سرشناسه:حرعاملی، محمدبن حسن، 1033 - 1104ق.
عنوان و نام پدیدآور: ترجمه وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی؛ تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی / ترجمه: گروهی از محققین مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان
مشخصات نشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان 1400 ه ش
مشخصات ظاهری:30 ج.
موضوع:احادیث شیعه -- قرن 11ق.
موضوع:احادیث احکام
شناسه افزوده: متن عربی موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث(قم)
رده بندی کنگره:BP135/ح4ت7 ی1300
رده بندی دیویی:297/212
شماره کتابشناسی ملی:1321690
ص: 1
تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه
تالیف: محمد بن الحسن الحر العاملی
تحقیق: محمدرضا الحسینی الجلالی
ص: 2
بسم الله الرحمن الرحیم
ص: 3
ص: 4
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِهِمَا بَعْدَ الصَّلَاةِ فَرِیضَةً کَانَتْ أَوْ نَافِلَةً
باب مستحب بودن انجام دو سجده بعد ازهر نماز واجب یا مستحب
8560- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ لِنِعْمَةٍ (3) وَ هُوَ مُتَوَضِّئٌ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ صَلَوَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ خَطَایَا عِظَامٍ.
******
ترجمه:
رحمان بن حجاج از امام صادق (علیه السلام )نقل میکند که فرمودند: هر کس با وضو بخاطرنعمتی سجده شکر انجام دهد خداوند ده صلوات (درجه )برایش می نویسد و ده گناه بزرگ را از او محو میکند
8561- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الْحُسَیْنِ الْأَسَدِیِّ یَعْنِی مُحَمَّدَ بْنَ جَعْفَرٍ أَنَّ الصَّادِقَ ع قَالَ: إِنَّمَا یَسْجُدُ الْمُصَلِّی سَجْدَةً بَعْدَ الْفَرِیضَةِ لِیَشْکُرَ اللَّهَ تَعَالَی ذِکْرُهُ فِیهَا عَلَی مَا مَنَّ بِهِ عَلَیْهِ مِنْ أَدَاءِ فَرْضِهِ وَ أَدْنَی مَا یُجْزِی فِیهَا شُکْراً لِلَّهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
حسین اسدی ازامام صادق علیه السلام نقل میکند که حضرت فرمودند :برای نماز گزارلازم است بعد از هر نماز سجده شکر انجام دهد که خداوند متعال براو منت گذاشته که توفیق انجام واجب را پیدا کرده وحد اقل ذکر سجده شکر گفتن سه مرتبه شکرا لله می باشد
8562- 3- (5) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ (6) عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ:
ص: 5
السَّجْدَةُ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ شُکْراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی مَا وَفَّقَ لَهُ الْعَبْدَ مِنْ أَدَاءِ فَرْضِهِ (1) وَ أَدْنَی مَا یُجْزِی فِیهَا مِنَ الْقَوْلِ أَنْ یُقَالَ شُکْراً لِلَّهِ شُکْراً لِلَّهِ شُکْراً لِلَّهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قُلْتُ فَمَا مَعْنَی قَوْلِهِ شُکْراً لِلَّهِ قَالَ یَقُولُ هَذِهِ السَّجْدَةُ مِنِّی شُکْراً لِلَّهِ عَلَی مَا وَفَّقَنِی لَهُ مِنْ خِدْمَتِهِ وَ أَدَاءِ فَرْضِهِ وَ الشُّکْرُ مُوجِبٌ لِلزِّیَادَةِ فَإِنْ کَانَ فِی الصَّلَاةِ تَقْصِیرٌ لَمْ یَتِمَّ بِالنَّوَافِلِ (2) تَمَّ بِهَذِهِ السَّجْدَةِ.
******
ترجمه:
علی بن فضال از پدرش واو ازحضرت رضا علیه السلام نقل میکند که فرمودند :سجده بعد از نماز واجب بعنوان قدر دانی از خداوند بخاطراینکه توفیق انجام واجب را به او داده است میباشد وحد اقل ذکر درسجده شکرگفتن سه مرتبه شکرا لله میباشد .راوی میگوید عرض کردم معنای شکرا لله چیست ؟ حضرت فرمودند :(در واقع)سجده کننده میگوید این سجده من بعنوان قدردانی از خداوند است که که توفیق خدمت به او و انجام واجبش را به من داده است و شکر موجب زیاد شدن است پس اگر درنماز قصور و کوتاهی بوده که با نافله جبران نشود پس با این سجده جبران خواهد شد .
8563- 4- (3) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِذَا قَامَ الْعَبْدُ نِصْفَ اللَّیْلِ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّهِ فَصَلَّی لَهُ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ الْمُظْلِمِ ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ بَعْدَ فَرَاغِهِ فَقَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ نَادَاهُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ مِنْ (فَوْقِ عَرْشِهِ) (4) عَبْدِی إِلَی کَمْ تَقُولُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنَا رَبُّکَ وَ إِلَیَّ الْمَشِیَّةُ وَ قَدْ شِئْتُ قَضَاءَ حَاجَتِکَ فَسَلْنِی مَا شِئْتَ.
******
ترجمه:
مفضل بن عمر از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :هرگاه بنده ای نصف شب بیدار شود ودر دل ان تاریکی چهار رکعت نماز برای خداوند بخواند سپس به رفته و صد مرتبه بگوید ماشاءالله خداوند متعال او از بالای عرش صدا میزند :ای بنده من چقدر میگوی ماشاءالله منم پروردگارت و مشیت و اراده به من برمیگردد من میخواهم حاجت تو را بدهم پس هرچه میخواهی درخواست کن
8564- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَجْدَةُ الشُّکْرِ وَاجِبَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ تُتِمُّ بِهَا صَلَاتَکَ وَ تُرْضِی بِهَا رَبَّکَ وَ تَعْجَبُ الْمَلَائِکَةُ مِنْکَ وَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا صَلَّی ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ فَتَحَ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی الْحِجَابَ بَیْنَ الْعَبْدِ وَ بَیْنَ الْمَلَائِکَةِ فَیَقُولُ یَا مَلَائِکَتِی انْظُرُوا إِلَی عَبْدِی أَدَّی قُرْبَتِی (6) وَ أَتَمَّ عَهْدِی ثُمَّ سَجَدَ لِی شُکْراً
ص: 6
عَلَی مَا أَنْعَمْتُ بِهِ عَلَیْهِ مَلَائِکَتِی مَا ذَا لَهُ عِنْدِی (1) قَالَ فَتَقُولُ الْمَلَائِکَةُ یَا رَبَّنَا رَحْمَتُکَ ثُمَّ یَقُولُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی ثُمَّ مَا ذَا لَهُ فَتَقُولُ الْمَلَائِکَةُ یَا رَبَّنَا جَنَّتُکَ فَیَقُولُ الرَّبُّ تَعَالَی ثُمَّ مَا ذَا فَتَقُولُ الْمَلَائِکَةُ یَا رَبَّنَا کِفَایَةُ مُهِمِّهِ فَیَقُولُ الرَّبُّ تَعَالَی ثُمَّ مَا ذَا فَلَا یَبْقَی شَیْ ءٌ مِنَ الْخَیْرِ إِلَّا قَالَتْهُ الْمَلَائِکَةُ فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی یَا مَلَائِکَتِی ثُمَّ مَا ذَا فَتَقُولُ الْمَلَائِکَةُ یَا رَبَّنَا لَا عِلْمَ لَنَا فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لَأَشْکُرَنَّهُ کَمَا شَکَرَنِی وَ أُقْبِلُ إِلَیْهِ بِفَضْلِی وَ أُرِیهِ رَحْمَتِی.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ أُرِیهِ وَجْهِی (2).
قَالَ الصَّدُوقُ مَنْ وَصَفَ اللَّهَ بِوَجْهٍ کَالْوُجُوهِ فَقَدْ کَفَرَ وَ أَشْرَکَ وَ وَجْهُهُ أَنْبِیَاؤُهُ وَ رُسُلُهُ بِهِمْ یَتَوَجَّهُ الْعِبَادُ إِلَی اللَّهِ وَ النَّظَرُ إِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ ثَوَابٌ عَظِیمٌ یَفُوقُ کُلَّ ثَوَابٍ.
******
ترجمه:
احمد بن محمّد بن خالد برقى از پدرش از محمّد بن ابى عمير از حريز از مرازم از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود: سجدۀ شكر بر هر مسلمانى واجب است، نمازت را با آن كامل و رضاى پروردگارت را حاصل ميسازى، و فرشتگان آن را از تو بپسندند، و بدون شك هر گاه بنده نماز بگزارد و پس از فراغ در پى آن بسجدۀ شكر رود، پروردگار متعال حجاب از ميان او و فرشتگان برگيرد، و به آنان خطاب كند: بنگريد بسوى بندۀ من كه وظيفۀ واجب انجام داده و به پيمان من وفا نموده، و بشكرانۀ برخوردارى از انعام من برايم بسجده افتاده، اكنون بگوئيد نزد من پاداش او چه خواهد بود؟ فرشتگان گويند: اى پروردگار ما پاداش او رحمت تو است، خداوند متعال فرمايد: ديگر چه؟ گويند: خداوندا بهشت تو، باز پرسيد ديگر چه پاداشى دارد؟ گويند: آنكه گرفتاريهاى او را برطرف سازى، باز خداوند پرسيد: ديگر چه؟ امام عليه السّلام فرمود: چيزى باقى نماند مگر آنكه فرشتگان آن را نام برند، باز خداوند تكرار فرمايد: ديگر چه؟ آنها گويند: بار الها ما را فهم آن نيست، آنگاه خداوند متعال گويد: آنكه من از او تشكّر نمايم همان طور كه او مرا شكر نمود، و با فضل خود به او رو كنم، و از ديدار وجه خويش برخوردارش سازم.
8565- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ سَجْدَتَیِ الشُّکْرِ فَقَالَ أَیُّ شَیْ ءٍ سَجْدَةُ الشُّکْرِ فَقُلْتُ إِنَّ أَصْحَابَنَا یَسْجُدُونَ سَجْدَةً وَاحِدَةً بَعْدَ الْفَرِیضَةِ وَ یَقُولُونَ هِیَ سَجْدَةُ الشُّکْرِ فَقَالَ إِنَّمَا الشُّکْرُ إِذَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَی عَبْدٍ النِّعْمَةَ أَنْ یَقُولَ سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَ إِنَّا إِلی رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ (4) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ (5)
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ یُمْکِنُ الْحَمْلُ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ وَ تَقَدَّمَ
ص: 7
مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ فِی أَعْدَادِ الْفَرَائِضِ (1) وَ فِی التَّعْقِیبِ (2) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4) وَ قَدْ وَقَعَ التَّعْبِیرُ فِی بَعْضِ الْأَحَادِیثِ بِسَجْدَتَیِ الشُّکْرِ بِاعْتِبَارِ التَّعْفِیرِ وَ فِی بَعْضِهَا بِسَجْدَةِ الشُّکْرِ إِمَّا بِاعْتِبَارِ أَنَّ التَّعْفِیرَ وَاقِعٌ فِی أَثْنَاءِ السَّجْدَةِ لِعَدَمِ اسْتِیفَاءِ الرَّفْعِ أَوْ لِجَوَازِ الِاقْتِصَارِ عَلَی وَاحِدَةٍ وَ تَرْکِ التَّعْفِیرِ.
******
ترجمه:
سعد اشعری ازحضرت رضا علیه السلام نقل کرده که ازایشان درمورد سجده شکر سوال کردم حضرت فرمودند (منظورت از)سجده شکر چیست ؟ عرض کردم دوستان ما بعد نماز واجب یک سجده انجام میدهند و میگویند این سجده شکر است .حضرت فرمودند : شکر زمانی است که خداوند بنده خود را مورد لطف قرار دهد (باید)بگوید :منزه است خداوندی که اینرا در اختیار ما قرارداد و ماقدرت دستیابی به انرا نداشتیم و ما حتما بطرف پروردگارمان بازگشت خواهیم کرد
(5) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِطَالَةِ سَجْدَةِ الشُّکْرِ وَ إِکْثَارِ السُّجُودِ
باب مستحب بودن طولانی کردن سجده شکر و زیاد انجام دادن آن
8566- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بْنُ جَعْفَرٍ ع یَسْجُدُ بَعْدَ مَا یُصَلِّی فَلَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ حَتَّی یَتَعَالَی النَّهَارُ.
******
ترجمه:
محمد بن علی میگوید :حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام بعد از نماز (صبح )سجده میکردند و تا برآمدن آفتاب سر از سجده بر نمی داشتند
8567- 2- (7) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ إِذَا نَامَ الْعَبْدُ وَ هُوَ سَاجِدٌ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَبْدِی قَبَضْتُ رُوحَهُ وَ هُوَ فِی طَاعَتِی.
وَ
عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ زَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ تَعَالَی لِلْمَلَائِکَةِ انْظُرُوا إِلَی عَبْدِی (8)
******
ترجمه:
حسن بن علی وشاء میگوید :شنیدم که حضرت رضا علیه السلام می فرمودند :وقتی بنده ای درحال سجده(شکر)خوابش ببرد خداوند متعال(به ملائکه) میگوید :روح او را گرفتم درحالیکه او مشغول عبادت من بود
ص: 8
8568- 3- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ فِی حَدِیثٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع صَلَّی سِتَّ رَکَعَاتٍ أَوْ ثَمَانَ رَکَعَاتٍ قَالَ وَ کَانَ مِقْدَارُ رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ ثَلَاثَ تَسْبِیحَاتٍ أَوْ أَکْثَرَ فَلَمَّا فَرَغَ سَجَدَ سَجْدَةً أَطَالَ فِیهَا حَتَّی بَلَّ عَرَقُهُ الْحَصَی قَالَ وَ ذَکَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا أَنَّهُ أَلْصَقَ خَدَّیْهِ بِأَرْضِ الْمَسْجِدِ.
******
ترجمه:
علی بن فضال در روایتی نقل میکند که حضرت کاظم علیه السلام را دیدم که 6 یا8 رکعت نماز خواندند و رکوع وسجده را به اندازه گفتن سه مرتبه تسبیح یا بیشتر طول دادند بعد از آن یک سجده طولانی انجام دادندبطوریکه عرق سر وصورتشان شنها را خیس کرد
8569- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ الشَّیْبَانِیِّ عَنِ الْعَبَّاسِ الْجَزَرِیِّ (3) عَنِ الثَّوْبَانِیِّ قَالَ: کَانَتْ لِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع بِضْعَ عَشْرَةَ سَنَةً کُلَّ یَوْمٍ سَجْدَةٌ بَعْدَ ابْیِضَاضِ (4) الشَّمْسِ إِلَی وَقْتِ الزَّوَالِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
ثوبانی میگوید :حضرت کاظم علیه السلام درحالی حدودا ده سال داشتند هرروز از زمان بالا آمدن آمدن آفتاب به سجده میرفتند و تا ظهر آنرا طول میدادند...
8570- 5- (5) وَ عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ الْقُرَشِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ صَلَّی رَکَعَاتٍ وَ دَعَا بِدَعَوَاتٍ فَلَمَّا فَرَغَ سَجَدَ سَجْدَةً طَالَ مَکْثُهُ فِیهَا فَأَحْصَیْتُ لَهُ خَمْسَ مِائَةِ تَسْبِیحَةٍ ثُمَّ انْصَرَفَ.
******
ترجمه:
صالح هروی (درباب حالات حضرت رضا) نقل میکند حضرت چند رکعت نماز خواندند و کمی دعا کرده وسپس یک سجده طولانی کردند من تعداد ذکرهای آنرا شمردم ایشان پانصد بار تسبیح را تکرار کرده سپس سر برداشتند .
8571- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: کَانَ الرِّضَا ع إِذَا أَصْبَحَ صَلَّی الْغَدَاةَ فَإِذَا سَلَّمَ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ یُسَبِّحُ اللَّهَ وَ یَحْمَدُهُ وَ یُکَبِّرُهُ وَ یُهَلِّلُهُ وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ ثُمَّ یَسْجُدُ سَجْدَةً یَبْقَی فِیهَا حَتَّی یَتَعَالَی النَّهَارُ.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام هرروز بعد از نماز صبح در مصلای خود می نشستند وتا طلوع صبح به گفتن تکبیر وتهلیل و تسبیح وصلوات برپیامبر و اهل بیشان مشغول بودند سپس به سجده رفته وتا بالا آمدن خورشید سجده را طول میدادند.
ص: 9
8572- 7- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع لِمَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا قَالَ لِکَثْرَةِ سُجُودِهِ عَلَی الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
ابن ابی عمیر از شخصی نقل میکند که خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم چرا خداوند حضرت ابراهیم علیه السلام را دوست خود قرارداد حضرت فرمودند :بخاطر سجده های زیاد ایشان بر روی خاک .
8573- 8- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ قَالَ: کَانَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع أَعْبَدَ أَهْلِ زَمَانِهِ وَ أَفْقَهَهُمْ وَ أَسْخَاهُمْ کَفّاً وَ أَکْرَمَهُمْ نَفْساً.
******
ترجمه:
مرحوم مفید در ارشاد فرموده اند :حضرت کاظم علیه السلام در زمان خودشان عابد ترین وفقیه ترین و باسخاوترین و کریم ترین فردجامعه خود بودند .
8574- 9- (3) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ کَانَ یُصَلِّی نَوَافِلَ اللَّیْلِ وَ یَصِلُهَا بِصَلَاةِ الصُّبْحِ ثُمَّ یُعَقِّبُ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ یَخِرُّ لِلَّهِ سَاجِداً فَلَا یَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنَ الدُّعَاءِ وَ التَّحْمِیدِ حَتَّی یَقْرُبَ زَوَالُ الشَّمْسِ وَ کَانَ یَدْعُو کَثِیراً فَیَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ یُکَرِّرُ ذَلِکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ السُّجُودِ (4) وَ فِی حَدِیثِ الِاعْتِمَادِ فِی الْوَقْتِ عَلَی خَبَرِ الثِّقَةِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی بَعْضِ الْأَدْعِیَةِ الْمَأْثُورَةِ (6).
******
ترجمه:
مرحوم مفید در ارشاد فرموده اند حضرت کاظم علیه السلام هرشب نافله شب را می خواندند وآنرا به نماز صبح وصل میکردند بعد مشغول تعقیبات می شدند تا طلوع خورشید سپس به سجده رفته وبه دعا وحمد خداوند تا نزدیک ظهر ادامه میدادند وزیاد این دعا را تکرار میکردند :خداوندا ازتو راحتی درحال مرگ و عفو و گذشت درزمان حسابرسی را ازتو درخواست میکنم
(7) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْفِیرِ الْخَدَّیْنِ عَلَی الْأَرْضِ بَیْنَ سَجْدَتَیِ الشُّکْرِ
باب مستحب بودن قراردادن دو طرف صورت بر روی خاک درحال سجده
8575- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ
ص: 10
أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی ع- أَ تَدْرِی لِمَ اصْطَفَیْتُکَ بِکَلَامِی دُونَ خَلْقِی قَالَ یَا رَبِّ وَ لِمَ ذَاکَ قَالَ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا مُوسَی إِنِّی قَلَّبْتُ عِبَادِی ظَهْراً لِبَطْنٍ فَلَمْ أَجِدْ فِیهِمْ أَحَداً أَذَلَّ لِی نَفْساً مِنْکَ یَا مُوسَی إِنَّکَ إِذَا صَلَّیْتَ وَضَعْتَ خَدَّیْکَ عَلَی التُّرَابِ أَوْ قَالَ عَلَی الْأَرْضِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ (1) عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ فَرْقَدٍ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ وَ تَرَکَ قَوْلَهُ أَوْ قَالَ عَلَی الْأَرْضِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
علی بن یقطین از شخصی نقل میکند که امام صادق علیه السلام فرمودند :خداوند به حضرت موسی وحی کرد آیا میدانی چراز بین مخلوقاتم تو را برای همکلامی خود انتخاب کردم ؟ موسی عرض (خیر)چرا من انتخاب شدم خداوند وحی کرد ای موسی من ظاهر وباطن بندگانم را زیر ورو کردم کسی را متواضع تر ازتو پیدا نکردم ای موسی تو درحال(سجده) نماز دو طرف صورت خود را روی خاک قرار میدهی (راوی )میگوید شاید گفتند تو صورت خود بر زمین میگزاری
8576- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: کَانَ مُوسَی بْنُ عِمْرَانَ ع إِذَا صَلَّی لَمْ یَنْفَتِلْ حَتَّی یُلْصِقَ خَدَّهُ الْأَیْمَنَ بِالْأَرْضِ وَ خَدَّهُ الْأَیْسَرَ بِالْأَرْضِ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :حضرت موسی بعد ازهر نماز رو از قبله برنمیگرداندند تا اینکه طرف راست و چپ صورت خود را (درسجده شکر)به زمین بگذارند .
8577- 3- (5) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ (الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ) (6) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ قَالَ إِسْحَاقُ رَأَیْتُ مِنْ آبَائِی مَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ یَعْنِی مُوسَی فِی الْحِجْرِ فِی جَوْفِ اللَّیْلِ.
-
******
ترجمه:
محمد بن سنان هم مثل این روایت را نقل کرده فقط یک مقدار اضافه دارد وآن اینکه حضرت در ادامه فرمودند ازپدرانم کسانی بودند که چنین میکردند محمد بن سنان میگوید منظور حضرت پدرشان حضرت کاظم درحجر اسماعیل آنهم درتاریکی شب بوده است
ص: 11
8578- 4- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَی مُوسَی فَقَالَ یَا مُوسَی- إِنِّی اطَّلَعْتُ إِلَی خَلْقِی اطِّلَاعَةً فَلَمْ أَجِدْ فِی خَلْقِی أَشَدَّ تَوَاضُعاً لِی مِنْکَ فَمِنْ ثَمَّ خَصَصْتُکَ بِوَحْیِی وَ کَلَامِی مِنْ بَیْنِ خَلْقِی قَالَ وَ کَانَ مُوسَی إِذَا صَلَّی لَمْ یَنْفَتِلْ حَتَّی یُلْصِقَ خَدَّهُ الْأَیْمَنَ بِالْأَرْضِ وَ الْأَیْسَرَ.
وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (2) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار درحدیثی ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که ایشان فرمودند :خداوند به حضرت موسی وحی کرد ای موسی من به بندگانم توجه کردم و کسی را متواضع تر از تو نسبت به خودم پیدا نگردم به همین دلیل تورا برای وحی و همکلامی خود انتخاب کردم حضرت در ادامه فرمودند :از خصوصیات جناب موسی این بوده که بعد ازهر نماز قبل از اینکه روی خود را از قبله برگرداند طرف راست و چپ صورت خود را بر زمین می گزاشتند ُ
(5) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ بَسْطِ الذِّرَاعَیْنِ وَ إِلْصَاقِ الصَّدْرِ وَ الْبَطْنِ بِالْأَرْضِ فِی سَجْدَتَیِ الشُّکْرِ
باب مستحب بودن باز کردن دستها و چسباندن سینه و شکم روی زمین درحال سجده شکر
8579- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا نَزَلَتْ بِرَجُلٍ نَازِلَةٌ أَوْ شَدِیدَةٌ أَوْ کَرَبَهُ أَمْرٌ فَلْیَکْشِفْ عَنْ رُکْبَتَیْهِ وَ ذِرَاعَیْهِ وَ لْیُلْصِقْهُمَا بِالْأَرْضِ وَ لْیُلْزِقْ جُؤْجُؤَهُ (7) بِالْأَرْضِ ثُمَّ لْیَدْعُ بِحَاجَتِهِ وَ هُوَ سَاجِدٌ.
******
ترجمه:
هشام بن سالم از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که ایشان فرمودند :زمانیکه ناراحتی یا گرفتاری یا مشکلی به انسان رسید شخص باید پاها را تا زانو ودستها را تا آرنج برهنه کرده وروی زمین قرار دهد وسینه خورا نیز به زمین بچسباند و در حالت سجده برای حاجتش دعا کند
ص: 12
8580- 2- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ خَاقَانَ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ الثَّالِثَ ع سَجَدَ سَجْدَةَ الشُّکْرِ فَافْتَرَشَ ذِرَاعَیْهِ وَ أَلْصَقَ جُؤْجُؤَهُ (وَ صَدْرَهُ) (2) وَ بَطْنَهُ بِالْأَرْضِ فَسَأَلْتُهُ عَنْ ذَلِکَ فَقَالَ کَذَا یَجِبُ (3).
******
ترجمه:
عبد الرحمن بن خاقان میگوید :حضرت ابو الحسن ثالث (امام هادی)را دیدم در حال سجده شکر دیدم در حالیکه دو دست خود را تا آرنج روی زمین گذاشته وشکم وسینه را به زمین چسبانده بودند من از(حکم)این طرز سجده کردن سوال کردم حضرت فرمودند به همین صورت واجب است
8581- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ (5) ع وَ قَدْ سَجَدَ بَعْدَ الصَّلَاةِ فَبَسَطَ ذِرَاعَیْهِ عَلَی الْأَرْضِ وَ أَلْصَقَ جُؤْجُؤَهُ بِالْأَرْضِ فِی دُعَائِهِ (6).
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (7) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
جعفربن علی میگوید امام ابو الحسن سوم(امام هادی)علیه السلام رادیدم که بعد از نماز به سجده(شکر)رفتند در حالیکه دستها را از هم باز کرده و روی زمین قرار داده و سینه (و شکم) را بر زمین چسبانده بودند .
(8) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَسْحِ الْیَدِ عَلَی مَوْضِعِ السُّجُودِ ثُمَّ مَسْحِ الْوَجْهِ بِهَا وَ الدُّعَاءِ بِالْمَأْثُورِ (9)باب استحباب کشیدن دست بر روی محل سجده (مهر)وسپس کشیدن دست بر صورت و خواندن دعاهای وارد شده
8582- 1- (10) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ أَنَّ الصَّادِقَ ع قَالَ لِرَجُلٍ إِذَا أَصَابَکَ هَمٌّ فَامْسَحْ یَدَکَ عَلَی مَوْضِعِ سُجُودِکَ ثُمَّ امْسَحْ یَدَکَ عَلَی وَجْهِکَ مِنْ جَانِبِ خَدِّکَ الْأَیْسَرِ وَ عَلَی جَبْهَتِکَ إِلَی جَانِبِ خَدِّکَ الْأَیْمَنِ ثُمَّ قُلْ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمِ الْغَیْبِ
ص: 13
وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنِّی الْهَمَّ (1) وَ الْحَزَنَ ثَلَاثاً.
******
ترجمه:
عبد الحمید میگوید امام صادق علیه السلام به مردی خطاب کرده و فرمودند :وقتی گرفتار غم و غصه ای شدی دست خود را روی محل سجده ات (مهر)کشیده وسپس صورت خود مسح کن به این شکل که از سمت گونه چپ شروع کرده بعد پیشانی وبعد گونه راست در حالیکه سه مرتبه این دعا را میخوانی :بسم الله الذی ... به نام خداوندی که معبودی جز او نیست کسیکه دانای پنهان و آشکار و رحمان و رحیم است خدایا برطرف از من غم وقصه را
8583- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع دُعَاءٌ یُدْعَی بِهِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ تُصَلِّیهَا فَإِنْ کَانَ بِکَ دَاءٌ مِنْ سَقَمٍ وَ وَجَعٍ فَإِذَا قَضَیْتَ صَلَاتَکَ فَامْسَحْ بِیَدِکَ عَلَی مَوْضِعِ سُجُودِکَ مِنَ الْأَرْضِ وَ ادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ أَمِرَّ یَدَکَ عَلَی مَوْضِعِ وَجَعِکَ سَبْعَ مَرَّاتٍ تَقُولُ یَا مَنْ کَبَسَ الْأَرْضَ عَلَی الْمَاءِ وَ سَدَّ الْهَوَاءَ بِالسَّمَاءِ وَ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ أَحْسَنَ الْأَسْمَاءِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ ارْزُقْنِی کَذَا وَ کَذَا وَ عَافِنِی مِنْ کَذَا وَ کَذَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ الْأَوَّلَ نَحْوَهُ.
******
ترجمه:
احمد بن محمداز حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که :اگر کسی بیماری یا دردی داشته باشد این دعا را بعد از نمازبخواند درحالیکه هفت بار دست خود را بر محل درد یا بیماری میکشد بگوید :یَا مَنْ کَبَسَ الْأَرْضَ عَلَی الْمَاءِ وَ سَدَّ الْهَوَاءَ بِالسَّمَاءِ وَ اخْتَارَ لِنَفْسِهِ أَحْسَنَ الْأَسْمَاءِ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا وَ ارْزُقْنِی کَذَا وَ کَذَا وَ عَافِنِی مِنْ کَذَا وَ کَذَا.
8584- 3- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْخُرَاسَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ الْقُمِّیِّ (5) عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ ع- أَ تَدْرِی یَا مُوسَی لِمَ انْتَجَبْتُکَ مِنْ خَلْقِی وَ اصْطَفَیْتُکَ لِکَلَامِی فَقَالَ لَا یَا رَبِّ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ إِنِّی اطَّلَعْتُ إِلَی الْأَرْضِ فَلَمْ أَجِدْ عَلَیْهَا أَشَدَّ تَوَاضُعاً لِی مِنْکَ فَخَرَّ مُوسَی سَاجِداً وَ عَفَّرَ خَدَّیْهِ فِی التُّرَابِ تَذَلُّلًا مِنْهُ لِرَبِّهِ
ص: 14
عَزَّ وَ جَلَّ فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَیْهِ ارْفَعْ رَأْسَکَ یَا مُوسَی- وَ أَمِرَّ یَدَکَ عَلَی مَوْضِعِ سُجُودِکَ وَ امْسَحْ بِهَا وَجْهَکَ وَ مَا نَالَتْهُ مِنْ بَدَنِکَ فَإِنَّهُ أَمَانٌ مِنْ کُلِّ سُقْمٍ وَ دَاءٍ وَ آفَةٍ وَ عَاهَةٍ.
******
ترجمه:
جمیل بن دراج میگوید حضرت صادق علیه السلام فرمودند :خداوند به حضرت موسی وحی کرد که ای موسی آیا میدانی چرا تو را (برای نبوت )وهمکلامی خود انتخاب کردم ؟موسی عرض کرد خیر پروردگارم خداوند فرمود :بر(موجودات )کره زمین توجه کردم هیچکس را متواضع تر از تو به خودم ندیدم پس موسی به سجده افتاد و از روی فروتنی در بابر خداوند صورت خود را برخاک مالید .خداوند فرمود ای موسی سرت را بالا بگیر و دست خود بر محل سجده ات بکش وسپس آنرا بصورت وهرمقدار ازبدنت تا جائیکه ممکن است بکش زیرا (اینکار)شخص را از هر بیماری ودرد وناراحتی در امان قرار میدهد
(1) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی سَجْدَتَیِ الشُّکْرِ وَ بَیْنَهُمَا بِالْمَأْثُورِ
باب استحباب دعا کردن در حال سجده شکر وبین آنها به دعاهای وارد شده
8585- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: تَقُولُ فِی سَجْدَةِ الشُّکْرِ اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ وَ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ وَ جَمِیعَ خَلْقِکَ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ رَبِّی وَ الْإِسْلَامَ دِینِی وَ مُحَمَّداً نَبِیِّی وَ عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ- وَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ- وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ- وَ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ- وَ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ- وَ الْحُجَّةَ بْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ أَئِمَّتِی بِهِمْ أَتَوَلَّی وَ مِنْ أَعْدَائِهِمْ أَتَبَرَّأُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ دَمَ الْمَظْلُومِ ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ بِإِیوَائِکَ عَلَی نَفْسِکَ لِأَعْدَائِکَ لَتُهْلِکَنَّهُمْ بِأَیْدِینَا وَ أَیْدِی الْمُؤْمِنِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ بِإِیوَائِکَ عَلَی نَفْسِکَ لِأَوْلِیَائِکَ لَتُظْفِرَنَّهُمْ بِعَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِمْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ- وَ عَلَی الْمُسْتَحْفَظِینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ ثَلَاثاً ثُمَّ ضَعْ خَدَّکَ الْأَیْمَنَ عَلَی الْأَرْضِ وَ تَقُولُ یَا کَهْفِی حِینَ تُعْیِینِی الْمَذَاهِبُ وَ تَضِیقُ عَلَیَّ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ یَا بَارِئَ خَلْقِی رَحْمَةً بِی وَ کُنْتَ عَنْ خَلْقِی غَنِیّاً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ عَلَی الْمُسْتَحْفَظِینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ثَلَاثاً ثُمَّ تَضَعُ خَدَّکَ الْأَیْسَرَ عَلَی الْأَرْضِ وَ تَقُولُ یَا مُذِلَّ کُلِّ جَبَّارٍ وَ یَا مُعِزَّ کُلِّ ذَلِیلٍ قَدْ وَ عِزَّتِکَ بَلَغَ مَجْهُودِی ثَلَاثاً ثُمَّ تَعُودُ لِلسُّجُودِ وَ تَقُولُ مِائَةَ مَرَّةٍ شُکْراً شُکْراً ثُمَّ تَسْأَلُ حَاجَتَکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ
ص: 15
نَحْوَهُ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
عبد الله بن جندب ازامام کاظم علیه السلام نقل میکند که فرمودند :درسجده شکر این ذکر را بگو اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ وَ أَنْبِیَاءَکَ وَ رُسُلَکَ وَ جَمِیعَ خَلْقِکَ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ رَبِّی وَ الْإِسْلَامَ دِینِی وَ مُحَمَّداً نَبِیِّی وَ عَلِیّاً وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ- وَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ- وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ- وَ عَلِیَّ بْنَ مُوسَی وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ- وَ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلِیٍّ- وَ الْحُجَّةَ بْنَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ أَئِمَّتِی بِهِمْ أَتَوَلَّی وَ مِنْ أَعْدَائِهِمْ أَتَبَرَّأُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ دَمَ الْمَظْلُومِ ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ بِإِیوَائِکَ عَلَی نَفْسِکَ لِأَعْدَائِکَ لَتُهْلِکَنَّهُمْ بِأَیْدِینَا وَ أَیْدِی الْمُؤْمِنِینَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَنْشُدُکَ بِإِیوَائِکَ عَلَی نَفْسِکَ لِأَوْلِیَائِکَ لَتُظْفِرَنَّهُمْ بِعَدُوِّکَ وَ عَدُوِّهِمْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ- وَ عَلَی الْمُسْتَحْفَظِینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ سه مرتبه اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْیُسْرَ بَعْدَ الْعُسْرِ سه مرتبه سپس قسمت راست صورت خود را روی زمین می گذاری و می گوی یَا کَهْفِی حِینَ تُعْیِینِی الْمَذَاهِبُ وَ تَضِیقُ عَلَیَّ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ یَا بَارِئَ خَلْقِی رَحْمَةً بِی وَ کُنْتَ عَنْ خَلْقِی غَنِیّاً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ عَلَی الْمُسْتَحْفَظِینَ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ سه مرتبه سپس قسمت چپ صورت خود را روی زمین می گزارییَا مُذِلَّ کُلِّ جَبَّارٍ وَ یَا مُعِزَّ کُلِّ ذَلِیلٍ قَدْ وَ عِزَّتِکَ بَلَغَ مَجْهُودِی ثَلَاثاً ثُمَّ تَعُودُ لِلسُّجُودِ وَ تَقُولُ مِائَةَ مَرَّةٍ شُکْراً شُکْراً .سپسحاجت خود را درخواست میکنی
8586- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْمَرْوَزِیِّ أَنَّهُ قَالَ: کَتَبَ إِلَیَّ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع قُلْ فِی سَجْدَةِ الشُّکْرِ مِائَةَ مَرَّةٍ شُکْراً شُکْراً- وَ إِنْ شِئْتَ عَفْواً عَفْواً.
وَ رَوَاهُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ (4) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ (5) عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ (6) عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ الْمَرْوَزِیِّ نَحْوَهُ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ (8) أَیْضاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
سلیمان بن حفص مروزی میگوید حضرت رضا علیه السلام در نامه ای ازمن خواست که در سجده شکر صد مرتبه بگویم شکرا یا بگویم عفوا
8587- 3- (9) قَالَ الصَّدُوقُ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا
ص: 16
سَجَدَ فَقَالَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ حَتَّی یَنْقَطِعَ نَفَسُهُ قَالَ لَهُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
مرحوم صدوق گفته اند حضرت صادق علیه السلام فرمودند :شخص وقتی در سجده اش بگوید یا رب وآنقدر تکرارکند تا نفسش قطع شود خداوند متعال در جواب او میگوید : بله بنده (من)درخواست و حاجت تو چیست
8588- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ فِی سَجْدَةِ الشُّکْرِ مِائَةَ مَرَّةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ شُکْراً وَ کُلَّمَا قَالَهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ قَالَ شُکْراً لِلْمُجِیبِ ثُمَّ یَقُولُ یَا ذَا الْمَنِّ الَّذِی لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً وَ لَا یُحْصِیهِ غَیْرُهُ عَدَداً وَ یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِی لَا یَنْفَدُ أَبَداً یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ ثُمَّ یَدْعُو وَ یَتَضَرَّعُ وَ یَذْکُرُ حَاجَتَهُ.
******
ترجمه:
محمد بن حسن درمصباح میگوید :امام سجاد علیه السلام همیشه درسجده شکر صد مرتبه می گفتند الحمد لله شکرا وبعد ازهر ده مرتبه عرض میکردند شکرا للمجیب (شکر خداوندی که اجابت میکند بع اینگونه دعا میکردند یَا ذَا الْمَنِّ الَّذِی لَا یَنْقَطِعُ أَبَداً وَ لَا یُحْصِیهِ غَیْرُهُ عَدَداً وَ یَا ذَا الْمَعْرُوفِ الَّذِی لَا یَنْفَدُ أَبَداً یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ یَا کَرِیمُ بعد از آن دعا و تضرع کرده و حاجت خود را بیان میکردند
ُ
8589- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: خَرَجْتُ مَعَ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع إِلَی بَعْضِ أَمْوَالِهِ فَقَامَ إِلَی صَلَاةِ الظُّهْرِ فَلَمَّا فَرَغَ خَرَّ لِلَّهِ سَاجِداً فَسَمِعْتُهُ یَقُولُ بِصَوْتٍ حَزِینٍ وَ تَغَرْغَرُ دُمُوعُهُ رَبِّ عَصَیْتُکَ بِلِسَانِی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَأَخْرَسْتَنِی وَ عَصَیْتُکَ بِبَصَرِی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَأَکْمَهْتَنِی (3) وَ عَصَیْتُکَ بِسَمْعِی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَأَصْمَمْتَنِی وَ عَصَیْتُکَ بِیَدِی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَکَنَّعْتَنِی (4) وَ عَصَیْتُکَ بِرِجْلِی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَجَذَمْتَنِی وَ عَصَیْتُکَ بِفَرْجِی وَ لَوْ شِئْتَ وَ عِزَّتِکَ لَعَقَمْتَنِی وَ عَصَیْتُکَ بِجَمِیعِ جَوَارِحِیَ الَّتِی أَنْعَمْتَ بِهَا عَلَیَّ وَ لَیْسَ هَذَا جَزَاءَکَ مِنِّی قَالَ ثُمَّ أَحْصَیْتُ لَهُ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ هُوَ یَقُولُ الْعَفْوَ الْعَفْوَ قَالَ ثُمَّ أَلْصَقَ خَدَّهُ الْأَیْمَنَ بِالْأَرْضِ فَسَمِعْتُهُ وَ هُوَ یَقُولُ بِصَوْتٍ حَزِینٍ بُؤْتُ إِلَیْکَ بِذَنْبِی عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ غَیْرُکَ یَا مَوْلَایَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ أَلْصَقَ خَدَّهُ الْأَیْسَرَ بِالْأَرْضِ فَسَمِعْتُهُ وَ هُوَ یَقُولُ ارْحَمْ مَنْ أَسَاءَ
ص: 17
وَ اقْتَرَفَ وَ اسْتَکَانَ وَ اعْتَرَفَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
أَقُولُ: هَذَا لَا یُنَافِی الْعِصْمَةَ الثَّابِتَةَ بِالْأَدِلَّةِ الْعَقْلِیَّةِ وَ النَّقْلِیَّةِ لِاحْتِمَالِهِ التَّأْوِیلَاتِ الْمُتَعَدِّدَةَ قَالَ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ لَا خِلَافَ بَیْنَ عُلَمَائِنَا فِی أَنَّهُمْ ع مَعْصُومُونَ مِنْ کُلِّ قَبِیحٍ مُطْلَقاً وَ أَنَّهُمْ کَانُوا یُسَمُّونَ تَرْکَ الْمَنْدُوبِ ذَنْباً وَ سَیِّئَةً بِالنِّسْبَةِ إِلَی کَمَالِهِمْ ع انْتَهَی (2) وَ نَحْوُهُ فِی کَشْفِ الْغُمَّةِ (3) وَ یَحْتَمِلُ إِرَادَةَ التَّعْلِیمِ وَ غَیْرَ ذَلِکَ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ (4) وَ الْأَحَادِیثُ الْمُشْتَمِلَةُ عَلَی الْأَدْعِیَةِ الطَّوِیلَةِ وَ غَیْرِهَا فِی سَجْدَةِ الشُّکْرِ کَثِیرَةٌ جِدّاً.
******
ترجمه:
محمد بن سلیمان از پدرش نقل میکند روزی در خدمت حضرت کاظم علیه السلام برای سرکشی ار اموالشان بیرون رفتم وقت نماز ظهرحضرت مشغول نماز شدند بعداز نماز به سجده افتادند شنیدم در حال سجده با صدائ غمگین واشک جاری عرض میکردند :خدایا با زبانم تورا نافرمانی کردم به عزتد سوگند اگر میخواستی (می توانستی)مرا لال کنی . باچشمانم تو را نافرمانی کردم به عزتد سوگند اگر میخواستی مرا نابینا میکردی .با گوشم تو را نافرمانی کردم اگر میخواستی مرا کر میکردی .باپاهایم تورا نافرمانی کردم به عزتد سوگند اگر می خواستی مرا فلج میکردی .باشهوت جنسی خود تورا نافرمانی کردم اگربه عزتد سوگند اگر میخواستی مرا عقیم میکردی .(خدایا)باتمام اعضای بدنم که تو به من عنایت کرده ای گناه کردم و(خودم میدانم)این گناهان من پاداش این عنایات تو نبود .بعد از آن شمردم حضرت هزار مرتبه گفتند العفو سپس سمت راست صورت خود را روی زمین گزاشته وبا صدای غمگین میگفتند خدایا با گناهانم بسویت آمدم بد کردم به خودم ظلم کردم پس ای مولای من مرا ببخش چون غیر از تو بخشنده ای نیست(سه مرتبه) .سپس سمت چپ صورت خود راروی زمین گزاشته میگفتند (خدایا)رحم کن به کسیکه بد کرده و زیاده روی نموده واعتراف کرده (به گناهانش)بعد سراز سجده برداشتند .
(5) 7 بَابُ اسْتِحْبَابِ السُّجُودِ لِلشُّکْرِ وَ إِطَالَتِهِ وَ إِلْصَاقِ الْخَدَّیْنِ بِالْأَرْضِ عِنْدَ حُصُولِ النِّعَمِ وَ دَفْعِ النِّقَمِ وَ عِنْدَ تَذَکُّرِ نِعْمَةِ اللَّهِ وَ لَوْ بِالْإِیمَاءِ مَعَ الِانْحِنَاءِ عِنْدَ خَوْفِ الشُّهْرَةِ
باب استحباب سجده برای شکر وطولانی کردن آن وچسباندن صورت به خاک هر گاه نعمتی به انسان رسید یا بدی از انسان دور شد وزمان یادآوری نعمت ولو بصورت اشاره وخم شدن اگر خوف تظاهر وشهرت برای انسان باشد
8590- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ فِی سَفَرٍ یَسِیرُ عَلَی نَاقَةٍ لَهُ إِذْ نَزَلَ فَسَجَدَ خَمْسَ سَجَدَاتٍ فَلَمَّا رَکِبَ قَالُوا یَا
ص: 18
رَسُولَ اللَّهِ- إِنَّا رَأَیْنَاکَ صَنَعْتَ شَیْئاً لَمْ تَصْنَعْهُ فَقَالَ نَعَمْ اسْتَقْبَلَنِی جَبْرَئِیلُ- فَبَشَّرَنِی بِبِشَارَاتٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَسَجَدْتُ شُکْراً لِلَّهِ لِکُلِّ بُشْرَی سَجْدَةً.
******
ترجمه:
از ابن مسكان از حضرت صادق عليه السّلام كه رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله در سفر خود كه بر شترش سوار بود و راه را مى پيمود كه ناگهان پياده شد و پنج بار سجده نمود.و چون سوار بر مركب شد اصحاب گفتند يا رسول اللّٰه ما از تو عملى را مشاهده كرديم كه تاكنون نديده بوديم.حضرت فرمود.آرى جبرئيل آمد مقابل من و بشارات و مژده هائى از جانب خدا بمن بشارت داد من هم براى هر بشارت و مژده اى سجدۀ شكرى بجا آوردم.
8591- 2- (1) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ خَرَّ سَاجِداً فَأَطَالَ السُّجُودَ.
******
ترجمه:
مرحوم صدوق در امالی همین روایت را آورده اند فقط یک اضافه دارد وآن اینکه :حضرت به سجده افتاده و سجده طولانی انجام دادند .
8592- 3- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا ذَکَرَ أَحَدُکُمْ نِعْمَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَی التُّرَابِ شُکْراً لِلَّهِ فَإِنْ کَانَ رَاکِباً فَلْیَنْزِلْ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَی التُّرَابِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ یَقْدِرُ عَلَی النُّزُولِ لِلشُّهْرَةِ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَی قَرَبُوسِهِ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَلْیَضَعْ خَدَّهُ عَلَی کَفِّهِ ثُمَّ لْیَحْمَدِ اللَّهَ عَلَی مَا أَنْعَمَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
یونس بن عمار ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :وقتی یکی از شما نعمتی را به یاد آورد، بعنوان شکر گونه خود را بر خاک بگذارد واگر سواره بود پیاده شده و صورت خود را برزمین بگذارد واگر بخاطر اینکه شاید باعث شهرت او شود ممکن نبود که پیاده شود صورت خود را روی زین (اسب)بگذارد واگر اینهم ممکن نبود صورت خود را روی کف دستش بگذارد و خداوند را بخاطر آن نعمت شکرکند .
8593- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ أَحْمَرَ قَالَ: کُنْتُ أَسِیرُ مَعَ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی بَعْضِ أَطْرَافِ الْمَدِینَةِ- إِذْ ثَنَی رِجْلَهُ عَنْ دَابَّتِهِ فَخَرَّ سَاجِداً فَأَطَالَ وَ أَطَالَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَ رَکِبَ دَابَّتَهُ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ أَطَلْتَ السُّجُودَ فَقَالَ إِنِّی ذَکَرْتُ نِعْمَةً أَنْعَمَ اللَّهُ بِهَا عَلَیَّ فَأَحْبَبْتُ أَنْ أَشْکُرَ رَبِّی.
******
ترجمه:
هشام بن احمر میگوید من همراه ابو الحسن (امام رضا)علیه السلام بیرون مدینه بودم که حضرت از مرکب خود پیاده شده و به سجده افتاده و سجده ای طولانی انجام دادند سپس از مدتی سر برداشته و سوار مرکب شدند عرض کردم فدای شما بشوم سجده طولانی کردید فرمودند :به یاد نعمتی افتادم که خداوند بمن عنایت کرده بود خواستم ازپروردگارم قدر دانی کنم .
8594- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ النَّهَاوَنْدِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا ذَکَرْتَ نِعْمَةَ اللَّهِ
ص: 19
عَلَیْکَ وَ کُنْتَ فِی مَوْضِعٍ لَا یَرَاکَ أَحَدٌ فَأَلْصِقْ خَدَّکَ بِالْأَرْضِ وَ إِذَا کُنْتَ فِی مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ فَضَعْ یَدَکَ عَلَی أَسْفَلِ بَطْنِکَ وَ احْنِ ظَهْرَکَ- وَ لْیَکُنْ تَوَاضُعاً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّ ذَلِکَ أَحَبُّ وَ یُرَی أَنَّ ذَلِکَ غَمْزٌ وَجَدْتَهُ فِی أَسْفَلِ بَطْنِکَ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار میگوید شنیدم که حضرت صادق علیه السلام فرمودند وقتی بیاد نعمتی افتادی که خداوند به تو داده اگر درجای بودی که کسی تورا نمی بیند صورت خود را روی زمین بگذار واگر بین مردم بودی خم شو وصورت خود را برپائین ترین نقطه شکمت بگذار واینکار باید بعنوان بعنوان تواضع در برابر خداوند باشد و اینطوربهتراست زیرا دیگران فکر میکنند تو درحال فشار دادن چیزی هستی که در پائین شکمت پیدا شده .
8595- 6- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ مُحَسِّنٍ عَنْ إِدْرِیسَ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ کَامِلٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ الرَّبِیعِ عَنْ أَبِیهِ الرَّبِیعِ بْنِ یُونُسَ قَالَ: سَأَلْتُ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ ع عَنْ سَجْدَةِ الشُّکْرِ الَّتِی سَجَدَهَا أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَا کَانَ سَبَبُهَا فَذَکَرَ حَدِیثاً طَوِیلًا فِی آخِرِهِ أَنَّ جَبْرَئِیلَ ع- نَزَلَ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ- هَذَا ابْنُ عَمِّکَ عَلِیٌّ إِلَی أَنْ قَالَ إِنَّ اللَّهَ جَعَلَکَ سَیِّدَ الْأَنْبِیَاءِ وَ جَعَلَ عَلِیّاً سَیِّدَ الْأَوْصِیَاءِ وَ خَیْرَهُمْ وَ جَعَلَ الْأَئِمَّةَ مِنْ ذُرِّیَّتِکُمَا قَالَ فَأَخْبَرَ عَلِیّاً ع بِذَلِکَ فَسَجَدَ عَلِیٌّ ع لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ جَعَلَ یُقَلِّبُ وَجْهَهُ عَلَی الْأَرْضِ شُکْراً.
******
ترجمه:
ربیع بن یونس میگوید ازحضرت صادق علیه السلام سئوال کردم جریان سجده شکری که حضرت علی علیه السلام انجام دادند چه بوده حضرت یک روایت طولانی را بیان کردند که آخرش اینطور بود ...حضرت جبرئیل علیه السلام بر رسول اکرم صلی الله علیه وآله نازل شد و عرض کرد ای محمد
8596- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ ذَرِیحٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّمَا مُؤْمِنٍ سَجَدَ (3) سَجْدَةً لِشُکْرِ نِعْمَةٍ فِی غَیْرِ صَلَاةٍ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ فِی الْجِنَانِ (4).
******
ترجمه:
ذریع میگوید حضرت صادق علیه السلام فرمودند :هرگاه مومنی در غیر نماز سجده شکری انجام دهد بخاطر نعمتی که خداوند به او داده خداوند برایش ده حسنه می نویسد و ده گناه او را پاک میکند و ده رتبه مقام او را بالا میبرد
8597- 8- (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 20
یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْخُزَاعِیِّ عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْبَاقِرُ ع إِنَّ أَبِی عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع- مَا ذَکَرَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نِعْمَةً عَلَیْهِ إِلَّا سَجَدَ وَ لَا قَرَأَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا سُجُودٌ إِلَّا سَجَدَ وَ لَا دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ سُوءاً یَخْشَاهُ أَوْ کَیْدَ کَائِدٍ إِلَّا سَجَدَ وَ لَا فَرَغَ مِنْ صَلَاةٍ مَفْرُوضَةٍ إِلَّا سَجَدَ وَ لَا وُفِّقَ لِإِصْلَاحٍ بَیْنَ اثْنَیْنِ إِلَّا سَجَدَ وَ کَانَ أَثَرُ السُّجُودِ فِی جَمِیعِ مَوَاضِعِ سُجُودِهِ فَسُمِّیَ السَّجَّادَ لِذَلِکَ.
******
ترجمه:
پدرم على بن الحسین علیهماالسلام هیچ گاه نعمتى را یاد نمى کرد جز این که سجده شکر انجام مى داد، و آیه اى از کتاب خدا را نمى خواند که داراى سجده بود مگر اینکه سجده مى کرد، و هرگاه خداوند، مکر حیله گرى یا خطرى را از او بر طرف مى کرد سجده شکر به جا مى آورد و هر وقت از نماز فارغ مى شد سجده مى کرد و زمانى که موفق مى شد بین دو نفر اصلاح کند سجده مى کرد و طورى بود که اثر سجده در تمام اعضاى هفتگانه سجده او نمایان بود از این جهت او «سجّاد» نامیده شد.
8598- 9- (1) سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ وَ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ النَّهْدِیِّ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع بِالْمَدِینَةِ- وَ هُوَ رَاکِبٌ حِمَارَهُ فَنَزَلَ وَ قَدْ کُنَّا صِرْنَا إِلَی السُّوقِ أَوْ قَرِیباً مِنْهُ قَالَ فَنَزَلَ فَسَجَدَ وَ أَطَالَ السُّجُودَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَیَّ فَقُلْتُ لَهُ رَأَیْتُکَ نَزَلْتَ فَسَجَدْتَ فَقَالَ إِنِّی ذَکَرْتُ نِعْمَةً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ (2) قَالَ قُلْتُ: قَرِیباً مِنَ السُّوقِ وَ النَّاسُ یَجِیئُونَ وَ یَذْهَبُونَ فَقَالَ إِنَّهُ لَمْ یَرَنِی أَحَدٌ غَیْرُکَ.
وَ رَوَاهُ الرَّاوَنْدِیُّ فِی الْخَرَائِجِ وَ الْجَرَائِحِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ نَحْوَهُ (3).
ص: 21
******
ترجمه:
معاویه بن وهب میگوید من در مدینه محضر امام صادق علیه السلام بودم درحالیکه ایشان بر الاغ خود سوار بودند درحالیکه ما در بازار یا کنار آن بودیم پس حضرت پیاده شده و یک سجده طولانی انجام دادند بعد به من رو کرده و من عرض کردم دیدم پیاده شده و سجده طولانی انجام دادید فرمودند به یاد یکی از نعمات خداوند افتادم عرض کردم اینجا کنا بازار است و مردم در حال رفت و آمد هستند .حضرت فرمودند :غیر تو کسی مر ا نمی بیند ُ
ص: 22
(1) 1 بَابُ تَحْرِیمِ الِاسْتِکْبَارِ عَنْهُ
8599- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ (3) قَالَ هُوَ الدُّعَاءُالْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
زراره از حضرت باقر علیه السلام نقل میکند که فرمودند : خداوند میفرماید :همانا کسانیکه ازعبادت کردن من تکبر کنند بزودی وارد جهنم خواهند شد که منظور خداوند از عبادت دعا میبا شد ...ادامه
8600- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ فِی حَدِیثٍ إِنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ- وَ قَالَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (5).
******
ترجمه:
حماد بن عیسی میگوید شنیدم که حضرت صادق علیه السلام میفرمودند :دعا همان عبادت است (زیرا )خداوند میفرماید :همانا کسانیکه ازعبادت کردن من تکبر کنند بزودی وارد جهنم خواهند شد و (باز درجائی دیگر )میفرماید :مرا بخوانبد تا شما را اجابت کنم
8601- 3- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ جَمِیعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ
ص: 23
یَسْتَکْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا یَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ.
******
ترجمه:
كسى نزد خداى عزّ و جلّ مبغوض تر از اين نيست كه از عبادت او تكبر ورزد و از آنچه كه نزد اوست درخواست نكند.
8602- 4- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رَجُلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الدُّعَاءُ هُوَ الْعِبَادَةُ الَّتِی قَالَ اللَّهُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عبید بن زراره میگوید :امام صادق علیه السلام فرمودند دعا همان عبادت است همانطور که خداوند هم میفرماید :کسانیکه از عبادت کردن من تکبر کنند بزودی با ذلت وارد جهنم خواهند شد
8603- 5- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ فَاهُ وَ لَمْ یَسْأَلْ لَمْ یُعْطَ شَیْئاً فَسَلْ تُعْطَ.
******
ترجمه:
میسر بن عبد العزیز ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که حضرت فرمودند :اگر کسی دهانش راببندد و دعا نکند چیزی هم به او داده نمی شود پس درخواست کن تا به تو داده شود
8604- 6- (3) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ عَنْ مُعَاذٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَضْلِهِ افْتَقَرَ.
******
ترجمه:
عمر بن جمیع از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند:کسیکه از فضل وعنایت خداوند (چیزی) درخواست نکند فقیر خواهد شد
8605- 7- (4) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدُّعَاءِ لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ (5) عَنْ حُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عُثْمَانَ بْنِ الْأَسْوَدِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَدْخُلُ الْجَنَّةَ رَجُلَانِ کَانَا یَعْمَلَانِ عَمَلًا وَاحِداً فَیَرَی أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ فَوْقَهُ فَیَقُولُ یَا رَبِّ بِمَا أَعْطَیْتَهُ وَ کَانَ عَمَلُنَا وَاحِداً فَیَقُولُ اللَّهُ
ص: 24
تَعَالَی سَأَلَنِی وَ لَمْ تَسْأَلْنِی ثُمَّ قَالَ سَلُوا اللَّهَ وَ أَجْزِلُوا فَإِنَّهُ لَا یَتَعَاظَمُهُ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
عثمان بن اسود بصورت مرفوع از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمودند :دو نفر وارد بهشت میشوند که هر دو اعمالی مثل هم داشته اند ولی یکی ازآنها میبیند جایگاه دوستش بالا تر است عرض میکند خدایا با اینکه عمل هردوی ما مثل هم بوده چرا مقام او بالا تر است خداوند میفرماید :او (این مقام را )درخواست (دعا)کرد ولی تو از من درخواست نکردی .سپس حضرت فرمودند : ازخداوند چیزهای زیاد وبزرگ بخواهید زیرا (دربرابرلطف خداوند)چیزی عظیم وبزرگ نیست
8606- 8- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَتَسْأَلُنَّ اللَّهَ أَوْ لَیَغْضَبَنَّ عَلَیْکُمْ إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً یَعْمَلُونَ فَیُعْطِیهِمْ وَ آخَرِینَ یَسْأَلُونَهُ صَادِقِینَ فَیُعْطِیهِمْ ثُمَّ یَجْمَعُهُمْ فِی الْجَنَّةِ فَیَقُولُ الَّذِینَ عَمِلُوا رَبَّنَا عَمِلْنَا فَأَعْطَیْتَنَا فَبِمَا أَعْطَیْتَ هَؤُلَاءِ فَیَقُولُ هَؤُلَاءِ عِبَادِی أَعْطَیْتُکُمْ أُجُورَکُمْ وَ لَمْ أَلِتْکُمْ مِنْ أَعْمَالِکُمْ شَیْئاً وَ سَأَلَنِی هَؤُلَاءِ فَأَعْطَیْتُهُمْ وَ هُوَ فَضْلِی أُوتِیهِ مَنْ أَشَاءُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
از خدا بخواهید تا او حکم کند، همانا خداوند متعال به یک سرى از بندگانش در مقابل اعمالشان بخشش دارد و به گروه دیگر در برابر درخواست صادقانه شان، سپس هر دو گروه را در بهشت جمع مى کند، گروه اول مى گویند: پروردگارا! ما اهل عمل بودیم، به ما عطا کردى اما اینها را به چه سبب؟ مى فرماید: اینان بندگان من هستند، من اجر و پاداش شما را دادم و از آن چیزى کم نکردم، اما اینان از من درخواست کردند و من هم از فضل و رحمت فوق العاده خود به آنان دادم (بلکه) به هر کسى که بخواهم، مى دهم».
(3) 2 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنَ الدُّعَاءِ
8607- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ إِبْراهِیمَ لَأَوَّاهٌ حَلِیمٌ (5) قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ.
******
ترجمه:
زراره ازحضرت باقر علیه السلام ازایشان سوال کردم (معنی آیه)ابراهیم اواه وحلیم است یعنی چه ؟فرمودند :اواه کسیکه زیاد دعا میکند .
8608- 2- (6) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ
ص: 25
صَفْوَانَ عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَلْ تُعْطَ یَا مُیَسِّرُ- إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ بَابٍ یُقْرَعُ إِلَّا یُوشِکُ أَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ.
******
ترجمه:
میسر بن عبد العزیز ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :ای میسر دعا (درخواست )کن تا به تو داده شود هیچ دری نیست که کوبیده شود مگر اینکه بالاخره باز شود .
8609- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع رَجُلًا دَعَّاءً.
******
ترجمه:
قداح از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند:حضرت علی علیه السلام فوق العاده دعا میکردند.
8610- 4- (2) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الدُّعَاءُ تُرْسُ الْمُؤْمِنِ وَ مَتَی تُکْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ یُفْتَحْ لَکَ.
******
ترجمه:
باهمین سند از حضرت علی علیه السلام نقل میکند که فرمودند :دعا سپر و حفاظ مومن است و هرگاه دری را مرتب بزنی بالاخره به رویت باز میشود .
8611- 5- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الدُّعَاءُ کَهْفُ الْإِجَابَةِ کَمَا أَنَّ السَّحَابَ کَهْفُ الْمَطَرِ.
******
ترجمه:
«عبد اللّٰه بن ميمون قدّاح»از امام صادق-عليه السّلام-روايت كرد كه فرمود: «دعا معدن(و موجب)اجابت است همچنان كه ابر،معدن باران مى باشد».
8612- 6- (4) وَ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رِسَالَةٍ طَوِیلَةٍ قَالَ: أَکْثِرُوا مِنْ أَنْ تَدْعُوا اللَّهَ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ أَنْ یَدْعُوهُ وَ قَدْ وَعَدَ (6) عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِینَ الِاسْتِجَابَةَ وَ اللَّهُ مُصَیِّرُ دُعَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- لَهُمْ عَمَلًا یَزِیدُهُمْ فِی الْخَیْرِ (7).
******
ترجمه:
با سندی که بعدا خواهد آمد حضرت صادق علیه السلام در ضمن یک روایت طولانی فرمودند :زیاد دعا کنید خداوند دوست دارد بندگان مومنش دعاگو باشند و به آنها وعده اجابت داده و خداوند دعای مومن را در قیامت تبدیل به کاری میکند که الطاف خداوند را برایشان زیاد میکند .
8613- 7- (8) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الدُّعَاءُ یَرُدُّ
ص: 26
الْقَضَاءَ بَعْدَ مَا أُبْرِمَ إِبْرَاماً فَأَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِفْتَاحُ کُلِّ رَحْمَةٍ وَ نَجَاحُ کُلِّ حَاجَةٍ وَ لَا یُنَالُ مَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا بِالدُّعَاءِ وَ إِنَّهُ لَیْسَ بَابٌ یُکْثَرُ قَرْعُهُ إِلَّا یُوشِکُ أَنْ یُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ.
******
ترجمه:
عبد الله بن سنان ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :دعا قضا وقدر حتمی را برمیگرداندد .عا کلید بخشایش و رحمتهای پروردگار، و راه رسیدن به تمام خواسته ها و حاجتهاست، و به آنچه از خیر و خوبی که در نزد خداوند است، نمی توان رسید، مگر با دعا و هیچ دری زیاد زده نمی شود مگر اینکه بالاخره بروی شخص باز میشود .
8614- 8- (1) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ مُسْلِمٍ (2) دَعَا لِلَّهِ سُبْحَانَهُ دَعْوَةً لَیْسَ فِیهَا قَطِیعَةُ رَحِمٍ وَ لَا إِثْمٌ إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ بِهَا أَحَدَ خِصَالٍ ثَلَاثَةٍ إِمَّا أَنْ یُعَجِّلَ دَعْوَتَهُ وَ إِمَّا أَنْ یَدَّخِرَ (3) لَهُ وَ إِمَّا أَنْ یَدْفَعَ عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهَا قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ إِذَنْ نُکْثِرُ قَالَ أَکْثِرُوا.
******
ترجمه:
ابو سعید خدری میگوید :رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند :هیچ فرد مسلمانی نیست که بدرگاه خداوند دعا کند ودعایش برای قطع رحم یا (انجام )گناه نباشد مگر اینکه خداوند یکی از این سه مطلب را به او میدهد 1 دعایش فورا مستجاب میشود 2برای (قیامتش )ذخیره میشود 3 بدی(خطریا آسیبی) را از او دور میکند (اصحاب) عرض کردند بنابر این ما زیاد دعا خواهیم کرد حضرت هم فرمودند : زیاد (دعا)کنید .
8615- 9- (4) قَالَ وَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَةِ وَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَدْعُو اللَّهَ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ إِمَّا أَنْ یُعَجِّلَ لَهُ فِی الدُّنْیَا أَوْ یُؤَجِّلَ لَهُ فِی الْآخِرَةِ وَ إِمَّا أَنْ یُکَفِّرَ عَنْهُ مِنْ ذُنُوبِهِ بِقَدْرِ مَا دَعَا مَا لَمْ یَدْعُ بِمَأْثَمٍ.
******
ترجمه:
در عده الداعی آمده که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند :دعا مغز عبادت است هیچ یک از افراد مومن دعا نمیکند مگر اینکه اجابت میشود (حالا)یا فوری و در دنیا یا (ذخیره شده و)در آخرت اجابت میشود یا اینکه به اندازه دعاهایش از گناهانش بخشیده خواهد شد
8616- 10- (5) قَالَ وَ عَنْهُ ع قَالَ: أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ وَ أَبْخَلُ النَّاسِ مَنْ بَخِلَ بِالسَّلَامِ.
******
ترجمه:
در عده الداعی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل میکند که فرمودند :عاجز ترین مردم کسی است که از دعا کردن ناتوان باشد وبخیل ترین مردم فردی است که از سلام کردن بخل بورزد
8617- 11- (6) قَالَ وَ قَالَ الْبَاقِرُ ع وَ لَا تَمَلَّ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِنَ اللَّهِ بِمَکَانٍ.
******
ترجمه:
درعده الداعی آمده که حضرت باقر علیه السلام فرمودند :ازدعا کردن خسته وناامید نشو زیرا برای خدا(کاری ندارد)ممکن است .
8618- 12- (7) وَ عَنْ عَلِیٍّ ع مَا کَانَ اللَّهُ لِیَفْتَحَ بَابَ الدُّعَاءِ وَ یُغْلِقَ عَلَیْهِ بَابَ الْإِجَابَةِ.
******
ترجمه:
در عده الداعی آمده که حضرت علی علیه السلام فرمودند :اینطور نیست که خداوند دردعا کردن را (به روی مردم )باز کند ولی دراجابت کردن را بر(آنها)ببندد
ص: 27
8619- 13- (1) وَ قَالَ ع مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ لَمْ یُحْرَمِ الْإِجَابَةَ.
******
ترجمه:
درعده الداعی نقل میکند که حضرت فرمودند :هرکس توفیق دعا کردن به او داده شود از اجابت دعا محروم نخواهد شد
الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَةِ.
******
ترجمه:
عده الداعی نقل میکند علی علیه السلام از قول رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند :دعا اصل و اساس وریشه عبادات است
8621- 15- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الطَّیِّبِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ التَّمَّارِ عَنْ (أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَیُّوبَ) (5) عَنْ یَحْیَی بْنِ عَنْبَسَةَ الْجُعْفِیِّ عَنْ حُمَیْدٍ الطَّوِیلِ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا فُتِحَ لِأَحَدٍ بَابُ دُعَاءٍ إِلَّا فَتَحَ اللَّهُ لَهُ فِیهِ بَابَ إِجَابَةٍ فَإِذَا فُتِحَ لِأَحَدِکُمْ بَابُ دُعَاءٍ فَلْیَجْهَدْ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یَمَلُّ حَتَّی تَمَلُّوا.
قَالَ أَبُو الطَّیِّبِ الْمَلَلُ مِنَ الْإِنْسَانِ الضَّجَرُ وَ السَّأْمَةُ وَ مِنَ اللَّهِ عَلَی جِهَةِ التَّرْکِ لِلْفِعْلِ.
******
ترجمه:
انس بن مالک ازقول رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل میکند که حضرت فرمودند :باب دعا کردن به روی کسی باز نمی شود مگر اینکه خداوند باب اجابت را به روی او باز میکند پس هرگاه باب دعا کردن بروی کسی باز شد باید بکوشد زیرا خداوند از (شنیدن دعا )ملول نمیشود تااینکه شما(ازدعا کردن)خسته شوید ابو طیب میگوید :ملل ازطرف انسان یعنی ضجر وناراحتی و ازطرف خداوند ترک فعل
8622- 16- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعَسْکَرِیِّ (7) عَنْ بَدْرِ بْنِ الْهَیْثَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ: قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع مَنْ أُعْطِیَ أَرْبَعاً لَمْ یُحْرَمْ أَرْبَعاً مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ لَمْ یُحْرَمِ الْإِجَابَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الِاسْتِغْفَارَ لَمْ یُحْرَمِ التَّوْبَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الشُّکْرَ لَمْ یُحْرَمِ الزِّیَادَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الصَّبْرَ لَمْ یُحْرَمِ الْأَجْرَ.
******
ترجمه:
ابو صباح میگوید حضرت صادق علیه السلام فرمودند :هرکس چها چیز به او داده شود از چهار چیز محروم نمیشود کسیکه (توفیق )دعا کردن به او داده شود از اجابت دعا محروم نمیشود کسیکه استغفار کردن به او داده شود از(قبول )توبه محروم نمی شود کسیکه به او شکر کردن داده شود از افزیش (نعمت)محروم نمیشود وبه هرکس صبر داده شود ازپاداش محروم نمی شود
ص: 28
8623- 17- (1) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَا مُعَاوِیَةُ مَنْ أُعْطِیَ ثَلَاثَةً لَمْ یُحْرَمْ ثَلَاثَةً مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ أُعْطِیَ الْإِجَابَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الشُّکْرَ أُعْطِیَ الزِّیَادَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ التَّوَکُّلَ أُعْطِیَ الْکِفَایَةَ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ (2) وَ یَقُولُ لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزِیدَنَّکُمْ (3) وَ یَقُولُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (4).
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق(ع)به معاويه بن عمار فرمود: اي معاويه آن را كه سه چيز نصيب گشته از سه چيز بي نصيب نمانده است هر كه را توفيق دعا داده شده پذيرش نيز داده شده و هر كه را توفيق سپاسگزاري نعمت داده شده افزايش نعمت نيز نصيبش گشته است و آن را كه توكل داده شده بانجام كارها نيز نايل آمده است چرا كه خداي عز و جل در قرآنش ميفرمايد: هر كه بر خدا توكل كند خدا او را بس است و ميفرمايد: اگر سپاسگزاري كرديد بطور حتم نعمتم را بر شما افزون كنم و ميفرمايد: از من بخواهيد تا خواسته شما را بنفع شما بپذيرم
8624- 18- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ الْفَضْلِ بْنِ قَیْسِ بْنِ رُمَّانَةَ (7) عَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَلِیُّ أُوصِیکَ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ مَعَهُ الْإِجَابَةَ وَ بِالشُّکْرِ فَإِنَّ مَعَهُ الْمَزِیدَ وَ أَنْهَاکَ عَنْ أَنْ تَخْفِرَ (8) عَهْداً وَ تُعِینَ عَلَیْهِ وَ أَنْهَاکَ عَنِ الْمَکْرِ فَإِنَّهُ لَا یَحِیقُ الْمَکْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ وَ أَنْهَاکَ عَنِ الْبَغْیِ فَإِنَّهُ مَنْ بُغِیَ عَلَیْهِ لَیَنْصُرَنَّهُ اللَّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (9)
ص: 29
قیس بن رمانه از حضرت رضا علیه السلام و ایشان از پدران خود از علی علیه السلام که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند :وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (1).
******
ترجمه :
قیس بن رمانه از حضرت رضا علیه السلام و ایشان از پدران خود از علی علیه السلام که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند :ُ ای علی تو را سفارش می کنم به دعا زیرا اجابت با او قرین و همراه است، و به شکر و سپاسگزاری زیرا فزونی نعمت را به دنبال دارد. عهدی و پیمانی را که بسته ای محترم بشمار و در صدد نقض آن برنیا و از مکر و حیله تو را بسختی نهی می کنم زیرا حیله و نیرنگ بد به صاحبش باز می گردد و تو را از ظلم و ستم نهی می کنم زیرا کسی که بر او ستم شود خداوند به طور حتم او را یاری خواهد کرد
(2) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الدُّعَاءِ عَلَی غَیْرِهِ مِنَ الْعِبَادَاتِ الْمُسْتَحَبَّةِ
باب استحباب انتخاب دعا کردن بر عبادات دیگر
8625- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاءُ.
******
ترجمه:
زراره از امام باقر علیه السلام نقل میکند که فرمودند :بهترین عبادات دعا کردن است ُ
8626- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ جَمِیعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَیُّ الْعِبَادَةِ أَفْضَلُ فَقَالَ مَا مِنْ شَیْ ءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از حنان بن سدير از پدرش روايت شده كه بحضرت باقر(عليه السّلام)عرضه داشتم كه چه عبادتى از همۀ عبادتها بالاتر است؟امام عليه السّلام فرمود: هيچ چيز نزد خداوند تبارك و تعالى از آن محبوبتر نيست كه دعا كنى و از او حاجت بخواهى...
8627- 3- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّکُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سيف تمّارگويد:شنيدم امام صادق عليه السّلام مى فرمود:دعا كنيد زيرا شما با هيچ كارى مانند آن به خدا نزديك نمى شويد
8628- 4- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ
ص: 30
مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
پسر قداح ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که حضرت علی علیه السلام فرمودند :محبوبترین اعمال پیش خداوند متعال در زمین دعا کردن وافضل همه عبادات پاکدامنی است .
8629- 5- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رِسَالَةٍ طَوِیلَةٍ قَالَ: وَ عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الْمُسْلِمِینَ لَمْ یُدْرِکُوا نَجَاحَ الْحَوَائِجِ عِنْدَ رَبِّهِمْ بِأَفْضَلَ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الرَّغْبَةِ إِلَیْهِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ وَ الْمَسْأَلَةِ فَارْغَبُوا فِیمَا رَغَّبَکُمُ اللَّهُ فِیهِ وَ أَجِیبُوا اللَّهَ إِلَی مَا دَعَاکُمْ لِتُفْلِحُوا وَ تَنْجَحُوا (2) مِنْ عَذَابِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
بر شما باد به دعا کردن، چرا که مسلمانان در رسیدن به نیازهایشان نزد پروردگار وسیله اى بهتر از دعا و گرایش به سوى خدا و زارى به درگاه او در اختیار ندارند. به هر آنچه خدا تشویقتان کرده گرایش یابید و در آنچه خدایتان به سوى آن خوانده پاسخش گویید تا رستگارى یابید و از عذاب خدا نجات پیدا کنید.
8630- 6- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: قَالَ الْبَاقِرُ ع لِبُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ- وَ قَدْ سَأَلَهُ کَثْرَةُ الْقِرَاءَةِ أَفْضَلُ أَمْ کَثْرَةُ الدُّعَاءِ فَقَالَ کَثْرَةُ الدُّعَاءِ أَفْضَلُ ثُمَّ قَرَأَ قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکُمْ (4).
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام درجواب برید بن معاویه که سوال کرده بود آیا تلاوت زیاد قران بهتر است یا زیاد دعا کردن :زیاد دعا کردن افضل است سپس حضرت این آیه تلاوت کردند : بگو پروردگارم به شما اعتنا نمیکرد اگر دعای شما نبود
8631- 7- (5) قَالَ وَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاءُ وَ إِذَا أَذِنَ اللَّهُ لِعَبْدٍ فِی الدُّعَاءِ فَتَّحَ لَهُ أَبْوَابَ الرَّحْمَةِ إِنَّهُ لَنْ یَهْلِکَ مَعَ الدُّعَاءِ أَحَدٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التَّعْقِیبِ وَ غَیْرِهِ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
درعده الداعی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل کرده که فرمودند :بهترین عبادات دعا است و آنگاه كه خداوند بنده اى را به دعا موفّق نمايد،باب اجابت به رحمت خويش را به رويش مى گشايد،و هرگز بندۀ دعاكننده هلاك نمى شود
ص: 31
(1) 4 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی الْحَاجَةِ الصَّغِیرَةِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ اسْتِصْغَاراً لَهَا
باب استحباب دعا کردن در مورد حاجات کوچک و مکروه بودن ترک دعا بخاطر کوچک شمردن حاجت
8632- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ سَیْفٍ التَّمَّارِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّکُمْ لَا تَتَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَا تَتْرُکُوا صَغِیرَةً لِصِغَرِهَا أَنْ تَدْعُوا بِهَا إِنَّ صَاحِبَ الصِّغَارِ هُوَ صَاحِبُ الْکِبَارِ.
******
ترجمه:
سیف تمار میگوید :شنیدم که حضرت صادق علیه السلام فرمودند :بر شما باد به دعا کردن زیرا به چیزی مثل دعا نمی توانید به خدا تقرب پیدا کنید ودعا را ترک نکنید بخاط کوچکی حاجت (زیرا )کسیکه حاجات کوچک دارد (درواقع )دارای حاجات بزرگ است .
8633- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ أَحَبَّ شَیْئاً لِنَفْسِهِ وَ أَبْغَضَهُ لِخَلْقِهِ أَبْغَضَ لِخَلْقِهِ الْمَسْأَلَةَ وَ أَحَبَّ لِنَفْسِهِ أَنْ یُسْأَلَ وَ لَیْسَ شَیْ ءٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ فَلَا یَسْتَحْیِی أَحَدُکُمْ أَنْ یَسْأَلَ اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ وَ لَوْ شِسْعَ نَعْلٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4).
******
ترجمه:
ابراهيم بن عثمان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرمود:
خداوند تبارك و تعالى، صفتى را بر خود محبوب و بر آفريدگانش مبغوض داشته است؛ گدايى و دريوزگى را در برابر خود، محبوب مى شمارد و در برابر ديگران مبغوض مى دارد. هيچ عبادتى به درگاه خدا بالاتر از اين نيست كه دست طلب بردارند و از پيشگاه او مسألت نمايند. مبادا كسى از گدايى درگاه خدا شرم كند، گرچه به خاطر يك بند كفش باشد.
8634- 3- (5) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِّ یَا مُوسَی سَلْنِی کُلَّ مَا تَحْتَاجُ إِلَیْهِ حَتَّی عَلَفَ شَاتِکَ وَ مِلْحَ عَجِینِکَ.
******
ترجمه:
در عده الداعی دریک حدیث قدسی خداوند به حضرت موسی فرمود :ای موسی، هرچه نیاز داری از من بخواه، حتی علف گوسفندان و نمک غذایت(خمر مایه ات) را.
8635- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی الْقَاسِمِ الطَّبَرِیُّ فِی بِشَارَةِ الْمُصْطَفَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْحُسَیْنِ الرَّفَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ
ص: 32
الْفَقِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَهْبَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَبَشِیٍّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ نَصْرِ بْنِ مُزَاحِمٍ عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ) (1) بْنِ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ اللَّهِ إِنِّی لَأُحِبُّ رِیحَکُمْ وَ أَرْوَاحَکُمْ وَ إِنَّکُمْ لَعَلَی دِینِ اللَّهِ فَأَعِینُونَا بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ إِلَی أَنْ قَالَ أَلَا وَ مَنْ سَأَلَ مِنْکُمْ حَاجَةً فَلَهُ بِهَا مِائَةُ حَاجَةٍ أَلَا وَ مَنْ دَعَا مِنْکُمْ فَدَعْوَتُهُ مُسْتَجَابَةٌ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق ازپدرشان (علیهما السلام)نقل میکنند که حضرت فرمودند :(خطاب به شیعیان)به خدا سوگند كه من عطر و بوى و روحيه مصفاى شما را دوست دارم (زیرا شما) بر دین خدا هستید پس کمک کنید ما را به وسيله پرهيزگارى و كوشش در كارهاى نيكو تا آنجا که فرمودند:پس وقتی کسی از شما یک حاجت (ازخدا)بخواهد صد حاجتش برآورده خواهد وهرکس از شما دعا کند دعایش مستجاب خواهد شد.
ا
(4) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ طَلَبِ الْحَوَائِجِ مِنَ اللَّهِ وَ تَسْمِیَةِ الْحَاجَةِ وَ لَوْ فِی الْفَرِیضَةِ وَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ الْعِظَامِ مِنْهُ وَ خُصُوصاً قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ غُرُوبِهَا
باب استحباب درخواست حاجت از خداوند و نامبردن حاجت حتی در نماز واجب و درخواست حاجات بزرگ از خداوند بخصوص قبل از طلوع و غروب خورشید .
8636- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْفَرَّاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَعْلَمُ مَا یُرِیدُ الْعَبْدُ إِذَا دَعَاهُ وَ لَکِنَّهُ یُحِبُّ أَنْ تُبَثَّ إِلَیْهِ الْحَوَائِجُ فَإِذَا دَعَوْتَ فَسَمِّ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
ابو عبد اللّٰه فراء گويد: حضرت صادق عليه السلام فرمود: خداى تبارك و تعالى ميداند كه بنده اش چه ميخواهد هر گاه بدرگاهش دعا كند، ليكن دوست دارد كه حاجتها بدرگاهش شرح داده شود پس هر گاه دعا كردى حاجتت را نام ببر.
8637- 2- (6) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ قَالَ: قَالَ: إِنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ حَاجَتَکَ وَ مَا تُرِیدُ وَ لَکِنْ یُحِبُّ أَنْ تُبَثَّ إِلَیْهِ الْحَوَائِجُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درحدیثی فرمودند:خداوند حاجت و خواسته تو را مى داند، ولى دوست دارد كه حوايج خويش را نزد او شرح دهى .
8638- 3- (7) الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ
ص: 33
فُضَیْلِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَوْصِنِی قَالَ أُوصِیکَ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ وَ حُسْنِ الصِّحَابَةِ لِمَنْ صَحِبَکَ وَ إِذَا کَانَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ فَعَلَیْکَ بِالدُّعَاءِ وَ اجْتَهِدْ وَ لَا یَمْنَعُکَ مِنْ شَیْ ءٍ تَطْلُبُهُ مِنْ رَبِّکَ وَ لَا تَقُولُ هَذَا مَا لَا أُعْطَاهُ وَ ادْعُ فَإِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السُّجُودِ (1) وَ غَیْرِهِ (2).
******
ترجمه:
فضیل بن عثمان میگوید هحضر امام صادق علیه السلام عرض کردم : مرا سفارشی(نصیحتی)بفرمائد .حضرت فرمودند : تو را به حفظ حریم الهی و تقوا سفارش می کنم؛ مراقبت زبانی داشته و راستگو باشی و امانت را ادا کرده و خیانت در امانت نکنی و با کسی که معاشرت داری، خوب رفتار نمایی. پس هنگامی که هنوز آفتاب طلوع نکرده، بر تو باد به دعا و استغفار و درخواست کردن از خداوند و در این کار کوشش کن و از این که از پروردگارت در مورد چیزی درخواست کنی، فروگذاری نکن؛ وهرگز نگو اگر من چیزی از خداوند بخواهم به من نمی دهد؛ تو دعای خود را بکن و از او درخواست بنما و خداوند هم آن چه را که مشیت حکیمانه اش قرار بگیرد، انجام می دهد.
(3) 6 بَابُ کَرَاهَةِ تَرْکِ الدُّعَاءِ اتِّکَالًا عَلَی الْقَضَاءِ
باب کراهت ترک کردن دعا و واگزار کردن امور به قضا و قدر اللهی
8639- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُیَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ لِی یَا مُیَسِّرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَةٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از ميسّر بن عبد العزيز - : امام صادق عليه السلام به من فرمود : اى ميسّر دعا كن و مگو : كار از كار گذشته است [و آنچه مقدّر شده همان مى شود] ، همانا نزد خداوند عز و جل مقام و منزلتى است كه جز با درخواست به دست نمى آيد .
8640- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ قَدْ فُرِغَ مِنَ الْأَمْرِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ إِلَی أَنْ قَالَ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (6).
******
ترجمه:
حماد بن عیسی میگوید از حضرت صادق علیه السلام شنیدم که فرمودند:(مرتب)دعا کن ونگو کار ازکار گذ شته (ودیگر فایده ندارد) زیرا دعا خودش عبادت است تا آنجا که فرمودند:خداوند میفرماید مرا بخوانید (دعا کنید)من شما را اجابت میکنم .
ص: 34
8641- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رَجُلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ ادْعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ.
قَالَ زُرَارَةُ إِنَّمَا یَعْنِی لَا یَمْنَعُکَ إِیمَانُکَ بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ أَنْ تُبَالِغَ بِالدُّعَاءِ وَ تَجْتَهِدَ فِیهِ أَوْ کَمَا قَالَ (2).
******
ترجمه:
از زرارة از مردى نقل میکند که : امام صادق عليه السلام فرمود : خداوند عزّ و جلّ را بخوان و مگو : كار از كار گذشته است
زراره مى گويد : مقصود آن حضرت اين است كه ايمان تو به قضا و قدر، مانع از اين نشود كه در دعا كردن اصرار و پافشارى كنى -
8642- 4- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَسَنِ (4) بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: ادْعُهْ وَ لَا تَقُلْ قَدْ فُرِغَ مِنَ الْأَمْرِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ (5) وَ قَالَ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (6).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
ابن مغیره از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :دعا کن (اورا) ونگو کار از کار گذشته (وفایده ندارد )زیرا دعا خودش عبادت است (در این باره )خداوند میفرماید : کسانیکه متکبرانه از عبادت کردن من دوری کنند بزودی با ذلت وارد جهنم خواهند شد و(باز)میفرماید :مرا بخوانید من شما را اجابت میکنم .
ص: 35
(1) 7 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ بِرَدِّ الْبَلَاءِ الْمُقَدَّرِ وَ طَلَبِ تَغْیِیرِ قَضَاءِ السُّوءِ وَ اسْتِحْبَابِ ذَلِکَ
باب دعا کردن برای برگرداندن بلای مقدر ودرخواست تغییر دادن قضا وقدر بد و(حتی)استحباب این مطالب
8643- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ لِلَّهِ وَ الطَّلَبَ إِلَی اللَّهِ یَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ قُدِّرَ وَ قُضِیَ وَ لَمْ یَبْقَ إِلَّا إِمْضَاؤُهُ فَإِذَا دُعِیَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُئِلَ صَرْفَ الْبَلَاءِ صَرَفَهُ.
******
ترجمه:
ابو ولاد از امام کاظم علیه السلام نقل میکند که فرمودند :بر شما باد به دعا کردن که دعا به درگاه خدا عبادت اوست و درخواست از خدا، بلا را رد می کند؛ هرچند آن بلا مقدّر و قضای آن، حتمی شده باشد و باقی نمانده باشد مگر امضای آن.
8644- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع إِنَّ الدُّعَاءَ وَ الْبَلَاءَ لَیَتَرَافَقَانِ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- إِنَّ الدُّعَاءَ لَیَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً (4).
******
ترجمه:
اسماعیل بن همام از حضرت سجاد علیه السلام نقل میکند که ایشان فرمودند:دعا و بلا تا روز قیامت با هم همراهند، و دعا بلای حتمی را هم دفع می کند.
8645- 3- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ بِسْطَامَ الزَّیَّاتِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً.
******
ترجمه:
بسطام زیات ازحضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :همانا دعا قضا وقدری که از آسمان نازل شده و قطعی وحتمی هم شده باشد را برمیگرداند .
8646- 4- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع) (7) قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْقَضَاءَ یَنْقُضُهُ کَمَا یُنْقَضُ السِّلْکُ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً.
******
ترجمه:
حماد بن عثمان از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :همانا دعا قضا را برمی گرداند، و آن را از هم باز می کند همان گونه که رشته نخ از هم باز می شود اگر چه بسختى تابیده شده باشد.
8647- 5- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ
ص: 36
عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع یَقُولُ إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ مَا قَدْ قُدِّرَ وَ مَا لَمْ یُقَدَّرْ قُلْتُ وَ مَا قَدْ قُدِّرَ قَدْ عَرَفْتُهُ فَمَا لَمْ یُقَدَّرْ قَالَ حَتَّی لَا یَکُونَ.
******
ترجمه:
عمربن یزید ازحضرت کاظم علیه السلام نقل میکند که فرمودند : همانا دعا برمی گرداند آنچه را مقدر شده و آنچه را مقدر نشده، راوی می گوید پرسیدم: مقدر شده را دانستم، مقدر نشده کدام است؟ حضرت فرمود: تا این که تقدیرى در باره آن نشود.
8648- 6- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ لِی أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی شَیْ ءٍ لَمْ یَسْتَثْنِ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص- قُلْتُ بَلَی قَالَ الدُّعَاءُ یَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً وَ ضَمَّ أَصَابِعَهُ.
******
ترجمه:
زراره از حضرت باقر علیه السلام نقل میکند که فرمودند:آیا تو را راهنمای کنم به چیزی که رسول اکرم صلی الله علیه وآله هیچ موردی از انرا استثنا نکردند (بطور مطلق انرا موثردانسته اند )عرض کردم بله فرمودند (ان)دعا ست .
8649- 7- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَدْفَعُ بِالدُّعَاءِ الْأَمْرَ الَّذِی عَلِمَهُ أَنْ یُدْعَی لَهُ فَیَسْتَجِیبُ وَ لَوْ لَا مَا وُفِّقَ الْعَبْدُ مِنْ ذَلِکَ الدُّعَاءِ لَأَصَابَهُ مِنْهُ مَا یَجْتَثُّهُ (3) مِنْ جَدِیدِ الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از حضرت صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود: خداى عز و جل هر آینه دفع می كند بوسیله دعاء آنچه را كه مى داند براى آن دعاء می شود پس اجابت خواهد كرد، و اگر بنده به این دعا موفق نشود به او بلائى مى رسد كه او را از روى زمین بردارد.
8650- 8- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ الدُّعَاءُ یَدْفَعُ الْبَلَاءَ النَّازِلَ مَا لَمْ یَنْزِلْ.
******
ترجمه:
امام زين العابدين عليه السلام : دعا ، بلاى نازل(قطعی) شده تا زمانی که واقع نشده را دفع مى كند
8651- 9- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الدُّعَاءَ لَیَرُدُّ الْقَضَاءَ الْحَدِیثَ.
ص: 37
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
بکر بن محمد از حضرت صادق علیه السلام نقل می کند که فرمودند :همانا دعا قضا و قدر را بر می گرداند .
(3) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ الْخَوْفِ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ عِنْدَ تَوَقُّعِ الْبَلَاءِ
باب استحباب دعا وقت ترس از دشمن و زمان احتمال بلا
8652- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الدُّعَاءُ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ (5) الْحَدِیدِ.
******
ترجمه:
ابن سنان از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :دعا از نیزه (هم) کاری تر است .
8653- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْبَجَلِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الدُّعَاءَ أَنْفَذُ مِنَ السِّنَانِ.
******
ترجمه:
سعید بجلی از حضرت صادق علیه السلام نقل میکند که فرمودند :دعا از نیزه (هم) کاری تر است .
8654- 3- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ وَ عَمُودُ الدِّینِ وَ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (8) بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (9).
******
ترجمه:
سکونی از امام صادق و ایشان از رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل می کنند که فرمودند : دعاء سلاح مؤمن و ستون دين و نور آسمانها و زمين است.
ص: 38
8655- 4- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الدُّعَاءُ مَفَاتِیحُ النَّجَاحِ وَ مَقَالِیدُ الْفَلَاحِ وَ خَیْرُ الدُّعَاءِ مَا صَدَرَ عَنْ صَدْرٍ نَقِیٍّ وَ قَلْبٍ تَقِیٍّ وَ فِی الْمُنَاجَاةِ سَبَبُ النَّجَاةِ وَ بِالْإِخْلَاصِ یَکُونُ الْخَلَاصُ فَإِذَا اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإِلَی اللَّهِ الْمَفْزَعُ.
******
ترجمه:
اميرالمؤ منين عليه السلام فرموده : دعاء كليدهاى نجات و گنجينه هاى رس-ت-گ-اري-س-ت ، و ب-ه-ترين دعاء آن دعائيست كه از سينه پاك و دلى پرهيزكار بر آيد، و وس-ي-له نجات در مناجات است ، و خلاصى به اخلاص آيد، و چون فزع و بى تابى سخت شود مفزع و پناهگاه خدا است .
8656- 5- (2) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص أَ لَا أَدُلُّکُمْ عَلَی سِلَاحٍ یُنْجِیکُمْ مِنْ أَعْدَائِکُمْ وَ یُدِرُّ أَرْزَاقَکُمْ قَالُوا بَلَی قَالَ تَدْعُونَ رَبَّکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ سِلَاحَ الْمُؤْمِنِ الدُّعَاءُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
پيامبر صلّى اللّه عليه و اله فرمود:
آيا شما را به سلاحى رهنمائى نكنم كه شما را از دشمن نجات بخشد و روزى شما را فراوان و سرشار كند؟
گفتند:چرا،
فرمود:به درگاه پروردگارتان در شب و روز دعا كنيد،زيرا سلاح مؤمن دعاء است.
8657- 6- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ لِأَصْحَابِهِ عَلَیْکُمْ بِسِلَاحِ الْأَنْبِیَاءِ فَقِیلَ مَا سِلَاحُ الْأَنْبِیَاءِ قَالَ الدُّعَاءُ.
******
ترجمه:
از امام رضا عليه السلام نقل شده كه همواره به اصحاب خود مى فرمود: بر شما باد سلاح پيامبران، از او پرسيده شد كه سلاح انبياء چيست؟ فرمود: سلاح انبياء دعا مى باشد.
8658- 7- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الدُّعَاءُ تُرْسُ الْمُؤْمِنِ وَ مَتَی تُکْثِرْ قَرْعَ الْبَابِ یُفْتَحْ لَکَ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین(علیه السلام):دعا سپر و حفاظ مؤمن است. تو هر وقت دری را زیاد بکوبی بالأخره به روی تو باز خواهد شد.
8659- 8- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ عَنْهُ ص قَالَ: الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ وَ عَمُودُ الدِّینِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند :دعا سلاح مومن و ستون دین است .
ص: 39
8660- 9- (1) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ جَعْفَرِ بْنِ طَاوُسٍ فِی مُهَجِ الدَّعَوَاتِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَزِیدَ (2) النَّهْشَلِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: التَّحَدُّثُ بِنِعَمِ اللَّهِ شُکْرٌ وَ تَرْکُ ذَلِکَ کُفْرٌ فَارْتَبِطُوا نِعَمَ رَبِّکُمْ بِالشُّکْرِ وَ حَصِّنُوا أَمْوَالَکُمْ بِالزَّکَاةِ وَ ادْفَعُوا الْبَلَاءَ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ جُنَّةٌ مُنْجِیَةٌ تَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
امام كاظم عليه السلام
نعمت هاى الهى را به زبان آوردن، «شكرانه» است، و ترک آن «کفران»!
پس نعمت هاى پروردگار را به شكر پيوند دهيد، و با پرداخت زكات (انفاقات واجب)، دارایی هاى خود را حفظ و با دعا، دفع بلا کنید.همانا دعا سپری نجات دهنده است که بلای قطعی را بر می گرداند .
(5) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّقَدُّمِ بِالدُّعَاءِ فِی الرَّخَاءِ قَبْلَ نُزُولِ الْبَلَاءِ وَ کَرَاهَةِ تَأْخِیرِهِ
باب استحباب دعا در حال خوشی قبل از نازل شدن بلا و مکروه بودن تاخیر آن
8661- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَقَدَّمَ فِی الدُّعَاءِ اسْتُجِیبَ لَهُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ وَ قِیلَ (7) صَوْتٌ مَعْرُوفٌ وَ لَمْ یُحْجَبْ عَنِ السَّمَاءِ وَ مَنْ لَمْ یَتَقَدَّمْ فِی الدُّعَاءِ لَمْ یُسْتَجَبْ لَهُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ وَ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ إِنَّ ذَا الصَّوْتَ لَا نَعْرِفُهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : كسى كه در دعا كردن پيشدستى كند (هميشه دعا كند نه فقط موقع بلا و گرفتارى) ، هرگاه بلا بر او نازل شود، دعايش اجابت گردد و فرشتگان گويند : صدايى آشناست و از آسمان (درگاه خدا) پوشيده نمانَد . اما كسى كه در دعا كردن پيشدستى نكند ، چون بلا به او رسد، دعايش مستجاب نشود و فرشتگان گويند : ما اين صدا را نمى شناسيم .
8662- 2- (8) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ
ص: 40
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الدُّعَاءَ فِی الرَّخَاءِ یَسْتَخْرِجُ الْحَوَائِجَ فِی الْبَلَاءِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند :دعا در حال راحتى نيازمندى هاى زمان بلا را برطر ف مى كند.
8663- 3- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُسْتَجَابَ لَهُ فِی الشِّدَّةِ فَلْیُکْثِرِ الدُّعَاءَ فِی الرَّخَاءِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) :هر کسی دوست دارد دعایش در زمان سختی مستجاب شود، هنگام آسایش بسیار دعا کند.
8664- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ جَدِّی یَقُولُ تَقَدَّمُوا فِی الدُّعَاءِ فَإِنَّ الْعَبْدَ إِذَا کَانَ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ فَدَعَا قِیلَ صَوْتٌ مَعْرُوفٌ وَ إِذَا لَمْ یَکُنْ دَعَّاءً فَنَزَلَ بِهِ الْبَلَاءُ فَدَعَا قِیلَ أَیْنَ کُنْتَ قَبْلَ الْیَوْمِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: جدم مى فرمود: در دعا پيش دس-ت-ى ك-نيد (و پيش از آنكه گرفتار شويد دعا كنيد) زيرا چون بنده اى بسيار دعا كند و بلائى به او رسد و دنبالش دعا كند گفته شود: آوازى آشنا است ، و چون بسيار دعا نكند (و پ-ردع-ا ن-باشد) و بلائى به او رسد و دنبالش دعا كند بدو گفته شود: تا به امروز كجا بودى ؟.
8665- 5- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ عَنْبَسَةَ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَخَوَّفَ (6) بَلَاءً یُصِیبُهُ فَتَقَدَّمَ فِیهِ بِالدُّعَاءِ لَمْ یُرِهِ اللَّهُ ذَلِکَ الْبَلَاءَ أَبَداً.
******
ترجمه:
و ن-ي-ز آن ح-ضرت عليه السلام فرمود: هر كه از بلائى بترسد كه بدو رسد و پيش از رس-ي-دن آن ب-لا در ب-اره (ب-ر ط-رف ش-دن ) آن دع-ا ك-ن-د خ-داى عزوجل هرگز آن بلا را بدو ننماياند.
کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ الدُّعَاءُ بَعْدَ مَا یَنْزِلُ الْبَلَاءُ لَا یُنْتَفَعُ بِهِ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ لَا یُنْتَفَعُ بِهِ بَعْدَ نُزُولِ الْبَلَاءِ کَمَا یُنْتَفَعُ بِهِ قَبْلَهُ لِأَنَّهُ قَبْلُ أَنْفَعُ مِنْهُ بَعْدُ أَوِ الْمُرَادُ لَا یُنْتَفَعُ بِهِ فِی زَوَالِ مَا قَدْ وَقَعَ وَ إِنْ کَانَ یَنْفَعُ فِی قَطْعِ اسْتِمْرَارِهِ وَ زَوَالِهِ فِی الْمُسْتَقْبِلِ لِمَا یَأْتِی (1).
******
ترجمه:
حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام فرمود: هميشه على بن الحسين عليهما السلام ميفرمود: دعاى بعد از رسيدن بلا سود ندارد. می گویم : منظورحضرت سود نداشتن 1 بعد از رسیدن بلا به اندازه قبل از بلا سود ندارد 2 فایده ندارد در برطرف کردن بلای نازل شده هرچند برای قطع شدن وادامه پیدا نکردن آن و اتفاق نیفتادن در آینده فایده دارد
8667- 7- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (3) ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ادْفَعُوا أَبْوَابَ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاءِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند :امواج بلا را با دعا پس زنيد
8668- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ مَا مِنْ أَحَدٍ ابْتُلِیَ وَ إِنْ عَظُمَتْ بَلْوَاهُ أَحَقَّ بِالدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَی الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
امير المؤمنين(علیه السلام) فرموده است هر كس كه گرفتار باشد و هر چند گرفتارى او بزرگ باشد شايسته و سزاوارتر براى دعا از شخص آسوده نيست.زيرا هيچ آسوده يى از بلا در امان نيست.
14- 8669- 9- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ ع- قَالَ: قَالَ الْفَضْلُ بْنُ الْعَبَّاسِ قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ ص احْفَظِ اللَّهَ یَحْفَظْکَ احْفَظِ اللَّهَ تَجِدْهُ
ص: 42
أَمَامَکَ تَعَرَّفْ إِلَی اللَّهِ فِی الرَّخَاءِ یَعْرِفْکَ فِی الشِّدَّةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
فضل بن عباس می گوید رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند : به ياد خدا باش، او را در برابر خود می يابی؛
در هنگام فراخی خدا را بشناس تا در سختی ها تو را بشناسد؛
8670- 10- (1) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ وَ أَخُوهُ عَبْدُ اللَّهِ فِی کِتَابِ طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَخِیهِ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع مَا مِنْ أَحَدٍ تَخَوَّفَ الْبَلَاءَ فَتَقَدَّمَ فِیهِ بِالدُّعَاءِ إِلَّا صَرَفَ اللَّهُ عَنْهُ ذَلِکَ الْبَلَاءَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَا عَلِیُّ- إِنَّ الدُّعَاءَ یَرُدُّ الْبَلَاءَ وَ قَدْ أُبْرِمَ إِبْرَاماً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : هرکس از بلایئ نگران باشد و قبل ار گرفتار شدن دعا کند خداوند آن بلا را از او بر می گرداند آیا نمی داند که حضرت علی علیه السلام فرمودند رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند : ای علی همانا دعا بلای قطعی را بر طرف می کند
8671- 11- (2) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ (3) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ عَمِّهِ عُمَرَ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ لَمْ أَرَ مِثْلَ التَّقَدُّمِ فِی الدُّعَاءِ فَإِنَّ الْعَبْدَ لَیْسَ تَحْضُرُهُ الْإِجَابَةُ فِی کُلِّ سَاعَةٍ.
******
ترجمه:
حسين بن زيد روايت كند از عمر بن على و او از پدر خود كه من نديدم مثل على بن حسين تقدم (داشتن )در دعا، زيرا كه نيست عبد را كه حاضر شود او را اجابت در هر وقت،
8672- 12- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ الْمُوسَوِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: مَا الْمُبْتَلَی الَّذِی قَدِ اشْتَدَّ بِهِ الْبَلَاءُ بِأَحْوَجَ إِلَی الدُّعَاءِ مِنَ الْمُعَافَی الَّذِی لَا یَأْمَنُ الْبَلَاءَ.
******
ترجمه:
امير المؤمنين(علیه السلام) فرموده است هر كس كه گرفتار باشد و هر چند گرفتارى او بزرگ باشد شايسته و سزاوارتر براى دعا از شخص آسوده نيست.زيرا هيچ آسوده يى از بلا در امان نيست
8673- 13- (5) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص تَعَرَّفْ إِلَی اللَّهِ فِی الرَّخَاءِ یَعْرِفْکَ فِی الشِّدَّةِ فَإِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللَّهَ وَ إِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللَّهِ.
ص: 43
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (2).
******
ترجمه:
جناب ابوذر از رسول اکرم صلی الله علیه و آله ای ابوذر : خود را بشناسان به خدا، تا در هنگام شدت و بلا خدا تو را بشناسد هرگاه چيزى طلبيدى ، از خداوند عزّ و جلّ بطلب و هرگاه كمك خواستى از خدا كمك بخواه .
(3) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ نُزُولِ الْبَلَاءِ وَ الْکَرْبِ وَ بَعْدَهُ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ (4)
باب استحباب دعا وقت رسیدن بلا و گرفتاری و بعداز آن ومکروه بودن ترک دعا در این اوقات
8674- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی وَلَّادٍ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی ع مَا مِنْ بَلَاءٍ یَنْزِلُ عَلَی عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَیُلْهِمُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الدُّعَاءَ إِلَّا کَانَ کَشْفُ ذَلِکَ الْبَلَاءِ وَشِیکاً (6) وَ مَا مِنْ بَلَاءٍ یَنْزِلُ عَلَی عَبْدٍ مُؤْمِنٍ فَیُمْسِکُ عَنِ الدُّعَاءِ إِلَّا کَانَ ذَلِکَ الْبَلَاءُ طَوِیلًا فَإِذَا نَزَلَ الْبَلَاءُ فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
امام کاظم علیه السلام فرمودند : نیست بلاءى که بر مؤمن وارد شود و به او دعا کردن الهام شود مگر آن که به وسبله دعا سریع بر طرف مى گردد؛ و چنانچه دعا نکند طولانى خواهد شد ، پس هنگامى مصیتى و بلاءى وارد شد، به درگاه خداوند دعا و تضرّع کنید
8675- 2- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ تَعْرِفُونَ طُولَ الْبَلَاءِ مِنْ قِصَرِهِ قُلْنَا لَا قَالَ إِذَا أُلْهِمَ أَحَدُکُمُ الدُّعَاءَ عِنْدَ الْبَلَاءِ فَاعْلَمُوا أَنَّ الْبَلَاءَ قَصِیرٌ.
******
ترجمه:
هشام بن سالم گويد حضرت صادق(عليه السّلام)فرمود:آيا ميدانيد كه به چه سبب گاهى بلا طولانى مى شود و گاهى مدت آن كوتاه است؟گفتند نه،فرمود اگر هنگام بلا بياد دعا بيفتيد و ملهم شويد كه دعا كنيد بدانيد كه مدت بلا كوتاه است.
8676- 3- (8) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ حَمْزَةَ الْعَلَوِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی
ص: 44
عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی الْیَقْظَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْوَلِیدِ الْوَصَّافِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ لَا یَضُرُّ مَعَهُنَّ شَیْ ءٌ الدُّعَاءُ عِنْدَ الْکُرُبَاتِ وَ الِاسْتِغْفَارُ عِنْدَ الذَّنْبِ وَ الشُّکْرُ عِنْدَ النِّعْمَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام می فرمایند : سه چیزند که با وجود آنها ضرری به انسان نمی رسد: دعا هنگام اندوه، طلب آمرزش هنگام گناه، شکر هنگام برخورداری از نعمت.» برای درک بهتر .
(3) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ نُزُولِ الْمَرَضِ وَ السَّقَمِ
باب استحباب دعا در زمان بیماری و ناراحتی
8677- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَسْبَاطِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَلَاءِ بْنِ کَامِلٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَلَیْکَ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ کُلِّ دَاءٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : بر تو باد به دعا کردن که شفای هر درد و بیماری است.
8678- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ نُعَیْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اشْتَکَی بَعْضُ وُلْدِهِ فَقَالَ یَا بُنَیَّ قُلِ اللَّهُمَّ اشْفِنِی بِشِفَائِکَ وَ دَاوِنِی بِدَوَائِکَ وَ عَافِنِی مِنْ بَلَائِکَ فَإِنِّی عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
یکی از فرزندان امام صادق علیه السلام از بیماری خود شاکی بود حضرت به او فرمودند :فرزندم بگو خدا یا خودت مرا شفا بده ودرمانم کن و مرا از این بلا عافیت بده من بنده تو و فرزند بنده تو هستم .
ص: 45
8679- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ (3) قَالَ الِاسْتِکَانَةُ هِیَ الْخُضُوعُ وَ التَّضَرُّعُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ وَ التَّضَرُّعُ (4) بِهِمَا.
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از آیه فما استکانوا ازحضرت باقر علیه السلام سوال کردم فرمودند: الِاسْتِکَانَةُ همان خضوع است؛ تضرّع به معنای بالا بردن دو دست و زاری و التماس کردن .
8680- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ نُصَیْرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَا اسْتَکانُوا لِرَبِّهِمْ وَ ما یَتَضَرَّعُونَ (7) قَالَ التَّضَرُّعُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از آیه فما استکانوا ازحضرت باقر علیه السلام سوال کردم فرمودند: تضرّع به معنای بالا بردن دو دست است .
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ حَفْصٍ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْهَیْثَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ الْکَلْبِیِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدٍ وَ زَیْدٍ ابْنَیْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِمَا عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
هرگاه پیامبر(صلی الله علیه و آله) دعا و ابتهال می کردند ، مانند مسکینی که طعام طلب می کند دست هایش را بالا می بردند ».
8682- 4- (2) قَالَ: وَ فِیمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی- أَلْقِ کَفَّیْکَ ذُلًّا بَیْنَ یَدَیَّ کَفِعْلِ الْعَبْدِ الْمُسْتَصْرِخِ إِلَی سَیِّدِهِ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِکَ رُحِمْتَ وَ أَنَا أَکْرَمُ الْقَادِرِینَ (3).
******
ترجمه:
خداوند متعال بر حضرت موسى-عليه السّلام-وحى فرستاد كه: «كف دو دستت را ذليلانه در برابر من بلند كن مانند برده اى كه فرياد مى زند و از آقاى خود كمك مى خواهد،هر گاه چنين كردى،مشمول رحمت من مى گردى كه من كريم ترين كريمان و قادرترين قادرين هستم
8683- 5- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی التَّوْحِیدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الدَّقَّاقِ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ الْعَلَوِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْبَرْمَکِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ زِنْدِیقاً سَأَلَهُ فَقَالَ مَا الْفَرْقُ بَیْنَ أَنْ تَرْفَعُوا أَیْدِیَکُمْ إِلَی السَّمَاءِ وَ بَیْنَ أَنْ تَخْفِضُوهَا نَحْوَ الْأَرْضِ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- ذَلِکَ فِی عِلْمِهِ وَ إِحَاطَتِهِ وَ قُدْرَتِهِ سَوَاءٌ وَ لَکِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ أَوْلِیَاءَهُ وَ عِبَادَهُ بِرَفْعِ أَیْدِیهِمْ إِلَی السَّمَاءِ نَحْوَ الْعَرْشِ لِأَنَّهُ جَعَلَهُ مَعْدِنَ الرِّزْقِ فَثَبَّتْنَا مَا ثَبَّتَهُ الْقُرْآنُ وَ الْأَخْبَارُ عَنِ الرَّسُولِ ص- حِینَ قَالَ ارْفَعُوا أَیْدِیَکُمْ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هشام بن حکم گوید: ... [فرد زندیق] پرسید: «چه فرقی است میان اینکه دستان خود را به آسمان بالا برید یا به زمین پایین برید»؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: این در علم و احاطه و قدرت او مساوی و برابر است، ولی خداوند عزّوجلّ اولیا و بندگانش را امر فرموده دستان خود را رو به آسمان سمت عرش بالا برند، زیرا خداوند آن را معدن رزق قرار داده است.و این مطلب بوسیله قرآن وسنت رسول اکرم صلی الله علیه آله ثابت شده چون فرمودند :(درحال دعا)دسنهای خود را بطرف آسمان بلند کنید
8684- 6- (5) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَبَا قُرَّةَ قَالَ لَهُ مَا بَالُکُمْ إِذَا دَعَوْتُمْ رَفَعْتُمْ أَیْدِیَکُمْ إِلَی السَّمَاءِ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع إِنَّ اللَّهَ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ بِضُرُوبٍ مِنَ الْعِبَادَةِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ اسْتَعْبَدَ خَلْقَهُ عِنْدَ الدُّعَاءِ
ص: 47
وَ الطَّلَبِ وَ التَّضَرُّعِ بِبَسْطِ الْأَیْدِی وَ رَفْعِهَا إِلَی السَّمَاءِ لِحَالِ الِاسْتِکَانَةِ وَ عَلَامَةِ الْعُبُودِیَّةِ وَ التَّذَلُّلِ لَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
در جریان ماظره حضرت رضا علیه السلام با ابو قره وقتی سوال کرد چرا شما درحال دعا دستهای خود را بطرف آسمان بلند میکنید ؟ حضرت فرمودند : خداوند عبادات مختلفی را با روشهای مختلف خواسته تا آنجا که ِفرمودند: ودردعا کردن هم اینگونه خواسته است
(3) 13 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ لِلدَّاعِی مِنْ وَظَائِفِ الْیَدَیْنِ عِنْدَ دُعَاءِ الرَّغْبَةِ وَ الرَّهْبَةِ وَ التَّضَرُّعِ وَ التَّبَتُّلِ وَ الِابْتِهَالِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ وَ الْبَصْبَصَةِ وَ طَلَبِ الرِّزْقِ وَ الْمَسْأَلَةِ
باب مستحبات دعا کردن از وضعیت دستها با حالت خوف و رجاء تضرع و فروتنی و تواضع و اشاره کردن با انگشت سبابه و درخواست رزق ...
8685- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَرَّ بِی رَجُلٌ وَ أَنَا أَدْعُو فِی صَلَاتِی بِیَسَارِی فَقَالَ یَا عَبْدَ اللَّهِ بِیَمِینِکَ فَقُلْتُ یَا عَبْدَ اللَّهِ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی حَقّاً عَلَی هَذِهِ کَحَقِّهِ عَلَی هَذِهِ وَ قَالَ الرَّغْبَةُ تَبْسُطُ یَدَیْکَ وَ تُظْهِرُ بَاطِنَهُمَا وَ الرَّهْبَةُ (5) تُظْهِرُ ظَهْرَهُمَا وَ التَّضَرُّعُ تُحَرِّکُ السَّبَّابَةَ الْیُمْنَی یَمِیناً وَ شِمَالًا وَ التَّبَتُّلُ تُحَرِّکُ السَّبَّابَةَ الْیُسْرَی تَرْفَعُهَا فِی السَّمَاءِ رِسْلًا (6) وَ تَضَعُهَا وَ الِابْتِهَالُ تَبْسُطُ یَدَکَ وَ ذِرَاعَکَ إِلَی السَّمَاءِ وَ الِابْتِهَالُ حِینَ تَرَی أَسْبَابَ الْبُکَاءِ.
******
ترجمه:
از«محمد بن مسلم»روايت است كه امام صادق-عليه السّلام-فرمود: «مردى از كنارم گذشت در حالى كه من در نماز بوده،دست چپم را براى دعا بلند كرده بودم،به من گفت:اى بندۀ خدا!با دست راستت دعا كن،گفتم: اى بندۀ خدا!ذات اقدس الهى حقى بر اين دست دارد همانند حقى كه بر آن دست دارد. و فرمود: رغبت اينست كه: هر دو دست را بگشائى و درون آنها را آشكار كنى، و رهبت اينست كه: دو دست را بگشائى و پشت آن دو را ظاهر سازى، و تضرع آنست كه: انگشت سبابۀ راست را براست و چپ بجنبانى، و تبتل: جنبانيدن انگشت (سبابۀ) چپ است كه آن را بآرامى بسوى آسمان بالا برى و پائين آورى، و ابتهال آنست كه: هم دستها و هم دو ذراع را بسوى آسمان بگشائى، و ابتهال در وقتى است كه ببينى و سائل گريه فراهم شده است.
8686- 2- (7) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ
ص: 48
عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الرَّغْبَةُ أَنْ تَسْتَقْبِلَ بِبَطْنِ کَفَّیْکَ إِلَی السَّمَاءِ وَ الرَّهْبَةُ أَنْ تَجْعَلَ ظَهْرَ کَفَّیْکَ إِلَی السَّمَاءِ وَ قَوْلُهُ وَ تَبَتَّلْ إِلَیْهِ تَبْتِیلًا (1) قَالَ الدُّعَاءُ بِإِصْبَعٍ وَاحِدَةٍ تُشِیرُ بِهَا وَ التَّضَرُّعُ تُشِیرُ بِإِصْبَعَیْکَ وَ تُحَرِّکُهُمَا وَ الِابْتِهَالُ رَفْعُ الْیَدَیْنِ وَ تَمُدُّهُمَا وَ ذَلِکَ عِنْدَ الدَّمْعَةِ ثُمَّ ادْعُ.
******
ترجمه:
ابو اسحاق حضرت صادق علیه السلام فرمودند :رغبت آن است که کف دو دست خود را به سوی آسمان بداری .رهبت آن است که پشت دست هایت را به سوی آسمان بداری .حضرت صادق سلام الله علیه در قول خدای متعال که « و تبتّل الیه تبتیلاَ » فرمود : تبتل ؛ دعا کردن با یک انگشت است که با آن اشاره می کنی .تضرع این است که با دو انگشت ، اشاره کنی و آن دو را تکان دهی .ابتهال بالا بردن هر دو دست است و این که آن ها را بکشی و این هنگام اشک ریختن است و سپس دعا کن .
8687- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ قَالا قُلْنَا لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- کَیْفَ الْمَسْأَلَةُ إِلَی اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قَالَ تَبْسُطُ کَفَّیْکَ قُلْنَا کَیْفَ الِاسْتِعَاذَةُ قَالَ تُفْضِی بِکَفَّیْکَ وَ التَّبَتُّلُ (3) الْإِیمَاءُ بِالْإِصْبَعِ وَ التَّضَرُّعُ تَحْرِیکُ الْإِصْبَعِ وَ الِابْتِهَالُ أَنْ تَمُدَّ یَدَیْکَ جَمِیعاً.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- محمّدبن مسلم و زراره گویند: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردیم: «دعاکردن و خواهش کردن از خداوند تعالی چگونه است»؟ فرمود: «کف دو دست خویش را باز می کنید». عرض کردیم: «استعاذه (پناه بردن) به چه صورت است»؟ فرمود: «دو دست خویش را دراز کنید، و تبتّل؛ اشاره کردن با انگشت است و تضرّع، حرکت دادن انگشت است و ابتهال؛ آن است که دو دست خویش را کاملاً دراز کنید».
8688- 4- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ جَمِیعاً عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی خَالِدٍ عَنْ مَرْوَکٍ بَیَّاعِ اللُّؤْلُؤِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرَ الرَّغْبَةَ وَ أَبْرَزَ بَاطِنَ رَاحَتَیْهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ هَکَذَا الرَّهْبَةُ وَ جَعَلَ ظَهْرَ کَفَّیْهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ هَکَذَا التَّضَرُّعُ وَ حَرَّکَ أَصَابِعَهُ یَمِیناً وَ شِمَالًا وَ هَکَذَا التَّبَتُّلُ وَ یَرْفَعُ أَصَابِعَهُ مَرَّةً وَ یَضَعُهَا مَرَّةً وَ هَکَذَا الِابْتِهَالُ وَ مَدَّ یَدَهُ تِلْقَاءَ وَجْهِهِ إِلَی الْقِبْلَةِ وَ لَا تَبْتَهِلُ حَتَّی تَجْرِیَ الدَّمْعَةُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام رغبت را ذكر كرد و درون دو كف خود را بطرف آسمان باز كرد (يعنى رغبت چنين است) و اما رهبت چنين است: و پشت دو دست را بطرف آسمان كرد، و اما تضرع چنين است:
و انگشتانش را براست و چپ گردانيد، و تبتل چنين است: و انگشتانش را بالا ميبرد و پائين مى آورد، و ابتهال چنين است: و دست خود را تا برابر رويش بجانب قبله كشيد (فرمود) و ابتهال نباشد تا اشك روان شود.
8689- 5- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ أَوْ غَیْرِهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 49
قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الدُّعَاءِ وَ رَفْعِ الْیَدَیْنِ فَقَالَ عَلَی أَرْبَعَةِ أَوْجُهٍ أَمَّا التَّعَوُّذُ فَتَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ بِبَاطِنِ کَفَّیْکَ وَ أَمَّا الدُّعَاءُ فِی الرِّزْقِ فَتَبْسُطُ کَفَّیْکَ وَ تُفْضِی بِبَاطِنِهِمَا إِلَی السَّمَاءِ وَ أَمَّا التَّبَتُّلُ فَإِیمَاءٌ بِإِصْبَعِکَ السَّبَّابَةِ وَ أَمَّا الِابْتِهَالُ فَرَفْعُ یَدَیْکَ تُجَاوِزُ بِهِمَا رَأْسَکَ وَ دُعَاءُ التَّضَرُّعِ أَنْ تُحَرِّکَ إِصْبَعَکَ السَّبَّابَةَ مِمَّا یَلِی وَجْهَکَ وَ هُوَ دُعَاءُ الْخِیفَةِ.
******
ترجمه:
ابو بصیر گوید: از حضرت صادق علیه السلام از دعا کردن و بلند کردن دستها پرسیدم فرمود: بر چهار گونه است: اما براى پناه بردن بخدا (از شر دشمنان) درون دستهاى خود را بطرف قبله کنى، و اما در دعاى براى روزى دستهاى خود را باز کنى و درون آن دو را بسوى آسمان بدارى، و امّا “تبتل” پس آن اشاره کردن با انگشت سبابه است، و اما ابتهال: بلند کردن دستها است بطورى که از سرت بگذرد، و دعاى تضرع اینست که انگشت سبابه را در برابر رویت بجنبانى و آن دعاى خیفه (و هراس) است.
8690- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: التَّبَتُّلُ أَنْ تُقَلِّبَ کَفَّیْکَ فِی الدُّعَاءِ إِذَا دَعَوْتَ وَ الِابْتِهَالُ أَنْ تَبْسُطَهُمَا وَ تُقَدِّمَهُمَا وَ الرَّغْبَةُ أَنْ تَسْتَقْبِلَ بِرَاحَتَیْکَ السَّمَاءَ وَ تَسْتَقْبِلَ بِهِمَا وَجْهَکَ وَ الرَّهْبَةُ أَنْ (تَلْقَی بِکَفَّیْکَ) (2) فَتَرْفَعَهُمَا إِلَی الْوَجْهِ وَ التَّضَرُّعُ أَنْ تُحَرِّکَ إِصْبَعَیْکَ وَ تُشِیرَ بِهِمَا.
******
ترجمه:
امام کاظم :تبتل : کف هردو دست را در دعا کردن باز کنی . ابتهال :هردو دست باز کرده وجلو بیاوری ( رَغَباً (خواهش نمودن) آن است که دو پنجه ی دست را رو به آسمان نموده و آن ها را رو به صورت خود بگیری. و رَهَباً (ترسیدن) آن است که کف دست هایت را سرازیر سازی و به همان شکل آن ها را تا صورت بلند نمایی.وتضرع :دو انگشت حرکت بدهی و بوسیله آنها اشاره کنی
8691- 7- (3) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ أَنَّ الْبَصْبَصَةَ (4) أَنْ تَرْفَعَ سَبَّابَتَیْکَ إِلَی السَّمَاءِ وَ تُحَرِّکَهُمَا وَ تَدْعُوَ.
******
ترجمه:
و در روایت دیگری فرمودند :بصبصه یعنی انگشت سبابه را بطرف آسمان بلند کرده و در حال حرکت دادن آنها دعا کنی
8692- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ (عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ وَ ابْنِ سِنَانٍ) (6) فِی حَدِیثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 50
أَنَّهُ لَمَّا دَعَا عَلَی دَاوُدَ بْنِ عَلِیٍّ- رَفَعَ یَدَیْهِ فَوَضَعَهُمَا عَلَی مَنْکِبَیْهِ ثُمَّ بَسَطَهُمَا ثُمَّ دَعَا بِسَبَّابَتِهِ فَقُلْتُ لَهُ فَرَفْعُ الْیَدَیْنِ مَا هُوَ قَالَ الِابْتِهَالُ قُلْتُ فَوَضْعُ یَدَیْکَ وَ جَمْعُهُمَا قَالَ التَّضَرُّعُ قُلْتُ وَ رَفْعُ الْإِصْبَعِ قَالَ الْبَصْبَصَةُ.
******
ترجمه:
داوود رقی :وقتی حضرت صادق علیه السلام می خواستند داوود بن علی را نفرین کنند دستها را بلند کرده وآنا را بر شانه ها گذاشتند بعد دستها را از هم بازکرده سپس دعا کردند عرض کردم پس بالا بردن دستها چه بود ؟ فرمودند :آن ابتهال بود . عرض کردم گذاشتن دستها (روی شانه)و جمع کردن آنها (چه بود) ؟ فرمودند :تضرع بود . عرض کردم بالا بردن انگشت ؟ فرمودند:آن بصبصه بود
8693- 9- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ (2) أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ إِذَا سَأَلْتَ اللَّهَ فَاسْأَلْهُ بِبَطْنِ کَفَّیْکَ وَ إِذَا تَعَوَّذْتَ فَبِظَهْرِ کَفَّیْکَ وَ إِذَا دَعَوْتَ فَبِإِصْبَعَیْکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (3).
******
ترجمه:
ابو البختری می گوید حضرت صادق علیه السلام فرمودند :وقتی دعا می کنی کف دو دستد باز باشد وقتی (از شرشیطان )پناهنده می شوی با پشت دستهایت دعا کن ودر وقت دعا(عبادت)پس با انگشت درحال اشاره کردن
(4) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ مَسْحِ الْوَجْهِ وَ الرَّأْسِ وَ الصَّدْرِ بِالْیَدَیْنِ عِنْدَ الْفَرَاغِ مِنَ الدُّعَاءِ فِی غَیْرِ الْفَرِیضَةِ
باب استحباب کشیدن دستها به صورت وسر وسینه بعد پایان دعا درغیر نماز واجب
8694- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا أَبْرَزَ عَبْدٌ یَدَهُ إِلَی اللَّهِ الْعَزِیزِ الْجَبَّارِ إِلَّا اسْتَحْیَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَرُدَّهَا صِفْراً حَتَّی یَجْعَلَ فِیهَا مِنْ فَضْلِ رَحْمَتِهِ مَا یَشَاءُ فَإِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ فَلَا یَرُدَّ یَدَهُ حَتَّی یَمْسَحَ عَلَی وَجْهِهِ وَ رَأْسِهِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَا بَسَطَ
ص: 51
عَبْدٌ یَدَیْهِ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَلَا یَرُدَّ یَدَیْهِ حَتَّی یَمْسَحَ بِهِمَا وَجْهَهُ وَ رَأْسَهُ (1)
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هيچ بنده اى دست بدرگاه خداى عزيز جبار نگشايد جز اينكه خداى عز و جل شرم كند كه آن را تهى بازگرداند تا اينكه از فضل رحمت خود در آن بنهد، پس هر گاه يكى از شماها دعا كرد دستش را برنگرداند تا آن را بسر و روى خود بكشد.***مثل این روایت حضرت باقر علیه السلام نقل شده با این تفاوت که در اینجا کشیدن دست فقط به سر و صورت آمده
8695- 2- (2) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ عَلَی وَجْهِهِ وَ صَدْرِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی الْقُنُوتِ مَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ ذَلِکَ مَخْصُوصٌ بِغَیْرِ الدُّعَاءِ فِی الْفَرَائِضِ (3).
******
ترجمه:
و در روایت دیگر صورت و سینه ذکر شده *** می گویم :درباب قنوت بیان شد که این دست کسیدن در غیر نماز واجب است
(4) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ حُسْنِ النِّیَّةِ وَ حُسْنِ الظَّنِّ بِالْإِجَابَةِ
باب استحباب حسن نیت وحسن ظن به اجابت دعا داشتن
8696- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَمَّا اسْتَسْقَی رَسُولُ اللَّهِ ص- وَ سُقِیَ النَّاسُ حَتَّی قَالُوا إِنَّهُ الْغَرَقُ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِیَدِهِ وَ رَدَّهَا اللَّهُمَّ حَوَالَیْنَا وَ لَا عَلَیْنَا- قَالَ فَتَفَرَّقَ السَّحَابُ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ اسْتَسْقَیْتَ لَنَا فَلَمْ نُسْقَ ثُمَّ اسْتَسْقَیْتَ لَنَا فَسُقِینَا قَالَ إِنِّی دَعَوْتُ وَ لَیْسَ لِی فِی ذَلِکَ نِیَّةٌ ثُمَّ دَعَوْتُ وَ لِی فِی ذَلِکَ نِیَّةٌ.
******
ترجمه:
روزی برای دعای باران نزد رسول الله آمدند و از ایشان خواستند تا دعا کنند باران بیاید و ایشان هم دعا کرد و باران آمد. باران بسیار زیاد بود و مردم ترسیدند تبدیل به سیل شود. به پیامبر گفتند و حضرت دعا کردند باران به اطراف ببارد و نه داخل شهر.ابرها کنار رفتند. مردم گفتند: ای رسول خدا! ابتدا دعا کردید ولی باران نبارید ولی بار دوم که دعا کردید باران آمد. حضرت فرمودند: بار اول شما گفتید و من بدون توجه کافی دعا کردم اما بار دوم با توجه و تضرع دعا کردم و اجابت شد.
8697- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ وَ ظُنَّ حَاجَتَکَ بِالْبَابِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر گاه دعا مى كنى با دل [به خدا] روى آر و چنين پندار كه حاجت و خواسته تو بر در خانه است
ص: 52
8698- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ أَبِی (2) زَکَرِیَّا عَنْ أَبِی سَیَّارٍ عَنْ سَوْرَةَ بْنِ کُلَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ سَأَلَنِی وَ هُوَ یَعْلَمُ أَنِّی أَضُرُّ وَ أَنْفَعُ اسْتَجَبْتُ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه وآله ایشان ازقول خداوند که : هرکس مرا بخواند در حالتی که می داند من ضرر می رسانم و من نفع می دهم، دعایش را مستجاب می گردانم
8699- 4- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: ادْعُوا اللَّهَ وَ أَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالْإِجَابَةِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : هنگامی که خدا را می خوانید یقین به اجابت داشته باشید
8700- 5- (4) قَالَ: وَ أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی مَا دَعَوْتَنِی وَ رَجَوْتَنِی فَإِنِّی سَامِعٌ (5) لَکَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
خداوند به موسی وحی کرد :دعاهای که امید اجابت آنرا از من داشته باشی را می شنوم
(7) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِقْبَالِ بِالْقَلْبِ حَالَةَ الدُّعَاءِ
باب استحباب توجه قلبی داشتن در دعا
8701- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: لَا یَقْبَلُ اللَّهُ دُعَاءَ قَلْبٍ سَاهٍ.
******
ترجمه:
از جمله وصایای رسول اکرم صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام :یا علی خداوند دعای انسان غافل را قبول نمی کند .
8702- 2- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ
ص: 53
أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ ثُمَّ اسْتَیْقِنْ بِالْإِجَابَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : خداوند عزّ و جلّ دعايى را كه از دلى غافل و بى توجه سرزند، اجابت نمى كند . پس ، هرگاه دعا كردى، با دلت [به خدا] روى آر، و يقين بدان كه در اين صورت دعايت مستجاب مى شود .
8703- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَقْبَلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ دُعَاءَ قَلْبٍ لَاهٍ- وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ- إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ لِلْمَیِّتِ فَلَا یَدْعُو لَهُ وَ قَلْبُهُ لَاهٍ عَنْهُ وَ لَکِنْ لِیَجْتَهِدْ لَهُ فِی الدُّعَاءِ.
******
ترجمه:
امام على عليه السلام : خداوند دعاى دلِ غافل را نمى پذيرد .امام علی همیشه می فرمود: هر گاه یکی از شما برای مرده ای دعا کند، در حالی که دلش از او غافل است، دعا نکند؛ بلکه در دعای بر او [به درستی] بکوشد».
8704- 4- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : خداوند دعايى را كه از پشت قلب با قساوت برخيزد مستجاب نمى كند .
8705- 5- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ سُلَیْمٍ الْفَرَّاءِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِکَ وَ ظُنَّ حَاجَتَکَ بِالْبَابِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْإِقْبَالِ بِالْقَلْبِ عَلَی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
امام صادق فرموده است: هنگامی که دعا می کنی، به آن توجه قلبی داشته باش و گمانت به این سان باشد که روا شدن حاجت و نیازت در آستانه در است».
ص: 54
(1) 17 بَابُ کَرَاهَةِ الْعَجَلَةِ فِی الدُّعَاءِ وَ تَعْجِیلِ الِانْصِرَافِ مِنْهُ وَ اسْتِعْجَالِ الْإِجَابَةِ
باب مکروه است عجله کردن در دعا و زود تمام کردن آن و عجله داشتن درمستجاب شدن آن
8706- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ وَ غَیْرِهِمَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا عَجِلَ فَقَامَ لِحَاجَتِهِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَ مَا یَعْلَمُ عَبْدِی أَنِّی أَنَا اللَّهُ الَّذِی أَقْضِی الْحَوَائِجَ.
******
ترجمه:
از امام صادق علیه السّلام روایت شده است که فرمودند: همانا بنده هر گاه
در گرفتن حاجت خود عجله کند، پس )به خاطر عجله ای که دارد( برای تحصیل حاجتش حرکت کند، خدای
49 تبارک و تعالی می فرماید: آیا بنده من نمی داند که من آن کسی هستم که حوائج را برآورده می کنم.
8707- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الطَّوِیلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا دَعَا لَمْ یَزَلِ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِی حَاجَتِهِ مَا لَمْ یَسْتَعْجِلْ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
ز امام صادق
روایت شده ااست که فرمودند: بنده وقتى دعا کند، خدا پیوسته در تدارک حاجت او مىباشد مادامى که عجله
نکند
8708- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ بِخَیْرٍ وَ رَجَاءِ رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَا لَمْ یَسْتَعْجِلْ فَیَقْنَطَ وَ یَتْرُکَ الدُّعَاءَ قُلْتُ لَهُ کَیْفَ یَسْتَعْجِلُ قَالَ یَقُولُ قَدْ دَعَوْتُ مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا وَ مَا أَرَی الْإِجَابَةَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
ز امام صادق علیه
السّالم روایت است که فرمودند: پیوسته مؤمن در طریق خیر و امید است از جانب خدای عزّ و جلّ، تا زمانی
که عجله نکند، )که در صورت عجله کردن( پس نا امید می شود و دعا را ترک می کند.)راوی گوید: (خدمت
حضرت عرض کردم چگونه عجله می کند؟ حضرت فرمودند: می گوید: از فالن موقع دعا کردم و اجابت
ندیدم.
ص: 55
(1) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُرَاعَاةِ الْإِعْرَابِ فِی الدُّعَاءِ وَ الْقِرَاءَةِ الْمُسْتَحَبَّیْنِ وَ تَجَنُّبِ اللَّحْنِ فِیهِمَا
باب مستحب است رعایت کردن اعراب (صحیح)در دعا و ذکرهای مستحبی و دوری کردن از غلط خواندن
8709- 1- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْجَوَادِ ع قَالَ: مَا اسْتَوَی رَجُلَانِ فِی حَسَبٍ وَ دِینٍ قَطُّ إِلَّا کَانَ أَفْضَلُهُمَا عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ آدَبَهُمَا قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ عَرَفْتُ فَضْلَهُ عِنْدَ النَّاسِ فِی النَّادِی وَ الْمَجَالِسِ فَمَا فَضْلُهُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ بِقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ کَمَا أُنْزِلَ وَ دُعَائِهِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ حَیْثُ لَا یَلْحَنُ وَ ذَلِکَ أَنَّ الدُّعَاءَ الْمَلْحُونَ لَا یَصْعَدُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْقِرَاءَةِ (3).
******
ترجمه:
امام جواد علیه السلام فرمود : دو نفر که از نظر حسب و دین برابر باشند، أفضل آن دو در نزد اللَّهِ عزوجل آن است که ادیب تر باشد، گفتم : کسی که ادیب و آگاه به ادبیات عرب باشد برتری او را در اجتماعات و مجالس متوجه می شوم، اما فضیلت و برتری او در نزد الله عزوجل چیست؟ امام فرمودند : برتری و فضل او در نزد الله عزوجل این است که (به خاطر آگاهی به ادبیات زبان عربی) قرآن را همانطور که نازل شده است (یعنی صحیح) می خواند و هنگام دعا به صورت بی غلط و با اعراب صحیح، الله عزوجل را می خواند، چرا که دعایی که از نظر ادبی و اعراب غلط باشد، به سوی الله عزوجل بالا نمی رود.
(4) 19 بَابُ تَحْرِیمِ الْقُنُوطِ وَ إِنْ تَأَخَّرَتِ الْإِجَابَةُ
باب حرمت نا امیدی در اجابت دعا حتی اگر زمان زیادی هم گذشته باشد
8710- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی قَدْ سَأَلْتُ اللَّهَ حَاجَةً مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا سَنَةً وَ قَدْ دَخَلَ قَلْبِی مِنْ إِبْطَائِهَا شَیْ ءٌ فَقَالَ یَا أَحْمَدُ إِیَّاکَ وَ الشَّیْطَانَ- أَنْ یَکُونَ لَهُ عَلَیْکَ سَبِیلٌ حَتَّی یُقَنِّطَکَ إِلَی أَنْ قَالَ إِنَّ صَاحِبَ النِّعْمَةِ فِی الدُّنْیَا إِذَا سَأَلَ فَأُعْطِیَ طَلَبَ غَیْرَ الَّذِی سَأَلَ وَ صَغُرَتِ النِّعْمَةُ فِی عَیْنِهِ فَلَا یَشْبَعُ مِنْ شَیْ ءٍ وَ إِذَا کَثُرَ النِّعَمُ کَانَ الْمُسْلِمُ مِنْ ذَلِکَ عَلَی خَطَرٍ لِلْحُقُوقِ الَّتِی تَجِبُ عَلَیْهِ وَ مَا یُخَافُ مِنَ
ص: 56
الْفِتْنَةِ فِیهَا أَخْبِرْنِی عَنْکَ لَوْ أَنِّی قُلْتُ لَکَ قَوْلًا کُنْتَ تَثِقُ بِهِ مِنِّی فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ إِذَا لَمْ أَثِقْ بِقَوْلِکَ فَبِمَنْ أَثِقُ وَ أَنْتَ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَی خَلْقِهِ قَالَ فَکُنْ بِاللَّهِ أَوْثَقَ فَإِنَّکَ عَلَی مَوْعِدٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَ لَیْسَ اللَّهُ یَقُولُ وَ إِذا سَأَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ (1) وَ قَالَ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ (2) وَ قَالَ وَ اللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَ فَضْلًا (3) فَکُنْ بِاللَّهِ أَوْثَقَ مِنْکَ بِغَیْرِهِ وَ لَا تَجْعَلُوا فِی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا خَیْراً فَإِنَّهُ مَغْفُورٌ لَکُمْ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
بزنطى -: به حضرت رضا عليه السلام عرض كردم : فدايت شوم ، من چند سال است كه از خدا حاجتى مى خواهم و از تأخير در اجابتش در دلم شبهه اى پديد آمده است حضرت به من فرمود : «اى احمد ! مبادا شيطان به تو راه پيدا كند و نوميدت گرداند .تا آنجاکه فرمودند : همانا كسى كه در این دنیا داراى نعمت است اگر هر گاه درخواست (چیزى از خدا) كند و به او داده شود (حرصش زیاد گردد) و جز آنرا نیز بخواهد، و (در نتیجه) نعمت خدا در چشم او كوچك و خوار گردد، و از هیچ چیز سیر نشود، و چون نعمت فراوان شود مسلمان از این راه بخطر افتد، (و این خطر) بخاطر آن حقوقى (است) كه بر او واجب می شود، و بخاطر آن چیزى است كه بیم آن رود بواسطه این حقوق در فتنه و آزمایش افتد (و در أداء آنها كوتاهى كند)، بگو بدانم اگر من سخنى به تو بگويم، آيا به آن اعتماد مى كنى؟ عرض كردم : فدايت شوم ، اگر به سخن شما اعتماد نكنم، به [سخن] چه كسى اعتماد كنم؟! . . . حضرت فرمود : پس ، به خدا بيشتر اعتماد داشته باش ؛ زيرا خداوند به تو [به اجابت] وعده داده است . مگر نه اين كه خداى تبارك و تعالى مى فرمايد : «هرگاه بندگانم درباره من از تو پرسند ، بگو كه من نزديكم و به نداى كسى كه مرا بخواند پاسخ مى دهم. پس ، بايد به نداى من پاسخ دهند و به من ايمان آورند تا راه راست يابند»
8711- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ بَیْنَ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما (6) وَ بَیْنَ أَخْذِ فِرْعَوْنَ أَرْبَعِینَ عَاماً.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- فاصله ی زمانی میان این سخن پروردگار متعال قَدْ أُجِیبَت دَّعْوَتُکُمَا و گرفتارشدن فرعون، چهل سال فاصله بود.
8712- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَدْعُو فَیُؤَخَّرُ إِجَابَتُهُ إِلَی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السّلام) فرمود: مؤمن دعا می کند و خداوند اجابت آن را تا روز جمعه عقب می اندازد.»
8713- 4- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سُلَیْمَانَ صَاحِبِ السَّابِرِیِّ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یُسْتَجَابُ لِلرَّجُلِ الدُّعَاءُ ثُمَّ یُؤَخَّرُ قَالَ نَعَمْ عِشْرِینَ سَنَةً.
ص: 57
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ وَ عَلَی أَنَّ الْقُنُوطَ مِنَ الْکَبَائِرِ (2).
******
ترجمه:
(3) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِلْحَاحِ فِی الدُّعَاءِ
8714- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ عُقْبَةَ الْهَجَرِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ وَ اللَّهِ لَا یُلِحُّ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ عَلَی اللَّهِ فِی حَاجَتِهِ إِلَّا قَضَاهَا لَهُ.
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام : به خدا سوگند هيچ بنده مؤمنى در حاجت خود به درگاه خداوند عز و جل اصرار نورزد، مگر آن كه حاجتش را بر آورد .
8715- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَسَّانَ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ کَرِهَ إِلْحَاحَ النَّاسِ بَعْضِهِمْ عَلَی بَعْضٍ فِی الْمَسْأَلَةِ وَ أَحَبَّ ذَلِکَ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ أَنْ یُسْأَلَ وَ یُطْلَبَ مَا عِنْدَهُ.
******
ترجمه:
روایت از امام_صادق (صلوات الله علیه) است:خدا، پافشاری مردم در خواهششان از یکدیگر را خوش نمی دارد.ولی برای خودش دوست دارد همانا خداوند دوست دارد از او سوال شده و از آنچه نزد اوست درخواست شود
8716- 3- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حُسَیْنٍ الْأَحْمَسِیِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا وَ اللَّهِ لَا یُلِحُّ عَبْدٌ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ.
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام : به خدا سوگند هيچ بنده مؤمنى در حاجت خود به درگاه خداوند عز و جل اصرار نورزد، مگر آن كه حاجتش را بر آورد .
8717- 4- (7) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ
ص: 58
رَسُولُ اللَّهِ ص رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً طَلَبَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةً فَأَلَحَّ فِی الدُّعَاءِ اسْتُجِیبَ لَهُ أَوْ لَمْ یُسْتَجَبْ وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ وَ أَدْعُوا رَبِّی عَسی أَلَّا أَکُونَ بِدُعاءِ رَبِّی شَقِیًّا (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرمود: خدا رحمت كند بنده اى را كه از خداى عز و جل حاجتى بخواهد و در دعاى در بارۀ آن پافشارى و اصرار كند، خواه اجابت شود و خواه اجابت نشود، و اين آيه را تلاوت فرمود (كه ابراهيم عليه السلام فرمايد:) «و دعا كنم بدرگاه پروردگار خود شايد بوسيلۀ دعاى پروردگارم تيره بخت نباشم»(سورۀ مريم آيه 48).
8718- 5- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ دَاوُدَ الْحَذَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَغِیرٍ عَنْ جَدِّهِ شُعَیْبٍ عَنْ مُفَضَّلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَوْ لَا إِلْحَاحُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی اللَّهِ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ لَنَقَلَهُمْ مِنَ الْحَالِ الَّتِی هُمْ فِیهَا إِلَی (مَا هُوَ) (3) أَضْیَقُ مِنْهَا.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْحَذَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ صَغِیرٍ نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق(عليه السّلام)فرمود: اگر اصرار و مطالبۀ پيوستۀ مؤمنان نبود به درگاه خدا براى طلب روزى،از اين حال فقر هم كه دارند،خدا آنها را به وضع بدترى منتقل مى كرد.
8719- 6- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ جَبَلَ بَعْضَ الْمُؤْمِنِینَ عَلَی الْإِیمَانِ فَلَا یَرْتَدُّونَ أَبَداً وَ مِنْهُمْ مَنْ أُعِیرَ الْإِیمَانَ عَارِیَّةً فَإِذَا هُوَ دَعَا وَ أَلَحَّ فِی الدُّعَاءِ مَاتَ عَلَی الْإِیمَانِ.
******
ترجمه:
خداوند بعضی از مومنین را برسرشت ایمان آفرید (بنابر این )هرگز مرتد نمی شوند ولی بعضی ایمانشان عاریه وقرضی است (حالا) اينهان اگر براى استوارى ايمان خود دعا كنند و در دعا اصرار ورزند، با ايمان مى ميرند.
8720- 7- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ رُزَیْقٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ وَ الْإِلْحَاحِ عَلَی اللَّهِ فِی السَّاعَةِ الَّتِی لَا یُخَیِّبُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بَرّاً وَ لَا فَاجِراً قُلْتُ وَ أَیُّ سَاعَةٍ هِیَ قَالَ هِیَ السَّاعَةُ الَّتِی دَعَا فِیهَا أَیُّوبُ- وَ شَکَا إِلَی اللَّهِ بَلِیَّتَهُ فَکَشَفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَ دَعَا فِیهَا یَعْقُوبُ- فَرَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ یُوسُفَ وَ کَشَفَ اللَّهُ کُرْبَتَهُ وَ دَعَا فِیهَا
ص: 59
مُحَمَّدٌ ص- فَکَشَفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ کُرْبَتَهُ وَ مَکَّنَهُ مِنْ أَکْتَافِ الْمُشْرِکِینَ بَعْدَ الْیَأْسِ أَنَا ضَامِنٌ أَنْ لَا یُخَیِّبَ اللَّهُ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ بَرّاً وَ لَا فَاجِراً الْبَرُّ یُسْتَجَابُ لَهُ فِی نَفْسِهِ وَ غَیْرِهِ وَ الْفَاجِرُ یُسْتَجَابُ لَهُ فِی غَیْرِهِ وَ یَصْرِفُ اللَّهُ إِجَابَتَهُ إِلَی وَلِیٍّ مِنْ أَوْلِیَائِهِ فَاغْتَنِمُوا الدُّعَاءَ فِی ذَلِکَ الْوَقْتِ.
******
ترجمه:
رزیق از حضرت صادق علیه السلام نقل می کند که فرمودند :سفارش به شما به دعا وپافشاری کردن در زمانی که خداوند در آن کسی را ناامید برنمی گرداند چه نیکو کار باشد یا فاجر عرض کردم چه زمانیست فرمودند : ساعتی که حضرت ایوب دعا کرده از وجود مشکلش به خداوند شکایت کرد وخداوند هم مشکل او را حل کرد .همان ساعتی که حضرت یعقوب دعا کرد وخداوند یوسف را به او برگرداند وگرفتاری او را بطرف نمود .ساعتی که حضرت محمد صلی الله علیه و آله در آن دعا کرد وخداوند مشکل را حل کرد و ایشان را بر مشرکین مسلط کرد بعد از آنکه مایوس بودند (تسلط برآنها )
.(حضرت در ادامه فرمودند :)من ضمانت میکنم که در این وقت خداوند نیکو کار یا فاجر را نا امید نکند . شخص نیکو کار هم برای خودش و برای دیگران و شخص فاجر فقط نسبت به دیگر(برای )دیگران وخداوند دعای او را برای یکی از دوستانش اجابت میکند پس غنیمت بدانید دعا کردن درآن وقت .
8721- 8- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَلْ حَاجَتَکَ وَ أَلِحَّ فِی الطَّلَبِ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ إِلْحَاحَ الْمُلِحِّینَ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ.
******
ترجمه:
امام جعفرصادق(ع):حاجت خود را از خدا بخواه و بر آن پافشاری کن. خداوند بندگان مؤمن خود را که در خواسته هایشان اصرار و پافشاری می کنند دوست می دارد
8722- 9- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ السَّائِلَ اللَّحُوحَ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: به درستی که خدا سائل اصرار کننده(در دعا) را دوست می دارد.[14]
8723- 10- (3) قَالَ وَ قَالَ ع رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً طَلَبَ مِنَ اللَّهِ حَاجَةً فَأَلَحَّ فِی الدُّعَاءِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خدا رحمت كند بنده اى را كه از خداوند عز و جل حاجتى بخواهد و در دعا [براى آن حاجت ]پافشارى كند
8724- 11- (4) قَالَ وَ فِی التَّوْرَاةِ أَنَّ اللَّهَ یَقُولُ یَا مُوسَی- مَنْ رَجَانِی (5) أَلَحَّ فِی مَسْأَلَتِی.
******
ترجمه:
در توراه خداوند به حضرت موسی فرمود : ای موسی هرکس به من امید وار است در دعا کردن پافشاری می کند .
8725- 12- (6) قَالَ وَ فِی زَبُورِ دَاوُدَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا ابْنَ آدَمَ تَسْأَلُنِی وَ أَمْنَعُکَ لِعِلْمِی بِمَا یَنْفَعُکَ ثُمَّ تُلِحُّ عَلَیَّ بِالْمَسْأَلَةِ فَأُعْطِیکَ مَا سَأَلْتَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
در زبور داوود : درخواست می کنی و من هم به تو نمی دهم، (چرا؟ ) چون می دانم چه چیزی به نفعت و چه چیزی به ضررتو است،سپس اصرار و پافشاری میکنی و من هم حاجت تو را می دهم .
ص: 60
(1) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُعَاوَدَةِ الدُّعَاءِ وَ کَثْرَةِ تَکْرَارِهِ عِنْدَ تَأَخُّرِ الْإِجَابَةِ بَلْ مَعَهَا أَیْضاً
باب استحباب اصرار و پافشاری کردن در دعا وقتی اجابت آن به تاخیر بیفتد بلکه حتی اگر اجابت هم شده
8726- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَقُولُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةً فَیُؤَخِّرُ عَنْهُ تَعْجِیلَ إِجَابَتِهِ حُبّاً لِصَوْتِهِ وَ اسْتِمَاعِ نَحِیبِهِ ثُمَّ قَالَ وَ اللَّهِ مَا أَخَّرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنِ الْمُؤْمِنِینَ مَا یَطْلُبُونَ مِنْ هَذِهِ الدُّنْیَا خَیْرٌ لَهُمْ عَمَّا عَجَّلَ لَهُمْ مِنْهَا وَ أَیُّ شَیْ ءٍ الدُّنْیَا إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع کَانَ یَقُولُ یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَکُونَ دُعَاؤُهُ فِی الرَّخَاءِ نَحْواً مِنْ دُعَائِهِ فِی الشِّدَّةِ لَیْسَ إِذَا أُعْطِیَ فَتَرَ فَلَا تَمَلَّ الدُّعَاءَ فَإِنَّهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِمَکَانٍ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام مى فرمود: هر آینه مؤمن حاجتى از خدا بخواهد و اجابت آن تأخیر افتد براى محبوبیت آوازش (نزد خداوند) و شنیدن صداى گریه اش، سپس فرمود: بخدا سوگند آنچه خداى عزوجل براى مؤمنین از آن چیزهایی که میخواهند تأخیر اندازد، بهتر است براى ایشان از آنچه زود به آنها عطا فرماید، و دنیا چیست؟، امام باقر علیه السلام مى فرمود: سزاوار است براى مؤمن که دعایش در حال آسایش همانند دعاى او در حال سختی باشد، و چون به او داده شد (آنچه درخواست کرده از دعا) سست نشود. پس تو از دعا خسته مشو زیرا که دعا نزد خداى عزوجل منزلتى دارد
8727- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مَنْصُورٍ الصَّیْقَلِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رُبَّمَا دَعَا الرَّجُلُ بِالدُّعَاءِ فَاسْتُجِیبَ لَهُ ثُمَّ أُخِّرَ ذَلِکَ إِلَی حِینٍ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ قُلْتُ وَ لِمَ ذَاکَ لِیَزْدَادَ مِنَ الدُّعَاءِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
به حضرت صادق علیه السلام عرض کردم: آیا می شود فردی دعا کند، اجابت هم بشود اما تا مدتی به تاخیر بیفتد؟ فرمود: بله، گفتم: چرا؟ آیا برای این است که بیشتر دعا کند؟ فرمود: بله.
8728- 3- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ أَبِی هِلَالٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ حَدِیدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 61
قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَکَیْنِ قَدِ اسْتَجَبْتُ لَهُ وَ لَکِنِ احْبِسُوهُ بِحَاجَتِهِ فَإِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَ صَوْتَهُ وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عَجِّلُوا لَهُ حَاجَتَهُ فَإِنِّی أُبْغِضُ صَوْتَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : به راستی عبد دعا می کند، پس خدای عزّوجلّ به دو فرشته می فرماید: من دعایش را مستجاب کردم، ولی حاجتش را نگاهدارید تا دعا را ادامه دهد زیرا من دوست دارم صدایش را بشنوم، و عبدی دعا می کند خدای تبارک و تعالی می فرماید شتابانه حاجتش را برآورده کنید، زیرا من از صدایش نفرت دارم.»
8729- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ (2) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْعَبْدَ الْوَلِیَّ لِلَّهِ یَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَمْرِ یَنُوبُهُ فَیُقَالُ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ اقْضِ لِعَبْدِی حَاجَتَهُ وَ لَا تُعَجِّلْهَا فَإِنِّی أَشْتَهِی أَنْ أَسْمَعَ نِدَاءَهُ وَ صَوْتَهُ وَ إِنَّ الْعَبْدَ الْعَدُوَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَیَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْأَمْرِ یَنُوبُهُ فَیُقَالُ لِلْمَلَکِ الْمُوَکَّلِ بِهِ اقْضِ حَاجَتَهُ وَ عَجِّلْهَا فَإِنِّی أَکْرَهُ أَنْ أَسْمَعَ نِدَاءَهُ وَ صَوْتَهُ قَالَ فَیَقُولُ النَّاسُ مَا أُعْطِیَ هَذَا إِلَّا لِکَرَامَتِهِ وَ لَا مُنِعَ هَذَا إِلَّا لِهَوَانِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: بنده ای که دوست خداست، در بلا و مصیبت دعا می کند و خداوند متعال به فرشته ای که مامور آن کار است می گوید: حاجت بنده ام را بده اما عجله نکن، چون من خوش دارم صدایش را بشنوم، اما یک وقت بنده ای که دشمن خداست در مصیبت دعا می کند، در اینجا ذات اقدس الهی به آن فرشته مامور می گوید: با عجله حاجت این بنده ام را بر آور، چون من خوش ندارم صدایش را بشنوم. آنگاه حضرت فرمود: اما مردم می گویند: این که حاجتش داده شد، حتماً صاحب کرامت بود و آنکه حاجتش داده نشد، فرد پست و خواری بوده است.
8730- 5- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی حَاجَتِهِ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَخِّرُوا إِجَابَتَهُ شَوْقاً إِلَی صَوْتِهِ وَ دُعَائِهِ فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْدِی دَعَوْتَنِی فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَکَ وَ ثَوَابُکَ کَذَا وَ کَذَا وَ دَعَوْتَنِی فِی کَذَا وَ کَذَا فَأَخَّرْتُ إِجَابَتَکَ وَ ثَوَابُکَ کَذَا وَ کَذَا قَالَ فَیَتَمَنَّی الْمُؤْمِنُ أَنَّهُ لَمْ یُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ فِی الدُّنْیَا مِمَّا یَرَی مِنْ حُسْنِ الثَّوَابِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: مومن، خداوند عزیز و جلیل را برای حاجتش می خواند و او در جواب می گوید: اجابتش را به تاخیر بیندازید؛ چون من مشتاق صدا و دعای اویم و آنگاه که قیامت بر پا شد می گوید: بنده من! مرا خواندی اما من اجابتت را به تاخیر انداختم، ثواب تو چنین و چنان است و نیز در فلان کار هم مرا خواندی و آنجا هم اجابت تو را به تاخیر انداختم، ثواب تو چنین و چنان است. آنگاه حضرت فرمود: در اینجا مومن به خاطر دیدن پاداشهای عظیم الهی، آرزو می کند که ای کاش! در دنیا خدا هیچ یک از دعاهایش را مستجاب نمی کرد.
8731- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِیهِ عِمْرَانَ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 62
جَعْفَرٍ التَّمِیمِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِإِبْرَاهِیمَ الْخَلِیلِ ع- إِنَّ لِی دَعْوَةً مُنْذُ (ثَلَاثِ سِنِینَ) (1) مَا أُجِبْتُ فِیهَا بِشَیْ ءٍ فَقَالَ لَهُ إِبْرَاهِیمُ إِنَّ اللَّهَ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً احْتَبَسَ دَعْوَتَهُ لِیُنَاجِیَهُ وَ یَسْأَلَهُ وَ یَطْلُبَ إِلَیْهِ وَ إِذَا أَبْغَضَ عَبْداً عَجَّلَ دَعْوَتَهُ (وَ أَلْقَی) (2) فِی قَلْبِهِ الْیَأْسَ مِنْهَا.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: شخصی به حضرت ابراهیم علیه السلام گفت من مدت سی سال است برای یک حاجت دعا میکنم ولی هنوز اجابت نشده حضرت ابراهیم گفت : خداوند وقتی کسی را دوست داشته باشد دعای او را حبس میکند تا او باز هم مناجات ودعا ودرخواست کند .وزمانیکه کسی را مورد غضب خدا باشد فورا حاجت او را می دهدولی حالت نا امیدی را در دل او قرار میدهد
8732- 7- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْعَبْدَ لَیَدْعُو اللَّهَ وَ هُوَ یُحِبُّهُ فَیَقُولُ لِجَبْرَئِیلَ- اقْضِ لِعَبْدِی هَذَا حَاجَتَهُ وَ أَخِّرْهَا فَإِنِّی أُحِبُّ أَنْ لَا أَزَالَ أَسْمَعُ صَوْتَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند : ( بنده ای خدا را می خواند درحالی که خدا او را دوست دارد و می فرماید: «ای جبرئیل (علیه السلام)حاجت این بنده ام را با تأخیر برآورده گردان. زیرا من دوست دارم همیشه صدای او را بشنوم».
(5) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ سِرّاً وَ خُفْیَةً وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی الدُّعَاءِ عَلَانِیَةً
باب استحباب دعا در حالت پنهانی وترجیح آن بر دعای علنی (درملاء عام)
8733- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی هَمَّامٍ إِسْمَاعِیلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: دَعْوَةُ الْعَبْدِ سِرّاً دَعْوَةً وَاحِدَةً تَعْدِلُ سَبْعِینَ دَعْوَةً عَلَانِیَةً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
از امام رضا-عليه السّلام-روايت كرده است كه فرمود: «يك دعاى مخفى بنده،برابر است با هفتاد دعاى علنى».
ص: 63
8734- 2- (1) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی دَعْوَةٌ تُخْفِیهَا أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ سَبْعِینَ دَعْوَةً تُظْهِرُهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مُقَدِّمَةِ الْعِبَادَاتِ (2).
******
ترجمه:
مرحوم کلینی در روایت دیگری گفته اند : یک دعای مخفیانه از هفتاد دعای علنی بهتر است
(3) 23 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ هُبُوبِ الرِّیَاحِ وَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَ قَتْلِ الشَّهِیدِ وَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ الْأَذَانِ وَ ظُهُورِ الْآیَاتِ وَ عَقِیبَ الصَّلَوَاتِ
باب استحباب دعا در این اوقات وزشباد-وقت ظهر-نزول باران-کشته شدن شهید-وقت تلاوت قرآن و اذان - هنگام بروز هر آیه و بعد از صلوات
8735- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اطْلُبُوا الدُّعَاءَ فِی أَرْبَعِ سَاعَاتٍ عِنْدَ هُبُوبِ الرِّیَاحِ وَ زَوَالِ الْأَفْیَاءِ وَ نُزُولِ الْقَطْرِ وَ أَوَّلِ قَطْرَةٍ مِنْ دَمِ الْقَتِیلِ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ عِنْدَ هَذِهِ الْأَشْیَاءِ.
******
ترجمه:
زيد شحّام از امام صادق- عليه السّلام- روايت كرده است كه حضرت فرمود:«در چهار وقت به دنبال دعا باشيد: وزش باد، زوال سايه ها (كه همان ظهر شرعى است)، نزول باران و اولين قطره از خون مؤمن، چون در اين اوقات،درهاى آسمان گشوده خواهد شد».
8736- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اغْتَنِمُوا الدُّعَاءَ عِنْدَ أَرْبَعٍ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ- وَ عِنْدَ الْأَذَانِ وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ وَ عِنْدَ الْتِقَاءِ الصَّفَّیْنِ لِلشَّهَادَةِ.
******
ترجمه:
حضرت أمیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:دعا کردن را در چهار وقت غنیمت بشمارید:
هنگام قرائت قرآن، گفتن اذان، نزول باران و زمان تلاقی صفّین(صف مومنان و کفار ) برای شهادت.»
8737- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَطَاءٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ أَبِی إِذَا کَانَتْ لَهُ
ص: 64
إِلَی اللَّهِ حَاجَةٌ طَلَبَهَا فِی هَذِهِ السَّاعَةِ یَعْنِی زَوَالَ الشَّمْسِ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند: هرگاه پدرم حاجتی داشتند آنرا دراین زمان از خدا وند درخواستند یعنی وقت ظهر
8738- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ یَرْفَعُهُ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ مِنَ الْقُرْآنِ- مِنْ أَیِّ الْقُرْآنِ شَاءَ ثُمَّ قَالَ یَا اللَّهُ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَلَوْ دَعَا عَلَی الصَّخْرَةِ لَقَلَعَهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین(علیه السلام):هر کس صد آیه از هر جای قرآن بخواند سپس هفت مرتبه بگوید «یا الله» (و حاجت خود را بخواهد) (اثر اجابت) آن چنان است که اگر دعا بر صخره سخت بخواند به یاری خدا آن را از جای برمی کند.
8739- 5- (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: وَ عِنْدَ الْأَذَانِ وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ وَ عِنْدَ الْتِقَاءِ الصَّفَّیْنِ لِلشَّهَادَةِ وَ عِنْدَ دَعْوَةِ الْمَظْلُومِ فَإِنَّهَا لَیْسَ لَهَا حِجَابٌ دُونَ الْعَرْشِ.
وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
دعا کردن را در پنج زمان غنيمت بشماريد: هنگام قرائت قرآن، و هنگام اذان، و هنگام نزول باران، و هنگام برخورد دو گروه برای شهادت (جهاد)، و هنگام دعا کردن مظلوم؛ همانا در اين زمانها هيچ مانعی نمی تواند مانع از رسيدن دعا به عرش خداوند شود (و موجب عدم اجابت آن گردد).
8740- 6- (4) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِیمَا عَلَّمَ أَصْحَابَهُ تُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ فِی خَمْسَةِ مَوَاقِیتَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَیْثِ وَ عِنْدَ الزَّحْفِ وَ عِنْدَ الْأَذَانِ وَ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ- وَ مَعَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ.
******
ترجمه:
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: درهای آسمان در پنج وقت برای شما باز می شود: هنگام نزول باران، و هنگام جهاد، و هنگام اذان، و در وقت خواندن قرآن، و به هنگام ظهر و سپیده دم،
ص: 65
8741- 7- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَاعَاتُ اللَّیْلِ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَاعَةً وَ سَاعَاتُ النَّهَارِ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَاعَةً وَ أَفْضَلُ سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ أَوْقَاتُ الصَّلَاةِ ثُمَّ قَالَ ع إِنَّهُ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ هَبَّتِ الرِّیَاحُ وَ نَظَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَی خَلْقِهِ وَ إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ یَصْعَدَ لِی عِنْدَ ذَلِکَ إِلَی السَّمَاءِ عَمَلٌ صَالِحٌ ثُمَّ قَالَ عَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَدْبَارِ الصَّلَوَاتِ فَإِنَّهُ مُسْتَجَابٌ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود: ساعتهاى شب، دوازده ساعت و ساعتهاى روز، دوازده ساعت است. (منظور از ساعات شبانه روز در اعتدال ربيعى در منطقه استواست كه شهر مدينه هم نزديك به آن است) و بهترين ساعات شب و روز اوقات نماز است.
سپس فرمود: هنگامى كه آفتاب غروب كند، درهاى آسمان باز مى شود و بادها مى وزد و خداوند به آفريدگان خود نگاه می كند .
من دوست دارم عمل صالح در اين زمان به آسمان بالا برود، سپس فرمود: بعد از نمازها دعا کنید كه مستجاب می شود .
8742- 8- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ قُضِیَتِ الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ فَقُلْتُ مِنْ أَیِّ وَقْتٍ قَالَ مِقْدَارَ مَا یُصَلِّی الرَّجُلُ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ مُتَرَسِّلًا.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : هنگام اذان ظهر، درهای آسمان و بهشت باز شده، حوائج بزرگ روا می گردد». راوی می پرسد:«به چه مقدار؟» فرمودند: «به مقداری که مرد بتواند سر فرصت، چهار رکعت نماز بخواند».
8743- 9- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَحَّامِ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی عَنْ آبَائِهِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: ثَلَاثَةُ أَوْقَاتٍ لَا یُحْجَبُ فِیهَا الدُّعَاءُ عَنِ اللَّهِ تَعَالَی فِی أَثَرِ الْمَکْتُوبَةِ وَ عِنْدَ نُزُولِ الْقَطْرِ وَ ظُهُورِ آیَةٍ مُعْجِزَةٍ لِلَّهِ فِی أَرْضِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : در سه زمان دعا از خداوند پوشيده نمى ماند : بعد از اداى فريضه ، هنگام بارش باران، و هنگام پديدار شدن نشانه اى از اعجاز خدا در زمين.
8744- 10- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَدَّی لِلَّهِ مَکْتُوبَةً فَلَهُ فِی أَثَرِهَا دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ.
ص: 66
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی التَّعْقِیبِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
امام صادق از رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل میکنند :هر کس نماز واجبی را به جا آورد، در پی او دعای مستجابی دارد.
(3) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بَعْدَ تَقْدِیمِ الصَّدَقَةِ وَ شَمِّ الطِّیبِ وَ الرَّوَاحِ إِلَی الْمَسْجِدِ
باب استحباب دعا بعد از صدقه وبوکردن بوی خوش درحال رفت وآمد کردن به مسجد
8745- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ [أَبِی] (5) إِذَا طَلَبَ الْحَاجَةَ طَلَبَهَا عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَإِذَا أَرَادَ ذَلِکَ قَدَّمَ شَیْئاً فَتَصَدَّقَ بِهِ وَ شَمَّ شَیْئاً مِنْ طِیبٍ وَ رَاحَ إِلَی الْمَسْجِدِ وَ دَعَا فِی حَاجَتِهِ بِمَا شَاءَ اللَّهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
راه و روش پدرم بدین سان بود: هر زمان که حاجتی داشت، آن را در موقع زوال خورشید - ظهر شرعی - طلب می کرد، به این گونه که نخست، چیزی را صدقه می داد و عطر استعمال می کرد و راهی مسجد می شد و در آنجا دعا می کرد و از خداوند بر آورده شدن آن را درخواست می کرد».
(7) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی السَّحَرِ وَ فِی الْوَتْرِ وَ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ
باب استحباب دعا درسحر ودرنمازوتر وبین الطلوعین
ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: مَنْ کَانَ لَهُ إِلَی رَبِّهِ حَاجَةٌ فَلْیَطْلُبْهَا فِی ثَلَاثِ سَاعَاتٍ سَاعَةٍ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ سَاعَةٍ تَزُولُ الشَّمْسُ وَ حِینَ تَهُبُّ الرِّیَاحُ وَ تُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ تَنْزِلُ الرَّحْمَةُ وَ یَصُوتُ الطَّیْرُ وَ سَاعَةٍ فِی آخِرِ اللَّیْلِ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَإِنَّ مَلَکَیْنِ یُنَادِیَانِ هَلْ مِنْ تَائِبٍ یُتَابُ عَلَیْهِ هَلْ مِنْ سَائِلٍ یُعْطَی هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَیُغْفَرَ لَهُ هَلْ مِنْ طَالِبِ حَاجَةٍ فَتُقْضَی لَهُ فَأَجِیبُوا دَاعِیَ اللَّهِ وَ اطْلُبُوا الرِّزْقَ فِیمَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهُ أَسْرَعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْأَرْضِ وَ هِیَ السَّاعَةُ الَّتِی یُقَسِّمُ اللَّهُ فِیهَا الرِّزْقَ بَیْنَ عِبَادِهِ تَوَکَّلُوا عَلَی اللَّهِ عِنْدَ رَکْعَتَیِ الْفَجْرِ إِذَا صَلَّیْتُمُوهَا فَفِیهَا تُعْطَوُا الرَّغَائِبَ.
******
ترجمه:
هرکس حاجتی از خدا می خواهد آن حاجت را در سه موقع از خدا بخواهد؛ ساعتی است در روز جمعه و ساعتی که خورشید از دایره ی نصف النهار پایین می رود [هنگام ظهر]، موقعی که باد می وزد درهای آسمان باز می شود و رحمت نازل می گردد و پرندگان به صدا در می آیند و ساعتی در آخر شب هنگام طلوع فجر دو فرشته فریاد می زنند: «آیا توبه کننده ای هست که توبه کند و توبه اش پذیرفته شود؟ آیا درخواست کننده ای هست که به او عنایت شود؟ آیا استغفارکننده ای هست که مورد مغفرت قرار گیرد؟ آیا حاجتمندی هست که حاجتش روا شود»؟ نداکننده ی خدا را جواب دهید.در این ساعت طلب رزق و روزی کنید که اثرش از سفر برای تجارت بیشتر است و سریع تر نتیجه بخش خواهد بود و نافلۀ صبح را غنیمت شمارید زیرا حاجت ها در این دو رکعت برآورده می شود و رغائب، آرزوها و امیدها بر آورده می شود.
8747- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ شَرِیفِ بْنِ سَابِقٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِی قُرَّةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُ وَقْتٍ دَعَوْتُمُ اللَّهَ فِیهِ الْأَسْحَارُ وَ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ فِی قَوْلِ یَعْقُوبَ ع سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی (2) قَالَ أَخَّرَهُمْ إِلَی السَّحَرِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : بهترين زمان براى آنكه در آن خداوند عزّ و جلّ را بخوانيد سحر است. و اين آيه را كه سخن يعقوب عليه السلام است، تلاوت كرد: «بزودى از پروردگارم براى شما بخشايش مى طلبم» و فرمود : دعا براى آنها را به وقت سحر موكول كرد.
8748- 3- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْجَامُورَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ صَنْدَلٍ (4) عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ کُلَّ دَعَّاءٍ فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی السَّحَرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ یُفَتَّحُ فِیهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ تُقَسَّمُ فِیهَا الْأَرْزَاقُ وَ تُقْضَی فِیهَا الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ.
ص: 68
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْجَامُورَانِیِّ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام :خداوند عزّوجلّ از ميان بندگان مؤمنش ، بنده اى را كه بسيار دعا كند ، دوست مى دارد . پس ، همواره در سحرگاهان تا طلوع خورشيد دعا كنيد ؛ زيرا اين وقتى استكه در آن ، درهاى آسمان باز مى شود ، و روزى ها تقسيم مى گردد و حاجت هاى بزرگبرآورده مى شود.
8749- 4- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِذَا کَانَ آخِرُ اللَّیْلِ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ هَلْ مِنْ دَاعٍ فَأُجِیبَهُ هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیَهُ سُؤْلَهُ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیْهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التَّعْقِیبِ وَ فِی الْقُنُوتِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله :وقتی که شب به آخر می رسد، خداوند می فرماید: آیا کسی هست که دعا کند تا من اجابت نمایم؟ آیا کسی هست که چیزی از من بخواهد تا من خواسته وی را عطا کنم؟ آیا کسی هست که از من طلب مغفرت نماید تا من او را ببخشم؟ آیا کسی هست که توبه کند و من توبه او را قبول نمایم؟.
(5) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی السُّدُسِ الْأَوَّلِ مِنْ نِصْفِ اللَّیْلِ الثَّانِی
باب استحباب دعا درساعت اول از شش ساعت ازنصف دوم شب
8750- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ فِی اللَّیْلِ لَسَاعَةً مَا یُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ یُصَلِّی وَ یَدْعُو اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ قُلْتُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ وَ أَیُّ سَاعَةٍ هِیَ مِنَ اللَّیْلِ قَالَ إِذَا مَضَی نِصْفُ اللَّیْلِ إِلَی الثُّلُثِ الْبَاقِی.
******
ترجمه:
امام صادق(علیه السلام) :در شب ساعتى است که هر بنده مسلمانى با آن هماهنگ شود سپس نماز بخواند و به درگاه خداوند دعا کند دعایش در هر شب مستجاب مى شود. راوى مى گوید: از آن حضرت سؤال کردم: آن چه ساعتى از شب است؟ فرمود: هنگامى که نصف شب بگذرد تا ثلث باقیمانده شب .ُ
ص: 69
8751- 2- (1) وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی وَ هِیَ السُّدُسُ الْأَوَّلُ مِنْ أَوَّلِ النِّصْفِ الْبَاقِی.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ نَحْوَهُ وَ تَرَکَ ذِکْرَ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ کَالرِّوَایَةِ الثَّانِیَةِ (2).
******
ترجمه:
درروایت دیگر اینطور آمده یک ششم نصف دوم شب .
8752- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ عَبْدَةَ النَّیْسَابُورِیِّ (4) قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ النَّاسَ یَرْوُونَ عَنِ النَّبِیِّ ص- أَنَّهُ قَالَ إِنَّ فِی اللَّیْلِ لَسَاعَةً لَا یَدْعُو فِیهَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ بِدَعْوَةٍ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ مَتَی هِیَ قَالَ مَا بَیْنَ نِصْفِ اللَّیْلِ إِلَی الثُّلُثِ الْبَاقِی قُلْتُ لَیْلَةً مِنَ اللَّیَالِی أَوْ کُلَّ لَیْلَةٍ فَقَالَ کُلَّ لَیْلَةٍ.
وَ رَوَاهُ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ یُوسُفَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ [عَنْ] (5) مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدَةَ نَحْوَهُ (6).
******
ترجمه:
محضر امام صادق عرض کردم مردم از قول رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل می کنند که ایشان فرموده اند درشب ساعتی هست که هر کس درآن دعا کند اجابت می شود (آیا درست است ) حضرت فرمودند : بله عرض کردم چه ساعتی ؟ فرمودند :مابین نصف شب تا ثلث آخرشب عرض کردم شب خاصی یا هرشب فرمودند :همه شبها .
(7) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ وَ الذِّکْرِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا
باب استحباب دعا وذکر استعاذه قبل از طلوع و غروب آفتاب
8753- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ غَالِبِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی
ص: 70
قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ (1) قَالَ هُوَ الدُّعَاءُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا وَ هِیَ سَاعَةُ إِجَابَةٍ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند : منظور ازآیه شریفه وَ ظِلالُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ دعا کردن قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب آن، و این زمان اجابت دعا است
8754- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ شِهَابِ بْنِ عَبْدِ رَبِّهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا تَغَیَّرَتِ الشَّمْسُ فَاذْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنْ کُنْتَ مَعَ قَوْمٍ یَشْغَلُونَکَ فَقُمْ وَ ادْعُ.
******
ترجمه:
شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: زمانی که خورشید تغییر کرد، خدای عزوجل را یاد کن و اگر با عده ای مشغول (کار یا حرف زدن) بودی، برخیز و دعا کن.
8755- 3- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ إِبْلِیسَ عَلَیْهِ لَعَائِنُ اللَّهِ یَبُثُّ جُنُودَ اللَّیْلِ مِنْ حِینِ تَغِیبُ الشَّمْسُ وَ تَطْلُعُ فَأَکْثِرُوا ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی هَاتَیْنِ السَّاعَتَیْنِ وَ تَعَوَّذُوا بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ إِبْلِیسَ وَ جُنُودِهِ وَ عَوِّذُوا صِغَارَکُمْ فِی تِلْکَ السَّاعَتَیْنِ فَإِنَّهُمَا سَاعَتَا غَفْلَةٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَابِرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند : ابلیس که لعنت خدا بر او باد سپاه خود را در ساعات آغاز و پایان روز بسیج می کند ؛ پس در این دو ساعت فراوان دعا کنید و فرزندان خود را نیز از ابلیس و شر او به خدا پناه دهید زیرا این زمان غفلت است .
8756- 4- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الدُّعَاءَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ مَعَ طُلُوعِ الشَّمْسِ (6) وَ الْمَغْرِبِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند : دعای قبل از طلوع خورشید و بعد ازغروب از سنتهای واجب ولازم است
8757- 5- (7) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِ
ص: 71
عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ یَوْمٍ یَأْتِی عَلَی ابْنِ آدَمَ إِلَّا قَالَ لَهُ ذَلِکَ الْیَوْمُ یَا ابْنَ آدَمَ أَنَا یَوْمٌ جَدِیدٌ وَ أَنَا عَلَیْکَ شَهِیدٌ فَقُلْ فِیَّ خَیْراً وَ اعْمَلْ فِیَّ خَیْراً أَشْهَدْ لَکَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَإِنَّکَ لَنْ تَرَانِی بَعْدَهَا أَبَداً قَالَ وَ کَانَ عَلِیٌّ ع إِذَا أَمْسَی یَقُولُ مَرْحَباً بِاللَّیْلِ الْجَدِیدِ وَ الْکَاتِبِ الشَّهِیدِ اکْتُبَا عَلَی اسْمِ اللَّهِ ثُمَّ یَذْکُرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
روزى به فرزند آدم نگذرد مگر به او بگوید: اى فرزند آدم! من روز تازه ای هستم و بر تو گواهم؛ در من خوب بگو و خوب عمل کن تا روز قیامت براى تو گواهى دهم؛ پس از من دیگر هرگز مرا نخواهى دید و حضرت سجاد علیه السلام وقتی شب می شد می فرمودند : آفرین بر این شب جدید و نویسنده شاهد با اسم خداوند بنویس سپس شروع می کردند به گفتن ذکر
(3) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عِنْدَ رِقَّةِ الْقَلْبِ وَ حُصُولِ الْإِخْلَاصِ وَ الْخَوْفِ مِنَ اللَّهِ
باب استحباب دعا وقتی دل نرم شده و اخلاص و خوف از خدا دارد
8758- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا رَقَّ أَحَدُکُمْ فَلْیَدْعُ فَإِنَّ الْقَلْبَ لَا یَرِقُّ حَتَّی یَخْلُصَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هر گاه دل يكى از شما رقت پیدا كرد (و نرم شد) در آن حال دعا كند، زيرا دل تا پاك نشود رقیق نمی شود .
8759- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ قَاسٍ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : خداوند دعايى را كه از پشت قلب با قساوت برخيزد مستجاب نمى كند .
8760- 3- (6) وَ عَنْهُمْ عَنِ ابْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُکَ وَ دَمَعَتْ عَیْنَاکَ فَدُونَکَ دُونَکَ
ص: 72
فَقَدْ قُصِدَ قَصْدُکَ.
وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَبِی إِسْمَاعِیلَ السَّرَّاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی پوست بدنت لرزید و اشکت جاری شد و قلبت خاشع شد پس آن لحظه را غنیمت شمار که مقصود تو فراهم شده است.
8761- 4- (2) وَ قَدْ سَبَقَ حَدِیثُ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: وَ بِالْإِخْلَاصِ یَکُونُ الْخَلَاصُ فَإِذَا اشْتَدَّ الْفَزَعُ فَإِلَی اللَّهِ الْمَفْزَعُ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام :و با اخلاص انسان از گرفتاری ها خلاص می شود و هرگاه فشارهای زندگی بر شما سخت شد به خدا پناه ببرید
8762- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی وَصِیَّتِهِ لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِیَّةِ قَالَ: وَ أَخْلِصِ الْمَسْأَلَةَ لِرَبِّکَ فَإِنَّ بِیَدِهِ الْخَیْرَ وَ الشَّرَّ وَ الْإِعْطَاءَ وَ الْمَنْعَ وَ الصِّلَةَ وَ الْحِرْمَانَ.
******
ترجمه:
'خود را در مقام درخواست، از براى پروردگارت خالص گردان، چرا كه خیر و شر و عطا و منع و جایزه و حرمان به دست اوست.'
8763- 6- (4) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُکَ وَ دَمَعَتْ عَیْنَاکَ وَ وَجِلَ قَلْبُکَ فَدُونَکَ دُونَکَ فَقَدْ قُصِدَ قَصْدُکَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا مَرَّ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی پوست بدنت لرزید و اشکت جاری شد و قلبت خاشع شد پس آن لحظه را غنیمت شمار که مقصود تو فراهم شده است.
ص: 73
(1) 29 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ مَعَ حُصُولِ الْبُکَاءِ وَ اسْتِحْبَابِ الْبُکَاءِ أَوِ التَّبَاکِی عِنْدَهُ مَعَ تَعَذُّرِهِ وَ لَوْ بِتَذَکُّرِ مَنْ مَاتَ مِنَ الْأَقْرِبَاءِ
باب استحباب دعا وقتی اشک جاری شد و استحباب گریه کردن و اگرممکن نیست حالت گریه بخود گرفتن ولو با یاد آوری اقوام مرده .
8764- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَکُونُ أَدْعُو فَأَشْتَهِی الْبُکَاءَ وَ لَا یَجِیئُنِی وَ رُبَّمَا ذَکَرْتُ بَعْضَ مَنْ مَاتَ مِنْ أَهْلِی فَأَرِقُّ وَ أَبْکِی فَهَلْ یَجُوزُ ذَلِکَ فَقَالَ نَعَمْ فَتَذَکَّرْهُمْ فَإِذَا رَقَقْتَ فَابْکِ وَ ادْعُ رَبَّکَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی.
******
ترجمه:
از اسحاق بن عمار نقل شده است:
به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:
(گاهی) دعا می کنم و دوست دارم گریه کنم، اما گریه ام نمی آید. گاهی به یاد بعضی از اقوامم که مرده است، می افتم و دلم نرم می شود و گریه می کنم. آیا این کار جایز است؟
حضرت فرمودند:
«بله، (ابتدا) از آنان یاد کن و وقتی دلت نرم شد، گریه کن و پروردگارت (تبارک وتعالی) را بخوان.»
8765- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنْ لَمْ (یَکُنْ بِکَ بُکَاءٌ) (4) فَتَبَاکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : اگر گریه ات نمی آید حالت گریه کردن بخود بگیر .
8766- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ سَعْدِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أَتَبَاکَی فِی الدُّعَاءِ وَ لَیْسَ لِی بُکَاءٌ قَالَ نَعَمْ وَ لَوْ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ.
******
ترجمه:
محضر حضرت صادق علیه السلام عرض کردم من در وقت دعا حالت گریه کردن بخود می گیرم ولی اشکم جاری نمی شود .حضرت فرمودند :بله (خوب است )حتی اگر به اندازه سر یک پشه اشک بریزی .
8767- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَبِی بَصِیرٍ إِنْ خِفْتَ أَمْراً یَکُونُ أَوْ حَاجَةً تُرِیدُهَا فَابْدَأْ بِاللَّهِ فَمَجِّدْهُ وَ أَثْنِ عَلَیْهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص وَ سَلْ حَاجَتَکَ وَ تَبَاکَ وَ لَوْ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ
ص: 74
إِنَّ أَبِی کَانَ یَقُولُ إِنَّ أَقْرَبَ مَا یَکُونُ الْعَبْدُ مِنَ الرَّبِّ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ سَاجِدٌ بَاکٍ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که به ابوبصیر فرمودند:
«اگر از چیزی ترسیدی یا حاجتی داشتی، با خدا آغاز کن؛
او را - آن گونه که شایسته اش است - تمجید و ستایش کن، بر پیامبر صلوات بفرست، حاجتت را بخواه و خود را به گریه وادار، حتی به قدر سر مگس.
8768- 5- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْبَجَلِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ لَمْ یَجِئْکَ الْبُکَاءُ فَتَبَاکَ وَ إِنْ خَرَجَ مِنْکَ مِثْلُ رَأْسِ الذُّبَابِ فَبَخْ بَخْ (2).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:
«اگر گریه ات نیامد، تباکی کن (خود را به گریه وادار) که اگر به قدر سر مگس اشک از (چشم) تو خارج شود، به به (چه خوب!)»
برگرفته از dastvar.blog.ir
8769- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: مَا مِنْ خُطْوَةٍ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ مِنْ خُطْوَتَیْنِ خُطْوَةٍ یَسُدُّ بِهَا الْمُؤْمِنُ صَفّاً فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ خُطْوَةٍ إِلَی ذِی رَحِمٍ قَاطِعٍ وَ مَا مِنْ جُرْعَةٍ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ مِنْ جُرْعَتَیْنِ جُرْعَةِ غَیْظٍ رَدَّهَا مُؤْمِنٌ بِحِلْمٍ وَ جُرْعَةِ مُصِیبَةٍ رَدَّهَا مُؤْمِنٌ بِصَبْرٍ وَ مَا مِنْ قَطْرَةٍ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ مِنْ قَطْرَتَیْنِ قَطْرَةِ دَمٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ قَطْرَةِ دَمْعَةٍ فِی سَوَادِ اللَّیْلِ لَا یُرِیدُ بِهَا عَبْدٌ إِلَّا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
زین العابدین(ع) فرمودند:
هیچ قدمی نزد خدا محبوب تر نیست از دو قدم؛
یک آن قدم و گامی که انسان بردارد برای خدا که صف نماز جماعت را پر کند،
و دوّم قدمی که بردارد برای صله رحمی که قاطع رحم بوده است.نزد خداوند متعال حالتی محبوب تر از یکی از این دو حالت نیست:
حالت غضب و غیظی که مؤمن با بردباری و حلم از آن بگذرد
و دیگری حالت بلا و مصیبتی که مؤمن آن را با شکیبائی و صبر بگذراند.
دو قطره نزد خداوند محبوبترین قطرات است:
قطره خونی که در راه خدا ریخته شود
و قطره اشکی که در سیاهی شب بر گونه غلتد وبنده به آن جز خدای عز و جل را قصد نکند.
8770- 7- (5) وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَ أَعْیُنٍ عَیْنٍ
ص: 75
بَکَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٍ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٍ بَاتَتْ سَاهِرَةً فِی سَبِیلِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود:هر چشمى روز قيامت گريان است بجز سه چشم:چشمى كه از ترس خدا گريسته و چشمى كه از محرمات الهى ديده پوشى كرده و چشمى كه در راه خدا شب زنده دار بوده است.
8771- 8- (1) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أَحَبَّ اللَّهُ عَبْداً نَصَبَ فِی قَلْبِهِ نَائِحَةً مِنَ الْحُزْنِ فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ کُلَّ قَلْبٍ حَزِینٍ وَ إِنَّهُ لَا یَدْخُلُ النَّارَ مَنْ بَکَی مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ حَتَّی یَعُودَ اللَّبَنُ إِلَی الضَّرْعِ وَ إِذَا أَبْغَضَ اللَّهُ عَبْداً جَعَلَ فِی قَلْبِهِ مِزْمَاراً مِنَ الضَّحِکِ وَ إِنَّ الضَّحِکَ یُمِیتُ الْقَلْبَ وَ اللَّهُ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلي الله عليه و آله : هر گاه خداوند متعال بنده اى را دوست بدارد ، مويه گرى از اندوه [امور اُخروى ]را در دلش قرار مى دهد ؛ زيرا خداوند ، هر دلِ اندوهگين را دوست دارد .و کسی که از ترس خداوند گریه کند وارد جهنم نمی شود تا اینکه شیر به پستان برگردد(که امکان برگشتن شیر به پستان نیست)
💠 و هرگاه خداوند بنده ای را دوست نداشته باشد در قلب او فلوتی از نی قرار می دهد زیرا خندیدن قلب را می میراند و خداوند زیادی در خوشحالی را دوست ندارد.
✍ خداوند از چیزی که مصلحت داشته باشد ناراحت نمی شود و اگر خنده مصلحت داشت، امر می شد.
✍ مستفاد از کل روایات این است که خداوند خندیدن را دوست ندارد ولی گریه کردن را دوست دارد.
8772- 9- (2) قَالَ: وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِعِیسَی ع- یَا عِیسَی هَبْ لِی مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ وَ مِنْ قَلْبِکَ الْخَشْیَةَ وَ قُمْ عَلَی قُبُورِ الْأَمْوَاتِ فَنَادِهِمْ بِالصَّوْتِ الرَّفِیعِ فَلَعَلَّکَ تَأْخُذُ مَوْعِظَتَکَ مِنْهُمْ وَ قُلْ إِنِّی لَاحِقٌ فِی اللَّاحِقِینَ یَا عِیسَی صُبَّ لِی مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ وَ اخْشَعْ لِی بِقَلْبِکَ.
******
ترجمه:
:در اندرزهاى خداى عز و جل به عيسى عليه السلام آمده است : «اى عيسى! ... از چشمانت براى من اشك بريزان و با دلت برايم خاكسارى كن . در قبرستان حاضر شو و آنها را صدا بزن ، شايد پند بگيري و بگو : من هم به شما ملحق مي شوم .اى عيسى! ... از چشمانت براى من اشك بريزان و با دلت برايم خاكسارى كن» .
8773- 10- (3) قَالَ وَ قَدْ رُوِیَ أَنَّ بَیْنَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ عَقَبَةً لَا یَجُوزُهَا إِلَّا الْبَکَّاءُونَ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
روایت شده بین آتش جهنّم و بهشت یک عقبه ای است، یک سربالایی است و این عقبه را کسی نمی تواند برود مگر کسانی که اهل بکا هستند. مگر از بکائون از خشیت پروردگار عالم.
8774- 11- (4) وَ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ (5)
مَا أَدْرَکَ الْعَابِدُونَ (6) دَرْکَ الْبُکَاءِ عِنْدِی شَیْئاً وَ إِنِّی لَأَبْنِی لَهُمْ فِی الرَّفِیعِ الْأَعْلَی قَصْراً لَا یُشَارِکُهُمْ فِیهِ غَیْرُهُمْ.
******
ترجمه:
رسولا اکرم صلی الله علیه وآله : خداوند فرمود بهعزت وجلالم سوگند عباد درک نمی کنند چیز را که گریه کنندگان درک می کنند از ارزش گریه نزد من ولزا در رفیع اعلا قصری برایشان خواهم ساخت که هیچکس شریک آنها نخواهد بود
8775- 12- (7) قَالَ: وَ فِیمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی ع- وَ ابْکِ عَلَی
ص: 76
نَفْسِکَ مَا دُمْتَ فِی الدُّنْیَا.
******
ترجمه:
ازجمله مطالبی که خداوند به حضرت موسی وحی کرد ...ای موسی تا زنده هستی بحال خودت گریه کن .
8776- 13- (1) وَ فِیمَا أَوْحَی اللَّهُ إِلَی عِیسَی ع ابْکِ عَلَی نَفْسِکَ بُکَاءَ مَنْ قَدْ وَدَّعَ الْأَهْلَ وَ قَلَی الدُّنْیَا وَ تَرَکَهَا لِأَهْلِهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (3) وَ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (4).
******
ترجمه:
اى عيسى بن مريم، بر خودت گريه كن، مانند گريه كسى كه مى خواهد با خانواده اش خداحافظى و وداع كرده، دنيا را رها و آن را براى اهلش ترك نمايد
(5) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ فِی اللَّیْلِ خُصُوصاً لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ
باب استحباب دعا در شب خصوصا شب وروز جمعه
8777- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کُرْدُوسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: مَنْ قَامَ مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ فَذَکَرَ اللَّهَ تَنَاثَرَتْ عَنْهُ خَطَایَاهُ فَإِنْ قَامَ مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ فَتَطَهَّرَ وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ وَ حَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ وَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ ص- لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ إِمَّا أَنْ یُعْطِیَهُ الَّذِی یَسْأَلُهُ بِعَیْنِهِ وَ إِمَّا أَنْ یَدَّخِرَ لَهُ مَا هُوَ خَیْرٌ لَهُ مِنْهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه آخر شب بیدار شود وذکر خدا بگوید گناهانش می ریزد .و اگردر آن وقت وضو گرفته دو رکعت نماز
خوانده و حمد و ثنا گوید وصلوات بفرستد هرچه بخواهد خداوند می دهد حالا یا همان چیزی که خواسته فورا می دهد یا اینکه چیزی را برایش ذخیره میکند که برایش بهتر است .
8778- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ
ص: 77
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: کَانَ فِیمَا نَاجَی اللَّهُ بِهِ مُوسَی بْنَ عِمْرَانَ ع- أَنْ قَالَ لَهُ یَا ابْنَ عِمْرَانَ- کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی فَإِذَا جَنَّهُ اللَّیْلُ نَامَ عَنِّی أَ لَیْسَ کُلُّ مُحِبٍّ یُحِبُّ خَلْوَةَ حَبِیبِهِ هَا أَنَا یَا ابْنَ عِمْرَانَ مُطَّلِعٌ عَلَی أَحِبَّائِی إِذَا جَنَّهُمُ اللَّیْلُ حَوَّلْتُ أَبْصَارَهُمْ فِی قُلُوبِهِمْ وَ مَثَّلْتُ عُقُوبَتِی بَیْنَ أَعْیُنِهِمْ یُخَاطِبُونِّی عَنِ الْمُشَاهَدَةِ وَ یُکَلِّمُونِّی عَنِ الْحُضُورِ یَا ابْنَ عِمْرَانَ هَبْ لِی مِنْ قَلْبِکَ الْخُشُوعَ وَ مِنْ بَدَنِکَ الْخُضُوعَ وَ مِنْ عَیْنَیْکَ الدُّمُوعَ وَ ادْعُنِی فِی ظُلَمِ اللَّیْلِ فَإِنَّکَ تَجِدُنِی قَرِیباً مُجِیباً.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : از جمله رازگويى هاى خداوند عز و جل با موسى بن عمران عليه السلام آن بود كه به او فرمود : «اى پور عمران ! دروغ مى گويد آن كه مى پندارد دوستم مى دارد و چون شب درآيد ، از من غفلت مى كند و مى خوابد . مگر هر دوستدارى ، خلوت با محبوبش را دوست ندارد ؟ اى پور عمران ! اينك اين منم كه بر دوستانم آگاهم كه چون شبْ آنان را فرو پوشد ، ديده دلشان مى گردد و كيفرم (مجازاتم) پيش چشمانشان پديدار مى شود و چنان با من سخن مى گويند كه گويى مرا مى بينند و چنان مرا مخاطب مى سازند كه گويى در حضورم هستند .
اى پور عمران ! از قلبتْ شكستگى ، از تنتْ افتادگى و از چشمانتْ اشك ها را در تاريكى شب ، نثار من كن و مرا بخوان كه مرا نزديك و اجابت كننده خواهى يافت» .
8779- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ الْمُوسَوِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ نَوْفٍ الْبِکَالِیِّ فِی حَدِیثٍ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ لَهُ یَا نَوْفُ إِنَّ دَاوُدَ ع- قَامَ فِی مِثْلِ هَذِهِ السَّاعَةِ مِنَ اللَّیْلِ فَقَالَ إِنَّهَا سَاعَةٌ لَا یَدْعُو فِیهَا عَبْدٌ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ عَشَّاراً أَوْ عَرِیفاً أَوْ شُرْطِیّاً أَوْ صَاحِبَ عَرْطَبَةٍ وَ هُوَ الطُّنْبُورُ أَوْ صَاحِبَ کُوبَةٍ وَ هُوَ الطَّبْلُ.
وَ قَدْ قِیلَ أَیْضاً إِنَّ الْعَرْطَبَةَ الطَّبْلُ وَ الْکُوبَةَ الطُّنْبُورُ.
******
ترجمه:
اى نوف، داود (ع) در چنين ساعتى از شب، برخواست و فرمود: اين ساعتى است كه هيچ بنده اى به درگاه خداوند دست به دعا برندارد، مگر آنكه، دعايش مستجاب شود، مگر عشريّه بگير (باجگير) يا كسى كه كارهاى مردم را به حكومت گزارش كند يا شرطه، يا صاحب عرطبه «طنبور» باشد و يا صاحب كوبه «طبل».
سید رضى گويد: بعضى گويند عرطبه طبل است و كوبه طنبور.
8780- 4- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَیُنَادِی کُلَّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یَدْعُونِی لِدِینِهِ وَ دُنْیَاهُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُجِیبَهُ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یَتُوبُ إِلَیَّ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَتُوبَ عَلَیْهِ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ قَدْ قَتَّرْتُ عَلَیْهِ
ص: 78
رِزْقَهُ فَیَسْأَلُنِی الزِّیَادَةَ فِی رِزْقِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَزِیدَهُ وَ أُوَسِّعَ عَلَیْهِ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ سَقِیمٌ یَسْأَلُنِی أَنْ أَشْفِیَهُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُعَافِیَهُ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ مَحْبُوسٌ مَغْمُومٌ یَسْأَلُنِی أَنْ أُطْلِقَهُ مِنْ سِجْنِهِ وَ أُخَلِّیَ سَرْبَهُ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ مَظْلُومٌ یَسْأَلُنِی أَنْ آخُذَ لَهُ بِظُلَامَتِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَنْتَصِرَ لَهُ فَآخُذَ لَهُ بِظُلَامَتِهِ قَالَ فَلَا یَزَالُ یُنَادِی بِهَذَا حَتَّی یَطْلُعَ الْفَجْرُ.
******
ترجمه:
امام باقر(ع) فرمودند: خداوند متعال، خودش، هر شبِ جمعه از فوق عرش، از اوّل شب تا آخر ندا می دهد، آیا عبد و بندۀ مؤمنی که به من ایمان دارد وجود دارد تا از من برای دین و دنیای خود درخواست کند که من جوابش را بدهم؟ اگر تا وقتی که طلوع فجر نشده از من درخواست کند، من هم جوابش را می دهم. آیا بنده مؤمنین نیست که تا قبل از صبح از گناهانش توبه کند و برگردد و من نیز رحمت و مغفرتم را برگردانم؟
- آیا بنده مؤمنی نیست که روزیش تنگ شده باشد و تا قبل از فجر، از من بخواهد آن را زیاد کنم و من هم حاجتش را برآورده روزیش را زیاد و وسیع گردانم؟
- آیا بنده مؤمن مریضی نیست که تا قبل از طلوع فجر از من بخواهد که شفایش بدهم و من هم او را عافیت و تندرستی عطا نمایم؟
- آیا بنده مؤمنِ زندانی گرفتاری نیست که از من بخواهد از زندان آزادش کنم و من نیز آزادش گردانم؟
- آیا بنده مؤمن مظلومی نیست که تا قبل از صبح از من بخواهد حقش را از ظالم بستانم و من نیز او را یاری کرده حقش را برگردانم؟
آنگاه حضرت فرمود: همین طور ذات اقدس الهی (بدون واسطه و شخصاً) ندا می دهد تا صبح شود .
8781- 5- (1) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کَانَ آخِرُ اللَّیْلِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَلْ مِنْ دَاعٍ فَأُجِیبَهُ وَ هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیَهُ سُؤْلَهُ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیْهِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْجُمُعَةِ (2).
******
ترجمه:
وقتی که شب به آخر می رسد، خداوند می فرماید: آیا کسی هست که دعا کند تا من اجابت نمایم؟ آیا کسی هست که چیزی از من بخواهد تا من خواسته وی را عطا کنم؟ آیا کسی هست که از من طلب مغفرت نماید تا من او را ببخشم؟ آیا کسی هست که توبه کند و من توبه او را قبول نمایم؟.
(3) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْدِیمِ تَمْجِیدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ الْإِقْرَارِ بِالذَّنْبِ وَ الِاسْتِغْفَارِ مِنْهُ قَبْلَ الدُّعَاءِ وَ عَدَمِ جَوَازِ الدُّعَاءِ بِمَا لَا یَحِلُّ وَ مَا لَا یَکُونُ
باب مستحب است قبل ازدعا حمد ثنای خدا گفتن اقرار به گناه و استغفار ازآنها واینکه نباید دعا به چیزی باشد که امکان وجودش نباشد یاحلال نباشد .
8782- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِیَّاکُمْ إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ یَسْأَلَ مِنْ رَبِّهِ شَیْئاً مِنْ حَوَائِجِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ حَتَّی یَبْدَأَ بِالثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَدْحِ لَهُ وَ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص ثُمَّ یَسْأَلَ اللَّهَ حَوَائِجَهُ.
******
ترجمه:
مبادا چون يكى از شما بخواهد از پروردگار خويش چيزى از حاجات دنيا و آخرت مسألت كند بدان مبادرت ورزد تا بستايش او و صلوات بر پيغمبر (ص) سخن خود را آغاز كند، و سپس حاجات خود را بخواهد.
8783- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ قَالَ: قَالَ أَبُو
ص: 79
عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا طَلَبَ أَحَدُکُمُ الْحَاجَةَ فَلْیُثْنِ عَلَی رَبِّهِ وَ لْیَمْدَحْهُ فَإِنَّ الرَّجُلَ إِذَا طَلَبَ الْحَاجَةَ مِنَ السُّلْطَانِ هَیَّأَ لَهُ مِنَ الْکَلَامِ أَحْسَنَ مَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَإِذَا طَلَبْتُمُ الْحَاجَةَ فَمَجِّدُوا اللَّهَ الْعَزِیزَ الْجَبَّارَ وَ امْدَحُوهُ وَ أَثْنُوا عَلَیْهِ تَقُولُ یَا أَجْوَدَ مَنْ أَعْطَی وَ یَا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ یَا أَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا مَنْ لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً یَا مَنْ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ وَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ وَ یَقْضِی مَا أَحَبَّ یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ وَ أَکْثِرْ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّ أَسْمَاءَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَثِیرَةٌ وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ قُلِ اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ مَا أَکُفُّ بِهِ وَجْهِی وَ أُؤَدِّی بِهِ عَنِّی (1) أَمَانَتِی وَ أَصِلُ بِهِ رَحِمِی وَ یَکُونُ عَوْناً لِی فِی الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ- وَ قَالَ إِنَّ رَجُلًا دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ سَأَلَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَجَّلَ الْعَبْدُ رَبَّهُ وَ جَاءَ آخَرُ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ أَثْنَی عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ ص فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَلْ تُعْطَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام)- هرگاه یکی از شماها حاجتی خواهد، باید پروردگارش را ستایش کند و مدح گوید، زیرا چون مردی حاجتی از سلطان جوید، برای او سخنی آماده سازد که بهتر از آن نتواند، پس هرگاه حاجت خواستید، خدای عزیز جبّار را تمجید کنید و مدح نمائید و بر او ستایش کنید، می گوئی: «ای بخشنده ترین هرکه عطا کرده و بهترین کسی که از او خواهش شده، ای مهربان تر کسی که از او مهر خواهند، ای یگانه، ای بی نیاز، ای کسی که نزاده ای و زائیده نشدی و نمی باشد برای او همتای، ای کسی که نگرفته است همسری و نه فرزندی، ای کسی که هر چه می خواهد، می کند، و هرچه اراده سازد، بدان حکم می دهد و هرچه را دوست دارد، اجرا می نماید، ای کسی که میان مرد و دلش حائل می شود، ای کسی که در منظره ی اعلا است، ای کسی که مانندش چیزی نیست، ای شنوا ای بینا. و از نام های خدای عزّوجلّ بسیار بیاور، زیرا نام های خدا بسیار است. و صلوات فرست بر محمّد (صلی الله علیه و آله) و آلش و بگو: «بار خدایا از روزی حلالت بر من وسعت بده و به اندازه ای که آبروی خود را نگهدارم و آنچه بر من سپرده است بپردازم به وسیله آن، و رحم خود را پیوست دارم و کمک کنم و برایم در حج و عمره کمک باشد». امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی به مسجد وارد شد، و دو رکعت نماز خواند و از خداوند حاجت خواست. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این بنده عجله کرد»، دیگری آمد و نماز گزارد و خدا را مدح گفت و صلوات فرستاد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «حاجتت را بخواه که برآورده خواهد شد».
8784- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ فِی کِتَابِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع إِنَّ الْمِدْحَةَ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ فَإِذَا دَعَوْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَجِّدْهُ قُلْتُ کَیْفَ أُمَجِّدُهُ قَالَ تَقُولُ یَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ یَا فَعَّالًا لِمَا یُرِیدُ یَا مَنْ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یَا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَی یَا مَنْ (3) لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
محمّدبن مسلم گوید: امام صادق (علیه السلام) فرمود: در کتاب امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده: مدح خداوند باید پیش از درخواست او باشد؛ پس وقتی خدای عزّ وجلّ را خواندی پس او را تمجید کن». گفتم: «چگونه او را تمجید کنم»؟ فرمود: «می گویی: ای کسی که از رگ گردن به من نزدیک تری و ای کسی که بین مرد و قلب او حائل می شوی؛ ای کسی که در نظرگاه بلندتر قرار داری؛ ای کسی که مثل او چیزی نیست».
8785- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ قَالَ
ص: 80
سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ دَخَلَ رَجُلٌ الْمَسْجِدَ فَابْتَدَأَ قَبْلَ الثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص- فَقَالَ النَّبِیُّ ص عَجَّلَ (1) الْعَبْدُ رَبَّهُ ثُمَّ دَخَلَ آخَرُ فَصَلَّی وَ أَثْنَی عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَلَّی عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَلْ تُعْطَهْ ثُمَّ قَالَ إِنَّ فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع- أَنَّ الثَّنَاءَ عَلَی اللَّهِ وَ الصَّلَاةَ عَلَی رَسُولِهِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ وَ أَنَّ أَحَدَکُمْ لَیَأْتِی الرَّجُلَ یَطْلُبُ الْحَاجَةَ فَیُحِبُّ أَنْ یَقُولَ لَهُ خَیْراً قَبْلَ أَنْ یَسْأَلَهُ حَاجَتَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمود: مردی به مسجد وارد شد، و دو رکعت نماز خواند و از خداوند حاجت خواست. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «این بنده عجله کرد»، دیگری آمد و نماز گزارد و خدا را مدح گفت و صلوات فرستاد، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «حاجتت را بخواه که برآورده خواهد شد».سپس حضرت فرمودند :همانا ثناب اللهی و درود فرستادن بر رسول اکرم قبل از دعا کردن است اگریکی ازشما باکسی کاری داشته باشد قبل از درخواست دوست دارد چند جمله دوستداشتنی به او بگوید وبعد درخواست خود را مطرح کند .
8786- 5- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّمَا هِیَ الْمِدْحَةُ ثُمَّ الثَّنَاءُ ثُمَّ الْإِقْرَارُ بِالذَّنْبِ ثُمَّ الْمَسْأَلَةُ إِنَّهُ وَ اللَّهِ مَا خَرَجَ عَبْدٌ مِنْ ذَنْبٍ إِلَّا بِالْإِقْرَارِ.
وَ
عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ ثُمَّ الثَّنَاءُ ثُمَّ الِاعْتِرَافُ بِالذَّنْبِ
******
ترجمه:
حضرت امام_صادق (ع) فرمود: جز این نیست که (آداب دعا) همان مدح است، وسپس ستایش، و بعد اقرار به گناه، آنگاه در خواست، همانا بخدا سوگند هیچ بنده اى از گناه بیرون نشده جز با اقرار به آن نزد خدا.
8787- 6- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ (4) بْنِ عَلِیٍّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ فَمَجِّدْهُ وَ احْمَدْهُ وَ سَبِّحْهُ وَ هَلِّلْهُ وَ أَثْنِ عَلَیْهِ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص ثُمَّ سَلْ تُعْطَ.
******
ترجمه:
8788- 7- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَمَّنْ
ص: 81
حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ آیَتَانِ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَطْلُبُهُمَا وَ لَا أَجِدُهُمَا قَالَ وَ مَا هُمَا قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (1) فَنَدْعُوهُ وَ لَا نَرَی إِجَابَةً قَالَ أَ فَتَرَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَخْلَفَ وَعْدَهُ قُلْتُ لَا قَالَ فَمِمَّ ذَلِکَ قُلْتُ لَا أَدْرِی قَالَ لَکِنِّی أُخْبِرُکَ مَنْ أَطَاعَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیمَا أَمَرَهُ ثُمَّ دَعَاهُ مِنْ جِهَةِ الدُّعَاءِ أَجَابَهُ قُلْتُ وَ مَا جِهَةُ الدُّعَاءِ قَالَ تَبْدَأُ فَتَحْمَدُ اللَّهَ وَ تَذْکُرُ نِعَمَهُ عِنْدَکَ ثُمَّ تَشْکُرُهُ ثُمَّ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص- ثُمَّ تَذْکُرُ ذُنُوبَکَ فَتُقِرُّ بِهَا ثُمَّ تَسْتَغْفِرُ (2) مِنْهَا فَهَذَا جِهَةُ الدُّعَاءِ ثُمَّ قَالَ وَ مَا الْآیَةُ الْأُخْرَی قُلْتُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ (3) وَ إِنِّی أُنْفِقُ وَ لَا أَرَی خَلَفاً قَالَ أَ فَتَرَی اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَخْلَفَ وَعْدَهُ قُلْتُ لَا قَالَ فَمِمَّ ذَلِکَ قُلْتُ لَا أَدْرِی قَالَ لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمُ اکْتَسَبَ الْمَالَ مِنْ حِلِّهِ وَ أَنْفَقَهُ فِی حِلِّهِ لَمْ یُنْفِقْ دِرْهَماً إِلَّا أَخْلَفَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
به امام صادق (عرض کردم: «دو آیه در کتاب خدا است که به آن دو عمل می کنم، ولی فایده ای نمی بینم». حضرت پرسید: «آن دو آیه کدامند»؟ عرض کردم:آیه:قول خدا ی عز و جل که"ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم": «مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم»، اما ما او را مى خوانیم و اجابتى دریافت نمى کنیم،
فرمود: به نظر تو خداوند وعده خلافى مى کند؟
گفتم: نه، فرمود: پس این از چه راه است؟ گفتم: نمى دانم، فرمود: ولى من به تو خبر مى دهم، هر که خدا عز و جل را اطاعت کند در آنچه به او فرمان داده است و سپس او را از جهت دعا بخواند، خدا اجابت کند، گفتم: جهت دعا چیست؟
فرمود: راه دعا این است که:
1.خدا را سپاسگزارى و حمد کنى و نعمتى که به تو داده است یاد آور شوى
2.او را شکر گزارى
3.سپس صلوات فرستى بر محمد (ص) و آلش
4.سپس گناهان خود را یاد کنى و بدان ها اعتراف نمائى
5.سپس از آنها به خدا پناه برى،
این راه دعا است. حضرت فرمودند : آیه دوم کدام است ؟ عرض کردم کلام خداوند که می فرماید : هرچه را انفاق کنید پس او جبران خواهد کرد وَمَا أَنفَقْتُم مِّن شَیْءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَیْرُ الرَّازِقِینَ است و من انفاق می کنم، ولی عوضی نمی بینم». حضرت فرمود: «آیا به نظر تو خداوند عزّوجلّ به وعده ی خود وفا نمی کند»؟ عرض کردم: «خیر [وعده ی خدا راست است]»! حضرت فرمود: «پس علّت آن چیست»؟ عرض کردم: «نمی دانم»!؟ حضرت فرمود: «اگر هرکدام از شما اموال خود را از راه حلال به دست آورده و در راه حلال انفاق نماید، در برابر هر درهمی که انفاق می کند، عوضی به او داده می شود».
8789- 8- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ دُعَاءٍ لَا یَکُونُ قَبْلَهُ تَحْمِیدٌ فَهُوَ أَبْتَرُ إِنَّمَا (5) التَّحْمِیدُ ثُمَّ الثَّنَاءُ قَالَ قُلْتُ مَا أَدْرِی مَا یُجْزِی مِنَ التَّحْمِیدِ وَ التَّمْجِیدِ قَالَ تَقُولُ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْأَوَّلُ فَلَیْسَ قَبْلَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْآخِرُ فَلَیْسَ بَعْدَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَیْسَ فَوْقَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْبَاطِنُ فَلَیْسَ دُونَکَ شَیْ ءٌ وَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود: هر دعائى كه پيش از آن حمد خدا نباشد نيمه است و پى بريده است، حمد خدا بايد و سپس ستايش او، من گفتم: نمى دانم چه اندازه از تحميد و تمجيد بس است؟ فرمود: مى گويد: بار خدايا! توئى آغاز و پيش از تو چيزى نيست، و توئى انجام و پس از تو چيزى نيست، توئى آشكارا و فرازتر از تو چيزى نيست، و توئى نهان و در برابر تو چيزى نه، و توئى عزيز و حكمت دار.
8790- 9- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ
ص: 82
إِسْحَاقَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ الْمُعَلَّی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَکْرٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ زَیْدَ بْنَ صُوحَانَ قَالَ لَهُ أَیُّ سُلْطَانٍ أَغْلَبُ وَ أَقْوَی قَالَ الْهَوَی قَالَ أَیُّ ذُلٍّ أَذَلُّ قَالَ الْحِرْصُ عَلَی الدُّنْیَا قَالَ فَأَیُّ فَقْرٍ أَشَدُّ قَالَ الْکُفْرُ بَعْدَ الْإِیمَانِ قَالَ فَأَیُّ دَعْوَةٍ أَضَلُّ قَالَ الدَّاعِی بِمَا لَا یَکُونُ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ بِهَذَا السَّنَدِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
زیدبن صوحان گفت : یا امیرالمومنین کدام سلطه جو غالب وقوی تراست فرمود : هوای (نفس) ذلت بارترین خواری چیست ؟ فرمودند : حرص بر دنیا .شدیدترین فقرچیست ؟ فرمودند : کفر بعد از ایمان . گمراه ترین دعوت (دعا) کدام است ؟ فرمودند : دعوت به چیزی که امکان ندارند .(محال است )
8791- 10- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: السُّؤَالُ بَعْدَ الْمَدْحِ فَامْدَحُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ اسْأَلُوا الْحَوَائِجَ أَثْنُوا عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ امْدَحُوهُ قَبْلَ طَلَبِ الْحَوَائِجِ یَا صَاحِبَ الدُّعَاءِ لَا تَسْأَلْ مَا لَا یَحِلُّ وَ لَا یَکُونُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : دعا بعد از مدح خداوند است پس اول خدا را مدح کنید وثنا گوی او باشید و بعد حاجت خود را درخواست کنید ای دعا کننده درخواست نکن چیزیکه حلال نیست یا امکان ندارد
ص: 83
(1) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُلَازَمَةِ الدَّاعِی لِلصَّبْرِ وَ طَلَبِ الْحَلَالِ وَ طِیبِ الْمَکْسَبِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ
باب دعا کننده باید صبور باشد . درآمدش حلال وپاک بودن وسیله ومحل درآمد .واهل صله رحم و عمل صالح باشد .
8792- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: لَا تَمَلَّ مِنَ الدُّعَاءِ فَإِنَّهُ مِنَ اللَّهِ بِمَکَانٍ وَ عَلَیْکَ بِالصَّبْرِ وَ طَلَبِ الْحَلَالِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ وَ إِیَّاکَ وَ مُکَاشَفَةَ النَّاسِ فَإِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ نَصِلُ مَنْ قَطَعَنَا وَ نُحْسِنُ إِلَی مَنْ أَسَاءَ إِلَیْنَا فَنَرَی وَ اللَّهِ فِی ذَلِکَ الْعَاقِبَةَ الْحَسَنَةَ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام ابوالحسن الرضا عليه السلام مي فرمايد:
از دعا كردن ملول و خسته مشو، كه دعا در نزد خدا جايگاهي والا دارد.
بر تو باد به استقامت و شكيبايي در دشواريها، و طلب روزي حلال، و پيوستن و نيكي به خويشاوندان و بر حذر باش از پرده دري و هتك حرمت مردم. همانا ما اهل بيت با كسي كه از ما بريده و جدا شود مي پيونديم.و به کسی که به ما بدی کند نیکی می کنیم؛
به خدا سوگند فرجام نیک را در این می بینیم.
8793- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ تُسْتَجَابَ دَعْوَتُهُ فَلْیُطَیِّبْ مَکْسَبَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام می فرمایند: هر که بخواهد دعایش مورد اجابت قرار گیرد، باید کسب خود را پاک و طاهر گرداند .
8794- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (6) عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی وَصِیَّتِهِ لَهُ قَالَ: یَا أَبَا ذَرٍّ یَکْفِی مِنَ الدُّعَاءِ مَعَ الْبِرِّ مَا یَکْفِی الطَّعَامَ مِنَ الْمِلْحِ یَا أَبَا ذَرٍّ مَثَلُ الَّذِی یَدْعُو بِغَیْرِ عَمَلٍ کَمَثَلِ الَّذِی یَرْمِی بِغَیْرِ وَتَرٍ یَا أَبَا ذَرٍّ- إِنَّ اللَّهَ یُصْلِحُ بِصَلَاحِ
ص: 84
الْعَبْدِ وُلْدَهُ وَ وُلْدَ وُلْدِهِ وَ یَحْفَظُهُ فِی دُوَیْرَتِهِ وَ الدُّورَ حَوْلَهُ مَا دَامَ فِیهِمْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به اباذر فرمودند:ای اباذر، همان گونه که مقدار کمی از نمک برای غذا کافی است، دعا همراه با نیکوکاری کفایت می کند.ای ابوذر مثل آن کسی که دعا می کند بی آن که عمل صالحی داشته باشد و مانند مثل کسی است که تیراندازد از کمان بی زه.یا اباذر! خداوند به واسطه خوب بودن بنده اى کار فرزند و نوه او را به اصلاح می آورد و مقام او را در اطرافیان و همسایگان تا زمانى که با آنها است رعایت می نماید .
(2) 33 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ فِی الدُّعَاءِ قَبْلَ تَسْمِیَةِ الْحَاجَةِ یَا اللَّهُ عَشْراً وَ یَا رَبِّ عَشْراً وَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ أَوْ عَشْراً أَوْ أَیْ رَبِّ ثَلَاثاً وَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سَبْعاً
باب مستحب است قبل از درخواست حاجت ده بار بگوید : یا الله یارب وتا نفس دارد بگوید : یا الله یارب یا ده مرتبه یا - ا ی رب سه مرتبه یا ارحم الراحمین هفت مرتبه .
8795- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ أَخِی أُدَیْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر كه ده بار بگويد: يا اللّٰه يا اللّٰه. باو گفته شود: بله حاجتت چيست؟
8796- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ أَخِی أُدَیْمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ عَشْرَ مَرَّاتٍ یَا رَبِّ یَا رَبِّ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
از امام صادق(عليه السّلام)فرمود: هر كه ده بار گويد:يا اللّٰه يا اللّٰه،به او گفته شود:لبيك!چه حاجتى دارى؟
8797- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: مَرِضَ إِسْمَاعِیلُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ قُلْ یَا رَبِّ یَا رَبِّ عَشْرَ مَرَّاتٍ فَإِنَّ مَنْ قَالَ ذَلِکَ نُودِیَ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
فرزند امام صادق علیه السلام بیمار شد حضرت به او فرمودند :در دعا ده بگو یاالله زیرا کسی که چنین کند اورا صدا می زنند که حاجت تو چیست .
8798- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی
ص: 85
بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ حَتَّی یَنْقَطِعَ نَفَسُهُ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : هرکس تا نفس دارد بگوید : یا رب یا الله به او گفته می شود لبیک حاجت تو چیست ؟
8799- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ وَ هُوَ سَاجِدٌ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَجَابَهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : هرکس درحال سجده سه بار بگوید یا الله یا رباه یا سیداه خداوند شخصا جواب می دهد : بله بنده من حاجت خود را درخواست کن .
8800- 6- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصِ (3) بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: اشْتَکَی بَعْضُ وُلْدِ أَبِی جَعْفَرٍ- فَمَرَّ عَلَیْهِ جَعْفَرٌ وَ هُوَ شَاکٍ فَقَالَ لَهُ جَعْفَرٌ تَقُولُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ فَإِنَّهُ لَمْ یَقُلْهَا أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِلَّا قَالَ لَهُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَبَّیْکَ.
******
ترجمه:
ابن مسلم : یکی از فرزندان حضرت باقر علیه السلام (ازیک مشکلی) شکایت داشت حضرت با او روبرو شدند فرمودند :ده مرتبه بگو یا الله یا الله کسی ده بار تکرار نمی کند مگراینکه خداوند متعال به او می گوید :لبیک .
8801- 7- (4) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ وَ صَفْوَانَ وَ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ قَالَ لَهُ الرَّبُّ سَلْ مَا حَاجَتُکَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
و امام صادق عليه السّلام فرمود: براستى كه آن بنده وقتی آنقدر يا ربّ يا ربّ بگويد تا نفسش قطع شود، خداوند تبارك و تعالى به او گويد: لبّيك، بلى بگو حاجتت چيست تا بدهم.
إِذَا دَعَا فَقَالَ فِی دُعَائِهِ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ نَادَاهُ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ لَبَّیْکَ یَا یَحْیَی سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
از امام صادق(ع) روایت شده که در باره سخن خدا: «و حناناً من لدنّا» فرمود: همانا یحیی زمانی که دعا می کرد، در دعایش می گفت: ای پروردگار ای خدا! خدا از آسمان به او ندا می داد لبیک ای یحیی! حاجت خود را بخواه .
8803- 9- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ یَسَارٍ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ مِنْکُمْ لَیَقِفُ عِنْدَ ذِکْرِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ ثُمَّ یَقُولُ أَیْ رَبِّ أَیْ رَبِّ ثَلَاثاً (فَإِذَا قَالَهَا نُودِیَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ) (2) سَلْ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام :شخص درحال یاد آوری بهشت وجهنم باید کمی صبر کرده و سه مرتبه بگو ید : ای رب ای رب در این وقت او را صدا می زنند درخواست کن حاجتد چیست .
8804- 10- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ حَتَّی یَنْقَطِعَ نَفَسُهُ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : کسیکه تا نفس دارد بگوید یارب یارب به او گفته می شود بله حاجتد چیست ؟
8805- 11- (4) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ یَقُولُهَا عَشْرَ مَرَّاتٍ قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ مَا حَاجَتُکَ.
******
ترجمه:
روایت شده وقتی ده مرتبه بگوید به او گفته می شود بله حاجتد چیست ؟
8806- 12- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ قَالَ حَدَّثَنِی جَعْفَرٌ قَالَ: اشْتَکَی بَعْضُ وُلْدِ أَبِی فَمَرَّ بِهِ فَقَالَ لَهُ قُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ فَإِنَّهُ لَمْ یَقُلْهَا أَحَدٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَطُّ إِلَّا قَالَ لَهُ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
یکی از فرزندان حضرت باقر علیه السلام (ازیک مشکلی) شکایت داشت حضرت با او روبرو شدند فرمودند :ده مرتبه بگو یا الله یا الله کسی ده بار تکرار نمی کند مگراینکه خداوند متعال به او می گوید :لبیک بنده من درخواست حاجت خودرا .
8807- 13- (6) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی مَنْ قَالَ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ عَشْراً قِیلَ لَهُ لَبَّیْکَ عَبْدِی سَلْ حَاجَتَکَ تُعْطَهْ.
-
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : کسیکه ده مرتبه بگوید یا الله به او گفته می شود : بله بنده من حاجت خود را درخواست کن تا به تو داده شود .
ص: 87
8808- 14- (1) قَالَ وَ کَذَا رُوِیَ فِی مَنْ قَالَ یَا رَبَّاهْ یَا رَبَّاهْ عَشْراً وَ مِثْلَهُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ وَ مِثْلَهُ یَا سَیِّدَاهْ یَا سَیِّدَاهْ.
******
ترجمه:
روایت شده کسیکه ده بار - یا رباه - یا رب - یا سیداه هم بگوید جوابش را میدهند .
8809- 15- (2) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ قَالَ فِی سُجُودِهِ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ ثَلَاثاً أُجِیبَ بِمِثْلِ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
روایت شده کسیکه در حال سجده سه بار بگوید : یا الله - یا رباه -یا سیداه جوابش را می دهند .
8810- 16- (3) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی رِسَالَةِ مُحَاسَبَةِ النَّفْسِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ فَضْلِ الدُّعَاءِ لِمُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ [أَبِی] (4) إِذَا لَجَّتْ (5) بِهِ الْحَاجَةُ یَسْجُدُ مِنْ غَیْرِ صَلَاةٍ وَ لَا رُکُوعٍ ثُمَّ یَقُولُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ ثُمَّ قَالَ مَا قَالَهَا أَحَدٌ سَبْعَ مَرَّاتٍ إِلَّا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی هَا أَنَا أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
. از امام صادق علیه السّالم روایت
شده است که فرمودند: هر گاه حاجتی به انسان فشار بیاورد، بدون
اینکه نمازی بخواند و رکوعی به جا آورد، سجده کند و هفت مرتبه بگوید: »یا ارحم الراحمین« سپس حاجتش را بخواهد. سپس
حضرت فرمودند: احدی این ذکر را هفت مرتبه نگفت مگر این که
خدای تعالی فرمود: آگاه باش منم ارحم الراحمین، حاجتت را
38 بخواه
8811- 17- (6) قَالَ وَ مِنَ الْکِتَابِ الْمَذْکُورِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ إِسْمَاعِیلُ- سَاکِنٌ فِی السَّمَاءِ الدُّنْیَا إِذَا قَالَ الْعَبْدُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ سَبْعَ مَرَّاتٍ قَالَ إِسْمَاعِیلُ قَدْ سَمِعَ اللَّهُ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ (سَلْ حَاجَتَکَ) (7).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : همانا براى خداوند فرشته اى است که به او «اسماعیل» مى گویند. او در آسمان دنیا ساکن است. هر گاه بنده هفت بار بگوید یا ارحم الراحمین، اسماعیل به او مى گوید خداوند که ارحم الراحمین است صدایت را شنید، حاجت خویش را از او بخواه.
8812- 18- (8) قَالَ وَ مِنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: سَمِعَ النَّبِیُّ ص رَجُلًا یَقُولُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ فَأَخَذَ بِمَنْکِبِ الرَّجُلِ فَقَالَ هَذَا أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ قَدِ اسْتَقْبَلَکَ بِوَجْهِهِ سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلی الله علیه و آله شنيدند مردى مى گفت : يا ارحم الراحمين پس حضرت شانه آن مرد را گرفت و فرمود : این ارحم الراحمین است اینک با روی خود (وجه الله) به سمت تو آمده است پس حاجت خود را بطلب.
ص: 88
8813- 19- (1).قَالَ وَ مِنْ كِتَابِ اَلْمَشِيخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ قَالَ: اِشْتَكَى بَعْضُ أَصْحَابِ أَبِي جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ ، فَقَالَ لَهُ قُلْ يَا اَللَّهُ يَا اَللَّهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ مُتَتَابِعَاتٍ فَإِنَّهُ لَمْ يَقُلْهَا مُؤْمِنٌ إِلاَّ قَالَ رَبُّهُ (2)لَبَّيْكَ عَبْدِي سَلْ حَاجَتَكَ .
******
ترجمه:
حسن بن محجوب در كتاب خود مى نويسد: يكى از ياران امام باقر (ع ) از بيمارى خود اظهار شكايت كرد، پس حضرت فرمود: ده بار پشت سر هم ، يا الله ! يا الله بگو؛ چون هيچ مؤ منى اين جمله را نگويد، جز اينكه پروردگارش مى گويد: لبيك بنده ى من ! حاجتت را سؤ ال كن !
8814- 20- (3) قَالَ وَ مِنْ آخِرِ کِتَابِ مَنَاسِکِ الزِّیَارَاتِ لِلْمُفِیدِ عَنْ حَفْصٍ الْأَعْوَرِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: اشْتَکَی (4) عَبْدُ اللَّهِ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ (5) ع- فَقَالَ لَهُ قُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ فَإِنَّهُ لَمْ یَقُلْهَا عَبْدٌ إِلَّا قَالَ لَهُ رَبُّهُ لَبَّیْکَ.
******
ترجمه:
يكى از ياران(عبد الله) امام باقر (ع ) از بيمارى خود اظهار شكايت كرد، پس حضرت فرمود: ده بار پشت سر هم ، يا الله ! يا الله بگو؛ چون هيچ مؤ منى اين جمله را نگويد، جز اينكه پروردگارش مى گويد: لبيك بنده ى من ! حاجتت را سؤ ال كن !
8815- 21- (6) قَالَ وَ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ فِی کِتَابِ الصَّلَاةِ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَخِی أُدَیْمٍ (7) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ عَشْرَ مَرَّاتٍ یَا رَبِّ یَا رَبِّ قَالَ لَهُ رَبُّهُ لَبَّیْکَ سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: هر كس ده بار يا رب ! يا رب بگوید! خداوند به او مى گوید : لبيك ! حاجتت را درخواست کن .
8816- 22- (8) قَالَ وَ مِنْ کِتَابِ مَنَاسِکِ الزِّیَارَاتِ لِلْمُفِیدِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ أَبِی یُلِحُّ فِی الدُّعَاءِ یَقُولُ یَا رَبِّ یَا رَبِّ حَتَّی یَنْقَطِعَ النَّفَسُ ثُمَّ یَعُودُ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند : پدرم پافشاری می کردند در دعا -یارب - یارب را تا نفس داشتند تکرار می کردند بعد دو باره تکرار می کردند
8817- 23- (9) قَالَ وَ مِنْهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ
ص: 89
إِذَا قَالَ أَیْ رَبِّ ثَلَاثاً صِیحَ بِهِ مِنْ فَوْقِهِ لَبَّیْکَ لَبَّیْکَ سَلْ تُعْطَهْ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : وقتی کسی سه بار بگوید : أَیْ رَبِّ کسی از بالای سرش فریاد می زند بله بله درخواست کن تا به تو داده شود .
(1) 34 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یَسْأَلَ اللَّهَ الْحُورَ الْعِینَ أَنْ یُکَبِّرَ اللَّهَ وَ یُسَبِّحَهُ وَ یُحَمِّدَهُ وَ یُهَلِّلَهُ وَ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ مِائَةً مِائَةً
باب مستحب است برای کسیکه ازخداوند حور العین می خواهد هر کدام از تکبیر تسبیح تحمید وتهلیل و صلوات را صد بار تکرار کند .
8818- 1- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ مَهْرِ السُّنَّةِ کَیْفَ صَارَ خَمْسَمِائَةِ دِرْهَمٍ (3) فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ أَوْجَبَ عَلَی نَفْسِهِ أَنْ لَا یُکَبِّرَهُ مُؤْمِنٌ مِائَةَ تَکْبِیرَةٍ وَ یُحَمِّدَهُ مِائَةَ تَحْمِیدَةٍ وَ یُسَبِّحَهُ مِائَةَ تَسْبِیحَةٍ وَ یُهَلِّلَهُ مِائَةَ تَهْلِیلَةٍ وَ یُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ ثُمَّ یَقُولَ اللَّهُمَّ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ- إِلَّا زَوَّجَهُ اللَّهُ حَوْرَاءَ وَ جَعَلَ ذَلِکَ مَهْرَهَا.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ مُرْسَلًا مِثْلَهُ (4) وَ فِی الْعِلَلِ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (5) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (6) وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (7)
ص: 90
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1).
******
ترجمه:
از حضرت امام رضا علیه السلام پرسیدند: سبب چیست که مَهر زنان در شریعت 500 درهم قرار داده شده است. فرمود: خداوند بر خود واجب گردانیده است که هر مؤمنی که
100 مرتبه اللّه اکبر، 100 مرتبه سبحان اللّه ، 100 مرتبه الحمد للّه و 100 مرتبه لا اله الا اللّه بگوید و سپس 100 مرتبه بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله صلوات فرستد و بعد از آن بگوید: اَللّهُمَّ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعَینِ، حور العین را به من تزویج نما و علت این است که مهر زنان را 500 درهم قرار داده است .
(2) 35 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ بَعْدَ الدُّعَاءِ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ أَلْفَ مَرَّةٍ
باب مستحب است بعد از دعا بگوید : مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ وصد بار بگوید : مَا شَاءَ اللَّهُ .
8819- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَعَا الرَّجُلُ فَقَالَ بَعْدَ مَا دَعَا مَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اسْتَبْسَلَ عَبْدِی وَ اسْتَسْلَمَ لِأَمْرِی اقْضُوا حَاجَتَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السّلام
روایت شده است که حضرت فرمودند: هر گاه انسان دعا کند و بعد
از دعای خود بگوید- مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ(هر چه
خدا بخواهد و هیچ حول و قوّه ای نیست مگر از جانب خدای
متعال)-خدای عزّ و جلّ می فرماید: بنده من، دل به من نهاد و
تسلیم امر من گردید، حاجتش را برآورید.
8820- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عِمْرَانَ الزَّعْفَرَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: مَا مِنْ رَجُلٍ دَعَا فَخَتَمَ دُعَاءَهُ بِقَوْلِ مَا شَاءَ اللَّهُ (لَا حَوْلَ وَ) (5) لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- إِلَّا أُجِیبَ صَاحِبُهُ.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هیچکس دعایش را با گفتن ماشاء الله لا قوة الا بالله ختم نمی کند مگر اینکه حاجتش برآورده می شود
8821- 3- (7) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَبِی
ص: 91
بَکْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا قَالَ الْعَبْدُ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- قَالَ اللَّهُ مَلَائِکَتِی اسْتَسْلَمَ عَبْدِی أَعِینُوهُ أَدْرِکُوهُ اقْضُوا حَاجَتَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی کسی بگوید : مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ-آنچه خدا بخواهد و هیچ قدرت وتوانی نیست مگر قدرت و توان خداوند -خداوند به ملائکه می گوید : بنده من تسلیم شده او را کمک کنید ودریابید وحاجتش را بدهید
8822- 4- (1) قَالَ وَ فِی رِوَایَةٍ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ أَلْفَ مَرَّةٍ فِی دَفْعَةٍ وَاحِدَةٍ رُزِقَ الْحَجَّ مِنْ عَامِهِ فَإِنْ لَمْ یُرْزَقْ أَخَّرَهُ اللَّهُ حَتَّی یَرْزُقَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هرکس دریک جلسه هزار بار بگوید ماشاء الله همان سال حج قسمتش می شود واگر همان سال نشد خداوند آنقدر طول عمر پیدا می کند تا به حج برود
(2) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فِی أَوَّلِ الدُّعَاءِ وَ وَسَطِهِ وَ آخِرِهِ
باب استحباب صلوات در اول و وسط و آخر دعا
8823- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ دُعَاءٍ یُدْعَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مَحْجُوبٌ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر دعائى كه خداى عز و جل بدان خوانده شود از رفتن بآسمان محجوبست تا صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود.
8824- 2- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَجُلًا أَتَی النَّبِیَّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- أَجْعَلُ لَکَ ثُلُثَ صَلَاتِی لَا بَلْ أَجْعَلُ لَکَ نِصْفَ صَلَاتِی لَا بَلْ أَجْعَلُهَا کُلَّهَا لَکَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذاً تُکْفَی مَئُونَةَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: مردى نزد پيغمبر (صلّى الله عليه و آله) آمد عرضكرد: اى رسول خدا من يك سوم صلواتم را براى شما قرار دهم، نه بلكه نيمى از صلواتم را مخصوص شما گردانم، نه بلكه تمامى آن را از آن شما گردانم؟ رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرمود: در اين صورت خرج و مئونه دنيا و آخرت تو كفايت شود.
8825- 3- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 92
الْحَکَمِ عَنْ سَیْفٍ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مَعْنَی أَجْعَلُ صَلَاتِی کُلَّهَا لَکَ قَالَ یُقَدِّمُهُ بَیْنَ یَدَیْ کُلِّ حَاجَةٍ فَلَا یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ شَیْئاً حَتَّی یَبْدَأَ بِالنَّبِیِّ ص- فَیُصَلِّیَ عَلَیْهِ ثُمَّ یَسْأَلُ اللَّهَ حَوَائِجَهُ.
******
ترجمه:
ابو بصیر می گوید ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم معنا اینکه شخص بگوید : همه صلواتم برای شما باشد یعنی چه ؟ حضرت فرمودند : یعنی قبل از هر دعائ صلوات بفرستد پس چیزی ازخداوند درخواست نکند مگر اینکه اول صلوات بفرستد وبعد دعا کند
8826- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُرَازِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ رَجُلًا أَتَی رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی جَعَلْتُ ثُلُثَ صَلَاتِی لَکَ فَقَالَ لَهُ خَیْراً فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی جَعَلْتُ نِصْفَ صَلَاتِی لَکَ فَقَالَ لَهُ ذَاکَ أَفْضَلُ فَقَالَ إِنِّی جَعَلْتُ کُلَّ صَلَاتِی لَکَ فَقَالَ إِذَنْ یَکْفِیَکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا أَهَمَّکَ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاکَ وَ آخِرَتِکَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ أَصْلَحَکَ اللَّهُ کَیْفَ یَجْعَلُ صَلَاتَهُ لَهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- لَا یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ (2) إِلَّا بَدَأَ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
مرازم از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: مردى نزد رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله! یک سوم صلواتم را به تو اختصاص دادم، حضرت فرمود: نیک است. عرض کرد: یا رسول الله! نیمى از صلواتم را به تو اختصاص دادم، حضرت فرمود: این بهتر است. عرض کرد: یا رسول الله! همه صلواتم را به تو اختصاص دادم، حضرت فرمود: در این صورت خداوند تمام امور دنیا و آخرت تو را کفایت مى کند. در این هنگام مردى از حضرت امام صادق (ع) پرسید: چگونه صلوات خود را به پیامبر خدا اختصاص مى دهد؟ حضرت (ع) فرمود: از خدا هیچ چیزى مسألت نمى کند مگر آنکه اول بر محمد (ص) و اهل بیت او (ع) صلوات بفرستد و بعد حاجت خود را از خداوند بخواهد».
8827- 5- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوباً حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: هر دعائى كه خداى عز و جل بدان خوانده شود از رفتن بآسمان محجوبست تا صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود.
8828- 6- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ دَعَا وَ لَمْ یَذْکُرِ النَّبِیَّ ص-
ص: 93
رَفْرَفَ الدُّعَاءُ عَلَی رَأْسِهِ فَإِذَا ذَکَرَ النَّبِیَّ ص رُفِعَ الدُّعَاءُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : هر كه دعائی كند و نام پیغمبر (ص) را نبرد آن دعا بالای سرش بچرخد، و چون نام پیغمبر (ص) را برد دعا بالا رود.
8829- 7- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَجْعَلُونِی کَقَدَحِ الرَّاکِبِ فَإِنَّ الرَّاکِبَ یَمْلَأُ قَدَحَهُ فَیَشْرَبُهُ إِذَا شَاءَ اجْعَلُونِی فِی أَوَّلِ الدُّعَاءِ وَ فِی وَسَطِهِ وَ فِی آخِرِهِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : مرا مثل ظرف آبی که همراه سوار کار ا ست قرار ندهید چراکه سوار کار ظرف آب خود را برمی دارد و هر وقت بخواهد می نوشد ولی شما (صلوات بر) من را در اول و وسط وآخردعای خود قراردهید .
8830- 8- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْأَزْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ یَا رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ قُضِیَتْ لَهُ مِائَةُ حَاجَةٍ ثَلَاثُونَ لِلدُّنْیَا.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السّلام فرمود:هركس بگويد:«يا ربّ صلّ على محمّد و آل محمّد»صد بار،صد حاجت از او برآورده شود كه سى عدد آن از دنيا و بقيه مربوط به آخرت باشد.
8831- 9- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی مَنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ جَاءَ رَجُلٌ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ أَجْعَلُ نِصْفَ صَلَاتِی لَکَ قَالَ نَعَمْ ثُمَّ قَالَ أَجْعَلُ صَلَاتِی کُلَّهَا لَکَ قَالَ نَعَمْ فَلَمَّا مَضَی قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُفِیَ هَمَّ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ.
******
ترجمه:
کسی آمد محضر رسول اکرم صلی الله علیه وآله وگفت نصف صلواتم را برای شما قرار می دهم حضرت فرمودند بله (خوب است ) بعدعرض کرد تمامش را برای شما قرار می دهم ایشان فرمودند : بله وقتی آن شخص رد شد حضرت فرمودند :تمام غم وغصه هایش کفایت شد .
8832- 10- (5) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ
ص: 94
عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ مُرَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَجُلًا أَتَی رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ (1) إِنِّی أُصَلِّی فَأَجْعَلُ بَعْضَ صَلَاتِی لَکَ فَقَالَ ذَلِکَ خَیْرٌ لَکَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَجْعَلُ نِصْفَ صَلَاتِی لَکَ فَقَالَ ذَلِکَ أَفْضَلُ لَکَ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- فَإِنِّی أُصَلِّی فَأَجْعَلُ کُلَّ صَلَاتِی لَکَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَنْ یَکْفِیَکَ اللَّهُ مَا أَهَمَّکَ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاکَ وَ آخِرَتِکَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ جُعِلَتِ الصَّلَاةُ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص بِعَشْرِ حَسَنَاتٍ.
******
ترجمه:
مرازم از امام صادق (عليه السلام ) روايت كند كه فرمود: مردى به نزد رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) آمده عرض كرد: من دعا مى كنم و قسمتى از دعاى خود را مخصوص تو قرار مى دهم ؟ فرمود: اين براى تو خير است ، عرض كرد: اى رسول خدا من نيمى از دعاى خود را مخصوص تو قرار دهم ؟ فرمود: اين براى تو بهتر است ، عرض كرد: اى رسول خدا من دعا مى كنم و همه دعايم را مخصوص تو گردانم ؟ رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) فرمود: در اينصورت خداوند مهم تو را از كارهاى دنيا و آخرتت كفايت كند...تا آنجا که فرمودند :عوض هر یک صلوات بررسول را ده حسنه قرار داده است .
8833- 11- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ رِجَالِهِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ کَانَتْ لَهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَاجَةٌ فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ یَسْأَلُ حَاجَتَهُ ثُمَّ یَخْتِمُ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یَقْبَلَ الطَّرَفَیْنِ وَ یَدَعَ الْوَسَطَ إِذَا کَانَتِ الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لَا تُحْجَبُ عَنْهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر که به درگاه خدای عزوجل حاجتی دارد، باید به صلوات بر محمد و آلش آغاز کند، سپس حاجت خود را بخواهد و در آخر هم به صلوات بر محمد و آل محمد پایان دهد؛ زیرا که خدای عزوجل کریم تر از آن است که دو طرف (دعا) را بپذیرد و وسط (دعا) را واگذارد (و به اجابت نرساند)؛ زیرا صلوات بر محمد و آل محمد محجوب نیست.
8834- 12- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوباً عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ع.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: همه دعاها از رفتن بآسمان محجوبند تا صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود.
8835- 13- (4) عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْخَزَّازُ فِی کِتَابِ الْکِفَایَةِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ التَّلَّعُکْبَرِیِّ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَزْدِیِّ) (5) عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی جَعْفَرٍ (6) عَنْ عَلِیِّ بْنِ زَیْدٍ عَنْ
ص: 95
سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیَّبِ عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا یَزَالُ الدُّعَاءُ مَحْجُوباً حَتَّی یُصَلَّی عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: همه دعاها از رفتن بآسمان محجوبند تا بر من واهل بیتم صلوات بفرستد .
8836- 14- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ فَلْیَبْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ع- فَإِنَّ الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ ع مَقْبُولَةٌ وَ لَمْ یَکُنِ اللَّهُ لِیَقْبَلَ بَعْضَ الدُّعَاءِ وَ یَرُدَّ بَعْضاً.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود:کسی که از خداوند متعال درخواستی دارد خواسته خود را با صلوات بر محمد و آل محمد آغاز کند. و در پایان هم درخواست خود را با صلوات بر محمد و آل محمد به پایان رساند. چرا که خداوند متعال کریم تر از آن است که دو طرف یک خواسته را اجابت کند(اجابت صلوات قطعی است) و به درخواست میانی توجه نکند .
8837- 15- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ (عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی) (3) عَنْ أَسِیدِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص صَلَاتُکُمْ عَلَیَّ إِجَابَةٌ لِدُعَائِکُمْ وَ زَکَاةٌ لِأَعْمَالِکُمْ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : صلوات فرستادن شما
بر من، دعای شما را مستجاب می کند و زکات)مایه پاکیزگی( اعمال شماست.
8838- 16- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ الْخَرَّازِ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ السَّبِیعِیِّ عَنِ الْحَارِثِ الْأَعْوَرِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع کُلُّ دُعَاءٍ مَحْجُوبٌ عَنِ السَّمَاءِ حَتَّی یُصَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
******
ترجمه:
حضرت علی عليه السلام فرمود: همه دعاها از رفتن بآسمان محجوبند تا صلوات بر محمد و آل محمد فرستاده شود.
8839- 17- (5) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ عَنْ
ص: 96
أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ کَانَ یَبْدَأُ فِی دُعَائِهِ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ یُکْثِرُ مِنْ ذَلِکَ فِی الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام دعای خود را با صلوات شروع می کردند وزیاد این کار را انجام می دادند چه درنماز یا غیر آن
8840- 18- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَکَ إِلَی اللَّهِ حَاجَةٌ فَابْدَأْ بِمَسْأَلَةِ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص ثُمَّ سَلْ حَاجَتَکَ فَإِنَّ اللَّهَ أَکْرَمُ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ حَاجَتَیْنِ فَیَقْضِیَ إِحْدَاهُمَا وَ یَمْنَعَ الْأُخْرَی.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التَّمْجِیدِ (2) وَ غَیْرِهِ (3) وَ فِی الْأَدْعِیَةِ الْمَأْثُورَةِ مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ لِأَنَّهَا مَشْحُونَةٌ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ (4).
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام فرمود ند : چون از خداوند سبحان حاجتى خواهى، حاجت خود را با صلوات بر رسول خدا (صلى الله عليه و آله) آغاز كن. زيرا خداى تعالى بزرگتر از اين است كه از او دو حاجت خواهند و او يكى را برآورد و يكى را روا نسازد.
(5) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّوَسُّلِ فِی الدُّعَاءِ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ع
باب استحباب توسل پیدا کردن بِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ علیهم السلام .
8841- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ) (7) عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ قَالَ: إِنِّی کُنْتُ أَسْمَعُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- أَکْثَرُ مَا یُلِحُّ بِهِ فِی الدُّعَاءِ عَلَی اللَّهِ بِحَقِّ الْخَمْسَةِ یَعْنِی رَسُولَ اللَّهِ وَ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ
ص: 97
وَ الْحُسَیْنَ ع.
******
ترجمه:
داود رقی گوید: من شنیدم که حضرت صادق (ع) بیشتر چیزی که در هنگام دعا بر آن اصرار داشت این بود که خدا را بحق پنج تن می خواند، یعنی رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین و فاطمه و حسن و حسین صلوات اللّه علیهم اجمعین.
8842- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ رِزْقٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ (2) عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ عَبْداً مَکَثَ فِی النَّارِ سَبْعِینَ خَرِیفاً وَ الْخَرِیفُ سَبْعُونَ سَنَةً ثُمَّ إِنَّهُ سَأَلَ اللَّهَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ لَمَّا رَحِمْتَنِی فَأَوْحَی اللَّهُ إِلَی جَبْرَئِیلَ أَنِ اهْبِطْ إِلَی عَبْدِی فَأَخْرِجْهُ إِلَی أَنْ قَالَ اللَّهُ عَبْدِی کَمْ لَبِثْتَ فِی النَّارِ قَالَ مَا أُحْصِی یَا رَبِّ فَقَالَ لَهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَوْ لَا مَا سَأَلْتَنِی بِهِ لَأَطَلْتُ هَوَانَکَ (3) وَ لَکِنِّی حَتَمْتُ عَلَی نَفْسِی أَنْ لَا یَسْأَلَنِی عَبْدٌ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ إِلَّا غَفَرْتُ لَهُ مَا کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ وَ قَدْ غَفَرْتُ لَکَ الْیَوْمَ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ مِثْلَهُ (4) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
جابر از امام محمد باقر (ع) روایت کرده است که فرمود: همانا بنده اى هفتاد خریف -که هر خریفى هفتاد سال است- در جهنم ماند، آنگاه از خدا خواست بحق محمد (ص) و اهل بیتش (ع) که بر او رحم کند، پس خداوند به جبرئیل وحى فرمود که: فرود آى و بنده مرا از آتش رهائى بخش. جبرئیل عرض کرد: پروردگارا! چگونه در آتش بروم؟! خداوند به او فرمود که: من به آتش فرمان دادم که بر تو سرد و سلامت باشد، جبرئیل عرض کرد: پروردگارا! مرا از جاى او آگاه ساز، خداوند فرمود: در چاهى که در سجیل است. پس جبرئیل در آتش دوزخ فرود آمد و او را بیرون آورد؛ آنگاه خداوند به بنده گنهکار خود خطاب کرد که: اى بنده من! چه مدتى در آتش بودى؟ جواب داد: پروردگارا! نمى دانم؛ خداوند متعال فرمود: بعزتم سوگند که اگر مرا به آنچه خواندى، نمى خواندى، مدت اقامت و ذلت تو را در آتش بسیار طولانى مى کردم، ولى من بر خودم لازم نموده ام که اگر بنده اى مرا بحق محمد (ص) و آلش (ع) بخواند، از آنچه در میان من و اوست (از گناهان و نافرمانیهاى او) درگذرم، و امروز تو را (به همین خاطر) آمرزیدم»
8843- 3- (6) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ خَلَفٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ
ص: 98
الْأَشْعَرِ (1) عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِی الْمِقْدَامِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: سَأَلْتُ النَّبِیَّ ص عَنِ الْکَلِمَاتِ الَّتِی تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ فَتَابَ عَلَیْهِ قَالَ سَأَلَهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ- وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ- إِلَّا تُبْتَ عَلَیَّ فَتَابَ عَلَیْهِ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ مَعَانِی الْأَخْبَارِ بِالْإِسْنَادِ الْمَذْکُورِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
ابن عباس (رحمة الله علیه) از نبیّ اکرم (درباره ی کلماتی پرسیده شد که آدم از پروردگارش آموخت و خدا پس از آن توبه ی او را قبول کرد، پیغمبر (فرمود: «آدم (علیه السلام) خدا را به آبروی محمّد (علی (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن و حسین (علیها السلام) قسم داد که توبه اش را بپذیرد».
8844- 4- (3) وَ فِی الْخِصَالِ وَ مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی (4) عَنْ حَمْزَةَ بْنِ الْقَاسِمِ الْعَلَوِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَالِکٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ (5) قَالَ هِیَ الْکَلِمَاتُ الَّتِی تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ فَتَابَ عَلَیْهِ وَ هُوَ أَنَّهُ قَالَ یَا رَبِّ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ- إِلَّا تُبْتَ عَلَیَّ فَتَابَ عَلَیْهِ الْحَدِیثَ.
وَ فِی کِتَابِ النُّبُوَّةِ عَلَی مَا نَقَلَهُ عَنْهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ ع مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
از مفضّل بن عمر نقل است که از امام صادق (علیه السلام) درباره ی آیه ی وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ سؤال کردم: «منظور از کلمات چیست»؟ امام (علیه السلام) فرمود: «آنها کلماتی است که آدم (علیه السلام) از خدا گرفت و توبه کرد و گفت: «خدایا به حقّ محمّد (علی (علیه السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، حسن و حسین (علیها السلام)تو را قسم می دهم که توبه ی مرا قبول کنی»! و خدا که توّاب و رحیم است توبه ی او را پذیرفت».
8845- 5- (7) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ
ص: 99
مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْمَدَائِنِیِّ یَرْفَعُهُ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ (1) قَالَ سَأَلَهُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع.
******
ترجمه:
أَبِی سَعِیدٍ الْمَدَائِنِیِّ بصورت مرفوع درمورد آیه شریفه فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کَلِماتٍ فَتابَ عَلَیْهِ - حضرت آدم کلماتی را از خداوند گرفت وتوبه کرد . حضرت فرمودند : ازخدا درخواست به حق مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ سلام الله علیهم اجمعین
8846- 6- (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هِلَالٍ (4) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ دُکَیْنٍ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّهُ یُکْرَهُ لِلْعَبْدِ أَنْ یُزَکِّیَ نَفْسَهُ وَ لَکِنِّی أَقُولُ: إِنَّ آدَمَ لَمَّا أَصَابَ الْخَطِیئَةَ کَانَتْ تَوْبَتُهُ أَنْ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- لَمَّا غَفَرْتَ لِی فَغَفَرَهَا لَهُ وَ إِنَّ نُوحاً لَمَّا رَکِبَ السَّفِینَةَ وَ خَافَ الْغَرَقَ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- لَمَّا أَنْجَیْتَنِی مِنَ الْغَرَقِ فَأَنْجَاهُ اللَّهُ مِنْهُ (5) وَ إِنَّ إِبْرَاهِیمَ لَمَّا أُلْقِیَ فِی النَّارِ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- لَمَّا أَنْجَیْتَنِی مِنْهَا فَجَعَلَهَا اللَّهُ عَلَیْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ إِنَّ مُوسَی لَمَّا أَلْقَی عَصَاهُ وَ أَوْجَسَ فِی نَفْسِهِ خِیفَةً قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- لَمَّا آمَنْتَنِی فَقَالَ لَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَا تَخَفْ إِنَّکَ أَنْتَ الْأَعْلَی.
******
ترجمه:
معمر بن راشد گفت از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم ميفرمود مردى يهودى خدمت پيامبر اكرم رسيد گفت شما بهترى يا موسى بن عمران ؟ پيامبر اكرم فرمود : براى شخص مكروه است كه خود را تعريف كند ولى من ميگويم وقتى آدم دچار خطا شد توبه اش باين شد كه گفت خدايا از تو درخواست ميكنم بحق محمّد و آل محمّد مرا به بخشى خداوند او را بخشيد. نوح وقتى سوار كشتى شد و از غرق شدن ترسيد گفت خدايا بحقّ محمّد و آل محمّد مرا از غرق نجات بخش خداوند او را نجات بخشيد. و اينكه ابراهيم هنگامى كه در آتش افكنده شد گفت خدايا درخواست ميكنم بحق محمّد و آل محمّد مرا نجات بخشى از اين خداوند آتش را سرد و سلامت قرار داد. موسى موقعى كه عصايش را انداخت و در دل ترسيد گفت خدايا بحق محمّد و آل محمّد مرا در امان قرار ده خداوند فرمود نترس تو برتر و پيروزى،
8847- 7- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جُبَیْرٍ عَنِ
ص: 100
ابْنِ عَبَّاسٍ فِی حَدِیثِ قِصَّةِ یُوسُفَ یَقُولُ فِی آخِرِهِ هَبَطَ جَبْرَئِیلُ عَلَی یَعْقُوبَ فَقَالَ أَ لَا أُعَلِّمُکَ دُعَاءً یَرُدُّ اللَّهُ بِهِ بَصَرَکَ وَ یَرُدُّ عَلَیْکَ ابْنَیْکَ قَالَ بَلَی قَالَ فَقُلْ مَا قَالَهُ أَبُوکَ آدَمُ- فَتَابَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ مَا قَالَهُ نُوحٌ فَاسْتَوَتْ (1) سَفِینَتُهُ عَلَی الْجُودِیِّ- وَ نَجَا مِنَ الْغَرَقِ وَ مَا قَالَهُ أَبُوکَ إِبْرَاهِیمُ خَلِیلُ الرَّحْمَنِ- حِینَ أُلْقِیَ فِی النَّارِ فَجَعَلَهَا اللَّهُ عَلَیْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً قَالَ یَعْقُوبُ وَ مَا ذَلِکَ یَا جَبْرَئِیلُ فَقَالَ قُلِ اللَّهُمَّ (2) إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ- وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع- أَنْ تَأْتِیَنِی بِیُوسُفَ وَ بِنْیَامِینَ جَمِیعاً وَ تَرُدَّ عَلَیَّ عَیْنِی فَقَالَهُ فَمَا اسْتَتَمَّ یَعْقُوبُ هَذَا الدُّعَاءَ حَتَّی جَاءَ الْبَشِیرُ فَأَلْقَی قَمِیصَ یُوسُفَ عَلَیْهِ فَارْتَدَّ بَصِیراً.
******
ترجمه:
ابن عباس درآخر داستان حضرت یوسف می گوید : حضرت جبرئل بر حضرت یعقوب نازل شد وگفت : آیا به تودعائ یاد بدهم که خداوند هم چشمانت وهم هردو فرزندانت را به تو برگرداند ؟ یعقوب گفت آری .جبرئل گفت : چیزی را بگو که پدرت حضرت آدم گفت وخداوند توبه اش را قبول کرد . چیزی که حضرت نوح با گفتنش کشتی اش بر جودی پهلو گرفت و از غرق شدن نجات پیدا کرد .چیزی که پدرت حضرت ابراهیم وقتی به آتش انداخته می شد گفت وخداوند آتش را سرد وسلامت کرد .یعقوب گفت ای جبرئل آن ذکر چسست ؟ گفت بگو اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ- وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع- خدایا ازتو درخواست میکنم بحق محمد و علی وفاطمه وحسن و حسین که یوسف وبنیامین وچشمم را به من برگردانی پس هنوز دعای یعقوب تمام نشده بود که بشیر آمد وپیراهن یوسف را روی سر یعقوب انداخت و چشمش بینا شد .
8848- 8- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّداً ص یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ یَا عِبَادِی أَ وَ لَیْسَ مَنْ لَهُ إِلَیْکُمْ حَوَائِجُ کِبَارٌ لَا تَجُودُونَ بِهَا إِلَّا أَنْ یَتَحَمَّلَ عَلَیْکُمْ بِأَحَبِّ الْخَلْقِ إِلَیْکُمْ تَقْضُونَهَا کَرَامَةً لِشَفِیعِهِمْ أَلَا فَاعْلَمُوا أَنَّ أَکْرَمَ الْخَلْقِ عَلَیَّ وَ أَفْضَلَهُمْ لَدَیَّ مُحَمَّدٌ وَ أَخُوهُ عَلِیٌّ وَ مِنْ بَعْدِهِ الْأَئِمَّةُ- الَّذِینَ هُمُ الْوَسَائِلُ إِلَی اللَّهِ فَلْیَدْعُنِی مَنْ هَمَّتْهُ حَاجَةٌ یُرِیدُ نَفْعَهَا أَوْ دَهِمَتْهُ (4) دَاهِیَةٌ یُرِیدُ کَشْفَ ضُرِّهَا بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ أَقْضِهَا لَهُ أَحْسَنَ مَا یَقْضِیهَا مَنْ (تَسْتَشْفِعُونَ لَهُ) (5) بِأَعَزِّ الْخَلْقِ إِلَیْهِ (6).
وَ رَوَاهُ الْعَسْکَرِیُّ فِی تَفْسِیرِهِ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
از سلمان فارسي روايت شده؛ که گويد؛ از پيغمبر خدا (ص) شنيدم، که فرمود: خدا فرمايد اي بندگان من؛ آيا چنين نيستکه اگر کسي حاجت بزرگي به شما داشته باشد شما آن حاجت را روا نمي کنيد مگر آنکه يکي از دوستان شما را واسطه و شفيع گرداند آگاه باشيد که گرامي ترين خلق بر من، و بهترين آنان نزد من،محمد و برادر او علي و بعد از او امامان مي باشند؛ و از ايشان وسيله هاي به سوي خدا هستند، پس هر که را حاجتي باشد که از آن اراده ي نفعي دارد، يا مصيبتي بر او وارد شده که اراده ي رفع ضرر آن را دارد، مرا بخواند به محمد و خانواده ي طيبه ي طاهره او، تا آنکه روا کنم؛ و شفاعت ايشان را بهتر از هر شفيع و واسطه اي که شما نزد کسي مي بريد؛ قبول مي نمايم.
ص: 101
8849- 9- (1) وَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو الْحَسَنِ ع إِذَا کَانَ لَکَ یَا سَمَاعَةُ عِنْدَ اللَّهِ حَاجَةٌ فَقُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ- فَإِنَّ لَهُمَا عِنْدَکَ شَأْناً مِنَ الشَّأْنِ وَ قَدْراً مِنَ الْقَدْرِ فَبِحَقِّ ذَلِکَ الشَّأْنِ وَ بِحَقِّ ذَلِکَ الْقَدْرِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا.
******
ترجمه:
سماعة گوید: حضرت ابوالحسن (موسى بن جعفر علیهماالسلام) بمن فرمود: اى سماعة هرگاه براى تو نزد خداى عزوجل حاجتى است پس بگو: «اللهم انى اسئلك بحق محمد و على فان لهما عندك شأناً من الشأن و قدراً من القدر فبحق ذلك الشأن و بحق ذلك القدر ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تفعل بى كذا و كذا حاجت خود را بگوید (خدایا من از تو درخواست به حق محمد وعلی زیرا آن دو پیش تو جایگاه و مقامی خاص دارند پس به حق همان جایگاه ومقام از تو درخواست می کنم بر محمد و خاندانش درود بفرستی وحاجت مرا که فلان وفلان است بدهی .
8850- 10- (2) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ ع فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ یَقُولُ عِبَادِی مَنْ کَانَتْ لَهُ إِلَیْکُمْ حَاجَةٌ فَسَأَلَکُمْ بِمَنْ تُحِبُّونَ أَجَبْتُمْ دُعَاءَهُ أَلَا فَاعْلَمُوا أَنَّ أَحَبَّ عِبَادِی إِلَیَّ وَ أَکْرَمَهُمْ لَدَیَّ مُحَمَّدٌ وَ عَلِیٌّ حَبِیبِی وَ وَلِیِّی فَمَنْ کَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ إِلَیَّ فَلْیَتَوَسَّلْ إِلَیَّ بِهِمَا فَإِنِّی لَا أَرُدُّ سُؤَالَ سَائِلٍ یَسْأَلُنِی بِهِمَا وَ بِالطَّیِّبِینَ مِنْ عِتْرَتِهِمَا فَمَنْ سَأَلَنِی بِهِمْ فَإِنِّی لَا أَرُدُّ دُعَاءَهُ وَ کَیْفَ أَرُدُّ دُعَاءَ مَنْ سَأَلَنِی بِحَبِیبِی وَ صَفْوَتِی وَ وَلِیِّی وَ حُجَّتِی وَ رُوحِی وَ نُورِی وَ آیَتِی وَ بَابِی وَ رَحْمَتِی وَ وَجْهِی وَ نِعْمَتِی أَلَا وَ إِنِّی خَلَقْتُهُمْ مِنْ نُورِ عَظَمَتِی وَ جَعَلْتُهُمْ أَهْلَ کَرَامَتِی وَ وَلَایَتِی فَمَنْ سَأَلَنِی بِهِمْ عَارِفاً بِحَقِّهِمْ وَ مَقَامِهِمْ أُوجِبَتْ لَهُ مِنِّی الْإِجَابَةُ وَ کَانَ ذَلِکَ حَقّاً عَلَیَّ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : خداوند می فرماید : اگر کسی درخواستی از شما داشته باشد وکسی راکه مورد علاقه شما را واسطه قرار بدهد شما آن کار را انجام می دهید . پس بدانید محبوب ومحترم ترین افرا د پیش من محمد و علی دوست وجانشینم هستند پس هرکس از من درخواستی دارد باید به آنها متوسل بشود ومن دعا کسی که بوسیله آنها وخاندان پاک آنها درخواست کند را رد نمی کنم چگونه رد کنم دعای کسیکه بوسیله دوست و منتخب وجانشین وحجت و روح ونور و آیه و باب و رحمت و نعمت من از من درخواست کرده . بدانید من آنها را از نور عظمت خود خلق کرده وآنها را اهل کرامت و ولایت خود قرار داده ام . پس کسیکه آگاه به این جایگاه آنها باشد واز من درخواست کند اجابتم را بر او واجب میکنم واین بر من لازم است .
8851- 11- (3) أَحْمَدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ لآِدَمَ ع- أَنْتَ عَصَیْتَنِی بِأَکْلِ الشَّجَرَةِ فَعَظِّمْنِی بِالتَّوَاضُعِ لِمُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ تُفْلِحْ کُلَّ الْفَلَاحِ وَ زَالَتْ (4) عَنْکَ وَصْمَةُ الزَّلَّةِ فَادْعُنِی بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ لِذَلِکَ فَدَعَاهُ بِهِمْ فَأَفْلَحَ کُلَّ الْفَلَاحِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند : خداوند به حضرت آدم گفت : تو با خوردن از آن گیاه نا فرمانی مرا کردی پس مرا به عظمت یاد کن بوسیله تواضع به محمد وخاندانش تا به رستگاری کامل برسی و اثراین لغزش از بین برود . پس بوسیله محمد وخاندانش دعا کرد وبه رستگاری کامل رسید .
8852- 12- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ
ص: 102
الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ (عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی) (1) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سُفْیَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُشْمَعِلِّ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ دَعَا اللَّهَ بِنَا أَفْلَحَ وَ مَنْ دَعَاهُ بِغَیْرِنَا هَلَکَ وَ اسْتَهْلَکَ.
******
ترجمه:
امام باقر «عليه السّلام» فرمودند:هر كه خداوند را به وسیله ما بخواند و ما را واسطه قرار دهد رستگار و موفّق خواهد شد.
و كسی كه غیر از ما اهل بیت را وسیله گرداند، نا امید و هلاک خواهد گشت.
8853- 13- (2) سَعِیدُ بْنُ هِبَةِ اللَّهِ الرَّاوَنْدِیُّ فِی قِصَصِ الْأَنْبِیَاءِ بِسَنَدِهِ عَنِ ابْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرَانَ النَّقَّاشِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: لَمَّا أَشْرَفَ نُوحٌ عَلَی الْغَرَقِ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَدَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ الْغَرَقَ وَ لَمَّا رُمِیَ إِبْرَاهِیمُ فِی النَّارِ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَجَعَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ النَّارَ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ إِنَّ مُوسَی لَمَّا ضَرَبَ طَرِیقاً فِی الْبَحْرِ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَجُعِلَ یَبَساً وَ إِنَّ عِیسَی لَمَّا أَرَادَ الْیَهُودُ قَتْلَهُ دَعَا اللَّهَ بِحَقِّنَا فَنَجَا مِنَ الْقَتْلِ فَرَفَعَهُ إِلَیْهِ.
أَقُولُ: وَ الْأَحَادِیثُ فِی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ جِدّاً مِنْ طَرِیقِ الْعَامَّةِ وَ الْخَاصَّةِ وَ فِی الْأَدْعِیَةِ الْمَأْثُورَةِ دَلَالَةٌ عَلَی ذَلِکَ لِأَنَّهَا مَشْحُونَةٌ بِالتَّوَسُّلِ بِهِمْ ع.
******
ترجمه:
حضرت رضا علیه السلام فرمودند :وقتی حضرت نوح در آستانه غرق شدن بود با توسل به ما خدا او را نجات داد .وقتی حضرت ابراهیم را بطرف آتش پرتاب کردند بوسیله مقام ما ازخداوند درخواست کرد وخداوند هم آتش را برایش سرد وسلامت کرد .زمانیکه حضرت موسی دردریا راه را باز کرد بوسیله مقام ما ازخداوند درخواست کرد پس کف دریا خشک شد وزمانیکه یهودیا خواستند حضرت عیسی را بکشند ایشان هم بوسیله مقام ما دعا کرد خداوند هم اورا نجات داده و به آسمان برد .
میگویم : احادیث در این باب از خاصه وعامه زیاد وارد شده وهمینطور در دعاهای وارد ه فراوانیُ که دلالت بر این مطلب دارد
(3) 38 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاجْتِمَاعِ فِی الدُّعَاءِ مِنْ أَرْبَعَةٍ إِلَی أَرْبَعِینَ
باب استحباب دعا کردن بصورت دسته جمعی از چهار تا چهل نفری .
8854- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَاسِطِیِّ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ رَهْطٍ أَرْبَعِینَ رَجُلًا اجْتَمَعُوا فَدَعَوُا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی أَمْرٍ إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُمْ فَإِنْ لَمْ یَکُونُوا أَرْبَعِینَ فَأَرْبَعَةٌ یَدْعُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَشْرَ مَرَّاتٍ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُمْ
ص: 103
- فَإِنْ لَمْ یَکُونُوا أَرْبَعَةً فَوَاحِدٌ یَدْعُو اللَّهَ أَرْبَعِینَ مَرَّةً فَیَسْتَجِیبُ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ لَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السلام فرمود: هيچ چهل نفر مردى براى دعا نزد هم اجتماع نكنند و خداى عز و جل را در كارى نخوانند (و دعا نكنند) جز اينكه خداوند دعاى آنها را مستجاب كند، پس اگر چهل نفر نبودند، و چهار نفر بودند (نزد هم جمع شوند و) ده بار خداى عز و جل را بخوانند خداوند دعايشان را اجابت كند، و اگر چهار نفر هم نباشند و يك نفر باشد كه چهل مرتبه خدا را بخواند پس خداى عزيز جبار براى او اجابت كند.
8855- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا اجْتَمَعَ أَرْبَعَةُ رَهْطٍ قَطُّ عَلَی أَمْرٍ وَاحِدٍ فَدَعَوُا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا تَفَرَّقُوا عَنْ إِجَابَةٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
و ن-ي-ز ح-ض-رت ص-ادق (ع ) فرمود: هيچگاه چهار نفر با هم اجتماع نكرده اند كه براى مطلبى بدرگاه خدا دعا كنند جز اينكه با اجابت آن دعا از هم جدا شده اند.
8856- 3- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَی عِیسَی ع یَا عِیسَی- تَقَرَّبْ إِلَی الْمُؤْمِنِینَ وَ مُرْهُمْ أَنْ یَدْعُونِی مَعَکَ.
******
ترجمه:
خدا به عیسی(ع) وحی فرمود: ای عیسی! به جمع مومنین بپیوند، و انان را فرمان ده همراه تو به درگاه من دعا کنند»
8857- 4- (4) قَالَ وَ قَالَ ع مَا مِنْ مُؤْمِنَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةٍ اجْتَمَعُوا عِنْدَ أَخٍ لَهُمْ یَأْمَنُونَ بَوَائِقَهُ وَ لَا یَخَافُونَ غَوَائِلَهُ وَ یَرْجُونَ مَا عِنْدَهُ إِنْ دَعَوُا اللَّهَ أَجَابَهُمْ وَ إِنْ سَأَلُوهُ أَعْطَاهُمْ وَ إِنِ اسْتَزَادُوهُ زَادَهُمْ وَ إِنْ سَکَتُوا ابْتَدَأَهُمْ.
أَقُولُ: وَ فِی قِصَّةِ الْمُبَاهَلَةِ دَلَالَةٌ عَلَی اسْتِحْبَابِ الِاجْتِمَاعِ فِی الدُّعَاءِ وَ أَنْ یُخْتَارَ لِذَلِکَ الصُّلَحَاءُ الْأَتْقِیَاءُ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی مَضْمُونِ الْبَابِ أَیْضاً (5).
******
ترجمه:
اگر دو یا سه نفر مومن کنار برادر دینی خود جمع شوند که از ظلم او در امان باشند ونگران کینه وحسادت او نباشند وامید وار آنچه نزد اوست باشند (حالا) اگر دعا کنند خداوند اجابت می کند واگر درخواست کنند عطا میکند واگرچیز بیشتری بخواهند خداوند می دهد واگر سکوت کنند خداوند شروع کنند خواهد بود
می گویم : ازجریان مباهله می فهمیم که جمع شدن در دعا مستحب است واینکه جمع افراد صالح وخدا ترس بای این کار بهتر است
ص: 104
(1) 39 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّأْمِینِ عَلَی دُعَاءِ الْمُؤْمِنِ وَ تَأَکُّدِهِ مَعَ الْتِمَاسِهِ
باب استحباب آمین گفتن به دعای مومن خصوصا اگر درخواست کند .
8858- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الدَّاعِی وَ الْمُؤَمِّنُ فِی الْأَجْرِ شَرِیکَانِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام : دعا کننده وگوینده آمین درپاداش شریک هستند .
8859- 2- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص دَعَا مُوسَی وَ أَمَّنَ هَارُونُ وَ أَمَّنَتِ الْمَلَائِکَةُ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُمَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : (وقتی ) موسی دعا کرد وهارون و ملائکه آمین گفتند خداوند هم فرمود : دعای شما را اجابت کردم
8860- 3- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ ثَعْلَبَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَبِی ع إِذَا حَزَنَهُ أَمْرٌ دَعَا النِّسَاءَ وَ الصِّبْیَانَ ثُمَّ دَعَا وَ أَمَّنُوا.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :وقتی پدرم دچار غم قصه ای میشدند زنان و بچه ها را دعوت کرده وخودشان دعا کرده وآنها آمین می گفتند .
8861- 4- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَدْعُو وَ حَوْلَهُ إِخْوَانُهُ یَجِبُ عَلَیْهِمْ أَنْ یُؤَمِّنُوا قَالَ إِنْ شَاءُوا فَعَلُوا وَ إِنْ شَاءُوا سَکَتُوا فَإِنْ دَعَا وَ قَالَ لَهُمْ أَمِّنُوا وَجَبَ عَلَیْهِمْ أَنْ یَفْعَلُوا.
وَ
رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَإِنْ دَعَا بِحَقٍّ (6)
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ:ازحضرت کاظم علیه السلام سوال کردم کسی درحضوربرادران (دینی) خود دعا می کند آیاآمین گفتن برآنها واجب است ؟ فرمودند : اگرخواستند آمین بگویند واگرخواستند ساکت باشند ولی اگرازآنها خواست تا آمین بگویند برآنها واجب است انجام دهند .
ص: 105
(1) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْعُمُومِ فِی الدُّعَاءِ وَ تَأَکُّدِهِ فِی إِمَامِ الْجَمَاعَةِ
باب مستحب است به همگان دعا کند خصوصا اگردعاکننده امام جماعت باشد
8862- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ فَلْیَعُمَّ فَإِنَّهُ أَوْجَبُ لِلدُّعَاءِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
پيامبر صلي الله عليه و آله : هر گاه يكى از شما دعا كرد ، براى همه دعا كند ؛ زيرا اين، دعا را به اجابت نزديك تر مى كند.
8863- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی بِقَوْمٍ فَاخْتَصَّ نَفْسَهُ بِالدُّعَاءِ دُونَهُمْ فَقَدْ خَانَهُمْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله :اگرامام جماعت فقط به خودشدعا کندنه به عموم مردم درواقع به آنها خیانت کرده
(6) 41 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ لِلْمُؤْمِنِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ وَ الْتِمَاسِ الدُّعَاءِ مِنْهُ
باب مستحب است دعا کردن به مومن غائب وازاودرخواست دعا کرد
8864- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دُعَاءُ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یُدِرُّ الرِّزْقَ وَ یَدْفَعُ الْمَکْرُوهَ.
ص: 106
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
.امام صادق عليه السّلام فرمود:دعا براى برادر مسلمان در غياب او،رزق را فراوان نموده و بدى را از او دور مى كند.
8865- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَوْشَکُ دَعْوَةً وَ أَسْرَعُ إِجَابَةً دُعَاءُ الْمَرْءِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ.
******
ترجمه:
ز امام باقر(عليه السّلام)،فرمود: دعائى كه بيشتر در معرض اجابت است و زودتر مستجاب مى شود،دعا كردن براى برادران دينى در غياب او.
8866- 3- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَاسِطِیِّ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ الْقَمَّاطِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَسْرَعُ الدُّعَاءِ نُجْحاً لِلْإِجَابَةِ دُعَاءُ الْأَخِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یَبْدَأُ بِالدُّعَاءِ لِأَخِیهِ فَیَقُولُ لَهُ مَلَکٌ مُوَکَّلٌ بِهِ آمِینَ وَ لَکَ مِثْلَاهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقرعليه السلام فرمود: زودترين دعائى كه باجابت رسد دعاى برادر (دينى) است براى برادرش در غياب او، ابتداء شروع بدعا براى برادرش كند پس فرشته اى كه موكل بر او است گويد: آمين و براى تو است دو چندان (آنچه براى برادر دينيت خواستى).
8867- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص لَیْسَ شَیْ ءٌ أَسْرَعَ إِجَابَةً مِنْ دَعْوَةِ غَائِبٍ لِغَائِبٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق عليه السّلام فرمود: رسول خدا (صلّى الله عليه و آله) فرموده: هيچ دعائى زودتر باجابت نرسد از دعاى شخص غائب كه براى غائب ديگرى كند.
8868- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ قَالَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ دَعَا لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ وَ لَکَ مِثْلَاهُ.
******
ترجمه:
از پيامبر اكرم صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم روايت شده است كه فرمودند هر كس براى برادر دينى خود در نهان و از صميم دل دعا كند،فرشته اى از آسمان وى را ندا در دهد كه براى تو دو برابر آن است.
أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: یَا عَلِیُّ أَرْبَعَةٌ لَا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ إِمَامٌ عَادِلٌ وَ الْوَالِدُ لِوَلَدِهِ وَ الرَّجُلُ یَدْعُو لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ وَ الْمَظْلُومُ یَقُولُ اللَّهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأَنْتَصِرَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ.
******
ترجمه:
رسول خدا(ص)ضمن وصيتي بعلي(ع)فرمود يا علي چهار كس را دعا باز نگردد پيشواي عادل و دعاي پدر در باره فرزند و دعاي غايبانه شخص در باره برادر ديني و دعاي ستمديده، كه خدا به ستمديده ميفرمايد بعزت و جلال خودم سوگند بطور حتم و مسلم هر وقت شده انتقام تو را خواهم گرفت.
8870- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ رِوَایَةِ أَبِی الْقَاسِمِ بْنِ قُولَوَیْهِ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: عَلَیْکَ بِالدُّعَاءِ لِإِخْوَانِکَ بِظَهْرِ الْغَیْبِ فَإِنَّهُ یَهِیلُ الرِّزْقَ یَقُولُهَا ثَلَاثاً.
******
ترجمه:
8871- 8- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الْجِعَابِیِّ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ مُحَمَّدٍ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْمُؤْمِنِ (3) عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَرْبَعَةٌ لَا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ الْإِمَامُ الْعَادِلُ لِرَعِیَّتِهِ وَ الْأَخُ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یُوَکِّلُ اللَّهُ بِهِ مَلَکاً یَقُولُ لَهُ وَ لَکَ مِثْلُ مَا دَعَوْتَ لِأَخِیکَ وَ الْوَالِدُ لِوَلَدِهِ وَ الْمَظْلُومُ یَقُولُ الرَّبُّ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأَنْتَقِمَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِسَنَدِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود:چهار کس هستند که دعای آنان بر آورده است،پیشوای دادگری که درباره پیروان خود دعا کند،و برادری که درباره برادر خود در غیاب دعا نماید و خداوند فرشته ای را می گمارد که بگوید همان را که برای برادر خواستی به تو نیز داده می شود دیگر پدر برای فرزند چهارم دعای مظلوم که خداوند می گوید به شکوه و بزرگواری خود سوگند می خورم که اگر چه زمانی هم بگذرد داد تو را خواهم داد.
8872- 9- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَحَّامِ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنِ الْإِمَامِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ
ص: 108
ع ثَلَاثُ دَعَوَاتٍ لَا یُحْجَبْنَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهَا رَجُلٌ مُؤْمِنٌ دَعَا لِأَخٍ مُؤْمِنٍ وَاسَاهُ فِینَا وَ دُعَاؤُهُ عَلَیْهِ إِذَا لَمْ یُوَاسِهِ مَعَ الْقُدْرَةِ عَلَیْهِ وَ اضْطِرَارِ أَخِیهِ إِلَیْهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : دعاى سه كس از خداوند متعال پوشيده نمى ماند (مستجاب مى شود) : دعاى مرد مؤمن در حقّ برادر مؤمن خود كه به خاطر ما او را كمك مالى كرده باشد، و نفرين او در حقّ كسى كه برادرش به وى محتاج شده و او مى توانسته است نيازش را برطرف سازد و نكرده است .
8873- 10- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَوْذَةَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْأَحْمَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ دَعَا لِمُؤْمِنٍ بِظَهْرِ الْغَیْبِ قَالَ الْمَلَکُ وَ لَکَ مِثْلُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
رسول الله صلی الله علیه وآله فرمودند :
هر کس برای برادرش در غیاب او دعا کند، ملکی از آسمان به او خطاب می کند : دو برابر آن برای تو باشد!
8874- 11- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ دُعَاءَ الْأَخِ الْمُؤْمِنِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ مُسْتَجَابٌ وَ یُدِرُّ الرِّزْقَ وَ یَدْفَعُ الْمَکْرُوهَ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمودند :
دعا کردن شخص مومن برای برادرش در غياب او مستجاب است و روزی را جاری می کند و ناخوشی ها را برطرف می سازد!
8875- 12- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ قَالَ لِمُوسَی ادْعُنِی عَلَی لِسَانٍ لَمْ تَعْصِنِی بِهِ فَقَالَ یَا رَبِّ (4) أَنَّی لِی بِذَلِکَ قَالَ ادْعُنِی عَلَی لِسَانِ غَیْرِکَ.
******
ترجمه:
روايت شده كه خداوند سبحان به موسى عليه السلام چنين وحى نمود: اى موسى ! مرا با زبانى بخوان كه با آن نا فرمانى ام نكرده اى ، موسى عرض كرد : چنين زبانى را از كجا بياورم؟ خداوند فرمود : مرا از زبان كسى ديگر بخوان .
8876- 13- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُبْدُونٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الزُّبَیْرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ فُضَیْلٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الدُّعَاءُ لِأَخِیکَ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یَسُوقُ إِلَی الدَّاعِی الرِّزْقَ وَ یَصْرِفُ
ص: 109
عَنْهُ الْبَلَاءَ وَ یَقُولُ الْمَلَکُ وَ لَکَ مِثْلُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) فرمود:
دعا کردن مسلمان برای برادر دینی خود، رزق را به سوی دعا کننده جلب می کند و بلا را از او دفع می کند و فرشتگان نیز به او می گویند دو برابر [آنچه برای برادرت خواستی] از آن تو است.
8877- 14- (1) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَمَّادٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَشْغَلُ نَفْسِی بِالدُّعَاءِ لِإِخْوَانِی وَ لِأَهْلِ الْوَلَایَةِ فَمَا تَرَی فِی ذَلِکَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَسْتَجِیبُ دُعَاءَ غَائِبٍ لِغَائِبٍ وَ مَنْ دَعَا لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ لِأَهْلِ مَوَدَّتِنَا رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنْ آدَمَ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ لِکُلِّ مُؤْمِنٍ حَسَنَةً ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَرَضَ الصَّلَوَاتِ فِی أَفْضَلِ السَّاعَاتِ فَعَلَیْکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَدْبَارِ الصَّلَوَاتِ ثُمَّ دَعَا لِی وَ لِمَنْ حَضَرَهُ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حماد گوید به امام صادق صلوات اللَّه علیه عرض کردم : خودم را به دعا کردن برای برادرانم و اهل ولایت، مشغول می کنم. نظرتان در این باره چیست؟ ایشان فرمودند : به تحقیق که اللَّهِ تبارک و تعالی دعای شخص را در حق شخص غایب مستجاب می کند و هر کس برای مردان مومن و زنان مومنه و برای اهل مودت ما، دعا نماید، پروردگار به ازای هر مومنی که از زمان آدم علیه السلام تا ساعت قیامت وجود دارد، حسنه ای برایش منظور خواهد کرد. سپس فرمود : به درستی که اللَّهِ تبارک و تعالی نمازها را در برترین ساعت ها فریضه نمود؛ پس بر شما باد به دعا نمودن در پیِ نمازها. سپس ایشان علیه السلام، برای من و کسانی که نزدشان حاضر بودند دعا کردند!
(3) 42 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْإِنْسَانِ الدُّعَاءَ لِلْمُؤْمِنِ عَلَی الدُّعَاءِ لِنَفْسِ
باب مستحب است بین دعا کردن به دیگران وخود شخص دیگران راترجیح بدهد
8878- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ مَنْ دَعَا لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ نُودِیَ مِنَ الْعَرْشِ وَ لَکَ مِائَةُ أَلْفِ ضِعْفٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (5)
ص: 110
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ تَاتَانَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام کاظم صلوات اللَّه علیه در ضمنِ حدیثی فرمودند :
همانا هر کس برای برادرش در غیاب او دعا نماید، از جانب عرش به او خطاب خواهد شد که صد هزار برابر آن برای خودت باشد!
8879- 2- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ ثُوَیْرٍ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ إِذَا سَمِعُوا الْمُؤْمِنَ یَدْعُو لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ أَوْ یَذْکُرُهُ بِخَیْرٍ- قَالُوا نِعْمَ الْأَخُ أَنْتَ لِأَخِیکَ- تَدْعُو لَهُ بِالْخَیْرِ وَ هُوَ غَائِبٌ عَنْکَ وَ تَذْکُرُهُ بِخَیْرٍ- قَدْ أَعْطَاکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِثْلَیْ مَا سَأَلْتَ لَهُ- وَ أَثْنَی عَلَیْکَ مِثْلَیْ مَا أَثْنَیْتَ عَلَیْهِ- وَ لَکَ الْفَضْلُ عَلَیْهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
ثویر گوید : شنیدم حضرت علی بن الحسین علیه السلام می فرماید: همانا ملائکه وقتی می شنوند که مومن از برای برادرش در غیاب او دعا می کند و او را به خیر و خوبی یاد می نماید؛ خواهند گفت که تو چه خوب برادری هستی از برای برادرت! درحالیکه از چشمت غایب است، برایش دعای خیر کرده و او را به خیر و خوبی یاد میکنی! به تحقیق که اللَّهِ عزوجل دو برابر آنچه برای او درخواست کردی به تو عطا نمود و دو برابر آنچه که او را به خیر یاد کردی بر تو ثنا نمود و ( با این حال) برای تو بر برادرت فضل و برتری می باشد. حدیث ادامه دارد..
8880- 3- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ یَسْتَجِیبُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ- وَ یَزِیدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ (4) قَالَ هُوَ الْمُؤْمِنُ یَدْعُو لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ- فَیَقُولُ لَهُ الْمَلَکُ آمِینَ وَ یَقُولُ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ وَ لَکَ مِثْلَا مَا سَأَلْتَ- وَ قَدْ أُعْطِیتَ مَا سَأَلْتَ بِحُبِّکَ إِیَّاهُ.
******
ترجمه:
امام باقر صلوات اللَّه علیه در مورد گفتار اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ (در سوره شوری آیه 26) که می فرماید : «و (اللَّه) مستجاب می کند برای کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادند و از فضل خویش بر ایشان اضافه خواهد نمود»
فرمودند : منظور، مومن است که در غیاب برادرش برای او دعا می کند. پس ملک بر دعایش "آمین" می گوید و اللَّهِ عزیز جبار میفرماید : دو برابر آنچه که درخواست نمودی، برای خودت خواهد بود و به تحقیق آنچه را درخواست کردی به خاطر محبتت نسبت به او به تو عطا شد!
8881- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعْدِ بْنِ مَزْیَدٍ أَبِی الْحَسَنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جُنْدَبٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع یَقُولُ الدَّاعِی لِأَخِیهِ الْمُؤْمِنِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ یُنَادَی مِنْ أَعْنَانِ
ص: 111
السَّمَاءِ- لَکَ بِکُلِّ وَاحِدَةٍ مِائَةُ أَلْفٍ.
******
ترجمه:
عبدالله بن جندب گوید : شنیدم امام موسی بن جعفر صلوات اللَّه علیه می فرماید : شخص دعا کننده که برای برادر مومنش در غیاب او (دعا می کند)، از اطراف آسمان مورد ندا واقع خواهد شد که : به ازای هر درخواستی (که برای برادرت کردی) صد هزار برابر برای خودت خواهد بود!
8882- 5- (1) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زَیْدٍ النَّرْسِیِّ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ دَعَا لِأَخِیهِ فِی ظَهْرِ الْغَیْبِ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ الدُّنْیَا- یَا عَبْدَ اللَّهِ وَ لَکَ مِائَةُ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ- وَ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ الثَّانِیَةِ یَا عَبْدَ اللَّهِ- وَ لَکَ مِائَتَا أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ- وَ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ یَا عَبْدَ اللَّهِ- وَ لَکَ ثَلَاثُمِائَةِ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ- وَ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ یَا عَبْدَ اللَّهِ- وَ لَکَ أَرْبَعُمِائَةِ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ- وَ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ الْخَامِسَةِ یَا عَبْدَ اللَّهِ- وَ لَکَ خَمْسُمِائَةِ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ- وَ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ السَّادِسَةِ یَا عَبْدَ اللَّهِ- وَ لَکَ سِتُّمِائَةِ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ وَ نَادَاهُ مَلَکٌ مِنَ السَّمَاءِ السَّابِعَةِ یَا عَبْدَ اللَّهِ- وَ لَکَ سَبْعُمِائَةِ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ- ثُمَّ یُنَادِیهِ اللَّهُ تَعَالَی أَنَا الْغَنِیُّ الَّذِی لَا أَفْتَقِرُ لَکَ یَا عَبْدَ اللَّهِ (2) أَلْفُ أَلْفِ ضِعْفٍ مِمَّا دَعَوْتَ.
******
ترجمه:
8883- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الطَّیَالِسِیِّ (4) عَنْ فُضَیْلٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: دُعَاءُ الْمُسْلِمِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ- یَسُوقُ إِلَی الدَّاعِی الرِّزْقَ- وَ یَصْرِفُ عَنْهُ الْبَلَاءَ- وَ یَقُولُ لَهُ الْمَلَائِکَةُ لَکَ مِثْلَاهُ.
******
ترجمه:
8884- 7- (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْقَزْوِینِیِّ عَنْ
ص: 112
مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ جَنْدَلِ بْنِ وَالِقٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْمَازِنِیِّ عَنْ عُبَادَةَ الْکُلَیْبِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ فَاطِمَةَ الصُّغْرَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ قَالَ: رَأَیْتُ أُمِّی فَاطِمَةَ ع قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا لَیْلَةَ جُمُعَتِهَا- فَلَمْ تَزَلْ رَاکِعَةً سَاجِدَةً حَتَّی اتَّضَحَ عَمُودُ الصُّبْحِ- وَ سَمِعْتُهَا تَدْعُو لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ تُسَمِّیهِمْ- وَ تُکْثِرُ الدُّعَاءَ لَهُمْ وَ لَا تَدْعُو لِنَفْسِهَا بِشَیْ ءٍ فَقُلْتُ لَهَا یَا أُمَّاهْ لِمَ لَا تَدْعُوِنَّ لِنَفْسِکِ کَمَا تَدْعُوِنَّ لِغَیْرِکِ- فَقَالَتْ یَا بُنَیَّ الْجَارَ ثُمَّ الدَّارَ.
******
ترجمه:
امام مجتبی صلوات اللَّه علیه می فرماید : مادرم فاطمه صلوات اللَّه عليها را دیدم که در شب جمعه در محرابش ایستاد و هموراه تا روشن شدن عمود صبح در رکوع و سجده بود و شنیدم که برای مردان و زنان مؤمن دعا می کند و آنها را نام می برد و برای آنها زیاد دعا می کند و برای خودش چیزی دعا نمی کند! من گفتم : ای مادر! چرا همانطور که برای غیر خودت دعا می کنی برای خودت دعا نمی کنی؟! ایشان فرمودند : ای فرزندم! اول همسایه بعد خانه!
8885- 8- (1) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمُقْرِی عَنْ جَعْفَرٍ الْمُقْرِی بْنِ عُمَرَ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْمَوْصِلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی زَیْدٍ الْکَحَّالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: کَانَتْ فَاطِمَةُ ع إِذَا دَعَتْ- تَدْعُو لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ لَا تَدْعُو لِنَفْسِهَا- (فَقِیلَ لَهَا یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ- إِنَّکِ تَدْعُو لِلنَّاسِ وَ لَا تَدْعُو لِنَفْسِکِ) (3) فَقَالَتْ الْجَارَ ثُمَّ الدَّارَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (5) وَ فِی الْحَجِّ (6).
******
ترجمه:
حضرت موسی بن جعفر از پدرانش نقل می کند: هرگاه حضرت فاطمه(س) دعا می کرد برای زنان و مردان مؤمن دعا می کرد و برای خود دعا نمی کرد، به او گفته شد: چرا شما برای مردم دعا می کنید اما برای خودتان دعا نمی کنید؟ فرمود: اول همسایه آنگاه خانه
ص: 113
(1) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ وَ اخْتِیَارِ الدَّاعِی الدُّعَاءَ لَهُمْ عَلَی الدُّعَاءِ لِنَفْسِهِ
باب استحباب دعا برای مردان وزنان مومن ومردان وزنان مسلمان جه زنده یافوت شده ودعای به آنها ترجیح دارد به دعای شخصی
8886- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ التَّمِیمِیِّ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ مُؤْمِنٍ دَعَا لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ إِلَّا رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ مِثْلَ الَّذِی دَعَا لَهُمْ بِهِ- مِنْ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ مَضَی مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ- أَوْ هُوَ آتٍ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَیُسْحَبُ- فَیَقُولُ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ یَا رَبِّ هَذَا الَّذِی کَانَ یَدْعُو لَنَا فَشَفِّعْنَا فِیهِ فَیُشَفِّعُهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ فَیَنْجُو.
******
ترجمه:
پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله):هیچ بنده ای نیست که برای مرد یا زن مؤمنی دعا کند، مگر این که خداوند از جانب هر مرد و زن مومنی که در گذشته بوده است یا در آینده تا روز قیامت می آید، مانند آنچه را که دعا کرده است به او باز می گرداند. همانا بنده اى باشد كه در روز قیامت دستور می دهند كه او را بدوزخ ببرند و او را به آن سو می كشند، پس مردان مۆمن و زنان مۆمنه می گویند: این است آنكه براى ما دعا می كرد پس شفاعت ما را درباره ی او بپذیر (و او را بدوزخ مبر) خداى عز و جل شفاعت ایشان را در باره ی او می پذیرد، و آن بنده نجات می یابد».
8887- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ الْکُلَیْنِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ مَضَی مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ- أَوْ هُوَ آتٍ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ- إِلَّا وَ هُمْ شُفَعَاءُ لِمَنْ یَقُولُ فِی دُعَائِهِ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ- وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیُؤْمَرُ بِهِ إِلَی النَّارِ وَ ذَکَرَ بَقِیَّةَ الْحَدِیثِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السّلام از پدران گرامی خویش علیهم السّلام نقل می کند که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمود: هیچ مرد و زن مؤمن از اول روزگار تا روز قیامت نمی باشد جر آنکه شفیع آن کسى می باشد که در میان دعایش چنین بگوید: «اللَّهُمَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ» روز قیامت دستور داده می شود که بنده ای را به آتش ببرند، وبقیه روایت رامثل همان روایت قبل نقل کرده
8888- 3- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ فَضْلِ بْنِ یُونُسَ (5) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ کُلَّ یَوْمٍ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً- اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ- وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ-
ص: 114
کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِعَدَدِ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَضَی- وَ بِعَدَدِ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ بَقِیَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ حَسَنَةً- وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ بِالْإِسْنَادِ الْأَوَّلِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
عبد اللّٰه بن سنان از امام صادق (عليه السّلام) نقل كرده است كه فرمود: هر كس هر روز بيست و پنج بار بگويد:«اللّهمّ اغفر للمؤمنين و المؤمنات و المسلمين و المسلمات» خداوند به تعداد هر مؤمنى كه در گذشته و هر مؤمنى كه تا روز قيامت مى آيد حسنه اى براى او مى نويسد، و گناهى از او محو مى كند، و درجه اى براى او بالا مى برد.
8889- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادٍ الْحَارِثِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ عَبْدٍ دَعَا لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ إِلَّا قَالَ الْمَلَکُ وَ لَکَ مِثْلُ ذَلِکَ- وَ مَا مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ- دَعَا لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ- إِلَّا رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ مِثْلَ الَّذِی دَعَا لَهُمْ مِنْ کُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ مَضَی مِنْ أَوَّلِ الدَّهْرِ- أَوْ هُوَ آتٍ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ کَمَا تَقَدَّمَ.
وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَوْذَةَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ الْأَحْمَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
رسول حق(صلی الله علیه و آله) فرمود: هر گاه مؤمنى براى مؤمنین دعا کند، ملکی به اومی گوید مثل همان دعا برای خود توخواهد بود . هر گاه مؤمنى براى مؤمنین دعا کند، خداوند متعال همان دعا را به تعداد هر مرد و زن مؤمنى که از ابتداى خلقت تا قیام قیامت مى آیند، به او بر مى گرداند،
8890- 5- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع أَنَّهُ کَانَ یَقُولُ مَنْ دَعَا لِإِخْوَانِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ- وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَکَّلَ اللَّهُ بِهِ عَنْ کُلِّ مُؤْمِنٍ مَلَکاً یَدْعُو لَهُ.
******
ترجمه:
صفوان بن يحيى از امام موسى بن جعفر عليه السّلام روايت كرده است كه فرمود:كسى كه در حق برادران مؤمن خود دعا(ى خير)كند،خداوند در ازاى هر مؤمنى فرشته اى مى گمارد كه در حقّ او دعا(ى خير)نمايد.
ص: 115
8891- 6- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَدْعُو لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ- وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ- إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ حَسَنَةً- مُنْذُ بَعَثَ اللَّهُ آدَمَ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
امام رضا عليه السلام فرمودند: هيچ مومنى نيست كه براى مردان و زنان مؤ من و مسلمان ، زنده يا مرده دعا كند، مگر اين كه خداوند به شماره همه مردان و زنان مؤ من ، از زمان حضرت آدم عليه السلام تا روز قيامت ، براى او حسنه مى نويسد.
(4) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُعَاءِ الْإِنْسَانِ لِوَالِدَیْهِ وَ دُعَاءِ الْمُعْتَمِرِ وَ الصَّائِمِ
باب مستحب است دعاکردن به والدین ودعای عمره گذار وروزه دار
8892- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ خَمْسُ دَعَوَاتٍ لَا یُحْجَبْنَ عَنِ الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی- دَعْوَةُ الْإِمَامِ الْمُقْسِطِ- وَ دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- لَأَنْتَقِمَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ وَ دَعْوَةُ الْوَلَدِ الصَّالِحِ لِوَالِدَیْهِ- وَ دَعْوَةُ الْوَالِدِ الصَّالِحِ لِوَلَدِهِ- وَ دَعْوَةُ الْمُؤْمِنِ لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ فَیَقُولُ وَ لَکَ مِثْلَاهُ (6).
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السّلام) : دعای پنج نفر اجابت می شود؛ دعای پیشوای عادل، دعای مظلوم، خداوند می گوید من بالاخره انتقام تورا می گیرم دعای فرزند صالح در حق والدین، دعای پدر صالح در حق فرزند و دعای مومن پشت سر برادرش به اومی گویند دوبرابرش مال توخواهد بود .»
8893- 2- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ طَلْحَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَرْبَعَةٌ لَا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ- حَتَّی تُفَتَّحَ لَهُمْ أَبْوَابُ
ص: 116
السَّمَاءِ وَ تَصِیرَ إِلَی الْعَرْشِ- الْوَالِدُ لِوَلَدِهِ وَ الْمَظْلُومُ عَلَی مَنْ ظَلَمَهُ- وَ الْمُعْتَمِرُ حِینَ (1) یَرْجِعُ- وَ الصَّائِمُ حِینَ (2) یُفْطِرُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (3)
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود: چهار گروهند كه دعائى از ايشان ردّ نمى شود تا درهاى آسمان براى ايشان گشوده شود، و آن دعا بسوى عرش برآيد: دعاى پدر در بارۀ فرزندش، و دعاى مظلوم بر كسى كه بر او ظلم كرده، و دعاى كسى كه بعمره رفته باشد تا از سفر باز آيد، و دعاى روزه دار تا آنگاه كه افطار كند.
(7) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُعَاءِ الْإِنْسَانِ لِأَرْبَعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ قَبْلَ دُعَائِهِ لِنَفْسِهِ
باب مستحب است قبل ازدعای شخصی چهل مومن را دعا کند
8894- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَدَّمَ أَرْبَعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ثُمَّ دَعَا اسْتُجِیبَ لَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر كس پيش از دعا كردن براى خودش ، چهل مؤمن را دعا كند، دعايش مستجاب شود .
8895- 2- (9) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ بِهَذَا السَّنَدِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَدَّمَ فِی دُعَائِهِ أَرْبَعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ- ثُمَّ دَعَا لِنَفْسِهِ اسْتُجِیبَ لَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :هر كه چهل مؤمن را (در دعا) جلو اندازد (و بآنها دعا كند) سپس (براى خود) دعا كند دعايش اجابت شود.
8896- 3- (10) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 117
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ قَدَّمَ أَرْبَعِینَ رَجُلًا مِنْ إِخْوَانِهِ قَبْلَ أَنْ یَدْعُوَ لِنَفْسِهِ اسْتُجِیبَ لَهُ فِیهِمْ وَ فِی نَفْسِهِ.
وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام جعفرصادق(علیه السلام):کسی که پیش از خود برای چهل نفر برادر مؤمن دعا کند دعای او هم درباره آنان و هم درباره خودش مستجاب می گردد.
8897- 4- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَدَّمَ أَرْبَعِینَ رَجُلًا مِنْ إِخْوَانِهِ فَدَعَا لَهُمْ- ثُمَّ دَعَا لِنَفْسِهِ اسْتُجِیبَ لَهُ فِیهِمْ وَ فِی نَفْسِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
امام جعفرصادق(علیه السلام):کسی که پیش از خود برای چهل نفر برادر مؤمن دعا کند دعای او هم درباره آنان و هم درباره خودش مستجاب می گردد.
(4) 46 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ لِلْکَافِرِ وَ السَّلَامِ عَلَیْهِ عِنْدَ الضَّرُورَةِ وَ الْحَاجَةِ إِلَیْهِ
باب جایزاست دعا وسلام کردن به کافردرصورت ضرورت ونیاز
8898- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع- أَ رَأَیْتَ إِنِ احْتَجْتُ إِلَی الطَّبِیبِ- وَ هُوَ نَصْرَانِیٌّ- أُسَلِّمُ عَلَیْهِ وَ أَدْعُو لَهُ قَالَ نَعَمْ- إِنَّهُ لَا یَنْفَعُهُ دُعَاؤُکَ.
وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ
ص: 118
عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (2)
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ (3)
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْمَشِیخَةِ لِلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (4)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ السَّیَّارِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع (5).
******
ترجمه:
عبد الرحمن بن حجاج می گوید: به امام کاظم(ع) عرض کردم:آگاه کن مرا که اگر به طبیب نصرانی نیازم افتاد بر او سلام گویم و برای او دعا کنم؟
حضرت فرمود: بلی، زیرا دعای تو برای او سودی ندارد.
(6) 47 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ التَّهْلِیلِ عَشْراً فِی الصَّبَاحِ وَ الْمَسَاءِ وَ اسْتِحْبَابِ قَضَائِهِ إِنْ فَاتَ
باب ده مرتبه تهلیل هرصبح وشب مستحب موکداست واگرانجام نداد قضای آنهم مستحب است .
8899- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی هَاشِمٍ عَنْ أَبِی خَدِیجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الدُّعَاءَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا سُنَّةٌ وَاجِبَةٌ مَعَ طُلُوعِ الشَّمْسِ (8) وَ الْمَغْرِبِ- تَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ
ص: 119
حَیٌّ لَا یَمُوتُ- بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ- وَ تَقُولُ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ- مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ- وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ- إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- عَشْرَ مَرَّاتٍ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ- فَإِنْ نَسِیتَ قَضَیْتَ کَمَا تَقْضِی الصَّلَاةَ إِذَا نَسِیتَهَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : دعا قبل ازطلوع وقبل ازغروب سنت لازم است پس ده مرتبه می گوئ َلا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَحَیٌّ لَا یَمُوتُ- بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ .قبل وبعد ازطلوع خورشید ده مرتبه میگوئ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ- مِنْ هَمَزَاتِ الشَّیَاطِینِ- وَ أَعُوذُ بِکَ رَبِّ أَنْ یَحْضُرُونِ- إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ-پس اگرفراموش کردی قضای آنرا انجام بده مثل نمازکه درصورت فراموشی قضا می شود .
8900- 2- (1) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْ أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- وَ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- قَالَ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ مَفْرُوضٌ هُوَ- قَالَ نَعَمْ مَفْرُوضٌ مَحْدُودٌ تَقُولُهُ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ- وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ عَشْرَ مَرَّاتٍ- فَإِنْ فَاتَکَ شَیْ ءٌ فَاقْضِهِ مِنَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :بگو أَسْتَعِیذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ- وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ یَحْضُرُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ- وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- کسی عرض کرد آیا واجب است ؟ حضرت فرمودند : بله واجب است ومحدود به زمان خاص هم هست این ذکر را باید ده مرتبه قبل وبعد ازطلوع خورشید گفت واگرچیزی ازآن فراموش شد درطول شبانه روز قضا ی آنرا انجام بده .
8901- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ کَامِلٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ مِنَ الدُّعَاءِ مَا یَنْبَغِی لِصَاحِبِهِ إِذَا نَسِیَهُ أَنْ یَقْضِیَهُ- یَقُولُ بَعْدَ الْغَدَاةِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ (3) وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ کُلُّهُ- وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ- وَ تَقُولُ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ عَشْرَ مَرَّاتٍ فَإِذَا نَسِیَ مِنْ ذَلِکَ شَیْئاً کَانَ عَلَیْهِ قَضَاؤُهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :بعضی ازدعاها درصورت فوت شدن باید قضا بشود اول صبح ده مرتبه می گوئ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ- لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ- یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ کُلُّهُ- وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ . وده مرتبه می گوئ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ واگرچیزی ازآنرا فراموش کردی قضای آنرا انجام بده .
ص: 120
8902- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ الْیَمَانِیِّ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: ادْعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ فِی الْمَکْتُوبَةِ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ- یَا خَیْرَ الْمَسْئُولِینَ یَا خَیْرَ الْمُعْطِینَ- ارْزُقْنِی وَ ارْزُقْ عِیَالِی مِنْ فَضْلِکَ (3) فَإِنَّکَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام : برای طلب رزق در سجده نماز واجب این دعا را بخوان: « یا خیر المسئولین و یا خیر المعطین ارزقنی و ارزق عیالی من فضلک الواسع». ؛ ای بهترین سوال شدگان و ای بهترین عطا کنندگان! از بخشش گسترده ات به من و اعضای خانواده ام روزی ده).
8903- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْهَزْهَازِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ أَرْزَاقَ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُونَ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْعَبْدَ إِذَا لَمْ یَعْرِفْ وَجْهَ رِزْقِهِ کَثُرَ دُعَاؤُهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عَلَيْهِ السَّلاَمُ فرمود:
به راستى خداوند متعال ارزاق مؤمنين را بگونه اى قرار داده است كه با فكر و محاسبات محقّق نمى شود؛ و اين بدان جهت است كه اگر بنده راه و روش روزى خود را نداند، دعايش (به درگاه خدا) بيشتر خواهد شد.
8904- 3- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الرِّزْقَ لَیَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَی الْأَرْضِ عَلَی عَدَدِ قَطْرِ الْمَطَرِ إِلَی کُلِّ نَفْسٍ بِمَا قُدِّرَ لَهَا وَ لَکِنْ لِلَّهِ فُضُولٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْإِلْحَاحِ (6) وَ غَیْرِهِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُ
ص: 121
عَلَیْهِ (1) وَ الْأَدْعِیَةُ الْمَأْثُورَةُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ کَثِیرَةٌ جِدّاً (2).
******
ترجمه:
پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم) فرمود: یعنی روزی ها از جهت عِلوی به عدد قطره های باران به سوی بندگان می آید به سوی هر انسانی به همان اندازه ای که برای او تقدیر شده نازل می شود. خدا زیادتی دارد از خدا نسبت به اضافه هایش و زیادتی هایش درخواست کن.
(3) 49 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِسَعَةِ الرِّزْقِ وَ إِنْ لَمْ یُقَیَّدْ بِالْحَلَالِ
باب مستحب است دعا برای وسعت رزق ولو مقید به حلال نشود .
8905- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ نَظَرَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِلَی رَجُلٍ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع سَأَلْتَ قُوتَ النَّبِیِّینَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ رِزْقاً (5) وَاسِعاً طَیِّباً مِنْ رِزْقِکَ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام مردی را دید که می گوید: خدایا! از روزی حلال تو درخواست می کنم. به وی فرمود: روزی پیامبران را می طلبی! بگو: خدایا! از تو روزی گشاده و پاک درخواست می کنم.
8906- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع جُعِلْتُ فِدَاکَ ادْعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَرْزُقَنِیَ الْحَلَالَ- فَقَالَ أَ تَدْرِی مَا الْحَلَالُ قُلْتُ الَّذِی عِنْدَنَا طَیِّبُ الْکَسْبِ (7) فَقَالَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ
ص: 122
الْحَلَالُ هُوَ قُوتُ الْمُصْطَفَیْنَ ثُمَّ قَالَ قُلِ- (اللَّهُمَّ إِنِّی) (1) أَسْأَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ الْوَاسِعِ.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ مِثْلَهُ (2) أَقُولُ: وَ لَا بَأْسَ بِطَلَبِ الْحَلَالِ بَلْ یُسْتَحَبُّ لِوُجُودِهِ فِی الْأَحَادِیثِ الْکَثِیرَةِ وَ الْأَدْعِیَةِ الْمَأْثُورَةِ وَ الْمُرَادُ مِنَ الْحَدِیثَیْنِ بَیَانُ عِزَّةِ الْخَالِصِ الَّذِی لَمْ تُخَالِطْهُ شُبْهَةٌ.
******
ترجمه:
محمد بن ابی نصر می گوید: به امام رضا(ع) عرض کردم: فدایت شوم از خداوند بخواه خداوند روزی حلال نصیب من نماید، امام(ع) فرمود: «آیا می دانی حلال چیست؟» گفتم: آنچه ما در این زمینه می دانیم مقصود کسب طیّب(پاک) است، امام فرمود: «علی بن الحسین(امام سجاد) می فرمود: رزق حلال، روزی برگزیدگان است!». سپس فرمود: «شما بگو: "أَسْأَلُکَ مِنْ رِزْقِکَ الْوَاسِعِ"؛ خدایا! از تو از رزق فراوانت خواستارم».
(3) 50 بَابُ کَرَاهَةِ الدُّعَاءِ لِلرِّزْقِ مِمَّنْ أَفْسَدَ مَالَهُ أَوْ أَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ حَقٍّ أَوْ أَدَانَهُ بِغَیْرِ بَیِّنَةٍ أَوْ تَرَکَ السَّعْیَ وَ کَرَاهَةِ الدُّعَاءِ عَلَی الزَّوْجَةِ وَ الْجَارِ مَعَ إِمْکَانِ الِاسْتِبْدَالِ بِهِمَا وَ عَلَی ذِی الرَّحِمِ
باب مواری که دعا کردن کراهت دارد طلب رزق برا ی کسیکه مال خودرا ازبین برده یا بنا حق آنرا خرج کرده یا بدون شاهد آنرا قرض داده یا کاروتلاش راترک کرده دعا برعلیه همسر وهمسایه درصورت امکان عوض کردن آنها باشد ودعا برعلیه اقوام .
8907- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَحِبْتُهُ بَیْنَ مَکَّةَ وَ الْمَدِینَةِ- فَجَاءَ سَائِلٌ فَأَمَرَ أَنْ یُعْطَی ثُمَّ جَاءَ آخَرُ فَأَمَرَ أَنْ یُعْطَی ثُمَّ جَاءَ آخَرُ فَأَمَرَ أَنْ یُعْطَی ثُمَّ جَاءَ الرَّابِعُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ یُشْبِعُکَ اللَّهُ ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَیْنَا فَقَالَ أَمَا إِنَّ عِنْدَنَا مَا نُعْطِیهِ وَ لَکِنْ أَخْشَی أَنْ أَکُونَ کَأَحَدِ الثَّلَاثَةِ الَّذِینَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ رَجُلٍ أَعْطَاهُ اللَّهُ مَالًا فَأَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ حَقِّهِ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فَلَا یُسْتَجَابُ
ص: 123
لَهُ وَ رَجُلٍ یَدْعُو عَلَی امْرَأَتِهِ أَنْ یُرِیحَهُ مِنْهَا وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَمْرَهَا إِلَیْهِ وَ رَجُلٍ یَدْعُو عَلَی جَارِهِ وَ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ السَّبِیلَ إِلَی أَنْ یَتَحَوَّلَ عَنْ جِوَارِهِ وَ یَبِیعَ دَارَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ (1)
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ نَحْوَهُ (2) وَ
رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ الدُّعَاءَ عَلَی الْجَارِ (3).
وَ کَذَا رِوَایَةُ الصَّدُوقِ.
******
ترجمه:
وليد بن صبيح گويد: ميان راه مكه و مدينه همراه حضرت صادق عليه السّلام بودم پس سائلى آمد (و چيزى درخواست كرد) حضرت دستور داد باو چيزى بدهند، سائل ديگرى آمد آن حضرت دستور دادند چيزى باو نيز داده شود، سپس ديگرى آمد دستور فرمود باو هم داده شود، تا اينكه سائل چهارمى آمد حضرت صادق عليه السّلام فرمود: خدا سيرت كند (و براى او دستورى نفرمود) سپس رو بما كرد و فرمود: آگاه باشيد هر آينه نزد ما هست چيزى كه باو بدهيم ولى ميترسم مانند يكى از آن سه كس شويم كه دعايشان مستجاب نشود:(يكى) آن مردى است كه خداوند مالى باو بدهد و آن را در غير مورد شايسته اش خرج كند، سپس بگويد: خدايا بمن بده (كه چنين كسى) دعايش مستجاب نشود، و (ديگر) مردى كه در بارۀ زن خود دعا كند كه خدا او را از آن زن راحت كند با اينكه خداى عز و جل كار طلاق آن زن را باو واگذار كرده (و ميتواند او را طلاق دهد و بدين وسيله راحت شود)، (سوم) مردى كه بر همسايۀ خود نفرين كند (و از همسايه آزارى او بخدا شكايت كند) با اينكه خداى عز و جل براى او راهى قرار داده، و آن اينست كه خانۀ خود را بفروشد و از همسايگى او بجاى ديگر رود.
8908- 2- (4) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَرْبَعَةٌ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ دَعْوَةٌ الرَّجُلُ جَالِسٌ فِی بَیْتِهِ یَقُولُ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی- فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالطَّلَبِ وَ رَجُلٌ کَانَتْ لَهُ امْرَأَةٌ فَدَعَا عَلَیْهَا فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ أَجْعَلْ أَمْرَهَا إِلَیْکَ وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ فَأَفْسَدَهُ فَیَقُولُ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی- فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالاقْتِصَادِ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالْإِصْلَاحِ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً (5) وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ فَأَدَانَهُ بِغَیْرِ بَیِّنَةٍ فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالشَّهَادَةِ.
ص: 124
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عِمْرَانَ (1) بْنِ أَبِی عَاصِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : دعاى چهار كس مستجاب نمى شود : مردى كه در خانه اش بنشيند و بگويد: خدايا! روزى مرا برسان. پس خداوند به او مى فرمايد: مگر به تو دستور نداده ام كه در طلب كسب روزى برآيى؟ و مردى كه زنش را نفرين كند ؛ پس خداوند مى فرمايد : مگر كار او را به تو وا گذار نكرده ام؟ نيز مردى كه مال و ثروتى داشته باشد و آن را هدر دهد و بگويد : خدايا! مرا روزى ده ؛ پس خداوند پاسخش دهد: مگر به تو دستور ندادم كه صرفه جو باش؟مگر دستور اصلاح مال به تو ندادم؟ سپس (باين آيه استشهاد كرده) فرمودند :«و كسانى كه هر گاه انفاق كنند نه اسراف كنند و نه بر خود تنگ گيرند و باشند ميان اين دو»(سورۀ فرقان آيه 67) ·· و مردى كه مال خود را بدون مدرك و گواه به كسى وام دهد ؛ پس خداوند به او گويد : مگر به تو دستور ندادم كه [هنگام وام دادن] گواه [و مدرك ]بگيرى؟
8909- 3- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ ثَلَاثَةٌ تُرَدُّ عَلَیْهِمْ دَعْوَتُهُمْ رَجُلٌ رَزَقَهُ اللَّهُ مَالًا فَأَنْفَقَهُ فِی غَیْرِ وَجْهِهِ ثُمَّ قَالَ یَا رَبِّ ارْزُقْنِی فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ أَرْزُقْکَ وَ رَجُلٌ دَعَا عَلَی امْرَأَتِهِ وَ هُوَ لَهَا ظَالِمٌ فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ أَجْعَلْ أَمْرَهَا بِیَدِکَ وَ رَجُلٌ جَلَسَ فِی بَیْتِهِ وَ قَالَ یَا رَبِّ ارْزُقْنِی فَیُقَالُ لَهُ أَ لَمْ أَجْعَلْ لَکَ السَّبِیلَ إِلَی طَلَبِ الرِّزْقِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ صَبِیحٍ عَنِ الصَّادِقِ ع نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
وليد بن صبيح گويد: از آن حضرت عليه السّلام شنيدم كه ميفرمود: سه كس هستند كه دعاى آنها بخودشان برگردد و باجابت نرسد: مردى كه خداوند باو مالى ارزانى داشته و او بيجا و بيمورد خرج كرده و سپس بگويد: خدايا بمن روزى ده، كه باو گفته شود: آيا بتو روزى ندادم؟ مردى كه بر همسر خود با اينكه باو ستم كند نفرين كند كه باو گفته شود: آيا كار (جدائى و طلاق) او را بدست تو ندادم؟ مردى كه در خانه اش بنشيند و بگويد: پروردگارا بمن روزى بده كه باو گفته شود: آيا براى تو راه پيدا كردن روزى را قرار ندادم؟.
8910- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع رَجُلٌ قَالَ لَأَقْعُدَنَّ فِی بَیْتِی وَ لَأُصَلِّیَنَّ وَ لَأَصُومَنَّ وَ لَأَعْبُدَنَّ رَبِّی فَأَمَّا رِزْقِی فَسَیَأْتِینِی فَقَالَ هَذَا أَحَدُ الثَّلَاثَةِ الَّذِینَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ قُلْتُ وَ مَنِ الِاثْنَانِ الْآخَرَانِ قَالَ رَجُلٌ لَهُ امْرَأَةٌ یَدْعُو اللَّهَ أَنْ یُرِیحَهُ مِنْهَا وَ یُفَرِّقَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا فَیُقَالُ لَهُ أَمْرُهَا بِیَدِکَ خَلِّ سَبِیلَهَا وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ حَقٌّ عَلَی إِنْسَانٍ لَمْ
ص: 125
یُشْهِدْ عَلَیْهِ فَیَدْعُو اللَّهَ أَنْ یَرُدَّ عَلَیْهِ فَیُقَالُ لَهُ قَدْ أَمَرْتُکَ أَنْ تُشْهِدَ (1) وَ تَسْتَوْثِقَ (2) فَلَمْ تَفْعَلْ.
******
ترجمه:
عُمر بن يزيد - : به امام صادق عليه السلام گفتم كه مردى مى گويد : در خانه مى نشينم ، نماز مى خوانم ، روزه مى گيرم و پروردگارم را عبادت مى كنم و روزى ام خواهد رسيد .
فرمود : «اين شخص ، يكى از سه نفرى است كه دعايشان مستجاب نمى گردد» .عرض کردم آن دونفردیگر چه کسانی هستند ؟ فرمودند : و (ديگر) مردى كه در بارۀ زن خود دعا كند كه خدا او را از آن زن راحت كند . پس به اوگفته می شود کارش به دست تواست اورا(طلاق داده) آزادکن . و(دیگری) مردی که ازکسی طلبی دارد ولی شاهدی نگرفته ودعا می کند بدهکار حق او را بدهد . پس به او گفته می شود من (قبلا ) دستورداده بودم شاهد بگیر ولی تو توجه نکردی .
8911- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ وَهْبَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْوَرَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَفْصٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ عَبَّادِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ خَلَّادٍ أَبِی عَلِیٍّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: کُنَّا جُلُوساً عِنْدَهُ فَجَاءَ سَائِلٌ فَأَعْطَاهُ دِرْهَماً ثُمَّ جَاءَ آخَرُ فَأَعْطَاهُ دِرْهَماً ثُمَّ جَاءَ آخَرُ فَأَعْطَاهُ دِرْهَماً ثُمَّ جَاءَ الرَّابِعُ فَقَالَ لَهُ یَرْزُقُکَ رَبُّکَ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَیْنَا فَقَالَ لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمْ کَانَ عِنْدَهُ عِشْرُونَ أَلْفَ دِرْهَمٍ وَ أَرَادَ أَنْ یُخْرِجَهَا فِی هَذَا الْوَجْهِ لَأَخْرَجَهَا ثُمَّ بَقِیَ لَیْسَ عِنْدَهُ شَیْ ءٌ ثُمَّ کَانَ مِنَ الثَّلَاثَةِ الَّذِینَ دَعَوْا فَلَمْ تُسْتَجَبْ لَهُمْ دَعْوَةٌ رَجُلٍ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا فَمَزَّقَهُ وَ لَمْ یَحْفَظْهُ فَدَعَا اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ فَقَالَ أَ لَمْ أَرْزُقْکَ فَلَمْ یُسْتَجَبْ لَهُ دَعْوَةٌ وَ رُدَّتْ عَلَیْهِ وَ رَجُلٍ جَلَسَ فِی بَیْتِهِ یَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ قَالَ فَلَمْ أَجْعَلْ لَکَ إِلَی طَلَبِ الرِّزْقِ سَبِیلًا أَنْ تَسِیرَ فِی الْأَرْضِ وَ تَبْتَغِیَ مِنْ فَضْلِی فَرُدَّتْ عَلَیْهِ دَعْوَتُهُ وَ رَجُلٍ دَعَا عَلَی امْرَأَتِهِ فَقَالَ أَ لَمْ أَجْعَلْ أَمْرَهَا فِی یَدِکَ فَرُدَّتْ عَلَیْهِ دَعْوَتُهُ.
******
ترجمه:
خلاّد از مردى نقل كرد كه او گفت:در خدمت امام صادق عليه السّلام نشسته بوديم، نيازمندى به نزد او آمد و حضرت درهمى به او عطا كرد،باز شخص ديگرى آمد و حضرت درهمى[ديگر]به او پيشكش كرد،سپس شخص ديگرى آمد و حضرت درهمى[نيز]به او ارزانى داشت و آنگاه شخص چهارمى آمد و حضرت به او فرمود:پروردگارت روزى دهد، سپس رو كرد به ما و فرمود:هرگاه نزد يكى از شما بيست هزار درهم بود و خواست به اين صورت آن را خرج كند،[بداند كه اگر]چنين كند تا اينكه چيزى نزدش باقى نماند،از آن سه نفرى خواهد بود كه هرچه دعا كردند خواستۀ شان برآورده نشد:مردى كه خداوند به او مالى بخشيد ولى او آن مال را پراكنده ساخت و نگهدارى نكرد آنگاه از خدا درخواست روزى نمود كه خداوند در پاسخ فرمود:آيا تو را روزى ندادم از اين روى دعايش اجابت نشده و به خودش بازگردانده شد و ديگرى مردى كه خانه نشينى اختيار كرد و از خدا درخواست روزى نمود كه خداوند به او پاسخ داد:مگر نه اين است كه راه جستن روزى را به رويت گشودم تا در زمين گشته و از بخششم بهره مند گردى؟بدين روى دعايش به خودش بازگردانده شد و يكى مردى بود كه به همسرش نفرين كرد و خداوند فرمود:آيا اختيارش را به تو نسپردم؟!لذا خواستۀ او به خودش بازگردانده شد.
8912- 6- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ خَلَّادٍ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع- رَجُلٌ یَکُونُ لَهُ مَالٌ فَیُضَیِّعُهُ فَیَذْهَبُ مَالُهُ قَالَ احْتَفِظْ بِمَالِکَ فَإِنَّهُ قِوَامُ دِینِکَ ثُمَّ قَرَأَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیاماً (5).
******
ترجمه:
خلاّد از امام صادق عليه السّلام خبر داد كه مردى عرض كرد:اى جعفر،مردى دارايى داشته، آن را تباه نموده و از بين مى برد؟فرمود:مال خود را حفظ كن،زيرا آن پشتيبان دين توست، سپس اين آيه را تلاوت كرد:«و اموال خود را كه خداوند آن را وسيلۀ قوام[زندگى]شما قرار داده،به ابلهان مدهيد»
ص أَصْنَافٌ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ مِنْهُمْ مَنْ أَدَانَ رَجُلًا دَیْناً إِلَی أَجَلٍ فَلَمْ یَکْتُبْ عَلَیْهِ کِتَاباً وَ لَمْ یُشْهِدْ عَلَیْهِ شُهُوداً وَ رَجُلٌ یَدْعُو عَلَی ذِی رَحِمٍ وَ رَجُلٌ تُؤْذِیهِ امْرَأَةٌ (1) بِکُلِّ مَا تَقْدِرُ عَلَیْهِ وَ هُوَ فِی ذَلِکَ یَدْعُو اللَّهَ عَلَیْهَا وَ یَقُولُ اللَّهُمَّ أَرِحْنِی مِنْهَا فَهَذَا یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ عَبْدِی أَ وَ مَا قَلَّدْتُکَ أَمْرَهَا فَإِنْ شِئْتَ خَلَّیْتَهَا وَ إِنْ شِئْتَ أَمْسَکْتَهَا وَ رَجُلٌ رَزَقَهُ اللَّهُ تَعَالَی مَالًا ثُمَّ أَنْفَقَهُ فِی الْبِرِّ وَ التَّقْوَی فَلَمْ یَبْقَ لَهُ مِنْهُ شَیْ ءٌ وَ هُوَ فِی ذَلِکَ یَدْعُو اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ فَهَذَا یَقُولُ لَهُ الرَّبُّ أَ لَمْ أَرْزُقْکَ فَأُغْنِیَکَ أَ فَلَا اقْتَصَدْتَ وَ لِمَ تُسْرِفُ إِنِّی لَا أُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ وَ رَجُلٌ قَاعِدٌ فِی بَیْتِهِ وَ هُوَ یَدْعُو اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَهُ لَا یَخْرُجُ وَ لَا یَطْلُبُ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ کَمَا أَمَرَهُ اللَّهُ فَهَذَا یَقُولُ اللَّهُ لَهُ عَبْدِی إِنِّی لَمْ أَحْظُرِ الدُّنْیَا عَلَیْکَ وَ لَمْ أَرْمِکَ فِی جَوَارِحِکَ وَ أَرْضِی وَاسِعَةٌ فَلَا تَخْرُجُ وَ تَطْلُبُ الرِّزْقَ فَإِنْ حَرَمْتُکَ عَذَرْتُکَ وَ إِنْ رَزَقْتُکَ فَهُوَ الَّذِی تُرِیدُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ (2)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّدَقَةِ (3) وَ فِی مُقَدِّمَاتِ التِّجَارَةِ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : چند گروهند که دعایشان مستجاب نمی شود /دعای کسی که به دیگری تا زمان معیّنی قرضی داده ولی بر این قرض،سندی ننوشته و یا شاهدی نگرفته است./دعای مردی که زنش او را اذیّت می کند و او از خدا نجات می خواهد./و مردی که زنش او را تا می تواند اذیّت می کند و او در حال زنش را نفرین می کند و می گوید: خدایا مرا از دست او راحت کن.پس خداوند به آن مرد می فرماید: بنده من آیا امر او را به دست تو نسپردم،اگر خواستی او را رها کن (طلاقش بده) و اگر خواستی او را نگه دار./و مردی که خدای تبارک و تعالی به او مالی عنایت کرده است،سپس او آن مال را در راه نیک و تقوا انفاق نموده و از آن چیزی برای خود باقی نگذارده است واو در این حال از خداوند متعال تقاضای رزق و روزی می کند.خدای تبارک و تعالی به او می فرماید: آیا من به تو روزی ندادم و بی نیازت نکردم؟پس چرا میانه روی پیشه نکردی تا نتیجتاً اسراف نکنی؟ همانا من اسراف کاران را دوست ندارم./و مردی که در خانه اش نشسته و از خداوند طلب روزی می کند،در حالی که (به جهت کار و تلاش)از خانه خارج نشده و آن گونه که خداوند دستور داده است طلب روزی نمی کند.
(5) 51 بَابُ اسْتِحْبَابِ دُعَاءِ الْحَاجِّ وَ الْغَازِی وَ الْمَرِیضِ وَ وُجُوبِ تَوَقِّی دُعَائِهِمْ بِتَرْکِ أَذَاهُمْ
باب مستحب است دعای حاجی ورزمنده وبیمار وواجب است ترک اذیت به آنها
8914- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 127
خَالِدٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقُمِّیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ ثَلَاثَةٌ دَعْوَتُهُمْ مُسْتَجَابَةٌ الْحَاجُّ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ وَ الْغَازِی فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونَهُ وَ الْمَرِیضُ فَلَا تَغِیظُوهُ وَ لَا تُضْجِرُوهُ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود: دعای سه گروه مستجاب است؛ "حاجی" پس ببینید در غیاب او چگونه [مراقب مال و خانواده اش]هستید؟ و "مجاهد" در راه خدا پس ببینید در غیاب او چگونه [مراقب مال و خانواده اش]هستید؟ و "مریض" پس او را عصبانی و آزرده مکنید.
8915- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص دَعَا مُوسَی وَ أَمَّنَ هَارُونُ وَ أَمَّنَتِ الْمَلَائِکَةُ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَی قَدْ أُجِیبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقِیما وَ مَنْ غَزَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اسْتُجِیبَ لَهُ کَمَا اسْتُجِیبَ لَکُمَا إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: موسی (علیه السلام) دعا می کرد و هارون (علیه السلام) آمین می گفت و فرشتگان نیز آمین می گفتند. سپس خداوند متعال فرمود: قَدْ أُجِیبَت دَّعْوَتُکُمَا فَاسْتَقِیمَا و هرکس که در راه خدا مبارزه کند، دعایش مستجاب خواهد شد؛ همان طوری که دعای شما (ای موسی و هارون) در روز قیامت مورد اجابت قرار خواهد گرفت.
(4) 52 بَابُ وُجُوبِ تَوَقِّی دَعْوَةِ الْمَظْلُومِ بِتَرْکِ الظُّلْمِ وَ دَعْوَةِ الْوَالِدَیْنِ بِتَرْکِ الْعُقُوقِ وَ اسْتِحْبَابِ دُعَاءِ الْمَظْلُومِ وَ الْوَالِدَیْنِ
باب واجب است دورشدن از(آثار) دعای مظلوم به ترک ظلم به او ودورشدن ازنفرین والدین به ترک عاق شدن ازظطرف آنها ومستحب است دعای مظلوم و والدین
8916- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِیَّاکُمْ وَ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ فَإِنَّهَا تُرْفَعُ فَوْقَ السَّحَابِ حَتَّی یَنْظُرَ اللَّهُ إِلَیْهَا فَیَقُولَ ارْفَعُوهَا حَتَّی أَسْتَجِیبَ لَهُ وَ إِیَّاکُمْ وَ دَعْوَةَ الْوَالِدِ فَإِنَّهَا أَحَدُّ مِنَ السَّیْفِ.
******
ترجمه:
رسول الله صلی الله علیه و آله: شما را از نفرین مظلوم بر حذر مى دارم زیرا نفرین او بر بالاى ابر، بُرده مى شود تا آنکه خداوند متعال به آن نگاه مى کند و مى فرماید: «نفرین مظلوم» را بالا بیاورید تا اجابت کنم.از نفرين پدر بترسيد كه آن از شمشير برنده تر است .
8917- 2- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ
ص: 128
سَعِیدٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ کَانَ أَبِی یَقُولُ اتَّقُوا الظُّلْمَ فَإِنَّ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ تَصْعَدُ إِلَی السَّمَاءِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : از دعاى ستمديده بترسيد ؛ زيرا اين دعا به آسمان بالا مى رود
8918- 3- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَوْحَی اللَّهُ إِلَی نَبِیٍّ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ (2) فِی مَمْلَکَةِ جَبَّارٍ مِنَ الْجَبَابِرَةِ أَنِ ائْتِ هَذَا الْجَبَّارَ فَقُلْ لَهُ إِنِّی لَمْ أَسْتَعْمِلْکَ عَلَی سَفْکِ الدِّمَاءِ وَ اتِّخَاذِ الْأَمْوَالِ وَ إِنَّمَا اسْتَعْمَلْتُکَ لِتَکُفَّ عَنِّی أَصْوَاتَ الْمَظْلُومِینَ فَإِنِّی لَنْ (3) أَدَعَ ظُلَامَتَهُمْ وَ إِنْ کَانُوا کُفَّاراً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
امام صادق(علیه السلام) خداوند به یکى از انبیا که در کشور یکى از ستمکاران زندگى مى کرد، وحى فرستاد که به سراغ این مرد جبّار برو و به او بگو: من این مقام را به تو ندادم که خون بى گناهان را بریزى و اموال مردم را بگیرى بلکه این مقام را بدین جهت به تو دادم که صداى ناله مظلومان را بدرگاه من فروبنشانى؛ زیرا من از ستمى که بر آنها رفته صرف نظر نمى کنم، هرچند کافر باشند»
8919- 4- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: لَا تُحَقِّرُوا دَعْوَةَ أَحَدٍ فَإِنَّهُ یُسْتَجَابُ لِلْیَهُودِیِّ وَ النَّصْرَانِیِّ فِیکُمْ وَ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ فِی أَنْفُسِهِمْ.
******
ترجمه:
حسن بن جهم گويد: امام كاظم عليه السّلام فرمود:
دعا هيچ كس را كوچك نشماريد گرچه فقير يهودى و مسيحى باشد، دعاى آنها دربارۀ شما قبول است ولى در حق خودشان قبول نيست.
8920- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ أَرْبَعَةٌ
ص: 129
لَا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ إِمَامٌ عَدْلٌ (1) وَ وَالِدٌ لِوَلَدِهِ وَ الرَّجُلُ یَدْعُو لِأَخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ وَ الْمَظْلُومُ یَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَأَنْتَصِرَنَّ لَکَ وَ لَوْ بَعْدَ حِینٍ.
وَ رَوَاهُ فِی (الْخِصَالِ) (2) بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (3).
******
ترجمه:
رسول خدا(ص)ضمن وصيتي بعلي(ع)فرمود يا علي چهار كس را دعا باز نگردد پيشواي عادل و دعاي پدر در باره فرزند و دعاي غايبانه شخص در باره برادر ديني و دعاي ستمديده، كه خدا به ستمديده ميفرمايد بعزت و جلال خودم سوگند بطور حتم و مسلم هر وقت شده انتقام تو را خواهم گرفت.
8921- 6- (4) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی أَمَالِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْفَحَّامِ عَنِ الْمَنْصُورِیِّ عَنْ عَمِّ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَادِی عَنْ آبَائِهِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: ثَلَاثُ دَعَوَاتٍ لَا یُحْجَبْنَ عَنِ اللَّهِ دُعَاءُ الْوَالِدِ لِوَلَدِهِ إِذَا بَرَّهُ وَ دَعْوَتُهُ عَلَیْهِ إِذَا عَقَّهُ وَ دُعَاءُ الْمَظْلُومِ عَلَی مَنْ ظَلَمَهُ وَ دُعَاؤُهُ لِمَنِ انْتَصَرَ لَهُ مِنْهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : دعاى سه كس از خداوند متعال پوشيده نمى ماند (مستجاب مى شود) : [اول ]دعاى پدر در حقّ فرزندش، هرگاه نسبت به او نيكوكار [و فرمانبردار] باشد و نفرين پدر در حقّ او، هرگاه وى را بيازارد و نافرمانى كند ، [دوم ]نفرين ستمديده به ستمگر ، و دعاى ستمديده در حقّ كسى كه انتقام او را از ستمگر گرفته باشد ،
8922- 7- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ (عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْغَنِیِّ) (6) عَنْ عُثْمَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ عَنْ سُفْیَانَ الثَّوْرِیِّ عَنْ أَبِی مَعْشَرٍ عَنْ سَعِیدٍ الْمَقْبُرِیِّ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: دَعْوَةُ الْمَظْلُومِ مُسْتَجَابَةٌ وَ إِنْ کَانَتْ مِنْ فَاجِرٍ مَخُوفٍ عَلَی نَفْسِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله فرمود:دعاى ستمديده پذيرفته شده است هرچند از بدكارى باشد كه بر خود هراسان است
ص: 130
(1) 53 بَابُ تَحْرِیمِ الدُّعَاءِ عَلَی الْمُؤْمِنِ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ کَرَاهَةِ الْإِکْثَارِ مِنَ الدُّعَاءِ عَلَی الظَّالِمِ وَ الْمُلُوکِ
باب حرام است نفرین ناحق به مومن وکراهت دارد نفرین زیاد به ظالم وحاکم
8923- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَکُونُ مَظْلُوماً فَمَا یَزَالُ یَدْعُو حَتَّی یَکُونَ ظَالِماً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : به بنده اى ستم مى شود و او آن قدر نفرين مى كند كه خود ، به ستمكار تبديل مى شود .
8924- 2- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ ثُوَیْرٍ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ فِی حَدِیثٍ إِنَّ الْمَلَائِکَةَ إِذَا سَمِعُوا الْمُؤْمِنَ یَذْکُرُ أَخَاهُ بِسُوءٍ وَ یَدْعُو عَلَیْهِ قَالُوا لَهُ بِئْسَ الْأَخُ أَنْتَ لِأَخِیکَ کُفَّ أَیُّهَا الْمُسَتَّرُ عَلَی ذُنُوبِهِ وَ عَوْرَتِهِ (وَ ارْبَعْ عَلَی نَفْسِکَ) (5) وَ احْمَدِ اللَّهَ الَّذِی سَتَرَ عَلَیْکَ وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَعْلَمُ بِعَبْدِهِ مِنْکَ.
******
ترجمه:
،حضرت سجاد علیه السلام : وقت-ي ملائکه مي شنوند كه كسي برادرش را به بدي ياد كرده و ب--ر علي-ه او دع-ا م-ي كن-د، ب-ه او م-يگوين-د ت-و چ-ه ب-د ب-رادري هس-تي.
دست نگهدار! اي كسي كه بر گناه--ان و عيوب-ت پ-رده انداخت-ه ش-ده اس-ت. ب-ه عي-وب خ-ودت ن-گاه ك-ن و آن خداي-ي را ك-ه
براي تو پردهپوشي كرده ستايش كن و ب -دان ك-ه خ-داي عزوج-ل بن-دهاش را ب-هتر از ت-و م-ي شناس-د.
8925- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ السِّنَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الْأَسَدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ الْبَرْمَکِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی أَحْمَدَ الْأَزْدِیِّ یَعْنِی ابْنَ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 131
جُنْدَبٍ عَنْ أَبِی عُمَرَ الْعَجَمِیِّ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا خَلَقْتُ الْمُلُوکَ وَ قُلُوبُهُمْ بِیَدِی فَأَیُّمَا قَوْمٍ أَطَاعُونِی جَعَلْتُ قُلُوبَ الْمُلُوکِ عَلَیْهِمْ رَحْمَةً وَ أَیُّمَا قَوْمٍ عَصَوْنِی جَعَلْتُ قُلُوبَ الْمُلُوکِ عَلَیْهِمْ سَخْطَةً أَلَا لَا تَشْغَلُوا أَنْفُسَکُمْ بِسَبِّ الْمُلُوکِ تُوبُوا إِلَیَّ أَعْطِفْ قُلُوبَهُمْ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله فرمود: خداوند متعال مى فرماید: من خدایى هستم كه هیچ معبودى جز من نیست ، پادشاهان را بر آنها آفریدم ، و دلهاى آنها در دست من است ، هر قومى كه مرا اطاعت كند پادشاهان را بر آنها مهربان قرار مى دهم ، و هر قومى كه از فرمانم سرپیچى كند پادشاهان را بر آنان خشمگین قرار مى دهم ، آگاه باشید! كه خودتان را به دشنام دادن به پادشاهان مشغول ندارید، به سوى خدا برگردید تا قلبهاى آنان را بر شما مهربان گرداند.
8926- 4- (1) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَیُّ قَوْمٍ عَصَوْنِی جَعَلْتُ الْمُلُوکَ عَلَیْهِمْ نَقِمَةً أَلَا لَا تُولَعُوا بِسَبِّ الْمُلُوکِ تُوبُوا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَعْطِفْ بِقُلُوبِهِمْ عَلَیْکُمْ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام :هرقومی که مرانافرمانی کنند بعنوان مجازات قلب(قدرت) پادشاهان را برعلیه آنها قرار می دهم پس خیلی زیاد ملوک را ناسزا نگوئد توبه کنید تا قلوب (محبت) آنها بطرف شما متمایل کند .
(2) 54 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عَلَی الْعَدُوِّ خُصُوصاً إِذَا أَدْبَرَ
باب مستحب است دعا کردن به دشمن
8927- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْمِسْمَعِیِّ قَالَ: لَمَّا قَتَلَ دَاوُدُ بْنُ عَلِیٍّ الْمُعَلَّی بْنَ خُنَیْسٍ- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- لَأَدْعُوَنَّ اللَّهَ عَلَی مَنْ قَتَلَ مَوْلَایَ وَ أَخَذَ مَالِی الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
وقتی حضرت صادق علیه السلام باخبرشدند که داوودبن علی معلی بن خنیس راکشته فرمودند من کسی راکه معلی راکشته ومرا گرفته نفرین خواهم کرد .
8928- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: شَکَوْتُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جَاراً لِی وَ مَا أَلْقَی مِنْهُ قَالَ فَقَالَ لِی ادْعُ عَلَیْهِ قَالَ فَفَعَلْتُ فَلَمْ أَرَ شَیْئاً فَعُدْتُ إِلَیْهِ فَشَکَوْتُ إِلَیْهِ- فَقَالَ لِی ادْعُ عَلَیْهِ
ص: 132
فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَدْ فَعَلْتُ فَلَمْ أَرَ شَیْئاً قَالَ کَیْفَ دَعَوْتَ عَلَیْهِ فَقُلْتُ إِذَا لَقِیتُهُ دَعَوْتُ عَلَیْهِ قَالَ فَقَالَ ادْعُ عَلَیْهِ إِذَا أَدْبَرَ وَ إِذَا اسْتَدْبَرَ فَفَعَلْتُ فَلَمْ أَلْبَثْ حَتَّی أَرَاحَ اللَّهُ مِنْهُ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار می گوید :خدمت حضرت صادق عایه السلام رسیده وازهمسایه ام ومشکلاتی که برایم ایجاد می کند شکایت کردم حضرت فرمودند : اورانفرین کن . منهم نفرین کردم ولی اثری نکرد . دوباره خدمت ایشان رسیدم بازشکایت کردم بازفرمودند :نفرین کن عرض کردم فدایتان شوم نفرین کرده ام ولی اثرنکرده فرمودند : چگونه نفرین کردی ؟ عرض کردم رودررو که می شدم نفرین می کردم فرمودند : وقتی ازتو جداشد اورا نفرین کن منهم همین کاررا انجام دادم ومدتی نگذشت تا اینکه ازدست او راحت شدم
8929- 3- (1) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا دَعَا أَحَدُکُمْ عَلَی أَحَدٍ قَالَ اللَّهُمَّ اطْرُقْهُ بِبَلِیَّةٍ لَا أُخْتَ لَهَا وَ أَبِحْ حَرِیمَهُ.
******
ترجمه:
حضرت هادی علیه السلام فرمودند :وقتی خواستید کسی را نفرین کنید بگوئید : اللَّهُمَّ اطْرُقْهُ بِبَلِیَّةٍ لَا أُخْتَ لَهَا وَ أَبِحْ حَرِیمَهُ.(خدایا اورابه گرفتاری دچارکن که مشابهی نداشته باشد وحرمتش را مباح کن .
8930- 4- (2) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْکُوفِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ التَّیْمِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَقَالَ لَهُ الْعَلَاءُ بْنُ کَامِلٍ- إِنَّ فُلَاناً یَفْعَلُ بِی وَ یَفْعَلُ فَإِنْ رَأَیْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ فَقَالَ هَذَا ضَعْفٌ بِکَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنَّکَ تَکْفِی مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ لَا یَکْفِی مِنْکَ شَیْ ءٌ فَاکْفِنِی أَمْرَ فُلَانٍ بِمَا شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ وَ حَیْثُ شِئْتَ وَ أَنَّی شِئْتَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
ي-ع-ق-وب ب-ن س-الم گ-وي-د: خ-دم-ت ح-ض-رت ص-ادق (ع ) ب-ودم پ-س ع-لاء ب-ن ك-ام-ل ب-ه آن ح-ض-رت عرض كرد:
همانا فلان كس به من (آزار) مى كند (و هر چه خواهد) مى كند؟ اگر صلاح مى دانيد بدرگاه خداى عزوجل
بر او نفرين كنيد؟ فرمود: اين از ضعف (و ناتوانى ) تو است بگو:
اللَّهُمَّ إِنَّكَ ت-َكْفِي مِنْ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا يَكْفِي مِنْكَ شَيْءٌ فَاكْفِنِي أَمْرَ فُلَانٍ بِمَ شِئْتَ وَ كَيْفَ شِئْتَ وَ مِنْ حَيْثُ
شِئْتَ وَ أَنَّى شِئْتَ
بار خدايا تو از هر چيز كفايت كنى و چيزى از تو كفايت نكند كار فلان كس را درباره من كفايت فرما بدانچه
خواهى و هر گونه خواهى و از هر راهى كه و از آنجا كه خواهى.
(5) 55 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ عَلَی الْعَدُوِّ فِی السَّجْدَةِ الْأَخِیرَةِ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ مِنْ صَلَاةِ اللَّیْلِ
باب مستحب است نفرین کردن به دشمن در سجده آخر ازدو رکعت اول نماز شب .
8931- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ
ص: 133
لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ لِی جَاراً مِنْ قُرَیْشٍ- مِنْ آلِ مُحْرِزٍ قَدْ نَوَّهَ بِاسْمِی وَ شَهَرَنِی کُلَّمَا مَرَرْتُ بِهِ قَالَ هَذَا الرَّافِضِیُّ یَحْمِلُ الْأَمْوَالَ إِلَی جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ- قَالَ فَقَالَ لِی ادْعُ اللَّهَ عَلَیْهِ إِذَا کُنْتَ فِی صَلَاةِ اللَّیْلِ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ فِی السَّجْدَةِ الْأَخِیرَةِ مِنَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَوَّلَتَیْنِ فَاحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَجِّدْهُ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ قَدْ شَهَرَنِی وَ نَوَّهَ بِی وَ غَاظَنِی وَ عَرَّضَنِی لِلْمَکَارِهِ اللَّهُمَّ اضْرِبْهُ بِسَهْمٍ عَاجِلٍ تَشْغَلُهُ بِهِ عَنِّی اللَّهُمَّ قَرِّبْ أَجَلَهُ وَ اقْطَعْ أَثَرَهُ وَ عَجِّلْ ذَلِکَ یَا رَبِّ السَّاعَةَ السَّاعَةَ- ثُمَّ ذَکَرَ أَنَّهُ فَعَلَ ذَلِکَ وَ دَعَا عَلَیْهِ فَهَلَکَ.
******
ترجمه:
يونس بن عمار گويد: به حضرت صادق (ع ) عرض كردم : من گرفتار همسايه اى از ق-ري-ش از آل م-ح-رز ش-ده ام
ك-ه ن-ام م-را ف-اش ك-رده و مرا شهره مردم ساخته (كه همه مرا بشناسند) هرگاه به او بگذرم گويد: اين را
فضى است و مالها را به نزد جعفر بن محمد م-ى ب-رد؟ گويد: حضرت به من فرمود: در نماز شب به او نفرين
كن آنگاه كه به سجده روى در س-ج-ده آخ-ر از رك-ع-ت اول ، پ-س خداى عزوجل را حمد كن و تمجيد نما و
بگو:
اللَّهُمَّ إِنَّ ف-ُلَانَ ب-ْنَ ف-ُلَانٍ ق-َدْ ش-َه-َرَن-ِي وَ ن-َوَّهَ بِي وَ غَاظَنِي وَ عَرَضَنِي لِلْمَكَارِهِ اللَّهُمَّ اضْرِبْهُ بِسَهْمٍ عَاجِلٍ
تَشْغَلْهُ بِهِ عَنِّي اللَّهُمَّ وَ قَرِّبْ أَجَلَهُ وَ اقْطَعْ أَثَرَهُ وَ عَجِّلْ ذَلِكَ يَا رَبِّ السَّاعَةَ السَّاع-َةَ
ار خدايا فلان پسر فلان مرا شهره مردم كرده ، و نام مرا فاش كرده و مرا بخشم آورده و در معرض خطرها
قرار داده بار خدايا او را با تير شتابانى بزن كه او را از م-ن ب-از دارى ، ب-ار خ-داي-ا م-رگ-ش را ن-زدي-ك ك-ن و
اث-رش را از م-ي-ان ب-ردار، و پ-روردگ-ارا در آن ش-ت-اب ك-ن ، الس-اع-ة . الس-اع-ة (يعنى هم اكنون )،
گويد: همينكه به ك-وف-ه آم-دي-م ش-ب-ان-ه وارد ش-دي-م ، و از خ-ان-واده خ-ود از ح-ال آن م-رد پرسيدم
و گفتند: مرد.
(1) 56 بَابُ اسْتِحْبَابِ مُبَاهَلَةِ الْعَدُوِّ وَ الْخَصْمِ وَ کَیْفِیَّتِهَا وَ اسْتِحْبَابِ الصَّوْمِ قَبْلَهَا وَ الْغُسْلِ لَهَا وَ تَکْرَارِهَا سَبْعِینَ مَرَّةً
باب مستحب است مباهله کردن بادشمن وچگونگی آن ومستحب روزه گرفتن وغسل کردن قبل ازآن وهفتاد بارتکرار آن
8932- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ عَنْ أَبِی مَسْرُوقٍ (3) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّا نُکَلِّمُ النَّاسَ فَنَحْتَجُّ عَلَیْهِمْ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ لِی إِذَا کَانَ ذَلِکَ فَادْعُهُمْ إِلَی الْمُبَاهَلَةِ قُلْتُ فَکَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ أَصْلِحْ نَفْسَکَ ثَلَاثاً وَ أَظُنُّهُ قَالَ وَ صُمْ وَ اغْتَسِلْ وَ ابْرُزْ أَنْتَ وَ هُوَ إِلَی الْجَبَّانِ (4) فَشَبِّکْ أَصَابِعَکَ مِنْ یَدِکَ الْیُمْنَی فِی أَصَابِعِهِ ثُمَّ أَنْصِفْهُ وَ ابْدَأْ بِنَفْسِکَ وَ قُلِ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنَ الرَّحِیمَ إِنْ کَانَ أَبُو مَسْرُوقٍ جَحَدَ حَقّاً وَ ادَّعَی بَاطِلًا فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً ثُمَّ رُدَّ الدَّعْوَةَ عَلَیْهِ فَقُلْ وَ إِنْ کَانَ
ص: 134
فُلَانٌ جَحَدَ حَقّاً أَوِ ادَّعَی بَاطِلًا فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً- ثُمَّ قَالَ لِی فَإِنَّکَ لَا تَلْبَثُ أَنْ تَرَی ذَلِکَ فِیهِ فَوَ اللَّهِ مَا وَجَدْتُ خَلْقاً یُجِیبُنِی إِلَیْهِ.
******
ترجمه:
ابو مسروق می گوید خدمت حضرت صادق علیه السلام رسیدم وعرض کردم دربحث بااین مردم (سنی ) هرآیه ای رامی آورم توجیه کرده وقبول نمی کنند حضرت فرمودند : هرگاه چنین چیزی پیش آمد، اینان را به مباهله دعوت کن.
گفتم چکار کنم؟ فرمود: سه روز خود را اصلاح کن گمان می کنم فرمود روزه بگیر و غسل بنما آنگاه با هم به بیابان بروید، بعد انگشتان دست راست خود را در انگشتان دست او قرار بده و اول از خود شروع کرده بگو:.اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ عَالِمَ الْغَیْبِ وَ الشَّهَادَةِ الرَّحْمَنَ الرَّحِیمَ إِنْ کَانَ أَبُو مَسْرُوقٍ جَحَدَ حَقّاً وَ ادَّعَی بَاطِلًا فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً / ای خدایی که پروردگار آسمانهای هفتگانه و زمینهای هفتگانه ای! ای خدایی که هم غیب را می دانی و هم شهادت را! ای خدای رحمان و رحیم! اگر ابو مسروق حرف حقی را انکار می کند و مدعی سخن باطلی است، بر او از آسمان، تیر یا عذابی دردناک فرود آور. آنگاه دعا را به او برگردان و بگو:.
-و ان کان فلان حجد حقاً و ادعی باطلاً فانزل علیه حسباناً من السماء او عذاباً الیماً
یعنی: و اگر فلانی حقی را انکار می کند و مدعی باطلی است، بر او از آسمان، تیر یا عذابی دردناک فرود آور.
آنگاه حضرت فرمود:
-فانک لا تلبث ان تری ذلک فیه فوالله ما وجدت خلقاً یجبینی الیه
یعنی: اگر چنین کنی، بزودی عذاب بر او فرود می آید و) احتیاجی به درنگ نیست، به خدا سوگند! مخلوقی را نیافتم که دعوت من برای مباهله را پاسخ مثبت گوید (و حاضر به مباهله با من شود).
8933- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمُبَاهَلَةِ قَالَ تُشَبِّکُ أَصَابِعَکَ فِی أَصَابِعِهِ ثُمَّ تَقُولُ اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ فُلَانٌ جَحَدَ حَقّاً وَ أَقَرَّ بِبَاطِلٍ فَأَصِبْهُ بِحُسْبَانٍ مِنَ السَّمَاءِ أَوْ بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِکَ وَ تُلَاعِنُهُ سَبْعِینَ مَرَّةً.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام درمورد مباهله فرمودند : انگشتان دست خودرا داخل انگشتان دست قراربده وبگو اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ فُلَانٌ جَحَدَ حَقّاً وَ أَقَرَّ بِبَاطِلٍ فَأَصِبْهُ بِحُسْبَانٍ مِنَ السَّمَاءِ أَوْ بِعَذَابٍ مِنْ عِنْدِکَ وَ تُلَاعِنُهُ سَبْعِینَ مَرَّةً.اگرفلانی حرف حقی را انکار می کند و مدعی سخن باطلی است، بر او از آسمان، تیر یا عذابی دردناک فرود آور. واورا هفتاد مرتبه لعن کن
8934- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
بعضی ازاصحاب ما مثل این روایت را ازاحمد بن محمد نقل کرده اند .
8935- 4- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ (4) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: إِذَا جَحَدَ الرَّجُلُ الْحَقَّ فَإِنْ أَرَادَ أَنْ یُلَاعِنَهُ قَالَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ (5) الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ إِنْ کَانَ فُلَانٌ جَحَدَ الْحَقَّ وَ کَفَرَ بِهِ فَأَنْزِلْ عَلَیْهِ حُسْبَاناً مِنَ السَّمَاءِ أَوْ عَذَاباً أَلِیماً.
******
ترجمه:
ابو جميله،از يكى از اصحابش فرمود: هر گاه مردى حق را انكار كرد و تو خواهى با آن ملاعنه كنى بگو:«بار خدايا!پروردگار هفت آسمان و هفت زمين!و پروردگار عرش بزرگ!اگر فلان كس حق را منكر است و بدان كافر است،بر او از آسمان صاعقه سوزانى فرست يا عذاب دردناكى»
ص: 135
(1) 57 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ الْمُبَاهَلَةِ بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ وَ طُلُوعِ الشَّمْسِ
باب مستحب است زمان مباهله بین طلوع فجرتا طلوع خورشید باشد .
8936- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ مَخْلَدٍ أَبِی الشُّکْرِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: السَّاعَةُ الَّتِی تُبَاهَلُ فِیهَا مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ.
وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُخَلَّدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : ساعتی که درآن مباهله می شود مابین طلوع فجراست تا طلوع خورشید
(4) 58 بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ یُقَالَ فِی الدُّعَاءِ وَ غَیْرِهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْتَهَی عِلْمِهِ بَلْ یُقَالُ مُنْتَهَی رِضَاهُ
باب مکروه است دردعا و جای دیگر بگوید حمد مخصوص خداوند است بعددی که علم خدا به آن می رسد بلکه بگوید بمقداری که رضایت خداوند درآن است .
8937- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْکَاهِلِیِّ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع فِی دُعَاءٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْتَهَی عِلْمِهِ فَکَتَبَ إِلَیَّ لَا تَقُولَنَّ مُنْتَهَی عِلْمِهِ وَ لَکِنْ قُلْ مُنْتَهَی رِضَاهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
اهلى گويد:به ابو الحسن(عليه السّلام)در ضمن دعائى نوشتم: الحمد لله منتهى علمه حمد از آن خداست تا نهايت دانشش،به من نوشت:مبادا بگوئى نهايت دانشش(براى علم او نهايتى نيست ) ولى بگو نهايت رضايتش.
ص: 136
8938- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ سُفْیَانَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْقَصَّابِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ الْحَمْدُ لِلَّهِ مُنْتَهَی عِلْمِهِ فَقَالَ لَا تَقُلْ ذَلِکَ فَإِنَّهُ لَیْسَ لِعِلْمِهِ مُنْتَهًی.
******
ترجمه:
أَبِی عَلِیٍّ الْقَصَّابِ می گوید درحضور امام صادق علیه السلام بودم گفتم : حمد از آن خداست تا نهايت دانشش،به من فرمود:مبادا بگوئى نهايت دانشش،براى علم او نهايتى نيست .
(2) 59 بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ یُقَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفِتْنَةِ بَلْ یُقَالُ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ
باب مکروه است بگوی خدایا به تو پناه می برم از امتحان بلکه بگو ازامتحا ن گمراه کننده .
8939- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ إِنَّ مِنَ الْغِرَّةِ بِاللَّهِ أَنْ یُصِرَّ الْعَبْدُ عَلَی الْمَعْصِیَةِ وَ یَتَمَنَّی عَلَی اللَّهِ الْمَغْفِرَةَ قَالَ وَ سَمِعَ رَجُلًا یَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفِتْنَةِ فَقَالَ أَرَاکَ تَتَعَوَّذُ مِنْ مَالِکَ وَ وَلَدِکَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ (4) وَ لَکِنْ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ.
******
ترجمه:
امام على عليه السلام : پا فشارى كردن بنده در معصيت و آرزوى آمرزش داشتن از خدا، مغرور شدن به خداست.حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) شنید که مردی می گوید: خدایا از فتنه پناه به تو می برم، حضرت فرمود: «تو را می بینم که از مال و فرزند خود [به خدا] پناه می بری [زیرا] خداوند با عزّت و جلال می فرماید: أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ بلکه بگو: پروردگارا پناه به تو می برم از فتنه های گمراه کننده».
8940- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا یَقُولَنَّ أَحَدُکُمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْفِتْنَةِ لِأَنَّهُ لَیْسَ مِنْ (6) أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ مُشْتَمِلٌ عَلَی فِتْنَةٍ وَ لَکِنْ مَنِ اسْتَعَاذَ فَلْیَسْتَعِذْ مِنْ مَضَلَّاتِ الْفِتَنِ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ (7).
******
ترجمه:
و فرمود (ع): كسى از شما نگويد كه خداوندا پناه مى برم به تو از آزمايش. زيرا هيچكس نيست مگر آنكه، به نحوى به آزمايش گرفتار است، ولى اگر كسى خواهد كه به خدا پناه جويد، از او بخواهد كه از آزمايشهاى گمراه كننده اش پناه دهد. خداى سبحان مى فرمايد: «بدانيد كه داراييها و فرزندان شما وسيله آزمايش شمايند».
ص: 137
(1) 60 بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ یُقَالَ فِی الدُّعَاءِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ لِدِینِکَ إِلَّا أَنْ یُقَیِّدَهُ بِمَا یُزِیلُ الِاحْتِمَالَ
باب مکروه است دردعا بگوید خدایا مرا جزء کسانی قراربده مه دین تورا یاری می کنند مگراینکه قیدی بیاورد که احتمال را ازبین ببرد .
8941- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ بَعْضُ أَصْحَابِهِ یَسْأَلُهُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ أَنْ یَجْعَلَهُ مِمَّنْ یَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِهِ فَأَجَابَهُ وَ کَتَبَ فِی أَسْفَلِ کِتَابِهِ یَرْحَمُکَ اللَّهُ إِنَّمَا یَنْتَصِرُ اللَّهُ لِدِینِهِ بِشَرِّ خَلْقِهِ.
******
ترجمه:
یکی ازاصحاب حضرت صادق علیه السلام طی نامه ای ازایشان خواستند دعا کنند که خداوند اوراجزءیاری کنندگان دینش قرا بدهد حضرت درآخرنامه نوشتند خداوند تورا رحمت کند خداوند (گاهی)دین خودرا بوسیله بدترین افراد یاری می کند .
8942- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلِ اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی.
أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ مَعَ التَّقْیِیدِ أَوْ مَحْمُولٌ عَلَی الْجَوَازِ وَ نَفْیِ التَّحْرِیمِ لِمَا مَرَّ (4).
******
ترجمه:
حضرت باقرعلیه السلام : دردعا بگو خدایا رزق من را توسعه بده و عمر من را طولانی نما و من را ببخش و دینت را به وسیله من یاری نما و در این امر دیگران را به جای من قرار مده ./اللَّهُمَّ أَوْسِعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِی وَ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ اغْفِرْ لِی ذَنْبِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ تَنْتَصِرُ بِهِ لِدِینِکَ وَ لَا تَسْتَبْدِلْ بِی غَیْرِی.
(5) 61 بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ یُقَالَ اللَّهُمَّ أَغْنِنِی عَنْ خَلْقِکَ بَلْ یُقَالُ عَنْ لِئَامِ خَلْقِکَ
باب مکروه است بگوید خدایا مرا ازخلقت بی نیاز کن بلکه بگوید ازافراد پست بی نیاز کن
8943- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 138
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ بَکْرٍ الْأَرْقَطِ أَوْ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لَهُ ادْعُ اللَّهَ أَنْ یُغْنِیَنِی عَنْ خَلْقِهِ قَالَ إِنَّ اللَّهَ قَسَمَ رِزْقَ مَنْ شَاءَ عَلَی مَنْ یَشَاءُ وَ لَکِنْ سَلِ اللَّهَ أَنْ یُغْنِیَکَ عَنِ الْحَاجَةِ الَّتِی تَضْطَرُّکَ إِلَی لِئَامِ خَلْقِهِ.
أَقُولُ: إِنَّمَا تُکْرَهُ الْأَلْفَاظُ الْمَذْکُورَةُ فِی هَذَا الْبَابِ وَ الْأَبْوَابِ الَّتِی قَبْلَهُ لِمَا فِیهَا مِنَ الْإِبْهَامِ وَ الِاحْتِمَالِ وَ لَا بَأْسَ بِهَا مَعَ قَصْدِ الْمَعْنَی الصَّحِیحِ أَوْ تَقْیِیدِهَا بِمَا یُزِیلُ الِاحْتِمَالَ لِوُجُودِهَا فِی الْأَدْعِیَةِ الْمَأْثُورَةِ.
******
ترجمه:
مرد ی بر امام صادق (ع) وارد گردید وعرضه داشت از خدا بخواه که مرا از خلقش بی نیاز کند. امام فرمودند: همانا خداوند روزی هر که را بخواهد در دستان هر که می خواهد قرار می دهد؛ اما از خدا بخواه تا تو را از نیاز به انسان های پست بی نیاز کند.
(1) 62 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِمَا جَرَی عَلَی اللِّسَانِ وَ اخْتِیَارِ الدُّعَاءِ الْمَأْثُورِ إِنْ تَیَسَّرَ وَ کَرَاهَةِ اخْتِرَاعِ الدُّعَاءِ
باب مستحب است دردعا هرچه به زبان جاری شد را ازخداوند درخواست کند ودرصورت امکان دعاهای واردشده را بخواند ومکروه است خودش دعا اختراع کند .
8944- 1- (2) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ الْحُسَیْنِیُّ فِی کِتَابِ أَمَانِ الْأَخْطَارِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الدُّعَاءِ لِسَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَلِّمْنِی دُعَاءً فَقَالَ إِنَّ أَفْضَلَ الدُّعَاءِ مَا جَرَی عَلَی لِسَانِکَ.
******
ترجمه:
زراره از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که به ایشان عرض کردم: دعایی به من بیاموز. امام در جواب فرمود: بهترین دعا آن است که بر زبان خودت جاری شود.
8945- 2- (3) وَ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ الْأَنْصَارِیِّ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ سَائِلٌ أَنْ یُعَلِّمَهُ دُعَاءً فَقَالَ إِنَّ أَفْضَلَ الدُّعَاءِ مَا جَرَی عَلَی لِسَانِکَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْقُنُوتِ (4) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْمَقْصُودِ فِی حَدِیثِ غُسْلِ الْحَاجَةِ مِنَ الْأَغْسَالِ الْمَسْنُونَةِ (5) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
کسی از امام صادق علیه السّلام نقل می کند که به ایشان عرض کردم: دعایی به من بیاموز. امام در جواب فرمود: بهترین دعا آن است که بر زبان خودت جاری شود.
ص: 139
(1) 63 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِالْأَسْمَاءِ الْحُسْنَی وَ غَیْرِهَا مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ
باب مستحب است دعا با اسماء حسنی یا دیگر اسماء باشد .
8946- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ تِسْعَةٌ وَ تِسْعُونَ اسْماً مَنْ دَعَا اللَّهَ بِهَا اسْتُجِیبَ (3) لَهُ وَ مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنی فَادْعُوهُ بِها (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله :خداوند- عزّ و جلّ- نود و نُه اسم دارد كه هر كس خدا را با آن ها بخواند، دعايش مستجاب مى گردد و هر كس آن ها را شماره كند، وارد بهشت مى شود، و خداوند- عزّ و جلّ- فرمود: «نيكوترين نام ها از آن خداست، پس خدا را با آن ها بخوانيد.»
8947- 2- (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ الْحَاجَةَ فَلْیُثْنِ عَلَی رَبِّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ أَکْثِرْ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّ أَسْمَاءَ اللَّهِ کَثِیرَةٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : وقتی کسی ازشما حاجتی داشته باشد باید (اول )حمد وثنا گوی خدا باشد تا آنجا که فرمودند : پس
نامهای خدارا زیاد بگو چرا که نامهای خدا بسیار است
(6) 64 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ لِلْحَامِلِ بِجَعْلِ الْحَمْلِ ذَکَراً سَوِیّاً وَ غَیْرِ ذَلِکَ مَا لَمْ تَمْضِ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ وَ یَجُوزُ بَعْدَهَا أَیْضاً
باب درمورد زن باردارسفارش بیشتری شده که دعاکند حملش پسرسالم باشد تا زمانیکه چهارماهش کامل نشده باشد البته بعد از آن زمان هم جایز است .
الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ أَوْ غَیْرِهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع الرَّجُلُ یَدْعُو لِلْحُبْلَی أَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا فِی بَطْنِهَا ذَکَراً سَوِیّاً فَقَالَ یَدْعُو مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ فَإِنَّهُ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً نُطْفَةٌ وَ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً عَلَقَةٌ وَ أَرْبَعِینَ لَیْلَةً مُضْغَةٌ فَذَلِکَ تَمَامُ أَرْبَعَةِ أَشْهُرٍ ثُمَّ یَبْعَثُ اللَّهُ مَلَکَیْنِ خَلَّاقَیْنِ فَیَقُولَانِ یَا رَبِّ مَا تَخْلُقُ ذَکَراً أَوْ أُنْثَی شَقِیّاً أَوْ سَعِیداً فَیُقَالُ ذَلِکَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
محمّدبن اسماعیل خطاب به امام باقر (عرض کرد: «فدایت شوم! آیا ممکن است که مرد برای زن باردار دعا کند تا خداوند فرزند او را پسری سالم گرداند»؟ فرمود: «او به مدّت چهار ماه می تواند دعا کند؛ چراکه جنین، چهل شب، نطفه /و چهل شب، خون بسته /و چهل شب، پاره گوشت است که جمعا چهار ماه می شود. پس از آن خداوند دو فرشته آفرینشگر را مبعوث می کند و آن ها می پرسند: «خدایا چه بیافرینیم، مرد یا زن، شقاوتمند یا سعادتمند»؟ جواب خود را دریافت می کنند.
8949- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی الْحَسَنِ ع حَیْثُ دَخَلَ عَلَیْهِ دَاوُدُ الرَّقِّیُّ- فَقَالَ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِذَا مَضَی لِلْحَامِلِ سِتَّةُ أَشْهُرٍ فَقَدْ فَرَغَ اللَّهُ مِنْ خَلْقِهِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع یَا دَاوُدُ- ادْعُ وَ لَوْ بِشِقِّ الصَّفَا قُلْتُ وَ أَیُّ شَیْ ءٍ الصَّفَا قَالَ مَا یَخْرُجُ مَعَ الْوَلَدِ فَإِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ.
******
ترجمه:
عمرو بن سعيد گوید : من نزد امام ابوالحسن صلوات اللَّه علیه بودم. پس داوود رقّی بر امام وارد شد و به ایشان عرض کرد : مردم می گویند : وقتی شش ماه از بارداری گذشت، اللَّه از خلقت او فارغ شده است! امام فرمودند : ای داوود! دعا کن هر چند هنگام شکافته شدن صفا (یعنی هنگام تولد فرزند) باشد! من گفتم : صفا چیست؟ فرمود : آنچه (هنگام تولد) همراه فرزند خارج می شود، چرا که اللَّه هر کاری بخواهد انجام می دهد!
8950- 3- (2) وَ فِی الْعِلَلِ عَنِ الْمُظَفَّرِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: تَحَوُّلُ النُّطْفَةِ فِی الرَّحِمِ أَرْبَعِینَ یَوْماً فَمَنْ أَرَادَ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَفِی تِلْکَ الْأَرْبَعِینَ قَبْلَ أَنْ یُخْلَقَ ثُمَّ یَبْعَثُ اللَّهُ مَلَکَ الْأَرْحَامِ فَیَأْخُذُهَا فَیَقُولُ یَا إِلَهِی أَ شَقِیٌّ أَمْ سَعِیدٌ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: هَذَا وَ الْأَوَّلُ مَحْمُولَانِ عَلَی اسْتِحْبَابِ تَعْجِیلِ الدُّعَاءِ قَبْلَ الْغَایَةِ الْمَذْکُورَةِ أَوْ عَلَی کَوْنِهِ أَقْرَبَ إِلَی الْإِجَابَةِ وَ إِنْ جَازَ بَعْدَهَا.
******
ترجمه:
ص: 141
8951- 4- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لِامْرَأَةٍ مِنْ أَهْلِنَا بِهَا حَمْلٌ فَقَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع- الدُّعَاءُ مَا لَمْ تَمْضِ أَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّمَا لَهَا أَقَلُّ مِنْ هَذَا فَدَعَا لَهَا ثُمَّ قَالَ إِنَّ النُّطْفَةَ تَکُونُ فِی الرَّحِمِ ثَلَاثِینَ یَوْماً وَ تَکُونُ عَلَقَةً ثَلَاثِینَ یَوْماً وَ تَکُونُ مُضْغَةً ثَلَاثِینَ یَوْماً وَ تَکُونُ مُخَلَّقَةً وَ غَیْرَ مُخَلَّقَةٍ ثَلَاثِینَ یَوْماً فَإِذَا تَمَّتِ الْأَرْبَعَةُ أَشْهُرٍ بَعَثَ اللَّهُ إِلَیْهَا مَلَکَیْنِ خَلَّاقَیْنِ یُصَوِّرَانِهِ وَ یَکْتُبَانِ رِزْقَهُ وَ أَجَلَهُ وَ شَقِیّاً أَوْ سَعِیداً.
أَقُولُ: یُمْکِنُ حَمْلُ اخْتِلَافِ التَّقْدِیرَیْنِ عَلَی اخْتِلَافِ أَحْوَالِ الْأَجِنَّةِ حَیْثُ إِنَّ مُدَّةَ الْحَمْلِ مَا بَیْنَ سِتَّةِ أَشْهُرٍ إِلَی تِسْعَةٍ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.
******
ترجمه:
احمد گوید : از امام رضا صلوات اللَّه علیه درخواست کردم که برای زنی از خانواده ما که باردار است دعا کند. امام فرمودند : امام باقر صلوات اللَّه علیه می فرمود : دعا تا وقتی است که چهار ماهگی جنین نگذشته باشد! من گفتم : این کمتر از آن است! پس امام برای او دعا نمودند!سپس فرمودند : جنین، سی روز، نطفه /و سی روز، خون بسته /و سی روز، پاره گوشت است/وسی روزمرحله مخلق وغیرمخلق وقتی چهارماه طی شد . پس از آن خداوند دو فرشته آفرینشگر را مبعوث می کند که آنها جنین راصورتگری می کنند ورزق ومدت عمر وخوب وبد بودن او را می نویسند
می گویم : این اختلاف زمان (سی وچهل روز) به مختلف بودن جنین برمی گردد چون زمان حمل بین شش ماه تا نه ماه متغیر است خدا بهتر می داند .
8952- 5- (2) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَجُوزُ أَنْ یَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَیُحَوِّلَ الْأُنْثَی ذَکَراً وَ الذَّکَرَ أُنْثَی فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یَشَاءُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
حسن بن جهم گوید : به امام رضا صلوات اللَّه علیه گفتم : آیا جائز است دعا کنیم که اللَّه (جنین) دختر را تبدیل به پسر و پسر را تبدیل به دختر کند؟ امام فرمودند : اللَّه هر کاری را که بخواهد انجام می دهد!
(4) 65 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ لِلدَّاعِی الْیَأْسُ مِمَّا فِی أَیْدِی النَّاسِ وَ أَنْ لَا یَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ
باب مستحب است دعاکننده ازآنچه دراختیارمردم است مایوس وامیدش فقطبه خدامند باشد .
8953- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 142
الْقَاسَانِیِّ جَمِیعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَرَادَ أَحَدُکُمْ أَنْ لَا یَسْأَلَ رَبَّهُ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ فَلْیَیْأَسْ مِنَ النَّاسِ کُلِّهِمْ وَ لَا یَکُونُ لَهُ رَجَاءٌ إِلَّا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَإِذَا عَلِمَ اللَّهُ ذَلِکَ مِنْ قَلْبِهِ لَمْ یَسْأَلِ اللَّهَ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی کَمَا یَأْتِی فِی جِهَادِ النَّفْسِ (1).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر گاه يكى از شما بخواهد كه هر چه از خداوند طلب كند به او بدهد، بايد از همه مردم چشم اميد بركند و جز به خدا اميد نبندد . پس ، چون خداوند عزّ و جلّ دانست كه او براستى از ته قلب چنين است، هر چه از خدا بخواهد عطايش كند .
8954- 2- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ اللَّهَ أَوْحَی إِلَی عِیسَی ع- ادْعُنِی دُعَاءَ الْحَزِینِ الْغَرِیقِ الَّذِی لَیْسَ لَهُ مُغِیثٌ یَا عِیسَی سَلْنِی وَ لَا تَسْأَلْ غَیْرِی فَیَحْسُنَ مِنْکَ الدُّعَاءُ وَ مِنِّی الْإِجَابَةُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از جمله اندرزهاى که خداوند متعال به عيسى عليه السلام وحی کرده است اینكه : اى عيسى! مرا چون شخص اندوهگين و در حال غرق كه فريادرسى ندارد ، بخوان ای عیسی فقط ازمن درخواست کن نه ازغیرمن پس درخواست کردن از تو زیباست واجابت کردن از طرف من .....
8955- 3- (3) قَالَ: وَ أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی ع یَا مُوسَی- مَا دَعَوْتَنِی وَ رَجَوْتَنِی فَإِنِّی سَأَغْفِرُ لَکَ (عَلَی مَا کَانَ مِنْکَ) (4).
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الصَّدَقَةِ (5) وَ غَیْرِهَا (6).
******
ترجمه:
خداوند به موسی وحی کرد : ای موسی درهرمورد که ازمن درخواست کنی وبه من امید داشته باشی من تورا مورد غفران خود قرار می دهم
(7) 66 بَابُ اسْتِحْبَابِ لُبْسِ الدَّاعِی خَاتَمَ فَیْرُوزَجٍ وَ خَاتَمَ عَقِیقٍ
باب مستحب است پوشیدن انگشتر فیروزه وعقیق درحال دعا کردن
8956- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 143
قَالَ: مَا رُفِعَتْ کَفٌّ إِلَی اللَّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنْ کَفٍّ فِیهَا عَقِیقٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : دستی بطرف خداوند بلند نشد که محبوب خداوند باشد ازدستی که درآن انگشتر عقیق باشد .
8957- 2- (1) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنِّی لَأَسْتَحْیِی مِنْ عَبْدٍ یَرْفَعُ یَدَهُ وَ فِیهَا خَاتَمُ فَیْرُوزَجٍ فَأَرُدُّهَا خَائِبَةً.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّی اهلل علیه و آله فرمودند: خدای عزّ و جلّ می
فرماید: من حیا مى کنم از این که مأیوس سازم بندهاى را که دستش
را به سوى من بلند می کند در حالى که در انگشتش نگین فیروزه است .
8958- 3- (2) وَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَا رُفِعَتْ کَفٌّ إِلَی اللَّهِ أَحَبُّ إِلَیْهِ مِنْ کَفٍّ فِیهَا خَاتَمُ عَقِیقٍ.
******
ترجمه:
از امام صادق علیه السّالم روایت شده است
که فرمودند: دستی به سوی خدای متعال باال برده نشده است که
6 محبوب تر از دستی باشد که در آن انگشتر عقیق است .
8959- 4- (3) وَ عَنْهُ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَخَتَّمَ بِالْعَقِیقِ قُضِیَتْ حَوَائِجُهُ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّی اهلل علیه و آله فرمودند: هر کس انگشتر
عقیق در دست داشته باشد، حوائجش برآورده خواهد شد .
8960- 5- (4) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ (مَنْ تَخَتَّمَ بِالْعَقِیقِ) (5) لَمْ یُقْضَ لَهُ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْمَلَابِسِ (6).
******
ترجمه:
و در حدیث دیگری آمده است )هر کس انگشتر عقیق به
دست کند( حاجتش به بهترین شکل برآورده خواهد شد.
(7) 67 بَابُ وُجُوبِ تَرْکِ الدَّاعِی لِلذُّنُوبِ وَ اجْتِنَابِهِ لِلْمُحَرَّمَاتِ
باب دعاکننده باید گناه را ترک کرده وازمحرمات دوری کند .
8961- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ یَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَةَ فَیَکُونُ مِنْ شَأْنِهِ قَضَاؤُهَا إِلَی أَجَلٍ
ص: 144
قَرِیبٍ أَوْ إِلَی وَقْتٍ بَطِی ءٍ فَیُذْنِبُ الْعَبْدُ ذَنْباً فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لِلْمَلَکِ لَا تَقْضِ حَاجَتَهُ وَ احْرِمْهُ إِیَّاهَا فَإِنَّهُ تَعَرَّضَ لِسَخَطِی وَ اسْتَوْجَبَ الْحِرْمَانَ مِنِّی.
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام : [گاه] بنده حاجتى را از خداوند مى خواهد و از شأن خداست كه آن را در آينده اى نزديك يا با تأخير برآورده سازد ؛ اما بنده بعدا مرتكب گناهى مى شود . پس، خداوند تبارك و تعالى به فرشته مى گويد : حاجت او را بر مياور و او را از آن محروم گردان ؛ زيرا او خود را در معرض خشم من نهاد و مستوجب محروميت از سوى من شد .
8962- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: الدَّاعِی بِلَا عَمَلٍ کَالرَّامِی بِلَا وَتَرٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام :دعا كننده بى عمل ، چون تيرانداز بى زه باشد.
8963- 3- (2) وَ رَوَاهُ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ مُرْسَلًا عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع.
******
ترجمه:
این روایت را مرحوم سید رضی بصورت مرسل در نهج البلاغه آورده اند .
8964- 4- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِّ لَا یُحْجَبُ عَنِّی دَعْوَةٌ إِلَّا دَعْوَةُ آکِلِ الْحَرَامِ.
******
ترجمه:
خداوند دریک حدیث قدسی فرمود : هیچ دعای ازدرگاهم محجوب نیست مگر دعای شخص حرام خوار .
8965- 5- (4) قَالَ: وَ قَالَ رَجُلٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ أُحِبُّ أَنْ یُسْتَجَابَ دُعَائِی فَقَالَ طَهِّرْ مَأْکَلَکَ وَ لَا تُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرَامَ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله - در پاسخ به كسى كه عرض كرد : دوست دارم دعايم پذيرفته شود - فرمود : خوراكت را پاك گردان و حرام وارد شكمت مكن.
8966- 6- (5) قَالَ: وَ أَوْحَی اللَّهُ إِلَی عِیسَی- قُلْ لِظَلَمَةِ بَنِی إِسْرَائِیلَ- لَا تَدْعُونِی وَ السُّحْتُ تَحْتَ أَقْدَامِکُمْ وَ الْأَصْنَامُ فِی بُیُوتِکُمْ فَإِنِّی آلَیْتُ أَنْ أُجِیبَ مَنْ دَعَانِی وَ أَنْ أَجْعَلَ إِجَابَتِی إِیَّاهُمْ لَعْناً لَهُمْ حَتَّی یَتَفَرَّقُوا.
******
ترجمه:
از جمله اندرزهاى خداوند متعال به عيسى عليه السلام است كه : اى عيسى! به ستمگران بنى اسرائيل بگو : در حالى كه زير پاهاى شما حرام قرار دارد و در خانه هايتان بت ، مرا مخوانيد ؛ زيرا من سوگند خورده ام كه هر كس مرا بخواند پاسخش را بدهم، و پاسخ من به آنان، تا زمانى كه [از محفل دعا] پراكنده شوند ، نفرين كردن بر ايشان است .
- لَوْ سَجَدَ حَتَّی یَنْقَطِعَ عُنُقُهُ مَا قَبِلْتُهُ أَوْ یَتَحَوَّلَ عَمَّا أَکْرَهُ إِلَی مَا أُحِبُّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : موسى بن عمران بر يكى از ياران خود كه در حال سجده بود گذشت و كارش را كه انجام داد و برگشت ديد او همچنان در حال سجده است . موسى عليه السلام به او گفت : اگر حاجتت به دست من بر آورده مى شد، آن را روا مى ساختم . خداوند عزّ و جلّ به موسى وحى فرمود كه : اى موسى! اگر چندان سجده كند كه گردنش بشكند، خواهشش را نپذيرم، مگر آن كه از آنچه من ناخوش دارم دست كشيده به آنچه دوست دارم روى آورد (كارهاى زشت را رها كرده، كارهاى خدا پسند انجام دهد) .
(3) 68 بَابُ وُجُوبِ تَرْکِ الدَّاعِی لِلظُّلْمِ وَ رَدِّهِ الْمَظَالِمَ
باب دعا کننده باید ظلم نکند ورد مظالم کند .
8968- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِی وَ جَلَالِی لَا أُجِیبُ دَعْوَةَ مَظْلُومٍ دَعَانِی فِی مَظْلِمَةٍ ظُلِمَهَا وَ لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِثْلُ تِلْکَ الْمَظْلِمَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : خداوند فرمود : اجابت نمی کنم دعای مظلو برای رفع ظلمی که خود مظلوم نسبت به دیگری مرتکب شده باشد .
8969- 2- (5) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی (6) عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِذَا ظُلِمَ الرَّجُلُ فَظَلَّ یَدْعُو عَلَی صَاحِبِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ هَاهُنَا آخَرَ یَدْعُو عَلَیْکَ یَزْعُمُ أَنَّکَ ظَلَمْتَهُ فَإِنْ شِئْتَ أَجَبْتُکَ وَ أَجَبْتُ عَلَیْکَ وَ إِنْ شِئْتَ أَخَّرْتُکُمَا فَیُوسِعُکُمَا عَفْوِی.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : هر گاه مردى ستم بيند و به نفرين ستمگرِ خود پردازد ، خداوند عزّ و جلّ فرمايد : كس ديگرى هم هست كه مى گويد تو به او ستم كرده اى و تو را نفرين مى كند ؛ اگر مى خواهى نفرين هر دوى شما را مستجاب كنم، و اگر مى خواهى به تأخير اندازم، تا مشمول عفوم شويد .
مِنْهُمْ دَعْوَةً وَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِی عِنْدَهُمْ مَظْلِمَةٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
ص: 147
******
ترجمه:
خداوند متعال بر حضرت عيسى عليه السّلام وحى فرستاد كه به بنى اسرائيل بگو: من دعاى احدى از آنان را مستجاب نخواهم كرد در حالى كه حق يكى از مخلوقات من بر عهده اوست».
ص: 148
(1) 1 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ لَوْ عِنْدَ التَّخَلِّی وَ الْجِمَاعِ وَ نَحْوِهِمَا قَائِماً وَ قَاعِداً وَ مُضْطَجِعاً
باب مستحب است ذکرخدا درهر حالی حتی درحال تخلی /مجامعت ودیگر حالات چه ایستاده نشسته یا خوابیده .
8971- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ الَّتِی لَمْ تُغَیَّرْ أَنَّ مُوسَی سَأَلَ رَبَّهُ فَقَالَ یَا رَبِّ أَ قَرِیبٌ أَنْتَ مِنِّی فَأُنَاجِیَکَ أَمْ بَعِیدٌ فَأُنَادِیَکَ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا مُوسَی- أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی فَقَالَ مُوسَی ع- فَمَنْ فِی سِتْرِکَ یَوْمَ لَا سِتْرَ إِلَّا سِتْرُکَ قَالَ الَّذِینَ یَذْکُرُونَنِی فَأَذْکُرُهُمْ وَ یَتَحَابُّونَ فِیَّ فَأُحِبُّهُمْ فَأُولَئِکَ الَّذِینَ إِنْ أَرَدْتُ أَنْ أُصِیبَ أَهْلَ الْأَرْضِ بِسُوءٍ ذَکَرْتُهُمْ فَدَفَعْتُ عَنْهُمْ بِهِمْ.
******
ترجمه:
ابوحمزه ثمالی نقل کند از امام باقر(ع) که فرمود: در توراتی که تغییر ننموده، نوشته شده همانا موسی از پروردگارش سوال کرد: بار خدایا آیا تو به من نزدیکی تا مناجات کنم با تو یا که دوری تا صدایت زنم؟ پس خداوند به او وحی کرد: ای موسی من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند. پس موسی سوال کرد: کیست در پناه تو روزی که غیر از پناه تو، پناهی نیست؟ فرمود: آنها که مرا یاد می کنند پس من آنها را یاد می کنم و نیز آنانکه در راه من با هم دوستی می کنند پس آنها را دوست دارم اینها آنانی اند که وقتی بخواهم به اهل زمین بدی رسانم، یاد آنها کنم، پس آن را از آنان به واسطه آنها رفع کنم.
8972- 2- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: مَکْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ الَّتِی لَمْ تُغَیَّرْ أَنَّ مُوسَی سَأَلَ رَبَّهُ فَقَالَ إِلَهِی إِنَّهُ یَأْتِی عَلَیَّ مَجَالِسُ أُعِزُّکَ وَ أُجِلُّکَ أَنْ أَذْکُرَکَ فِیهَا فَقَالَ یَا مُوسَی إِنَّ ذِکْرِی حَسَنٌ عَلَی کُلِّ حَالٍ.
******
ترجمه:
امام باقر (ع) به نقل از کتاب آسمانی موسی (تورات واقعی و تحریف نشده) می فرماید:
موسی (ع) به پروردگارش گفت: خداوندا! گاه پیش می آید که در مکان و در حالی قرار می گیرم که شرم دارم در آن مکان و در آن حال نام تو را بر زبان جاری کنم زیرا مرتبه ی تو را برتر و والاتر از این می دانم که در چنان شرایطی یاد و نام تو را به میان آورم. خداوند در پاسخ وی فرمود: ای موسی! یاد من در هر جا که باشد و در هر حال و شرایطی نیک است.
ص: 149
8973- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأُشْنَانِیِّ الْعَدْلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْرَوَیْهِ الْقَزْوِینِیِّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سُلَیْمَانَ الْفَرَّاءِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ مُوسَی بْنَ عِمْرَانَ ع لَمَّا نَاجَی رَبَّهُ قَالَ ثُمَّ ذَکَرَ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ فَمَنْ فِی سِتْرِکَ إِلَی قَوْلِهِ فَدَفَعْتُ عَنْهُمْ بِهِمْ.
وَ
بِالْأَسَانِیدِ السَّابِقَةِ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (2) إِلَی قَوْلِهِ أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : وقتی حضرت موسی با خداوند مناجات می کرد بعد حضرت مثل همان کلمات را بیان کردند فقط جمله فمن فی سترک تا جمله فدفعت عنهم بهم را نیاورده اند
8974- 4- (3) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الطَّبَرِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الطَّبَرِیِّ عَنْ خِرَاشٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَذِکْرُ اللَّهِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ خَیْرٌ مِنْ حَطْمِ السُّیُوفِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ الْحَدِیثَ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : ذکرخدا درهرصبح وشام از شکسته شدن شمشیر ها در راه خدا بهتر است .
8975- 5- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الْمُظَفَّرِ الْبَلْخِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ ع قَالَ: لَا یَزَالُ الْمُؤْمِنُ فِی صَلَاةٍ مَا کَانَ فِی ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَائِماً کَانَ أَوْ جَالِساً أَوْ مُضْطَجِعاً إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ (6) الْآیَةَ.
ص: 150
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التَّخَلِّی وَ غَیْرِهِ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام) مؤمن، پیوسته در نماز، خدا را به یاد دارد؛ چه ایستاده نماز بخواند و چه نشسته و چه خوابیده و خداوند متعال می فرماید: الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللهَ قِیَامًا وَقُعودًا وَعلَیَ جُنُوبِهِمْ.
8976- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَوْحَی اللَّهُ إِلَی مُوسَی یَا مُوسَی- لَا تَفْرَحْ بِکَثْرَةِ الْمَالِ وَ لَا تَدَعْ ذِکْرِی عَلَی کُلِّ حَالٍ فَإِنَّ کَثْرَةَ الْمَالِ تُنْسِی الذُّنُوبَ وَ إِنَّ تَرْکَ ذِکْرِی یُقَسِّی الْقُلُوبَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام:خداى عزّوجلّ به موسى عليه السلام وحى كرد: اى موسى! به زيادى ثروت شاد مشو و در هيچحالى مرا فراموش مكن، زيرا با زيادى ثروت گناهان فراموش مى شود و از ياد بردن من قساوت قلب مى آورد.
8977- 2- (6) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: أَبْخَلُ النَّاسِ رَجُلٌ یَمُرُّ بِمُسْلِمٍ وَ لَا یُسَلِّمُ عَلَیْهِ وَ أَکْسَلُ النَّاسِ عَبْدٌ صَحِیحٌ فَارِغٌ لَا یَذْکُرُ اللَّهَ بِشَفَةٍ وَ لَا بِلِسَانٍ وَ أَسْرَقُ النَّاسِ الَّذِی یَسْرِقُ مِنْ صَلَاتِهِ تُلَفُّ کَمَا یُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ فَیُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ وَ أَجْفَی النَّاسِ رَجُلٌ ذُکِرْتُ بَیْنَ یَدَیْهِ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ وَ أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ الدُّعَاءِ.
******
ترجمه:
پیامبر(ص) فرمودند: امّا بخیل ترین مردم کسی است که عبور کند برمرد مسلمان و به او سلام نکند.
و امّا کسل ترین مردم بنده ای است که در حالت صحّت و فراغت باشد ولی نه لبانش و نه زبانش مشغول ذکر خدا نشود.
و امّا دزدترین مردم شخصی است که از نماز خود بدزدد، پس نمازش در هم پیچیده می شود- هماننددر هم پیچیده شدن لباس کهنه- و زده می شود به صورت او.
امّا جفاکارترین مردم کسی است که نام مرا در مقابل او ببرند و صلوات برمن نفرستد.
وامّا عاجزترین مردم کسی است که از دعا و ارتباط با خدا عاجز باشد.
ص: 151
8978- 3- (1) قَالَ وَ عَنْهُمْ ع إِنَّ فِی الْجَنَّةِ قِیعَاناً فَإِذَا أَخَذَ الذَّاکِرُ فِی الذِّکْرِ أَخَذَتِ الْمَلَائِکَةُ فِی غَرْسِ الْأَشْجَارِ فَرُبَّمَا وَقَفَ بَعْضُ الْمَلَائِکَةِ فَیُقَالُ لَهُ لِمَ وَقَفْتَ فَیَقُولُ إِنَّ صَاحِبِی قَدْ فَتَرَ یَعْنِی عَنِ الذِّکْرِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
از معصومین علیهم السلام روایت شده که فرمودند : دربهشت زمین بایری وجود دارد که وقتی شخص شروع می کند به ذکر ملائکه هم شروع می کنند به غرس درخت درآن دراین بین گاهی ملائکه دست می کشند از کار وقتی ازآنها سوال می شود چرا کارنمی کنید درجواب می گویند رفیق ما دردنیا از ذکر گفتن دست کشیده (به ما مصالح نمی رسد )
(4) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ فِی کُلِّ مَجْلِسٍ وَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ کَرَاهَةِ الْإِمْسَاکِ عَنْ ذَلِکَ
باب استحباب ذکر درهرمجلسی وصلوات فرستادن وکراهت دارد خود داری کردن از آن
8979- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْجَارُودِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا مِنْ مَجْلِسٍ یَجْتَمِعُ فِیهِ أَبْرَارٌ وَ فُجَّارٌ فَیَقُومُونَ عَلَی غَیْرِ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا کَانَ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: هیچ مجلسی نباشد که در آن نیکان و بدکاران گرد هم اجتماع کنند که بی یاد خدای عزوجل از آن برخیزند جز اینکه در روز قیامت برای آنها مایه حسرت و افسوس باشد.
8980- 2- (6) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ (7) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ قَوْمٍ اجْتَمَعُوا فِی مَجْلِسٍ فَلَمْ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یُصَلُّوا عَلَی نَبِیِّهِمْ إِلَّا کَانَ ذَلِکَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً وَ وَبَالًا عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا (ص ) فرموده : هیچ مردمی نباشد که در انجمنی گرد هم آیند و نام خدای عزوجل را نبرند، و بر پیغمبر صلی اللّه علیه و آله صلوات نفرستند جز اینکه آن مجلس مایه حسرت و زیان بر آنها باشد.
ص: 152
8981- 3- (1) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا اجْتَمَعَ قَوْمٌ فِی مَجْلِسٍ لَمْ یَذْکُرُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَمْ یَذْکُرُونَا إِلَّا کَانَ ذَلِکَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- ثُمَّ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذِکْرَ عَدُوِّنَا مِنْ ذِکْرِ الشَّیْطَانِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: هیچ مردمی ، در انجمنی فراهم نشوند که در آن ذکر خدای عزوجل و ذکر ما نباشد جز اینکه آن انجمن در روز قیامت مایه حسرت و افسوس آنان باشد، سپس فرمود: (پدرم ) حضرت ابوجعفر علیه السلام فرمود: همانا ذکر ما ذکر خدا است و ذکر دشمن ما ذکر شیطان است .
8982- 4- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَا جَلَسَ قَوْمٌ یَذْکُرُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا نَادَاهُمْ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ قُومُوا فَقَدْ بُدِّلَتْ سَیِّئَاتُکُمْ حَسَنَاتٍ وَ غُفِرَتْ لَکُمْ جَمِیعاً وَ مَا قَعَدَ عِدَّةٌ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ یَذْکُرُونَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا قَعَدَ مَعَهُمْ عِدَّةٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ.
******
ترجمه:
پيغمبر اكرم صلّى اللّٰه عليه و آله فرمود:هيچ گروهى به ذكر خدا ننشست مگر اينكه منادى از آسمان ندا كرد:بپاخيزيد كه بديهاى شما مبدل به خوبى شد،و تمامى شما آمرزيده شديد،و عدّه اى از اهل زمين مشغول ذكر خدا نشدند مگر اينكه عدّه اى از ملائك همنشين آنان شدند.
8983- 5- (3) وَرَّامُ بْنُ أَبِی فِرَاسٍ فِی کِتَابِهِ قَالَ: قَالَ ع (مَا مِنْ قَوْمٍ قَعَدُوا) (4) فِی مَجْلِسٍ ثُمَّ قَامُوا وَ لَمْ یَذْکُرُوا اللَّهَ إِلَّا کَانَ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: هیچ مردمی ، در انجمنی فراهم نشوند که در آن ذکر خدای عزوجل و ذکر ما نباشد جز اینکه آن انجمن در روز قیامت مایه حسرت و افسوس آنان باشد،
(7) 4 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ عِنْدَ الْقِیَامِ مِنَ الْمَجْلِسِ
باب ذکری که وقت بلند از جلسه مستحب است .
8984- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ
ص: 153
قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ أَرَادَ أَنْ یَکْتَالَ بِالْمِکْیَالِ الْأَوْفَی فَلْیَقُلْ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَقُومَ مِنْ مَجْلِسِهِ سُبْحَانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلَامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْکَفَّارَاتِ (1).
******
ترجمه:
امام صادق ( هرکس که می خواهد پیمانه ی اعمالش پر باشد، هنگام برخاستن از جایش بگوید: «سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا یَصِفُونَ* وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ* وَ الْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ».
(2) 5 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ ذِکْرِ اللَّهِ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ
باب زیاد ذکر گفتن درطول شبانه روز .
8985- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَن أكثَرَ ذِكرَ اللّه ِ عز و جل أحَبَّهُ اللّه . وَ مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً کُتِبَتْ لَهُ بَرَاءَتَانِ بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ النِّفَاقِ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلي الله عليه و آله : هركه بسيار ياد خداوند عز و جل كند ، خداوند ، دوستش خواهد داشت ، و هركه بسيار ياد خدا كند ، برايش دو برائت نامه نوشته خواهد شد : برائتى از دوزخ و برائتى از نفاق
8986- 2- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا وَ لَهُ حَدٌّ یَنْتَهِی إِلَیْهِ إِلَّا الذِّکْرَ فَلَیْسَ لَهُ حَدٌّ یَنْتَهِی إِلَیْهِ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْفَرَائِضَ فَمَنْ أَدَّاهُنَّ فَهُوَ حَدُّهُنَّ وَ شَهْرَ رَمَضَانَ فَمَنْ صَامَهُ فَهُوَ حَدُّهُ وَ الْحَجَّ فَمَنْ حَجَّ فَهُوَ حَدُّهُ إِلَّا الذِّکْرَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ یَرْضَ مِنْهُ بِالْقَلِیلِ وَ لَمْ یُجْعَلْ لَهُ حَدٌّ یَنْتَهِی إِلَیْهِ ثُمَّ تَلَا یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصِیلًا (5) فَقَالَ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ حَدّاً یَنْتَهِی إِلَیْهِ- قَالَ وَ کَانَ أَبِی کَثِیرَ الذِّکْرِ لَقَدْ کُنْتُ أَمْشِی مَعَهُ وَ إِنَّهُ لَیَذْکُرُ اللَّهَ وَ آکُلُ مَعَهُ
ص: 154
الطَّعَامَ وَ إِنَّهُ لَیَذْکُرُ اللَّهَ وَ لَقَدْ کَانَ یُحَدِّثُ الْقَوْمَ وَ مَا یَشْغَلُهُ ذَلِکَ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ کُنْتُ أَرَی لِسَانَهُ لَازِقاً بِحَنَکِهِ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ کَانَ یَجْمَعُنَا فَیَأْمُرُنَا بِالذِّکْرِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص- أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِخَیْرِ أَعْمَالِکُمْ لَکُمْ وَ أَرْفَعِهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ وَ أَزْکَاهَا عِنْدَ مَلِیکِکُمْ وَ خَیْرٍ لَکُمْ مِنَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ وَ خَیْرٍ لَکُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّکُمْ فَتَقْتُلُوهُمْ وَ یَقْتُلُوکُمْ فَقَالُوا بَلَی فَقَالَ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً ثُمَّ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ ص- فَقَالَ مَنْ خَیْرُ أَهْلِ الْمَسْجِدِ فَقَالَ أَکْثَرُهُمْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ذِکْراً وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أُعْطِیَ لِسَاناً ذَاکِراً فَقَدْ أُعْطِیَ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ قَالَ فِی قَوْلِهِ تَعَالَی وَ لا تَمْنُنْ تَسْتَکْثِرُ (1) قَالَ لَا تَسْتَکْثِرْ مَا عَمِلْتَ مِنْ خَیْرٍ لِلَّهِ.
******
ترجمه:
امام صادق ( ابن قدّاح گوید: امام صادق (فرمود: هر چیزی جز ذکر خداوند، حدّی دارد که نباید از آن تجاوز کرد؛ امّا ذکر خداوند حدّی ندارد. خداوند عزّوجلّ، واجبات را بر ما واجب نموده و هرکس آن ها را به جا آورد، حدّ آن ها همین مقدار است. همچنین خداوند، روزه ی ماه رمضان را واجب نموده است؛ پس هرکس در ماه رمضان روزه بگیرد، حدّ آن، همین مقدار است. همچنین خداوند، حج را واجب نموده، پس هرکس اعمال حج را به جای آورد، حدّ آن همین مقدار است. بنابراین برای همه چیز، حدّی است؛ امّا برای ذکر، حدّی نیست؛ زیرا خداوند عزّوجلّ به ذکر اندک راضی نشده و برای آن حدّی قرار نداده است. سپس حضرت این آیه را تلاوت نمود یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اذْکُرُوا اللهَ ذِکْرًا کَثِیرًا، وَ سَبِّحُوهُ بُکْرَةً وَ أَصِیلًا و فرمود: «خداوند عزّوجلّ برای ذکر، حدّی قرار نداده است». پدرم، ذكر فراوان مى گفت، من با او راه مى رفتم، در حالى كه او ذكر خدا بر لب داشت و با او غذا مى خوردم در حالى كه او خدا را ياد مى آورد، او با مردم سخن مى گفت و اين هم او را از ذكر الهى باز نمى داشت، زبان او را مى ديدم كه از ذكر «لا اله الاّ اللّه » به سقف دهانش چسبيده بود. او ما را گرد مى آورد و از ما مى خواست تا بر آمدن آفتاب ذكر گوييم.رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمود: آیا به بهترین اعمال، شما را خبر ندهم که بیش از هرعملی درجات شما را بالا می برد؟ و نزد خدا از همه چیز پاکیزه تر و مرغوب تر می باشد؟ و برای شما از درهم و دینار بهتر و حتی از جهاد در راه خدا افضل است؟ عرض کردند: یا رسول اللّه! بفرمایید. فرمود: ذکر خدا را زیاد بگویید.
آنگاه امام فرمود: مردی خدمت رسول خدا عرض کرد: بهترین اهل مسجد چه کسی است؟ فرمود: آنکس که بیشتر از دیگران ذکر خدا را گوید. پیامبر فرمود:
هرکس که زبان ذاکر داشته باشد خیر دنیا و آخرت به او عطا شده است» امام جعفر صادق عليه السّلام روايت كرده است كه:در خصوص اين آيه: «وَ لاٰ تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ»، مى فرمايد:كارهاى نيكى را كه براى خداوند انجام داده اى،زياد مپندار.4
8987- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمُوسَی أَکْثِرْ ذِکْرِی بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ کُنْ عِنْدَ ذِکْرِی خَاشِعاً وَ عِنْدَ بَلَائِی صَابِراً وَ اطْمَئِنَّ عِنْدَ ذِکْرِی وَ اعْبُدْنِی وَ لَا تُشْرِکْ بِی شَیْئاً إِلَیَّ الْمَصِیرُ یَا مُوسَی اجْعَلْنِی ذُخْرَکَ وَ ضَعْ عِنْدِی کَنْزَکَ مِنَ الْبَاقِیَاتِ الصَّالِحَاتِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السّلام فرمود: خدای متعال به حضرت موسی فرمود، در طول شب و روز زیاد ذکر مرا بگو. به هنگام ذکر خاشع و به هنگام بلا صابر و به هنگام یاد من، آرامش و سکون داشته باش. مرا پرستش کن و برایم شریک قرار مده.
بازگشت همه به سوی من خواهد بود. ای موسی! مرا ذخیره خودت قرار بده و گنجهای باقیات الصالحات را نزد من بگذار
8988- 4- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمُوسَی- اجْعَلْ لِسَانَکَ مِنْ وَرَاءِ قَلْبِکَ تَسْلَمْ وَ أَکْثِرْ ذِکْرِی بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ لَا تَتَّبِعِ الْخَطِیئَةَ فِی مَعْدِنِهَا فَتَنْدَمَ فَإِنَّ الْخَطِیئَةَ مَوْعِدُ أَهْلِ النَّارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : خداوند به موسی فرمود : زبانت را پشت قلبت قرارده تا سالم بمانی ودرشب وروز بیاد من باش ازگناه پیروی نکن که پشیمان خواهی شد زیرا گناه وعدگاه اهل جهنم می باشد .
8989- 5- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ فِیمَا نَاجَی اللَّهُ بِهِ مُوسَی ع قَالَ:
ص: 155
یَا مُوسَی- لَا تَنْسَنِی عَلَی کُلِّ حَالٍ فَإِنَّ نِسْیَانِی یُمِیتُ الْقَلْبَ.
******
ترجمه:
ازجمله سفارشات خداوند به حضرت موسی : ای موسی مرا در هیچ حالی فراموش نکن چرا که فراموش کردن من دل را میمیراند.
8990- 6- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ دَاوُدَ الْحَمَّارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَکْثَرَ ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَظَلَّهُ اللَّهُ فِی جَنَّتِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام :هر که از خدا بسیار یاد کند، خدا او را در بهشتش زیر سایه خود می گیرد.»
8991- 7- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی رِسَالَتِهِ إِلَی أَصْحَابِهِ قَالَ: فَأَکْثِرُوا ذِکْرَ اللَّهِ مَا اسْتَطَعْتُمْ فِی کُلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِکَثْرَةِ الذِّکْرِ وَ اللَّهُ ذَاکِرٌ لِمَنْ ذَکَرَهُ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ لَمْ یَذْکُرْهُ أَحَدٌ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِینَ إِلَّا ذَکَرَهُ بِخَیْرٍ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : تا آن جا كه مى توانيد در تمام لحظات و ساعات شب و روز خدا را بسيار ياد كنيد ؛ زيرا خداوند به بسيار ياد كردن خود فرمان داده است .خدا به یاد مؤمنی است که یادش می کند. هیچ یک از بندگان مؤمن به یاد خدا نیستند؛ جز اینکه خدا به خیر و نیکی به یاد آنهاست
8992- 8- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ع لِأَصْحَابِهِ أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِخَیْرِ أَعْمَالِکُمْ وَ أَزْکَاهَا عِنْدَ مَلِیکِکُمْ وَ أَرْفَعِهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ وَ خَیْرٍ لَکُمْ مِنَ الدِّینَارِ وَ الدِّرْهَمِ وَ خَیْرٍ لَکُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّکُمْ فَتَقْتُلُونَهُمْ وَ یَقْتُلُونَکُمْ قَالُوا بَلَی یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمود: آیا به بهترین اعمال، شما را خبر ندهم که بیش از هرعملی درجات شما را بالا می برد؟ و نزد خدا از همه چیز پاکیزه تر و مرغوب تر می باشد؟ و برای شما از درهم و دینار بهتر و حتی از جهاد در راه خدا افضل است؟ عرض کردند: یا رسول اللّه! بفرمایید. فرمود: ذکر خدا را زیاد بگویید.
8993- 9- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی جَمِیعاً عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ أَکْرَمُ الْخَلْقِ عَلَی اللَّهِ قَالَ أَکْثَرُهُمْ ذِکْراً لِلَّهِ وَ أَعْمَلُهُمْ بِطَاعَتِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام - در پاسخ به اين سؤال كه گرامى ترين انسان نزد خدا كيست - فرمود : كسى كه بيش از همه به ياد خدا باشد و به فرمان او عمل كند .
8994- 10- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ تَمِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِیمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیٍّ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ رَجَاءِ بْنِ أَبِی
ص: 156
الضَّحَّاکِ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ صَحِبَهُ مِنَ الْمَدِینَةِ إِلَی مَرْوٍ قَالَ فَوَ اللَّهِ مَا رَأَیْتُ رَجُلًا کَانَ أَتْقَی لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ وَ لَا أَکْثَرَ ذِکْراً لَهُ فِی جَمِیعِ أَوْقَاتِهِ مِنْهُ.
******
ترجمه:
رجاءبن ابی ضحّاک که حضرت رضا علیه السلام را از مدینه تا مرو همراهی کرده گوید : به خدا قسم کسی را باتقوی تر از او نسبت به خدا ندیدم، و کسی را که بیشتر از او در تمام اوقاتش ذکر خدا گوید .
8995- 11- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الْمَلَکَ یَنْزِلُ بِصَحِیفَةٍ أَوَّلَ النَّهَارِ وَ أَوَّلَ اللَّیْلِ فَیَکْتُبُ فِیهَا عَمَلَ ابْنِ آدَمَ فَأَمْلُوا فِی أَوَّلِهَا خَیْراً وَ فِی آخِرِهَا خَیْراً فَإِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ لَکُمْ فِیمَا بَیْنَ ذَلِکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ (2) وَ یَقُولُ اللَّهُ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ (3).
******
ترجمه:
از امام باقر ع روایت شده است که رسول الله ص فرمودند:
همانا فرشته ای در ابتدای روز و ابتدای شب با صحیفه ای نازل می شود که در آن عمل فرزند آدم را می نویسد. پس در ابتدا و انتهای این صحیفه، مطالب خوب بر او املا کنید تا خداوند عز و جل ان شاء الله شما را در بین این دو مورد مغفرت قرار دهد، و همانا خداوند عز و جل می فرماید: «مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم» (بقره/152) و نیز می فرماید: «و یاد خدا برتر است» (عنکبوت/45)
8996- 12- (4) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ دُرُسْتَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع ثَلَاثٌ لَا تُطِیقُهُنَّ النَّاسُ الصَّفْحُ عَنِ النَّاسِ وَ مُوَاسَاةُ الْأَخِ أَخَاهُ فِی مَالِهِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ کَثِیراً.
******
ترجمه:
عبد اللّٰه بن ابى يعفور از امام صادق(عليه السّلام)نقل مى كند كه فرمود:سه چيز است كه مردم طاقت آن را ندارند:گذشت از مردم،همراهى برادر با برادرش در مال و ياد كردن بسيار خداوند.
8997- 13- (5) وَ فِی کِتَابِ فَضْلِ الشِّیعَةِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبَّادِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَا الرَّاعِی رَاعِی الْأَنَامِ أَ فَتَرَی الرَّاعِیَ لَا یَعْرِفُ غَنَمَهُ (فَقِیلَ لَهُ) (6) مَنْ غَنَمُکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ- فَقَالَ صُفْرُ الْوُجُوهِ ذُبُلُ الشِّفَاهِ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ.
ص: 157
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
حدیثی از امام علی علیه السلام است که ایشان خود را به چوپانی تشبیه کرده و فرموده اند:
من چوپانم. چوپان انسانها. آیا چوپانی را می شناسید که گوسفندانش را نشناسد؟ راوی ادامه می دهد، شخصی به نام جویریه برخواست و عرض کرد: ای امیر المؤمنین گوسفندان تو کیستند؟ فرمود: کسانی که چهره شان (بر اثر شب زنده داری) زرد و لبهایشان (به خاطر کثرت ذکر خدا) خشکیده است.
8998- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: شِیعَتُنَا الَّذِینَ إِذَا خَلَوْا ذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیراً.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام : شيعيان ما كسانى هستند كه چون تنها شوند خدا را فراوان ياد كنند .
8999- 2- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ لِعِیسَی ع فِی حَدِیثٍ یَا عِیسَی أَلِنْ لِی قَلْبَکَ وَ أَکْثِرْ ذِکْرِی فِی الْخَلَوَاتِ وَ اعْلَمْ أَنَّ سُرُورِی أَنْ تُبَصْبِصَ (6) إِلَیَّ وَ کُنْ فِی ذَلِکَ حَیّاً وَ لَا تَکُنْ مَیِّتاً.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
«خداى عزوجل به عیسى (ع) فرمود:اى عیسى دلت را براى من نرم کن و در تنهایی ها بسیار مرا یاد کن و بدان که شادى من به این است که براى من تواضع کنى، و در این باره زنده (دل) باش و مرده (دل و افسرده) مباش.»
ص: 158
9000- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَا ابْنَ آدَمَ اذْکُرْنِی فِی مَلَإٍ أَذْکُرْکَ فِی مَلَإٍ خَیْرٍ مِنْ مَلَئِکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : خداوند فرمود : ای فرزند آدم مرا در میان مردمان یاد کن تا من نیز تو را در میان جمعى بهتر از جمع آدمیان (یعنى فرشتگان) یاد کنم،
9001- 2- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِعِیسَی ع فِی حَدِیثٍ یَا عِیسَی- اذْکُرْنِی فِی مَلَإٍ أَذْکُرْکَ فِی مَلَإٍ خَیْرٍ مِنْ مَلَإِ الْآدَمِیِّینَ.
******
ترجمه:
خداى عزوجل به عیسى (ع) فرمود:ای عیسی مرا در میان مردمان یاد کن تا من نیز تو را در میان جمعى بهتر از جمع آدمیان (یعنى فرشتگان) یاد کنم،
9002- 3- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ ذَکَرَنِی فِی مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ ذَکَرْتُهُ فِی مَلَإٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ.
******
ترجمه:
از امام صادق-عليه السّلام-روايت شده است كه فرمود: «خداوند متعال مى فرمايد:اگر كسى مرا در ميان جمع انسانها ياد آورى كند،من در ميان جمع ملائكه او را ياد آورى مى نمايم».
9003- 4- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ بَشِیرٍ الدَّهَّانِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ابْنَ آدَمَ اذْکُرْنِی فِی نَفْسِکَ أَذْکُرْکَ فِی نَفْسِی ابْنَ آدَمَ اذْکُرْنِی فِی خَلَاءٍ أَذْکُرْکَ فِی خَلَاءٍ ابْنَ آدَمَ اذْکُرْنِی فِی مَلَإٍ أَذْکُرْکَ فِی مَلَإٍ خَیْرٍ مِنْ مَلَئِکَ وَ قَالَ مَا مِنْ عَبْدٍ یَذْکُرُ اللَّهَ فِی مَلَإٍ مِنَ النَّاسِ إِلَّا ذَکَرَهُ اللَّهُ فِی مَلَإٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ.
ص: 159
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
خدای عزّوجلّ به آدم فرمود:یاد کن مرا پیش خود تا یاد کنم تو را در نزد خودم؛ و یاد کن مرا در جمعیت تا یاد کنم تو را در جمعیتی بهتر از جمعیت آدمزادگان . ودرادامه فرمودند :هیچ بنده ای نیست که بین جمعی خدا را یاد کند مگر اینکه خداوند او را در بین جمعی از ملائکه یاد خواهد کرد .
(2) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ وَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی الْمَنْزِلِ وَ الْمَسْجِدِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ ذَلِکَ
باب استحباب ذکرخدا وتلاوت قرآن درمنزل و مکروه است ترک آنها
9004- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: کَانَ أَبِی کَثِیرَ الذِّکْرِ وَ کَانَ یَجْمَعُنَا فَیَأْمُرُنَا بِالذِّکْرِ حَتَّی تَطْلُعَ الشَّمْسُ وَ کَانَ یَأْمُرُ بِالْقِرَاءَةِ مَنْ کَانَ یَقْرَأُ مِنَّا وَ مَنْ کَانَ لَا یَقْرَأُ مِنَّا أَمَرَهُ بِالذِّکْرِ قَالَ وَ الْبَیْتُ الَّذِی یُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ وَ یُذْکَرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ تَکْثُرُ بَرَکَتُهُ وَ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِکَةُ وَ تَهْجُرُهُ الشَّیَاطِینُ وَ یُضِی ءُ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا یُضِی ءُ الْکَوْکَبُ الدُّرِّیُّ لِأَهْلِ الْأَرْضِ وَ الْبَیْتُ الَّذِی لَا یُقْرَأُ فِیهِ الْقُرْآنُ- وَ لَا یُذْکَرُ اللَّهُ فِیهِ تَقِلُّ بَرَکَتُهُ وَ تَهْجُرُهُ الْمَلَائِکَةُ وَ تَحْضُرُهُ الشَّیَاطِینُ ثُمَّ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَی النَّبِیِّ ص- فَقَالَ مَنْ خَیْرُ أَهْلِ الْمَسْجِدِ فَقَالَ أَکْثَرُهُمْ لِلَّهِ ذِکْراً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
امام صادق(علیه السلام) : پدرم کثیر الذکر بودند وهمگی مارا جمع می کردند تا طلوع خورشید ذکرمی گفتیم هرکس می توانست قرآن می خواند وهرکس نمی توانست او دستور می داد به گفتن ذکر ومی فرمود : خانه اى که در آن تلاوت قرآن شود، و یاد خدا گردد، برکتش افزون خواهد شد، فرشتگان در آن حضور مى یابند، و شیاطین از آن فرار مى کنند، و براى اهل آسمانها مى درخشد، همان گونه که ستاره درخشان براى اهل زمین. [اما به عکس خانه اى که در آن تلاوت قرآن و ذکر خدا نیست برکاتش کم خواهد بود، فرشتگان از آن هجرت مى کنند و شیاطین در آن حضور دائم دارند]).سپس فرمودند :کسی ازمحضر رسول اکرم صلی الله علیه وآله سوال کرد بهترین افراد مسجد چه کسانی هستند ؟ فرمودند : کسانیکه بیشتر بیاد خدا هستند .
(5) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ وَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ عِنْدَ خَوْفِ الصَّاعِقَةِ
باب وقت ترس ازصاعقهگفتن ذکر وخواندن قرآن مستحب است .
9005- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 160
عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یَمُوتُ الْمُؤْمِنُ بِکُلِّ مِیتَةٍ إِلَّا الصَّاعِقَةَ لَا تَأْخُذُهُ وَ هُوَ یَذْکُرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: مؤ من بهر مرگى مى ميرد جز به صاعقه زيرا در حالى كه او ذكر خداى عزوجل مى كند به او اصابت نكند.
9006- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ الْعِجْلِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الصَّوَاعِقَ لَا تُصِیبُ ذَاکِراً قَالَ قُلْتُ: وَ مَا الذَّاکِرُ قَالَ مَنْ قَرَأَ مِائَةَ آیَةٍ.
******
ترجمه:
بريد بن معاويه عجلى گويد: حضرت صادق (ع ) فرمود: صاعقه ها به كسى كه ذكر خدا گويد و ذاكر است اصابت نكنند، گويد: من عرضكردم : ذاكر كيست ؟ فرمود: آنكه صد آيه بخواند.
9007- 3- (2) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مِیتَةِ الْمُؤْمِنِ قَالَ یَمُوتُ الْمُؤْمِنُ بِکُلِّ مِیتَةٍ یَمُوتُ غَرَقاً وَ یَمُوتُ بِالْهَدْمِ وَ یُبْتَلَی بِالسَّبُعِ وَ یَمُوتُ بِالصَّاعِقَةِ وَ لَا تُصِیبُ ذَاکِراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
اب-و بصير گويد: از حضرت صادق عليه السلام پرسيدم از مردن مؤ من ؟ فرمود: مؤ م-ن ب-ه-ر م-ردنى مى ميرد: بوسيله غرق شدن بميرد، به زير آور ماندن بميرد، به درنده دچ-ار گ-ردد، ب-ه ص-اع-ق-ه ب-م-ي-رد، ولى اي-ن ص-اع-ق-ه ب-ه ذك-ر ك-ن-ن-ده خ-داى عزوجل اصابت نكند (و نرسد).
9008- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عِیسَی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّ الصَّاعِقَةَ لَا تُصِیبُ ذَاکِراً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: صاعقه ها به كسى كه ذكر خدا گويد و ذاكر است اصابت نكنند
9009- 5- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الصَّاعِقَةَ تُصِیبُ الْمُؤْمِنَ وَ الْکَافِرَ وَ لَا تُصِیبُ ذَاکِراً.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود:صاعقه به مومن وکافر می رسد ولی به ذاکر خدا نمی رسد .
ص: 161
(1) 10 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاشْتِغَالِ بِذِکْرِ اللَّهِ عَمَّا سِوَاهُ مِنَ الْعِبَادَاتِ الْمُسْتَحَبَّةِ حَتَّی الدُّعَاءِ وَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ
باب مستحب است مشغول ذکر خدا باشد حتی نسبت به عبادات مستحبی ودعا وتلاوت قرآن .
9010- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ مَنْ شُغِلَ بِذِکْرِی عَنْ مَسْأَلَتِی أَعْطَیْتُهُ أَفْضَلَ مَا أُعْطِی مَنْ سَأَلَنِی.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: همانا خداى عزوجل فرمايد: هر كه بسبب ذكر من از درخواست و پ-رس-ش از م-ن س-رگرم شود (بطورى كه درخواست و حاجات خود را فراموش كند) باو بدهم بهتر از آنچه ميدهم بآنكس كه از من درخواست كند.(و ذكر من او را سرگرم نكرده ).
9011- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ لَیَکُونُ لَهُ الْحَاجَةُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیَبْدَأُ بِالثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- حَتَّی یَنْسَی حَاجَتَهُ فَیَقْضِیهَا اللَّهُ لَهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَسْأَلَهُ إِیَّاهَا.
******
ترجمه:
و ن-ي-ز آن ح-ض-رت ع-لي-ه الس-لام ف-رم-ود: ه-م-ان-ا ب-ن-ده اى ب-ه خ-داى ع-زوج-ل ح-اج-ت-ى دارد، و ب-ه ث-ن-اء و س-ت-اي-ش ب-ر خ-دا و ص-لوات ب-ر م-ح-م-د و آل م-حمد شروع كند تااينكه حاجت خود را فراموش كند (و سرگرم ثناء بر خدا و صلوات شود) پس خداوند حاجت او را بر آورد بى آنكه درباره آن درخواستى كرده باشد.
9012- 3- (5) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: اعْلَمُوا أَنَّ خَیْرَ أَعْمَالِکُمْ (عِنْدَ مَلِیکِکُمْ) (6) وَ أَزْکَاهَا وَ أَرْفَعَهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ وَ خَیْرَ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ ذِکْرُ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَی فَإِنَّهُ أَخْبَرَ عَنْ نَفْسِهِ فَقَالَ أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : بدانید بهترین اعمال و پاکترین و رفیع ترین کارها در درجات و بهترین چیزی که آفتاب بر آن می تابد (کنایه از بهترین چیز بر روی زمین)، ذکر خداوند است که خود فرموده: «أَنَا جَلِیسُ مَنْ ذَکَرَنِی؛ من همنشین کسی هستم که مرا ذکر کند»
9013- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ فِی بَصَائِرِ الدَّرَجَاتِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ
ص: 162
مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَزْدِیِّ عَنْ أَبِی عُثْمَانَ الْعَبْدِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قِرَاءَةُ الْقُرْآنِ فِی الصَّلَاةِ أَفْضَلُ مِنْ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ فِی غَیْرِ الصَّلَاةِ وَ ذِکْرُ اللَّهِ أَفْضَلُ (وَ الصَّدَقَةُ جُنَّةٌ) (1).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ دَالَّةٍ عَلَی تَفْضِیلِ بَعْضِ الْأَذْکَارِ عَلَی جَمِیعِ الْعِبَادَاتِ (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَرْجِیحِ الدُّعَاءِ عَلَی غَیْرِهِ مِنَ الْعِبَادَاتِ فَإِمَّا أَنْ یُخَصَّ بِمَا عَدَا الذِّکْرَ أَوْ یُحْمَلُ عَلَی اخْتِلَافِ الْحَالاتِ أَوِ الْأَشْخَاصِ أَوِ الْأَوْقَاتِ أَوْ عَلَی الْمُبَالَغَةِ أَوْ عَلَی أَنَّ أَفْعَلَ التَّفْضِیلِ لِإِثْبَاتِ أَصْلِ الْفَضْلِ أَوْ نَحْوِ ذَلِکَ وَ کَذَلِکَ جَمِیعُ مَا مَضَی وَ یَأْتِی مِنْ تَفْضِیلِ بَعْضِ الْعِبَادَاتِ عُمُوماً أَوْ خُصُوصاً إِذَا وُجِدَ لَهُ مُعَارِضٌ.
******
ترجمه:
حضرت علی علیه السلام : تلاوت قرآن درنماز بهتر است تلاوت آن درغیر نماز وذکر خدا از همه بهتر است .
می گویم : دربعضی از روایات آمده که بعضی از اذکار ازهمه عبادات بهتر است یا بعضی از اخبار دعا را برسایر عبادات ترجیح داده اند حالا یا منظور دعای استکه که ذکرنباشد یا حمل می شود اختلاف حالات شخص یا نسبت به افراد مختلف یا به زمانهای مختلف یامنظور مبالغه است یااینکه افعل تفضیل برای اثبات اصل فضیلت است .
(4) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ فِی النَّفْسِ وَ فِی السِّرِّ وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی الذِّکْرِ عَلَانِیَةً
باب مستحب است ذکرمخفی برذکر علنی ترجیح داده شود .
9014- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: لَا یَکْتُبُ الْمَلَکُ إِلَّا مَا سَمِعَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً (6) فَلَا یَعْلَمُ ثَوَابَ ذَلِکَ الذِّکْرِ فِی نَفْسِ الرَّجُلِ غَیْرُ اللَّهِ لِعَظَمَتِهِ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- فرشته نمی نویسد مگر آنچه به گوشش برسد که خداوند متعال فرمود: پروردگارت را در دل خود، از روی تضرّع و خوف، یاد کن. (اعراف/205) بنابراین، به جز خدای منّان، کسی ثواب این ذکر درونی را نمی داند، به خاطر عظمتی که این ذکر دارد.
ص: 163
9015- 2- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ ذَکَرَنِی سِرّاً ذَکَرْتُهُ عَلَانِیَةً.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع)، فرمود: هر كه مرا در نهانى ياد كند، او را آشكار ياد كنم.
9016- 3- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ الْخَصَّافِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِی السِّرِّ فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً إِنَّ الْمُنَافِقِینَ کَانُوا یَذْکُرُونَ اللَّهَ عَلَانِیَةً وَ لَا یَذْکُرُونَهُ فِی السِّرِّ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا یَذْکُرُونَ اللَّهَ إِلَّا قَلِیلًا (3).
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: هرکه در خفا و پنهانی به یاد خدای عزوجل بود، او بسیار ذکر خدا کرده است. و همانا منافقین، آشکارا و در میان مردم، به یاد حق بودند، اما تنها که می شدند با خدا خلوتی نداشتند پس خداوند فرمود: اینها ریا می کنند و جز اندکی خدا را به یاد نمی آوردند.
9017- 4- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ لِعِیسَی ع یَا عِیسَی اذْکُرْنِی فِی نَفْسِکَ أَذْکُرْکَ فِی نَفْسِی الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
خداوند فرمود : -ای عیسی! مرا در درون خودت یاد کن، تا تو را به یاد آورم
9018- 5- (5) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ کَانَ فِی غُزَاةٍ فَأَشْرَفُوا عَلَی وَادٍ فَجَعَلَ النَّاسُ یُهَلِّلُونَ وَ یُکَبِّرُونَ وَ یَرْفَعُونَ أَصْوَاتَهُمْ فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ ارْبَعُوا عَلَی أَنْفُسِکُمْ أَمَا إِنَّکُمْ لَا تَدْعُونَ أَصَمَّ وَ لَا غَائِباً وَ إِنَّمَا تَدْعُونَ سَمِیعاً قَرِیباً مَعَکُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6)
ص: 164
وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (1).
******
ترجمه:
در سفری همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم بوديم؛ هنگامی که از جايی بالا می رفتيم، «لااله الاالله» و «الله اکبر» می گفتيم و صدای مان بلند می شد. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «ای مردم، بر خود رحم کنيد (و صدای تان را پايين بياوريد)؛ زيرا شخصِ ناشنوا و غايبی را نمی خوانيد؛ بلکه الله با شما بوده و شنوایِ نزديک است».
(2) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ فِی الْغَافِلِینَ
باب استحباب ذکر گفتن درجمع افراد غافل
9019- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الذَّاکِرُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْغَافِلِینَ کَالْمُقَاتِلِ فِی الْمُحَارِبِینَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام می فرمایند : ذاکر خدا بین غافلین مانند رزمنده ای است که در برابر دشمن در جنگ ایستاده ،
9020- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذَاکِرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْغَافِلِینَ کَالْمُقَاتِلِ عَنِ الْفَارِّینَ وَ الْمُقَاتِلُ عَنِ الْفَارِّینَ لَهُ الْجَنَّةُ.
أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله : ( کسی که در میان اهل غفلت، خدا را یاد می کند مانند کسی است که در بین فرار کنندگان می جنگد و فرار نمی کند و کسی که در بین فرارکنندگان می جنگد، وارد بهشت می شود.
9021- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ أَبِی ذَرٍّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: یَا أَبَا ذَرٍّ الذَّاکِرُ فِی الْغَافِلِینَ کَالْمُقَاتِلِ فِی الْفَارِّینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله خطاب به ابوذر فرمودند : ( کسی که در میان اهل غفلت، خدا را یاد می کند مانند کسی است که در بین فرار کنندگان می جنگد و فرار نمی کند
ص: 165
(1) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ فِی السُّوقِ وَ عِنْدَ الصَّبَاحِ وَ الْمَسَاءِ وَ بَعْدَ الصُّبْحِ وَ الْعَصْرِ
باب استحباب ذکر خدا دربازار ودرصبح وشب وبعد نماز صبح و عصر
9022- 1- (2) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ فِی السُّوقِ مُخْلِصاً عِنْدَ غَفْلَةِ النَّاسِ وَ شُغُلِهِمْ بِمَا فِیهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- مَغْفِرَةً لَمْ تَخْطُرْ عَلَی قَلْبِ بَشَرٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی التِّجَارَةِ (4) وَ غَیْرِهَا (5) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْمَقْصُودِ فِی التَّعْقِیبِ (6) وَ فِی الدُّعَاءِ (7).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اگر كسى در بازار ، هنگامى كه ديگر مردمان [از ياد خدا ]غافلند و سرگرم كار خود هستند ، به ياد خدا باشد، خداوند هزار حسنه برايش منظور دارد، و در روز رستاخيز چنان او را بيامرزد كه به ذهن هيچ كس خطور نكرده باشد .
(8) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ عِنْدَ غَفْلَةِ الْقَلْبِ وَ سَهْوِهِ
باب استحباب ذکرخدا وقتی دل انسان دچار غفلت وفراموشی شده
9023- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ صَالِحِ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ: زَامَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فَقَالَ لِی اقْرَأْ فَافْتَتَحْتُ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ- فَقَرَأْتُهَا فَرَقَّ وَ بَکَی ثُمَّ قَالَ یَا أَبَا أُسَامَةَ- ارْعَوْا (10) قُلُوبَکُمْ ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ احْذَرُوا النَّکْتَ فَإِنَّهُ یَأْتِی عَلَی الْقَلْبِ تَارَاتٌ أَوْ سَاعَاتٌ الشَّکُّ مِنْ
ص: 166
صَبَّاحٍ لَیْسَ فِیهِ إِیمَانٌ وَ لَا کُفْرٌ شِبْهَ الْخِرْقَةِ الْبَالِیَةِ أَوِ الْعَظْمِ النَّخِرِ یَا أَبَا أُسَامَةَ أَ لَسْتَ رُبَّمَا تَفَقَّدْتَ قَلْبَکَ فَلَا تَذْکُرُ بِهِ خَیْراً وَ لَا شَرّاً وَ لَا تَدْرِی أَیْنَ هُوَ قَالَ قُلْتُ: بَلَی إِنَّهُ لَیُصِیبُنِی وَ أَرَاهُ یُصِیبُ النَّاسَ قَالَ أَجَلْ لَیْسَ یَعْرَی مِنْهُ أَحَدٌ قَالَ فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ احْذَرُوا النَّکْتَ فَإِنَّهُ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَیْراً نَکَتَ إِیمَاناً وَ إِذَا أَرَادَ بِهِ غَیْرَ ذَلِکَ نَکَتَ غَیْرَ ذَلِکَ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
ابو اسامه گويد:در سفرى با امام صادق عليه السّلام هم كجاوه بودم به من فرمود:قرآن بخوان،قرآن را گشودم و سوره اى خواندم،حضرت رقّت نمود و گريه كرد
سپس فرمود:اى ابو اسامه دل هايتان را با ياد خدا زنده نگه داريد و از وسوسه ها بپرهيزيد زيرا اوقاتى بر دل ها مى گذرد كه نه ايمان دارد و نه كفر،همانند چيزهاى فرسوده و استخوان هاى پوسيده است.
اى ابو اسامه!آيا احساس نكرده اى كه حالاتى بر قلب تو عارض مى گردد كه نه خيرى و نه شرى در آن نمى يابى؟و نمى دانى علت آن چيست؟
عرض كردم:آرى چنين حالى بر من و ديگران عارض مى شود.
فرمود:آرى هيچ كس از چنين حالى بيرون نيست وقتى كه چنين حالى بر شما عارض گرديد خدا را به ياد آوريد و از وسوسه ها بپرهيزيد.
زيرا هرگاه خدا خير بنده اى را بخواهد كه بنده با اراده خود به خدا توجه نموده باشد،ايمان را به او الهام نمايد و هرگاه غير از اين را بخواهد و بنده غير از آن را با اراده خود خواسته باشد غير از ايمان را به او الهام نمايد!
9024- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَا مِنْ عَبْدٍ سَلَکَ وَادِیاً فَیَبْسُطُ کَفَّیْهِ فَیَذْکُرُ اللَّهَ وَ یَدْعُو إِلَّا مَلَأَ اللَّهُ ذَلِکَ الْوَادِیَ حَسَنَاتٍ فَلَیَعْظُمُ ذَلِکَ الْوَادِی أَوْ لَیَصْغُرُ.
******
ترجمه:
سکونى از امام صادق (ع)، و آن حضرت از پدران بزرگوارش از امیر مؤمنان على (ع) روایت کرده است که رسول خدا (ص) فرمود: هیچ بنده اى نیست که از دره اى بگذرد و دستهایش را بگشاید و خدا را دعا کند، مگر آنکه خداوند آن دره را به هر اندازه اى که باشد براى او پر از حسنات مى کند.
(5) 16 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ اللَّهِ عِنْدَ الْوَسْوَسَةِ وَ حَدِیثِ النَّفْسِ
باب درزمان وسوسه وحدیث نفس (حرف زدن با خود) ذکرخدا مستحب است .
9025- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّهُ یَقَعُ فِی قَلْبِی أَمْرٌ عَظِیمٌ فَقَالَ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- قَالَ
ص: 167
جَمِیلٌ فَکُلَّمَا وَقَعَ فِی قَلْبِی شَیْ ءٌ قُلْتُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَیَذْهَبُ عَنِّی.
******
ترجمه:
جميل بن دراج گويد: بحضرت صادق عليه السّلام عرضكردم: در دلم چيز بزرگى آمده؟ فرمود: بگو لا اله الا اللّٰه. جميل گويد: هر گاه در دلم چيزى مى آمد مى گفتم: لا اله الا اللّٰه آن چيز از دلم بيرون ميرفت.
9026- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْیَسَعِ دَاوُدَ الْأَبْزَارِیِّ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ رَجُلًا أَتَی رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی نَافَقْتُ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا نَافَقْتَ وَ لَوْ نَافَقْتَ مَا أَتَیْتَنِی تُعْلِمُنِی مَا الَّذِی رَابَکَ أَظُنُّ الْعَدُوَّ الْحَاضِرَ أَتَاکَ فَقَالَ لَکَ مَنْ خَلَقَکَ فَقُلْتَ اللَّهُ خَلَقَنِی فَقَالَ لَکَ مَنْ خَلَقَ اللَّهَ فَقَالَ إِی وَ الَّذِی بَعَثَکَ بِالْحَقِّ لَکَانَ کَذَا فَقَالَ إِنَّ الشَّیْطَانَ أَتَاکُمْ مِنْ قِبَلِ الْأَعْمَالِ فَلَمْ یَقْوَ عَلَیْکُمْ فَأَتَاکُمْ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ لِکَیْ یَسْتَزِلَّکُمْ فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ فَلْیَذْکُرْ أَحَدُکُمُ اللَّهَ وَحْدَهُ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام فرمودند: مردی نزد رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم آمد و عرض کرد: ای رسول خدا، من منافق شدم. 😭
حضرت فرمودند:به خدا سوگند تو منافق نشده ای!
اگر منافق بودی نزد من نمی آمدی که مرا به آن آگاه کنی.
چه چیز تو را به شک انداخته است؟
به گمانم آن دشمن حاضر به خاطرت آمده
و به تو گفته است: چه کسی تو را آفریده؟
تو گفتی: خدا مرا آفریده است.
پس به تو گفته است:
چه کسی خدا را آفریده است؟
عرض کرد: آری، به آن که تو را به راستی فرستاده است سوگند که چنین است که می گویی! پیامبر فرمودند:همانا شیطان از راه کردارهای شما (و جلوگیری شما از اعمال نیک) نزدتان آید و بر شما دست نمی یابد. پس از این راه به سراغتان می آید تا شما را بلغزاند. و هرگاه چنین شد، هرکدام از شما (که برایش چنین رخ داد) خدا را به یگانگی یاد کند، (خیالات شیطانی برطرف می گردد).
9027- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: شَکَا قَوْمٌ إِلَی النَّبِیِّ ص لَمَماً یَعْرِضُ لَهُمْ لَأَنْ تَهْوِیَ بِهِمُ الرِّیحُ أَوْ یُقَطَّعُوا أَحَبُّ إِلَیْهِمْ مِنْ أَنْ یَتَکَلَّمُوا بِهِ إِلَی أَنْ قَالَ فَقَالَ وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إِنَّ ذَلِکَ لَصَرِیحُ الْإِیمَانِ فَإِذَا وَجَدْتُمُوهُ فَقُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ- وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
******
ترجمه:
مردی از وسوسه هایی که به ذهنش خطور می کرد، به امام جواد علیه السلام شکایت کرد. آن حضرت در پاسخ او نوشتند: عده ای نیز از وسوسه های ذهنی خود به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم شکایت کردند؛
😓وسوسه هایی که دوست داشتند باد، آنان را به جاهای دوردست پرتاب کند😦 و یا قطعه قطعه شوند،😮 اما آنها را به زبان نیاورند؛تا آنجا که فرمودند : «سوگند به آن که جانم در دست اوست،
این همان ایمان_ناب است.
هرگاه با این وسوسه ها رو به رو شدید،
بگویید: آمنا بالله ورسوله ولا حول ولا قوه إلا بالله؛ به خدا و پیامبرش ایمان آورده ایم و هیچ نیرو و توانی نیست، مگر به خدا.
9028- 4- (3) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْوَسْوَسَةِ وَ إِنْ کَثُرَتْ فَقَالَ لَا شَیْ ءَ فِیهَا تَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام - در پاسخ به سؤال از وسوسه زياد - فرمود: اشكالى ندارد. مى گويى: «لا اله الاّ اللّه »
ص: 168
(1) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِابْتِدَاءِ بِالْبَسْمَلَةِ مُخْلِصاً لِلَّهِ مُقْبِلًا بِالْقَلْبِ إِلَیْهِ فِی کُلِّ فِعْلٍ صَغِیراً کَانَ أَوْ کَبِیراً وَ کُلِّ مَا یَحْزُنُ صَاحِبَهُ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِ التَّسْمِیَةِ عِنْدَ ذَلِکَم
باب مستحب است برای شروع هرکار چه کوچک وچه بزرگ وهرکاری که شخص را غمگین می کند باحال توجه بسم الله بگوید ومکروه است ترک بسم الله دراین مواقع .
9029- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی التَّوْحِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ یُوسُفَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَیَّارٍ وَ کَانَا مِنَ الشِّیعَةِ الْإِمَامِیَّةِ عَنْ أَبَوَیْهِمَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیِّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ أَنَا أَحَقُّ مَنْ سُئِلَ وَ أَوْلَی مَنْ تُضُرِّعَ إِلَیْهِ فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ کُلِّ أَمْرٍ صَغِیرٍ وَ عَظِیمٍ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ بِاللَّهِ الَّذِی لَا تَحِقُّ الْعِبَادَةُ لِغَیْرِهِ الْمُغِیثِ إِذَا اسْتُغِیثَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ حَزَنَهُ أَمْرٌ یَتَعَاطَاهُ فَقَالَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- وَ هُوَ مُخْلِصٌ لِلَّهِ وَ یُقْبِلُ بِقَلْبِهِ إِلَیْهِ لَمْ یَنْفَکَّ مِنْ إِحْدَی اثْنَتَیْنِ إِمَّا بُلُوغِ حَاجَتِهِ فِی الدُّنْیَا وَ إِمَّا یُعَدُّ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَ یُدَّخَرُ لَهُ لَدَیْهِ وَ مَا عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقَی لِلْمُؤْمِنِینَ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه در حدیثی فرمود : همانا اللَّه می فرماید : من سزاوارترین کسی هستم که مورد سؤال قرار گیرم و سزاوارترین کسی هستم که به سوی او تضرع شود، پس در آغاز هر امر کوچک و بزرگی «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» بگوئید، یعنی
: بر این امر از إلهی که عبادت برای غیر او سزاوار نیست و وقتی مورد استغاثه قرار گیرد فریادرس است، کمک می گیرم تا آنجا که رسول اکرم صلي الله عليه و آله فرمودند :هر كس كارى او را اندوهگين و به خود مشغول كند و او با اخلاص براى خدا بسم اللّه الرحمن الرحيم بگويد و با قلبش به سوى او رو كند، يكى از اين دو براى او خواهد بود: يادر دنيا به حاجتش مى رسد و يا حاجتش نزد پروردگار بوده و براى او ذخيره مى شود وآن براى مؤمنان ماندگارتر است.
9030- 2- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْعَسْکَرِیِّ ع قَالَ: بِسْمِ اللَّهِ أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی أُمُورِی کُلِّهَا بِاللَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع- وَ لَرُبَّمَا تَرَکَ بَعْضُ شِیعَتِنَا فِی افْتِتَاحِ أَمْرِهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- فَیَمْتَحِنُهُ اللَّهُ بِمَکْرُوهٍ لِیُنَبَّهَ عَلَی شُکْرِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ یُمْحَقَ وَصْمَةُ تَقْصِیرِهِ عِنْدَ تَرْکِهِ قَوْلَ بِسْمِ اللَّهِ قَالَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِعِبَادِهِ أَیُّهَا الْفُقَرَاءُ إِلَی رَحْمَتِی قَدْ أَلْزَمْتُکُمُ الْحَاجَةَ إِلَیَّ فِی کُلِّ حَالٍ وَ ذِلَّةَ الْعُبُودِیَّةِ فِی کُلِّ وَقْتٍ فَإِلَیَ
ص: 169
فَافْزَعُوا فِی کُلِّ أَمْرٍ تَأْخُذُونَ فِیهِ وَ تَرْجُونَ تَمَامَهُ وَ بُلُوغَ غَایَتِهِ فَقُولُوا عِنْدَ افْتِتَاحِ کُلِّ أَمْرٍ صَغِیرٍ أَوْ عَظِیمٍ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- أَیْ أَسْتَعِینُ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ بِاللَّهِ الْحَدِیثَ.
وَ
رَوَاهُ الْعَسْکَرِیُّ ع فِی تَفْسِیرِهِ إِلَی قَوْلِهِ عِنْدَ تَرْکِهِ قَوْلَ بِسْمِ اللَّهِ.
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ (1).
******
ترجمه:
حضرت عسکری علیه السلام : بسم الله یعنی درهمه کارهایم ازخداوند کمک می گیرم تا آنجا که امام صادق عليه السلام فرمودند : چه بسا كه يكى از شيعيان ما در آغاز كارى، بسم اللّه الرحمن الرحيم نمى گويد و به همين خاطر، خداوند، او را گرفتار چيزى ناخوشايند مى سازد تا به شكر و ثناى الهى متوجّه گردد و كوتاهى اش را در گفتن بسم اللّه ، جبران كند. پس خدای جلّ جلاله به بندگانش فرمود که ای کسانی که به سوی رحمت من فقیر و محتاجید، به درستی که من حاجت به سوی خود را بر شما در هر حالی و همچنین خواری بندگی را در هر وقتی الزام کرده ام. پس در هر کاری که در آن شروع می کنید و تمام و بلوغ غایت و پایان آن را امید دارید،پس درشروع هرکاری چه کوچک یابزرگ بگوئیدبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ یعنی دراین کار ازخداوند کمک می گیرم .
انجا
9031- 3- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُکُمْ وَ لَمْ یُسَمِّ کَانَ لِلشَّیْطَانِ فِی وُضُوئِهِ وَ صَلَاتِهِ (3) شِرْکٌ وَ إِنْ أَکَلَ أَوْ شَرِبَ أَوْ لَبِسَ وَ کُلَّ شَیْ ءٍ صَنَعَهُ یَنْبَغِی لَهُ أَنْ یُسَمِّیَ عَلَیْهِ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ کَانَ لِلشَّیْطَانِ فِیهِ شِرْکٌ.
وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْعَلَاءِ عَنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام :هر گاه يكى از شما وضو بگيرد و بسم اللّه الرحمن الرحيم نگويد. شيطان در آن شريك است و اگر غذا بخورد و آب بنوشد يا لباس بپوشد و هر كارى كه بايد نام خدا را برآن جارى سازد، انجام دهد و چنين نكند، شيطان در آن شريك است.
9032- 4- (4) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ ع فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ إِنْ رَأَیْتَ أَنْ تُعَرِّفَنِی ذَنْبِیَ الَّذِی امْتُحِنْتُ بِهِ فِی هَذَا الْمَجْلِسِ فَقَالَ تَرْکُکَ حِینَ جَلَسْتَ أَنْ تَقُولَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ- إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حَدَّثَنِی عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَّهُ قَالَ کُلُّ أَمْرٍ ذِی بَالٍ لَا یُذْکَرُ بِسْمِ اللَّهِ فِیهِ فَهُوَ أَبْتَرُ.
ص: 170
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثِ الْقِرَاءَةِ وَ غَیْرِهَا (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
کسی بر امام علی (علیه السلام) وارد شد و گفت: «ای امیرمؤمنان! اگر می خواهی به من فایده رسانی و مرا آموزش دهی؛ به من آن گناهی را که برایش در این مجلس گرفتار بلا شدم بشناسان تا بدان باز نگردم»؟ فرمود: «آن این بود که هنگام نشستن بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ نگفتی آیا ندانستی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از جانب خدای عزّوجلّ به من فرمود: «هرکار مهمّی که در آن بسم الله گفته نشود دنباله بریده شود»
(3) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحْمِیدِ کُلَّ یَوْمٍ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ سِتِّینَ مَرَّةً وَ کَذَا کُلَّ لَیْلَةٍ
باب مستحب است درهرروز وشب بطورجداگانه 360 مرتبه الحمد لله بگوید .
9033- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ الْأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ أَنْ تُحَمِّدَهُ (5).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ : خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم کدام اعمال پیش خداوند بهترین کار است ؟ فرمودند : اینکه خدا را حمد کنی .
9034- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَنْبَارِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُحَمِّدُ اللَّهَ فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلَاثَمِائَةِ مَرَّةٍ وَ سِتِّینَ مَرَّةً عَدَدَ عُرُوقِ الْجَسَدِ یَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً عَلَی کُلِّ حَالٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : رسول اکرم صلی الله علیه وآله درهر روز 360 مرتبه بتعداد رگهای بدن خداوند را حمد می کردند ومی گفتند الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً عَلَی کُلِّ حَالٍ.
9035- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ فِی ابْنِ آدَمَ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ سِتِّینَ عِرْقاً مِنْهَا مِائَةٌ وَ ثَمَانُونَ مُتَحَرِّکَةٌ وَ مِنْهَا مِائَةٌ وَ ثَمَانُونَ سَاکِنَةٌ فَلَوْ سَکَنَ الْمُتَحَرِّکُ لَمْ یَنَمْ وَ لَوْ تَحَرَّکَ السَّاکِنُ لَمْ یَنَمْ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 171
إِذَا أَصْبَحَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً عَلَی کُلِّ حَالٍ ثَلَاثَمِائَةٍ وَ سِتِّینَ مَرَّةً وَ إِذَا أَمْسَی مِثْلَ ذَلِکَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْمِیثَمِیِّ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) رسول خدا (فرمود: «در بنی آدم سیصدوشصت رگ بوده که صدوهشتاد رگ متحرّک و صدوهشتاد رگ دیگر ساکن می باشند، اگر رگ های متحرّک ساکن شده و یا بالعکس رگ های ساکن متحرّک گردند شخص را خواب نمی برد و رسول خدا (هر صبح و شام به شکرانه سالم بودن رگ ها سیصدوشصت مرتبه می فرمود: الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِینَ.
(2) 19 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّحْمِیدِ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ کُلَّ صَبَاحٍ وَ مَسَاءٍ
باب مستحب است چهار مرتبه حمد خداوند درهرصبح وشب
9036- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ الْعَبَّاسِ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ أَبِی مَسْعُودٍ (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ أَرْبَعَ مَرَّاتٍ إِذَا أَصْبَحَ- الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ یَوْمِهِ وَ مَنْ قَالَهَا إِذَا أَمْسَی فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ لَیْلَتِهِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) هرکس که هنگام دخول در صبح، چهار مرتبه بگوید: الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِینَ شکر آن روز را انجام داده و هرکس هنگام دخول در شب آن را بگوید؛ شکر شبش را ادا کرده است.
ص: 172
(1) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَوْلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ
باب مستحب است گفتن الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ
9037- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ- شَغَلَ کُتَّابَ السَّمَاءِ قُلْتُ وَ کَیْفَ یَشْغَلُ کُتَّابَ السَّمَاءِ قَالَ یَقُولُونَ اللَّهُمَّ إِنَّا لَا نَعْلَمُ الْغَیْبَ فَقَالَ (3) اکْتُبُوهَا کَمَا قَالَهَا عَبْدِی وَ عَلَیَّ ثَوَابُهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
از حضرت صادق-عليه السّلام-روايت شده است كه رسول خدا-صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم-فرمود: «هر كس بگويد:الحمد للّٰه كما هو اهله(يعنى آن گونه ستايشى مخصوص خداست كه او سزاوار آن است)،نويسندگان آسمانى را از نوشتن بازداشته،مى گويند:خدايا!ما كه غيب نمى دانيم،خداوند متعال مى فرمايد: همان گونه كه بنده ام گفته بنويسيد،من خودم پاداشش را بر عهده مى گيرم».
(5) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ حَمْدِ اللَّهِ عِنْدَ النَّظَرِ فِی الْمِرْآةِ
باب مستحب است حمد خدا وقتی شخص درآینه نگاه می کند
9038- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَوْجَبَ الْجَنَّةَ لِشَابٍّ کَانَ یُکْثِرُ النَّظَرَ فِی الْمِرْآةِ فَیُکْثِرُ حَمْدَ اللَّهِ عَلَی ذَلِکَ.
******
ترجمه:
مسعدة بن صدقه گويد حضرت صادق از پدرانش عليهم السّلام از پيغمبر اكرم صلّى اللّٰه عليه و اله و سلّم روايت كرد كه آن حضرت فرموده:خداوند بزرگ لازم ميكند بهشت را بر آن جوانى كه در آئينه زياد نگاه كند،و در هر مرتبه حمد الهى را براى نعمت جوانى بجاى آورد.
ص: 173
(1) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ حَمْدِ اللَّهِ عِنْدَ تَظَاهُرِ النِّعَمِ
باب مستحب است حمد زیاد وقتی نعمتهای مختلف بر انسان زیاد می شود
9039- 1- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ ظَهَرَتْ عَلَیْهِ النِّعَمُ فَلْیُکْثِرِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سكونى از امام صادق (عليه السلام ) روايت كند كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) فرمود: هر كه نعمت بر اوآشكار گشت (و متنعم به نعم الهى گشت ) بايد زياد ذكر (الحمدلله ) را بگويد،
9040- 2- (3) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ ابْنِ الْجِعَابِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْعَنْبَرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَمْرِو بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَةَ عَنْ بَشِیرِ بْنِ کَعْبٍ عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ نِصْفُ الْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَمْلَؤُهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ نصف میزان است و گفتن الحمد لله آنر پرمی کند .
9041- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ وَاقِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَی عَبْدٍ بِنِعْمَةٍ بَالِغَةً مَا بَلَغَتْ فَحَمِدَ اللَّهَ عَلَیْهَا إِلَّا کَانَ حَمْدُهُ لِلَّهِ أَفْضَلَ مِنْ تِلْکَ النِّعْمَةِ وَ أَعْظَمَ وَ أَوْزَنَ.
******
ترجمه:
هيثم بن واقد نقل مى كند كه از امام صادق عليه السّلام شنيده است كه فرمود:خداوند به بنده اى نعمتى-به هر بزرگى و زيادى كه باشد-عنايت نكرده و آن بنده به خاطر آن نعمت خداى را سپاس گفته است مگر اينكه آن سپاسگزارى برتر از همان نعمت براى او خواهد بود.
9042- 4- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الطَّاعِمُ
ص: 174
الشَّاکِرُ لَهُ أَجْرُ الصَّائِمِ الْمُحْتَسِبِ وَ الْمُعَافَی الشَّاکِرُ مِثْلُ الْمُبْتَلَی الصَّابِرِ.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : سيرِ سپاسگزار، اجرش همانند روزه دارى است كه براى خدا گرسنگى مى كشد ، تندرستِ سپاسگزار همانند آن اجرى را دارد كه بيمارِ شكيبا ،
9043- 5- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ بَکْرِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا إِسْحَاقُ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَی عَبْدٍ نِعْمَةً فَعَرَفَهَا بِقَلْبِهِ وَ جَهَرَ بِحَمْدِ اللَّهِ عَلَیْهَا فَفَرَغَ مِنْهَا حَتَّی یُؤْمَرَ لَهُ بِالْمَزِیدِ.
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از حضرت صادق عليه السّلام كه فرمود اى اسحاق خداوند متعال به بنده خود نعمتى كه داده اگر معرفت قلبى و شناخت واقعى نسبت به آن نعمت داشته باشد و با زبان حق شكر آن نعمت را انجام دهد شكرش كه تمام شد دستور افزايش نعمت صادر مى شود.
9044- 6- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ شُکْرُ کُلِّ نِعْمَةٍ وَ إِنْ عَظُمَتْ أَنْ تَحْمَدَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام : شکرهرنعمت ولو بزرگ باشد اینستکه خداوند را حمد بگوئ .
9045- 7- (3) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَظَاهَرَتْ عَلَیْهِ النِّعَمُ فَلْیَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ- وَ مَنْ أَلَحَّ عَلَیْهِ الْفَقْرُ فَلْیُکْثِرْ مِنْ قَوْلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- فَإِنَّهُ کَنْزٌ مِنْ کُنُوزِ الْجَنَّةِ وَ فِیهِ شِفَاءٌ مِنِ اثْنَیْنِ وَ سَبْعِینَ دَاءً أَدْنَاهَا الْهَمُّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند:هرکس پیاپی به او نعمت رسید،
« الحمد لله رب العالمین» بگوید و
هرکس فقر بر او فشار آورد،
جمله «لا حول ولا قوه إلا بالله العلی العظیم»
را زیاد بگوید؛ چرا که گنجی از گنج های بهشت است
و هفتاد و دو درد را شفا می بخشد که
کمترین آنها، نگرانی است.
ص: 175
9046- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (عَنْ أَبِیهِ) (3) عَنْ یَاسِرٍ الْخَادِمِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: مَثَلُ الِاسْتِغْفَارِ مَثَلُ وَرَقٍ عَلَی شَجَرَةٍ تُحَرَّکُ فَیَتَنَاثَرُ وَ الْمُسْتَغْفِرُ مِنْ ذَنْبٍ وَ یَفْعَلُهُ کَالْمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ.
******
ترجمه:
حضرت رضا عليه السّلام فرمود: مثل استغفار (و ريختن گناهان بسبب آن) چون برگى است بر درختى كه (در فصل پائيز آن درخت) بجنبد و آن برگ بريزد، و كسى كه از گناهى استغفار كند و باز آن را انجام دهد مانند كسى است كه پروردگار خود را مسخره كند.
9047- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُ الدُّعَاءِ الِاسْتِغْفَارُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : بهترین دعا استغفار است .
9048- 3- (5) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَکْثَرَ الْعَبْدُ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ رُفِعَتْ صَحِیفَتُهُ وَ هِیَ تَتَلَأْلَأُ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه اسلام می فرمایند :هرگاه بنده ای فراوان استغفار نماید صحیفه اعمالش در حالی که به درخشش آمده است به پیشگاه خدا بالا می رود .
9049- 4- (6) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کَثُرَتْ هُمُومُهُ فَعَلَیْهِ بِالاسْتِغْفَارِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : هرکس غم وغصه اش زیاد است پس باید زیاد استغفار کند .
9050- 5- (7) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی قَالَ: قَالَ ع إِنَّ لِلْقُلُوبِ صَدَأً کَصَدَإِ النُّحَاسِ فَاجْلُوهَا بِالاسْتِغْفَارِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : برای دل ها 💕،غبارگرفتن و سیاه شدنی است ، به مانند سیاهی دود🌫 ،پس دل هایتان را با استغفار جلا دهید
ص: 176
9051- 6- (1) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ أَکْثَرَ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ کُلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مِنْ کُلِّ ضِیقٍ مَخْرَجاً وَ رَزَقَهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ.
******
ترجمه:
پيامبر صلي الله عليه و آله:هر كس بسيار استغفار كند، خدا براى او از هر غمى گشايش، از هر تنگنايى رهايى و از جايى كه انتظار ندارد روزى مى دهد.
9052- 7- (2) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ (3) الْمُقْرِی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ أَبِی خَالِدٍ عَنِ الْعُتْبِیِّ عَنِ الشَّعْبِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع یَقُولُ الْعَجَبُ مِمَّنْ یَقْنَطُ وَ مَعَهُ الْمِمْحَاةُ قِیلَ وَ مَا الْمِمْحَاةُ قَالَ الِاسْتِغْفَارُ.
******
ترجمه:
شعبی می گوید شنیدم که حضرت امیر سلام الله علیه می گوید؛ تعجب است از کسی که نا امید می شود در حالی که پاک کن به همراه دارد، عرض شد؛ این پاک کن چیست؟ فرمودند؛ استغفار
9053- 8- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ (5) عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أُعْطِیَ أَرْبَعاً لَمْ یُحْرَمْ أَرْبَعاً مَنْ أُعْطِیَ الدُّعَاءَ لَمْ یُحْرَمِ الْإِجَابَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ الِاسْتِغْفَارَ لَمْ یُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ وَ مَنْ أُعْطِیَ التَّوْبَةَ لَمْ یُحْرَمِ الْقَبُولَ مِنْهُ وَ مَنْ أُعْطِیَ الشُّکْرَ لَمْ یُحْرَمِ الزِّیَادَةَ وَ ذَلِکَ فِی کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق علیه السلام فرمود ند : هر كه را چهار چيز بدهند، از چهار چيز محروم نماند. كسى را كه توفيق دعا دهند از اجابت محروم نماند و كسى را كه توفيق توبه دهند از پذيرفته شدن توبه محروم نماند و كسى را كه توفيق استغفار دهند از آمرزش محروم نماند و كسى را كه توفيق سپاسگزارى دهند از زيادت نعمت محروم نماند.
9054- 9- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ الْحُرِّ عَنْ مُعَاذِ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَذْکُرُهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَةً فَیَسْتَغْفِرُ مِنْهُ فَیُغْفَرُ لَهُ وَ إِنَّمَا ذَکَرَهُ لِیُغْفَرَ لَهُ وَ إِنَّ الْکَافِرَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام :گاهی مومن گناهی رامرتکب می شود وبعد بیست سال بیادش می افتد واستغفار می کند وبخشیده هم می شود وکافر کناه مرتکب می شود وهمان وقت آنرا فراموش می کند
9055- 10- (7) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ
ص: 177
صَبِیحٍ أَنَّ رَجُلًا أَتَی الْحَسَنَ ع فَشَکَا إِلَیْهِ الْجُدُوبَةَ فَقَالَ لَهُ الْحَسَنُ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ وَ أَتَاهُ آخَرُ فَشَکَا إِلَیْهِ الْفَقْرَ فَقَالَ لَهُ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ وَ أَتَاهُ آخَرُ فَقَالَ لَهُ ادْعُ اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَنِی ابْناً فَقَالَ اسْتَغْفِرِ اللَّهَ فَقُلْنَا لَهُ أَتَاکَ رِجَالٌ یَشْکُونَ أَبْوَاباً وَ یَسْأَلُونَ أَنْوَاعاً فَأَمَرْتَهُمْ کُلَّهُمْ بِالاسْتِغْفَارِ فَقَالَ مَا قُلْتُ ذَلِکَ مِنْ ذَاتِ نَفْسِی إِنَّمَا اعْتَبَرْتُ فِیهِ قَوْلَ اللَّهِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفَّاراً (1) الْآیَاتِ.
******
ترجمه:
مردى خدمت امام حسن مجتبى علیه السلام آمد و از قحطى و گرانى به آن حضرت شکایت نمود،پس حضرت به او فرمود:از خدا طلب آمرزش کن،و مرد دیگرى آمد و به آن حضرت از فقر و تهى دستى شکایت کرد،پس حضرت به او هم فرمود از خداوند جهت گناهان خود استغفار و طلب آمرزش نما،و مرد دیگرى آمد و به آن حضرت عرض کرد از خدا بخواه و دعا کن که خداوند پسرى به من لطف فرماید،پس به او هم فرمود:از خدا طلب آمرزش نما،پس ما«حضار مجلس»به آن حضرت عرض کردیم:مردانى چند خدمت شما آمدند و از گرفتاری هاى گوناگون شکایت داشتند و تقاضاى مختلفى نمودند و شما همه آن ها را به استغفار و طلب آمرزش امر فرمودى،پس حضرت فرمود:من این را از پیش خود نگفتم و همانا در این باره از فرموده خداوند در قرآن پند گرفتم و استفاده نمودم که خداوند فرموده:از پروردگار خود طلب آمرزش نمائید همانا او بسیار آمرزنده است
9056- 11- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ أَبَا جَعْفَرٍ ع وَ أَنَا عِنْدَهُ فَقَالَ إِنِّی کَثِیرُ الْمَالِ وَ لَیْسَ یُولَدُ لِی وَلَدٌ فَهَلْ مِنْ حِیلَةٍ قَالَ اسْتَغْفِرْ رَبَّکَ سَنَةً فِی آخِرِ اللَّیْلِ مِائَةَ مَرَّةٍ فَإِنْ ضَیَّعْتَ ذَلِکَ بِاللَّیْلَةِ فَاقْضِهِ بِالنَّهَارِ فَإِنَّ اللَّهَ یَقُولُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ (3) الْآیَةَ.
******
ترجمه:
مردی به امام محمد باقر (ع)عرض کرد: فدایت شوم.من ثروت فراوان دارم ولی فرزندی ندارم آیا چاره ای برایم هست که دارای فرزند شوم؟ فرمودند: آری به مدت یک سال صد بار آخر هر شب استغفار کن و اگر شب آن را انجام ندادی در روز قضایش به جا بیاور زیرا خدای تعالی می فرمایند : اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ
9057- 12- (4) وَرَّامُ بْنُ أَبِی فِرَاسٍ فِی کِتَابِهِ قَالَ: قَالَ ع أَکْثِرُوا الِاسْتِغْفَارَ إِنَّ اللَّهَ لَمْ یُعَلِّمْکُمُ الِاسْتِغْفَارَ إِلَّا وَ هُوَ یُرِیدُ أَنْ یَغْفِرَ لَکُمْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (5) وَ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (6) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : زياد استغفار كنيد؛ زيراخداوند عز و جل آمرزش خواهى را به شما ياد نداد، مگر براى اين كه مى خواهد شما را بيامرزد.
ص: 178
(1) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِغْفَارِ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً فِی کُلِّ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَ
باب مستحب است درهر مجلسی ولو کوتاه باشد بیست وپنج با استغفار کردن
9058- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ لَا یَقُومُ مِنْ مَجْلِسٍ وَ إِنْ خَفَّ حَتَّی یَسْتَغْفِرَ اللَّهَ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
از حدیثی است که از طریق زنجیره ای از روایات به دست آمده است. طلحه بن زید از امام صادق (ع) نقل می کند که پیامبر اسلام (ص) عادت داشت در صورتی که از یک مجلس بر می آمد، حتی اگر خواسته بود در آن مجلس بنشیند، برای 25 بار استغفار می کرد.
(5) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِغْفَارِ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ لَوْ مِنْ غَیْرِ ذَنْبٍ
باب استحباب هفتاد مرتبه استغفار درهر روز ولو گناهی نکرده باشد
9059- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَتُوبُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعِینَ مَرَّةً قَالَ قُلْتُ
ص: 179
کَانَ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ قَالَ کَانَ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ وَ أَتُوبُ إِلَی اللَّهِ أَتُوبُ إِلَی اللَّهِ سَبْعِینَ مَرَّةً.
أَقُولُ: وَ فِی أَحَادِیثَ أُخَرَ أَنَّهُ کَانَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ یَتُوبُ إِلَیْهِ مِنْ غَیْرِ ذَنْبٍ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (1).
******
ترجمه:
بدرستی، این حدیث از طریق زنجیره ای از روایات به دست آمده است که ابتدا از حضرت ابی عبدالله (علیه السلام) نقل می شود که پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) روزانه هفتاد بار از خداوند بخشش می طلبید و هفتاد بار به سوی او توبه می کردند. سپس آمده است که پیامبر (ص) فرموده است: "من بارها گفتم: «استغفر الله و اتوب الیه»." و در پایان بیان شده که حضرت پیامبر (ص) این عمل را انجام می دادند، نه برای گناهانی که انجام نداده بودند، بلکه به منظور تقویت روحیه در جهاد با نفس.
9060- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ حُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الِاسْتِغْفَارُ وَ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ خَیْرُ الْعِبَادَةِ وَ قَالَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ (5).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
این حدیث از طریق زنجیره ی روایتی به امام صادق (علیه السلام) نسبت داده می شود که فرمود: پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: "استغفار و اظهار این حقیقت که «لا اله الا الله» بهترین عبادت است." و خداوند فرموده است: "خدای عزیز و جبرئیل بدان که هیچ معبودی جز الله نیست و برای گناه خود استغفار کن."
ص: 180
(1) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ الِاسْتِغْفَارِ فِی السَّحَرِ وَ فِی الْوَتْرِ
باب استحباب استغفاردرسحر ودرنماز وتر
9061- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ أَنْ یُصِیبَ أَهْلَ الْأَرْضِ بِعَذَابٍ قَالَ لَوْ لَا الَّذِینَ یَتَحَابُّونَ بِجَلَالِی وَ یَعْمُرُونَ مَسَاجِدِی وَ یَسْتَغْفِرُونَ بِالْأَسْحَارِ لَوْلَاهُمْ لَأَنْزَلْتُ عَذَابِی.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ الْکُوفِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (3) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ الْفُضَیْلِ (4) عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ سَابِقٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (5) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدُّعَاءِ وَ الْقُنُوتِ (6) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
امام علی (علیه السلام) فرمود: "هنگامی که خداوند تصمیم به فرستادن عذابی برای مردم زمین می گیرد، فرمایش می فرماید: «اگر افرادی که به جلال من به یکدیگر محبت می کنند و مساجدم را ساخته و در زمان سحر استغفار کنند، نبودند، من عذابم را فرستاده بودم.»"
(8) 28 بَابُ حُکْمِ الِاسْتِغْفَارِ لِلْأَبَوَیْنِ الْکَافِرَیْنِ وَ الدُّعَاءِ لَهُمَا وَ لِلْکَافِرِ
باب حکم استغفار فرزند به والدین کافر ودعا کردن به آنها
9062- 1- (9) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 181
الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ مُسْلِمٍ وَ أَبَوَاهُ کَافِرَانِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَسْتَغْفِرَ لَهُمَا فِی الصَّلَاةِ قَالَ إِنْ کَانَ فَارَقَهُمَا صَغِیراً لَا یَدْرِی أَسْلَمَا أَمْ لَا فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ عَرَفَ کُفْرَهُمَا فَلَا یَسْتَغْفِرْ لَهُمَا وَ إِنْ لَمْ یَعْرِفْ فَلْیَدْعُ لَهُمَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدُّعَاءِ (1) وَ فِی صَلَاةِ الْجِنَازَةِ (2).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش امام موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل می کند که از امام سؤال کردم: "آیا برای یک مسلمان، که پدر و مادرش کافر هستند، اجازه استغفار در نماز مناسب است؟" امام موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود: "اگردر کودکی آنها را ازدست داده و نمی تواند تشخیص دهد که آیا آنها اسلام را پذیرفته بوده اند یا نه، در این صورت می توان برای آنها در نماز استغفار کرد. اما اگر می داند که آن دو نفر کافر بوده اند ، نباید برای آنها استغفار کند. اما اگر اطلاعی ندارد، بهتر است برای آنها دعا کند."
9063- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ ثَلَاثَةَ آلَافِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ ثَلَاثَةَ آلَافِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ ثَلَاثَةَ آلَافِ دَرَجَةٍ وَ یَخْلُقُ مِنْهَا طَائِراً فِی الْجَنَّةِ یُسَبِّحُ وَ کَانَ أَجْرُ تَسْبِیحِهِ لَهُ.
******
ترجمه:
این حدیث از زبان عبدالله بن سنان، از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: "هر کس بگوید: «سبحان الله و بحمده، سبحان الله العظیم و بحمده»، خداوند برای او سه هزار حسنه می نویسد، سه هزار گناه از او محو می کند، و سه هزار درجه برای او ارتقا می دهد، و برای او در بهشت یک پرنده می آفریند که تسبیح می کند، و پاداش تسبیح پرنده به او تعلق می گیرد."
9064- 2- (5) وَ فِی الْعِلَلِ وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْمِنْقَرِیِّ أَوْ غَیْرِهِ رَفَعَهُ قَالَ: قِیلَ لِلصَّادِقِ ع إِنَّ مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ خِفَّةَ عَارِضَیْهِ فَقَالَ وَ مَا فِی (6) هَذَا مِنَ السَّعَادَةِ إِنَّمَا السَّعَادَةُ خِفَّةُ مَاضِغَیْهِ بِالتَّسْبِیحِ.
******
ترجمه:
على بن ابراهيم منقرى يا غيرش مرفوعا نقل كرده كه محضر امام صادق عليه السّلام عرض شد:از سعادت مرد است كه گونه ها و لحيتين او سبك و متحرّك باشد كنايه از اين كه كه كثير الذّكر باشد. حضرت فرمودند:در اين براى مردم سعادت نبوده بلكه سبك بودن و تحرّك داشتن دو ماضغ مرد(دو ماضغ عبارت است از دو رگ در دو طرف چانه)به تسبيح علامت سعادت او است.
ص: 182
9065- 3- (1) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَابَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الطَّبَرِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ عَنْ خِرَاشٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ أَلْفَ أَلْفِ دَرَجَةٍ وَ مَنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ وَ مَنِ اسْتَغْفَرَ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ.
******
ترجمه:
از انس بن مالک نقل شده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: "هر کس بگوید: «سبحان الله و بحمده»، خداوند برایش یک میلیون حسنه می نویسد، یک میلیون گناه از او پاک می کند، و یک میلیون درجه برایش ارتقا می دهد. هر کس اضافه کند، خداوند برایش اضافه می کند؛ و هر کس آمرزش طلب کند، خداوند او را می آمرزد"
9066- 4- (2) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا قَالَ الْعَبْدُ سُبْحَانَ اللَّهِ فَقَدْ أَنِفَ لِلَّهِ وَ حَقٌّ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَنْصُرَهُ.
******
ترجمه:
با احمد بن محمد البرقی در کتاب "المحاسن"، که از طریق محمد بن مروان، از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده، روایت شده که فرمود: "پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمود: "هنگامی که بنده بگوید: «سبحان الله»،به خداوند نزدیک می شود وبرخداوند است که او را یاری نماید."
9067- 5- (3) وَ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَی عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ تَعَجُّبٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا طَائِراً أَخْضَرَ یَسْتَظِلُّ بِظِلِّ الْعَرْشِ یُسَبِّحُ فَیُکْتَبُ لَهُ ثَوَابُهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
از لیث بن مراد المرادی، معروف به ابوبصیر، نقل شده که او می گوید: من ازامام صادق علیه السلام شنیدم که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: "هر کس بدون تعجب سبحان الله بگوید، خداوند از آن (تسبیح) یک پرنده سبز آفتابی را آفریده که در سایهٔ عرش تسبیح می گوید و پاداش این عمل برای (آن شخص) تا روز قیامت نوشته می شود."
(5) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ وَ التَّسْبِیحِ وَ التَّحْمِیدِ وَ التَّهْلِیلِ مِائَةً مِائَةً کُلَّ یَوْمٍ
باب مستحب است درهرروز صد مرتبه تکبیر وتسبیح تحمید وتهلیل بگوید
9068- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ
ص: 183
أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ مِائَةِ رَقَبَةٍ وَ مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ سِیَاقِ مِائَةِ بَدَنَةٍ وَ مَنْ حَمَّدَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ مِنْ حُمْلَانِ مِائَةِ فَرَسٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِسُرُجِهَا وَ لُجُمِهَا وَ رُکُبِهَا وَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلًا ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا مَنْ زَادَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
پیامبر (ص) فرمود: هر کس صد مرتبه «الله اکبر» بگوید پاداش آن از آزاد کردن صد برده بیشتر است، و هر کس صد مرتبه «سبحان الله» بگوید از بردن صد قربانی در حج بهتر است، و هر کس صد مرتبه «الحمد لله» بگوید فضیلت آن از فرستادن صد اسب زین دار و دهنه دار و رکاب دار در راه خدا بیشتر است، و هر کس صد مرتبه «لا اله الا الله» بگوید عمل او در آن روز از تمام مردم بهتر است، مگر کسی که بر آن بیفزاید.
9069- 2- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ لِأُمِّ هَانِی مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کُلَّ یَوْمٍ کَانَ أَفْضَلَ مِمَّنْ سَاقَ مِائَةَ بَدَنَةٍ إِلَی بَیْتِ اللَّهِ الْحَرَامِ- وَ مَنْ حَمَّدَ اللَّهَ مِائَةَ تَحْمِیدَةٍ کَانَ أَفْضَلَ مِمَّنْ أَعْتَقَ مِائَةَ رَقَبَةٍ وَ مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ مِائَةَ تَکْبِیرَةٍ کَانَ أَفْضَلَ مِمَّنْ حَمَلَ عَلَی مِائَةِ فَرَسٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ بِسُرُجِهَا وَ لُجُمِهَا وَ مَنْ هَلَّلَ اللَّهَ مِائَةَ تَهْلِیلَةٍ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلًا یَوْمَ الْقِیَامَةِ- إِلَّا مَنْ قَالَ أَفْضَلَ مِنْ هَذَا.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده که به ام هانی فرمود: "هر کس صد بار سبحان الله بگوید هر روز، برتر از آن است که صد نفرشتر برای قربانی به بیت الله المکرمه ببرد؛ و هر کس صد بار حمد الله بگوید، برتر از آن است که صد بنده را آزاد کند؛ و هر کس صد بار الله اکبر بگوید، برتر از آن است که صد راس اسب آماده و مجهز برای جهاد در راه خدا بفرستد ؛ و هر کس صد بار لا اله الا الله بگوید، برترین عمل را برای روز قیامت انجام داده ، مگر کسیکه بهتر وبیش از او این ذکر را گفته باشد .
ص: 184
(1) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنَ التَّسْبِیحَاتِ الْأَرْبَعِ خُصُوصاً فِی الصَّبَاحِ وَ الْمَسَاءِ
باب مستحب است زیاد گفتن تسبیحات اربع خصوصا درهر صبح وشام
9070- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع التَّسْبِیحُ نِصْفُ الْمِیزَانِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ یَمْلَأُ الْمِیزَانَ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ یَمْلَأُ مَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: «تسبیح، نصف ترازو است و الحمد لله (بسیار) ترازو را پر می کند. و الله اکبر، آنچه بین آسمان و زمین است را پر می کند.»
9071- 2- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ ضُرَیْسٍ الْکُنَاسِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِرَجُلٍ إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ فَقُلْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- فَإِنَّ لَکَ إِنْ قُلْتَهُ بِکُلِّ تَسْبِیحَةٍ عَشْرَ شَجَرَاتٍ فِی الْجَنَّةِ مِنْ أَنْوَاعِ الْفَاکِهَةِ وَ هُنَّ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ.
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ مِثْلَهُ (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
ضریس الکناسی از امام باقر علیه السلام روایت کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله به یک مرد فرمود: "هنگامی که صبح و شام می شود، بگو: سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر، زیرا هر باری که این کلمات را بگویی بابت هر تسبیحی ، ده درخت در بهشت از انواع میوه به تو تعلق می یابد و آن ها جزء باقیات الصالحات هستند .
9072- 3- (6) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 185
مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَکْثِرُوا مِنْ قَوْلِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- فَإِنَّهُنَّ یَأْتِینَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- لَهُنَّ مُقَدِّمَاتٌ وَ مُؤَخِّرَاتٌ وَ مُعَقِّبَاتٌ وَ هُنَّ الْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ.
وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام نقل کرده که فرمود: "پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: بسیار بگوئید سبحان الله، و الحمد لله، و لا اله الا الله، و الله اکبر ، زیرا آن ها در روز قیامت به شما می رسند در حالی که برایشان پیشقراول ها و پشتیبانان و نجات بخش ها و پیگیری کنندگانی هست؛ و اینهایند «باقیات صالحات».
9073- 4- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی دَاوُدَ الْمُسْتَرِقِّ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَیْمُونٍ (3) عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْتَفَتَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ اتَّخِذُوا جُنَناً فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ أَ مِنْ عَدُوٍّ قَدْ أَظَلَّنَا قَالَ لَا وَ لَکِنْ مِنَ النَّارِ (فَقَالُوا مَا الْجُنَّةُ فَقَالَ) (4) قُولُوا سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
******
ترجمه:
از رسول الله ص روایت شده است که یکبار به اصحابشان فرمودند: سپرتان را بردارید.
گفتند: آیا دشمن حمله کرده است؟
فرمودند: خیر، لکن سپری در برابر آتش جهنم بردارید!
گفتند: یا رسول الله! چگونه سپر در برابر آتش برداریم؟
فرمودند: [با گفتنِ] سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ؛ که همانا روز قیامت اینها می آیند در حالی که برایشان پیشقراول ها و پشتیبانان و نجات بخش ها و پیگیری کنندگانی هست؛ و اینهایند «باقیات صالحات».
9074- 5- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ- غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ- غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ- غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی
ص: 186
الْجَنَّةِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ قُرَیْشٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنَّ شَجَرَنَا فِی الْجَنَّةِ لَکَثِیرٌ فَقَالَ نَعَمْ وَ لَکِنْ إِیَّاکُمْ أَنْ تُرْسِلُوا عَلَیْهَا نِیرَاناً (1) فَتُحْرِقُوهَا وَ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ- وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُمْ (2).
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَارُونَ الْفَامِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: "هر کس بگوید: «سبحان الله»، خدا یک درخت در بهشت برایش بکارد. و هر کس بگوید: «الحمد لله»، خدا یک درخت در بهشت برایش بکارد. و هر کس بگوید: «لا إله إلا الله»، خدا یک درخت در بهشت برایش بکارد. و هر کس بگوید: «الله أكبر»، خدا یک درخت در بهشت برایش بکارد."فردی از قریش گفت : "ای رسول خدا، درختان ما در بهشت بسیار است." پیامبر فرمود: "بله، اما مراقب باشید که آتشی بر آنها نفرستید."
9075- 6- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ أَیْضاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ وَ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ مِنْ غَیْرِ تَعَجُّبٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا طَائِراً لَهُ لِسَانٌ وَ جَنَاحَانِ یُسَبِّحُ اللَّهَ عَنْهُ فِی الْمُسَبِّحِینَ حَتَّی تَقُومَ السَّاعَةُ وَ مِثْلُ ذَلِکَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
******
ترجمه:
امام باقر علیه السلام می فرمایند: «هر کس بدون تعجب بگوید: "سبحان الله"، خداوند از آن تسبیح پرنده خلق می کند که زبان و بال داشته و او برای انجام تسبیحات بین مسبحین قرار می گیرد وبجای تا روز قیامت تسبیح می گوید و همچنین گفتن "الحمد لله" و "لا إله إلا الله" و "الله أكبر" نیز همین گونه است.»
9076- 7- (5) وَ فِی الْعِلَلِ وَ الْأَمَالِی بِإِسْنَادٍ یَأْتِی (6) قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- فَسَأَلُوهُ عَنِ الْکَلِمَاتِ الَّتِی اخْتَارَهُنَّ اللَّهُ لِإِبْرَاهِیمَ حَیْثُ بَنَی الْبَیْتَ- فَقَالَ النَّبِیُّ ص نَعَمْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- إِلَی أَنْ قَالَ الْیَهُودِیُّ أَخْبِرْنِی مَا جَزَاءُ قَائِلِهَا قَالَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ سُبْحَانَ اللَّهِ- سَبَّحَ مَعَهُ مَا دُونَ الْعَرْشِ فَیُعْطَی قَائِلُهَا عَشْرَ أَمْثَالِهَا وَ إِذَا قَالَ الْحَمْدُ
ص: 187
لِلَّهِ- أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِنِعَمِ الدُّنْیَا مَوْصُولًا بِنِعَمِ (1) الْآخِرَةِ وَ هِیَ الْکَلِمَةُ الَّتِی یَقُولُهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ إِذَا دَخَلُوهَا وَ یَنْقَطِعُ الْکَلَامُ الَّذِی یَقُولُونَهُ فِی الدُّنْیَا مَا خَلَا الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی دَعْواهُمْ فِیها سُبْحانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فِیها سَلامٌ وَ آخِرُ دَعْواهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ (2) وَ أَمَّا قَوْلُهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَالْجَنَّةُ جَزَاؤُهُ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ تَعَالَی هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ (3) یَقُولُ هَلْ جَزَاءُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِلَّا الْجَنَّةُ.
******
ترجمه:
جمعی از یهود به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مراجعه کردند و از او درباره کلماتی که خدا برای ابراهیم انتخاب کرده بود که با آن ها خانه خدا را بنا کرد، سوال کردند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: "بله، «سبحان الله»، «الحمد لله»، «لا إله إلا الله» و «الله أكبر»." یهودی پرسید: "به من بگو که پاداش گوینده این کلمات چیست؟" پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: "هنگامی که بنده «سبحان الله» می گوید، همه موجودات زیر عرش به همراه او تسبیح می کنند و پاداش گوینده این کلمه، ده برابر آن است. و هنگامی که «الحمد لله» می گوید، خداوند نعمت های دنیا را به او بخشیده و آن ها با نعمت های دنیا به او متصل می شود.واین کلمه است که اهل بهشت آن را می گویند هنگامی که به بهشت وارد می شوند و گفتاری که در دنیا می گفتند قطع می شود به جز تسبیح الحمد لله؛ و این است که خداوند می فرماید: "دعای آنها در آنجا: سُبْحَانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ در آنجا: سَلامٌ و آخرین دعای آنها: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ." و امّا پاداش گفتن لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بهشت است ، و این آیه : "هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسانُ" اشاره به همین مطلب است ؛ همان طور که می فرماید: "آیا جزای احسان جز احسان نیست؟" می گوید: آیا جزای لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ جز بهشت است؟
9077- 8- (4) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا أَرْبَعَةَ أَطْیَارٍ تُسَبِّحُهُ وَ تُقَدِّسُهُ وَ تُهَلِّلُهُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر علیه السلام فرمودند : کسیکه بگوید سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- خداوند چهار پرنده خلق می کند که تا قیامت تسبیح تقدیس وتهلیل می گویند
9078- 9- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ بَخِلَ مِنْکُمْ بِمَالٍ أَنْ یُنْفِقَهُ وَ بِالْجِهَادِ أَنْ یَحْضُرَهُ وَ اللَّیْلِ أَنْ یُکَابِدَهُ فَلَا یَبْخَلْ بِسُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * فرمودند : هرکس نسبت به خرج کردن مال و حضور درمیدان جنگ و بیداری شب بخیل باشد نسبت به گفتن سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.نباید بخیل باشد
9079- 10- (6) عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الْمُرْتَضَی فِی رِسَالَةِ الْمُحْکَمِ وَ الْمُتَشَابِهِ بِسَنَدٍ یَأْتِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَی السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَیْتُ فِیهَا قِیعَاناً وَ رَأَیْتُ فِیهَا مَلَائِکَةً یَبْنُونَ لَبِنَةً مِنْ ذَهَبٍ وَ لَبِنَةً مِنْ فِضَّةٍ وَ رُبَّمَا أَمْسَکُوا فَقُلْتُ لَهُمْ مَا لَکُمْ قَدْ أَمْسَکْتُمْ قَالُوا حَتَّی تَجِیئَنَا النَّفَقَةُ فَقُلْتُ وَ مَا نَفَقَتُکُمْ قَالُوا قَوْلُ الْمُؤْمِنِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا
ص: 188
إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- فَإِذَا قَالَ بَنَیْنَا وَ إِذَا سَکَتَ أَمْسَکْنَا.
******
ترجمه:
"رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: زمانی که من به سمت آسمان هدایت شدم، به بهشت وارد شدم و در آنجا چیزی مانند قیاعی دیدم و فرشتگانی را که ساخت و ساز می کردند، یک خشت از طلا و یک خشت از نقره. بعضی از آنها را دیدم که متوقف شده بودند، پس از آن سوال کردم: 'چرا متوقف شده اید؟' گفتند: 'تا که خرجی (مایه ی خرجی) بیاید.' پس پرسیدم: 'خرجی شما چیست؟' گفتند: 'گفتار مؤمن: سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أکبر. هنگامی که می گوید: می سازیم ، و هنگامی که سکوت می کند، متوقف می شویم.'"
9080- 11- (1) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی أَمَالِیهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنِ الْحَسَنِ (2) بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَی بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص مِثْلَهُ.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ مثل همین روایت را ازحضرت صادق * نقل کرده اند
9081- 12- (5) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَی السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَیْتُ فِیهَا قَصْراً مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ یُرَی دَاخِلُهَا مِنْ خَارِجِهَا وَ خَارِجُهَا مِنْ دَاخِلِهَا مِنْ ضِیَائِهَا وَ فِیهَا (بُنْیَانٌ مِنْ زَبَرْجَدٍ) (6) فَقُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ لِمَنْ هَذَا الْقَصْرُ فَقَالَ لِمَنْ أَطَابَ الْکَلَامَ وَ أَدَامَ الصِّیَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ تَهَجَّدَ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ ثُمَّ قَالَ أَ تَدْرِی مَا إِطَابُ الْکَلَامِ یَا عَلِیُّ- قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ- أَ تَدْرِی مَنْ أَدَامَ الصِّیَامَ قَالَ لَا قَالَ مَنْ صَامَ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ لَمْ یُفْطِرْ مِنْهُ یَوْماً
ص: 189
أَ تَدْرِی مَا إِطْعَامُ الطَّعَامِ قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ مَنْ طَلَبَ لِعِیَالِهِ مَا یَکُفُّ بِهِ وُجُوهَهُمْ عَنِ النَّاسِ وَ تَدْرِی مَنْ یَتَهَجَّدُ بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَامٌ قَالَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ مَنْ لَمْ یَنَمْ حَتَّی یُصَلِّیَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ وَ یَعْنِی بِالنَّاسُ نِیَامٌ الْیَهُودَ وَ النَّصَارَی- فَإِنَّهُمْ یَنَامُونَ فِیمَا بَیْنَهُمَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
رسول خدا صلی الله علیه وسلم گفت: "زمانی که من به سمت آسمان هدایت شدم، به بهشت وارد شدم و در آنجا قصری از یاقوت قرمز دیدم که نور از داخل آن به بیرون دیده می شد و از بیرون آن به داخل، و زیبایی و درخشش در آن حاکم بود، و در آنجا ساختمانی از زبرجد بود. پس پرسیدم: 'ای جبرئیل! این قصر برای کی است؟' گفت: 'برای کسی که گفتارش خوش بوده و روزه داشته و خوراک را به اشتراک گذاشته و شبانگاهان بیدار بوده، در حالی که مردم خوابیده اند.' سپس فرمود: 'آیا می دانی کی گفتارش خوش بوده ؟' علی علیه السلام گفت: 'خدا و پیامبرش بهتر می دانند.' رسول خدا صلی الله علیه وسلم گفت: 'هر کس بگوید: "سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أكبر"، آیا می دانی کی روزه را برقرار کرده؟' علی علیه السلام گفت: 'نه.' پس فرمود: 'کسیکه ماه رمضان را روزه گرفته و هیچ روزی از آن را افطار نکرده باشد است آیا می دانی اطعام طعام یعنی چه ؟ حضرت عرض کردند خدا ورسول بهتر می دانند . حضرت فرمودند : کسیکه تلا ش کند تا خانواده اش محتاج دیگران نباشد .آیا می دانی چه کسی شب زنده داربوده درحالیکه مردم خواب بوده اند ؟ حضرت عرض کردند : خدا ورسولش بهتر می دانند . حضرت فرمودند : کسیکه تا نماز عشاء را نخوانده نخوابد . ومنظوراز مردم خواب هستند یهود ونصارا هستند که معمولا درآن وقت خواب هستند .
9082- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ فُضَیْلٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ أَکْثِرُوا مِنَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ فَإِنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ مِنَ التَّهْلِیلِ وَ التَّکْبِیرِ.
******
ترجمه:
فُضَیْلٍ ازیکی ازدو امام علیهما السلام : زیاد الله اکبر و لا اله الا الله بگوئید زیرا هیچ چیزی نزد خدا محبوبتر از تهلیل و تکبیر نیست."
9083- 2- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی رَفَعَهُ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ یَعْقُوبَ الْقُمِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَمَنُ الْجَنَّةِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی (ثَوَابِ الْأَعْمَالِ) (6) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 190
الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ (1) بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (2) وَ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنْ رِبْعِیٍّ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ الْأَوَّلَ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : لا اله الا الله و الله اکبر بهای بهشت است
(5) 33 بَابُ کَرَاهَةِ أَنْ یُقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ بَلْ یُقَالُ مِنْ أَنْ یُوصَفَ
باب مکروه است بگوید خدا ازهرچیزی بزرگتر است بلکه باید بگوید خدا بزرگتر از آنستکه توصیف شود
9084- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مَرْوَکِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ جُمَیْعِ بْنِ عُمَیْرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ شَیْ ءٍ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقُلْتُ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ فَقَالَ وَ کَانَ ثَمَّ شَیْ ءٌ فَیَکُونَ أَکْبَرَ مِنْهُ فَقُلْتُ فَمَا هُوَ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُوصَفَ.
******
ترجمه:
ابْنِ عُمَیْرٍ : حضرت صادق * : (بنظرت ) الله اکبر یعنی چه ؟ عرض کردم یعنی ازهرچیزی بزرگتر است . فرمودند : پس باید (خدا ) چیزی باشد که ازهمه بزرگتر است . عرض کردم پس یعنی چه ؟ فرمودند : یعنی بزرگتر ازآنست که توصیف شود
9085- 2- (7) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَجُلٌ عِنْدَهُ اللَّهُ أَکْبَرُ فَقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَیِّ شَیْ ءٍ فَقَالَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع حَدَّدْتَهُ فَقَالَ الرَّجُلُ کَیْفَ أَقُولُ: قَالَ قُلِ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ أَنْ یُوصَفَ.
ص: 191
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی التَّوْحِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ (1)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَرْوَکِ بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ جُمَیْعِ بْنِ عُمَیْرٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
کسی درحضور حضرت صادق * گفت الله اکبر حضرت گفتند : خدا از چه چیزی بزرگتر است ؟ عرض کرد ازهرچیزی حضرت فرمودند : خدا رامحدود کرده ای شخص گفت : پس چگونه بگویم ؟ فرمودند : بگو خدا بزرگتر ازآنست که توصیف شود
9086- 3- (2) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ عِنْدَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ إِلَی أَنْ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ مِنْ خَلْقِهِ اللَّهُ أَکْبَرُ مِمَّا أَخَافُ (3) وَ أَحْذَرُ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ قَدْ وَرَدَ فِی أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ أَنَّ اللَّهَ أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ هِیَ مَحْمُولَةٌ عَلَی الْجَوَازِ مَعَ قَصْدِ الْمَعْنَی الصَّحِیحِ.
******
ترجمه:
أَبِی بَصِیرٍ ازحضرت صادق * درکنارحجرالاسود دعای را ذکر کردند تا آنجا که فرمودند : خدابزرگتر از مخلوقات است خدا بزرگتر ازچیزی استکه من ازآن می ترسم .
می گویم : درروایات زیادی آمده الله اکبر من کل شیئ که حمل می شود برجواز البته با توجه به معنای صحیح آن .
(4) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ اخْتِیَارِهَا عَلَی مَا سِوَاهَا
باب زیاد صلوات فرستادن برحضرت محمد واهل بیت ایشان علیه وعلیهم السلام وترجیح آن بردیگر اذکار
9087- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: مَا فِی الْمِیزَانِ شَیْ ءٌ أَثْقَلَ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَتُوضَعُ أَعْمَالُهُ فِی الْمِیزَانِ فَتَمِیلُ بِهِ فَیُخْرِجُ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ الصَّلَاةَ عَلَیْهِ فَیَضَعُهَا فِی مِیزَانِهِ فَتَرْجَحُ.
******
ترجمه:
«محمد بن مسلم»از امام باقر يا امام صادق-عليهما السّلام-روايت كرده است كه فرمود: «چيزى در ترازوى اعمال،سنگين تر از صلوات بر محمد و آل محمد نيست(در قيامت)اعمال فردى(بدون صلواتش)را مى آورند و در ميزان قرار مى دهند مى بينند سبك است،آنگاه پيامبر اكرم صلواتها را آورده در ميزان اين فرد قرار مى دهد كه موجب سنگينى آن مى گردد».
9088- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ
ص: 192
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ارْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود: به من به آواز بلند صلوات بفرستيد،زيرا كه آن نفاق را بر طرف كند.
9089- 3- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الصَّلَاةُ عَلَیَّ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ.
******
ترجمه:
رسول خدا(صلّى الله عليه و آله)فرمود: صلوات برمن واهل بیتم نفاق را بر طرف كند.
9090- 4- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ وَ حُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِذَا ذُکِرَ النَّبِیُّ ص فَأَکْثِرُوا الصَّلَاةَ عَلَیْهِ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ صَلَاةً وَاحِدَةً صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ أَلْفَ صَلَاةٍ فِی أَلْفِ صَفٍّ مِنَ الْمَلَائِکَةِ وَ لَمْ یَبْقَ شَیْ ءٌ مِمَّا خَلَقَهُ اللَّهُ إِلَّا صَلَّی عَلَی الْعَبْدِ لِصَلَاةِ اللَّهِ (3) وَ صَلَاةِ مَلَائِکَتِهِ فَمَنْ لَمْ یَرْغَبْ فِی هَذَا فَهُوَ جَاهِلٌ مَغْرُورٌ قَدْ بَرِئَ اللَّهُ مِنْهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَهْلُ بَیْتِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از نبى اكرم روايت است كه:چون اسم پيغمبر برده شود بسيار بر وى صلوات بفرستيد،كه هر كه يك صلوات بر پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله)بفرستد،هزار صف فرشته بر او درود مى فرستند،هيچ مخلوقى نماند مگر آنكه بروى درود ميفرستند،زيرا كه خدا و فرشتگان بروى صلوات ميفرستند،و هر كه به اين ثواب عظيم ميل نشان ندهد جاهل و مغرور است،و خداوند و پيغمبر(صلّى اللّه عليه و آله) از وى برى و بيزار هستند.
9091- 5- (5) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ نُعَیْمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی دَخَلْتُ الْبَیْتَ- وَ لَمْ یَحْضُرْنِی شَیْ ءٌ مِنَ الدُّعَاءِ إِلَّا الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ لَمْ یَخْرُجْ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا خَرَجْتَ بِهِ.
ص: 193
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
عبد السلام بن نعیم گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم : من وارد خانه (کعبه ) شدم و هیچ دعائی بخاطر نداشتم جز صلوات بر محمد و آل محمد؟ فرمود: آگاه باش که هیچ کس مانند تو (در فضیلت و ثواب ) از خانه بیرون نیامده است .
9092- 6- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی عَلَیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ مَلَائِکَتُهُ فَمَنْ شَاءَ فَلْیُقِلَّ وَ مَنْ شَاءَ فَلْیُکْثِرْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق (ع ) فرمود: رسول خدا صلی اللّه علیه و آله فرمود: هر که بر من صلوات فرستد خدا و فرشتگان بر او صلوات فرستند، هر که خواهد کم فرستد و هر که خواهد بیش .
9093- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْأَمَالِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرَانَ النَّقَّاشِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الطَّالَقَانِیِّ کُلِّهِمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی مَا یُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیُکْثِرْ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْماً.
******
ترجمه:
حضرت رضا * : هرکس نمی تواند چیزی داشته باشد که گاهانش را پاک کند پس زیاد صلوات برمحمد و
ال محمد بفرستد . زیرا صلوات بطورگناهان را نابود می کند .
9094- 8- (4) قَالَ وَ قَالَ ع الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ التَّسْبِیحَ وَ التَّهْلِیلَ وَ التَّکْبِیرَ.
******
ترجمه:
حضرت رضا * : صلوات برمحمد وآلش پیش خدا برابر است با تسبیح وتهلیل وتکبیر .
9095- 9- (5) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ السِّنَانِیِّ (6) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْأَسَدِیِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ الْعَسْکَرِیَّ ع یَقُولُ إِنَّمَا اتَّخَذَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلًا لِکَثْرَةِ صَلَاتِهِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
عَبْدِ الْعَظِیمِ الْحَسَنِیِّ : شنیدم که حضرت عسکری * می فرمودند : اینکه خداوند حضرت ابراهیم بعنوان خلیل خود انتخاب کرد بخاطراین بود ایشا زیاد صلوات می فرستاد .
ص: 194
9096- 10- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عِیسَی الْحَسَنِیِّ عَنْ رُشْدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ (ابْنِ عَبَّاسٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حَمْزَةَ) (2) عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ ص- أَمْحَقُ لِلْخَطَایَا مِنَ الْمَاءِ لِلنَّارِ وَ السَّلَامُ عَلَی النَّبِیِّ ع أَفْضَلُ مِنْ عِتْقِ رِقَابٍ (3) الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت علی * :درود بر پیامبر (ص) خطاها را بیشتر از آب برای خاموش کردن آتش از بین می برد و سلام بر پیامبر (ع) بهتر از آزاد کردن گردن ها (بردگان) است."
9097- 11- (4) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَا عِنْدَ الْمِیزَانِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- فَمَنْ ثَقُلَتْ سَیِّئَاتُهُ عَلَی حَسَنَاتِهِ جِئْتُ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ حَتَّی أُثَقِّلَ بِهَا حَسَنَاتِهِ.
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: "من در روز قیامت نزد ترازو هستم. هرکس که گناهانش از نیکی هایش سنگین تر باشد، من با فرستادن درود بر من (صلوات) می آیم تا با آن نیکی هایش را سنگین کنم."
9098- 12- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَجَدْتُ فِی بَعْضِ الْکُتُبِ مَنْ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ حَسَنَةٍ وَ مَنْ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ حَسَنَةٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : در برخی از کتاب ها آمده است: "هر کس بر محمد و آل محمد (ص) صلوات بفرستد، خداوند برای او صد حسنه می نویسد. و هر کس بگوید 'صلی الله علی محمد و اهل بیته'، خداوند برای او هزار حسنه می نویسد."
9099- 13- (6) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ
ص: 195
السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی عَلَیَّ (1) إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدُّعَاءِ (2) وَ غَیْرِهِ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: "هر کس از روی ایمان و به قصد قربت بر من صلوات بفرستد، عمل خود را از نو آغاز کند.(چون خداوند همه گناهانش بخیده )
(5) 35 بَابُ کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
باب چگونگی صلوات برمحمد وآلش علیه وعلیهم السلام .
9100- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً (7) فَقَالَ الصَّلَاةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَحْمَةٌ وَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ تَزْکِیَةٌ وَ مِنَ النَّاسِ دُعَاءٌ وَ أَمَّا قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً- فَإِنَّهُ یَعْنِی التَّسْلِیمَ لَهُ فِیمَا وَرَدَ عَنْهُ- قَالَ فَقُلْتُ لَهُ کَیْفَ نُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ قَالَ تَقُولُونَ صَلَوَاتُ اللَّهِ وَ صَلَوَاتُ مَلَائِکَتِهِ وَ أَنْبِیَائِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جَمِیعِ خَلْقِهِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ
ص: 196
قَالَ فَقُلْتُ فَمَا ثَوَابُ مَنْ صَلَّی عَلَی النَّبِیِّ ص بِهَذِهِ الصَّلَوَاتِ قَالَ الْخُرُوجُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ اللَّهِ کَهَیْئَةِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ.
******
ترجمه:
امام صادق ( ابوحمزه گوید: از امام صادق (تفسیر آیه: إِنَّ اللهَ وَ مَلَائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیمًا را پرسیدم. حضرت پاسخ داد: «صلاهًْ، از سوی خداوند به معنای رحمت، از سوی فرشتگان به معنای تزکیه و تهذیب، و از سوی مردم به معنای دعا می باشدو اما سخن خداوند عز و جل که می فرماید: 'وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً' یعنی تسلیم شدن در برابر آنچه از او رسیده است." سپس گفتم: "چگونه بر محمد و آل او صلوات بفرستیم؟" فرمودند: "بگویید: صلوات خدا و صلوات فرشتگان و پیامبران و رسولان و تمام خلق خدا بر محمد و آل محمد، و سلام بر او و بر آنان و رحمت خدا و برکاتش . پرسیدم: "پاداش کسی که بر پیامبر (ص) با این صلوات ها درود بفرستد چیست؟" امام (ع) فرمودند: "خروج از گناهان، به خدا قسم، مانند روزی که از مادر زاده شده است."
9101- 2- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ اللَّیْثِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْجَعْدِ عَنْ شُعْبَةَ عَنِ الْحَکَمِ عَنِ ابْنِ أَبِی لَیْلَی عَنْ کَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ قَالَ: قُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ عَلَّمْتَنَا السَّلَامَ عَلَیْکَ فَکَیْفَ الصَّلَاةُ عَلَیْکَ فَقَالَ قُولُوا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ) (2) کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ- إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ) (3) کَمَا بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ- إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنِ الصَّدُوقِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
کَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ : خدمت رسول اکرم صلی الله علیه وآله عرض کردم کیفیت سلام به خودتان را بما تعلیم دادید صلوات بر شما چگونه است ؟ حضرت فرمودند : بگویئداللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ) کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ- إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ بَارِکْ عَلَی مُحَمَّدٍ (وَ آلِ مُحَمَّدٍ) کَمَا بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ- إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
9102- 3- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَوْ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَثْقَلُ مَا یُوضَعُ فِی الْمِیزَانِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.
******
ترجمه:
از يكى از دو امام باقر و صادق عليهما السلام حديث كند كه فرمود: سنگين ترین چيزى که درمیزان قرارمی گیرد صلوات بر محمد و آل محمد ا ست،
9103- 4- (6) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ وَ قَدْ قَالَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ- فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا وَ لَکِنْ قُلْ کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ مِنْ هَذِهِ الْأَحَادِیثِ بَیَانُ أَفْضَلِ الْکَیْفِیَّاتِ وَ هُوَ ظَاهِرٌ.
******
ترجمه:
بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ : شنیدم که کسی درحضور حضرت گفت اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- کَمَا صَلَّیْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ حضرت صادق * فرمودند این کمل نیست پس بگو کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ.
ص: 197
(1) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ ذِکْرِ الرَّسُولِ ع وَ ذِکْرِ اللَّهِ فِی کُلِّ مَجْلِسٍ وَ ذِکْرِ الْأَئِمَّةِ ع مَعَهُ وَ کَرَاهَةِ ذِکْرِ أَعْدَائِهِمْ
9104- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ وُهَیْبِ بْنِ حَفْصٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا اجْتَمَعَ فِی مَجْلِسٍ قَوْمٌ لَمْ یَذْکُرُوا اللَّهَ وَ لَمْ یَذْکُرُونَا إِلَّا کَانَ ذَلِکَ الْمَجْلِسُ حَسْرَةً عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- ثُمَّ قَالَ: قَالَ (3) أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ ذِکْرَنَا مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذِکْرَ عَدُوِّنَا مِنْ ذِکْرِ الشَّیْطَانِ.
******
ترجمه:
از امام محمد باقر (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: "هیچ گروهی در مجلسی جمع نمی شوند بدون اینکه یاد خدا و یاد ما را به میان آورند، مگر اینکه آن مجلس در روز قیامت برای آنها حسرت خواهد بود." سپس امام باقر (علیه السلام) فرمودند: "یاد کردن از ما، یاد کردن از خداست و یاد کردن از دشمنان ما، یاد کردن از شیطان است."
9105- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ ذَکَرَ اللَّهَ کُتِبَتْ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ وَ مَنْ ذَکَرَ رَسُولَ اللَّهِ ص کُتِبَتْ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ لِأَنَّ اللَّهَ قَرَنَ رَسُولَهُ بِنَفْسِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: "کسی که یاد خدا کند، برای او ده حسنه نوشته می شود و کسی که یاد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) کند، برای او نیز ده حسنه نوشته می شود، زیرا خداوند رسولش را با خود قرین کرده است."
(6) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عِنْدَ النِّسْیَانِ
9106- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ
ص: 198
عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ وَ الْحِمْیَرِیِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ کُلِّهِمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِی هَاشِمٍ دَاوُدَ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ الْحَسَنَ ع أَجَابَ السَّائِلَ الَّذِی سَأَلَهُ عَنِ الذُّکْرِ وَ النِّسْیَانِ فَقَالَ إِنَّ قَلْبَ الرَّجُلِ فِی حُقٍّ وَ عَلَی الْحُقِّ طَبَقٌ فَإِنْ صَلَّی الرَّجُلُ عِنْدَ ذَلِکَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً تَامَّةً انْکَشَفَ ذَلِکَ الطَّبَقُ عَنْ ذَلِکَ الْحُقِّ فَأَضَاءَ الْقَلْبُ وَ ذَکَرَ الرَّجُلُ مَا کَانَ نَسِیَ وَ إِنْ هُوَ لَمْ یُصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- أَوْ نَقَصَ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیْهِمُ انْطَبَقَ ذَلِکَ الطَّبَقُ عَلَی ذَلِکَ الْحُقِّ فَأَظْلَمَ الْقَلْبُ وَ نَسِیَ الرَّجُلُ مَا کَانَ ذَکَرَهُ.
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ مُرْسَلًا (1)
وَ رَوَاهُ النُّعْمَانِیُّ فِی الْغَیْبَةِ عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمَوْصِلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
از امام محمد باقر (علیه السلام) در حدیثی نقل شده است که امام حسن (علیه السلام) به فردی که درباره ذکر و فراموشی پرسید، پاسخ دادند: "قلب انسان در ظرفی قرار دارد و بر روی آن ظرف پوششی است. اگر کسی بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) به طور کامل صلوات بفرستد، آن پوشش از روی ظرف کنار می رود و قلب روشن می شود و انسان آنچه را که فراموش کرده بود به یاد می آورد. اما اگر بر محمد و آل محمد صلوات نفرستد یا در صلوات فرستادن نقصی باشد، آن پوشش بر روی ظرف باقی می ماند و قلب تاریک می شود و انسان آنچه را که به یاد داشت، فراموش می کند."
(3) 38 بَابُ اسْتِحْبَابِ خَتْمِ الْکَلَامِ وَ الدُّعَاءِ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِمْ
9107- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ التَّمِیمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ کَانَ آخِرُ کَلَامِهِ الصَّلَاةَ عَلَیَّ وَ عَلَی عَلِیٍّ دَخَلَ الْجَنَّةَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الدُّعَاءِ (5).
******
ترجمه:
از امام رضا (علیه السلام) از پدرانشان نقل شده است که امام علی (علیه السلام) فرمود: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: "هر کس که آخرین کلامش صلوات بر من و بر علی باشد، وارد بهشت خواهد شد."
ص: 199
(1) 39 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الصَّوْتِ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ
9108- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ارْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالنِّفَاقِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند شنیدم رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمود: "صدای خود را به صلوات بر من بلند کنید، زیرا این کار نفاق را از بین می برد."
(4) 40 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَشْراً
9109- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ فَرُّوخَ مَوْلَی آلِ طَلْحَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا إِسْحَاقَ بْنَ فَرُّوخَ مَنْ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَشْراً صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ مَلَائِکَتُهُ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ مَنْ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ مِائَةَ مَرَّةٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ مَلَائِکَتُهُ أَلْفاً أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ الَّذِی یُصَلِّی عَلَیْکُمْ وَ مَلائِکَتُهُ لِیُخْرِجَکُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً (6).
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: "ای اسحاق بن فروخ، هر کس ده مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد، خدا و فرشتگانش صد مرتبه بر او صلوات می فرستند و هر کس صد مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد، خدا و فرشتگانش هزار مرتبه بر او صلوات می فرستند. آیا نشنیده ای قول خداوند عز و جل را که می فرماید: 'او کسی است که بر شما صلوات می فرستد و فرشتگانش نیز، تا شما را از تاریکی ها به سوی نور خارج کند و او به مؤمنان مهربان است'."
ص: 200
(1) 41 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کُلَّمَا ذُکِرَ اللَّهُ
9110- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع- فَقَالَ لِی مَا مَعْنَی قَوْلِهِ وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی (3) فَقُلْتُ کُلَّمَا ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ قَامَ فَصَلَّی فَقَالَ لِی لَقَدْ کَلَّفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذَا شَطَطاً فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ کَیْفَ هُوَ فَقَالَ کُلَّمَا ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
******
ترجمه:
عبدالله دهقان روایت می کند که: به حضور امام رضا (علیه السلام) رسیدم و ایشان به من فرمودند: "معنی آیه 'وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى' چیست؟" (سوره اعلی، آیه 15). من پاسخ دادم: "هرگاه نام پروردگارش را یاد کند، نماز می خواند." ایشان به من فرمودند: "خداوند عز و جل این تکلیف را سخت قرار داده است." گفتم: "فدایت شوم، پس چگونه است؟" امام رضا (علیه السلام) فرمودند: "هرگاه نام پروردگارش را یاد کند، بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد."
(4) 42 بَابُ وُجُوبِ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص کُلَّمَا ذُکِرَ وَ وُجُوبِ الصَّلَاةِ عَلَی آلِهِ مَعَ الصَّلَاةِ عَلَیْهِ
9111- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُبَیْسِ (6) بْنِ هِشَامٍ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَنَسِیَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیَّ خَطَّأَ اللَّهُ بِهِ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ مُرْسَلًا (7).
******
ترجمه:
ابی بصیر از امام صادق (علیه السلام) روایت می کند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: "هرکس در حضورش از من یاد شود و فراموش کند که بر من صلوات بفرستد، خداوند راه بهشت را بر او اشتباه قرار می دهد."
ص: 201
9112- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَمِعَ أَبِی رَجُلًا مُتَعَلِّقاً بِالْبَیْتِ وَ هُوَ یَقُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ- فَقَالَ لَهُ أَبِی ع (2) لَا تَبْتُرْهَا لَا تَظْلِمْنَا حَقَّنَا قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: پدرم شنید که مردی در حال تضرع به کعبه می گوید: "اللهم صل علی محمد" (خدایا بر محمد درود فرست). پدرم به او گفت: "این دعا را ناقص نگو و حق ما را ضایع نکن. بگو: اللهم صل علی محمد و اهل بیته" (خدایا بر محمد و اهل بیتش درود فرست).
9113- 3- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ (4) عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ وَ مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ فَلَمْ یَغْفِرِ اللَّهُ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (5)
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ مُرْسَلًا (6).
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در حدیثی فرمودند: "و هر کس در حضورش ذکر شوم، ولی بر من درودی نفرستد، خداوند بر او مغفرت ننماید و او را از خود دور کند."
9114- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ مَنْ نَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ فَقَدْ أَخْطَأَ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
در وصیت پیامبر به علی (علیه السلام)، گفت: "ای علی، هر کس درود فرستادن بر من را فراموش کند، در واقع به راه بهشت خطا کرده است."
ص: 202
9115- 5- (1) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَرَادَ التَّوَسُّلَ إِلَیَّ وَ أَنْ تَکُونَ لَهُ عِنْدِی یَدٌ أَشْفَعُ لَهُ بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ- فَلْیُصَلِّ عَلَی أَهْلِ بَیْتِی وَ یُدْخِلُ السُّرُورَ عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هر کس خواهد که به من توسل کند و می خواهد که در قیامت دستی در نزد من باشد که با آن شفاعت کنم، باید بر اهل بیتم درود فرستاده و آنها را شادمانی بخشیده باشد."
9116- 6- (2) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ (عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ) (3) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ- قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ فَلْیُکْثِرْ مِنْ ذَلِکَ وَ مَنْ قَالَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ- وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَی آلِهِ لَمْ یَجِدْ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ رِیحُهَا یُوجَدُ مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ.
******
ترجمه:
پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) فرمود: "هر کس بگوید: «اللَّهُمَّ صَلَّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ»، خداوند عز و جل می فرماید: «اللَّهُمَّ صَلَّ عَلَيْکَ» (یعنی: خداوند بر تو درود فرستاده)، پس از این، باید بیش از این کار را انجام دهد(صلوات بفرستد ) . و هر کس بگوید: «صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ» و بر آل او درود نفرستد، بوی بهشت را حتی بو نخواهد کرد و بوی بهشت از فاصله پانصد ساله حتی احساس نمی شود."
9117- 7- (4) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الْمُؤَدِّبِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی عَلَیَّ وَ لَمْ یُصَلِّ عَلَی آلِی لَمْ یَجِدْ رِیحَ الْجَنَّةِ وَ إِنَّ رِیحَهَا لَیُوجَدُ مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ.
******
ترجمه:
پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) فرمودند: "هر کس بر من درود فرستاده و بر آل من درود نفرستد، بوی بهشت را حتی نخواهد بو کرد و بوی بهشت از فاصله پانصد ساله احساس نمی شود."
9118- 8- (5) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ
ص: 203
الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ ص وَاجِبَةٌ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ وَ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ الذَّبَائِحِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی مَا تَقَدَّمَ ذِکْرُهُ (1) أَوْ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ الْمُؤَکَّدِ.
******
ترجمه:
فضل بن شاذان درنامه حضرت رضا * که به مأمون نوشته است: در هر شرایط و زمانی صلوات برپیامبرلازم است ،و در هنگام عطسه، هنگام ذبح حیوانات و در مواقع دیگر،
9119- 9- (2) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُقْرِی عَنِ ابْنِ بُنْدَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی زَکَرِیَّا عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ بِلَالٍ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ عَزِیَّةَ (3) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْبَخِیلُ حَقّاً مَنْ ذُکِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ.
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: «بخیل، حقیقتاً آن کس است که چون نام من نزد او ذکر شد، برایم صلوات نفرستاد.»
9120- 10- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ وَاصِلِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (5).عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذَاتَ یَوْمٍ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- أَ لَا أُبَشِّرُکَ قَالَ بَلَی إِلَی أَنْ قَالَ أَخْبَرَنِی جَبْرَئِیلُ أَنَّ الرَّجُلَ مِنْ أُمَّتِی إِذَا صَلَّی عَلَیَّ وَ أَتْبَعَ بِالصَّلَاةِ عَلَیَّ أَهْلَ بَیْتِی فُتِّحَتْ لَهُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ صَلَّتْ عَلَیْهِ الْمَلَائِکَةُ سَبْعِینَ صَلَاةً وَ إِنَّهُ (لَمُذْنِبٌ خَطَأً) (6) ثُمَّ تَحَاتُّ عَنْهُ الذُّنُوبُ کَمَا یَتَحَاتُّ الْوَرَقُ مِنَ الشَّجَرِ وَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَبَّیْکَ عَبْدِی وَ سَعْدَیْکَ یَا مَلَائِکَتِی أَنْتُمْ تُصَلُّونَ عَلَیْهِ سَبْعِینَ صَلَاةً وَ أَنَا أُصَلِّی عَلَیْهِ سَبْعَمِائَةِ صَلَاةٍ وَ إِذَا صَلَّی عَلَیَّ وَ لَمْ یُتْبِعْ بِالصَّلَاةِ عَلَیَ
ص: 204
أَهْلَ بَیْتِی کَانَ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ السَّمَاوَاتِ سَبْعُونَ حِجَاباً وَ یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا لَبَّیْکَ وَ لَا سَعْدَیْکَ یَا مَلَائِکَتِی لَا تُصْعِدُوا دُعَاءَهُ إِلَّا أَنْ یُلْحِقَ بِالنَّبِیِّ عِتْرَتَهُ فَلَا یَزَالُ مَحْجُوباً حَتَّی یُلْحِقَ بِی أَهْلَ بَیْتِی.
******
ترجمه:
روزی رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : یا علی آیا بشما بشارت دهم عرض کردند بله تاآنجا که فرمودند :جبرئیل به من خبرداده که هر کس پس از صلوات بر پیامبر (ص)، صلوات بر خاندان او را هم ادامه دهد، درهای آسمان برایش باز می شود و هفتاد صلوات از طرف فرشتگان بر او نازل می شود، و گناهانش از او دور می شود، مانند برگ های درخت از شاخه ها. سپس خداوند به فرمانبردارش می فرماید: "لبیک ای بنده من .ای ملائکه من "شما بر او هفتاد صلوات بفرستید، و من بر او هفتصد صلوات می فرستم. اما اگر صلوات بر خاندان من نفرستد، بین او و آسمان ها هفتاد حجاب است. و خداوند می گوید: "نه فرمانبرداری، نه سعادتی، ای فرشتگان من، دعای او را تا زمانی که خاندان او به او متصل نشود، بالانبرید. و او محجوب می ماند تا خاندانم را به من متصل کند ."
9121- 11- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ أَیْضاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی قَالَ: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ رَجُلٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ- فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا هَذَا لَقَدْ ضَیَّقْتَ عَلَیْنَا أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ أَهْلَ الْبَیْتِ خَمْسَةٌ أَصْحَابُ الْکِسَاءِ- فَقَالَ الرَّجُلُ کَیْفَ أَقُولُ: قَالَ قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ (2) مُحَمَّدٍ- فَسَنَکُونُ نَحْنُ وَ شِیعَتُنَا قَدْ دَخَلْنَا فِیهِ.
******
ترجمه:
اابوعبدالله (ع) به یک مردی که صلوات بر پیامبر (ص) و خاندان پیامبر را فرستاده بود، گفت: "این صلوات ما را محدود کرده است. آیا می دانی که اهل بیت پیامبر پنج نفر از اهل کساء هستند؟" مرد پرسید: "پس چگونه باید دعا کنم؟" آقا گفت: "بگو: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ». ما و شیعیانمان قطعاً در آن هستیم."
9122- 12- (3) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ ص وَاجِبَةٌ فِی کُلِّ الْمَوَاطِنِ وَ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ الذَّبَائِحِ (4) وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (5).
******
ترجمه:
در هر شرایط و زمانی صلوات برپیامبرلازم است ،و در هنگام عطسه، هنگام ذبح حیوانات و در مواقع دیگر،
ص: 205
9123- 13- (1) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: قَالَ لِی جَبْرَئِیلُ مَنْ ذُکِرْتَ عِنْدَهُ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیْکَ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ فَقُلْتُ آمِینَ فَقَالَ وَ مَنْ أَدْرَکَ شَهْرَ رَمَضَانَ فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ قُلْتُ آمِینَ قَالَ وَ مَنْ أَدْرَکَ أَبَوَیْهِ أَوْ أَحَدَهُمَا فَلَمْ یُغْفَرْ لَهُ فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ فَقُلْتُ آمِینَ.
******
ترجمه:
حدیثی از رسول خدا (ص) نقل شده است که فرمود: «جبرئیل به من گفت: هر کس که نزد او یاد شوی ولی بر تو درود نفرستد، خداوند او را دور کند، من گفتم: آمین.» سپس فرمود: «هر کسی که ماه رمضان را بیابد و آمرزیده نشود، خداوند او را دور کند، من گفتم: آمین.» سپس فرمود: «هر کسی که پدر و مادرش یا یکی از آنها را درک کند وآمرزیده نشود، خداوند او را دور کند، من گفتم: آمین.»
9124- 14- (2) وَ فِی الْإِرْشَادِ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ عَزِیَّةَ (3) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهِ (4) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْبَخِیلُ کُلُّ الْبَخِیلِ الَّذِی إِذَا ذُکِرْتُ عِنْدَهُ لَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ.
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: «بخیل، حقیقتاً آن کس است که چون نام من نزد او ذکر شد، برایم صلوات نفرستاد.»
9125- 15- (5) إِبْرَاهِیمُ بْنُ عَلِیٍّ الْکَفْعَمِیُّ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی خُطْبَةِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ الْحَمْدُ لِلَّهِ ذِی الْقُدْرَةِ وَ السُّلْطَانِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ الصَّادِقُ الْأَمِینُ خَتَمَ بِهِ النَّبِیِّینَ وَ أَرْسَلَهُ رَحْمَةً لِلْعَالَمِینَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَجْمَعِینَ فَقَدْ أَوْجَبَ الصَّلَاةَ عَلَیْهِ وَ أَکْرَمَ مَثْوَاهُ لَدَیْهِ.
******
ترجمه:
خطبه ی روز جمعه حضرت علی *آغاز شده با: "سپاس خداوندی که دارای قدرت و سلطنت است." و ادامه یافته تا جمله: "و من شهادت می دهم که محمد بن عبدالله، بنده و رسول صادق و امین اوست. او نبیان را به اتمام رسانده و او را به عنوان رحمت برای جهانیان فرستاده است، درود خدا بر او و خاندانش. او را بر همه آفریدگان واجب دانسته و مکان ارجمندی برایش نزد خود ش ایجاد کرده است."
9126- 16- (6) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْمُفِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ الْجِعَابِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ حُمْدُونٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ بْنِ سُهَیْلٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ بِشْرِ بْنِ سَالِمٍ الْبَجَلِیِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الذُّهْلِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ نَسِیَ الصَّلَاةَ عَلَیَ
ص: 206
أَخْطَأَ طَرِیقَ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله : هر کس درود فرستادن بر من را فراموش کند، در واقع به راه بهشت خطا کرده است."
9127- 17- (1) عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الْمُرْتَضَی فِی رِسَالَةِ الْمُحْکَمِ وَ الْمُتَشَابِهِ نَقْلًا مِنْ تَفْسِیرِ النُّعْمَانِیِّ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (2) عَنْ عَلِیٍّ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ: لَا تُصَلُّوا عَلَیَّ صَلَاةً مَبْتُورَةً بَلْ صِلُوا إِلَیَّ أَهْلَ بَیْتِی وَ لَا تَقْطَعُوهُمْ فَإِنَّ کُلَّ نَسَبٍ وَ سَبَبٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُنْقَطِعٌ إِلَّا (3) نَسَبِی.
******
ترجمه:
این حدیث از طریق امام علی (ع) روایت شده که پیامبراکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : "بر من صلواتی را که ناقص باشد نفرستید، بلکه بر خاندانم را به من وصل کنید و آن ها را قطع نکنید، زیرا هر نسب و وسببی در روز قیامت قطع خواهد شد مگر سبب ونسب من "
9128- 18- (4) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَجْفَی النَّاسِ رَجُلٌ ذُکِرْتُ بَیْنَ یَدَیْهِ فَلَمْ یُصَلِّ عَلَیَّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (5) وَ فِی الدُّعَاءِ (6) وَ فِی الْأَذَانِ (7) وَ فِی التَّشَهُّدِ (8) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (9) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (10).
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: "جفا کارترین مردم، آن کسی است که هنگامی که اسم من به او یادآوری شود، بر من صلوات نفرستد."
ص: 207
(1) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْدِیمِ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کُلَّمَا ذُکِرَ أَحَدٌ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَرَادَ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیْهِ
9129- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ رُشَیْدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: ذَکَرْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع بَعْضَ الْأَنْبِیَاءِ فَصَلَّیْتُ عَلَیْهِ فَقَالَ إِذَا ذُکِرَ أَحَدٌ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ فَابْدَأْ بِالصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ثُمَّ عَلَیْهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَلَی جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ گفت: "درحضور امام صادق (ع) یکی از پیامبران را یاد کردم و براو صلوات فرستادم، حضرت فرمود: هرگاه یکی از پیامبران یاد شود، با صلوات بر محمد و خاندانش شروع کن، سپس برای آن پیامبر صلوات فرستاده شود و بر همه پیامبران."
(3) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّهْلِیلِ وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی أَنْوَاعِ الْأَذْکَارِ وَ الْعِبَادَاتِ الْمَنْدُوبَةِ
9130- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَا مِنْ شَیْ ءٍ أَعْظَمَ ثَوَاباً مِنْ شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ وَ لَا یَشْرَکُهُ فِی الْأُمُورِ أَحَدٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ (5)
ص: 208
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِی الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
"از ابو حمزه شنیدم که ابو جعفر (ع) می گفت: هیچ چیزی ثوابش بیشتر از شهادت بر اینکه هیچ معبودی جز خدا نیست، نیست. زیرا کسی درکنارخداوند عز و جل قرارنمی گیرد و در امور کسیبا او شریک نمی شود ."
9131- 2- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفُضَیْلِ (3) بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عُبَیْدِ اللَّهِ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْوَلِیدِ الْوَصَّافِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- غُرِسَتْ لَهُ شَجَرَةٌ فِی الْجَنَّةِ مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ مَنْبِتُهَا فِی مِسْکٍ أَبْیَضَ أَحْلَی مِنَ الْعَسَلِ وَ أَشَدَّ بَیَاضاً مِنَ الثَّلْجِ وَ أَطْیَبَ رِیحاً مِنَ الْمِسْکِ فِیهَا (4) أَمْثَالُ ثُدِیِّ الْأَبْکَارِ تَعْلُو (5) عَنْ سَبْعِینَ حُلَّةً وَ قَالَ خَیْرُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- وَ قَالَ خَیْرُ الْعِبَادَةِ الِاسْتِغْفَارُ وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کِتَابِهِ فَاعْلَمْ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِکَ (6).
وَ رَوَاهُ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ مِثْلَهُ (7)
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ سَبْعِینَ حُلَّةً (8)
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: "هر کس بگوید لا إله إلا الله، درختی برای او در بهشت کاشته می شود از یاقوت سرخ که ریشه اش در مشک سفید است، شیرین تر از عسل، سفیدتر از برف و بویش از مشک بهتر است. بر روی آن درخت چیزی مانند سینه های دوشیزگان قرار دارد که هفتاد حله (لباس) بر آن پوشیده است. و فرمود: بهترین عبادت گفتن لا إله إلا الله است. و فرمود: بهترین عبادت استغفار است و این همان است که خداوند عزوجل در کتاب خود می فرماید: پس بدان که اوست، هیچ معبودی جز خدا نیست و برای گناهت استغفار کن.
9132- 3- (9) وَ عَنْهُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ صَالِحٍ
ص: 209
عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ مِنْ وُلْدِ عُمَرَ بْنِ عَلِیٍّ (أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ) (1) عَنْ أَبِیهِ (2) وَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمُوسَی بْنِ عِمْرَانَ- یَا مُوسَی لَوْ أَنَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعَ وَ عَامِرِیهِنَّ عِنْدِی وَ الْأَرَضِینَ السَّبْعَ فِی کِفَّةٍ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فِی کِفَّةٍ مَالَتْ بِهِنَّ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) فرمود: خداوند عزوجل به موسی بن عمران فرمود: "ای موسی، اگر آسمان های هفتگانه و ساکنان آنها و زمین های هفتگانه در یک کفه ترازو و لا إله إلا الله در کفه دیگر ترازو قرار گیرد، کفه لا إله إلا الله سنگین تر خواهد بود."
9133- 4- (3) وَ عَنْهُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (وَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ کُلِّهِمْ) (4) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ رَفَعَهُ إِلَی النَّبِیِّ ص قَالَ: ثَمَنُ الْجَنَّةِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
******
ترجمه:
عمرو بن جُمیع آن را به پیامبر (ص) نسبت داد که فرمود: "ثمن (بهای) بهشت، لا إله إلا الله است.
9134- 5- (5) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ (6) عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ شَیْ ءٌ إِلَّا وَ لَهُ شَیْ ءٌ یَعْدِلُهُ إِلَّا اللَّهَ فَإِنَّهُ لَا یَعْدِلُهُ شَیْ ءٌ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَإِنَّهُ لَا یَعْدِلُهَا شَیْ ءٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
جابر بن یزید از امام باقر (ع) روایت می کند که پیامبر (ص) فرمود: "هیچ چیز نیست مگر اینکه چیزی معادل آن وجود دارد، به جز خداوند، زیرا هیچ چیزی معادل او نیست، و همچنین 'لا إله إلا الله' (هیچ معبودی جز الله نیست)، زیرا هیچ چیزی معادل آن نیست."
9135- 6- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی الطُّفَیْلِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- إِلَّا صَعِدَتْ تَخْرِقُ کُلَ
ص: 210
سَقْفٍ لَا تَمُرُّ بِشَیْ ءٍ مِنْ سَیِّئَاتِهِ إِلَّا طَلَبَتْهَا (1) حَتَّی تَنْتَهِیَ إِلَی مِثْلِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ فَتَقِفَ.
******
ترجمه:
جابر از ابی الطفیل و او از علی (ع) روایت می کند که ایشان فرمودند: "هیچ بنده مسلمانی نمی گوید 'لا إله إلا الله' مگر اینکه این کلمه بالا می رود و از هر سقفی عبور می کند و از هیچ یک از گناهانش نمی گذرد مگر اینکه آن ها را طلب می کند تا به گناهانش برسد و در نهایت به مثل آن از حسنات (کارهای نیک) می رسد و در آنجا متوقف می شود."
9136- 7- (2) وَ عَنْهُ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْعِجْلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْعَلَاءِ الْخَفَّافِ عَنْ عَطِیَّةَ الْعَوْفِیِّ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا قُلْتُ وَ لَا قَالَ الْقَائِلُونَ قَبْلِی مِثْلَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ مِثْلَهُ (3) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
ابو سعید خدری گفت: رسول الله (ص) فرمودند: "هیچ کلمه ای من نگفتم و نه هیچ یک از گویندگان قبل از من چیزی که مانند 'لا إله إلا الله' باشد."
9137- 8- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَیْرُ الْعِبَادَةِ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از سکونی از امام صادق (ع) از پدرانش روایت شده است، که رسول الله (ص) فرمود: بهترین عبادت، گفتن 'لا إله إلا الله' است.
9138- 9- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْعِجْلِیِّ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- إِلَّا مَحَتْ مَا فِی صَحِیفَتِهِ مِنْ سَیِّئَاتٍ حَتَّی تَنْتَهِیَ إِلَی مِثْلِهَا مِنْ حَسَنَاتٍ.
******
ترجمه:
از عمران عجلی به طور مرسل (رفعه) روایت شده است که رسول خدا (ص) فرمودند:
"هیچ مؤمنی نیست که بگوید 'لا إله إلا الله' مگر این که آن [ذکر] آنچه را که در نامه اعمالش از گناهان است، محو می کند تا به همسان آن از نیکی ها برسد."
9139- 10- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ
ص: 211
مُحَمَّدِ بْنِ السَّرِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مِنْ غَیْرِ تَعَجُّبٍ خَلَقَ اللَّهُ مِنْهَا طَائِراً یُرَفْرِفُ عَلَی رَأْسِ صَاحِبِهَا إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ وَ یَذْکُرُ لِقَائِلِهَا.
******
ترجمه:
جابر از امام صادق (ع) گفت: هر کس 'لا إله إلا الله' را بدون تعجب بگوید، خداوند از آن (ذکر) پرنده ای خلق می کند که بر سر صاحب آن (گوینده) بال می زند تا روز قیامت و برای گوینده اش یادآوری می کند.
9140- 11- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ (2) عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ثَمَنُ الْجَنَّةِ.
وَ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ حضرت صادق * : گفتن لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ بهای بهشت است .
9141- 12- (4) وَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ (5) بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ الْجُعْفِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: جَاءَ جَبْرَئِیلُ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ طُوبَی لِمَنْ قَالَ مِنْ أُمَّتِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
یَزِیدَ جُعْفِیِّ ازقول حضرت باقر * نقل کرده که فرمودند :جبرئیل آمدمحضررسول اکرم صلی الله علیه وآله وعرض کرد خوش بحال کسانی که ازامت شما بگویند لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ وَحْدَهُ.
9142- 13- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 212
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَتَانِی جَبْرَئِیلُ بَیْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ طُوبَی لِمَنْ قَالَ مِنْ أُمَّتِکَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ مُخْلِصاً.
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ (1) وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * نقل کرده که فرمودند :جبرئیل آمدمحضررسول اکرم صلی الله علیه وآله بین صفاو مروه وعرض کرد خوش بحال کسانی که ازامت شما بگویندلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ مُخْلِصاً.ُ
9143- 14- (2) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْهَرَوِیِّ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- کَلِمَةٌ عَظِیمَةٌ کَرِیمَةٌ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ قَالَهَا مُخْلِصاً اسْتَوْجَبَ الْجَنَّةَ وَ مَنْ قَالَهَا کَاذِباً عَصَمَتْ مَالَهُ وَ دَمَهُ وَ کَانَ مَصِیرُهُ إِلَی النَّارِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله همانا جمله أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- کلمه بزرگ وکریمانه است برعهده خداوند استکه هرکس ازروی اخلاص بگوید بهشت رابرایش واجب کرده وهرکس بدون اعتقاد (به دروغ ) بگوید مال وجانش محفوظ خواهد شد اما مسیرش بطرف جهنم خواهد بود .
9144- 15- (3) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- فِی سَاعَةٍ مِنْ لَیْلٍ أَوْ نَهَارٍ طَلَسَتْ مَا فِی صَحِیفَتِهِ مِنَ السَّیِّئَاتِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : هرکس درهر ساعتی از شبانه روز بگوید :لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ هرچه گناه درنامه اعمالش وجود دارد پاک می شود .
9145- 16- (4) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَمُوداً مِنْ یَاقُوتَةٍ حَمْرَاءَ رَأْسُهُ تَحْتَ الْعَرْشِ وَ أَسْفَلُهُ عَلَی ظَهْرِ الْحُوتِ فِی الْأَرْضِ السَّابِعَةِ السُّفْلَی قَالَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اهْتَزَّ
ص: 213
الْعَرْشُ (1) فَیَقُولُ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ اسْکُنْ یَا عَرْشِی فَیَقُولُ لَا (2) أَسْکُنُ وَ أَنْتَ لَمْ تَغْفِرْ لِقَائِلِهَا فَیَقُولُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی اشْهَدُوا سُکَّانَ سَمَاوَاتِی أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لِقَائِلِهَا.
وَ فِی (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (3) بِأَسَانِیدَ تَقَدَّمَتْ فِی إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ (4) عَنِ الرِّضَا ع عَنْ آبَائِهِ نَحْوَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : خداوند ستونی دارد ازیاقوت قرمز که سرش زیر عرش و آخر آن برروی کمر ماهی استکه درطبقه هفتم زیر زمین قرار دارد وقتی کسی می گوید لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عرش به لرزه در می آید خداوند می گوید ای عرش من آرام باش و او درجواب می گوید تاگوینده آنرا نیامرزی من آرام نمی شوم . خدوند می گوید ای سکان آسمانهای من شاهد باشید که من گوینده این کلام را بخشیدم .
(7) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الصَّوْتِ بِالتَّهْلِیلِ وَ اخْتِیَارِ الذِّکْرِ سِرّاً عَلَیْهِ
9146- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَخِیهِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- یَرْفَعُ بِهَا صَوْتَهُ فَیَفْرُغُ حَتَّی تَتَنَاثَرَ ذُنُوبُهُ تَحْتَ قَدَمَیْهِ کَمَا یَتَنَاثَرُ وَرَقُ الشَّجَرَةِ تَحْتَهَا.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : هیچ مسلمانی نیست که باصدای بلند بگوید لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مگر اینکه بعد از پایان آن تمام گناهانش زیر پایش قرار می گیرد همانطور که برگهای درخت روی زمین می ریزد.
ص: 214
9147- 2- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ عَمْرٍو عَنْ عِمْرَانَ بْنِ عَطَاءٍ (2) عَنْ عَطَاءٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: مَا مِنَ الْکَلَامِ کَلِمَةٌ أَحَبَّ إِلَی اللَّهِ مِنْ قَوْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- (یَمُدُّ بِهَا صَوْتَهُ فَیَفْرُغُ) (3) إِلَّا تَنَاثَرَتْ ذُنُوبُهُ تَحْتَ قَدَمَیْهِ کَمَا یَتَنَاثَرُ وَرَقُ الشَّجَرِ تَحْتَهَا.
وَ فِی التَّوْحِیدِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : بین کلمات محبوبترین آنها پیش خداوند گفتن لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- است هیچ مسلمانی نیست که باصدای کشیده بگوید لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ- مگر اینکه بعد از پایان آن تمام گناهانش زیر پایش قرار می گیرد همانطور که برگهای درخت روی زمین می ریزد.
9148- 3- (5) وَ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَیْسَ عَلَی أَصْحَابِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْشَةٌ فِی قُبُورِهِمْ کَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَیْهِمْ یَنْفُضُونَ رُءُوسَهُمْ وَ یَقُولُونَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَنا وَعْدَهُ.
قَالَ وَ قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ مُسْلِمٍ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ ثُمَّ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الذِّکْرِ سِرّاً وَ اخْتِیَارِهِ عَلَی الْجَهْرِ (6).
******
ترجمه:
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) : مؤمنانی که به وحدانیّت خدا ایمان داشته و مرده اند هیچ وحشتی در قبرهایشان ندارند، گویا آن ها را می بینم که سرهایشان را حرکت می دهند و می گویند: الحَمْدُ لِلهِ الَّذِی صَدَقَنا وَعْدَهُ.
(7) 46 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَکْرَارِ الشَّهَادَتَیْنِ
9149- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعِیدٍ عَنْ عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع
ص: 215
قَالَ: مَنْ قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ (1) حَسَنَةٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هرکس بگوید أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ- خداوند برایش هزار حسنه می نویسد .
9150- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْخَرَّاطِ عَنْ بِشْرٍ الْأَوْزَاعِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: مَنْ شَهِدَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ لَمْ یَشْهَدْ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ فَإِنْ شَهِدَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ أَلْفَ (3) أَلْفِ حَسَنَةٍ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کسیکه به یگانگی خداوند شهادت بدهد وشهادت به نبوت رسول اکرم صلی الله علیه وآله ندهد خداوند برایش ده حسنه می نویسد واگر به نبوت هم شهادت بدهد خداوند برایش هزار حسنه می نویسد
9151- 3- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ کُلِّهِمْ عَنِ الْحَسَنِ (6) بْنِ سَیْفٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی حَازِمٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ الْأَنْصَارِیِّ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص فِی حَدِیثٍ أَنَّ اللَّهَ نَادَی یَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ مَنْ لَقِیَنِی مِنْکُمْ یَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا (7) وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدِی وَ رَسُولِی أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِی.
******
ترجمه:
پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) : خداوند ندا داد ای امت محمد هرکس مرا ملاقات کند درحالیکه شهادت بدهد که خدای غیر از من نیست واینکه محمد بنده ورسول من است به برکت رحمت خودم اورا وارد بهشت می کنم
ص: 216
(1) 47 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَوْلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ
9152- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ آدَمَ شَکَا إِلَی اللَّهِ مَا یَلْقَی مِنْ حَدِیثِ النَّفْسِ وَ الْحُزْنِ فَنَزَلَ عَلَیْهِ جَبْرَئِیلُ ع فَقَالَ لَهُ یَا آدَمُ- قُلْ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- فَقَالَهَا فَذَهَبَ عَنْهُ الْوَسْوَسَةُ وَ الْحُزْنُ.
******
ترجمه:
هشام بن سالم از امام جعفر صادق (ع) نقل می کند که رسول خدا (ص) فرمود: به درستی که آدم به خدا شکایت کرد از آنچه که از وسوسه نفس و حزن به او می رسید. پس جبرئیل (ع) بر او نازل شد و به او گفت: ای آدم، بگو "لا حول و لا قوة إلا بالله" (هیچ قدرت و نیرویی جز به خداوند نیست). پس او این جمله را گفت و وسوسه و حزن از او دور شد.
9153- 2- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ حَمْزَةَ (4) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (5) ع یَقُولُ مَنْ قَالَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- دَفَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا عَنْهُ تِسْعَةً وَ تِسْعِینَ (6) نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَیْسَرُهَا الْخَنْقُ.
******
ترجمه:
هشام بن حمزه گفت: شنیدم که ابوالحسن الرضا (ع) می فرمود: هر کس بگوید "لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم" (هیچ قدرت و نیرویی جز به خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست)، خداوند عز و جل با آن از او نود و نه نوع بلا را دفع می کند که کمترین آنها خفگی است.
9154- 3- (7) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرٍ عَنْ زَکَرِیَّا بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ مَعْقِلٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ آدَمَ شَکَا إِلَی رَبِّهِ حَدِیثَ النَّفْسِ فَقَالَ أَکْثِرْ مِنْ قَوْلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ.
******
ترجمه:
روایت از ابان بن تغلب از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «آدم از وسوسه های درونی به پروردگارش شکایت کرد، پس خداوند به او فرمود: بسیار بگو "لا حول و لا قوة الا بالله" (هیچ حرکت و نیرویی جز به واسطه خداوند نیست).»
ص: 217
9155- 4- (1) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ حَمَلَةَ الْعَرْشِ لَمَّا ذَهَبُوا یَنْهَضُونَ بِالْعَرْشِ لَمْ یَسْتَقِلُّوهُ (2) فَأَلْهَمَهُمُ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَنَهَضُوا بِهِ.
******
ترجمه:
روایت از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «به راستی هنگامی که حاملان عرش خواستند عرش را بلند کنند، نتوانستند آن را به دوش بگیرند، پس خداوند به آن ها الهام کرد که بگویند: "لا حول و لا قوة الا بالله" (هیچ حرکت و نیرویی جز به واسطه خداوند نیست)، پس توانستند آن را بلند کنند.»
9156- 5- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا قَالَ الْعَبْدُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- فَقَدْ فَوَّضَ أَمْرَهُ إِلَی اللَّهِ وَ حَقٌّ عَلَی اللَّهِ أَنْ یَکْفِیَهُ.
******
ترجمه:
روایت از محمد بن عمران از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: رسول خدا (ص) فرمود: «هرگاه بنده بگوید: "لا حول و لا قوة الا بالله" (هیچ حرکت و نیرویی جز به واسطه خداوند نیست)، در حقیقت کار خود را به خدا سپرده است و بر خداوند لازم است که او را کفایت کند.»
9157- 6- (4) وَ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَالَ الْعَبْدُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِلْمَلَائِکَةِ اسْتَسْلَمَ عَبْدِی اقْضُوا حَاجَتَهُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ کَمَا مَرَّ فِی الدُّعَاءِ (5).
******
ترجمه:
روایت از هشام بن سالم از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «هرگاه بنده بگوید: "لا حول و لا قوة الا بالله" (هیچ حرکت و نیرویی جز به واسطه خداوند نیست)، خداوند عزّ و جلّ به فرشتگان می فرماید: بنده ام تسلیم شد، حاجتش را برآورید.»
9158- 7- (6) وَ عَنْ عِیسَی بْنِ جَعْفَرٍ الْعَلَوِیِّ عَنْ حَفْصٍ السَّدُوسِیِّ وَ أَحْمَدَ بْنِ عُبَیْدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ الْکَلْبِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ تَفْسِیرِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- قَالَ لَا یَحُولُ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ الْمَعَاصِی إِلَّا اللَّهُ وَ لَا یُقَوِّینَا عَلَی أَدَاءِ الطَّاعَةِ وَ الْفَرَائِضِ إِلَّا اللَّهُ.
******
ترجمه:
روایت از امام جعفر صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «از او درباره تفسیر "لا حول و لا قوة الا بالله" پرسیدم. فرمود: هیچ چیز نمی تواند ما را از گناهان بازدارد مگر خداوند و هیچ چیز نمی تواند ما را بر انجام طاعات و واجبات تقویت کند مگر خداوند.»
9159- 8- (7) وَ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَلَحَّ عَلَیْهِ الْفَقْرُ فَلْیُکْثِرْ مِنْ قَوْلِ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ یَنْفِی عَنْهُ الْفَقْرَ.
ص: 218
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله :هرکس فقربراو تسلط پیدا کرد پس باید زیاد بگوید : لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ زیرا فقر را ازبین می برد .
(3) 48 بَابُ نُبْذَةٍ مِمَّا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ کُلَّ یَوْمٍ
9160- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْعَبْدِیِّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ کُلَّ یَوْمٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً لَمْ یَتَّخِذْ صَاحِبَةً وَ لَا وَلَداً- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ خَمْسَةً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ خَمْسَةً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ سَیِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ خَمْسَةً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ دَرَجَةٍ.
******
ترجمه:
عُمَر بن یزید از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: «هرکس که هر روز ده مرتبه بگوید: "أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له إلهاً واحداً أحداً صمداً لم یتخذ صاحبة ولا ولداً"، خداوند برای او چهل و پنج هزار حسنه می نویسد و چهل و پنج هزار گناه از او پاک می کند و چهل و پنج هزار درجه برای او بالا می برد.»
9161- 2- (5) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی وَ کُنَّ لَهُ حِرْزاً فِی یَوْمِهِ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ السُّلْطَانِ وَ لَمْ تُحِطْ بِهِ کَبِیرَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
کلینی در روایتی دیگر گفته است: «و این ذکر برای او حرزی در روزش از شیطان و حاکم ظالم خواهد بود و هیچ گناه بزرگی او را فرا نخواهد گرفت.
9162- 3- (7) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ خَمْسَةً وَ أَرْبَعِینَ أَلْفَ دَرَجَةٍ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ زَادَ کَمَنْ کَانَ قَرَأَ الْقُرْآنَ فِی یَوْمِهِ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ بَنَی اللَّهُ لَهُ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ.
ص: 219
وَ رَوَاهُ فِی کِتَابِ التَّوْحِیدِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از احمد بن محمد از ابن ابی نجران روایت مشابهی نقل شده است تا جایی که به عبارت «پنجاه و چهار هزار درجه» می رسد. اما او عبارت «ده بار» را حذف کرده و اضافه کرده است: «کسی که در روز خود قرآن را دوازده بار بخواند و خداوند برای او خانه ای در بهشت می سازد.»
9163- 4- (2) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْأَرْمَنِیِّ عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْخَرَّاطِ عَنِ الْأَوْزَاعِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ عُبُودِیَّةً وَ رِقّاً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِیمَاناً وَ صِدْقاً- أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ وَ لَمْ یَصْرِفْ وَجْهَهُ عَنْهُ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّةَ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (3)
مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً (4).
وَ کَذَا الْبَرْقِیُّ.
******
ترجمه:
از أوزاعی از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: «کسی که هر روز بگوید "لا إله إلا الله حقاً حقاً، لا إله إلا الله عبودیةً و رقّاً، لا إله إلا الله إیماناً و صدقاً"، خداوند به او با چهره اش روی می آورد و رویش را از او برنمی گرداند تا او وارد بهشت شود.»
9164- 5- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ سَبْعِینَ مَرَّةً صَرَفَ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هفتاد مرتبه بگوید : مَا شَاءَ اللَّهُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ خداوندهفتاد نوع بلا را از او برطرف می کند .
9165- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ رَزِینٍ صَاحِبِ الْأَنْمَاطِ عَنْ أَحَدِهِمَا قَالَ: مَنْ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ
ص: 220
الْمُقَرَّبِینَ وَ حَمَلَةَ عَرْشِکَ الْمُصْطَفَیْنَ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ أَنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ إِمَامِی وَ وَلِیِّی وَ أَنَّ آبَاءَهُ رَسُولَ اللَّهِ وَ عَلِیّاً- وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ فُلَاناً وَ فُلَاناً حَتَّی تَنْتَهِیَ إِلَیْهِ أَئِمَّتِی وَ أَوْلِیَائِی عَلَی ذَلِکَ أَحْیَا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ وَ عَلَیْهِ أُبْعَثُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ أَبْرَأُ مِنْ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ- فَإِنْ مَاتَ فِی لَیْلَتِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ.
******
ترجمه:
ازیکی ازدو امام علیهما السلام فرمودند : کسیکه این دعا را بخواند : اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ وَ أُشْهِدُ مَلَائِکَتَکَ
ص: 220
الْمُقَرَّبِینَ وَ حَمَلَةَ عَرْشِکَ الْمُصْطَفَیْنَ أَنَّکَ أَنْتَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ أَنَّ فُلَانَ بْنَ فُلَانٍ إِمَامِی وَ وَلِیِّی وَ أَنَّ آبَاءَهُ رَسُولَ اللَّهِ وَ عَلِیّاً- وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ وَ فُلَاناً وَ فُلَاناً حَتَّی تَنْتَهِیَ إِلَیْهِ أَئِمَّتِی وَ أَوْلِیَائِی عَلَی ذَلِکَ أَحْیَا وَ عَلَیْهِ أَمُوتُ وَ عَلَیْهِ أُبْعَثُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- وَ أَبْرَأُ مِنْ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ-اگردرهمان شب بمیرد وارد بهشت می شود
9166- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ بِهَا سَبْعِینَ نَوْعاً مِنَ الْبَلَاءِ أَیْسَرُهَا الْهَمُّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز صد مرتبه بگوید :لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ- خداوند هفتاد نوع بلا را از او دفع می کند که آسانترین آنها غم و اندوه است.»
9167- 8- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ عَنِ ابْنِ إِسْحَاقَ (3) عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَنْ قَالَ حِینَ یُمْسِی ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَسُبْحانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ (4) لَمْ یَفُتْهُ خَیْرٌ یَکُونُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ وَ صُرِفَ عَنْهُ جَمِیعُ شَرِّهَا وَ مَنْ قَالَ مِثْلَ ذَلِکَ حِینَ یُصْبِحُ لَمْ یَفُتْهُ خَیْرٌ یَکُونُ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ صُرِفَ عَنْهُ جَمِیعُ شَرِّهِ.
******
ترجمه:
از حارث از امام علی (ع) روایت شده است که فرمود: «کسی که هنگام شام سه مرتبه بگوید "فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ"، هیچ خیری که در آن شب باشد از او فوت نمی شود و تمامی شر آن از او دور می گردد. و کسی که همین را هنگام صبح بگوید، هیچ خیری که در آن روز باشد از او فوت نمی شود و تمامی شر آن از او دور می گردد.»
9168- 9- (5) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ ثَابِتٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ
ص: 221
عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلَاثِینَ مَرَّةً دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ سَبْعِینَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَدْنَاهَا الْفَقْرُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز سی مرتبه بگوید :سبحان الله خداوند از او هفتاد نوع بلا را دفع می کند که پائین ترین آنها فقر است
9169- 10- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَا مِنْ عَبْدٍ یَقُولُ کُلَّ یَوْمٍ سَبْعَ مَرَّاتٍ أَسْأَلُ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ- إِلَّا قَالَتِ النَّارُ یَا رَبَّاهْ أَعِذْهُ مِنِّی.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز هفت مرتبه بگوید :أَسْأَلُ اللَّهَ الْجَنَّةَ وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ- جهنم عرض می کند خدایا اورا پناه بده از(شر) من
9170- 11- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الْخَرَّاطِ عَنِ الْأَوْزَاعِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ ثَلَاثِینَ مَرَّةً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَلِکُ (3) الْحَقُّ الْمُبِینُ- اسْتَقْبَلَ الْغِنَی وَ اسْتَدْبَرَ الْفَقْرَ وَ قَرَعَ بَابَ الْجَنَّةِ.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ مِثْلَهُ (4) وَ رَوَاهُ فِی الْمُقْنِعِ مُرْسَلًا (5)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز سی مرتبه بگوید :لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ-ثروت وغنی به سوی او آمده وفقر به او پشت می کند و درب بهشت را كوبيده است.
9171- 12- (7) وَ رَوَاهُ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْفَحَّامِ عَنْ عَمِّهِ عُمَرَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
مثل این روایت را حضرت رضا * از رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل کرده اند
ص: 222
9172- 13- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ سَبْعَ مَرَّاتٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ نِعْمَةٍ کَانَتْ أَوْ هِیَ کَائِنَةٌ- فَقَدْ أَدَّی شُکْرَ مَا مَضَی وَ شُکْرَ مَا بَقِیَ.
وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ بِالْإِسْنَادِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز هفت مرتبه بگوید :الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی کُلِّ نِعْمَةٍ کَانَتْ أَوْ هِیَ کَائِنَةٌ- شکر نعمتهای گذشته وآنچه باقی مانده است را ادا کرده
9173- 14- (3) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ التَّوْحِیدِ وَ الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ أَبِی أَیُّوبَ قَالا قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ لا اله الا الله مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ عَمَلًا ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا مَنْ زَادَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز صد مرتبه بگوید :لا اله الا الله بهترین افراد است درآن روز مگرنسبت به کسیکه تعداد بیشتر گفته باشد .
9174- 15- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ مِائَةَ مَرَّةٍ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ- أَعَاذَهُ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ مِنَ الْفَقْرِ وَ آنَسَ وَحْشَةَ قَبْرِهِ وَ اسْتَجْلَبَ الْغِنَی وَ اسْتَقْرَعَ بَابَ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر روز صد مرتبه بگوید :لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْمَلِکُ الْحَقُّ الْمُبِینُ- خداوند عزیز وجبار اورا از فقر حفظ کرده وانیسی برای وحشت قبرش قرارداده وغنی وثروت رابدست آورده ودرب بهشت بصدا درآورده است .
9175- 16- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ اللُّؤْلُؤِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ رِبَاطٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ قَالَ سَمِعْتُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ع یَقُولُ مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ عِنْدَ الْمَسَاءِ مِائَةَ تَکْبِیرَةٍ کَانَ کَمَنْ أَعْتَقَ مِائَةَ نَسَمَةٍ.
******
ترجمه:
ابوحمزه ثمالى گوید که از امام زین العابدین (ع) شنیدم که مى فرمود: کسى که به هنگام شب صد بار تکبیر بگوید، ثواب کسى را دارد که صد بنده (در راه خدا) آزاد کرده باشد».
ص: 223
9176- 17- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ- مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ مِمَّنْ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ : خدمت حضرت صادق * عرض کردم آیا کسیکه صد بار بگوید سبحان الله ذکرکثیر گفته است ؟ حضرت فرمودند : بله
9177- 18- (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی عِنْدَ الْمَسَاءِ مِائَةَ تَکْبِیرَةٍ کَانَ کَمَنْ أَعْتَقَ مِائَةَ نَسَمَةٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هرشب صد مرتبه تکبیربگوید مثل کسی استکه صد بنده آزاد کرده باشد .
9178- 19- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَبِی الْمُفَضَّلِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَلَوِیِّ عَنِ ابْنِ نَهِیکٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَبْرَةَ (4) بْنِ یَعْقُوبَ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ فِی کُلِّ یَوْمٍ إِذَا أَصْبَحَ وَ طَلَعَتِ الشَّمْسُ یَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً طَیِّباً عَلَی کُلِّ حَالٍ- یَقُولُهَا ثَلَاثَمِائَةٍ وَ سِتِّینَ مَرَّةً شُکْراً.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : رسول اکرم صلی الله علیه وآله هرروز صبح بعد طلو ع خورشید 360 بعنوان شکر عرض می کردند الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ کَثِیراً طَیِّباً عَلَی کُلِّ حَالٍ-
9179- 20- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الصَّلْتِ عَنِ ابْنِ عُقْدَةَ عَنْ عَبَّادٍ عَنْ عَمِّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْمُخَالِدِ عَنْ زَیْدِ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِی الْمُنْذِرِ الْجُهَنِیِّ قَالَ: قُلْتُ یَا نَبِیَّ اللَّهِ عَلِّمْنِی أَفْضَلَ الْکَلَامِ قَالَ قُلْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- مِائَةَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَأَنْتَ یَوْمَئِذٍ أَفْضَلُ النَّاسِ عَمَلًا إِلَّا مَنْ قَالَ مِثْلَ مَا قُلْتَ وَ أَکْثِرْ مِنْ
ص: 224
سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ (1) وَ لَا تَنْسَیَنَّ الِاسْتِغْفَارَ فِی صَلَاتِکَ فَإِنَّهَا مِمْحَاةٌ لِلْخَطَایَا بِإِذْنِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
ابو منذر جهنی : خدمت حضرت رسول صلی الله علیه وآله عرض کردم بهترین کلام را بمن یاد دهید فرمودند : هر روز صد باربگو لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- دراینصورت توازبهترین افراد ازجهت عمل خواهی بود مگرکسیکه مثل ذکر تورا گفته باشد وزیاد این ذکر رابگو سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم ودرنمازهایت استغفار رافراموش نکن چراکه باذن خداوند گناهان را نابود می کند .
9180- 21- (2) إِبْرَاهِیمُ بْنُ عَلِیٍّ الْکَفْعَمِیُّ فِی الْمِصْبَاحِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ کُلَّ یَوْمٍ أَرْبَعَمِائَةِ مَرَّةٍ مُدَّةَ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْنِ رُزِقَ کَنْزاً مِنْ عِلْمٍ أَوْ کَنْزاً مِنْ مَالٍ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ الْحَیُّ الْقَیُّومُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مِنْ جَمِیعِ ظُلْمِی وَ جُرْمِی وَ إِسْرَافِی عَلَی نَفْسِی وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ.
******
ترجمه:
حضرت [امام صادق(علیه السلام)] نقل شده هرکه در دو ماه پیاپی هر روز «چهار صدبار» این دعا را بخواند، خدا به او دانش بسیار یا دارایی فراوان کرامت فرماید و دعا این است:
أَسْتَغْفِرُ اللّٰه الَّذِي لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّوْمُ الرَّحْمانُ الرَّحِيمُ بَدِيعُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ مِنْ جَمِيعِ ظُلْمِي وَجُرْمِي وَ إِسْرافِي عَلَىٰ نَفْسِي وَأَتُوبُ إِلَيْهِ.
آمرزش می جویم از خدا که معبودی جز او نیست، زنده و پاینده، بخشنده و مهربان، پدیدآورنده آسمان ها و زمین، از همه ستم ها و جرم و زیاده روی ام بر خودم و به سوی او باز می گردم.
9181- 22- (3) قَالَ وَ عَنِ الصَّادِقِ ع مَنْ کَانَتْ بِهِ عِلَّةٌ فَلْیَقُلْ عَلَیْهَا فِی کُلِّ صَبَاحٍ أَرْبَعِینَ مَرَّةً مُدَّةَ أَرْبَعِینَ یَوْماً بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کسی که بیماری دارد چهل روز هرروز چهل مرتبه بگوید بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.
(4) 49 بَابُ نُبْذَةٍ مِمَّا یُقَالُ فِی الصَّبَاحِ وَ الْمَسَاءِ
9182- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: کَانَ نُوحٌ ع یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی- اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنَّهُ مَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی بِی مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا یَقُولُهَا إِذَا أَصْبَحَ عَشْراً وَ إِذَا أَمْسَی عَشْراً فَسُمِّیَ بِذَلِکَ عَبْداً شَکُوراً.
******
ترجمه:
حفص بن البختری از امام صادق (ع) نقل شده است که ایشان فرمودند: نوح (ع) هرگاه صبح و شام می کرد، می گفت: "اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنَّهُ مَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی بِی مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا" (خدایا، من تو را شاهد می گیرم که هیچ نعمتی یا عافیتی در دین یا دنیا بر من نیست، مگر از تو به تنهایی، که شریکی نداری، تو را برای آن حمد و شکر می کنم تا زمانی که راضی شوی و پس از رضایت). ایشان این را هرگاه صبح می کرد ده بار و هرگاه شام می کرد ده بار می گفت، پس به همین دلیل عبد شکور (بنده شکرگزار) نامیده شد.
ص: 225
9183- 2- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ نُوحاً إِنَّمَا سُمِّیَ عَبْداً شَکُوراً لِأَنَّهُ کَانَ یَقُولُ إِذَا أَمْسَی وَ أَصْبَحَ- اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنَّهُ مَا أَمْسَی وَ أَصْبَحَ بِی مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ حَتَّی تَرْضَی إِلَهَنَا.
******
ترجمه:
حضرت باقر * حضرت نوح راعبد شکورنامیدندچون هر صبح وشام عرض می کردند اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنَّهُ مَا أَمْسَی وَ أَصْبَحَ بِی مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ حَتَّی تَرْضَی إِلَهَنَا.
9184- 3- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِبْراهِیمَ الَّذِی وَفَّی (3) قَالَ إِنَّهُ کَانَ یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی أَصْبَحْتُ وَ رَبِّی مَحْمُودٌ أَصْبَحْتُ لَا أُشْرِکُ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ لَا أَدْعُو مَعَ اللَّهِ إِلَهاً آخَرَ وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِیّاً- فَسُمِّیَ بِذَلِکَ عَبْداً شَکُوراً.
******
ترجمه:
حفص بن البختری از امام صادق (ع) در مورد این آیه که می فرماید: «و ابراهیم که به تمامی وفا کرد» (نجم 37:53)، امام صادق (ع) فرمود: ابراهیم (ع) هرگاه صبح و شام می کرد، می گفت: «صبح کردم در حالی که پروردگارم محمود (ستایش شده) است، صبح کردم و هیچ چیزی را شریک خدا نمی دانم و با خدا هیچ اله دیگری را نمی خوانم و از غیر او ولی (سرپرست) نمی گیرم»، پس به همین دلیل به عبد شکور (بنده شکرگزار) نامیده شد.
9185- 4- (4) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی بْنِ زَکَرِیَّا عَنْ بَکْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِیبٍ عَنْ تَمِیمِ بْنِ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها (5) فَقَالَ ع فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ یَقُولَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا عَشْرَ مَرَّاتٍ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- قَالَ فَقُلْتُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی فَقَالَ یَا هَذَا
ص: 226
لَا شَکَّ فِی أَنَّ اللَّهَ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ لَکِنْ قُلْ کَمَا أَقُولُ:.
******
ترجمه:
اسماعیل بن فضل گفت: از امام صادق (ع) در مورد قول خداوند عز و جل که می فرماید: «و تسبیح کن به ستایش پروردگارت پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن» (طه 130:20) پرسیدم. امام (ع) فرمود: بر هر مسلمانی واجب است که قبل از طلوع آفتاب ده مرتبه و قبل از غروب آن ده مرتبه بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ». گفتم: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی». امام فرمود: ای مرد، شکی نیست که خداوند زنده می کند و می میراند و می میراند و زنده می کند، اما بگو همانطور که من می گویم.
9186- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ- سُبْحَانَ اللَّهِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ ثَلَاثاً اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِکَ وَ مِنْ تَحْوِیلِ عَافِیَتِکَ وَ مِنْ فَجْأَةِ نَقِمَتِکَ وَ مِنْ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ مِنْ شَرِّ مَا سَبَقَ فِی اللَّیْلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِزَّةِ مُلْکِکَ وَ شِدَّةِ قُوَّتِکَ وَ بِعَظِیمِ سُلْطَانِکَ وَ بِقُدْرَتِکَ عَلَی خَلْقِکَ ثُمَّ سَلْ حَاجَتَکَ.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) نقل شده است که حضرت علی * هرصبح سه بار می گفتند سُبْحَانَ اللَّهِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ وبعداز آن اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ زَوَالِ نِعْمَتِکَ وَ مِنْ تَحْوِیلِ عَافِیَتِکَ وَ مِنْ فَجْأَةِ نَقِمَتِکَ وَ مِنْ دَرَکِ الشَّقَاءِ وَ مِنْ شَرِّ مَا سَبَقَ فِی اللَّیْلِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِعِزَّةِ مُلْکِکَ وَ شِدَّةِ قُوَّتِکَ وَ بِعَظِیمِ سُلْطَانِکَ وَ بِقُدْرَتِکَ عَلَی خَلْقِکَ وسپس حاجت خودرا درخواست کن
9187- 6- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ کَامِلٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ وَ اذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَ خِیفَةً وَ دُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ عِنْدَ الْمَسَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- قَالَ قُلْتُ: بِیَدِهِ الْخَیْرُ قَالَ إِنَّ بِیَدِهِ الْخَیْرَ وَ لَکِنْ قُلْ کَمَا أَقُولُ: لَکَ عَشْرَ مَرَّاتٍ- وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِیعِ الْعَلِیمِ حِینَ تَطْلُعُ الشَّمْسُ وَ حِینَ تَغْرُبُ عَشْرَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
علاء بن کامل گفت: شنیدم که امام صادق (ع) می فرمود: «و پروردگارت را در دل خود، با تضرع و ترس و بدون آشکار کردن صدای بلند در هنگام شب یاد کن: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ یُمِیتُ وَ یُحْیِی وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.» گفتم: «بِیَدِهِ الْخَیْرُ؟» گفت: «بله، به دست اوست خیر، اما بگو همانطور که من می گویم: برای تو ده مرتبه است.» و گفت: «و پناه می برم به خداوند شنوا و دانا هنگامی که خورشید طلوع می کند و هنگامی که غروب می کند، ده مرتبه.»
9188- 7- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَقُولُ بَعْدَ الصُّبْحِ الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ الْحَمْدُ لِفَالِقِ الْإِصْبَاحِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی بَابَ الْأَمْرِ الَّذِی فِیهِ الْیُسْرُ وَ الْعَافِیَةُ اللَّهُمَّ هَیِّئْ لِی سَبِیلَهُ وَ بَصِّرْنِی مَخْرَجَهُ اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ مَقْدُرَةً عَلَیَّ بِالشَّرِّ فَخُذْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَیْهِ وَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ وَ اکْفِنِیهِ بِمَا شِئْتَ وَ مِنْ حَیْثُ شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ.
******
ترجمه:
از زراره روایت شده که امام باقر (ع) فرمود: «بعد از نماز صبح بگو: "الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ، الْحَمْدُ لِفَالِقِ الْإِصْبَاحِ" سه بار. سپس بگو: "اللَّهُمَّ افْتَحْ لِی بَابَ الْأَمْرِ الَّذِی فِیهِ الْیُسْرُ وَ الْعَافِیَةُ، اللَّهُمَّ هَیِّئْ لِی سَبِیلَهُ وَ بَصِّرْنِی مَخْرَجَهُ، اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتَ قَضَیْتَ لِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ مَقْدُرَةً عَلَیَّ بِالشَّرِّ، فَخُذْهُ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ وَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَیْهِ وَ مِنْ فَوْقِ رَأْسِهِ، وَ اکْفِنِیهِ بِمَا شِئْتَ وَ مِنْ حَیْثُ شِئْتَ وَ کَیْفَ شِئْتَ."»
ص: 227
9189- 8- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: تَقُولُ إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ الْحَمْدُ لِفَالِقِ الْإِصْبَاحِ مَرَّتَیْنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی ذَهَبَ (2) بِاللَّیْلِ بِقُدْرَتِهِ وَ جَاءَ بِالنَّهَارِ بِرَحْمَتِهِ وَ نَحْنُ فِی عَافِیَةٍ (3) وَ تَقْرَأُ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ آخِرَ الْحَشْرِ- وَ عَشْرَ آیَاتٍ مِنَ الصَّافَّاتِ- وَ سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ فَسُبْحانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ.
******
ترجمه:
از ابی بصیر روایت شده که امام صادق (ع) فرمود: «هنگامی که صبح و شام می کنی، بگو: "الْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّبَاحِ، الْحَمْدُ لِفَالِقِ الْإِصْبَاحِ" دو بار. سپس بگو: "الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی ذَهَبَ بِاللَّیْلِ بِقُدْرَتِهِ وَ جَاءَ بِالنَّهَارِ بِرَحْمَتِهِ وَ نَحْنُ فِی عَافِیَةٍ". سپس آیة الکرسی و آخر سوره حشر و ده آیه از سوره صافات و "سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ" را بخوان. سپس بگو: "فَسُبْحانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُکَ غَضَبَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی وَ ارْحَمْنِی وَ تُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ."»
9190- 9- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ قَالَ حِینَ یَطْلُعُ الْفَجْرُ- لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ صَلَّی (5) عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ سَبَّحَ خَمْساً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ هَلَّلَ خَمْساً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً وَ حَمَّدَ اللَّهَ خَمْساً وَ ثَلَاثِینَ مَرَّةً لَمْ یُکْتَبْ فِی ذَلِکَ الصَّبَاحِ مِنَ الْغَافِلِینَ وَ إِذَا قَالَهَا فِی الْمَسَاءِ لَمْ یُکْتَبْ فِی
ص: 228
تِلْکَ اللَّیْلَةِ مِنَ الْغَافِلِینَ.
******
ترجمه:
از ابو عبیده الحذاء روایت شده که امام باقر (ع) فرمود: «کسی که هنگام طلوع فجر بگوید: "لا إله إلا الله وحده لا شریک له له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شیء قدیر" ده بار، و بر محمد و آلش ده بار درود بفرستد، و سی و پنج بار تسبیح بگوید، و سی و پنج بار تهلیل بگوید، و سی و پنج بار حمد خدا را بگوید، در آن صبح از غافلین نوشته نمی شود و اگر این اذکار را در عصر بگوید، در آن شب از غافلین نوشته نمی شود.»
9191- 10- (1) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَدَعْ أَنْ تَدْعُوَ بِهَذَا الدُّعَاءِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِذَا أَصْبَحْتَ وَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِذَا أَمْسَیْتَ- اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی دِرْعِکَ الْحَصِینَةِ الَّتِی تَجْعَلُ فِیهَا مَنْ تُرِیدُ فَإِنَّ أَبِی ع کَانَ یَقُولُ هَذَا مِنَ الدُّعَاءِ الْمَخْزُونِ.
******
ترجمه:
از داود رقی روایت شده که امام صادق (ع) فرمود: «این دعا را سه بار هنگام صبح و سه بار هنگام عصر ترک نکن: "اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی دِرْعِکَ الْحَصِینَةِ الَّتِی تَجْعَلُ فِیهَا مَنْ تُرِیدُ" زیرا پدرم (امام باقر) می فرمود این از دعاهای مخزون (نهان) است.»
9192- 11- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ فَقُلْ عَشْرَ مَرَّاتٍ- اللَّهُمَّ مَا أَصْبَحَتْ بِی مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ یَا رَبِّ حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا فَإِنَّکَ إِذَا قُلْتَ ذَلِکَ کُنْتَ قَدْ أَدَّیْتَ شُکْرَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ بِهِ عَلَیْکَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :هرصبح وشام ده مرتبه این دعا را بخوان که دراینصورت شکر نعمات خدا را در آن شب و روز ادا کرده ای اللَّهُمَّ مَا أَصْبَحَتْ بِی مِنْ نِعْمَةٍ أَوْ عَافِیَةٍ فِی دِینٍ أَوْ دُنْیَا فَمِنْکَ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الشُّکْرُ بِهَا عَلَیَّ یَا رَبِّ حَتَّی تَرْضَی وَ بَعْدَ الرِّضَا
9193- 12- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ نُوحٌ ع یَقُولُ ذَلِکَ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَی فَسُمِّیَ بِذَلِکَ عَبْداً شَکُوراً.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : حضرت نوح همین دعا را هر صبح و شام می خواندند لزا نامگذاری شدند به عبد شکور (بنده شاکر)
9194- 13- (4) وَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَدَقَ اللَّهَ نَجَا.
******
ترجمه:
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : هركه با خدا راست باشد، نجات يابد .
9195- 14- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَنْ کَبَّرَ اللَّهَ مِائَةَ تَکْبِیرَةٍ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِهَا کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ کَأَجْرِ مَنْ أَعْتَقَ مِائَةَ رَقَبَةٍ وَ مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ
ص: 229
وَ بِحَمْدِهِ- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ إِنْ زَادَ زَادَهُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * :هرکس قبل از طلوع خورشید و قبل از غروب صد بار تکبیر بگوید خداوند پاداش آزاد کردن صد رقبه برای او قرار می دهد .وکسیکه سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ- بگوید خداوند برایش ده حسنه می نویسد وهرچه بیشتر بگوید بیشتر اجر می برد .
9196- 15- (1) وَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ سَبَّحَ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ کَانَ أَفْضَلَ النَّاسِ ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا مَنْ قَالَ مِثْلَ قَوْلِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق * :هر کس صد بار سبحان الله بگوید ازبهترین افراد در آن روز خواهد بود مگر کسیکه مثل همان عدد را گفته باشد .
(3) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجُلُوسِ مَعَ الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ وَ مَعَ الَّذِینَ یَتَذَاکَرُونَ الْعِلْمَ
9197- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بَادِرُوا إِلَی رِیَاضِ الْجَنَّةِ- قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا رِیَاضُ الْجَنَّةِ- قَالَ حَلَقُ الذِّکْرِ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَکْرَانَ النَّقَّاشِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ (5) بْنِ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ (6) بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : به جانب باغهاي بهشت بشتابيد. عرض شد: اي رسول خدا! باغهاي بهشت کدامند؟ فرمود: حلقه هاي ياد خدا.
ص: 230
9198- 2- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ یَا بُنَیَّ اخْتَرِ الْمَجَالِسَ عَلَی عَیْنِکَ فَإِنْ رَأَیْتَ قَوْماً یَذْکُرُونَ اللَّهَ فَاجْلِسْ مَعَهُمْ فَإِنْ تَکُنْ عَالِماً یَنْفَعْکَ عِلْمُکَ (2) وَ إِنْ تَکُنْ جَاهِلًا عَلَّمُوکَ وَ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یُظِلَّهُمْ بِرَحْمَةٍ فَتَعُمَّکَ مَعَهُمْ وَ إِذَا رَأَیْتَ قَوْماً لَا یَذْکُرُونَ اللَّهَ فَلَا تَجْلِسْ مَعَهُمْ فَإِنَّکَ إِنْ تَکُنْ عَالِماً لَا یَنْفَعْکَ عِلْمُکَ وَ إِنْ تَکُنْ جَاهِلًا یَزِیدُوکَ جَهْلًا وَ لَعَلَّ اللَّهَ أَنْ یُظِلَّهُمْ بِعُقُوبَةٍ فَیَعُمَّکَ مَعَهُمْ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: قَدْ فَهِمَ مِنْهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ غَیْرُهُ (4) إِرَادَةَ تَذَاکُرِ الْعِلْمِ فَأَوْرَدُوهُ فِی هَذَا الْبَابِ وَ قَرَائِنُهُ ظَاهِرَةٌ.
******
ترجمه:
لقمان حکیم به فرزندش می فرماید: ای پسرکم! مجالس را با بینش روشن انتخاب کن. اگر گروهی را دیدی که ذکر خدا را می کنند با آنان همنشینی کن، زیرا اگر عالم باشی از علمت بهره می بری و اگر جاهل باشی تعلیمت می دهند و شاید خداوند سایه رحمتش را بر سر آنان گسترد، پس تو نیز مورد رحمت قرار گیری. و اگر گروهی را دیدی که به یاد خدا نیستند با آنان همنشینی نکن، زیرا اگر عالم باشی علمت به تو سودی نمی بخشد و اگر جاهل باشی جهلت را بیشتر می کنند و چه بسا که عقوبتی برایشان فرا رسد و تو را نیز فراگیرد.
9199- 3- (5) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ خَرَجَ عَلَی أَصْحَابِهِ فَقَالَ ارْتَعُوا فِی رِیَاضِ الْجَنَّةِ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ- وَ مَا رِیَاضُ الْجَنَّةِ قَالَ مَجَالِسُ الذِّکْرِ.
******
ترجمه:
روايت شده است كه رسول خدا-صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم-از منزل به سوى اصحابش خارج شده،فرموده است: «در باغهاى بهشت بچرخيد». اصحاب گفتند:يا رسول اللّٰه!باغهاى بهشت چيست؟فرمود: «(باغهاى بهشت)مجالس ذكر است،
9200- 4- (6) قَالَ وَ رَوَی الْحَسَنُ بْنُ أَبِی الْحَسَنِ الدَّیْلَمِیُّ فِی کِتَابِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّ الْمَلَائِکَةَ یَمُرُّونَ عَلَی حَلَقِ الذِّکْرِ فَیَقُومُونَ عَلَی رُءُوسِهِمْ وَ یَبْکُونَ لِبُکَائِهِمْ وَ یُؤَمِّنُونَ عَلَی دُعَائِهِمْ إِلَی أَنْ قَالَ فَیَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لَهُمْ وَ أُشْهِدُکُمْ أَنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ وَ آمَنْتُهُمْ مِمَّا یَخَافُونَ فَیَقُولُونَ
ص: 231
رَبَّنَا إِنَّ فُلَاناً کَانَ فِیهِمْ وَ إِنَّهُ لَمْ یَذْکُرْکَ فَیَقُولُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُ بِمُجَالَسَتِهِ لَهُمْ فَإِنَّ الذَّاکِرِینَ مَنْ لَا یَشْقَی بِهِمْ جَلِیسُهُمْ.
أَقُولُ: کَثِیراً مَا یُسْتَعْمَلُ الذِّکْرُ بِمَعْنَی الْعِلْمِ فِی الْأَحَادِیثِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ فِی الْعِشْرَةِ (1).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : هنگامی که ملائکه به حلقه ها [و جلسات] ذکر برخورد می کنند، بالای سر آنان می ایستند، و همراه گریه آنان گریه می کنند، و دعای آنان را آمین می گویند ... تا این که فرمود: و خداوند سبحان به ملائکه می فرماید:
شما شاهد باشید که من آنان را بخشیدم، و از آنچه می ترسند به آنان امان دادم. پس ملائکه می-گویند: فلانی بین آنان بود و ذاکر تو نبود؟ و خداوند در پاسخ ملائکه می فرماید: او را نیز به خاطر مجالست با آنان بخشیدم. چرا که ذاکرین من کسانی هستند که هم نشین آنان به شقاوت نمی رسد.
ص: 232
7871 ( 1)- فی هامش الأصل هنا- ثم بلغ قبالا بحمد اللّه تعالی).
أَبْوَابُ قَوَاطِعِ الصَّلَاةِ وَ مَا یَجُوزُ فِیهَا (1)
(2) 1 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِحُصُولِ شَیْ ءٍ مِنْ نَوَاقِضِ الطَّهَارَةِ فِی أَثْنَائِهَا وَ أَنَّهُ لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ شَیْ ءٌ سِوَی الْقَوَاطِعِ الْمَنْصُوصَةِ
9201- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ یَعْنِی عَبْدَ اللَّهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ یُرَخَّصُ فِی النَّوْمِ فِی شَیْ ءٍ مِنَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * اجازه داده نشد چیزی ازنماز درخواب انجام بشود
9202- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُمَا کَانَا یَقُولَانِ لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ إِلَّا أَرْبَعَةٌ الْخَلَاءُ وَ الْبَوْلُ وَ الرِّیحُ وَ الصَّوْتُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر وصادق علیهما السلام فرمودند : چیزی نماز را باطل نمی کند مگر چهار چیز دستشوئی رفتن ادرار کردن (خارج کردن )باد معده وحرف زدن .
9203- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 233
قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکاری (1) فَقَالَ سُکْرُ النَّوْمِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
زید شحام گوید: از امام صادق (علیه السلام) در مورد آیه: لاَ تَقْرَبُواْ الصَّلاَةَ وَأَنتُمْ سُکَارَی پرسیدم، فرمود: «منظور مستی خواب است».
9204- 4- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تُعَادُ الصَّلَاةُ إِلَّا مِنْ خَمْسَةٍ الطَّهُورِ وَ الْوَقْتِ وَ الْقِبْلَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ ثُمَّ قَالَ الْقِرَاءَةُ سُنَّةٌ وَ التَّشَهُّدُ سُنَّةٌ فَلَا تَنْقُضُ السُّنَّةُ الْفَرِیضَةَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* :نماز اعاده نمی شود مگربخاطر پنج چیز طهارت/وقت /قبله /رکوع /سجده سپس فرمودند : قرائت و تشهد سنت است پس سنت فریضه را باطل نمی کند .
9205- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَحَسَّ الرَّجُلُ أَنَّ بِثَوْبِهِ بَلَلًا وَ هُوَ یُصَلِّی فَلْیَأْخُذْ ذَکَرَهُ بِطَرَفٍ ثَوْبِهِ فَلْیَمْسَحْهُ بِفَخِذِهِ وَ إِنْ (5) کَانَ بَلَلًا یَعْرِفُ فَلْیَتَوَضَّأْ وَ لْیُعِدِ الصَّلَاةَ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ بَلَلًا فَذَلِکَ مِنَ الشَّیْطَانِ.
******
ترجمه:
از حسین بن حماد از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است:
زمانی که مردی احساس کند که در لباسش خیسی وجود دارد و او در حال نماز است، باید با طرفی از لباسش آلت خود را بگیرد و با ران خود آن را پاک کند. و اگر خیسی مشخص باشد، باید وضو بگیرد و نماز را دوباره بخواند. و اگر خیسی نباشد، آن از شیطان است.
9206- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَبَّادِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ قَالَ: سَأَلْتُهُ یَعْنِی أَبَا الْحَسَنِ ع (7) عَنْ رَجُلٍ صَلَّی الظُّهْرَ أَوِ الْعَصْرَ فَأَحْدَثَ حِینَ جَلَسَ فِی الرَّابِعَةِ قَالَ إِنْ کَانَ قَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَ
ص: 234
مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ ص فَلَا یُعِدْ (1) وَ إِنْ کَانَ لَمْ یَتَشَهَّدْ قَبْلَ أَنْ یُحْدِثَ فَلْیُعِدْ.
******
ترجمه:
از حسن بن جهم نقل شده است: از او (یعنی امام ابوالحسن علیه السلام) درباره مردی که نماز ظهر یا عصر می خواند و هنگامی که در رکعت چهارم نشسته بود، دچار حدث (وضو باطل شد) پرسیدم. فرمود: اگر شهادت داده باشد (یعنی گفته باشد) "أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً (عبدهورسوله ) رَسُولُ اللَّهِ"، نماز را دوباره نخواند. و اگر قبل از آنکه دچار حدث شود، تشهد نگفته باشد، باید نماز را دوباره بخواند.
9207- 7- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَیَعْلَمُ أَنَّ رِیحاً قَدْ خَرَجَتْ فَلَا یَجِدُ رِیحَهَا وَ لَا یَسْمَعُ صَوْتَهَا قَالَ یُعِیدُ الْوُضُوءَ وَ الصَّلَاةَ وَ لَا یَعْتَدُّ بِشَیْ ءٍ مِمَّا صَلَّی إِذَا عَلِمَ ذَلِکَ یَقِیناً.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهما السلام) نقل شده است که فرمود: از او درباره مردی که در حال نماز است و می داند بادی از او خارج شده، اما بوی آن را نمی یابد و صدای آن را نمی شنود، پرسیدم. فرمود: باید وضو و نماز را دوباره انجام دهد و به هیچ چیز از نمازی که خوانده است، اگر از آن (خروج ریح ) مطمئن باشد، اعتنایی نکند.
9208- 8- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ وَجَدَ رِیحاً فِی بَطْنِهِ فَوَضَعَ یَدَهُ عَلَی أَنْفِهِ وَ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ حَتَّی أَخْرَجَ الرِّیحَ مِنْ بَطْنِهِ ثُمَّ عَادَ إِلَی الْمَسْجِدِ فَصَلَّی فَلَمْ یَتَوَضَّأْ هَلْ یُجْزِیهِ ذَلِکَ قَالَ لَا یُجْزِیهِ حَتَّی یَتَوَضَّأَ وَ لَا یَعْتَدُّ بِشَیْ ءٍ مِمَّا صَلَّی.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (4)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النَّوَاقِضِ فِی أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ (5).
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: و از او درباره مردی که در شکمش بادی احساس کرد، پس دستش را بر روی بینی اش گذاشت و از مسجد بیرون رفت تا باد را از شکمش خارج کند، سپس به مسجد بازگشت و نماز خواند بدون اینکه وضو بگیرد، پرسیدم. آیا این کار کافی است؟ فرمود: این کار کافی نیست تا اینکه وضو بگیرد و به هیچ چیزاز نمازی که خوانده است، اعتنایی نکند.
9209- 9- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَأَجِدُ غَمْزاً فِی بَطْنِی أَوْ أَذًی أَوْ ضَرَبَاناً فَقَالَ انْصَرِفْ ثُمَّ تَوَضَّأْ وَ ابْنِ عَلَی مَا مَضَی مِنْ صَلَاتِکَ مَا لَمْ تَنْقُضِ الصَّلَاةَ بِالْکَلَامِ مُتَعَمِّداً وَ إِنْ تَکَلَّمْتَ نَاسِیاً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْکَ فَإِنَّمَا هُوَ
ص: 235
بِمَنْزِلَةِ مَنْ تَکَلَّمَ فِی الصَّلَاةِ نَاسِیاً قُلْتُ وَ إِنْ قَلَبَ وَجْهَهُ عَنِ الْقِبْلَةِ قَالَ نَعَمْ وَ إِنْ قَلَبَ وَجْهَهُ عَنِ الْقِبْلَةِ.
وَ
رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنِ الْفُضَیْلِ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ لَفْظَ بِالْکَلَامِ (1).
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی عَدَمِ حُصُولِ الْحَدَثِ إِذْ لَا تَصْرِیحَ فِیهِ بِخُرُوجِهِ وَ حَمَلَ الْأَمْرَ بِالْوُضُوءِ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ قَالَ وَ قَدْ یُتْرَکُ دَلِیلُ الْخِطَابِ عِنْدَ مَنْ قَالَ بِهِ لِدَلِیلٍ یَعْنِی فِی التَّقْیِیدِ بِالتَّعَمُّدِ وَ جَوَّزَ اخْتِصَاصَ قَیْدِ التَّعَمُّدِ بِالْکَلَامِ بِدَلَالَةِ آخِرِ الْحَدِیثِ وَ قَدْ عَرَفْتَ التَّصْرِیحَ بِذَلِکَ فِی رِوَایَةِ الصَّدُوقِ وَ لَا یَخْفَی أَنَّ حَمْلَهُ عَلَی التَّقِیَّةِ أَیْضاً مُتَّجِهٌ قَرِیبٌ.
******
ترجمه:
از فضیل بن یسار نقل شده است که گفت: به امام باقر (علیه السلام) گفتم: در نماز هستم و در شکمم فشاری یا درد یا ضربانی حس می کنم. فرمود: از نماز خارج شو، سپس وضو بگیر و بر اساس ادامه نماز قبلی نمازت را ادامه بده، مادامی که عمداً نماز را با سخن گفتن باطل نکرده ای. و اگر به فراموشی سخن گفتی، بر تو چیزی نیست، چرا که این مانند کسی است که در نماز به فراموشی سخن گفته است. گفتم: و اگرچه رو از قبله را برگردانده باشد؟ فرمود: بله، حتی اگر رو از قبله را برگرداند.
9210- 10- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ دَخَلَ فِی الصَّلَاةِ وَ هُوَ مُتَیَمِّمٌ فَصَلَّی رَکْعَةً ثُمَّ أَحْدَثَ فَأَصَابَ مَاءً قَالَ یَخْرُجُ وَ یَتَوَضَّأُ ثُمَّ یَبْنِی عَلَی مَا مَضَی مِنْ صَلَاتِهِ الَّتِی صَلَّی بِالتَّیَمُّمِ.
أَقُولُ: یَأْتِی وَجْهُهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از زرارة نقل شده است که او از امام باقر (علیه السلام) پرسید: مردی که در حال تیمم وارد نماز شده و یک رکعت نماز خوانده است، سپس حادثه ای برایش رخ داده (مثلاً وضویش باطل شده) و آبی پیدا کرده است، چه باید بکند؟ امام فرمود: از نماز خارج شود و وضو بگیرد، سپس از همان جا که نماز را با تیمم خوانده بود، ادامه دهد.
ص: 236
9211- 11- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْقَمَّاطِ قَالَ: سَمِعْتُ رَجُلًا یَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- عَنْ رَجُلٍ وَجَدَ غَمْزاً فِی بَطْنِهِ أَوْ أَذًی أَوْ عَصْراً مِنَ الْبَوْلِ وَ هُوَ فِی صَلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی أَوِ الثَّانِیَةِ أَوِ الثَّالِثَةِ أَوِ الرَّابِعَةِ فَقَالَ إِذَا أَصَابَ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ فَلَا بَأْسَ بِأَنْ یَخْرُجَ لِحَاجَتِهِ تِلْکَ فَیَتَوَضَّأَ ثُمَّ یَنْصَرِفَ إِلَی مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ فَیَبْنِیَ عَلَی صَلَاتِهِ مِنَ الْمَوْضِعِ الَّذِی خَرَجَ مِنْهُ لِحَاجَتِهِ مَا لَمْ یَنْقُضِ الصَّلَاةَ بِالْکَلَامِ قَالَ قُلْتُ: وَ إِنِ الْتَفَتَ یَمِیناً أَوْ شِمَالًا أَوْ وَلَّی عَنِ الْقِبْلَةِ قَالَ نَعَمْ کُلُّ ذَلِکَ وَاسِعٌ إِنَّمَا هُوَ بِمَنْزِلَةِ رَجُلٍ سَهَا فَانْصَرَفَ فِی رَکْعَةٍ أَوْ رَکْعَتَیْنِ أَوْ ثَلَاثَةٍ مِنَ الْمَکْتُوبَةِ فَإِنَّمَا عَلَیْهِ أَنْ یَبْنِیَ عَلَی صَلَاتِهِ ثُمَّ ذَکَرَ سَهْوَ النَّبِیِّ ص.
أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ هَذَا وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَلَی حُصُولِ الْحَدَثِ نِسْیَاناً وَ خَصَّهُ بِالتَّیَمُّمِ وَ یَرُدُّهُ أَنَّهُ یُوَافِقُ أَشْهَرَ مَذَاهِبِ الْعَامَّةِ وَ یُعَارِضُ الْأَحَادِیثَ الْکَثِیرَةَ الْمُتَوَاتِرَةَ الَّتِی عَمِلَ بِهَا عُلَمَاءُ الْإِمَامِیَّةِ وَ یُخَالِفُ الِاحْتِیَاطَ فَتَعَیَّنَ حَمْلُهُ عَلَی التَّقِیَّةِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی مَکَانِ الْمُصَلِّی فِی عِدَّةِ أَحَادِیثَ أَنَّهُ لَا یَقْطَعُ صَلَاةَ الْمُسْلِمِ شَیْ ءٌ (2) وَ فِیهَا وَ فِی أَحَادِیثِ الْحَصْرِ الَّتِی هُنَا (3) مَعَ مَا یَأْتِی دَلَالَةٌ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی وَ اللَّهُ أَعْلَمُ (4).
******
ترجمه:
از ابی سعید قماط نقل شده که شنید مردی از امام صادق (علیه السلام) پرسید: اگر مردی در نماز واجب خود در رکعت اول، دوم، سوم یا چهارم احساس ناراحتی در شکم، درد یا فشار ادرار کند، چه باید بکند؟ امام فرمود: اگر چیزی از این حالات به او دست دهد، می تواند برای رفع نیاز خود از نماز خارج شود و سپس وضو بگیرد و به محل نمازی که در آن بود بازگردد و از همان جایی که نماز را ترک کرده بود، ادامه دهد، به شرطی که نماز را با سخن گفتن عمدی قطع نکرده باشد. راوی پرسید: اگر به راست یا چپ نگاه کند یا از قبله منحرف شود، چه باید بکند؟ امام فرمود: همه این ها مجاز است، این کار مانند کسی است که در نماز سهواً یک یا دو یا سه رکعت از نماز واجب را ترک کرده و بازگشته است، و تنها باید نماز خود را ادامه دهد. سپس امام (علیه السلام) سهو النبی (صلی الله علیه و آله) را ذکر کرد.
ص: 237
(1) 2 بَابُ أَنَّهُ لَا تَبْطُلُ الصَّلَاةُ بِالْقَیْ ءِ وَ لَا الْأَزِّ (2) وَ لَا الْجُشَاءِ وَ لَا خُرُوجِ الدَّمِ إِلَّا أَنْ یَزِیدَ عَلَی مَا یُعْفَی عَنْهُ وَ تَسْتَلْزِمَ إِزَالَتُهُ الْمُنَافِیَ
9212- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّجُلِ یَرْعُفُ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ وَ قَدْ صَلَّی بَعْضَ صَلَاتِهِ فَقَالَ إِنْ کَانَ الْمَاءُ عَنْ یَمِینِهِ أَوْ عَنْ شِمَالِهِ أَوْ عَنْ خَلْفِهِ فَلْیَغْسِلْهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَلْتَفِتَ وَ لْیَبْنِ عَلَی صَلَاتِهِ فَإِنْ لَمْ یَجِدِ الْمَاءَ حَتَّی یَلْتَفِتَ فَلْیُعِدِ الصَّلَاةَ قَالَ وَ الْقَیْ ءُ مِثْلُ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
از عمر بن اُذینه نقل شده که از امام صادق (ع) پرسید: درباره مردی که در نماز خون دماغ شود و بخشی از نماز خود را خوانده باشد، چه باید بکند؟ امام فرمود: اگر آب در سمت راست، چپ یا پشت او باشد، بدون اینکه به طرفین نگاه کند، خون را بشوید و نماز خود را ادامه دهد. اما اگر برای پیدا کردن آب مجبور شود به طرفین نگاه کند، نماز را دوباره بخواند. سپس امام افزود: در مورد قی نیز همین حکم جاری است.
9213- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بُکَیْرِ بْنِ أَعْیَنَ أَنَّ أَبَا جَعْفَرٍ ع رَأَی رَجُلًا رَعَفَ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ وَ أَدْخَلَ یَدَهُ فِی أَنْفِهِ فَأَخْرَجَ دَماً فَأَشَارَ إِلَیْهِ بِیَدِهِ افْرُکْهُ بِیَدِکَ وَ صَلِّ.
******
ترجمه:
بُکَیْرِ بْنِ أَعْیَنَ روایت کرده که امام باقر (ع) مردی را دید که در حال نماز بود و ناگهان انگشت خود را به بینی فرو برد و خونی بیرون آورد. پس با دستش به او اشاره کرد و گفت: "با دستت انگشت خود را تمیز کن و نماز خود را ادامه بده."
9214- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَأْخُذُهُ الرُّعَافُ فِی الصَّلَاةِ فَلَا یُرِیدُ أَنْ یَسْتَنْشِفَهُ أَ یَجُوزُ ذَلِکَ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سليمان از امام صادق (ع) پرسید که آیا برای فردی که در حین نماز خونریزی بینی او رخ دهد و او نمی خواهد بینی اش را پاک کند، این کار جایز است؟ امام (ع) فرمود: بله، جایز است.
9215- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَأْخُذُهُ الرُّعَافُ وَ الْقَیْ ءُ فِی
ص: 238
الصَّلَاةِ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَنْفَتِلُ فَیَغْسِلُ أَنْفَهُ وَ یَعُودُ فِی صَلَاتِهِ وَ إِنْ تَکَلَّمَ فَلْیُعِدْ صَلَاتَهُ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ وُضُوءٌ.
******
ترجمه:
ترجمه: از امام باقر (ع) پرسیدم: چگونه فردی که در حین نماز خونریزی بینی یا استفراغ دارد باید عمل کند؟ امام (ع) فرمود: او باید از نماز خارج شود، بینی خود را بشوید، سپس به نمازش بازگردد. اگر سخنی بگوید، نمازش را دوباره بخواند و نیازی به تکرار وضو ندارد.
9216- 5- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی الرَّجُلِ یَمَسُّ أَنْفَهُ فِی الصَّلَاةِ فَیَرَی دَماً کَیْفَ یَصْنَعُ أَ یَنْصَرِفُ فَقَالَ إِنْ کَانَ یَابِساً فَلْیَرْمِ بِهِ وَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (2)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنِ السِّنْدِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
از یکی از آن ها (امامان) شنیدم که درباره فردی که در حین نماز بینی خود را لمس می کند و خون مشاهده می کند، چه باید کرد؟ ایشان فرمودند: اگر خون خشک باشد، او می تواند آن را پرت کند و مشکلی نیست.
9217- 6- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصِیبُهُ الرُّعَافُ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ إِنْ قَدَرَ عَلَی مَاءٍ عِنْدَهُ یَمِیناً وَ شِمَالًا أَوْ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ هُوَ مُسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةِ فَلْیَغْسِلْهُ عَنْهُ ثُمَّ لْیُصَلِّ مَا بَقِیَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ إِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی مَاءٍ حَتَّی یَنْصَرِفَ بِوَجْهِهِ أَوْ یَتَکَلَّمَ فَقَدْ قَطَعَ صَلَاتَهُ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم که درباره مردی که در حین نماز خونریزی بینی مبتلا می شود چه باید کرد؟ فرمود: اگر دسترسی به آب داشته باشد، سمت راست و چپ یا بین دست هایش آب داشته باشد و همچنین به سمت قبله باشد، باید بینی خود را از خون پاک کند و سپس باقی مانده نماز خود را ادامه دهد، اما اگر نتواند مگر اینکه از سمت قبله روی رو برگرداند یا سخن بگوید، نمازش قطع می شود.
9218- 7- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقَلْسِ وَ هِیَ الْجُشْأَةُ یَرْتَفِعُ الطَّعَامُ مِنْ جَوْفِ الرَّجُلِ مِنْ غَیْرِ أَنْ یَکُونَ تَقَیَّأَ وَ هُوَ قَائِمٌ فِی الصَّلَاةِ قَالَ لَا یَنْقُضُ ذَلِکَ وُضُوءَهُ وَ لَا یَقْطَعُ صَلَاتَهُ وَ لَا یُفَطِّرُ صِیَامَهُ.
ص: 239
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
از سماعه نقل شده است که گفت: از امام (علیه السلام) پرسیدم درباره غذایی که از معده شخص بدون اینکه قی کند، بالا می آید و او در حال نماز است. فرمود: این نه وضوی او را باطل می کند، نه نمازش را قطع می کند و نه روزه اش را باطل می کند.
9219- 8- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ (عَنْ سَلَمَةَ عَنْ أَبِی حَفْصٍ) (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ الرُّعَافُ وَ لَا الدَّمُ وَ لَا الْقَیْ ءُ فَمَنْ وَجَدَ أَذًی (5) فَلْیَأْخُذْ بِیَدِ رَجُلٍ مِنَ الْقَوْمِ مِنَ الصَّفِّ فَلْیُقَدِّمْهُ یَعْنِی إِذَا کَانَ إِمَاماً.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که علی (علیه السلام) می فرمود: خون دماغ، خون و قی کردن نماز را باطل نمی کند. پس هر کس اذیت (مانند خون دماغ) پیدا کند، باید دست مردی از قوم (از صف) را بگیرد و او را جلو بفرستد، یعنی اگر امام جماعت باشد.
9220- 9- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَأْخُذُهُ الرُّعَافُ أَوِ الْقَیْ ءُ فِی الصَّلَاةِ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَنْتَقِلُ (8) فَیَغْسِلُ أَنْفَهُ وَ یَعُودُ فِی الصَّلَاةِ وَ إِنْ تَکَلَّمَ فَلْیُعِدِ الصَّلَاةَ.
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است: او از امام (ع) دربارهٔ مردی که در نماز دچار خون دماغ یا قی کردن می شود، پرسید. امام (ع) فرمود: او باید حرکت کند و بینی خود را بشوید و به نماز بازگردد. و اگر صحبت کرد، باید نماز را دوباره بخواند.
ص: 240
9221- 10- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ رَعَفَ وَ لَمْ یَرْقَ رُعَافُهُ حَتَّی دَخَلَ وَقْتُ الصَّلَاةِ قَالَ یَحْشُو أَنْفَهُ بِشَیْ ءٍ ثُمَّ یُصَلِّی وَ لَا یُطِیلُ إِنْ خَشِیَ أَنْ یَسْبِقَهُ الدَّمُ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
از حلبی از امام صادق (علیه السلام) در حدیثی نقل شده است: از او دربارهٔ مردی که خون دماغ شده و خون ریزی اش بند نیامده تا وقت نماز داخل شده، پرسیدم. امام (ع) فرمود: او باید چیزی در بینی خود قرار دهد و سپس نماز بخواند، و اگر نگران است که خون بر او غالب شود، نباید نماز را طولانی کند.
9222- 11- (4) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرُّعَافِ أَ یَنْقُضُ الْوُضُوءَ قَالَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا رَعَفَ فِی صَلَاتِهِ وَ کَانَ عِنْدَهُ مَاءٌ أَوْ مَنْ یُشِیرُ إِلَیْهِ بِمَاءٍ فَتَنَاوَلَهُ فَقَالَ بِرَأْسِهِ فَغَسَلَهُ فَلْیَبْنِ عَلَی صَلَاتِهِ وَ لَا یَقْطَعْهَا.
******
ترجمه:
از معاویه بن وهب روایت شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) دربارهٔ خون دماغ پرسیدم، آیا وضو را باطل می کند؟ امام (ع) فرمود: اگر مردی در حال نماز خون دماغ شود و نزد او آب یا کسی که به او آب بدهد وجود داشته باشد، پس او (نمازگزار) با اشاره سر آب را بگیرد و بشوید، باید نماز خود را ادامه دهد و آن را قطع نکند.
9223- 12- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَکُونُ فِی جَمَاعَةٍ مِنَ الْقَوْمِ یُصَلِّی (6) الْمَکْتُوبَةَ فَیَعْرِضُ لَهُ رُعَافٌ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَخْرُجُ فَإِنْ وَجَدَ مَاءً قَبْلَ أَنْ یَتَکَلَّمَ فَلْیَغْسِلِ الرُّعَافَ ثُمَّ لْیَعُدْ فَلْیَبْنِ عَلَی صَلَاتِهِ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الطَّیَالِسِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
از اسماعیل بن عبد الخالق روایت شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) دربارهٔ مردی که در جماعت نماز واجب را می خواند و دچار خون دماغ می شود پرسیدم، چه باید بکند؟ امام (ع) فرمود: باید خارج شود و اگر قبل از اینکه صحبت کند آب پیدا کرد، خون دماغ را بشوید و سپس برگردد و نماز خود را ادامه دهد.
ص: 241
9224- 13- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنْ أَدْخَلْتَ یَدَکَ فِی أَنْفِکَ وَ أَنْتَ تُصَلِّی فَوَجَدْتَ دَماً سَائِلًا لَیْسَ بِرُعَافٍ فَفُتَّهُ بِیَدِکَ.
******
ترجمه:
از ابو حمزه روایت شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمود: اگر در حال نماز دستت را در بینی ات کردی و خون جاری ای را که خون دماغ نیست، پیدا کردی، آن را با دستت بشکن.
9225- 14- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ إِلَّا رُعَافٌ وَ أَزٌّ فِی الْبَطْنِ فَبَادِرُوا بِهِ (3) مَا اسْتَطَعْتُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی النَّوَاقِضِ حَدِیثٌ آخَرُ مِثْلُهُ (4) وَ یَأْتِی الْوَجْهُ فِیهِمَا (5).
******
ترجمه:
از ابو حمزه روایت شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمود: نماز را فقط خون دماغ و درد شدید شکم قطع می کند. پس تا جایی که می توانید در انجام آن ها (کارهایی که موجب قطع نماز می شوند) عجله کنید.
9226- 15- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ بِهِ الثَّالُولُ أَوِ الْجُرْحُ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَقْطَعَ الثَّالُولَ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ أَوْ یَنْتِفَ بَعْضَ لَحْمِهِ مِنْ ذَلِکَ الْجُرْحِ وَ یَطْرَحَهُ قَالَ إِنْ لَمْ یَتَخَوَّفْ أَنْ یَسِیلَ الدَّمُ فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ تَخَوَّفَ أَنْ یَسِیلَ الدَّمُ فَلَا یَفْعَلْهُ وَ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ فَرَمَاهُ رَجُلٌ فَشَجَّهُ فَسَالَ الدَّمُ فَانْصَرَفَ فَغَسَلَهُ وَ لَمْ یَتَکَلَّمْ حَتَّی رَجَعَ إِلَی الْمَسْجِدِ هَلْ یَعْتَدُّ بِمَا صَلَّی أَوْ یَسْتَقْبِلُ الصَّلَاةَ قَالَ یَسْتَقْبِلُ الصَّلَاةَ وَ لَا یَعْتَدُّ بِشَیْ ءٍ مِمَّا صَلَّی.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
«از او (امام کاظم علیه السلام) پرسیدم درباره مردی که دارای زگیل یا زخم است، آیا جایز است که زگیل را بکند و او در حال نماز است یا قسمتی از گوشت آن زخم را بکند و آن را بیندازد؟ «فرمود: اگر نمی ترسد که خون جاری شود، اشکالی ندارد؛ و اگر می ترسد که خون جاری شود، این کار را انجام ندهد.و درباره مردی که در حال نماز است و کسی به او ضربه ای می زند و او را زخمی می کند و خون جاری می شود، پس او از نماز بازمی گردد و خون را می شوید و صحبت نمی کند تا به مسجد برگردد، آیا به نمازی که خوانده اعتنا کند یا از نو نماز بخواند؟
9227- 16- (8) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ
ص: 242
الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ وَ زَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ وَ إِنْ تَخَوَّفَ أَنْ یَسِیلَ الدَّمُ فَلَا یَفْعَلْهُ فَإِنْ فَعَلَ فَقَدْ نَقَضَ ذَلِکَ الصَّلَاةَ وَ لَا یَنْقُضُ الْوُضُوءَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَا إِذَا افْتَقَرَتْ إِزَالَةُ الدَّمِ إِلَی الْکَلَامِ أَوِ اسْتِدْبَارِ الْقِبْلَةِ لِمَا مَرَّ (1) قَالَ وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلُ عَلَی التَّقِیَّةِ.
******
ترجمه:
مثل همین روایت نقل شده با این اضافه اگرمی ترسد خون جاری شود انجام ندهد واگر انجام داد فقط نماز باطل می شود ولی وضو باطل نمی شود
9228- 17- (2) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ کَانَ فِی صَلَاتِهِ فَرَمَاهُ رَجُلٌ فَشَجَّهُ فَسَالَ الدَّمُ هَلْ یَنْقُضُ ذَلِکَ وُضُوءَهُ فَقَالَ لَا یَنْقُضُ الْوُضُوءَ وَ لَکِنَّهُ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ.
******
ترجمه:
از امام کاظم (ع) پرسیدم درباره مردی که در حال نماز است و کسی به او ضربه ای می زند و او را زخمی می کند و خون جاری می شود، آیا این وضوی او را باطل می کند؟ فرمود: وضو را باطل نمی کند، اما نماز را قطع می کند.
9229- 18- (3) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ رَعَفَ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ وَ خَلْفَهُ مَاءٌ هَلْ یَجُوزُ لَهُ أَنْ یَنْکُصَ عَلَی عَقِبَیْهِ حَتَّی یَتَنَاوَلَ الْمَاءَ فَیَغْسِلَ الدَّمَ قَالَ إِذَا لَمْ یَلْتَفِتْ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
از امام کاظم (ع) پرسیدم درباره مردی که در حال نماز است و خون دماغ می شود و پشت سر او آب است، آیا جایز است که به عقب برگردد تا آب را بگیرد و خون را بشوید؟ فرمود: اگر برنگردد (و پشت سر خود را نگاه نکند)، اشکالی ندارد.
9230- 19- (4) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ الرُّعَافُ وَ لَا الْقَیْ ءُ وَ لَا الْأَزُّ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی النَّوَاقِضِ (5) وَ غَیْرِهَا (6).
******
ترجمه:
امام جعفر (ع) از پدرش نقل می کند که علی (ع) می فرمود: خون دماغ، استفراغ و درد شکم نماز را باطل نمی کند.
ص: 243
(1) 3 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِاسْتِدْبَارِ الْقِبْلَةِ دُونَ الِالْتِفَاتِ یَمِیناً وَ شِمَالًا
9231- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَلْتَفِتُ فِی صَلَاتِهِ قَالَ لَا وَ لَا یَنْقُضْ أَصَابِعَهُ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روایت کرده است: از او درباره مردی که در نماز به اطراف نگاه می کند، پرسیدم. امام گفت: نه، و همچنین نباید انگشتانش را بشکند.
9232- 2- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ: إِذَا الْتَفَتَّ فِی صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ مِنْ غَیْرِ فَرَاغٍ فَأَعِدِ الصَّلَاةَ إِذَا کَانَ الِالْتِفَاتُ فَاحِشاً وَ إِنْ کُنْتَ قَدْ تَشَهَّدْتَ فَلَا تُعِدْ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ ذَکَرَ الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حلبی از امام صادق (ع) روایت کرده است که امام فرمود: اگر در نماز واجب بدون اینکه نماز تمام شده باشد به اطراف نگاه کردی، نمازت را دوباره بخوان، اگر نگاه کردنت وانحراف ازقبله بسیار زیاد بود. و اگر تشهد را خوانده ای، نمازت را دوباره نخوان.
9233- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ الِالْتِفَاتُ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ إِذَا کَانَ بِکُلِّهِ.
******
ترجمه:
زراره : ازحضرت باقر * شنیدم که فرمودند : توجه به اطراف وانحراف از قبله اگرزیاد باشد نماز را باطل می کند
ص: 244
9234- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ وَ أَبِی قَتَادَةَ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ فَیَظُنُّ أَنَّ ثَوْبَهُ قَدِ انْخَرَقَ أَوْ أَصَابَهُ شَیْ ءٌ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَنْظُرَ فِیهِ أَوْ یَمَسَّهُ قَالَ إِنْ کَانَ فِی مُقَدَّمِ ثَوْبِهِ أَوْ جَانِبَیْهِ فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ کَانَ فِی مُؤَخَّرِهِ فَلَا یَلْتَفِتْ فَإِنَّهُ لَا یَصْلُحُ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (2)
وَ
رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یَنْظُرُ فِیهِ أَنْ یُفَتِّشَهُ (3)
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی (ع) روایت کرده است: از او درباره مردی که در حال نماز است و گمان می کند که لباسش پاره شده یا چیزی به آن اصابت کرده است، پرسیدم. آیا او می تواند به آن نگاه کند یا آن را لمس کند؟ فرمود: اگر در قسمت جلوی لباس یا طرفین آن باشد، اشکالی ندارد، اما اگر در پشت لباس باشد، نباید به آن نگاه کند، زیرا درست نیست.
9235- 5- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الِالْتِفَاتِ فِی الصَّلَاةِ أَ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ فَقَالَ لَا وَ مَا أُحِبُّ أَنْ یُفْعَلَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی مَنْ لَمْ یَلْتَفِتْ إِلَی مَا وَرَاءَهُ بَلِ الْتَفَتَ یَمِیناً وَ شِمَالًا.
******
ترجمه:
عَبْدِ الْمَلِکِ ازحضرت صادق * پرسیدم آیا انحراف از قبله نماز را باطل می کند ؟ فرمودند : خیراما من دوست ندارم انجام بشود .
9236- 6- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ تَکَلَّمْتَ أَوْ صَرَفْتَ وَجْهَکَ عَنِ الْقِبْلَةِ فَأَعِدِ الصَّلَاةَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :اگردرحال نماز حرف زدی یا ازقبله رو برگرداندی آنرا دو باره بخوان .
9237- 7- (6) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ
ص: 245
الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: الِالْتِفَاتُ الْفَاحِشُ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ وَ یَنْبَغِی لِمَنْ یَفْعَلُ ذَلِکَ أَنْ یَبْدَأَ بِالصَّلَاةِ بِالْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ وَ التَّکْبِیرِ.
******
ترجمه:
علی * : اگرانحراف خیلی زیاد ازقبله نماز را باطل می کند وسزاوار است کسی که این کار را انجام داده نماز را ازاذان واقامه شروع کند
9238- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِلْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَلْتَفِتُ فِی صَلَاتِهِ هَلْ قَطَعَ ذَلِکَ صَلَاتَهُ قَالَ إِذَا کَانَتِ الْفَرِیضَةَ وَ الْتَفَتَ إِلَی خَلْفِهِ فَقَدْ قَطَعَ صَلَاتَهُ فَیُعِیدُ مَا صَلَّی وَ لَا یَعْتَدُّ بِهِ وَ إِنْ کَانَتْ نَافِلَةً لَا یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ وَ لَکِنْ لَا یَعُودُ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع (2)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی کَرَاهَةِ الِالْتِفَاتِ فِی الصَّلَاةِ وَ قَدْ عَرَفْتَ تَفْصِیلَ الْحُکْمِ (3) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْقِبْلَةِ (4) وَ فِی أَحَادِیثِ نِسْیَانِ التَّسْلِیمِ (5) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
از کتاب "الجامع" نوشته بزنتی (صحاب امام رضا (ع)) نقل شده است: از او درباره مردی که در نماز به اطراف نگاه می کند پرسیدم، آیا این کار نمازش را باطل می کند؟ فرمود: اگر نماز واجب باشد و به پشت سر خود نگاه کند، نمازش باطل شده و باید آنچه را که خوانده تکرار کند و به آن اعتباری ندارد. اما اگر نماز مستحب باشد، نمازش باطل نمی شود، ولی نباید این کار را تکرار کند.
(7) 4 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِمُرُورِ شَیْ ءٍ قُدَّامَ الْمُصَلِّی
9239- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ
ص: 246
یَعْنِی الْمُرَادِیَّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ شَیْ ءٌ کَلْبٌ وَ لَا حِمَارٌ وَ لَا امْرَأَةٌ وَ لَکِنِ اسْتَتِرُوا بِشَیْ ءٍ فَإِنْ کَانَ بَیْنَ یَدَیْکَ قَدْرَ ذِرَاعٍ رَافِعٌ مِنَ الْأَرْضِ فَقَدِ اسْتَتَرْتَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ أَحَادِیثُ کَثِیرَةٌ تَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی مَکَانِ الْمُصَلِّی (1).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ چیزی نماز را باطل نمی کند؛ نه سگ، نه خر، و نه زن. اما شما باید با چیزی خودتان را بپوشانید، اگر بتوانید چیزی به بلند ی یک ذراع را روی زمین قرار دهید، خودتان را پوشانده اید.
(2) 5 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالْبُکَاءِ فِیهَا لِذِکْرِ الْمَیِّتِ لَا لِذِکْرِ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ أَوْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ
9240- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ یُونُسَ بُزُرْجَ أَنَّهُ سَأَلَ الصَّادِقَ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَبَاکَی فِی الصَّلَاةِ الْمَفْرُوضَةِ حَتَّی یَبْکِیَ فَقَالَ قُرَّةُ عَیْنٍ وَ اللَّهِ وَ قَالَ إِذَا کَانَ ذَلِکَ فَاذْکُرْنِی عِنْدَهُ.
******
ترجمه:
منصور بن یونس بزرج از امام صادق علیه السلام پرسید: آیا گریه در نماز فرض، نماز را قطع می کند؟ امام صادق علیه السلام فرمود: این گریه،مایه روشنی چشم است، به خدا سوگند، و فرمود: اگر چنین است، مرا نزد او یاد کن.
9241- 2- (4) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْبُکَاءَ عَلَی الْمَیِّتِ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ وَ الْبُکَاءَ لِذِکْرِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ مِنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
روایت شده که گریه برای مردگان، نماز را قطع می کند، اما گریه به یاد بهشت و دوزخ از برترین اعمال در نماز است.
9242- 3- (5) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ مَا مِنْ شَیْ ءٍ إِلَّا وَ لَهُ کَیْلٌ أَوْ وَزْنٌ إِلَّا الْبُکَاءُ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ فَإِنَّ الْقَطْرَةَ مِنْهُ تُطْفِئُ بِحَاراً مِنَ النِّیرَانِ وَ لَوْ أَنَّ بَاکِیاً بَکَی فِی أُمَّةٍ لَرُحِمُوا وَ کُلُّ عَیْنٍ بَاکِیَةٌ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ثَلَاثَةَ أَعْیُنٍ عَیْنٌ بَکَتْ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ غُضَّتْ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ وَ عَیْنٌ بَاتَتْ سَاهِرَةً فِی سَبِیلِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
و روایت شده است که هر چیزی کیل یا وزنی دارد جز گریه و ناله از ترس خدا که کیل یا وزنی ندارد. قطره ای از آن تواند دریایی از آتش ها را خاموش کند. اگر یک نفر در یک امت بگرید، آنها رحمت خواهند شد، و هر چشمی در روز قیامت گریان خواهد بود، به جز سه چشم: یک چشمی که از ترس خدا گریه کرده، یک چشمی که از حرام های خدا چشم پوشی کرده، و یک چشمی که در راه خدا بیدار بوده است.
9243- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ
ص: 247
عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ عَبْدِ السَّلَامِ عَنْ أَبِی حَنِیفَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْبُکَاءِ فِی الصَّلَاةِ أَ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ فَقَالَ إِنْ بَکَی لِذِکْرِ جَنَّةٍ أَوْ نَارٍ فَذَلِکَ هُوَ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی الصَّلَاةِ وَ إِنْ کَانَ ذَکَرَ مَیِّتاً لَهُ فَصَلَاتُهُ فَاسِدَةٌ.
******
ترجمه:
ابو حنیفه از حضرت صادق * سؤال کردم: آیا گریه در نماز، نماز را قطع می کند؟ گفت: اگر برای یاد بهشت یا دوزخ گریه کند، آن از برترین اعمال در نماز است. اما اگر به یاد مرده ای گریه کند، نمازش باطل است.
9244- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَعِیدٍ (2) بَیَّاعِ السَّابِرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یَتَبَاکَی الرَّجُلُ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ بَخْ بَخْ وَ لَوْ مِثْلَ رَأْسِ الذُّبَابِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
ثُمَّ قَالَ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْبُکَاءِ مِنْ خَشْیَةِ اللَّهِ لَا لِشَیْ ءٍ مِنْ مَصَائِبِ الدُّنْیَا وَ اسْتَدَلَّ بِمَا سَبَقَ (5) وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ أَیْضاً فِی الدُّعَاءِ (6) وَ فِی أَحَادِیثِ جَوَازِ تَکْرَارِ الْآیَةِ فِی الْقِرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ فِی جِهَادِ النَّفْسِ (8).
******
ترجمه:
بَیَّاعِ السَّابِرِیِّ خدمت حضرت صادق * عرض کردم آیا تباکی شخص درنماز اشکال دارد ؟ فرمودند : به به حتی اگر به اندازه سر یک پشه باشد .
ص: 248
(1) 6 بَابُ کَرَاهَةِ تَغْمِیضِ الْعَیْنَیْنِ فِی الصَّلَاةِ إِلَّا فِی الرُّکُوعِ وَ کَرَاهَةِ نَفْخِ مَوْضِعِ السُّجُودِ وَ الْإِقْعَاءِ وَ حُکْمِ الِاسْتِنَادِ إِلَی حَائِطٍ وَ نَحْوِهِ وَ الِاسْتِعَانَةِ بِهِ عَلَی الْقِیَامِ وَ الِانْحِطَاطِ لِتَنَاوُلِ شَیْ ءٍ مِنَ الْأَرْضِ
9245- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الرَّیَّانِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ مِسْمَعٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص نَهَی أَنْ یُغَمِّضَ الرَّجُلُ عَیْنَیْهِ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
از امام علی (علیه السلام) نقل شده که پیامبر (صلی الله علیه وآله) از بستن چشم ها در نماز منع فرمودند.
9246- 2- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یُغَمِّضَ عَیْنَیْهِ فِی الصَّلَاةِ مُتَعَمِّداً قَالَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (4)
أَقُولُ: هَذَا یَدُلُّ عَلَی أَنَّ النَّهْیَ فِی الْأَوَّلِ یُرَادُ بِهِ الْکَرَاهَةُ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِثْنَاءِ حَالَةِ الرُّکُوعِ فِی مَحَلِّهِ (5) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَقِیَّةِ الْأَحْکَامِ فِی أَحَادِیثِ السُّجُودِ (6) وَ فِی أَحَادِیثِ الْقِیَامِ (7) وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.
******
ترجمه:
علی بن جعفراز امام موسی بن جعفر (علیه السلام) سوال کردم که اگر کسی به صورت عمدی چشمان خود را در نماز ببندد،حضرت فرمودند : مشکلی ندارد.
ص: 249
(1) 7 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالضَّحِکِ مَعَ الْقَهْقَهَةِ لَا بِمُجَرَّدِ التَّبَسُّمِ
9247- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْقَهْقَهَةُ لَا تَنْقُضُ الْوُضُوءَ وَ تَنْقُضُ الصَّلَاةَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
زراره از حضرت صادق * نقل کرده که ایشان فرمودند : قهقهه وضو را باطل نمی کند ملی نماز را باطل می کند .
9248- 2- (4) وَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَخِیهِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الضَّحِکِ هَلْ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ قَالَ أَمَّا التَّبَسُّمُ فَلَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ وَ أَمَّا الْقَهْقَهَةُ فَهِیَ تَقْطَعُ الصَّلَاةَ.
وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
سماعة گفت: از امام محمد باقر (علیه السلام) پرسیدم که آیا خنده صلاة را قطع می کند؟ فرمود: خنده ی سبک (تبسم) صلاة را قطع نمی کند، اما خنده ی بلند (قهقهه) صلاة را قطع می کند.
9249- 3- (7) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ رَهْطٍ سَمِعُوهُ یَقُولُ إِنَّ التَّبَسُّمَ فِی الصَّلَاةِ لَا یَنْقُضُ الصَّلَاةَ وَ لَا یَنْقُضُ الْوُضُوءَ إِنَّمَا یَقْطَعُ الضَّحِکُ الَّذِی فِیهِ الْقَهْقَهَةُ.
******
ترجمه:
رهط گفته اند: شنیده ام که او می گوید: "خنده ی سبک در نماز نه نماز را باطل می کند و نه وضو را باطل می سازد. به طوری که فقط خنده ای که باعث قهقهه شود نماز را قطع می کند."
ص: 250
9250- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع لَا یَقْطَعُ التَّبَسُّمُ الصَّلَاةَ وَ تَقْطَعُهَا الْقَهْقَهَةُ وَ لَا تَنْقُضُ الْوُضُوءَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * فرمودند :تبسم نماز را باطل نمی کند ولی قهقهه باطل می کند ولی وضو را باطل نمی کند
(3) 8 بَابُ جَوَازِ الصَّلَاةِ مَعَ مُدَافَعَةِ الْأَخْبَثَیْنِ وَ الرِّیحِ وَ الْغَمْزِ وَ الْخُفِّ الضَّیِّقِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ فِی الْجَمِیعِ
9251- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُصِیبُهُ الْغَمْزُ فِی بَطْنِهِ وَ هُوَ یَسْتَطِیعُ أَنْ یَصْبِرَ عَلَیْهِ أَ یُصَلِّی عَلَی تِلْکَ الْحَالِ أَوْ لَا یُصَلِّی فَقَالَ إِنِ احْتَمَلَ الصَّبْرَ وَ لَمْ یَخَفْ إِعْجَالًا عَنِ الصَّلَاةِ فَلْیُصَلِّ وَ لْیَصْبِرْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ مِثْلَهُ (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَجَّاجِ :ازحضرت کاظم سوال کردم کسی درنماز درشکمش احساس نفخ کرد بطوریکه می تواند برآن صبر کند آیا نمازش را ادامه بدهد
9252- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا صَلَاةَ لِحَاقِنٍ وَ لَا لِحَاقِنَةٍ وَ هُوَ بِمَنْزِلَةِ مَنْ هُوَ فِی ثَوْبِهِ.
وَ رَوَاهُ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
از هشام بن حکم از امام صادق (ع) روایت شده که گفت: «نمازی برای حاقِن (کسی که ادرار خود را نگه داشته) و حاقِنَه (زنی که ادرار خود را نگه داشته) نیست و او مانند کسی است که در لباسش (ادرار کرده) است.»
ص: 251
9253- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: لَا تُصَلِّ وَ أَنْتَ تَجِدُ شَیْئاً مِنَ الْأَخْبَثَیْنِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : نماز نخوان درحالیکه نیاز به دفع ادرار یا مدفوع داری
9254- 4- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ ثَمَانِیَةٌ لَا تُقْبَلُ مِنْهُمُ الصَّلَاةُ الْعَبْدُ الْآبِقُ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی مَوْلَاهُ وَ النَّاشِزُ وَ زَوْجُهَا عَلَیْهَا سَاخِطٌ وَ مَانِعُ الزَّکَاةِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ السَّکْرَانُ وَ الزِّبِّینُ وَ هُوَ الَّذِی یُدَافِعُ الْبَوْلَ وَ الْغَائِطَ.
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا (3).
******
ترجمه:
ازجمله وصایای رسول اکرم صلی الله علیه وآله به حضرت علی * یاعلی هشت گروهند که نمازشان قبول نمی شود عبد فراری تا اینکه پیش مولایش برگردد /زن نافرمانی که شوهرش ازاو خشمگین است /مانع زکات تا آنجا که فرمودند انسان مست و کسیکه بول و مدفوع خود را حبس میکند
9255- 5- (4) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقَ ع یَقُولُ لَا صَلَاةَ لِحَاقِنٍ وَ لَا لِحَاقِبٍ وَ لَا لِحَازِقٍ فَالْحَاقِنُ الَّذِی بِهِ الْبَوْلُ وَ الْحَاقِبُ الَّذِی بِهِ الْغَائِطُ وَ الْحَازِقُ الَّذِی قَدْ ضَغَطَهُ الْخُفُّ.
وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از اسحاق بن عمار روایت شده که گفت: شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: «نمازی نیست برای کسی که ادرار دارد و نه برای کسی که مدفوع دارد و نه برای کسی که کفش تنگ پوشیده است. پس حاقن کسی است که ادرار دارد و حاقب کسی است که مدفوع دارد و حازق کسی است که کفش تنگ فشارش داده است.»
9256- 6- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ
ص: 252
أَصْحَابِنَا رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ثَمَانِیَةٌ لَا یُقْبَلُ (1) لَهُمْ صَلَاةٌ الْعَبْدُ الْآبِقُ حَتَّی یَرْجِعَ إِلَی سَیِّدِهِ وَ النَّاشِزُ عَنْ زَوْجِهَا وَ هُوَ عَلَیْهَا سَاخِطٌ وَ مَانِعُ الزَّکَاةِ وَ تَارِکُ الْوُضُوءِ وَ الْجَارِیَةُ الْمُدْرِکَةُ تُصَلِّی بِغَیْرِ خِمَارٍ وَ إِمَامُ قَوْمٍ یُصَلِّی بِهِمْ وَ هُمْ لَهُ کَارِهُونَ وَ الزِّنِّینُ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الزِّنِّینُ قَالَ الرَّجُلُ یُدَافِعُ الْبَوْلَ وَ الْغَائِطَ وَ السَّکْرَانُ فَهَؤُلَاءِ الثَّمَانِیَةُ لَا یَقْبَلُ اللَّهُ لَهُمْ صَلَاةً.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (2) وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) روایت شده که رسول الله (ص) فرمود: «هشت دسته هستند که نماز آنها قبول نمی شود: بنده ای که فرار کرده تا زمانی که به صاحبش برگردد؛ زنی که از شوهرش نافرمانی کرده و او از او خشمگین است؛ کسی که زکات نمی دهد؛ کسی که وضو نمی گیرد؛ دختری که به سن بلوغ رسیده و بدون خمار (حجاب) نماز می خواند؛ امام جماعتی که مردمی که پشت سر او نماز می خوانند از او ناراضی هستند؛ کسی که ادرار و مدفوع را نگه داشته است؛ مست. این هشت دسته، خدا نماز آنها را قبول نمی کند.»
9257- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ عَنْهُ ع قَالَ: لَا یُصَلِّی الرَّجُلُ وَ هُوَ زَنَاءٌ أَیْ حَاقِنٌ.
******
ترجمه:
وباز فرمودن کسیکه ادرار خود را حبس کرده نماز نخواند
9258- 8- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْعُمَرِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: لَا یُصَلِّی أَحَدُکُمْ وَ بِهِ أَحَدُ الْعَصْدَیْنِ (6) یَعْنِی الْبَوْلَ وَ الْغَائِطَ.
ص: 253
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ أَحَدُ الْعَقْدَیْنِ (1).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ هُنَا (2) وَ فِی النَّوَاقِضِ (3).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : کسی درحالیکه ادرار ومدفوع خود را حبس کرده نماز نخواند .
(4) 9 بَابُ جَوَازِ إِیمَاءِ الْمُصَلِّی وَ تَنَحْنُحِهِ وَ إِشَارَتِهِ وَ رَفْعِ صَوْتِهِ بِالتَّسْبِیحِ لِتَنْبِیهِ الْغَافِلِ وَ صَفْقِهِ بِیَدِهِ لِلْحَاجَةِ وَ ضَرْبِ الْحَائِطِ لِإِیقَاظِ النَّائِمِ وَ حُکْمِ التَّلْبِیَةِ
9259- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ الْحَاجَةَ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ قَالَ فَقَالَ یُومِئُ بِرَأْسِهِ وَ یُشِیرُ بِیَدِهِ وَ الْمَرْأَةُ إِذَا أَرَادَتِ الْحَاجَةَ تُصَفِّقُ.
******
ترجمه:
ابو یعفور از امام صادق (ع) درباره مردی که نیاز دارد (کار ضروری ای دارد) و در حال نماز است، پرسید. ایشان فرمودند: «با سر اشاره کند و با دست اشاره کند و اگر زن نیاز دارد (کار ضروری ای دارد) کف بزند.»
9260- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یُرِیدُ الْحَاجَةَ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ یُومِئُ بِرَأْسِهِ وَ یُشِیرُ بِیَدِهِ وَ یُسَبِّحُ (7) وَ الْمَرْأَةُ إِذَا أَرَادَتِ الْحَاجَةَ وَ هِیَ تُصَلِّی فَتُصَفِّقُ بِیَدَیْهَا.
ص: 254
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
حلبی از امام صادق (ع) درباره مردی که نیاز دارد (کار ضروری ای دارد) و در حال نماز است، پرسید. ایشان فرمودند: «با سر اشاره کند و با دست اشاره کندوتسبیح بگوید و اگر زن نیاز دارد (کار ضروری ای دارد) کف بزند.»
9261- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع أَ یُومِئُ الرَّجُلُ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ نَعَمْ قَدْ أَوْمَأَ النَّبِیُّ ص- فِی مَسْجِدٍ مِنْ مَسَاجِدِ الْأَنْصَارِ بِمِحْجَنٍ (4) کَانَ مَعَهُ قَالَ حَنَانٌ وَ لَا أَعْلَمُهُ (5) إِلَّا مَسْجِدَ بَنِی عَبْدِ الْأَشْهَلِ.
******
ترجمه:
حَنان بن سَدیر نقل کرده که از امام صادق (ع) پرسید: «آیا مرد در نماز می تواند اشاره کند؟» امام فرمودند: «بله، پیامبر (ص) در یکی از مساجد انصار با عصایی که همراه داشت، اشاره کرد.» حنان گفت: «و فکر می کنم آن مسجد، مسجد بنی عبد الأشهل بود.»
9262- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَسْمَعُ صَوْتاً بِالْبَابِ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَیَتَنَحْنَحُ لِتَسْمَعَ جَارِیَتُهُ أَوْ أَهْلُهُ لِتَأْتِیَهُ فَیُشِیرَ إِلَیْهَا بِیَدِهِ لِیُعْلِمَهَا مَنْ بِالْبَابِ لِتَنْظُرَ مَنْ هُوَ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ وَ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ یَکُونَانِ فِی الصَّلَاةِ فَیُرِیدَانِ شَیْئاً أَ یَجُوزُ لَهُمَا أَنْ یَقُولَا سُبْحَانَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ وَ یُومِئَانِ إِلَی مَا یُرِیدَانِ وَ الْمَرْأَةُ إِذَا أَرَادَتْ شَیْئاً ضَرَبَتْ عَلَی فَخِذِهَا وَ هِیَ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
عمّار بن موسی از امام صادق (علیه السلام) پرسید: اگرکسی در حال نماز باشد و صدایی از در می شنود وصدلی شبیه سرفه کردن ازخودش دربیاورد تا همسر یا خانواده اش بیایند،وبا سریا دست اشاره می کند تا بفهمند کی پشت درب هست؟ امام (علیه السلام) فرمود: مشکلی نیست. در مورد مرد و زنی که در حال نماز هستند و می خواهند چیزی بگویند، می توانند بگویند: "سبحان الله"؟ امام (علیه السلام) فرمود: بله، این کار انجام پذیر است. و اگر خانمی می خواهد چیزی به کسی بفهماند ، بر روی ران خود ضربه می زند در حالی که در حال نماز است.
9263- 5- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی حَبِیبٍ نَاجِیَةَ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ لِی رَحًی أَطْحَنُ فِیهَا السِّمْسِمَ فَأَقُومُ فَأُصَلِّی وَ أَعْلَمُ أَنَّ الْغُلَامَ
ص: 255
نَائِمٌ فَأَضْرِبُ الْحَائِطَ لِأُوقِظَهُ فَقَالَ نَعَمْ أَنْتَ فِی طَاعَةِ رَبِّکَ تَطْلُبُ رِزْقَکَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
ابوحبیب ناجیه : ازحضرت صادق * سوال کردم من آسیابی دارم که روغن کنجد می گیرم گاهی مشغول نماز می شوم ومی دانم غلامم خواب است من به دیوار می زنم تا ازخواب بیدار شود ایشان فرمودند : بله اشکال ندارد توهم درحال اطاعت پروردگارت هستی رزقت راهم طلب می کنی
9264- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ فَیَسْتَأْذِنُ إِنْسَانٌ عَلَی الْبَابِ فَیُسَبِّحُ وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ وَ یُسْمِعُ جَارِیَتَهُ فَتَأْتِیهِ فَیُرِیهَا بِیَدِهِ أَنَّ عَلَی الْبَابِ إِنْسَاناً هَلْ یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ وَ مَا عَلَیْهِ قَالَ لَا بَأْسَ لَا یُقْطَعُ بِذَلِکَ صَلَاتُهُ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (2)
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ ازحضرت کاظم* پرسیدم مردی درحال نماز کسی می خواهد وارد خانه شود ومنتظر اجازه است پس با صدای بلند تسبیح بگوید تا کنیزش بشنود بعد ازآمدن با دست به اوبفهماند کسی پشت درب است آیا نمازش باطل می شود حضرت فرمودند : اشکال ندارد ونمارزش هم باطل نمی شود
9265- 7- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ یَعْلَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَخِیهِ أَبِی جَرِیرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: قَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا کَانَ فِی الصَّلَاةِ فَدَعَاهُ الْوَالِدُ فَلْیُسَبِّحْ فَإِذَا دَعَتْهُ الْوَالِدَةُ فَلْیَقُلْ لَبَّیْکِ.
******
ترجمه:
حضرت کاظم* :وقتی کسی درحال نماز باشد اگرپدرش اورا صدا زد باید تسبیح بگوید( تا متوجه بشود که درحال نماز است ) واگر مادرش صدا زد باید بگوید بله (مادر)
9266- 8- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْوَلِیدِ قَالَ: کُنْتُ جَالِساً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فَسَأَلَهُ نَاجِیَةُ أَبُو حَبِیبٍ (6) فَقَالَ لَهُ جَعَلَنِیَ اللَّهُ
ص: 256
فِدَاکَ إِنَّ لِی رَحًی أَطْحَنُ فِیهَا فَرُبَّمَا قُمْتُ فِی سَاعَةٍ مِنَ اللَّیْلِ فَأَعْرِفُ مِنَ الرَّحَی أَنَّ الْغُلَامَ قَدْ نَامَ فَأَضْرِبُ الْحَائِطَ لِأُوقِظَهُ فَقَالَ نَعَمْ أَنْتَ فِی طَاعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ تَطْلُبُ رِزْقَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا مَرَّ (2).
******
ترجمه:
ابوحبیب ناجیه : ازحضرت صادق * سوال کردم من آسیابی دارم که گندم آرد می کنم گاهی درشب مشغول نماز می شوم ومی دانم غلامم خواب است من به دیوار می زنم تا ازخواب بیدار شود ایشان فرمودند : بله اشکال ندارد توهم درحال اطاعت پروردگارت هستی رزقت راهم طلب می کنی
9267- 9- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ وَ إِلَی جَانِبِهِ رَجُلٌ رَاقِدٌ فَیُرِیدُ أَنْ یُوقِظَهُ فَیُسَبِّحُ (4) وَ یَرْفَعُ صَوْتَهُ لَا یُرِیدُ إِلَّا لِیَسْتَیْقِظَ الرَّجُلُ هَلْ یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ وَ مَا عَلَیْهِ قَالَ لَا یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
وَ
رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ وَ زَادَ وَ لَا بَأْسَ بِهِ (5)
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش نقل می کند که گفت: از او درباره مردی که در نماز است و در کنار او مردی خوابیده است و می خواهد او را بیدار کند، می پرسد. او تسبیح می گوید و صدایش را بلند می کند تا فقط آن مرد بیدار شود. آیا این نماز او را قطع می کند و بر او چیزی واجب است؟ فرمود: این نماز او را قطع نمی کند و بر او چیزی واجب نیست
9268- 10- (6) الْفَضْلُ بْنُ الْحَسَنِ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِذَا أَیْقَظَ الرَّجُلُ أَهْلَهُ مِنَ اللَّیْلِ وَ تَوَضَّئَا (7) وَ صَلَّیَا کُتِبَا مِنَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِرَاتِ (8).
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله وقتی مردی شب همسرخود راربرای نماز بیدار کند وهردو وضو بگیرند ونماز بخوانند جزء کسانیکه زیاد ذکر خدا می گویند حساب می شوند .
ص: 257
(1) 10 بَابُ جَوَازِ رَمْیِ الْمُصَلِّی إِنْسَاناً أَوْ کَلْباً أَوْ نَحْوَهُمَا وَ تَرْدِیدِ الدُّعَاءِ وَ الْقِرَاءَةِ وَ تَذَکُّرِهِ وَ تَذَکُّرِ الْقِرَاءَةِ وَ الْإِنْصَاتِ الْیَسِیرِ عَلَی کَرَاهِیَةٍ
9269- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ رِبَاطٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَجِیلٍ أَخِی عَلِیِّ بْنِ بَجِیلٍ قَالَ: رَأَیْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یُصَلِّی فَمَرَّ بِهِ رَجُلٌ وَ هُوَ بَیْنَ السَّجْدَتَیْنِ فَرَمَاهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع بِحَصَاةٍ فَأَقْبَلَ إِلَیْهِ الرَّجُلُ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ بَجِیلٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
علی بن بجیل گفت: دیدم امام صادق (ع) در حال نماز بود که مردی از مقابل او گذشت و او بین دو سجده بود، پس امام صادق (ع) با سنگریزه ای او را زد و آن مرد به سوی او آمد.
9270- 2- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ فَیَرْمِی الْکَلْبَ وَ غَیْرَهُ بِالْحَجَرِ مَا عَلَیْهِ قَالَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ وَ لَا یَقْطَعُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: از او پرسیدم درباره مردی که در حال نماز است و سگ یا چیزی دیگر را با سنگ می زند، چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمود: بر او چیزی نیست و این کار نمازش را قطع نمی کند.
9271- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَیَسْمَعُ الْکَلَامَ أَوْ غَیْرَهُ فَیُنْصِتُ لِیَسْمَعَهُ مَا عَلَیْهِ إِنْ فَعَلَ ذَلِکَ قَالَ هُوَ نَقْصٌ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: از او پرسیدم درباره مردی که در حال نماز است و صدایی یا صحبت هایی را می شنود و سکوت می کند تا آن را بشنود، اگر چنین کند چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمود: این کار نقصی در نماز است اما بر او چیزی (عقوبتی) نیست.
9272- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُخْطِئُ فِی التَّشَهُّدِ وَ الْقُنُوتِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یُرَدِّدَهُ حَتَّی یَتَذَکَّرَ
ص: 258
وَ یُنْصِتَ سَاعَةً وَ یَتَذَکَّرَ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یُرَدِّدَ وَ یُنْصِتَ سَاعَةً حَتَّی یَتَذَکَّرَ وَ لَیْسَ فِی الْقُنُوتِ سَهْوٌ وَ لَا فِی التَّشَهُّدِ.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: از او پرسیدم درباره مردی که در تشهد و قنوت اشتباه می کند، آیا برای او مناسب است که آن را تکرار کند تا یادش بیاید و برای مدتی سکوت کند و به یاد بیاورد؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد که تکرار کند و برای مدتی سکوت کند تا یادش بیاید و در قنوت و تشهد سهو (اشتباه) وجود ندارد.
9273- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُخْطِئُ فِی قِرَاءَتِهِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یُنْصِتَ سَاعَةً وَ یَتَذَکَّرَ قَالَ لَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (2)
وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی الْقِرَاءَةِ (3).
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش (علیهما السلام) نقل شده است که گفت: از او پرسیدم درباره مردی که در قرائتش اشتباه می کند، آیا مناسب است که برای مدتی سکوت کند و به یاد بیاورد؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
(4) 11 بَابُ کَرَاهَةِ التَّثَاؤُبِ وَ التَّمَطِّی الِاخْتِیَارِیَّیْنِ خَاصَّةً فِی الصَّلَاةِ
9274- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَقُولُ التَّثَاؤُبُ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْعَطْسَةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
از محمد بن ابی نصر نقل شده است که گفت: شنیدم امام رضا (ع) می فرمود: خمیازه از شیطان است و عطسه از خداوند عز و جل.
9275- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا قُمْتَ فِی الصَّلَاةِ فَعَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَی صَلَاتِکَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا تَتَثَاءَبُ وَ لَا تَتَمَطَّی الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
از زراره نقل شده است که امام باقر (ع) فرمود: «وقتی برای نماز ایستادی، باید به نمازت توجه کامل داشته باشی.» و فرمود: «خمیازه نکش و کش و قوس نده (بدنت را نکش و منبسط نکن).»
9276- 3- (7) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ
ص: 259
عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع أَنَّهُ قَالَ: فِی الرَّجُلِ یَتَثَاءَبُ وَ یَتَمَطَّی فِی الصَّلَاةِ قَالَ هُوَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ لَا یَمْلِکُهُ.
******
ترجمه:
از فضل بن یسار از یکی از دو امام (علیهما السلام) روایت شده است که ایشان فرمودند: در مورد مردی که در نماز خمیازه می کشد و کش و قوس می آید، فرمود: این کار از شیطان است و او را تحت کنترل ندارد.
9277- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَتَثَاءَبُ فِی الصَّلَاةِ وَ یَتَمَطَّی قَالَ هُوَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ لَنْ یَمْلِکَهُ.
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق علیه السلام سوال کردم در مورد مردی که در نماز خمیازه می کشد و کش و قوس می آید، ایشان فرمودند: این کار از شیطان است و او را تحت کنترل ندارد.(دست خودش نیست )
(2) 12 بَابُ کَرَاهَةِ الْعَبَثِ فِی الصَّلَاةِ وَ جَوَازِ تَسْوِیَةِ الْحَصَی فِی مَوْضِعِ السُّجُودِ
9278- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ لَمَّا عَلَّمَهُ الصَّلَاةَ قَالَ هَکَذَا صَلِّ وَ لَا تَلْتَفِتْ وَ لَا تَعْبَثْ بِیَدَیْکَ وَ أَصَابِعِکَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * وقتی نماز را به او تعلیم دادند فرمودند همینطور نماز بخوان وبه اطراف خودت نگاه نکن وبا انگشت ودستهای خود بازی نکن
9279- 2- (4) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ الْعَبَثَ فِی الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : بازی کردن درنماز مورد اکراه خداوند است .
9280- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لِأُمَّتِی الْعَبَثَ فِی الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
رسول خدا(ص)فرمود: یا علی خداوند ازاینکه امتم درنماز بازی کنند اکراه دارد.
ص: 260
9281- 4- (1) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لِی سِتَّ خِصَالٍ وَ کَرِهْتُهُنَّ لِلْأَوْصِیَاءِ مِنْ وُلْدِی وَ أَتْبَاعِهِمْ مِنْ بَعْدِی الْعَبَثَ فِی الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُوسَی عَنْ غِیَاثِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
رسول خدا(ص)فرمود: همانا خداي عز و جل شش خصلت را بر من روا ندانسته و من هم همانها را براي جانشينان از فرزندانم و براي پيروانشان روا نمی شمارم: بازي در حال نماز
9282- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ کَرِهَ لَکُمْ أَیَّتُهَا الْأُمَّةُ أَرْبَعاً وَ عِشْرِینَ خَصْلَةً وَ نَهَاکُمْ عَنْهَا کَرِهَ لَکُمُ الْعَبَثَ فِی الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی الْحَسَنِ الْفَارِسِیِّ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4) وَ فِی الْأَمَالِی (5) بِإِسْنَادِهِ الْآتِی عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ جَعْفَرٍ (6)
مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) از پدرانش روایت شده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: ای امت، خداوند 24 ویژگی را برای شما ناپسند دانسته و از آنها شما را نهی کرده است. یکی از این ویژگی ها که خداوند برای شما ناپسند می داند، بازی و بی توجهی در نماز است.
9283- 6- (7) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: وَ لَا یَعْبَثِ الرَّجُلُ فِی صَلَاتِهِ بِلِحْیَتِهِ وَ لَا بِمَا یَشْغَلُهُ عَنْ صَلَاتِهِ بَادِرُوا بِعَمَلِ الْخَیْرِ قَبْلَ أَنْ تُشْغَلُوا عَنْهُ بِغَیْرِهِ لِیَکُنْ (کُلُّ کَلَامِکَ) (8)
ص: 261
ذِکْرَ اللَّهِ الصَّلَاةُ قُرْبَانُ کُلِّ تَقِیٍّ لِیَخْشَعِ الرَّجُلُ فِی صَلَاتِهِ فَإِنَّ مَنْ خَشَعَ قَلْبُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خَشَعَتْ جَوَارِحُهُ فَلَا تَعْبَثُ بِشَیْ ءٍ.
******
ترجمه:
از علی (ع) در حدیث چهارصد آمده است که فرمود: «مرد در نماز با ریش خود بازی نکند و با چیزی که او را از نماز مشغول می کند، سر و کار نداشته باشد. به انجام کارهای خیر بشتابید قبل از آن که به چیز دیگری مشغول شوید. تمام سخن شما باید یاد خدا باشد. نماز قربانی (نزدیک کننده) هر انسان پرهیزگاری است. مرد باید در نماز خود خاشع باشد، زیرا کسی که قلبش برای خداوند متعال خاشع است، اعضای بدنش نیز خاشع خواهند بود. بنابراین با چیزی بازی نکنید.»
9284- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قُمْتَ فِی الصَّلَاةِ فَلَا تَعْبَثْ بِلِحْیَتِکَ وَ لَا بِرَأْسِکَ وَ لَا تَعْبَثْ بِالْحَصَی وَ أَنْتَ تُصَلِّی إِلَّا أَنْ تُسَوِّیَ حَیْثُ تَسْجُدُ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ تَسْوِیَةِ الْحَصَی مَوْضِعَ السُّجُودِ فِی أَحَادِیثِ السُّجُودِ (2).
******
ترجمه:
از محمد بن عیسی، که آن را از امام صادق (ع) نقل کرده است، آمده که فرمود: «وقتی در نماز ایستادی، با ریشت بازی نکن و با سرت ور نرو، و در حال نماز با سنگریزه ها بازی نکن، مگر اینکه محل سجده ات را صاف کنی، که در این صورت اشکالی ندارد.»
9285- 8- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَی صَلَاتِکَ وَ لَا تَعْبَثْ فِیهَا بِیَدِکَ وَ لَا بِرَأْسِکَ وَ لَا بِلِحْیَتِکَ.
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام)- درحال نماز، به معنی و حقیقت نماز توجّه کن . در اثنای نماز، با دست و سر و ریش خود بازی نکن .
9286- 9- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ عَطَاءٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَیُّ شَیْ ءٍ یَقْطَعُ الصَّلَاةَ قَالَ عَبَثُ الرَّجُلِ بِلِحْیَتِهِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (5) عَلَی تَغْلِیظِ الْکَرَاهَةِ وَ یُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی الْفِعْلِ الْکَثِیرِ.
******
ترجمه:
سلمه بن عطاء گفت: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: چه چیزی نماز را باطل می کند؟ فرمودند: بازی کردن مرد با ریش خود.
می گویم : شیخ و دیگران این روایت را بر شدت کراهت حمل کرده اند و می توان آن را بر انجام فعل کثیر نیز حمل کرد.
9287- 10- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 262
مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص سِتَّةٌ کَرِهَهَا اللَّهُ لِی فَکَرِهْتُهَا لِلْأَئِمَّةِ مِنْ ذُرِّیَّتِی وَ لْتَکْرَهْهَا الْأَئِمَّةُ لِأَتْبَاعِهِمْ الْعَبَثُ فِی الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
محمد بن سلیمان دیلمی از پدرش از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: خداوند شش چیز را برای من ناپسند دانست، پس من نیز آنها را برای امامان از ذریه ام ناپسند دانستم و باید امامان نیز آنها را برای پیروانشان ناپسند بدانند: یکی از آنها بازی کردن در نماز است.
(2) 13 بَابُ جَوَازِ الدُّعَاءِ لِلدِّینِ وَ الدُّنْیَا وَ سُؤَالِ الْمُبَاحِ دُونَ الْمُحَرَّمِ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِ الصَّلَاةِ وَ لَوْ فِی أَثْنَاءِ الْقِرَاءَةِ أَوْ بِدُعَاءٍ فِیهِ سُورَةٌ مِنَ الْقُرْآنِ وَ تَسْمِیَةِ الْحَاجَةِ وَ الْمَدْعُوِّ لَهُ وَ تَسْمِیَةِ الْأَئِمَّةِ ع
9288- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَکَلَّمُ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ بِکُلِّ شَیْ ءٍ یُنَاجِی بِهِ رَبَّهُ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
علی بن مهزیار نقل کرده است که سوال کردم از امام باقر(ع) راجع به شخصی در نماز واجب تکلم می کند به هر آنچه مناجات نماید به وسیله آن پروردگارش را، فرمود بلی
9289- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع کُلُّ مَا ذَکَرْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ وَ النَّبِیَّ ص- فَهُوَ مِنَ الصَّلَاةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حلبی از امام صادق(ع): تمامی آنچه با آن ذکر خدا و پیامبر می نمایی از نماز است
ص: 263
9290- 3- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ مَا کَلَّمْتَ اللَّهَ بِهِ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ فَلَا بَأْسَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (2)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ أَحَادِیثُ کَثِیرَةٌ تَدُلُّ عَلَی الْأَحْکَامِ الْمَذْکُورَةِ فِی الْقِرَاءَةِ (3) وَ فِی الْقُنُوتِ (4) وَ فِی السُّجُودِ وَ غَیْرِهَا (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق* : درنمازواجب هرجمله ای که بعنوان دعا بیان شود اشکالی ندارد
(6) 14 بَابُ کَرَاهَةِ فَرْقَعَةِ الْأَصَابِعِ وَ نَقْضِهَا وَ الْبُزَاقِ وَ الِامْتِخَاطِ وَ التَّوَرُّکِ (7) فِی الصَّلَاةِ
9291- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَلْتَفِتُ فِی الصَّلَاةِ قَالَ لَا وَ لَا یَنْقُضْ أَصَابِعَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَمَا سَبَقَ (9).
******
ترجمه:
مسلم، از امام باقر (ع) نقل شده است که گفت: «از او درباره مردی که در نماز به اطراف نگاه می کند، پرسیدم. فرمود: نه، و همچنین انگشتانش را نشکند.»
ص: 264
9292- 2- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْأَصَمِّ عَنْ مِسْمَعٍ أَبِی سَیَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِیَّ ص سَمِعَ خَلْفَهُ فَرْقَعَةً فَرْقَعَ رَجُلٌ أَصَابِعَهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ النَّبِیُّ ص أَمَا إِنَّهُ حَظُّهُ مِنْ صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
از مسمع، ابو سیار، از امام صادق (ع) نقل شده است که پیامبر (ص) صدای شکستن انگشتان را پشت سر خود شنید. مردی انگشتانش را شکست. وقتی نماز به پایان رسید، پیامبر (ص) فرمود: «بدانید که این سهم او از نمازش بود.»
9293- 3- (2) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنِ الْفَضْلِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَی صَلَاتِکَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا تُفَرْقِعْ أَصَابِعَکَ فَإِنَّ ذَلِکَ کُلَّهُ نُقْصَانٌ مِنَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
از زراره، از امام باقر (ع) نقل شده است که فرمود: «باید در نماز خود توجه داشته باشی.»تا آنجا که فرمود: «انگشتان خود را نشکن، زیرا همه اینها نقصان در نماز است.»
9294- 4- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَنْ سَهْلِ بْنِ دَارَةَ (4) عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ حَبَسَ رِیقَهُ إِجْلَالًا لِلَّهِ فِی صَلَاتِهِ أَوْرَثَهُ اللَّهُ صِحَّةً حَتَّی الْمَمَاتِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هرکس درنماز بخاطراحترم به خداوند آب دهان خود را نگهدارد خداوند صحت وسلامتی را به میدهد تا دم مرگ .
(6) 15 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ التَّکْفِیرِ وَ هُوَ وَضْعُ إِحْدَی الْیَدَیْنِ عَلَی الْأُخْرَی فِی الصَّلَاةِ وَ عَدَمِ جَوَازِ الْفِعْلِ الْکَثِیرِ فِیهَا
9295- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ
ص: 265
وَ فَضَالَةَ جَمِیعاً عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: قُلْتُ الرَّجُلُ یَضَعُ یَدَهُ فِی الصَّلَاةِ وَ حَکَی الْیُمْنَی عَلَی الْیُسْرَی فَقَالَ ذَلِکَ التَّکْفِیرُ لَا تَفْعَلْ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از یکی از امامان (ع) نقل کرده است که گفت: «به او گفتم مردی در نماز دست خود را بر روی دیگری قرار می دهد و دست راست را بر روی دست چپ می گذارد.» امام فرمود: «این عمل تکفیر است، این کار را نکن.»
9296- 2- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وَ عَلَیْکَ بِالْإِقْبَالِ عَلَی صَلَاتِکَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا تُکَفِّرْ فَإِنَّمَا یَفْعَلُ ذَلِکَ الْمَجُوسُ.
******
ترجمه:
زرارة از امام باقر (علیه السلام) روایت کرده است که فرمودند: و باید توجه کامل به نمازت داشته باشی تا جایی که فرمودند و دست روی دست مگذار، زیرا که این کار را مجوس (آتش پرستان) انجام می دهن
9297- 3- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لَا تُکَفِّرْ إِنَّمَا یَصْنَعُ ذَلِکَ الْمَجُوسُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام باقر (علیه السلام) فرمودند: دست روی دست مگذار، زیرا که این کار را مجوس (آتش پرستان) انجام می دهن
9298- 4- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: قَالَ أَخِی قَالَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع وَضْعُ الرَّجُلِ إِحْدَی یَدَیْهِ عَلَی الْأُخْرَی فِی الصَّلَاةِ عَمَلٌ وَ لَیْسَ فِی الصَّلَاةِ عَمَلٌ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر گفت: برادرم گفت که علی بن حسین (علیه السلام) فرمودند: قرار دادن دست یکی بر روی دست دیگر در نماز، عملی است و در نماز نباید عملی انجام داد.
9299- 5- (5) وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ نَحْوَهُ وَ زَادَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ أَ یَضَعُ إِحْدَی یَدَیْهِ عَلَی الْأُخْرَی بِکَفِّهِ أَوْ ذِرَاعِهِ قَالَ لَا یَصْلُحُ ذَلِکَ فَإِنْ فَعَلَ فَلَا یَعُودُ لَهُ.
******
ترجمه:
و علی بن جعفر این روایت را در کتاب خود به همین نحو آورده و اضافه کرده است: و از او (برادرم) پرسیدم درباره مردی که در نماز است، آیا جایز است یکی از دست هایش را بر روی دست دیگر با کف یا بازویش بگذارد؟ فرمود: این کار درست نیست، و اگر انجام داده دیگر به آن برنگردد.
ص: 266
9300- 6- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ حَرِیزٍ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ لَمْ یَکُنْ یَرَی بَأْساً أَنْ یُصَلِّیَ الْمَاشِی وَ هُوَ یَمْشِی وَ لَکِنْ لَا یَسُوقُ الْإِبِلَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* اشکالی نمی گرفتند که شخصی درحال راه رفتن نماز بخواند اما پشت سر شتر راه نرود .
9301- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: لَا یَجْمَعُ الْمُسْلِمُ یَدَیْهِ فِی صَلَاتِهِ وَ هُوَ قَائِمٌ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَتَشَبَّهُ بِأَهْلِ الْکُفْرِ یَعْنِی الْمَجُوسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
حضرت علی * : شخص مسلمان وقتی مشغول نماز است دستهای خودرا روی هم نمی گزارد (چون ) تشبه به اهل کفر یعنی مجوس پیدا می کند .
(4) 16 بَابُ جَوَازِ رَدِّ الْمُصَلِّی السَّلَامَ بَلْ وُجُوبِهِ وَ یَرُدُّ کَمَا قِیلَ لَهُ فَإِذَا سُلِّمَ عَلَیْهِ بِقَوْلِهِ سَلَامٌ عَلَیْکُمْ لَا یَقُلْ وَ عَلَیْکُمُ السَّلَامُ
9302- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَقُلْتُ السَّلَامُ عَلَیْکَ فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ فَقُلْتُ کَیْفَ أَصْبَحْتَ فَسَکَتَ فَلَمَّا انْصَرَفَ قُلْتُ أَ یَرُدُّ السَّلَامَ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ قَالَ نَعَمْ مِثْلَ مَا قِیلَ لَهُ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گفت: بر امام باقر (ع) وارد شدم و ایشان در حال نماز بودند. گفتم: "السلام علیک". ایشان فرمودند: "السلام علیک". گفتم: "حال شما چطور است؟". ایشان سکوت کردند. وقتی نماز را تمام کردند، گفتم: "آیا در حال نماز می توان جواب سلام را داد ؟". فرمودند: "بله، همانطور که به ایشان (سلام ) گفته می شود".
9303- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ
ص: 267
عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ (1) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُسَلَّمُ عَلَیْهِ وَ هُوَ (2) فِی الصَّلَاةِ قَالَ یَرُدُّ سَلَامٌ عَلَیْکُمْ وَ لَا یَقُولُ وَ عَلَیْکُمُ السَّلَامُ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ قَائِماً یُصَلِّی فَمَرَّ بِهِ عَمَّارُ بْنُ یَاسِرٍ- فَسَلَّمَ عَلَیْهِ عَمَّارٌ فَرَدَّ عَلَیْهِ النَّبِیُّ ص هَکَذَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) نقل شده است که: از او درباره مردی که در نماز است و به او سلام می کنند، پرسیدم. فرمود: جواب سلام را با «سلامٌ علیکم» بدهد و نگوید «و علیکم السلام»، زیرا رسول خدا (ص) در حال نماز ایستاده بود که عمار بن یاسر از کنار او گذشت و به او سلام کرد، و پیامبر (ص) به همین شکل پاسخ داد.
9304- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکَ الرَّجُلُ وَ أَنْتَ تُصَلِّی قَالَ تَرُدُّ عَلَیْهِ خَفِیّاً کَمَا قَالَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ نَحْوَهُ (5).
******
ترجمه:
منصور بن حازم از امام صادق (ع) نقل کرده است که: اگر مردی به تو سلام کند در حالی که در نماز هستی، به او به آرامی همان طور که او سلام کرده، پاسخ بده.
9305- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ (السَّلَامِ عَلَی) (7) الْمُصَلِّی فَقَالَ إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکَ رَجُلٌ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ فَرُدَّ عَلَیْهِ فِیمَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ نَفْسِکَ وَ لَا تَرْفَعْ صَوْتَکَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
عمار بن موسی از امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: از ایشان درباره سلام کردن به نمازگزار پرسیدم. ایشان فرمودند: "اگر مردی از مسلمانان به تو سلام کرد در حالی که تو در نماز هستی، در بین خودت و نفس خود سلام را جواب بده و صدایت را بلند نکن."
9306- 5- (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع
ص: 268
عَنِ الرَّجُلِ یُسَلِّمُ عَلَی الْقَوْمِ فِی الصَّلَاةِ فَقَالَ إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکَ مُسْلِمٌ وَ أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ فَسَلِّمْ عَلَیْهِ تَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ أَشِرْ بِإِصْبَعِکَ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ (1) نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ (2) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از امام باقر (ع) پرسید درباره مردی که در نماز به گروهی سلام می کند. امام (ع) فرمود: اگر مسلمانی در حالی که در نماز هستی، به تو سلام کرد، به او پاسخ بده و بگو: «السلام علیک» و با انگشت خود اشاره کن.
9307- 6- (3) قَالَ الصَّدُوقُ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع سَلَّمَ عَمَّارٌ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَرَدَّ عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع- إِنَّ السَّلَامَ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ.
وَ رَوَاهُ الشَّهِیدُ فِی الْأَرْبَعِینَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الشَّیْخِ أَبِی جَعْفَرٍ الطُّوسِیِّ عَنِ ابْنِ أَبِی جِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
شیخ صدوق می گوید: امام باقر (ع) فرمودند که عمار به پیامبر خدا (ص) در حالی که ایشان در نماز بودند، سلام کرد و پیامبر (ص) پاسخ سلام او را دادند. سپس امام باقر (ع) فرمودند: "سلام یکی از نام های خداوند عز و جل است."
9308- 7- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَیُسَلِّمُ عَلَیْهِ الرَّجُلُ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَرُدَّ قَالَ نَعَمْ یَقُولُ السَّلَامُ عَلَیْکَ فَیُشِیرُ إِلَیْهِ بِإِصْبَعِهِ.
أَقُولُ: وَ إِذَا جَازَ لِلْمُصَلِّی رَدُّ السَّلَامِ وَجَبَ عَلَیْهِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی
ص: 269
وُجُوبِهِ (1) ثُمَّ إِنَّ مَا دَلَّ عَلَی إِخْفَاءِ الصَّوْتِ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ ذَکَرَهُ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی (2) وَ غَیْرُهُ (3) لِمَا یَأْتِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ (4).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش نقل می کند: از او درباره مردی که در حال نماز است و کسی به او سلام می کند، پرسیدم، آیا می تواند پاسخ دهد؟ فرمود: بله، می گوید "السلام علیک" و با انگشت به او اشاره می کند.
(5) 17 بَابُ کَرَاهَةِ السَّلَامِ عَلَی الْمُصَلِّی وَ عَدَمِ تَحْرِیمِهِ
9309- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ عَمِّهِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: لَا تُسَلِّمُوا عَلَی الْیَهُودِ وَ لَا النَّصَارَی- إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا عَلَی الْمُصَلِّی وَ ذَلِکَ لِأَنَّ الْمُصَلِّیَ لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَرُدَّ السَّلَامَ لِأَنَّ التَّسْلِیمَ مِنَ الْمُسَلِّمِ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِیضَةٌ وَ لَا عَلَی آکِلِ الرِّبَا وَ لَا عَلَی رَجُلٍ جَالِسٍ عَلَی غَائِطٍ وَ لَا عَلَی الَّذِی فِی الْحَمَّامِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الْکَرَاهَةِ وَ قَوْلُهُ لَا یَسْتَطِیعُ أَیْ لَا یَسْهُلُ عَلَیْهِ رَدُّ الْجَوَابِ بَلْ یَشُقُّ عَلَیْهِ الِاشْتِغَالُ بِرَدِّ السَّلَامِ وَ الْعَوْدُ إِلَی صَلَاتِهِ فَیَشْتَغِلُ عَنْهَا لِمَا تَقَدَّمَ مِنْ تَقْرِیرِ السَّلَامِ وَ عَدَمِ إِنْکَارِهِ (7) وَ مِنَ التَّصْرِیحِ بِجَوَازِ الرَّدِّ بَلِ الْأَمْرِ بِهِ.
******
ترجمه:
مصدق بن صدقه از امام جعفر بن محمد (ع) از پدرش نقل می کند که فرمود: به یهودیان و مسیحیان سلام نکنید... و نیز به فردی که در حال نماز است سلام نکنید، زیرا نمازگزار نمی تواند سلام را پاسخ دهد. زیرا سلام دادن از طرف سلام دهنده یک عمل مستحب است، ولی پاسخ دادن به آن واجب است. و نیز به کسی که ربا می خورد، به مردی که روی مدفوع نشسته است، و به کسی که در حمام است، سلام نکنید.
می گویم : این حدیث دلالت بر کراهت دارد و منظور از اینکه نمی تواند پاسخ دهد، این است که پاسخ دادن به سلام برای نمازگزار آسان نیست و او را مشغول می کند و از نماز خود بازمی دارد. بنابراین، بهتر است در این شرایط از سلام کردن خودداری کرد.
9310- 2- (8) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ
ص: 270
کُنْتُ أَسْمَعُ أَبِی یَقُولُ إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ وَ الْقَوْمُ یُصَلُّونَ فَلَا تُسَلِّمْ عَلَیْهِمْ وَ سَلِّمْ عَلَی النَّبِیِّ ص- ثُمَّ أَقْبِلْ عَلَی صَلَاتِکَ وَ إِذَا دَخَلْتَ عَلَی قَوْمٍ جُلُوسٍ یَتَحَدَّثُونَ فَسَلِّمْ عَلَیْهِمْ.
******
ترجمه:
حسین بن علوان از جعفر بن محمد (علیهما السلام) نقل می کند که گفت:
شنیدم پدرم می گفت: هرگاه وارد مسجد شدی و مردم در حال نماز بودند، به آنان سلام نکن و به پیامبر (صلی الله علیه و آله) سلام کن، سپس به نماز خود مشغول شو. و اگر وارد جمعی شدی که نشسته و صحبت می کنند، به آنان سلام کن.
9311- 3- (1) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ رَوَی الْبَزَنْطِیُّ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: إِذَا دَخَلْتَ الْمَسْجِدَ وَ النَّاسُ یُصَلُّونَ فَسَلِّمْ عَلَیْهِمْ وَ إِذَا سُلِّمَ عَلَیْکَ فَارْدُدْ فَإِنِّی أَفْعَلُهُ وَ إِنَّ عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ مَرَّ عَلَی رَسُولِ اللَّهِ ص وَ هُوَ یُصَلِّی فَقَالَ السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ فَرَدَّ عَلَیْهِ السَّلَامَ.
******
ترجمه:
بزنتی از امام باقر (ع) روایت می کند که فرمود: هرگاه وارد مسجد شدی و مردم در حال نماز خواندن بودند، بر آنان سلام کن. و اگر به تو سلام شد، پاسخ بده، زیرا من خودم چنین می کنم. و عمار بن یاسر بر پیامبر خدا (ص) گذشت در حالی که ایشان نماز می خواندند و گفت: «السلام علیک یا رسول الله و رحمة الله و برکاته». پیامبر (ص) نیز به او سلام را پاسخ دادند.
(2) 18 بَابُ جَوَازِ تَسْمِیتِ الْمُصَلِّی لِلْعَاطِسِ وَ حَمْدِ اللَّهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ إِذَا عَطَسَ أَوْ سَمِعَ الْعُطَاسَ
9312- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ فِی الصَّلَاةِ فَلْیَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ.
******
ترجمه:
از حلبی نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمودند : هرگاه مردی در نماز عطسه کند، باید بگوید: "الحمد لله".
9313- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ فِی صَلَاتِهِ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.
******
ترجمه:
از حلبی نقل شده که امام صادق (علیه السلام) فرمودند : هرگاه مردی در نماز عطسه کند، باید بگوید: "الحمد لله".
9314- 3- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُعَلَّی أَبِی عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:
ص: 271
قُلْتُ لَهُ أَسْمَعُ الْعَطْسَةَ وَ أَنَا فِی الصَّلَاةِ فَأَحْمَدُ اللَّهَ وَ أُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ قَالَ نَعَمْ وَ إِذَا عَطَسَ أَخُوکَ وَ أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ- وَ إِنْ کَانَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ صَاحِبِکَ الْیَمُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ) (1).
******
ترجمه:
ابی بصیر از امام صادق (ع) روایت می کند که گفتم: در نماز عطسه می شنوم، آیا خدا را حمد کنم و بر پیامبر و آل او درود بفرستم؟ فرمودند: بله. و اگر برادرت عطسه کند و تو در نماز باشی، بگو «الحمد لله» و «صلّی الله علی النبی و آله»، حتی اگر میان تو و صاحب تو دریا (فاصله) باشد.
9315- 4- (2) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ عُثْمَانَ (3) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَسْمَعُ الْعَطْسَةَ فَأَحْمَدُ اللَّهَ وَ أُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص وَ أَنَا فِی الصَّلَاةِ قَالَ نَعَمْ وَ إِنْ کَانَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ صَاحِبِکَ الْیَمُّ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از ابوبصیر نقل شده که گفت: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: صدای عطسه را می شنوم و حمد خدا را می گویم و بر پیامبر (صلی الله علیه و آله) صلوات می فرستم در حالی که در نماز هستم. فرمودند: بله، حتی اگر بین تو و همراهت دریا فاصله باشد.
9316- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ غِیَاثٍ عَنْ جَعْفَرٍ ع فِی رَجُلٍ عَطَسَ فِی الصَّلَاةِ فَسَمَّتَهُ فَقَالَ فَسَدَتْ صَلَاةُ ذَلِکَ الرَّجُلِ.
قَالَ ابْنُ إِدْرِیسَ التَّسْمِیتُ الدُّعَاءُ لِلْعَاطِسِ بِالسِّینِ وَ الشِّینِ مَعاً ثُمَّ قَالَ لَیْسَ عَلَی فَسَادِهَا دَلِیلٌ لِأَنَّ الدُّعَاءَ لَا یَقْطَعُ الصَّلَاةَ أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ الْحَمْلَ عَلَی الْکَرَاهَةِ وَ عَلَی الْإِنْکَارِ لَا الْإِخْبَارِ وَ التَّقِیَّةِ وَ عَلَی فَسَادِ صَلَاةِ الْعَاطِسِ فَیُخَصُّ بِالْعَمْدِ وَ الْکَثْرَةِ وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ الدُّعَاءِ فِی الصَّلَاةِ (6).
******
ترجمه:
غیاث از امام جعفر صادق (ع) روایت می کند که فرمودند: مردی در نماز عطسه کرد و دیگری برای او «تسمیت» (یعنی دعای رحمت) کرد. امام (ع) فرمودند: نماز آن مرد (که دعا کرد) باطل شد.
ابن ادریس می گوید: «تسمیت» دعای رحمت برای عطسه کننده است که با حرف سین و شین همراه است. سپس می گوید: هیچ دلیلی بر باطل شدن نماز وجود ندارد زیرا دعا نماز را باطل نمی کند. به این احتمال می رود که این حدیث دلالت بر کراهت داشته باشد یا بر انکار (نه اطلاع رسانی) و تقیه، و همچنین ممکن است منظور از باطل شدن نماز، نماز عطسه کننده باشد که مختص به عمد و زیادی این کار است. همچنین قبلاً احادیثی آمده که دلالت بر جواز دعا در نماز دارند.
ص: 272
(1) 19 بَابُ جَوَازِ قَتْلِ الْمُصَلِّی الْحَیَّةَ وَ الْعَقْرَبَ إِذَا لَمْ یَسْتَلْزِمْ شَیْئاً مِنْ مُنَافِیَاتِ الصَّلَاةِ
9317- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّهُ قَالَ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع رَجُلٌ یَرَی الْعَقْرَبَ وَ الْأَفْعَی وَ الْحَیَّةَ وَ هُوَ یُصَلِّی أَ یَقْتُلُهَا قَالَ نَعَمْ إِنْ شَاءَ فَعَلَ.
******
ترجمه:
از زراره نقل شده که به امام باقر (علیه السلام) گفت: مردی در حالی که در نماز است، عقرب، مار و افعی را می بیند، آیا می تواند آنها را بکشد؟ فرمودند: بله، اگر بخواهد می تواند این کار را انجام دهد.
9318- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَیَرَی الْحَیَّةَ وَ الْعَقْرَبَ یَقْتُلُهُمَا إِنْ آذَیَاهُ قَالَ نَعَمْ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ می گوید ازحضرت صادق * سوال کردم کسی در نماز واجب مار یا عقرب می بیند آیا اگرباعث اذیت او بشوند می تواند آنها را بکشد . حضرت فرمودند : بله
9319- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَرَی الْحَیَّةَ وَ الْعَقْرَبَ وَ هُوَ یُصَلِّی الْمَکْتُوبَةَ قَالَ یَقْتُلُهُمَا.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ مِثْلَهُ وَ أَسْقَطَ لَفْظَ الْمَکْتُوبَةِ (6)
******
ترجمه:
حُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ می گوید ازحضرت صادق * سوال کردم کسی در نماز واجب مار یا عقرب می بیند . حضرت فرمودند : آنها را بکشد (اشکالی ندارد )
9320- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ
ص: 273
عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَیَقْرَأُ فَیَرَی حَیَّةً بِحِیَالِهِ یَجُوزُ لَهُ أَنْ یَتَنَاوَلَهَا فَیَقْتُلَهَا فَقَالَ إِنْ کَانَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَهَا خُطْوَةٌ وَاحِدَةٌ فَلْیَخْطُ وَ لْیَقْتُلْهَا وَ إِلَّا فَلَا.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ مِثْلَهُ وَ أَسْقَطَ قَوْلَهُ فَیَقْرَأُ (1)
******
ترجمه:
عمار بن موسی می گوید: از امام صادق (ع) درباره مردی که در حال نماز خواندن است و ماری را می بیند که روبروی او است، پرسیدم که آیا جایز است آن مار را بگیرد و بکشد؟ امام (ع) فرمودند: اگر بین او و مار یک قدم فاصله باشد، باید آن قدم را بردارد و مار را بکشد، و اگر بیشتر از یک قدم باشد، نباید این کار را بکند.
9321- 5- (2) وَ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یُوسُفَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُعَاذِ بْنِ هِشَامٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَبِی کَثِیرٍ عَنْ صَمْصَمٍ (3) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ أَنَّ نَبِیَّ اللَّهِ ص أَمَرَ بِقَتْلِ الْأَسْوَدَیْنِ فِی الصَّلَاةِ قَالَ مَعْمَرٌ قُلْتُ لِیَحْیَی وَ مَا مَعْنَی الْأَسْوَدَیْنِ قَالَ الْحَیَّةُ وَ الْعَقْرَبُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی نَوَاقِضِ الْوُضُوءِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
ابوهریره روایت کرده است که پیامبر خدا (ص) دستور به کشتن دو موجود سیاه رنگ در هنگام نماز داده است. معمر می گوید: از یحیی پرسیدم که معنای «دو موجود سیاه رنگ» چیست؟ یحیی پاسخ داد: مار و عقرب.
(6) 20 بَابُ جَوَازِ قَتْلِ الْمُصَلِّی الْقَمْلَةَ وَ الْبُرْغُوثَ وَ الْبَقَّةَ وَ الذُّبَابَ وَ سَائِرَ الْهَوَامِّ وَ طَرْحِ الْقَمْلَةِ وَ دَفْنِهَا فِی الْحَصَی
9322- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا
ص: 274
عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَقْتُلُ الْبَقَّةَ وَ الْبُرْغُوثَ وَ الْقَمْلَةَ وَ الذُّبَابَ فِی الصَّلَاةِ أَ یَنْقُضُ ذَلِکَ صَلَاتَهُ وَ وُضُوءَهُ قَالَ لَا.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ مِثْلَهُ (1) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
حلبی روایت می کند که از امام صادق (ع) پرسید که آیا مردی که در نماز پشه، کک، شپش و مگس را می کشد، نمازش و وضویش باطل می شود؟ امام صادق (ع) پاسخ داد: خیر.
9323- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ تُؤْذِیهِ الدَّابَّةُ وَ هُوَ یُصَلِّی قَالَ یُلْقِیهَا عَنْهُ إِنْ شَاءَ أَوْ یَدْفِنُهَا فِی الْحَصَی.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم روایت می کند که از امام باقر (ع) درباره مردی که در هنگام نماز از حیوانی آزار می بیند، پرسید. امام باقر (ع) پاسخ داد: اگر بخواهد می تواند آن حیوان را از خود دور کند یا در شن ها دفن کند.
9324- 3- (4) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا أَصَابَ أَحَدُکُمُ الدَّابَّةَ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ فَلْیَدْفِنْهَا وَ یُثْقِلُ عَلَیْهَا أَوْ یُصَیِّرُهَا فِی ثَوْبِهِ حَتَّی یَنْصَرِفَ.
******
ترجمه:
امام علی (ع) در حدیثی از کتاب "الأربعمائة" می فرماید: اگر یکی از شما در هنگام نماز با حیوانی برخورد کرد، باید آن را در شن ها دفن کند و روی آن فشار بیاورد، یا آن را در لباس خود قرار دهد تا زمانی که از نماز فارغ شود
9325- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا وَجَدَ قَمْلَةً فِی الْمَسْجِدِ دَفَنَهَا فِی الْحَصَی.
******
ترجمه:
أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدٍ میگوید حضرت باقر * هرگاه درمسجد پشه ای پیدا می کردند آنرا زیر خاک دفن می کردند .
9326- 5- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ وَجَدْتَ قَمْلَةً وَ أَنْتَ تُصَلِّی فَادْفِنْهَا فِی الْحَصَی.
******
ترجمه:
از محمد بن سنان نقل شده است که حضرت صادق * فرمود: "اگر در حال نماز بودی و یک شپش پیدا کردی، آن را در خاک دفن کن.
9327- 6- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 275
سِنَانٍ عَنْ أَبِی خَالِدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: إِنْ وَجَدْتَ قَمْلَةً وَ أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ فَادْفِنْهَا فِی الْحَصَی.
******
ترجمه:
از محمد بن سنان نقل شده است از ابی خالد و او از ابی حمزه نقل کرده که فرمود: "اگر در حال نماز بودی و یک شپش پیدا کردی، آن را در خاک دفن کن."
9328- 7- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَقُومُ فِی الصَّلَاةِ فَیَرَی الْقَمْلَةَ قَالَ فَلْیَدْفِنْهَا فِی الْحَصَی فَإِنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ إِذَا رَأَیْتَهَا فَادْفِنْهَا فِی الْبَطْحَاءِ.
******
ترجمه:
حسین بن ابی علاء می گوید: از امام صادق (ع) درباره مردی که در هنگام نماز ایستاده و شپشی را می بیند، پرسیدم. امام (ع) فرمود: باید آن را در شن ها دفن کند. زیرا امام علی (ع) می فرمود: هنگامی که آن را دیدی، در شن ها دفنش کن.
9329- 8- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ أَنْ یَقْتُلَ الْقَمْلَةَ وَ النَّمْلَةَ وَ الْفَأْرَةَ أَوِ الْحَلَمَةَ أَوْ شِبْهَ ذَلِکَ قَالَ أَمَّا الْقَمْلَةُ فَلَا یَصْلُحُ لَهُ وَ لَکِنْ یَرْمِی بِهَا خَارِجاً مِنَ الْمَسْجِدِ أَوْ یَدْفِنُهَا تَحْتَ رِجْلَیْهِ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل می کند که فرمود: از او درباره مردی که در حال نماز است و می خواهد شپش، مورچه، موش، یا کنه را بکشد، پرسیدم. امام (ع) فرمود: اما شپش را نباید بکشد، بلکه باید آن را بیرون از مسجد بیاندازد یا زیر پایش دفن کند.
(3) 21 بَابُ جَوَازِ قَطْعِ الصَّلَاةِ الْوَاجِبَةِ لِضَرُورَةٍ کَإِحْرَازِ الْمَالِ الذَّاهِبِ وَ إِمْسَاکِ الْغَرِیمِ الْهَارِبِ وَ الطِّفْلِ الْمُتَرَدِّی وَ الدَّابَّةِ وَ الْآبِقِ وَ قَتْلِ الْحَیَّةِ الْمَخُوفَةِ وَ نَحْوِ ذَلِکَ وَ یَبْنِی مَعَ عَدَمِ الْمُنَافِی
9330- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کُنْتَ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ فَرَأَیْتَ غُلَاماً لَکَ قَدْ أَبَقَ
ص: 276
- أَوْ غَرِیماً لَکَ عَلَیْهِ مَالٌ أَوْ حَیَّةً تَتَخَوَّفُهَا (1) عَلَی نَفْسِکَ فَاقْطَعِ الصَّلَاةَ وَ اتْبَعْ غُلَامَکَ أَوْ غَرِیمَکَ وَ اقْتُلِ الْحَیَّةَ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (2) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حریز از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: اگر در حال نماز واجب هستی و غلامت را دیدی که فرار کرده است یا بدهکاری که بدهی به تو دارد را دیدی یا ماری که از آن می ترسی بر خودت دیدی، نماز را قطع کن و به دنبال غلامت یا بدهکارت برو و مار را بکش.
9331- 2- (4) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ قَائِماً فِی الصَّلَاةِ الْفَرِیضَةِ فَیَنْسَی کِیسَهُ أَوْ مَتَاعاً یَتَخَوَّفُ ضَیْعَتَهُ أَوْ هَلَاکَهُ قَالَ یَقْطَعُ صَلَاتَهُ وَ یُحْرِزُ مَتَاعَهُ ثُمَّ یَسْتَقْبِلُ الصَّلَاةَ قُلْتُ فَیَکُونُ فِی الْفَرِیضَةِ (فَتَغْلِبُ عَلَیْهِ دَابَّةٌ) (5) أَوْ تَفَلَّتُ (6) دَابَّتُهُ فَیَخَافُ أَنْ تَذْهَبَ (أَوْ یُصِیبَ فِیهَا عَنَتٌ) (7) فَقَالَ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَقْطَعَ صَلَاتَهُ (8).قده).
ص: 277
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ نَحْوَهُ (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ نَحْوَهُ (2).
******
ترجمه:
سماعه روایت کرده است که پرسیدم از امام (ع) درباره مردی که در حال ایستاده نماز واجب است و فراموش می کند کیسه اش یا متاعی که از ضایع شدن یا هلاک شدن آن می ترسد را همراه دارد، فرمود: نماز را قطع کند و متاعش را نگه دارد، سپس نماز را از نو شروع کند. گفتم: اگر در نماز واجب باشد و دابّه ای (حیوانی) بر او غلبه کند یا دابّه اش فرار کند و بترسد که از دست برود یا آسیبی ببیند، فرمود: اشکالی ندارد که نماز را قطع کند.
ترجمه توضیح حاشیه:
در حاشیه نسخه خطی آمده است: نص عامی برای تحریم قطع نماز برای غیر ضرورت در دسترس نیست، و عده ای به آن استناد کرده اند به آیه "وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُمْ" که در آن نیز دلالتی برای منع عمومی وجود ندارد، زیرا نفی به عموم عبارت نمی کند، بلکه به نفی عموم می پردازد. همچنین، در موارد تیمم و نجاسات نهی از قطع نماز و امر به اتمام آن آمده، ولی در مواضع خاص. آنچه در شمارش نمازها آمده مبنی بر وجوب اتمام نماز به معنای ترک نکردن چیزی از وظایف و شرایط آن است. پس، تأمل کنید.
9332- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی رَجُلٍ یُصَلِّی وَ یَرَی الصَّبِیَّ یَحْبُو إِلَی النَّارِ أَوِ الشَّاةَ تَدْخُلُ الْبَیْتَ لِتُفْسِدَ الشَّیْ ءَ قَالَ فَلْیَنْصَرِفْ وَ لْیُحْرِزْ مَا یَتَخَوَّفُ وَ یَبْنِی عَلَی صَلَاتِهِ مَا لَمْ یَتَکَلَّمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی النَّوَاقِضِ (4) وَ التَّیَمُّمِ (5) وَ النَّجَاسَاتِ (6) الْأَمْرُ بِإِتْمَامِ الصَّلَاةِ الْوَاجِبَةِ وَ النَّهْیُ عَنْ قَطْعِهَا لَکِنْ فِی صُوَرٍ خَاصَّةٍ.
******
ترجمه:
جعفر (ع) از پدرش (ع) و او از علی (ع) نقل کرده است که فرمود: اگر مردی در حال نماز باشد و ببیند که کودکی به سوی آتش می رود یا بزی وارد خانه می شود تا چیزی را خراب کند، باید نمازش را قطع کند و از چیزی که از آن می ترسد، مراقبت کند و سپس بدون صحبت کردن، نماز خود را ادامه دهد.
(7) 22 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِضَمِّ الْمَرْأَةِ الْمُحَلَّلَةِ وَ رُؤْیَةِ وَجْهِهَا وَ عَدَمِ جَوَازِ نَظَرِ الْمَرْأَةِ الْأَجْنَبِیَّةِ فِی الصَّلَاةِ
9333- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مِسْمَعٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع فَقُلْتُ أَکُونُ أُصَلِّی فَتَمُرُّ بِیَ الْجَارِیَةُ فَرُبَّمَا ضَمَمْتُهَا إِلَیَّ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
مِسْمَعٍ می گوید ازحضرت هادی * سوال کردم درحال نماز گاهی کنیز خود را در آغوش می گیرم .ایشان فرمودند : اشکالی ندارد .
ص: 278
9334- 2- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی صَلَاتِهِ هَلْ یَصْلُحُ أَنْ تَکُونَ امْرَأَةٌ مُقْبِلَةً بِوَجْهِهَا عَلَیْهِ فِی الْقِبْلَةِ قَاعِدَةً أَوْ قَائِمَةً قَالَ یَدْرَؤُهَا عَنْهُ فَإِنْ لَمْ یَفْعَلْ لَمْ یَقْطَعْ ذَلِکَ صَلَاتَهُ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش را نقل کرده است که گفت: از امام علی بن موسی (ع) پرسیدم که آیا نماز مردی که در حال نماز است و زنی رو به روی او به سمت قبله نشسته یا ایستاده باشد، صحیح است؟ امام علی بن موسی (ع) فرمود: او باید او را از جلوی خود دور کند، و اگر این کار را نکند، نمازش قطع نمی شود.
9335- 3- (2) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ إِدْرِیسَ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ: قَالَ یُونُسُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ تَأَمَّلَ خَلْقَ (3) امْرَأَةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ قَالَ یُونُسُ إِذَا کَانَ فِی الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
یُونُسُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ : حضرت صادق * فرمودند : کسیکه بادقت بدن زنی را ببیند نمازش قابل قبول نیست . یونس گفت یعنی وقتیدرحال نماز باشد
(4) 23 بَابُ جَوَازِ الشُّرْبِ فِی الْوَتْرِ لِمَنْ یُرِیدُ الصَّوْمَ وَ هُوَ عَطْشَانُ وَ جَوَازِ تَقَدُّمِ الْمُصَلِّی عَنْ مَکَانِهِ وَ عَوْدِهِ إِلَیْهِ (5)
9336- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ النَّهْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْهَیْثَمِ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّی أَبِیتُ وَ أُرِیدُ الصَّوْمَ فَأَکُونُ فِی الْوَتْرِ فَأَعْطَشُ فَأَکْرَهُ أَنْ أَقْطَعَ الدُّعَاءَ وَ أَشْرَبَ (7) وَ أَکْرَهُ أَنْ أُصْبِحَ وَ أَنَا عَطْشَانُ وَ أَمَامِی قُلَّةٌ بَیْنِی وَ بَیْنَهَا خُطْوَتَانِ أَوْ ثَلَاثَةٌ قَالَ تَسْعَی إِلَیْهَا وَ تَشْرَبُ مِنْهَا حَاجَتَکَ وَ تَعُودُ فِی الدُّعَاءِ.
******
ترجمه:
سعید الأعرج نقل کرده: به امام صادق (ع) گفتم: «من شب را بیدار بوده ام و در نماز وتر هستم و از تشنگی رنج می برم، نمی خواهم دعا کردن را قطع کنم و بنوشم، و همچنین نمی خواهم صبح شود و من تشنه باشم و میان من و منبع آب دو یا سه قدم فاصله باشد.» امام صادق (ع) فرمود: «به سوی آن برو و از آن آب بنوش و نیازت را برطرف کن، سپس به دعا برگرد.»
9337- 2- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ أَنَّهُ قَالَ:
ص: 279
قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنِّی أَکُونُ فِی الْوَتْرِ وَ أَکُونُ قَدْ نَوَیْتُ الصَّوْمَ فَأَکُونُ فِی الدُّعَاءِ وَ أَخَافُ الْفَجْرَ فَأَکْرَهُ أَنْ أَقْطَعَ عَلَی نَفْسِیَ الدُّعَاءَ وَ أَشْرَبَ الْمَاءَ وَ تَکُونُ الْقُلَّةُ أَمَامِی قَالَ فَقَالَ لِی فَاخْطُ إِلَیْهَا الْخُطْوَةَ وَ الْخُطْوَتَیْنِ وَ الثَّلَاثَ وَ اشْرَبْ وَ ارْجِعْ إِلَی مَکَانِکَ وَ لَا تَقْطَعْ عَلَی نَفْسِکَ الدُّعَاءَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی جَوَازِ التَّقَدُّمِ وَ الرُّجُوعِ فِی مَکَانِ الْمُصَلِّی (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
سعید الأعرج روایت کرده: به امام صادق (ع) گفتم: «جانم قربان شما! من در نماز وتر هستم و نیت روزه کرده ام، و در حال دعا هستم و می ترسم فجربشود؟ نمی خواهم که خودم را از دعا محروم کنم و آب بنوشم، و فقط چند قدم فاصله بین من و آب باشد.» امام صادق (ع) به من گفت: «پس به آنجا برو و سه یا دو یا یک قدم به آن طرف بردار و آب بنوش و به جایت بازگرد و خود را از دعا محروم نکن.»
(3) 24 بَابُ جَوَازِ حَمْلِ الْمَرْأَةِ طِفْلَهَا فِی الصَّلَاةِ وَ إِرْضَاعِهَا إِیَّاهُ جَالِسَةً
9338- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقٍ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ تَحْمِلَ الْمَرْأَةُ صَبِیَّهَا وَ هِیَ تُصَلِّی وَ تُرْضِعَهُ وَ هِیَ تَتَشَهَّدُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * اشکالی ندارد که زن درحال نماز کودکش را درآغوش بگیرد ودرحال تشهد اورا شیربدهد .
9339- 2- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَکُونُ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ وَ وَلَدُهَا إِلَی جَنْبِهَا فَیَبْکِی وَ هِیَ قَاعِدَةٌ هَلْ یَصْلُحُ لَهَا أَنْ تَتَنَاوَلَهُ فَتُقْعِدَهُ فِی حَجْرِهَا وَ تُسْکِتَهُ وَ تُرْضِعَهُ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهما السلام) نقل کرده که از امام باقر (علیه السلام) پرسیدم: «آیا برای زنی که در نماز واجب است و فرزندش کنار او است و گریه می کند و زن نشسته است، صحیح است که او را بگیرد و در آغوش خود نشانده و ساکتش کند و او را شیر دهد؟» امام باقر (علیه السلام) فرمود: «بی اشکال است.»
9340- 3- (6) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع
ص: 280
مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ (1) سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَرْأَةِ تَکُونُ فِی صَلَاتِهَا قَائِمَةً یَبْکِی ابْنُهَا إِلَی جَنْبِهَا هَلْ یَصْلُحُ لَهَا أَنْ تَتَنَاوَلَهُ فَتَحْمِلَهُ وَ هِیَ قَائِمَةٌ قَالَ لَا تَحْمِلْهُ وَ هِیَ قَائِمَةٌ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهما السلام) مثل همین را نقل کرده ویک اضافه دارد وآن اینکه «آیا برای زنی که در نماز واجب ایستاده است و فرزندش کنار او است و گریه می کند صحیح است که او را بگیرد و در آغوش خود نشانده و ساکتش کند و او ؟» امام باقر (علیه السلام) فرمود: «درحال ایستاده نباید اورا بردارد »
(2) 25 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالْکَلَامِ عَمْداً لَا نِسْیَاناً وَ لَا مَعَ ظَنِّ الْفَرَاغِ وَ بِتَعَمُّدِ الْأَنِینِ
9341- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ تَکَلَّمْتَ أَوْ صَرَفْتَ وَجْهَکَ عَنِ الْقِبْلَةِ فَأَعِدِ الصَّلَاةَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اگردرنماز حرف بزنی یا روی خودرا ازقبله برگردانی باید نماز را اعاده کنی .
9342- 2- (4) قَالَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ تَکَلَّمْتَ أَوْ صَرَفْتَ وَجْهَکَ عَنِ الْقِبْلَةِ فَأَعِدِ الصَّلَاةَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اگردرنماز حرف بزنی یا روی خودرا ازقبله برگردانی باید نماز را اعاده کنی
9343- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ خَالِدٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ دَعَاهُ رَجُلٌ وَ هُوَ یُصَلِّی فَسَهَا فَأَجَابَهُ بِحَاجَتِهِ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَمْضِی عَلَی صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق * سوال کرد فردی درحال نماز است کسی اورا صدا می زند ونمازگذار ازروی فراموشی جواب می دهد حالا وظیفه اش چیست ؟ فرمودند : نماز را ادامه بدهد.
9344- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ أَنَّ فِی صَلَاتِهِ فَقَدْ تَکَلَّمَ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : کسیکه درنماز ناله بزند انگار حرف زده است .
ص: 281
9345- 5- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: ابْنِ عَلَی مَا مَضَی مِنْ صَلَاتِکَ مَا لَمْ تَنْقُضِ الصَّلَاةَ بِالْکَلَامِ مُتَعَمِّداً وَ إِنْ تَکَلَّمْتَ نَاسِیاً فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْکَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : باید نماز را ادامه بده تا زمانیکه با حرف زدن عمدی آنرا باطل نکرده ای ولی اگرازروی فراموشی حرف زدی چیزی بعهدات نیست .
9346- 6- (2) وَ حَدِیثُ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یُصِیبُهُ الرُّعَافُ قَالَ إِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی مَاءٍ حَتَّی یَنْصَرِفَ لِوَجْهِهِ أَوْ یَتَکَلَّمَ فَقَدْ قَطَعَ صَلَاتَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * درمورد کسیکه خون دماغ شده فرمودند : اگرنمی تواند به آب برسد مگربا روبرگردان از قبله یا حرف زدن پس نمازش باطل است .
9347- 7- (3) وَ حَدِیثُ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنْ تَکَلَّمَ فَلْیُعِدْ صَلَاتَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اگرحرف زد باید نماز را اعاده کند .
9348- 8- (4) وَ حَدِیثُ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: وَ یَبْنِی عَلَی صَلَاتِهِ مَا لَمْ یَتَکَلَّمْ.
******
ترجمه:
حضرت علی * باید نماز را ادامه بدهد تا زمانیکه حرف نزده .
9349- 9- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ وَ هُوَ فِی وَقْتِ صَلَاةِ الزَّوَالِ أَ یَقْطَعُهُ بِکَلَامٍ قَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ الْکَلَامُ بَعْدَ التَّسْلِیمِ مِنْ کُلِّ رَکْعَتَیْنِ مِنْ نَافِلَةِ الظُّهْرِ لَا فِی أَثْنَائِهِمَا وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالْکَلَامِ مَعَ ظَنِّ الْفَرَاغِ فِی أَحَادِیثِ الْخَلَلِ الْوَاقِعِ فِی الصَّلَاةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (6) وَ تَقَدَّمَ (7) مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ جَوَازِ الْکَلَامِ فِی الصَّلَاةِ عَمْداً وَ لَوْ فِی الضَّرُورَةِ فِی أَحَادِیثِ الْإِیمَاءِ وَ الْإِشَارَةِ وَ غَیْرِ
ص: 282
ذَلِکَ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهما السلام) روایت کرده که گفت: از او درباره مردی که در وقت نماز ظهر صحبت می کند پرسیدم، گفت: بله، اشکالی ندارد.
می گویم: منظور صحبت کردن بعد از سلام دادن از هر دو رکعت نافله ظهر است، نه در حین آن ها. و در احادیث مربوط به اشتباهات در نماز می آید که نماز با صحبت کردن با گمان به اتمام آن، باطل نمی شود، إن شاء الله.
(2) 26 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِمَسِّ الْفَرْجِ مِنَ الرَّجُلِ وَ لَا مِنَ الْمَرْأَةِ
9350- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی الْقَاسِمِ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ الرَّجُلُ یَعْبَثُ بِذَکَرِهِ فِی صَلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ قَالَ وَ مَا لَهُ فِعْلٌ قُلْتُ عَبِثَ بِهِ حَتَّی مَسَّهُ بِیَدِهِ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت می کند که گفت: از او پرسیدم مردی که در نماز واجب با آلت خود بازی می کند، چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمود: چرا این کار را انجام می دهد؟ گفتم: با آن بازی کرده تا جایی که آن را با دست لمس کرده است. امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
9351- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَعْبَثُ بِذَکَرِهِ فِی صَلَاةِ الْمَکْتُوبَةِ فَقَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
معاویه بن عمار از امام صادق (ع) روایت می کند که گفت: از ایشان پرسیدم مردی که در نماز واجب با آلت خود بازی می کند، چه حکمی دارد؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
9352- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الْمَرْأَةِ تَکُونُ فِی الصَّلَاةِ فَتَظُنُّ أَنَّهَا قَدْ حَاضَتْ قَالَ تُدْخِلُ یَدَهَا فَتَمَسُّ الْمَوْضِعَ فَإِنْ رَأَتْ شَیْئاً انْصَرَفَتْ وَ إِنْ لَمْ تَرَ شَیْئاً أَتَمَّتْ صَلَاتَهَا.
ص: 283
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ فِی النَّوَاقِضِ حَدِیثٌ ظَاهِرُهُ مُنَافَاةُ ذَلِکَ وَ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ (1).
******
ترجمه:
عمار بن موسی از امام صادق (ع) روایت می کند که در مورد زنی که در حال نماز است و گمان می کند که حیض شده است، پرسیدم. امام (ع) فرمود: دست خود را به موضع (محل حیض) می برد و لمس می کند، اگر چیزی دید، نماز را قطع می کند و اگر چیزی ندید، نمازش را ادامه می دهد.
(2) 27 بَابُ جَوَازِ نَزْعِ الْمُصَلِّی بَعْضَ أَسْنَانِهِ وَ قَطْعِهِ لِلثَّالُولِ وَ نَتْفِهِ اللَّحْمَ مِنْ جُرْحٍ وَ نَحْوِهِ مَعَ أَمْنِ خُرُوجِ الدَّمِ وَ جَوَازِ حَکِّهِ لِخُرْءِ الطَّیْرِ وَ نَحْوِهِ وَ رَفْعِ طَرْفِهِ إِلَی السَّمَاءِ
9353- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَخَاهُ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ ع عَنِ الرَّجُلِ یُحَرِّکُ بَعْضَ أَسْنَانِهِ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ هَلْ یَنْزِعُهُ قَالَ إِنْ کَانَ لَا یُدْمِیهِ فَلْیَنْزِعْهُ وَ إِنْ کَانَ یُدْمِیهِ فَلْیَنْصَرِفْ وَ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ بِهِ الثَّالُولُ أَوِ الْجُرْحُ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَقْطَعَ الثَّالُولَ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ أَوْ یَنْتِفَ بَعْضَ لَحْمِهِ مِنْ ذَلِکَ الْجُرْحِ وَ یَطْرَحَهُ قَالَ إِنْ لَمْ یَتَخَوَّفْ أَنْ یَسِیلَ الدَّمُ فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ تَخَوَّفَ أَنْ یَسِیلَ الدَّمُ فَلَا یَفْعَلْهُ وَ عَنِ الرَّجُلِ یَرَی فِی ثَوْبِهِ خُرْءَ الطَّیْرِ أَوْ غَیْرَهُ هَلْ یَحُکُّهُ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ قَالَ لَا بَأْسَ وَ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ یَرْفَعَ الرَّجُلُ طَرْفَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ هُوَ یُصَلِّی.
وَ
رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ إِلَّا أَنَّهُ اقْتَصَرَ عَلَی مَسْأَلَةِ الثَّالُولِ وَ الْجُرْحِ (4).
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ
ص: 284
جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی آخِرِهِ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ أَنْ یَرْفَعَ طَرْفَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ قَالَ لَا بَأْسَ (1)
******
ترجمه:
علی بن جعفر روایت می کند که از برادرش، موسی بن جعفر (ع)، در مورد مردی که در حال نماز است و یکی از دندان هایش را حرکت می دهد، پرسیدم. آیا می تواند آن را بیرون بکشد؟ امام (ع) فرمود: اگر باعث خونریزی نمی شود، آن را بیرون بکشد، اما اگر باعث خونریزی می شود، نماز را قطع کند. همچنین درباره مردی که دارای زگیل یا جراحتی است، پرسیدم. آیا می تواند در حال نماز زگیل را بکند یا قسمتی از گوشت جراحت را بکند و دور بیندازد؟ امام (ع) فرمود: اگر از جاری شدن خون نمی ترسد، اشکالی ندارد، اما اگر از جاری شدن خون می ترسد، این کار را نکند. همچنین در مورد مردی که در لباسش فضله پرنده یا چیز دیگری را می بیند، پرسیدم. آیا می تواند در حال نماز آن را پاک کند؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد. امام (ع) همچنین فرمود: اشکالی ندارد که مردی در حال نماز چشم خود را به آسمان بیندازد.
شیخ این روایت را با اسنادش از محمد بن احمد بن یحیی از عمروکی از علی بن جعفر از برادرش روایت کرده، اما فقط به مسئله زگیل و جراحت اشاره کرده است. عبدالله بن جعفر نیز در کتاب «قرب الإسناد» از عبدالله بن حسن از جدش علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر همین روایت را نقل کرده، به جز اینکه در آخر آن آمده است که پرسیدم: آیا مرد می تواند در حال نماز چشم خود را به آسمان بیندازد؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
9354- 2- (2) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی إِصْبَعِهِ أَوْ فِی شَیْ ءٍ مِنْ یَدِهِ الشَّیْ ءُ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَبُلَّهُ بِبُصَاقِهِ وَ یَمْسَحَهُ فِی صَلَاتِهِ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر در کتاب خود از برادرش، موسی بن جعفر (ع)، مثل اینرا نقل می کند، ولی اضافه میکند که پرسید: مردی که در انگشتش یا بخشی از دستش چیزی دارد، آیا می تواند آن را با آب دهان خود مرطوب کرده و در حال نماز پاک کند؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
(3) 28 بَابُ جَوَازِ حَکِّ الْجَسَدِ فِی الصَّلَاةِ وَ مَسْحِ السِّنِّ وَ الْفَمِ وَ الْبَطْنِ
9355- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَحْتَکُّ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
از حلبی نقل شده که از امام صادق (ع) پرسید: مردی که در حال نماز بدن خود را می خاراند، آیا اشکالی دارد؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
9356- 2- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ رَاکِعاً أَوْ سَاجِداً فَیَحُکُّهُ بَعْضُ جَسَدِهِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَرْفَعَ یَدَهُ مِنْ رُکُوعِهِ أَوْ سُجُودِهِ فَیَحُکَّ مَا حَکَّهُ قَالَ لَا بَأْسَ إِذَا شَقَّ عَلَیْهِ أَنْ یَحُکَّهُ وَ الصَّبْرُ إِلَی أَنْ یَفْرُغَ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر نقل شده که از برادرش (امام کاظم ع) پرسید: مردی که در حال رکوع یا سجده است و قسمتی از بدنش می خارد، آیا می تواند دستش را از رکوع یا سجده بردارد و آن را بخاراند؟ امام (ع) فرمود: اگر برایش سخت است که صبر کند، اشکالی ندارد که بخاراند، اما صبر کردن تا پایان نماز بهتر است.
9357- 3- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَمْسَحَ بَعْضَ أَسْنَانِهِ أَوْ دَاخِلَ فِیهِ بِثَوْبِهِ وَ هُوَ فِی
ص: 285
الصَّلَاةِ قَالَ إِنْ کَانَ شَیْ ءٌ یُؤْذِیهِ أَوْ یَجِدُ طَعْمَهُ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر از برادرش (امام موسی بن جعفر علیه السلام) نقل شده که فرمود: از ایشان پرسیدم، آیا برای مردی که در حال نماز است، شایسته است که با لباسش برخی از دندان هایش یا داخل دهانش را پاک کند؟ فرمودند: اگر چیزی او را اذیت می کند یا طعمش را احساس می کند، اشکالی ندارد.
9358- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَکِی بَطْنَهُ أَوْ شَیْئاً مِنْ جَسَدِهِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَضَعَ یَدَهُ عَلَیْهِ أَوْ یَغْمِزَهُ فِی الصَّلَاةِ قَالَ لَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
از علی بن جعفر نقل شده که از برادرش (امام کاظم ع) پرسید: مردی که در هنگام نماز از درد شکم یا دردی در قسمتی از بدنش شکایت دارد، آیا می تواند دستش را بر روی آن قسمت بگذارد یا آن را ماساژ دهد؟ امام (ع) فرمود: اشکالی ندارد.
(2) 29 بَابُ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالتَّسْلِیمِ فِی غَیْرِ مَحَلِّهِ عَمْداً
9359- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ (ثَعْلَبَةَ بْنِ مُیَسِّرٍ) (4) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: شَیْئَانِ یُفْسِدُ النَّاسُ بِهِمَا صَلَاتَهُمْ قَوْلُ الرَّجُلِ تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَی جَدُّکَ وَ إِنَّمَا هُوَ شَیْ ءٌ قَالَتْهُ الْجِنُّ بِجَهَالَةٍ فَحَکَی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ قَوْلُ الرَّجُلِ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ.
******
ترجمه:
از امام باقر (ع) نقل شده است که فرمود: دو چیز است که مردم با آن ها نماز خود را باطل می کنند: گفتن "تَبَارَکَ اسْمُکَ وَ تَعَالَی جَدُّکَ" این ها عبارتی است که جنیان به جهل خود گفته اند و خداوند آن ها را از جنیان نقل کرده است.و گفتن"السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ".
9360- 2- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ الْآتِی عَنِ الْأَعْمَشِ (6) عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ یُقَالُ فِی افْتِتَاحِ الصَّلَاةِ تَعَالَی عَرْشُکَ وَ لَا یُقَالُ تَعَالَی جَدُّکَ وَ لَا یُقَالُ فِی التَّشَهُّدِ الْأَوَّلِ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ لِأَنَّ تَحْلِیلَ الصَّلَاةِ هُوَ التَّسْلِیمُ وَ إِذَا قُلْتَ هَذَا فَقَدْ سَلَّمْتَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی التَّشَهُّدِ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درشروع نماز می توان گفت تعالی عرشک ولی نمی توان گفت تعالی جدک ودرتشهد اول هم نمی توان گفت السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِینَ چون تمام شدن نماز با سلام دادن است وزمانیکه این سلام را بگوئ پس سلام نماز را گفته ای
ص: 286
(1) 30 بَابُ أَنَّهُ یَجُوزُ لِلْمُصَلِّی أَنْ یَخْطُوَ أَمَامَهُ خُطْوَتَیْنِ أَوْ ثَلَاثاً وَ یُقَرِّبَ نَعْلَهُ وَ یَعُدَّ الْآیَاتِ بِیَدِهِ
9361- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَلِیٍّ یَعْنِی ابْنَ رِئَابٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَخْطُو أَمَامَهُ فِی الصَّلَاةِ خُطْوَتَیْنِ أَوْ ثَلَاثاً قَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ وَ عَنِ الرَّجُلِ یُقَرِّبُ نَعْلَهُ بِیَدِهِ أَوْ رِجْلِهِ فِی الصَّلَاةِ قَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
حلبی ازحضرت صادق * سوال کرد کسی درنماز دو یا سه قدم جلو می رود حضرت فرمودند : بله اشکال ندارد یا کسی درحال نماز با دست یا پا کفش خود را نزدیک می آورد . فرمودند : بله (اشکالی ندارد)
9362- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ رَوَی الْبَزَنْطِیُّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ عَنِ الصَّادِقِ ع فِی عَدِّ الْآیِ بِعَقْدِ الْیَدِ قَالَ لَا بَأْسَ هُوَ أَحْصَی لِلْقُرْآنِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * درمورد شمردن آیه با بند انگشت فرمودند : اشکالی ندارد آن برای شمردن (آیات) قرآن است
(4) 31 بَابُ جَوَازِ الْبَرَاءَةِ فِی الصَّلَاةِ مِنْ أَعْدَاءِ الدِّینِ
9363- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ یَعْنِی ابْنَ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ یَعْنِی ابْنَ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ سَعْدٍ الْجَلَّابِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَبْرَأُ مِنَ الْقَدَرِیَّةِ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ وَ یَقُولُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُدُ.
ص: 287
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
از سعد الجلاب از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: امیر المؤمنین (علیه السلام) در هر رکعت از فرقه قدریه بیزاری می جست و می گفت: "به حول و قوه ی خداوند برمی خیزم و می نشینم."
(2) 32 بَابُ کَرَاهَةِ الِالْتِفَاتِ الْیَسِیرِ فِی الصَّلَاةِ
9364- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْخَطَّابِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ (عَنِ الْخَضِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ) (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا قَامَ الْعَبْدُ إِلَی الصَّلَاةِ أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ فَلَا یَزَالُ مُقْبِلًا عَلَیْهِ حَتَّی یَلْتَفِتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَإِذَا الْتَفَتَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَعْرَضَ عَنْهُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنْ خَضِرٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده که فرمود: هنگامی که بنده برای نماز برخیزد، خداوند با چهره اش به او توجه می کند و این توجه همچنان ادامه دارد تا سه بار به اطراف نگاه کند. وقتی سه بار به اطراف نگاه کرد، خداوند از او روی برمی گرداند.
9365- 2- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: الِالْتِفَاتُ فِی الصَّلَاةِ اخْتِلَاسٌ مِنَ الشَّیْطَانِ فَإِیَّاکُمْ وَ الِالْتِفَاتَ فِی الصَّلَاةِ فَإِنَّ اللَّهَ مُقْبِلٌ عَلَی الْعَبْدِ إِذَا قَامَ فِی الصَّلَاةِ فَإِذَا الْتَفَتَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَا ابْنَ آدَمَ عَمَّنْ تَلْتَفِتُ ثَلَاثَةً فَإِذَا الْتَفَتَ الرَّابِعَةَ أَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ.
******
ترجمه:
از امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده که از پدرش، امام محمد باقر (علیه السلام) و ایشان از علی (علیه السلام) روایت کرده اند که فرمودند: نگاه کردن به اطراف در نماز، دزدیدن از جانب شیطان است. پس از نگاه کردن به اطراف در نماز خودداری کنید، زیرا وقتی بنده برای نماز می ایستد، خداوند به او توجه می کند و وقتی که به اطراف نگاه می کند، خداوند تبارک و تعالی می فرماید: ای فرزند آدم، به چه کسی نگاه می کنی؟ این را سه بار تکرار می کند و وقتی برای چهارمین بار نگاه می کند، خداوند از او روی برمی گرداند.
ص: 288
9366- 3- (1) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ قَالَ فِی رِوَایَةِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ عَلِیٌّ ع لِلْمُصَلِّی ثَلَاثُ خِصَالٍ مَلَائِکَةٌ حَافِّینَ مِنْ قَدَمَیْهِ إِلَی أَعْنَانِ السَّمَاءِ وَ الْبِرُّ یَنْتَثِرُ عَلَیْهِ مِنْ رَأْسِهِ إِلَی قَدَمِهِ وَ مَلَکٌ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَنْ یَسَارِهِ فَإِنِ الْتَفَتَ قَالَ الرَّبُّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی إِلَی خَیْرٍ مِنِّی تَلْتَفِتُ یَا ابْنَ آدَمَ لَوْ یَعْلَمُ الْمُصَلِّی مَنْ یُنَاجِی مَا انْفَتَلَ.
******
ترجمه:
جعفر بن محمد (علیه السلام) از پدرش (علیه السلام) نقل کرده که علی (علیه السلام) فرمود: نمازگزار سه ویژگی دارد: فرشتگانی که از پاهایش تا بلندای آسمان او را احاطه کرده اند، نیکی (برکت) که از سرش تا پاهایش بر او فرو می ریزد، و فرشته ای که در سمت راست و چپ اوست. پس اگر (نمازگزار) به اطراف نگاه کند، پروردگار تبارک و تعالی می فرماید: ای فرزند آدم، به چیزی بهتر از من نگاه می کنی؟ اگر نمازگزار می دانست که با چه کسی مناجات می کند، هرگز از نماز روی برنمی گرداند.
9367- 4- (2) قَالَ وَ فِی رِوَایَةِ جَابِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِذَا اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ اسْتَقْبَلَ الرَّحْمَنُ بِوَجْهِهِ لَا إِلَهَ غَیْرُهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
حضرت باقر* : وقتی شخص مقابل قبله قرار می گیرد خداوندی که معبودی جز او نیست رو بروی او قرار می گیرد
(4) 33 بَابُ کَرَاهَةِ صَلَاةِ مَنِ اسْتَدْخَلَ دَوَاءً حَتَّی یَطْرَحَهُ وَ حُکْمِ عَقْصِ الشَّعْرِ
9368- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ أَنْ یَسْتَدْخِلَ الدَّوَاءَ ثُمَّ یُصَلِّیَ وَ هُوَ مَعَهُ أَ یَنْقُضُ الْوُضُوءَ قَالَ لَا یَنْقُضُ الْوُضُوءَ وَ لَا یُصَلِّی حَتَّی یَطْرَحَهُ.
ص: 289
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ (2)
أَقُولُ: وَ أَمَّا حُکْمُ عَقْصِ الشَّعْرِ فَقَدْ تَقَدَّمَ فِی لِبَاسِ الْمُصَلِّی (3).
******
ترجمه:
علی بن جعفر (رضي الله عنه) از برادرش موسی بن جعفر (عليهما السلام) نقل کرده که گفت: من از او پرسیدم که آیا برای شخصی که دارو را در مقعدش می گذارد و سپس نماز می خواند، وضو باطل می شود؟ او گفت: وضو باطل نمی شود، اما نمازش صحیح نیست تا زمانی که دارو را بیرون بیندازد.
(4) 34 بَابُ کَرَاهَةِ قَصِّ الظُّفُرِ وَ الْأَخْذِ مِنَ الشَّعْرِ وَ الْعَضِّ عَلَیْهِ وَ النَّظَرِ إِلَی نَقْشِ الْخَاتَمِ وَ الْمُصْحَفِ وَ الْکِتَابِ وَ قِرَاءَتِهِ فِی الصَّلَاةِ وَ جَوَازِ إِحْصَاءِ الرَّکَعَاتِ بِالْحَصَی وَ الْخَاتَمِ وَ تَحْوِیلِهِ مِنْ مَکَانٍ إِلَی مَکَانٍ لِذَلِکَ
9369- 1- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرِضُ أَظَافِیرَهُ أَوْ لِحْیَتَهُ (6) وَ هُوَ فِی صَلَاتِهِ وَ مَا عَلَیْهِ إِنْ فَعَلَ ذَلِکَ مُتَعَمِّداً قَالَ إِنْ کَانَ نَاسِیاً فَلَا بَأْسَ وَ إِنْ کَانَ مُتَعَمِّداً فَلَا یَصْلُحُ لَهُ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر (رضي الله عنه) از برادرش موسی بن جعفر (عليهما السلام)سوال کرده که شخصی درنماز ناخن یاریش خودرا کوتاه می کند اگرعمدا اینکار راانجام بدهد اشکالی دارد ؟ حضرت فرمودند : اگرازروی فراموشی بوده اشکالی ندارد واگرعمدی بوده صلاح نیست (ثواب نماز را کم می کند )
9370- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَقْرِضُ لِحْیَتَهُ وَ یَعَضُّ عَلَیْهَا وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ مَا عَلَیْهِ قَالَ ذَلِکَ الْوَلَعُ فَلَا یَفْعَلْ وَ إِنْ فَعَلَ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ وَ لَکِنْ لَا یَتَعَوَّدْهُ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر (رضي الله عنه) از برادرش موسی بن جعفر (عليهما السلام)سوال کرده که شخص لحیه اش را فشار می دهد و بر روی آن گاز می زند هنگام نماز، او پاسخ داد: "آن عادت به فشار دادن بر لحیه(نوعی حرص وعصبانیت) است، بنابراین نباید این کار را انجام دهد. اگر انجام دهد، هیچ اشکالی ندارد، اما نباید به آن عادت کند."
9371- 3- (8) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ
ص: 290
الرَّجُلِ هَلْ یَصْلُحُ لَهُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی نَقْشِ خَاتَمِهِ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ کَأَنَّهُ یُرِیدُ قِرَاءَتَهُ أَوْ فِی الْمُصْحَفِ أَوْ فِی کِتَابٍ فِی الْقِبْلَةِ قَالَ ذَلِکَ نَقْصٌ فِی الصَّلَاةِ وَ لَیْسَ یَقْطَعُهَا.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (1)
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الْأَخِیرِ فِی السَّهْوِ (2).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش را پرسید : "آیا برای او صلاحیت دارد که به نقش خاتم خود در حالی که در نماز است نگاه کند، به طوری که به نظر می رسد می خواهد آن را بخواند، یا در مصحف یا کتابی در حالیکه رو به قبله است ؟" او گفت: "این کار نقصی در نماز است، اما نماز را باطل نمی کند."
(3) 35 بَابُ کَرَاهَةِ مُدَافَعَةِ النَّوْمِ وَ الصَّلَاةِ مَعَ النُّعَاسِ
9372- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکاری (5) فَقَالَ سُکْرُ النَّوْمِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
زَیْدٍ الشَّحَّامِ ازحضرت صادق* درمورد آیه لاتقربوا الصلوه وانتم سکاری فرمودند : یکی ازموادر آن مستی خواب است
9373- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعِیصِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا غَلَبَ الرَّجُلَ النَّوْمُ وَ هُوَ فِی الصَّلَاةِ فَلْیَضَعْ رَأْسَهُ فَلْیَنَمْ فَإِنِّی أَتَخَوَّفُ عَلَیْهِ إِنْ أَرَادَ أَنْ یَقُولَ اللَّهُمَّ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ أَنْ یَقُولَ اللَّهُمَّ أَدْخِلْنِی النَّارَ.
******
ترجمه:
از عیص بن قاسم نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: "اگر شخصی در حال نماز خواندن خواب بر او غلبه کند، باید سرش را بگذارد و بخوابد، زیرا من نگرانم که اگر بخواهد بگوید: 'اللهم ادخلنی الجنة' (خدایا مرا وارد بهشت کن)، اشتباهاً بگوید: 'اللهم ادخلنی النار' (خدایا مرا وارد جهنم کن)."
9374- 3- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زَکَرِیَّا النَّقَّاضِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ
ص: 291
فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لاتقربوا الصلوه وانتم سکاری قَالَ مِنْهُ سُکْرُ النَّوْمِ.
******
ترجمه:
زَکَرِیَّا النَّقَّاضِ ازحضرت باقر* درمورد آیه لاتقربوا الصلوه وانتم سکاری فرمودند : یکی ازموادر آن مستی خواب است
9375- 4- (1) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (2) عَنْ عَلِیٍّ ع فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ: إِذَا خَالَطَ النَّوْمُ الْقَلْبَ وَجَبَ الْوُضُوءُ إِذَا غَلَبَتْکَ عَیْنُکَ وَ أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ فَاقْطَعْ وَ نَمْ فَإِنَّکَ لَا تَدْرِی (3) لَعَلَّکَ أَنْ تَدْعُوَ عَلَی نَفْسِکَ.
******
ترجمه:
علی (علیه السلام) در حدیث چهارصدتا فرمود: "هرگاه خواب با قلب مخلوط شود، وضو واجب می شود. هرگاه چشمانت بر تو غالب شود و تو در نماز باشی، نماز را قطع کن و بخواب؛ زیرا که نمی دانی، ممکن است بر خود نفرین کنی."
9376- 5- (4) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَی عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی کَیْفِیَّةِ الصَّلَاةِ وَ غَیْرِهَا (5).
******
ترجمه:
ابونصیر مثل این روایت را ازحضرت صادق * از اجدادشان ارامیرالمومنین نقل کرده اند .
(6) 36 بَابُ جَوَازِ حَکِّ الْمُصَلِّی النُّخَامَةَ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ الْفِعْلِ الْقَلِیلِ
ثُمَّ رَجَعَ الْقَهْقَرَی فَبَنَی عَلَی صَلَاتِهِ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن الحسین گفت: رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خلطی را در مسجد دید. سپس با چوب خرمایی از درختان ابن طاب به سوی آن رفت و آن را پاک کرد. سپس به صورت عقب عقب برگشت و بر نماز خود ادامه داد.
9378- 2- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع وَ هَذَا یَفْتَحُ مِنَ الصَّلَاةِ أَبْوَاباً کَثِیرَةً.
******
ترجمه:
با این روایت بابهای زیادی درنماز باز می شود
(3) 37 بَابُ عَدَمِ بُطْلَانِ الصَّلَاةِ بِالْوَسْوَسَةِ وَ حَدِیثِ النَّفْسِ وَ اسْتِحْبَابِ تَرْکِ ذَلِکَ
9379- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْوَسْوَسَةِ وَ إِنْ کَثُرَتْ فَقَالَ لَا شَیْ ءَ فِیهَا تَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ.
******
ترجمه:
از محمد بن حمران نقل شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره وسوسه و اگر زیاد شود پرسیدم. ایشان فرمود: "هیچ مشکلی ندارد، بگو لا إله إلا الله."
9380- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص وُضِعَ عَنْ أُمَّتِی تِسْعَةُ أَشْیَاءَ السَّهْوُ وَ الْخَطَأُ وَ النِّسْیَانُ وَ مَا أُکْرِهُوا عَلَیْهِ وَ مَا لَا یَعْلَمُونَ وَ مَا لَا یُطِیقُونَ وَ الطِّیَرَةُ وَ الْحَسَدُ وَ التَّفَکُّرُ فِی الْوَسْوَسَةِ فِی الْخَلْقِ مَا لَمْ یَنْطِقِ الْإِنْسَانُ بِشَفَةٍ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن الحسین گفت: پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: نه چیز از امت من برداشته شده است: اشتباه، خطا، فراموشی، آنچه به اجبار بر آن ها تحمیل می شود، آنچه نمی دانند، آنچه توان انجامش را ندارند، فال بد، حسد و تفکر درباره وسوسه در آفرینش تا زمانی که انسان با لب هایش سخن نگوید.
******
ترجمه:
و حدیث زراره از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: "بر تو است که به نمازت توجه کنی و با خودت سخن نگویی."
ص: 294
(1) 1 بَابُ وُجُوبِهَا عَلَی کُلِّ مُکَلَّفٍ إِلَّا الْهِمَّ (2) وَ الْمُسَافِرَ وَ الْعَبْدَ وَ الْمَرْأَةَ وَ الْمَرِیضَ وَ الْأَعْمَی وَ مَنْ کَانَ عَلَی رَأْسِ أَزْیَدَ مِنْ فَرْسَخَیْنِ (3)
9382- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: إِنَّمَا (5) فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی النَّاسِ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ خَمْساً وَ ثَلَاثِینَ صَلَاةً مِنْهَا صَلَاةٌ وَاحِدَةٌ فَرَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِی جَمَاعَةٍ وَ هِیَ الْجُمُعَةُ وَ وَضَعَهَا عَنْ تِسْعَةٍ عَنِ الصَّغِیرِ وَ الْکَبِیرِ وَ الْمَجْنُونِ وَ الْمُسَافِرِ وَ الْعَبْدِ وَ الْمَرْأَةِ وَ الْمَرِیضِ وَ الْأَعْمَی وَ مَنْ کَانَ عَلَی رَأْسِ فَرْسَخَیْنِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ وَ عَنْ
ص: 295
عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (2)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْأَمَالِی عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (3).
******
ترجمه:
از زراره بن اعین نقل شده است که امام باقر (ع) فرمود: "خداوند عز و جل بر مردم از جمعه ای به جمعه ای دیگر سی و پنج نماز واجب کرده است. از این میان، یک نماز را خداوند عز و جل به جماعت واجب کرده است و آن نماز جمعه است. و این نماز جمعه را از نه دسته برداشته است: از کودک، بزرگسال، دیوانه، مسافر، برده، زن، بیمار، نابینا و کسی که در فاصله دو فرسخی قرار دارد."
9383- 2- (4) وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنِ (5) الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ الْقِرَاءَةُ فِیهَا جِهَارٌ وَ الْغُسْلُ فِیهَا وَاجِبٌ وَ عَلَی الْإِمَامِ فِیهَا قُنُوتَانِ قُنُوتٌ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی قَبْلَ الرُّکُوعِ وَ فِی الثَّانِیَةِ بَعْدَ الرُّکُوعِ.
وَ
رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ وَ هِیَ الْجُمُعَةُ (6).
أَقُولُ: الْمُرَادُ بِمَنْ کَانَ عَلَی رَأْسِ فَرْسَخَیْنِ مَنْ کَانَ فِی أَوَّلِ الْفَرْسَخِ الثَّالِثِ فَیَکُونُ عَلَی رَأْسِ أَزْیَدَ مِنْ فَرْسَخَیْنِ لِمَا یَأْتِی فِی مَحَلِّهِ (7).
******
ترجمه:
از زراره مشابه همین روایت نقل شده است و اضافه کرده است: "و در نماز جمعه قرائت با صدای بلند است و غسل برای آن واجب است و بر امام در این نماز دو قنوت واجب است: یک قنوت در رکعت اول قبل از رکوع و یک قنوت در رکعت دوم بعد از رکوع."
می گویم: مراد از کسی که در فاصله دو فرسخی قرار دارد، کسی است که در ابتدای فرسخ سوم باشد، بنابراین او بیش از دو فرسخ فاصله دارد، چنانکه در محل خود ذکر خواهد شد.
9384- 3- (8) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَتَی الْجُمُعَةَ إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : کسیکه از روی ایمان واعتقاد نماز را انجام دهد اعمال خود را از سر بگیرد (خداوند او را بخشیده است )
9385- 4- (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً
ص: 296
عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ لِعَلِیٍّ ع قَالَ: لَیْسَ عَلَی النِّسَاءِ جُمُعَةٌ وَ لَا جَمَاعَةٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لَا تَسْمَعُ الْخُطْبَةَ.
******
ترجمه:
ازجمله سفارشات رسول اکرم صلی الله علیه وآله به حضرت علی * اینکه یا علی نماز جمعه وجماعت بر زن واجب نیست ونباید خطبه ها راهم گوش بدهند
9386- 5- (1) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع لَیْسَ عَلَی النِّسَاءِ أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ وَ لَا جُمُعَةٌ (وَ لَا جَمَاعَةٌ) (2) الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اذان واقامه ونماز جمعه بر زن واجب نیست
9387- 6- (3) قَالَ: وَ خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی الْجُمُعَةِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَلِیِّ الْحَمِیدِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَی کُلِّ مُؤْمِنٍ إِلَّا عَلَی الصَّبِیِّ وَ الْمَرِیضِ وَ الْمَجْنُونِ وَ الشَّیْخِ الْکَبِیرِ وَ الْأَعْمَی وَ الْمُسَافِرِ وَ الْمَرْأَةِ وَ الْعَبْدِ الْمَمْلُوکِ وَ مَنْ کَانَ عَلَی رَأْسِ فَرْسَخَیْنِ.
******
ترجمه:
حضرت علی * درخطبه فرمودند : حمد مخصوص خداوند ولی وحمید است تا آنجا که فرمودند : نماز جمعه بر هر مؤمنی، به جز کودکان، بیماران، دیوانه ها، پیرمردها، نابینایان، مسافران، زنان، برده ها، و آن کس که بیش از فرسخین از شهر دور باشد، جمعه واجب است.
9388- 7- (4) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاتَانَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی زِیَادٍ النَّهْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع مَا مِنْ قَدَمٍ سَعَتْ إِلَی الْجُمُعَةِ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهَا عَلَی النَّارِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :هیچ قدمی بطرف نماز جمعه برداشته نمی شود مگر اینکه خداوند بدن او را آتش حرام می کند .
9389- 8- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الْبَاقِرِ ع قَالَ: صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَرِیضَةٌ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَیْهَا فَرِیضَةٌ مَعَ الْإِمَامِ فَإِنْ تَرَکَ رَجُلٌ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ ثَلَاثَ جُمَعٍ فَقَدْ تَرَکَ ثَلَاثَ فَرَائِضَ وَ لَا یَدَعُ ثَلَاثَ فَرَائِضَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ إِلَّا مُنَافِقٌ.
ص: 297
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
این حدیث از زُراره بن عَیَن، از امام باقر علیه السلام روایت شده است. در این حدیث آمده است که نماز جمعه واجب است و حضور در جمعه به همراه امام نیز واجب است. اگر کسی بدون عذر سه جمعه از نماز جمعه ترک کند، سه فریضه را ترک کرده است و هیچ کس به غیر از منافق، سه فریضه را بدون عذر ترک نمی کند.
9390- 9- (2) وَ بِإِسْنَادٍ یَأْتِی (3) قَالَ: جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْیَهُودِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- فَسَأَلُوهُ عَنْ سَبْعِ خِصَالٍ فَقَالَ أَمَّا یَوْمُ الْجُمُعَةِ فَیَوْمٌ یَجْمَعُ اللَّهُ فِیهِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ (4) فَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ مَشَی فِیهِ إِلَی الْجُمُعَةِ إِلَّا خَفَّفَ اللَّهُ عَلَیْهِ أَهْوَالَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ- ثُمَّ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَی الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
عده ای یهودی محضر رسول اکرم صلی الله علیه وآله رسیده و از هفت خصلت سوال کردند حضرت فرمودند : اما روز جمعه روزی استکه خداوند اولین وآخرین را جمع می کند پس مومنی نیست بطرف نماز جمعه برود مگر اینکه خداوند نگرانیهای روز قیامت را برایش آسان می کند سپس او را به بهشت می برند
9391- 10- (5) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ (عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ) (6) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَتَی الْجُمُعَةَ (7) إِیمَاناً وَ احْتِسَاباً اسْتَأْنَفَ الْعَمَلَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند : کسیکه از روی ایمان واعتقاد نماز را انجام دهد اعمال خود را از سر بگیرد (خداوند او را بخشیده است )
9392- 11- (8) وَ فِی عِقَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ عُبَیْدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالا سَمِعْنَا أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ ع یَقُولُ مَنْ تَرَکَ الْجُمُعَةَ ثَلَاثاً مُتَوَالِیَاتٍ بِغَیْرِ عِلَّةٍ طَبَعَ اللَّهُ عَلَی قَلْبِهِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هرکس بدون عذر سه بار پشت سرهم نماز جمعه را ترک کند خداوند بر قلب او مهر می زند
9393- 12- (9) وَ عَنْهُ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ وَ فُضَیْلٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ:
ص: 298
صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَرِیضَةٌ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَیْهَا فَرِیضَةٌ مَعَ الْإِمَامِ فَإِنْ تَرَکَ رَجُلٌ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ ثَلَاثَ جُمَعٍ فَقَدْ تَرَکَ ثَلَاثَ فَرَائِضَ وَ لَا یَدَعُ ثَلَاثَ فَرَائِضَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ إِلَّا مُنَافِقٌ.
******
ترجمه:
این حدیث از زُراره بن عَیَن، از امام باقر علیه السلام روایت شده است . که فرمودند نماز جمعه واجب است و حضور در جمعه به همراه امام نیز واجب است. اگر کسی بدون عذر سه جمعه از نماز جمعه ترک کند، سه فریضه را ترک کرده است و هیچ کس به غیر از منافق، سه فریضه را بدون عذر ترک نمی کند.
9394- 13- (1) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ تَرَکَ الْجَمَاعَةَ رَغْبَةً عَنْهَا وَ عَنْ جَمَاعَةِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ.
******
ترجمه:
وفرمودند : کسیکه ازروی بی میلی (نماز) جماعت و اجتماعات مومنین را بدن عذر ترک کند نمازی برایش نیست .
9395- 14- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ فِی کُلِّ سَبْعَةِ أَیَّامٍ خَمْساً وَ ثَلَاثِینَ صَلَاةً مِنْهَا صَلَاةٌ وَاجِبَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ- أَنْ یَشْهَدَهَا إِلَّا خَمْسَةً الْمَرِیضَ وَ الْمَمْلُوکَ وَ الْمُسَافِرَ وَ الْمَرْأَةَ وَ الصَّبِیَّ.
وَ
رَوَاهُ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فِی کُلِّ أُسْبُوعٍ (3).
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خداوند درهر هفته 35 نماز واجب کرده که بین آنها یک نماز است که برهرمسلمانی واجب است مگر پنج گروه بیمار/مملوک /مسافر /زن وکودک .
9396- 15- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ تَرَکَ الْجُمُعَةَ ثَلَاثَ جُمَعٍ مُتَوَالِیَةً طَبَعَ اللَّهُ عَلَی قَلْبِهِ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هرکس پشت سرهم سه نماز جمعه را ترک کند خداوند برقلب او مهر می زند .
ص: 299
9397- 16- (1) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَی کُلِّ أَحَدٍ لَا یُعْذَرُ النَّاسُ فِیهَا إِلَّا خَمْسَةٌ الْمَرْأَةُ وَ الْمَمْلُوکُ وَ الْمُسَافِرُ وَ الْمَرِیضُ وَ الصَّبِیُّ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :نماز جمعه برهمگان واجب است وکسی معذور نیست مگر پنج گروه بیمار/مملوک /مسافر /زن وکودک .
9398- 17- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُصَیْنِ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ: جَاءَ أَعْرَابِیٌّ إِلَی النَّبِیِّ ص یُقَالُ لَهُ قُلَیْبٌ- فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ- إِنِّی تَهَیَّأْتُ إِلَی الْحَجِّ کَذَا وَ کَذَا مَرَّةً فَمَا قُدِّرَ لِی فَقَالَ لِی (4) یَا قُلَیْبُ عَلَیْکَ بِالْجُمُعَةِ فَإِنَّهَا حَجُّ الْمَسَاکِینَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :عربی بنام قلیب محضر حضرت رسول اکرم حاضر شد وعرض کرد ای رسول خدا من چند سالی استکه آماده رفتن به حج می شوم ولی هنوز برایم مقدر نشده حضرت به من فرمودند : ای قلیب برتو باد به نماز جمعه چراکه حج فقراء است .
9399- 18- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ وَهْبٍ عَنْ جَعْفَرٍ (6) أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لَأَنْ أَدَعَ شُهُودَ حُضُورِ الْأَضْحَی عَشْرَ مَرَّاتٍ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أَدَعَ شُهُودَ حُضُورِ الْجُمُعَةِ مَرَّةً وَاحِدَةً مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ نَحْوَهُ (7).
******
ترجمه:
علی (ع) می فرمود: اینکه ده بار شرکت در نماز عید قربان را ترک کنم، برای من محبوب تر است از اینکه یک بار بدون عذر، شرکت در نماز جمعه را ترک کنم.
9400- 19- (8) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ إِنَّ الرِّوَایَةَجاءت عن الصادقین (ع) أنّ الله ( عزّ و جلّ) فرض علی عباده من الجمعة إلی الجمعة، خمساً و ثلاثین صلاة،
ص: 300
لَمْ یَفْرِضْ فِیهَا الِاجْتِمَاعَ إِلَّا فِی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ خَاصَّةً فَقَالَ جَلَّ مِنْ قَائِلٍ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (1).
******
ترجمه:
مرحوم مفید روایت شده ازصادقین که خداوند درهر هفته 35 نماز واجب کرده ودرهیچکدام اجتماع را واجب نکرده مگر نماز جمعه پس خداوند فرمود یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (2)
9401- 20- (3) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ تَرَکَ الْجُمُعَةَ ثَلَاثاً مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ طَبَعَ اللَّهُ عَلَی قَلْبِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس بدون عذر پشت سرهم سه نماز جمعه را ترک کند خداوند برقلب او مهر می زند .
9402- 21- (4) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص الْجُمُعَةُ حَقٌّ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ إِلَّا أَرْبَعَةً.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه وآله : نماز جمعه حق همگان است مگر چهار نفر .
9403- 22- (5) قَالَ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ اللَّهَ کَتَبَ عَلَیْکُمُ الْجُمُعَةَ فَرِیضَةً وَاجِبَةً إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : همانا خداوند نماز جمعه را بعنوان فریضه برای شما واجب کرد تا روز قیامت .
9404- 23- (6) قَالَ وَ قَالَ ع الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ فِی جَمَاعَةٍ.
******
ترجمه:
وفرمودند : نماز جمعه بصورت جماعت بر هرمسلمانی واجب است .
9405- 24- (7) وَ رَوَی الشَّهِیدُ الثَّانِی فِی رِسَالَةِ الْجُمُعَةِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص الْجُمُعَةُ حَقٌّ وَاجِبٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ إِلَّا أَرْبَعَةً عَبْدٌ مَمْلُوکٌ أَوِ امْرَأَةٌ أَوْ صَبِیٌّ أَوْ مَرِیضٌ.
******
ترجمه:
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نمازجمعه حق واجب است برهر مسلمان مگر چهار گروه غلام مملوک /زن /کودک /مریض
9406- 25- (8) قَالَ وَ قَالَ ع مَنْ تَرَکَ ثَلَاثَ جُمَعٍ تَهَاوُناً بِهَا طَبَعَ اللَّهُ عَلَی قَلْبِهِ.
******
ترجمه:
کسیکه برای سبک نشان دادن نماز سه نماز جمعه راترک کند خداوند بر قلب او مهر می زند
ص: 301
9407- 26- (1) قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ مَنْ تَرَکَ ثَلَاثَ جُمَعٍ مُتَعَمِّداً مِنْ غَیْرِ عِلَّةٍ طَبَعَ اللَّهُ عَلَی قَلْبِهِ بِخَاتَمِ النِّفَاقِ.
******
ترجمه:
درحدیث دیگری آمده کسیکه بدون عذر و علت سه نماز جمعه راترک کند خداوند بر قلب او مهر نفاق می زند
9408- 27- (2) قَالَ وَ قَالَ ع لَیَنْتَهِیَنَّ أَقْوَامٌ عَنْ وَدْعِهِمُ (3) الْجُمُعَاتِ أَوْ لَیُخْتَمَنَّ عَلَی قُلُوبِهِمْ ثُمَّ لَیَکُونُنَّ مِنَ الْغَافِلِینَ.
******
ترجمه:
افرادی که جمعه را ترک می کنند باید از این عملشان دست بکشند وگرنه خداوند بر قلبهای آنها مهر (غفلت) می زند، سپس در زمره ی غافلان قرار می گیرند».
9409- 28- (4) قَالَ وَ قَالَ النَّبِیُّ ص فِی خُطْبَةٍ طَوِیلَةٍ نَقَلَهَا الْمُخَالِفُ وَ الْمُؤَالِفُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فَرَضَ عَلَیْکُمُ الْجُمُعَةَ فَمَنْ تَرَکَهَا فِی حَیَاتِی أَوْ بَعْدَ مَوْتِی اسْتِخْفَافاً بِهَا أَوْ جُحُوداً لَهَا فَلَا جَمَعَ اللَّهُ شَمْلَهُ وَ لَا بَارَکَ لَهُ فِی أَمْرِهِ أَلَا وَ لَا صَلَاةَ لَهُ أَلَا وَ لَا زَکَاةَ لَهُ أَلَا وَ لَا حَجَّ لَهُ أَلَا وَ لَا صَوْمَ لَهُ أَلَا وَ لَا بِرَّ لَهُ حَتَّی یَتُوبَ.
******
ترجمه:
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم ضمن خطبه ای طولانی که سنی و شیعه آنرا نقل نموده اند فرمود:
خداوند نماز جمعه را بر شما واجب فرموده است، هر کس در حیات و یا در ممات من بخاطر سبک شماری و یا انکار، آنرا ترک نماید خداوند کار او بسامان نکند و بر زندگی او برکت ندهد. آگاه باشید نماز او، زکات او، حج او و روزه و اعمال خیر او مقبول نیست مگر اینکه توبه کند.
9410- 29- (5) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ فُضَیْلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ فِی السَّفَرِ جُمُعَةٌ وَ لَا أَضْحًی وَ لَا فِطْرٌ.
وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درسفر(برای مسافر) نه نماز جمعه است ونه قربان ونه فطر
9411- 30- (7) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِذَا زَادَ الرَّجُلُ عَلَی الثَّلَاثِینَ فَهُوَ کَهْلٌ وَ إِذَا زَادَ عَلَی الْأَرْبَعِینَ فَهُوَ شَیْخٌ.
ص: 302
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَعْدَادِ الصَّلَوَاتِ وَ غَیْرِهَا (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : آنگاه كه مرد از سي سالگي گذشت ميان سال باشد و آنگاه كه از چهل سالگي گذشت پير باشد.
(3) 2 بَابُ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ الْجُمُعَةِ بِحُضُورِ سَبْعَةٍ وَ اسْتِحْبَابِهَا عِنْدَ حُضُورِ خَمْسَةٍ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ
9412- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَدْنَی مَا یُجْزِئُ فِی الْجُمُعَةِ سَبْعَةٌ أَوْ خَمْسَةٌ أَدْنَاهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
نماز جمعه با هفت نفر یا حد اقل پنج نفر اقامه می شود .
9413- 2- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَقُولُ لَا تَکُونُ الْخُطْبَةُ وَ الْجُمُعَةُ وَ صَلَاةُ رَکْعَتَیْنِ عَلَی أَقَلَّ مِنْ خَمْسَةِ رَهْطٍ الْإِمَامِ وَ أَرْبَعَةٍ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت باقر * :خطبه نماز جمعه وخود دو رکعت نماز جمعه نباید کمتر از پنج نفر باشد یعنی امام وچهار نفر دیگر .
9414- 3- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ
ص: 303
ع قَالَ: فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ إِذَا کَانَ الْقَوْمُ خَمْسَةً أَوْ سَبْعَةً فَإِنَّهُمْ یُجَمِّعُونَ الصَّلَاةَ کَمَا یَصْنَعُونَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درنما ز عیدین اگر پنج یا هفت نفر باشند بصورت جماعت می خوانند همانطور که درنماز جمعه انجام می دهند .
9415- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع عَلَی مَنْ تَجِبُ الْجُمُعَةُ قَالَ تَجِبُ عَلَی سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ لَا جُمُعَةَ لِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ فَإِذَا اجْتَمَعَ سَبْعَةٌ وَ لَمْ یَخَافُوا أَمَّهُمْ بَعْضُهُمْ وَ خَطَبَهُمْ.
******
ترجمه:
این حدیث از زراره، خدمت امام محمد باقر (علیه السلام) عرض کردم نماز جمعه بر چه کسی واجب می شود ؟ فرمودند : "جمعه باید بر هفت نفر از مسلمانان واجب شود و بر کمتر از پنج نفر از آنان جمعه واجب نیست، یکی از آنها امام. پس اگر هفت نفر جمع شوند و هیچ کدام از آنها ازکسی (دستگاه حاکم ) نترسد و خطبه را ایراد کند ، جمعه بر آنها واجب است."
9416- 5- (2) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ (3) عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تَکُونُ جَمَاعَةٌ بِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : باکمتراز پنج نفر جماعت (نماز جمعه ) منعقد نمی شود .
9417- 6- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا کَانَ قَوْمٌ فِی قَرْیَةٍ صَلَّوُا الْجُمُعَةَ (5) أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فَإِنْ کَانَ لَهُمْ مَنْ یَخْطُبُ لَهُمْ جَمَّعُوا إِذَا کَانُوا خَمْسَ (6) نَفَرٍ وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ رَکْعَتَیْنِ لِمَکَانِ الْخُطْبَتَیْنِ.
******
ترجمه:
فضل بن عبدالملک گفت: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: "اگر گروهی در یک روستا باشند، نماز جمعه را چهار رکعت بخوانند، و اگر برایشان کسی باشد که خطبه بخواند، پنج نفر که باشند، نماز جمعه را به جای آورند، و دو رکعت برای جایگزینی دو خطبه قرار داده شده است."
9418- 7- (7) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ یَعْنِی ابْنَ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورٍ یَعْنِی ابْنَ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: یُجَمِّعُ الْقَوْمُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِذَا کَانُوا
ص: 304
خَمْسَةً فَمَا زَادُوا فَإِنْ کَانُوا أَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ فَلَا جُمُعَةَ لَهُمْ وَ الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَی کُلِّ أَحَدٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
منصور بن حازم از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود: "نماز جمعه برپا می شود اگر گروهی پنج نفر یا بیشتر باشند. اما اگر کمتر از پنج نفر باشند، نماز جمعه برایشان واجب نیست و نماز جمعه بر هر کسی واجب است."
9419- 8- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی (2) عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَکُونُ جُمُعَةٌ مَا لَمْ یَکُنِ الْقَوْمُ خَمْسَةً.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : تازمانیکه پنج نفر جمع نشده اند نماز جمعه ای نیست .
9420- 9- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَکَمِ بْنِ مِسْکِینٍ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَی سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ (4) وَ لَا تَجِبُ عَلَی أَقَلَّ مِنْهُمُ الْإِمَامُ وَ قَاضِیهِ وَ الْمُدَّعِی حَقّاً وَ الْمُدَّعَی عَلَیْهِ وَ الشَّاهِدَانِ وَ الَّذِی یَضْرِبُ الْحُدُودَ بَیْنَ یَدَیِ الْإِمَامِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از امام باقر علیه السلام نقل می کند که فرمود: "نماز جمعه بر هفت نفر از مسلمانان واجب است و بر کمتر از این تعداد واجب نیست: امام، قاضی او، کسی که ادعای حقی دارد، کسی که علیه او ادعایی شده، دو شاهد، و کسی که حدود را در حضور امام اجرا می کند."
9421- 10- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانُوا سَبْعَةً یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَلْیُصَلُّوا فِی جَمَاعَةٍ إِلَی أَنْ قَالَ وَ لْیَقْعُدْ قَعْدَةً بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عمر بن یزید از امام صادق (ع) نقل می کند: "اگر در روز جمعه هفت نفر باشند، باید نماز جماعت بخوانند و باید بین دو خطبه کمی بنشیند."
ص: 305
9422- 11- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَیْبَةَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَکِیمٍ وَ غَیْرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنِ النَّبِیِّ ص فِی الْجُمُعَةِ قَالَ إِذَا اجْتَمَعَ خَمْسَةٌ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ فَلَهُمْ أَنْ یُجَمِّعُوا.
أَقُولُ: حَمَلَ الشَّیْخُ وَ جَمَاعَةٌ مَا تَضَمَّنَ السَّبْعَةَ عَلَی الْوُجُوبِ وَ مَا تَضَمَّنَ الْخَمْسَةَ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
محمد بن علی از پدرش و او از جدش از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل کرده است که درباره نماز جمعه فرمود: "هرگاه پنج نفر جمع شوند و یکی از آنان امام باشد، می توانند نماز جمعه را برگزار کنند."
می گویم: شیخ و گروهی حدیثی را که تعداد هفت نفر را بیان کرده است، بر وجوب و آنچه تعداد پنج نفر را بیان کرده، بر استحباب حمل کرده اند.
(4) 3 بَابُ وُجُوبِ الْجُمُعَةِ عَلَی أَهْلِ الْأَمْصَارِ وَ عَلَی أَهْلِ الْقُرَی وَ غَیْرِهِمْ وَ عَدَمِ اشْتِرَاطِهَا بِالْمِصْرِ
9423- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أُنَاسٍ فِی قَرْیَةٍ هَلْ یُصَلُّونَ الْجُمُعَةَ جَمَاعَةً قَالَ نَعَمْ وَ یُصَلُّونَ أَرْبَعاً إِذَا لَمْ یَکُنْ مَنْ یَخْطُبُ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از یکی از آن دو (امام باقر یا امام صادق) علیه السلام نقل کرده است: "از او درباره مردمی در یک روستا پرسیدم که آیا می توانند نماز جمعه را به جماعت بخوانند؟ فرمود: بله، و چهار رکعت می خوانند اگر کسی نباشد که خطبه بخواند."
9424- 2- (6) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ
ص: 306
عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِذَا کَانَ قَوْمٌ (1) فِی قَرْیَةٍ صَلَّوُا الْجُمُعَةَ (2) أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فَإِنْ کَانَ لَهُمْ مَنْ یَخْطُبُ بِهِمْ جَمَّعُوا إِذَا کَانُوا خَمْسَ (3) نَفَرٍ وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ رَکْعَتَیْنِ لِمَکَانِ الْخُطْبَتَیْنِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
فضل بن عبدالملک گفت: شنیدم که امام صادق علیه السلام می فرمود: "اگر گروهی در یک روستا باشند، نماز جمعه را چهار رکعت بخوانند، و اگر برایشان کسی باشد که خطبه بخواند، پنج نفر که باشند، نماز جمعه را به جای آورند، و دو رکعت برای جایگزینی دو خطبه قرار داده شده است."
9425- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَیْدٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: لَا جُمُعَةَ إِلَّا فِی مِصْرٍ تُقَامُ فِیهِ الْحُدُودُ.
قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّهُ مُوَافِقٌ لِأَکْثَرِ مَذَاهِبِ الْعَامَّةِ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : نماز جمعه برگزار نمی شود مگر درشهرهائ که حدود در آنها اجرا می شود .
مرحوم شیخ آنرا حمل بر تقیه کرده اند چون موافق با مذاهب سنی است .
9426- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: لَیْسَ عَلَی أَهْلِ الْقُرَی جُمُعَةٌ وَ لَا خُرُوجٌ فِی الْعِیدَیْنِ.
أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّیْخُ أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ أَوْ عَلَی حُصُولِ الْبُعْدِ بِأَکْثَرَ مِنْ فَرْسَخَیْنِ مَعَ اخْتِلَالِ الشَّرَائِطِ عِنْدَهُمْ.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : ساکنان روستاها نه(نماز) جمعه دارند و نه نماز عیدین
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل بر تقیه یا وقتی فاصله بیش از دو فرسخ بوده وشرائط هم فراهم نبوده .
(8) 4 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ حُضُورِ الْجُمُعَةِ عَلَی مَنْ بَعُدَ عَنْهَا بِأَزْیَدَ مِنْ فَرْسَخَیْنِ وَ وُجُوبِهَا عَلَی مَنْ بَعُدَ عَنْهَا بِفَرْسَخَیْنِ أَوْ أَقَلَ
9427- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی
ص: 307
عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع الْجُمُعَةُ وَاجِبَةٌ عَلَی مَنْ إِنْ صَلَّی الْغَدَاةَ فِی أَهْلِهِ أَدْرَکَ الْجُمُعَةَ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّمَا یُصَلِّی الْعَصْرَ فِی وَقْتِ الظُّهْرِ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ کَیْ إِذَا قَضَوُا الصَّلَاةَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص رَجَعُوا إِلَی رِحَالِهِمْ قَبْلَ اللَّیْلِ وَ ذَلِکَ سُنَّةٌ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (1) أَقُولُ: هَذَا الْإِجْمَالُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّفْصِیلِ الْآتِی (2) أَوْ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ.
******
ترجمه:
زراره گفت: امام باقر (علیه السلام) فرمود: "نماز جمعه واجب است بر کسی که اگر نماز صبح را در خانه اش بخواند، به نماز جمعه برسد. و رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نماز عصر را در وقت ظهر در سایر روزها می خواند تا وقتی که نماز را با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به پایان رساندند، پیش از شب به خانه هایشان برگردند و این سنتی است تا روز قیامت."
9428- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَی مَنْ کَانَ مِنْهَا عَلَی فَرْسَخَیْنِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم ازحضرت باقر * نقل کرده که فرمودند : نماز جمعه بر کسی که تا دو فرسخی از محل آن باشد، واجب است.
9429- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ضَمِنْتُ لِسِتَّةٍ عَلَی اللَّهِ الْجَنَّةَ مِنْهُمْ رَجُلٌ خَرَجَ إِلَی الْجُمُعَةِ فَمَاتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن الحسین گفت: امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: "برای شش نفر بهشت را نزد خداوند ضمانت می کنم، از جمله مردی که به سوی نماز جمعه می رود و در آن حال می میرد، پس برای او بهشت است."
9430- 4- (5) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا وَجَبَتِ الْجُمُعَةُ عَلَی مَنْ یَکُونُ عَلَی فَرْسَخَیْنِ لَا أَکْثَرَ مِنْ ذَلِکَ لِأَنَّ مَا یُقَصَّرُ فِیهِ الصَّلَاةُ بَرِیدَانِ ذَاهِباً أَوْ بَرِیدٌ ذَاهِباً وَ بَرِیدٌ جَائِیاً وَ الْبَرِیدُ أَرْبَعَةُ فَرَاسِخَ فَوَجَبَتِ الْجُمُعَةُ عَلَی مَنْ هُوَ عَلَی نِصْفِ الْبَرِیدِ الَّذِی یَجِبُ فِیهِ التَّقْصِیرُ وَ ذَلِکَ أَنَّهُ یَجِی ءُ فَرْسَخَیْنِ وَ یَذْهَبُ فَرْسَخَیْنِ فَذَلِکَ
ص: 308
أَرْبَعَةُ فَرَاسِخَ وَ هُوَ نِصْفُ طَرِیقِ الْمُسَافِرِ.
******
ترجمه:
از فضل بن شاذان از امام رضا (ع) روایت شده است که فرمودند: "نماز جمعه فقط بر کسی واجب است که در فاصله دو فرسخی باشد، نه بیشتر از آن. زیرا محدوده ای که در آن نماز شکسته می شود، دو برید رفت و یا یک برید رفت و یک برید برگشت است. هر برید چهار فرسخ است، بنابراین نماز جمعه بر کسی واجب است که در نصف مسیری که نماز در آن شکسته می شود، باشد. یعنی دو فرسخ رفت و دو فرسخ برگشت که مجموع آن چهار فرسخ می شود و این نصف مسیر مسافر است."
9431- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَی کُلِّ (2) مَنْ کَانَ مِنْهَا عَلَی فَرْسَخَیْنِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
زراره ازحضرت باقر * نقل کرده که فرمودند : نماز جمعه بر کسی که تا دو فرسخی از محل آن باشد، واجب است.
9432- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ تَجِبُ عَلَی مَنْ کَانَ مِنْهَا عَلَی رَأْسِ فَرْسَخَیْنِ فَإِنْ زَادَ عَلَی ذَلِکَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ (5)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم روایت می کند: از امام صادق (ع) درباره نماز جمعه پرسیدم. ایشان فرمودند: "نماز جمعه بر کسی که تا دو فرسخی از محل آن باشد، واجب است. اگر بیشتر از این فاصله داشته باشد، نماز جمعه بر او واجب نیست."
(7) 5 بَابُ عَدَمِ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ الْجُمُعَةِ بِحُضُورِ السُّلْطَانِ الْعَادِلِ أَوْ مَنْ نَصَبَهُ وَ وُجُوبِهَا مَعَ وُجُودِ إِمَامٍ عَدْلٍ یُحْسِنُ الْخُطْبَتَیْنِ وَ عَدَمِ الْخَوْفِ
9433- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: حَثَّنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 309
عَلَی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ یُرِیدُ أَنْ نَأْتِیَهُ فَقُلْتُ نَغْدُو عَلَیْکَ فَقَالَ لَا إِنَّمَا عَنَیْتُ عِنْدَکُمْ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
زرارة روایت می کند: امام صادق (ع) ما را به نماز جمعه تشویق کردند تا حدی که فکر کردم منظور ایشان این است که نزد ایشان برویم. پس گفتم: به سوی شما بیاییم؟ ایشان فرمودند: نه، منظورم این بود که در محل خودتان نماز جمعه را برگزار کنید.
9434- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ: مِثْلُکَ یَهْلِکُ وَ لَمْ یُصَلِّ فَرِیضَةً فَرَضَهَا اللَّهُ (3) قَالَ قُلْتُ: کَیْفَ أَصْنَعُ قَالَ صَلُّوا جَمَاعَةً یَعْنِی صَلَاةَ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ أَیْضاً مُرْسَلًا (4).
******
ترجمه:
عبدالملک از امام باقر (ع) روایت می کند که ایشان فرمودند: کسی مثل تو هلاک می شود و نماز واجبی که خداوند بر او فرض کرده است را نخوانده است. گفتم: چه کار کنم؟ فرمودند: به جماعت نماز بخوانید، یعنی نماز جمعه را.
9435- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ أَمَّا مَعَ الْإِمَامِ فَرَکْعَتَانِ وَ أَمَّا مَنْ یُصَلِّی وَحْدَهُ فَهِیَ أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ بِمَنْزِلَةِ الظُّهْرِ یَعْنِی إِذَا کَانَ إِمَامٌ یَخْطُبُ فَإِنْ لَمْ یَکُنِ الْإِمَامُ یَخْطُبُ فَهِیَ أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ وَ إِنْ صَلَّوْا جَمَاعَةً.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
سماعه می گوید: از امام صادق (ع) درباره نماز روز جمعه پرسیدم. ایشان فرمودند: اگر با امام (جماعت) باشد، دو رکعت است و اما کسی که تنها نماز می خواند، چهار رکعت است که مانند نماز ظهر است. یعنی اگر امام خطبه می خواند، (نماز جمعه) دو رکعت است و اگر امام خطبه نمی خواند، چهار رکعت است، حتی اگر به جماعت نماز بخوانند.
9436- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَی سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ لَا جُمُعَةَ لِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ فَإِذَا اجْتَمَعَ سَبْعَةٌ وَ لَمْ یَخَافُوا أَمَّهُمْ بَعْضُهُمْ وَ خَطَبَهُمْ.
أَقُولُ: وَ یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ جَمِیعُ مَا دَلَّ عَلَی الْوُجُوبِ مِنَ الْقُرْآنِ وَ الْأَحَادِیثِ
ص: 310
الْمُتَوَاتِرَةِ الدَّالَّةِ بِعُمُومِهَا وَ إِطْلَاقِهَا مَعَ عَدَمِ قِیَامِ دَلِیلٍ صَالِحٍ لِإِثْبَاتِ الِاشْتِرَاطِ وَ مَا تَضَمَّنَ لَفْظَ الْإِمَامِ (1) مِنْ أَحَادِیثِ الْجُمُعَةِ الْمُرَادُ بِهِ إِمَامُ الْجَمَاعَةِ مَعَ قَیْدٍ زَائِدٍ وَ هُوَ کَوْنُهُ یُحْسِنُ الْخُطْبَتَیْنِ وَ یَتَمَکَّنُ مِنْهُمَا لِعَدَمِ الْخَوْفِ وَ هُوَ أَعَمُّ مِنَ الْمَعْصُومِ کَمَا صَرَّحَ بِهِ عُلَمَاءُ اللُّغَةِ وَ غَیْرُهُمْ (2) وَ کَمَا یُفْهَمْ مِنْ إِطْلَاقِهِ فِی مَقَامِ الِاقْتِدَاءِ وَ الْقَرَائِنُ عَلَی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ جِدّاً وَ التَّصْرِیحَاتُ بِمَا یَدْفَعُ الِاشْتِرَاطَ أَیْضاً کَثِیرَةٌ وَ إِطْلَاقُ لَفْظِ الْإِمَامِ هُنَا کَإِطْلَاقِهِ فِی أَحَادِیثِ الْجَمَاعَةِ وَ صَلَاةِ الْجِنَازَةِ وَ الِاسْتِسْقَاءِ وَ الْآیَاتِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ مِنْ أَمَاکِنِ الِاقْتِدَاءِ فِی الصَّلَاةِ وَ إِنَّمَا الْمُرَادُ بِهِ هُنَا اشْتِرَاطُ الْجَمَاعَةِ مَعَ مَا ذُکِرَ.
******
ترجمه:
زراره از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: نماز جمعه بر هفت نفر از مسلمانان واجب است و نماز جمعه برای کمتر از پنج نفر از مسلمانان برقرار نمی شود. یکی از این پنج نفر باید امام جماعت باشد. پس هرگاه هفت نفر جمع شوند و از چیزی نترسند، یکی از آنها امامت نماز و خطبه را بر عهده می گیرد.
من می گویم:
تمامی آنچه که بر وجوب (نماز جمعه) دلالت دارد از قرآن و احادیث متواتر، با عموم و اطلاقشان، نشان دهنده این است که اگر دلیل محکمی برای اثبات شرطی (مثل معصوم بودن امام) وجود نداشته باشد، امامی که در احادیث نماز جمعه آمده است، به معنای امام جماعت است با قید اضافه ای که او بتواند دو خطبه را به خوبی ایراد کند و این توانایی را داشته باشد که از چیزی نترسد. این امام اعم از معصوم است، همانطور که علمای لغت و دیگران تصریح کرده اند و همانطور که از اطلاق آن در مقام اقتدا و قرائن بسیار فهمیده می شود. تصریحاتی که شرط (معصوم بودن) را نفی می کنند نیز بسیارند و اطلاق لفظ امام در اینجا مانند اطلاق آن در احادیث جماعت، نماز میت، استسقاء و نماز آیات و غیره است در جاهایی که به اقتدا در نماز مربوط می شود و منظور از آن در اینجا شرط جماعت با آنچه ذکر شد، است.
9437- 5- (3) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَی سَبْعَةِ نَفَرٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ لَا تَجِبُ عَلَی أَقَلَّ مِنْهُمْ الْإِمَامُ وَ قَاضِیهِ وَ الْمُدَّعِی حَقّاً وَ الْمُدَّعَی عَلَیْهِ وَ الشَّاهِدَانِ وَ الَّذِی یَضْرِبُ الْحُدُودَ بَیْنَ یَدَیِ الْإِمَامِ.
أَقُولُ: بِهَذَا اسْتَدَلَّ مُدَّعِی الِاشْتِرَاطِ وَ فِیهِ أَوَّلًا أَنَّهُ مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ لِمُوَافَقَتِهِ لِأَشْهَرِ مَذَاهِبِ الْعَامَّةِ وَ ثَانِیاً أَنَّ مَا تَضَمَّنَهُ مِنِ اشْتِرَاطِ أَعْیَانِ السَّبْعَةِ لَا قَائِلَ بِهِ وَ لَا یَقُولُ بِهِ الْخَصْمُ وَ الْأَحَادِیثُ دَالَّةٌ عَلَی خِلَافِهِ فَعُلِمَ أَنَّ الْمُرَادَ الْعَدَدُ خَاصَّةً إِمَّا هَؤُلَاءِ أَوْ غَیْرُهُمْ بِعَدَدِهِمْ وَ مِمَّا هُوَ کَالصَّرِیحِ فِی ذَلِکَ قَوْلُهُ وَ لَا تَجِبُ عَلَی أَقَلَّ مِنْهُمْ وَ لَمْ یَقُلْ وَ لَا تَجِبُ عَلَی غَیْرِهِمْ فَعُلِمَ أَنَّهَا تَجِبُ عَلَی جَمَاعَةٍ هُمْ بِعَدَدِهِمْ أَوْ أَکْثَرَ مِنْهُمْ لَا أَقَلَّ مَعَ دَلَالَةِ الْآیَةِ وَ الْأَحَادِیثِ الْمُتَوَاتِرَةِ الَّتِی تَزِیدُ عَلَی مِائَتَیْ حَدِیثٍ (4).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از امام باقر (ع) نقل می کند که فرمود: نماز جمعه بر هفت نفر از مسلمانان واجب است و بر کمتر از این تعداد واجب نیست. این هفت نفر شامل امام، قاضی او، مدعی حق، مدعی علیه، دو شاهد و کسی که حدود را در حضور امام جاری می کند، هستند.
من می گویم :
با این حدیث، کسانی که شرط حضور امام را برای نماز جمعه می دانند، استدلال کرده اند. اما اولاً، این حدیث به دلیل تقیه، یعنی همسویی با مشهورترین مذاهب اهل سنت، حمل می شود. ثانیاً، شرط حضور این هفت نفر به طور خاص، مورد قبول هیچ کس، حتی مخالفین، نیست و احادیث دیگری بر خلاف آن دلالت دارند. بنابراین، منظور از این حدیث تنها تعداد است، چه این هفت نفر یا دیگران به همان تعداد. دلیلی که این موضوع را تقریباً تصریح می کند، این است که فرمود: "وَ لَا تَجِبُ عَلَی أَقَلَّ مِنْهُمْ" و نفرمود "وَ لَا تَجِبُ عَلَی غَیْرِهِمْ"، پس معلوم می شود که نماز جمعه بر جماعتی به تعداد آنان یا بیشتر از آنان واجب است، نه کمتر، و این با دلالت آیه و احادیث متواتر که بیش از دویست حدیث هستند، سازگار است.
ص: 311
(1) 6 بَابُ کَیْفِیَّةِ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا
9438- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ: فِی قَوْلِهِ تَعَالَی حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی (3) وَ هِیَ صَلَاةُ الظُّهْرِ قَالَ وَ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی سَفَرٍ فَقَنَتَ فِیهَا وَ تَرَکَهَا عَلَی حَالِهَا فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ وَ أَضَافَ لِلْمُقِیمِ رَکْعَتَیْنِ وَ إِنَّمَا وُضِعَتِ الرَّکْعَتَانِ اللَّتَانِ أَضَافَهُمَا النَّبِیُّ ص یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِلْمُقِیمِ لِمَکَانِ الْخُطْبَتَیْنِ مَعَ الْإِمَامِ فَمَنْ صَلَّی یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی غَیْرِ جَمَاعَةٍ فَلْیُصَلِّهَا أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ کَصَلَاةِ الظُّهْرِ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ وَ الشَّیْخُ کَمَا مَرَّ فِی أَعْدَادِ الصَّلَوَاتِ (4).
******
ترجمه:
زرارة، روایت از امام باقر (ع) را نقل می کند که فرمود: آیه "حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ وَ الصَّلَاةِ الْوُسْطَى" (البقرة 238) درباره ی نماز وسط روز، یعنی نماز ظهر، نازل شد. این آیه در روز جمعه نازل شد و رسول خدا (ص) در سفر نماز جمعه را باقنوت (دورکعتی ) خواندند و در حالت سفر و حضر نماز جمعه را دو رکعتی خواندند . اما برای افراد مقیم، دو رکعت نماز اضافه کرده و به جای خطبتین قرار داده شده است. این دو رکعت، که پیامبر (ص) در روز جمعه برای افراد مقیم افزود،(که همان نماز ظهر است) به جای خطبه ها با امام است. بنابراین، هر کسی که در روز جمعه به طور فردی نماز بخواند، باید آن را به چهار رکعت نماز ظهر مانند روزهای دیگر انجام دهد.
9439- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةُ الْجُمُعَةِ مَعَ الْإِمَامِ رَکْعَتَانِ فَمَنْ صَلَّی وَحْدَهُ فَهِیَ أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : نماز جمعه با امام (جماعت ) دو رکعت است پس اگر خواست به تنهائ بخواند پس چهار رکعت(همان نماز ظهر) است
9440- 3- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ الْعِلَلِ بِإِسْنَادٍ یَأْتِی (7) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا صَارَتْ صَلَاةُ الْجُمُعَةِ إِذَا کَانَ مَعَ الْإِمَامِ رَکْعَتَیْنِ وَ إِذَا کَانَ بِغَیْرِ إِمَامٍ رَکْعَتَیْنِ وَ رَکْعَتَیْنِ لِأَنَّ النَّاسَ یَتَخَطَّوْنَ إِلَی
ص: 312
الْجُمُعَةِ مِنْ بُعْدٍ فَأَحَبَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْهُمْ لِمَوْضِعِ التَّعَبِ الَّذِی صَارُوا إِلَیْهِ وَ لِأَنَّ الْإِمَامَ یَحْبِسُهُمْ لِلْخُطْبَةِ وَ هُمْ مُنْتَظِرُونَ لِلصَّلَاةِ وَ مَنِ انْتَظَرَ الصَّلَاةَ فَهُوَ فِی الصَّلَاةِ فِی حُکْمِ التَّمَامِ وَ لِأَنَّ الصَّلَاةَ مَعَ الْإِمَامِ أَتَمُّ وَ أَکْمَلُ لِعِلْمِهِ وَ فِقْهِهِ وَ فَضْلِهِ وَ عَدْلِهِ وَ لِأَنَّ الْجُمُعَةَ عِیدٌ وَ صَلَاةُ الْعِیدِ رَکْعَتَانِ وَ لَمْ تُقْصَرْ لِمَکَانِ الْخُطْبَتَیْنِ.
******
ترجمه:
در حدیثی از الإمام الرضا (علیه السلام)، آمده است: "اگر فرد در صلاة جمعة با امام باشد، دو رکعت است و اگر بدون امام باشد، چهار رکعت است؛ زیرا مردم از فاصله های دور به جمعه می آیند و خداوند تقلیل در تعداد رکعات صلاة جمعة با امام را دوست دارد. همچنین امام مردم را برای خطبه به تأخیر می اندازد و آنها در انتظار نماز می مانند، پس هر کس که منتظر نماز باشد، در حکم تمامیت و کمال نماز است. همچنین روز جمعه عید است و نماز عید دو رکعت است و در مکان خطبت ها کوتاه نمی شود."
9441- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجُمُعَةُ رَکْعَتَیْنِ مِنْ أَجْلِ الْخُطْبَتَیْنِ فَهِیَ صَلَاةٌ حَتَّی یَنْزِلَ الْإِمَامُ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) در حدیثی نقل کرده است که فرمود: جمعه دو رکعتی قرار داده شده است به خاطر دو خطبه. پس آن (دو خطبه) نماز است تا زمانی که امام پایین بیاید.
9442- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانُوا سَبْعَةً یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَلْیُصَلُّوا فِی جَمَاعَةٍ وَ لْیَلْبَسِ الْبُرْدَ وَ الْعِمَامَةَ وَ یَتَوَکَّأُ عَلَی قَوْسٍ أَوْ عَصًا وَ لْیَقْعُدْ قَعْدَةً بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ وَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ وَ یَقْنُتُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی مِنْهُمَا قَبْلَ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
عمر بن یزید از امام صادق (ع) نقل می کند: "اگر در روز جمعه هفت نفر باشند، باید نماز را به جماعت بخوانند و باید برد و عمامه بپوشند و بر کمان یا عصا تکیه کنند و بین دو خطبه کمی بنشیند و با صدای بلند قرائت کند و در رکعت اول نماز پیش از رکوع قنوت بخواند."
9443- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُنُوتِ فِی الْجُمُعَةِ إِلَی أَنْ قَالَ قَالَ إِنَّمَا صَلَاةُ الْجُمُعَةِ مَعَ الْإِمَامِ رَکْعَتَانِ فَمَنْ صَلَّی مَعَ غَیْرِ إِمَامٍ وَحْدَهُ فَهِیَ أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ بِمَنْزِلَةِ الظُّهْرِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سماعه گفت: از ایشان درباره قنوت در نماز جمعه پرسیدم تا اینکه گفت: امام صادق (ع) فرمودند : نماز جمعه با امام دو رکعت است، پس کسی که با غیر امام و به تنهایی نماز بخواند، چهار رکعت (مانند نماز ظهر) خواهد بود.
9444- 7- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَةٍ یَخْرُجُ الْإِمَامُ بَعْدَ الْأَذَانِ فَیَصْعَدُ الْمِنْبَرَ فَیَخْطُبُ وَ لَا یُصَلِّی النَّاسُ مَا دَامَ الْإِمَامُ عَلَی الْمِنْبَرِ ثُمَّ یَقْعُدُ الْإِمَامُ عَلَی الْمِنْبَرِ قَدْرَ مَا یُقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَ
ص: 313
یَقُومُ فَیَفْتَتِحُ خُطْبَتَهُ ثُمَّ یَنْزِلُ فَیُصَلِّی بِالنَّاسِ فَیَقْرَأُ بِهِمْ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بِالْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِالْمُنَافِقِینَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم می گوید: "از امام صادق (ع) درباره نماز جمعه پرسیدم، فرمود: با اذان و اقامه، امام بعد از اذان خارج می شود و به منبر می رود و خطبه می خواند و مردم نماز نمی خوانند مادام که امام بر منبر است، سپس امام بر منبر به اندازه ای که سوره 'قل هو الله احد' خوانده شود، می نشیند، سپس برمی خیزد و خطبه خود را شروع می کند، سپس پایین می آید و با مردم نماز می خواند و در رکعت اول، سوره جمعه و در رکعت دوم، سوره منافقین را قرائت می کند."
9445- 8- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ أَمَّا مَعَ الْإِمَامِ فَرَکْعَتَانِ وَ أَمَّا مَنْ صَلَّی وَحْدَهُ فَهِیَ أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ وَ إِنْ صَلَّوْا جَمَاعَةً.
أَقُولُ: هَذَا لَا یُنَافِی مَا مَرَّ لِأَنَّهُ یُشْتَرَطُ فِی إِمَامِ الْجُمُعَةِ کَوْنُهُ یُحْسِنُ الْخُطْبَتَیْنِ وَ یَتَمَکَّنُ مِنْهُمَا لِعَدَمِ الْخَوْفِ وَ التَّقِیَّةِ بِخِلَافِ إِمَامِ الْجَمَاعَةِ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مِنْ طَرِیقِ الصَّدُوقِ بِدُونِ الْقَیْدِ الْأَخِیرِ (3).
******
ترجمه:
سماعه می گوید: "از امام صادق (ع) درباره نماز در روز جمعه پرسیدم، فرمود: اما با امام، دو رکعت است و اما کسی که تنها نماز می خواند، چهار رکعت است، حتی اگر به جماعت نماز بخوانند."
می گویم :
این منافاتی با مطالب قبلی ندارد، زیرا شرط است که امام جمعه، دو خطبه را به خوبی ایراد کند و بتواند آنها را بدون ترس و تقیه ادا کند، برخلاف امام جماعت. و قبلاً از طریق صدوق بدون این قید آخر آمده است.
9446- 9- (4) جَعْفَرُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ سَعِیدٍ الْمُحَقِّقُ فِی الْمُعْتَبَرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ أَبِی الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا جُمُعَةَ إِلَّا بِخُطْبَةٍ وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ رَکْعَتَیْنِ لِمَکَانِ الْخُطْبَتَیْنِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْجَهْرِ بِالْجُمُعَةِ فِی أَحَادِیثِ الْجَهْرِ وَ الْإِخْفَاتِ فِی الْقِرَاءَةِ (5).
******
ترجمه:
از ابو العباس از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: نماز جمعه بدون خطبه نیست و به خاطر خطبه ها، دو رکعت قرار داده شده است.
(6) 7 بَابُ أَنَّهُ یَجِبُ أَنْ یَکُونَ بَیْنَ الْجُمُعَتَیْنِ ثَلَاثَةُ أَمْیَالٍ فَصَاعِداً
9447- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ
ص: 314
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: یَکُونُ بَیْنَ الْجَمَاعَتَیْنِ ثَلَاثَةُ أَمْیَالٍ یَعْنِی لَا تَکُونُ جُمُعَةٌ إِلَّا فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ ثَلَاثَةِ أَمْیَالٍ وَ لَیْسَ تَکُونُ جُمُعَةٌ إِلَّا بِخُطْبَةٍ قَالَ فَإِذَا کَانَ بَیْنَ الْجَمَاعَتَیْنِ فِی الْجُمُعَةِ ثَلَاثَةُ أَمْیَالٍ فَلَا بَأْسَ أَنْ یُجَمِّعَ هَؤُلَاءِ وَ یُجَمِّعَ هَؤُلَاءِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روایت شده است که فرمودند: "فاصله بین دو جماعت سه میل است، یعنی جمعه (نماز جمعه) نباشد مگر آنکه بین آنها سه میل فاصله باشد. و نماز جمعه نباشد مگر با خطبه." فرمودند: "پس اگر فاصله بین دو جماعت در روز جمعه سه میل باشد، اشکالی ندارد که این جماعت نماز جمعه بخواند و آن جماعت نیز نماز جمعه بخواند.
9448- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: تَجِبُ الْجُمُعَةُ عَلَی مَنْ کَانَ مِنْهَا عَلَی فَرْسَخَیْنِ وَ مَعْنَی ذَلِکَ إِذَا کَانَ إِمَامٌ عَادِلٌ وَ قَالَ إِذَا کَانَ بَیْنَ الْجَمَاعَتَیْنِ ثَلَاثَةُ أَمْیَالٍ فَلَا بَأْسَ أَنْ یُجَمِّعَ هَؤُلَاءِ وَ یُجَمِّعَ هَؤُلَاءِ وَ لَا یَکُونُ بَیْنَ الْجَمَاعَتَیْنِ أَقَلُّ مِنْ ثَلَاثَةِ أَمْیَالٍ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ ذَکَرَ الْمَسْأَلَةَ الثَّانِیَةَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روایت شده است که فرمودند: "نماز جمعه واجب است بر کسی که از آن به فاصله دو فرسخ باشد. و معنای آن این است که اگر امام عادل باشد." و فرمودند: "اگر بین دو جماعت سه میل فاصله باشد، اشکالی ندارد که این جماعت نماز جمعه بخواند و آن جماعت نیز نماز جمعه بخواند و نباید بین دو جماعت کمتر از سه میل فاصله باشد."
(4) 8 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ تَقْدِیمِ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ الظُّهْرِ فِی أَوَّلِ وَقْتِهَا وَ جَوَازِ الِاعْتِمَادِ فِیهِ عَلَی الْمُؤَذِّنِینَ
9449- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 315
عِیسَی وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلَّانٍ (1) جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی وَ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ مِنَ الْأَشْیَاءِ أَشْیَاءَ مُوَسَّعَةً وَ أَشْیَاءَ مُضَیَّقَةً فَالصَّلَاةُ مِمَّا وُسِّعَ فِیهِ تُقَدَّمُ مَرَّةً وَ تُؤَخَّرُ أُخْرَی وَ الْجُمُعَةُ مِمَّا ضُیِّقَ فِیهَا فَإِنَّ وَقْتَهَا یَوْمَ الْجُمُعَةِ سَاعَةُ تَزُولُ وَ وَقْتَ الْعَصْرِ فِیهَا وَقْتُ الظُّهْرِ فِی غَیْرِهَا.
******
ترجمه:
از فضیل بن یسار، همه از امام باقر (ع)، روایت شده است که فرمودند: "همانا برخی از امور هستند که وسیع و گسترده اند و برخی از امور محدود و تنگ اند. نماز از اموری است که در آن وسعت داده شده است، یک بار زودتر خوانده می شود و بار دیگر دیرتر، اما جمعه از اموری است که در آن محدودیت وجود دارد، زیرا وقت آن روز جمعه، ساعتی است که خورشید به وسط آسمان می رسد (زوال) و وقت عصر آن، وقت ظهر در غیر روز جمعه است."
9450- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مِسْمَعٍ أَبِی سَیَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وَقْتِ الظُّهْرِ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ فِی السَّفَرِ فَقَالَ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ ذَلِکَ وَقْتُهَا یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی غَیْرِ السَّفَرِ.
******
ترجمه:
از مسمع ابی سیار روایت شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره وقت نماز ظهر در روز جمعه در سفر پرسیدم. فرمودند: "هنگام زوال خورشید، و این وقت آن در روز جمعه در غیر سفر نیز می باشد."
9451- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ مِنَ الْأُمُورِ أُمُوراً مُضَیَّقَةً وَ أُمُوراً مُوَسَّعَةً وَ إِنَّ الْوَقْتَ وَقْتَانِ وَ الصَّلَاةُ مِمَّا فِیهِ السَّعَةُ فَرُبَّمَا عَجَّلَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ رُبَّمَا أَخَّرَ إِلَّا صَلَاةَ الْجُمُعَةِ فَإِنَّ صَلَاةَ الْجُمُعَةِ مِنَ الْأَمْرِ الْمُضَیَّقِ إِنَّمَا لَهَا وَقْتٌ وَاحِدٌ حِینَ تَزُولُ وَ وَقْتُ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَقْتُ الظُّهْرِ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ.
******
ترجمه:
از زرارة روایت شده که گفت: شنیدم امام باقر (ع) می فرمود: "به راستی که برخی از امور، اموری تنگ و برخی اموری گسترده هستند، و به راستی که وقت ها دو نوع اند، و نماز از اموری است که در آن گستردگی وجود دارد. پس گاهی رسول خدا (ص) آن را زود انجام می داد و گاهی آن را به تأخیر می انداخت، مگر نماز جمعه که به راستی نماز جمعه از امور تنگ است. برای آن فقط یک وقت وجود دارد و آن هنگام زوال (خورشید) است و وقت نماز عصر در روز جمعه وقت نماز ظهر در روزهای دیگر است."
9452- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُصَلِّی الْجُمُعَةَ حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ قَدْرَ شِرَاکٍ وَ یَخْطُبُ فِی الظِّلِّ الْأَوَّلِ فَیَقُولُ جَبْرَئِیلُ یَا مُحَمَّدُ- قَدْ زَالَتِ الشَّمْسُ فَانْزِلْ فَصَلِّ وَ إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجُمُعَةُ رَکْعَتَیْنِ مِنْ أَجْلِ
ص: 316
الْخُطْبَتَیْنِ فَهِیَ صَلَاةٌ حَتَّی یَنْزِلَ الْإِمَامُ.
******
ترجمه:
از عبد الله بن سنان روایت شده که امام صادق (ع) فرمود: "رسول خدا (ص) نماز جمعه را هنگامی که خورشید به اندازه ی بند کفش (کمی) زوال می کرد، می خواند و در سایه ی اول خطبه می خواند. پس جبرئیل می گفت: ای محمد، خورشید زوال کرده است، پس فرود آی و نماز بخوان. و به راستی که نماز جمعه دو رکعت شده است به دلیل دو خطبه. پس این (نماز) تا زمانی که امام فرود آید، نماز است."
9453- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ (2) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: وَقْتُ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ عِنْدَ الزَّوَالِ وَ وَقْتُ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَقْتُ صَلَاةِ الظُّهْرِ فِی غَیْرِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ یُسْتَحَبُّ التَّکْبِیرُ بِهَا.
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: وقت نماز جمعه هنگام زوال (ظهر) است و وقت نماز عصر در روز جمعه همانند وقت نماز ظهر در روزهای دیگر است و مستحب است که در آن تکبیر گفته شود.
9454- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا صَلَاةَ نِصْفَ النَّهَارِ إِلَّا یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هیچ نمازی وسط روز نیست مگرنماز جمعه
9455- 7- (4) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وَقْتِ الظُّهْرِ فَقَالَ بَعْدَ الزَّوَالِ بِقَدَمٍ أَوْ نَحْوِ ذَلِکَ إِلَّا یَوْمَ الْجُمُعَةِ أَوْ فِی السَّفَرِ فَإِنَّ وَقْتَهَا حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ.
******
ترجمه:
از اسماعیل بن عبدالخالق نقل شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره وقت نماز ظهر پرسیدم، ایشان فرمودند: بعد از زوال خورشید به اندازه یک قدم یا چیزی شبیه به آن، مگر در روز جمعه یا در سفر که وقت آن هنگام زوال خورشید است.
9456- 8- (5) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ سَمَاعَةَ وَ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ: وَقْتُ الظُّهْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ.
******
ترجمه:
وحضرت فرمودند : وقت ظهر در روز جمعه هنگام ظهر است .
9457- 9- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ وَ (7) عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ قَالَ: حَدَّثَنِی أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ اللَّتَیْنِ عِنْدَ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ فَقَالَ أَمَّا أَنَا فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ بَدَأْتُ بِالْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
ابو عمیر : سوال کردم ازدو رکعتی که درظهر جمعه خوانده می شود فرمودند : اما من خودم وقتی ظهر می شود شروع می کنم به نماز واجب .
ص: 317
9458- 10- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَجْلَانَ (2) قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا کُنْتَ شَاکّاً فِی الزَّوَالِ فَصَلِّ الرَّکْعَتَیْنِ فَإِذَا اسْتَیْقَنْتَ الزَّوَالَ فَصَلِّ الْفَرِیضَةَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ (3) عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ (4) مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : اگرشک داری ظهر شده یا نه پس دو رکعت نماز بخوان ووقتیکه یقین پیداکردی نماز واجب را بخوان .
9459- 11- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: وَقْتُ الْجُمُعَةِ زَوَالُ الشَّمْسِ وَ وَقْتُ صَلَاةِ الظُّهْرِ فِی السَّفَرِ زَوَالُ الشَّمْسِ وَ وَقْتُ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی الْحَضَرِ نَحْوٌ مِنْ وَقْتِ الظُّهْرِ فِی غَیْرِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : وقت نماز جمعه ونماز ظهر درسفر ظهر است ووقت نماز عصر در روز جمعه همان وقت ظهر در غیر روز جمعه است .
9460- 12- (6) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع وَقْتُ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- سَاعَةُ تَزُولُ الشَّمْسُ وَ وَقْتُهَا فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ وَاحِدٌ وَ هُوَ مِنَ الْمُضَیَّقِ وَ صَلَاةُ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی وَقْتِ الْأُولَی فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : وقت نماز جمعه ظهر ودر سفر و وطن فرقی نمی کند واین از وقتهای محدود است ونماز عصر روز جمعه دروقت اول دردیگر ایام است .
9461- 13- (7) قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع أَوَّلُ وَقْتِ الْجُمُعَةِ سَاعَةُ تَزُولُ الشَّمْسُ إِلَی أَنْ تَمْضِیَ سَاعَةٌ فَحَافِظْ عَلَیْهَا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَا یَسْأَلُ اللَّهَ عَبْدٌ فِیهَا خَیْراً إِلَّا أَعْطَاهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : اول وقت نماز جمعه ظهر است تا مدتی بگذرد پس آنرا رعایت کن وقدر بدان زیرا رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : شخص در این وقت از خداوند درخواستی نمی کند مگر اینکه به او داده می شود .
9462- 14- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی
ص: 318
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَقْتُ الظُّهْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : وقت ظهر روز جمعه سر ظهر است .
9463- 15- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَابْدَأْ بِالْمَکْتُوبَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : روز جمعه وقتی ظهر شد شروع کن به خواندن نماز واجب .
9464- 16- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَرَ (3) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ نَزَلَ بِهَا جَبْرَئِیلُ مُضَیَّقَةً إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فَصَلِّهَا قَالَ قُلْتُ: إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ صَلَّیْتُ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ صَلَّیْتُهَا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَمَّا أَنَا فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ لَمْ أَبْدَأْ بِشَیْ ءٍ قَبْلَ الْمَکْتُوبَةِ.
******
ترجمه:
ازحضرت درمورد نماز روز جمعه سوال کردم .فرمودند : جبرئیل آنرا بصورت وقت محدود آوردند پس وقتی ظهر شد آنرا بخوان . عرض کردم وقتی ظهر شد اول دو رکعت نافله را بخوانم و بعد نماز جمعه ؟ حضرت فرمودند : من خودم وقتی ظهر شد چیزی قبل از نماز واجب نمی خوانم .
9465- 17- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ وَقْتُهَا إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ قَبْلَ الْفَرِیضَةِ وَ إِنْ أَبْطَأْتَ حَتَّی یَدْخُلَ الْوَقْتُ هُنَیْئَةً فَابْدَأْ بِالْفَرِیضَةِ وَ دَعِ الرَّکْعَتَیْنِ حَتَّی تُصَلِّیَهُمَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گفت: از امام صادق (ع) درباره نماز جمعه پرسیدم. ایشان فرمودند: وقت آن هنگام زوال خورشید است، پس دو رکعت قبل از فریضه (نماز جمعه) بخوان، و اگر تأخیر کردی تا اینکه وقت کمی داخل شد، ابتدا به فریضه بپرداز و دو رکعت را بعد از فریضه بخوان.
9466- 18- (5) وَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وَقْتِ الصَّلَاةِ فَجَعَلَ لِکُلِّ صَلَاةٍ وَقْتَیْنِ إِلَّا الْجُمُعَةَ فِی السَّفَرِ وَ الْحَضَرِ فَإِنَّهُ قَالَ وَقْتُهَا إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ وَ هِیَ فِی مَا سِوَی الْجُمُعَةِ لِکُلِّ صَلَاةٍ وَقْتَانِ وَ قَالَ وَ إِیَّاکَ أَنْ تُصَلِّیَ قَبْلَ الزَّوَالِ فَوَ اللَّهِ مَا أُبَالِی بَعْدَ الْعَصْرِ صَلَّیْتُهَا أَوْ قَبْلَ الزَّوَالِ.
******
ترجمه:
از اسماعیل بن عبد الخالق روایت شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره ی وقت نماز پرسیدم، پس برای هر نمازی دو وقت قرار داد، مگر نماز جمعه در سفر و حضر، که فرمود: وقت آن هنگامی است که خورشید زوال کند. و (برای) غیر از جمعه، برای هر نمازی دو وقت است. و فرمود: و مبادا قبل از زوال نماز بخوانی، به خدا قسم، برایم مهم نیست که بعد از عصر آن را بخوانی یا قبل از زوال.
ص: 319
9467- 19- (1) وَ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَوَّلُ وَقْتِ الْجُمُعَةِ سَاعَةُ تَزُولُ الشَّمْسُ إِلَی أَنْ تَمْضِیَ سَاعَةٌ تُحَافِظُ عَلَیْهَا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَا یَسْأَلُ اللَّهَ عَبْدٌ فِیهَا خَیْراً إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : اول وقت نماز جمعه ظهر است تا مدتی بگذرد پس آنرا رعایت کن وقدر بدان زیرا رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : شخص در این وقت از خداوند درخواستی نمی کند مگر اینکه به او داده می شود .
9468- 20- (2) وَ عَنْ حَرِیزٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ أَمَّا أَنَا إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- بَدَأْتُ بِالْفَرِیضَةِ وَ أَخَّرْتُ الرَّکْعَتَیْنِ إِذَا لَمْ أَکُنْ صَلَّیْتُهُمَا.
******
ترجمه:
حضرت فرمودند : من خودم وقتی ظهر شد شروع می کنم به نماز واجب وآن دو رکعت نافله را بعدا می خوانم .
9469- 21- (3) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَی بْنِ أَعْیَنَ (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنَّ مِنَ الْأَشْیَاءِ أَشْیَاءَ مُضَیَّقَةً لَیْسَ تَجْرِی إِلَّا عَلَی وَجْهٍ وَاحِدٍ مِنْهَا وَقْتُ الْجُمُعَةِ لَیْسَ لِوَقْتِهَا إِلَّا وَقْتٌ وَاحِدٌ حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْعَمَلِ بِقَوْلِ الْمُؤَذِّنِینَ فِی الْمَوَاقِیتِ (7).
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) در حدیثی نقل شده است که فرمودند: برخی از چیزها محدود هستند و فقط به یک صورت انجام می شوند، از جمله وقت نماز جمعه که فقط یک وقت دارد و آن هنگام زوال خورشید است.
(8) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْدِیمِ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ الْوَقْتِ بَعْدَ الْفَرَاغِ مِنَ الْجُمُعَةِ أَوِ الظُّهْرِ
9470- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ
ص: 320
الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ السِّمْطِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ وَقْتِ صَلَاةِ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ فِی مِثْلِ وَقْتِ الظُّهْرِ فِی غَیْرِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی أَحَادِیثَ کَثِیرَةٍ فِی الْبَابِ السَّابِقِ وَ غَیْرِهِ (1).
******
ترجمه:
از سفیان بن سمط نقل شده است که گفت: از امام صادق (ع) درباره وقت نماز عصر در روز جمعه پرسیدم. فرمودند: وقت آن مانند وقت نماز ظهر در غیر روز جمعه است.
(2) 10 بَابُ جَوَازِ تَأْخِیرِ الظُّهْرَیْنِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عَنْ أَوَّلِ الْوَقْتِ
9471- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی یَوْمِ جُمُعَةٍ- وَ قَدْ صَلَّیْتُ الْجُمُعَةَ وَ الْعَصْرَ فَوَجَدْتُهُ قَدْ بَاهَی یَعْنِی مِنَ الْبَاهِ أَیْ جَامَعَ فَخَرَجَ إِلَیَّ فِی مِلْحَفَةٍ ثُمَّ دَعَا جَارِیَتَهُ فَأَمَرَهَا أَنْ تَضَعَ لَهُ مَاءً یَصُبُّهُ عَلَیْهِ فَقُلْتُ لَهُ أَصْلَحَکَ اللَّهُ مَا اغْتَسَلْتَ فَقَالَ مَا اغْتَسَلْتُ بَعْدُ وَ لَا صَلَّیْتُ قُلْتُ لَهُ قَدْ صَلَّیْتُ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ جَمِیعاً قَالَ لَا بَأْسَ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی وُجُودِ الْعُذْرِ وَ لَا یَخْفَی أَنَّ وَجْهَ تَرْکِ الْإِمَامِ لِلْجُمُعَةِ کَوْنُ إِمَامِهَا مُخَالِفاً فَاسِقاً وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ فِی الْمَوَاقِیتِ (4).
******
ترجمه:
از ابی بصیر روایت شده که گفت: در روز جمعه به نزد امام صادق (ع) رفتم و نماز جمعه و عصر را خوانده بودم. پس دیدم که او از همبستری (مباهات) کرده است، یعنی جماع کرده بود. پس با یک ردای (ملحفه) به سوی من آمد. سپس خدمتکارش را صدا زد و به او دستور داد که برایش آب بریزد. به او گفتم: خدا تو را حفظ کند، مگر غسل نکردی؟ فرمود: هنوز غسل نکردم و نماز هم نخواندم. به او گفتم: من ظهر و عصر را با هم خواندم. فرمود: اشکالی ندارد.
ص: 321
(1) 11 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْدِیمِ نَوَافِلِ الْجُمُعَةِ عَلَی الزَّوَالِ وَ إِکْمَالِهَا عِشْرِینَ رَکْعَةً وَ تَفْرِیقِهَا سِتّاً سِتّاً ثُمَّ رَکْعَتَیْنِ وَ جَوَازِ الِاقْتِصَارِ عَلَی نَوَافِلِ الظُّهْرَیْنِ وَ إِیقَاعِهَا کُلًّا أَوْ بَعْضاً بَعْدَ الزَّوَالِ
9472- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا زِیدَ فِی صَلَاةِ السُّنَّةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ تَعْظِیماً لِذَلِکَ الْیَوْمِ وَ تَفْرِقَةً بَیْنَهُ وَ بَیْنَ سَائِرِ الْأَیَّامِ.
******
ترجمه:
از فضل بن شاذان نقل شده است که امام رضا (ع) فرمودند: به نماز سنت در روز جمعه چهار رکعت اضافه شده است به جهت بزرگداشت آن روز و تفاوت قائل شدن میان آن و سایر روزها.
9473- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَمْرَکِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَکْعَتَیِ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- قَبْلَ الْأَذَانِ أَوْ بَعْدَهُ قَالَ قَبْلَ الْأَذَانِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ ازحضرت کاظم سوال کردم دو رکعتی که ظهر جمعه خوانده می شود آیا قبل از اذان است یابعد از اذان ؟ فرمودند : قبل از اذان .
9474- 3- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَخِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یَقْطِینٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ النَّافِلَةِ الَّتِی تُصَلَّی یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَقْتَ الْفَرِیضَةِ قَبْلَ الْجُمُعَةِ أَفْضَلُ أَوْ بَعْدَهَا قَالَ قَبْلَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
ازحضرت کاظم سوال کردم دو رکعتی که ظهر جمعه خوانده می شود آیا قبل از جمعه بهتر است یا بعد از آن ؟ فرمودند : قبل از نماز جمعه .
9475- 4- (5) وَ عَنْهُ قَالَ: صَلِّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عَشْرَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الصَّلَاةِ وَ عَشْراً بَعْدَهَا.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (6) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
ابو نصر ازحضرت کاظم* مثل این روایت را نقل کرده
ص: 322
9476- 5- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- کَمْ رَکْعَةً هِیَ قَبْلَ الزَّوَالِ قَالَ سِتُّ رَکَعَاتٍ بُکْرَةً وَ سِتٌّ بَعْدَ ذَلِکَ اثْنَتَا عَشْرَةَ رَکْعَةً وَ سِتُّ رَکَعَاتٍ بَعْدَ ذَلِکَ ثَمَانِیَ عَشْرَةَ رَکْعَةً وَ رَکْعَتَانِ بَعْدَ الزَّوَالِ فَهَذِهِ عِشْرُونَ رَکْعَةً وَ رَکْعَتَانِ بَعْدَ الْعَصْرِ فَهَذِهِ ثِنْتَانِ وَ عِشْرُونَ رَکْعَةً.
وَ
رَوَاهُ فِی الْمِصْبَاحِ مُرْسَلًا إِلَی قَوْلِهِ فَهَذِهِ عِشْرُونَ رَکْعَةً (2)
******
ترجمه:
از سعد بن سعد اشعری روایت شده که گفت: از امام رضا (ع) پرسیدم درباره نماز در روز جمعه - چند رکعت است قبل از زوال؟ فرمود: شش رکعت در بامداد و شش رکعت بعد از آن، دوازده رکعت، و شش رکعت بعد از آن، هجده رکعت، و دو رکعت بعد از زوال، پس این می شود بیست رکعت، و دو رکعت بعد از عصر، پس این می شود بیست و دو رکعت.
9477- 6- (3) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ (4) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ التَّطَوُّعِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- قَالَ سِتُّ رَکَعَاتٍ فِی صَدْرِ النَّهَارِ وَ سِتُّ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ رَکْعَتَانِ إِذَا زَالَتْ وَ سِتُّ رَکَعَاتٍ بَعْدَ الْجُمُعَةِ فَذَلِکَ عِشْرُونَ رَکْعَةً سِوَی الْفَرِیضَةِ.
وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
از ابی الحسن (ع) درباره نمازهای مستحب در روز جمعه پرسیدم. فرمودند: شش رکعت در آغاز روز، شش رکعت قبل از زوال (ظهر)، دو رکعت هنگام زوال و شش رکعت بعد از نماز جمعه. این بیست رکعت غیر از نماز واجب است.
9478- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ یَعْنِی ابْنَ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ سَعِیدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ النَّافِلَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ سِتَّ عَشْرَةَ رَکْعَةً قَبْلَ الْعَصْرِ ثُمَّ قَالَ وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ مَا زَادَ فَهُوَ خَیْرٌ وَ قَالَ إِنْ شَاءَ رَجُلٌ أَنْ یَجْعَلَ مِنْهَا سِتَّ رَکَعَاتٍ فِی صَدْرِ النَّهَارِ وَ سِتَّ رَکَعَاتٍ نِصْفَ النَّهَارِ وَ یُصَلِّی الظُّهْرَ وَ یُصَلِّی مَعَهَا أَرْبَعَةً ثُمَّ یُصَلِّی الْعَصْرَ.
******
ترجمه:
سعید الأعرج گفت: از امام صادق (ع) درباره نماز مستحب در روز جمعه پرسیدم. فرمود: شانزده رکعت قبل از نماز عصر. سپس فرمود: و علی (ع) می گفت: هرچه بیشتر باشد، بهتر است. و فرمود: اگر کسی بخواهد، می تواند شش رکعت در آغاز روز، شش رکعت در وسط روز بخواند و سپس نماز ظهر را به جا آورد و چهار رکعت همراه با آن بخواند و سپس نماز عصر را به جا آورد.
ص: 323
9479- 8- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ مُوسَی بْنِ بَکْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةُ التَّطَوُّعِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِنْ شِئْتَ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ وَ مَا تُرِیدُ أَنْ تُصَلِّیَهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَإِنْ شِئْتَ عَجَّلْتَهُ فَصَلَّیْتَهُ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ أَیَّ النَّهَارِ شِئْتَ قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ.
******
ترجمه:
از عمر بن حنظله روایت شده که گفت: از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: نماز مستحبی در روز جمعه اگر بخواهی، از اول روز و هر چقدر که بخواهی در روز جمعه نماز بخوانی، پس اگر خواستی آن را جلو بیندازی، آن را از اول روز هر زمانی که بخواهی قبل از زوال خورشید بخوان.
9480- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع النَّافِلَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- قَالَ سِتُّ رَکَعَاتٍ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ رَکْعَتَانِ عِنْدَ زَوَالِهَا وَ الْقِرَاءَةُ فِی الْأُولَی بِالْجُمُعَةِ وَ فِی الثَّانِیَةِ بِالْمُنَافِقِینَ- وَ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ ثَمَانِی رَکَعَاتٍ.
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد گفت: به امام صادق (ع) گفتم: نافله در روز جمعه چگونه است؟ فرمود: شش رکعت قبل از زوال خورشید و دو رکعت هنگام زوال آن و در رکعت اول سوره جمعه و در رکعت دوم سوره منافقین خوانده می شود، و پس از نماز واجب هشت رکعت.
9481- 10- (3) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ عَنِ الْعَبْدِ الصَّالِحِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّطَوُّعِ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- قَالَ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَتَطَوَّعَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فِی غَیْرِ سَفَرٍ صَلَّیْتَ سِتَّ رَکَعَاتٍ ارْتِفَاعَ النَّهَارِ وَ سِتَّ رَکَعَاتٍ قَبْلَ نِصْفِ النَّهَارِ وَ رَکْعَتَیْنِ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ قَبْلَ الْجُمُعَةِ وَ سِتَّ رَکَعَاتٍ بَعْدَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
یعقوب بن یقطین از امام کاظم (ع) نقل کرده است: از ایشان درباره تطوع (نمازهای مستحب) در روز جمعه پرسیدم. فرمود: اگر بخواهی در روز جمعه، در غیر سفر، نماز مستحب بخوانی، شش رکعت هنگام بالا آمدن روز، و شش رکعت قبل از نیمه روز، و دو رکعت هنگام زوال خورشید قبل از نماز جمعه، و شش رکعت پس از نماز جمعه بخوان.
9482- 11- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَجْلَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا کُنْتَ شَاکّاً فِی الزَّوَالِ فَصَلِّ الرَّکْعَتَیْنِ وَ إِذَا اسْتَیْقَنْتَ الزَّوَالَ فَصَلِّ الْفَرِیضَةَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : اگردر درظهر شک داشتی دو رکعت نماز بخوان و وقتی یقین پیدا کردی نماز واجب را بخوان .
ص: 324
9483- 12- (1) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ جَمَاعَةٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ عَنْ مُرَادِ بْنِ خَارِجَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَمَّا أَنَا فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ- وَ کَانَتِ الشَّمْسُ مِنَ الْمَشْرِقِ بِمِقْدَارِهَا مِنَ الْمَغْرِبِ فِی وَقْتِ صَلَاةِ الْعَصْرِ صَلَّیْتُ سِتَّ رَکَعَاتٍ فَإِذَا ارْتَفَعَ (2) النَّهَارُ صَلَّیْتُ سِتّاً فَإِذَا زَاغَتْ (3) أَوْ زَالَتْ صَلَّیْتُ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ صَلَّیْتُ الظُّهْرَ ثُمَّ صَلَّیْتُ بَعْدَهَا سِتّاً.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از مراد بن خارجه نقل شده است که گفت: امام صادق (ع) فرمود: «اما من، پس وقتی که روز جمعه باشد و خورشید به اندازه ای که از مشرق می تابد در وقت نماز عصر (بیرون بیاید)، شش رکعت نماز می خوانم. پس وقتی که روز بلند شود، شش رکعت می خوانم. پس زمانی که (خورشید) زایل شود یا زوال کند، دو رکعت نماز می خوانم، سپس نماز ظهر را می خوانم، سپس بعد از آن شش رکعت می خوانم.»
9484- 13- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ غَیْرِهِ (6) عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع الصَّلَاةُ النَّافِلَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ سِتُّ رَکَعَاتٍ بُکْرَةً وَ سِتُّ رَکَعَاتٍ صَدْرَ النَّهَارِ (7) وَ رَکْعَتَانِ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ ثُمَّ صَلِّ الْفَرِیضَةَ ثُمَّ صَلِّ بَعْدَهَا سِتَّ رَکَعَاتٍ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ غَیْرِهِ (8)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
از ابی نصر روایت شده که گفت: امام ابوالحسن (ع) فرمود: نماز نافله در روز جمعه شش رکعت در بامداد و شش رکعت در میانه ی روز و دو رکعت هنگامی که خورشید زوال کند، سپس نماز واجب (فریضه) را بخوان، سپس بعد از آن شش رکعت نماز بخوان.
9485- 14- (9) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ عَبْدِ الْکَرِیمِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ
ص: 325
خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَیُّمَا أَفْضَلُ أُقَدِّمُ الرَّکْعَتَیْنِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَوْ أُصَلِّیهِمَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ قَالَ تُصَلِّیهِمَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد می گوید : ازحضرت صادق * سوال کردم دورکعت نافله روز جمعه آیا بهتر است قبل از نماز واجب بخوانم یا بعد از آن ؟ فرمودند :بعد از فریضه بخوان .
9486- 15- (1) وَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ اللَّتَیْنِ قَبْلَ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- قَالَ أَمَّا أَنَا فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ بَدَأْتُ بِالْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
از مردی نقل شده است که از امام صادق (ع) پرسید: درباره دو رکعت نماز قبل از زوال در روز جمعه. امام فرمود: «اما من، پس وقتی که خورشید زوال کرد، با نماز واجب (فریضه) شروع می کنم.
9487- 16- (2) وَ مِنْ کِتَابِ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَا حَدُّهُ قَالَ إِذَا قَامَتِ الشَّمْسُ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ فَإِذَا زَالَتْ فَصَلِّ الْفَرِیضَةَ سَاعَةَ تَزُولُ وَ إِذَا زَالَتْ قَبْلَ أَنْ تُصَلِّیَ الرَّکْعَتَیْنِ فَلَا تُصَلِّهِمَا وَ ابْدَأْ بِالْفَرِیضَةِ وَ اقْضِ الرَّکْعَتَیْنِ بَعْدَ الْفَرِیضَةِ.
وَ
رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ سَاعَةَ تَزُولُ (3)
******
ترجمه:
و از کتاب جامع بزنطی، صاحب امام رضا (ع)، روایت شده که گفت: از او درباره ی زوال خورشید در روز جمعه پرسیدم. فرمود: هنگامی که خورشید بلند شد (بالا آمد)، دو رکعت نماز بخوان. هنگامی که خورشید زوال کرد، فریضه را در همان ساعت زوال بخوان. اگر زوال کرد پیش از اینکه دو رکعت را بخوانی، آن ها را نخوان و با فریضه شروع کن و آن دو رکعت را بعد از فریضه قضا کن.
9488- 17- (4) وَ عَنْهُ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَکْعَتَیِ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- قَبْلَ الْأَذَانِ أَوْ بَعْدَ الْأَذَانِ قَالَ قَبْلَ الْأَذَانِ.
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ أَیْضاً (5).
******
ترجمه:
ازایشان سوال کردم ازدورکعت روز جمعه آیا قبل از اذان یا بعد از آن خوانده می شود ؟ فرمودند : قبل از اذان .
9489- 18- (6) وَ مِنْ کِتَابِ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنْ قَدَرْتَ أَنْ تُصَلِّیَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عِشْرِینَ رَکْعَةً فَافْعَلْ سِتّاً بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ سِتّاً قَبْلَ الزَّوَالِ إِذَا تَعَالَتِ الشَّمْسُ وَ افْصِلْ بَیْنَ
ص: 326
کُلِّ رَکْعَتَیْنِ مِنْ نَوَافِلِکَ بِالتَّسْلِیمِ وَ رَکْعَتَیْنِ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ سِتَّ رَکَعَاتٍ بَعْدَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حریز بن عبدالله از ابی بصیر روایت کرده است که امام باقر (ع) فرمود: «اگر توانستی روز جمعه بیست رکعت نماز بخوانی، انجام بده: شش رکعت بعد از طلوع خورشید و شش رکعت قبل از زوال وقتی که خورشید بلند شده باشد و بین هر دو رکعت از نوافلت با سلام جدا کن و دو رکعت قبل از زوال و شش رکعت بعد از جمعه.»
9490- 19- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: فِی النَّوَافِلِ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ سِتَّ رَکَعَاتٍ بُکْرَةً وَ سِتَّ رَکَعَاتٍ ضَحْوَةً وَ رَکْعَتَیْنِ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ وَ سِتَّ رَکَعَاتٍ بَعْدَ الْجُمُعَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (3).
******
ترجمه:
محمد بن ابی نصر از امام حسن (ع) روایت کرده است که فرمود: در نوافل روز جمعه، شش رکعت در بامداد و شش رکعت در پیش از ظهر (نزدیک به ظهر) و دو رکعت هنگام زوال خورشید و شش رکعت بعد از نماز جمعه.
(4) 12 بَابُ جَوَازِ الْجَمَاعَةِ فِی الظُّهْرِ مَعَ تَعَذُّرِ الْجُمُعَةِ وَ حُکْمِ قُنُوتِ الْجُمُعَةِ وَ الْقِرَاءَةِ فِیهَا وَ فِی لَیْلَتِهَا وَ یَوْمِهَا وَ الْجَهْرِ فِیهَا وَ فِی الظُّهْرِ
9491- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْمٍ فِی قَرْیَةٍ لَیْسَ لَهُمْ مَنْ یُجَمِّعُ بِهِمْ أَ یُصَلُّونَ الظُّهْرَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی جَمَاعَةٍ قَالَ نَعَمْ إِذَا لَمْ یَخَافُوا.
وَ
رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِذَا لَمْ یَخَافُوا شَیْئاً (6).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَاقِی الْمَقْصُودِ فِی الْقِرَاءَةِ (7) وَ الْقُنُوتِ (8).
******
ترجمه:
عبدالله بن بکیر گفت: از امام صادق (ع) درباره گروهی در روستایی که کسی برای برپایی نماز جمعه با آنها نیست، پرسیدم که آیا می توانند نماز ظهر روز جمعه را به جماعت بخوانند؟ امام فرمود: بله، اگر ترسی نداشته باشند.
ص: 327
(1) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَأْخِیرِ النَّوَافِلِ عَنِ الْفَرْضَیْنِ لِمَنْ لَمْ یُقَدِّمْهَا عَلَی الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ
9492- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أُقَدِّمُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- شَیْئاً مِنَ الرَّکَعَاتِ قَالَ نَعَمْ سِتَّ رَکَعَاتٍ قُلْتُ فَأَیُّهُمَا أَفْضَلُ أُقَدِّمُ الرَّکَعَاتِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَمْ أُصَلِّیهَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ قَالَ تُصَلِّیهَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد گفت: به امام صادق (ع) گفتم: آیا می توانم روز جمعه، تعدادی از رکعت های مستحب را پیش از نماز جمعه بخوانم؟ امام فرمود: بله، شش رکعت. گفتم: کدام یک بهتر است؟ اینکه رکعت ها را پیش از نماز جمعه بخوانم یا بعد از نماز واجب؟ امام فرمود: اینکه رکعت ها را بعد از نماز واجب بخوانی، بهتر است.
9493- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ وَ (4) عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ فَضَالَةَ عَنْ حُسَیْنٍ عَنْ أَبِی عُمَرَ (5) قَالَ: حَدَّثَنِی أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنِ الرَّکْعَتَیْنِ اللَّتَیْنِ عِنْدَ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ فَقَالَ أَمَّا أَنَا فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ بَدَأْتُ بِالْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
گفت: به من خبر داد که از امام صادق (ع) درباره دو رکعت نماز هنگام زوال در روز جمعه پرسید. امام فرمود: من هنگامی که خورشید زوال می کند، با نماز واجب شروع می کنم.
9494- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ عُقْبَةَ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ أَیُّمَا أَفْضَلُ أُقَدِّمُ الرَّکَعَاتِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَوْ أُصَلِّیهَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ قَالَ لَا بَلْ تُصَلِّیهَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد می گوید : ازحضرت صادق * سوال کردم دورکعت نافله روز جمعه آیا بهتر است قبل از نماز واجب بخوانم یا بعد از آن ؟ فرمودند :بعد از فریضه بخوان .
9495- 4- (7) وَ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ رُزَیْقٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ
ص: 328
ع قَالَ: کَانَ رُبَّمَا یُقَدِّمُ عِشْرِینَ رَکْعَةً یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی صَدْرِ النَّهَارِ فَإِذَا کَانَ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ أَذَّنَ وَ جَلَسَ جَلْسَةً ثُمَّ أَقَامَ وَ صَلَّی الظُّهْرَ وَ کَانَ لَا یَرَی صَلَاةً عِنْدَ الزَّوَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَّا الْفَرِیضَةَ وَ لَا یُقَدِّمُ صَلَاةً بَیْنَ یَدَیِ الْفَرِیضَةِ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ وَ کَانَ یَقُولُ هِیَ أَوَّلُ صَلَاةٍ فَرَضَهَا اللَّهُ عَلَی الْعِبَادِ صَلَاةُ الظُّهْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَعَ الزَّوَالِ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِکُلِّ صَلَاةٍ أَوَّلٌ وَ آخِرٌ لِعِلَّةٍ یَشْغَلُ سِوَی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ- فَإِنَّهُ لَا یُقَدَّمُ بَیْنَ یَدَیْ ذَلِکَ نَافِلَةٌ قَالَ وَ رُبَّمَا کَانَ یُصَلِّی یَوْمَ الْجُمُعَةِ- سِتَّ رَکَعَاتٍ إِذَا ارْتَفَعَ النَّهَارُ وَ بَعْدَ ذَلِکَ سِتَّ رَکَعَاتٍ أُخَرَ وَ کَانَ إِذَا رَکَدَتِ الشَّمْسُ فِی السَّمَاءِ قَبْلَ الزَّوَالِ أَذَّنَ وَ صَلَّی رَکْعَتَیْنِ فَمَا یَفْرُغُ إِلَّا مَعَ الزَّوَالِ ثُمَّ یُقِیمُ لِلصَّلَاةِ فَیُصَلِّی الظُّهْرَ وَ یُصَلِّی بَعْدَ الظُّهْرِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ ثُمَّ یُؤَذِّنُ وَ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ یُقِیمُ فَیُصَلِّی الْعَصْرَ.
******
ترجمه:
رزَیق از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: گاهی بیست رکعت نماز مستحب در آغاز روز جمعه می خواند. پس وقتی نزدیک زوال خورشید بود، اذان می گفت و مدتی می نشست، سپس اقامه می گفت و نماز ظهر را می خواند. و او نماز دیگری را در هنگام زوال روز جمعه به جز نماز واجب نمی دید و نمازی را قبل از نماز واجب هنگامی که خورشید زوال می کرد، نمی خواند و می گفت: این نخستین نمازی است که خدا بر بندگان واجب کرده است، نماز ظهر روز جمعه با زوال خورشید. و پیامبر خدا (ص) فرمود: برای هر نمازی زمانی آغاز و زمانی پایان است به جز نماز جمعه، نماز مغرب، نماز صبح و نماز عیدین که هیچ نماز مستحبی پیش از آن ها نیست. و گاهی روز جمعه شش رکعت نماز می خواند وقتی که روز بلند می شد و بعد از آن شش رکعت دیگر و وقتی که خورشید در آسمان ثابت می شد قبل از زوال، اذان می گفت و دو رکعت نماز می خواند و هنوز تمام نمی شد مگر با زوال خورشید. سپس برای نماز اقامه می گفت و نماز ظهر را می خواند و بعد از نماز ظهر چهار رکعت نماز می خواند، سپس اذان می گفت و دو رکعت نماز می خواند و سپس اقامه می گفت و نماز عصر را می خواند.
9496- 5- (1) وَ عَنْ رُزَیْقٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ فَلَا نَافِلَةَ وَ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ (یَوْمَ الْجُمُعَةِ) (2) فَلَا نَافِلَةَ وَ ذَلِکَ إِنَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یَوْمٌ ضَیِّقٌ وَ کَانَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ ص یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَةِ- یَوْمَ الْخَمِیسِ لِضِیقِ الْوَقْتِ.
******
ترجمه:
و از رزیق از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: «هنگامی که فجر طلوع کرد، نافله ای نیست و هنگامی که خورشید زوال یافت (در روز جمعه)، نافله ای نیست و این به خاطر این است که روز جمعه روزی تنگ است و اصحاب محمد (ص) برای جمعه در روز پنجشنبه آماده می شدند به خاطر تنگی وقت.»
9497- 6- (3) وَ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ قَالَ وَقْتُهَا إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فَصَلِّ الرَّکْعَتَیْنِ قَبْلَ الْفَرِیضَةِ وَ إِنْ أَبْطَأْتَ حَتَّی یَدْخُلَ الْوَقْتُ هُنَیْئَةً فَابْدَأْ بِالْفَرْضِ وَ دَعِ الرَّکْعَتَیْنِ حَتَّی تُصَلِّیَهُمَا بَعْدَ الْفَرِیضَةِ.
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم نقل شده که گفت: از امام صادق (ع) درباره نماز جمعه پرسیدم. فرمود: وقت آن هنگامی است که خورشید زوال یابد. پس دو رکعت پیش از فریضه بخوان. و اگر تأخیر کردی تا وقت (فریضه) اندکی داخل شود، پس با فریضه شروع کن و دو رکعت (نافله) را بگذار تا پس از فریضه بخوانی.
9498- 7- (4) وَ عَنْ حَرِیزٍ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ أَمَّا أَنَا فَإِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- بَدَأْتُ بِالْفَرِیضَةِ وَ أَخَّرْتُ الرَّکْعَتَیْنِ إِذَا لَمْ أَکُنْ صَلَّیْتُهُمَا.
ص: 329
قَالَ الشَّیْخُ بَعْدَ مَا ذَکَرَ الْحَدِیثَ الْأَوَّلَ الْمُرَادُ أَنَّ تَأْخِیرَ النَّوَافِلِ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ أَفْضَلُ مِنْ تَقْدِیمِهَا یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ وَ لَمْ یُرِدْ أَنَّ تَأْخِیرَهَا أَفْضَلُ مِمَّا قَبْلَ الزَّوَالِ عَلَی مَا ظَنَّ بَعْضُ النَّاسِ.
******
ترجمه:
از حریز روایت کرده است که گفت: شنیدم امام صادق (ع) می فرمود: اما من، پس هرگاه خورشید روز جمعه زوال پیدا کند، با نماز واجب شروع می کنم و دو رکعت (نماز مستحب) را به تأخیر می اندازم، اگر آنها را نخوانده باشم.
شیخ بعد از ذکر حدیث اول گفت: مراد این است که تأخیر نمازهای نافله وقتی که خورشید زوال پیدا کند، بهتر است از تقدیم آنها در روز جمعه. و منظور این نیست که تأخیر آنها بهتر از خواندنشان قبل از زوال باشد، چنان که برخی از مردم گمان کرده اند.
9499- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمُقْنِعِ قَالَ: تَأْخِیرُهَا یَعْنِی نَوَافِلَ الْجُمُعَةِ أَفْضَلُ مِنْ تَقْدِیمِهَا فِی رِوَایَةِ زُرَارَةَ.
******
ترجمه:
درکتاب مقنع گفته اند در روایت زراره یعنی تاخیر نافله های جمعه بهتر از تقدیم آنها
9500- 9- (2) قَالَ وَ فِی رِوَایَةِ أَبِی بَصِیرٍ تَقْدِیمُهَا أَفْضَلُ مِنْ تَأْخِیرِهَا.
أَقُولُ: تَقَدَّمَ وَجْهُهُ (3) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
درکتاب مقنع درروایت ابو بصیر تقدیم آن بهتر از تاخیر آنست .
(5) 14 بَابُ وُجُوبِ اسْتِمَاعِ الْخُطْبَتَیْنِ وَ حُکْمِ الْکَلَامِ فِی أَثْنَائِهِمَا وَ جَوَازِهِ بَیْنَهَا وَ بَیْنَ الصَّلَاةِ وَ حُکْمِ الِالْتِفَاتِ فِیهِمَا وَ رَدِّ السَّلَامِ وَ إِجْزَاءِ الْجُمُعَةِ مَعَ عَدَمِ سَمَاعِ الْمَأْمُومِ الْقِرَاءَةَ
9501- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا خَطَبَ الْإِمَامُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَلَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَتَکَلَّمَ حَتَّی یَفْرُغَ الْإِمَامُ مِنْ خُطْبَتِهِ فَإِذَا فَرَغَ الْإِمَامُ مِنَ الْخُطْبَتَیْنِ تَکَلَّمَ مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَنْ یُقَامَ لِلصَّلَاةِ (7) فَإِنْ سَمِعَ الْقِرَاءَةَ أَوْ لَمْ یَسْمَعْ أَجْزَأَهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (8)
ص: 330
وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ الْعَلَاءِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم نقل شده که از امام صادق (ع) شنیدم که فرمود: هنگامی که امام در روز جمعه خطبه می خواند، برای هیچ کس شایسته نیست که سخن بگوید تا امام از خطبه اش فارغ شود. پس هنگامی که امام از دو خطبه فارغ شد، می توان سخن گفت تا زمانی که نماز اقامه شود. پس اگر قرائت را شنید یا نشنید، کافی است برای او.
9502- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا کَلَامَ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ وَ لَا الْتِفَاتَ إِلَّا کَمَا یَحِلُّ فِی الصَّلَاةِ وَ إِنَّمَا جُعِلَتِ الْجُمُعَةُ رَکْعَتَیْنِ مِنْ أَجْلِ الْخُطْبَتَیْنِ جُعِلَتَا مَکَانَ الرَّکْعَتَیْنِ الْأَخِیرَتَیْنِ فَهُمَا صَلَاةٌ حَتَّی یَنْزِلَ الْإِمَامُ.
وَ رَوَاهُ فِی الْمُقْنِعِ أَیْضاً مُرْسَلًا (3).
******
ترجمه :
محمد بن علی بن حسین گفت: امیرالمؤمنین (ع) فرمود: هنگامی که امام خطبه می خواند، نباید سخن گفته شود و نباید به اطراف نگریست، مگر به همان اندازه ای که در نماز جایز است. و همانا جمعه دو رکعت قرار داده شده به خاطر دو خطبه ای که به جای دو رکعت آخر قرار داده شده اند، پس آن دو (خطبه ها) تا زمانی که امام پایین بیاید، به منزله نماز هستند.
9503- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ یَتَکَلَّمَ الرَّجُلُ إِذَا فَرَغَ الْإِمَامُ مِنَ الْخُطْبَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- مَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَنْ تُقَامَ الصَّلَاةُ وَ إِنْ سَمِعَ الْقِرَاءَةَ أَوْ لَمْ یَسْمَعْ أَجْزَأَهُ.
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: اشکالی ندارد که مرد (در روز جمعه) بعد از پایان خطبه امام صحبت کند، از زمانی که خطبه تمام می شود تا زمانی که نماز اقامه شود، و اگر قرائت را شنیده باشد یا نشنیده باشد، برای او کافی است.
9504- 4- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ ع فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْکَلَامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ فَمَنْ فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ لَغَا وَ مَنْ لَغَا فَلَا جُمُعَةَ لَهُ.
******
ترجمه:
از حسین بن زید از امام صادق (ع) از پدرانشان (ع) در حدیث مناهی روایت شده که فرمود: رسول خدا (ص) از سخن گفتن در روز جمعه هنگام خطبه خواندن امام نهی کرد، پس هرکس چنین کند، لغو کرده و هرکس لغو کند، برای او جمعه ای نیست.
9505- 5- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع قَالَ: یُکْرَهُ الْکَلَامُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ وَ فِی الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی وَ الِاسْتِسْقَاءِ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : امام وقتی درحال خطبه نمازهای جمعه وعید فطر وقربان و باران است حرف زدن کراهت دارد .
9506- 6- (7) وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ کَانَ یَکْرَهُ رَدَّ السَّلَامِ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ.
ص: 331
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی کَوْنِ غَیْرِهِ قَدْ رَدَّ السَّلَامَ لِمَا تَقَدَّمَ (1) وَ یَأْتِی (2).
******
ترجمه:
حضرت علی * : وقتی امام درحال خطبه است جواب سلام دادن کراهت دارد .
(3) 15 بَابُ وُجُوبِ تَقْدِیمِ الْخُطْبَتَیْنِ عَلَی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ جَوَازِ تَقْدِیمِ الْخُطْبَتَیْنِ عَلَی الزَّوَالِ بِحَیْثُ إِذَا فَرَغَ زَالَتْ
9507- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُصَلِّی الْجُمُعَةَ حِینَ تَزُولُ الشَّمْسُ قَدْرَ شِرَاکٍ وَ یَخْطُبُ فِی الظِّلِّ الْأَوَّلِ فَیَقُولُ جَبْرَئِیلُ یَا مُحَمَّدُ- قَدْ زَالَتِ الشَّمْسُ فَانْزِلْ فَصَلِّ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: رسول خدا (ص) نماز جمعه را زمانی که خورشید به اندازه بند کفش (مدت کوتاهی) از وسط آسمان عبور کرده بود، می خواند و در سایه اول خطبه می خواند. جبرئیل می گفت: ای محمد، خورشید زوال کرده است، فرود بیا و نماز بخوان.
9508- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ أَبِی مَرْیَمَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ خُطْبَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص- أَ قَبْلَ الصَّلَاةِ أَوْ بَعْدَهَا قَالَ قَبْلَ الصَّلَاةِ ثُمَّ یُصَلِّی.
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ یَخْطُبُ ثُمَّ یُصَلِّی (6)
******
ترجمه:
ابو مریم : ازحضرت باقر* سوال کردم آیا خطبه رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم قبل ازنماز بوده یا بعد از نماز ؟ فرمودند : قبل از نماز وسپس نماز می خواندند .
9509- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوَّلُ مَنْ قَدَّمَ الْخُطْبَةَ عَلَی الصَّلَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عُثْمَانُ- لِأَنَّهُ کَانَ إِذَا صَلَّی لَمْ یَقِفِ
ص: 332
النَّاسُ عَلَی خُطْبَتِهِ وَ تَفَرَّقُوا وَ قَالُوا مَا نَصْنَعُ بِمَوَاعِظِهِ وَ هُوَ لَا یَتَّعِظُ بِهَا وَ قَدْ أَحْدَثَ مَا أَحْدَثَ فَلَمَّا رَأَی ذَلِکَ قَدَّمَ الْخُطْبَتَیْنِ عَلَی الصَّلَاةِ.
أَقُولُ: هَذَا غَرِیبٌ لَمْ یَرْوِهِ إِلَّا الصَّدُوقُ وَ لَا یَبْعُدُ أَنْ یَکُونَ لَفْظُ الْجُمُعَةِ غَلَطاً مِنَ الرَّاوِی أَوْ مِنَ النَّاسِخِ وَ أَصْلُهُ یَوْمُ الْعِیدِ لِمَا یَأْتِی فِی مَحَلِّهِ (1) وَ یَحْتَمِلُ أَنْ یَکُونَ الْعِیدُ الَّذِی قَدَّمَ فِیهِ الْخُطْبَةَ عَلَی الصَّلَاةِ کَانَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین گفت: امام صادق (ع) فرمود: اولین کسی که خطبه را بر نماز در روز جمعه مقدم داشت، عثمان بود. زیرا وقتی که نماز می خواند، مردم بر خطبه های او نمی ماندند و پراکنده می شدند و می گفتند: چه کنیم با موعظه های او، در حالی که خودش به آن ها عمل نمی کند و آنچه را که انجام داده است (کارهای نادرست). پس وقتی که این را دید، خطبه ها را بر نماز مقدم کرد .
می گویم :
این (حدیث) عجیب است و فقط (مرحوم)صدوق آن را روایت کرده است و بعید نیست که کلمه "جمعه" اشتباهی از طرف راوی یا ناسخ باشد و اصل آن "روز عید" باشد، به دلیل آنچه که در جای خود خواهد آمد. و احتمال دارد که عیدی که در آن خطبه بر نماز مقدم شد، روز جمعه بوده باشد.
9510- 4- (2) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ الْآتِی (3) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ الصَّلَاةِ وَ جُعِلَتْ فِی الْعِیدَیْنِ بَعْدَ الصَّلَاةِ لِأَنَّ الْجُمُعَةَ أَمْرٌ دَائِمٌ وَ تَکُونُ فِی الشَّهْرِ مِرَاراً وَ فِی السَّنَةِ کَثِیراً وَ إِذَا کَثُرَ ذَلِکَ عَلَی النَّاسِ مَلُّوا وَ تَرَکُوا وَ لَمْ یُقِیمُوا عَلَیْهِ وَ تَفَرَّقُوا عَنْهُ فَجُعِلَتْ قَبْلَ الصَّلَاةِ لِیُحْتَبَسُوا عَلَی الصَّلَاةِ وَ لَا یَتَفَرَّقُوا وَ لَا یَذْهَبُوا وَ أَمَّا الْعِیدَیْنِ فَإِنَّمَا هُوَ فِی السَّنَةِ مَرَّتَیْنِ وَ هُوَ أَعْظَمُ مِنَ الْجُمُعَةِ وَ الزِّحَامُ فِیهِ أَکْثَرُ وَ النَّاسُ فِیهِ أَرْغَبُ فَإِنْ تَفَرَّقَ بَعْضُ النَّاسِ بَقِیَ عَامَّتُهُمْ وَ لَیْسَ هُوَ کَثِیراً فَیَمَلُّوا وَ یَسْتَخِفُّوا بِهِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
الفضل بن شاذان از امام رضا (ع) نقل می کند که فرمود: همانا خطبه در روز جمعه در اول نماز قرار داده شده است و در دو عید (عید فطر و عید قربان) بعد از نماز قرار داده شده است. زیرا نماز جمعه امری دائم است و در ماه چندین بار و در سال بسیار برگزار می شود. و وقتی این امر برای مردم زیاد شود، ملول و خسته می شوند و ترک می کنند و بر آن باقی نمی مانند و از آن پراکنده می شوند. پس خطبه قبل از نماز قرار داده شد تا (مردم) برای نماز بمانند و پراکنده نشوند و نروند. اما دو عید فقط دو بار در سال است و از جمعه بزرگ تر است و ازدحام در آن بیشتر است و مردم به آن بیشتر علاقه مند هستند. پس اگر برخی از مردم پراکنده شوند، بیشترشان باقی می مانند و چون زیاد نیست، ملول و خسته نمی شوند و به آن بی اعتنایی نمی کنند.
ص: 333
(1) 16 بَابُ وُجُوبِ قِیَامِ الْخَطِیبِ وَقْتَ الْخُطْبَةِ وَ الْفَصْلِ بَیْنَهُمَا بِجَلْسَةٍ
9511- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَوَّلَ مَنْ خَطَبَ وَ هُوَ جَالِسٌ مُعَاوِیَةُ- وَ اسْتَأْذَنَ النَّاسَ فِی ذَلِکَ مِنْ وَجَعٍ کَانَ فِی رُکْبَتَیْهِ وَ کَانَ یَخْطُبُ خُطْبَةً وَ هُوَ جَالِسٌ وَ خُطْبَةً وَ هُوَ قَائِمٌ یَجْلِسُ بَیْنَهُمَا ثُمَّ قَالَ الْخُطْبَةُ وَ هُوَ قَائِمٌ خُطْبَتَانِ یَجْلِسُ بَیْنَهُمَا جَلْسَةً لَا یَتَکَلَّمُ فِیهَا قَدْرَ مَا یَکُونُ فَصْلَ مَا بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ.
******
ترجمه:
از معاویه بن وهب نقل شده است که امام صادق (ع) فرمود: اولین کسی که در حالی که نشسته بود خطبه خواند، معاویه بود - و از مردم برای این امر اجازه خواست به خاطر دردی که در زانوهایش داشت و یک خطبه را در حالی که نشسته بود و خطبه دیگری را در حالی که ایستاده بود می خواند. بین آنها می نشست. سپس فرمود: خطبه در حالی که ایستاده باشد دو خطبه است که بین آنها نشستن دارد، بدون اینکه در این مدت صحبت کند، به اندازه ای که جدایی بین دو خطبه صدق کند .
9512- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ لْیَقْعُدْ قَعْدَةً بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : باید بین دو خطبه (امام جمعه ) بنشیند .
9513- 3- (4) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (5) عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْجُمُعَةِ کَیْفَ یَخْطُبُ الْإِمَامُ قَالَ یَخْطُبُ قَائِماً إِنَّ اللَّهَ یَقُولُ وَ تَرَکُوکَ قائِماً (6).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
ابو بصیر سوال شد از اینکه امام جمعه چگونه خطبه بخواند ؟ فرمودند : درحال ایستاده چون خداوند می فرماید : تو را رها کردند درحالیکه ایستاده بودی (درحال خطبه نماز جمعه بودی )
ص: 334
(1) 17 بَابُ حُکْمِ الْمَأْمُومِ إِذَا مَنَعَهُ الزِّحَامُ وَ السَّهْوُ عَنِ الرُّکُوعِ أَوِ السُّجُودِ فِی الْجُمُعَةِ وَ غَیْرِهَا
9514- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع فِی رَجُلٍ صَلَّی فِی جَمَاعَةٍ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَلَمَّا رَکَعَ الْإِمَامُ أَلْجَأَهُ النَّاسُ إِلَی جِدَارٍ أَوْ أُسْطُوَانَةٍ فَلَمْ یَقْدِرْ عَلَی أَنْ یَرْکَعَ وَ لَا یَسْجُدَ حَتَّی رَفَعَ الْقَوْمُ رُءُوسَهُمْ أَ یَرْکَعُ ثُمَّ یَسْجُدُ وَ یَلْحَقُ بِالصَّفِّ وَ قَدْ قَامَ الْقَوْمُ أَمْ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَرْکَعُ وَ یَسْجُدُ ثُمَّ یَقُومُ فِی الصَّفِّ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
از عبدالرحمان بن حجاج از امام حسن (ع) در مورد مردی که در نماز جماعت روز جمعه شرکت کرده بود - وقتی امام به رکوع رفت، مردم او را به سمت دیوار یا ستون فشار دادند، بنابراین او نتوانست رکوع و سجود کند تا وقتی که مردم سرهایشان را بلند کردند. آیا او باید رکوع کند و سپس سجود کند و به صف بپیوندد، و مردم برخاسته اند؟ یا چه باید بکند؟ امام فرمود: رکوع کند و سجود کند، سپس در صف بایستد، اشکالی ندارد.
9515- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ فِی رَجُلٍ أَدْرَکَ الْجُمُعَةَ وَ قَدِ ازْدَحَمَ النَّاسُ فَکَبَّرَ مَعَ الْإِمَامِ وَ رَکَعَ وَ لَمْ یَقْدِرْ عَلَی السُّجُودِ وَ قَامَ الْإِمَامُ وَ النَّاسُ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ وَ قَامَ هَذَا مَعَهُمْ فَرَکَعَ الْإِمَامُ وَ لَمْ یَقْدِرْ هَذَا عَلَی الرُّکُوعِ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ مِنَ الزِّحَامِ وَ قَدَرَ عَلَی السُّجُودِ کَیْفَ یَصْنَعُ فَقَالَ (أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع) (5) أَمَّا الرَّکْعَةُ الْأُولَی فَهِیَ إِلَی عِنْدِ الرُّکُوعِ تَامَّةً فَلَمَّا لَمْ یَسْجُدْ لَهَا حَتَّی دَخَلَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ لَمْ یَکُنْ ذَلِکَ لَهُ فَلَمَّا سَجَدَ فِی الثَّانِیَةِ فَإِنْ کَانَ نَوَی هَاتَیْنِ السَّجْدَتَیْنِ لِلرَّکْعَةِ الْأُولَی فَقَدْ تَمَّتْ لَهُ الْأُولَی فَإِذَا سَلَّمَ الْإِمَامُ قَامَ فَصَلَّی رَکْعَةً (فَیَسْجُدُ فِیهَا ثُمَّ یَتَشَهَّدُ وَ یُسَلِّمُ) (6) وَ إِنْ کَانَ لَمْ یَنْوِ
ص: 335
السَّجْدَتَیْنِ لِلرَّکْعَةِ الْأُولَی لَمْ تُجْزِ عَنْهُ الْأُولَی وَ لَا الثَّانِیَةُ وَ عَلَیْهِ أَنْ یَسْجُدَ سَجْدَتَیْنِ وَ یَنْوِیَ أَنَّهُمَا لِلرَّکْعَةِ الْأُولَی وَ عَلَیْهِ بَعْدَ ذَلِکَ رَکْعَةٌ ثَانِیَةٌ یَسْجُدُ فِیهَا.
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِیِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ لَمْ تُجْزِ عَنْهُ لِلْأُولَی وَ لَا لِلثَّانِیَةِ (1).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبَّادِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (2) أَقُولُ: ذَکَرَ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی (3) أَنَّهُ لَا بَأْسَ بِالْعَمَلِ بِهَذِهِ الرِّوَایَةِ لِاشْتِهَارِهَا بَیْنَ الْأَصْحَابِ وَ عَدَمِ وُجُودِ مَا یُنَافِیهَا وَ زِیَادَةُ السُّجُودِ مُغْتَفَرَةٌ فِی الْمَأْمُومِ کَمَا لَوْ سَجَدَ قَبْلَ إِمَامِهِ وَ هَذَا التَّخْصِیصُ یُخْرِجُ الرِّوَایَاتِ الدَّالَّةَ عَلَی الْإِبْطَالِ بِزِیَادَةِ السُّجُودِ عَنِ الدَّلَالَةِ وَ أَمَّا ضَعْفُ الرَّاوِی فَلَا یَضُرُّ مَعَ الِاشْتِهَارِ عَلَی أَنَّ الشَّیْخَ قَالَ فِی الْفِهْرِسْتِ (4) إِنَّ کِتَابَ حَفْصٍ مُعْتَمَدٌ عَلَیْهِ انْتَهَی.
******
ترجمه:
از حفص بن غیاث گفت: شنیدم که امام صادق (ع) درباره مردی که به نماز جمعه رسید و مردم ازدحام کرده بودند، فرمود: او با امام تکبیر گفت و رکوع کرد، ولی نتوانست سجده کند و امام و مردم در رکعت دوم برخاستند و او نیز با آنها برخاست. وقتی امام در رکعت دوم به رکوع رفت، این مرد نتوانست به رکوع برود به خاطر ازدحام، ولی توانست سجده کند. حالا او چه باید بکند؟ امام صادق (ع) فرمود: اما رکعت اول تا هنگام رکوع کامل است، ولی وقتی او نتوانست سجده کند و وارد رکعت دوم شد، آن رکعت اول برایش کامل نشده است. پس وقتی در رکعت دوم سجده کرد، اگر نیت کرده باشد که این دو سجده برای رکعت اول است، رکعت اول برای او کامل شده است. وقتی امام سلام داد، او باید برخیزد و یک رکعت دیگر بخواند، در آن سجده کند، سپس تشهد بگوید و سلام دهد. اما اگر نیت نکرده باشد که این دو سجده برای رکعت اول است، نه رکعت اول برای او کامل است و نه رکعت دوم. باید دو سجده انجام دهد و نیت کند که این دو سجده برای رکعت اول است. پس از آن باید یک رکعت دوم بخواند و در آن سجده کند.
ترجمه تحت اللفظی این متن به فارسی به شرح زیر است:
می گویم :
شهید در کتاب "الذکری" (صفحه 235) ذکر کرده است که عمل کردن به این روایت به دلیل شهرت آن بین اصحاب و عدم وجود چیزی که آن را نقض کند، اشکالی ندارد. و زیاد شدن سجده برای مأموم قابل چشم پوشی است، همانطور که اگر قبل از امامش سجده کند. و این تخصیص، روایت هایی را که دلالت بر بطلان نماز با زیاد شدن سجده دارند، از دلالت خارج می کند. و اما ضعف راوی ضرری نمی رساند با وجود شهرت، به این دلیل که شیخ در "الفهرست" (صفحه 61) گفته است که کتاب حفص معتبر است. پایان.
9516- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَکُونُ فِی الْمَسْجِدِ إِمَّا فِی یَوْمِ جُمُعَةٍ- وَ إِمَّا فِی غَیْرِ ذَلِکَ مِنَ الْأَیَّامِ فَیَزْحَمُهُ النَّاسُ إِمَّا إِلَی حَائِطٍ وَ إِمَّا إِلَی أُسْطُوَانَةٍ فَلَا یَقْدِرُ عَلَی أَنْ یَرْکَعَ وَ لَا یَسْجُدَ حَتَّی رَفَعَ (6) النَّاسُ رُءُوسَهُمْ فَهَلْ یَجُوزُ لَهُ أَنْ
ص: 336
یَرْکَعَ وَ یَسْجُدَ وَحْدَهُ ثُمَّ یَسْتَوِیَ مَعَ النَّاسِ فِی الصَّفِّ فَقَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ بِذَلِکَ.
******
ترجمه:
عبدالرحمن بن حجاج گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی پرسیدم که در مسجد است، چه در روز جمعه و چه در غیر آن روزهای هفته، و مردم او را به سمت دیوار یا ستونی فشار می دهند، به طوری که نمی تواند رکوع یا سجده کند تا زمانی که مردم سرهای خود را بلند کنند. آیا برای او جایز است که رکوع و سجده را به تنهایی انجام دهد و سپس در صف با مردم هم سطح شود؟ امام (علیه السلام) فرمود: بله، این کار اشکالی ندارد.
9517- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی مَعَ إِمَامٍ یَقْتَدِی بِهِ فَرَکَعَ الْإِمَامُ وَ سَهَا الرَّجُلُ وَ هُوَ خَلْفَهُ لَمْ یَرْکَعْ حَتَّی رَفَعَ الْإِمَامُ رَأْسَهُ وَ انْحَطَّ لِلسُّجُودِ أَ یَرْکَعُ ثُمَّ یَلْحَقُ بِالْإِمَامِ وَ الْقَوْمُ فِی سُجُودِهِمْ أَوْ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ یَرْکَعُ ثُمَّ یَنْحَطُّ وَ یُتِمُّ صَلَاتَهُ مَعَهُمْ وَ لَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
عبدالرحمن از امام کاظم (علیه السلام) نقل می کند که گفت: از ایشان درباره مردی پرسیدم که با امام جماعت نماز می خواند و به او اقتدا می کند. امام به رکوع می رود و مرد از روی سهو (فراموشی) که پشت سر او ایستاده رکوع نمی کند تا زمانی که امام سرش را بلند کرده و برای سجده پایین می رود. آیا او باید رکوع کند و سپس به امام و جماعت در سجده بپیوندد یا چه باید بکند؟ امام (علیه السلام) فرمود: او باید رکوع کند و سپس به امام ملحق شود و نماز خود را با آن ها تمام کند و هیچ اشکالی ندارد.
(2) 18 بَابُ وُجُوبِ الْجُمُعَةِ عَلَی الْعَبْدِ وَ الْمَرْأَةِ وَ الْمُسَافِرِ إِذَا حَضَرُوهَا
9518- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَبَّادِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سُلَیْمَانَ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ قَالَ: سَمِعْتُ بَعْضَ مَوَالِیهِمْ سَأَلَ ابْنَ أَبِی لَیْلَی عَنِ الْجُمُعَةِ هَلْ تَجِبُ عَلَی الْمَرْأَةِ وَ الْعَبْدِ وَ الْمُسَافِرِ فَقَالَ لَا قَالَ فَإِنْ حَضَرَ وَاحِدٌ مِنْهُمُ الْجُمُعَةَ مَعَ الْإِمَامِ فَصَلَّاهَا هَلْ تُجْزِیهِ تِلْکَ الصَّلَاةُ عَنْ ظُهْرِ یَوْمِهِ قَالَ نَعَمْ قَالَ وَ کَیْفَ یُجْزِی مَا لَمْ یَفْرِضْهُ اللَّهُ عَلَیْهِ عَمَّا فَرَضَهُ اللَّهُ عَلَیْهِ إِلَی أَنْ قَالَ فَمَا کَانَ عِنْدَ ابْنِ أَبِی لَیْلَی فِیهَا جَوَابٌ وَ طَلَبَ إِلَیْهِ أَنْ یُفَسِّرَهَا لَهُ فَأَبَی ثُمَّ سَأَلْتُهُ أَنَا عَنْ ذَلِکَ فَفَسَّرَهَا لِی فَقَالَ الْجَوَابُ عَنْ ذَلِکَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَضَ عَلَی جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ رَخَّصَ لِلْمَرْأَةِ وَ الْمُسَافِرِ وَ الْعَبْدِ أَنْ لَا یَأْتُوهَا فَلَمَّا
ص: 337
حَضَرُوا (1) سَقَطَتِ الرُّخْصَةُ وَ لَزِمَهُمُ الْفَرْضُ الْأَوَّلُ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِکَ أَجْزَأَ عَنْهُمْ فَقُلْتُ عَمَّنْ هَذَا قَالَ عَنْ مَوْلَانَا أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع.
******
ترجمه:
این حدیث درباره پرسش حفص بن غیاث از ابن ابی لیلی در مورد واجب بودن نماز جمعه بر زن، بنده و مسافر است. ابن ابی لیلی جواب داد که اصلاً این نماز بر آنها واجب نیست، اما اگر آنها حاضر شده و با امام نماز جمعه را ادا کنند، این نماز برایشان می تواند به جای نماز روز کاملی باشد. سپس او توضیح داد که خداوند نماز جمعه را بر همه مؤمنان و مؤمنات واجب کرده است، اما به زن، مسافر و بنده اجازه داده که اگر نخواهند حاضر شوند، وقتی حاضر می شوند این اجازه منسوخ می شود و بر آنها نماز جمعه واجب می شود. این توضیحات بر اساس آنچه از امام صادق (علیه السلام) منتقل شده است، برای موالیان می باشد.
9519- 2- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَیْهِنَّ مِنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ وَ الْجُمُعَةِ مَا عَلَی الرِّجَالِ قَالَ نَعَمْ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی حُضُورِهِنَّ أَوْ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ از حضرت کاظم * سوال کردم آیا زنان مثل مردان حق شرکت درنماز عیدین وجمعه را دارند ؟ فرمودند : بله
(4) 19 بَابُ عَدَمِ وُجُوبِ الْجُمُعَةِ عَلَی الْمُسَافِرِ إِذَا لَمْ یَحْضُرْهَا وَ اسْتِحْبَابِهَا لَهُ
9520- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ فِی السَّفَرِ جُمُعَةٌ وَ لَا فِطْرٌ وَ لَا أَضْحًی.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ وَ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ مِثْلَهُ (6)
ص: 338
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ کَمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : برای مسافر نمازهای جمعه و عید فطر وقربان واجب نیست .
9521- 2- (2) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ قَالَ: أَیُّمَا مُسَافِرٍ صَلَّی الْجُمُعَةَ رَغْبَةً فِیهَا وَ حُبّاً لَهَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ مِائَةِ جُمُعَةٍ لِلْمُقِیمِ.
وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
از جعفر بن محمد صادق (ع) از پدرش روایت شده است که فرمود: هر مسافری که نماز جمعه را از روی رغبت و علاقه به آن بخواند، خداوند عز و جل به او اجر صد نماز جمعه برای افراد مقیم را عطا خواهد کرد.
(5) 20 بَابُ أَنَّ الْخَلِیفَةَ إِذَا حَضَرَ مِصْراً لَمْ یَجُزْ لِأَحَدٍ أَنْ یَتَقَدَّمَ عَلَیْهِ
9522- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ رَجُلٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ الضَّرِیرِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: إِذَا قَدِمَ الْخَلِیفَةُ مِصْراً مِنَ الْأَمْصَارِ جَمَّعَ النَّاسَ لَیْسَ ذَلِکَ لِأَحَدٍ غَیْرِهِ.
أَقُولُ: هَذَا یَحْتَمِلُ الْجُمُعَةَ وَ الْجَمَاعَةَ بَلْ ظَاهِرُهُ الْعُمُومُ وَ هُوَ مَخْصُوصٌ بِحَالِ الْحُضُورِ کَمَا هُوَ ظَاهِرٌ مِنْهُ وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی عَدَمِ اشْتِرَاطِ الْجُمُعَةِ بِالْمِصْرِ (7) فَیُمْکِنُ حَمْلُ هَذَا عَلَی التَّقِیَّةِ لَوْ کَانَ خَاصّاً بِالْجُمُعَةِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.
******
ترجمه:
این روایت از جعفر بن محمد، از پدرش، از علی علیه السلام نقل می کند که زمانی که خلیفه به شهری سفر می کند، می تواند مردم را جمع کند و این اتفاق برای هیچ کس دیگری نیست.
می گویم :
این جمله ممکن است به جمعه و جماعات مربوط باشد، اما ظاهر آن عمومی است و به شرایط حضور امام مربوط می شود، همانطور که آشکار است. قبلی ها نشان می دهد که اقامه نماز جمعه مخصوص شهرها نیست ، اما ممکن است به تقیه اشاره داشته باشد، اگر مخصوص جمعه باشد و خدا بهتر می داند .
ص: 339
(1) 21 بَابُ وُجُوبِ إِخْرَاجِ الْمُحْبَسِینَ فِی الدَّیْنِ إِلَی الْجُمُعَةِ وَ الْعِیدَیْنِ مَعَ جَمَاعَةٍ یَرُدُّونَهُمْ إِلَی السِّجْنِ بَعْدَ الصَّلَاةِ
9523- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ عَلَی الْإِمَامِ أَنْ یُخْرِجَ الْمُحْبَسِینَ فِی الدَّیْنِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَ الْعِیدِ إِلَی الْعِیدِ وَ یُرْسِلَ مَعَهُمْ فَإِذَا قَضَوُا الصَّلَاةَ وَ الْعِیدَ رَدَّهُمْ إِلَی السِّجْنِ.
******
ترجمه:
عبدالرحمن بن سیابه از ابوعبدالله علیه السلام نقل می کند: "بر امام واجب است که زندانیان بدهکار را در روز جمعه به جمعه و در روز عید به عید بیرون بیاورد و با آنها فرستاده شوند. وقتی که آنها نماز و عید را قضا کردند، آنها را به زندان بازگرداند."
(3) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ اخْتِیَارِ الْمَرْأَةِ صَلَاةَ الظُّهْرِ فِی بَیْتِهَا عَلَی حُضُورِ الْجُمُعَةِ
9524- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی هَمَّامٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: إِذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ فِی الْمَسْجِدِ مَعَ الْإِمَامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- الْجُمُعَةَ رَکْعَتَیْنِ فَقَدْ نَقَصَتْ صَلَاتَهَا وَ إِنْ صَلَّتْ فِی الْمَسْجِدِ أَرْبَعاً نَقَصَتْ صَلَاتَهَا لِتُصَلِّ فِی بَیْتِهَا أَرْبَعاً أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
به نقل از ابو همّام، از ابو الحسن دوم (علیه السلام)، که فرمود: «اگر زن در مسجد به همراه امام روز جمعه، در وقت جمعه دو رکعت بخواند، نمازش کمبود دارد، و اگر چهار رکعت بخواند، نمازش کمبود دارد، زیرا که برای نماز در خانه اش چهار رکعت بهتر است.
ص: 340
(1) 23 بَابُ جَوَازِ تَرْکِ الْجُمُعَةِ فِی الْمَطَرِ
9525- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا بَأْسَ أَنْ تَدَعَ الْجُمُعَةَ فِی الْمَطَرِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اشکال ندارد درحال باران نماز جمعه را ترک کنی .
(4) 24 بَابُ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یَعْتَمَّ الْإِمَامُ شِتَاءً وَ صَیْفاً وَ أَنْ یَتَرَدَّی بِبُرْدٍ وَ أَنْ یَتَوَکَّأَ وَقْتَ الْخُطْبَةِ عَلَی قَوْسٍ أَوْ عَصًا
9526- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ الَّذِی یَخْطُبُ بِالنَّاسِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَنْ یَلْبَسَ عِمَامَةً فِی الشِّتَاءِ وَ الصَّیْفِ وَ یَتَرَدَّی بِبُرْدٍ یَمَنِیَّةٍ (6) أَوْ عَدَنِیٍّ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ جَمِیعاً عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
به نقل از سماعه، ابو عبدالله (علیه السلام) فرمود: "برای امامی که روز جمعه با مردم خطبه می دهد، مناسب است که در زمستان و تابستان عمامه بپوشد و با ردای یمنی یا عدنی ترتیب دهد."
9527- 2- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 341
قَالَ: إِذَا کَانُوا سَبْعَةً یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَلْیُصَلُّوا فِی جَمَاعَةٍ وَ لْیَلْبَسِ الْبُرْدَ وَ الْعِمَامَةَ وَ یَتَوَکَّأُ عَلَی قَوْسٍ أَوْ عَصًا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عمر بن یزید روایت کرد که از ابو عبدالله (علیه السلام) شنیدم که فرمود: "اگر هفت نفر باشند در روز جمعه، باید جماعت بخوانند و (امام )عبا و عمامه بپوشد و بر قوس یا عصایی استوار شوند."
(1) 25 بَابُ کَیْفِیَّةِ الْخُطْبَتَیْنِ وَ مَا یُعْتَبَرُ فِیهِمَا
9528- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَی الْحَلَبِیِّ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی خُطْبَةِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ ذَکَرَ خُطْبَةً مُشْتَمِلَةً عَلَی حَمْدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ الْوَصِیَّةِ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ الْوَعْظِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ اقْرَأْ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ وَ ادْعُ رَبَّکَ وَ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ ص- وَ ادْعُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ ثُمَّ تَجْلِسُ قَدْرَ مَا یُمْکِنُ هُنَیْهَةً ثُمَّ تَقُومُ وَ تَقُولُ وَ ذَکَرَ الْخُطْبَةَ الثَّانِیَةَ وَ هِیَ مُشْتَمِلَةٌ عَلَی حَمْدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ الْوَصِیَّةِ بِتَقْوَی اللَّهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ الْأَمْرِ بِتَسْمِیَةِ الْأَئِمَّةِ ع إِلَی آخِرِهِمْ وَ الدُّعَاءِ بِتَعْجِیلِ الْفَرَجِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ یَکُونُ آخِرُ کَلَامِهِ إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ (3) الْآیَةَ.
أَقُولُ: وَ أَکْثَرُ الْخُطَبِ الْمَأْثُورَةِ مُشْتَمِلَةٌ عَلَی الْمَعَانِی الْمَذْکُورَةِ.
******
ترجمه:
در خطبه روز جمعه، امام جعفر صادق (علیه السلام) خطبه ای ارائه داد که شامل ستایش و تمجید از خداوند، و توصیه به تقوا و تذکر است، تا زمانی که فرمود: "سوره ای از قرآن بخوان، پروردگار خود را دعا کن، و برای مردان و زنان مؤمن دعا کن، سپس به اندازه ای که امکان دارد نشسته، سپس بایست و گفت: "در خطبه دوم، که شامل ستایش و تمجید از خداوند، و توصیه به تقوا و صلوات بر محمد و خاندان او، و دستور بر نام گذاری ائمه تا آخرین آن ها، و دعای برای تعجیل در فرج، تا زمانی که گفت: "آخرین کلام او این بود: 'خدا به عدل و احسان فرمان می دهد' (سوره نحل، آیه 90)."
9529- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ فِی حَدِیثٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَخْطُبُ یَعْنِی إِمَامَ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ قَائِمٌ یَحْمَدُ اللَّهَ وَ یُثْنِی عَلَیْهِ ثُمَّ یُوصِی بِتَقْوَی اللَّهِ ثُمَّ یَقْرَأُ سُورَةً مِنَ الْقُرْآنِ صَغِیرَةً (5) ثُمَّ یَجْلِسُ ثُمَّ یَقُومُ فَیَحْمَدُ
ص: 342
اللَّهَ وَ یُثْنِی عَلَیْهِ وَ یُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ ص وَ عَلَی أَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ وَ یَسْتَغْفِرُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فَإِذَا فَرَغَ مِنْ هَذَا أَقَامَ الْمُؤَذِّنُ فَصَلَّی بِالنَّاسِ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی بِسُورَةِ الْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِسُورَةِ الْمُنَافِقِینَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از سماعه در حدیثی نقل شده است که گفت: امام صادق (علیه السلام) فرمود: امام جمعه خطبه می خواند، یعنی امام جمعه در حالی که ایستاده است، خداوند را ستایش و تمجید می کند، سپس به تقوای خدا توصیه می کند، سپس سوره ای کوچک از قرآن را می خواند. سپس می نشیند، سپس برمی خیزد و خداوند را ستایش و تمجید می کند و بر محمد (صلی الله علیه وآله) و امامان مسلمانان درود می فرستد و برای مؤمنین و مؤمنات استغفار می کند. هنگامی که این کار را به پایان رساند، مؤذن اقامه می گوید و امام با مردم دو رکعت نماز می خواند که در رکعت اول سوره جمعه و در رکعت دوم سوره منافقین را می خواند.
9530- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ أَذَانٌ وَ إِقَامَةٌ یَخْرُجُ الْإِمَامُ بَعْدَ الْأَذَانِ فَیَصْعَدُ الْمِنْبَرَ فَیَخْطُبُ وَ لَا یُصَلِّی النَّاسُ مَا دَامَ الْإِمَامُ عَلَی الْمِنْبَرِ ثُمَّ یَقْعُدُ الْإِمَامُ عَلَی الْمِنْبَرِ قَدْرَ مَا یَقْرَأُ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَّ یَقُومُ فَیَفْتَتِحُ خُطْبَتَهُ ثُمَّ یَنْزِلُ فَیُصَلِّی بِالنَّاسِ ثُمَّ یَقْرَأُ بِهِمْ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی بِالْجُمُعَةِ- وَ فِی الثَّانِیَةِ بِالْمُنَافِقِینَ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ می گوید از حضرت سوال کردم از نماز جمعه فرمودند : اذان واقامه دارد بعد از اذان امام بالای منبر می رود وخطبه می خواند وتا امام مشغول خطبه است کسی نباید نماز بخواند سپس به اندازه خواندن سوره توحید صبر می کند سپس بلند شده وخطبه (دوم) راشروع میکند بعد ازخطبه پایین آمده ونماز راشروع می کند که در رکعت اول بعد ازحمد سوره جمعه ودررکعت دوم سوره منافقین را میخواند .
9531- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ وَاعِظٍ قِبْلَةٌ.
یَعْنِی إِذَا خَطَبَ الْإِمَامُ النَّاسَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یَنْبَغِی لِلنَّاسِ أَنْ یَسْتَقْبِلُوهُ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ کَمَا یَأْتِی (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : هر واعظی قبله است . یعنی وقتی امام جمعه خطبه می خواند مردم باید روبروی او باشند
9532- 5- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ ذَکَرَ خُطْبَةً مُشْتَمِلَةً عَلَی مَا ذَکَرْنَاهُ سَابِقاً إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ یَبْدَأُ بَعْدَ الْحَمْدِ بِقُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- أَوْ بِقُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- أَوْ
ص: 343
بِإِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ- أَوْ بِأَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ أَوْ بِالْعَصْرِ- وَ کَانَ مِمَّا یُدَاوِمُ عَلَیْهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- ثُمَّ یَجْلِسُ جِلْسَةً خَفِیفَةً ثُمَّ یَقُومُ فَیَقُولُ وَ ذَکَرَ الْخُطْبَةَ الثَّانِیَةَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ درروز جمعه خطبه ای خواندند - کیفیت آن مثل همان چیزهای بو د که قبلا گفته بودیم تا آنجا که فرمودند سپس بعد ازحمد توحید یا کافرون یا زلزال یا تکاثر یا والعصر را بخواند ولی ایشان مداومت بر توحید داشتند به کمی می نشستند وبرای خطبه دوم بلند می شدند .
9533- 6- (1) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدَ تَأْتِی (2) عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- لِأَنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عَامٌّ فَأَرَادَ أَنْ یَکُونَ لِلْأَمِیرِ سَبَبٌ إِلَی مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغِیبِهِمْ فِی الطَّاعَةِ وَ تَرْهِیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَةِ وَ تَوْقِیفِهِمْ عَلَی مَا أَرَادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دِینِهِمْ وَ دُنْیَاهُمْ وَ یُخْبِرُهُمْ بِمَا وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ (الْآفَاقِ مِنَ) (3) الْأَهْوَالِ الَّتِی لَهُمْ فِیهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ وَ لَا یَکُونُ الصَّابِرُ فِی الصَّلَاةِ مُنْفَصِلًا وَ لَیْسَ بِفَاعِلٍ غَیْرُهُ مِمَّنْ یَؤُمُّ النَّاسَ فِی غَیْرِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ خُطْبَتَیْنِ لِیَکُونَ (4) وَاحِدَةٌ لِلثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ وَ التَّمْجِیدِ وَ التَّقْدِیسِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْأُخْرَی لِلْحَوَائِجِ وَ الْإِعْذَارِ وَ الْإِنْذَارِ وَ الدُّعَاءِ وَ لِمَا یُرِیدُ أَنْ یُعَلِّمَهُمْ مِنْ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ مَا فِیهِ الصَّلَاحُ وَ الْفَسَادُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْأَحْکَامِ الْمَذْکُورَةِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهَا (6) وَ قَدْ عُلِمَ مِنَ الْعِلَلِ السَّابِقَةِ وَ الْآتِیَةِ أَنَّ هَذِهِ الْعِلَلَ غَیْرُ مَوْجُودَةٍ فِی جَمِیعِ الْأَفْرَادِ وَ أَنَّ الْعِلَّةَ غَیْرُ مُنْحَصِرَةٍ فِیهَا بَلْ کُلُّ حُکْمٍ فِیهِ حِکَمٌ کَثِیرَةٌ وَ یُؤَیَّدُ أَنَّهُ إِذَا اتَّفَقَ جُمُعَةٌ أَوْ جُمَعٌ مُتَعَدِّدَةٌ لَمْ یَرِدْ فِیهَا خَبَرٌ مِنَ الْآفَاقِ وَ لَا حَدَثَ شَیْ ءٌ مِنَ الْأَهْوَالِ لَمْ تَسْقُطِ الْجُمُعَةُ قَطْعاً وَ قَوْلُهُ وَ لَیْسَ بِفَاعِلٍ غَیْرُهُ مِمَّنْ یَؤُمُّ النَّاسَ غَیْرُ مَوْجُودٍ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ وَ هُوَ إِشَارَةٌ إِلَی تِلْکَ الْأَشْیَاءِ الَّتِی
ص: 344
یَحْتَاجُ الْإِمَامُ إِلَی ذِکْرِهَا فِی الْخُطْبَةِ لَا إِلَی جَمِیعِ الْخُطْبَةِ فَضْلًا عَنْ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ ذَلِکَ وَاضِحٌ فَلَا یُنَافِی مَا تَقَدَّمَ وَ مَعْلُومٌ أَنَّ دَلَالَةَ هَذَا عَلَی تَقْدِیرِ اعْتِبَارِهَا ظَنِّیَّةٌ فَلَا تُعَارِضُ التَّصْرِیحَاتِ الْقَطْعِیَّةَ الْمُتَوَاتِرَةَ السَّابِقَةَ وَ الْآتِیَةَ عَلَی أَنَّهُ مَخْصُوصٌ بِمَکَانِ حُضُورِ الْأَمِیرِ فَلَا دَلَالَةَ لَهُ عَلَی حُکْمِ غَیْرِهِ وَ الْإِذْنُ حَاصِلٌ بِالنَّصِّ الْعَامِّ وَ الْأَوَامِرِ الْکَثِیرَةِ کَمَا ذَکَرَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ.
******
ترجمه:
از فضل بن شاذان از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: خطبه در روز جمعه قرار داده شده است، زیرا جمعه یک اجتماع عمومی است. پس خواست که امیر (حاکم) به سبب آن مردم را موعظه کند و آنان را به اطاعت ترغیب نماید و از نافرمانی ترهیب (بازدارد) و آنان را بر آنچه که از مصلحت دین و دنیایشان می خواهد، واقف سازد و ایشان را از آنچه از آفاق (نواحی) بر آنان وارد شده، از هول هایی که در آن ها ضرر و منفعتی دارند، آگاه کند. و کسی که در نماز صبر می کند، منفصل نباشد و غیر او کسی که در غیر روز جمعه بر مردم امامت می کند، چنین نمی کند. و دو خطبه قرار داده شده است تا یکی برای ثنا و تمجید و تقدیس خداوند عز و جل باشد و دیگری برای حاجات و عذرخواهی و انذار و دعا و آنچه که می خواهد از امر و نهی خود به آنان بیاموزد، آنچه در آن صلاح و فساد است.
می گویم:
و پیش تر آنچه دلالت بر برخی احکام مذکور داشت، بیان شد و آنچه بر این احکام دلالت دارد، خواهد آمد. و از علل پیشین و آتیه معلوم شده است که این علل در همه افراد موجود نیست و علت منحصر به آن ها نیست، بلکه هر حکمی حکمت های بسیاری در خود دارد. و تأیید می کند که اگر اتفاقاً یک یا چندین جمعه پیش آید و خبری از آفاق نرسیده و چیزی از هول ها رخ نداده، جمعه قطعاً ساقط نمی شود. و گفته او و «نه کسی غیر از او این کار را انجام می دهد»، در اخبار عیون موجود نیست. و این اشاره ای به آن چیزهایی است که امام نیاز به ذکر آن ها در خطبه دارد، نه به تمامی خطبه فضلاً از نماز جمعه. و این واضح است و با آنچه پیش تر گفته شده منافاتی ندارد. و معلوم است که دلالت این (بیان) بر تقدیر اعتبار آن ظنی است، پس با تصریحات قطعی و متواتر پیشین و آتیه معارضه نمی کند. و (این) مخصوص مکان حضور امیر است، پس دلالتی بر حکم غیر آن ندارد. و اجازه حاصل است به نص عام و دستورات بسیاری که شیخ و دیگران ذکر کرده اند.
(1) 26 بَابُ وُجُوبِ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ عَلَی مَنْ لَمْ یُدْرِکِ الْخُطْبَةَ وَ إِجْزَائِهَا لَهُ وَ کَذَا مَنْ فَاتَهُ رَکْعَةٌ مِنْهَا وَ أَدْرَکَ رَکْعَةً وَ لَوْ بِإِدْرَاکِ الرُّکُوعِ فِی الثَّانِیَةِ فَإِنْ فَاتَتْهُ صَلَّی الظُّهْرَ
9534- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَدْرَکْتَ الْإِمَامَ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ الرَّکْعَةَ الْأَخِیرَةَ فَقَدْ أَدْرَکْتَ الصَّلَاةَ وَ إِنْ أَدْرَکْتَهُ بَعْدَ مَا رَکَعَ فَهِیَ أَرْبَعٌ بِمَنْزِلَةِ الظُّهْرِ.
******
ترجمه:
حلبى از آن حضرت روايت كرده كه فرمود: هر گاه امام را پيش از آنكه به ركوع ركعت آخر رود (يا پيش از آنكه ركوع را بجا آورد) دريابى، نماز جمعه را دريافته اى (يا بعبارت ساده تر بنماز جمعه رسيده اى) ولى اگر امام را پس از آنكه به ركوع رفته و سر برداشته باشد دريابى، در اين صورت آن نماز را چهار ركعت ادا ميكنى بجاى نماز ظهر.
9535- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَکَ الرَّجُلُ رَکْعَةً فَقَدْ أَدْرَکَ الْجُمُعَةَ وَ إِنْ فَاتَتْهُ فَلْیُصَلِّ أَرْبَعاً.
******
ترجمه:
حضرت روايت كرده كه فرمود: هر گاه یک رکعت ازنماز جمعه را درک کند تمام نماز جمعه را درک کرده واگر یک رکعت را درک نکرد باید چهار رکعت نماز(ظهر) بخواند .
9536- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّنْ لَمْ یُدْرِکِ الْخُطْبَةَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ فَإِنْ فَاتَتْهُ الصَّلَاةُ فَلَمْ یُدْرِکْهَا فَلْیُصَلِّ أَرْبَعاً وَ قَالَ إِذَا أَدْرَکْتَ الْإِمَامَ قَبْلَ أَنْ یَرْکَعَ الرَّکْعَةَ الْأَخِیرَةَ فَقَدْ أَدْرَکْتَ الصَّلَاةَ وَ إِنْ أَنْتَ أَدْرَکْتَهُ بَعْدَ مَا رَکَعَ فَهِیَ الظُّهْرُ أَرْبَعٌ.
ص: 345
أَقُولُ: یُمْکِنُ أَنْ یَکُونَ الْمُرَادُ إِذَا أَدْرَکْتَهُ بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنَ الرُّکُوعِ وَ رَفْعِ رَأْسِهِ لِمَا یَأْتِی فِی أَحَادِیثِ الْجَمَاعَةِ (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از حلبی روایت شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره کسی که خطبه روز جمعه را درک نکرد، پرسیدم. فرمود: دو رکعت نماز بخواند، و اگر نماز جمعه از او فوت شد و آن را درک نکرد، چهار رکعت بخواند. و فرمود: اگر امام را قبل از اینکه رکوع رکعت آخر را انجام دهد، درک کردی، نماز را درک کرده ای، و اگر او را بعد از رکوع درک کردی، آن نماز ظهر چهار رکعتی است.
می گویم:
ممکن است مراد این باشد که اگر او را بعد از تمام شدن رکوع و بلند شدن سرش درک کردی، همان چیزی است که در احادیث جماعت آمده است.
9537- 4- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ وَ أَبِی الْعَبَّاسِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَکَ الرَّجُلُ رَکْعَةً فَقَدْ أَدْرَکَ الْجُمُعَةَ فَإِنْ فَاتَتْهُ فَلْیُصَلِّ أَرْبَعاً.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : وقتی یک رکعت ازنماز جمعه را درک کردی تمام نماز را درک کرده ای و اگردرک نکردی باید چهار رکعت (نماز ظهر ) را بخواند .
9538- 5- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَدْرَکْتَ الْإِمَامَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ قَدْ سَبَقَکَ بِرَکْعَةٍ فَأَضِفْ إِلَیْهَا رَکْعَةً أُخْرَی وَ اجْهَرْ فِیهَا فَإِنْ أَدْرَکْتَهُ وَ هُوَ یَتَشَهَّدُ فَصَلِّ أَرْبَعاً.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درنماز جمعه وقتی به رکعت دوم رسیدی خودت یک رکعت به آن اضافه کن وبلند هم بخوان ولی اگر درحال تشهد رسیدی پس چهار رکعت (نماز ظهر) را بخوان .
9539- 6- (6) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ أَدْرَکَ رَکْعَةً فَقَدْ أَدْرَکَ الْجُمُعَةَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هر کس یک رکعت ازنماز جمعه را درک کند تمام نماز را درک کرده .
9540- 7- (7) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْجُمُعَةُ لَا تَکُونُ إِلَّا لِمَنْ أَدْرَکَ الْخُطْبَتَیْنِ.
ص: 346
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی نَفْیِ الْکَمَالِ وَ الْفَضْلِ دُونَ الْإِجْزَاءِ لِمَا مَضَی (1) وَ یَأْتِی (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : نماز جمعه نیست مگر برای کسیکه هردو خطبه را درک کرده باشد .
می گویم : مرحوم شیخ آنرا حمل برنفی کمال کرده اند نه مجزی بودن .
9541- 8- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ یُوسُفَ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ (4) عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَنْ أَدْرَکَ الْإِمَامَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ هُوَ یَتَشَهَّدُ فَلْیُصَلِّ أَرْبَعاً وَ مَنْ أَدْرَکَ رَکْعَةً فَلْیُضِفْ إِلَیْهَا أُخْرَی یَجْهَرُ فِیهَا.
******
ترجمه:
حضرت علی * : کسیکه امام جمعه را درتشهد درک کند باید چهار رکعت (نماز ظهر) رابخواند وکسیکه رکعت دوم را درک کرد باید یک رکعت خودش اضافه کند وبلند هم بخواند .
(6) 27 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّبْقِ إِلَی الْمَسْجِدِ وَ الْمُبَاکَرَةِ إِلَیْهِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ خُصُوصاً فِی شَهْرِ رَمَضَانَ
9542- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ- نَزَلَ الْمَلَائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ مَعَهُمْ قَرَاطِیسُ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَقْلَامٌ مِنْ ذَهَبٍ فَیَجْلِسُونَ عَلَی أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ (8) عَلَی کَرَاسِیَّ مِنْ نُورٍ فَیَکْتُبُونَ النَّاسَ عَلَی مَنَازِلِهِمْ الْأَوَّلَ وَ الثَّانِیَ حَتَّی یَخْرُجَ الْإِمَامُ فَإِذَا خَرَجَ الْإِمَامُ طَوَوْا صُحُفَهُمْ وَ لَا یَهْبِطُونَ فِی شَیْ ءٍ مِنَ الْأَیَّامِ إِلَّا یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یَعْنِی الْمَلَائِکَةَ الْمُقَرَّبِینَ.
ص: 347
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ إِلَی قَوْلِهِ طَوَوْا صُحُفَهُمْ (1)
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم، از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که فرمود: وقتی روز جمعه می شود، فرشتگان مقرب نازل می شوند، همراهشان کاغذهایی از نقره و قلم هایی از طلا است. بر درهای مسجد بر روی کرسی هایی از نور می نشینند و مردم را بر اساس منازل شان می نویسند: اول و دوم، تا وقتی که امام خارج شود. هنگامی که امام خارج شد، صحیفه هایشان را می پیچند و در هیچ روزی از روزها نازل نمی شوند مگر روز جمعه، یعنی فرشتگان مقرب.
9543- 2- (2) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یُبَکِّرُ إِلَی الْمَسْجِدِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- حِینَ تَکُونُ الشَّمْسُ قِیدَ (3) رُمْحٍ فَإِذَا کَانَ شَهْرُ رَمَضَانَ یَکُونُ قَبْلَ ذَلِکَ وَ کَانَ یَقُولُ إِنَّ لِجُمَعِ شَهْرِ رَمَضَانَ- عَلَی جُمَعِ سَائِرِ الشُّهُورِ فَضْلًا کَفَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ عَلَی سَائِرِ الشُّهُورِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ (4)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
از جابر روایت شده که گفت: امام باقر (علیه السلام) به مسجد می رفتند در روز جمعه، هنگامی که خورشید به اندازه یک نیزه بالا آمده بود. پس اگر ماه رمضان بود، قبل از آن می رفتند و می فرمودند: «همانا روزهای جمعه ماه رمضان بر روزهای جمعه سایر ماه ها فضیلت دارد، مانند فضیلت ماه رمضان بر سایر ماه ها.»
9544- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَقُولُ إِنَّ لِجُمَعِ شَهْرِ رَمَضَانَ لَفَضْلًا عَلَی جُمَعِ سَائِرِ الشُّهُورِ کَفَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ عَلَی سَائِرِ الشُّهُورِ (6).
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7).
******
ترجمه:
از جابر روایت شده که گفت: امام باقر (علیه السلام) می فرمودند: «همانا روزهای جمعه ماه رمضان بر روزهای جمعه سایر ماه ها فضیلت دارد، مانند فضیلت ماه رمضان بر سایر ماه ها.»
ص: 348
(1) 28 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَسْلِیمِ الْإِمَامِ عَلَی النَّاسِ عِنْدَ صُعُودِ الْمِنْبَرِ وَ جُلُوسِهِ حَتَّی یَفْرُغَ الْمُؤَذِّنُ
9545- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُعَاذِ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَیْعٍ رَفَعَهُ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مِنَ السُّنَّةِ إِذَا صَعِدَ الْإِمَامُ الْمِنْبَرَ أَنْ یُسَلِّمَ إِذَا اسْتَقْبَلَ النَّاسَ.
******
ترجمه:
از علی (علیه السلام) روایت شده که فرمود: از سنت است که هنگامی که امام به منبر بالا می رود، به مردم سلام کند وقتی که رو به آن ها می کند.
9546- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا خَرَجَ إِلَی الْجُمُعَةِ قَعَدَ عَلَی الْمِنْبَرِ حَتَّی یَفْرُغَ الْمُؤَذِّنُونَ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم وقتی برای نماز جمعه خارج می شدند روی منبر می نشستند تا موذنها اذان را تمام کنند .
(4) 29 بَابُ اشْتِرَاطِ عَدَالَةِ إِمَامِ الْجُمُعَةِ وَ عَدَمِ فِسْقِهِ وَ أَنَّهُ یَجُوزُ لِمَنْ یُصَلِّی الْجُمُعَةَ خَلْفَ مَنْ لَا یُقْتَدَی بِهِ أَنْ یُقَدِّمَ ظُهْرَهُ عَلَی الْجُمُعَةِ وَ أَنْ یُؤَخِّرَهَا وَ أَنْ یَنْوِیَهَا ظُهْراً وَ یُکَمِّلَهَا بَعْدَ تَسْلِیمِ الْإِمَامِ أَرْبَعاً وَ کَذَا الْمَسْبُوقُ بِرَکْعَتَیْنِ مِنَ الظُّهْرِ
9547- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ حُمْرَانَ عَنْ (6) أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: فِی کِتَابِ عَلِیٍّ ع إِذَا صَلَّوُا الْجُمُعَةَ فِی وَقْتٍ
ص: 349
فَصَلُّوا مَعَهُمْ وَ لَا تَقُومَنَّ مِنْ مَقْعَدِکَ حَتَّی تُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ أُخْرَیَیْنِ قُلْتُ فَأَکُونُ قَدْ صَلَّیْتُ أَرْبَعاً لِنَفْسِی لَمْ أَقْتَدِ بِهِ فَقَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
صادق (ع) نقل کرده است که حضرت فرمود:
وقتى اهل سنت نماز جمعه خواندند، شما هم با آنها نماز بخوانید ولى بعد از رکعت دوّم بنشینید تا آنها تمام کنند، و شما دو رکعت دیگر بخوانید تا چهار رکعت شود؛ یعنى نمازظهر شود. حمران بن اعین که فقیه بود، گفت: من حقیقتاً به آنها اقتدا نکردم .
9548- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُدْرِکُ الْإِمَامَ وَ هُوَ یُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ وَ قَدْ صَلَّی الْإِمَامُ رَکْعَتَیْنِ قَالَ یَفْتَتِحُ الصَّلَاةَ وَ یَدْخُلُ مَعَهُ وَ یَقْرَأُ خَلْفَهُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ- وَ مَا أَدْرَکَ مِنْ سُورَةِ الْجُمُعَةِ- وَ یَرْکَعُ مَعَ الْإِمَامِ وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ- وَ مَا أَدْرَکَ مِنْ سُورَةِ الْمُنَافِقِینَ- وَ یَرْکَعُ مَعَ الْإِمَامِ فَإِذَا قَعَدَ الْإِمَامُ لِلتَّشَهُّدِ فَلَا یَتَشَهَّدْ وَ لَکِنْ یُسَبِّحُ فَإِذَا سَلَّمَ الْإِمَامُ رَکَعَ رَکْعَتَیْنِ یُسَبِّحُ فِیهِمَا وَ یَتَشَهَّدُ وَ یُسَلِّمُ.
أَقُولُ: لَعَلَّ الْمُرَادَ أَنَّهُ لَا یَتَشَهَّدُ التَّشَهُّدَ الْمُشْتَمِلَ عَلَی التَّسْلِیمِ فَإِنَّهُ یُطْلَقُ عَلَیْهِ کَمَا مَرَّ (2).
******
ترجمه:
از عمار بن موسی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که گفت: از ایشان درباره مردی پرسیدم که امام را در حالی که چهار رکعت نماز می خواند درک می کند و امام دو رکعت خوانده است.(دررکعت سوم به جماعت رسیده ) فرمود: نماز را آغاز کند و با او وارد شود و دو رکعت پشت سر او بخواند. در رکعت اول سوره حمد و هر مقدار از سوره جمعه که درک کرد را بخواند و با امام رکوع کند. و در رکعت دوم حمد و هر مقدار از سوره منافقین که درک کرد را بخواند و با امام رکوع کند. هنگامی که امام برای تشهد می نشیند، تشهد نگوید(سلام نگوید) بلکه تسبیح بگوید. پس از سلام امام، دو رکعت دیگر بخواند و در آن ها تسبیح بگوید و تشهد بگوید و سلام دهد.
9549- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع کَیْفَ تَصْنَعُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- قَالَ کَیْفَ تَصْنَعُ أَنْتَ قُلْتُ أُصَلِّی فِی مَنْزِلِی ثُمَّ أَخْرُجُ فَأُصَلِّی مَعَهُمْ قَالَ کَذَلِکَ أَصْنَعُ أَنَا.
******
ترجمه:
أَبِی بَکْرٍ حَضْرَمِیِّ می گوید خدمت حضرت باقر * عرض کردم : شما درروز جمعه چه می کنید ؟ فرمودند : تو چه می کنی ؟ عرض کردم نمازم را در خانه می خوانم وسپسبا آنها نماز (جمعه) می خوانم . حضرت فرمودند : منهم همین کار را انجام می دهم .
9550- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع إِنَّ أُنَاساً رَوَوْا
ص: 350
عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- أَنَّهُ صَلَّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ بَعْدَ الْجُمُعَةِ لَمْ یَفْصِلْ بَیْنَهُنَّ بِتَسْلِیمٍ فَقَالَ یَا زُرَارَةُ- إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع صَلَّی خَلْفَ فَاسِقٍ فَلَمَّا سَلَّمَ وَ انْصَرَفَ قَامَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع- فَصَلَّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ لَمْ یَفْصِلْ بَیْنَهُنَّ بِتَسْلِیمٍ فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ إِلَی جَنْبِهِ یَا أَبَا الْحَسَنِ- صَلَّیْتَ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ لَمْ تَفْصِلْ بَیْنَهُنَّ فَقَالَ إِنَّهَا أَرْبَعُ رَکَعَاتٍ مُشَبِّهَاتٍ فَسَکَتَ فَوَ اللَّهِ مَا عَقَلَ مَا قَالَ لَهُ.
رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از زرارة روایت شده که گفت: به امام باقر (علیه السلام) گفتم: برخی افراد از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت کرده اند که ایشان چهار رکعت نماز بعد از جمعه خواندند بدون اینکه بین آن ها با سلام جدایی بیندازند. پس امام فرمودند: ای زرارة، امیرالمؤمنین (علیه السلام) پشت سر فاسقی نماز خواندند، پس وقتی (فاسق) سلام داد و از نماز منصرف شد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) برخاست و چهار رکعت نماز خواند بدون اینکه بین آن ها با سلام جدایی بیندازد. مردی که در کنار او بود گفت: ای اباالحسن، چهار رکعت نماز خواندی بدون اینکه بین آن ها جدایی بیندازی؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: این ها چهار رکعت شبیه به هم بودند. پس (آن مرد) سکوت کرد و به خدا قسم نفهمید امیرالمؤمنین چه گفت.
9551- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّا نُصَلِّی مَعَ هَؤُلَاءِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ هُمْ یُصَلُّونَ فِی الْوَقْتِ فَکَیْفَ نَصْنَعُ فَقَالَ صَلُّوا مَعَهُمْ فَخَرَجَ حُمْرَانُ إِلَی زُرَارَةَ فَقَالَ لَهُ قَدْ أَمَرَنَا أَنْ نُصَلِّیَ مَعَهُمْ بِصَلَاتِهِمْ فَقَالَ زُرَارَةُ مَا یَکُونُ هَذَا إِلَّا بِتَأْوِیلٍ فَقَالَ لَهُ حُمْرَانُ قُمْ حَتَّی نَسْمَعَ مِنْهُ قَالَ فَدَخَلْنَا عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ زُرَارَةُ- (إِنَّ حُمْرَانَ أَخْبَرَنَا عَنْکَ) (3) أَنَّکَ أَمَرْتَنَا أَنْ نُصَلِّیَ مَعَهُمْ فَأَنْکَرْتُ ذَلِکَ فَقَالَ لَنَا کَانَ (عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ) (4) صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمَا یُصَلِّی مَعَهُمُ الرَّکْعَتَیْنِ فَإِذَا فَرَغُوا قَامَ فَأَضَافَ إِلَیْهَا رَکْعَتَیْنِ.
******
ترجمه:
حمران بن عیان روایت کرد: به امام باقر (علیه السلام) گفتم: ای فدای تو، ما روز جمعه با این افراد نماز می خوانیم و آنها به موقع نماز می خوانند، پس چگونه باید کرد؟ امام باقر (علیه السلام) فرمود: با آنها نماز بخوانید. حمران به سوی زراره رفت و به او گفت: حضرت ما را به نماز با آنها دعوت کرده است. زراره گفت: این نمی تواند جز به تأویل باشد. حمران به او گفت: بیا برای شنیدن از ایشان بلند شویم. بعد وارد شدیم و به حضرت گفت: زراره (حمران از شما خبر داده است) که شما ما را به نماز با آنها دعوت کرده ای و من این را انکار کردم.ایشان به ما گفتند: (علی بن الحسین) (علیهما السلام) دو رکعت نماز با آنها می خواند و هنگامی که آنها فراغت یافتند، او برخواست و دو رکعت دیگر به آن اضافه کرد.
ص: 351
(1) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَا بَیْنَ فَرَاغِ الْخَطِیبِ وَ اسْتِوَاءِ الصُّفُوفِ وَ فِی آخِرِ سَاعَةٍ مِنْهُ
9552- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السَّاعَةُ الَّتِی یُسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعَاءُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- مَا بَیْنَ فَرَاغِ الْإِمَامِ مِنَ الْخُطْبَةِ إِلَی أَنْ یَسْتَوِیَ النَّاسُ فِی الصُّفُوفِ وَ سَاعَةٌ أُخْرَی مِنْ آخِرِ النَّهَارِ إِلَی غُرُوبِ الشَّمْسِ.
(3).
******
ترجمه:
از عبدالله بن سنان از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است: ساعتی که در آن دعا مستجاب می شود در روز جمعه، میان پایان یافتن خطبه امام تا زمانی که مردم در صفوف قرار گیرند، و ساعت دیگری از آخر روز تا غروب خورشید است.
9553- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع السَّاعَةُ الَّتِی فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- الَّتِی لَا یَدْعُو فِیهَا مُؤْمِنٌ إِلَّا اسْتُجِیبَ لَهُ قَالَ نَعَمْ إِذَا خَرَجَ الْإِمَامُ قُلْتُ إِنَّ الْإِمَامَ یُعَجِّلُ وَ یُؤَخِّرُ قَالَ إِذَا زَاغَتِ الشَّمْسُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
از معاویه بن عمار روایت شده است: به امام صادق (علیه السلام) گفتم: ساعت (زمان) در روز جمعه که در آن هیچ مؤمنی دعا نمی کند مگر اینکه مستجاب می شود، چه زمانی است؟ فرمود: بله، وقتی امام خارج می شود. گفتم: امام گاهی تعجیل می کند و گاهی تأخیر. فرمود: وقتی که خورشید به نیمروز می رسد.
ص: 352
(1) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَعْجِیلِ مَا یُخَافُ فَوْتُهُ مِنْ آدَابِ الْجُمُعَةِ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ التَّهَیُّؤِ لِلْعِبَادَةِ وَ کَرَاهَةِ شُرْبِ دَوَاءٍ یَوْمَ الْخَمِیسِ لِئَلَّا یَضْعُفَ عَنْ حُضُورِ الْجُمُعَةِ
9554- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَّهِ (3) قَالَ اعْمَلُوا وَ عَجِّلُوا فَإِنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَی الْمُسْلِمِینَ فِیهِ وَ ثَوَابُ أَعْمَالِ الْمُسْلِمِینَ فِیهِ عَلَی قَدْرِ مَا ضُیِّقَ عَلَیْهِمْ وَ الْحَسَنَةُ وَ السَّیِّئَةُ تُضَاعَفُ فِیهِ قَالَ وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع- وَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغَنِی أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِیِّ ص- کَانُوا یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَةِ یَوْمَ الْخَمِیسِ- لِأَنَّهُ یَوْمٌ مُضَیَّقٌ عَلَی الْمُسْلِمِینَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از جابر بن یزید از امام باقر (ع) روایت شده است که گفتم به او: درباره قول خدای عزّ و جلّ "فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ" (جمعه 62:9). فرمود: عمل کنید و عجله کنید زیرا آن روزی است که بر مسلمانان تنگ است و ثواب اعمال مسلمانان در آن روز به اندازه ای است که بر آنان تنگ گرفته شده و حسنات و سیئات در آن روز مضاعف می شوند. و امام باقر (ع) فرمود: به خدا قسم به من رسیده که اصحاب پیامبر (ص) برای جمعه از روز پنجشنبه آماده می شدند زیرا آن روزی است که بر مسلمانان تنگ است.
9555- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَشْرَبْ أَحَدُکُمُ الدَّوَاءَ یَوْمَ الْخَمِیسِ- فَقِیلَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَ لِمَ ذَلِکَ قَالَ لِئَلَّا یَضْعُفَ عَنْ إِتْیَانِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین گفت: امیرالمؤمنین (ع) فرمود: هیچ کدام از شما روز پنج شنبه دارو ننوشد. گفته شد: ای امیرالمؤمنین، چرا این گونه است؟ فرمود: تا از آمدن به نماز جمعه ضعیف نشود.
(1) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ غَسْلِ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ
9557- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ (عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا) (3) عَنْ (أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی) (4) عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ (5) فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ وَ الْجُنُونِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (6)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : شستن سر با گل خطمی در روز جمعه باعث درامان بودن انسان جزام ودیوانگی است .
9558- 2- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ مُوسَی بْنِ سَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ وَ قَلَّمَ مِنْ أَظْفَارِهِ وَ غَسَلَ رَأْسَهُ بِالْخِطْمِیِّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- کَانَ کَمَنْ أَعْتَقَ نَسَمَةً.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی مِثْلَهُ (9).
******
ترجمه:
از عبد الله بن سنان از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: هر کس روز جمعه از سبیل خود کوتاه کند و ناخن هایش را بگیرد و سرش را با خطمی بشوید، مانند کسی است که بنده ای را آزاد کرده است.
9559- 3- (10) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ
ص: 354
مُحَمَّدِ بْنِ طَلْحَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ قَصُّ الشَّارِبِ وَ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ کُلَّ جُمُعَةٍ- یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.
وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ الْخَالِقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ طَلْحَةَ نَحْوَهُ (1) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی آدَابِ الْحَمَّامِ (2).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کوتاه کردن سبیل وناخن وشستن سر با گل خطمی فقر را ازبین برده ورزق انسان را زیاد می کند .
(3) 33 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ أَوْ حَکِّهَا مَعَ عَدَمِ الْحَاجَةِ وَ الْأَخْذِ مِنَ الشَّارِبِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ
9560- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یُؤْمِنُ مِنَ الْجُذَامِ وَ الْجُنُونِ وَ الْبَرَصِ وَ الْعَمَی فَإِنْ لَمْ تَحْتَجْ فَحُکَّهَا حَکّاً.
******
ترجمه:
از هشام بن سالم از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: کوتاه کردن ناخن ها در روز جمعه از جذام، جنون، برص و نابینایی جلوگیری می کند. و اگر نیاز نداشتی که کوتاه کنی، آن ها را خارش بده.
9561- 2- (5) قَالَ وَ فِی خَبَرٍ آخَرَ فَإِنْ لَمْ تَحْتَجْ فَأَمِرَّ عَلَیْهَا السِّکِّینَ أَوِ الْمِقْرَاضَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
درروایت دیگری آمده اگرنیازی به کوتاه کردن نیست پس چاقو یا قیچی را روی آن بکش .
9562- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ أَنَّهُ قَالَ لِلصَّادِقِ ع یُقَالُ مَا اسْتُنْزِلَ الرِّزْقُ بِشَیْ ءٍ مِثْلِ التَّعْقِیبِ فِیمَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی
ص: 355
طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَالَ أَجَلْ وَ لَکِنْ أُخْبِرُکَ بِخَیْرٍ مِنْ ذَلِکَ أَخْذِ الشَّارِبِ وَ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عِیسَی الْفَرَّاءِ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ نَحْوَهُ (1).
******
ترجمه:
از عبدالله بن ابی یعفور که به امام صادق (ع) گفت: گفته می شود هیچ چیزی مثل تعقیب (ذکر و دعا) بین طلوع فجر تا طلوع خورشید، روزی را نازل نمی کند. امام (ع) فرمود: بله، ولی به تو چیزی بهتر از آن را می گویم: کوتاه کردن سبیل و ناخن ها در روز جمعه.
9563- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ أَنَّهُ قَالَ لِلصَّادِقِ ع مَا ثَوَابُ مَنْ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ وَ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- قَالَ لَا یَزَالُ مُطَهَّراً إِلَی الْجُمُعَةِ الْأُخْرَی.
******
ترجمه:
حُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ می گوید به حضرت صادق * عرض کردم پاداش کسیکه درهر جمه ناخن وسبیل خود را کوتاه کندچیست ؟ فرمودند : تا جمعه بعدی پاک خواهد بود .
9564- 5- (3) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع أَخْذُ الشَّارِبِ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ- أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کوتاه کردن سبیل درهرجمعه باعث در امان بودن ازجزام است .
9565- 6- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لَمْ تَشْعَثْ (5) أَنَامِلُهُ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم فرمود:هر كس روز جمعه ناخنهاى خود را بگيرد،انگشتهاى او ضعيف و ناتوان نمى گردد.
9566- 7- (6) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَخْرَجَ اللَّهُ مِنْ أَنَامِلِهِ الدَّاءَ وَ أَدْخَلَ فِیهِ الدَّوَاءَ.
******
ترجمه:
رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :کسی که در روز جمعه ناخن های خود را بگیرد، خداوند درد را از انگشتان او خارج می کند و دواء را در آن وارد می کند.
9567- 8- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَالِحِ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 356
عَلِّمْنِی دُعَاءً أَسْتَنْزِلُ بِهِ الرِّزْقَ فَقَالَ لِی خُذْ مِنْ شَارِبِکَ وَ أَظْفَارِکَ وَ لْیَکُنْ ذَلِکَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ مِثْلَهُ (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الرَّازِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ وَ ذَکَرَ الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
أَبِی کَهْمَسٍ می گوید خدمت حضرت صادق*عرض کردم دعائ یادم بدهید تا رزقم را پایین آورم . فرمودند : سبیل وناخنت را در روز جمعه کوتاه کن .
9568- 9- (2) ثُمَّ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ لَا یُصِیبُهُ جُنُونٌ وَ لَا جُذَامٌ وَ لَا بَرَصٌ.
******
ترجمه:
سپس (درخصال )گفته : روایت شده آن شخص ازجنون وجزام و لک وپیسی در امان خواهد ماند .
9569- 10- (3) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاتَانَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ- أَمَانٌ مِنَ الْجُذَامِ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کوتاه کردن ناخن و سبیل درهرجمعه باعث در امان بودن ازجزام است .
9570- 11- (7) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ هِلَالٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع خُذْ مِنْ شَارِبِکَ وَ أَظْفَارِکَ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- فَإِنْ لَمْ یَکُنْ
ص: 357
فِیهَا شَیْ ءٌ فَحُکَّهَا لَا یُصِیبُکَ جُنُونٌ وَ لَا جُذَامٌ وَ لَا بَرَصٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ سُلَیْمَانَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
عبدالله بن هلال گفت: امام صادق (ع) به من فرمود: هر جمعه از شارب و ناخن هایت بگیر، اگر کوتاه بودند ونیازی به کوتاه کردن نبود انها را خارش بده (بخاران )، که نه جنون و نه جذام و نه برص به تو دست نمی دهد.
9571- 12- (2) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- أَمَانٌ مِنَ الْبَرَصِ وَ الْجُنُونِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کوتاه کردن ناخن وسبیل درهر جمعه باعث درامان بودن ازجزام ودیوانگی است .
9572- 13- (3) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیٍّ الْحَنَّاطِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَا ثَوَابُ مَنْ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ وَ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- قَالَ لَا یَزَالُ مُطَهَّراً إِلَی الْجُمُعَةِ الْأُخْرَی.
******
ترجمه:
ابو بصیر می گوید به حضرت صادق * عرض کردم پاداش کسیکه درهر جمه ناخن وسبیل خود را کوتاه کندچیست ؟ فرمودند : تا جمعه بعدی پاک خواهد بود .
9573- 14- (4) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْفُرَاتِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَطَرٍ عَنِ السَّکَنِ الْخَرَّازِ (5) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ (6) حَقٌّ عَلَی کُلِّ مُحْتَلِمٍ (7) فِی کُلِّ جُمُعَةٍ أَخْذُ شَارِبِهِ وَ أَظْفَارِهِ وَ مَسُّ شَیْ ءٍ مِنَ الطِّیبِ الْحَدِیثَ.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ وَ مَسُّ شَیْ ءٍ مِنَ
ص: 358
الطِّیبِ (1)
******
ترجمه:
سکن خرّاز گوید :شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود : برای خدا بر گردن هر شخص محتلم (یعنی کسی که به سن تکلیف رسیده است)، در هر جمعه حقي هست و (آن) گرفتن شارب و ناخن هایش و مالیدن چیزی از بوی خوش است
9574- 15- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ طَلْحَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ وَ قَصُّ الشَّارِبِ وَ غَسْلُ الرَّأْسِ بِالْخِطْمِیِّ کُلَّ جُمُعَةٍ- یَنْفِی الْفَقْرَ وَ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : گرفتن ناخن ها و گرفتن شارب و شستن سر با خطمی درهر جمعه ، فقر را دور می کند و رزق را زیاد می کند!
9575- 16- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِی کَهْمَسٍ قَالَ: قَالَ رَجُلٌ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ- عَلِّمْنِی شَیْئاً فِی الرِّزْقِ فَقَالَ الْزَمْ مُصَلَّاکَ إِذَا صَلَّیْتَ الْفَجْرَ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهُ أَنْجَعُ فِی طَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِی الْأَرْضِ فَأَخْبَرْتُ بِذَلِکَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ أَ لَا أُعَلِّمُکَ فِی الرِّزْقِ مَا هُوَ أَنْفَعُ مِنْ ذَلِکَ قَالَ قُلْتُ بَلَی قَالَ خُذْ مِنْ شَارِبِکَ وَ أَظْفَارِکَ کُلَّ جُمُعَةٍ.
******
ترجمه:
ابو کهمس به عبد الله بن حسن گفت: به من چیزی در باره رزق یاد بده [كه انجام آن، موجب افزایش روزی ام شود]. او گفت: هر گاه نماز صبح را به جا آوردی، تا طلوع فجر از مصلّای خود جدا مشو! این کار، جهت طلب روزی، از پرسه زدن و راه رفتن روی زمین، سودمندتر است.
ابو کهمس می افزاید:
من این شنیده را به امام صادق7 گزارش کردم، حضرت فرمود: آیا در این زمینه، چیزی به تو آموزش ندهم که سودمندتر است؟ عرض کردم: بله، فرمود: هر جمعه، از شارب و ناخن هایت بگیر [و آنها را کوتاه کن].
9576- 17- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: أَتَیْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ الْحَسَنِ فَقُلْتُ عَلِّمْنِی دُعَاءً فِی طَلَبِ (5) الرِّزْقِ فَقَالَ قُلِ اللَّهُمَّ تَوَلَّ أَمْرِی وَ لَا تُوَلِّ أَمْرِی غَیْرَکَ فَعَرَضْتُهُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی مَا هُوَ أَنْفَعُ مِنْ هَذَا فِی طَلَبِ (6) الرِّزْقِ تَقُصُّ أَظَافِیرَکَ وَ شَارِبَکَ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ وَ لَوْ بِحَکِّهَا.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (8).
******
ترجمه:
ازعلی بن عقبه ازپدرش نقل است كه گفت:برعبداهلل بن الحسن واردشدم پس گفتم به من دعائی در)ازدياد(روزی يادبده. گفت اين دعارابحوان:»خدايا مسئله
)زندگی(مرابدست خودبگيروبدست ديگری مسپار «من اينرابه امام صادق عرضه كردم فرمودآيا توراراهنمائی نکنم به چيزی كه در)ازدياد(روزی پرمنفعت ترباشد؟
ناخنها وشارب )قسمت پائين سبيل(خودت رادر هر جمعه كوتاه كن ولوبه سائيدن آنها باش
ص: 359
(1) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ قَصِّ الْأَظْفَارِ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ تَرْکِ وَاحِدٍ لِیَوْمِ الْجُمُعَةِ فَإِنْ فَاتَهُ ذَلِکَ فَیَوْمَ السَّبْتِ
9577- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ خَلَفٍ قَالَ: رَآنِی أَبُو الْحَسَنِ ع بِخُرَاسَانَ- وَ أَنَا أَشْتَکِی عَیْنِی فَقَالَ أَ لَا أَدُلُّکَ عَلَی شَیْ ءٍ إِنْ فَعَلْتَهُ لَمْ تَشْتَکِ عَیْنَکَ فَقُلْتُ بَلَی قَالَ خُذْ مِنْ أَظْفَارِکَ فِی کُلِّ خَمِیسٍ- قَالَ فَفَعَلْتُ فَمَا اشْتَکَیْتُ عَیْنِی إِلَی یَوْمَ أَخْبَرْتُکَ.
******
ترجمه:
خلف گفت: امام ابوالحسن علیه السلام مرا در خراسان دید و من از چشم درد شکایت داشتم. فرمود: آیا تو را به چیزی راهنمایی نکنم که اگر انجام دهی، از چشم درد شکایت نخواهد کرد؟ گفتم: بله. فرمود: هر پنج شنبه از ناخن هایت بگیر. خلف گفت: این کار را انجام دادم و تا روزی که به تو خبر می دهم، چشمانم شکایتی نداشت.
9578- 2- (3) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ النَّوْفَلِیِّ عَنْ أَبِیهِ وَ عَمِّهِ جَمِیعاً عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ أَدْمَنَ أَخْذَ أَظْفَارِهِ (4) کُلَّ خَمِیسٍ لَمْ تَرْمَدْ عَیْنُهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هرکس هر پنج شنبه ناخنهای خود را کوتاه کند دچار چشم درد نخواهد شد
9579- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع مَنْ أَخَذَ مِنْ أَظْفَارِهِ کُلَّ خَمِیسٍ لَمْ یَرْمَدْ وَلَدُهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هرکس هر پنج شنبه ناخنهای خود را کوتاه کند فرزندش دچار چشم درد نخواهد شد
9580- 4- (6) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع مَنْ قَصَّ أَظْفَارَهُ یَوْمَ الْخَمِیسِ وَ تَرَکَ وَاحِداً لِیَوْمِ الْجُمُعَةِ- نَفَی اللَّهُ عَنْهُ الْفَقْرَ.
******
ترجمه:
و امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که روز پنج شنبه ناخن هایش را بگیرد و یکی را برای روز جمعه بگذارد، خداوند فقر را از او دور می کند.
9581- 5- (7) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ یَوْمَ السَّبْتِ وَ یَوْمَ الْخَمِیسِ- وَ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ عُوفِیَ مِنْ وَجَعِ الضِّرْسِ وَ وَجَعِ الْعَیْنِ.
ص: 360
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الرَّازِیِّ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
و رسول اللَّه صلَّی الله علیه و آله فرمود: "هر کس روزهای شنبه و پنج شنبه ناخن هایش را ببرد و شاربش کوتاه کند ، از درد دندان و درد چشم رهایی یافته است."
9582- 6- (3) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ مَاجِیلَوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ زَکَرِیَّا عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَحْیَی قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَصَّ أَظَافِیرَهُ یَوْمَ الْخَمِیسِ- وَ تَرَکَ وَاحِدَةً لِیَوْمِ الْجُمُعَةِ نَفَی اللَّهُ عَنْهُ الْفَقْرَ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
و امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که روز پنج شنبه ناخن هایش را بگیرد و یکی را برای روز جمعه بگذارد، خداوند فقر را از او دور می کند.
9583- 7- (5) الْحُسَیْنُ بْنُ بِسْطَامَ فِی طِبِّ الْأَئِمَّةِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْحَسَنِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ أَخَذَ مِنْ أَظْفَارِهِ کُلَّ خَمِیسٍ لَمْ تَرْمَدْ عَیْنَاهُ وَ مَنْ أَخَذَهَا کُلَّ جُمُعَةٍ خَرَجَ مِنْ تَحْتِ کُلِّ ظُفُرٍ دَاءٌ قَالَ وَ الْکُحْلُ یَزِیدُ فِی ضَوْءِ الْبَصَرِ وَ یُنْبِتُ الْأَشْفَارَ.
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمودند: "هر کس هر هفته در روز پنج شنبه ناخن های خود را ببرد، چشمانش درد نخواهد گرفت ، و هر کس هر جمعه آنها را کوتاه کند،از زیر هر ناخنی بیماری بیرون می رود. و استفاده از سرمه نور بینایی را افزایش می دهد و مژه ها را رشد می دهد.
9584- 8- (6) وَ عَنْهُ أَنَّهُ کَانَ یُقَلِّمُ أَظْفَارَهُ فِی کُلِّ خَمِیسٍ- یَبْدَأُ بِالْخِنْصِرِ الْأَیْمَنِ ثُمَّ یَبْدَأُ بِالْأَیْسَرِ وَ قَالَ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ کَانَ کَمَنْ أَخَذَ أَمَاناً مِنَ الرَّمَدِ.
******
ترجمه:
و از او روایت شده که او هر هفته در روز پنج شنبه ناخن های خود را کتاه می کرد، با شروع از انگشت کوچک دست راست و سپس دست چپ، و فرمود: "هر کس این کار را بکند، مانند کسی است که امانی از رمد گرفته است."
ص: 361
(1) 35 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ عِنْدَ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ وَ الْأَخْذِ مِنَ الشَّارِبِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ
9585- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُصَیْنِ عَنْ عُمَرَ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنْ أَخَذَ مِنْ شَارِبِهِ وَ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- ثُمَّ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ عَلَی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ شَعْرَةٍ وَ کُلِّ قُلَامَةٍ عِتْقَ رَقَبَةٍ وَ لَمْ یَمْرَضْ مَرَضاً یُصِیبُهُ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْتِ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (3).
******
ترجمه:
محمد بن علاء گوید :شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود :کسی که در روز جمعه شارب خود را بگیرد و ناخنش را کوتاه نماید و بگوید :
بِسْمِ اللَّهِ عَلَى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
خداوند به ازای هر ریزه مو و هر ریزه ناخن، یک بنده آزاد کردن برایش می نویسد و هیچ مرضی که به او برسد نمی گیرد مگر بیماری مرگ (یعنی آن بیماری که شخص با آن عمرش تمام می شود و با آن از دنیا می رود)
9586- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی حَفْصٍ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ أَبِی الْخَصِیبِ الرَّبِیعِ بْنِ بَکْرٍ الْأَزْدِیِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع نَحْوَهُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِ (6)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ نَحْوَهُ (7).
******
ترجمه:
عَبْدِ الرَّحِیمِ الْقَصِیرِهم مثل آنرا ازحضرت باقر * نقل کرده است .
9587- 3- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ وَ فِی الْخِصَالِ
ص: 362
عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (عَنْ عُتْبَةَ) (1) عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْمَدِینِیِّ (2) عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقْلِیمُ الْأَظْفَارِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یُؤْمِنُ مِنَ الْجُذَامِ وَ الْبَرَصِ وَ الْعَمَی وَ إِنْ لَمْ تَحْتَجْ فَحُکَّهَا حَکّاً قَالَ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَلَّمَ أَظْفَارَهُ وَ قَصَّ شَارِبَهُ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- ثُمَّ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَی سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- أُعْطِیَ بِکُلِّ قُلَامَةٍ وَ جُزَازَةٍ عِتْقَ رَقَبَةٍ مِنْ وُلْدِ إِسْمَاعِیلَ.
******
ترجمه:
ترجمه :امام صادق علیه السلام فرمود : گرفتن ناخن در روز جمعه از جذام و پیسی و کوری امان می کند و اگر نیاز به چیدن نداشت، مقداری آن را بساب و امام صادق علیه السلام فرمود :کسی که شارب خود را بگیرد و ناخن خود را کوتاه کند و بگوید :
بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ عَلَى سُنَّةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
به ازای هر ریزه مو و هر ریزه ناخن، (ثواب) آزاد کردن یک برده از فرزندان اسماعیل به او عطا می شود.
(3) 36 بَابُ کَرَاهَةِ الْحِجَامَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْجُمُعَةِ
9588- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ شُعَیْبِ بْنِ وَاقِدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ زَیْدٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ آبَائِهِ فِی حَدِیثِ الْمَنَاهِی قَالَ: نَهَی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ تَقْلِیمِ الْأَظْفَارِ بِالْأَسْنَانِ وَ نَهَی عَنِ الْحِجَامَةِ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْجُمُعَةِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی فِی التِّجَارَةِ مَا یَدُلُّ عَلَی الْجَوَازِ (5) بَلِ الرُّجْحَانِ فِی بَعْضِ الصُّوَرِ (6).
******
ترجمه:
رسول خدا (ص) از کوتاه کردن ناخن ها با دندان ها نهی کرد و از حجامت کردن در روز چهارشنبه و جمعه نهی فرمود.
ص: 363
(1) 37 بَابُ تَأَکُّدِ اسْتِحْبَابِ الطِّیبِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ فِی کُلِّ یَوْمٍ أَوْ یَوْمَیْنِ وَ کَرَاهَةِ تَرْکِهِ
9589- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: لَا یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَدَعَ الطِّیبَ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَیْهِ فَیَوْمٌ وَ یَوْمٌ لَا فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ فَفِی کُلِّ جُمُعَةٍ وَ لَا یَدَعْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (3) وَ
رَوَاهُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ عَنِ الرِّضَا ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ لَا یَدَعْ ذَلِکَ (4).
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
حضرت کاظم * : نباید مرد از عطر زدن در هر روز خودداری کند، پس اگر نتوانست [هر روز] عطر بزند، یک روز [عطر بزند] و یک روز [نزند]. پس اگر نتوانست [به این شکل عطر بزند]، در هر جمعه عطر بزند و [هیچگاه] ترک نکند.
9590- 2- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْفُرَاتِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَطَرٍ عَنِ السَّکَنِ الْخَرَّازِ (7) قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ حَقٌّ عَلَی کُلِّ مُحْتَلِمٍ فِی کُلِّ جمعة- أَخْذُ شَارِبِهِ وَ أَظْفَارِهِ وَ مَسُّ شَیْ ءٍ مِنَ الطِّیبِ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کَانَ
ص: 364
یَوْمُ الْجُمُعَةِ- وَ لَمْ یَکُنْ عِنْدَهُ طِیبٌ دَعَا بِبَعْضِ خُمُرِ نِسَائِهِ فَبَلَّهَا فِی الْمَاءِ ثُمَّ وَضَعَهَا عَلَی وَجْهِهِ.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ مِثْلَهُ إِلَی قَوْلِهِ وَ مَسُّ شَیْ ءٍ مِنَ الطِّیبِ (1)
******
ترجمه:
گفت: شنیدم که امام صادق (ع) می فرمود: بر هر بالغی در هر جمعه لازم است که از سبیل و ناخن های خود بگیرد و چیزی از عطر بزند. و پیامبر خدا (ص) وقتی که روز جمعه می شد و عطری نداشت، بعضی از روسری های زنانش را می خواست و آن ها را در آب خیس می کرد و سپس بر روی صورتش می گذاشت.
9591- 3- (2) وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ عُثْمَانُ بْنُ مَظْعُونٍ لِرَسُولِ اللَّهِ ص- قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أَدَعَ الطِّیبَ وَ أَشْیَاءَ ذَکَرَهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَدَعِ الطِّیبَ فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ تَسْتَنْشِقُ رِیحَ الطِّیبِ مِنَ الْمُؤْمِنِ فَلَا تَدَعِ الطِّیبَ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمود: عثمان بن مظعون به پیامبر خدا (ص) گفت: قصد دارم که عطر و چیزهای دیگری که ذکر کرد را ترک کنم. پیامبر خدا (ص) فرمود: عطر را ترک نکن، زیرا فرشتگان بوی عطر را از مؤمن استشمام می کنند. پس عطر را در هر جمعه ترک نکن.
9592- 4- (3) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَاسِرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ لِی حَبِیبِی جَبْرَئِیلُ ع- تَطَیَّبْ یَوْماً وَ یَوْماً لَا وَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لَا بُدَّ مِنْهُ وَ لَا مَتْرَکَ (4) لَهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : حبیبم جبرائیل به من گفت : یک روز درمیان ازبوی خوش استفاده کن ولی روز جمعه حتما استفاده کن و عذری برای ترک آن نیست .
9593- 5- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِیَتَطَیَّبْ أَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ لَوْ مِنْ قَارُورَةِ امْرَأَتِهِ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: باید هر یک از شما روز جمعه معطر باشد، هرچند از شیشه عطر همسرش استفاده کند،
9594- 6- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص
ص: 365
إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ- وَ لَمْ یُصِبْ طِیباً دَعَا بِثَوْبٍ مَصْبُوغٍ بِزَعْفَرَانٍ فَرَشَّ عَلَیْهِ الْمَاءَ ثُمَّ مَسَحَ بِیَدِهِ ثُمَّ مَسَحَ بِهِ وَجْهَهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : رسولخدا چون روز جمعه فرا مي رسيد و عطري پي-دا نمي ك-رد ، لب--اسي را
كه با زعفران رنگ شده بود مي خواست و بر آن آب مي پاشيد ، آن گاه آن را به دست
و صورت خود ميكشيد
9595- 7- (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی وَ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْجَعْفَرِیِّ یَعْنِی سُلَیْمَانَ بْنَ جَعْفَرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع یَقُولُ قَلِّمُوا أَظْفَارَکُمْ یَوْمَ الثَّلَاثَاءِ- وَ اسْتَحِمُّوا یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- وَ أَصِیبُوا مِنَ الْحِجَامَةِ حَاجَتَکُمْ یَوْمَ الْخَمِیسِ- وَ تَطَیَّبُوا بِأَطْیَبِ طِیبِکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْفَقِیهِ مُرْسَلًا (2)
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی آدَابِ الْحَمَّامِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
سلیمان بن جعفر گفت: شنیدم که ابا الحسن الرضا (ع) می فرمود: ناخن های خود را در روز سه شنبه بگیرید، و در روز چهارشنبه حمام کنید، و حاجت خود را از حجامت در روز پنج شنبه برآورید، و در روز جمعه با خوشبوترین عطرتان، خود را معطر کنید.
(6) 38 بَابُ حُکْمِ النُّورَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ
9596- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قِیلَ لَهُ یَزْعُمُ بَعْضُ
ص: 366
النَّاسِ أَنَّ النُّورَةَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مَکْرُوهَةٌ فَقَالَ لَیْسَ حَیْثُ ذَهَبْتَ أَیُّ طَهُورٍ أَطْهَرُ مِنَ النُّورَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
خدمت حضرت صادق * عرض شدبعضی از مردم گمان می کنند نوره در روز جمعه مکروه است ایشان فرمودند : اینطور که تو فکر می کنی نیست چه چیزی پاکتر از نوره در روز جمعه
9597- 2- (1) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ (2) عَنْ حُذَیْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَطْلِی الْعَانَةَ وَ مَا تَحْتَ الْأَلْیَیْنِ (3) فِی کُلِّ جُمُعَةٍ.
******
ترجمه:
این حدیث از حضرت ابو عبدالله علیه السلام می فرمایند که رسول خدا صلی الله علیه و آله هر جمعه به داخل بینی و زیر بغل تطهیر می کردند.
9598- 3- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ ع قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَنْبَغِی لِلرَّجُلِ أَنْ یَتَوَقَّی النُّورَةَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- فَإِنَّهُ یَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ وَ تَجُوزُ النُّورَةُ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین روایت کرده است: امام صادق (ع) فرمود: امیرالمؤمنین (ع) فرمود: شایسته است که مرد از نوره (موبر) در روز چهارشنبه پرهیز کند، زیرا آن روز، روز نحس دائمی است و نوره (موبر) در سایر روزها جایز است.
9599- 4- (5) قَالَ وَ رُوِیَ (أَنَّ النُّورَةَ) (6) یَوْمَ الْجُمُعَةِ تُورِثُ الْبَرَصَ.
******
ترجمه:
درروایت دیگری آمدن نوره در روز جمعه موجب پیسی می شود .
9600- 5- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: مَنْ تَنَوَّرَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَأَصَابَهُ الْبَرَصُ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ.
******
ترجمه:
از امام ابوالحسن (ع) روایت شده است: هر کس در روز جمعه نوره (موبر) استفاده کند و دچار برص (پیسی) شود، نباید کسی را جز خودش ملامت کند.
9601- 6- (8) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ مَسْرُورٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَمِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبِی عَامِرٍ عَنْ أَبِی أَحْمَدَ مُحَمَّدِ بْنِ زِیَادٍ یَعْنِی ابْنَ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبَانِ بْنِ
ص: 367
تَغْلِبَ عَنْ عِکْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَمْسُ خِصَالٍ تُورِثُ الْبَرَصَ النُّورَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ- وَ التَّوَضِّی وَ الِاغْتِسَالُ بِالْمَاءِ الَّذِی تُسَخِّنُهُ الشَّمْسُ وَ الْأَکْلُ عَلَی الْجَنَابَةِ وَ غِشْیَانُ الْمَرْأَةِ فِی أَیَّامِ حَیْضِهَا وَ الْأَکْلُ عَلَی الشِّبَعِ.
أَقُولُ: یُمْکِنُ حَمْلُ الْأَحَادِیثِ الْأَخِیرَةِ عَلَی التَّقِیَّةِ لِأَنَّ الظَّاهِرَ أَنَّ الْمُرَادَ مِنَ النَّاسِ الْعَامَّةُ وَ حَدِیثِ ابْنِ عَبَّاسٍ عَلَی النَّسْخِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ.
******
ترجمه:
ابن عباس روایت کرده است: رسول خدا (ص) فرمود: پنج خصلت است که برص (پیسی) به وجود می آورند: استفاده از نوره (موبر) در روز جمعه و روز چهارشنبه، وضو گرفتن و غسل کردن با آبی که خورشید آن را گرم کرده است، غذا خوردن در حال جنابت، نزدیکی با زن در ایام حیض او، و غذا خوردن در حالی که سیر هستید.
می گویم: می توان احادیث اخیر را بر تقیه حمل کرد زیرا ظاهر آن این است که منظور از مردم، عامه (اهل سنت) است و حدیث ابن عباس بر نسخ (منسوخ شدن) دلالت دارد و خدا داناتر است.
(1) 39 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّنَفُّلِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِالصَّلَوَاتِ الْمُرَغَّبَةِ وَ ذِکْرِ جُمْلَةٍ مِنْهَا
9602- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَکَرِیَّا الْغَلَابِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَارَةَ (3) عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عُتْبَةَ بْنِ أَبِی الزُّبَیْرِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَبْلَ الصَّلَاةِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ عَشْرَ مَرَّاتٍ (وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ عَشْرَ مَرَّاتٍ) (4) وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ عَشْرَ مَرَّاتٍ.
******
ترجمه:
از علی (ع) روایت شده که رسول خدا (ص) فرمود: هر کس چهار رکعت نماز در روز جمعه قبل از نماز بخواند، در هر رکعت ده بار فاتحة الکتاب، (و ده بار قل أعوذ برب الفلق، و ده بار قل أعوذ برب الناس) و ده بار قل هو الله أحد، و ده بار قل یا أیها الکافرون، و ده بار آیة الکرسی را بخواند....
سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ مِائَةَ مَرَّةٍ وَ تُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص مِائَةَ مَرَّةٍ وَ قَالَ مَنْ صَلَّی هَذِهِ الصَّلَاةَ وَ قَالَ هَذَا الْقَوْلَ دَفَعَ اللَّهُ عَنْهُ شَرَّ أَهْلِ السَّمَاءِ وَ شَرَّ أَهْلِ الْأَرْضِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
و در روایت دیگری آمده است که: ده بار "انا انزلناه" و ده بار "شهد الله" (آل عمران 3: 18) بخواند. پس از اتمام نماز، صد بار استغفار کند و سپس بگوید:
«سبحان الله، والحمد لله، ولا إله إلا الله، والله اکبر، ولا حول ولا قوة إلا بالله العلی العظیم» صد بار و صد بار بر پیامبر (ص) صلوات بفرستد. و گفت: هر کس این نماز را بخواند و این ذکرها را بگوید، خداوند بدی اهل آسمان و بدی اهل زمین را از او دفع می کند....
9604- 3- (1) وَ عَنْ زَیْدِ بْنِ ثَابِتٍ قَالَ: أَتَی رَجُلٌ مِنَ الْأَعْرَابِ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ص- فَقَالَ (2) إِنَّا نَکُونُ فِی هَذِهِ الْبَادِیَةِ بَعِیداً مِنَ الْمَدِینَةِ- وَ لَا نَقْدِرُ أَنْ نَأْتِیَکَ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- فَدُلَّنِی عَلَی عَمَلٍ فِیهِ فَضْلُ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ إِذَا رَجَعْتُ (3) إِلَی أَهْلِی أَخْبَرْتُهُمْ بِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا کَانَ ارْتِفَاعُ النَّهَارِ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی أَوَّلِ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ اقْرَأْ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ سَبْعَ مَرَّاتٍ فَإِذَا سَلَّمْتَ فَاقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِیِّ سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ قُمْ فَصَلِّ ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ وَ تَسْلِیمَتَیْنِ (4) وَ اقْرَأْ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مِنْهَا الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاتِکَ فَقُلْ سُبْحَانَ رَبِّ الْعَرْشِ الْکَرِیمِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ سَبْعِینَ مَرَّةً فَوَ الَّذِی اصْطَفَانِی بِالنُّبُوَّةِ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ یُصَلِّی هَذِهِ الصَّلَاةَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ کَمَا أَقُولُ: إِلَّا وَ أَنَا ضَامِنٌ لَهُ الْجَنَّةَ- وَ لَا یَقُومُ مِنْ مَقَامِهِ حَتَّی یُغْفَرَ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لِأَبَوَیْهِ ذُنُوبُهُمَا الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
زید بن ثابت روایت می کند: یکی از اعراب ها به رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و گفت: ما در این بیابان دور از مدینه هستیم و نمی توانیم هر جمعه به شما بیاییم، پس مرا به عملی که فضیلت نماز جمعه در آن است راهنمایی کنید، تا به خانواده ام بگویم. پس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: "وقتی که آفتاب بلند می شود، دو رکعت نماز بخوان و در هر رکعت اول سوره حمد را یک بار و سوره فلق را هفت بار بخوان، و در رکعت دوم سوره حمد را یک بار بخوان، و سپس سوره ناس را هفت بار بخوان، وقتی سجده کردی، آیه کرسی را هفت بار بخوان، سپس برخیز و هشت رکعت نماز بخوان و در هر دو رکعت سلام بده، و در هر رکعت از آن، سوره حمد را یک بار بخوان، و هنگامی که نصر الله و فتح آمد، آیه اخلاص را بیست و پنج بار بخوان، و وقتی از نماز خود فراغت یافتی، سبحان الله را هفتاد بار بخوان، به خدا که مرا برای نبوت برگزیده است، هیچ مرد و زن مؤمنی نیست که این نماز را همینطور که گفتم بخواند، مگر ضامن بهشت او هستم، و او از محل خود بلند نمی شود تا گناهان او و گناهان پدر و مادرش غفران یابند.
9605- 4- (5) وَ عَنْ حُمَیْدِ بْنِ الْمُثَنَّی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ سِتِّینَ مَرَّةً سُورَةَ الْإِخْلَاصِ- فَإِذَا رَکَعْتَ قُلْتَ سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیمِ وَ بِحَمْدِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ إِنْ شِئْتَ
ص: 369
سَبْعَ مَرَّاتٍ ثُمَّ ذَکَرَ دُعَاءً فِی السُّجُودِ إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ: فِی أَیِّ سَاعَةٍ أُصَلِّیهَا مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- قَالَ إِذَا ارْتَفَعَ النَّهَارُ مَا بَیْنَکَ وَ بَیْنَ زَوَالِ الشَّمْسِ ثُمَّ قَالَ مَنْ فَعَلَهَا فَکَأَنَّمَا قَرَأَ الْقُرْآنَ أَرْبَعِینَ مَرَّةً.
******
ترجمه:
از حمید بن المثنی، از امام ابی عبدالله (علیه السلام) روایت شده است:
"اگر روز جمعه باشد، دو رکعت نماز بخوان. در هر رکعت، شصت مرتبه سوره اخلاص را بخوان. پس زمانی که رکوع کردی، بگو: 'سبحان ربی العظیم وبحمده' سه مرتبه، و اگر خواستی، هفت مرتبه. سپس دعایی در سجده ذکر کن. تا اینکه گفتم: در چه ساعتی از روز جمعه این نماز را بخوانم؟ فرمود: هنگامی که روز بلند شد، بین تو و زوال خورشید. سپس فرمود: کسی که این کار را انجام دهد، مثل این است که چهل بار قرآن را خوانده است."
9606- 5- (1) وَ عَنْ أَبِی إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَرَادَ أَنْ یُدْرِکَ فَضْلَ (2) الْجُمُعَةِ- فَلْیُصَلِّ قَبْلَ الظُّهْرِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً فَإِذَا فَرَغَ مِنْ هَذِهِ الصَّلَاةِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ خَمْسِینَ (3) مَرَّةً وَ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ صَلَّی اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ آلِهِ خَمْسِینَ مَرَّةً فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ لَمْ یَقُمْ مِنْ مَقَامِهِ حَتَّی یُعْتِقَهُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ تَمَامَ الْخَبَرِ.
******
ترجمه:
از علی (علیه السلام) روایت شده است:
"پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هر کس می خواهد به فضل روز جمعه دست یابد، باید قبل از ظهر چهار رکعت نماز بخواند. در هر رکعت، یک مرتبه فاتحة الکتاب، پانزده مرتبه آیه الکرسی و پانزده مرتبه سوره قل هو الله احد را بخواند. پس وقتی از این نماز فارغ شد، هفتاد مرتبه از خداوند استغفار کند و پنجاه مرتبه بگوید: لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم. و پنجاه مرتبه بگوید: لا اله الا الله وحده لا شریک له. و پنجاه مرتبه بگوید: صلی الله علی النبی الامی و آله. پس اگر این کار را انجام دهد، از مقام خود بلند نمی شود تا خداوند او را از آتش آزاد کند. تمام خبر."
9607- 6- (4) وَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی یَوْمَ الْجُمُعَةِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ قَبْلَ الْفَرِیضَةِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ الْأَعْلَی مَرَّةً وَ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ إِذَا زُلْزِلَتْ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّالِثَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً وَ فِی الرَّکْعَةِ الرَّابِعَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً فَإِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ رَفَعَ یَدَیْهِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی وَ یَسْأَلُهُ حَاجَتَهُ.
******
ترجمه:
از انس روایت شده است:
"پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هر کس در روز جمعه چهار رکعت نماز قبل از نماز واجب بخواند، در رکعت اول، یک مرتبه فاتحة الکتاب، یک مرتبه سوره اعلی و پانزده مرتبه قل هو الله احد بخواند؛ و در رکعت دوم، یک مرتبه فاتحة الکتاب، یک مرتبه سوره اذا زلزلت و پانزده مرتبه قل هو الله احد بخواند؛ و در رکعت سوم، یک مرتبه فاتحة الکتاب، یک مرتبه سوره الهاکم التکاثر و پانزده مرتبه قل هو الله احد بخواند؛ و در رکعت چهارم، یک مرتبه فاتحة الکتاب، یک مرتبه سوره اذا جاء نصر الله و پانزده مرتبه قل هو الله احد بخواند. پس وقتی از نمازش فارغ شد، دستانش را به سوی خداوند تعالی بلند کند و حاجتش را از او بخواهد."
9608- 7- (5) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص
ص: 370
قَالَ: مَنْ صَلَّی یَوْمَ الْجُمُعَةِ بَعْدَ صَلَاةِ الْعَصْرِ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً وَ فِی الثَّانِیَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ خَمْساً وَ عِشْرِینَ مَرَّةً فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا قَالَ خَمْسَ مَرَّاتٍ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ- لَمْ یَخْرُجْ مِنَ الدُّنْیَا حَتَّی یُرِیَهُ اللَّهُ فِی مَنَامِهِ الْجَنَّةَ- وَ یَرَی مَکَانَهُ فِیهَا.
******
ترجمه:
از عبدالله بن مسعود از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) روایت شده است:
"هر کس روز جمعه بعد از نماز عصر دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول فاتحة الکتاب و آیة الکرسی و قل أعوذ برب الفلق را بیست و پنج مرتبه بخواند؛ و در رکعت دوم فاتحة الکتاب و قل هو الله أحد و قل أعوذ برب الناس را بیست و پنج مرتبه بخواند؛ پس زمانی که از این نماز فارغ شد، پنج مرتبه بگوید لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم، از دنیا خارج نمی شود تا اینکه خداوند در خواب به او بهشت را نشان دهد و جایگاهش را در آن ببیند."
9609- 8- (1) وَ عَنْ صَفْوَانَ قَالَ: دَخَلَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ الْحَلَبِیُّ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَقَالَ لَهُ تُعَلِّمُنِی أَفْضَلَ مَا أَصْنَعُ فِی مِثْلِ هَذَا الْیَوْمِ فَقَالَ یَا مُحَمَّدُ مَا أَعْلَمُ أَنَّ أَحَداً کَانَ أَکْبَرَ (2) عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص مِنْ فَاطِمَةَ ع- وَ لَا أَفْضَلَ مِمَّا عَلَّمَهَا أَبُوهَا (3) قَالَ مَنْ أَصْبَحَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَاغْتَسَلَ وَ صَفَّ قَدَمَیْهِ وَ صَلَّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ مَثْنَی مَثْنَی یَقْرَأُ فِی أَوَّلِ کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ فِی الثَّانِیَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ الْعَادِیَاتِ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ فِی الثَّالِثَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ إِذَا زُلْزِلَتْ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ فِی الرَّابِعَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ هَذِهِ سُورَةُ النَّصْرِ- وَ هِیَ آخِرُ سُورَةٍ نَزَلَتْ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا دَعَا فَقَالَ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ.
******
ترجمه:
از صفوان روایت شده است:
محمد بن علی حلبی در روز جمعه بر امام صادق (علیه السلام) وارد شد و به او گفت: آیا به من بهترین کاری را که در چنین روزی می توان انجام داد، یاد می دهی؟ امام (علیه السلام) فرمود: ای محمد، نمی دانم کسی نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله) بزرگ تر از فاطمه (سلام الله علیها) بوده باشد و چیزی بهتر از آنچه پدرش به او آموخت.
فرمود: هر کس روز جمعه صبح کند، پس غسل کند و پاهایش را مرتب کند (در حالت نماز قرار گیرد) و چهار رکعت نماز دو رکعتی بخواند، در اولین رکعت هر دو رکعت، فاتحة الکتاب و قل هو الله أحد را پنجاه مرتبه بخواند، و در رکعت دوم فاتحة الکتاب و العادیات را پنجاه مرتبه، و در رکعت سوم فاتحة الکتاب و إذا زلزلت را پنجاه مرتبه، و در رکعت چهارم فاتحة الکتاب و إذا جاء نصر الله و الفتح را پنجاه مرتبه (و این سوره النصر است که آخرین سوره نازل شده است) پس وقتی از این نماز فارغ شد، دعا کند و امام (علیه السلام) دعایی را ذکر کردند.
9610- 9- (4) وَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ إِبْرَاهِیمَ وَ سُورَةَ الْحِجْرِ فِی رَکْعَتَیْنِ جَمِیعاً فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ أَبَداً وَ لَا جُنُونٌ (5) وَ لَا بَلْوَی.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس در روز جمعه دو رکعت که درآنها سوره حجروابراهیم را بخواند هیچگاه دچار فقر ودیوانگی وگرفتاری نخواهد شد
9611- 10- (6) وَ عَنِ الْحَارِثِ الْهَمْدَانِیِّ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع
ص: 371
قَالَ: إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُصَلِّیَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- عَشْرَ رَکَعَاتٍ تُتِمُّ رُکُوعَهُنَّ وَ سُجُودَهُنَّ وَ تَقُولُ فِیمَا بَیْنَ کُلِّ رَکْعَتَیْنِ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ- مِائَةَ مَرَّةٍ فَافْعَلْ تَمَامَ الْخَبَرِ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : اگربتوانی در روز جمعه ده رکعت با رکوع وسجود کامل وبین هر دورکعت صد مرتبه بگوئ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ پس آنرا انجام بده که ...
9612- 11- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ بْنِ کَثِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی الصَّادِقِ ع فَرَأَیْتُهُ یُصَلِّی ثُمَّ رَأَیْتُهُ قَنَتَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ فِی قِیَامِهِ وَ رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ ثُمَّ انْفَتَلَ بِوَجْهِهِ الْکَرِیمِ ثُمَّ قَالَ یَا دَاوُدُ- هِیَ رَکْعَتَانِ وَ اللَّهِ لَا یُصَلِّیهِمَا أَحَدٌ فَیَرَی النَّارَ بِعَیْنِهِ بَعْدَ مَا یَأْتِی بَیْنَهُمَا مَا أَتَیْتُ فَلَمْ أَبْرَحْ مِنْ مَکَانِی حَتَّی عَلَّمَنِی قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ دَاوُدَ فَعَلِّمْنِی یَا أَبَهْ کَمَا عَلَّمَکَ إِلَی أَنْ قَالَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ- قَبْلَ أَنْ تَزُولَ الشَّمْسُ فَصَلِّهِمَا وَ اقْرَأْ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- وَ فِی الثَّانِیَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ تَسْتَفْتِحُهُمَا بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ (2) فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ (الْقِرَاءَةِ فِی الثَّانِیَةِ قَبْلَ أَنْ تَرْکَعَ) (3) فَارْفَعْ یَدَیْکَ قَبْلَ أَنْ تَرْکَعَ وَ قُلْ ثُمَّ ذَکَرَ دُعَاءً فِی الْقُنُوتِ وَ دُعَاءً فِی السُّجُودِ.
******
ترجمه:
از محمد بن داوود بن کثیر از پدرش روایت شده است:
گفت: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم، دیدم که ایشان نماز می خوانند، سپس دیدم که در رکعت دوم، در حالت قیام، رکوع و سجود قنوت می خواندند. سپس چهره ی گرامی خود را به من برگرداندند و فرمودند: "ای داوود، این دو رکعتی است که به خدا قسم، هیچ کس آنها را نمی خواند و سپس آتش جهنم را با چشم خود نمی بیند، بعد از اینکه بین این دو رکعت انجام دهد آنچه من انجام دادم."
گفت: از جای خود برنخواستم تا اینکه به من یاد داد. محمد بن داوود گفت: "ای پدر، همان طور که به تو آموخت، به من نیز یاد بده."
تا اینکه فرمود: "وقتی روز جمعه باشد، پیش از زوال خورشید، این دو رکعت را بخوان و در رکعت اول فاتحة الکتاب و سوره ی 'إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ' (سوره قدر) و در رکعت دوم فاتحة الکتاب و 'قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ' (سوره توحید) را بخوان. و این دو رکعت را با فاتحة الکتاب شروع کن. پس زمانی که از خواندن (در رکعت دوم پیش از رکوع) فارغ شدی، دستانت را پیش از رکوع بلند کن و بگو."
سپس امام (علیه السلام) دعایی در قنوت و دعایی در سجده ذکر کردند.
9613- 12- (4) وَ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: صُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْخَمِیسِ وَ الْجُمُعَةِ- فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ- فَاغْتَسِلْ وَ الْبَسْ ثَوْباً جَدِیداً ثُمَّ اصْعَدْ إِلَی أَعْلَی مَوْضِعٍ فِی دَارِکَ (أَوْ أَبْرِزْ) (5) مُصَلَّاکَ فِی زَاوِیَةٍ مِنْ دَارِکَ وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- ثُمَّ تَرْفَعُ یَدَیْکَ إِلَی السَّمَاءِ وَ لْیَکُنْ ذَلِکَ قَبْلَ الزَّوَالِ بِنِصْفِ سَاعَةٍ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی ذَخَرْتُ (6) تَوْحِیدِی إِیَّاکَ وَ مَعْرِفَتِی بِکَ
ص: 372
وَ إِخْلَاصِی لَکَ- وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ إِلَی أَنْ قَالَ ثُمَّ تُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ خَمْسِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ سِتِّینَ مَرَّةً إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- ثُمَّ تَمُدُّ یَدَیْکَ وَ تَقُولُ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ.
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که فرمودند:
"روزهای چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه روزه بگیر. پس اگر روز جمعه بود، غسل کن و لباسی نو بپوش، سپس به بالاترین نقطه در خانه ات برو (یا جای نمازت را در گوشه ای از خانه ات قرار بده) و دو رکعت نماز بخوان. در رکعت اول، سوره ی حمد و 'قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ' و در رکعت دوم، سوره ی حمد و 'قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ' را بخوان. سپس دستانت را به سوی آسمان بلند کن و بگذار این کار نیم ساعت پیش از زوال خورشید باشد و بگو: 'اللَّهُمَّ إِنِّی ذَخَرْتُ تَوْحِیدِی إِیَّاکَ وَ مَعْرِفَتِی بِکَ وَ إِخْلَاصِی لَکَ' و دعا را ذکر کرد تا اینکه فرمود: سپس دو رکعت نماز بخوان، در رکعت اول، سوره ی حمد و پنجاه مرتبه 'قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ' و در رکعت دوم، سوره ی حمد و شصت مرتبه 'إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ' را بخوان. سپس دستانت را دراز کن و بگو و دعا را ذکر کرد."
9614- 13- (1) وَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَةٌ فَصُمِ الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَةَ- وَ صَلِّ رَکْعَتَیْنِ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ تَحْتَ السَّمَاءِ وَ قُلِ اللَّهُمَّ إِنِّی حَلَلْتُ بِسَاحَتِکَ لِمَعْرِفَتِی بِوَحْدَانِیَّتِکَ الدُّعَاءَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرگاه حاجتی داشتی روزهای چهار شنبه وپنج شنبه وجمعه را روزه بگیر وظهر (جمعه) زیر آسمان دو رکعت نماز بخوان (بعد ازسلام) این دعا را بخوان اللَّهُمَّ إِنِّی حَلَلْتُ بِسَاحَتِکَ لِمَعْرِفَتِی بِوَحْدَانِیَّتِکَ .....
9615- 14- (2) وَ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ کَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ مُهِمَّةٌ فَلْیَصُمِ الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَةَ- ثُمَّ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ قَبْلَ الرَّکْعَتَیْنِ اللَّتَیْنِ یُصَلِّیهِمَا قَبْلَ الزَّوَالِ ثُمَّ یَدْعُو بِهَذَا الدُّعَاءِ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرگاه حاجتی مهمی داشتی روزهای چهار شنبه وپنج شنبه وجمعه را روزه بگیر و سپس دو رکعت نماز قبل آن دورکعتی که ظهر روز جمعه خوانده می شود بخوان و بعد این دعا را بخوان سپس دعای مربوطه را ذکرکردند .
9616- 15- (3) وَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ کَانَتْ لَهُ حَاجَةٌ قَدْ ضَاقَ بِهَا ذَرْعاً فَلْیُنْزِلْهَا بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قُلْتُ کَیْفَ یَصْنَعُ قَالَ فَلْیَصُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْخَمِیسِ وَ الْجُمُعَةِ- ثُمَّ لْیَغْسِلْ رَأْسَهُ بِالْخِطْمِیِّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ یَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِیَابِهِ وَ یَتَطَیَّبُ بِأَطْیَبِ طِیبِهِ ثُمَّ یُقَدِّمُ صَدَقَةً عَلَی امْرِئٍ مُسْلِمٍ بِمَا تَیَسَّرَ مِنْ مَالِهِ ثُمَّ لْیَبْرُزْ إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ لَا یَحْتَجِبْ وَ یَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ وَ یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی الْأُولَی فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَرْکَعُ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَرْفَعُ رَأْسَهُ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَسْجُدُ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَرْفَعُ رَأْسَهُ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَسْجُدُ ثَانِیَةً فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَرْفَعُ رَأْسَهُ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَنْهَضُ فَیَقُولُ مِثْلَ ذَلِکَ فِی الثَّانِیَةِ فَإِذَا جَلَسَ
ص: 373
لِلتَّشَهُّدِ قَرَأَهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَتَشَهَّدُ وَ یُسَلِّمُ وَ یَقْرَؤُهَا بَعْدَ التَّسْلِیمِ خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَخِرُّ سَاجِداً فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَضَعُ خَدَّهُ الْأَیْمَنَ عَلَی الْأَرْضِ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً ثُمَّ یَضَعُ خَدَّهُ الْأَیْسَرَ عَلَی الْأَرْضِ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً (ثُمَّ یَعُودُ إِلَی السُّجُودِ فَیَقْرَؤُهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً) (1) ثُمَّ یَخِرُّ سَاجِداً فَیَقُولُ وَ هُوَ سَاجِدٌ یَبْکِی- یَا جَوَادُ یَا مَاجِدُ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لَا هَکَذَا غَیْرُهُ أَشْهَدُ أَنَّ کُلَّ مَعْبُودٍ مِنْ لَدُنْ عَرْشِکَ إِلَی قَرَارِ أَرْضِکَ بَاطِلٌ إِلَّا وَجْهَکَ جَلَّ جَلَالُکَ یَا مُعِزَّ کُلِّ ذَلِیلٍ وَ یَا مُذِلَّ کُلِّ عَزِیزٍ تَعْلَمُ کُرْبَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنِّی- ثُمَّ تَقْلِبُ خَدَّکَ الْأَیْمَنَ وَ تَقُولُ ذَلِکَ ثَلَاثاً ثُمَّ تَقْلِبُ خَدَّکَ الْأَیْسَرَ وَ تَقُولُ مِثْلَ ذَلِکَ ثَلَاثاً قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع فَإِذَا فَعَلَ الْعَبْدُ ذَلِکَ یَقْضِی اللَّهُ حَاجَتَهُ وَ لْیَتَوَجَّهْ فِی حَاجَتِهِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ یُسَمِّیهِمْ عَنْ آخِرِهِمْ.
******
ترجمه:
از امام رضا (علیه السلام) روایت شده است که فرمودند:
"کسی که حاجتی دارد و از آن به تنگ آمده است، باید آن را به خداوند عزّوجلّ واگذار کند."
گفتم: "چگونه انجام دهد؟"
فرمود: "روز چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه را روزه بگیرد، سپس در روز جمعه سر خود را با گیاه خطمی بشوید و پاکیزه ترین لباس هایش را بپوشد و با بهترین عطر خود را معطر کند. سپس صدقه ای به هر مسلمانی بدهد که از مالش میسر است. سپس به سوی آفاق آسمان برود و پرده ای میان خود و آسمان قرار ندهد، و رو به قبله کند و دو رکعت نماز بخواند. در رکعت اول، سوره ی حمد و 'قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ' را پانزده مرتبه بخواند. سپس رکوع کند و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس سرش را بلند کند و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس سجده کند و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس سرش را بلند کند و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس دوباره سجده کند و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس سرش را بلند کند و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس برخیزد و در رکعت دوم همان را انجام دهد. پس از تشهد و سلام دادن، آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس به سجده رود و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس گونه ی راست خود را بر زمین بگذارد و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس گونه ی چپ خود را بر زمین بگذارد و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس به سجده بازگردد و آن را پانزده مرتبه بخواند، سپس به سجده رود و بگوید در حالی که گریه می کند: 'یا جَوَادُ، یا ماجِدُ، یا واحِدُ، یا أَحَدُ، یا صَمَدُ، یا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ، یا مَنْ هُوَ هَکَذَا وَ لَا هَکَذَا غَیْرُهُ، أَشْهَدُ أَنَّ کُلَّ مَعْبُودٍ مِنْ لَدُنْ عَرْشِکَ إِلَی قَرَارِ أَرْضِکَ بَاطِلٌ إِلَّا وَجْهَکَ جَلَّ جَلَالُکَ، یا مُعِزَّ کُلِّ ذَلِیلٍ، وَ یا مُذِلَّ کُلِّ عَزِیزٍ، تَعْلَمُ کُرْبَتِی، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ فَرِّجْ عَنِّی.'
سپس گونه ی راست خود را سه مرتبه بر زمین بگذارد و این را بگوید، سپس گونه ی چپ خود را سه مرتبه بر زمین بگذارد و این را بگوید. امام رضا (علیه السلام) فرمود: پس اگر بنده این کار را انجام دهد، خداوند حاجتش را برآورده می کند و در حاجتش به خداوند متعال با توسل به محمد و آلش (علیه و علیهم السلام) توجه کند و آنها را تا آخرین نفر نام ببرد."
9617- 16- (2) وَ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الثَّالِثِ ع قَالَ: إِذَا کَانَتْ لَکَ حَاجَةٌ مُهِمَّةٌ فَصُمْ یَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْخَمِیسِ وَ الْجُمُعَةِ- وَ اغْتَسِلْ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ النَّهَارِ وَ تَصَدَّقْ عَلَی مِسْکِینٍ بِمَا أَمْکَنَ وَ اجْلِسْ فِی مَوْضِعٍ لَا یَکُونُ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ السَّمَاءِ سَقْفٌ وَ لَا سِتْرٌ مِنْ صَحْنِ دَارٍ أَوْ غَیْرِهَا تَجْلِسُ تَحْتَ السَّمَاءِ وَ تُصَلِّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ تَقْرَأُ فِی الْأُولَی الْحَمْدَ وَ یس- وَ فِی الثَّانِیَةِ الْحَمْدَ وَ حم الدُّخَانِ- وَ فِی الثَّالِثَةِ الْحَمْدَ وَ الْوَاقِعَةَ- وَ فِی الرَّابِعَةِ الْحَمْدَ وَ تَبَارَکَ الَّذِی بِیَدِهِ الْمُلْکُ- فَإِنْ لَمْ تُحْسِنْهَا فَاقْرَأِ الْحَمْدَ- وَ نِسْبَةَ الرَّبِّ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- فَإِذَا فَرَغْتَ بَسَطْتَ رَاحَتَکَ إِلَی السَّمَاءِ ثُمَّ تَقُولُ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ.
******
ترجمه:
روایتی از امام هادی (علیه السلام) به نقل از یعقوب بن یزید آمده است که فرمودند:
"اگر حاجتی مهم داری، روز چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه روزه بگیر. در روز جمعه اوایل روز غسل کن و به هر مقداری که می توانی به یک مسکین صدقه بده. سپس در محلی بنشین که میان تو و آسمان سقف یا پرده ای نباشد؛ مثلاً در حیاط خانه یا محلی دیگر زیر آسمان باش. چهار رکعت نماز بخوان، در رکعت اول سوره حمد و سوره یس را بخوان، در رکعت دوم سوره حمد و سوره حم الدخان، در رکعت سوم سوره حمد و سوره الواقعة، و در رکعت چهارم سوره حمد و سوره تبارک الذی بیده الملک. اگر این سوره ها را نمی دانی، سوره حمد و سوره توحید (قل هو الله أحد) را بخوان.
وقتی نمازت تمام شد، دستانت را به سوی آسمان بلند کن و دعای مخصوصی را بخوان که امام ذکر کرده اند."
این روایت نشان می دهد که انجام این اعمال و نمازها همراه با دعا، می تواند در برآورده شدن حاجات مؤثر باشد
ص: 374
(1) 40 بَابُ وُجُوبِ تَعْظِیمِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ التَّبَرُّکِ بِهِ وَ اتِّخَاذِهِ عِیداً وَ اجْتِنَابِ جَمِیعِ الْمُحَرَّمَاتِ فِیهِ
9618- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ إِنَّ اللَّهَ اخْتَارَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ شَیْئاً فَاخْتَارَ مِنَ الْأَیَّامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خداوند از هرچیزی یک چیزی را انتخاب کرده واز بین روزها روز جمعه را برگزید .
9619- 2- (3) وَ عَنْهُ (4) عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ بِیَوْمٍ أَفْضَلَ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : هیچ روزی خورشید طلوع کرده که با فضیلت تر از روز جمعه باشد
9620- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ لِلْجُمُعَةِ حَقّاً وَ حُرْمَةً فَإِیَّاکَ أَنْ تُضَیِّعَ أَوْ تُقَصِّرَ فِی شَیْ ءٍ مِنْ عِبَادَةِ اللَّهِ وَ التَّقَرُّبِ إِلَیْهِ بِالْعَمَلِ الصَّالِحِ وَ تَرْکِ الْمَحَارِمِ کُلِّهَا فَإِنَّ اللَّهَ یُضَاعِفُ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یَمْحُو فِیهِ السَّیِّئَاتِ وَ یَرْفَعُ فِیهِ الدَّرَجَاتِ قَالَ وَ ذَکَرَ أَنَّ یَوْمَهُ مِثْلُ لَیْلَتِهِ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تُحْیِیَهُ بِالصَّلَاةِ وَ الدُّعَاءِ فَافْعَلْ فَإِنَّ رَبَّکَ یَنْزِلُ فِی أَوَّلِ لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ- إِلَی سَمَاءِ الدُّنْیَا یُضَاعِفُ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یَمْحُو فِیهِ السَّیِّئَاتِ وَ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ کَرِیمٌ.
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : همانا برای روز جمعه حق و حرمتی می باشد، پس مبادا ضایع و تباه کنی و در چیزی از عبادت الهی و تقرب جستن به سوی او با عمل صالح و ترک کلیه حرامها کوتاهی نمائي، پس همانا اللَّه در آن حسنات را مضاعف می کند و گناهان را در آن محو می کند و درجات را در آن بالا می برد! درادامه فرمودند : شب جمعه هم مثل روز آنست اگر می توانی با نماز ودعا شب را بیدارباشی انجام بده زیرا (رحمت خاص) خدا دراول شب نازل می شود برآسمان دنیا وحسنات را چندین برابر پاداش می دهد وگناهان را پاک می کند وخداوند واسع کریم است .
ص: 375
9621- 4- (1) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ سَیِّدُ الْأَیَّامِ یُضَاعِفُ اللَّهُ فِیهِ الْحَسَنَاتِ وَ یَمْحُو فِیهِ السَّیِّئَاتِ وَ یَرْفَعُ فِیهِ الدَّرَجَاتِ وَ یَسْتَجِیبُ فِیهِ الدَّعَوَاتِ وَ تُکْشَفُ فِیهِ الْکُرُبَاتُ وَ تُقْضَی فِیهِ الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ وَ هُوَ یَوْمُ الْمَزِیدِ لِلَّهِ فِیهِ عُتَقَاءُ وَ طُلَقَاءُ مِنَ النَّارِ مَا دَعَا بِهِ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ وَ عَرَفَ حَقَّهُ وَ حُرْمَتَهُ إِلَّا کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَجْعَلَهُ مِنْ عُتَقَائِهِ وَ طُلَقَائِهِ مِنَ النَّارِ فَإِنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ بُعِثَ آمِناً وَ مَا اسْتَخَفَّ أَحَدٌ بِحُرْمَتِهِ وَ ضَیَّعَ حَقَّهُ إِلَّا کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یُصْلِیَهُ نَارَ جَهَنَّمَ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (2)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ (3)
وَ رَوَی الَّذِی قَبْلَهُ مُرْسَلًا.
******
ترجمه:
ابن ابى نصر گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله فرموده است:
همانا روز جمعه، سرور روزهاست كه خداوند در اين روز، به پاداش اعمال بندگان مى افزايد، گناهان را محو مى كند، درجات را بالا مى برد، دعاها را مستجاب مى كند، اندوه ها را برطرف مى سازد و حاجت هاى بزرگ را برمى آورد. اين روز، روزى است كه خداوند بر آزادگان و رهاشدگان از آتش دوزخ مى افزايد. و هرفردى كه در اين روز با شناخت حقّ و حرمت دعا، خدا را فراخواند بر خداوند لازم است كه او را از آزادگان و رهاشدگان از آتش دوزخ قرار دهد، و اگر در روز و شب جمعه بميرد، شهيد مرده است و در روز رستاخيز از عذاب دوزخ ايمن محشور خواهد شد، و هركه حرمت آن را سبك شمارد و حقوق آن را ضايع كند بر خداوند عزّ و جلّ لازم است كه او را در آتش اندازد، مگر آن كه توبه كند.
9622- 5- (4) وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مِهْرَانَ وَ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ جَمِیعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع فِی حَدِیثٍ طَوِیلٍ قَالَ: وَ أَمَّا الْیَوْمُ الَّذِی حَمَلَتْ فِیهِ مَرْیَمُ- فَهُوَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ لِلزَّوَالِ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی هَبَطَ فِیهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ- وَ لَیْسَ لِلْمُسْلِمِینَ عِیدٌ کَانَ أَوْلَی مِنْهُ عَظَّمَهُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی وَ عَظَّمَهُ مُحَمَّدٌ ص- فَأَمَرَهُ أَنْ یَجْعَلَهُ عِیداً فَهُوَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت کاظم * دریک روایت طولانی فرمودند : اما روز جمعه همان روزی استکه در ظهرآن حضرت مریم حمل پیدا کرد وهمان روزی استکه حضرت روح الامین نازل شد ومسلمان عیدی ندارند که بهتر ازآن باشد خداوند متعال وحضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم به آن عظمت دادند پس خداوند ایشان را امر کرد که آنرا عید قرار دهد پس آن روز جمعه است .
9623- 6- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ
ص: 376
النُّعْمَانِ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سُئِلَ عَنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ لَیْلَتِهَا فَقَالَ لَیْلَتُهَا لَیْلَةٌ غَرَّاءُ وَ یَوْمُهَا یَوْمٌ زَاهِرٌ (1) وَ لَیْسَ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ یَوْمٌ تَغْرُبُ فِیهِ الشَّمْسُ أَکْثَرَ مُعَافًی مِنَ النَّارِ (2) مَنْ مَاتَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عَارِفاً بِحَقِّ أَهْلِ هَذَا الْبَیْتِ (کُتِبَ لَهُ) (3) بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ الْعَذَابِ وَ مَنْ مَاتَ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ أُعْتِقَ مِنَ النَّارِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4)
وَ کَذَا الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ (5).
******
ترجمه:
جابر گويد: از امام باقر عليه السّلام دربارۀ روز جمعه و شب آن سؤال كردند؟
فرمود: شب جمعه، شبى است نورانى و روز جمعه، روزى درخشان است و بر روى زمين، روزى نيست كه آفتاب در آن غروب كند و بيش از جمعه انسان ها از آتش بخشوده شوند، و هركس در روز جمعه وفات يابد در حالى كه حقّ اين اهل بيت عليهم السّلام را بشناسد، خداوند برايش برائت از دوزخ خواهد نوشت، و هركس در شب جمعه بميرد، از آتش دوزخ آزاد خواهد شد.
9624- 7- (6) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ (عَنْ أَبِی حَمْزَةَ) (7) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ لَهُ رَجُلٌ کَیْفَ سُمِّیَتِ الْجُمُعَةُ- قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَمَعَ فِیهَا خَلْقَهُ لِوَلَایَةِ مُحَمَّدٍ وَ وَصِیِّهِ فِی الْمِیثَاقِ فَسَمَّاهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِجَمْعِهِ فِیهِ خَلْقَهُ.
******
ترجمه:
کسی ازمحضر حضرت باقر پرسید چگونه روز جمعه را جمعه نامیدند ؟ ایشان فرمودند : خداوند درآن روز همه مخلوقات را جمع کرد برای (بیان ) ولایت حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم و جانشین ایشان در همان عهد پس اسم آنرا جمعه گذاشتند بخاط اجتماع مخلوقات .
9625- 8- (8) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (وَ) (9) أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ بِیَوْمٍ أَفْضَلَ مِنْ یَوْمِ
ص: 377
الْجُمُعَةِ- وَ إِنَّ کَلَامَ الطَّیْرِ فِیهِ (إِذَا لَقِیَ) (1) بَعْضُهَا بَعْضاً سَلَامٌ سَلَامٌ یَوْمٌ صَالِحٌ.
******
ترجمه:
امام صادق – علیه السلام – فرمود:
یعنى: خورشید بر روزى برتر از روز جمعه طلوع نکرد، وقتى پرندگان آسمان در این روز یکدیگر را ملاقات مى کنند، بر هم سلام مى فرستند و مى گویند: روز خوبى است!.
9626- 9- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَخِیهِ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنِ الرِّضَا ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا رَکَدَتِ الشَّمْسُ عَذَّبَ اللَّهُ أَرْوَاحَ الْمُشْرِکِینَ بِرُکُودِ الشَّمْسِ سَاعَةً فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ لَا یَکُونُ لِلشَّمْسِ رُکُودٌ رَفَعَ اللَّهُ عَنْهُمُ الْعَذَابَ لِفَضْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (3) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (4)
وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ إِلَّا حَدِیثَ حَمْلِ مَرْیَمَ.
******
ترجمه:
حضرت رضا * می فرمایند جمع می کند خداوند ارواح مشرکین را زیر قرص خورشید. و عذاب می کند آنها را به ایستادن خورشید و تابیدن بر آنها.و روز جمعه که می شود خورشید نمی تابد وخدا بخاطرفضیلت این روز عذاب را از آنها بر می دارد .
9627- 10- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ سِرْحَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ (6) قَالَ الشَّاهِدُ یَوْمُ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * درمورد آیا شریفه وَ شاهِدٍ وَ مَشْهُودٍ (7) فرمودند : شاهد روز جمعه است .
9628- 11- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ وَافَقَ مِنْکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَلَا یَشْتَغِلَنَّ بِشَیْ ءٍ غَیْرِ الْعِبَادَةِ فَإِنَّ فِیهِ یُغْفَرُ لِلْعِبَادِ وَ تَنْزِلُ عَلَیْهِمُ الرَّحْمَةُ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (9)
ص: 378
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَمَّادٍ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی الْمِصْبَاحِ عَنِ الْمُعَلَّی بْنِ خُنَیْسٍ (2)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ مُرْسَلًا وَ الَّذِی قَبْلَهُمَا (9626) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
معلی بن خنیس روایت کرده، گفت: از امام صادق (ع) شنیدم که می فرمود: هر کس از شما روز جمعه را درک کند، به چیزی جز عبادت نپردازد، زیرا در آن روز آمرزیده می شود و بر آنان رحمت نازل می گردد.
9629- 12- (3) قَالَ الصَّدُوقُ وَ خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی الْجُمُعَةِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَلِیِّ الْحَمِیدِ إِلَی أَنْ قَالَ أَلَا إِنَّ هَذَا الْیَوْمَ یَوْمٌ جَعَلَهُ اللَّهُ لَکُمْ عِیداً وَ هُوَ سَیِّدُ أَیَّامِکُمْ وَ أَفْضَلُ أَعْیَادِکُمْ وَ قَدْ أَمَرَکُمُ اللَّهُ فِی کِتَابِهِ بِالسَّعْیِ فِیهِ إِلَی ذِکْرِهِ فَلْتَعْظُمْ رَغْبَتُکُمْ فِیهِ وَ لْتَخْلُصْ نِیَّتُکُمْ فِیهِ وَ أَکْثِرُوا فِیهِ التَّضَرُّعَ وَ الدُّعَاءَ وَ مَسْأَلَةَ الرَّحْمَةِ وَ الْغُفْرَانِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَسْتَجِیبُ لِکُلِّ مَنْ دَعَاهُ وَ یُورِدُ النَّارَ مَنْ عَصَاهُ وَ کُلَّ مُسْتَکْبِرٍ عَنْ عِبَادَتِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ (4) وَ فِیهِ سَاعَةٌ مُبَارَکَةٌ لَا یَسْأَلُ اللَّهَ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ فِیهَا شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ.
******
ترجمه:
امام علی (علیه السلام)- [خطبه ی ایشان در روز جمعه]: همانا امروز روزی است که خدا آن را برای شما عید قرار داده است. و آن، سرور روزهای شما و برترین اعیاد شما است. و خدا در این روز شما را به شتافتن به سوی ذکر خود فرمان داده است، پس به خاطر همین باید علاقه ی قلبی شما به این روز عظمت یابد، و نیّت شما در این روز خالص گردد. و در این روز بر تضرّع و دعای خود، و بر تقاضای رحمت و مغفرت بیفزایید. زیرا خداوند عزّوجلّ هرکس را که دست دعا به سویش بردارد اجابت می کند، و هرکه را به معصیت او اقدام کند و از عبادتش کبر ورزد، به دوزخ داخل می سازد. خداوند عزّوجلّ فرموده است: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِین.
9630- 13- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ قَالَ: لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ لَیْلَةٌ غَرَّاءُ وَ یَوْمُهَا یَوْمٌ أَزْهَرُ وَ مَنْ مَاتَ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- کُتِبَ (6) لَهُ بَرَاءَةٌ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ وَ مَنْ مَاتَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ کُتِبَ لَهُ بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
امام علی(ع) فرمود: «شب جمعه شبى است نورانى و روز جمعه روزى منوّر است کسی که در شب جمعه از دنیا برود عذاب قبر از او برداشته می شود وکسیکه روز جمعه بمیرد از جهنم درامان خواهد بود .
9631- 14- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی الرَّجُلِ یُرِیدُ أَنْ یَعْمَلَ شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ مِثْلَ الصَّدَقَةِ وَ الصَّوْمِ وَ نَحْوِ
ص: 379
هَذَا قَالَ یُسْتَحَبُّ أَنْ یَکُونَ ذَلِکَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَإِنَّ الْعَمَلَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ یُضَاعَفُ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
هشام بن حكم از امام صادق عليه السّلام روايت كرده است در مورد اينكه شخص بخواهد اعمال خير و نيكى از قبيل صدقه دادن و روزه داشتن و اين گونه امور انجام دهد چه زمانى مطلوب است فرمود: مستحبّ است كه اين امور خير را در روز جمعه بجا آورند، زيرا خيرات در روز جمعه مضاعف مى شود.
9632- 15- (2) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: الْخَیْرُ وَ الشَّرُّ یُضَاعَفُ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : کار خیر وشر در روز جمعه مضاعف حساب می شود .
9633- 16- (3) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْوَرَّاقِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ مَوْلَی الرَّشِیدِ عَنْ دَارِمِ بْنِ قَبِیصَةَ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: تَقُومُ السَّاعَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بَیْنَ صَلَاةِ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : قیامت در روز جمعه بین ظهر و عصر اتفاق می افتد .
9634- 17- (4) وَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْعَطَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ الْآمُلِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ غَالِبٍ عَنْ دِینَارٍ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ: إِنَّ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ أَرْبَعٌ وَ عِشْرُونَ سَاعَةً لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی کُلِّ سَاعَةٍ سِتُّمِائَةِ أَلْفِ عَتِیقٍ مِنَ النَّارِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : شب و روز جمعه بیت وچهار ساعت است که خداوند در هر ساعت از آن ششصد هزار نفر ازجهنم نجات پیدا می کنند .
9635- 18- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السَّبْتُ لَنَا وَ الْأَحَدُ لِشِیعَتِنَا وَ الْإِثْنَیْنِ لِأَعْدَائِنَا وَ الثَّلَاثَاءُ لِبَنِی أُمَیَّةَ- وَ الْأَرْبِعَاءُ یَوْمُ شُرْبِ
ص: 380
الدَّوَاءِ وَ الْخَمِیسُ تُقْضَی فِیهِ الْحَوَائِجُ وَ الْجُمُعَةُ لِلتَّنْظِیفِ وَ التَّطَیُّبِ وَ هُوَ عِیدٌ لِلْمُسْلِمِینَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی- وَ یَوْمُ غَدِیرِ خُمٍّ أَفْضَلُ الْأَعْیَادِ وَ هُوَ الثَّامِنَ عَشَرَ مِنْ ذِی الْحِجَّةِ (1) وَ یَخْرُجُ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَیْتِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ تَقُومُ الْقِیَامَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ مَا مِنْ عَمَلٍ أَفْضَلَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.
******
ترجمه:
امام صادق(ع) فرموده اند: شنبه از ماست و یکشنبه از آن شیعیان ماست و دوشنبه از آن دشمنان ما و سه شنبه از آن بنی امیه و چهار شنبه روز آشامیدن دارو است و روز پنجشنبه حاجت ها برآورده می شود و جمعه برای پاکیزه شدن و عطر زدن است. جمعه، عید مسلمانان است و از عید فطر و قربان بهتر است. بهترین عید ها روز غدیر است که روز جمعه هجدهم ذی الحجه بوده است.
قائم ما خانواده، در روز جمعه ظهور می کند. رستاخیز در روز جمعه بر پا می شود و هیچ کاری در روز جمعه بهتر از صلوات بر محمد(ص) و آل محمد(ع) نیست.
9636- 19- (2) وَ فِی کِتَابِ إِکْمَالِ الدِّینِ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَلِیٍّ مُحَمَّدِ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هِلَالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ غَزْوَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ اخْتَارَ مِنَ الْأَیَّامِ الْجُمُعَةَ- وَ مِنَ الشُّهُورِ شَهْرَ رَمَضَانَ- وَ مِنَ اللَّیَالِی لَیْلَةَ الْقَدْرِ- وَ اخْتَارَنِی عَلَی جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ وَ اخْتَارَ مِنِّی عَلِیّاً وَ فَضَّلَهُ عَلَی جَمِیعِ الْأَوْصِیَاءِ الْحَدِیثَ وَ فِیهِ نَصٌّ عَلَی الْأَئِمَّةِ الِاثْنَیْ عَشَرَ ع.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم خداوند از بین روزها جمعه واز بین ماهها ماه رمضان واز بین شبها شب قدر را انتخاب کرد ازبین پیامبران مرا برگزید وعلی * که افضل از همه اوصیا ء است را از من برگزید واین تصریح به امامان دوازده گانه است
9637- 20- (3) أَحْمَدُ بْنُ فَهْدٍ فِی عُدَّةِ الدَّاعِی عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ لَیَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَةَ فَیُؤَخِّرُ اللَّهُ قَضَاءَ حَاجَتِهِ الَّتِی سَأَلَ إِلَی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
از امام باقر یا امام صادق – علیهما السلام – روایت شده است که فرمود :
بنده مؤ من از خدا حاجتى طلب مى کند و خداوند عزیز و جلیل بر آوردن آن را تا روز جمعه به تاخیر مى اندازد.
9638- 21- (4) وَ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَتَصَدَّقَ بِشَیْ ءٍ قَبْلَ الْجُمُعَةِ- فَأَخِّرْهُ إِلَی یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
از امام باقر – علیه السلام – روایت شده است که فرمود:اگر قبل از روزجمعه خواستى صدقه اى بدهى، آن را تا روز جمعه به تاخیر بینداز.
وَ أَعْظَمُهَا عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَی وَ هُوَ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ یَوْمِ الْفِطْرِ وَ یَوْمِ الْأَضْحَی- فِیهِ خَمْسُ خِصَالٍ خَلَقَ اللَّهُ فِیهِ آدَمَ- وَ أَهْبَطَ اللَّهُ فِیهِ آدَمَ إِلَی الْأَرْضِ وَ فِیهِ تَوَفَّی اللَّهُ آدَمَ- وَ فِیهِ سَاعَةٌ لَا یَسْأَلُ اللَّهَ فِیهَا أَحَدٌ شَیْئاً إِلَّا أَعْطَاهُ مَا لَمْ یَسْأَلْ مُحَرَّماً (1) وَ مَا مِنْ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ لَا سَمَاءٍ وَ لَا أَرْضٍ وَ لَا رِیَاحٍ وَ لَا جِبَالٍ وَ لَا شَجَرٍ إِلَّا وَ هُوَ مُشْفِقٌ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ أَنْ تَقُومَ الْقِیَامَةُ فِیهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْخِصَالِ عَنْ عُبْدُوسِ بْنِ عَلِیٍّ الْجُرْجَانِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الشَّغَالِ عَنِ الْحَارِثِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ یَحْیَی بْنِ أَبِی بُکَیْرٍ عَنْ زُهَیْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (2) عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ زَیْدٍ (3) عَنْ أَبِی لُبَابَةَ عَنِ النَّبِیِّ ص مِثْلَهُ (4) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ فِی الْمِصْبَاحِ مُرْسَلًا (5).
******
ترجمه:
از رسول خدا – صلى الله علیه وآله و سلم – رسیده است که فرمود
یعنى: همانا جمعه آقاى روزها و با عظمت ترین آنها نزد خداوند تعالى است، بلکه از عید فطر و قربان هم برتر است. این روز، پنج خصلت دارد:
اول: خداوند متعال حضرت آدم – علیه السلام – را در این روز خلق فرمود.
دوم: آن حضرت را در همین روز از بهشت بر زمین فرود آورد.
سوم: در چنین روزى حضرت آدم – علیه السلام – را قبض روح کرد.
چهارم: در این روز ساعتى هست که هر کس در آن ساعت از خداوند متعال چیزى طلب کند به او خواهد داد به شرط اینکه چیز حرام نخواهد.
پنجم: ملائکه مقرب، آسمان، زمین، بادها، کوههاى درختها همگى هراس دارند از اینکه قیامت در این روز واقع شود.
9640- 23- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: مَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ بِیَوْمٍ أَفْضَلَ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
امام باقر – علیه السلام – فرمود: خورشید بر روزى برتر از روز جمعه طلوع نکرد،
9641- 24- (7) وَ عَنِ الصَّادِقِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی اخْتَارَ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ شَیْئاً وَ اخْتَارَ مِنَ الْأَیَّامِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : خداوند ازهر چیزی چیزی را انتخاب کرده و از روزها جمعه را انتخاب کرده است .
9642- 25- (8) وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ کَرَائِمَ فِی عِبَادِهِ خَصَّهُمْ بِهَا فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ وَ یَوْمِ جُمُعَةٍ- فَأَکْثِرُوا فِیهَا (9) مِنَ التَّهْلِیلِ وَ التَّسْبِیحِ وَ الثَّنَاءِ عَلَی اللَّهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَی النَّبِیِّ ص.
ص: 382
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
او (امام) گفت: همانا خداوند هدیه هایی ویژه برای بندگانش دارد که آنها را در هر شب جمعه و روز جمعه به آنها اختصاص داده است - پس در آن [شب و روز] زیاد بگویید لا اله الا الله و تسبیح و حمد بر خدا و درود بر پیامبر (ص).
(3) 41 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ الدُّعَاءِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ خُصُوصاً آخِرَ سَاعَةٍ مِنْهُ
9643- 1- (4) أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَدْعُو (فِی الْحَاجَةِ) (5) فَیُؤَخِّرُ اللَّهُ حَاجَتَهُ الَّتِی سَأَلَ إِلَی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- لِیَخُصَّهُ بِفَضْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (6)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : همانا مومن دعا می کند، پس اللَّه آن حاجتی را که درخواست کرده است تا روز جمعه تأخیر می اندازد تا او را به فضیلت روز جمعه اختصاص دهد
9644- 2- (8) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَقُولُ أَکْثِرُوا الْمَسْأَلَةَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ وَ الدُّعَاءَ فَإِنَّ فِیهِ سَاعَاتٍ یُسْتَجَابُ فِیهَا الدُّعَاءُ وَ الْمَسْأَلَةُ مَا لَمْ تَدْعُوا بِقَطِیعَةٍ (وَ) (9) مَعْصِیَةٍ أَوْ عُقُوقٍ وَ اعْلَمُوا أَنَّ الْخَیْرَ وَ الْبِرَّ (10) یُضَاعَفَانِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
از جابر نقل شده است که علی (ع) می گفت: در روز جمعه زیاد درخواست و دعا کنید، زیرا در آن ساعت هایی وجود دارد که در آن ها دعا و درخواست پذیرفته می شود، مشروط بر اینکه برای قطع رابطه، گناه یا نافرمانی نباشد. و بدانید که خیر و نیکی در روز جمعه دوچندان می شود.
9645- 3- (11) وَ عَنْهُ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ جَعْفَرٍ تقدم فی الحدیثین 13 و 19 من الباب 8 من هذه الأبواب.
یأتی فی الأبواب 41 و 42 و 47 من هذه الأبواب.
ص: 383
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْحُورَ الْعِینَ یُؤْذَنُ لَهُنَّ بِیَوْمِ (1) الْجُمُعَةِ- فَیُشْرِفْنَ عَلَی الدُّنْیَا فَیَقُلْنَ أَیْنَ الَّذِینَ یَخْطُبُونَّا إِلَی رَبِّنَا.
******
ترجمه:
حضرت صادق* : به حورالعین در روز جمعه اجازه داده می شود تا بر زمین اشراف پیدا می کنند و می گویند : کجا هستند کسانیکه ما را از پروردگارمان خواستگاری کنند .
9646- 4- (2) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ قَالَ: لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ لَیْلَةٌ غَرَّاءُ وَ یَوْمُهَا یَوْمٌ أَزْهَرُ لَیْسَ عَلَی الْأَرْضِ یَوْمٌ تَغْرُبُ فِیهِ الشَّمْسُ أَکْثَرَ مُعْتَقاً فِیهِ مِنَ النَّارِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
امام باقر عليه السّلام
فرمود: شب جمعه، شبى است نورانى و روز جمعه، روزى درخشان است و بر روى زمين، روزى نيست كه آفتاب در آن غروب كند و بيش از جمعه انسان ها از آتش بخشوده شوند،
9647- 5- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ یَحْیَی بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ أَبِی قُتَیْبَةَ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ زَیْدٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ رَافِعٍ عَنْ زَیْدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ آبَائِهِ عَنْ فَاطِمَةَ قَالَتْ سَمِعْتُ النَّبِیَّ ص یَقُولُ إِنَّ فِی الْجُمُعَةِ لَسَاعَةً لَا یُوَافِقُهَا (4) رَجُلٌ مُسْلِمٌ یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا خَیْراً إِلَّا أَعْطَاهُ إِیَّاهُ قَالَتْ فَقُلْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَیَّةُ سَاعَةٍ هِیَ قَالَ إِذَا تَدَلَّی نِصْفُ عَیْنِ الشَّمْسِ لِلْغُرُوبِ قَالَ فَکَانَتْ فَاطِمَةُ تَقُولُ لِغُلَامِهَا اصْعَدْ عَلَی الظِّرَابِ (5) فَإِذَا رَأَیْتَ نِصْفَ عَیْنِ الشَّمْسِ قَدْ تَدَلَّی لِلْغُرُوبِ فَأَعْلِمْنِی حَتَّی أَدْعُوَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
ازحضرت فاطمه سلام الله علیها نقل شده است که فرمودند : از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که می فرمودند : «در روز جمعه، ساعتی است که هیچ مسلمانی در آن ساعت از خداوند عز و جل خیری درخواست نمی کند مگر اینکه آن را به او می دهد.» فاطمه گفت: پس گفتم: ای رسول خدا، آن ساعت کدام است؟ فرمود: «وقتی که نیمی از خورشید به غروب نزدیک می شود.» فاطمه سلام الله علیها گفتند : پس او به غلام خود می گفت: «برو به بالای بلندی، و وقتی دیدی نیمی از خورشید به غروب نزدیک شده، به من خبر بده تا دعا کنم.»
ص: 384
(1) 42 بَابُ اسْتِحْبَابِ السَّبْقِ إِلَی صَلَاةِ الْجُمُعَةِ وَ حُکْمِ مَنْ سَبَقَ إِلَی مَکَانٍ مِنَ الْمَسْجِدِ
9648- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (3) عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع فَضَّلَ اللَّهُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عَلَی غَیْرِهَا مِنَ الْأَیَّامِ وَ إِنَّ الْجِنَانَ لَتُزَخْرَفُ وَ تُزَیَّنُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِمَنْ أَتَاهَا وَ إِنَّکُمْ تَتَسَابَقُونَ إِلَی الْجَنَّةِ عَلَی قَدْرِ سَبْقِکُمْ إِلَی الْجُمُعَةِ وَ إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ لَتُفَتَّحُ لِصُعُودِ أَعْمَالِ الْعِبَادِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
عبد الله بن سنان گفت: ابو عبد الله (ع) فرمود: خداوند روز جمعه را بر دیگر روزها برتری داده است، و به راستی که بهشت ها در روز جمعه برای کسانی که به آن ها می آیند زینت و آرایش می شود، و به راستی که شما به سوی بهشت مسابقه می دهید به اندازه ای که به سوی جمعه پیشی می گیرید، و به راستی که درهای آسمان برای صعود اعمال بندگان گشوده می شود.
9649- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْأَمَالِی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْبَزَنْطِیِّ عَنْ مُفَضَّلٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا کَانَ حَیْثُ یَبْعَثُ اللَّهُ الْعِبَادَ أُتِیَ بِالْأَیَّامِ یَعْرِفُهَا الْخَلَائِقُ بِاسْمِهَا وَ حِلْیَتِهَا یَقْدُمُهَا یَوْمُ الْجُمُعَةِ- لَهُ نُورٌ سَاطِعٌ یَتْبَعُهُ سَائِرُ الْأَیَّامِ کَأَنَّهَا عَرُوسٌ کَرِیمَةٌ ذَاتُ وَقَارٍ تُهْدَی إِلَی ذِی حِلْمٍ وَ یَسَارٍ ثُمَّ یَکُونُ یَوْمُ الْجُمُعَةِ شَاهِداً وَ حَافِظاً لِمَنْ سَارَعَ إِلَی الْجُمُعَةِ ثُمَّ یَدْخُلُ الْمُؤْمِنُونَ إِلَی الْجَنَّةِ عَلَی قَدْرِ سَبْقِهِمْ إِلَی الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
جابر از امام باقر (ع) نقل کرده است: زمانی که خداوند بندگان را برمی انگیزد، روزها می آیند، و مخلوقات آن ها را به نام و زینت شان می شناسند. پیشاپیش آن ها روز جمعه است - که نوری درخشان دارد، و دیگر روزها از پی آن می آیند، گویا عروس گرامی ای است با وقار که به سوی مردی خردمند و ثروتمند هدایت می شود. سپس روز جمعه شاهد و حافظ کسانی خواهد بود که به سوی جمعه شتافته اند، سپس مؤمنان به اندازه ای که به سوی جمعه پیشی گرفته اند، وارد بهشت می شوند.
9650- 3- (6) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاتَانَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ
ص: 385
عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی زِیَادٍ النَّهْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ قَالَ: قَالَ الصَّادِقُ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ ع مَا مِنْ قَدَمٍ سَعَتْ إِلَی الْجُمُعَةِ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهَا عَلَی النَّارِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی فِی الْمَسَاجِدِ (1).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هیچ قدمی بطرف نماز جمعه برداشته نمی شود مگر اینکه خداوند آن بدن را بر آتش حرام می کند .
(2) 43 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمِهَا وَ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَیْهِمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ
9651- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا کَانَتْ عَشِیَّةُ الْخَمِیسِ وَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ- نَزَلَتْ مَلَائِکَةٌ مِنَ السَّمَاءِ وَ مَعَهَا أَقْلَامُ الذَّهَبِ وَ صُحُفُ الْفِضَّةِ لَا یَکْتُبُونَ عَشِیَّةَ الْخَمِیسِ وَ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- وَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ إِلَی أَنْ تَغِیبَ الشَّمْسُ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (4).
******
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: در پایان روز پنجشنبه و شب جمعه، گروهی از ملائکه، با قلم های زرین و ورق های سیمین از آسمان فرود آیند و تا غروب روز جمعه تنها ثواب صلوات بر رسول خدا صلی الله علیه و آله را می نویسند.
9652- 2- (5) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ یُکْرَهُ السَّفَرُ وَ السَّعْیُ فِی الْحَوَائِجِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یُکْرَهُ مِنْ أَجْلِ الصَّلَاةِ فَأَمَّا بَعْدَ الصَّلَاةِ فَجَائِزٌ یُتَبَرَّکُ بِهِ.
******
ترجمه:
ابن سنان مثل همین روایت را نقل کرده با این اضافه در پیش از ظهر جمعه به خاطر نماز جمعه، مسافرت، و از پی کارها رفتن مکروه است، اما پس از نماز، جایز است، و مایه برکت.
ص: 386
9653- 3- (1) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ (عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی الْمُنْذِرِ) (2) عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی عَلَیَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مِائَةَ صَلَاةٍ (3) قَضَی اللَّهُ لَهُ سِتِّینَ حَاجَةً ثَلَاثُونَ (4) لِلدُّنْیَا وَ ثَلَاثُونَ (5) لِلْآخِرَةِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : هرکس در روز جمعه صد بار بر من صلوات بفرستد خداوند شصت حاجت او را برآورده می کند سی حاجت برای اموردنیوی وسی حاجت برای امور اخروی .
9654- 4- (6) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ مِائَةَ مَرَّةٍ- رَبِّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِهِ- قَضَی اللَّهُ لَهُ مِائَةَ حَاجَةٍ ثَلَاثُونَ مِنْهَا لِلدُّنْیَا.
******
ترجمه:
امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه در يك روز صد بار بگويد: «رب صل علي محمد و اهل بيته»، خداوند صد حاجت او را بر آورد؛سي حاجت براي دنيا و هفتاد حاجت براي آخرت.
9655- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع یَا عُمَرُ إِنَّهُ إِذَا کَانَ لَیْلَةُ الْجُمُعَةِ- نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَلَائِکَةٌ بِعَدَدِ الذَّرِّ فِی أَیْدِیهِمْ أَقْلَامُ الذَّهَبِ وَ قَرَاطِیسُ الْفِضَّةِ لَا یَکْتُبُونَ إِلَی لَیْلَةِ السَّبْتِ- إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ فَأَکْثِرْ مِنْهَا وَ قَالَ یَا عُمَرُ إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ أَلْفَ مَرَّةٍ وَ فِی سَائِرِ الْأَیَّامِ مِائَةَ مَرَّةٍ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
از عمر بن یزید نقل شده است که امام صادق (ع) به من فرمود: "ای عمر، زمانی که شب جمعه فرا می رسد، از آسمان فرشتگانی به تعداد ذرات نازل می شوند که در دستانشان قلم های طلا و کاغذهای نقره دارند و تا شب شنبه جز صلوات بر محمد و آل محمد چیزی نمی نویسند. پس از آن زیاد بفرست. ای عمر، از سنت است که در هر جمعه هزار مرتبه بر محمد و اهل بیت او صلوات بفرستی و در سایر روزها صد مرتبه."
9656- 6- (9) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ
ص: 387
جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنِ ابْنِ (1) الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَکْثِرُوا مِنَ الصَّلَاةِ عَلَیَّ فِی اللَّیْلَةِ الْغَرَّاءِ وَ الْیَوْمِ الْأَزْهَرِ لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فَسُئِلَ إِلَی کَمِ الْکَثِیرُ قَالَ إِلَی مِائَةٍ وَ مَا زَادَتْ فَهُوَ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: در شب سپید و درخشان و روز روشن و نورانی یعنی شب و روز جمعه بر من بسیار صلوات بفرستید. پرسیدند: بسیار چه قدر است؟ فرمود: صد بار و هر چه بیشتر بهتر.
9657- 7- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ هَارُونَ بْنِ خَارِجَةَ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَا مِنْ شَیْ ءٍ یُعْبَدُ اللَّهُ بِهِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- أَحَبَّ إِلَیَّ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
امام باقر «علیه السلام»
هیچ عبادتی در روز جمعه نزد من دوست داشتنی تر از صلوات بر پیامبر و آل او نیست
(5) 44 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِکْثَارِ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ الْعِبَادَةِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ
9658- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی مَحْمُودٍ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ- مَا تَقُولُ فِی الْحَدِیثِ الَّذِی یَرْوِیهِ النَّاسُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یَنْزِلُ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا فَقَالَ ع- لَعَنَ اللَّهُ الْمُحَرِّفِینَ الْکَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ وَ اللَّهِ مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذَلِکَ
ص: 388
إِنَّمَا قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی یُنْزِلُ مَلَکاً إِلَی السَّمَاءِ الدُّنْیَا کُلَّ لَیْلَةٍ فِی الثُّلُثِ الْأَخِیرِ وَ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ اللَّیْلِ فَیَأْمُرُهُ فَیُنَادِی هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَأُعْطِیَهُ هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَأَتُوبَ عَلَیْهِ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَأَغْفِرَ لَهُ یَا طَالِبَ الْخَیْرِ أَقْبِلْ وَ یَا طَالِبَ الشَّرِّ أَقْصِرْ فَلَا یَزَالُ یُنَادِی بِهَذَا حَتَّی یَطْلُعَ الْفَجْرُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ عَادَ إِلَی مَحَلِّهِ مِنْ مَلَکُوتِ السَّمَاءِ حَدَّثَنِی بِذَلِکَ أَبِی عَنْ جَدِّی عَنْ آبَائِهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُوسَی أَبِی تُرَابٍ الرُّویَانِیِّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِیمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِیِّ (1)
وَ رَوَاهُ فِی (التَّوْحِیدِ) (2) وَ (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (3) وَ (الْمَجَالِسِ) (4) أَیْضاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ الدَّقَّاقِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَارُونَ وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی الْإِحْتِجَاجِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی مَحْمُودٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
ابراهیم بن ابی محمود گفت: به امام رضا (علیه السلام) گفتم: ای پسر رسول خدا، درباره حدیثی که مردم از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نقل می کنند که فرموده: «خداوند تبارک و تعالی هر شب جمعه به آسمان دنیا نازل می شود»، چه می گویی؟ امام (علیه السلام) فرمود: خدا لعنت کند تحریف کنندگان کلمات از مواضعشان را. به خدا قسم رسول خدا (صلی الله علیه وآله) این را نگفته، بلکه فرموده: «خداوند تبارک و تعالی هر شب در ثلث آخر شب و شب جمعه در اول شب فرشته ای را به آسمان دنیا نازل می کند. او را امر می کند و او ندا می دهد: آیا کسی هست که درخواست کند تا به او عطا کنم؟ آیا کسی هست که توبه کند تا توبه اش را بپذیرم؟ آیا کسی هست که استغفار کند تا او را بیامرزم؟ ای جویای خیر، بشتاب و ای جویای شر، دست نگه دار.» او تا طلوع فجر به این ندا دادن ادامه می دهد. پس از طلوع فجر، به محل خود در ملکوت آسمان باز می گردد. این را پدرم از جدم از پدرانش از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) برایم نقل کرد.
9659- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ یَعْقُوبَ لِبَنِیهِ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی (7) قَالَ أَخَّرَهُمْ (8) إِلَی السَّحَرِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درمورد کلام حضرت یعقوب به فرزندانش که درآینده برایتا ن استغفار می کنم فرمودند : تاخیر انداخت تا سحر شب جمعه برسد .
9660- 3- (9) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ
ص: 389
قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَیُنَادِی کُلَّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ إِلَی آخِرِهِ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یَدْعُونِی لآِخِرَتِهِ وَ دُنْیَاهُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُجِیبَهُ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ یَتُوبُ إِلَیَّ مِنْ ذُنُوبِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَتُوبَ عَلَیْهِ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ قَدْ قَتَّرْتُ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَسْأَلَنِی الزِّیَادَةَ فِی رِزْقِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَزِیدَهُ وَ أُوَسِّعَ عَلَیْهِ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ سَقِیمٌ یَسْأَلُنِی أَنْ أَشْفِیَهُ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُعَافِیَهُ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ مَحْبُوسٌ مَغْمُومٌ یَسْأَلُنِی أَنْ أُطْلِقَهُ مِنْ حَبْسِهِ (قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأُطْلِقَهُ مِنْ حَبْسِهِ) (1) وَ أُخَلِّیَ سَرْبَهُ أَ لَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ مَظْلُومٌ یَسْأَلُنِی أَنْ آخُذَ لَهُ بِظُلَامَتِهِ قَبْلَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَنْتَصِرَ لَهُ وَ آخُذَهُ لَهُ بِظُلَامَتِهِ قَالَ فَمَا یَزَالُ یُنَادِی بِهَذَا حَتَّی یَطْلُعَ الْفَجْرُ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (2)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
امام باقر عليه السلام : خداوند متعال ، هر شبِ جمعه ، از آغاز شب تا پايان آن ، از فراز عرش خويش ندامى دهد : «آيا بنده مؤمنى نيست كه تا پيش از سپيده دَم ، مرا براى آخرت و دنيايش بخواند و من ، پاسخش دهم؟ آيا بنده مؤمنى نيست كه تا پيش از سپيده دَم از گناهانشبه درگاه من ، توبه كند و من هم به سوى او بازگردم [و توبه اش را بپذيرم] آيا بنده مؤمنىنيست كه من روزى اش را بر او تنگ كرده باشم و او تا پيش از سپيده دَم ، افزايش درروزى اش را از من بخواهد و من بر روزى او بيفزايم و به آن گشايش دهم؟ آيا بنده مؤمنِزندانى و غم زده اى نيست كه از من بخواهد از زندان آزاد و رهايش كنم؟ آيا بنده مؤمنِستم ديده اى نيست كه تا پيش از سپيده دَم از من بخواهد كه دادش را بستانم و منانتقام او را بگيرم و داد وى بستانم؟» و تا سپيده دَم ، به اين ندا ادامه مى دهد. حديث
9661- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّ الْعَبْدَ الْمُؤْمِنَ لَیَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَةَ فَیُؤَخِّرُ اللَّهُ قَضَاءَ حَاجَتِهِ الَّتِی سَأَلَ إِلَی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- لِیَخُصَّهُ بِفَضْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ کَالَّذِی قَبْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از امام باقر یا امام صادق- علیهما السّلام- روایت شده است که فرمود: «بنده مؤمن از خدا حاجتى طلب مى کند و خداوند عزیز و جلیل بر آوردن آن را تا روز جمعه به تأخیر مى اندازد».[چون او را دوست دارد و می خواهد از فضل و رحمت و فراوانی روز جمعه بهره مندش گرداند].
ص: 388
9662- 5- (1) وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِیدٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْخَزَّازِ (2) عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع
ص: 390
فِی حَدِیثٍ فِی قَوْلِ یَعْقُوبَ لِوُلْدِهِ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی (1) قَالَ أَخَّرَهُمْ إِلَی السَّحَرِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : در مورد کلام حضرت یعقوب به فرزندانش سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی (2) فرمودند : تاخیر انداخت تا سحر شب جمعه برسد .
9663- 6- (3) عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ فِی تَفْسِیرِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الرَّبَّ تَعَالَی یُنْزِلُ أَمْرَهُ کُلَّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- إِلَی سَمَاءِ الدُّنْیَا مِنْ أَوَّلِ اللَّیْلِ وَ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ فِی الثُّلُثِ الْأَخِیرِ وَ أَمَامَهُ (مَلَکَانِ فَیُنَادِی) (4) هَلْ مِنْ تَائِبٍ فَیُتَابَ عَلَیْهِ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ فَیُغْفَرَ لَهُ هَلْ مِنْ سَائِلٍ فَیُعْطَی سُؤْلَهُ اللَّهُمَّ أَعْطِ کُلَّ مُنْفِقٍ خَلَفاً وَ کُلَّ مُمْسِکٍ تَلَفاً- إِلَی أَنْ یَطْلُعَ الْفَجْرُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ عَادَ أَمْرُ الرَّبِّ إِلَی عَرْشِهِ یُقَسِّمُ الْأَرْزَاقَ بَیْنَ الْعِبَادِ ثُمَّ قَالَ لِلْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ یَا فُضَیْلُ نَصِیبَکَ مِنْ ذَلِکَ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَیْ ءٍ فَهُوَ یُخْلِفُهُ (5).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7).
******
ترجمه:
امام صادق (فرمود: پروردگار تبارک وتعالی، هرشب جمعه از ابتدای شب و در یک سوّم پایانی هر شب، امر و فرمان خود را به سوی آسمان دنیا نازل می کند، درحالی که روبه روی آن، دو فرشته هستند که فریاد می زنند؛ آیا توبه کننده ای هست که توبه اش پذیرفته شود؟ آیا استغفار کننده ای هست تا آمرزیده شود؟ آیا تقاضامندی هست تا تقاضایش برآورده شود؟ خدایا! به هر انفاق کننده، عوضی و به هر آزمند [و بخیل که از انفاق سرباز زد.]، زیانی ارزانی دار. پس به هنگام طلوع فجر امر و فرمان الهی به سوی عرش خداوند باز می گردد و روزی ها را میان بندگان قسمت می کند». سپس حضرت (به فُضیل بن یسار گفت: «ای فضیل! سعی کن سهم بیشتری از این روزی ها ببری و منظور از این آیه نیز همین است؛ [به خاطر بیاور] روزی را که خداوند همه ی آنان را بر می انگیزد، سپس به فرشتگان می گوید: «آیا این ها شما را پرستش می کردند»؟!. (سبأ/40) پس فرشتگان عرض می کنند: سُبْحَانَکَ أَنتَ وَلِیُّنَا مِن دُونِهِم بَلْ کَانُوا یَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَکْثَرُهُم بِهِم مُّؤْمِنُونَ».
(8) 45 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّلَوَاتِ الْمُرَغَّبَةِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ
9664- 1- (9) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَرْبَعِینَ مَرَّةً لَقِیتُهُ عَلَی الصِّرَاطِ وَ صَافَحْتُهُ وَ مَنْ لَقِیتُهُ عَلَی الصِّرَاطِ وَ صَافَحْتُهُ کَفَیْتُهُ الْحِسَابَ وَ الْمِیزَانَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : هرکس شب جمعه بین نماز مغرب وعشاء دوازده رکعت نماز که درهر رکعت سوره حمد وچهل بار سوره توحید را بخواند من کنار صراط اورا ملاقات کرده وبا او مصافحه خواهم کرد وبا هرکس چنین کنم مسائل حساب ومیزانش را کفایت میکنم .
ص: 391
9665- 2- (1) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ بَیْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ عِشْرِینَ رَکْعَةً یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَی عَشْرَةَ مَرَّةً حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَی فِی أَهْلِهِ وَ مَالِهِ وَ دِینِهِ وَ دُنْیَاهُ وَ آخِرَتِهِ.
******
ترجمه:
حضرت فرمودند : کسی که در شب جمعه، بین نماز مغرب و عشاء، بیست رکعت نماز بخواند و در هر رکعت سوره فاتحه الکتاب و سوره توحید (قل هو الله أحد) را یازده بار قرائت کند، خداوند متعال او را در حفظ و امان اهل، مال، دین، دنیا و آخرتش قرار می دهد.
9666- 3- (2) قَالَ وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِیهِمَا بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- وَ إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا خَمْسَ عَشْرَةَ مَرَّةً آمَنَهُ اللَّهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ أَهْوَالِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
حضرت فرمودند : کسی که در شب جمعه دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت سوره فاتحه الکتاب و سوره زلزال را پانزده بار قرائت کند، خداوند او را از عذاب قبر و هول و هراس قیامت در امان نگه می دارد.
9667- 4- (3) قَالَ وَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ أَوْ یَوْمَهَا أَوْ لَیْلَةَ الْخَمِیسِ أَوْ یَوْمَهُ أَوْ لَیْلَةَ الْإِثْنَیْنِ أَوْ یَوْمَهُ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مَرَّةً وَاحِدَةً وَ یَفْصِلُ بَیْنَهَا بِتَسْلِیمَةٍ فَإِذَا فَرَغَ مِنْهَا یَقُولُ مِائَةَ مَرَّةٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ مِائَةَ مَرَّةٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی جَبْرَئِیلَ- أَعْطَاهُ اللَّهُ سَبْعِینَ أَلْفَ قَصْرٍ فِی الْجَنَّةِ تَمَامَ الْخَبَرِ.
******
ترجمه:
هر که در شب جمعه یا روز جمعه ، یا شب پنج شنبه یا روز پنج شنبه ، یا شب دوشنبه یا روز دوشنبه ، چهار رکعت نماز به جاى آورد، به دو سلام ؛ و در هر رکعت ، هفت مرتبه سوره فاتحه و یک مرتبه سوره ((انا انزلناه )) بخواند و بعد از نماز، صد مرتبه بگوید:
اللهم صل على محمد و آل محمد.
و صد مرتبه بگوید: اللهم صل على جبرئیل .
حق تعالى به او هفتاد هزار قصر عطا فرماید که در هر قصرى ، هفتاد هزار خانه باشد و در هر خانه ، هفتاد هزار جاریه باشد.))
9668- 5- (4) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ (لَا یُفَرِّقُ بَیْنَهُنَّ) (5) یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ سُورَةَ الْجُمُعَةِ مَرَّةً وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ عَشْرَ مَرَّاتٍ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ- وَ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ مَرَّةً مَرَّةً وَ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ ص (6) سَبْعِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ
ص: 392
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ سَبْعِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ تَمَامَ الْخَبَرِ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل کرده اند که فرمودند: هر کس در شب جمعه چهار رکعت نماز بخواند (بدون اینکه بین آنها فاصله بیندازد) و در هر رکعت یک مرتبه سوره فاتحه الکتاب، یک مرتبه سوره جمعه، ده مرتبه سوره های معوذتین، یازده مرتبه سوره توحید (قل هو الله أحد)، یک مرتبه آیه الکرسی و یک مرتبه سوره کافرون را قرائت کند، و در هر رکعت هفتاد مرتبه استغفار و هفتاد مرتبه صلوات بر پیامبر (ص) بفرستد و هفتاد مرتبه بگوید:سُبْحَانَ اللَّهِ
وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ خداوند تمام گناهان گذشته وآینده او را می بخشد ...
9669- 6- (1) قَالَ وَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ قَرَأَ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ أَوْ یَوْمِهَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مِائَتَیْ مَرَّةٍ فِی أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ خَمْسِینَ مَرَّةً غُفِرَتْ ذُنُوبُهُ وَ لَوْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: هر کس در شب جمعه یا روز جمعه، دویست مرتبه سوره توحید (قل هو الله أحد) را در چهار رکعت نماز بخواند، به طوری که در هر رکعت پنجاه مرتبه قرائت کند، گناهانش آمرزیده می شود، حتی اگر به اندازه کف دریا باشد.
9670- 7- (2) قَالَ وَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِیهَا قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ أَلْفَ مَرَّةٍ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مِائَتَیْنِ وَ خَمْسِینَ مَرَّةً لَمْ یَمُتْ حَتَّی یَرَی الْجَنَّةَ أَوْ تُرَی لَهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم (ص) فرمودند: هر کس در شب جمعه چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت دویست و پنجاه مرتبه سوره توحید (قل هو الله أحد) را قرائت کند، تا زمانی که نمرده، بهشت را می بیند یا بهشت به او نشان داده می شود.
9671- 8- (3) قَالَ وَ رُوِیَ عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ خَمْسِینَ مَرَّةً وَ یَقُولُ فِی آخِرِ صَلَاتِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی النَّبِیِّ الْعَرَبِیِّ- غَفَرَ اللَّهُ تَعَالَی لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَا تَأَخَّرَ الْخَبَرَ.
******
ترجمه:
رسول اکرم (ص) فرمودند: هر کس در شب جمعه دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پنجاه مرتبه سوره توحید (قل هو الله أحد) را قرائت کند و در آخر نمازش بگوید: "اللهم صلّ علی النبیّ العربیّ"، خداوند متعال گناهان گذشته و آینده او را می آمرزد.
9672- 9- (4) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْهُ ع أَنَّهُ قَالَ: مَنْ صَلَّی لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- إِحْدَی عَشْرَةَ رَکْعَةً بِتَسْلِیمَةٍ وَاحِدَةٍ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ مَرَّةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ مَرَّةً فَإِذَا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ خَرَّ سَاجِداً وَ قَالَ فِی سُجُودِهِ سَبْعَ مَرَّاتٍ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ دَخَلَ الْجَنَّةَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مِنْ أَیِّ أَبْوَابِهَا شَاءَ إِلَی آخِرِ الْخَبَرِ.
أَقُولُ: وَ الْأَحَادِیثُ فِی ذَلِکَ کَثِیرَةٌ.
******
ترجمه:
امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: هر کس در شب جمعه یازده رکعت نماز بخواند با یک سلام ، به طوری که در هر رکعت یک بار فاتحه الکتاب، یک بار سوره توحید (قل هو الله أحد)، یک بار سوره فلق و یک بار سوره ناس را قرائت کند و پس از اتمام نماز، سجده کند و هفت بار بگوید: "لا حول ولا قوة الا بالله العلی العظیم"، در روز قیامت از هر دری که بخواهد به بهشت وارد می شود.
ص: 393
(1) 46 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقَالَ فِی آخِرِ سَجْدَةٍ مِنْ نَوَافِلِ الْمَغْرِبِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ کُلَّ لَیْلَةٍ
9673- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ فِی آخِرِ سَجْدَةٍ مِنَ النَّافِلَةِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- وَ إِنْ قَالَهُ کُلَّ لَیْلَةٍ فَهُوَ أَفْضَلُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ اسْمِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ- سَبْعَ مَرَّاتٍ انْصَرَفَ وَ قَدْ غُفِرَ لَهُ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان از پدرش نقل می کند که فرمود: هر کس در آخر سجده یکی از نوافل بعد از نماز مغرب در شب جمعه بگوید: "اللهم انی اسالک بوجهک الکریم و اسمک العظیم ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تغفر لی ذنبی العظیم" (خدایا به وجه کریم و اسم عظیمت از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد صلوات بفرستی و گناه بزرگم را ببخشای) هفت بار، و سپس از سجده خارج شود، خداوند گناهان او را آمرزیده است.
9674- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقُولُ فِی آخِرِ سَجْدَةٍ مِنَ النَّوَافِلِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِاسْمِکَ (5) الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ سَبْعاً.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان از پدرش نقل می کند که فرمود: بگو در آخر سجده یکی از نوافل بعد از نماز مغرب در شب جمعه : اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِاسْمِکَ (7) الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ سَبْعاً.
9675- 3- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ یَزِیدَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قُلْ فِی آخِرِ السَّجْدَةِ مِنَ النَّوَافِلِ مِنَ الْمَغْرِبِ فِی لَیْلَةِ
ص: 394
الْجُمُعَةِ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ أَنْتَ سَاجِدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ اسْمِکَ الْعَظِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ.
******
ترجمه:
عمُرَ بن یزید نقل می کند که امام صادق (ع) فرمودند: در آخر سجده یکی از نوافل بعد از نماز مغرب در شب جمعه، هفت بار در حالی که سجده می کنی بگو: "اللهم انی اسالک بوجهک الکریم و اسمک العظیم ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تغفر لی ذنبی العظیم" (خدایا به وجه کریم و اسم عظیمت از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد صلوات بفرستی و گناه بزرگم را ببخشای).
(1) 47 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّزَیُّنِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِلرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ وَ الِاغْتِسَالِ وَ التَّطَیُّبِ وَ تَسْرِیحِ اللِّحْیَةِ وَ لُبْسِ أَنْظَفِ الثِّیَابِ وَ التَّهَیُّؤِ لِلْجُمُعَةِ وَ مُلَازَمَةِ السَّکِینَةِ وَ الْوَقَارِ وَ کَثْرَةِ فِعْلِ الْخَیْرِ
9676- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ (3) قَالَ فِی الْعِیدَیْنِ وَ الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان از امام صادق (ع) در مورد آیه "خذوا زينتكم عند كل مسجد" (زینت خود را در هر مسجدی برگیرید) [اعراف 31] پرسید. امام فرمودند: منظور این آیه عیدین (فطر و قربان) و جمعه است.
9677- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِیَتَزَیَّنْ أَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یَغْتَسِلُ وَ یَتَطَیَّبُ (وَ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ) (6) وَ یَلْبَسُ أَنْظَفَ ثِیَابِهِ وَ لْیَتَهَیَّأْ لِلْجُمُعَةِ وَ لْیَکُنْ عَلَیْهِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ السَّکِینَةُ وَ الْوَقَارُ وَ لْیُحْسِنْ عِبَادَةَ رَبِّهِ وَ لْیَفْعَلِ الْخَیْرَ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ اللَّهَ یَطَّلِعُ إِلَی (7) الْأَرْضِ لِیُضَاعِفَ الْحَسَنَاتِ.
ص: 395
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (2).
******
ترجمه:
هشام بن حکم نقل می کند که امام صادق (ع) فرمودند: "خوب است که هر کدام از شما در روز جمعه آراسته شود، غسل کند، عطر بزند، موهای صورت خود را شانه کند، تمیزترین لباس های خود را بپوشد و برای نماز جمعه آماده شود. در آن روز باید آرام و با وقار باشد، به درستی عبادت پروردگارش را انجام دهد و تا آنجا که می تواند کار خیر انجام دهد. زیرا خداوند در آن روز به زمین نگاه می کند تا حسنات را دو چندان کند."
9678- 3- (3) وَ عَنْ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا تَدَعِ الْغُسْلَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فَإِنَّهُ سُنَّةٌ وَ شَمَّ الطِّیبِ وَ لُبْسَ صَالِحِ ثِیَابِکَ وَ لْیَکُنْ فَرَاغُکَ مِنَ الْغُسْلِ قَبْلَ الزَّوَالِ فَإِذَا زَالَتْ فَقُمْ وَ عَلَیْکَ السَّکِینَةَ وَ الْوَقَارَ وَ قَالَ الْغُسْلُ وَاجِبٌ یَوْمَ الْجُمُعَةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ الْوَجْهُ فِیهِ (4) وَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الْأَغْسَالِ (5).
******
ترجمه:
زرارة از امام باقر (ع) نقل می کند که فرمودند: "غسل در روز جمعه را ترک نکن، زیرا مستحب است. عطر بزن و لباس های خوب بپوش. سعی کن قبل از ظهر غسل را تمام کنی. پس از ظهر با آرامش و وقار به نماز جمعه برو. و فرمودند: غسل در روز جمعه واجب است."
9679- 4- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَیْهِنَّ مِنَ الطِّیبِ وَ التَّزَیُّنِ فِی الْجُمُعَةِ- وَ الْعِیدَیْنِ مَا عَلَی الرِّجَالِ قَالَ نَعَمْ.
وَ
رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَنِ الْعَجُوزِ وَ الْعَاتِقِ (7).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
علی بن جعفر: ازحضرت کاظم * سوال کردم آیا بوی خوش وآرایش کردن که در روز جمعه وعیدین برای مردها بیان شده برای زنان هم هست ؟ فرمودند : بله
ص: 396
(1) 48 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ وَ یُقَالَ عَقِیبَ الْجُمُعَةِ وَ الْعَصْرِ
9680- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِیرَةِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَالَ بَعْدَ الْجُمُعَةِ حِینَ یَنْصَرِفُ جَالِساً مِنْ قَبْلِ أَنْ یَرْکَعَ (3) الْحَمْدَ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ سَبْعاً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ سَبْعاً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ سَبْعاً وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ آیَةَ السُّخْرَةِ- وَ آخِرَ قَوْلِهِ (4) لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ (5) إِلَی آخِرِهَا کَانَتْ کَفَّارَةَ مَا بَیْنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس بعد ازنماز جمعه قبل از خواندن هرنمازی سوره حمد یک مرتبه سوره های توحید و فلق و ناس هرکدام هفت بار وآیه الکرسی و سخره و از آیه لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ (6)تا آخرسوره توبه را بخواند کفاره گناهان بین هفته او خواهد بود
9681- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی الْیَقْطِینِیِّ عَنْ زَکَرِیَّا الْمُؤْمِنِ عَنِ ابْنِ نَاجِیَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَیَابَةَ عَنْ نَاجِیَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا صَلَّیْتَ الْعَصْرَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَقُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ- قَالَ مَنْ قَالَهَا فِی دُبُرِ الْعَصْرِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ مِائَةَ أَلْفِ سَیِّئَةٍ وَ قَضَی لَهُ مِائَةَ أَلْفِ حَاجَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ مِائَةَ أَلْفِ دَرَجَةٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ نَاتَانَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (8)
ص: 397
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی (1)
وَ رَوَاهُ أَیْضاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَیَابَةَ وَ أَبِی إِسْمَاعِیلَ عَنْ نَاجِیَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع (2)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ وَ أَبِی إِسْمَاعِیلَ عَنْ أَخِیهِ عَنْ أَحَدِهِمَا ع مِثْلَهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ رَفَعَهُ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ نَحْوَهُ (4).
******
ترجمه:
و در روايتى از امام باقر عليه السلام آمده است كه فرمودند: در روز جمعه پس از نماز عصربگو ((اللهم صل على محمد و ال محمد الاوصياء المرضيين بافضل صلواتك و بارك عليهم بافضل بركاتك و السلام عليه و عليهم و على ارواحهم و اجسادهم و رحمه الله و بركاته )) (88) تا خداوند بخاطر آن صد هزار حسنه براى تو نوشته ، صد هزار گناه تو را بخاطر آن پاك كرده ، صد هزار حاجت تو را بخاطر آن بر آورده نموده و بخاطر آن صد هزار درجه تو را بالا برد.
9682- 3- (5) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رُوِیَ أَنَّ مَنْ قَالَهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ مِنْ کُلِّ عَبْدٍ حَسَنَةً وَ کَانَ عَمَلُهُ (6) ذَلِکَ الْیَوْمَ مَقْبُولًا وَ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ بَیْنَ عَیْنَیْهِ نُورٌ.
******
ترجمه:
روايت شده است: هركس اين صلوات را هفت بار بخواند، خداوند از هربنده اى حسنه اى به او بازمى گرداند(به تعداد بندگان به او حسنه می دهد) و عمل او در آن روز مقبول و پذيرفته مى شود و روز رستاخيز در حالى مى آيد كه از ميان دو چشم او نور مى تابد.
9683- 4- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ قَرَأَ دُبُرَ صَلَاةِ الْجُمُعَةِ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ سَبْعَ مَرَّاتٍ
ص: 398
وَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ سَبْعَ مَرَّاتٍ لَمْ تَنْزِلْ بِهِ بَلِیَّةٌ وَ لَمْ تُصِبْهُ فِتْنَةٌ إِلَی الْجُمُعَةِ الْأُخْرَی فَإِنْ قَالَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ- الَّتِی حَشْوُهَا الْبَرَکَةُ وَ عُمَّارُهَا الْمَلَائِکَةُ مَعَ نَبِیِّنَا مُحَمَّدٍ وَ أَبِینَا إِبْرَاهِیمَ ع- جَمَعَ اللَّهُ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ وَ إِبْرَاهِیمَ ع فِی دَارِ السَّلَامِ وَ فِی نُسْخَةٍ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ مَرَّةً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ سَبْعاً سَبْعاً.
وَ رَوَاهُ فِی الْمَجَالِسِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ حَمْدَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عِیسَی عَنْ مُوسَی بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از سکونی، از جعفر بن محمد، از پدرانش (علیهم السلام) روایت کرده که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: هرکس بعد از نماز جمعه یک بار فاتحةالکتاب (سوره حمد) و هفت بار "قل هو الله احد" (سوره توحید) و یک بار فاتحةالکتاب و هفت بار "قل اعوذ برب الفلق" (سوره فلق) و یک بار فاتحةالکتاب و هفت بار "قل اعوذ برب الناس" (سوره ناس) را بخواند، تا جمعه بعدی به او بلایی نمی رسد و فتنه ای به او اصابت نمی کند. و اگر بگوید: "اللهم اجعلنی من اهل الجنة- التی حشوها البرکة و عمارها الملائکة مع نبینا محمد و ابینا ابراهیم" (خدایا مرا از اهل بهشتی قرار ده که درونش برکت و ساکنانش فرشتگان هستند، با پیامبرمان محمد و پدرمان ابراهیم) خداوند او را در دارالسلام (بهشت) با محمد و ابراهیم جمع می کند. و در یک نسخه دیگر آمده است: یک بار فاتحةالکتاب و یک بار "قل هو الله احد" و هفت بار هفت بار معوذتین (سوره های فلق و ناس).
9684- 5- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنِ السَّعْدَآبَادِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیِّ (عَنْ أَبِیهِ) (3) عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَفْضَلِ الْأَعْمَالِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- مِائَةَ مَرَّةٍ بَعْدَ الْعَصْرِ وَ مَا زَادَتْ فَهُوَ أَفْضَلُ.
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ ازحضرت صادق * سوال کرد بهترین اعمال درروز جمعه چیست ؟ فرمودند : صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد دربعد از ظهر وهرچه بیشتر بهتر .
9685- 6- (5) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْکُوفِیِّ عَنْ مُوسَی بْنِ عِمْرَانَ النَّخَعِیِّ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ
ص: 399
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْجُمُعَةِ أَلْفَ نَفْحَةٍ مِنْ رَحْمَتِهِ یُعْطِی کُلَّ عَبْدٍ مِنْهَا مَا شَاءَ فَمَنْ قَرَأَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ- بَعْدَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ مِائَةَ مَرَّةٍ وَهَبَ اللَّهُ لَهُ تِلْکَ الْأَلْفَ وَ مِثْلَهَا.
******
ترجمه:
از ابی الحسن موسی بن جعفر (علیه السلام) روایت شده که فرمود: همانا برای خداوند عز و جل در روز جمعه هزار نفحه (نفخه) از رحمتش است که به هر بنده ای از آن ها هرچه بخواهد عطا می کند. پس هرکس "إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ" (سوره قدر) را بعد از عصر روز جمعه صد مرتبه بخواند، خداوند به او آن هزار (نفحه) و مانند آن را عطا می کند.
9686- 7- (1) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْجَامِعِ لِأَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- فِیمَا بَیْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ تَعْدِلُ سَبْعِینَ حَجَّةً (2) وَ مَنْ قَالَ بَعْدَ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِکَ وَ بَارِکْ عَلَیْهِمْ بِأَفْضَلِ بَرَکَاتِکَ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِمْ وَ عَلَی أَرْوَاحِهِمْ وَ أَجْسَادِهِمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ- کَانَ لَهُ مِثْلُ ثَوَابِ عَمَلِ الثَّقَلَیْنِ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ.
******
ترجمه:
از ابی بصیر نقل شده که گفت: از ابا عبدالله (علیه السلام) شنیدم که می فرمود: صلوات بر محمد و آل محمد بین ظهر و عصر برابر است با هفتاد حج. و هرکس بعد از عصر روز جمعه بگوید: "اللهم صل علی محمد و آل محمد، الأوصیاء المرضیین بأفضل صلواتک و بارک علیهم بأفضل برکاتک و السلام علیهم و علی أرواحهم و أجسادهم و رحمة الله و برکاته"، برای او مانند ثواب عمل دو سنگین بار (جن و انس) در آن روز خواهد بود.
(3) 49 بَابُ تَحْرِیمِ الْأَذَانِ الثَّالِثِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ اسْتِحْبَابِ الْجَمْعِ بَیْنَ الْفَرْضَیْنِ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَیْنِ
9687- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: الْأَذَانُ الثَّالِثُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِدْعَةٌ.
******
ترجمه:
حضرت باقر* : گفتن اذان سوم در روز جمعه بدعت است
ع قَالَ: الْأَذَانُ الثَّالِثُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِدْعَةٌ.
قَالَ الْمُحَقِّقُ فِی (الْمُعْتَبَرِ) (1) الْأَذَانُ الثَّانِی بِدْعَةٌ وَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا یُسَمِّیهِ الثَّالِثَ لِأَنَّ النَّبِیَّ ص شَرَعَ لِلصَّلَاةِ أَذَاناً وَ إِقَامَةً فَالزِّیَادَةُ ثَالِثٌ وَ سَمَّیْنَاهُ ثَانِیاً لِأَنَّهُ یَقَعُ عَقِیبَ الْأَذَانِ الْأَوَّلِ انْتَهَی وَ بَعْضُ فُقَهَائِنَا (2) حَمَلَهُ عَلَی أَذَانِ الْعَصْرِ لِأَنَّهُ ثَالِثٌ بِاعْتِبَارِ الْأَذَانِ وَ الْإِقَامَةِ لِلظُّهْرِ وَ یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْجَمْعِ عُمُوماً مَا تَقَدَّمَ فِی الْأَذَانِ (3) وَ فِی الْمَوَاقِیتِ (4) مَعَ مَا تَقَدَّمَ مِنِ اسْتِحْبَابِ تَقْدِیمِ الْعَصْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ وَقْتِهَا (5).
******
ترجمه:
حضرت باقر* : گفتن اذان سوم در روز جمعه بدعت است
محقق در (کتاب) "المعتبر" گفته است: اذان دوم بدعت است و برخی از اصحاب ما آن را سوم می نامند، زیرا پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای نماز اذان و اقامه را تشریع کرد، پس افزودن چیزی (به آن) سوم است. و ما آن را دوم نامیدیم، زیرا بعد از اذان اول واقع می شود. انتهی. و برخی از فقهای ما آن را بر اذان عصر حمل کرده اند، زیرا سوم است به اعتبار اذان و اقامه برای ظهر. و دلالت بر استحباب جمع عمومی می کند آنچه که در اذان و در مواقت گذشته است، همراه با آنچه که از استحباب تقدیم عصر در روز جمعه در اول وقتش گذشته است.
(6) 50 بَابُ اسْتِحْبَابِ شِرَاءِ شَیْ ءٍ مِنَ الْفَاکِهَةِ وَ اللَّحْمِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ لِلْأَهْلِ وَ کَرَاهَةِ التَّحَدُّثِ فِیهِ بِأَحَادِیثِ الْجَاهِلِیَّةِ
9689- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَطْرِفُوا أَهَالِیَکُمْ کُلَّ یَوْمِ جُمُعَهٍ- بِشَیْ ءٍ مِنَ الْفَاکِهَهِ وَ اللَّحْمِ حَتَّی یَفْرَحُوا بِالْجُمُعَهِ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: خانواده های خود را هر روز جمعه با مقداری میوه و گوشت شاد کنید، تا به جمعه خوشحال شوند.
9690- 2- (8) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا رَأَیْتُمُ الشَّیْخَ یُحَدِّثُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بِأَحَادِیثِ الْجَاهِلِیَّةِ- فَارْمُوا رَأْسَهُ وَ لَوْ بِالْحَصَی.
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ
ص: 401
أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع (2)
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع مِثْلَهُ (3) أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی فِی أَحْکَامِ الْمَسَاجِدِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هرگاه دیدید که پیرمردی در روز جمعه احادیث جاهلیت را روایت می کند، سر او را بزنید، اگرچه با سنگریزه باشد.
(6) 51 بَابُ کَرَاهَةِ إِنْشَادِ الشِّعْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ لَوْ بَیْتاً وَ إِنْ کَانَ شِعْرَ حَقٍّ وَ بَقِیَّةِ الْمَوَاضِعِ الَّتِی یُکْرَهُ فِیهَا إِنْشَادُ الشِّعْرِ وَ عَدَمِ تَحْرِیمِ إِنْشَادِهِ وَ رِوَایَتِهِ
أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ تُکْرَهُ رِوَایَةُ الشِّعْرِ لِلصَّائِمِ وَ الْمُحْرِمِ وَ فِی الْحَرَمِ وَ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- وَ أَنْ یُرْوَی بِاللَّیْلِ قَالَ قُلْتُ: وَ إِنْ کَانَ شِعْرَ حَقٍّ قَالَ وَ إِنْ کَانَ شِعْرَ حَقٍّ.
******
ترجمه:
حماد بن عثمان گفت: شنیدم که ابا عبدالله (علیه السلام) می فرمود: روایت کردن شعر برای روزه دار، محرم، در حرم و در روز جمعه و همچنین روایت کردن آن در شب مکروه است. گفتم: و اگر شعر حق باشد؟ فرمود: حتی اگر شعر حق باشد.
9692- 2- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَمَثَّلَ بِبَیْتِ شِعْرٍ مِنَ الْخَنَا لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاةٌ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ مَنْ تَمَثَّلَ بِاللَّیْلِ لَمْ یُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاةٌ (2) تِلْکَ اللَّیْلَةَ.
******
ترجمه:
از اسماعیل بن ابی زیاد، از جعفر، از پدرش روایت شده که گفت: رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: هرکس بیتی از شعر زشت را به زبان آورد، نمازش در آن روز پذیرفته نمی شود و هرکس در شب بیتی از شعر زشت را به زبان آورد، نمازش در آن شب پذیرفته نمی شود.
9693- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِیزِ الْکَشِّیُّ فِی کِتَابِ الرِّجَالِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ: کُنْتُ قَاعِداً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- أَنَا وَ مَعْرُوفُ بْنُ خَرَّبُوذَ وَ کَانَ یُنْشِدُنِی الشِّعْرَ وَ أُنْشِدُهُ وَ یَسْأَلُنِی وَ أَسْأَلُهُ وَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ یَسْمَعُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لَأَنْ یَمْتَلِئَ جَوْفُ الرَّجُلِ قَیْحاً خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ یَمْتَلِئَ شِعْراً فَقَالَ مَعْرُوفٌ إِنَّمَا یَعْنِی بِذَلِکَ الَّذِی یَقُولُ الشِّعْرَ فَقَالَ وَیْحَکَ أَوْ وَیْلَکَ قَدْ قَالَ ذَلِکَ رَسُولُ اللَّهِ ص.
وَ رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ مِثْلَهُ (4) أَقُولُ: هَذَا إِنَّمَا یَدُلُّ عَلَی کَرَاهِیَةِ الْإِفْرَاطِ فِی إِنْشَادِ الشِّعْرِ وَ الْإِکْثَارِ مِنْهُ بِقَرِینَةِ ذِکْرِ الِامْتِلَاءِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
محمد بن مروان گفت: نزد ابا عبدالله (علیه السلام) نشسته بودم، من و معروف بن خربوذ، و او برای من شعر می خواند و من برای او شعر می خواندم و او از من سؤال می کرد و من از او سؤال می کردم و ابا عبدالله می شنید. پس ابا عبدالله (علیه السلام) گفت: همانا رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: این که شکم مرد پر از چرک شود، بهتر است برای او از این که پر از شعر شود. پس معروف گفت: منظورش این است که کسی که شعر می گوید. ابا عبدالله (علیه السلام) گفت: وای بر تو! یا وای بر تو! رسول خدا (صلی الله علیه وآله) این را گفته است.
می گویم: این تنها دلالت بر کراهت افراط در انشاد (سرودن) شعر و کثرت آن دارد، با توجه به قرینه ذکر امتلاء (پر شدن) و غیر آن.
ص: 403
9694- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ مِنْ أَلْفَاظِ رَسُولِ اللَّهِ ص الْمُوجَزَةِ الَّتِی لَمْ یُسْبَقْ إِلَیْهَا الشِّعْرُ مِنْ إِبْلِیسَ- إِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لَحُکْماً وَ إِنَّ مِنَ الْبَیَانِ لَسِحْراً.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین گفت: از جمله الفاظ موجز رسول خدا (صلی الله علیه وآله) که قبلاً کسی به آن ها نرسیده است، این است که فرمود: شعر از ابلیس است. همانا در برخی از اشعار حکمت است و در برخی از بیان ها سحر (جادو) است.
9695- 5- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَنْشَدَ بَیْتَ شِعْرٍ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- فَهُوَ حَظُّهُ مِنْ ذَلِکَ الْیَوْمِ.
وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَبِی الْبِلَادِ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس در روز جمعه شعری بگوید بهره اش از جمعه همان خواهد بود .
9696- 6- (4) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ الْکُلَیْنِیِّ وَ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ الْمُؤَدِّبِ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقِ (5) وَ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقِ کُلِّهِمْ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ الْکُلَیْنِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْعَلَوِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی الْحِجَازِیِّ (6) عَنْ رَجُلٍ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّ الْمَأْمُونَ قَالَ لَهُ هَلْ رَوَیْتَ شَیْئاً مِنَ الشِّعْرِ فَقَالَ قَدْ رَوَیْتُ مِنْهُ الْکَثِیرَ قَالَ فَأَنْشِدْنِی الْحَدِیثَ وَ فِیهِ أَنَّهُ أَنْشَدَهُ شِعْراً کَثِیراً.
******
ترجمه:
از مردی (بدون ذکر نام) از امام رضا (علیه السلام) روایت شده که گفت: مأمون از او پرسید: آیا چیزی از شعر روایت کرده ای؟ گفت: بله، من بسیاری از آن را روایت کرده ام. مأمون گفت: پس برای من شعر بگو. و در نتیجه او شعری بسیار را برای او خواند.
9697- 7- (7) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَحْمَدَ الْبَیْهَقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الصَّوْلِیِ
ص: 404
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی بْنِ أَبِی عَبَّادٍ عَنْ عَمِّهِ قَالَ: سَمِعْتُ الرِّضَا ع یَوْماً یُنْشِدُ وَ قَلِیلًا مَا کَانَ یُنْشِدُ شِعْراً ثُمَّ ذَکَرَ ثَلَاثَةَ أَبْیَاتٍ مِنَ الشِّعْرِ.
******
ترجمه:
ابو عباد از عمویش نقل کرد که گفت: روزی شنیدم امام رضا (علیه السلام) شعر می خواند و به ندرت شعر می خواند. سپس سه بیت از شعر را ذکر کرد.
9698- 8- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی الْمَجَازَاتِ النَّبَوِیَّةِ قَالَ: قَالَ ع لَأَنْ یَمْتَلِئَ جَوْفُ أَحَدِکُمْ قَیْحاً حَتَّی یُرِیَهُ أَیْ یُفْسِدَهُ خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ یَمْتَلِئَ شِعْراً.
قَالَ الرَّضِیُّ الْمُرَادُ النَّهْیُ عَنْ أَنْ یَکُونَ حِفْظُ الشِّعْرِ أَغْلَبَ عَلَی قَلْبِ الْإِنْسَانِ فَیَشْغَلَهُ عَنْ حِفْظِ الْقُرْآنِ وَ عُلُومِ الدِّینِ.
******
ترجمه:
محمد بن حسین رضی در «المجازات النبویة» گفت: امام (علیه السلام) فرمود: بهتر است که شکم یکی از شما پر از چرک شود و آن را به او نشان دهد (یعنی خرابش کند) تا این که پر از شعر شود.
رضی گفت: منظور این است که نهی از آن است که حفظ شعر بر قلب انسان غالب شود و او را از حفظ قرآن و علوم دین بازدارد.
9699- 9- (2) قَالَ وَ قَالَ ع فِی إِمْرِئِ الْقَیْسِ یَجِی ءُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- یَحْمِلُ (3) لِوَاءَ الشُّعَرَاءِ إِلَی النَّارِ.
******
ترجمه:
حضرت در مورد إِمْرِئِ الْقَیْسِ فرمودند : در روز قیامت او پرچم دار شعرا ء است که بطرف جهنم می رود .
9700- 10- (4) قَالَ وَ قَالَ ع إِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لَحُکْماً وَ إِنَّ مِنَ الْبَیَانِ لَسِحْراً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی کَرَاهَةِ إِنْشَادِ الشِّعْرِ فِی الْمَسْجِدِ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ فِی أَحْکَامِ السَّفَرِ إِلَی الْحَجِّ وَ غَیْرِهِ (6) وَ فِی آدَابِ الصَّائِمِ (7) وَ فِی الزِّیَارَاتِ (8) وَ غَیْرِ ذَلِکَ (9).
******
ترجمه:
حضرت فرمودند : بعضی از شعرها حکمت و بعضی ازبیانها سحر است .
ص: 405
(1) 52 بَابُ کَرَاهَةِ السَّفَرِ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِهِ بَعْدَ الصَّلَاةِ أَوْ یَوْمَ السَّبْتِ
9701- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: یُکْرَهُ السَّفَرُ وَ السَّعْیُ فِی الْحَوَائِجِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بُکْرَةً مِنْ أَجْلِ الصَّلَاةِ فَأَمَّا بَعْدَ الصَّلَاةِ فَجَائِزٌ یُتَبَرَّکُ بِهِ.
وَ رَوَاهُ فِی الْخِصَالِ کَمَا مَرَّ فِی الصَّلَاةِ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ (3).
******
ترجمه:
حضرت هادی * :صبح روز جمعه مسافرت و رفتن به دنبال حوائج کراهت دارد بخاطر نماز(جمعه) ولی بعد از نماز جائز است وخیر وبرکت هم دارد .
9702- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ الْخَرَّازِ (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ (6) قَالَ الصَّلَاةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ الِانْتِشَارُ یَوْمَ السَّبْتِ.
******
ترجمه:
ازحضرت صادق * درمورد آیه فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ (7) سوال شد فرمودند : منظور(صلاة) نماز روز جمعه است وانتشار وپخش شدن در روز شنبه است
9703- 3- (8) قَالَ وَ قَالَ ع السَّبْتُ لِبَنِی هَاشِمٍ وَ الْأَحَدُ لِبَنِی أُمَیَّةَ- فَاتَّقُوا أَخْذَ الْأَحَدِ.
******
ترجمه:
حضرت فرمودند : روز شنبه مال بنی هاشم ویک شنبه مال بنی امیه است پس بترسید از انتخاب روز یک شنبه .
9704- 4- (9) قَالَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص اللَّهُمَّ بَارِکْ لِأُمَّتِی فِی بُکُورِهَا یَوْمَ سَبْتِهَا وَ خَمِیسِهَا.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : خدایا روز شنبه وپنج شنبه را بر امتم مبارک کن
9705- 5- (10) إِبْرَاهِیمُ بْنُ عَلِیٍّ الْکَفْعَمِیُّ فِی الْمِصْبَاحِ عَنِ الرِّضَا ع
ص: 406
قَالَ: مَا یُؤْمِنُ مَنْ سَافَرَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَبْلَ الصَّلَاةِ أَنْ لَا یَحْفَظَهُ اللَّهُ تَعَالَی فِی سَفَرِهِ وَ لَا یَخْلُفَهُ فِی أَهْلِهِ وَ لَا یَرْزُقَهُ مِنْ فَضْلِهِ.
******
ترجمه:
از امام رضا (علیه السلام) روایت شده که گفت: کسی که روز جمعه پیش از نماز سفر کند، ایمان ندارد که خداوند متعال او را در سفرش حفظ کند، و او را در خانواده اش تنها گذارد، و از فضل خود به او روزی دهد.
9706- 6- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْحَارِثِ الْهَمْدَانِیِّ قَالَ: وَ لَا تُسَافِرْ فِی یَوْمِ جُمُعَةٍ حَتَّی تَشْهَدَ الصَّلَاةَ إِلَّا نَاصِلًا (2) فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ فِی أَمْرٍ تُعْذَرُ بِهِ.
******
ترجمه:
از امیرالمؤمنین (علیه السلام) در کتابش به حارث همدانی روایت شده که گفت: در روز جمعه سفر نکنید تا زمانی که نماز را حاضر شوید، مگر اینکه در مسیر(جهاد درراه) خداوند یا در کاری که به خاطر آن معذور باشید، سفر کنید.
(3) 53 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِقْبَالِ الْخَطِیبِ النَّاسَ وَ اسْتِقْبَالِ النَّاسِ إِیَّاهُ وَ تَحْرِیمِ الْبَیْعِ عِنْدَ النِّدَاءِ لِلْجُمُعَةِ
9707- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص کُلُّ وَاعِظٍ قِبْلَةٌ.
یَعْنِی إِذَا خَطَبَ الْإِمَامُ النَّاسَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- یَنْبَغِی لِلنَّاسِ أَنْ یَسْتَقْبِلُوهُ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم : هرواعظی قبله است .
یعنی وقتی امام جمعه خطبه می خواند مردم باید رو بروی او باشند .
9708- 2- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْقُعُودِ فِی الْعِیدَیْنِ- وَ الْجُمُعَةِ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ کَیْفَ یَصْنَعُ یَسْتَقْبِلُ الْإِمَامَ أَوْ یَسْتَقْبِلُ الْقِبْلَةَ قَالَ یَسْتَقْبِلُ الْإِمَامَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (6).
******
ترجمه:
علی بن جعفر : ازحضرت کاظم * سوال کردم در نماز عیدین وجمعه مردم درحال خطبه چگونه بنشینند روبه قبله باشند یا روبروی امام ؟ فرمودند : روبروی امام بنشینند
9709- 3- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص
ص: 407
کُلُّ وَاعِظٍ قِبْلَةٌ وَ کُلُّ مَوْعُوظٍ قِبْلَةٌ لِلْوَاعِظِ یَعْنِی فِی الْجُمُعَةِ وَ الْعِیدَیْنِ وَ صَلَاةِ الِاسْتِسْقَاءِ (فِی الْخُطْبَةِ یَسْتَقْبِلُهُمُ الْإِمَامُ وَ یَسْتَقْبِلُونَهُ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ خُطْبَتِهِ) (1).
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین گفت: پیامبر (صلى الله عليه وآله) فرمود: "هر واعظی قبله ای است و هر موعوظی قبله ای برای واعظ است، یعنی در جمعه ها و دو عید و نماز استسقاء (در خطبه، امام با مردم روبرو هم باشند تا خطبه تمام شود)."
9710- 4- (2) قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ کَانَ بِالْمَدِینَةِ إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- نَادَی مُنَادٍ حَرُمَ الْبَیْعُ حَرُمَ الْبَیْعُ لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فَاسْعَوْا إِلی ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ (3).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
روایت شده است که در مدینه هنگامی که موذن روز جمعه اذان می گفت، ندادهنده ای ندا می داد که: "فروش حرام شد، فروش حرام شد" برای گفتار خداوند عزّ و جلّ که فرمود: "ای کسانی که ایمان آورده اید، هنگامی که در روز جمعه برای نماز ندا داده شود، به سوی ذکر خدا بشتابید و فروش را رها کنید" (سوره جمعه، آیه 9).
(5) 54 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ أَنْ یُقْرَأَ مِنَ السُّوَرِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَهَا
9711- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی الْخَرَّازِ (7) عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ یُسْتَحَبُّ أَنْ (تَقْرَأَ فِی دُبُرِ) (8) الْغَدَاةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ الرَّحْمَنَ- ثُمَّ تَقُولَ کُلَّمَا قُلْتَ فَبِأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ (9) قُلْتَ لَا بِشَیْ ءٍ مِنْ آلَائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ.
******
ترجمه:
از حماد بن عثمان روایت است که گفت: شنیدم ابا عبدالله (ع) می گفت: مستحب است که بعد از نماز صبح روز جمعه سوره الرحمن را بخوانی، سپس هرگاه گفتی "پس کدامین نعمت های پروردگارتان را تکذیب می کنید؟" (آیه 13 سوره الرحمن) بگو: "هیچ یک از نعمت هایت، ای پروردگار، را تکذیب نمی کنم."
9712- 2- (10) وَ عَنْهُ عَنْ أَیُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ قَالَ: قَالَ
ص: 408
أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْکَهْفِ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- کَانَتْ کَفَّارَةً لَهُ لِمَا بَیْنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا (1)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (2) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس درشب جمعه سوره کهف را بخواند این سوره کفاره او بین دو جمعه می شود
9713- 3- (3) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ رَوَی غَیْرُهُ أَیْضاً فِیمَنْ قَرَأَهَا یَوْمَ الْجُمُعَةِ- بَعْدَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ مِثْلَ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
کُلَیْنِی و دیگران نیز روایت کرده اند که:
«کسی که سوره نساء را روز جمعه، بعد از نماز ظهر و عصر بخواند، از فشار قبر در امان خواهد بود.»
9714- 4- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عَابِسٍ عَنْ أَبِی مَرْیَمَ عَنِ الْمِنْهَالِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَیْشٍ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ النِّسَاءِ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ أَمِنَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ.
******
ترجمه:
زر بن حبیش از علی (علیه السلام) نقل می کند که ایشان فرمودند:
«کسی که سوره نساء را در هر جمعه بخواند، از فشار قبر در امان خواهد بود.»
9715- 5- (5) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْأَعْرَافِ فِی کُلِّ شَهْرٍ کَانَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- مِنَ الَّذِینَ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لَا هُمْ یَحْزَنُونَ فَإِنْ قَرَأَهَا فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- کَانَ مِمَّنْ لَا یُحَاسَبُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ- أَمَا إِنَّ فِیهَا مُحْکَماً فَلَا تَدَعُوا قِرَاءَتَهَا فَإِنَّهَا تَشْهَدُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لِمَنْ قَرَأَهَا.
******
ترجمه:
از ابی بصیر، از ابی عبدالله (ع) روایت است که فرمود: هر کس سوره اعراف را هر ماه بخواند، روز قیامت از کسانی خواهد بود که ترسی بر آن ها نیست و آنان اندوهگین نمی شوند. و اگر آن را هر جمعه بخواند، از کسانی خواهد بود که روز قیامت حسابرسی نمی شوند. در این سوره، آیه های محکم وجود دارد، پس خواندن آن را ترک نکنید؛ زیرا روز قیامت برای کسی که آن را خوانده، شهادت خواهد داد.
ص: 409
9716- 6- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ صَنْدَلٍ (2) عَنْ کَثِیرِ بْنِ کُلْثُمَةَ (3) عَنْ فَرْوَةَ الْآجُرِّیِّ (4) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ هُودٍ فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- بَعَثَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِی زُمْرَةِ النَّبِیِّینَ وَ لَمْ یُعْرَفْ لَهُ خَطِیئَةٌ عَمِلَهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ.
******
ترجمه:
از ابی جعفر (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:
«کسی که هر جمعه سوره ی هود را بخواند، خداوند او را در روز قیامت در زمره ی پیامبران برخواهد انگیخت و هیچ خطایی از او در روز قیامت شناخته نخواهد شد.»
9717- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِی الْمَغْرَاءِ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ إِبْرَاهِیمَ وَ الْحِجْرِ- فِی رَکْعَتَیْنِ جَمِیعاً فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- لَمْ یُصِبْهُ فَقْرٌ أَبَداً وَ لَا جُنُونٌ وَ لَا بَلْوَی.
******
ترجمه:
از عنبسه بن مصعب نقل شده است که از ابی عبد الله (علیه السلام) شنیدم:
«کسی که سوره های ابراهیم و الحجر را در دو رکعت نماز در هر جمعه بخواند، هرگز دچار فقر، جنون یا بلا نخواهد شد.»
9718- 8- (6) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: (مَا مِنْ عَبْدٍ) (7) قَرَأَ سُورَةَ بَنِی إِسْرَائِیلَ- فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- لَمْ یَمُتْ حَتَّی یُدْرِکَ الْقَائِمَ ع وَ یَکُونَ مِنْ أَصْحَابِهِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : هرکس هر شب جمعه سوره بنی اسرائیل را بخواند نمی میرد تا حضرت قائم * را درک کند وجزء اصحاب ایشان خواهد بود .
9719- 9- (8) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ (9) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْکَهْفِ فِی کُلِّ لَیْلَةِ جُمُعَةٍ- لَمْ یَمُتْ إِلَّا شَهِیداً وَ بَعَثَهُ اللَّهُ مَعَ الشُّهَدَاءِ وَ وَقَفَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ الشُّهَدَاءِ.
ص: 410
وَ رَوَاهُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَجْمَعِ الْبَیَانِ نَقْلًا مِنْ کِتَابِ الْعَیَّاشِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (1)
وَ رَوَی حَدِیثَ الْآجُرِّیِّ عَنِ الْعَیَّاشِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ ع مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:
«کسی که هر شب جمعه سوره ی کهف را بخواند، جز به شهادت نمی میرد و خداوند او را با شهدا برانگیخته و در روز قیامت نیز با شهدا خواهد ایستاد.»
9720- 10- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْمُؤْمِنِینَ- خَتَمَ اللَّهُ لَهُ بِالسَّعَادَةِ إِذَا کَانَ یُدْمِنُ قِرَاءَتَهَا فِی کُلِّ جُمُعَةٍ- وَ کَانَ مَنْزِلُهُ فِی الْفِرْدَوْسِ الْأَعْلَی مَعَ النَّبِیِّینَ وَ الْمُرْسَلِینَ.
******
ترجمه:
از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:کسیکه سوره مومنین را بخواند عاقبت بخیر خواهد شد . کسی که هر جمعه آنرا بخواند منزلش درفردوس اعلا وهمراه پیامبران خواهد بود .
9721- 11- (4) وَ عَنْهُ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ کُلَّ لَیْلَةٍ أَوْ کُلَّ یَوْمِ جُمُعَةٍ سُورَةَ الْأَحْقَافِ- لَمْ یُصِبْهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِرَوْعَةٍ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَ آمَنَهُ مِنْ فَزَعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:کسیکه سوره احقاف را هر شب یا هر روز جمعه بخواند در دنیا دچار ترس ونگرانی نمی شود وخداوند او را ازترس روز قیامت ایمن می دارد .
9722- 12- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُوَرَ الطَّوَاسِینِ (6) الثَّلَاثَ فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ- کَانَ مِنْ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ فِی جِوَارِ اللَّهِ وَ کَنَفِهِ وَ لَمْ یُصِبْهُ فِی الدُّنْیَا بُؤْسٌ أَبَداً وَ أُعْطِیَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْجَنَّةِ- حَتَّی یَرْضَی وَ فَوْقَ رِضَاهُ وَ زَوَّجَهُ اللَّهُ مِائَةَ زَوْجَةٍ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ.
******
ترجمه:
ابی بصیر از ابی عبدالله (ع) روایت کرده است که فرمود: هر کس سوره های(شعراء/نمل /قصص) طواسین سه گانه را در شب جمعه بخواند، از اولیاء الله و در جوار و حمایت خدا خواهد بود و در دنیا هرگز به او ناراحتی و سختی نخواهد رسید و در آخرت از بهشت به او عطا می شود تا رضایت کامل پیدا کند و بیش از رضایتش نیز داده می شود و خداوند او را با صد حور العین به ازدواج درمی آورد.
بِمَا کَانَ مِنْهُ وَ کَانَ مِنْ رُفَقَاءِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ ص.
******
ترجمه:
از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:
«کسی که هر شب جمعه سوره ی سجده را بخواند، خداوند کتاب اعمال او را به دست راستش می دهد و او را به خاطر اعمالش حساب نمی کشد و از همراهان محمد (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت او خواهد بود.»
9724- 14- (1) وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مِهْرَانَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ أَبِی الْعَلَاءِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الصَّافَّاتِ فِی کُلِّ یَوْمِ جُمُعَةٍ- لَمْ یَزَلْ مَحْفُوظاً مِنْ کُلِّ آفَةٍ مَدْفُوعاً عَنْهُ کُلُّ بَلِیَّةٍ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا مَرْزُوقاً فِی الدُّنْیَا بِأَوْسَعِ مَا یَکُونُ مِنَ الرِّزْقِ وَ لَمْ یُصِبْهُ اللَّهُ فِی مَالِهِ وَ لَا وَلَدِهِ وَ لَا بَدَنِهِ بِسُوءٍ مِنْ شَیْطَانٍ رَجِیمٍ وَ لَا مِنْ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ إِنْ مَاتَ فِی یَوْمِهِ أَوْ لَیْلَتِهِ بَعَثَهُ اللَّهُ شَهِیداً وَ أَمَاتَهُ شَهِیداً وَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ مَعَ الشُّهَدَاءِ فِی دَرَجَةٍ مِنَ الْجَنَّةِ.
******
ترجمه:
ابی العلاء از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمود: هر کس سوره صافات را در هر روز جمعه بخواند، همواره از هر گونه آسیب و بلایی محفوظ می ماند، در زندگی دنیوی رزق فراوانی به او داده می شود و در مال، فرزند و بدنش هیچ آسیبی از جانب شیطان رجیم یا طاغوت عنید به او نمی رسد. و اگر در همان روز یا شب بمیرد، خداوند او را شهید مبعوث می کند و به شهادت می میراند و او را در بهشت همراه با شهدا در مرتبه ای از بهشت قرار می دهد.
9725- 15- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُبَیْرٍ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ قَرَأَ سُورَةَ ص فِی لَیْلَةِ الْجُمُعَةِ- أُعْطِیَ مِنْ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مَا لَمْ یُعْطَ أَحَداً مِنَ النَّاسِ إِلَّا نَبِیٌّ مُرْسَلٌ أَوْ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ کُلَّ مَنْ أَحَبَّ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ حَتَّی خَادِمَهُ الَّذِی یَخْدُمُهُ وَ إِنْ کَانَ (3) لَمْ یَکُنْ فِی حَدِّ عِیَالِهِ وَ لَا فِی حَدِّ مَنْ یَشْفَعُ لَهُ (4).
******
ترجمه:
ابی جعفر (امام باقر علیه السلام) فرمود: هر کس سوره "ص" را در شب جمعه بخواند، به او از خیر دنیا و آخرت چیزی داده می شود که به کسی از مردم داده نشده است، مگر پیامبر مرسل یا فرشته مقرب. و خداوند او را به بهشت وارد می کند و هر کسی از اهل بیتش که او را دوست دارد، حتی خدمتکاری که او را خدمت می کند، اگرچه در حد عیالش نباشد و در حد کسی نباشد که شفاعت برای او بکند.
(6) 55 بَابُ اسْتِحْبَابِ الصَّدَقَةِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ لَیْلَتَهَا بِدِینَارٍ أَوْ بِمَا تَیَسَّرَ
9726- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْعِلَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکِّلِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِکِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنِ الثُّمَالِیِّ قَالَ: صَلَّیْتُ مَعَ عَلِیِّ بْنِ
ص: 412
الْحُسَیْنِ ع الْفَجْرَ بِالْمَدِینَةِ- فِی یَوْمِ جُمُعَةٍ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ صَلَاتِهِ وَ تَسْبِیحِهِ (1) نَهَضَ إِلَی مَنْزِلِهِ وَ أَنَا مَعَهُ فَدَعَا مَوْلَاةً لَهُ تُسَمَّی سُکَیْنَةَ- فَقَالَ لَهَا لَا یَعْبُرُ عَلَی بَابِی سَائِلٌ إِلَّا أَطْعَمْتُمُوهُ فَإِنَّ الْیَوْمَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
ثُمَالی روایت کرده که: نماز صبح را با علی بن الحسین (علیه السلام) در مدینه در روز جمعه خواندم. پس از اینکه از نماز و تسبیح خود فارغ شد، به سمت منزلش حرکت کرد و من نیز همراه او بودم. ایشان به کنیزی که سُکَیْنه نام داشت، فرمود: هیچ سائلی از درب خانه من عبور نکند مگر اینکه به او غذا بدهید، زیرا امروز روز جمعه است.
9727- 2- (2) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ (سَعْدٍ وَ) (3) الْحِمْیَرِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الْوَابِشِیِّ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُکَیْرٍ (وَ غَیْرِهِمَا قَدْ رَوَاهُ) (4) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ أَبِی أَقَلَّ أَهْلِ بَیْتِهِ مَالًا وَ أَعْظَمَهُمْ مَئُونَةً قَالَ وَ کَانَ یَتَصَدَّقُ کُلَّ یَوْمِ جُمُعَةٍ بِدِینَارٍ وَ کَانَ یَقُولُ الصَّدَقَةُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ تُضَاعَفُ لِفَضْلِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ عَلَی غَیْرِهِ مِنَ الْأَیَّامِ.
******
ترجمه:
امام صادق (علیه السلام) فرمود: پدرم در میان اهل بیتش کمترین دارایی را داشت ولی بیشترین هزینه را می کرد. او هر روز جمعه یک دینار صدقه می داد و می گفت: صدقه در روز جمعه به دلیل فضیلت این روز نسبت به دیگر روزها، چند برابر می شود.
9728- 3- (5) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّ الصَّدَقَةَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ تُضَاعَفُ وَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یَتَصَدَّقُ بِدِینَارٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : صدقه در روز جمعه ثوابش چند برابر است وخود حضرت هرجمعه یک دینار صدقه می دادند
9729- 4- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الصَّدَقَةُ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ یَوْمَهَا بِأَلْفٍ وَ الصَّلَاةُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ بِأَلْفٍ مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ یَحُطُّ اللَّهُ فِیهَا أَلْفاً مِنَ السَّیِّئَاتِ وَ یَرْفَعُ فِیهَا أَلْفاً مِنَ الدَّرَجَاتِ وَ إِنَّ الْمُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ- یَزْهَرُ (7) نُورُهُ فِی السَّمَاوَاتِ إِلَی یَوْمِ تَقُومُ (8) السَّاعَةُ وَ إِنَّ مَلَائِکَةَ اللَّهِ فِی السَّمَاوَاتِ لَیَسْتَغْفِرُونَ لَهُ
ص: 413
وَ یَسْتَغْفِرُ لَهُ الْمَلَکُ الْمُوَکَّلُ بِقَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ ص- إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ هُنَا (2) وَ فِی الصَّدَقَةِ (3).
******
ترجمه:
در کتاب "المقنعة" روایت شده از امام صادق (علیه السلام) که فرمود: صدقه در شب و روز جمعه برابر با هزار (حسنات) است و درود فرستادن بر محمد و آل محمد در شب جمعه برابر با هزار حسنه است. خداوند در این شب هزار گناه را محو می کند و هزار درجه انسان را بالا می برد. درود فرستنده بر محمد و آل محمد در شب جمعه، نورش تا روز قیامت در آسمان ها می درخشد و فرشتگان خدا در آسمان ها برای او استغفار می کنند. فرشته ای که مسئول قبر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) است نیز تا روز قیامت برای او استغفار می کند.
(4) 56 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجِمَاعِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ لَیْلَتَهَا
9730- 1- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ لِرَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِهِ یَوْمَ جُمُعَةٍ- هَلْ صُمْتَ الْیَوْمَ قَالَ لَا قَالَ لَهُ فَهَلْ تَصَدَّقْتَ الْیَوْمَ بِشَیْ ءٍ قَالَ لَا قَالَ لَهُ قُمْ فَأَصِبْ مِنْ أَهْلِکَ (فَإِنَّهُ مِنْکَ صَدَقَةٌ عَلَیْهَا) (6).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا نَحْوَهُ (7).
******
ترجمه:
مسعدة بن صدقة از جعفر بن محمد (علیه السلام) نقل می کند که رسول الله (صلى الله عليه وآله) به یکی از اصحابش در روز جمعه فرمود: «آیا امروز روزه گرفتی؟» آن مرد گفت: «نه.» سپس پیامبر (صلى الله عليه وآله) پرسید: «آیا امروز صدقه ای دادی؟» او گفت: «نه.» پیامبر (صلى الله عليه وآله) به او گفت: به خانه ات برو وبا همسرت مجامعت کن چرا که این نیز صدقه ای از جانب تو است.»
9731- 2- (8) وَ قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع یَوْمَ جُمُعَةٍ- وَ قَدْ صَلَّیْتُ الْجُمُعَةَ وَ الْعَصْرَ فَوَجَدْتُهُ قَدْ بَاهَی مِنَ الْبَاهِ یَعْنِی جَامَعَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی النِّکَاحِ (9).
******
ترجمه:
ابن بصیر می گوید: در روز جمعه به ملاقات ابی عبد الله (علیه السلام) رفتم، و من نماز جمعه و عصر را خوانده بودم. او را یافتم که به [آثار] باه (یعنی جماع) مبتلا شده بود.
ص: 414
(1) 57 بَابُ اسْتِحْبَابِ زِیَارَةِ الْقُبُورِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ أَکْلِ الرُّمَّانِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ لَیْلَتَهَا وَ سَبْعِ وَرَقَاتٍ مِنَ الْهِنْدَبَاءِ عِنْدَ الزَّوَالِ وَ حُکْمِ صَوْمِ یَوْمِ الْجُمُعَةِ
9732- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ فِی الْمَجَالِسِ وَ الْأَخْبَارِ (3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَتَّوَیْهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ بُطَّةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ یَعْلَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ دَاوُدَ النَّهْدِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنِ الرَّبِیعِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُسْلِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنِ الْبَاقِرِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِیَارَةِ الْقُبُورِ قَالَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ فَإِنَّهُ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فِی ضِیقٍ وُسِّعَ عَلَیْهِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ یَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِی کُلِّ یَوْمٍ فَإِذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ کَانُوا سُدًی (4) قُلْتُ فَیَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَیَفْرَحُونَ بِهِ قَالَ نَعَمْ وَ یَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إِذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سلیمان از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند: از او در مورد زیارت قبور پرسیدم. گفت: «اگر روز جمعه باشد، به زیارت آنها بروید، زیرا کسی که از بین آنها در تنگنا باشد، در فاصله ی طلوع فجر تا طلوع خورشید گشایش خواهد یافت. آنها هر روز از کسانی که به نزدشان می آید آگاه هستند، و وقتی خورشید طلوع می کند، آنها پراکنده می شوند.» گفتم: «آیا آنها از کسانی که به نزدشان آمده اند مطلع شده و از آمدنشان خوشحال می شوند؟» گفت: «بله، و وقتی که او از نزدشان برود، آنها احساس دلتنگی می کنند.»
9733- 2- (5) وَ فِی الْمِصْبَاحِ قَالَ رُوِیَ فِی أَکْلِ الرُّمَّانِ (فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ) (6) وَ فِی لَیْلَتِهِ فَضْلٌ کَثِیرٌ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی زِیَارَةِ الْقُبُورِ (7) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی حُکْمِ صَوْمِ الْجُمُعَةِ فِی الصَّوْمِ الْمَنْدُوبِ (8) وَ عَلَی أَکْلِ الرُّمَّانِ وَ الْهِنْدَبَاءِ فِیهَا فِی
ص: 415
الْأَطْعِمَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ (1).
******
ترجمه:
درمصباح روایت کرده که خوردن انار درشب جمعه فضیلت بسیاری دارد .
(2) 58 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ الصَّلَاةِ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ قَدْ صَلَّی رَکْعَةً فَیُضِیفُ إِلَیْهَا أُخْرَی
9734- 1- (3) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ بَکْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الصَّادِقِ ع عَنْ آبَائِهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع النَّاسُ عَلَی ثَلَاثَةِ مَنَازِلَ فِی الْجُمُعَةِ رَجُلٌ أَتَی الْجُمُعَةَ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ الْإِمَامُ وَ شَهِدَهَا بِإِنْصَاتٍ وَ سُکُونٍ فَإِنَّ ذَلِکَ کَفَّارَةُ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ- وَ زِیَادَةُ ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها (4) وَ رَجُلٌ شَهِدَهَا بِلَغَطٍ وَ قَلَقٍ فَذَلِکَ حَظُّهُ وَ رَجُلٌ أَتَاهَا وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ فَقَامَ یُصَلِّی فَقَدْ خَالَفَ السُّنَّةَ وَ هُوَ یَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِنْ شَاءَ أَعْطَاهُ وَ إِنْ شَاءَ حَرَمَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَارُونَ الْفَامِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ بُطَّةَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ (5)
وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ هَارُونَ الْفَامِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
بکر بن محمد از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که از پدرانش نقل کرده است: امیرالمؤمنین (علیه السلام) گفتند:
«مردم در روز جمعه بر سه دسته هستند.
کسی که پیش از خروج امام به نماز جمعه آمده و با توجه و سکون به آن گوش می دهد: چنین فردی گناهانش تا جمعه ی بعدی و سه روز دیگر بخشیده می شود، چرا که خداوند متعال فرموده است: "هر کس که کار نیکی انجام دهد، ده برابر آن خواهد داشت" (آیه 160 سوره الأنعام).
کسی که با شلوغی و بی قراری به نماز جمعه می آید: این فرد، سهمش از جمعه همین است که با آن آمده است.
کسی که به نماز جمعه در حالی می آید که امام در حال خطبه است و شروع به نماز کردن می کند: این فرد سنت را ترک کرده است و او از خداوند درخواست می کند، اگر بخواهد به او می دهد و اگر بخواهد او را محروم می سازد.»
ص: 416
9735- 2- (1) وَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْإِمَامِ إِذَا خَرَجَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- هَلْ یَقْطَعُ خُرُوجُهُ الصَّلَاةَ أَوْ یُصَلِّی النَّاسُ وَ هُوَ یَخْطُبُ قَالَ لَا تَصْلُحُ الصَّلَاةُ وَ الْإِمَامُ یَخْطُبُ إِلَّا أَنْ یَکُونَ قَدْ صَلَّی رَکْعَةً فَیُضِیفَ إِلَیْهَا (2) أُخْرَی وَ لَا یُصَلِّی حَتَّی یَفْرُغَ الْإِمَامُ مِنْ خُطْبَتِهِ.
أَقُولُ: وَ قَدْ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیهماالسلام) نقل می کند که گفت:
«از او در مورد امام پرسیدم که آیا خروج او در روز جمعه (به هنگام خطبه) موجب قطع نماز می شود یا خیر و آیا مردم می توانند در حالی که امام در حال خطبه است نماز بخوانند؟»
او پاسخ داد: «نماز هنگامی که امام در حال خطبه است صحیح نیست، مگر این که فرد یک رکعت نماز خوانده باشد و سپس رکعت دیگری به آن اضافه کند. او نباید نماز بخواند تا زمانی که امام از خطبه اش فارغ شود.»
(4) 59 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّطَوُّعِ بِخَمْسِمِائَةِ رَکْعَةٍ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ
9736- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ تَنَفَّلَ مَا بَیْنَ الْجُمُعَةِ إِلَی الْجُمُعَةِ خَمْسَمِائَةِ رَکْعَةٍ فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ مَا شَاءَ إِلَّا أَنْ یَتَمَنَّی مُحَرَّماً.
******
ترجمه:
از سکونی از ابی عبد الله (علیه السلام) نقل شده است که گفت:
«هر کسی که در فاصله بین دو جمعه (یعنی از جمعه ای تا جمعه ی دیگر) پانصد رکعت نماز مستحبی بخواند، در نزد خداوند هر چه بخواهد به او داده می شود، مگر آن که آرزوی حرامی کند.»
9737- 2- (6) أَحْمَدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص مَنْ صَلَّی بَیْنَ الْجُمُعَتَیْنِ خَمْسَمِائَةِ صَلَاةٍ فَلَهُ عِنْدَ اللَّهِ مَا یَتَمَنَّی مِنَ الْخَیْرِ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ الرَّازِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
از سکونی از ابی عبد الله (علیه السلام) نقل شده است که گفت:رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند :
«هر کسی که در فاصله بین دو جمعه (یعنی از جمعه ای تا جمعه ی دیگر) پانصد رکعت نماز مستحبی بخواند، در نزد خداوند هر چه بخواهد به او داده می شود .»
ص: 417
(1) 60 بَابُ کَرَاهَةِ تَخَطِّی رِقَابِ النَّاسِ فِی الْجُمُعَةِ بَعْدَ خُرُوجِ الْإِمَامِ إِلَّا مَعَ ضِیقِ الصَّفِّ الْأَخِیرِ وَ سَعَةِ الَّذِی قَبْلَهُ
9738- 1- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً ع کَانَ یَقُولُ لَا بَأْسَ بِأَنْ یَتَخَطَّی الرَّجُلُ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- إِلَی مَجْلِسِهِ حَیْثُ کَانَ فَإِذَا خَرَجَ الْإِمَامُ فَلَا یَتَخَطَّأَنَّ أَحَدٌ رِقَابَ النَّاسِ وَ لْیَجْلِسْ حَیْثُ یَتَیَسَّرُ إِلَّا مَنْ جَلَسَ عَلَی الْأَبْوَابِ وَ مَنَعَ النَّاسَ أَنْ یَمْضُوا إِلَی السَّعَةِ فَلَا حُرْمَةَ لَهُ أَنْ یَتَخَطَّاهُ (3).
******
ترجمه:
از ابی البختری نقل شده است که از جعفر بن محمد (علیه السلام) و از پدرش نقل کرده است که علی (علیه السلام) می فرمود:
«هیچ اشکالی ندارد که مردی در روز جمعه برای رسیدن به مکان خود از میان مردم عبور کند، اما زمانی که امام (علیه السلام) بیرون می آید، هیچ کس نباید سر مردم را بزند و باید در جایی بنشیند که برایش امکان پذیر است. مگر کسی که بر روی درها نشسته و مانع مردم از حرکت به سمت جایی دیگر شده است؛ چنین کسی حرمت ندارد که از او عبور شود.»
ص: 418
(1) 1 بَابُ وُجُوبِهَا
9739- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ فَرِیضَةٌ وَ صَلَاةُ الْکُسُوفِ فَرِیضَةٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : نماز عیدین ونماز خورشید گرفتگی واجب است
9740- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ مَعَ الْإِمَامِ سُنَّةٌ وَ لَیْسَ (قَبْلَهُمَا وَ لَا بَعْدَهُمَا) (5) صَلَاةٌ ذَلِکَ الْیَوْمَ إِلَّا (6) الزَّوَالَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَدِیدٍ
ص: 419
وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی نَجْرَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از زرارة از امام باقر (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: نماز عیدین (عید فطر و عید قربان) با امام سنت است و در آن روز (قبل از آنها و بعد از آنها) نمازی نیست، جز (نماز) زوال.
9741- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ الْأَحْمَرِیِّ عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ (3) عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ وَ زَادَ فَإِنْ فَاتَکَ الْوَتْرُ فِی لَیْلَتِکَ قَضَیْتَهُ بَعْدَ الزَّوَالِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ (4) عَلَی أَنَّ الْمُرَادَ بِالسُّنَّةِ مَا عُلِمَ وُجُوبُهَا مِنْهَا لَا مِنَ الْقُرْآنِ لِمَا مَضَی (5) وَ یَأْتِی (6).
******
ترجمه:
حَمَّادِ بْنِ عِیسَی هم مثل این روایت را نقل کرده با اضافه اینکه اگر نماز وتر قضا شد بعد ازظهر قضای آنرا انجام بده .
9742- 4- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فِی حَدِیثٍ صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ فَرِیضَةٌ وَ صَلَاةُ الْکُسُوفِ فَرِیضَةٌ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : نماز عیدین ونماز خورشید گرفتگی واجب است
ص: 420
(1) 2 بَابُ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ بِالْجَمَاعَةِ فَلَا تَجِبُ فُرَادَی وَ لَا قَضَاءَ لَهَا
9743- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا صَلَاةَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَامٍ (3).
******
ترجمه:
حضرت باقر * : درعید فطر وقربان نمازی (واجب) نیست مگربا حضور امام .
9744- 2- (4) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ یَحْیَی وَ زُرَارَةَ جَمِیعاً قَالا قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَا صَلَاةَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَامٍ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : درعید فطر وقربان نمازی (واجب) نیست مگربا حضور امام .
9745- 3- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یُصَلِّ مَعَ الْإِمَامِ فِی جَمَاعَةٍ یَوْمَ الْعِیدِ- فَلَا صَلَاةَ لَهُ وَ لَا قَضَاءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : کسیکه درزمان حضور امام نماز عید را به جماعت نخواند نه اصل نمازبر او واجب است ونه قضای آن
9746- 4- (6) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی- فَقَالَ لَیْسَ صَلَاةٌ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ :ازیکی از دو امام علیهما السلام سوال کردم ازنماز عیدین فرمودند :نمازی نیست مگر با حضور امام
9747- 5- (7) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ
ص: 421
ع قَالَ: لَا صَلَاةَ فِی الْعِیدَیْنِ إِلَّا مَعَ الْإِمَامِ (1) فَإِنْ صَلَّیْتَ وَحْدَکَ فَلَا بَأْسَ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ (2)
وَ رَوَاهُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ بِالْإِسْنَادِ السَّابِقِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ وَ کَذَا حَدِیثُ زُرَارَةَ السَّابِقُ (3) أَقُولُ: وَ یَأْتِی أَنَّ الْمُرَادَ بِهَذَا الِاسْتِحْبَابُ (4).
******
ترجمه:
حضرت صادق* :نماز عیدین (واجب) نیست مگر با حضور امام ولی اگر فرادا خواندی اشکالی ندارد .
9748- 6- (5) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَتَی یُذْبَحُ قَالَ إِذَا انْصَرَفَ الْإِمَامُ قُلْتُ فَإِذَا کُنْتُ فِی أَرْضٍ لَیْسَ فِیهَا إِمَامٌ فَأُصَلِّی بِهِمْ جَمَاعَةً فَقَالَ إِذَا اسْتَقَلَّتِ الشَّمْسُ وَ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ تُصَلِّیَ وَحْدَکَ وَ لَا صَلَاةَ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ.
******
ترجمه:
سماعه از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که گفت: به ایشان گفتم: چه زمانی قربانی انجام می شود؟ فرمودند: وقتی که امام بازگردد. گفتم: اگر در سرزمینی باشم که در آن امامی نباشد و بخواهم با جماعت نماز بخوانم، ایشان فرمودند: هنگامی که خورشید بالا بیاید. و فرمودند: اشکالی ندارد که تنها نماز بخوانی، اما نماز (عید) جز با امام معتبر نیست.
9749- 7- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّمَا صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ عَلَی الْمُقِیمِ وَ لَا صَلَاةَ إِلَّا بِإِمَامٍ.
******
ترجمه:
زراره ازیکی از دو امام علیهما السلام :نماز عیدین فقط برای مقیم است و واجب نیست مگر با حضور امام .
9750- 8- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ یَزِیدَ بْنِ إِسْحَاقَ شَعِرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ الْغَنَوِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْخُرُوجُ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ یَوْمَ الْأَضْحَی إِلَی الْجَبَّانَةِ حَسَنٌ لِمَنِ اسْتَطَاعَ الْخُرُوجَ إِلَیْهَا فَقُلْتُ أَ رَأَیْتَ إِنْ کَانَ مَرِیضاً لَا یَسْتَطِیعُ أَنْ یَخْرُجَ أَ یُصَلِّی فِی بَیْتِهِ قَالَ لَا.
ص: 422
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ (1)
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ الْغَنَوِیِّ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
از حمزه الغنوی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: رفتن به بیابان در روز عید فطر و عید قربان برای کسی که توانایی رفتن دارد خوب است. من گفتم: نظر شما چیست اگر شخصی بیمار باشد و توانایی بیرون رفتن نداشته باشد، آیا در خانه اش نماز می خواند؟ فرمودند: نه.
9751- 9- (3) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ التَّمِیمِیِّ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ حَدَّثَنِی ابْنُ (4) قَیْسٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: إِنَّمَا الصَّلَاةُ یَوْمَ الْعِیدِ (5) عَلَی مَنْ خَرَجَ إِلَی الْجَبَّانَةِ وَ مَنْ لَمْ یَخْرُجْ فَلَیْسَ عَلَیْهِ صَلَاةٌ.
******
ترجمه:
از قیس از جعفر بن محمد (علیه السلام) نقل شده است که فرمودند: نماز عید تنها بر کسی واجب است که به بیابان (مکان نماز عید) برود، و کسی که بیرون نرود، نماز بر او واجب نیست.
9752- 10- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَیْسَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ إِلَی أَنْ قَالَ وَ مَنْ لَمْ یُصَلِّ مَعَ إِمَامٍ فِی جَمَاعَةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ وَ لَا قَضَاءَ عَلَیْهِ.
******
ترجمه:
از زراره نقل شده است که امام باقر (علیه السلام) فرمودند: در روز عید فطر و عید قربان اذان و اقامه ای نیست. و فرمودند: هر کس با امام به جماعت نماز نخواند، نمازی برای او نیست و قضایی هم بر او واجب نیست.
9753- 11- (7) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ مَعْمَرِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا صَلَاةَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی إِلَّا مَعَ إِمَامٍ (8).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ کَمَا مَرَّ (9) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (10)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ
ص: 423
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ لِلْمُنْفَرِدِ (1).
******
ترجمه:
حضرت باقر * : درعید فطر وقربان نمازی (واجب) نیست مگربا حضور امام .
(2) 3 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ مُنْفَرِداً رَکْعَتَیْنِ لِمَنْ فَاتَتْهُ مَعَ الْجَمَاعَةِ
9754- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یَشْهَدْ جَمَاعَةَ النَّاسِ فِی الْعِیدَیْنِ فَلْیَغْتَسِلْ وَ لْیَتَطَیَّبْ بِمَا وَجَدَ وَ لْیُصَلِّ (4) فِی بَیْتِهِ وَحْدَهُ کَمَا یُصَلِّی فِی جَمَاعَةٍ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ (5)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ (6) عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
حضرت صادق * : کسیکه درجماعت مردم(سنی)حاضر نشده باید غسل کرده وخود را خوش بو کرده ودرخانه مثل کسانیکه با جماعت می خوانند نمازبخوند .
9755- 2- (8) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ لَا یَخْرُجُ فِی یَوْمِ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی- أَ عَلَیْهِ صَلَاةٌ وَحْدَهُ فَقَالَ نَعَمْ.
******
ترجمه:
از حلبی نقل شده است که گفت: از امام صادق (علیه السلام) درباره مردی که در روز عید فطر و عید قربان خارج نمی شود، پرسیده شد: آیا بر او نماز به تنهایی واجب است؟ امام فرمودند: بله.
ص: 424
9756- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ (2) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَرِضَ أَبِی یَوْمَ الْأَضْحَی- فَصَلَّی فِی بَیْتِهِ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ ضَحَّی.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ مِثْلَهُ (3) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از منصور نقل شده است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: پدرم (امام باقر علیه السلام) در روز عید قربان بیمار شد، پس در خانه اش دو رکعت نماز خواند، سپس قربانی کرد.
9757- 4- (5) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی الْإِقْبَالِ قَالَ رَوَی مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ صَلَاةِ الْأَضْحَی وَ الْفِطْرِ فَقَالَ صَلِّهِمَا رَکْعَتَیْنِ فِی جَمَاعَةٍ وَ غَیْرِ جَمَاعَةٍ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (7) وَ هَذِهِ الْأَحَادِیثُ تَدُلُّ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ وَ مَا سَبَقَ عَلَی نَفْیِ الْوُجُوبِ فَلَا مُنَافَاةَ قَالَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (8).
******
ترجمه:
از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که درباره نماز عید قربان و فطر از ایشان پرسیده شد. امام فرمود: آن ها را دو رکعت در جماعت و غیر جماعت بخوانید.
مُوسَی عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ أَدْرَکْتُ الْإِمَامَ عَلَی الْخُطْبَةِ قَالَ: قَالَ تَجْلِسُ حَتَّی یَفْرُغَ مِنْ خُطْبَتِهِ ثُمَّ تَقُومُ فَتُصَلِّی قُلْتُ الْقَضَاءُ أَوَّلُ صَلَاتِی أَوْ آخِرُهَا قَالَ لَا بَلْ أَوَّلُهَا وَ لَیْسَ ذَلِکَ إِلَّا فِی هَذِهِ الصَّلَاةِ قُلْتُ فَمَا أَدْرَکْتُ مَعَ الْإِمَامِ (1) وَ مَا قَضَیْتُ قَالَ أَمَّا مَا أَدْرَکْتَ مِنَ الْفَرِیضَةِ فَهُوَ أَوَّلُ صَلَاتِکَ وَ مَا قَضَیْتَ فَآخِرُهَا.
******
ترجمه:
از زراره نقل شده است که از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: اگر امام را در حال خطبه عید بیابم، چه کار باید کنم؟ امام (علیه السلام) فرمود: باید بنشینی تا امام از خطبه اش فارغ شود، سپس برخیز و نماز بخوان. پرسیدم: آیا این نماز قضا شده است یا اولین نماز من؟ امام (علیه السلام) فرمود: نه، بلکه این نماز اولین نماز توست و این فقط در این نماز صادق است. گفتم: اگر بخشی از نماز را با امام به جا بیاورم و بقیه را قضا کنم، چه؟ امام (علیه السلام) فرمود: آنچه را که با امام خوانده ای، اولین نماز توست و آنچه را که قضا کرده ای، آخرین نماز توست.
(2) 5 بَابُ تَخْیِیرِ مَنْ صَلَّی الْعِیدَ مُنْفَرِداً بَیْنَ رَکْعَتَیْنِ وَ أَرْبَعٍ
9759- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُوسَی بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ حُکَیْمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی فَقَالَ صَلِّهِمَا رَکْعَتَیْنِ فِی جَمَاعَةٍ وَ غَیْرِ جَمَاعَةٍ وَ کَبِّرْ سَبْعاً وَ خَمْساً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (4)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (6).
******
ترجمه:
ازحضرت صادق * سوال کردم درمورد نماز فطر و قربان فرمودند :دو رکعت بخوان چه با جماعت یا فرادا و پنج یا هفت تکبیر بگو .
9760- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: مَنْ فَاتَتْهُ صَلَاةُ الْعِیدِ فَلْیُصَلِّ أَرْبَعاً.
ص: 426
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی الْجَوَازِ وَ التَّخْیِیرِ بَیْنَ رَکْعَتَیْنِ کَصَلَاةِ الْعِیدِ وَ بَیْنَ أَرْبَعٍ کَیْفَ شَاءَ وَ ذَکَرَ أَنَّ الْأَوَّلَ أَفْضَلُ.
******
ترجمه:
حضرت علی * : هرکس نماز عیدش قضا شد باید چهار رکعت نماز بخواند .
(1) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ بَعْدَ صَلَاةِ الْعِیدِ
9761- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ أَبِی یَعْقُوبَ الْقَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یُوسُفَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ شَبِیبٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ النَّخَعِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ أَبِی زِیَادٍ عَنْ سُلَیْمَانَ التَّمِیمِیِّ عَنْ أَبِی عُثْمَانَ النَّهْدِیِّ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِیِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ صَلَّی أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَوْمَ الْفِطْرِ بَعْدَ صَلَاةِ الْإِمَامِ یَقْرَأُ فِی أَوَّلِهِنَّ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- فَکَأَنَّمَا قَرَأَ جَمِیعَ الْکُتُبِ کُلَّ کِتَابٍ أَنْزَلَهُ اللَّهُ وَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا- فَلَهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا طَلَعَتْ عَلَیْهِ الشَّمْسُ وَ فِی الثَّالِثَةِ وَ الضُّحَی فَلَهُ مِنَ الثَّوَابِ کَمَنْ (3) أَشْبَعَ جَمِیعَ الْمَسَاکِینِ وَ دَهَّنَهُمْ وَ نَظَّفَهُمْ وَ فِی الرَّابِعَةِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ثَلَاثِینَ مَرَّةً غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَ (4) خَمْسِینَ سَنَةً مُسْتَقْبِلَةً وَ خَمْسِینَ سَنَةً مُسْتَدْبِرَةً.
قَالَ الصَّدُوقُ هَذَا لِمَنْ کَانَ إِمَامُهُ مُخَالِفاً فَصَلَّی مَعَهُ تَقِیَّةً ثُمَّ یُصَلِّی هَذِهِ الْأَرْبَعَ رَکَعَاتٍ لِلْعِیدِ قَالَ فَأَمَّا مَنْ کَانَ إِمَامُهُ مُوَافِقاً لِمَذْهَبِهِ وَ إِنْ لَمْ یَکُنْ مَفْرُوضَ الطَّاعَةِ لَمْ یَکُنْ لَهُ أَنْ یُصَلِّیَ بَعْدَ ذَلِکَ حَتَّی تَزُولَ الشَّمْسُ وَ اسْتَدَلَّ بِمَا یَأْتِی أَقُولُ: یَحْتَمِلُ الْعُمُومُ وَ تَخْصِیصُ النَّهْیِ بِغَیْرِ هَذِهِ الصَّلَاةِ أَوْ یَکُونُ الْإِتْیَانُ بِهَا بَعْدَ الزَّوَالِ عَلَی أَنَّ النَّهْیَ لِلْکَرَاهَةِ فَلَا تُنَافِیهِ هَذِهِ الرُّخْصَةُ.
******
ترجمه:
از سلمان فارسی نقل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: کسی که چهار رکعت نماز در روز عید فطر بعد از نماز امام بخواند و در اولین رکعت سوره «سبح اسم ربک الأعلى» را بخواند، گویی تمامی کتاب هایی را که خدا نازل کرده است، خوانده است. و اگر در رکعت دوم سوره «والشمس و ضحاها» را بخواند، پاداش او به اندازه پاداشی است که خورشید به آن طلوع کرده است. و اگر در رکعت سوم سوره «الضحى» را بخواند، پاداش او به اندازه پاداش کسی است که تمام مساکین را سیر کرده، آنها را روغن زده و نظیف کرده است. و اگر در رکعت چهارم سوره «قل هو الله أحد» را سی بار بخواند، خداوند گناهان او را به مدت پنجاه سال آینده و پنجاه سال گذشته می آمرزد.
شیخ صدوق (رحمة الله علیه) گفت: این اعمال برای کسی است که امام او مخالف مذهب او باشد و او با امام مخالف نماز بخواند به تقیه و سپس این چهار رکعت نماز عید را بخواند. اما کسی که امام او با مذهب او موافق باشد و هرچند که واجب الطاعه نباشد، نمی تواند بعد از نماز عید چیزی بخواند تا خورشید غروب کند. و دلیل بر این، آنچه که در آینده ذکر خواهد شد، استدلال می شود: احتمال دارد که عموم حکم ها به جز این نماز را شامل شود یا اینکه آمدن آن بعد از زوال خورشید به این معنی باشد که نهی برای کراهت است، و این رخصت با آن مخالفت ندارد.
ص: 427
(1) 7 بَابُ أَنَّ صَلَاةَ الْعِیدِ رَکْعَتَانِ لَا یُسْتَحَبُّ لَهُمَا أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ بَلْ یُقَالُ قَبْلَهُمَا الصَّلَاةَ ثَلَاثاً وَ یُکْرَهُ التَّنَفُّلُ قَبْلَهُمَا وَ بَعْدَهُمَا أَدَاءً وَ قَضَاءً إِلَی الزَّوَالِ إِلَّا بِالْمَدِینَةِ فَیُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ فِی الْمَسْجِدِ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ
9762- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَ رَأَیْتَ صَلَاةَ الْعِیدَیْنِ هَلْ فِیهِمَا أَذَانٌ وَ إِقَامَةٌ قَالَ لَیْسَ فِیهِمَا أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ وَ لَکِنْ یُنَادَی الصَّلَاةَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ أَیْضاً بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
از اسماعیل بن جابر از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که گفت: «پرسیدم: آیا در نماز عیدین اذان و اقامه ای وجود دارد؟ فرمود: در آن ها اذان و اقامه ای نیست، اما نماز با سه بار ندا داده می شود.»
9763- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ (عَنْ زُرَارَةَ) (5) عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَقْضِی وَتْرَ لَیْلَتِکَ یَعْنِی فِی الْعِیدَیْنِ إِنْ کَانَ فَاتَکَ حَتَّی تُصَلِّیَ الزَّوَالَ فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ.
******
ترجمه:
از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «در شب عیدین، اگر نماز شب (وتر) را از دست داده ای، تا زمانی که نماز زوال (نماز مخصوص ظهر) در آن روز نخوانده ای، قضا نکن.»
9764- 3- (6) قَالَ: وَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا انْتَهَی إِلَی الْمُصَلَّی تَقَدَّمَ فَصَلَّی بِالنَّاسِ بِلَا أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ.
******
ترجمه:
حضرت علی * وقتی به مصلی می رسیدند جلو می ایستادند وبدون اذان واقامه با مردم نماز می خواندند .
9765- 4- (7) وَ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ
ص: 428
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الصَّلَاةِ فِی الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی- قَالَ لَیْسَ فِیهِمَا أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ وَ لَیْسَ بَعْدَ الرَّکْعَتَیْنِ وَ لَا قَبْلَهُمَا صَلَاةٌ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گفت: از امام صادق (ع) درباره نماز عید فطر و قربان پرسیدم. ایشان فرمودند: در این دو نماز، اذان و اقامه وجود ندارد و قبل و بعد از دو رکعت نماز، نماز دیگری نیست.
9766- 5- (1) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَیْسَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ لَا یَوْمَ الْأَضْحَی أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ أَذَانُهُمَا طُلُوعُ الشَّمْسِ إِذَا طَلَعَتْ خَرَجُوا وَ لَیْسَ قَبْلَهُمَا وَ لَا بَعْدَهُمَا صَلَاةٌ.
وَ
رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ مَنْ لَمْ یُصَلِّ مَعَ إِمَامٍ فِی جَمَاعَةٍ فَلَا صَلَاةَ لَهُ وَ لَا قَضَاءَ عَلَیْهِ (2).
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
زراره گفت: امام باقر (ع) فرمودند: در روز عید فطر و عید قربان اذان و اقامه وجود ندارد. اذان این دو روز، طلوع خورشید است. وقتی خورشید طلوع کرد، بیرون می روند و قبل و بعد از آن دو، نمازی وجود ندارد.
9767- 6- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ هَلْ قَبْلَهُمَا صَلَاةٌ أَوْ بَعْدَهُمَا قَالَ لَیْسَ قَبْلَهُمَا وَ لَا بَعْدَهُمَا شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
حلبی : ازحضرت صادق * سوال کردم از نماز عیدین که آیا قبل یا بعد از آنها نمازی هست ؟ فرمودند : فبل یا بعد ازآنها نمازی نیست
9768- 7- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةُ الْعِیدِ (6) رَکْعَتَانِ بِلَا أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ لَیْسَ قَبْلَهُمَا وَ لَا بَعْدَهُمَا شَیْ ءٌ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ
ص: 429
أَبَانٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ ازحضرت نقل کرده که حضرت صادق * فرمودند :نماز عید دورکعت است بدون اذان واقامه وقبل و بعد ازآن نمازی نیست.
9769- 8- (2) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْفِطْرِ- فَقَالَ رَکْعَتَانِ بِلَا أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
سماعه ازحضرت سوال کردم ازنماز عید فطر فرمودند : دو رکعت است بدون اذان واقامه
9770- 9- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تَقْضِی وَتْرَ لَیْلَتِکَ إِنْ کَانَ فَاتَکَ حَتَّی تُصَلِّیَ الزَّوَالَ فِی یَوْمِ الْعِیدَیْنِ.
******
ترجمه:
زراره از امام باقر (ع) روایت کرده است که فرمودند: وتر شبت (شب عید) را قضا نکن اگر از تو فوت شده باشد تا اینکه نماز ظهر را در روز عیدین بخوانی.
9771- 10- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ (5) عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَکْعَتَانِ مِنَ السُّنَّةِ لَیْسَ تُصَلَّیَانِ فِی مَوْضِعٍ إِلَّا فِی الْمَدِینَةِ- قَالَ تُصَلَّی فِی مَسْجِدِ الرَّسُولِ ص- فِی الْعِیدِ قَبْلَ أَنْ یَخْرُجَ إِلَی الْمُصَلَّی لَیْسَ ذَلِکَ إِلَّا بِالْمَدِینَةِ- لِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص فَعَلَهُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
محمد بن فضل هاشمی از امام صادق (ع) روایت کرده است که فرمودند: دو رکعت نماز مستحبی وجود دارد که در هیچ مکانی جز در مدینه خوانده نمی شود. فرمودند: در مسجد رسول (ص) در عید قبل از اینکه به مصلی بروند، نماز خوانده می شود. این عمل فقط در مدینه است زیرا رسول خدا (ص) این کار را انجام داده اند.
عَنْ مُعَاوِیَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ فَقَالَ رَکْعَتَانِ لَیْسَ قَبْلَهُمَا وَ لَا بَعْدَهُمَا شَیْ ءٌ وَ لَیْسَ فِیهِمَا أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (1)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
مُعَاوِیَةَازحضرت سوال کردم درمورد نماز عیدین فرمودند : دو رکعت است وقبل وبعد آنها چیزی نیست واذان واقامه هم ندارد .
9773- 12- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ فِی الْعِیدَیْنِ هَلْ مِنْ صَلَاةٍ قَبْلَ الْإِمَامِ أَوْ بَعْدَهُ قَالَ لَا صَلَاةَ إِلَّا رَکْعَتَیْنِ مَعَ الْإِمَامِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (ع) روایت کرده است که فرمودند: از ایشان درباره نماز در عیدین پرسیدم که آیا نماز دیگری قبل از امام یا بعد از او وجود دارد؟ فرمودند: هیچ نمازی نیست مگر دو رکعت با امام.
(4) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ الْعِیدِ لِلْمُسَافِرِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهَا عَلَیْهِ
9774- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ فِی السَّفَرِ جُمُعَةٌ وَ لَا أَضْحًی وَ لَا فِطْرٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درحال سفر نماز جمعه و عید قربان وعید فطر نیست .
9775- 2- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنِ الْحُسَیْنِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِنَّمَا صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ عَلَی الْمُقِیمِ وَ لَا صَلَاةَ إِلَّا بِإِمَامٍ.
******
ترجمه:
یکی از دو امام علیهما السلام : نماز عیدین فقط برای مقیم هست ووجوب هم ندارد مگر با حضور امام معصوم .
ص: 431
9776- 3- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُسَافِرِ إِلَی مَکَّةَ وَ غَیْرِهَا هَلْ عَلَیْهِ صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی قَالَ نَعَمْ إِلَّا بِمِنًی یَوْمَ النَّحْرِ (2).
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
سعد الأشعری از امام رضا (ع) نقل کرده است:
از ایشان درباره مسافر به مکه و دیگر مکان ها پرسیدم که آیا بر او نماز عیدین، یعنی عید فطر و عید قربانی واجب است یا نه؟ امام رضا (ع) پاسخ دادند: بله، واجب است به جز در منی در روز نحر (عید قربانی).
9777- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ وَ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَیْسَ فِی السَّفَرِ جُمُعَةٌ وَ لَا فِطْرٌ وَ لَا أَضْحًی.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درحال سفر نماز جمعه و نماز عید فطر وقربان نیست .
9778- 5- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدِ قَالَ فِی الْأَمْصَارِ کُلِّهَا إِلَّا یَوْمَ الْأَضْحَی بِمِنًی- فَإِنَّهُ لَیْسَ یَوْمَئِذٍ صَلَاةٌ وَ لَا تَکْبِیرٌ.
أَقُولُ: لَا مُنَافَاةَ بَیْنَ ثُبُوتِ الِاسْتِحْبَابِ وَ نَفْیِ الْوُجُوبِ قَالَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (6) وَ جَمَعُوا بِذَلِکَ بَیْنَ الْأَخْبَارِ هُنَا.
******
ترجمه:
سماعه ازحضرت سوال کردم از نماز عید فرمودند : درتمام شهرها مگر عید قربان درسرزمین منی که فعلا نه نمازی هست ونه تکبیری
می گویم : «بین ثبوت استحباب و نفی وجوب، منافاتی وجود ندارد. به گفته شیخ و دیگران، این مسأله میان اخبار مختلف جمع شده است.»
(7) 9 بَابُ حُکْمِ مَا لَوْ ثَبَتَ هِلَالُ شَوَّالٍ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ بَعْدَهُ
9779- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ
ص: 432
مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِذَا شَهِدَ عِنْدَ الْإِمَامِ شَاهِدَانِ أَنَّهُمَا رَأَیَا الْهِلَالَ مُنْذُ ثَلَاثِینَ یَوْماً أَمَرَ الْإِمَامُ بِالْإِفْطَارِ (1) ذَلِکَ الْیَوْمَ إِذَا کَانَا شَهِدَا قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَإِنْ شَهِدَا بَعْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ أَمَرَ الْإِمَامُ بِإِفْطَارِ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَ أَخَّرَ الصَّلَاةَ إِلَی الْغَدِ فَصَلَّی بِهِمْ.
******
ترجمه:
از محمد بن قیس از ابی جعفر (علیه السلام) روایت شده که فرمود:
اگر دو شاهد نزد امام شهادت دهند که آنها هلال ماه را سی روز پیش دیده اند،
امام امر به افطار آن روز می کند، اگر آنها قبل از زوال خورشید شهادت داده باشند
و اگر آنها بعد از زوال خورشید شهادت دهند، امام امر به افطار آن روز می کند و نماز (عید) را به فردا موکول می کند و سپس با آنها نماز می خواند.
9780- 2- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ رَفَعَهُ قَالَ: إِذَا أَصْبَحَ النَّاسُ صِیَاماً وَ لَمْ یَرَوُا الْهِلَالَ وَ جَاءَ قَوْمٌ عُدُولٌ یَشْهَدُونَ عَلَی الرُّؤْیَةِ فَلْیُفْطِرُوا وَ لْیَخْرُجُوا مِنَ الْغَدِ أَوَّلَ النَّهَارِ إِلَی عِیدِهِمْ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (3)
وَ الَّذِی قَبْلَهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ.
******
ترجمه:
محمد بن احمد، (این روایت را) به طور مرفوع نقل کرده است:
اگر مردم در حالی صبح کنند که روزه هستند و هلال ماه را ندیده اند، و گروهی عادل بیایند و بر رؤیت هلال شهادت دهند، باید افطار کنند و روز بعد در آغاز روز برای عیدشان خارج شوند.
(4) 10 بَابُ کَیْفِیَّةِ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ وَ قِرَاءَتِهَا وَ قُنُوتِهَا وَ تَکْبِیرِهَا وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا
9781- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَ التَّکْبِیرُ فِیهَا یَعْنِی فِی صَلَاةِ الْعِیدِ أَکْثَرَ مِنْهُ فِی غَیْرِهَا مِنَ الصَّلَوَاتِ لِأَنَّ التَّکْبِیرَ إِنَّمَا هُوَ تَعْظِیمٌ لِلَّهِ وَ تَمْجِیدٌ عَلَی مَا هَدَی وَ عَافَی کَمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی ما هَداکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (6) وَ إِنَّمَا جُعِلَ فِیهَا اثْنَتَا عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً لِأَنَّهُ یَکُونُ فِی رَکْعَتَیْنِ اثْنَتَا عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً وَ جُعِلَ سَبْعٌ فِی الْأُولَی وَ خَمْسٌ فِی الثَّانِیَةِ وَ لَمْ یُسَوَّ بَیْنَهُمَا لِأَنَّ السُّنَّةَ فِی صَلَاةِ الْفَرِیضَةِ أَنْ یُسْتَفْتَحَ بِسَبْعِ تَکْبِیرَاتٍ فَلِذَلِکَ بُدِئَ هَاهُنَا بِسَبْعِ تَکْبِیرَاتٍ
ص: 433
وَ جُعِلَ فِی الثَّانِیَةِ خَمْسُ تَکْبِیرَاتٍ لِأَنَّ التَّحْرِیمَ مِنَ التَّکْبِیرِ فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ خَمْسُ تَکْبِیرَاتٍ وَ لِیَکُونَ التَّکْبِیرُ فِی الرَّکْعَتَیْنِ جَمِیعاً وَتْراً وَتْراً.
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ (1) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ (2) أَیْضاً بِالْإِسْنَادِ.
******
ترجمه:
فضل بن شاذان از امام رضا (ع) نقل کرده است:
به درستی که تکبیر در نماز عید بیشتر از سایر نمازها قرار داده شده است؛ زیرا تکبیر تعظیم خداوند و تمجید او بر هدایت و سلامتی ای است که به بندگان عطا فرموده، همان طور که خداوند عز و جل فرموده: "وَ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ" (بقره 2: 185). و در نماز عید، دوازده تکبیر قرار داده شده است؛ زیرا در دو رکعت، دوازده تکبیر وجود دارد و هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در رکعت دوم قرار داده شده و بین آن ها مساوات قرار داده نشده است؛ زیرا سنت در نماز واجب این است که با هفت تکبیر شروع شود و به همین دلیل در اینجا نیز با هفت تکبیر آغاز شده است و در رکعت دوم، پنج تکبیر قرار داده شده؛ زیرا تکبیرهای تحریمی در روز و شب پنج تکبیر است و همچنین تا تکبیرها در هر دو رکعت به صورت فرد و فرد باشند.
9782- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ (عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ) (4) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ مُعَاوِیَةَ یَعْنِی ابْنَ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ فَقَالَ رَکْعَتَانِ لَیْسَ قَبْلَهُمَا وَ لَا بَعْدَهُمَا شَیْ ءٌ وَ لَیْسَ فِیهِمَا أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ تُکَبِّرُ فِیهِمَا اثْنَتَیْ عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً تَبْدَأُ (5) فَتُکَبِّرُ وَ تَفْتَتِحُ الصَّلَاةَ ثُمَّ تَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- ثُمَّ تَقْرَأُ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا- ثُمَّ تُکَبِّرُ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ تُکَبِّرُ وَ تَرْکَعُ فَتَکُونُ تَرْکَعُ بِالسَّابِعَةِ وَ تَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ ثُمَّ یَقُومُ فَیَقْرَأُ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ هَلْ أَتَاکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ- ثُمَّ یُکَبِّرُ أَرْبَعَ تَکْبِیرَاتٍ وَ تَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ وَ تَتَشَهَّدُ (وَ تُسَلِّمُ) (6) قَالَ وَ کَذَلِکَ صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
معاویه بن عمار می گوید: از امام (ع) درباره نماز عیدین پرسیدم. ایشان فرمودند:
نماز عیدین دو رکعت است، قبل و بعد از آن هیچ نمازی وجود ندارد. در آن اذان و اقامه ای نیست. در این نماز دوازده تکبیر گفته می شود. ابتدا تکبیر گفته و نماز را شروع می کنی، سپس سوره فاتحه را می خوانی، سپس سوره "وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَاهَا" را می خوانی، سپس پنج تکبیر گفته، و با هفتمین تکبیر به رکوع می روی و دو سجده انجام می دهی. سپس برمی خیزی و سوره فاتحه را می خوانی، سپس سوره "هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ الْغَاشِيَةِ" را می خوانی، سپس چهار تکبیر می گویی و دو سجده انجام می دهی، سپس تشهد می خوانی و سلام می دهی. این همان کاری است که رسول خدا (ص) انجام دادند.
9783- 3- (7) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ یُونُسَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ قَالَ یُکَبِّرُ ثُمَّ یَقْرَأُ ثُمَّ یُکَبِّرُ خَمْساً وَ یَقْنُتُ بَیْنَ کُلِّ تَکْبِیرَتَیْنِ ثُمَّ یُکَبِّرُ السَّابِعَةَ وَ یَرْکَعُ بِهَا ثُمَّ یَسْجُدُ ثُمَّ یَقُومُ فِی الثَّانِیَةِ فَیَقْرَأُ ثُمَّ یُکَبِّرُ أَرْبَعاً فَیَقْنُتُ بَیْنَ کُلِّ تَکْبِیرَتَیْنِ ثُمَّ یُکَبِّرُ وَ یَرْکَعُ بِهَا.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (8) وَ کَذَا مَا قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
علی بن ابی حمزه از امام صادق (ع) درباره نماز عیدین روایت می کند:
امام (ع) فرمودند: تکبیر می گویی، سپس می خوانی (سوره ای از قرآن)، سپس پنج تکبیر دیگر می گویی و بین هر دو تکبیر قنوت می خوانی، سپس با هفتمین تکبیر به رکوع می روی. سپس سجده می کنی، سپس در رکعت دوم برمی خیزی و می خوانی (سوره ای دیگر)، سپس چهار تکبیر می گویی و بین هر دو تکبیر قنوت می خوانی، سپس تکبیر می گویی و با آن به رکوع می روی.
ص: 434
9784- 4- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ فَضَالَةَ عَنْ جَمِیلٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ سَبْعٌ وَ خَمْسٌ وَ قَالَ صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ فَرِیضَةٌ وَ سَأَلْتُهُ مَا یُقْرَأُ فِیهِمَا قَالَ الشَّمْسُ وَ ضُحَیهَا- وَ هَلْ أَتَیکَ حَدِیثُ الْغَاشِیَةِ وَ أَشْبَاهُهُمَا.
******
ترجمه:
فضاله از جمیل نقل می کند که:
از امام صادق (ع) درباره تکبیر در نماز عیدین پرسیدم. ایشان فرمودند: (در رکعت اول) هفت تکبیر و (در رکعت دوم) پنج تکبیر گفته می شود. و فرمودند: نماز عیدین واجب است. از ایشان پرسیدم: در این نمازها چه سوره هایی خوانده می شود؟ ایشان فرمودند: سوره "الشمس و ضحاها" و "هل أتیك حدیث الغاشیه" و مشابه آنها.
9785- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ قَالَ الصَّلَاةُ قَبْلَ الْخُطْبَةِ (3) وَ التَّکْبِیرُ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ سَبْعٌ فِی الْأُولَی وَ خَمْسٌ فِی الْأَخِیرَةِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
یکی ازدو امام علیهما السلام : نماز عیدین قبل از خطبه است وتکبیرات بعد از قرائت هفت تکبیر در رکعت اول وپنج تکبیر در رکعت دوم .
9786- 6- (4) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ اثْنَتَا عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً سَبْعٌ فِی الْأُولَی وَ خَمْسٌ فِی الْأَخِیرَةِ.
******
ترجمه:
ابو صباح : ازحضرت صادق * درمورد تکبیرات در نماز عیدین سوال کردم فرمودند :دوازده تکبیر دارد هفت تکبیر در رکعت اول وپنج تکبیر در رکعت دوم .
9787- 7- (5) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّکْبِیرُ فِی الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی اثْنَتَا عَشْرَةَ تَکْبِیرَةً تُکَبِّرُ فِی الْأُولَی وَاحِدَةً ثُمَّ تَقْرَأُ ثُمَّ تُکَبِّرُ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ وَ السَّابِعَةُ تَرْکَعُ بِهَا ثُمَّ تَقُومُ فِی الثَّانِیَةِ فَتَقْرَأُ ثُمَّ تُکَبِّرُ أَرْبَعاً وَ الْخَامِسَةُ تَرْکَعُ بِهَا وَ قَالَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَلْبَسَ حُلَّةً وَ یَعْتَمَّ شَاتِیاً کَانَ أَوْ صَائِفاً.
******
ترجمه:
تکبیر در نماز عید فطر و عید قربان دوازده تکبیر است. در رکعت اول، یک تکبیر می گویی، سپس قرائت می کنی. بعد از قرائت، پنج تکبیر می گویی و با تکبیر هفتم به رکوع می روی. سپس در رکعت دوم، قرائت می کنی و بعد چهار تکبیر می گویی و با تکبیر پنجم به رکوع می روی. همچنین، امام باید لباس نو بپوشد و عمامه بر سر بگذارد، چه در زمستان باشد و چه در تابستان.
9788- 8- (6) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: سَأَلْتُ الْعَبْدَ الصَّالِحَ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ أَ قَبْلَ الْقِرَاءَةِ أَوْ بَعْدَهَا وَ کَمْ عَدَدُ التَّکْبِیرِ فِی
ص: 435
الْأُولَی وَ فِی الثَّانِیَةِ وَ الدُّعَاءِ بَیْنَهُمَا وَ هَلْ فِیهِمَا قُنُوتٌ أَمْ لَا فَقَالَ تَکْبِیرُ الْعِیدَیْنِ لِلصَّلَاةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ تُکَبِّرُ تَکْبِیرَةً تَفْتَحُ بِهَا الصَّلَاةَ ثُمَّ تَقْرَأُ وَ تُکَبِّرُ خَمْساً وَ تَدْعُو بَیْنَهَا ثُمَّ تُکَبِّرُ أُخْرَی وَ تَرْکَعُ بِهَا فَذَلِکَ سَبْعُ تَکْبِیرَاتٍ بِالَّذِی افْتَتَحَ بِهَا ثُمَّ تُکَبِّرُ فِی الثَّانِیَةِ خَمْساً فَیَقُومُ یَقْرَأُ ثُمَّ یُکَبِّرُ أَرْبَعاً وَ یَدْعُو بَیْنَهُنَّ ثُمَّ (یَرْکَعُ بِالتَّکْبِیرَةِ) (1) الْخَامِسَةِ.
******
ترجمه:
یعقوب بن یقطین نقل می کند که:
از عبد صالح (ع) درباره تکبیر در نماز عیدین پرسیدم: آیا تکبیرها قبل از قرائت هستند یا بعد از آن و تعداد تکبیرها در رکعت اول و دوم چقدر است و آیا بین آنها دعایی هست و آیا در این نماز قنوت وجود دارد یا خیر؟
ایشان فرمودند: تکبیرهای نماز عیدین قبل از خطبه هستند. در ابتدا، یک تکبیر می گویی که با آن نماز را شروع می کنی، سپس قرائت می کنی و بعد پنج تکبیر می گویی و بین آنها دعا می کنی، سپس تکبیر دیگری می گویی و با آن به رکوع می روی، پس این می شود هفت تکبیر با تکبیری که نماز را با آن شروع کردی. سپس در رکعت دوم، پنج تکبیر می گویی؛ ابتدا می ایستی و قرائت می کنی، سپس چهار تکبیر می گویی و بین آنها دعا می کنی و با تکبیر پنجم به رکوع می روی.
9789- 9- (2) وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ (3) عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ قَالَ کَبِّرْ سِتَّ تَکْبِیرَاتٍ وَ ارْکَعْ بِالسَّابِعَةِ ثُمَّ قُمْ فِی الثَّانِیَةِ فَاقْرَأْ ثُمَّ کَبِّرْ أَرْبَعاً وَ ارْکَعْ بِالْخَامِسَةِ وَ الْخُطْبَةُ بَعْدَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
سلیمان بن خالد نقل می کند که:
امام صادق (ع) درباره نماز عیدین فرمودند: شش تکبیر بگو و با هفتمین تکبیر به رکوع برو. سپس در رکعت دوم برخیز، قرائت کن و چهار تکبیر بگو و با پنجمین تکبیر به رکوع برو. و خطبه بعد از نماز است.
9790- 10- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْقَرَوِیِّ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ الْجُعْفِیِّ (5) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ قَالَ یُکَبِّرُ وَاحِدَةً یَفْتَتِحُ بِهَا الصَّلَاةَ ثُمَّ یَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ یُکَبِّرُ خَمْساً یَقْنُتُ بَیْنَهُنَّ ثُمَّ یُکَبِّرُ وَاحِدَةً وَ یَرْکَعُ بِهَا ثُمَّ یَقُومُ فَیَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً یَقْرَأُ فِی الْأُولَی سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ فِی الثَّانِیَةِ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا- ثُمَّ یُکَبِّرُ أَرْبَعاً وَ یَقْنُتُ بَیْنَهُنَّ ثُمَّ یَرْکَعُ بِالْخَامِسَةِ.
******
ترجمه:
اسماعیل جُعفی از امام باقر (ع) درباره نماز عیدین نقل می کند که:
امام فرمودند: یک تکبیر بگو که با آن نماز را آغاز کنی، سپس سوره حمد و یک سوره دیگر را بخوان. سپس پنج تکبیر بگو و بین آنها قنوت بخوان. سپس یک تکبیر بگو و با آن به رکوع برو. سپس برخیز و سوره حمد و یک سوره دیگر را بخوان. در رکعت اول «سبح اسم ربک الاعلی» و در رکعت دوم «والشمس و ضحاها» را بخوان. سپس چهار تکبیر بگو و بین آنها قنوت بخوان و با پنجمین تکبیر به رکوع برو.
9791- 11- (6) وَ عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی فَقَالَ ابْدَأْ فَکَبِّرْ تَکْبِیرَةً ثُمَّ تَقْرَأُ ثُمَّ تُکَبِّرُ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ خَمْسَ
ص: 436
تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ تَرْکَعُ بِالسَّابِعَةِ ثُمَّ تَقُومُ فَتَقْرَأُ ثُمَّ تُکَبِّرُ أَرْبَعَ تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ تَرْکَعُ بِالْخَامِسَةِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از امام صادق (ع) درباره تکبیر در نماز عید فطر و عید قربان پرسید. امام فرمودند: ابتدا یک تکبیر بگو، سپس سوره حمد را بخوان. بعد از قرائت، پنج تکبیر بگو. سپس با هفتمین تکبیر به رکوع برو. سپس برخیز و سوره حمد را بخوان، بعد چهار تکبیر بگو، و با پنجمین تکبیر به رکوع برو.
9792- 12- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ سَبْعٌ وَ خَمْسٌ وَ قَالَ صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ فَرِیضَةٌ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
أَبِی أُسَامَةَ : ازحضرت صادق * سوال کردم ازتکبیرات نماز عیدین فرمودند :هفت وپنج وفرمودند : نمازعید ین واجب است .
9793- 13- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ (مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ) (3) عَنْ یَزِیدَ بْنِ إِسْحَاقَ شَعِرٍ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ الْغَنَوِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ سَبْعٌ وَ خَمْسٌ.
******
ترجمه:
حَمْزَةَ الْغَنَوِیِّ : از حضرت صادق * سوال کردم ازتکبیرات نماز عیدین فرمودند : هفت وپنج .
9794- 14- (4) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی فَقَالَ خَمْسٌ وَ أَرْبَعٌ وَ لَا یَضُرُّکَ إِذَا انْصَرَفْتَ عَلَی وَتْرٍ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ التَّکْبِیرُ الزَّائِدُ عَلَی تَکْبِیرَةِ الْإِحْرَامِ وَ تَکْبِیرَتَیِ الرُّکُوعِ.
******
ترجمه:
هارون بن حمزه از امام صادق (ع) نقل می کند: از ایشان درباره تعداد تکبیرها در نماز عید فطر و عید قربان پرسیدم. امام فرمودند: پنج تکبیر در رکعت اول و چهار تکبیر در رکعت دوم و اگر با تعداد فرد (تکبیرها) نماز را به پایان بردی، مشکلی ندارد.
می گویم: منظور، تکبیرهای اضافی بر تکبیر احرام و دو تکبیر رکوع است.
قَالَ: مَا کَانَ تَکْبِیرُ (1) النَّبِیِّ ص فِی الْعِیدَیْنِ إِلَّا تَکْبِیرَةً وَاحِدَةً حَتَّی أَبْطَأَ عَلَیْهِ لِسَانُ الْحُسَیْنِ- فَلَمَّا کَانَ ذَاتُ یَوْمِ عِیدٍ أَلْبَسَتْهُ أُمُّهُ وَ أَرْسَلَتْهُ مَعَ جَدِّهِ- فَکَبَّرَ النَّبِیُّ ص وَ کَبَّرَ الْحُسَیْنُ- حَتَّی (2) کَبَّرَ النَّبِیُّ ص سَبْعاً ثُمَّ قَامَ فِی الثَّانِیَةِ فَکَبَّرَ النَّبِیُّ ص- وَ کَبَّرَ الْحُسَیْنُ حَتَّی (3) کَبَّرَ خَمْساً فَجَعَلَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص سُنَّةً وَ ثَبَتَتِ السُّنَّةُ إِلَی الْیَوْمِ.
أَقُولُ: هَذِهِ الْأَحَادِیثُ هِیَ الْمُعْتَمَدَةُ وَ عَلَیْهَا الْعَمَلُ وَ مَا یُخَالِفُهَا مِمَّا یَأْتِی (4) مَحْمُولٌ عَلَی التَّقِیَّةِ کَمَا ذَکَرَهُ الشَّیْخُ وَ غَیْرُهُ (5).
******
ترجمه:
علی (ع) روایت کرده است: تکبیرهای پیامبر (ص) در نماز عیدین تنها یک تکبیر بود تا اینکه حسین (ع) زبانش سنگین شد. پس در یکی از روزهای عید، مادرش او را آراست و همراه پدربزرگش (پیامبر) فرستاد. پس پیامبر (ص) تکبیر گفت و حسین (ع) نیز تکبیر گفت، تا اینکه پیامبر (ص) هفت تکبیر گفت. سپس در رکعت دوم پیامبر (ص) تکبیر گفت و حسین (ع) نیز تکبیر گفت تا اینکه پنج تکبیر گفت. پس پیامبر (ص) این را به عنوان سنت قرار داد و این سنت تا امروز ثابت است.
می گویم: این احادیث مورد اعتماد هستند و بر اساس آنها عمل می شود و هر چه که مخالف آنها باشد، از روی تقیه است، همان گونه که شیخ و دیگران ذکر کرده اند.
9796- 16- (6) وَ عَنْهُ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ قَالَ تَصِلُ الْقِرَاءَةَ بِالْقِرَاءَةِ وَ قَالَ تَبْدَأُ بِالتَّکْبِیرِ فِی الْأُولَی ثُمَّ تَقْرَأُ ثُمَّ تَرْکَعُ بِالسَّابِعَةِ.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (7).
******
ترجمه:
هشام بن الحکم از امام صادق (ع) درباره نماز عیدین نقل می کند که امام (ع) فرموده اند:
نماز عیدین به این صورت است که در رکعت اول تکبیر را شروع می کنی، سپس قرائت می کنی و بعد از آن به رکوع می روی با تکبیر هفتم.
9797- 17- (8) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ أَنَّ عَبْدَ الْمَلِکِ بْنَ أَعْیَنَ سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع- عَنِ الصَّلَاةِ فِی الْعِیدَیْنِ فَقَالَ الصَّلَاةُ فِیهِمَا سَوَاءٌ یُکَبِّرُ الْإِمَامُ تَکْبِیرَ الصَّلَاةِ قَائِماً کَمَا یَصْنَعُ فِی
ص: 438
الْفَرِیضَةِ ثُمَّ یَزِیدُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی ثَلَاثَ تَکْبِیرَاتٍ وَ فِی الْأُخْرَی ثَلَاثاً سِوَی تَکْبِیرِ (1) الصَّلَاةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ وَ إِنْ شَاءَ ثَلَاثاً وَ خَمْساً وَ إِنْ شَاءَ خَمْساً وَ سَبْعاً بَعْدَ أَنْ یُلْحِقَ ذَلِکَ إِلَی وَتْرٍ.
******
ترجمه:
زُرَارَةَ نقل کرده است که عبد الملک بن عیّاش از امام باقر (ع) درباره نماز عیدین سؤال کرد. امام (ع) فرمودند: نماز در عیدین مانند نمازهای دیگر است. امام (ع) تکبیر نماز را ایستاده می گوید، همان طور که در نمازهای واجب انجام می دهد، سپس در رکعت اول سه تکبیر اضافی می گوید و در رکعت دوم نیز سه تکبیر اضافی، به جز تکبیرهای نماز و رکوع و سجود. اگر بخواهد می تواند سه تکبیر و پنج تکبیر بگوید و اگر بخواهد، می تواند پنج تکبیر و هفت تکبیر بگوید، بعد از آنکه آن را به وتر بیفزاید.
9798- 18- (2) وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّکْبِیرُ فِی الْعِیدَیْنِ فِی الْأُولَی سَبْعٌ قَبْلَ الْقِرَاءَةِ وَ فِی الْآخِرَةِ خَمْسٌ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درنماز عیدین در رکعت اول هفت تکبیر ودر رکعت دوم بعد قرائت پنج تکبیر وجود دارد .
9799- 19- (3) وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ یَوْمَ الْفِطْرِ- فَقَالَ رَکْعَتَیْنِ بِغَیْرِ أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ وَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یُصَلِّیَ قَبْلَ الْخُطْبَةِ وَ التَّکْبِیرُ فِی الرَّکْعَةِ الْأُولَی یُکَبِّرُ سِتّاً ثُمَّ یَقْرَأُ ثُمَّ یُکَبِّرُ السَّابِعَةَ ثُمَّ یَرْکَعُ بِهَا فَتِلْکَ سَبْعُ تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ یَقُومُ فِی الثَّانِیَةِ فَیَقْرَأُ فَإِذَا فَرَغَ مِنَ الْقِرَاءَةِ کَبَّرَ أَرْبَعاً (ثُمَّ یُکَبِّرُ الْخَامِسَةَ) (4) وَ یَرْکَعُ بِهَا (وَ یَنْبَغِی أَنْ یَتَضَرَّعَ بَیْنَ کُلِّ تَکْبِیرَتَیْنِ وَ یَدْعُوَ اللَّهَ هَذَا فِی صَلَاةِ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی مِثْلُ ذَلِکَ سَوَاءً وَ هُوَ فِی الْأَمْصَارِ کُلِّهَا إِلَّا یَوْمَ الْأَضْحَی بِمِنًی- فَإِنَّهُ لَیْسَ یَوْمَئِذٍ صَلَاةٌ وَ لَا تَکْبِیرٌ) (5).
******
ترجمه:
در نماز روز عید فطر، نماز به صورت دو رکعت است بدون اذان و اقامه. بهتر است امام قبل از خطبه نماز را بخواند. در رکعت اول، امام شش تکبیر می گوید، سپس قرآن می خواند و بعد تکبیر هفتم را می گوید و با آن رکوع می کند. این گونه مجموعاً هفت تکبیر خواهد بود.
در رکعت دوم، امام قرآن می خواند و پس از اتمام قرائت، چهار تکبیر می گوید (سپس تکبیر پنجم را می گوید) و با آن رکوع می کند. همچنین، لازم است امام بین هر دو تکبیر دعا کند و از خداوند درخواست کند. این روش در نماز عید فطر و عید قربانی یکسان است و در تمام شهرها باید به همین ترتیب عمل شود، مگر در روز عید قربانی در منی که در آنجا نه نماز است و نه تکبیر.
9800- 20- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ (سَعْدٍ الْأَشْعَرِیِّ) (7) عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ التَّکْبِیرُ فِی الْأُولَی سَبْعُ تَکْبِیرَاتٍ قَبْلَ الْقِرَاءَةِ وَ فِی الْأَخِیرَةِ خَمْسُ
ص: 439
تَکْبِیرَاتٍ بَعْدَ الْقِرَاءَةِ.
أَقُولُ: قَدْ عَرَفْتَ الْوَجْهَ فِیهَا (1).
******
ترجمه:
سعدان الأشعری از امام رضا (ع) نقل کرده است:
در مورد تکبیرات در نماز عیدین، امام رضا (ع) فرمودند: در رکعت اول، هفت تکبیر قبل از قرائت (فاتحه و سوره) باید گفته شود و در رکعت دوم، پنج تکبیر بعد از قرائت (فاتحه و سوره) باید گفته شود.
9801- 21- (2) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ ظَرِیفٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُکَبِّرُ فِی الْعِیدَیْنِ وَ الِاسْتِسْقَاءِ فِی الْأُولَی سَبْعاً وَ فِی الثَّانِیَةِ خَمْساً وَ یُصَلِّی قَبْلَ الْخُطْبَةِ وَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3).
******
ترجمه:
از جعفر بن محمد (ع) نقل شده که از پدرش (علی بن ابی طالب ع) روایت کرده است:
پیامبر اکرم (ص) در نماز عیدین و نماز استسقاء در رکعت اول هفت تکبیر می گفت و در رکعت دوم پنج تکبیر. همچنین، پیامبر (ص) نماز را قبل از خطبه می خواند و قرائت را به وضوح ادا می کرد.
(4) 11 بَابُ تَأْخِیرِ الْخُطْبَتَیْنِ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدِ وَ الْفَصْلِ بَیْنَهُمَا بِجِلْسَةٍ خَفِیفَةٍ وَ اسْتِحْبَابِ لُبْسِ الْإِمَامِ الْبُرْدَ أَوِ الْحُلَّةَ وَ أَنْ یَعْتَمَّ شَاتِیاً کَانَ أَوْ قَائِظاً (5) وَ یَتَوَکَّأَ عَلَی عَنَزَةٍ وَقْتَ الْخُطْبَةِ
9802- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیٍّ (7) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ مُعَاوِیَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ فَقَالَ رَکْعَتَانِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ الْخُطْبَةُ بَعْدَ الصَّلَاةِ وَ إِنَّمَا أَحْدَثَ الْخُطْبَةَ قَبْلَ الصَّلَاةِ عُثْمَانُ- وَ إِذَا
ص: 440
خَطَبَ الْإِمَامُ فَلْیَقْعُدْ بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ قَلِیلًا وَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَلْبَسَ یَوْمَ الْعِیدَیْنِ بُرْداً وَ یَعْتَمَّ شَاتِیاً کَانَ أَوْ قَائِظاً الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا وَ اقْتَصَرَ عَلَی الْحُکْمَیْنِ الْأَخِیرَیْنِ (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
معاویة روایت کرده است: از ایشان درباره نماز عیدین پرسیدم، فرمودند: دو رکعت است و خطبه بعد از نماز است و عثمان خطبه را قبل از نماز قرار داد . وقتی امام خطبه می خواند، باید بین دو خطبه کمی بنشیند و سزاوار است که امام در روز عیدین برد بپوشد و عمامه بگذارد، چه در زمستان و چه در تابستان.
9803- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ قَالَ الصَّلَاةُ قَبْلَ الْخُطْبَتَیْنِ [وَ التَّکْبِیرُ] (4) بَعْدَ الْقِرَاءَةِ سَبْعٌ فِی الْأُولَی وَ خَمْسٌ فِی الْأَخِیرَةِ وَ کَانَ أَوَّلُ مَنْ أَحْدَثَهَا بَعْدَ الْخُطْبَةِ عُثْمَانَ- لَمَّا أَحْدَثَ أَحْدَاثَهُ کَانَ إِذَا فَرَغَ مِنَ الصَّلَاةِ قَامَ النَّاسُ لِیَرْجِعُوا فَلَمَّا رَأَی ذَلِکَ قَدَّمَ الْخُطْبَتَیْنِ وَ احْتَبَسَ النَّاسَ لِلصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
محمد از یکی از ایشان (علیهما السلام) در مورد نماز عیدین روایت کرده است: نماز قبل از دو خطبه است و تکبیر بعد از قرائت هفت تکبیر در رکعت اول و پنج تکبیر در رکعت دوم است. اولین کسی که خطبه را بعد از نماز قرار داد، عثمان بود. هنگامی که او این تغییرات را ایجاد کرد، مردم پس از نماز برخاسته و برمی گشتند. وقتی عثمان این را دید، خطبه ها را به قبل از نماز منتقل کرد تا مردم را برای نماز نگه دارد.
9804- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَعْتَمُّ فِی الْعِیدَیْنِ شَاتِیاً کَانَ أَوْ قَائِظاً وَ یَلْبَسُ دِرْعَهُ وَ کَذَلِکَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ وَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ کَمَا یَجْهَرُ فِی الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
از ابن سنان از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمود: شنیدم که می گفت رسول خدا (ص) در عیدین، چه در زمستان و چه در تابستان، عمامه می پوشید و زره خود را می پوشید. همچنین امام نیز باید چنین کند و قرائت را با صدای بلند بخواند، همان طور که در نماز جمعه با صدای بلند قرائت می شود.
9805- 4- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا بُدَّ مِنَ الْعِمَامَةِ وَ الْبُرْدِ یَوْمَ الْأَضْحَی وَ الْفِطْرِ- فَأَمَّا الْجُمُعَةُ فَإِنَّهَا تُجْزِی بِغَیْرِ عِمَامَةٍ وَ بُرْدٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درنماز عید قربان وفطر امام باید باعمامه وبرد باشد اما درنماز جمعه بدون برد وعمامه هم اشکالی ندارد .
9806- 5- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ
ص: 441
یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: الْمَوَاعِظُ وَ التَّذْکِرَةُ یَوْمَ الْأَضْحَی وَ الْفِطْرِ بَعْدَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : موعظه وتذکر (خطبه)درروز قربان وفطر بعد ازنماز است .
9807- 6- (1) وَ قَدْ تَقَدَّمَ فِی حَدِیثِ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَلْبَسَ حُلَّةً وَ یَعْتَمَّ شَاتِیاً کَانَ أَوْ صَائِفاً.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :سزاوار است برای امام (برای نماز) پوشیدن حله (لباسی خاص) وعمامه چه زمستان باشد یا تابستان .
9808- 7- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: کَانَ عَلِیٌّ ع إِذَا انْتَهَی إِلَی الْمُصَلَّی یَوْمَ الْعِیدِ- تَقَدَّمَ فَصَلَّی بِالنَّاسِ فَإِذَا فَرَغَ مِنَ الصَّلَاةِ صَعِدَ الْمِنْبَرَ ثُمَّ بَدَأَ فَقَالَ وَ ذَکَرَ الْخُطْبَةَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَ یَقْرَأُ قُلْ یَا أَیُّهَا الْکَافِرُونَ- أَوِ التَّکَاثُرَ أَوْ وَ الْعَصْرِ- وَ کَانَ مِمَّا یَدُومُ عَلَیْهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ- وَ کَانَ إِذَا قَرَأَ إِحْدَی هَذِهِ السُّوَرِ جَلَسَ کَجِلْسَةِ الْعَجْلَانِ ثُمَّ نَهَضَ وَ هُوَ (3) أَوَّلُ مَنْ حُفِظَ عَنْهُ الْجَلْسَةُ بَیْنَ الْخُطْبَتَیْنِ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن الحسین گفت: علی (علیه السلام) هنگامی که روز عید به مصلی می رسید، جلو می رفت و با مردم نماز می خواند. پس از اتمام نماز، به منبر می رفت و خطبه را شروع می کرد. او سوره "قل یا أیها الکافرون" یا "التکاثر" یا "والعصر" را می خواند. او بیشتر اوقات سوره "قل هو الله أحد" را می خواند. هنگامی که یکی از این سوره ها را می خواند، همانند کسی که عجله دارد، می نشست، سپس برمی خواست. او اولین کسی بود که نشستن بین دو خطبه از او حفظ شده است.
9809- 8- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قُلْتُ تَجُوزُ صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ بِغَیْرِ عِمَامَةٍ قَالَ نَعَمْ وَ الْعِمَامَةُ أَحَبُّ إِلَیَّ.
******
ترجمه:
حلبی از ابی عبد الله (علیه السلام) نقل می کند که پرسیدم: آیا برگزاری نماز عیدین بدون عمامه جایز است؟ گفت: بله، اما عمامه برای من محبوب تر است.
9810- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ فِی أَحْوَالِ رَسُولِ اللَّهِ ص إِلَی أَنْ قَالَ وَ کَانَ لَهُ عَنَزَةٌ یَتَّکِئُ عَلَیْهَا وَ یُخْرِجُهَا فِی الْعِیدَیْنِ فَیَخْطُبُ بِهَا.
******
ترجمه:
از ابو جعفر (علیه السلام) درباره احوال رسول الله (صلى الله عليه وآله) نقل شده است که فرمود: «و رسول الله (صلى الله عليه وآله) عصایی داشت که بر آن تکیه می داد و آن را در عیدین (عید فطر و عید قربانی) همراه خود می برد و با آن خطبه می خواند.
9811- 10- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ
ص: 442
ع قَالَ: کَانَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ ص عَنَزَةٌ فِی أَسْفَلِهَا عُکَّازٌ یَتَوَکَّأُ عَلَیْهَا وَ یُخْرِجُهَا فِی الْعِیدَیْنِ یُصَلِّی إِلَیْهَا.
******
ترجمه:
از صادق (علیه السلام) نقل شده است که از پدرش شنیده است: «رسول الله (صلى الله عليه وآله) عصایی داشت که در پایین آن یک دسته (عکاز) داشت که به آن تکیه می کرد و آن را در عیدین (عید فطر و عید قربانی) همراه خود می برد و به سوی آن نماز می خواند.»
9812- 11- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ الْکِنَانِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: وَ الْخُطْبَةُ فِی الْعِیدَیْنِ بَعْدَ الصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * :خطبه درنماز عیدین بعد از نماز است
9813- 12- (2) وَ فِی الْعِلَلِ وَ عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ فِی أَوَّلِ الصَّلَاةِ وَ جُعِلَتْ فِی الْعِیدَیْنِ بَعْدَ الصَّلَاةِ لِأَنَّ الْجُمُعَةَ أَمْرٌ دَائِمٌ وَ یَکُونُ فِی الشُّهُورِ وَ السَّنَةِ کَثِیراً وَ إِذَا کَثُرَ عَلَی النَّاسِ مَلُّوا وَ تَرَکُوا وَ لَمْ یُقِیمُوا عَلَیْهِ وَ تَفَرَّقُوا عَنْهُ (وَ الْعِیدُ إِنَّمَا) (3) هُوَ فِی السَّنَةِ مَرَّتَیْنِ وَ هُوَ أَعْظَمُ مِنَ الْجُمُعَةِ وَ الزِّحَامُ فِیهِ أَکْثَرُ وَ النَّاسُ فِیهِ أَرْغَبُ فَإِنْ تَفَرَّقَ بَعْضُ النَّاسِ بَقِیَ عَامَّتُهُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی بَعْضِ الْمَقْصُودِ (4).
******
ترجمه:
از فضل بن شاذان نقل شده است که از امام رضا (علیه السلام) شنیده است: «خطبه روز جمعه به خاطر این است که در ابتدای نماز جمعه قرار داده شده و خطبه در عیدین (عید فطر و عید قربانی) بعد از نماز قرار داده شده است، زیرا جمعه یک امر دائم است که در طول ماه ها و سال ها تکرار می شود و اگر زیاد شود، مردم از آن خسته می شوند و آن را ترک می کنند و به آن ادامه نمی دهند. اما عیدین، تنها دو بار در سال برگزار می شود و از جمعه بزرگ تر است و در آن ازدحام بیشتر و مردم نسبت به آن تمایل بیشتری دارند، بنابراین اگر بعضی از مردم پراکنده شوند، عموم مردم باقی خواهند ماند.»
(5) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْأَکْلِ قَبْلَ خُرُوجِهِ فِی الْفِطْرِ وَ بَعْدَ عَوْدِهِ فِی الْأَضْحَی مِمَّا یُضَحِّی بِهِ
9814- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی
ص: 443
جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تَخْرُجْ یَوْمَ الْفِطْرِ حَتَّی تَطْعَمَ شَیْئاً وَ لَا تَأْکُلْ یَوْمَ الْأَضْحَی شَیْئاً إِلَّا مِنْ هَدْیِکَ (1) وَ أُضْحِیَّتِکَ (2) وَ إِنْ لَمْ تَقْوَ فَمَعْذُورٌ.
******
ترجمه:
از زراره نقل شده است که از امام باقر (علیه السلام) شنیده است: «روز عید فطر، از خانه بیرون نرو مگر این که چیزی بخوری، و در روز عید قربانی، چیزی نخور جز از هدیه و قربانی ات، و اگر نتوانستی، معذور هستی.»
9815- 2- (3) وَ عَنْهُ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَأْکُلُ یَوْمَ الْأَضْحَی شَیْئاً حَتَّی یَأْکُلَ مِنْ أُضْحِیَّتِهِ وَ لَا یَخْرُجُ یَوْمَ الْفِطْرِ حَتَّی یَطْعَمَ وَ یُؤَدِّیَ الْفِطْرَةَ ثُمَّ قَالَ وَ کَذَلِکَ نَفْعَلُ نَحْنُ.
******
ترجمه:
ابو جعفر (علیه السلام) گفته است: «امیرالمؤمنین (علیه السلام) در روز عید قربانی چیزی نمی خورد تا از قربانی اش بخورد، و در روز عید فطر تا زمانی که غذا نخورد و فطریه را نپردازد، از خانه بیرون نمی رود. سپس گفت: و ما نیز همین طور عمل می کنیم.»
9816- 3- (4) قَالَ: وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَأْکُلُ یَوْمَ الْفِطْرِ- قَبْلَ أَنْ یَغْدُوَ إِلَی الْمُصَلَّی وَ لَا یَأْکُلُ یَوْمَ الْأَضْحَی حَتَّی یَذْبَحَ.
******
ترجمه:
"گفت: و علی (ع) روز عید فطر می خورد - قبل از آنکه به نمازگاه برود و روز عید قربانی نمی خورد تا آنکه قربانی کند."
9817- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اطْعَمْ یَوْمَ الْفِطْرِ قَبْلَ أَنْ تَخْرُجَ إِلَی الْمُصَلَّی.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خوردن افطار در روز عید فطر قبل از رفتن به نماز است .
9818- 5- (6) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لِیَطْعَمْ (7) یَوْمَ الْفِطْرِ قَبْلَ أَنْ یُصَلِّیَ وَ لَا یَطْعَمْ یَوْمَ الْأَضْحَی حَتَّی یَنْصَرِفَ الْإِمَامُ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِیِّ مِثْلَهُ (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (9) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
جرّاح مدائنی از ابی عبد الله (علیه السلام) نقل می کند که گفت: در روز فطر باید قبل از نماز چیزی بخورد، ولی در روز قربانی تا وقتی که امام برنگشته، چیزی نخورید.
ص: 444
9819- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْأَکْلِ قَبْلَ الْخُرُوجِ یَوْمَ الْعِیدِ- فَقَالَ نَعَمْ وَ إِنْ لَمْ تَأْکُلْ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
از سماعه از ابی عبد الله (ع) در حدیثی نقل کرده است که گفت: از او در مورد خوردن قبل از خروج در روز عید پرسیدم - گفت: بله و اگر نخورید، اشکالی ندارد.
9820- 7- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْأَکْلُ قَبْلَ الْخُرُوجِ یَوْمَ الْعِیدِ وَ إِنْ لَمْ یَأْکُلْ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : خوردن افطار در روز عید فطر قبل از رفتن به نماز است واگر نخوردی اشکالی ندارد
(3) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْإِفْطَارِ یَوْمَ الْفِطْرِ عَلَی تَمْرٍ وَ تُرْبَةٍ حُسَیْنِیَّةٍ أَوْ أَحَدِهِمَا وَ إِطْعَامِ الْحَاضِرِینَ التَّمْرَ
9821- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَرَّانِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی الْحَسَنِ ع إِنِّی أَفْطَرْتُ یَوْمَ الْفِطْرِ عَلَی طِینٍ (5) وَ تَمْرٍ فَقَالَ لِی جَمَعْتَ بَرَکَةً وَ سُنَّةً.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ :خدمت حضرت صادق * عرضکردم من در روز عید فطر با خاک (کربلا) وخرما افطار کردم فرمودند : بین برکت وسنت جمع کرده ای .
9822- 2- (7) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الْإِقْبَالِ قَالَ رَوَی ابْنُ أَبِی قُرَّةَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الرَّجُلِ ع قَالَ: کُلْ تَمَرَاتٍ یَوْمَ الْفِطْرِ- فَإِنْ حَضَرَکَ قَوْمٌ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فَأَطْعِمْهُمْ مِثْلَ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
ابنُ أبی قرة، به سند خود از مردی نقل می کند که گفت: «در روز عید فطر، چند عدد خرما بخور. و اگر گروهی از مؤمنین به تو رسیدند، به آن ها نیز همانند آنچه که خود خورده ای، اطعام کن.»
ص: 445
(1) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْغُسْلِ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ یَوْمَ الْعِیدَیْنِ وَ التَّطَیُّبِ وَ التَّزَیُّنِ وَ الْغُسْلِ وَ إِعَادَةِ الصَّلَاةِ لِمَنْ تَرَکَهُ
9823- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ لَمْ یَشْهَدْ جَمَاعَةَ النَّاسِ (3) یَوْمَ الْعِیدَیْنِ- فَلْیَغْتَسِلْ وَ لْیَتَطَیَّبْ بِمَا وَجَدَ وَ لْیُصَلِّ وَحْدَهُ کَمَا یُصَلِّی فِی الْجَمَاعَةِ وَ قَالَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ (4) قَالَ الْعِیدَانِ وَ الْجُمُعَةُ.
******
ترجمه:
عبدالله بن سنان از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل می کند که ایشان فرمودند: «هر کسی که نتواند در جماعت مردم در روزهای عیدین حضور داشته باشد، باید غسل کند و با هر عطر و خوشبو کننده ای که پیدا کرد خود را معطر سازد و به تنهایی نماز بخواند همانطور که در جماعت نماز می خواند. و به این آیه [خُذُوا زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ] استناد کنید، که شامل عیدین و جمعه ها نیز می شود.»
9824- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ (عَنْ عَلِیِّ بْنِ زِیَادٍ) (6) عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ یَحْیَی بْنِ الْمُبَارَکِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا أُتِیَ بِطِیبٍ یَوْمَ الْفِطْرِ بَدَأَ بِنِسَائِهِ.
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا إِلَّا أَنَّهُ قَالَ بِلِسَانِهِ (7)
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از ابی عبدالله (علیه السلام) نقل می کند که ایشان فرمودند: «رسول خدا (صلى الله عليه وآله) وقتی در روز عید فطر به او عطر آورده می شد، ابتدا عطر را بر روی همسرانش می پاشید.»
خُذُوا ثِیَابَکُمُ الَّتِی تَتَزَیَّنُونَ بِهَا لِلصَّلَاةِ فِی الْجُمُعَاتِ وَ الْأَعْیَادِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ هُنَا (1) وَ فِی الْجُمُعَةِ (2) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْغُسْلِ وَ إِعَادَةِ الصَّلَاةِ مَعَ تَرْکِهِ فِی الْأَغْسَالِ الْمَسْنُونَةِ (3).
******
ترجمه:
الطبرسی در "مجمع البيان" از ابی جعفر (ع) نقل می کند که در تفسیر آیه "خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ" (سوره الأعراف، آیه 31) گفته است:
"یعنی لباس های زیبا و آراسته ای که برای نمازهای جمعه و عیدها به تن می کنید، بپوشید."
(4) 15 بَابُ أَنَّهُ إِذَا اجْتَمَعَ عِیدٌ وَ جُمُعَةٌ کَانَ مَنْ حَضَرَ الْعِیدَ مِنْ غَیْرِ أَهْلِ الْبَلَدِ مُخَیَّراً فِی حُضُورِ الْجُمُعَةِ وَ یُسْتَحَبُّ لِلْإِمَامِ إِعْلَامُهُمْ ذَلِکَ
9826- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی- إِذَا اجْتَمَعَا فِی یَوْمِ الْجُمُعَةِ- فَقَالَ اجْتَمَعَا فِی زَمَانِ عَلِیٍّ ع- فَقَالَ مَنْ شَاءَ أَنْ یَأْتِیَ إِلَی الْجُمُعَةِ فَلْیَأْتِ وَ مَنْ قَعَدَ فَلَا یَضُرُّهُ وَ لْیُصَلِّ الظُّهْرَ وَ خَطَبَ ع خُطْبَتَیْنِ جَمَعَ فِیهِمَا خُطْبَةَ الْعِیدِ وَ خُطْبَةَ الْجُمُعَةِ.
وَ
رَوَاهُ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ مُرْسَلًا نَحْوَهُ إِلَی قَوْلِهِ فَلَا یَضُرُّهُ (6)
******
ترجمه:
حلبی از ابی عبد الله (ع) در مورد فطر و قربانی که در روز جمعه جمع می شوند، پرسید. گفت: در زمان علی (ع) این دو روز با هم جمع شدند. گفت: هر کس بخواهد به جمعه بیاید، بیاید و کسی که بنشیند، ضرری ندارد و نماز ظهر را بخواند. علی (ع) دو خطبه خواند که در آن ها خطبه عید و خطبه جمعه را جمع کرده بود.
9827- 2- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّی بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَلَمَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: اجْتَمَعَ عِیدَانِ عَلَی عَهْدِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- فَخَطَبَ النَّاسَ
ص: 447
فَقَالَ هَذَا یَوْمٌ اجْتَمَعَ فِیهِ عِیدَانِ فَمَنْ أَحَبَّ أَنْ یُجَمِّعَ مَعَنَا فَلْیَفْعَلْ وَ مَنْ لَمْ یَفْعَلْ فَإِنَّ لَهُ رُخْصَةً یَعْنِی مَنْ کَانَ مُتَنَحِّیاً.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
سلمه از امام صادق (ع) نقل می کند که گفت: در زمان امیرالمؤمنین (ع)، دو عید با هم جمع شدند. او به مردم خطبه خواند و گفت: این روزی است که در آن دو عید جمع شده اند. هر کس بخواهد با ما نماز جمعه بخواند، بیاید و هر کس نخواهد، برایش رخصتی (اجازه ای) است، یعنی کسی که از محل دور است.
9828- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُوسَی الْخَشَّابِ عَنْ غِیَاثِ بْنِ کَلُّوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ ع کَانَ یَقُولُ إِذَا اجْتَمَعَ عِیدَانِ لِلنَّاسِ فِی یَوْمٍ وَاحِدٍ فَإِنَّهُ یَنْبَغِی لِلْإِمَامِ أَنْ یَقُولَ لِلنَّاسِ فِی خُطْبَتِهِ الْأُولَی إِنَّهُ قَدِ اجْتَمَعَ لَکُمْ عِیدَانِ فَأَنَا أُصَلِّیهِمَا جَمِیعاً فَمَنْ کَانَ مَکَانُهُ قَاصِیاً فَأَحَبَّ أَنْ یَنْصَرِفَ عَنِ الْآخَرِ فَقَدْ أَذِنْتُ لَهُ.
قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی وَ أَخَذْتُ هَذَا الْحَدِیثَ مِنْ کِتَابِ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ بْنِ الْیَسَعِ وَ رَوَاهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ وَ لَمْ أَسْمَعْ أَنَا مِنْهُ (3).
******
ترجمه:
اسحاق بن عمار از امام جعفر صادق (ع) از پدرش نقل می کند که علی بن ابی طالب (ع) می فرمود: اگر دو عید برای مردم در یک روز جمع شوند، برای امام شایسته است که در خطبه اول به مردم بگوید: دو عید برای شما جمع شده است، بنابراین من هر دو نماز را با هم می خوانم. هر کس که محلش دور است و دوست دارد از نماز دوم منصرف شود، به او اجازه داده ام.
(4) 16 بَابُ کَرَاهَةِ الْخُرُوجِ بِالسِّلَاحِ فِی الْعِیدَیْنِ إِلَّا مَعَ الْخَوْفِ وَ وُجُوبِ إِخْرَاجِ الْمُحْبَسِینَ فِی الدَّیْنِ إِلَی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ ثُمَّ رَدِّهِمْ إِلَی السِّجْنِ
9829- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: نَهَی النَّبِیُّ ص
ص: 448
أَنْ یُخْرَجَ السِّلَاحُ فِی الْعِیدَیْنِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ عَدُوٌّ حَاضِرٌ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ- عَنِ النَّوْفَلِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ عَدُوٌّ ظَاهِرٌ (1).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الْآخَرِ فِی الْجُمُعَةِ (2).
******
ترجمه:
امام جعفرصادق * از پدرش نقل می کند که پیامبر (ص) نهی فرمود که در روزهای عید سلاح حمل شود، مگر این که دشمنی حاضر باشد.
(3) 17 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخُرُوجِ إِلَی الصَّحْرَاءِ فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ إِلَّا بِمَکَّةَ فَفِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ اسْتِحْبَابِ الصَّلَاةِ عَلَی الْأَرْضِ وَ السُّجُودِ عَلَیْهَا لَا عَلَی حَصِیرٍ أَوْ طِنْفِسَةٍ أَوْ خُمْرَةٍ (4)
9830- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ أَبِیهِ ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا خَرَجَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی- أَبَی أَنْ یُؤْتَی بِطِنْفِسَةٍ یُصَلِّی عَلَیْهَا وَ یَقُولُ هَذَا یَوْمٌ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَخْرُجُ فِیهِ حَتَّی یَبْرُزَ لآِفَاقِ السَّمَاءِ ثُمَّ یَضَعُ جَبْهَتَهُ عَلَی الْأَرْضِ.
******
ترجمه:
حلبی از امام صادق (ع) از پدرش نقل می کند که ایشان هرگاه روز عید فطر و عید قربان بیرون می رفت، از آوردن فرشی برای نماز خودداری می کرد و می فرمود: این روزی است که پیامبر (ص) در آن بیرون می رفت تا زیر آسمان باز قرار گیرد و سپس پیشانی خود را بر زمین می گذاشت.
9831- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ یَعْنِی لَیْثَ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا یَنْبَغِی أَنْ تُصَلَّی صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ فِی مَسْجِدٍ مُسَقَّفٍ وَ لَا فِی بَیْتٍ إِنَّمَا تُصَلَّی فِی الصَّحْرَاءِ أَوْ فِی مَکَانٍ بَارِزٍ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : سزاوار نیست که نماز عیدین درمسجد وزیر سقف یا درخانه خوانده شود حتما باید درصحراء یا مکان سر باز خوانده شود .
9832- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ
ص: 449
قَالَ: السُّنَّةُ عَلَی أَهْلِ الْأَمْصَارِ أَنْ یَبْرُزُوا مِنْ أَمْصَارِهِمْ فِی الْعِیدَیْنِ إِلَّا أَهْلَ مَکَّةَ فَإِنَّهُمْ یُصَلُّونَ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ.
******
ترجمه:
جعفر بن محمد (ع) از پدرش نقل می کند که سنت بر مردم شهرها این است که در عیدین از شهرهایشان بیرون بروند، مگر اهل مکه که در مسجد الحرام نماز می خوانند.
9833- 4- (1) قَالَ: وَ سُئِلَ الصَّادِقُ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی (2) قَالَ مَنْ أَخْرَجَ الْفِطْرَةَ فَقِیلَ لَهُ وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی (3) قَالَ خَرَجَ إِلَی الْجَبَّانَةِ فَصَلَّی.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
درمورد آیه شریفه قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی (5) ازحضرت صادق * سوال شد فرمودند : کسیکه فطره را داده باشد پس به او گفته می شود وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی (6) گفت خارج شدند بطرف صحراء ونماز را خواندند .
9834- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ رِبْعِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أُتِیَ أَبِی بِالْخُمْرَةِ یَوْمَ الْفِطْرِ فَأَمَرَ بِرَدِّهَا ثُمَّ قَالَ هَذَا یَوْمٌ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص- یُحِبُّ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ یَضَعَ وَجْهَهُ عَلَی الْأَرْضِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (8).
******
ترجمه:
فضیل بن یسار از امام صادق (ع) نقل می کند که پدرم (امام باقر (ع)) روز عید فطر خمری برایش آوردند. او دستور داد آن را برگردانند و سپس گفت: این روزی است که رسول خدا (ص) دوست داشت به افق های آسمان نگاه کند و صورت خود را بر زمین بگذارد.
مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ فَقَالَ رَکْعَتَانِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ یَخْرُجُ إِلَی الْبَرِّ حَیْثُ یَنْظُرُ إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ لَا یُصَلِّی عَلَی حَصِیرٍ وَ لَا یَسْجُدُ عَلَیْهِ وَ قَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَخْرُجُ إِلَی الْبَقِیعِ- فَیُصَلِّی بِالنَّاسِ.
******
ترجمه:
معاویه از امام صادق (ع) در حدیثی نقل می کند که او از نماز عیدین (عید فطر و عید قربان) پرسید. امام فرمود: دو رکعت است. سپس گفت: باید به بیرون (فضای باز) برود، جایی که بتواند به افق های آسمان نگاه کند و نباید روی حصیر نماز بخواند و روی آن سجده نکند. و رسول خدا (ص) به بقیع می رفت و با مردم نماز می خواند.
9836- 7- (1) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ لَیْثٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قِیلَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص یَوْمَ فِطْرٍ أَوْ یَوْمَ أَضْحًی- لَوْ صَلَّیْتَ فِی مَسْجِدِکَ فَقَالَ إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ أَبْرُزَ إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ.
******
ترجمه:
از لیث مرادی نقل شده است که امام صادق (ع) فرمود: به رسول خدا (ص) در روز عید فطر یا عید قربان گفته شد: اگر در مسجدت نماز بخوانی، بهتر است. او پاسخ داد: من دوست دارم که به فضای باز بروم تا به افق های آسمان نگاه کنم.
9837- 8- (2) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی رَفَعَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السُّنَّةُ عَلَی أَهْلِ الْأَمْصَارِ أَنْ یَبْرُزُوا مِنْ أَمْصَارِهِمْ فِی الْعِیدَیْنِ إِلَّا أَهْلَ مَکَّةَ فَإِنَّهُمْ یُصَلُّونَ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
جعفر بن محمد (ع) از پدرش نقل می کند که سنت بر مردم شهرها این است که در عیدین از شهرهایشان بیرون بروند، مگر اهل مکه که در مسجد الحرام نماز می خوانند.
9838- 9- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ النَّاسُ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- أَ لَا تُخَلِّفُ رَجُلًا یُصَلِّی فِی الْعِیدَیْنِ فَقَالَ لَا أُخَالِفُ السُّنَّةَ.
******
ترجمه:
از محمد بن مسلم از امام باقر (ع) روایت شده است که مردم به امیرالمؤمنین (ع) گفتند: آیا نمی خواهی مردی را بفرستی که در عیدین (عید فطر و عید قربان) نماز بخواند؟ ایشان پاسخ دادند: من مخالف سنت عمل نمی کنم.
9839- 10- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ یَعْنِی ابْنَ مَعْرُوفٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 451
أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَخْرُجُ حَتَّی یَنْظُرَ إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ قَالَ لَا تُصَلَّیَنَّ یَوْمَئِذٍ عَلَی بِسَاطٍ وَ لَا بَارِیَةٍ.
******
ترجمه:
از معاویة بن عمار از امام صادق (ع) روایت شده است که رسول خدا (ص) بیرون می رفت تا به افق های آسمان نگاه کند و فرمود: در آن روز (عیدین) بر فرش یا حصیر نماز نخوانید.(بلکه روی زمین )
9840- 11- (1) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی الْإِقْبَالِ قَالَ رَوَی مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی قُرَّةَ فِی کِتَابِهِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی سُلَیْمَانَ بْنِ حَفْصٍ عَنِ الرَّجُلِ ع قَالَ: الصَّلَاةُ یَوْمَ الْفِطْرِ- بِحَیْثُ لَا یَکُونُ عَلَی الْمُصَلِّی سَقْفٌ إِلَّا السَّمَاءُ.
******
ترجمه:
سلیمان بن حفص از امام (ع) نقل کرده است که فرمود: "نماز روز عید فطر در جایی خوانده می شود که بر سر نمازگزار هیچ سقفی جز آسمان نباشد."
9841- 12- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص کَانَ یَخْرُجُ حَتَّی یَنْظُرَ إِلَی آفَاقِ السَّمَاءِ وَ قَالَ لَا تُصَلَّیَنَّ یَوْمَئِذٍ عَلَی بِسَاطٍ وَ لَا بَارِیَةٍ یَعْنِی فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (4).
******
ترجمه:
از امام صادق (ع) روایت شده است که رسول خدا (ص) بیرون می رفت تا به افق های آسمان نگاه کند و فرمود: در آن روز (عیدین) بر فرش یا حصیر نماز نخوانید یعنی نماز عیدین
(5) 18 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْخُرُوجِ إِلَی صَلَاةِ الْعِیدِ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ
9842- 1- (6) عَلِیُّ بْنُ مُوسَی بْنِ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الْإِقْبَالِ بِإِسْنَادِهِ إِلَی یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْکَانَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَخْرُجُ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم بعد از طلوع خورشید (برای نماز عیدین ) خارج می شدند .
9843- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ
ص: 452
عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: لَا تَخْرُجْ مِنْ بَیْتِکَ إِلَّا بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
حضرت باقر * : از خانه ات خارج مشو (برای نماز عیدین) مگربعد از طلوع خورشید
(3) 19 بَابُ کَیْفِیَّةِ الْخُرُوجِ إِلَی صَلَاةِ الْعِیدِ وَ آدَابِهِ
9844- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ یَاسِرٍ الْخَادِمِ وَ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ جَمِیعاً قَالا لَمَّا انْقَضَی أَمْرُ الْمَخْلُوعِ وَ اسْتَوَی الْأَمْرُ لِلْمَأْمُونِ- کَتَبَ إِلَی الرِّضَا ع یَسْتَقْدِمُهُ إِلَی خُرَاسَانَ- ثُمَّ ذَکَرَ وِلَایَتَهُ لِعَهْدِ الْمَأْمُونِ إِلَی أَنْ قَالَ فَحَدَّثَنِی یَاسِرٌ قَالَ لَمَّا حَضَرَ الْعِیدُ بَعَثَ الْمَأْمُونُ إِلَی الرِّضَا ع یَسْأَلُهُ أَنْ یَرْکَبَ وَ یَحْضُرَ الْعِیدَ وَ یُصَلِّیَ وَ یَخْطُبَ فَبَعَثَ إِلَیْهِ الرِّضَا ع- قَدْ عَلِمْتَ مَا کَانَ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ مِنَ الشُّرُوطِ فِی دُخُولِ هَذَا الْأَمْرِ إِلَی أَنْ قَالَ إِنْ أَعْفَیْتَنِی مِنْ ذَلِکَ فَهُوَ أَحَبُّ إِلَیَّ وَ إِنْ لَمْ تُعْفِنِی خَرَجْتُ کَمَا خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع- فَقَالَ الْمَأْمُونُ اخْرُجْ کَیْفَ شِئْتَ إِلَی أَنْ قَالَ وَ اجْتَمَعَ الْقُوَّادُ وَ الْجُنْدُ عَلَی بَابِ أَبِی الْحَسَنِ ع- فَلَمَّا طَلَعَتِ الشَّمْسُ قَامَ ع- فَاغْتَسَلَ وَ تَعَمَّمَ بِعِمَامَةٍ بَیْضَاءَ مِنْ قُطْنٍ أَلْقَی طَرَفاً مِنْهَا عَلَی صَدْرِهِ وَ طَرَفاً بَیْنَ کَتِفَیْهِ وَ تَشَمَّرَ ثُمَّ قَالَ لِجَمِیعِ مَوَالِیهِ افْعَلُوا مِثْلَ مَا فَعَلْتُ ثُمَّ أَخَذَ بِیَدِهِ عُکَّازاً ثُمَّ خَرَجَ وَ نَحْنُ بَیْنَ یَدَیْهِ وَ هُوَ حَافٍ قَدْ شَمَّرَ سَرَاوِیلَهُ إِلَی نِصْفِ السَّاقِ وَ عَلَیْهِ ثِیَابٌ مُشَمَّرَةٌ فَلَمَّا مَشَی وَ مَشَیْنَا بَیْنَ یَدَیْهِ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَی السَّمَاءِ وَ کَبَّرَ أَرْبَعَ تَکْبِیرَاتٍ فَخُیِّلَ لَنَا أَنَّ السَّمَاءَ وَ الْحِیطَانَ تُجَاوِبُهُ وَ الْقُوَّادُ وَ النَّاسُ عَلَی الْبَابِ قَدْ تَهَیَّئُوا وَ لَبِسُوا السِّلَاحَ وَ تَزَیَّنُوا بِأَحْسَنِ الزِّینَةِ فَلَمَّا طَلَعْنَا عَلَیْهِمْ بِهَذِهِ
ص: 453
الصُّورَةِ وَ طَلَعَ الرِّضَا ع وَقَفَ عَلَی الْبَابِ وَقْفَةً ثُمَّ قَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا أَبْلَانَا نَرْفَعُ بِهَا أَصْوَاتَنَا قَالَ یَاسِرٌ- فَتَزَعْزَعَتْ مَرْوُ (1) بِالْبُکَاءِ وَ الضَّجِیجِ وَ الصِّیَاحِ لَمَّا نَظَرُوا إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع- وَ سَقَطَ الْقُوَّادُ عَنْ دَوَابِّهِمْ وَ رَمَوْا بِخِفَافِهِمْ لَمَّا رَأَوْا أَبَا الْحَسَنِ ع حَافِیاً وَ کَانَ یَمْشِی وَ یَقِفُ فِی کُلِّ عَشْرِ خُطُوَاتٍ وَ یُکَبِّرُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ یَاسِرٌ فَیُخَیَّلُ لَنَا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ وَ الْجِبَالَ تُجَاوِبُهُ وَ صَارَتْ مَرْوُ ضَجَّةً وَاحِدَةً بِالْبُکَاءِ وَ بَلَغَ الْمَأْمُونَ ذَلِکَ فَقَالَ لَهُ الْفَضْلُ بْنُ سَهْلٍ ذُو الرِّئَاسَتَیْنِ- یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنْ بَلَغَ الرِّضَا ع الْمُصَلَّی عَلَی هَذَا السَّبِیلِ افْتَتَنَ بِهِ النَّاسُ وَ الرَّأْیُ أَنْ تَسْأَلَهُ أَنْ یَرْجِعَ فَبَعَثَ إِلَیْهِ الْمَأْمُونُ فَسَأَلَهُ الرُّجُوعَ فَدَعَا أَبُو الْحَسَنِ ع بِخُفِّهِ فَلَبِسَهُ وَ رَکِبَ وَ رَجَعَ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زِیَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَذَانِیِّ (وَ الْحَسَنِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ) (2) الْمُکَتِّبِ وَ عَلِیِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْوَرَّاقِ کُلِّهِمْ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ یَاسِرٍ الْخَادِمِ وَ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ وَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَرَفَةَ وَ صَالِحِ بْنِ سَعِیدٍ کُلِّهِمْ عَنِ الرِّضَا ع نَحْوَهُ (3) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْإِرْشَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ یَاسِرٍ الْخَادِمِ وَ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از علی بن ابراهیم از یاسر خادم و ریان بن صلت، هر دو گفتند: وقتی که کار مخلوع پایان یافت و کار برای مأمون قرار گرفت، به رضا (ع) نامه نوشت و او را به خراسان طلبید. سپس ذکر ولایت عهد مأمون تا آنجا که یاسر برای من روایت کرد که وقتی عید فرا رسید، مأمون به رضا (ع) پیام فرستاد و از او خواست که سوار شود و در عید حضور یابد و نماز بخواند و خطبه بخواند. پس رضا (ع) به او پیام فرستاد: تو می دانی چه شرط هایی بین من و تو در پذیرش این امر بود. تا اینکه گفت: اگر از این معافم کنی، برایم محبوب تر است و اگر معافم نکنی خارج می شوم همان طور که رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) خارج شدند. مأمون گفت: هرطور که می خواهی خارج شو. سپس گفت: فرماندهان و سربازان درِ خانه ابوالحسن (ع) جمع شدند. وقتی خورشید طلوع کرد، امام (ع) برخاست، غسل کرد و عمامه ای سفید از پنبه بست، یک طرف آن را روی سینه اش و طرف دیگر را بین شانه هایش انداخت. سپس شلوارش را تا نیمه ساق بالا زد و به همه موالیانش گفت: همان کاری را که من کردم انجام دهید. سپس با دست خود عصا گرفت و خارج شد و ما در مقابل او بودیم، در حالی که او پابرهنه بود و شلوارش را تا نیمه ساق بالا زده بود و لباس هایش را بالا زده بود. وقتی راه می رفت و ما هم در مقابل او راه می رفتیم، سرش را به سوی آسمان بلند کرد و چهار تکبیر گفت. به نظرمان رسید که آسمان و دیوارها جواب او را می دهند. فرماندهان و مردم در درب خانه آماده شده بودند و سلاح پوشیده بودند و بهترین زینت ها را به تن کرده بودند. وقتی ما با این حالت بر آن ها ظاهر شدیم و امام رضا (ع) بیرون آمد و در آستانه درب ایستاد و گفت: الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر برای آنچه که خداوند ما را هدایت کرده است، الله اکبر برای آنچه که از چهارپایان به ما روزی داده است، و الحمدلله برای آنچه که ما را آزمایش کرده است، و با صدای بلند این تکبیرها را گفت. یاسر گفت: مرْو از گریه و ناله و فریاد به لرزه درآمد هنگامی که مردم به امام رضا (ع) نگاه کردند و فرماندهان از اسب های خود افتادند و کفش های خود را پرتاب کردند وقتی دیدند که امام رضا (ع) پابرهنه است. امام در حالی که راه می رفت، هر ده قدم یک بار می ایستاد و سه بار تکبیر می گفت. یاسر گفت: به نظر می رسید که آسمان ها و زمین و کوه ها با او هم صدا می شوند و مرْو یکپارچه به گریه و فریاد بلند شد. این خبر به مأمون رسید. فضل بن سهل، که مسئولیت های نظامی و سیاسی داشت، به مأمون گفت: ای امیرالمؤمنین، اگر امام رضا (ع) به نمازگاه به این صورت برسد، مردم به او دلبسته خواهند شد. بهتر است که او را بازگردانی. مأمون پیامی به امام فرستاد و از او خواست که بازگردد. امام رضا (ع) کفش هایش را پوشید، سوار شد و بازگشت.
ص: 454
9845- 2- (1) وَ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّ الْإِمَامَ یَمْشِی یَوْمَ الْعِیدِ- وَ لَا یَقْصِدُ الْمُصَلَّی رَاکِباً وَ لَا یُصَلِّی عَلَی بِسَاطٍ وَ یَسْجُدُ عَلَی الْأَرْضِ وَ إِذَا مَشَی رَمَی بِبَصَرِهِ إِلَی السَّمَاءِ وَ یُکَبِّرُ بَیْنَ خُطُوَاتِهِ أَرْبَعَ تَکْبِیرَاتٍ ثُمَّ یَمْشِی.
******
ترجمه:
و در کتاب «المقنعة» آمده است: روایت شده است که امام در روز عید پیاده می رود و به مصلی سوار ه نمی رود، و روی فرش نماز نمی خواند و بر روی زمین سجده می کند. و هنگامی که راه می رود، نگاهش را به آسمان می دوزد و بین قدم هایش چهار تکبیر می گوید، سپس ادامه می دهد.
(2) 20 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ فِی الْفِطْرِ عَقِیبَ أَرْبَعِ صَلَوَاتٍ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ وَ الصُّبْحِ وَ صَلَاةِ الْعِیدِ أَوْ خَمْسٍ وَ کَیْفِیَّةِ التَّکْبِیرِ
9846- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تُکَبِّرُ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ صَبِیحَةَ الْفِطْرِ کَمَا تُکَبِّرُ فِی الْعَشْرِ (4).
******
ترجمه:
معاویة بن عمار از امام صادق (ع) نقل کرده است: "شب عید فطر و صبح عید فطر همانند دهه تکبیر می گویی."
این احتمال وجود دارد که منظور از "دهه" دهه ذی الحجه باشد، زیرا از به کار بردن لفظ "دهه" اینگونه برداشت می شود. در این صورت، این تعبیر مجازی است زیرا تکبیر تنها در روز دهم گفته می شود. همچنین احتمال دارد که منظور از "دهه"، ده نمازی باشد که تکبیر بعد از آنها در شهرهایی مانند کوفه، شهر راوی، و دیگر شهرها در عید قربان مستحب است. و این احتمال به نظر می رسد که نزدیک تر باشد.
9847- 2- (5) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ سَعِیدٍ النَّقَّاشِ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لِی أَمَا إِنَّ فِی الْفِطْرِ تَکْبِیراً وَ لَکِنَّهُ مَسْنُونٌ (6) قَالَ قُلْتُ: وَ أَیْنَ هُوَ قَالَ فِی لَیْلَةِ الْفِطْرِ- فِی الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ وَ فِی صَلَاةِ الْفَجْرِ وَ فِی صَلَاةِ الْعِیدِ ثُمَّ یَقْطَعُ قَالَ قُلْتُ: کَیْفَ أَقُولُ: قَالَ تَقُولُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ (7) لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا- وَ هُوَ
ص: 455
قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ یَعْنِی الصِّیَامَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی ما هَداکُمْ (1).
وَ
رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعِیدٍ النَّقَّاشِ مِثْلَهُ إِلَی أَنْ قَالَ وَ فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ (2)
******
ترجمه:
سعید نقاش روایت می کند که امام صادق (ع) به من فرمود: "در عید فطر تکبیر هست اما این تکبیر سنت است." گفتم: "این تکبیر کجاست؟" فرمود: "در شب عید فطر، در نماز مغرب و عشاء، و در نماز صبح و نماز عید." سپس قطع می شود. گفتم: "چگونه بگویم؟" فرمود: "بگو: الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و الله اکبر، الله اکبر و لله الحمد، الله اکبر علی ما هدانا." و این همان قول خداوند عز و جل است که فرمود: "و لتکملوا العدة یعنی الصیام و لتکبروا الله علی ما هداکم" (بقره: 185).
9848- 3- (3) ثُمَّ قَالَ وَ فِی غَیْرِ رِوَایَةِ سَعِیدٍ وَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ ثُمَّ ذَکَرَ بَقِیَّةَ الْحَدِیثِ وَ زَادَ بَعْدَ قَوْلِهِ هَدَانَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا أَبْلَانَا.
******
ترجمه:
درغیر روایت سعید ظهر وعصر آمده سپس بقیه روایت را ذکر کرده وبعد از کلمه هدانا والْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا أَبْلَانَا را اضافه کرده .
9849- 4- (4) ثُمَّ قَالَ وَ رُوِیَ أَنَّهُ لَا یُقَالُ فِیهِ وَ رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ فَإِنَّ ذَلِکَ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ.
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (5) وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (6)
وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
سپس گفت روایت شده درتکبیرا ت نگوید وَ رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ چون این قسمت مربوط به ایام تشریق است .
9850- 5- (7) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع أَنَّهُ کَتَبَ إِلَی الْمَأْمُونِ وَ التَّکْبِیرُ فِی الْعِیدَیْنِ وَاجِبٌ فِی الْفِطْرِ فِی دُبُرِ خَمْسِ صَلَوَاتٍ وَ یُبْدَأُ بِهِ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ لَیْلَةَ الْفِطْرِ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ مُرْسَلًا (8)
ص: 456
أَقُولُ: الْمُرَادُ بِالْوُجُوبِ الِاسْتِحْبَابُ الْمُؤَکَّدُ لِمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
فضل بن شاذان روایت می کند که امام رضا (ع) به مأمون نوشت که تکبیر در دو عید (فطر و قربان) واجب است. در عید فطر، بعد از پنج نماز گفته می شود و از بعد از نماز مغرب در شب عید فطر شروع می شود.
9851- 6- (2) وَ فِی الْخِصَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْأَعْمَشِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِی حَدِیثِ شَرَائِعِ الدِّینِ قَالَ: وَ التَّکْبِیرُ فِی الْعِیدَیْنِ وَاجِبٌ أَمَّا فِی الْفِطْرِ فَفِی خَمْسِ صَلَوَاتٍ مُبْتَدَأً بِهِ مِنْ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ لَیْلَةَ الْفِطْرِ إِلَی صَلَاةِ الْعَصْرِ مِنْ یَوْمِ الْفِطْرِ- وَ هُوَ أَنْ یُقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا أَبْلَانَا- لِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِتُکْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُکَبِّرُوا اللَّهَ عَلی ما هَداکُمْ (3) وَ بِالْأَضْحَی فِی الْأَمْصَارِ فِی دُبُرِ عَشْرِ صَلَوَاتٍ مُبْتَدَأً بِهِ مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ النَّحْرِ- إِلَی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الثَّالِثِ وَ فِی مِنًی فِی دُبُرِ خَمْسَ عَشْرَةَ صَلَاةً مُبْتَدَأً بِهِ مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ النَّحْرِ- إِلَی صَلَاةِ الْغَدَاةِ یَوْمَ الرَّابِعِ وَ یُزَادُ فِی هَذَا التَّکْبِیرِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
روایت از اَعْمَشِ از امام جعفر بن محمد (ع) در حدیث شرایع دین:
امام جعفر صادق (ع) فرموده اند: تکبیر در عیدین (عید فطر و عید قربان) واجب است. در عید فطر، این تکبیر بعد از پنج نماز گفته می شود و از نماز مغرب شب عید فطر شروع می شود و تا نماز عصر روز عید فطر ادامه دارد. متن تکبیر چنین است:
"اللَّهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ لا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَكْبَرُ عَلَى مَا هَدَانَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَبْلَانَا"
که این تکبیر بر اساس قول خداوند متعال در قرآن کریم است:
"وَ لِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلى ما هَداكُمْ" (سوره بقره، آیه 185).
در عید قربان، این تکبیر در شهرها بعد از ده نماز گفته می شود و از نماز ظهر روز نحر شروع می شود و تا نماز صبح روز سوم ادامه دارد. در منا، این تکبیر بعد از پانزده نماز گفته می شود و از نماز ظهر روز نحر شروع می شود و تا نماز صبح روز چهارم ادامه دارد. در این تکبیر، عبارت "وَاللَّهُ أَكْبَرُ عَلَى مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ" نیز افزوده می شود.
(5) 21 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ فِی الْأَضْحَی عَقِیبَ خَمْسَ عَشْرَةَ صَلَاةً بِمِنًی إِلَّا أَنْ یَنْفِرَ فِی النَّفْرِ الْأَوَّلِ فَیَقْطَعُهُ وَ عَقِیبَ عَشْرٍ بِغَیْرِهَا أَوَّلُهَا ظُهْرُ یَوْمِ النَّحْرِ وَ کَیْفِیَّةِ التَّکْبِیرِ
9852- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع
ص: 457
عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ (1) قَالَ التَّکْبِیرُ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ (2) صَلَاةَ الظُّهْرِ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ- إِلَی صَلَاةِ الْفَجْرِ مِنْ یَوْمِ الثَّالِثِ وَ فِی الْأَمْصَارِ عَشْرَ صَلَوَاتٍ فَإِذَا نَفَرَ بَعْدَ الْأُولَی أَمْسَکَ أَهْلُ الْأَمْصَارِ وَ مَنْ أَقَامَ بِمِنًی فَصَلَّی بِهَا الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَلْیُکَبِّرْ.
******
ترجمه:
در روایت از محمد بن مسلم، او از امام صادق (ع) درباره قول خداوند متعال در قرآن کریم پرسید:
"وَ اذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ" (سوره بقره، آیه 203)
امام صادق (ع) پاسخ دادند: منظور از این آیه، تکبیر گفتن در ایام تشریق است. این تکبیر از نماز ظهر روز نحر شروع می شود و تا نماز صبح روز سوم ادامه دارد. در شهرها، این تکبیر بعد از ده نماز گفته می شود. بنابراین، اگر کسی بعد از اولین روز از منا کوچ کرد، اهل شهرها تکبیر گفتن را متوقف می کنند، اما کسی که در منا باقی می ماند و نماز ظهر و عصر را در آنجا می خواند، باید تکبیر بگوید.
9853- 2- (3) وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع التَّکْبِیرُ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ فِی دُبُرِ الصَّلَوَاتِ فَقَالَ التَّکْبِیرُ بِمِنًی فِی دُبُرِ خَمْسَ عَشْرَةَ صَلَاةً وَ فِی سَائِرِ الْأَمْصَارِ فِی دُبُرِ عَشْرِ صَلَوَاتٍ وَ أَوَّلُ التَّکْبِیرِ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ النَّحْرِ- تَقُولُ فِیهِ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ (وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ) (4) عَلَی مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ- وَ إِنَّمَا جُعِلَ فِی سَائِرِ الْأَمْصَارِ فِی دُبُرِ عَشْرِ صَلَوَاتٍ لِأَنَّهُ (5) إِذَا نَفَرَ النَّاسُ فِی النَّفْرِ الْأَوَّلِ أَمْسَکَ أَهْلُ الْأَمْصَارِ عَنِ التَّکْبِیرِ وَ کَبَّرَ أَهْلُ مِنًی مَا دَامُوا بِمِنًی إِلَی النَّفْرِ الْأَخِیرِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ (6)
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (7)
وَ
رَوَی عَجُزَهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا مِنْ قَوْلِهِ وَ إِنَّمَا جُعِلَ إِلَی آخِرِهِ (8).
وَ رَوَاهُ بِتَمَامِهِ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ
ص: 458
یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ إِسْمَاعِیلَ کُلِّهِمْ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ (1)
وَ رَوَاهُ بِتَمَامِهِ فِی الْخِصَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
در این روایت، زراره از امام صادق (ع) درباره تکبیر در ایام تشریق بعد از نمازها پرسید. امام صادق (ع) پاسخ دادند:
تکبیر در منا بعد از پانزده نماز گفته می شود و در سایر شهرها بعد از ده نماز. اولین تکبیر بعد از نماز ظهر روز نحر (عید قربان) گفته می شود. در این تکبیر می گویید:
"الله أکبر الله أکبر لا إله إلا الله و الله أکبر الله أکبر و لله الحمد الله أکبر علی ما هدانا الله أکبر علی ما رزقنا من بهیمة الأنعام."
تکبیر در سایر شهرها بعد از ده نماز مقرر شده است زیرا زمانی که مردم در نفرة اول (اولین کوچ از منا) کوچ می کنند، اهل شهرها تکبیر گفتن را متوقف می کنند. اما اهل منا همچنان تکبیر می گویند تا زمانی که در منا باقی می مانند و تا نفرة آخر (آخرین کوچ) تکبیر می گویند.
9854- 3- (3) وَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ (4) قَالَ هِیَ أَیَّامُ التَّشْرِیقِ- کَانُوا إِذَا أَقَامُوا بِمِنًی بَعْدَ النَّحْرِ تَفَاخَرُوا فَقَالَ الرَّجُلُ مِنْهُمْ کَانَ أَبِی یَفْعَلُ کَذَا وَ کَذَا فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ- فَاذْکُرُوا اللَّهَ ... کَذِکْرِکُمْ آباءَکُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِکْراً (5) قَالَ وَ التَّکْبِیرُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
******
ترجمه:
این روایت از منصور بن حازم نقل شده است که امام صادق (ع) در توضیح آیه "وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فِی أَیَّامٍ مَعْدُوداتٍ" (سوره بقره، آیه 203) فرمودند:
این ایام، ایام تشریق هستند. مردم وقتی بعد از نحر (قربانی) در منا اقامت می کردند، به تفاخر می پرداختند. هر کس می گفت که پدرش چنین و چنان کرده است. خداوند عز و جل فرمود: "فَإِذا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفاتٍ فَاذْکُرُوا اللَّهَ ..." (سوره بقره، آیات 198-200)، مانند ذکر پدرانتان یا حتی بیشتر. و تکبیر این است:
"الله أکبر الله أکبر لا إله إلا الله و الله أکبر الله أکبر و لله الحمد الله أکبر علی ما هدانا الله أکبر علی ما رزقنا من بهیمة الأنعام."
این تکبیر را در ایام تشریق می گفتند تا به یاد خداوند باشند و از تفاخر به پدران خود بپرهیزند.
9855- 4- (6) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی وَ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ جَمِیعاً عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّکْبِیرُ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ النَّحْرِ- إِلَی صَلَاةِ الْعَصْرِ مِنْ آخِرِ أَیَّامِ التَّشْرِیقِ- إِنْ أَنْتَ أَقَمْتَ بِمِنًی وَ إِنْ أَنْتَ خَرَجْتَ (7) فَلَیْسَ عَلَیْکَ التَّکْبِیرُ وَ التَّکْبِیرُ أَنْ تَقُولَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی
ص: 459
مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا أَبْلَانَا.
وَ
رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ إِلَی صَلَاةِ الْفَجْرِ (1)
******
ترجمه:
این روایت از معاویه بن عمار نقل شده که امام صادق (ع) فرمودند:
تکبیر در ایام تشریق از نماز ظهر روز نحر (عید قربان) تا نماز عصر آخرین روز ایام تشریق است، اگر شما در منا اقامت داشته باشید. و اگر از منا خارج شوید، تکبیر بر شما واجب نیست. و تکبیر این است که بگویید:
"الله أکبر، الله أکبر، لا إله إلا الله، والله أکبر، الله أکبر، ولله الحمد، الله أکبر علی ما هدانا، الله أکبر علی ما رزقنا من بهیمة الأنعام، والحمد لله علی ما أبلانا."
9856- 5- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فِی الْأَضْحَی فَقَالَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ فِیمَا (3) أَبْلَانَا (4) وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
******
ترجمه:
حضرت سجاد* : حضرت علی * در روز عید قربان درخطبه خود اینگونه تکبیر گفتند اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا وَ لَهُ الشُّکْرُ فِیمَا أَبْلَانَا وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
9857- 6- (5) قَالَ: وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَبْدَأُ بِالتَّکْبِیرِ إِذَا صَلَّی الظُّهْرَ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ- وَ کَانَ یَقْطَعُ التَّکْبِیرَ آخِرَ أَیَّامِ التَّشْرِیقِ عِنْدَ الْغَدَاةِ وَ کَانَ یُکَبِّرُ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ فَیَقُولُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ فَإِذَا انْتَهَی إِلَی الْمُصَلَّی تَقَدَّمَ فَصَلَّی بِغَیْرِ أَذَانٍ وَ لَا إِقَامَةٍ فَإِذَا فَرَغَ مِنَ الصَّلَاةِ صَعِدَ الْمِنْبَرَ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
امام صادق (ع) فرمودند: حضرت علی (ع) تکبیر را بعد از نماز ظهر روز نحر (عید قربان) آغاز می کردند و تکبیر را در آخرین روز ایام تشریق، بعد از نماز صبح قطع می کردند. ایشان بعد از هر نمازی تکبیر می گفتند و می فرمودند:
"الله أکبر، الله أکبر، لا إله إلا الله، والله أکبر، الله أکبر، ولله الحمد."
زمانی که به مصلّی می رسید، بدون اذان و اقامه جلو می رفت و نماز را می خواند و بعد از اتمام نماز، به منبر می رفت.
9858- 7- (6) وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ وَ التَّکْبِیرُ فِی الْعِیدَیْنِ وَاجِبٌ فِی الْفِطْرِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ فِی الْأَضْحَی فِی دُبُرِ عَشْرِ صَلَوَاتٍ یُبْدَأُ بِهِ مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ یَوْمَ النَّحْرِ- وَ بِمِنًی فِی دُبُرِ خَمْسَ عَشْرَةَ صَلَاةً.
******
ترجمه:
فضل بن شاذان از امام رضا (ع) در کتابی که به مأمون نوشته اند نقل می کند: «تکبیر در عیدین واجب است. در عید فطر و در عید قربان، پس از ده نماز، که از نماز ظهر روز عید قربان آغاز می شود و در منا پس از پانزده نماز ادامه دارد.»
9859- 8- (7) وَ فِی الْخِصَالِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ
ص: 460
إِسْحَاقَ التَّاجِرِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ (1) فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ لِأَهْلِ الْأَمْصَارِ فَقَالَ یَوْمَ النَّحْرِ صَلَاةَ الظُّهْرِ إِلَی انْقِضَاءِ عَشْرِ صَلَوَاتٍ وَ لِأَهْلِ مِنًی فِی خَمْسَ عَشْرَةَ صَلَاةً فَإِنْ أَقَامَ إِلَی الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ کَبَّرَ.
******
ترجمه:
معاویة بن عمار روایت می کند که از امام صادق (ع) درباره تکبیر در ایام تشریق برای مردم شهرها (غیر حجاج) پرسیدم. ایشان فرمودند: از نماز ظهر روز نحر (عید قربان) تا پایان ده نماز (یعنی تا نماز صبح روز سوم) تکبیر گفته می شود. و برای اهل منا (حجاج) در پانزده نماز (یعنی تا نماز صبح روز چهارم). اگر کسی تا ظهر و عصر بماند، تکبیر می گوید.
9860- 9- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ رِفَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الرَّجُلِ یَتَعَجَّلُ فِی یَوْمَیْنِ مِنْ مِنًی أَ یَقْطَعُ التَّکْبِیرَ قَالَ نَعَمْ بَعْدَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ.
******
ترجمه:
رفاعه روایت می کند که از امام صادق (ع) درباره مردی که در دو روز (یازدهم و دوازدهم ذی الحجه) از منا به تعجیل حرکت می کند، پرسیدم: آیا تکبیر را قطع می کند؟ امام فرمودند: بله، بعد از نماز صبح.
9861- 10- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- أَ وَاجِبٌ هُوَ أَمْ لَا قَالَ یُسْتَحَبُّ فَإِنْ نَسِیَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم * سوال کردم آیا تکبیرات در ایام تشریق واجب است یا نه ؟ فرمودند : مستحب است واگر فراموسش کرد اشکالی ندارد .
9862- 11- (4) وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ مِثْلَهُ وَ زَادَ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْقَوْلِ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ مَا هُوَ قَالَ تَقُولُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ (5) وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (6).
******
ترجمه:
علی بن جعفرمثل همین روایت را نقل کرده ولی اضافه ای دارد که سوال کردم درایام تشریق چه بگوید ؟ فرمودند : بگو اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
ص: 461
9863- 12- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (2) ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ فَقَالَ وَاجِبٌ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةِ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ.
أَقُولُ: حَمَلَهُ الشَّیْخُ عَلَی تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ لِمَا مَرَّ (3).
******
ترجمه:
عمار : ازحضرت صادق * درمورد تکبیر سوال کردم فرمودند : درایام تشریق بعد از هرنماز واجب ومستحب واجب است
می گویم : ورحوم شیخ حمل کرده اند به مستحب موکد .
9864- 13- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عِیسَی عَنْ غَیْلَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی أَیَّامِ الْحَجِّ مِنْ أَیِّ یَوْمٍ یَبْتَدِئُ بِهِ وَ فِی أَیِّ یَوْمٍ یَقْطَعُهُ وَ هُوَ بِمِنًی وَ سَائِرِ الْأَمْصَارِ سَوَاءٌ أَوْ بِمِنًی أَکْثَرُ فَقَالَ التَّکْبِیرُ بِمِنًی یَوْمَ النَّحْرِ- عَقِیبَ صَلَاةِ الظُّهْرِ إِلَی صَلَاةِ الْغَدَاةِ مِنْ یَوْمِ النَّفْرِ- فَإِنْ أَقَامَ الظُّهْرَ کَبَّرَ وَ إِنْ أَقَامَ الْعَصْرَ کَبَّرَ وَ إِنْ أَقَامَ الْمَغْرِبَ لَمْ یُکَبِّرْ وَ التَّکْبِیرُ بِالْأَمْصَارِ یَوْمَ عَرَفَةَ- صَلَاةَ الْغَدَاةِ إِلَی النَّفْرِ الْأَوَّلِ صَلَاةَ الظُّهْرِ وَ هُوَ وَسَطُ أَیَّامِ التَّشْرِیقِ.
قَالَ الشَّیْخُ هَذَا مُوَافِقٌ لِلْعَامَّةِ وَ لَسْنَا نَعْمَلُ بِهِ وَ الْعَمَلُ عَلَی مَا قَدَّمْنَاهُ.
******
ترجمه:
غیلان روایت می کند که از امام کاظم (ع) درباره تکبیر در ایام حج پرسیدم: از چه روزی شروع می شود و در چه روزی پایان می یابد؟ آیا در منا و سایر بلاد برابر است یا در منا بیشتر است؟ امام فرمودند: تکبیر در منا از روز عید قربان بعد از نماز ظهر آغاز می شود و تا نماز صبح روز نفری ادامه دارد. اگر نماز ظهر را اقامه کرد تکبیر می گوید، و اگر نماز عصر را اقامه کرد نیز تکبیر می گوید، اما اگر نماز مغرب را اقامه کرد دیگر تکبیر نمی گوید. و تکبیر در سایر بلاد از صبح روز عرفه تا نماز ظهر روز نفری اول ادامه دارد که وسط ایام تشریق است.
شیخ طوسی می گوید: این روایت موافق نظر اهل سنت است و ما به آن عمل نمی کنیم. عمل بر اساس آنچه قبلاً بیان کردیم، انجام می شود.
9865- 14- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ: قَالَ ع التَّکْبِیرُ لِأَهْلِ مِنًی فِی خَمْسَ عَشْرَةَ صَلَاةً أَوَّلُهَا الظُّهْرُ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ- وَ آخِرُهَا الْغَدَاةُ مِنْ یَوْمِ الرَّابِعِ وَ هُوَ لِأَهْلِ الْأَمْصَارِ کُلِّهَا فِی عَشْرِ صَلَوَاتٍ أَوَّلُهَا الظُّهْرُ مِنْ یَوْمِ النَّحْرِ- وَ آخِرُهَا الْغَدَاةُ مِنْ یَوْمِ الثَّالِثِ.
******
ترجمه:
محمد بن محمد مفید در کتاب «المقنعة» نقل می کند که امام (ع) فرمودند: تکبیر برای اهل منا در پانزده نماز است، اولین آن ها نماز ظهر روز عید قربان و آخرین آن ها نماز صبح روز چهارم است. این تکبیر برای اهل سایر بلاد در ده نماز است، اولین آن ها نماز ظهر روز عید قربان و آخرین آن ها نماز صبح روز سوم است.
9866- 15- (6) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ- قَالَ یَوْمَ النَّحْرِ صَلَاةَ
ص: 462
الْأُولَی إِلَی آخِرِ أَیَّامِ التَّشْرِیقِ مِنْ صَلَاةِ الْعَصْرِ یُکَبِّرُ وَ یَقُولُ اللَّهُ أَکْبَرُ اللَّهُ أَکْبَرُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لِلَّهِ الْحَمْدُ اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا هَدَانَا اللَّهُ أَکْبَرُ عَلَی مَا رَزَقَنَا مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعَامِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
علی بن جعفر در کتابش از برادرش موسی بن جعفر (ع) نقل می کند: از ایشان درباره تکبیر در ایام تشریق پرسیدم. فرمودند: تکبیر از نماز ظهر روز عید قربان آغاز می شود و تا نماز عصر آخرین روز ایام تشریق ادامه دارد. و تکبیر به این صورت است: «الله أکبر الله أکبر لا إله إلا الله و الله أکبر و لله الحمد الله أکبر علی ما هدانا الله أکبر علی ما رزقنا من بهیمة الأنعام».
(3) 22 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ عَقِیبَ الصَّلَاةِ لِلرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ وَ لَا یَجْهَرْنَ بِهِ وَ لِلْمُفْرِدِ وَ الْجَامِعِ وَ رَفْعِ الْیَدَیْنِ بِالتَّکْبِیرِ أَوْ تَحْرِیکِهِمَا
9867- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَیْهِنَّ التَّکْبِیرُ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- قَالَ نَعَمْ وَ لَا یَجْهَرْنَ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم * سوال کردم آیا در ایام تشریق زنان هم تکبیر بگویند ؟ فرمودند : بله ولی بلند نگویند .
9868- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِیَاثٍ (عَنْ جَعْفَرٍ) (6) عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: عَلَی الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ أَنْ یُکَبِّرُوا أَیَّامَ التَّشْرِیقِ فِی دُبُرِ الصَّلَوَاتِ وَ عَلَی مَنْ صَلَّی وَحْدَهُ وَ عَلَی مَنْ صَلَّی تَطَوُّعاً.
******
ترجمه:
حضرت علی * : در ایام تشریق مرد و زن بعد از هر نماز چه فرادا یا مستحب باید تکبیر بگویند .
9869- 3- (7) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ
ص: 463
الْعَلَوِیِّ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَیْهِنَّ التَّکْبِیرُ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- قَالَ نَعَمْ وَ لَا یَجْهَرْنَ بِهِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم * سوال کردم آیا در ایام تشریق زنان هم تکبیر بگویند ؟ فرمودند : بله ولی بلند نگویند .
9870- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ ع قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُصَلِّی وَحْدَهُ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- هَلْ عَلَیْهِ تَکْبِیرٌ قَالَ نَعَمْ وَ إِنْ نَسِیَ فَلَا بَأْسَ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم * سوال کردم کسی در ایام تشریق نماز فرادا می خواند آیا تکبیر دارد ؟ فرمودند : بله ولی اگر فراموش کرد اشکالی ندارد .
9871- 5- (2) وَ بِالْإِسْنَادِ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- هَلْ یَرْفَعُ فِیهِ الْیَدَیْنِ أَمْ لَا قَالَ یَرْفَعُ یَدَهُ شَیْئاً أَوْ یُحَرِّکُهَا.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ نَحْوَهُ (3) وَ کَذَا کُلُّ مَا قَبْلَهُ أَقُولُ: تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ بِعُمُومِهِ وَ إِطْلَاقِهِ (4) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (5).
******
ترجمه:
علی بن جعفر در کتاب خود از برادرش امام موسی بن جعفر (ع) نقل می کند: «از ایشان درباره تکبیر در ایام تشریق پرسیدم: آیا در هنگام تکبیر دستان را بلند می کنند یا نه؟ ایشان فرمودند: دست خود را کمی بالا می برند یا آن را حرکت می دهند.»
(6) 23 بَابُ أَنَّ مَنْ نَسِیَ التَّکْبِیرَ فِی الْعِیدَیْنِ حَتَّی قَامَ مِنْ مَوْضِعِهِ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ
9872- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ أَ وَاجِبٌ هُوَ قَالَ یُسْتَحَبُّ فَإِنْ نَسِیَ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ نَحْوَهُ (8)
ص: 464
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ کَمَا مَرَّ (1).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ: ازحضرت کاظم * سوال کردم آیا تکبیرات در ایام تشریق واجب است یا نه ؟ فرمودند : مستحب است واگر فراموسش کرد اشکالی ندارد .
9873- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ یَنْسَی التَّکْبِیرَ (3) فِی أَیَّامِ التَّشْرِیقِ- قَالَ إِنْ نَسِیَ حَتَّی قَامَ مِنْ مَوْضِعِهِ فَلَا شَیْ ءَ عَلَیْهِ.
وَ
بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ شَیْ ءٌ (4).
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ : ازحضرت صادق * سوال کردم کسی تکبیرات ایام تشریق را فراموش کرده فرمودند : اگرفراموش کرد واز جای خودش بلند شد چیزی بگردنش نیست .
(6) 24 بَابُ اسْتِحْبَابِ تَکْرَارِ التَّکْبِیرِ عَقِیبَ الصَّلَوَاتِ الْمَذْکُورَةِ بِقَدْرِ الْإِمْکَانِ وَ تَکْبِیرِ الْمَسْبُوقِ بَعْدَ إِتْمَامِ صَلَاتِهِ
9874- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ فَاتَتْهُ رَکْعَةٌ مَعَ الْإِمَامِ مِنَ الصَّلَاةِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ قَالَ یُتِمُّ صَلَاتَهُ ثُمَّ یُکَبِّرُ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ التَّکْبِیرِ بَعْدَ کُلِّ صَلَاةٍ فَقَالَ کَمْ شِئْتَ إِنَّهُ لَیْسَ شَیْ ءٌ (8) مُوَقَّتٌ یَعْنِی فِی الْکَلَامِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ (9)
ص: 465
وَ
رَوَاهُ ابْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ نَوَادِرِ الْبَزَنْطِیِّ عَنِ الْعَلَاءِ نَحْوَهُ وَ اقْتَصَرَ عَلَی الْمَسْأَلَةِ الثَّانِیَةِ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ کَمْ شِئْتَ إِنَّهُ لَیْسَ بِمَفْرُوضٍ (1)
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از یکی از دو امام (علیهما السلام) روایت می کند: «از ایشان درباره شخصی پرسیدم که یک رکعت از نمازهای ایام تشریق را با امام از دست داده بود. امام فرمودند: نماز خود را تمام کند و سپس تکبیر بگوید. همچنین از ایشان درباره تعداد تکبیرها بعد از هر نماز پرسیدم. امام فرمودند: هر چند بار که می خواهی، زیرا در این مورد هیچ تعداد مشخص و معینی وجود ندارد.»
9875- 2- (2) وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُونُسَ عَنْ عَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ وَ ذَکَرَ مِثْلَ الْمَسْأَلَةِ الْأُولَی.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : ازحضرت سوال کردم ومثل مسئله اول را بیان کرد .
9876- 3- (4) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یَدْخُلُ مَعَ الْإِمَامِ وَ قَدْ سَبَقَهُ بِرَکْعَةٍ وَ یُکَبِّرُ الْإِمَامُ إِذَا سَلَّمَ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ- فَکَیْفَ یَصْنَعُ الرَّجُلُ قَالَ یَقُومُ فَیَقْضِی مَا فَاتَهُ مِنَ الصَّلَاةِ فَإِذَا فَرَغَ کَبَّرَ.
وَ رَوَاهُ عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ (5)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل کرده است که پرسیدم: اگر مردی با امام در نماز ایام تشریق به نماز ایستد و یک رکعت از نماز را با امام از دست داده باشد و امام پس از سلام نماز تکبیر کند، این مرد چه باید انجام دهد؟ امام (علیه السلام) پاسخ داد: او باید بایستد و رکعت از دست رفته را قضا کند، و پس از پایان نماز خود، تکبیر را بگوید.
(7) 25 بَابُ اسْتِحْبَابِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ عَقِیبَ النَّافِلَةِ وَ الْفَرِیضَةِ
9877- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ
ص: 466
أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: التَّکْبِیرُ وَاجِبٌ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ فَرِیضَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ لِمَا مَضَی (1) وَ یَأْتِی (2).
******
ترجمه:
عَمَّارِ بْنِ مُوسَی ازحضرت صادق نقل کرده که فرمودند : درایام تشریق بعد از هرنماز واجب ومستحب تکبیر واجب است .
9878- 2- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع التَّکْبِیرُ فِی کُلِّ فَرِیضَةٍ وَ لَیْسَ فِی النَّافِلَةِ تَکْبِیرٌ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی نَفْیِ تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ لَا نَفْیِ الْمَشْرُوعِیَّةِ لِمَا تَقَدَّمَ فِی هَذَا الْبَابِ وَ غَیْرِهِ (4).
******
ترجمه:
داود بن فرقاد نقل کرده است که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «تکبیر در هر فریضه ای در ایام تشریق واجب است، ولی در نمازهای مستحب (نافله) در این ایام تکبیر نیست.»
می گویم : این حدیث به معنای نفی تأکید استحباب در نمازهای نافله است، نه نفی مشروعیت تکبیر در آنها. بنابراین، تکبیر در نمازهای مستحب در ایام تشریق به طور عمومی مشروع است، ولی تأکید خاصی بر آن وجود ندارد.
9879- 3- (5) عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النَّوَافِلِ أَیَّامَ التَّشْرِیقِ هَلْ فِیهَا تَکْبِیرٌ قَالَ نَعَمْ وَ إِنْ نَسِیَ فَلَا بَأْسَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ : ازحضرت کاظم * پرسیدم درنمازهای مستحبی ایام تشریق آیا تکبیر هست ؟ فرمودند : بله واگر فراموش کردی اشکالی ندارد .
(7) 26 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بَیْنَ التَّکْبِیرَاتِ فِی صَلَاةِ الْعِیدِ بِالْمَأْثُورِ وَ غَیْرِهِ
9880- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ
ص: 467
جَعْفَرِ بْنِ بَشِیرٍ عَنِ الْعَلَاءِ (1) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْکَلَامِ الَّذِی یُتَکَلَّمُ بِهِ فِی مَا بَیْنَ التَّکْبِیرَتَیْنِ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ مَا شِئْتَ مِنَ الْکَلَامِ الْحَسَنِ.
******
ترجمه:
مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ : از یکی از دو امام علیهما السلام پرسیدم در نماز عیدین بین هر دو تکبیر چه بگوید ؟ فرمودند : هر کلام خوبی را می تواند بگوید .
9881- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنْ سُلَیْمَانَ الرَّازِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقُولُ بَیْنَ کُلِّ تَکْبِیرَتَیْنِ فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ اللَّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَی وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ ص ذُخْراً وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَی عَبْدٍ مِنْ عِبَادِکَ وَ صَلِّ عَلَی مَلَائِکَتِکَ (3) وَ رُسُلِکَ وَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِکَ مِنْهُ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ.
******
ترجمه
حضرت صادق * : درنمازعیدین بین هر دو تکبیر بگوید : اللَّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَی وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ ص ذُخْراً وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَی عَبْدٍ مِنْ عِبَادِکَ وَ صَلِّ عَلَی مَلَائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ وَ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِکَ مِنْهُ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ.
9882- 3- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع إِذَا کَبَّرَ فِی الْعِیدَیْنِ قَالَ بَیْنَ کُلِّ تَکْبِیرَتَیْنِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ص اللَّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ ذَکَرَ الدُّعَاءَ إِلَی آخِرِهِ مِثْلَهُ.
******
ترجمه:
حضرت باقر * : حضرت علی * بین هر دو تکبیر می گفتند أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ ص اللَّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ العظمه ....
ص: 468
9883- 4- (1) وَ عَنْهُ عَنِ الْعَبَّاسِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ بِشْرِ (2) بْنِ سَعِیدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: تَقُولُ فِی دُعَاءِ الْعِیدَیْنِ بَیْنَ کُلِّ تَکْبِیرَتَیْنِ اللَّهُ رَبِّی أَبَداً وَ الْإِسْلَامُ دِینِی أَبَداً وَ مُحَمَّدٌ نَبِیِّی أَبَداً وَ الْقُرْآنُ کِتَابِی أَبَداً وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتِی أَبَداً وَ عَلِیٌّ وَلِیِّی أَبَداً وَ الْأَوْصِیَاءُ أَئِمَّتِی أَبَداً وَ تُسَمِّیهِمْ إِلَی آخِرِهِمْ وَ لَا أَحَدَ إِلَّا اللَّهُ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : درنمازعیدین بین هر دو تکبیر بگوید :اللَّهُ رَبِّی أَبَداً وَ الْإِسْلَامُ دِینِی أَبَداً وَ مُحَمَّدٌ نَبِیِّی أَبَداً وَ الْقُرْآنُ کِتَابِی أَبَداً وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتِی أَبَداً وَ عَلِیٌّ وَلِیِّی أَبَداً وَ الْأَوْصِیَاءُ أَئِمَّتِی أَبَداً وَ تُسَمِّیهِمْ إِلَی آخِرِهِمْ وَ لَا أَحَدَ إِلَّا اللَّهُ.
9884- 5- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ قَالَ: قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ التَّکْبِیرِ فِی الْعِیدَیْنِ فَقَالَ اثْنَتَا عَشْرَةَ سَبْعَةٌ (4) فِی الْأُولَی وَ خَمْسَةٌ (5) فِی الْأَخِیرَةِ فَإِذَا قُمْتَ إِلَی الصَّلَاةِ فَکَبِّرْ وَاحِدَةً تَقُولُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلُ الْقُدْرَةِ وَ السُّلْطَانِ وَ الْعِزَّةِ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ ص ذُخْراً وَ مَزِیداً أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ- الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ بِهِ (6) عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِهِ عِبَادُکَ الْمُخْلَصُونَ اللَّهُ أَکْبَرُ أَوَّلُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرُهُ وَ بَدِیعُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مُنْتَهَاهُ وَ عَالِمُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مَعَادُهُ وَ مَصِیرُ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ وَ مَرَدُّهُ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ بَاعِثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ قَابِلُ الْأَعْمَالِ وَ مُبْدِئُ الْخَفِیَّاتِ مُعْلِنُ
ص: 469
السَّرَائِرِ اللَّهُ أَکْبَرُ عَظِیمُ الْمَلَکُوتِ شَدِیدُ الْجَبَرُوتِ حَیٌّ لَا یَمُوتُ دَائِمٌ لَا یَزُولُ إِذَا قَضَی أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ اللَّهُ أَکْبَرُ خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَ عَنَتْ لَکَ الْوُجُوهُ وَ حَارَتْ دُونَکَ الْأَبْصَارُ وَ کَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ عَظَمَتِکَ وَ النَّوَاصِی کُلُّهَا بِیَدِکَ وَ مَقَادِیرُ الْأُمُورِ کُلُّهَا إِلَیْکَ لَا یَقْضِی فِیهَا غَیْرُکَ وَ لَا یَتِمُّ مِنْهَا شَیْ ءٌ دُونَکَ اللَّهُ أَکْبَرُ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ حِفْظُکَ وَ قَهَرَ کُلَّ شَیْ ءٍ عِزُّکَ وَ نَفَذَ کُلَّ شَیْ ءٍ أَمْرُکَ وَ قَامَ کُلُّ شَیْ ءٍ بِکَ وَ تَوَاضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعَظَمَتِکَ وَ ذَلَّ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعِزَّتِکَ وَ اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِقُدْرَتِکَ وَ خَضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِمُلْکِکَ اللَّهُ أَکْبَرُ- وَ تَقْرَأُ الْحَمْدَ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ تُکَبِّرُ السَّابِعَةَ وَ تَرْکَعُ وَ تَسْجُدُ وَ تَقُومُ وَ تَقْرَأُ الْحَمْدَ وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا- وَ تَقُولُ اللَّهُ أَکْبَرُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ (1) أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ- تُتِمُّهُ کُلَّهُ کَمَا قُلْتَهُ أَوَّلَ التَّکْبِیرِ یَکُونُ هَذَا الْقَوْلُ فِی کُلِّ تَکْبِیرَةٍ حَتَّی تُتِمَّ خَمْسَ تَکْبِیرَاتٍ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَیْلِ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
ابی الصباح : ازحضرت صادق * درمورد تکبیرات نماز عیدین سوال کردم فرمودند :دوازده تکبیر دارد هفت تکبیر دررکعت اول وپنج تکبیر در رکعت دوم وقتی مشغول نماز شدی بعد از تکبیر بگو أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلُ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلُ الْقُدْرَةِ وَ السُّلْطَانِ وَ الْعِزَّةِ أَسْأَلُکَ فِی هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ ص ذُخْراً وَ مَزِیداً أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا وَ لِجَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ- الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ خَیْرِ مَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الْمُرْسَلُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّ مَا عَاذَ بِهِ عِبَادُکَ الْمُخْلَصُونَ(بگو) اللَّهُ أَکْبَرُ أَوَّلُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ آخِرُهُ وَ بَدِیعُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مُنْتَهَاهُ وَ عَالِمُ کُلِّ شَیْ ءٍ وَ مَعَادُهُ وَ مَصِیرُ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ وَ مَرَدُّهُ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ وَ بَاعِثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ قَابِلُ الْأَعْمَالِ وَ مُبْدِئُ الْخَفِیَّاتِ مُعْلِنُ
السَّرَائِرِ(بگو) اللَّهُ أَکْبَرُ عَظِیمُ الْمَلَکُوتِ شَدِیدُ الْجَبَرُوتِ حَیٌّ لَا یَمُوتُ دَائِمٌ لَا یَزُولُ إِذَا قَضَی أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ(بگو) اللَّهُ أَکْبَرُ خَشَعَتْ لَکَ الْأَصْوَاتُ وَ عَنَتْ لَکَ الْوُجُوهُ وَ حَارَتْ دُونَکَ الْأَبْصَارُ وَ کَلَّتِ الْأَلْسُنُ عَنْ عَظَمَتِکَ وَ النَّوَاصِی کُلُّهَا بِیَدِکَ وَ مَقَادِیرُ الْأُمُورِ کُلُّهَا إِلَیْکَ لَا یَقْضِی فِیهَا غَیْرُکَ وَ لَا یَتِمُّ مِنْهَا شَیْ ءٌ دُونَکَ(بگو) اللَّهُ أَکْبَرُ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیْ ءٍ حِفْظُکَ وَ قَهَرَ کُلَّ شَیْ ءٍ عِزُّکَ وَ نَفَذَ کُلَّ شَیْ ءٍ أَمْرُکَ وَ قَامَ کُلُّ شَیْ ءٍ بِکَ وَ تَوَاضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعَظَمَتِکَ وَ ذَلَّ کُلُّ شَیْ ءٍ لِعِزَّتِکَ وَ اسْتَسْلَمَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِقُدْرَتِکَ وَ خَضَعَ کُلُّ شَیْ ءٍ لِمُلْکِکَ (بگو)اللَّهُ أَکْبَرُ-(سوره حمد وسوره اعلی را بخوان وتکبیر هفتم را بگو وبه رکوع برو وسجده انجام بده وبلند شو برای رکعت دوم وسوره حمد و سوره والشمس وضحیها رابخوان و بعد از تکبیر بگو أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ أَنْتَ أَهْلُ الْکِبْرِیَاءِ- وتمام دعا را بخوان وثل تکبیرات رکعت اول تا پنج تکبیر تمام شود .
9885- 6- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ أَسْقَطَ قَوْلَهُ وَ یَقْرَأُ الْحَمْدَ وَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی- وَ تُکَبِّرُ السَّابِعَةَ وَ تَرْکَعُ وَ تَسْجُدُ وَ تَقُومُ وَ قَالَ وَ تَقْرَأُ الْحَمْدَ- وَ الشَّمْسِ وَ ضُحَیهَا وَ تَرْکَعُ بِالسَّابِعَةِ وَ تَقُولُ فِی الثَّانِیَةِ اللَّهُ أَکْبَرُ ثُمَّ قَالَ فِی آخِرِهِ وَ الْخُطْبَةُ فِی الْعِیدَیْنِ بَعْدَ الصَّلَاةِ.
أَقُولُ: الْوَاوُ لِمُطْلَقِ الْجَمْعِ فَیُمْکِنُ حَمْلُهُ عَلَی مَا یُوَافِقُ مَا تَقَدَّمَ (4) وَ قَدْ حَمَلَهُ الشَّیْخُ (5) عَلَی التَّقِیَّةِ لِمَا مَرَّ فِی أَحَادِیثِ الْکَیْفِیَّةِ (6).
******
ترجمه:
و به سندش از ابی الصبّاح نقل شده است، مشابه روایت قبلی، با این تفاوت که در این روایت ذکر نشده که باید سوره حمد و «سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَی» را خواند. در این روایت آمده است که باید در تکبیر هفتم رکوع کرده و سجده کرد، سپس برمی خیزد و سوره حمد و سوره الشمس و ضحی را می خواند و در رکعت دوم، به تکبیر می گوید. همچنین در پایان روایت آمده است که خطبه های عیدین باید بعد از نماز عید خوانده شود.
ص: 470
(1) 27 بَابُ کَرَاهَةِ السَّفَرِ یَوْمَ الْعِیدِ بَعْدَ الْفَجْرِ حَتَّی یُصَلِّیَ الْعِیدَ
9886- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ الْمُرَادِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ الشُّخُوصَ فِی یَوْمِ عِیدٍ فَانْفَجَرَ الصُّبْحُ وَ أَنْتَ بِالْبَلَدِ فَلَا تَخْرُجْ حَتَّی تَشْهَدَ ذَلِکَ.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
این حدیث از امام صادق (ع) نقل شده که فرموده اند: اگر قصد سفر در روز عید را داری و در حالی که صبح در شهر هستی، طلوع کرد، نباید از شهر خارج شوی تا اینکه نماز عید را برگزار کنی.
(4) 28 بَابُ جَوَازِ خُرُوجِ النِّسَاءِ فِی الْعِیدِ لِلصَّلَاةِ وَ عَدَمِ وُجُوبِهَا عَلَیْهِنَّ وَ کَرَاهَةِ خُرُوجِ ذَوَاتِ الْهَیْئَاتِ وَ الْجَمَالِ
9887- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع) (6) قَالَ: إِنَّمَا رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلنِّسَاءِ الْعَوَاتِقِ فِی الْخُرُوجِ فِی الْعِیدَیْنِ لِلتَّعْرِیضِ (7) لِلرِّزْقِ.
******
ترجمه:
از عبدالله بن سنان، از امام صادق (ع)، نقل شده است:
رسول خدا (ص) فقط برای دختران جوان (زنان مجرد) در بیرون رفتن در روزهای عیدین (عید فطر و عید قربان) اجازه داده است، به منظور فراهم شدن زمینه برای روزی (رزق).
9888- 2- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ هَلْ یَؤُمُّ الرَّجُلُ بِأَهْلِهِ فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ فِی
ص: 471
السَّطْحِ أَوْ فِی بَیْتٍ قَالَ لَا یَؤُمَّ بِهِنَّ وَ لَا یَخْرُجْنَ وَ لَیْسَ عَلَی النِّسَاءِ خُرُوجٌ وَ قَالَ أَقِلُّوا لَهُنَّ مِنَ الْهَیْئَةِ (1) حَتَّی لَا یَسْأَلْنَ الْخُرُوجَ.
******
ترجمه:
از عمار بن موسی، از امام صادق (ع)، نقل شده است:
از او پرسیدم: آیا مرد می تواند در نماز عیدین در بام خانه یا در داخل خانه به اهل (خانواده) خود امام جماعت شود؟ فرمود: نه، نباید امام جماعت آنان باشد و آنان نیز نباید خارج شوند. و فرمود: بر زنان خروج (از خانه) واجب نیست و هیجان و تشویق آنان را کم کنید تا درخواست خروج نکنند.
9889- 3- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی مَعَانِی الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِیسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ شُرَیْحٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ خُرُوجِ النِّسَاءِ فِی الْعِیدَیْنِ فَقَالَ لَا إِلَّا الْعَجُوزُ عَلَیْهَا مَنْقَلَاهَا (3) یَعْنِی الْخُفَّیْنِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
از محمد بن شریح نقل شده است: از امام صادق (ع) درباره خروج زنان در عیدین پرسیدم. فرمود: "خیر، مگر برای پیرزن، آن هم در حالی که کفش های خود را (منظور کفش های ساده و پوشیده) به پا داشته باشد."
9890- 4- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ رَوَی ابْنُ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمَاعَةٍ مِنْهُمْ حَمَّادُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ یَخْرُجَ النِّسَاءُ بِالْعِیدَیْنِ لِلتَّعَرُّضِ لِلرِّزْقِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق * : اشکالی ندارد که زنان درعیدین خارج شوند برای فراهم کردن زمینه رزق .
9891- 5- (6) قَالَ وَ رَوَی أَبُو إِسْحَاقَ إِبْرَاهِیمُ الثَّقَفِیُّ فِی کِتَابِهِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: لَا تَحْبِسُوا النِّسَاءَ مِنَ الْخُرُوجِ إِلَی الْعِیدَیْنِ فَهُوَ عَلَیْهِنَّ وَاجِبٌ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ لِمَا سَبَقَ (7) أَوْ عَلَی أَنَّ لَهُنَّ مَیْلًا شَدِیداً إِلَی ذَلِکَ فَهُوَ عِنْدَهُنَّ کَالْوَاجِبِ.
******
ترجمه:
از امام علی (ع) نقل شده است که فرمود: "زنان را از رفتن به عیدین منع نکنید، زیرا این عمل بر آنان واجب است."
توضیح (أقول): این حکم بر استحباب حمل می شود، به دلیل آنچه که پیشتر بیان شد، یا به این معنا است که اگر آنان تمایل شدید به این عمل داشته باشند، برایشان به منزله ی واجب است.
ص: 472
9892- 6- (1) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَیْهِنَّ مِنْ صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ وَ الْجُمُعَةِ مَا عَلَی الرِّجَالِ قَالَ نَعَمْ.
أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَی حَالِ الْحُضُورِ أَوْ عَلَی الِاسْتِحْبَابِ لِمَا مَرَّ (2) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْمَقْصُودِ فِی آدَابِ النِّکَاحِ (3).
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ :ازحضرت کاظم * سوال کردم آیا زنان درمورد نماز عیدین وجمعه مثل مردها هستند ؟ فرمودند : بله
می گویم :این روایت حمل می شود به زمان حضور امام یا حمل بر استحباب می شود ودر باب نکاه توضیح داده خواهد شد .
(4) 29 بَابُ أَنَّ وَقْتَ صَلَاةِ الْعِیدِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الشَّمْسِ إِلَی الزَّوَالِ وَ اسْتِحْبَابِ کَوْنِ ذَبْحِ الْأُضْحِیَّةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ
9893- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع لَیْسَ یَوْمَ الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ أَذَانُهُمَا طُلُوعُ الشَّمْسِ إِذَا طَلَعَتْ خَرَجُوا الْحَدِیثَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (6).
******
ترجمه:
حضرت باقر * : درنماز عیدین اذان واقامه نیست اذان و اقامه آنها طلوع خورشید است بعد ازطلوع برای نماز خارج می شوند .
9894- 2- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْغُدُوِّ إِلَی الْمُصَلَّی فِی الْفِطْرِ وَ الْأَضْحَی فَقَالَ بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
سماعه ازحضرت سوال کردم از زمان حضور درنماز فطر و قربان فرمودند : بعد طلوع خورشید
ص: 473
9895- 3- (1) وَ عَنْهُ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَتَی یُذْبَحُ قَالَ إِذَا انْصَرَفَ الْإِمَامُ قُلْتُ فَإِذَا کُنْتُ فِی أَرْضٍ لَیْسَ فِیهَا إِمَامٌ فَأُصَلِّی بِهِمْ جَمَاعَةً فَقَالَ إِذَا اسْتَقَلَّتِ الشَّمْسُ وَ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ تُصَلِّیَ وَحْدَکَ وَ لَا صَلَاةَ إِلَّا مَعَ إِمَامٍ.
******
ترجمه:
از سماعه، از امام صادق (ع) نقل شده است که گفت: به او (امام) گفتم: چه زمانی قربانی می شود؟ امام فرمود: هنگامی که امام از نماز فارغ شود. گفتم: اگر من در سرزمینی باشم که در آن امامی وجود ندارد و با مردم جماعت نماز بخوانم، چه کنم؟ امام فرمود: هنگامی که خورشید بالا بیاید (یعنی موقعیت آن به اندازه ای بالا باشد که دیگر طلوع صبحگاهی نباشد). و فرمود: اشکالی ندارد که به تنهایی نماز بخوانی، اما نماز عیدین (عید قربان و عید فطر) بدون امام انجام نمی شود.
(2) 30 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الْیَدَیْنِ مَعَ کُلِّ تَکْبِیرَةٍ وَ اسْتِمَاعِ الْخُطْبَةِ
9896- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَشْیَمَ عَنْ یُونُسَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ تَکْبِیرِ الْعِیدَیْنِ أَ یَرْفَعُ یَدَهُ مَعَ کُلِّ تَکْبِیرَةٍ أَمْ یُجْزِیهِ أَنْ یَرْفَعَ یَدَیْهِ (4) فِی أَوَّلِ التَّکْبِیرِ فَقَالَ یَرْفَعُ مَعَ کُلِّ تَکْبِیرَةٍ.
******
ترجمه:
یُونُسَ : ازحضرت سوال کردم در تکبیرات نماز عیدین آیا برای هر تکبیر دستهای خود را بالا ببرد یا فقط برای تکبیر اول باید دستها را بالا ببرد ؟ فرمودند : برای هر تکبیر دستها را بالا ببرد .
9897- 2- (5) الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ بُشْرَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُقْرِی عَنْ یَحْیَی بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ حَمَّادٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ مُوسَی عَنِ ابْنِ جُرَیْجٍ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ السَّائِبِ قَالَ: حَضَرْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَوْمَ عِیدٍ فَلَمَّا قَضَی صَلَاتَهُ قَالَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَسْمَعَ الْخُطْبَةَ فَلْیَسْمَعْ وَ مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَنْصَرِفَ فَلْیَنْصَرِفْ.
******
ترجمه:
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ السَّائِبِ : من درنماز عید با رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم حضور داشتم بعد از نماز حضرت فرمودند : هرکس میخواهد بماند وخطبه را گوش بدهد وهر کس می خواهد برود .
ص: 474
(1) 31 بَابُ اسْتِحْبَابِ اسْتِشْعَارِ الْحُزْنِ فِی الْعِیدَیْنِ لِاغْتِصَابِ آلِ مُحَمَّدٍ حَقِّهِمْ
9898- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ ذُبْیَانَ (3) عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ یَا عَبْدَ اللَّهِ مَا مِنْ یَوْمِ عِیدٍ لِلْمُسْلِمِینَ أَضْحًی وَ لَا فِطْرٍ- إِلَّا وَ هُوَ یُجَدِّدُ اللَّهُ (4) لآِلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ فِیهِ حُزْناً قَالَ قُلْتُ: وَ لِمَ قَالَ إِنَّهُمْ یَرَوْنَ حَقَّهُمْ فِی أَیْدِی (5) غَیْرِهِمْ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ (عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ) (6) عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ (7) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِینَارٍ مِثْلَهُ (8) وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا (9)
وَ رَوَاهُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ (10)
ص: 475
وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ (1) عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِینَارٍ (2).
******
ترجمه:
از عبدالله بن ذبیان، از امام باقر (ع) نقل شده که فرمود: «ای عبدالله، هیچ روز عیدی برای مسلمانان وجود ندارد، چه عید قربان و چه عید فطر، مگر اینکه خداوند در آن روز، برای اهل بیت محمد (علیه و علیهم السلام) غم و اندوهی را تجدید می کند.» عبدالله گفت: پرسیدم: «چرا؟» امام فرمود: «چون آنان (اهل بیت) می بینند که حقشان در دست دیگران است.»
(3) 32 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَهْرِ بِالْقِرَاءَةِ فِی الْعِیدَیْنِ
9899- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَعْتَمُّ فِی الْعِیدَیْنِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ یَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ کَمَا یَجْهَرُ فِی الْجُمُعَةِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در روز عید قربان و فطر عمامه می پوشیدند...تاآنجا که فرمودند : ایشان حمد وسوره را بلند می خواندند مثل نماز جمعه .
9900- 2- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یُوسُفَ بْنِ عَقِیلٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ کَانَ إِذَا صَلَّی بِالنَّاسِ صَلَاةَ فِطْرٍ أَوْ أَضْحًی خَفَضَ مِنْ صَوْتِهِ یُسْمِعُ مَنْ یَلِیهِ لَا یَجْهَرُ بِالْقُرْآنِ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: الْمُرَادُ أَنَّهُ کَانَ یَجْهَرُ مِنْ غَیْرِ عُلُوٍّ کَمَا هُوَ ظَاهِرٌ مِنْ قَوْلِهِ یُسْمِعُ مَنْ یَلِیهِ (6).
******
ترجمه:
از محمد بن قیس، از امام باقر (ع) نقل شده است که وقتی با مردم نماز عید فطر یا عید قربان را می خواند، صدایش را پایین می آورد تا کسانی که نزدیک او بودند بشنوند، اما قرآن را با صدای بلند نمی خواند.
می گویم: منظور این است که امام (ع) با صدای بلند می خواند، اما نه با صدای بسیار بلند، همان طور که از گفته اش "تا کسانی که نزدیک او بودند بشنوند" ظاهر است.
(7) 33 بَابُ کَرَاهَةِ نَقْلِ الْمِنْبَرِ بَلْ یُعْمَلُ شِبْهُ الْمِنْبَرِ مِنْ طِینٍ
9901- 1- (8) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ عَنْ
ص: 476
أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ لَیْسَ فِیهِمَا مِنْبَرٌ الْمِنْبَرُ لَا یُحَوَّلُ (1) مِنْ مَوْضِعِهِ وَ لَکِنْ یُصْنَعُ لِلْإِمَامِ شَیْ ءٌ (2) شِبْهُ الْمِنْبَرِ مِنْ طِینٍ فَیَقُومُ عَلَیْهِ فَیَخْطُبُ النَّاسَ ثُمَّ یَنْزِلُ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ جَابِرٍ (3).
******
ترجمه:
از اسماعیل بن جابر، از امام صادق (ع) در حدیثی درباره نماز عیدین (عید فطر و عید قربان) نقل شده است: در این دو نماز (عیدین) منبری وجود ندارد؛ منبر از جای خود جابه جا نمی شود، بلکه برای امام چیزی شبیه منبر از گِل ساخته می شود و او بر آن می ایستد و برای مردم خطبه می خواند، سپس پایین می آید.
(4) 34 بَابُ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ لِلْإِخْوَانِ فِی الْعِیدِ بِقَبُولِ الْأَعْمَالِ
9902- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: قَالَ لِبَعْضِ مَوَالِیهِ یَوْمَ الْفِطْرِ- وَ هُوَ یَدْعُو لَهُ یَا فُلَانُ تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنْکَ وَ مِنَّا قَالَ ثُمَّ أَقَامَ حَتَّی إِذَا کَانَ یَوْمُ الْأَضْحَی- قَالَ لَهُ یَا فُلَانُ تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنَّا وَ مِنْکَ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ- قُلْتَ فِی الْفِطْرِ شَیْئاً وَ تَقُولُ فِی الْأَضْحَی غَیْرَهُ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ إِنِّی قُلْتُ لَهُ فِی الْفِطْرِ تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنْکَ وَ مِنَّا لِأَنَّهُ فَعَلَ مِثْلَ فِعْلِی وَ تَأَسَّیْتُ أَنَا وَ هُوَ فِی الْفِعْلِ وَ قُلْتُ لَهُ فِی الْأَضْحَی- تَقَبَّلَ اللَّهُ مِنَّا وَ مِنْکَ لِأَنَّا یُمْکِنُنَا أَنْ نُضَحِّیَ وَ لَا یُمْکِنُهُ أَنْ یُضَحِّیَ فَقَدْ فَعَلْنَا نَحْنُ غَیْرَ فِعْلِهِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ (6) بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ (7)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
از محمد بن فضل، از امام رضا (ع) نقل شده است که امام به یکی از موالیان خود در روز عید فطر در حالی که برای او دعا می کرد، فرمود: "ای فلانی، خداوند از تو و از ما قبول کند." سپس تا روز عید قربان صبر کرد و در آن روز به او فرمود: "ای فلانی، خداوند از ما و از تو قبول کند." پس به امام گفتم: "ای پسر رسول خدا، در عید فطر چیزی گفتید و در عید قربان چیز دیگری می گویید؟" امام فرمود: "بله، در عید فطر به او گفتم خداوند از تو و از ما قبول کند، زیرا او کاری مشابه من انجام داده است و من و او در انجام عمل مشابه بودیم. ولی در عید قربان به او گفتم خداوند از ما و از تو قبول کند، زیرا ما توانسته ایم قربانی کنیم و او نتوانسته است قربانی کند، بنابراین ما عملی متفاوت از او انجام داده ایم."
ص: 477
(1) 35 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِحْیَاءِ لَیْلَتَیِ الْعِیدَیْنِ وَ الِاجْتِمَاعِ یَوْمَ عَرَفَةَ بِالْأَمْصَارِ لِلدُّعَاءِ
9903- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَغْدَادِیِّ عَنْ یَحْیَی بْنِ عُثْمَانَ الْمِصْرِیِّ عَنِ ابْنِ بُکَیْرٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ فَضَالَةَ عَنْ عِیسَی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ سُلَیْمَانَ (عَنْ هَارُونَ بْنِ سَالِمٍ) (3) عَنِ ابْنِ کُرْدُوسٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْعِیدِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ- لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ.
******
ترجمه:
ابن کردوس از پدرش نقل می کند که رسول خدا (ص) فرمود: "کسی که شب عید و شب نیمه شعبان را احیا (بیداری و عبادت) کند، قلبش در روزی که قلب ها می میرند، نمی میرد."
9904- 2- (4) وَ عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ بَکْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْعِیدِ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ.
******
ترجمه:
انس نقل می کند که رسول خدا (ص) فرمود: "کسی که شب عید را احیا (بیداری و عبادت) کند، قلبش در روزی که قلب ها می میرند، نمی میرد."
9905- 3- (5) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ الْقُرَشِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: کَانَ یُعْجِبُهُ أَنْ یُفَرِّغَ (نَفْسَهُ) (6) أَرْبَعَ لَیَالٍ مِنَ السَّنَةِ أَوَّلَ لَیْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ وَ لَیْلَةَ النَّحْرِ- وَ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ فِی الْمِصْبَاحِ عَنْ وَهْبِ بْنِ وَهْبٍ (7)
ص: 478
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی الْحُکْمِ الثَّانِی فِی الْحَجِّ (1).
******
ترجمه:
جعفر بن محمد از پدرش از علی (ع) نقل کرده است که فرمود: "او (علی) دوست داشت که خود را در چهار شب از سال آزاد کند (از دیگر کارها فارغ کند): شب اول ماه رجب، شب عید قربان، شب عید فطر، و شب نیمه شعبان."
(2) 36 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْعَوْدِ مِنْ صَلَاةِ الْعِیدِ وَ غَیْرِهَا فِی غَیْرِ طَرِیقِ الذَّهَابِ
9906- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ السَّکُونِیِّ أَنَّ النَّبِیَّ ص کَانَ إِذَا خَرَجَ إِلَی الْعِیدِ لَمْ یَرْجِعْ فِی الطَّرِیقِ الَّذِی بَدَأَ فِیهِ یَأْخُذُ فِی طَرِیقٍ غَیْرِهِ.
******
ترجمه:
سکونی : رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم وقتی برای نماز عید از منزل خارج می شدند ازهمان راه برنمی گشتند بلکه از راه دیگر مراجعت می کردند
9907- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الْهَیْثَمِ بْنِ أَبِی مَسْرُوقٍ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ بْنِ بَزِیعٍ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ النَّاسَ رَوَوْا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص- کَانَ إِذَا أَخَذَ فِی طَرِیقٍ رَجَعَ فِی غَیْرِهِ فَهَکَذَا کَانَ یَفْعَلُ قَالَ فَقَالَ نَعَمْ فَأَنَا أَفْعَلُهُ کَثِیراً فَافْعَلْهُ ثُمَّ قَالَ لِی أَمَا إِنَّهُ أَرْزَقُ لَکَ.
وَ رَوَاهُ ابْنُ طَاوُسٍ فِی کِتَابِ الْإِقْبَالِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی مُحَمَّدٍ هَارُونَ بْنِ مُوسَی بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا ع نَحْوَهُ (5) أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی السَّفَرِ (6).
******
ترجمه:
موسی بن عمر بن بزیع روایت می کند: "به امام رضا (ع) عرض کردم: جانم به فدایت، مردم نقل کرده اند که رسول خدا (ص) هنگامی که از راهی به جایی می رفت، هنگام بازگشت از راه دیگری برمی گشت. آیا ایشان این گونه عمل می کرد؟ امام فرمود: بله، من هم این کار را زیاد انجام می دهم، پس تو هم این کار را انجام بده. سپس به من فرمود: بدان که این کار برای تو پربرکت تر خواهد بود."
ص: 479
(1) 37 بَابُ اسْتِحْبَابِ کَثْرَةِ ذِکْرِ اللَّهِ وَ الْعَمَلِ الصَّالِحِ یَوْمَ الْعِیدِ وَ عَدَمِ جَوَازِ الِاشْتِغَالِ بِاللَّعِبِ وَ الضَّحِکِ
9908- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُمَرَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص إِذَا کَانَ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنْ شَوَّالٍ- نَادَی مُنَادٍ أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ اغْدُوا إِلَی جَوَائِزِکُمْ ثُمَّ قَالَ یَا جَابِرُ- جَوَائِزُ اللَّهِ لَیْسَتْ بِجَوَائِزِ هَؤُلَاءِ الْمُلُوکِ ثُمَّ قَالَ هُوَ یَوْمُ الْجَوَائِزِ.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَابِرٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
جابر از امام باقر (ع) روایت می کند که پیامبر (ص) فرمود: "هنگامی که روز اول شوال فرا می رسد، منادی ای ندا می دهد: ای مؤمنان! به سوی جوایزتان بشتابید." سپس پیامبر (ص) به جابر فرمود: "جوایز خداوند مانند جوایز این پادشاهان نیست." سپس پیامبر (ص) فرمود: "این روز، روز جوایز است."
9909- 2- (4) وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا کَانَ صَبِیحَةُ (5) الْفِطْرِ- نَادَی مُنَادٍ اغْدُوا إِلَی جَوَائِزِکُمْ.
******
ترجمه:
جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ از امام صادق (ع) روایت می کند که پیامبر (ص) فرمود: "هنگامی که روز اول شوال فرا می رسد، منادی ای ندا می دهد: ای مؤمنان! به سوی جوایزتان بشتابید."
9910- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: نَظَرَ (الْحُسَیْنُ) (7) بْنُ عَلِیٍّ ع إِلَی (النَّاسِ فِی یَوْمِ الْفِطْرِ) (8) یَلْعَبُونَ وَ یَضْحَکُونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِهِ وَ الْتَفَتَ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ (9) شَهْرَ رَمَضَانَ- مِضْمَاراً لِخَلْقِهِ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطَاعَتِهِ إِلَی رِضْوَانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفَازُوا وَ تَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخَابُوا فَالْعَجَبُ
ص: 480
کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ اللَّاعِبِ فِی الْیَوْمِ الَّذِی یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخِیبُ فِیهِ الْمُقَصِّرُونَ وَ ایْمُ اللَّهِ لَوْ کُشِفَ الْغِطَاءُ لَشُغِلَ مُحْسِنٌ بِإِحْسَانِهِ وَ مُسِی ءٌ بِإِسَاءَتِهِ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی الصَّخْرِ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الرَّحِیمِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی الْحَسَنِ ع قَالَ: نَظَرَ إِلَی النَّاسِ وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین روایت می کند که امام حسین (ع) در روز عید فطر به مردم نگاهی انداخت که مشغول بازی و خنده بودند. سپس به اصحاب خود نگاه کرد و فرمود: "خداوند عز و جل ماه رمضان را به عنوان میدان مسابقه ای برای بندگان خود قرار داده تا در آن با طاعت و بندگی به سوی رضایت الهی پیشی بگیرند. برخی در این مسابقه پیشی گرفته و موفق شدند، در حالی که دیگران عقب ماندند و ناکام ماندند. پس عجب از کسانی که در روزی که نیکوکاران در آن پاداش می گیرند و کوتاهی کنندگان ناکام می مانند، خنده و بازی می کنند. به خدا سوگند، اگر پرده برداشته شود، نیکوکار مشغول احسان خود و بدکار مشغول بدی خود خواهد بود."
9911- 4- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ فِی حَدِیثِ الْعِلَلِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَ یَوْمُ الْفِطْرِ الْعِیدَ لِیَکُونَ لِلْمُسْلِمِینَ مُجْتَمَعاً یَجْتَمِعُونَ فِیهِ وَ یَبْرُزُونَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیُمَجِّدُونَهُ عَلَی مَا مَنَّ عَلَیْهِمْ فَیَکُونُ یَوْمَ عِیدٍ وَ یَوْمَ اجْتِمَاعٍ وَ یَوْمَ فِطْرٍ وَ یَوْمَ زَکَاةٍ وَ یَوْمَ رَغْبَةٍ وَ یَوْمَ تَضَرُّعٍ وَ لِأَنَّهُ أَوَّلُ یَوْمٍ مِنَ السَّنَةِ یَحِلُّ فِیهِ الْأَکْلُ وَ الشُّرْبُ لِأَنَّ أَوَّلَ شُهُورِ السَّنَةِ عِنْدَ أَهْلِ الْحَقِّ شَهْرُ رَمَضَانَ- فَأَحَبَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ یَکُونَ لَهُمْ فِی ذَلِکَ مَجْمَعٌ یَحْمَدُونَهُ فِیهِ وَ یُقَدِّسُونَهُ.
وَ رَوَاهُ فِی (الْعِلَلِ) (3) وَ (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (4) بِالْإِسْنَادِ.
******
ترجمه:
امام رضا (ع) در حدیثی از فضل بن شاذان درباره علت تعیین روز عید فطر فرمودند: "روز عید فطر به این منظور قرار داده شده است که مسلمانان در آن روز گرد هم آیند و در مقابل خداوند عز و جل ظاهر شوند و او را به خاطر نعمت هایی که به آنان بخشیده، تمجید کنند. این روز به عنوان روز عید، روز اجتماع، روز فطر (پایان روزه)، روز زکات، روز علاقه و میل (به سوی خداوند) و روز تضرع و نیایش تعیین شده است. همچنین، این روز اولین روز از سال است که خوردن و آشامیدن در آن مجاز می شود، زیرا اولین ماه سال نزد اهل حق، ماه رمضان است. خداوند عز و جل دوست داشته که برای آنان در این روز مجمعی باشد که در آن خدا را ستایش و تقدیس کنند."
(5) 38 بَابُ مَا یُسْتَحَبُّ تَذَکُّرُهُ عِنْدَ الْخُرُوجِ إِلَی صَلَاةِ الْعِیدِ وَ الرُّجُوعِ
9912- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 481
إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْهَمْدَانِیِّ عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِیهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: خَطَبَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَوْمَ الْفِطْرِ- فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ یَوْمَکُمْ هَذَا یَوْمٌ یُثَابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُسِیئُونَ وَ هُوَ أَشْبَهُ یَوْمٍ بِقِیَامَتِکُمْ فَاذْکُرُوا بِخُرُوجِکُمْ عَنْ مَنَازِلِکُمْ إِلَی مُصَلَّاکُمْ خُرُوجَکُمْ مِنَ الْأَجْدَاثِ إِلَی رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِوُقُوفِکُمْ فِی مُصَلَّاکُمْ وُقُوفَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ رَبِّکُمْ وَ اذْکُرُوا بِرُجُوعِکُمْ إِلَی مَنَازِلِکُمْ رُجُوعَکُمْ إِلَی مَنَازِلِکُمْ فِی الْجَنَّةِ وَ النَّارِ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
عبدالله بن فضل هاشمی از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان از پدران بزرگوارشان روایت کرده اند: امیرالمؤمنین علی (ع) در روز عید فطر خطبه ای ایراد فرمودند و گفتند: "ای مردم، امروز روزی است که در آن نیکوکاران پاداش می گیرند و بدکاران زیان می بینند. این روز بسیار شبیه به روز قیامت شماست. پس به یاد آورید که خروج شما از خانه هایتان به سوی مصلا، مانند خروج شما از قبرهایتان به سوی پروردگارتان است. همچنین به یاد آورید که ایستادن شما در مصلا مانند ایستادن شما در برابر پروردگارتان است. و به یاد آورید که بازگشت شما به خانه هایتان مانند بازگشت شما به خانه های بهشت و جهنم است."
(1) 39 بَابُ اشْتِرَاطِ وُجُوبِ صَلَاةِ الْعِیدِ بِحُضُورِ خَمْسَةٍ أَحَدُهُمُ الْإِمَامُ
9913- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِی صَلَاةِ الْعِیدَیْنِ إِذَا کَانَ الْقَوْمُ خَمْسَةً أَوْ سَبْعَةً فَإِنَّهُمْ یُجَمِّعُونَ الصَّلَاةَ کَمَا یَصْنَعُونَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ قَالَ تَقْنُتُ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَالَ قُلْتُ: یَجُوزُ بِغَیْرِ عِمَامَةٍ قَالَ نَعَمْ وَ الْعِمَامَةُ أَحَبُّ إِلَیَّ.
******
ترجمه:
از حلبی از امام صادق (ع) روایت شده است که ایشان فرمودند: در نماز عیدین (عید فطر و عید قربان)، اگر تعداد افراد پنج یا هفت نفر باشند، آن ها باید نماز را به جماعت بخوانند، همان طور که در روز جمعه انجام می دهند. همچنین فرمودند که در رکعت دوم قنوت خوانده می شود. راوی پرسید: آیا می توان بدون عمامه نماز خواند؟ امام (ع) فرمودند: بله، اما من عمامه را بیشتر دوست دارم.
ص: 482
(1) 1 بَابُ وُجُوبِهَا لِکُسُوفِ الشَّمْسِ وَ خُسُوفِ الْقَمَرِ
9914- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: وَقْتُ صَلَاةِ الْکُسُوفِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ هِیَ فَرِیضَةٌ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : وقت نماز خورشید گرفتگی تا آنجا که فرمودند : این نماز واجب است .
9915- 2- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: صَلَاةُ الْعِیدَیْنِ فَرِیضَةٌ وَ صَلَاةُ الْکُسُوفِ فَرِیضَةٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : نماز عیدین ونماز خورشید گرفتگی واجب است
9916- 3- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَتْ لِلْکُسُوفِ صَلَاةٌ لِأَنَّهُ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ لَا یُدْرَی أَ لِرَحْمَةٍ ظَهَرَتْ أَمْ لِعَذَابٍ فَأَحَبَّ النَّبِیُّ ص- أَنْ تَفْزَعَ أُمَّتُهُ إِلَی خَالِقِهَا
ص: 483
وَ رَاحِمِهَا عِنْدَ ذَلِکَ لِیَصْرِفَ عَنْهُمْ شَرَّهَا وَ یَقِیَهُمْ مَکْرُوهَهَا کَمَا صَرَفَ عَنْ قَوْمِ یُونُسَ ع- حِینَ تَضَرَّعُوا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الْحَدِیثَ.
وَ رَوَاهُ فِی (الْعِلَلِ) (1) وَ (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (2) بِإِسْنَادٍ یَأْتِی (3).
******
ترجمه:
از فضل بن شاذان از امام رضا (ع) روایت شده است که فرمودند: برای کسوف (خورشید گرفتگی) نماز مقرر شده است زیرا کسوف از نشانه های خداوند است و معلوم نیست که آیا به نشانه ی رحمتی است که ظاهر شده یا به نشانه ی عذابی است. پس پیامبر (ص) دوست داشت که امت او در این هنگام به سوی خالق و رحمت کننده خود بازگردند و پناه ببرند، تا بدین وسیله شرّ آن را از آنان دور کند و از ناخوشایندی آن حفظشان نماید، همان طور که خداوند عذاب را از قوم یونس (ع) دور کرد زمانی که به درگاه خداوند عز و جل تضرع و زاری کردند.
9917- 4- (4) قَالَ وَ قَالَ سَیِّدُ الْعَابِدِینَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ ع وَ ذَکَرَ عِلَّةَ کُسُوفِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّهُ لَا یَفْزَعُ لِلْآیَتَیْنِ وَ لَا یَرْهَبُ لَهُمَا إِلَّا مَنْ کَانَ مِنْ شِیعَتِنَا فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ مِنْهُمَا فَافْزَعُوا إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ رَاجِعُوهُ.
******
ترجمه:
امام سجاد علی بن الحسین (ع) فرمودند و علت کسوف خورشید و ماه را ذکر کردند، سپس فرمودند: بدانید که به نشانه های (آیات) کسوف خورشید و ماه، جز کسی که از شیعیان ما باشد دچار ترس و نگرانی نمی شود. پس هنگامی که چنین رخدادهایی از این دو نشانه (خورشید و ماه) رخ داد، به سوی خداوند عز و جل پناه ببرید و به درگاه او بازگردید.
9918- 5- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ رُوِیَ عَنِ الصَّادِقِینَ ع أَنَّ اللَّهَ إِذَا أَرَادَ تَخْوِیفَ عِبَادِهِ وَ تَجْدِیدَ الزَّجْرِ لِخَلْقِهِ کَسَفَ الشَّمْسَ وَ خَسَفَ الْقَمَرَ فَإِذَا رَأَیْتُمْ ذَلِکَ فَافْزَعُوا إِلَی اللَّهِ تَعَالَی بِالصَّلَاةِ.
******
ترجمه:
محمد بن محمد مفید در کتاب "المقنعة" نقل کرده است که از امامان صادقین (علیهم السلام) روایت شده است: هنگامی که خداوند بخواهد بندگان خود را بترساند و آنها را از گناه بازدارد، خورشید را تاریک (کسوف) و ماه را گرفته (خسوف) می کند. پس هرگاه چنین چیزی را مشاهده کردید، با نماز به سوی خداوند تعالی پناه ببرید.
9919- 6- (6) قَالَ وَ رُوِیَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: صَلَاةُ الْکُسُوفِ فَرِیضَةٌ.
******
ترجمه:
رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : نماز خورشید گرفتگی واجب است
9920- 7- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ فِی حَدِیثِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع هِیَ فَرِیضَةٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : نماز خورشید گرفتگی واجب است
9921- 8- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 484
عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ أَبِی جَمِیلَةَ عَنْ أَبِی أُسَامَةَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: صَلَاةُ الْکُسُوفِ فَرِیضَةٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : نماز خورشید گرفتگی واجب است
9922- 9- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ السِّنْدِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: صَلَاةُ الْکُسُوفِ فَرِیضَةٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند : نماز خورشید گرفتگی واجب است
9923- 10- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ (3) عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَی ع یَقُولُ إِنَّهُ لَمَّا قُبِضَ إِبْرَاهِیمُ بْنُ رَسُولِ اللَّهِ ص- جَرَتْ فِیهِ ثَلَاثُ سُنَنٍ أَمَّا وَاحِدَةٌ فَإِنَّهُ لَمَّا مَاتَ انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ فَقَالَ النَّاسُ انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ لِفَقْدِ ابْنِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَصَعِدَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَی عَلَیْهِ ثُمَّ قَالَ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ آیَتَانِ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ یَجْرِیَانِ بِأَمْرِهِ مُطِیعَانِ لَهُ لَا یَنْکَسِفَانِ لِمَوْتِ أَحَدٍ وَ لَا لِحَیَاتِهِ فَإِذَا انْکَسَفَتَا أَوْ وَاحِدَةٌ مِنْهُمَا فَصَلُّوا ثُمَّ نَزَلَ (4) فَصَلَّی بِالنَّاسِ صَلَاةَ الْکُسُوفِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ (5)
وَ رَوَاهُ الْبَرْقِیُّ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِی سُمَیْنَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع (6)
ص: 485
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1).
******
ترجمه:
علی بن عبدالله روایت کرده است که شنیدم امام موسی کاظم (علیه السلام) فرمودند: زمانی که ابراهیم، فرزند پیامبر (صلی الله علیه وآله) درگذشت، سه سنت در آن اتفاق افتاد. یکی از این سنت ها این بود که وقتی او از دنیا رفت، خورشید گرفت (کسوف رخ داد). مردم گفتند که خورشید به خاطر فقدان فرزند پیامبر (صلی الله علیه وآله) گرفت. رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به منبر رفتند، خداوند را ستودند و سپس فرمودند: «ای مردم، خورشید و ماه دو نشانه از نشانه های خداوند هستند که به فرمان او جریان دارند و مطیع او هستند. آنها برای مرگ یا حیات کسی کسوف یا خسوف نمی کنند. پس هرگاه یکی از آنها گرفت یا هر دو گرفتند، نماز بخوانید.» سپس پیامبر (صلی الله علیه وآله) پایین آمدند و با مردم نماز کسوف خواندند.
(2) 2 بَابُ وُجُوبِ الصَّلَاةِ لِلزَّلْزَلَةِ وَ الرِّیحِ الْمُظْلِمَةِ وَ جَمِیعِ الْأَخَاوِیفِ السَّمَاوِیَّةِ
9924- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالا قُلْنَا لِأَبِی جَعْفَرٍ ع هَذِهِ الرِّیَاحُ وَ الظُّلَمُ الَّتِی تَکُونُ هَلْ یُصَلَّی لَهَا فَقَالَ کُلُّ أَخَاوِیفِ السَّمَاءِ مِنْ ظُلْمَةٍ أَوْ رِیحٍ أَوْ فَزَعٍ فَصَلِّ لَهُ صَلَاةَ الْکُسُوفِ حَتَّی یَسْکُنَ.
وَ رَوَاهُ الْکُلَیْنِیُّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
زراره و محمد بن مسلم روایت کرده اند که به امام باقر (علیه السلام) گفتیم: آیا برای این بادها و تاریکی هایی که رخ می دهد، نماز خوانده می شود؟ امام (علیه السلام) فرمودند: برای هرگونه ترسی که از آسمان رخ می دهد، چه تاریکی باشد یا باد یا هر نوع ترسی، نماز کسوف را بخوانید تا زمانی که آن حالت آرام شود.
9925- 2- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ سَأَلَ الصَّادِقَ ع عَنِ الرِّیحِ وَ الظُّلْمَةِ تَکُونُ فِی السَّمَاءِ وَ الْکُسُوفِ فَقَالَ الصَّادِقُ ع صَلَاتُهُمَا سَوَاءٌ.
******
ترجمه:
عبد الرحمن بن ابی عبد الله روایت کرده است که از امام صادق (علیه السلام) در مورد باد و تاریکی های آسمان و کسوف سؤال کردم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: نماز این ها (باد، تاریکی، و کسوف) یکسان است.
9926- 3- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الزَّلْزَلَةِ مَا هِیَ فَقَالَ آیَةٌ ثُمَّ ذَکَرَ سَبَبَهَا إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ فَمَا أَصْنَعُ قَالَ صَلِّ صَلَاةَ الْکُسُوفِ الْحَدِیثَ.
ص: 486
وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَی عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
سلیمان دیلمی روایت کرده است که از امام صادق (علیه السلام) در مورد زلزله سؤال کردم. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: زلزله نشانه ای است. سپس دلیل آن را توضیح دادند تا اینکه گفتم: پس اگر چنین است، چه باید بکنم؟ امام (علیه السلام) فرمودند: نماز کسوف بخوانید.
9927- 4- (2) وَ فِی الْمَجَالِسِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ الْقَطَّانِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ السُّکَّرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَکَرِیَّا الْبَصْرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَارَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: إِنَّ الزَّلَازِلَ وَ الْکُسُوفَیْنِ وَ الرِّیَاحَ الْهَائِلَةَ مِنْ عَلَامَاتِ السَّاعَةِ فَإِذَا رَأَیْتُمْ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ فَتَذَکَّرُوا قِیَامَ السَّاعَةِ وَ افْزَعُوا إِلَی مَسَاجِدِکُمْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (3) وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی تَعْلِیلِ وُجُوبِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ بِأَنَّهَا مِنَ الْآیَاتِ (4).
******
ترجمه:
محمد بن عمارة از پدرش نقل می کند که امام صادق (علیه السلام) از پدر بزرگوارشان (امام باقر علیه السلام) نقل کرده اند: زلزله ها و کسوف ها و طوفان های شدید از نشانه های قیامت هستند. پس اگر چیزی از این موارد را مشاهده کردید، به یاد قیامت بیفتید و به مساجد خود پناه ببرید.
(5) 3 بَابُ وُجُوبِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ عَلَی الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ
9928- 1- (6) عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ النِّسَاءِ هَلْ عَلَی مَنْ عَرَفَ مِنْهُنَّ صَلَاةَ النَّافِلَةِ وَ صَلَاةَ اللَّیْلِ وَ (7) الزَّوَالِ وَ الْکُسُوفِ مَا عَلَی الرِّجَالِ قَالَ نَعَمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً (8) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (9).
******
ترجمه:
علی بن جعفر از برادرش موسی بن جعفر (علیه السلام) نقل می کند که گفت: از او (امام موسی کاظم) دربارهٔ زنان پرسیدم که آیا برای کسانی از آنان که نماز نافله، نماز شب، نماز زوال و نماز کسوف را می شناسند، همان مسئولیتی وجود دارد که بر مردان است؟ امام پاسخ داد: بله.
ص: 487
(1) 4 بَابُ أَنَّ وَقْتَ صَلَاةِ الْکُسُوفِ مِنَ الِابْتِدَاءِ إِلَی الِانْجِلَاءِ وَ عَدَمِ کَرَاهَةِ إِیقَاعِهَا فِی وَقْتٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ
9929- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: أَرْبَعُ صَلَوَاتٍ یُصَلِّیهَا الرَّجُلُ فِی کُلِّ سَاعَةٍ مِنْهَا صَلَاةُ الْکُسُوفِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر صلی الله علیه و آله وسلم : چهار نماز است که فرد در هر زمانی می تواند آنها را اقامه کند یکی از آنها نماز خورشید گرفتگی است
9930- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: وَقْتُ صَلَاةِ الْکُسُوفِ فِی السَّاعَةِ الَّتِی تَنْکَسِفُ عِنْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ عِنْدَ غُرُوبِهَا الْحَدِیثَ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی نَجْرَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ ذَکَرَ مِثْلَهُ (5).
******
ترجمه:
از جمیل بن دراج از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: وقت نماز کسوف در ساعتی است که خورشید هنگام طلوع یا هنگام غروب می گیرد.
9931- 3- (6) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ذَکَرُوا انْکِسَافَ الْقَمَرِ وَ مَا یَلْقَی النَّاسُ مِنْ شِدَّتِهِ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع- إِذَا انْجَلَی مِنْهُ شَیْ ءٌ فَقَدِ انْجَلَی.
وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ (7)
ص: 488
أَقُولُ: هَذَا یَحْتَمِلُ التَّسَاوِیَ فِی إِزَالَةِ الشِّدَّةِ لَا بَیَانَ الْوَقْتِ فَلَا حُجَّةَ فِیهِ قَالَهُ الْعَلَّامَةُ وَ غَیْرُهُ (1) فَلَا یُنَافِی مَا مَضَی (2) وَ یَأْتِی مِمَّا دَلَّ عَلَی اسْتِحْبَابِ الْإِعَادَةِ قَبْلَ الِانْجِلَاءِ (3).
******
ترجمه:
از حماد بن عثمان از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود: درباره گرفتگی ماه و سختی هایی که مردم از آن متحمل می شوند صحبت کردند. امام صادق (علیه السلام) فرمود: "هرگاه قسمتی از آن (گرفتگی ماه) برطرف شود(وشروع شود به بازشدن )، گرفتگی پایان یافته است."
می گویم :این جمله (که در حدیث آمده) احتمالاً به معنای از بین رفتن شدت مشکلاتی استکه مردم با شروع گرفتگی دچار آن می شوند ، نه بیان زمان مشخصی (برای پایان کسوف). بنابراین، نمی توان آن را به عنوان دلیلی قطعی (برای مشخص کردن زمان پایان کسوف) استفاده کرد. این تفسیر از علامه و دیگران نقل شده است. بنابراین، این عبارت با احادیثی که بر استحباب تکرار نماز قبل از پایان کامل کسوف دلالت دارند، منافاتی ندارد.
9932- 4- (4) وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ رَهْطٍ وَ هُمُ الْفُضَیْلُ وَ زُرَارَةُ وَ بُرَیْدٌ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ کِلَیْهِمَا وَ مِنْهُمْ مَنْ رَوَاهُ عَنْ أَحَدِهِمَا إِلَی أَنْ قَالَ: قَالَ: صَلَّی رَسُولُ اللَّهِ ص وَ النَّاسُ خَلْفَهُ فِی کُسُوفِ الشَّمْسِ فَفَرَغَ حِینَ فَرَغَ وَ قَدِ انْجَلَی کُسُوفُهَا.
******
ترجمه:
"کسی که آن را از یکی از آن دو (یعنی امامان معصوم) نقل کرده است، تا آنجا که گفته: رسول خدا (ص) نماز خواند و مردم نیز پشت سر او (نماز خواندند) در زمان کسوف خورشید. هنگامی که رسول خدا (ص) نماز را به پایان رساند، خورشید از کسوف خارج شده بود."
9933- 5- (5) وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِنْ صَلَّیْتَ (6) الْکُسُوفَ حَتَّی (7) یَذْهَبَ الْکُسُوفُ عَنِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ فَتُطَوِّلُ فِی صَلَاتِکَ فَإِنَّ ذَلِکَ أَفْضَلُ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (8).
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم اگر درحال خورشید یا ماه گرفتگی نمازت را شروع کردی وتا پایان گرفتگی طول دادی این کار بهتر است
ص: 489
(1) 5 بَابُ أَنَّهُ إِذَا اتَّفَقَ الْکُسُوفُ فِی وَقْتِ الْفَرِیضَةِ تَخَیَّرَ فِی تَقْدِیمِ مَا شَاءَ مَا لَمْ یَتَضَیَّقْ وَقْتُ الْفَرِیضَةِ وَ إِنِ اتَّفَقَ فِی وَقْتِ نَافِلَةِ اللَّیْلِ وَجَبَ تَقْدِیمُ الْکُسُوفِ وَ إِنْ فَاتَتِ النَّافِلَةُ وَ حُکْمِ ضِیقِ وَقْتِ الْفَرِیضَةِ فِی أَثْنَاءِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ
9934- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَی عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ فِی وَقْتِ الْفَرِیضَةِ فَقَالَ ابْدَأْ بِالْفَرِیضَةِ فَقِیلَ لَهُ فِی وَقْتِ صَلَاةِ اللَّیْلِ فَقَالَ صَلِّ صَلَاةَ الْکُسُوفِ قَبْلَ صَلَاةِ اللَّیْلِ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از یکی از آن دو (امام) روایت کرده است: او (محمد بن مسلم) از ایشان درباره نماز کسوف در زمان نماز واجب سؤال کرد. امام فرمودند: با نماز واجب (فرصیه) آغاز کن. سپس به او گفته شد: اگر در زمان نماز شب باشد چه؟ امام فرمودند: نماز کسوف را قبل از نماز شب بخوان."
9935- 2- (3) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع جُعِلْتُ فِدَاکَ رُبَّمَا ابْتُلِینَا بِالْکُسُوفِ بَعْدَ الْمَغْرِبِ قَبْلَ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ فَإِنْ صَلَّیْتُ (4) الْکُسُوفَ خَشِینَا أَنْ تَفُوتَنَا الْفَرِیضَةُ فَقَالَ إِذَا خَشِیتَ ذَلِکَ فَاقْطَعْ صَلَاتَکَ وَ اقْضِ فَرِیضَتَکَ ثُمَّ عُدْ فِیهَا قُلْتُ فَإِذَا کَانَ الْکُسُوفُ آخِرَ اللَّیْلِ فَصَلَّیْنَا صَلَاةَ الْکُسُوفِ فَاتَتْنَا صَلَاةُ اللَّیْلِ فَبِأَیَّتِهِمَا نَبْدَأُ فَقَالَ صَلِّ صَلَاةَ الْکُسُوفِ وَ اقْضِ صَلَاةَ اللَّیْلِ حِینَ تُصْبِحُ.
******
ترجمه:
محمد بن مسلم گفت: به امام صادق (ع) گفتم: فدایت شوم، گاهی دچار کسوف بعد از مغرب و قبل از عشاء می شویم. اگر نماز کسوف را بخوانیم، بیم داریم که نماز واجب (فریضه) از دست برود. امام فرمودند: اگر از این می ترسی، نماز کسوف را قطع کن و نماز واجب را بخوان، سپس به نماز کسوف برگرد. گفتم: اگر کسوف در آخر شب باشد و ما نماز کسوف را بخوانیم و نماز شب از دست برود، کدام را ابتدا انجام دهیم؟ امام فرمودند: نماز کسوف را بخوان و نماز شب را هنگامی که صبح شد، قضا کن.
9936- 3- (5) وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ إِبْرَاهِیمَ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ قَبْلَ أَنْ
ص: 490
تَغِیبَ الشَّمْسُ وَ نَخْشَی فَوْتَ الْفَرِیضَةِ فَقَالَ اقْطَعُوهَا وَ صَلُّوا الْفَرِیضَةَ وَ عُودُوا إِلَی صَلَاتِکُمْ.
******
ترجمه:
ابراهیم بن عثمان از امام صادق (ع) نقل می کند که: از ایشان درباره نماز کسوف قبل از غروب خورشید پرسیدم و اینکه بیم داریم که نماز واجب (فریضه) از دست برود. امام فرمودند: آن (نماز کسوف) را قطع کنید و نماز واجب را بخوانید و سپس به نماز خود (نماز کسوف) بازگردید.
9937- 4- (1) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالا إِذَا وَقَعَ الْکُسُوفُ أَوْ بَعْضُ هَذِهِ الْآیَاتِ فَصَلِّهَا مَا لَمْ تَتَخَوَّفْ أَنْ یَذْهَبَ وَقْتُ الْفَرِیضَةِ فَإِنْ تَخَوَّفْتَ فَابْدَأْ بِالْفَرِیضَةِ وَ اقْطَعْ مَا کُنْتَ فِیهِ مِنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ فَإِذَا فَرَغْتَ مِنَ الْفَرِیضَةِ فَارْجِعْ إِلَی حَیْثُ کُنْتَ قَطَعْتَ وَ احْتَسِبْ بِمَا مَضَی (2).
******
ترجمه:
محمد بن مسلم از امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) نقل می کند که فرمودند: «هنگامی که کسوف یا یکی از این نشانه ها رخ دهد، نماز آن را بخوان، مادامی که نگران از بین رفتن وقت نماز واجب نباشی. اما اگر نگران بودی که وقت نماز واجب از دست برود، با نماز واجب شروع کن و آنچه را که از نماز کسوف در آن هستی قطع کن. پس از اینکه نماز واجب را به پایان رساندی، به جایی که نماز کسوف را قطع کردی بازگرد و آنچه را که قبلاً انجام داده ای، به حساب بیاور (محسوب کن).»
(3) 6 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ فِی الْمَسَاجِدِ
9938- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: انْکَسَفَ الْقَمَرُ وَ أَنَا عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع- فِی شَهْرِ رَمَضَانَ فَوَثَبَ وَ قَالَ إِنَّهُ کَانَ یُقَالُ إِذَا انْکَسَفَ الْقَمَرُ وَ الشَّمْسُ فَافْزَعُوا إِلَی مَسَاجِدِکُمْ.
******
ترجمه:
ابوبصیر : درماه رمضان خدمت حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم بودم که ماه گرفت ایشان از جای خود بلند شده وفرمودند : وقتی خورشید یا ماه گرفت بطرف مساجد بشتابید .
9939- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ آیَتَانِ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ یَجْرِیَانِ بِتَقْدِیرِهِ وَ یَنْتَهِیَانِ إِلَی أَمْرِهِ لَا یَنْکَسِفَانِ لِمَوْتِ أَحَدٍ وَ لَا لِحَیَاةِ أَحَدٍ فَإِنِ انْکَسَفَ أَحَدُهُمَا فَبَادِرُوا إِلَی مَسَاجِدِکُمْ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق) نقل می کند: پیامبر (ص) فرمودند: «خورشید و ماه دو نشانه از نشانه های خداوند هستند که با تقدیر او جریان می یابند و به فرمان او پایان می پذیرند. برای مرگ یا زندگی هیچ کس، این دو (خورشید و ماه) کسوف نمی کنند. پس اگر یکی از آنها کسوف کرد، به مساجد خود بشتابید.»
9940- 3- (6) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ عَنِ الصَّادِقِ ع
ص: 491
قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَا یَنْکَسِفَانِ لِمَوْتِ أَحَدٍ وَ لَا لِحَیَاةِ أَحَدٍ وَ لَکِنَّهُمَا آیَتَانِ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ تَعَالَی فَإِذَا رَأَیْتُمْ ذَلِکَ فَبَادِرُوا إِلَی مَسَاجِدِکُمْ لِلصَّلَاةِ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (1) وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَیْهِ (2).
******
ترجمه:
محمد بن محمد المفید در کتاب «المقنعه» از صادق (ع) نقل می کند:
پیامبر (ص) فرمودند: «خورشید و ماه برای مرگ یا زندگی هیچ کس کسوف نمی کنند. بلکه آنها دو نشانه از نشانه های خداوند متعال هستند. پس اگر چنین چیزی را مشاهده کردید، به مساجد خود بشتابید برای نماز.»
(3) 7 بَابُ کَیْفِیَّةِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ وَ الْآیَاتِ وَ جُمْلَةٍ مِنْ أَحْکَامِهَا
9941- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ عَنْ رَهْطٍ وَ هُمُ الْفُضَیْلُ وَ زُرَارَةُ وَ بُرَیْدٌ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ عَنْ کِلَیْهِمَا وَ مِنْهُمْ مَنْ رَوَاهُ عَنْ أَحَدِهِمَا أَنَّ صَلَاةَ کُسُوفِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ الرَّجْفَةِ وَ الزَّلْزَلَةِ عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ صَلَّاهَا رَسُولُ اللَّهِ ص وَ النَّاسُ خَلْفَهُ فِی کُسُوفِ الشَّمْسِ فَفَرَغَ حِینَ فَرَغَ وَ قَدِ انْجَلَی کُسُوفُهَا وَ رَوَوْا أَنَّ الصَّلَاةَ فِی هَذِهِ الْآیَاتِ کُلِّهَا سَوَاءٌ وَ أَشَدُّهَا وَ أَطْوَلُهَا کُسُوفُ الشَّمْسِ تَبْدَأُ فَتُکَبِّرُ بِافْتِتَاحِ الصَّلَاةِ ثُمَّ تَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْکَعُ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْکَعُ الثَّانِیَةَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْکَعُ الثَّالِثَةَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْکَعُ الرَّابِعَةَ ثُمَّ تَرْفَعُ رَأْسَکَ مِنَ الرُّکُوعِ فَتَقْرَأُ أُمَّ الْکِتَابِ وَ سُورَةً ثُمَّ تَرْکَعُ الْخَامِسَةَ فَإِذَا رَفَعْتَ رَأْسَکَ قُلْتَ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- ثُمَّ تَخِرُّ سَاجِداً فَتَسْجُدُ سَجْدَتَیْنِ ثُمَّ تَقُومُ فَتَصْنَعُ مِثْلَ مَا صَنَعْتَ فِی الْأُولَی قَالَ قُلْتُ: وَ إِنْ هُوَ قَرَأَ سُورَةً وَاحِدَةً فِی الْخَمْسِ رَکَعَاتٍ
ص: 492
یُفَرِّقُهَا (1) بَیْنَهَا قَالَ أَجْزَأَهُ أُمُّ الْقُرْآنِ فِی أَوَّلِ مَرَّةٍ فَإِنْ قَرَأَ خَمْسَ سُوَرٍ فَمَعَ کُلِّ سُورَةٍ أُمُّ الْکِتَابِ- وَ الْقُنُوتُ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ إِذَا فَرَغْتَ مِنَ الْقِرَاءَةِ ثُمَّ تَقْنُتُ فِی الرَّابِعَةِ مِثْلَ ذَلِکَ ثُمَّ فِی السَّادِسَةِ ثُمَّ فِی الثَّامِنَةِ ثُمَّ فِی الْعَاشِرَةِ.
******
ترجمه:
و از آن ها کسی هست که از یکی از آن ها روایت کرده است که نماز کسوف خورشید و ماه و لرزش و زلزله ده رکعت و چهار سجده است که پیامبر (ص) و مردم پشت سر او در کسوف خورشید خواندند. پس از آن که تمام شد و کسوف تمام شده بود، روایت کرده اند که نماز در همه این نشانه ها یکسان است و شدیدترین و طولانی ترین آن کسوف خورشید است. آغاز می شود با تکبیر افتتاح نماز، سپس سوره حمد و سوره ای دیگر خوانده می شود. سپس رکوع می رود. بعد از رکوع، سر را از رکوع برمی دارد و سوره حمد و سوره ای دیگر خوانده می شود. سپس رکوع دوم می رود و بعد از رکوع سر را برمی دارد و سوره حمد و سوره ای دیگر خوانده می شود. سپس رکوع سوم می رود و بعد از رکوع سر را برمی دارد و سوره حمد و سوره ای دیگر خوانده می شود. سپس رکوع چهارم می رود و بعد از رکوع سر را برمی دارد و سوره حمد و سوره ای دیگر خوانده می شود. سپس رکوع پنجم می رود و وقتی سر را از رکوع برداشت، می گوید: «سمع الله لمن حمده»، سپس به سجده می افتد و دو سجده می کند. سپس برمی خیزد و مانند آنچه در رکعت اول انجام داده است، انجام می دهد. گفتم: و اگر او یک سوره در پنج رکعت بخواند، آیا کافی است؟ گفت: سوره حمد در بار اول کافی است. اگر پنج سوره خوانده شود، با هر سوره ای سوره حمد نیز باید خوانده شود. و قنوت در رکعت دوم قبل از رکوع است، پس از پایان قرائت. سپس در رکعت چهارم، مثل این، قنوت می خواند. سپس در رکعت ششم و سپس در رکعت هشتم و در رکعت دهم.
9942- 2- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ فَقَالَ عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ مِثْلَ یس وَ النُّورِ- وَ یَکُونُ رُکُوعُکَ مِثْلَ قِرَاءَتِکَ وَ سُجُودُکَ مِثْلَ رُکُوعِکَ قُلْتُ فَمَنْ لَمْ یُحْسِنْ یس وَ أَشْبَاهَهَا قَالَ فَلْیَقْرَأْ سِتِّینَ آیَةً فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرُّکُوعِ فَلَا یَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- قَالَ فَإِنْ أَغْفَلَهَا أَوْ کَانَ نَائِماً فَلْیَقْضِهَا.
******
ترجمه:
از ابو بصیر نقل شده است که گفت: از او درباره نماز کسوف پرسیدم، گفت: ده رکوع و چهار سجده است. در هر رکعت، مانند سوره های یس و نور می خوانی و رکوع تو باید مانند قرائتت و سجودت باید مانند رکوعت باشد. گفتم: کسی که یس و مشابه آن را به خوبی نمی خواند چه کند؟ گفت: باید در هر رکعت شصت آیه بخواند. وقتی سر را از رکوع برمی دارد، دیگر سوره حمد نخواند. گفتم: اگر آن را فراموش کرد یا خوابش برد، چه کند؟ گفت: باید آن را قضا کند.
9943- 3- (3) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ الْهَاشِمِیِّ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: صَلَاةُ الْکُسُوفِ عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ کُسُوفُ الشَّمْسِ أَشَدُّ عَلَی النَّاسِ وَ الْبَهَائِمِ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم : نماز خورشید گرفتگی ده رکوع و چهار سجده دارد خورشید گرفتگی برای مردم وحیوانات شدید و سخت تر است .
9944- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِیّاً ع صَلَّی فِی کُسُوفِ الشَّمْسِ رَکْعَتَیْنِ فِی أَرْبَعِ سَجَدَاتٍ وَ أَرْبَعِ رَکَعَاتٍ قَامَ فَقَرَأَ ثُمَّ رَکَعَ ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَرَأَ ثُمَّ رَکَعَ ثُمَّ قَامَ فَدَعَا مِثْلَ رَکْعَتَیْهِ ثُمَّ سَجَدَ سَجْدَتَیْنِ ثُمَّ قَامَ فَفَعَلَ مِثْلَ مَا فَعَلَ فِی الْأُولَی فِی قِرَاءَتِهِ وَ قِیَامِهِ وَ رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ سَوَاءً.
ص: 493
أَقُولُ: یَأْتِی وَجْهُهُ (1).
******
ترجمه:
از ابی البختری نقل شده است که از ابو عبد الله (ع) نقل کرده است که علی (ع) در کسوف خورشید دو رکعت با چهار سجده و چهار رکوع به این ترتیب خواند: ابتدا ایستاد و خواند، سپس رکوع کرد، سپس سر را از رکوع برداشت و دوباره خواند، سپس رکوع کرد، سپس ایستاد و دعا کرد، مانند رکعت های اول، سپس دو سجده کرد، سپس ایستاد و همانند کاری که در رکعت اول انجام داده بود در قرائت، قیام، رکوع و سجود انجام داد.
9945- 5- (2) وَ عَنْهُ عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع انْکَسَفَ الْقَمَرُ فَخَرَجَ أَبِی وَ خَرَجْتُ مَعَهُ إِلَی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ- فَصَلَّی ثَمَانِیَ رَکَعَاتٍ کَمَا یُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ وَ سَجْدَتَیْنِ.
قَالَ الشَّیْخُ الْوَجْهُ فِی هَذَیْنِ الْحَدِیثَیْنِ التَّقِیَّةُ لِأَنَّهُمَا مُوَافِقَانِ لِمَذْهَبِ بَعْضِ الْعَامَّةِ وَ عَلَی الْأَحَادِیثِ السَّابِقَةِ عَمَلُ الْعِصَابَةِ بِأَجْمَعِهَا أَقُولُ: وَ یَحْتَمِلُ کَوْنُ تِلْکَ الصَّلَاةِ صَلَاةً أُخْرَی وَ أَنَّهُ صَلَّی بَعْدَهَا صَلَاةَ الْکُسُوفِ لِاتِّسَاعِ الْوَقْتِ وَ یَکُونُ الْغَرَضُ جَوَازَ ذَلِکَ مَعَ السَّعَةِ.
******
ترجمه:
از یونس بن یعقوب نقل شده است که ابو عبد الله (ع) گفت: زمانی که ماه گرفت، پدرم خارج شد و من با او به مسجد الحرام رفتم. او هشت رکعت نماز خواند، همانند دو رکعتی با دو سجده.
مرحوم شیخ گفت: وجه در این دو حدیث تقیه است، زیرا این ها مطابق با مذهب بعضی از عوام است. بر اساس احادیث قبلی، عمل به نصیحت همه گروه ها ثابت است.
می گویم: و ممکن است که آن نماز، نماز دیگری بوده باشد و پس از آن نماز کسوف خوانده شده باشد به دلیل وسیع بودن وقت، و هدف این است که مجاز بودن این کار با وجود وسعت زمان را نشان دهد.
9946- 6- (3) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَی عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالا سَأَلْنَا أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ کَمْ هِیَ رَکْعَةً وَ کَیْفَ نُصَلِّیهَا فَقَالَ (4) عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ تَفْتَتِحُ الصَّلَاةَ بِتَکْبِیرَةٍ وَ تَرْکَعُ بِتَکْبِیرَةٍ وَ یَرْفَعُ رَأْسَهُ بِتَکْبِیرَةٍ إِلَّا فِی الْخَامِسَةِ الَّتِی تَسْجُدُ فِیهَا وَ تَقُولُ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- وَ تَقْنُتُ فِی کُلِّ رَکْعَتَیْنِ قَبْلَ الرُّکُوعِ فَتُطِیلُ الْقُنُوتَ وَ الرُّکُوعَ عَلَی قَدْرِ الْقِرَاءَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ فَإِنْ فَرَغْتَ قَبْلَ أَنْ یَتَجَلَّی (5) فَاقْعُدْ (6) وَ ادْعُ اللَّهَ حَتَّی یَنْجَلِیَ فَإِنِ انْجَلَی قَبْلَ أَنْ تَفْرُغَ مِنْ صَلَاتِکَ فَأَتِمَّ مَا بَقِیَ وَ تَجْهَرُ بِالْقِرَاءَةِ قَالَ قُلْتُ
ص: 494
کَیْفَ الْقِرَاءَةُ فِیهَا فَقَالَ إِنْ قَرَأْتَ سُورَةً فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- فَإِنْ نَقَصْتَ مِنَ السُّوَرِ (1) شَیْئاً فَاقْرَأْ مِنْ حَیْثُ نَقَصْتَ وَ لَا تَقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- قَالَ وَ کَانَ یَسْتَحِبُّ أَنْ یُقْرَأَ فِیهَا بِالْکَهْفِ وَ الْحِجْرِ- إِلَّا أَنْ یَکُونَ إِمَاماً یَشُقُّ عَلَی مَنْ خَلْفَهُ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکُونَ صَلَاتُکَ بَارِزاً لَا یَجُنُّکَ بَیْتٌ فَافْعَلْ وَ صَلَاةُ کُسُوفِ الشَّمْسِ أَطْوَلُ مِنْ صَلَاةِ کُسُوفِ الْقَمَرِ وَ هُمَا سَوَاءٌ فِی الْقِرَاءَةِ وَ الرُّکُوعِ وَ السُّجُودِ.
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَعْقُوبَ مِثْلَهُ (2).
******
ترجمه:
زراره و محمد بن مسلم گفتند: از ابو جعفر (ع) درباره نماز کسوف پرسیدیم که چند رکعت است و چگونه باید خوانده شود. گفت: ده رکعت و چهار سجده است. نماز را با تکبیره الاحرام شروع می کنی، سپس رکوع می کنی با تکبیره، و سر از رکوع برمی داری با تکبیره، مگر در رکعت پنجم که در آن سجده می کنی و می گویی: «سمع الله لمن حمده». در هر دو رکعت قنوت می خوانی قبل از رکوع، و قنوت و رکوع را به اندازه قرائت و رکوع و سجود طولانی می کنی. اگر قبل از اینکه کسوف برطرف شود، تمام کردی، بنشین و دعا کن تا برطرف شود. اگر کسوف برطرف شد قبل از اینکه نمازت تمام شود، باقی مانده را کامل کن و با صدای بلند قرائت کن.
پرسیدم: قرائت در آن چگونه است؟ گفت: اگر در هر رکعت سوره ای خواندی، پس فاتحة الكتاب را بخوان. اگر از سوره ها چیزی کم کردی، از همان جا که کم کرده ای ادامه بده و فاتحة الكتاب را نخوان. و توصیه می شد که در آن نماز، سوره های کهف و حجر خوانده شود، مگر اینکه امام باشد و این کار بر کسانی که پشت سر او هستند، سخت باشد. و اگر می توانی نمازت را در جایی که خانه ای تو را از دیدن نمی پوشاند، بخوان، انجام بده. و نماز کسوف خورشید طولانی تر از نماز کسوف ماه است و در قرائت و رکوع و سجود، مساوی هستند.
9947- 7- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ کُسُوفِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ قَالَ عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ یَرْکَعُ خَمْساً ثُمَّ یَسْجُدُ فِی الْخَامِسَةِ ثُمَّ یَرْکَعُ خَمْساً ثُمَّ یَسْجُدُ فِی الْعَاشِرَةِ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ سُورَةً فِی کُلِّ رَکْعَةٍ وَ إِنْ شِئْتَ قَرَأْتَ نِصْفَ سُورَةٍ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَإِذَا قَرَأْتَ سُورَةً فِی کُلِّ رَکْعَةٍ فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ إِنْ قَرَأْتَ نِصْفَ سُورَةٍ أَجْزَأَکَ أَنْ لَا تَقْرَأَ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- إِلَّا فِی أَوَّلِ رَکْعَةٍ حَتَّی تَسْتَأْنِفَ أُخْرَی وَ لَا تَقُلْ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ فِی رَفْعِ رَأْسِکَ مِنَ الرُّکُوعِ إِلَّا فِی الرَّکْعَةِ الَّتِی تُرِیدُ أَنْ تَسْجُدَ فِیهَا.
******
ترجمه:
از حلبی نقل شده است که از ابو عبد الله (ع) درباره نماز کسوف خورشید و ماه پرسید. گفت: ده رکعت و چهار سجده است. پنج بار رکوع می کنی و سپس در رکعت پنجم سجده می کنی، سپس پنج بار دیگر رکوع می کنی و در رکعت دهم سجده می کنی. و اگر بخواهی، می توانی در هر رکعت سوره ای بخوانی، و اگر بخواهی، می توانی نیمه ای از سوره را در هر رکعت بخوانی. اگر سوره ای در هر رکعت بخوانی، پس فاتحة الكتاب را نیز بخوان. و اگر نیمه ای از سوره را بخوانی، کافی است که فاتحة الكتاب را نخوانی، جز در رکعت اول تا زمانی که رکعت دیگری را شروع کنی. و در رکعتی که می خواهی در آن سجده کنی، «سمع الله لمن حمده» را نگو، مگر در همان رکعت.
9948- 8- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ أَنَّهُ رَوَی أَنَّ الْقُنُوتَ فِی الرَّکْعَةِ الثَّانِیَةِ قَبْلَ الرُّکُوعِ ثُمَّ فِی الرَّابِعَةِ ثُمَّ فِی السَّادِسَةِ ثُمَّ فِی الثَّامِنَةِ ثُمَّ فِی الْعَاشِرَةِ.
******
ترجمه:
عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَةَ :روایت شده قنوت در رکعت دوم قبل از رکوع وبعد ازرکوع چهارم و ششم وهشتم و دهم می باشد .
9949- 9- (5) قَالَ الصَّدُوقُ وَ إِنْ لَمْ یَقْنُتْ إِلَّا فِی الْخَامِسَةِ وَ الْعَاشِرَةِ فَهُوَ جَائِزٌ لِوُرُودِ الْخَبَرِ بِهِ.
******
ترجمه:
مرحوم صدوق گفته اند اگرفقط در رکوع پنجم و دهم قنوت بخواند جایز است چون روایت داریم .
ص: 495
9950- 10- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ سَأَلَ الصَّادِقَ ع عَنِ الرِّیحِ وَ الظُّلْمَةِ الَّتِی تَکُونُ فِی السَّمَاءِ وَ الْکُسُوفِ فَقَالَ الصَّادِقُ ع صَلَاتُهُمَا سَوَاءٌ.
******
ترجمه:
عبدالرحمن بن ابی عبدالله روایت می کند که از امام صادق (ع) درباره باد و تاریکی که در آسمان رخ می دهد و کسوف (گرفتگی خورشید یا ماه) پرسید. امام صادق (ع) فرمود: نماز اینها (همه این پدیده ها) یکسان است.
9951- 11- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَتْ لِلْکُسُوفِ صَلَاةٌ لِأَنَّهُ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ إِلَی أَنْ قَالَ وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ عَشْرُ رَکَعَاتٍ لِأَنَّ أَصْلَ الصَّلَاةِ الَّتِی نَزَلَ فَرْضُهَا مِنَ السَّمَاءِ أَوَّلًا فِی الْیَوْمِ وَ اللَّیْلَةِ إِنَّمَا هِیَ عَشْرُ رَکَعَاتٍ فَجُمِعَتْ تِلْکَ الرَّکَعَاتُ هَاهُنَا وَ إِنَّمَا جُعِلَ فِیهَا السُّجُودُ لِأَنَّهُ لَا تَکُونُ صَلَاةٌ فِیهَا رُکُوعٌ إِلَّا وَ فِیهَا سُجُودٌ وَ لِأَنْ یَخْتِمُوا صَلَاتَهُمْ أَیْضاً بِالسُّجُودِ وَ الْخُضُوعِ وَ إِنَّمَا جُعِلَتْ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ لِأَنَّ کُلَّ صَلَاةٍ نَقَصَ سُجُودُهَا عَنْ أَرْبَعِ سَجَدَاتٍ لَا تَکُونُ صَلَاةً لِأَنَّ أَقَلَّ الْفَرْضِ مِنَ السُّجُودِ فِی الصَّلَاةِ لَا یَکُونُ إِلَّا أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ وَ إِنَّمَا لَمْ یُجْعَلْ بَدَلُ الرُّکُوعِ سُجُوداً لِأَنَّ الصَّلَاةَ قَائِماً أَفْضَلُ مِنَ الصَّلَاةِ قَاعِداً وَ لِأَنَّ الْقَائِمَ یَرَی الْکُسُوفَ (وَ الِانْجِلَاءَ) (3) وَ السَّاجِدَ لَا یَرَی وَ إِنَّمَا غُیِّرَتْ عَنْ أَصْلِ الصَّلَاةِ الَّتِی افْتَرَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَنَّهُ صُلِّیَ (4) لِعِلَّةِ تَغَیُّرِ أَمْرٍ مِنَ الْأُمُورِ وَ هُوَ الْکُسُوفُ فَلَمَّا تَغَیَّرَتِ الْعِلَّةُ تَغَیَّرَ الْمَعْلُولُ.
وَ رَوَاهُ فِی (الْعِلَلِ) (5) وَ فِی (عُیُونِ الْأَخْبَارِ) (6) بِالْإِسْنَادِ الْآتِی (7).
******
ترجمه:
از فضل بن شاذان روایت شده که امام رضا (ع) فرمود: نماز کسوف (خورشیدگرفتگی) مقرر شد زیرا آن از نشانه های خداوند است. ایشان همچنین فرمودند: نماز کسوف ده رکعت قرار داده شد زیرا اصل نماز که ابتدا به عنوان واجب در روز و شب نازل شد، ده رکعت بود، و این رکعات در اینجا جمع شدند. سجده در این نماز مقرر شد زیرا هیچ نمازی نیست که در آن رکوع باشد و در آن سجده نباشد، و همچنین برای این است که نماز خود را با سجده و خضوع نیز ختم کنند. چهار سجده قرار داده شد زیرا هر نمازی که سجده اش کمتر از چهار سجده باشد، نماز نیست. کمترین واجب سجده در نماز نباید کمتر از چهار سجده باشد. همچنین به جای رکوع، سجده قرار داده نشد زیرا نماز ایستاده بهتر از نماز نشسته است و کسی که ایستاده است، کسوف (و رفع آن) را می بیند ولی کسی که در سجده است، نمی بیند. و نماز کسوف از اصل نمازی که خداوند عزوجل واجب کرده بود، تغییر داده شد زیرا این نماز به دلیل تغییر یک وضعیت از وضعیت های معمول، که همان کسوف است، ادا می شود. پس وقتی علت تغییر یافت، معلول نیز تغییر می یابد.
9952- 12- (8) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِ
ص: 496
صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ مَا حَدُّهُ قَالَ مَتَی أَحَبَّ وَ یَقْرَأُ مَا أَحَبَّ غَیْرَ أَنَّهُ یَقْرَأُ وَ یَرْکَعُ وَ یَقْرَأُ وَ یَرْکَعُ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ ثُمَّ یَسْجُدُ الْخَامِسَةَ ثُمَّ یَقُومُ فَیَفْعَلُ مِثْلَ ذَلِکَ.
******
ترجمه:
محمد بن ادریس در پایان کتاب السرائر از جامع بزنطی، که از اصحاب امام رضا (ع) بود، نقل کرده است که از امام رضا (ع) درباره حد نماز کسوف پرسیدم. ایشان فرمود: هر زمان که بخواهد می تواند آن را بخواند و هر آنچه بخواهد می تواند بخواند. اما باید به این شکل باشد که بخواند و رکوع کند، سپس دوباره بخواند و رکوع کند، و این کار را چهار رکعت انجام دهد، سپس در رکعت پنجم سجده کند، و سپس برخیزد و مانند آن را انجام دهد.
9953- 13- (1) وَ عَنْهُ قَالَ: وَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْقِرَاءَةِ فِی صَلَاةِ الْکُسُوفِ وَ هَلْ یُقْرَأُ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ- قَالَ إِذَا خَتَمْتَ سُورَةً وَ بَدَأْتَ بِأُخْرَی فَاقْرَأْ فَاتِحَةَ الْکِتَابِ- وَ إِنْ قَرَأْتَ سُورَةً فِی رَکْعَتَیْنِ أَوْ ثَلَاثٍ فَلَا تَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْکِتَابِ حَتَّی تَخْتِمَ السُّورَةَ وَ لَا تَقُلْ (2) سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ- فِی شَیْ ءٍ مِنْ رُکُوعِکَ إِلَّا الرَّکْعَةَ الَّتِی تَسْجُدُ فِیهَا.
عَلِیُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِی کِتَابِهِ عَنْ أَخِیهِ مِثْلَهُ (3) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع مِثْلَهُ (4) وَ کَذَا الَّذِی قَبْلَهُ.
******
ترجمه:
از او درباره قرائت در نماز کسوف پرسیدم و اینکه آیا در هر رکعت باید سوره فاتحة الکتاب را خواند. ایشان فرمود: اگر سوره ای را به پایان رساندی و سوره دیگری را شروع کردی، فاتحة الکتاب را بخوان. اما اگر سوره ای را در دو یا سه رکعت بخوانی، نیازی به قرائت فاتحة الکتاب نداری تا زمانی که سوره را به پایان برسانی. و در هیچ یک از رکوع هایت "سمع الله لمن حمده" نمی گویی، مگر در رکعتی که قرار است در آن سجده کنی.
9954- 14- (5) مُحَمَّدُ بْنُ مَکِّیٍّ الشَّهِیدُ فِی الذِّکْرَی قَالَ رَوَی الشَّیْخُ فِی (الْخِلَافِ) (6) عَنْ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ جَهَرَ فِی الْکُسُوفِ.
قَالَ الشَّیْخُ وَ عَلَیْهِ إِجْمَاعُ الْفِرْقَةِ.
******
ترجمه:
مرحوم شهید درذکری ازمرحوم شیخ نقل کرده اند که حضرت علی صلی الله علیه و آله وسلم نماز خورشید گرفتگی را بلند می خواندند . مرحوم شیخ گفته اند اجماع شیعه برهمین قول هست .
ص: 497
(1) 8 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِعَادَةِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ إِنْ فَرَغَ قَبْلَ الِانْجِلَاءِ وَ عَدَمِ وُجُوبِ الْإِعَادَةِ
9955- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع صَلَاةُ الْکُسُوفِ إِذَا فَرَغْتَ قَبْلَ أَنْ یَنْجَلِیَ فَأَعِدْ (3).
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم : اگرقبل از بازشدن خورشید نماز آیات تمام شد دو باره آنرا تکرار کن .
9956- 2- (4) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ: إِنْ صَلَّیْتَ الْکُسُوفَ إِلَی أَنْ یَذْهَبَ الْکُسُوفُ عَنِ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ تُطَوِّلُ فِی صَلَاتِکَ فَإِنَّ ذَلِکَ أَفْضَلُ وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تُصَلِّیَ فَتَفْرُغَ مِنْ صَلَاتِکَ قَبْلَ أَنْ یَذْهَبَ الْکُسُوفُ فَهُوَ جَائِزٌ الْحَدِیثَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (5).
******
ترجمه:
عمار از امام صادق (ع) روایت می کند که فرمود: اگر نماز کسوف را تا زمانی که کسوف از خورشید یا ماه برطرف شود به جا آوری و نمازت را طولانی کنی، این کار بهتر است. اما اگر بخواهی نماز را بخوانی و قبل از برطرف شدن کسوف نمازت را تمام کنی، این هم جایز است.
(6) 9 بَابُ اسْتِحْبَابِ إِطَالَةِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ بِقَدْرِهِ حَتَّی لِلْإِمَامِ
9957- 1- (7) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ
ص: 498
الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ (1) جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ: انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ فِی زَمَانِ رَسُولِ اللَّهِ ص- فَصَلَّی بِالنَّاسِ رَکْعَتَیْنِ وَ طَوَّلَ حَتَّی غُشِیَ عَلَی بَعْضِ الْقَوْمِ مِمَّنْ کَانَ وَرَاءَهُ مِنْ طُولِ الْقِیَامِ.
******
ترجمه:
جعفر از پدرش و او از پدرانش روایت می کند که خورشید در زمان رسول خدا (ص) گرفت، پس ایشان دو رکعت نماز با مردم به جا آورد و آن را طولانی کرد تا جایی که برخی از افرادی که پشت سر او بودند به علت طولانی بودن قیام غش کردند.
9958- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ عَلَی عَهْدِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع- فَصَلَّی بِهِمْ حَتَّی کَانَ الرَّجُلُ یَنْظُرُ إِلَی الرَّجُلِ قَدِ ابْتَلَّتْ قَدَمُهُ مِنْ عَرَقِهِ.
******
ترجمه:
عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ روایت کرده است که در زمان امیرالمؤمنین (علیه السلام) خورشید گرفت .حضرت نماز آیات را با مردم خواندند آنقدر طول دادند که گاهی یکی به دیگری نگاه می کرد می دید که جلو پای او در اثر عرق خیس شده بود
9959- 3- (3) مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْمُفِیدُ فِی الْمُقْنِعَةِ قَالَ رُوِیَ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع أَنَّهُ صَلَّی بِالْکُوفَةِ صَلَاةَ الْکُسُوفِ فَقَرَأَ فِیهَا بِالْکَهْفِ وَ الْأَنْبِیَاءِ وَ رَدَّدَهَا خَمْسَ مَرَّاتٍ وَ أَطَالَ فِی رُکُوعِهَا حَتَّی سَالَ الْعَرَقُ عَلَی أَقْدَامِ مَنْ کَانَ مَعَهُ وَ غُشِیَ عَلَی کَثِیرٍ مِنْهُمْ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (4).
******
ترجمه:
شیخ مفید در کتاب "المقنعة" روایت کرده است که امیرالمؤمنین (علیه السلام) در کوفه نماز کسوف خواند و در آن سوره های کهف و انبیاء را قرائت کرد و این سوره ها را پنج بار تکرار کرد. او رکوع های نماز را طولانی کرد به حدی که عرق از پاهای کسانی که با او بودند جاری شد و بسیاری از آن ها به حالت غش افتادند.
(5) 10 بَابُ وُجُوبِ قَضَاءِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ عَلَی مَنْ تَرَکَهَا مَعَ الْعِلْمِ بِهِ وَ مَعَ عَدَمِ الْعِلْمِ إِنِ احْتَرَقَ الْقُرْصُ کُلُّهُ وَ اسْتِحْبَابِ الْغُسْلِ لِذَلِکَ
9960- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُمَا قَالا قُلْنَا لِأَبِی جَعْفَرٍ ع أَ تُقْضَی صَلَاةُ الْکُسُوفِ
ص: 499
وَ مَنْ إِذَا أَصْبَحَ فَعَلِمَ وَ إِذَا أَمْسَی فَعَلِمَ قَالَ إِنْ کَانَ الْقُرْصَانِ احْتَرَقَا کِلَاهُمَا (1) قَضَیْتَ وَ إِنْ کَانَ إِنَّمَا احْتَرَقَ بَعْضُهُمَا فَلَیْسَ عَلَیْکَ قَضَاؤُهُ.
******
ترجمه:
فضیل بن یسار و محمد بن مسلم روایت کرده اند که از امام باقر (علیه السلام) پرسیدند: آیا نماز کسوف قضا دارد؟ و اگر کسی بعد از طلوع صبح یا بعد از غروب آفتاب متوجه وقوع کسوف شود، آیا باید این نماز را قضا کند؟ امام باقر (علیه السلام) فرمودند: اگر هر دو قرص (خورشید یا ماه) کاملاً گرفتند، نماز را قضا کن؛ و اگر فقط بخشی از آن ها گرفت، قضا بر تو واجب نیست.
9961- 2- (2) مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ کُلُّهَا وَ احْتَرَقَتْ وَ لَمْ تَعْلَمْ ثُمَّ عَلِمْتَ بَعْدَ ذَلِکَ فَعَلَیْکَ الْقَضَاءُ وَ إِنْ لَمْ تَحْتَرِقْ کُلُّهَا فَلَیْسَ عَلَیْکَ قَضَاءٌ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم : اگرتمام قرص خورشید بگیرد وتو نفهمی وبعد متوجه شوی باید نماز را قضا کنی ولی اگر تمام قرص خورشید نگرفته باشد قضا واجب نیست .
9962- 3- (3) قَالَ الْکُلَیْنِیُّ وَ فِی رِوَایَةٍ أُخْرَی إِذَا عَلِمَ بِالْکُسُوفِ وَ نَسِیَ أَنْ یُصَلِّیَ فَعَلَیْهِ الْقَضَاءُ وَ إِنْ لَمْ یَعْلَمْ بِهِ فَلَا قَضَاءَ عَلَیْهِ هَذَا إِذَا لَمْ یَحْتَرِقْ کُلُّهُ.
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ حَمَّادٍ مِثْلَهُ (4).
******
ترجمه:
مرحوم کلینی در روایت دیگری نقل کرده اند اگر خورشید گرفتگی را می دانسته ولی نماز آیات را فراموش کرده باید قضای آنرا بخواند واگرعلم نداشته قضای آن واجب نیست این در صورتی استکه گرفتگی تمام خورشید نباشد
9963- 4- (5) وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَرِیزٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا انْکَسَفَ الْقَمَرُ وَ لَمْ تَعْلَمْ بِهِ حَتَّی أَصْبَحْتَ ثُمَّ بَلَغَکَ فَإِنْ کَانَ احْتَرَقَ کُلُّهُ فَعَلَیْکَ الْقَضَاءُ وَ إِنْ لَمْ یَکُنِ احْتَرَقَ کُلُّهُ فَلَا قَضَاءَ عَلَیْکَ.
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم : اگرتمام قرص ماه بگیرد وتو نفهمی وبعد متوجه شوی باید نماز را قضا کنی ولی اگر تمام قرص خورشید نگرفته باشد قضا واجب نیست .
9964- 5- (6) وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْکَسَفَ الْقَمَرُ فَاسْتَیْقَظَ الرَّجُلُ فَکَسِلَ أَنْ یُصَلِّیَ فَلْیَغْتَسِلْ مِنْ غَدٍ وَ لْیَقْضِ الصَّلَاةَ وَ إِنْ لَمْ یَسْتَیْقِظْ وَ لَمْ یَعْلَمْ بِانْکِسَافِ الْقَمَرِ فَلَیْسَ عَلَیْهِ إِلَّا الْقَضَاءُ بِغَیْرِ غُسْلٍ.
******
ترجمه:
حدیثی از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که می فرماید: اگر ماه گرفتگی رخ دهد و شخصی بیدار شود اما به دلیل سستی و تنبلی نماز نخواند، باید فردا غسل کند و نماز را قضا کند. اما اگر بیدار نشود و از ماه گرفتگی آگاه نشود، تنها قضا کردن نماز بر او واجب است و نیازی به غسل ندارد.
ص: 500
9965- 6- (1) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَکَمِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ قَالَ عَشْرُ رَکَعَاتٍ وَ أَرْبَعُ سَجَدَاتٍ إِلَی أَنْ قَالَ فَإِنْ أَغْفَلَهَا أَوْ کَانَ نَائِماً فَلْیَقْضِهَا.
******
ترجمه:
أَبِی بَصِیرٍ: درمورد نماز خورشید گرفتگی از حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم سوال کردم فرمودند :ده رکوع وچهار سجده دارد
9966- 7- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ الْقَاسِمِ وَ أَبِی قَتَادَةَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ هَلْ عَلَی مَنْ تَرَکَهَا قَضَاءٌ قَالَ إِذَا فَاتَتْکَ فَلَیْسَ عَلَیْکَ قَضَاءٌ.
******
ترجمه:
علی بن جعفر : ازحضرت کاظم صلی الله علیه و آله وسلم سوال کردم آیا کسیکه نماز آیات را ترک کرده باید قضا کند ؟ فرمودند : اگر نمازت فوت شده قضا لازم نیست .
9967- 8- (3) وَ عَنْهُ (عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ) (4) عَنْ عُبَیْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ أَنَا فِی الْحَمَّامِ فَعَلِمْتُ بَعْدَ مَا خَرَجْتُ فَلَمْ أَقْضِ.
******
ترجمه:
حضرت باقر صلی الله علیه و آله وسلم : وقتی من در حمام بودم خورشید گرفت ومن بعد ازبیرون آمدن از حمام خبردار شدم نماز را قضا نکردم .
9968- 9- (5) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ ابْنِ مُسْکَانَ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ الْحَلَبِیِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ تُقْضَی إِذَا فَاتَتْنَا قَالَ لَیْسَ فِیهَا قَضَاءٌ وَ قَدْ کَانَ فِی أَیْدِینَا أَنَّهَا تُقْضَی.
قَالَ الشَّیْخُ الْمُرَادُ إِذَا لَمْ یَحْتَرِقِ الْقُرْصُ کُلُّهُ لِمَا تَقَدَّمَ (6).
******
ترجمه:
عبیدالله الحلبی روایت کرده است که از امام صادق (علیه السلام) پرسیدم: آیا نماز کسوف قضا دارد اگر از ما فوت شود؟ امام صادق (علیه السلام) فرمود: در آن قضا نیست، و ما در گذشته می پنداشتیم که قضا دارد.
شیخ توضیح داده است که منظور از این که قضا ندارد، این است که اگر خورشید یا ماه به طور کامل گرفت نشود، قضا لازم نیست، بر اساس آنچه پیش تر گفته شده بود.
9969- 10- (7) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ سَعِیدٍ عَنْ مُصَدِّقِ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِنْ لَمْ تَعْلَمْ حَتَّی یَذْهَبَ
ص: 501
الْکُسُوفُ ثُمَّ عَلِمْتَ بَعْدَ ذَلِکَ فَلَیْسَ عَلَیْکَ صَلَاةُ الْکُسُوفِ وَ إِنْ أَعْلَمَکَ أَحَدٌ وَ أَنْتَ نَائِمٌ فَعَلِمْتَ ثُمَّ غَلَبَتْکَ عَیْنُکَ فَلَمْ تُصَلِّ فَعَلَیْکَ قَضَاؤُهَا.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
از عمار، از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که در حدیثی فرمود: اگر تا زمانی که کسوف تمام شود، ندانستی و بعد از آن آگاه شدی، بر تو نماز کسوف واجب نیست. اما اگر کسی تو را در حال خواب با خبر کند و بعد از آن چشمانت غلبه کند و نتوانی نماز بخوانی، بر تو قضا کردن آن واجب است.
9970- 11- (2) مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِیسَ فِی آخِرِ السَّرَائِرِ نَقْلًا مِنْ جَامِعِ الْبَزَنْطِیِّ صَاحِبِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ هَلْ عَلَی مَنْ تَرَکَهَا قَضَاءٌ قَالَ إِذَا فَاتَتْکَ فَلَیْسَ عَلَیْکَ قَضَاءٌ.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِیِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِیهِ مُوسَی ع مِثْلَهُ (3).
******
ترجمه:
بزنطی : ازحضرت رضا صلی الله علیه و آله وسلم سوال کردم آیا کسیکه نماز آیات را ترک کرده باید قضا کند ؟ فرمودند : اگر نمازت فوت شده قضا لازم نیست .
(4) 11 بَابُ جَوَازِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ عَلَی الرَّاحِلَةِ مَعَ الضَّرُورَةِ
9971- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ الْوَاسِطِیِّ أَنَّهُ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی الرِّضَا ع إِذَا انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ أَنَا رَاکِبٌ لَا أَقْدِرُ عَلَی النُّزُولِ فَکَتَبَ إِلَیَّ صَلِّ عَلَی مَرْکَبِکَ الَّذِی أَنْتَ عَلَیْهِ.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ عِمْرَانَ بْنِ مُوسَی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ (6) الْوَاسِطِیِّ مِثْلَهُ (7)
ص: 502
وَ رَوَاهُ الْحِمْیَرِیُّ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْفَضْلِ (1)
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ (2)
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ عُمُوماً فِی الْقِبْلَةِ (3) وَ فِی الْقِیَامِ (4).
******
ترجمه:
علی بن الفضیل الوسیطی نقل می کند که: نامه ای به امام رضا (علیه السلام) نوشتم و در آن پرسیدم که اگر خورشید یا ماه گرفت، و من سوار بر وسیله ای باشم و نتوانم پیاده شوم، چه باید بکنم؟ امام رضا (علیه السلام) به من نوشت که: بر مرکب خود نماز بخوان.
(5) 12 بَابُ اسْتِحْبَابِ الْجَمَاعَةِ فِی صَلَاةِ الْکُسُوفِ وَ تَأَکُّدِ الِاسْتِحْبَابِ مَعَ الِاسْتِیعَابِ وَ عَدَمِ اشْتِرَاطِهَا بِهَا
9972- 1- (6) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ غَالِبِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ رَوْحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحِیمِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ تُصَلَّی جَمَاعَةً قَالَ جَمَاعَةً وَ غَیْرَ جَمَاعَةٍ.
******
ترجمه:
رَوْحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحِیمِ :ازحضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم سوال کردم نماز آیات بصورت جماعت خوانده می شود یا فرادا ؟ فرمودند : هر کدام را خواستی
9973- 2- (7) وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَعْقُوبَ الْهَاشِمِیِّ عَنْ مَرْوَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ ابْنِ أَبِی یَعْفُورٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا انْکَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ فَانْکَسَفَ کُلُّهَا فَإِنَّهُ یَنْبَغِی لِلنَّاسِ أَنْ یَفْزَعُوا إِلَی إِمَامٍ یُصَلِّی بِهِمْ وَ أَیُّهُمَا کَسَفَ بَعْضُهُ فَإِنَّهُ یُجْزِی الرَّجُلَ یُصَلِّی وَحْدَهُ الْحَدِیثَ.
******
ترجمه:
ابن ابی یعفور از ابی عبد الله (علیه السلام) نقل می کند که: زمانی که خورشید یا ماه گرفت، اگر کاملاً گرفت، باید مردم به امامی مراجعه کنند که به آن ها نماز بخواند. اما اگر فقط بخشی از آن گرفت، کافی است که فرد به تنهایی نماز بخواند.
9974- 3- (8) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ
ص: 503
یَحْیَی السَّابَاطِیِّ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ صَلَاةِ الْکُسُوفِ تُصَلَّی جَمَاعَةً أَوْ فُرَادَی قَالَ أَیَّ ذَلِکَ شِئْتَ.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ خُصُوصاً (1) وَ یَدُلُّ عَلَیْهِ عُمُومُ أَحَادِیثِ صَلَاةِ الْکُسُوفِ وَ إِطْلَاقُهَا (2) وَ کَذَا أَحَادِیثُ الْجَمَاعَةِ (3).
******
ترجمه:
یَحْیَی السَّابَاطِیِّ :ازحضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم سوال کردم نماز آیات بصورت جماعت خوانده می شود یا فرادا ؟ فرمودند : هر کدام را خواستی
(4) 13 بَابُ اسْتِحْبَابِ صَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ وَ الْخَمِیسِ وَ الْجُمُعَةِ عِنْدَ کَثْرَةِ الزَّلَازِلِ وَ الْخُرُوجِ یَوْمَ الْجُمُعَةِ بَعْدَ الْغُسْلِ وَ الدُّعَاءِ بِرَفْعِهَا وَ کَرَاهَةِ التَّحَوُّلِ عَنِ الْمَکَانِ الَّذِی وَقَعَتْ فِیهِ الزَّلَازِلُ وَ اسْتِحْبَابِ الدُّعَاءِ بِرَفْعِهَا بَعْدَ صَلَاةِ الْآیَاتِ
9975- 1- (5) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَی أَبِی جَعْفَرٍ ع وَ شَکَوْتُ إِلَیْهِ کَثْرَةَ الزَّلَازِلِ فِی الْأَهْوَازِ- وَ قُلْتُ تَرَی لِیَ التَّحْوِیلَ عَنْهَا فَکَتَبَ ع لَا تَتَحَوَّلُوا عَنْهَا وَ صُومُوا الْأَرْبِعَاءَ وَ الْخَمِیسَ وَ الْجُمُعَةَ- وَ اغْتَسِلُوا وَ طَهِّرُوا ثِیَابَکُمْ وَ ابْرُزُوا یَوْمَ الْجُمُعَةِ- وَ ادْعُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنَّهُ یَرْفَعُ (6) عَنْکُمْ قَالَ فَفَعَلْنَا ذَلِکَ فَسَکَتَتِ الزَّلَازِلُ.
******
ترجمه:
علی بن مهزیار نقل می کند که: به ابی جعفر (علیه السلام) نامه نوشتم و از زیاد شدن زلزله ها در الأهواز شکایت کردم و پرسیدم آیا باید از آنجا نقل مکان کنم. او (علیه السلام) نوشت: از آنجا نقل مکان نکنید و در روزهای چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه روزه بگیرید، و غسل کنید و لباس هایتان را پاکیزه کنید و در روز جمعه به طور علنی درآیید، و از خداوند عزوجل دعا کنید، زیرا او بر شما منت خواهد نهاد و زلزله ها را رفع خواهد کرد. علی بن مهزیار ادامه می دهد: ما این کارها را انجام دادیم و زلزله ها متوقف شد.
9976- 2- (7) وَ رَوَاهُ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ وَ زَادَ وَ مَنْ کَانَ مِنْکُمْ مُذْنِباً فَیَتُوبُ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ دَعَا لَهُمْ بِخَیْرٍ.
ص: 504
وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ مِثْلَهُ (1).
******
ترجمه:
علی بن مهزیار مثل همین روایت را نقل کرده با یک اضافه و آن اینکه کسانیکه گناهکارند توبه کنند وعای خیر کنند درحقشان .
9977- 3- (2) وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الزَّلْزَلَةِ مَا هِیَ فَقَالَ آیَةٌ فَقَالَ وَ مَا سَبَبُهَا فَذَکَرَ سَبَبَهَا إِلَی أَنْ قَالَ قُلْتُ فَإِذَا کَانَ ذَلِکَ فَمَا أَصْنَعُ قَالَ صَلِّ صَلَاةَ الْکُسُوفِ فَإِذَا فَرَغْتَ خَرَرْتَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَاجِداً وَ تَقُولُ فِی سُجُودِکَ یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا وَ لَئِنْ زَالَتَا إِنْ أَمْسَکَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کَانَ حَلِیماً غَفُوراً یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ أَمْسِکْ عَنَّا السُّوءَ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.
وَ
فِی الْعِلَلِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَیْمَانَ الدَّیْلَمِیِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ تَرَکَ قَوْلَهُ یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ (3)
******
ترجمه:
سلیمان دیلمی نقل می کند که: از ابی عبدالله (علیه السلام) درباره زلزله پرسیدم که چیست؟ او (علیه السلام) پاسخ داد که زلزله آیه ای از آیات خداست. سپس پرسیدم: چه علتی برای آن وجود دارد؟ او (علیه السلام) علت آن را بیان کرد. سپس گفتم: اگر چنین است، چه باید بکنم؟ او (علیه السلام) فرمود: نماز کسوف بخوان و بعد از آن به سجده برو و در سجده ات بگو: "ای کسی که آسمان ها و زمین را نگه می داری تا نلغزند، و اگر آن ها بلغزند، هیچ کس نمی تواند آن ها را نگه دارد، یقیناً تو بخشنده و آمرزنده ای؛ ای کسی که آسمان را از افتادن به زمین نگه می داری مگر با اجازه ات، ما را از بدی نگه دار، زیرا تو بر هر چیز توانا هستی.
9978- 4- (4) وَ عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْهَیْثَمِ النَّهْدِیِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ قَالَ: کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقْرَأُ إِنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً (5) یَقُولُهَا عِنْدَ الزَّلْزَلَةِ وَ یَقُولُ وَ یُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ (6).
******
ترجمه:
حضرت علی صلی الله علیه و آله وسلم دروقت زلزله این آیه را تلاوت می کردند إِنَّ اللَّهَ یُمْسِکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَکَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کانَ حَلِیماً غَفُوراً (7) یَقُولُهَا عِنْدَ الزَّلْزَلَةِ وَ یَقُولُ وَ یُمْسِکُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُفٌ رَحِیمٌ (8).
ص: 505
9979- 5- (1) مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادٍ الْکُوفِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنِ ابْنِ یَقْطِینٍ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ أَصَابَتْهُ زَلْزَلَةٌ فَلْیَقْرَأْ یَا مَنْ یُمْسِکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولَا وَ لَئِنْ زَالَتَا إِنْ أَمْسَکَهُمَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ کَانَ حَلِیماً غَفُوراً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَمْسِکْ عَنَّا السُّوءَ إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ- وَ قَالَ إِنَّ مَنْ قَرَأَهَا عِنْدَ النَّوْمِ لَمْ یَسْقُطْ عَلَیْهِ الْبَیْتُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
******
ترجمه:
ابن یقطین نقل می کند که: ابی عبدالله (علیه السلام) فرمود: کسی که دچار زلزله شود، باید بگوید: «ای کسی که آسمان ها و زمین را نگه می داری تا نلغزند، و اگر آن ها بلغزند، هیچ کس نمی تواند آن ها را نگه دارد، یقیناً تو بخشنده و آمرزنده ای؛ صلی بر محمد و آل محمد، و بدی را از ما دور کن، زیرا تو بر هر چیز توانا هستی.» و همچنین گفت که کسی که این دعا را هنگام خواب بخواند، ان شاءالله خانه اش بر سرش نمی افتد.
(3) 14 بَابُ اسْتِحْبَابِ السُّجُودِ عِنْدَ الرِّیحِ الْعَاصِفِ وَ الدُّعَاءِ بِسُکُونِهَا
9980- 1- (4) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی جَمِیعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ سُلَیْمَانَ الْجَعْفَرِیِّ قَالَ: قَالَ الرِّضَا ع جَاءَتْ رِیحٌ وَ أَنَا سَاجِدٌ فَجَعَلَ کُلُّ إِنْسَانٍ یَطْلُبُ مَوْضِعاً وَ أَنَا سَاجِدٌ مُلِحٌّ فِی الدُّعَاءِ لِرَبِّی (5) عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّی سَکَنَتْ.
أَقُولُ: وَ یَأْتِی مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ (6).
******
ترجمه:
از سلیمان جعفری روایت شده است که گفت: امام رضا (ع) فرمود: باد شدیدی آمد و من در حال سجده بودم. هر کس به دنبال جایی امن می گشت، در حالی که من همچنان در حال سجده و اصرار در دعا به سوی پروردگار عز و جل بودم تا اینکه باد آرام گرفت.
ص: 506
(1) 15 بَابُ اسْتِحْبَابِ رَفْعِ الصَّوْتِ بِالتَّکْبِیرِ عِنْدَ الرِّیحِ الْعَاصِفِ وَ سُؤَالِ خَیْرِهَا وَ الِاسْتِعَاذَةِ مِنْ شَرِّهَا وَ ذِکْرِ اللَّهِ عِنْدَ خَوْفِ الصَّاعِقَةِ
9981- 1- (2) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ کَامِلٍ قَالَ: کُنْتُ مَعَ أَبِی جَعْفَرٍ ع بِالْعُرَیْضِ- فَهَبَّتْ رِیحٌ شَدِیدَةٌ فَجَعَلَ أَبُو جَعْفَرٍ ع یُکَبِّرُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ التَّکْبِیرَ یَرُدُّ الرِّیحَ.
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین با اسناد خود از کامل نقل می کند که گفت: «با امام باقر (ع) در عریض بودم، بادی شدید وزید. امام باقر (ع) شروع به تکبیر گفتن کردند و سپس فرمودند: تکبیر گفتن، باد را برمی گرداند.»
9982- 2- (3) قَالَ وَ قَالَ ع مَا بَعَثَ اللَّهُ رِیحاً إِلَّا رَحْمَةً أَوْ عَذَاباً فَإِذَا رَأَیْتُمُوهَا فَقُولُوا اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ خَیْرَ مَا أُرْسِلَتْ لَهُ وَ نَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِّ مَا أُرْسِلَتْ لَهُ وَ کَبِّرُوا وَ ارْفَعُوا أَصْوَاتَکُمْ بِالتَّکْبِیرِ فَإِنَّهُ یَکْسِرُهَا.
******
ترجمه:
امام رضا (ع) فرمود: خداوند هیچ بادی نفرستاد مگر به عنوان رحمت یا عذاب. پس هرگاه آن را دیدید، بگویید: «اللهم إنا نسألک خیرها و خیر ما أرسلت له و نعوذ بک من شرها و شر ما أرسلت له». و تکبیر بگویید و صدای خود را به تکبیر بلند کنید، زیرا این کار اثر آن را کاهش می دهد.
9983- 3- (4) قَالَ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنَّ الصَّاعِقَةَ تُصِیبُ الْمُؤْمِنَ وَ الْکَافِرَ وَ لَا تُصِیبُ ذَاکِراً.
أَقُولُ: وَ تَقَدَّمَ مَا یَدُلُّ عَلَی ذَلِکَ فِی الذِّکْرِ (5).
******
ترجمه:
حضرت صادق صلی الله علیه و آله وسلم : صاعقه ممکن هست کافر یا مومن را بگیرد ولی ذاکر خدا را نمی گیرد .
ص: 507
(1) 16 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ سَبِّ الرِّیَاحِ وَ الْجِبَالِ وَ السَّاعَاتِ وَ الْأَیَّامِ وَ اللَّیَالِی وَ الدُّنْیَا وَ اسْتِحْبَابِ تَوَقِّی الْبَرْدِ فِی أَوَّلِهِ لَا فِی آخِرِهِ (2)
9984- 1- (3) مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَسُبُّوا الرِّیَاحَ فَإِنَّهَا مَأْمُورَةٌ وَ لَا الْجِبَالَ وَ لَا السَّاعَاتِ وَ لَا الْأَیَّامَ وَ لَا اللَّیَالِیَ فَتَأْثَمُوا وَ یَرْجِعَ إِلَیْکُمْ.
وَ فِی الْعِلَلِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ یَزِیدَ النَّوْفَلِیِّ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مُسْلِمٍ السَّکُونِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ (4).
******
ترجمه:
محمد بن علی بن حسین نقل کرده که رسول خدا (ص) فرمودند: «بادها را دشنام ندهید، زیرا آن ها مأمور هستند؛ همچنین کوه ها، ساعات، روزها و شب ها را نیز دشنام ندهید، که گناه می کنید و (آثار آن) به شما باز می گردد.»
9985- 2- (5) مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الرَّضِیُّ فِی نَهْجِ الْبَلَاغَةِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع تَوَقَّوُا الْبَرْدَ فِی أَوَّلِهِ وَ تَلَقَّوْهُ فِی آخِرِهِ فَإِنَّهُ یَفْعَلُ بِالْأَبْدَانِ کَمَا یَفْعَلُ بِالْأَشْجَارِ أَوَّلُهُ یُحْرِقُ وَ آخِرُهُ یُورِقُ.
******
ترجمه:
محمد بن حسین رضی در نهج البلاغه نقل کرده که امیرالمؤمنین علی (ع) فرمودند: «از سرما در آغازش پرهیز کنید و در پایانش به استقبالش بروید، زیرا با بدن ها همان می کند که با درختان می کند؛ آغازش می سوزاند و پایانش (باعث) برگ دادن می شود.»
9986- 3- (6) الْحَسَنُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ شُعْبَةَ فِی تُحَفِ الْعُقُولِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ ع أَنَّ رَجُلًا نُکِبَتْ إِصْبَعُهُ وَ تَلَقَّاهُ رَاکِبٌ فَصَدَمَ کَتِفَهُ وَ دَخَلَ فِی زَحْمَةٍ فَخَرَقُوا ثِیَابَهُ فَقَالَ کَفَانِیَ اللَّهُ شَرَّکَ فَمَا أَشْأَمَکَ مِنْ
ص: 508
یَوْمٍ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع هَذَا وَ أَنْتَ تَغْشَانَا تَرْمِی بِذَنْبِکَ مَنْ لَا ذَنْبَ لَهُ ثُمَّ قَالَ مَا ذَنْبُ الْأَیَّامِ حَتَّی صِرْتُمْ تَتَشَأَّمُونَ بِهَا إِذَا جُوزِیتُمْ بِأَعْمَالِکُمْ فِیهَا فَقَالَ الرَّجُلُ أَنَا أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا یَنْفَعُکُمْ وَ لَکِنَّ اللَّهَ یُعَاقِبُکُمْ بِذَمِّهَا عَلَی مَا لَا ذَمَّ عَلَیْهَا فِیهِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْمُثِیبُ وَ الْمُعَاقِبُ وَ الْمُجَازِی بِالْأَعْمَالِ فَلَا تَعُدْ وَ لَا تَجْعَلْ لِلْأَیَّامِ صُنْعاً فِی حُکْمِ اللَّهِ.
******
ترجمه:
از امام علی بن محمد (ع) نقل شده است که مردی انگشتش آسیب دید و با شخصی که سوار بود برخورد کرد و شانه اش زخمی شد. سپس در میان جمعیتی قرار گرفت که لباس هایش را پاره کردند. او گفت: «خدا مرا از شرت حفظ کند، چه روز بدی!» امام علی بن محمد (ع) به او فرمود: «این در حالی است که تو ما را زیارت می کنی و گناه خود را به گردن کسی که بی گناه است می اندازی. سپس فرمود: "چه گناهی از روزها است که شما با آن ها بدشگونی می کنید، در حالی که به اعمالتان در آن ها مجازات می شوید؟"» آن مرد گفت: «من از خداوند طلب بخشش می کنم.» امام فرمود: «به خدا قسم، این برای شما نفعی ندارد، اما خداوند شما را به خاطر نکوهش روزها در حالی که آن ها بی گناه هستند، مجازات می کند. آیا نمی دانی که خداوند پاداش دهنده و مجازات کننده است و اعمال را جزا می دهد؟ بنابراین، دیگر این کار را نکن و روزها را در حکم خدا شریک مگیر.»
9987- 4- (1) وَرَّامُ بْنُ أَبِی فِرَاسٍ فِی کِتَابِهِ قَالَ: قَالَ ع لَا تَسُبُّوا الدُّنْیَا فَنِعْمَ الْمَطِیَّةُ الدُّنْیَا لِلْمُؤْمِنِ عَلَیْهَا یَبْلُغُ الْخَیْرَ وَ بِهَا یَنْجُو مِنَ الشَّرِّ إِنَّهُ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ لَعَنَ اللَّهُ الدُّنْیَا قَالَتِ الدُّنْیَا لَعَنَ اللَّهُ أَعْصَانَا لِرَبِّهِ.
******
ترجمه:
ورّام بن ابی فراس در کتاب خود نقل می کند که امام (ع) فرمود: «دنیا را نفرین نکنید، زیرا دنیا مرکب خوبی برای مؤمن است. بر آن، به خیر می رسد و به وسیله آن از شر نجات می یابد. هنگامی که بنده ای می گوید "خداوند دنیا را لعنت کند"، دنیا می گوید "خداوند لعنت کند کسی را که نافرمان ترین ما نسبت به پروردگارش است
ص: 509