فِی بَیْتِهِ شَاةٌ قَدَّسَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ تَقْدِیسَةً وَ انْتَقَلَ عَنْهُمُ الْفَقْرُ مَنْقَلَةً وَ مَنْ کَانَ فِی بَیْتِهِ شَاتَانِ قَدَّسَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ مَرَّتَیْنِ وَ انْتَقَلَ (3) عَنْهُمُ الْفَقْرُ مَنْقَلَتَیْنِ فَإِنْ کَانَتْ ثَلَاثَ شِیَاهٍ قَدَّسَتْهُمُ الْمَلَائِکَةُ ثَلَاثَ تَقْدِیسَاتٍ وَ انْتَفَی (4) عَنْهُمُ الْفَقْرُ (5).
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
***
سلیمان جعفری از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نقل می کند که فرمود: "هر کسی که در خانه اش یک گوسفند داشته باشد، فرشتگان او را تقدیس می کنند و فقر از او دور می شود. هر کسی که در خانه اش دو گوسفند داشته باشد، فرشتگان او را دو بار تقدیس می کنند و فقر دو بار از او دور می شود. و اگر سه گوسفند داشته باشد، فرشتگان او را سه بار تقدیس می کنند و فقر کاملاً از او دور می شود.
***
15402- 9- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَی أُمِّ أَیْمَنَ فَقَالَ مَا لِی لَا أَرَی فِی بَیْتِکِ الْبَرَکَةَ فَقَالَتْ أَ وَ لَیْسَ فِی بَیْتِی (8) بَرَکَةٌ فَقَالَ لَسْتُ أَعْنِی ذَلِکِ شَاةً تَتَّخِذِینَهَا یَسْتَغْنِی وُلْدُکِ مِنْ
ص: 512
لَبَنِهَا وَ تُطْعِمِینِی مِنْ سَمْنِهَا وَ تُصَلِّینَ فِی مَرْبِضِهَا.
******
ترجمه:
***
ابو خدیجه از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بر ام أیمن وارد شد و فرمود: 'چرا در خانه ات برکت نمی بینم؟' ام أیمن پاسخ داد: 'آیا در خانه من برکت نیست؟' فرمود: 'منظورم این نیست. گوسفندی را نگهدار تا فرزندانت از شیرش بهره مند شوند و مرا از سمن (نوعی روغن) آن اطعام کن و در آغلش نماز بگذار.'"
***
15403- 10- (1) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا (2) رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص نَظِّفُوا مَرَابِضَ الْغَنَمِ وَ امْسَحُوا رُغَامَهُنَّ فَإِنَّهُنَّ مِنْ دَوَابِّ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
***
از برخی از اصحاب ما نقل شده است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "آغل های گوسفندان را تمیز کنید و بینی آن ها را دست بکشید ، زیرا آن ها از حیوانات بهشتی هستند.
***
15404- 11- (3) وَ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ (4) عَنْ جَمِیلٍ (5) عَنْ أُمِّ رَاشِدٍ مَوْلَاةِ أُمِّ هَانِئٍ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع دَخَلَ عَلَی أُمِّ هَانِئٍ- فَقَالَتْ أُمُّ هَانِئٍ قَدِّمِی لِأَبِی الْحَسَنِ طَعَاماً فَقَدَّمْتُ مَا کَانَ فِی الْبَیْتِ فَقَالَ مَا لِی لَا أَرَی عِنْدَکُمُ الْبَرَکَةَ فَقَالَتْ أُمُّ هَانِئٍ أَ وَ لَیْسَ هَذَا بَرَکَةً فَقَالَ لَسْتُ أَعْنِی هَذَا إِنَّمَا أَعْنِی الشَّاةَ فَقَالَتْ فَمَا لَنَا مِنْ شَاةٍ فَأَکَلَ وَ اسْتَسْقَی.
******
ترجمه:
***
ام راشید، کنیز ام هانی، نقل می کند که امیرالمؤمنین (علیه السلام) به خانه ام هانی وارد شد. ام هانئی گفت: "برای ابی الحسن غذایی بیاور." من هر چه در خانه بود، آوردم. امام فرمود: "چرا در خانه شما برکت نمی بینم؟" ام هانی پاسخ داد: "آیا این برکت نیست؟" فرمود: "منظورم این نیست، بلکه منظورم گوسفند است." ام هانی گفت: "ما گوسفندی نداریم." سپس امام غذا خورد و درخواست آب کرد
***
15405- 12- (6) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْجَعْفَرِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص امْسَحُوا رُغَامَ الْغَنَمِ وَ صَلُّوا فِی مُرَاحِهَا فَإِنَّهَا دَابَّةٌ مِنْ دَوَابِّ الْجَنَّةِ- قَالَ الرُّغَامُ مَا یَخْرُجُ مِنْ أُنُوفِهَا.
******
ترجمه:
***
سلیمان بن جعفر الجعفری از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نقل می کند که فرمود: "بینی گوسفندان را پاک کنید و در محل نگهداری آن ها نماز بگذارید، زیرا آن ها از حیوانات بهشتی هستند." فرمود: "رغام چیزی است که از بینی آن ها خارج می شود.
***
15406- 13- (7) وَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الْفَضْلِ بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَتْ فِی مَنْزِلِهِ شَاةٌ عِیدِیَّةٌ (8) ارْتَحَلَ الْفَقْرُ عَنْهُ مَنْقَلَةً وَ مَنْ کَانَ فِی بَیْتِهِ اثْنَتَانِ ارْتَحَلَ الْفَقْرُ
ص: 513
عَنْهُ مَنْقَلَتَیْنِ وَ مَنْ کَانَ فِی بَیْتِهِ ثَلَاثٌ نُفِیَ عَنْهُمُ الْفَقْرُ.
******
ترجمه:
***
عبدالله بن سنان از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "هر کسی که در منزلش گوسفند عیدی داشته باشد، فقر از او یک مرحله دور می شود. هر کسی که در خانه اش دو گوسفند عیدی داشته باشد، فقر دو مرحله از او دور می شود. و هر کسی که در خانه اش سه گوسفند عیدی داشته باشد، فقر کاملاً از او دور می شود.
***
15407- 14- (1) وَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ کَانَتْ فِی مَنْزِلِهِ شَاةٌ قَدَّسَتْ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ مَنْ کَانَتْ فِی مَنْزِلِهِ اثْنَتَانِ قَدَّسَتْ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ فِی کُلِّ یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ وَ کَذَلِکَ فِی الثَّلَاثَةِ وَ یَقُولُ اللَّهُ بُورِکَ فِیکُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
***
محمد بن مسلم از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: هر کس در منزلش گوسفندی داشته باشد، فرشتگان هر روز او را تقدیس می کنند. هر کس دو گوسفند در منزلش داشته باشد، فرشتگان هر روز دو بار او را تقدیس می کنند. و همچنین در مورد سه گوسفند، خداوند می گوید: 'برکت در شما است.'"
***
15408- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: الْحَمَامُ مِنْ طُیُورِ الْأَنْبِیَاءِ.
******
ترجمه:
***
معاویة بن وهب نقل می کند که فرمود: "کبوتر از پرندگان پیامبران است."
***
15409- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ أَصْلَ حَمَامِ الْحَرَمِ بَقِیَّةُ حَمَامٍ کَانَتْ لِإِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ اتَّخَذَهَا کَانَ یَأْنَسُ بِهَا.
******
ترجمه:
***
حفص بن البختری از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "اصل کبوتران حرم، باقی مانده کبوترانی است که اسماعیل بن ابراهیم نگه می داشت و با آن ها انس می گرفت."
***
15410- 3- (7) قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یُسْتَحَبُّ أَنْ یَتَّخِذَ
ص: 514
طَیْراً مَقْصُوصاً یَأْنَسُ بِهِ مَخَافَةَ الْهَوَامِّ.
******
ترجمه:
***
امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "مستحب است که پرنده ای مقصوص (با بال های کوتاه یا کوتاه شده) را نگه دارید و با آن انس بگیرید تا از گزند حشرات و جانوران موذی در امان باشید.
***
15411- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ یَحْیَی الْأَزْرَقِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع احْتَفَرَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بِئْراً فَرَمَوْا فِیهَا (3) فَأُخْبِرَ بِذَلِکَ فَجَاءَ حَتَّی وَقَفَ عَلَیْهَا فَقَالَ لَتَکُفُّنَّ أَوْ لَأُسْکِنَنَّهَا الْحَمَامَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- إِنَّ حَفِیفَ أَجْنِحَتِهَا لَیَطْرُدُ الشَّیَاطِینَ.
******
ترجمه:
***
یحیی الأزرق نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "امیرالمؤمنین (علیه السلام) چاهی حفر کرد و در آن سنگ هایی انداختند. وقتی او از این موضوع مطلع شد، آمد و بالای چاه ایستاد و فرمود: 'اگر این کار را ادامه دهید، کبوتران را در آن جای خواهم داد.' سپس امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: 'صدای بال های آن ها شیاطین را دور می کند.'
***
15412- 5- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: ذُکِرَ الْحَمَامُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ بَلَغَنِی أَنَّ عُمَرَ رَأَی حَمَاماً یَطِیرُ وَ تَحْتَهُ رَجُلٌ فَقَالَ عُمَرُ شَیْطَانٌ تَحْتَهُ شَیْطَانٌ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا کَانَ إِسْمَاعِیلُ عِنْدَکُمْ فَقِیلَ صِدِّیقٌ فَقَالَ إِنَّ بَقِیَّةَ حَمَامِ الْحَرَمِ مِنْ حَمَامِ إِسْمَاعِیلَ ع.
******
ترجمه:
***
از پدرش نقل شده است که برخی از اصحاب ما گفتند: "کبوتر در حضور امام ابوعبدالله (علیه السلام) ذکر شد و مردی گفت: 'به من رسیده است که عمر کبوتر پروازی را دید و زیر آن مردی بود. عمر گفت: این شیطان است و زیر آن شیطان دیگری است.' امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: 'اسماعیل نزد شما چگونه بود؟' گفتند: 'صادق.' فرمود: 'باقی مانده کبوتران حرم از کبوتران اسماعیل است.'"
***
15413- 6- (5) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی مَوْلَی آلِ سَامٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ أَوَّلَ حَمَامٍ کَانَ بِمَکَّةَ حَمَامٌ کَانَ لِإِسْمَاعِیلَ ع.
******
ترجمه:
***
عبدالاعلی، مولای(غلام) آل سام، نقل می کند که شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "نخستین کبوتر در مکه، کبوتری بود که برای اسماعیل (علیه السلام) بود."
***
15414- 7- (6) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْحَمَامُ طَیْرٌ مِنْ طُیُورِ الْأَنْبِیَاءِ الَّتِی کَانُوا یُمْسِکُونَ فِی بُیُوتِهِمْ وَ لَیْسَ مِنْ بَیْتٍ فِیهِ حَمَامٌ إِلَّا لَمْ یُصِبْ
ص: 515
ذَلِکَ الْبَیْتَ آفَةٌ مِنَ الْجِنِّ إِنَّ سُفَهَاءَ الْجِنِّ یَعْبَثُونَ بِالْبَیْتِ فَیَعْبَثُونَ بِالْحَمَامِ وَ یَدَعُونَ النَّاسَ قَالَ وَ رَأَیْتُ فِی بَیْتِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَمَاماً لِابْنِهِ إِسْمَاعِیلَ.
******
ترجمه:
***
ابو سلمه نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "کبوتر از پرندگان پیامبران است که آن ها را در خانه هایشان نگه می داشتند. هیچ خانه ای که در آن کبوتر باشد، دچار آسیب از جن نمی شود. جن های نادان با خانه بازی می کنند و با کبوتران سروکار دارند و مردم را رها می کنند." سپس می گوید: "در خانه امام ابوعبدالله (علیه السلام) کبوتری دیدم که برای پسرش اسماعیل بود."
***
15415- 8- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْوَشَّاءِ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ مِنْ بَیْتٍ فِیهِ حَمَامٌ إِلَّا لَمْ یُصِبْ أَهْلَ ذَلِکَ الْبَیْتِ آفَةٌ مِنَ الْجِنِّ إِنَّ سُفَهَاءَ الْجِنِّ یَعْبَثُونَ فِی الْبَیْتِ فَیَعْبَثُونَ بِالْحَمَامِ وَ یَدَعُونَ الْإِنْسَانَ (2).
******
ترجمه:
***
ابو خدیجه از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "هیچ خانه ای که در آن کبوتر باشد، دچار آسیب از جن نمی شود. جن های نادان با خانه بازی می کنند و با کبوتران سروکار دارند و انسان ها را رها می کنند."
***
15416- 9- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ الثَّانِی عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ هَذِهِ الْحَمَامُ حَمَامُ الْحَرَمِ- مِنْ نَسْلِ حَمَامِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الَّتِی کَانَتْ لَهُ.
******
ترجمه:
***
و به اسناد دوم از ابو خدیجه نقل شده که شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "این کبوتر، کبوتر حرم است؛ از نسل کبوتران اسماعیل بن ابراهیم (علیه السلام) که او داشت."
***
15417- 10- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الدِّهْقَانِ (5) عَنْ دُرُسْتَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: شَکَا رَجُلٌ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص (6) الْوَحْشَةَ فَأَمَرَهُ أَنْ یَتَّخِذَ (7) زَوْجَ حَمَامٍ.
******
ترجمه:
***
و به اسناد دوم از ابو خدیجه نقل شده که شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "این کبوتر، کبوتر حرم است؛ از نسل کبوتران اسماعیل بن ابراهیم (علیه السلام) که او داشت."
***
ص: 516
15418- 11- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَنْدَلٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: ذُکِرَتِ الْحَمَامُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ اتَّخِذُوهَا فِی مَنَازِلِکُمْ فَإِنَّهَا مَحْبُوبَةٌ لَحِقَتْهَا دَعْوَةُ نُوحٍ ع- وَ هِیَ آنَسُ شَیْ ءٍ فِی الْبُیُوتِ.
******
ترجمه:
***
زید الشحام نقل می کند که کبوتر در حضور امام ابوعبدالله (علیه السلام) ذکر شد و فرمود: "آن ها را در خانه هایتان نگه دارید، زیرا محبوب هستند و دعای نوح (علیه السلام) شامل حالشان شده است و آن ها از باانگیزه ترین موجودات در خانه ها هستند."
***
15419- 12- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ لَیَدْفَعُ بِالْحَمَامِ هَدَّةَ الدَّارِ (3).
******
ترجمه:
***
از ایشان نقل شده است که سهل، به طور مرفوع نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "خداوند با کبوتر، آسیب خانه را دفع می کند."
***
15420- 13- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الْأَوَّلُ ع وَ نَظَرَ إِلَی حَمَامٍ فِی بَیْتِهِ مَا مِنِ انْتِفَاضٍ یَنْتَفِضُ بِهَا إِلَّا نَفَّرَ اللَّهُ بِهَا مَنْ دَخَلَ الْبَیْتَ مِنْ عُزْمَةِ أَهْلِ الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
***
يعقوب بن جعفر گويد: امام صادق عليه السّلام به كبوترى كه در خانه ايشان بود نگاه نمود و فرمود:
هيچ حركتى كبوتر انجام نمى دهد مگر آن كه خداوند توسط آن، طلسم و چشم زخم مردم را از كسانى كه داخل آن خانه مى شوند دور مى كند.
***
15421- 14- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ یَحْیَی الْأَزْرَقِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ حَفِیفَ أَجْنِحَةِ الْحَمَامِ لَیَطْرُدُ الشَّیَاطِینَ.
******
ترجمه:
***
یحیی الأزرق نقل می کند که شنیدم امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "صدای بال های کبوتر شیاطین را دور می کند."
***
15422- 15- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: شَکَا رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ ص الْوَحْدَةَ (7) فَأَمَرَهُ بِاتِّخَاذِ زَوْجِ حَمَامٍ.
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل می کند که مردی به پیامبر (صلی الله علیه وآله) از تنهایی شکایت کرد و پیامبر (صلی الله علیه وآله) او را به نگهداری یک جفت کبوتر سفارش کرد.
***
ص: 517
15423- 16- (1) قَالَ وَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ حَفِیفَ أَجْنِحَةِ الْحَمَامِ لَیَطْرُدُ الشَّیَاطِینَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
و امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: "صدای بال های کبوتر شیاطین را دور می کند."
***
(3) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِکْرَامِ الْحَمَامِ وَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ
******
ترجمه:
***
***
15424- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع اتَّقُوا اللَّهَ فِیمَا خَوَّلَکُمْ وَ فِی الْعُجْمِ مِنْ أَمْوَالِکُمْ فَقِیلَ لَهُ وَ مَا الْعُجْمُ قَالَ الشَّاةُ وَ الْبَقَرُ وَ الْحَمَامُ (5).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین نقل می کند که امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السلام) فرمود: "از خدا بترسید در مورد آنچه به شما عطا شده است و در مورد (عجم) از اموالتان." گفته شد: "عجم چیست؟" فرمود: "گوسفند، گاو و کبوتر."
***
(8) 33 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الْحَمَامِ الرَّاعِبِیِّ فِی الْمَنْزِلِ وَ فَتِّ الْخُبْزِ لِلْحَمَامِ
******
ترجمه:
***
***
15425- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 518
مُحَمَّدٍ عَنِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ صَنْدَلٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: کُنْتُ جَالِساً فِی بَیْتِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَنَظَرْتُ إِلَی حَمَامٍ رَاعِبِیٍّ یُقَرْقِرُ طَوِیلًا فَنَظَرَ إِلَیَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ یَا دَاوُدُ- تَدْرِی مَا یَقُولُ هَذَا الطَّیْرُ قُلْتُ لَا وَ اللَّهِ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ یَدْعُو عَلَی قَتَلَةِ الْحُسَیْنِ ع فَاتَّخِذُوهُ فِی مَنَازِلِکُمْ.
******
ترجمه:
***
داود بن فرقد نقل می کند که می گوید: "در خانه امام ابوعبدالله (علیه السلام) نشسته بودم و به کبوتر رعابی که به طور طولانی قِرقِر می کرد، نگاه کردم. امام ابوعبدالله (علیه السلام) به من نگاه کرد و فرمود: 'ای داود، آیا می دانی این پرنده چه می گوید؟' گفتم: 'نه، به خدا، قربانت بروم.' فرمود: 'او علیه قاتلان حسین (علیه السلام) دعا می کند. بنابراین او را در منازلتان نگه دارید.'"
***
15426- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ الْأَصْفَهَانِیِّ قَالَ: اسْتَهْدَانِی إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَأَهْدَیْتُ لَهُ طَیْراً رَاعِبِیّاً فَدَخَلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ اجْعَلُوا هَذَا الطَّیْرَ الرَّاعِبِیَّ مَعِی فِی الْبَیْتِ یُؤْنِسُنِی قَالَ وَ قَالَ عُثْمَانُ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- وَ بَیْنَ یَدَیْهِ حَمَامٌ یَفُتُّ لَهُنَّ خُبْزاً.
******
ترجمه:
***
عثمان بن الأصفهانی نقل می کند: "اسماعیل بن ابوعبدالله (علیه السلام) از من درخواست هدیه کرد، من هم یک پرنده رعابی به او هدیه دادم. امام ابوعبدالله (علیه السلام) وارد شد و فرمود: 'این پرنده رعابی را با من در خانه بگذارید تا مرا همراهی کند.' عثمان گفت: 'به حضور امام ابوعبدالله (علیه السلام) رسیدم و دیدم که در مقابلش کبوترانی داشت که برایشان نان می ریخت.'"
***
15427- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اتَّخِذُوا الْحَمَامَ الرَّاعِبِیَّةَ فِی بُیُوتِکُمْ فَإِنَّهَا تَلْعَنُ قَتَلَةَ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع وَ لَعَنَ قَاتِلَهُ (3).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "کبوتران رعابی را در خانه هایتان نگه دارید، زیرا آن ها قاتلان حسین بن علی (علیه السلام) را لعنت می کنند و قاتل او را نفرین می کنند."
***
ص: 519
(1) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْحَمَامِ الْأَخْضَرِ وَ الْأَحْمَرِ لِلْإِمْسَاکِ فِی الْبَیْتِ وَ أَنَّ مَنْ قَتَلَ الْحَمَامَ غَضَباً اسْتُحِبَّ لَهُ الْکَفَّارَةُ عَنْ کُلِّ حَمَامَةٍ بِدِینَارٍ
******
ترجمه:
***
***
15428- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَشْعَثَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَارِقِیِّ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ صَالِحٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَرَأَیْتُ عَلَی فِرَاشِهِ ثَلَاثَ حَمَامَاتٍ خُضْرٍ قَدْ ذَرَقْنَ عَلَی الْفِرَاشِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ هَؤُلَاءِ الْحَمَامُ تَقْذَرُ الْفِرَاشَ فَقَالَ لَا إِنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُمْسَکْنَ (3) فِی الْبَیْتِ.
******
ترجمه:
***
عبدالکریم بن صالح نقل می کند که به حضور امام ابوعبدالله (علیه السلام) رفتم و دیدم سه کبوتر سبز روی تختش هستند و فضله زده اند. گفتم: "قربانت بروم، این کبوترها تخت را کثیف می کنند." امام فرمود: "نه (اشکالی ندارد)، مستحب است که آن ها را در خانه نگه داشت."
***
15429- 2- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ
******
ترجمه:
***
***
15430- 3- (5) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَرَامَةَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ رَأَی فِی مَنْزِلِهِ زَوْجَ حَمَامٍ أَمَّا الذَّکَرُ فَإِنَّهُ کَانَ أَخْضَرَ شَیْ ءٍ مِنَ السَّمْرِ (6) وَ أَمَّا الْأُنْثَی فَسَوْدَاءُ وَ رَأَیْتُهُ یَفُتُّ لَهُمَا الْخُبْزَ وَ هُوَ عَلَی الْخِوَانِ وَ یَقُولُ إِنَّهُمَا لَیَتَحَرَّکَانِ مِنَ اللَّیْلِ فَیُؤْنِسَانِی وَ مَا مِنِ انْتِفَاضَةٍ یَنْتَفِضَانِهَا مِنَ اللَّیْلِ إِلَّا دَفَعَ اللَّهُ بِهَا مَنْ دَخَلَ الْبَیْتَ مِنَ الْأَرْوَاحِ.
******
ترجمه:
***
محمد بن کرامه از امام ابوالحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل می کند که در خانه اش یک جفت کبوتر دید. او گفت: "نر، سبزترین چیز در بین رنگ های مختلف بود و ماده، سیاه بود. دیدم که حضرت سر سفره بودند برای آن ها نان می ریخت و می گفت: آن ها در شب حرکت می کنند و مرا انس می دهند. هر بار که بال می زنند، خداوند با آن، هر روحی را که وارد خانه می شود، دفع می کند."
***
ص: 520
15431- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَرَامَةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: کَانَ لِابْنِ ابْنَتِی حَمَامَاتٌ فَذَبَحْتُهُنَّ غَضَباً ثُمَّ خَرَجْتُ إِلَی مَکَّةَ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع- فَرَأَیْتُ عِنْدَهُ حَمَاماً کَثِیراً فَأَخْبَرْتُهُ وَ حَدَّثْتُهُ أَنِّی ذَبَحْتُهُنَّ فَقَالَ بِئْسَ مَا صَنَعْتَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ إِذَا کَانَ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ عَبَثٌ بِصِبْیَانِنَا یُدْفَعُ عَنْهُمُ الضَّرَرُ بِانْتِفَاضِ الْحَمَامِ وَ إِنَّهُنَّ یُؤْذِنَّ بِالصَّلَاةِ فِی آخِرِ اللَّیْلِ فَتَصَدَّقْ عَنْ کُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ دِینَاراً فَإِنَّکَ قَتَلْتَهُنَّ غَضَباً.
******
ترجمه:
***
ابو حمزه نقل می کند: "پسر دخترم کبوترانی داشت و من آن ها را به خشم ذبح کردم. سپس به مکه رفتم و به حضور امام ابوجعفر (علیه السلام) رسیدم. در آنجا کبوتران زیادی دیدم و او را از کاری که کرده بودم، مطلع کردم. امام فرمود: 'بد کاری کردی. آیا نمی دانی که اگر از اهل زمین کسی با کودکان ما بازی کند، ضرر به آن ها دفع می شود با بال زدن کبوتران و اینکه آن ها در آخر شب به نماز اعلان می کنند؟ برای هر یک از آن ها که ذبح کردی، یک دینار صدقه بده؛ زیرا آن ها را به خشم کشتی.'"
***
15432- 5- (2) وَ قَالَ ع أَکْثِرُوا مِنَ الدَّوَاجِنِ فِی بُیُوتِکُمْ یَتَشَاغَلُ بِهَا الشَّیَاطِینُ عَنْ صِبْیَانِکُمْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (3).
******
ترجمه:
***
و امام (علیه السلام) فرمود: "در خانه هایتان طیور خانگی نگهداری کنید؛ زیرا شیاطین با آن ها سرگرم می شوند و از کودکانتان دور می مانند."
***
(4) 35 بَابُ جَوَازِ تَزْوِیجِ الذَّکَرِ مِنَ الطَّیْرِ وَ الْبَهَائِمِ بِابْنَتِهِ وَ أُمِّهِ وَ اسْتِحْبَابِ الْإِعْرَاضِ عَنْهَا وَقْتَ السِّفَادِ
******
ترجمه:
***
***
15433- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ الرِّضَا ع عَنِ الزَّوْجِ مِنَ الْحَمَامِ یُفْرِخُ عِنْدَهُ یُزَوَّجُ الطَّیْرُ أُمَّهُ وَ ابْنَتَهُ قَالَ لَا بَأْسَ بِمَا کَانَ بَیْنَ الْبَهَائِمِ.
******
ترجمه:
***
ابن ابی نصر نقل می کند که مردی از امام رضا (علیه السلام) درباره جفت گیری کبوتران با مادر یا خواهر یا فرزندان خود پرسید. امام رضا (علیه السلام) پاسخ داد: "بین بهائم (حیوانات) هیچ مشکلی نیست."
***
15434- 2- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِ
ص: 521
عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع مَرَّ بِبَهِیمَةٍ وَ فَحْلٍ یَسْفَدُهَا عَلَی ظَهْرِ الطَّرِیقِ فَأَعْرَضَ عَلِیٌّ ع بِوَجْهِهِ فَقِیلَ لَهُ لِمَ فَعَلْتَ ذَلِکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- فَقَالَ إِنَّهُ لَا یَنْبَغِی أَنْ تَصْنَعُوا مَا یَصْنَعُونَ وَ هُوَ مِنَ الْمُنْکَرِ إِلَّا أَنْ تُوَارُوهُ حَیْثُ لَا یَرَاهُ رَجُلٌ وَ لَا امْرَأَةٌ.
******
ترجمه:
***
سکونی از امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرانشان نقل می کند که علی (علیه السلام) از کنارحیوانی که با نری بر سر راه بود، عبور کرد و صورتش را برگرداند. به او گفته شد: "چرا این کار را کردی، ای امیرالمؤمنین؟" فرمود: "نباید چنین کاری انجام دهید(آنها را در حال جفت گیری نگاه کنید)، زیرا از منکرات است، مگر اینکه آن را پنهان کنید، جایی که نه مردی و نه زنی آن را نبیند."
***
(1) 36 بَابُ جَوَازِ إِخْصَاءِ الدَّوَابِّ وَ کَرَاهَةِ التَّحْرِیشِ بَیْنَهَا إِلَّا الْکِلَابَ
******
ترجمه:
***
***
15435- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ تَحْرِیشِ الْبَهَائِمِ مَا خَلَا الْکِلَابَ.
******
ترجمه:
***
و رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله نهى فرمود از به جان هم انداختن حيوانات با هم (مانند قوچ بازى و خروس بازى كه دو قوچ يا دو خروس را شاخ بشاخ كنند) جز سگ كه آن را استثنا كرد.
***
15436- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْإِخْصَاءِ فَلَمْ یُجِبْنِی فَسَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
***
يونس بن يعقوب گويد: از امام صادق عليه السّلام پرسيدم در مورد اخته كردن چهارپايان حلال گوشت، جوابى نفرمود، پس از آن موسى بن جعفر عليه السّلام پرسيدم، فرمود: اشكالى ندارد.
***
15437- 3- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ کَرِهَ إِخْصَاءَ الدَّوَابِّ وَ التَّحْرِیشَ بَیْنَهَا.
******
ترجمه:
***
طلحه بن زید از امام ابوعبدالله (علیه السلام) از پدرش نقل می کند که او از اخته کردن حیوانات و تحریک آن ها (برای دعوا یا رفتار ناپسند) کراهت داشت
***
ص: 522
15438- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّحْرِیشِ بَیْنَ الْبَهَائِمِ فَقَالَ کُلُّهُ مَکْرُوهٌ إِلَّا الْکِلَابَ.
******
ترجمه:
***
ابو العباس از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند: "از او درباره تحریک حیوانات(برای دعوا کردن با هم) پرسیدم، فرمود: 'همه آن ها مکروه (نامطلوب) است، مگر سگ ها.
***
15439- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عُبَیْسِ بْنِ هِشَامٍ (3) عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مِسْمَعٍ کِرْدِینٍ (4) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّحْرِیشِ بَیْنَ الْبَهَائِمِ فَقَالَ أَکْرَهُ ذَلِکَ کُلَّهُ إِلَّا الْکَلْبَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانٍ (5)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ کَذَلِکَ.
******
ترجمه:
***
مسمع کردین نقل می کند: "از امام ابوعبدالله (علیه السلام) درباره تحریک حیوانات پرسیدم. فرمود: 'همه آن ها را مکروه (نامطلوب) می دانم، مگر سگ.'"
***
15440- 6- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ إِخْصَاءِ الْغَنَمِ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
***
یونس بن یعقوب از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند: "از او درباره اخته کردن گوسفندان پرسیدم و فرمود: 'هیچ مشکلی ندارد.'"
***
(7) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الدِّیکِ وَ الدَّجَاجِ فِی الْمَنْزِلِ
******
ترجمه:
***
***
15441- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 523
مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع صِیَاحُ الدِّیکِ صَلَاتُهُ وَ ضَرْبُهُ بِجَنَاحِهِ رُکُوعُهُ وَ سُجُودُهُ.
******
ترجمه:
***
ابن القداح از امام ابوعبدالله (علیه السلام) نقل می کند که امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: "آواز خروس نماز اوست و بال زدنش رکوع و سجود او."
***
15442- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی شُعَیْبٍ الْمَحَامِلِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: فِی الدِّیکِ خَمْسُ خِصَالٍ مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِیَاءِ السَّخَاءُ (2) وَ الْقَنَاعَةُ وَ الْمَعْرِفَةُ بِأَوْقَاتِ الصَّلَاةِ وَ کَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ وَ الْغَیْرَةُ.
******
ترجمه:
***
ابو شعیب المحاملی از امام ابوالحسن (علیه السلام) نقل می کند که فرمود: "در خروس پنج خصلت از خصلت های پیامبران وجود دارد: سخاوت، قناعت، شناخت اوقات نماز، مجامعت زیاد و غیرت."
***
15443- 3- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: کَانُوا یُحِبُّونَ أَنْ یَکُونَ فِی الْبَیْتِ الشَّیْ ءُ الدَّاجِنُ مِثْلُ الْحَمَامِ وَ الدَّجَاجِ (4) لِیَعْبَثَ بِهِ صِبْیَانُ الْجِنِّ وَ لَا یَعْبَثُونَ بِصِبْیَانِهِمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (5).
******
ترجمه:
***
حسین بن علوان از جعفر بن محمد از پدرش نقل می کند که فرمود: "آن ها دوست داشتند که در خانه چیزی اهلی مانند کبوتر یا مرغ باشد تا کودکان جن با آن بازی کنند و با کودکانشان بازی نکنند."
***
أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ التَّمِیمِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اسْتَوْصُوا بِالصُّنَانِیَّاتِ (1) خَیْراً یَعْنِی الْخُطَّافَ فَإِنَّهُ آنَسُ طَیْرٍ (بِالنَّاسِ هُمْ) (2) ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَ تَدْرُونَ مَا تَقُولُ (الصُّنَانِیَّةُ إِذَا هِیَ تَرَغَّمَتْ) (3) تَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ حَتَّی تَقْرَأَ أُمَّ الْکِتَابِ- فَإِذَا کَانَ فِی آخِرِ تَرَغُّمِهَا (4) قَالَتْ وَ لَا الضَّالِّینَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
***
محمد بن یوسف التمیمی از محمد بن جعفر از پدرش نقل می کند که رسول الله (صلی الله علیه وآله) فرمود: "به صنانیت ها (پرندگانی که در خانه ها پناه می گیرند، مثل خطاف ها) نیکی کنید، زیرا این پرندگان مهربان ترین موجودات با انسان ها هستند." سپس رسول الله (صلی الله علیه وآله) فرمود: "آیا می دانید که صنانیت ها وقتی می خوانند، چه می گویند؟ می گویند: بسم الله الرحمن الرحیم، الحمد لله رب العالمین تا آخر فاتحه. و در آخر خواندنشان، می گویند: و لا الضالین."
***
(6) 39 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الدِّیکِ الْأَبْیَضِ الْأَفْرَقِ وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی الطَّاوُسِ وَ اخْتِیَارِ الْحَمَامِ الْمُنَمَّرِ عَلَیْهِمَا
******
ترجمه:
***
***
15445- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص دِیکٌ أَفْرَقُ أَبْیَضُ یَحْرُسُ دُوَیْرَةَ أَهْلِهِ وَ سَبْعَ دُوَیْرَاتٍ حَوْلَهُ.
******
ترجمه:
***
جابربن عبدالله از امام ابوجعفر (علیه السلام) نقل می کند که رسول الله (صلی الله علیه وآله) فرمود: "یک خروس سفید می تواند نه تنها خانواده اش را بلکه هفت خانه اطراف آن ها را نیز محافظت کند."
***
ص: 525
15446- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَخْلَدٍ الْأَهْوَازِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ لَنَفْضَةٌ مِنْ حَمَامَةٍ مُنَمَّرَةٍ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِ دُیُوکٍ بِیضٍ فُرْقٍ.
******
ترجمه:
***
مَخْلَدٍ الْأَهْوَازِیّ از امام ششم عليه السّلام(مضمون شماره 5 را آورده و افزوده)يك بال تكانى كبوتر نقطه دار پلنگى بهتر است از هفت خروس يالدار سفيد.
***
15447- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: ذَکَرْتُ عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ ع حُسْنَ الطَّاوُسِ فَقَالَ لَا یَزِیدُکَ عَلَی حُسْنِ الدِّیکِ الْأَبْیَضِ بِشَیْ ءٍ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ الدِّیکُ أَحْسَنُ صَوْتاً مِنَ الطَّاوُسِ وَ هُوَ أَعْظَمُ بَرَکَةً یُنَبِّهُکَ فِی مَوَاقِیتِ الصَّلَوَاتِ (3) فَإِنَّمَا یَدْعُو الطَّاوُسُ بِالْوَیْلِ بِخَطِیئَتِهِ الَّتِی ابْتُلِیَ بِهَا.
******
ترجمه:
***
یعقوب بن جعفر بن ابراهیم الجعفری نقل می کند: "در حضور امام ابوالحسن (علیه السلام) از زیبایی طاووس یاد کردم. او فرمود: 'طاووس چیزی بیشتر از زیبایی خروس سفید ندارد.' سپس شنیدم که فرمود: 'خروس صدای بهتری نسبت به طاووس دارد و برکت بیشتری دارد؛ زیرا تو را در اوقات نماز بیدار می کند. طاووس تنها بخاطر کیفری که بر خطای خود که به آن مبتلا شده است، ناله می کند.'"
***
15448- 4- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الدِّیکُ الْأَبْیَضُ صَدِیقِی وَ صَدِیقُ کُلِّ مُؤْمِنٍ.
******
ترجمه:
***
احمد از برخی اصحابش نقل می کند که امام ابوعبدالله (علیه السلام) فرمود: "خروس سفید دوست من و دوست هر مؤمنی است."
***
(5) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الْوَرَشَانِ (6) وَ سَائِرِ الدَّوَاجِنِ فِی الْبَیْتِ
******
ترجمه:
***
***
15449- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 526
مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنِ اتَّخَذَ فِی بَیْتِهِ طَیْراً فَلْیَتَّخِذْ وَرَشَاناً فَإِنَّهُ أَکْثَرُ شَیْ ءٍ لِذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَکْثَرُ تَسْبِیحاً وَ هُوَ طَیْرٌ یُحِبُّنَا أَهْلَ الْبَیْتِ.
******
ترجمه:
***
أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ از امام ششم عليه السّلام نقل می کند كه فرمودند :هر كس پرنده اى در خانه گيرد بايد ورشان باشد كه بيشتر ذكر خدا عز و جل كند و بيشتر تسبيح گويد و پرنده اى است كه ما خانواده را دوست دارد.
***
15450- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عُثْمَانَ الْأَصْبَهَانِیِّ قَالَ: اسْتَهْدَانِی إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ طَیْراً مِنْ طُیُورِ الْعِرَاقِ فَأَهْدَیْتُ لَهُ وَرَشَاناً فَدَخَلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَرَآهُ فَقَالَ إِنَّ الْوَرَشَانَ یَقُولُ بُورِکْتُمْ بُورِکْتُمْ فَأَمْسِکُوهُ.
******
ترجمه:
***
عثمان الأصفهانی نقل می کند: "اسماعیل بن ابوعبدالله (علیه السلام) از من درخواست یک پرنده از پرندگان عراق کرد و من برایش ورشان (پرنده ای خاص) هدیه بردم. امام ابوعبدالله (علیه السلام) وارد شد و آن را دید و فرمود: 'این ورشان می گوید: مبارک باشید، مبارک باشید. پس او را نگه دارید.'"
***
15451- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سَیْفٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ (3) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ نَهَی ابْنَهُ إِسْمَاعِیلَ عَنِ اتِّخَاذِ الْفَاخِتَةِ وَ قَالَ إِنْ کُنْتَ لَا بُدَّ مُتَّخِذاً فَاتَّخِذْ وَرَشَاناً فَإِنَّهُ کَثِیرُ الذِّکْرِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
***
از اسحاق بن عمار از ابی عبدالله (ع): او پسرش اسماعیل را از نگه داشتن فاخته (یک نوع پرنده) نهی کرد و گفت: "اگر مجبور هستی پرنده ای نگه داری، ورشان (پرنده ای دیگر) نگه دار زیرا که او زیاد به یاد خداوند عز و جل است."
***
15452- 4- (4) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ قَالَ: قَالَ ع أَکْثِرُوا مِنَ الرَّوَاجِنِ (5) فِی بُیُوتِکُمْ یَتَشَاغَلُ بِهَا الشَّیَاطِینُ عَنْ صِبْیَانِکُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
***
از حسین بن بسطام در کتاب "طب الأئمة": او گفت که امام (ع) گفت: "رواجین (پرندگان خانگی یا حیوانات خانگی) را در خانه هایتان زیاد کنید تا شیاطین از فرزندانتان دور باشند."
***
ص: 527
(1) 41 بَابُ کَرَاهَةِ اتِّخَاذِ الْفَاخِتَةِ فِی الدَّارِ وَ اسْتِحْبَابِ ذَبْحِهَا أَوْ إِخْرَاجِهَا
******
ترجمه:
***
***
15453- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَتْ فِی دَارِ أَبِی جَعْفَرٍ ع فَاخِتَةٌ فَسَمِعَهَا یَوْماً وَ هِیَ تَصِیحُ فَقَالَ لَهُمْ أَ تَدْرُونَ مَا تَقُولُ هَذِهِ الْفَاخِتَةُ فَقَالُوا لَا قَالَ تَقُولُ فَقَدْتُکُمْ فَقَدْتُکُمْ ثُمَّ قَالَ لَنَفْقِدَنَّهَا قَبْلَ أَنْ تَفْقِدَنَا ثُمَّ أَمَرَ بِهَا فَذُبِحَتْ.
******
ترجمه:
***
از حفص بن البختری از مردی از ابی عبدالله (ع): او گفت: "در خانه ابی جعفر (ع) یک فاخته بود و یک روز آن را شنید که صدا می زد. او به اطرافیان گفت: 'می دانید این فاخته چه می گوید؟' آنان گفتند: 'نه.' حضرت گفتند : 'می گوید من شما را از دست دادم، من شما را از دست دادم.' سپس گفت: 'ما او را از دست خواهیم داد قبل از اینکه او ما را از دست بدهد.' سپس دستور داد که آن را ذبح کنند."
***
15454- 2- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لِی یَا أَبَا مُحَمَّدٍ- اذْهَبْ بِنَا إِلَی إِسْمَاعِیلَ نَعُودُهُ وَ کَانَ شَاکِیاً فَقُمْنَا وَ دَخَلْنَا (4) وَ إِذَا فِی مَنْزِلِهِ فَاخِتَةٌ فِی قَفَصٍ تَصِیحُ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا بُنَیَّ مَا یَدْعُوکَ إِلَی إِمْسَاکِ هَذِهِ الْفَاخِتَةِ أَ وَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهَا مَشْئُومَةٌ أَ وَ مَا تَدْرِی مَا تَقُولُ قَالَ لَهُ إِسْمَاعِیلُ لَا قَالَ إِنَّمَا تَدْعُو عَلَی أَرْبَابِهَا تَقُولُ فَقَدْتُکُمْ فَقَدْتُکُمْ فَأَخْرِجُوهَا.
وَ رَوَاهُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
***
از ابی بصیر: او گفت: "بر ابا عبدالله (ع) وارد شدم و او به من گفت: 'ای ابا محمد، برویم به دیدار اسماعیل که بیمار است.' رفتیم و وارد شدیم و در خانه اش یک فاخته در قفسی در حال صدا کردن بود. ابا عبدالله (ع) به او گفت: 'ای پسرم، چرا این فاخته را نگه داشته ای؟ آیا نمی دانی که این پرنده نحس است و نمی دانی که چه می گوید؟' اسماعیل گفت: 'نه.' او گفت: 'این پرنده دارد برای صاحبانش نفرین می کند و می گوید من شما را از دست دادم، من شما را از دست دادم. پس او را بیرون کنید.'
***
ص: 528
15455- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ الْبَرْقِیِّ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَسَمِعَ صَوْتَ فَاخِتَةٍ فِی الدَّارِ فَقَالَ أَیْنَ هَذِهِ الَّتِی أَسْمَعُ صَوْتَهَا قُلْنَا هِیَ فِی الدَّارِ أُهْدِیَتْ لِبَعْضِهِمْ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَمَا لَنَفْقِدَنَّکِ قَبْلَ أَنْ تَفْقِدِینَا قَالَ فَأَمَرَ بِهَا فَأُخْرِجَتْ مِنَ الدَّارِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
***
از علی بن سنان: او گفت: "ما نزد ابی عبدالله (ع) بودیم و او صدای یک فاخته را در خانه شنید. او گفت: 'این که صدایش را می شنوم، کجاست؟' ما گفتیم: 'او در خانه است و به یکی از آنها هدیه داده شده است.' او گفت: 'ما تو را از دست خواهیم داد قبل از اینکه تو ما را از دست بدهی.' سپس دستور داد که آن را از خانه بیرون کنند."
***
(3) 42 بَابُ کَرَاهَةِ اتِّخَاذِ الصُّلْصُلِ (4) فِی الْبَیْتِ وَ اسْتِحْبَابِ إِخْرَاجِهِ
******
ترجمه:
***
***
15456- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ عُثْمَانَ الْأَصْبَهَانِیِّ (6) قَالَ: أَهْدَیْتُ إِلَی إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع صُلْصُلًا فَدَخَلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَلَمَّا رَآهُ قَالَ مَا هَذَا الطَّائِرُ الْمَشْئُومُ (7) أَخْرِجُوهُ فَإِنَّهُ یَقُولُ فَقَدْتُکُمْ فَافْقِدُوهُ قَبْلَ أَنْ یَفْقِدَکُمْ.
ص: 529
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ مِثْلَهُ (1). (2)
******
ترجمه:
***
از عثمان الاصبهانی: او گفت: "یک صلصل (نوعی پرنده) به اسماعیل بن ابی عبدالله (ع) هدیه دادم و وقتی ابوعبدالله (ع) آن را دید، گفت: 'این پرنده نحس چیست؟ او را بیرون کنید، زیرا می گوید که شما را از دست دادم. پس او را از دست بدهید قبل از اینکه او شما را از دست بدهد.'"
***
(3) 43 بَابُ کَرَاهَةِ اتِّخَاذِ کَلْبٍ فِی الدَّارِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ کَلْبَ صَیْدٍ أَوْ مَاشِیَةٍ أَوْ یُضْطَرَّ إِلَیْهِ أَوْ یُغْلَقَ دُونَهُ الْبَابُ
******
ترجمه:
***
***
15457- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُکْرَهُ أَنْ یَکُونَ فِی دَارِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ الْکَلْبُ.
******
ترجمه:
***
از حلبی از ابی عبدالله (ع) گفت: "مکروه است که در خانه مرد مسلمان، سگ باشد."
***
15458- 2- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (6) عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا خَیْرَ فِی الْکِلَابِ إِلَّا کَلْبَ صَیْدٍ أَوْ کَلْبَ مَاشِیَةٍ.
******
ترجمه:
***
از محمد بن قیس از ابی جعفر (ع) گفت: "امیرالمؤمنین (ع) گفت: 'هیچ خیری در سگ ها نیست مگر سگ شکاری یا سگ نگهبان گله.'"
***
15459- 3- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تُمْسِکْ کَلْبَ الصَّیْدِ فِی الدَّارِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ بَابٌ.
******
ترجمه:
***
از جراح المدائنی از ابی عبدالله (ع) گفت: "سگ شکاری را در خانه نگهداری نکن، مگر اینکه بین تو و او دربی باشد.
***
ص: 530
15460- 4- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ کَلْبِ الصَّیْدِ یُمْسَکُ فِی الدَّارِ قَالَ إِذَا کَانَ یُغْلَقُ دُونَهُ الْبَابُ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
***
از سماعه: او گفت: "از او (امام) درباره سگ شکاری پرسیدم که در خانه نگهداری می شود." او گفت: "اگر درب بین او و شما بسته شود، مشکلی ندارد."
***
15461- 5- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ أَحَدٍ یَتَّخِذُ کَلْباً إِلَّا نَقَصَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ عَمَلِ صَاحِبِهِ قِیرَاطٌ.
******
ترجمه:
***
از زراره از ابی عبدالله (ع) گفت: "هر کس که سگ نگهداری کند، هر روز از عمل او به اندازه یک قیراط (واحد اندازه گیری کوچک) کاسته می شود."
***
15462- 6- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْکَلْبِ یُمْسَکُ فِی الدَّارِ قَالَ لَا.
******
ترجمه:
***
از سماعه: او گفت: "از او (امام) درباره سگ پرسیدم که در خانه نگهداری می شود." او گفت: "نه."
***
15463- 7- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص رَخَّصَ لِأَهْلِ الْقَاصِیَةِ فِی کَلْبٍ یَتَّخِذُونَهُ.
أَقُولُ: هَذَا مَخْصُوصٌ بِأَهْلِ الْقَاصِیَةِ أَوْ مَحْمُولٌ عَلَی الضَّرُورَةِ إِلَیْهِ أَوْ عَلَی کَوْنِهِ کَلْبَ صَیْدٍ أَوْ مَاشِیَةٍ لِمَا سَبَقَ هُنَا (5) وَ فِی النَّجَاسَاتِ (6) وَ فِی مَکَانِ الْمُصَلِّی (7) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (8) وَ لِمَا یَأْتِی أَیْضاً (9).
******
ترجمه:
***
از سکونی از ابی عبدالله (ع): "پیامبر (ص) به اهل قاصیه (منطقه دوردست) اجازه داد که سگی داشته باشند.
می گویم : این امر ممکن است مخصوص اهل قاصیه باشد یا به دلیل نیاز به آن مجاز شده باشد، یا مربوط به سگ شکاری یا نگهبان گله باشد که پیشتر ذکر شد.
***
ص: 531
(1) 44 بَابُ تَأَکُّدِ کَرَاهَةِ اتِّخَاذِ الْکَلْبِ الْأَسْوَدِ وَ الْأَحْمَرِ وَ الْأَبْلَقِ وَ الْأَبْیَضِ
******
ترجمه:
***
***
15464- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: الْکَلْبُ الْأَسْوَدُ (3) الْبَهِیمُ مِنَ الْجِنِّ.
******
ترجمه:
***
از زراره از یکی از آن دوامام علیهما السلام : "سگ سیاه بهیم از جن است."
***
15465- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی (5) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِیمَا بَیْنَ مَکَّةَ وَ الْمَدِینَةِ- إِذِ الْتَفَتَ عَنْ یَسَارِهِ فَإِذَا کَلْبٌ أَسْوَدُ بَهِیمٌ فَقَالَ مَا لَکَ قَبَّحَکَ اللَّهُ مَا أَشَدَّ مُسَارَعَتَکَ فَإِذَا هُوَ شَبِیهٌ بِالطَّائِرِ فَقُلْتُ مَا هَذَا جُعِلْتُ فِدَاکَ فَقَالَ هَذَا عَثِمٌ (6) بَرِیدُ الْجِنِّ مَاتَ هِشَامٌ السَّاعَةَ فَهُوَ یَطِیرُ یَنْعَاهُ فِی کُلِّ بَلْدَةٍ (7).
******
ترجمه:
***
از ابی حمزه الثمالی: او گفت: "با ابا عبدالله (ع) بودم بین مکه و مدینه که ناگهان به سمت چپش نگاه کرد و دید که یک سگ سیاه بهیم (بزرگ و سیاه) است. او گفت: 'چه شده است؟ خداوند تو را زشت کند! چقدر سریع حرکت می کنی.' ناگهان شبیه به یک پرنده شد. گفتم: 'این چیست؟' او گفت: 'این عثم است، پیک جن ها. هشام همین حالا مرده است و او در حال پرواز است و خبر مرگش را در هر شهر اعلام می کند.'"
***
قَالَ: سُئِلَ عَنِ الْکِلَابِ فَقَالَ کُلُّ أَسْوَدَ بَهِیمٍ وَ کُلُّ أَحْمَرَ بَهِیمٍ وَ کُلُّ أَبْیَضَ بَهِیمٍ فَذَلِکَ خَلْقٌ مِنَ الْکِلَابِ مِنَ الْجِنِّ وَ مَا کَانَ أَبْلَقَ فَهُوَ مَسْخٌ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ.
******
ترجمه:
***
از سالم ابی سلمة از ابی عبدالله (ع): "درباره سگ ها پرسیدند. او گفت: هر سگ سیاه بهیم، سگ سرخ بهیم و سگ سفید بهیم، آفریده ای از جن ها هستند. و هر سگ ابلق (دارای رنگ های مختلف) مسخی از جن ها و انسان ها است."
***
(2) 45 بَابُ کَرَاهَةِ الْأَکْلِ مَعَ حُضُورِ الْکَلْبِ إِلَّا أَنْ یُطْعَمَ أَوْ یُطْرَدَ
******
ترجمه:
***
***
15467- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْکِلَابُ مِنْ ضَعَفَةِ الْجِنِّ فَإِذَا أَکَلَ أَحَدُکُمُ الطَّعَامَ (وَ شَیْ ءٌ مِنْهَا بَیْنَ یَدَیْهِ) (4) فَلْیُطْعِمْهُ أَوْ لِیَطْرُدْهُ فَإِنَّ لَهَا أَنْفُسَ سَوْءٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی إِطْعَامِ الدَّوَابِّ فِی الصَّدَقَةِ (5) وَ غَیْرِهَا (6).
******
ترجمه:
***
از مسمع از ابی عبدالله (ع): "رسول خدا (ص) گفت: 'سگ ها از ضعیف ترین جن ها هستند. پس هرگاه یکی از شما غذا بخورد (و چیزی از آن بین دستانش باشد)، باید به آنها غذا دهد یا آنها را دور کند، زیرا آنها نفوس بدی دارند.'"
***
النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بَعَثَنِی رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَی الْمَدِینَةِ فَقَالَ لَا تَدَعْ صُورَةً إِلَّا مَحَوْتَهَا وَ لَا قَبْراً إِلَّا سَوَّیْتَهُ وَ لَا کَلْباً إِلَّا قَتَلْتَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ التَّمَاثِیلِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی الصَّیْدِ (2) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
از سکونی از ابی عبدالله (ع) گفت: "امیرالمؤمنین (ع) گفت: رسول خدا (ص) مرا به مدینه فرستاد و گفت: هیچ تصویری را باقی نگذار مگر اینکه آن را محو کنی، هیچ قبری را باقی نگذار مگر اینکه آن را هموار کنی، و هیچ سگی را باقی نگذار مگر اینکه آن را بکشی."
***
(4) 47 بَابُ جَوَازِ قَتْلِ الْحَیَّاتِ وَ النَّمْلِ وَ الذَّرِّ وَ سَائِرِ الْمُؤْذِیَاتِ وَ کَرَاهَةِ قَتْلِ حَیَّاتِ الْبُیُوتِ مَعَ عَدَمِ الْخَوْفِ مِنْ أَذَاهَا
******
ترجمه:
***
***
15469- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ قَالَ: سُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ یَقْتُلُ الْحَیَّةَ وَ قَالَ لَهُ السَّائِلُ إِنَّهُ بَلَغَنَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ تَرَکَهَا تَخَوُّفاً مِنْ تَبِعَتِهَا فَلَیْسَ مِنِّی قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ تَرَکَهَا تَخَوُّفاً مِنْ تَبِعَتِهَا فَلَیْسَ مِنِّی فَإِنَّهَا حَیَّةٌ لَا تَطْلُبُکَ وَ لَا بَأْسَ بِتَرْکِهَا.
******
ترجمه:
***
از ابان: او گفت: "از ابوالحسن (ع) درباره مردی که مار را می کشد، پرسیدند. و سائل به او گفت: 'به ما رسیده است که رسول خدا (ص) گفت: هر کس از ترس عواقب آن، مار را نکشد، از من نیست.' او گفت: 'رسول خدا (ص) گفت: هر کس از ترس عواقب آن، مار را نکشد، از من نیست. زیرا که آن مار به دنبال تو نمی آید و مشکلی ندارد که آن را نکشی.'
***
15470- 2- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ
ص: 534
مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ قَالَ سَمِعْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع یَقُولُ وَ سُئِلَ عَنْ قَتْلِ الْحَیَّاتِ وَ النَّمْلِ فِی الدُّورِ إِذَا آذَیْنَ قَالَ لَا بَأْسَ بِقَتْلِهِنَّ وَ إِحْرَاقِهِنَّ إِذَا آذَیْنَ وَ لَکِنْ لَا تَقْتُلُوا مِنَ الْحَیَّاتِ عَوَامِرَ الْبُیُوتِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ شَابّاً مِنَ الْأَنْصَارِ خَرَجَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص- یَوْمَ أُحُدٍ وَ کَانَتْ لَهُ امْرَأَةٌ حَسْنَاءُ فَغَابَ فَرَجَعَ فَإِذَا هُوَ بِامْرَأَتِهِ تَطْلُعُ مِنَ الْبَابِ فَلَمَّا رَآهَا أَشَارَ إِلَیْهَا بِالرُّمْحِ فَقَالَتْ لَهُ لَا تَفْعَلْ وَ لَکِنِ ادْخُلْ فَانْظُرْ مَا فِی بَیْتِکَ فَدَخَلَ فَإِذَا هُوَ بِحَیَّةٍ مُطَوَّقَةٍ عَلَی فِرَاشِهِ فَقَالَتِ الْمَرْأَةُ لِزَوْجِهَا هَذَا الَّذِی أَخْرَجَنِی فَطَعَنَ الْحَیَّةَ فِی رَأْسِهَا ثُمَّ عَلَّقَهَا فَجَعَلَ یَنْظُرُ إِلَیْهَا وَ هِیَ تَضْطَرِبُ فَبَیْنَمَا هُوَ کَذَلِکَ إِذْ سَقَطَ فَانْدَقَّتْ عُنُقُهُ فَأُخْبِرَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَنَهَی یَوْمَئِذٍ عَنْ قَتْلِهَا وَ أَمَّا مَنْ قَالَ مَنْ تَرَکَهُنَّ مَخَافَةَ تَبِعَتِهِنَّ فَلَیْسَ مِنَّا لِمَا سِوَی ذَلِکَ فَأَمَّا عُمَّارُ الدَّارِ فَلَا تُهَاجُ لِنَهْیِ رَسُولِ اللَّهِ ص عَنْ قَتْلِهِنَّ یَوْمَئِذٍ.
******
ترجمه:
***
از مسعدة بن زیاد: او گفت: "جعفر بن محمد (ع) گفت و درباره کشتن مارها و مورچه ها در خانه ها اگر اذیت کنند، پرسیدند. او گفت: 'مشکلی ندارد که آنها را بکشید و بسوزانید اگر اذیت کنند، اما مارهای خانگی را نکشید.' سپس گفت: 'جوانی از انصار با رسول خدا (ص) در روز احد بود و همسر زیبایی داشت. او غایب شد و وقتی برگشت، همسرش را دید که از در بیرون می آید. وقتی او را دید، با نیزه به او اشاره کرد. همسرش گفت: 'این کار را نکن، بلکه وارد شو و ببین در خانه ات چه هست.' او وارد شد و دید که یک مار بزرگ روی تختش است. همسرش گفت: 'این چیزی است که مرا بیرون کرد.' او مار را در سرش زد و سپس آن را آویزان کرد و به آن نگاه کرد که در حال تکان خوردن بود. در حالی که او این کار را می کرد، ناگهان افتاد و گردنش شکست. به رسول خدا (ص) خبر دادند و او در آن روز از کشتن مارها نهی کرد. اما کسی که گفت از ترس عواقب آن، مارها را نکشد، از ما نیست. اما مارهای خانگی را اذیت نکنید به دلیل نهی رسول خدا (ص) از کشتن آنها در آن روز
***
15471- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا تَقُولُ فِی قَتْلِ الذَّرِّ (2) قَالَ اقْتُلْهُنَّ إِنْ آذَیْنَکَ أَوْ لَمْ یُؤْذِینَکَ.
******
ترجمه:
***
از عبید بن زراره: او گفت: "به ابی عبدالله (ع) گفتم: 'در مورد کشتن مورچه ها چه می گویی؟' او گفت: 'بکش آنها را، چه اذیتت کنند چه نکنند.'"
***
15472- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِقَتْلِ النَّمْلِ آذَیْنَکَ أَوْ لَمْ یُؤْذِینَکَ.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان از ابی عبدالله (ع): "گفت: 'مشکلی ندارد که مورچه ها را بکشید، چه شما را اذیت کنند و چه نکنند.'"
***
15473- 5- (4) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع
ص: 535
قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَتْلِ النَّمْلَةِ أَ یَصْلُحُ قَالَ لَا تَقْتُلْهَا إِلَّا أَنْ تُؤْذِیَکَ.
******
ترجمه:
***
از علی بن جعفر در کتابش از برادرش موسی بن جعفر (ع): "گفت: از او درباره کشتن مورچه پرسیدم، آیا این کار صحیح است؟ او گفت: 'آن را نکش مگر اینکه تو را اذیت کند.'
***
15474- 6- (1) قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَتْلِ الْهُدْهُدِ فَقَالَ لَا تُؤْذِهِ وَ لَا تَذْبَحْهُ فَنِعْمَ الطَّیْرُ هُوَ.
******
ترجمه:
***
و از او درباره کشتن هدهد پرسیدم، او گفت: "آن را اذیت نکن و ذبح نکن، زیرا پرنده خوبی است."
***
15475- 7- (2) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْعَبَّاسِ النَّجَاشِیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یُوسُفَ الْجُعْفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْحَکَمِ الرَّافِعِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی رَافِعٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی رَافِعٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص وَ هُوَ نَائِمٌ أَوْ یُوحَی إِلَیْهِ وَ إِذَا حَیَّةٌ فِی جَانِبِ الْبَیْتِ إِلَی أَنْ قَالَ فَاسْتَیْقَظَ فَأَخْبَرْتُهُ خَبَرَ الْحَیَّةِ فَقَالَ اقْتُلْهَا فَقَتَلْتُهَا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
***
از ابی رافع: او گفت: "بر رسول خدا (ص) وارد شدم در حالی که او خوابیده بود یا به او وحی می شد و دیدم که یک مار در کنار خانه است... سپس او بیدار شد و من خبر مار را به او دادم. او گفت: 'آن را بکش.' پس من آن را کشتم.
***
15476- 8- (3) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی وَصِیَّتِهِ لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ إِذَا رَأَیْتَ حَیَّةً فِی رَحْلِکَ فَلَا تَقْتُلْهَا حَتَّی تُخَرِّجَ (4) عَلَیْهَا ثَلَاثاً فَإِنْ رَأَیْتَهَا الرَّابِعَةَ فَاقْتُلْهَا فَإِنَّهَا کَافِرَةٌ یَا عَلِیُّ إِذَا رَأَیْتَ حَیَّةً فِی طَرِیقٍ فَاقْتُلْهَا فَإِنِّی اشْتَرَطْتُ عَلَی الْجِنِّ أَنْ لَا یَظْهَرُوا فِی صُوَرِ الْحَیَّاتِ.
******
ترجمه:
***
از حسن بن علی بن شعبه در کتاب "تحف العقول" از پیامبر (ص) در وصیتش به علی (ع): "ای علی، اگر ماری را در خانه ات دیدی، آن را نکش تا سه بار به آن هشدار بدهی. اگر در چهارمین بار باز هم آن را دیدی، بکش، زیرا که آن کافر است. ای علی، اگر ماری را در راه دیدی، بکش، زیرا که من از جن ها خواستم که در شکل مارها ظاهر نشوند."
***
15477- 9- (5) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ
ص: 536
سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّ عُصْفُوراً وَقَعَ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ جَعَلَ یَصِیحُ وَ یَضْطَرِبُ فَقَالَ أَ تَدْرِی مَا یَقُولُ قُلْتُ لَا قَالَ: قَالَ لِی إِنَّ حَیَّةً تُرِیدُ أَنْ تَأْکُلَ فِرَاخِی فِی الْبَیْتِ فَقُمْ وَ خُذْ تِلْکَ النِّسْعَةَ (1) وَ ادْخُلِ الْبَیْتَ وَ اقْتُلِ الْحَیَّةَ فَقُمْتُ وَ أَخَذْتُ النِّسْعَةَ وَ دَخَلْتُ الْبَیْتَ وَ إِذَا حَیَّةٌ تَجُولُ فِی الْبَیْتِ فَقَتَلْتُهَا.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی تُرُوکِ الْإِحْرَامِ (2) وَ فِی کِتَابِ الصَّیْدِ (3) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ (4) وَ یَأْتِی فِی الصَّیْدِ النَّهْیُ عَنْ قَتْلِ النَّمْلِ وَ هُوَ مَخْصُوصٌ بِمَا لَا یُؤْذِی (5).
******
ترجمه:
***
از سلیمان الجعفری از رضا (ع): "یک گنجشک بین دستانش افتاد و شروع به صدا زدن و اضطراب کرد. او گفت: 'می دانی چه می گوید؟' گفتم: 'نه.' او گفت: 'به من می گوید که یک مار می خواهد جوجه هایم را در خانه بخورد. برو و آن نِسْعَة (نوعی ابزار) را بگیر و وارد خانه شو و مار را بکش.' پس من بلند شدم و نِسْعَة را گرفتم و وارد خانه شدم و دیدم که یک مار در خانه می چرخد. پس آن را کشتم."
***
(6) 48 بَابُ اسْتِحْبَابِ اتِّخَاذِ الزَّرْعِ ثُمَّ الْغَنَمِ ثُمَّ الْبَقَرِ ثُمَّ النَّخْلِ وَ اخْتِیَارِ الْجَمِیعِ عَلَی الْإِبِلِ وَ کُلٍّ مِنْهَا عَلَی لَاحِقِهِ
******
ترجمه:
***
***
15478- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَیُّ الْمَالِ خَیْرٌ قَالَ زَرْعٌ زَرَعَهُ صَاحِبُهُ وَ أَصْلَحَهُ وَ أَدَّی حَقَّهُ یَوْمَ حَصَادِهِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ الزَّرْعِ خَیْرٌ قَالَ رَجُلٌ فِی
ص: 537
غَنَمِهِ قَدْ تَبِعَ بِهَا مَوَاضِعَ الْقَطْرِ یُقِیمُ الصَّلَاةَ وَ یُؤْتِی الزَّکَاةَ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ الْغَنَمِ خَیْرٌ قَالَ الْبَقَرُ تَغْدُو بِخَیْرٍ وَ تَرُوحُ بِخَیْرٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ الْبَقَرِ خَیْرٌ قَالَ الرَّاسِیَاتُ فِی الْوَحَلِ وَ الْمُطْعِمَاتُ فِی الْمَحْلِ نِعْمَ الشَّیْ ءُ النَّخْلُ مَنْ بَاعَهُ فَإِنَّمَا ثَمَنُهُ بِمَنْزِلَةِ رَمَادٍ عَلَی رَأْسِ شَاهِقَةٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِی یَوْمٍ عَاصِفٍ إِلَّا أَنْ یُخْلِفَ مَکَانَهَا قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیُّ الْمَالِ بَعْدَ النَّخْلِ خَیْرٌ فَسَکَتَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ فَأَیْنَ الْإِبِلُ قَالَ فِیهَا الشَّقَاءُ وَ الْجَفَاءُ وَ الْعَنَاءُ وَ بُعْدُ الدَّارِ تَغْدُو مُدْبِرَةً وَ تَرُوحُ مُدْبِرَةً لَا یَأْتِی خَیْرُهَا إِلَّا مِنْ جَانِبِهَا الْأَشْأَمِ أَمَا إِنَّهَا لَا تَعْدَمُ الْأَشْقِیَاءَ الْفَجَرَةَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ أَیْضاً عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع (1)
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ (2)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3)
قَالَ الصَّدُوقُ مَعْنَی قَوْلِهِ وَ لَا یَأْتِی خَیْرُهَا إِلَّا مِنْ جَانِبِهَا الْأَشْأَمِ أَنَّهَا لَا تُحْلَبُ وَ لَا تُرْکَبُ إِلَّا مِنَ الْجَانِبِ الْأَیْسَرِ (4).
******
ترجمه:
***
محمد بن علی بن حسین گفت: "از رسول خدا (ص) پرسیدند: 'کدام مال بهتر است؟' او گفت: 'کشت و زرعی که صاحبش آن را کاشته و اصلاح کرده و حق آن را در روز برداشت ادا کرده باشد.' گفته شد: 'ای رسول خدا، پس کدام مال بعد از زراعت بهتر است؟' او گفت: 'مردی که در میان گوسفندانش است و آنها را به جاهای باران زا می برد و نماز را اقامه می کند و زکات می دهد.' گفته شد: 'ای رسول خدا، پس کدام مال بعد از گوسفندان بهتر است؟' او گفت: 'گاوها، که صبح با خیر می آیند و شب با خیر برمی گردند.' گفته شد: 'ای رسول خدا، پس کدام مال بعد از گاوها بهتر است؟' او گفت: 'نخل های ثابت در گل و نخل های غذادهنده در قحطی، نعم شیء نخل است. هر کسی که آن را بفروشد، قیمت آن مانند خاکستر بر قله کوهی است که در روزی طوفانی با باد شدید روبرو شده باشد، مگر اینکه جای آن را پر کند.' گفته شد: 'ای رسول خدا، پس کدام مال بعد از نخل ها بهتر است؟' او ساکت شد. سپس مردی گفت: 'پس شترها کجایند؟' او گفت: 'در آنها مشقت، خشونت، زحمت و دوری از خانه است. صبح می روند و شب برمی گردند. خیر آنها تنها از سمت شوم آنها می آید. بدانید که آنها اشقیا و فاجران را کم ندارند.
***
ص: 538
15479- 2- (1) قَالَ وَ قَالَ ع فِی الْغَنَمِ إِذَا أَقْبَلَتْ أَقْبَلَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ أَقْبَلَتْ وَ الْبَقَرُ إِذَا أَقْبَلَتْ أَقْبَلَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ أَدْبَرَتْ وَ الْإِبِلُ إِذَا أَقْبَلَتْ أَدْبَرَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ أَدْبَرَتْ.
******
ترجمه:
***
او (ع) گفت: "در مورد گوسفندان، اگر به سوی شما بیایند، به سوی شما خواهند آمد، و اگر برگردند، به سوی شما خواهند آمد. در مورد گاوها، اگر به سوی شما بیایند، به سوی شما خواهند آمد، و اگر برگردند، برخواهند گشت. اما در مورد شترها، اگر به سوی شما بیایند، برمی گردند، و اگر برگردند، باز هم برمی گردند.
***
15480- 3- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّهِیکِیِّ وَ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْعَبْدِیِّ عَنْ أَبِی وَکِیعٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ بِالْغَنَمِ وَ الْحَرْثِ فَإِنَّهُمَا یَغْدُوَانِ بِخَیْرٍ وَ یَرُوحَانِ بِخَیْرٍ.
******
ترجمه:
***
از ابی اسحاق از علی (ع): "رسول خدا (ص) گفت: 'به گوسفندان و زراعت پایبند باشید، زیرا که آنها صبح با خیر می روند و شب با خیر برمی گردند.'"
***
15481- 4- (3) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ وَ الْخِصَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْغَنَمُ إِذَا أَقْبَلَتْ أَقْبَلَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ أَقْبَلَتْ وَ الْبَقَرُ إِذَا أَقْبَلَتْ أَقْبَلَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ أَدْبَرَتْ وَ الْإِبِلُ أَعْنَانُ (4) الشَّیَاطِینِ إِذَا أَقْبَلَتْ أَدْبَرَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ أَدْبَرَتْ وَ لَا یَجِی ءُ خَیْرُهَا إِلَّا مِنْ جَانِبِهَا الْأَشْأَمِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَمَنْ یَتَّخِذُهَا بَعْدَ ذَا قَالَ فَأَیْنَ الْأَشْقِیَاءُ الْفَجَرَةُ.
******
ترجمه:
***
از عمرو بن ابی المقدام از ابی عبدالله جعفر بن محمد (ع) از پدرانش (ع): "رسول خدا (ص) گفت: 'گوسفندان اگر به سوی شما بیایند، به سوی شما خواهند آمد، و اگر برگردند، به سوی شما خواهند آمد. گاوها اگر به سوی شما بیایند، به سوی شما خواهند آمد، و اگر برگردند، برمی گردند. اما شترها ابزار شیطان هستند؛ اگر به سوی شما بیایند، برمی گردند، و اگر برگردند، باز هم برمی گردند، و خیر آنها تنها از سمت شوم آنها می آید.' گفته شد: 'ای رسول خدا، پس چه کسی آنها را نگه دارد؟' او گفت: 'پس اشقیا و فاجران کجا هستند؟'"
***
15482- 5- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ زِیَادٍ الْقَنْدِیِّ عَنْ أَبِی وَکِیعٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ
ص: 539
عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَیْکُمْ بِالْغَنَمِ وَ الْحَرْثِ فَإِنَّهُمَا یَرُوحَانِ بِخَیْرٍ وَ یَغْدُوَانِ بِخَیْرٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَیْنَ الْإِبِلُ قَالَ تِلْکَ أَعْنَانُ الشَّیَاطِینِ یَأْتِیهَا خَیْرُهَا مِنَ الْجَانِبِ الْأَشْأَمِ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنْ سَمِعَ النَّاسُ بِذَلِکَ تَرَکُوهَا فَقَالَ إِذاً لَا یَعْدَمَهَا الْأَشْقِیَاءُ الْفَجَرَةُ.
******
ترجمه:
***
از حارث از علی (ع): "رسول خدا (ص) گفت: 'به گوسفندان و زراعت پایبند باشید، زیرا که آنها شب با خیر برمی گردند و صبح با خیر می روند.' گفته شد: 'ای رسول خدا، پس شترها چه؟' او گفت: 'آنها ابزار شیطان هستند؛ خیر آنها تنها از سمت شومشان می آید.' گفته شد: 'ای رسول خدا، اگر مردم این را بشنوند، آنها را رها می کنند.' او گفت: 'در آن صورت، فاجران و اشقیا آنها را خواهند داشت.'"
***
15483- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ بِإِسْنَادِهِ أَنَّ النَّبِیَّ ص أَبْصَرَ نَاقَةً مَعْقُولَةً وَ عَلَیْهَا جَهَازُهَا فَقَالَ أَیْنَ صَاحِبُهَا مُرُوهُ فَلْیَسْتَعِدَّ غَداً لِلْخُصُومَةِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الرِّفْقِ بِالدَّوَابِّ (5).
******
ترجمه:
***
از سکونی با اسناد خودش : "پیامبر (ص) شتری را دید که بسته شده و بارش روی آن بود. او گفت: 'صاحبش کجاست؟ به او بگویید برای فردا برای خصومت آماده باشد.'"
***
(6) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ اعْتِدَالِ حَمْلِ الدَّابَّةِ وَ تَأَخُّرِهِ وَ کَرَاهَةِ مَیْلِهِ
******
ترجمه:
***
***
15484- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ حَمَّادٍ
ص: 540
اللَّحَّامِ قَالَ: مَرَّ قِطَارٌ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَرَأَی زَامِلَةً قَدْ مَالَتْ فَقَالَ یَا غُلَامُ اعْدِلْ عَلَی هَذَا الْجَمَلِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَی یُحِبُّ الْعَدْلَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از حماد اللحام: "قطاری از ابی عبدالله (ع) گذشت و دید که(بار) شتری به پهلو خم شده است. او گفت: 'ای غلام، این شتر را راست کن، زیرا که خداوند تعالی عدالت را دوست دارد.'"
***
15485- 2- (2) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَخِّرُوا الْأَحْمَالَ فَإِنَّ الْیَدَیْنِ مُعَلَّقَةٌ وَ الرِّجْلَیْنِ مُوَثَّقَةٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
***
و در خبر دیگری، پیامبر (ص) گفت: "بارها را عقب بکشید زیرا که دست ها آویزان هستند و پاها بسته شده اند.
***
(4) 51 بَابُ اسْتِحْبَابِ دَفْنِ الدَّابَّةِ الَّتِی تَکَرَّرَ الْحَجُّ عَلَیْهَا إِذَا مَاتَتْ وَ کَرَاهَةِ ضَرْبِهَا
******
ترجمه:
***
***
15486- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ لِابْنِهِ مُحَمَّدٍ ع حِینَ حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ إِنِّی قَدْ حَجَجْتُ عَلَی نَاقَتِی هَذِهِ عِشْرِینَ حَجَّةً فَلَمْ أَقْرَعْهَا بِسَوْطٍ قَرْعَةً فَإِذَا نَفَقَتْ فَادْفِنْهَا لَا یَأْکُلْ لَحْمَهَا السِّبَاعُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ کُلُّ بَعِیرٍ (6) یُوقَفُ عَلَیْهِ مَوْقِفَ عَرَفَةَ سَبْعَ حِجَجٍ إِلَّا جَعَلَهُ اللَّهُ مِنْ نَعَمِ الْجَنَّةِ وَ بَارَکَ فِی نَسْلِهِ فَلَمَّا نَفَقَتْ حَفَرَ لَهَا أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ دَفَنَهَا.
ص: 541
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
***
از یونس بن یعقوب از صادق (ع): "علی بن حسین به پسرش محمد (ع) هنگام مرگ گفت: 'من با این ناقه ام بیست حج بجا آوردم و هرگز با تازیانه ای به آن ضربه نزدم. اگر مرد، آن را دفن کن تا گوشت آن را درندگان نخورند. زیرا رسول خدا (ص) گفت: هر شتری که هفت حج در موقف عرفه حاضر شود، خداوند آن را از نعمت های بهشت قرار می دهد و در نسلش برکت می دهد.' وقتی شتر مرد، ابو جعفر (ع) برای آن قبر کند و دفنش کرد
***
15487- 2- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ دَابَّةٍ عُرِّفَ بِهَا خَمْسَ مَرَّاتٍ إِلَّا کَانَتْ مِنْ نَعَمِ الْجَنَّةِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
***
از محمد بن مرزم از پدرش از ابی عبدالله (ع): "رسول خدا (ص) گفت: 'هیچ دابه ای (حیوانی) که پنج بار با آن انجام حج داده شده باشد، نیست مگر اینکه از نعمت های بهشت خواهد بود.'"
***
15488- 3- (4) قَالَ وَ رَوَی بَعْضُهُمْ وُقِفَ بِهَا ثَلَاثَ وَقَفَاتٍ.
******
ترجمه:
***
> گفت: "و برخی از آنها روایت کرده اند که سه وقفه(حج) با آن انجام شده است."
***
15489- 4- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ (6) عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع حَجَّ عَلَی نَاقَةٍ لَهُ عِشْرِینَ حَجَّةً فَمَا قَرَعَهَا بِسَوْطٍ فَلَمَّا نَفَقَتْ أَمَرَ بِدَفْنِهَا لِئَلَّا یَأْکُلَهَا السِّبَاعُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَقَدْ کَانَ یَسْقُطُ مِنْهُ کُلَّ سَنَةٍ سَبْعُ ثَفِنَاتٍ مِنْ مَوَاضِعِ سُجُودِهِ لِکَثْرَةِ صَلَاتِهِ وَ کَانَ یَجْمَعُهَا فَلَمَّا مَاتَ دُفِنَتْ مَعَهُ وَ لَقَدْ بَکَی عَلَی أَبِیهِ الْحُسَیْنِ ع عِشْرِینَ سَنَةً.
******
ترجمه:
***
از محمد بن حمران از پدرش از ابی جعفر (ع) در حدیثی: "علی بن حسین (ع) با ناقه اش بیست حج انجام داد و هرگز با تازیانه ای به آن ضربه نزد. وقتی مرد، دستور داد که آن را دفن کنند تا درندگان گوشتش را نخورند. و هر سال از مواضع سجود او هفت پینه می افتاد به دلیل کثرت نمازش. او آنها را جمع می کرد و وقتی مرد، با او دفن شدند. و بیست سال برای پدرش حسین (ع) گریست."
***
ص: 542
15490- 5- (1) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ (2) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَجَّ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع عَلَی نَاقَتِهِ عَشْرَ سِنِینَ مَا قَرَعَهَا بِسَوْطٍ وَ لَقَدْ بَرَکَتْ بِهِ سَنَةً مِنْ سَنَوَاتِهِ فَمَا قَرَعَهَا بِسَوْطٍ.
******
ترجمه:
***
از عبدالله بن سنان از ابی عبدالله (ع) گفت: "علی بن حسین (ع) ده سال بر ناقه اش حج گزارد، و هرگز با تازیانه ای به آن ضربه نزد. و حتی یک سال، او را نشاند، اما هرگز با تازیانه ای به آن ضربه نزد.
***
(3) 52 بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ تُعَرْقَبَ الدَّابَّةُ إِنْ حَرَنَتْ فِی أَرْضِ الْعَدُوِّ بَلْ تُذْبَحُ وَ یُکْرَهُ أَنْ یُنْزَی حِمَارٌ عَلَی عَتِیقَةٍ
******
ترجمه:
***
***
15491- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا حَرَنَتْ عَلَی أَحَدِکُمْ دَابَّتُهُ (فِی أَرْضِ الْعَدُوِّ فِی سَبِیلِ اللَّهِ) (5) فَلْیَذْبَحْهَا وَ لَا یُعَرْقِبْهَا.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (6)
وَ رَوَاهُ بِإِسْنَادٍ آخَرَ یَأْتِی فِی الصَّیْدِ وَ الذَّبَائِحِ (7).
******
ترجمه:
***
از سکونی از ابی عبدالله (ع): "رسول خدا (ص) گفت: 'اگر حیوان شما در زمین دشمن در راه خدا بماند(دست دشمن افتاد)، آن را ذبح کنید و پای آن را نبرید.'"
***
15492- 2- (8) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَمَّا کَانَ یَوْمُ مُؤْتَةَ
ص: 543
کَانَ جَعْفَرُ بْنُ أَبِی طَالِبٍ عَلَی فَرَسٍ لَهُ فَلَمَّا الْتَقَوْا نَزَلَ عَنْ فَرَسِهِ فَعَرْقَبَهَا بِالسَّیْفِ فَکَانَ أَوَّلَ مَنْ عَرْقَبَ فِی الْإِسْلَامِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ (1) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (2).
******
ترجمه:
***
او گفت: "ابو عبدالله (ع) گفت: 'در روز مؤته، جعفر بن ابی طالب بر اسبی بود. وقتی با دشمنان روبرو شد، از اسبش پایین آمد و با شمشیر آن را از پای درآورد. او اولین کسی بود که در اسلام این کار را انجام داد.'
***
(3) 53 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ قَتْلِ الْهِرَّةِ وَ الْبَهِیمَةِ إِلَّا مَا اسْتُثْنِیَ
******
ترجمه:
***
***
15493- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ امْرَأَةً عُذِّبَتْ فِی هِرَّةٍ رَبَطَتْهَا حَتَّی مَاتَتْ عَطَشاً.
******
ترجمه:
***
از حفص بن بختری از ابی عبدالله (ع) گفت: "زنی به خاطر گربه ای که آن را بسته بود تا از تشنگی بمیرد، عذاب دید."
***
15494- 2- (5) الْحَسَنُ بْنُ الْفَضْلِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَحَاسِنِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: أَقْذَرُ الذُّنُوبِ ثَلَاثَةٌ قَتْلُ الْبَهِیمَةِ وَ حَبْسُ مَهْرِ الْمَرْأَةِ وَ مَنْعُ الْأَجِیرِ أَجْرَهُ.
ص: 544
******
ترجمه:
***
حسن بن فضل طبرسی در "مکارم الاخلاق" نقل از کتاب "المحاسن" از صادق (ع) گفت: "ناپاک ترین گناهان سه چیز است: کشتن حیوان، نگه داشتن مهریه زن و ممانعت از پرداخت مزد کارگر."
***
ص: 545